Gbenda u se er kwagh la ngu a inja vough er kwaghôron wase la nahan . T@@ ER@@ E , ityom You ngi atô kposo kposo , U er i cii sha kwaghfan , tar iv a akaa a U gbe la . ” Mb@@ ap@@ er@@ apera mba vea war la vea nenge e̱r kwaghôron u Aôndo u profeti a lu u mimi yô . Nenge nen er it@@ yo@@ mb@@ o i ken to@@ ho i vesen yô ; ngi eren tom ga , mo@@ u kpaa ngi te ga , kpa M kaan ne ne , Solomon a iengem na cii je kpaa , mayange haa ak@@ ondo er mô ve môm nahan ga . ” — Mateu 6 : 28 , 29 . Er yange se gema kwagh ne , shighe a we karen hegen ne , se fatyô u pinen ayol a ase ser : ‘ M ngu eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la shin m ngu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wam a shighe ne kpa ? N@@ om man kwase ugen yange ve sôr akaa ken uma ve nena , man kwagh ne va a nyi ? ( Pasalmi 7@@ 2 : 12 , 13 ) U@@ ityendezwa mban doo , sha ci u ka ve wase ior mba ve ne ve jighjigh la u lun a ishimaveren ér gu@@ da ngu van . — Mbaheberu 11 : 6 . U veren shighe u henen Bibilo hanma shighe la ka kwagh u vesen sha u lun a ieren i dedoo i henen kwagh . Pro@@ feti Eliya lu hen ya u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati us@@ ati imôngo , lu tsan sha iyou i yaven i sha . Mb@@ an kpa , Wan@@ akiriki u Yehova na , ve hingir mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Yehova . Sha gbaa u tesen icivir sha m@@ ser@@ akaa u Yehova man akaa a á tsough u eren la yô , Mose kaha kposo a Kor@@ aki kpen kpen . Zum u ka sea kav ser num u yange Daniel nenge a mi ken mpase u sha mnenge — u ú lu ityav mbi Aôndo mbi Armag@@ e@@ don la — mgb@@ ôghom nahan , ka se er nena ? A wa icam ér : ‘ Zum u m yila yô , ungwa imo yam , Aôndo u perapera wam ; U ver@@ em ken ijiir i gb@@ anger , shighe u m lu ken mzeyol yô ; zungwen mhôônom , ungwa msen wam . ’ Paulu kaa ér i wa un tom u “ pasen wanger wanger er tom u sha kwagh@@ myer la u lu yô ; kwagh@@ myer ne lu myer ken Aôndo u A gbe akaa cii , hii je er shighe lu a lu ga la . ” — Mbaefese 3 : 5 - 9 . 31 : 31 - 33 ) Lu sha ikyev i ikyuryan i he ne je , gba u ityendezwa i Yehova er a Aberaham la ia kure sha mi sha gbenda u van un a icivir gbem sha won ye . — Ôr Genese 22 : 18 . Er nena ve uma u tsôron a sar se y@@ um@@ u ? ( 1 Samuel 13 : 6 , 7 ) Sha mimi yô , ka kwaghbo u m@@ ough@@ on a ishima eren kwagh shighe u i gbe u a er kwagh keng la ga . Er se lu mbacivir Yehova mba se tsegh ayol a ase sha ci na yô , se mba eren “ tom u Ter ng@@ egh je . ” Shin alaghga u ngu v@@ aan af@@ an@@ yô sha ma kwagh ugen . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a sha kwagh u Mesiya ne tese se nyi ? ( E@@ ks . it@@ you 7 - 12 ) Mose lu a jighjigh u nan shi taver ishima sha ci u Yehova lu suen un , er se kpa a lu suen se nahan . — D@@ ut . 28 : 20 ) Kpa Yesu hiin u hemen sha ken inyom i 1914 yô , i kera ti@@ mb@@ ir u kohol mba i shigh ve mkurem la ga . ( Daniel 7 : ​ 13 , 14 ) Er i lu Aôndo iyol na a tsough Or@@ hemen u Tartor la yô , ityôkyaa ngi i uumace vea haa un ish@@ angen ga , shi vea fatyô u du@@ ghun un tor kera kpaa ga . Shi hingir u kighir ishim@@ an@@ yo@@ on na kpaa . Ka vea tagher a ma mlu u taver ab@@ u , a gba u vea tsua kwagh u vea er yô , i taver ve u fan kwagh u a lu u vough man u a lu u shami ga la , nahan ve kera fa kwagh u vea er jighilii ga , maa ve hingir u gban ken mzeyol u vesen . ” Ken m@@ gem u Bibilo u i yer ér New World T@@ rans@@ lation la , takerada u Or@@ pasenkwagh 2 : 8 ôr kwagh ter “ kwase , shin kasev je kpaa , ” shi mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev kpishi kpa ôr kwagh nahan . Yesaia man Peteru man Yohane cii tsengaôron a@@ vegher a “ Sha u he man tar u he ” la Yange mba yôôn ér mba tin@@ d@@ in ve cii ken tar u Jam@@ an@@ i yô , kpiligh mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev cii iyol , ve kure ave zan zan ve de fele ga . Mbashiada mba Yehova mba ve lu ken ityar i hemban er 2@@ 30 nahan la mba dondon akaawan a Yehova Aôndo a we sha kwagh u lun ken mzough la nyian . Kwagh@@ fan una wase se u suur sha tahav mbu Aôndo nena ? Sha mimi yô , tom u pania ua na a kera taver we u yaren tom a Bibilo ken tom u pasen kwagh ga , shi ua na u za hemen ken mimi kpaa . 4 : 28 ) A soo ér sea za mkombo yô , se yaven ker sha ci u se er tom nyôr se iyol ga , shin a soo ér ishima i nyian se sha kwagh u iny@@ ar shighe u se lu ken Iyou i Tartor la kpaa ga . Ngu veren ishima u eren batisema ken mkohol wase u vesen u a lu van ne . Nahan shighe u Eliya kaa ér ura ua kera n@@ ôô ga , av@@ ure kpaa aa kera gba ga saa sha imo na la , ishima yange ia vihi mbacivir Ba@@ al kpen kpen . — 1 Utor 17 : 1 . ( 2 Timoteu 3 : 13 ) D@@ er@@ ianyom u sha 20 la tese nahan . Kpa shighe ze de@@ gh@@ ôô yô , James kera gba soon u zan mbamkombo mba tiônnongo shighe u ngô na una kaa ér a wa iyol vea yem la ga , kpa á gema á tsua u lun hen ya vea ter na . Ashighe agen yô , mbamaren vea fatyô u sôron shighe la er ônov vev ve soo la , aluer kwagh shon hendan a atindiakaa a Bibilo ga yô . ( b ) A@@ g@@ umaior aa fatyô u henen nyi ken ikyav i Yesu ver shighe u lu gumor laa ? • Er nan ve se fe ser dooshima ka ieren i Yehova i hemban samber wuee ci@@ ilii ? Kpa ka iyua i sha mar@@ ami la tseegh kwagh a gbe Aôndo sha mi y@@ ee ? K@@ e ’ mpase u sha mnenge u Ese@@ kiel la , i nenge a upristi ve lu zenden ke ’ te@@ mbe u tempel la eren ik@@ we i i lu upristi ga la tom . Aluer u nenge wer u ngu van@@ den keren Tartor u Aôndo yô , u nenge er i doo Yehova a we yô . Yange a kpiligh Timoteu iyol kpishi , sha ci u a@@ dooga iyev je hii u nengen a or@@ i@@ wan la sha u@@ go@@ do@@ b@@ i mba ken Li@@ se@@ t@@ era . Aluer iyol@@ tseghan i se tsegh sha ci u Yehova Aôndo ne i gba se kwagh yô , kanyi kwagh se kange ishima u eren@@ e ? Or@@ sho@@ li@@ bo la ka nana̱ gema ishima ga shin nana̱ n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr yô , Aôndo a na iji@@ r@@ ôron i sha mimi ian ér i̱ er tom u í , á u̱ gban zungwen mhôônom a ityôkyaa shio la . Kpa kwagh môm er ken inyom shon u tesen ér Tartor u Aôndo lu hemen ga . M@@ hen ne doo je kpa ? ( Mbaheberu 13 : 7 ) Nahan hen ase kwagh u Eliya . Kwagh la na tom u kaan ior loho u Aôndo za kera kpen kpen . Ve va hen ijiir ne a ishima i tse@@ en ér vea pase kwagh , nahan kwagh ne na yô tom maa anmgbianev mba ken gar ne iyol kpen kpen . ” 6 : 33 ) Inja i kwagh ne yô , ka u hemban wan ikyo sha atindi a Aôndo a sha kwagh u vough man u vough ga la , a atindi a ase . Yehova shi na uumace ya u do@@ on@@ ashe u lun a hanma kwagh u nan ve msaanyol cii . ( Gen . 1 : 29 - 31 ; 2 : 8 , 9 ; Ps . Nahan kpa , mbagenev ken tiônnongo la pav a na . man i Yesu la di inja na yô ér , “ Yehova Ka M@@ yom . ” A@@ ti a ahar ne cii nga hemban ôron kwagh u tom u vesen u Yesu lu a mi u yôôn hemen u Aôndo la . KA I@@ AN I N@@ Y@@ I M L@@ U A M@@ I K@@ EN N@@ O@@ NG@@ O U Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ? Yesu iyol na kpa kaa vough nahan ér : “ Mo M ngu iwanger i tar . ” — Yohane 8 : 12 ; 11 : 28 ; 18 : 37 . Lu hanma shighe Satan mee Yesu ér a gema a@@ wen a hingir i@@ kpen ber@@ e@@ di@@ i ? Aluer wan@@ iyôngo u for@@ o@@ to@@ to man ngô na je kpa ve nenge kwaghbo ngu van man ve vaa ve yila iwasen fese yô , hi@@ la se ve se kera ker iwasen shighe u se gbe ken jijingi shin se tagher ishigh a kwaghbo u ab@@ ur@@ ab@@ ur ken tar u Satan ne ga y@@ ee ? 10@@ 5 : 14 , 15 . Ma@@ ac@@ i 31 , 200@@ 8 – A@@ ip@@ or 6 , 200@@ 8 Apostoli Mateu yange pase mar u Yesu u sha ivande la vighe vighe been cii yô , a kaa wener : “ Akaa ne cii er sha u kwagh u Ter ôr sha ikyev i profeti la , a̱ kure sha mi vough , er : In@@ i@@ un@@ kwase ia wa iy@@ av , ia mar wan u nomso ; á yila Un iti er E@@ man@@ uel , inja na yô er , Aôndo ngu a vese . ” Er nan ve mbamaren asev mba hiihii mbara yange ve hingir ikp@@ an i isholibo ? Kpa or@@ henen Luka kaa ér : “ Mbagenev ken ve lu ior mba Shi@@ per@@ u man Shi@@ r@@ ene ; mbara zum u ve va ken An@@ ti@@ o@@ ki yô , ve za ôr kwagh a Mbag@@ rika kpaa ; ve lu ôron Loho u Dedoo u Ter Yesu . ” — Aerenakaa 11 : 19 – 21 . M@@ nder u Yesu shin ku la yange kaha a gbenda u i vande nd@@ eren mbagenev la nena ? 17 : 28 ) Nahan yô , se eren msen se s@@ ônon nen Yehova a ‘ kura ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh yase . ’ ​ —⁠ Ps . • Ior vea nenge m@@ ze@@ hemen wou ken mimi . . . 16 : 18 . ( Luka 23 : 43 ; Yohane 5 : 28 , 29 ) Er i lu ishima i Aôndo u kuren awashima na ne vough nahan , ka an je nana fatyô u yangen un@@ u@@ u ? Ve lu a ian i eren Aôndo tom , kpa aluer ve soo yô vea hide a er ter ve u tse la tom , ka isholibo je la . Kwagh u Yehova a we ishima sha ci u tar ne la una fatyô u kuren vough sha shighe u tar ne ú iv a nomso man kasev mba hendan a hem@@ en@@ tor na ne ga . Nyian ne , cii man M - umbur yô , alaghga mbatamen mba ken tiônnongo vea kaa a or ér nana kaa imba bredi ne sha m@@ w@@ em ma u@@ wua man mngerem , nana kende an - mk@@ ure shin ic@@ enge kpuaa , nana kaa un a mi . Se er nan ve se za hemen u lun a gbashima sha kwagh u mcivir u mimi ? Se zua a ityôkyaa igen i i gbe u se civir Yehova la ken mkaanem ma Yosua , or@@ hemen u Iserael yange ôr la . Í ôr ken Anzaakaa 5 : 18 , 19 ér : “ I@@ mbor you i̱ lu a iveren , ember kwase wou u sha u@@ ye la : a@@ shi@@ m u doon ishima , mor@@ ya u doon kenger ; de at@@ u@@ mba na a̱ kuma u sha ashighe cii ; gba ken imeen i dooshima na gbem . ” Luka 3 : 21 kaa ér : “ I bugh Sha . ” Nahan kpa , shighe u wanye nan tsough kwagh u injaa ga di ye ? A kaa ér : “ Yange m nenge a hanma kwagh u anmgbianev mba nomso man mba kasev er sha u nan mba gba u a wase ve la m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol shi taver ve ishima la . ( a ) Kanyi kwagh Yesu yange ôr sha kwagh u m@@ ne u nan or kwagh@@ a ? U eren amba@@ akaa la nahan ka kwaghbo keng ga . De se nenge ase nen kwagh u se hen ken an@@ zaakaa a ahar ne yô . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) I@@ ca a kera gba ga tsô shi una tim mbaaferev sha tar kera , una gema a war mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh . — Pasalmi 37 : 10 , 11 . ( Luka 22 : 5@@ 4 - 6@@ 2 ) Shi shighe kar yô , Peteru kera er kwagh sha inja i Orkristu ga , a er kwagh a Mbakristu mba ve due ken atô@@ at@@ yev la er ve yina sha Mbakristu mba ken Mbayuda mba i ts@@ ôngo ve la nahan . 46 : 10 ; 55 : 11 ) Aluer or nan fa Mkaanem ma Yehova nahan yô , kwagh u nan er ken Bibilo la una tema gbilin ken a nan ga . ( Yakobu 1 : 2 - 4 ) Mayange se hungur u gbidyen kwar ken msen sha kwagh u se er a am@@ een la ga ! Shighe u Yesu lu gumor la je tese m@@ doo u Aôndo doo un ishima man Ruamabera kpaa doo un ishima la . Er Kristu a lu “ ityough sha akaa cii ” kua nongo u Kristu yô , ngu a tahav sha akaa a i eren ken nongo ne cii . I nger avur a m@@ tom ma Bibilo kpishi er ka i nger icam nahan sha ci u nyi ? Tese icivir sha gbenda u Yehova a ts@@ ahan ior nav la . 5 Se E@@ mber Nen I@@ m@@ ôngo ! Kanyi ia mgbegha se u tesen mbagenev dooshima , man se er kwagh ne nena ? ( Mateu 12 : 24 – 26 ) Ken zwa u yange i hii ngeren Bibilo ker la yô , i kar ityav mbi se lu nôngon ne sha u@@ war s@@ ôôn . Ka iyange i nyi i s@@ ôôn van sha uumace , er ij@@ ever@@ ahumbe nahana ? Paulu yange nger wener : “ Lu nen mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . ” Icighan jijingi u Yehova yange wase sha tom u maan t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la nena ? U fa mbagenev ken anmgbianev mban kpa ? Yesu yange wase ior sha ci u ve doo un ishima shi mhôônom kôron un a ve nena ? Yehova W@@ asen Se sha Jijingi Na Kwagh@@ fan u s@@ angen ye@@ ke man kasua u ior ve eren ainge kua akaa a ve eren hen icombor ve la kpa kaha a kwagh u ior eren sha ayange a i nger Bibilo la . 5 : 3 ) Or@@ tamen nana fatyô u lun ikyum@@ u@@ ile ikyav nena ? Se cii maa se de ta@@ av u man iyange i môm . Tar man Akaa a A Lu sha Ú la N@@ ga Pas@@ en I@@ civir i Yehova Kwaghôron U Pro@@ feti U Ho@@ sea La W@@ ase Se U Z@@ enden Vea Aôndo Ken anyom 14 a a kar ne , m ngu eren tom u pasen kwagh hanma shighe , wasen mbagenev u henen kwagh u Bibilo i tese yô , shi semb@@ er@@ ee ne , kwase wam kohol mo se mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe ne imôngo . Iky@@ urior i Iserael ( Yohane 17 : 3 ) S@@ aa se nôngo tsung ve se fatyô u zuan a mfe u Yehova man Wan na ye . Yange nyôr ken inj@@ ô i vesen , i kuman er u@@ do@@ la dubu uta@@ an nahan ( sha inyaregh ki Amerika ) . Aluer imba kwagh la er yô , der@@ ab@@ a la una vihi shighe man inyaregh kpishi u hiden sôron mat@@ o la sha u a hide a hii u eren tom her yô . Gba u se kura un . Hegen se time sha gbenda u se er akaa a van a bem ken tiônnongo yô . P@@ ip@@ a@@ abaver la kaa ér ka un yange lu mar@@ nya u tar u Jam@@ an@@ i u̱ yange hii vendan u p@@ eren atindi a kwaghaôndo na nyôron ityav ye . Or@@ tamen u ken Kristu ugen , u mbamaren nav wase un soo kwagh u takerada u ôron yô , due a mhen nahan ér : “ W@@ ase mbayev ou ve ho@@ gh@@ or a ityakerada shi ve ôron i . Yange mough zende ken Yerusalem shin iky@@ e@@ ky@@ e na i kp@@ el@@ an lu yemen ken tar na , ken E@@ ti@@ op@@ ia . Aluer kwagh er nahan yô , u hur@@ en m@@ kpu@@ su@@ gh u imoshima yase i kpu@@ su@@ gh se kera la , á lu u̱ tesen ér se mba hur@@ en kwagh u jijingi u Yehova a lu ôron se la kera . S@@ aa mbamaren vea keghen ato a mbayev , mbayev kpa vea keghen ato a ve ve , tsombor ua fatyô u lamen gbar gbar ye . — Ôr Yakobu 1 : 19 . “ Sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . ” — 1 Tim . ( Yohane 4 : 1 , 2 ) B@@ atisema u Yohane yange eren ior la lu ikyav i ken igbar i m@@ ge@@ m@@ shima sha asorabo a ve a p@@ eren Tindi la . Kpa kwagh u a fatyô u kaan a ve ér ve er yô , ka u du@@ ghun az@@ en@@ awambe la ken f@@ iri@@ ij@@ i kera , sha er aa s@@ ough kera yô . Kanyi ia wase se ve mayange se ôr Aôndo ijir sha atindi a se ayol a ase se we sha kwagh u perapera ga ? ( Mateu 17 : 5 ) Mkaanem ma yange lu Yehova Aôndo iyol na ôr m@@ á ne , ma tese gbar gbar ér Yesu yange ôron kwagh sha icighan ut@@ aha . Mba hi@@ di yô , Paulu na kwaghôron , kaa a mbahenen ér : “ Ka sha atsan kpishi keng je man sé nyôr ken tartor u Aôndo ye . ” Kape nyian kpa u@@ a@@ ah@@ e mba vihin tsung ka vea er ve , mba civir Aôndo ve wase anmgbianev vev vough je la . Z@@ ayol wam yô , m fa takerada ga shi m cian ashe kpishi . 6 : 45 ; Yes . 5@@ 4 : 13 ) I bugh im@@ akeranta nyian sha u tsaase se u pasen kwagh u Tartor . Aôndo ver Noa a tsombor na doo doo shi a kaa a ve ér , “ maren nen , seer nen a seer , man shi iv nen tar . ” ( Gen . 20 , 21 . Yange nenge a mimi u kwagh u i er ken Mateu 6 : 33 la , shi a civir Aôndo sha mimi zan zan ku na . 4 : ​ 11 - 13 . Una ta kwagh u a ker la kpa ? T@@ aver u or a zua a inyaregh kpishi ave ave . Lu di iorov kpuaa tseegh kav er Yesu a lu Kristu , Wan u Aôndo ye . B@@ aver We Kpa ? K@@ wa gen la , a p@@ ase@@ m vighe vighe er me er kwagh ugen yô , kpa m kegh ato zu@@ lee ga . Aôndo ti h@@ ur kera ga . U tesen ikyav yô , anyom at@@ aan cii man mat@@ o ta sha mbayev kasev mban yô , ngô u John vande nengen er mat@@ o wua wan u ijende na igen u lu nôngon ér una yevese a per gbenda shon môm môm ne yô ! Mal@@ aki 3 : 18 tsengaôron ér : “ N@@ é gema né kav m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la . ” A@@ ka@@ a@@ ôron ne agen yange kure ken derianyom u sha at@@ ar@@ atar C.S.@@ Y . la , kpa hii ken inyom i 19@@ 19 la je , akaaôron ne cii hii u kuren shin nga kuren hegen . Ka sea henen zwa shighe una karen yô , i gba u se hii u henen sh@@ ôn i zwa shon shin gbenda u i ôron ase@@ mb@@ er@@ akaa ker sha inja sha inja la . Ka mbampin mba h@@ an Pasalmi u sha 27 la una wase se u zuan a mbam@@ lumun sha mini ? Kwagh@@ wan ne kaa ér : “ Er@@ doo man mimi ve̱ de undun we ga , . . . nahan . . . zua a m@@ rumun . . . sha ishigh ki Aôndo kua ki iorov kpaa . ” — Anzaakaa 3 : 3 , 4 . A kaa ér : “ Or u nan lu a akaa a taregh man nan gem nan nenge anmgbian u nan ken ibanave man nan zu@@ ngu nan mhôônom ga yô , dooshima u Aôndo ngu lun ken a nan nana ? ” — 1 Yoh . 3 : 17 . Anmgbian u kwase u lun kwa@@ v , u a pasen kwagh hanma shighe i kom anyom 34 hegen yô , iti na ér J@@ ol@@ ene , a kaa ér : “ M nôngo kpoghuloo m kôr ijende kôôsôô vea mbak@@ ov wam tseegh ga , kpa vea han@@ ma@@ or cii . U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Tit@@ u , man u F@@ il@@ em@@ on man u Mbaheberu As@@ av - As@@ av Paulu wa mbayev man uter kwagh ér nyi ? Nahan cii kpa , er Mbakristu mba ve lu er iv@@ or i bo la imb@@ ishi ve yô , se fa mba yange ve lu ken nongo u u@@ wua la hen shighe la jighilii ga . Ken anyom a karen ne , a er tom vea K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ so@@ mbor u Betel man u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren man u Gb@@ eren Ity@@ akerada kua u Hemen U@@ kô@@ m@@ ati@@ i Cii la . Aluer se mba henen sha akaa a i nger ken Bibilo la yô , una hemba doon se ishima shi se seer fan un kpaa . — Mbaromanu 15 : 4 . Iky@@ aior kpishi ka i pase jighjigh ve u nan hen mbak@@ ov ve mba ken makeranta shin ati@@ ca a ve sha u yaren tom a ic@@ er i vi@@ di@@ o . Shighe u mba ve lu iv@@ o vea kav er “ m@@ tsaha u tsôron ” a lu keghen ve la , vea er nena ? Aluer u ngu a imba bem la yô , kwagh ne tese ér ú tsua gbenda u hemban doon cii ken uma . I ôr ken Mbaheberu 11 : 6 ér : “ Á fatyô u doon Aôndo ishima ga , saa sha jighjigh u nan . Gadia or u nan kporom hen Aôndo yô , ka u nana na jighjigh keng er ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” Nahan kpa , mpin ngu ér : Aôndo lumun a mcivir u yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo sha u civir un@@ u ? U tesen ikyav yô , se soo u nyôron iyol ken igbenda i zuan a inyaregh a iyol nyoon shio i sha any@@ ighe laa ? Bibilo i̱ kaan ér “ injar i isholibo i kimb@@ in yô , ka ku ” i̱ been kera cii yô , shi i̱ za hemen i̱ kaa ér , “ kpa i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo yô , ka uma u tsôron ken Kristu Yesu Ter wase . ” — Mbaromanu 6 : 23 . Mimi je , hen shighe la m lu a ya ikyar a Yehova taveraa nan ga , gadia m fa mimi kuma iwer kpuaa tseegh di tsô . Yesu iyol na je kpa yange “ hen ik@@ o i wan sha atsan a A ya la . ” Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la gba u ma ve kav kwagh u hemba lun kwagh u vesen sha kwagh u mcivir u Kristu ver la . U@@ r@@ a ne lu di zege@@ ura u ka a n@@ ôô shin tar hegen ne ga . Kpa , ken hemen yô , Yesu za hemen kaa ér , aluer or vihi tor@@ o uhar yô , á lu mba@@ ats@@ ator un@@ yi@@ in tsô nana yam ga , kpa á lu uta@@ an je , er i nger ken Luka 12 : 6 , 7 nahan . Nan ngu vough er gar u i he@@ e af@@ o a u@@ ity@@ a i kase un i we atô nahan , imba or la ka nan lumun u den or u nan er nan kwaghbo la kwaghbo ga cii . Alaghga yange gi@@ ri@@ m we iyol u kôron un je ka u henen a hen ga . A tindi wan na u ishima ishima u lu sha vea na yô , i va mar un shin tar , lu or u vough er Adam nahan . Kwagh@@ yan u Yesu yô , lu u eren ishima i Yehova . Tim : M fa nahan ga , kpa m zua a mi ! Akaa kpishi lu sha z@@ ongo . A pase kwagh ne sha zwa u profeti Mal@@ aki wener : “ N@@ é gema né kav m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la . ” — Mal@@ aki 3 : 18 . Sha nahan yô , Yesu na Ter na mlumun u kuman sha aie u Satan er wener , uumace mba civir Aôndo sha ci u mtsera ve ayol a ve , ka sha ci u dooshima u mimi ga la . — Anz . M@@ ôm ken ityom i dedoo ne yô , ka u pasen kwagh sha uya uya man shighe u ian i dugh yô . Ka wea pasen loho u dedoo yô , i wase u kua mbagenev nena ? Sha shighe u mbaapostoli la je kpa , ikyav tese ér yange taver Mbakristu mbagenev ken mba i shighe ve mkurem la u him@@ en iy@@ ongo i i lu hen atô ve la . ( F@@ il . Ka ieren i Yesu i nyi yange i̱ na ve tom kwaghpasen na za kera , man se kav un sha gbenda ne nena ? Er m lu wanye u wasen f@@ ada shighe u i ze ad@@ ua yô , mo kpa m soo u va hingir f@@ ada , nahan kpa , shi m gema m soo u@@ fi@@ im mba i keren chan@@ is ker la kpishi , nahan m hingir u wan p@@ il@@ agh Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Aluer se mba pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo la yô , se . . . fatyô u wasen ior vea war mtim u a lu van sha tar ne la . ” Á vande ngeren kwagh wener : “ Mba ve lu sha tindi yô , m hingir ve er ka or u sha atindi nahan , sha u me kôr mba ve lu sha atindi la . ” Kwagh ne umbur se kwagh u or@@ sule u nan lee iv@@ or maa nan y@@ av tugh la . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to peeji 26 la ] Kor@@ ne@@ li@@ u maa tindi mba@@ shir@@ en un tom hen ya u Sh@@ im@@ on , nahan Peteru hide vea ve imôngo ken S@@ es@@ aria . Kwagh ugen yô , aluer se mba pu@@ un mbagenev yô , kwagh ne una na kwagh a hemba vihin gban kera cii . — 8 / 15 , peeji 21 . F@@ ilipi Kpa ka nan tese nan akaa a i gbe u nana hemba veren ishima sha mi la , shi nan kimbir pasen nan awashima u tom u i ne nan la , kua gbenda u nana er u la kpaa . Kwagh ne ka a lu ne a iwasen , shi imba ieren ne ka i doo Yehova tsung shi ne doo Mbakristu mbagenev kpa ishima . — Ps . Bibilo wa ior ci ca cii kwagh , vea lu mba nan jighjigh shin vea na jighjigh ga kpaa ér , ve̱ na tahav mbu i ver he ’ ip@@ aven ve la icivir , sha ci u kwagh la ngu a inja he ’ ijiir . Mbamaren mba ter na , Ro@@ y Ho@@ well kua mbamaren mba ngô na Ru@@ th cii ve lu Mbah@@ enen Bibilo shi ve lu azende a Anmgbian Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l . 10 : 16 ; Rom . 21 : 27 ; Yes . Se kpa tar nahan shin ah@@ endan shin tôv@@ ac@@ an je kpa yangen se u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ne ” a ishima i tse@@ en ga . Lu inyaregh ki mba ken La@@ od@@ ish@@ ia lu a mi la ki na ve ve lu mhôônom mhôônom ga . Ne mba tesen ve er vea er tom ve kpa ? Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ôr kwagh u a wase se u kaven m@@ taver u a lu sha gbaa u pasen ior mba lamen ijô kposo kposo kwagh nena ? Yakobu yange nger ér : “ Or u nan kenger sha tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la shi nan veren ishima yô , á saan nan iyol ken aeren a nan cii , gadia u ungwan kwagh yô , nan ngu or u kwagh hungur nan fe@@ fa ga , kpa nan ngu or u eren tom je . ” ( Pasalmi 5 : 12 ) V@@ ang@@ er@@ tiôr u lun a mi ken imba mk@@ or la una bee se mciem iyol kera . ( 2 Mbakorinte 12 : 8 , 9 ) De se time nen sha kwagh ne shi se nenge nen er una wase se u wan ishima a nyityô mzeyol u lun er ka saa nahan , u ka a nyoon se la yô . 10@@ 6 : 36 , 37 . ( Gen . 3 : 5 ) Ieren na la tese ér a soo u ngohol ian i Aôndo la , nahan tsuan kwagh u dedoo man kwagh u bo iyol na , nahan kera dondon hemen u Yehova ga . Pro@@ feti Daniel yange nger kwaghôron u profeti u lun a inja sha kwagh u Mesiya . M@@ zough ne ka u sha i@@ kpa zwa ga , kpa ka u se nengen a mi hanma sev yô . U wan ago iyol sha mbamkombo shi nan akaaôron kua mbam@@ lumun Kpa gema di sha akaa agen a i lu inja er ka hange hange u or nana kôr iyol tsaha sha a ga la di ye ? Maria lu a ic@@ ôron u@@ ange je lu u una war ga . Kwagh ne tese wang ér mbakp@@ enev mba ye ican ga . Kristu wuese tiônnongo u ken E@@ fese la kaa wener : “ M fa aeren a ou man tom wou u sha ican kua ishima i taver you , man shi er u fetyô u rumun afer@@ aior ga , kpa u kar mba ve yer ayol a ve ér mbaapostoli , kpa i lu nahan ga la , u nenge ka mba@@ aiev . ” Se fatyô u kuren ikyaa ser yange i nger ityakerada i ihi@@ ar ne sha iwasen i icighan jijingi , kpa i va saa a saa ga . K@@ ur@@ an nen ayol a en , luun nen ken dooshima u Aôndo . ” — Yuda 20 , 21 . Yesu yange ta icin ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” ( Mat . Ishim@@ a@@ wan i wasem m wa ishima a mbamzeyol man atsan a m lu tagher a mi la . Uma u Aberaham ngu a ityesen hen Mbakristu mba ainge kpishi . Anmgbian u beenyol ne lu vea ve zan zan kar kpen shighe u lu anyom 8@@ 9 la . S@@ E MB@@ A ken shighe u ior ve hembe wan h@@ ua kua i@@ pi@@ la , shi m@@ vende u vendan atindi a seer ng@@ een yô . Mba@@ y@@ aav mba ken J@@ ap@@ an kpishi fa an@@ zaakaa a “ h@@ unda u ho@@ gh@@ o@@ loo ” man “ de gb@@ ih@@ in nen ig@@ y@@ o uta@@ gbe@@ de . . . ga ” kua “ asema a̱ de nyian ne sha kwagh u kp@@ er ga ” la . ( Mat . Kpa , ashighe agen se er kwagh sha lan , hemban je yô , shighe u se lu iyev la . Yehova kegh iyol u den mba ve gem ishima sha mimi la isholibo ve . U tsan hen ya u or@@ hemen ad@@ ua , duen za pasen kwagh hanma iyange la lu dang kpishi . Ka ken Aerenakaa 12 : 10 , ape i er kwagh u h@@ unda u iy@@ ô@@ gh gba bu@@ ghun “ iyol i u tsô ” la tseegh shi i ter ishember ne ye . Kwagh ne una fatyô u lun imeen . Gba u se nôngo ityav a tar u u lu sha ikyev i az@@ ô@@ v ne . Ka K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren u Mbahemenev Mba Shin I@@ t@@ ine ve ver la a lu ityough sha kwagh u keren at@@ ine@@ akaa a ngeren kwagh sha mi , shi ngeren akaa , ken@@ gese ôron shi wan ufoto ker shi geman ken ijô kposo kposo shi veren hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et la kpaa ye . ( Yuda 3 , 4 , 8 , 19 - 21 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i va zuan a myom la ia na ve agee a nôngon sha u aeren a ve a lu wang her yô . Er ka sea y@@ av ve i doo se nahan kpa , ka an je nana soo ér nana y@@ av gbem sha wono ? Or@@ tamen la nenge ér , ka er anmgbian u kwase la kpa lu nyoon ishima sha ci u kwase u hemen hen iji@@ ir@@ tom na la lu nzughul a na yum ve , zayol shon hemba vihin cii ye . U sha utar la di kaa ér : “ Aluer se mba ungwan imo i nongo u Yehova man mba a lu eren tom a ve sha u kuren awashima na sha ci u tar ne la yô , se soo kwagh u Yehova a soo la shi se kôr kwagh u a ker un ihyom la ihyom , shi se keren u dondon kwaghwan na shi eren kwagh u a doo un la hanma shighe cii . ” ( Mbaromanu 5 : 12 ; Mbaheberu 7 : 26 ) Yange ma za hemen u lun uma gbem sha won . Ikyav i tesen yô , orgen u i yer un ér Ch@@ u@@ l So@@ o man kwase na , M@@ i Y@@ oung yô , yange ve gbidye kwar sha kwagh u ivaa ve shighe u Ch@@ u@@ l So@@ o er idya yô . Ka sha ci u ve kange ishima ér vea za hemen u cian Yehova , vea civir un a mciem shi vea ungwan imo na sha icivir tsung . Ka a̱ yar tom a Mkaanem ma Aôndo sha imba igbenda ne yô , ma lu aa tahav . ( 1 Yohane 2 : 16 ) Alaghga ior mba ken tsombor wase mba ve ne jighjigh ga mbara man anmgbianev asev mba i dugh ve ken nongo ne sha mbara kpaa vea lu hendan kwagh a vese , vea nôngo sha u me@@ en se ér se̱ nyôr ken azende a bo . Yange se tôô j@@ an@@ are@@ t@@ ô man an@@ ar u tesen sen@@ e@@ ma . ( Aerenakaa 20 : 20 , 21 ) Timoteu , or u zenden a Paulu imôngo yange hen igbenda i apostoli la shi tese Mbakorinte igbenda shon kpaa . Or@@ pasalmi kaa ér : “ TER ngu karen or@@ perapera kua if@@ er@@ or kpaa ; or u ip@@ ira i doo nan la yô , A kôr nan i@@ ho@@ m . ” — Pasalmi 11 : 5 . 21 : 43 ; Rom . 9 : 27 - 29 ) U m@@ asen yô , er Yesu a lu vegher u vesen u vor u Aberaham la nahan kpa , mbagenev kpa i na ve ian i lun ken vor shon . — G@@ al . Kpa Mo Me kaa ne u a@@ lu u ne cia Un yô ; cia nen Un u Una wua man shi Una fatyô u gb@@ ih@@ in ken ge@@ h@@ en@@ a kpaa la ; M ngu kaan ne , ka W@@ en cia nen ye . Apostoli Paulu ta iwanger sha kwagh ne shighe u wa Timoteu kwagh la , ér : “ Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa , taver ishima sha mi . Ka akaa a vihin mzough a nyi Yehova a wasen se u he@@ mb@@ ana ? Mba ye kwaghyan la yô , ve cii ve ide , shi saan ve iyol kpaa . Aber@@ am yange shi hen ma ijiir i môm shighe li@@ he ga . A nger wener : “ Er m veren ishima sha akaa a sha aôndo a a lu tom u u ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh O@@ u , ka uwer man as@@ an a U ver a yô , or ngu nyi ve U umbur nana ? Yange zenden vea Mose shi Yehova tsua un ér a̱ hemen ikyurior i Iserael ken zege@@ deser@@ ti u ci@@ er@@ yol a̱ yem a i̱ ken tar u at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough ve du@@ mbur ker yô . I@@ C@@ I@@ G@@ H@@ AN@@ K@@ P@@ A@@ R Anmgbian K@@ nor@@ r kaa ér kwagh u hiihii u yange un er yô , un za vande tôôn u@@ ikyo@@ on mban wan ken i@@ kpa na . Shi mba veren ishima ér vea kura wan ve shi vea wase un sha igbenda kpishi zan zan una kar g@@ anden or . Gba una lu a dooshima u t@@ angen iyol ga la sha kwase na . Yehova yange ‘ tsaha ’ Wan@@ akiriki na u jighjigh sha nyi gbenda , man kwagh ne saan Un iyol nena ? ( Luka 11 : 13 ; 2 Mbakorinte 4 : 7 ; Mbafilipi 4 : 13 ) Er Yehova yange ny@@ ô@@ ôso Elisha sha u á er ityom i hemban taver nahan , se kpa una wase se , sea lu agumaior shin sea lu mbag@@ anden kpaa , nahan se er tom wase u kwaghpasen , se kure ú doo doo . — 2 Timoteu 4 : 5 . Mbat@@ amen vea nôngo kpoghuloo vea dondo ieren i Yehova i s@@ ende@@ gh sha kwagh ga la nena ? U nan Yehova jighjigh zua vea u civir un nena ? Shin er kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba kaven ishigh mban lu anmgbianev mba sha ngô shin sha ter ga nahan kpa , ve lu hen gar môm shi ve lu azende a dedoo anyom imôngo . ( Aerenakaa 17 : 11 ) Er atesen a kwaghaôndo a lu nzughul nzughul nyian shi kwagh u aeren a dedoo kpa a lu nahan yô , doo u se dondo ikyav i ior i B@@ er@@ ea mba ve lu a inja i mimi la . Sha kpôô yô , ior mba Aôndo mba jighjigh ka ve “ pase ônov mba iorov aeren a Na a age@@ egh , kua iengem i icivir i tartor Na la kpaa . ” Paulu yange taver Timoteu ishima , kaa ér : “ Ka jijingi u cian kwagh , Aôndo A ne se ga , kpa ka u age@@ egh man u dooshima man u kôron iyol tsaha . ” — 2 Tim . Iyange i me@@ men i Aôndo la ka nyi , man yange “ tsegha i ” sha ci u nyi ? Yange lu ijende i Aôndo i ishima ishima , je yô dooshima u lu hen atô ve la ma orgen nan ngu a lu a imba dooshima la ga . U hii sha kwagh u Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange er , shighe u va ken Yerusalem ken inyom i 6@@ 18 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) , va kase gar shon sha utya , yem a “ Mbaiserael mbagenev ” uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la . Ka nyi Yehova a ko@@ so her sha ci u iwasen i u@@ um@@ ac@@ ee ? Mbagenev kpishi mba kera nengen ic@@ egh zwa ve i iv@@ es@@ egh la ér ka kwagh ga . A umbur kwagh u yange er yô , a kaa ér : “ Tom u pania la yange u wasem u fan er tom u kwaghpasen u ve a iember kpishi yô . ” Aluer se soo ser Yehova a lumun mcivir wase yô , gba u hanma iyange cii se tesen sha ieren yase ser se mba kuran atindi a na a wang la . Mbaiserael yange ve na nagh sha asema a ve , sha u tesen iwuese hen Yehova . B@@ ish@@ ô@@ p u tamen u ad@@ ua u F@@ ada ugen ôr kwagh u ior mba ken c@@ ôô@@ ci na ér : “ Nyian ne , or môm nana fatyô u nengen ieren yase man fan ér se mba Mbakristu ga , sha ci u ieren yase kaha a i mb@@ any@@ iman Aôndo la ga . ” ( Yohane 2 : 20 ) Lu A@@ gri@@ pa u sha U@@ har , wan u wan u H@@ er@@ o@@ de la mase kuren tom ne ken inyom i 50 la ye . Aluer yange ishima lu nyian Yakob sha akaa ne yô , ikyav tese ér ishim@@ any@@ ian ne yange i bee , zum u a nyôr hen gar u Lu@@ shi , u gba ica a gar u Be@@ er@@ she@@ ba kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 00 la . Shi no@@ mbor y@@ uh@@ wan un u lamen kpaa . I kaa ér , ken Bibilo cii , ka ivur ne tseegh i pase kwagh u mlu u Aôndo vea uumace man gbenda u zuan a myom la , sha ase@@ mber kpuaa shi i wanger kpaa ye . I@@ y@@ enge ne hemba iyenge i ior mba yange ve va mkombo u umbur ku u Yesu inyom ken i 200@@ 7 la . Shi ve kange ishima ér vea za hemen u eren nahan saan saan . Kanyi se er ve se zua a averen a vesen hegen man gbem sha wono ? Ka aeren a taregh a nyi i gbe u mba ken tiônnongo u Kristu vea hendan a mi ? Cii man shighe la yô , A@@ ron sue Mose ve za tagher kwagh a F@@ ar@@ a@@ o , or u hemban tahav ken Igipiti cii la . Kape kwagh u iwanger i ke ’ jijingi í Aôndo a ne la kpa a lu la . Kanyi kwagh i doo u se er aluer kwagh kera ngu gban se sha akaa a ken jijingi ga yôô ? Gbenda u vesen u Aôndo a lamen a uumace yô ka Bibilo . Cii man Yesu ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u ikyav i m@@ ve na kua kwagh u “ wanakiriki ” u una tile sha ityough nagh shin tar la yô , a vande ôron kwagh u “ wanakiriki ” ne sha ase@@ mber agen kposo , a a wase u tan iwanger sha tom u wanakiriki ne yô . Mbashiada mbara tes@@ em takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , * u m@@ tom mag@@ enev ker na mbam@@ lumun sha mbampin av yô . Yakobu 5 : 11 kaa ér : “ Ne ungwa er Yobu a taver ishima yô , man shi ne nenge mkur u Ter kure kwagh na yô . ” Or@@ tamen u yange za sôr anmgbian ne hemba anyom 8@@ 0 hegen man hanma shighe yô umbur kwagh u anmgbian u beenyol u h@@ ô@@ mon kwagh ne kua jighjigh u nan na la kpaa . A gba u ú tsua kwagh u ú er shighe u ú bee makeranta yô . Yesu yange tindi mbahenen nav uhar uhar ér ve za er tom u pasen kwagh . Alaghga je yô , vea kaa ér ufoto mba kper@@ an mba akaa a kwaghaôndo la ka kwaghbo ga — ka kwagh u hange hange — ka akaa a wasen u civir Aôndo . Kpa Yesu yô , gema tese wang wener ka m@@ ne u nan mba@@ ats@@ anev iyua la tseegh i lu kwagh u sha ishima i Aôndo ga . Gba u me hide me hii u sôron mlu wam u ken jijingi man u hen tsombor wam la . ” Ka u mir@@ in or shin mnger jimin cii la i lu gbenda u shami u eren mba nan jighjigh batisema ye . ( K@@ ol . 2 : 8 ) Shi mbagenev kpishi gba ken h@@ ôn u iji@@ mba i eren . Mbam@@ k@@ er@@ ev mba i tindi la mba za hi@@ di yô , Yosua man ior cica cii wa ago iyol u m@@ ough@@ on p@@ eren y@@ ande Y@@ ord@@ an . Mb@@ an@@ az@@ i kaa a vese ér , aluer han@@ mô wase nan wa uwegh shin takerada u tesen ér se ny@@ iman jighjigh u nan wase yô , vea de se se yem shi vea na se akaa a ase . • Er nan ve jijingi u taregh a samber yum nahana ? Anmgbian F@@ red An@@ der@@ son yange zua a or@@ sule ugen u na un a@@ jingi a ngô na ér a na un ityakerada yô . Heela tseegh ga , ijiir yase i sha In@@ tan@@ et ne ka i ôr kwagh u mbamkombo mba doon tsung mba nongo wase u er yô , er iniongo i been makeranta u G@@ ile@@ adi , kua mkombo u sha inyom la nahan ; shi ka i ôr anmgbianev asev mba sha tar cii abaver sha kwagh u u@@ a@@ ah@@ e man a@@ jir a a bende a ior mba Yehova la . ( 1 Pet . NG@@ ER@@ EN U IN@@ J@@ A@@ A U AT@@ I A I@@ OR M nôngo mer me pase un er hii ve ishima vi@@ him ker la , kpa a ny@@ ô@@ rom sha zwa . Hen ase sha kwagh u usu . Ashighe agen i tema ijir ken a@@ you ne , shi ityô i zuan mbamkombo vev ken a@@ you shon kua mbam@@ kohol kpaa , shi ve y@@ aan kwaghyan ken a@@ you a yan kwagh ker a yange i maa a a zua sha shin@@ ago@@ ge la . Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ka vea tesen ior zwa ve yô , ve kundu iyol shi ve wa ishima a ve kpaa . I@@ ̱ wase se u nan Yehova akaa ase a hemban cii la nana ? Mba Ve Ne Aôndo I@@ civir Yô Vea Z@@ ua A M@@ tsera Inja i kwagh u i kaa ér Aôndo a doo se ishima a ishima yase cii man a uma wase cii man a mfe wase man agee ase cii la ér nyi ? Wan@@ ye ka nana kav er nan doo or@@ maren u nan ishima shi or@@ maren la a we nan ikyo yô , i hemba saan nan iyol . Au@@ gu@@ st@@ ine yange s@@ enge ér Hemen u Tartor u Aôndo u Anyom D@@ u@@ bu la ka kwagh u a lu van ken hemen ga , kpa anyom la hii sha shighe u i hii veren c@@ ôô@@ ci la je . Er tom u pasen kwagh yange u nam ican sha hiihii la nahan kpa , lu kwagh u vesen u naan mo msaanyol yô , je yô , ken inyom i 199@@ 8 la , m hii u eren pania u ke@@ ke . ( 1 Kor . 11 : 3 ) Kristu dondon hemen u Ter na . Ka mbam@@ gem mba nyi nahan ve bende a atôônanongo ag@@ ene ? Yesu ngise ôr kwagh shighe u i za a na sha ishigh ki P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u la , wener : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” Nahan yô , tsombor u Maria lu a jighjigh u nan môm sha kwagh u kwaghaôndo ga . Mbakristu fa dedoo ér ka hange hange u vea tsegha ayol a ve shi vea er batisema ve , vea zua a averen a Yehova ye . ( b ) Ne er tom a an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av mba ve er kwagh u i@@ gbe@@ tar la ken mcivir wen u hen tsombor la nena ? Mba ve veren ishima sha tar u hegen ne cii ve̱ hen sha ze@@ ge kwaghbo u una tser ve ken hemen la , gadia ‘ atsan ’ nga seer a seer shin tar ne . “ TER Aôndo maa or sha v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u iny@@ aagh , fe@@ he nan i@@ ôôn i uma ken ah@@ en@@ ga , or la maa hingir or u uma . ” 2 : 17 , N@@ W ; Anz . 17 : 17 ) Yehova una yar tom a jijingi na u wasen we sha er u kôr azende a injaa yô . Hen shighe la cii I@@ nger luun hen ya , nahan gba u me luun vea na me nengen sha a na . ” Nenge ase kwagh u Yesu yange kaa a Ter na ken msen ne , ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” ( Yoh . Ior kpishi ken tar ne nyian ka ve tese ér tar ve shin zwa ve shin ityô ve shin k@@ we u an@@ umb@@ egh u tar ve je kpaa hemba doon ve ishima cii . Mbagenev di hen ér ishember la ngi tesen ér or a fatyô u lumun ér kwa@@ v@@ yolough u nan u p@@ ande u saa ishe , aluer ka u kwagh la una war uma u nan yô . N@@ ana tôô tor@@ o uhar yô , nan yam mba@@ ats@@ ator un@@ yi@@ in shi i seer nan môm i bee uta@@ an inja er u i ne nan ish@@ e@@ er la gba kwagh ga nahan ! — Luka 12 : 6 . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke mbagenev mba ve wuese mlu u akaa a i@@ gbe@@ tar a a lu sha inja sha inja , shi a doo@@ ashe la je kpa , venda u lumun ér ka Aôndo á er akaa ne ye . Kwaghôron u dedoo yange wase mbagenev ken ivese ve nena ? • Jighjigh u nan ve a bem nena ? Een , iyange i Yehova ia va keng a b@@ unde ga . “ Se ungwa ve ôron u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ken ijô yase je . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 2 : 11 . Yehova yima se ve ! ” J@@ im yô , u ungwan mbamaren ou la ka er u kimb@@ in inj@@ ô i u gbe hen ma b@@ an@@ ke nahan ; aluer u ngu kimb@@ in inj@@ ô vough vough yô , a hemba lun b@@ an@@ ke la ican ga u nan we inj@@ ô kwa gen kpaa . Ior kpishi ka a na ve ian i vea fa mimi u a lu ken Bibilo la kpa ve h@@ ure kera sha apera je . Sha ayange a mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ken Iserael la , kwase ugen u Aôndo sue un yô , lu profeti u kwase , u i yilan un ér De@@ bor@@ a la . Tim : Man er nan ior ve kaan ér ne na Yesu jighjigh ga ? Anmgbian u nomso u m hii duen kwaghpasen u sha uya uya la vea nan yô , lu ortamen u sôron atôônanongo , u ken masejime yô , va sôr se la . G@@ um@@ or Davidi kporom ikyua a Go@@ li@@ ati yô , Davidi kaa ér : “ U ngu van her a mo a s@@ an@@ ker man i@@ w@@ ange kua d@@ ag@@ i , kpa mo yô , m ngu van hen a we ken iti i TER u ak@@ um a Sha , Aôndo u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael , u u b@@ amen Un la . ” ( 1 S@@ am . Ashighe kpishi nom man kwase ka ve z@@ ôh@@ ô sha kwagh u iny@@ ar sha ci u ve na ayol a ve jighjigh ga shin sha ci u mciem , ka fe lun sha ci u inyaregh ki mô ve nan vihi la keng ga . ( Yoh . 7 : ​ 28 , 29 ) Nahan kpa , ka akaa agen a nyi jighilii nahan se er ve se fatyô u seer kporom ikyua a Yehova ? Yo@@ a@@ shi lu nyi tor sha shighe u Y@@ eho@@ y@@ ada lu uma laa ? Alaghga ma ker . Nahan kpa , ishember i ken zwa Heberu la jighilii yô i ôr kwagh u iy@@ av mbu kwa@@ se@@ uya nana dugh la , ka ku u wan u ken uya man ngô u nan je la . Ka nyi se er ve Yehova una kura se , er i nger ken Yohane 17 : 15 nahana ? Ruamabera u hiihii u pasalmi ne kure sha mkaanem man ér : “ I@@ ̱ wuese TER , Aôndo u Iserael , hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev zan zan gbem sha won cii ; A@@ men man shi A@@ men . ” Kpa doo u se mba se lu a agee man tahav iyol her ne se dondo kwaghwan u Aôndo a ne i nger ne , ér : “ Umbur u A gbe u la . . . , er ayange a bo a lu a va ga ” la . — Or@@ pa . 6 : 24 ) I@@ an i civirigh i lun “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo ” la ka i na ve msaanyol , nahan kpa , ve tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo , ka sha ci u ma tom ga . Ka mhen u y@@ esen wanye u nyi nahan i samber a mi wuee , man kanyi i ne kwagh nee ? Gbenda môm u mbamaren vea er kwagh ne yô , ka u veren ian i ônov vev vea fatyô u lun imôngo a mba@@ eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . Iyou i Tartor ka ijiir i se kombo her sha u eren mcivir u mimi hen haregh wase yô . I@@ c@@ ombor ka ia time ken ngeren mban hen M@@ civir ve u hen T@@ so@@ mbor la yô , ve zua a iwasen ker kpishi . ( M@@ ar . 13 : 37 ) Yesu soo ér mbadondon un cii ve sôr ishima ve sha er vea er Aôndo tom sha mimi shi vea kuran , er i kaa a ve cii ér ve eren la nahan . Shighe kar yô , a hide a ver ishima sha akaa a a hembe lun a inja la . 14 : 65 ; 15 : 29 - 32 ) Nahan kpa , Yesu wa kunya u ve nôngo ér vea na un la ikyo ga . Ng@@ ô na maa mough fese yem tar u I@@ ng@@ i@@ la sha u za nengen sha a na . “ Aôndo ka ijiir yase i waren ker man agee ase kpaa , ka iwasen i i lu i@@ kua i@@ kua ken ican je . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 46 : 1 . Mbakristu fa er Aôndo a ver Tartor na sha kera kpaa yô , shi ve fa ér ua tim ity@@ artor i uumace cii , ua gema a lu gbem sha won . — Daniel 2 : 44 . M wuese un a ishima yam cii sha er a n@@ em anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba fankwagh kpishi nahan yô . ” I@@ mba mhen la nahan ia taver u lumun a mi tsô . Nahan mbakp@@ ish@@ iv ken tsombor ne va hingir Mbashiada mba Yehova . Shighe u se lu kohol imôngo vea Mbakristu mbagenev yô , ka ve taver se ishima shi ka se zua a kwaghyan u ken jijingi u nan se agee u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a ne la . Mayange se er isholibo sha apera , shin se lu mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mba eren isholibo ken myer kpaa ga . Aôndo una na se injar wuee ! Akaa a mba@@ yi@@ ase pase se nyi sha kwagh u S@@ em@@ ur@@ na man aeren a na a kwaghaôndo ? Aluer se mba taver ken jijingi seer a seer shi se mba a ieren injaa yô , se lu môm ken mba vea fatyô u nengen a Aôndo la . Doo u agumaior a ken Kristu aa er tom u i ne ve ken tiônnongo la kpoghuloo , shi vea sôn Yehova ér a wase ve sha er vea lu a iti i dedoo vea na yô . Kwagh u sha un@@ yi@@ in yô , se mba a Mkaanem ma Aôndo ma ma lu “ a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa , sha u or u Aôndo nana̱ kuma nana̱ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo ” la . ( 2 Tim . Se fatyô u shi@@ ishi pasen nan vegher ugen ken ivur la , se kera yem ôron avur a Bibilo agen sha u tan nan iwanger ga . Man kwagh u i kaa ér ‘ Yehova ka A tu@@ ur mbap@@ er@@ apera ’ la ka kwagh u sur@@ un se ishima kpen kpen ! — Pasalmi 37 : 17 . Ve mban ve ngohol “ iyua i ish@@ ô i nan ” la sha u vea za lu uma sha , “ sha mp@@ aa u a lu ken Kristu Yesu la ” ga . ( Rom . Ashighe agen , Jo@@ e Se@@ k@@ er@@ ak a kange ityakerada sha ci u atôônanongo a 46 aa a lu ken tar la cii la . 8 , 9 . ( a ) Tese m@@ kposo u loho u Yesu a loho u Mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi . ( b ) Ka sea pasen mbagenev kwagh nahan i wase se nena ? Yange Yesu iv mkaanem ma i nger ke ’ Yesaia 5@@ 3 : 12 la nena ? * Shighe u i hii duen a ngeren u Iyoukura ken inyom i 18@@ 7@@ 9 la , yange i samber a magaz@@ in shon kuma ing@@ y@@ egh er 6@@ ,000 nahan ken zwa môm tseegh . Peter@@ s@@ bur@@ g , ken tar u Rus@@ sia , sha u za nengen iy@@ aagh ki Betel ki ki lu her la . 48 : 16 ) Sha kpôô yô , ka jijingi u Aôndo a tindi se ye ! Se dondo kwaghwan u ken 1 Yohane 4 : 1 la nena ? Yesu yange ôr injakwagh i tal@@ ent@@ i la sha ci u nyi ? P@@ ine ase iyol you wer , ‘ Er nan mbayev mba kiriki mban nahan kpa ve fe kwagh u shami man u shami ga ? ’ Han@@ mô ve kpaa , mgbegha ugen ga ; han@@ mô ve nan ngu zan sha gbenda u nan ; ve kar sha ij@@ ô@@ a@@ w@@ ange , ve kaha gbenda ga . ” ​ ​ —⁠ Yo@@ el 2 : ​ 7 , 8 . A kaa ér : “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ikyev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en . ” ( Mat . 12 : 10 ) Shi , gba u nom man kwase vea nôngo kwagh kpoghuloo sha er vea ‘ luun sar sar ayol a ve , shi vea zungwen mhôônom , shi vea de@@ en ayol a ve kwaghbo ’ yô . — Ef . 14 : 3 , N@@ W ) Ka atô@@ akyaa a nyi se lu a mi a pasen kwagh vangertiôr shin sha ishimat@@ a@@ ver@@ a ? ( Aer . 13 : 2 - 5 ) Alaghga tsô yange lu u Marku una nengen sha u@@ gb@@ ayol mba mbaapostoli mban ken zende sha er vea ver ishima sha akaa a ken jijingi yô . Shi tindi shon za hemen ér , mba Yehova a ‘ doo ve ishima man ve we atindi a na ikyo yô , eren a udubu vev imôngo dedoo . ’ Hegen je iky@@ aior kpishi i i lu Mbashiada mba Yehova yô , ngi zuan a iember man mk@@ om , man ka sha ityôkyaa i injaa kpaa . Bibilo pase gbenda u mimi ke ’ igbar N@@ oo@@ v kpishi mba eren a kasev vev man mbayev vev sha dooshima ga , sha ci u jijingi u tar ne ya tor ken ve shi mba dondon mbamhen mba iorov . C@@ i@@ vi@@ r I@@ ti i Yehova I He@@ mban La 28 : 28 ) Hen shighe ne nahan , ityakerada yase kpishi i lu gb@@ eren i myer ken a@@ you a i maa shin inya la . ( 2 Tim . 3 : 1 - 5 ) ‘ Kanyi i ne ve m ne jighjigh mer atindiakaa a Yehova nga sha ci u mkpeyol wa@@ ma ? ’ — Yes . Kpa akaa ne cii tagher se bem u a lu ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi u Yehova la ga . — Mbagalatia 5 : 22 , 23 . A@@ dooga mbagenev ken a ve lu mba “ ken ya u Shi@@ sar , ” mba alaghga ve lu ikp@@ an i Shi@@ sar man mbatomov nav mba kiriki la . — F@@ il . Ka ican i nyi orgen ken tar u P@@ ol@@ and vea kwase na ya ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ ve ? Se nenge a ityôkyaa i i gbe u se er nahan la ken kwagh ugen u Yeremia nger sha kwagh u ishima yô . Shighe u K@@ o@@ j@@ o n@@ alegh uwegh lu wasen Luke u bu@@ ghun Bibilo yô , m gba kenger er ave na a a ts@@ o@@ ghul kpishi la lu bu@@ ghun iky@@ a Bibilo yô . ( Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 29 - 31 . ) Kanyi yange i er ve anmgbian ne hingir u h@@ ôron tom@@ o ? Yobu 12 : 11 kaa ér : “ To@@ gh ka ku kar kwaghôron , er zwa kpaa ka u bende u kav m@@ nyo@@ ho u kwaghyan u u nahan gaa ? ” ER I lu nahan , or ôr u kwagh@@ myer ve@@ e ? — * M soo u ôron we kwagh@@ myer ugen . Sha mimi yô , A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira lu a ian i nan inyaregh ki ve soo cii , kpa awashima ve lu u bo shi ve soo u ny@@ igh@@ en kpaa . Ity@@ esen i Ruamabera man kwaghwan u mba@@ beenyol kua ishimawan ve la ia fatyô u wasen wanye nana vese a taver ken jijingi . A@@ dooga an@@ iky@@ und@@ anev mba ken jijingi mba sha ayange a Paulu mbara kpa yange ve fa loho u Bibilo je . Shi ka i kpiligh ve iyol er anmgbianev asev mba eren tom ne ve lu iyev shi ve lu saan saan nahan . ” Paulu yange ungwa er shighe u un va un hide un yem la , gumor la vi@@ a sha akaa a ken jijingi yô . Á za civir Yehova , Aôndo u doon un ishima . Er nan ve se fatyô u kaan ser gbenda u se civir Aôndo la ngu ne se mba v@@ ôron ga ? A@@ eren a ve ne wa aeren a sha “ iji@@ mba , ” a a tese ér ve venda aeren a vough la kpa ker . De m ôr u iti yam . Kanyi yange i wase Peteru kua Yohane ve lu mbakur@@ an mba fan ity@@ es@@ ene ? U timen sha m@@ yar u Yehova ka a yar tom a tahav nav la maan m@@ ne u nan uityendezwa nav jighjigh Er Aôndo nenge iky@@ u@@ ior la ér ngi ‘ kwagh Na iyol Na ’ nahan kpa , mbaihyomov vev kase ve wa atô . Yehova yange tsengaôron ér ikyurior i Iserael ia nenge er una due a i̱ ken uiky@@ angen kera , sha gbenda u kpilighyol yô . Paulu hii sha u keren gbenda u dedoo u una wuese A@@ gri@@ pa , shin er tor er kwagh u hông@@ or@@ ough kpishi á vôso ing@@ y@@ ôr na B@@ eren@@ ishi nahan . Gbenda u Yehova a we se kwagh shi a ts@@ ahan se la tese ér se doo un ishima nena ? Ka hanma shighe Peteru yange ôr kwagh u i nger ke ’ Pasalmi 1@@ 18 : 22 la , man kwagh ne yange bende a ku u Yesu man mnder na nena ? Apostoli Paulu yange lu Or@@ he@@ beru shi hingir Or@@ ro@@ man@@ u kpaa . Shighe kar yô , a vôso kwase , nahan un vea kwase na Jo@@ an ve yem makeranta u G@@ ile@@ adi , i za tindi ve ve yem tom m@@ ishen ken tar u Le@@ b@@ an@@ on , maa i va tindi ve ve hide ve lu va eren tom u sôron atôônanongo ken tar u Amerika . ( b ) Mbagenev na ayol a ve nena ? A shi nan kpa , kwagh ne yange una vihi ve mba uhar mbara je a gande . Kape m@@ civi@@ ra@@ ôndo u mimi kpa a lu a m@@ ne u nan kwagh sha dooshima vough je la . Bibilo pase se ér or ngu u nan ongo mbamsen mba se eren sha mimi se s@@ ônon akaa a vough la yô . A lu shami ga aluer i na or ican gbem sha won sha ci u asorabo a nan er ken ayange kpuaa a uma u nan la yô . M ngu ken tiônnongo u a tesen mo akaa a injaa a aa wasem u hendan a mk@@ ighir u Satan u kpilighyol la yô . Akaa a Aberaham ôr la lu sh@@ am@@ in@@ i ? ( Mat . 17 : 5 ) Satan Diabolo kpa nenge a jighjigh u Yesu ne . U we u t@@ ume angahar sha gb@@ ough ku hur@@ en ib@@ ua a mi la yô , ka u á nyoon we a nyoon tsô . ” Er nan ve war ve ? Ikyav i tesen yô , mbaapostoli yange ve seer or@@ henen Yosev iti igen ér Bar@@ n@@ ab@@ a , inja na yô ér , “ Wan u S@@ ur@@ un Ishima . ” U K@@ aven Mbakristu mba Mimi Anmgbian ugen yange ôr kwagh u ortamen ugen kaa ér , “ Or@@ tamen la soon ér una er kwagh i gba ken inya ga , kpa gem veren ishima ér saa mbagenev kpa ve lu er un nahan ga . ” Yehova kaa a na ér : “ De eren kwase ga , man shi de luun a ônov mba nomso shin mba kasev hen ijiir ne ga . ” ( Y@@ er . ( Ôr Yobu 27 : 5 . ) Yesu mase ôron ér , iv@@ or i i her sha inya i dedoo la “ ume atam , ugen kwa iky@@ un@@ du@@ gber , ugen ak@@ un@@ du@@ atar man ugen ak@@ un@@ du@@ at@@ aan . ” Gi@@ di@@ on yange er nena ? Iyoukura ne shi ôr kwagh sha mimi nahan ér : “ Er i we se kwagh ken Ruamabera i doo yum nahan kpa , m@@ yen u orumace ka a na yô mba ve hingir ior i Ter shi ve lumun u dondon Ter je kpa , ka taver ve kpishi u hiden a ayol a ve ijime . ” ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ; Mateu 4 : 4 ) Gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se hen Bibilo ye . 2 Utor 5 : 5 , 20 - 27 ; Yuda 21 “ TER Kor Mba A Doo Ve Ishima la Cii ” Gadia atindi a a kaa er : De eren idya ga , de w@@ oo or ga , de iin ga , de tem ga , man hanma tindi ugen kpaa i fi@@ ir a cii ken kwaghôron môm ne er , or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . Nahan kpa m ngu kaan mer , ishima vi@@ him a or@@ ngeren B@@ ul@@ g@@ ak@@ ov ga . Er mbamaren av lu a kwagh ave kpishi ga yô , i nôngon u m@@ asen ati a ve , nahan mbatamen mba ken ad@@ ua la ve gbidyen ve ahumbe ityô ér ve seer eren iyua . Ruamabera ne ka u i nger ati a mba vea zua a uma u tsôron la cii ker yô , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara man mba ve lu ken zege@@ ikpelaior mbara kua mba@@ jighjigh mba civir Aôndo mba a va nder ve ken “ mnder u mbap@@ er@@ apera ” la cii . ( Aer . 4 : 13 - 16 ; 5 : 19 - 21 . ( b ) Se hen nyi sha kwagh u Tor As@@ a ? Se na jighjigh ser we kpa u lu a ishima i eren tom er Timoteu nahan . Er kera kpa Satan lu keren gbenda u pu@@ un hemen u Yehova yô , lu inja er a hemba a hemba je nahan . Ior mba ve ne ayol a ve la kua ‘ ik@@ aior i i lu er av@@ ure nahan ’ la ker man “ ik@@ um i vesen ” i “ kasev mba ve yôôn loho u dedoo ” la kpaa . Ka nahan man Satan a lu tu@@ ur ior ken ijime kpoghuloo ér ve za hemen u hendan kwagh a mba i shigh ve mkurem la man “ zege@@ ikpelaior ” ye ! — Mpase 7 : 9 ; 12 : 17 . 2 : ​ 23 - 25 ) Paulu wa Mbakristu kwagh ér ve de or@@ on iyev ga , kpa ve ‘ na iy@@ ugh . . . ian . ’ Hii shighe la je mba a de u ngeren akaa a ior mba Yehova a wase ve ken ican la ga . 13 , 14 . ( a ) Lu sha hanma i@@ aven nahan Mbayuda lu keren u kôron Yesu ? Nahan kpa , m zua a mk@@ om ga , hu@@ an mo , shi lum dang nahan . Kwagh u se er ve se hemba ityav mb@@ in shi a doo Aôndo a vese yô , ka u eren tom a akaa a Aôndo a er sha u wasen se la . — Mbaefese 6 : 12 ; Mbaromanu 7 : 21 - 25 . Nahan gba u se de ser tar ne u mee se se de u suur sha Yehova ga . Mark , or u ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia yange er kwase , anyom nga kar 12 yô , kwase na ne hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Elisha yange kundu ishima shighe u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ shi@@ ria kase un la sha ci u yange suur sha Yehova shi nenge er Yehova lu kuran un yô . Ka an nan lu Tor u Tartor u A@@ ôn@@ doo ? Ashighe agen ka i lu u er mbamzeyol ou shin ityom i u lu eren ken mcivir u Aôndo la gande u ave nah@@ an@@ aa ? Nahan kpa , alaghga a taver se u soon ior asange asange . PE@@ E@@ J@@ I 25 . ( a ) Ka nyi i lu isharen you sha kwagh u dondon K@@ rist@@ u@@ u ? Or u nan hingir ter u he la di , a@@ dooga a kpiligh nan iyol er kwase u nan a hingir u v@@ aren a wan ve u he la kôôsôô yô , shi alaghga ishima ia za nan iyol er kwase u nan a gbe den u veren ishima sha a nan kpo@@ o yô . Gbenda u vesen u se kura ayol a ase yô ka u fan wang er i hii ve Mbakristu mba ve lu a be@@ m@@ shima shi ve kor tindi ne nahan i ker ve ihyom shi i te@@ v ve a ican kpaa yô . Aluer se mba a ieren i tesen ser se hemba nd@@ ahar la yô , kwagh la una wase se u keghen Yehova . Shi ôron hanma ngeren u ken Iyoukura man Awa@@ ke ! K@@ am@@ er@@ on : Doo@@ m kpishi er nyian kpa m zough ishigh a we yô , J@@ on . Er anmgbianev kera lu zuan a kwaghwan u ijiir yase i shin t@@ ine la hen shighe la ga yô , ve lu nengen sha kwagh u wan ave sha akaa a pati@@ i ga la sha er ve fetyô la cii . He ’ mba ve kav kwagh u mimi yô , imba any@@ iman la ka ve kwagh u zan iyol . He@@ en ne m kohol Mbashiada mbagenev , mba ve kpa ve va sha u va wasen yô ; m zua a ort@@ wer ugen u ken tar u Jam@@ an@@ i vea kwase na u un kpa a eren tom u t@@ wer@@ egh yô , kua or u wasen ve tom man kwase u kôron mar ugen u ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land . Akaa ne cii ka a wase u ny@@ ô@@ ôso mk@@ ange u ken jijingi u a kporom a ve ikyua a ayol a ve la . Kpa ér ve ‘ nôngo sha u lun a icighan@@ mlu , ’ shi ve ‘ kuran sha er ma mise u y@@ u@@ an kpaa u̱ de m@@ enden u̱ ne an@@ zughul man ior kpishi ve̱ zua a hông@@ or sha mi ga ’ yô . “ Tsô sha ayange a A@@ m@@ ra@@ fe@@ l tor u Sh@@ in@@ ar , man A@@ ri@@ o@@ ki tor u El@@ as@@ ar , man Ke@@ d@@ or - la@@ om@@ er tor u E@@ lam , * man T@@ id@@ al tor u Go@@ im la , ve gba ityav . ” Yehova ngu suen mbacivir un sha mimi nyian nena ? Mba we mbayev vev mba uhar mbara ken makeranta yô , kwase na S@@ us@@ an kpa kohol un ken tom u pania u ke@@ ke la . Se time sha akaa atar a Yehova bu@@ m ér una er sha ci u Mbaiserael yô . Ú hen wer imba kwagh@@ eren ng@@ un ne nahan una fatyô u van a jighjigh u a ze sh@@ imi man a lu kpen@@ egh ga laa ? — 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 . Shin er i lu kwagh u kiriki u or geman uma u nan er i gbe u nana er la ga nahan kpa , iwasen gema ngi i wasen or shi taver nan ishima kpaa . M@@ nder u Yesu shin ku la yange bende a mbahenen nav sha gbenda u vesen . Ka a dugh or ken tiônnongo u Kristu kera yô , mba gbe hiden a nan di tsô ér nan tsa ken m@@ tsaha u nan la yum ga . Hii Nan Ve I Doo u Se ‘ Ver Ishima Hanma Shighe ’ ? 5 : 22 , 23 ) Satan yange tsu@@ gh Ifa ér aluer mba sha tse@@ ene@@ ke ve a Aôndo shio yô , vea zua a msaanyol u tsôron . Er se lu tsombor u Adam yô , i mar se a iyol i lun a m@@ shi , i i ngô@@ ôr eren isholibo ga shi ka i va kpe kpaa yô . Ruamabera L@@ um@@ un ér Orkristu N@@ an@@ a̱ P@@ enda U@@ wegh sha Bibilo ken A@@ te@@ jir N@@ an@@ a̱ B@@ um ér N@@ ana Ôr Kwagh sha M@@ im@@ ii ? ( Yobu 33 : 32 ) Ieren i dedoo igen i Eli@@ h@@ u lu a mi yô , henen kwagh sha gbenda u Aôndo a soo la , sha nahan yô , a wase Yobu u fan ér Yehova una er ifer mayange ga . Or@@ ya la yange nger kwagh wa ken i@@ kpa won@@ do na , ér : “ Se mba wu@@ an ayol a ase sha ci u wan wase man kwase na ka ve zer l@@ ahan se shi nzughul a vese . ” ( 1 Mbakorinte 3 : 1 - 3 ; Mbaheberu 5 : 11 - 14 ) Aôndo sôr gbenda ver ú nan ior nav cica cii kwaghyan u ken jijingi . ( N@@ um@@ er@@ i 16 : 41 ; 21 : 5 ) Yange ah@@ on a gban la vihi Yehova ishima je er ka idya i eren nahan gaa ? 11 : 25 ) U tesen ikyav yô , nenge kwagh u R@@ yan vea kwase na R@@ on@@ i , mba ve lu ken gar u I@@ l@@ l@@ in@@ o@@ is , ken tar u Amerika la . Tor u He@@ mban@@ sha la eren a uumace nena ? Shi aluer se tôô iniôngon i se nenge u eren sha atindi a Aôndo a we sha kwagh u aeren a wang la se kar sha mbam@@ tsera mba se zua a mi la yô , se nenge ser iniôngon yase la i gba kwagh ga . Er lu a dooshima man mhôônom ma kôron yô , ior ve zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha u lun vea na . Ka nyi i̱ kaha kposo sha naagh ku Mbaiserael naan sha asema a ve la man naagh ku môm - ken - u@@ pue ? M@@ tim u i tim Yerusalem man tempel na la lu mkur u tar u Mbayuda man kwaghaôndo ve u yange har sha Tindi u Mose la je la . ( Anzaakaa 13 : 12 ) Nahan kpa , Mbakristu yô fa ér u eren kwagh u Bibilo i we ve ér ve er ivaa “ ken Ter tseegh ” la ka gbenda u tesen ér ve tile sha mimi hen Yehova . 11 : 29 - 31 , 34 ) Kwagh la yange kpiligh Y@@ e@@ fe@@ ta iyol shinii ? Lu@@ un er Paulu lu eren kwaghaôndo u Mbayuda her@@ egh yô , alaghga un kpa yange ma za hemen zan zan ma za ar sha ian i Sh@@ im@@ i@@ on , wan u G@@ am@@ ali@@ el , u lu tese Paulu la lu sha mi la . Shighe kar yô , se cii se er batisema , se hingir Mbashiada mba Yehova . M@@ AR@@ I@@ A aver zwa lu kenger er or@@ van@@ nya ugen lu nyôron hen ya ve yô . Nahan kpa , sha iyange i ngô u N@@ an@@ ci kpe la , ishima ta un k@@ we gba sh@@ aren hen te@@ mbe iy@@ ou@@ ci tsô . A@@ dooga kwagh ne er shighe kar hegen , nahan pine iyol you wer : ‘ Uma wam hemba doon hegen , shi hemba saan mo iyol a shighe u m lu civir Yehova sha gbashima laa ? Paulu pase ér yange i tôô a@@ gbaa a kon u o@@ le@@ v u ken to@@ ho la i va z@@ or sha kon u o@@ le@@ v u ken ya la sha u a tile sha ityough ki a@@ gbaa a i ase@@ gh kera la . Solomon yange gema tor u i na un la ta kera nena ? 4 : 8 ) Shi gba keng u se lumun gb@@ end@@ atesen u Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la , shighe u i gbe u se er akaa a hange hange ken uma yô . Ikyav ngi i tesen ér yange ve palegh tom sha apera ga . Se hen ken akaa a a vande eren la ser , suen se ken ashighe a ican . ( Ne@@ hem@@ ia 11 : 1 ; Mateu 27 : 5@@ 3 ) Yesu kpa tese icivir sha tempel shighe u lu shin tar , lu pasen kwagh la . Apostoli Paulu lu or@@ tom u hiden a iyol na ijime u fa je ér una fatyô u h@@ aren sha kwaghfan na tseegh ga yô . ( Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) Sha nahan yô , mba pasen loho u dedoo ne sha ajiir a i gbe je i lu a̱ vande samber a ú aren ga yô . Bibilo pase kwagh u Yehova vea Wan na , Yesu Kristu vea er sha kwagh u ican i Satan Diabolo a ve a mi la wang . Shin er nom man kwase ve lu a ityôkyaa i môm i eren idya ga nahan kpa , kwagh ugen u ka a na ve nom shin kwase nan hingir u za yaven a orgen yô , ka i lu sha ci u mba yaven imôngo tsembelee ga . ( Anz . 5 : 18 ; Or@@ pa . A fatyô u taver imba ivese la je he ? Ity@@ esen i Yesu tese se nyi sha kwagh u Yehova ? I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada u i yer un ér C@@ ol@@ l@@ ins la ôr kwagh ugen sha kwagh u u wan mbagenev ikyo la ér : “ I@@ mo yase i ken ishima ngi kaan a vese ér se wase mbagenev , aluer sea wase ve vea na se kwagh ga je kpaa . ” Tar u I@@ ng@@ i@@ la man 14 Hen Kwagh ken Mkaanem Ma Aôndo ​ — Er Nan Ve i Eren Mbakristu B@@ atisema ? 16 Akaa a Bibilo I T@@ esen Mo La Aluer se er tom a u@@ tra@@ k mban vough er i soo la yô , a hingir iky@@ e yase i ôron Bibilo sha kwa u hiihii u se zough a or la , kua shighe u se hi@@ di u za sôron nan la cii . Kwase ugen , mba yer un ér B@@ er@@ y@@ l , yange mough ken tar u I@@ ng@@ i@@ la a yem ken tar u K@@ an@@ ada . T@@ so@@ mbor ne lu a ônov mba kasev utar , nahan ve kera soo u maren wan ugen ga . U tesen ikyav yô , Tindi u sha Iky@@ ev i Mose la yange venda a ior mba Aôndo ér ve de nyer nongo a u@@ profeti mba@@ aiev ga . Bibilo kaa ér : “ Tsô lu eren msen ijiir igen , k@@ ur yô , or@@ henen Na u môm kaa a Na er : T@@ ere , tese se u eren msen . . . 17 : 3 , 5 , 11 , 12 ) A tim id@@ y@@ a@@ kwase la gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u nena ? ( Anzaakaa 24 : 10 ) Bibilo ôr kwagh u mba@@ jighjigh kpishi mba yange ve tagher a atsan yô . 14 : 15 ) Kpa msen u ka ve er sha ci wase la una fatyô u wasen se kpishi je . 16 M@@ kombo u Yange Tese M@@ zough man Mba@@ awashima mba Dedoo La Mba samber a mba@@ aie shi tsu@@ ghun ior ér ve de fe m@@ kposo u Ter , Yehova Aôndo , man Wan Na , Yesu Kristu ga . Mbam@@ zeyol mba iyol@@ been i ve a mi la cii a bee a mi sha . Yehova tese ve u doon ayol a ve sha gbenda u mbagenev vea fatyô u eren nahan ga yô . Kp@@ aa , a kaa ér : “ A@@ ng@@ ev ou mb@@ u̱ bee u . ” • Shighe u mbamzeyol ve ve ken ivese yô , doo u mba ve vese ayol a ve la vea er nyi ? Yehova yange kaa a Aberaham ér : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou , sha ci u , u we imo Y@@ am ikyo yô . ” ( Gen . Anmgbian u kwase An@@ n@@ i@@ e Cre@@ ge@@ en , u i shigh un mkurem , u zende tar u Fran@@ ce vea nom na tser , ken inyom i 19@@ 31 zan zan inyom i 19@@ 35 la , umbur kwagh u anyom a yange ve er tom ne la , nahan a nger wener : “ Yange saan se iyol shi uma wase doo je gande ! 1 : 18 - 20 . 15 , 16 . ( a ) Paulu yange doo mbacivir Aôndo a na imôngo ishima sha ci u nyi ? Ka sha nyi gbenda se fatyô u yaren tom a ishimawan i Yehova ne doo doo ? Yange ker gbenda sha er a tin@@ d@@ in mo a magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! Nahan cii kpa , er Yesu ng@@ ur ôron kwagh u zege@@ can la yô , a kaa ér : “ Ka er i p@@ ande ayange la kera yô , gayô , ma i yom ma or ga ; kpa sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov yô , á p@@ ande ayange la kera . ” Ior ub@@ iliôn imôngo sha tar jimin cii mba ken mkpeyol ga sha ci u nyi ? Adam man Ifa vese bee iyol , nahan ken masejime yô ve kpe a ishimaverenkeghen i mnder u shin mbakp@@ enev shio . Aluer iyange ngi been we a ishima i vihin her yô , nôngo sôr ikyaa i í lu inya la . Zum u Un shon u a karen asema la tile sh@@ a@@ a@@ la nenge mlu u ik@@ we pue i tartor u Iserael la sha ayange a Amo@@ shi la yô , lu nyi kwagh nenge a mini ? Sha jighilii yô , kwagh ne ka a war lun nahan hanma shighe cii . 15 : 21 ) Se er nan ve se zua a mk@@ av@@ a ? Sha gbenda shon ne môm , or u se ne nan jighjigh ka nana er kwagh a vese sha mimi ga nahan ka i nyoon se je i saa her . Kanyi yange i er P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u man tar u Mbayuda , nahan ú mase kuren ikyaa sha kwagh ne wer nyi ? Yange ve gbidye kwar sha uuma mba ior mba ken Bibilo iorov 40 mba i pase kwagh ve ken takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la yô . Una fa t@@ wer nan nan kpa , gba u una pine u mbampin shi una kegh ato a we , una fa er i lu u la cii ve , una mase eren we t@@ wer u wasen we ye . Se tese ser se mb@@ á ‘ keghen ’ kwagh sha u lun ken icighan@@ mlu ( Ôr 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . ) 1 : 14 ) Saulu yange fa zwa Grika man zwa Heberu tsema tsema , shi lu mar@@ nya u tar u Roma , nahan lu a ian i injaa i eren akaa kpishi . Yange lu a or u Aôndo ver ér nana lu ityough sha a na , u Yehova pasen nan akaa a vea eren yô . Ieren i sha uhar i i wase an@@ u@@ un@@ au@@ kase la u keghen yô , ve lu per . L@@ am@@ e@@ ki Kwagh@@ wan u He@@ mban Do@@ on Cii M - M@@ ar u he la G@@ em or Nen@@ a ? * — Or@@ pa . • Ka unô ve kohol cii ve lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” laa ? • Kanyi ia wase se u nan mbagenev ian i van ikyua a vese ? Han@@ ma@@ or soo u lun a ijiir i tsan . ( Pasalmi 2 : 1 - 3 , 6 - 8 ) Nahan Yesu wa mbahenen nav kwagh ér : “ Wan@@ akiriki hembe ter na icivir ga ; lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je . ” Lu u vea za hemen u ungwan imo i Aôndo yô , iyange igen Yehova una na ior mba ken ikyurior la vea hingir tartor u upristi , nahan uumace mbagenev cii vea zua a iveren sha ikyev i tartor shon . Alaghga u pine wer : ‘ Er nan i gbe u saa se ungwa imo i Yesu ve se zua a uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? N@@ ôngo u nengen a mi ken ishima you . Aluer se dondo ikyav na la yô , se kpa se lu a uma u injaa . 1 : 2 ) Alaghga mnenge u mbagenev ve lu a mi ér iyange la ngi ti@@ mb@@ ir la , una na Orkristu nana haa iyol inya , nana hemba veren ishima sha u nôngon ér nana tema i kpe nan iyol . Nahan Satan yange kar Yobu sha shighe u lu yôugh@@ yô@@ ugh man shighe u gba ican la cii . Er yange bugh ishima na hen Aôndo ken msen yô , kwagh ne hingir ikyav i dedoo je ver sha ci u mba@@ jighjigh cii ye . — Pasalmi 6@@ 2 : 8 . Se@@ ̱ ungwa kwaghwan ve ser nyi ? ’ Ken mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ egh mbara , ior yange ve nôngo num a@@ yo@@ la@@ ve je ve ar ken ku , gayô , ve nôngo num a iny@@ am@@ ky@@ ume , vea wua i gayô , i wua ve . 25 : 34 , 40 , 41 , 45 , 46 . Or@@ gen vea kwase na pase nyi sha kwagh u mlu ve ken tom u pasen kwagh hanma shighe laa ? Sha shighe ugen la , Yesu ungwa mbaapostoli nav s@@ ende@@ gh any@@ iman sha kwagh u or u nan hembe ken a ve la , nahan a yila wanye ugen a ver un hen atô ve , maa a kaa ér : “ An@@ ti or u nana lumun wanye ne ken iti Y@@ am yô , ka Mo je nan lumun ye , man shi an@@ ti or u nan lumun Mo yô , nan ngu lumun Un u A t@@ indi@@ m la kpaa . Ior mbagenev na jighjigh ér msen ka kwagh u ka a na i saan se iyol tseegh tsô yô . Or@@ jighjigh Yobu yange kav er ashe a ve a isharen ken a vese yô . ( Genese 8 : 21 ) Sha nahan yô , ityesen i ikyo i wan ka kwagh u se hen shighe u se lu iyev la tseegh ga kpa ka kwagh u ken uma wase cii . Y@@ ES@@ U u i nder un shin ku la nenge a kwase ugen tile hen u@@ war na u ú lu sh@@ imi gbilin la . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka akaa a nyi ior kpishi ka ve tese ér a gba ve ishima , man akaa ne ka a va a nyi ? Aôndo O@@ ng@@ o Mbam@@ sen C@@ i@@ il@@ i ? 9 / 1 U soo u va zuan a uma u Yehova a yer ér “ uma jim la ” kpa ? Shi se fatyô u veren ishima keghen iyange i uumace cii ishima ia tse@@ e ve sha kwagh u mcivir u mimi , ve Yehova u gbe se la una zua a icivir la . 16 , 17 . Kanyi akaa yange ma na Davidi ma hen ér kwagh hemba un@@ u ? Davidi ongo nahan yô , á kohol nomso@@ mbaiorov kuma 4@@ 00 , ve kange us@@ an@@ ker vev ken i@@ w@@ enge kua a@@ w@@ ange a ve , ve mough ve gba yemen vea za or iyev . I@@ SH@@ A@@ NG@@ EN I K@@ EN M@@ A@@ K@@ ER@@ AN@@ T@@ A ‘ Ne U@@ ng@@ wa Er Yobu T@@ aver Ishima Yô , ’ 9 / 1 • Mba ve lu ken Ge@@ h@@ en@@ a mba a ishimaverenkeghen i nyi ? Al@@ ha@@ ji man Jo@@ sé yange ve hen u wu@@ an ior . 16 : 24 ; K@@ ol . 4 : 6 ) Gba u nom man kwase vea eren kwagh sha kwaghfan ve vea zua a msaanyol ye . — Ôr Anzaakaa 24 : 3 . Ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la , i hemba Sam@@ aria , i kôr a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a ken gar la i yem a ve uiky@@ angen ken Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia man Me@@ dia . Ge@@ ma sha vegher u kwa@@ se@@ ya yô , nana ungwan imo i nom u nan la . Yehova ne u@@ z@@ end@@ en@@ ya kwaghyan nena ? Ka mimi , yange ior mba Aôndo kura Tindi u Mose la nôngo u kuman er anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan sha u eren ishima i Aôndo . Yange lu wasen Kwa@@ se@@ shiada u beenyol ugen , iti na ér Al@@ ma V@@ ar@@ d@@ ja , u he@@ mb@@ en n@@ ort@@ y@@ umbe . ‘ Lu Nen T@@ a@@ veraa , T@@ aver Nen Ishima ! ’ Kpa ka ik@@ ile i mhen wam man asaren a am man ieren yam man uma wam jimin cii . ” Paulu yange nger wener : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” ( F@@ il . Er a doo se ishima kpishi yô , se wa iyol se kegh a kegh ser se wa ishima a tar@@ nahan shin akaa agen a ior vea er a vese aa a hembe vihin cii yô . — 1 Yohane 2 : 5 ; 4 : 18 . Ne agumaior , gba u ne kpa ne kange ishima u civir Yehova sha jighjigh . Or môm tswen yange na ya al@@ ak@@ e@@ ma ken iyange i kuma kil@@ o@@ gra@@ m ti@@ ôn môm [ p@@ am u iky@@ aren môm ] , nahan aluer tsombor ngu iorov uta@@ an shin at@@ ar@@ atar nahan yô , i gba u kwa@@ se@@ ya una wua al@@ ak@@ e@@ ma sha n@@ ase ah@@ wa atar . ” Aluer ishima vihi u je u goo@@ m a mat@@ o u yem gbenda ugen yô , alaghga u za tsu@@ me gbenda nahan u vihi shighe u za nyôron ape u lu zan la , a hemba er sh@@ en ma u we ishima ma u lu keghen la . ( a ) Ka se za sôr ior mba hen haregh wase “ ac@@ in imôngo ” sha ci u nyi ? Gba u se tese iwuese sha nagh ku Kristu la nena ? I ôr imba kwagh ne ken N@@ um@@ er@@ i 14 : 11 - 20 . ( Mbaefese 6 : 18 - 20 ) Gbenda ugen u se tese gbashima wase yô , ka u eren iyua sha iny@@ ar sha u suen tom u pasen kwagh u Mbashiada mba Yehova ve lu eren tar sha won cii ne . — 2 Mbakorinte 8 : 13 , 14 ; 9 : 6 , 7 . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve gema ior ve hingir mbahenen shi ve tesen ve sha er jighjigh ve una taver gb@@ ang cii ve vea mase eren batisema ye . Ge@@ ma sha vegher ugen yô , aluer u ngu a er batisema ken iti i icighan jijingi ga yô , kwagh u Yesu a kaa ér Ter ne icighan jijingi la tese ér averen nga keghen we ken hemen shighe u ú va ngohol jijingi la . Kwagh u hiihii yô , fa nen kwagh ne , ma kwaghôron u profeti u ken icighan@@ ruamabera ka kwagh u or nana gba pasen iyol i nan tsô ga . Kpa mba i sar ve u zuan a myom cii gba kpee u vea zua a “ mfe u fan mimi la . ” Mbakristu Kpa Mba Eren Tom he ’ Ior Cii Shin er tsombor u T@@ hel@@ ma hendan a kwaghhenen na la nahan kpaa , a taver ishima nahan inyom karen i môm yô , i er un batisema . Ka akaa a doon a nyi se ember ken tiônnongo u Kristu ? Or@@ pasalmi ne yô lu Davidi , un lu tor u sha uhar u Iserael u tsuaa la . Alaghga nom nana kuren u@@ gb@@ ayol mba tsombor u nan . Kpa gema hen ase sha kwagh u una er cii man zege@@ can la una hii yô . Yange í wa iy@@ ô@@ ugh ken at@@ se a i@@ wa@@ agh , í haa i̱ aka@@ au@@ s@@ u iyol cica cii . A@@ k@@ au@@ s@@ u ne yange a tse@@ e kpishi , nahan iy@@ ô@@ ugh ki taver iyol k@@ ira ki s@@ ough ki pav a at@@ sa@@ ase a@@ wen . ( Yohane 15 : 18 - 21 ) Nyian kpa kwagh ne kaha kposo ga . Ikyav i tesen yô , Ruamabera ôr se gbenda u Yehova eren kwagh a Mbaiserael mba yange ve shi hemban un ato la . ( Genese 1 : 28 ) Lu sha kwaghôron u Yehova Aôndo ôr a Adam man Ifa ne man a ver tsombor ye . 3 Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Eren Tom ​ — Ken tar u Rus@@ sia Mb@@ ad@@ on@@ don mba Yesu yange ve tôô mkaanem ma ken Pasalmi 2 : 1 , 2 la ve kar sha Yesu ken msen ve la nena ? 3 : 7 . • iy@@ ôn@@ ô ? ( b ) Ka nyi ia na ve ior vea lu a isharen sha kwagh u Aôndo ? ( Aerenakaa 8 : 1 ; 9 : 1 , 2 ) Er lu K@@ a@@ y@@ a@@ fa je lu Saulu ken ijime yô , á hen ér ieren na ne tese gbashima na hen Aôndo , kpa lu nahan ga , gadia á ban a jighjigh u nan u mimi . I@@ ca i gba ga je maa anmgbian ugen va lam a ve kaa ér : “ Aluer ne soo u wasen se yô , a gba u ne fa zwa J@@ a@@ man . Sha gbenda shon môm , aluer se fa ser gbenda u Aôndo a lu eren kwagh ne ua va se a averen a lun gbem sha won yô , mfe ne una fatyô u taver se zum u se tagher a nyityô mbamtaver mba ve hi@@ r@@ a lu hegen ne cii . Hanma ityough ki takerada ne yô ki a mbampin ken mhii , shi ki a a@@ kwa@@ ti ken mkur , it@@ ine i a@@ kwa@@ ti ne ér “ Kwagh u Bibilo i̱ Tese Yô . ” ( Mateu 6 : 9 ) Yehova ngu Ter u fan kwagh kpa ? Aluer se mba civir Aôndo sha mimi yô , se zua a iveren igen kpaa . Aôndo keghen ato a we@@ e ? Mbat@@ im@@ en sha akaa mba ken kwa@@ van@@ yom u sha 1@@ 6@@ 00 la yange ve ôr nyi sha kwagh u ishimaverenkeghen i u@@ um@@ ac@@ ee ? W@@ ea rumun yô , tô@@ ôm iy@@ ongo ne kera , nahan kpa ka ishima Y@@ am ga , i̱ lu ishima You i̱ er ye . Yange m zua a ikyar u mimi u ken ivese , u doon mo ishima tseegh tsô ga , shi m zua a shighe u dedoo a lun imôngo vea ngô@@ mk@@ em u fan kwagh , u akaa a ken jijingi gba un ishima yô , zan zan kar kuren tom na shin tar ken inyom i 2@@ 000 la . Man u yemen hen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh mba Tartor la di ye ? Yehova vea Yesu Kristu nyôr ke ’ tempel u ke ’ jijingi la ke ’ inyom i 19@@ 18 sha u wanger un . Davidi yange soo u tesen icivir sha iti i Aôndo u mimi . Kape i doo u ú er shighe u kwagh a ze ú iyol ken ishima kpishi je la , er ú lu a Yehova yô sôn un á wase ú , de nôngon wer ú tôô zayol la tswen ga . B@@ em u Mbaromanu la yange wase Mbakristu nena ? “ A gba zenden nyôron ken ag@@ ar a tamen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki , lu ôron kwaghaôndo , pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . ” — L@@ U@@ KA 8 : 1 . Yesu iyol na yange tese ér tom ne ua za hemen zan zan a ar sha shighe u mk@@ ur@@ tar . ( Ese@@ k . 36 : 23 ) Aôndo una tindi Kristu Yesu kua mbatyomov nav mba ve lu umiliôn umiliôn la vea va tim tar u Satan ne . Apostoli Paulu tsen@@ ge@@ ôron kwagh u ayange a masejime wener ior vea lu “ mba@@ ôron kwagh dang dang , . . . mba@@ eren@@ ang@@ er@@ e@@ ke man mbak@@ ôron ayol a ve tsaha ga man an@@ om@@ aior a bo . ” Anyom ase aa lu nan je kpa , ‘ se fa er kp@@ er uma wase una lu ga . Gadia se mba tu@@ lu@@ gh u ka a due i nenge a mi sha ashe kp@@ egh@@ ee maa a shi a sa@@ mbe kera ne . ’ M@@ fe u Paulu vande lun a mi kera sha kwagh u Aôndo la yange hemba zuan a mi sha ikyev i nongo u Mbaf@@ ar@@ ishi , ú un kpa lu môm ker la . Se mba nyer hen ya ugen yô , orgen na se iyou i lun a ar@@ u@@ um ahar ken ijime ya na ér se tsa her ! ( a ) Or@@ maren nana fatyô u eren kwagh akuma akuma shighe u nan lu lamen a wan u nan sha amba@@ akaa er ish@@ i@@ ôr nahan nena ? I@@ t@@ inekwagh i mkohol shon ér “ M@@ yom W@@ ase M@@ gb@@ ôghom Ve ! ” 20 : 19 ; 27 : 31 ) Ish@@ ember i “ iji@@ mba ” la hingir “ ieren i dang i vihin , ” i i pase inja i vihin tsung , i i lu kwagh môm a ishember i ken zwa Grika la yô . Yange gba u ikyurior i Iserael i í hide a i̱ la ia lu ityough sha mcivir u Yehova zan zan m@@ ve u Mesiya . Yehova umbur se kwagh nahan ér : “ Or u nan nzughul a ic@@ an@@ or yô , nan l@@ aha u A gbe nan la , kpa u nan zu@@ ngu or@@ ibanave mhôônom yô , nan ngu civir Un . ” — Anzaakaa 14 : 31 . Sha kpôô yô , se soo u lun er Di@@ o@@ tre@@ fe , u tamen doo un yum ve ‘ lumun apostoli Yohane ga ’ la nahan ga . ( 3 Yoh . Í ôr kwagh u zege@@ ikpelaior i i̱ civir Aôndo sha mimi la ér ka mba ‘ ve lu eren tom tugh man ate@@ tan ken tempel u Yehova yô . ’ ( Mpa . MB@@ AT@@ A@@ M@@ EN mba ve fe tom u tsaase mbagenev tsembelee la , due a mbamhen mban : Sha nahan yô , kera kpilighyol er hii ve Paulu nger Mbafilipi washika sha kwagh ne ga , a kaa ér : “ M ember man m ngu ember a ven imôngo cii . Kwagh@@ fan u taregh la una wase ú u kporom hen Aôndo ga . Shighe u ú tsegha iyol you sha ci na la , yange ember kpishi . Pasalmi 7@@ 8 ôr kwagh u Mbaiserael , hii sha ayange a Mose la zan zan sha ayange a Davidi . M NG@@ U anyom 9@@ 8 . I nger mbam@@ pase mba sha mnenge mba ken takerada u Mpase la sha ad@@ ondo ad@@ ondo ga . Heela tseegh ga , shi i gema ngeren mba sha it@@ you , mba sha hanma peeji mbara hingir at@@ ine@@ akaa a kiriki sha er mba@@ ôron vea fatyô u nengen a at@@ ine@@ akaa a vesen la fele yô . Mb@@ ap@@ ati@@ v zer ôron kwagh u “ bem , man mkpeyol ” ken anyom a karen ne sha u pasen akaa kpe@@ te kpe@@ te a ve we@@ shima u eren yô . Zum u ak@@ ar a Yobu atar er isholibo sha kwaghôron ve la , Yobu er msen sha ci ve , “ TER kpaa rumun Yobu . ” Alaghga tsô , anmgbianev mba ken tiônnongo wou vande suen we shi na u imba ishimataver ne . Ngeren ne wase se u fan kwagh ugen u yange er sha , u a lu a inja kpishi yô . Kwagh ne umbur se kwagh u ian i Aôndo a lu a mi i hemen sha won cii la , kwagh u a lu ikyaa i vesen sha won cii la . ( W@@ a ma ikyav i i er hen ity@@ ôn@@ ya yô ker . ) ‘ Aôndo u L@@ un a Er@@ doo W@@ u@@ ee ’ “ Z@@ a Z@@ a Ôr Kwaghôron u Pro@@ feti ” Ior ka ve shi ôron er u@@ kwaghaôndo mba he@@ v ve de ish@@ ar ken tar u A@@ fri@@ ka man sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa kua ken ityar i L@@ at@@ in Amerika nyian yô . ( Mat . 7 : 7 , 8 ) Doo u se za hemen u ‘ s@@ ônon ’ ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i lu sha ishima i Aôndo cii . Mbak@@ an@@ aan na yô , Mbaiserael “ undu [ Yehova ] , ” ve gema ve dondo mba@@ aôndo mbagenev ; jighilii yô , “ ve civir Ba@@ al man A@@ she@@ tar@@ oti . ” Ka i doo iky@@ ô@@ mp@@ eni i nan ior msaanyol u tesen ken u@@ fi@@ im er i nahan mba@@ y@@ aav tar shi i ne ve civir ga yô , inja er kape i gbe u a eren a ve la nahan . ( Yohane 3 :⁠ 3 ) Ish@@ ember i “ saa ” man i “ fatyô . . . ga ” la tese ér m - mar u he la ngu hange hange . Ior i M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar lamen zwa u doon u ungwan kpen kpen , man ase@@ mber kpishi a i yaren tom a mi u lamen zwa ne i zua aa a ken ijô igen ihi@@ ar , ka zwa u M@@ ala@@ y@@ sia man u P@@ ol@@ y@@ n@@ es@@ ia je la . ( Duteronomi 6 : 4 - 9 ) Ishim@@ averen yô , ka u wasen agumaior la u tsuan akaa a a zough sha akaawan a Bibilo yô . Kwaghôron u profeti la pase ér u@@ wo u sha injakwagh ne pav ker a@@ vegher ahar , vegher u môm yem ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , ugen di yem ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , Yehova tile angahar sha mi ke@@ en man ke@@ en . U@@ d@@ as@@ enda mba i yer ér G@@ est@@ ap@@ o mbara yange ve va hen ya wase pu@@ usu pu@@ usu sha u va keren ityakerada i Mbashiada mba Yehova shi tôvon mbamaren av . ( Luka 14 : 13 , 14 ) Ka sea eren a mbagenev sha inja sha u i saan ve iyol yô , se kpa i saan se iyol , kpa ka sea keren msaanyol wase tseegh yô i taver se u zuan a msaanyol . Yon@@ a er tom u profeti sha ayange a Tor Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha uhar , wan u Yo@@ a@@ shi lu tor u tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Nahan kpa , avur a i nger sha la ka kwagh u mimi u a dugh tseer tseer ke ’ Mkaanem nam ma a ne i nger yô . Wan na gema kpe sha iyange i dondon la . Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Jam@@ an@@ i yange ve nyôr b@@ ôô@@ s@@ u u yemen mkohol u vesen ken tar u H@@ ung@@ ary ken inyom i 200@@ 3 la . T@@ erem , u lu Orkristu u i shigh un mkurem yô , lu or@@ i@@ vangeli u cian kwagh ga . Shi er ior kpishi ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev ainge nahan kpa , or môm ken atô u hanma iorov un@@ yi@@ in yô , nan ngu ken ican i vihin tsung , shi hanma inyom yô ian@@ g@@ ev mbi a fatyô u sôron mbi ka mbi wua mbayev mba kiriki kpishi . I@@ mba kwagh ing@@ in nahan doo je kpa ? W@@ ea soo u timen sha kwaghôron u profeti ne yô , ôr takerada u P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy ! la , ityough ki sha 11 k@@ ira . Yehova yange mgbegha profeti Yesaia kaa ér : “ Ior ne ve kporom her a Mo sha zwa ve , man ve civir Mo sha ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ve , kpa asema a ve gema gba ca a mo . ” Ity@@ esen hen A@@ vese : A kaa a mo ér kô@@ mp@@ eni ugen u maan kwagh pine un ér una lu a or u a tôô nan tom yô , nahan un pin@@ em ga kpa , un lumun ér mo me fatyô u za eren tom la . Yehova fa mlu wou hemba hanma or cii . Shighe la m lu ken tar u C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire , man zan zan hegen kpa ity@@ aven yam ka angahar 3 tseegh . Tsô maa ôn@@ kasev Mbam@@ o@@ ab@@ i man Mbam@@ i@@ di@@ an va mee nomso mba ken Iserael , nahan ior gba eren idya a ve shi gba civir mba@@ aôndo vev kpaa . Diabolo ngu tsu@@ ghun uumace her nena ? ( 2 Tim . 1 : 7 , 8 ) Kpa , or u nan cie kwagh ga je kpa , a taver nan u tilen dông sha kwagh u nan ne jighjigh a mi vindi vindi ga yô . Nahan kpa , gba u iyange ia ta sha mi shi ura ua n@@ ôô sha mi ; aluer ka nahan ga yô , nana ver ishima u va su@@ nd@@ an iy@@ i@@ av ga . Shin aluer or tsegha iyol i nan sha ci u Yehova ga yô , a nenge nan ér nan ngu ish@@ u “ i bo ” gbem sha wono ? Nahan yô , de se time nen sha kwagh ne . Bibilo kaa ér : “ [ Or ] u nan k@@ usu zwa u nan yô , nan er sha kwaghfan , ” man “ Or u fan kwagh yô , ka nan lu ving . ” ( b ) Kanyi ikyav Aber@@ am a ver icombor i Mbakristu ainge ? Gadia ka ve i we ve tom u vesen u nengen sha mkpeyol u ken jijingi , u ior mba Aôndo sha ikyev ye . Aluer se soo u zuan a iwasen i Yehova yô , gba u se lu sha ajiir a jijingi u Yehova a lun la , shi mlu wase una tese ér se soo jijingi na . Nahan er m du@@ ghun co@@ al shin inya yô , i lumun ér nana de ze sho@@ ja ga . Sh@@ im@@ on Peteru gema kaa a Na er : “ T@@ ere , ka hen an je shi sé z@@ aa ? Z@@ wa u wang ne wa mkav u kaven shi lun a iwuese sha mimi u sha kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav la ker . Doo se kpishi er se fe ser Yehova ngu a tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev shi a wa shima u va nd@@ eren ve nahan . Er Yesu ôr nahan , mbamhen mba or@@ ny@@ ar ne na un mk@@ or u mimi ga . Loho u Dedoo u Tartor — Kanyi Kwagh@@ a ? Mb@@ agen ker 5@@ 00 ka anmgbianev mba kasev mba ve lu kwa@@ v yô . Ú hii ôron kwagh u uter pue , hii sha Adam zan zan Noa , shi ú ôr kwagh u uter mbagen pue , hii sha Noa ar sha Aberaham . Man se fatyô u zuan a kwaghwan u injaa ken mkaanem mara sha kwagh u se va a mi hen Yehova ken msen sha kwagh wase ayol a ase yô , man kape i doo u se er kpaa je la . Er hanma iyange cii yange m luun saan saan ken ijir yam i te@@ en kwagh la shi m luun a ahan zwa nahan , ka an je ve yange ma nan fa ér zum u yange mea hide ken ya mea nyôr u yaven yô , m vaa zan zan m kar y@@ av@@ ene ? ” Mimi je , aluer se ker aan a pasen mbagenev akaa a se ne jighjigh a mi yô , kwagh u dedoo una due ker keng . Nenge ase yô , kera shi ica ga u Mbaiserael vea ya dyako u ve lu veren ashe a mi ica i gba la , nahan kpa averen a doon tsung ne kar ve sha ci u ve gba ken imeen . ​ —⁠ N@@ um . 12 : ​ 24 , 25 . Aluer se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova shi se za hemen u eren sha iyol@@ tseghan yase la sha u eren ishima na yô , a hemba saan se iyol a u tseghan ayol a ase sha ci u ma kwagh ugen shin ma orgen la . Er se lu mbacivir Yehova yô , gba u se dondo ikyav i Noa man tsombor na , kua ikyav i Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la . Er mbatamen ve lu mbakur@@ an yô , vea fatyô u dondon ikyav i Yehova nena ? 5 : 3 ) Sha kpôô yô , aan nga kpishi a se na mbagenev icivir ken tiônnongo u Kristu , u i fe un sha dooshima u mimi la . — Ôr Yohane 13 : 34 , 35 . Kwagh u vihin tsung u yange er ne wasem u fan er uma a ngô@@ ôr ga man er uma a iv a mbamzeyol yô . Jijingi yange mgbegha or@@ pasalmi nger kwagh kaa ér : “ A@@ tsan a or@@ perapera ngee , kpa TER ka A dugh nan ken a cii . ” U fa er Yesu je kpa yange gba u una hen u ungwan je he ? — ( Pasalmi 2 : 6 ; Yosua 1 : 4 ) Nahan , u ôron kwagh ne sha gbenda u ken jijingi yô , tar u hen “ har@@ ga u zege@@ mnger a icighan@@ wo ” la tile sha ityough ki ijiir i yôugh@@ yô@@ ugh i ken jijingi i Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Gba u Orshiada 1 nana pase iorov 2@@ 8@@ 3 kwagh Er nan ve mnder u Yesu shin ku la a ne se ishimataver i pasen kwagh@@ a ? Yehova una wase ú . Nahan kpa , se er nan ve se yar tom a ian shon i kpilighyol nee ? Shi se fa ser an@@ ngô wase ugen la kpa , kwagh u a ze hemen hen atô wase la doo nan ga . Ng@@ ô ne lu anyom 10@@ 7 , wan na gema lu anyom 8@@ 3 ! ( Mateu 14 : 19 ; 15 : 36 ) Nahan yô , ikyav tese ér u co@@ on bredi u M - umbur la ka ma ikyav i kwagh u ken jijingi ga . Se Mbakristu se mba gban a@@ yem , kpa ka a@@ yem a sha injakwagh . ( 1 Yohane 2 : 15 – 17 ) Mayange tar u de doon se ishima ga , gadia aeren a u cii ka a iyolough tsô , man a kaha a atindi a Yehova Aôndo vindi vindi . AN@@ YO@@ M : 7@@ 2 7 : 19 — Kwagh@@ fan hemba “ mbat@@ ar@@ ev pue ” agee nena ? ( b ) Er nan ve ishember i “ Iserael ” la i we mbagenev kpa ker , i lu mba i shigh ve mkurem la tseegh ga ? Kanyi i̱ lu “ aeren a im@@ egh a a lu a inja ga ” laa , kpa ka ity@@ am@@ egh ki nyi i gbe u k@@ ia lu tseer tseer ken Mbakristu ? Shi or ka nana hingir Orshiada u Yehova yô , i gba u nana eren tom u pasen mbagenev kwagh u Aôndo . ▪ T@@ ime sha awashima u im@@ akeranta kposo kposo i nongo u Yehova u ver la . Kwagh u ter jighilii yô , lu tom na u a lu eren la kua iky@@ ar@@ yan na vea Yehova , ka ikyar i a ya vea U@@ hemban@@ sha la je la . ( Y@@ ak . 24 : 15 ) Aôndo yange ta Mbaiserael icin ér aluer ve hemba un atô yô , una haa ve ‘ hanma angev man hanma ican ’ cii . ( D@@ ut . Inja na yô , we kpa u fatyô u suur sha Aôndo vangertiôr wer una kure ityendezwa na i kpilighyol i a kaa ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem ” la . Ikyav i jighjigh ve u nan man ishimawan ve la na nongo u Yehova seer zuan a averen . ( Daniel 7 : 1 – 7 ; Mpase 13 : 1 , 2 ) Er i lu nahan je kpa , u fatyô u fan Bibilo . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve ngohol “ ts@@ ar u uma , ” inja na yô , ve mban cii á na ve uma u tsôron sha , vea lu a Kristu imôngo . Aluer se hen kwagh u Yobu yô , una wase se nena ? A kaa ér : ‘ K@@ ur@@ an nen . ’ Kwagh u i er ken Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 6 : 11 - 16 la tese ér Yehova nengen a kwagh u mbacivir un vea fatyô u eren la nena ? Ior mba Yehova a doo ve ishima ga kpa vea fatyô u yan ikyar ayol a ve k@@ ang@@ en@@ aa . Nahan kpa , aluer u nôngo nan , kpa mbak@@ ov wou de u kighir we ga di ye ? Nahan kpa , noov man kasev mbagenev ka ve lu ape shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , ve tôôn me@@ m@@ yol ve za luun kwagh ve tswen shin ve luun imôngo ga sha ci u tom u u@@ ke , nahan ve ny@@ u@@ men ayol a ve “ kwagh u i lu kpee u eren ” la . ( a ) Tom u Yohane u Eren B@@ atisema man Yesu la yange u lu ker igbenda ihi@@ ar nena ? ( b ) Er nan ve Ne@@ w@@ t@@ on nenge ér m@@ ve u Kristu ngu ica ken hem@@ en@@ ee ? Saan un iyol kpen kpen er wan na á tsough a ishima na u eren Yehova tom nahan . Shi ka ne@@ a nôngon ne@@ a eren akaa sha ci u iwasen i han@@ mô wen yô , ne lu kôôsôô je i zua ga . I@@ k@@ we i Iserael shin tsombor u Iserael yange u due ken ônov mba Yakob , u i va gema iti na hingir Iserael la . Mkaanem ma ôr se saan saan man yange ma kôr se ken ishima kpishi , a kaa ér : “ Er m nenge hanma kwagh u a lu cii yô , me fatyô u kaan mer , iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar i ningir Y@@ er@@ ik@@ o la hii . ” ( Yo@@ s . U tesen ikyav yô , nenge ase gbenda u yange ve nenge sha zayol ugen u lu nôngon u van a mp@@ av ken nongo u Kristu u i sember veren la yô . 12 : 7 - 10 ) Aluer angev shin iyol@@ been shin akaa agen yange ú u eren Aôndo tom er ma u er la je yô , er akaa a aa seer taver we ishima yô , mayange de yen ishima shin undun dooshima wou u hiihii la ga . Kpa ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na yô , ve va yina sha mlu u i er ve la , nahan ve man tsombor ve cii mlu u vough la kar ve . Shighe u Ch@@ ar@@ le@@ mag@@ ne man V@@ l@@ ad@@ im@@ ir 1 kighir ior u eren batisema la , mbahemenev mbara lu eren kwagh u Mkaanem ma Aôndo tese ga yô . 15 I@@ y@@ uh@@ we Ka Ieren I I@@ a F@@ atyô u V@@ ih@@ in M@@ hen W@@ ase Yô Nahan kpa , sha gba@@ aôndo je iny@@ on bugh ashe , shi ngi su@@ lan kwagh kpaa shi ka ican u kôron i . Shighe u ka sea wa ishima a ican , sea tile dông shi sea hendan a am@@ een a tar u ifer ne yô , nahan ior ka ve nenge a mimi wase la . Yange nger mkaanem ma ma lu itinekwagh i ngeren ne la ken washika u nger ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu , 19@@ 45 la . Mbashiada mba Yehova mba ve lu agumaior ka ve va kohol ve shi ve tôô ve shin mat@@ o . ( b ) Er nan ve Wan u Aôndo yange venda mhen u Maria due a mi ér wain yina yô a̱ er kwagh sha mi laa , man kwagh ne tese se nyi ? Ka akav agen ken Bibilo a nyi a tese ér Yehova yange nenge a mfe u mbacivir un lu a mi u eren akaa agen laa ? Kwagh ne maa wa im@@ aagh ki timen sha Mpase ityough 21 la ver a ver . Ka nyi i ne ve “ mfe ” u mimi a se@@ er@@ ee ? Kpa kwa ne yô , mlu u hen ijiir ne man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi se ungwa la taver se ishima kpen kpen . Kpa kwagh u mbam@@ zough mban kpishi ve gem ve tese yô , ka m - pav u a lu hen atô u ityar wue wue la . Yange wase ve u nengen ke ’ Bibilo , Mkaanem ma Aôndo a u tan a@@ kper@@ an shio , sha u m@@ à kôôm ve ke ’ akaa a ve tsough u eren la . la , peeji 8@@ 8 - 9@@ 2 . A@@ tô@@ akaa a injaa nga a i gbe u se fa sha kwagh ne sha er se na Aôndo ibo ga yô . Or u lu lamen a na ne lu wan@@ nomso u yange ve z@@ aan makeranta imôngo yô . • Ka ityesen i injaa i nyi yange Yesu tese mbahenen nav sha kwagh u sh@@ ilen tom saan sa@@ ana ? Nenge kwagh u yange apostoli Paulu wa Timoteu sha gbaa ne la . Kpa shighe u Yesu va shin tar la , ve soo u nan jighjigh ér ngu Mesiya ga . Kape mbaapostoli mba Yesu man Mbakristu mba tsuaa mbara kpa ve tesen ior ken u@@ shin@@ ago@@ ge mba Mbayuda je la . Shi m umbur mkohol u vesen u i er ken inyom i 19@@ 42 , hen gar u C@@ le@@ ve@@ land , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , ape Anmgbian Na@@ than H . Ka sea gba angev kpoghuloo , shin or wase nana gba angev nahan , ishima i za se iyol kpen kpen ! ( Rom . 15 : 4 ) A@@ kper@@ an nga ga , zum u se pase mbagenev mimi u ken Bibilo yô , se mba tesen ve dooshima . ( Mat . Sha kpôô yô , aluer se mba tôôn shighe timen sha ieren i Yehova i lumun ér ior ve va ikyua a na la , kua ieren na i s@@ angen a s@@ ange ga la yô , una seer doon se ishima . Shighe u apostoli Yohane lu ôron kwagh u ônov nav mba ken jijingi la , a nger ér : “ Aluer m ungwa mer , mbayev av mba zenden sha mimi yô , k@@ am iember je hemba akaa agen cii . ” ( 3 Yoh . Bibilo kaa ér : “ Maria ko@@ so akaa ne cii , lu a mi ken ishima lu henen sha mi . ” ( Mbaefese 5 : 23 ) Kwaghôron ne a̱ taver noov asema u hiden nengen er Yesu yange hemen mbadondon un la . Nahan a lumun ér i̱ za henen Bibilo a na hen ya , nahan hii u zuan a mfe u Mkaanem ma Aôndo . ( Mbaromanu 7 : 21 - 25 ) Kpa , er lu or u hiden a iyol ijime shi ôron kwagh sha mimi yô , se mba a icivir sha a na nyian kpishi . Kwagh u i nger ken Mbaromanu 8 : 11 una fatyô u taver mba ve lu tagher a imeen la ishima nena ? D@@ y@@ ako u In@@ j@@ aa u sha ci u Zege@@ ikpelaior Inja i ishember i “ Armag@@ e@@ don ” ér “ U@@ wo u Me@@ gi@@ do . ” I@@ b@@ aver igen ken tar u i te@@ v ior mba Yehova a ican kaa ér : “ Kwagh ngu môm u a lu tseegh tseegh yô : Ior mba akaa a ken jijingi a gbe ve ishima tsung , shi mimi u ken Bibilo a doo ve ishima kpishi yô , ka taver ve u tilen dông shighe u tôv@@ ac@@ an a ve ga . 2 : 9 – 3 : 3 — Er nan ve Ese@@ kiel ya ih@@ ur@@ en@@ ruamabera u u@@ k@@ we@@ legh man u m@@ zu@@ ngu nyo@@ ho un@@ u ? Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba ken derianyom u hiihii , mba ve hendan kwagh a Yesu Kristu kpoghuloo la yange ve lu eren icighan jijingi isholibo . W@@ a ishima zan zan ikyar u a lam a bee , nahan kav kwagh u a lu ôron la cii ve u mase bu@@ ghun zwa ye . ( 2 Timoteu 2 : 3 , m@@ gem u Bibilo i i yer ér The Eng@@ lish Bible in B@@ asi@@ c Eng@@ lish la ) Shighe u Timoteu zenden vea Paulu la , á hen u lun a ishima i kwagh kuman un , tar yange ua taver un kpishi je kpaa . Kwagh u ve er ne lu erdoo . OR@@ G@@ R@@ I@@ KA u ngeren ityakerada ugen yange nger kwagh , anyom kar hegen hemba er 2@@ ,@@ 5@@ 00 nahan kaa ér : “ Or môm kpa nan karen a ishima nan nyer ken kp@@ an ga . ” ( Ôr Anzaakaa 16 : 7 . ) Yange As@@ a kaven e̱r mbaihyomov nav ve hembe lun a ikyav mbi u@@ ty@@ aav a na yô , As@@ a maa er msen nahan ér : “ T@@ ER@@ E , ma or@@ wasen u nana nyôr hen atô u or u age@@ egh vea ish@@ e@@ er@@ or nan ngu ga , saa We ; wase se T@@ ER@@ E , Aôndo wase , gadia se mba suur sha a We , man ka ken iti You kpaa se ve ityav hen ikpelaior ne ye . Iyol i hiden a mi ijime ka i wase se se pase ior mba se vande fan ve ga yô kwaghaôndo Mb@@ á ke ’ i@@ aven i i lu gbilin ke ’ jijingi yô , ma kwagh u taver u tesen ve gbenda u an@@ za@@ agh man u kwaghaôndo ngu ga . Yesaia 25 : 8 kaa ér , Yehova “ una tim ku sha won kera . ” Y@@ A@@ NG@@ E i er mbahenen mba Yesu batisema sha icighan jijingi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la ve , ve kô@@ r@@ cio u ôron kwagh ken ijô igen ye . Kpa , aluer yange una kure kwagh ne sha ut@@ aha yô , ma kase mbagenev ken ishima a na kpishi . Kwagh u M T@@ sua u Eren Shighe u M Lu I@@ yev La , 1 / 15 U@@ a V@@ a Hanma Shighe ? Yehova yange tese Mose gbenda u a maa t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el , shi a ver upristi la wang , shi Mose kpa dondo hanma kwagh u i ôr un la vighe vighe . ( E@@ ks . Hanma tugh yô , m due zende a ih@@ ô i g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an i esen ak@@ ur ts@@ or ts@@ or kua ish@@ ôm , sha er or a hi@@ im iyôngo yô , me kpe a nan yô . Or@@ pasalmi wa icam ér : “ TER ngu a mba ve cie Un yô . ” ( Ps . ( Luka 11 : 9 - 13 ) N@@ gi@@ se la icighan jijingi u Aôndo — tahav mbu shon mbu hemban sha won ne — shin tahav mbu t@@ omov nav la — yange mbu na nomso man kasev mba@@ jighjigh tahav , kua Mbakristu mba tsuaa mbara cii . Apostoli Yohane nger wener : “ Se fa se due ken Aôndo , kpa tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” 9 : ​ 9 , 10 ) Una za hemen u nan se hanma kwagh u una wase se u civir un sha mimi la cii . M@@ ôm ken mbatyomov mbara kera soo u civir Yehova ga , kpa hemba soon ér i civir un . Kpa Bibilo ngi a akaawan a a fatyô u wasen we sha ikyaa ne yô . ( b ) Aluer se har sha iwasen i orumace sha u been a mbamzeyol asev yô , kanyi ia ere ? Shighe u Mbaiserael due ken tar u Igipiti kera la , yange ve pav ik@@ we ker , hanma k@@ we lu yemen gbenda u u̱ ga . Kpa gema hemba veren ishima sha iwasen i or@@ im@@ ande ne soo ér i na un la . Noa ungwa kwaghwan u i wa un ér ze@@ ge mtim ngu van la u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo , nahan er kwagh sha kwaghfan sha shighe la sha u wan ago a una va war yô . Á lu tom u tesen ior ú hemban cii ú i gbe je i lu a̱ er ga yô . Yange i naan ini@@ aav mbi nan@@ den man ini@@ aav mbi bem man ini@@ aav mbi ib@@ oo@@ gh sha at@@ se la , shi i naan ini@@ aav sha ci u ikyurior la cii sha Iyange i I@@ w@@ om hanma inyom kpaa . Aluer se mba a ma kwagh u a ze se iyol shin se mba yan ican a ma m@@ yina u iyolough yô , a gba u se lu a ieren i keghen kwagh kpee . E@@ ER H@@ EN@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O H@@ EN A@@ D@@ ER@@ E@@ SH@@ I W@@ A@@ S@@ E U SH@@ A IN@@ T@@ AN@@ E@@ T U w@@ w@@ w@@ .@@ wat@@ ch@@ to@@ wer@@ .@@ or@@ g L@@ A K@@ U@@ A w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g Ka gbenda u nyi u hembe doon u hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo ? U fatyô u timen sha ngeren mban ken kwaghhenen wou . • Mimi ka ic@@ ur i iligh kwagh nena ? Kanyi ikyo i wan nahan i̱ ne Aôndo m@@ saan@@ yol@@ o ? ( Genese 3 : 16 ) Aôndo yange lu pasen di a pase mbamzeyol mba vea due ken isholibo i nom man kwase u hiihii er la tsô . Shi hanma shighe tiônnongo ka a umbur se akaa a aa wase se u lun tse@@ vaa yô . Gadia TER u ak@@ um a Sha ngu kaan nahan er : M@@ ase shin kwagh môm , kera shi ca ga tsô , Me t@@ enger Sha man tar man zege@@ mnger man i@@ omb@@ or@@ tar . ” * ( Ese@@ k . 33 : 32 , 33 ) Nahan kpa , saa mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi cii vea lumun ér i kohol ve ken atôônanongo cii shighe u iji@@ righ la shi vea lu ken atôônanongo ne her keng ve vea war ye . * K@@ wa u masetyô u se lam la , u pine mpin sha kwagh u Tartor u Aôndo . Yesu gema kaa ér : “ Ka nyi ne karen Mo , ne mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev ? ” Aluer se soo u dondon ikyav i Yesu yô , gba u se eren erdoo a mba ve ker se ihyom je kpaa . Apostoli Paulu yange yar tom a ishember i ke ’ zwa Grika i i̱ war zuan sha le@@ i@@ ·@@ t@@ our@@ ·@@ gi@@ ʹ@@ a la zum u lu ôron kwagh u upristi mba ke ’ Iserael yô . Ka mea zua a kwagh u nan mo iember man mea ôr un yô , iember la i seer , ka a lu ma zayol kpa mea ôr un yô , zayol shon a p@@ ande . ” Ka i nger ityakerada igen i lu sha ci u mba fan takerada kpishi , igen ka i nger sha ci u mbayev , igen di i nger sha ci u ior er mbat@@ wer@@ ev shin ati@@ ca nahan . Kwagh u Paulu nenge a mi ken mpase u sha mnenge la , lu kwagh u una er sha ayange na la ga , kpa lu kwagh u una va er ken hemen yô . Aluer mba henen kwagh u tom u Yesu shi eren sha mi vough yô , vea fatyô u “ ha@@ an . . . Ter Yesu Kristu ” iyol . ( Rom . Yange ve kôr m@@ til ve ne her dông shin a lu u kwagh ne una wua ve je kpaa . 3 : 15 ; Yuda 20 , 21 . 19 : 5 , 6 ; Gen . Yange Mose man A@@ ron ve hemen ikyurior la gbenda , shi M@@ iri@@ am yange hemen kasev mba ken Iserael ken am@@ ar a yange ve v@@ ine sha u ember m@@ hembe ve la . Kpa aluer i ver a@@ wen kp@@ o kp@@ o kp@@ o a ú tsu@@ e sha mi i za due yô , a taver we u p@@ eren k@@ ungwa la ga . U henen sha averen a se lu Mbakristu ve se lu zuan a mi hegen la una wase se u eren kwagh u se kange ishima ser se er la . Ar@@ my Yô , de se wase nen mbananjighjigh a vese imôngo ve ver ishima sha ityôkyaa jighilii i i̱ ne ve Aôndo a ne tôv@@ ac@@ an ian la — ka ikyaa i hem@@ en@@ tor u sha won cii la . U@@ I@@ M@@ O@@ N@@ D@@ O@@ N mba ken to@@ ho er mba ú lu nengen a mi heen ne nahan , ve du@@ mbur sha a@@ kpe a igbenda i shin imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i A@@ fri@@ ka la . 1 : 4 ; 2 : 4 ; 4 : 4 , 5 . ( Mat . 9 : 35 , 36 ; 15 : 29 - 31 ) Ikyav i tesen yô , or@@ im@@ ande ugen yange va hen Yesu va zamber a na ér : “ Aluer W@@ ea lumun yô , U fatyô u wanger mo . ” Se fatyô u eren tom u i ne se u pasen kwagh la kuren ú doo doo ga , saa Yehova una taver se sha icighan jijingi na . Aluer ú er nahan yô , kwagh ne una seer msaanyol wou hegen je . A@@ kar a Yobu yange ôr kwagh u injaa sha iyol i Aôndo man uityendezwa nav ga , sha ci u mhen ve kaha kposo a u Aôndo . Mbakristu vea hemba mk@@ ighir u anmgbianev vev ka ve kighir ve ér ve yem ken tar u ken won ve za ker inyaregh la nena ? Mkaanem ma Aôndo wa Mbakristu mba mimi kwagh ér : “ Nahan yô , lu nen mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . ” ( a ) Akaa a yange za hemen ken sule u or u l@@ ôô iv@@ or la tese nyi ? Kwagh@@ ts@@ eren u sha U@@ har La ( Pasalmi 41 : 1 - 3 ) Mkaanem ma or@@ pasalmi ne ma a wase se u sur@@ un mbau@@ ange mba ve civir a vese imôngo la ishima nena ? Cii man inyom i 1914 va yô , ve fatyô u pasen mbagenev kwagh u ishimaverenkeghen ve sha gbashima ga , shi ken inyom i 19@@ 19 la kpa ve soo u hiin tom ne ga . Ken Pasalmi 45 la , i pase ér Tor Yesu Kristu har s@@ an@@ ker za hemba mbaihyomov nav ityav cii ve , i mase ôron kwagh u iv@@ a@@ a@@ zuan i wan u tor la ye . — Ps . Kanyi dooshima Yehova a tese hen uumace sha ikyev i ip@@ a@@ ana ? U ngohol kwaghwan u Ruamabera u a kaa ér we u de zough iyol you sha i@@ gb@@ ur i môm a or u nan ne jighjigh ga , imôngo ga la kpa ? Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la lu ken mzough sha ci u ve cii ve zuan a ishimataver hen ijiir i môm . A@@ sember ne cii ka akav a tan ior icin a se nengen a mi hanma iyange yô . Kpa ior mba we a ikyo ga . Kpa sha mimi yô , m fa er ku u Yesu la ua na se uma ga . ( 1 Timoteu 4 : 15 , 16 ) Er nan i doo u se ver ishima sha kwaghwan u Paulu nee ? Nahan m lumun mer , i hen Bibilo a mo . Kpa , gema ka hanma shighe nahan i hembe doon u hu@@ an ving - n@@ i ? A@@ tesen a kwaghaôndo u aiegh na ior umiliôn imôngo gba m@@ ny@@ am ken jijingi . Yehova yange wase se se gema inja man ieren yase sha ci u se na un jighjigh . ( Mbaefese 4 : 25 ) Nan gem kwaghôron u nan sha u i doo mbau@@ ng@@ wan a nan , nahan nana zua a kwagh u nan soo ga . Iyol i Saulu hide a mi ijime shighe u í na un tor la wase un er “ ud@@ ang@@ mbaiorov ” mba ve soo hemen na ga la kwagh u bo ga . Shighe kar yô , Aôndo va seer pasen Mose akaa a vesen sha kwagh u iti na . Yange Paulu nger ér mba ve er ivaa yô “ vea ya ican ken iyol . ” Ka nyi Bibilo i tese se , i ia wase se u kporom ikyua a Aôndo ? Nahan zum u angev kôr un kpo@@ o maa kpe yô , tiônnongo cii tindi ér Peteru a va nder anmgbian ve u kwase u doon ve ishima kpishi la shin ku . Mbam@@ pin mba henen kwagh — mba ka se pine kpa se ver ishima ser mbau@@ ng@@ wan a vese mbara ve na mlumun sha mi g@@ enger g@@ enger ga la — kpa vea wasen mbau@@ ng@@ wan u gbidyen kwar shi henen sha kwagh kpaa . Kwase wam kua ior mbagenev kpishi wuese mo sha kwagh ne . [ U@@ foto mba sha peeji 31 ] Pro@@ fes@@ ôr F@@ ri@@ ed@@ rich H@@ ol@@ t@@ z man kwase na , A@@ li@@ ce lu ken gar u B@@ er@@ l@@ in . Kpa , lu sha ci u “ or u ken myer u ken ishima ” na la — inja na yô , lu m@@ til na u tile sha mimi la , man dooshima u lu a mi la , shi lu kwase u hiden a iyol ijime shi lu ishima legh legh kpaa , he@@ ela tseegh ga , lu kwase u h@@ we ga , shi t@@ angen iyol kpaa ga . Ior udubu udubu yange ve gema asema ve er batisema shi ve hingir mbadondon Yesu . Gba u hanma shighe yô , nana timen ken Bibilo zu@@ lee , sha ci u nan fa je ér “ kwaghyan u taver yô , ngu sha ci u mbag@@ anden . ” ( Heb . Ôr ityough 9 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . U er nan ve u fa aluer il@@ yo@@ ho i u zough a mi sha In@@ tan@@ et la ka i mimi ? Se fatyô u nan jighjigh ser Yehova una er kwagh sha perapera man sha mimi sha ci u nyi ? ( b ) Kwagh u yange er ne tese ú nyi sha kwagh u Yehova ? “ Ne mba ne dondo sha a Mo ne , né tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om pue kar m har , né ôr ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar la ijir . ” — M@@ A@@ T . Kpa jighjigh u se ne wanakiriki la una mgbegha se se hide a ayol a ase ijime , se lumun kwaghwan la shi se kegh shighe u Yehova una sôr hanma kwagh cii la . Timoteu yange na shighe na u eren tom imôngo vea ijende na apostoli Paulu kpoghuloo je kuma er anyom 14 nahan . Lu@@ un er ka we yange á tindi ú nahan , ma ú kar a kar je ma ú za ityom ne kpa ? Se@@ kar@@ ia 4 : 7 kaa ér : “ Una due a i@@ wen i sha k@@ ur a am@@ o a g@@ enger sha i er : M@@ lumun u sha mh@@ ôôn , mlumun u sha mh@@ ôôn . ” Nahan kape sha shighe u mhii u zege@@ can u a lu van ken hemen la kpa a “ p@@ ande ayange ” a na sha ci u “ u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov ” je la . Yehova ka a hemen ior nav mba ve hi@@ di a iyol ijime la , a za a ve ken icivir sha u eren kwagh a ve sha igbenda i i@@ civirigh kposo kposo . ( Mat . 23 : 37 ) Mbagenev yange ve dondo un , kpa ka ze de@@ gh@@ ôô yô , ve h@@ una ityesen na , nahan “ ve kera za a Na ityô ga . ” Inja i u “ kenger ” sha tindi u Aôndo la ér nyi ? Paulu kaa ér : “ Se venda akaa a kunya a ken myer la , se mba zenden sha at@@ ser@@ egh ga . ” ( 2 Kor . Sha iyange i sha utar i gban akaa la , Yehova hii eren tar@@ egh@@ ny@@ aagh due sha tahav mbu icighan jijingi na , man alaghga lu tahav mbu mbu ker av@@ ande shin inya la je yange gema mbu sha u tar@@ egh@@ ny@@ aagh u m@@ ugh@@ ur u due shin mngerem ma ma y@@ is@@ a tar cii la , nahan u pav ker u hingir a@@ vegher a tar ne la ye . ( Gen . Nahan kpa , Ho@@ sea lumun un di vough er Yehova kpa yange wa iyol u zungwen Mbaiserael mba ve gema asema la mhôônom nahan . — Ho@@ sea 1 : 1 – 3 : 5 . Ruamabera tese ér or u nyoon ishima karen ikyaa inya yô , nan gba kera , tahav yina nan . Paulu shi kaa ér kwase “ a̱ cia nom u nan . ” Shi akaa ne kua u zan mbamkombo mba Mbakristu man u za sôron mbau@@ angev man mba@@ beenyol mba se civir Aôndo a ve imôngo la man u suen mcivir u mimi sha iny@@ ar kpaa . Sha mimi yô , kwaghaôndo jimin cii k@@ an shio u van a mzough . 6 : 5 ) Kpa , alaghga se fa er akaa agen ka se tsua u eren , kpa i lu sha kwaghfan shin sha gbenda u a wase se ga yô . Er nan ve u we atindi a Yehova ikyo ? Yange ú wasem u tagher a mba@@ kwar wam hemban . ” ( Luka 9 : ​ 28 , 29 , 35 ) Ka hange hange u se eren sha kwagh u i kaa a vese ér se ungwan imo i Mesiya la . ​ ​ —⁠ Ôr Aerenakaa 3 : ​ 22 , 23 . Shi se na jighjigh ser mbam@@ gem mban vea na tsombor u uumace ua hemba doon ga he ? Yange ôr a@@ jir atar ken k@@ oti cii ve i va mase nan se ian i pasen kwagh sha uya uya ye . G@@ ar u T@@ ir@@ u lu ijiir i eren kpen@@ ga shi za iti kpishi sha akaa a kasua a do@@ on@@ ashe a a lu a mi kpishi la , nahan a hingir u lun a inyaregh kpishi . Gadia se mba non@@ go@@ ior u i dugh u “ sha ci u iti Na yô . ” 9 : ​ 11 - 14 ) Lu u nagh ku vough k@@ un kua wam non@@ go@@ ior atô a har ; ka nongo u upristi u anmgbianev mba Kristu mba ve lu iyenge 14@@ 4,000 , mba i tsegh ve sha jijingi la man “ iyôngo igen ” la . Er Yesu venda tor u ior soo u nan un la yô , alaghga tsu@@ me mbagenev shin lan ve ishima je kpaa . Er se lu henen Mkaanem ma Aôndo la , ka se hingir u ôron kwagh er or@@ pasalmi kpa yange ôr nahan , ser : “ M suur sha mkaanem O@@ u . ” — Pasalmi 119 : 42 . Akaa a a er ken anyom a a kar udubu imôngo ne tese ér hemen u Satan , u a lu “ tor u tar ne ” la doo ga , u mgb@@ ough a ifer man i@@ pi@@ la . Se zua a ikyav igen i kwaghôron u gbil@@ ini@@ gh hen mbahemenev mba Kwagh@@ aôndo u A@@ i@@ egh . Shighe u i pase Mbayuda mba ve yem uiky@@ angen ken Bab@@ ilon ve lu hiden ken tar ve la , ve wa icam ve kaa ér : “ W@@ u@@ ese TER sha erdoo Na , man aeren a Na a kpilighyol , a A eren a ônov mba iorov ” la . Shin er tsombor na yange u tôv un a ican kpishi nahan kpa , O@@ s@@ man za hemen u zuan a m@@ ze@@ hemen u ken jijingi zan zan kar eren batisema . U ngu a zege@@ tom u wasen wan wou sha er a fa Yehova shi a doo un ishima yô . ( Anz . Ú nyôr hen ‘ h@@ unda u vesen man u age@@ egh u ú bugh ’ sha u eren tom u pasen kwagh ne nena ? Man ior nenge u nena ? K@@ asev mba uhar mban cii yange lu ic@@ ôgh@@ or . Hii ken uwer u A@@ ip@@ or 200@@ 8 la je , m za hemen u pasen kwagh ken M@@ on@@ go@@ li@@ a . ( Ru@@ tu 1 : 1 – 2 : 23 ) Tom u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo la lu Yesu kwagh u vesen . A@@ zende am kpishi s@@ enge ér Aôndo doo a ishima , kpa ieren i a gema tese nahan ga . Aluer se soo u nan Yehova icivir yô , saa se nôngo ityav a u@@ jijingi mba aferev . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 1 , 6 ) Ior mba mimi u ken Bibilo a doo ve tsung je kpa alaghga a gba u a wase ve doo doo ve vea gema mbamhen vev man aeren a ve man akaa a a hembe gban ve ishima la ye . Se kpa mhôônom ma a na se ‘ vaa a mba ve v@@ aan la imôngo . ’ ( Rom . 4 : 15 , 16 ) Shin er Mbakristu mban lu shin tar u Satan u mp@@ av a lu ker ne nahan kpa , ve kô@@ r@@ cio u lun ken mzough . Nahan lu nyi i̱ gema i̱ ere ? ( M@@ ar . 1 : 40 , 41 ) Yesu una tese imba mhôônom ma zungwen mara sha anyom dubu a hemen na la , kpa una er kwagh ne sha tar cii . Hen ase sha kwagh u una seer tan iwanger sha mlu wase ne . He@@ mba doon u lumun a aeren a Aôndo a ne se la , er erdoo u sha mh@@ ôôn nahan , man kwagh ne wa imoshima kpa ker . ” U@@ ̱ K@@ imb@@ ir T@@ im@@ en Sh@@ ami As@@ av - As@@ av Ken injakwagh la , se fatyô u kaven or u a lu ( a ) or@@ kwa@@ se@@ he la nena ? 15 : ​ 1 - 21 ) Nyian ne , môm ken averen a ase a hemban doon cii yô , ka ishimaverenkeghen i se lu mi ser Aôndo una va bee a hanma kwagh u a ve se a m@@ nyoon man ican la . ( Ps . 37 : ​ 9 - 11 ; Yes . U tesen ikyav yô , hen sha mbampin mba Yehova pine or@@ jighjigh Yobu ne , ér : “ Shighe u M tim im@@ agh ki taregh la , u lu han@@ a ? Aluer se mba pasen ior kwagh yô , se yima iyol yase man mba ve ongo loho wase la cii . Mayange se yina nen ishima sha ci u mbam@@ shi asev shin mbamzeyol asev ga , vough er Paulu kpa er nahan . Shi gbenda ugen u kaven m@@ civi@@ ra@@ ôndo u mimi yô , ka u nan Mkaanem ma Aôndo icivir , ka Bibilo je la . ( Mbagalatia 5 : 22 ) U se eren sha ‘ tindi u tartor u dooshima ’ la una wase se u civir Yehova ken mzough . — Yakobu 2 : 8 ; 1 Mbakorinte 13 : 4 - 8 ; 1 Peteru 4 : 8 ( Luka 2 : 5@@ 1 ) Yesu ver agumaior ikyav i dedoo kpishi . Aôndo una ver agumaior a a lu ungwan imo i mbamaren vev la doo doo ! Kpa er a gba uwer ga , a zer kuman uwegh yô , ijende na mase m@@ ough@@ on nan un kwaghyan u a lu keren la . Iky@@ urior i Iserael yange i tsua ér ia er nyi hen kpe u U@@ wo u S@@ in@@ ai ? Kanyi kwagh mbamaren vea fatyô u henen ke ’ ikyav i dedoo i Yehova er a ikyurior i Iserael i hemban@@ ato laa ? Sha kpôô yô , m@@ ze@@ hemen u ken jijingi u Orkristu u mimi la bende a mlu u nan u sha iyol shin kwaghfan u nan u sha mar@@ ami shin iti@@ zan i nan la ga . V@@ ine la pase ikyav i ishember ne ke ’ takerada na u i yer ér Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary la , a kaa ér ka “ u yaren tom a ian i í dugh cii sha inja , vihin a vihi í ga kpa yaren tom a í sha u zuan a mtsera , sha ci u hanma ian i i de í í saa ashe yô á kera fatyô u hiden a í ga . ” Aluer gba u a seer wasen mbamaren mba been iyol yô , ka nyi tsombor ua fatyô u eren@@ e ? “ M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” Sha vegher ugen di yô , ken ityar igen kpishi i na se ian sha tindi , man ashighe agen mba@@ abaver ka ve ôr kwagh sha iyol yase u dedoo . Kanyi ia wase se ve se er tom u Aôndo man Yesu ve soo ér se er nyian la torough torough , shin se za hemen u eren nahana ? P@@ i@@ er@@ ce ) , 12 / 15 Alaghga ashighe aa lu aa i gbe u vea kôôm ma Orkristu ugen yô , kpa igbenda ngi kpishi i a fatyô u eren kwagh ne yô . Er kwagh a na “ sha ishima i wan tsung man sha ityesen kpaa , ” vough er a lu or u hen tsombor wou ga kpa , ú er a nan nahan . — 2 Timoteu 4 : 2 . I na E@@ mil@@ ia ian hegen i eren tom ayange any@@ iin tseegh ken kasua . Er nan ve Elisha yange sôn Eliya wener a na un “ i@@ kwar ihi@@ ar ” i jijingi n@@ aa ? ( Genese 3 : 24 ) A shi nan kpa , lu kwa u hiihii u uumace nenge a u@@ jijingi sha ashe ve je ne . V@@ i@@ vi@@ an@@ ne kaa ér : “ Shin er ka m nengen sha wan zan zan nahan kpa , ashighe kpishi ka i lum er sev av m er kwagh môm ga tsô tugh kar ilen nahan ! ” Tsô m gba keren inja tom i me er ve a wasem yô . ( Aerenakaa 28 : 23 ) G@@ omoti u uumace môm kpa ngu a ian i cir@@ in tom u i lu Aôndo a ne n@@ è ga . Aluer i tese mbayev mbamhen mba Aôndo man mba@@ awashima nav ve kôr ve saa a mi yô , una kura ve sha inja i dang . • Ka kwaghwan u nyi yange i wa u@@ tor mba Iserael man ainge di a lu sha ci u mbakur@@ ana , man ka sha ci u nyi ? 15 : 4 ; 1 Kor . 10 : 11 ) Se nenge er akaaôron a profeti a i nger ken Bibilo la a k@@ ur yô . Nenge imba ian i civirigh ne sha wono ! U@@ wegh ku y@@ an@@ egh ku Kristu kua er “ akaa a ci@@ er@@ yol ” nena ? Kanyi kwagh se er aluer ishim@@ any@@ ian ngi nan ka taver se u eren sha iyol@@ tseghan i se tsegh sha ci u Aôndo yôô ? Alaghga ashighe a ican aa na ian a due i tesen dooshima ne . A lu nan je kpa , yange gba u una hemba wan Aôndo ikyo a nom na . ( b ) Ka nyi sé time sha mi ken ngeren ne man u una dondo la , man awashima wase ka nyi ? ( Daniel 7 : ​ 1 , 13 , 14 ; Mateu 26 : ​ 6@@ 3 , 6@@ 4 ) Heela tseegh ga , mpase ugen u Yohane nenge a mi yô tese ér i tsua mba vea tema tor a Kristu imôngo la “ ken hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior man hanma ikyurior , ” man ka u “ vea tema tor sha tar . ” Shi ve lam sha kwagh shon sa@@ gher sa@@ gher , ve ôr mbam@@ nenge vev kposo kposo , maa ve tsua kwagh u vea er yô . Nahan doo u ú er nyi sha kwagh u In@@ tan@@ et ? Lu mbah@@ e@@ men — mbat@@ ar@@ ev man ati@@ ator man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v je — ve lu eren ior mba yange gba u ma ve lu kuran ve la atsan ye . Ikyav i tesen yô , mbatamen mba ken Kristu mba lun a dooshima ka vea nenge a ityôkyaa i zungwen mba ve ne jighjigh a ve imôngo la mhôônom yô , ve “ zungwen saan saan je . ” — Mbaromanu 12 : 8 ; Yakobu 2 : 13 ; Yuda 22 , 23 . ( Yesaia 45 : 1 ) Ka Shi@@ ru@@ shi kpa yange bugh gbenda sha u Mbayuda ve̱ hide ve̱ yem ke ’ tar ve ke ’ inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la ye . Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la , anmgbianev nav kpishi na un jighjigh . ( 2 Timoteu 2 : 2 ; 3 : 10 , 14 ; Tit@@ u 1 : 4 ) Nyian kpa , hingir kpee u a tsaase mbagenev fe@@ fa je . • M@@ civir u u@@ jijingi ka a er tom sha ci u az@@ ô@@ v vough er kwar h@@ ônon ka u er tom sha ci u mba eren i@@ kôr nahan . S@@ ôn jijingi u Aôndo . M@@ hen u henen ér gbenda môm kera ngu ga la na yô a nyôr u m@@ á@@ n ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov shi m@@ á@@ n ky@@ ôh@@ ô ts@@ ú@@ s@@ é@@ è kpaa . Mose ungwa kwagh u Aôndo kaa ér a er la , c@@ in hide ken Igipiti . Kape se kpa Ter U@@ hemban@@ cii la a ne se ishimataver ér se pase kwaghôron na vangertiôr je la . — Aerenakaa 4 : 24 – 31 . Yange anmgbian wase u kwase kôr cio a mbampin mba i zer s@@ ende@@ gh un la kua ga@@ adi u mase kighir shami shi gbem la nena ? 3 , 4 . ( a ) U@@ umace tagher a ishim@@ an@@ yo@@ on nena , man ve tagher a mi kuma shighe nena he@@ gen@@ e ? Yakobu yange nger ér : “ M@@ sen u sha jighjigh u nan la una yima or@@ u@@ ange la man Ter Una mough a nan sha . Kpa Yakob lu nah@@ a@@ la ga , un yô , dyako na gba un kwagh kpishi . Er Yehova wase Ser@@ ub@@ a@@ bel yô , un man ior nav ve maa tempel la ve bee er Aôndo tese ér i maa nahan . Er se tagher a mbam@@ kighir mban yô , doo u se gba teman tsô se kenger a kenger ga . ( Pasalmi 14@@ 7 : 8 ; Mateu 5 : 45 ) Mbagenev ka ve venda hemen u Aôndo zum u ve nenge a tindi u ken Bibilo u ve kav tsembelee ga shin ve nenge ér a yange ve kwagh yum yô . Yehova ka a gema se ken jijingi . Maa se mough T@@ om@@ ahar pe@@ pe se yem hen tiônnongo ugen . Yesu yange de K@@ ele@@ o@@ pa vea ikyar na ve pase mnenge ve . Shighe kar yô , shi se gber an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av kua ityakerada i vesen je kpaa ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu . T@@ ôô ase wer u ngu a ma hur@@ or , nan ngu a mfe kpishi — alaghga nan fa u eren an@@ umbe , shin nan fa u gb@@ an@@ akaa , shin ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough — imba hur@@ or la nahan , a saan we iyol u ôron tsombor wou man ah@@ ur@@ aior a ou agen kwagh u nan ga he ? Mary vea G@@ l@@ ad@@ ys man G@@ r@@ ace Nahan kpa ken masejime yô , mbaihyomov mba S@@ ef@@ anu , or@@ shiada u jighjigh ne , wua un . — Aerenakaa 7 : 5@@ 9 , 60 . Ken masejime yô , ikyav maa tese ken igbar ér aeren a tor kwa@@ or Eli@@ ab@@ i la yina u un lun tor u Iserael . Sha uhar yô , aluer se er msen shi se er kwagh u a zough sha awashima u Yehova yô , una nenge sha a vese hegen , shi una va kure mbamgbe asev kua asaren a ase ken hemen vindi vindi . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I YÔ : Yange m nenge dooshima u Mbashiada mba Yehova , ior - il man ab@@ uter lu a mi sha ayol a ve yô , nahan m nenge mer ka ve ve lu eren kwaghaôndo u mimi ye . Icighan jijingi yange tese Paulu vea mba ve lu zan zende a na la gbenda nena ? Kape i lu ve mbagenev ve yer ú ér Kwagh u In@@ j@@ aa ne . ” G@@ er@@ ri@@ t L@@ ö@@ s@@ ch yange hii kwaghôron na sha mpin , a pine ér , “ U soo wer kwagh wou a doo mbagenev ishima kpa ? ” Mba ken ve mba ve lu a asema a mimi la vea ngô@@ ôr fan er Yehova a lu Aôndo u mimi tswen ga . I@@ can bende a ior b@@ iliôn môm sha tar , nôngo u kuman er iyenge i ior mba ken ityar i i lu ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Amerika la jimin cii . Ka icin i nyi Yesu yange ta mbahenen n@@ av@@ a ? Or@@ tamen u wasen mzough u mbatamen tom ugen yange han@@ ger ér mo m za tsa hen ya na , shin er lu a maa ya la a bee tsembelee ga nahan kpaa . W@@ a@@ shika u Paulu nger hen Mbaromanu la lu sha kwagh ugen u vesen u yange er yô . Se na un nen ibo fele ve ga . Ashighe agen di yô , ior mba vihin asema ker ve va kase se , nahan ihy@@ ongo igen i gba u se ta ib@@ alegh sha er a nzughul a vese ga yô . ” 12 : 31 ; 14 : 30 ; 1 Yoh . 5 : 19 ) Ka mhen u taregh u ka a mgbegha ior u eren kwagh la . Nenge ken ijime i an@@ kwa@@ takerada ne gayô pine Mbashiada mba Yehova mba hen ningir wou ve ô@@ ro@@ u ijiir kua shighe u mkombo ne . ( Marku 13 : 10 ) Yesu seer tindi ugen u i nger ken avur a masetyô a I@@ vangeli i Mateu la sha kwaghôron u profeti ne , á kaa wener : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” ( Pasalmi 55 : 22 ) Mba ve lu ken tom u eren hanma shighe cii , a̱ lu up@@ ania shin mbakur@@ an mba ningir sha shin mbam@@ ishen shin mba ve ne ayol a ve sha u eren tom shin Betel la kpaa , vea fatyô u tesen ér mimi je Yehova kuma u suur sha a na , sha ikyo i á we ve la . Shi se mba palegh i@@ ember@@ yolough i ior ve eren akaa a hông@@ or@@ ough ang@@ an la kpaa . ( Genese 2 : 7 ; 3 : 19 ) Kwagh ne ngu sha ityough ki hanma or cii — or@@ agee shin ish@@ e@@ er@@ or , or@@ iny@@ ar shin ic@@ an@@ or kpaa — gadia ma orumace u nan yen ne môm ‘ u nana fatyô u p@@ aan an@@ ngô u nan , nan ngu je ga , shin u nan Aôndo kwagh u á p@@ aa nan a mi sha u ma nan lu uma gbem ’ kpaa ga . Iyange i T@@ ish@@ r@@ i 10 I na nagh a Yesu na awambe na nan I@@ w@@ om g@@ umb@@ ua man u@@ kp@@ ev a injaa la sha ci uhar u uumace cii * ( Ekesodu 32 : 1 - 5 ; Lev@@ iti@@ ku 10 : 1 , 2 ) Aluer Kor@@ aki yange una lu henen nyi je kpaa , ikyav tese wang ér yange hingir u nengen tom u pristi ne sha mnenge u orumace . Kpa mbam@@ aan mbara yô gba u vea er tom ave ahar , nahan “ han@@ mô ve nan kange s@@ an@@ ker u nan i@@ w@@ enge man nan lu maan ye . ” ( Ps . 1@@ 11 : 5 ) Ka inja er ikyuryan i or@@ pasalmi a ter heen ne ka iky@@ ur i Aôndo yange ya vea Aberaham la nahan . T@@ ile sha Mimi a Ishima i M@@ ôm , 8 / 15 M@@ E@@ I 14 - 20 , 20@@ 12 M@@ cie u cian Aôndo la ka una iv ken a vese yô , se palegh u eren kwagh u una vihi un ishima ker yô . Sha ci u yange fa je wener u lun a mnenge u vough u ayange aa a kar la ngu hange hange sha u wasen se u wan ishima a mbamlu mba hegen mba ve vihi yum ne . Lu an nan yer á ? Nahan yô , or u nan hendan a tahav mb@@ ura yô , ka Aôndo u A ver mbu la je nan lu hendan a Na ye . ” 15 : 1 - 3 , 7 - 9 , 12 ) Shighe u i wa Saulu kwagh la , yange ma gba sh@@ imi , ma de ér Or@@ maan u T@@ amen la a kôôm un . Ve “ Nenge ” a Akaa A I T@@ ôndo Z@@ wa a M@@ i La , 5 / 15 kpa m@@ d@@ or u agee a Na yô , ka an nana fatyô a k@@ av@@ en@@ a ? ” — Yobu 26 : 14 . “ In@@ i@@ ongo i kwa@@ se@@ he lu ken K@@ ana . . . Kpa Aôndo yange ker ér Mose a er kwagh u g@@ anden tahav nav ken inya ga . Er kwagh a gbe mbakp@@ ish@@ iv a Or@@ gban ve ga yô , ka ve t@@ ume ityough keren uma u yô@@ ugh yô@@ ugh , man u ts@@ eren tsombor shi veren u dyako . ( Pasalmi 1 : 1 - 3 ; Yeremia 17 : 7 , 8 ) Ve kpa alaghga vea tagher a kwagh@@ ts@@ eren sha ci u ma mlu u vea lu ker la . Nahan a er msen hen Aôndo ér : “ M fa u ga , . . . kpa m fa u ngu sh@@ a@@ a@@ la . S@@ aa or nana hen ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Kor@@ ea ve nana fatyô u yilan ase@@ mber a ken zwa la vough ye . Kpa i̱ lu sha ishimawan . Yange ver mbahemenev mba adu@@ av sha aan a i@@ civirigh , a upristi mba fan aôndo ga vande lun sha mi la . ” Kwagh ne na yô , Ter wase u sha , u a ne se ishimaverenkeghen i sa@@ gher iyol i mnder u shin ku la , seer doon se ishima tsung ! ( Genese 26 : 2 - 5 ) Yehova yange er ityendezwa a Aberaham ér uumace mba sha tar cii vea zua a iveren ken “ vor ” u ken tsombor na , nahan jighjigh u nan u Is@@ ak@@ a la yange er tom u vesen sha u kuren ityendezwa ne . Kwagh ne na yô , ve lu keren iwasen man mk@@ or tsung je . ( b ) Inja i mkaanem ma Yesu ma i nger ken Luka 6 : 38 la ér nyi ? ( Aerenakaa 20 : 28 , 29 ) Sha nahan yô , hanma wase nana va ôr Yehova er nan dondo akaawan a na la yô . Ken ityesen na i sha U@@ wo la , er Yesu lu ôron var var er i doo u ‘ gban nan or ibo ga@@ gh ’ ga yô , a kaa ér : “ Inja na nan man u nengen ani@@ v@@ ur@@ kon u a lu anmgbian wou ken ishe , kpa g@@ ung@@ ur@@ kon u u lu ken ishe you yô , u we u ik@@ o ga ? ” Ashighe kpishi mbamaren ka ve ôr wan ve kwagh u shami man u bo , nahan ve hen ér ve tese nan inja i dedoo . Ka sha igbenda i nyi se tese ser se mba kwagh u Yehov@@ aa ? ‘ U@@ KW@@ AG@@ H@@ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O kposo kposo mba a mba di igbenda kposo kposo i zan ijiir i môm tsô . Er nan han@@ mô ve nan ter iti i nan ken mbamsen vev mba ken i@@ u@@ v mbara sha ashighe a ashighe ga ? Nenge ase kwagh u wanye ugen ken tar u Fran@@ ce , iti na ér R@@ ic@@ o . Se dondo kwaghwan na la nena ve , Yehova una lumun se ? TER A̱ er a mo nahan , i̱ hemba nahan kpaa , ka ku tseegh ua pa@@ ve@@ m a we ye . ” Aluer se kpa se er msen hen Yehova , se pase un ishima yase gbar gbar , shi se ngohol ishima i̱ a taver se ken Bibilo la kpaa yô , jighjigh u nan wase kpaa , una hemba taver a taver . Ka ker ken uwer u Se@@ te@@ mba 19@@ 44 yô , mo kpa m za makeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha un@@ yi@@ in la , m lu anyom 18 hen shighe la . T@@ ime ase sha akaa agen ken uma u Solomon , a ior ve we ikyo sha mi ga yô , nahan nenge a kwaghbo u a lu ken a la . Yange i ts@@ wer tom ve . Ken mpase u sha mnenge u i nger ken takerada u Mpase ityough 2 , man 3 la , i ôr kwagh u m@@ ser u Tor Yesu Kristu yange va sôr atôônanongo a ken A@@ shia u K@@ iriki la . Shi nenge er u lu a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa , shighe u ú gema inja kure kure u za hingir vough la yô . U@@ ̱ ôron kwagh cian ashe ga yô se cii mfe wase ngu kwagh môm ga . Or@@ pasalmi nger ér : “ A@@ she a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . Se fatyô u geman mbamzeyol asev cii ha@@ an sha Yehova ken msen , er Paulu kpa er nahan . Apostoli Yohane ôr kwagh ne nahan wener : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” ( 1 Yoh . Ka hanma shighe nahan i doo u iky@@ aior ia tsua kwagh u ia er a uma ve ? Shi fa er yange lu ior mba u lu ôron kwagh ve la ken ishima yô . Ka lun we z@@ ange u tsuan akaa a u er laa , shin ka i taver we ? Kanyi yange i lu zan hemen zum u Yesu va nyôr ke ’ Be@@ tan@@ i laa , man er yange va nyôr yô lu nyi i mase eren@@ e ? Cii man a kpe yô , a g@@ enger imo taver taver ér , “ T@@ ere , de ne ve ibo sha isholibo ne ga ! ” I tôndo zwa a na ér a dugh un ken pur@@ usu u wan ime la , a na un “ ya u tsembelee ” hen “ iky@@ asen i doon ashe , ” una lu her iwer at@@ er@@ atar sha ér una fatyô u henen kwagh yô . I@@ wanger i sha ivande la tile sha it@@ you ki mlu u Yehova u i nengen a na ga la . ( a ) Er nan ve 2 Peteru 1 : 19 a tese ér “ ish@@ an i sha use ” i̱ dugh ke ’ asema a ior kpôô kpôô ga ? Ka nahan man Yesu kaa ér uma u tsôron yô har sha u or zuan a mfe u Aôndo u mimi la tswen shi fan aeren a Aôndo a tseer tseer la kua mba@@ awashima nav man aeren na a a eren a uumace la ye . M hen u wan ishima a ior kure kure . Bibilo kaa ér , “ Gadia mba ve lu ngô môm a Na la je kpaa na Un jighjigh ga . ” J@@ un 23 - 29 , 200@@ 8 ( Yo@@ el 1 : 1 – 3 : 21 ) Iyange igen yô , orgen ken ior mba se lu iyou i môm la kaa a mo ér m za lam a orgen u yange a “ va lamen a mbayev mbagenev mba ve lu shin kpo@@ you u shin inya yô . ” Ken uwer u Di@@ se@@ mba 20@@ 11 la , zege@@ ur@@ a@@ ahumbe ugen va ta sha ic@@ ile i i yer ér M@@ in@@ d@@ an@@ a@@ o , ken tar u Philipp@@ ines la , kua a i . • Mba@@ kp@@ ish@@ iv vea s@@ enge ér mba Mbakristu Se mba a mbamzeyol kpishi , shi se mba tagher a akaa a taver se tsung - n@@ u ? A doo mbayev mba kiriki kpishi u timen ken ngeren mba shin kpe , ape vea za ve vea za seer timen sha akaa ne , nahan nan mbam@@ lumun sha akaa a ve zough a mi la zum u a lu H@@ enen Iyoukura ne ken tiônnongo la . Sha iyange i mkombo igen sen@@ ou lu ha@@ an kpishi , nahan i kera za mkombo shon ga . Ken ayange a masejime ne cii , anmgbianev mba i shigh ve mkurem mbara er akaa a tesen ér mba er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh la nahan . Ve er kwagh ne sha u wan ago@@ yol u eren tom u i ne ve la sha mimi zan zan mkur una kar van . Kwagh u kpiligh ikpelaior i i̱ lu ke ’ tempel la iyol yô , imo due sha kaa ér : “ M vande civir i , Me shi Me civir i kpaa . ” 8@@ 6 : 12 ) G@@ iri@@ m se iyol u nyôron ken iyange i se mon@@ do iengem i Aôndo a m@@ shi shio , shi se wuese un gbem sha won la ! A@@ gbaa na cica cii di gema tile sha ityough ki ‘ iyenge i iv@@ in vough ’ i mba i nyôr a ve ken vegher u kiriki u vor u Aberaham la . Shin er ini@@ aav mb@@ in kpa yange í naan mbi sha u nan@@ den naagh sha at@@ se a nan@@ den naagh sha mi la nahan kpa , yange mbi kaha kposo a naagh ku nan@@ den , sha ci u mb@@ ira yô yange i gema inyam la cii i na Aôndo naagh a mi ga , yange i lu ah@@ ôm man alegh a i̱ agen tseegh i na naagh a mi ye . ( Yohane 1 : 35 - 37 ) Nahan yô , Yohane lu or@@ pasenkwagh shi lu or u geman ior mbahenen kpaa . Aluer se suur sha Yehova yô , kwagh ne una na kwagh a kuman se , inja na yô , kwagh u se lu a mi la una kuma se . 16 : 21 - 23 . Yô , de se nenge er i hii ve ishima ka i vihi Yehova shighe u se vende u ungwan imo na yô . Mba dondon ikyav i Yesu , un u yange tese mbadondon nav ér ve eren msen ve s@@ ônon ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar ” la . — Mateu 6 : 10 . Lu ayange pue tseegh ken jime Yesu k@@ ôndo yem sha ye . Mbat@@ amen kpa , ka ve ku@@ mba iyôngo ve va a i ken tiônnongo , ve taver i ishima ér i z@@ aan mbamkombo hanma shighe sha er ia zuan a “ kwaghyan sha ashighe ashighe , ” shi ia ya kwagh a m@@ or a@@ mb@@ usu yô . ( Mat . Shighe u u lu pasen kwagh yô , keghen ato a ior mba u lu pasen ve kwagh la zu@@ lee . Kwaghôron u profeti ne va kure sha mi shighe u kur@@ utya u Mbar@@ o@@ ma u i yilan ér Tit@@ u la va tim Yerusalem ken inyom i 70 la . ( Mat . Nahan kpa , dugh A@@ ron sha yô , mbagenev mbara cii lu mbah@@ emb@@ an@@ ato , mba wan i@@ gb@@ ong@@ or mba ve lu keren ér vea ngohol tom u pristi u hingir u ve yô . Kpa u kwase u kiriki la yô sea venda kwagh a na taveraa shin sea kenger un a kenger tseegh kpa a er kwagh u se soo la . ” Man kwagh a tsa a er nahan di je kpa ? Yakob man ônov nav mba va m@@ ough@@ on mba yemen t@@ w@@ ev ken Igipiti yô , ve yem a kasev vev man ônov vev ker cii . — Gen . Yange í He@@ gh@@ em Ior u Z@@ an he ’ A Na U@@ ng@@ wa kwaghôron u Paulu ne : “ Ve sur@@ um ishima kpishi je . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Tese er or ka nana tsua akaa ken uma u nan sha kwaghfan ve , kwagh u injaa a due ker yô . * Iyange igen Ro@@ s@@ a lu hen iji@@ ir@@ tom na yô , a nenge kwase ugen u ve tesen tic@@ a imôngo ken makeranta yô lu ôron ib@@ aver i ken makeranta ugen i sha kwagh u mbayev mba i lu eren a ve dang dang yô . E@@ ck seer ngeren u shin kpe sha ivur la kaa ér “ I@@ ti i A@@ don@@ ai , ka Y@@ e@@ h@@ ou@@ a je la . ” Ve mban ne , ken masejime yô , orgen nan va hen Bibilo a ve nan wase ve ve za hemen a mfe wam shio . Yange mbat@@ s@@ wa@@ m@@ ev mba te num sha tar la yô , mba hen ningir la cii yem kun@@ den ak@@ ar@@ kase iyol . Ka ityôkyaa i vesen i nyi mbacivir Yehova ve lu a mi u tesen erdoo ken akaa a ve eren ayange ayange laa ? “ Iyange ” shon ka i̱ Yehova una ôr mba ve vihi un iti la cii ijiir yô . Nahan er se lu henen ngeren mban la , pine iyol you wer , ‘ M@@ sen u Ter wase ne una wasem me hemba fan u eren msen nena ? Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér “ iji@@ r@@ ôron ” la ka “ di@@ ’@@ ke . ” Ka ken a na man ú “ lu uma ” shi ú “ t@@ enger ” shi ú eren akaa er orumace u lun a mhen ye ; shi ka ken a na ú “ tem ” shi ú henen sha kwagh shin ú we ago iyol sha ci u mlu u ken hemen kpaa ye . Se kpa Yehova una wase se , nahan haregh u ior ve keghen ato ga je kpa se pase loho u Tartor her sha ishima i tse@@ en . Alaghga a taver mbagenev nyian u fan er i hii ve gum@@ kwase u lun a mkav ng@@ u@@ la nahan yange hingir u v@@ ô@@ son imba gbil@@ in@@ or ng@@ u@@ la nahan la . Z@@ wa u wang la ka mimi u Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ma er sha kwagh na kua mba awashima nav la . ( b ) Ôr injakwagh i tesen er Satan a lu nôngo ér una b@@ ume se yô . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) Hen mba yange ve lumun u ungwan yô , Yehova na ve ityesen man iwanger kpaa . O@@ ’@@ T@@ oo@@ le shi kaa ér : “ M@@ ze@@ hemen man mkpeyol man p@@ ati u eren lu kwagh u vesen hen mba P@@ ur@@ it@@ an mba ken M@@ as@@ s@@ ach@@ u@@ se@@ t@@ ts mbara . Akaa ne hange ve kpishi , nahan kwagh gba ve sha kwagh u W@@ in@@ th@@ ro@@ p wa ve ér mba@@ iny@@ ar@@ ev ve̱ eren akaa a dedoo a mbagenev la ga . ” Er nan ve se fatyô u nan jighjigh ser mayange “ kwaghôron ” u Yehova una gba inya ga ? Mayange se gba nen ken imeen i eren kwagh sha any@@ ighe shin iin ga . Nahan cii kpa , mea za yô , ve su@@ gh@@ um kundu kundu shi ve ngohol mo dedoo kpaa . Mbakristu mban lu unô ? 3 : 12 ; 4 : 1 – 6 . 22 : 4 . Z@@ a hi@@ di yô , a kohol azende a na ne lu yaven . Yange doo ve kpishi er se lu nôngon ser se fa zwa Ish@@ pania , nahan se tese ve kwagh u Aôndo u mimi , Yehova , man kwagh u ityendezwa na i doon tsung i a kaa ér una hide a Paradi@@ so shin tar la yô . 20 : 20 . 11 : 7 ; F@@ il . ( Aerenakaa 7 : 5@@ 8 – 8 : 1 ) Or môm ken ior mba S@@ ef@@ anu er msen sha ci ve sha iyange la yô lu Saulu , un u yange lu her shighe u i wua S@@ ef@@ anu shi lumun ku na kpaa la . U Eren Er@@ doo a Ior ken Mbam@@ kombo mba T@@ i@@ ônnongo Doo u se s@@ ônon Aôndo hanma shighe ser a na se icighan jijingi na , u a lu tahav mbu hemban sha won cii la sha er una wase se se hendan a a Diabolo yô . Mbat@@ amen vea fatyô u dondon ikyav i Yesu Kristu nena ? Or ngu ga ! — Isaiah 50 : 8 , 9 ; Mbaheberu 4 : 15 , 16 . Mkaanem ma Yesu ma ken Mateu 24 : 45 la tese wang ér , sha shighe u mk@@ ur@@ tar ne kpa nongo u wanakiriki u jighjigh la ua lu her . Zum u Mbashiada mba Yehova za ve inya yô , vea za hen hanma h@@ unda je , i lu imo@@ kwagh i môm i môm tsô i ôr ve ye , ér , “ Se soo u ungwan ga ! ” Ka nyi ia tese ér zege@@ can la hii ? Ka nahan ve mkaanem ma Mose va ôr ken msen man ma lu ma mimi ye . A kaa ér : “ T@@ ER@@ E , ka We je , U lu ijiir yase i teman , sha ikyo@@ v ikyo@@ v ye . ” ( Ps . ( Heb . 6 : 10 ) Yehova keren ér se er kwagh u se fatyô ga la ga . Nahan kpa , J@@ er@@ ry lu wan u mbamaren nav u môm môm , man gema gba u a nenge sha a ve . Yange gema inja ku@@ aa , kera lu er m fa un ve se vôso ayol a ase la ga . ” Marku kaa ér : “ Shighe u i man@@ de Un la , lu ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin ate@@ tan . ” ( M@@ ar . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ka takerada u k@@ ahan inja kposo . “ K@@ ur@@ an nen ayol a en man ik@@ um@@ u@@ ile i Icighan Jijingi A ver ne mbakur@@ an sha mi cii kpaa . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 20 : 28 . Kpa mbagenev di yô , loho u mimi u se pase ve la ua ume atam hen shighe la ga kpa a lu ken hemen . 6 , 7 . ( a ) Ior mba undun mimi ka ve s@@ enge ér ve mba unô i@@ or@@ o ? 17 : 6 ; 19 :⁠ 3 . 13 : 34 , 35 ) Mbagenev di kwagh u doo ve yô lu iwanger i i ta ve sha kwagh u lun ior i tar ne ga la . Yesu yange kaa a mbadondon un ér a@@ dooga una va , a lu ‘ sha iky@@ egh@@ t@@ ôngon , shin a lu pe@@ pe . ’ Akaa a yange er sha shighe u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v hemen ken Iserael la tese injar i dedoo i or a lu jighjigh ve nana zua a mi man injar i or nana lu jighjigh ga ve nana zua a mi la kpaa . ( a ) Aluer se hemba veren ishima sha kwagh u mbagen vea va hen sha a vese la yô , ka nyi ia ere ? 14 : 5@@ 1 , 5@@ 2 . T@@ su@@ an Akaa a Dedoo , Nahan K@@ ura D@@ y@@ ako Wou , 5 / 15 K@@ era ga je kpa i gba se sha i@@ been na . ( Daniel 2 : 37 , 38 ) Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange lu ityough sha tsombor - tor u yange hemen Zege@@ tartor u Bab@@ ilon la . 2 / 1 17 : ​ 5 - 7 ) I tôô kwaghaôndo u aiegh cii i kar sha id@@ y@@ a@@ kwase la nahan , ka sha inja je ! Alaghga vea gba any@@ iman sha kwagh u ijiir i tsan man sha kwagh u gbenda u vihin inyaregh shin gbenda u eren i@@ ember@@ yolough kua shighe u i doo u vea z@@ aan icombor ve inya yô . “ Ici@@ ghan@@ ruamabera ” u Timoteu hen sha ikyev i ngô na man ngô na u tamen “ hii iyev je ” la lu a akaawan a injaa ker sha ci u agumaior . I@@ orov uhar ka vea soo u yan ijende yô , ve hii fan ati a ve . Apostoli Yohane taver Mbakristu ishima ér : “ Tar u̱ de kera doon ne ishima ga shin akaa a lu shin tar tsô kpaa ga . • Ka sha nyi igbenda nahan Bibilo i pase er Yehova a den se asorabo vindi v@@ indi@@ i ? Alaghga u kaa wer , ‘ Loho u sha kwagh u Yesu la , ka loho u dedoo jim jim ! ’ Lu Hanma Shighe i Hii u Y@@ il@@ an Saulu É@@ r Paulu ? ( Aerenakaa 10 : 34 ) A er nan man una er kwagh nahana ? Yehova ka a yar tom a wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh sha ikyev i icighan jijingi na sha u a̱ wase se u kaven mkaanem nav sha shighe vough yô . Aôndo yange pase awashima na sha ci u or , hii shighe u gba nan la je nena ? Takerada u Mpase tese ér Yesu ngu nengen hanma kwagh u a lu zan hemen ken hanma tiônnongo nena ? Saan F@@ red , u se vande t@@ eren kwagh na la iyol kpishi u eren tom shin Betel . • M@@ fe u sha kwagh u ishimaverenkeghen i lun uma shin tar la yange seer ng@@ een nena ? Mbakristu kpishi ka vea er ivese vea bee yô ve er iniongo i iv@@ es@@ egh kpaa . Tom ngu kpishi u eren , kpa se mba suur sha Yehova ser a̱ wase se e̱r se eren tom u i@@ vangeli ne ser se kure ú doo doo yô . — 2 Timoteu 4 : 5 . “ Er Tom U I@@ vangeli ” Kwase ugen ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia yange mar wan@@ nomso . M na jighjigh vangertiôr mer Yehova de@@ m kwaghbo wam , nahan imoshima yam ngi wang . Ngeren mba timen sha mi mba uhar mban vea pase er Yehova una fatyô u lun kwar wase la . N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi . ” ( 1 Tim . Kpa Aôndo yô , ka u jighjigh , Una rumun er i̱ va mee ne i̱ hemba agee a en ga , kpa ken imeen la Una bugh ne gbenda u waren sha er ne@@ ̱ tile dông yô . ” — 1 Mbakorinte 10 : 13 . Dooshima u Mbakristu una fatyô u kôron tsombor veren ijiir i môm • Ior mba ve eren sha Mkaanem ma Aôndo la mba zough a mbam@@ tsera mba nyi ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 15 ] W@@ is@@ s@@ am kaa ke ’ ishima na ér ian la ia lu i injaa i eren shiada . Lu u a na Aber@@ am iveren sha iyua na i eren mgbegh@@ aa la . Ka akaa a nyi nahan aa wase se u nengen sha mba hen icombor yase a u k@@ enden ve shio ? • D@@ ugh mbamhen mba b@@ ov ave ave u ve nyer ú ken ishima la je ( 2 Peteru 3 : 13 ) “ U@@ sha mba he@@ v ” mba i t@@ ende zwa heen ne ka gomoti shin Tartor u Mesiya u u lu hemen ne . Sha mimi yô , aluer ishima@@ y@@ in@@ an ya tor ken a vese yô , a taver se u hemban i̱ . Yange lu kwagh u doon kpishi u nengen er ve lu eren tom , shi nengen aeren a ve a Mbakristu la . Bete@@ le@@ he@@ m Ka sha u dondon kwaghwan u a lu ken avur a á lu ken washika u Peteru la . Satan ngu kôron ave sha mbam@@ yen asev kua tar ne sha u me@@ en iyôngo i Yehova ér i nyôr iyol ken aeren a hông@@ or@@ ough . ( 1 Yoh . Lu nyi i na mbagenev va de u pasen kwagh torough tor@@ ough@@ o ? Ka nyi i gbe u se er keng ve se dondo kwaghwan u Aôndo ? Aluer ieren shin mlu u hen ijiir i se lu la ngu nan nan kpa , gba u se ver ikyav i dedoo sha u veren Iyou i Tartor yase tsembelee sha ci u mba yer i mba suur sha iti i Yehova shi ka ijiir i se civir un her sha mimi yô . ​ — D@@ ut . I@@ she i “ dedoo ” ia mgbegha se u vendan akaa a taregh a d@@ an@@ en or la ( Ekesodu 3 : 1 - 6 ) Sha kwaghôron u Yesu yô , mkaanem ma Yehova kaa a Mose ér , “ Mo M ngu Aôndo u Aberaham man Aôndo u Is@@ ak@@ a man Aôndo u Yakob ” la , tese ér ityendezwa i sha kwagh u mnder u shin ku la , ka kwagh u una b@@ unde mayange ga yô . Bibilo i henen na tsombor wase ngu ken mzough . ” — Mkaanem ma E@@ z@@ i@@ qu@@ i@@ el . Wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am ver nomso man kasev mba ve civir Aôndo , mb@@ al@@ un kwa@@ v la ikyav i dedoo nena ? Se wase ma anmgbian u nomso shin u kwase u i sar nan u v@@ ô@@ son or kpa i taver nan u zuan a or u nana vôso la nena ? Yesu ta ve icin ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ihy@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , iyange la i̱ de va bu@@ lun ne er kwagh@@ h@@ ônon nahan ga . ” — Luka 21 : 34 . Iyange igen , er lu karen hen k@@ l@@ ase ugen yô , a nenge tic@@ a ugen lu ôron mba@@ y@@ ev@@ makeranta na mban@@ ongo - un@@ yi@@ in takerada u i yer ér Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo la . Davidi yange hii tsombor u ator a pristi u tamen tseghan a sha icighan mk@@ ure la . N@@ ôngo Er Ior Vea Nenge a M@@ ze@@ hemen Wou Yô , 12 /@@ ⁠ 15 36 : 20 , 21 . Mbakristu Mba@@ ̱ T@@ ilen P@@ al@@ egh@@ aa Ken A@@ yange A M@@ ase@@ jime A@@ tindi agen ôr kwagh u hông@@ or iyol sha kwagh u kpen , man m@@ wanger ga u kasev mba ve sember maren la , kua m@@ wanger ga u or@@ im@@ ande , man m@@ wanger ga zum u ma kwagh a dugh ken il@@ ye@@ gh@@ egh ki ken myer ki nomso@@ or shin ki kwase á lu n@@ ôn@@ don kpaa . Shighe kar kpuaa yô , m er msen hen Yehova a ishima yam cii , m tôndo zwa a na mer me civir un sha ayange a uma wam cii . Sha mimi yô , or ka nana hingir or@@ henen u Yesu yô nan hingir uma sha ishigh ki Aôndo , man ka kwagh u Paulu iyol na kpa ôr wang je la . Kpa a lu a nzughul a ian i ú ne un la yô , ú ngohol i hen a na kera . ​ —⁠ Mateu 25 :⁠ 21 . Mbah@@ enen yange ve fa ér gba u vea pase loho u dedoo shi vea “ gema . . . akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” Mbakristu mba mimi mba goo@@ m a kwagh u mimi sha at@@ ser@@ egh ér vea tsu@@ me a mbagenev ga . Shighe la va z@@ ur@@ um yô , mbatyomov mba ve va hen Lo@@ ti la k@@ umbur a na ér a due vea tsombor na ken gar la sha fele fele . Se fatyô u kaan ser tse@@ profeti la yange ôr un kwagh u soo u ungwan yô shinii ? ( Mateu 4 : 4 ) Sha mimi yô , “ te@@ b@@ ur u Ter ” iv a kwaghyan u dedoo sha mi sh@@ ir zung@@ ur zung@@ ur . A soo u henen kwagh u Yehova , u Yesu a kaa ér se civir un la kpa ? K@@ ange ishima wer ú ôron Bibilo hanma iyange , ka nahan man ú fa gbenda u Yehova a lu tesen se la ye . Ka Yehova ken ishima nena sha kwagh u va nd@@ eren ior shin ku laa , man se fa ishima na nena ? A̱ shi nan kpa lu a vangertiôr wener kwagh a gba ikpelaior la a ônov nav mba kasev mbara ga , sha ci u isharen i yaven a nomso@@ or la hemba taver ken ior mba ken gar u So@@ dom mban . Aluer gba u ú er Aôndo tom saan saan shin sha gbashima man aa ishima i i iv a jighjigh u nan man dooshima yô , ú hemba civir Aôndo ken jijingi , nahan gba u se lu a icighan jijingi na man se de ser a hemen se . T@@ ime ase sha aeren a u@@ kwaghaôndo mbagenev mba Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh dondon la , shi nenge kwagh u yange due ker yô . 19 : 14 ; 26 : 2 ) Kpa kwagh u doon yô , Yehova veren ishima sha mbam@@ shi asev mba kiriki mbara ga . Nahan ior mb@@ á nôngon a mbamzeyol mba ke ’ uma mba ve seer a seer taver shi ve c@@ imin tsung mban nena ? Mb@@ agen mough za tema t@@ w@@ ev hen ijiir igen , lu eren akaa ve . I yilan ijiir shon ér Con@@ nec@@ tic@@ ut . Ken an@@ zaakaa any@@ iin ne cii , Yesu pase aeren a mbadondon un vea lu a mi ve vea due kposo ken ayange a masejime ne la wang . Satan ngu an@@ en mba i shigh ve mkurem ve shi shin tar her la van@@ ger ayange ne nena ? 6 : 6 - 10 , 18 , 19 . Er Ruamabera , shi gb@@ i@@ di kwar sha ikyaa ne zu@@ lee yô , a mase kuren ér doo u una na orgen wan na ér nana nenge sha mi ga . Lu sha ci u ior kpishi hemban lun hen ya sha iyange i L@@ ah@@ adi . 9 : 6 ; Mpa . 20 : 6 ) Shighe u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu ua bee la , mba ve ker num la vea hingir ônov mba Aôndo mba@@ y@@ an@@ dyako u tar ne gbem sha won . — 1 Kor . K@@ pe un iyol shi fa tom na ne kpaa . 9@@ 0 : 7 , 8 , 13 , 14 . Anmgbianev mba tse@@ en asema mban za hemen u karen sha i@@ wo ne nahan sha hanma kasua , zan zan nôngo u kuman anyom atar . Yange gba u vea wase ônov vev vea fa er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato man i@@ pi@@ la i ior lu eren la i vihi Yehova ken ishima tsung yô . — Genese 6 : 6 . Er nan ve i doo u a lu iky@@ e yase u zan mbamkombo he@@ gen@@ e ? Shin er tom u Mbashiada mba Yehova man ieren ve i doo ior kpishi nahan kpa , kwagh gba mbakp@@ ish@@ iv sha loho u dedoo man ic@@ in@@ tan i Bibilo la ga . Y@@ ese yange hii van a wan na David hen Samuel ér a shighe un mkurem ga , lu wan u sha uhar shin u sha utar u ter na va a na hen Samuel kpaa ga . U L@@ un a “ Ishima i W@@ ang ” Zum u Se T@@ a@@ gher a A@@ me@@ en Yô V@@ a tema inya se nenge akaa a u gbe la , alaghga me wase u ú fa kwagh u a taver we la . ” U hingir kwagh u Yehova la ka mhôônom ma zungwen ma Aôndo sha ci u nyi ? I@@ OR zer ungwan abaver a bo nyian sha tar jimin cii je kuma ve iyol a mi gb@@ ing gb@@ ing . Icighan jijingi yange un u zan m@@ ape , a “ shi di@@ di , tugh mb@@ ura cii lu her , ” nahan Davidi zua a ian yevese yem . — 1 Samuel 19 : 20 – 24 . Er i Hii Ve Kwagh a Gba Se a Aôndo Yô 4 10 : 27 ) F@@ a wer aluer u za hemen u s@@ ônon Yehova wer a wase u yô , una na u agee , shi fa kpaa wer una ver u doo doo , zum u ú taver ishima u er tom wou u pasen kwagh la yô . — Luka 11 : 9 - 13 . M gbe fan mimi seer yô , m kaa a ng@@ ôm mer me kera eren mba@@ ad@@ in@@ i mba ken kwaghaôndo u B@@ uda la ga . Z@@ a Hemen U T@@ aver Ken Jijingi Shighe U Ú Lu Nen@@ gen Sha O@@ ru@@ ange U Hen T@@ so@@ mbor Wou yô R@@ ah@@ ab@@ i yange na jighjigh sha mimi shi wa ikyo sha kwagh u i wa un la ve lu ken iyou na hen shighe la ye . Hen shighe ne , Yehova va a uiky@@ ur@@ mba@@ yan kpishi mba ve pase ior mba ve lu ken tsombor ne la , shi tese mbacivir un wang ér ka tsombor la una er tom a mi u been a zayol u Satan a ve uumace a mi la ye . A kaa ér : “ Er yange doom u lun vea nongo u ku@@ h@@ wan kwagh ne nahan kpa , hemba s@@ aren mo u zuan a uma u injaa . ” A nger wener : “ Akaa a ken ijime la hungur mo kera m ngu n@@ aregh zan sha akaa a ken hemen la . Ieren i Peteru ne lu kpe . Aluer mba@@ y@@ aav kpa hen sha ikyav i m@@ til sha mimi i I@@ ta@@ i la yô , vea zua a iwasen kpishi . Kwagh u hiihii yô , se nôngo nen kpoghuloo ken mpase u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo ken igbar la . ‘ Awa@@ mbe a Kristu aa wanger imo i ken asema a ase sha aeren a a lu kpen@@ egh la , sha u eren Aôndo u uma tom . ’ — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 9 : 14 . Nahan ikyar i m ya vea Yehova la seer taver . Shi m umbur mkaanem ma mbag@@ anden mba fan kwagh yange ve vande ôron mo tsuaa la . A@@ ik@@ ighe ugen se mba ng@@ ur lamen sha itinekwagh i i@@ gbe@@ tar yô , a kaa wener un soo wener ma un er takerada u i yer u ér Li@@ fe — How Did It G@@ et H@@ ere ? Nahan cii kpa , ve lumun un ga . Yesu yange kegh iyol u nan akaa a na cii , kua uma na kpaa , sha ci u ior , gadia ior doo un ishima . ( Mbaromanu 1 : 11 , 12 ) Mbakristu mba he@@ v vea fatyô u vesen ken “ m@@ ure ” u a lu mk@@ or u a dugh hen mbacivir Aôndo mba ve lu a mkav kpishi la . Kwagh u hemban u se er a no@@ mbor wase yô , ka u wuese Yehova Aôndo shi pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo shi tesen ior mimi u injaa u ken Bibilo . Awa@@ shima u Aôndo a lu a mi sha ci u uumace la wa nyi man nyi k@@ er@@ egh ? Ior haa ashe sha a@@ we mba keghen we . ( Ps . 1@@ 39 : 2 , 4 ) Er Yehova a fe se vindi vindi yô , una fa kwagh u a doo sha ci wase ga he ? Se fatyô u henen kwagh sha jighjigh u nan man ishimataver i H@@ en@@ o u lu cii man shighe u Mbakristu la . Ken ngeren ne , se lu yilan uwer ne sha iti i N@@ is@@ an la . Iyange i P@@ ase@@ ka la i kar kera yô , N@@ is@@ an 15 gema lu iyange i hiihii i In@@ i@@ ongo i B@@ re@@ di u i We K@@ wa sha mi Ga la , man iyange i hiihii i iniongo ne la luun iyange i me@@ men . Mba ve til sha ityough ki inya i dedoo mbara mba pasen kwagh u Tartor er ve fetyô la sha gbashima je Takerada u Bibilo u Yobu la kaa ér Aôndo “ hemba wan mb@@ any@@ ar@@ ev ik@@ o a mba@@ ats@@ anev kpaa ga , gadia ve cii ka tom u ave Na je . ” Ken akaa a á er shighe u lu iyev la cii ka môm tseegh Yehova a ne i nger ken Ruamabera ye . Ity@@ akerada shon igen yô ka Iyoukura i í gb@@ eren ken zwa u E@@ st@@ on@@ ia kua ijô igen i hemban iyenge 1@@ 70 la . W@@ ea soo u fan kwagh u tom u anmgbianev mba lamen zwa P@@ oli@@ sh mba ve mough ve yem ken tar u Fran@@ ce la yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Yehova V@@ a a V@@ en ken Tar u Fran@@ ce É@@ r Ne V@@ a F@@ a Mimi ” la , ken Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 20@@ 15 . ( Luka 18 : 1 ) M@@ sen ka kwagh kpôô kpôô shi ka kwaghôron u hange hange u ôron vea Un u a hembe fan mlu wase a vese ayol a ase la . Ashighe kpishi ka sea gba ôron kwagh tsô , sea hen sha mi ga yô , se vaa af@@ an@@ yô . Yange dugh môm ua lu a m@@ le@@ he u iniongo i M - umbur sha peeji u ken jime la man kar a yem a yem za kohol ter na . ( 4 ) Bibilo ngi a avur a ruamabera a a er kwagh sha akaa jighilii a ior kposo kposo ve tagher a mi yô . Aôndo yange pase Adam man Ifa awashima na sha ci u tar ne wang , kpa ve hendan a awashima shon . Paulu umbur se ér Aôndo “ a fatyô u eren kwagh sha agee a a lu eren tom ken vese la je á hemba kwagh u se sen shi se lu henen la ica je kpaa . ” ( Ef . Shi se cii se mba ken tar u u fe Aôndo ga yô . • Kanyi ú hen sha kwagh u geman ior hingir mbahenen ken Aerenakaa ityough 18 ? Mbayuda yange ve suur sha tempel ve , ve nengen un er ka ma ikp@@ a@@ gher i ia fatyô u kuran ve nahan , kpa tempel la yima ve ga . Y@@ ar tom a akav a kuman sha u suen kwaghôron wou . Ne noov mba ken Kristu , lu nen a imba dooshima u Kristu kpa lu a mi la . Shi gba u nana lu a ieren i n@@ orom ikyaa ga la shighe u nan lu kuran ikyum@@ u@@ ile kpaa , sha er nana waan i̱ ikyo shi nana eren a i̱ sha u@@ e yô . A kaa ér : “ M p@@ ande tele@@ v@@ ishen i nengen kpishi sha er me hemba zuan a shighe u wan iyol i duen kwaghpasen yô . U hemban cii yô , a hemba kpa wasem m er kwagh u m pasen ior sha tse@@ mbe i hembe anyom 30 hegen ne , a̱ lu cuku tseegh kpaa . ” Yehova na ior nav aan a civirigh kpishi . M@@ hen una fatyô u wasen se nena ? Lu hen shighe ne Yeremia kaa ér : “ TER ka kwar wam ” ye . Yobu yange lumun a mbamhen mba kpe@@ egh mba ak@@ ar a na lu ôron un la ga . ( Pasalmi 6@@ 4 : 10 ) Mayange kunya u̱ de ker ú u lamen sha kwagh u an@@ za a ú k@@ usu á la he ’ mbagenev ga . Kwagh@@ henen u a dondo ne una time sha atô@@ akaa aa a na ve kwagh afatyô u lun nahan yô . E@@ ̱r ve te num sha Yuda man Yerusalem yô , vea “ hingir mb@@ al@@ un a ibo ” sha er ve te num sha ior i Aôndo yô . 70 : 5 ) Aluer se time sha Pasalmi 70 yô , se nenge er i doo u se er msen hen Yehova shighe u se lu ken ican ser a wase se man er se suur sha a na a ishima i môm ser a̱ lu “ Or@@ yiman ” wase yô . Yange taver Le@@ ah u lamen shighe u mbagenev va pine un kwagh sha takerada u lu ôron la gaa ? Shi am@@ ise a í la ka a s@@ ôgh@@ or ken a@@ mb@@ usu a a@@ wen la gban je yô , saa ka tar - t@@ enger tseegh ua m@@ ô@@ ugh í kera ye . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) Nahan yô , Yehova tôndo zwa ér han@@ ma@@ or nan@@ á zua a ian i fan un er mbagenev nahan vough ga , nahan cii kpa , a gema a bugh gbenda sha er han@@ ma@@ or u lun a ishima i mimi yô nana fa un yô . Nyian kpa , akuraior a ken Mbakristu Mba@@ aiev kua ior mbagenev sha tar kpaa mba eren hông@@ or di vough er Iserael u sha ayange a tsuaa la kpa eren nahan . 2 : 19 - 22 ; 1 Tim . Mba@@ kp@@ enev mba lamen ga . U fa kwaghwan shon kpa ? ​ — Kwagh u iyôngo i Iserael i yange i saa la gba Yehova ishima . Er í ts@@ eng@@ ap@@ asen ken takerada u Amo@@ shi nahan , sha ayange a tsuaa la kpa Yehova tim ior nav gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u ga . I@@ OR kpishi nenge ér u maren ônov ka môm ken akaa a a hemban nan or msaanyol cii . ( a ) Satan ngu yaren tom a igbenda i nyi nahan sha u tsu@@ ghun ‘ tar ci@@ il@@ i ’ ? Nahan cii kpa , T@@ erem lu nôngon sha afatyô na cii sha u una tes@@ em dooshima yô . Aluer se kaa ser se pase atesen a mimi a se fe la , man akaa a se lu civir Aôndo ve se tagher a mi la , kua averen a se zough a mi mgbegh@@ aa la yô , se bee sha won ga . Ken anyom 25 a a kar ne , Mbashiada mba Yehova mba ken ityar kpishi lu wan ats@@ am a ken takerada wase u ats@@ am , u i yer ér S@@ ing P@@ rai@@ ses to Jehovah la . Kanyi nahan se fatyô u ôron sha kwagh u Yesu man mbatomov mba jighjigh mbagenev yange ve er shighe u ve tagher a atsan yô ? I@@ be@@ le@@ am ( G@@ ati - r@@ im@@ on ) Se nôngon u eren nahan ken tom wase u pasen kwagh . 4 : 11 ) Shin er Mbakristu mba mimi ve lu sha ajiir kposo kposo shi ve lu ken mbamlu kposo kposo nahan kpa , atindi a Aôndo a ve cii ve kor la nga kwagh môm shi akaawan a Bibilo a ve dondon la kpa nga kwagh môm . Kwagh u i Doo u Kwaghôron W@@ en U@@ ̱ sha Kwagh u I@@ ny@@ ar Una Tese La Se kpaa er se lu zenden vea ter wase u sha la yô , kape se tee ken ishima je la . Gbenda môm u ú fatyô u eren Yehova tom kpoghuloo yô ka u pasen kwagh sha tele@@ f@@ on Á kaa ér a nan@@ de ze@@ ge tempel ve u ve civir Aôndo ker , u tsa je hemba anyom deri utar la una hi@@ a a gba m@@ t@@ w@@ em . A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Bab@@ ilon k@@ ombor mba@@ kwa@@ re@@ v kpishi je yô , ve ‘ kura ve e̱r ka wa@@ ar@@ a@@ wa nahan . ’ U tesen ikyav yô , er nan ú er msen ú yer sha iti i ortamen u sôron atôônanongo u a ve tiônnongo wou inya la , shin sha iti i or@@ hemen Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo wou la ga ? Nahan kpa Yehova wase u shighe u gba u ú seer taver dooshima wou la . U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u t@@ wer@@ sôron . Er nan ve Davidi yange nger Pasalmi 34 , man alaghga ka unô Davidi nger pasalmi ne sha ci ve ? ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Hegen ne ka shighe u o@@ gh@@ om uwegh ne ga , kpa ka shighe u ‘ k@@ us@@ un kwagh u se lu a mi la gb@@ ang gb@@ ang . ’ I@@ ̱ W@@ A@@ S@@ E MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN K@@ P@@ I@@ SH@@ I Kwase ugen u wan na u nomso a lu anyom a 7 yô , kaa ér : “ Yange mea waan ago iyol sha Iyoukura i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo vea wan wam yô , i gba u me pase un ihi@@ ange kwaghôron kpishi , nahan kwagh ne a tôô se shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an shi i v@@ ôr se iyol kpaa . ” Nahan lu u orgen a fa kwagh sha gbenda u anmgbianev karen ayol a ve ityakerada ne yô , kwaghbo u vesen una tser ve . U@@ ig@@ y@@ an@@ den@@ mbaiorov un@@ yi@@ in mba fan kwagh u angev mbu ken ity@@ o tsema tsema na kwaghôron sha mkohol la . Yange er aie nahan ér aluer Adam man Ifa hemba Aôndo ato , ve ya kon u Aôndo ta ve icin sha mi la je kpa ‘ vea kpe ga . ’ Sha iyange i N@@ is@@ an 16 la di Mbaiserael ve va a ile u iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ gh ki ve son@@ do ken sule u sh@@ a@@ ir la hen pristi , nahan pristi a cia ile la sha ishigh ki Yehova . Ka uityendezwa mba Yehova mba nyi ve ne se kporom hen a n@@ aa ? Kwagh U A Ve a I@@ b@@ anave Yô 2 : 9 ) Kpa Satan una fatyô u eren tom a “ ic@@ ugh i iny@@ ar , ” nahan k@@ enden isharen yase . • M@@ doom kanyi ? Ity@@ akerada yase i Bibilo ngi ken ijô hemba 4@@ 00 hegen Nahan yô , ve l@@ aha Or@@ gban wase man Mkaanem nam kpishi , gadia ve na U@@ hemban@@ agee cii hingir ior kpishi kwagh@@ myer u lun a iti shio . Aluer ne mbamaren kpa ne dondo ieren i Yesu ne yô , a doo kpishi . He@@ mba doon u se z@@ aan a ve kure kure sha kwaghfan , shi se eren nahan gbem . Yehova yange ôr kwagh sha zwa u profeti Yesaia ér : “ De enger kenger sha mci@@ e ga , gadia Mo M ngu Aôndo wou . ” S@@ ôn Yehova a wase u seer lun a isharen i yemen hen ijiir igen za pasen kwagh la . Ka a Inja u V@@ ô@@ son N@@ om “ ken Ter T@@ se@@ egh ” H@@ er@@ ee ? Aluer se de u pasen kwagh yô , se hii u dondon Satan je ve . Man aluer se dondo Satan yô , se hendan a Yehova je ve . Heela tseegh ga , ka sea tsua u den mbagenev kwaghbo yô , i wase se kpishi . Hen shighe ne , kwaghaôndo u Mbakristu la samber ar sha ajiir a he ; nahan ior mba ken akuraior cii fatyô u ungwan mimi shi dondon un . ( Aer . Umbur ve hanma shighe , nahan una yima ve zum u una tim tar u bo u Satan ne . Se fatyô u nan jighjigh ser una er a vese nahan vough , aluer se kpa se mba ken imba mbamlu mbara yô . Kanyi ia er shighe u a gema eren ishima i Aôndo shin tar laa ? Kpa , er i nengen a Aôndo ga yô , ior mba iyolough mban kera hen er i gbe u vea na iyol ve hen a na nahan ga cii . ( Mbaefese 5 : 1 ) Sha nahan yô , mba eren kwagh a mbagenev kundu kundu kua sha dooshima man sha mh@@ ôôn kpaa . MB@@ A@@ F@@ AN@@ T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A lumun ér mkaanem ma i nger ken ivur Bibilo ne ma a inja kpishi . ( Lev@@ iti@@ ku 23 : 2 , 3 , 36 , 37 ) Sha ayange a E@@ s@@ era man Ne@@ hem@@ ia la , zum u i zua mkohol ugen yô , Mb@@ al@@ ev@@ i “ pase ior atindi . ” Doo u hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ Sha kpôô yô , m ver ishima sha ya wam hemba hanma kwagh ci@@ il@@ i ? An@@ it@@ a lu a zayol u vesen ugen sha vegher u tesen mbayev nav la kpaa . Ken inyom i 19@@ 55 la , i kaa ér mo m za er tom u ikp@@ ur pania la . Ka mbacivir Aôndo mba tsuaa mbara cii yange ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev y@@ ee ? Or ne yange kaa lu mimi kpôô ! Kpa Yehova ti yô , a “ s@@ ange akaa a a lu a agee ga ken tar . . . sha u heen akaa a a lu agee la . ” 8@@ 6 : 11 ) Yô , se kange nen ishima u nôngon a Satan shighe u a nenge ér una pav se a Ter wase Yehova kua mba Yehova a lumun ve la yô . Gba u se fa akav a tesen m@@ ve u Yesu la maa se tema a tema ga . Ior kpishi nyian tôô ér idya i eren ka kwaghbo ga . U K@@ eren Akaa a In@@ j@@ aa a ken Jijingi Yehova na Wan na Yesu Kristu tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev , nan ve ian i lun uma gbem sha won . Ka z@@ ange u eren sha atindi a Aôndo man akaawan a na la ga . 25 : 31 - 33 ) Ity@@ av mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ira mb@@ ia tim bo@@ tar ne kera . ( Luka 11 : 9 – 13 ) Sha mimi yô , tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo ka mbu wase ior mba Aôndo shi mbu su@@ r ve asema kpaa . — Yohane 14 : 16 . I@@ mba ieren ne ngi sha ajiir kpishi . Sha kpôô yô , gba u se zer s@@ ônon Yehova ser a̱ wase se sha e̱r sé gba uwer u kuran ga yô . — Mbaromanu 12 : 12 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 . I@@ b@@ anave i kwaghyan man i ik@@ ondo i z@@ eren tser ve , shi ve gba angev kpaa . Hen ai@@ k@@ ighe u masetyô u Yesu lu vea mbaapostoli nav la , a kaa a ve ér : “ M ngu veren ne bem , M ngu nan ne bem Wam . ” Kwagh@@ wan ugen u Bibilo i we se yô , kaa ér , “ aluer sea lu a kwaghyan man ak@@ ondo yô , i̱ kuma se . ” Yehova u ak@@ um a sha una “ vande yiman ut@@ ent@@ i mba Yuda , ” gadia Satan ngu tan num sha ve kpoghuloo . Kanyi ka i na se u ôron mbagen ishimaverenkeghen i myom nee ? Aluer se wa iyol ser shighe u ian i dugh cii se pase kwagh yô , se fatyô u wasen ior mba se zough a ve ayange ayange la u soon loho wase . W@@ ea soo wer i hen Bibilo a we gbilin yô , ôr hanma Orshiada u Yehova u ú zough a nan cii , gayô za nger kwagh hen ijiir yase i pinen akaa sha In@@ tan@@ et i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la . Nahan kpa fa wer , msen u injaa saa sha m@@ kaan tseegh tsô ga . Kpa nenge , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a sha a a lu van a Kristu Yesu ityô la aa tim akuraior a age@@ egh ne . Hanma takerada u he u i dugh a mi cii yô , ka nan ôr u cii ve nan mase veren u hen ijiir i nan i koson ityakerada la ye , er mbagenev kpishi mba ve civir Yehova sha mimi kpa ve eren nahan . Yesu umbur se kwagh ugen , a kaa ér : “ Aluer ne@@ a su@@ ghun anmgbianev enev tseegh yô , ka nyi ne eren i hemban mbagenev a mini ? ( 2 Timoteu 1 : 13 , 14 ) Een , akaa a yange i wa Timoteu sha ikyev la kua ‘ akaaôron a dedoo ’ man shi “ ityesen i civir Aôndo ” la kpaa . Se kure ser , sha mimi yô , “ u@@ tor ” mba se nengen a ve ga yô , mba hemen “ tar cii , ” ka az@@ ô@@ v a a lu mbat@@ aregh mba ve lu hemen tar ne je la , man gema mba sha ikyev i tor ve , Satan Diabolo . Ikyav i tesen yô , tôô ase wer akaa atar ne er . Nahan se fatyô u kaan ser it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan kpa yange ta a ta kera ga . ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ) Sha mimi yô , aeren a dedoo a Mbashiada mba Yehova la na yô kwagh ve doo mbagenev ishima kpishi . A@@ ny@@ inya a ve wa kp@@ aver hemba mba@@ any@@ am , a hemba vihin kwagh a u@@ gb@@ ase@@ ela mba ai@@ k@@ ighe ; mba@@ any@@ iny@@ av vev ng@@ ugh@@ um sha im@@ anger , een , mba@@ any@@ iny@@ av vev va ca je , ve pur@@ ugh ve van er ga@@ fa u shir@@ in sha kwagh u una ya yô . Nahan kpa , ngu nan ior ian i zuan a mfe u una va ve a uma la . OR@@ G@@ EN yange lu a inyaregh kpishi shi za iti shi lu gb@@ ong gb@@ ong shi saan tsombor na iyol kpaa . Mba@@ ah@@ end@@ anev mban tu@@ ur tor u Per@@ shia ken ijime , tsô a ci@@ r tom u maan tempel la . — E@@ s@@ era 4 : 10 – 21 . ( Mat . 4 : 1 - 4 ) Satan una fatyô u kaven shighe u i t@@ um se iyol man shighe u se fatyô u gban ken imeen kpaa . Ashighe kpishi á yar tom sha ah@@ wa ahar shin ah@@ wa atar sha use . Nahan kpa , ka keng u vea lu a ato a vea “ ungwa kwagh u Jijingi A lu ôron a iniongo i Kristu yô . ” Aluer u ver shima yô , ken akaa a se ter sha heen ne cii , i ôr kwagh u M@@ i@@ ka@@ el ér ka ort@@ yom u nôngon ityav sha ci u ior mba Aôndo shi kuran ve , je yô , tagher van@@ ger a or@@ ihyom u Yehova u vesen , Satan kpaa . Ifa yange fa tindi la . 13 : 14 , 45 - 47 ) Hii sha ayange a Mbakristu mba hiihii la je , vegher u nongo u Yehova u̱ shin tar ne la za hemen u pasen kwagh u Aôndo a er sha u nan ior myom la . Aluer u ngu or@@ maren yô , alaghga tsô we kpa u kav er yange hii ve M@@ ano@@ a sôn Aôndo nahan yô . 3 : 7 ; K@@ ol . 6 : 10 - 12 . Ishima i or i̱ de luun ijiir i y@@ eren mbamhen mba h@@ wan@@ ger@@ egh ker ga . ( a ) Kanyi apostoli Peteru a er sha kwagh u tôv@@ ac@@ ana ? Man gema kasev man noov mba ve lu a ônov ga kua shi nomso man kasev mba ve lu a tom u dedoo ga la ye ? Yehova venda e@@ ev mbu civir , man er nan ve yange tsaha A@@ ron sha ci u wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria u a er la ga ? ( Luka 3 : 21 , 22 ) Nahan Yehova pase kwagh u “ ic@@ u@@ wan ” na wang , er i er ken kwaghôron u profeti u ken Yesaia la nahan . Aluer se mba a jighjigh u nan yô , se lumun ser ka or u lun a mfe kpishi nan gbe uumace man tar jimin cii ye . Shighe u Yesu lu shin tar la , Tartor u Aôndo hemba lun un kwagh u vesen shi hemban pasen ior kwagh u ú kpaa . 9 : 3 , 9 , 10 ) Yange ve er kwagh sha kwaghfan sha ci u ve kav er i lu Aôndo u mimi la a lu suen Mbaiserael yô . Hii sha shighe la je zan zan hegen anmgbianev hemba 30 mba ve lu Mbashiada a A@@ da imôngo mba ve wase un yô . Yehova ka “ Aôndo u sar sar , ” nahan a soo ér uumace ve ember uma . Yange m va nenge mer ka mea wase or u fan Mkaanem ma Aôndo yô , m zua a msaanyol u mimi M@@ hen u ú fatyô u dondon yô : T@@ ôô wer kwagh u u er ken Bibilo ne ka abaver . Nenge ken Iyoukura [ zwa Buter ] i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 199@@ 1 la , peeji 31 . Maria man Yosev mba za zough a Yesu ken tempel yô , Yesu kaa a ve ér : “ Ne kera fa er i lu u Me lu ken [ iyou i ] T@@ erem keng gaa ? ” Be@@ en yô , a tôô inyaregh nagh ki a ko@@ so her la , kua ki a ngohol an@@ z@@ ô hen ior la cii a za yam kasua a mi sha er una zua a li@@ ba ave ave , er ior kaa nahan . Anmgbianev mba va kohol Maria ér vea yem mkohol yô , Jac@@ ob kaa ér : “ Hemen nen . Yange tile sha mimi zan zan kar kpen sha kon u m@@ tsaha . ( Heb . A venda naagh ku Diabolo la fese je , a kaa ér : “ I nger er : C@@ i@@ vi@@ r Ter , Aôndo wou , ka Un tseegh er Un tom ye . ” 16 : 3 ) Kwa@@ se@@ kristu u lun kwa@@ v ugen , u a er tom shin Betel i hembe anyom 38 yô , iti na ér S@@ il@@ vi@@ a , a nenge mlu u a lu kwa@@ v la ér ka iveren . Se mgb@@ ôghom a mkur u a@@ yem a ase . Ú fatyô u eren kwagh ne sha mkaanem ou ma ôron tseegh ga , kpa shi a lu sha ikyav you i tesen la kpaa . Jo@@ an kaa ér , “ Yange a kuma shighe u ônov asev vea y@@ av yô , i gba u vea lu sha ga@@ mbe vea keghen a kegh shighe u se p@@ ir usu sha er vea y@@ av sha shighe u se ver la vough yô . Kwagh u hemban cii yô , Yehova undu Yeremia ga cii . Mkaanem ma Aôndo ma a tahav nan je man ka sha ci u nyi ? Ro@@ al@@ d lu eren tom u i kimb@@ in un inyaregh kpishi yô , shi tom ne doo un ishima kpaa , kpa a sôn ian ér una tôô me@@ m@@ yol inyom i môm , una yar tom ga . Ikyav i tesen yô , ken inyom i 199@@ 8 la , ze@@ ge ic@@ egh gba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u B@@ ra@@ z@@ il . Yange z@@ ôh@@ ô a ve ac@@ in ahar , ôr ve kwagh u Aôndo a soo yô , gadia ve zungwen mhôônom ga . KA M@@ L@@ I@@ A@@ M ma ats@@ an@@ aior lu v@@ aan a kwase u hemen mzough ugen u wasen ior mba akaa a tser ve sha tar wuee je ne . Bibilo Ôr Se Hanma Kwagh u i G@@ be u Se F@@ a sha Kwagh u Uma u Yes@@ u@@ u ? Gba u se kura ayol ase sha ieren i tesen ser se mba perapera la . Kwagh ne wase u u̱ fan inja or i Se@@ de@@ k@@ ia yange lu la nena ? U z@@ eren v@@ aan a or , zan nan iyol shi ve@@ ver nan kp@@ ii la ka kwagh u a vihin iky@@ ar@@ yan i dedoo yô . — Anzaakaa 19 : 13 ; 21 : 19 . ( Yakobu 1 : 5 ) Ú eren msen hen Yehova sha akaa kposo kposo a Mbakristu mba tsuaa mban kpa eren msen sha mi la kpa ? Kpa gema nôngo tsung , eren akaa a aa va un a icivir yô . — Pasalmi 8@@ 6 : 12 . ( Luka 1 : 41 ) Or@@ t@@ wer Luka yar tom a ishember i ken zwa Grika i inja i i̱ a fatyô u lun wan u ken uya shin an@@ iky@@ und@@ an u i sember maren nan yô . ( Mpase 21 : 3 - 5 ) Er se lu keghen shighe la nahan , se za nen hemen u eren tom wase u Mbakristu u nengen sha mba@@ beenyol la . TER ka or@@ utya je ; iti na er [ Yehova ] . . . . uwegh O@@ ugh ku y@@ an@@ egh , T@@ ER@@ E , ku her or@@ i@@ ho@@ m . Sha iyange i sha at@@ er@@ atar la Aôndo mem u gban akaa nahan ver ishima u kuren awashima na sha kwagh u tar man uumace . ( Gen . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Ka ity@@ ou@@ v mbi masetyô mbi ihi@@ ar mb@@ ira tseegh i kaa ér ka A@@ g@@ ur , wan u Y@@ ake man tor L@@ em@@ uel ve nger ye . P@@ ine iyol you wer : ‘ Kwagh ne tes@@ em nyi sha kwagh u Yehova - a ? Er nan ve i lu a inja u nôngon sha er se ny@@ ô@@ ôso gbenda u se eren mbamsen laa ? Ka Aôndo a war a na sha amba@@ akaa ne y@@ ee ? Ve kav Yesu , un u i nger kwagh na nahan la , ér : “ Zum u i l@@ aha Un kpaa mayange A or iyev sha m@@ l@@ aha la ga , er A ya ican kpaa A ta h@@ wa ga , kpa A gema A wa sha ik@@ ev i Un u A er ijiir sha mimi la . ” — 1 Peteru 2 : 23 . Yange er nahan ga , kpa gema na iyol na sha u eren kwagh u ter na kaa la . Doo u se nôngo se hen aeren a Aôndo man igbenda na sha ci u nyi ? An@@ ngô u J@@ up@@ it@@ er u kwase , u shi lu kwase na kpaa la , i yilan un ér J@@ un@@ o , u mlu na gba zua a uwer , shi i kaa ér yange nengen sha hanma vegher u kasev cii . * Mar@@ co@@ s ôr kwagh u mlu na ér : “ Mbamaren av yange ve eren ayôôso hanma shighe . Ar@@ p@@ ak@@ e@@ sh@@ adi yange tsa anyom 4@@ 38 , She@@ la tsa sha won anyom 4@@ 33 . “ Ity@@ av mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee , ” mbi i yer ér Armag@@ e@@ don la kanyi , man mb@@ ia er nyi ? — Mpase 16 : 14 , 16 . Kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase la tese se ér doo u se suen mcivir u mimi sha inyaregh y@@ ase@@ gh a iyol i t@@ angen shio . Ka sha mi , de m hide m ôr ne ase kwagh u mit@@ in i injaa i m ter ken mhii u ngeren ne la . Heela tseegh ga , ka mbamaren ume ve fe akaa a i tesen ken an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o a mbayev vev ve eren laa ? A@@ lu angev mbu iyol@@ hi@@ an shin ican i henen zwa u i lu a nger u shin inya sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa ga , shin a lu tindi u kpe@@ egh u ma tor nan we kpa , kwagh la fatyô yange u samber a Mkaanem ma Aôndo ken tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar ga . Samuel lu ken tempel eren tom “ sha ik@@ ev i pristi E@@ li . ” Yehova na se ian i tsuan kwagh u se soo u eren la , nahan se fatyô u tsuan akaa a se soo u eren ken uma wase yô . Anmgbian ugen u a lu or@@ ak@@ on@@ do@@ ato yange hen akaa a mimi a ken Bibilo sha imba gbenda ne anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar cii ve i va mase zuan a or u nana pasen kwaghôron ken iliam i sha ave ken mbamkombo mba tiônnongo u lu her la ye . Sha hiihii la , se z@@ ôh@@ ôn zwa kpoghuloo sha kwagh u gbenda u se y@@ ese ônov asev yô , kpa se mba kera gbe any@@ iman nahan ga . Ka sha nyi gbenda nahan Diabolo “ lu or@@ wu@@ an@@ or sha hiihii je ” ? Nahan kpa ken inyom i 32 la Yesu kaa a mbaapostoli nav sha shighe ugen la ér : “ M@@ ôm ken a ven ka di@@ abolo je . ” A kaa ér : “ Er te@@ gh@@ el@@ aa ; m - er u i er ur@@ u@@ amabera kpishi la yô , ik@@ ighir ngi ga ; takerada u henen kpishi ne iyol i kpen . ” Mba@@ yev mbagen ka ve eren nom@@ or sha er mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev ve wuese ve yô , shi ve nzughul a mbayev mbagen kpaa . Ici@@ ghan@@ ruamabera ngi a nyi ut@@ aha sha Mbakristu mba mimi ? Kwase u henen Bibilo ugen nger ér : “ Ka mea za mbamkombo nahan i doom je i gande . Er ashighe agen ve ure kpishi nahan kpa , ve gba kwagh sha ishigh ki Yehova . ( 1 S@@ am . 1 : 9 - 11 , 20 ; F@@ il . Er i doo u u tilen dông sha kwagh u u ne jighjigh a mi yô . Hegen uma wam ng@@ um a inja . ” Aluer ú soo wer ú seer zuan a mkav sha akaa ne shin ú soo wer or nan va hen Bibilo a we hen ya wou gbilin yô , nger tindi hen Mbashiada mba Yehova P@@ .@@ M@@ .@@ B . 10@@ 9@@ 0 , B@@ en@@ in C@@ ity , 3@@ 00@@ 00@@ 1 , E@@ do St@@ ate , N@@ ig@@ er@@ ia , shin hen ad@@ er@@ e@@ shi u a hembe lun ikyua a we ken mba i nger sha peeji 2 la . Genese 3 : 1 – 5 pase er yange i hii ungwan imo i or u i fe nan ga la shin tar yô . Er ior ve lu hemban eren kwagh sha asema a ve la , kape uumace ve lu yan ican seer a seer je la . Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la tsengaôron ér ken ayange a ase ne , ior vea hingir “ mbah@@ a@@ gher sha akaa man mbag@@ en@@ gese iyol . ” Zum u ka mea lu ken tom kwaghpasen ne yô , ka m lu imôngo vea ah@@ ur@@ aior a am a s@@ ôngo s@@ ôngo . ” — C@@ l@@ au@@ di@@ o , ngu anyom 43 ; á er batisema ken inyom i 19@@ 7@@ 4 Yehova ngu a mbacivir un sha mimi mba ve eren un tom hanma shighe la ica i gba hegen , shin er ve tagher a mbamtaver ken tar ne nahan je kpaa . Aôndo yange due a Mbaiserael ken tar u Igipiti yem a ve nena , man lu sha ci u nyi ? De@@ an , u a lu môm ken ônov mba ter na mba uta@@ an yô , umbur kwagh u ter na nahan ér : Bab@@ a yange lu a ishima i legh legh . P@@ ase inja i kwagh u Bibilo i̱ yer ér mlu u wang la . I@@ engem i lun u@@ tor ngi keghen Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara . ( Anzaakaa 3 : 5 - 7 ) Sha nahan yô , Aôndo hemba ng@@ un jim jim her ana a ngise la . Alaghga nana pine sha l@@ an@@ shima ér : “ A@@ ts@@ er@@ egh aa bee sha won kpa ? ” Nenge imba kwagh u vihin tsung u a er ve ne sha wono , gadia ve “ kôr uma u tsôron ” la ga . — 1 Timoteu 6 : 9 , 10 , 12 ; Anzaakaa 28 : 20 . Be@@ en yô , a kaa ér : “ Mba@@ ats@@ ator kpishi je kpaa ne hemba ve inja . ” Yehova ka “ Aôndo u saan saan , ” nahan a soo ér mbacivir un kpa ve lu saan saan . 10@@ 3 : 3 ) Se kpa se fatyô u eren nahan . Nahan cii kpa , mba ve undu ityar ve ve yem tom ken ityar ig@@ enegh la ka ve hen ijô i ior mba hen ijiir la sha er vea nôngo loho u dedoo u hemba aren a “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” la . Yange se zua a kwase g@@ anden ugen , man er se tese un ken Bibilo ser iti i Aôndo ka Yehova yô kwase ne haa m@@ liam ashe . Shi se mba tesen ser se na jighjigh a “ tar u u lu van ” la tsung . ( Heb . Kwagh u dedoo doo ior ishima ga . — 2 Timoteu 3 : 3 Ter la kaa a mbatomov nav mba uhar mbara cii ér : “ Doo yum , we or@@ tom u injaa u jighjigh , u er jighjigh sha akaa a kp@@ egh@@ ee , nahan me ver u sha akaa kpishi . ” Ka msen a wasen mo u wan ishima ye , shi ka m time sha ivur i sha iyange la cii m mase duen kwaghpasen ye . Sha mnenge u kwaghaôndo u Mbaromanu yô , u civir aôndo môm tseegh la lu kwagh u hange hange ga . Heela tseegh ga , Yehova ver ishima ér ve er nahan . Z@@ a Hemen u ‘ Eren Kwagh u A Doo Yô ’ Kpa er or ne a lu ken tar la sha tindi ga yô , vea er nena ? S@@ ôr mlu wou sha ajiir a u nenge we doo u ú sôr la . ’ Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti yange nenge un mk@@ er , nahan mbagenev mbara cii ci@@ er ve iyol tsô ve yevese ve undu un . Mbakristu mbagenev kpuaa er kwagh sha mimi ga hen ijiir i tom ve , shin ve er mbagenev any@@ ighe shin ve ii inyaregh gayô ve tôô akaa ag@@ enegh a a lu a ve ga je kpaa . — 1 Tim . * U@@ washika mba apostoli Paulu kua ityakerada igen i jijingi mgbegha ior nger la kpa yange i samber a mi ken zwa Grika . Ka sea taver or u i sar nan u civir Yehova ishima , nana hemba ma m@@ taver ugen u a lu yangen nan u vesen ken jijingi nahan , i lu se nena ? Or@@ pasalmi hii sha mkaanem man ér : “ T@@ ER@@ E , ka We je , U lu ijiir yase i teman , sha ik@@ ov ik@@ ov ye . K@@ asev mba Ve O@@ ng@@ o Kwagh@@ wan u Bibilo Yô Kpa a taver mo ishima . Sha ityôkyaa ne yô , ior mba ve lu “ iyôngo igen ” la tôô ér ka kwagh u civirigh kpishi u eren tom imôngo vea wanakiriki ne sha u nengen sha akaa a Ter . — Yohane 10 : 16 . Ka Yehova a we atindi la ye . 27 : 2 ; 30 : 20 , 21 . Na@@ a@@ man hide a iyol jime nahan Yehova bee un im@@ ande ( Pasalmi 10@@ 3 : 14 ) Sha mimi yô , Yehova fa kwagh wase hemba se ayol a ase ! Mo M ne i uma u tsôron , . . . ma or kpaa nana tsu@@ w@@ em i sha ik@@ ev je ga . ’ Sha nahan yô ator la lu mba i shigh ve mkurem shin um@@ es@@ iya . “ Yange Ior Kp@@ ishi K@@ ôron I@@ h@@ yom ” ( W . Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I mb@@ ira yange mbi been yô , se hide se gba pasen kwagh a m@@ yange shio . ( Mbaheberu 6 : 10 ) Doo se tsung er mbagenev ken a vese ve civir Yehova sha jighjigh u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen nahan ! ‘ H@@ aa Nen Ishima I Wan Iyol ’ Paulu yange nger nahan ér : “ Er se lu a ian yô , se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” — Mbagalatia 6 : 10 ; Mbaheberu 6 : 10 . ‘ Aôndo , Tindi I@@ wanger You ’ Nahan hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ Mo yô m ngu “ i@@ ka@@ gh ki i@@ civirigh ” kpa ? ( 1 Samuel 24 : 4 - 7 ) Kpa “ or u nan zu@@ ngu mhôônom ga yô , ijir kpaa ia zung@@ we nan mhôônom ga ” ( Yakobu 2 : 1@@ 3@@ a ) Kape i lu ve Aôndo a we “ mba@@ zungwen mhôônom kpaa ga ” iya i môm vea mba “ ve [ kom ] ku ” je la ! — Mbaromanu 1 : 31 , 32 . Shi a kaa ér : “ K@@ ur@@ an nen , eren nen msen sha er né gba ken imeen ga yô . ” ( Mat . Anmgbian u kwase ugen yange na saan Yehova iyol nena ? Ve kaa ér ij@@ en kera kôr ve ga . Yange m nenge a u@@ in@@ d@@ yer mba gb@@ u@@ u@@ ka mba i undu her , kua a@@ vegher a ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh i i hi@@ a lu hen inya yô . Sha mimi yô , se cii se soo ser se wase icombor yase i fa u pasen kwagh tsembelee . T@@ a iwanger . ( b ) Ka ihy@@ agh i nyi i doo ga , man ka unô ior Ruamabera a tese ér yange ve lu a ihy@@ agh ne ? E@@ ̱r Mbat@@ amen Ve We A@@ yol A@@ ve sha Iky@@ ev i Hemen u Kristu La Doo u se dondo kwaghwan u apostoli Paulu yange wa mba ve civir Aôndo a na imôngo ne . A kaa ér : “ W@@ aan nen ior cii ikyo , anmgbianev ve̱ doo ne ishima . ” — 1 Pet . Or@@ fankwagh ka nan tôô shighe sha er nana “ ver ishima sha zende u nan ” yô . ( Anz . A̱ lu kwaghôron u profeti la yange wase ve je kpa , taver u kaan ér an@@ nongo u Mbayuda u ken i@@ u@@ v ng@@ ura nahan yange ver ishima sha akaa a mba@@ yi@@ ase zan zan va hingir u Mbayuda jimin cii vea na jighjigh a mi . ( Mateu 24 : 14 ) Hii shighe u Yesu kpe i nder un shin ku , anyom a kar hegen i war kuman 2@@ ,000 la je , a tsua ior mba vea za tema tor a na ken Tartor na , er Paulu kpa una tema nahan . — Mpase 5 : 9 , 10 . I pase ken ngeren u a lu a itinekwagh ér “ M@@ ve u Kristu la Ngu U a Inja Kpa ? ” ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Ka Yehova a lu hemen tar u ifer ne ga , ka Satan Diabolo a lu hemen u ye . Man u er nena ve ‘ ú za iky@@ ura sha igbenda you@@ we ’ ? — Yo@@ s . Ekesodu 3 : ​ 1 - ​ 10 Yehova pasen hanma Orkristu mimi nan tswen ga , kpa ne ior mba Aôndo mba ve lu ken mzough ne mkav u ken Bibilo sha ikyev i nongo u jijingi na a lu hemen u ne . Hanma inyom yô , iyange i umbur ivese yase la i nôngo u gban sha shighe u mkohol u vesen . Aluer ve hingir u n@@ ungwan vea atô@@ at@@ yev , eren kwagh a ve kundu kundu yô , ihyom i Mbayuda mba ve kuran Tindi mbara kôr Mbakristu la ia seer a seer , shi vea hemba lamen sha Mbakristu c@@ a@@ veraa cii . — G@@ al . I wa se kwagh ér se er nyi a avur a ruamabera a ken ityakerada yase laa ? 9 : 33 ) Maa ve mase kuren msen u ve er sha mimi ne sha u t@@ ôn@@ don zwa a ishima ve i môm ér vea kura Tindi u Aôndo . Se ôr nahan sha ci u Ruamabera kaa a vese ér akuraior a sha won cii aa va nôngo ityav mbi masetyô mbi mb@@ ia va a ityav mbi Armag@@ e@@ don la . ​ — Mpa . Se kange nen ishima sha afatyô wase cii sha er se tese ken uma wase u hanma iyange la man ken hanma kwagh u se tsough u eren cii ser mimi je Kristu ka or@@ hemen wase . • Yesu yange tôndo zwa a if@@ er@@ or u i man@@ de un sha kon u m@@ tsaha a na imôngo la ér nyi ? 24 : ​ 3 , 45 - 47 ) Nyian ne , ior kpishi mba i sar ve u yan ikyar a Kristu mba ken nongo u wanakiriki ne ga . N@@ ana er kwagh ne nena ? Ashighe kpishi yange m lu vea kwase - kwar ugen u ken tar u C@@ ze@@ cho@@ s@@ lo@@ v@@ ak@@ ia , nahan m shi ôron un kwagh u Yehova shi yange m lam a na sha kwagh u jighjigh wam u nan kpaa . Ve fa dedoo ér aka@@ au@@ ma a shin tar nga kposo kposo , shi á c@@ imin shi á ci@@ er@@ yol je gande u a kaa ér á gba duen ab@@ u tsô . Tese ikyav . ( b ) Pasalmi 34 : 7 , 8 man Pasalmi 1@@ 39 : 2 - 8 tese se nyi sha kwagh u ikyar i Davidi ya vea Yehova laa ? Kpa se va mase kaven ser á hen ér inja na wanger se ga . Hii nan a fatyô u kaan ér jighjigh u nan una fatyô u wasen se u wan ishima ken shighe u “ ayange a bo ” a iyol@@ been laa ? Wan u Aôndo ngu a ishima i legh legh er Ter na nahan , sha nahan yô , a kaa ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ikyav mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . Kwase u ngeren ityakerada ugen kaa ér , ieren i eren kwagh a or sha mimi ga la ka môm ken aeren a a du@@ mbur nyian kpishi yô . Yesu yange ôr mkaanem man u tesen ér ior mba un lu ôron kwagh a ve la lu hendan a icighan jijingi u Aôndo sha apera . 7 : 8 , 9 , 39 . • Aluer se mba keren perapera yô , una kura se nena ? Sha kpôô yô , tsombor u Davidi ua “ lu gbem , iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough kpaa k@@ ia lu . . . er ka iyange yô . ” PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 22 , 9@@ 5 Ve ‘ due ken ku , ve nyôr ken uma ’ sha ci u á kera ôr ve ijiir i ku@@ ugh ga , shi mba a ishimaveren i va zuan a uma u tsôron sha ci u jighjigh u ve ne Aôndo la . — 1 Pet . Yehova hemen ior nav , ve er tom a igbenda kposo kposo sha er vea ar a ior kpishi , vea pase ve loho u dedoo yô . Lu u shighe la una been yô , Aôndo una kera tsua orumace ga , kpa una tsua orgen sha , una ver nan tor sha ityough N@@ agh . Yesu lu ort@@ yom ugen , ka “ Or@@ t@@ yom u i@@ kur@@ yan ” je la . • Kanyi kwagh se er ve se zua a icighan jijingi u Aôndo ? Er se kegh anyom kpishi nahan kpa , mayange se de ser iyol i kpe se ga . Yange nôngo ér kwase na a de henen kwagh ga , nahan a venda ér Mbashiada ve de nyer un hen ya ga , shi un@@ a̱ nenge a ma takerada u Mbashiada mba Yehova kpa a tôô a ta kera . Yange se mba m@@ ough@@ on u hiden yô se nyôr mat@@ o u vesen se vihi ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin sha gbenda , ak@@ ondo a ase heen cica cii shi wu@@ he kôr se kpishi . Ken tugh mbu kp@@ er nan i wua Yesu la , a kaa a mbahenen nav ér : “ Ka kwagh ne a ne T@@ erem icivir ye , ka u ne ume atam kpishi la , man ne hingir mbahenen A@@ v ye . ” ( 1 Mbakorinte 14 : 40 ) Mbam@@ kombo asev ka vegher u injaa u tom u nongo u Kristu u eren yô , nahan zum u se ze ve yô se er kwagh sha gbenda u u kom sha ya u Yehova yô . Mba ember m@@ ze@@ hemen u ken jijingi shin er tôv@@ ac@@ an u tar u Satan ne a taver kpishi shi a lu zan hemen her nahan . 1 , 2 . ( a ) Mbakristu mba mimi mba@@ ainge mba umbur Aberaham nena ? Ken masejime yô , lumun u zan mkombo ken Iyou i Tartor . Er Yesu lu Or u F@@ an Tom , u̱ eren tom vea Yehova yô , hanma shighe cii yange a fa mlu u or u̱ sha gba@@ aôndo la je i ci@@ er iyol . ( Luka 14 : 28 ) Gb@@ id@@ ye kwar nenge gbenda u kwagh u ú tsough u eren ne una bende a mlu u ny@@ ar wou kua mlu wou u ken jijingi la cii . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Ka Satan Diabolo jighilii a lu “ aôndo u tar u ainge ” ye . Yesu , un u yange hemba taver ke ’ jijingi a hanma orumace u i gbe sha won je nan lu sha tar la yange ôr kwagh u mlu na nahan ér : ‘ Wan u or va ka sha u i̱ er Un tom ga , kpa sha u Un Una er mbagenev tom man Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ’ Er Yehova a kaa nahan , mba a bee ve angev la vea “ tsu@@ we er an@@ ib@@ u@@ av ” mba ka a̱ bugh ve ér ve̱ due ken ity@@ ôr ve i saan ve iyol la nahan . B@@ re@@ di u Uma , 7 / 1 Er Nan A@@ ka@@ abo a Eren Ior mba Dedoo ? A H@@ I@@ D@@ E A H@@ EN SH@@ A KW@@ AG@@ H U T@@ O@@ M N@@ A U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H L@@ A Anmgbian ugen u a hembe anyom 20 kpuaa yô , yange za up@@ ania mbagenev inya hen ger@@ i u P@@ ru@@ d@@ ent@@ ó@@ po@@ l@@ is , ken tar u B@@ ra@@ z@@ il . 5 : 19 ) Alaghga ashighe agen mbahenen mba Kristu yange ve tagher a akaa a seer nan ve ishim@@ any@@ ian zum u vea nôngo kpoghuloo ér vea er ishima i Yehova yô . Er i kpen wan nan kwagh nahan kpa , a@@ dooga kwagh a gba nan sha kwaghwan la ga . Sha kpôô yô , sha shighe u Mbaiserael la cii , ior kpishi ken akuraior agen hingir mbacivir Yehova . Aluer se mba eren nahan yô , se lu eren vough er or@@ pasalmi yange kaa nahan , ér : “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! Ka í je í lu ityesen i vesen ken u@@ kwaghaôndo mba Mbakristu Mba@@ aiev ye . I@@ mba ishima i wan la ka i va a mk@@ om zum u am@@ een a jighjigh wase la a bee yô . ( a ) Satan ka a ver uh@@ ôn sha gbenda wase nena ? Lu u ityar igen i í wa ndor a na la , amba er F@@ il@@ it@@ ia man Mo@@ ab@@ i man A@@ mon nahan kpa iy@@ ugh i Aôndo ia bende a í . Aluer u kôr cio u henen zwa ugen ga je kpa , u fatyô u yaren tom a an@@ takerada u i yer ér , Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations la tse@@ mb@@ er@@ ee , shighe u u zough a or u nan lamen zwa ugen yô . Yesu kaa ér : ‘ Ter doom ishima . ’ U tesen ikyav yô , yange mgbegha apostoli Paulu nger akaawan sha ci u agumaior jighilii ken u@@ washika mba nger hen atôônanongo la . Mb@@ angu@@ e Lo@@ be , u a lu ityough sha gba@@ at@@ om u nengen sha kwagh u t@@ wer@@ egh ken gar u D@@ ou@@ a@@ la , ken tar u C@@ am@@ er@@ o@@ on la due a mbamhen mbagenev zum u i tôv un yô , man akaa a ort@@ wer ne a ôr ne aa fatyô u wasen se . ( b ) Yesu yange wa mbaapostoli nav ago iyol sha u ve va er tom u vesen zum u una kpe la nena ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 17 , 8@@ 9 I tese se gbenda u vough u se dondo ve se kar ayol a ase yô . M er ior mba m lu a ve sha ijiir i m eren tom ( shin m ze makeranta ) la mer , m ngu Orshiada u Yehova je kpa , shin ka m nôngon u y@@ eren ve a yer kwagh u a lu jim laa ? Ashighe kpishi , kwagh ne ka a hii shighe u kwase shin nom nan kera we isharen i orgen la ikyo ga yô . 2 : 14 . Ka sha ikyuryan i he ne Yehova una na ior kpishi vea zua a averen sha ikyev i iorov kpuaa ye . “ Iyange i Ter I@@ a V@@ a ” * Er nan ve ya un iti nahana ? Er kwase u kaven kwagh ka nan zer nengen sha wan zan zan nahan kpa , nana̱ ver ishima sha er nana l@@ aha iwasen i nom a lu nan tsombor la ga yô . — Anzaakaa 17 : 17 . As@@ aren a bo ne nga a kende ken a vese sha ci u m@@ yen wase la , shi “ jijingi u taregh ” u a kase se ne kpa b@@ enden a vese , man akaa ne nga a tahav kpen kpen . ( 1 Yoh . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I P@@ A@@ U@@ L@@ U yange kaa a Timoteu u ve eren tom u m@@ ishen imôngo la sha mkaanem ma i nger sha heen ne ér a va un a ngeren ugen . 6 : 3 , 4 . Gen@@ er maa hii u eren akaabo . Nahan P@@ il@@ at@@ u na zwa ér i wua un . Kape mba ken ikyurior i Iserael i a vôso i sha injakwagh la kpa , mba ve gema asema yô a zung@@ we ve mhôônom je la . Lu nen dedoo , saa shi se va zua . ” Apostoli Paulu yange t@@ ange iyol na ga sha ci u loho u dedoo nena ? Mba ker gbenda ave yô , Na@@ omi gema kaa a ve ér gu@@ da yô , ve hide ve za vôso noov hen ityô ve . Nyian , “ ônov mba tartor ” mba veren ashe keghen injar ve i sha , i engem la . ( Rom . m@@ ishe u u u til sha mini ? U eren a mbagenev dang la , ka kwagh u a ve a any@@ iman man ij@@ ung@@ wen kua ishim@@ avi@@ h@@ in kpaa yô . Kwagh ugen môm ze se iyol ga . ” A shi nan kpa , mbaapostoli yilan un ér Bar@@ n@@ ab@@ a sha ci u lu or u fan kwagh , u lun ishima legh legh , u soon u wasen mbagenev yô . L@@ ah@@ adi ua ve ne me hide me va pase u ityôkyaa i se fatyô u lun a vangertiôr ser ica a gba ga tsô , Aôndo una bee a ican i yan cii kera yô . 5 : 19 - 21 ) Shi mgbegh@@ an ior u samber a al@@ am a mba@@ vendan mimi , a a vihin kwagh u wang la . Gba u vea wa ishima a atsan ken makeranta , kpa aluer ve tile dông ken vegher u Yehova shi mba dondon atindiakaa na a perapera yô , a saan we iyol je a zua ga ! Gba u ior asev vea nenge ér jighjigh u nan wase la na yô , se kaha a mbagenev sha gbenda u dedoo , ka sha gbenda u bo ga . A kaa ér mbah@@ e@@ men mba@@ ad@@ ua za hemen u pasen ior ér Aôndo yange tsaha mba tar - t@@ enger wua ve la sha ci u ve lu mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga , kpa a gema a kura mba dedoo . Kpa gema ikp@@ ela i uumace mba ve ne naagh ku ip@@ aan kura jighjigh yô , kwagh ne bugh ve ian i hingir azende a Yehova shi lun a ishimaverenkeghen ér Aôndo una lumun ve , vea lu ônov nav , mba vea lu uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar yô . Awa@@ shima u loho u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia la lu nyi ? ( Pasalmi 10@@ 9 : 30 ) Kwase Shi@@ ada ugen u jighjigh u a lu anyom er 7@@ 5 nahan u i yer un ér H@@ on@@ or la , kaa wener : “ Sha u@@ haregh mba ior ve fe keghen ato sha loho ne ga je kpaa , ka ian i civirigh je u tilen sha ityough ki U@@ hemban@@ sha la . ” M nôngon sha afatyô wam cii mer me z@@ aan mbamkombo man mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen sha shighe , sha er me wa icam i hiin la vea anmgbianev av mba nomso man mba kasev kpa , man ka mea waan icam nahan , m we i sa@@ gher sa@@ gher kpa ? ( Yosua 24 : 14 , 15 , 24 ) Yosua er kwagh a ior cii been , shighe karen yô maa á kpe , lu anyom 1@@ 10 . Ior kpishi ka ve hen ér profeti ka or u nan ts@@ eng@@ an@@ pasen akaa a aa va er ken hemen yô , kpa ka cii tom u profeti nan eren la ga . Ka ityôkyaa i vesen i nyi i ne ve se pasen kwagh ken igbar man sha uya uya ? Mar@@ iv@@ í hide lu vea ngô wase shi za hemen u eren a aeren a Mbakristu zan zan va mase kpen anyom ahar ken hemen . Ior mba se lu a ve imôngo hen ya la ka unô i@@ or@@ o ? Inja na yô , ta@@ av u maan hembe wu@@ an ior a angev mbu A@@ I@@ D@@ S , mbu ka mbu wua ior mba kuman er m@@ iliôn utar nahan hanma inyom la . Kwagh u una wase se ve se gema nengen m@@ yen u orumace er Yehova kpa a nengen la yô , ka u timen sha gbenda u yange er kwagh a mbacivir un mbagenev la . Ka mlu u ime i ken it@@ you i shin gbem sha kwagh u mba@@ awashima mba Aôndo mba wanger wang mbara . Yesu gema kaa a na ér nyi ? Yange a h@@ ure z@@ end@@ en@@ ya a gb@@ ough k@@ un kpa una za m@@ ape ga , una gema a tu@@ men a t@@ ume angahar sha gb@@ ough ku shon nahan i lu nyi i er@@ ee ? Aluer ishima vihi ú man ka zan inja er ú va nyoon ishima , man ú hen wer ú fatyô u kôron iyol you tsaha ga yô , dondo kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 17 : 14 la . Na mpase ken Ruamabera . ( b ) Kanyi Aôndo a t@@ ende zwa ér una na se , man kwagh la due a mpin u nyi ? Se fa ga . F@@ a wer Yehova vande t@@ eren mlu na u icighan@@ egh la , kpa ka sha u se lu vough er un nahan ga , ka u tesen ityôkyaa i i ne ve a we tindi la yô . Ka Bibilo i tese se kwagh u Aôndo ye , i̱ tese se aeren a na man or u a lu kua gbenda u a nd@@ era eren kwagh a ior ken anyom a a kar udubu imôngo hegen ne . I@@ wanger i ken jijingi due hen Yehova , man ime i ken jijingi di yô , a fatyô u zuan í sha a na ga . Bibilo kaa ér , “ ve cii . . . ka shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kpaa vea hide ye . ” — Or@@ pasenkwagh 3 : 20 . ; Gre@@ en , S . Aluer u tsegha iyol you sha ci u Aôndo shi u er batisema yô , yange hii nan ve u er akaa nee ? 10@@ ,@@ 9@@ 8@@ 7 • Ka unô i gbe u vea ya bredi shi vea ma wain u M - umbur laa ? M@@ doo u ior doo Paulu ishima la wase un u wan ishima a am@@ een Á tese jighjigh u nan man ishimawan , nahan á de wener Yehova a̱ kure ikyaa ne er a̱ soo la cii . Kpa ka kwagh u mba eren asorabo , mba ve vende u geman ishima ve lu eren vough je la . Doo u mayange se nenge ser se mba zan a za un iyol ga ! Nenge imba kwaghbo la sha wono ! Ishima vihi Saulu a na kpen kpen , un u yange i va hingir u yilan un sha iti na i Paulu i ken zwa Roma la . Yange ve lu eren tom ve , tugh kpaa , ate@@ tan kpaa zan zan . Er ati a ityakerada i iny@@ iin ne i ze kwagh môm a ati a ityakerada i ken Bibilo , er takerada u Utor u hiihii man Utor u sha uhar la nahan kpa , yange i nger i sha iwasen i icighan jijingi ga , shi ngi ken Bibilo kpaa ga . ( Mateu 10 : 29 , 31 ) Yesu ôr ken Luka 12 : 6 , 7 ér : “ Mba te@@ en mba@@ ats@@ ator uta@@ an sha tor@@ o uhar gaa ? Satan soo civir hemba cii , á soo ér ior ve civir un , a̱ lu sha m@@ lan shin a̱ lu sha m@@ lan ga kpaa . Mbaefese 5 : 28 wase noov u fan er vea kaven Kristu nena ? Mbakristu mba mimi fa tsô ér mpase u ve lu pasen mbagenev mfe u Yehova Aôndo man Yesu Kristu la ka iwasen i hemban cii i vea fatyô u nan je la . W@@ u@@ ese averen a u zough a mi ne . A lu nyi je Solomon hen ken ishima kpa , yange “ er kwagh u a lu u bo sha ishigh ki TER , a dondo TER jighilii , er ter na Davidi nahan ga . ” Nahan kpa , er Yesu ôr kwagh ter kwase ne sha gbenda u injaa yô , alaghga yange hingir kwase u civir Yehova ken ayange a á mase lun uma la cii . ( b ) I@@ vande i ken K@@ ana la tese ér Yesu una va er nyi ken tar u he ? Yesu yange kaa ér : “ Umbur nen kwagh u kwase u Lo@@ ti la . ” ( Aerenakaa 16 : 14 , 15 , 31 – 33 ; 17 : 3 , 4 ; 18 : 8 ) Nahan er mbahenen mba he@@ v mban lumun Aôndo yô , ve hingir Iserael u ken jijingi . 8 : 10 ) Mba vea lu ken ikyuryan i he ne cii vea lu iorov 14@@ 4,000 . Ka ve vea lu ikyurior i he la ye ; ka “ Iserael u Aôndo ” shin Iserael u ken jijingi je la . — G@@ al . Alaghga cii man ôr Yosev yô , lu henen kwagh u or u cian Aôndo , u fan kwagh tsung ne una er zum u una ungwa loho ne yô . Lu heen Or@@ jir Bar@@ aki hemba ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbak@@ an@@ aan a sha ikyev i Shi@@ s@@ era la ye . 17 , 18 . ( a ) M@@ sen una fatyô u wasen se u hendan a Satan nena ? Sha ci u ityôkyaa la man atô@@ akyaa agen yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine na ian ér i gber takerada u ats@@ am u he , u i yer ér S@@ ing to Jehovah la . Yesaia ityough 5@@ 3 ngu a kwaghôron u profeti u i fe un wuee yô . Yehova wa se kwagh ér aluer se de ishima yase shin ashe ase mgbegha se u eren akaa a bo yô , se sun@@ da kwagh u se lee la kpee je . — G@@ al . Shighe u se dugh kwaghpasen yô , iliam yase vea or u se lu pasen kwagh imôngo la ia fatyô u maan se ken jijingi . Or@@ gen u timen sha akaa a t@@ wer@@ egh nger wener : “ Dooshima man mlu u lun a mbagenev ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so la ka akaa a hange hange a nga a na se lu u@@ ange shin se lu gb@@ ong gb@@ ong yô , shi nga a na se ure shin se lu saan saan gayô se ya ican , shin angev asev mbu bee . Kwagh ne una er hanma sh@@ igh@@ ee ? ( Yesaia 9 : 1 , 2 , 6 , 7 ; 6@@ 1 : 1 , 2 ; Mateu 4 : 13 - 17 ; Luka 4 : 18 - 21 ) Shi hingir kwagh u mimi sha ku na man mnder u shin ku . — Pasalmi 16 : 8 - 11 ; Yesaia 5@@ 3 : 5 , 8 , 11 , 12 ; Mateu 20 : 28 ; Yohane 1 : 29 ; Aerenakaa 2 : 25 - 31 . Yange i mar se un@@ yi@@ in , mba nomso utar , u kwase môm ; mo di m lu wan u sha uhar ; nahan ya wase luun g@@ ong g@@ ong hanma shighe cii shi i saan hanma or iyol kpaa . MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N : ▪ Maria yange hingir ngô u Yesu nena , shi er nan ve Yesu hingir u lun a uter uh@@ ara ? 7 : 21 - 24 ) U fatyô u kaven er lu Paulu ken ishima la kpa ? I vande veren kwagh u vea er yôô ? Hi@@ ihii yô , S@@ ef@@ anu fa m@@ kposo u Yesu man Yehova wang je , gadia ijiir la kaa ér á nenge a Yesu “ tile ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ” De se gba kaan tsô ser , se fa mlumun sha mpin ne jighilii ga . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I H@@ EN@@ EN A I@@ OR Mkaanem ma Paulu ôr a Mbaefese la ma pase kwagh ne wang ér : “ Ka sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn i yima ne ye , sha jighjigh u nan . E@@ mber I@@ yev O@@ u N@@ ôngo u L@@ un ken B@@ em a Mbagenev Yehova ka Aôndo u kunya u ker un a ior yô . K@@ era kpa ka tom na ne lu eren ye . ” Tsô Me kaa a ve M@@ er : Mayange je M ngu a fa ne ga , yem nen heen kera , ne mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi mban . ” — Mateu 7 : 21 - 23 . Nyian ne , wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ngu nan ikyum@@ u@@ ile i Aôndo “ kwaghyan sha ashighe ashighe . ” W@@ ea sember van ken mimi shin wea civir Yehova ica ia gba hegen kpa , u fa er tar u Satan ne u ban a ican ker ga yô . — Mpa . ( b ) Shighe u ivese ka ia lu a mbamzeyol yô , akaawan a ken Mkaanem ma Aôndo ka a wase kpishi sha ci u nyi ? M@@ O V@@ E@@ A kwase wam , E@@ d@@ ith , yange se za mkohol u vesen ugen ken inyom i 19@@ 5@@ 1 , nahan se ungwa i yôô ér a lu eren mkombo sha ci u mba i sar ve u eren tom u m@@ ishen yô . • Hii nan i gbe u se z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe ? Ka i̱ tseegh i̱ lu takerada u Aôndo u̱ a fe akaa cii la a ne i nger ye . Ikyav ne ka kwagh u a tese ér mba iyôngo i i tsegh ayol a ve shi ve er batisema ve hingir mbadondon Yesu Kristu yô , shi ve haa aeren a he a Kristu iyol . ( Ef . Hen ase sha kwagh u a lu eren sha ajiir kposo kposo sha tar , ape ior ve nenge num a mba ve lu zwa kposo a ve shin ve lu ken kwaghaôndo môm a ve ga la . Yehova yange de ér Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ve va tim Yerusalem shi ve yem a ior nav uiky@@ angen . Shi nan je man né de u ôron ijir sha mimi ga , man né de u tan ken mba@@ afer@@ eve ? ” Kanyi ia fatyô u mgbegh@@ an mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u tan ikyaa a Yehov@@ aa ? Yehova nenge a kwagh u E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki er la . • Kanyi ia wase se ve se civir Yehova sha mimi ? Nahan cii kpa , doo Yehova u yaren tom a mbacivir un mba ve lu uumace mban sha u hemen se ke ’ shighe u mkur ne , shin er ve yen nahan kpaa . ( Amo@@ shi 7 : 16 , 17 ) Mayange mciem ta Amo@@ shi iyol ga cii . Shi se nenge a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo sha gbenda u a er kwagh a uumace mba@@ asorabo la . Kpa Tor Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im ne zwa ér i̱ wua U@@ ria yô , mciem maa gba profeti ne iyol , á yevese á yem ken tar u Igipiti . U pasen kwagh kpoghuloo la ka a wase se u veren ishima sha mcivir u Yehova shi ka a na uma wase a hemba lun a inja shi ka a va se a bem man msaanyol u hemban cii . Kanyi se hi@@ la h@@ ene ? Kwaghôron u profeti Yesaia u yange ôr kwagh u m@@ ve u Mesiya vough la shi pase mbam@@ gem mba dedoo mba Tartor u Aôndo ua va a mi shin tar la kpaa . Er u fan iti i Yehova la i lu kwagh u hange hange nahan kpa , imba mfe la tseegh kuma ga . Or@@ jir u A Er I@@ jir sha Mimi Yô Nahan se kohol ak@@ ondo ati@@ h@@ i ati@@ h@@ i je iv g@@ ong@@ olo u lun ini@@ e@@ mbe angahar 40 nahan sha u tin@@ d@@ in anmgbianev asev mba ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e a mi . ” Er se taver ishima se tesen ser se mba Mbashiada mba Yehova man mbadondon mba Kristu sha iji@@ ir@@ tom man ken makeranta man hen haregh wase kua hen tsombor wase yô , ng@@ u@@ la kpa ka ikyav i tesen ér se mba ior i tar u Satan ne ga . — Ôr Marku 8 : 38 . H@@ ide ase sha ijime kpuaa , ôr kwagh u a er ken Yohane 14 : 1 la . ( Luka 4 : 16 - 21 ) Shighe u Yesu lu pasen kwagh la cii , lu sur@@ un mba ve zungwen la asema , taver ve ishima shi nan ve bem u ken ishima . PE@@ E@@ J@@ I 27 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 3 , 1@@ 24 “ Aôndo u Yakob , A̱ tese se igbenda Na , se kpaa sé zende sha igbenda Na . ” — Y@@ E@@ S . Aôndo ne or “ hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ” nena ? J@@ un 21 - 27 , 20@@ 10 Shin u hen wer ior vea nenge or u nan hi@@ di a iyol ijime la ér nan ngu ish@@ e@@ er@@ or , u hanma or nana fatyô u nzughul a nan yôô ? Apostoli Paulu pase wener u@@ ivande mba eren er u lamen ken ijô igen shin u ôron akaaôron a profeti nahan , “ á va kar a mi kera . ” ​ —⁠ 1 Mbakorinte 13 :⁠ 8 . T@@ aver mb@@ any@@ iman ivande ne man mbat@@ im@@ en sha kwaghaôndo mba ken kwaghaôndo u aiev kpishi u lumun ér ini@@ un@@ kwase ia fatyô u maren wan . Paulu yange pase kwagh u jighjigh u nan u Mose nena , man se kav Mose sha gbaa ne nena ? Ka nyi i lu ishimat@@ a@@ ver@@ a , man se zua a mi nena ? Heela tseegh ga , aluer u tsegha iyol you shi u er batisema yô , u lu tesen wer mimi je u soo u lun Orshiada u Yehova . — Yes . ( Luka 10 : 21 ) Aluer se fa ser Aôndo “ ne mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la m@@ rumun u sha mh@@ ôôn ” yô , a wase se u kporom ikyua a na . ​ —⁠ 1 Pet . A kaa ér : “ Yange m ôr takerada u Yobu , nahan kwagh ne taver mo ishima . Nahan kpa ter na , u lu tic@@ a la gema taver un ishima ér a yem y@@ un@@ iv@@ as@@ iti a za hen kwagh u i@@ gbe@@ tar . Ken masejime yô , iorov 16 hen tsombor ne hingir Mbashiada . Lu u ica a gba ga tsô Yehova una zung@@ we ve mhôônom nahan una ngohol ve . Er nan ve Mb@@ al@@ ev@@ i kpa i naan ve ci ken môm ken u@@ pue ne ? Ngeren u akaa a mba@@ yi@@ ase tese ér kwagh tser akuraior la cii asange asange . • Ka aeren a nyi yange na ve ior soo u ungwan loho u Yesu ? ( Yakobu 2 : 23 ) Yehova tôndo zwa a Aberaham ér Una er un una “ hingir ikyurior i vesen . ” D@@ y@@ ako u Sha 16 , 17 . ( a ) Doo u se nengen akaa a se undu la nena ? A@@ hab@@ a yange za nyôr ken kwa na u tor ken Yes@@ er@@ e@@ el nahan , er kwagh u tesen ér un gema ishima , un hingir or u civir Aôndo kpa ? L@@ in@@ da kaa wener : “ M@@ kposo u vesen u a lu hen atô wam man P@@ hi@@ l yô , kwagh ze un iyol kpishi er mo nahan ga . Kape se kpa i doo u se nenge á je la . 6 : 9 - 13 . Kwaghôron wase u kundu kundu la una fatyô u he@@ gh@@ em anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ikyav mbi . Nahan kpa , He@@ c@@ tor er vegher u hiihii u takerada la been yô , a undu c@@ ôô@@ ci na . Mba ka vea ungwa ihy@@ uma i s@@ ent@@ e ve i za ve iyol la cii ka ve ya ican kpishi . Se er nan ve se ‘ ngee a ishima@@ veren@@ ke@@ gh@@ ene ’ ? Ior kpishi hen ér ishember ne ka i tese ijiir i i gbe u a mem a hen sha kwagh yô , alaghga a de icam i wan kpa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mb@@ ia ku@@ h@@ wan her , ga yô a de icam man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough cii . Er i lu nahan yô , wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la , ngu nengen sha kasua u Tor , shi doo un kpishi er ior mba tse@@ en asema mba ken zege@@ ikpelaior la ve lu suen ve nahan . O@@ be@@ di OR@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U ka nan hen u lun a an@@ za kpishi sha er nana lu or u fan tom u̱ tsema tsema yô . Mbam@@ lumun Mba I Ne sha Mbam@@ pin Mba Se P@@ in@@ en sha Kwagh u Yesu Kristu La Shin er Aôndo wa atindi jighilii sha kwagh u a soo la nahan kpa , Tindi u Mose la tese wang ér Yehova ngu a dooshima shi s@@ ende@@ gh ikyaa sha kwagh ga . P@@ ase er Solomon yange hii hemen na dedoo yô . Kpa aluer se mba nan tahav mbu Yehova icivir ga yô , se fatyô u kaan sha mimi ser ka un a lu Tor wase je kpa ? N@@ oo@@ v man kasev mba ve vese ayol a ve , ve lu imôngo kundu kundu cii fa u nôngon a mbamzeyol mba i gbe u vea tagher a mi kpee la , kua mbamtaver mbagenev mba@@ ̱ aluer mba a ônov yô , vea tagher a mi keng a b@@ unde ga la kpaa . ( Anzaakaa 4 : 23 ) Nahan se kura asema a ase a sha injakwagh ne nana ? Ka ishimaverenkeghen i nyi i te iwanger sha mi ken Yesaia 26 : 19 man Daniel 12 :⁠ 13 ? Bibilo i henen kpa kape i lu vough je la . Mimi je , u@@ kwaghaôndo mba sha tar hingir inja er ka kasua u hanma or cii nan lu a ian i zan za tsuan a kwagh u kwagh a gbe nan shami la , di vough er or ka nan za yam ak@@ ô@@ v a shin angahar nahan . Se mba henen u lun a icivir sha Bibilo tsô ga , kpa shi ka se hen u lun a dooshima sha atindi a Aôndo . — Ps . Nyian kpaa mbai@@ vangeli mba ve lu ken u@@ kwaghaôndo kpishi ka ve zende ve na ior udubu u@@ bu@@ d@@ u ityakerada , shi ve hide ve za sôr ve sha u y@@ aav vev sha u vea gema ve ve er kwaghaôndo ve yô . . . . ( a ) Se er nan ve se haa ityough ki taver ga i@@ yo@@ loo ? Yesu yange ôr kwaghôron u profeti wener : “ Loho u dedoo u tartor ne yô , á ôr u a tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Kpa mci@@ e u cian Aôndo yô , ka u or civir Or@@ gb@@ an@@ akaa a ih@@ indi i tan nan iyol . G@@ omoti u tar la venda ér ma or a de ze za nengen a ve ga , ior vev je kpaa . I gbidye mba@@ kwa@@ re@@ v mbagenev shi i er ve ican c@@ oho@@ loo sha igbenda kposo kposo . Gbenda u m lu eren uma wam la tese ér m ver akaa a Tartor hiihii ken uma wam kpa ? ’ Ver ishima wer ú ngu ôron ka mbamhen ou ga kpa kwaghôron wou har sha Mkaanem ma Aôndo . I@@ wo ia s@@ ough shin angahar a Na , ap@@ ev kpaa aa pav ik@@ we , er ikp@@ a@@ y@@ ough ka i s@@ ough sha usu nahan , man er mngerem ma i ur shin ijiir i t@@ ingir nahan . ” 21 : ​ 3 , 4 ) Nahan saan we iyol u pasen mbagenev ishimaverenkeghen you i i har sha Ruamabera la , gadia ishimaverenkeghen i uma u tsôron la ka kwagh u vesen ken loho u dedoo u se pasen ne . Aluer se soo ser se h@@ ime iy@@ ongo yô , se pase er ishima i lu se ker la sha mimi . Sha kpôô yô , doo u sea y@@ aan kwagh shin sea maan kwagh shin sea eren nyityô kwagh kpaa , se eren akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . Sha ci u m@@ s@@ ange u sha dooshima ka ieren i í nengen a mi yô , shi ka kwaghbo u i ts@@ ahan ior sha mi yô . Kpa ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la yô , ka kwagh u ken atô ishima , nahan a fatyô u yangen i ga . Kwa@@ se@@ he ne ngu ‘ ken m@@ tsegh , ngu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga . ’ ( Anzaakaa 3 : 21 ) Shi se sôn un ser a wase se se lu a ishimawan man ishimataver sha er se nôngo a angev mbu se lu a mi la yô . 22 : 3 . ) Tsô er nan ve Yesu fa ityesen y@@ um@@ u ? ( Genese 32 : 9 – 12 ) T@@ er@@ tamen Yobu kpa yange eren msen hen Yehova sha ci u tsombor na , naan nagh sha ci ve . Kwagh la kpaa er di nahan vough sha ayange a K@@ al@@ ou@@ dia tema tor la je . ” Kwagh@@ wan ngu u una fatyô u wasen we yôô ? 10 : 6 , 7 ) Kpa ka sha nyi gbenda nahan i ver as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la ‘ sha akuraior man sha ity@@ ar@@ tor@@ o ’ ? M hii pania u eren ken inyom i m lu been kô@@ le@@ eji la . Er lu nahan kpa , ken atô u anyom ahar a mbam@@ ishen nyôr ken tar shon la , maa i hii u gb@@ eren an@@ takerada u Mbakristu u a har sha Bibilo yô ken zwa la . Er i lu a mar@@ em ga la , or@@ m@@ ishen ugen vea kwase na , mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô , hii u henen Bibilo vea mbamaren av . ( Anz . 4 : 18 ) M@@ ag@@ az@@ in ne ka gbenda u vesen u “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a yar tom a mi ica i gbe hegen sha u pasen mimi mba ve lu ken Bibilo la kure kure yô . ( Mat . ( Yakobu 1 : 5 , 6 ) Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba ainge mba shi taver se asema ér se̱ ôron Bibilo a msen u eren . ( Ef . 6 : 17 ) Er u lu eren nahan la , wuese Aôndo er “ Icighan Jijingi mgbegha ” nomso man u@@ profeti ve nger Bibilo yô . U sa@@ ven ôron : She@@ k@@ em yange vihi D@@ ina , nahan ishima vihi anmgbianev mba D@@ ina mba nomso ker , ve or iyev . Ishima yange i vihi Davidi sh@@ imi je lu kohol iyol i va timin N@@ ab@@ al a ior nav cii . Alaghga ka mhen wou je ve ôron ye . Ka ve nôngo kwagh tsung sha er vea lu ior mba ungwan kwagh yô . Kpa mhen ne due ken Ruamabera ga . Z@@ a hemen a tom u dedoo u ú eren ne ” Sha kpôô yô , se fatyô u pinen ser : Ma or@@ hemen ngu u nan we ikyo a hanma or u nan lu sha ikyev i nan tsung , u ka nan na hanma or iwasen fese je shighe u kwagh a tser nan yôô ? T@@ ica lu hen makeranta ne môm tseegh , u yange ts@@ aan vea icombor kposo kposo , i nengen sha mbamgbe nav yô . Pro@@ feti Han@@ an@@ i pine un wang nahan ér : “ Mbak@@ u@@ shi man Mb@@ al@@ ib@@ i@@ e ve lu zege@@ ik@@ um i ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya man mba@@ any@@ iny@@ av kpishi du@@ mbur je gaa ? Nahan kpaa er u suur sha TER yô , A na ve sha ik@@ ev you . ” Kpa kwagh ugen ngu u yange ishima hemba zan ort@@ yom la sha mi yô . Mbaiserael Y@@ a Iky@@ ar a A@@ kur@@ aior A@@ gen Nahan Ve H@@ ingir u C@@ i@@ vi@@ r A@@ kombo Takerada u Mateu kaa ér yange gba u Yesu una zua vea mbahenen nav yô , lu Yesu “ va va ôr kwagh a ve ” ye . Ior mba ôron Bibilo umiliôn umiliôn sha tar , nenge ér i gema Bibilo i í yer ér New World T@@ rans@@ lation la vough , shi i taver u ôron ga , shi ka Bibilo i maan or iyol u ôron kpaa . ( Pasalmi 9@@ 1 : 7 , 8 ) Ior kpishi “ gba inya ” ken ku u ken jijingi hen “ imb@@ usu ” yase sha ci u v@@ é venda ér Yehova a̱ de lu ijiir ve i y@@ eren ga . ◇ Go@@ go môm kpa , de tem shin tilen sha ity@@ el@@ an na i tan angahar un@@ den , i ihi@@ ar i m@@ asen sha ityough nagh la ga . Ngeren mba uhar mban na mbam@@ lumun sha mbampin mban . 19@@ 2@@ ,@@ 9@@ 42 Se kpa doo u se nengen mbamkombo nahan ga he ? ( Ese@@ kiel 9 : 9 , 10 ) Heela tseegh ga , er tartor u ik@@ we pue la gba nahan kpa , il@@ yo@@ ho i u@@ profeti mba Aôndo ôron ér a hide a ior mba Aôndo ken tar ve la wa ik@@ we pue la kpa ker , nahan kwagh ne tese ér gar u Yerusalem tile sha ityough ki Tartor u Yuda tseegh ga kpa tile sha ityough ki Tartor u ik@@ we pue la kpaa . Se kpa se fatyô u hemban akaa a nan iyol@@ kpen er Yeremia nahan . Paulu yange ôr kwagh u ieren i u@@ sho@@ ja mba sha ayange a tsuaa la sha u tesen ikyav er Yesu a ne ‘ ior ve lu u@@ iyua ’ sha u ve wase tiônnongo a lu ken mzough yô . Mkaanem ma i nger ken ity@@ ou@@ v mb@@ in ne tese e̱r yange Yehova kuren akaa sha ayange la shi er ainge kpa a kuren á yô . Ikyav i tesen yô , alaghga a taver ma anmgbian kpishi u pasen mbatamen mba ve ve nan inya la zayol u nan . Nahan kpa , “ kwagh u mimi doon ” Aôndo ishima . Mbakristu mba nengen Mb@@ au@@ tahav nena ? Ka ityôkyaa ne yange i na ve Yesu u ke ’ mlu u uma na cii lu ke ’ Tar u Ity@@ endezwa la yange t@@ eren tom sule ke ’ an@@ zaakaa a na ye . Er se lu a akaa ave kpishi u eren yô , de se nenge er i hii ve i lu hange hange u se ker shighe se tsaase mbagenev yô . Pro@@ feti Daniel yange or kwagh u ayange a ase ne ér : “ Mba ve lu a kwaghfan yô , vea engem er iengem i sha kwa@@ v@@ aôndo nahan , mba ve gem ior kpishi ve hingir mbap@@ er@@ apera la , vea engem er as@@ an nahan zan zan gbem sha won . ” ( D@@ an . Alaghga u hii u hi@@ an a ma or hen ape u eren tom yô . Kwagh ne nam ishimataver i p@@ aan jighjigh u nan wam u he ne iyol . Alaghga orgen u he ’ tsombor u cian Aôndo nan@@ á gba angev tsung , di er Yobu kpa lu gba angev nahan , man alaghga je yô mbu a hemba nan nana kpe . Lu@@ un er Davidi una lu uma nyian nahan , ma a nenge tom u vesen u maan kwagh u i lu eren sha shighe wase ne nena ? A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 20@@ 10 Mba ye ican shin She@@ ol sha ci u asorabo a yange ve er laa ? Nahan mbamaren ve kô@@ r@@ cio u fan mbamgbe man asaren kua ieren i mbayev vev . Mbai@@ hyomov mba Mbaiserael yange ve venda u nengen er uwegh ku Aôndo lu sha ior nav sha ci u nyi ? Sha ajiir kpishi , anmgbianev asev mba tagher a am@@ een an@@ za kposo kposo a karen jighjigh ve u nan kua ishimataver ve . A lu se er Paulu kpa lu un ken ishima nahan . Yange tsaha un sha kwagh u er la , Á kaa a na ér : “ U er nana ? S@@ av ôron akaa a Timoteu yange er zum u a hingir Orkristu la . Yange i nôngo u vihin mlu u wang u ken jijingi u tiônnongo u ken E@@ fese la nena , man lu u Timoteu una kura tiônnongo la nena ? Alaghga ‘ kwagh u ve er sha lan ’ la una tese ér kwagh za iyol . Ka sha ican tsung anmgbianev mbara yange ve zamber un ér a̱ lu a inyaregh nagh her ve mase kuman un ye . D@@ ondo Ieren i Mimi i I@@ t@@ ta@@ i La Se fa ser tôvon Mbakristu a ican kpoghuloo . Ka m - ongo u ungwan shi eren sha kwagh u Bibilo i ôr la a maan jighjigh u nan u or ye , ka u lun a i̱ tsegh tsô ga I@@ gbenda ngi i se kar ve se fatyô u hemban asaren a iyol yase i isholibo ne yôô ? ( 1 Mbakorinte 1 : 24 , 30 ) Nenge imba er i er kwagh u Wan u Aôndo , u uumace ve doo un ishima tsung je a ne uma na sha u p@@ aan ve la sha gbenda u doon tsung sha wono ! — Yohane 3 : 16 . 21 : 4 ) Sha kpôô yô , mlu u doon tsung ngu keghen mba ve lu a iwuese sha dooshima u Yehova shi ve ongo imo na sha ci u ngu Or@@ hemen ve la ! Nahan se fatyô u kaan ser , Yesu lôh@@ ô ve icighan mkombo . Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mbagen ka vea ôron Bibilo shin ngeren u a har sha Bibilo sha ian i ahumbe yô , iky@@ aior igen i va ve a mbampin ér ve̱ na ve mbam@@ lumun sha mi GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Kwase ugen hen iji@@ ir@@ tom yam lu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova , i yilan un ér Lo@@ i@@ da . ( Marku 2 : 27 , 28 ) Ior mba Aôndo yange ve doo un ishima shi keren mkpeyol ve hanma shighe , shi keghen a kegh iyol u zungwen ve mhôônom , aluer ve nôngo gbe@@ ev yô . Or@@ pasalmi lôh@@ ô ior ér ve ‘ bende ve nenge , Ter ka u doon ’ je . ‘ I@@ t@@ yom i TER ke@@ he je , ka kwagh u timen sha mi hen mba i doo ve ishima cii yô . ’ ( Ps . ( Mpase 12 : 9 ) I@@ t@@ yom i Satan la í na yô , kwagh u profeti Yesaia yange tsengaôron la ngu iv@@ in sha uumace cii , sar di mba ve lu civir Yehova la tseegh . Ôr peeji 16 . Shighe karen yô , ônov nav mba uhar mbara vôso kasev , wan na u môm vôso Or@@ pa , ugen di vôso Ru@@ tu , ôn@@ kasev mba Mo@@ ab@@ i . ( Ôr Anzaakaa 19 : 11 . ) Aluer se dondo ikyav i Aberaham la yô , ishima a taver se u zan hemen u eren Aôndo tom nena ? Se kera na gbenda u á kuren akaa la icivir shi se kav ser ngu a tahav mbu kôôm akaa ga z@@ ee ? 4 : 14 - 16 ) Yange se tese ikyav i m@@ lu@@ a@@ inja u awambe a Yesu haa sha ci wase la ken mgb@@ er u hiihii u magaz@@ in ne la je . Ashighe kpishi yange a ôô ik@@ yom i or a bee yô , m za kura ak@@ e@@ mbe a ic@@ ah@@ ur a i er ik@@ yom shon a mi la m n@@ ungwa ah@@ u agen sha mi m k@@ ume . ( 1 Yohane 4 : 8 ) Mbakristu mbakur@@ an mba ve nengen sha iyôngo i Aôndo sha dooshima shi ve kaven un la mba yaren tom a tahav vev sha inja aa u l@@ ahan a l@@ aha mbu shio . ( Yesaia 55 : 11 ) Nahan kwagh ne ka kwagh u henen a hen ér alaghga akaa ne a er shin a er ga ga . Nahan aluer se mba wan ishima a atsan hegen sha ci u jighjigh wase yô , se hemba wan ago@@ yol u tagher van@@ ger a atsan a aa tser se ken hemen ken bo tar ne la . ( Marku 8 : 36 ) Nahan , kwaghfan una wase se se er sha kwaghwan u Yesu a we se ne , ér : “ V@@ ande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” — Mateu 6 : 33 . U tesen ikyav yô , alaghga nana na jighjigh a ityesen i Mb@@ au@@ tar la . Er ne lu lamen sha ikyaa ne la , a@@ dooga ne mase nengen ner hemba doon u ne de akaa agen sha er ne zua a shighe u henen Bibilo imôngo yô . I@@ MB@@ U@@ S@@ U@@ T@@ AR@@ I@@ Y@@ AN Kwagh ne ng@@ um a inja je gande . ” Doo u se fa ser Yosev yange mar ônov uhar , ati a ve lu M@@ an@@ ase man E@@ fer@@ aim . ( Gen . Bibilo kaa ér “ Saulu lu ihyom a Davidi gbem ” sha ci u a nenge er “ TER A lu a Davidi yô . ” Nenge ken takerada u sha inyom u i yer ér Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses u he la , nenge ityar i hegen i lu a ior mbap@@ asen kwagh u Tartor í hii iorov 1@@ 00@@ ,000 zan zan i kighir iorov 1@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 la . Han@@ ma@@ or u nan eren ishima i Yehova ga cii yô una tim nan , kpa mba ve eren ishima na yô una na ve injar . A@@ g@@ umaior ne nga zuan a mk@@ om u mimi sha ci u ve tsua u eren akaa a nan Yehova , Ter wase u sha la icivir . Kwagh ne na yô , m yem eren akaa am , m hen mer á yil@@ am tom ne ga . ( S@@ ef@@ ania 3 : 6 ) Mkaanem man ka u ma a kar kpe mayange ga , je yô Yehova ôr kwagh u mtim la inja er á vande van kera ve yô . Solomon kaa ér Aôndo gba akaa a doon kpishi shin tar , ka akaa a doon a kpilighyol a been mayange ga a se ember gbem yô . Ge@@ ma Tor Se@@ de@@ k@@ ia yô , Yeremia kaa a na ér : “ H@@ u@@ wa nen im@@ on yen ken i@@ gb@@ ur i tor u Bab@@ ilon . ” “ TER ka Aôndo u tsôron je , Or@@ gban u ak@@ ighir a tar , . . . Ka A na or u nan ver la agee , man A seer or u nan taver ga la agee . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 40 : 28 , 29 . Y@@ oung People As@@ k , T@@ ihi u sha 2 la una wase ú u eren kwagh ne . Bibilo kaa ér : “ Ka sha jighjigh u nan man ve per Zege@@ mnger u Nyian er ka tar@@ egh@@ ny@@ aagh nahan ye , kpa Mbai@@ gipiti mba nenge u ve kpaa vea er nahan yô , ve saa mnger . ” ( Aer . 20 : 28 ) Kape mbakur@@ an mba nyian kpa kwagh ve a lu je la , gadia ve kpa ka i tsua ve sha ci u mba a aeren a Ruamabera , u icighan jijingi a mgbegh@@ e ior ve nger la , a tese ér or a lu a mi ve nana kuma u lun or@@ kuran la . Yehova u a lu Or@@ hiin ivese shi a ne nom man kwase tahav mbu yaven ayol a ve la venda idya i eren . Hanma Orkristu kpaa kape a lu nan je la . Peteru fa er i lu mba ve eren ishima i Yehova shi ve lu a aeren a doon un la tseegh vea war sha “ iyange i iy@@ ev@@ or@@ on , ” i i lu van la yô . ( Yes . A kaa wener : “ Er tom t@@ wer@@ egh u ne mk@@ om nahan kpa , kwagh môm hemba iember i ka mea wase ior kpishi u fan mimi ve m zua a mi la ga . Yesu yô soo Ter na shi mhôônom kôron un a ior kpaa . ( Mat . Nahan kpa , uumace mba ve yen ne ka vea pase er i lu ve ken ishima la sha imba igbenda ne yô , se kav fele , sha ci u se kpa se mba uumace . “ Han@@ mô sha Tom u Nan ” Aôndo ne se jijingi na “ wuee je , kar a kar ga . ” — Yoh . 1 : 16 ; 3 : 34 . Ity@@ ôkyaa i môm yô , kwagh la una bende a or u imoshima i nan i lu kposo a i yase yô . Lu lamen sha kwagh u ikyav i m@@ ve na man i mk@@ ur@@ tar la . N@@ yer ke ’ Be@@ tan@@ i yô , lu Mar@@ ta je hii van he@@ ’@@ a na ye , a va kaa a na ér : “ T@@ ere , W@@ ea lu heen yô , an@@ ng@@ ôm ma a kpe ga . ” A tese er Yesu yange hendan a Satan man er se kpa se hendan a na yô . A@@ ts@@ an@@ aior kpishi nga a na môm - ken - u@@ pue vev , sha ci u u@@ c@@ ôô@@ ci vev tese ve ér u nan môm - ken - u@@ pue la ka kwagh u hange hange u Bibilo i kaa ér i er yô . A kaa ér ior kpishi dondo i nahan ve tsu@@ me ve saa to@@ ho . Gb@@ a@@ at@@ om u nengen sha kwagh u iji@@ righ u gomoti u tar u Rus@@ sia vande nan zwa ér mba@@ fan@@ takerada mbagenev ve ôr ityakerada yase ve fa kwagh u i pasen la , kpa lu sha kwagh u ijir i se lu ôron ken gar u Mo@@ sc@@ ow la ga . Se kôr ha@@ ya hen ya ugen u i eren m@@ ak@@ ani@@ k shin kp@@ o u shin inya yô . Shin er ve lu uma hegen ga nahan kpa , a fatyô u nengen ve ér yange ve lu ior mba fan a@@ yem a yevese tsembelee mba ve fatyô u taver mba gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh mba he@@ v ishima yô . Aôndo yange kaa a Adam ér : “ Iyange i ú ya [ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ] la , ú kpe je . ” Hen shighe u Yesu una lu hemen ve la , una wase ve vea hingir vough , sha iyol man ken mhen kpaa . — Mpa . U yan kwagh sha te@@ b@@ ur u Yehova la tese ér mba ve lu yan kwaghyan la mba ken bem vea na . Shin er i tôv Mbashiada mba Yehova a ican kpoghuloo ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la nahan kpa , mayange ve hungur a tom ve u pasen loho u dedoo u Tartor u Yehova la ga . Se mba nengen er akaaôron a profeti ne a lu kuren sha ayange a ase ne nahan . Kpa , lu a vangertiôr ér kwagh na gba Yehova ishima kpishi . A kaa ér : “ M kera na uma wam jimin cii sha u eren tom t@@ wer@@ egh shin tom@@ a@@ ve@@ e shin tom tic@@ aa ga , kpa m kange ishima mer me er Aôndo tom er m tsegha iyol yam hen a na mer me er nahan . Ken masejime yô , mba@@ y@@ ev@@ kasev un@@ yi@@ in kaa ér Le@@ ah a̱ va ve a kô@@ pi u takerada u Y@@ oung People As@@ k la . Kpa hegen m fa er i lu u me fatyô yô . ( Yoh . 1 : 46 ) Lu@@ un er ka we nahan , ma u nenge N@@ at@@ an@@ ael nena sha kwagh u ôr laa ? ( b ) I er a Mbakristu dang kpa ve gema ve er nena ? 7 : 7 ) Heela tseegh ga , gba u Mbakristu cii vea fa ér ishima wa at@@ ser@@ egh , shi ia fatyô u nan se ibo kpaa , shin er alaghga a doo Aôndo a vese nahan kpaa . ( Y@@ er . 17 : 9 ; 1 Yoh . ” ( Ese@@ kiel 2 : 5 ; 3 : 17 – 19 ; Mbaromanu 10 : 16 , 18 ) Anmgbian C@@ l@@ au@@ di@@ o er batisema ken inyom i 19@@ 7@@ 4 , á kaa wener : “ Shighe u ka sea pasen kwagh la , ka se lu ‘ sha ishigh ki Aôndo ’ shi se lu vea ‘ Kristu ’ kpaa . Er se lu keghen mkur u tar u Satan ne , se cii gba u se lu a ishimawan er Aôndo nahan . Gba ishima sh@@ imi ôr k@@ ú@@ r@@ è k@@ ú@@ r@@ è . Kwagh môm ken akaa a a wase ve u wan ishima a mbamtaver mban yô , ka mk@@ or u mbatyomov ve kor ve la . — Pasalmi 34 : 7 ; Daniel 3 : 28 ; 6 : 22 . M@@ seer u ior ve lu seer lu@@ gh lu@@ gh ne ka ikyav igen i tesen ér Yehova ngu veren iniôngon i ior nav ve lu nôngon sha u eren tom u pasen kwagh sha uya uya ne . — Yes . V@@ e@@ gher u masetyô la gema pase se akaa a yange er hen U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i la . ( Genese 8 : 21 ) Shighe u kwagh a er nahan yô , mbamaren vea er nena ? ( Duteronomi 31 : 7 , 8 ) Yange i ver Yosua lu or@@ hemen . Mba i pase ve i to@@ ho sha mciem ma ku@@ ugh ma Satan a we ken ior la kua ior kpishi mba ikyar ve i saa ku la kpaa cii ker , er alaghga we kpa a lu nahan . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ ur@@ ugh ” la , shi i ter i ape i ôr kwagh u kp@@ el@@ an kp@@ ev u i ker ish@@ u ker la . Doo u se na anmgbian wase gb@@ ev mbu nôngon sha kwaghyan shin sha kwagh@@ man u se ne nan la ga . “ Hen Nen Kwagh Sha I@@ k@@ ev Y@@ am ” 2 : ​ 6 - 8 ) Or ka nana venda u geman ishima man a gba u du@@ ghun nan ken tiônnongo kera nahan i vihi se kpishi , nahan kpa , ka sea umbur er amba la kpishi ka a va gema ishima a c@@ in a hide hen Yehova nahan i doo se tsung . Una tese ne tser u vi@@ di@@ o ugen shi una ôr ne kwagh u Mbashiada mba Yehova kpaa . ( b ) Kanyi Yehova a er sha u tsuan ior kpuaa ér ve yem sha ? Pe@@ dr@@ o dugh pur@@ usu yô , un kpa maa hii u henen Bibilo . Akaa a yange hen sha kwagh u Yehova Aôndo la mgbegha un u geman aeren a na kpishi , shi gema mnenge na sha kwagh u uma kpaa . Ikyav i tesen yô , alaghga m@@ ny@@ am ma a ci@@ er wanye u cuku ér nan ngu pur@@ ugh sha ijime i ko@@ k@@ omb@@ u , kpa a lu m@@ ny@@ am@@ ci@@ em di tsô . Zum u nomso man kasev mba ken Kristu ve lu sô@@ ôr ayol a ve la , vea “ yevese idya ” nena ? Anyom a Davidi hingir or u azende azende la cii á war uma u Saulu ac@@ in ahar . Kpa kwaghwan ne ngu sha ci u iwasen i Yosua tswen ga . A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l , or u Davidi u mimi u waan un kwagh la kpa nzughul a Davidi . S@@ aa se pasen kwagh torough torough man sha ishimat@@ seen ve se za hemen u kuran ye . S@@ op@@ hi@@ a : De m nyôr u sha zwa . In@@ i@@ av mbi nan@@ den jimin man mbi sha ci u asorabo yô , saan We iyol a mbi ga . ( Ho@@ sea 13 : 11 , 16 ) Ity@@ ough ki masetyô ki takerada u Ho@@ sea la hii sha zamber ne : “ We , Iserael , hide hen TER , Aôndo wou . ” I@@ c@@ in i Bibilo i te sha kwagh u a@@ gbil@@ in@@ akaa la gba zua sha mcivir wase nena ? Lu a in@@ ima ga , nahan m kaa a na mer a nyôr ken in@@ uma yam la . ( Yohane 8 : 23 ) Yesu ôr kwagh u mlu u dedoo u uumace shin tar ne . Yange í ta mba@@ vendan mimi mba ken Yuda mbara icin ér ior i Bab@@ ilon ia va ya ve ish@@ ar shi ia vihi uya vev shi ia kura iy@@ i@@ agh ki ken ish@@ u@@ le ve kpaa . Nahan kpa , mbaaferev mba ve nyer “ anyom deri ” mba vea venda u geman asema yô , a tim ve kera . He ’ shighe u a hingir uma u ke ’ jijingi u kpen ga , k@@ ôndo yem sha la kpa yange lumun u wan ishima keghen shighe u Yehova a ver la cii ve una mase hiin tom ye . ( G@@ al . 5 : 22 ) Aluer se de ser jijingi la a kôôm se yô , se fatyô u maan erdoo ken asema a ase . ( Mpase 12 : 17 ) Yange er nena shighe u zege@@ ikpelaior hii u duen ken igbar laa ? Ashighe agen yô , amba@@ akaa ne ka a va due ken ishim@@ avi@@ h@@ in man kunya shi ijende la i pav . Shin er m@@ ze@@ hemen a lu sha m - er@@ tom man ikyav mbi kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke nahan kpa , mba@@ ̱ á fatyô u fan ing@@ y@@ egh ki “ wa@@ ar@@ a@@ wa u shin zege@@ mnger ” jighilii ga . Kwagh u vesen u una wase noov man kasev vea lu k@@ ang@@ en@@ aa yô , ka u suur sha Yehova , un u yange hii kwagh u iv@@ es@@ egh la shi ungwan imo na . Shi ú fatyô u ngeren akaa a ú soo la kua avur agen a a gbe a zough sha ishember i ú soo la kpaa sha ak@@ ur a peeji la . Yehova gema kaa sha msen u Paulu er a ishima i môm la ér nyi ? P@@ ine Mbam@@ pin mba Vea Na Ve Or N@@ ana Hen sha Kwagh Yô Ruamabera pase wang ér gba u se kura ayol a ase sha ikyev i u@@ jijingi mba b@@ ov . Shi lu zan makeranta u ai@@ k@@ ighe hen shighe shon sha er una bee makeranta yô . Sha mimi yô , er se yen yô , “ se mba nenge gb@@ ev sha akaa kpishi . ” Aluer TER A lu Aôndo yô , dondo nen Un ; a lu Ba@@ al yô , dondo nen un . ” — 1 Utor 18 : 21 . Mimi je , ka u atô@@ at@@ yev kpaa . ” — Rom . Aluer mba@@ wan@@ ndor a we soo ú ga sha ci u ú ngu ityô i môm a ve ga shin ú ngu tar môm a ve ga shin sha ci u kwaghaôndo wou yô , kanyi i gbe u ú ere ? Ka ve yam akaa a hange hange shi ve ki@@ mbi inyaregh sha ityom i injaa , i tar u eren sha ci ve la . I na Lev@@ i ag@@ ar 48 , man gema Sh@@ im@@ e@@ on di yô , kwar na lu ken dyako u í na Yuda la . 28 : 15 ) Kpa er Paulu lu or@@ kwar yô , una er nan ve una kure isharen na i pasen loho u dedoo ken Roma laa ? Bibilo kaa ér : “ Mbam@@ hen mba or@@ tse@@ en@@ shima , ka sha u kwagh ma a ngee yô . ” ( Anz . ( Duteronomi 6 : 4 ; Pasalmi 8@@ 3 : 18 ; Marku 12 : 29 ) Shi se fa ser shi c@@ ô@@ hiin tsô a kure ikyaa i vesen i sha kwagh u ian i Aôndo lu a mi u hemen la , man aluer se cii se tile sha mimi yô , se tese ser se mba ken vegher na ; hanma wase yô ikyaa ne bende a nan . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 8 , 2@@ 16 ( b ) U nenge akaa a Yehova a ne sha u wasen se ken jijingi la nena ? M@@ kav Y@@ angen A@@ yôôso U ungwa iky@@ enge i Yakob ken ivur i sha 30 la nahan u hen wer ishima lu un ker shighe u lu z@@ ôh@@ ôn a Sh@@ im@@ i@@ on man Lev@@ i la nena ? “ U bugh uwegh O@@ ugh , U ne hanma kwagh u uma sha isharen na , ka kom un . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 45 : 16 . Shi fa wer , Yesu kaa ér ka azende a ase man anmgbianev asev tseegh se eren a ve er se soo ser mbagenev ve eren a vese nahan ga . Ve Lu Ve T@@ se@@ egh , Kpa Ve T@@ ile sha Jighjigh Inja na yô Aôndo na Mose tahav sha F@@ ar@@ a@@ o . Yange uma u P@@ an@@ a@@ yi@@ o@@ ta va gema sha shighe u lumun u zan mkombo ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova la . A lu shighe u Yesu una va u ôron ior ijir sha shighe u zege@@ can , zum a tim kwaghaôndo u aiegh a kar kera la . ​ — 7 / 15 , peeji 6 . ( Ôr Mbafilipi 1 : 12 - 14 . ) T@@ A@@ R mgb@@ ough a akaa a kpilighyol a i@@ gbe@@ tar . Kwagh ne ka ú kwagh u l@@ an@@ en ishima er i gbe u se cia Aôndo shi una doo se ishima nah@@ an@@ aa ? Satan za hemen a ic@@ ugh na sha u Ifa a na jighjigh ér Aôndo ngu yangen un kwagh u dedoo , shi aluer un ya ity@@ am@@ egh ki kon la yô , una hingir er Aôndo nahan , una kera suur sha Aôndo ér a tese un kwagh u una er ga . — Gen . MB@@ A@@ H@@ E@@ M@@ EN@@ E@@ V mba@@ adu@@ av ka ve shi anger ior ér ve cia Aôndo gayô una va nan@@ de ve ken ig@@ y@@ am@@ usu gbem sha won . 11 : 9 ) Nenge averen a uumace vea zua a mi hen shighe la sha wono ! De T@@ em Kwagh u Or@@ gen Ga Gba u iliam i nan ia tese ér jijingi u taregh ngu hemen nan ga . Hanma shighe cii kpa , anmgbianev ou mba ken Kristu vea kegh iyol u wasen we je ka u tu@@ nan ga . Se mba veren ashe u va ngohol ityesen i Yehova gbem sha won , kua averen a mba ve ze hemen u eren ishima na cii vea va zua a mi la . C@@ A@@ L@@ A@@ B@@ A@@ R 6 ( zwa E@@ fi@@ k ) Gadia m fa , me mough kera yô , u@@ gb@@ ase@@ ela mba vihin asema vea va nyôr her a ven , vea de u eren ik@@ um@@ u@@ ile ican ga . Man her atô wen je kpaa ior vea mough , vea gba ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa , sha u vea ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve yô . ” A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A U I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E : Iky@@ uryan ne kura “ tsombor ” u kwase la , shi i̱ za a uumace hen Mesiya * V@@ e@@ gher u a lu a it@@ ine i í kaa ér “ I@@ ti i Aôndo — Ikyav i Í man M@@ yer u Í ” ( peeji u sha 6 - 11 ) la tese wanger wanger ér as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Heberu aa ka i yila ér T@@ e@@ tr@@ ag@@ r@@ am@@ mat@@ on ( ikyav na ken zwa Grika ka “ as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a any@@ iin ” ) la nga ken ung@@ eren mba ngise mba ken zwa Heberu la je war kuman kwa 7@@ ,000 nahan . Akaa a Mbaiserael a i nger ker la doo ve shi gbenda u i nger a la kpa doo ve . Yange nenge ér ian@@ tom i he ne ia na un ian i eren ityom i ken mcivir u Yehova kpishi ga . Nahan doo u se pase or u se lu henen kwagh a nan la avur a Bibilo ga , kpa se na nan ian nana pase se á . A kaa ér : “ M@@ liam yange ma hingir kwaghyan wam . ” Nahan , doo u mbacivir un mba sha ayange ne kpa , vea zungwen ayol a ve mhôônom tsung je ! — Mateu 9 : 13 ; 18 : 21 – 35 . 1 : 10 ) Aluer se mba zan mbamkombo mba tiônnongo hanma shighe shi se mba wan zwa sha akaaôron a ker la kpaa yô , se seer zuan a mfe . Mbat@@ amen ka ve ôr u@@ washika mba af@@ ishi a bran@@ ci a nger la shi ve dondo kwagh u i tese ker , u ka a wase tiônnongo cii a za hemen u lun ken “ mzough u ken Jijingi ” la . ( Ef . N@@ gi@@ se Yo@@ a@@ shi man wan na A@@ ma@@ shia gba ken to u civir ak@@ ombo . Er Se C@@ i@@ vi@@ r Yehova a Af@@ an@@ yô a V@@ aan Shi@@ o Yô , 1 / 15 Shi se nenge er i lu u saa se civir Aôndo sha mimi shi se lumun ityom i a ne se la ve , se za iky@@ ura ken uma sha mimi yô . R@@ U@@ B@@ EN I@@ ti na ér J@@ en@@ n@@ y . * G@@ um@@ or u do@@ on@@ ashe ugen , u ve eren tom ijiir i môm yô yange soo kwagh na kpishi , tsô gba eren s@@ ar@@ ka a na . N@@ gu@@ la ka iji@@ r@@ ôron i mimi í hemban cii ne ga z@@ ee ? A@@ dooga jighjigh u nan u ior mbagenev mba ve lu hen ijiir i nengen sha mba@@ beenyol la ngu kwagh môm a u anmgbian ne ga nahan vea nôngo u kighir un ér a er akaa a ve ne jighjigh a mi la . Iky@@ uryan sha inja i M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki la na yô , tsombor la ua er tom u pristi . ‘ Tar Ngu K@@ aren K@@ era ’ “ Ishima V@@ ihi Un , Ishima N@@ yo@@ on Un T@@ su@@ ng ” Shighe u se tagher a tôv@@ ac@@ an yô kanyi i doo u se er@@ ee ? Nahan á kera cia kunya ga je á umbur mbadondon un ér mba a tom u eren iyua , á kaa a ve var var wener : ‘ U nan môm - ken - u@@ pue la ka kwagh u or nana er sha shighe u nan fetyô tseegh ga . ( b ) Kwagh gbe Mbakristu sha amba@@ akaa a wan ve iyol la ga sha ci u nyi ? Ka Ny@@ i I Lu Iyange i J@@ iri@@ gh@@ i ? Er i tese ken foto u a lu ken iy@@ an ne nahan , ior kpishi hen ér sha Iyange i J@@ iri@@ gh la , a va a uumace ub@@ iliôn ub@@ iliôn sha ishigh ki iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo , a va ôr ve ijiir sha aeren a ve a tse la , mbagenev vea zua a injar i yemen sha , mbagenev yô , a kende ve ken ig@@ y@@ am@@ usu . Aluer ior soo u ungwan loho wase ga man se soo ser se za hemen u wan ishima ken tom wase u pasen kwagh er Yesaia nahan yô , doo u se ver ishima sha akaa a vihin a ior ve er se zum u se dugh kwaghpasen la ga . Kanyi ia tese ér or nan ngu iyôngo shin iv@@ o ? Se@@ kôô@@ tu ka mzough u sha tar cii , u or@@ sho@@ ja u vesen ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la u i yilan un ér Ro@@ ber@@ t S@@ te@@ ph@@ en@@ son S@@ my@@ th B@@ ad@@ en - Po@@ well la yange ver ken inyom i 19@@ 0@@ 8 , ken tar u Gre@@ at B@@ rit@@ ain yô . 40 : 3 – 43 : 17 — M@@ kar u i kar tempel la tese ér nyi ? S@@ an@@ dr@@ a ngu a hur@@ or na u i yer ér E@@ la@@ ine yô , ngu kwa@@ sec@@ ôgh@@ or kuma anyom at@@ ar@@ atar . M@@ pav N@@ ge@@ e ken Mbakristu Mba@@ aiev 32 Ngeren Mba I Gb@@ er ken Iyoukura ken In@@ yom i 20@@ 13 Yô Heela tseegh ga , er ve lu vesen la vea seer zuan a mkaanem ma ma kom sha anyom a ve vough yô . T@@ ôô ase wer , shighe u A@@ bel lu iyev la , yange nengen a u@@ cer@@ ub@@ i mban . Ka sea hide sea time sha kwagh na la hegen er anyom a kar i kom 2@@ 000 ne nahan , kunya ka u kôr se a ican i yan na la kpishi . Apostoli Paulu nger wener : “ Mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” Yange kaa a ve ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nen kpaa , . . . Mba ker Di@@ se@@ mba 199@@ 0 yô , a bee M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom la ken tar u Amerika , k@@ l@@ ase u sha uta@@ ankar@@ uhar la . Mba yer makeranta ne hegen ér M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Anmgbianev mba N@@ om@@ so mba L@@ un Kwa@@ v . U Wan Ity@@ ough ken Tom Nahan anmgbian ugen u i yilan un ér T@@ ed S@@ ar@@ g@@ ent yô , kaa a mo ér mo m taver ishima shi m na Yehova jighjigh . ( 1 K@@ ron . Yange K@@ ain man A@@ bel soo u lamen a Aôndo , nahan ve na un nagh . Ikyav tese wang ér yange tsua kwagh u vough , shin er ashighe agen yange ican i wa eren un nahan kpaa . Kwagh la yange er ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W la , sha shighe u Bab@@ ilon yô@@ h@@ ôr kera ve , as@@ ande a Mbayuda a á shi her la hide yem ken tar ve la . Bibilo man ityakerada i i har sha Bibilo i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a lu gb@@ eren ne p@@ on igbenda i tsu@@ ghun ior i Diabolo a lu yaren tom a mi la . Adam man Ifa lu ken mkpeyol u doon tsung ken sule u E@@ den la , shi ve lu a asema a vough kpaa . ( 2 Mbakorinte 8 : 12 ) Kwagh ne ngu kwagh môm a mcivir u se civir Aôndo ne kpaa . C@@ T@@ A@@ R N@@ A : A@@ Z@@ ER@@ B@@ A@@ I@@ J@@ AN 13 : 43 ) M@@ fe yange seer sha shighe u mkur nena ? ( a ) Kanyi i gbe sha anmgbianev mba nomso ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Mb@@ au@@ ty@@ aav mba Y@@ e@@ h@@ u mbagenev mba pin un ityôkyaa i wan la va hen na yô , Y@@ e@@ h@@ u soo u ôron ga . U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh wase se u fan er mhen u az@@ ô@@ v a a suen ieren ne a vihi kpishi yô . Ish@@ aren i iji@@ mba@@ gh i mbah@@ emb@@ an@@ ato mban hii ica i gba ; hii shighe u Aôndo lu a va a M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee sha ayange a Noa ga la je . M@@ ac@@ mil@@ lan yange ôr yô . Á ôr ken takerada ugen ú í yer ér Fa@@ ith on the Mar@@ ch la er yange un nôngo ér una fa Aôndo man kwagh u a we ishima ér una er sha ci u orumace la kpaa yô . Mbagenev vaa af@@ an@@ yô kpishi sha akaa a yange ve er yô . Nahan kpa , shighe u or u nan vi@@ e ken mimi nan due a mhen sha kwagh u se er ve se seer fan ityesen yô , doo u se lumun iwasen la a iyol i hiden a mi ijime shi se wuese nan kpaa . 3 : 1 - 4 . Sha kpôô yô , “ á fatyô u doon Aôndo ishima [ tsung ] ga , saa sha jighjigh u nan . ” N@@ om@@ so kpishi nd@@ era nzughul a kasev ka kwagh u nyian a mi ga . Mbashiada mba Yehova mba ve lu Mbah@@ ut@@ u man Mbat@@ u@@ ts@@ i zua ave maa iyou i civir Aôndo Ken masejime yô , or u he u tôvon sha ijir ne la wua i kera ken uwer u A@@ ip@@ or 13 , 199@@ 8 . F@@ a wer ka Yehova una kaa ér ka kwagh u we ú lu jim jim ne ye , ka ior ga , shi ka un una kaa ér we u gba kwagh shin we u yina ye . Awa@@ shima u Mbahemenev mba Shin T@@ ine yô ka u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u sha 2 la a lu tsombor wou a iwasen . Ka afer@@ akaa a nyi ior mba sha ayange a M@@ ika mbara ve ye ibo sha mi ? Kwagh u vesen yô , gba u se geman gbenda u se pasen la , se lamen a mba hen ijiir yase er ve soo ér i lamen a ve la . T@@ O@@ M U S@@ E L@@ U ER@@ EN H@@ E@@ G@@ EN L@@ A Kwase wam kohol kwase u anmgbian ne , ve hen Bibilo a iorov er 20 nahan , mo vea anmgbian la di se hen kwagh a iorov 20 mbagenev mbara . Ka ic@@ egh@@ zwa i nyi yange i er ken inyom i 19@@ 31 , man kwagh ne na yô , i er tom u yôôn ang@@ we u Tartor nana ? Er Mbakristu mba@@ aiev mban ma ve tese ér ve mba ‘ nongo u Yehova a dugh sha ci u iti na ’ la yô , ve gema ve dugh iti i Aôndo ken mbam@@ gem mba Bibilo vev kera . Shin er m lu a mba@@ awashima mba doon tsung nahan je kpaa , ka i taver mo u hemban mbamhen av man asaren a am vindi vindi . ( b ) Yange i wase Timoteu u zan hemen nena ? Loho Ú sha ci u Ior Cii ! ( Ôr 2 Mbakorinte 2 : 6 - 8 . ) Yehova ngu tan ior nav iwanger nahan mba hemban lun p@@ al@@ egh@@ aa a mba ve lu civir Aôndo ga la cii . Anmgbian wam u kwase , D@@ or@@ o@@ thy vea nom na kpa yange ve za makeranta ne a mo imôngo . 34 ⇩ Nyian kpa , Yehova nengen aeren a ase a jighjigh la , shi veren mba ve suen tom u Tartor sha igbenda kposo kposo la cii . — Mateu 6 : 33 ; 10 : 41 , 42 ; Mbaheberu 6 : 10 . Bibilo tese ér gba u saa Mbakristu mba ikyo@@ ov vea lu a dooshima u mimi hen ayol a ve . I kaa ken Anzaakaa 24 : 3 , 4 ér : “ Ka sha kwaghfan i maa ya ye , shi ka sha mkav kpaa i taver un ye ; ka sha mfe kpaa i iv@@ in a@@ you sha akaa a injaa kua a dedoo kpaa ye . ” Mb@@ u eren tom ken mbamhen asev man ken asema ase kpaa , mbu wasen se u geman shi vesen , eren or u tse la kera geman ha@@ an or@@ he iyol . 15 : 22 ) L@@ am nen sha kwagh u t@@ wer@@ sôron man igbenda i eren t@@ wer i ne hembe soon la . Yehova yange tsua Mose man A@@ ron ér ve hemen Mbaiserael shighe u ve lu zenden ken tar@@ iky@@ ôngo la . Kpa Kor@@ aki man D@@ at@@ an kua Ab@@ ir@@ am hendan a ve . Er se lu a an - ag@@ u@@ g@@ u yô , se kera zenden angahar ken iyange i tan gy@@ a@@ ang la shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga . Nahan aluer gba u a kôôm ma ortamen mimi mimi je kpa , Un u “ ashe a Na [ a ] lu er no@@ mb@@ or@@ usu nahan ” la , una nenge ér i kôôm nan sha gbenda u a soo la , man sha shighe u a soo la kpaa . Shi a na se ah@@ ur@@ aior kpishi a suen se ken mbamkombo man mbam@@ kohol . Gba u mba ve sember v@@ ô@@ son ayol a ve vea gema mbamlu vev nena ? Ne mbamaren mba ken Kristu , ne nenge ner doo u ne yar tom a ung@@ eren mba ve er kwagh u uma u mbam@@ ishen mba jighjigh mba ve ze makeranta u G@@ ile@@ adi la kua mbagenev sha u taver ônov enev asema ner ve er tom u pasen kwagh hanma shighe la ga he ? De nengen iyol you wer , u ngu or@@ fankwagh ga . ” Yange ve wam ikyo kpen kpen . ” 4 : 1 - 11 ) Ka inja er Yehova torough al@@ e@@ be@@ le , nahan a na se ian i nengen aren sha ape a lu la nahan . Er ka i taver ve u ungwan shin nengen nahan kpa , isharen i ka ve tese sha kwaghyan u ken jijingi la ngi i umbur se ér “ ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” ( Mat . T@@ su@@ aa je tsô , Aôndo vande yangen ér i de vese kasev ken Mbak@@ an@@ aan mba ve civir Aôndo ga la ga , je shi a ter akuraior agen sha ati . ( E@@ ks . ( b ) Aluer se soo u eren kpen@@ ga a orgen yô , er nan i doo u se vande ngeren ic@@ egh@@ zwa ? “ Kwa@@ se@@ he ” Ngu K@@ aan É@@ r , “ V@@ a ! ” ( Mbaheberu 12 : 28 ) Nahan a lu ú nenge yô , mkaanem ma Paulu man tese ér kwaghôron u profeti u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia la una kure ken hemen , a lu sha shighe u Paulu nger ma ken takerada u Mbaheberu ken derianyom u hiihii la kpaa ga . Mbat@@ amen mbau@@ har mbara di ye ? Umbur tindi u a hembe lun tindi u vesen cii ne , a kaa ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” Paulu yange nôngo a saa u Satan na un ken iyol lu “ gbidyen ” un la nena ? ( Anzaakaa 12 : 22 ) Ieren yase i mimi ngi i tese tseer tseer ér se mba eren sha akaa a se hen la , man i̱ mgbegha ior kpishi u lun a iwuese sha Mbashiada mba Yehova . 6 : 4 ) Yesu kpa yange ôr mkaanem ma se ter sha heen ne , man ka hanma Orkristu je nana ny@@ iman ma sha wono ? — M@@ ar . 12 : 29 . Mateu 5 : 27 , 28 Kwagh u Yehova wa@@ shima ér Yesu a er yô , lu u a pase loho u dedoo u Tartor u Aôndo shi a gema ior ve hingir mbahenen shi a wa ve ago a va eren tom u geman ior hingir mbahenen la . “ Tar u u lu hen shighe la , mngerem u@@ ve u , u tim kera . . . Yehova kaa a Mose ér : “ S@@ aa k@@ we u Lev@@ i tseegh ú ôr ga ye , man iyenge ve kpaa de we i ken Mbaiserael ga ; kpa ver Mb@@ al@@ ev@@ i ve̱ nengen sha t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u shiada man sha ikyav nav cii , kua sha hanma kwagh u a lu u na kpaa . ” — N@@ um@@ er@@ i 1 : 4@@ 9 , 50 . A fa er ufoto mba iji@@ mba@@ gh ve vihin uuma mba iorov yô . — Mbaefese 4 : 17 - 19 . Alaghga vea n@@ aha kwagh dang dang , nahan vea zua a ai@@ ky@@ ôr . Kwagh u Yehova a kaa ér “ asorabo a ve kpaa Me kera seer u umbur a ga ” la na se ib@@ um@@ un i nyi ? Sha mnenge ve yô , “ gbenda u tesen or u eren akaa sha a@@ vegher a uma jimin cii ngu di môm tseegh tsô . Aluer ka u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia za hemen u lun a tahav mbu taver uma wase yô , kanyi i gbe u se palegh keng - e ? Doo se kpishi u lun a kasev Mbakristu mba t@@ angen iyol ga la nyian ga he ? Lu shighe u hemban doon cii je anmgbian u kwase H@@ un@@ t@@ ing@@ for@@ d va se inya ne . Er yange ve va seer kaven m@@ til wase sha kwagh u awambe yô , kwagh la gema mbamhen vev kpishi je . A@@ tô@@ ôn@@ anongo kpishi nga a ior mba ve dugh ken ityar igen yô . Yange m va kav mer vande lun a ‘ kasev ’ u 5 man mbayev 25 ! ( Ekesodu 20 : 14 , 17 ) M@@ zeyol ne hii zum u Davidi nenge B@@ ate@@ she@@ ba lu ôôn iyol la . Aluer se fa ser iyol@@ been ngi ve a mbamzeyol mba se fatyô u palegh ve ga yô , se kav er iliam ne i lu hange hange yô . N@@ go@@ ho@@ l I@@ wasen Saan Saan Lu ngô na man ngô u ngô na , mba ve tse@@ e ishima mbara y@@ ese un sha u a na jighjigh ken Aôndo u mimi shi a soo un kpaa ye . ( b ) Hii nan ve i doo u se ti@@ mb@@ ir u tôôn i@@ gb@@ ur i Yesu ga ? Er m lu vesen la , ior a nzughul a an@@ ny@@ am@@ ev nahan i vi@@ him kpishi . Paulu yange ver ishima nenge hanma kwagh u lu hen iky@@ asen na la . 12 : 7 ; 50 : 24 , 25 ; E@@ ks . 3 : 8 ) Heela tseegh ga , Yosua yange nenge er Yehova hii u kuren ityendezwa na la sha u van a atsan P@@ u@@ e sha Mbai@@ gipiti sha er F@@ ar@@ a@@ o u ci@@ gh@@ ir ishima la una na Mbaiserael ian u duen yô . U fatyô u keren gbenda u wasen or u nan v@@ ôr ken tiônnongo wou la kpa ? Er ishima i nyian mba p@@ aven ivaa mbagenev sha kwagh u ken hemen yô , ve za hemen u nôngo anyom imôngo ér vea hide a z@@ ô@@ ôm . Nahan a nger ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u za eren tom shin Betel hanma shighe . Bibilo T@@ sen@@ gaôron Akaa a A@@ a Er ken Hemen Y@@ ôô ? Á hii nan ve se lu a ishima i ih@@ indi i Or@@ gb@@ an@@ akaa ia ta se iyol shi se civir un@@ u ? ( Ps . 55 : 2 ) Ka nyi se er ve akaa a vihin a yange er se la aa na se gema ashe ken ijime ga ? 34 : 7 ; 9@@ 1 : 11 ) Er Satan yange kaa ér aluer se mba yan ican yô se de u civir Yehova yô , a na Satan ian ér a kar han@@ mô wase cii . Tsô er P@@ risti u T@@ amen , E@@ li nenge zwa na lu t@@ enger a t@@ enger , imo lu duen ga yô , a hen ér ngu h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom . Yange na zwa ér ior “ ve̱ ker TER , Aôndo u uter vev , ve̱ wa atindiakaa ikyo kua u@@ ini@@ e@@ zwa kpaa . ” — 1 Utor 15 : 12 , 13 ; 2 K@@ ron . Kwagh ne na yô , a hii u henen kwagh vea kwase ugen u lun anyom 9@@ 2 sha tele@@ f@@ on , nahan saan un iyol tsung ! • Se kure tom u pasen kwagh u se ngohol la nena ? Se na jighjigh ser , “ akaa a injaa a akuraior ne ” kpa ka kwagh môm ken “ akaa ” a Kristu a we wanakiriki sha ikyev ér a nengen sha mi yô . — Mpase 7 : 9 ; H@@ ag@@ ga@@ i 2 : 7 I pase ken Bibilo ér m@@ sue u u@@ kwaghaôndo ve suen gomoti u taregh ne ka idya i ken jijingi . Alaghga kwagh u a ne ve orgen nan lumun ér atesen a Mbashiada mba Yehova ka a mimi la una kaha a orgen . ( Mateu 24 : 45 ) Kwagh@@ ngeren ne tese ityakerada i i wase iky@@ aior udubu imôngo sha u ‘ tilen lun vough kera t@@ enger ga ’ yô . N@@ om man kwase vea taver mlu u hen atô ve la nena ? • Se hen nyi sha kwagh u Satan ken takerada u Yo@@ bu@@ u ? Ishima maa gba vihin Saulu a Davidi je gba ts@@ wa@@ men un . Kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase la , man u Eliya kua u or@@ ngeren Pasalmi 10@@ 2 la una wase se u lun a mnenge u vough nena ? A suur sha kwaghfan u lu ken atindi a Yehova la . Anmgbian u kwase ugen ôr er yange lu un ken ishima shighe u ikyar na u ishima ishima ugen de u civir Yehova yô , ér : “ Yange m zung@@ we kpishi . Shi Kristu man mba vea hemen vea na la vea za hemen u eren tom u tesen ior kwagh u Aôndo , ú Yesu hii anyom 2@@ ,000 ken ijime la . Kpa gema dondo tindi u Aôndo , nahan mayange or iyev i ifer sha ifer ga . Aluer ma gomoti wa tindi u cir@@ in ma nongo u í ver sha tindi kpaa , tom u pasen kwagh la ua za hemen her . Aluer u ngu her gbem yô , u lu hemban veren iyol you ken mlu u una na u er ma kwagh u p@@ eren tindi u Yehova yô . Kwagh gema er vihi yô , shighe u m lu inyom i môm la , T@@ erem kpe angev mbu sh@@ im@@ av . ( 1 Peteru 2 : 9 , 10 ) Yehova venda Mbaiserael mba sha mar@@ ami mba ya iky@@ ur a ve la . 16 : 5 . Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Or@@ sho@@ ja u Hemen Mbak@@ ur@@ an Tor U I Y@@ il@@ an Un É@@ r S@@ ext@@ us Af@@ ran@@ i@@ us B@@ ur@@ r@@ us La . ” Aluer kwagh ngu nahan yô , gba u se wa ikyo sha ci u Aôndo ta se icin ér se ‘ de eren ah@@ ir ’ shi lamen a u@@ jijingi ga . — L@@ ev . Ka sea h@@ ô@@ mon kwagh yô , kwaghôron wase a seer doon , kpa gba u se palegh to u nôngon ser se er mbagenev ve se sha u ôron akaa g@@ es@@ egh@@ ee a a vihi mbagenev shin a a na vea he@@ e la . Bibilo kaa ér ônov ka “ injar ” i Aôndo a ne yô . ( Luka 14 : ​ 1 - 14 ) Aluer Or@@ f@@ ar@@ ishi ne yange dondo kwaghwan u Yesu ne yô , u hen wer lu nyi kwaghyan nahan y@@ ôr mba@@ ats@@ an@@ e@@ va ? * Mayange se soo ser sha ‘ kwagh u jighjigh u nan yô , t@@ so a ur se ’ ga ! — 1 Timoteu 1 : 19 . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u An@@ to@@ ine S@@ k@@ al@@ e@@ c@@ ki lu wanye la , lu a ny@@ inya u zenden a mi hanma shighe yô . Bibilo i i̱ lu Mkaanem ma Aôndo la ia kôôm angahar a ou sha kwagh ne . 32 Kwagh u M T@@ sua u Eren Shighe u M Lu I@@ yev La H@@ ide hen ya yô , kwase u nan gbe sh@@ imi k@@ ur k@@ ur , nan eren a nom u nan dedoo zum u a lam dang sha jighjigh u nan u nan yô , nana fatyô u yangen ayôôso a ma a dugh hen atô ve la . ( Anz . Yange i kura tiônnongo sha kwagh u ma va hông@@ or un la , shi i wase or@@ sho@@ li@@ bo la u kaven isholibo na shi geman ishima sha mimi . Ne N@@ oo@@ v , D@@ ondo Nen Ikyav i “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo ” La • Er nan ve u fe wer m@@ til sha mimi wou la gba Yehova kwagh@@ a ? Ze@@ ge I@@ h@@ y@@ ul@@ en@@ ruamabera u Yesaia u i yer ér De@@ ad S@@ ea S@@ cro@@ l@@ l la yange lu a ur@@ u@@ amabera 17 , man vegher u ihy@@ ul@@ en@@ ruamabera shon u i ko@@ so zan zan hegen ne li@@ he kuma er angahar 24 nahan . Hii ken inyom i 19@@ 19 la je á bugh “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” “ h@@ unda u vesen ” u pasen kwagh u Tartor , ka h@@ unda u or@@ hendan môm nana fatyô u wu@@ hen ga yô . Ishim@@ averen i yange i soo ér ior ve̱ lu mba keren mkpeyol u ity@@ ôô , kera lun u ve ayol a ve ga la cii gba mnger . Orkristu shin kwase Kristu u nan lu kwa@@ v man nan soo u v@@ ô@@ son kwase shin nom yô nana tsua or u nan civir Yehova sha mimi la tseegh . — 1 Mbakorinte 7 : 39 . Yange a̱ kôr mbai@@ v a̱ ôr ve ijir a̱ na ve ibo yô i̱ gb@@ ihi ve aa iny@@ am@@ ky@@ ume , man ken masejime yô i̱ va hingir u eren a Mbakristu mbagenev kpishi nahan . Mbashiada mba Yehova mba k@@ ough a ior mba ve a ve he ’ Bibilo , Mkaanem ma Aôndo , sha tom ve u pasen kwagh ke ’ igbar la Lu nyi i lu im@@ aagh ki ikyar i Ru@@ tu ya vea Na@@ omi laa ? Mba ve zough a iveren ne kpa mba eren Yehova icighan tom a iember shi ve kav ér myom ve har sha jighjigh u vea na Wan@@ iyôngo u Aôndo la , ka Yesu Kristu je la . “ Lu nen mbak@@ aven Aôndo . ” — E@@ F . Or@@ t@@ yom u Yehova yange w@@ oo ior mba S@@ en@@ aker@@ ib@@ i , iorov 18@@ 5@@ ,000 yô , S@@ en@@ aker@@ ib@@ i “ mough hide ” yem ken N@@ ine@@ ve . — 2 Utor 19 : 35 , 36 . Se mba t@@ eren mbagenev sha ati ken mbamsen asev mba ken i@@ u@@ v mbara shi se mba nôngon sha u taver ve asema sha ci u ityôkyaa ne : Se na jighjigh ser ka ishima i anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev u ma ve “ zende zende u u kom Ter , [ sha u ] doon Un ken akaa cii ” yô . ( Mpase 1 : 10 , 11 ) Yô , wa ishima keghen Aôndo kua Kristu u a lu Ity@@ ough ki tiônnongo la . Nahan kpa , m hingir u za yan ican inyom i môm man iwer at@@ ar@@ atar cii ve shi m va ku@@ ve wan wam ye . I hii ôron se kwagh na ken Bibilo hen shighe u gba u una er kwagh u vesen ken uma na yô . Shighe u Yesu tindi mbaapostoli nav ér ve za pase kwagh la , a kaa a ve ér : “ Man shi hanma gar shin ang@@ ar u kiriki u ne@@ a nyôr yô , ker nen or u injaa k@@ er@@ egh . ” Nahan kpa , á za hemen u pasen mbagenev kwagh vangertiôr je . Ka sea tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo yô , se lu tesen ser Yehova doo se ishima a ishima yase i môm . 17 , 18 . ( a ) Yesu ôr nyi sha kwagh u nan mbagenev ibo laa ? Yehova ka Ter wase u dooshima , u a vande lun uma yô , hegen kpa ngu , shi una za hemen u lun her hanma shighe cii sha ci u ior nav . Kwagh ne na yô Ifa gema ijime a hemen u Yehova la . As@@ a ongo mkaanem man yô , ishima vihi un a profeti Han@@ an@@ i kpishi , nahan a gb@@ ihi un ken ga@@ adi . T@@ ôô ase mkaanem ma iv@@ ur@@ ugh ki D@@ N@@ A i môm tseegh ka ki ko@@ so la kar sha mkaanem ma tser u C@@ D môm ka u ko@@ so la . Alaghga kwagh u vea ôr u la una wase u u hiden henen sha akaa a u we ishima u eren la . Se fatyô u geman shighe ne zum u i gbe u u er kwagh ugen hen shighe u u ver la yô . • Ka igbenda ihi@@ ar i nyi nahan i gbe hange hange u se lu a iyol kôron tsaha sha mini De se time sha akaa any@@ iin a Aôndo a gbe , i er kwagh u a ken Anzaakaa 30 : ​ 24 - 28 ér “ nga a kwaghfan kpishi ” la . Gi@@ di@@ on ne ior nav zwa yô , ve hembe m@@ tem mara maa aka@@ gh@@ au@@ s@@ u la y@@ egh wanger wang . Nahan je kpa , u ngu wer ka iyange yase ne i lu ish@@ an i hemban lun a tahav sha won cii ga . ( Tese akav . ) ( b ) Satan yange lu a ityôkyaa i vesen i veren ishima na cii sha ikyurior i Iserael u tsuaa la sha ci u nyi ? U fatyô u ôron avur shon je he ? Yesu yange er nena shighe u Satan lu me@@ en un la , man ka nyi se fatyô u henen ken ikyav i a ver laa ? U dondon kwaghwan u Bibilo la ne uma u he ’ tsombor lu ke ’ bem A kaa ér : “ Akaa a ve lu ôron la lu akaa a yange vande s@@ aren mo u fan yô . ” Ikyav i tesen yô , sha mar@@ ami u Yeremia je , lu or u cian ashe . Nahan kpa , mba ve cie ashe yô , ka i lu ve ican kpishi u wan zwa ken mbamkombo . “ [ Yesu ] kaa a ve ér : . . . Sha mimi yô , gba u Orkristu u mimi nana lu a ci ken tom u pasen kwagh sha ci u tom ne zua kwagh môm a jighjigh u nan . U sôron t@@ wer a awambe la samber hegen wuee . Aluer kwagh gba se sha akaa a a hembe lun hange hange la yô , kwagh la una mgbegha se u seer keren shighe sha ci u akaa a Tartor , kua kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke wase la . • S@@ ef@@ anu ka ikyav i or u hiden a iyol ijime u Yehova tese un iengem na nena ? On@@ es@@ m@@ us gbidyen kwar sha ivur la been yô , a tsua u eren pania u ke@@ ke la . Kwagh@@ fan u mimi yô , ka u se henen kwagh sha inja , shi eren tom a mfe man mkav sha inja . Kpa kwagh ngu nahan ga ; uumace mba ngô@@ ôr ku ga shi uma ve iv a mbam@@ nyoon man mbamzeyol kpishi kpaa . Nahan kpa , ka shighe u Yehova hii u eren kwagh a tiônnongo la ior hii u fan akaa ne ye . ( Ef . Iyange igen yô , nyoon mo gande nahan mer me za nenge a ort@@ wer . Ashighe kpishi ka ve d@@ aa akaawan a Bibilo i̱ we sha kwagh u an@@ za@@ agh la kera sha u ian i̱ due vea er an@@ za a ior ainge yô . PE@@ E@@ J@@ I 27 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 10 , 60 Aluer mbamaren mba kôôm ônov vev yô , vea “ v@@ u@@ u@@ l ” asema a mbayev vev nena ? M Z@@ a Hemen U Eren Tom Ng@@ egh Ken N@@ ongo U Yehova Hanma Shighe Heela tseegh ga , se cii se nenge e̱r mbamaren ka ve u@@ ve ityough ken ityom ve man á@@ z@@ ú@@ gh@@ ú@@ l shin asaren a ve , ve kera lu a ian i teman imôngo a mbayev vev kpishi ga yô . Yange hingir môm ken Mbashiada mba Yehova , nahan á nôngo a p@@ ase@@ m er Bibilo ia fatyô u wasen mo yô . Kpa nyian yô hingir torough torough u Mbakristu mba mimi tar sha won cii vea yevese sha injakwagh . • Ikyav i Yesu ver la tese agumaior nyi ? Kwase u Yobu yange kaa a na ér a tu@@ h@@ wa Aôndo . Davidi yange hemen ior sha ts@@ wam ga . Nenge ase ikyav i anmgbian ugen u i yer un ér Z@@ o@@ i@@ la la kpaa . Shi a kaa ér , “ man alegh a iyolough a i bee se er a yina icivir la , ka a je se hembe ha@@ an a icivir iyol ye , man alegh a ase a a doo ken igbar ga la , se mba hembe wu@@ h@@ an a iyol . ” ( 1 Kor . Mose yange er msen ér : “ M@@ doom ma [ Yehova ] Aôndo wase , ma@@ ̱ lu a vese ; taver tom u ave ase . ” ( Ps . Yange i lôh@@ ô Mbashiada mba ve lu mar@@ nya u tar u E@@ ti@@ op@@ ia , mba ve lu ken ityar igen la ér ve za pase kwagh sha ajiir a c@@ aa agen ken tar la , sha er a kure mgb@@ e ne yô . Hen shighe la , m hingir u fan m@@ tu@@ un@@ um , er M@@ il@@ t@@ on H@@ en@@ sc@@ he@@ l man K@@ ar@@ l K@@ le@@ in man Na@@ than K@@ nor@@ r man T . YO@@ E@@ L pase kwagh na ér un ngu “ Yo@@ el wan u Pe@@ tu@@ el . ” ( Y@@ ak . 1 : 2 , 3 ) Jighjigh u nan taveraa la ka a na se lu a vangertiôr ser ka ieren i sha kwaghfan u dondon kwaghwan u Yehova sha hanma ian cii . Man er i pase ken ivur 13 zan zan 17 la nahan , sar se tsung u ma se zough a erdoo u Yehova man iveren na . • Aluer se mba vi@@ an ken jijingi seer yô , kwagh ne una wase se u tsuan ah@@ ur@@ aior a ase nena ? A nder ve vea hide a lu uma shin tar . — Yoh . Er iyange i Yehova i mgb@@ ôghom yô , doo u kwagh ne una mgbegha u u z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe shi u nyôron iyol ken akaa a i eren ker la kpoghuloo . Sha hiihii je , lu awashima u Yehova u ior ve kp@@ een ga . Se fatyô u shi ôron ivur Bibilo i môm i suen kwagh ne . Se mba hi@@ di ken M@@ ala@@ w@@ i yô , i kaa a mo ér m za sôr atôônanongo a a lu ken gar@@ tamen u tar la , u i yer ér L@@ il@@ ong@@ we la . “ Me Lu@@ un a V@@ en , ” 8 / 15 Kanyi kwagh Habak@@ u a er sha kwagh u ha@@ an awambe a orumace inya laa , man hii nan ve se fatyô u kaan ser ze@@ ge ibo i awambe ngi sha tar ny@@ ian@@ a ? M - we u se we iyol yase sha ikyev i Tartor u Aôndo la bende a mlu wase vea tar nena ? Kanyi alaghga yange i na Paulu kaa a Mbakorinte ér , “ dooshima we ishima ” ? Nyian kpa Yehova nengen sha ior nav Mba@@ yev vev mba nomso uhar mba eren tom shin Betel , u môm ngu shin Betel ken gar u A@@ ten@@ e ken tar u Grika , ugen la di ngu shin Betel ken gar u S@@ el@@ ters ken tar u Jam@@ an@@ i . ( 1 Utor 18 : 24 , 37 ) Ka va kom Yehova u been a ic@@ egh , er ikyav i ura tsô kpa lu a lu ga la , Eliya kaa a A@@ hab@@ a ér : “ K@@ ôndo , za ya kwagh , ma kwagh , gadia ihy@@ ur@@ an i zege@@ ura ngi ” van . 2 :⁠ 8 ) Gba u ú lu a ieren i Timoteu lu a mi la ve u fatyô u dondon ikyav i Paulu la ken tom u kwaghpasen ye ; Timoteu yange wa mbagenev ikyo sha mimi shi ‘ er tom sha ci u loho u dedoo . ’ Satan ngu “ or u s@@ enden anmgbianev [ mba Kristu ityough ] . . . , un u a s@@ enden ve sha ishigh ki Aôndo ate@@ tan kpaa , tugh kpaa la . ” Nahan a kohol iyol u za eren tom shon . ( Marku 14 : 30 , 6@@ 6 - 7@@ 2 ) Kpa , Yehova de Peteru isholibo na la “ wuee . ” 2 : 24 ) Gbenda u Yehova er kwagh a ve la tese ér ngu Aôndo u t@@ angen iyol ga . U tesen ikyav yô , mbagenev ka ve tese ér mba@@ wan@@ ndor a ve doo ve ishima sha u eren iyua hen mbam@@ zough mba wasen mba@@ ats@@ anev , maa kwagh a kure je . Kwase ne tese iwuese na sha mkaanem man , a kaa ér : “ Sha kpôô yô , ka ieren i dedoo kpishi . ” Yehova soo ér se fa ser se doo un ishima shi un veren ishima sha mbam@@ yen asev ga , kpa kwagh hemba gban un sha aeren ase a dedoo la . Yange m fa@@ an@@ tyô u t@@ enger ave am kpishi ga , shi iliam yam taver u kaven kpishi . Yehova yange yila ikyurior i Iserael i tsuaa la ér nyi , man ka nyi i doo u se fa sha kwagh u ikyurior nee ? We kpa u fatyô u lun a ishimaverenkeghen i va lun uma ken tar u “ perapera una tema ker ” la . — 2 PE@@ TER 3 : 13 Nahan Yehova kera tim ve ga . — Yon@@ a 3 : 5 - 10 . ( b ) Lu nyi i na ve mbagenev undu jighjigh ve ? Een , mbamlu mba sha ican mba Mose wa ishima a mi ne wase un u hingir or u ishima legh legh . — Ekesodu 2 : 16 - 22 ; Aerenakaa 7 : 29 , 30 . Kanyi i tese ér Yehova soon ér una ôr uumace mimi ? Yange i ver u@@ bredi mba i tee kera la sha u upristi ve ya yô . Ú fatyô u henen zwa ugen sha er u wase mbagenev ve fa Yehova kpa ? ( Genese 5 : 24 ; 6 : 9 ) Yehova wasen mbatomov nav er ka vea zenden vea na yôô ? Mb@@ ap@@ u@@ un@@ akaa mba ainge mbagenev kaa ér yange i kure iky@@ aren i sha U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l ne shami ga . Wan ne lu wan wam u i@@ unda , u se lu kôôsôô shi se er akaa kpishi imôngo yô . Yehova tsengaôron sha zwa u profeti Yesaia ér : “ Nenge , mbayev A@@ v vea ya kwagh , kpa ne yô , ne@@ a lu ij@@ en ; nenge , mbayev A@@ v vea ma kwagh , kpa ne yô , ne@@ a lu im@@ ura ; nenge , mbayev A@@ v vea ember , kpa ne yô , kunya ua kôr ne ; man nenge , mbayev A@@ v vea wa icam sha ci u iember ken ishima , kpa ne yô , ne@@ a vaa sha ci u ishima i vihin , ne@@ a gb@@ y@@ ire ivaa sha ci u m@@ vihi u i vihi jijingi wen tsung la . ” Kpa lu u nyi ia er ken mkur a anyom 70 laa ? Yange kav mlu u yange lu ve ke ’ asema la nahan a tese er mhôônom ma ker un a mba ibanave man mbau@@ angev kpishi yô . Ikyav i tesen yô , ka kwagh u hange hange u z@@ eren zuan a mfe u ken Mkaanem ma Aôndo la . Hii nan yange lu a inja u Yesu a̱ lu “ Pro@@ feti ” la ? Aôndo tese m@@ hembe na la sha u gban shi eren tom vea Wan na er “ or u fan tom ” nahan anyom anyom . Sh@@ ar@@ on yange ngeren mkaanem man us@@ ati mba kar uta@@ ankar@@ uhar yô maa kpe . Er nan ve i doo u se lumun kwaghwan u ken Bibilo u mbatamen mba ken tiônnongo ve we se laa ? 13 : 5 , 6 ) Davidi yange hungur a erdoo u Yehova tese un sha igbenda kposo kposo la ga . 2 : 14 ; 1 Yoh . 5 : 19 ) Er se z@@ ur@@ um a mkur u bo@@ tar ne yô , ishima seer vihin Satan sha ci u “ shighe na a kera vese ga yô . ” ( Mpa . Tindi u Aôndo na Mbaiserael ugen , u se lu timen sha mi hegen yô , ka tindi u sha pue u a vende m@@ t@@ ôm la . Er mba ve eren tom ijiir i môm a na zer tu@@ ur un ken ityô ér a za seer henen tom la yô , a za hingir u wan ityough ken kwaghhenen la . A kaa ér kwagh la yange na yô , ve kera vihi iy@@ av mb@@ ura ga . N@@ ombor kpaa ka usu je . ” U wa ikyo sha akaa a avur a ruamabera ne a te icin sha mi la nena ? Takerada u i yer ér New Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la ôr kwagh u Mbashiada mba Yehova ér : “ Ve nenge Bibilo ér ka i tseegh i lu a akaa a ve ne jighjigh a mi kua atindi a ve dondon ken uma ye . ” Ne@@ hem@@ ia yange er msen ken ishima ti@@ ôn@@ ôô cii ve sôn ian hen tor u Per@@ shia ye . Kpa , akaa agen gema nga a a@@ dooga se kure ikyaa ser hemba doon u se lam sha mi yô . Ka loho u dedoo ú nyi yange mbahenen mba Yesu pas@@ ene ? Sha hiihii la , m eren akaa ne ken myer sha ci u m cian mer a va doo mbamaren av ga . Shin er taver Mar@@ il@@ y@@ n nahan kpa , a lôh@@ ô James man J@@ im@@ my a@@ yem , maa a kura ikyav a yem u za eren tom ken won . ( M@@ ika 1 : 1 ) Anzaakaa a profeti la ôr sha u tan iwanger sha atô@@ akaa a ken loho na la tese ér yange fa akaa a hen ijiir i a due her la . ( Anzaakaa 6 : 23 ) Kwagh ne una wase se u vesen ken jijingi sha mcivir u civir Aôndo la . F@@ ese nahan kwase la mough , sôn nom na ian , maa yem zende u kuman er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 30 nahan , za nenge a Elisha hen U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l . Me@@ i 30 , 20@@ 11 – J@@ un 5 , 20@@ 11 ( Pasalmi 1@@ 10 : 1 ; Mateu 24 : 36 ; Aerenakaa 2 : 32 - 36 ; Mbaheberu 10 : 12 , 13 ) Heela tseegh ga , Yesu yange y@@ in@@ an ishima a mbahenen nav ga . Ivur shon yô ka S@@ ef@@ ania 1 : 14 , i kaa ér : “ Iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom . ” Kpa Yehova una fatyô u yiman se nena ? ( Luka 1 : 35 ) Mbakristu mba ken Yerusalem yange ve er msen hen Yehova sha shighe ugen la , ve yila Wan u Aôndo ken msen la ér “ Icighan Wan@@ akiriki Wou , Yesu . ” — Aerenakaa 4 : 30 . Er yange i lu mo m lu or u van a nzughul ne nahan kpaa , ‘ or wam ’ ne yange nan wuese mo kpishi sha er m wase nan yum yô . Yange pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo , man or môm kpa yange nan pasen kwagh vangertiôr er un nahan ga . Shighe u gba u una tsua mbaapostoli 12 yô , á tsa eren msen hen Aôndo hen tugh mb@@ ura k@@ ak@@ a . Al@@ ô@@ gh a Yerusalem u yange i tim un ke ’ inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . , a mba du@@ ghun akaa shin inya ve zough a mi yô Kwagh u hemban cii yô , ka u suur sha Ter wase u sha la . ( 1 Mbakorinte 2 : 11 , 12 ) Zum u kwagh a taver se u kaven yô , se sôn nen Aôndo ser a wase se . ( Mbaheberu 11 : 7 ; Genese 6 : 13 - 22 ) Noa yange lu or u “ yôôn kwagh u perapera , ” u yôô ic@@ in@@ tan i Aôndo hen k@@ ov na sha ishimataver yô . Er ve undu tiônnongo yô , ka inja er ve mough ve yem ken “ tar u ic@@ aa ” nahan . Tar ne ka tar u Satan u u lu p@@ al@@ egh@@ aa a Yehova la . ( Ef . Or@@ ya ugen kaa ér : “ Kwase wam , La@@ ura , * fa u vihin inyaregh sha akaa a lun se a iwasen ga , shin de m kaa mer sha akaa a kwagh a gbe se a mi ga yô . 15 : 13 ) Mbat@@ wer@@ ev kav ér , or ka nana henen ér angev mbu nan mb@@ ua bee yô , shi mbu bee kpaa . Kwagh u vesen u i gbe u se er yô , ka u se nôngo kpoghuloo se za hemen u maan aeren a Aôndo er se fetyô la cii . G@@ il@@ g@@ al man B@@ er@@ she@@ ba kpa lu ajiir a mcivir u aiegh . Sha ci u kwagh ne ka a na i sar ior u fan pe se lu zan yô , shi a tese ér se kegh iyol u lamen sha kwagh u jighjigh wase u nan . D@@ ondo kwaghwan u Solomon a we se heen ne , a kaa ér : “ F@@ a ape u lun zan yô . ” — Anzaakaa 4 : 26 , M@@ gem u Bibilo i í yer ér Con@@ temp@@ or@@ ary Eng@@ lish V@@ er@@ sion la . ▪ Akaa A Se Hen ken M@@ sen u Mb@@ al@@ ev@@ i La Yange ve nyo@@ ho zwa ker , ve ôr hanma kwagh u ve fe cii , sha u vea nôngo yô i na ve tom . Yange kwagh a̱ lu nahan shin a̱ lu nahan ga kpa , Y@@ e@@ h@@ u hen sha kwagh la tsembelee sha er una fa gbenda u hemban doon u una er tom na yô . Er loho ne u lu ken Bibilo i i lu mkaanem nam la yô , doo u se timen ken Ruamabera kua ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la hanma shighe . ( Mat . “ De G@@ be Nan Nen Or I@@ bo G@@ agh Ga ” Hen gbenda u ú fatyô u suen hemen u Yehova Aôndo yô . ( Yakobu 1 : 17 ) Nahan , mayange averen na nga ne m@@ nyoon ga . Mkaanem mara tese ér Paulu lu ôron kwagh na iyol na kua kwagh u mbagenev mba@@ eren tom a na imôngo mbara . Ikyav tese ér ior umiliôn imôngo sha tar nyian fatyô u den ieren i wan ayol a ve ikyo tseegh la , kua iji@@ mba man i@@ pi@@ la kpaa , shi ve hen u lun ior mba mimi , mba lun a be@@ m@@ shima shi lun inja kundu kundu . Shighe u Davidi lu wan@@ ye@@ kwa@@ or , lu kuran ilev la , a war mbi sha ikyev i iny@@ am@@ ky@@ ume , kua any@@ am man d@@ w@@ em kpaa . ( Gen . 5 : 22 - 24 ; 6 : 9 ) I@@ orov mba uhar mban cii ve lu mba taver ishima pasen a@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo sha tar u ifer , u Satan ne . Ka kwagh Kwa@@ se@@ kristu ugen , u hen wener akaa a vihin a yange er un yev la , aa na yô una k@@ an@@ shio u civir Aôndo yange ôr je la . Er se lu shin tar u Satan her yô , se fatyô u eren Yehova tom er i sar se la ga . 13 : ​ 10 - 15 ) Shi kwaghôron u profeti u i tsen@@ ga ôron ér Mesiya una yar tom a an@@ zaakaa ken ityesen na la kpa hungur ve kp@@ um kp@@ um . ​ —⁠ Ps . Hanma kwa u se ter “ m@@ sô@@ rom ” ken ngeren ne yô , se mba ôron ka b@@ ia man wain man nyityô m@@ sôr i taver cii . Ashighe kpishi or u nan lu kwa@@ v ka nan hemba lun a shighe shin ian i eren kwagh u nan soo la a or u nan er ivese yô . Hanma kwagh lu zan doo doo zan zan iyange i m gber washika u orgen u ôron i@@ pi@@ pa@@ abaver ne nger sha u v@@ aan iyol sha kwagh u inyaregh ki í lu vihin kpishi sha u wan ago@@ yol sha m@@ ve u Tor u I@@ ng@@ i@@ la la . Yehova F@@ a A@@ sema A@@ se A gba se , a na se ian i eren kwagh u sha ishima yase , ka ian i tsuan kwagh u se soo u eren ken uma wase je la . — Duteronomi 30 : 19 . 16 : 3 , 4 ) Yange ve er kwagh sha ishimataver , sha er vea er kwagh u Yesu kaa la yô . Yesu yange kaa ér : “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô ; er ne doom ishima nahan , kape ne kpaa , doo nen ayol a en vough la . ” ( Yoh . 20 : 28 ) Cii man shighe ne yô , Yesu vande ôron a mbahenen nav ér , “ Una na uma na , ” nahan Peteru kaa a na ér Aôndo a̱ b@@ unde kwagh la . Yange doo Yehova u veren Yakob doo doo sha ci u nyi ? Mbashiada mba Yehova kuma ing@@ y@@ egh er umiliôn at@@ ar@@ atar nahan tar sha won cii mba ve ven@@ gese m@@ le@@ he u Yesu a lôh@@ ô ve ér , ‘ ve̱ tôô i@@ gb@@ ur na sha ayol a ve ’ la yô ; mban ne “ hingir mbak@@ ô@@ ron@@ ior . ” Diabolo yange nôngo kwa u sha utar la ér una na Yesu a gb@@ ihi m@@ til sha mimi na hen Aôndo kera kpa fetyô ga yô , “ di@@ abolo mough hen Na kera . ” Lu Or@@ fankwagh u C@@ ian Aôndo ! S@@ op@@ hi@@ a : U ôr ka mimi . “ V@@ or ” u ityendezwa la ua c@@ agh i@@ yô ityough , nahan ua kar a un shon u a ve a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato man angev kua ku la kera . ( Ef . 4 : 24 ) Doo se kpishi er se fe ser mba ve gem asema , ve zamber ér i de ve asorabo a ve sha ci u nagh ku ip@@ aa ku Yesu la vea fatyô u yan ikyar i dedoo vea Aôndo nahan . — Ôr Mbaromanu 3 : 23 , 24 . Ka z@@ ange u kporom ikyua a Aôndo ga sha ci u se mba hen atô u ior mba ve ne un jighjigh ga shi kwagh kpa a gbe ve cuku sha ityendezwa na i van a bem shin tar la ga yô . Ashighe agen yô , ka se hen kwagh kpishi sha kwagh u den mbagenev asorabo zum u se hingir u kaven er se kpa i gbe hange hange u a de se asorabo a ase yô . Mbakristu mba yange i tôô ve tom kua mba ve shir@@ en mbagenev cii lu u vea eren mba@@ vesen vev tom a ishima i môm . K@@ e ’ masejime yô a lumun , kpa a kaa ér saa vea hide a va un inya keng . ( Luka 10 : 1 - 9 ) Kpa se l@@ aha nen ac@@ in imôngo a i vande ôron kwagh t@@ eren kwagh@@ tesen a angev mbu been la ga . Takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u Hi@@ ihii ngu se a inja , sha ci u ú pase er yange i civir Aôndo ken tempel yô , shi ú ôr kwagh u tsombor u Mesiya vighe vighe . Gadia kanyi un lu uma here ? H@@ EN shighe la , yange gba u sha ajiir agen ken tar u Amerika , Mbashiada mba Yehova vea lu a atôônanongo man un@@ ingir kua u@@ haregh sha ci u i@@ or@@ il kposo a ab@@ uter . Apostoli Paulu nger wener : “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” Aluer ka nahan yô , er nena u seer timen ken I@@ vangeli i jijingi mgbegha Mateu man Marku man Luka man Yohane ve nger la ga ? Er gbaa iyol na una fatyô u u@@ men ga , saa una luun ken kon u wain , kape ne kpaa , saa né luun ken a Mo la . I fa un sha kwaghfan na man isharen i mimi i lu a mi sha tom u pasen kwagh u Tartor la je ngô@@ ôr ga . ( 1 Timoteu 2 : 6 ) Sha mimi yô , ku u Kristu la bugh gbenda sha er uumace vea hide sha mlu u vough u Adam ta kera la yô . Sha gbenda u a@@ ji@@ ra@@ ôron a O@@ u kpaa , T@@ ER@@ E , se lu keghen We . Er nan yange Yesu pinen mbam@@ pin@@ i ? Kpa ú ver ishima ú fa kwagh u Yesu er ga kpa ? 14 : 12 , 13 , 23 . Kpa er mbahenen va kase un yô , a mough , a shi a nyôr ken gar . Er se vande ôron nahan , hanma iyange ka i gba u se tsua akaa kpishi a se er yô , a vesen man a kiriki . U nenge er u fatyô u lun er Na@@ a@@ man nahan kpa ? — Aluer u taver ityough er un nahan yô , we kpa u fatyô u geman inja . Kwase ne mase umbur er yange Mbaheberu mba utar mbara dondo tindi u yange i wa ér ve za pe a lu civir ak@@ ombo la , kpa ve taver ishima ve venda u civir ak@@ ombo shon yô . Yobu yange hide a iyol na ijime , nahan gema mnenge na la . — Ôr Yobu 42 : 1 - 6 . Se fatyô u fan akaa a yange va un ken ishima shi lu henen sha mi hen shighe la ga . Mbagenev di ka ve ya ican i c@@ ôron u@@ ange shin m@@ saa u or ve nan saa ku la . Yehova kaa ér : “ Ma or kuma sha a na shin tar ga , ka or u mimi , u perapera , u cian Aôndo , palegh kwaghbo . ” Yehova yange fa er mlu u ior a lu kwagh@@ môm ga yô . Nahan a ver ishima ér hanma or nana na un nagh er tahav mbu nan mbu kom la . Sha kpôô yô , saan se iyol tsung je u fan ser , aluer se mba eren nahan yô se lu wuese Aôndo u se nôngon ser se tese iengem na la ! Yange wuese nagh vev ku nan mgbegh@@ aa man ishimat@@ seen ve , shi saan un iyol sha ityom ve i dedoo kpaa . M@@ pin u or@@ ti yange pine sha m@@ lan , kpa gema lu ikyav i ior mba kwagh u mp@@ av a hange ve la yange b@@ ú@@ r a b@@ ur kwase m@@ ishen ne . I@@ ca kera gba ga je maa hingir u henen Bibilo a ior kpishi , mba ve lu zan hemen ken kwaghhenen la yô . ( Mbagalatia 5 : 19 - 21 , 24 , 25 , N@@ W ) Ka aeren a nyi tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo ka mbu wase mba ve eren akaa a tesen ér mba zenden sha jijingi la ve lu a mini ? ‘ Ke@@ ghen ’ I@@ ̱ Maa i tindi a mi sha ajiir kposo kposo ken Jam@@ an@@ i , ape anmgbianev mba nomso man mba kasev ve mase karen anmgbianev mbagenev ny@@ i@@ er ny@@ i@@ er , er i pase sha mhii u ngeren ne la nahan . N@@ go@@ ho@@ l hanma or u nan ve mbamkombo mba Mbakristu la sar sar Kpa shin er yange i nengen a Yehova ga nahan kpaa , hen Mose yô lu kpôô kpôô , lu er ie@@ ev mbi mbi tile sha ityough ki mba@@ aôndo mba Igipiti mba lun a uma ga la nahan ga . Hii shighe la je , az@@ ô@@ v ne kera nga a tahav mbu geman ayol a ve hingir uumace ga . Ka igbenda igen i nyi se fatyô u tesen sha a@@ eren@@ e ? Ikyav i Yesu ne tese ér ka i gba u se seer eren mbamsen mbagenev a ishima i môm . Ka nahan ve Bibilo i kaa ér ka “ ken Adam man ior cii ve lu kpen ” ye . ( Mat . 5 : 14 - 16 ) Yesu yange kaa a mbahenen nav ér “ mba iwanger i tar , ” shi taver ve ishima ér ve ta iwanger ve i̱ wanger sha ishigh ki i@@ or@@ ough sha er vea nenge ‘ aeren a ve a dedoo ’ la yô . Nahan Elisha wase un tom anyom at@@ ar@@ atar , a tôô un ér ngu ter na u ken jijingi ; nahan Elisha lu wan@@ i@@ unda u Eliya u ken jijingi je . Aôndo una er nyi i van uumace mba sha tar cii a m@@ saan@@ yol@@ o ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : 3 , 4 ) Shi Yo@@ shia ‘ ker ishima i legh legh ’ kpaa , lu eren kwagh u doon Yehova sha u wanger ie@@ ev mbi civir man aeren ag@@ enegh a kwaghaôndo u aiegh ken tar la cii kera . Or ne lam a vese sar sar , shi na se iyou la kpaa . Nahan Yesu pase ityôkyaa i yange i na ve ve er nahan yô , a pine ve ér : “ Ne er nan man ne na jighjigh , ne mba ne lumun icivir i her ayol a en la , kpa icivir i i dugh her Aôndo u A lu tswen yô , ne keren ga ? ” Kwagh u Paulu ôr la wase se u kaven ser iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la lu zan hemen her sha shighe u Mbakristu mba hiihii mbara nena ? ; S@@ an@@ ti@@ k@@ k@@ o , H . ( 1 Tim . 2 : 5 , 6 ) Shighe u i er Yesu batisema la jijingi sen sha ana u tesen ér ka Wan u Aôndo shi na un tahav mbu “ zenden , eren ityom i dedoo , waren mba di@@ abolo eren ve ican la cii . ” — Yoh . Yesu yange er batisema , shighe karen kpuaa yô , Satan nôngo ér una mee un a ker u z@@ endan asaren a iyolough , a de nengen Yehova ér ngu Or u hemban gban kwagh ga . Yesu tema hen kpe@@ j@@ ôr , ikyua a gar la , kpa ver ishima zu@@ lee , nahan a zua a ian i pasen kwagh . Kwagh ne na yô , a hingir u henen ér un kera gba sha ishigh ki Yehova ga , nahan una undu mimi . U er nahan yô , a lu u ken ishima er gum@@ kwase ugen u a lu anmgbian ken Kristu la nahan , a kaa ér : “ Ka mea hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov yô , m pasen mbagenev or u m lu yô . Sha nahan yô , se mba a hanma ityôkyaa i lun vangertiôr ser ijir i sha utar i ken u@@ icighan@@ mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mban ne kpaa a ôr í keng . Se fatyô yum ! K@@ av Jighjigh Ve u Nan — Yange “ Z@@ enden Vea Aôndo ” 10 • Kanyi i hembe gban Yehova kwagh a akaa a iyol@@ ough@@ o ? Ka a keren gbenda u been a zayol ne yô , kwagh a hemba vihin gban a gba kera , sha ci u gomoti ka a seer kp@@ an@@ de@@ gh sha er una hide a zua a kwagh u a saa la yô . 14 : 2 ) Aluer se hen sha shighe u ka se na sha u eren tom wase u pasen loho u dedoo la shi se ker gbenda u fan kwaghpasen seer yô , a wase se . A@@ ka@@ a@@ ôron a ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en nga wasen se u eren kwagh ne . Kwase ugen u se hen Bibilo a na ve un di za pase icombor igen ihi@@ ar kwagh u lu henen la yô , lu Ad@@ ri@@ ana . 18 : 13 ; Y@@ ak . 1 : 19 ) N@@ om u fan kwagh ka nan ver ishima nan fa er i lu kwase u nan ken ishima la , nahan nan er kwagh a nan sha gbenda u a kundu nan iyol yô . Kwagh u Paulu yange hen la ngu kwagh@@ môm a kwagh u ior ve henen ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti nyian la . Sha kpôô yô , Yesu yange fa wener ica a gba ga tsô a kôr un shi a ôr un ijir a na un ibo i ku@@ ugh — kpa hen shighe la mbahenen nav lu a fa nahan ga . Davidi venda u bu@@ lan Saulu . Shin er yange gba u Yesu una ya ican shi a wua un sha kon u m@@ tsaha sha ci u lu ungwan imo i Aôndo nahan kpa , saan un iyol u eren ishima i Aôndo . Er shighe u hu@@ an ving a lu nahan , “ shighe u lamen ” kpa ngu . Awa@@ shima wase lu u za wasen anmgbianev kpishi mba ken tar la u hiden va kohol nongo u Yehova . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 , 3 PE@@ E@@ J@@ I 10 - 19 ( Mateu 19 : 5 ) Nahan kpa , ica ka i gba ga tsô ve kav er imba mhen la a lu u mimi ga yô . Kpa mimi je , ku ka gbenda u sha gba@@ aôndo u mkur u um@@ aa ? Ka mbamhen mba nyi i ne sha kwagh u Bibilo i henen ke ’ ya laa ? Ka sha u kporom hen Yehova sha u eren msen a ishima i môm hanma shighe shi henen Bibilo n@@ du@@ ur@@ u@@ u kpaa . Sha iwasen i Aôndo yô , shighe u Mose lu iyev la , ngô na Yo@@ ke@@ be@@ di , u civir Aôndo sha jighjigh la y@@ ese un , a gande a hingir or u civir Yehova sha mimi . ( E@@ ks . Ka averen a nyi nongo u upristi mba sha inja i tor la vea va uumace a mini ? “ I@@ mo ve samber sha tar sha won cii , kua akaaôron a ve kpaa , zan zan ik@@ ighir i tar je . ” H@@ en@@ o pase Mkaanem ma Aôndo a mciem shio A kaa ér : “ Mo M ngu Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ; or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ka A gb@@ ihi uma na sha ci u iyôngo . ” — Yohane 10 : 11 . Alaghga vea nenge ér Aôndo una fatyô u zungwen ve mhôônom ga , sha ci u isholibo ve ke@@ he gande , shin ve er asorabo ngee gande . Kwagh ne una va iv ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa sha kwagh u ú , ú ú lu se hen ishi shi ne . Er Yesu soo Ter na kua uumace yô , a lumun u nan uma na u vough la sha ci wase . Kwagh u i er ken avur ne la gban k@@ an di kwaghfan u Aôndo shin kwaghfan u ken it@@ you tsô ga . C@@ ho@@ ong Ke@@ on kaa ér : “ Se tsua ser se de u ‘ veren ishima sha ahumbe man a@@ been , ’ kpa se hii u ‘ l@@ ôôn shi su@@ nd@@ an . ’ ” Mimi je , dooshima hemba sha hanma gbenda cii . M@@ lu u ikyav mbi ken atô mbi inyam shon yange a tese ér mba@@ aôndo lumun kwagh u i soo u eren la shin ve venda . Shighe u derianyom u sha uhar C.S.@@ Y . Se tese ser se mba wan ago@@ yol sha uma u tsôron u ken Paradi@@ so la nena ? Ka kwagh u k@@ undun iyol kpishi u nengen a ior mba lu hiin ve u ungwan loho u dedoo sha shighe u ang@@ we ne vesen ken jijingi . Sha kpôô yô , aluer atam a Tartor aa se lu u@@ men la tile sha ityough ki mbahenen mbah@@ ev tseegh yô , Mbashiada mba ve lu eren tom kpoghuloo mban ne ma ve lu er a@@ gbaa a u@@ men atam ga a ken injakwagh i Yesu la nahan ! Adam man Ifa yange ve tese iwuese sha u ungwan imo i Or u gba ve la ga , ve gema ve hemba ato sha ci u asaren a ve . Yange ve kôr cio u wan ishima nena ? “ M@@ sen u sha jighjigh u nan la una yima or@@ u@@ ange la man Ter Una mough a nan sha . Mba@@ civir un sha mimi je kpa , ashighe agen ka ve vihi un ishima ker . Se tôô nen tindi la a lu se a inja di nahan vough , shi se na nen i ian i kôôm uuma asev ga z@@ ee ? ( Yosua 1 : 1 – 5 : 15 ) Alaghga a taver se u zuan a shighe , nahan a gba u se ker shighe . — Ef . Akaa ne aa wase ve shighe u i lu ve inja er uma ve ngu a inja ga la nena ? Bo@@ a@@ shi maa p@@ aa Ru@@ tu , shi vôso un . Se mba tse ken tar u ainge ne gbem ga , nahan doo u se eren akaa a aa na se saa a@@ ve@@ ve la ga . Iyange igen wan na u nomso lu yemen makeranta hen gar u H@@ el@@ sin@@ ki , u a lu gar@@ tamen u tar u F@@ in@@ land la . De se ôr kwagh u Yeremia tsô se nenge er nôngo u y@@ in@@ an ishima , shin er lu or u Aôndo u s@@ ôngo s@@ ôngo nahan kpaa . ( Mbagalatia 5 : 26 , N@@ W ; 6 : 10 ) Kpa ka kwaghbo u or@@ kwa@@ se@@ he man kwa@@ se@@ he fan or u nan ne ve iyua la ga . Mbamaren nav lu mar@@ nya mba tar u P@@ ol@@ and , shi ve lu Mbashiada mba tse@@ en asema . Nenge ase kwagh u orgen , iti na ér John . * A er tom u yôôn ang@@ we u Tartor anyom ak@@ un@@ du@@ ahar . Ken atô u anyom ne a er tom u ikp@@ ur pania anyom atar . Shi kwagh ugen u yange doom yô , b@@ a@@ aki u anmgbianev asev mba kasev lu ker la yange hemba lun tsembelee a ub@@ a@@ aki mbagenev hen af@@ o la ica je . Una p@@ aa uma ve sha mk@@ ighir man ip@@ ira . ’ — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 7@@ 2 : 12 , 14 . Er i nd@@ era tu@@ men ad@@ u sha kwagh u van a bem nahan kpa , ieren yô se mba nengen a mi ga . Aluer se umbur ser tom u pasen kwagh ne ka tom u Aôndo yô , kwagh ne una wase se u civir un a ishima i môm . Hanma or u yange nana won@@ g@@ or cii yô , yange nan hingir or u Yehova una zung@@ we nan mhôônom shi una waan ishima a nan kpaa yô . Nenge ase yô , msen u Yesu tese ve , u ior ve fe un wuee la hii sha ase@@ mber ne : ‘ Ter wase u Sha . ’ — Mateu 6 : 9 . A@@ h@@ umbe a man sha ashighe ashighe kua i@@ ember@@ yolough i vough man i k@@ und@@ un@@ yol ka i na se iember kpishi . ( Pasalmi 1@@ 33 : 1 ; Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Ka hanma non@@ go@@ ior i fe ú sha tar cii ér ngu yaren tom a Bibilo sha u tesen ior ér ve kura tindi , shi ve dondo aeren a dedoo hen tsombor , man aeren a dedoo a Bibilo i tese la kpaa ? Ú tesen imba inja i mimi la sha gbenda u ú eren akaa a ken jijingi la kpa ? Kwagh u sha uhar yô : Er se lu mbakur@@ an@@ ya yô , atindi a se dondon la nga kwagh@@ môm . S@@ ôn Kwagh@@ fan Er nan ve atô@@ akyaa a injaa yange lu a ember ken sun@@ da sha shighe u tom u Yesu la , kua er shighe p@@ ande kar kpuaa laa ? ( 1 Yoh . 4 :⁠ 8 ) U@@ umace doo Aôndo ishima , ka nahan ve i lu kwagh u se fatyô u kporom ikyua a na shi yan ikyar a na kpaa ye . Aluer u “ taver . . . ishima sha msen u eren ” shi u yina ishima mayange ga yô , “ ayange á va kar kpishi ” tsô shi u zua a ru@@ am wou u yange u kende shin mnger la . — Rom . Doo u se Mbakristu se ver ishima tsung sha er se tan ihy@@ agh nahan ga yô . Shighe u yange nom na kpe ken anyom a karen la , kwagh u hii eren S@@ an@@ dr@@ a yô , yange d@@ ura un iyol . Sha mimi yô , saa a sôr tar u ú lu a u@@ sho@@ ja mba nôngon ityav m@@ iliôn 20 , u í lu nôngon ityav sh@@ imi zan a mi ave er ityav 20 nahan ne keng ve ityendezwa ne ia kure sha mi vough ye . A ver mba vea kpe cii man zege@@ can la una hii la , ikyav i masetyô la sha at@@ su@@ l a ve sha shighe u ve kpe la . Ka shighe u Ab@@ es@@ al@@ om lu hendan kwagh a Tor Davidi la i hii t@@ eren I@@ ta@@ i u fa ityav yum la ken Bibilo ye . Kpa gema sha kasev nav mba v@@ ô@@ son yô , Solomon kera ker Yehova ga . Tar Ne U@@ a F@@ atyô u L@@ un sha Iky@@ ev i G@@ omoti M@@ ôm J@@ e Kpa ? Ity@@ esen i yange se zua a mi hen a ve la lu i se fatyô u zuan a mi hen makeranta môm ga yô . Kape aluer ieren yase na hingir ican u lun ken bem a anmgbianev asev ve , se fatyô u vesen ken jijingi ga je la . ( 2 Timoteu 2 : 24 , N@@ W ) Inja i u eren kwagh a or sha kwaghfan yô , ka u kaven wer gba u ú er kwagh a nan kundu kundu man sha mfe kpaa , sha er u na nan ishim@@ avi@@ h@@ in ga yô . S@@ ea hen sha akaabo a se soo ser a va se ken ishima ga , shin sea ôr akaa a doon ga shin sea er akaa a se va nenge ser ka a shami ga kpa , kwagh u ior mba se ter kwagh ve ne a taver se ishima . Ka mimi , or a fatyô u yangen ishim@@ any@@ ian sha ma kwagh vindi vindi ga . Ka nyi i tese ér Yehova yange nengen ijiir i a tsua ér i civir un her la ér ka icighan@@ ji@@ ir@@ i , man Yesu kpa tese ér ijiir i civir Yehova ka icighan@@ jiir nena ? Er ter u ze@@ ge tsombor nahan , Yehova soo ér ônov nav ve “ tema imôngo , ishima ve [ i ] lu i môm , ” ve lu ken mzough . Ka averen a nyi se fatyô u veren ishima u va zuan a mi ken tar u he laa ? “ Lu Nen V@@ ough Er Ter W@@ en u Sha A Lu V@@ ough Nahan , ” 11 / 15 Se er kwagh ne a iyol i hiden a mi jime kpa se gema se er sha iniôngon yase cii . Mba pasen ve mba to@@ ho yô , ve za ôr anmgbianev vev kwagh u i er a ve la , nahan ve cii ve er msen sha ah@@ endan la ve kaa ér : “ T@@ ere , . . . na ikp@@ an You ne ve̱ ôr kwagh vangertiôr . ” Hi@@ ihii yô , se mba a Iyoukura i i gber ken zwa bu@@ ter u taver ga yô . Yesu yange ôr var var er i doo u se keghen iyange i Yehova yô , akaa ér mbadondon un mbagenev je kpa vea h@@ unde ishima . Akaa ne nga myer ga . 32 : 4 ; Ne@@ h . M va kom anyom 13 yô , m de u zan mbamkombo gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . ( Yohane 6 : 6@@ 6 - 6@@ 8 ) Nenge er kwaghôron la yange una kundu Yesu iyol ken ishima sha wono ! Ken masejime yô , i va kav er i lu Yesu Kristu a lu vegher u vesen u “ vor ” la yô . Gba u mbatamen mba ken tiônnongo kpa vea nôngo kpoghuloo vea dondo ieren i Yehova i s@@ ende@@ gh sha kwagh ga ne . Vea wa mbamlu mba mba ve civir Yehova a ve imôngo la ikyo . Alaghga u umbur mkaanem ma Yesu yange ôr ne , ér : “ K@@ o@@ son nen akaa a injaa sha ci wen Sha . ” A kaa ér : “ M fa We [ Yehova ] U fatyô u eren akaa cii . ” Hi@@ ihii yô , saa a pase loho u dedoo ne sha e̱r a kende a iti i Aôndo sha shi mba ve soo myom mbara kpa vea fa ape vea za yô . ( 6 ) R@@ ate@@ y , B . U sha uhar yô : “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ; Mbaefese 3 : 15 ; 6 : 1 - 4 ) Jigh@@ ilii yô , tsaha zua kôôsôô a kwagh ugen u dondon u Paulu a kaa ér dooshima eren ne . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u sha peeji 14 la . ) Aluer ú ngu nom yô , ú nengen kwase wou wer á gba kwagh shin ngu ú a inja je kpa , shi ú eren kwagh a na sha icivir man sha ikyo i wan kpa ? Sha mimi yô , Yehova na mbatomov nav mba ve ongo imo na cii ib@@ um@@ un er vea lu ken bem . Yange i k@@ ú@@ nd@@ ú mbayev iyol a Yesu Nahan doo u se dondo ieren na la , se gema se palegh ieren i A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira mba ve eren kwagh sha at@@ ser@@ egh la . ( Luka 22 : 42 , 43 ) Kpa se nyian yô , mbatyomov mba wasen se nena ? Shi fa wer iniôngon you la ia hungur Yehova ga . ( Heb . Nahan a tindi Wan na u ishima ishima , Yesu u lu vea na sha la , ér i va mar un a lu or u vough shi a kpe sha ci u asorabo ase . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ; Mbafilipi 4 : 13 ) Nahan vangertiôr u yange Paulu lu a mi sha anmgbianev nav mban@@ om@@ so man mbak@@ asev la lu u kpe@@ egh ga shin lu u ap@@ er@@ agh ga shin gb@@ a̱ di lun a mi be@@ maa tsô kpaa ga . Yehova yange lu a vangertiôr ér Yesu una hemba am@@ een a Diabolo la sha ci u nyi ? ( b ) Kanyi ia wase se u eren tom u Kristu á we se la kuren ú doo doo ? Ngeren mban vea wase se u nengen er se fatyô u hemban g@@ es@@ a u a@@ yem a se lu gban sha u zuan a iyua i uma u tsôron la . P@@ risti E@@ s@@ era yange yar tom a ngeren mba A@@ hi@@ ya mbara sha u ngeren Bibilo . — 2 K@@ ron . Yehova yange tôndo zwa ér una ver iy@@ i@@ av vev man ish@@ u@@ le ve i iky@@ on i wain man u@@ z@@ end@@ en@@ ya vev doo doo . Mbai@@ ho@@ mov mba yange i nengen a ve kpishi la yange ve fatyô u tan mbadondon Yesu mciem iyol ga , di er Mose kpa ngise mciem gba un iyol ga nahan . Á fa er se yen yô . Kpa hanma shighe yô , se hide se na anyi a yan ken masejime . • Yehova ngu yaren tom a jijingi na nyian nena ? A tim So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a kua F@@ ar@@ a@@ o man mbau@@ ty@@ aav nav . ( Mat . 6 : 25 - 32 ) Cii man se suur sha Yehova yô gba u se hide a ayol a se ijime se kera suur sha agee a ase shin sha kwaghfan wase ga . Yehova za hemen u lôh@@ ôn akuraior cii ér a va zua a iveren sha ikyev i vor u Aberaham la . Shin er ashighe kpishi Mbaiserael ve ya atsan sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve nahan kpa , Yesaia ôr er ishima lu Yehova ker a ve yô , á kaa wener : “ Sha ican ve i yan la cii , Un kpaa lu yan ican . ” Nenge ase gbenda u yange hii u pasen ior mba Aôndo ér un ngu Mesiya u i tôndo zwa la . ( Or@@ pa . 4 : 6 ) Mba@@ yev mba mbamaren vev ve doo ve ishima mba wasen ve sha afatyô ve cii , kpa aluer mba me@@ mem ga yum yô , tom la ua va due ve ishima . La@@ ura kaa ér : “ Yange nôngo u kuman inyom jimin cii ve m tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken tar la ye , kpa hegen m fa kwagh u una hide a mo ken K@@ an@@ ada ga . ” Alaghga aeren a ity@@ ôô a mba ve civir Aôndo a vese la aa kaha a a ase , shi alaghga mbagenev vea hemba zan makeranta a vese , shi vea hemba lun a inyaregh a vese , shi zwa ve ua kaha a u wase kpaa . Mbagenev mba a or ijime ga . ( a ) Se er nan ve Yehova una zung@@ we se mhôônom shi una tese se erdoo ? M@@ fe u se fe Bibilo shi se ne i̱ jighjigh la ka ikyav i nyi ? Hanma ijiir i ú lu zan cii , z@@ aan a ônov ou , nahan ú zua a akaa kpishi a lamen a ve sha mi . Dooshima ve shi di her cuku tsô — er i@@ been@@ egh ki pe@@ pe@@ gh ki ka ki kar kera fese sha m@@ dugh u iyange nahan . ( Ken ityar igen yô , gomoti ngu a na amba@@ aior la ian ér ve vôso ayol a ve , aluer mô ve shin ve uhar cii vea lu mar@@ nya ga , shi vea lu ken tar shon sha tindi ga je kpaa . ) Er fa er i hii ve kwagh kôr gema kwagh môm ga nahan kpa , mayange je gema ijime a Yehova ga . Yo@@ a@@ shi , 4 /@@ ⁠ 1 Lu u una lu p@@ al@@ egh@@ aa a Mbak@@ an@@ aan . Kanyi kwagh se time sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne ? 2 : ​ 1 - 7 . Or@@ ngeren kwagh ugen u a ze ad@@ ua u Mor@@ mon nger ati a u@@ kwaghaôndo mbagenev mba ve hembe eren tom u gb@@ eren ityakerada i pasen kwagh a c@@ ôô@@ ci na yô . Alaghga nom man kwase vea mase kaven ér gbenda u yange i y@@ ese ve la na yô , ka ve gba any@@ iman ayol a ve . 19 : 4 - 9 ; Heb . 13 : 4 ) Aluer ikyar u ken ivese ngu van@@ den nôngon ér una eren kwagh sha atindiakaa a Bibilo yô , ityôkyaa ngi i nana ya ibo ken ishima sha isholibo i ikyar u nan u nan er idya la ga . Ôr kwagh u tesen wer u ngu a vangertiôr ken a nan . ( Luka 6 : 35 ) Jigh@@ ilii yô , Yesu yange eren a ior kundu kundu er Aôndo nahan . Tsô ve kende Yeremia shin ij@@ ôr i lun a an@@ gb@@ i@@ ôr sh@@ imi ér a̱ kpe . ( Y@@ er . 38 : 4 - 6 ) Shin er i kôr profeti Yeremia ihyom kpoghuloo nahan kpa , E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki cia ga , za lam a tor sha ci u profeti ne . Anmgbian H@@ er@@ d yange ôr kwagh u i nger ken Pasalmi 9@@ 2 : 12 - 14 la , maa pine ér : “ Yehova ngu a na se h@@ ôm nena ? ” Yange m nenge a na yô , kpiligh mo iyol saa her . • Se fatyô u pasen mhii man mkur u “ k@@ ov ne ” jighilii ga sha ci u nyi ? Aluer nom man kwase ve soo ér i ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough hen ivese ve yô , doo u vea er nyi , man ka sha ci u nyi ? Nahan , Orkristu kpaa , doo u nana lu or u h@@ we ga . I@@ mo yase i ken ishima la ka kwagh u injaa u a wasen se u tsuan kwagh u se soo u eren yô . ( Aerenakaa 4 : 12 ) Kwagh u Peteru a ôr ne ka mimi , sha ci u ka sha iwasen i awambe a Kristu la tseegh se zua a myom ye . ( Ps . 7@@ 3 : 23 , 24 ) U tesen ikyav yô , alaghga ior mba ve dondon kwaghfan u uumace vea kaa ér : ‘ U ngu a uma môm tseegh , ya tar a mi sha ishima you . ’ Gba u nana lu “ or u k@@ undun ishima ” man “ or u nengen sha ya u nan dedoo . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 1 , 17 Sha iyange i utya i Aôndo la , mba ve lu ken mk@@ or shin “ zege@@ p@@ ev ” ga la kwagh ve una lu nena ? S@@ ea zuan a ijiir i tsan yô , maa se hii u y@@ ôron iwer . Tom u pasen ior kwagh u Tartor ne za iky@@ ura ken ayange a masejime ne nena ? Aluer se wa ik@@ yô ga yô , se hingir u ken@@ ghen ato a kwaghwan u Satan , a kera lu kwaghwan u Aôndo a we se sha dooshima la ga . “ I@@ she ” i Yesu a er kwagh u í la ka tahav mbu se lu a mi mbu veren ishima sha kwagh la , man “ uwegh ” kura di ka ave a se eren kwagh a mi la . ( b ) M@@ kav u vough u Mbakristu mba mimi ve lu a mi sha kwagh u mnder u shin ku la pav ve ver kposo nena ? U Ô@@ ron U@@ washika mba Yohane man u Yuda As@@ av - as@@ av * Er nan u seer henen kwagh u mhôônom ma Aôndo man kwagh u ú er ve una zung@@ we u mhôônom ga ? Umbur wer , Satan soo ér we u v@@ ôr ken jijingi shi jighjigh u nan wou a de kera taver ga shi we u de u civir Yehova sha gbashima shi we u de kera til sha mimi ga . ( 1 T@@ es . 17 : 6 . ( Mal@@ aki 3 : 6 ) Nyian ne kpa , mba ve kor atindi a na sha kwagh u aeren a dedoo la doo un ishima vough er sha ayange a Maria la nahan . — Mbaheberu 13 : 4 . Ka u se ker a ker ah@@ ab@@ a sha kwagh ne ga , Bibilo pase se jighilii er Aôndo una kar a ican i yan kera yô . 2 : 5 , 6 ) Yesu ka Or@@ him@@ en u sha tindi , sha nahan yô , i fatyô u maren ikyurior i he , ka “ Iserael u Aôndo ” je la . Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu “ nongo u upristi mba sha inja i tor ” la ve kohol ve hingir ikyurior ne ye . — G@@ al . U palegh ishima i nan or ibo karen ikyaa inya la nena ? T@@ ôô ase wer i dugh an@@ ngô@@ u u ne lu kôôsôô yô ken tiônnongo kera . Er m gema eren tom nahan yô , m hii pania u ke@@ ke . Iyol i hiden a mi ijime ia wase se u palegh ah@@ on a gban . Mbaiserael yange ve kaa ér nyi shighe u Aôndo soo ér ve lu ikyurior na shi ve ya ikyar a na kôôsôô laa ? Er akaa ne lu eren sha mi vough vough zan la , inja i kwagh u Yesu ôr la gba wanger . Orkristu u̱ nan hingir u va fan kwagh ne nan@@ á tsua kwagh u nan@@ á er yô . Aluer u Z@@ a yô , U Z@@ ua a Ishim@@ at@@ aver In@@ j@@ akwagh i sha Kwagh u Ish@@ ange i M@@ ase@@ ta@@ di Ka nahan ve yange Aberaham kar a kar za yima Lo@@ ti kua tsombor na ye ! — Genese 14 : 12 - 16 . Shi za hemen u civir Yehova sha gbenda u a wase ú u suur sha a na yô . Ior yange ve hen t@@ so u nahan sha ikyev i mbat@@ so@@ ov mba ve tse ken tom la yô , er or u kôôm t@@ so nahan . U time sha akaa a i t@@ ende zwa ér Tartor u Aôndo ua va er ne nahan , ú nenge er i hii ve Tartor la u gbe Yesu kwagh tsung kpa ? Yehova wasen mba asema a ve a lu jighilii her a na yô , shi ka s@@ aren un tsung u eren tahav sha ci ve kpaa . M@@ kav wase u yange i hide i ny@@ ô@@ ôso ne na yô , ior mba Yehova nenge ér a lu ôron ior ijir ér mba iyôngo shin iv@@ o ken ayange masejime ne cii , nahan ka er vea ungwa loho u Tartor la shin vea ungwa ga la ve a tese ér mba iyôngo shin iv@@ o ye . Kanyi yange i er gum@@ kwase u@@ gen@@ e , man kwagh la tese nyi ? Er Tindi u Yehova yange na la lu u perapera sha hanma gbenda cii yô , yange Mbaiserael ma fatyô u lun perapera sha ishigh ki Aôndo , luun er yange vea kor Tindi shon yô . Yesu lu tese m@@ lu@@ a@@ inja u dooshima zum u a kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” Takerada ugen u i yer ér The New Bible D@@ ic@@ tion@@ ary la kaa ér : “ Ka inja er Mbayuda yange ve hemban tan kp@@ an@@ de@@ gh ku T@@ em@@ pel k@@ un iorov uhar uhar nahan . ” Aôndo yange ôr kwagh a Mbaiserael sha zamber gadia i tsu@@ me a ve sha atesen a u@@ kwaghaôndo mbagenev . I na mlumun ke ’ mkaanem ma Yesu ma i nger ke ’ Yohane 10 : 16 la nahan ér : “ M ngu a iyôngo igen i i lu hen ity@@ ôr ne ga yô , i kpaa Me va a i keng , ia ungwa imo Y@@ am ; ia hingir ik@@ um i môm man or@@ kuran môm kpaa . ” Yange lu ken gar u S@@ ar@@ ef@@ ati , ‘ u ken ’ tar u F@@ en@@ ish@@ ia , u a̱ shi nan kpa suur sha gar u Shi@@ don yô . ( b ) Kanyi ngi i mgbegha se u eren Aôndo tom@@ o ? I@@ jiir i nyôron u : Ken Iyou i Tartor . Paulu yange kaa a kaa sha zwa tseegh ér kwagh gba un aa iwasen ga , kpa shi yange ngohol iwasen shon sha icivir shi wuese mba ve wase un la kpaa . U h@@ aren kwagh@@ ngeren sha ikp@@ ande ningir a mi sha la yange na ior kpishi fa kwagh u loho u Tartor ne ( 1 Peteru 3 : 7 ) Sha mimi yô , gba u noov vea sôron mbamzeyol mba ken ivese sha kwaghfan vough er Yesu kpa wa ishima a mbamzeyol nahan . NG@@ I@@ S@@ E or@@ ngeren takerada H@@ en@@ ry Th@@ or@@ e@@ a@@ u u lu mar u Amerika yô nger kwagh ke ’ inyom i 18@@ 5@@ 4 nahan ér : “ Ior kpishi mba yan ican a zwa bu@@ ghun shio . ” Yesu yange ver mbaapostoli nav mba@@ jighjigh mbara ikyav i dedoo , á er kwagh ne sha u hiden a iyol jime ôôn ve angahar . Nahan á kaa ér : “ Aluer ne@@ a fa akaa ne , man ne@@ a eren sha mi yô , á saan ne iyol . ” Aluer se ôr takerada u ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ’ ne vighe vighe yô , ua seer taver jighjigh u se ne ser u dondon atindi a Yehova ka kwagh u hemban cii u i doo se er hegen yô , shi una va se a uma u tsôron ken hemen kpaa . Ka kwaghwan u Bibilo u nyi una wase se u lun a mba se eren tom imôngo a ve la kôôsôô yum ga ? Nahan cii kpa , ic@@ ile t@@ enger se mba se civir Yehova sha mimi ne ga , gadia ishimaverenkeghen i se lu a mi sha kwagh u ken hemen la ka i t@@ enger mayange ga . Kape uumace kpa i gbe u Yehova una nenge sha a ve shi una tese ve kwagh u vea er je la . Bibilo ôr kwagh u Yehova Aôndo ér : “ Mo M ver Tor Wam sha icighan@@ wo Wam , Shi@@ on . ( 2 Mbakorinte 12 : 7 - 10 ) Nahan ve nger akaa a mbatyomov ma ve fetyô u ngeren ga yô . Er Paulu lu nger nahan , yange Aberaham “ fa dedoo er kwagh u [ Aôndo ] A t@@ ende zwa yô , shi ngu a agee a eren un kpaa . ” Shi sha iyange i Armag@@ e@@ don la kpa Yehova una kura ior nav . “ [ Or ] u nan ne Wan jighjigh yô , nan ngu a uma u tsôron ; kpa u nan hembe Wan ato yô , nana nenge a uma ashe ga , kpa iy@@ ugh i Aôndo ngi sha a nan . ” — YO@@ H . 3 : 36 . Ka mnenge u vough ga u nyi yange ve lu a mi ve kwagh er nahana ? Hii shighe u Adam er isholibo la je mkaanem man ma kuren sha mi vough . Ishima vihin i Satan la i samber sha “ iyôngo igen ” kpaa sha ci u í lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a as@@ ande a mba ishigh ve mkurem la yum yô . ( Yobu 27 : 5 ) Aluer u ngu ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Yehova shi u kange ishima wer u tile sha mimi yô , mayange je u gb@@ ihi mimi wou ga . — Y@@ ak . Yehova ng@@ ur ôron Satan ijir yô , a pase gbenda u he u una gema hemen yô , lu gbenda u una va a bem man mzough sha won cii yô . Er Mbakristu mba mimi cii i gbe ve ishima u eren sha iyol tseghan ve yô , ka mpin u nyi nahan i doo u se hen sha mini ? Yange kaa wener : “ N@@ yôôso nen mfe wen , shi lu nen gen ge gen@@ g , ishimaverenkeghen yen i̱ lu sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u i lu van ne a mi ” la . N@@ ana p@@ enda iyôngo i mciem ma ker i kpishi la sha av@@ ande nana hide a i hen ikyum@@ iyôngo , ape kwagh a kera za i iyol ga la . — Luka 15 : 5 , 6 . Shi lu u vea mar ônov mba lun saan saan a ican i yan shio . Se er nan ve se gema vande ne ua hingir se ijiir i y@@ eren@@ e ? Maria , kwase u lun anyom 8@@ 4 , u se er kwagh na ken ngeren u hiihii la , ngu veren ashe a mkur u kwaghôron ne . Hanma kwagh u yange í eren sha ci u mcivir u mimi ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el shi ken masejime í va eren ken tempel cii lu “ m@@ ure u akaa a Sha man ve lu eren tom ye . ” Kanyi ia wase se , se seer mfe u se lu a mi ser se mba a ian i civirigh i lun ior mba civir U@@ hemban@@ sha laa ? Ka sea su@@ ghun Aôndo ken msen yô , kwagh ne a na se zua a mk@@ om shi a yange se u hingir “ mba@@ gb@@ an@@ ah@@ on mba ma kwagh a kom ve ga ” yô . Nahan kpa , aluer se ver ishima ga yô , kwagh u kô@@ m@@ pu@@ ta una ya tor ken a@@ vese . I ôr kwagh u ivande ne ken Luka 7 : 11 - 15 . Lu nom u Al@@ ma , V@@ il@@ le@@ m V@@ ar@@ d@@ ja , yange nger kwagh sha mbampin mba d@@ as@@ enda pine un shighe u ve kôr un la ye . Nahan kpa mea z@@ aan yô , ior ve lôh@@ ôm ér m va ma ta@@ av man m@@ sô@@ rom vea ve imôngo . Tar ua lu ijiir i lun a uma sha mi shio . Nenge ase kwagh u kwase Kristu ugen u i yer un ér Mary la ( ka iti na kpôô kpôô ga ) . Yange nyôr iyol ken kwagh u za a na zan zan je shi kpuaa u ma er idya yô . Sha kpôô yô , kape i doo u se kpa se lu a vangertiôr ser a va tim bo@@ tar ne ken “ iyange i Aôndo ” i̱ í tsengaôron kwagh u i̱ ne je la . — 2 Peteru 3 : 11 , 12 . Ka igbenda igen i nyi i lu i tesen m@@ civi@@ ra@@ ôn@@ doo ? Ka nahan ve , Yesu yila Tartor la ér “ tartor u Sha ” ye . — Mateu 11 : 12 . Heela tseegh ga , er Satan mgbegha nomso@@ or man kwase u hiihii la ve hemba Aôndo ato yô , shi a tese ér un h@@ una m@@ til sha mimi u mbatyomov man uumace cica cii hen Aôndo kpaa . Shi nenge gbenda ugen kpaa , u Yehova ngu a u@@ lu@@ gh se a ve a mi hen a na yô . ( Luka 12 : 41 - 44 ) Shi hen sha mpin u Peteru yange pine la , wener : “ Yô , nenge ase , se undu akaa cii , se dondo U , nahan ka nyi je sé va zua a mini ? ” Ior mban cii lu mba@@ jighjigh mba ve cian Aôndo a ishima i môm yô . Yesu pase kwagh u una za hemen shighe u una hii u hemen sha la kaa ér : “ Iky@@ urior igen ia mough ityav a ikyurior igen ; tartor ugen kpaa ua mough ityav a tartor ugen ; ij@@ en ia gba man ity@@ ar@@ t@@ enger ia lu sha ajiir kposo kposo . ” Ka mbahemenev mba Roma yange ve veren upristi mba tamen mba ken derianyom u hiihii la sha tom ye . Er nan ve mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar ne ve ye bredi shi ve me wain la ga , kpa mba ze mkombo u umbur ku la sha ci u nyi ? Yange i de u hiin un sha iti ne shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii mbi Hi@@ ihii mb@@ ira p@@ ev la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 24 , 1@@ 6@@ 4 Aluer Orkristu tsua a ishima i nan ér nana nyôr nôngo a ior mba b@@ ov , mba mayange je nana lôh@@ ô ve ken ya u nan ga nahan nan er kwagh u vough kpa ? • Er nan u soo wer u ‘ lu per ’ ? Cii man inyom i 1914 la je kpa , an@@ nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la hii u kaven mimi u m - ande u Ter la . U ng@@ een kwagh ga yô , ka kwagh u í nger ken takerada u Bibilo ú í yer ér Ekesodu la je ne . 12 : 1 - 3 . Nahan yô , ka unô ve lu “ ônov mba Aôndo ” mba i er kwagh ve ken Genese 6 : 2 , 4 laa ? ( Mbagalatia 6 : 4 ) Mbat@@ amen mba ken tiônnongo mba karen tom ve sha u orgen ga , sha nahan yô , mba eren tom ken ij@@ ough@@ ave . Er Yesu a lu tor u Tartor u Mesiya ne , a wanger shi a tese shi a kohol mba ve ongo imo i Aôndo shin tar la nena ? Aluer u ngu a ishima i fan kwagh man i ungwan kwagh yô u fa sha nyi ? ( b ) Yesu eren a mbayev nena ? “ Er@@ doo Wou kô@@ rom sha , T@@ ER@@ E . Ken inyom i 199@@ 4 la , i maa af@@ ishi a bran@@ ci i seer , ke@@ he hemba er a vande lun la kwa har . N@@ gi@@ se ne lu non@@ go@@ ior ga , kpa hegen ne gema ne hingir non@@ go@@ ior u Aôndo , i zungwen ne mhôônom ga , kpa hegen yô , mba zungwen ne mhôônom . ’ — 1 Pet . Aluer u ngu or@@ maren u lun a wan u nan lu hi@@ an yô , u wase wan wou la una hemba zuan a iwasen ken takerada ne nena ? Nahan ngu kuran se ér se va zua a uma u tsôron ken hemen . Tar u Rus@@ sia ngu a ningir môm u i lamen iliam i sha ave u a hembe gb@@ anger sha tar cii yô , gadia a y@@ is@@ a tar u Rus@@ sia jimin cii ! Shi se mba hembe veren ishima sha m@@ tsaha u se zua a mi shighe u se er isholibo la tseegh ga . ( b ) Lu sha ci u nyi í tôv u@@ profeti a ic@@ an@@ aa ? Hii nan i lu ior asev mba ve doo se ishima mbara ka se vande henen kwagh ve zum u kwagh a b@@ ur se a bur@@ u ? Sha kpôô yô , mbamaren vea fatyô u wasen mbayev vev u tsuan kwagh u i doo u vea er yô . Nahan kpa , lu ayange pue ken ijime va mase kpen ye , man kpe lu angev kpee ga . Shin er mbamkombo mba ken tiônnongo mba Mbashiada mba Yehova i lu kwagh u ken myer ga nahan kpa , ish@@ e@@ bo na yô ka i taver ior mbagen u nyôron ken Iyou i Tartor . Gadia vea kera fatyô u shi kpen mayange ga , gadia ka ve lu er mbatyomov mba S@@ ha@@ av nahan , er ônov mba Aôndo je nahan sha ci u ve lu ônov mba mnder u shin ku yô . ” — Luka 20 : 34 - 36 . Er lu ican u zuan a ijiir i tsan i injaa man tom u una eren hanma shighe nahan kpa , a nôngo a zua a tom u tesen zwa J@@ ap@@ an , shi eren tom u esen shi k@@ ir@@ en ajiir sha er ua sue un u eren tom pania yô . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una na mlumun sha mbampin mban man mbagenev mba ve zough sha mban kpaa . Ivur ne ngi kaan ér mfe ban ib@@ u@@ me@@ or u nan ny@@ iman ér Aôndo ngu ga la ga . 55 : 8 , 9 ) Nahan aluer se mba mbah@@ id@@ en a iyol ijime sha mimi shi kaven er se yen yô , se lumun ser mfe wase yina . ( Rom . 9 : 22 - 28 ; 11 : 1 , 5 , 17 - 26 . Kpa mbagenev yô , ka i taver ve tsung . 13 : ​ 18 , 19 , 22 ) Aluer ishima nyian se sha kwagh u iny@@ ar shin nyian se ga kpa , ior mbagenev yô , ka ve shi henen sha akaabo a a@@ dooga aa va er la hanma shighe cii . Kanyi kwagh or a er ve nana kuma u a er nan batisema ? • Se eren a mbagenev er i tese ken Mateu 7 : 12 nahan nena ? Aluer u ngu wuese mbayev ou yô , takerada u ôron ua hemba maan ve iyol cii . ( Mateu 15 : 29 , 30 ) Yange kwagh e̱r doo yô , Yesu yila or ugen due a na ke ’ h@@ ua sha u wan ikyo sha kwagh na un iky@@ ang@@ egh . ( b ) Ú pase kwagh u icighan jijingi a lu jim la nena ? Or@@ pasenkwagh u nan tse ken tom u pasen kwagh la nana tese or@@ pasenkwagh u he la ( 1 ) u wan iyol shi karen iyol cii man duen kwaghpasen ye , ( 2 ) er nana hii iliam a or@@ ya shin or@@ kar@@ en@@ gbenda yô , ( 3 ) er nana na or takerada shin magaz@@ in yô , ( 4 ) er nana hide a za sôr or u nan soo u seer fan kwagh u Bibilo yô , man ( 5 ) er nana hii Bibilo i henen vea or yô . Alaghga a kpiligh mbagen iyol er Yehova Aôndo , a hembe tahav sha tar jimin cii kua icivir kpa á lu ikyav i kpilighyol i hiden a iyol ijime nahan . Nahan cii kpa mba wan ishima her , man ka sea nenge a ve ken mbamkombo shi vea naan mbam@@ lumun nahan i saan se iyol kpen kpen . Ka mbamlu mba ior mba se ze u za pasen ve kwagh la tseegh ve gem ga , ieren ve a vese kpa i gem . Tsô , ka kom ke ’ inyom i 29 S.@@ W . yô , shighe maa kuma u Yesu una gba a mi eren tom u yange Aôndo ver ú lu keghen un a kegh la . Paulu yange nger mba nan jighjigh a na imôngo mba ken K@@ olose mkaanem man . Ka kwaghwan u nyi yange Yehova wa Mbayuda mba sha ayange a Mal@@ aki laa , man hii nena ? Bibilo ter M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u age@@ egh la kuma kwa ta@@ an . Er Mar@@ il@@ y@@ n vea nom na James cii ve lu imôngo u vea wase ayol a ve shighe u ve lu tagher a mbamzeyol ga yô , ve yem pasen mbagenev mbamzeyol vev mba ken ishima la , nahan kwagh ne na yô , ve cii ve nôngo u eren idya . ( Ôr Anzaakaa 23 : 20 ; Tit@@ u 2 : 2 , 3 . ) Aluer mbaapostoli mbara nôngo kpoghuloo mba ‘ lun ken ’ Yesu yô , vea ume atam . Peteru kaa a na ér : “ Een , T@@ ere , U fa er U doom yô . ” Yô , se cii se za nen hemen u eren akaa a seer dooshima u a zough tiônnongo u Kristu u mimi shi i fe un a mi la . ​ —⁠ Yoh . Er nan ú ter zayol wou ken msen ga ? Nenge ase ikyav igen i sha shighe wase ne kpaa . Alaghga Orkristu u nan vi@@ e ts@@ or ts@@ or , u nan wasen mbananjighjigh a nan kposo kposo u sôron mbamzeyol mba taver tsung la je kpa nana zua a akaa a nan n@@ à@@ n mzeyol ken ishima . Shighe u anmgbian ugen u fan tom u ortamen tsema tsema lu ôron kwagh u agumaior a a kom batisema kpa mbamaren vev ve lumun ér ve er ga la , a kaa ér : “ U yangen ma gumor batisema u eren la una na nana kera soo u zan hemen ken mimi ga , nahan iyol ia kpe nan . ” Ka nyi Aôndo a er shighe u Satan una nôngo ér una tim ior nav la ? U yaren tom a ie@@ ev mbi se nengen a mi la ken mcivir ka ieren i bo . Alaghga injakwagh ne ia wase u nan mlumun sha mpin ne . Se P@@ ase Kwagh ken G@@ ar u G@@ as@@ p@@ é Se T@@ ser Mbam@@ taver mba lun er ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura ka vea ta sha im@@ aagh ki mbahenen mba Yesu ve we ken Kristu gb@@ ang la nahan , nyi i ere ? Hii nan ve alaghga a taver mbagenev u nengen a m@@ doom ma dyako ve u ken jijingi laa ? • Kanyi i lu loho u vesen u se pasen i@@ or@@ o ? ( Ôr Pasalmi 2 : 7 ; Mateu 3 : 17 . ) ( a ) Yehova man Mose yange ve lu k@@ ang@@ en@@ aa nan je ? Kpa ú er nan ve ú taver ishima ú ôr ior kwagh u jighjigh u nan w@@ ou@@ we ? I vande ngeren a shin inya , nahan u fatyô u ts@@ eng@@ an fan kwagh u una va er tar ne la . Nenge ase ikyav ne : Se@@ mb@@ er@@ ee ne , anmgbian ugen wa b@@ a@@ a@@ ji u mkohol sha van@@ ger , shighe u za mkohol u vesen ken tar u ken won , lu hiden sha ig@@ ir@@ g@@ i yô . Kwagh u injaa ugen yô , se henen Mkaanem ma Aôndo shi se eren sha akaa a se hen la . ( 2 Tim . Yesu kpa yange tese er i doo u kwagh a hemba gban se sha mlu wase vea Aôndo yô , a kaa ér : “ I nger er : Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” — Mateu 4 : 4 . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Sha kpôô yô , atindi a wang man akaawan a ken Ity@@ esen i sha U@@ wo a á tese er or á er uma la tseegh kpa , ior kpishi nenge á ér á doo je g@@ an@@ de@@ ôron . — Mateu , ityough 5 - 7 . I@@ gb@@ ôn@@ do@@ ty@@ o na ta k@@ we , mbat@@ wer@@ ev je kpa lu henen a hen m - war na . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 22 - 31 Eren nen mbamsen vea ônov enev sha mbam@@ lumun mba ne zough a mi sha mbampin mban la . Yehova soo ér Mose a̱ kav igbenda na , nahan á pase un wanger wanger ér isholibo vihi un ishima , kpa un we ishima . Shin iyol@@ been yange na yô , kera lu henen kwagh tsembelee ga ? 8 : 19 , 20 . Ka naagh ku nyi se fatyô u nan na ? 9 : 50 . Nyian ne , gba u Mbakristu mba mimi vea palegh u lun a isharen i taregh , i ka i na ior ve hingir u keren mkpeyol sha hanma gbenda cii la . 31 : 22 , 23 . Shighe u Yesu lu shin tar lu pasen kwaghaôndo la , i ta un az@@ er iyol shi i gbidye un sha a@@ kpa shi mbaihyomov nav tôv un a ican shi hur@@ or na u kôôsôô nenge un mk@@ er , mbadondon nav kpa undu un yem kwagh ve . Kwagh ne mgbegha se u eren a ior doo doo er un nahan ga he ? — Yohane 13 : 15 . Aluer or soo u hingir mar@@ nya u ma tar yô , alaghga a gba u nana fa yi@@ ase i tar shon . “ Mba ve yen ishima ” la ka mba ve taver ga yô , mba iyol i kpe ve la kpa nahan . Heela tseegh ga , se mba dondon Paulu sha u keren aan a nan anmgbianev asev mba ken Kristu “ i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . ” — Ôr Mbaromanu 1 : 11 , 12 ; 10 : 13 - 15 . Nahan kpa , aluer ma or u Aôndo nana wa tindi na ikyo ga , kpa kwagh a er nan ave ave ga tsô maa , a tese ér kwaghbo una fatyô u duen ken ieren i nan la ken hemen ga ze . Mbamaren — Y@@ ese Nen Ô@@ no@@ v En@@ ev sha Dooshima , 9 / 1 Shi Yehova wase D@@ al@@ ia er Apo@@ lon@@ ij@@ a kaa nahan . Una hide a va bugh sh@@ ôô@@ p@@ u na ne sha an@@ shighe kpuaa tseegh kpa , ior ve iv ker po@@ o sha u y@@ amen akaa . “ Mimi je , Aôndo wen ka Aôndo u mba@@ aôndo mbagenev cii , man Ter u u@@ tor kpaa , man Or@@ pas@@ en@@ aka@@ am@@ yer . ” — D@@ AN . Shighe u u kaa a an@@ ngô@@ u wer a za ker iwasen hen mbatamen yô , u ngu eren a na kundu kundu shi u ngu civir Yehova sha mimi Ka Yesu Kristu tswen una na ve Aôndo a lumun se ye . • Ka “ a@@ you ” a nyi i gbe u se u@@ ve ken á here , man ka sha ci u nyi ? ( Mateu 6 : 1 - 4 ) Mbakristu mba tsuaa mbara yar tom sha kwaghwan ne , nahan ve palegh aeren a ts@@ enen ayol a ve ken igbar a mbahemenev mba@@ kwaghaôndo mba sha ayange a ve mba ve tese perapera je haa ikyaa inya la , nahan ve gema ve wase mba@@ ats@@ anev sha u eren ve akaa shin nan ve u@@ iyua ken myer . V@@ a fe ér Yesu ka Mesiya u yange i tôndo zwa ér ngu van la shi lumun un yô , a er nena ? U tesen ikyav yô , dooshima ne ka a wase ior ve er kwagh a mbagenev er Tindi u V@@ esen la a tese nahan . Shighe u Davidi dugh Pasalmi 1@@ 42 la , alaghga yange ungwa kwagh u er P@@ risti u T@@ amen , A@@ him@@ ele@@ ki , u yange wase un , a u fan ér ngu yevese Saulu shio la . Gadia Kristu kpaa ker kwagh u doon sha ci Na ga . ” Maa m kaa ken ishima yam mer , ‘ Yehova doo kwase ne ishima ! ’ M@@ seer u mfe u Mkaanem ma Aôndo ne umbur se kwagh u Pasalmi 14@@ 7 : 15 a kaa la , ér : “ [ Yehova ] tindi imo Na shin tar , mkaanem N@@ am ma zan fe@@ fa je . ” Ngeren shon kaa ér , “ mba ne Un Ruamabera u profeti Yesaia yô , A bugh , A zua a ijiir i i nger er : Jijingi u Ter ngu sha a Mo , sha ci u A sh@@ igh@@ em mkurem , A t@@ indi@@ m er M@@ ̱ yôô Loho u Dedoo ” la . I hii t@@ eren Marku sha iti ken Bibilo zum u Tor H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa kôr apostoli Peteru wa ken ga@@ adi la . Mbamaren mba ve lu Mbakristu tar sha won jimin cii kpa mba tesen ieren i doon tsung i nengen sha u@@ ôn ne Ka ne ver mon wen sha ci u ônov enev . ( Yohane 5 : 27 ) Mbat@@ yomov mba sh@@ aav je kpa “ i wa Un sha ik@@ ev . ” Ka hanma shighe “ ivaa i zuan i Wan@@ iyôngo ” la ia kuma ? A@@ kper@@ an nga ga , we kpa u soo wer u za mkombo u Yesu yange kaa ér mbadondon un ve eren hanma inyom sha u umbur un ne . 28 : 20 ) Nahan se er nen tom a shighe wase man mfe wase er se fetyô la cii sha u eren icighan tom ne . Nenge imba er kwagh a gbe sha mbatamen man udi@@ ak@@ on kpishi mba vea nenge sha atôônanongo a he ne sha wono ! Se mba a atô@@ akyaa kpishi a pasen ior loho u dedoo sha gbashima . U hemban vihin je yô , aluer or ngu “ kenger ” ufoto mban yô , tese ér nan ngu a wua isharen i iji@@ mba@@ gh ken ishima i nan ga . — Ôr Mbaefese 5 : 3 , 4 , 12 ; K@@ ol . Er sha mar@@ ami wam je m eren kwagh ga@@ egh , nahan ashighe kpishi m ôr kwagh cii ve m mase henen sha mi yô , ashighe agen sea lu imôngo nahan yô , kwase wam a ter igbenda igen sha kwaghfan , i me lam a anmgbianev mba se z@@ aan ve inya la ve a hemba doon yô . • Ka i er nan ve or nan fa ér nan kpa nan ngu ken mba ve lu yemen sha laa ? Nahan a kaa ér : “ Or ne kpaa lu a Yesu . ” Er nan ve Bibilo i henen i hembe nan msaanyol a u ôron a ôr i tseegh laa ? ( Luka 2 : 1 - 5 , 21 , 22 ) Shi Yosev man Maria vea anmgbianev vev z@@ aan u@@ iniongo mba@@ vesen mba kwaghaôndo ken Yerusalem imôngo hanma inyom , shin er lu nomso tseegh tindi tese ér gba u vea z@@ aan nahan kpaa . ( D@@ ut . S@@ ea pasen kwagh hen hanma h@@ unda hen ma ijiir yô , se zende se yem sha ag@@ ar agen . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Peteru ta se icin ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nen kpaa , or@@ i@@ ho@@ m wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” An@@ nongo u Mbakristu u cu@@ ku@@ u ne hide hur@@ ugh lu sho@@ gh@@ ur mba ngise ve kôr un kp@@ an ne “ angahar . ” Kanyi I@@ a Na I@@ vese I@@ a Z@@ a a Doo ? Yange bee ior im@@ ande tsegh tsô ga , kpa bee hanma ityô i u@@ ange man i m@@ kpe@@ yol@@ ga cii . Ken mhii u kwaghhenen wam la je tsô , ruamabera wasem sha u m de nengen iyol yam mer m kuma u me va sha ishigh ki Yehova shin me fatyô u hiden hen a na ga ze . P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la er nan sha ikyav i Paulu ver laa ? Ior mba sha ayange ase ne hemba soon ayol a ve , shi ve nzughul a dooshima u mimi kpaa . Tom Ne Ka u T@@ i@@ ônnongo J@@ imin Cii Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar la cii mba icighan@@ tempel Kape nyian kpa , kasev mba uhar mba ve ye iti ér A@@ na , mba se ter kwagh ve heen ne ve bee iyol i kar u civir Yehova ga je la . Mayange se de ser ieren i or soon iyol i nan tseegh ne i hông@@ or se ga ! De ne nan ibo ga . Mayange je una lumun mcivir na u i nongo ma mcivir ugen sha mi ga , ka un kwagh u nd@@ ôh@@ ô@@ ri@@ shima je ! — Ekesodu 20 : 5 . Nahan ken inyom i 200@@ 8 la , se kohol wan wase u kwase ken tom u pania u ke@@ ke la . Yange lu a inyaregh kpishi kpa saan un iyol ga . Mar@@ i@@ e - Th@@ é@@ r@@ è@@ se kaa ér : “ Yange m hi@@ di ken tar u Fran@@ s yô , m za lam a or u yange tô@@ ôm tom la mer m soo u pan@@ den shighe wam u tom@@ ough , nahan un kpa lumun . Shi Tor u fan kwagh Solomon , u hemen Mbaiserael mba ngise la kpa nger ér : “ Hanma kwagh ngu a ayange na ; man shighe kpaa ngu sha ci u hanma kwagh sha won . . . shighe u hu@@ an ving , man shighe u lamen . ” ​ —⁠ Or@@ pa . Bibilo tese ér se er nyi ve se zua a m@@ me@@ m@@ shima ? Alaghga Peteru lu kaan wener , kera cii yô , kasev mba hembe nd@@ ahar a nomso shi nomso hemba kasev agee a iyolough kpaa . ( 1 Timoteu 6 : 19 ) Ma gbenda ugen u wan im@@ aagh sha ci u uma wase u ken hemen man u tsombor wase , u u hembe doon a ung@@ un je kpa ngu ga . Iky@@ aior — Kwagh W@@ en Gba Mbamaren En@@ ev Ishima , 5 / 1 Ka sha ikyev i wanakiriki u jighjigh ne Yesu a lu koson mbadondon un mba mimi ken ayange a masejime ne ye . I tôô un ken mpase u sha mnenge i va a na ken tar u Iserael . T@@ or@@ li@@ ef shi kaa ér : “ Mo man wan wam yange se eren ityom i hen ya imôngo . Tsô Yesu kaa a or@@ henen na A@@ nan@@ ia ér a̱ za lam a Paulu , Paulu maa hingir or@@ henen u Yesu . • M@@ liam kua anyi a yan la Sha nahan yô , ka ve “ er tom sha mkav u ken ishima , [ i ] ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” — Heb . Alaghga nana nôngo ér inyam la i due ken igbar , sha er nana kôr i sha kwar yô . Shighe u i gba Adam man Ifa la , uma yange lu nena , man ka mbampin mba nyi ve gem ve du@@ gh@@ u ? Ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la , i m@@ us@@ an mo ken M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la , m za lu ortamen u nengen sha Gb@@ aa Tom u Nan Mbam@@ lumun sha Mbam@@ pin shi T@@ an I@@ wanger sha A@@ ka@@ ac@@ imin . 10@@ 6 :⁠ 1 . Iky@@ u i mbagen ken ve yange ve kpe ne wase ior mbagenev sha an@@ shighe kpuaa . ( b ) In@@ j@@ akwagh i Yesu la i bende a Mbakristu ainge nena ? 4 :⁠ 2 ) Nahan yô , se nôngo nen sha afatyô wase cii se ôron nen kwagh sha mimi a mba@@ wan@@ ndor a vese . Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga . ” — Mpase 21 : 1 - 4 . Apostoli Peteru kpaa Aôndo mgbegha un u ngeren kwagh u ayange a masejime ne . Man yange gba u vea lu kposo a akuraior ag@@ enegh cii , aluer ve soo u eren ishima i Yehova sha mimi yô . Yange i va hide i zua a ishimaverenkeghen ne shi i pase i hen ior umiliôn imôngo nena ? Kwagh ne ngu a nôngo u b@@ enden a ikyar i ve cii ve ye vea Yehova la sha gbenda u vihin tsung . Shi kwagh ne una na vea ya ican kpishi shi vea gb@@ aan any@@ iman kpoghuloo shi vea luun ts@@ wam ts@@ wam a ayol a ve kpaa . I Se@@ er Or u He sha Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine , 7 / 15 Nenge imba iyange i ji@@ righ i̱ kpilighyol i yange i ôr kwagh u i̱ ken S@@ ef@@ ania 1 : 17 , 18 ne sha wono ! Kwaghôron u profeti u Mal@@ aki la tese ér , á er ze@@ ge tom u Eliya ne cii man “ iyange i vesen i ci@@ er@@ yol i TER ” la ye . Shighe u a lu nd@@ eren ior shin ku la , Yehova shi una kegh iyol u den mbara mba yange ve lu a geman ishima ga tsô ku wua ve la , kwaghbo ve . — Yoh . Yesu yange kaa a ve ér mba mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev , sha ci u mba yôôn u@@ iyua vev mba ve “ eren ken u@@ shin@@ ago@@ ge kua sha igbenda ” la . Ka Yehova Aôndo iyol na yange tese un ye . Una er nahan kpee je ! • Satan kuma vough sha or u i fe nan ga u Yesu a ter un ken injakwagh na i ity@@ ôr i y@@ ôngo la nena ? M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 12 ( Z@@ wa Buter ) Ken Bibilo yô , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ka jighjigh u nan ér mba ve kpe mbara vea hide a lu uma . Ken inyom i 19@@ 48 la , ityô i tar u E@@ ast G@@ er@@ many cii haa ish@@ angen , man er H@@ ac@@ ke a pase nahan , “ ityôkyaa i [ yange i tôv Mbashiada mba Yehova a ican ] jim jim yô , lu sha ci u ve haa ish@@ angen ne ga yum . ” Heela tseegh ga , Davidi yange due hen Bete@@ le@@ he@@ m , gar u za iti kpaa ga yô . Er tar ne u t@@ um ityough eren hông@@ or shi samber a ufoto mba iji@@ mba nahan kpa , Yehova ngu umbur se akaa a hange hange shi wasen se sha igbenda igen kpaa sha er se vihi mlu wase vea na ga yô . I@@ jiir i yange se lu her la lu ze@@ ge ik@@ yô , i i mar u@@ ger@@ i ker ikyua a ah@@ ungwa a i du@@ ghun z@@ en@@ aria sh@@ imi yô . Iyou i iny@@ ar i ken tempel la yange i lu ken te@@ mbe u i ver sha ci u kasev la . Se mba kombo imôngo hanma shighe ser se wuese Yehova A@@ she na a yange nyian kpishi , una n@@ orom sha kwagh ve a hide ijime ga la maa hingir pi@@ ve@@ e . Davidi yange wa icam ér : ‘ Yehova ka kwar u dyako wam man u iy@@ ongo yam kpaa . Ka m ôr , mea been yô un di kpa a ôr , shi ka a soo u lamen sha hanma kwagh cii , kua ufoto man ngeren mba kiriki kpaa . Ikyav i tesen yô , ior mba shin Ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa kpishi na Aôndo jighjigh , kpa mba fe zan ad@@ ua ga . Ior kpishi mba yan ican ken ishima sha ci u mbam@@ yen vev . — Ps . Alaghga Mbayuda mbagen mba ve lu ken Bab@@ ilon la lu henen ér afer@@ akaa a a lu ts@@ eren ve la nga myer hen Yehova , shin ngu nengen á ga . Nahan iyol i hiden a mi ijime maa i mgbegha nan nan za kohol or u nan hen ér nan hii nan la sha er nana h@@ ime a nan yô . Lu hiin you nengen imba i@@ wa@@ v@@ aren i he ne je ne , man loho u i lu ôron la kpa lu u k@@ ahan kposo . Kanyi u er ve mlu wou u kwa@@ v la una hemba lun we a inja ? I@@ ca i gbe ga yô , i wase anmgbianev asev mba ikyaa e̱r ve la u̱ hiden hiin ityom ve i sha ayange ayange la . Yange m hen u ôron takerada duen sha , sha ci u agumaior agen . Bo@@ a@@ shi yange eren kwagh a mbagenev sha icivir man sha erdoo kpaa A@@ mba@@ aior la nga vihin Aôndo iti . Kwagh ngu nahan sha ci u se mba tsombor u Adam man Ifa mba yange ve ker asaren a ve ayol a ve la . — Mbaromanu 5 : 12 . Ka er yange Yesu iyol na ta Paulu ij@@ ar ve a gema jighjigh u nan na ye . — Aerenakaa 9 : 1 - 6 ; 26 : 14 . ( 1 Pet . 2 : 9 , 10 ) — 11 / 15 , peeji 24 - 25 . Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mban de kuran ats@@ an@@ aior , gema lu ngohol a ngohol ing@@ y@@ at@@ u hen a ve . * Kwase ugen u yem sh@@ ir nahan yô , yange mar wan@@ nomso u doon ishima . Kpa kwagh u a gem a doo yô , ka Mbakristu kpuaa tseegh ve nengen mba i we ve tahav sha ikyev ke ’ tiônnongo mbara sha imba gbenda ne ye . — Mateu 24 : 45 - 47 . V@@ ick@@ y nenge ér kwagh u or a er ve kwagh u injaa a due ker yô , ka u veren Yehova man atindiakaa a na hiihii , ka inyaregh man akaa a tsombor wase u soo ér se er la ga . 23 : 17 ) Kwagh ne tese se nyi ? 13 - 15 . ( a ) Ka nyi tom yange i na profeti Samuel ? Yange se tagher a mbamtaver kpishi ken zende wase Ka nyi i gbe u se ver ishima yase sha mi ? Sha kpôô yô , yange i ver Paulu iveren sha igbenda kpishi . Bibilo nd@@ era tesen igbenda i y@@ esen ônov sha dooshima hegen kuma anyom u@@ deri u@@ deri . Yesu di gema pase un wang ér : “ Mo u M er kwagh a we ne , ka Mo Un je ne . ” — Yohane 4 : 25 , 26 . • Ka uma u bo u eren u nyi nahan i gbe u se p@@ al@@ egh@@ aa , man se palegh un nena ? B@@ re@@ di u ka i er mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe a mi la tile sha ityough ki nyi ? Zum u i lu wan ago a veren ashighe a duen kwaghpasen man u hur@@ an ijiir shin sôron iyou i mkombo yô , doo u gban any@@ iman sha ma kwagh ga , gadia any@@ iman nga ve a mp@@ av . Mo man anmgbian wam u kwase la cii se tôndo zwa a mbamaren asev ser se nenge sha a ve shighe u vea bee iyol la . Mbagenev kpishi ken tiônnongo nyian ka ve va hingir u lun kwa@@ v ken masejime , er An@@ na man D@@ or@@ ka nahan . 30 : 10 ) Doo u se lamen a mba ken tiônnongo u Kristu shi se eren akaa a ve sha er se lu ken bem a ve kua mba ve lu ken tiônnongo ga la kpaa . ( Heb . Sha mimi yô , kwaghbo u Yehova ka a de mba@@ asorabo mba ve gem ishima la ka ikyav i hemban cii ! ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Ma zwa u or nan lamen man ityô i nan dugh her shin makeranta u nan hen cii kpa shighe u nan er akaawan a ken Bibilo yô , aa wase nan . ( b ) Sha ayange a ase ne kpa kwagh ne ngu kuren sha mi nena ? Gba u se ungwan imo i Aôndo sha ci u nyi ? A@@ dooga gbenda u yange i y@@ ese se la gayô ieren yase i tse la ia na a saa se u eren akaa a Yehova a yange se la . Yange m hingir kwase Shi@@ ada u Yehova anyom 13 ken ijime . Ishima i eren kwagh torough torough la i mgbegha Mbakristu kpishi u geman uuma vev nena ? U@@ mat@@ o mba vesen mba hemban 1@@ ,@@ 8@@ 00 , ka ve mough ken ityar i Y@@ uro@@ pa kposo kposo ve va kar hen gar ne hanma iyange Shi a pine wener : “ Ka nyi m@@ tser je or nana zua a mi sha tom u nan u sha ican cii u nan lu eren shin t@@ ara ? ” Anmgbian Al@@ f@@ red Al@@ m@@ end@@ ing@@ er pase ér yange ngô na va nengen tser la yô , “ maa un iyol je gande , nahan a yam Bibilo , a ker iti i pu@@ g@@ at@@ or@@ i la ker . ” Hen shighe la kpa , aluer mbamaren mba lun a ve hanma shighe yô kwagh ne una wase . ( Pasalmi 6@@ 2 : 7 ; 9@@ 4 : 22 ; 9@@ 5 : 1 ) Nahan kpa , mbahemenev mba Yuda mba@@ ̱ vendan atindi mbara venda u kporom ikyua a Aôndo , shi ve za hemen u kighir mbacivir Yehova mba ve hiin iy@@ ongo ga la . De se nenge er washika u apostoli Paulu nger hen Mbaromanu la una wase se u zuan a mlumun sha mpin ne yô . Yô , se za nen hemen u lun mba tilen sha mimi sha er se na a saan Yehova iyol , una gema a kaa imo a Satan Diabolo , u a lu or u l@@ ahan un u vesen la yô . — Anzaakaa 27 : 11 . Ne A@@ g@@ umaior , Se@@ er T@@ aver Ish@@ aren Y@@ en i C@@ i@@ vi@@ r Yehova La , 4 / 15 I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbianev mba kasev uhar mba pasen mba karen gbenda , mba ve lu zan ger@@ i u T@@ au@@ s@@ a , hen haregh u T@@ a@@ it@@ a la loho u dedoo , ikyua a ag@@ u@@ ngu a Mb@@ olo@@ l@@ o , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u K@@ en@@ ya la Kwagh ne yange er Mbaiserael mbagenev mba yange ve ta m@@ doo u Aôndo doo ve ishima la kera , kpa ve lu gban civir un her tsô ér gba u vea civir un la . Icighan jijingi eren tom ken uuma mba iyôngo igen tagher tagher je . Kristu ngu eren tom u “ sun@@ da u shin tar ” la nena ? • Doo u iwuese i se lu a mi sha iengem man icivir i Yehova la ia bende a vese nena ? ( Y@@ ak . 1 : 19 ) H@@ ide hen ken ishima , nahan pine iyol you wer : ‘ A lu mo kwagh ne una erem nahan , ma i lum nena ? Wan ve u kwase u i yilan un ér Ther@@ es@@ a la yange n@@ di@@ ir ayange nga kar kpuaa yô , ve zua a loho u vihin kpishi : Yange ve ungwa ér i wua un . Yehova una fatyô u sur@@ un se asema shighe u or u doon se ishima nan saa ku nena ? ( Or@@ pasenkwagh 4 : 9 , 10 ) Aluer nom man kwase mba eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave shi wasen ayol a ve ga yô , a taver ve kpishi u sôron mbamzeyol mba ken ivaa ve . Sha ayange a Aberaham la m - iv u uityendezwa mba Aôndo lu “ ken ica , ” kpa a har uma na cii sha a ve Ikyav i tesen yô , i ôr kwagh u atôônanongo a kiriki aa yange ku@@ mban hen ya u A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ se@@ ka kua N@@ um@@ fa man F@@ il@@ em@@ on kpaa yô . Nahan ve doo ayol a ve tsung , lu dooshima u mayange je una bee sha won ga yô . Tsô ng@@ ur tan yô , iv@@ or igen p@@ ande haa sha kpe@@ gbenda ; iny@@ on va , va s@@ ange i , ya . la , peeji 1@@ 31 , sha er u p@@ ande u fa ityom i u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba at@@ ar@@ atar mba Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la ve eren yô . Ch@@ ar@@ les F@@ re@@ e@@ man kpa kaa ér : “ Yange mba been mkohol ne yô , hingir u tor u tartor u Roma la una hemba lun a tahav sha c@@ ôô@@ ci cii . Yange wa c@@ ôô@@ ci inya it@@ ine , shi lu a tahav sha atesen a i kpaa . ” — Ôr Yakobu 4 : 4 . ( Yeremia 15 : 17 ) U Yeremia a̱ kôr ijende a ior mba vea vihi mlu na yô , yange í lu un gu@@ da u lun tswen . Ikyav tese ér Peteru lu vea Yohane ijiir môm ga ; shi nôngo ér una nyôr ken iyou la una za tile Or@@ vesen na ken imb@@ usu kpaa ga . Gadia : Shi c@@ ôh@@ in tseegh man Un u A lu van la Una va , ngô@@ ôr Na je ga . ” — Heb . Nahan ú dugh b@@ or u kpen la ú wa b@@ or u he , maa usu y@@ egh wanger ken iyou wang . A kaa ér : “ Er TER a lu u uma ne , man er ter@@ em tor kpaa a lu uma , mimi je , h@@ en@@ pe ter@@ em tor una lu la , shin a lu ku shin a lu uma , ka her@@ egh wanakiriki wou kpaa una lu ye . ” ( 2 S@@ am . ( Mateu 13 : 24 – 30 , 36 – 43 ; Aerenakaa 20 : 29 – 31 ; Yuda 4 ) Shighe va kar yô , mba vendan mimi mba ve sen@@ gen ér ve mba Mbakristu mban maa lumun u@@ iniongo man aeren kua atesen a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la , je yô ve kaa ér a̱ hingir u@@ iniongo man aeren kua atesen a “ Mbakristu . ” B@@ E@@ SA@@ L@@ E@@ L kua O@@ ho@@ li@@ ab@@ i yange ve vande fan tom u maan kwagh . Kwagh ne wa u se kuren mbamgbe asev mba sha iyol man mba ken jijingi la kpa ker . “ Ver Nen ishima ” sha Mkaanem ma Aôndo Kwagh u se fe yô , sha ayange a Yesu la , i kav kwagh u ul@@ ah@@ adi 70 la sha igbenda kposo kposo , man gbenda môm kpa wanger kuma er se kav nyian ne cuku kpaa ga . ( K@@ ol . 1 : 15 ) Akaa a Yesu er ken uma na cii kua shighe u lu shin tar la , tese ér Yehova ngu Aôndo u dooshima , shi dondo ikyav na la kpaa . Aluer or gema ishima sha mimi , ‘ ishima vihi nan ’ shi nan “ ngu a ishima i zamber ” sha ci u asorabo a nan yô , alaghga a taver mbatamen u ‘ kôôm i@@ mba@@ or la sha ishima i legh legh ’ ga . ( Ps . 34 : 18 ; G@@ al . ( Mbaromanu 13 : 1 ) Nahan kpa , zum u ity@@ ahav mb@@ in ka mb@@ ia wa tindi ér ve er kwagh u a kaha a tindi u Aôndo yô , ka ve “ hemba ungwan imo i Aôndo . . . a imo i ior . ” — Aerenakaa 5 : 29 . ( Yobu 31 : 1 ) Sha kpôô yô , ikyav i Yobu la i kuma i se dondo kpee je ! Sha nahan yô , Yehova kaa a mba eren iniongo la cii ér : “ TER , Aôndo wou , Una ver u doo doo sha m@@ tser wou cii man sha tom u sha ave ou cii , ú mgb@@ ough a iember dedoo . ” Yange i p@@ on Ba@@ al ér ka gbil@@ in@@ kwagh u mimi ga . ▪ Er nan ve Yesu lu hiden vea mbamaren nav ga kpa ve fa ga ? Iyange igen yô , Bab@@ a tese uwegh sha ityakerada yam , maa kaa ér , “ U nenge akaa la ga , m kera soo u nengen a mi hen ya ne ga , shi we kpa u fatyô u duen hen ya wam kera . ” Yange O@@ ri@@ serael nana ta num sha O@@ ri@@ serael ugen nana̱ vihi nan ishe yô , Tindi na ian ér i tsaha nan vough . A@@ dooga lu mba@@ fan@@ takerada kpuaa tseegh yange ve lumun a u@@ kwagh@@ hi@@ r mban ér ka kwagh u a er kpôô kpôô ye . Se kpa gba u hanma iyange yô se y@@ aan kwaghyan u ken jijingi u Yehova a ne se sha ikyev i Wan na la . Kwagh ne na Yesu hemba doon se ishima cii ga he ? U tesen ikyav yô , ú na mkaanem ma Yesu ôr a if@@ er@@ or u i man@@ de un imôngo a na la jighjigh , yange kaa a na ér : “ Ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so . ” Saulu u lu eren Davidi iy@@ u@@ he la , yange nôngo kwa tar ér una t@@ ume Davidi i@@ w@@ ange i kar i za kôr ken kpe@@ kpe , kpa hanma kwa yô Davidi palegh , shi lumun u or@@ on iyev ga . A@@ tse la yange tile sha ishima i Yehova , i̱ ka a̱ er sha mi ve a ngohol naagh ku ku kom vough la sha u yiman orumace la Mbat@@ esen man mba ve kegh ato a na la cii “ kpiligh ve iyol sha mkav Na man sha mbam@@ lumun N@@ av kpaa , ” man mbam@@ lumun mbara pase mimi u Mkaanem ma Aôndo je ka u henen henen ga ! Un lu kwase u fan kwagh , kpa nom na N@@ ab@@ al yô , lu ib@@ u@@ me@@ or , nyoon ishima , shi lu a kwaghfan ga . I@@ ny@@ am i nan ia hingir he@@ gh á hemba i wanye kpaa ; nana hide nana hingir er sha ayange a nan lu iyev la yô . ’ Or ne eren kwaghaôndo u H@@ in@@ d@@ u . Gbenda u R@@ yan wu@@ h@@ an iyol shi pasen kwagh la doo or ne kpen kpen . Gba u vea civir un sha mimi , a lu sha ga@@ do ve ga . Alaghga ka kwagh ne yange na ve injakwagh i kaa ér “ Or u lun wang la ka Aôndo je nan civir ye ” la i ze g@@ wa yum ye . Yesu yange ôron ior kwagh u Ter na shighe u lu shin tar la . Er se tsegh ayol a ase sha ci u Yehova yô , se tese ser sar se tsung u civir un . Er se nenge nahan , shighe u eren kwagh ka a nôngon u karen shin kuren shin been ve i gba u a er kwagh shon torough torough ye . ( 1 Timoteu 1 : 18 – 20 ) Kpa aluer u pase ga yô , kwagh la una na u kera lu a imoshima i wang ga , nahan u hingir u eren asorabo a vesen je kpaa . P@@ ase er se fatyô u hiin Bibilo i henen a ior ken u@@ tra@@ k yô . Nahan yô , yange ve lu a ityôkyaa i zenden sha gbenda la je ka u henen a hen ga . Shi ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ In@@ cre@@ ase the Jo@@ y and D@@ ign@@ ity of Your W@@ ed@@ ding D@@ ay , ” u a lu ken Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 200@@ 6 peeji 28 la . ( Anzaakaa 8 : 22 - 31 ) Er Yehova kaa a Yesu ér a va shin tar yô , venda ga , va a ishima i môm . Aluer ka nahan yô , nengen kwagh ke ’ a nan nahan hen fa . Ka igbenda igen i nyi i yaren tom a awambe ken t@@ wer@@ sô@@ ron@@ o , man ka mbampin mba nyi ve dugh k@@ ere ? Aluer ka u Yehova Aôndo una er a vese dedoo gbem sha won yô , saa se kpa se ya ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa , shi se za hemen u eren ishima na kpaa . — E@@ s@@ era 7 : 28 ; Pasalmi 18 : 50 . Nahan mba ker ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu yô , iyange igen m mough mer me za ker tom , kpa m hii zan hen po@@ st@@ u o@@ fi@@ is@@ i sha u me za nenge u@@ washika yô . A@@ kav ne cica cii — shiada u Yohane er tsema tsema la , man ityom i Yesu i age@@ egh man aeren a Aôndo a Yesu lu tesen la , man ngeren u lu ken Ruamabera kpe@@ he@@ l kpe@@ he@@ l la cii — aa na ú lumun wer Yesu ka Mesiya ga he ? Alaghga an@@ wan@@ iyôngo la una kporom ikyua hen or@@ kur@@ an@@ ilev la , alaghga je yô una kpo@@ gh@@ or nan shin ng@@ uhar kpaa . Nahan kpa , a gba uwer u pasen kwagh ga , gadia a fa wener kwaghpasen una na un uma kua mba vea ungwa un la kpaa . Shighe u m lu eren tom sho@@ j@@ aa la , se gema kp@@ ande ts@@ oo la hingir se an@@ t@@ so u zan zende a mi . Umbur imo i Yesu yange kaa a mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda la . Er se Mbashiada mba Yehova se yen nahan kpa , se fatyô u kaan ser se mba ken paradi@@ so u ken jijingi nena ? ( Mat . 8 : ​ 23 - 27 ; 14 : ​ 23 - 25 ) Shi se fatyô u nengen a akaa agen a Yesu man Mose yange ve lu kwagh môm shami la ken ngeren u a lu sha peeji 26 la . Kpa “ Aber@@ am kaa a Lo@@ ti er : A@@ yôôso a̱ de luun mo a we ga , man hen atô u mbakur@@ an@@ ilev av a mba ou kpaa ga , gadia se mba anmgbianev je . 26 Bibilo G@@ em Ior 19@@ 31 Una lu her . Kpa dooshima saa sha m@@ kaan shin sha mlu u ken ishima yase tseegh tsô ga ; ka i tese un sha ieren . Yehova ngu ‘ tan iwanger ’ sha mbacivir un , ve as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la . W@@ ea lu or@@ maren yô , u fatyô u dondon ieren i Yehova ne nena ? Peteru yange ôr mkaanem ma tesen ér Davidi ngu shin u@@ war her man been yô maa a tôô ma a kar sha Yesu , a kaa ér , Davidi “ ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen ken hemen a ôr kwagh u mnder u Kristu er , i undu Un shin H@@ a@@ de ga , iyol Na kpaa i nenge a m@@ he@@ e ga . Or u nan undu tiônnongo yô , alaghga nana v@@ ôr ken jijingi kpishi je . Aôndo E@@ se Un M@@ liam K@@ era Yange ve tese wan ve S@@ em@@ son atindi a Aôndo je ka u henen a hen ga , shi ikyav tese ér iniôngon ve la saa gb@@ ir@@ in ga . Shi m tsua iyol yam u tesen mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev zwa Buter . Kwagh ne va wasem ken hemen kpishi . 20 : 35 ) Mbakristu mba a aan kpishi a nan mbagenev kwagh . In@@ j@@ akwagh ne pase ityôkyaa injaa i i ne ve Yehova a ne if@@ er@@ kwagh ian yô . Ashighe kpishi ieren i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i wanye la ka i lu ikyav i tesen m@@ ver u nan v@@ ôr ken jijingi la , ka i lu u tesen ikyav i kwagh u a lu nan ken ishima la . Bibilo i í yer ér New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures , i í gber i̱ vough shi i̱ taver u ôron ga shi i̱ lu ken ijô kpishi la ia wase se u eren kwagh ne . In@@ i@@ av mbi nan@@ den kua ini@@ av mb@@ ig@@ enev mbi Tindi kaa ér i̱ naan la mbi lu mbi or a naan sha ishima i nan yô , kpa mb@@ ig@@ enev di yô lu mbi hange hange . ( 2 ) S@@ an@@ t@@ ana , S . Sha ci u cii man i gba akaa a uma agen cii yô , Yesu lu or u ken jijingi , lu sha vea Ter na . U@@ ya mba dedoo mba lun a u@@ kp@@ ar mba a@@ y@@ ough@@ ough 14 mba yange i ishi ve iv@@ u@@ e i pu@@ pu@@ u shi ve lu a u@@ g@@ ông@@ or@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev ker la , ve t@@ ange sha a@@ kpe a u@@ go@@ do@@ b@@ i vev . Aluer se fa kwagh u ishimawan i Yehova yô , kwagh ne una mgbegha se se er nyi ? Se er nan ve se hemba kaven kwagh u mhôônom ma zungwen ma Aôndo , man er nan ve i doo u se er nahana ? 19 : 7 ) Mimi yô , mkav una yina se je kpa , aluer se mba dondon atindi a Aôndo yô , se fatyô u hingir mba@@ fankwagh . 5 “ Ior i Tar ne Ga ” 20 , 21 . ( a ) Er nan ve se lu a iember u timen sha akaa a i “ nengen a mi ga ” laa ? Tom wase u pasen kwagh u Tartor sha gbashima shi geman ior hingir mbahenen ne wase ior kpishi ken ityar kposo kposo ve hen u lun bem bem a mbagenev . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Aluer wan wou u anyom pue kar la soo u ôron we akaa na ga yô , er nen ma kwagh imôngo — ne fatyô u man ahumbe imôngo shin eren ma in@@ umbe imôngo gayô eren ma tom ugen hen ya imôngo . Yesu yange kaa ikpelaior la kwagh u vea er ga . Ka i gba u iyol@@ karen man ishimaveren ia lu hange hange . Nahan kpa , Yehova ngu a tahav mbu eren kwagh er a nenge i doo un la sha shighe vough , di er yange er a ônov mba Iserael nahan . — Anzaakaa 3 : 5 . Yange i y@@ ese kwase ugen u i yer un ér Pau@@ la yô , ken ad@@ ua u f@@ ada , kpa va hingir gum@@ kwase yô , hii u hu@@ nan ér Aôndo ngu ga . * ( 2 Utor 18 : 17 ) Awa@@ shima u R@@ a@@ be@@ sh@@ ake yô , lu u tan Mbayuda mciem iyol sha er vea yina ishima , vea nôngo ityav a na ga yô . Davidi tema tor anyom 40 man a kpe , “ a tsa sha won dedoo , [ a ] mgb@@ ough a inyaregh , a lu a icivir kpishi ; tsô wan na Solomon tema tor sha ityough nagh . ” — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 28 . Ior kpishi mba nengen “ iyange i Ter ” la nena , man er nan ve kwagh ne a kpiligh Mbakristu mba mimi iyol ga ? I@@ c@@ in@@ tan i Paulu ta sha kwagh u u@@ kwagh@@ hi@@ r la ngi ken washika u hii ngeren Timoteu , u lu ortamen ken Kristu la . Paulu yange kaa a Timoteu ér a wanger tiônnongo shi a wase anmgbianev mba nomso man mba kasev ve za hemen u civir Yehova sha mimi . ( 1 Tim . M@@ pin u Paulu ne umbur ve ér ve ngohol ayol a ve doo doo , ve de Yehova a iji@@ r@@ ôron . U tesen ikyav yô , aluer i yange u pasen kwagh ken makeranta wou ga yô , u fatyô u van a Bibilo man ityakerada i i har sha Bibilo va ôron ken makeranta shighe u i dugh ahumbe shin ma shighe ugen u ian i dugh yô . Nahan yô , m@@ kposo ngu hen atô u m@@ til sha mimi man mlu u or lun vough laa ? Mbagenev yô mba yaren tom sha mkaanem ma Yesu sha u zan hemen u veren ‘ ishe ve dedoo ’ shin er u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba ve du@@ mbur kua h@@ ua ve kase ve nahan kpaa . ( Anzaakaa 4 : 18 ) Er se lumun ser Yehova a tese se yô , se zua a iveren na , gadia se fa kwagh u a soo man mba@@ awashima nav kpaa . Shighe u i ne ú m@@ sô@@ rom shin or gbe ú m@@ sô@@ rom yô , pine iyol you wer : ‘ M m@@ á shin m de me ga ? ’ 5@@ 3 : 12 ) Man kape lu je la , “ i man@@ de mban@@ um@@ un@@ gbenda uhar a Na imôngo , u môm ken uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh , u môm ken im@@ ese . ” — Mat . • Se za hemen u ‘ s@@ ônon shi keren shi man@@ den uwegh ’ nena ? Yange ve soo ér vea ta num sha gar u Yerusalem , vea dugh A@@ ha@@ shi tor kera , vea gema vea ver orgen tor sha iky@@ ôn@@ ough k@@ ira , u a@@ dooga nan lu or u ken tsombor u tor Davidi kpaa ga yô . ( Yes . Nahan kpa , doo u se fa ser Mb@@ al@@ ev@@ i asange asange kaan ér “ TER ka kwar wam ” sha u tesen ér Yehova doo ve ishima shi ve har sha a na . ( U@@ k@@ we . T@@ ô@@ v@@ on sha kwagh . Doo u se dondo ikyav i M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u Sha u tamen la , nahan se na ior mba Aôndo a ne ve tahav la icivir . Aluer or ngu a ishimaveren sha uma u ken hemen ga yô , mlu u nan vihi kpen kpen ! Lu u vea bee iyol zan zan vea kar kpen . Shighe môm kpa Yesu nenge iyol@@ na er un ngu kwagh@@ môm a Aôndo ga . Mayange de de@@ en wer jijingi u taregh a nyôr ken a we ga ! — Mbaefese 2 : 2 , 3 ; Anzaakaa 4 : 23 . ‘ I@@ t@@ yom i sha ave Na ka i mimi man i vough kpaa ; u@@ ini@@ e@@ zwa N@@ av cii ka mba dông , ve taver gbem , mayange á kera bee ga , i er ve sha mimi man perapera kpaa . ’ ( Ps . Yesu yange kaa ér a p@@ ande ayange a zege@@ can la “ sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov , ” ka Mbakristu mba i shigh ve mk@@ ur@@ en mba ve shi shin tar ne mbara je la . ( Mat . ( Ôr Or@@ pasenkwagh 11 : 9 . ) Ishim@@ a@@ verenkeghen yase i sha kwagh u mnder u shin ku la i har sha kwagh u a er a ik@@ yom yase la ga , kpa i har sha jighjigh u se ne ser Aôndo ngu a tahav mbu kuren uityendezwa nav la . ( Aer . Aôndo doo un ishima tsung , iji@@ r@@ ôron i mimi kpa doo un ishima shi mhôônom kôron un a mba@@ ats@@ anev kpaa . Alaghga vea hen ér : ‘ U kaan ér yam anyi ka ici@@ gh ki been kwagh u m vande eren u vihin la ga . ’ Aluer u ngu ngeren averen ne shin takerada yô aa ngee kpen kpen . Ken inyom i 199@@ 8 , shighe u Pas@@ c@@ al lu anyom 27 la , a hii zende na ne . Bibilo ngi a mkaanem kpishi ma ma a fatyô u taver mba ve ôron i la ishima , shin kôôm ve shin nan ve agee yô . Ka nahan ve yange Yesu ôr kwagh u icighan jijingi vough ér ka “ Or@@ sur@@ un@@ shima ” ye . U Yesu yange ma kende fese je ma wa tindi sha u kuren ayôôso a anmgbianev la yô , yange gema wa ve a wa kwagh u yange kera lu sha kwagh la tseegh ga yô , wener : “ Ver nen ishima , kura nen ayol en sha hanma h@@ ua . ” Yesu tese ér kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la man iyua na cii yange gba Yehova kwagh . Yange er shiada hen Mbayuda man Mbag@@ rika mba ve lu ken zege@@ gar la . — Aer . 19 : 1 , 8 , 9 . A kaa ér : “ Me kure u@@ ic@@ egh@@ zwa av a TER . ” Kwagh u Eliya wa Mbaiserael ér ve de u lun asema ahar la una wase se nyian u tôvon mcivir wase shi fan akaa a a hembe gban se ishima la kpaa . Gbenda u Mimi u Z@@ an Iky@@ ura ken Uma Nyian ne í fa ér m@@ lu@@ yol wou man aeren a ú zough a mi hen mbamaren ou man uter ou mba tse@@ v mbara — inja er ity@@ aven man mlu u ishigh you man ashe a ou kua ice you man aeren a ou agen udubu imôngo cii ka tom u sema u i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh you i n@@ der@@ an uma la . Ka a soo ér una mee se se na jighjigh ser u z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô la ne or msaanyol man mk@@ om ; kpa ka nahan ga . B@@ em : M ngohol . ( b ) Ka atô@@ akyaa a nyi a ne ve i doo u se palegh iy@@ uh@@ we i gban man iyol@@ gen@@ gese ? ( Yoh . 14 :⁠ 9 ) Kwagh@@ fan man mfe u Aôndo jimin cii yer shin ngu ken Kristu , nahan ma gbenda ugen u hemban doon u henen kwagh u Yehova ngu ga , saa se fa kwagh u Yesu vindi vindi . Kwagh@@ tôvon tese ér ufoto mba iji@@ mba@@ gh ka ve na agumaior a hingir u yaven a ior shighe u ve lu iyev la je , shi vea va gande kpa ve wa idya kpishi shi ve yaven a kasev shin nomso sha ig@@ yo@@ s@@ or shi ufoto mban ka ve na ishima i kera lu ve ker vough ga . Anzaakaa 17 : 10 kaa a vese ér : “ M@@ yange hembe nyôron or@@ fankwagh ken ishima , a u gbidyen ib@@ u@@ me@@ or a@@ kpa kwa deri . ” Shi ikyav la ia tese mhii u shighe u Bibilo i yer ér “ ayange a masejime ” a bo@@ tar ne , a a tser tar u hegen ne cii la . — 2 Tim . Cii man Au@@ gu@@ st@@ ine va lumun ityesen i Mbakristu Mba@@ aiev shighe u lu anyom 33 la yô , yange vande lun or u suen gbar u ityesen i P@@ l@@ ato , or u fan kwagh ts@@ ura , i orgen u i yilan un ér P@@ lo@@ tin@@ us due a mi ken derianyom u sha utar la . ( Pasalmi 34 : 8 , 9 ) Kwagh u doon tsung u lun gbem sha won môm tsô ban mba@@ cian Yehova ga , sha ci u ve ya ikyar a Aôndo . Mbamaren vea fatyô u tôôn shighe tesen mbayev vev akaa a ve hen hen ior kpishi mba i er kwagh ve ken Mkaanem ma Aôndo la , shi ka kwagh u i gbe u mbamaren vea er je ne . — Rom . A kaa ér : “ Sha shighe ugen la , m lu umbur akaa a dedoo a yange m er vea kwase wam imôngo la , nahan m er msen m su@@ gh Yehova er a wasem u umbur a yô . ( 1 Yohane 5 : 3 ) Nahan saa shighe u or nan tese ér Yehova doo nan ishima sha mk@@ or u nan kor atindi na la tseegh , dooshima u nan la una lu u ikyo@@ o@@ gh ye . Aluer se mba tsuan akaa ne nahan sha inja yô , kwagh ne una tsaase mkav wase u ken ishima la , nahan akaa a a lu a vesen la je kpa se kô@@ r@@ cio u tsuan a sha kwaghfan . — Luka 16 : 10 ; 1 Kor . Er Yehova yange Satan u kuren awashima na u bo la nahan kpa , Satan kange ishima lu nôngon sha afatyô na cii ér una vihi Tartor u he ne keng . Se time ase sha kwagh u sha un@@ yi@@ in u se hen ken kwaghôron u profeti u Ho@@ sea yô — kwagh shon yô ka er se sun@@ da kwagh u dedoo la . G@@ iri@@ m ve iyol u nengen akaa a dedoo a Tartor ua va er la . Or@@ tamen u ken tiônnongo ugen , u un vea kwase na yange ve y@@ ese ônov utar yô nger ér : “ Hii shighe u ônov asev lu iyev la je , sea soo u zan me@@ m@@ yol m@@ ape yô se pine ve pe se za yô . ( Mat . 25 : 40 ) Mba er mbatomov mba ken injakwagh i Yesu la nahan ga , kpa ve kegh iyol u den ér akaa agen a kar ve , sha er vea vande keren Tartor u Aôndo yô . Shighe u iyange i Ter hii ica lu a gba ga la , ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar k@@ ira ta num sha ior mba Aôndo , ka anmgbianev mba Kristu mba ve shi her shin tar la je la . ( Mat . Mbamaren mba ve lu Mbakristu mbagenev kpaa kape í s@@ ende ve ityough sha aie ér mbayev vev doo ve ishima ga sha ci u ve lumun t@@ wer@@ sôron u ú per tindi u Aôndo ga yum , shin ve venda u nan ian ér ve̱ nyôr iyol ken u@@ iniongo mba mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga yum je la . Ngeren ne una wase se u fan a@@ vegher atar a se ver ishima sha kwagh u Yesu ôr u tan se icin ne yô . A kaa ér : “ Hanma ijiir i á ôr Loho u Dedoo ne sha won cii yô , kwagh u a er ne kpaa á ter un , sha u umbur un . ” — Mateu 26 : 6 – 13 . Yehova una yima Yuda kpa ? Ka Yehova Aôndo man mbatyomov nav mba age@@ egh v@@ é sue kwaghpasen u loho u dedoo ne man ve tesen gbenda kpaa ye . Eren akaa a u fetyô la . ” ( Nenge Marku 5 : 14 . ) Er I@@ vangeli i Mateu man Marku man Luka kua Yohane i pase nahan cii kpa , mbat@@ im@@ en sha akaa a kwaghaôndo za hemen u kaan ér Yesu lu wan u ngô na tswen . De se nenge ase er Aôndo a kor mimi sha kwagh na her , shin er Satan a nenge kpoghuloo ér una kighir mimi shin inya nahan kpaa . Yange na Aôndo ibo sha lan kaa ér : “ M ngu v@@ aan a We , kpa U bu@@ gh@@ um zwa ga , m mough , m tile sha , kpa U gba kenger mo ving tsô . Er Kwagh u Una Na Paradi@@ so u ken Jijingi la Una Se@@ er Do@@ on Yô , 7 / 15 Lu a Ieren i S@@ ar S@@ ar man i Dedoo i I@@ a Na a K@@ undu T@@ so@@ mbor Wou Iyol La Nahan hemen u bo hii shighe u Adam venda hemen u Aôndo , gema tsua u lun sha tse@@ ene@@ ke na la , sha nahan yô á venda erdoo u Aôndo sh@@ aa sh@@ aa la . Hii ke ’ inyom i 199@@ 0 la je , un man kwase na , L@@ in@@ da , hii u eren tom shin Betel ke ’ tar u United St@@ ates , ape Anmgbian S@@ pl@@ an@@ e yange er tom ken Af@@ ishi a Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en man Kwagh@@ ngeren kpaa la . Ng@@ ô na , Un@@ ise man ngô na u tamen Lo@@ is@@ i , tese un “ icighan@@ ruamabera ” hii iyev je . ( 2 Tim . Kwagh u vihin yô , ‘ iji@@ ir@@ tom ka i hingir ijiir i hi@@ an a ior ’ her Nahan kpa semb@@ er@@ ee ne , á hii u henen sha kwagh u iember i yange lu a mi shighe u lu eren pania la , nahan sar un u hiden shi eren pania . Nahan kpa , saa mban@@ an mbam@@ lumun vea na ve ti@@ ôn@@ ôô shi or u hemen kwaghhenen la kpa una lamen kpishi ga ve shighe u a lu mgbegh@@ aa u nan mbam@@ lumun kposo kposo la una yina zum u i henen Iyoukura la ga ye . “ T@@ e@@ ma Saan Saan a Kwase u A Doo U Ishima ” La 7@@ 2 : 3 ; Yes . 25 : 6 , 7 ) Nahan u@@ wo u O@@ le@@ v , u Aôndo a til sha mi la tile sha ityough ki hem@@ en@@ tor u Yehova u hemban cii la . U tesen ikyav yô , ka a er ior ve na jighjigh ér aluer mba a inyaregh man tom u dedoo man akaa a injaa kpishi yô , a saan ve iyol shi vea lu ken mk@@ or . 21 : 18 - 21 ) Ka nahan ve or@@ pasalmi ne kpa a pase kwagh u kwa@@ se@@ he la ér a “ doo kpe@@ kpe ” ye ! Ka averen agen a nyi up@@ ania ka ve zua a mini ? Ior mba ve er ivese iyev yev yô , kanyi ka i yina ve ? Se mba eren tom ne sha afatyô wase cii , shi ka se er u a akaa a se lu a mi la cii a jighjigh u nan . “ A gba ôron kwagh vangertiôr ken shin@@ ago@@ ge . Kpa er P@@ ri@@ shi@@ la vea A@@ ku@@ la ve ungwa kwaghôron na yô , ve kua a na , ve seer bu@@ ghun un gbenda u Aôndo wanger wanger . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 18 : 26 . M@@ ato mba vesen mba tôôn ior ningir a mi ken ger@@ i lu kuran ior va ha@@ an hen h@@ unda u ag@@ iri@@ g@@ i ne . I@@ ca gba ga maa ag@@ iri@@ g@@ i ne iv a ior nôngo u kuman er 3@@ ,000 nahan . Yehova er kwagh sha imb@@ wase i yange i va a mi sha hem@@ en@@ tor na ne sha gbenda u yange u tese dooshima man perapera man kwaghfan man tahav la . Anmgbian ugen u i tindi un shin af@@ ishi a shin it@@ ine ér a za sôr bran@@ ci u tar ugen ken A@@ fri@@ ka yô kaa ér , ayôôso a mbap@@ ati@@ v man a u@@ kwaghaôndo na yô , vihi ato ken tar la kpishi . Mbam@@ taver man mbamzeyol mba seer a seer ken “ ayange a masejime ” a á lu ikyav i “ ashighe a ican ” ne . Ity@@ ôkyaa i sha utar kpa ngi i i ne ve se lu a vangertiôr yô . Er nan ve mba ve suur sha Yehova la ve zough a averen hegen je kpaa ? Jighjigh u Nan Ve a Uma u In@@ j@@ aa Hen sha gbenda u ú fatyô u yaren tom a kwagh u ú hen la shighe u ú dugh kwaghpasen shin i gbe u ú tsua kwagh u ú er shin u lu taver mbananjighjigh a we imôngo ishima yô . Hi@@ ihii yô , mb@@ ua fatyô u vihin mlu u or vea Yehova . Gba u se zua a iwasen sha msen u eren kua icighan jijingi sha er se kav “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” yô . Tindi la na yô , mba yange i kende ve ken ishima u gban k@@ enden ilev vev tsô la cii ve hide ve gbidye kwar sha ieren ve la . — E@@ ks . Nahan cii kpa , er kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania yange ts@@ eng@@ ap@@ asen nahan , lu u a t@@ ì@@ m A@@ shi@@ ria , shi a gema N@@ ine@@ ve gar@@ tamen na la una hingir “ ice . ” — S@@ ef@@ ania 2 : 13 . A war ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba ken Iserael . A@@ mba la nahan aa fatyô u hingir er A@@ na mba uhar mba se er kwagh ve sha heen ne nahan , gadia shighe ngu a kar u vea hii u civir Yehova , Aôndo u mimi la ga . Paulu shi yange kaa ér : “ Se mba eren tom a ven imôngo sha ci u né ember yô . ” Mose shi ta ior mban icin sha kwagh u i@@ he@@ mb@@ e@@ ato , shi taver ve asema ér ve “ tsua uma . ” — Duteronomi 30 : 19 . ( Ôr Pasalmi 10@@ 2 : 19 - 21 . ) Saulu ( kape ngise i yilan Paulu je la ) lu or u tse@@ en ishima sha kwaghaôndo na , nahan kwagh ne na yô lu ip@@ il@@ a@@ or u tôvon mbadondon mba Kristu a ican . T@@ er@@ tamen u jighjigh ne yange pine Yehova kwagh u vor na , wener : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O , ka nyi Ú n@@ a@@ ma , er m lu yemen , m ver wan ga ” nahana ? Ô@@ ron kwagh a ve sha mimi sha ci u ve doo un ishima shi kwagh ve gba un ishima kpen kpen . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Sha nahan yô , tiônnongo seer ng@@ een , ior lu seer a seer mba wuese Yehova er Tor Davidi u sha ayange tsuaa la kpa wuese un nahan . Er mimi har sha Yesu Kristu yô , a fatyô u kaan wener : “ Mo M ngu gbenda man mimi man uma kpaa . Yange kaa a ve ér : “ U teman a Mo ken uwegh A@@ gh ku y@@ an@@ egh man ku im@@ es@@ egh yô , ka kwagh Wam er Me na kera ga , kpa ka sha ci u mba T@@ erem A ser ijiir la sha ci ve yô . ” Se Hen Ny@@ i Kwagh@@ a ? Kwagh ne hii shighe u ve due ken Igipiti ica lu a gba ga la je . Aluer se soo ser Aôndo a̱ lumun mcivir wase yô , saa se sôr ny@@ ity@@ o mp@@ er u se per atindi a Aôndo la cii fese . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Ô@@ ron i̱ hanma iyange , timen sha kwagh u ú ôr la , shi eren sha mi kpaa . Zum u se za sôr tiônnongo ugen u lu a up@@ ania mba ke@@ ke uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in yô , se wa ve kwagh ser han@@ mô ve nana taver or@@ pasenkwagh môm ishima , nana hingir pania . U yange ma ver ishima sha u pasen m@@ lu@@ ashe u ior mba ken an@@ zaakaa a na yô , ashighe kpishi Yesu a ôr i lu kwagh u ve er la shin ieren ve sha kwagh u á lu ôron kwagh sha mi la . 1@@ 000 C.S.@@ Y . Shighe u Paulu lu lamen a nomso man kasev mba ken A@@ ten@@ e u tsuaa la , a kaa ér : “ [ Aôndo ] ver iyange i Una ôr tar cii ijir sha mimi , sha Or u A ver nan yô ; sha kwagh ne yô , A na ior cii ikyav i mimi sha mnder u A nder Un shin mbakp@@ enev la . ” ( Aer . • Yesu yange tese ér Tartor gba un kwagh tsung nena ? Gbenda u i Doo u Eren Kwagh a Mbagenev La , 10 / 0@@ 8 Mbat@@ esen mba aiev mban due sha u yan mbahenen mba jighjigh mba ken tiônnongo , sha u vihin jighjigh ve u nan shi nan ér ve undu mimi , er “ u@@ gb@@ ase@@ ela mba hu@@ av ” nahan . — Mat . Aluer se soo u fan aka@@ ac@@ imin yô saa se henen kwagh . Ka Un@@ ô Aôndo A Lu Su@@ en Ve Ny@@ ian@@ a ? H@@ es@@ e@@ k@@ ia lu “ wan u A@@ ha@@ shi tor u Yuda . ” Se lu nen a kwaghwan u Paulu yange wa ne ken ishima , ér : “ Nahan er se lu a ian yô , se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” Nenge vi@@ di@@ o i Ka i Hen Bibilo a Or Nen@@ a ? Er or@@ ngeren pasalmi Davidi lu a vangertiôr ér Aôndo ongo mbamsen nav mba sha gbashima yô , a wa icam ér : “ We , u U ongo msen [ ne ] , ka hen a We man uuma cii vea va ye . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 26 , 3 Anmgbianev mba ken tar u Kor@@ ea mba hemban 20@@ 0 yange ve va kegh se gbenda . ( Luka 6 : 45 ) Sha nahan yô , aluer ú soo u kôron no@@ mbor wou tsaha yô a gba u ú er msen er Davidi kpa ngise er nahan , ér : “ Gba ishima i wang ken a mo , Aôndo , shi ver jijingi u he u taver ken a mo . ” — Pasalmi 5@@ 1 : 10 . Er t@@ so lu nôngon u ur@@ un a Paulu kua mbagenev la , a yila Yehova ér “ Aôndo u m lu u Na ” la . Orkristu shin Kwa@@ se@@ kristu ka nan hingir u fan ér nan ngu a ishimaveren i yemen sha nena ? Se er nan ve se kav ib@@ aver i tom@@ shir@@ en i sha inyom laa ? Sha nahan yô , gba u se kura iyol yase sha mbamhen mba shami ga mba yange se vande lun a mi yô shin sha akaa agen sha er aa tsu@@ me a vese ga yô . Orkristu nana wase mba hen tsombor u nan mba ve ne jighjigh ga la nena ve , vea fa mimi ? Yesu lu kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Apostoli ne taver se ishima ér se ver ishima sha hanma kwagh u mimi , man u̱ a kom icivir , man u̱ perapera man u̱ a lu u wang , man kwagh u doon ishima , man kwagh u a doo u ungwan yô . Or@@ gen u lu or@@ sho@@ ja u sha ahumbe u tar u Jam@@ an@@ i shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha U@@ har , kpa hegen a lu Orshiada u Yehova la kaa wener : I@@ GB@@ EN@@ D@@ A I MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V V@@ E T@@ SO@@ U@@ G@@ H U ER@@ EN Apostoli Paulu yange kaa a Timoteu ér a “ nôngo , ” a gbidye kwar sha gbenda u iliam na man ieren na kua ityesen na i lu b@@ enden a mbagenev yô . ( b ) Yobu 14 : 15 pase nyi sha kwagh u Yehova , man kwagh ne na yô , ka ú ken ishima nena ? ( Ôr Anzaakaa 21 : 30 . ) Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo la fa tiônnongo nena ? A wa tiônnongo u ken K@@ orinte la kwagh ér : “ K@@ ar nen ayol a en sha u né fa aluer ne@@ a lu ken jighjigh u nan yô . ” ( 2 Kor . Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu kpa ôr kwagh u myom u iniongo i ihi@@ ar ne . Ka ortamen wase u sôron atôônanongo ! M@@ ika 6 : 9 kaa ér ‘ I@@ mo i TER ngi yilan gar , or u nan lu a mfe u mimi nana cia iti You . ’ Gbenda u Yosua man mbatamen mba ken Iserael er kwagh a Mbag@@ i@@ be@@ on la tese se nyi ? Me fatyô u ôron takerada a a@@ jingi shio man kohol hanma shighe a tsombor wam . ” Ka nyi yange gba u Mbakristu vea er ken inyom i 6@@ 6 la , man lu nyi i na ve ve fatyô u eren kwagh ne ? A@@ men . ” — Mpase 1 : 5 , 6 . S@@ aa Se De@@ en Mbagenev As@@ orabo Ve K@@ en@@ g ve , Se Kpa A De Se A̱ A@@ se Y@@ e Gba u mba se lu a ve kôôsôô cii vea lu ior mba ve eren ishima i Aôndo yô . ( Aerenakaa 11 : 19 – 28 : 31 ) Se kpaa aluer se hingir mba ungwan kwagh kpa hungur yô , se lu a ityôkyaa injaa i môm i se kôr ave sha mi ga . Shi sha shighe ugen la i samber a kwagh@@ hi@@ r ugen wuee ér I@@ mb@@ or@@ mnger i Ge@@ man Or H@@ ingir I@@ yev ngi m@@ ape . Yange ior na jighjigh ér aluer or ma mngerem hen i@@ mbor ne yô , nana hide a taver iyol er gumor nahan . Nahan sea lu kwa@@ v shin sea er ivese kpa , se cii se fatyô u ‘ shir@@ in hanma ikyav ’ mbi mb@@ ia fatyô u d@@ an@@ en se u civir Aôndo la . ( Mateu 3 : 8 ) Anmgbianev mba jighjigh mba ve lu a be@@ m@@ shima ne vea ‘ er msen sha ci u nan , vea shighe nan mkurem ken iti i Yehova . ’ Se er kwagh ne sha u eren tom u i ne se ér se er la sha gbashima , ka tom u ‘ geman akuraior cii hingir mbahenen ’ je la . ( Mat . 20 : 27 - 48 . H@@ ag@@ ai 2 : 14 tese ér mcivir wase ka be@@ er@@ kwagh ga nena ? Er nan ve yange lu kwagh u or môm nana fatyô u nan pristi man Or@@ le@@ v@@ i u ken injakwagh i Or@@ s@@ am@@ aria or@@ wan@@ ndor la ish@@ ô sha ieren ve i b@@ an@@ en a dooshima la ga ? Z@@ u@@ ngu mhôônom shi den kwaghbo Yesu yange fa er kwagh a gbe uumace a mhôônom ma Yehova kpishi je yô . Yehova doo u ishima shi u fa dedoo wer ngu nengen sha a we doo doo . KA I doo se u lamen sha akaa a lun se a inja , aa a lu se sha ishima yô . Ro@@ y kaa ér : “ M eren tom ayange atar ken kasua , Pe@@ t@@ ina di eren tom ayange ahar . Shi B@@ ur@@ r@@ us yange tsaase wan u A@@ gri@@ pp@@ ina u nomso , u kiriki , u i yilan ér N@@ er@@ o la u va eren tom tor , sha u tesen un ityav mbi nôngon . Ú F@@ AT@@ YÔ U P@@ A@@ S@@ EN K@@ P@@ A ? Ka ken hemen una va kar a angev man ku shi una ‘ ese ior m@@ liam sha ashe ’ kera ye . — Mpase 21 : 1 - 4 . 15 : 1 ) Mkaanem mara lu ma gbil@@ ini@@ gh ga . Kwagh ne tese tahav mbu Yehova a lu a mi a ik@@ ighir shio , mbu sur@@ un mba@@ y@@ in@@ an@@ asema ishima la . Doo u se ôr ve kwagh u una vihi ve ishima ga , kpa se ôr ve kwagh u una taver ve a taver ishima yô . Ka sha igbenda i nyi nahan Yesu yange dondo aeren a Yehova ? Aluer se kpa se mba eren akaa a doon Aôndo yô , se nôngon sha afatyô wase cii , se luun per shighe u i gbe u se er nahan yô , sha er se er kwagh u sha ishima i Yehova man Wan na , Yesu yô . Ôr ken Bibilo you Ve mban ne ve kange ishima u lun a an@@ za a a tese ér mba eren tom sha atindi na kpa ? ( b ) Lu hanma shighe Yesu hii u l@@ ôôn iv@@ or nee , man yange hii u l@@ ôôn i nena ? Aluer u wa ago@@ yol tsembelee yô , u ‘ fa er i doo u ú ôr kwagh a hanma or yô . ’ — K@@ ol . Kp@@ an yange nana zer gban to@@ ho gbem yô , i gber nan ikyav sha ic@@ u@@ l , man ashighe kpishi ikyav la i lu ish@@ ange@@ b@@ a@@ ac@@ aa i F , sha ityough ki ishember i ken zwa Buter i í yer ér fu@@ g@@ itive la , inja na yô ér , or u gban to@@ ho . Gba u ityom i Aôndo i kpilighyol la ia mgbegha se u eren nyi ? Nahan i er Yesu atsan a nyoon kpishi , je yô Bibilo kaa ér , “ a eren mbamsen man u@@ zamber sha imo i g@@ enger g@@ enger man shi a m@@ liam ashe kpaa . ” ( Or@@ pa . 7 : 16 ) Aluer se mba eren as@@ enge ashighe agen yô , a na kwagh a za a doo , a lu hen ya shin hen iji@@ ir@@ tom shin shighe u se eren kwagh a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev kpaa . ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Aluer se dondo kwaghwan u injaa ne yô se kporom ikyua hen Aôndo wase u a hembe kwaghfan cii ne . M v@@ ôr shi iyol kpa i kp@@ em . Shighe u a nder ior shin ku la , alaghga tsô akaa aa gema kpishi sha gbenda u uumace ve ye ikyar la . * Er i lu cii kpa , yange shighe va kom yô , Ab@@ es@@ al@@ om maa er ishima na . M ngu zuan a iember sha u tesen ior Bibilo shi wasen ve sha u ve hen kwagh u Yehova man akaa a a t@@ ende zwa ér una va er ken hemen sha ci wase la . Gba hange hange u mbamaren vea ver ikyav i dedoo . 13 , 14 . ( a ) P@@ ania ugen yange zua a kwase ugen shighe u due kwaghpasen kpa kwagh fa gban un a na ga sha ci u nyi ? ( Mpase 11 : 15 ; 12 : 1 - 5 ) Kpa , sha shighe wase ne yô , akaa nga kpishi a a tese wanger wanger ér , Tor Mesiya hii u hemen sha ken inyom i 1914 yô . Ken “ ashighe a ican ” ne , Mbakristu mba jighjigh mba wan ishima a ah@@ endan a vihin tsung man mbamzeyol mba hen tsombor man ian@@ g@@ ev man mbamzeyol mba sha kwagh u iny@@ ar man atsan a ken ishima man ku u mba@@ doon se ishima la man mbamtaver mbagen . ( Aerenakaa 9 : 1 , 2 ) Shi ka va kom er inyom i 44 S.@@ W . la yô , “ H@@ er@@ o@@ de za ave sha u una er mbagenev ken nongo u Kristu ican . ( Pasalmi 14@@ 1 : 5 ) A@@ zende a Aôndo a doo a ishima yô , aa fatyô u wasen we u lun a aeren a dedoo . — Ôr 1 Mbakorinte 15 : 33 . Aôndo ôr kwagh sha ikyev i Amo@@ shi , kaa ér : “ Wan man ter u nan ka ve zua hen wan@@ kwase môm , sha u hông@@ or a icighan@@ ti Wam . ” Yange t@@ il@@ in ikp@@ any@@ ar i Yesu man i mbaapostoli mba 12 mbara . Nahan a tôô un , hingir wan na . Yehova yange mgbegha profeti Mal@@ aki ts@@ eng@@ ap@@ asen akaa a Yesu ter ken injakwagh i u@@ wua man iv@@ or i bo la , anyom kar u@@ deri imôngo cii Yesu va ôr injakwagh shon ye . Anmgbian u nomso ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la yange lu a angev mbu ken it@@ you anyom kpishi , mba yer un ér A@@ le@@ x . A kaa ér : “ Yange mea lamen a Yehova ken msen shi mea keghen ato a na , shighe u m lu ôron Mkaanem nam la yô , m zua a iwasen kpishi . ” Nenge er kwagh ne a tese gbashima u Or@@ kur@@ an@@ ilev wase u T@@ amen la a lu a mi u kuran se shi wan ikyo a vese la sha wono ! Sha shighe ugen la , Peteru lu a mnenge u Aôndo sha kwagh ga . ( Mat . Kwagh er doo yô , Davidi yange kpe anyom dubu môm nga karen yô , ikp@@ ela i mbatyomov yôô m - mar u Mesiya hen mbakur@@ an ilev , mba ve lu kuran ilev vev ken to@@ ho ikyua a Bete@@ le@@ he@@ m yô . — Luka 2 : 4 , 8 , 13 , 14 . Cii ve mase eren shiada yô , mba ve lu ken M@@ kohol u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la cii ‘ nenge ishigh nagh lu er ka ishigh ki ort@@ yom u Sha nahan . ’ I@@ YO@@ L@@ B@@ E@@ EN — ka a ter ish@@ ember@@ ti ne nahan kanyi ka i va u ken ishima ? Kwagh@@ wan u mbag@@ anden mba lun a kwaghfan la wasem , m@@ sur@@ shima ve taver mo ken ican , shi iky@@ ar@@ yan ve na uma wam hemba doon . Kpa gema ka kwagh u mimi u Mkaanem ma Aôndo ma kaa yô . Mar@@ co@@ s hingir u ha@@ an do shi n@@ um@@ un gbenda . Se nenge nen kwagh u Bibilo i er se sha kwagh u ip@@ yaven i Ga@@ di i ken Iserael la , nahan se zua a mlumun sha mbampin mban . Se doo Yehova ishima je ka u henen a hen ga . Anmgbianev Ve Z@@ a Hemen u Do@@ on Ne Ishima , 11 /@@ ⁠ 15 Yesu yange kaa ér : “ Yô , eren nen msen nahan , ner : . . . tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” — Mateu 6 : 9 , 10 ; Daniel 2 : 44 . Ka nyi ve nengen ér i hemba gban we kwagh@@ a ? Ka tom shin ka mlu wou vea Yehova ? Akaa ne cii na yô , mpin u vesen due ér : Aôndo kuma u hemen u@@ um@@ ac@@ ee ? ( b ) Lu kwagh u taver ga u Satan yaren tom a ajiir a t@@ ung@@ un iyol a Mbar@@ o@@ ma la u h@@ ônon Mbakristu nena ? ( Daniel 7 : 2 - 7 ) Daniel kaa a vese ér iny@@ á@@ m ne tile sha ityough ki “ u@@ tor ” shin ity@@ artor i yange i hemen ity@@ artor igen sha ad@@ ondo ad@@ ondo la . — Daniel 7 : 17 , 23 . ( Mbafilipi 4 : 15 , 16 ) Shighe u anmgbianev mba ken Yerusalem lu ken ibanave kpaa , anmgbianev mba ken F@@ ilipi ti@@ mb@@ ir ga je er iyua kpishi je hemba agee a ve ken inya . Yange mea za ken ityar igen mea tagher a anmgbianev mbagenev mba i vande wu@@ hen ve ken pur@@ usu anyom anyom sha ci u ve tile sha mimi hen Yehova nahan , kwagh ne a taver jighjigh wam u nan kpishi . Takerada u Or@@ pasenkwagh 12 : 10 kaa ér : “ Or@@ pasenkwagh ker er una zua a akaaôron a dedoo , man kwagh u i nger jighilii yô , ka akaaôron a mimi je la . ” Aluer mba ve we ishima u va eren nom shin kwase la kav inja i tindi u i we ér se er nom shin kwase “ ken Ter tseegh ” la yô , kwagh ne una wase ve nena ? F@@ am ugen ngu gbe yô , af@@ ishi a bran@@ ci kaa a vese ér se pase kwagh ken ic@@ ile i í yer ér G@@ as@@ p@@ é Pen@@ in@@ su@@ la se tser ; ic@@ ile ne ngi sha kpe u zege@@ mnger u tar u K@@ an@@ ada , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la . Umbur kwagh u ngô ugen u lun or@@ maren tswen , u i er kwagh na ken mhii u kwaghhenen u a kar la . Mba@@ za@@ mb@@ er@@ akaa er mba kpen angahar kua mba@@ ap@@ ir@@ ashe man kasev mba lun a mbayev sha ave nahan ngee ken ityar ne . ( 1 Timoteu 6 : 11 ; 2 Timoteu 2 : 22 ) Shi Yesu kpa yange ôr var var e̱r i gbe u se za hemen u nôngon kwagh tsung yô , á kaa ér : “ Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na ” la . Mbagenev na jighjigh ér , yange i hii u civir Aôndo ken shin@@ ago@@ ge sha shighe u i nan@@ de tempel u Yehova shi i yem a Mbayuda uiky@@ angen ken Bab@@ ilon ken inyom i 6@@ 0@@ 7 zan zan 5@@ 37 Cii man Shighe u Yesu la . 3 : 17 - 19 ; K@@ ol . Jigh@@ ilii yô , Bibilo ngi a amba ati@@ i a lun a inja nahan ne u@@ deri u@@ deri . 13 : 8 - 10 ) Sha nahan yô , gba u se za hemen u tesen mba@@ wan ndor a vese dooshima . Yesu yange ôr kwagh t@@ ér ikyuryan ne shighe u ver iniongo i M - umbur la , á kaa ér : “ I@@ y@@ ongo ne ka i@@ kur@@ yan i he i ken awambe A@@ m a i he@@ e sha ci wen ne . ” I@@ can ia fatyô u tesen se u hemban suur sha Yehova shi ia wase se se eren msen kpoghuloo shi se hemba veren ishima u ôron Bibilo shi eren kwagh u se lu ôron la kpaa . Bibilo shi ôr kwagh u ior kpishi mba yange ve er kwagh a mbagenev sha mimi yô . Kpa u hemban cii je yô , ve lu ij@@ en ken jijingi . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti ne ngi ôron kwagh u or u nan ban a kwaghfan ga , kpa ka “ or u nan vende u suur sha Aôndo la i̱ lu ôron ye . ” “ Ishim@@ averen keghen myom ” la i wasen or u wan ishima nena ? Ity@@ ôkyaa yô , Mbak@@ eni lu tsombor u ter@@ k@@ em u Mose . I@@ d@@ ye@@ legh á K@@ ôr Nan ” Yô Ka an nana shi y@@ im@@ am sha ik@@ ev i iyol i ku@@ ugh nee ? ” S@@ ul@@ li@@ van ( A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 19@@ 65 ) ; K@@ la@@ us J@@ en@@ sen ( O@@ k@@ to@@ ba 15 , 19@@ 6@@ 9 ) ; Ma@@ x L@@ ar@@ son ( Se@@ te@@ mba 1 , 19@@ 8@@ 9 ) ; H@@ u@@ go R@@ i@@ em@@ er ( Se@@ te@@ mba 15 , 19@@ 6@@ 4 ) ; man G@@ ran@@ t Su@@ it@@ er ( Se@@ te@@ mba 1 , 19@@ 8@@ 3 ) . Shighe a kar nan ve kwaghôron u profeti shon una mase kur@@ en@@ ee ? Yesu kaa vough , wener : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” Ikyav i tesen yô , ishember i “ kuma Un ” la hingir “ wua un sha kon ” shin “ man@@ de Un sha kon , ” nahan kwagh ne tese gbenda u i wua Yesu la wang . ( Mat . ( Mat . 10 : 5 - 7 ; Luka 9 : 1 - 6 ; 10 : 1 - 11 ) Sha shighe wase ne kpa , Yesu ka a nenge ér i tsaase shi i na mba ve lu eren tom u pasen kwagh u Tartor ne la cii iky@@ av@@ mb@@ it@@ omov mbi mb@@ ia wase ve u eren tom ne tsembelee la . ( 2 Tim . Kape ieren i ior kpishi nyian kpa i̱ lu je la . ( 2 Kor . 6 : 11 - 13 ) Zum u or lu pasen we zayol u nan man er i lu nan ken ishima yô , kegh ato a nan . Yehova shi yaren tom a mbatyomov sha u ve nenge sha tom u pasen loho u dedoo . ( Yesaia 22 : 13 ) Aluer ka u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia za hemen u lun aa tahav mbu taver uma wase e̱r yange i̱ taver Paulu nahan yô , saa se palegh mba ve lu a imba jijingi u ikyo@@ o@@ gh ga la . Gbenda môm u se kôôm i̱ yô , ka u timen fan m@@ lu@@ a@@ inja u aeren a wang . ( a ) Yange Yesu kav kwagh u m@@ nzughul u nzughul a or la nena ? Takerada u ngeren ati a ior mba pinen ér i naan ve magaz@@ in . ( Mbaromanu 6 : 23 ) Akaa agen nga a i gbe u saa hanma or nana er keng ve nana kuma u zuan a iyua la yô . K@@ am@@ er@@ on : Jigh@@ ilii yô , J@@ on , profeti Daniel iyol na je kpa yange kav kwagh u Aôndo kaa ér a nger la ga ! S@@ en kwa u sha utar la yô , Aôndo pase Paulu ér una dugh un “ saa ken iyol ” sha ivande ga . Ken mpase u i tese apostoli Yohane la , Yesu h@@ enda ny@@ inya u pu@@ pu@@ u , sha u una nôngo ityav a mba ve hendan a Yehova la , una hemba ve yô . Daniel yange ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen a gbenda u vesen , u ci@@ er@@ yol u tor ne una tim ior shighe u ityav mb@@ ira la . A nger ér : “ Una tim kwagh kera je á ci@@ er iyol . ” O@@ ru@@ m@@ ace u vough nana fatyô u tilen sha mimi , tan ikyaa a Aôndo , shighe u “ if@@ er@@ or ” a te@@ v nan a ican kpoghuloo je kpa ? ( E@@ s@@ era 3 : 2 ) Kwagh u a hembe gban we ishima yô , ka u keren sh@@ a@@ gba u tar ne , shin jighjigh u nan wase u ú tsuan akaa a ken jijingi a a hembe lun a injaa laa ? D@@ y@@ ako u I Y@@ e sha Iky@@ ev i Aberaham La G@@ ab@@ er@@ i@@ el man Eli@@ sa@@ bet@@ u yange ve su@@ gh un sha ase@@ mber ne sha u tesen ér ve kav ian i i@@ civirigh i Maria lu a mi la , gadia gba u una mar Mesiya . Nahan kpa , ma ijiir i môm tsô Bibilo kaa ér se eren msen hen a na ga . ( Y@@ ak . 4 : 4 ) Heela tseegh ga , Mbakristu mba@@ aiev mba kera fe yangen ior vev iji@@ mba i eren ga . Kanyi i lu sha ci u mba ve veren ashe a Yehova laa ? Tese Nen Ô@@ no@@ v En@@ ev V@@ e@@ ̱ So@@ o Yehova , 9 / 1 42 : 1 - 3 . ( Pasalmi 37 : 1@@ 1@@ b ) Hegen je kpa se mgb@@ ough a bem ken paradi@@ so u ken jijingi u a lu ken tiônnongo u mimi u Mbakristu la . Nahan a pine wener , “ Ka han@@ mô wase nana lumun ér atindi a i we sha kwagh u ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh la ka a mimi ga , kpa a doo nan u nyôron i ? ” Nahan cii kpa , ior umiliôn umiliôn na jighjigh ér or ka nana kpe yô , jijingi u nan a due , nan za lu uma ken tar u u@@ jijingi . Ka sha nyi gbenda nahan a kure ijir “ fese je ” ? 1 : 29 . Er m tindi un takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Bo@@ a@@ shi yange er hanma kwagh sha tahav nav cii sha er dyako u anmgbian na — E@@ lim@@ ele@@ ki , nom u Na@@ omi u kpe kera la — a̱ de karen hen tsombor u E@@ lim@@ ele@@ ki kera ga yô . Yesu yange lu uma na akuma akuma , nahan lu a akaa a iyolough kpishi ga . ( Mat . Ka sha nyi gbenda nahan ishima i legh legh ia fatyô u bu@@ ghun gbenda sha er or nana ngohol mimi u Kristu laa ? Anmgbian ne ko@@ ho tser la been yô , se hii u za pasen ior kwagh sha uya vev . G@@ um@@ or ugen yange zua a ter u sar un u lu a mi ken uma na tsung la nena ? Yehova nengen nahan yô , a kaa ér : “ Ve undu gbenda u M kaa ve M@@ er ve̱ za sha mi la kera kpaa . ” ( E@@ ks . K@@ era je kpa ka dooshima a lu it@@ ine i mcivir u wang ye , man kape una za hemen u lun kpaa je la . Ishima yase i i yen la ngi er ago@@ go a a gbe le@@ ti shin a yevese kpishi nahan . Shi aluer mba@@ du@@ ghun ior akaa shin i@@ kpa man mbai@@ in ke ’ u@@ k@@ ent@@ i man mba@@ yan inyaregh man mbatomov mba wan any@@ ighe man mbat@@ im@@ en@@ sh@@ a@@ akaa mba eren ci@@ m ci ci@@ m kera mba ga nahan a lu nena ? Tese Ve Kwagh u i Lu u Vea Er Jigh@@ ilii Yô Yesu lu er ati@@ ca a injaa agen nahan , gadia a fa dedoo ér gbenda u hemban doon u henen kwagh yô , ka u eren kwagh shon . Ikyav i H@@ es@@ e@@ k@@ ia man Han@@ a man Yon@@ a la tese se kwagh u injaa ugen u i gbe u se er zum u se lu eren msen ken mzeyol u se tagher a mi yô . Aluer Mbakristu mba beenyol mban mba henen kwagh sha inja her yô , i ôr ve hanma kwagh u i soo u eren sha ci ve la cii . Ikyav i bo i upristi la yange i na yô , Mbayuda hii u nengen mcivir u Aôndo ér ka kwagh u injaa ga . ▪ K@@ Ô@@ M@@ AT@@ I@@ I U H@@ E@@ M@@ EN U@@ K@@ Ô@@ M@@ AT@@ I@@ I C@@ I@@ I : Ka mba ve hemen u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mbagenev mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine la ve kohol ve hingir kô@@ m@@ ati@@ i ne ye kua aka@@ we u un kpa a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la . U ôron sha injakwagh yô , awambe a A@@ bel yange lu v@@ aan yilan Yehova Aôndo ér a or iyev . Ken im@@ ese : Shighe u m lu eren tom u sôron atôônanongo ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia la Ken iy@@ an : vea mbamaren av Ishim@@ a@@ verenkeghen i mba ve lu eren tom u civir ke ’ atô u te@@ mbe u tempel u ken jijingi u Yehova la ka nyi , man ka unô ve lu ember a ve ? Una lumun ér i mee se i hemba se agee ga . — 1 Mbakorinte 10 : 13 ; Mbaheberu 10 : 36 ; Yakobu 1 : 5 – 8 . Ka m@@ ze@@ hemen u tseer tseer u nyi ônov mba Shi@@ on ve zough a mini ? U S@@ ôron Eren Aôndo Amo@@ shi yange tôô kasev mba Sam@@ aria mba u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav doo ve kpishi la kar sha ib@@ ua i Ba@@ sh@@ an . 4 : ​ 1 - 11 ) Yesu ver mbadondon un ikyav i dedoo je gande ! Kpa , ka sha ci u mbamtaver mba mlu wase u he ne a ve a mi la . ” Ken av@@ aa ag@@ enegh yô , noov ka ve nzughul a kasev vev shin kasev ve nzughul a noov vev . Kwagh ne na yô , a er idya . Alaghga shighe u yange u lu kwa@@ v la u fa u eren kwagh a ior sha inja , shi alaghga shighe u ne lu sô@@ ôr ayol a en la mfe ne seer . A@@ kav ne tese ér msen una fatyô u wasen se u lun a vangertiôr . Nahan a sôn Aôndo u mimi la ken msen ér : “ U@@ ng@@ wa imo yam ; de kera cir@@ in to@@ gh O@@ ugh sha u ungwan i@@ ôôn yam man m@@ liam am kpaa ga . ” Gba u se luun bem bem hanma shighe cii , i de lu shighe u se dugh kwaghpasen la tseegh ga . 10 : 1 , 2 ) Aluer se kpa se mba eren mbamsen asev a ishima i môm yô , se fatyô u nan jighjigh ser Yehova una ungwa ve . Ro@@ ber@@ t : M nenge mer akaa aa va lu gu@@ da . Nyian kpa , kape Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba ve lu anmgbianev mba i shigh ve mkurem la ve lu wasen nongo u Kristu u sha tar cii la sha u ú lu ken mzough je la . Doo u Mbayuda yange ma ve ngohol Yesu sha ci u nyi , kpa ve gema ve er a na nena ? Alaghga mbaapostoli mba utar mban yange vea ungwa msen u Yesu lu eren la ga , kpa a shi nan kpa , yange vea kav er shighe la lu shighe u be@@ elee ga yô . ( M@@ ar . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér , ve de eren msen er Mbaf@@ ar@@ ishi mba ve lu “ mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev , ” mba ve henen ér ve ne@@ er perapera la nahan ga , gadia mcivir u ve civir Aôndo ken igbar la cii lu ikp@@ ar@@ ashe tsô . ( Mat . M@@ taver u I T@@ aver u N@@ go@@ ho@@ l Mimi La Un yô yange va mase kaven er kwagh u dedoo a dugh ken mk@@ ange u un kange ishima u ‘ pasen loho u dedoo sha gbashima ’ la yô . M kav er yange m wa ityough ken ini@@ umbe la kaa ikyaa inya yô . Mbagenev mba nengen mo ér m ngu or u vi@@ an ken jijingi kpa ? ’ Alaghga ú lu a tahav sha imba tom i kimb@@ in sha uwer i ú eren la ga , shin ijiir i ú eren ú la kpaa ga , kpa alaghga igbenda igen ngi ken uma wou í ú fatyô u lun a tahav sha í yô . Ka nahan ve or u hiden a iyol ijime ka nan ver ishima nan timen ken Bibilo shi nan ôron Iyoukura man Awa@@ ke ! T@@ A I@@ K@@ Y@@ A@@ A A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ( Mateu 22 : 37 , 38 ) N@@ ongo ú Yehova nyian ne ngu er ka upristi mb@@ al@@ an@@ enkwagh mba sha ayange a Mal@@ aki la ga , ka ve tese kwaghwan u ken Ruamabera u a wasen se u nan Yehova icivir la sha u dondon mbam@@ ne mba Aôndo . P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I u T@@ amen A@@ ron yange tile hen h@@ unda u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u Yehova sha iyange igen pe@@ pe , kôr gb@@ ande na u nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon sh@@ imi . Wan u C@@ l@@ au@@ de@@ te va kpen yô , kwase shon mough za sôr un shi kaa a na ér hegen u wan na a kpe ne un va ér una va nenge aluer a na Aôndo na jighjigh her yô . Pro@@ feti Samuel zough ashe sha a na yô , a doo un ishima je yô a kure ken ishima na ér ka wan@@ i@@ unda u Y@@ ese ne Aôndo a tsough ér a̱ lu tor sha ityough ki Saulu ye . Nahan kpa , m venda atindi a Bibilo a sha kwagh u aeren a wang la , nahan m undu un m za kohol wan@@ kwase ugen , u m lu van@@ den sô@@ ôr yô . Hegen ne , se kav inja i akaaôron a profeti a yange “ i ci@@ r , ” a yange lu kwagh@@ myer anyom udubu imôngo , kpa a lu kuren sha mi hegen sha shighe u mkur ne . ( D@@ an . Utor mba sha won ve mough ah@@ endan , mba@@ vesen kpaa ve zua imôngo , ve hendan a Ter kua shi a Kristu Na kpaa . u A@@ ip@@ or 22 , 200@@ 3 , peeji 18 - 21 ; man u J@@ an@@ awar@@ i 22 , 199@@ 5 , peeji 11 - 15 . Kpa sha mimi yô , saa or a nenge a ku ashe ve nana kôr cio u yan kwagh u ior ve ye ga ye . ” Aluer ú er nahan yô , jighjigh wou u nan la una taver shi una seer bu@@ ghun we ashe a ishimaverenkeghen i uma ken paradi@@ so shin tar ú ua va “ mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan ” la . — Yesaia 11 : 6 - 9 . ( M@@ ika 4 : 1 , 2 ) M@@ ika yange kpe ica i gba cii ve kwaghôron u profeti la va kure ye . ( a ) M@@ kenger u David yange kenger sha kwa@@ v@@ aôndo tugh la bende a na nena ? B@@ em , u a lu vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi la , ka shighe u ayôôso a lu ga , ishima kpa i lu zan or iyol sha ma kwagh ga yô . I@@ ca kera gba ga je maa ior shi hide hii u vendan hemen u Yehova u sha dooshima la . Su@@ el@@ l@@ en Ho@@ y pine ken takerada na u a nger i yer ú ér C@@ ha@@ sing D@@ ir@@ t la wener : “ Shi se mba wang er ngise se lun la je kpa ? ” M@@ doo u Yehova lu doon ve ishima seer a seer la wase ve u tsuan kwagh u vough . ( Yohane 14 : 1 ) Yesu yange ôr mbaapostoli nav kwagh ne er shighe mase shin kpuaa u vea tagher a akaa a vihin tsung yô . * Or@@ vesen u t@@ so la nengen a Yon@@ a yô , a nder un a kaa a na ér a̱ er msen hen aôndo na er hanma or kpa nan lu eren nahan . Sha shighe u Maria lu henen makeranta la cii , ati@@ ca na man mba ve nyer k@@ l@@ ase môm a na la za hemen u nan un icivir sha kwagh u yange er ne . Gba u se ungwan imo i Yehova di tsô ser a kaa ér se er nahan ga , gadia inyam kua az@@ ô@@ v kpa vea fatyô u ungwan un sha imba gbenda la . ( M@@ ar . 1 : 27 ; Y@@ ak . Doo u se eren msen sha ci u mbananjighjigh a vese imôngo sha ci u nyi ? 5 : 18 - 20 ; 12 : 6 - 11 ) Sha ayange ase ne kpa , Yehova ngu kuran ior nav . Mbakristu mba@@ jighjigh vea lu inja e̱r agee yina ve , mba “ mba@@ ats@@ anev ” nahan . “ M va sha u b@@ un@@ den a b@@ unde [ atindiakaa ] ga , kpa ka u eren sha mi vough . ” Kwagh ne zua sha kwagh u Yesu iyol na ôr yô , ér : “ Mo M ngu gbenda man mimi man uma kpaa . A shi nan kpa profeti la lu ôron kwagh u duen ken “ won@@ gar u Yerusalem zan shin P@@ ev u H@@ in@@ om ( Ge@@ h@@ en@@ a ) , ape i nan@@ den ior i naan nagh a mi sha shighe ugen la . ( Y@@ er 7 : 31 ) I@@ jiir ne yange i va hingir ijiir i ior mba ken gar la ha@@ an ih@@ yôugh@@ n@@ ough her yô . ” Kwagh ne ka sha u kuren kwaghôron u profeti u doon tsung u i nger ken takerada u Yesaia la , ér : “ Sha ayange a masetyô yô , u@@ wo u iyou i TER [ mcivir na u mimi ] ua tile dông , ua t@@ av sha ua hemba i@@ wo cii , . . . akuraior cii aa k@@ ôndo sha u i@@ u@@ u . ” Nahan cii kpa , se fa er mba ken tiônnongo cii vea fatyô u eren kwagh u una na mbamkombo asev vea maa mbagenev kpishi yô . Af@@ ishi a bran@@ ci shin mbatamen mba ken tiônnongo mba a ian i tsuan t@@ wer sha ci u ma Orshiada ga , aluer nan pine ér i ôr nan kwagh u nana er je kpaa . ( G@@ al . Shighe u Yesu lu a va shin tar ga la kpa , Yehova naan uumace tom u injaa ér ve er . N@@ agh K@@ u Uma Ka er u tese wer u ngu jighjigh shi ngu a mimi iyol ve mbatamen vea lu a vangertiôr ér Yehova soo ér i seer nan we ityom ken tiônnongo ye . ​ — Ps . 10@@ 1 : 6 ; ôr 2 Timoteu 2 : 2 . Bibilo kaa ér : “ Mba ve lu ungwan Un cii , kpiligh ve iyol sha mkav Na man sha mbam@@ lumun N@@ av kpaa . ” — Luka 2 : 47 . ( Aerenakaa 8 : 34 ) O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la yange za ken Yerusalem sha u za civir Aôndo , man a̱ shi nan kpa yange sôn Aôndo ér a̱ tese un kwagh u una er yô . ( Pasalmi 46 : 9 ; 7@@ 2 : 7 ) Yesu Kristu u i ver un tor u Tartor shon la una ‘ yima or@@ ibanave , man ic@@ an@@ or kua mba@@ ats@@ anev sha mk@@ ighir man i@@ pi@@ la . ’ Akaa A Se Eren a Tar Ne “ Una K@@ ure I@@ jir ” Aluer ve hide yô , se ngohol ve sha gbenda u tesen ser se mba a mnenge u Yehova la . Tsô a kaa ér : “ T@@ ere , se tsa keren k@@ ak@@ a sha ican , kpa se zua a ma kwagh ga ; kpa sha imo You yô , me haa u@@ kp@@ er . ” Sha ci u er mbamaren kera yaren tom ga yô , ve lu hen ya vea mbayev vev , ve tesen ve shi ve n@@ umb@@ en vea ve shi ve lamen vea ve . Kpa shighe ngu van , a kuma je ve , u mba ve civir sha mimi yô , vea civir Ter ken jijingi kua ken mimi , gadia ka mba ve civir Un nahan ne je Ter A keren ye . Shin er nongo u hiihii u Mbayuda hide ken tar ve anyom kar hemba 60 nahan kpa , Yerusalem lu a ngee a ior ga . Kanyi kwagh ia mgbegha se u nan sha u bem u Kristu a̱ lu or@@ hemen ken asema as@@ a ? ‘ Aôndo ka iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Yesu ’ sha nyi gbenda , man er nan ve se ne jighjigh ser tartor na ka u perapera ? Akaa kposo kposo a a lu ikyav ne la , er m@@ vihi u tar u lu vihin seer a seer la man tom u pasen kwagh u Tartor sha tar la nahan cii , tese ér se mba ken shighe u ‘ mk@@ ur@@ tar . ’ ( Mat . 9 , 10 . ( a ) Yehova tese Yon@@ a ityesen i nyi ? N@@ agh ku Yesu ku ku p@@ aa se sha asorabo a ase la , man mnder na u shin ku la tese ér ku ua kera lu ga . 3 : 24 , 25 — “ M@@ p@@ aa u a lu ken Kristu Yesu la ” ci@@ r “ asorabo a i vande eren tsuaa ” la , je er i lu a na i@@ w@@ om shon ga la nena ? Ashighe agen yange i hii mkohol sha ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin pe@@ pe , i er un zan zan ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin a ut@@ u . ( 1 Mbakorinte 2 : 10 ) Sha nahan yô , doo u se sôr ian se ver i henen kwagh se iyol yase , shin doo ga ? M@@ samber ne yange lu gbenda u Yehova tese dooshima na a uumace mba ve kuma u waren mbara je la . Sha nahan yô , er se lu eren tom wase la , se fatyô u kaan er profeti Yesaia kpa yange kaa nahan ér : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O t@@ indi@@ m kua Jijingi Na . ” ( Yes . Yô , nana̱ pase ase aeren a nan a sha ishima i legh legh i i lu a kwaghfan la sha zende u nan u dedoo . ” — Y@@ A@@ K . U tesen ikyav yô , orgen ngu , mba yer un ér D@@ en@@ n@@ is , kwase na di mba yer un ér J@@ en@@ n@@ y , hanma shighe yô ka ve wase u maan Iyou i Tartor . Kwagh ugen yô , aluer se ya ikyar i dedoo vea mba nengen sha mba@@ beenyol yô vea hemba wan ikyo u nengen ér ve er sha jighjigh u nan u anmgbian u beenyol u nan lu sha ikyev ve la . Se lu nen a “ dooshima u mimi u hen anmgbianev ” la , nahan se ‘ doo nen ayol a ase ishima tsung je . ’ — 1 Peteru 1 : 22 . Ka akaa a nyi nahan i gbe u se sôr ken uuma asev sha er aeren a ase a Mbakristu la aa seer duen tseegh tse@@ egh@@ lee ? Er Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar kpe@@ hen ish@@ or nahan kpa , lu Yehova tu@@ ur tor u fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga ne ér a va ta num sha Yerusalem ye . P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la “ ve kua a na , ve seer bu@@ ghun un gbenda u Aôndo wanger wanger . ” Ken makeranta . Yange Yehova er nyi ? Or u t@@ so a ur a nan kpa nan ker ave sha g@@ ung@@ ur@@ kon yô nana fatyô u wan ishima keghen gbem aluer nan fa ér mba van u va yiman nan yô . Nahan aluer sea soo u eren nom , kpa se mba a zua a mi ga je kpa , hemba doon u se lu kwa@@ v hen shighe la . ” ( 1 Tim . ( 1 Kor . 15 : 5@@ 8 ) Heela tseegh ga , u civir Aôndo a ishima i môm la ka a wase se u “ keghen m@@ ve u iyange i Aôndo ” la . — 2 Pet . 37 : 5 - 7 ) Yehova kpa ungwa mbamsen vev , nahan a tindi ort@@ yom môm ken af@@ o a Mba@@ shi@@ ria , za wua mbau@@ ty@@ aav 18@@ 5@@ ,000 hen tugh môm tseegh . Aluer se kegh ato a mbananjighjigh a vese imôngo sha mimi shighe u ve lu yan ican yô , se su@@ r ve ishima kpishi . Yehova yange wase Mbah@@ enen Bibilo ve kav inja i atesen a mimi a hange hange a ken Ruamabera , a Mbakristu Mba@@ aiev yer sha atesen a ve ica i gba la . John C@@ al@@ v@@ in lu or@@ hemen ad@@ ua u zan iti kpen kpen ken gar u J@@ en@@ i@@ va , kpa un kpa va hingir u lun a tahav sha akaa a pati@@ i tsung je . Ka sha dooshima je A vande veren se sha u Una lumun se ye , se̱ lu ônov N@@ av ken Yesu Kristu , sha m@@ we u A wa ishima la ye , ka sha ci u iwuese i á wuese iengem i mlumun Na u sha mh@@ ôôn u A lumun se ken U@@ do@@ on@@ shima la . Sha nahan yô Saulu gba un iy@@ uh@@ we je nôngo kwa tar ér una wua un . N@@ ongo u Yehova ngu yemen hemen hemen , nahan se kpa se yemen hemen a u imôngo . 6 : 33 ) Mkaanem mara maa wase se u fan i@@ ember@@ yolough i ia lu se a iwasen man shighe u se vihi sha mi la nena ? As@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba i gbe u vea ya dyako u Tartor u Mesiya a Yesu imôngo la mba shin tar ne her@@ egh . T@@ so@@ mbor ugen yange u za mkohol u vesen , ngu hi@@ di yô , u nger washika u nan iwuese , u pase ér : “ M@@ kohol ne kôr se ken ishima tsung . A nger ér : “ I haa dooshima u Aôndo ken asema ase sha Icighan Jijingi . ” — Rom . Kpa hemba doon un u eren kwagh u shami ga , a u lun vea mbamaren nav man tiônnongo la . Ikyav i tesen yô , aluer se time sha uma u Yesu yô , se nenge er yange eren a ior yô , nahan se hen u kaven un . ( Yohane 12 : 1 - 8 ; Mateu 26 : 6 - 13 ) Yesu fa je ér “ shighe Na kuma u Una due shin tar ne , Una yem hen Ter na yô . ” Er nahan yô , B@@ in@@ tu pase un ken Bibilo er i hii ve ior ve kpen yô , man ityôkyaa i se fatyô u lun a ishimaverenkeghen ser a va nder ior asev mba doon se ishima mba ve kpe la kpaa yô . — Aerenakaa 24 : 15 ; Mbaromanu 5 : 12 . Mkaanem ma Aôndo yange ma tsengaôron kwagh u mnder u shin ku ne . A pase wener : “ M@@ nenge mer ka iveren je Aôndo a n@@ em ye , sha ci u mo vea kwase wam se mba dugh kwaghpasen imôngo shi henen kwagh imôngo shi civir Aôndo imôngo . Peteru shi ôr kwagh sha kwagh u ieren yase a mbau@@ tahav mba tar ne la . ( Ps . 65 : 2 ; 6@@ 6 : 19 ) Se nenge a mimi u mkaanem man sha kwagh u Eli@@ es@@ er , wanakiriki u vesen u Aberaham la . ( 1 Kor . 6 : 10 ; 1 Tim . 3 : 8 ) Shi a@@ dooga imoshima i Mbakristu kpishi ia yange ve ku@@ aa u man m@@ sô@@ rom cii ve eren akaa a ken jijingi ye . I gema iti i Aôndo la ken zwa T@@ iv ér “ Yehova . ” Yange bee ior angev ken ic@@ ile i M@@ el@@ it@@ a , ape ior hii u kaan ér ngu aôndo la . ( Luka 19 : 12 ) In@@ j@@ akwagh i profeti ne kure sha mi nena ? Yange sea za nyôr hen ma gar yô , se hii keren ijiir i tsan . U fa kwagh u R@@ ah@@ ab@@ i yange kav sha kwagh u mba@@ van@@ nya mban kpa , man u fa kwagh u yange er kpa ? — Sha an@@ shighe kpuaa u Yesu pase kwagh shin tar ne la , yange tese averen a hemen u Aôndo ua va a mi sha shighe u una hide a hemen uumace la . S@@ aa se lu a kwaghfan u Aôndo shi se lu a mkav ve se kôr cio u eren t@@ wer sha gbenda u Ruamabera a lumun a mi ye . Nahan Yesu lu a ter ken uumace ga . N@@ gi@@ se or@@ fankwagh tsu@@ la ugen u i yilan un ér F@@ ri@@ ed@@ rich N@@ ie@@ t@@ z@@ sc@@ he yô gber takerada na ugen na u iti ér The An@@ ti@@ ch@@ rist ( An@@ ti@@ kristu ) . Mbaiserael mba hemban@@ ato mbara kpa i na ve ian i been a akaabo a mcivir u Ba@@ al va a mi ken tar ve la kera . Hen shighe la Me hide a ven , hen shighe u Me kohol ne la , gadia Me na ne@@ ̱ due a iti , man ne@@ ̱ lu a iwuese kpaa ken akuraior a sha won cii , zum u Me gema mlu wen sha ashe a en la , kape TER A kaa ne . ” A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a ke ’ Bibilo ka aa ng@@ ur@@ en iv@@ in yô , mkav wase u se kav Ruamabera la a gba wanger . Z@@ ough a na yô , á seer taver jighjigh u nan u or u ngise p@@ ir ashe ne tese la . ( Luka 11 : 1 – 13 ) Nenge ase er yange vea hen akaa kpishi sha u eren msen imôngo a Wan u Yehova yô ! Bibilo kaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” — Anzaakaa 13 : 20 . “ U@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli ” mbara yange ve lu a ma ityôkyaa i l@@ ahan tahav mbu Paulu laa ? “ Ka i lu se kwagh u ican kpishi u nyôron mat@@ o . Ka Aôndo A Ne ior T@@ ahav Mb@@ u L@@ amen I@@ j@@ ô I@@ gen Y@@ ee ? Doo@@ m kpishi er u ve hen mo nyian yô , sha ci u m ngu a mpin . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr ityough 12 man 13 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Zum u ai@@ ky@@ ôr shin ma kwagh a er or ab@@ u yô , ka er nan lu hen ijiir i kwagh la a er la man hen shighe u kwagh shon a er la ve , kwagh la a er nan ye . Er vôso Davidi nahan cii kpa , za hemen u tagher a mbamzeyol her tsô ; yange ve ban a mbamzeyol ga . Nahan a de u zan mo iyol . ” Shin ka ú ôr kwagh a nan kundu kundu shi ú kegh iyol u him@@ en iy@@ ongo sh@@ on@@ o ? Kpa aluer u ngu nôngon fan igbenda i tesen mimi yô , u va zua a ian i civirigh i “ geman mbagenev kpishi hingir mb@@ any@@ ar@@ ev , ” nahan vea hingir ‘ iember you shin ts@@ ar wou u ihy@@ agh u sha it@@ you . ’ Shin er i lu a na nagh ku ip@@ aan kura ga nahan kpa , er injar i nagh ku shon lu kwagh u b@@ un@@ den ga yô , i hii u yaren tom a ku sha u den mba ve gem ishima sha asorabo a ve la asorabo a ve , er kwase u eren asorabo yum ne nahan . — 8 / 15 , peeji 6 . Yesu maa mase pinen ter na kwagh sha ci na iyol na . A kaa ér : “ T@@ ere , nam icivir hen We , sha icivir i M lu a mi her a We je , er i lu a gba tar ga la . ” Kpa , sha tindi yô , shi ma sha ci u iyôngo igen , i i ne i ish@@ ô , i lu azende a Aôndo di er ngise Aberaham lu cii man shighe u Mbakristu la nahan . — Mbaromanu 4 : 20 - 22 ; Yakobu 2 : 21 - 23 . Ashighe agen m mough hen tiônnongo ugen m nyôr ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go , m yem hen tiônnongo ugen , m tôô a@@ kpa a y@@ uh@@ wan . A kohol an@@ za a dang u eren ne cii a gber i@@ gber i môm ér ‘ ka akaa a a vihin u tor yô . ’ — Anzaakaa 31 : 3 . ( Yesaia 26 : 20 ) Nenge imba er shighe ne i lu shighe u dedoo u wuese Yehova sha ishimataver sha wono ! Ior mba undun mimi ka ve s@@ enge ér ve mba eren kwagh u mimi kpa ve gema ve yer awashima ve u u@@ dugh se ér se de u civir Yehova la . Er A@@ ny@@ ighe u G@@ omoti a V@@ ihi Tar La 3 ( Genese 3 : 1 - 6 ) Er or lu a vande eren Ifa aie ga nahan , kape Adam kpa mayange je or lu a vande eren un aie ga je la , kpa lu un i tsu@@ gh ga . A@@ i@@ e u vihin tsung hemba di u wan or zwa iyol shin u ôron kwagh sha ic@@ ugh gayô u ke@@ hen a kwagh la . Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ iyua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” — Luka 11 : 9 - 13 . U@@ wo u T@@ ab@@ or di lu ken hemen u ig@@ y@@ u@@ ngu i Mor@@ e , hen haregh u p@@ ev u Me@@ gi@@ do la kuma er um@@ ai un@@ yi@@ in nahan . Yehova Ngu V@@ eren Se er Se Su@@ ur sha a Na Yô ( M . U ngu wer msaanyol vi@@ him a vihi ishima ga , kpa m soo di a soo i@@ ember@@ yolough i kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh ga tsô . ” An@@ th@@ on@@ y : Kpa ka nyi jighilii or a er ve a tese ér nan na Aôndo kua Yesu jighjigh sha mimi ? Aluer nom man kwase soo ér vea er iniongo i ember ivese ve yô , vea er nan ve ia lu sha i@@ civirigh ? I wa Mbakristu kwagh ér ve “ venda m@@ we u i wa Aôndo ikyo ga la man asaren a taregh kpaa , [ ve̱ ] zenden [ sha kwaghfan ] man sha jighjigh man sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo kpaa ken tar u ainge ne . ” ​ ​ —⁠ Tit@@ u 2 :⁠ 12 . ( 2 Samuel 7 : 12 - 14 ; Daniel 7 : 13 , 14 ; Mateu 26 : 6@@ 3 , 6@@ 4 ) Umbur wer Yesu iyol na pase ken igbar ér ka un je un lu Mesiya u i vande ôron kwagh na la ye . Mba Ve Lu Eren Tom I@@ vangeli sha Gb@@ a@@ shima Nyian Ne Mimi yô , tom ne lu u kiriki ga cii ! “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . . . P@@ ine@@ ha@@ shi ver se ikyav i civir Yehova sha gbashima je ka u ôron ga ! ( 2 Pet . 3 : 11 , 12 ) Nahan mlu wase una tese ér se mba per ken jijingi shi se na jighjigh tsung ser mkur u bo@@ tar ne mgb@@ ôghom . Se mba lôh@@ ôn we ser , va kohol a vese imôngo . PE@@ E@@ J@@ I 15 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 2 , 47 Takerada u Yobu seer pasen se kwagh u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Satan la . Mb@@ agen ken Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba yange ve hemen tom u kwaghpasen ne kpe kera . Yange gba sha ikyev i Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ W . la . Yesu lu kaan ér mba i shigh ve mkurem mbara kpishi vea va undu mimi , nahan a gba u a tsua mbagenev sha ityough vev shinii ? Aluer u dondo ikyav i jighjigh u Noa la yô , u fatyô u yiman iyol you kua ior ou cii . A kaa a na ér : “ De cie ga ; gadia mba ve lu a vese , hemba mba ve lu a ve la iyenge . ” Sha mimi yô aluer or suur sha e@@ ev mbu mbu lu a uma ga shi mb@@ ua fatyô u kuran iyol i mbu kpaa ga yô , ka gbil@@ in@@ kwagh je nan lu eren ye . — Pasalmi 1@@ 35 : 15 - 18 ; Yeremia 10 : 3 - 5 . ( Mbaromanu 5 : 19 ) Sha nahan yô , kwagh u Yesu er ne na ka u mlu u uumace una va doo ken hemen tsung . Shighe la ior vea kera lu a ieren i wan ayol a ve ikyo tseegh , i ka i na ve er kwaghbo la ga . — Ôr Pasalmi 37 : 9 - 11 . Aluer mbaaferev vea yer h@@ an h@@ an kpa Aôndo una zua a ve a ôr ve ijir , a tsaha ve . U tesen ikyav yô , Yeremia yange kaa a Yehova wener : “ T@@ ere , A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ! 10 : 5 , 6 , 12 - 15 . ( Anz . 14 : 12 ) De se nenge er i hii ve i doo u se suur sha mbam@@ pase mba Yehova man iwasen i se zua a mi sha u eren nahan la kpaa . Zum u Yosev pase ve m@@ ny@@ am nam ma sha akaa a yange lu u aa va er ken hemen yô , ve hemba kôron un ihyom cii . I nger k@@ we@@ legh na ne ken takerada u Samuel u sha U@@ har la . — 2 Samuel 1 : 17 - 27 . Nahan apostoli Paulu ngise ta icin wener : “ Ken ayange a masejime yô , . . . ior vea hingir mba@@ wan ayol a ve ik@@ o tseegh . ” — 2 Timoteu 3 : 1 , 2 . Ôr 1 Mbat@@ esalonika 5 : 4 - 8 . Ma ityôkyaa i dedoo ngi , i í ne ve Aôndo a de ér ican i er ior sha an@@ shighe kpuaa je he ? Pasalmi ne ôr kwaghôron u profeti u a pase kwagh u Wan u Aôndo una hemen ve una er sha ci u uumace yô . ▪ Kwagh@@ môm A De D@@ an@@ en We u C@@ i@@ vi@@ r Yehova Ga ( b ) Yange gba hange hange u vea kura tindi la sha ci u nyi ? • Yesu tese ér ior mba un tesen mbara doo un ishima nena ? K@@ e ’ atô u anyom pue a a kar la iyenge i Mbashiada seer , mough he ’ ing@@ y@@ egh ki yange ki z@@ ur@@ um a iorov 3@@ ,@@ 8@@ 00@@ ,000 la , hegen ve war aren 6@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 . Ior vea ôr kwagh u aeren a O@@ u a age@@ egh a a ci@@ er iyol la , mo kpaa me pase m@@ hembe Wou er U hembe cii yô . ” Shi a@@ fa@@ eren@@ ga tsombor wou ngu bem bem ga . Kwagh u vesen u una na ivese ia doo yô , ka u nom man kwase dondon kwaghwan u Ruamabera u a lu sha ci u Mbakristu cii la , ér : ‘ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima , hemen nen sha u nan ior icivir . ’ Ka mbamzeyol mba nyi nahan or ka nana gba angev kpoghuloo ve nan tagher a mini ? Ikyav i tesen yô , mbamaren vea fatyô u henen kwagh a ônov vev mba kiriki ken ityakerada , er u Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La nahan . A@@ yange nga kar yô , ng@@ ôm de kwaghhenen la , shi mo kpa m kera hen kwagh u Aôndo m seer ga . ( Gen . 3 : 1 - 6 ) Er Aôndo kera lu hemen ve ga yô , ve nyôr ken ican , man m@@ nyoon man ku , ve a ônov vev cii . ( Gen . 3 : 16 - 19 ; Rom . U wuese Yehova ken igbar la ka kwagh u i eren ken mcivir u mimi tseer tseer hanma shighe yô . Kwagh u una wase se ve se fa itinekwagh i se lam a ior sha mi tsema tsema yô , ka u henen sha itinekwagh shon tsembelee shi eren msen kpaa . E@@ i , m@@ liam m@@ à Aôndo una ese kera ne ka m@@ à ican man ij@@ ung@@ wen man ah@@ enge a van man iyol@@ vihin kua m@@ nyoon ka ve va a mi la . Er nan u pin Mbashiada mba Yehova wer , ve pase u kwagh u Bibilo i tese sha kwagh u awashima u Aôndo la ga ? Ity@@ akerada ne ta iwanger sha kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ikyaa i m@@ tem@@ tor i yange i hii ken E@@ den la , man er i hii ve Yehova er kwagh u a er la sha u sôron ikyaa shon yô . Orkristu u jighjigh ugen u wan na u môm môm saa ku yô , kaa ér : “ I@@ j@@ ung@@ wen yam ia bee kera vindi vindi ga zan zan saa iyange i me shi me kôr wan wam la . ” She@@ m , ter na u tamen u beenyol la lu uma her man ka keng yange pase un mfe na sha kwagh u Aôndo u mimi la . Gba u ne eren msen ner tom u pasen kwagh u Tartor u Yehova u za kera kua ityom i í eren ken tiônnongo kpaa . Shin er mbap@@ er@@ apera lu ken gar la nyôr pue ga nahan kpa , Yehova war Lo@@ ti man ônov nav mbak@@ asev . — Gen . Ka a gba u vea wa or kwagh yô , ve umbur ér ve kpa mba a mbam@@ yen vev nahan ve kera wa nan kwagh sha mbamhen vev tseegh ga . Gbenda ugen u non@@ go@@ ior u Yehova u ze hemen yô ka sha gbaa u tom wase jim jim — ka u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen je la . Nenge ase kwagh u ônov mba A@@ ron , N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u , mba yange i wua ve sha ci u ve ‘ va a usu ugen kposo , u i na ve zwa ga yô ’ la . Se fatyô u kaan ser Solomon yange za iky@@ ura sha ci u nyi ? Mba ker uwer u Se@@ te@@ mba 19@@ 6@@ 2 yô , se hide ken tar u I@@ tal@@ ia , ape m hii u eren tom u Or@@ tamen u sôron atôônanongo la . U nan uumace ian ér ve dondo Satan shi ve hemen ayol a ve la va a il@@ y@@ ahan sha hemen u Yehova sha gbenda môm kpaa ga . Nahan se mba a ityôkyaa i dondon or@@ pasalmi kaan ser : “ K@@ pas@@ h ! Yehova Nenge sha Mb@@ al@@ ev@@ i 10 : 16 ) Ngeren u dondon ne una time sha igbenda i mba ken tiônnongo vea fatyô u suen mba i tsough ve ér ve lu mbah@@ e@@ men la yô . A@@ tindi a mlu u tsembelee yange tese ikyo i wan sha mkpeyol u mbagenev . ( Yohane 5 : 39 ) Ruamabera u ve timen ker yum la yange ma wase ve u kaven er Yesu a lu Mesiya yô . Kwagh ne sôr mkav wase u yange se due a mi ken Iyoukura i zwa Buter , i A@@ ip@@ or 1 , 19@@ 5@@ 3 , peeji 2@@ 23 la . F@@ a wer , ka dooshima shin ish@@ o@@ on i sha ishima i môm — ieren i̱ i̱ dugh ken ishima la — i̱ sar Yehova ye , man mfe u fan un la kpaa hemba doon un ishima . Shighe kar yô , Yosua man K@@ al@@ e@@ bu ôr kwagh u jighjigh ve u nan hen Yehova , ve pase hanma or ér kwagh u Yehova a t@@ ende zwa yô , ka a er un keng . ( Aer . 10 : 34 , 35 ) Peteru gema mnenge na , nahan a hingir u lun ken mzough vea “ anmgbianev ” cii . — 1 Pet . ( Pasalmi 32 : 8 ; Mbaheberu 4 : 12 ) Er ivese ia fatyô u iv@@ in isharen yase i dooshima i sha mar@@ ami man mlu imôngo la nahan kpaa , shi ka í va a mbamzeyol mba i gbe u or a vi@@ a shi nana lu a mkav ve nana nôngo a ve yô . De Se Z@@ a Hemen u Ô@@ ron A@@ yange A@@ se Alaghga u nenge wer kwagh ne ka kwagh u kiriki , nahan u gba tôôn iky@@ ondo tsô u hu@@ wa , a u henen sha mi shio , hemban je yô shighe u i lu u fele fele yô . Hanma kwagh u se eren ken uma wase cii , awashima wase i lu u ‘ karen fan kwagh u a doo Ter ishima la . ’ 1 , 2 . ( a ) Kanyi i lu Ity@@ esen i sha U@@ wo laa ? “ M@@ ough sha , za hen N@@ ine@@ ve ” Ity@@ ôkyaa i vesen i uumace ve k@@ an shio u hemen sha gbenda u vough yô , ka sha ci u ve ban a kwaghfan u hemen tsembelee . Ka mea hide mea hen sha akaa a m er shami ga la cii yô , i lum er kwagh u me er ve ma or a so@@ om je kpa ngu sha won ga nahan , Yehova je kpaa ga . ” Nahan yô , ken inyom i 1914 la á “ va , ” lu sha m - ande u á ande shighe u i ver un Tor la . Aluer se mba civir Yehova sha mimi man ka tôvon se a ican yô , ka akaa a dedoo a nyi a a due k@@ ere ? Nahan cii kpa , ishim@@ any@@ ian karen ikyar inya la ia fatyô u nan se angev shi vihin mlu wase u ken jijingi la . Tsô “ mbahenen N@@ av mbagenev kpishi er ve ungwa kwagh ne nahan yô , ve kaa er : Kwaghôron ne ngu ican je ; ka an nana fatyô u veren ato sha mini ? ” I@@ an i Mbaiserael lu a mi u lun ikp@@ an sha asema a ve la ts@@ eng@@ atesen m@@ ne u Mbakristu vea va naan ayol a ve la K@@ era shi ica ga tsô zege@@ can una va sha tar u Satan ne , man hen shighe la kwagh una hemba gban se a iwasen i Yehova cii . Er u nenge akaa ne cii lu eren la , yange a lu u nena ? Shin ne fatyô u ôron avur a Bibilo imôngo , hanma wen ôron ivur Bibilo . T@@ ob@@ ia man ak@@ ar a na yange ve vande keren ér vea nd@@ yar ng@@ uhar sha tom u maan gir@@ gar u Yerusalem , ú Ne@@ hem@@ ia lu eren la . ( Ne@@ h . 16 : 24 ) Shighe u mbatamen uhar ka vea tema vea or sha u tôvon fan , aluer nan soo u hingir or@@ pasenkwagh u nan lu a er batisema ga yô , ka ve pine or la ér , “ Mimi je , ú soo u hingir Orshiada u Yehov@@ aa ? ” U tesen ikyav yô , zum u se va kav ser Yehova soo ér se de ma kwagh u ka a doo se u eren yô , alaghga a taver se u ungwan imo na ave ave . F@@ a wer Paulu yange ver ishima ér una ‘ kôr Mbayuda shi una kôr mba ve lu sha atindi la shi una kôr mba ve lu sha atindi ga la shi una kôr ase@@ er@@ aior ’ kpaa . Iky@@ a ngi i̱ yar tom a iwanger ne sha gbenda u kpilighyol i̱ er kwaghyan . Iky@@ aa Lu I@@ nya i Í He@@ mbe L@@ un H@@ ange H@@ ange a M@@ yom Yô Tsô a kaa a mbahenen nav ér : “ S@@ unda ngee je . . . sôn nen Ter u sun@@ da , A tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” — Mat . Ka gomoti u una hemen tar cii , u una tese ior u soon kwagh u vough shi wan mbagenev ikyo la tseegh una fatyô u van a bem sha tar ye . — Ôr Yesaia 32 : 17 ; 48 : 18 , 22 . Zum u se er Yehova akaa a ken atô ishima yase shighe u se lu eren msen yô , a@@ dooga una na se iwasen ken ma ivur Bibilo shin ngeren u ken ma takerada wase gayô una taver se ishima sha ikyev i or u se civir un a nan imôngo yô . Ka cii kwagh u or a er ve a doo Yehova a nan shi una haa nan iveren je la . ” Hii inyom i 19@@ 6@@ 8 la zan zan inyom i 19@@ 8@@ 0 la , i m@@ us@@ an se tom kwa imôngo ; kwa@@ gen se za er tom u ningir sha , kwa@@ gen shi i hide a vese shin Betel . ( b ) Ka nyi u lu veren ashe u va eren shighe u Aôndo una er akaa a a t@@ ende zwa a mi la ? Shighe u Yehova lu nan Yosua zege@@ tom u hemen Mbaiserael nyôron a ve ken tar u ityendezwa la , a kaa a na ér a ôron Tindi u Mose “ tugh man ate@@ tan ” shi a ver ishima u eren sha akaa a i nger k@@ imi cii . Sha mimi yô , aluer se ngohol Mbakristu mba imoshima ve i taver ga la shi se mba eren a ve kundu kundu — shi aluer se venda u eren kwagh u sha ishima yase shi se mba han@@ ger u eren kwagh u se lu a ian i eren la ga yô — kwagh ne tese ér se mba a “ ishima i môm . . . sha inja i Kristu Yesu . ” — Mbaromanu 15 : 1 – 5 . Shighe u Yehova lu pasen Adam man Ifa m@@ tsaha ve la , a na ônov mba vea va mar la ityôkyaa i doon tsung i lun a ishimaverenkeghen . ( Ôr Aerenakaa 6 : 1 . ) Alaghga vea lumun ér ashighe a se lu ker ne ka a ican , kpa er ican la i̱ bende a ve ayol a ve ga yô , kwagh gba ve sha kwagh u a lu ts@@ eren mbagenev la ga , shi kwagh gba ve sha akaa a ken jijingi kpaa ga . ( Mpase 16 : 14 ) A tim akuraior kua mbam@@ pav vev mbara cii vindi vindi . Gba hange hange u se nôngo se lu vea Mbakristu mbagenev mba ve yen er se nahan la ken mzough sha ci u nyi ? 5 : 27 , 28 ) Jigh@@ ilii yô , mba ve we ic@@ in@@ tan i Yesu ikyo ga la mba den ér m@@ vende u vendan atindi la a doo ve ishima . T@@ ime sha Mbam@@ pin Mb@@ an V@@ ighe V@@ ighe : ( Marku 1 : 40 - 42 ) Zum u i va un a “ or u k@@ on@@ don ato , u eren iky@@ egh@@ em ” yô , Yesu tese ér una fatyô u eren ‘ mbak@@ on@@ don@@ ato vea ungwa , mbak@@ on@@ don@@ ak@@ er kpaa vea lam . ’ — Marku 7 : 31 - 37 . Kwase na u hiihii la kpa yange ngohol mimi a ônov nav mba 12 mbara cii , mba 10 ka he ’ kwase na u hiihii la , kpa mba 2 yô ka he ’ kwase na u sha uhar la . Ior ka vea tese isharen i dondon Yesu yô , se pase ve ser , aeren a Mbakristu mbam@@ imi jimin cii , a ve eren ayange ayange la har sha atesen a Yesu kua ikyav i dedoo i a ver se la . Yehova Tese Mbah@@ id@@ en a Iyol I@@ jime I@@ engem Na , 8 / 1 Ngeren ne una wase hanma wase u henen sha mlu u nan . M@@ h@@ ôônom ma zungwen n@@ ungwa aeren a dedoo agen kpishi kpa sha mi . A@@ K@@ A@@ A A I NG@@ ER SH@@ A A@@ D@@ O@@ N@@ D@@ O A@@ D@@ O@@ N@@ D@@ O L@@ A T@@ ES@@ E S@@ E N@@ Y@@ I ? ( Anzaakaa 11 : 14 ) Shighe u ú lu ôron kwagh a wan wou u nomso shin u kwase yô , ‘ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa gema ngô@@ ôr a kwaghôron , ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ’ ( Luka 21 : 20 ) Shi ve fa kpaa je ér Aôndo una bugh gbenda sha er vea yevese a war yô . I@@ f@@ er ka i na “ am@@ agh a tar cii ” a t@@ enger . Ken atô u anyom ahar man ti@@ ôn a hiihii la se zenden sha iky@@ e@@ ky@@ e se un@@ den ag@@ u@@ ngu , ura ua n@@ ôôn shin ua n@@ ôôn ga kpaa . Yange er nan ve kwagh lu nahana ? Aluer mba tin@@ d@@ in a iwasen hen u@@ gomoti mba ityar i gban ican yô , alaghga kwagh ne una va a ican i yan hu@@ lu@@ gh hu@@ lu@@ gh : Ka i lu ior z@@ ange u iin akaa a i ne iwasen a mi la , nahan kwagh ne a va a any@@ ighe , any@@ ighe di a seer van a ibanave . 1 Peteru 1 - 5 ; 2 Peteru 1 - 3 ; 1 Yohane 1 - 5 ; 2 Yohane 1 - 13 ; 3 Yohane 1 - 14 ; Yuda 1 - 25 – Mpase 1 - 22 Zum u se hen kwagh a nan kwa@@ gen se bee yô , se lam vea nan ken takerada ugen u Mbashiada mba Yehova ve gber yô , inja er an@@ takerada u a kaa ér Sh@@ ould You Be@@ li@@ eve in the T@@ r@@ in@@ ity ? la nahan . U@@ U@@ M@@ A@@ C@@ E doo Yehova ishima kpen kpen , nahan a na Wan na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne un jighjigh yô , nana̱ zua a uma u tsôron . Er se nenge an@@ you u se ts@@ aan ker la lu c@@ ô@@ ugh c@@ ô@@ ugh yô , se hen ser alaghga ka se se lu ior mba hiihii mba ts@@ aan ker ye . Ka sea su@@ ghun or@@ ya cii yô , se ôr nan ivur Bibilo i se vande bu@@ ghun veren a ver la . ” Ka kwaghôron u profeti u nyi Yehova ôr sha ayange a Yeremia laa ? 16 , 17 . ( a ) Shin er As@@ a hemba ityav nahan kpa , kanyi yange Yehova umbur un@@ u ? Kwase ne kaa ér : “ Bibilo i m lu henen la i gema mlu wam , nahan m hingir or@@ mimi hegen . ” I@@ ny@@ am la ka i doo an@@ ish@@ u , kpa tsu@@ we gema ngu ker . Nahan m pine un mer , ‘ Ka nyi i ne ve u hingir sha ashe tsembelee nahana , man ka h@@ an u yem u za lu ? ’ Ka sea gbidyen kwar sha akaa a Yehova a eren a vese ayange ayange la yô , se mase kaven er a lu I@@ j@@ ende yase mimi yô . Shighe u Yesu lu kaan ér , “ er T@@ erem kpaa A ver@@ em [ Tartor ] nahan ” la , a shi nan kpa lu ôron kwagh u iky@@ ur i Yehova ya a na ér una hingir “ pristi gbem sha won sha inja i M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki ” la . — Heb . U@@ P@@ AN@@ I@@ A MB@@ A K@@ E@@ K@@ E : ( Or@@ pa . 12 : 1 ) ​ — 1 / 15 , peeji 19 - 20 . Apostoli Paulu ôr kwagh ter ivur ne kaa ér : “ A tôndo zwa er : Shi kwa môm u Me t@@ enger á kera lu tar tseegh ga , á kua U@@ sha kpaa . T@@ sua Uma u Dedoo 32 Ma@@ ac@@ i 22 , 200@@ 8 ​ — Iyange i Í G@@ be u Se Umbur Yô KA SE@@ A henen sha kwagh u or wase shi sea ôron kwagh u nan yô , ikyar i se ye a nan la i seer taver . Nahan se za nen hemen u tesen iwuese sha nongo u Yehova u kpilighyol u á hemen u ne man kwagh u ú lu nan se la kpaa . ( Ôr Yohane 5 : 39 - 44 . ) K@@ per@@ nan , u lu iyange i Sat@@ i la , m za tôô a@@ kwa@@ ti la , m kar gbenda ugen shin k@@ ung@@ ur , m za due hen ya u or@@ wan@@ ndor a vese ugen , maa kwagh@@ hendan tô@@ ôm yem a mo hen ger@@ i . Nahan se kange nen ishima se palegh nen u eren kwaghbo tseegh ga kpa shi se palegh nen u henen akaabo ken ishima kpaa . Sha nahan yô , a b@@ unde kera kera kpa Yesu man Yohane yange ve due tar môm tseegh tsô , ve lu anmgbianev mba ken iyou keng , kpee ga . 3 : 14 - 16 . Mbashiada cii lu yemen zende ne imôngo shi lu wasen ayol a ve je ve wa uuma vev ikyo ga , nahan ve 2@@ 30 cii ve war , mô ve môm kpe ga . Yange ve za iky@@ ura ken jijingi shi ve kôr azende kpishi , shi ve nenge ér ve gba kwagh ! ” Or@@ ky@@ ôn John E . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve tôv u@@ profeti kpishi a ican . Er Aberaham mough hen U@@ r lu yemen ken tar u K@@ an@@ aan vea kwase na S@@ ara man ter na , T@@ era man Lo@@ ti , wan u an@@ ngô na u nomso yô , ve za haa af@@ o hen H@@ ar@@ an . Aluer se mba tesen dooshima u a “ keren kwagh na iyol na tsô ga ” la yô , se wase u van a bem ken tiônnongo kua mba@@ wan@@ ndor a vese . Se fatyô u nan jighjigh ser imba ishima i pan@@ den y@@ in@@ an he ’ an@@ shighe kpuaa la na se u lun i@@ mba@@ or i hiden ijime sha u za timin la ga . ( a ) Yehova wa ishima u eren nyi sha ifer man ieren i nzughul a mbagenev laa ? 5@@ 2 : 5 , 6 . U tesen ikyav yô : A@@ she a ou nga eren tom kposo a ato a ou ; nahan cii kpa , ka ve er tom ken mzough sha er u fatyô u p@@ eren gbenda tsembelee yô . ( b ) Yesu ôr kwagh u mbahenen nav mba jighjigh mbara ér nyi , man inja i kwaghôron na la ér nyi ? ( Ôr Yeremia 1 : 17 - 19 . ) 1 : 20 ) U wase or u nan lu tan a@@ kper@@ an ér Aôndo ngu ga la u nengen a mimi u mkaanem ma Aôndo yange mgbegha Paulu nger man nena ? Yesu una va nder if@@ er@@ or u lu perapera ga , u lam vea na la , kua ior umiliôn umiliôn , shin ub@@ iliôn imôngo je kpaa , mba ve dondo atindi a perapera a Aôndo ga tsô ve kpe la , shin ku . Ú keghen ato a or yô , u ngu tesen wer u hi@@ di a iyol ijime , shi u ngu nan or u ú lu lamen a nan la icivir shi u ngu wan nan ikyo kpaa . Er tsombor wam s@@ ende@@ gh ér m za vea ve yô , m za a ve imôngo . Kwagh@@ henen ne a wase se u seer kange ishima sha u pasen kwagh u Tartor u Aôndo sha ishimat@@ seen . Yange a pine se mpin ken k@@ l@@ ase man sea na mlumun sha mi ga yô , tic@@ a wase ugen u lu f@@ ada yô a kôr se ityough a ke@@ ma ken kpe@@ kpe . Mbak@@ ov wou vea nôngo u kighir we ér u er kwaghbo sha u tan we mciem iyol shin wan we ikyaa iyol gayô nahan we tar . ( Yesaia 46 : 10 ) Aôndo k@@ ur uityendezwa nav kpa ? ( Anzaakaa 22 : 3 ) Ka ve p@@ ande akaa a eren a tesen ish@@ o@@ on sha ayol a ve la . Inja i Dedoo Ng@@ i i Na Ity@@ esen i Aôndo i H@@ ingir Kwagh u H@@ we@@ egh Ka nagh ku nyi i we Mbakristu kwagh ér ve na , man nagh ku yange i naan sha ikyev i Tindi u Mose la pase inja i kwagh ne jim jim ér nyi ? Sha ing@@ in kpa Eliya ver se ikyav i dedoo kpen kpen . Davidi pase ér : “ Aôndo wam A̱ y@@ ang@@ em er me er nahan ga yô ; kera ka awambe a ior mba ve te uma ve kera gaa ? M soo mer me za hemen u henen kwagh . A kaa ér : “ Cii man i de@@ m tom yô , yange se yam akaa ken su@@ p@@ am@@ ak@@ e@@ e@@ te kpishi a kwagh a gba se sha mi keng ga yô . Z@@ an zan kua mbagen ken mba yange ve lu eren akaabo ken m@@ lan sha ci u ve fa ishima i Yehova ga la kpa a va nder ve . — Ôr Luka 23 : 43 ; Aerenakaa 24 : 15 . Apostoli Peteru yange yem ken Bab@@ ilon . Saulu yange tese ishima@@ y@@ in@@ an sha nyi gbenda ? Kpa awashima wase jighilii yô ka u karen a kar ior u@@ tra@@ k asev tseegh tsô ga , kpa ka u hiin Bibilo i henen a ior . aluer m venda Ter wase nahan me tsa me lu saan saan ken tar ne kpa ? K@@ era je kpa , perapera doo un ishima kua kwagh u mimi . 12 : ​ 6 - 8 . Mba ve tem ken M@@ ak@@ e@@ te@@ shi mbara vea ger “ m@@ liam , ” inja na yô alaghga ka mba ve tem vegher u sha u shin P@@ ev u T@@ i@@ ro@@ p@@ ina la je la . Ka nyi i gbe u se kange ishima u eren@@ e , man ka sha ci u nyi ? Mbagenev yô , alaghga angev shin ai@@ ky@@ ôr gayô ma a@@ ah@@ e ugen wua mbamaren vev . Kpa u hemban cii je yô , se su@@ gh nen Yehova , u a ne i hingir u se hemba ku sha ikyev i Ter wase Yesu Kristu la ! Akaa a Se Hen Yô Se er nahan yô , tiônnongo una lu ken dooshima man ken mzough , shi se ember a anmgbianev asev imôngo gbem . ( F@@ il . An@@ nongo u mbahenen Bibilo yange hii u tesen mba mimi a doo ve ishima la akaa a mimi a ken Bibilo ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 8@@ 0 la je . Se tile a “ tar u ainge u ifer ne ” er Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara nahan . ( G@@ al . I@@ mba kwagh henen la doo icombor i Mbakristu tar sha won cii ishima , nahan ka ve yar tom a ityakerada i nongo u Yehova u gber la sha gbenda u a zua sha mbamgbe mba ônov vev yô . S@@ aa di inyam kua uma u i tsô , ka awambe a i je la , de ye nen ga . ” Gbenda u ve eren akaa ken uma la tese nahan , shi mba eren tom u geman ior hingir mbahenen la sha gbashima . Ve tsa ken mimi hemba anyom 18 Se mba a mbamhen mba dedoo , kpa hanma shighe yô ka i taver se u dondon ve vough sha ci u se mba nôngon ser se dondo Yesu man Ruamabera yum . ” I@@ ca i gbe ga tsô , ve de u eren sha akaa a ve hen la , man kwagh ne lu u gban ve i@@ wan ken jijingi . — 2 Peteru 3 : 15 , 16 . Man sh@@ a@@ won gema gb@@ anger hemba nahan ica je , kpa ve fa ga ! Ka i vi@@ him iyol kpishi , kpa er kwase wam a lu wasem mo yô , ka m pase kwagh er m fetyô la cii . ( Daniel 7 : 9 , 10 ) Yehova , “ or u tsan sha won ” la hemen tsombor u vesen u ônov nav mba ken jijingi mba ve eren kwagh sha inja sha inja shi ve lu “ mbatomov ” mba eren ishima na ne anyom ngee je gande ôron . — Pasalmi 10@@ 3 : 20 , 21 . Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati la er kwagh u i lu ior kpuaa tseegh vea er ken tar u hegen ne yô . Mal@@ aki 4 : 2 na se ityôkyaa i nan jighjigh ser , mba a va bee ve angev la vea “ tsu@@ we er an@@ ib@@ u@@ av ka ve due ken ity@@ ôr nahan , ” a saan ve iyol shi vea ember , sha ci u a sa@@ gh ve ken iky@@ ang@@ enev mbi isholibo man m@@ yen a tu@@ h@@ wa . Aluer mban@@ ah@@ an@@ tar mbara yange vea lu her ikyua yô , kwagh u Aôndo er ne ci@@ r ve zwa . Ken anyom iky@@ undu a a kar ne , Yehova ver iniôngon yase i tesen mbat@@ wer@@ ev man u@@ j@@ ôô@@ ji la doo doo kpishi je . 17 : 4 ) Yange er kwagh ne sha u pasen kwagh u Tartor u Aôndo la . ( Yobu 42 : 3 - 6 ) Er Yobu nahan , aluer se wa ikyo ga yô , se kpa mbamzeyol asev vea na se nenge ser Aôndo ngu wasen se ga . Yange kange ishima u lun vea or@@ tesen na shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Shighe u m lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar la , m nyôr se@@ kôô@@ tu . A doo u u̱ henen Bibilo kpa ? ’ A@@ t@@ ine a í ka a lu an@@ undu an@@ undu shi a z@@ ô@@ mon kpaa , shi i@@ vesen ka i ta í ic@@ u@@ l tsung je . Mbakristu mba mimi ka vea er isholibo yô , i vihi ve kpishi , gadia mba er ud@@ ang@@ mbaiorov mba ve ne “ ayol a ve sha iji@@ mba i eren ” la ga . 4 : 7 ) Se yina sha ci u se ya dyako u isholibo man mlu u vough ga . Er se lu Mbakristu yô , ka tom u nyi se lu a mini , man ka takerada u nyi se zough a mi sha u henen Bibilo a i@@ or@@ o ? Nahan u zenden shighe karen yô , ity@@ ô@@ gh k@@ ira va tile hen ijiir i igen . Aluer u soo u fan m@@ kposo u ‘ hông@@ or man idya man iji@@ mba i eren ’ yô , ôr Iyoukura i ken zwa Buter i J@@ ul@@ ai 15 , 200@@ 6 , peeji 29 - 31 la . Yange vea er nahan yô , Yehova ma nenge ér ve kuma u “ tsôron ” ken ya u a er sha ci ve la , ka sule u E@@ den je la . — Genese 2 : 8 ; 3 : 22 . Aluer se mba “ mba van a bem ” yô , a wase se u lun a uma u injaa nena ? • Sha kwagh u Paulu yange ôr la yô , awashima u Tindi man ini@@ aav nav jim yô yange lu nyi ? Cii man se pase mbagenev kwagh u Bibilo i er la wang yô , gba u se ayol a ase se vande fan Bibilo a wanger se wang . ( Ese@@ kiel 1 : 1 – 19 : 14 ) Or@@ gen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , u i yer un ér Ju@@ an yô kaa ér , “ icam ka i wase se u veren ishima sha kwagh u se lu henen la . ” W@@ a@@ shika u Paulu u sha uhar u a nger hen Timoteu la , lu u masetyô ken u@@ washika 14 mba Aôndo na un ian i ngeren yô . Ity@@ ôkyaa i sha uhar yô , i er se sha i@@ been i Aôndo . ( 1 Utor 8 : 41 , 42 ) Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ga . Se zua a mlumun sha mpin ne sha gbenda u kpiligh u im@@ end@@ enev mbi eren tom a iwanger i iyange la . Er m umbur shi m eren sha ivur ruamabera ne vough yô , kwagh ne wasem u eren ityom yam kuren í doo doo . ” In@@ i@@ ôngon you sha u henen Mkaanem ma Aôndo ngi nena ? Er se lu keghen ser Tartor la u̱ va hii tom yô , han@@ mô wase cii nana fatyô u ‘ l@@ ôôn iv@@ or i perapera ’ la sha u vendan ing@@ y@@ at@@ u sh@@ alegh sh@@ alegh . Hegen ka Shighe u ‘ Wan Loho u Dedoo Iky@@ o ’ je Ne ( Mbaefese 6 : 18 ) Sha iwasen i Yehova Aôndo man Wan na u ishima ishima la yô , or môm tsô nana fatyô u bu@@ lan se gbe@@ ke@@ ke ga , kua Diabolo je kpaa ! — Pasalmi 9@@ 1 : 9 – 11 . Aluer ka nahan yô , er nan u dondo ikyav i Tor Davidi , u yange zamber a Aôndo ér : “ T@@ es@@ em gbenda u me za yô ” la ga ? — Ps . Iyange igen yô , L@@ y@@ dia , kwa@@ se@@ t@@ wer u a ser tsombor u C@@ l@@ ai@@ re va u va nengen ngô u C@@ l@@ ai@@ re u yange lu dedoo ga la . A@@ yange nga kar yô maa í tindi or@@ henen A@@ nan@@ ia ér a̱ za pase Saulu kwaghaôndo . Ma Orkristu u been iyol ngu u i gbe u a wase nan ve nana za mkombo , shin nana due kwaghpasen shin nana za iy@@ ou@@ ci yôô ? A@@ ku@@ wa ka a kohol a lu imôngo hen ijiir i môm , a kuran ayol a a . Hii nan ve i doo u se sôr shighe wase se ver vough v@@ ough@@ l@@ o , man m@@ ser u se sôr shighe wase se ver la una tese nyi sha kwagh wa@@ s@@ a ? Yange ve p@@ ase@@ m er me er ve me hide hen Yehova Aôndo yô , nahan ve ôr C@@ in@@ dy , kwase m@@ ishen ugen ér a va wasem ken jijingi . Tindi yange a wase ior ve fa akaa a or a er ve a lu isholibo yô , nahan a wase ve ve fa er ve lu mba@@ asorabo yô . Mbam@@ kposo mba kpishi he ’ atô u shighe wase ne kua u Th@@ or@@ e@@ a@@ u u se vande ôron kwagh na ke ’ kwagh@@ ngeren u a kar la . Awa@@ shima ve yô , lu u taver ior asema ér ve hide ve hii u maan tempel . Satan kaa a Ifa ér , una ya “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ” la kpa una kpe ga . Una kure ikyaa fese ér se mba mbah@@ emb@@ an@@ ato ga . 43 : 3 ) Yange suur sha Yehova , lu sha kwaghfan na u a yen la ga man ma ijiir igen lu i una zua a kwaghwan u injaa ne ga . Sha derianyom u hiihii la , kasev kpa er tom u samber a kwaghaôndo u Mbakristu kpoghuloo . Nahan kpa mbacivir Aôndo kpishi mba civir un sha mimi her , shin er ve lu yan ican kpishi nahan kpaa . Kpa gum@@ kwase ne gba uwer ga . Alaghga mbagen mba ve lu ken tiônnongo hegen anyom a kar imôngo yô , vea gba ken ieren i h@@ aren sha mfe ve u Bibilo u yange ve zua a mi ken anyom a hiihii aa ve hingir Mbashiada mba Yehova la . Nahan Yesu e̱r akav sha u or shon a̱ fa kwagh u un we ishima u eren yô . Nahan a taver anmgbianev mba hen ijiir la u sôron ve fele fele . wan@@ y@@ en@@ om@@ so u wan@@ tor F@@ ar@@ a@@ o y@@ ese un ken mlu u yôugh@@ yô@@ ugh ken Igipiti , kpa hungur un er un lu O@@ ri@@ serael ga yôô ? Nahan kpa , aluer iniôngon you la ume atam ave ave ga ye ? Sha ashighe a tsuaa la , mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev kpa lan ve ishima er i hii ve Aôndo a lu a er kwagh sha mbamzeyol mba uumace ga , man er i hii ve a lu a ôr ijir sha mimi man sha perapera kpaa ga yô . Ka a mgbegha ior sha u ve lu a mhen u wu@@ an mbagenev . Kpa , se wa mbam@@ nenge vev mbara ikyo , shi se lumun akaa ve a se gbe zwa môm a ve sha á la , man se ver ishima sha vegher u dedoo u loho wase la . — Aerenakaa 22 : 1 - 3 ; 1 Mbakorinte 9 : 22 ; Mpase 21 : 4 . ( F@@ il . 3 : 18 ) Gba u se Mbakristu se er a ve nena ? Una za yô , a ôr un avur ken Bibilo shi a ôr ngeren u takerada u i yer ér Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo la vea na . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Jighjigh u nan wase shi kua u lun a ishimaverenkeghen ér Yehova una kure uityendezwa nav cii a b@@ unde ga man shi “ ne mba ve lu keren Un la injar . ” — Mbaheberu 11 : 1 , 6 ; Isaiah 55 : 11 . Ka er yange m va fa Yehova m seer shi m ya ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa la ve , m fatyô u geman mimi hingir kwagh wam jim jim ye . ” Se@@ kar@@ ia ôr kwagh u mtim u Zege@@ bab@@ ilon kua ityav mbi Armag@@ e@@ don mbi mb@@ ia dondo la . ( Mateu 24 : 14 ) Nahan ior umiliôn imôngo tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo . Hen ase sha icivir i Yesu lu a mi shighe u lu sha vea Ter na “ je , er i lu a gba tar ga la . ” Nahan doo u a tese nan nana fa ér aluer nan ngu kuran atindi a Aôndo yô , a wase nan kpishi je . — Anzaakaa 6 : 16 – 19 ; Mbaheberu 13 : 4 . Ô@@ no@@ v asev mbak@@ asev mba uhar mbara kpa hen kwagh u Bibilo i tese la , nahan ve kpa ve tsua u hingir Mbashiada mba Yehova . I@@ orov mba uhar mban tile sha ityough ki unô ? Yehova Ka Or@@ kuran Se , 11 / 1 Shi kwagh ugen u i ny@@ ô@@ ôso sha ngeren mba ken Iyoukura mba se henen ken tiônnongo mbara yô , ka m@@ li@@ h@@ i ve . Mba ve lumun loho u dedoo cii mba a ishimaverenkeghen i dedoo ér vea lu uma gbem sha won . — Yohane 3 : 16 . Ka makeranta u tsaase ior u nyi yange i hii ken inyom i 19@@ 5@@ 9 ? Takerada u Genese kaa ér F@@ ar@@ a@@ o yange na zwa ér i za dugh Yosev , Or@@ he@@ beru u i wu@@ he un ken ga@@ adi la a va fe@@ fa a va pase un m@@ ny@@ am ma ma ci@@ er un ve ishima i ze un iyol yum la . 2 : 9 ) Peteru lu ken Bab@@ ilon shighe u jijingi mgbegha un nger washika na u hiihii , u a@@ dooga lu ken inyom i 6@@ 2 la . Yesu pase kwase ugen kwaghaôndo hen kpe@@ j@@ ôr . Er ve lu been iyol shi ve lu tagher a “ ayange a bo ” nahan kpa , mba civir Aôndo her sha afatyô ve cii . ( Or@@ pa . ( Pasalmi 7@@ 3 : 15 , 16 ) Or@@ pasalmi ne nôngo ér una kôôm mhen na , nahan kpa taver un er i hii ve mbacivir Aôndo ve ye ican kpa mbaaferev yô kwagh a ts@@ eren ve ga yô . T@@ ôô shighe ne hen er i hii ve u lun Orshiada i lu u kwagh u injaa yô . Kape se kpa se nengen akaa nyian je la . Aluer gba u se pase kwagh hen ma haregh , shin se pase ior mbagenev mba vea soo u vihin mlu wase vea Yehova la kwagh yô , doo u se er kwagh sha kwaghfan shi se tsua a tsua ajiir a se pase kwagh her man shighe u se pase kwagh la kpaa . • Er nan ve i gbe hange hange u á yima se ? Kwagh@@ wan u a lu ken 1 Timoteu 4 : 8 man Anzaakaa 13 : 20 la , una wase se sha kwagh u i@@ ember@@ yolough nena ? Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô ve ? Mimi je , iyol i hiden a mi ijime kaha kposo a iyol@@ gen@@ gese . Se cii se mba zu@@ ngu sha ci u akaabo a a du@@ mbur shin tar u Satan ne kpa ? Nahan ka m zua a kwagh u he u me gbidyen kwar sha mi ken sev mb@@ ura yô . ” — Mar@@ i@@ e , á er batisema ken inyom i 19@@ 35 . Ka u de wer tele@@ v@@ ishen u nengen shin an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o shin an@@ umbe a eren shin akaa a doon we u eren la a yange u u seer vesen ken m@@ im@@ ii ? Kwagh ne na yô , iti i m za kpishi la man icivir i m lu a mi la kua msaanyol u m zuan a mi sha u gban a@@ yem sha ag@@ u@@ g@@ u la cii kera lum kwagh u vesen ga . Aôndo na mbatomov nav iyua ér ve eren anmgbianev vev tom tseegh ga , kpa a wa ve tom u pasen loho u dedoo hen mba@@ wan@@ ndor a ve kpaa . Kpa She@@ m man Y@@ a@@ feti , ônov mba Noa mbagenev mba uhar mbara yô , ve mough fese ve za ci@@ r ter ve iky@@ ondo . Á hii kwaghôron na u sha un@@ yi@@ in la sha kwagh u ikyuryan i Mbaiserael hide shi sôr ya a Yehova la . Alaghga akaa a ag@@ um@@ au@@ kase a lu tagher a mi hegen la , kasev mba g@@ anden mba ken Kristu mban vande tagher a mi ken uma ve . Yesu Kristu tsengaôron tsuaa je wener , “ ik@@ urior igen ia mough ityav a ik@@ urior igen ; tartor ugen kpaa ua mough ityav a tartor ugen . ” ( 1 Peteru 2 : 9 ) Apostoli Yohane yange zua a ian i civirigh i fan iyenge i ve mba shon mba vea ya dyako a Kristu ne . I tese un ken mpase u sha mnenge ér mba iyenge 14@@ 4,000 . Ka Yehova Aôndo a lu O@@ ri@@ vangeli u hiihii man u hemban cii ye . Nahan kpa , mhôônom nam ma zungwen man ishimawan na ngi a ik@@ ighir . ( Rom . 7 : 18 , 22 - 25 ) A nger ijiir igen a kaa ér : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — F@@ il . T@@ ime ase sha kwagh u J@@ ar@@ o@@ s@@ ł@@ a@@ w vea Be@@ at@@ a la . Kpa mo m nengen nahan ga . Kpa Mbakristu mba mimi nyian di ye ? Cii man shighe la kpa , Adam man Ifa lu a gba b@@ um@@ un sha u tesen ér ve mba ôron kwagh u mimi ga . ( Mateu 6 : 33 ) Aluer se gbidye kwar sha mlu wase nahan yô , kwagh ne una wase se se hendan a jijingi u taregh . 41 : 1 , 2 ) Nahan kpa , u ngu wer , yange or nana wa ic@@ an@@ or ikyo sha ayange a Davidi la yô , nan kera kpe ga ze . ( Mateu 24 : 45 - 47 ; 25 : 34 ) Mba i shigh ve mkurem la man iyôngo igen la cii ve fa Yehova , u á lu Aôndo u mimi tswen la , shi mba civir un imôngo kpaa . Ver ishima nenge m@@ kposo u a lu hen atô u Yesu man Mbaf@@ ar@@ ishi la . Daniel ver se ikyav i dedoo sha gbaa ne . Takerada u Mpase tese ér shighe ngu van u mba ve lu wang sha ishigh ki Yehova cii vea ‘ due ken zege@@ can ’ la kera yô . Mbam@@ lu asev mba kposo kposo . 5 :⁠ 3 ) Er shighe la a lu a va ga ne , u fan ser Yehova fa hanma kwagh u a lu zan se iyol cii la ne se m@@ sur@@ shima . Er yange wan la vesen we iky@@ ondo yô , Yehova kaa a Aberaham ér a̱ tôô wan@@ nomso la a̱ za na naagh a mi . A fatyô u karen uma u injaa sha anyom a or tse la shin akaa a nan lu a mi la ga . I@@ c@@ egh@@ zwa ve la ka i sha ma kwa@@ takerada ga , kpa ka i ve er a or jim jim yô . Ity@@ ôkyaa yô , ka iliam i sha zwa la ka i nger shin takerada ye . Se wa ago@@ yol hegen sha ci u uma u ken tar u he u Aôndo la nena ? Kwagh@@ hi@@ r 2 : Ior ka vea kpe yô Aôndo a yem a ve ér ve̱ za lu vea na . Orkristu u mbagenev hen tsombor u nan ve ne jighjigh ga la kpa , gba u nana̱ nôngo sha er bem a lu hen ya u nan sha ci u nyi ? T@@ ôô shighe kpe iyol time sha ib@@ aver la , nahan nenge er nyian kpa ior mba Yehova sha tar cii ve ver ishima kpoghuloo u keren “ ta@@ gbe@@ de . . . u lun ishe kpishi ” la yô . P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la hingir ati@@ ca a fan tom vindi vindi nena ? Apostoli Paulu yange nger ér : “ Ishim@@ a@@ verenkeghen i i nenge a mi yô kera ka ishimaverenkeghen la ga . Nahan kpa , ve mban ka ve shi tagher a ah@@ endan kua tôv@@ ac@@ an je kpaa . Paradi@@ so u Sha la di ngu ôron kwagh u mlu u doon tsung u “ Paradi@@ so u Aôndo la . ” ​ — Mpa . Or môm u nana ny@@ iman ér ior mba Aôndo hingir mba “ age@@ egh sha won ” je kpa nan ngu ga ? ( Yoh . 10 : 16 ; Mpa . Shin e̱r yange Mbayuda mbagenev a@@ gb@@ enger a@@ gb@@ enger ven@@ gese loho u dedoo u Yesu pase la nahan kpaa , ikyurior la jimin cii yô , i̱ venda un nahan Aôndo di kpaa venda i̱ . Ru@@ ther@@ for@@ d , u lu nengen sha tom u pasen kwagh tar sha won cii hen shighe la i za wu@@ he , kua anmgbianev mbagenev mba ve eren tom hen iji@@ ir@@ tamen i Mbashiada mba Yehova la kpaa . Ior mba g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol mba ka ve har sha mfe man mhen u orumace sha apera yô , á yer ve akaa a i@@ en@@ ge@@ m@@ egh ne . Sha nahan yô , ior i Mal@@ ag@@ as@@ y kpishi ho@@ gh@@ ol a iti i Aôndo . ( 1 Yohane 2 : 17 ) Ny@@ ityô msaanyol u tar ua na se cii kpa a lu di hi@@ la tsô . Er se tim se fe ser i na mbatamen mba ken Kristu tom u vesen u lun mbakur@@ an@@ ilev mba ken jijingi yô , doo u hanma ortamen nana pine ér , Me er nan ve me fa mer m ngu nengen sha iyôngo i Yesu tsembelee er i gbe u me nenge sha i laa ? Or@@ kuran U T@@ i@@ ônnongo u Kristu 4 S@@ i@@ ob@@ h@@ an mough ken tar u I@@ rel@@ and Sha kpôô yô , or u hemban@@ ato la lu a ma kwagh môm ga kpa lu sha u l@@ ahan a l@@ aha mimi mba Aôndo la tseegh . ( N@@ um@@ er@@ i 27 : 15 - 18 ; Duteronomi 31 : 3 - 6 ; 34 : 7 ) Sha mimi yô , yange lu Mose kwagh u civirigh kpishi u hemen Mbaiserael ken mcivir u Yehova . Ka i saan mbamaren iyol zum u wan ve nan ar sha ma i@@ aven i injaa yô . Mba koson ve gbem . ” — P@@ S . Cii man shighe ne yô , ken inyom i 19@@ 30 la , a@@ ah@@ e er tsombor wase . Lu iyua i nyi i ver sha ci u uumace mba Aôndo na ve ish@@ ô la , kpa lu nyi i mase shin u vea er@@ ee ? Ngeren mban time sha tom u icighan jijingi a er ken tom wase u pasen kwagh la . Ity@@ ôkyaa yô , mba dondon kwaghwan u Yesu lu wa ne , ér : “ Een wen a̱ lu een her@@ egh . ” 6 : ​ 12 , 13 ) Ka mlu u tom u i gbe u a er la man mfe u or u i we nan tom sha ikyev la una na a pase nan kwagh u i gbe u nana er la vighe vighe shin a pase nan ga ye . Er i doo u se tese ve sha afatyô wase cii nahan kpa , se mba kighir ve ser hanma kwagh u se soo di tsô yô ve er ga . Tsô a kaa ér : “ Ma kwagh u dedoo môm u Aôndo ôr ya u Iserael cii b@@ unde ga , akaa cii kure sha mi vough . ” — Yosua 21 : 45 . Kape se kpaa , er ne sar se yum yô , kera doo se u nan ne Loho u Dedoo u Aôndo tseegh ga , kpa zan zan kua uma wase je kpaa , gadia ne hingir mba@@ doon se ishima kpishi . ” ​ —⁠ 1 T@@ es . Se kpa se tagher a imba m@@ taver la nyian . Kwaghôron u N@@ or@@ m@@ and P@@ el@@ le@@ ti@@ er Aluer hegen wan wou la ngu anyom pue kar yô , shi nôngon ken igbar ér we u wuese un er ngise lu cuku ve eren nahan kpa ? Yange “ suur sha Ter , Aôndo u Iserael . ” ( Ôr Aerenakaa 1 : ​ 6 - 8 . ) ( Mat . 4 : 5 , 6 ) Awa@@ shima u Satan lu nyi ? Kwagh ne doom kpishi ! ” Kpa i er kwagh ne sha er kwagh u i nger ken atindi a ve la , a̱ kure sha mi vough er : Ve kô@@ rom i@@ ho@@ m lu sha ity@@ ô@@ i@@ kaa ga . ” 1 : 12 - 16 ) Yange lu inja er ngu hanma or u un zough a nan cii a inj@@ ô nahan , man lu u una ki@@ mbi inj@@ ô ne sha u pasen nan loho u dedoo . Aluer se tagher a imba ican ne yô , se yina nen ishima , se lumun ser tsombor wase u kighir se ga . Nahan a kaa a an@@ ng@@ ôô@@ v nav ér : “ Mo M ngu zan iniongo ne ga , gadia shighe Wam ngu a kuma vough ga . ” — Yohane 7 : 1 - 8 . Nenge ase yôô : Ú soo u fan er ú nôngo a ishim@@ any@@ ian i uma a ve a mi ayange ayange la kpa ? Ve lu “ yan akaa , man akaa , eren kasev , nan kasev ken u@@ no@@ o zan zan ar sha iyange i Noa kar nyôr ken t@@ so la , kpa ve fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va kua a ve cii . ” ( Mat . 15 : 1 ) De se time sha akaa ne ahar , u hiihii yô , gba u se palegh ang@@ er@@ e@@ ke man u sha uhar yô , gba u se eren akaa cii sha mimi . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo u Timoteu kua mba ken tiônnongo u ken gar u I@@ k@@ on@@ i@@ um , u yange gba ica a gar u Timoteu kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 30 nahan la fa Timoteu tsembelee . Ashighe kpishi , ka ve zua a injar i vihin tsung sha dang ve u eren la . 1@@ ,@@ 4@@ 5@@ 9 Yange m hii u eren tom u pania ken tar u S@@ co@@ t@@ land shighe u m lu anyom 15 la M@@ doo u Aôndo a doon Orkristu ishima í ku@@ an or@@ wan@@ ndor a nan la ka a kua mbamlu mba ken ishima yase kua mbamhen asev kpaa . ( b ) Yesu ôr injakwagh i sha kwagh u ta@@ gbe@@ de u lun ishe kpishi la ér nyi ? I@@ ca gba ga tsô maa ngô na kpa shi kpe . U tesen ikyav yô , ka sea tagher a imeen i eren kwagh u una vihi mlu wase vea Aôndo nahan se er nena ? U ôron sha gbenda ugen yô , mkaanem ma ma lu ken D@@ N@@ A u uman , u i he@@ e shin co@@ k@@ el@@ i u cuku tseegh kpa kuma u a nd@@ era uma u iorov b@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar mba ve lu sha tar nyian ne cii a mi a kuma kwa 3@@ 50 ! Shi yange tese e̱r un we iyol un kegh a kegh u ungwan mbamsen vev nahan . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 17 : 7 - 9 ; Pasalmi 65 : 2 ; Yesaia 1 : 1 - 3 , 18 - 20 ; Yeremia 25 : 4 ; Mbagalatia 3 : 22 - 24 . Nahan u fatyô u henen Bibilo a mo kpa ? ” Saan ior mba Yehova iyol er ve lu ken bem , ve lu civir un ken vegher u shin tar u nongo na nahan . “ Ka akaa a pati@@ i tseegh u@@ gomoti mba hemen sha nom - or la ve eren tahav sha mi ga . Kwase na kaa ér : “ Hanma tom u m er yô wasem m seer vesen . Ve kpa mba a Bibilo . Kpa a kaa a we ér i de ze u iyol ga ; mkurem shi ken tan@@ ke her kuma ul@@ it@@ a un@@ yi@@ in . 4 : 11 ) Yehova ver ior mba ve kom yô ér ve nenge sha mbamgbe mba iyôngo na , a er kwagh ne u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen , shi se mba a vangertiôr ser una za hemen u eren nahan kpaa . Kape “ tindi u vough ” u Kristu u a pasen se kwagh u atindi a Yehova a we sha kwagh u mcivir man aeren a dedoo la kpa a lu sha ci u iwasen yase je la . Shi ka ve seer lun a inja sha ci u mba hen tsombor ve man anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken tiônnongo u Mbakristu shi hen mba ve lu a hingir mbacivir Yehova ga la kpaa . — Mbaromanu 10 : 9 - 14 ; 1 Timoteu 4 : 16 . Se yam kwagh u ne soo ne , shin se yam inyam gayô iky@@ a@@ y@@ u@@ e i se ya c@@ in@@ ka@@ fa a mi s@@ ati ne yô . la . Yange i due a an@@ takerada u i yer ér Mo@@ de@@ l Stud@@ y ( Kwagh@@ henen u L@@ un Ikyav ) la ken inyom i 19@@ 37 la man ú ôr var var er i doo u hiden za sôron mbagenev sha u tesen ve mimi u ken Bibilo yô . Inja na yô , a wase uumace mba jighjigh vea hingir vough , a h@@ ime ve vea Aôndo vindi vindi . Er nan ve Yesu pine Peteru kwa tar ér : ‘ M doo u ishim@@ aa ? ’ Kwagh u hemban cii yô , se soo ser se eren a Yehova sha mimi . Ashighe kpishi ka se dondo Tindi u V@@ esen ne shighe u se eren kwagh a mba se civir Yehova a ve imôngo la . Gbenda môm yô , ka u nan shighe wase man agee a ase man akaa a ase mgbegh@@ aa sha u suen mcivir u mimi u Yehova la , aluer vese shin vese ga kpaa . — 1 K@@ ron . Al@@ am a a dondo shin heen ne tese er mbayev mba ve lu Mbakristu vea fatyô u lamen a mbayev mba ken im@@ akeranta ve yô . “ Ka Hegen J@@ e i Lu Shighe u Do@@ on Y@@ e ” Inja i u van@@ den keren perapera u Aôndo la ér nyi ? Ka I@@ vangeli í ne ve se hingir u fan mbamhen mba or u hemban sha tar cii la ye , kua shi mbamlu nav mba ke ’ ishima man aeren a na kua akaa a a ye tor ke ’ a na la kpaa . V@@ es@@ ta di lu aôndo u ishima . Doo u se pase nen orgen hanma kwagh u se fe cii hen icin i môm ga , di er or@@ sule kpa nan he@@ e vor u nan ijiir i môm tseegh ga nahan . Nahan se za nen hemen u veren ishima sha akaaôron a profeti a Yehova , er ka “ im@@ enger i i wanger ken ijiir i wan ime nahan . ” — 2 Peteru 1 : 19 . Se kpa se fatyô u s@@ ônon Yehova sha ‘ m@@ vihi wase man ican yase . ’ ( 1 Kor . 15 : 26 ) A lu ik@@ we@@ ior ihi@@ ar ia zua a mtsera ye . Shi aluer se mba ken ij@@ ough@@ ave a ve ga yô , a vihi Yehova a vese nahan se lu wan iyol yase ken kwaghbo . Aluer se de Un u zan hemen nahan yô , ior cii vea na Un jighjigh , nahan Mbaromanu vea va , vea va ngohol ijiir yase ne kua nongo wase kpaa . ” Er se lu nengen a m@@ vese ne nahan doo u hanma wase nana er sha kwaghwan u i nger u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen imôngo mban , ér “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , . . . gadia u fa i ia doo la ga , shin ka ng@@ in shin ka ng@@ ira , shin ihi@@ ar cii ia doo u . ” — Or@@ pa . I@@ yol@@ kô@@ ron@@ tsaha ka vegher u masetyô u ity@@ am@@ egh ki jijingi , man ieren ne i wasen se u palegh akaa a Yehova a vende la . Shi icighan jijingi mgbegha un a wuese Maria sha jighjigh na man ikyo i wan na la , ér : “ Saan un u a ne jighjigh la , iyol . ” I@@ deri ihi@@ ar la lu inyaregh ki hemban gban ijime ki ior y@@ amen kwagh a mi ken Iserael sha shighe la yô . Hii ken inyom i 19@@ 26 la je , ‘ wanakiriki u jighjigh ’ zer duen a iti i Yehova ken igbar . Kpa ve hen u ‘ keren kwagh u nan bem ’ sha u timen ken mkaanem ma Aôndo sha iwasen i icighan jijingi . ( Rom . K@@ am@@ er@@ on : Hi@@ ihii yô , se nenge a ikyav ken kwaghôron u profeti la jighilii . Ka kwagh u Yehova yange kaa a Y@@ e@@ h@@ u ér a er je ne : “ Ú tim ya u ter@@ u A@@ hab@@ a , sha er M@@ ̱ or iyev i awambe a mbayev av u@@ profeti kua awambe a mbayev mba TER cii , sha Yes@@ e@@ bel . Lu nyi i wase J@@ as@@ on u wan ishima ? D@@ ugh u eren tom vea wan wou imôngo kera yô , n@@ umb@@ en vea na sha ashighe agen kpaa . Tsô maa m de u za nengen a or@@ hemen kwaghaôndo la , m hii u henen Bibilo vea An@@ ton@@ is . Shighe u ngô na yange kpe yô , a zua a kô@@ pi u takerada u i yer ér Li@@ fe — How Did It G@@ et H@@ ere ? Kpa aluer se wa ishima a atsan yô , aa maa aeren a dedoo ken a vese shi se zua a msaanyol kpaa . Nenge ase yô , a vihi ikyav mbi u@@ ty@@ aav cii , mb@@ ia kera lu ga zan zan gbem sha won ! Ve mase shin shin tar kpuaa tseegh . Aluer se zua a ian@@ tom i i sar se la ga kpa , doo u ishima ia vihi se ga sha ci u nyi ? Paulu ôr kwagh u jighjigh ve u nan ne wang , a kaa wener : “ M ngu a ishimaverenkeghen sha Aôndo , . . . ka mnder u mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la . ” 9 , 10 . ( a ) Ka nyi man nyi se fatyô u t@@ eren ken mbamsen ase@@ va ? Inja na yô , Satan lu kaan ér Aôndo ngu y@@ eren uumace a kwagh u dedoo . Jijingi na yange mgbegha or@@ pasalmi ugen nger wener : “ Á va tim afer@@ aior kera ; kpa mba ve veren ashe hen TER yô , ka ve vea ya dyako u tar ye . Yesu kaa ér : “ Hanma or u ka nana ungwa kwaghôron u tartor man nana kav ga yô , or u ifer a va , a va tsu@@ we kwagh u i lee ken ishima i nan la kera . ” — Mateu 13 : 19 . I@@ ̱ wuese kwaghfan wou shi i̱ wuese we iyol you kpaa ; we u u y@@ ang@@ em iky@@ e i awambe nyian , man u or@@ on iyev yam sha uwegh agh kpaa yô ! ” — 1 S@@ am . Ikyav i tesen yô , nenge akaa a i@@ gbe@@ tar a Yehova a gbe ne , kua sha won jimin cii man a@@ zu@@ ku - as@@ an ub@@ iliôn imôngo ne . Alaghga u kegh iyol u den orgen a kwaghbo , kpa ng@@ ura tese ér u lumun a kwaghbo u nan er la ga , shin u s@@ enge wer kwagh shon vihi ga ze . I@@ ̱ kaa ér or@@ tom u nan fe tom u nan tsembelee yô ior vea soo nan shi vea na nan injar i nan kpaa . Ikyav i tesen yô , ior mbagen nenge ér uma u or kpen , kpa mbagen nenge ér uma u or kpen ga . A ta í@@ b@@ á@@ l@@ é@@ gh a or ne , ve undu ikpelaior , a yem a na ke ’ h@@ ua . Akaa a se hen sha ikyev i mba@@ shiada mba jighjigh mbara la aa wase se se hemba fan Mkaanem ma Aôndo a er se fe ma hegen ne . Se er kwagh ne sha u eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen ne tsema tsema man sha gbashima kpaa . — Mat . Solomon maa akaa kposo kposo . Ken a yô , lu tempel u Yehova kua iy@@ aagh ki tor . Anzaakaa 19 : 3 kaa ér : “ I@@ b@@ um@@ egh ki or@@ ough ka ki vihi nan gbenda , ishima i nan kpaa i hingir iy@@ ongo a TER . ” Er yange i gema Bibilo ken ijô kpishi yô , kwagh ne b@@ unde awashima u ior er Tor u Mbar@@ o@@ ma ugen u i yilan un ér Di@@ o@@ cle@@ ti@@ an , u na zwa ér i nan@@ de u@@ kô@@ pi mba Ruamabera cii , shighe u i mar Yesu anyom kar er 3@@ 00 nahan la . Se ôr kwagh u Adam hegen se bee ve , de se ôr kwagh u Yesu kpaa . ( 2 Samuel 23 : 1 , 3 , 4 ) A̱ shi nan kpa Solomon , wan u Davidi u yange kar tema tor sha ityough nagh la kav mkaanem man , gadia zum u a tema tor la a sôn Yehova ér a na un “ ishima i fan kwagh ” sha er una fatyô u “ p@@ aven kwagh u perapera a ifer yô . ” Nenge imba ishimaveren i kpilighyol ne sha wono ! P@@ ine iyol you wer , ‘ Ka hanma nongo u kwaghaôndo i fe ú ér ngu han@@ ger sha u dondon Mkaanem ma Aôndo , shin shighe u atesen a ve a kaha a kwagh u ior kpishi ve ne jighjigh a mi je kpaa ? R@@ ic@@ o yange ure tsung sha ci u ter na u fa mimi ga la soo ér a er batisema ga . Kpa kwagh ugen gema za un iyol , nahan a pine ve ér : “ Anmgbianev , ka nyi ne er sha kwagh u tom u tsaase mbagenev ner ve kuma u a seer ve ityom ken tiônnongo laa ? ” Lu keren lu mtsera na iyol na tsô . Hegen F@@ ri@@ e@@ da man Á@@ d@@ á@@ m cii mba civir Yehova a m@@ yange shio . Akaa a Yesu er ken uma na jimin cii tese nyi ? Ka mbamhen mba ior ve lu a mi sha igbenda i zuan a iwanger je ne . U ma ve ko@@ so iyôngo ve sha kwaghyan u ken jijingi shi ma ve na ve m@@ sur@@ shima man mkav la yô , mbahemenev mba adu@@ aav ka ve ng@@ iligh ato a mbadondon ve sha kwaghfan u taregh . Ka nan va fatyô u umbur mpase shon shi pasen un gayô ngeren un inya ken mkaanem ma nan . ” — Ka Mbashiada mba Yehova ve gbe u ye . Mbah@@ enen mba Yesu mba 1@@ 20 , mba ve kohol imôngo sha kpo@@ you u sha ken Yerusalem sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 la , yange ve lu kasev kua nomso . la . Ve tema hen h@@ unda u ya u ken ag@@ ar ugen . T@@ ihi u takerada la yange p@@ ande har sha mkaanem ma Rus@@ sel@@ l ôr sha ityakerada i Bibilo shon la . Yô , i saan se iyol tsung u eren akaa a ken jijingi . I@@ tyô kwaghyan i ior kpishi ve soo hen ma ve@@ gh@@ er@@ tar la , a gema a soo i hen ve@@ gh@@ er@@ tar ugen ga . • Ka atô@@ akyaa a nyi a ne ve se pasen ior kwagh u Tartor shi se geman ior ser ve hingir mbah@@ en@@ ene , man kanyi ka i mgbegha se ve se er nahana ? Apostoli Paulu yange nger ér sar Aôndo u “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” ( 1 Tim . Er nan ve Yehova una er if@@ er@@ kwagh mayange ga ? NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 PE@@ E@@ J@@ I 25 - 29 Er mbamaren asev mba hiihii mbara de Satan pav ve a Yehova yô , kwagh la na se cii se mba gbe angev nyian . Luka kpa , shighe u lu ngeren I@@ vangeli na la , “ time sha akaa . . . cii doo doo , hii sha mhii u a zan zan , je . ” Shighe u ve mase duen ken Igipiti la kpaa ve due “ ak@@ um ak@@ um . ” Yange gba u mbagenev vea tôô ian hen ijiir tom shin vea wu@@ he ajiir a ve a te@@ en k@@ as@@ u@@ aa ? Se mba duen a gbenda u koson akaa ne sha kô@@ m@@ pu@@ ta sha er a keren kwagh u kwagh a gbe sha mi la shi a zuan a akaa a injaa a tse ne yô . A kaa ér : ‘ Nahan yô , asema a̱ de nyian ne sha kwagh u kp@@ er ga , gadia kp@@ er una gba nôngon sha kwagh na iyol na tsô ; hanma iyange zayol u i lu a mi la , kuma i . ’ Jigh@@ ilii yô , yange m er hanma kwagh u i tes@@ em ér gba u Orkristu nana er ga la cii . Apostoli Peteru kpa imba kwagh ne yange i va er un . Er hii ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i u inyom shon je se m@@ us@@ an ak@@ ondo iyol ga yô , se kura u@@ tse@@ mba@@ ak@@ on@@ do@@ v mbara se nan@@ de . Yange a na mbam@@ lumun tsembelee sha gbenda u i doo u a na mlumun shighe u i lu henen Bibilo la ga cii . ” I@@ gbenda shon igen ka nyi ? Se ver ishigh ser loho ne ma u ker ior sha m@@ tema shi mimi mba ve doo se ishima yum mban ma ve doo ior . Do u ha@@ an yange a seer nan ior msaanyol sha ci u a na ior ve lu a ishimaveren i zuan a inyaregh a iyol nyoon shio . Se mba Nen@@ gen a I@@ civir man I@@ engem i Yehova ken I@@ gbar Iky@@ um@@ utya ne lu a ak@@ e@@ ke a utya 9@@ 00 , hanma yô i zer aka@@ ver a iy@@ ôô a lun a ah@@ ô a esen ts@@ or ts@@ or sha mi . 6 : 7 ) Ior mba ve er idya ka ve vihi iky@@ ar@@ yan ve a Yehova kua mlu ve a or u ve vese la , shi ka ve va a kwaghbo sha ayol a ve kpaa . Er m vande t@@ eren sha mhii u kwaghôron ne nahan , yange lu ican kpishi u pasen kwagh hen B@@ or@@ cul@@ o ken uwer u hiihii u m yem her la , kpa Yehova ver@@ em , m lu a mbahenen Bibilo imôngo . S@@ ende@@ gh Kwagh sha Gbenda u a K@@ uma Or Yô K@@ ar@@ me@@ l Aluer ú vande karen iyol vea nan , we u tile sha ityough ki or u hen tsombor shin or u ne eren tom imôngo , nahan ú pine nan wer nana pase ú kwagh u nan ne jighjigh a mi la yô , kwagh la una wase nan kpen kpen . Kwagh u yange na ve ior lu a imba jighjigh u nan ne yô , lu an@@ kwa@@ takerada u yange hendan a k@@ we@@ ior u mba She@@ m i yilan ér Pro@@ to@@ col@@ s of the L@@ ear@@ ned El@@ ders of Z@@ i@@ on la . Nahan doo u se eren ang@@ er@@ e@@ ke shin as@@ enge a dang shin se ôron akaa a iji@@ mba@@ gh ga . [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh / U@@ foto u sha peeji 12 la ] Ka mba ve lumun ér i tese ve la tseegh vea fa Bibilo ye . 3 Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Eren Tom ​ — Ken Kp@@ en@@ tar u New Y@@ or@@ k • Yehova yange lu kwar u Mb@@ al@@ ev@@ i sha nyi gbenda ? ( N@@ um@@ er@@ i 3 : 40 – 5@@ 1 ) F@@ ar@@ a@@ o iyol na lu wan@@ i@@ unda , kpa í wua un ga . Nahan cii kpa , se war sha ci u se mba ken mzough tseegh tsô ga . Nahan u kera ngô@@ ôr ga je maa u yem u za seer mkurem . 3 Yange “ F@@ a Gbenda ” Yehova yange dugh Mose ave sha tom u a wa un ér a er la kera ga . B@@ ri@@ an : Ikyav tese ér u ngu or u lun a ishima i gbar gbar . ( Pasalmi 40 : 8 ; Mbaefese 6 : 6 ) Mba eren ic@@ egh@@ zwa ne a Yehova kwa môm tseegh . Davidi yange mough ken gar u N@@ obu yevese yem vegher u shin ity@@ ô@@ tar , kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 40 nahan za nyôr ken tar u Mba@@ fil@@ iti . A yem hen A@@ k@@ ishi tor u G@@ ati , hen ijiir i Go@@ li@@ ati , a za yer . Yange i ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova ken ic@@ ile i C@@ r@@ im@@ e@@ an la , di vough er i ci@@ r u ken tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on jimin cii nahan . T@@ aver u fan er hii ve ci@@ er Yon@@ a iyol u eren tom la ga . Saan Han@@ ma@@ or u Nan C@@ i@@ e Yehova Cii Iyol Tor u Yuda yange nana de ér Yehova a hemen nan kua ior mba nan yô , Yehova a kura ve shi a ver ve doo doo kpaa . Doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M veren mbagenev ikyav i dedoo sha u nengen uma er Yehova kpa a nengen uma la kpa ? Yange i gema uri@@ ga mba pu@@ pu@@ u mban i na awambe a a lu shin atô u at@@ se a nan@@ den nagh shami laa ? Wan u Aôndo u hemban ver ikyav i t@@ angen iyol ga sha u tesen kwagh u sh@@ a@@ gba a lu jighilii yô . Yesu shi tese se sha aeren a na or u Ter na a lu jim jim yô . Ish@@ ember i “ ú haa nan ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger sha it@@ you ” la ka ishember i sha ikyav . U tesen ikyav yô : Or@@ gen u ta@@ av u man ya tor ker a na yô , va hii Bibilo i henen , iti na ér J@@ ay . Sha kpôô yô , akaa a Aôndo lu ôron sha u tan ve icin la lu sha ci u ior mba sha ayange a M@@ ika la . Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Ishima I@@ a F@@ atyô u V@@ ih@@ in Aôndo — Kwagh u Se Er Ve a Saan Un Iyol Yô 10 Alaghga sha hiihii la , zwa u he ua c@@ imin we ken ato kpen kpen . ( Yes . Nahan lu u Saulu una tim mbaihyomov mban kua ilev vev cii . Aluer se soo u hemban atesen a aiegh a a we im@@ agh ken asema a ior taveraa er “ a@@ you a utya ” la nahan yô , gba u se er nyi ? Kwaghôron u profeti la yange hii kuren ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la , zum u tar u A@@ shi@@ ria va ta num sha tar u ik@@ we i pue , i k@@ we u E@@ fer@@ aim hemba duen ti ker la . Ashighe agen kwagh u or nan er la una va a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova shi una nyôr a mbagenev ken zayol . Ne@@ hem@@ ia za nyer Yerusalem yô , a mough tugh a gba ningir kenger kpe@@ kpe , nahan a pase Mbayuda er un we ishima u hiden maan kpe@@ kpe la yô . Nyian kpa , mba@@ vih@@ in@@ tu mbagenev ka ve kôr ave sha akaa agen a i er ken ityakerada i kwaghaôndo yô , nahan ve nzughul a kasev kpishi . Ka ve s@@ enge ér kasev mba a ibo , sha ci u ka ve ve ne uumace cii ve lu yan ican ye . Aôndo tôndo zwa a E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki ér a lu nyi je ia er kpa una yima un kpee , a b@@ unde ga . 12 : ​ 18 , 19 ; Heb . ( Luka 22 : 32 ) Kwagh u Yesu ôr ne tese ér lu a vangertiôr ér Peteru una gema ishima , una hide a civir Aôndo sha mimi . I@@ vangeli i sha uwegh ku Yohane ôr kwagh u mlu u Yesu u tsuaa cii man hingir or la , yila un ér “ I@@ mo , ” shin Or@@ lamen sha ci u Aôndo . Aluer m va nenge a ter@@ em sha shighe u a nder mbakp@@ enev la yô , se sôr any@@ iman a yange se lu a mi la cii . Sha kpôô yô , Mbakristu mba tsuaa mbara nengen mbamkombo mba tiônnongo ér ka ashighe a pasen jighjigh ve u nan . — Rom . Yehova kighir se ér se er kwagh u a gande se agee ken inya ga . Heela tseegh ga , shighe ne lu shighe u taver kpishi , sha ci u anmgbianev tagher a ah@@ endan zum u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii la . Sha kpôô yô , aluer sea “ y@@ aan kwagh , shin [ sea ] maan kwagh shin [ sea ] eren nyityô kwagh kpaa , ” se fatyô u “ eren . . . akaa cii sha ci u icivir i Aôndo , ” shi su@@ ghun U@@ hemban@@ cii u a ne se akaa a dedoo a i gbe u se eren kwagh a mi akuma akuma sha ci u iwasen yase la . Kpa , kunya ka u kôr mba@@ beenyol mban kpishi shi ve cia u ôron ér mba nzughul a ve . U se eren batisema ‘ ken iti i icighan jijingi ’ la ka u se yôôn ken igbar ser se fa icighan jijingi shi se kav tom na ken mba@@ awashima mba Yehova kpaa . Ior mbagenev hen ér msen u eren ka shighe u vihin , ka vea er kpa i ungwa ve ga . U@@ umace vea kôr cio u civir Aôndo sha mimi kpa ? K@@ egh nen iyol u tesen mbagenev , uwer u de gbe ne ga . Gadia mba@@ iny@@ ar@@ ev tema ken uya vev mba lun kundu kundu mbara , lu yan kwaghyan u hemban doon cii , shi man m@@ sô@@ rom ma@@ ̱ hemban doon cii yô , shi ior mba@@ ̱ ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v ve va a ikyav mbi ku@@ h@@ wan kwagh mbi mb@@ í sember duen la , ve va ku@@ h@@ wan kwagh sha ato ve kpaa . A@@ h@@ on a na la tese ér ior mba civir Yehova sha ci u akaa a dedoo a a eren a ve la , gadia aluer i kar ve yô , vea de u civir Aôndo . U tesen ikyav yô , i nger kwagh sha at@@ ine@@ akaa a dedoo kpishi ken magaz@@ in u Awa@@ ke ! Bibilo ôr se er kwaghôron na yange b@@ enden a mba ve v@@ aan hen a na mbara yô . ( Pasalmi 1@@ 39 : 16 , 23 ) Sha kpôô yô , Davidi yange na jighjigh vangertiôr ér , shin er yange un er kwaghbo , ashighe agen i lu kwaghbo u vesen nahan cii kpa , Yehova a nenge er un gem ishima sha mimi yô . Kpa u eren ior ifer la ka ikyav i mci@@ e u cian Aôndo la ga . Kwagh u hiihii yô , pine iyol you wer : ‘ Kwagh shon due hen ijiir i sha In@@ tan@@ et i i ne i jighjigh shinii , a due hen ijiir i sha In@@ tan@@ et i ior ve ngeren akaa her er ve soo yô , shin i fa ape kwagh shon a dugh ga ? Shin er ve lu kpuaa , ve ngee ga nahan kpa , mayange je vea fatyô u geman ityom ve undun zege@@ ikpelaior la a mi ga . A@@ ka@@ a@@ ôron a Aôndo a i nger ken takerada u Anzaakaa la nga a iwasen sha igbenda ihi@@ ar — ka “ sha u i̱ fa kwaghfan kua ityesen . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 31 , 2@@ 25 Sha kwagh u zege@@ takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u i yer ér The Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la a kaa yô , shighe u i yilan ér M@@ s@@ ér u Akaa la , yange i yilan mk@@ ighir u kighir ior a kwaghaôndo la sha mkaanem man nahan , ér : C@@ u@@ i@@ us re@@ gi@@ o , illi@@ us et religi@@ o ( inja na yô , ér : “ Or u nan hemen tar yô , ka nan kpaa nana tsua kwaghaôndo u ú ye . ” ) 5 : 3 ) Yesu ver se ikyav sha kwagh ne . A shi nan kpa shighe u Yeremia lu ngeren takerada ne la , yange nenge akaa agen ken ur@@ u@@ amabera mba ngise ngise er “ ruamabera u aeren a Solomon la ” nahan . Ng@@ ur ôron kwagh u or u ngise nan lu ken kwaghaôndo u aiegh la yô , a kaa ér : “ N@@ ana kaa er : Mo m ngu profeti ga , m ngu or@@ k@@ ah@@ an@@ sule , gadia or y@@ am@@ em er m lu iyev la je . Jighjigh u nan ip@@ aa la va a nyi kwagh@@ a ? * Mbakristu kera mba sha ikyev i Tindi u Aôndo na Mbaiserael sha ikyev i Mose la ga . Aluer u soo u va waren mkur u tar ne , lun ‘ uma gbem sha won ’ yô , ka nyi i gbe u u er@@ ee ? Ka wea fa or tsembelee shi wea fa aeren a dedoo a nan nahan , i sar u u pasen mbagenev kwagh u nan ga he ? Daniel di yange va za iky@@ ura ken tiônnongo u Kristu je i va na u ityom igen kpaa . I@@ a na ishima you ia wanger wang shi ia ver ú ishima sha akaa a a lu a wang shi a kom kpaa yô . ( b ) D@@ ugh atsan a uumace cii ve ye la kera je kpa , kanyi i gbe u Mbakristu vea waan ishima a mini ? Yobu yange fa mimi u kwagh ne tsembelee . Ka kwagh u vesen u nyi se zough a mi ken msen u Yakob shighe u lu u una za kohol I@@ so@@ u laa ? Jigh@@ ilii yô , Bibilo yila Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ér “ kwa@@ se@@ he ” u Kristu , “ ka ini@@ un@@ kwase i lun wang , ” i Kristu a t@@ ende zwa u v@@ ô@@ son je la . — Mpa . Kpa kwagh lu nahan ga , sha ci u Paulu lu or u hiden a iyol ijime . 14 : 8 - 19 . Man gema gbenda u or@@ pasalmi ne lu zan sha u la di ye ? Ka msaanyol u nyi se ver ishima u va zua a mi ken hem@@ ene ? Er Ter wase u sha yange nenge a kwagh u dedoo ken ishima i Li@@ dia nahan , kape we a nenge a kwagh u dedoo ken a we je la . Se er kwagh ne nena ? Se yar tom a loho u esen shi lun a tahav ne ken uuma asev nena ? Ka mimi , gba u ne lamen sha mbamzeyol enev . Or@@ jir u A Er I@@ jir sha Mimi Yô , 10 /@@ ⁠ 1 Ôr In@@ sight on the Scriptures , T@@ ihi u sha 2 , peeji 6@@ 7@@ 6 - 6@@ 7@@ 9 la . Kwagh ne una yange mat@@ o la u eren tom sha inja , nahan una fatyô u vihin . Shi de kighir imoshima you eren kwagh sha ci u orgen nan kaa a we ér , “ Kwagh@@ bo ngu sha mi ga , lumun kwagh la , ior kpishi vande lumun nahan ” yum ga . A@@ ng@@ ev mbu ken it@@ you mbu nan or ishima@@ y@@ in@@ an ne gban k@@ an di ij@@ ung@@ wen tsô ga , kpa ka angev mbu or ka nana lu a mi yô nan lu gb@@ u@@ u hanma shighe yô . Mayange J@@ e De H@@ ung@@ ur Yehova Ga , 3 /@@ ⁠ 15 Heela tseegh ga , er Satan mee Adam man Ifa ve hemba Aôndo ato yô , isholibo ya tor sha a ve man lu kwagh u ia za a ve ken ku kua ônov vev mba vea mar la kpaa . Se fatyô u nan mlumun sha mbampin mban aluer se nenge sha ishember Bibilo i sha utar i i bende a mcivir wase la yô . Akaa a m eren ayange ayange la tese ér m na jighjigh mer una nenge sha u@@ gb@@ ayol av kpa ? ’ KW@@ AG@@ H u una wase se ve ishima a de nyian se ér se er icighan jijingi u Yehova isholibo yô , ka u eren sha kwagh u apostoli Paulu a kaa ér se er ne . Yange mba w@@ oo Yesu kera yô , upristi mba tamen man Mbaf@@ ar@@ ishi za kaa a P@@ il@@ at@@ u ér : “ T@@ ere , se umbur er Or@@ cu@@ gh ne , er lu uma je , tsô kaa er : A@@ yange á kar atar , tsô Me shi Me nder . H@@ er@@ d man G . N@@ on@@ go@@ ior u hendan a any@@ ighe ú i yer ér T@@ ran@@ sp@@ ar@@ ency In@@ tern@@ ational ( N@@ ongo u H@@ á@@ nger ér I@@ ̱ Eren Akaa W@@ ang W@@ ang Tar sha won Cii ) la kpa wa ior vev kwagh ér ve̱ “ l@@ ôô ‘ vor u perapera ’ ” ke ’ ajiir a tom ve . I wa mkaanem ma n@@ der@@ an iyol you jimin cii la ken D@@ N@@ A ne . M@@ il@@ t@@ on H@@ am@@ il@@ t@@ on , u á lu or@@ hemen u K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci shon la kaa ér : “ Er se lu a iky@@ um i mba@@ yôôn loho ne yô , ka se pase kwagh se tser haregh wase u á lu a ior ker i hembe m@@ iliôn 47 la kwa môm ken hanma uwer . ” U kwagh ne a̱ lu nahan he ’ tsombor wase yô , a gba u se kera han@@ ger sha shighe u i ver la dông ga . Vea fa ér ka Yehova a ne se kwaghyan ye , nahan doo u se su@@ gh un , shi ka un kpa a tesen se akaa a mimi a ken Bibilo ye . ( b ) Shighe u mbatamen ve lu tsuan kwagh u a bende a tiônnongo yô , kanyi i doo u vea lu a mi ken ishima ? Ka se pase ve kwagh u se lu eren hen ningir ve yô , kpa se gema se lam a ve ti@@ ôn@@ ôô . Tom u injaa u ve eren la man m@@ ne u ve ne ayol a ve sha u wasen mbagenev la wase ior kpishi . Gbenda ugen u se za hemen u eren erdoo a mbagenev yô , ka u eren sha kwaghwan u Paulu ne , a kaa ér : “ Er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . ” — K@@ ol . Kpa yange ve fa ér mba ken “ iyôngo igen ” i i lu a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar la . I T@@ sen@@ gaôron Kwagh u M@@ ar u Mesiya V@@ ighe V@@ ighe . Kwagh ugen u hange hange u i gbe u or a er keng ve nana ar sha i@@ aven i eren batisema yô , ka u pasen loho u dedoo u Tartor . Hanma shighe u ka una ôr mkaanem ma or@@ pasalmi Davidi nger ér : “ Gadia ter@@ em man ng@@ ôm un@@ du@@ m , kpa TER Una tô@@ ôm ” la yô , m@@ liam ma iv un ken ashe po@@ o . ​ —⁠ Pasalmi 27 :⁠ 10 . 4 : 15 ; 5 : 7 - 10 ) Yange mba nd@@ eren un shin ku kera yô , a k@@ ôndo a yem sha , sha u za nan Yehova injar i nagh ku sha iyol@@ na la . Nahan aluer or ngu a inyaregh kpishi yô , nana hemba eren akaa a dedoo . Sha shighe shon môm la je , jijingi u Aôndo iv ken ve , nahan ve na jighjigh taveraa ér vea hemen sha vea Kristu . Sha mimi yô , ka sea wa ago@@ yol sha mbamkombo shi sea waan zwa shighe u se ze ve la a ishima yase i môm yô , se tese ser Yehova doo se ishima shi se mba a iwuese sha akaa a a ne se la . ​ — Ps . I@@ shigh ki Mose mon@@ do iengem K@@ am@@ er@@ on : Hi@@ ihii yô , umbur wer ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la yange hii sha shighe u i tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . Mbakristu mba ishigh ve mkurem la fa kpôô ér ve mba ishimaverenkeghen i yemen sha shi ve fa e̱r i we ve ken ikyuryan i he la yô . Pro@@ feti u Aôndo yange kaa a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lun ken ibanave kua ij@@ en la ér a er nyi ? “ Saan mba ve ker num la iyol , gadia á yila ve er , ônov mba Aôndo . ” Tese W@@ er U Ngu Or@@ dondon Kristu u Mimi , 1 / 15 Kwagh ne lu gbaa u vesen u m@@ civi@@ ra@@ ôndo na , lu ‘ icighan tom ’ je la . Mbakristu cii vea fatyô u kaven shi umbur shi dondon kwagh u ve hen ker la , nahan una taver jighjigh ve u nan . A@@ mba a ityakerada a í yer ér The Gre@@ at@@ est Man Who E@@ ver Li@@ ved man D@@ ra@@ w C@@ lo@@ se to Jehovah * la nahan ka ikyav mbi inj@@ aav mbi se fatyô u henen sha mi a iwuese yô . “ T@@ A@@ V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A ” Yange vea kôr ior ikp@@ an ken u@@ ity@@ a yô , ve na ve ican je i doo iyol ga . Ior N@@ ôngo Ity@@ av ken I@@ ti i Kwagh@@ aôndo Ka li@@ ba tseegh m zough a mi ye ! ” ​ —⁠ Ps . Af@@ ishi a bran@@ ci agen yô , ka i fatyô u tin@@ d@@ in á a inyaregh sha ijiir yase i j@@ w@@ .@@ or@@ g la , shin sha ma ijiir igen sha In@@ tan@@ et i a ver la je kpaa . Ngu nan se kwaghyan u ken jijingi nyian mgbegh@@ aa ken ijô i hemban 4@@ 00 . ( Yesaia 44 : 27 – 45 : 2 ) Akaa a Aôndo tsengaôron vighe vighe ne kure nahan vough kpa ? M su@@ gh u er u tee shighe u tim sha kwagh ne vea mo yô . Ken masejime yô , á kaa wener yange ve zua a be@@ m@@ shima u kpilighyol . C@@ H@@ AR@@ L@@ E@@ S eren tom ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti igen ken tar u K@@ en@@ ya ; ng@@ ur kur@@ un tom sha iyange igen yô , tele@@ f@@ on na u kiriki u yange a zenden a mi la gba sha gbenda saa . ( b ) H@@ ide sha kwagh u li@@ ba i sha any@@ ighe yô , kwagh u i̱ ngu nena ny@@ ian@@ a ? ( Anzaakaa 28 : 9 ) U tesen ikyav yô , sha ayange a tsuaa la , Aôndo venda u keghen ato a Mbaiserael mba ve lu a ibo i awambe la . Yange i ka@@ am ér alaghga a tôô se u@@ kasua imôngo cii ve se fatyô u nengen a or@@ vesen la ye . ▪ “ Ka nyi u lu a mi i u ngohol a ngohol ga ? ” — 1 Kor . Satan Gba A@@ h@@ on sha Awa@@ shima u Yehova Í na mlumun sha mpin ne taver ga , shi í na un sha inja kpaa . Gbenda u N@@ ongo u Yehova Ú Ne Se K@@ om La As@@ av yange kure ikyaa sha inja . Sha nahan yô , gba hange hange u se palegh u@@ j@@ ende mba b@@ ov ! Gadia Aôndo tem ken a@@ you a i maa sha ave ga . Rus@@ sel@@ l man ak@@ ar a na na jighjigh taveraa ér ve mba ken shighe u sun@@ da , nahan a gba u ior vea ungwa mimi u pasen ior tu@@ h@@ wan la . ” Kwagh yange er nahan zum u Mbaiserael lu nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon ken tempel shi lu civir ie@@ ev kpaa la . Hen shighe la , akaa a i gbe a la á “ pase a sha ikyev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , á za a mi ken mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” — Rom . Davidi shi kaa ér : “ K@@ u u̱ bu@@ l ve fe@@ fa , ve̱ sen ve̱ nyôr shin She@@ ol uma , gadia if@@ er@@ kwagh ngi ken ya ve , ken asema a ve kpaa . ” Kpa zum u As@@ a shi tagher ishigh a ityav anyom 24 ken hemen yô , á kera ker Yehova ga . ( 1 Mbakorinte 14 : 15 ) Yange fa ér doo u mbagenev vea kav ase@@ mber a kwaghôron na sha er una tese ve yô . MB@@ A@@ A@@ J@@ I@@ R@@ I@@ V 2 : 11 - 18 G@@ er@@ am@@ af@@ on wase mbagenev kpishi ve hii tom u pasen kwagh la , er ka@@ a@@ de u pasen kwagh a mi la nahan . ( 2 ) Gba kpee u se tese iwuese sha u@@ icighan@@ mbaakaav . ( Luka 4 : 5 , 6 ) Nahan kpa , ka u@@ gomoti mban kpuaa tseegh ve te num sha ior mba Aôndo jighilii ye ; a lu sha ikyurior i Iserael shin Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kpaa . Se fatyô u eren tom a iyua i Aôndo a ne se ne sha kwaghfan nena ? Kpa aluer se mb@@ á Mbakristu mba mimi yô , ka i lu se inja er se mba a im@@ enger ngi tan iwanger ke ’ asema ase nahan , asema shon a aluer i wanger á ga ve m@@ à á lu ke ’ ime la . Er Ter U@@ hemban@@ cii ta ikyaa a Davidi yô , ma ityôkyaa shi lu i una cia orumace u k@@ ak@@ a sha ci u nan ngu iky@@ ô@@ r@@ or , shin nan ngu a ikyav mbi u@@ ity@@ aav iyol yo@@ ho@@ loo ? Mba@@ yev mbagenev mba ve lu Mbakristu yô ka ve gba kaan tsô ér : “ Me er nahan ga . Ashighe agen m hide m hen er mbamaren av ve lu ior mba dedoo , ve mo di m saa ishe nahan , i taver mo kpishi . ( a ) Ka nyi i doo u se umbur sha kwagh u mcivir u hen tsombor man kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke laa ? Yehova je kpa keren igbenda i una tese se ônov nav mba shin tar ne dooshima yô . U tesen ikyav yô , u ungwan mbam@@ pase mba Aôndo la yangen se dang u eren . Yange wa ishima a ve zan zan va gande u vea sôr mlu ve la una war lun gu@@ da , je kera lu il@@ ian ga . 5 : 3 - 5 ) Nahan cii kpa , mbatamen ka ve wa ikyo sha er vea samber a mbam@@ nenge vev sha gbaa ne ga yô . MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A nd@@ era eren mkohol u ityar ityar man mbam@@ kohol mba vesen ica i gba hegen . Se mbagenev se vande zan mbam@@ kohol mban ken anyom a karen ne , alaghga je yô , kuma ac@@ in imôngo je kpaa . Ikyav i tesen yô , tôô ase wer zayol la ngu ka sha kwagh u m@@ tile u tilen sha mimi hen Aôndo la . Kwagh ne ka orgen kposo ga kpa ka Yesu Kristu , Wan u Aôndo u ken jijingi u hemban cii u a lu a tahav sha akuraior jimin cii la . Yehova Ne Mba Ve C@@ i@@ vi@@ r Un Mb@@ ara In@@ j@@ ar Er lu ken P@@ at@@ em@@ o la , i tese un mpase u sha mnenge u ci@@ er@@ yol u a lu ken takerada u Mpase la , a nger hanma kwagh cii vighe vighe . ( Pasalmi 1@@ 44 : 12 – 15 ) A er nan man a saan ve iyol ga sha wono ? ( Luka 10 : 1 , 5 , 6 ) Ior ka vea kegh ato a vese shighe u se lu pasen ve loho u dedoo yô , ka i saan se iyol je i zua ga , sha ci u ka se fa ser loho shon ua wase ve . ( Mat . 13 : 31 - 33 ) Shi kwagh ugen yô , Yesu pase wang ér ka mba ve ongo loho u Tartor la cii vea kuma u lun sha ikyev i Tartor shon ga . — Mat . Pro@@ feti Amo@@ shi kaa wener : “ Mimi je TER Una gba eren ma kwagh môm ga saa Una vande pasen kwagh@@ myer Na la hen mbatomov N@@ av , u@@ profeti ve . ” — Amo@@ shi 3 : 7 . “ G@@ uda iorov uhar a or môm , sha ci u tom ve ka u hemba zan kera . ” Er se hii u lun a ieren i sar sar la ken ivese yase yô , te@@ gh te@@ gh tsô se de ish@@ ô i kper@@ an . ( Yesaia 6@@ 6 : 23 ) Kwagh ne ngu eren nyian . Or@@ henen la ver ishima nenge gbenda u or@@ tesen na ka a tile shi a h@@ enda ada la . Ma Kwagh Ngu u a Lu T@@ a@@ gher We Y@@ ôô ? ( Aerenakaa 10 : 1 - 15 ) Peteru yange kaven er i lu Yehova a lu eren kwagh ne yô , a ôr kwagh . Shi a kaa ér : “ Yange m kera lu nan Yehova shighe u m tôndo zwa u eren un tom a mi la ga . ” Ka iky@@ e you u su@@ ghun ior kpa ? Kwase na kaa ér : “ U se fan ser ieren i sar sar ne kua u eren kwagh a or sha jighjigh man sha mimi la wase se kpishi sha gbenda u se eren kwagh a ayol a ase la zan zan nyian . U kange ishima wer u er nyi , man ka sha ci u nyi ? Yesu yange er msen hen Aôndo kaa ér : “ Ka kwaghôron wou je a lu mimi ye . ” Ish@@ u i sha injakwagh i shin zege@@ mnger u uumace umiliôn imôngo ngi van ken tiônnongo u Yehova ainge kpôô kpôô . or u na Mbaiserael A@@ tindi a P@@ u@@ e a Aôndo na un yôô ? M@@ lumun : Ka iniongo i Bibilo i kaa ér se umbur la tseegh se umbur ye — ka M - umbur u ku u Yesu Kristu je la . U fatyô u pinen Mbashiada mba Yehova mba ve lu hen ijiir you la shighe u mkombo ne , kua ijiir i a lu eren un her la kpaa , gayô za hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la . A hen ér ka mbam@@ tsera mba nyi una zua a mi sha u lun Or@@ k@@ rist@@ u@@ u ? Ka ve har m@@ tsough ve sha kwagh u a lu ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la , shi icighan jijingi ka a wase ve u kaven shin or u í lu nôngon sha u veren nan sha ian tom la nana̱ kuma sha atindiakaa a Ruamabera a tese la vough yô . Shighe kar yô , ve mough ve yem ken tar ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika , ape kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh la . Nahan vea za mkohol ne nena ? ( Mbagalatia 5 : 26 ) Apostoli Yohane ngise ôr kwagh u Orkristu ugen u lu a aeren ne yô . Ken anyom a a sember karen ne ior umiliôn imôngo kua mba@@ yevese ityav kpaa yem sh@@ ir ken ityar i lun a inyaregh , nahan kwagh ne na yô ior mba lamen ijô i ken ityar igen mba sha ajiir kpishi . Ú fatyô u eren erdoo shighe u or u ne eren tom imôngo nan gbe angev shin ma or hen tsombor u nan nan gbe angev yô ( W@@ a kwagh u a lu ken a@@ kwa@@ ti u a kaa ér ‘ Ve T@@ aver ken Mimi ’ la kpa ker . ) Ma ijiir i môm ngi i se za ve a gande Aôndo u wasen se ga . 5@@ 1 : 5 ; Rom . 3 : 23 ) Heela tseegh ga , se mbagenev kpishi yange se lu môm ken ior mba Satan “ p@@ ir ” ve ashe a asema yô , nahan se fa kwagh u Yehova man atindi a na a perapera la ga . U ôron kwagh u Yehova shi wuese un ken igbar la ka kwagh u hange hange ken mcivir wase . — Heb . * Mkaanem man tese se nyi kwagh@@ a ? — 1 Timoteu 2 : 9 , 10 . Zum la mo vea anmgbian wam u kwase se z@@ aan tsombor u Orshiada u Yehova ugen inya sha hanma iyange i Sat@@ i . K@@ un@@ ya u de kôron we u va ôron mo ga . Adam man Ifa yange ma ve mar ônov mba vea ya dyako i ican man ku ga . Kpa yange kô@@ r@@ cio u v@@ aren an@@ you ne . Kwagh@@ henen ne una ôr se er yange wase mbatomov nav sha ashighe a i ngeren Bibilo la yô . Yehova We Ne Iky@@ o Shighe u ne tem u lamen sha mbamzeyol enev mba vesen , er ne sôr ve yô , kwagh a gba u sha mzeyol u ne soo u sôron la , i̱ de lu sha inja i nom@@ ou ga . 12 : 17 ; Yoh . 10 : 16 ; Luka 12 : 32 . Ior kpishi fa kwagh u a lu m@@ til sha mimi jighilii ga . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba hemban iorov 2@@ ,@@ 9@@ 00 nahan mough yem ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , mba za eren tom sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbam@@ pasenkwagh la . Mb@@ agen ken anmgbianev mban ka mba ve vese ayol a ve yô , mbagenev mba kwa@@ v , shi kpishi ken a ve mba anyom er hii 20 zan zan 30 kar nahan . Yesu ôr ken msen u yange tese mbahenen nav la wener , “ tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” Kpa aluer or nenge ijingi man nan nenge a kwagh u ma nan ser kpa nan sôr ga yô , nana wase iyol i nan ga . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 5@@ 2 ( 1 Utor 11 : 38 ) Yehova yange nôngo kwagh sha ci u ior nav , due a ve ken ican kera . Ken gar u F@@ ilipi , u lu gar u vesen ken ip@@ aven i M@@ ase@@ don@@ ia la , Li@@ dia vea ya na cii hingir mbananjighjigh . D@@ O@@ N er tom m@@ ishen ken K@@ ighir i Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh anyom 43 , man ken atô u anyom ne cii , ior mba er tom a ve la fa un ér ka or u sar sar . Apostoli Paulu yange civir Aôndo sha gbashima shighe u hingir org@@ anden la je kpaa . Yange ve er akaa a aa kôr sha isharen i orumace i eren kwaghbo la . Aôndo una fatyô u tin@@ d@@ in mbatyomov va taver se ishima shighe u se tagher a akaa a karen jighjigh wase u nan yô . Or u nan er ivese yô , ka keng “ ishima ka i nyian nan sha akaa a taregh ” , er kwaghyan man ak@@ ondo man ijiir i tsan man akaa agen a a lu akaa a ken jijingi ga la nahan . U tesen ikyav yô , Yehova yange yar tom a mbampin sha u tan K@@ ain icin sha er una sôr ieren na i bo la yô . A@@ te@@ jir u A@@ t@@ indi@@ gh u Shin T@@ ine la maa yar tom a ian la sha u wan zwa sha mzough u vesen u a lu hen atô u T@@ aregh a iniongo i u@@ kwaghaôndo la . ( Yesaia 65 : 13 , 14 ) Aluer kwagh u se lu eren la una vese ga kpa , m@@ ver u Yehova a lu veren ior nav jimin cii doo doo ne una na a saan se iyol . Kwagh ne ka a taver ior kpishi , sha ci u ka ior mba Yehova kpuaa tseegh ve ker cio u zenden tar la jimin cii zan sha ajiir a ve er kwagh u á ken Bibilo la ye . I mase kuren pasalmi u hiihii la nahan ér : “ TER fa gbenda u mbap@@ er@@ apera , kpa gbenda u mbaaferev yô , ua saa ishe . ” ( Mateu 24 : 45 ) Nahan kpa se yô se fa ser Yehova ngu tesen ior nav mimi , shi se fa ser mimi u a dugh hen Aôndo la ngu wanger seer a seer . Kwase u hemen hen iji@@ ir@@ tom na la ungwa kwagh ne , nahan a yila un a pine . 12 : 12 , 17 ) Nahan kpa , se ban a mk@@ or ga . 1 : 11 ; 4 : 15 ) Paulu shi tindi Tit@@ u u lu ikyar - tom na la hen a ve ; nahan gba u Tit@@ u una hide hen gar u T@@ er@@ o@@ a , una va ôr un kwagh u za hemen la . Yange i pase sha mkohol shon u yange i zua ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land la ér , er ag@@ wa a samber kp@@ un@@ g sha kwagh u awambe a tan nahan kpa , sha mimi jighilii yô , iyenge ior i í ser ve t@@ wer i te ve awambe kpa ve kpe la i hemba ng@@ een a í mba i ser ve t@@ wer a u tan ve awambe shio kpa ve kpe ga yô . Ieren ne lu wan am@@ ishe ken kwaghaôndo u aiegh . 14 : ​ 6 , 7 ) Kwagh ne tese ér , shin er Satan a lu hendan a ior mba Aôndo kpoghuloo nahan je kpa , mbatyomov mba suen ve ken tom u ve lu eren sha u pasen loho u dedoo u Tartor u i ver u sha ne . ​ ​ —⁠ Mpa . Yange gba u a er akaa agen cii ve M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee maa mase van ye . Shi yange se ungwa ser ior kpishi ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a lumun ér i hen Bibilo a ve , shi akaa kpa taver ishe ken tar la ga . I har sha foto u taregh u i lu P@@ ic@@ tor@@ ial Ar@@ c@@ hi@@ ve ( Ne@@ ar E@@ ast@@ er@@ n H@@ ist@@ ory ) E@@ st . man S@@ ur@@ ve@@ y of Israel a lu a ian i eren la 6 : 11 ) Se fatyô u eren kwagh ne sha tahav asev ga . Gba kpee u se sôn Yehova ser a na se icighan jijingi na sha er se zua a “ agee a hemban la , ” er Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la nahan . — Ôr 2 Mbakorinte 4 : 1 , 7 ; Luka 11 : 13 . 12 : 30 ) Sha nahan yô , m@@ doo u Yehova a doo se ishima la ka kwagh u hiihii ken uma wase . Mba@@ yev gema ger ding ér : “ Een ! ” Man a tsa nahan u@@ a@@ ah@@ e vea bee sha won kpa ? Aôndo taver se ishima ér shighe u se lu ken mzeyol shin se tagher a imeen yô , una er a vese nena ? Kwagh ne ka a na i kera saan mbagenev iyol ga . U er akaa agen a u lu v@@ aan af@@ an@@ yô hegen yôô ? Yange se shi vea ve ah@@ wa imôngo , se na ve mbam@@ lumun sha mbampin vev , shi se wa ats@@ am a Tartor vea ve , shi se ya kwagh imôngo . Or@@ gen u mcivir u Yehova yange lu nan kwagh u hiihii yô , lu Yeremia . Heela tseegh ga , aluer se mba “ eren kwagh u dedoo sha ishima i wan ” yô , kwagh ne una mgbegha mbagenev vea za hemen u tilen dông , nahan va zuan a uma u tsôron . ( Yobu 38 : 4 , 7 ; Mateu 18 : 10 ) Yehova ngu a mbatyomov umiliôn imôngo mba ve ongo imo na yô . — Ôr Pasalmi 10@@ 3 : 20 , 21 ; Daniel 7 : 9 , 10 . Shi er i pase ne sha ikyev i isholibo kera i to@@ ho yô , ne hingir ikp@@ an i perapera . ” I@@ y@@ enge i as@@ an ngee je gande mhen wase . Ka nyi yange gba u Yosua una er sha u seer lun a jighjigh u nan man ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Shi ka i gba u se nôngo kwagh ve se tsua mkaanem ma se ôr la sha inja ye . U ôr kwagh u u@@ ivande mba vesen . Ken tar u Grika kpaa , Mbashiada mba Yehova lu pasen ior kwagh ken ijô war kuman 20 nahan . ( b ) Akaa a se tsough u eren sha ci u ian i se lu a mi i eren kwagh u se soo la aa bende a vese nena ? • Yesu yange wase mbahenen nav sha u ve kuma u eren ityom i vesen nena ? Shi a seer kaan ér : “ Aluer ka ne pe pasen mo tu@@ h@@ wan ga yô , me lu heen zan zan shighe u Yehova a nenge ér doo u yiman mo la . ” ( 1 Tim . 3 : 1 ) Kwagh ne wa u eren akaa sha ci u mbananjighjigh shi nengen sha mbamgbe vev sha mimi la ker . ( Mbaheberu 6 : 18 , 19 ) Mar@@ gar@@ et , u a lu anmgbian u kwase u i shigh un mkurem , á hembe anyom 9@@ 0 shi a er batisema i hembe anyom 70 hegen yô , kaa wener : “ Er nom@@ om lu kpen angev mbu ky@@ ans@@ a ken inyom i 19@@ 6@@ 3 yô , m hen ken ishima mer aluer mk@@ ur@@ tar va fese nahan a doo je a zua ga . ( Mpase 12 : 7 - 12 ) Ishim@@ avi@@ h@@ in na la i na mbamlu mba sha tar hemba vihin cii . Sha u tesen ikyav i ve lu sha ci u Yehova man ve lu mbadondon mba Yesu man ityô i Tartor u Aôndo yô , Mbashiada mba Yehova par@@ egh u lun wegh ken ityav mbi akuraior man mbi ityar a ityar i lu nôngon ayol a ve ken derianyom u sha 20 man u sha 21 ne . J@@ AN@@ A@@ W@@ AR@@ I 3 - 5 , 200@@ 3 Ashighe kpishi Yesu yange una tesen ior kwagh yô , a pine ve ér : “ Ne mba henen nena ? ” Tartor Wam ua lu u shin tar ne yô , mbayev A@@ v ma ve nenge ityav sha u i̱ de n@@ em sha ikyev i Mbayuda ga yô ; kpa hegen yô , tartor Wam ka u heen ga . ” ( Mateu 16 : 28 ) Sha kpôô yô , ú ngu wer Yesu lu kaan ér mbahenen nav mbagenev vea lu uma zan zan á kar veren Tartor u Mesiya la ken inyom i 1914 ga . ( Yohane 8 : 44 ) Yesu yange tese ér uumace vea fatyô u eren afer@@ akaa , nahan kpa a pase wang ér ka Satan Diabolo a lu i@@ mbor i ifer ye ! Shi Yon@@ at@@ an wan u Tor Saulu kpa yange fa doo doo er i lu Yehova a tsough Davidi sha u a̱ lu tor u Iserael yô . Aluer mba ôron kwagh u tal@@ ent@@ i ken zwa Grika yô , hanma i@@ w@@ ombo yô ia y@@ uh@@ wa a kuma er u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 20 nahan . 9 : 10 ) Aluer mimi je se fa Yehova shi se mba civir iti na kua kwagh u i til sha mi la yô , se suur sha a na vough er mbacivir un mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara kpa er nahan . ‘ W@@ A@@ AN I@@ AN YO@@ U I@@ K@@ Y@@ O ’ A vaa iyol ér : “ Mimi je , m gbe wanger ishima yam , man m nyian ish@@ ô iyol gbilin tsô . ” ( Ps . Yange vihi iyol sha mon man sha av@@ ande ke@@ he@@ lee seer sha angev mbu kun@@ den iyol ti@@ v ti@@ v mbu lu van@@ den wan ishima a mbu je hemba anyom 25 la . Ka ityom i nyi i we Yesu sha ikyev u eren@@ e ? Sha ayange a ase ne , ikyav tese ér kwaghôron u profeti ne hii u kuren ken inyom i 19@@ 18 , shighe u Yehova vea “ Or@@ t@@ yom u i@@ kur@@ yan , ” Yesu Kristu va sôr tempel u ken jijingi la . ( 2 Kor . 8 : 14 ) Nahan cii kpa , anmgbianev asev mba ve lu a kwagh ave kpishi ga la je kpa , ka i doo ve u nan iyua . ( 1 Kor . 13 : 13 ) Kwase Kristu ugen mba yer un ér S@@ an@@ dr@@ a , a vôso nom hegen kuma anyom 50 , a kaa ér : “ Kwagh u a hembe doon mo a nom@@ om yô , ka akaa a a w@@ em ken Bibilo la , man m@@ doo u Yehova a doo un ishima je i he@@ mb@@ em la . ” Doo u se ver ishima ser or la nana va y@@ av se inya nana zamber see ? Mose yange h@@ ungwa sha u@@ wo a ikp@@ ande a@@ wen ihi@@ ar . Shi ikyav tese ér ve fa u lamen ayol a ve ga . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 2 : Se mba taver we ishima ser ôr ngeren u ken Iyoukura i Ma@@ ac@@ i 15 , 20@@ 10 , u a lu a itinekwagh ér “ Mb@@ ap@@ er@@ apera Vea Eng@@ em Er Ka Iyange Nahan ” la , sha er u umbur akaa agen a injakwagh ne i pase la yô . I@@ ca a gba ga tsô a tim tar u Satan ne jimin cii . O@@ T@@ A 8 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) ( Mateu 23 : 8 ) Or@@ timen ke ’ Bibilo u i yer ér Al@@ ber@@ t Bar@@ n@@ es la kaa ér it@@ it@@ om i kwaghaôndo i i yer ér “ R@@ ab@@ i , ” í ikyav i̱ í i lu “ Or@@ tesen ” la “ ngi ne mba i yer ve sha í la iyol@@ mor@@ on shi ka i na í ke@@ hen ve ke ’ ishima inja er ve hemba nahan , shi í gema í na mba í yer ve sha í ga la iy@@ uh@@ we i gban shi í lu ve inja er ve mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga nahan ; kpa jijingi u iti la man ishimaveren i̱ í cii zua sha ‘ mlu u Kristu ti yange lu kwagh na be@@ elee la ga . ’ ( Yohane 5 : 28 , 29 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Mba@@ civir Aôndo mba ve lu uma la kpa , Aôndo ngu tesen ve dooshima na , ka a lu shighe u ve tagher a nyityô mzeyol je kpaa . De me ker ah@@ ab@@ a , ashighe a at@@ a@@ ankar@@ ahar la bee ken inyom i 1914 laa ? Aôndo lam a Mose sha ikyev i ort@@ yom shi tsua un ér a lu or@@ him@@ en u ikyuryan . Aluer kwagh er nahan yô , doo u mbatamen vea umbur mkaanem ma Yesu man , ma kaa ér : “ S@@ ôn nen , á na ne ; ker nen , né zua a mi ; man@@ de nen uwegh , á bugh ne . ” M@@ zeyol ugen kpa lu sha m@@ ge@@ m@@ shima u Mbaiserael la . Gadia hen Aôndo yô , m@@ s@@ ange u sha dooshima ngu je ga . ” Ngeren ne time sha tom u icighan jijingi yange er shi a lu eren nyian shi una va er ken hemen sha u kuren awashima la yô . Shi tese ior mbagenev kpishi sha u ve kpa ve er tom ne yô . Or@@ gen u i yer un ér J@@ avi@@ er , vea kwase na Mar@@ u , mba ve lu mar@@ nya u tar u C@@ olo@@ mb@@ ia yô , va u va nengen ajiir hen gar ne . Tom u hange hange ne lu u hiden pasen atesen a mimi a ken Bibilo la . 2 : 4 , N@@ W ) Yange i nger iti i Aôndo sha ikp@@ ande i a@@ wen , i yange i nger A@@ tindi a P@@ u@@ e sha mi la , sha ivande . ( Mateu 6 : 22 ) Aluer mlu wou kuma u yan ish@@ u i ombor shi man mngerem tseegh , man u ngu veren ishima wer u maan pe@@ p@@ es@@ u@@ up@@ u sha b@@ ia yô , u ngô@@ ôr nyôron ken zayol u ny@@ ar ga . 2 : 18 , 19 . Lu nyi yange i er ior mba Aôndo shighe mbaapostoli kpe kera laa ? ( Mbaheberu 13 : 4 ) Yehova na Mbakristu ian i p@@ aven ivaa , hiden eren igen , shighe u ikyar ve a er idya la tseegh . — Ôr Mateu 19 : 3 - 6 , 9 . Ka sea ungwa ib@@ aver ser ior mba seer tar sha won cii nahan i saan se iyol kpishi , ishima ka i seer taver se u sh@@ ilen tom u pasen kwaghaôndo ne hemban ave a tse , shi ka se lu a vangertiôr ser Yehova ngu veren tom wase doo doo . Ka nahan ve Peteru yange wa se kwagh kaa ér se ‘ lu gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen ’ ye . 3 :⁠ 1 ) Kpa sha iwasen i Yehova yô , vea fatyô . Shighe kar yô Sau@@ l@@ o hingir u nan kwaghôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo . Kpa Á@@ d@@ á@@ m yange ngô@@ ôr ken tar u H@@ ung@@ ary ga . Awa@@ shima u I@@ r@@ en@@ a@@ e@@ us lu u vendan atesen a Mbakristu mba@@ aiev mba i yer ve ér G@@ no@@ st@@ ic , mba ve s@@ enge ér mba a mfe u Aôndo la . U tesen ikyav yô , alaghga gba u gumor ugen nana za pase kwagh hen ijiir i ior ve fe nan her kpishi , kpa ve fe ér nan ngu Orshiada u Yehova ga yô . A vôso Maria shi a wa iyol u eren tom u vesen u nengen sha wan u Yehova la . — Mateu 1 : 20 - 24 . 7 : 14 ) Bibilo pase se er zege@@ can la una tsa ga , kpa Yesu kaa ér : “ Zum la zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . ” Nahan i gba u K@@ ing@@ s@@ le@@ y una wa iyol tsembelee sha er kwagh u injaa una due ken kwaghhenen wase yô . ( Mateu 24 : 45 ) A saan mbatamen mba ve lu Mbakristu mba i tsegh ve sha icighan jijingi sha u ve̱ “ ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo ” la iyol u nan iwasen . Mba lumun ér Paulu vea ak@@ ar a na ve pase kwagh ken A@@ shia ga yô , ve hide ve p@@ enda ishigh u yemen vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , ve lu veren ishima ér vea za pase kwagh ken ag@@ ar a ken B@@ it@@ in@@ ia . Or@@ gen u wan na a so@@ mb@@ o a he@@ e inya yô kaa nahan ér : “ Wan wam zenden ga , nahan doo u me y@@ aan kwagh tsembelee . Apostoli Yohane yange kpe ken inyom i 1@@ 00 shin ikyua a inyom la , ken derianyom u hiihii la . Ka zu@@ lum anyom 50 yô , g@@ um - or@@ ny@@ ar ugen , iti na ér Mar@@ ci@@ on , za mough gba tesen ken igbar ér Mbakristu ve̱ venda Iky@@ uryan i T@@ se . Nahan cii kpa yange orgen nan tema nan dondo a ve , nan ngeren kwagh sha kwa@@ pi@@ p@@ aa sha u wasen ve u kaven kwagh u i lu ôron la . Ka kwagh u Saulu , or u i hii sh@@ igh@@ en un mkurem ér a lu tor u Iserael er vough je la . Doo u yange ma ve kegh ato a mba i nengen ve ér mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga la ! “ Ka An Nan Lu Wan@@ akiriki u Jighjigh man u F@@ an Kwagh ? ” A@@ eren a ve a doon tsung la hingir akav a taver Mbakristu mba@@ jighjigh ishima nyian . A kaa ér : “ M mgb@@ ough a akaaôron ; jijingi u a lu ken a mo ngu torough a mo . ” Man aluer or nan kera tile sha mimi ga nahan , doo u nana er nyi ? Shi Aôndo na se ian i tesen mbagenev kwagh na . N@@ gi@@ se mbakp@@ eng@@ av mba ken Iserael ny@@ igh@@ en mbagenev nena ? Ken tar u P@@ ol@@ and di kwagh u Mkaanem ma Aôndo doo or@@ kpen@@ ga ugen u i yer un ér R@@ oman la ishima kpishi , un ngu anyom 40 . ‘ I N@@ A S@@ E I@@ SH@@ Ô ’ N@@ EN@@ A ? • Se wase u k@@ é@@ n@@ den dooshima u yange tiônnongo hii lun a mi la nena ? Nahan vea z@@ aan ape ior ve lu yô , i gba u vea yôôn ér : “ W@@ ang ga , wang ga ! ” ( L@@ ev . “ I yila [ Aberaham ] er ikyar u Aôndo . ” — Y@@ A@@ K . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a i nger ken Bibilo la due han@@ a ? Ka a nzughul a ior mba Yehova nahan i vihi un kpishi . Kanyi i lu “ shighe u atô@@ at@@ yev , ” man er nan ve kwagh a gbe se sha shighe nee ? Nahan kpa , ieren ne tese kwaghfan je kpa ? 12 : 3 ; 1 Pet . Kpa a pase wener : “ Mba ve lu mba Kristu Yesu yô , ve man@@ de iyol a ishima i k@@ enden kua asaren a i sha kon u m@@ tsaha imôngo ve . ( b ) Gba u se cii se fa nyi kwagh@@ a ? Aluer u er nahan yô , kwagh ne una wase u kua ikyar u , ne dondo kwaghwan u Bibilo , u a kaa ér : “ Iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga ” la . Kwagh yange a saa or u b@@ ua la kpishi sha ci u i gba u nana ya inyam na shin nana tee i kpaa ga . Ior kpishi mba ve yem ken ityar igen la ka ve za hide a an@@ z@@ ô iyol po@@ o . ( b ) Peteru ungwa imo i Yesu nahan lu iveren i nyi zua a mini ? Yange i shighe Yesu mkurem sha icighan jijingi u Aôndo . Nahan kpa ior mba zu@@ ngu sha igbenda kposo kposo . Mayange ga . Mbayuda lu mbak@@ eren icivir . Satan soo ér se nenge ayol ase ér , se gba kwagh ga shi se kuma u a tese se dooshima kpaa ga . Nahan kpa , a kaa a vese ér gbenda u “ imb@@ ishi ” gema ngu , “ u u ze sha uma ” yô . ​ —⁠ Mateu 7 : ​ 13 , 14 . Ka or@@ ge@@ man@@ kwagh la i lu u nana tsua avur a nan nenge ér doo u a a lu er ka icam nahan la ye . Yesu pase ér i wa mbatyomov tom u wasen mbacivir Aôndo sha er vea za hemen u lun kôôsôô vea Aôndo yô . M@@ k@@ ur u Kwagh@@ aôndo u A@@ i@@ egh Una V@@ a A@@ bu 30 : 21 ) Shi se mba ungwan imo i Yehova sha ikyev i Yesu kpaa . Yesu di gema ngu hemen tiônnongo sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh . ” M@@ fe u ke ’ Bibilo la una “ sar ” se nena , man imba mfe la ia wase tom wase nena ? Peteru nger ér : “ Ken ayange a masejime mban@@ ah@@ an@@ tar vea due , ” ka mba ve lu “ zenden sha asaren a ve ayol a ve , ” l@@ ahan mba ve lu keghen m@@ ve u iyange i Yehova sha gbashima la . M@@ lu u dedoo ka u lun a ieren i wang . R@@ ic pase wener , “ er yange ma m palegh anmgbian ne yô , m gema m tsua u kporom ikyua a na . Ka sha mnder u shin ku la Aberaham una zua a uma u tsôron shin tar ye . A bende a uma wase hegen man ken hemen kpaa . A@@ veren a injaa nga kpishi a Yehova a ver sha ci wase yô , man se fatyô u ôron a been ga . ( Mat . Een , mnenge na la ka u or@@ tesen akaa a taregh . 1 : 16 ) Yehova yange de Paulu kwaghbo na , shi er i yila un sha mlumun u sha mh@@ ôôn shi i zung@@ we un mhôônom yô , kwagh ne mgbegha un u tesen mbagenev dooshima sha u pasen ve loho u dedoo . 32 : 4 ) Ka kwagh u vihin kpishi er uumace ve vende hemen la yô ! 22 : ​ 36 - 40 . Mbam@@ lu asev mba kwagh@@ môm ga , kpa shighe u se ne sha u yôôn loho u dedoo la ngu a tese ér akaa a ken jijingi gba se ishima . T@@ so@@ mbor u B@@ at@@ tain@@ o kpa eren pania . Nahan kpa , apostoli Paulu yange kaa ér mbagenev mba ve er isholibo la ve gema ishima ‘ sha hông@@ or ve man sha idya i eren man sha iji@@ mba ve ’ la ga . kua ityakerada i sha inyom i í yer ér Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses la . Mbagenev due a mhen ér anmgbianev mba Yesu mba nomso man mba kasev mba i er kwagh ve la lu ônov mba an@@ ng@@ ôô@@ v mba ngô na , Maria . M gema m kenger E@@ d@@ ith , un kpa kenger mo , taver se kpishi er hii ve kwagh lu nahan yô . ( Marku 14 : 6@@ 1 , 6@@ 2 ; Yohane 6 : 5@@ 1 ) Nahan kpa , Yesu hide a iyol na ijime wuese Ter na sha ityom i un er la , shi wuese un ér a na un tahav un er mbagenev tom , un nzughul a nzughul a ve ga . U nenge akaa a any@@ iin a Bibilo i kaa ér aa lu ikyav i tesen shighe u mkur , a i er kwagh sha mi ken ngeren ne la nga eren hen shighe u u lu uma nee ? U ôron sha mkaanem mag@@ en@@ em yô , Paulu yange gema ishima sha er lu a ishima i mimi man i jighjigh yô . — Mbagalatia 1 : 13 - 16 . Ngeren mban time sha akaa a Bibilo i er a a tese ér mkur mgb@@ ôghom , man er se wa ago@@ yol se keghen yô . Ruamabera kaa ér se nengen u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba keren nena ? Or u henen Bibilo ka nana ng@@ ur@@ en geman uma u nan yô , nan tagher a mbamtaver kpishi sha kwagh u ak@@ ar a nan . U fa u nengen sha mbamzeyol mba hen tsombor wou Yehova yange “ wa ishima gb@@ ang gb@@ ang , ” inja na yô yange kôr iyol na tsaha sha ieren na a ior i Bab@@ ilon mba ve nan@@ de Yerusalem hingir ice la . M va kav kwagh u Yesu a tese ken Mateu 6 : 24 , ape i kaa ér : “ Or môm môm ngu u nana fatyô u eren uter uhar tom ga ” la . Aluer se mba henen Bibilo kua ityakerada i i pase akaa a ken Bibilo la yô , jighjigh wase una taver . — Mbaheberu 10 : 38 , 39 ; 11 : 6 . Ka at@@ ine@@ akaa a nyi nahan se lam sha mi ve , alaghga a sar nan u seer henen kwagh sh@@ on@@ o ? S@@ ara , u lu kwase u ter@@ tamen Aberaham la , yange zer ôron a na ér a z@@ enda kp@@ an@@ kwase na vea wan na ve yem , sha ci u il@@ y@@ ahan ve la . Nahan kpa , sha hiihii la loho ne vese fele fele ga . 4 :⁠ 4 ) Er Aôndo a doo u ishima , u ongo imo na , shi u taver ishima u eren tom u a ne u ér u eren la yô , uma wou ngu a awashima . Kwagh u a ne m@@ ze@@ hemen u ken jijingi u mbacivir Yehova ve lu ember ken ayange a masetyô ne jighilii yô , ka sha er á lu ‘ ken atô ve , ’ á lu Aôndo ve u hemban@@ agee yô . Shighe u se soo u tsuan kwagh u se er yô , gba u se ker ‘ mfe u Aôndo , ’ inja er se mba keren akaa a injaa a a lu shin atô inya nahan . ( 2 Mbat@@ esalonika 3 : 2 ) Nahan kpa , gba kpee u Mbakristu vea lu a jighjigh u nan cii man vea ya dyako u uityendezwa mba Aôndo mbara ye . Mbam@@ hen mban cii kaha kposo a akaa aa á lu ken ityakerada i Aôndo mgbegha ior nger la . — Marku 14 : 22 ; 1 Mbakorinte 7 : 3 - 5 ; Mbagalatia 3 : 28 ; Mbaheberu 7 : 26 . Kpa han@@ mô ve nana tema shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan , ma or nana kera ta ve mciem iyol ga . ’ — Ese@@ kiel 34 : 25 - 28 ; M@@ ika 4 : 3 , 4 . Kwagh ne yange wasem u kaven kwagh u a lu ken ishima ve yô . ( b ) Ka mpin u nyi i gbe u se fa mlumun sha mini ? Sha kpôô yô iyua ne zua kwar a kwagh môm ga ! A kaa ér : “ I@@ ̱ de yer ne er , r@@ ab@@ i , ga , gadia Or@@ tesen wen ngu môm tsô , man ne cii ne mba anmgbianev . Takerada u Marku 5 : ​ 25 - 34 tese ér mhôônom ma ker Yesu a mbau@@ angev nena ? Gbenda M@@ ôm u H@@ iin I@@ liam a Ior ken Bibilo Shi ica a gba ga tsô , Aôndo una tindi mbatyomov vea va er kwagh ugen kpaa ; vea va tim afer@@ aior a a ne ior ve lu yan ican la cii kera . Mba eren tom u ke ’ igbar u i@@ vangeli u tesen mbagen gbenda u myom u ú har sha naagh ku Yesu la , shi mba tesen mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh sha u ve̱ yila sha iti i Yehova kpaa . Jighjigh u U Lu a M@@ i sha Kwagh u Tartor la A De T@@ enger Ga , 10 / 15 Ka nyi ia fatyô u van a “ any@@ im@@ an@@ akaa a ib@@ ume a injaa ga ” la , man se palegh akaa ne nena ? Tar cii hingir gar môm , nahan ior mba yemen sh@@ ir ken ityar igen je ka u ôron ga . Shighe u ‘ me@@ men kp@@ egh@@ ee ’ tsô kpa se luun a mi ga . Gba u m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la una mgbegha se se er nyi a mfe u se zough a mi kpishi ken Ruamabera nyian laa ? Yehova Aôndo man Yesu Kristu ve soo ér i saan se iyol er se eren icighan tom wase la . I@@ gbenda igen i yangen ishima yase u henen akaa wue wue yô , ka u veren ashe sha or u nan kwaghôron la , shi bu@@ ghun Bibilo dondon sha ivur i í lu ôron la , man ngeren atô@@ akaa shin takerada . Yange kpiligh mo iyol u fan er i lu Diabolo a ve a mbamzeyol mba ken tar ne cii , i lu Aôndo ga yô . Peteru yange nger ér : “ Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye . ” — 1 Peteru 5 : 7 ; Pasalmi 55 : 22 . Eliya yange una ta a@@ kp@@ el@@ an shin una ta ga kpa , á hii u lamen a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la . Hegen ne a ôr Bibilo a bee kwa ta@@ an ! 5 : 25 - 27 , 30 , 33 , 34 . Mbamaren mbagenev di yô , alaghga vea p@@ ande shighe u ônov vev ve nengen tele@@ v@@ ishen he ’ ai@@ k@@ ighe u i lu u a za mkombo la sha kwaghfan shin vea yange a yange ku@@ aa . 14 A V@@ aa Af@@ an@@ yô sha Kwagh u T@@ sua u Eren Shighe u Lu G@@ um@@ or la Ga ( Yesaia 11 : 9 ; S@@ ef@@ ania 3 : 9 ) Aluer u kegh ato u ungwa kwagh u nan er la yô , u hemba fan kwagh u ú ôr a nan kwa@@ gen u ú hide u va yô . M@@ gem u Bibilo i Ch@@ ar@@ les B . 3 : 1 - 5 ) Ka ve nôngon u tesen aeren a dedoo a Kristu la sha afatyô ve cii . Sha kwagh u i er ken Amo@@ shi 3 : 3 – 7 la yô , Amo@@ shi pine mbampin ci@@ righ ci@@ righ shi na akav kpaa sha u tesen ér kwagh môm je kpa gbe eren a ityôkyaa shio ga . Ior mba ken N@@ ini@@ ve ungwa loho u Yon@@ a la nahan ve er nena ? ( 2 K@@ ron . 32 : 7 , 8 ) I@@ mba kwaghôron ne ia fatyô taver se ishima kua Mbakristu mbagenev mba i lu tôvon ve a ican la . ( Yes . 42 : 6 ) Satan yange nôngo sha afatyô na cii ér una wua Yesu nahan una yange un u kuren tom u va shin tar u va eren la . Nahan kpa , Yehova kura un zan zan shighe u kuma u una kpe la . ( Mat . 2 : 13 ; Yoh . B@@ less@@ ing ka una hide a hen sha anyom 12 a un er tom u pasen kwagh hanma shighe la nahan , i saan un iyol kpen kpen , shi ka i doo un er un ver ishima sha “ iyange i loho u doon , ” i se lu ker hegen ne yô . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | U F@@ AT@@ YÔ U L@@ U@@ N I@@ K@@ Y@@ U@@ A A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Inja na yô , gba u se hen u soon kwagh u Yehova a soo la , shi kôron kwagh u Yehova a ker un ihyom la ihyom , man ka kwagh u tindi u a pasen se a to@@ ho la a wasen se u eren je la . — A@@ mo . Ka ieren i kpilighyol i nyi mbah@@ e@@ men kwaghaôndo u Mbayuda mba sha ayange a Yesu mbara yange ve ere ? Hen ase sha kwagh ne : Ka wea lu vea ior mba Yehova a doo ve ishima a ishima ve cii nahan ka ci@@ er we i@@ yo@@ loo ? Yange m ver un Bibilo sha u@@ we , tsô a fa er i lu Bibilo yô , maa a kaa a mo ér yange un ôron Bibilo kpoghuloo shighe u un lu a p@@ ir ashe ga la . Lu a mbampin kpishi mba a zough a mi ken takerada la yô . A@@ in@@ ge kpaa ka imba gbenda ne í lu dondon ye . ( Mbaromanu 13 : 1 , 2 , 5 ; 1 Peteru 2 : 13 - 15 ) Paulu shi yange tese ityôkyaa i kuman ke ’ ato , i i hii ve i gbe u á ungwa imo i mba he ’ tsombor mba ve lu a tahav sha ikyev la nahan ér : “ Ne kasev , ungwan nen imo i noov enev er i doo ken Ter yô . Yehova una wase mbakp@@ ish@@ iv mba yange ve hingir u h@@ ôron tom mbara , nahan ve kpa vea fatyô u zan mbamkombo shi pasen kwagh u Tartor kpaa . Lu nyi i wase An@@ der@@ ia man Peteru man Yakobu man Yohane u geman mhen ve sha kwagh u tom u pasen kwagh la man u keren ime - m@@ ng@@ ere ? Kwagh ne a̱ taver se ishima , se za nen hemen u ‘ tan iwanger ken ve er as@@ an a wanger nahan . ’ — F@@ il . ‘ Vea gema us@@ an@@ ker vev vea var in@@ du@@ har a mi , man a@@ w@@ ange a ve kpaa aa hingir ah@@ ô a sôron ik@@ on a m@@ in ; ma ik@@ urior ia kera tsu@@ wa s@@ an@@ ker a ik@@ ur igen ga , man shi aa kera hen ityav kpaa ga . ( b ) Paulu yange er nena zum u mbagenev ngohol loho u dedoo ga laa ? ( Yohane 18 : 37 ) Se mba mbadondon Kristu , nahan aluer se soo u tilen dông hendan a Diabolo yô , doo u se eren aie shi se bu@@ men ior ga . 18 : 24 - 26 ) Kwagh ne wase Apo@@ l@@ o nena ? Shighe u tor er kwagh u shami ga yô , profeti u Yehova kaa a na ér : “ Sha ci u kwagh ne yô , iy@@ ugh i TER ngi van sha a we . ” Ashighe agen ka i taver kpishi u fan ape gbenda u se lu zan sha mi la ua za a vese yô . ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 6 : 15 ) Shighe lu a kuma u una tema tor ga , shi gba u a lu Yehova una na un tahav mbu hemen ye , ka ikpelaior i kwagh kuman i̱ ga la ga . Aluer se mb@@ á eren nahan yô , se fa ishim@@ avi@@ h@@ in i alaghga se na or u se lu hi@@ an a nan la kpa ? Ikyav i tesen yô , i p@@ ande ase@@ mber ken avur kpishi ken Bibilo i zwa Buter la . U Eren Tom Ng@@ egh ken N@@ ongo u Yehova ( V . Kpa kwagh ne saa he@@ ela ga . • Kwa@@ v ua fatyô u lun iyua nena ? Kwagh@@ yan U Ter La Ngu a Inja Kp@@ ishi hen A We Sha nahan yô , mba yer sha iti i Aôndo i Yehova la , sha u a̱ yima ve . Akaa A Se Hen ken M@@ sen u Mb@@ al@@ ev@@ i La Gadia lu hendan a am@@ een . ( Mat . Ken anyom atar a a kar la mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagen n@@ aha un tar , nahan kpa , á kôr cio u pasen ve wener una kera kohol “ inyaregh ki y@@ amen ak@@ undu ” ki mba@@ y@@ ev@@ makeranta ve kohol la ga sha ci u jighjigh u nan na u a har sha Bibilo la . M W@@ u@@ ese Kp@@ ishi Er M C@@ i@@ vi@@ r Yehova Ken A@@ tsan J@@ e Kp@@ aa yô Ka sea eren kwagh u se tsegh ayol a ase u eren la ga je kpa , a za hemen u nan se akaa a dedoo her . ( Y@@ ak . We kpa u na jighjigh wer saa a mar or he@@ gh ve nana zua a myom y@@ ee ? A kaa ér : “ Ka m b@@ ur inyaregh ki m zuan a mi la cii m ver vough vough , shi m nger akaa a m soo u vihin inyaregh sha mi la cii shin inya . ” Kpa , Mbakristu yô mba eren nahan ga . Nahan aluer or@@ sho@@ li@@ bo u hemban atô la ngu anyom deri ye ? Kpa gba u saa a lu ior mba ve vese ayol a ve tseegh vea y@@ av ayol a ve ye . ( b ) Er se lu keghen iyange i Yehova la yô , ka aeren a nyi i gbe hange hange u se lu a mini ? Shighe u se lu sha mkohol shon la , m nyôr mkombo u mba sar ve u za eren tom shin Betel la . ( Pasalmi 37 : 21 ) Kpa ka m@@ civi@@ ra@@ ôndo a lu “ a ityendezwa sha uma u hegen ne kua uma u a lu van la ” ye , ka mkohol u kohol u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga . Yehova kaa ér una va ve a mtim u sha usu . I@@ ti ka i wase u fan m@@ kposo u orgen a ugen . Se fatyô u yaren tom sha kwaghwan u Paulu a we ér se “ kuran ” la nena ? Nenge ase kwagh u Yon@@ at@@ an er shighe u Saulu hii u hemban Aôndo ato la . 4 : 4 ) Sha nahan yô , aluer mbatamen wa u kwagh sha mimi man ka kwaghwan u a dugh ken Bibilo yô , nôngo sha afatyô wou cii ungwa , a ishim@@ avi@@ h@@ in shio . 16 , 17 . ( a ) Ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ W . la , kanyi yange gba u Mbayuda vea er ve vea war@@ a ? A kaa ér : “ Yange sev mb@@ ua aven nahan maa m gba wan iyol fele fele sha u me nôngo me yar tom yô , mbayev av di ve eren fele fele sha u vea nôngo a yem makeranta yô . Ken ijô kpishi nyian , ashighe kpishi ka i fa ngeren u icam sha ase@@ mber a a lu kwagh@@ môm ken mkur u hanma h@@ wan@@ ge@@ kwaghôron la , kpa ken zwa Heberu yô , kwagh u vesen u i fe ngeren u icam sha mi yô , ka sha u tesen m@@ kposo u kwagh@@ gen a ugen , shi ôron ape akaa ahar a nôngo u lun kwagh@@ môm yô . M@@ pin la wasem u tsuan kwagh u gba u me er yô . Davidi yange una tôô it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough nav una gba ku@@ h@@ wan yô , “ i yô@@ h@@ ôr Saulu iyol , a zua a m@@ mem ” kpaa . Yange ôr nahan sha u yangen ieren i mbagenev lu a mi sha ayange a na la . Yange ve bu@@ m , kpa ve gema ve lu a awashima u eren kwagh u ve bu@@ m ér vea er la ga . Ior mba i hembe ôron kwagh ve la : D@@ ina man She@@ k@@ em man Yakob kua Sh@@ im@@ i@@ on man Lev@@ i Anmgbian u kwase ugen tese ishimataver ken makeranta nena ? ( Yakobu 1 : 17 ) Sha kpôô yô , Bibilo pase ér Yehova sur@@ un mba kwagh a tser ve la asema sha igbenda kposo kposo . Er Yesu lu an@@ ye kpuaa nahan kpa , ú hen wer kanyi yange wase un u lamen a mbahemenev mba kwaghaôndo mbara ? I kaa ér : “ Sha ayange a u@@ tor mbara , Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ikyev i ma ik@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” Or@@ ya u i er kwagh na ken injakwagh la wa ishima kegh g@@ ô@@ g@@ ô@@ shighe u ka i tôô iy@@ i@@ av u vesen la zan zan va kuma shighe u sun@@ da , u a li@@ hen kpishi ga la . M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! ” — Rom . Sha kpôô yô , ka an@@ ti je nana na mlumun sha mbampin mban ér e@@ i - e ? Sha hiihii la yô , Adam man Ifa ve lu ior mba lun vough , lun a isholibo ga , nahan Aôndo shi er ityendezwa u hiden a uumace sha i@@ aven i vough i ngise or lu la . G@@ al@@ ina kaa ér : “ Ken inyom i 199@@ 9 la , an@@ ng@@ ôm u kwase , u i yer un ér Apo@@ lon@@ ij@@ a la yange va se inya . Kape alaghga nana soo ér kwase u nan a̱ lu vea nan , sha ashighe kposo kposo a nan ze hen anmgbianev mba nan ken hanma uwer shin hanma inyom je la . I gema ati a i nger ke ’ kwagh@@ ngeren ne la . Ôr Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 20@@ 11 , peeji 6 - 7 man Tom W@@ ase ú Tartor , J@@ an@@ awar@@ i 20@@ 11 , peeji 3 - 6 . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ kenger ” la inja i i̱ yô , “ ka u ng@@ ur@@ um sha er u nenge kwagh vighe vighe yô , ” man or a gba teman a tema tsô maa nana er kwagh ne ga . Or@@ pasalmi tese se er se er kwagh ne yô : Gba u se hen sha aeren a Yehova shi se ver ishima sha ityom na shi se eren msen hen a na ser a wase se . Doo u se hen ser “ aka@@ ac@@ imin ” la ka akaa a a taver u kaven keng keng ga . U Saulu ma wa kwaghôron u Yehova ikyo sha u timin Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki mba@@ vih@@ in@@ tu mbara man akaa a ve cii kera la yô , a gema a kôr tor ve shi a ver u@@ z@@ end@@ en@@ ya vev mba hemban doon mbara sha ci na . Mbat@@ amen mba eren ityom igen i tesen ior mba Aôndo , er sha mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen nahan . SH@@ I S@@ E Z@@ U@@ A A M@@ H@@ E@@ MB@@ E , K@@ P@@ A KW@@ AG@@ H K@@ U@@ R@@ E G@@ A Or u i ‘ i ver nan sha u zuan a uma u tsôron ’ yô , ka nan za hemen sha u hingir or@@ tom ainge nena ? Or@@ pasalmi Davidi yange kaa ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , U er akaa a O@@ u a kpilighyol ngee kua mbamhen O@@ u mba sha a vese la kpaa . ” ( Ps . 37 : 21 ) Ieren i mimi ne ia na or nana hingir or@@ iny@@ ar ga , kpa Aôndo una lumun nan , shi nana lu a imoshima i wang , ishima kpa ia p@@ ande u nyian nan sha akaa . Alaghga ishima ia nyian nan nana lu henen ér kwaghfan u nan kuma u nana lu or@@ kuran ken tiônnongo ga , er N@@ ick kpa ishima nyian un nahan . Ka ve hemba veren ishima sha u wasen nan sha er nana nenge a isholibo i nan la yô , shi ka ve nôngo ér vea wase nan nana hide a civir Aôndo sha mimi . Yehova Ne Se Akaa a Kwagh a G@@ be Se a M@@ i A@@ yange A@@ yange La , 2 / 1 Kpa lu nyi i na ve gbenda u Yesu tesen ior la kaha kposo a u ve y@@ um@@ u ? Yange gba u vea na jighjigh a a@@ kper@@ an shio ér mfe u ve fa Ruamabera la ka u vough , sha er vea wa jighjigh u nan ve im@@ aagh ki taver yô . ( Heb . Iyange igen za hide hen ya , maa umbur er or lu her ga yô , tsô gber k@@ we@@ legh gba v@@ aan . Nahan yô , doo u se tôvon ayol a ase hanma shighe sha er se fa awashima u se lu a mi ve se eren kwagh yô . Se fatyô u henen kwagh u Yehova sha akaa a a gbe la man ken Bibilo ( Pasalmi 14@@ 7 : 19 , 20 ) Nahan akuraior a sha won cii zua a iveren . — Ôr Genese 22 : 18 . ( b ) Ka kwagh u vesen u nyi Yehova a pase ior nav ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar cii ve inyom i 1914 laa ? M@@ pin ne na yô , m hii u henen er i hii ve i lu taver mo u den ta@@ av u man yum yô . A@@ vese A A Lu A I@@ civir Sha I@@ shigh K@@ i Aôndo Man Ior Yô ( a ) Kanyi ieren í doo u se palegh sha kwagh u ityom i ke ’ tiônnongo ? Kwagh@@ ngeren u dondon ne una tôv sha kwagh ne . Er zege@@ ikpelaior i̱ ze hemen u keren Yehova yô , ia war iyange i iy@@ ugh na la ( Aerenakaa 4 : 34 , 35 ) Dooshima ne yange lu sha ci u mbananjighjigh a ve imôngo tseegh ga kpa shi ar a mbagenev kpaa , sha u nan loho u dedoo hen mbagenev man sha aeren a erdoo agen kpaa . Ú F@@ atyô u He@@ mban M@@ zeyol Ne K@@ era mba a zege@@ mnger u uumace mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la ga , man mba veren ashe u hemen a Kristu Yesu imôngo sha Tartor u sha . Nahan kpa , shighe u i lu ôron kwagh u kunya shio shin ci@@ h@@ i kunya ne sha kwagh u dedoo yô , mba ôron kwagh u ieren i dedoo . Kpa kwagh ne tese ér hegen ne yô Aôndo gba teman tsô ngu kenger a kenger er akaa a un gbe á la a lu yan ican ga . Á ôr kwagh shighe ugen la wener : “ A@@ ts@@ ôngo nga a ijô , iny@@ on i sha ngi a a@@ ya , kpa Wan u or yô , ngu ape suur ityough ga . ” I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Er m fe mer m kera ngu hông@@ or a iyol yam sha mci@@ mb@@ im ma b@@ om shin iji@@ mba i eren ga yô , m ngu a bem man imoshima i wang hegen . Alaghga Saulu kpa Mbayuda mba zenden a ve , mba ve kôr Yesu ihyom kua atesen a na la vihi un . • kwaghbo u una due ken u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh laa ? I@@ wanger ngi te ken ime ainge nena , man mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba zough a iwasen nena ? Yange nôngo u eren akaa kpishi a mo kpa m er la . ( Rom . 11 : 33 ) Nahan , kwa@@ gen u henen kwagh yô , vande eren msen hen Yehova , sôn un wer a bugh u ishima shi a na u jijingi na . ( Mateu 5 : 11 , 12 ) Ishim@@ a@@ wan you la tese ér ú ngu a icighan jijingi u Yehova u age@@ egh la , nahan ngu nan we agee sha er u tese iengem na yô . — 2 Mbakorinte 12 : 9 . Er a tile a Davidi sha mimi yô , a kaa a Davidi ér : “ Ú tema tor sha Iserael , mo me gema me dondo sha a we . ” ( 1 S@@ am . Ity@@ av yange mbi lu mbi Yehova , shi a na ve m@@ hembe kpaa . ( 1 Mbakorinte 14 : 20 ) M we ishima gb@@ ang gb@@ ang m keghen shighe u i lu inja er Yehova ngu ngô@@ ôr u nan ikyaa sha mbampin av la kpa ? ’ ▪ Kanyi kwagh i dedoo se fatyô u henen hen Maria , ngô u Yes@@ u@@ u ? Ka igbenda i wasen i nyi i yar tom a mi ken tom u Mbakristu ? ( Yuda 8 ) Aôndo yange lumun a mba gban ah@@ on mbara ga , nahan doo u se er kwagh sha kwaghfan sha u palegh ieren ve i bo la . De se time ken Yohane ityough 13 zan zan 17 la . ( Yohane 4 : 23 , 24 ; Duteronomi 4 : 24 ; Marku 1 : 9 - 11 ) U ve eren msen sha gbashima shi wan i@@ aven i hange hange ne ker la una ny@@ ô@@ ôso isharen ve shi taver ve ishima u seer eren sha Mkaanem ma Aôndo man tseghan iyol ve gbe@@ ke@@ ke sha ci u Yehova Aôndo shi eren batisema kpaa . ( b ) Lu nyi i er shighe u i tindi iniongo i Kristu a washika u pasen i kwagh u ia er laa ? “ I tar a tar [ akaa cii ] . . . sha ashe a W@@ en u kwagh a zough se a Na la . ” Gba G@@ es@@ a U A@@ y@@ em@@ egh la sha Ishim@@ at@@ aver , 9 / 15 M H@@ ide M Y@@ em ken Ity@@ ar i Í We N@@ d@@ or a Tar u Rus@@ sia V@@ e@@ gher u shin Ity@@ ô@@ tar La ( b ) Se hen nyi sha ikyav i Davidi laa ? ( Anz . 27 : 10 ) Kpa nenge ase kwagh u Yesu yange ôr zum u orgen u nengen ér un ngu perapera la pine un ér : “ Ka an nan lu or@@ wan ndor a mo ? ” la . Tese nan ikyav sha Yobu , er yange civir Aôndo sha mimi , nahan na saan Aôndo iyol , kpa gema tese Satan ér imb@@ wase na la ka aie yô . ( Mbaheberu 13 : 18 ) “ Akaa cii ” a i ter heen ne kua akaa a a gbe a z@@ ou sha iny@@ ar kpa ker . Nahan yô , “ I@@ ̱ saan we iyol ken TER . ” Gba u se lu a ikyav — inja na yô se tese ser se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo , i er se batisema se hingir mbacivir un shi se mba a inja i Orkristu kpaa — ka nahan man se war “ zege@@ can ” la ye . Mbakristu mba ken B@@ er@@ ea yange ve tese ér Paulu doo ve ishima nena ? Peteru ng@@ or ér Yesu a yima un , nahan fese je Yesu n@@ aregh uwegh kôr un , maa kaa ér : ‘ We u u lu a an@@ jighjigh u nan kp@@ egh@@ ee ne , ka nyi u te a@@ kper@@ ana ? ’ — Mat . ( a ) Gba u hanma Orkristu nana er nyi ? ( Mpa . 20 : 1 - 3 ) Hemen u bo ua kera luun ga yô , Tartor u Aôndo ua za hemen u nan ior averen a nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura , shi ua bee a mzeyol u isholibo i Adam i ve a mi la kpaa . Kwagh ngu nahan sha ci u gbenda u mbamaren mbagenev ka ve tsaha mbayev vev la , kua akaa a or vande tagher a mi ken uma u nan la kpaa . ▪ ‘ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ’ — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 13 : 20 . Nahan saa se kure mgb@@ e u i gbe se ishima u lun ikyua ikyua a Or@@ gban wase ne sha inja keng ve se zua a msaanyol u mimi man u tsan gbem sha won ye . Inja na yô hegen je kpa id@@ y@@ ur@@ an i kuman er 2@@ ,000 nahan ngi zan hemen . ( a ) Ka unô ve ze shin She@@ ol sha “ shighe u mkur ” nee ? Alaghga tsô lu Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh mbara lu taver ayol a ve asema ér vea hide hen Yehova ye . 1@@ ,@@ 2@@ 2@@ 4@@ ,@@ 6@@ 14@@ ,000 • L@@ am a mbagenev mba ve vande pasen kwagh ken tar ugen la Paulu yange yar tom a ian ne nahan wase ior kpishi ve fa Yehova shi ve hingir u civir Un . Gba u se sôron atôônanongo a ken tar u B@@ ang@@ l@@ ad@@ es@@ h kpaa . Tar ne ngu ikyua a tar a N@@ ep@@ al , kpa u gema u kaha sha igbenda kpishi . Kanyi se hen sha kwagh u Paulu man mba@@ shir@@ en@@ tom a na imôngo mba uta@@ an mban@@ aa ? AG@@ B@@ OR 7 ( zwa Buter ) Sha mimi yô , yange gba u a wase Yobu , a kôôm mbamhen nav mba shami ga mbara . A@@ jiir ahar a u er ken Bibilo ne wase u u̱ kaven er u@@ jijingi mba b@@ ov ve soo kwagh u ji@@ mba@@ gh man i@@ pi@@ la i eren kpishi nena ? Mbat@@ amen mba ve eren sha ishima i Yehova yô , ka dooshima u ve lu a mi sha a na man sha anmgbianev vev a mgb@@ egh ve ye . Er lu pristi ga nahan kpa , a nyôr ken tempel sha u za nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon . W@@ a@@ shika shon ne lu A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a nger un ye . U va gba sh@@ imi , ” shin “ U za n@@ ô@@ ôr sha i@@ gb@@ ud@@ u yô , y@@ enge cii u per ye . ” Bibilo kaa ér Aôndo ka ‘ Ter u lun a mhôônom ma zungwen shi ka Aôndo u lun a ishim@@ as@@ ur@@ un cii kpaa . Un sur@@ un se asema sha atsan a ase cii . ’ 1@@ 39 : ​ 23 , 24 ) Se mba eren msen hen Yehova hanma shighe cii ser a wase se se tile sha mimi shighe u se tagher a ma imeen kpa ? ​ — Mat . • Er nan ve u ne jighjigh wer Yesu ka Mesiya u ityendezwa laa ? Yange a zua nan a ibo i a wua nan yô , nan kuma ap@@ ii hen tor u tartor u Roma jighilii . Se cii se fatyô u dondon kwagh u mkaanem ma Paulu ma tese se la . ( Pasalmi 41 : 1 , 2 ; 5@@ 9 : 16 ) Kpa , imba tom la ia fatyô u van a msaanyol kpôô kpôô aluer se er ú a ishima i môm man sha inja yô . Yange i lu geman akaaôron a na a a lu nan sa@@ gher sa@@ gher la ken zwa u F@@ r@@ en@@ ch man Jam@@ an@@ i man P@@ oli@@ sh . ( 2 Peteru 1 : 5 - 8 ) Yesu hii ngeren washika hen tiônnongo u ken E@@ fese la . Nahan kpa , ahan a sen nga been mbamzeyol mba se lu a mi la ga . 10 : 22 ) Nahan aluer ve zua a ian i wasen or u h@@ ôron tom ér nana hide ken tiônnongo nahan , vea er nyi ? Ior Mba Tartor Ú Aôndo Gba Ve Kwagh T@@ su@@ ng La 1 , 2 . ( a ) Yehova yange yila ter@@ tamen Aberaham ér nyi , man alaghga kwagh ne una na se hen ser nyi ? Mayange Aber@@ am yange hide tema inya hungur a tindi u Aôndo ga , kpa yange yar tom a shighe na sha inja ken H@@ ar@@ an . M@@ zeyol ne hemba vihin a vihi cii , gadia ken inyom i 200@@ 2 la ior umiliôn imôngo ungwa abaver a zan ve iyol a á er kwagh u mba@@ vesen mba iky@@ ô@@ mp@@ eni mba yange ve zua a inyaregh kpishi sha igbenda i í c@@ imin u fan yô . Se mba a iwuese kpishi er ainge yô se zough a iveren kpishi , se hembe lun a mkav sha mba@@ awashima mba Aôndo la a Aber@@ am nahan . Kwaghôron u Mateu kaa ér : “ Tsô di@@ abolo mough hen Na kera . ” Aluer or wa se kwagh shin or na se mhen sha kwagh man ka inja er ngu shami ga yô , nana lu or u nan@@ jighjigh a vese imôngo u nan eren kwagh sha mimi je kpa , doo u se kar kwagh u nan er se la sha ityesen i Mkaanem ma Aôndo se nenge . — 1 Yohane 4 : 1 . Er se lu mba@@ asorabo nahan kpa , se fatyô u ‘ wan ikyo sha gbenda u Yehova . ’ Ng@@ ô wase yange nôngon u iv@@ in ah@@ wa na sha hanma uwer , nahan ver mo man L@@ es@@ le@@ y ikyav i dedoo . ‘ Icighan Jijingi M@@ gb@@ egh@@ a Ve ’ M@@ fe u se zough a mi ken Bibilo la ngu a wase se u civir Aôndo ken jijingi 9 , 10 . ( a ) Hii nan ve shighe u Yesu tese mbahenen nav ikyav la hemba lun ve a inja ci@@ ilii ? Ka sha ci u nyi se ye ic@@ an@@ aa ? Nenge ase ikyav sha kwagh u tar u Yehova a “ [ ne ] ônov mba iorov ” la . ( Ps . Sha ityôkyaa ne yô , gba u se mbahenen mba Kristu cii se tôô loho u myom ne se za a mi he ’ ior . — Aerenakaa 13 : 47 ; Yesaia 4@@ 9 : 6 . 24 : 8 ) “ I@@ can ” i i ter heen ne zua sha kwagh u yange er ken Yerusalem kua Y@@ u@@ dia ken inyom i 33 zan zan inyom i 6@@ 6 la . Yange m ure shi lum er mba nzughul mo nahan . S@@ aa or nana hiden a iyol ijime keng ve nana fatyô u lumun ibo sha kwagh u nan er ye . Paulu wa kasev Mbakristu kwagh ér “ ve̱ wu@@ h@@ an ayol a ve da@@ al@@ aa , i̱ lu sha kwaghfan man akuma akuma kpaa . ” — Kwagh@@ wan ne bende a nomso kpaa . ( 1 Tim . Tom na ne na yô , nengen sha a@@ aven kposo kposo a tesen akaa sha tele@@ v@@ ishen man a@@ aven a ôron akaa sha re@@ di@@ o kuma er 30 nahan . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u sha peeji 21 la . ) ( b ) Ka nena se fatyô u kaven Yehova , man ka averen a nyi a lu keghen mbara mba ve er nahan laa ? Á@@ d@@ á@@ m ngu ken gar u P@@ ak@@ s ape yange i mar un la zan zan nyian , ngu civir Aôndo sha jighjigh . Shighe u ve ungwa ér ij@@ ever@@ ahumbe i i yer ér H@@ ur@@ ri@@ can@@ e K@@ at@@ r@@ ina la vihi Mbashiada mba Yehova u@@ y@@ aav u@@ deri imôngo yô , m@@ doo u anmgbianev doo ve ishima la mgbegha ve , nahan ve de tom u ve lu eren la shi ve ter ya ve , ve yam mat@@ o u kiriki ve n@@ aha um@@ ai 9@@ 00 ve yem ken gar u L@@ ou@@ i@@ si@@ ana sha u za wasen . Kanyi igen mbamaren vea er sha er ônov vev vea vese hen ijiir i Yehova una doo ve ishima ? A pine ve ér : “ Kanyi ne er msen sha mini ? ” Ka wea hide a iyol ijime , wea naan anyi a yan shi wea kav er u yen yô , kwagh la a wase mbayev ou mba ve lu hi@@ an la nena ? Kanyi ia due ken ityav mb@@ in@@ i ? I H@@ ide i Z@@ ua a Ishim@@ a@@ verenkeghen i L@@ un Uma G@@ bem sha W@@ on Shin Tar La Anzaakaa aa sha Kwagh u Ior Ve Eren Hanma Iyange Yô ( Yoh . 15 : 14 ; shi nen@@ ge@@ 13 : 27 , 30 kpaa . ) Ior mba Yesu waan ve ken iky@@ um yô , lu mba ve dondon un shi ve civir Yehova la tseegh . I@@ gbe@@ tar tese ikyav ér Aôndo ngu a kwaghfan nena ? Mba i shigh ve mkurem mban kpishi , shin ve cii , ve tile sha mimi zan zan ve kar kuren tom ve shin tar ne . Kwase la pase sha mimi na ér lu akaa cuku tseegh un umbur sha kwagh u anmgbian la vea kwase na ve ôr un , shighe u ve va un inya la ye . 2 , 3 . ( a ) Aber@@ am yange yer mlu u kwase na jim jim la ér nena ? Ken inyom i 19@@ 37 la , ter@@ em hingir ortamen u wasen mzough u mbatamen tom ( hen shighe la i yilan ortamen u wasen mzough u mbatamen tom ken zwa Buter ér comp@@ any servant ) ken tiônnongo u i@@ or@@ il u ken gar u Ch@@ att@@ an@@ oo@@ ga , ken kpen@@ tar u T@@ en@@ n@@ es@@ see . ( Yuda 20 , 21 ) Aluer u ngu henen Mkaanem ma Aôndo shi u ngu duen kwaghpasen hanma shighe yô , kwagh la una wase u u maa uma wou sha ‘ icighan@@ jighjigh wou u nan ’ — ka atesen a Mbakristu je la . Yesu ôr kwagh u u@@ wua man iv@@ or i bo la ér : “ De nen i cii , i̱ vese imôngo zan zan shighe u su@@ nd@@ an . ” ( Luka 22 : 28 ) Sha mimi yô mbahenen mbara yange ve lu vough ga , kpa m - sue u yange ve sue Wan u Aôndo la lu kwagh u taver un ishima . A er nan ve Aôndo una yem a wanye sha u nan za hingir ort@@ yom — inja er kwagh gba Aôndo a wan la hemba mbamaren mba wan shon la nahana ? U f@@ at@@ y@@ o u hiin iliam a gumor sha inja gb@@ an@@ da ne nahan wer : “ M soo u ôron we ivur Bibilo i i̱ pin mpin u injaa yô . • Yehova karen se sha ci u nyi ? Ve nyôr un ken uwer u J@@ ul@@ ai man A@@ gu@@ su@@ tu , inyom i 200@@ 6 la ken P@@ r@@ ag@@ u@@ e , gar@@ tamen u tar u C@@ ze@@ ch R@@ ep@@ ub@@ lic ; man B@@ r@@ atis@@ l@@ av@@ a , gar@@ tamen u tar u S@@ lo@@ v@@ ak@@ ia ; man ken gar u Ch@@ or@@ z@@ ow man Po@@ z@@ nan ken tar u P@@ ol@@ and ; * shi i nyôr mkohol ne ken ag@@ ar at@@ aan a ken tar u Jam@@ an@@ i — ka gar u D@@ ort@@ m@@ un@@ d man Fran@@ k@@ fur@@ t man H@@ a@@ mb@@ ur@@ g man L@@ ei@@ p@@ z@@ i@@ g kua M@@ un@@ ich je la . 19 : 3 - 6 , 9 ) Nahan Yehova man Yesu cii nenge ér ivese ka kwagh u una kure shighe u or môm ken mba ve vese ayol a ve la nan kpe la tseegh . ( 1 Kor . ( a ) Jighjigh u Mbashiada mba Yehova ve lu a mi sha kwagh u Yesu la na ve due kposo nena ? Akaa a yange fatyô u umbur yô , lu tsombor na man Yehova tseegh . Doo u A@@ g@@ umaior A@@ a Er B@@ ati@@ se@@ maa ? Hanma shighe yô , m ungwa ve b@@ um@@ un , shi m hingir u man ta@@ av . • Aluer se mba eren msen kpoghuloo yô , una wase se se gb@@ ihi jighjigh wase ga nena ? ( Marku 13 : 28 - 33 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Se de nen kwagh@@ eren wase cii a̱ lu er ishima i Yehova Aôndo i tese la man sha mkav u kaven er se lu “ sha shighe u mkur ” yô . — Daniel 12 : 4 . Ikyav tese wang ér , Yehova yange kende mba ve suur sha a na la ga . Kwagh u anmgbianev asev mba sha ayange a ase ne , mba ka ve tile dông shighe u i lu tôvon ve a ican la kpa tese ér , nyian kpa Yehova kende ior nav ga . Ruamabera yange ts@@ eng@@ ak@@ aan je ér Yehova una yar tom a kasev sha gbenda u vesen sha u eren awashima na kure kure , kuren er a soo la . ( b ) Yehova yange fa Aberaham nena ? Kwagh u Shi@@ on yange doo mbacivir Yehova mba i yem a ve u@@ ky@@ angen la ishima kpen kpen . Sha shighe ve la , Shi@@ on tile sha ityough ki nongo u Aôndo . Kwagh la vihi tor d@@ as@@ enda la tsung maa a ta uwegh sha te@@ bu@@ l taver je yô , ord@@ as@@ enda ugen u lu ken ru@@ um@@ you ugen la y@@ ese va ér una va nenge kwagh u lu za hemen la . 18 : ​ 4 , 5 , 18 - 22 , 33 , 34 ; 19 : ​ 1 - 3 . S@@ op@@ hi@@ a : E@@ i , yange m z@@ aan ad@@ ua . Er se lu nengen sha ayol a ase nahan kpa , ka ishimataver i nyi se lu a mini ? Mbagenev di fa ats@@ am a Tartor ken it@@ you man ik@@ we i Iserael man mbaapostoli mba 12 mbara man aeren a ity@@ am@@ egh ki jijingi . De se time sha akaawan a hange hange agen , a Bibilo i ne la . 22 : 14 ; 29 : 3 - 5 ; Luka 21 : 1 - 4 . Nahan kpa , Yesu ngu sh@@ a@@ a@@ la ngu kuran se er ka ord@@ as@@ enda nahan ga , di er Yehova kpa a kor se inja er ka ord@@ as@@ enda ga nahan . T@@ ôô ase wer gba u we vea mbagenev ne kar hen ijiir i i h@@ ôn ub@@ om her nzughul nzughul yô , man ka or môm ken a ven tseegh nan fe er ne kar hen ijiir la ne due iyol ish@@ ô ye . Anmgbianev mba kasev mban yange ve nôngo u lun kwa@@ v môm a ng@@ ôm , nahan gba u me na ve icivir keng . M - s@@ ende@@ gh u Bar@@ aki yange s@@ ende@@ gh wener saa De@@ bor@@ a a̱ za a na imôngo ken utya la tese ú nyi kwagh@@ a ? A er tom u pania u ke@@ ke ne ka anyom at@@ aan je ne . “ Iyange i perapera ” la ka Yesu Kristu . Ity@@ ôkyaa i sha uhar ngi i i ne ve se fe ser ica i gba ga tsô Tartor u Aôndo ua hii u hemen tar yô : I@@ fer@@ kwagh ngi seer a seer ken tar ne . A kaa a ve ér : “ Hii nyian je zan zan ken hemen kpaa ú mase kôron ior . ” Shi ve tese un Tindi u Aôndo kpaa . Lu u anmgbian K@@ nor@@ r una va yô , una pase ve kua mbagenev kpaa ityar i vea za er tom m@@ ishen ker la . Shighe kar yô , “ u môm ken ve kura a@@ yem , za tôô k@@ ile@@ y@@ ongo , wa shin v@@ in@@ ig@@ er , sh@@ indi sha a@@ ga u iy@@ ia va na Un er A̱ ma . ” — Mat . A gba u or@@ isholibo la nana gema ishima nana er msen kpoghuloo ér Aôndo a de nan isholibo i nan la , shi nana za hemen u dondon atindi a Aôndo a wang la kpaa . Se fa ser tom u pasen kwagh shi tesen ior , u mbatomov mba Yehova mba mimi ve lu eren ainge ne ua za hemen sha iwasen i Yehova . A kaa wener : “ Y@@ a ne ng@@ um er ka haregh wam u pasen kwagh her nahan . ” Sha shighe ugen la , mbahenen mba Yesu mbagenev je kpa kera doo ve a na ga , sha ci u injakwagh igen i ôr ve yô . ( 1 Yohane 3 : 14 ) Dooshima ne bende aa mlu u Orkristu lun kôôsôô vea Yehova man Yesu la , nahan mlu u Orkristu aa Mbakristu mbagenev la ngu k@@ ang@@ en@@ aa kpishi . Yange lu inja er ta@@ av de a de u s@@ aren mo nahan . De se time nen sha ung@@ eren mban uhar . Er Mkaanem ma Yehova ma er se akaa ag@@ enegh vighe vighe ga yô , kwagh ne gema tese se ér kwaghfan na hemba cii . Shi se mb@@ á lamen a ior mba m@@ fe@@ takerada ve a lu kwagh môm ga yô , nahan sha gbaa ne kpa gba u se geman gbenda u se pasen ior kwagh la . • M@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in kanyi ? Anzaakaa 22 : 4 kaa ér : “ In@@ j@@ ar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER yô , ka inyaregh man icivir kua uma je . ” ( Mateu 13 : 46 ) Mba kwagh u Tartor u gbe ve ishima tsung la kpa ka imba gbashima u ve lu a mi je ne , gadia ve de ér akaa a a lu ve a inja tsung la cii a̱ hingir ve m@@ saa . Ch@@ ar@@ les nger washika hen af@@ ishi a nengen sha tom kwaghpasen la kaa ker wener , “ m wuese ne kpishi sha er ne nôngo tsung ne zough a mo shin er i lu z@@ ange ga nahan kpaa . 3 / 15 ‘ K@@ pas@@ h ! Shighe u inyom i 32 zu@@ lum u been la , Yesu va ken “ tar u Y@@ u@@ dia man shi y@@ ande Y@@ ord@@ an , ” nahan ikpelaior kpishi shi zua her a na . ( M@@ ar . ( b ) U nenge gbenda u Yehova a lu eren a vese doo doo sha u wasen se ér se zua a myom la nena ? A@@ kav A@@ t@@ ô A@@ tar@@ atar Á K@@ uman K@@ e ’ A@@ to ( Anzaakaa 1 : 8 ; Mbaefese 6 : 1 ) Kpa Or@@ gban we soo ér u̱ gba nan ma kwagh jighjigh tsô wer mbamaren ou kpa na kwagh shon jighjigh y@@ um@@ u@@ u ? M@@ nenge u mba@@ fan kwagh mban ve nenge ér yange i s@@ ôngo wan@@ iyôngo sha mhii u N@@ is@@ an 14 la zua sha kwagh u yange i kaa a Mbaiserael ken Duteronomi 16 : 6 ér ve er la . Yange i kaa a ve ér ve na nagh ku “ P@@ ase@@ ka ai@@ k@@ ighe , sha m@@ m@@ ir u iyange , sha shighe u [ ve ] due ken Igipiti la vough . ” — D@@ ut . 16 : 6 ; E@@ ks . Mba yange ve ôr se ijir ken J@@ an@@ awar@@ i 22 , 19@@ 8@@ 7 la zua se a ibo iyol shio . Nyian kpa , zum u mbatamen ve lu tesen udi@@ ak@@ on yô , ve̱ lu a u@@ gb@@ ayol mba vea va ken hemen la ken ishima . ( Genese 2 : 18 ) K@@ asev mba sha ayange a i ngeren Bibilo la wasen noov vev u nengen sha icombor ve . Tom wase u pasen kwagh la ngu ne se msaanyol . Kwagh ugen u i doo u se fa yô ka un ne , mlu u hen tsombor u or vese her la una fatyô u b@@ enden a gbenda u nan nengen iliam i hen atô u nom man kwase la . Yange ôr nahan sha ci u tesen wang er i hingir tindi hen Yehova , u saa una yiman uumace mba asorabo keng ga yô . Heela tseegh ga , apostoli Paulu wa se kwagh ér : “ N@@ ôngon nen tsung u kuran mzough u ken Jijingi sha mk@@ ange u bem . ” 16 : 11 , 12 , 18 - 21 ) Davidi n@@ umb@@ en shighe u lu yev la je ka u tu@@ nan ga , kpa shi a hen akaa a injaa a yange va wase un ken hemen u wuese Yehova yô . ( 2 Mbakorinte 1 : 24 ) Nahan mayange je se ti@@ mb@@ ir u keren iwasen i ken jijingi hen anmgbianev mban ga . Yange vaa af@@ an@@ yô sha kwagh nee ? Ka ikyav i nyi i tese ér se mba ken mlu u vihin tsung - nu@@ u , man ka mbampin mba nyi se time sha mini ? U tesen ikyav yô , aluer se ôr ma kwagh shin se er kwagh u a doo ma anmgbian ga yô , se fatyô u tesen dooshima sha u keren gbenda u van a bem . ( Mat . A@@ yange a A@@ bel lu uma la nga been anyom nga karen 2@@ ,000 nahan yô , Yehova er ityendezwa i profeti a ter@@ tamen Aberaham nahan ér : “ Me ver u doo doo , Me seer tsombor wou iyenge er as@@ an a Sha nahan . . . . Er m lu nôngon mer me palegh a@@ gber a am@@ gb@@ i@@ ôr a uman bu@@ ghun ik@@ we yô , m za num a num ihy@@ undu . ( 1 Tim . 1 : 2 ) Nahan Yesu man Paulu kua Timoteu cii vaa af@@ an@@ yô sha kwagh u ve tsua u eren a uma ve laa ? Kpa gema mba eren a ayol a ve er ka anmgbianev nahan . — Luka 4 : 43 ; 10 : 1 - 9 ; Yohane 13 : 34 , 35 ; 17 : 16 , 17 , 26 . Ka i hen Bibilo a ve gbilin , sha uya vev man sha shighe u ve soo la , kua sha ajiir a ve soo la cii . Gbenda ngu u or nana fatyô u henen fan er nana hii ve nana er akaa a a lu hange hange ne yôô ? I@@ an i í ne se ne ka i i@@ civirigh kpen kpen . Jo@@ sé yange lu a isharen i lun di@@ ak@@ on ken tiônnongo . Ikyav i tesen yô , aluer ortamen u ken tiônnongo nenge anmgbianev uhar mba ‘ ve@@ mb@@ en ayol a ve ’ yô , una fatyô u eren kwagh u van a mzough ken tiônnongo sha u wan ve kwagh ken h@@ ua , “ kôôm [ ve ] sha ishima i legh legh . ” ( G@@ al . U tesen ikyav yô , yange T@@ or@@ kwase Yes@@ e@@ bel wua u@@ profeti mba Yehova kpishi . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 3 PE@@ E@@ J@@ I 21 - 25 A@@ ta@@ m nga a inja sha gbenda ugen kpaa , gadia ish@@ am i á ngi i m@@ ende i seer iyenge i kon la . Á ôr ken Mkaanem nam ér : “ Or u nan zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev mhôônom yô , nan p@@ war TER kwagh je , nahan Un kpaa Una na nan sha ieren i nan i dedoo la . ” ( M@@ p 11 : 3 - 12 ) , 11 / 15 Ka loho u kpilighyol u nyi Habak@@ u a ongo ? ( Ôr Yohane 10 : 16 , 26 - 28 . ) Yesu yange na mbadondon un mba mimi tom u nan mbagenev iwasen ne . Nahan u ng@@ ur@@ en ôron un yô , nenge aluer gba u ú sôr akaa agen ken uma wou yô . ( 3 Yohane 3 ) Kpa aluer amba@@ akaa er isharen i lun a inyaregh shin i keren i@@ ember@@ yolough la ngi ng@@ een ken vese g@@ anden di ye ? Cii man ortamen nana zua a shighe u tsaase mbagenev yô , a gba u nana er nyi ? U tesen ikyav yô , Yesu yange va fe ér shighe kuma u una tindi mbahenen nav yô , á tindi ve “ uhar uhar er , ve̱ hi@@ r@@ a hemen ve̱ za hen hanma gar man hanma i@@ di@@ ô@@ ya i i lu Un ka zan her la yô . ” Ge@@ ma gbenda u u eren akaa ken uma la . Gba u se fa ser , aluer se mba nôngon ser se er ishima i Aôndo yô , Diabolo , or u hiihii u yange nôngo ér una yange ior u civir Aôndo la una hendan a vese . Nahan kpa , Noa er kwagh ne . Er imba i@@ aven i bo ne i lu nahan yô , iwanger i ken jijingi ka kwagh u hange hange . U@@ kwaghaôndo kpishi s@@ enge ér ve mba Mbakristu sha ci u nyi ? Ish@@ ember i ke ’ zwa Grika igen i i bende a mcivir wase yô ka la@@ ·@@ tre@@ i@@ ʹ@@ a , yange i gema i̱ ér “ icighan tom ” ke ’ New World T@@ rans@@ lation . “ Iyange i vesen i TER , ” iyange shon i ia kar a tar u Satan jimin cii kera la i̱ “ mgb@@ ôghom . ” ( Se@@ f . ( Pasalmi 4@@ 9 : 6 - 9 ) Er i mar Yesu ken isholibo ga yô , lu or u vough , er i gba Adam sha hiihii la nahan . 20 : 4 - 6 ; 34 : 12 - 16 . U lumun wer mkaanem ma kôron ken ishima ma ma lu ken U@@ pasalmi la ma a na u hemba fan u eren msen ga he ? ( Yohane 13 : 35 ) Nahan mba lôh@@ ôn we ér u̱ va nenge kwagh u a lu zan hemen hen atô ve ne iyol you . Sha nahan yô , lu u Yesu una ungwan imo ve . ( D@@ ut . 1 : ​ 3 , 4 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i yemen sha la lu kwagh u i va mase pasen yô , nahan ishimaverenkeghen ne hingir kwagh u u@@ washika mba i nger ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la cii har sha mi je la . 1 : 13 , 14 ) Kwagh la na yô , a zua a kwaghfan man mkav u nôngon a mbamtaver shi tsuan akaa a una er la sha inja . Nahan se ver ashe a mlu wase u ken hemen la , shi se na ityendezwa i i nger ken Pasalmi 9 : 10 ne jighjigh . Ivur i sha 3 la pase ér : “ Nen@@ gen ka doon Mbayuda yô , a za hemen a kôr Peteru kpaa . ” Zege@@ can la ia va ab@@ ur@@ ab@@ ur . M@@ tem@@ tor u Aôndo sha Iserael Een , á na mbananjighjigh cii ishimaverenkeghen wener una va “ pase [ ve ] sha ik@@ ev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa . ” Na@@ a@@ man lu a b@@ ou@@ ange u i yer ér im@@ ande la . A@@ ng@@ ev mb@@ un ka mbu vihi or kwa@@ v@@ yolough . Kanyi i lu imoshima ? ( Luka 1 : 26 - 31 , 34 , 35 ) Jijingi la va kura Yesu u lu an@@ iky@@ und@@ an la , sha er a de kpen ku kô@@ gh ga yô . ( Mat . Una lumun agen yô , se er nan ve se fa m@@ kposo u atô@@ akyaa a injaa man a injaa ga laa ? Icighan jijingi u Yehova tesen se shi umbur se akaa a se vande henen la . ( Ru@@ tu 1 : 9 ; 2 : 12 ) Shighe u Yehova zua ivese i hiihii i Adam man Ifa la , a pase ve kwagh u vea er ve ivaa ve ia doo yô . ( Ivur 19 ) Mbaiserael yange ve vaa af@@ an@@ yô sha isholibo i ve er la . Yesu kaa ér : “ Ka Ter u A t@@ indi@@ m la je , A n@@ em tindi sha kwagh u Me kaa man shi Me ôr kpaa ye . ” Bibilo ôr kwagh u iy@@ ôn ér ngi a “ kwaghfan , ” gadia ngi “ koson iy@@ i@@ av mbi i sha shighe u sun@@ da ” sha ci u kp@@ er ken hemen . — Anzaakaa 6 : 6 - 8 ; 30 : 24 , 25 . Hen Kwagh hen Mbagenev Aluer u tsaase nan u pinen mbampin sha inja yô , kwagh la una wase un u eren tom na u pasen i@@ vangeli la . Ior mba ve lu keren u lun a ityom i ken tiônnongo sha ikyev la cii saa vea tese ikyav ér icighan jijingi ngu yaren tom ken a ve . ( Mpase 14 : 6 , 7 ; 22 : 6 ) Se mba a ian i civirigh sha er se lu a imba ish@@ u@@ en ne ken tom u Yehova a we tindi ér se̱ er la ! Er upristi venda a na ér a de k@@ enden a iyol na sha imba la ga yô “ ishima vihi U@@ shia . ” Ve kpishi kera mba uma ga , di vough er F@@ ar@@ a@@ o u sha ayange a Mose man Yosua la nahan . ( 1 Peteru 1 : 13 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem heen ér “ lu nen gen@@ g ge gen@@ g ” la inja i i̱ yô ka “ ishima i tse@@ v tse@@ v , i ka i wase se u gbidyen kwar shi henen sha kwagh vough sha er se tsua kwagh u dedoo la . ” Mkaanem ma Yehova ma gbe kpe mayange ga , ka ma kure vough keng . Kpa cii man a nyôr ken iyou la yô , ashe gber un sha takerada u Y@@ oung People As@@ k la . Yesu yange ver ikyav i hemban doon cii i t@@ angen iyol ga la nena ? A@@ eren ne aa bende a mba Aôndo a doo ve ishima shi ve we ayol a ve sha ikyev na la nena ? Nahan cii kpa , iyange i i lu eren mo batisema la lu her . Akaa ne cii ka sha a Na i gbe a ye shi ka sha ci Na kpaa . ” Aluer or er kwagh nahan yô , nan er kwagh sha ib@@ ume . “ M@@ h@@ ôônom ma ker Ter man shi zu@@ ngu mhôônom kpaa , ” nahan mba i we ve tom u ts@@ ahan ior sha ikyev la kpa ve nôngon kpoghuloo ve dondon aeren ne . — Y@@ ak . Shighe u ‘ ior mba l@@ an@@ en kwagh ’ ve hendan a vese yô , ka vangertiôr u nyi se fatyô u lun a mini ? Se wuese kpishi er Yehova a ne se mgbegh@@ aa sha ci u tesen icombor yase kua m@@ vese u ken jijingi yô ! Nenge kwagh u i nger ken takerada u Aerenakaa ér yange er Paulu shighe u t@@ so ur a na hen ic@@ ile i M@@ el@@ it@@ a la . ( 1 Yohane 3 : 18 ) Dooshima wase “ a̱ de lu sha im@@ anger ga . ” Kpa , u ngu wer nana gema i a gb@@ ihi ken ibanave kua ican i yan ga . M nenge mer á du@@ gh@@ um shin am@@ gb@@ i@@ ôr a yange m hange sh@@ imi la . Ka kwagh u Tindi u Yehova a vende jighilii je ne . I M@@ AR@@ E@@ M ken inyom i 19@@ 39 la , shi m vese vea anmgbianev av imôngo hen kpen@@ tar ugen u i yer ér S@@ as@@ k@@ at@@ c@@ he@@ wan , ken tar u C@@ an@@ ada la . Davidi na ityôkyaa i sha utar i i ne un vangertiôr ken Or@@ kuran na wener : Yehova koson iyôngo na , man ne i kwaghyan kpishi . Shin mlu u ahumbe a he ’ haregh wou una na ú u̱ m@@ á@@ nd@@ é@@ n ha@@ av mbu lun sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe — e̱r mbu i nengen a mi vegher tar u he ’ A@@ t@@ ô u Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh — mb@@ u̱ ú fatyô u kohol a tsombor wou imôngo sha te@@ mbe ú ha@@ av mb@@ u@@ la , yan kwaghyan shi lamen saan saan laa ? — Duteronomi 22 : 8 ; Ne@@ hem@@ ia 8 : 16 . K@@ ura Iyol You sha Er a T@@ su@@ gh Ú Ga Yô Mbah@@ enen mbara maa hingir ônov mba Aôndo man anmgbianev mba Yesu Kristu mba i shigh ve mkurem yô . Yosev yange soo Ter na u be@@ e@@ yol k@@ umbur k@@ umbur ne je lu kwagh u kunya a kôr un u eren a na sha dooshima ga . M@@ gem u sha iengem la kôr mbahenen ken ishima je saa her . An@@ ti@@ kristu Ngu I@@ h@@ yom a Mbakristu Kpa , iyol tseghan yase sha ci u Aôndo yô ngi gem ga . Kwagh@@ fan u vough u yange i na ne yange ny@@ ô@@ ôso Yesaia sha u a̱ za hemen u zenden ken iwanger yô . Lu kwagh u saan iyol kpishi er ing@@ y@@ egh ki mba ve er ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u zan la lu seer hanma kasua zan zan va kuma 2@@ 9@@ 2 nahan ! Nahan a shi nan kpa , ave a p@@ endan mbagenev sha it@@ you a Paulu a er ken Mbaheberu 6 : 2 la ka sha u nan mbah@@ enev mba he@@ v jijingi . Lu mbap@@ er@@ apera man mba@@ ibanave man mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba ken tar la . 7 : 22 ) Yange lu yôugh@@ yô@@ ugh shi lu a tahav shi lu sha ian i civirigh i ish@@ am@@ ior i ken Igipiti tô@@ mon a t@@ ôm yô ! Kwagh ve ne tese ér , mimi je , Yehova sur@@ un ior nav ishima ken ashighe a ican . Kwagh er vihi yô , Solomon hii u civir Aôndo a ishima i môm , kpa za hemen u eren nahan zan zan ga . — 1 Utor 11 : 4 . Shighe u m lu wanye la , m soo u va lun f@@ ada , shi wasen ior . Yange i har kp@@ an i@@ sha i iy@@ ô@@ ugh sha mon , i nger sha mi ér , aluer nan yevese , man or za kôr nan hide a mi yô , a na or u nan hide a kp@@ an la injar . Kpa , kwase Kristu nana̱ hen sha er kwagh ne una bende a mbagenev la . Tar yange u vihi ken anyom a karen ken ijime 1@@ 00 la je gande man kwagh ngu a gema ga , ngu vihin seer a seer . Aluer i fa ér se mba ior mba eren kwagh sha mimi yô , kwagh ne una bende a ieren i ior sha kwagh u se lu tesen ve la sha gbenda u vesen je . Nahan kpa , fese je Mic@@ ha@@ el hingir u soon kwagh u T@@ ed . “ L@@ um@@ un nen mbara mba ve eren tom her a ven sha gbashima mba ve hemen ne ken Ter shi ve we ne kwagh kpaa la . ” — 1 T@@ E@@ S . Shi yange hemba gban mo ishima u eren akaa a aa na a doo mbagenev a mo la shi eren akaa a ve soo ér m er la . C@@ i@@ vi@@ r nen Aôndo imôngo . Ikyav tese wang je er , i pav takerada u Daniel k@@ er@@ egh igbar ihi@@ ar i i lu kposo kposo yô . M wa ishima u zuan a inyaregh kpishi sha er tsombor wam ua lu ken mk@@ or man mkpeyol yô . Kwagh ne na yô , se luun a ikyav kpishi ga . Nahan yô , er se fe ser u@@ ivande mba Yesu eren la lu tesen kwagh u una va er , sha hemen u Tartor , shighe u kwaghyan una lu sha ci u hanma or nana ya a kuma nan la nahan , doo se kpen kpen ! Ka we iyol you u tsua kwagh u u soo u eren ye . ( Marku 10 : 13 - 15 ) U se zua a averen a Tartor yô , sar se hide a ayol a ase ijime shi se lu a gbashima u ngohol ityesen er wanye nahan . 41 : 3 . 3 : 20 ; 1 Pet . 2 : 11 ) “ I@@ y@@ ôngo igen ” i Kristu la ngi ‘ ior i tar ne ga , er Yesu kpa lu or u tar ne ga nahan . ’ ( Yoh . Doo u mbamaren vea tema imôngo ken mkombo vea wan ve u i dugh nan kera yôô ? Nahan i kar se ityom ken sule la , shi i ver mbakur@@ an pur@@ usu it@@ yo@@ v imôngo ér ve nengen sha a vese . Se F@@ atyô u L@@ un a Uma u In@@ j@@ aa J@@ e Kpa ? 16 : 3 ) Se nenge a kwagh ne wang ken 2 Mbakorinte 1 : 15 , 16 . I nger ér : “ Er m fe kwagh ne dedoo nahan yô , kera je kpaa m wa ken ishima u van@@ den van hen ven sha u né shi né zua a iember i sha kwa har yô . U tesen ikyav yô , a kaa ér we u wa ikyo sha ci u ikyav igen ngi ape i gbe u ú goo@@ m , i u ver ishima ga yô , ia tsu@@ me a we yô . Ve kav ér , er ve lu eren Aôndo tom yô , gba u vea de akaa a yolough a tar u Satan ne kpishi aa kar ve , kpa ve kegh iyol u eren nahan . Yesu yange er akaa kpishi zum u lu uma shin tar la shi ku na kpa wase sha igbenda kpishi , nahan kpa ityôkyaa i a va shin tar jim jim yô lu sha u va karen a il@@ y@@ ahan i Satan va a mi sha hemen u Yehova la kera ga he ? 2 : ​ 4 , 11 ) Se kpa icighan jijingi ne una mgbegha se u tesen gbashima sha tom@@ shir@@ en shi ‘ lun a ishima i tse@@ en ’ kpaa . I ôr ken Bibilo ér , ve “ due ken mkohol la kera , ve gba ember sha er i nenge er ve kuma u yan ican i ah@@ e@@ enegh sha ci u iti la yô . ” Ma kaa ér : ‘ P@@ ase loho u dedoo sha gbashima . ’ — Aer . 20 : 24 , N@@ W . Mbaiserael mba ken tartor u ik@@ we pue la “ kaha kwaghbo ” nahan ve sun@@ da if@@ er@@ kwagh . T@@ ime ken ityakerada man mba@@ an@@ ar mba tôvon sha kwagh mba ú lu a mi la , nahan hen ma kwagh sha kwagh u mcivir u Ba@@ al la . Mbagenev yô , sar ve tsung u fan er uma ve una lu ken hemen yô , nahan ve t@@ ume ityough ken ak@@ ombo a civir man ish@@ or i kpe@@ hen . U tôv zende wam man my@@ av wam , U fa igbenda yam cii . Er Yesu lu ôron mbahenen nav akaa a injaa sha kwagh u mcivir u mimi nahan kpa , or la di lu henen kwagh u una er ve una zua a inyaregh yô . • Jighjigh u or@@ beenyol Noa va uumace cii a averen nena ? Nahan kpa , mbagenev mba ve lu iyôngo igen la kohol ve sha u samber a loho ne . “ S@@ é kera lu . . . mba ka i da@@ ase a ve i yem a ve wue wue . . . sha at@@ ser@@ egh a ior , sha m@@ tsu@@ gh u tsu@@ ghun ior tsu@@ men a ve sha wa@@ y@@ o la ga . ” ​ — 4 : 14 . Ruamabera ôr kwagh u as@@ ande a ior agen a yange lu@@ ̱ a̱ lu@@ ̱ mbananjighjigh ga kpa “ i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” yô . Mbam@@ lu Mba Ve K@@ om u K@@ ur@@ an La Ka nyi Aôndo yange hii u eren zum u shighe va kuma vough , er i pase ken Mbaefese 1 : 10 laa , man lu hanma shighe hii u eren kwagh nee ? A@@ tic@@ a kpishi nga hembe ôron kwagh u akaa a taregh a ior vea er man kwagh u ityom i taregh kpaa , ka ve kar m@@ ze@@ hemen u or sha akaa a nan er shin tom u nan lu a mi la . ( Daniel 2 : 44 ) Mbagenev kaa ér ka sha ikyev i u@@ gomoti man mbam@@ zough mba taregh , Kristu a lu hemen ye . Heela tseegh ga , doo u se de ser “ kwaghôron u dang ” a̱ due ken zwa wase ga . Gba u Mbak@@ ur@@ an Vea N@@ orom Iky@@ aa Ga Nahan Aôndo soo wener ve de henen ér ka sha agee a ve je ve hembe Mbam@@ i@@ di@@ an ityav ga . ( b ) I wa mbamaren kwagh ér ve er nyi , man kwagh ne wa nyi man nyi k@@ ere ? Er kwagh ne yô , ior mbara er nena ? Yange de nahan , kwaghbo tser un shinii ? Solomon lu iyev shighe u tema tor la . Man i@@ vangeli la ngi se a iwasen nyian kpaa . U ôron kwagh sha mimi yô , asaren a iyolough a bo ka a taver kpishi . Yange ta icin ken washika na u sha uhar la ér , ken ayange a masejime yô , mban@@ ah@@ an@@ tar vea lu — mba@@ vendan mimi man mb@@ any@@ im@@ an@@ a@@ akaa cii — vea har sha asema a ve tseegh vea lu ny@@ iman m - ande u Kristu la . Yehova kaa a Noa ér mase shin ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma a va . ( Mat . 18 : 12 - 14 ) Nahan lu a injakwagh i Yesu yange ôr la ken ishima er u nôngo kpoghuloo u wasen iyôngo i i doo Yehova ishima la wer i hide i va kohol ikyum@@ u@@ ile yô . M@@ tom ma Bibilo ma m@@ tar ma hiihii mara ôr se kwagh u i@@ gbe@@ tar man mgb@@ e u or gba ken isholibo la , m@@ tom ma m@@ tar ma masetyô mara di gema ôr kwagh u a va hide a uumace ken mlu u vough la . Kpa ken inyom i 19@@ 50 la , i nam tom ken tiônnongo , u u lu kwagh môm a tom u ortamen u wasen mzough u mbatamen tom nyian yô , man m lu a tsa her i kuma inyom ga . Man inja iti na i N@@ ab@@ al la ér , “ ib@@ um@@ egh . ” Yehova yange tim Mba@@ am@@ or ga ( ka Mbak@@ an@@ aan je la ) de ve ve lu her zan zan kuma anyom deri un@@ yi@@ in . Aôndo wen una yima ne ga . M va mase kaven mer gba u me gema inja yam ve a s@@ ar@@ em u civir Yehova sha gbashima ye . Se mba lôh@@ ôn we ser time sha ib@@ aver ne vighe vighe shi ver ishima sha akaa a taver ishima a i er ker la , di er anmgbianev mba sha derianyom u hiihii la kpa yange ve zua a ishimataver sha ib@@ aver i m@@ ze@@ hemen u tom u pasen kwagh sha ayange a ve la nahan . — Aerenakaa 1 : 15 ; 2 : 5 – 11 , 41 , 47 ; 4 : 4 ; 6 : 7 . Shi hen sha kwagh u or@@ jighjigh Yobu kpaa . Kpa kwagh gema e̱r u kpiligh ve iyol yô , or ne due ke ’ iyou na maa gba zamber a ve ér ve ya un anyi e̱r un ne Mbashiada ian i lamen a na ma shighe môm ga yô . Aluer kwagh ngu nahan yô , alaghga u pine wer , ‘ Akaa a vihin a yange erem ne , a tsa sha won nahan a hungur mo kpa ? ’ Nahan cii kpa , u ôron kwagh sha mi yô , shighe u m hii fan mimi la , m eren kwagh sha kwaghfan ga , hemban je yô shighe u mea pasen mba hen tsombor wam kwagh la . Shi alaghga vea lu nôngon ér ma ve fe awashima u uma . Aluer ka nahan yô , lu Tor Saulu lu tôvon Davidi ityô , keren u wu@@ an un ye . 16 : 32 ) Ka nyi se fatyô u nengen a mi tser tser ken mkaanem ma Davidi man ma Paulu kua ma Yesu mar@@ aa ? U ngu yan kwaghyan u ken jijingi ne hanma shighe kpa ? ( 2 ) Ka igbenda i tesen ior Bibilo i nyi i hembe do@@ on@@ oo ? Er Adam man Ifa lu ior mba vough yô , yange ve venda hemen u Yehova sha apera , ve gema ve lumun hemen u Satan . Hii shighe u i hii u gb@@ eren Iyoukura la je , i za hemen u pasen mba ve er i la sha u ve fa wang ér , ica a gba ga tsô a kar a hemen u bo u Satan la kera , nahan Yesu Kristu una kar a hemen anyom dubu . U ver wan wou ikyav i dedoo sha gbaa u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou kpa ? ( Anzaakaa 8 : 22 - 31 ; Mbakolose 1 : 15 - 17 ) Yehova ver Yesu lu I@@ mo na shin Or@@ shua na . — Yohane 1 : 1 - 3 . ( Genese 19 : 15 – 26 ) Yesu tsen@@ ga tan se icin sha kwagh u a lu van ken hemen yô , a kaa a vese ér : “ Umbur nen kwagh u kwase u Lo@@ ti la . ” Ka taver se u kôron no@@ mbor wase ts@@ ah@@ aa ? 14 , 15 . ( a ) “ Shighe ” u ôron ijir la ka shighe u eren nyi ? ( Ôr ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Ity@@ esen You Z@@ ua sha M@@ kav W@@ ase u He Kpa ? ” ( Pasalmi 31 : 23 ) Dooshima man ikyo i wan ne ia wase se u kohol iyol keghen iyange i vesen i Yehova la . U kange ishima wer u er nyi sha er u za iky@@ ura ? ( Pasalmi 8@@ 6 : 11 ) Aluer ú soo u fan Yehova man igbenda i á eren kwagh la seer yô , za hemen u ôron Bibilo , shi henen sha akaa a ú er la , shi time sha akaa a a nzughul we la kpaa . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la man “ zege@@ ikpelaior ” cii mba icighan@@ ikyurior i i pav i i ver kposo sha u i er icighan@@ tom yô . ( Mpa . 7 : 9 , 14 , 15 ; 1 Kor . Shin er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato va ken E@@ den nahan kpaa , Yehova za hemen u lamen a orumace u un gba la her . Kpa tic@@ a wam kaa ér , “ Se mba ken tar u hanma or nan eren kwagh sha ishima i nan yô , shi se mba a ian i tsuan u eren u@@ iniongo mba tesen ér tar wase doo se ishima , shin eren ve ga . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 7 , 36 4 : 1 , 3 . Aôndo So@@ o É@@ r Se K@@ av Mkaanem N@@ av@@ aa ? Ken masejime yô , ior mba dondon W@@ al@@ do man Peter u ken gar u B@@ ru@@ ys man H@@ en@@ ry u ken gar u L@@ au@@ s@@ an@@ ne kua mba vendan ityesen i c@@ ôô@@ ci mbagenev kpaa , lu sha ajiir kpishi ken Y@@ uro@@ pa . Shi ken inyom i 1914 shon i môm , i er tser ne u as@@ av as@@ av , i due a mi , i yilan u ér “ E@@ ure@@ ka D@@ ra@@ ma . ” ( 1 Timoteu 6 : 11 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i “ dondo ” la tese ér gba u se nôngo kwagh . A ôr kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria u va ase@@ gh sha orgen u mbai@@ v num un gbenda shi gbidye un kende her yô . Er se hen ken ngeren ne nahan , akaawan a Bibilo la aa wase se u lun a mnenge u vough sha ajiir a ase a se civir Aôndo her la . Shi gba u vea hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi iyol sha er vea fatyô u “ tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . ” — Ef . Or@@ hemen ve ngu môm tsô , shi ngu sha , ka Yesu Kristu iyol@@ na . Se fatyô u tagher a mbamzeyol atô kposo kposo , mba vesen man mba kiriki . 7 : 23 ) Nahan kpa , ka a gba u se ya ican shin se de kwagh u doon se ishima una kar se , shin a ha@@ gher se u eren kwagh ga yô , i hemba lun se z@@ ange u ungwan kwagh . F@@ ada ugen mba yer un ér Jac@@ qu@@ es Joh@@ n@@ son , á ôr kwagh ken pi@@ pa@@ abaver i i gb@@ eren i̱ kwa môm ken s@@ ati ken tar u K@@ an@@ ada sha kwagh u iniôngon i yange un nôngo ér una y@@ à@@ ng@@ è kwase ugen a de henen kwagh a Mbashiada mba Yehova ga kpa un k@@ an shio yô . Heela tseegh ga , hen sha averen a se zough a mi ken mzough u anmgbianev mba ken akuraior wue wue ne . Ka sea due kwaghpasen yô , se lu a mbagenev imôngo sha gbenda u ua maa mlu wase yô D@@ ugh ats@@ am atar sha yô , ats@@ am agen ken ruamabera u hiihii ne cii ka Davidi , Tor u Iserael u tsuaa la a nger a ye . Heela tseegh ga , i d@@ aa Satan sha i gb@@ ihi shin tar , nahan ngu nôngon ityav a Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu “ tsombor [ u kwase la ] u u shi her u kor atindi a Aôndo shi u lu eren shiada sha kwagh u Yesu kpaa ” la . C@@ A@@ L@@ A@@ B@@ A@@ R 2 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) “ [ Yehova ka ] Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua mlumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima . . . , u den ifer man tindi u p@@ eren man isholibo . ” — E@@ K@@ S . Yange jijingi sen sha mbahenen sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la ica lu a̱ gba ga tsô maa i yila Peteru man Yohane sha u ve̱ za lam a M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v u Mbayuda , lu ate@@ jir u hemban ken tar la u̱ shi yange lu a ibo i awambe sha m@@ s@@ ende u ve s@@ ende Yesu Kristu kpaa je la . Mbam@@ zeyol mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ve a mi la tese ér nyi ? Shin er Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve wa ago@@ yol sha msen ve tsembelee nahan kpa , yange ve hide a ayol a ve ijime shi ve hen ér mkaanem ve@@ m yina u nan Yehova iwuese i i kom sha a na la . ( a ) Er nan ve u lun a dooshima u Aôndo i ‘ hembe uma ’ ? U pasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ér ve fa ér Un ngu or u nzughul a tahav nav ga yô , Aôndo de ér Satan man nongo na ve hi@@ la eren asema a ve — sha an@@ shighe kpuaa tsô . Ashighe kpishi icombor i se ze i inya la i han@@ ger ér se ya kwaghyan kwa tar ken iyange , kpa i yô i ya kwa môm tseegh . ( Heb . 11 : 7 ) M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma been yô , jighjigh u nan na la mgbegha un na Aôndo naagh sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya . M@@ lu ve ne ngu kposo a mlu u tar u Satan u u ker mbagenev ihyom shi u eren ayôôso la . 8 , 9 . ( a ) Awa@@ mbe a Yesu a he@@ e inya la kure awashima u nyi ? ( Ekesodu 20 : 5 ; 34 : 12 ) Nyian kpa , mbacivir Yehova mba nongo mcivir ve a u@@ kwaghaôndo mbagenev ga . He@@ mba doon u nana er msen shi nana hen sha kwaghwan u Bibilo cii ve nana mase tsuan kwagh u nana er ye . ( 2 Samuel 12 : 1 - 13 ) Yange Davidi vihi ishima sha mk@@ ô@@ ôm la ga . Doo se kpishi er mag@@ ene@@ e@@ ti ne ka a kura tar wase ne , u kera hi@@ a kera sha ci u m@@ tse@@ en@@ em man ga yô . Kpa mbagenev mba u ne ve ha@@ ya la lan kwagh kpishi ; mba vihin we ya shi nan mba@@ wan@@ ndor a ve ican kpaa . M@@ ci@@ em man ka ma mgbegha se u eren ishima i Aôndo sha ci u a doo se ishima shi se kpa se fa er se doo un ishima yô . Shin k@@ we hem@@ enegh u Davidi kpa i lu@@ ̱ a̱ vande ngohol ú hemen ga . Kpa Paulu nenge ér kwagh hemba gban sha mbap@@ asen loho u dedoo ken ityar igen cii . ( Mbaromanu 14 : 7 , 8 ) Nahan shighe u se lu tsuan kwagh u se er yô , doo u se dondo kwaghwan u Paulu ne , a kaa ér : “ De hingir nen inja i môm a tar ne ga , kpa i̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen sha er né kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” • Bo@@ a@@ shi kaha kposo a N@@ ab@@ al sha nyi ? Kpa , se mba a ian i eren kwagh u se nenge i doo se la er Adam kpa lu a mi nahan . Kpa er Yehova nahan , ka se nenge mba ve tsu@@ me ve undu gbenda kpa i sar ve u hiden ne ser mba kwagh u injaa . A kohol “ akaa a a lu Sha ” á Paulu a er ken washika u nger Mbaefese la cii “ sha ikyev i Kristu . ” Kpa ior mba se lu ôron kwagh ve ne yô , tar u ve lu ker la na ian i or a fatyô u p@@ aven ivaa sha tindi yô . Gba u u hii u wan a@@ ji@@ a shi wan iyol sha akaa a iyolough ag@@ ene ? ( Mpase 7 : 9 , 14 ; Yohane 10 : 16 ) Ve kuma u eren batisema sha ci u ve har uuma vev u eren sha Mkaanem ma Aôndo vough shi a doo ve ishima a ‘ ishima ve man uuma vev man agee a ve man mfe ve cii . ’ Se kange nen ishima u ‘ wan icam t@@ eren Aôndo wase er se lu her yô . ’ — Ps . 5 - 8 — M@@ kar u i kar mtim u E@@ dom sha m@@ ve u mban@@ um@@ un@@ gbenda tugh man u mb@@ as@@ und@@ an atam a wain la inja na ér nyi ? Tsô a nôngo ér una hide her , kpa “ Satan yange ” un . Ior mba nengen ityesen i Bibilo i tese sha kwagh u aeren a dedoo la ér kera ngi a inja ga . Ishim@@ at@@ aver i í gbe u se lu a mi ve se ta ikyaa a mcivir u mimi la . M@@ lu u m lu vea ve la yange taver mo ishima . Sha kpôô yô , yange ve m kera ure ga . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Se mba se lu mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo yô , msaanyol la ngu a va sha er se fe ser se mba nan kwagh u a lu u dedoo shi a lu a inja gbem sha won yô — ka mimi u Yehova je la . Er iji@@ r@@ ôron i Aôndo i lu i vough yô , yange kure Adam man Ifa ijir ér ve kpe sha ci u asorabo a ve , gema na se mba se lu ônov vev ne ishimaverenkeghen ye . Ka ve na shighe ve man agee a ve man inyaregh vev sha u mcivir u mimi a̱ za hemen yô . ( a ) Ka unô ve lu iny@@ on i Yesu a er kwagh u í ken injakwagh na laa ? Una za mbamkombo yô , ishima i naan un ibo shi una due kwaghpasen kpa , i lu un er ngu eren a er at@@ ser@@ egh nahan . Sha nahan yô , a de u eren ityom i Mbakristu ne . U ‘ zenden sha jijingi ’ la wa u lumun wer icighan jijingi a er tom ken a we shi den wer a mgbegh@@ an we kpaa . ( Mat . 24 : ​ 15 , 16 ) Er Mbakristu ungwa ic@@ in@@ tan i Yesu yô , ve yevese ve undu gar u Yerusalem cii i mase timin gar la ye , shi E@@ u@@ se@@ b@@ i@@ us u a lu or u ngeren akaa a kwaghaôndo la kaa ér ve yem ve za tema t@@ w@@ ev ken gar u P@@ el@@ la , ken tar u i@@ w@@ oo u G@@ ile@@ adi . A pase kwagh ne sha ikyev i Ese@@ kiel , ér : ( D@@ ut . 6 : 6 , 7 ) Nahan iky@@ aior i ken Iserael i yange ia ngohol ityesen hen mbamaren vev kua mbag@@ anden mba cian Aôndo yô ve zua a mfe man kwaghfan man mkav kua m - er u sha inja , man ka hen Aôndo tseegh se zua a aeren ne ye . ( Anz . 16 , 17 . ( a ) Kanyi Yesu yange ôr a mbaapostoli nav hen tugh mbu mase lun a ve shin tar laa ? Yohane taver ior asema ér ve lu a dooshima been yô , a nger ér : “ Dooshima yô , ka un ne : ka u se̱ zenden sha atindi a Na . ” 7@@ 3 : 28 ) Ka nyi yange i na ve tsua u eren kwagh nahana ? Nahan m kange ishima u tesen Yehova mer a doom ishima ka sha ci u a nam ak@@ ar a dedoo ken nongo na tseegh tsô ga . ” Kwagh ugen gb@@ am ishima ga , lu Bibilo i henen tseegh ! ” — Mkaanem ma E@@ z@@ i@@ qu@@ i@@ el , or u ken tar u B@@ ra@@ z@@ il . U hen sha kwagh u eren tom pania u ke@@ ke la a ishima i môm kpa ? ( Mateu 18 : 12 - 14 ) Yesu kaa ér ats@@ ator môm kpa una gba inya a mfe u Yehova shio ga . Se mba ze mbamkombo mba ken hanma s@@ ati la cii sha u tesen ser ve doo se ishima kpa ? ( Ps . Mpase 21 : 4 tese ér ku ua kera lu ga . Alaghga or u mlu u nan u ken jijingi a wanger ityô ga , shin or u nan ne jighjigh ga ku@@ aa yô , nana kaa a Orkristu u lun kwa@@ v u nan soo u eren ivese la ér nana vôso nan . Lu iy@@ ugh i an Paulu ôr kwagh u i he@@ en@@ ee ? Shi a kaa ér : “ N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . ” Ior Kp@@ ishi Mba a Ishim@@ a@@ verenkeghen Ga sha ci u Ny@@ i ? Tom u mbakur@@ an@@ ya mba sha ayange a tsuaa la lu nyi ? Kanyi i lu tindi u hemban cii u sha uh@@ ara ? Mba@@ jighjigh vea ember “ uma u a lu uma jim la ” hanma shighe ? M@@ ôm ken a ve yô lu ijende na Davidi , u Yehova tsua un sha u a lu tor ken hemen la . Gba u se palegh kwaghbo u nyi sha u kuran iky@@ ar@@ yan yase vea Yehov@@ aa ? Nahan u soo u duen nyôron t@@ so ugen sha er u war yô , kpa t@@ so shon iv . Aluer se mba eren tom u Yehova ng@@ e@@ egh yô , una sue se Er se lu a “ tindi u isholibo ” ken a vese yô , gba u se nôngon ityav a asaren a bo kpoghuloo je . ( Rom . Kpa Yehova yima un “ ken agee a u@@ be@@ gha . ” — Daniel 6 : 27 . Shi kaa a mbaapostoli nav sha dooshima ér , una wase ve vea za iky@@ ura ken tom shon . — Mat . Shi@@ ru@@ shi , or@@ hemen u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya la hii u nengen sha tar u ve ngohol hingir u ve ne . Shighe kar yô , a wa tindi ér i pase Mbaiserael mba ve lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Ka aeren a dang er ang@@ an nahan ka a na ve ior ve nzughul a mbagenev sha igbenda kposo kposo ye . ( N@@ um@@ er@@ i 29 : 12 – 34 ) A@@ kun@@ du@@ at@@ ar@@ gber ka 7 kwa 10 je la , man ken Bibilo yô , n@@ amba 7 tile sha kwagh u lun vough u sha , man 10 di tile sha kwagh u lun vough shin tar . Kape or u ú henen Bibilo a nan kpa nana pase jighjigh u nan ve a saan we iyol je la . Yange sember z@@ ôh@@ ôn a ior mbagenev mba ve soo u hingir mbahenen nav ga la . Ior mban lu mba ken ag@@ ar a ken G@@ al@@ il@@ ia atar , a Yesu er u@@ ivande ker kp@@ ur kp@@ ur yô . Shi ka nan nôngo tsung nan sue kwagh u nom u nan a lu eren yô , sha er kwagh la una gba inya ga yô . — Anzaakaa 14 : 1 . Mpase u sha mnenge u Peteru la wase se u fan kwagh u m@@ gem u kpilighyol u a lu zan hemen hen atô u ior mba Aôndo nyian yô . Nyian kpaa , mba i sar ve u Aôndo a lumun ve yô , a gba u vea tese imba jighjigh u nan la , vea tsegha ayol a ve sha ci u Yehova Aôndo shi vea er batisema u Orkristu sha u tesen ikyav i iyol@@ tseghan i gbe@@ ke@@ ke sha ci u Aôndo U@@ hemban@@ sha la . Sha kpôô yô , mbam@@ kohol mba vesen mbara yange ve sôr uma wam . Er nan se fe ser ini@@ aav mbi yange i naan sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya la lu tesen kwagh u ken hem@@ en@@ ee ? Shin er alaghga se kpishi se fatyô u m@@ ough@@ on yemen sha ajiir agen ga nahan kpa , se cii se fatyô u dondon ikyav i Marku sha gbenda u injaa ugen . 2 , 3 . ( a ) Er nan ve Davidi yange tagher kwagh a Go@@ li@@ ati je cia ga yum nahana ? ( 1 Timoteu 6 : 20 ) Shi kwagh ne una wase se se palegh u samber a kaa - ér man u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba i tôv sha mi ga , shi i fe mimi u kwagh shon kpaa ga la . 16 : 32 ) Yange lu “ ishima legh legh . ” Ken inyom i 19@@ 47 , shighe u i nôngo Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha U@@ har i bee kera la , ter@@ em hide hen ya , kpa gema so@@ mb@@ o ig@@ y@@ ôndo ijime . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 5 , 36 Sha mimi yô , ior mba ve lu ken u@@ kwaghaôndo mbara ka ve soo u yan ikyar a tar u Satan , Diabolo a lu hemen u ne . Satan p@@ ir ior ashe a asema sha u ve de fe mimi sha kwagh na ga , shi ve de fe mimi sha kwagh u Aôndo kpaa ga . Alaghga mbagenev vea hen ér ka a inja u ôron kwagh u mcivir u Ba@@ al nyian ga , gadia se mba a u@@ tempel nyian mba i civir Ba@@ al ker shin at@@ se a nan@@ den nagh sha mi sha ci na ga . ( Mateu 5 : 3 ) Kwagh er doo yô , Yehova ngu Or u wan nagh , ne mbacivir un kwaghyan u ken jijingi mgbegh@@ aa . Apostoli Peteru yange pase vough nahan ér : “ Ken ayange a masejime mban@@ ah@@ an@@ tar vea due a tar@@ nahan , vea zende sha asaren a ve ayol a ve . Vea kaa er ityendezwa i m - ande Na ngi han@@ a ? Yehova shi ngu a nenge a aeren a wan u ken uya nan lu a mi , a va lun or u injaa ken hemen la kpaa . ( b ) U ‘ cian Aôndo shi nan un icivir ’ la wa nyi k@@ ere ? ( Mat . 22 : 37 - 39 ) Sha nahan yô , se nôngo nen sha afatyô wase cii sha er mba ve eren ityom yase i maan kwagh la vea vihi iyol ga , vea lu “ dedoo ” yô . T@@ ime ase sha ikyav i ior mba yange ve ‘ kôr ave a ve sha iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ ahan sule ’ i̱ tom u Aôndo ken ican tsung la . — Luka 9 : 6@@ 2 ; Mbaromanu 12 : 1 , 2 . • Kanyi se er sha u lun ken bem shighe u se er or kwagh u doon nan ga ? Mbam@@ pin mba hange hange gema due sha kwagh ne ve : I@@ c@@ in@@ tan i Yesu ne ngi sha ci u mba ve fe Aôndo ga tseegh shinii , shin doo u Mbakristu mba mimi kpa vea ‘ kur@@ an@@ aa ’ ? Davidi zua a imba ishimataver ne han@@ a ? Tsô i tindi iorov uhar mba fan kwagh u z@@ wa@@ a tsema tsema mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la ér ve va na iwasen , ati a ve ka David Joh@@ ns man Joseph F@@ re@@ e@@ man . Yehova yange kohol ikyurior la hen kpe u U@@ wo u S@@ en@@ ai , maa a kaa a i̱ ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan ikyuryan Y@@ am ikyo kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye . ” Aluer se va hingir u fan ser mba kighir mbayev asev ken makeranta ér ve ii iky@@ aren yô , doo u se er msen sha ci ve shi se tese ve ken Ruamabera sha er vea eren kwagh sha mimi , nahan vea er kwaghbo ga yô . Nahan aluer se mba b@@ un@@ den mbamkombo a ityôkyaa injaa shio yô , a tese ér se mba nan Yehova icivir kpa ? Mba ve fe kwagh u Yehova yô , fa ér aluer ashe va nyian cii ve or tese gbashima yô una lumun a imba gbashima la ga . ( Ivur 26 ) Yehova s@@ angen a s@@ ange ior ga , shi ker ior ihyom sha ma gbenda môm ga . Zum u hanma iyange i̱ bee yô , se fatyô u hiden kenger ken ijime nengen ma gbenda u se we uwegh sha u tseghan iti i Aôndo man sha mpase u pasen loho u dedoo u Tartor la kpa ? T@@ ôô wer u ngu her , u ngu ungwan er Paulu a lu ôron kwagh u “ Aôndo u A er tar man akaa a a lu k@@ imi cii , ” maa a te iwanger a kaa ér “ tem ken u@@ tempel mba i maa sha ave ga ” la . Ka Satan u a lu ‘ if@@ er@@ or ’ la , a lu “ or@@ mee ” ye . ( Mat . 3 : 8 , 10 . Kpa , fa wer saa se za hemen u eren tom u ken tempel u ken jijingi la sha ishima i Yehova ve un kpa una za hemen u veren se doo doo ye . Ka akaa a nyi nahan alaghga aa na Mbakristu mbagenev vea undu tiônnongo ? Aluer se pase or ma ivur Bibilo tsembelee yô , mimi u ken Mkaanem ma Aôndo la una er nyi ? • Ka nyi i we se sha iky@@ eve ? ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Zum u kwagh a gbe mbacivir a vese imôngo sha imba iwasen ne yô , ka se wase ve nahan . 20 : 4 , 6 . A kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” — Yohane 13 : 35 . ( Mbaheberu 12 : 12 ) Er nan ve i doo u se er kwagh nahana ? ( Ôr Lev@@ iti@@ ku 8 : 22 - 24 . ) ‘ K@@ pas@@ h ! Kwagh@@ fan u Aôndo Z@@ a K@@ wen@@ g Ne ! ’ Shin vea ngohol kwase u ter ve u he la shin nom u ngô ve u he la yô , vea kera lu eren kwagh a ter shin ngô ve u a mar ve kpôô kpôô la sha mimi ga . Nahan ka ne uter je i doo u ne dondo ikyav i Yehova ne sha u maan mlu u sha dooshima a ônov enev ye . Nahan gba u or@@ sho@@ li@@ bo nana gema ishima cii ve Aôndo una zung@@ we nan mhôônom ye . Ka nahan man vea tese ér mba a ishima i legh legh man erdoo man dooshima er Yehova nahan ye . Er se lu Mbakristu yô , han@@ mô wase nan ngu a ian i nan ken mcivir u mimi . Mbam@@ zeyol mba taver mba tar ne kpa vea na yô , a lu se ican u eren erdoo . Ka nahan kpee ga . Ka sea vande fan ser or wase nana kpe , er shighe u nan gbe angev ica i gbe nahan je kpa , nana kpe yô , se zung@@ we kpishi . ( Rom . 5 : 12 ) Nahan cii kpa , Mkaanem ma Aôndo kaa ér : ‘ Or u nan dondo sha perapera kua erdoo yô , nana zua a uma man perapera kua icivir . ’ ( Anz . Shi mbamaren ve̱ palegh u lamen a shin@@ shima shio , heen a he@@ e ônov vev , inja er , “ Ka cii kwagh u or a y@@ av ga nee ? Lu Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la wase un ye . ( Mbagalatia 3 : 19 , 24 ) Ior mba gba u vea lu imôngo a vor u vesen la vea hingir “ tartor u upristi ” shi a ya “ ikyuryan i he ” a ve vea hingir “ Iserael ” u he , ka Iserael u ken jijingi je la . — Yeremia 31 : 31 - 34 ; Mbaheberu 8 : 7 - 9 . Yô , sé sôn nen Yehova kpoghuloo a̱ wase se se lu a ishimawan shi se lu nen mba@@ eren kwagh sha ci na sha inja , kua sha ashighe a se tagher a mbamzeyol je kpaa . Mba ng@@ ur ôron kwagh u mba@@ y@@ ev@@ makeranta yô , or u hemen imôngo teman shon ne pine un ér , “ U eren a mbayev mba ken k@@ l@@ ase wou nena ve ve taver we ityough ga ? ” Aluer se kôr iyol yase tsaha ga yô , mhen u eren kwaghbo ne una tu@@ ur se se nyôr ken “ iji@@ mba i eren , . . . man i@@ ho@@ m i kôron man iy@@ ongo i keren man i@@ wu@@ he man ishima i nyoon man u wan iyol you ik@@ o tseegh , man u hendan akaa , man mbam@@ pav , man m@@ t@@ ôm ” man aeren a vihin agen a Bibilo i yer ér “ aeren a iyolough ” la . M@@ lu U Or Ka A Lu Nen@@ a Ve I K@@ aa É@@ r Nan K@@ u@@ ngu I@@ c@@ ana ? Kanyi tom ka i er sha u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v sha ats@@ am a ase a Tartor laa ? Kwagh@@ yan u ken jijingi u se lu zuan a mi kpishi sha ikyev i an@@ nongo ne la ngu a wase se se taver jighjigh wase u nan . ‘ T@@ ile dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo . ’ — E@@ F . Mbaheberu 5 : 1 pase ér : “ Hanma zege@@ pristi u i tsough un hen ior yô , i ver un u eren tom sha ci u ior , sha akaa a Aôndo la , sha u una naan u@@ iyua kua ini@@ av sha ci u asorabo yô . ” Anmgbian ugen ngu anyom 28 , mba yer un ér B@@ r@@ un@@ o ( 4 ) . Hi@@ ihii yô , ve tôô shighe kpishi ve hen Bibilo . Yehova yange hide ver mcivir u wang shi kohol mba sar ve tsung u civir un la ken mzough kpaa . Shi hii hen shighe la je ve gema inja sha akaa kpishi . Ka Yehova a “ er Sha man tar man zege@@ mnger kua akaa a a lu ken ve cii kpaa ye . ” ( Anz . 27 : 11 ) Nahan cii kpa , doo u se pine ser : Ka cii igbenda i i gbe u or a gema sha mi laa ? Er se yen yô , ashighe kpishi ka se er isholibo . Se fatyô u eren kwagh vough , er Yehova a soo la ga . Nahan kpa , ngu a kegh iyol u den se kwaghbo . ( 1 Tim . 3 : 1 ) We kpa kwagh wou ngu nah@@ an@@ aa ? Kpa wan@@ kwase la za hemen u soon wan@@ nomso u kuran ilev la her@@ egh . Saan mo iyol kpishi u lun sha shighe u m@@ seer u kpilighyol ne kua hen ijiir i m@@ seer shon a lu zan hemen la kpaa ! A@@ tse ne lu imba shon i yange i va na zwa ken Tindi u ikyuryan ér i̱ ta@@ an je la , yange lu sha a@@ wen a gba@@ aôndo ( a yange i kua a kua á ga yô ) . Ken Mateu 6 : 33 , Yesu na se ib@@ um@@ un ér Aôndo una kure mbamgbe mba mbacivir un sha mimi , mba ve lu veren kwagh u Tartor hiihii ken uma ve la . Nahan kpa er kwagh wam gba mbatamen ishima sha mimi yô , ve wasem nahan m c@@ in m hide m va kohol tiônnongo . ” 25 : 7 ) Iky@@ ondo i cir@@ in , i i samber i , i̱ y@@ is@@ a hanma or cii ne , or môm u waren i̱ nan ngu ga . Mbagenev di yô , mba eren tom u pania . Adam yange “ mar ônov mba nomso man mba kasev . ” Sha ci u shighe u se lu henen Bibilo yô , alaghga mnenge wase u a yen shi a lu vough ga la , una na se hingir u henen ser akaa agen Yehova yange er a sha inja vough za bee ga . Nahan cii kpa , gba hange hange u se palegh aeren a dang aa a ngee shin tar nyian yum ne . Takerada u i yer ér The@@ olo@@ g@@ ical D@@ ic@@ tion@@ ary of the New T@@ es@@ e@@ t@@ am@@ ent la pase ér , ishember i “ kwaghwan ” i ken Mbaefese 6 : 4 la tese kwagh u “ ka i er sha u kôôm ishima i or veren vough shi sôron kwagh u a vihi la shi sôron ikyar i or ye vea Aôndo la . ” Tom u pasen kwagh shi tesen ior u Yesu yange hii ken inyom i 29 la ngu zu@@ lum u ku@@ usu . 15 : 2 , 6 ) Sha mimi yô , gbenda u se eren kwagh a anmgbianev mba Kristu mba ken jijingi la ka kwagh u vesen u a va yar tom a mi u ôron se ijir shighe u zege@@ can la yô . ( Mat . Hanma iyange yô , iny@@ on ka i ker a ker kwaghyan man ijiir i tsan , nahan kpa Yehova koson i . ( Luka 18 : 18 - 23 ) Nyian kpaa , or u nan soo u henen atesen a Yesu yô , doo u nana umbur ér ka u ungwan á ha@@ an iyol la kwagh a gbe sha mi ga , kpa ka u ngohol á wan iky@@ um , yaren tom sha á la , ka nahan man nana p@@ ande ha@@ gh@@ el@@ aa ken uma u nan ye . ( Mpa . 21 : 5 ) Shin er se lu a atô@@ akyaa a dedoo a nan jighjigh ser mkur u tar u Satan ne mgb@@ ôghom nahan kpa , ka z@@ ange u wan ishima keghen iyange la ga . • Se na iwanger yase ia wanger nena ? ; B@@ il@@ al , P . 10 : 21 . A@@ legh a He a Mbat@@ amen mba Shin T@@ ine Alaghga a tôô shighe shin anyom imôngo je ve ne hide ne na ayol a en jighjigh ye . I@@ w@@ om cii lu kwagh u nan sha awambe . Yange ve lu a mnenge u Yehova sha tom u a wa ve la , lu mnenge u taregh ga . • Ka sha igbenda i nyi nahan se tese iyol i hiden a mi ijime ? Ka Un a ne mbacivir un sha mimi cii uma shi a koson ve kpaa ye . Shi ka nan sue nom u nan shighe u nom a lu wan mbayev kwagh shin a lu ts@@ ahan ve yô . ( 1 Timoteu 1 : 17 ) Nahan hingir torough torough u ior vea hen vea fa kwagh u tartor u tsôron u Yehova la shi vea dondo ú kpaa . I dugh zwa Buter u tse la kera , shi i nôngo kpoghuloo ér i wanger shi i de taver u kaven ga , shi i gema loho la vough . Ior kpishi ka ve gba ken to u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la . Á ny@@ iman wener kwase a fatyô u v@@ ô@@ son noov uhar shighe môm ga . Nenge ase kwagh u J@@ a@@ ime , u ngise na jighjigh ér Aôndo ngu ga , shi akaa cii gba duen ab@@ u tsô , shi keren ij@@ u la . Kpa , shighe kar yô ve kera na ishima sha ivaa ve ga , ve de u lun imôngo ayol a ve . N@@ oo@@ v man kasev mbagenev kpishi kpa ka kwagh u a lu zan hemen hen atô ve je ne . Nahan kpa , tsombor wam lu a kwagh ave ga , nahan inyaregh lu ki tin@@ d@@ in mo ken tar u ken won ga . Or môm kpa nana fatyô u yiman mba ve nôngon num a Aôndo man ior nav la ga . U geman ior hingir mbahenen la , a̱ lu mbayev asev shin a̱ lu ior mbagenev kpaa , ka tom u he@@ gh ga . U tesen ikyav yô , Bibilo ter Tindi ugen u a vende kwagh u y@@ amen ish@@ ô sha iny@@ ar shin ngohol inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô zum u i lu ôron ijir yô , nahan tese je ér i fa ieren ne hemba anyom 3@@ ,@@ 5@@ 00 hegen . Er i gbe u se har sha mfe u taregh ga , mfe wase ayol a ase kpaa ga yô , a va kuman u tsuan kwagh u dedoo shin u bo yô , kanyi kwagh se ere ? Tese wer u wa ishima u eren ishima i Aôndo sha u dondon Wan na . ( Yesaia 30 : 20 ) Or@@ ngeren pasalmi la er msen ér : “ Aôndo , . . . tindi iwanger You kua mimi Wou , ve̱ hemen mo . ” Kpa aluer u ter akaa a u soo la jighilii ken mbamsen ou yô , u hemba kaven wang er Yehova a ongo mbamsen ou yô , nahan u seer lun kôôsôô a Na . 8 : 16 , 17 ) S@@ ea lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar yô , nenge er a doo se u lun ken Paradi@@ so sha won yô . Yange soo ér kwagh môm a d@@ an un shin a yange un u hemban veren ishima sha kwagh u Tartor ga . Mbakristu mba lun kwa@@ v ka vea vihin shighe ve sha u pasen kwagh kpoghuloo yô , i saan ve iyol Bibilo pase mzough u Mbakristu nena , man kanyi se time sha mi ken kwaghhenen nee ? Se@@ mb@@ er@@ ee ne , P@@ oo@@ p@@ u kaa a ub@@ ish@@ ô@@ p nav ér : “ I de yer Aôndo sha iti na , i lun a as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa any@@ iin , i yer ér T@@ e@@ tr@@ ag@@ r@@ am@@ mat@@ on , i gem ér Y@@ H@@ W@@ H * la ken ats@@ am shin mbamsen ga . ” Yange z@@ enda ve sha kera gb@@ ihi ve shin tar , ape ve lu keghen shighe u a va wu@@ he ve kera la . 2 : 29 - 31 ) Aôndo lumun ér iyol i Wan na u ishima ishima la i h@@ ôô ga . Nahan ve hen Bibilo a mo . ( M@@ ika 6 : 8 ) Aluer u dondo kwaghwan la yô , Aôndo una wa u ikyo . Ka nyi ia wase u ve u hemba kaven Mkaanem ma Aôndo ? 32 : 8 ) Se wuese un kpishi er a ne se akaa a kwagh a gbe se a mi la sha u se kure tom wase u pasen kwagh la yô ! ( Amo@@ shi 8 : 5 ) Mimi je , kwaghaôndo u ve lu eren la cii nyôr ve ken asema ga . Or u ny@@ anden in@@ ye@@ legh la fe awashima u E@@ m@@ man@@ uel yô , maa a er an@@ a@@ kwa@@ ti sha ab@@ a@@ mber a iy@@ ôô a na un . U tesen dooshima wase sha imba gbenda ing@@ in ne ka a wase se u kporom ikyua hen Yehova . Or u Satan una c@@ agh un ik@@ ish@@ ing@@ uhar , un di una c@@ agh or@@ ihyom u vesen u Yehova man u m@@ tem@@ tor u Yehova ityough la va hen Yohane u Eren B@@ atisema . ( Mbaheberu 7 : 27 ) In@@ i@@ aav mbi yange i naan ke ’ tempel la cii lu di um@@ ure man ufoto mba naagh ku Yesu na la tsô . Gbenda môm yô , á na se kwaghfan u mimi man mkav u ken ishima . Shi ka a inja u pinen nan mbampin kpaa . A@@ dooga nan tôv sha kwagh ne ken Bibilo man ken ityakerada igen i nongo u Kristu u lu a mi yô , shi nan ker iwasen hen Mbakristu mba ve taver ken mcivir u Aôndo yô kua hen mbatamen kpaa . 11 , 12 . ( a ) Er nan ve iji@@ r@@ ôron i sha mimi i Yehova la i ur@@ ugh se i ve a vese hen ana ? Ka mbamzeyol mba nyi nahan vea na or nana kera na ishima sha ivaa i nan kpishi ga ? ▪ Yehova Ka I@@ j@@ ende Y@@ ase i Ishima Ishima Mpase 22 : 5 kaa ér : “ Vea tema tor gbem sha won . ” Hii nan ve dooshima a lu kwagh u vesen hen Orkristu ? Yange nder orgen , u i mar un tswen , ngô na lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol yô , shi nder wan@@ kwase u lun anyom 12 shin ku , shi nder L@@ as@@ ar@@ u , u lu ijende na i ishima ishima la shin ku . — Luka 7 : 11 - 15 ; 8 : 41 - 55 ; Yohane 11 : 38 - 44 . M@@ i@@ ke shi kaa ér : “ Aluer u yem hen ijiir igen yô , doo u u fa wer ashighe kpishi igbenda ka i lu kposo kposo i tsaase ior . ” Yange lu iky@@ e i ior mba sha ayange a Marku la u lumun shin yan iti i sha uhar i ken zwa Heberu shin i ken tar ugen . Y@@ a Iky@@ ar Vea Yehova sha M@@ sen u Eren ( Daniel 1 : 8 - 17 ) Mbashiada mba Yehova mba dondon ikyav i Daniel la shighe u ve yar tom sha kwaghfan sha u pasen mbahemenev mnenge ve sha gbenda u palegh u van a mbamzeyol mba gbil@@ ini@@ gh yô . ( Mbaefese 1 : 18 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a Yesu man aka@@ aeren a na kpaa pase mlu u Aôndo kpishi . T@@ i@@ ôn u iyenge i ve mba shon mba vea pav ivaa la cii á lu ior mba ve vese kasev shin mba ve er noov i lu a kuma anyom an@@ igh@@ eni kpaa ga yô . . . ( a ) Dooshima u kwase a nom la wa nyi man nyi k@@ ere ? “ Tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ve ; gema nen asema , na nen Loho u Dedoo ne jighjigh . ” — M@@ AR@@ K@@ U 1 : 15 . I lu nahan ú er msen hen Yehova ú pase un kwagh u a lu ú ken ishima vindi vindi , man kwagh u ú lu henen shami , man kwagh u a ze ú iyol , man kwagh u ú tagher ishigh a mi ve@@ e ? Gba u Se Er sha Mimi Sha mlu u ashighe a se lu ker ne yô , se cii gba u se wa ikyo sha mkaanem ma apostoli Paulu a nger nahan ne , ér : “ Nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga , kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . ( 1 Peteru 5 : 8 , 9 ) Kanyi ia fatyô u van ken m@@ til wase u sha mimi laa ? * I@@ y@@ ua i injaa ne ka gbenda môm u tesen ér i er se sha “ inja i mlu u Aôndo . ” Yobu kaa ér , “ lu m ungwa ag@@ wa Wou sha m - ongo u ken ato ; kpa hegen yô , ashe am nenge a We . ” Kwagh u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v gba un ishima her kpishi , kpa ka ve tseegh ga , ung@@ ô mba ve lu y@@ esen ônov tswen kua kasev mba ve tsough u eren nom ga shin mba ve lu a zua a Orkristu u injaa u vea vôso ga la kpa kwagh ve gba un ishima tsung je . Shi ka hen ijiir ne kpa tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land u tsegh ani@@ jiir u do@@ on@@ ashe , u i yer ér S@@ w@@ is@@ s N@@ ational Par@@ k , ape im@@ end@@ enev man iny@@ am@@ to@@ ho atô kposo kposo i lu wuese Yehova , Or@@ gban wase u hemban cii la . ( Ps . Mbaiserael Z@@ u@@ lum u Ny@@ ôron ken Tar u Ity@@ endezwa Cii Ve Gba Y@@ e ( Pasalmi 15 : 3 – 5 ; Anzaakaa 19 : 22 ) Mark er tom u m@@ ishen ken Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki A@@ fri@@ ka , á kaa wener : “ Tom u eren vea anmgbianev imôngo la ka u iligh se ic@@ ur i dooshima i or nana fatyô u sa@@ ghen ga@@ gher ga yô . ” Ka ve de ve tesen ér Aôndo we kwagh u ior ve eren la ikyo ga , aluer ka nyi je or lu eren kpa una lumun nan . Ka i doo ior mba Aôndo mba jighjigh u ôron kwagh u ityom na i age@@ egh ( Mbaheberu 12 : 28 ) Kape ort@@ yom ugen u yange Yohane nenge a na ken mpase u sha mnenge lu sha kwa@@ v@@ aôndo la kpa yange hii loho u dedoo na u pasen la je la , wener : “ C@@ ia nen Aôndo , na nen Un icivir . ” — Mpase 14 : 7 . “ I@@ j@@ en ” ka môm ken ikyav i tesen ér shighe u mk@@ ur@@ tar kuma . • Icighan jijingi te iwanger sha akaa sha shighe wase ne nena ? ( 2 Utor 5 : 1 - 3 , 10 - 17 ) W@@ ea lu iyev man Aôndo a doo u ishima er wan@@ kwase la nahan yô , una fatyô u nan we ishimataver sha er u pase ati@@ ca ou kwagh shi u pase mbayev mba ne ze makeranta imôngo la kwagh kua mbagenev kpaa yô . Wan@@ nomso u@@ gen@@ egh ke ’ tar u S@@ ur@@ in@@ ame u̱ doon or za lam a wan@@ ye@@ kwase u anyom 14 ér a̱ y@@ av a na . Ka jighjigh u nan u a lu kpen@@ egh ga la tseegh una fatyô u mgbegh@@ an se u eren kwagh sha ishimataver ye . Solomon kaa ér , ‘ Shighe man ai@@ kôr mba ve sha gbenda ve cii . ’ — Or@@ pasenkwagh 9 : 11 . A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l , or u wasen Davidi mhen u Davidi hemba suur sha na cii la kpa lu môm ken mba ve zua zwa sha u i h@@ ungwa un iky@@ ôn@@ ough yô . Ka mk@@ ôn@@ om ou shinii ? A@@ yange nga kar yô , á kav er kwase la a we iy@@ av nahan . U palegh amba@@ akaa la yô , se wa nen ikyo sha hemen u imoshima yase i Orkristu la , shin a̱ lu sha akaa a i lu inja er ka a cuku je kpaa . — Luka 16 : 10 . Er i tese ken ivur ruamabera i i lu sha heen ne nahan , Yesu tôô u eren ishima i Aôndo la kar sha kwaghyan . Shin er Yeremia tagher a mbamlu mba taver nahan kpa , lu nyi i mgbegha un u pasen kwagh@@ a ? O@@ ri@@ h@@ yom u Mbakristu ugen u sha ayange a ngise , u i yilan un ér C@@ el@@ s@@ us la je kpa , nger kaa wener : “ Mbat@@ u@@ men ak@@ ondo man mb@@ as@@ ôron ak@@ ô@@ v kua mba nyian ak@@ ô@@ v man mba fan takerada ga ku@@ aa , kua mba ve lu sha kwa@@ r@@ kyaa ga kpaa , lu mbap@@ asen i@@ vangeli sha gbashima . ” U m@@ asen yô , aluer se sue hemen u Aôndo yô se zua a msaanyol man mkpeyol u tsôron . Doo u se ungwan imo i Yehova hanma shighe sha ci u nyi ? “ I@@ wua ” i Yesu yange ôr kwagh ter la ka nyityô kwagh i yange ior naan nagh a mi ken tempel ken Yerusalem cii . Se mba tô@@ mon ka Aôndo u una ôron kwagh a uumace yô . M@@ ase zan ishima ngi nyian se sha kwagh u u@@ gb@@ ayol ase@@ vaa ? “ E@@ mber Kwase Wou u sha U@@ ye La , ” 10 / 1 Ne@@ hem@@ ia nengen nahan yô , a na zwa ér i wu@@ he ih@@ in@@ da i gar sha iyange i sha at@@ ar@@ atar la , shi z@@ enda mbak@@ as@@ u@@ av mba ken ityar igen la kera , cii man iyange i me@@ men hii ye . I@@ kp@@ elaior yange i er sha Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la nena , man doo u ú hen sha mi sha ci u nyi ? Akaa ne aa wase se u fan , aluer gba u se man icombor yase se hemba nan ishima sha akaa ne agen yô . Z@@ ua a A@@ veren sha Iky@@ ev i Tor u Jijingi u Aôndo A Hemen Un La ! ( b ) Hii nan ve u tsuan kwagh u ú er sha kwagh ne i lu be@@ er kwagh ga ? Alaghga a lan se ishima se hen er uumace nahan vea fatyô u nôngon num a gomoti u sha u i nengen a mi ga la yô . B@@ ri@@ an : Ka ufoto mba tesen ajiir a i eren tom u pasen kwagh u se eren sha tar cii la yô . Nahan se kav er yange hii ve Paulu fatyô u zuan a u@@ kô@@ pi nav mba u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mba Mkaanem ma Aôndo yô . — Aer . 5 : 34 ; 22 : 3 . Kpa ve gema ve zua zwa ér vea wua Yesu kua L@@ as@@ ar@@ u kpaa . ( b ) Ka nyi i lu kwagh@@ môm ken ityom i Yehova a ne uumace laa ? Akaa A@@ gen Kpa N@@ ga a Mbam@@ sen A@@ sev Ve Ô@@ ron sha Kwagh W@@ ase Yô ( I@@ c@@ am 4 : ​ 1 - 5 , 8 , 9 ) Solomon nôngo sha afatyô na cii ér una ngohol wan@@ kwase ne ishima , kpa a k@@ an@@ shio . Anmgbianev kpishi ôr ngeren mba sha kwagh u uma u ior ken um@@ ag@@ az@@ in asev , nahan ve zua a iwasen kpishi je . Yesu Kristu kpa va kimbir mkaanem mara ér : “ Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Yehova wase mbatomov nav shi a haa iveren sha tom ve ke ’ ayange a masetyô ne . Kpa Yehova zungwen ve mhôônom shi yiman ve ken ican ve hanma shighe . Hii nan ve ashighe agen Yehova yange a yer iyol na hen ior n@@ av@@ a , kpa a taver ve ishima ken Yesaia 30 : 20 ér nyi ? Ikyav i B@@ re@@ di La Shi alaghga nana tôv nana fa aluer ior a lu s@@ asen a s@@ ase ta@@ gbe@@ de ken kasua yô , sha er nana yam un kpa nana ngô@@ ôr te@@ en ga yô . Kanyi igen kpa ne fatyô u eren sha er ne lu per ken jijingi shi ne hemba yan ikyar a Aôndo ? De cie nen se ga . . . . Aluer se sue akaa a ka i sôr la shi se mba eren tom u pasen kwagh la sha mimi sha hemen u Wan na u a lu “ ityough ki nongo Na ” la yô , se lu tesen ser se na Aôndo u “ ashighe man aan ” la jighjigh . — Ef . Kpa er ngeren ne a tese shin heen nahan , ve cii yange sar ve a ishima i môm u civir Aôndo , shi ungwan imo na . Er ior kpishi vea ku@@ mba imôngo ai@@ k@@ ighe môm sha ci u M - umbur ne yô , a fatyô u eren iniongo ne a iy@@ ongo i môm tseegh ga . Sha ashighe agen kpishi , yange a tôv sha kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô sha u nan mbahenen nav atesen a hange hange . Yesu H@@ endan a I@@ me@@ en “ Sha M@@ lumun Na u sha M@@ h@@ ôôn u N@@ ge@@ en Y@@ um La ” Aluer kwagh ngu nahan yô , se hide hen a na fese , shi se dondo kwaghwan na shi se ungwa imo na a ishima yase jimin cii . Uma u L@@ un a Inja Yange i dugh V@@ al@@ ent@@ ina ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v ken inyom i 19@@ 6@@ 7 la , nahan mase tseghan iyol na sha ci u Yehova sha u eren batisema . Hemen u As@@ a yange u zua ior i Yuda kua mbagenev kpishi mba ve mough ken tartor u Iserael ve va ze@@ ge mkohol ken Yerusalem la . Be@@ tu@@ el yange kar a ishima na lumun a wanakiriki u Aberaham , shi kape Re@@ be@@ ka kpa yange er vough je la . 1 : 31 ) Sha kpôô yô , “ hanma kwagh ” u Yehova yange er cii “ lu u doon tsung . ” ( Pasalmi 1@@ 10 : 3 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 12 ) Mbat@@ amen shin mbakur@@ an mban , ka ve nenge ér ka tom ve u taver ashe iky@@ ôr sha er i lumun ve je i ver ve sha tom ve shon la . Shighe kar kpuaa yô , ikpelaior i tor@@ on asema va nyôr a ak@@ agh a usu man us@@ an@@ ker man ag@@ ud@@ ô . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba eren “ tom u m@@ him ” man ak@@ ar a ve a a lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar la nga wasen ve . Anmgbian ne pase se ér , shighe ugen la un lu pasen kwagh , nahan ikpelaior i vihin tu gbidye un c@@ oho@@ loo , tôô k@@ oo@@ tar haa un iyol shi ci@@ r un ing@@ y@@ ur iyol sha u heen un . Maa tar u Igipiti gba eren u ican . Yange ts@@ wam ior kpishi , nahan shighe u va kpe kera la ior vaa a wan na R@@ eho@@ b@@ i@@ am , u hingir tor sha ityough nagh la ér a p@@ ande ikyav mbi y@@ uh@@ wan mbi ter na wa ve la . Or u A G@@ em Tar Cii La — B@@ ende a M@@ lu Wou Or u timen ken Bibilo F@@ re@@ der@@ ic W . Kwagh la ngu a doo se shi a na se msaanyol sha iyange la cii gaa ? Takerada ugen u pasen kwagh u aeren a kwaghaôndo kaa ér : “ Hen mbadondon Yesu yô , ku yange lu ve er ka m@@ ny@@ am nahan , man u@@ war di er ka ijiir i me@@ men . . . i mbananjighjigh mba ve kpe la nahan . ” * Nahan kpa , mbatamen nyian vea fatyô u henen akaa a injaa kpishi ken ikyav i Samuel la . Nahan cii kpa , ka u mban vea lu shin paradi@@ so u shin tar ga . Sha ci u i er se sha inja i mlu u Aôndo , ng@@ un ka u kaan ér se mba a aeren a dedoo kpishi shi se fatyô u vesen ken jijingi kpaa . Kwase na kaa wener : “ Ka sea lu a ityom i eren ave kpishi kpa , se nôngo se y@@ av sha shighe u se ver ser se yaven la keng . Nahan kpa , er na iyua la sha ci u Yehova doo un ishima yô , iyua la hemba gban kwagh sha ishigh ki Yehova a u@@ iyua mba mb@@ any@@ ar@@ ev lu eren sha m@@ ngee u ve ngee a akaa la . Aluer se zua a mfe man mkav ken Mkaanem ma Aôndo yô kwagh ne una kura se sha akaa a a vihi ikyar i se ye vea Aôndo la . Mbamaren mba ken Kristu ka ve “ ya ican ken iyol ” nena ? Ka m venda kwagh u i w@@ em ken Ruamabera laa ? Sha nahan yô , a gba u mba a va yem a ve Sha la ‘ cii , a gema ve , man a lu fese je er ka i pe@@ legh ashe nahan , sha m@@ t@@ enge u ikp@@ am@@ kor i masetyô la . ’ Ka igbenda i nyi erdoo u uumace ve eren a mbagenev la a dugh tseer tseer ken Mkaanem ma Aôndo ? Yange taver Yesu u hiin iliam a or ga . * Hen shighe la , or@@ jighjigh N@@ ab@@ oti vea ônov nav vea lu uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar , ape ifer ia kera lu ga la . — Pasalmi 37 : 34 . Er Paulu lu mar@@ nya u Mbaromanu yô , kwagh la bende a gbenda u i er kwagh a na ken gar u F@@ ilipi la . Alaghga kwagh ne una bende a tom wou u u@@ ke la . Sha mimi yô , ka se “ ver ato ” se ungwa Mkaanem ma Aôndo dedoo zum u i lu pasen ma ken mbamkombo asev mba Mbakristu la kpa ? ” I ngohol un he ’ bran@@ ci la ave ahar , nahan ke ’ masejime yô un kpa i hii u henen Bibilo a na . Kpa mkaanem ma Aôndo za hemen u samber ken ic@@ ile i M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar . Mbagenev yô ka i doo ve u ungwan tser u i kor avur a Bibilo ker yô . • Er nan ve se hen ser Aôndo ngu yaren tom a iniongo i Kristu shin t@@ ara ? Mkaanem mara ma a fatyô u lun kwaghôron u tesen awashima u Aôndo shin kwagh u a we ishima u eren di tsô . 55 : 4 , 5 , 12 - 14 , 16 - 18 . Kwagh ugen môm kpa ngu u una na uma wase una hemba lun a inja ga . Mayange de gbe uwer ga cii ! Shighe u m lu anyom at@@ ar@@ atar la m lu a an@@ ar u k@@ asen ahumbe ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ; 1 Timoteu 6 : 6 – 8 ) Aluer se de u zenden sha mnenge a nenge , se mba zenden sha jighjigh u nan yô , se zua a msaanyol ken paradi@@ so u ken jijingi u se lu ker hegen ne kpen kpen . 13 : 15 ) Yange sember ôôn ve mba 12 mbara angahar been . Kpa Yesu yô , lu nahan ga ! An@@ th@@ on@@ y : Inja na yô , kwagh u myom u mbadondon Yesu la lu ityôkyaa i môm i i na ve hange un kpishi u ve fa iti i Aôndo shi ve yilan un sha i yô . ( Aerenakaa 17 : 27 ; Yakobu 4 : 8 ) Shi a fa er se lu cian ser or shi nana va er kwagh u vihin se yô , nahan a er ityendezwa wener una sue se shi una wase se kpaa . Ka sha nyi gbenda nahan mbakur@@ an mba ve fe tom vea tese mbagenev u eren ityom ken tiônnongo ? U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov yange mba karen er uta@@ an nahan yô , Yehova tese agee a na sha gbenda u hemban kpilighyol cii ; yange yima mba ve gema ishima sha asorabo a ve la sha ikyev i isholibo man ku kera . ( Rom . Or@@ tom u Dedoo man Or@@ vesen u In@@ j@@ aa Shi ka m nôngo u veren ishima sha kwagh u Yehova a t@@ ende zwa a mi la , shi m na jighjigh mer m@@ liam am maa va gema a hingir m@@ liam ma i@@ ember@@ egh . ” ( Ps . Tindi u Mose la yange ôr kwagh u a tese ér , Yehova we se ikyo yô , ér : “ Kpa aluer inyaregh ki nan k@@ ia kuma iyôngo shin iv@@ o ga yô , nana̱ va na TER nagh sha ci u isholibo i nan er la sha mba@@ ati@@ i uhar shin u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar . ” Aluer se mba z@@ endan asaren a taregh yô , aa fatyô u nan se ishim@@ any@@ ian je se hingir “ gbilin shin se kera lu mbau@@ men atam ken mfe u se fe Ter wase Yesu Kristu la ga . ” — 2 Pet . Nahan , lu kwagh u z@@ ange je u Satan yaren tom a ajiir a injaa aa yange i er á tsembelee ne u h@@ ônon Mbakristu . Kwagh ugen u a tese wang ér uwegh ku Yehova ku eren akaa a age@@ egh yô , ka er a lu wasen Mbashiada nav u ‘ palegh Loho u Dedoo iyol shi timin u ’ sha tindi yô . ( F@@ il . ( Daniel 4 : 30 ) Shi or u gen@@ gese iyol H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa u Hi@@ ihii la kpa ngohol icivir i í lu i na ga , kpa i lu sha ci u Aôndo yô . Paulu pase mimi u kwagh ne nahan wener : “ N@@ oo@@ v kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan . . . . Ken m - bee u derianyom u sha 19 la , mimi u Bibilo n@@ á sa@@ gher an@@ nongo u cuku u Mbah@@ enen Bibilo la iyol je gande , ka ve i yer ve ainge ér Mbashiada mba Yehova ye . F@@ ese nahan , mbagenev kpa gba gban ah@@ on sha kwagh ne nahan . — Yohane 12 : 1 - 6 ; Marku 14 : 3 - 5 . Kwagh@@ fan u Yehova yange kpiligh apostoli Paulu iyol kpishi . Aôndo una de ér tar ne u za hemen u lun sha ikyev i Satan u a lu if@@ er@@ or laa ? 5 : 1 - 3 , 8 , 20 , 21 . I wa kwaghwan ne anyom kar kuma er 2@@ 000 nahan hegen , alaghga a taver ior u dondon kwaghwan ne hegen a hemba shighe u i nger un hen Mbafilipi la shin ken inyom i 19@@ 16 la , nahan kpa kwaghwan u a dugh hen Aôndo ne ngu a inja kpishi . Ka sha igbenda i nyi nahan , mlu u Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi la a kaha , kpa ka aeren a nyi nahan ve cii ve lu a mini ? Hegen ne yô , Yehova ngu nengen ieren i hanma wase sha er una fa ieren i se̱ tese sha erdoo na ne yô . ( Ka se se nger i iy@@ i@@ er ye . ) Mkaanem man ma pase kwagh u i nger ken Anzaakaa 8 : 30 la vough , ér Yesu “ lu vea ” Yehova zum u lu gban sha man tar la . I T@@ sen@@ gaôron M@@ lu u O@@ ru@@ m@@ ace u ke ’ Hemen la ken Kwaghôron u Aôndo u Pro@@ feti Me kegh zan zan saa shighe u me bee iyol ve . ” Yange za hemen u eren kwagh u fatyô la cii . * Sha nahan yô , ka ve za bee im@@ akeranta i henen tom u adu@@ agh maa i tsegha ve . Se mba a iwuese tsung sha ci u m@@ ser@@ akaa mba sha hemen u Aôndo mba ve lu ken a vese ne . Nenge ase kwagh u af@@ ishi a Mbashiada a ken ityar igen a nger sha kwagh u anmgbianev mba ve mough ken ityar i ken won ve ve ken ityar ve sha u va eren tom sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la . Yange hii msen na sha u zamber a Aôndo ér a̱ ver un doo doo . Kpa ayange kar di kpuaa tseegh maa i zua G@@ r@@ ace a ky@@ ans@@ a sha g@@ war m@@ ya . Yange ve lu keren gbenda u vea hen zwa S@@ pan@@ ish yô , kpa mba m@@ ough@@ on mba yemen ken gar u A@@ ji@@ ji@@ c , hen kpe B@@ er u C@@ ha@@ pa@@ la yô , ve gema ishima ve ; gar ne lu ijiir i mba den tom mba ken tar u Amerika lu her kpishi yô . I@@ L@@ U nahan taver we u kaven mhen u orgen ve@@ e ? Mba se ne jighjigh a ve imôngo mbara vea fatyô u ‘ sur@@ un se ishima . ’ Kpa se tese ser a doo se ishima nena ? Yesu yange kaa ér una ver wanakiriki u bo ga . Shin er lu Yosev vea Maria , mbamaren mba y@@ in@@ an mban y@@ ese Yesu nahan kpa , a “ lu ungwan imo ve ” a iyol i hiden a mi ijime . M@@ ôm ken mbam@@ kposo mban yô , mba civir Yehova mba civir un a iember i vesen je . Awa@@ shima wou yô , ka u geman tom wou u y@@ esen wan wou la nan nan ga . ( Aerenakaa 5 : 41 , 42 ) T@@ ô@@ v@@ ac@@ an ne na ve iember shi hide taver gbashima ve sha tom kwaghpasen . Tsô G@@ ab@@ er@@ i@@ el kaa a na ér : “ A@@ ge@@ e a U@@ hemban@@ sha la kpaa aa kase u , ” nahan “ Un u á mar Un la á yilan Un er Ici@@ ghan@@ wan u Aôndo . ” Aluer se soo u tsuan tom u se er yô , kanyi i doo u se vande henen sha mini ? ( b ) Kanyi kwagh ka i̱ tese ér mimi je Aôndo doo or ishima ? Nahan , Yehova tindi ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el va ôr Maria loho ér una mar wan , a ii un iti ér Yesu . Mbagalatia ityough 5 pase m@@ kposo u a lu hen atô u or lun sha ikyev i icighan jijingi man sha ikyev i asaren a iyolough la . — Ôr Mbagalatia 5 : 17 , 18 . Eren Tom a T@@ ahav mbu N@@ ombor Wou U Lu a M@@ i la sha Inja Sha ci u nyi ? ‘ Iky@@ uryan i yange Yobu ya a ashe na ’ la lu nyi ? ( Ekesodu 7 : 14 – 16 , 20 – 23 ; 8 : 1 , 2 , 20 ) Mose kav er ishima i vihi F@@ ar@@ a@@ o ker yô . Mbam@@ sen asev ka ve pase nyi sha kwagh wase ? Tom u m er ne ua hungur mo mayange ga ! Hi@@ ihii yô : Se cii se mba kwagh u Aôndo , shi sé va pase un kwagh wase . ( a ) Ka gbenda u myer môm u nyi Satan a eren tom a mini , man hembe eren tom a mi sha ci u nyi ? Se dondo ikyav i Yesu sha u tesen ishimataver nena ? Kpa kwagh ngu nahan keng keng - nee ? A mase kuren ér : “ A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo wasem m nenge mer m gba kwagh ken ivaa yam kpishi shi or@@ ya wam kpa so@@ om . ” — Mbakolose 3 : 13 , 18 , 19 . ( D@@ ut . 32 : 4 ; Tit@@ u 1 : 2 ) Eren kwagh sha jighjigh man sha mimi hanma shighe cii , ka a lu u una er nahan kwagh la una va un a ican je kpaa . ( Rom . 3 : 18 - 21 . Nahan yô , kange ishima wer u za hemen u zenden sha icighan jijingi . A kaa ér : “ Ka i gba u shighe a kar ve a nenge ér anmgbian nan vi@@ a ken jijingi kuma u a na nan ortamen ye . Man shi aluer uwegh ough ku y@@ an@@ egh kua na u an@@ zughul yô , tôndo ku , ta kera , gadia á lu u gu@@ da u il@@ ye@@ gh@@ egh you i môm ki saa , a u iyol you jimin ma i nyer ken ge@@ h@@ en@@ a la . ” — Mat . Pas@@ en Yehova mzeyol wou ken msen hanma shighe Kpa , kwaghôron u Yesu la na ve vangertiôr ér tom u Tartor u ve de akaa a saa ve , ve ne ayol a ve u eren ú la ua saa gbilin ga . I@@ SH@@ E@@ MB@@ ER@@ KW@@ AG@@ H@@ Ô@@ R@@ O@@ N i ashighe a ican ne i pase ayôôso man i@@ pi@@ la i uumace ve lu ker , hii sha shighe u i ver Tartor u Mesiya ken inyom i 1914 je zan zan nyian ne . Ne fa er iliam i dedoo i maan azende a taver yô . ( Mbaromanu 12 : 11 ; Mbakolose 3 : 24 ) Kwagh u i lu ôron yô ka m@@ ne u or karen a ishima nan iyol i nan , u ka a har sha m@@ doo u Aôndo man Wan na Yesu Kristu ve doo nan ishima tsung la . — Mateu 22 : 37 ; 2 Mbakorinte 5 : 14 ; 1 Yohane 4 : 10 , 11 . Ka mea wase mba ve lu ij@@ en ken jijingi la nahan , i saan mo iyol kpishi shi m zua a mk@@ om kpaa ! ” ( Marku 4 : 33 , 34 ) Se time nen er se fatyô u yaren tom a gbenda u tesen kwagh ung@@ un yô . Aluer yina u iyol jo@@ o ga je kpa , alaghga u nenge wer ken ah@@ wa a ior mba Aôndo ka ve tôô kpishi u pasen kwagh hanma inyom la , ah@@ wa a ou nga sha mi cuku tseegh tsô . ( Mbafilipi 4 : 7 ) M@@ sen u Yesu u a lu ikyav la tese se akaa agen kpaa a i gbe u se er keng keng sha er a de se asorabo ase yô . ( Mpase 17 : 3 – 5 ; Mbagalatia 6 : 16 ) Sha nahan yô , a kure ityendezwa na ne , a kaa ér : “ Mo iyol Y@@ am Me ko@@ so iyôngo Y@@ am , man Me na ia y@@ av inya , . . . Mba@@ jighjigh mba Yehova a ur@@ ugh ve yô , nengen ve ér mba kwagh na , nahan doo u kwagh ne una su@@ r se ishima . I@@ can . Yange se vande wan ago a y@@ esen un tsembelee , nahan kpa , ica i gba ga tsô ago a se wa la cii kera lu se a iwasen ga . ” Kpa se fa ser ikyuryan la yange i hii u eren tom ken inyom i 19@@ 43 , cii man shighe u Kristu la . 28 : 9 ) Nahan kpa tôvon se ér una kôr se a isholibo ga . ( Ps . Kwagh ne zua sha kwaghwan u Paulu u i nger ken Mbaefese 5 : 19 la . — Ôr . U tesen ikyav yô , Davidi yange yila Yehova , ér “ Or@@ yiman ” , shi kaa ér : “ Aôndo wam , vande wam u taver , . . . ijiir yam i y@@ eren kpaa , Or@@ yiman wam ; U y@@ im@@ am sha ik@@ ev i kwagh u ap@@ er@@ agh ; M yer TER u A kom [ u̱ ] á wuese un yô , ka nahan man ka i y@@ im@@ am sha ik@@ ev i mbai@@ ho@@ mov av ye . ” Uma ngu ve er ka “ ayange a im@@ egh ” nahan . — Or@@ pa . Hanma inyom yô , u@@ ôô - ôô ka vea been f@@ am ken ityar i ic@@ e@@ en@@ yolough la yô , ve kpishi ka ve hide sha ajiir a yange ve vande wan iya ve ve va mough ve yem la . Aluer ortamen shin di@@ ak@@ on nan tsu@@ me je kpa , se za hemen u “ eren . . . akaa cii , ah@@ on a̱ de lu sha mi ga , ” gadia se fa ser Mbakristu mba civir Aôndo sha mimi , mba ve eren un tom kpoghuloo la je kpa yina . Hen shighe u Solomon tema tor la , tar la gb@@ anger hii hen D@@ an u lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la zan zan za ar ken B@@ er@@ she@@ ba u lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . Peteru er tom u i na un la sha jighjigh anyom imôngo . 7 : 37 , 38 . Un yange pu@@ un mbaapostoli kpoghuloo , man ikyav tese ér alaghga ka sha ci u yange soo ér m@@ à un hemen . Yange una za una hide hen ya yô a lu saan saan , a gba ôron mo akaa a un za lam a ior sha mi yô . ( Ôr Genese 3 : 15 . ) Heela tseegh ga , er ve lu u@@ profeti mba aiev yô , awashima ve u vesen ugen yô ka u tsu@@ ghun ior sha kwagh u kwaghaôndo . Se fa jighilii ga . F@@ R@@ AN@@ C@@ E ( Ôr Yohane 17 : 11 . ) Kpa se yô , se mba eren tom u Aôndo sha u samber a loho u dedoo u Tartor na , tom ne taver kpa u gema u na se mk@@ om man uma u injaa . Paulu vande nengen a tahav mbu Mkaanem ma Aôndo shi nenge a tom u dedoo u ma er a ior mba ve hingir Mbakristu ken ijiir i ngise i yilan ér T@@ esalonika la . Doo u m@@ gem u i gem ér “ awambe Na ” la una wase se u henen nyi ken ishima ? Lu atsan a nyi Aberaham man S@@ ara yange ve wa ishima a mini , man se hen nyi sha kwagh ne ? Or môm ken c@@ ôô@@ ci i kwase ne za pe lu ga . Doo u se nenge mkaanem ma mbahemenev mba Kwagh@@ aôndo u A@@ i@@ egh man ma ior mba vendan mimi nena ? Mba ve lu “ iy@@ ongo igen ” la mba i@@ or@@ van@@ nya inja nena ? Ashighe nga a iny@@ on i undu shi i te a@@ ji shi i tse@@ ven ônov kpaa yô . Satan tese Yesu “ ity@@ artor i sha won cii kua icivir i i , ” been yô a kaa a Yesu sha i@@ gb@@ ong@@ or ér : “ Akaa ne cii me na U , aluer W@@ ea g@@ ure inya , W@@ ea civir mo yô . ” Ka nyi ia na ve alaghga a taver mbagenev u nan agee a ve man mfe ve , kpa Yehova una wase ve nena ? Ka Mose man Tor Davidi kua mbagenev yange ver nger takerada ne ye . Sha nahan yô , “ Aôndo Una tindi ve a ic@@ ugh i taver i ia er vea na aie la jighjigh . . . sha er á ôr ior cii ijir mba ve ne kwagh u mimi jighjigh ga man ifer i gem i maa ve iyol la . ” — 2 Mbat@@ esalonika 2 : 10 - 12 . Ka kwaghwan u Bibilo u nyi una wase se se palegh u eren akaabo ? Shi ka sea “ ôron Loho u Dedoo ” kpoghuloo , sea gb@@ aan uwer ga yô , ka Yesu je se lu dondon ye . Kpa E@@ i u Ru@@ tu lu E@@ i her@@ egh . Sha kpôô yô , Ter u sun@@ da ver iniôngon i S@@ el@@ mir@@ a i sha gbashima la doo doo ! ( H@@ ide ôr ivur 24 man 25 . ) Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 15 : Ka ishember i ken zwa Grika i môm i gem ér “ va ” kua “ hide ” ye . ( a ) Ior mba kwaghfan a ban ve ka ve er nyi kwagh@@ a ? I@@ ca i gbe ga yô , m hii u zan mbamkombo mba Mbakristu vea ter@@ em . 10 : 9 - 11 , 18 , 19 . ( Yeremia 29 : 12 ) Aluer u ngu lamen a Aôndo yô , u ‘ kporom hen a Na , Un kpaa , Una kporom her a we . ’ Nyian ne Satan ngu nôngon hanma shighe ér una na ior ve na jighjigh ér vea er ishima i Aôndo kpa a wase ve sha ma kwagh je ga . Yesu ver ikyav i vough i m@@ hi@@ di u hiden a iyol ijime Aluer ice yase i sha it@@ you je kpa Yehova fa i asange asange kua iyenge i i cii yô , kanyi yase igen je ve una k@@ an@@ shio u fan sha wono ? Nan fa je ér aluer nan wa iyol i nan sha ikyev i tahav mbu nan lu mbu sha ikyev la shi nan ta kp@@ an@@ de@@ gh ku nan@@ egh kpaa yô , nan ngu dondon di a dondo atindi a ip@@ aven i nan lu her la tseegh ga , kpa shi nan ngu dondon atindi a icighan@@ egh la kpaa . 1 , 2 . ( a ) Ka ajiir a nyi nahan ior mba Yehova civir un her sha ayange tsuaa laa ? ( Aer . 15 : 14 ) Kwagh ne umbur se kwagh u Yehova yange ôr ken takerada u Mal@@ aki 1 : 11 la , ér : “ Hii sha m@@ dugh u iyange je zan zan za ar h@@ en@@ pe i m@@ ir yô , iti Y@@ am k@@ ume ken akuraior . ” Nenge ase kwagh u gum@@ kwase ugen ken tar u J@@ ap@@ an , u i yer un ér M@@ i@@ ho@@ k@@ o la . Kpa m fa dedoo mer Yehova ngu a mo man una za hemen u wasen mo ken ican yam cii . ” Ruamabera ter ashighe kpishi a kasev lam shin er kwagh u ve vande lamen a noov vev sha mi ga yô . Aluer or gba angev , man nan tôv sha angev mbu nan mb@@ ura fese yô , nana fatyô u sôron mbu . Ng@@ ô ugen u lun anyom 30 , iti na ér S@@ ar@@ ah , a kaa ér : “ Gba u kwase nana za hemen u fan ér nan doo nom u nan ishima shi nan gba un kwagh kpaa , shin er iyol i nan i gem sha ci u iy@@ av mbu nan we la nahan kpaa . ” De ase se nenge kwagh u ú fatyô u henen ken mnder u yange i nder D@@ or@@ ka shin ku la yô . Mba ungwan “ imo i Ter ” ainge nena ? ( a ) Er nan i lu Yehova tseegh a kom u wan se ago@@ yol sha kwagh u una va er ken hemen laa ? ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Dooshima wase u Mbakristu u mimi la wasen m@@ seer u paradi@@ so wase u ken jijingi ne . ( Mbaromanu 1 : 20 ) Nahan kpa doo u se gbidye kwar sha í shi se kure ikyaa sha mlu u se lu hen ishigh ki Or@@ gban se man tom u se lu a mi u eren un la . Shighe ngu van u “ tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” — Yes . 7 : 14 , 16 ) Mba hembe ôron kwagh u vegher u hiihii u kwaghôron u profeti la sha kwagh u m@@ mar u Mesiya , man ka sha mi kpaa . M@@ ôm ken amba@@ aior la yô , lu Er@@ n@@ est E . • Se ‘ yevese idya ’ nena ? Sha kpôô yô , ing@@ y@@ egh vev za hemen u seer a seer , man iember du@@ mbur e̱r “ Ter lu seer mba i lu yiman ve la sha iyenge ve ayange ayange ” yô . — Aerenakaa 2 : 37 - 41 , 46 , 47 ; Mbagalatia 6 : 16 ; 1 Peteru 2 : 9 . M@@ k@@ ur ve una lu nena ? Shi ior mbara lu eren ‘ anc@@ ôgh@@ olo@@ v man kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ’ mba ve lu a or u wasen ve ga la ican . Shi se tôndo zwa a Yehova ser se zenden sha igbenda na “ ayange ayange ” gbem sha won . ( Ps . ( Ese@@ kiel 33 : 7 - 9 ; Mbaromanu 14 : 12 ) Er Mbaiserael mba tsuaa la lu ‘ ior mba i tsu@@ wa ’ ve i mar ve ken tsombor u i tsegha u sha ci u Yehova yô , gba u vea civir un sha u wan atindi na ikyo sha mimi . “ Se z@@ aan u@@ iniongo kpishi , se yaven a ayol a ase shi se maan mci@@ mb@@ im ma b@@ ov , se h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom kpaa . ” 7 Ka u W@@ a Or Kwagh Nen@@ a ? Tsô m mough m za hen or@@ beenyol ugen u i fe un ér ngu a tahav mbu ah@@ iri@@ v kpishi yô , mer a za p@@ ase@@ m aluer kwagh u ishima i lu kaan mo ne ka mimi yô . ( b ) S@@ en@@ aker@@ ib@@ i yange hii u hemban Yuda ityav nena ? A wa mbadondon un tindi ér , ve “ za gema . . . akuraior cii a̱ hingir mbahenen , ” shi a tôndo zwa a ve ér una “ luun a [ ve ] ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” ( Mat . Ior mbagenev vea ker ajiir a kwagh a gbe ve a mi la ken ufoto mba tesen ajiir a i er kwagh u á ken Bibilo la , kpa ú hen wer ufoto mban vea ta ior iwanger sha gbenda u ve henen kwagh laa ? Er ve va ken tar u Fran@@ ce la , Anmgbian A@@ do@@ l@@ f W@@ e@@ b@@ er za ve inya . Kwagh u se tôv sha mi kpuaa ken Mbaromanu ityough 12 ne wase se u nengen atô@@ akyaa a injaa kposo kposo aa i doo u se “ or@@ on iyev i ifer sha ifer ga ” yô . Una er kwagh ne sha u karen a tar u ifer ne kera kua hanma ican cii , una gema a va a tar u he , u ua doo a ik@@ ighir shio la . ( Mbakolose 3 : 15 ) U lun a ish@@ u@@ ghun shi tesen iwuese sha ishigh ki mbagenev a ishima i môm la una wase se u lun a ieren i wan mbagenev ikyo . Mbashiada mba Yehova mba eren tom la . Mpase 14 : 18 - 20 la tese ér Yehova shi ngu ôron kwagh ken icighan@@ tempel na . ( 1 Tim . 6 : 3 ) Yesu yange tesen ior Mkaanem ma Aôndo shi eren sha mi , nahan “ kwaghôron u dedoo ” la una fatyô u lun atesen a a lu ken Bibilo la cii . K@@ ura Iyol You sha I@@ cu@@ gh , 3 / 1 Aluer u umbur yô , Mbaiserael yange ve wa icam zum u i yima ve i due a ve ken tar u Igipiti kera la ér : “ Sha erdoo Wou , U hemen ior mba U p@@ aa ve yô , U hemen ve gbenda sha agee O@@ u , U za a ve hen icighan@@ jiir Wou . ” ( E@@ ks . Se lu nen ken bem a han@@ ma@@ or cii sha shighe u se lu keghen iyange i Yehova ne 12 : 1 – 14 . Gba kpee u hanma wase nana hen u kôron iyol tsaha sha er se er kwagh u doon Yehova ishima yô , shi se fatyô u lun a vangertiôr ser anmgbianev asev Mbakristu kpaa vea wase se . A@@ yange nga kar kpuaa yô ior shi kohol imôngo , tsô “ tsombor u Iserael ” pase asorabo a ve , Mb@@ al@@ ev@@ i di pase akaa a Aôndo er a Mbaiserael yô , nahan ior bu@@ m ér “ vea zende sha atindiakaa a Aôndo . ” Nenge ngeren u a kaa ér “ Jo@@ y@@ ous and T@@ han@@ k@@ ful Des@@ pite H@@ ear@@ t@@ bre@@ aking Lo@@ ss ” la , ken Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ un 1 , 200@@ 1 , peeji 23 - 27 . Ka mpin u nyi i gbe u se time sh@@ am@@ in@@ i ? De se hii timen sha kwagh u Bibilo i we noov yô . Mar@@ c@@ us : U ng@@ ur@@ en timen sha itinekwagh ne seer yô , alaghga mbampin mbagenev vea va u ken ishima . Nahan kange ishima wer u ya iyua ! Nahan tom wase yô , ka di u zan a loho u Yesu , Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo la , z@@ a̱ n@@ á@@ n ú wanger wanger e̱r se fetyô la . — Yohane 10 : 4 , 14 . Nahan kpa , Bibilo i ôron tseegh kuma ga . Shi se fa ser averen kpishi nga van a va . ( M@@ ar . 6 : 30 - 32 ) Er Yesu lamen vea mbaapostoli nav sha dooshima yô , ve hemba lun kôôsôô a na , shi kwagh ne wa ve ago@@ yol u va eren ityom ken mcivir u Aôndo . Ka hanma shighe mbacivir Aôndo mba mimi yange ve hii u yevese yemen shin p@@ ev u sha injakwagh nee ? Er lu u ma or môm nana fatyô u kuran Tindi la vough ga yô , tindi la lu a iwasen sha nyi ? Ka an nan tindi ér i̱ kaa ior ve va ‘ ngohol mngerem ma um@@ am gbil@@ in@@ ii ’ ? Hegen mbap@@ asenkwagh mba ken tar la hemba 2@@ 4,000 ! ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Zum u ú lu kimbir kwagh u ikyar u a er la yô , de kimbir sha mkaanem nam mara vough inja er u ngu kaven un a kav ga . 10 , 11 . ( a ) Kanyi kwagh alaghga yange i na ve Aber@@ am p@@ ande mem ken H@@ ar@@ ana ? Nenge ikyav sha kwagh u yange er Yosev , wan u Yakob , u an@@ ng@@ ôô@@ v nav tee un za hingir kp@@ an la . ( Gen . Shin er Yesu yange una soo yô , ma ver vor u uumace ub@@ iliôn ub@@ iliôn mba lun vough nahan kpa , tsombor u yange ma fatyô u ts@@ eren ne ngu ken nagh ku ip@@ aan kura ga . ( Luka 7 : 11 - 17 , 22 ; 8 : 4@@ 9 - 5@@ 6 ) Kpa L@@ as@@ ar@@ u yô , kpe ik@@ yom na lu shin u@@ war ayange kar imôngo . Aluer ú soo u seer zuan a mbamhen mbagen mba vea wase ú u nengen sha mbamaren mba beenyol yô , nenge ken Awa@@ ke ! Ú fatyô u henen ken ishima fan ajiir a hen haregh u tiônnongo wou aa ú zua a ior mba ve fe lun hen ya ga kpa ? Bibilo kaa ér : “ Ve er ônov vev mba kasev , ve di kpaa ve na ior mbara ônov vev mba kasev , ve civir mba@@ aôndo vev kpaa . Aluer u ngu eren tom ne yô , ua va ú a iember kpishi man mk@@ om man be@@ m@@ shima kpaa . — Or@@ pasenkwagh 5 : 12 . 12 : 12 , 26 ) Doo u se nôngon u suen anmgbianev asev mba nomso man mba kasev shighe u ve nyer ken mbamlu mbara nahan yô . Iyange i Me@@ men ne shi umbur ve ér mlu ve vea Yehova hemba k@@ an kwagh u hange hange ken uuma vev . Ashighe agen or u nan soo u lamen sha mzeyol shon la ka nana keren igbenda i lamen sha mi yô , ugen la nan hemba palegh a palegh u ôron kwagh sha mi cii . Kpa anmgbianev mba ken ityar kposo kposo mba ve lu hen mkohol ne yar yar la man erdoo u hemban cii u i er a vese la na yô , ura man m@@ d@@ ôh@@ ô@@ rom mara cii be@@ em kwagh ga . Yange a̱ ii ve ati ne shighe u i mar ve la shin shighe u ve lu vesen la kpa se fa ga , kpa ati ne kôr ve gadia ve kpe kô@@ ugh . ​ —⁠ Ru@@ tu 1 :⁠ 5 . Er Paulu ma tese iyenge iny@@ ar shin ma ver a ver iyua i or nana er yô , er nahan ga , kpa gema wa ve kwagh wener ‘ hanma l@@ ah@@ adi , sha iyange i l@@ ah@@ adi la je , han@@ mô wen nana̱ ver inyaregh sha agee a nan . ’ ( Mbakolose 1 : 10 ) He@@ en ne Paulu zua u eren kwagh u a kom Yehova la sha u “ u@@ men atam ken hanma tom u dedoo ” shi “ vesen ken kwaghfan u Aôndo ” la . Eli@@ h@@ u ver mba i gbe u vea wa mbagenev kwagh nyian la ikyav i dedoo kpen kpen ! ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 , 13 ) D@@ ang u eren man ifer man i@@ pi@@ la man ing@@ y@@ at@@ u man u l@@ ahan atindi a Aôndo la du@@ mbur ainge . Mba@@ ôron Bibilo mbagenev nenge nahan . Nahan mkaanem ma ken Pasalmi 1@@ 13 : 6 la tese ér Aôndo wase u a hiden a iyol na ijime la , veren ato a uumace mba civir un mba ve yen ne ! — 2 Samuel 22 : 36 . Sha shighe ugen la , Mbakristu mba ken Roma lu a mbam@@ nenge kposo kposo sha kwagh u kuran ayange shi yan akaa@@ yan agen . I@@ yi@@ av mbi dedoo mb@@ ia ngee shin tar . Shi kwagh u ior ve lu eren ainge ne kera bee kwaghaôndo ga cii . Ver Ishima sha Mbam@@ tsera mba M@@ lu Wou Ma n@@ ungwa m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man dooshima man erdoo kua mlu u dedoo . Mayange se de ser mbamgbe asev , amba er mba i ter ken injakwagh i Yesu la nahan , ve hingir se akaa a vesen a hemban mcivir u Aôndo wase la ga . ( Pasalmi 40 : 4 ) Ior umiliôn imôngo nyian ne lumun a mkaanem ma Davidi ôr ne a ishima ve i môm . Er ve lu eren ayôôso a Mose man A@@ ron nahan kpa , lu Yehova jighilii je ve mough ayôôso a na ye . S@@ E F@@ AT@@ YÔ U H@@ EN@@ EN A@@ K@@ A@@ A H@@ EN A@@ Z@@ EN@@ D@@ E A A@@ S@@ E Se fatyô u henen akaa a dedoo hen azende a ase a cian Aôndo la , a aa wase se se hemba lun a Yehova kôôsôô yô . ( N@@ um . 14 : 2 - 4 , 11 ) Mimi yô , er Mbaiserael lu gban ah@@ on yô , tese ér ve na Aôndo , u yange tsua Mose man A@@ ron ér ve hemen la , jighjigh ga . Ka avur a Ruamabera shin mbamhen mbagen mba nyi i doo u me time sha mi ve vea seer suen kwagh u m ôr ken ngeren nee ? ’ Tartor la Kanyi ? V@@ e@@ gher u hiihii la ka nyi ? ( Mateu 10 : 18 - 20 ) S@@ aa se kuran atindi la keng ve se lu saan saan ye , gadia nga wasen se u kera gban shin a@@ gb@@ egh a ke ’ jijingi a ka a va a iky@@ a@@ ats@@ eren man ij@@ ung@@ wen la ga . M@@ tsegh u Yehova Aôndo iyol na a tsegha ve la ka ve kwagh u civirigh je ve kera t@@ ôm kwagh ugen ga ! Kape nyian kpa i lu vough je la , Yehova ne ior nav mfe man mkav ken Bibilo ve i henen la . Lu u Yerusalem man Yuda vea hingir ice , shi a kura ior vev a yem a ve uiky@@ angen . U ôron wanye kwagh u alegh a hen iky@@ um la vihin wanye ga , ka u pasen nan kwagh u á ga ku@@ aa la a vihin nan ye . Á pase wener iyôngo ka í lumun ér i hemen í man ngi i dondo or@@ kuran u í vangertiôr . Tsô , nongo ugen va due i gba yilan ú ér ka mbah@@ e@@ men mba@@ ad@@ ua , mba yange ve ver ian i civirigh i pasen kwagh la hingir kwagh ve ayol a ve tseegh yô . • Gba u se palegh mnenge u tar u nengen uma be@@ elee la sha ci u nyi ? Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo ngi a an@@ zaakaa a taver ga , shi Bibilo tese ér ityesen na la yange i wase mbau@@ ng@@ wan a na kpen kpen . Akaa agen nga a i gbe u se eren keng ve se lu azende a Yehova yô . Sha ayange a uma na cii , ts@@ aan ken ut@@ ent@@ i ken tar u ityendezwa la . Nahan Yehova ver un doo doo , shi lu ken tsombor na i va mar Yesu Kristu , u a lu vor u ityendezwa la ye . — Heb . M@@ ci@@ em ma Ity@@ ar I@@ gen T@@ an U@@ b@@ om mba B@@ ugh@@ ur W@@ u@@ an Ior Kp@@ ishi la Na yô T@@ aver u L@@ un ken M@@ zough K@@ era je kpa , ka Un yange gba se wa isharen i eren ivaa ken a vese ye . Shi u umbur kwaghwan u Paulu u a lu ken Mbafilipi 4 : 8 la . NG@@ ER@@ EN MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V K@@ EN M@@ GBER N@@ E Er Mbat@@ amen Ka Ve T@@ sa@@ ase Mbagenev Ve K@@ uma u W@@ asen T@@ i@@ ônnongo Yô Shi m za hemen u ku@@ h@@ wan shi kuran it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi karen j@@ ang j@@ ang la ken tser vea iniongo i ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi shon . ( b ) Or@@ ngeren u yange hii wan im@@ aagh ki magaz@@ in ne ôr kwagh u ityakerada i wasen u henen Bibilo la ér nyi ? 6 : 33 ) Sha nahan yô , hanma shighe cii ka i gba u Mbakristu mba mimi vea tsua kwagh u vea er yô . “ Mkaanem O@@ u ka im@@ enger i angahar a am , man iwanger i gbenda wam kpaa . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 119 : 10@@ 5 . 2 : 19 ) Se mba a ian i i@@ civirigh kpishi u gbidyen kwar sha imba mlu u se lu kôôsôô vea Tor u He@@ mban sha won cii la ! Mateu kaa a vese ér : “ Yosev tôô ik@@ yom la , ci@@ r i iky@@ ondo i dedoo , wa ken u@@ war na u he u a vande timen ken vande yô ; a m@@ enger zege@@ i@@ wen , a ci@@ r h@@ unda u u@@ wa@@ re@@ gh la , tsô a mough a yem . ” — Mat . Er Yehova a ur@@ ugh se yô , gba u se wa ikyo u lun ken dooshima na her . Iyange igen la , m za hen k@@ ent@@ i u te@@ en akaa@@ yan m za yam at@@ u@@ mba . M@@ ôm ken mba se za makeranta la imôngo yô , lu L@@ loy@@ d Bar@@ ry , anmgbian Al@@ ber@@ t S@@ ch@@ ro@@ e@@ der di lu môm ken mba ve tes@@ em la , John B@@ oo@@ th di lu ab@@ a@@ shia u Kingdom F@@ ar@@ m ( Su@@ le u Tartor ) , ( ape i ver M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la ) ; mban cii va hingir Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine . G@@ um@@ or u se er kwagh na sha mhii u ngeren ne la , yange ôr Ab@@ ig@@ ail kwagh u za hemen yô , ér , N@@ ab@@ al “ nyoon ishima a ôr kwagh a ve c@@ aver c@@ aver . ” Sha ci u “ Satan a̱ de me@@ en ne sha mban u kôron iyol tsaha la ga ” yô . ( 1 Kor . Yohane nger kwagh u yange nenge ne ken I@@ vangeli na , a pase er kwagh ne a k@@ ur kwagh ugen u i nger ken Pasalmi ityough 34 yô , ér : “ A so@@ mb@@ o ku@@ he na môm ga . ” — Yohane 19 : 32 - 36 ; Pasalmi 34 : 20 , m@@ gem u S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta . A@@ eren a Mbaiserael kpishi mba yange ve undu tar u Igipiti la na yô ve yina u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la . ( Duteronomi 22 : 8 ) Heela tseegh ga , mba veren uma ve sha z@@ ongo sha ci u an@@ umbe a eren ga , gadia uma ka iyua i Aôndo a ne se yô . — Ôr Pasalmi 36 : 9 . Sha mimi yô , kwagh u Yehova a lu kuren la ta se ih@@ indi iyol kpen kpen , vough er Ese@@ kiel nahan . ( Mpa . 5 : 9 , 10 ) U@@ umace mba a kar ve kpa vea tile sha mimi la , vea ar sha mlu u vough , u Yehova yange wa ishima ér ve lu ker la , ka “ mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo ” je la . Yange atsan la nga karen yô , maa i due a ior mba Iserael sha gbenda u kpilighyol , i pav Zege@@ mnger u Nyian la ve per sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh . 3 I@@ y@@ ua i Do@@ on T@@ su@@ ng sha ci u Tar u J@@ ap@@ an Ka isholibo i vesen i nyi Davidi yange ere ? Nenge ase sha mlu u dedoo u hen atô u Yehova man Yesu la . ( Mbaheberu 12 : 28 ) M@@ cie u cian Yehova sha icivir la una na yô se palegh hanma kwagh u una na se hemba un ato cii . Se mba zough a akaawan ne ken mbamkombo mba se nyer ken hanma l@@ ah@@ adi man ken mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen mba se ze sha ashighe ashighe la . I@@ ca a gba ga tsô ishim@@ avi@@ h@@ in i Aôndo ia due ken igbar sha gbenda u hemban cii shighe u una va a mkur u tar u Satan ung@@ un la . — Ese@@ kiel 38 : 19 , 21 - 23 . Sha ikyav i tesen yô , time sha kwagh u Ruamabera a er sha kwagh u K@@ ain ( Genese 4 : 3 - 12 ) ; man Davidi ( 2 Samuel 11 : 2 – 12 : 14 ) ; man Ge@@ ha@@ shi ( 2 Utor 5 : 20 - 27 ) ; man U@@ shia ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 26 : 16 - 21 ) la . “ M Z@@ ua a Hanma Kwagh u Kwagh a G@@ bem Sha M@@ i Cii ” ( Luka 1 : 32 , 33 ) Nahan kpa , avur a Bibilo agen t@@ è@@ s@@ è ér a tema tor tswen ga . A@@ g@@ at@@ a ya iyua i vesen , shi i na un ian ér a na kwaghôron k@@ l@@ ase jimin cii a ungwa . * ( Ôr 1 Mbakorinte 15 : ​ 50 - 5@@ 3 . ) L@@ am@@ e@@ ki yange ii wan na iti ér Noa , man a@@ dooga inja i iti la ér , “ M@@ mem ; M@@ sur@@ shima , ” shi tsengaôron ér Noa una va er kwagh u zuan sha inja i iti na la kpaa ; inja na yô , una na uumace m@@ mem sha tom u ican u ve lu eren shin tar u lun a i@@ fan iyol ne . 7 : 16 — Ka sha “ atam ” a nyi a fa kwaghaôndo u mimi ? Eliya na jighjigh ér Yehova una kure ic@@ egh la , kpa gema fa shighe u Yehova una er kwagh ne ga . Lu Ishima L@@ egh L@@ egh Gba u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v vea fa ér ka tindi u Yehova Aôndo a lu u hemban cii ye . Ken gar u B@@ r@@ atis@@ l@@ av@@ a kpa i er mkohol ne ken zwa Buter man H@@ ung@@ ar@@ ian man S@@ lo@@ v@@ ak man I@@ liam i sha A@@ ve i zwa S@@ lo@@ v@@ ak . Mbat@@ amen vea nôngo kwagh kpoghuloo shi vea er msen sha u@@ zayol mbagenev ken tiônnongo je kpa , u@@ zayol mbara vea lu her . Sha kpôô yô , u̱ lamen a ônov ou sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or ka kwagh u injaa kpen kpen . Shighe u se lu se tseegh je kpa , doo u se ungwan Yehova . I@@ c@@ am i Solomon i í hembe ats@@ am cii ne shi wase se se fa mzough u k@@ ang@@ en@@ aa u a lu hen atô u Yesu Kristu man mba ve kohol cii ve hingir “ kwa@@ se@@ he ” na sha la . Sha nahan yô , Yesu lôh@@ ô ior ér : “ V@@ a nen her a Mo , . . . gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en . ” ( Pasalmi 65 : 2 ; 8@@ 6 : 6 ; Anzaakaa 15 : 8 , 29 ; 1 Yohane 5 : 14 ) Nahan kpa , zum u i ve sha kwagh u eren msen sha ci u mbagenev yô , mbamsen asev mba lu nena ? Ka u mba ve ne jighjigh cica cii vea dondo akaa atar a Yesu a ter ken ivur Bibilo la keng . Hi@@ it@@ om , A@@ ip@@ or 2 ( a ) Ka akav a nyi i tese ken Bibilo a a tese ér ka nyian i hii taver ior u kôron iyol tsaha ga ? Hegen se hemba kaven kwagh u nongo u Yehova tsembelee . Ior mbara ka ve ngohol ior saan saan . ” Ka lu ve inja er mbagenev mba wasen ka di sha ci u i lu tom ve u eren nahan di tsô ga . 4 : 3 - 7 . Kpa , vea nenge kwagh la ér ka ian i civirigh . — Genese 33 : 5 ; Pasalmi 1@@ 27 : 3 . Ma@@ ac@@ i 9 - 15 , 200@@ 9 ( Ôr Mateu 10 : 29 - 31 . ) Kanyi i gbe u mbadondon mba Yesu vea er keng keng ve vea ume at@@ a@@ ma ? Ga@@ yô alaghga vea lu henen ér aluer ve er batisema yô , a taver ve u zan hemen u kuran atindi a Aôndo . Doo u hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ Yehova nengen mo nena ? U S@@ a@@ mber a Loho u Dedoo sha Ity@@ ou@@ v mbi I@@ w@@ oo mbi An@@ des Bibilo tese ér yange i gba uumace ér ve lu sha tse@@ ene@@ ke ve shi ve eren kwagh sha ishima ve , a u Aôndo hemen ve shio ga . Aluer ve lumun hemen u Aôndo ga yô , kwagh u vihin tsung una er ve . ( Y@@ er . A@@ yange 50 ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 4 , 9@@ 0 37 : 20 ) Kwagh u hemba gban H@@ es@@ e@@ k@@ ia ishima yô , lu iti i Aôndo man g@@ wa na . Yange er ivande ne sha ci u kwagh u ior gba un ishima shi soo u dondon ieren i Ter na u sha , i nan kwagh wuee la . Kpa saan mo iyol , sha ci u , mbagenev yô tese icivir sha mnenge u m lu a mi sha kwagh ne la . ” Er nan i doo u se za hemen u ôron ngeren mba ken ityakerada yase cica ci@@ ilii , man ka u er kwagh ne nena ? Se fatyô u lun bem bem zum u se tagher a ieren i eren a vese sha inja ga ken tom kwaghpasen wase la nena ? ( b ) “ T@@ or@@ kwase ” man “ ôn@@ kasev mba tor@@ ov ” mba ve kpa ve lu ember a Or@@ kwa@@ se@@ he imôngo la tile sha ityough ki nyi ? I@@ veren i Is@@ ak@@ a na Yakob la zua sha kwagh u Aôndo t@@ ôn@@ do@@ zwa a Aberaham la . M gema m kaa mer : “ Een me za hemen , Yehova a lumun yô . ” Kpa kwagh ne gema tese er i lu hange hange u Mbakristu mba ve lu mbatamen la vea tesen iyôngo i Yehova dooshima shi vea nengen sha i doo doo yô . Ka nyi jighilii i ne ve uumace ve lu kposo a ish@@ ôso ? E@@ n - heen , kwagh ne wanger hegen ve ! E@@ i , ian ngi her gb@@ anger gb@@ anger i hiden yan ikyar a Yehova . Kwagh u a hembe cii yô , haa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” Ior mba ken tar u M@@ el@@ it@@ a man mba ken tar u B@@ rit@@ ain mban cii tese iember ve ken igbenda kposo kposo , shi m@@ doo u Yehova doo ve ishima tsung la seer taver a taver mzough ve u Mbakristu la . — Pasalmi 1@@ 33 : 1 Mbakolose 3 : 14 . ( Anzaakaa 25 : 15 ) Ishima i legh legh ka ieren i tseer tseer i i̱ zough m@@ doom a tahav imôngo yô . Á kaa wener : “ Or u uma u nan a doo nan yô , uma la una saa nan ; kpa u nan ker uma u nan i@@ ho@@ m shin tar ne yô , nana lu a mi zan zan uma u tsôron . ” A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron ken uwer u No@@ ve@@ mba yô ka Sha kpôô yô , yange na ve ian i sôron mbamzeyol vev mbara cii man una za hen a ve ye . Satan ka if@@ er@@ or shi a wa iy@@ u@@ he shi ka or@@ cu@@ gh shi a vihi tu kpaa . Sha ci u jighjigh u nan na u a har sha Bibilo la lumun un u wan ats@@ am a kwaghaôndo ga . B@@ atisema mban cii tese se nyi sha kwagh u m - mar u he laa ? Ken kwa@@ van@@ yom u sha 18@@ 70 la , mbahenen Bibilo mba tsuaa mbara kav mimi u injaa u nyi ? A gba u kwagh u Yesu yange ôr la , una kure sha mi keng , a b@@ unde ga . ’ Ka ac@@ in a tan a nyi a lu ke ’ Bibilo sha kwagh u mfe u uumace ? Se asange asange se yar tom a kwagh u i nger ken Pasalmi 119 : 36 man 37 la nena ? Paulu , un shon u un kpa yange i tôv un a ican kpoghuloo er se vande nengen nahan , nger wener : “ Mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” 7 , 8 . ( a ) Bar@@ u@@ ki lu ana , man lu mhen u bo u nyi alaghga hii u van un ken ishima ? ( Luka 1 : 5 , 6 ) Se kpa a saan se iyol aluer se dondo ikyav ve la , shi se venda a ishima i môm ser se ‘ zende sha mhen u mbaaferev ’ ga , shi mhen u mbaaferev kpa se de ser a̱ hemen se ga yô . Yange ôr sha ikyev i profeti Mal@@ aki ér : “ Me kporom her a ven sha u ôron ijir , Me lu Orshiada fese je sha . . . ud@@ y@@ a@@ mbaiorov . ” ( Mbaromanu 8 : 22 ) Aôndo fa er ior umiliôn umiliôn er J@@ a@@ y@@ ne nahan ve lun ken m@@ nyoon hanma iyange yô , a lu m@@ nyoon u sha iyol shin u ken ishima kpaa . Ikyav tese ér yange soo u seer fan kwagh u or u yange ya iti shon la ; yange soo ér una zua a atô@@ akyaa a kuman ken ato a una za lam a ior mba Aôndo sha mi ve vea na jighjigh ér , mimi je Aôndo una fatyô u yiman ve yô . Kpa kwagh u se fe sha kwagh u E@@ no@@ ki kua kwagh u akaa agen kpa a tese se sha kwagh na la na yô , se fatyô u kaan ser , E@@ no@@ ki lu uma sha ashighe a ican . Ka akaa a nyi á fatyô u yaren tom a á sha u fan m@@ civi@@ ra@@ ôndo u Yesu yange tese la , man ka unô ve kom sha iky@@ aren nee ? ( Luka 4 : 22 ) Á tema shin t@@ so ac@@ in imôngo je a lam a ior mba yange ve kohol sha kpe@@ tar u I@@ f@@ i u G@@ al@@ il@@ ia la . ( Pasalmi 37 : 28 ) Nenge imba ishimataver i sur@@ un or ishima la sha wono ! Nahan kpa , Aôndo er ityendezwa ér : “ Vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i ik@@ on i wain , man vea ya atam a i . Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ I@@ makeranta i N@@ ongo u Yehova U Ver La — Ka Ikyav i T@@ esen É@@ r Se Doo Yehova Ishima , ” ken Iyoukura i Se@@ te@@ mba 15 , 20@@ 12 , peeji 13 - 17 la . Ka mciem ma nyi i doo u maa yange ior u eren batisema ga ? Loho na hen Yobu man j@@ indi@@ kwagh ken kwagh u Yehova iyol na ôr a Yobu yô , ér : “ T@@ ile ving , umbur ityom i Aôndo i kpilighyol la . ” 11 : 41 , 42 ) Mbam@@ sen ou mba tesen imba icivir man jighjigh u nan la kpa ? Yehova bugh gbenda u una war ior mbagenev ken gar la , kpa ken masejime yô , lu Lo@@ ti man ônov nav mbak@@ asev uhar tseegh ve war mtim la ye . — Genese 19 : 4 , 5 , 12 , 16 , 23 - 26 . * — Mbaromanu 11 : 13 . • vaa sha ashe a ior . — Yohane 11 : 35 . E@@ u@@ gen@@ i@@ o yar tom a Bibilo sha u tesen mo ér se mba ken ayange a masetyô , man ica ia kera gba ga tsô , Tartor u Aôndo u a gema tar ua hingir paradi@@ so . “ K@@ ohol ior , nomso man kasev man mbayev mba kiriki kua shir@@ or wou . ” — D@@ U@@ T . U lamen sha akaa a ken jijingi la har sha . . . Peteru yange umbur mba ve na jighjigh a na imôngo mbara kwagh u “ ishimaverenkeghen i i lu uma , ” i̱ ve lu a mi u va yan dyako sha la . Er nan ve í gbe u a p@@ aa se ? ( Nenge ape i nger ér AT@@ ES@@ EN A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O / AG@@ U@@ M@@ A@@ I@@ OR la ) 1 : 12 , 13 ) U@@ sho@@ ja mba ve kuran tor la yange ve eren kwagh a ior kposo kposo ken Tartor u Roma cii , kua tor man mba hen tsombor na , man mba eren un tom man ikp@@ an na , i igen ker yange i hingir Mbakristu la . ( F@@ il . Kape Yehova kpa se doo un ishima ve a kôôm se je la . N@@ Ô@@ NG@@ O I@@ T@@ Y@@ A@@ V MB@@ I K@@ EN J@@ I@@ J@@ I@@ NG@@ I SH@@ A ER U L@@ U K@@ EN U@@ I@@ K@@ Y@@ A@@ NG@@ EN G@@ A YÔ ( 1 Yohane 4 : 7 ) Aôndo u dooshima una fatyô u tôôn or ken ku yemen a nan aluer uumace mba ve yen ne je kpa vea lumun a imba ieren ng@@ in nahan ga yôô ? Paulu pine ér : “ Aluer Aôndo ta i@@ kaa ken vese yô , ka an je shi nana hendan kwagh a vese ? ” ( Luka 11 : 9 , 13 ) W@@ ea s@@ ônon Aôndo wer a na u icighan jijingi na yô , sôn un a seer taver jighjigh wou u a lu vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi la kpaa . • Doo u se nenge atô@@ at@@ yev a hen ijiir yase nena ? Shi yange nenge ken Bibilo i ken zwa L@@ at@@ in , man i Mar@@ t@@ in Lu@@ ter gema ken zwa G@@ er@@ man la , nahan gema ityakerada igen ken Bibilo . Kwagh ne tese ér , hen shighe la iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo hingir gbilin . A kaa ér : “ Yô , i shi i nger er : De karen Ter , Aôndo wou , ga . ” — Mat . Kpa mbacivir Yehova yô , kwagh ve ngu kposo . Sha kpôô yô , Yehova soo ér se fa er un nengen sha mbacivir un er mbamaren ve nengen sha ônov vev , ve tesen ve dooshima shi ve we ve ikyo sha u kuren mbamgbe vev nahan . ​ —⁠ Pasalmi 10@@ 3 : ​ 8 , 13 . Yange i M@@ ar Ve ken Iky@@ urior i Aôndo T@@ sua Yô , 7 / 1 ( N@@ um@@ er@@ i 21 : 23 , 24 ; Duteronomi 2 : 30 - 33 ) O@@ go gema lu tor u Mbam@@ o@@ ab@@ i mbagen mba ve lu ken Ba@@ sh@@ an u lu ica ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Shighe u zege@@ can una hii la , mb@@ al@@ an@@ enkwagh mbara vea nenge er i tim Zege@@ bab@@ ilon kera yô , nahan a kpiligh ve iyol . Shighe u vea zua a mi la vea gema a yar tom a mi u nengen sha akaa agen a hange hange — shin u gban me@@ men a mem je kpaa . I@@ ji@@ r@@ ôron shon wa nyi man nyi k@@ ere ? Ken inyom la cii , m lu henen sha kwagh u tom m@@ ishen . PE@@ E@@ J@@ I 13 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 1 , 1@@ 35 Er se lu za eren tom wase saan saan ken tar u N@@ ep@@ al ape ior ve fe kwagh yum la , shi se zua a iveren igen . Yehova W@@ asen Mbat@@ omov N@@ av Mba@@ jighjigh Ka i@@ mba@@ or i ter@@ tamen Yobu lu je la . — Yobu 1 : 1 . Ng@@ ura nahan , shi ka a inja u me za hemen u ts@@ eng@@ an yôôn mtim u gar la , inja er s@@ ôôn van nahan je he ? Ab@@ es@@ al@@ om yange ver a ver ape eren a@@ yom na ga . 4 : 2 Hii nan ve yange m er pania shighe u m lu a ian i eren la ga ? Nahan kpa hingir hange hange u a tese ior u eren tom u pasen kwagh sha uya uya ne . ( Luka 6 : 45 ) Nahan yô , kwaghôron u dedoo ka a wase se u fan kwagh u mbagenev shi a pase mbagenev kwagh wase . M@@ ci@@ em ma ma gba Aberaham iyol la lu ma sha inja , gadia takerada ugen u ú er akaa a mba@@ yi@@ ase yô ôr kwagh u F@@ ar@@ a@@ o ugen u yange na mba@@ age@@ ev nav zwa ve wua orgen ve ngohol kwase na u doo@@ ashe tsung yô . KW@@ AG@@ H ugen yange er Tor Davidi , u a tese m@@ kposo u hiden a iyol ijime man iyol@@ gen@@ gese yô . M@@ hii u I@@ can i Y@@ an Shi á kaa ér ú taver u eren tom a mi ga , “ u wase mbap@@ asenkwagh u Tartor kpishi u seer taver ishima shi zuan a iember ken tom u pasen kwagh . ( Mat . 25 : 34 - 40 ) Mba i shigh ve mkurem la vea ngohol injar ve , shi mba ve lu iyôngo igen la kpa vea ngohol injar ve . M ungwan imo i Yehova , nahan m zua a averen kpishi . Yange vande fan ér a n@@ aha un tar shi a tu@@ h@@ wa un shi a ôr un ijir sha mimi ga , ken masejime yô , a wua un sha kon u m@@ tsaha . Gba u se lu a mfe u vough man mkav sha u fan shin icighan tom yase ne ia l@@ ù sha ishima i Aôndo yô ( Ekesodu 34 : 33 – 35 ) Er nan ve Mose yange a ci@@ r iky@@ ondo sha ishigh sha ashighe ag@@ ene ? Nahan , zum u sar mbaapostoli mba Yesu mba uhar u lun sha aan a tagher tagher yô , Yesu kaa ér nyi ? ‘ W@@ aan Nen A@@ go sha u N@@ é Na I@@ mo Yô ’ la , ityough ki sha 3 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . A doo Mbashiada mba Yehova mba hen ijiir you kpishi u wasen we ér u zua a mfe la . Een , yange ve er nahan . Kpa jighjigh u nan ngu er ma kwagh u uma u i gbe u a koson un nahan . Nan ngu wasen se sha u se kôr iyol tsaha , inja na yô se lu a ishima i vendan kwagh u vough ga la nyi môm ! ( Duteronomi 11 : 1 - 7 ) Kape shighe u ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el yôô ini@@ un@@ kwase Maria loho u m - mar u Yesu la kpaa , a kaa je la ér : “ Ishima yam ngi wuese Ter kpishi , . . . gadia W@@ en u a lu u age@@ egh la A erem akaa a vesen je . ” Sha nahan yô Paulu p@@ á@@ à ityesen ne iyol wanger wanger ke ’ 1 Mbakorinte ityough 15 la . Kpa kwa ne yô , Aôndo una tim gomoti môm tseegh ga , kpa una tim m@@ tem@@ tor u uumace cii kera . Alaghga mba eren akaa a se ter sha heen ne hen ijiir y@@ ough nahan vough ga . Kpa a@@ dooga we kpa ú nenge wer doo u ú dondo aeren a ityô you sha er u kura iyol you sha ikyev i u@@ jijingi mba b@@ ov yô . Aôndo yange na Mbaiserael ib@@ um@@ un ér aluer ve kura A@@ tindi na yô , una ver ve doo doo sha akaa a iyolough tseegh ga kpa á kua ken jijingi kpaa , vea hingir tartor u upristi , icighan ikyurior je . Mba vende idya kua asorabo a vesen agen a ior ve eren la sh@@ alegh sh@@ alegh ga , shi ka ve zua nomso mba ve soo u v@@ ô@@ son nomso mbagenev la ivese , ve haa iveren sha ivese ve la kpaa ! I@@ t@@ inekwagh i kwaghôron na lu Do@@ e@@ g@@ i , or u i ter iti na ken avur a Bibilo at@@ aan tseegh la ! Mayange je se fatyô u zuan a kwaghfan ne ga saa se ya ikyar a Aôndo doo doo je . Sha ci u a hemba fan mlu u uumace a hanma orgen cii . 3 : 16 ) Ka a inja kpishi u se hen kwagh ken washika u apostoli Paulu yange nger sha kwagh u Mbakristu mbagenev ken T@@ esalonika mba i tsu@@ me a ve , ve hingir u lumun kwagh u lu mimi ga la . Ior mba ken ger@@ i la nôngo er ma nyi , ér vea nenge a anmgbian la kpa ve fatyô ga . Er Me@@ gi@@ do man p@@ ev u a lu ikyua la lu ijiir i ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa fatyô u y@@ eren tan num sha mbaihyomov vev ab@@ ur@@ ab@@ ur yô , i nôngo ityav kpishi hen ijiir ne ken anyom a a kar ken ijime 4,000 la . Yesu kpe , i nder un shin ku , maa yem ken “ tar u ic@@ aa , ” inja na yô a yem sha . Er nan ve Satan a ze iky@@ ura sha gbenda ne tsembelee nahana ? • Er nan ve Yehova a fe mimi u hanma kwagh ci@@ ilii ? Gba u mba dondon Yesu cii , vea kav un sha u sur@@ un mba ve zu@@ ngu la asema . ( 1 Kor . Sha ityôkyaa ne yô , kpiligh se iyol er akaa a i tesen sha tele@@ v@@ ishen man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ken tar ne kua ngeren mba ken tar ne cii ve iv a iji@@ mba man ts@@ wam nahan la ga . Sha iyange la mba TER A w@@ oo ve la , vea lu hen inya , á hii sha ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ in zan zan á za ar ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ ira , á zung@@ we ve ga , á kohol ve ijiir i môm ga , á ii ve kpaa ga ; vea hingir er ati@@ h@@ i a ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov mbi sôron sule a m@@ in hen inya nahan . ” Alaghga Mbaiserael mba yange ve due ken Igipiti la kuma er iorov m@@ iliôn utar nahan . “ Aluer ieren i ior mba hen haregh wase ngi nan nan je kpa , u fan ser Yesu ngu suen se ken jime dông la ka kwagh u nan se ishimaveren ser kp@@ er kwagh a lu gu@@ da shi ka kwagh u nan se ishimawan kpaa . ” — H@@ ar@@ ry , ngu anyom 7@@ 2 ; á er batisema ken inyom i 19@@ 46 . Ka ve hingir mbatomov mba Aôndo mba ve tsegh ayol a ve shi ve er batisema yô , shi ve za hemen u “ vesen ken kwaghfan u Aôndo . ” 6 : 17 - 19 ) Nyian kpa kape i lu je la . Hen ase sha akav a dedoo a mba i er kwagh ve ken takerada u E@@ s@@ era la . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : L@@ U OR U W@@ AN I@@ J@@ I@@ MB@@ A K@@ P@@ I@@ SH@@ I U tesen ikyav yô , ú fatyô u umbur ngeren mba ken Iyoukura shin Awa@@ ke ! Nahan se de h@@ aren sha mbam@@ yina asev , kpa se gema se suur sha Yehova , ka nahan ve se er tom u pasen kwaghaôndo shi tesen ior la sha gbashima , se kure ú kpaa ye . — Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . ( b ) Ka ikyav i nyi i lu i tesen ér “ tar cii ngu sha ikyev i or@@ bo ” ? A@@ ka@@ a@@ ôron man aeren a ve a i nger ken Bibilo la ka di u@@ kwagh@@ hi@@ r mba doon ungwan tsô ga . ( 2 Peteru 3 : 13 ) Een , a gema tar cii sha ikyev i Tartor u Aôndo , ua hingir iy@@ aagh ki lun bem bem , saan saan , he ’ ape uma man tom ua lu kwagh u z@@ eren van a iember he ’ orumace u ungwan tindi gbem yô . Kanyi yange i wase un u tilen dông shighe u i lu tan un mciem iyol laa ? ER M@@ A@@ S@@ E shin di cuku u Mbaiserael vea per I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la yô , Mose kaa a ve wener : ‘ T@@ aver nen ishima lu nen ici@@ h@@ i , de cie nen ga , de luun nen a mciem iyol sha kwagh ve kpaa ga ; gadia TER , Aôndo wen , ka Un A ze a ven imôngo ye . ’ Tartor la gba ior ishima je lu kwagh u vea wa ave iky@@ um vea tema a tema ga . ” Ka nyi i tese ér Aôndo we se ikyo sha mimi ? Or@@ tamen la kaa a ve ér vea fatyô u zan mkohol sha iky@@ e@@ ky@@ e i môm . Aluer ka taver ve yô , u fatyô u hiin iliam a ve sha u pinen ve wer : “ Ka inyaregh ki kuman nena nahan i gbe u or a zua a mi ve nana na a saan tsombor u nan iyol@@ o ? ” U eren msen he ’ Aôndo hanma shighe la wasen u nan se agee . U nôngon ser se fa Mkaanem ma Aôndo la ka kwagh u y@@ uh@@ wan ga , kpa ka kwagh u saan iyol man u injaa kpishi , ka di vough er ka i saan se iyol shighe u se ye kwaghyan u doon nahan . Ngu hemen sha hegen , man ica a gba ga tsô una hii u hemen tar shi una kure akaaôron a profeti a dedoo a se vande ôron kwagh sha mi la . A T@@ ev Mbagenev É@@ r V@@ e@@ ̱ Er Shi@@ ada Aluer u ngu zan zende a iky@@ agh ki t@@ omov k@@ in yô , hanma vegher u ú gem cii , an@@ we na u iy@@ ô@@ gh la una gema a h@@ ôn vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 1 , 5@@ 1 Maa i gema Yosev hingir or@@ hemen u nengen sha kwaghyan ken Igipiti cii . A@@ vur shon za hemen ér : “ Aluer ú kaa wer : Nenge , lu se fa kwagh ne ga , Un u A karen asema , Una kav kwagh la gaa ? 20 : 1 , 2 , 8 ) Kape nyian kpa i lu vough je la . A lu nan vough er As@@ av nahan ; un yange kaa ér : “ Ka m shi yan ican di@@ di , kua m@@ tsaha kpaa hanma sev . ” — Ps . Mbashiada mba Yehova gber ú ken inyom i 19@@ 6@@ 8 la . ( Rom . 3 : 23 ) Nahan cii kpa , er se doo Yehova ishima yô , yange ker gbenda sha er se fatyô u yan ikyar a na kôôsôô yô . ( Mat . 6 : 27 ) Shighe u Yesu lu lamen a ikpelaior i mbahenen nav kpa lu ker la , a pine mpin ne u tesen er i gbe u vea wa ayol a ve sha ikyev i Yehova yô . Er tar ne u lu a kure ga , shi se yen yô , se za hemen u gban angev . Ka se hii u kohol imôngo a tiônnongo . — Heb . Mbai@@ hyomov mba Davidi yange ve kase sha a na , nahan ‘ ishima na hingir er tsu@@ r yô , i s@@ ough ken atô na . ’ Se tese ser se soo hemen u Yehova la nena ? As@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve shi shin tar la vea ya bredi u i we kwa sha mi ga la , shi vea ma wain u nyian la sha u tesen ér mba ken ikyuryan i he la . Se fatyô u hendan a Diabolo man palegh am@@ een a na la sha u dondon ikyav i Yesu la . Ieren i Yehova er a Iserael la tese ér un ka u s@@ angen a s@@ ange ga kpa i tese kwagh u una er a mba ve ongo imo na yô . ( M@@ ar . 4 : 26 - 29 ) De se time ase nen hegen sha an@@ zaakaa a Yesu atar , a yô ka injakwagh i sha kwagh u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di man i sha kwagh u kwa kua i sha kwagh u kp@@ er u kp@@ el@@ an . Hii nan ve tom u Mbakristu ú lu tom u do@@ on@@ o ? Aluer ú soo ú timen sha ikyav i i tese ér se mba ken ayange a masejime yô , nenge ityough ki sha 11 ki takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . U C@@ ian T@@ ô@@ v@@ ac@@ an Ga Aôndo ôr kwagh ne kaa nahan ér : “ TER Una gba eren ma kwagh môm ga saa Una vande pasen kwagh@@ myer Na la hen mbatomov N@@ av , u@@ profeti ve . ” Se er nan ve ishima ia de u nyian se ér se er icighan jijingi isholibo ? Kpa aluer shi una lumun a Paulu kpa , una lu tan ikyaa a apostoli ne man kwagh la una na a hii u yilan un ér un ngu Orkristu . u a lu ken Iyoukura ( zwa T@@ iv ) i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 200@@ 3 la . Een , ka hanma nongo u kwaghaôndo jim u@@ gomoti kpishi ve wuese ú sha ci u ngu eren kwagh bem bem , shi ngu a ior mba hen ityô mba dedoo mba ve te kp@@ an@@ de@@ gh sha wono ? Sha shighe wase ne kpa , Mbakristu mba mimi yange ve lu a mhen u kpe@@ egh sha kwagh u “ ayange a masejime . ” ( 2 Tim . Yesu yange na se tom ne shighe u lu shin tar la . ( Mat . ( Ps . 119 : 8@@ 3 , 1@@ 7@@ 6 ) U pasen nan inja i mkaanem mara u been yô , shi u fatyô u kaan a nan wer u ngu a vangertiôr je wer nan “ hungur ” atindi a Aôndo “ ga . ” Aluer u tese mbayev ou u ungwan imo i Aôndo sha m@@ kaan shi u ver ve ikyav i dedoo yô , u fatyô u lun a vangertiôr wer vea er batisema kpa , vea za hemen u ungwan imo na her . ( Pasalmi 6@@ 2 : 8 ) Er nan ve Davidi lu a vangertiôr ken Yehova nahana ? Yange ityav “ kura bem shin tar kera , ” er kwaghôron u profeti la kaa nahan . Shin er uumace tôndo zwa ér vea er tom ken ij@@ ough@@ ave shi bem una lu nahan kpa , kwagh er nahan ga . Sha nahan yô , a hemba doon aluer anmgbian u kwase ne kange ityough sha shighe u mkombo la cii yô . M@@ ôm ken a yô ka mba@@ aôndo mba@@ aiev . Hanma shighe u or@@ sule nan son@@ do iy@@ i@@ av mgbegh@@ aa cii , ka nan hemba lun a vangertiôr ér f@@ am u sha kpa nana kaha sule yô , kape nana sun@@ da iy@@ i@@ av je la . Alaghga u fa ior mbagenev mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova shi ve civir un sha jighjigh anyom imôngo hegen yô . ( Ps . 1@@ 12 : ​ 1 , 3 ) Yô , kange ishima wer , u dondo kwaghwan u Aôndo u a kaa ér se vôso nom “ ken Ter tseegh ” la . Anmgbian u kwase ugen , iti na ér A@@ sh@@ le@@ y , a kaa ér : “ Mo yô , me kaa mer , ijende i mimi ka or u nan k@@ enden we ga , shi ka nan de u kwaghbo shighe u u er nan kwaghbo yô . ” 2 : 21 ) Ka sea nôngon ser se na Yehova icivir yô , ngu a nenge iniôngon yase la shi a ver i doo doo kpaa . Paulu lu su@@ r Mbat@@ esalonika asema nahan wener : “ S@@ ar se ka ma ne lan kwagh u mba ve kpe kera la ga , sha u ne@@ ̱ de kera zungwen er mbagenev mba ve lu a ishimaverenkeghen ga la nahan ga . ” Ka Satan a eren hanma kwagh cii sha u kighir shin me@@ en ior ér ve̱ er ishima na ye . I@@ ny@@ aregh y@@ ase@@ gh . Jo@@ sé kaa ér : “ Yange m hii u kôron ortamen ne ihyom shi henen mer a soo ér m de lu a tom ken tiônnongo ga . Sha m@@ yar u i yar tom a ishember i í yer ér “ tar ” la ke ’ Bibilo yô , ka ashighe cii i lun tar wase u ú lu gbil@@ it@@ iti ne ga . Ka averen a nyi Yehova a ne se , a aa fatyô u wasen se u zuan a m@@ saan@@ yol@@ o ? 23 : 38 ; Aer . 2 : 22 , 23 ) A gema a tsua ikyurior i he , ka “ Iserael u Aôndo ” je la . Ken inyom i 18@@ 6@@ 9 la , C . A kaa ér : “ Kape ne kpaa , zum ne@@ a er akaa a i kaa ne cii yô , kaa nen ner : Se mba mba@@ shir@@ en kpa se kuma injar ga , se er kwagh u ma se er keng la tsô . ” — Luka 17 : 7 - 10 . Hanma ijiir i a ku@@ mba mkombo ne cii , a ver bredi u a lu a kwa ga , u a lu ikyav i iyol i Kristu la sha te@@ b@@ ur kua wain u nyian u lun ikyav i awambe a Kristu la . Shi a kaa ér un soo u tseghan iyol na sha ci u Yehova shi eren batisema . Kwa@@ gen@@ egh la e̱r nahan sha U@@ wo u S@@ en@@ ai ke ’ inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W . la . He@@ mba k@@ an hange hange u se kuran hen shighe wase ne cii sha ci u nyi ? Nahan kpa , se fatyô u eren kwagh hemban nahan , sha u lun kwagh u ‘ sur@@ un ishima ’ er mbara kpa lu hen Paulu nahan kpa ? Hen tugh mbu shon la je Peteru shi ny@@ iman Yesu kwa tar . Ken iti@@ ar i ior kpishi ve soon u keghen ato a kwaghpasen wase ga je kpa , mbakp@@ ish@@ iv mba ngohol loho u dedoo ne shi nôngon sha er vea h@@ ime a Aôndo yô . Nahan ka kom ken inyom i 19@@ 0@@ 5 yô , Al@@ ber@@ t E@@ in@@ ste@@ in pase wener iwanger ka i eren inja er ka an@@ ka@@ am ma lun a@@ zu@@ ku a@@ zu@@ ku , shin avur a ut@@ aha nahan . Yange i na ve ityakerada i pasen ior Bibilo a mi sha ishe i hiden ijime , ve di ve za na i ken won sha ishe i tiônnongo naan ior la . Davidi yange hen sha akaa a Aôndo a gbe la nahan kure ikyaa ér nyi ? 7 : 17 ; Yes . 65 : 20 ) Hen shighe la hanma or cii nana tsua u dondon hemen u Aôndo shin vendan , kpa isholibo man mbaaferev vea yange or u tsuan kwagh u nana er ga . Aluer ka nahan yô , kwa@@ gen u zua a Orshiada u Yehova yô , de ti@@ mb@@ ir u pinen nan ga . Yange m pase loho u dedoo u Tartor sha gbashima sha ajiir atô kposo kposo . Me kende ave am sha kpaa , sha atindi a O@@ u a a doom ishima la , [ shi me ver ishima yam sha akaawan a ou kpaa , N@@ W . Nyian ne , mbap@@ asenkwagh mba ken tar u J@@ ap@@ an kuma er 2@@ 1@@ 6@@ ,000 nahan , man ken atô u mbap@@ asenkwagh 1@@ 00 yô , iorov 42 ka ve lu pania ! Nahan m kar fele m za ape John lu sôron k@@ at@@ ap@@ i@@ la yô . Lu hiin yam u pasen kwagh tswen je la . Ior umiliôn imôngo hingir ikp@@ an i ts@@ av mbu civir man ak@@ ombo a sôron man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba vihin Aôndo ishima . E@@ ̱r “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a fe gb@@ ayol ne anyom a kar imôngo yô , a sôr Bibilo i ôron a ver sha u i̱ lu ke ’ a@@ aven a ke ’ M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo ke ’ hanma tiônnongo cii . 2 : 7 - 9 . Nahan hii iyev je , m fa u pasen akaa a m ne jighjigh a mi la ken Bibilo , a takerada shio . Maa m za iy@@ ou@@ ci i sôron ior mba g@@ aren ityough ker , i hen ijiir yase la . Kanyi i hembe lun a inja a iny@@ ar@@ egh@@ a ? ( b ) Kwaghôron u profeti u Ese@@ kiel tsengaôron ér nyi sha kwagh u mba ve lu suen Tartor u Aôndo laa ? “ U@@ sha ” mba i ter ken 2 Peteru 3 : 10 la tile sha ityough ki nyi , man vea kar kera nena ? U tesen ikyav yô , zum u m nenge Anmgbian K@@ nor@@ r lu gbidyen bo@@ l vea agumaior agen shin Betel yô , kpiligh mo iyol je saa her . 17 : 15 - 17 ) Aôndo kaa ér á mar Is@@ ak@@ a “ sha inyom i sha , hen shighe ne nahan . ” Yange i doo se kpishi u lun hen atô u ior udubu udubu mba ve waan ivese ikyo yô . N@@ om nana naan kwase u nan icivir yô , nana kav Yehova man Yesu nena ? De se gbidye kwar sha m@@ lu@@ a@@ inja u mci@@ e u cian or man dooshima man er ve eren tom imôngo sha u or a̱ ya ikyar i dedoo a Aôndo yô . Kpa ud@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior vea yem hemen hemen vea hemba vihin a vihi kwagh . Mba tsu@@ ghun ior man ve di kpaa mba gem mba tsu@@ ghun ve . ” ‘ Shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; mimi je , ú nenge sha ijiir i nan , nan nan kpaa , kpa nana lu ga . M@@ lu u ve lu Mbayuda la una na vea ta ikyaa a ic@@ ôngo shinii ? Shi una wase se u fan er i gbe u ior umiliôn mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar gbem la vea fa inja i M@@ kombo u Umbur ku u Yesu la yô . Nahan kpa , kwagh u i er ken Pasalmi 45 la ka di kwagh u sa@@ gher iyol , u i ôr i za k@@ ur sha gbenda u doon tsung tseegh tsô ga . Nahan Yehova a doo se ishima tsung . Ka akaa a nyi Orkristu nana er ve nana kura ishima i nana , man iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha ia wase nan u eren kwagh ne nena ? ( Mpase 12 : 9 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Hanma kwaghaôndo u mbahemenev vev kua mbahemenev mba gomoti ve lu yaren tom a mi u ur@@ ugh ior sha ci ve ayol a ve cii , u hen wer Aôndo nenge un nena ? Mba keghen ‘ iyange i vesen i Ter . ’ Mbat@@ omov mba Yehova tese iwuese ve sha ian i ve lu a mi i civir Aôndo la nena ? ( Anzaakaa 11 : 2 ) Er U@@ s@@ a lu kôôm iky@@ e@@ ky@@ e i í p@@ enda A@@ re@@ ki u i ko@@ so hen ya u ter na la ken igbar , hanma or lu nengen yô , kwagh la na un iyol mor@@ on kpishi shinii ? Se er tom ne hemba anyom 11 hegen , kpa se mba ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n her . ( Marku 13 : 10 ) Ken anyom a a sember karen ne , a ‘ bugh h@@ unda u vesen u eren tom . ’ Paulu mase kuren mnenge na sha u kaan nahan ér : “ Nahan yô , ka u ungwan imo i nan , ka sha u palegh iy@@ ugh tseegh tsô ga , kpa ka sha ci u imo i ken ishima la kpaa . M@@ kav u or man m@@ ze@@ iky@@ ura u nan kpa , ka kwagh ugen u ka a na or nan suur sha iyol i nan yô . Yange tô@@ ôm anyom kpishi , shi m nôngo kwagh kpoghuloo ve m kô@@ r@@ cio u geman uma wam ye , kpa dooshima u Mbashiada tes@@ em la , kua kwaghwan ve la wasem kpen kpen . 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Or@@ henen Marku ng@@ ur ôron mkaanem ma Yesu yô , a kaa ér a “ vande ” eren tom ne , inja na yô , a er u cii ve mkur una va ye . Cii man i hii fi@@ im i tesen yô , yange i gba u hanma wan@@ y@@ em@@ akeranta nana mough sha nana wa icam i civir tar la . Er nan ve hegen i hembe lun shighe u se “ sh@@ ir hanma ikyav ” ci@@ il@@ i ? Kape i lu ve mlu u F@@ ar@@ a@@ o la yange ci@@ er Mose iyol ga la ! Nyian ne , alaghga yi@@ ase i Mbashiada mba Yehova i ken anyom a a kar hegen i kom 1@@ 00 , shin i hembe nahan la , ia lu gumor er ka “ ayange a ngise ” nahan . ( Gen . 17 : 1 , 2 , 19 ) Aôndo kaa a Aberaham ér : “ I@@ ng@@ in ka ikyuryan Y@@ am i né waan i ikyo hen atô Wam a we man tsombor wou ken ijime you ne : i̱ ts@@ ôngon hanma wan@@ nomso wen . . . . Gbenda u Yehova a Kp@@ orom a V@@ ese Yô , 8 / 15 Er se yen nahan cii kpa , se gba kwagh sha ishigh ki Yehova . Ú ng@@ ur@@ en dondon atesen a Yesu gbem yô , ú mase kaven wer akaa a a ne ior kpishi ha@@ gh@@ el@@ aa ken asema nyian la aa kera ure ú yum nahan ga . Ka ican u fan abaver a mimi kpen kpen . Apostoli Paulu yange wa ishima a mbamtaver kpishi , ashighe agen je yô , á kar a ku kôôsôô . ( 2 Kor . ( 2 S@@ am . 19 : ​ 32 - 35 ) Yange gba u Aberaham una wa ishima a ku u kwase na , Na@@ omi di gba u una wa ishima a ku u nom na . ​ — Gen . Yange i yem a wan@@ kwase la ken ya u Na@@ a@@ man , kur@@ utya u Mba@@ shi@@ ria u lu a b@@ ou@@ ange iyol la . Mbakristu mbagenev kpishi de u eren ityom igen i van ve inyaregh kpishi la sha er vea zua a shighe u eren akaa a ken jijingi yô . Heela tseegh ga , er “ un iyol Na ican er Un , sha imeen i i lu me@@ en Un la , ka sha ci u nahan man A fetyô u wasen mba i lu me@@ en ve [ er se nahan ] la ye . ” — Heb . A tese ér mba noov shin kasev vev ve kende ve ic@@ ôgh@@ ol la ka ve zung@@ we ku ve anyom imôngo . Ka un u “ se vande doon Un ishima ” la je a̱ doo se ishima ye . — 1 Yohane 4 : 19 . Shi a kaa ér : “ Zum la vea nenge Wan u or Una va sha a@@ been , a agee a vesen kua iengem kpaa . ” — Luka 21 : 26 , 27 . 5 , 6 . ( a ) Yehova ngu eren tom a nongo u Yeremia la nyian nena ? Sha kpôô yô , mba ‘ karen ayol a ve sha u vea taver sha u civir Aôndo yô . ’ — 1 Timoteu 4 : 7 , 8 . ( b ) Ka unô ve lu pasen ior kwagh kpoghuloo ny@@ ian@@ a ? Kpa hide nenge kwagh u ivur la i ôr la . Alaghga we kpa u fa or u yange nan wase mbagenev je nan wa uma u nan ikyo ga yô . Kpa , Noa kua ya na er kwagh u a kaha kposo a u ior mba sha ayange a ve la er yô . Ikyav i tesen yô , yange pase Mbakristu mba ken K@@ orinte ér sha mnenge na yô aluer kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol gba lun tsô yô á hemba saan nan iyol , kpa shi za hemen ér ‘ nana fatyô u eren nom sha ishima i nan , kpa i̱ lu ken Ter tseegh . ’ 7 : ​ 14 - 17 . In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe ne lu iniongo i sun@@ da , lu shighe u saan iyol u kur@@ un a iy@@ i@@ av mbi i son@@ do la , man kwagh ne tile sha mkohol u i lu kohol mba ve ne Yesu Kristu jighjigh la . Paulu yange lu kaan heen ér i umbur ku u Kristu ac@@ in imôngo ga . Er or u shir@@ en tom la lu a kwagh u una ki@@ mbi inj@@ ô la ga yô , a zamber or@@ vesen na ér a zung@@ we un mhôônom . K@@ EN inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . Alaghga se nger mbampin man mbamzeyol vev mbara . Nahan kpa , hanma inyom yô ior udubu imôngo ka ve de aeren a bo . Mba N@@ ôngon N@@ um a Aôndo vea He@@ mba Ga Ng@@ ôm yange yam a@@ kwa@@ ti la ér una wa ikyav ker una yem ken tar u Ch@@ ina , una za er tom u m@@ ishen ker . Ôr kwagh u or@@ m@@ ishen ugen yange er yô . eren kwagh sha kwaghfan zum u u lu wasen wan wou la nena ? ( Aerenakaa 18 : 5 – 11 ) M@@ lu u ken jijingi u anmgbianev mba Paulu mba ken K@@ orinte la yange gba un ishima tsung je . Ka iwasen i nyi Aôndo a ne sha kwagh u or tsuan or u nana vôso laa ? Kpa or@@ kur@@ an@@ ilev la gema ker iyôngo na i i̱ saa la , inja er ka iyôngo ia mase shin a mi cii je la nahan . Nahan á kaa ken kwaghôron na a Iyou@@ id@@ y@@ u i K@@ iriki i tar u B@@ rit@@ ain ken uwer u Me@@ i ayange 8 , inyom i 19@@ 40 la , wener : “ Aluer se mba a or@@ hemen , shi G@@ omoti wase tese ior kwagh u á we ishima u eren wang , shi tar wase cii ngu a vangertiôr ér mbahemenev mba nôngon kwagh sha afatyô ve cii yô , ior vea t@@ ange iyol u eren ma kwagh môm môm sha ci u tar ve ga . ” Ka Yesu shon ne je , Aôndo nder Un ye , se cii se mba shiada sha kwagh ne . ” Er Eliya lu cian ku yô , a yevese a yem vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la , a za kar ken Yuda , maa a za nyôr ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ugen , u uma tse@@ gh@@ e tse@@ gh@@ e yô . — 1 Utor 19 : 2 - 4 . P@@ risti u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o ugen yange ôr kwagh shighe u num - kp@@ ugh wua iorov 7@@ 9 ken M@@ ani@@ la , gar@@ tamen u tar u Philipp@@ ines la , ér : “ Aôndo soo u nd@@ eren imoshima yase i í hingir kpen@@ egh shi i we kwagh ikyo ga la . ” Yange taver ishima vaa ga cii . Kpa nenge ér ka mlu u una nyôr ker ve una mem yô . ( Yoh . 8 : 32 ) Hii shighe la je , Bibilo i henen gb@@ aan mo uwer ga , kpa ka i saan mo iyol u timen ken Mkaanem ma Aôndo . Sha nahan yô , i samber a iti i Yehova wuee ke ’ up@@ i@@ pa mba tôôn abaver man um@@ ag@@ az@@ in kua re@@ di@@ o man tele@@ v@@ ishen kpaa . Mba ken nongo u Kristu la cii er kwagh ne ken ij@@ ough@@ ave , kua mbayev kpaa . Mpase shi ôr kwagh u “ An@@ ti@@ pa or@@ shiada Wam u jighjigh la kpaa , un u i wua un ” ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u la . — Mpase 1 : 9 ; 2 : 13 . Umbur wer Yesu yange kaa a mbadondon un ér , ishima i de nyian ve sha kwagh u kwaghyan man ak@@ ondo ga , kpa ve za hemen u keren Tartor hiihii . Hanma ijiir i se lu cii , ior mba ken akuraior agen mba . Ka mba ve lu ikyua a vese , er azende a ase man mba@@ wan@@ ndor a vese kua anmgbianev asev mba ken tsombor nahan , ve hembe or@@ on iyev sha a vese ye . Hanma inyom i se er pania imôngo cii yô , ka se hemba lun kôôsôô . ” Kwagh u G@@ am@@ ali@@ el yange ôr la tese wang ér tom u i lu Aôndo je a lu suen ú ken ijime yô , ua fatyô u gb@@ á@@ n gb@@ à@@ n di nahan ga . ( 1 T@@ es . 4 : ​ 1 , 2 ) S@@ ea sember fan mimi shin sea fa mimi anyom aa kar imôngo kpa , aluer se mba henen sha atô@@ akyaa a a ne ve se lu dondon Kristu yô , kwagh la una wase se se er sha kwaghwan u Paulu la , nahan hanma iyange yô se hemba dondon Un cii . Kwagh a kuman we shi a saan we iyol Mose yange lu a iwuese tsung sha tom u i na un la sha ci u nyi ? E@@ ̱r i lu nahan cii kpa , sha ajiir ag@@ enegh di yô m@@ ne u nomso@@ or nan ne shi@@ ôr i nan kunya sha u i̱ l@@ ú ikyav i ityendezwa ve i iv@@ es@@ egh la mba eren kp@@ ur kp@@ ur . Kpa kwaghôron u profeti u ke ’ Mpase la seer ôron ér zum u a gb@@ ihi Diabolo shin tar yô , una fa e̱r “ shighe na a kera vese ga yô . ” J@@ un 22 - 28 , 200@@ 9 3 : 16 , 17 ) Nahan se er nan ve se seer zuan a nomso ken tom wase u pasen kwagh laa ? Shi yange i wa atindi sha kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or kpaa . 5 : 19 ) Nahan uumace mba yan ican sha ci u ityav mbi nôngon man i@@ pi@@ la kua ibanave her . Sha kpôô yô , u tôôn akaawan a Bibilo yaren tom a mi sha aeren a ty@@ ôô a sha ikyo@@ v ikyo@@ v la ka kwagh u vough . E@@ p@@ af@@ era yange er msen sha gbashima ér kwagh u yange lu anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken K@@ olose sha ishi la a̱ za hemen u kôron ve ken ishima shi a̱ kuma ve kpaa , ve̱ de “ kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii . ” ( Ôr Pasalmi 6@@ 9 : 30 , 31 . ) ( 2 Peteru 3 : 9 ; 1 Yohane 4 : 10 ) Kpa zum u ishimawan i Aôndo la ia kure awashima u i̱ kera yô , una ta num sha mba ve eren asorabo sha apera la , una tim tar u ainge ne kera — 2 Peteru 3 : 7 . ( Mateu 9 : 36 ) Loho u ken Mkaanem ma Aôndo maa fatyô u lun ‘ iwanger i gbenda ve , ’ gadia Bibilo tsengaôron awashima u Aôndo sha kwagh u ken hemen , nahan vea fatyô u lun a ishimaverenkeghen sha kwagh u ken hemen . ( Aerenakaa 8 : 4 ; 9 : 31 ) Anyom nga ng@@ ur karen yô , tôv@@ ac@@ an man mbamtaver lu m@@ ough@@ on shi p@@ è@@ v@@ ér . Su@@ ur sha Yehova Er M@@ k@@ ur A Lu M@@ gb@@ ôghom Ne Er i pase ken Bibilo nahan , ka jighjigh u nan u Yobu tseegh Satan a h@@ on ga , kpa shi á h@@ una ka jighjigh u nan u ior mba ve civir Aôndo cica cii . Sha u yaren tom a “ mpase u kwaghfan man mimi ken atindi ” yô , se fatyô u zuan a ityesen kpishi i ia wase se u dondon kwaghwan u Paulu , u á we ér : “ Lu nen a ish@@ u@@ ghun ” la . — Mbaromanu 2 : 20 ; Mbakolose 3 : 15 . Lu a Gb@@ a@@ shima sha Tom u Pas@@ en Kwagh shi T@@ esen Ior La Doo u se ungwan imo i mba ve lu hemen se la sha ci u nyi ? I@@ can I@@ a B@@ ee S@@ ha@@ won Kpa ? Ka akaa a nyi agumaior a a er batisema aa tsua u va eren hem@@ ene ? “ Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ” ​ —⁠ R@@ O@@ M . Ity@@ ôkyaa igen i Yehova a we ishima a lu keghen zan zan yô , ka sha u ior ve zua a uma u tsôron yô . ( Aerenakaa 15 : 6 - 23 , 25 , 31 ; 16 : 4 , 5 ) Nahan kwagh ne va a bem man msaanyol . Kpa kwagh gba se a iyange , shi m@@ tse@@ e u i̱ la kpa ngu a doo se kpishi . Kwagh ne tese ér aluer i nzughul a vese shin i anger se sha ma gbenda , kpa se gba ungwan ato ts@@ ôô ? Yesu vande t@@ ôn@@ don zwa ér una lu a ve shi icighan jijingi kpa una wasen ve . ( Mat . U zamber a tsombor wou sha mimi wer u ya u anyi la una va a bem man mzough hen ya wou . ​ —⁠ Ôr 1 Peteru 3 : ​ 8 - 10 . Nahan Paulu kaa ken G@@ alatia 5 : 21 ér mba ve eren amba@@ akaa la cii “ vea ya dyako u tartor u Aôndo ga . ” ( Mateu 24 : 14 ) I@@ mba kwagh la i doo u gaa ? Yange i er un batisema sha mkohol u ityar ityar , u Mbashiada mba Yehova er hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u Y@@ an@@ ke@@ e S@@ ta@@ di@@ um hen ger@@ i u New Y@@ or@@ k , ken inyom i 19@@ 50 la . ( Mateu 5 : 5 ; Yohane 3 : 16 ; 1 Yohane 4 : 7 - 10 ) “ M@@ seer u tar@@ kuran kua bem vea lu a ik@@ ighir je ga , . . . [ ua ] lu taveraa sha iji@@ r@@ ôron i vough kua sha perapera . ” Paulu wa Timoteu kwagh ér : ‘ Ma or nana̱ de l@@ ahan we er u ngu wanye ga , kpa hingir mbananjighjigh ikyav sha kwaghôron man sha zende man sha dooshima man sha jighjigh u nan man mlu u wang kpaa . ( Mbaheberu 13 : 17 ) Ka sea kuran atindi a Aôndo sha akaa a se eren ior ve nengen ga la yô , i doo Yehova kpen kpen . Se mba been yô , i tindi se hen gar u N@@ ap@@ les , ken tar u I@@ tal@@ ia , vea or@@ m@@ ishen ugen , iti na ér C@@ ar@@ l R@@ id@@ ge@@ way , un vea kwase na , Jo@@ an@@ ne . OR@@ U@@ M@@ A@@ C@@ E V@@ A A@@ R SH@@ A I@@ A@@ V@@ EN I H@@ E Aluer ka imba mhen u se lu a mi la yô , se fatyô u eren nyi ? Í sha uhar la di ye ? Yehova yange tindi Kristu sha u a va na nagh ku p@@ aan uumace sha ikyev i isholibo la . ( Rom . ( Ôr 1 Timoteu 2 : 5 ; Mbaheberu 8 : 10 . ) Mbat@@ amen ka ve ver ishima ér mkaanem ve@@ m ka ma gbil@@ ini@@ gh ga nena ? Yuda tese se er se lu ken dooshima u Aôndo yô Yange ve ngohol se saan saan . ” Lu Un due a ve ken Igipiti yem a ve ken Tar u Ity@@ endezwa ye , shi lu Un kuran ve shi koson ve shi ve doo Un ishima shi ts@@ ahan ve sha dooshima kpaa ye . Sha kpôô yô , Yesu man mbahenen nav yange vea tema u yan kwagh shi man kwagh yô i saan ve iyol , hemban cii je yô shighe u ve lu vea azende a ve a mimi yô . Se yô , ka ityav mbi ken jijingi se lu nôngon ye . sha u@@ we , maa mbayev mbagenev va ka@@ sem ningir tser . A@@ tô@@ akaa nga atar á a ne ve kwagh ne a lu nahan yô . Mba ve me wain u umbur ku u Yesu la mba ken ‘ mzough a awambe a Kristu ’ nena ? Ka sha ci u kwagh u i nger ke ’ 2 Peteru 3 : 13 man Mpase 21 : 1 - 5 la . Shi nana̱ de henen ér ka u nana due ityough sha tom u nan lu eren la i hembe lun kwagh u vesen ga . Er ve lu mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo yô , mba a ishimaverenkeghen ér a nder ve shin ku vea yem sha , vea hingir ônov mba Aôndo mba ken jijingi kpôô kpôô , vea ‘ ya tor ’ a Yesu Kristu imôngo . — Ôr Mbaromanu 8 : 15 - 17 , 23 . Ka sha igbenda ihi@@ ar i nyi se fatyô u kaven ‘ kwagh@@ myer u T@@ ere ’ ? Er m lu karen ken i@@ ikp@@ ii i a@@ been la nahan je kpa , m ta ashe m nenge a iky@@ on i lun a u@@ im@@ on@@ don man nu@@ no@@ o sha mi . Ú fatyô u kporom hen Yehova nena ? 4 : 3 , 4 . ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ) G@@ ar u K@@ orinte la lu gar u jijingi u taregh kase un wa atô yô . ( Joh@@ n@@ n@@ y ) B@@ re@@ h@@ mer . Ior mbagenev kaa ér ka inja er Peteru lu or u kô@@ r@@ ough ishima shin eren kwagh v@@ a@@ an@@ aa shin tilen dông sha kwagh ga nahan . Ôr Mbaromanu 12 : 18 . N@@ aagh ku or nan sha ishima i nan man t@@ war u yaren yange lu m@@ ser@@ akaa u or nana tsua iyenge i kwagh u nan soo u nan naagh a mi la iyol i nan , kwagh ne kaha kposo a naagh ku môm - ken - u@@ pue ku yange i tese kwagh u or a er wang la . D@@ i er he ’ mbaapostoli kpa lu nahan , se kpa jijingi u Aôndo una fatyô u n@@ ú@@ m@@ ú@@ n tahav asev mbu ke ’ van@@ ger mb@@ ura shi hanma shighe una wasen se u eren akaa shi lamen iliam i i zough sha akaawan a ke ’ Bibilo yô . Er iy@@ uh@@ we i ken ishima i nom shin kwase ka i mgbegha nan u lumun ér ikyar u nan a hingir u orgen ga nahan , kape Aôndo kpa a lumun ér mba ve lu mba nav ve civir kwagh ugen ga je la . ” Ngeren mban tese er se seer lun a aeren ne ken uma wase yô . Er se vande nengen nahan , sha shighe u kwaghyan u bem ne , bredi la ka a tile sha ityough ki iyol i Kristu a ne naagh a mi la shi wain la di tile sha ityough ki awambe a na a á ne nagh a mi la . • Ka unô ve lu ‘ tahav mbu se lu mbu sha ikyev laa , ’ man doo u se nenge ve nena ? Yehova yange er akaa ahar sha kwagh ne . • Se dondo ikyav i Eli@@ h@@ u la sha u taver mba se civir Aôndo imôngo la asema nena ? A taver mo ishima ér mo m time sha atesen a Bibilo , nahan m mase tsuan a ishima yam , aluer ka u me dondo a shin me dondo ga kpaa . 14 : ​ 32 - 38 . Shighe kar yô , S@@ us@@ s@@ an kav ér ngô na lumun a ityesen i Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la , kpa mo yô , m lumun a i ga . Shi yange a gema kp@@ an a na ma aôndo yô , kp@@ an shon a hingir u lun sha tse@@ ene@@ ke na . ” Er Tom sha u T@@ aver Mbagenev Yehova kaa ér Yobu a er msen sha ci ve . Kpa ashighe agen loho u dedoo yange u er kwagh la . N@@ aan Yehova N@@ agh a Ishima i M@@ ôm , 1 / 15 A kende a pine ve kpôô ér ve̱ pase asema a ve sha kwagh la . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , zan zan shighe u i va tim Yerusalem sha kwa har , ken inyom i 70 la . Gbenda u yange gba u kwaghôron u profeti u hiihii la una kure sha mi la lu “ kwagh@@ myer u . . . lu ken i@@ u@@ v hii sha ashighe a tsuaa la je zan zan ” yô . Ken inyom i 200@@ 3 la , i mough a mo man kwase wam J@@ en@@ n@@ y ape se lu eren tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Kwagh@@ geman ken bran@@ ci u F@@ ij@@ i la , i va a vese ken P@@ atter@@ son , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ér se va er tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha Tom u Kwagh@@ geman . H@@ enen kwagh ka kom uwer môm yô maa a de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov kua ta@@ av kpaa . Yange fa ér Or@@ gban na fa hanma mhen na man kwaghôron na cii . Kpa Bibilo gema kaa ér : “ Gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe la . ” T@@ e@@ ma lam vea tsombor wou sha kwagh ne sha gbashima . Sha nahan yô , ka hange hange u se tôv sha kwagh ne tsembelee shi se wa iyol se keghen a kegh sha kwagh u una va due ab@@ ur@@ ab@@ ur la . Shighe u yange m za nyôr ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or la , tom u pasen kwagh la hii a hii di tsô . V@@ a , va ungwa kwaghôron u ken Bibilo u á lu nan sha ajiir kposo kposo tar sha won cii ne sha er u zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban yô . I@@ p@@ aan ka kwagh u i ki@@ mbi sha ityough ki or sha u yiman nan ken iky@@ ang@@ enev mbi nan lu ker la yô . Nahan ka hange hange u se suur sha Yehova man sha mkaanem nam a ishima yase cii ! — Mbaheberu 4 : 12 . Paulu yange ta Timoteu icin sha kwagh u “ u@@ kwagh@@ hi@@ r ” ér nyi , man alaghga Paulu lu a nyi ken ishima ? Yange M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti wa ishima a i@@ wan i gban man s@@ ende@@ ty@@ o man ah@@ enge a van T@@ i@@ ônnongo yange ngohol anmgbian ne shighe u za c@@ in hide la nena ? 12 : 22 , 28 . Mbakristu mba ken gar u Hi@@ er@@ ap@@ oli mbara lu hen atô u ior mba ve civir in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u i yilan ér C@@ y@@ be@@ le la . Mbakristu mba ken La@@ od@@ ish@@ ia di lu ior mba soon u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav wa ve atô ye . Hen shighe la , m y@@ ese ônov asev mba nomso uhar shi m wase tiônnongo u hen ijiir yase la tom zan zan anyom 20 . A@@ I@@ P@@ OR 1 - 7 , 20@@ 13 Kwagh a tser mba ve eren h@@ ua sha mtsera u keren la man mba i@@ pi@@ la i doo ve ishima la man mba@@ dy@@ ar@@ ev kua mbacivir ak@@ ombo cii . Anmgbian u kwase ugen ken tar u Philipp@@ ines di mba yer un ér A@@ my . Yange lu eren tom pania shighe u zu@@ lum u been kô@@ le@@ eji la . U er kwagh sha mimi shighe u ú lu keren tom la kpa ? * Iyoukura zer tilen kura sha mimi , i̱ kura aka@@ aeren a tar ne man ikyav i profeti i̱ akaa ne á tesen la kuma hegen anyom 1@@ 20 . Aluer u hen u eren kwagh u hange hange ne yô , u fatyô u yan ikyar a Yehova . Se fatyô u yaren tom a kwaghwan ne sha kwagh eren wase a mba ve lu ken tiônnongo u Kristu ga la kpaa . Er m hingir u fan kwagh u The@@ o@@ do@@ to@@ s lu eren la yô kpiligh mo iyol tsung . ( Mateu 5 : 3 ) Ka se kwagh u civirigh kpishi u wasen amba la sha er vea zua a msaanyol u Yesu a t@@ ende zwa a mi la ! Yange mbah@@ endan a Kwagh u Kristu je kpa lumun ér mkaanem ma Aôndo wa am@@ ise ken Tar u Roma jimin cii . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Er Mbashiada mba Yehova ka vea timen ken Bibilo shi vea z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu shi vea eren msen hen Aôndo hanma shighe yô , dooshima ngu a hingir ve kwagh u sha gba@@ aôndo shin er ve lu ken tar u ‘ dooshima u mbagenev kpishi a nd@@ ôh@@ ôr ne nahan kpaa . ’ — Mateu 24 : 12 . 7 : 14 ) Kpa hegen yô , er se fe mbamtaver mba ken ayange a masejime ne nahan , kwagh ne a bende a gbenda u se henen sha kwagh u iv@@ es@@ egh man mar ken ayange a masejime ne . I@@ can i iny@@ ar i ze Mbakristu kpishi iyol tsung . Nahan kpa , akaa a ior ve ôr kposo kposo imba er Aôndo ngu uwegh sha ican i yan shin ngu a tahav mbu yangen ican ga shin ican ka kwagh u kpôô kpôô ga la cii na mba ve lu yan ican la m@@ sur@@ shima kpuaa tsô . Apostoli Paulu yange tôô mfe ma@@ gh sha dooshima sha inja vough . T@@ O@@ M U S@@ Ô@@ R@@ O@@ N AT@@ Ô@@ Ô@@ N@@ AN@@ O@@ NG@@ O Kwagh lu nahan sha ci u i nahan un tar ér ngu civir Aôndo yum . 13 : 42 ) Inja na yô , a tim i kera vindi vindi . Nahan yô , ats@@ am a M@@ us@@ s@@ org@@ s@@ k@@ y yange dugh ne tese ér ior i Rus@@ sia yange ve fa iti i Aôndo i i yer ér Yehova la cii man mhii u derianyom u sha iky@@ undu la ye . ( Pasalmi 37 : 11 ) De se tôv nen ase m@@ seer u mkaanem ma Aôndo u sha ayange a ainge ne . Peteru je yô ny@@ iman Yesu ac@@ in atar je . ( Gen . 1 : 11 , 20 - 25 ) Sha nahan yô , se fatyô u nengen a akav kpishi sha m@@ we u aka@@ au@@ ma a we kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh shi a doo ashe la , kua gbenda u i er a la cii tese ér i gba a sha h@@ we u hemban cii . D@@ ugh m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la kera yô , ka dooshima ugen u nyi ngu a mgbegha se u pasen ior kwagh kpoghuloo ? Kwagh ne kpiligh mo iyol kpishi ! M@@ lu ve hen tiônnongo ka a na tiônnongo u ve lu her la a seer taver . Bibilo man yi@@ ase i uumace tese ér hii shighe u Adam er isholibo la je , iy@@ ugh i Aôndo ngi sha uumace zan zan nyian . Í va tôô un i kar a mi sha . M@@ ik@@ al , kwa@@ se@@ ya u Davidi yô ember a ve imôngo ga . Ken masejime yô , Con@@ ro@@ w vea kwase na man ônov vev mbau@@ har mbara cii za M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , shi i tindi ve u za eren tom u m@@ ishen ken tar u Per@@ u . W@@ ea lu a mbayev yô , u ngu wasen ve u suur sha Yehova u a lu Or@@ yiman ve la kpa ? Icighan jijingi ka a ume atam ken a vese a ka a wase se u veren Yehova sha ishigh y@@ ase@@ gh gbem yô . Ior ka ve lu a jighjigh u nan môm zum u ve tem ve hen sha akaa vighe vighe , ve fe á shi ve k@@ ur zwa môm ér kwagh ngu nahan yô . 7 , 8 . ( c ) Ka tom u nyi se hembe lun a mini ? Nenge imba er Yehova yange za iti sha u hiden a as@@ ande a mbananjighjigh la sha wono ! I@@ jiir ne yange lu ihy@@ ongo i vesen i mba@@ z@@ ende@@ v p@@ eren her yô . Ú l@@ aha fan ityôkyaa i i ne ve kwagh a lu nahan ase ga je . Mba ve lu ikyua a Yehova yô , mba zough a iveren igen kpaa — ka mk@@ or Na je la . Kanyi inja Mbakristu kpishi mba sha derianyom u hiihii mbara yange ve lu a mini ? Ka u a pase loho u dedoo ne hen “ akuraior cii , ” a m@@ s@@ ange shio keng . — Marku 13 : 10 . Nahan i gba u una lam a ve sha ase@@ mber a taver ga sha u timen ken Bibilo a ve . — 1 Kor . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Nahan er i lu u Mbakristu vea fatyô u palegh jijingi u bo u taregh ne ele@@ gh ele@@ gh ga yô , gba u vea hendan a mi . Aluer mhen la yange una va ve ken ishima je kpa , ve de ér a tu@@ le ve ga , ve tile sha mimi her . Utor mba tar ne k@@ an@@ shio u been a ityav man ifer man iji@@ r@@ ôron i sha mimi ga man angev kpaa . — Ôr Or@@ pasenkwagh 7 : 29 ; 8 : 9 ; Mbaromanu 9 : 17 . Sha mnenge u or yô , lu inja er Mose lu sha ian i dedoo kpishi ken tar u Igipiti nahan . ( Habak@@ u 2 : 20 ) Pro@@ feti la yange lu a tempel u ke ’ Yerusalem la ke ’ ishima je ka u kper@@ an ga . Hanma shighe yô , i v@@ ô@@ rom iyol kpishi , m fatyô u veren ishima sha kwaghhenen la ga ; ashighe kpishi a henen kwagh a mo yô m yaven a y@@ av . K@@ era lu kwase u hanma shighe yange se zer nôngon num shi z@@ ôh@@ ôn zwa kp@@ ii la ga . M@@ I@@ M@@ I je , Yesu Kristu lu Or@@ tesen U@@ hemban . Yange u civir Yehova , kpa hegen u de@@ e ? W@@ ea lu wanye shin org@@ anden kpa , u fatyô u nyôron iyol ken tom u pania , nahan pasen mbagenev ityôkyaa i iember you . Yange time sha akaa a Yehova er sha ci u ih@@ ye@@ mban iti na la . • Doo u se dondo mnenge u ikpelaior ga sha ci u nyi ? Ka sea ‘ er mbagenev tom ’ nahan ka an man an ka nan zua a i@@ veren@@ e ? “ Er@@ doo ” u Aôndo “ doo , hemba uma , ” sha ci u a erdoo na shio yô , uma ngu a inja ga . [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh u sha peeji 19 la ] Or@@ gen , mba yer un ér Mar@@ i@@ o , ngu a ônov uhar . Un kpa a ôr kwagh a kaa ér : “ Tese ônov ou dooshima kpishi ; ôron ve takerada . ” Kwagh u sha utar yô , shighe u ican i tser se man i lu karen jighjigh u nan wase yô , Aôndo una wase se se hemba imeen la er yange wase Yobu nahan . Yange una hen nahan je kpa , mhen la lu u sh@@ am@@ ii ? ( b ) Ka mhen u nyi we u kar u nenge a doo u se er tom a mi shighe u se lu lamen a or sha kwagh u yemen sha laa ? Mbagenev je yô ka ve ker gbenda u p@@ aven ivaa ve la . Ka ve hii u soon kwagh u kwase shin nomso@@ or ugen . Ny@@ ityô kwagh i or soo u eren cii , a lu i dedoo shin i bo kpaa , saa nana ver ishima sha mi . M za yam mat@@ o u ken tar u ken won , u taver ishe kpishi er inyaregh ki maan ya jimin cii nahan . Se mba nengen a ufoto mba ji@@ mba@@ gh hanma iyange . A kaa wener , “ Mayange ga cii . Eli@@ es@@ er er msen ér kwase u una tsua sha ci u Is@@ ak@@ a yô , i lu u una sôn nan mngerem ve nana kaa ér : “ Me na ur@@ ak@@ u@@ mi ou kpaa , ve̱ ma ” la . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M man ka ma mimi kpen kpen ! Yehova tesen se gbenda u uma u hemban doon cii . — Ôr Pasalmi 7@@ 3 : 27 , 28 ; Yakobu 4 : 4 , 8 . Shighe kar yô , Ifa mar wan u sha uhar , kpa kera ôr i@@ mba@@ kwagh ne sha wan na u sha uhar ne ga . Heela tseegh ga , shi se hen kwagh u ior mba se z@@ ou a ve shighe u se lu pasen kwagh la man mtsera u vea ungwa loho wase ve vea zua a mi la yô . Kwagh u vesen u i doo u se er yô , ka u se lu jighjigh . Bibilo yange se i@@ ember@@ yolough ga , shi i tese ér i@@ ember@@ yolough i eren ka ashe a ti@@ mb@@ ir kpaa ga . ( Mateu 16 : 28 ) Yohane lu uma zan zan Yesu kaa van , sha ci u í va na un mpase u sha mnenge u Yesu lu van ken tahav mbu Tartor la . ( Mbagalatia 6 : 7 - 9 ) Aluer sar se u kporom hen Yehova yô , a gba u se ny@@ agh nyityô kwagh i vihin Yehova ishima cii . — Pasalmi 9@@ 7 : 10 . Yange ve vande gb@@ eren Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la been , shi ve samber a u@@ kô@@ pi mba Ruamabera shon udubu imôngo kpaa . Sha nahan yô , A@@ bel lu a atô@@ akyaa a nan jighjigh a ityendezwa i Aôndo er sha kwagh u “ vor , ” u iyange igen yô , ua sôr kwagh u yange vihi ken sule u E@@ den la . — Genese 3 : 15 - 19 . 27 : 5@@ 7 - 60 . Sha nahan yô , zum u kwagh a gbe se u̱ i̱ sue se yô , doo u̱ ôron ve sha er vea fa yô . ( Yobu 1 : 5 ; 29 : ​ 7 - 17 , 21 - 25 ) Kpa sha shighe ugen la , Yobu hingir ic@@ an@@ or man ônov nav kpe cica cii , shi gba ic@@ ôron u@@ ange kpaa . We u nenge kwagh u tsuan akaa a u soo u eren la nena ? Kanyi mzough i̱ lu her atô u iwanger man mimi u a dugh he ’ Yehova la kua m@@ ze u se zan mbamkombo mba Mbakristu la ? Or@@ t@@ yom yange kaa a Maria ér : “ Icighan Jijingi Una sen sha a we . . . Un u á mar Un la á yilan Un er Ici@@ ghan@@ wan u Aôndo . ” 6 : 8 , 9 , 14 - 16 ) Yange i gba t@@ so ne sha gbenda u una war uma u ior man an@@ ny@@ am@@ ev cii yô . T@@ ica u An@@ dre@@ y been kwagh tesen yô maa An@@ dre@@ y na un kô@@ pi u takerada u i yer ér The Gre@@ at@@ est Man Who E@@ ver Li@@ ved la . * Doo un je zua ga . ; S@@ tain@@ t@@ on , B . D@@ i vough er se hemba nengen Yon@@ a man Peteru sha gbenda u dedoo er alaghga se van@@ den nengen ve la nahan , kape se sôr asema a ase sha er se nengen anmgbianev asev mba nomso man mbak@@ asev mba ken jijingi mba se lu a ve ainge sha gbenda u dedoo je ne . U F@@ atyô u L@@ un Uma G@@ bem Sha W@@ on Mayange je , se hen nen ser doo u se dugh “ ani@@ v@@ ur@@ kon ” u a lu ken ishe i anmgbian wase ser se mba wasen nan zum u “ g@@ ung@@ ur@@ kon ” u sha injakwagh u yange se u nengen kera kuren kwagh vough ga . Sha kpôô yô , ma a kera lu or u eren a ior dedoo ga , kpa ma a lu ic@@ ôr or u mb@@ i@@ en ior ! Shighe u i mar@@ em ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika ken inyom i 19@@ 28 la , i wa tindi ér kwagh a de zough i@@ or@@ il a ab@@ uter ga . ( Yohane 8 : 44 ; Mpase 12 : 9 ) Awa@@ shima na u sha h@@ ua u soo wener una hingir or@@ hemen tar vough er Yehova a lu hemen tar sha inja nahan la due ken igbar shighe u i gba Ifa ica lu a gba ga la . Nahan kpa , gba u se ver ishima se dondo imba ieren i wan ayol a ase sha ikyev i Aôndo er i tese ken msen na ne nahan . Ka iyenge iny@@ ar i se ne la í tese ér se mba a iwuese hen Yehova ga . Sha kpôô yô , akaa lu kpishi a vea tese iwuese sha mi yô . Nahan kpa sha mimi yô , ka i lu kwagh u a dugh ken tahav mbu Yehova je a lu b@@ enden a we ye . Kpa shighe karen yô , jighjigh u nan wase la p@@ ande shi dooshima wase kpa nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ôô ? I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN : I@@ ER@@ EN I N@@ Y@@ AG@@ H@@ EN MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V L@@ A I@@ A B@@ E@@ E H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E@@ E ? Ka kwagh u dooshima man m@@ saan@@ yol@@ o ? Shin ashighe kpishi ka wea zua a or hen gbenda je kpa , u ny@@ ima ishigh sha shin u su@@ gh nan tsô kpaa ga ? A umbur mba ve lu Mbakristu a na imôngo la ér , mban@@ ah@@ an@@ tar mbara lu ôron akaa la sha m@@ lan . Yehova tese pa@@ ase pa@@ ase wener un ngu a ior nav . Shi se mba a ityakerada i pasen Bibilo , i i lu a mkaanem ma taver vangertiôr u se lu a mi ken Yehova la . Kpa kwagh ne gban k@@ an di kwagh u mba@@ yi@@ ase tsô ga . Aluer nan za iy@@ ou@@ ci kpa a wase nan . Sha iyange i No@@ ve@@ mba 5 , 2@@ 000 la , K@@ sen@@ iya er batisema . Ú er kwagh er I@@ so@@ u nahan , u kaa wer , nam fese j@@ ee ? Nahan kpa , aluer se soo u lun wang sha ishigh ki Aôndo her yô , gba u se za hemen u lun a imoshima i dedoo . Ka akaa a nyi agumaior a cian Aôndo la aa fatyô u henen ken kwagh u se tim sha mi nee ? M@@ civir u Mimi Ve a Ior ken M@@ zough Nen@@ a ? Mba ve ze kwaghaôndo môm je kpa ashighe kpishi ka ve lu zwa môm sha kwagh u Ruamabera a tese jim jim la ga . Aluer ka u amba@@ akaa ne aa za hemen her — e̱r á du@@ mbur hegen nahan ne yô — ij@@ ung@@ wen ia lu a vese ityô kua m@@ liam kp@@ ì@@ í . Aluer imeen va sha a we ab@@ u yô , u er nena ? Iyange i á va a m@@ lu@@ a@@ inja u naagh ku Yesu ku ip@@ aan kura sha uumace mba ungwan tindi mbara vindi vindi la i̱ sar se je zua ga ! — Mpase 21 : 3 , 4 . I wa ats@@ am a he la i ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v sha a tsembelee . A@@ tô@@ akyaa a dedoo nga , a a ne ve bem a lu hen atô wase yô . 17 Se Er Tom u Pas@@ en Kwagh Hanma Shighe la Anyom 50 , Iky@@ ua a I@@ jiir i He@@ mban N@@ d@@ ôh@@ ôr sha Tar Cii , i I Y@@ er É@@ r Ar@@ c@@ tic C@@ ir@@ c@@ le La Er ior kpishi ve hembe soon u za ôron akaa sha In@@ tan@@ et yô , se hide se sôr ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g la sha gbenda u ia hemba doon ior shi ia hemba lun ve ican ga u keren akaa her yô . Nahan a taver Mbakristu asema wener : “ Lu nen mbak@@ aven mo er mo kpaa , m kaven Kristu nahan . ” Mba Aôndo a doo ve ishima kua or@@ wan@@ ndor a ve yô , ve kav er ityôkyaa i môm kpa i lu i or a ii ve nana lu a ish@@ ô iyol ga yô . — M@@ ar . 12 : 28 - 31 . Or la yange lu Yohane u Eren B@@ atisema , wan u Se@@ kar@@ ia , Or@@ yuda u lu pristi la , man kwase na Eli@@ sa@@ bet@@ u . Nahan kpa , doo u se fa ser Satan ngu a a@@ yom agen kpaa , ngu me@@ en ior ér ve hen ér ve doo Yehova Aôndo ishima ga . ( Daniel 1 : 17 ) Aôndo u mimi tindi ort@@ yom na va war S@@ ha@@ der@@ aki man Me@@ sh@@ aki man A@@ be@@ di - ne@@ go ken at@@ se a usu u ye@@ ghen la . Ka nyi man nyi nahan m er sha u tesen kwase wam shin nom@@ om mer zan zan hegen kpa ngu ijende yam i ishima ishima ? ’ Doo u a wase ve vea fa er i doo u vea bu@@ ghun ior mbagenev h@@ unda shi vea eren a mbag@@ anden man mbau@@ angev kundu kundu yô , shi vea wasen mbagenev u tôôn ikyav mbi y@@ uh@@ wan kpaa yô . Saan mo iyol u nengen er hegen m lu eren kwagh u injaa tsung a agee am man shighe wam nahan . ” Er se lu ônov vev yô , se kpa se mba a ian i tsuan kwagh u se soo u eren yô . An@@ ti@@ or u nan we mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior kwagh ken Bibilo cii kpa , aluer ve dondo kwaghwan la yô , a saan ve iyol hegen man ken hemen kpaa . — Heb . ( E@@ s@@ era 1 : 1 - 4 ) Mbat@@ im@@ en sha akaa mba ken derianyom u sha pu@@ e@@ ta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in kpishi kaa ér tindi u Shi@@ ru@@ shi wa ér mba@@ kwa@@ re@@ v ve hide ken ityar ve , i nger ken Bibilo la ka kwagh u mimi ga . Shi A kaa er : N@@ ger , gadia akaaôron ne ka a jighjigh man ka a mimi kpaa . ” ( Daniel , ityough 5 ) Man gema apostoli Yohane u be@@ e@@ yol la di ye ? Yesu yange fa er i doo u se ungwan mbahemenev sha inja yô . Nahan kpa , iyev i or@@ on ia va a ishim@@ avi@@ h@@ in shi ia na any@@ iman la aa seer a seer . Mbaefese mban yange ve “ kar ” ior mban ve nenge yô , ve lu mbaapostoli mba@@ aiev jighilii . ( Mpa . Ve tile “ sha ishigh ki ik@@ ôn@@ ough ki Aôndo . . . , ve lu eren Un tom ken tempel Na tugh man te@@ tan kpaa . ” Kwagh ne na yô , m ngô@@ ôr tôôn ishima sha mbamhen mba b@@ ov kera ga . ” Sha kpôô yô , mbatamen yina . Shi i ta icin ken Mbaromanu 12 : 19 ér : “ De or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , . . . gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” Kpa us@@ aa mban cii môm tsô kpa na un u undun tom na ga . M@@ fe u ior mba Aôndo ve lu zuan a mi mgbegh@@ aa sha kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav ne na yô ve kaha kposo a u@@ kwaghaôndo mba Zege@@ bab@@ ilon mba ve lu ken m@@ tsu@@ m la . In@@ yom i i kar la iorov 14@@ ,@@ 0@@ 8@@ 8@@ ,@@ 7@@ 5@@ 1 za iniongo i umbur ku u Yesu la . ( Yesaia 60 : 15 ) Cii man mkur u ityav mbi tar cii mbi hiihii mb@@ ira mbi kure yô , “ Iserael u Aôndo ” nyôr ken i@@ aven i or kera kar hen ve ga yô . Ken masejime yô Aôndo va kure ityendezwa na igen i̱ á er a Aberaham ér una na un wan la , nahan i mar Is@@ ak@@ a . S@@ aa se kpa se wa ago iyol di er H@@ es@@ e@@ k@@ ia nahan , se suur sha Yehova se t@@ enger mayange ga ve se tese ser se wa iyol se kegh a kegh nyityô kwagh i alaghga ia er cii ye . Nahan a kaa ér : “ Nenge sha wono , ka Aôndo u i s@@ ar@@ em kpishi u fan un hii iyev av je ne ! ” Davidi tindi ve sha shighe u dedoo . Doo u se eren msen shi se henen Mkaanem ma Aôndo shi se gbidyen kwar sha ma , shi se pasen mbagenev loho u dedoo u Tartor kpaa . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 15 ; 2 Peteru 3 : 1 ) Er i gbe je tsô u@@ a@@ ah@@ e mba ken jijingi nd@@ era lun kpishi mba yange ma i fatyô u palegh , nahan waren atsan kpishi ‘ luun er ior yange vea lu a i@@ mba@@ shima i cian Aôndo wan atindi na cii ik@@ o yô . ’ Sha mimi yô , ka mhen man alegh a iyolough a injaa a i gbe uumace a mi la a wasen ve u eren akaa ye . Davidi hemba ityav ac@@ in imôngo , kwagh ne doo kasev Iserael tsô ve dugh icam ér : “ Saulu wua udubu udubu ; Davidi yô , wua udubu pue pue . ” Nenge ase er h@@ ua u A@@ k@@ an la yange vese fele fele yô . 13 : 18 , 19 ; Y@@ ak . Nahan yô , ikyav tese ér iyua i lamen ijô i̱ yange i na mbahenen mba Yesu ne lu sha ci u ityôkyaa igen kpaa . Ka asorabo a nyi Davidi soo u lun a ibo sha mi ga ? Paulu nger ér : “ Kwagh u i fetyô u fan sha kwagh u Aôndo la i pase ve , ve fa un . . . . U fatyô u tesen ma ityendezwa i Yehova i á k@@ ur shami sha shighe u a ver la vough ga yôô ? Mose ôron kwagh a ort@@ yom u Aôndo , shi Yehova naan un mkaanem nam sha ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh i ng@@ u@@ la kpaa . ( Mbaromanu 12 : 1 ) Aluer se mba ôron Mkaanem ma Aôndo hanma shighe shi se mba timen sha ma shi eren sha kwagh u se lu henen la yô , ma a tsaase ‘ mkav wase u ken ishima ’ nahan a ‘ ho@@ gh@@ or se u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ’ ( Mbaheberu 9 : 1 – 10 ) U tesen ikyav yô , kwagh@@ hum@@ an@@ doon u i nan@@ den pe@@ pe man ai@@ k@@ ighe ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u ken tempel sha at@@ se a nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon la tile sha ityough ki nyi ? Nahan de se time nen sha mbampin un@@ yi@@ in . D@@ i er yange i ver mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on sha mnenge u Aôndo ken derianyom u hiihii la nahan , kape ainge kpa i lu vough je la . 1 , 2 . ( a ) Ka nyi se er ve se zua a m@@ yo@@ mo ? Aluer taver we u pasen Yehova kwagh u a lu zan we iyol je kpa , fa wer á fa kwagh u ú soo u ôron un la . Tartor ne ka gomoti jim jim , u una va a mbam@@ gem shin tar ne kpôô kpôô , er u@@ profeti yange ve tsen@@ ga ôron nahan . — Yesaia 9 : 6 , 7 ; Daniel 2 : 44 . ( Luka 6 : 13 ; 10 : 1 ) Yange tsaase ve ér ve za pase mbagenev kwagh . Mbai@@ v yange ve cian m@@ tsaha u Mbaromanu a na ve la , nahan ve fa lun sha igbenda ken Tartor la ga . ( Mateu 24 : 14 ) Sha kpôô yô , lu u tom u ‘ pasen mimi ’ u Yesu hii u ken tar u Iserael la ua za hemen , ua tser tar jimin cii . Paulu wa Mbakristu kwagh sha inja nahan ér , “ taver nen mba ve yen ishima la asema . ” P@@ ase er i lu eren tom u pasen kwagh u Tartor hegen kpoghuloo la . E@@ p@@ af@@ era yange fa mlu ve . ( Mbafilipi 4 : 5 ; N@@ W ) Vea nenge ér jighjigh u nan wou taver sha hanma gbenda cii . Hen u K@@ ighir Ishima You Sha nahan yô , Mbashiada mba Yehova tsua mkaanem ma doon man ér ma lu ivur ve i sha inyom i ken inyom i 200@@ 6 . I@@ K@@ y@@ av tese ér mbahenen mba Yesu yange ve na hanma kwagh u ve fetyô cii . Er Mose wua O@@ ri@@ gipiti u nenge un lu gbidyen Or@@ he@@ beru ugen la yô , hingir kpee u una yevese a undu tar u Igipiti a yem sh@@ ir ken tar u M@@ i@@ di@@ an . — Ekesodu 1 : 15 , 16 ; 2 : 1 - 15 ; Mbaheberu 11 : 24 , 25 . Nahan cii kpa , shighe kar yô , a nger kwagh na iyol na a kaa ér : “ Gadia ne ungwa kwagh u zende wam u tsuaa u sha kwagh u Mbayuda la , er m lu tôvon nongo u Kristu u Aôndo a ican ng@@ egh , m nôngo u timin u kera je ” yô . Kwagh ne ka dyako u mbayev mba TER kua perapera ve u a dugh her a Mo je ne , kape TER A kaa la . ” ( Yes . J@@ on : Doo yum . Kwaghôron u profeti u i nger ken M@@ ika 3 : 12 la kure nena , man doo u kwagh ne una bende a vese nena ? Aluer se fa ats@@ am ne agen ga yô , er nan se karen iyol u wan a shighe u se nyer M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe la ga ? A sar ú u fan ape ajiir ne yange lu shi fan er ajiir ne a gbe ica a agen la ga he ? NG@@ ER@@ EN U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H U U@@ M@@ A U OR M@@ ig@@ uel yange nôngo kpoghuloo i ôr or u wua wan u wan na la ijir shi i wu@@ he un . Yesu kaa a ve kua se cii , ér : I@@ ti i Aôndo , i i nger i sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa any@@ iin a ken Z@@ wa Heberu , i yer ér T@@ e@@ tr@@ ag@@ r@@ am@@ mat@@ on , ve ka i hide i nger i ér Y@@ H@@ W@@ H shin ( J@@ H@@ V@@ H ) la , yange i ngeren i sha iny@@ ar man sha kpe@@ kpe@@ you ken ishi , man ken ityakerada kpishi man ken mbam@@ gem mba Bibilo kpishi , kua ken u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o man Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti je kpaa . 4 , 5 . ( a ) Se tese jighilii ser Yehova doo se ishima nena ? ( 3 Yohane 4 ) Jighjigh u nan u “ mbayev ” mba Yohane la — alaghga lu mba yange tese ve mimi la — lu kwagh u van un a iember kpen kpen . Ishim@@ a@@ verenkeghen i Mar@@ i@@ o lu a mi sha kwagh u Tartor la kpa yange i seer taver un ishima . Ikyav i tesen yô , ior mba hen tsombor u Yosev kua shi mbacivir Yehova mbagenev lu han@@ a hen shighe la ? ) Shi u fatyô u k@@ enden isharen i or@@ ngohol ityesen la sha u pasen nan kwagh u nana er la , kua atô@@ akyaa a a ne ve u soo wer nana er kwagh shon la kpaa . Shin er Mbaiserael mba ve due ken Igipiti la na Yehova jighjigh ga nahan kpa , a gema awashima na sha kwagh u ikyurior la ga . Se kaa ser hanma wase nan ngu a imoshima i nan , nahan gba u nana de ér i hemen nan u tsuan kwagh u i doo u nana er la , kua mba nan soo u eren vea ve la . ” — Ôr Mbaromanu 14 : 2 - 4 . Hegen yô , m zua a mimi ve , saan mo iyol tsung je ! Sha mimi yô , kape ior kpishi sha tar cii vea ungwa loho u Tartor ken zwa ve ve vea kegh ato tsembelee je la . ( Mpa . 20 : ​ 1 - 3 ) Hemen u Yesu u sha Anyom D@@ u@@ bu la ua been yô , a “ sa@@ gh Satan ken ga@@ adi na kera ” sha an@@ shighe kpuaa , sha u a tsu@@ gh uumace sha kwa u masetyô . U M@@ aan T@@ so@@ mbor U Ken Jijingi Ú T@@ aver Mba@@ civir Aôndo mban vea “ ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , [ vea ] ku@@ ngu ve . ” — Mpa . Aluer noov mba timen sha igbenda kposo kposo i Yesu eren kwagh a mbahenen nav la yô , vea zua a akaa kpishi a aa tese ve er vea eren a kasev vev yô . — Yohane 18 : 1 - 9 ; Marku 14 : 34 - 37 , 41 . T@@ ahav mbu he ’ I@@ p@@ aven A pase er Mbayuda yange ve kav ivur ne tsembelee ga yô . A nger ér : “ Er Mose due ken deser@@ ti nahan , kape lu u Mesiya kpa una due ken Roma je la . ” Sha ashe a ior yô , Mose yange yina sha F@@ ar@@ a@@ o ica je . Man hide sha tar cii je yô , mbamzeyol ngee gande orumace u̱ sôron ve cii — shin vea lu a mnenge u vough nan nan je kpaa ! U Na M@@ lumun W@@ er Ny@@ i ? Mba@@ z@@ ende@@ v vea fatyô u zan hen ajiir a kwaghaôndo agen sha ci u i kaa a ve ér vea za yô , vea zua a iveren her . “ TER Una sue nan sha ga@@ mbe u nan u u@@ ange . ” — P@@ S . Shi dooshima na la due tseer tseer ken gbenda u a yaren tom a aeren a na agen la cii . De se time sha mkaanem ma profeti Yeremia , ma i nger ken U@@ k@@ we@@ legh 3 : 20 , 21 la . — Ôr . Gba u se tsu@@ gh ayol a ase ga , shi se fa mba@@ awashima asev . Aluer ior kegh ato a@@ vese shin ve kegh ga kpa , ve lan kwagh u se lu eren ga , nahan yô se mba wasen u kuren kwaghôron u profeti u Yesu ne . * Kwagh u ú hen la una wase u u̱ eren kwagh u una na a saan Yehova Aôndo iyol yô . — Anzaakaa 27 : 11 . Lu ior mba yange vea soo kpa ma ve er kasev ma ve mar ônov yô , kpa ve kôr ayol a ve tsaha , nahan ve za hemen u lun kwa@@ v “ sha ci u tartor u Sha . ” Aluer se zer henen sha mbamlu asev mba se lu a tahav mbu geman ve ga la yô , iyol ia kpe se . Ken hanma ikyav i i tese heen ne cii , ka kwagh môm tseegh a lu shami ye . Ken ngeren ne , se hen er se za hemen u civir Yehova a af@@ an@@ yô a v@@ aan shio , er Apostoli Paulu nahan yô . The S@@ tar , Jo@@ han@@ n@@ es@@ bur@@ g , S.@@ A . ( Mateu 25 : 14 , 15 ; Marku 12 : 41 - 44 ) Kwagh u yange ôr var var yô , lu m@@ til u tilen sha mimi la . Mba yange i sember eren ve batisema shi i shighe ve mkurem la kpa hingir wanakiriki ne , shi ve za hemen u ngohol ityesen hen mbagenev mba ve lu mbatamen ken tiônnongo di er Ruamabera a tese nahan la , shin er lu ve mban ve hii henen kwagh a ve ga nahan kpaa . Ka aan a nyi a lu bu@@ ghun ken iti@@ ar kpishi ? Nahan kpa , lu hanma shighe cii i nengen ikyav i í gber or iyol ér ka kwagh u kunya ga . Nahan kpa , doo u ú ver ishima sha er u tsua shighe u vough , u lamen sha zayol wou la yô . A@@ dooga anmgbian u kwase la hingir u nan or la jighjigh , je yô , ngu a pase un mbamzeyol nav mba ken ivese kpaa . Ikyav igen yô , anmgbian u nomso kôr ijende vea kwase ugen hen iji@@ ir@@ tom na . Kpa ior mbagen na jighjigh ér L@@ em@@ uel ka iti i Solomon igen . Er nan ve yange gba den aie u Diabolo er la tsô ga ? S@@ E C@@ I@@ I ashighe agen ka i v@@ ôr se iyol . 20 : 11 . Yehova kegh iyol u nan ior ‘ ishima i fan ’ un yô . 3 :⁠ 9 ) Kpa gema civir Yehova sha zwa na ! Heela tseegh ga , m - er u í er se sha gbenda u ci@@ er@@ yol man u kpilighyol la kpa tese dooshima u Aôndo . Aluer mbamaren mba eren tom u Yehova a ne ve hen tsombor la yô , ka nyi ia due k@@ ere ? ( Luka 4 : 43 ) Tom ne lu Yesu kwagh u hemban cii ken atô u anyom atar man ti@@ ôn , a a lu uma shin tar la . Ka a va sha kwagh u se va pase Aôndo kwagh wase la yô , Aôndo ka a umbur er se kpa se zu@@ ngu mbagenev mhôônom yô , nahan un kpa a de se kwaghbo wase sha ci u nagh ku ip@@ aa ku Wan na la . ( Rom . Davidi nger ken pasalmi na ugen ér : “ Er TER A lu Sha , nahan kpaa , we mbah@@ id@@ en ayol ijime ik@@ o , kpa mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol yô , fe ve ken ica je . ” ; R@@ y@@ l@@ at@@ t , M . 32 Ú Umbur Kpa ? ( Genese 1 : 27 , 28 , 31 ; 2 : 8 ) Nahan kpa , lu u vea wa ayol a ve sha ikyev i m@@ tem@@ tor u Aôndo shi vea fa er a lu a ian i wan ve tindi sha kwagh u a lu u dedoo man kwagh u a lu u bo la sha er vea za hemen u lun ken msaanyol yô . 1@@ 33 : 1 - 3 ) Aluer se mba a ishima i legh legh shi se mba ken bem a mbagenev shi se mba eren kwagh a ve sha inja yô , mlu wase a mbagenev una doo shi se tese ser se mba a “ kwaghfan u a dugh sha ” la . ( a ) Yange mbakur@@ an lu eren a iyôngo i Aôndo sha ayange a Ese@@ kiel man Yeremia la nena ? 11 : 28 - 30 ) Ior mba lun er iyôngo nahan , mba lun anyom kposo kposo , hemban je yô , mba i nzughul a ve la , yange ve zua a ishim@@ as@@ ur@@ un sha loho u Yesu u k@@ undun iyol man ieren na i dedoo la . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara mba inja er ka u@@ shir@@ mbaiorov mba lun ken ut@@ ent@@ i p@@ al@@ egh@@ aa a tar u ung@@ un ne nahan . Nyian ne kpa , alaghga nongo u Yehova ua er kwagh sha gbenda u u wanger se ga yô , nahan kpa doo u se lumun akaa a Yehova a we se sha ikyev i wanakiriki na u jighjigh la . I@@ wanger ngi i na iky@@ a tahav nahan í ma@@ gh mngerem man ahumbe a car@@ b@@ on di@@ o@@ x@@ ide ne í er kwaghyan . U môm ken ve , u i yilan er K@@ ele@@ o@@ pa la , gema kaa a Na er : Ka We tseegh U lu or@@ van@@ nya ken Yerusalem , U fe akaa a a er her sha ayange ne ga y@@ ee ? Gadia ma kwagh u yangen se bem vea ior una kera lu ga . ( Yesaia 40 : 26 ; Aerenakaa 20 : 28 ) I@@ mba gbenda u henen sha kwagh ung@@ un ne nahan ua fatyô u wasen se u ôron kwagh kôron mbagenev ken ishima . Nyian Kpa Kwagh Ngu Nahan Alaghga mbagenev vea lumun ér ka mimi tar u orumace jimin cii la ú doo Aôndo ishima , er Yohane 3 : 16 a kaa nahan . Kwagh u dooshima u i pase ken I@@ c@@ am i He@@ mban la tese Mbakristu mba ve soo u eren nom shin kwase la nyi ? ( Mateu 6 : 33 ) Er ve fe kwagh ne nahan yô , ve nyôr ya u taver ishe ga sha er a kera lu ve cii vea eren tom u sha tôndo vea kimb@@ in ya ga yô . Ve er kwagh ne sha er vea hemba lun a ian i pasen kwagh u Tartor shi vea eren ityom i Aôndo igen vea ônov vev mbak@@ asev mba uhar mbara yô . Bibilo ôr kwagh u iv@@ es@@ egh ér ka môm ken u@@ iyua mba “ dedoo ” mba Aôndo a ne se yô . Ka nyi tom mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar la ve lu a mini ? A shi nan kpa , lu hen shighe u vihin tsung ne i wu@@ he apostoli Paulu sha kwa har ken Roma ye . Ka akav a nyi nahan a lu a tesen m@@ gem u geman ior asema u a bu@@ lan or laa ? Er ve undu jighjigh u ve ne taveraa ér “ iyange i vesen i TER ” i mgb@@ ôghom la yô , ve tese ér ve na Aôndo jighjigh ga , shi una fatyô u kuren uityendezwa nav kpaa ga . Aluer u soo u seer fan er u wase or u nan lu v@@ aan ku u wan u nan yô , ôr an@@ takerada u Shighe u Or U Do@@ on We Ishima Nan K@@ pe Yô la , sha ityough ki ki lu a itinekwagh ér , “ Mbagenev Vea F@@ atyô u W@@ asen Nen@@ a ? ” D@@ ugh m - umbur u Yehova hide umbur Wan na akaa a yange fa sha kwagh u mgb@@ e u i gba sha man tar shighe u Wan lu sha ve nenge la kera yô , shi seer umbur Yesu akaa a yange lu orumace u vough ve fa la cii . Hen ase sha kwagh u Yesu , u a lu or@@ veren ne ikyav la . Hii nan ve mbampin ve lu kwagh u hange hange u wasen se u fan kwagh u or ne jighjigh a mini ? He ’ ior mbagenev kpishi yô , ts@@ á@@ v ka di kwagh u nan u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav jighjigh shi gban di cian a ib@@ um@@ egh ib@@ um@@ egh tsô la , ka kwagh u wan sha ada ga . A@@ vur a ken Bibilo kposo kposo tese nyi sha erdoo u Yehova ? Jigh@@ ilii yô , Satan una tôv se ican no@@ on shin a lu sha igbenda i ken myer kpa , awashima na ngu môm , ka u ishima i hingir se l@@ enge l@@ enge , shi gbashima wase la a nd@@ ôh@@ ôr , nahan se de u civir Yehova . P@@ i@@ pa i tôôn abaver la shi kaa ér a jighjigh u nan mbagenev shio yô , “ or nana fatyô u wan ishima a mbamzeyol mba uma ga . ” A@@ yange nga kaa yô , Eli@@ sa@@ bet@@ u kpa su@@ gh Maria wener : “ I@@ ̱ wuese we ken u@@ kase cii , Wan u ú va mar Un la kpaa i̱ wuese Un . ” Kwagh u injaa ugen u una fatyô u hingir gbil@@ in@@ kwagh yô , ka makeranta u henen . Se fatyô u eren kwagh ne sha u keghen ato a or zu@@ lee zan zan kaven er i lu nan ken ishima la . Aluer han@@ ma@@ or ny@@ agh ici@@ mb@@ iv mbi man dang dang tseegh ga kpa shi nan ny@@ agh m@@ sô@@ rom ma man karen ikyaa inya man aeren a hông@@ or@@ ough man any@@ ighe u eren ken kpen@@ ga man ‘ asaren a yolough ’ nahan tar ua doo kpen kpen ! Er K@@ al@@ e@@ bu lu or@@ sho@@ ja u Iserael tsa ken sho@@ ja anyom at@@ ar@@ atar , hemba ityav a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael imôngo yô , yange ma de tom sho@@ j@@ aa . Samuel “ Er Per@@ apera ” Mba@@ yev kpa nyôr makeranta ne shin er lu ve mbagenev z@@ ange u nan kwaghôron ken tiônnongo ga nahan kpaa . ( Pasalmi 119 : 14@@ 1 ) A shin nan kpa lu pasen er mbaihyomov nav nengen un la . Anmgbian u kwase D@@ a@@ ys@@ ka kpa kaa ér : “ Yange m fe mer ka Yehova a kaa ér m mough m yem yô , m lumun saan saan . ” Mbakristu mba ve tagher a kwagh ne yô , vea fatyô u tsuan kwagh u ve soo la , nahan kpa ve fa ér Yehova una pine ve kwagh sha mi . Ka vangertiôr u nyi ior mba Yehova vea lu a mi sha shighe u zege@@ can laa , man se kange ishima u eren nyi he@@ gen@@ e ? M kaa a na mer , “ Ka shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , ka u a kimb@@ in mo ud@@ or@@ a 10 sha uwer . ” Yange gba u una suur sha Yehova sha er una zua a ishimataver yô . — 1 Utor 19 : 14 - 18 . Alaghga gba u or u ú soo u him@@ en iy@@ ongo a nan la nana time sha kwagh shon shighe a kar . Ikyav i tesen yô , Bibilo kaa a vese ér As@@ a yange kegh ato a profeti As@@ aria , wan u O@@ de@@ di . Yehova una wase se se lu a mhen u vough . Mayange i@@ mba@@ kwagh ne i de eren se ga , sha ci u ia er se yô , a vihi ato kpishi ! Ú yila , mo me gema me ven@@ gese ; tom u ave O@@ u ua sar U . ” Nahan kpa , shighe u mbayev ve tagher a mk@@ ighir u mbak@@ ov yô , ashighe kpishi a gba u vea er kwagh a hemba u ve vendan u eren kwagh u mbak@@ ov ve soo man karen yemen kwagh ve kera tsô la . Mo vea kwase wam ka se tôô ak@@ agh ahar se va a mi , se ver i môm her sha ci u y@@ ôron a mi ken atô u kasua jimin , igen la di se tee . ” Yehova ka Aôndo u lun a awashima , shi Bibilo ôr kwagh u “ awashima Na u tsôron ” la . ( Ef . ( E@@ ks . 12 : 1 - 7 , 21 - 23 , 29 ) Sha ashighe la cii Yehova er tom a Mose kua mbatamen sha u pasen ior nav kwagh u vea er yô . Yange sar mbananjighjigh mba he@@ v mban u yan kwaghyan u ken jijingi la kpishi , shi ve fa ape vea zua a mi yô . 1 , 2 . ( a ) Er nan ishima ka i taver se zum u ka sea nenge icombor ia z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu imôngo yôô ? 3 : 1 , 2 ) Sha kpôô yô , ieren i lun a ish@@ u@@ ghun ga ne du@@ mbur ken tar ne . ( Mateu 25 : 1 - 4 ) An@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue a i er kwagh ve la umbur se kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara sha shighe u inyom i 1914 lu a va ga la . E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki yange er tom a a@@ j@@ av a iky@@ ondo man ab@@ a@@ mber a iky@@ ondo sha ci u nyi ? KA MB@@ A@@ M@@ G@@ E@@ M mba nyi nahan ú nenge a mi sha ayange a ú lu uma nee ? M keren u fan kwagh u a nger sh@@ imi la ga . Duteronomi 6 : 4 - 6 ( b ) Ka ieren i yaven a kwase shin nomso@@ or i nyi Mbakristu ve lu a mi ? Ú fatyô u yaren tom a aan a u zough a mi la sha u keren ior mba inj@@ aav pasen ve kwagh kpa ? Ngu “ ica a han@@ mô wase ga . ” ( Aer . 9 : 1 - 6 Er Yesu yange lu aa tahav mbu been ior angev nahan kpa , lu nyi vande veren hiihii ken uma n@@ aa ? Se hii u nan Yehova ibo , a kera lu Satan shin se ayol a ase ga . Ka a ôr kwagh a ter iti i Iserael la sha injakwagh yô , ashighe kpishi ka i lu kwagh u “ Iserael u Aôndo , ” iorov 14@@ 4,000 , mba i tsegh ve sha icighan jijingi , sha u ve lu u@@ tor man upristi sha la . ( G@@ al . 6 : 16 ; Mpa . Hanma wase yô , nan suur sha kwagh ugen u shi Yehova a ne se sha u a wase se ken tom ne yô , ka icighan jijingi na je la . • Se “ haa Ter Yesu Kristu iyol ” nena ? ( Pasalmi 1@@ 15 : 3 ) Yehova eren kwagh sha ci u ngu a tahav mbu eren akaa cii ga , kpa ngu a er kwagh u a nenge ér gba hange hange u una er yô . Hanma or u nana lu uma hen shighe la cii , nana lu or u kaven Yehova , Ter wase u sha , u a lu “ Aôndo u mimi ” la . — Ps . Nahan kpa , shighe kar ka kom ér inyom i môm nahan yô , John lu nan kwaghôron sha ci u mba lu u a er ve batisema sha mkohol u vesen ugen yô , nom u kwase la kpa lu môm ken mba i lu eren ve batisema la ! H@@ ide time sha kwagh u ú tsough u eren la , nahan ny@@ ô@@ ôso ape kwagh a shi la . Nahan kpa , ve kar Yehova ve nenge , vough er a kaa a vese ér se er nahan , ér : “ K@@ ar@@ em nen ase . . . tsô M@@ ea bugh ne aan a Sha , M@@ ea haa ne iveren , je ia ne@@ er á haa inya . ” ​ — M@@ al . Ken masejime yô , Yesu va hingir or@@ pasenkwagh , man pasen kwagh sha gbashima , je yô a wa mkpeyol na ikyo ga sha ci u mbagenev . Heela tseegh ga , Yehova wa ishima ér uumace mba ve sue hem@@ en@@ tor na sha mimi zan zan ve ar ken ku la kpaa ve lu ken Tartor u Mesiya u Wan Na la . — Mbaefese 1 : 8 - 12 ; Mpase 2 : 10 , 11 . Nahan m kaa a na mer , shin er yange lu ishimaveren yam u zan hii shighe u m lu anyom 14 la je nahan kpa , gbenda ngu a̱ du@@ em u zan shin gar wase u tamen u a lu ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k la ga . Á kaa wener “ ityav mb@@ ira mbi ge@@ m@@ am ku@@ aa . Mba yange ve ungwa kwagh u za hemen ne cii hingir u fan er Yehova a hembe cii yô . Kpa kwagh ne gema va uumace a ican i yan kpishi . Yange i gber un ken atô u hanma iwer iti@@ ar . ( 1 Peteru 3 : 1 , 2 ) Shi ka hange hange u se hiden a iyol ijime shighe u se lu nengen sha ma or@@ u@@ ange shin mbamaren asev mba beenyol kpaa . — 1 Timoteu 5 : 4 . Mba hembe yaren tom a ishember i “ k@@ ov ” la sha u ôron kwagh u ior mba anyom a ve a lu kwagh môm ga , kpa ve lu hen shighe môm yô . Er Yesu ng@@ ur nan mbah@@ endan a na mbara ibo sha m - ban u ve ban a mlu u ke ’ jijingi la yô , a kaa ér : “ Kwagh á tser ne , ne mbahemenev mba p@@ ir@@ in ashe . ” Se er nan ve se za hemen u taver ishima sha shighe u ior kpishi ve lu cian mlu u ken hemen nee ? ; E@@ ri@@ c@@ k@@ son , T . E@@ ̱r a lu tor u du@@ ghun “ a@@ yom ” yô , a fa e̱r igbenda i za sho@@ ghul a or inya la i hemban lun a@@ be@@ er@@ akaa yô . ( Genese 1 : 26 ; Mbaromanu 2 : 14 , 15 ) Nahan kpa , alaghga ú kav wer ka hembe he@@ gh@@ em mbagenev u tesen an@@ za a@@ eren@@ egh ne a mbagenev . Ka Ho@@ sea tseegh lu profeti u yange pase kwagh u mnenge u Aôndo sha ieren i mimi ga la ga , ka mnenge u i gbe u se cii se lu a mi , aluer se mba a ishimaverenkeghen i ember uma yô . M@@ civir u mimi una fatyô u wasen we nena ? U tesen ikyav yô , alaghga u lu ôron kwagh u ior mba ngise i yilan ér Mba@@ fil@@ iti la , man ieren i ‘ anden ak@@ ondo , ’ i i fe i hen ijiir you ga la , shin u lu ôron kwagh u kwaghyan u i yilan ér man@@ a la , kua inyaregh ki i yilan ér tal@@ ent@@ i la . • Diabolo ngu a tahav nena ? Í tôv Mbashiada mba Yehova a ican ken ityar igen , man zan zan hegen je kpa mba tôvon ve a ican ken ityar ig@@ enegh her@@ egh . Mba ker ken inyom i 19@@ 35 yô , i va fa ér zege@@ ikpelaior la ka mba vea war “ zege@@ can , ” mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar gbem sha won la ; kwagh ne yange wanger ve vough er sev ka mb@@ ua aven ve akaa a duen ken igbar nahan . Yange taver mo u den ishim@@ an@@ yo@@ on yam la kpen kpen . M@@ fe u se fe iyange shin ih@@ wa i mk@@ ur@@ tar una va ga la gema wase se kpishi . Yehova za hemen u kuran iti na , sha er ia lu ken Mkaanem nam her yô . Lu takerada u hiihii u i gema ken zwa la je ne . A@@ in@@ ge ne , iveren i Yehova ngi sha ior nav er ve lu eren tom sun@@ da u ken jijingi tar sha won cii ne . Nahan er nan u time ken iyol you sha er u lu a vangertiôr wer akaa a i tese u ken Bibilo la ka a mimi ga ? Yehova na Wan na u jighjigh ne injar je hemba kwagh u sôn un la , a na un ‘ iti i i hembe i mbatyomov cii yô . ’ — Heb . Er se venda u nôngon ityav yô , i hendan a tom wase u pasen kwagh ken tar u Kor@@ ea ken anyom a i lu tôvon se a ican kpoghuloo la . “ M zua a mk@@ om ga , hu@@ an mo , shi lum dang nahan . ” ​ — K@@ A@@ Z@@ U@@ H@@ I@@ R@@ O K@@ U@@ N@@ I@@ M@@ O@@ C@@ H@@ I N@@ ôngo U Nen@@ gen Mbagenev Er Yehova Á Nen@@ gen Ve La Ú er nan ve u zua a iwasen i Yehova , u kera cia ashe u wan zwa ken mbamkombo ga ? Nahan kpa u dondon ikyav i Yesu yô , Mbakristu ka ve nôngo sha u hiden a iyol ve ijime . 33 : 22 ) Gba u se nenge Yehova ser ngu Ter wase U@@ hemban@@ sha sha ci u ka un a gbe se ye , shi se har sha a na kpaa . A kaa ér : “ Awa@@ shima wam lu tesen mbayev av mimi sha iliam man sha ieren yam cii , lu sha u kaan mer Yehova doom ishima tseegh tsô ga , kpa lu sha u tesen sha ieren yam kpaa . ” ( 1 Yoh . K@@ ohol cii yô , ka u Orkristu nana gbidye kwar sha hanma kwagh cii man nana tsua kwagh u nana er la ye . ( Aerenakaa 1 : 8 ) Ve mban kpishi mba a uya ga shi ve mar ga sha er vea hemba lun a ian i eren Yehova tom yô . Lu ke@@ era Aôndo yôô iji@@ r@@ ôron na sha zwa u Amo@@ shi ye . Aluer kwagh ngu nahan yô , alaghga Mbafilipi 4 : 13 una hingir ivur ruamabera i hemban doon we ishima cii . Kanyi se er sha u lun ken bem shighe u se er or kwagh u doon nan ga ? Er Yesu ya dyako u isholibo hen Adam ga nahan kpa , A hingir orumace vough er mba vea va hingir “ anmgbianev ” nav shin mbadondon un mba i shigh ve mkurem la nahan . Ity@@ esen i mnder u shin mbakp@@ enev ka kwagh u sur@@ un ior mba or u doon ve ishima nan saa shin ku la ishima . ( Mbaefese 4 : 30 ) Sha mimi yô , gba u se cica cii se nôngo sha afatyô wase cii se ver ishima sha er se za hemen u zuan a iwasen i vesen ne hen Yehova yô . M@@ lu Na u T@@ su@@ aa cii man H@@ ingir Or La Shighe u On@@ es@@ m@@ us soo u eren pania u ke@@ ke la kpa , lu zayol u tagher a mi je ne . U nenge er ivande i hiihii i Elisha er la , lu kwagh@@ môm a ivande i masetyô i Eliya er la kpa ? Er kwaghôron u profeti ne yange t@@ ér “ or@@ kur@@ an@@ tar ” man “ it@@ yo@@ or ” yô , yange lu tesen uwegh sha mbam@@ ser@@ akaa mba a va sôr ken nongo u ior mba Yehova yô . ( 2 Timoteu 1 : 14 ) S@@ aa ikyav ia lu i̱ tesen ér jijingi u Aôndo ngu u@@ men atam a “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha ” ken ior mban . Yô , nenge , ik@@ o i wan hemba nagh ku s@@ ôngon , man u veren ato kpaa hemba ah@@ ôm a an@@ om@@ ai@@ y@@ ôngo ” — 1 Samuel 15 : 22 . ( 1 Peteru 2 : 11 ) Zum u yange i va yima ve sha shighe u mtim u Yerusalem ke ’ inyom i 70 S.@@ W . la je kpa , Mbakristu mba mimi de@@ ̱ kwaghpasen hide yem eren akaa a taregh ga . A kaa ér : “ Ken anyom a a kar ne , kwagh wam lu er kwagh u Bar@@ u@@ ki u sha ayange a tsuaa , u ‘ lu keren akaa a vesen sha ci na ’ la nahan . * Shi Mar@@ il@@ y@@ n yange soo u wasen mbagenev hen tsombor ve kpaa , shi omb@@ on akaa sha ci u kp@@ er . M@@ seer u ken derianyom u hiihii ne gba zua vea tom u Mbashiada mba Yehova ainge . Gbenda ugen u ú fatyô u keren wer u ya ikyar a mbagenev yô , ka u lôh@@ ôn anmgbianev kposo kposo wer ve due kwaghpasen a we imôngo . Ru@@ tu u lu kwase u wan u Na@@ omi , u un kpa hingir kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la va hingir kwase u Bo@@ a@@ shi shi mar un wan u nomso kpaa . Kwagh ne tese ér Un u a er se la ngu a agee man kwaghfan gande ave . Yange m er tom u tsaase shi wasen agumaior kposo kposo . Nenge ase kwagh u yange er shighe u ônov mba Yakob , Sh@@ im@@ e@@ on man Lev@@ i ve za or iyev , ve wua She@@ k@@ em , sha ci u a vihi an@@ ngô ve u kwase , D@@ ina yum la yô . B@@ em : Ng@@ ura ka we u kaa ye . Paulu sôn Yehova sha kwagh ne kuma kwagh me ? “ Ne kera mba kwagh wen ayol a en ga . ” — 1 K@@ OR . Ka icivir man averen a nyi batisema a ve a mini ? Aluer ngu ken ya yô , una lu vea tsombor na man azende a na shi una ya kwaghyan u dedoo , una ungwa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi dedoo shi una se vea tsombor na imôngo shi una tema ken m@@ ure kpaa . Aluer ú wase nan nan hii u ôron Bibilo hanma shighe shi nan za hemen u eren nahan yô , kwagh la una wase nan kpishi shighe u nan er batisema kera je kpaa . ( Mateu 6 : 10 ) Kwagh u sha uhar ne zua kôôsôô a u hiihii la . I nd@@ era ngeren abaver a dedoo ken ityakerada yase i Y@@ ear@@ book la , sha kwagh u tom u anmgbianev asev ve lu eren ken ityar kposo kposo sha tar cii la . Kpa mayange ve de hungur er Yehova “ A lu ica a han@@ mô wase ga nahan . ” ga . 4 : 5 ) Ka Kristu Yesu a lu Ter man Ity@@ ough ki tiônnongo u Kristu ye . Kpa , nyian ne ior kpishi ngee a aka@@ aeren je yô , mba kera veren shighe ér vea hen sha kwagh ga . Yange Paulu er nan ve fatyô u veren tiônnongo ken T@@ esalon@@ i@@ kaa ? C@@ ara di kaa ér : “ Kwagh môm u m henen sha mi hanma shighe yô , ka kwagh u yange i tese se ér , aluer m k@@ an@@ shio u pasen or kwagh sha gbenda u nana kav kwagh la fele yô , a gba u me tôv sha kwagh shon tsembelee cii ve me tese orgen ye . ” Mba@@ civir Aôndo mbagenev tsua u lun kwa@@ v er Paulu nahan , sha er vea p@@ ande ityom i hen tsombor , vea gema a na shighe ve sha tom u Tartor yô . ( Mat . ( Mbaefese 5 : 22 ) Er nan i lu hange hange u kasev vea ungwan imo i noov ve@@ ve ? Zum u profeti Mose umbur m@@ war u Iserael sha ikyev i Igipiti yô , a kaa ér : “ A@@ she a en nenge u@@ zege@@ mbaakaav mba TER er la cii . ” ( Ps . 1@@ 27 : 3 ) Ka nahan ve mbamaren mba ken Kristu ka vea mar wan@@ iky@@ und@@ an ve i doo ve yum ye . Pasalmi ne zua sha Pasalmi u sha 1@@ 11 la . Ikyav i tesen yô , time ase sha mkaanem ma yange ôr a Yosua , ma i nger ken Yosua 1 : 6 - 9 la . Ka nyi ia wase se ve se za hemen u civir Aôndo u a kighir ior ga la sha mimi ? ( b ) I@@ sho@@ li@@ bo bende a vese nena ? Sha gbaa u yaren tom a iti i Aôndo la , ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u Yesu man mba ve s@@ enge ér ve mba mbadondon un laa ? Shi ken anyom a aa va ken hemen la kpa se va seer fan kwagh u u@@ sha man tar wase ne kpee je . Yehova “ ngee a mhôônom ma zungwen . ” — Mbaefese 2 : 4 . A@@ ku@@ wa ne ka a nenge a kwagh ica hi@@ in@@ ii , nahan a su@@ la . Sha uwer u hiihii u H@@ es@@ e@@ k@@ ia tema tor la , a tese ishima i veren sha mcivir u Yehova sha u hiden a mcivir u Yehova shi sôron tempel kpaa . I@@ jiir i í er kwagh u iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la kaa ér “ ikpelaior ” i mba karen gbenda nenge kwagh u lu zan hemen her atô u mbahenen mba ve lu lamen ijô sha ivande la . “ De C@@ i@@ e Ga ” Yesu lu kaan a ve ér ve gema akaa a ve vande lun a mi la ve haa kera ga , kpa lu kaan a ve ér ve de kera keren u lun a amba@@ akaa la ga . Ka sea er kwagh u vihin Yehova je kpa , a nôngo ér una zua a kwagh u doon ken a@@ vese . Yesu yange maan m@@ sô@@ rom ashighe ashighe , sha ci u a fa er i lu iyua i Aôndo a ne yô . 6 : 16 . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una tese se akaa agen a se hen sha ishimataver i Yobu la yô . I T@@ aver Mbam@@ ishen Ishima É@@ r Ve Lu Er Yeremia Nahan Shin er alaghga as@@ an ne á lu ca a agen nahan kpa , hanma shighe u se kenger á yô , nga a tile ijiir i môm di tsô , nga gem ga . ( Mbakolose 4 : 10 , 11 ) A@@ rist@@ are@@ ku lu na Paulu iwasen , sha nahan yô , a tese wener un ngu hur@@ or na u mimi u sha shighe u ican . 1 : 23 ) M@@ vese la yange doo kpen kpen . Kwase ugen ken gar u Par@@ is , ken tar u Fran@@ ce yange ungwa ér Mbashiada mba Yehova fa iti i Aôndo , nahan va zough a Kwa@@ se@@ shiada ugen yô , a kaa a na ér a̱ tese un ape una zua a iti la ken Bibilo na yô . Aluer nan za ivese shon ga kpa nan gema nan za iniongo i iv@@ es@@ egh yô , doo u nana ver ishima nana ‘ er akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ’ • Er nan ve i taver Mbakristu mba ainge kpishi u eren akaa a dedoo a nan ve m@@ saan@@ yo@@ loo ? ( a ) Er nan ve se fe dedoo ser tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen u se eren ne , ú doo Yehova ishima ? Sha ci u ve palegh “ kwaghyan u taver ” la . A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron yô ka Dooshima u N@@ om@@ so@@ or Vea Kwase man Kwagh@@ wan u Bibilo Á kaa a profeti la ér á za ken ya u orgen u i yilan iti na ér Y@@ ese la , a za shighe wan u Y@@ ese ugen mkurem sha er una lu tor u Iserael u ken hemen yô . Kpa u eren kwagh nahan la ka shami ga . Ka nahan ve lu or@@ ny@@ ar ga ye . 12 , 13 . ( a ) Ka ityôkyaa i sha uhar i nyi yange Paulu na ér mayange i̱ de hi@@ di ijime ga ? 12 : 3 , 4 ) Ka unô yange gba u vea lu a kwaghfan shi vea en@@ ge@@ me ? Kpa Ab@@ ig@@ ail lam a Davidi , nahan a mase kaven ib@@ um@@ egh nagh , tsô a war isholibo i vihin i a wa ishima u eren la sha iky@@ ugh@@ ur . — 1 Samuel 24 : 2 – 7 ; 25 : 9 – 13 , 32 , 33 . Shighe u or nan lu nôngon u tsuan or u nana vôso la yô , kanyi akaa nahan i doo u nana ver ishima sha mini , man ka sha ci u nyi ? Mbamaren vea ng@@ ur@@ en suen ityesen i tesen an@@ za a dedoo man a ken jijingi la yô , vea ker ng@@ egh ng@@ egh ga nena ? 1 : 18 - 20 ) Zum u ve vôso ayol a ve la kpa , ve kuran tindi u Shi@@ sar , shi ve kuran Tindi u Mose di@@ ke di@@ ke . Nahan se kôr cio u hiden a iyol yase jime ser mbagenev ve tese se kwagh u se er kpa ? N@@ om na , Yakob , u R@@ ah@@ el saa ku undu la gema iti i wan ve ne kpuaa ér , B@@ en@@ y@@ am@@ in , man inja na yô ér “ Wan u U@@ wegh K@@ u Y@@ an@@ egh . ” Mbagenev vea nenge ér aluer mba ungwan imo i or u nan lu l@@ ahan ve shi lamen a ve dang la yô , ve gb@@ ak@@ era . T@@ esen Ve Dooshima Heela tseegh ga , ne se injar “ sha afer@@ akaa ase la kpaa ga , ” kpa ngu a de se asorabo , a umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u yô . — Pasalmi 10@@ 3 : 10 , 14 . Han@@ mô wase nan soo ér nana maa ya u nan , nana lu her kundu kundu , vea tsombor u nan . I tsengaôron ken Bibilo ér ken “ ayange a masejime ” ne mbagenev vea hingir “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh . . . man mb@@ al@@ un a dooshima ga . ” 21 : 3 , 4 ) Loho u a p@@ ase@@ m sha kwagh u uma u ken hemen u ityav mb@@ ia va lu ga shi ku kpa ua lu ga la yange doom kpen kpen . Nahan ishima ia hemba lun se u eren kwagh u se hen ser ka u vough la ga he ? Mbat@@ so@@ ov mban kav er zege@@ ur@@ a@@ ahumbe ne gba lun di ur@@ a@@ ahumbe tsô ga yô , nahan ve er ish@@ or sha u vea fa or u nan lu shin t@@ so la u nan ne man kwaghbo ne a tser ve yô . Man ka akav a nyi se lu a mi nyian u tesen ér se mba ken ayange a masejime a tar u u we Aôndo ikyo ga nee ? Shighe ugen la , anmgbian ugen u lu pania yô , lu nan kwaghôron , nahan mbahemenev mba adu@@ aav un@@ yi@@ in mba ve lu ungwan yô , tsua ik@@ we@@ mbe ve sha mon kera , maa ve kaa ér : “ Se kera mba mbahemenev mba adu@@ aav ga , se hingir Mbashiada mba Yehova hegen . ” A shi nan kpa , kwase la lu id@@ y@@ a@@ kwase . ( Cii man Shighe u Yesu ) ve er la tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Ken mkaanem ma Yesu mara yô , se fatyô u nengen shin or a̱ lu a mkav u mimi yô — ka ikyav i wang i tesen m@@ vi@@ e u or je la — ikyav ia tese ken igbar sha ityom i nan eren la man akaa a a dugh ker la kpaa . 6 : 7 ) Shighe kar yô , Solomon sun@@ da kwaghbo u due ken ieren na i wan tindi u Aôndo ikyo ga la . Shin er i gbe u iky@@ on i tesen ikyav i ishimataver ne ia tagher a m@@ taver nahan kpaa , ka i zua a mtsera ken akaa a wasen í igbenda ihi@@ ar ne . Kwagh u a hii e̱r ka an iliam u a lu ityôkyaa ga la alaghga una va hingir u van a kwaghbo . M keren u wan atindi taveraa , nyôron ityough ga , shin geman mnenge wam hingir t@@ indi@@ i ? Ma takerada môm u mbat@@ ô@@ v@@ on@@ akaa , er ma magaz@@ in u tôvon sha akaa a c@@ imin shin sha ma kwaghhenen nahan tsô pase er a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a uma yange due iyol i a shin er imba kwagh ne er tsô kpaa ga . . . . Kpa , sha kpôô yô , se fatyô u fan er i hii ve Aôndo a ne ifer ian la gaa ? K@@ era je kpa , ka az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria ve ne i saan Yehova ke ’ ishima ga kpa gema ka mba ve civir un sha ci u un doo ve ishima la . Yange sea gbidyen bo@@ l ken te@@ mbe kpa a̱ va yila se ér se̱ va á hen kwaghhenen u hen tsombor la yô , se gema bo@@ l wase se ver kera wase je se yevese se nyôr ken iyou sha u henen kwagh . Ho@@ sea 6 : 7 kaa ér Mbaiserael mbagen yange ve eren nena ? Ity@@ esen i Yesu tese se gbenda u Yehova a henen kwagh ken ishima yô Ishima yange nyian or@@ ngeren Pasalmi 10@@ 2 kpishi . Mb@@ ap@@ asenkwagh mban kpishi mba ken gar@@ tamen u tar la , u i yer ér Ad@@ d@@ is Ab@@ ab@@ a la , shin mba ikyua a gar shon . Sha kpôô yô , zum u Ter hide la á nenge er wanakiriki na u jighjigh la lu nan ior mba hen ya kwaghyan shi lu pasen loho u dedoo kpaa yô . ( Mat . 12 : 42 ) Sha kpôô yô , Solomon yange za g@@ wa sha kwaghfan na la , shi wa se kwagh ér se zua a kwaghfan . T@@ erem lu inja kundu kundu shi gbidyen kwar sha kwagh zu@@ tu@@ u , nahan kpa soon ér i nzughul a or ga . Kwagh la tese se nyi ny@@ ian@@ a ? Mbat@@ yomov yange ma ve yange ior mba ve kôr un ve yem a mi la kua ku u nyoon tsung u i wua un la kpaa . Sha atindi a yange i wa la yô , mba@@ awashima mba So@@ ci@@ e@@ ty kua kwagh u vesen ne ker : “ U pasen i@@ vangeli i tartor u Aôndo sha ikyev i Kristu Yesu sha tar cii sha u eren shiada sha iti man mkaanem kua m@@ hembe u Y@@ E@@ HO@@ V@@ A , Aôndo u He@@ mban@@ agee la . ” * — Yon@@ a 1 : 17 . ( Pasalmi 14@@ 7 : 5 ) “ M@@ kav [ u Yehova ] gande u timen fan . ” ( Yesaia 40 : 28 ) “ K@@ pas@@ h ! Ab@@ ig@@ ail shi yange zua a injar igen kpaa , lu mkur u ivaa i bo la tseegh ga . Ity@@ ôkyaa yô , erdoo ngu ker a@@ vegher ahar , ka dooshima man sar sar , u a lu ieren i kundu kundu la . Akaa a ahar ne nga vegher u ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi u Yehova . Shi i ‘ mar ve he@@ gh sha icighan jijingi ’ sha ci u i ‘ gba ve he@@ gh ’ ve hingir ônov mba Aôndo mba i mar ve ken jijingi yô . — 2 Kor . U er nahan yô , we kpa u lu môm ken ikp@@ ela i mbacivir Aôndo sha jighjigh mbara . “ Gbenda u mbap@@ er@@ apera ” ua lu gbem sha won , kpa mbaaferev mba ve vende u geman ishima la yô Yehova una ôr ve ijir , una tim ve kera . Se mba ken tar u mbag@@ en@@ gese iyol man mb@@ al@@ un a ish@@ u@@ ghun ga ve kase se ve we atô yô , man aeren ne aa fatyô u b@@ enden a vese kpaa . Er lu ken gar ne la , Mbashiada mba Yehova va pase un kwagh , tsô maa a gba henen Bibilo a ve saan saan je . A@@ eren a ve a bo la va tsombor u uumace jimin cii a ican man ku . — Genese 3 : 1 - 6 ; Mbaromanu 5 : 12 ; Mbaheberu 2 : 14 . Tindi la kaa ér : “ N@@ ana va na nagh sha ci u isholibo i nan er la , sha m@@ w@@ em ma ken@@ gese ma ma kom môm - ken - u@@ pue u e@@ fa [ up@@ an@@ p@@ an mba cuku an@@ igh@@ eni shin uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in ] , sha ci u nagh ku isholibo . ” 4 : 17 ) Ken hemen yô , Tartor u Aôndo ua na a gema eren ishima na . B@@ ee nen mba ve lu dedoo ga la angev ; nder nen mbakp@@ enev ; wanger nen mba@@ am@@ an@@ de@@ v ; dugh u@@ jijingi mba b@@ ov . ” Aluer u ngu ôron Bibilo a ishima i gbar gbar shi u lumun iwasen hen or u nan fe u tesen Bibilo tsembelee shi u ngohol iwasen i icighan jijingi u Aôndo kpaa yô , Mkaanem ma Aôndo ma a taver we u kaven ga cii . Hanma or u nan ze hen a ve ér nana za zua a mngerem ma mimi cii yô nana va ah@@ enge tsung . Shi a ôr kwagh u mba yange ve venda kwaghwan u Aôndo wa sha dooshima la , ve gema ve dondo gbenda u mtim u Adam man Ifa la . U tesen ikyav yô , zum u S@@ ara , kwase u Aberaham ôr ort@@ yom ugen u gema iyol@@ na hingir iyol i or va hen a ve la kwagh u mimi ga yô , ort@@ yom shon nenge ér lu cian shi kunya kôr un , nahan kôôm un a kôôm tsô . ( Mat . 26 : 41 ) Se hemba kporom hen Yehova , shi a hemba maan se iyol u civir un shi palegh u eren ma kwagh u una na se gba uwer u civir un la . — Ps . Or@@ jighjigh Yobu je kpa yange tsu@@ me nahan . Nahan alaghga se pine ser , ‘ A er nan ve amba@@ akaa la nahan aa lu zan hemen hen atô u ior mba Yehov@@ aa ? ’ We kpa aluer u lumun wer nagh ku ip@@ aan kura ka iyua i Yehova a ne u yô , a wase u kpishi . 1 : 15 ) Sha ityôkyaa ne yô , shighe u Yesu va shin tar ne , nahan i na Diabolo ian ér a kar un zan zan i ar ken ku la je kpa , Aôndo lu a vangertiôr ér Wan na u môm môm la una hemba . — Yoh . 3 : 16 . U nenge akaa ahar a Aôndo a soo u eren sha ci wase ne kpa ? 20 : 5 , 6 . Hii nan ve mbagenev ve hendan a vese , kpa se nenge ieren ve i g@@ es@@ egh@@ ee la nena ? A@@ kav ne yange a wase kpen kpen . Kpa shighe u se lu vea ior yô , ka hembe lun “ shighe u lamen . ” 16 : 24 ) Ior umiliôn imôngo mba ve lu veren ishima u va lun uma ken Paradi@@ so yô , mba civir Aôndo shi mba dondon Kristu sha imba gbenda la . Gbenda u Iky@@ aior I@@ gen W@@ u@@ ese Yehova La I pase ken Yohane 5 : 5 - 9 ér yange bee or u yange kpe alegh tsa kuma anyom 38 yô angev . ( Ôr Genese 4 : 3 - 7 . ) M shi keren shighe u tôvon shami ka kom nan nahana ? Tom u pasen kwagh u i lu eren tar sha won cii ne kpa ka ikyav igen i tesen ér hanma ijiir i mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ve lu cii kpa kwagh ve gba Yehova ishima . ( 1 Pet . 5 :⁠ 6 ) Gbenda u injaa u kwase u ungwan imo i nom ka nan tese icivir sha hemen u Yehova yô , ka u eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave vea nom u nan shi suen ivese i nan . Sha mimi yô , kwagh u or u nan “ zenden jigh@@ il@@ aa , nan eren perapera , nan er kwagh sha mimi ken ishima i nan ” la doo Yehova tsung je . — Pasalmi 15 : 1 , 2 . Ve kaa ér : “ Tom u pasen kwagh u se lu eren heen ne za iky@@ ura kpen kpen . ” Nahan Ab@@ es@@ al@@ om hii “ ngohol nomso@@ mbaiorov mba Iserael asema ” sha u tesen ve dooshima u sha at@@ ser@@ egh shi eren uityendezwa mba@@ aiev a ve . Yange Aberaham civir Yehova ke ’ tar u ú lu u̱ na ga la kuma anyom 1@@ 00 , zan zan a kar kpen . K@@ un@@ ya kô@@ rom a iyol yam kpishi , ishima nam ibo tsung . Lu nyi i wase orgen u lu ken mzough u agumaior a wan ts@@ wam ve de ishim@@ an@@ yo@@ on kua ihyom i kôron akuraior ag@@ ene ? Kwagh ka a er i vihi yô , er kwaghaôndo ma a ser mbamzeyol mban yô , we ve a wa iny@@ at@@ ine . Hii nan ve se fe ser Paulu yange pasen mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga kwagh sha uya uya ? K@@ EN T@@ A@@ R U H@@ A@@ I@@ T@@ I Mbagenev di yô , alaghga vea kaa ér taver u fan , a lu akaaôron a mimi shin a lu a mimi ga kpa ve fatyô u fan jighilii ga . Se fatyô u hendan a jijingi u taregh nena ? N@@ oo@@ v kpishi mba sha hiihii la kwagh tsô gba ve sha kwagh u jighjigh u nan u kasev vev ga , shin ve tôvon ve a ican je kpa , mba va nengen aeren a dedoo a kasev vev yô , kwagh ne mgbegha ve ve hingir mba kwagh u “ uma u tsôron ” a gbe ve ishima tsung yô . Lu kaan ken ishima na ér : ‘ Nenge imba er ve lu kenger ayol a ve shi ku@@ ven ayol a ve la sha wono ! U ngu a or u wan we kwagh , u nan wasen we “ u keren Aôndo ” je kpa ? Ior umiliôn imôngo lumun ér vea er ishima i Yehova sha u eren tom sha kwaghwan u i we ken Mbaefese 4 : 22 - 24 la nena ? Umbur wer , awashima wase yô , ka u eren tom u i we ave la been a iyol@@ vihin shio . Or@@ t@@ ani@@ vor yar sha u una ta iv@@ or . Se mbagenev kpa kape aie a doo se ga je la . ( Ôr Mbaromanu 8 : 11 , 15 . ) Sha ityôkyaa ne yô , m lu yan ‘ atsan atô kposo kposo , ’ er Mkaanem ma Aôndo ma ôr nahan . ” — 1 Tim . ( Rom . 15 : 7 ) Ma or ngu ken tiônnongo wou u ú fatyô u seer fan nan yôô ? ( Ivur 1 man 2 ) Lu mba@@ wa@@ sen@@ mhen mba mcivir u mimi gba ve ishima ga la yange ve mgbegha gumor u lu tor ne hingir u eren akaabo nahan y@@ ee ? Ôr Pasalmi 45 : 1 , 17 . Er Nan Ve Yehova W@@ ua U@@ s@@ a ? ( Mateu 11 : 30 ) Mayange yange lu ve er a y@@ uh@@ wa ve ikyav ga , shin a za ve iyol ga , shin a zer a ve yum kpaa ga . ( 2 Tim . 2 : 22 ) Shighe la Timoteu wa iky@@ ondo , alaghga hemba anyom 30 . M@@ kange u yange i kange ve la lu ivaa i hiihii sha won cii man lu u i̱ lu gbem kpaa . Peteru nger ér : “ Doo u né lu ken icighan@@ mlu . . . nana ? Er ne keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , man ne eren sha u i̱ va fe@@ fa yô ; sha iyange la yô , U@@ sha vea y@@ egh vea saa kera man ase@@ ma@@ akaa cii aa hi@@ a aa s@@ ough kera . ” — 2 Pet . ( Mbaromanu 2 : 29 ) Nahan alaghga Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la yange vea hii u nengen Kwagh@@ aôndo u Mbakristu inja er ka kwagh u ken mhen tsô nahan . “ M ngu a we sha u yiman we . ” ( Y@@ er . 11 , 12 . ( a ) Ka “ kwaghyan ” u nyi “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” a lu karen i@@ or@@ o ? M hembe eren a mba ve lu a aan a tom ken tiônnongo la dedoo , sha er alaghga vea va wasem u lun tagher tagher shin zuan a aan a tom seer yôô ? Kwagh ne wase se u pasen loho u Tartor ne wuee , shi lun ken mzough tar sha won cii . ( Mbakolose 3 : 12 , 13 ) Kape i lu je ve i kaa a vese ér : “ Z@@ a nen a dooshima ityô ” la . 3 : 4 . A@@ veren a Se Se@@ er Z@@ u@@ an a M@@ i Yô Alaghga Mbakristu mbagenev vea z@@ ô@@ ôr angahar u lôh@@ ôn ior mba i gbe ve ishima mbara ér ve̱ hen Bibilo , sha ci u ve tôô ér vea fatyô u tesen or kwagh ga . We u u ny@@ agh ak@@ ombo ne , u gema u ngu yan ish@@ ar sha akaa a ken u@@ tempel mba mba@@ aôndo ? Se mba keren u p@@ aan loho u dedoo iyol shi t@@ í@@ m@@ í@@ n ú im@@ aagh kpaa . Kpa a kaa ér akaa ne aa lu eren “ sha ajiir kposo kposo . ” Icighan jijingi u Aôndo ne a na ior mba Aôndo tahav mbu zan a mkaanem ma Aôndo ken ik@@ ighir i tar tseegh ga ; kpa ka a mgbegha ior atô kposo kposo ve ngohol loho u dedoo ne . I@@ y@@ en@@ ge@@ ior ne kua kasev kpa ker . A@@ gu@@ su@@ tu 3 - 9 , 200@@ 9 A@@ pe gbenda la kp@@ um la lu ijiir i nyôron ken tar u O@@ ’@@ d@@ am je la . Ken ityar i ior kpishi ve lu a u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta ken a@@ you a ve yô , u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ka kwagh u ican ga . Wan@@ ye u kiriki ngu er kon u kiriki u i m@@ ô@@ ôr ve i gbe u a ur@@ un u fele fele nahan . Mkaanem ma Eli@@ h@@ u man na se ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won . Kape nyian kpa kwagh u Mbakristu Mba@@ aiev a lu vough je la . Kwagh la una va se a iveren , gadia ishimaveren i jijingi ka uma man bem . — G@@ al . Kpa , aluer wan u or doo nan ishima ga yô , ng@@ u@@ la ka l@@ an@@ egh je la . 5 Gbenda U M@@ yer U Sha 2 . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 31 : 5 ) Nahan a̱ shi nan kpa iy@@ ough ne lu z@@ ar shin m@@ z@@ er@@ am ma nyo@@ h@@ on ma í zough a mi ken atam a iky@@ on la . 6 , 7 . ( a ) Kanyi ia er cii ve Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea fatyô u yemen sha ? Yesu yange lu ôron kwagh u Yuda shin ma orgen jighilii ga , kpa alaghga lu ôron kwagh u hanma or u nan lu wegh ken ku na la cii . ( Mateu 27 : 38 ) Kpa Yesu kpen kera yô , or@@ ny@@ ar ugen , iti ér Yosev u ken A@@ re@@ m@@ ati@@ a tôô ik@@ yom i Yesu wa ken u@@ war na u he u a time ken vande yô . M lu henen mer zende ne ua tô@@ ôm er ah@@ wa 6 nahan , kpa er zege@@ ura n@@ ôô shi ahumbe kar taveraa yô , zende la tô@@ ôm ah@@ wa 12 , shin er m za mase yemen sha ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go u@@ kil@@ om@@ it@@ a 9@@ 0 nahan kpaa ! Anmgbianev udubu udubu yevese undu ajiir a ve . * A@@ gar ne lu a ag@@ u@@ ngu a lun sh@@ ough sh@@ ough , aa iyôngo y@@ aan to@@ ho her yô , man N@@ ab@@ al gema lu a iyôngo 3@@ ,000 . Alaghga Yeremia yange z@@ ur@@ um anyom 25 shighe u Yehova na un tom u or@@ kuran la . ( Y@@ er . ▪ Se Eren Nen Kwagh ken M@@ zough , Er M@@ k@@ ur u Tar u T@@ se Ne A Z@@ ur@@ um Ne Aluer u za pe ku u er la tseegh kpa , m@@ ve wou la una su@@ r mba ku u er ve la asema . 8 A nger ér : “ I@@ ̱ wuese Aôndo Ter u Ter wase Yesu Kristu , ka Ter u A lu a mhôônom ma zungwen man ka Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii . Shi mb@@ ia bugh uumace gbenda u zuan a averen a i gbe je ve lu a zua a mi ga yô . ( b ) Kanyi kwagh orgen u timen sha akaa a ken Bibilo a er sha kwagh u ishimawan man erdoo u Aôndo ? Er alaghga a lu se z@@ ange u nengen ser mbagenev wa h@@ ua nahan kpa , se ayol a ase di yô , ka i gema i taver se u nengen a ieren la ken a vese . Ior kpishi vea kaa ér ka zwa Buter i hembe lamen sha tar ye . A@@ kper@@ an nga ga , we kpa u nenge er ka wea tsua u eren ma kwagh , man wea ker u eren un sha ishima i Yehova ve , kwagh la a za i doo yô . ( Yes . Nahan i na un takerada u tesen ér ngu or@@ sule u ne@@ er ta@@ av u k@@ ahan . Mba ve lu “ iyôngo igen ” la kpaa , hange ve ishima u ungwan mkaanem ma Yesu á kaa wener : “ V@@ a nen , ne mba i saan ne iyol mba T@@ erem , ya nen dyako u tartor u i ver sha ci wen hii sha i@@ gbe@@ tar je la ” la . Ve lu a ya ve , kpa ve mar ga . Nahan kpa , kwagh ugen er u yange gema uma ve yô . Ka ivur i nyi i tsu@@ m mbat@@ im@@ en sha akaa a ken Bibilo mbag@@ en@@ eve , man ka sha ci u nyi ? Mbagenev kpishi nenge ér ka hange hange u n@@ orom ikyaa sha kwagh u an@@ umbe a eren ga . Heela tseegh ga , er se fe ser Aôndo gem kposo ga nahan kpaa , ashighe agen yô , kwagh u á soo ér ior ve er la ka a gema . A@@ ka@@ a@@ wan a ken Bibilo a yange se hen ken iwer i se lu ken makeranta la doom je zua ga ! Ka an yange nan lu sha ian i p@@ aan se sha u waren se sha ikyev i ku ? Ka kwagh u kpilighyol er ka a̱ gema sha gbaa u kwagh u a lu u dedoo man u bo ve i tsu@@ me ior shi i n@@ zu@@ gh@@ ur ve nahana ? — Luka 6 : 39 . Shighe u i ver Yesu Tor sha la kpa ka inja er anyom yange nga kar atar man ti@@ ôn yô , Yesu za vea Yehova ken tempel u ken jijingi la nahan , nahan ve nenge ér gba u wanger ior mba Aôndo . I hen ér yange i hii ngeren kwagh u a lu sha kp@@ ande i@@ wen ( u i tese heen ne ) , u i hi@@ di i ser la , ér : “ P@@ on@@ ti P@@ il@@ at@@ u , G@@ om@@ na u Y@@ u@@ dia tsegha iyou i mba@@ aôndo ne sha ci u T@@ ib@@ er@@ i@@ u . ” A kaa ér : “ Mo vea kwase wam yange se vande henen sha kwagh u za nan iwasen hen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la , kpa se ver ishima ser se er kwagh ne shighe u mbayev asev vea gande , vea kera lu hen ya ga la . ” Yehova Aôndo kaa ér : “ Me va a ican sha ior vea zenden er mba@@ ap@@ ir@@ ashe nahan , sha ci u ve er TER kwaghbo yô ; á haa awambe a ve inya er ka v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u nahan man m@@ yam ve@@ m kpaa er ka ak@@ ôngo yô . Ior i B@@ er@@ ea ver se ikyav i dedoo nena ? “ D@@ E NG@@ O@@ HO@@ L IN@@ Y@@ AR@@ E@@ G@@ H K@@ I Y@@ A@@ M@@ EN I@@ SH@@ Ô A M@@ I L@@ A G@@ A ; G@@ A@@ D@@ I@@ A IN@@ Y@@ AR@@ E@@ G@@ H K@@ I Y@@ A@@ M@@ EN I@@ SH@@ Ô A M@@ I L@@ A , K@@ I P@@ I@@ R@@ I@@ N MB@@ A V@@ E N@@ E@@ NG@@ E L@@ A A@@ SH@@ E , SH@@ I K@@ I N@@ Z@@ U@@ G@@ H@@ U@@ L MB@@ A@@ P@@ ER@@ A@@ P@@ ER@@ A I@@ J@@ I@@ R K@@ P@@ A@@ A . ” — Ekesodu 23 : 8 . ( Ivur 42 ) Eliya di er nena ? Shighe u mbamaren av ngohol mimi la , m lu anyom at@@ ar@@ atar . Nahan kpa , mfe u ve fa akaa ne ga la yange ve u eren tom u gban t@@ so la ga . Shin er yange nan er ivaa la shighe u ve lu iyev her la nahan kpaa , lu kwagh u m tse u ivaa ve la shin mhii u iyol@@ been je kpaa ia vihi i@@ kur@@ yan ve i ve er la ga , ka ic@@ egh@@ zwa iv@@ es@@ egh je la . Akaa er se hen shighe la a se hungur a mi ga yô . ( b ) Davidi yange mase kuren ikyaa ér nyi sha kwagh u iji@@ r@@ ôron i sha mimi i Yehova laa , man mkaanem nam ma yange i na un nger ne ma a su@@ r se asema nena ? K@@ en@@ an Tsô iyange igen yô maa á tôô Bibilo i he i wan na ver sha te@@ bu@@ l yô , á bugh i . 4 : 10 ) U soo u lun er ior i tar ne , mba i saan ve iyol sha shighe u ve zough a inyaregh tseegh laa ? Shin u soo u lun a vangertiôr er Davidi nahana ? Zum u ior ve pin ér , “ Aôndo ngu h@@ an ? ” yô , alaghga á lu nyi kwagh i lu ve ken ishima ? In@@ j@@ akwagh i Yesu la na se mlumun sha mpin ne . 13 : 5 ; D@@ ut . Mba@@ kp@@ ish@@ iv ken iyenge ne kaa ér “ Ve hemba soon ortamen u nan lumun ér or a va ikyua a nan la . ” Er se lu timen sha kwagh ugen u una va er ne , gba u se umbur ser Mkaanem ma Aôndo pase shighe jighilii u akaa ne a a lu eren sha ad@@ ondo ad@@ ondo la ga . Nahan a sôn Yehova ér a na un ishima i fan kwagh man i ungwan imo na . Ú tesen wer u ngu suur sha Aôndo , er Davidi nahan kpa ? U gba imeen shon shinii , shin u hen er “ mkur ” u kwagh shon una lu yôô ? ( Genese 1 : 31 ) Aôndo yange ver nomso@@ or man kwase u hiihii , Adam man Ifa , ken sule u E@@ den , sule u do@@ on@@ ashe shi na ve kwaghyan u dedoo kpa kpishi . Alaghga ú fatyô u fan ken iyol you e̱r ka i lu inja er ican i yan ia tsa sha won ia bee ga nahan yô . laa ? ( b ) Or@@ s@@ am@@ aria la yange wase or u i ii un , shi i gbidyen un , i undun lu nôngon ku la nena ? Anmgbian u kwase ugen ken tar u Amerika u a lu kwa@@ v shi a hembe anyom 40 yô , mba yer un ér Su@@ k@@ h@@ i , yange mough yem ken tar u Philipp@@ ines u za pasen kwagh ker . Lu nyi i mgbegha un ve er nahana ? Yehova na Solomon kwagh u sar un tsung yô — ka kwaghfan man mfe je la — shi a kighir un inyaregh man icivir sha mi . ( Yohane 17 : 14 - 16 ) Man sha kwagh u num man ayôôso a uumace yô , ve ker bem sha u ‘ geman us@@ an@@ ker vev v@@ aren in@@ dy@@ uhar a mi . ’ Se kpa se mba Mbakristu mba se tsegh ayol a ase yô , nahan aluer se hingir mba@@ eren asorabo , shi atindiakaa a Aôndo a perapera la kpa se mba wan a ikyo ga yô , se zua a injar i vihin tsung . 12 : 12 ; 2 Utor 5 : 7 , 14 ) Yange i nengen mba@@ am@@ an@@ de@@ v cii ér mba wang ga , nahan ior ny@@ a@@ ghen ve shi i dugh ve hen ityô kera , ve lu ve tseegh . • Kanyi i lu im@@ aagh ki fan ity@@ es@@ ene man ka ana nan ver ikyav laa ? PE@@ E@@ J@@ I 20 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 38 Yehova Ka I@@ ti You ( icam i he ) , 8@@ 9 Gadia lu ishima i Aôndo sha ci na je la . ( N@@ W ) Kpa Icighan Bibilo man mbam@@ gem mbagen kpishi ken zwa Buter kaa her ér : “ T@@ ER@@ E , Ter wase , iti You ngi a icivir sha won , gande cii ! ” Ka a wuese or shin ka a wuese nan ga nahan , kwagh ne ngu a bende a nan nena ? Er u lu môm ken mba@@ eren Aôndo tom nahan , u fatyô u wasen agumaior a ken tiônnongo aa tese icivir sha dyako u ken jijingi u i ne ve la kpa ? Aluer u ngu ken deser@@ ti man im@@ ura kôr ú je u s@@ ôôn kpen , nahan kanyi u soo wer i na ú we : Ú soo wer i na ú ij@@ en i z@@ en@@ aria shinii í na ú ku@@ ca m@@ ng@@ ere ? Nyian ne , ior umiliôn imôngo mba sha ajiir a i gbe u vea nôngon kwagh kpoghuloo sha er vea lu wang sha iyol man sha mhen ve kua ken jijingi yô . ( a ) Kanyi kwagh Yesu yar tom a mi u ôron injakwagh i i pase kwagh u jighjigh laa ? Ity@@ ôkyaa i i gbe u se ny@@ ô@@ ôso jighjigh wase u nan ne ka i injaa je zua ga ! ( c ) Tese ikyav er alaghga akaa a i nger ken Pasalmi 119 : 1@@ 21 – 1@@ 28 la aa fatyô u zuan sha mbam@@ k@@ in asev mba ve gande pasen zum u se lu eren msen yô . Aluer se nôngo sha afatyô wase cii ser , se kura ivaa yase yô , ka nyi a@@ dooga ia due k@@ ere ? 3 : 10 , 11 ; Aer . 13 : 50 ; 14 : 5 , 19 . ( H@@ ag@@ ai 2 : 7 ) Ma or u i sar nan ka undun ime cii a h@@ ure nan kera ga . Lu akaa a nyi nahan E@@ no@@ ki fa ? Yange i wa atindi ken Tartor u Roma cii , shi i naan ior ian i hingir mar@@ nya u Tartor la . Kwagh ne yange a kura mba ve lu mar@@ nya la cii . Yange nôngo kwagh kpoghuloo ér una vihi perapera u Yobu . ( b ) Kanyi i doo u ior mba Aôndo vea er he@@ gen@@ e ? Ashighe kpishi ka i taver u eren a mbagenev doo doo sha ci u nyi ? Kpa ka shighe u i hembe doon u se er msen tsung je la . In@@ j@@ ar i kimb@@ in sha imba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la yô lu ku , di vough er Aôndo pase gbar gbar nahan , ér : “ Iyange i ú ya u la , ú kpe je . ” Ior mba gbe a gba mimi ga ; ka ve nôngo a nôngo ú fan un . Aluer u soo u kaven Bibilo yô , a doo Mbashiada mba Yehova kpishi u wasen we . — Ôr Aerenakaa 8 : 30 , 31 . Yange M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma karen kera yô , uumace shi hide gba ityô he , ve lu di iorov an@@ igh@@ eni tseegh . 5 : 8 ) Shighe u mbatamen ka ve na sha u eren akaa ken tiônnongo la , ka i lu shighe u injaa u ma ve lu vea icombor ve yô . ( Mbaefese 5 : 1 ) Se cii se mba mba@@ asorabo , shi sar se tsung u Yehova a de se asorabo ase kpaa . Kpa se soo u lun er Aôndo nahan sha ci u nyi ? ( a ) Akaa a nongo u Yehova u ser la wase se nena ? Aluer se mba civir Aôndo sha gbenda u wang shi se ya ikyar a na kôôsôô yô , una nenge ér se mba u@@ icighan@@ mbaiorov . • Ka sha nyi igbenda nahan mbah@@ endan ka ve kar sha u nôngon a non@@ go@@ ior u Yehova ? Nahan cii kpa , Y@@ e@@ h@@ u wan u Han@@ an@@ i , Or@@ nen@@ gen@@ akaa la , shi kaa a Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati ér : “ I zua a akaa@@ doon her a we . ” ​ — 2 K@@ ron . ( Yoh . 19 : 23 ) Yange y@@ aan kwagh shi maan kwagh aa ak@@ ar a na a dedoo la . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) Een , Yehova , Aôndo wase u dooshima la , ta iwanger wang sha ‘ gbenda u u imb@@ ishi u ze sha uma la , ’ man “ sar Un u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” Heela tseegh ga , or u nan cie Yehova ga yô , nana fatyô u civir Or@@ gb@@ an@@ akaa a kwaghfan u nan ga . Kpa ka inja er akaa a m lu ôron ne m vande ôron a ga nahan . Er i lu je m ngu a nenge kwagh nahan ga . Kape D@@ or@@ o@@ ta er kwagh sha mkav shi kange ishima ve , a za lu u za nengen a ort@@ wer , kpa a gema i@@ aven la i̱ hingir i̱ eren shiada u injaa je la . — 1 Peteru 3 : 15 . Y@@ A@@ NG@@ E i pine mbayev mba ken tar u Amerika u@@ deri imôngo ér : “ Aluer u fa wer kp@@ er mbamaren ou vea kpe nahan , ka nyi u hemba soon wer u ôr a ve ny@@ ian@@ a ? ” Yange i pine nongo ve ugen mpin la yô , ve na atô@@ akaa a vesen atar . Aluer u ôr I@@ vangeli i Luka , ape Yesu ôr kwagh u or@@ kur@@ an@@ ya la yô , u mase kaven wer Yesu yange sember ôron kwagh u ani@@ k@@ um@@ u@@ ile ne . Kanyi ia wase se ve se gba a@@ yem a uma u tsôron se kure v@@ ough@@ loo ? Tsô Yesu su@@ r un ishima kaa ér : “ An@@ ngô@@ u una nder . ” Davidi va fe ér B@@ ate@@ she@@ ba , kwase u wanakiriki na la wa iy@@ av sha idya la yô , a wua nom na . ( b ) Shighe ka una karen yô , kanyi akaa nga a za hemen sha inya i sha utar nee , man er nan ve kwagh ngu a lu nahana ? A gema a er “ tom u sha ican man u sha gbashima tugh man te@@ tan . ” Mba@@ civir Yehova kpishi ka ve pe eren kasev shin noov , kpa mba a zua a or u sha ishima ve ga . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 1 , 7 ) Nahan se mba or@@ on iyev sha u ôron kwagh a mba@@ ah@@ end@@ anev asev ser i̱ nyoon ve ga , er Ne@@ hem@@ ia kpa yange er nahan . N@@ ôngo duen kwaghpasen vea mbap@@ asenkwagh kposo kposo . Er Ab@@ ig@@ ail nenge a Davidi yô , a h@@ ungwa sha j@@ aki na kera fe@@ fa a g@@ ure inya a gba zamber a na ér a de eren kwagh sha ishim@@ avi@@ h@@ in ga . Aluer u ngu gumor yô , a doo u kpishi u ôron kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Bibilo ôr kwagh kposo a imba mhen la , i kaa ér : “ Dooshima yô , ka her Aôndo a dugh ye . ” Na Yehova ian a ver u sha aan a injaa ken hemen ( b ) M@@ hembe u hiihii u Kristu hemba la bende a tar jimin cii nena ? F@@ il@@ ib@@ u kaa wener , “ taver mo tsung u kaan mer me hide ken ya , kpa m nenge mer gba hange hange u me nenge sha mbamaren av . ” • Ka ijiir i nyi i er kwagh u í ken kwaghhenen ne vi@@ e vi@@ e ve ú seer zuan a iwanger sha mini ? I gber ngeren mban jighilii sha ci u agumaior . Takerada u i yer ér The O@@ x@@ for@@ d Com@@ p@@ ani@@ on to the Bible la gema ôr kwagh u ityesen i Mb@@ au@@ tar la ér ka môm ke ’ “ atesen a yange i mase va duen a mi ” ke ’ masejime yô . M@@ pin ne una fatyô u wasen ne u lamen sha kwagh u or a er ve a tese ér nan ngu civir Yehova a ishima i nan cii yô . ( M@@ ar . 14 : 34 - 38 ; Luka 22 : 24 - 27 ) Yange a er kwagh a na sha mimi ga kpa , a kundu ishima . — 1 Pet . Ka sha nyi igbenda “ ishimaveren keghen myom ” i lu hange hange ke ’ mcivir u mimi ? Paulu yange taver ior ishima ér ve lu kwa@@ v sha ci u nyi ? Nahan yô , Mbashiada mba Yehova sha tar jimin cii ka ve kohol kwa môm ken inyom sha u umbur ku u Yesu er yange kaa a mbaapostoli nav ér ve eren nahan . Aluer Orkristu nan ngu nengen ufoto mba kasev shin nomso ve lu id@@ ye@@ legh ker , shin nomso@@ or vea kwase ve lu eren idya yô , nana kera lu a imoshima i wang ga shi nana kera lu ken bem vea Aôndo kpaa ga . ( Mateu 3 : 17 ; 17 : 5 ; Yohane 12 : 28 , 29 ) Aôndo shi yange a lam sha ikyev i u@@ profeti mba ve lu uumace la , man ve kpishi ve nger akaa a yange í na ve ér ve̱ ôr la . 6 : 4 ) Ka hen tsombor mbayev ka ve hii henen u lun a dooshima shi nan mba ve hemen la icivir ye . Aluer ú za hemen u veren ato hen Yehova yô , ú zua a í . Shi mkav yange wase Yesu u eren kwagh a ior kundu kundu . Kpa ieren yam i lun sha tse@@ ene@@ ke la na yô , m kera fatyô u lun sha ikyev ve ga . Ity@@ esen ne yange i lu Joseph a iwasen kpa ? Paulu yange una pase Mbayuda mbara loho u dedoo yô , ve tôô kwagh u a pase ve la ve kar sha mfe u Ruamabera u ve vande lun a mi la . U masejime la una mase ôôn i@@ ôôn na i masetyô ken “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee ” mb@@ i̱ mb@@ í lu torough van a@@ yem a@@ yem ne . — Mpase 16 : 14 , 16 . Lu Au@@ gu@@ st@@ ine , or@@ i@@ vangeli u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o u ken derianyom u sha uta@@ an hemba samber a ityesen i kaan ér Aôndo na mba@@ adu@@ av ian i eren p@@ ati la cii ye . Yehova s@@ ú@@ è ior nav shighe u i lu eren ve ican ken Igipiti la . U tesen ikyav yô , shighe u Solomon hingir tor u Iserael u tsuaa la , a hide a iyol ijime , a sôn Aôndo ér a̱ na un mkav man kwaghfan sha er una ôr ior mba Aôndo ijir sha inja yô . U He@@ mban Kwagh u Mba@@ im@@ ev sha Mimi u Bibilo ken H@@ a@@ iti 1 : 1 ; 5 : 13 ) Ashighe ne lu a doon kpen kpen . Kpa , Yehova fa kwagh u lu eren yô . Er m lu zan makeranta shi eren tom kimb@@ in makeranta yô , m lu a shighe u eren ma kwagh ugen môm ga . Mbagenev mba eren ityom i í ne ve kera ze mkombo ga shi ve fe lun vea icombor ve ga yô . Mkaanem nam mara ma a wase se sha shighe u mkur ne . Kwagh u uumace ve lu keren ér vea hemen ayol a ve la de gema ka ah@@ endan jim ve lu hendan a Aôndo ye . — Pasalmi 2 : 2 . ( Or@@ pasenkwagh 5 : 19 ) Shin er Aôndo a t@@ endezwa u nan ior nav u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ainge ga nahan kpaa , kuren ityendezwa na i á t@@ ende u kuren mbamgbe mba ior mba ve ‘ undu uya , shin anmgbianev mba nomso shin anmgbianev mbak@@ asev ’ sha ci u Tartor la . 5@@ 1 : 5 , 9 , 17 ) Ka sea nengen a ieren i Yehova i k@@ undun iyol la nahan kwagh na a hemba doon se ishima , shi ishima i hemba taver se u dondon ikyav na shighe u se lu eren kwagh vea mbagenev yô . — Ôr Mbakolose 3 : 13 . I@@ ca a gba ga tsô kwagh ne una er , nahan awashima u Yehova u yange ôr a Aberaham ér : “ Ka ken tsombor wou je man akuraior a sha won cii aa zua a iveren ” la una kure . — Aerenakaa 3 : 25 . Aluer se de ser Yehova a wa se kwagh shi a hemen se sha gbenda u perapera yô , ma kwagh u tan se mciem iyol una lu ga . A kaa ér : “ Hii iyange la je m hii u vihin shighe a na kpishi , lamen a na shi pinen un mbamhen nav man akaa a zan un iyol kpaa . Ikyav i tesen yô , i ôr se ken Luka 8 : 1 - 3 ér , Maria man M@@ age@@ d@@ al@@ en@@ a man Yohan@@ a man S@@ us@@ ana kua mbagenev yange ve yar tom a “ iny@@ ar@@ ev vev ” u eren Yesu man mbaapostoli nav tom . Er se fe ser se fatyô u wasen ior ve zua a mtsera ken aeren a myom a Yesu yô , kwagh la mgbegha se u hemban eren tom u pasen kwagh shi tesen ior ne sha gbashima cii . Yange a kaa ér : “ Ma kwagh môm s@@ ar@@ em u ma u hingir gumor u eren tom shin Betel ga . ” Er ng@@ ôm man ter@@ em due ijiir i môm ga yô , tsombor u ter@@ em soo ng@@ ôm ga zan zan kar kpen . Mba@@ yev kpa mba a mbamlu mba ke ’ ishima , man mbamaren mba lun a dooshima mba we kwagh ne sha ada kpee . 4 : 11 ) M@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma Aôndo a gbe se a mi la ma kposo a ma an@@ ny@@ am@@ ev sha gbenda u vesen ugen kpaa . Mbai@@ hyomov mba Mbayuda yange ve kaa a tor ér Mbayuda mba hiden maan Yerusalem sha ci u ve soo u hendan a na . ( Ken iy@@ an ) Ken makeranta u G@@ ile@@ adi ken inyom i 19@@ 48 la , m hu@@ wa k@@ oti u Ng@@ ôm nam la Nahan gum@@ kwase ne kaa a anmgbian na u kwase la ér a ôr se se za un inya sha iyange la . ( b ) Kanyi i lu “ jijingi u taregh , ” man ka mbampin mba nyi se time sha mi he@@ gen@@ e ? Man gema ior mba i ny@@ a@@ ghen ve sha ci u zwa ve kua mba ve lu u@@ ange kpoghuloo shin mba ican i ker ve la yô , Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la kaa ér nyi sha kwagh ve ? ( Pasalmi 10 : 17 ) Zum u a kaa a Lo@@ ti ér a̱ due vea tsombor na ve̱ undu gar u So@@ dom , u l@@ ù u a tim un kera la yô , Lo@@ ti gba eren “ z@@ ô z@@ ô . ” Shighe u kwagh tser Yerusalem la , Yehova venda u ungwan m@@ liam ma mba ken gar la lu v@@ aan ér a yima ve la . Sha ikyev i Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la yô , se hingir ú fan er i hii ve kwaghbo a ngee yum yô , shi se fa er mlu u ken hemen una va lu la kpaa . De gbe ôron kwagh wuee inja er , “ Kwagh u a sar ú cii yô ô@@ rom , ” ga . Bibilo kaa ken 1 Mbat@@ esalonika 5 : 21 , 22 ér : “ K@@ aren nen akaa cii , kôr nen u dedoo la gb@@ ang je . Shighe u Mose kaa a Mbaiserael ér ve tsua uma la , a pase ve akaa atar a vea er yô , wener : “ TER , Aôndo wou , A̱ doo u ishima , . . . ungwan imo Na , . . . var a Na . ” K@@ asev ka ve er kwagh ne sha u ungwan imo i noov vev . Ikyav tese wang ér ishember i í gem heen ér “ nengen sha ya u nan ” la ka di u tesen ônov tseegh ga , kpa kua u hemen hen tsombor u nan shi wasen mbayev ér “ ve̱ lu mbau@@ ng@@ wan kwagh . ” Nahan yô , kanyi ia na ve a saan nom man kwase iyol ken imba mlu nee ? Aluer or@@ kpen la ka kwase yô , alaghga a wu@@ h@@ a nan iyol sha iky@@ ondo i iv@@ es@@ egh i pu@@ pu@@ u shi a wa nan mba@@ a@@ gba mba taver ishe , gayô a zer nan as@@ a a taver ishe shi a shighe nan kp@@ agh kpaa . Kwagh ne tese ér Yehova una kera kure ityendezwa na la ga , shin kera lu a tahav sha tar ne gaa ? Yange bee “ orgen u i mar nan a ashe a p@@ ir@@ in yô . ” “ M@@ fe Kp@@ aa Una Se@@ er ” 11 : 28 , 29 ) Hemen u Kristu ngu ne m@@ mem man msaanyol . Se fa ser Bibilo pase or u nan ne ve se lu tagher a mbamzeyol mban jighilii yô . Mbayuda mba ve lu Mbakristu un@@ yi@@ in ken tiônnongo yô lu a ic@@ egh@@ zwa iyol , alaghga á lu ic@@ egh@@ zwa i N@@ as@@ er@@ i la . M@@ kohol u vesen u i er hen gar u Par@@ is ne , va a m@@ gem u doon tsung sha kwagh u tom u pasen kwagh u Tartor la ken tar u Fran@@ ce . Bibilo kaa a vese ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve gadia mba kuran uuma enev er ka ior mba vea za pase kwagh u ve er la keng nahan . V@@ e@@ ̱ er nahan saan saan i̱ de lu sha ishima i vihin ga , gayô , á lu ne a inja ga . ” ( Heb . ( a ) Alaghga z@@ ende@@ sha u Aber@@ am la yange lu a inja sha nyi ? Gba u se eren akaa a aa mgbegha mba se civir Yehova a ve imôngo la u lun a dooshima man aeren a dedoo yô . Yehova fa er se lu ken mlu u vihin kpishi yô . Bibilo ngi a kwaghwan u bo ga . Yehova yange veren ve ken sule la yô , a kaa a ve ér ve nengen sha u . Heela tseegh ga , mba@@ y@@ aav mbagenev ve k@@ an@@ shio u ôron ka@@ a@@ de ne , mbagenev di yô , ve hen ér i na ve hingir u ve , nahan vea ngohol je maa ve wu@@ he h@@ unda . ( Mbaromanu 10 : 2 ) Nahan kpa , ngeren u I@@ vangeli ôr kwagh ve i@@ er i yange ish@@ am@@ ior ôr ér ka inja ve la yô — ér ka mba mor@@ on iyol man mba n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr sha kwagh man mba tesen ér ve mba perapera man mba pu@@ un ior man mba keren ng@@ egh ng@@ egh man mba l@@ ahan ior kpaa . Á ôr ve akaa kpishi a aa taver ve ishima shi aa lu ve kwaghwan man ic@@ in@@ tan kpaa yô . Paulu ter igbenda ihi@@ ar i eren iyua , i i gbe u Mbakristu mba mimi vea palegh yô , ka iyua i nan zung@@ u@@ lu@@ u man sha apera shin sha mk@@ ighir la . Gbenda u He u Pas@@ en Loho u Dedoo Sha kpôô yô , akaa a á we se kwagh sha mi la hi@@ mb@@ ir atindi ahar a hemban cii la kpaa — inja na yô Aôndo a̱ doo se ishima shi or u nan we ndor a vese kpaa nana doo se ishima . Kpa a gba u ú er kwagh a hemba nah@@ a@@ la . Saan or u nan eren nahan la , iyol , man wan u or u nan taver ishima sha mi la . . . man nan ze uwegh sha u eren ma kwaghbo kpaa ga yô . ” ( Yes . ( Genese 19 : 17 - 22 ) Kwagh ne p@@ ande Yehova tahav shinii ? Doo se kpishi er se lu a um@@ ag@@ az@@ in man an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av man ityakerada man u@@ vi@@ di@@ o kua akaa sha In@@ tan@@ et a a lu samber a mcivir u mimi nahan ! I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | KW@@ AG@@ H GB@@ A S@@ E A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ? ( a ) Ka nyi i lu ruamabera u mba@@ yi@@ ase laa , man yange hemba doon a ihy@@ ur@@ en@@ ruamabera sha ci u nyi ? Nyian kpa , se mba hembe tesen ken tom wase u pasen kwagh la man ken mbamkombo asev mba Mbakristu , er sha ayange a tsuaa la nahan . ( Yesaia 30 : 21 ) Er se lu mgb@@ ôghom a zege@@ can la seer a seer yô , alaghga a va ôr se akaa agen ken hemen a i gbe u se er yô . 5 , 6 . ( a ) I@@ d@@ ya i eren yange i samber ken tartor u Iserael u ik@@ we pue la nan je ? Aluer u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav hingir u doon se ishima kua i@@ ember@@ yolough kpaa yô , Aôndo una kera doo se ishima ga . — Mateu 24 : 12 . Er m soo u seer tesen Yehova mer s@@ ar@@ em a ishima i môm u lun or@@ tom na u jighjigh yô , mo man nom@@ om se hide shi se ver ijiir i tsan hen ya wase sha ci u anmgbianev mba van a loho man Mbak@@ ur@@ an mba N@@ ingir Sha . Sha nahan yô , profeti u yange ishima gba un a@@ kper@@ an sh@@ imi ne hingir kera g@@ ú@@ l@@ à g@@ ú@@ l@@ à shi hingir saan saan kpaa . Aluer ka mnenge wou la yô , pase wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la mnenge ne wang shi pasen un hanma shighe kpaa . A lu tugh yô , ki hingir i@@ been@@ egh ki usu@@ gh ki lun er ity@@ ô@@ gh nahan . Ity@@ akerada i kwaghaôndo u Mb@@ ab@@ uda di ôr kwagh u atindi a i gbe u nomso man kasev mba eren tom ken iy@@ agh ki kwaghaôndo la vea kuran yô . M@@ fe la , kua dooshima u ng@@ ôm man mkaanem nam ma taver mo ishima la wasem u lun a vangertiôr , shin er ter@@ em kende se nahan kpaa . Kwagh@@ henen u sha T@@ se@@ ene@@ ke Ka Kwagh u Nan M@@ saanyol Á kaa wener : “ Ka kwagh ne a ne T@@ erem icivir ye , ka u ne ume atam kpishi la , man ne hingir mbahenen A@@ v ye . ” N@@ ea henen ngeren la yô , ne ôr shi ne gbidye kwar sha avur a ruamabera a i nger la . Yesu Kristu u l@@ ù Mesiya u mimi la yange lu m - iv u akaaôron a profeti kpishi a̱ ke ’ Bibilo . Or@@ gen kpa lu shin t@@ so ne , iti na ér Ar@@ ne G@@ j@@ er@@ de , lu or u ken tar u N@@ or@@ way . Apostoli Yohane yange nenge a gar sha mpase u sha mnenge u “ tugh mb@@ ua kera ile ker je ga ” yô . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : L@@ U V@@ E@@ A N@@ O@@ NG@@ O U MB@@ A@@ K@@ U@@ H@@ W@@ AN I@@ T@@ YO@@ G@@ HO@@ L@@ O@@ U@@ G@@ H J@@ AN@@ G J@@ AN@@ G Kpa , kwagh gba sha mbam@@ lumun mban je he ? Tsô á kaa wener : “ Wan@@ akiriki u ter u nan una hide , una va kohol nan eren nahan la yô , á saan nan iyol . Ikyav i tesen igen yô , ka orgen u í yer un ér G@@ ü@@ n@@ ther la , un lu or@@ sho@@ ja u tar u Jam@@ an@@ i u í tindi un ityav ken tar u Fran@@ ce shighe u ityav mbi tar cii mbi sha uhar la . Shi kwa ne kpa , se er msen ser Yehova a wase se . 20 : 23 ; Yoh . 5 : 30 ; 1 Kor . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada James D@@ ob@@ son yange nger ken takerada u i yer ér The S@@ tr@@ ong - W@@ il@@ led Ch@@ il@@ d ( inyom i 19@@ 7@@ 8 ) la wener : “ Ter u fan kwagh ka nana gbidyen wan u nan yô , nan hen inja i dedoo . ” Nahan cii kpa ve̱ nôngo ve̱ palegh u henen kwagh u kpee sha iyol i anmgbianev vev , shi ve̱ de gbe torough kuren ikyaa fese je ér anmgbianev mbara ka mba@@ vendan mimi ga . Orkristu ngu a ian i man m@@ sô@@ rom akuma akuma . Man aluer u soo u nan ityôkyaa i i ne ve u ôr kwagh shin u er ma kwagh di ye ? E@@ do St@@ ate , N@@ ig@@ er@@ ia . ( Yohane 14 : 28 ) Nyian kpa ka imba mnenge u Mbashiada mba Yehova ve lu a mi vough je la . Ka ishima yase u hanma or nana̱ ngohol loho u dedoo ne . Lu shighe u hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova la , zua a iwanger sha akaa a yange tsu@@ me un la ye . ( Yohane 1 : 1 – 11 : 5@@ 4 ) 27 : 9 . • Ka avur a Bibilo a han@@ a ú fatyô u yaren tom a á sha u vendan ityesen i Mb@@ au@@ tar laa ? ( Mateu 3 : 1 , 2 ; 4 : 23 – 25 ; Yohane 1 : 4@@ 9 ) Kpa sha hiihii la , Mbayuda kpishi lu a kav er Tartor la ua hemen ga , shi ve lu a fa tahav mbu ú kpaa ga , shi ve fa er Tartor la u lu gomoti u sha kpaa ga . Kape or@@ pasalmi yange eren je la . — Pasalmi 6@@ 3 : 6 . Davidi ver mbamaren ikyav i dedoo kpen kpen . ( Cii man Shighe u Yesu ) la shin hen shighe la nahan ; a er u zan zan inyom i 7@@ 32 C.S.@@ Y . la karen yô maa a mase kuren tom la . 12 : 10 , 16 ) Doo u se n@@ orom ikyaa sha kwagh u se nenge ser ka u shami la ga , kpa se umbur ser ashighe kpishi igbenda ka i lu imôngo i eren kwagh , man i cii i lu i shami . M@@ nder u shin ku u hiihii u or@@ apostoli nan nder or shin ku ne yange na ior kpishi hingir mba nan jighjigh . Shighe u Yesu lu shin tar la , a wase mbahenen nav u hemban mbam@@ yen vev . A@@ ron man M@@ iri@@ am vande eren nahan ica lu a gba ga . Gba u or u i tsough nan u nengen sha iniongo la nana fa akaa a or@@ kwa@@ se@@ he a soo ér i er hen iniongo la man a a soo ga la , nahan nana dondo kwaghwan u or@@ kwa@@ se@@ he la zan zan iniongo la ia kar been . Ve cii ve lu v@@ aan . ( a ) Ka an nan pase se kwagh u T@@ ere ? I Z@@ ua a I@@ y@@ enge i Í T@@ sen@@ gaôron la Cii ( b ) Se kure ikyaa ser mkur u kwagh shon ka ken hemen sha ci u nyi ? Shighe u Paulu nger Mbaefese washika ne la , tiônnongo ne vande lun anyom kar imôngo . Aluer U Ngu D@@ on@@ don A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo yô , Kwagh Ne Una W@@ ase U , u̱ Z@@ a Pas@@ en Kwagh A@@ pe Kwagh a He@@ mbe Gb@@ an sha Mb@@ ap@@ asenkwagh Y@@ o : • Yehova una sôr mbamzeyol mba ieren i nzughul a mbagenev i ve a mi shin tar la nena ? “ B@@ ende , Nenge Nen , TER Ka u Do@@ on J@@ e ” Se kpa , ashighe agen mbamzeyol vea iv se ken ishima , kwagh a er nahan je kpa i de kpiligh se iyol ga . Kape mbaaferev kpa kwagh ve a lu vough je ne . Hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan . ” ( Ef . Gadia i tindi un jighilii ér a̱ yôô bo@@ loho u vihin tsung sha tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Yange fa wener doo u a kôôm un , hemban je yô , shighe u lu yan ican la . Se fa keng ser , sar u u̱ kaven mbatomov mba tse@@ en ishima mba ken injakwagh i Yesu la , nahan eren tom u geman ior hingir mbahenen la sha afatyô wou cii . Mba@@ apostoli mban lu ior mba kuran tindi , mba vea gba p@@ eren tindi u ate@@ jir tsô ga yô . Ka er Yesu iyol na yange kaa nahan , ér “ ka sha m - iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye . ” Ka an nan ne ve se ongo akaaôron a profeti , shi se nenge mkur u a lu kuren sha mi nyian laa ? Yange “ nenge isholibo i or ke@@ he sha won , man hanma mhen u ishima i nan kpaa lu u bo tseegh gbem . ” Mba ve lu a Bibilo ga je kpa vea fatyô u henen kwagh u Aôndo u mimi kpishi je sha u kenger akaa a Aôndo a gbe a la . — Mbaromanu 1 : 20 . Shighe u Saulu lu keren u wu@@ an Davidi la , Davidi tese ér un soo u eren ishima i Yehova nena ? Wan u ken uya , u i lu a mar ga yô : F@@ o@@ to ne ka u sha ikyev i L@@ en@@ n@@ ar@@ t N@@ il@@ s@@ son Akaa a i er sha heen ne cii nga a na ivaa i doo shi a wase ivaa i za iky@@ ura ken tar u ainge ne kpaa . ( 1 Samuel 18 : 7 – 11 ; 23 : 14 , 15 ) Ken derianyom u hiihii la kpa , kasev Mbakristu mbagenev uhar , Y@@ u@@ o@@ dia man S@@ un@@ tu@@ ki lu iy@@ ongo ayol a ve , je yô bem kera fa lun ken nongo u Kristu ga sha ci u iy@@ ongo la . — Mbafilipi 4 : 2 . Doo u se nenge tom u i ne se la nena ? Yehova kaa ér , “ M ngu a we sha u yiman we . ” — Yeremia 1 : 4 - 8 . ( Mat . 5 : 7 ) K@@ un@@ ya ngu ker “ mba ve zu@@ ngu mhôônom ” la a mbagenev . Er Mbah@@ enen Bibilo lu ng@@ een seer la , kape mba@@ zan M - umbur sha tar cii , kua ajiir a i lu eren mbamkombo mban la kpa lu ng@@ een seer je la . Ka unô vea lu mbau@@ ty@@ aav mba ve kohol cii ve lu “ ak@@ um@@ au@@ t@@ ya ” a sha , a a dondo Yesu ijime sha shighe u u@@ ity@@ a laa ? ( Mbakolose 3 : 9 , 10 ) Gbenda u yange i y@@ ese u la na yô , ka i taver we u tesen doo@@ sh@@ im@@ aa ? Davidi maa mough ny@@ igh@@ aa ny@@ igh@@ aa za tôndo tsu@@ mb@@ uiky@@ ondo u Saulu . Sha nahan yô , er anmgbian ne a ze hemen u keren tom u u@@ ke nahan kpa , ngu hemban nan shighe ken tom u pasen kwagh ken atô u kasua la . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti agen kpishi a i nger ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la kpa kure sha Yesu man Tartor na shi akaaôron ne pase akaa a dedoo a Tartor la ua er ken hemen yô . Gba u se palegh ior mba ken kwaghaôndo u aiegh jimin ci@@ il@@ i ? • T@@ ime nen sha ngeren u ken Iyoukura u a lu a itinekwagh ér “ Tese Ô@@ no@@ v O@@ u ” la . Kor@@ aki lu Or@@ le@@ v@@ i u ken ip@@ aven i Mbak@@ o@@ h@@ ati , shi er ityom kpishi ; man a shi nan kpa , yange nenge myom u i yima ikyurior i Iserael shin Zege@@ mnger u Nyian la , shi sue a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova sha mba ve hemba ato hen U@@ wo u S@@ in@@ ai , shi er tom u tôôn are@@ ki u ikyuryan . ( E@@ ks . 32 : 26 - 29 ; N@@ um . ( Luka 11 : 5 – 13 ) Nahan kpa , avur a Bibilo a a er injakwagh i i er kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir la tese ér an@@ zaakaa ne hemba ôron kwagh u mba ve lu sha “ shighe u Wan u or Una va , ” zum u una tema tor u Tartor la , shighe shon hii ken inyom i 1914 la . — Luka 18 : 8 . 4 : 16 - 18 ; 5 : 2 , 6 . Ngeren ugen u a tese er a nengen sha mba@@ beenyol yô , kaa ér : “ Er ka i taver icombor u lamen sha mbamzeyol mba iyol@@ been i ve a mi la nahan kpa , tsombor u ú vande lamen sha kwagh ne shi u tsough kwagh u ua er yô , ua hemba fan u nengen sha nyityô zayol u a ve cii . ” Ior mba ve kase kwaghyan a Yesu imôngo mbara lu kaan ken asema a ve ér : “ Ka nyi Or ne man asorabo je kpaa A de@@ en i@@ or@@ oo ? ” Jigh@@ ilii yô , yange i samber a ityakerada i I@@ vangeli i Mateu man Marku man Luka man Yohane , i i er akaa a Yesu tese shi er la kpishi ken zwa Grika . Gbenda môm u a tsaase ve yô ka ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo , u i eren ken atôônanongo a hemban 1@@ 1@@ 1@@ ,000 sha tar cii la . A kaa ér : “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol , gadia tartor u Sha ka u ve je . ” ( Mat . Ve soo u wu@@ an un ! Noa “ lu a nenge ” a “ mngerem sha tar de@@ e@@ mee , [ ma ma a fatyô ] u timin hanma kwagh u uma cii ” la ga . Zum u i nam k@@ al@@ enda u 200@@ 3 ne yô , lu kwagh u me er ve me vaa ga cii je la . Ka injaa i nyi i lu keghen mba ve vende imo i mba i fe ve ga laa ? Iyange igen yô , tor ta ashe sha te@@ mb@@ e@@ y@@ ough@@ ough na u sha nenge a kwase u doon ashe tsung lu ôôn iyol . S@@ an M@@ ig@@ uel de Al@@ l@@ ende Ka mba vea hemen vea Kristu imôngo la ve lu a ci ken “ mnder u hiihii ” la ye . Kpa uumace mbagenev yô , mba a nyi ishima@@ veren@@ ke@@ gh@@ ene ? — Mpase 20 : 6 . Kpa er m gbe uwer sha msen u eren ga , shi Yehova a lu nan mo iwasen yô , ka m kô@@ r@@ cio u eren tom u i n@@ em ne . I Z@@ enda “ Wan@@ akiriki ” K@@ era Dooshima Ngu H@@ ange H@@ ange J@@ e Z@@ ua Ga Aluer ka nyi je i lu ôron kpaa , kwagh môm ngu u se fe yô ; se fa ser , or u age@@ egh u sha shin u shin tar môm tsô nana fatyô u yangen dooshima u Yehova ér a de aren a ior nav ga ze . Lu a Ieren i T@@ angen Iyol Ga La Aberaham za nyer ker yô , Yehova kaa ér á lu tsombor u Aberaham ua ya dyako u tar la ye , á lu Aberaham iyol na ga . Yesu seer kaan wener : “ Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga , saa Ter u A t@@ indi@@ m la , Una ur@@ ugh nan . ” 11 : 26 ) Nahan lu kaan ér a va gema Mbayuda cii vea hingir Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Tsô a t@@ ume a@@ kpa sha ikyar a z@@ enda ilev kpaa ken tempel kera cii , nahan mbak@@ as@@ u@@ av mbara ci@@ r mbi ijime . Yesu shi eren msen tugh k@@ ak@@ a cii ve mase tsuan mbaapostoli mba 12 mbara ye Lu a M@@ nenge u I@@ k@@ yo@@ o@@ gh A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la ts@@ eng@@ ap@@ asen ér Mesiya una ya ican shi una kpe sha ci u asorabo a mbagenev . 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 3 : 3 Shi pine iyol@@ you wer : “ Er nan ve nan ze inj@@ ô hen b@@ am ga , nan lu ngohol a ngohol an@@ z@@ ô hen i@@ or@@ o ? Or u wan ah@@ ô sha kwagh ka nan kôr ave sha atô@@ ôkyaa a ikyo@@ o ga , nan venda u eren ma kwagh . Z@@ ayol u Kor@@ aki yange lu a mi yô alaghga yange lu a iwuese sha ian na i civirigh i ke ’ m@@ ser@@ akaa u Aôndo la ga . Nahan kwagh ne gema tese ér Yesu ka Aôndo U@@ hemban@@ agee ga z@@ ee ? Maria tsa vea Eli@@ sa@@ bet@@ u iwer iti@@ ar , a shi nan kpa ve taver ayol a ve asema hen shighe ne kpishi . Nahan cii kpa alaghga se pine ser : I@@ mo@@ shima i i tsaase i tsembelee la ia fatyô u wasen se shighe u i gbe u se tsua akaa a se er la nena ? • N@@ ger washika pase wer iyua you la ka iyua i a va kuma u yô , a hide u a mi yô . Er my@@ ôm ma ngô@@ ôr tan nd@@ ur@@ an ga nahan kpa , a fatyô u yangen ma u tan nd@@ ur@@ an sha u sh@@ igh@@ en ma iv@@ u@@ e i nd@@ ur@@ an ua fatyô u yan fele fele ga yô , shi sôron ajiir a nd@@ ur@@ an u soo u duen la kpaa . Kanyi kwagh se hen sha ikyav i tesen i Lo@@ ti man Aberaham man Yosev laa ? Ka ikyav i nyi Paulu yange tese sha u pasen er i gbe u se palegh u@@ j@@ ende mba bo@@ v@@ o ? Or@@ henen Yakobu nger ér : “ I lu ne kwagh u iember tseegh shighe u am@@ een atô kposo kposo aa va tser ne yô , gadia ne fa , mk@@ ar u i lu karen jighjigh wen u nan la ka a na ishima i taver . ” Kpa mbagenev yô , nôngo gb@@ ev sha ma ieren i or u ken tiônnongo , shin ve undu tiônnongo sha ci u ve lumun a ma ityesen i Ruamabera ga . Cii man Ter wase kpe yô , i nam tom u m@@ ishen ken tar u Ar@@ g@@ ent@@ ina . Er yange hingir hange hange u a tsua ior a ver ve sha ior i Iserael vea eren ityom i vesen yô , i wa Mose kwagh ér á “ s@@ ange ior mba fan kwagh ken ior cii , mba ve cie Aôndo , mba mimi , mba ve vende inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô ” yô . Yesu yange ôr injakwagh i tal@@ ent@@ i la shighe u mbahenen nav pine un mpin sha kwagh u una lu ‘ ikyav i sha m@@ ve Na la man i mk@@ ur@@ tar ’ la . ( Mat . Yange ve dugh akaa a injaa a i yer shin ihy@@ ura ne , a i kange tsembelee i wa ken imb@@ u@@ lu@@ gh mba lun civi@@ ri@@ i yô . Gba u se palegh “ inyaregh ki s@@ aren ” sha ci u nyi ? Aluer ônov mba kasev mban doo ve ishima yô , ng@@ u@@ la tese ér ve ngohol kwaghwan u i we ve la . Sh@@ ar@@ on kaa ér : “ A@@ ng@@ ev ka mb@@ ua kôr or man wea a fa wer mb@@ ua hemba nan nahan i vihi u kpishi . Nahan “ hii hen shighe la je mbagenev kpishi ken mbahenen N@@ av hide ijime , ve kera za a Na ityô ga . ” Jigh@@ ilii yô , doo u a wase icombor i or@@ maren ugen nan lu Orshiada u Yehova ga yô . Yange ior va hen a na sha asema ve sha u i va er ve batisema . Nenge vegher u á kaa ér “ Mbam@@ hii Sha ci u Eren Tom u Kwagh@@ pasen a M@@ i ” la , sha peeji u sha 2 - 7 . — Ka Mbashiada mba Yehova ve nger ú ye . A shi nan kpa , kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken gar u S@@ ar@@ ef@@ ati ne kav er Eliya a lu profeti u Yehova yô , nahan a “ er sha imo i Eliya . ” Ity@@ ôkyaa igen i i hii ve kwagh a lu nahan yô , ka sha ci u mbam@@ kighir mb@@ à ke ’ won@@ iyolough . Ken masejime yô , Yehova undu Mbaiserael , gema ver nongo u Kristu shi na mbaapostoli man mbagenev tahav mbu eren u@@ ivande . Hen shighe ne Timoteu dondo or@@ jighjigh u eren tom kpoghuloo ne , ve lu zan zende u yange gba ica je kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a u@@ deri imôngo yô . 2 : 13 ) Mbahemenev mba Shin T@@ ine jimin cii ka ve time sha akaa a i hi@@ di i ne mpase shami la . ( Aer . Mba Ve Er I@@ vese Ve K@@ ôr A@@ yol a Ve Ts@@ aha ( Ekesodu 20 : 4 , 5 ) Ruamabera u Mbakristu u i ne i nger ken zwa Grika la kpaa wa tindi ér : “ Y@@ e@@ vese nen ak@@ ombo a civir . ” — 1 Mbakorinte 10 : 14 . Yesu yange kpe sha iyange i iniongo i P@@ ase@@ ka , N@@ is@@ an 14 . Er nan ikyav i vough i Yesu i lun or@@ tesen la i gande se u dondon ga ? ( 1 Timoteu 1 : 17 ) Hanma shighe yô se civir nen Yehova a ishima i môm nahan vough . In@@ j@@ akwagh i i dondo ne di wase se u fan kwagh u Yehova Aôndo , un u a ongo mbamsen la . Ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , sho@@ ja i Bab@@ ilon wua ior kpishi mba ve dondo akaaôron a gbil@@ ini@@ gh la . Aluer ka u se lu uma ke ’ Paradi@@ so shin tar yô , kanyi i soo ér se̱ ere ? He@@ mban je yô , lu apostoli Paulu fa kwagh ne tsung ye , gadia yange vande lun or u tôvon Mbakristu a ican . “ Vea due vea za kenger ak@@ om a ior mba ve hendan a Mo la , gadia ij@@ ôô ve ia kpe ga , man usu ve kpaa á p@@ ir u ga ; vea hingir kwagh u nd@@ ôh@@ ôr uumace cii ishima . ” — Yes 6@@ 6 : 24 . A@@ ka@@ a@@ wan a ken Bibilo na mbam@@ lumun sha mbampin mban cii . Sha nahan yô , ôô - ôô ngu a ityesen kpishi i̱ Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh shi taver ityough mban yange ma ve hen kwagh sha mi yô . ( Aer . 20 : 28 ) Kpa ka hanma or u i tsegh nan sha jijingi cii nan lu ortamen ken tiônnongo ga . A kaa ér , “ M@@ sen ka a wasem u umbur mer Aôndo ngu kpôô kpôô , nahan mayange m ngu tswen ga . Tor Solomon yange kaa vough shighe u nger ér : “ Kape tom u Aôndo u A er akaa cii kpaa u fe u ga la . ” — Or@@ pa . ( Yesaia 43 : 10 - 12 ) M@@ yom u hemban cii u Yehova una va yima ior nav la una va lu shighe u ityav mbi vesen mbi Armag@@ e@@ don , zum u una p@@ aa hem@@ en@@ tor na iyol shi una tsegha icighan iti na la . — Pasalmi 8@@ 3 : 18 ; Ese@@ kiel 38 : 23 ; Mpase 16 : 14 , 16 . Nahan cii kpa apostoli Paulu ta icin ér : “ Ver nen ishima , or nana̱ de ker ne yemen a ven sha kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ga . Akaa ne ka sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior la , shi ka sha inja i u@@ jijingi mba taregh mba hiihii , kera ka sha inja i Kristu a lu ga . ” Mayange kwaghaôndo u aiegh una kera tsu@@ me a uumace shi una va a mp@@ av hen atô ve ga . Yange i na akaaôron a mkohol ne cii ken mkohol u i nyôr ken gar u P@@ r@@ ag@@ u@@ e la ken zwa Buter man C@@ ze@@ ch man Rus@@ sia . K@@ era cii yô , ka k@@ è@@ r@@ à gbe u á e̱r ma kwagh u@@ gen@@ egh u tesen ér i e̱r imba ityendezwa la ga . Kpa f@@ ada ne soo u wan uwegh sha kwagh la ga . Ab@@ es@@ al@@ om kaa nahan ér : “ K@@ pas@@ h ! Yehova kor se ken jijingi , man ka gbenda u vesen u a hembe kuran se sha mi je ne . Í fa ior mba Aôndo sha imba erdoo la nyian . Akaa a á nenge a mi la na Aôndo ci@@ er un iyol je hingir u gbidyen a gbidye iky@@ ar@@ ky@@ ase iyol ga , kpa gema wuese Yehova . Nahan se dondo aeren a Aôndo ken tom wase u pasen kwagh man ken tiônnongo man hen ya kua ajiir agen kpaa . 16 : 24 , 27 ) Ve ta a@@ kper@@ an shin ve er z@@ ô@@ z@@ ô ga . Ity@@ akerada i nongo u Yehova u gb@@ eren kpishi la ka kwaghyan u ken jijingi u Yehova a ne se sha er se taver ken jijingi yô . “ Mkaanem O@@ u ka . . . iwanger i gbenda wam . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 119 : 10@@ 5 . L@@ am a ma ijende you i ishima ishima sha kwagh ne . Ve g@@ ure inya sha ishigh ki Aôndo ve lu kaan ér : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve tim ak@@ ende sha mfe u yange ve fa u ngohol môm - ken - u@@ pue sha ah@@ u a hemban nd@@ ahar cii je kpaa la , inja er k@@ ung@@ ur@@ ak@@ u man yi@@ ye man a@@ y@@ egh nahan . ( 2 Pet . 2 : 5 ) Shi Yehova una yima mbam@@ imi shighe u una tim bo tar ne kpaa . A b@@ unde kera kera kpa se mba a atô@@ akaa atar a i gbe u se er tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen ne saan saan yô . A fatyô u kaan ér mbagenev mba gem sha mk@@ ighir . N@@ oo@@ v man kasev vea fatyô u ngohol icighan jijingi u Aôndo nena ? ( Mbaromanu 15 : 4 ) Se fatyô u lun a vangertiôr ser mayange je ishimaveren i se lu a mi sha uityendezwa mba Aôndo la ka gbil@@ in@@ kwagh ga . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 23 : 1 ) Er Davidi er asorabo a vesen nahan kpa , i umbur un ér ngu môm ken Mbashiada kpishi mba Aôndo mba ve tese jighjigh u nan sha gbenda u vesen yô . — Mbaheberu 11 : 32 . Shighe u Yesu lu anyom 12 tseegh la , a er kwagh u tesen ér Yehova , Ter na u sha la , doo un ishima kpishi . Ken ayange a masejime ne cii , Satan ngu n@@ um@@ un ior nav mba ve lu shin tar la ér ve hendan a as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem man iyôngo igen i i lu ak@@ ar a ve la . I@@ j@@ ung@@ wen ve la ka i wan ayol a ve ikyo tseegh . Ver ishima sha ivur i sha 5 ne , í kaa ér : “ Shi nenge , i mar@@ em ken ifer , ka ken isholibo je , ng@@ ôm wa iy@@ av av ye . ” ( 1 Kor . 13 : ​ 4 , 5 ; ôr 1 Peteru 4 :⁠ 8 . ) • U suur sha Yehova la inja na yô ér nyi ? T@@ ile Sha Mimi A Ishima I M@@ ôm Akaa a anmgbianev mban ve er sha heen ne aa wase u u kaven er iv@@ a@@ ap@@ aven ka i na mbagenev ve hen akaa a kpe@@ egh ken ishima yô . Yange a ôr nan ijir , nana lu a ibo ga je kpa , nan he@@ e sha ishigh ki azende a nan man tsombor u nan kua ityô i nan jimin cii . 7 : 13 , 14 ) Kpa kwagh er doo yô , Aôndo wase u lun a erdoo la ta se icin ér se de dondon ‘ akav a tesen gbenda ’ a Satan , a tsu@@ men a or la ga . Er se lu Mbakristu yô , se fa er se lu ken ayange a masejime yô . Kpa tar u I@@ ng@@ i@@ la hemba tar u Ish@@ pania man u Ne@@ ther@@ lands man u Fran@@ ce ityav môm môm . Aluer u k@@ umbur ve , u kaa a ve sha mimi wou wer , “ ku ne nyoon mo je zua ga , ” wea ôr nahan tseegh kpa vea fa je ér u wa ve ikyo . Doo u shi se wuese Yehova sha iliam yase ken tom u pasen kwagh shi se wuese un sha shighe u se lu lamen sha akaa a ase kpaa . Kristu shi ngu zenden ‘ sha ci u kwagh u perapera ’ kpaa . K@@ enger ase kwagh u yange e̱r la ke ’ ishima . ( Aer . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 , 15 ) Se ker nen igbenda i se wase mbagenev ve “ zenden sha mimi . ” Ken inyom i 19@@ 8@@ 9 la , i t@@ indi@@ m vea So@@ led@@ ad ér se za er tom hen haregh u i wu@@ he Mar@@ iv@@ í ken pur@@ usu la . 34 : 1 , 30 . Bibilo kaa ér : “ Tsô tor ugen u he tema tor ken Igipiti , u a fa kwagh u Yosev ga yô . Ka An N@@ ana W@@ ase Ve ? Mbam@@ lu mba tar u hegen ne mba kwagh môm a mba sha ayange a M@@ ika la nena ? ( Mateu 6 : 27 ) Bibilo tese wang ér ka Yehova tswen a lu “ i@@ mbor i uma ” ye , man shi ka un tseegh una fatyô u nan mba@@ jighjigh “ uma u a lu uma jim la ” shin “ uma u tsôron ” u a lu uma u been mayange ga la , sha gayô shin tar ye . — Pasalmi 36 : 9 ; 1 Timoteu 6 : 12 , 19 . I@@ l@@ y@@ ahan i l@@ ahan mbamaren man ati@@ ca man mbat@@ ôôn ior ityom man mbatomov mba gomoti la du@@ mbur tar sha won cii . ( 1 Mbakorinte 5 : 7 ; Mbagalatia 6 : 16 ) M@@ zough u kwagh ne a zough vough sha iniongo i P@@ ase@@ ka i Mbayuda i sha inyom la kpa ka ikyav i seer tesen je ér gba u a eren iniongo i M - umbur u ku u Yesu la kwa môm tseegh sha hanma inyom . Nahan aluer we kpa u sôn Aôndo a sha mimi wer a de u a kwaghbo yô , u fatyô u lun a vangertiôr wer Yehova una kegh ato a u@@ zamber ou . 20 : 11 ) Anmgbian S@@ pl@@ an@@ e kaa ér , “ Shighe u iyol i kpe u yô , pase Yehova kwagh sha mi ken msen . 7 : ​ 1 - 4 ) Hii shighe la je , myer u i yer ve u yemen Sha la una kera lu il@@ yan ga . ( O@@ b@@ a@@ dia 1 - 21 ) 8 - 10 . T@@ erem yange p@@ ase@@ m er ieren yam ne i vihi un kpishi kua mbagenev kpaa yô . Alaghga ior kpishi vea wa ikyo sha kwagh u akaa ne a lu tesen la ga , kpa akaa a a lu eren sha gbenda u kpilighyol , hii ken inyom i 1914 la , a̱ wase se u nan jighjigh ser ica a gba ga tsô Tartor u Aôndo ua kar a if@@ er@@ kwagh cii kera . Pro@@ feti Yeremia hii k@@ we@@ legh na sha Yerusalem ér : “ U@@ w@@ u ! • U s@@ ônon ser i̱ er ishima i Aôndo shin tar kpaa vough er i eren i sha la inja na yô ér nyi ? ( Mateu 9 : 32 ; 12 : 22 ; 17 : 15 , 18 ; Marku 5 : 2 - 5 ; Luka 8 : 29 ; 9 : 42 ; 11 : 14 ; Aerenakaa 19 : 16 ) Ashighe agen yô m@@ nyoon yange á hemba vihin cii zum u az@@ ô@@ v kpishi a nyer or shighe môm yô . Aôndo kaa ér : “ K@@ aa a ve wer : Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo TER , Aôndo wen , M ngu icighan je . ” Sha kpôô yô , zum u a ungwa kwagh u Yesu yô , á kaa sha imo ig@@ yer wener : “ Ma kwagh u injaa una fatyô u duen ken N@@ as@@ are@@ ti kpa ? ” Nahan kpa , Mateu 13 : 43 tese ér shighe ngu van u vea engem ken Tartor u sha la yô . ( 9 ) C@@ ru@@ z , P . 3 : 26 - 29 ) T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la yange mbu ta num sha u@@ icighan@@ mbaiorov mbara . ( Anzaakaa 3 : 5 – 7 ) Ashighe agen or nana tsua u eren kwagh sha mnenge u ior mba ken tar . W@@ a@@ shika shon pase m@@ til na sha kwagh u awambe . Ka mimi , nyian ior mba Aôndo kera mba dondon atindi agen a ngise wa la ga . Kpa kwagh ne tese ér atindi la doo ga ze . Aluer se mba mbah@@ id@@ en a iyol jime yô , a saan se iyol ken nongo u Yehova shi se lu eren akaa a tiônnongo a eren la . De z@@ eren henen sha mbamtaver mba shon ga , kpa pine iyol you wer , ‘ Ka gbenda u nyi u hembe lun ican ga , shi u hembe lun wang u sôron m@@ taver ne ? ’ S@@ ha@@ gba u Aôndo man tahav nav kua kwaghfan na t@@ av kar mfe u uumace man hanma kwagh u uumace mba y@@ in@@ an ve eren la cii . Orkristu u nan vi@@ e ken mimi ka nan nôngon ér nana ar sha “ iky@@ aren i m@@ lu@@ yol u m - iv u Kristu la . ” ( Ef . Tom u pasen loho u dedoo la wase un u lun a ishimaverenkeghen . Kpa á kaa wener : ‘ Tese nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ’ Mb@@ ate@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ om mban gbid@@ yem c@@ oho@@ loo je ve vi@@ him z@@ we@@ legh . Sha kpôô yô , se fatyô u va zuan a iyua i uma u tsôron , aluer se za hemen u lun ‘ gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen ’ yô . Nahan mayange je u vaa af@@ an@@ yô wer u zua a mcivir u mimi yum ga . Jigh@@ ilii yô , ieren i lun ken mzough vea anmgbianev asev la ngi wan se ago@@ yol u va tagher a mbamtaver mba alaghga tsô se tagher a mi ken tar u tse , u u lu yemen u za ku@@ usu ne . Er nan ve a fatyô u kaan ér tartor u Yuda yange u lu ikyav i Tartor u Aôndo ? Yehova gbe jimin ior tsô timin ga . I nger ér : “ U a ngohol tal@@ ent@@ i môm la , kpaa za va , va kaa er : T@@ ere , m fa u , u ngu or u taver inja ; ka u sun@@ da h@@ en@@ pe u lee ga yô ; ka u kohol h@@ en@@ pe u vande s@@ aren ga yô . Een , mcivir ngu jim jim u Yehova Aôndo a lumun a mi yô . ( Genese 6 : 3 ) Anyom a 1@@ 20 la yange na Noa u lu or@@ mimi la ian , kuma i lun a tsombor — shi zum u i pase un ini@@ e@@ zwa i Aôndo yô — a gba t@@ so shi a lu tan an@@ ter@@ ev nav icin i m@@ ve u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la . Ken anyom any@@ iin a a dondo la cii , m nyôr ken mbam@@ nyoon atô kposo kposo kua ishim@@ avi@@ h@@ in kpaa . Maa a kaa ér : ‘ Hii hen Yerusalem ningir zan zan ar ken I@@ li@@ ri@@ k@@ um m ôr Loho u Dedoo u Kristu m tser . ’ * ( Rom . Se kura asema ase sha u veren ishima sha akaa a se henen ken ishima la ; se nôngo sha afatyô wase cii se palegh mba@@ aie mba tar ne . ( b ) Kanyi kwagh Yesu yange tese mbahenen nav sha kwagh u wanye u kiriki ? Ior mban mba kuran iy@@ ongo i Aôndo sha dooshima . — Ôr 1 Peteru 5 : 2 , 3 . ( Mateu 22 : 39 ) I@@ mba dooshima la una na yô u kura ishima you sha er u hi@@ a a nom shin kwase u orgen ga yô . “ Z@@ a . . za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema . ” — Mateu 28 : 19 . “ V@@ a D@@ ondo sha a Mo , ” 1 /@@ ⁠ 15 Kpa lu u vea hemba veren ishima sha nyi ? ( Nenge foto u a lu sha igbenda la . ) Jo@@ sé ka ortamen u a tse ken tom u ortamen u@@ pue mba@@ an@@ yomov imôngo yô ; á hemba anyom 70 , shi semb@@ er@@ ee ne i pav un ip@@ aven i vesen . B@@ atisema wou la tese ér u tsua gbenda u uma ú hemban doon Shi una lumun ér ve hide hen tar ve , ve va civir un je he ? Anmgbian u kwase u kiriki A@@ li@@ ce Ho@@ ff@@ man@@ n vea anmgbian na u nomso yange ve soo takerada u S@@ c@@ en@@ ar@@ i@@ o ne kpishi . Yange kaa ér : “ M ver ne ik@@ av i tesen sha er ne kpaa er nen er M er ne nahan . ” Alaghga iyol wa kpen mbagenev ken a vese sha ci u mkur u tar ne va fele er yange se ver ishima la ga yum . ( Anz . Doo u u hen sha kwagh u u soo u ôron ve la sha er u ôr ve atô@@ akyaa la tsembelee yô . Hen ase yôô : Er nan u lu ôron magaz@@ in ne ? Kwagh u dedoo gema due ke ’ tom@@ shir@@ en u Yo@@ shia la , gadia “ sha ayange a a lu uma la cii , ve de u dondon TER , Aôndo u uter vev ga . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : 33 . P@@ ase un wer u soo u nengen er una er a ian i u ne un ne yô . N@@ ana wase u ú ar ape u lu zan la . Er lu henen a hen ij@@ u i keren la , a pine ér , ‘ Ka h@@ an me za ve me due iti ken ij@@ u i keren shi me hingir or@@ iny@@ ara ? ’ Bibilo kaa ér : “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa ; Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” Ka ityav mbi nyi i pase ken Mbaromanu 7 : 18 – 23 ? “ Er i lu ne pe ior ve̱ eren a ven la , ne kpaa eren nen a ve di nahan kpaa . ” — L@@ U@@ KA 6 : 31 . Nahan ú nenge er akaaôron a mimi a doon tsung la á lu sha inja sha inja yô . ” — 2 Timoteu 1 : 13 . Yange i mar ve a mar a iyua i lun kwa@@ v la ga , shi i na ve a na iyua la kpaa ga . Kape tom i@@ vangeli u Mbashiada mba Yehova la kpa ú lu seer kwagh môm a ing@@ y@@ egh k@@ ira yemen kp@@ era kpe kp@@ era je la . • Kanyi i tese ér atindi a Yehova doo se ? 4 : 8 ) Alaghga iyange igen u zua a ib@@ aver i dedoo sha kwagh u nan je a kpiligh we iyol . “ Wan wam . . . , fa Aôndo u ter@@ u , civir Un a ishima i môm . ” — 1 K@@ R@@ O@@ N . Sha shighe u i gba uumace ica lu a gba ga la je tsô maa or u ken jijingi ugen , u kwagh a kom un ga , shi a lu or u g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol la er mhen wener una hingir tor u tar ne . Ieren i mimi i T@@ ik@@ i@@ ku la yange i due ken igbar nena ? Kpa ivur i sha 5 la , gema ôr kwagh ter “ ak@@ ur agen ” aa a lu eren tom ken mzough vea “ upristi ” mbara yô . Yesu yange a yar tom aa akav a ken Ruamabera kpaa ken ityesen na . 3 , 4 . ( a ) Ishim@@ at@@ aver ka nyi ? Kwagh ne ka a na nan lu a tahav sha iyol i nan . ( 1 Mbakorinte 13 : 7 ) Dooshima taver a taver ishima , gbe a gba uwer ga . ( Or@@ pasenkwagh 2 : 4 - 9 ; 4 : 4 ) Nahan , icighan jijingi mgbegha un , a kure ikyaa sha akaa aa a zua a mkav sha mi la , ér : “ Ng@@ un ka mkur u kwagh , u i vande ungwan la cii : C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ikyo ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . ” Yange una sôr af@@ ishi a bran@@ ci una yem anyom a kar imôngo je kpa , mbacivir Yehova a na imôngo ve zer umbur erdoo na , man mlu na u sar sar la , kua ishima i a taver ve ken Bibilo la kpaa . AT@@ Ô@@ A@@ K@@ A@@ A A V@@ ES@@ EN A I GB@@ E U S@@ E U@@ MB@@ U@@ R YÔ Ka akaa a nyi yange er Davidi a a tese ér mnenge u Yehova gba un kwagh@@ a ? Ka ieren i nyi í zough i̱ kwagh môm a ishima i legh legh , man Yesu ka ikyav i dedoo sha kwagh ne nena ? Ka an nan zende nan ze sha ajiir a do@@ on@@ ashe a Aôndo a gbe sha tar la ci@@ il@@ i ? M@@ sen Ngu a T@@ ahav Ka sea er msen hen Yehova sha kwagh u mba@@ awashima asev sha mimi yô , kwagh la a wase se u kaven mimi u mba@@ awashima mba shon . He@@ mban cii je yô , a@@ dooga A@@ ron yange hen ér , er iyange la lu iyange i ônov nav hii eren tom u pristi yô , gba u vea ver ishima zu@@ lee sha er vea er kwagh u vihin Aôndo sha akaa a kiriki je kpaa ga yô . Er usu la ta iwanger yô , wan@@ kwase u vande nan Peteru ian sha h@@ unda nyôr la , fatyô u nengen a na tsembelee . W@@ a ago@@ yol hegen keghen shighe u akaa a kpilighyol ne aa va er la , sha u zan hemen u “ taver ishima er [ u ] ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan ” ! Kpa se ‘ ny@@ iman ayol a ase ’ nahan se hingir mbadondon Kristu shi se mba civir Yehova a ishima i môm kpaa . ( Mat . ( Mbaefese 5 : 1 , 2 ) De se time nen sha igbenda i mbayev , man mbakur@@ an mba ken tiônnongo , man hanma Orkristu cii nana nenge sha mbamgbe mba mba@@ beenyol mba ken mzough wase u anmgbianev u sha tar cii la . “ Yange m hen mer shin kwagh gba Aôndo a mo je - o . A shi nan kpa , yange a nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon hen Yehova sha at@@ se a z@@ en@@ aria la yô ior ve kohol ken won u icighan@@ jiir ve eren msen hen Aôndo . — Luka 1 : 8 – 10 . Jigh@@ ilii yô , aluer se soo u ôron kwagh u una vihin mbagenev ga yô , doo u se er kwagh u i er ken Anzaakaa 16 : 23 ne . I@@ jiir la kaa ér : “ Or u fan kwagh nan gbe ôron kwagh ga@@ egh ga ; ka nahan kwaghôron u nan a maan a maan ior ye . ” ( Mpase 12 : 7 - 12 ; 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Sha kpôô yô , kwagh hemba gban Satan u nôngon ityav mbi ken jijingi ne a mba Yehova a shigh ve mkurem ve ‘ kor atindi a Aôndo shi ve lu eren shiada sha kwagh u Yesu ’ la , kua “ iyôngo igen ” i í lu ak@@ ar a ve la . — Mpase 12 : 17 ; Yohane 10 : 16 . Shi a gba u se sôr ashighe man ayange a se pasen kwagh la shin se hemban pasen kwagh sha ajiir a ior ve hembe lun her yô . — Nenge Yohane 4 : 7 - 15 ; Aerenakaa 16 : 13 ; 17 : 17 . Shi á pase un ishimaverenkeghen i va lun ken Paradi@@ so shin tar la , shighe ne Maria lu anyom 13 . A kaa ér : “ Yange kwaghpasen ngee je yô , anyom la gba karen kera fese je . ” 15 , 16 . ( a ) Yesu ver se ikyav i nan nagh nena ? Or u yange nan na nagh kura la , yange nan ya inyam i il@@ egh k@@ ira vea tsombor u nan , man alaghga yange i lu ken ma iyou i yan kwagh ker i ken tempel la . Er nan ve i gbe u se palegh u s@@ enden mbagenev ity@@ ough@@ o ? I@@ v@@ ile ngi um atam kpishi . U wase sha u nan tiônnongo a lu ijiir i kundu kundu nena ? In@@ j@@ ar i sé zua a mi yô , ka uma u tsôron . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , vea zua a uma u tsôron sha , kpa mbagenev cii yô , vea zua a mi shin tar ne . Ity@@ akerada la igen pase tsegh ku mba@@ yi@@ ase man inja i ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken zwa Heberu man a ken zwa Grika , kua akaa ag@@ enegh kpaa . Or@@ vesen u ken injakwagh la tese ér un ngu a mkav nena , man kwagh ne taver we ishima sha ci u nyi ? Ish@@ aren yase ngi kwagh môm a i Yo@@ shia lu a mi la je ka u tu@@ nan ga . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) D@@ i vough er kwagh u L@@ as@@ ar@@ u u Yesu nder un shin ku la kpa lu nahan , ior mba a va nder ve la vea due vea lu uumace , a lu u@@ jijingi ga . Nahan kpa , anmgbianev mban to@@ gh@@ or iyol sha kwagh ne ga . S@@ aa se zua a mlumun sha mbampin mban ve uma wase una lu a inja ye . 33 : 24 ; 35 : ​ 5 , 6 ; Mpa . Nahan kera gba kpee u a nger iti i wan na ne ken ati a ônov nav ga , ka nahan ve E@@ s@@ era nger i ga ye . Yange fa dedoo wener una fatyô u geman tar cii sha u u̱ undu igbenda i ú ga . Kpa Paulu gema wuese Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara sha ieren ve zum u i lu tôvon ve a ican la . N@@ om ugen u a lu a mbayev utar shi a lu ortamen ken tiônnongo yô , mba yer un ér Adam , a pase kwagh u ka a wase un yô , ér : “ Ka m nôngo mer me lu uma akuma akuma . Mbagenev je yô , i z@@ enda ve hen uya vev kera , kpa Mbashiada mba lun a dooshima mba nengen sha a ve doo doo . A@@ veren a ior mba Yehova ve zough a mi la tese ér Aôndo “ ongo msen ” ve . — Ps . K@@ EN washika u apostoli Paulu nger hen Mbaheberu , mba ve lu Mbakristu a na imôngo la , a ôr mkaanem ma ma a wase ve u nengen a kwagh ken ishima yô , sha u taver ve ishima . Mba vea lu shin tar sha ikyev i Tartor na la di ye ? • Inja i ishember i . . . Sha mimi yô , “ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ” ne , mba kwagh u Yehova a ne se sha dooshima yô ! Takerada u atindi a kwaghaôndo u Mbayuda la ter kwagh u Or@@ tesen ugen ken kwaghaôndo la yange ôr yô , ér : “ Aluer or tese wan u nan u kwase Tindi u Mose la yô , ka kwaghbo . ” U hemban gban kera je yô , u ts@@ endan ikyav mbi mbayev ve n@@ umb@@ en a mi la man akaa agen wue wue la ne iyol@@ vihin . Yehova nengen tom nena , man kwagh ne ka a na un a er nyi ? Anyom va kar u@@ deri imôngo kpa i umbur kwagh u A@@ ron man ônov na ér ka mba@@ cian Yehova . — Ps . Ka kwagh u Kwa@@ se@@ kristu ugen u i yer un ér Ro@@ s@@ a la er je la . Se fa nen ser ka Yehova u a gbe uwer u eren erdoo ga la se lu eren un tom ye . — Ekesodu 34 : 6 . Ken ityar igen yô , ka i soo ér ior mba ken ityar shon ve civir akav a tilen sha it@@ you ki ityar shon . T@@ or@@ ough un iyol u ôron u kpen kpen . ( Yesaia 60 : 2 ) Mkaanem man pase mlu u akaa a lu shin tar hii ke ’ inyom i 19@@ 19 zan zan ar hegen ne . U tesen ikyav yô , yange sea nengen tele@@ v@@ ishen yô , m soo u nengen an@@ umbe , kpa un soon u nengen fi@@ im . Zum la ‘ á kpiligh ior iyol a Yesu ken mba ve ne jighjigh la cii . ’ Kpa ng@@ u@@ la tese ér Satan ngu a tahav mbu una fatyô u wu@@ an hanma or u a soo tsô ga . “ K@@ ende Ru@@ am Wou ” Ken inyom i 200@@ 3 la , se zua a m@@ seer u he u iorov 6@@ ,@@ 4@@ 2@@ 9@@ ,@@ 3@@ 5@@ 1 mba ve er tom u kwaghpasen yô — ve mban kpishi ka mba ve lu nongo u zege@@ ikpelaior la . Nahan cii kpa , se mba a ish@@ u@@ ghun sha e̱r Yehova a yaren tom a jijingi na á ne se se kom shi se we ago iyol u lun mbat@@ esen Mkaanem nam nahan gaa ? ( Yohane 1 : 33 ) “ V@@ or ” u yange i tôndo zwa ér ngu van la va nyôr ve ! A@@ g@@ umaior cii ka ve nôngo u lun a gb@@ ong gb@@ ong iyol shi ve henen kwagh ts@@ ang ts@@ ang , shi i sar ve tsung u ma ve ze iky@@ ura . ( b ) Ka ikyav i dedoo i nyi i ver ka@@ se@@ va ? Zum u se er nahan yô , iyev asev mb@@ ua lu shighe u seer mfe man kwaghfan kpaa . Hii shighe u i gba Wan u Aôndo u môm môm la je , a kaha kposo sha hanma gbenda cii . Kpa a gema a suur sha Yehova ér a̱ tsaha ve sha shighe u a soo la man er a nenge ér doo u una tsaha ve la . ( 1 S@@ am . Se er nan ve se na paradi@@ so wase u ken jijingi la una hemba do@@ on@@ o ? Z@@ a hemen u yôôn loho u dedoo ne her , de gbe uwer ga ! Er nan ve i doo u se s@@ ende or ityough ga ? Maa kwagh va er u kpiligh iyol ! Shin er i nengen Peteru ér ngu ity@@ u@@ un@@ ugh ken tiônnongo nahan kpa , a lam a ve sha gbenda u tesen ér un hemba ve ga . 29 Er I Hii Ve u D@@ u@@ ghun Or ken T@@ i@@ ônnongo K@@ era la I Lu u T@@ esen Nan Dooshima Yô 2 : 11 . 6 : 19 , 20 ) A na se ishimaverenkeghen i va lun ken iember gbem sha won . ‘ ian i zan mbamkombo mba i lu eren ken bem yô . ’ — Ngeren u sha 11 . Mbaiserael mbagenev kpa er kwagh sha ifer . Mayange je á fatyô u wu@@ an un sha iky@@ ôn ga , shi una kpe a undu tom na , orgen nana kar á tema á vihi ú ga . Zum u a an van@@ ger a ku u yange lu u a wua un sha kon ican la yô , a kaa a Yehova ér : “ I@@ ̱ de eren sha ishima Y@@ am ga , i̱ er sha ishima You . ” Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN U “ Z@@ EN@@ D@@ EN K@@ EN M@@ I@@ M@@ I ” “ M ngu tin@@ d@@ in Or@@ t@@ yom M@@ er , A̱ hemen we gbenda ” Kwagh ne tese se ér , Orkristu u nan lu civir Aôndo a ishima i wang je kpa , shighe u nan zough a inyaregh kpishi shin tahav yô , alaghga nana hingir u gen@@ gese iyol . Kwagh la tese ér m kange ishima u eren tom ne , shi tese ér m p@@ ande m zua a gu@@ da . Mba ken tiônnongo ka vea er kwagh u ve fetyô cii sha u wasen mbau@@ angev man mba@@ beenyol mba ken tiônnongo yô , ve lu tesen ér ve mba ‘ ah@@ ur@@ aior a á lu a dooshima gbem , man shi anmgbianev mba i mar ve sha ci u ayange a ican ’ yô . — Anz . ( b ) Man ieren ne ia fatyô u b@@ enden a vese nena ? ( Pasalmi 37 : 8 ) “ Hanma or u nana y@@ u@@ we a an@@ ngô u nan yô , nan kuma u á ôr nan ijir ve . ” ( b ) Er nan ve u veren ma ai@@ k@@ ighe sha u henen kwagh la i lu kwagh u hange han@@ ge@@ e ? Kwagh ne ngu er ka tom sule nahan . Or@@ sule ka nan kaha sule , nan h@@ ura u , nahan nan va sun@@ da iy@@ i@@ av . Yesu ôr a mbahenen nav ér : “ Ka Ter u A t@@ indi@@ m la je , A n@@ em tindi sha kwagh u Me kaa man shi Me ôr kpaa ye . ” Shighe u i er tom ne i k@@ ur sha ishima i Aôndo vough yô , mkur una va kpee a b@@ unde ga . — Mateu 24 : 14 . Man zan zan nyian kpaa , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara man “ iyôngo igen ” i i lu ak@@ ar a ve la mba zan iky@@ ura ken tom ve u pasen loho u dedoo u Tartor ne sha tahav mbu Aôndo man sha hemen u Wan na u môm môm la . — Ef . Ka sha igbenda i nyi mbahenen mba Yesu mba tsuaa mbara yange ve tese ér ve mba ungwan imo na , man yange Yesu tese ér ve cii mba nongo môm nena ? A@@ bel kpe , kpa kwagh na lu zan hemen her . ( b ) Kanyi alaghga ia na Orkristu nana hungur a ishimaverenkeghen i nana ? “ Akaa ” a [ Kristu ] la wa nyi man nyi k@@ ere ? Sha kpôô yô , er i lu inja er c@@ imin ken ato nahan kpa , jighilii yô , hemen u Satan va Aôndo a icivir . Gadia u nan nyer ken m@@ mem Na yô , nan mem ityom i nan er Aôndo iyol Na kpaa A mem i Na nahan . Sha mimi yô , mtsera tsô kpa ngu sha kwagh ne ga . Iky@@ aa igen yange i due sha derianyom u hiihii i i wa b@@ enden a mba ken tiônnongo u Kristu u ken K@@ orinte , ken tar u Grika sha imba gbenda ne nahan yô . ( Pasalmi 1@@ 22 : 1 ) Sha nahan yô , lu sha mi u Yesu henen ér tempel u Aôndo una lu ijiir i hiihii i vea ker un her ga he ? — Shighe kar yô , Maria zer henen sha kwagh u Yesu ôr la . Lu nyi i mgbegha Mbakristu mbara ve ve na kwagh wuee nahana ? 4 , 5 . ( a ) Pasalmi ityough 14@@ 8 tese ér se mba eren kwagh u vesen u nyi ? Kpa jighilii yô , aluer Yehova fa mbamhen mba b@@ ov mba ken ishima yase yô , ka kwagh u dedoo . Nahan kpa , mba tor@@ on asema sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or kua m@@ vende u vendan u kuran atindi man mbam@@ pav kua a@@ kper@@ an a tan yange lu hông@@ or jijingi u tiônnongo u sha derianyom u hiihii la . Lu nyi i na ve hingir u An@@ der@@ ia una kaa ér : “ Se zua a Mesiya ve ” ? Kpa u lun er I@@ so@@ u nahan yô , de se lu nen er Yakob u̱ lu a jighjigh la , shi se lu a mci@@ e u cian Aôndo sha icivir la sha u tesen iwuese tsung sha u@@ icighan@@ mbaakaav . ( 2 Utor 18 : 3 – 7 ) Kwagh môm u a dugh tseer tseer ken Pasalmi 119 ne yô : Or u ngeren Pasalmi ne yange fa er un lu or ibanave ken jijingi yô . — Mateu 5 : 3 . Een , mbatomov mba loho u dedoo mba mimi mbara ve kuma u eren tom ne . Er í van@@ den yaren tom a an@@ ar u tesen m@@ zende u iyange ken tar u Igipiti man ken Bab@@ ilon ken derianyom u sha an@@ igh@@ eni C.S.@@ Y . la yô , alaghga an@@ ar ne ka an@@ ar u A@@ ha@@ shi , ter u H@@ es@@ e@@ k@@ ia yam sha u tesen m@@ zende u iyange yô . M lu henen mer a@@ aven ne aa wasem u hemban fan kwagh u ior mba ke ’ u@@ kwaghaôndo mbagenev . Mo man Gi@@ u@@ se@@ pp@@ e ken G@@ ile@@ adi ( Mbaromanu 6 : 23 ; 2 Peteru 2 : 12 ) Er á lu Or@@ gb@@ an@@ akaa yô , ngu a ian i tesen vough er uumace vea lu a an@@ ny@@ am@@ ev yô . 10 : 16 ) “ Ici@@ ghan@@ gbenda ” ne ngu sha ci u hanma or u i sar nan u ‘ geman iyol i nan nan nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo ’ cii . — Rom . Ka or shin kwase u m soo u v@@ ô@@ son nee ? SH@@ I@@ N er mlu u tar ne a lu vihin gban a gba kera nahan kpa , er nan ve se lu hemban eren tom wase u pasen kwagh laa ? Ior kpishi nenge ér inyaregh ka kwagh u vesen u van a mkpeyol . Sha ayange ne kpa Mbakristu mba dondon ikyav i Yesu ver la vough er sha derianyom u hiihii la kpa ve dondo ikyav na nahan . Yehova yange tôndo zwa u nan Aberaham wan shighe kuma nena ve i va mase maren Is@@ akaa ? Aluer se mba eren tom u pasen kwagh , u i gbe u a er u torough torough ne er se fetyô la cii yô , se lu tesen ser Aôndo doo se ishima kua mba wan ndor a vese . I@@ ca gba ga maa se gema henen kwagh kwa har ken hanma kasua , shi hanma kwa u sea tema yô , se hen kwagh ah@@ wa ahar ! P@@ ip@@ a@@ abaver i í yer ér The Ch@@ ur@@ ch of Eng@@ land Ne@@ w@@ sp@@ ap@@ er la kaa ér iyange i p@@ ast@@ ô ne mem tom la lu iyange i iniongo i “ Or@@ jighjigh ” V@@ ic@@ tri@@ ci@@ us . Mkaanem nam na akaawan a injaa a a wase kpishi yô . Paulu nger wener : “ Ishim@@ averen i ityesen ne yô , ka dooshima u a dugh ken ishima i wang , man imo i dedoo i ken ishima man shi jighjigh u lun a im@@ anger ga la . ” ( 1 Tim . Nahan una lam a vese nena ? Mbakristu a vese imôngo vea fatyô u ‘ sur@@ un se ishima ’ Ka nahan ve , ior kpishi asema a lu nyian ve sha kwagh u mlu u tar ne ye ! Tartor la ua na , a gema eren ishima i Aôndo tar sha won cii . — Mateu 6 : 9 , 10 . Aluer se mba tan ihy@@ agh sha “ iyua yase i sha mh@@ ôôn , ” i se lu eren ser se wase mbagenev la ga yô , or môm tsô nana fa kwagh sha mi ga . Ka nyi u hen ken ngeren nee ? ( Ôr Ho@@ sea 4 : 11 - 13 . ) M lu wasen un hen shighe ne sha afatyô wam cii . U hen wer doo u Yosev man Maria yange ma ve vande keren Yesu ken tempel sha ci u nyi ? Er Nan Ve Aôndo A De É@@ r Ior Ve Y@@ a I@@ c@@ ana ? De@@ en Nen A@@ yol a E@@ n Kwagh@@ bo , 11 / 15 Or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan ko@@ so iyôngo i nan sha gbashima man sha ishimataver shi nan hemen iyôngo i nan kpaa . ( Ps . ( 2 Samuel 7 : 12 , 13 ) Nahan lu u wan na la una lu Mesiya u ior mba Aôndo lu veren ashe a na u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo la ! Nahan cii kpa , m@@ shi@@ ri@@ m mara yange apostoli u tse@@ en ishima ne u pasen kwagh ga ! Ng@@ ô ugen u lun anyom 27 u lu kpen man undun mbayev utar uma la kaa a kwase ugen u a eren tom ken ad@@ ua u K@@ at@@ oli@@ k@@ o ér : “ De va kaan a mo wer , ka awashima u Aôndo a we sha ci wam ne ga . . . . Se fa jighilii ga , gadia Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh sha kwagh ne vese ga ; ma kaa di tsô ér , “ Ter gema ishigh kenger Peteru . ” Kanyi mhen yange Paulu due a mi er i nger ke ’ 1 Mbakorinte 15 : 12 - 19 nahana ? Ken masejime yô , B@@ en@@ ha@@ da , tor u Shi@@ ria va haa af@@ o a u@@ ity@@ a kase gar u Sam@@ aria . 5 : 13 , 14 ) Yehova una na se mfe u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . Yange i gema tom u nengen sha tiônnongo i wa sha ikyev i or@@ tom u hemen kô@@ mp@@ eni man mbatomov mbagenev , mban ne cii lu sha ikyev i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh i tsuan ve ye . Sha ashighe a i ngeren Bibilo la je kpa , mbatyomov fa@@ an geman iyol ve hingir iyol i or sha u va yiman ior ga . 1 : 9 , 10 ) Aluer i hide i tsua u ér u er tom u ortamen yô , suur sha Yehova a̱ na u agee , man ishimawan man iember . Nenge ase kwagh u kwase m@@ ishen ugen ken tar u S@@ ene@@ g@@ al , u i yer iti na ér S@@ on@@ ia la . 16 : 8 . ( Aerenakaa 2 : 42 , 46 , 47 ) Kwagh ugen u í ôr sha kwagh u nongo u Kristu u Aôndo la tese ér yange í tsua ior mbagen mba ve eren sha atindiakaa a Bibilo ér ve wase u nengen sha ityom i injaa igen . Hi@@ ihii yô , gba u se soo ser jijingi u Aôndo a hemen se sha ci u se mba a tahav mbu hemen ayol a ase ga . Kwagh ne inja na yô , m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol ngu ikyua ikyua man ica a gba ga tsô a kar a tar u ifer ung@@ un ne kera a ver hemen u vough u Tartor u Aôndo , u Yesu yange tese mbadondon nav ér ve s@@ ônon ken msen ér u̱ va la . Or@@ ngeren Bibilo , Luka , u yange fa akaa a mba@@ yi@@ ase vindi vindi la ôr kwagh u Adam ér yange lu or kpôô kpôô er Yesu nahan . “ Gadia mba@@ ic@@ u@@ ghu@@ v kpishi due sha tar , mba pasen er Yesu Kristu va ken iyol i or ga . Ka wea taver mbayev ishima shi wea wuese ve yô , kwagh ne ngu a wase ve . Ifa yange lumun a ic@@ ugh na ne . Kwagh ne na yô , ken inyom i 33 la , i ver tiônnongo u Kristu u mbacivir Yehova mba i shigh ve mkurem yô . A@@ mba@@ aior la tôv sha akaa ne ga tsô mba gbe ny@@ iman tsô , gadia ve vande kuren ken ishima ve ér a fatyô u tsengaôron akaa a ken hemen ga . Yange apostoli Yohane nger wener : “ Aôndo ka iwanger je , ime ngi ken a Na ci@@ ôn tsô kpaa ga . ” Ka se eren tom kpuaa kpuaa sha ci u nengen sha u@@ gb@@ ayol asev . Sha ityôkyaa ne yô , apostoli Paulu wa Mbakristu kwagh ér : “ Lu nen a mhen ne ken a ven u a lu ken Kristu Yesu la kpaa , ” Un shon u “ a hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku ” la . Mbagenev ka ve ungwan ic@@ er i ityakerada yase shighe u ve lu zenden angahar shin ve lu shin mat@@ o yô , nahan ve kôr cio u ôron akaa i ngeren ken ityakerada yase la cii . ( 1 Yohane 4 : 16 ) Nahan , aluer se t@@ ume it@@ you eren isholibo yô , kwagh ne una na Yehova ishim@@ avi@@ h@@ in . Kwagh@@ ngeren ve ne tese ér ve na Aôndo jighjigh ga . K@@ P@@ A gba u or a er te@@ gh@@ elee . I@@ ny@@ aregh ki keren kpaa lu kwagh ugen u Yesu de ér a̱ d@@ an un ga yô . ▪ Akaa a m ver ishima mer ônov av ve eren la ka akaa a vea fatyô u eren mimi yôô ? Ro@@ ber@@ t u se vande t@@ eren kwagh na sha mhii u ngeren ne la , ngu a mnenge u a lu kwagh môm a mnenge u mbagenev kpishi yô . Se fatyô u n@@ ungwan vea ior mba ve ‘ we iyol sha kwaghôron la ’ shi se dondo ior mba ve lu ‘ pasen mbagenev kwagh vindi vindi ’ la . Loho U Kwagh@@ aôndo u Mbakristu Mba@@ aiev yange pav ker nena ? Un kpa se , tsô se za hemen a zende wase . Shi takerada u i yer ér After Jesus — The T@@ ri@@ um@@ ph of Christ@@ ian@@ ity la kaa ér : “ T@@ amen kwagh yô , gba u or u nan lu eren [ batisema ] la nana pase jighjigh u nan lu a mi la , u dondon yô a m@@ ir nan shin mnger ken iti i Yesu . ” Mb@@ any@@ ar@@ ev ombo akaa ne kpishi mba a mi , kpa ats@@ an@@ aior yô , ka ve nôngon a nôngo ér vea zua a kwaghyan ; kpa shighe u ve cii ka vea kpe yô , hanma kwagh cii a saa ishe , m@@ kposo kera lun hen atô ve ga . Ne fatyô u nan hanma or mlumun u kuman nan ken an@@ takerada u The O@@ ri@@ g@@ in of Li@@ fe — F@@ i@@ ve Qu@@ es@@ tions Wor@@ th As@@ king la , zum nan soo u fan “ ity@@ ô@@ ikyaa i ishimaverenkeghen i i lu ken a ven la ” yô . ( 1 Pet . Yange mbaapostoli mba kpe kera , anyom nga nôngon u kuman er 20@@ 0 nahan yô , or@@ ng@@ erenakaa ugen , u lu Orkristu , u i yilan un ér T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an la ter kwagh u mbagenev ôr sha kwagh u Mbakristu la , ér : “ Nenge imba er ve doo ayol a ve . . . shi ka ve kegh iyol u kpen sha ci u or@@ gen@@ egh sha wono . ” ( Pasalmi 5@@ 1 : 17 ) Aluer se er msen hen Yehova a ishima i mimi shi se zung@@ we sha kwaghbo wase yô , una wase se , se nôngo kwagh a am@@ een . — Mbafilipi 4 : 6 , 7 . A fa iniôngon yase shi a fa akaa a a eren mbatomov nav cica cii . Ka hen tartor u Iserael u ik@@ we pue u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la jighilii Yehova yange tindi Ho@@ sea ér a̱ za ôr akaaôron a profeti ye . Sha kpôô yô , mkaanem ma ken Anzaakaa 10 : 22 mara ka ma mimi , ma kaa ér : “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” Shin er yange na jighjigh ér un nôngo ityav mbi dedoo un kure nahan kpa , sar un tsung u zan hemen u taver iyol na ken jijingi sha u henen Mkaanem ma Aôndo . ( b ) Ú ngu a ikyav i ma or u nan gbe uwer sha kwagh u tom u Tartor ga yôô ? Hegen se time sha kwagh u sha uhar , u se fatyô u henen hen Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la , sha gbaa u kuran yô : Yange ve lu gen@@ g ge gen@@ g sha er vea fatyô u eren msen yô . ( 1 Pet . Aluer gba u se ny@@ ô@@ ôso mbamlu asev ve se fatyô u seer shighe u se pasen kwagh la yô , se er nahan kpa ? ​ —⁠ 2 Kor . ( Mateu 24 : 14 ; 25 : 40 ) Er ve lu eren tom ne a ve imôngo yô , zum u Kristu una va u va ôron akuraior ijir la , una ôr ve ijir sha mimi , una ver ve ken “ uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh ” sha ci u mba “ iyôngo ” na . Alaghga Peteru lu henen ér , aluer un de or a kwaghbo kwa ta@@ ankar@@ uhar yô , un nôngo kwagh kpishi . ( Ef . 5 : 31 ) Jigh@@ ilii yô , shighe u se er ivese ica i lu a gba la , kwagh ugen yange er , u kar ieren na ne yô . Akaa a yan or shighe nga kpishi . Kpa ashighe agen yô , ka sea umbur akaa a yange er se ken ijime la yô , i vihi se kpishi . Han@@ mô wase nana va ôr kwagh u nan er a mlu u nan u ken uiky@@ angen ga la . — Mbaromanu 14 : 12 . 119 : 1@@ 65 ) Aluer se za hemen u wan ishima shighe u i lu tôvon se a ican yô , kwagh ne una wase se u tilen sha mimi . Nahan kpa , gba u mbayev vea fa atindi a i we ve la tseegh ga , doo u vea fa m@@ tsaha u á na ve aluer ve per a la kpaa . shin lu sha ishim@@ avi@@ h@@ in@@ i ? Takerada ugen ôr kwagh u m@@ liam ma kwase ugen , u nom na ngu a kohol mbayev nav mban@@ om@@ so mbag@@ anden uhar mba mar a kwase ugen , ve nzughul a na , vaa yô . Bibilo kaa ér : “ Se naan nen Aôndo nagh ku iwuese gbem sha a Na , ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti Na ken igbar je la . ” A timin Zege@@ bab@@ ilon shighe a karen kpuaa yô , Yesu una mase kohol as@@ ande a nongo u kwa@@ se@@ he , a a shi her la . ( 1 T@@ es . 1 , 2 . ( a ) Ior kpishi ka ve tagher a m@@ taver u nyi ? • Kanyi ia wase se u den mbagenev kwaghbo ? Zum u ve za tagher a mzeyol ken zende ve shon , inja er — shighe u ve za nyer hen ak@@ ahar a gbenda ve , gbenda u tsu@@ m ve nahan , shin alaghga ura ngu n@@ ôôn ci@@ mba ci@@ mba nahan mba nengen sha hemen tsembelee ga , shin gbenda doo ga — nahan , aluer wan la ka u ungwan kwagh , u a suur sha mbamaren nav yô una er nena ? 2@@ 9@@ ,@@ 6@@ 9@@ 9 A@@ vur aa a kase ivur ne la tese ér Paulu lu ôron kwagh u m@@ dugh u ‘ duen ken i@@ fan i tindi kera . ’ ( G@@ al . S@@ ember sember ne , ortamen ugen wuese un k@@ igh k@@ igh . Ikyav i môm i “ kwaghôron u bo ” yô , ka u lamen a mbagenev ér i nyoon ve iyol , ôron kwagh a ve dang shin tesen ve ér ve gba kwagh ga . 12 : 34 ) Nahan kwagh u i gbe u se hii eren yô , ka u tôvon ishima yase . Iky@@ ar i se ye vea Yehova man Wan na k@@ ang@@ en@@ aa man mlu u se lu ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a anmgbianev asev mba ken Kristu la ka iveren i vesen kpen kpen , nahan doo u se er be@@ er a mi ga . Mb@@ au@@ tahav mba kaven kwagh fa er ve lu a ma ityôkyaa i cian Mbashiada mba Yehova ga nahan . A kaa ér : ‘ Gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ’ ( Mat . Gba u K@@ asev Vea Lu Mba C@@ ir@@ in a C@@ ir I@@ j@@ ô Ve T@@ se@@ egh Sh@@ in@@ ii ? Yesu gema kaa a na ér : “ Mimi je M kaan we nyian ne , ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so . ” Sha hiihii yô , ka kwagh u mimi u kaan ér mbamaren hemba mban a ian sha ci u m@@ tse ve man m - er u akaa a á vande eren ve la gaa ? 9 , 10 ) Doo u se wa ikyo sha er se lu a ieren i keren u lun sha tse@@ ene@@ ke wase la ken a vese ga yô . Saulu u T@@ ar@@ s@@ u yange mough lu yemen ken D@@ am@@ ase@@ ku maa Yesu ande hen a na , kaa a na ér : “ Z@@ a nyôr ken gar , tsô á ôr u kwagh u a doo u ú er yô . ” Kwagh u Solomon sôn Yehova la wase Yehova u fan ér kwaghfan man mfe sar Solomon tsung . Sha mimi yô , ishima i ve nyoon za kaa uwegh la , na yô , saan Aôndo man ter ve cii iyol a ve ga . 16 : 12 - 14 ) Yange ishima vihi Yehova a ieren ve ne je zua ga . Or@@ ya ne gema kura ishigh sha , maa za va a i@@ kpa a@@ sh@@ anu . ( Yakobu 3 : 17 ) Apostoli Paulu yange nger wener : “ Ior cii ve̱ fa ishimawan yen doo doo . ” Ka akaa a vihin mlu u or u ken jijingi u nyi yange lu ken atôônanongo a ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u man T@@ i@@ ati@@ re , man er nan ve mkaanem ma Yesu yange ôr a ve la ma lu sha inja ny@@ ian@@ a ? Sha i@@ er@@ kwagh ne yô , se gema se nenge e̱r se hii ve se maa jighjigh u nan u taver gb@@ ang ken a@@ vese man ken mba ve lu a vese imôngo la kpaa yô . 13 : 11 - 13 — I@@ ny@@ am i i lu a ak@@ or ahar la er kwagh inja er dar@@ ak@@ on nahan shi i er usu due Sha sen shin tar nena ? Lu u Mesiya una bugh zwa sha akaa a á wa un iyol la ga . U timen sha “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” la ka kwagh u wasen kpishi . Yange Yosev venda u eren idya a kwase u Po@@ ti@@ far , shin er lu ica a tsombor na kua ior nav nahan kpaa . Kpa a taver ishima a na kwaghôron ne a m@@ liam iky@@ er zan zan a kar been . ” A@@ tsan a Yesu ya la wase un nena ? Yesu yange er ishima i Yehova , shi a dondo kwagh u wang ken uma na . — Yoh . 4 : 31 - 34 . In@@ i@@ ongo i K@@ iriki Ka se za hemen sha ci u tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen ne ka gbenda u ka se tese ser Aôndo doo se ishima kua mba@@ wan ndor a vese yô . Se fatyô u kaan ser Bibilo samber sha tar wuee nena ? ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve taver mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ishima ér ve̱ na Yesu jighjigh tsô , maa ve de ve ér ve̱ civir Aôndo sha er ve nenge i doo ve la er mbap@@ asenkwagh mbagenev ve eren ainge nahan la ga . Ashighe kpishi , ka i gba ayôôso sha atesen a a bende sha aeren a ior amba e̱r iy@@ av mbu du@@ ghun man kwagh u nomso@@ or yaven a nomso@@ or ugen man kwagh u nomso@@ or tsan vea kwase iky@@ agh i môm a u ve v@@ ô@@ son ayol a ve shio la nahan . Er se sember eren ivese yô , se bugh ani@@ jiir u te@@ en bredi u lun a inyam ker hen ijiir i dedoo . Nahan , ka sea ungwan imo i Yehova ser ngu Tor wase yô , se lumun ser ngu a ian i tesen se kwagh u se er yô . ​ — Anz . Ior kpishi mba yange ve ungwa mkaanem ma Yesu lu mba@@ ats@@ anev 7 , 8 . ( a ) Kanyi i gbe u se er sha ci u tesen ser Aôndo doo se ishima ? Ken injakwagh la , Yesu hemba veren ishima sha kwagh u iniongo ihi@@ ar . Yange vea lu ôron kwagh u imôngo i vea za tema vea Paulu la yemen saan saan . Alaghga nana nenge ér nan ngu a ian i eren nyityô kwagh i nan soo cii , shi or môm nan ngu a ian i ôron nan kwagh u nana er ga . ( Mbaefese 6 : 4 ) Jigh@@ ilii yô , m@@ doo u tsombor u nan u doo nan ishima la ka ikyav i tesen hanma shighe ér nan kuma u eren tom u yange i na nan shighe u i tsua nan sha icighan jijingi ér nana lu or@@ kuran la . — 1 Timoteu 3 : 4 , 5 . 7@@ 3 : 24 . Satan nôngon hanma shighe cii ér una tu@@ ur ior mba Aôndo ken ityô , ve er kwagh u una na dyako ve la una kar ve yô . ( N@@ um . Se er nahan yô , a@@ dooga se nenge a ma ieren shin awashima shin isharen i lun kpe , i i doo u se kôôm yô . Yange una za kimbir wu@@ an or yô , b@@ ua shon man or u b@@ ua la cii i wua ve . Ka zwa u aiegh u nyi yange u mough ah@@ endan sha mbacivir Yehova mba ken derianyom u hiihii laa ? Man Ú haa asorabo ase cii shin ai@@ v a zege@@ mnger . ” “ M@@ doom ma ya Wou maa kuma se . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 65 : 4 . * Shi doo u se ver ishima sha akaa a a lu eren zan hemen ken tar vough vough a a lu kuren akaaôron a profeti a ken Bibilo la . ▪ Umbur wer tom wou u pasen kwagh la ngu hange hange P@@ A@@ U@@ L@@ U yange pase er mkaanem ma Aôndo , ma lu a tahav mbu b@@ enden a asema a ior shi geman uuma vev kpaa yô , a kaa ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” ( Heb . Doo u se ungwa kwaghwan u Yehova kua u mbamaren asev mba ve civir un la sha ci u nyi ? U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen imôngo yô , Aôndo shi tese tahav nav sha U@@ wo u S@@ en@@ ai sha shighe u Eliya la . Or@@ gen lu , iti na ér Yobu , un lu uma shighe u Yosev , wan u Aberaham u sha k@@ ov u sha utar kpe kera , Mose di lu a hingir profeti ga la . Ka akaa atar a se hen ken Tindi a nyi í tese he@@ en@@ ee ? Or u wan iky@@ ondo u lun a mfe nan ngu a ian i tsuan kwagh u nan soo yô , er u lumun shin vendan ip@@ yaven gayô t@@ wer@@ sôron , shin vendan awambe a tan gayô lumun u tan awambe nahan . ” — Iky@@ um 1@@ 36 . Akaa a mbat@@ im@@ en sha kwagh u sa@@ in@@ s@@ i ve zough a mi sha kwagh u iyol i or ken anyom a a sember karen ne na yô , seer kpiligh se iyol sha gbenda u Yehova a gbe se la . A@@ yange nga kar yô , a kaa a ngô u John ér , “ Yange vea ongo imo yam er John a ongo i you nahan yô , kwagh ne ma a er ga . ” — Mbaefese 6 : 1 . I rumun ér ve kuma u zenden vea Kristu , man nongo u kwa@@ se@@ he u mba i shigh ve mkurem ne vea wu@@ h@@ a iyol sha ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u a dedoo a engem ashe man a wang kpaa gadia ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u a dedoo la yô , ka aeren a perapera a u@@ icighan@@ mbaiorov mba Aôndo je la . Er ikyav i A@@ ron la i tese nahan , ka agumaior tseegh a tagher a mk@@ ighir u mbak@@ ov ga , shi ka di zayol u ior mba i vande lun ve ken ishima u eren kwaghbo la tseegh ga . Hen shighe la , Yehova , Tor u He@@ mban sha W@@ on Cii la lu hemen akaa a a gbe a sha won cii la , ka mbatyomov mba sh@@ aav man uumace cii je la . Ikyav i Yesu a tese sha kwagh u or u gba uwer u s@@ ônon kwagh ga la tese se gbenda u i gbe u se eren msen yô . ( Mpase 12 : 10 ) U@@ gomoti mba ve hendan a Mbakristu mba mimi la kpa , vea fatyô u geman gbenda u Aôndo a nengen mbacivir un la ga . — 1 Mbakorinte 4 : 13 . E@@ i , Yosua yange due ken ts@@ omb@@ or@@ tor u Davidi ga . U ngu Orshiada shin Kwa@@ se@@ shiada u Yehova u ú civir un tswen anyom imôngo , u i sar u kwase wou shin nom@@ u a̱ kohol we ne civir Yehova imôngo yôô ? Yange lu kwagh u wang u tesen e̱r u̱ vendan ityesen i yange i va hingir u yilan i ér Tindi u V@@ esen la í lu a injar na yô . A@@ gbil@@ in@@ akaa aa fatyô u ku@@ an al@@ am kpa ker . T@@ ime ase sha ikp@@ el@@ a@@ akaa i̱ Yehova á gem á ne Yesu , Wan na u ishima ishima ér a̱ er la . ( Yes . 32 : 2 ) Ka ve nôngo kpoghuloo ve lam sha gbenda u a due mkombo yô , mba ve nyer mkombo la cii vea zua a ishimataver yô . — Mat . Ka We U lu a mkaanem ma uma u tsôron ye . ” Se mba se lu Mbakristu kpaa , u tseghan iti i Yehova sha m@@ we u wan ishima a am@@ een man tôv@@ ac@@ an er Yesu á ver se ikyav nahan la ka kwagh u nan se iember kpishi . ( Mat . 13 : 37 ) Yesu u a lu “ Wan u or ” la kaha inya i l@@ ôôn iv@@ or ken anyom a atar man ti@@ ôn , a yange er tom u pasen kwagh u Tartor shin tar la . ( Mat . Er K@@ it@@ ty lu a kure kwaghôron na ga la , mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev gba gb@@ ong@@ or un ashe , u tesen ér kwaghaôndo na la ka ib@@ u@@ me@@ kwagh . Lu kwa u hiihii u Mbafilipi na Paulu akaa mgbegh@@ aa ne ga . Kwase ugen , iti na ér C@@ l@@ au@@ de@@ te , un kpa lu môm ken mba ior vev kpe ken ai@@ ky@@ ôr ne yô . M@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R u agumaior a civir Yehova sha mimi la ngu un kwagh u vesen , sha nahan yô a ôr kwaghôron u profeti sha kwagh ve . I@@ j@@ ô ne cii ka mar@@ nya mba tar u Amerika ve lamen i ye ( Ôr Pasalmi 15 : 1 , 2 , 4 . ) ( Yoh . 13 : 35 ) Cii man se nôngo ityav a Satan se hemba yô , gba kpee u se palegh hanma ihy@@ agh i vough ga la cii . ​ — Anz . Se tese ser se mba ny@@ a@@ ghen m@@ vende u vendan atindi sha gbaa u it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi se ongo la nena ? I ôr kwagh u “ kwase u u fe nan ga ” la ken Anzaakaa 2 : 16 , 17 ér ka kwase u “ ikyuryan i Aôndo u nan kpaa i hung@@ u@@ l nan ” yô . ( Pasalmi 1@@ 39 : 17 , 18 ) Shin er mfe wase u hegen ne á lu di an@@ v@@ ur@@ kwagh u ikp@@ ela mbamhen mba Yehova una va pase se gbem sha won la nahan kpa , se wuese ‘ m@@ vese u iyenge ’ i mimi mba inj@@ aav mba i hi@@ la pase se ne tsung je , shi se time ke ’ iyenge shin sema u Mkaanem ma Aôndo la se za sh@@ imi k@@ wen@@ g je . — Pasalmi 119 : 1@@ 60 . Inja yase man i ah@@ ur@@ aior a ase a a lu a mfe u vough u Ruamabera ga , shi ve lu mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor kpaa ga la war k@@ ahan cuku di tsô ? Mbam@@ gber mba tse@@ v mba Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la yange ve lu a mkaanem mara ga , sha ci u ma ken Bibilo i ken zwa Heberu la ga . 2 : 9 - 11 ) Er i kende a Yesu sha kpishi nahan kpa , eren ishima i Ter na a iyol@@ hiden ijime , man kape se kpa i doo u se er je la . ( 1 Kor . Nahan kpa , tom ngu u ú hembe lun a inja a icivir i nan ior mba hemen tar , man dooshima u se lu a mi sha anmgbianev asev la je kpaa . ( Ps . 3 : 4 ; 4 : 3 ) U@@ pasalmi mban na se ib@@ um@@ un ér Yehova lun a mbacivir un sha mimi hanma shighe cii , te ikyaa a ve shi ne ve bem shi kor ve kpaa . ( Ps . Nenge ase er a lu kwagh u doon tsung u lun uma gbem sha won ken Paradi@@ so imôngo vea mba u wase ve u henen kwagh u Aôndo la yô ! Mba@@ yev vea civir Aôndo nena , man ka mtsera u nyi vea zua a mini ? Ngeren la kaa ér : “ Zum u [ Yesu ] ungwa er [ L@@ as@@ ar@@ u ] gba angev nahan yô , A shi A tsa her ape A lu la ayange ahar . ” ( Yoh . Yange kaa ér : “ Ne kpaa kohol nen iyol gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ” Bibilo kaa ér : “ [ Yehova ] ka per@@ utya u mba ve zenden sha mimi yô ; . . . sôron gbenda u mba i doo Un a ve la . ” T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ikyev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en ; gadia i@@ gb@@ ur Y@@ am le@@ gh@@ em man ikyav Y@@ av kpaa pe@@ ese . ” — Mat . Yange i lu ú a iwasen u fan wer ú fatyô u zan a mzeyol wou shin mpin wou hen a ve gaa ? M@@ nenge u mbamaren ve nôngon ér vea kura ônov vev la ka kwagh u sha gba@@ aôndo . 8 : 38 , 39 ) Nahan kpa , de lumun wer imba kwagh ne i er u ga ! Er i lu a inja u veren ishima sha mlu u wang u iyolough nahan , hemba k@@ an a inja u veren ishima sha ieren i wang man mlu u wang u ken jijingi la cii . ( Luka 4 : 1 – 3 ) Kpa er Yesu ya ikyar vea Aôndo k@@ ang@@ en@@ aa yô , a zua a agee a tilen dông hendan a am@@ een la . Shighe kar yô , an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yesu lam a na sha kwagh u zende na , kpa a ôr ve kwagh jighilii ga . ( Luka 23 : 43 ) Shi ú na ityendezwa ing@@ in kpa jighjigh , i̱ kaa ér : “ Se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa Na la . ” Aluer ú time sha kwagh na tsembelee ga yô alaghga ú hen wer yange lu profeti u hemban@@ ato . Ka nyi i lu mci@@ e u cian Aôndo , man se hingir mba@@ cian un nena ? Kanyi ia wase mba@@ beenyol vea lu a mnenge u v@@ ough@@ loo ? Ashighe kpishi ka i lu di er Solomon , Tor u fan kwagh ngise ôr nahan , ér : “ Kwagh@@ yan kpaa ngu sha ci u mba@@ fankwagh ga , inyaregh kpaa ki sha ci u mbak@@ av@@ enkwagh ga , icivir kpaa ngi sha ci u mbah@@ e@@ mban fan kwagh ga . ” Sha ci u nahan yô , yange “ eren mbamsen man u@@ zamber sha imo i g@@ enger g@@ enger man shi a m@@ liam ashe kpaa . . . man i ungwa Un . . . sha ci u mci@@ e@@ aôndo Na la . ” A kaa a F@@ il@@ em@@ on ér : “ M nger u kwagh ne , m fa dedoo ú ungwa imo yam . M fa ú er kwagh je á hemba kwagh u m kaa u ne kpaa . ” — F@@ ile . Er nan ve ior kpishi mba ve ungwa Yesu la kav inja i kwaghôron na la ga ? Nenge ase ityendezwa i i er a vese ken Aerenakaa 3 : 19 la . U seer kaven er ieren i wang man mlu u wang u ken jijingi ve lu hange hange yô , time ase sha kwagh u Yesu yange ôr a Mbaf@@ ar@@ ishi man mb@@ ang@@ eren zum u ve gba ah@@ on ér mbahenen nav mba wang ga sha ci u mba ee ave cii ve ye kwaghyan ga yum la . Se mba lamen hanma shighe . Er ka sea va kohol imôngo sha u civir Aôndo yô , ka se shi ungwan er Mbashiada mba ve tse ken tom man mbah@@ ev , man mba ve lu agumaior kua mbag@@ anden kpaa cii ka ve shi “ su@@ ghun mbagenev ” yô . Yange I M@@ ar Ve Ken Iky@@ urior I Aôndo T@@ sua yô Davidi shi wuese un sha er a yange un iky@@ e i awambe yô . Yehova kpa ngu veren ashe keghen shighe u una gema tar cii ua hingir paradi@@ so la . Er awashima u Aôndo a lu un a inja yô , ka i saan un iyol zum u se tese ser se kpa awashima na ngu se a inja yô . Aluer nan ngu eren nahan yô , nana hingir “ or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii ” yô . — 2 Timoteu 2 : 15 . Mbagenev kaa ér m@@ ne u i na Yesu iti ér I@@ man@@ uel la tese ér Bibilo lumun ér Yesu ka Aôndo . Nenge imba er kwagh u ib@@ u@@ me@@ kwase a lu kposo la sha wono , gadia ônov mba nan ka ve ya ican sha iyol man ken jijingi ! 14 : 26 ) Nahan cii kpa , mbananjighjigh a vese imôngo ka vea tese ér se gba ve kwagh yô , ishima i taver se . ( Anz . Yehova tese Yon@@ a ikyav kwagh ken igbar sha u wasen un sha ishima i wan ér á fa wener Un nengen kwagh sha ashe tseegh ga . M lu a vande ungwan kwagh na ga , kpa m fa er un man kwase na ve lu Mbashiada mba Yehova yô . Wan@@ ye nana fatyô u yilan ter u nan sha ish@@ ember@@ ti ne , sha ci u i ka ishember i tesen dooshima er “ bab@@ a ” nahan , man i tesen icivir er “ ter ” nahan . A kaa a Ho@@ sea ér : “ Shi za , za sô@@ ôr kwase u a doo hur@@ or na ishima , kpa a gema a hingir id@@ y@@ a@@ kwase , vough er TER A soo Mbaiserael shin er ve gem ve dondo mba@@ aôndo mbagenev nahan kpaa . ” — Ho@@ sea 3 : 1 . ( Ôr Mateu 16 : 13 - 17 . ) Alaghga anmgbianev mba Y@@ a@@ be@@ shi lu ior mba eren kwagh sha mimi , kpa “ Y@@ a@@ be@@ shi hemba anmgbianev nav icivir . ” Hii nan ve i lu hange hange u tesen ikyav i ity@@ am@@ egh ki jijingi la ken m@@ hange u í hange se u zan hemen ken jijingi laa ? Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la pase ér Yehova ka “ Aôndo u dooshima . ” Shi ip@@ aa la ka gbenda u Aôndo a tese perapera na man erdoo na yô . Yange mba dugh ken Igipiti anyom nga kar er 4@@ 00 nahan yô , ve kaa ér Aôndo a na ve tor u nan lu orumace yô , vough er atô@@ at@@ yev a a wa ndor a ve la kpa eren nahan . ( 1 S@@ am . A taver mo u pasen Yesu ityôkyaa i i ne ve ka i doom u gbidyen g@@ ye@@ em i vi@@ di@@ o yôô ? ’ Mba ve zenden vea Yehova la ve doo un ishima kpishi , nahan nengen sha a ve er ter u lun a dooshima nahan . Paulu ôr kwagh u Yesu u i nder un la kaa ér : “ Un yô , ka m@@ mon@@ do u iengem [ i Aôndo ] man shi e@@ ev mbu mlu Na vough kpaa . ” Kpa nenge ase gbenda u Yesu er kwagh a or@@ im@@ ande ugen u va zamber a na ér a bee un im@@ ande la . Aluer kwagh gba ve a loho u se pasen ve ne ga nahan , m ker gbenda u fan ityôkyaa i í ne ve kwagh a lu nahan kpa ? ( Pasalmi 19 : 1 ) M@@ cie u Davidi cian Aôndo sha mimi la wase un u seer kporom hen Yehova shi wase un u fan igbenda Na i perapera shi dondon i kpaa . 55 : 8 , 9 ) Nahan aluer se dondo gbenda u Yehova a eren kwagh la yô , ior mba ken tar vea nenge ér inja yase ngi kposo a i ve . Umbur , ken injakwagh la , mba@@ shir@@ en mbara kaa a or@@ sule la ér a na ve ian vea za wu@@ he iv@@ or i bo la kera . * ( Mat . A gba u nana lu di a mfe sha akaa kposo kposo tsô ga , kpa nana lu a aeren a ken jijingi . 3 : ​ 4 , 5 ; Yoh . 8 :⁠ 44 . Ruamabera pase er i hii ve kwagh a lu nahan yô . U tesen ikyav yô , shighe ugen la mo vea azende am se za nenge u@@ fi@@ im mba ve tese atsan a yange i er ior i A@@ fri@@ ka mba i kôr ve ikp@@ an ken tar u Amerika la yô . Shi se fatyô u tan iwanger i ken jijingi sha ci u icivir i Yehova . ( Mbaromanu 6 : 14 ; 13 : 8 – 10 ) De ase se time nen sha akaawan ne ag@@ enegh . ( E@@ ks . 4 : 2 - 5 ) Aôndo yange na Mose kwagh u una fatyô u tesen ér ka Yehova a tindi un yô . Ior mba@@ fan@@ takerada mbagenev due a mhen ér ‘ u@@ profeti mbak@@ asev ’ mba ken T@@ i@@ ati@@ re la yange ve nôngo u me@@ en Mbakristu ér ve civir mba@@ aôndo mba kpen@@ ga@@ eren shi ve lu yan u@@ iniongo mba nan naagh hen ak@@ ombo her kpaa . Mbaiserael yange ve zende nena cii ve ve mase nyôron ken K@@ a@@ de@@ shi , shi ve zende nena shighe u ve va nyôr ker laa ? Aluer or lam a we nan nan je kpa , umbur kwaghwan u Bibilo i̱ we se ér se lu ‘ sar sar a ior cii , se waan ishima kpaa ’ la . — 2 Timoteu 2 : 24 . ER SO@@ L@@ O@@ M@@ O@@ N , tor u fan kwagh u sha ayange a Iserael u tsuaa la yange kaa nahan , “ shighe man ai@@ ky@@ ôr mba ve sha [ a vese ] cii . ” Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ve kôôm mhen u or nena ? I@@ l i sha ave — a̱ lu sha ave ase shin a̱ ve kpaa — ia fatyô u nan ian@@ g@@ ev kpishi . Yesu tese wener un de Peteru isholibo na la nena ? Kwagh ne na yô , m lu ken m@@ tsu@@ m kpishi sha kwagh u yaven a or la . Kwagh ne lan di ishima ts@@ ôô ! I@@ can I@@ a B@@ ee Sha W@@ on J@@ e Kpa ? Heela tseegh ga , ashighe agen kpaa Yesu iyol na a ôr Mkaanem ma Aôndo gen@@ ge@@ e gen@@ ge@@ e ken igbar je , shi a pase ma kpaa . ( Ivur 26 man 31 ) Iyol i hiden a mi ijime i Ab@@ ig@@ ail lu a mi man ieren na i sha icivir kua kwaghfan na la wase Davidi gba ishima sh@@ imi . Ka i doo Jo@@ el u su@@ ghun anmgbianev mba nomso man mba kasev u za van ken Iyou i Tartor Mar@@ c@@ us : Kpa mayange ku ngu sha ga , shin ng@@ u@@ u ? ( Ekesodu 23 : 8 ) Kpa any@@ ighe saa sha u ngohol inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô la tseegh tsô ga . Yehova kôôm mba ve nôngon ér vea civir un cii , vough er ter u lun a dooshima ka a tsaha mbayev nav nahan . S@@ ab@@ ina ngu a mough sha ah@@ wa any@@ iin sha use a hii tom u eren . Se fatyô u kaan ser Yesu keghen ato a ior tsembelee sha ci u nyi ? ( Cii man Shighe u Yesu ) la yô , se kaa ser Aôndo yange pase mbatyomov awashima na la ken inyom i 2@@ 4@@ 9@@ 0 C.S.@@ Y . la . U ngu a ma ijende i ishima ishima i u fe iti i nan ga yôô ? ( Yakobu 1 : 2 ) Ken ityar kpishi i í s@@ enge ér i wa ian i or nan lu a mi u civir sha ishima i nan ikyo la , mbahemenev mba kwaghaôndo mba wan at@@ ser@@ egh ka ve n@@ ú@@ m mbau@@ tahav ken ijime u van ior mba Aôndo a tôv@@ ac@@ an u bo u bo . M@@ lu wou ngu er orgen u yange lu ken derianyom u sha hiihii la nahan . U dondon aeren a tar ne la una wase se kwagh môm ga , una na se hemba gban a gba ica a Yehova . Tsô shighe u Aôndo ver la kom yô , a yima ônov mba Iserael ke ’ kp@@ an kera , a kaa a ve ér un ngu za nyôron a ve ke ’ “ tar u at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough ve du@@ mbur ker yô , ” tar shon u yange er ityendezwa a Aberaham sha kwagh u ú la . — Ekesodu 3 : 7 , 8 ; Genese 15 : 18 - 21 . Kwagh@@ fan u a lu ken Bibilo la una wase ne . Kpa hegen ne yô , ngu sha ci u hanma ortamen man di@@ ak@@ on cii . A wa kwagh ér : “ P@@ ine azende a ou shin mbamaren ou gayô mbatamen mba ken tiônnongo wou ve pase u aluer ve nenge ér akaa agen a u eren la nga wasen we u seer kporom ikyua a Yehova shin nga p@@ aven we a pav a na yô . ” ( 1 Mbakorinte 13 : 7 ) Shi m hen u hiden a iyol ijime lumun mer m ngu a mbam@@ yen . Kpa ka hanma shighe cii ônov mba mbamaren vev ve civir Aôndo la ve dondon ikyav i mbamaren vev la ga . ( Gen . 31 : 5@@ 4 ) Sha nahan yô , mk@@ er u Yuda nenge Yesu la lu kwagh u hemban vihin cii u or nana er a ikyar u nan yô . T@@ esen ônov ou er i doo u vea lu a ieren i wang yô Ka nyi ia wase se ve or a tsu@@ gh se ga ? Ior mba lun a dooshima ga . — 2 Timoteu 3 : 3 Mb@@ al@@ an@@ enkwagh H@@ ingir Mba@@ fankwagh Ka ikyaa i nyi yange i due ke ’ derianyom u hiihii la , man ka unô yange l@@ ù tom ve u kuren ikyaa sh@@ on@@ o ? Shighe u se zough a or u nan lu a isharen i ungwan loho u Tartor ne seer yô , kanyi igen se mba se lu mbatomov Mbakristu ne se er@@ ee ? Aluer u ngu “ tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh ” yô , a gba u ú keghen ato zu@@ lee a kwagh u wan wou a lu ôron la tseegh ga , u ver ishima sha gbenda u a lu ôron we kwagh shon la kpaa . ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 7 , 8 ; Ekesodu 24 : 10 , 11 ) Aôndo yange haa ior mba ve ngohol wanakiriki u hiden a iyol ijime u á lu angahar a na ne iveren . Shi a kaa ér a to@@ v mbadondon un a ican shi a wu@@ he ve ken ga@@ adi , shi a wua ve je kpaa . Vea zer lun iyev gbem ga . Se fa ser nyian kpa , Yehova una ungwa mba ve ve hen a na sha imba gbenda ne cii . I kaa a vese ér : “ Wan u or kpaa va sha u i̱ er Un tom ga kpa ka sha ci u Una er , man sha u Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ” Tsô Yesu va , va kpo@@ gh@@ or ve , A kaa er : M@@ ough nen sha , de cie nen ga . ” Nahan alaghga se kpa a lu se ken ishima er apostoli Paulu kpa yange lu un ken ishima nahan . Yange ishima vihi un kpishi zum u m@@ yen na la yange un u civir Aôndo vi@@ e vi@@ e yô . Nahan ior mba ve lu tse@@ v tse@@ v yô , z@@ aan hen ajiir la ga . T@@ ime sha atindi a sh@@ ôn la . Eliya yange fa Aôndo u a lu u mimi la . ( Mpase 1 : 10 ; 14 : 14 ) Yohane ungwa ort@@ yom ugen hen Yehova kaa a Or@@ sun@@ da ne ér a n@@ aregh lo@@ ji na , sha u ci “ sun@@ da u shin tar kpaa vi@@ a tsembelee . ” — Mpa . He@@ mba doon u se lu er Davidi , u yange yevese Tor Saulu u lu gban un iy@@ uh@@ we la nahan ! Aôndo u a er zwa la na mba ve soo u civir un la cii iyua i doon tsung , ka Bibilo je la . U@@ gir@@ gar mba ta@@ ven mba N@@ ine@@ ve mbara yange kwaghôron u profeti u N@@ ah@@ um la u kuren ga Shi u fatyô u lun or@@ tesen u taver ishima , eren kwagh sha kwaghfan shi tilen sha kwagh u mcivir u mimi dông . Een , ih@@ in@@ da bugh kpishi i eren tom . Bibilo kaa ér : “ Gbenda ugen sha mnenge u or yô , ka u lu vough , kpa mkur u u yô , ka igbenda i ku@@ ugh je . ” I yila mba 14@@ 4,000 mban ken iengem ve i sha la ér “ ici@@ gh@@ ang@@ ar , ka Yerusalem u he je la , ” man “ kwa@@ se@@ he ” u Kristu . Yosev shi “ kuma ashe , doo ashe kpaa , ” nahan gba s@@ aren kwase u Po@@ ti@@ far a na . 12 , 13 . ( a ) Ka mba@@ aie mba nyi Satan a lu samber a mini , man ka mimi u nyi i pase sha kwagh u mba@@ aie mban ci@@ ilii ? Se hi@@ la t@@ ine sha kwagh u Bibilo i er sha kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la ser , Yehova ka a kôôm akaa a a lu eren la sha er una kure awashima na yô . • Kanyi loho nahan se lu y@@ ôôn@@ o ? PE@@ E@@ J@@ I 21 Kwagh@@ aôndo u Mbayuda ngu a msen ugen u ior ve fe un wuee , u i eren ken u@@ shin@@ ago@@ ge shin hen ku yô , mba yer msen shon ér K@@ ad@@ dis@@ h . Aluer u soo u seer fan kwagh u mbu yô nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 19@@ 8@@ 8 , peeji 25 – 29 man No@@ ve@@ mba 15 , 19@@ 8@@ 8 , peeji 21 – 24 man Se@@ te@@ mba 1 , 199@@ 6 , peeji 30 – 31 . Paulu shi tese e̱r se wu@@ h@@ a iyol “ sha kwaghfan man akuma akuma kpaa . ” ( Ôr 2 Mbakorinte 8 : 9 . ) U lun a ishim@@ any@@ ian sha u@@ zayol asev gbem la kwaghbo ngu ker sha ci u nyi ? Nahan Diabolo me@@ en se sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba vea kôr ashe ase man ato ase kua mbamhen asev la . Gba hange hange u se er nahan , aluer se soo u lun kôôsôô a na hegen man ken hemen yô . Hen zwa u tar la . ( Pasalmi 18 : 35 ) Kwagh ne ka ityesen i dedoo hen a vese kpen kpen ! Hen shighe la tar@@ egh@@ ny@@ aagh lu ga , iwanger kpa lu ga , shi ikyav tese ér ahumbe a a ôô a mi kpa lu a lu sha tar ga . A@@ tindi a taregh man akaa a tesen a ve sha kwagh ne nga kpe@@ gher kpe kpe@@ gher inja er a h@@ umbe nga da@@ ase a mi nahan . I Er Ve B@@ atisema sha ci u Mba@@ kpen@@ e@@ ve@@ e ? Ôr avur a Bibilo ne kpa nenge : Pasalmi 37 : 10 , 11 , 29 ; Yohane 17 : 3 ; 2 Timoteu 2 : 11 , 12 KA M@@ I@@ M@@ I J@@ E N@@ E : In@@ j@@ akwagh igen ken Bibilo kaa ér : “ G@@ uda u teman ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo , a u teman a kwase u iy@@ ongo kua u wan ts@@ wam . ” Ity@@ ôkyaa yô kpen@@ ga@@ eren ua tôndo kera , kua ú “ ior mba te@@ en kasua ” mbara kpaa . Kape kwase man nomso@@ or mba ve lu sô@@ ôr a sô@@ ôr ayol a ve la kpa vea lu hen ya môm ve , vea lu ts@@ enen ayol a ve sha kwaghbo je la . Kwagh ne ka a wase tiônnongo nena ? * Tindi la na yô , hingir ican tsung u lumun a u@@ kwaghaôndo mbagenev ken tar la . Bibilo ngi er takerada u tesen se ape kwagh u injaa a lu nahan , man i̱ ze a vese ape se zua a akaa a injaa a “ i yer ” ken Kristu la Alaghga itinekwagh shin foto u do@@ on@@ ashe u a lu sha tra@@ k shon la una doo or@@ ya la , nahan se fatyô u pasen nan ityôkyaa i m@@ ve wase shi pinen nan mpin kpaa . 2 : 21 - 23 ) Yange ve per tindi kpishi , nahan ve lu mba@@ asorabo , ve lu kuran atindi a Aôndo ga , shi ve lu eren ishima na kpaa ga . 14 : 6 ) H@@ ide M@@ i@@ ka@@ el , u a lu ort@@ yom u hemban cii la di ye ? Gadia aluer akaa ne aa lu ken a ven man á ngee je , á du@@ mbur yô , aa na er ken mfe u ne fa Ter wase Yesu Kristu la né kera lu gbilin shin mbau@@ men atam ga , ze . ” — 2 Pet . I er mba i shigh ve mkurem la batisema ken ku u Kristu nena ? 3 , 4 . ( a ) Ka tom u nyi Kristu u a lu “ ort@@ yom ” u Yehova la a ere ? ( b ) U eren sha atindiakaa a Bibilo la wase ú nena ? ( 1 Yohane 5 : 19 ) Mbai@@ ho@@ mov asev mba nengen m@@ ze@@ hemen wase u ken jijingi la kpa ve lumun u nan Yehova g@@ wa ga . Ka nyi i ne ve u soo u kuran er Yesu nahana ? Ngeren u Luka u a ôr vegher u msen u ikyav ne la kaa her ér : “ De se asorabo ase , gadia se kpaa , se mba de@@ en hanma or u nan gbe inj@@ ô hen vese yô . ” M wuese Yehova kpishi er makeranta ne u wasem , uma wam a seer lun a inja nahan . ” Mbakristu mba yange ve ungwa imo i Yesu , ve yevese ve yem sha u@@ wo cii yô , ve war uuma vev . 11 : 24 , 25 ) Mbashiada mba Yehova sha tar cii , mba dondon tindi ne , nahan mba eren M - umbur ne hanma inyom . H@@ er@@ d ; M . Uma ve ngu gu@@ da hemba shighe u ve lu ken ior mba Yehova la kpa ? I@@ ca a gba ga tsô Yehova una ver ishima ér í è@@ s@@ è hanma iv@@ ur@@ ugh ki kwaghaôndo u Mbakristu Mba@@ aiev kera cii , kape “ Zege@@ bab@@ ilon , ” u̱ á l@@ ú tartor u kwaghaôndo u̱ aiegh u sha tar cii la kpa á e̱r a na je la . — Mpase 18 : 1 - 24 . Er nan ve i doo u se wuese Mkaanem ma Aôndo , man or@@ pasalmi yange wuese ma nena ? Yange ungwa ic@@ in@@ tan , nahan gema ashe ken ijime ér una kenger kwagh u un undu ken gar la tsô kpaa ga . 17 : 1 - 24 — Ka unô ve lu u@@ ga@@ fa uhar mba vesen mbara , man i tôndo a@@ gbaa a kiriki a sha az@@ enger a se@@ d@@ ar nena , man ka an nan lu “ gbaa u kiriki u m@@ asen h@@ ô@@ mon ” u Yehova a m@@ ô@@ ôr un laa ? Yesu tese m@@ we na u wan kwagh u mbahenen nav sha ada la ke ’ gbenda u injaa ugen . Buter makeranta la ongo mbampin mba W@@ is@@ s@@ am yange pine ke ’ mhii sha u n@@ der@@ an kwaghôron na a mi la yô , á kaa ér i̱ gber kô@@ pi u kwaghôron la i̱ kar mbayev makeranta cica cii . Yesu iyol@@ na kpa yange i nder un shin ku , k@@ ôndo yem za lu sha vea Ter na . ( a ) Lu u mbadondon Yesu vea fa ér a hii u hemen ken Tartor u sha la nena ? I@@ orov mba kuman er 2@@ ,@@ 3@@ 00 nahan za iv ken Iyou i M@@ kohol i As@@ ah@@ i ken gar u O@@ s@@ ak@@ a la po@@ o , sha u ungwan kwaghôron , u lu a itinekwagh ér , “ Tartor u Aôndo M@@ gb@@ ôghom Ve ” la . Aluer se dondo kwaghwan u dedoo man u injaa u a lu ken Bibilo la yô , se er ishima i Yehova Aôndo , shi ônov asev vea na se icivir kpaa . Tom u tsaase mbagenev la , ngu hange hange nan je , man ka sha ci u nyi ? Cii man a za sha tempel a za er msen yô , a vande kaan a ior nav ér ve de bu@@ ghun zwa a R@@ a@@ be@@ sh@@ ake sha tar u a lu nahan ve la ga . A kaa ér : “ Ka mea pase Yehova ishima yam ken msen yô , m zua a m@@ pe@@ ver@@ yol shi iember yam i hide her . Nahan kpa , ashighe kpishi imba uma u sh@@ í@@ n sha u z@@ endan akaa sha g@@ es@@ a la kpa ve a bem ga saa ishim@@ any@@ ian tseegh . M@@ kom ka gbenda u mba ve lu a gba eren akaa a vea zua a mi ga la ve fe u ga yô , kpa er Paulu yange ôr nahan , or a fatyô u henen gbenda u zuan a mk@@ om . Mbakristu mba mimi mba civir Yehova tseegh Aber@@ am yange lam a kwase na sha a@@ yom a ve vande gban zwa môm ér vea er la , ér , a̱ kaan ér un ngu an@@ ngô na u kwase . Se kpaa doo u se palegh u s@@ ende@@ gh any@@ iman a mba@@ ah@@ end@@ anev er se lu nôngon ser se er tom u pasen kwagh u Tartor shi se gema ior ve̱ hingir mbahenen ne . — Yohane 5 : 1 - 18 ; 6 : 1 . ( Anzaakaa 18 : 10 ) Kwagh ne a̱ mgbegha u hen er ú seer kporom hen Yehova , icighan Aôndo , u ‘ kwagh u mimi a doo un ishima ’ la yô — Pasalmi 37 : 9 - 11 , 28 . Ieren ne ia na se hingir u suur sha mfe u se lu a mi sha akaa la karen ikyaa inya . Ity@@ ough ki sha 2 la pase ér mb@@ any@@ ar@@ ev man mbau@@ t@@ aha mb@@ á nzughul a ats@@ an@@ aior man mba ve lu a or ijime ga la . • Ka ishimataver i nyi se fatyô u zuan a mi ken igbenda i Yehova yange er erdoo a ior sha ayange a tsuaa laa ? M@@ doo u Aôndo a doo ú ishima taveraa la una mgbegha ú u dondon atesen a na jighilii . Nahan hemba k@@ an vough u eren iniongo i M - umbur ne kwa môm ken inyom sha iyange i N@@ is@@ an 14 . PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5 , 60 Yehova ngu a ati@@ at@@ om ken Bibilo kpishi , kpa it@@ it@@ om na i “ Or@@ kuran ” la hemba tesen ér ngu ishima legh legh . Ity@@ ôkyaa yô Aôndo we ishima . Kpa kwagh u hemban nan se msaanyol yô , kwagh u ior mba Aôndo gba Yehova man Yesu Kristu ishima sha mimi . Anmgbian Le@@ t@@ t yange kaa ér vegher u nongo ne u sha , u i lu mbatyomov la , ngu yemen le@@ va le@@ va sha mbamhen mba Yehova a duen a mi fele fele la . Ka mba ve we iyol u lumun atindi a Aôndo , a a tese se kwagh u a lu u dedoo man u bo la tseegh a na ve iyua i “ uma u tsôron ” ye . — Yohane 17 : 3 . Er E@@ u@@ gen@@ i@@ o tema imôngo a mo kwa har man sha ashighe ne cii se lam n@@ al@@ egh@@ aa yô , m lumun a mfe u fa Mkaanem ma Aôndo tsema tsema la . Yange i pase Mbakristu mba ken gar u Roma sha ikyev i isholibo i tu@@ h@@ wa , nahan ve lu sha ikyev i Aôndo . Sha ityôkyaa ne yô , igbenda ngi kpishi i i ver Mbashiada mba Yehova doo doo yô . ( Heb . 13 : 18 ) Kwase ugen ken tar u In@@ dia lumun ér i hen Bibilo a na , nahan shighe kar yô , a hingir or@@ pasenkwagh u nan lu a̱ er batisema ga yô . E@@ n - d@@ or “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , U er akaa a O@@ u a kpilighyol ngee kua mbamhen O@@ u mba sha a vese la kpaa ; kwagh u á kar un sha a We yô , kera ngu ga . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 40 : 5 . Ka nomso ve hingir mbatamen shin udi@@ ak@@ on ye . Iky@@ ô@@ mp@@ eni igen shin ior mbagenev ka ve kaa a mbau@@ angev ér ve yam mci@@ mb@@ im ma taver ishe ; awashima ve ka i lu u zuan a mtsera kpishi . Kwagh ne wase se u fan ican i ior ve lu yan tsung ken “ ashighe a ican ” ne yô . — 2 Tim . Iyange i M@@ yom ( Yakobu 1 : 5 - 8 ) Shi se su@@ gh nen Aôndo se wuese nen un zum u se nenge a m - iv u mba@@ awashima nav shin se kav ser á taver se u zan hemen ke ’ mcivir na yô . In@@ yom igen i ker yô , or u fan kasua u te@@ en tsembelee ugen ken tar u S@@ co@@ t@@ land , iti na ér C@@ am@@ er@@ on , zua a an@@ takerada ugen ken ikyav mbi iky@@ e@@ ky@@ e ne , nahan a gba nengen ken an@@ takerada ne , tôôn a@@ vegher a iky@@ e@@ ky@@ e shon zuan sha ag@@ enegh , zan zan tsô a kar zuan iky@@ e@@ ky@@ e shon been . 7 : 13 , 14 ) Mbagenev mba zan sha gbenda u gb@@ ange@@ se la sha ci u ve venda u dondon atesen a Bibilo sha apera . Mbagenev yô mba zan sha gbenda ne sha ci u i tsu@@ gh ve shin i tese ve mimi sha kwagh u Yehova a soo hen a ve la ga . Ka mkaanem ma a@@ ji@@ ra@@ ôron atar a Aôndo a nyi , takerada u Habak@@ u u lu a mini ? Ka ker ken inyom i sha 70 la yô , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaromanu c@@ in hide , va ta num sha Yerusalem , ve tim un kua tempel na cii . I z@@ enda un sha i gb@@ ihi un shin tar ne . Nahan ka va ker ken inyom i 19@@ 19 la yô , kwagh gema er u ma or hen ér una er ga yô . Sha kpôô yô , yange ‘ wa ian na ikyo ’ sha u seer zuan a ityesen i Aôndo . — Ef . Er icivir i se ne mbagenev la i hiin ken ishima yô , mayange atô@@ akyaa a Ruamabera a tese ér se naan anmgbianev asev cii icivir la a de hungur se ga . G@@ um@@ kwase ugen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , mba yer un ér M@@ iri@@ am , un kpa kaa wener : “ Yange m saan sha ishi ma shighe môm ga , mea lu vea tsombor wam je kpaa . Kpa aluer amba@@ aior la na Mkaanem ma Aôndo jighjigh ga y@@ ee ? Ú N@@ A M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N W@@ ER N@@ Y@@ I ? Zum u apostoli ne kohol a@@ ye@@ gher a iky@@ on haa sha usu u i ke@@ er sha ci u ve mba t@@ so ur a ve la ve ôso la , bo i@@ yô va unde un sha u@@ we . Nenge ase er Mbayuda kpishi yange doo ve u civir Yehova ga ve kwagh ne gema bende a gbenda u ve nengen ityesen i Yesu yô . Mimi je ve na kwagh u ve lu henen la jighjigh kpa ? Shighe u or u timen ken Bibilo ugen time ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la vindi vindi yô , a ôr kwagh u Aerenakaa 20 : 20 ér : “ Paulu yange tsa ken E@@ fese anyom atar . Shin er yange lu u Yehova una ts@@ wer iliam a uumace kpa una lu a ish@@ ô nahan kpaa , a ts@@ wer ga . ( E@@ ks . 21 : 2 ) Kpa ter u kp@@ an la yange una doo nan ishima shi nana soo u zan hemen u eren un tom yô , tindi u Yehova wa la a na nan ian i eren nahan . Ka sea suur sha Yehova ser ka Ter wase u sha u lun a dooshima man u zungwen mhôônom yô , se zua a iwasen kpishi . ( Anz . Kpa se er nan ve se fa ser kwagh wase gba un ishima shi uwegh nagh ku sha a vese ? He@@ mba gban un ishima u pasen ior mimi . “ Ú e̱r kwagh u i lu inja e̱r mayange je á fatyô u eren ga la sha jighjigh u nan wou . ” ( Pasalmi 14@@ 9 : 4 ) Kape or@@ pasalmi u ngise la ôr je ne , shi tsegh ku mba@@ yi@@ ase tese mimi u mkaanem nam man . ( Mbaefese 5 : 24 ) Shi Bibilo wa nom shin ter tom sha ikyev , man shighe u i dondo kwaghwan u i ne la yô , kwagh ne una wase u van a bem man mkpeyol hen tsombor . — Mbafilipi 2 : 5 . u J@@ an@@ awar@@ i 8 , 200@@ 3 , peeji 3 - 11 . 7 , 8 . ( a ) Ka iember i nyi ior kpishi ka ve zua a mi sha u den ér akaa a kar ve sha ci u tom u T@@ ar@@ tor@@ o ? D@@ ondo ikyav i Luke la , nahan palegh akaabo a a me@@ en agumaior kpishi la . Lu A Jighjigh U Nan Shi C@@ ian Aôndo , Nahan T@@ aver Ishima Er i lu hange hange u nom man kwase vea na ayol a ve jighjigh ve , a saan ve iyol ken ivaa ve yô , yange gba u ve cii vea nôngo kwagh kpoghuloo sha er vea hide a na ayol a ve jighjigh yô . “ Y@@ ôô ang@@ we , yôô ang@@ we , yôô ang@@ we u Tor man Tartor na ” Kpa ikyar na za hemen u u@@ ven sha a@@ ji her zan zan ayange atar , sha ayange ne cii á mough sha iya kwa môm tseegh á za ker kwaghyan kpa ngô@@ ôr ga . . . . Kpa mbagenev di yô , gema na jighjigh ér vea er ny@@ ity@@ ô@@ kwagh cii je kpa vea doo Aôndo ishima her . Kpa aluer se mba tan ihy@@ agh a mbam@@ nenge asev shin ian@@ tom i se lu sha mi la ka karen ikyaa inya yô , kwagh la una pav se a Yehova . — Ps . Takerada u Daniel man u Mpase pase kwagh u u@@ tor shin ity@@ artor i uumace an@@ igh@@ eni , shi ityakerada ne pase er ity@@ artor ne ia hemen sha ad@@ ondo ad@@ ondo la kpaa . Takerada u Daniel due tseer tseer sha igbenda wue wue . Ve kav ér ka u eren Yehova tom la a ne or mk@@ om u mimi ken uma ye . Se fatyô u ‘ lun per ’ ken jijingi sha u hendan a Diabolo shi kporom ikyua hen Aôndo . Lu kwagh u ican kpishi u zuan a ijiir i tsan , man ka kwagh u se hungur ajiir agen a se ts@@ aan her la mayange ga . Nahan kpa , aluer ken tar u he la , se soo ser se lu hen ma ijiir , kpa i kaa a vese ér se yem hen igen di ye ? Sha mimi yô , mbananjighjigh mba sha derianyom u hiihii la lu a mbam@@ yen shi ashighe agen je yô akaa yange a er ve a karen mzough ve la . Kanyi yange i tser Mbaiserael zum u vea kera tese iwuese ga yôô ? ( Pasalmi 2 : ​ 8 , 9 ; Mpase 16 : 14 ; 19 : ​ 19 - 21 ) Kwagh u dedoo ugen u Tartor la ua er sha ci u uumace yô , ua kar a any@@ ighe u gomoti kera . • A@@ g@@ umaior aa palegh ieren i tar u lu a mi i z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô la nena ? Apostoli Yohane hii kwaghôron sha mkaanem ma s@@ á@@ gh@@ e@@ ŕ iyol man nahan ér : “ Tsô m nenge Sha u he man tar u he kpaa , gadia Sha u hiihii man tar u hiihii la kar kera , zege@@ mnger kpaa kera lu ga . ” Mose yange h@@ una iyol na kpishi ér un fa kwaghôron ga , je yô er Aôndo kaa ér una s@@ ú@@ è un nahan je kpa , a zamber Aôndo ér a̱ tindi orgen nana̱ za lam a F@@ ar@@ a@@ o . Ity@@ ôkyaa i vesen i Yehova a p@@ endan ashe sha a vese yô , ka sha ci u se doo un ishima shi a soo ér kwagh a za a vese i doo . — 1 Pet . Anmgbian u kwase ne yange fatyô u pasen or la kwagh je na an@@ takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses in the T@@ wen@@ ti@@ e@@ th C@@ ent@@ ury ( Mbashiada mba Yehova ken D@@ er@@ ianyom u sha Iky@@ undu ) la . 18 :⁠ 1 ) Bibilo pase se ér apostoli Yohane yange “ doo Yesu ishima . ” ( Daniel 2 : 44 ) Ka loho ugen u hemban doon u nyi shi ú lu ? 4 : 4 - 6 ) Nyian ne , ior ka ve nôngo kpoghuloo ér vea hingir mar@@ nya u tar u u lu a kwagh a ve yô . Kwagh u hemban cii je yô , doo u se tese nan u eren msen hanma shighe man a ishima i môm kpaa . 12 : 20 , 21 . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Luka 12 : 24 , 27 , 28 ) Sha mimi yô , aluer Yehova nengen sha iny@@ on man u@@ im@@ on@@ don doo doo yô , hi@@ re mbatomov nav ve una kera nenge sha a ve doo doo ga y@@ ee ? Aluer se mba jighjigh sha ‘ akaa a kiriki ’ yô , kwagh la una tese ér nyi ? ( Mpase 7 : 9 ) I ôr kwagh ve ér “ ve tile sha ishigh ki ik@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo ve haa ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol . ” De se hen kwagh sha kwagh u Aôndo yange soo ér Mbayuda mba ve mough ken Bab@@ ilon ve hide ken tar ve ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . Buter - makeranta gema lu ib@@ a@@ ver@@ or u kighir ior yô , nahan a kaa a ati@@ ca ér a̱ nenge ér hanma wan@@ y@@ em@@ akeranta yô nan civir tu@@ ta . 4 : 13 ) Se ngohol nen kwaghwan , er or@@ de@@ l@@ ab@@ a u nan dondon akav a sha gbenda nahan , se dondo kwaghwan la , nahan se za hemen u civir Yehova . — Anz . 4 : 26 , 27 ; ôr Mbaheberu 12 : 12 , 13 . S@@ aa se “ hu@@ wa . . . ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo ” mbi ken jijingi la cii iyol ve se fatyô u hendan a u@@ jijingi mba di@@ abolo mban ye . Kwaghôron u Aôndo nyôr ken ve tsembelee ga , sha nahan yô , a doo ve ishima tsung sha gbenda u una wase ve u wan ishima ga . ( Yeremia 25 : 4 , 5 ) Nahan cii kpa Yehova per atindi a na a ken m@@ l@@ ù la ga . Kpa lu ku bugh ve gbenda u waren ga ; lu iwasen i Yehova na ve la ve fatyô u wan ishima , a u gban ken imeen shio zan zan ku ve ye . Se haa akaa a zan se iyol cii sha Yehova nena ? I@@ jiir i nyôron u : Ka ken tar u Amerika i nyôron makeranta ne ye , kpa a kôron ken uwer u Se@@ te@@ mba , 20@@ 12 yô , a gema nyôron u hen u@@ haregh mba u@@ bran@@ ci mbagenev sha tar . A hemban nyôron u hen Iyou i Tartor shin hen Iyou i M@@ kohol . Ken inyom i 19@@ 24 la , i mase kaven ér môm ken akaa a tan iwanger ne , u a hembe lun ikyua ikyua i yer un ér An@@ d@@ ro@@ me@@ da la ka ij@@ u@@ ku as@@ an jighilii je — man ape ij@@ u@@ ku as@@ an ne i̱ lu la aluer iwanger mough shin tar ne ngi yemen i@@ oo sha a@@ yem a iwanger i yemen la je kpa á tôô í er anyom m@@ iliôn uhar nahan u nyôron sha mi ! ( Mpase 11 : 18 ) Kanyi jighilii una ere ? ( Mbaromanu 2 : 4 ; 11 : 22 ) A shi nan kpa , Adam man Ifa , iorov uhar mba hiihii mbara ve lu a iwuese sha erdoo u Aôndo ne ! “ Sha m@@ vese u agee a Na man sha ci u m@@ taver u tahav N@@ av , mô môm u lun ga ngu ga . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 40 : 26 . Sha mimi yô , yange ve lu l@@ ahan Yehova sha u nan ini@@ av mb@@ ira . Se fa ser ka ve ga , sha ci u kwagh u Yesu ôr a Mbayuda mba sha ayange a na la . A kaa a ve ér : “ Á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ikyurior i ia ume atam yô . ” ( Mat . Takerada ugen u u er kwagh u yi@@ ase i wain yô , kaa ér : “ Mbat@@ wer@@ ev kaa ér angev mbu t@@ ai@@ fo@@ d man ian@@ g@@ ev mbi b@@ ov mb@@ ig@@ enev ka mb@@ ia za zua vea wain yô , mbi ngô@@ ôr kpen ga . ” Er Maria lu a vande yaven a or ga nahan kpa , ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el ôr un er a er ve una hingir ngô yô . Kwase ne yevese undu tar na shighe u sho@@ j@@ ap@@ e@@ tal@@ i kôr nom na kua mbayev nav mba nomso yem a mi , kera nenge a ve ga yô . Aluer se hide se gbidye kwar sha ityendezwa i Yehova a er a nongo u wanakiriki ne yô , se nenge er Aôndo a ne wanakiriki u jighjigh ne jighjigh a ishima i môm yô . Mbah@@ enen mba ken tiônnongo la kpishi vi@@ a ken jijingi tsembelee . K@@ ôr ityesen gb@@ ang gb@@ ang , de pasen i ga . ” — Anzaakaa 4 : 7 , 13 . Yehova Aôndo yange gema Tar na orumace iyua a mi . ( b ) Aluer u er akaa agen a u tsough u eren hegen ne yô , aa wase u nena ? U suur sha Yehova sha imba gbenda ne la ka gbil@@ in@@ kwagh mayange ga . — Pasalmi 22 : 4 , 5 . Aluer ka nahan yô , fa wer mbagenev mba ve pasen kwagh sha gbashima ve je kpa , ka i lu ve nahan . S@@ aa se lu wang ken jijingi man sha aeren ase ve se kuma u “ tôôn ikyav mbi TER ” ye , ka akaa a Aôndo a ne se a wasen se u civir un sha mimi je la . Er Yehova P@@ ase Iyol Na hen Mba@@ yi@@ ase Yô I kaa her ér : “ In@@ j@@ ar i isholibo i kimb@@ in yô , ka ku , kpa iyua i sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo yô , ka uma u tsôron ken Kristu Yesu Ter wase . ” Aluer i er kwagh sha gbenda u i gbe u ma i er la ga je kpaa , se kera na Yesu Kristu jighjigh ser ka un a lu Ity@@ ough ki um@@ agh , k@@ ì ki hemen tiônnongo u Kristu ye gaa ? A doo un kpishi u hiden a tahav hen shighe la nan Yehova shi nan un tsombor u uumace mba lun vough la kpaa . Doo u m@@ gem u sha iengem la una taver jighjigh u se ne mkaanem ma profeti la sha ci u mpase u sha mnenge u a tsen@@ ga tesen iengem i Yesu man agee a Tartor la iv hegen . I@@ vese i ngeren la ka i kura nom man kwase la , hemban cii yô , aluer kwase la va hingir c@@ ôgh@@ ol a mbayev ave yô . Nahan abaver kpa nga a̱ ôron akaa aa a lu zan hemen sha tar yô , nga a nôngo u lun kwagh môm a kwagh u Bibilo i tsen@@ ge@@ ôron la . Kwagh@@ bo u A Lu K@@ er La KW@@ AG@@ H@@ Ô@@ R@@ O@@ N U P@@ R@@ O@@ F@@ E@@ T@@ I U Y@@ E@@ SA@@ I@@ A — I@@ wanger i i Lu sha ci u Ior Cii La Kwagh ne yange kpiligh mbamaren nav iyol , kpa gema saan ve iyol a inja na i dedoo la . Y@@ A@@ NG@@ E i mar@@ em ken inyom i 19@@ 27 la , hen ang@@ er@@ i ugen ken tar u K@@ an@@ ada . Sha mimi yô , se soo ser se ya ikyar taveraa a ior mba ve zenden sha mimi u Aôndo ga laa ? Ka ve tese ônov vev , ve taver ve ishima shi ve sue ve shi ve tsaha ve kpaa , sha er a saan ve iyol shi vea za iky@@ ura kpaa yô . Sha ci u Yehova Aôndo ka Or@@ gb@@ an@@ akaa , nahan ngu a tahav man mfe u kohol uumace cii ken mzough . 2 , 3 . ( a ) Lu an Yehova hii gb@@ an@@ aa ? Er ior kpishi ve fe kwagh u vea er ve vea hemba mbamzeyol mba ve tagher a mi la ga shi ve lu a ishimaverenkeghen i kwagh u ken hemen kpaa ga yô , “ i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” ( 2 Mbakorinte 2 : 11 ) M@@ sen wase ne tese ér se soo ser se lu ken “ ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” la her@@ egh , se za hemen u ngohol mk@@ or u ken jijingi u ngu á na mba ve umbur hem@@ en@@ tor u Yehova sha akaa a ve eren cii la . — Pasalmi 9@@ 1 : 1 - 3 . M kera fa kwagh u me er ga . ” V@@ ihi u imba kwagh u bo ne a er or er iyange i Yehova i s@@ ôôn van ne kpen kpen ! Shin er t@@ so ur a Paulu ac@@ in imôngo shi war ku shin zege@@ mnger nahan kpa , Ruamabera ôr jighilii ér lu mbai@@ v mba shin mnger ta num sha ut@@ so mbara ga . — 2 Kor . Yange wa uumace kwagh iyol ér mba civir Aôndo sha ci u mtsera ve tseegh . U L@@ amen a Ior . • Er nan ve kwagh u Yosev yange er la a hembe lun se a inja nyian ci@@ ilii ? Ngeren ne una wase se se fa kwagh u a lu u ‘ ts@@ ôngon asema ga ’ la , man er kwagh ne una fatyô u vihin mlu u Orkristu vea Aôndo je kpaa yô . Mkaanem man lu a inja sha ci u mkpeyol u ikyurior la . Tor Davidi yange fa kwagh ne nahan . 18 : 12 , 29 ) In@@ i@@ av mbi yange vea na sha kwagh u a hembe doon ga cii , Yehova a lumun mbi ga . ( Mat . 10 : 34 - 37 ) Aluer ve na u iyol@@ kpen yô , alaghga u hii u henen wer u b@@ ume er u de akaa agen a kar u yô , shin u gba henen wer u fatyô u eren tom u i ne u la ga . Er se lu kuran nahan , ka akaa a nyi se lu veren ishima ser aa er@@ ee ? Mba Pas@@ en Loho u Dedoo sha Tar Cii Paulu yange tese ior dooshima u mimi nena ? ( 1 Peteru 2 : 1 - 3 ) Man ka an je nana ny@@ iman ér wain ne msaanyol hen iniongo ga sha wono ? Ka akaa a nyi u fatyô u yaren tom a mi aa a wase ú u henen sha mkaanem ma Yehova hanma shighe ? Kpa tindi u Aôndo yô gb@@ ange@@ se je ik@@ ighir ngi ga . Nahan cii kpa , se fa wang ser ka sea dondo hanma kwagh u Yehova a nenge ér doo u se gema eren la yô , se zua a averen kpishi . Er nan i lu a iwasen u mbamaren man mbayev vev ve̱ eren tom u kwaghpasen imôngo ? Nahan kpa , lu u Mbakristu vea kuran atindi a Aôndo agen . 10 : 32 . Ikyav igen i tesen erdoo u Aôndo a vese yô , ka i̱ ne , á wa mbacivir un kwagh ér ve de ye ikyar a tar ne ga , gadia shi ci@@ ôn tsô a tim ú kera . T@@ ôô nen ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii sha u né fatyô u tilen dông sha iyange i ifer yô , man zum u né kure akaa cii né tile her yô . ” — Mbaefese 6 : 11 , 13 . Kape sha shighe wase ne kpa i lu vough je la . A kaa a na ér Aôndo er ivande nahan Eli@@ sa@@ bet@@ u ngu iy@@ av . S@@ ea lu mbayev shin mbag@@ anden kpa , doo u se gbidye kwar se nenge kwagh u a hembe lun se kwagh u vesen ken uma la , man kwagh u se suur sha mi la kpaa . — Mbaefese 5 : 10 ; Mbafilipi 1 : 10 . Gbenda u Yesu eren kwagh a ior nav la tese se nyi ? Ka ican ga u or henen ér u civir Aôndo shi kuran atindi a na shi lamen ken ti na la ka zege@@ kwagh u nana kôr cio u eren ga yô . P@@ ep@@ e pe@@ pe nahan se ungwa anmgbian u kwase ugen u beenyol , a va nyôr ken ru@@ um wase sha u ts@@ aren se@@ to@@ v . ( Mbaromanu 7 : 18 - 20 ) U wan atindi a Yehova ikyo la kua u eren sha akaa a mba ve lu hemen mcivir u mimi la ve kaa ér se er la shin er ve lu a mbam@@ yen vev nahan kpaa . U ver shighe u ôron Bibilo hanma iyange kpa ? 6 : 16 ; Heb . Ka Satan Diabolo a lu or u samber a mba@@ aie cica cii ye . — Yohane 8 : 44 . ( Mateu 10 : 29 ) Yange ats@@ ator una vihi iyol una gba shin inya shin una tema sha u keren kwaghyan kpa Yehova a fa . Á He@@ mba sha Gbenda u Do@@ on T@@ su@@ ng Se kpa se henen sha tom u Yehova a iwuese . 8 : 12 ) U nenge kwagh u yange va a zayol ne kpa ? Ikyav i tesen yô , mba lôh@@ ôn ior mba i shigh ve mkurem mba ve lu hemban tar ne cii la ér ve ya “ man@@ a u ken myer la , ” shi á na ve “ i@@ wen i pu@@ pu@@ u ” i i̱ nger “ iti i he ” sha mi la . Inja na yô , Mose yange nenge Yehova ér ka or u kpôô kpôô , lu@@ ̱ un inja e̱r una fatyô u nengen a Aôndo u i nengen a na ga la nahan . P@@ R@@ O@@ F@@ ES@@ Ô@@ R ugen ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i M@@ el@@ b@@ our@@ ne ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia kaa ér : “ A@@ tindi a Tartor u Mbar@@ o@@ ma la ka iyua i tsôron , sha ci u m@@ ze@@ hemen u tar ne . ( Mbakolose 2 : 14 ) Nahan kpa , apostoli Paulu wa Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la kwagh ér : “ Se naan nen Aôndo nagh ku iwuese gbem sha a Na , ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti Na ken igbar je la . ” Yesu pine wener : “ Ka an wen je sha ishima i nyian i nan la , nana fatyô u seer ish@@ i@@ va i môm sha ity@@ aven i nan ase ? ” M@@ kav u Yesu lu a mi sha mimi mba Aôndo man gbenda u lamen a ior la na un u hiin u timin ak@@ ende sha im@@ anger - a ? Ka nyi inja dooshima Yehova a tese hen mba ve tsegh ayol a ve sha ci na laa ? Shi nana ôr mba ve ve ivese la ér ivese i iorov mba uhar mban ve sember ngeren la tese ér ve hingir nom man kwase . Tsô , sha iyange na i masejime sha tom yô , i wa un tom u k@@ ir@@ en mat@@ o u or@@ vesen u nengen sha kô@@ mp@@ eni la jimin cii la . 12 , 13 . ( a ) Tar ngu tagher Mbakristu u hiden a iyol ijime nena ? Kwagh ka una zua orgen a ugen yô , i lu akaa a nan nenge ér ka ian i nan la tseegh kwagh a gba nan shami ye . 22 :⁠ 3 . “ Yange i tes@@ em ér ior cii ka ve yem sha shighe u ve kpe yô , kpa m na jighjigh a kwagh la ga . Nyian kpa , kwaghôron u profeti u Bibilo i er la tese ér u@@ gomoti mba@@ age@@ ev mba ken M@@ zough u Ity@@ ar Cii vea nenge ér kwaghaôndo ngu uwegh sha mbamzeyol mba tar ne , nahan vea tim kwaghaôndo u a til sha ityough ki Yerusalem u hegen ne , ka Mbakristu Mba@@ aiev je la , shi vea tim Zege@@ bab@@ ilon kpaa . Alaghga Mbaiserael mbagenev yange ve fa er hanma or nan fe kwaghbo u ve er la yô , man aluer ve za ta num sha ave ab@@ u yô , ka iorov kpuaa ken mbau@@ ty@@ aav mbara tseegh vea kpe ye . Paulu tese akaa a or nana er ve nana kuma u lun or@@ kuran ken tiônnongo yô . Shi alaghga nana gba tô@@ mon mfe u mbagenev man aan a tom a ve . 5 : 1 ; 1 Pet . 2 : 25 ) Ka mbamaren je i gbe u vea fa mlu u ikyum@@ u@@ ile ve ye , ka ônov vev mba ve doo ve ishima tsung la je la . ( 1 Timoteu 3 : 1 , 12 , 13 ; Tit@@ u 1 : 5 ; Mbaheberu 13 : 7 ) Mbakristu kpishi ka ve wase sha u maan A@@ you a Tartor . M@@ fe u ior mba Aôndo ve lu a mi sha kwagh u Yesu la wase ve u fan inja i akaaôron a profeti a a lu a kure ga la . ​ —⁠ 2 Kor . Apostoli Paulu yange nger ér : “ Dooshima a̱ de lu sha im@@ anger ga , . . . Er a yima uumace mbagenev yô , ng@@ u@@ la tese ér af@@ an@@ yô na la saa sha mbaaferev tseegh . — 2 Peteru 2 : 5 , 9 . N@@ om@@ so@@ or man kwase u hiihii la yange mba gbe ken isholibo yô , tom u p@@ aan uumace mba asorabo la hingir kwagh u hange hange ken awashima u Yehova . Kape akaa agen kpishi kpa i gbe u se taver ishima ve se er a je la . Alaghga je yô ikyar i nan u nan lu a ish@@ ô la nana fa@@ an@@ tyô u eren kwagh môm ga , a lu an@@ kwagh u cuku kpa nan nzughul kwagh gayô nan vihin iyol her keng . Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba ve lu ken Yerusalem la tindi apostoli Peteru man Yohane hen Mb@@ as@@ am@@ aria mba ve gema ishima la shi “ ve p@@ enda ave sha a ve , nahan ve ngohol Icighan Jijingi . ” ( Aer . 3 : 16 , 29 . U hen wer ka nyi yange i na ve ior mban wa i@@ pi@@ la yum nahana ? A tôndo zwa a ve ér : “ Me er kwaghyan una due Sha una haa ne shin inya . ” Apostoli ne maa taver Mbakristu mba ken K@@ orinte ishima ér ve dondo ikyav la . 9 : 1 , 6 , 7 . Ka se shi ungwan er ior mba ve lu Mbashiada ga , ve wuese Mbashiada mba Yehova sha ci u ieren ve i mimi la yô . Kanyi tom jim yange Yesu ù@@ v@@ è ityough ker zum u a lu shin tar laa ? Mba been ing@@ ira yô Be@@ tu@@ el mough er erdoo na sha u seer wener : “ Re@@ be@@ ka ng@@ ura , kua a na , yem , a̱ za lu kwase u wan u ter@@ u , er TER kaa ” la . Ka mzeyol u nyi wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am yange tagher a mini , man kwase Kristu kpa alaghga nana tagher a imba mzeyol la nena ? Mbakristu mba jighjigh yange ve dondo kwaghwan u Yesu wa ér ve due ken Yerusalem kera la nena , man lu sha ci u nyi ? Nahan cii kpa , Mose lu orumace er se nahan . 2 : 4 . Aluer se mba lamen a ior kundu kundu yô , vea kegh ato a vese , shi loho wase la ua kôr ve ken ishima . ( Ese@@ kiel 9 : 4 ) Mba sur@@ un ve mba ve lu zungwen mban cii asema sha “ Loho u Dedoo u tartor ” u í lu ôron ve la . ( b ) Ka injar i nyi i lu sha , sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem laa , man “ iyôngo igen ” i í lu ak@@ ar a ve la yô , á na í injar nena ? ( Ôr Duteronomi 28 : 45 - 47 . ) Sha kpôô yô , yange doo Diabolo u nengen ér ma or tese jighjigh u nan shi nan ngu ungwan imo i Kristu kpaa ga . Yange gba u vea bende a u@@ wo u i na ve A@@ tindi a P@@ u@@ e sha mi la ga , sha er vea kpe ga yô . Aluer se gb@@ ihi môm ken ijime yô , alaghga se gba angev mbu ken jijingi man kwagh la una na se gba ken to u Satan kpaa . — 1 Peteru 5 : 8 . Ior mbagenev kpishi za makeranta ga , nahan mba fetyô u ôron Bibilo tsembelee ga . Or a F@@ atyô u S@@ ôron M@@ zeyol u Tar Ne Kpa ? ( Anzaakaa 19 : 17 ) A fatyô u nengen a mhôônom ma zungwen man ikyo i Yehova a we mba i yen ve iyol la ken Tindi u sha Iky@@ ev i Mose la . ( Mateu 6 : 9 ) Aluer sar se tsung u tseghan iti i Yehova yô , se nôngo se palegh ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia va a il@@ y@@ ahan sha iti shon cii . Kpa or u nan lu ken mlu u jijingi yô , nan karen akaa cii . ” I@@ ti i Aôndo Ka K@@ ur@@ ayol Ga Ka nyi se lu timen sha mi sha kwagh u jighjigh u Mose na “ u i nengen a Na ga la ” ? Zum u Satan lu zan Yesu iyol yô , á umbur ivur ruamabera i una na un ikyaa yô , nahan kwagh la wase un . Ken masejime yô , mbi kera lu ga ku@@ aa . Kanyi yange i due ken mcivir u civir wan@@ b@@ ua u sha z@@ en@@ aria laa ? Zum u se lumun m@@ le@@ he ne la , se tsua u eren kwagh u hemban doon cii . Nahan , kwagh ne tese ér kera gba u se nôngo tsô kpaa ser se kav mhen u Yehova gaa ? Mbaiserael yange vea undu Yehova yô , ishima i vihi un ker nahan a kera kura ve ga . Sha ayange a mbaapostoli la , apostoli Paulu kaa a mbatamen mba ken tiônnongo u ken E@@ fese la ér : ‘ K@@ ur@@ an nen ayol a en man ikyum@@ u@@ ile i Icighan Jijingi A ver ne mbakur@@ an sha mi cii kpaa , sha u né ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo , u A yem sha awambe a sha iyol i Wan Na la . ’ ( Aer . Nahan cii kpa , er azende a Yesu doo un ishima shi mhôônom kôr un a ve yum yô , a vaa . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 19 , 20 ) I jiir ne ôr kwagh t@@ ér ig@@ y@@ am@@ usu ga . An@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh a ken injakwagh i Yesu la er nena ? A kaa wener : “ Mbamaren ka vea tesen ônov vev inja i dedoo ken Bibilo yô , ve fa je ér kwagh u i lu ôron ve la ka mnenge u Un u a gbe akaa cii la , ka u mbamaren vev ga . Nahan a kaa a f@@ ada ugen u hen ningir ve ér a̱ va lam a kwase na man wan na , a p@@ on mba@@ aie mba Mbashiada ken igbar . S@@ aa se lu per shi se eren msen , gayô , se gba ken imeen i eren kwagh u wang ga shin kwaghbo u una vihi jijingi u Aôndo ishima yô . Kpa se fatyô u kaven er Aôndo ngu a er tom a tahav mbu vesen sha u kuren ishima na yô . Mb@@ ats@@ wa@@ m@@ ev mba a ub@@ om mban mbag@@ ene@@ ve@@ e ? Ka nahan ve i kera shi ica ga u Mbakristu Mba@@ aiev vea tim imôngo a “ Zege@@ bab@@ ilon ” jimin cii ye ! Kanyi yange i va Noa a ican er lu civir Aôndo sha mimi laa ? Kwagh la una fatyô u lun kwagh u dedoo . Cii man mo vea kwase wam se̱ fa mimi yô , yange sa@@ ̱r se u maren wan kpishi , kpa kwase wam lu wan iy@@ av ga . Ior mba hii u hemen ve yô , lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu Iserael u ken jijingi la , ka “ Iserael u Aôndo ” je la . — Mbagalatia 6 : 16 ; Mbakorinte 1 : 13 . Yesu kaa wener : “ Ter . . . doom ishima . ” Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ior mbagenev mba nagh ku Yesu yange ku doo ve ishima shi ve tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo la undu tiônnongo u Kristu hegen . Ka sea kohol vea anmgbianev asev imôngo yô , i kundu se iyol shi se zua a iember ken mcivir u se civir Yehova la . M fa mer kwagh ne una tô@@ ôm shighe , kpa hegen m hii u henen mer mimi je me fatyô u seer kporom hen Yehova , shi k@@ am er i shi@@ ri@@ m ikyav nahan . ” Er ishima yange i za profeti Daniel iyol kpishi sha kwagh u Mbayuda mba i yem a ve uiky@@ angen ken Bab@@ ilon kpa ve hide ken Yerusalem ken inyom i 5@@ 37 Cii man Shighe u Yesu la yô , a er msen sha ci ve ul@@ ah@@ adi utar . U fatyô u yaren tom a shighe shon u sha iyange la u seer henen Bibilo . ( Pasalmi 119 : 9@@ 9 - 10@@ 1 ) Aluer se mba eren sha mbam@@ pase mba Aôndo yô , se palegh “ hanma gbenda u ifer ” shi se palegh u lun er ikp@@ ela i uumace ig@@ enegh i̱ ‘ mfe ve a we ime , ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a uma u Aôndo la . ’ — Mbaefese 4 : 17 - 19 . A@@ eren a iyolough nga ve a mp@@ av sha nyi gbenda ? ( Genese 1 : 31 ) Mayange je se fatyô u fan atindi a kper@@ egh kper@@ egh a Aôndo yange ver sha shighe u á gba sha man tar la been ga . Gadia a kera fa er i lu Mo M ne un s@@ am@@ u@@ y@@ ia man wain man mkurem , man M seer un az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria mba ve gem ve ne Ba@@ al la ga . ” — Ho@@ sea 2 : 6 – 8 . Se tese ser se lumun Kristu sha mimi hen ( a ) tsombor nena ? ( b ) Se tese ser se lumun Kristu sha mimi ken tiônnongo nena ? ( Genese 2 : 22 - 24 ; Marku 10 : 6 – 9 ; Mbaefese 5 : 22 - 33 ) N@@ oo@@ v kua kasev kpishi ka ve soo ér ah@@ ur@@ aior a ve man mba hen tsombor ve ve ember iniongo i iv@@ es@@ egh a ve imôngo . Mbaheberu 10 : 26 - 31 MB@@ AT@@ A@@ M@@ EN K@@ E@@ G@@ H I@@ YO@@ L U W@@ A@@ S@@ EN W@@ E Ior kpishi mba eren , mba ve ne Aôndo jighjigh ga je kpaa . 9@@ 4@@ ,@@ 10@@ 1 Aluer ka “ mbat@@ ar@@ ev ” mba tar ne , mba i ne ve civir kpishi , an@@ za er ior mba ve lu a kwaghfan ts@@ or ts@@ or sha akaa shin sha ityom kpishi nahan kpa , ve kuma u se gba nan nan ve jighjigh tsô ga . Se fatyô u nan jighjigh ser kwagh u dedoo una hemba u bo nena ? Nahan yô , ka nyi Aôndo a lu eren@@ ee ? Ishim@@ a@@ wan i Aôndo ngi Mbakristu mba ainge a iwasen nena ? I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mb@@ ap@@ asenkwagh mba ve lu mar@@ nya u tar u I@@ tal@@ ia mba ve lu ken tiônnongo u a eren mkombo ken zwa Ch@@ ina yô , mba pasen ior mba ve ve u nengen gar u Roma la kwagh . U@@ ityendezwa mba i er ken Bibilo sha kwagh u Tartor u Aôndo ne doo u we@@ e ? ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) Uma u wan@@ iky@@ und@@ an u ken uya la je kpa , a gba Aôndo kwagh . Kpa a@@ yem ase ne ka a yevese ts@@ ôô ts@@ ôô , a ka i gba u or a wa kpa kpa kpa ve nana hemba la ga . Anmgbian ugen kaa a ve ér : “ Aluer ne soo ner iyol i de kpe ne u henen zwa Ch@@ ina ga yô , de tôôn nen ner ne fa u ken iyange i môm ga , kpa ne de mkohol a kar , ugen una v@@ aan tsô ne nenge a m@@ ze@@ hemen wen . ” U tesen ikyav yô , Orkristu ugen soo u maan iyou . ( Mbaromanu 14 : 8 ) Sha kpôô yô , Yehova na ian ér i tôv ior nav cica cii a ican , shi a de ér Diabolo a ta num sha se mbagenev zan zan i ar ken ku je kpaa . 3 : 3 , 7 , 10 ) Ka kwaghwan u nyi Peteru a lu a mi sha ci wase ? Mkaanem ma Aôndo ka ma wase se , nahan zum u i te@@ v se a ican je kpa se hemba suur a suur sha a na cii . Nahan L@@ is@@ a er nena ? ‘ H@@ aa nen ishima i nyian yen cii sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye . ’ — 1 PE@@ T@@ ER@@ U 5 : 7 . Aluer se mba zan mbamkombo mba nongo u Kristu wase hanma shighe shi se mba wan zwa sha akaaôron yô , kwagh la una maa mlu wase vea Aôndo shi una wa se ago a eren ishima na kpaa . A@@ ka@@ au@@ ma a Aôndo a gbe a la kpa nga kor shighe . Nahan se mba taver ve asema sha akaaôron a profeti a ken Bibilo a a er kwagh u tar u paradi@@ so la . ” S@@ E MB@@ A K@@ EN U@@ I@@ K@@ Y@@ A@@ NG@@ EN K@@ EN TI@@ Ô@@ N@@ N@@ O@@ NG@@ O U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U G@@ A Yesu yange kaa a mbadondon un ér : “ Wan@@ akiriki hembe ter na icivir ga ; lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je . ” Ka kwagh u nyi Mose tsua ér una er@@ ee , man lu sha ci u nyi ? Ve tema “ tse@@ ke ve , ken ik@@ ô ker atô u K@@ ar@@ me@@ l , ” mba p@@ al@@ egh@@ aa aa tar u ú lu hemban vihin tu@@ men a t@@ ume inya ken jijingi ne . — Yohane 10 : 16 ; Duteronomi 33 : 28 ; Yeremia 4@@ 9 : 31 ; Mbagalatia 6 : 16 . Takerada u Yobu pase wang ér or u nan lu l@@ ahan Yehova la ka Satan . ( b ) Ka gbenda u hemban cii u nyi Aôndo a u@@ lu@@ gh se a ve a mi hen a n@@ aa ? Ka shighe u Mbayuda ka ve er iniongo i P@@ ase@@ ka la Mbakristu mba mimi kpa ka ve nôngo u umbur ku u Yesu ye . Se fatyô u pinen ayol ase asange asange ser : ‘ Ka mea ôr akaa a i we se ken Bibilo shin ken ityakerada yase sha kwagh u h@@ ua u eren la nahan m er nena ? Bibilo taver se ishima ér se fatyô u lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Aôndo . We kpa kape yange lu u laa ? ( Mbaromanu 7 : 12 ) I@@ ca i gbe ga yô , Yehova Aôndo gema Tindi u Mose la ver “ tindi u Kristu ” la . Shi ve tôôn iky@@ á@@ v mbi ke ’ t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el shighe u yange a̱ kuma u á za a mbi m@@ ape cii . M nenge mer ahumbe a man nahan ne ka a na un ian i ôron mo kwagh u a lu un ken ishima la . U fa gbenda u vesen u karen fan aluer u ngu ken jighjigh u nan her kpa ? Hii nan u̱ lun Orkristu ainge i lu kwagh u he@@ gh ga ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger gbenda u ikyar u a hembe eren kwagh doon a we shin igbenda i mnenge na a hembe doon a u wou la shin inya . — Mbafilipi 2 : 3 . Yange saan iorov 2@@ ,@@ 0@@ 39 mba ve va mkohol la iyol kpishi , zum u Anmgbian Ge@@ off@@ re@@ y Jac@@ k@@ son , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la , due a Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la jimin cii ken zwa u B@@ ul@@ gar@@ ia yô ! Alaghga mbagenev mba eren nahan ga sha ci u ve hen ér ve yina , kpa umbur wer Yehova ne mba ve eren un tom la icighan jijingi , u ka a wase ape alaghga se yen cii la . — Yeremia 1 : 6 - 8 ; 20 : 11 . ( Ôr Yosua 23 : 14 . ) Shighe u Solomon , wan u Davidi hii u hemen la , bem gba ken tar u Iserael shi kpe hanma or cii iyol ; hemen na la tese er Hemen u Kristu Yesu u Anyom D@@ u@@ bu la ua lu yô . ( Ps . Nahan kpa , sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Yehova yô , m ngu pasen kwagh hanma shighe her . Se@@ te@@ mba 14 - 20 , 200@@ 9 A shi nan kpa , Yehova fa kwagh ne , shi un kpa wase se , nahan se pase kwagh sha iyange igen pe@@ pe , man kwaghpasen la doo kpishi je ka kwagh u se hungur a mi ga . ( 1 Utor 4 : ​ 25 , 29 ) Yesu kpa ngee a kwaghfan kpishi , shi i yila un ér “ Wan@@ tor u B@@ em . ” J@@ im je yô , Amo@@ shi 7 : 14 kaa ér un lu “ or@@ kur@@ an@@ ilev ” tseegh ga , kpa shi lu “ or@@ sôron ik@@ on i t@@ ur ” kpaa . Sha ajiir a Mbashiada mba Yehova ve lu eren tom yô , ior mba hen ajiir shon mba zuan a mtsera kpishi , hemban cii je yô sha ayange ne — kape ior kpishi ve kaa la . U ngu wer Aôndo yange va zenden shin tar vea Noa , shin Noa yem sha , za zenden vea Aôndo ga . Shin er Aôndo yange war mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mba utar mba Mbaheberu la ken atô u at@@ se a usu u ye@@ ghen shi yima profeti Daniel shin ih@@ ungwa i u@@ be@@ gha nahan kpa , á yima u@@ profeti mbagenev sha ikyev i ku@@ ugh ga . ( Ps . 25 : ​ 8 , 9 ) Shi Yesu kaa ér : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , Ter u Sha man tar , sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase ani@@ k@@ und@@ anev a yô . ” • I@@ ny@@ aregh ki soon karen ikyaa inya Bo@@ to@@ ho ne ka una m@@ ende hiihii la a lu er ka u@@ wua nahan . ( Yohane 16 : 23 ; 1 Yohane 5 : 14 ) Yakobu ôr kwagh u Mbakristu mba Aôndo ungwa mbamsen vev ga sha ci u ve “ eren msen vough ga yô . ” 3 : 15 ) “ Y@@ a ” u aôndo nyian ne ka mzough u anmgbianev u Mbakristu mba mimi sha tar cii la . Tsô S@@ hem@@ aia kaa a Ne@@ hem@@ ia ér : “ Yô , sé zua ken iyou i Aôndo , ken tempel , sé wu@@ he ih@@ in@@ da i tempel , gadia mba van sha u va wu@@ an we . ” Er m kav kwagh ne yô , m zua a ishimataver i hendan a mbamhen mban . ” Yange de ta@@ av nahan lun un nena ? 14 : 28 - 30 Aluer m tema m time sha akaa a m tsough u eren la vindi vindi yô , kanyi alaghga me p@@ al@@ egh@@ a , man kanyi injar me zua a mini ? S@@ E F@@ AT@@ YÔ u tilen dông tagher van@@ ger a mba ve hendan kwagh a mcivir u mimi kpoghuloo la kpa ? De ase se time nen vighe vighe se nenge er kwagh u una va er ken hemen ne una bende a vese asange asange yô . Paulu nger ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . De ne nen di@@ abolo ian ga . ” 2 : 12 , 13 ; 7 : 5 - 9 . U tesen ikyav yô , Bibilo kaa ér ka a nzughul a ve yô , ishim@@ avi@@ h@@ in i Yehova i̱ y@@ egh . T@@ so@@ mbor u Betel cii yange u dondo kwaghwan ne fese je . Or la lu Saulu , i va hingir u yilan un ér Paulu la . Nahan alaghga a gba u se due kwaghpasen sha ashighe kposo kposo man ajiir kpa kposo kposo sha er se zua a ior yô . ( Aerenakaa 15 : 38 , 39 ) Nahan cii kpa , Paulu de@@ ̱ ér mgb@@ e@@ jime la a̱ va un a iyol@@ kpen , una de u tesen mbagenev ga . Kpa ivur ne ka kwaghôron u profeti sha kwagh u id@@ yer i tor i Yehova na Yesu ken inyom i 1914 la . Apostoli Paulu taver se ishima ér aluer se ver ashe a Yehova shighe u imeen i tser se yô Una undu se ga nena ? Gbenda môm u wan iyol keghen a kegh yô ka u timen ken Ruamabera kua ngeren mba pasen akaa a ken Bibilo sha gbashima . T@@ ôô shighe hen sha mba@@ awashima ou man akaa a a hembe gban we kwagh la sha mimi . • Er nan ve yange kwagh gba sha ini@@ aav mbi nana ? A lumun wener : “ Een , gadia m fa kwagh u vea er ga . ” ( Yohane 11 : 25 , 26 ) Nenge imba ityendezwa i nan ishimataver ne sha wono ! Shin er Peteru yange gba ac@@ in imôngo nahan kpa , ikyav na la ka i nan se ishimataver . Umbur wer sha ayange a M@@ ika la , Mbaiserael lu ior mba hemban@@ ato kpen kpen . N@@ ine@@ ve lu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 00 nahan ; lu zende u aluer or zende angahar yô alaghga a tôô nan er uwer môm nahan yô . ▪ T@@ ime sha yi@@ ase i tiônnongo u hen ity@@ ôn@@ ya . A kaa ér : “ M tim akuraior kera , a@@ you@@ au@@ t@@ ya a ve a ta@@ ven hingir al@@ ô@@ gh ; M vihi i@@ gb@@ end@@ ag@@ ar ve , ma or kera kar sha mi ga ; i tim ag@@ ar a ve . ” M@@ cie u cian Aôndo sha icivir man mfe u fan tahav nav mbu ci@@ er@@ yol la ka akaa a hiihii a aa na se suur sha Yehova shi se lu a vangertiôr hen a na je la . Er nan ve i fe Mbashiada mba Yehova sha inja ve i dedoo , kpa í gem í ci@@ r tom ve shi í n@@ zu@@ gh@@ ur a ve nahana ? Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba ken K@@ orinte mba sha ayange a tsuaa mbara ér : “ Ne Mbakorinte , se ôr ne van@@ ger wase cii , ishima yase bugh gb@@ ange@@ laa . N@@ i@@ ur@@ ka tema su@@ wa ityough inya sha inja or u i hu@@ an nan kpishi shi nan lu zungwen kpaa yô . U@@ wo u S@@ en@@ ai ( H@@ or@@ e@@ b@@ i ) Aluer se de ser iwanger i mimi i mon@@ do sha kwaghôron wase man ieren yase yô , se wase mbagenev u nan Ter wase u sha la icivir . ( Ekesodu 34 : 6 , 7 ) Sha jighilii yô , Paulu nger ishimawan ngi kwagh u sha un@@ yi@@ in ken ati a ity@@ am@@ egh ki jijingi la , imôngo a “ dooshima man msaanyol man bem man . . . mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . ” Nahan anmgbianev mba nomso man mba kasev mba hen ijiir ne soo u za wasen tom ne . PE@@ E@@ J@@ I 13 7 : 8@@ 9 ; Ese@@ k . 1 : 1 ; D@@ an . 2 : 19 ) Ashighe agen Aôndo ka a tindi or ér nana za pase ior nav kwagh u un soo ér ve fa la . • Er nan ve Yehova wa ishima ér una ver T@@ ar@@ tor@@ o ? Mba@@ ad@@ ua tese ior wang ér ka Aôndo a gbe akaa cii kpa ? Er nan ve Yesu pase ior kwagh u Ter sha gbenda u orgen môm nan fatyô ga ? Hen ase sha kwagh ne : Tom u pasen kwagh u se eren ne na yô , sha iyange i vesen i Yehova la , mbaihyomov nav vea fatyô u kaan ér ve fa kwagh na kua mba@@ awashima nav ga ze . Na nen TER icivir i i kom sha iti Na yô . ” — Pasalmi 9@@ 6 : 7 , 8 . Yehova Ngu V@@ eren Akaa V@@ ough U tesen ikyav yô , aluer hanma shighe se mba eren a han@@ see@@ ti sha ave shin se wa mba@@ an@@ ar ken ato se ungwan akaa a i kor ken han@@ see@@ ti shighe u se lu vea mbagenev yô , á lu tesen ér se soo u lun ikyua a ve ga . Kwagh a fatyô u lun nahan shighe u se lu lamen a or u hen tsombor wase shin or u se ye ijende a nan kôôsôô ken tiônnongo yô . Er Eliya zamber a Yehova yô , A nder wan la hide lu uma . Or u nan tee ma kp@@ an u Kristu tom nana fatyô u van nan a han@@ g . Heela tseegh ga , avur a Bibilo agen ôr akaaôron a profeti sha ikyav , akaaôron ne ka aa se gba ôron tsô man se kav fese ga , saa se ôr avur a Bibilo agen a a er kwagh sha kwagh shon kpaa ve se fa ye . 6 : 6 - 10 ) Ken masejime yô , i kende Daniel shin ihy@@ ungwa i u@@ be@@ gha , kpa Yehova yiman un sh@@ imi ! — D@@ an . Yange doom kpishi u nengen er ken atô u ikpelaior je kpa , an - wan@@ kwase na se jighjigh nahan . Pasalmi u sha 8 la pase er Yehova a lu a tahav i hembe orumace ica yô . Kwagh@@ wan u i wa Bar@@ u@@ ki la tese ér yange kwagh za iyol . Nahan se wa nen ikyo tsung sha er se ta tom wase u civirigh ne kera ga yô . Kpa Le@@ an@@ ne ti ishima na i lu her keng ga . Ikyav ve la ia wase mbagenev ken tiônnongo . Hii nan ve a fatyô u kaan ér jighjigh u nan u hanma or u civir Yehova sha mimi cii ka kwagh u injaa ? Anyom nga kar ahar yô , mo man ng@@ ôm cii ter@@ em undu se yem kwagh na . Anmgbian u kwase ugen yange nôngon u zan hen iy@@ aagh ki mba@@ beenyol hanma iyange sha u za nengen a ngô na . ( Nenge Mpase 2 : 4 . ) * Ka mba yange i kohol ve kuran zum u or@@ vesen la hide la tseegh lu u a saan ve iyol ye . Se kpa er se ‘ ho@@ o ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Aôndo cii iyol , ’ se lu nôngon ityav mbi ken jijingi yô , gba u se taver shi se lu ici@@ h@@ i kpaa . — Mbaefese 6 : 11 – 18 . M@@ sô@@ rom ma z@@ eren man kpishi la ka h@@ ôn u bo je gande ! Gba u se ker an@@ zaakaa a li@@ hen g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga . ( Marku 1 : 40 - 42 ) We kpa dondo ikyav ne shighe u ikyar u a lamen yô . Aluer we kwase u ngu henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova yô , kanyi u er ve u p@@ ande ishim@@ any@@ ian i or@@ ya w@@ ou@@ we ? M@@ seer u if@@ er@@ kwagh i lu seer a seer la ka ikyav i tesen ér se mba ken “ ayange a masejime ” a tar ne . ( 2 Tim . I ‘ kende ve ken ime i ken won la , ape m@@ liam ma lu kua anyi a yan ’ kpaa la . — Mateu 25 : 28 , 30 . Kpa , va waren zuan a gu@@ da yô , a tsua u m@@ ough@@ on yemen ken Rus@@ sia sha er una za wase tom u sun@@ da la yô . Ka Yehova iyol na a lu dooshima ye , man un ka u tsôron . ( Pasalmi 9@@ 1 : 3 ) Ashighe agen or h@@ ônon iny@@ on u ken Iserael u ngise la yange nan yar tom a kwar shin kwagh@@ h@@ ônon sha u kôron iny@@ on . Ro@@ ber@@ t : Ivur la kaa ér vea lu sha tar . Kpa er mbaapostoli mba ongo kwagh ne yô , maa ve er kwagh sha mi fese , a m@@ s@@ ange shio . 3 : 16 ) Doo u dooshima u Yesu u t@@ angen iyol ga la una mgbegha se u se kpa eren kwagh a iyol@@ t@@ angen shio ga he ? Ka sha nyi gbenda nahan Tor la a zenden ‘ sha ci u ishima i le@@ gh@@ le@@ gh@@ e ’ ? 4 : 11 , 12 , 16 ) Shighe u Paulu lu ken E@@ fese la , anmgbianev mba ken tiônnongo u K@@ orinte za un inya , nahan a zua a ishimataver . 24 : 14 ; Aer . 1 : 8 ) Heela tseegh ga , mzough u anmgbianev u Mbashiada mba Yehova sha tar cii , u a lu hen atô u ior i tar ne ga la kpa ka kwagh ugen u a tese ér Aôndo ngu a ior nav yô . Kanyi i wase un u suur sha Yehov@@ aa ? ( Pasalmi 34 : 10 ) Yesu kpa yange ôr kwagh nahan a mbadondon un . — Mateu 6 : 33 . Mbagenev di undu uya vev yem sha ajiir agen shin ken ityar igen sha er vea za er tom u sun@@ da ne kpoghuloo yô . Yange Yesu ôr akaa a injaa kwa imôngo sha u nan mbam@@ lumun sha mbampin mba Peteru mbara , man i ko@@ so akaa ne ken Bibilo . N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 15 . Sha uhar yô , sea nenge a kwagh u a dugh ken tom wase sha hiihii la ga kpa , aluer se kav ityesen i injakwagh ne yô , ia wase se se kera yina ishima ga . I na se ian , er mbakur@@ an@@ ya mba sha ayange a tsuaa la nahan , kpa ka ian i eren kwagh er se soo cii ga . Yesu ôr kwagh u or@@ tom ugen , u yange lu or@@ vesen na a inj@@ ô i ze@@ ge iny@@ ar yô . Kwagh u Yesu ôr ne una wase se u nengen er i gbe hange hange u den ior kwaghbo ve yô . Gba u a na nagh shi a ta a@@ cia shin a er akaa a ak@@ ombo ag@@ enegh cii man a wa ici@@ gh shin a na or ki nana ma y@@ ee ? ( 3 ) Lu lamen a ve sha akaa a ken Ruamabera . 17 : 30 , 31 . Gba u se kura ishima yase i sha injakwagh la sha ci u nyi ? Aôndo W@@ a Iky@@ o sha Kwagh W@@ ase J@@ e Kpa ? U de u van@@ den keren Tartor u Aôndo ken uma wou sha ci u ú soo u seer zuan a inyaregh y@@ um@@ u@@ u ? Shighe u Yesu za ivese igen hen gar u K@@ ana la , a gema u@@ g@@ al@@ ôn mbam@@ ng@@ er@@ ev 1@@ 00 ( shin ul@@ it@@ a 3@@ 8@@ 0 ) hingir wain . A kaa ér : “ Mo yô , hanma inja i mlu i m lu sha mi cii kp@@ em iyol a mi , ho@@ gh@@ or mo iyol a mi kpaa . Ka hanma shighe nahan i hembe doon u mbakur@@ an vea tese erdoo ? Ity@@ esen i uma kpen ga la gema va a mbampin kpishi : Or ka nana kpe yô , uma a yem han@@ a ? ( 1 Pet . 5 : 2 ) Shi se time sha gbenda u vough u vea er tom ve u kuran ilev la yô . Shighe u̱ ve nenge ér u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav gba ú ishima ga yô , kwagh ne ngu a wase ve u henen fan er vea dondo kwaghwan u Yesu yô . Hii nan ve á fatyô u kaan ér hanma or u ken tiônnongo cii nan ngu a ci u hange hange ken tiônnongo ? Yange gba u vor u a yar tom a u sha u veren akuraior cii doo doo la ua due ken tsombor u Is@@ ak@@ a tseegh . Aluer ú ngu nan Yehova icivir yô , ú zua a averen sha igbenda kpishi . Lu nyi kwagh i zayol j@@ imi ? ( Or@@ pasenkwagh 4 : 1 ; 8 : 9 ) Aôndo U@@ hemban@@ agee la tôndo zwa ér una ver gomoti u una kar a tile sha ityough ki u@@ gomoti mba tar ne cii yô . Nahan mba@@ shir@@ en mba or@@ sule la va , va kaa a na er : T@@ ere , ka iv@@ or i dedoo yan u l@@ ôô ken sule wou gaa , man ka h@@ an u zough a iv@@ or i bo nee ? Ior mba ken haregh u A@@ shia cii yange ve ungwa loho u dedoo nena ? 18 : 1 , 4 ) Ken inyom i 19@@ 19 la , ikyav tese wang ér Zege@@ bab@@ ilon yô@@ h@@ ôr . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 1 - 3 PE@@ E@@ J@@ I 7 - ​ 20 ● “ Yesu ka or kpôô kpôô ga , kpa or u ken kwagh@@ hi@@ r u i te sha u mbayev ve ungwa di tsô . ” Hanma iyange ka se er msen ser Yehova a za hemen u nan se tahav mbu sha iyol man mbu ken ishima sha er se er tom wase u pasen kwagh la yô . Yange se mba nyer , se mba veren mat@@ o yô , se h@@ ungwa se kenger ikpelaior i i lu ken mkombo la . K@@ u hemba Aôndo t@@ ah@@ av@@ aa ? Kwaghôron la yange taver ior mbara asema ér vea hide hen Yehova shi vea gema asema sha mimi yô , una zung@@ we ve mhôônom . W@@ ea soo u seer fan kwagh u m@@ te@@ v u sha ican u ken tar u M@@ ala@@ w@@ i la yô , ôr takerada u 199@@ 9 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses la , peeji 1@@ 7@@ 1 - 2@@ 23 . Een , er Paulu shin Yesaia ve kera lu a vese kpôô kpôô ga kpaa , se mba a aka@@ ang@@ eren a i ne ve ve̱ nger la sha u hemen se . Er Yehova Aôndo a hembe agee cii nahan kpa , hi@@ di a iyol na ijime . ( Genese 3 : 15 ) Shi se fa ser aluer se mba wan ishima a am@@ een yô , se mba tan ikyaa a hem@@ en@@ tor u Yehova u vough la . Ieren i eren kwagh a or sha mimi ga la du@@ mbur sha tar nyian , kpa mayange se de ser ieren ne i vihi bem man mzough u hen icombor i Mbakristu kua u ken tiônnongo la ga . Gbenda u ior ve henen makeranta kaha ken ityar kposo kposo . Aluer kape kwagh u Wan u Aôndo u lu vough la yange lu la yô , doo u se kpa kwagh wase una lu nahan ga z@@ ee ? Alaghga kwagh la una na u ian i hemban doon cii i tesen ishima i legh legh ! Í mar Á@@ d@@ á@@ m ken gar u P@@ ak@@ s ken tar u H@@ ung@@ ary ken inyom i 19@@ 22 la , shi i y@@ ese un ken kwaghaôndo u Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti . Kwagh u i er ken Genese sha kwagh na la tese ér yange za sôron ôn@@ kasev mba Mbak@@ an@@ aan mba ve lu hen ape tsombor na lu la . 16 : 32 ) Nahan cii kpa , Yehova lu a tahav sha akaa her , er ngise kpa lu nahan . I@@ been@@ egh ki wanger k@@ in ki ta@@ an iwanger ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban la jimin cii . ( Mateu 5 : 27 , 28 ) Or u nan kom u se nan nan jighjigh la ka or u nan eren tom kpoghuloo sha er nana zua a kwagh a ko@@ so iyol i nan kua tsombor u nan kpaa yô , mayange je nan keren inyaregh sha wa@@ y@@ o sha u bu@@ men ior mbagenev ga . Er se soo ser se za kar pasen kwagh ken zwa u ú lu u wase ga se nenge yô , se mough se yem hen gar u B@@ er@@ gen inyom i môm , se za lu hen tiônnongo u eren mkombo ken zwa Buter ; se lu tsan vea ngô u L@@ is@@ be@@ th . ” Er se lu ônov mba Adam yô , se kpa i gba se sha inja i mlu u Aôndo . 3 : 22 ) Apostoli Paulu kpa nger ér : “ A hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u sha [ kon u m@@ tsaha , N@@ W ] je . Kanyi kwagh Yesu yange er@@ ee , man lu nyi gema due k@@ ere ? Aluer ú soo u seer fan u tesen mbayev doo doo yô , nenge ken Iyoukura i J@@ ul@@ ai 1 , 199@@ 9 , peeji 19 - 23 la . 20 : 28 ) Ka i lam sha mbamlu kposo kposo man mbamgbe mba atôônanongo , kua akaa a ior ve gem eren la . Yehova kor mba civir un shi we ve ikyo sha tahav nav mb@@ ù mb@@ ú g@@ an@@ de@@ ôron la . 119 : 1@@ 6@@ 4 ) Mimi yô , Yehova kuma iwuese . Se nenge a mlumun ke ’ Habak@@ u 3 : 3 , 4 . ( b ) Ieren i bo i Kor@@ aki man D@@ at@@ an kua Ab@@ ir@@ am la tese se nyi ? Iyange i ji@@ righ i̱ Yehova la i̱ mgb@@ ôghom nan je ? I@@ SH@@ I@@ M@@ AT@@ A@@ V@@ ER N@@ E S@@ E I@@ SH@@ I@@ M@@ A@@ W@@ AN I@@ C@@ A a gba ga tsô a ôr afer@@ aior ijir . A tsaha ve sha afer@@ akaa a ve er la . ( Anz . Er nan ve Yehova a ve Shi@@ on a imba m@@ seer ne ? I@@ mba vangertiôr u Yesu lu a mi la gbe van van ga . Nahan kpa u fatyô u taver ve ishima wer , saa vea lu mbadondon Yesu sha mimi keng ve vea zua a m@@ mem u mimi ye . — Ôr Mateu 11 : 28 - 30 . Kwaghôron la tese ér i gba m@@ lu@@ yol u uumace vough er u Aôndo nahan ga , gadia un ka jijingi , kpa se yô se mba a iyol i inyam man awambe . Hanma or nan ngu a ian i tsuan t@@ wer u nan soo yô . S@@ ember sember ne kpa , mbah@@ endan a mcivir u mimi nôngo ér vea ta Mbakristu mba mimi mciem iyol ér ve mba a or u wasen ve ga . Nahan cii kpa , nan kange ishima shi nan ngu nôngon ér nana za hemen u civir Yehova sha mimi her . Una y@@ av tugh yô , a ng@@ or@@ on a kaan ér : “ Ng@@ ur@@ um inya ! Doo u se lu a imba ieren la zum u i gbe u se wase iyôngo i i tsu@@ m i undu ikyum@@ u@@ ile i Aôndo la ga he ? Nahan yange m soo mer me na i saan Yehova iyol , vough er i er ken Anzaakaa 27 : 11 nahan . ” Ieren You I Tese Hegen É@@ r U Ngu Wan A@@ go@@ yol u V@@ a L@@ un Uma ken Tar u He , 8 / 15 ( Yesaia 6 : 3 ; 5@@ 9 : 2 ) Sha kwagh u isholibo yô , Yehova sôr gbenda ver u a fatyô u wa@@ men un , nahan una ese i kera , mayange una de ér i za hemen gbem sha won ga . Se dondo ikyav i Paulu la . Sha ityôkyaa ne yô , Mbakristu mba tsough ah@@ ur@@ aior a ve sha kwaghfan . Luka u lu or@@ ngeren I@@ vangeli la di yange “ time sha akaa la cii doo doo , hii sha mhii u a zan zan , je yô , [ a ] nenge doo u [ una ] nger . . . a sha inja sha inja sha ad@@ ondo ad@@ ondo . ” U pasen Loho u dedoo kpa ka ve ti@@ mb@@ ir@@ ashe , shi ka kwagh u nan ve ishima vihin . Gbenda u sha uhar yô , ka u yaren tom a shighe u eren M@@ civir wase u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la sha inja . Ka ikyav i nyi i tese ér kasev yange ve ôron kwaghôron u profeti . Ka nyi i dedoo i lu keghen “ zege@@ ikpelaior ” ? De se time nen sha igbenda kposo kposo i í nger ish@@ ember@@ ti i “ nongo u Kristu ” ne ken Mkaanem ma Aôndo tsô se zua a mlumun sha mbampin mban . 22 :⁠ 37 . • Eren msen hanma shighe . — Rom . Alaghga a lu inja er tom ne ka u injaa ga nahan , hemban je yô , shighe u ior ve soo u ungwan loho wase ga la shin ve lu nahan se tar shin ve lu eren ts@@ wam a vese la . Aôndo gbe h@@ umbur maan ior shin akuraior er a soo la ts@@ ôô ? M yem m za tsa iwer iti@@ ar , shi m tsa iwer iti@@ ar igen , nahan zan zan , m v@@ aan ken ya ashighe kpuaa tseegh , shi mea va kpa m tsa ga tsô shi m hide m yem . “ A@@ sema a T@@ see [ Ne ] u Eren Akaa a Dedoo ” ! Ka shighe u u lu iyev la i hembe doon u u hii u eren Yehova tom kpoghuloo ye . N@@ ana ver ishima sha anmgbianev man azende a nan a hemba tsombor u nan u he ne ga . Shi gba u nana de ér mbamaren mba nan ve z@@ eren wan zwa sha mbamzeyol vev shin akaa a ve tsough u eren la ga . ( Pasalmi 40 : 5 ) Se kpa m@@ yen la ngu a vese , sha u ôron aeren a vesen man a kuman civir a Yehova ken ayange ase ne been ga la . P@@ ase ve akaa a nongo u Yehova man er u eren kwagh la , kua tom u mbayev ve eren sha u suen nongo shon yô . Mbagenev kpishi mba we ônov vev ikyo ga . Gba u se lu a jighjigh u nan shi se eren ityom i dedoo ve se kôr cio u eren kwagh ne ye , man akaa ne nga hange hange sha u eren ishima i Aôndo shi zuan a uma u tsôron kpaa . ​ ​ —⁠ Yoh . 3 : ​ 16 , 35 , 36 . Shighe u anmgbian S@@ te@@ p@@ hen H@@ ar@@ dy u a eren tom ken af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u I@@ ng@@ i@@ la la vea anmgbianev mbagenev kpishi ve lu lamen sha kwagh u a@@ jir a se sember hemban la yô , mba ve lu hen mkombo ne kegh ato a ve zu@@ lee . Kape sha gbaa u or@@ pasalmi kpa lu je la , á kaa a Aôndo ér : “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! Hii nan Yehova a lu a ian i lun Or@@ wan A@@ tindi u he@@ mb@@ ana ? ( Genese 47 : 29 , 30 ) Yosev bu@@ m ér una er ishima na la , maa kera tsa ga tsô , Yakob maa kpe . Nahan kpa , kanyi ia gema ia er mlu u ken jijingi u ior vev mba doon ve ishima mba ve undu ken ya laa ? “ M pase iti You hen ior mba U tsough ve shin tar ne , U n@@ em la . . . . De De@@ en As@@ aren a I@@ yolough a H@@ ingir We Aôndo Ga Pro@@ fes@@ ô ugen nger kwagh sha kwagh u mkaanem ma Yesu ér : “ Í fa wuee ér iti@@ zan ngi tse ga . 20 : 1 - 7 . Zege@@ mnger na mbakp@@ enev mba ve lu shin a na la . K@@ u man H@@ a@@ de kpaa na mbakp@@ enev mba ve lu shin ve la . ” A@@ ng@@ ev kpa mb@@ ua a fatyô u kôron or hanma shighe cii . I@@ kp@@ elaior kpishi lu van hen Yesu sha ci u ityom ne , kpa á va shin tar lu di u va eren ityom i wasen ityô tseegh tsô ga . Alaghga kwagh u una hii van we ken ishima yô , a lu ma tom u yange i na u shin ma kwagh u yange or er a we sha icivir yô . Yesu Kristu ôr se er se na Aôndo icivir yô . Í wuese Mbashiada mba Yehova ken igbar sha ajiir kposo kposo sha tar cii sha ci u mzough ve man ij@@ ough@@ ave i ka ve lu a mi shighe u ve k@@ umb@@ u mbam@@ kohol vev shin shighe u ve lu maan kwagh la , shi í wuese ve sha ci u mimi ve man ishimataver ve man aeren a ve a dedoo man uma u ve eren hen tsombor ve kua iyol@@ wu@@ h@@ an ve man ieren ve a mbagenev . Ka nyi i lu u eren kwagh a iyol t@@ angen shio ? ( Rom . 10 : 17 ) Shi gba u se gbidye kwar sha kwagh u se hen la zu@@ lee , sha er una bende a ishima yase yô . Aluer Yehova una maa iyou ga yô , ka gbilin tsô mbam@@ aan i la ve eren tom kpoghuloo ye . U tesen ikyav yô , bugh Genese 18 : 17 - 33 , ôr tsô u nenge gbenda u Yehova yange lam a Aberaham yô . Ior udubu imôngo maa za ku@@ mba hen ijiir i nengen ini@@ umbe i yange ior teman ker kuman er iorov 2@@ 5@@ ,000 nahan yô . 2 , 4 . ( Mateu 26 : 6@@ 3 - 6@@ 6 ; Marku 15 : 27 ) A@@ in@@ ge ne kpa m@@ nzughul u nzughul a ior a ish@@ ô ve iyol la du@@ mbur , man Mbakristu mba mimi ya atsan gande ve iyol inya , ‘ akuraior cii kôr ve i@@ ho@@ m . ’ Sha nahan yô , kera taver se u kaven er i hii ve ior mba sha ayange a Yesu , mba ve nenge kwagh u Yesu er la h@@ una kwagh u ôr a kwase la ga . Kwagh gb@@ am a í ga ’ ga . Sha u henen kwagh ne yô , u nenge wer ityakerada ne tese e̱r mkaanem ma Paulu man ma lu mimi yô . Anmgbian u ter@@ em , ka pro@@ fes@@ ôr , a tesen ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i ken K@@ au@@ n@@ as la , ka un yange nam takerada la ye . ” Yange shighe kar nôngo u kuman anyom ahar cii ve i hide i nder ijir la ye , nahan sha iyange i Fe@@ be@@ war@@ i 23 , 200@@ 1 la , j@@ ôô@@ ji u kwase , Y@@ el@@ en@@ a Pro@@ k@@ hor@@ y@@ c@@ he@@ va kure ijir ne . Er iyol gen@@ gese un yô , a nôngo wener una er kwagh u lu upristi tseegh i na ve tahav mbu eren yô . M soo mer ka@@ am er me vihin shighe wam yô , shi p@@ ase@@ m kwagh u i doo u una hemba gban mo ishima la , man er me eren kwagh a mfe wam kua akaa agen a m lu a mi la cii nahan . ’ Nahan kpa , Yehova kighir se ér se ungwa imo na ga . Se k@@ angen ishima yase u zan hemen u kuran atindi a an@@ za a wang la se been kera yô , kwagh u dondon yô , se ker igbenda i v@@ aren ave ke ’ kwagh u se tsough ne gb@@ ang . Ve zua a ian gb@@ anger gb@@ anger i nengen ve sha ci u mba hen u@@ y@@ aav vev shin mba sha af@@ ishi a ve , ape or a fatyô u nengen a ve ga yô . A kaa a ve wener , “ er ne doom ishima nahan . ” Ka at@@ ine@@ akaa a se hi@@ la time sha mi je ne : “ Ior Mba Dedoo Cii mba Y@@ e@@ men Sh@@ aa ? ” M undun ya yô , m hii u man mci@@ mb@@ im ma b@@ om , je yô , m gema k@@ ahan iky@@ a kpishi , te@@ en kpaa . M@@ lu u mbahenen lu vea Yesu la yange tese ve nyi kwagh i injaa , shi wase ve u kuren ikyaa ér nyi ? Er a lu Aôndo U@@ hemban@@ agee nahan kpa kighir or môm ér nana civir un ga , kpa a soo ér ior ve nenge a dooshima na nahan ve civir un , shi veren mba i doo ve u lumun gb@@ end@@ atesen na la doo doo . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ) Er Yehova yange mgbegha ior ve nger Ici@@ ghan@@ ruamabera nahan kpa , ve nger lu mbamhen N@@ av , lu mba vev ga . Kanyi i lu ici@@ gh@@ i ? Nahan kpa , Yobu de ve kwaghbo ve . Anmgbian Ro@@ ber@@ t shi kaa wener : “ Hegen se na ishima yase cii sha u eren ityom i ken tiônnongo . 16 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo — U Er Nan Ve U F@@ a Kwagh@@ aôndo u Mimi ? Ikyav i U H@@ aan “ sha Gbenda ” la Ka u U@@ ven Ity@@ ough ken A@@ ka@@ aeren Shi er ve hingir mba@@ asorabo cii ve hii u maren ônov yô , lu u vea mar ônov mba “ pi@@ in ” er ve nahan . Mba@@ apostoli yange ve fa er mnder u Yesu shin ku la kaha a gbenda u i vande nd@@ eren mbagenev la yô . Lu ôron kwagh u m@@ de u asorabo . K@@ sen@@ iya kaa ér : “ Ka e̱r m lu uma i kom anyom 10@@ 2 ne , m mase kaven kwagh u a lu inja i uma ye . Er nan ve Yehova a lu nahan akuraior t@@ ara ? ( Daniel 12 : 4 ) Sha nahan yô , Yehova , un a lu Or@@ hemban cii u Ô@@ ron Kwaghôron la , wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u kaven inja i Mkaanem nam man . Kpa ka keng keng kwagh a lu nahan ga . Shi ior “ kera lu a mimi hen ayol a [ ve ] ga . ” Kape se kpa i lu je la , aluer se gema ijime a Aôndo yô , shin a̱ lu an@@ shighe kpuaa tseegh kpa , alaghga se kav m@@ shi ken mlu wase vea na la . Sha shighe ugen la , Yesu lu pasen kwagh ken G@@ al@@ il@@ ia , lu tesen ior ér kwagh@@ myer la zua sha kwagh u Tartor u Mesiya . Or@@ kur@@ an@@ ilev u lun a dooshima ka nan nenge ér iyôngo i nan ngi doo doo , shi kwagh u bo er i ga . 10@@ 3 : 8 , 9 , 14 . Lu er a@@ yom la aa b@@ unde ga nahan . Yesu . — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 9 : 11 . “ Kwagh@@ henen la yange na mbam@@ lumun sha mbampin av cii shi ta@@ m iwanger sha akaa agen kpaa . ” — Mkaanem ma B@@ er@@ th@@ a , kwase u ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o . Ka nyi imba or u i fe nan ga Yesu á er kwagh u nan he@@ en@@ ee ? Hii nan ve i gbe u mba Aôndo a doo ve ishima la vea ungwan imo na ? I@@ y@@ ua shon ka i@@ sha i taver ishe ga . A nenge a mi je kpa kwagh gba un sha mi ga . Ka Mb@@ ab@@ ab@@ ilon tseegh ve civir ak@@ ombo ga , mba ve suen Zege@@ bab@@ ilon , u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii la kpa , mba civir ak@@ ombo . Er nan se fe ser kwagh gba Aôndo sha or u se tsough u v@@ ô@@ son laa ? Er nan ve á fatyô u kaan ér Peteru yange hiden ijime sha kwagh ga ? Kwagh ugen yô , aluer mbamzeyol iv se ken ishima yô , vea p@@ ande agee a se zough a mi sha u civir Aôndo la . Kpa ka a̱ kuma pe se sô@@ ghul ve ga . Tom ve u eren yum ne ka u na yô , ve kera fatyô u nengen sha ikyar ve u doon ve ishima la ga . Nahan , I kighir , Tor W@@ il@@ hel@@ m u sha U@@ har u tar u Jam@@ an@@ i la , yem sh@@ ir ken tar u Ne@@ ther@@ lands . ( Mateu 3 : 16 ) Yange i wa un shin mnger , i m@@ ir un shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an . Kwagh u Solomon nger ken takerada u Or@@ pasenkwagh la tese ér yange nenge ér ka mba@@ iny@@ ar@@ ev man mb@@ al@@ un tagher tagher tseegh vea fatyô u zan iky@@ ura shi á saan ve iyol ga . Lu a I@@ wuese sha Tom u Or@@ him@@ en ú Kristu a Er La • S@@ ôn Yehova wer a na isharen i or shon i seer vesen a vese . Shighe u or nan pin se er i hii ve Aôndo a ne ican i yan ian yô se kaa a nan ser nyi ? He@@ mban je yô , vea lu civir Or u hiin tsombor , Yehova Aôndo . — Genese 1 : 27 , 28 ; Mbaefese 3 : 15 . Aluer se de ser jijingi u Aôndo a maa iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha ken a vese yô , mbagenev vea fa sha ieren man iliam yase . A er nan ve se palegh ieren i keren ngee ngee sha atindi la ? Bibilo ôr kwagh u gumor Timoteu , u yange kav icighan@@ ruamabera “ iyev je ” la . Shi apostoli Paulu va seer wan Timoteu kwagh ér : ‘ Lu ken akaa a i tese u , u ne a jighjigh la . ’ I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron ne ka i̱ sha injakwagh , sha ci u ken ivur shon i môm môm ne , í ôr kwagh u “ ho@@ mon al@@ ak@@ e@@ ma ” man “ awambe a atam a wain kpaa . ” 1 : 5 , 8 , 13 , 19 , 23 , 31 ) Nahan kpa , iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la lu kposo . Bibilo ôr kwagh u iyange la ér : ‘ Aôndo ver iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la doo doo , A tsegha i kpaa ; sha ci u lu sha i man Aôndo [ lu me@@ men , N@@ W ] tom Na cii , u A er la ye . ’ — Gen . Ka m hide m umbur anyom a yange m civir Yehova saan saan la . ” Yange hii tin@@ d@@ in mbaapostoli mba 12 mbara , ken masejime yô , va tindi mbahenen mbagenev 70 sha u ve hemen u eren tom u pasen kwagh la . Nenge ase ikyav i R@@ ic@@ hard man Ru@@ th , mbamaren mbagenev mba lun a ônov utar . Yesu hemba uumace sha hanma gbenda cii , shi Ter na , Yehova na un tahav mbu orumace môm kpa nan lu a mi ga yô . Er anyom lu karen , shi tom u gban ts@@ oo kpa lu yemen hemen hemen la , yange a saan Noa iyol u nengen er tsombor na cii lu eren tom ne a na imôngo la kpen kpen . U Wan Iyol i V@@ a Eren I@@ vaa 3 : 15 ) De se hide se s@@ av nengen sha kwaghôron na la vindi vindi sha er se zua a mfe u una wase se u seer tsaase igbenda yase i pasen kwagh yô . Er Paulu tsu@@ men nahan kpa , yange nger tiônnongo u ken K@@ orinte washika , ôr vangertiôr wener : “ Lu nen mbak@@ aven mo er mo kpaa , m kaven Kristu nahan . ” Aluer u tôv uma wou man u nenge wer gbenda u ú lu zan la ka u vough yô , de gbe uwer u zenden sha u ga . Nenge ase akaa a yange er a a tese ér Eliya na Yehova jighjigh a ishima na cii yô . Man saan se iyol u eren tom ne imôngo a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la kpen kpen . — Mateu 24 : 45 – 47 . Samuel hen ér , m@@ lu@@ yol u Eli@@ ab@@ i la na yô , a kuma u una lu tor kpee , tsô a kaa ken ishima na ér : “ Mimi je or u TER A shighe un mkurem ng@@ un sha ishigh N@@ agh ne . ” — Ivur 6 Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku la hingir kwagh u iengem u mimi he ’ mba i shigh ve mkurem mba ve lu jighjigh zan zan i ar ken ku la . ( Rom . 14 : 13 ) A kaa a ve ér : “ M ngu kaan han@@ mô wen sha mlumun u sha mh@@ ôôn u i n@@ em la mer , nana̱ de nengen sha mlu u nan i̱ hemban er ma nan nenge la ga . ” M@@ sur@@ shima ken Ashighe A I@@ can Shin e̱r ve cii ve lu a ishimaverenkeghen ér Aôndo una va bee ve angev ke ’ Tartor u Aôndo nahan kpa , mba keghen ér saa Aôndo a̱ va na ve m@@ pe@@ ver sha mbamzeyol vev mbara cii ve vea nôngo kwagh sha u civir un ga . Or@@ pasalmi yange yôô ér : “ Mba i saan ve iyol yô , ka mba ve we a@@ ji@@ ra@@ ôron a mimi la ik@@ o , mba ve eren perapera gbem yô . ” — Pasalmi 10@@ 6 : 3 . * Nenge imba er mkur u mba Yehova a doo ve ishima a ishima ve cii ga ne a vihi sha wono ! — Mateu 6 : 24 ; 22 : 37 . Wan wam James vea kwase na ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 5 ) U wan ian yase ikyo sha u ôron Bibilo shi henen kwagh la una wase se se za hemen u ‘ kaven er ishima i Ter i lu yô , ’ man kwagh ne wa mpase u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” kpoghuloo la kpa ker . — Mbaefese 5 : 15 - 17 ; Mateu 24 : 14 . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) U@@ ̱ or a̱ er kwagh ne yô , gba u nan@@ á nôngo kwagh kpoghuloo shi nan@@ á lu a igbenda i doo doo i henen kwagh sha inja , kua i van a mtsera kpaa , di er se va hen ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo ne nahan . Maria man Yosev Ikyav i tesen yô , or@@ pasalmi sôn Yehova wener : “ Go@@ om a ishima yam ken mbam@@ pase O@@ u , i̱ de luun sha mtsera u bo ga . I ôr kwagh na ér lu “ or@@ kuran u dedoo man ijende i doon ishima . ” I tsua Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , shin i mar ve sha icighan jijingi , ve hingir ônov mba Yehova mba ken jijingi . M kav mer m ngu or@@ sho@@ li@@ bo , nahan saa sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Yehova me zua a myom kpa ? ‘ W@@ a Yehova Gbenda Wou sha Iky@@ ev ’ Yange ve pase kwagh hemba ave a tse , man akaa a doon kpishi due ken tom ve ne . Ken masejime , shighe u tsombor na cii za lu ken tar ugen la , nom na tôô takerada ve u iv@@ es@@ egh la nan@@ de kera , nahan á z@@ enda kwase ne shin er lu iy@@ av nahan kpaa , kua wan ve u nomso u lun anyom pue la kpaa , tsô a gba eren tom pristi . ( b ) Aluer se tile dông se hendan a Diabolo shi se gema se gba uwer u keren Yehova ga yô , se zua a injar nena ? Shin er i lu shighe u Kristu una tema Tor Anyom D@@ u@@ bu la “ if@@ i u mngerem ma um@@ am ” la una va iv po@@ o nahan kpa , if@@ i shon hii u ku@@ an sha “ iyange i Ter , ” i i̱ hii ken inyom i 1914 , i̱ “ Wan@@ iyôngo ” hii u hemen sha Tartor u sha la . ( Mpa . ( b ) Se dondo ikyav i Davidi la nena ? Kpa Bibilo kaa ér “ iyange i Ter ia va er or@@ mbai@@ v nahan . ” Or@@ gen vea kwase na ve nger ér : “ U@@ wer ne lu u hemban doon cii ken uma wase ! ” Se er nan ve se palegh ieren i den mbagenev kwaghbo ga laa ? Yange i nam tom u wasen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la . Yange im@@ enger i ken@@ an@@ jir i se ts@@ aren la ia p@@ ir sha ci u ahumbe a ôôn nga ga yô , m hide m y@@ av inya zan zan saa ahumbe a dedoo a a hide a iv ken iyou la . Per@@ apera una kar a tile sha ityough ki ieren i or wan iyol i nan ikyo tseegh la . A@@ K@@ A@@ A@@ Ô@@ R@@ O@@ N A P@@ R@@ O@@ F@@ E@@ T@@ I A A K@@ U@@ R SH@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E V@@ O@@ U@@ G@@ H L@@ A T@@ A@@ V@@ ER J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H W@@ A@@ S@@ E Nyian ne kpaa Mbakristu ka ve tese icivir sha i@@ kur@@ yan ve iv@@ es@@ egh la Sha ci u alaghga or u wan iyol i nan ikyo tseegh la nana soo u eren kwagh sha ci u mtsera u kwase shin nom u nan ga , hemban je yô aluer nan nenge ér nana zua a mtsera ken kwagh shon ga yô . Ka mea fa mer m er kwagh u doon or ga nahan , m palegh nan sha er se lam sha zayol la ga yôô ? ’ Cii man ikyuryan i Tindi la i kure yô , Yehova ôr sha ikyev i profeti Yeremia ér Una ya “ ikyuryan i he ” vea ikyurior i Iserael . ; P@@ ou , L . Ve na jighjigh ér an@@ ny@@ on la ka una er imo yô , tese ér u@@ jijingi mba b@@ ov mba s@@ ôôn ta@@ mb@@ en or . Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , ka doon se u ôron hanma or u nan soo u ungwan cii kwagh u m@@ tem@@ tor u Aôndo . Tsô Lo@@ ti tsua “ gb@@ ur@@ um@@ aa u Y@@ ord@@ an ” u lu p@@ ev u doon yi@@ av “ er sule u TER ” nahan la , kpa shighe va karen yô , Lo@@ ti za tema t@@ w@@ ev ken gar u So@@ dom . Yehova Aôndo man Yesu Kristu ver se akav a dedoo a i doo u se dondo yô ! Yange ve v@@ ô@@ r@@ ôô ? Kwase la er nahan , maa a nenge a kwagh u sa@@ gher un iyol kpishi ! Yesu ver ikyav i dedoo i tesen er akaa a ken jijingi aa gba mbayev ishima yô . 13 : 5 ) Ikyav i tesen yô , aluer or u nan er batisema nan ngu nengen foto u ji@@ mba@@ gh sha apera yô , doo u nana pine iyol i nan ér , ‘ M ngu tesen mer m ngu wang je kpa ? ’ I@@ mo you i ken ishima ka ia lu wang nahan i saan we iyol kpen kpen . Yange i na ini@@ av mbi bem sha inyam man m@@ w@@ em man mkurem kua wain kpaa . Sha kpôô yô , Christ@@ ian@@ a yange dondo kwaghwan u ken 1 Peteru 3 : 1 la , nahan wase un kpishi ! Nahan kpa , ityôkyaa ia fatyô u lun kwaghôron u sha at@@ ser@@ egh shin u aiegh shin u or nan er a awashima u y@@ eren kwagh u a lu ityôkyaa jim jim yô , er yange Adam man Ifa er nahan . I@@ ca gba ga maa N@@ i@@ ur@@ ka hii u zenden a a@@ ga hen u@@ we hen ningir na pasen mbagenev mimi u ken Bibilo . Kpa Yesu kaa a na ér ashighe kpishi ka un zua a ijiir i tsan ga . Kpa , ityesen i injaa i wan u anyom any@@ iin nana hen la kaha a i wan u anyom 13 nana hen yô . 4 : ​ 25 , N@@ W ) De se time sha mkaanem ma Paulu man sha a@@ vegher atar . S@@ ev mbu aven yô , ve lu lamen dang sha kwagh shon . Ng@@ ô nana er hanma kwagh u i gbe u nana er sha u ônov mba nan ve lu ken mkpeyol cii , aluer gba u nana tôndo m@@ ny@@ am tugh , nana ko@@ so ve je kpaa . U sha uhar yô , ér se dondo ikyav na la . M@@ kposo u se zua a mi la una na se mkav . Er kwagh u ú tsough la . Akaa ne va han@@ a ? Er m cian ashe shi m lu a vande zan shin bran@@ ci la ga nahan ga , saan mo iyol sha ci u up@@ ania mbagenev yange ve ô@@ rom akaa a doon kpishi sha kwagh u Betel . Yehova yange tese tsombor u uumace dooshima sha u gban tar ne ér u lu ya u doon ashe . Ka ityôkyaa i môm i yange na ve , sha mb@@ ee u iyange i sha at@@ ar@@ atar la , Aôndo “ nenge hanma kwagh u Un er yô , lu u doon tsung ” je la . Ú taver mba ve hingir u h@@ ôron tom mbara asema wer , ve de ti@@ mb@@ ir u hiden va kohol ikyum@@ u@@ ile ga nena , man ú tese ve wer Aôndo keren kwagh hen a vese ka ng@@ een ka karen ikyaa inya ga nena ? Ka mlu u dedoo u nyi lu sha ci u mbamaren asev mba hiihii mbara ? ( Pasalmi 7@@ 3 : 2 - 9 ) Nahan kpa , Bibilo tese se kwagh u vough u i gbe u se er yô , i̱ kaa ér : “ I@@ mo i legh legh ngi b@@ undu ishima i nyoon , kpa kwaghôron u sha i@@ pi@@ la yô , k@@ enden a iy@@ ugh sha . ” ( Yohane 1 : 1 ) Yesu lu or@@ shua u Aôndo , inja na yô , lu sha ikyev na Aôndo lamen a mbagenev shi waan ve kwagh ye . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Akaa a dedoo agen a se er yô , ka u wan ago@@ yol sha mbamkombo asev mba Mbakristu shi zan ve shi eren iyua sha u suen tom u pasen kwagh tar sha won cii shi nengen sha Iyou i Tartor man Mbakristu mba ve lu mba@@ ats@@ anev la kpaa . Ken ityakerada i jijingi mgbegha apostoli Paulu nger la , ashighe agen yange a pav Mbayuda kposo a Mbag@@ rika , inja er a tôô ér akuraior agen a a lu Mbayuda ga la cii , ka Mbag@@ rika nahan . S@@ ôron T@@ wer u In@@ j@@ aa Ke@@ ghen M@@ kpeyol u V@@ ough ken Hemen ( Yobu 1 : 1 ) I yila Lo@@ ti ér “ or u perapera . ” ▪ “ Or u Nan We N@@ d@@ or a We yô , N@@ an@@ a̱ Doo U Ishima Er We Iyol You Nahan ” Er Mbakristu Mba sha A@@ yange a T@@ su@@ aa Mb@@ ara Er Kwagh u Yesu K@@ aa Ne Y@@ o : Or@@ gen u ngeren akaa a sha kwagh u kwaghaôndo , u i yer iti na ér Jon@@ a@@ than D@@ y@@ mon@@ d yô kaa ér Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara yange ve “ venda [ ityav ] mbi nôngon ; ve cian ma kwagh u ieren ve ne ia va ve a mi ga , a lu u a n@@ aha ve tar shin a wu@@ he ve ken pur@@ usu shin a wua ve je kpaa . ” Shighe ugen la m za kohol anmgbian Mar@@ v@@ in Ho@@ li@@ en , u lu ortamen u ningir sha shi lu ijende yase ica i gba yô , m pine un mer : “ Kwase wam G@@ r@@ ace ngu yev her , ngu a vi@@ a ken tom ne ga , nahan u fatyô u zuan un a or u nana tsaase un sha an@@ shighe kpuaa j@@ ee ? ” I@@ orov udubu imôngo yevese due ke ’ kpen@@ tar la kera sha u i de w@@ oo ve ga yô . Or u ngise hemen mbatomov ne h@@ é@@ n kwagh u Tartor u Aôndo . • M@@ yom zua vea perapera nena ? Iyange igen tugh , i war wu@@ an mo shighe u se lu nôngon num a nongo u agumaior agen yô . Nahan Yesu kaa a na ér : “ Shighe u ú gema ishima yô , taver anmgbianev ou asema . ” A@@ tindi a Bibilo nga a yange se u palegh m@@ s@@ ange u sha dooshima shighe u se lu eren kwagh a ma bo@@ ki wase yô . ( Yohane 4 : 24 ) Nahan u civir Aôndo ken mimi la gema na a na ior ian ér ve gba any@@ iman sha atô@@ akaa kposo kposo amba er ka an nan lu Aôndo man kanyi i lu mba@@ awashima nav man á soo ér se civir un nena , shinii ? 1 : 20 ) Wan@@ akiriki u jighjigh ngu gb@@ eren ityakerada i pasen Bibilo ken ijô i hemban 6@@ 8@@ 0 ! Ken tar u he la , se gbidye kwar se nenge er akaa a yange i tsengaôron sha kwagh u mk@@ ur@@ tar la cii kure sha mi vough yô . Inja i u zenden ken iti shon ér nyi ? Nyian ne , tom u veren as@@ ande a Iserael u ken jijingi ikyav la ngu zan u za ku@@ usu . I@@ jiir la kaa ér zwa ve “ ma u kor mfe man ior ma ve ker ityesen ” ken zwa ve . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Cii mkur u tar u ng@@ un ne yô , mbadondon mba Yesu jim jim vea pase “ mimi u i@@ vangeli ” a tser tar cii . 2 : 26 . • Ka kwagh u hemban cii u nyi se lu a mini ? ( Genese 3 : 15 ; Mbaromanu 5 : 12 , 15 ) M@@ lumun u se lumun ip@@ aa la una bugh se gbenda u se va hide se lu ken mlu u vough yô . 22 : 10 , 11 ; N@@ um . 5 : 21 , 22 ) Sha nahan yô , alaghga a gba u Orkristu nana bu@@ m ken ate@@ jir shighe u nan lu eren shiada yô . Tese Iky@@ o i Wan sha Uma A@@ kper@@ an nga ga , doo se kpishi er Aôndo t@@ ende zwa u nan mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem la uma u kpen ga sha Tartor u sha , shi a t@@ ende zwa u nan mba ve lu “ iyôngo igen , ” mba ve ongo imo i Yesu la uma u tsôron shin tar la nahan . ( Yoh . 10 : 16 ; 17 : 3 ; 1 Kor . M soo u eren kwagh u una nam zayol ga . ” Man kwagh ne ngu shami vough , gadia Yesu kaa ér i eren mbahenen nav batisema ken iti i Ter . Umbur wer , Satan yange kaa a Yehova ér : “ Hanma kwagh u or nan lu a mi cii , nana na sha ci u uma u nan . ” U hen nyi sha kwagh u H@@ er@@ o@@ de yange na “ Aôndo icivir ga ” laa ? De kera keren a ga . ” — Y@@ er . Kpa , shin er lu u una tsaha ve nahan kpa , hungur a ve ga . Yange a lu shighe u hi@@ r yô , se mough tugh tugh se nyôr b@@ ôô@@ s@@ u se za h@@ ungwa hen ijiir i ken ag@@ ar , maa se gba zenden sha uya uya pasen ior kwagh . ( Mateu 11 : ​ 28 , 29 ) Ashighe kpishi yange a p@@ ande ior ican i sha iyol shi a wase ve u kporom ikyua a Yehova . Shi mbayev kpa i taver ve ishima ér ve hemba veren ishima sha akaa a aa wase ve , vea hembe civir Yehova ken hemen yô . Se tese ser se wuese erdoo u Aôndo la nena ? ( Yakobu 4 : 8 ) Aluer se zua a mfe u Yehova sha u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase man ken mbamkombo yô , se lu er or@@ pasalmi u ngise kaa a Aôndo ér : “ Mkaanem O@@ u ka im@@ enger i angahar a am , man iwanger i gbenda wam kpaa ” la nahan . — Pasalmi 119 : 10@@ 5 . 20 : 27 . N@@ agh ase@@ gh kura ku lu ku hemban doon cii . — Rom . 2@@ 1@@ 6@@ ,@@ 6@@ 9@@ 2 Iyange i m er batisema la lum iyange i vesen kpen kpen . K@@ un@@ ya u de ker se u zungwen shi v@@ aan ga . Sha kpôô yô , ve ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Aôndo ! * Af@@ er@@ akaa lu eren ken tar la , kpa kwagh gba Mbaiserael sha mi ga ku@@ aa je . ( 1 S@@ am . 2 : 12 - 16 , 22 - 25 ) Er E@@ li hemba nan ônov nav icivir a Yehova yô , Aôndo na zwa sha u i tim tsombor na kera , u de kera eren tom u pristi u tamen ga , man kwagh ne yange er nahan , hii sha wan na u k@@ ov u sha utar , u i yilan un ér Ab@@ i@@ atar la . ( 1 S@@ am . C@@ ar@@ ol@@ ine pine ér : “ Ka ana nana lu Tor u ú ? ” Yange Yehova pase uter mba tse@@ v mba@@ jighjigh mbara ishima na , an@@ za er Noa man Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob man Yobu nahan . U tesen ikyav yô , or u nan vese hen tsombor u u lu a kwagh ave yô , alaghga akaa kpishi a nan lu a mi la aa gba nan kwagh ga . Nahan ve nger u@@ washika , shi se wa u@@ iyua kpuaa ken a@@ kwa@@ ti ne , se mba tin@@ d@@ in mbayev mba ken gar u T@@ ag@@ an@@ ro@@ g mbara a mi . W@@ ea soo u fan er se taver ishima shighe u se tagher a atsan sha igbenda kposo kposo yô , nenge Iyoukura i Di@@ se@@ mba 1 , 2@@ 000 la , peeji 24 - 28 ; Awa@@ ke ! Ior mba sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh mba sha ayange la ve lu a tindi ér , aluer or ngu a mba@@ van@@ nya yô , nana̱ kura ve a uma u nan cii , a̱ lu ku je kpa nana̱ gba kpen sha ci ve tsô . Gadia ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ” — 2 Mbakorinte 12 : 9 , 10 . Ka ashighe agen a nyi nahan mbamaren vea fatyô u tesen mbayev vev mimi mba ken Bib@@ il@@ oo , man kanyi akaa nahan vea yar tom a mi u tesen ve ? 40 : 8 ) M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la una wase se u civir un a ishima i môm . Paulu yange taver anmgbianev nav mba ken T@@ esalonika ishima ér ve ‘ tile dông , ’ ve var a kwagh u ve hen la . Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem i heen ér ‘ tar ’ la ngi ôron kwagh u Tar u se lu shami ne ga . 1 : 26 - 29 . Ka ieren i As@@ a i nyi i doo u se dondo ? Shin er ungwa shi nenge a akaa a kpilighyol nahan kpa , a undu Yesu a hide a yem u za eren kpen@@ ga na u kôron ish@@ u la . Er nan ve yange gba u shighe a kar cii ve a mase kuren ikyaa i ken E@@ den laa ? N@@ oo@@ v mbagenev di kpa wa@@ ̱r kasev vev ér ka shighe u ka vea lu a ian ga la keng , ka i hemba maan kasev vev iyol u lamen a ve ye . ( 1 Timoteu 2 : 9 ) Mbagenev kpa vea fatyô u tesen icivir sha shighe u mkombo ne sha u teman ving ungwan kwaghôron u batisema la shi nengen er i lu eren ior batisema yô , sha er hanma kwagh una lu sha inja sha inja yô . — 1 Mbakorinte 14 : 40 . I@@ gbe@@ tar iyol i í kpaa tese ér kwagh gba Aôndo a uumace . Se mba henen ngeren mbagenev ken mbamkombo ga , kpa i nger ve sha ci u mtsera wase . AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN ugen kaa ér : “ Er m lu pasen kwagh sha uya uya yô , m tagher a orgen u ishima i vihi un a mo je zwa na man iyol na cii lu kun@@ den gb@@ ir gb@@ ir yô . Dooshima A̱ M@@ gb@@ egh@@ a Se Ne@@ w@@ t@@ on yange nenge ér Kristu una va u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken hemen . Paulu lu nger washika hen Mbar@@ o@@ ma , ôr ve var var er Mbakristu ve lu a tom u civir Aôndo sha u pasen mbagenev kwagh u jighjigh ve la yô . Maria fe kwagh u yange wan na lu ôron jim yô , maa a kar sha fese a gema a kaa a mba@@ eren tom mbara ér : “ Hanma kwagh u Una kaa ne yô , er nen je . ” Shi a ôr kwagh ugen ér : “ Kwa@@ v@@ yolough sha kwa@@ v@@ yolough ; mimi je , hanma kwagh u or nan lu a mi cii , nana na sha ci u uma u nan . ” Mbagenev lu kaan ér i nder un shin ku . Nenge ase ikyav ne : Er i gbe je tsô akuraior nd@@ era eren u@@ ic@@ egh@@ zwa udubu imôngo mba van a bem , kpa mba k@@ ur u@@ ic@@ egh@@ zwa mba shon ga . Yange lu a angev mbu ky@@ ans@@ a , man i lu samber un iyol cica cii . Apostoli Peteru nger ér : “ H@@ ide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ku lu sha a ven nahan , sha er shighe á va kuma vough yô Una kende ne sha . Kpa u̱ den veren ashe a ma ivande i kpilighyol hen Aôndo la yô , er nan ú nenge sha kwagh la sha gbenda u ikyo@@ o@@ gh ga ? U@@ ̱ N@@ ôngon F@@ an “ M@@ hen U Kristu ” La ( Habak@@ u 1 : 5 ) Jigh@@ ilii yô , ka Yehova iyol na a eren tom u vea na u jighjigh ga ne ye . Aluer u ngu a er nahan ga yô , doo u kwagh u se er sha heen ne una wase u ú nenge wer , ka a inja u we kpa lumun Wan shi wuese un kpaa . Ka i nenge ior i N@@ ap@@ al@@ i kpishi mba ve lu ken H@@ ong K@@ ong la ér ve gba kwagh ga , shi i ny@@ agh ve je kpaa , sha ci u ve fa zwa Buter shin zwa Ch@@ in@@ ese kpishi ga , shi aeren a ve a ity@@ ôô kpaa kaha . Yesu yange yila sha imo i taver g@@ enger g@@ enger shighe u i man@@ de un sha kon la kaa ér : “ T@@ ere , M na jijingi Wam sha ik@@ ev You . ” Z@@ ende u p@@ eren Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia , u̱ sha ayange la yô i yilan ér Zege@@ mnger u T@@ amen la , lu zende u alaghga yange u kuma inyom i môm jimin yô ! ( 1 Mbakorinte 2 : 16 ) E@@ ̱r se ng@@ ur@@ en eren nahan yô , de se nenge nen e̱r se hii ve se lu a ‘ ishima i Kristu Yesu ’ la yô . Shighe u ú lu eren msen yô , hemba veren ishima sha awashima u Aôndo a akaa a iyolough . Yesu yange fa u ôron an@@ zaakaa aa a bende sha uuma mba iorov tsema tsema . Tor gbe hemen tsô ga , ka nan lu a gbenda u nana hemen yô . Ka sha nyi gbenda nahan i kaa a mba i ne ve uri@@ ga mba pu@@ pu@@ u la ér ve hi@@ la “ tile ” ? Davidi yange “ ta ashe sha te@@ mb@@ e@@ y@@ ough@@ ough u sha la , a nenge kwase lu ôôn iyol . ” ( 2 S@@ am . I@@ y@@ uh@@ we i eren ngi môm ken “ aeren a iyolough , ” a i gbe u hanma Orkristu nana palegh yô . Nahan aluer sea war zege@@ can la shin a va nder se a nder sha ivande kpa , nenge er se ember tsung er se lu uma ken Paradi@@ so shin tar la sha won yô ! Nahan kpa , u se doon ayol a ase la hemba di u kwagh u mbagenev doon se ishima tsô la . E@@ i , sha ci u Bibilo kaa ér Mose “ taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” ( Anz . 2 : 6 ) Shi se zua a akaawan a injaa man mbamhen mba doon ken ngeren mba ken Iyoukura man Awa@@ ke ! Peteru man Yohane kua Yakobu yange ve nenge m@@ gem u sha iengem u Yesu . 9 , 10 . ( b ) Ka ic@@ in@@ tan i nyi ior i P@@ om@@ pe@@ ii man H@@ er@@ cul@@ an@@ e@@ um yange ve wa ikyo sha mi ga , man kanyi yange i er ve ? Í nger Pasalmi 9@@ 6 : 1 ke ’ Bibilo i í yer ér The New Eng@@ lish Bible la nahan ér : “ W@@ a nen TER icam , ne mba ne tem sha tar cii . ” Een , il@@ y@@ aha ne ka sha ikyaa i ngise ngise i due a mi sha kwagh u or u nan kom u hemen tar cii la . Ú yaren tom a mbam@@ ne mba i ne sha ikyev i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la kpa ? — Mateu 24 : 45 - 47 . Aôndo “ kegh iyol u den [ ve ] kwaghbo . ” ( Luka 13 : 24 ) M p@@ on ishima yam i sha injakwagh ne sha nyi akaa ? Ver ishima sha ishember i i kaa ér “ sha ashighe ashighe ” la . Mba ne mba ican i tser ve la iwasen . U tesen ikyav yô , zum u tar t@@ enger ken tar u I@@ tal@@ ia vihi akaa kpishi yô , i@@ pi@@ pa@@ abaver igen ken tar la kaa ér Mbashiada mba Yehova “ wase hanma or u kwagh a er nan cii kua mba ve eren kwaghaôndo ve ga kpaa . ” Mkaanem ma Aôndo yôô ér : “ Ka gbenda je ne . ” Nenge er i pase mkur u awashima na ne ken Mpase 21 : 3 - 5 yô . — Ôr . 8 , 9 . ( a ) Mbamaren vea hen nyi kwagh hen iny@@ on sha kwagh u koson ônov je gban uwegh ga ? Ior mbagenev na ayol a ve u wasen mbagen ken jijingi nena ? 11 , 12 . ( a ) P@@ ase kwagh u ikpelaior i i nenge a i i lu van hen Shi@@ on la . I ver ma ag@@ iri@@ g@@ i u@@ ity@@ a u a nôngo ityav mbi Armag@@ e@@ don her ga . Kpa ka shighe u mbayev ka ve hen u eren kwagh shi pasen er ishima i lu ve ker jighilii , shi i sar ve tsung u lun vea azende a ve je la . ” A F@@ a “ A@@ sema a Ô@@ no@@ v mba I@@ orov ” Aluer mba@@ beenyol mbagen mba fetyô u zan mbamkombo mba Kristu iyol ve ga yô , kanyi i gbe u se ere ? Aôndo yange ungwa msen u Solomon la nahan , na un nyi kwagh@@ a , man doo u se nenge averen shon nena ? Aluer ú soo u zuan a iwanger seer sha kwagh u ikyav mbi u@@ ity@@ aav mbi ken jijingi mbi Aôndo la yô , ôr Iyoukura ( zwa Buter ) i Me@@ i 15 , 199@@ 2 , peeji 21 – 23 . Bibilo hii or@@ on kwagh u Y@@ e@@ h@@ u , zum u a tema vea mbahemenev mba ak@@ um@@ au@@ t@@ ya , shighe u Mbaiserael lu nôngon ityav a tar u Shi@@ ria hen R@@ am@@ oti - g@@ ile@@ adi la . Er nan ve perapera man ieren i vough ia du@@ mbur ken tar u he laa ? 19 : 18 ; Yoh . 15 : 12 , 13 . K@@ rist@@ ina sôn Yehova ér a wase un una za hemen u civir un . ( Mbaefese 4 : 22 - 24 ) U ôron sha gbenda ugen yô , cii man ve se lumun ser se tsegha iyol yase sha ci u Aôndo yô , se vande den uma wase u tse u shami ga la . A@@ eren a uter a Mbayuda tese ér , alaghga je yô T@@ era gb@@ aan a gba ie@@ ev iyol na jighilii . ( Ho@@ sea 11 : 1 ) Shin er Aôndo yima Mbaiserael , sa@@ gh ve ken iky@@ ang@@ enev mbi Igipiti kera nahan kpa , ve ki@@ mbi un mba@@ aie kua ic@@ ugh sha erdoo na la . M zough a iwasen la ga yô , m hide m p@@ enda ishima sha an@@ umbe a eren . Er se lu keghen “ iyange i Aôndo ” i vesen la nahan , kanyi se lu eren@@ ee ? • Ka kwagh u taver we ishima u nyi u zough a mi ken Aerenakaa 24 : 15 ? Er nan ve i gbe kpee u Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbara vea za hemen u tile sha mimi ? ▪ Lu a I@@ wuese sha A@@ eren a Yehova La P@@ alegh “ Jijingi u T@@ aregh , ” 9 / 15 ( Ivur 8 ) Er ve ôr kwagh u vihin sha Mose yô , lu sha Aôndo jighilii ve lu lamen dang ye . I@@ mba kwagh ne ia fatyô u eren we@@ e ? ( Mateu 7 : 13 , 14 ) Er Mbashiada ve keghen mbam@@ gem mba dedoo mba i lu Aôndo tseegh una va va a mi sha tar cii la nahan kpa , mba nyer nongo a iniongo i mbat@@ ar@@ ev mba ka ve ta iky@@ ondo uya ér mbahemenev mba vihin tar yum ve vea sôr ú la ga . A@@ mba a nongo la ka a lu a mba@@ awashima mba dedoo je , kpa ke ’ mkur yô ah@@ enge a van a va due ker shin ts@@ wam je kpaa . — 2 Peteru 3 : 13 . Davidi Yange T@@ ile sha Ity@@ ough ki Kristu Kpa se ver ashe hen Yehova ser a̱ wase se er Yesu kpa ngise ver ashe hen a na nahan , shi se kange ishima gb@@ ang gb@@ ang , se ver Tartor ngu se kwagh u hiihii ken uma wase . — Mateu 6 : 33 ; Mbaromanu 15 : 13 ; 1 Mbakorinte 2 : 4 . Or u nan lu ken kwaghaôndo u mimi yô gba u nana fa Yehova shi nana civir un sha mimi . Ver ase ishima sha kwagh u Mpase 21 : 5 a ze hemen u ôron la . Kwase u se er kwagh na sha mhii u ngeren ne la , yange time sha kwagh u Bibilo i er sha mk@@ egh u Yehova a keghen iyol u den kwaghbo la , nahan kwagh la mgbegha un u kaan ér : “ M hii u nengen mer mimi je me fatyô u kporom ikyua a Yehova , shi m nenge mer i shi@@ ri@@ m ikyav mbi mbi lu imoshima i nan or ibo la kera . ” Ior “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima . . . man mba iember i iyolough i hembe doon ve a Aôndo ” la mba hemban ng@@ een a ngee . — 2 Timoteu 3 : 1 - 4 . ( 6 ) Aluer ú nenge sha peeji [ 34 – 5 ] , ape i nger ati a ag@@ ar la yô , ú nenge i nger un@@ amba mba u@@ peeji mbara di@@ on di@@ on , shi i nger ikyav i tesen ape ijiir la i lu , inja er E@@ 2 nahan . Shi kwagh ugen yô , yange de u civir Yehova ku@@ aa ga . Aluer mbatamen dondo ikyav i “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u tamen ” la yô , ka nyi ia fatyô u duen k@@ ere ? Or@@ pasalmi fa dedoo wener Yehova kor ior nav sha mimi , nahan á nger wener : “ TER ka or@@ kuran wou , TER ka m@@ ure wou u ken uwegh ough ku y@@ an@@ egh ; oo ua ta u ate@@ tan ga , shin uwer tugh kpaa ga . ” V@@ ande K@@ eren Tartor A@@ kur@@ aior aa ta num sha “ Zege@@ bab@@ ilon , ” aa tim un . 12 : 30 ) Mkaanem ma Yesu man tese ér , hiihii yô , gba u Aôndo una doo se ishima a ishima yase cii . Shi a gba u vea fa u eren “ tom sha mkav u ken ishima , [ a ] ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” T@@ ime ase sha kwagh u orgen u yange lu a kasev uhar zum u a hii u henen Bibilo la . D@@ ondo A@@ kav a Dedoo Yange z@@ enda asaren a na shi ker mkpeyol na ga , sha er una er ishima i Aôndo yô . ( Pasalmi 6@@ 9 : 30 ) Sha nahan yô , Mal@@ aki ngu a akaawan agen aa a fatyô u wasen se tsung yô . Han@@ a u lu kwase u cian Aôndo la kpa lu a ieren i mimi . U gban ah@@ on sha mba i lu tom ve u kuran iyôngo i Aôndo la una fatyô u van a il@@ y@@ ahan . Kwagh ne zua sha kwagh u Paulu a kaa ér : “ Jighjigh u nan ka sha m - ongo ” la . “ Se U@@ nd@@ u Akaa Cii , Se D@@ ondo U ” ( b ) Kwagh ne tese se nyi sha kwagh u tom u pasen kwagh@@ a ? ( Pasalmi 1@@ 18 : 6 ) Satan una za hemen u n@@ um@@ un ior ér ve hendan a vese shi ve er se ican kpaa . U se̱ zua a agee a ke ’ jijingi yô , saa se suur sha Yehova Or@@ gb@@ an@@ akaa u a hembe agee cii ne . • M@@ doo u Aôndo man Kristu ve doo se ishima la una mgbegha se u palegh kwaghbo nena ? Iyange igen , profeti Samuel nengen a Saulu yô , Yehova kaa a na ér : “ Nenge , ka or u M ter u kwagh na ” je ne . Nahan Aôndo bu@@ m wener : “ M bu@@ m iyol Y@@ am je , er u er kwagh ne nahan , u ny@@ um@@ um wan wou u môm môm ga yô , Me ver u doo doo , Me seer tsombor wou iyenge er as@@ an a Sha man er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger nahan ; tsombor wou ua ngohol h@@ und@@ ag@@ ar u mbaihyomov mba u , ua hingir u ve ; nahan akuraior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou , sha ci u , u we imo Y@@ am ikyo yô . ” — Gen . Kpa sha mimi yô , sha ityough ki or môm u nan lumun loho wase ne yô alaghga ior mb@@ á u@@ deri u@@ deri shin udubu udubu mba ve vende ú yô . Nenge ase sha kwagh u a sember eren ken tiônnongo u Mbashiada mba Yehova ne . ( 1 Yohane 4 : 19 ) Nahan , er í lu se se “ vande doon [ Aôndo ] ishima je yô , ” nahan a wa im@@ aagh ki se maa sha mi ve se kôr ijende a na yô . Ngeren mba timen sha mi mba uhar mban wase se u fan er i hii ve i doo u se ver ashe sha iyua shin injar i Aôndo a ver sha ci wase la yô . Gbenda u Yesu eren kwagh a ior la na yô ior soo loho u pasen la . Mbamaren , aluer ne er tom a an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av mban yô , ne kô@@ r@@ cio u wasen mbayev enev u lun a vangertiôr shighe u ve lu pasen mbagenev er i hii ve ve ne jighjigh ér Or@@ gb@@ an@@ akaa nan ngu yô . — Ôr 1 Peteru 3 : 15 . Shi kwagh ne zua sha kwagh u Yesaia 32 : 1 a ôr la , i kaa her ér : “ Nenge , tor ugen una tema tor sha perapera , ati@@ ator kpaa aa kura tar sha iji@@ r@@ ôron i mimi . ” U@@ j@@ ende mb@@ ab@@ ov vea ‘ yange se u ungwan imo i mimi . ’ Á cia ah@@ endan a i hendan a na kpoghuloo sha i@@ pi@@ la la kpaa ga . 1 - 3 . ( a ) Ka nyi i lu ikyav i ayange a masejime , man kwagh ne wa nyi k@@ ere ? H@@ en@@ o lan kwagh ne ga , gadia shighe u i mar un kera la , Ter ve Adam lu uma her zan zan er anyom 3@@ 10 nahan cii ve mase kpen ye . — Genese 5 : 3 – 18 Kpa kwagh ne doo Mbayuda ga , ve gema mba tôvon Yesu a ican sha er á er ivande ne sha Iyange i Me@@ men yô . Yange hemban vihin inyaregh nagh ki de tom ve i kimb@@ in un la sha u y@@ amen ie@@ ev mbi kwaghaôndo mbi i er sha z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa la , man u y@@ amen kwagh@@ hum@@ an@@ doon kua u@@ ky@@ an@@ d@@ or . S@@ ev mbu a aven yô , nôngo nen u eren sha akaa a ny@@ en ne er msen sha mi la . Yesu maa za hemen u lun ken dooshima u Yehova . — Yoh . Nahan , aluer se soo u yan ijende a Yehova yô , saa se kpa se de@@ en mbagenev kwaghbo ve . • Hii nan ve se fatyô u kaan ser or a fatyô u eren icighan jijingi isholibo ? Kwagh u He@@ mban ken Akaa a Aôndo A G@@ be Shin Tar La Ve na jighjigh ér inyam ne hu@@ wa ak@@ ondo a nyian iyol shi i̱ kôr an@@ ar u lun ity@@ ô@@ ugh g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , u tan a@@ gbar sha ityough nagh , ngi gb@@ ih@@ in afer@@ aior ken ig@@ y@@ am@@ usu a mi . M@@ hen ne hii ica gba hegen . K@@ aa mbayev ou ve ôron takerada we ungwan , shi taver ve ishima u pinen mbampin . ( Tit@@ u 2 : 14 ; Mbaheberu 10 : 24 ) Yakobu , u a lu môm ken mba ve nger Bibilo la kpa kaa wener : “ Er iyol i lun a jijingi ga i lu kpen@@ egh yô , kape jighjigh u nan u lun a aeren [ shin ityom ; N@@ W ] ga di kpaa , a lu kpen@@ egh nahan la . ” — Yakobu 2 : 26 . Ve nenge ér She@@ k@@ em hii ve iyôngo , kua ter ve Yakob cii . Mba@@ yev man mbag@@ anden cii yange ve due ve lu kenger mo , mea kar h@@ an je ve lu a mo , shi ve lu kaven zende wam . Er a lu I@@ j@@ ende yase yô , gba u se fa un shi se fa akaa a a soo man a a soo ga yô . Bibilo kaa a vese ér : “ Ishima vihi TER a Solomon , sha ci u ishima na i gem , a de u dondon . . . Aôndo u Iserael , u A ande hen a na kwa har la ” yô . 23 : 2 , 4 ) Shi Aôndo ver ashighe a a naan ini@@ av mb@@ ig@@ enev yô . ( E@@ ks . 29 : 38 , 39 ; L@@ ev . U fa mbagenev hen ijiir you mba ‘ t@@ so a ur ve sha kwagh u jighjigh u nan ’ zum u ve tsua u eren ma tom ugen yôô ? Kpa mba veren ishima keghen u va teman tor vea Yesu Kristu shin lun upristi vea na imôngo . Kpa Yesu Kristu gema tese se u nengen sh@@ a@@ gba sha gbenda ugen kposo . 1 : 2 , 3 ) Ka hange hange u se kav jighjigh u nan u profeti ne ; yange kaa ér : “ Nahan kpaa , mo me ember ken TER , me ember ken Aôndo u myom wam . ” ( H@@ a@@ b . Or@@ tamen u ken Kristu u nan lu nan kwaghôron u iv@@ es@@ egh la kpa doo u nana na un sha icivir . A@@ mba@@ aior ne aa nôngo ér kunya u kôr se sha ci u se mba eren kwagh sha inja yum . Nahan u@@ pas@@ en@@ ja kpishi hingir u nyoon ishima shi tan ior mba eren tom hen ta@@ sh@@ an u ig@@ ir@@ g@@ i shon mciem iyol kpaa . 5 : 1 , 7 , 11 - 13 . S@@ ea lu a aeren a dedoo man mfe man ityom i injaa kpa , i na se a na . Ka nyi se lu a mi i se “ ngohol a ngohol ga ? ” Be@@ te - aven ( inja na yô ka “ Y@@ a u Ishim@@ avi@@ h@@ in ” ) , ish@@ ember@@ ti ne ka i l@@ ahan kwagh , i yange i yilan gar u Betel ( inja na yô “ Iyou i Aôndo ” ) a mi yô . Aluer u ker mbacivir Aôndo sha mimi yô , u zua a ve . ( 2 Utor 5 : 15 , 17 ) Yehova ver ishimataver i wan@@ kwase u cuku ne doo doo . 3 : 18 . Mbamaren man mbayev vev mba g@@ anden vea wa ago@@ yol sha ci u “ ayange a bo ” nena ? • Lu nyi i wase Yeremia ve za hemen u lun a iember ken tom na ? Hen ior mba henen Bibilo yô , kwagh u iyol i gbe kpen ior a kwaghaôndo la kpiligh ve iyol ga cii . Aluer kwagh kera gba ior mba ken haregh wou a kwaghaôndo ga nahan , u er nena ? Ikyav i Yesu la wase se u fan er se wase mbagenev yô . Er Yehova a lu sha ian i vesen nahan kpa , eren a uumace doo doo man sha icivir kpaa . U er yô , kwaghyan la una due ior ou cii ishima . Sha kpôô yô , se fatyô u kaan jighilii ser Yobu yange fa inj@@ a@@ or i Satan lu jim je kpaa ga ! Icighan jijingi na un tahav tsô á kaa wener : “ Utor mba sha won ve mough ah@@ endan , mbat@@ ar@@ ev kpaa ve zua sha u henen akaa a num sha TER man Un u TER A ver Un tor la , mba kaan er : S@@ é tôndo nen ik@@ ang@@ enev V@@ ev kera , sé kende nen ik@@ or Ve her a vese kera ! ” D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase ér or u kwagh u kuman nan yô , ka or u i “ saan nan iyol sha mimi shi mlu u nan a kom nan ” yô . Tsô maa m nger ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u den tom m na un maa m hii u eren tom u pania je . Kape se kpaa shighe u Satan man az@@ ô@@ v a na ve te num sha a vese yô , i doo u se lu imôngo k@@ ang@@ en@@ aan a anmgbianev asev mba jighjigh ve u nan a taver je la . Ikyav i tesen yô : T@@ ôô ase wer Orkristu ugen u a lu gumor , u se fatyô u yilan un ser Al@@ an yô , ngu henen sha kwagh u anmgbian ugen u been iyol , u ka i taver un u ôron takerada sha ci u zayol u a@@ sh@@ ee yô . 16 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo — Mbat@@ yomov man A@@ z@@ ô@@ v Mba Eren Se Ny@@ i ? Or@@ gen u a civir Yehova ica i gbe , u lu dedoo ga shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , pase kwagh u wase un u wan ishima yô , ér : “ Ka m nôngo u henen sha kwagh u Yehova a lu eren yô , i lu kwagh u mo iyol yam m soo u eren ga . U tesen ikyav yô , ken Ekesodu 34 : 6 , 7 la , Yehova pase iyol na hen Mose kaa ér un ngu “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua mlumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee je , u eren a ior udubu imôngo dedoo , u de@@ en ifer man tindi u p@@ eren man isholibo . ” ( Yohane 6 : 44 ) Aôndo ngu a ur@@ ugh ior mba asema a mimi sha ikyev i Loho u Tartor u mbatomov nav ve lu pasen sha tar jimin cii la a va a ve hen a na . “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” — Luka 22 : 19 . Gadia aluer ma or ngu ungwan kwaghôron la , kpa nan ngu eren sha mi ga yô , nan ngu inja er or u nan nenge ishigh ki nan ki mar@@ ami la ken ijingi nahan . Shighe u Yesu lu pasen kwagh shin tar la , a pase wang ér Aôndo yange wa ishima ér ivaa i lu kwagh u gbe@@ ke@@ ke . Tsô k@@ oti la pine ér : “ A@@ vur a Bibilo ne nga a na ior ve kôr u@@ kwaghaôndo mbagen ih@@ yo@@ mo@@ o ? ” Saan un iyol er Yehova pase mimi u zan sh@@ imi ne hen ior mba hiden a iyol ijime , mba ve fa takerada ga ne nahan . Nahan cii kpa , kwagh u mba@@ yi@@ ase tese ér ishimawan i Aôndo ngi a ik@@ ighir . I taver Mbashiada mba Yehova ishima ér ve er nyi shighe u umbur ku u Yesu a lu z@@ ur@@ um nee , man ka sha ci u nyi ? Maa ‘ Yehova bugh un ishima sha u a ver ishima ’ yô . — Aerenakaa 16 : 9 - 15 . Yehova nd@@ era kohol mbacivir un ka kwagh u nyian a mi ga . Nahan , u er nan ve nana pase u we ? ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Mkaanem ma Aôndo ka ma tese se er se lu vesen ken jijingi yô . Ikyav i tesen yô , i zua a m@@ ze@@ hemen kpishi sha kwagh u t@@ wer sôron . Yesu ver ikyav sha kwagh u dondon hemen nena ? Ka vea lu imôngo nahan yô , ve zua a ian i lamen ayol a ve . Ru@@ tu lu wan Mo@@ ab@@ i , van@@ den civir aôndo u Ke@@ mo@@ shi . Kpa , va hingir u zuan a iveren i vesen . Aluer se er ityendezwa a or man kwagh u se t@@ ende zwa ser se er la per tindi u ruamabera ga yô , se nôngo sha afatyô wase cii se kure ityendezwa yase , aluer a taver nan nan je kpaa . ( Yohane 13 : 13 ) Yesu yange pase wang ér tom u Aôndo a ne un u eren yô , ka u ‘ tesen ior shi ôron ve Loho u Dedoo ’ u Tartor u Aôndo . Shi shighe ka una karen tsô , ve kpe kera . • Gba u nom nana eren a kwase u nan nena ? ( Ôr Ekesodu 14 : 19 , 20 . ) Ken derianyom u sha an@@ igh@@ eni C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , S@@ en@@ aker@@ ib@@ i , tor u A@@ shi@@ ria u vihin tu la hemba akuraior imôngo ityav , ngohol a . Nahan se hii u sôron ajiir a a lu ikyua la . Shighe u Yesu ôr kwagh u or zan hen m@@ tem za teman sha “ iky@@ ôn@@ ough ki inj@@ aagh ” shin “ iky@@ ôn@@ ough ki ken ijime ” hen iniongo la , lu ôron kwagh u icivir man ih@@ ye@@ en , sha inja i ad@@ in@@ i u sha ayange la . Nahan kpa Yesu mough hide vea mbamaren nav ken ya , ken N@@ as@@ are@@ ti . Nahan yô , de se time sha gbenda u Kristu a nengen sh@@ a@@ gba u eren u ú kaha kposo a gbenda u tar u nengen sh@@ a@@ gba la . Kwagh ne zua sha tindi u i we ken Duteronomi 7 : 26 la ér : “ De ve a kwagh u ih@@ ông@@ ol@@ ough ken ya wou ga [ ie@@ ev mbi i yaren tom a mbi ken mcivir la ] , sha er ú hingir a i@@ fan iyol er un nahan ga yô , kpa ny@@ agh un tse@@ mb@@ er@@ ee je , i̱ lu u kwagh u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima , gadia ka kwagh u i we un i@@ fan yô . ” Ú henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke kpa ? 4 : 3 , 13 ) Sha iniôngon i mbatamen mba ve eren tom taveraa mban yô , se mba “ eren akaa cii tsembelee je , sha inja sha inja . ” — 1 Kor . Kpa aluer doo se iyol ga , shin se be@@ e@@ yol shin mbamzeyol mba hen tsombor c@@ in@@ ge sha a@@ vese kpishi nahan , se er nena ? Er Mbam@@ i@@ di@@ an lu tsombor u Aberaham hen h@@ unda u Ke@@ tur@@ a yô , alaghga ve kpa ve kav kwagh u mcivir u Yehova kpee . — Genese 25 : 1 , 2 . Mbat@@ wer@@ ev mba sôron angev mbu ken it@@ you kaa a vese ér gba u ior vea kure mbamgbe vev mba sha iyol tseegh ga , gba u vea kure mba ken jijingi kpaa . Ka nyi i lu ikyav i vesen i tesen ér m@@ ve u Yesu la z@@ ur@@ um@@ u ? ( a ) Ka nyi i lu awashima u Sat@@ ana ? M@@ p@@ aa u i p@@ aa se ken iky@@ ang@@ enev mbi isholibo man ku shi se lu sha ian i zuan a uma u tsôron ne ka kwagh u sha uhar , kpa kwagh u hiihii yô ka m@@ tsegh u tseghan iti i Yehova la . Se tese ser kwagh u mba@@ beenyol gba se ishima shighe u se ze Mbam@@ kombo mba Kristu nena ? Se fatyô u nengen er Yehova a lu “ Aôndo . . . u nzughul nzughul ga , kpa [ a lu ] u bem ” la sha gbenda u a kohol mbatyomov sha inja sha inja vough la . — 1 Kor . Nahan kpa , akaa a yange tor ne er sha u wanger kwaghaôndo u aiegh ken tar shon kera la yange bee a hanma ifer i eren cii hen atô u ior mbara kera ga , shin yange wam asorabo a Tor M@@ an@@ ase , ter na u tamen u yange “ iv Yerusalem a awambe a mba@@ ish@@ ôô@@ v ” la kpaa ga . Yehova kaa ér : “ Gadia sha ishima i nyoon Y@@ am M gbidye u , kpa sha erdoo Wam M zu@@ ngu u mhôônom . ” Kpa Mbakristu yô , vea fatyô u eren nahan ga . Sha vegher ugen yô , se fatyô u h@@ aren sha Yehova ser a bee a ifer vindi vindi gbem sha won kpaa . — Pasalmi 37 : 1 , 2 , 9 - 11 ; Anzaakaa 24 : 19 , 20 ; Yesaia 60 : 18 . Ishim@@ at@@ seen i Ve a Mbam@@ tsera Han@@ a yange er kwagh sha mimi sha nyi gbenda ? V@@ e@@ gher u nongo u Yehova u a lu sha la ngu nôngon kwagh kpoghuloo sha u eren ishima na . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan mban pase ér : “ I@@ ny@@ am ka ia mar yô , i tese ônov mba i dooshima kpishi . ” ( Yakobu 4 : 8 ) Se cii i̱ sar se tsung u zenden vea Yehova Aôndo wase hegen zan zan gbem sha won ! Ka mpin u taver u nyi se wase ior vea zua a mlumun sha mini , man hii nan ve se lu sha ian i injaa i wasen ve ? Er se zenden sha icighan jijingi yô , se ya ikyar kôôsôô vea Aôndo man Wan na . Er nan Aôndo a de ican i lu eren se ? Nyian ne , ior kpishi mba yan ican sha ci u ibanave , mbagenev gema mba a inyaregh kpishi . Er Satan kar Yobu sha kwa u hiihii la kpa fatyô ga yô , gema ta un b@@ ou@@ ange ne . Er nan ve i taver se er i hii ve noov man kasev ve tagher a mbamzeyol ken ivaa ve ga ? Bibilo kaa ér : “ Ity@@ am@@ egh ki perapera yô , ka i l@@ ôô ki sha bem sha ci u mba ve ker num la . ” Ve nenge ér mngerem ma de@@ e@@ mee ma Noa lu tan ve icin sha kwagh u ma la , ma a tsa kpa ma a va sha tar ga ! Shighe u or wase nan kpe yô , ka se vaa , kpa se mba hungur ishimaverenkeghen yase la ga . Nahan kpa , Yesu Kristu yô , a lu or môm tseegh una wase ga . Kanyi Yesu yange pase ér ia va a m@@ me@@ me , man lu nyi mbagenev ere ? T@@ ôô wer u ngu ken ate@@ jir , u ngu eren shiada pon@@ on nongo ugen u eren ifer , u ú lu sha tar cii yô . Ng@@ ur duen shin mnger yô , fese nahan A nenge i bugh Sha , man Jijingi , lu er ka iky@@ ung@@ ugh nahan , lu s@@ enen sha a Na . ” Ngeren shon môm shi kaa ér : “ Ngeren u ken A@@ mar@@ na la tese ér se fatyô u nan jighjigh ser gar u zan iti sha shighe na la yange lu kpôô kpôô . ” Nahan cii kpa , iniôngon la wase un u den iliam a kwase u a er idya a na la kar@@ egh@@ aa ga . Alaghga tsô se ungwa ior ve er afer@@ akaa je i hemba kwagh u se ongo hegen la . Shin er se fe fan kwagh u iyev mbu Yesu ga nahan kpa , kwagh ngu môm u se fe yô . Kpa , shighe va kar yô i̱ tôô are@@ ki ne i yem a mi a mzeyol shio , tsô Davidi v@@ ine am@@ ar sha iember . 12 : 2 , 5 — Er nan ve yange kwase a̱ mar wan yô , nan “ kera lu wang ga ” ? Aluer u wase u maan A@@ you a Tartor yô , kwagh ne una va a mzough nena ? ( Anzaakaa 18 : 24 ; 20 : 5 ) Umbur wer , or@@ vesen u lun a inyaregh la yange pine orgen — lu Yesu je — kwagh sha kwagh u gba un ishima yô . Se er nahan sha u zamber a or u kwagh a nzughul se a nan la , aluer se hen ser se mba a ish@@ ô sha kwagh shon je kpaa . Maa fese je a kaa wener : ‘ Ter Una y@@ im@@ am sha hanma tom u dang ’ cii . ( 2 Tim . U y@@ esen mbayev sha “ kwaghwan u Ter ” la wa nyi man nyi k@@ ere , man kwagh ne tese ér mbamaren mba vihin a vihi mbayev vev ga nena ? Shin er sha hiihii la yange i taver mo u lumun iwuese ve la nahan kpa , Bibilo wasem m kav er dooshima a “ ne jighjigh sha akaa cii ” yô . A@@ eren a Aôndo tese se a a@@ kper@@ an shio ér una gba den mbaaferev nahan ga , una er kwagh sha mi keng . Shi a fa mbamhen man mba@@ awashima asev cii . — Ôr Pasalmi 1@@ 39 : 1 - 6 . Yange Mb@@ an@@ az@@ i zer tsô zer ér ityom i Mbashiada mba Yehova ve eren cii ka i ifer man i p@@ il@@ agh kpaa , shi ‘ ngi van a an@@ zughul he ’ G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo ’ kpaa . Ish@@ ember i ken zwa Heberu i í gem ken Genese 1 : 2 ér “ jijingi ” la shi a fatyô u geman i ér “ ahumbe ” kpaa . Bibilo kaa ér : “ G@@ uda uhar a u môm . ” I kaa her ér : “ S@@ ev môm sha ity@@ e@@ mbe i sha ishigh ki iyou You yô , hemba dubu ; hemba doon mo u ma m lu or@@ kur@@ an@@ h@@ unda ken iyou i Aôndo wam a u ma m lu ken ut@@ ent@@ i mba ifer la . ” — Pasalmi 8@@ 4 : 10 . K@@ ar M@@ fe Wou Kpa er Peteru iyol na va nger washika ken hemen pase nahan , ka gbenda môm tseegh u lu gbenda u injaa u dondon Kristu ye ; gbenda shon yô ka u v@@ aren a na sha afatyô wase cii , shi dondon ikyav na sha akaa cii , sea tagher a ny@@ ity@@ ô@@ kwagh je kpaa . — 1 Peteru 2 : 21 . ( Pasalmi 10@@ 7 : 43 ) Er@@ doo u Yehova una fatyô u van a myom shi kuran nan kpaa . Kanyi kwagh Mbaiserael mbagen sha ayange a Yesaia tsua u eren@@ e , man lu nyi i er ve ? ( Mbaefese 4 : 26 , 27 ) Aluer or er se kwagh u vihin shin ma kwagh er u doon se ga yô , doo u se tôô ishima yase jimin cii se har sha zayol la ga , kpa hemba doon u se Mbakristu se dondo ikyav i Yesu , se “ wa [ ayol a ase ] sha ikyev i Un u A er ijir sha mimi la , ” ka Yehova Aôndo je la . Shighe u akaa ne lu eren la , anmgbian wam u kwase v@@ aan mo inya hanma shighe . M@@ yo@@ ho@@ m nam yange ma kuma nena ? Heela tseegh ga , hegen je kpa ngu Or@@ kur@@ an@@ ilev u iyôngo na her . Man lu u aluer ve za hemen u lun mbananjighjigh her yô , vea mar ônov mba lun vough . A@@ le@@ x Re@@ in@@ m@@ u@@ el@@ l@@ er Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Er Nan Ve Gba u a Z@@ or A@@ gbaa a O@@ le@@ v u ken To@@ ho sha O@@ le@@ v u ken Y@@ a ? ” Akaa a uma nga an@@ za kposo kposo , shi i er a sha inja sha inja kpaa . Mpase 4 : 11 ôr ér mba yôôn kaan ér : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” Yange lu a any@@ inya man mba@@ any@@ iny@@ av kpishi . Mba@@ ah@@ end@@ anev mban lumun u “ ngohol dooshima u sha kwagh u mimi u ma ve war sha mi la ga . ” Er i tsen@@ ge@@ ôron nahan , tar wase ne mgb@@ ough a ior mba lun a dooshima ga . Yesu shi tese ken msen na u ikyav la kpaa ér se fatyô u eren msen s@@ ônon ser i na se akaa a kwagh a gbe se a mi la . 12 , 13 . ( a ) Ka ieren i nyi Elisha tese shighe u u lu ngohol ityesen laa ? Satan yange ôr ivur ruamabera igen gema na mpase ugen kposo sha mi , kpa Yesu tese ér un kav Mkaanem ma Aôndo vindi vindi . Jijingi una wase ve u kaven aka@@ ac@@ imin a Ruamabera shi kuran mhen ve man mkav ve man awashima ve cii una lu g@@ ung@@ ur môm . I@@ vaa you ngi u kwagh u injaa kpa ? ( Duteronomi 6 : 8 , 9 ) Inja na yô mba kaan a mbamaren ér ve nger atindi a Aôndo sha ikp@@ an@@ de@@ h@@ in@@ da kua ken a@@ mb@@ usu a ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar kpôô kpôô shin ve zer ônov vev a sha u@@ we shin sha ic@@ u@@ l jim jim ga . Sha u yaren tom a gbenda u tan ior m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ne yô , mbat@@ wer@@ ev vea fatyô u tan mbau@@ angev kpishi awambe a i dugh ken orgen yô , alaghga a ta or u@@ ange ng@@ un m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma lun mngerem mngerem , ugen di a ta nan m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma nyian . E@@ ̱r Yehova A Hemen Se Gbenda la ○ Ter u Yo@@ shia u vesen la yange gema uma na nena ? Kpa aluer ishima za hemen u vihin we her di ye ? M kange ishima mer me de u man ta@@ av shi man m@@ sô@@ rom karen ikyaa inya . ( Pasalmi 40 : 5 ) Yehova yange ver ikyurior i he sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la , lu “ Iserael u Aôndo , ” u i lu mbahenen mba Kristu mba i shigh ve mkurem sha icighan jijingi la . ( Ôr Pasalmi 9@@ 1 : 1 , 2 . ) Paulu ze ken Li@@ se@@ t@@ era yô , a nenge er Timoteu ver ikyav i dedoo ken tiônnongo , nahan “ anmgbianev mba ve lu ken Li@@ se@@ t@@ era man I@@ k@@ on@@ i@@ um lu wuese un ” yô . Se fatyô u tilen dông er ve nahan nena ? Mateu 24 : ​ 37 - 39 tese ér tar ua lu ken ayange a masejime ne nena ? 18 , 19 . ( a ) Ka aeren a nyi i gbe u saa se lu a mi man ka aeren a nyi se palegh á sha u se lu her gb@@ ong gb@@ ong ken jijingi ? I@@ t@@ inekwagh ne doo Yesu ishima je gande . ( Ôr Yesaia 5@@ 4 : 10 . ) Mba@@ an@@ ti@@ kristu mba hemban tsu@@ ghun ior ken “ ayange a masejime ” a se lu ker ne . Ver ishima sha u ta@@ an mbayev ou sha a@@ vegher a tom ne vough vough . C@@ i@@ vi@@ r Aôndo . ” Se mba a iwuese kpishi e̱r Yehova a pase se mhen u K@@ r@@ s@@ it@@ u ken Mkaanem nam yô ! Kanyi i lu “ akaa a a lu Sha ” man “ akaa a a lu shin tar ” laa ? Alaghga se fatyô u hungur a akaa a tse a se er sha lan la ga , kpa doo u se zer nan iyol yase ibo sha ci u akaa shon ga . Ruamabera u ken zwa Grika la ôr kwagh u ishember i “ nongo u Kristu ” la sha igbenda iny@@ iin . Or@@ ne ngohol mimi vea ônov nav uhar , u nomso man u kwase . Bibilo ter ishember i ishima la nôngo u kuman kwa dubu môm . Se fatyô u palegh u kohol akaa cii ôron or u se lu henen Bibilo a nan hen shighe môm nena ? ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Aluer se na ayol a ase sha gbashima , se mba eren tom u injaa u Yehova a ne se ne yô , mbatyomov vea wase se kpee je . 4 : 34 ; 17 : 4 ) Se kpa tom u i ne se nyian ne ka u va Yehova a icivir . Ikyav i tesen yô , aluer u ngu gumor yô , alaghga ka u ungwa mba u ze makeranta môm vea ve la ve ta@@ an ihy@@ agh er ka ve y@@ av a ior c@@ ô@@ ugh c@@ ô@@ ugh shin ve tin@@ d@@ in ior a ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha han@@ see@@ ti , man sha ajiir agen i nenge ieren ne ér ngi kwagh môm a u samber a ufoto mba mbayev ve lu eren iji@@ mba ker la . Zum u u lu eren imba msen ne yô , u fatyô u t@@ eren aeren a anmgbian wou la , er jighjigh man dooshima man ishimawan i nan nahan . Ior kpishi je yô hen ér ka kwaghaôndo a ve a ayôôso sha tar ye . Yesu Kristu yange nenge a na shighe u lu sha la shi yange lam a na shin tar ne kpaa . Gba u se cii se kegh iyol u dondo ny@@ ity@@ ô@@ kwagh u i we se cii , sea lumun a mi shin sea lumun a mi ga kpaa . Gadia se vihi shighe kua agee a ase kpishi kpa se gema se pase kwagh sha uya uya kuma er ih@@ wa i môm nahan tseegh . MB@@ A@@ I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L mbagenev vande zenden shin tar@@ egh@@ ny@@ aagh u zege@@ mnger . Mar@@ i@@ o , a vôso kwase hegen ka anyom 21 je ne , a kaa ér : “ Ka kwase wam a kimb@@ in inyaregh ki usu l@@ at@@ ri@@ ki man akaa ag@@ enegh a kiriki ye . Mbamaren man mbayev cii ka ve vaa iyol sha nyi kwagh@@ a ? Nahan m wa iyol u hiin pania a ati@@ mb@@ ir shio . Doo u Se W@@ a Ishima Shighe u Se Lu Y@@ an I@@ can man Zum u Kwagh a S@@ aa Se Kp@@ aa D@@ ugh Bibilo i ôron i anmgbianev mbagenev ve ser ian ve ver sha u ôron la kera kpaa , Mbakristu mbagenev ka ve zua a iember sha u gban tsu@@ wen ôron ajiir wue wue er U@@ pasalmi man Anzaakaa man ityakerada i I@@ vangeli man a@@ vegher a Bibilo ag@@ enegh nahan tsô . ( Yakobu 1 : 19 ) Or u keghen ato a mbagenev tsembelee ka nan ungwa kwagh u i lu ôron la tseegh tsô ga , ka nan nôngo ér nana kav kwagh u a ne ve i lu ôron kwagh shon la kpaa . M@@ nder u Hi@@ ihii la Ngu Se a Inja Nen@@ a ? Yange m bugh ijiir i te@@ en at@@ am@@ ai@@ ky@@ on sha ishigh ki ya wase , shi m nenge mer ngi sha ashe tsembelee . Aluer Orkristu nan nôngo sha afatyô u nan cii ér ivese i nan i doo yô , Yehova una wase nan sha jijingi na man Mkaanem nam . “ [ Yehova ] te mba i doo Un a ve la kera ga . Gba kpee u se ker Yehova inja er se mba yevese za tan ken g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u taver nahan M@@ hembe u i hemba tartor u Davidi la lu ikyav i tesen ér Yehova k@@ an shio u hemen ga nena ? Aluer wanger Orkristu er i hii ve i pase ma ivur ruamabera ke ’ gbenda u he ga yô , nan e̱r kwagh u dedoo aluer nan hide a iyol ijime nan kimbir mkaanem ma profeti M@@ ika a kaa la yô , ér : “ Kpa mo yô , me ver ashe hen TER , me kegh Aôndo u myom wam . ” — M@@ ika 7 : 7 . K@@ u , so@@ ho wou ngu han@@ a ? ” Kwa@@ se@@ shiada ugen u tesen Ke@@ tly Bibilo yô lu vea na . Kwase ugen u i yer un ér R@@ a@@ qu@@ el yô kaa ér ka mea tôô mbamzeyol av mea kar sha ican i ior kpishi ken tar ne ve lu yan kua mbamzeyol mba ve tagher a mi la nahan , “ mbamzeyol av ve nd@@ ahar je m yem zamber a Aôndo mer a wase ve . ” Aluer u dondo akaawan ne yô , kwaghhenen wou una seer doon shi una lu u a inja kpaa . Shi mba ve za pase kwagh hen haregh u kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh cii , gba zwa môm ér , averen a ve zough a mi la hemba mbamtaver mba ve tagher a mi la ica je ! Nahan a k@@ ande te@@ gh@@ elee a kaa a mo ér : ‘ Y@@ em ken ya Y@@ u@@ ic@@ hi@@ r@@ o , za tema hen sha kwagh u Yehova a er sha ci wou la zu@@ lee . ’ 11 : 29 ) Tsô vea hen nyi ? Yehova yange ver M@@ ika nena , kpa gema lu nyi M@@ ika nenge a mi ga ? Yehova yange una soo yô , her ave ave je ma tsaha A@@ ron sha ashighe ne cii . Sha kpôô yô , gbenda u ú hembe doon u se kar sha mi ve se palegh kwaghbo yô ka u se eren akaa a dedoo . Sha ityôkyaa ne yô , Yehova ngu nan Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban ishimataver i kwagh a gbe ve a mi yum la sha Mkaanem nam kua sha ikyev i tiônnongo kpaa . 15 : 8 ) Nahan kpa , aluer se gbidye kwar sha msen u Ter wase la yô , se mase kaven er ashighe agen ka se hungur u t@@ eren mbamgbe mbagenev mba ve hembe lun hange hange la yô . 3 , 4 . ( a ) Ka mbampin mba ny@@ i@@ iv nahan alaghga or a pine sha kwagh u ishima i or@@ o ? Mbam@@ sen enev vea wase ônov enev u fan ér : Vea fatyô u yan ikyar vea Ter ve u a lu sha la . — 1 Peteru 5 : 7 . Bibilo i henen ia fatyô u b@@ enden a ior sha nyi gbenda ? Ôr kwagh a ior ken Ruamabera sha gbenda u a kuma ve yô . N@@ om ka nana undu tsombor u nan yô , kwagh ne a bende tom u nan lu a mi u hemen hen tsombor la nena ? ( Marku 1 : 16 - 18 ) Aluer ú ngu hen ijiir i tindi a ne ian u pasen kwagh ai@@ k@@ ighe shi pasen kwagh sha wa@@ ya yô , er nan ú kar igbenda ne kpaa ú nenge ga ? ( Mbaromanu 2 : 14 , 15 ) Nahan kpa , am@@ o a ken ishima nga eren tom kposo kposo . Kpa yange mba pin I@@ sa@@ bel , wan u Ro@@ al@@ d u kwase ( u lu anyom 21 ) la yô , a kaa ér : “ Ka kwagh u hanma shighe ka a s@@ ar@@ em u eren vough je la . ” Kwagh ne mgbegha F@@ la@@ vi@@ a u henen sha kwagh na . ( Aerenakaa 2 : 5 , 6 , 41 ) Aluer nyian kpa ior s@@ enge ér mba lamen ijô igen sha ivande , kpa gema mba lamen i ken iy@@ ou@@ ad@@ ua ve tseegh nahan , a hii nan man kwagh ne una lu ikyav i ken igbar sha ci u mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga laa ? Paulu kaa wener : “ K@@ am er kp@@ em iyol yô , tor A@@ gri@@ pa , sha er m lu palegh iyol sha ishigh y@@ ough nyian sha akaa a Mbayuda ve y@@ erem ijir sha mi cii ne , jim je yô , ka sha ci u we u fe aeren man a@@ kp@@ el@@ an@@ akaa a a lu hen Mbayuda cii yô ; nahan yô , m ngu zamber a we , wa ishima ungwa kwagh wam . ” — Aerenakaa 26 : 2 , 3 . ( Mbaromanu 16 : 25 ) Ior mba Aôndo mba tsuaa mbara lu keghen shighe u a pase “ kwagh@@ myer ” ne anyom imôngo , sha er kwaghôron u profeti u hiihii la una kure sha gbenda u ua kende a hemen u Yehova sha yô . — Mbaromanu 8 : 19 - 21 . Mba been nagh ku nan@@ den kera yô , Y@@ e@@ h@@ u na mbau@@ ty@@ aav 8@@ 0 zwa , ve wua mba civir Ba@@ al cii . Ior kpishi mba soon u lamen sha kwagh u ku@@ ugh ga . ( Yuda 8 , 16 ) Mayange Aôndo lumun a ve lu gban ah@@ on sha mba ve hemen ken tiônnongo la ga . “ Ity@@ esen i Er@@ doo ” i K@@ ura N@@ ombor Wou , 8 / 15 Kwagh kera gba ior i tar ne a aeren a wang ga , nahan ka ve tôô ér iji@@ mba i eren shin u nomso@@ or yaven a nomso@@ or ugen la ka kwagh u or nana tsua a ishima i nan yô . Nahan kpa shighe kar yô , va hingir u pasen kwagh kpoghuloo , a er tom u pasen kwagh hanma shighe hemba anyom 30 hegen . * I@@ gbenda ne cii ka i ume atam a dedoo . 10 : 31 . Er Yesu lu vea Aôndo er “ or u fan tom ” nahan , shighe u lu gban sha man tar la yô , yange fa hanma kwagh sha kwagh u tahav mbu tar u lu a mi mbu ur@@ ugh kwagh er mag@@ ene@@ e@@ ti nahan , mbu ka mbu wase uumace u zan hanma ijiir sha tar cii la . ( Anz . 8 : 30 ; Yoh . G@@ um@@ or ne yange kaa wener : “ Mo m ngu wanye . ” Sha nahan yô , ka m kighir iyol yam ve m tôô ashe kera ye . Shi ka m kaa ken ishima mer : “ Er msen ! Nenge ase ikyav igen ne . Gadia m fa Un u m na Un jighjigh la man m fa dedoo mer Una fatyô u kuran kwagh u i w@@ em sha ikyev la zan zan iyange la . ” — 2 Tim . He@@ mba k@@ an kwagh u i@@ civirigh cii u Mbakristu tesen ayol a ve sha u henen Bibilo shi tesen mbagenev kpaa . Nahan se cii se mba henen kwagh môm shi se mba lamen zwa môm , man kwagh ne wasen mzough wase u anmgbianev la kpaa . Sha nahan yô , doo u ú de kwagh pasen u sha uya uya laa ? Z@@ an zan hen shighe ne , M@@ er@@ c@@ e@@ des soo u henen mimi ga , kpa u ngu wer yange lu eren a er z@@ ô@@ z@@ ô sha u ngohol ityesen i Bibilo keng ga , kwagh u hemba zan un iyol yô , lu mciem ma lu cian ior la . Ka hembe saan mbayev iyol u eren kwagh u ve fe tsembelee la ga he ? Mba Ts@@ wen kpa i T@@ a Ve K@@ era Ga Kpa ngu a er akaa kpishi a wasen ior mba ve lu v@@ aan yilan un la . Loho u dedoo u ve ôron ior ken shiada u ve eren ne yô ér , ica ia gba ga tsô “ mkur una va ” sha tahav mbu Tartor u Aôndo . Aluer an@@ umbe ne hông@@ or ior asema anyom kar hegen je kuma 25 yô , ainge di a lu nena ? Yehova na ior nav tom u kuman ken ayange a masetyô ne mba eren . Er kera shi ica ga u a wua Yesu la , a kaa a mbaapostoli nav ér : “ M ver ne ikyav i tesen sha er ne kpaa er nen er M er ne nahan ” yô . ( Yoh . Er nan ve se lu ior mba lun saan saan ? Kwagh la na yô kp@@ em iyol ke ’ uma je zua ga . Zum u yange shi kpuaa u Yesu una undu mbahenen nav yô , a kaa a ve ér : “ M ngu nan ne bem Wam . . . . A lu “ zenden nyôron ken ag@@ ar a tamen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki , lu ôron kwaghaôndo , pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . ” 5 , 6 . ( a ) Ka kwagh u vesen u nyi Yesu yange er sha er zum u una kpe kpa a koson mbadondon un ken ji@@ jing@@ ii ? • Ka iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mbi nyi mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor ve lu a mini ? ( Yesaia 5@@ 2 : 7 ) Sha mimi yô , i tôv Mbashiada kpishi a ican sha ci u gbashima u ve lu a mi u pasen loho u dedoo ne . U fan m@@ vihi u isholibo man kwagh u a dugh ker la yô , saa se vande fan kwagh u isholibo i ne a saa se la . Nahan kpa , ior kpishi nyian mba a uya vev ayol a ve ga . Yange seer gban mo ishima u fan Aôndo . Zum u or@@ timen sha akaa a kwaghaôndo ugen lu ôron kwagh sha ivur i Mateu 24 : 14 ne yô , a nger mkaanem ma tesen kwagh@@ ts@@ eren u a lu van yô , ér : “ Ivur ne ngi môm ken avur a hemban lun a inja cii ken Mkaanem ma Aôndo . . . Ka se seer fan Yehova er ayange a lu karen la nena ? ( Ps . 1@@ 10 : 3 ) Kwaghôron u profeti ne ngu kuren sha ayange a ase ne , sha ci u ior kera soo kwagh u Aôndo ga shi ve hemba veren ishima u eren asema a ve shi keren inyaregh shi hemban Aôndo ato . Ka nyi i doo u nom shin kwase nana er a ikyar u nan ga ? Ng@@ ôm y@@ ese se ken kwaghaôndo u Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti . ( Ôr Yobu 10 : 12 ; 28 : 28 . ) Kwagh ne ka a vi@@ him ishima ker , sha ci u ka m hemba soon mer , a kegh ato a mo , a fa er i lum ken ishima la . ” S@@ aa Yehova u a ne se dyako wase la una doo se ishima tsung ve , dyako la kpa una gba se kwagh kpishi ye . Ka a inja kpishi u se keren m@@ sur@@ shima hen Aôndo , gadia eren akaa a dedoo man ngu a mhôônom ma zungwen kpaa shi ngu a tahav shi á wa@@ shima u karen a ifer shin tar ne kera . M@@ lumun u sha mpin ne bende a inyom i yange i nger kwagh@@ ngeren ne la . Shin akaa a m tsough u eren shi a hembe gban mo ishima la nga tesen ér m ver ishima mer mkur la una va fele ga , shin nga tesen ér k@@ am er una va a va ga ku@@ aa ? ’ Aluer u soo u hemban zuan a mtsera ken Bibilo i ôron man kwaghhenen wou u sha tse@@ ene@@ ke la yô , ôr takerada u B@@ en@@ ef@@ it From The@@ o@@ cr@@ atic M@@ ini@@ stry S@@ cho@@ ol E@@ duc@@ ation , ôr ityough ki ki lu a itinekwagh ér “ A@@ pp@@ ly Y@@ our@@ self to Re@@ ad@@ ing ” man ki ki lu a itinekwagh ér “ Stud@@ y Is Re@@ war@@ ding ” sha peeji 21 - 32 la . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 18 - 26 “ Iyange ne , i̱ lu ne iyange i umbur , ver nen i , i̱ hingir iniongo i civir TER . ” — E@@ K@@ S . Kpa kwagh gema er vihi yô , am@@ u@@ nan ny@@ ima ve kpishi hen gar ne , nahan ve cii ve hingir u gban angev mbu iyol@@ hi@@ an mbu mbu wua kwase man wan u J@@ ones ken uwer u Di@@ se@@ mba 18@@ 18 yô . Mkaanem ma Aôndo ma er ka im@@ enger i angahar a ase nahan , gadia ma a wase se u nôngon a mbamzeyol mba se lu tagher a mi hegen la . Or@@ pasenkwagh ityough 2 kaa ér Solomon ker gbenda u una er man a kpe un iyol sha wain yô , kpa yange kôr iyol na tsaha nahan fatyô u eren ish@@ u@@ le i iky@@ on shi maa uya shi ungwan ats@@ am shi y@@ aan kwaghyan u dedoo kpaa . Shighe ugen la , m ii ng@@ ôm u tamen as@@ a a h@@ aren sha mon . • Kanyi ú hembe veren ashe keghen ke ’ atô u akaaôron a profeti a a lu ke ’ Yesaia 6@@ 6 : 22 – 24 man Yesaia 65 : 20 - 25 laa ? Orshiada ugen u lun anyom 20 di i zua un a angev mbu mb@@ ua so@@ mb@@ o un a haa inya yô . 1@@ 42 : 1 - 3 . Han@@ mô wase nan lu a iyange i nan y@@ ôron yô . Or la gema kaa a na ér : “ M wuese kpishi er u bugh Bibilo u tes@@ em akaa a Ruamabera a er , u kera ô@@ rom sha zwa tseegh ga yô . ” M@@ ôm ken akaa a a hembe taver u eren yô , ka u or tsuan ér nana er ivese shin nana lu kwa@@ v la . Een , nana fatyô . Er nan ve i gbe u se Mbakristu se nôngo kpoghuloo se eren erdoo a mbag@@ en@@ eve ? 6 : ​ 6 - 8 ; F@@ il . 10 : 16 ) Ikyav i tesen yô , tsegh ku mba@@ yi@@ ase tese ér uumace mba ve tema tor sha Mbaiserael la hemen ve sha u eren kwagh u bo shin u dedoo . Kpa loho za va sha kwagh u L@@ as@@ ar@@ u , hur@@ or na u doon un ishima la , nahan a hide a yem ke ’ Y@@ u@@ dia . — Luka 13 : 33 ; Yohane 10 : 20 - 42 . Nenge m@@ kposo u vesen u a lu he ’ atô u hemen u uumace u ican i yan u anyom udubu imôngo ne man hemen u vesen u Tartor u Aôndo u sha u anyom dubu la sha wono ! Yange doo M@@ an@@ di u nan Jo@@ di mbam@@ lumun sha mbampin nav kpen kpen . Ka sea nôngon ser se seer zan hemen ken mimi yô , se hemba veren ishima yase sha “ akaa a a hembe lun a inja yô . ” N@@ gu@@ la di ka tom u ana ? ( Mbaefese 6 : 1 ) Nahan , ityôkyaa i lun a imba ikyo i wan la yô ka sha er kwagh la a zough kwagh môm vea tindi u Aôndo sha kwagh u a lu u shami la yô . M nenge v@@ ôr ashe tsô m fa je mer , a nd@@ era eren tom la pe@@ pe je . U nenge wer ieren na ne yange ia na a saan Yehova kua ter na iyol ga he ? — Shin e̱r mbat@@ s@@ av mba ainge kpishi ve lu mbadondon i@@ gbe@@ tar shi ve ne mba@@ aôndo jighjigh wuee nahan kpa shi mbagenev mba civir ze@@ ge in@@ mgb@@ ian@@ aôndo , u i nengen ér a tile sha a@@ vegher atar a uma la , ka ini@@ un@@ kwase man ngô man ngô@@ kwase u ú@@ m@@ á@@ n kpu@@ k@@ ô kpu@@ k@@ ô je la . Shighe u kwagh a zough se a ma kwase shin nomso@@ or kpa doo u se ungwa imo i Aôndo . A@@ K@@ U@@ R@@ E 2 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) Ka vea nenge er ayange a bo@@ tar u ve lu mba@@ van@@ nya ker ne , a lu yemen le@@ va le@@ va u za been la nahan , i saan ve iyol kpen kpen . Shi nenge ase kwagh ugen u Paulu yange tese ér ka dooshima yô . Mbakristu mba jighjigh cii mba zough a iwasen sha tom u icighan jijingi a eren sha u pasen aka@@ ac@@ imin a Aôndo la . Nahan kpa , ashighe agen ka i lum er m gba kwagh ga nahan . Se kange ishima er Tor Davidi kpa ngise kange nahan ser : “ Me zende a ishima i lun a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga ken iyou yam . ” — Pasalmi 10@@ 1 : 2 . ( Mpa . 1 : 10 ; 11 : 15 ; 12 : ​ 5 - 9 ) Apostoli Yohane yange nenge “ ort@@ yom u Sha ugen lu pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo lu a I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo u yôôn hen mba ve tem shin tar cii . ” ( Ôr Aerenakaa 13 : 34 . ) ( Mbaefese 3 : 15 ) Ka un tswen a lu or@@ fankwagh u mimi ye . • Ish@@ ôso i shin zege@@ mnger man u@@ z@@ end@@ en@@ ya tese ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu u a lu a dooshima nena ? Yehova yange tese dooshima sha u nan un kwase . Yesu u a lu “ Wan u or ” la yange sôr ijiir i l@@ ôôn iv@@ or shighe u lu eren tom na u pasen kwagh u Tartor shin tar la . Cii man W@@ ani@@ unda u Aôndo va shin tar ne yô , a kaa ér : ‘ TER lu a mo sha mhii u gbenda Na je . . . “ Iyange ngi van ngi ye@@ ghen er usu u sha at@@ se nahan . ” — M@@ A@@ L@@ A@@ K@@ I 4 : 1 . Shighe u Paulu lu gumor shi lu Or@@ f@@ ar@@ ishi la , yange er akaa a ken masejime yô , va vaa af@@ an@@ yô yô . ( 1 Mbakorinte 10 : 16 ) Ka sha nyi gbenda nahan mba ve me wain la ve lu ken ‘ mzough a awambe a Kristu ? ’ ( Mpase 12 : 7 - 12 ) Or môm môm u hendan a hem@@ en@@ tor u Yehova nan kera ngu sha ga , ka mba ve z@@ ou ak@@ enge sha u wuese “ Wan@@ iyôngo , ” Kristu Yesu , shi wuese Yehova a iyol hiden ijime la tseegh ve lu sha ye . Nenge ikyav sha Mose , un lu a jighjigh u kpilighyol , lu or@@ mimi man or u civir Aôndo a ishima na i môm kpaa . Anmgbian ugen u a lu ortamen ica i gbe yô , wa mbagenev kwagh wener : “ Y@@ ar tom a kwaghfan u ú zough a mi zan zan ú kar aren ken g@@ anden la sha inja . Ken inyom i 18@@ 9@@ 7 la , i samber a u@@ kô@@ pi mba takerada u M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn la zu@@ lum m@@ iliôn môm , man lu col@@ por@@ te@@ ur mban hemba eren tom ne ye . “ M fa mbamhen mba M lu henen sha a ven ne , . . . ka mhen u bem , ka u bo ga , sha u nan ne ishimaverenkeghen i dedoo ken masetyô . ” — Y@@ ER@@ E@@ M@@ I@@ A 29 : 11 . Z@@ an zan hegen u alaghga anyom a kar kpishi ne kpa ku na la ngu nyoon we here ? I V@@ ER W@@ AN@@ Y@@ E U K@@ U@@ R@@ AN@@ I@@ L@@ E@@ V T@@ OR Gbenda môm u se na Yehova kwagh u hemban doon yô , ka u eren tom a shighe wase sha inja . A wanger ior sha ci u iti i Yehova . Se fatyô u hemban nyityô ieren i s@@ angen a s@@ ange i yange se lu a mi sha ma non@@ go@@ ior shin ior mba kwa@@ v@@ yolough ugen shin sha mba aeren a ve a ity@@ ôô a kaha kposo a ase la cii . N@@ gi@@ se la , nom na ne s@@ enge ér un ngu or u civir Aôndo , shi z@@ aan ad@@ ua ugen . 5 :⁠ 8 ) Heela tseegh ga , Yehova na se Bibilo , i i lu Mkaanem nam la , man Bibilo ne i tesen uumace er vea nôngon a m@@ yen ve , u i mar ve a mi la yô . ( Ps . • Mbamaren vea ver ônov vev ikyav i dedoo sha kwagh u msen u eren man Bibilo i henen nena ? Shighe u a hembe doon u we henen sha kwagh la har sha ian you man akaa a eren a hen tsombor wou la . A na se kwaghyan u ken jijingi mgbegh@@ aa sha ikyev i nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la . Sha iwasen i ortamen la yô , anmgbian la hide gba pasen kwagh , nahan shighe kar yô , hide lu ortamen her . S@@ ôn@@ om , yô , Me na U akuraior , a̱ hingir dyako Wou , man ak@@ ighir a tar kpaa , a̱ hingir kwagh Wou je . ” Gba u mba ve soo u zuan a myom cii vea er batisema . Hanma inyom yô , atôônanongo ne nga a m@@ us@@ an shighe u a ku@@ mban ken Iyou ve i Tartor ne , er i eren sha ajiir agen kpishi nahan . L@@ un a shighe u se tema se lam sha won ga . ” ( Anzaakaa 13 : 12 ) Sha kpôô yô , se cii sar se ape bo@@ tar ne a kure . Er Kwagh u I@@ mo@@ shima You I K@@ aa U La , 11 / 1 Tese ikyav er Orkristu nana fatyô u yaren tom a i@@ aven i lun imeen sha inja vough man injar i ia va ker la . Kwagh ne ka a na i saan Yehova iyol je ka u henen a hen ga . Ú fatyô u geman gbenda u u pasen kwagh la sha er kwaghôron wou la una kôr ve ken ishima kpa ? Ivur ne pase ér u suur sha Yehova kaha kposo a u yi@@ er sha mkav wase , shi i̱ pase ér se fatyô u eren akaa ne cii hen shighe môm ga . ( Ivur 18 ) Yange ungwa Mbaiserael to@@ gh@@ or iyol sha kwagh u isholibo ve la va ve a mi la . Se fatyô u kaan ser ior mba sha ayange a Yesu mbara yange ve kav kwaghôron u profeti u sha kwagh u Mesiya la wang er se nahan ga . Gba u a eren tom ne sha u tesen ior u eren akaa a Kristu , u a lu Ity@@ ough ki tiônnongo a we tindi ér i er ken ayange a masetyô ne cii . Yobu yange a sôn Yehova sha ci u mbagenev shi lu ortamen man or@@ jir sha ayange a uter mbat@@ sev la . Á ôr kwagh u mba@@ yan kwaghyan ken Kristu imôngo la , á kaa ér : “ Ne fatyô u man iy@@ ongo i Ter kua i u@@ jijingi mba b@@ ov la imôngo ga . Ne fatyô u yan sha te@@ b@@ ur u Ter kua sha te@@ b@@ ur u u@@ jijingi mba b@@ ov la kpaa ga . ” Kpa mbakp@@ ish@@ iv mba i te ve kera la , ve zua a mk@@ or man ikyo i@@ wan ken tiônnongo u Kristu . Yehova ka “ Or@@ yiman ” wase , nahan una fatyô u yiman se sha mbamzeyol mba vihin tsung . I@@ AN i hanma or nan lu a mi i tsuan akaa a nan soo la ka i injaa kpen kpen . Ka ieren i nyi a gba u se wa ikyo sha mi ken tiônnongo ny@@ ian@@ a ? Kpa za hemen u “ kuran . ” Aôndo tsua Wan na Yesu ér a lu Tor u Tartor la . Er or@@ pasalmi yange ôr nahan , aka@@ au@@ ma cii a wa icam ér : “ Na nen TER icivir i i kom sha iti Na yô . . . Hanma ivur i Pasalmi 119 nôngo u ôron kwagh u tindi u Yehova . Tartor u Aôndo la ka gbenda u Aôndo una kure awashima na sha ci u tar yô . 1 : 24 . Lu sha ci u jighjigh u anmgbian wase u kwase ne kua ishimataver na la bende a na kpishi je . Kwa@@ se@@ shiada ugen u yer un ér V@@ ick@@ y yô kaa ér : “ Anyom kpuaa a karen ken ijime la , m vese sha ikyev i ngô u ng@@ ôm , anmgbian wam u kwase di lu vea mbamaren av . Ikyav tese wang je ér se mba a ityôkyaa i veren ishima sha ityom i Yehova i kpilighyol — kwagh u yange er sha ashighe a karen la , man kwagh u a lu eren hegen , man shi kwagh u ica a gba ga tsô una va er la . • M@@ kighir u mbak@@ ov ngu a tahav kuma nena ? Nahan cii kpa , jingi una gba wasen se u sôron m@@ lu@@ ashe wase tsô ga , saa se er tom a mi sha inja . Kwagh ne tese ér , gba u se er hanma kwagh u se fetyô cii sha u sôron mbamzeyol mba ve lu hen atô wase vea mbagenev ken tiônnongo la . Aluer se er nahan ga yô , se vihi bem man mzough u tiônnongo . Yakob yange er ma kwagh u bo ga . Yange gba u una kaa a an@@ ngô na I@@ so@@ u ér a ya un anyi ga . De se time sha a@@ vegher atar a Tindi u Mose la , nahan se nenge er aa taver se ishima yô . A@@ vegher shon yô ka : Tindi u Iyange i Me@@ men man t@@ war u yaren man tindi u or a de tô@@ mon kwagh u orgen ga la . • Kanyi kwagh Amo@@ shi a er i̱ tesen ér ma or@@ ifer môm kpa nana fatyô u waren iji@@ r@@ ôron i Aôndo ga ? T@@ ime ase sha akaa ahar ne . Ka i sar Kwa@@ se@@ kristu u nom u nan a soo nan , nahan nan eren aeren a aa na nana hemba doon nom u nan ishima yô . Aluer se na jighjigh ser kwagh gba Aôndo U@@ hemban@@ agee sha gbenda u se civir un la ga nahan ka shami kpa ? I@@ ̱ s@@ enge ér kwa ne shin kwaghyan la ka a kende a isharen i yaven a or ken wan@@ ye@@ kwase la . ( Pasalmi 119 : 1@@ 5@@ 7 – 1@@ 5@@ 9 ) Mbam@@ pase mba Yehova ka ve wase se u umbur kwagh u a soo hen a vese zum u se tagher a mlu u taver yô . Tsô , iyange igen , se mba ng@@ ur ôron kwagh u Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka ken Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo yô , m gese uwegh m tôô akaa a n@@ umb@@ en a mi ahar , m gba eren in@@ umbe a mi , tesen kwagh u a@@ dooga yange ve ôr la . Maa kegh ato a nan , de nyer nan sha zwa ga . A@@ ny@@ am na ugen u lun iyol pu@@ pu@@ u , u m@@ yo@@ ho@@ m nam kuma 1@@ 7@@ 2 sha iky@@ aren i k@@ g yô , gba m@@ ough@@ on num a na tsô , kôr un . Er nan ve i gbe u mbacivir Aôndo sha mimi vea luun a vangertiôr sha hanma shighe ci@@ ilii ? A m@@ til sha mimi shio yô , se fatyô u yan ikyar vea Yehova shin lun a ishimaverenkeghen ga . • Satan ker mbagenev sha kwagh u i@@ ember@@ yolough i bo nena ? Aluer se mba umbur ic@@ egh@@ zwa i se er a Yehova la ayange ayange yô , se kange ishima dông ser se palegh kwagh u a lu u gbil@@ ini@@ gh yô . — Anz . Ga@@ ff@@ ne@@ y za hemen kaa wener , “ Á p@@ enda uwegh nagh sha van@@ ger , maa á gba a mi ôron vangertiôr wener , M t@@ ôn@@ do@@ zwa mer me na uma wam cii sha tu@@ ta la . . . . Nahan cii kpa , ior kpishi lu a ityakerada i Ici@@ ghan@@ ruamabera ga . ( Ôr Yesaia 11 : ​ 6 - 9 ) Mba ve lu ihyom a mbagenev sha ci u kwa@@ v@@ yolough shin tar shin zwa shin ma ieren i ity@@ ôô i mbagenev kaha kposo a i ve la , ve hen u lun imôngo vea mbagenev hegen , shi mba eren kwagh a ve ken ij@@ ough@@ ave kpaa . Yange ior i Iserael mba zough a a@@ you a tsan a k@@ undun iyol shi mba lun a kwaghyan kua wain kpishi yô , “ ve ya kwagh kuma ve , ve ke@@ he . ” ( Yoh . 14 : 31 ) Lu@@ un er Yehova yange una kighir Wan na u ishima ishima ne shin una nzughul a na yô , alaghga ma taver Yesu u ôron kwagh nahan . Kpa jighilii yô , mhen ne tese ér akaabo aa de u eren ga . 13 : 8 ) Ka nahan ve u@@ iyua mban ve lu nyian ga ye . Kwase kpa , kape shighe ka una karen ve , nan fa u suen nom u nan shi nan nan msaanyol je la . Man shighe u nan lu nôngon ér nana hide a taver ken jijingi la , se za hemen u tesen nan dooshima kpa ? Nahan kpa , er Tartor u Aôndo u lu se kwagh u hiihii yô , mayange se o@@ gh@@ om uwegh ga . ( Luka 10 : 17 - 24 ) Yange ôr kwagh u tesen vangertiôr na ken a ve , shi pase ve er un lumun ve yô . 1 : 6 ) Aluer ka u nahan yô , u er nena ? ( Daniel 12 : 8 – 10 , 13 ) A va nder Daniel shin ku “ sha mnder u mbap@@ er@@ apera ” zum u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la . — Luka 14 : 14 . Nahan kpa , shi una fatyô u tesen se akaa a mimi ga kpaa , shi una fatyô u yan se shighe u ma se er akaa agen a mi la , shi una na a lu se ican ga u kenger akaa a iji@@ mba@@ gh . F@@ a Mkaanem ma Aôndo T@@ sema T@@ sema Gbenda u sha utar yô , se dondo gbenda u Yehova a ver la sha u teman imôngo a anmgbianev asev Mbakristu mba vea wase u pan@@ den mbamzeyol asev la . Yohane ôr kwagh u T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la man M@@ zough u Ity@@ ar Cii la ér nyi ? Se cii doo u ian i se lu a mi ken mcivir u Yehova la ia gba se kwagh . Er nan i lu u saa se wa ishima ve se za hemen u lun kôôsôô a Yehova ? Sha ci u akaa la lu u@@ ivande ga . Sha nahan yô , apostoli Paulu u i shighe un mkurem sha jijingi la nger ér : “ Se cii se kera mba a iky@@ ondo i y@@ is@@ an sha ishi ga se mba mon@@ don iengem i Ter er ka ijingi nahan . Mba geman se hingir er i@@ been shon la nahan , hii ken iengem za a za hemen ken iengem . ” “ Sha er [ nana ] va a ibo i awambe sha iyou [ i nan ] ga , aluer or nana o@@ so@@ gh sha nana gba yô . ” Shi a seer mhen ugen ér “ or u nan lu wang ga yô , nana kar sha mi ga . ” Ior kpishi mba ve fe atindiakaa a Aôndo ga shi ve eren sha mi kpaa ga yô , nenge ér ivese ka shighe u ember uma karen ikyaa inya shin eren kwagh u ve soo cii . Alaghga tsô yange ta ashe za nenge a iwanger lu mon@@ don m@@ ape ken ica hi@@ in@@ ii . Ikyav i tesen yô , zum u se lu henen kwagh a or ken takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La yô , ka hange hange u se pase hanma kwagh vighe vighe ga . ( Rom . 8 : 6 ) U tesen ikyav yô , ior mbagenev nyôr u man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov shi man m@@ sô@@ rom h@@ un@@ den shi nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh shi vihin shighe sha an@@ umbe a eren kpoghuloo shin u eren afer@@ akaa atô kposo kposo sha u vea nôngo yô , i lu ve iyol y@@ agh y@@ agh . M@@ seer u mkaanem ma Aôndo sha tar cii la zua ityô sha naagh ku ip@@ aan ku Kristu Yesu la . Hen mbadondon atindi kp@@ ili@@ di@@ di yô , kpen@@ ga u kôron ak@@ ô@@ v man ik@@ yom i ish@@ ôso ave , kua akaa a kwagh a gbe sha mi ken kpen@@ ga shon ne cii , ka kwagh u hông@@ or@@ ough man u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima kpaa . ” Shighe u Yesu tsuaa mbaapostoli nav mba 12 la , tom u vesen u wa ve sha ky@@ ev yô lu u ve za pasen ior loho u dedoo . Kpa ve fa er ve lu ikp@@ an ga . Doo u se ver ishima u va zuan a uma u tsôron sha ci u nyi ? Nahan yô , se kera s@@ enden nen mbagenev ityough shin se ôron ve ijir ga , kpa se naan nen mba i lu tom ve u nengen sha tiônnongo la icivir , shi se de Yehova u a lu Or@@ jir u hemban cii la a kure hanma kwagh . ​ ​ —⁠ Rom . Se fatyô u eren kwagh ne sha gbenda u se wu@@ h@@ an iyol la . ( Mat . 10 : 16 - 18 ) Se mba eren tom wase u pasen kwagh ne sha kwaghfan sha er se pase mba ve lu tôvon anmgbianev asev a ican la ati a ve shin se pase ve ma kwagh ugen sha iyol ve ga yô . Nahan kpa , ior mb@@ á kpishi mba ve kav akav kpishi a tesen ér Aôndo ngu yô . Mbat@@ omov mba Yehova mba Er Kwagh sha Mimi Hen shighe la , wanger or@@ pasalmi la wang er kwaghbo u una va tser mbaaferev la , i lu kwagh u un soo la ga yô . Ruamabera pase ér : “ Aôndo ngu môm tsô , Or@@ him@@ en u her atô u Aôndo a ior kpaa ngu môm , ka or , ka Kristu Yesu u A ne iyol Na hingir ip@@ aa sha ci u ior cii ” la . — 1 Tim . Kwagh ne lu kwagh môm a mnder u shin ku . Se mba sha ikyev i Tartor u Mesiya la , shi se mba ken vegher u hem@@ en@@ tor u Yehova la taveraa je . ( Pasalmi 119 : 1@@ 37 – 1@@ 44 ) Er se lu mbatomov mba Yehova yô , se fa je ser ngu a ian i pasen se mbam@@ pase nav shi wan atindi sha mi ér se kura kpaa . Ka ḿ kar a ishima ḿ wa mbagenev ityom igen sha ikyev , shi ḿ na ve jighjigh mer vea er í sha afatyô ve kpa ? ’ Mbat@@ amen mba hen tiônnongo la nenge ér , ian due i vea pase ikpelaior i i ve inya hen gar ve la loho u Tartor , nahan ve sôr ian fese i yôôn ang@@ we ve ver . Ka unô vea lu shin tar sha ikyev i Tartor laa ? Nahan John vea tsombor na nôngo a ze@@ ge zayol ne nena ? ( b ) P@@ ase er i gbe u se “ var ” a Yehova yô . Ior mba ken tiônnongo cii i pase ve er mkombo a lu sha iyange la ga yô , Kpa i gema i hungur u ôron R@@ ic@@ hard kwagh sha mi . • Se fatyô u zuan a iwasen sha u sôron ian i ôron Bibilo n@@ du@@ ur n@@ du@@ ur la nena ? Mba@@ civir Aôndo sha ashighe a tsuaa mban yange ve tile sha ityough ki Yesu nena , man se hen nyi ken ngeren mba ve er kwagh ve laa ? N@@ ana hen ér nom u nan soo nan shi ngu tesen ér kwagh u iv@@ es@@ egh gba nan kwagh je he ? ​ — Mateu 5 : 28 . ( 1 Mbakorinte 12 : 1 - 3 ) Ny@@ ityô kwagh i i̱ mgb@@ egh ior u wan Yesu i@@ fan cii yô i due ken Satan Diabolo . 20 : 28 ) Shighe u tiônnongo u Kristu hii la , mbakur@@ an mban cii lu ior mba i shighe ve mk@@ ur@@ en sha jijingi yô . U na a saan mbamaren ou iyol , shi u doo Yehova ishima kpaa . Ôr ken Bibilo you Orkristu u nan lu ortamen yô nana̱ nongo sha afatyô u nan cii sha er nana eren kwagh sha gbenda u Aôndo a soo la yô . 1 : 11 ; Ps . Paulu ôr er i doo u se hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi la var var nena ? Ka Aôndo u ne civir la . ’ • A@@ tô@@ akyaa a any@@ iin a i doo u se soo ser jijingi u Aôndo a hemen se la kaa ér nyi ? Paulu yange wa Mbakristu kwagh ér : “ I@@ vaa i̱ lu kwagh u i@@ civirigh hen ior cii , ga@@ mbe u iv@@ aagh kpaa a̱ de lu a ac@@ ôgh@@ or ga , gadia Aôndo Una ôr mba@@ eren@@ iji@@ mba man mba@@ vihin ivaa sha idya la ijir . ” ( Heb . 2@@ ,@@ 6@@ 7@@ 1 Tar wase u i@@ wa@@ v@@ aren i n@@ as@@ era i s@@ a k@@ wan inya ne , ú hemba soon iyol i ú tseegh . Nahan , se di ye ? U hen wer ka nyi yange i na ve kwagh kera gba mbahemenev mba adu@@ aav sha atesen a Bibilo a mimi la ga ? Inja i u V@@ ian ken Jijingi Ve nyôr ken tar la uiky@@ angen ga , shin ve lu er ior mba í ker ve ikp@@ an ken u@@ ity@@ a nahan kpaa ga . Shighe u Yesu lu shin tar la , a fa shighe u lu ker la man kwagh u gba u una er la kpa vighe vighe . Tsô m nger ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en , iwer ngi kar kpuaa yô , sha iyange i Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 46 la , m yem Betel . Kanyi Tartor u Aôndo ua er sha ci u uumace shin tar nee ? Kpa Bibilo kaa ér , “ u i yer un er Diabolo man shi Satan la , [ ngu ] tsu@@ ghun tar cii . ” Ka ken nyi igbenda nahan Satan a nôngon u v@@ ôron iyol@@ tseghan i se tsegh sha ci u Aôndo la ? Un kpa una ungwa ér m ngu ortamen hegen shi mo man kwase wam se mba eren tom u pania u ke@@ ke nahan a saan un iyol je a zua ga . ” I ôr ken Genese 2 : 18 ér : “ Doo u or nana lu tswen ga ; yô , Me er nan or@@ wasen u lun er nan nahan . ” Mic@@ hel@@ le : Hi@@ ihii yô , yange se nenge er or@@ jighjigh ugen u sha ayange a i ngeren Bibilo la kpa , pine er i hii ve Aôndo a de ér ior ve ya ican yô . ( 1 Timoteu 6 : 19 ) W@@ ea soo yô , lam a Mbashiada mba Yehova mba hen haregh wou la , shin nger mba ve gb@@ eren magaz@@ in ne la . Hen shighe la mtim u Zege@@ bab@@ ilon , tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii la una mase kuren vindi vindi . T@@ A@@ H@@ A@@ V MB@@ U T@@ A@@ R C@@ I@@ I MB@@ U A@@ M@@ ER@@ I@@ KA V@@ E@@ A I@@ NG@@ I@@ L@@ A L@@ A M@@ AN A@@ K@@ E@@ V@@ A@@ NG@@ A@@ H@@ A@@ R K@@ U@@ A A@@ H@@ Ô@@ A@@ NG@@ A@@ H@@ A@@ R A TI@@ Ô@@ N U@@ G@@ EN I L@@ U I@@ Y@@ Ô@@ G@@ H M@@ AN TI@@ Ô@@ N U@@ G@@ EN A L@@ U IN@@ Y@@ A@@ I@@ T@@ Y@@ U@@ U L@@ A Ka ve tese ikyav i iyol@@ tseghan ve hen Yehova sha u eren batisema “ ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi . ” A@@ L@@ U@@ ER u ngu a ngeren u i gbe u orgen nana er kwagh sha mi fele fele nahan , u er nena ? 6 : 2 - 5 ) Nyian kpa se fatyô u veren ishima ser se va seer eren tom wase u pasen kwagh ne . ( M@@ ar . 11 : 20 - 24 ) Doo u se dondo ikyav na la sha ci u ka sea wase mbagenev vea taver jighjigh ve u nan yô , se kpa jighjigh wase a taver . Aluer u gba yô , kighir mough sha , aluer gba u ú za hen mbatamen mba ken tiônnongo wer ve wase je kpaa . Kwagh@@ wan u G@@ am@@ ali@@ el la yange lu u vough , shi ka se wuese shighe u ior ka vea lam ke ’ igbar sha ci wase yô . Se mba eren ityom i Mbakristu sha ci u nyi ? Kpa Yesu lu wan mbadondon un , mba i shigh ve mkurem la kwagh ér ve de lu mba@@ wan h@@ w@@ ev ga , ve ‘ eren kasua ’ a tal@@ ent@@ i la , shi ve palegh ieren i wanakiriki u bo la . ​ — Mat . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 7@@ 8 Bibilo ôr se kwagh u á er sha an@@ shighe ugen la , ér : “ Er A nenge a ikpelaior yô , mhôônom kôr Un a ve tsung , sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” S@@ é ver nen or u hemen se , sé hide nen ken Igipiti . ” — N@@ um . Nahan yô , de cie nen ga ; mba@@ ats@@ ator kpishi kpaa ne hemba ve . ” Mba se er kwagh ve sha heen mban cii ka mba civir Yehova mba tse@@ en asema . Mbak@@ ur@@ an mban kpa mba we ayol a ve sha ikyev i hemen u Kristu shi mba dondon gbenda u yange eren kwagh a ior la kpaa . Yesu tese se u cian Yehova sha u wasen se u kaven e̱r Ter wase u sha a lu or u doon tsung yô . Se er kwagh er Davidi nahan shin se er er Saulu nahana ? D@@ ugh u tesen ayol a ase dooshima shi zan mbamkombo mba Mbakristu sha er se seer lun ken mzough la kera yô , se fatyô u eren msen sha ci u han@@ mô wase cii . Nenge ican yam man m@@ to@@ gh@@ or wam , de@@ m asorabo am cii . ” Aluer se mba a ishimataver yô , se lu mba vi@@ an ishima , se tile dông , shi se kegh iyol u yan ican sha kwagh u se ne jighjigh a mi la je kpaa . — M@@ ar . 6 : 4@@ 9 , 50 ; 2 Tim . Heela tseegh ga , anmgbianev shi yange ve na akaaôron shi ve hen kwagh a ior ken Bibilo kpaa . Lu m@@ gem u Bibilo u hiihii , shi lu môm ken mbam@@ gem mba Bibilo mba ve hemba lun a inja cii yô . Or u i fe nan ga u Yesu á er kwagh u nan ne ka or@@ van@@ nya u mayange je a lu se ape eren erdoo a nan ga . Ka u ôron um@@ ag@@ az@@ in mba he@@ v kua hanma takerada u he u i gber ken zwa wou hanma inyom la kpa ? G@@ ar u H@@ ar@@ an jimin cii ainge Yesu yange na mlumun sha mpin ne ga . Ka sha nyi se fe ser Satan ngu a mhôônom ma zungwen agumaior ga ? Nenge ase akaa atar a Yehova ôr a Wan na ne . 10 : 26 , 27 ) Kwagh ne a̱ wase se u henen sha ieren yase zu@@ lee , shi eren msen ser Yehova a wase se se na ma or gb@@ ev mbu nôngon sha ieren yase ga . Sha kpôô yô , er zua a ta@@ gbe@@ de la yô , kwagh ugen môm kera gba un ishima ga , a yem a za ‘ tee akaa a a lu a mi la cii ’ — a̱ shi nan kpa lu akaa na cica cii tôô tee sha er una yam ta@@ gbe@@ de u lu keren la ye . Heela tseegh ga , ma gbenda je kpa lu ú vea war ga . Se fatyô u nengen gbenda u a eren tahav sha mba a maan ve la , sha u timen sha kwagh u Saulu man Davidi , mba ve lu u@@ tor mba hiihii ken Iserael la . A kaa ér : “ Kpa zum u Wan u or Una va sha iengem Na a mbatyomov mba S@@ ha@@ av cii a Na imôngo yô , zum la Una tema sha iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem la ; á kohol akuraior cii sha ishigh N@@ agh , Una pav ve kposo er or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan pav iyôngo a iv@@ o nahan . • Ka akaa a nyi a lu ke ’ Ruamabera a tesen ér Aôndo ne mbacivir un agee ? Yange i gema Mbag@@ i@@ be@@ on ve hingir ior mba gb@@ eren ik@@ on man mba k@@ esen mngerem sha ci u Mbaiserael man “ sha ci u at@@ se a TER a nan@@ den nagh sha mi ” ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el . Nahan kpa , ayange aa karen kpuaa yô , u v@@ ôr a tom u keren akaa ken ikyav you la , nahan u gba sa@@ ghen ikyav cica cii . Ka a de nan vindi vindi . — Heb . P@@ ine iyol you wer : ‘ Ka m vihi shighe kpishi u eren akaa a aa nam msaanyol la je m kera lu a shighe u zan mbamkombo shin duen kwaghpasen gaa ? ’ K@@ EN tar u ainge ne , ior kpishi mba soon u wasen mbagen ga . K@@ era ga je kpa , “ Aôndo . . . eren aie ga . ” Ashighe agen yô , ka se nenge ser orgen hen ya la nan soo u keghen ato ungwan loho wase la , kpa orgen hen ya shon nan gema nan ôr sha imo taver ér “ Kwagh gba se a loho wen ga , ” maa loho la u kure ityô je . ( 2 Mbakorinte 3 : 17 ) Or môm kpa soo u lun at@@ o@@ ki , sha u i lu orgen nana tsuan kwagh u nana ôr sha hanma se@@ k@@ ôn@@ d u a kar sha iyange kua kwagh u nana eren kpaa la ga . Satan Diabolo soo ér Aôndo a lumun se ga . I@@ ca ia gba ga tsô , a tsaha mba ve venda loho u dedoo la . Apostoli Paulu yange nger ér : “ Gadia hanma or u nan yer sha iti i Ter yô , nana war . Kpa jighilii yô , ng@@ u@@ la ma lu ieren i shami ga , kpa ma lu ieren i g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol i Aôndo ma lumun i ga shi ma sue i kpaa ga yô . M@@ h@@ ôônom ma zungwen ka ieren i Yehova a ne se yô , gadia a er se sha i@@ been na . Or u fan kwagh ka nan palegh u eren ma kwagh u una va a kwaghbo la . Jigh@@ ilii yô , saa ishimaverenkeghen ia lu sha ci ve keng ve kwagh u Aôndo yange wa ishima sha ci u uumace sha hiihii la una kure ye . Se fatyô u lun a nyi vangertiôr sha Bibilo ? ( Luka 14 : 28 ) Er ve lu civir Aôndo imôngo yô , nom una hemen kwase na gbenda u civir Aôndo , gadia ka un a lu ityough ki kwase ye . S@@ U@@ L@@ E@@ J@@ A 2 ( zwa Buter ) Doo u yange ma wuese ian i civirigh i í na un ne kpishi . ( Mbaromanu 8 : 26 , 27 ) Sha ashighe la nahan , sea ôr akaaôron a ken Mkaanem ma Aôndo a a zough sha kwagh u a lu zan se iyol la ken msen kpa una ungwa . 3 : 8 ; Y@@ ak . 1 : 20 ) Akaa ne a fatyô u vihin ijende i dedoo i se ye a ior mbagenev man Yehova la . Ter u ken injakwagh ne de u veren ishima ér wan na una hide ga . Kpa Yesu gema kaa ér : “ Er nan man ne keren Mo ? Ka kwagh u vesen u nyi Se@@ kar@@ ia 4 : 7 a pase ér una er@@ ee ? Se na amba@@ aior la ityakerada i ken zwa u ve fe la . Eli@@ es@@ er yange er msen ér Aôndo a wase un , nahan nenge ér Aôndo ungwa msen na la shighe u Re@@ be@@ ka na ur@@ ak@@ u@@ mi nav mngerem la . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Se zungwen mbagenev mhôônom sha u lamen a ve kundu kundu shi eren a ve doo doo yô , se wase mba i gbe u a na ve iwasen la . ( Mbaheberu 5 : 14 ; 1 Mbakorinte 14 : 20 ) Bibilo ngi a atindiakaa a tesen se kwagh u se er yô . 3 : 27 ) Shighe u Tor Davidi lu wanye la , a hen u lun or@@ kuran iyôngo u dedoo . Takerada u i yer ér F@@ am@@ ily , Love and the Bible la ôr kwagh u ashighe a ngise la ér : “ M@@ tsaha u hemban nyoon ken mbam@@ tsaha cii u yange i na or u ken tsombor u̱ nan er kwaghbo u vesen yô yange i lu u z@@ endan nan hen tsombor u nan kera , shi yangen nan u lun ‘ or ’ u ken tsombor la kpaa . . . . Sha mimi yô , gba u Mbakristu cii vea lu jighjigh shi vea fa kwagh kpaa ; nahan kpa , ikyav tese wanger wanger ér zum u Yesu lu ôron kwagh u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la yô , lu ing@@ ira tseegh lu ôron ga . Sha mnenge u uumace yô , yange gba u saa a nôngo kwagh tsung je ve a gba tar a akaa a a lu shin ú cii , man akaa a i tee ve i er ú la , man u@@ kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh mbaakaav mba i er ú a mi la cii ye . Sha mimi yô , aluer mlu wase shin mgb@@ e wase una lu nan nan je kpa , Yehova una tese se dooshima na , aluer se suur sha a na yô . Ishim@@ a@@ wan ka nyi , man er nan ve i gbe u Mbakristu vea taver ishima ? Ka Mbam@@ tsera mba Ny@@ i Se Z@@ ua a M@@ in@@ i ? Nahan han@@ mô wase nana̱ nenge tom u nengen sha mba@@ beenyol la ér ka tom u nan lu eren mbagenev yô , a lu shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je kpaa . ( 1 Utor 12 : 4 ) Yehova yange er nyi shighe u Solomon de u dondon un laa ? Shi kwagh ne pase kwagh u hange hange ugen kpaa ér : Gba u se cia u lamen sha at@@ ine@@ akaa a taver , er Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm shin ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu shin i sha kwagh u Or@@ gban se la nahan ga . Umbur ishima i Yehova taver Mbaiserael sha ikyev i Mose la , ér : “ Tar u ne lu zan sha u za ngohol u la yô , ka tar u ag@@ u@@ ngu man ap@@ ev , ngu me mngerem ma ura u Sha u nee yô ; ka tar u TER , Aôndo wou , A nengen sha u yô . ” — Duteronomi 11 : 8 – 12 . Mar@@ c@@ us : Ka tom u i ter ken Mpase 5 : 10 la . ( Matt . 6 : ​ 22 , 33 ) Nahan tom u za eren ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la wase wan ve A@@ le@@ k@@ se@@ y nena ? Shighe u Yesu tema tor ken Tartor na ken inyom i 1914 la , Mbakristu kpishi mba i shigh ve mkurem la lu henen ér vea yem a za lu a na sha ave ave la je . ( Yobu 14 : 1 ) Mbakristu mba iyol ish@@ ô sha han@@ g man m@@ taver u “ ashighe a ican ” ne ga , shi e̱r ashighe agen mbacivir Yehova sha mimi je kpa uwer ka u gba ve la ka kwagh u kpilighyol ga . — 2 Timoteu 3 : 1 . Er mba eren tom u gb@@ eren ityakerada ve fe er ak@@ e@@ ke a gb@@ eren ityakerada man pi@@ pa man in@@ ki kua ikyav mb@@ igen mbi taver ishe yô , ka i kpiligh ve iyol er se k@@ er@@ cio u eren tom ne sha inyaregh ki ior ve eren iyua a mi sha asema a ve la tseegh yô . Aluer se mba sar sar a ior yô , kwagh ne una bugh se gbenda u pasen ve loho u dedoo Mba@@ eren kwaghaôndo u H@@ in@@ d@@ u man B@@ ud@@ d@@ h@@ a man Mbaf@@ ada man mba@@ zan C@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x sha tar jimin cii nenge ér ie@@ ev man ufoto man akav agen nga hange hange ken mcivir ve . Awa@@ shima u mbamkombo mba Mbakristu kpa yange lu sha u civir Yehova sha u eren msen shi wan ats@@ am a wuese un shi ôron Mkaanem ma Aôndo shi timen sha kwagh u i er la kpaa . Gba u se eren kwagh sha icivir keng ve mbagenev kpa vea naan se icivir ye . Se kpaa akav a tesen “ agee a [ Yehova ] a tsôron man mlu Na u sha inja i Aôndo ” la kpiligh se iyol . Ashighe kpishi Ruamabera ka una kaa ér kwagh ngu uta@@ ankar@@ uhar yô , a tese ér kwagh la ngu vindi vindi . Shighe u m po@@ so anyom iky@@ undu la , m mough ken N@@ am@@ ib@@ ia m yem ken tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca , m za hii u zan mbamkombo vea tiônnongo ugen sha kwa u hiihii . • Er nan ve ian i í ne se gb@@ anger gb@@ anger i zan hen Yehova ken msen la i lu ze@@ ge ian u i@@ civirigh je i gande ô@@ ron@@ ô ? Mba vea kohol vea hingir im@@ aagh ki “ tar u he ” la di ka ior mba i sar ve u fan kwagh u Aôndo la , ve kpaa mba kohol ve ken ayange a masejime ne . 3 : 6 ) Bibilo kaa ér : “ Un yô , ma m@@ gem ngu ken a Na ga , shin m@@ ure u m@@ gem tsô kpaa ga . ” ( Y@@ ak . 26 : 5@@ 9 - 65 ; 27 : 1 , 2 , 20 - 22 . Aluer u ver ishima yô , Paulu hii mkaanem nam ma a we se kwagh ér se kav Aôndo ne sha ishember i “ nahan yô ” la . Aluer nan kure mgb@@ e ne ga yô , mayange je a saan nan iyol ga . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U , Wan u Yehova u môm môm la ngu Ity@@ ough ki tiônnongo u Kristu . Man kape ka sea z@@ aan mbamkombo mba vesen amba er mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen kpa se wu@@ h@@ a iyol je la . Shi aluer se fa er i hii ve yange i nger ruamabera shon yô , a wase se , shi aluer gba sh@@ imi yô , se fa aeren man an@@ za a ior mba yange ve lu uma hen shighe u i nger ruamabera shon la , kua akaa a yange gba ve ishima la man kwaghaôndo u ve eren la kpaa . Ashighe agen mbam@@ pase mba Yehova ka ve kua ac@@ in a tan . Aluer se dondo mhen u mbaaferev yô , gb@@ ong gb@@ ong wase u ken jijingi la una hii u pan@@ den kera te@@ gh te@@ gh . Se hen akaa kpishi sha ikyav i Aberaham la . ( b ) Pasalmi 8 : 5 - 9 ôr kwaghôron u profeti sha ana ? Diabolo una soo ér se hen nyi sha kwagh u asorabo ase a tse laa ? Su@@ ur sha Yehova hanma shighe cii , shi lumun kwagh u a ne ian ér a er u cii . Anzaakaa 27 : 11 kaa ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i̱ saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” Yô , takerada ne u wase hanma or cii , hemban je yô agumaior a ase a doon se ishima kpishi ne u zan hemen u ‘ zenden sha icighan jijingi . ’ — G@@ al . Er myom wase a har sha u se ungwan kwagh yô , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M dondon kwaghwan u Yehova a we ior nav nyian la kpa ? I@@ ti i Aôndo man hemen na kpa lu ken ikyaa ne , man lu kwagh u hemba lun hange hange je la . Ashighe agen kwagh ne ngu a na yô , or nan soo u s@@ enden iyol i nan . ; W@@ illi@@ am@@ s , D . Yange soo u ungwan imo i ter na shi tilen sha mimi hen Yehova kpaa . Nahan Paulu kaa a ve ér : “ Aôndo u A er tar man akaa a a lu k@@ imi cii , . . . ka Un je A ne uumace cii uma man i@@ ôôn kua akaa cii ye . . . . [ U@@ foto mba sha peeji 6 ] 17 : 28 , 29 . He@@ en ne , Paulu ter kwagh u mba@@ du@@ gh@@ un@@ ats@@ am mba Mba@@ at@@ ene fa ve shi lumun a ve la sha er Mba@@ at@@ ene mba lu pasen ve kwagh la vea kegh ato a na shi vea lumun a na yô . ( Genese 33 : 13 ) I nger ken takerada ugen u pasen akaa a ken Bibilo ér : “ Ashighe kpishi yange iyôngo i za mar m@@ ape ica . Yeremia yange ôr ator a Yuda a any@@ iin a masetyô la ijir kua u@@ profeti mba@@ aiev man mbakur@@ an mb@@ ab@@ ov kua upristi mbaaferev kpaa . Yehova tese se akaa kpishi ken Iyoukura sha dooshima a aa wase se u nôngon a i@@ ul@@ en yô . Mba pin ortamen la ér a̱ wase ve mhen yô , ng@@ u@@ la kaa a ve ér , “ P@@ ande he@@ gh@@ em ikyav . ” He ’ shighe ne yô , Maria kwase u An@@ t@@ ôn@@ i@@ o , hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Mbagenev mba ve va mkohol ne sha ajiir a ic@@ aa yô , va a kwaghyan kpuaa tsô ; ve jiir c@@ in@@ ka@@ fa ve n@@ ungwa ah@@ ôm a ig@@ yo@@ o sha mi . ‘ Su@@ ur sha I@@ ti i Yehova ’ Ieren You I Z@@ ua sha M@@ sen u Ter W@@ ase La ​ — V@@ e@@ gher u sha I ( a ) Ka nyi i̱ lu “ ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” ? Nahan doo u ishima ia zer nyian se sha akaa a a lu zan hemen shin tar nyian ne ga , kpa se kegh nen Yehova sha u a va kure kwagh u ior cii yô . Alaghga tsô nana mlumun ér een . Jijingi u Aôndo eren tom ken asema a ior sha u mgbegh@@ an ve shi hemen ve Kpa kwagh ka una lu nahan ga yô , ayôôso a nôngo u lun hanma shighe . ( Mateu 16 : ​ 7 - 10 ; Yohane 2 : ​ 3 - 11 ) Yesu y@@ aan kwaghyan vea ats@@ an@@ aior tseegh ga , mba@@ iny@@ ar@@ ev kpaa . Yon@@ a di kaa ér : “ Kwagh u m tsegh zwa sha mi la yô , me er . ” — Yon@@ a 2 : 9 . Gba u ior vea lumun loho u Tartor u i pasen ve la , aluer ve soo u waren zum u Yehova una tim tar u ifer ne yô . Nahan zum u kwagh a tser se yô , a lu a inja kpishi aluer se suur sha Yehova , se za hemen u nan un jighjigh her yô . No@@ ve@@ mba 23 - 29 , 200@@ 9 ( Mbakolose 2 : 8 ) Ivur ne pase kwagh ne wanger je zua ga ! Nahan kpa , s@@ am u@@ y@@ ia u ú taver ak@@ or la je kpa nan sho@@ ghul ú ish@@ o@@ ghul i nana hembe a hembe ú ga . ( Mateu 24 : 45 ) M@@ ag@@ az@@ in u Awa@@ ke ! Yesu lu or u vough , shi lu a tahav mbu nan ior mba sha ayange na la u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba dedoo kpaa . ( a ) Sha kwagh u Mateu 13 : 34 , 35 a ôr yô , ka ityôkyaa i môm i nyi i ne ve Yesu yange ôron kwagh sha an@@ zaakaa ? Aluer we kpa u er msen hen Yehova sha jighjigh yô , Aôndo u hemban@@ cii u a lu sha la una taver we . Paradi@@ so u ken jijingi ne ka ikyav i tesen tar u paradi@@ so , u se va lu ker aluer se za hemen u civir Aôndo sha mimi yô . KA SE@@ A hingir mbahenen mba Yesu yô , se hii zende . Á kaa ér : “ Mo M ngu a mpase u sha kwagh Wam u a hembe u Yohane la yô ; gadia ityom i Ter A n@@ em er M@@ ̱ kure i ne , ka ityom i M eren i ne je i lu pasen kwagh Wam er Ter A t@@ indi@@ m ye . ” “ Eren Nen Akaa Cii sha ci u I@@ civir i Aôndo ” Alaghga vea lu nôngon a mbamzeyol mba hen tsombor shin iyol@@ kpen gayô m@@ nyoon . Mba ngohol inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô ga , mbah@@ un@@ den m@@ sô@@ rom ga shi ior mba lun aa ieren i m@@ á@@ n mci@@ mb@@ im mbi b@@ ov kpa u zua a mi ken a ve ga , man ityôkyaa vese ga cii : Mba nôngon u dondon mfe u a har sha Bibilo sha hanma kwagh u ve eren shin ve ôron cii . Nahan alaghga nana lam a nom u nan sha kwaghfan sha er nom u nan la nana er akaa a á bende a me@@ m@@ yol la iyol i nan , sha u tesen ikyo i wan sha er i lu nan ken ishima la , man sha er nana lu a kwase u nan lu a dooshima man icivir sha nan yô . K@@ wa ne kpa shi i yem a F@@ ri@@ e@@ da ken ate@@ jir , i ôr un ijir i wu@@ he un anyom at@@ ar@@ atar ken pur@@ usu . ( Genese 14 : 14 - 16 ) Aber@@ am tese m@@ ne u nan Yehova jighjigh taveraa la , nahan a hemen mbau@@ ty@@ aav mba ve yina iyenge sha mbaihyomov vev tsung la ve za hemba ityav , ka waren na Lo@@ ti a tsombor na la . U tesen ikyav yô , ortamen ugen yange ne kwaghôron ken tiônnongo been yô , anmgbian u kwase ugen u or sember nzughul a na yô va su@@ gh un . Kwagh la na yô Yesu ôr kwagh ugen u kpilighyol kpishi yô , a kaa ér : “ Ka ican u or@@ ny@@ ar a̱ nyôr sha tartor u Sha . . . . A@@ ka@@ a@@ ôron a ken Yesaia ityough 13 zan zan ityough 23 cii ka a@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo ôr akuraior kposo kposo yô . Ng@@ un gema er kwagh sha icivir . Tsô A shi A p@@ enda un ave sha ashe . A gba nengen dedoo . Maa i bee un ; tsô a nenge akaa cii wanger wanger . ” Er nan u seer henen kwagh u Aôndo u dooshima ne man gbenda u ú wa iyol you sha ikyev na sha u a̱ maa u ú hingir or u ú va nenge a mkur u awashima na ne ga ? A@@ dooga or@@ kuran la nana v@@ ôr a anmgbian shon . Hi@@ ihii yô , lun imôngo a kwase wou hanma shighe . Iyoukura i Me@@ i , 18@@ 8@@ 5 yange i kaa ér : “ Jighjigh u ior ve ne ér mbakp@@ enev yem za mba m@@ ape , ken mlu ugen la , ka kwagh u he ga . Ne soo ner á va lam a ven kpa ? ” Ka nyi akaa upristi mbaaferev mbara ungwa ato í lu eren@@ e ? 3 : 11 ) Í wa se Mbakristu kwagh ér se ‘ zenden ken a Na nahan vough , er se we am@@ ise ken a Na shi i maa se ken a Na kpaa , man i taver jighjigh wase u nan ’ yô . Mayange De T@@ e Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a We I@@ m@@ ôngo K@@ era Ga , 3 / 15 I@@ vande ne yange ia na mkaanem ma Mose maa seer lun a tahav , nahan a tese ér Yehova ngu suen Mose ! Nahan kpa , kwaghôron u profeti la tsengaôron ér , “ ak@@ or pue ” aa m@@ ende sha ityough ki inyam la , kpa k@@ or@@ ough môm ku kiriki ken a , ku a hemba lun tseer tseer . ( Aer . 13 : 6 , 7 ) Ken gar u Li@@ se@@ t@@ era , ior mba ker tôô ér Paulu ka aôndo u Grika u i yilan ér H@@ er@@ e@@ me la , Bar@@ n@@ ab@@ a di ér ka aôndo u Grika u i yilan ér Se@@ use la . ( Aer . ( Anzaakaa 2 : 6 ) Hanma or u i gbe nan ishima u keren kwaghfan man mfe man mkav cii yô , Yehova ka a na nan gbar gbar man aa mk@@ ighir shio . ( I . V@@ ig@@ ul@@ is ) , 3 / 1 Ishim@@ a@@ verenkeghen i M@@ nder u Shin K@@ u La Nan kera ngu a mhen u Kristu la ga . Alaghga lu dooshima u Yesu lu a mi sha or@@ ap@@ ir@@ ashe la yange na ve bugh un ashe kure kure ye . — 4 / 1 , peeji 30 . ( 1 Samuel 1 : 1 – 7 : 17 ) U kwagh tsu@@ en or ken ishima nahan la , aluer ka sha mfe u vough yô , doo kpishi . De G@@ em ‘ A@@ she Ken I@@ jime ’ Ga , 3 / 15 ( a ) Hii nan ve yange ma taver mbamaren mba Yesu u fan pe lu ga ? Yehova yange gba Adam man Ifa zua ve ivese , nahan lu un zua ivese i hiihii la ye . U dondon hemen u nom la tese ér gba u kasev vea lu mba cir@@ in a ci@@ r ijô ve tseegh ken ivese , nahan wan zwa sha akaa a hen tsombor shin sha akaa agen shighe môm tsô kpaa ga shinii ? Á kaa wener , kera yô ka i taver un u lamen a ak@@ ar a na a ken makeranta la sha kwagh u un ne jighjigh a mi yô , kpa yan igen yô , kwagh kôr gema . Nahan kpa , kwagh u Paulu a ôr ken 1 Mbakorinte 11 : 25 , 26 la tese ér yange lu ôron lu kwa u a er iniongo i M - umbur la ga kpa lu e̱r a er iniongo shon yô . M@@ ci@@ em be@@ em iyol kera . ” 12 : 2 ; G@@ al . 5 : ​ 22 , 23 ) Mbakolose 3 : 10 kaa ér : “ H@@ aa [ nen ] or@@ he iyol u ka i sôr un he@@ gh sha u una lu a kwaghfan u sha inja i i@@ been i Un u A gbe un la . ” Er ú lu a ian her ne , ú fatyô u taver nan ishima wer nana̱ kporom nana̱ sô@@ som ikyua a Yehova sha u ôron Mkaanem ma Aôndo hanma sev shi henen sha ma kpaa . De se time sha kwagh u Bibilo i er sha kwagh u mbamsen la , ve se na mlumun sha mpin ne ye . 10 : 23 , 32 ) Nahan doo u se pine ayol a ase mbampin mban shighe u se lu eren akaa a se lu a ian i tsuan a ishima i yase u eren yô . Se pine ser , ‘ Me lumun u den mer ian i m lu a mi i tsuan u eren kwagh u m soo la i kar@@ em shighe u kwagh la a lu yangen bem ken tiônnongo kpa ? “ U Er I@@ bu@@ me@@ kwagh ” Kwagh u Ruamabera a kaa ér kasev ve ungwan imo i noov vev la ka kwagh u l@@ ahan a l@@ aha kasev ga nena ? ( Mpase 14 : 7 ) Kwagh u Bibilo i kaa ér se er ne gema va a mbampin ken asema a ase . Apostoli Paulu ng@@ ur tan iwanger sha kwagh u Yesu ôr ne yô , a pase ér , Mbakristu mba ve er kasev shin mba ve lu kwa@@ v la cii vea fatyô u civir Aôndo sha gbenda u a soo la . Kpa or u lun kwa@@ v u nan “ til ken ishima i nan jighilii ” ér nana lu kwa@@ v la nan “ er doo kpishi . ” ( Ps . 6@@ 8 : 19 ) A er kwagh hemba u nan mo ishimawan tseegh la ; a na m zua a msaanyol ken uma ! ( Ôr 1 Utor 15 : ​ 11 - 13 . ) Nahan cii kpa , “ asaren [ a ib@@ ume ] a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior la ” nga fe been sha anyom ga . V@@ enda As@@ aren a T@@ aregh Ve cii mba a ian i civirigh i lun mba eren Yehova Shi@@ ada kua Tartor na kpaa . Hii shighe u ve lu iyev la je , gba u a wase ve sha er vea fa Bibilo a vi@@ a ve yô , ka nahan man vea vese ken jijingi vea hingir “ mbag@@ anden . . . mba ve er tom sha mkav u ken ishima , [ i ] ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” la ye . — Heb . Alaghga mbamaren vea va kav ér ka vea vande zan id@@ y@@ u a ônov vev sha kwagh u atindi a hen ya yô , ve hemba kaven atindi a i we la , shi i hemba doon ve u kuran a . * Kpa kô@@ m@@ pu@@ ta gema kô@@ rom kp@@ an . ” Ka wea pasen mbagenev kwagh nahan , u te iwanger sha tom u Mesiya u Yesu a er la kpa ? Kwagh ne wase se u fan aeren a Yehova a soo man aa á ker a ihyom yô . An@@ der@@ ia yange kua a Peteru za a na hen Yesu , nahan Peteru zua a ian i lun or@@ henen u Yesu . — Yoh . 1 : 35 - 42 . 8 : 1 . Yehova yange tôndo zwa a Davidi shighe u lu hemen ken Yerusalem la , ér Mesiya una due ken tsombor u Davidi . Aluer Se mba K@@ eren Per@@ apera yô , Una K@@ ura Se , 1 / 1 Ka sea pinen mba se henen Bibilo a ve la mbampin sha inja yô , ve wase ve u henen sha kwagh shi kwagh u se lu henen a ve la a kôr ve ken ishima . A shi a kaa ér : “ Z@@ ua a kwaghfan , . . . Orshiada ne tôô kwaghyan na u ayange atar na ér i na un Bibilo . Nenge er mbayev mba kiriki je kpa u@@ iniongo mbara yange vea hungur ve ga yô ! — Luka 2 : 44 - 46 . PE@@ E@@ J@@ I 10 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 4 , 8@@ 2 38 : 23 . Ior mbagenev y@@ av hen inya , gadia ve ma in@@ gbe@@ te - m@@ sôr gande ve iyol . Sha ayange a tsuaa la E@@ no@@ ki man Noa ve ‘ zende vea Aôndo . ’ Er F@@ ar@@ a@@ o wa im@@ anger kpishi nahan kpa , Aôndo kaa a Mose ér a̱ er nyi ? Yesu u yange fa kwagh u Yehova tsung je hemba hanma or cii la tese ér kwagh gba Yehova a vese kpishi shi a mgb@@ o@@ gh a mhôônom ma kôron . — Mateu 10 : 29 , 31 . Ior mban vea hemba ôron se kwagh u H@@ ar@@ an , ijiir i mba@@ yi@@ ase eren akaa her kpoghuloo la . Aluer ka u ú er kwagh je kpa , ka kwagh u i@@ mba@@ or la i kaa ér u̱ er la alaghga ú venda u eren ye . Yesu kaa ken washika u a tindi hen nongo u Kristu u ken S@@ em@@ ur@@ na la ér : “ M fa ican you i yan man shi ibanave you , nahan kpaa u ngee a akaa ; man ity@@ uh@@ wan@@ ev mbi ior mba ve yer ayol a ve er Mbayuda kpa i lu nahan ga , i lu shin@@ ago@@ ge u Satan la . ” Ken derianyom u sha 19 , shighe u i du@@ ghun z@@ en@@ aria ken kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , tar u Amerika kpoghuloo la , or a za tagher a z@@ en@@ aria yô , nan ng@@ or , nan yila ishember la . Ú ngu eren tom ne sha gbashima kpa ? Ng@@ i a akaa a i vande ôron kwagh u á la kua agen kpishi man ajiir a i nger ngeren mba shin kpe kpishi shi ve kpa i kohol i nger sha al@@ ô sha al@@ ô yô . Er nan ve i lu mbatamen tseegh i gbe u vea wase iyôngo i i tsu@@ m la ga ? Er nan ve yange ishima i vihi Yon@@ a ? 9 : 31 ; 15 : 28 ; 2 Tim . 3 : 16 , 17 ) Kwagh@@ wan na la wanger wang je yô , ka inja er ‘ ato ase nga ungwan kwaghôron ken ijime yase u kaan er : Ka gbenda je ne , za nen sha u ’ nahan . ( 1 Tim . 6 : 11 ) Aluer se mba timen sha aeren a injaa ne yô aa wase se nahan se kange ishima se za “ hemen ” u lun a aeren ne . — 1 T@@ es . U zua a mbagenev ken tiônnongo mba vea taver we ishima u “ lun a dooshima man aeren a dedoo ” yô . Ka ken nyi igbenda Paulu yange zua a mtsera sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Yehova laa ? Ka mbampin mba shon je ne : ( 1 ) Aôndo wa ikyo sha kwagh wase je kpa ? 1@@ 39 : 16 ) Ka nahan man zum u Davidi hen sha gbenda u Yehova gba un la ve , kwagh ne mgbegha un wuese un ye . 3 : 10 . Se mba a vangertiôr ser Yehova una kura non@@ go@@ ior na jimin cii shi una na ve mkpeyol kpaa . — 2 Utor 6 : 15 - 19 . ( Yohane 3 : 4 - 20 ) Aluer u er nahan yô , alaghga we kpa u fatyô u taver ior asema wer ve lam . 1 : ​ 26 - 28 ) Shi er Yehova a gbe se a aeren a se fatyô u kaven un yô , tese ér se doo un ishima ! ​ — Ef . Nahan anmgbianev mbak@@ asev mba ke ’ Kristu kpa ve ver akaa a a hembe lun a hange hange la hiihii nahan ve̱ tsua ashighe a ôron Bibilo shi timen ke ’ i̱ jighilii ve ver . Man kanyi se fatyô u henen hen Yesu sha kwagh u ngohol jijingi u Aôndo man u hendan a jijingi u tar@@ egh@@ a ? Iyoukura shon shi kaa ér : “ Ken inyom i 19@@ 20 la . . . 32 : 4 ) Er se lu fan Yehova seer a seer la , se seer lun a iwuese sha igbenda na shi una hemba doon se ishima cii , je yô , se kera ker ser a pase se hanma kwagh u a eren ga . Z@@ a Hemen u Z@@ enden sha jijingi Kanyi tom yange Yeremia ng@@ oho@@ l@@ o , man yange tom la za hemen kuma shighe nena ? Shi nenge ase mbam@@ tsera mbagenev mba se zough a mi sha u yan kwagh shi man kwagh akuma akuma la . Alaghga kwaghôron u Yesaia a er sha u pasen kwagh ne wang la una k@@ unda iyol ungwan . Se mba a tom u eren . Ka tom u pasen “ Loho u Dedoo u tartor . ” Nahan kpa , ishimat@@ seen i lu a mi sha tom u m@@ ishen la mgbegha mbagenev u eren tom m@@ ishen . ( b ) Mbak@@ ur@@ an vea dondo ikyav i Yesu la nyian nena ? Ken inyom shon la je , ky@@ ans@@ a la i hide her , nahan a mase kaven ér ayange na a lun uma mase shin di us@@ ati kpuaa tseegh . Er nan ve Solomon yange fa dedoo ér Yehova una ungwa m@@ zamber u or u civir un u nan gem ishima laa ? Apostoli Paulu yange tôô kwagh u loho u dedoo u pasen ne ér ka ze@@ ge ian i civirigh je yô a nenge ér un yina u m@@ à i we un ú sha ikyev kpaa . Sha uwer u Di@@ se@@ mba 17 , 199@@ 7 la , ikp@@ en@@ tar i vesen 34 wa ave u zuan “ mkohol u y@@ à@@ ng@@ é@@ n ish@@ ô - y@@ amen ” u i zua sha “ u a wase ityav mbi i nôngon a ing@@ y@@ at@@ u sha tar cii la . ” Mbaromanu 1 – 16 5 , 6 . ( a ) Er nan ve yange i ver ishima sha kwagh u it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan shighe u Davidi tema tor la kpishi y@@ um@@ u ? U hemban cii yô , aluer nan ngu suur sha Aôndo sha u eren msen n@@ du@@ ur@@ u@@ u yô , ng@@ u@@ la kpa una wase nan . Shi alaghga nana fa ityesen kpaa . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 4 , 65 Nahan doo u una er nena ? ( Mal@@ aki 3 : 6 ) Anyom nga kar 5@@ 00 yô , Yakobu u lu môm ken mb@@ ang@@ eren Bibilo la ôr kwagh u Aôndo wener : “ Un yô , ma m@@ gem ngu ken a Na ga , shin m@@ ure u m@@ gem tsô kpaa ga . ” Kwa@@ r u i kar i n@@ em yô , u doom kpishi , dyako wam doom je zua ga . ’ Apostoli Paulu wa Mbakristu mba ve lu ken gar u K@@ orinte u̱ hông@@ or kpishi la kwagh taver taver sha u ‘ Satan a̱ de ye mtsera sha a ve ’ ga yô . Yesu kaa ér : “ Ka an ken a ven , aluer nana lu a ikyar nana za her a nan ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u , nana za kaa a nan er : Iky@@ ar , p@@ wa@@ re@@ m i@@ kpen i bredi iti@@ ar , gadia iky@@ ar@@ em ugen due ken zende , va hen mo , man m ngu a ma kwagh u me na un ga ; man u ken iyou la nana gema á kaa er : De z@@ em iyol ga , h@@ unda ngu v@@ ingir hegen , ônov av kpaa mba a mo sha ga@@ mbe imôngo , me fatyô u m@@ ough@@ on za nan we ga . ( Mateu 24 : 37 ) M@@ ve na ne zua vea shighe u a ver Tartor u Mesiya la . “ U kav i@@ gb@@ anger i tar kpa ? Gadia i ôr ken Mbaheberu 6 : 10 ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga er ne lu eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom shi ne mba eren her kpaa . ” ( 2 Timoteu 2 : 15 ) Nahan , we di ye ? Nahan kpa , ashighe agen a taver se u kuran atindi a Yehova . ( Ivur 13 , 19 , 21 , 22 ) Sha u pan@@ den inyaregh ki vihin hen tsombor yô , ka nan l@@ ôô iy@@ i@@ agh er nan fetyô la shi nan her a her kwagh y@@ amen kpaa . — Ivur 14 , 16 . T@@ ôô wer u ngu zan zende hegen , u ngu karen ken deser@@ ti u vesen . ‘ A@@ yange a mba@@ y@@ an@@ ican cii , nga nyoon iyol , kpa ishima i saan saan yô , i ye iniongo gbem je . ’ M@@ pav u u@@ wo u o@@ le@@ v la u pav ker la tese nyi kwagh@@ a ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 38 , 5@@ 7 Hanma foto ugen u u nenge a mi cii yô , hen er a zough sha kwagh u i lu timen sha mi zan la , shi a bende a uma wou yô . K@@ asev yange ve wase u samber a loho u dedoo ken derianyom u hiihii la nena , man yange i tsengaôron kwagh ne nena ? Er Mbakristu ve yangen ian i mbagenev ve lu a mi u lun a ie@@ ev mbi kwaghaôndo ne ga nahan kpa , ve ayol ave mba lu a ie@@ ev ken u@@ y@@ aav vev ga , shin mba lu a mi di tsô ér ka kwagh u ve zough a mi sha ikyev i mbagenev ga . Ken inyom i 19@@ 44 la , Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la lu wu@@ an ior kpishi sha tar . Sha ci u “ igbenda i TER ngi jighilii je , mbap@@ er@@ apera mba zenden sha i . ” ( Aerenakaa 2 : 29 - 32 ; 3 : 13 - 15 ) Sha kpôô yô , ve nenge ér u nan jighjigh ér Yesu nder shin ku la , ka kwagh u hange hange hen Mbakristu . Yehova wa tindi ér zum u O@@ ri@@ serael nan son@@ do iy@@ i@@ av ken ity@@ ev yô , nana de mba ve lu a kwagh ga mbara ve zende ve s@@ ange kwagh u mb@@ as@@ und@@ av ve undu la . Ve fa er Kristu a lu hemen sha hegen ga . Kpa mba va fe mimi yô , mbakp@@ ish@@ iv m@@ us@@ an ityom ve , nahan ve kuma u a er ve batisema . — Yes . Ka Or M@@ ôm T@@ se@@ egh shin Ka N@@ on@@ go@@ ior ? “ A mough a ior nav mba fan ityav , mba i mar ve hen ya na yô , ior deri utar man pue kar an@@ igh@@ eni , gba tôvon ve h@@ w@@ ange zan zan za ar hen D@@ an . Bibilo ôr kwagh u doon ungwan ér Yehova kpa una fatyô u v@@ aan af@@ an@@ yô . Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ka ve lumun ér i ‘ ur ve kera er nagh ku ur@@ un ’ nahan , sha u eren ityom i hange hange i sha kwagh u Tartor . ( Yohane 10 : 16 ) I@@ wanger ne ngi nan mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ishimaverenkeghen ken tar u ang@@ ôgh@@ ime a ci@@ r ken ú ne shi ngi wasen ve u yan ikyar a Aôndo shi ngi wasen ve u palegh a@@ gb@@ egh a ken jijingi kpaa . ( Yesaia 5@@ 4 : 13 ) M@@ doo u Aôndo a doo ve ishima kua anmgbianev vev la na yô , mhen tsô kpa mba henen ken asema a ve u tôôn ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev sha mba ve lu Mbakristu a ve imôngo mba ken ityar igen shin ma orgen ga . Mbag@@ anden ka vea dondon ikyav i Yesu yô , Aôndo a doo ve ishima , nahan aluer ônov kpa mba dondon ikyav i mbamaren vev yô Yehova una doo ve ishima . ( Mateu 26 : 27 , 28 ) Er awambe a an@@ om@@ ab@@ ua man iv@@ o yange ny@@ ô@@ ôso ikyuryan i Tindi , i Aôndo ya a ikyurior i Iserael la nahan , awambe a Yesu la kpaa kape a ny@@ ô@@ ôso ikyuryan i he i Yehova ya a Iserael u ken jijingi , hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 je la . ( Yesaia 60 : 22 ) Ken anyom atar a a sember karen ne , i er mbahenen mbah@@ ev batisema je zu@@ lum er m@@ iliôn môm nahan , ve hingir Mbashiada mba Yehova , sha mhôônom ma zungwen ma Yehova . W@@ ea lu eren pania zan a mi a ve yô , ka nyi ia wase u ve u tagher a mbamtaver kpa u za hemen u eren here ? Un lu wanakiriki u Elisha , Elisha gema lu profeti u Yehova , Aôndo u mimi la . I@@ c@@ am i sha uta@@ an la ôr kwagh u ior mba ken Yerusalem . Er ve lu l@@ ôôn kwaghbo , ve de ga yum yô , a lu kwaghbo vea sun@@ da ye . K@@ per nan sev mbu aven yô , H@@ as@@ ael tôô “ ik@@ ondo i ga@@ mbe ” m@@ ir shin mnger , ci@@ r un sha ishi zan zan kar kpen , nahan H@@ as@@ ael kar tema tor sha ityough nagh . He@@ mban cii yô , se umbur nen ser gba u se wasen ayol a ase shi aluer se za hemen u civir Yehova ken mzough yô una lumun se shi se zua a averen . 1 : 6 - 9 ) Ka an nana war@@ a ? Marku nger ér : “ [ Yesu ] ta ve icin er ve̱ de tee ma kwagh sha ci u gbenda ga , saa gb@@ ough tseegh tsô ; kwaghyan ga , i@@ kpa kpaa ga , man inyaregh ken i@@ kpa kpaa ga , kpa ve̱ lu a ak@@ ô@@ v shin angahar , ve̱ de he@@ e uri@@ ga uhar ga . ” ( M@@ ar . Solomon , tor u fankwagh yange nger ér : “ G@@ uda uhar a u môm . ” Ve Z@@ ua a Mesiya ! U tesen ikyav yô , ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 8@@ 0 la , ter@@ em k@@ em nger washika hen p@@ es@@ id@@ en u tar u I@@ tal@@ ia , u i yilan un ér S@@ an@@ dr@@ o Per@@ tin@@ i la . Apostoli Paulu nger wener : “ Se mba nan ity@@ ô@@ kwagh i nôngon gb@@ ev sha ma gbenda môm je ga , sha u i̱ de t@@ eren tom wase sha kwagh u dang ga yô . ” 11 , 12 . ( a ) Ka tom u injaa u nyi Y@@ eho@@ y@@ ada er ken tartor u Yuda ? Ka averen a nyi anmgbian ugen yange zua a mi sha ci u a ker Tartor hiihii ? An@@ t@@ ôn@@ i@@ o maa bugh ke ’ Bibilo i henen taveraa . Nenge ase ikyav i tesen ne : G@@ um@@ kwase doo gumor ugen ishima , nahan a soo u v@@ ô@@ son un . Bibilo kaa ér : “ Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ik@@ av je sha u né dondo Un ijime yô . ” Le@@ on@@ ar@@ do di ka a shi nengen a ter na ken ishima er a lu hiden ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa la yô . A kaa a ve er : Zum u ne@@ a eren msen yô , kaa nen ner : T@@ ere , i̱ tsegha iti You . ” Er nan ve or u nahan ig@@ ir@@ g@@ i ka nan dondo akaa a i nger shin inya la , nan y@@ enge ig@@ ir@@ g@@ ir i nan iyol cii ve nan mase m@@ ough@@ on@@ o ? Se nenge ase er i hii ve se ôr nahan yô . A gba iky@@ ôn man u@@ im@@ on@@ don kua ish@@ ôso man ut@@ ye@@ ku kua i@@ wo man u@@ k@@ ung@@ ô@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev . Ikyav i tesen yô , alaghga di@@ ak@@ on nana gb@@ aan inya sha tom u i ne nan la ga , shi nana z@@ aan pe i gbe u a ku@@ mba la f@@ aa hanma shighe cii , shi nana waan ikyo sha ityom i í ne nan la kpaa . Ken inyom i 19@@ 38 la , i kaa a atôônanongo a Mbashiada mba Yehova ér a̱ sue ic@@ egh@@ zwa i í er ér a kera lu atôônanongo a hen ity@@ ôn@@ ya aa tsuan mbatamen ga , kpa a lu af@@ ishi a shin t@@ ine a ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken gar u New Y@@ or@@ k la aa geman tsuan mbatamen ye , la . Shighe u se ne mbah@@ ev mban iwasen sha u nan mlumun sha mbampin vev yô , se nôngo nen sha afatyô wase cii sha u tesen ve er vea fatyô u nan mba vea pine ve kwagh la mlumun yô . ( Daniel 2 : 44 ) Hanma inyom yô , ior umiliôn imôngo mba ungwan loho u dedoo , shi eren kwagh u i er ve la , nahan icivir cii ka i Yehova Aôndo wase . U nenge iyua i doon tsung i nan ne sha ci wou la nena ? S@@ ar u tsung u we man mba@@ doon we ishima ma ne lu ken mkpeyol man ken uma u hemban doon yôô ? Shin er m lu s@@ ende@@ gh kaan mer aeren agen ken kwaghaôndo u Pro@@ t@@ est@@ an@@ ti la nga sha mi nahan kpa , jighilii yô , m na jighjigh a aeren shon ken ishima yam ga . Tor u Aôndo a tsough la ngu a tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev je kpaa . ( Ru@@ tu 1 : 1 ) Akaa ne cii er sha shighe u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v hii u hemen ica lu a gba ga la . U tesen ikyav yô , ú ôr kwagh u sh@@ a@@ gba@@ or Bo@@ a@@ shi , wan u R@@ ah@@ ab@@ i , u lu sha ayange a Yosua la . M@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Yehova ngu a inja ken gbenda ugen kpaa . Er Yesu eren kwagh sha kwaghfan yô , a wase Peteru nena ? Yesu vande ôron hen ai@@ k@@ ighe la wener , m@@ doo u mbahenen nav vea doo ayol a ve la una tese ér ka ve ve lu mbadondon un ye . Heela tseegh ga , wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la ngu henen u lun a “ m - er u sha inja . ” As@@ ande ne aa venda mcivir u Ba@@ al nahan aa ker u hiden sôron i@@ kur@@ yan i ve er a Yehova la . Paulu nger ér : “ Ka an nana shi y@@ im@@ am . . . ? Kwagh yange gb@@ aan Yesu sha mhen man mnenge u ak@@ ar a na Er se fe ser Yehova una yima ior nav sha ikyev i Go@@ g@@ i u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i nahan doo se kpen kpen ! M kera umbur mbam@@ yen vev ga , kpa ka m nôngo sha u me wase u van a mzough ken tiônnongo . ” ( Nenge Genese 6 : 6 ) Shighe u i gem i ér “ vaa af@@ an@@ yô ” yô , tese ér mba ôron kwagh “ u or geman ishima shin awashima u nan . ” Yesu yange ng@@ ur ôron kwagh a mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba sha ayange na la yô , a kaa a ve ér mcivir u ve civir la ka ‘ gbilin tsô , sha ci u ityesen i ve tesen la lu atindi a ior tsô . ’ Alaghga a taver mba hen tsombor wase , mba ve civir Yehova ga la kpishi er se tsough u eren ishima i Aôndo shi lun u@@ icighan@@ mbaiorov yô . ( 1 Pet . A kaa ér : “ Se lu tsan hen h@@ ô@@ te@@ l u cuku ugen , shi hanma iyange yô , se kar sha u@@ go@@ do@@ b@@ i mba lun a mngerem po@@ o , ve se yem ape se lu maan kwagh la ye . ” Lu unô hingir non@@ go@@ ior u Yehova u he sha ayange a mbaapostoli laa ? Nenge ke ’ Iyoukura [ Z@@ wa Buter ] i Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 199@@ 8 , peeji 17 - 22 la . 15 : 19 ) Ishima yase , i i lu or wase u ken ato la , ia fatyô u tsu@@ ghun se , nahan se hingir u keren ish@@ ô shighe u se er kwagh u a lu sha ishima i Aôndo ga yô . A kaa ér : “ Yange i ci@@ er mo iyol . ” Orshiada ugen eren tom ken h@@ ô@@ te@@ l u te@@ en kwaghyan u a lu hen ningir u mba@@ iny@@ ar@@ ev ve hembe ing@@ y@@ egh her , shi ior ve fe tesen gbashima sha loho u dedoo u Tartor ga yô . Tsô a yila kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v kua shi ior mbagenev mbara cii , a kende un a na ve . Er mbatyomov mba@@ jighjigh ve eren tom a tahav vev sha inja nahan kpa , Satan yô eren tom a mi sha ifer . nahan m lu a iember ken ishima kpishi . ” ( Aer . Kpa gema nenge er i kundu se iyol u dondon hemen u Kristu u sha dooshima la sha wono ! Mba F@@ e M@@ civir u Mimi sha M@@ zough ( Yobu 34 : 10 – 12 ) Yange wa Yobu kwagh ér a lu gi@@ gh gi@@ gh sha ishigh ki Yehova , a de tesen Yehova ér un ngu perapera ga . Mba@@ kp@@ ish@@ iv ken a ve yange ve keghen ato a Yesu ga , sha ci u atô@@ akaa shon a se vande t@@ eren sha heen ne . • Se na ikyar i se ye a Yehova la ia taver nena ? Satan ngu a wa ave sha mbamzeyol asev shighe gen nena , kpa ka vangertiôr u nyi se lu a mini ? Gba u Mbakristu vea nôngo tsung sha u vea lu per sha ci u nyi ? ( Luka 10 : 17 - 21 ) Kape mbakp@@ ish@@ iv nyian ve zough a iember i vesen ken tom u geman ior hingir mbahenen je la . 1 , 2 . ( a ) Yesu man Paulu man mbagenev yange ve nenge kwa@@ v nena ? M fa@@ an lun hen ya ga , nahan iky@@ ar@@ yan yam a kwase wam man wan wam u kwase lu vihin seer a seer . 3 : 28 . 9@@ 1 : 2 . Kpa he ’ or u nan lu a inja i bo yô , ma kwagh je kpa lun sha ishima i nan ga — shin mlu u akaa ka una doo a̱ kera lu ashe tugh ga je kpaa . T@@ erem yange erem batisema shin I@@ f@@ i u Mo@@ sel@@ le . ( Pasalmi 9@@ 0 : 1 – 10@@ 6 : 48 ) Ken te@@ mbe u tempel la di , ashighe kpishi Mbayuda mba kwagh u kwaghaôndo gba ve ishima tsung la ve ‘ tile sha , ’ ve er msen kwa har hanma iyange . — Nenge Luka 18 : 11 , 13 . Ka sea kuran mbam@@ pase mba Aôndo yô , se hemba lun ikyua a na . Er yange or@@ kpen@@ ga nana naan mo jighjigh yô maa mba nongo wase ve gba anger nan ér vea bu@@ la nan . Gba u a na iti la icivir , kua Un u a ye iti shon la kpaa . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : L@@ U I@@ P@@ I@@ L@@ A@@ OR K@@ P@@ I@@ SH@@ I • Hii nan ve Yosev man Yobu man wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la cii ve lu akav a dedoo he ’ Mbakristu ainge ? U ngu wer ngu a tsu@@ r shin angahar ga . U den ser akaawan a ken Bibilo a hemen uuma asev la ka a za a vese ken gbenda u uma u dedoo kpishi , u alaghga ua u@@ lu@@ gh mbagen u dondon gbenda u Aôndo yô . Yesu yange de ér een na a lu een her@@ egh nena ? K@@ ure kure tsô nana va hingir u lun a ieren i hông@@ or@@ ough , i nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh la , nahan kwagh ne una vihi imoshima i nan shi una vihi ikyar i nan ye vea Aôndo la kpaa . Yesu yange una nenge ior a y@@ aan ican yô , dooshima a mgbegha un u wasen ve . Se fatyô u zuan a mlumun sha mpin ne , u sur@@ un se ishima ken mkaanem ma Pro@@ feti Yesaia yange nger la . — Ôr Yesaia 65 : 17 . J@@ an@@ awar@@ i 10 - 16 , 20@@ 11 ( 2 Timoteu 3 : 2 , 3 ) U@@ ya hingir mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba kasev vea noov nôngon num her man mbamaren ka ve nzughul a mbayev vev shin ve kera waan ve ikyo ga man shi mbayev ka ve he@@ mba@@ ato shi ve nyôr iyol ken mci@@ mb@@ im mbi m@@ en@@ an dang dang man idya i eren , shin ve ny@@ ôn@@ go@@ so ve undu ya ku@@ aa je . Se mb@@ á eren tom i@@ vangeli ne sha ci u uuma mba iorov mba sha z@@ ongo . ( Mateu 26 : 5@@ 2 ) Yehova una tindi Wan na sha u a ôr ior cii ijir sha ci na . 17 : 2 , 4 ) N@@ ôngon sha er u ôron kwagh u una kôr mbau@@ ng@@ wan a we ken ishima yô , vough er Paulu nahan . M@@ civir u sha im@@ anger ne vihi Yehova ishima tsung . — Anz . T@@ ôô wer ka ai@@ k@@ ighe wou u henen kwagh . U fa er aluer u ngu ôron Bibilo u@@ peeji un@@ yi@@ in ken hanma iyange yô , u ôr i cica cii u bee ken inyom i môm tseegh kpa ? Yehova yange na Mbaiserael A@@ tindi a P@@ u@@ e la sha nyi gbenda , man ikyurior la va kav ér nyi ? U se ny@@ ô@@ ôso jighjigh u nan wase dông yô , sar se ‘ ver ashe sha Yesu ’ shi se dondo ikyav na keng je . Kpa anyom 10 ken ijime nahan , tom u pasen kwagh la doo un cuku tsô kpaa ga . Ka akav a nyi a tese ér hegen se gema pasen an@@ zaakaa a Yesu sha gbenda u hemban wanger man u taver u kaven ga ? Nenge ase er Yesu a tese akaa a a hembe gban un kwagh ken mhii u msen na ne yô . Yehova yange na A@@ bel icivir nena ? H@@ ide nenge ivur i sha 5 la . Sha ityôkyaa ne yô , Solomon shi kaa ér se hemba zuan a iwasen shighe u se ze ku iin u ma anmgbian wase u nomso shin u kwase u ken Kristu la a shighe u se ze “ hen ya u iniongo ” yô . Mbat@@ amen mban mba ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia man B@@ ang@@ l@@ ad@@ es@@ h man B@@ el@@ gi@@ um man B@@ ra@@ z@@ il man Fran@@ ce man F@@ r@@ en@@ ch G@@ u@@ ian@@ a man J@@ ap@@ an man Kor@@ ea man M@@ ex@@ ic@@ o man N@@ am@@ ib@@ ia man Na@@ j@@ er@@ ia man R@@ é@@ uni@@ on man Rus@@ sia man S@@ outh A@@ fri@@ ca kua tar u Amerika . I@@ b@@ um@@ un i Aôndo yange na Bar@@ aki man De@@ bor@@ a kua Gi@@ di@@ on ér una wase ve la yange taver jighjigh ve u nan Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér L@@ ily yô , ( ken iy@@ an ) , a kaa ér : “ M@@ akeranta la yange u wasem u nôngon a mbamtaver ken uma wam man ken tom wam u pasen kwagh la . Se ver ishima sha mkaanem mara kpa se kera dondo gbenda u “ u@@ kwagh@@ hi@@ r mba i dugh a dugh sha kwaghfan , ” i lu Aôndo a ne ve ga shi a rumun a ve kpaa ga la ga . Nahan aluer se soo u lun mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo yô , saa se er tom taveraa shi se nôngo kpoghuloo se er akaa a a lu a inja sha ishigh ki Aôndo yô . OR@@ G@@ EN mba yer un ér H@@ ar@@ al@@ d Ab@@ t , yange hingir Orshiada u Yehova lu a kuma inyom ga tsô maa sho@@ ja i H@@ it@@ l@@ er ngohol gar u D@@ an@@ z@@ i@@ g ( u hegen i yer ér G@@ da@@ ń@@ s@@ k ) , u a lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u P@@ ol@@ and la . Man u hemban cii je yô , ieren yam zua sha msen u Ter wase la kpa ? ’ I@@ ca i gba ga maa i er un batisema vea mbayev nav mbagenev . Na Bibilo i Ô@@ ron I@@ ̱ Lu Kwagh u Saan Iyol Gbenda u L@@ amen a A@@ g@@ umaior , 10 / 0@@ 8 Yohane u Eren B@@ atisema pase ér : “ M nenge Jijingi lu s@@ enen Sha er ka iky@@ ung@@ ugh nahan , va tema sha [ Yesu ] . . . Shighe u nom@@ ou shin kwase wou a lu pasen er i lu un ken ishima yô , kegh ato a na sha mimi . A̱ shi nan kpa , ior mba se er kwagh ve sha heen ser ve gba ah@@ on ne yange ve pase ishima vihin ve ken igbar . Ngeren la kaa ér sha mkur u am@@ een la , “ di@@ abolo mough hen Na kera ; tsô mbatyomov mba S@@ ha@@ av va , va wase Un . ” 7 , 8 . ( a ) Er nan ve mbagenev ken Mbakristu mba ve lu Mbaheberu la yange ve soo u zan hemen u dondon akaa agen ken Tindi a Mose laa ? Ng@@ ô u L@@ em@@ uel yange hii kwaghwan na sha mbampin kpishi mba v@@ é u@@ dugh isharen yase yô , an@@ za e̱r : “ Ka nyi , wan wa@@ ma ? Ka nyi , wan wam u iy@@ av av@@ a ? Ka nyi , wan wam u u@@ ic@@ egh@@ zwa av@@ a ? ” nahan . K@@ am kwagh u shin henen sha mi di@@ di . ” — Ps . Er Mbahemenev mba Shin T@@ ine Ve Eren Tom Yô Kanyi i lu hange hange sha u van a msaanyol u ken ivese gbem sha wono ? Ka M taver mbagen asema sha u lun a ci ken mbamkombo gbar gbar kpa ? ’ Akaa a mimi a Yesu tesen ior la yange taver u kaven ga shi a kôr ior sha m@@ tema kpaa . Shi m nenge mer doo u me ôr takerada u sha inyom u i yer ér 200@@ 2 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses la , nahan m ôr ú m bee ken ayange atar . ( 1 Mbakorinte 13 : 12 ) I@@ shigh ki imba ijingi la yange ki wanger vindi vindi je u a fatyô u nengen a kwagh ker wang ga . Nahan kpa , u or geman aeren a nan a tse la a fatyô u lun kwagh u taver . ( Anzaakaa 14 : 16 ) Umbur kwagh u apostoli Peteru er la , yange ke@@ he un ken ishima sha shighe ugen la ngee gande , je yô ta ave van@@ ger wener : “ Shin er ve cii á na ve an@@ zughul sha kwagh Wou kpaa , mo yô , mayange á nam an@@ zughul ga ! . . . Yehova shi tim gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la , a nan@@ de ag@@ ar ne hingir m@@ t@@ w@@ em . Kanyi yange i wase Davidi ve er isholibo ga ? Davidi za hemen u lun a jijingi u Aôndo her . ( a ) Inja i u ‘ wu@@ h@@ an iyol da@@ al@@ aa ’ la er nyi ? ( Se@@ f . 1 : 18 ; 1 Yoh . Ikyav i T@@ esen Ishim@@ at@@ aver Ka ieren i nyi ior mba sha ayange a Noa man Lo@@ ti lu a mini ? M hen mer ma iyua i jijingi u Aôndo , i or zough a mi yô ka sha ci u eren ma kwagh u dedoo a mi . ” Bibilo maa tôô ikp@@ am@@ kor i kaan imo wang la kar sha kwaghôron wase u taver u kaven ga . Shighe u alaghga Paulu lu a hemba anyom 13 ga la , mough ken gar na u T@@ ar@@ s@@ u u i maren un ker la yem ken Yerusalem sha u G@@ am@@ ali@@ el , Or@@ tes@@ en@@ atindi u lun a icivir , a za y@@ ese un . ( Yobu 13 : 26 ) Shighe u or hi@@ an a hi@@ a man shighe u or we iky@@ ondo pav la ka shighe u wan@@ ye@@ kwa@@ or u Mimi nana tsua akaa a injaa a nana er ve a wase uma u nan ken hemen je la . Hii nan kwagh a gbe Yesu kua mbatyomov sha tom wase yum nahana ? Alaghga kwagh lu nahan , kpa hemba tseghan u kaan ér tom na u mase eren yô , lu u gbidyen ak@@ am sha ci u Mbai@@ gipiti . ( E@@ ks . Nahan doo u vea de ér i hingir iky@@ e ve u eren ayôôso shi den ér a hingir ze@@ ge kwagh ga , kpa vea sôron ayôôso fe@@ fa sha er ivese ve ia taver yô . S@@ ea lu a mfe nan nan kpa , doo u se hide a iyol ijime sha ci u akaa a Yehova a se fe ga la nga kpishi , kua ityom na man igbenda na , i sea hen nan nan kpa se bee sha won ga yô . • Ka mbampin un@@ yi@@ in mba nyi i gbe u se pine ayol a ase ? ( b ) U time sha akav a mbananjighjigh mba i er kwagh ve ken ngeren ne nahan wase u nena ? Nahan kpa , jighjigh u Yobu t@@ enger ga , a kaa ér : “ Z@@ an zan me kpe je kpaa , me gb@@ ihi mimi wam ga . ” — Yobu 27 : 5 . 1 : ​ 14 , 15 ) Mba yer ort@@ yom u yange “ tile sha mimi ga ” ne hegen ér Satan . 27 : ​ 2 , 3 ) Shighe u Ab@@ es@@ al@@ om lu hendan kwagh a Davidi la , I@@ ta@@ i vea ior nav di vea gema a er nena ? Yesu yange venda ity@@ artor i sha won cii i Diabolo na un la sha ci u nyi ? ( Cii man Shighe u Yesu ) la , ken uwer u Mbaheberu u i yilan ér Ab@@ ib@@ a , u ve va gema yilan ér N@@ is@@ an la . 37 :⁠ 29 . M@@ hembe u Yehova ngu a ik@@ ighir ga . Sha . — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 9 : 24 . Er Nan Ve I T@@ ev Ior a I@@ can sha ci u Kwagh@@ aôndo Ve ? Ka mba vea taver ishima zan zan mkur la a yima ve ye . K@@ era je kpa , Yehova vande hiden Aberaham a tahav mbu ts@@ eren tsombor her , nahan un vea kwase na S@@ ara ve mar wan u nomso ken iyol@@ been . ( Gen . V@@ ine , a ôr mkaanem man ér : “ D@@ er@@ ianyom u sha utar la yange gbe atô yô . . . u@@ c@@ ôô@@ ci hii u lumun ér mba@@ fan@@ aôndo ga ve kohol a ve imôngo . . . shi i de ve ér ve za hemen u yaren tom a akaa a yange lu ve ikyav la . ” Se dondo ikyav i Paulu la nena ? Shi m hen mer a tese se dooshima la sha u nan se Bibilo i i lu Mkaanem nam la . A@@ yôôso nga hen ajiir ne ga saa di ihy@@ ur@@ an i shin k@@ ungwa u@@ wa@@ gh man am@@ o a iny@@ on tsô . ( 1 Pet . 2 : 1 ) Yon@@ at@@ an yange gba Davidi iy@@ uh@@ we ga , kpa “ Davidi doo Yon@@ at@@ an ishima je er ka uma na iyol na nahan . ” — 1 S@@ am . Ka Yehova yange lu i@@ mbor i bem la ye . Davidi lan er tugh yange mb@@ ua ile ve wu@@ he u kôr un tsung shighe u lu or@@ kur@@ an@@ ilev la ga . Lu nyi i er as@@ ande a a shi her ken Yuda man Iserael laa ? 10 : ​ 13 - 16 ) Nenge er yange a kpiligh mbayev mba kiriki mbara iyol er Or@@ tesen u He@@ mban nahan a soo kwagh ve sha wono ! Or henen u lun a an@@ za nena ? I@@ ca gba ga tsô , ishima kera gba lun mo sha kwagh ugen ga saa kwagh u at@@ u@@ mba a ken f@@ id@@ in a me va na un la , shin ib@@ y@@ ôr i me va m@@ us@@ an un la , gayô er me va k@@ umbur un una de m@@ liam la . Loho u Tartor yange ú wase un kpishi , ú na uma kera due un ishima ga . — Anzaakaa 15 : 30 ; 16 : 24 . Sha mimi yô , se fatyô u lun ikyua a na imba la kpa ? N@@ on@@ go@@ ior u Yakobu ôr kwagh u ú ken Aerenakaa 15 : 14 ér Aôndo una dugh “ nongo ken a ve sha ci u iti Na ” la lu unô ? PE@@ E@@ J@@ I 28 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 119 , 1@@ 18 Ka nahan ve John M . Mba@@ jighjigh mban mba nôngon sha ishimataver a “ m@@ liam ashe ” je kpaa ér vea za hemen u civir Aôndo . Ka hanma shighe mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi mba i er kwagh ve ken injakwagh i u@@ wua man iv@@ or i bo la vea vaa shi vea ya anyi ? Sha mimi yô ken hanma tiônnongo u Mbakristu cii , ‘ ats@@ an@@ aior nga v@@ aan ér i̱ wase ve . ’ Iyange igen yô , John , anmgbian wam u vesen u hingir Orshiada u Yehova yô , va sôr se hen ya . 11 : ​ 32 - 35 ) Nenge ase er aeren a Yesu la a wase se u fan aeren a vesen a Aôndo yô . Ka orumace nan lu an@@ ti@@ kristu nyian y@@ ee ? Paulu ôron kwagh ne been yô , maa a wa ve kwagh ér ve ‘ lu bem bem ayol a ve . ’ Kwagh ne kpiligh mo iyol saa her . Yange se nenge er ka sea vande keren Tartor u Yehova hiihii ve a kure mbamgbe asev yô . ( Ese@@ ter 2 : 8 , 9 ) Yange doo He@@ ga@@ i a na , sha ci u m@@ lu@@ ashe na man aeren a na a dedoo la . Mbagenev fa m@@ til wou sha kwagh u u@@ iniongo mba taregh kpa ? Kpa ior mban kera fa er i lu jijingi u Aôndo a lu hemen Mbashiada ve ve lu a aeren a dedoo er dooshima man bem man sar sar man mlu u dedoo man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha nahan ga . ( Mpase 4 : 11 ) Hen shighe la a tsegha iti na , a gema a p@@ on Satan ér ngu or@@ aie , nahan a er ishima i Aôndo “ shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” — Mateu 6 : 10 . Nahan doo u se kpa se dondo ikyav i Yehova la , se ta@@ an u@@ gomoti kp@@ an@@ de@@ gh sha ityom i ve eren sha ci wase la . Cii man se civir Yehova sha mimi yô , gba u se tile dông zum u se tagher a akaa a tan se mciem iyol yô . Ashighe kpishi , ka a wa uwegh shin takerada ér num u bee kpa us@@ ati shin iwer ia karen kpuaa tsô ayôôso shi a hide her i hemba ave a tse . A kaa a ve wener : “ Tor A@@ gri@@ pa , man shi ne ior mba ne lu a vese imôngo heen ne cii , ne nenge or ne u ikp@@ ela i Mbayuda cii , ve ôr kwagh na a mo ken Yerusalem kua heen kpaa , ve lu g@@ enger am@@ o , kaan er , ka u una kera lu uma ga keng . Yesu lu ôron kwagh u dooshima shighe u kaa a mba ve lu ungwan un la ér ve kav Aôndo shi ve lu vough sha u tesen dooshima la . U@@ umace vea time sha ityom i Yehova nena ? A kaa ér : “ Hanma ya yô , or maa un a maa , kpa u A maa akaa cii yô , ka Aôndo . ” ( Heb . 3 : 4 ) Kwagh u i ôr heen ne tese ér Or@@ gban nan ngu , u nan gbe sha man tar yô . “ Er isholibo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo yô , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” — Mbaromanu 5 : 12 . We kpa u ngu môm ken anmgbianev mba nomso mba ve er batisema , mba ishima i nyian ve nahan yôô ? Yange m hemba veren ishima sha kwagh u ortamen ugen kaa ér An@@ dr@@ é a er yô . Yange kaa ér a ôr Mbafilipi 3 : 8 shi a gbidye kwar sha mi . A ôr kwagh na iyol na ér un ngu “ or@@ tom u Yesu Kristu hen atô@@ at@@ yev ken Ici@@ ghan@@ tom u Loho u Dedoo u Aôndo . ” Mbat@@ omov mba Aôndo Vea Er Nen@@ a ? ( Mbaromanu 8 : 14 - 18 ; 1 Yohane 2 : 20 ) Ge@@ ma di mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar sha hemen u Tartor la di yô , kanyi i lu sha ci ve ? ( Duteronomi 10 : 12 , 13 ) Ka Yehova ka a de ér Satan a̱ p@@ ande a̱ er se ican ye , nahan ican ne i̱ na han@@ mô wase cii ian i nana er kwagh sha gbenda u a gema a kaa Satan imo sha imb@@ wase na la yô . — Anzaakaa 27 : 11 . Yesu kaa a na wener : “ Z@@ a za tôô akaa a u lu a mi , tee , na mba@@ ats@@ anev , tsô ú lu a kwagh u injaa Sha ; yô , hide va dondo sha a Mo . ” Vea kera er kwagh u vihin ga , shin vea tim kwagh sha icighan@@ wo Wam cii mayange kpaa ga , kape TER A kaa la . ” Nahan kpa Aôndo vihi ikyuryan i ya vea Davidi la ga . Wan@@ akiriki u jighjigh nôngo kpoghuloo gber ityakerada i koson mba ve lu ya la cii sha kwaghyan u ken jijingi . ( Heb . 6 : 10 ; 10 : 32 - 34 ) A shi nan kpa mkaanem ma Paulu ma kundu kundu man yange ma a taver Mbakristu mba ve lu Mbayuda mbara asema kpishi . Se tese ser se wuese erdoo u Aôndo la nena ? Se er kwagh ne sha u dondon kwaghwan ne . A@@ eren a ou a tese ér ka kwagh u a sar ú u eren gbem sha won je la . Nahan me za hemen u nôngon a angev av , shi m fa er mbu a za a mo a za kure ga . Ve l@@ aha Yehova sha atesen a á har sha ruamabera ga la , amba er atesen a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga a ican i tsôron ken usu u he@@ l man Mb@@ au@@ tar man uma u kpen ga kua ityesen i akaa cii gba@@ duen iyol i á tsô la . Kpa umbur wer ‘ aluer a he@@ e u sha ci u iti i Kristu yô , á kpe u iyol je sha ci u Jijingi u iengem man u Aôndo A tem sha a we yô . ’ — 1 Pet . Er anyom a kar kpishi hegen ne , doom kpishi er yange m hemba veren ishima sha tom u Yehova shighe u m lu gum@@ kwase la yô . I ôr an@@ zaakaa a Solomon a a mase shin ne cii ti@@ ôn@@ ôô , shi nga jighilii kpaa . A@@ Ô@@ N@@ D@@ O yange na profeti Mal@@ aki tahav mbu ngeren akaa a ci@@ er@@ yol a ica a gba ga tsô aa er yô . U@@ pristi mba ken Iserael kpa yange gba u vea k@@ or@@ on af@@ o a pu@@ pu@@ u vea hu@@ an sha u “ cir@@ in id@@ ye@@ legh ve . ” Lu han@@ a Yesu vande l@@ un@@ u ? MB@@ A@@ M@@ T@@ A@@ V@@ ER MB@@ A K@@ EN Z@@ EN@@ D@@ E Sha shighe ne nahan , alaghga yange a lu ken ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u je , kpa er Yesu lu a dooshima sha ah@@ ur@@ aior a na a s@@ ôngo s@@ ôngo ne yô , á za hemen u lamen a ve her . “ A@@ ny@@ im@@ an@@ akaa a ib@@ ume a injaa ga ” la yange va a zayol ken nongo u Kristu sha ayange a mbaapostoli la nena ? 7 : 22 . Hegen yô nenge ase sha mbampin mban yôô : Aluer ú ngu nôngon wer ú lu môm ken “ zege@@ ikpelaior ” i ia va war “ zege@@ can la ” yô , mimi je ishimaverenkeghen you gba ú kwagh kuma nena ? 1@@ 39 : ​ 17 , 18 ) Doo u kwagh u or@@ pasalmi yange ôr ne una mgbegha se se soo Yehova tsung sha dooshima u a tese se la . Aluer se er nahan yô , se lu a ishimaveren i myom man uma u tsôron ken tar u he u ú s@@ ôôn van ne . — Pasalmi 1@@ 30 : 3 - 8 . ( 1 Peteru 2 : 21 ) De se nôngo nen kwagh kpoghuloo ke ’ tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen ne , shi se pasen nen mkaanem ma Aôndo sha ishimataver , se cian kwagh ga , vough er un kpa yange eren nahan . I@@ c@@ ombor igen ka i ôr Bibilo shin ma ngeren u ken ityakerada yase shi i lam sha mi imôngo . Nahan kpa se mba tee ishima yase cii se mba suur sha u@@ iniôngon mban ne ga , sha ci u se nenge ser ka sha u hemban a@@ jir shin nôngon ser i ôr kwagh wase sha gbenda u dedoo la man ve se za iky@@ ura shin se gba ijime ga . 11 : ​ 11 , 12 ) Lu nyi i wase un ve lu a imba ishimaverenkeghen laa ? Mbashiada mba Yehova zua a m@@ sur@@ shima kpishi er ve fe ér i na ve ian i tôôn mngerem ma um@@ am zan a mi hen non@@ go@@ ior u alaghga ua war Armag@@ e@@ don ua ngohol injar i uma u tsôron shin tar la nahan . ” Ka kwaghôron u profeti u nyi Yehova a er sha zwa u H@@ ag@@ ai ? 8 : 26 , 27 . A kaa ér : “ Yange i lum dang kpen kpen . Se dondo ieren i Yehova i s@@ angen a s@@ ange ga la nena ? 9 : ​ 24 , 25 . ( Mat . 7 : 1 ) F@@ a wer ken zwa u yange i hii ngeren mkaanem man yô , Yesu lu kaan ér se de ieren i nan mbagenev ibo la . Sha nahan yô , yange or a bende a ik@@ yom yô , i s@@ ôngo b@@ ua u nyian , u a lu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol ga yô , i nan@@ de sha usu . ( Daniel 7 : 13 , 14 , 27 ; Mateu 19 : 28 ; Luka 12 : 32 ; 22 : 28 - 30 ) Nahan kpa , yange i pase kwagh ne fele ga . GB@@ A u ônov vea zua a ityesen man tsaha u sha dooshima , hemban je yô hen mbamaren vev . Hanma inyom tsombor u Han@@ a yange ua za ken Sh@@ ilo u za nan Yehova nagh yô , ishima i hemba vihin un ker cii , sha ci u m - b@@ am u wu@@ he na la . Kwagh u S@@ ara man Re@@ be@@ ka yange ve er la tese kasev mba ken Kristu nyi ? I@@ vor la di ka loho u Tartor u i pasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi la . Anmgbianev mba ve lu Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la cii ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem yô Aôndo yange wa atindi wang sha kwagh u s@@ ôngon z@@ end@@ en@@ ya u lun wang shi ha@@ an awambe a i̱ inya la , yange er kwagh hemba nahan ga . — Yohane 8 : 32 . U lun ken tiônnongo tseegh kuma ga , vough er sha ayange a Mose la kpa u yilan sha iti i Yehova tseegh la kuma ga nahan . Yange kwase a̱ mar yô , nan lu wang ga zan zan shighe u i tese la a kar been . Sha kpôô yô , Aôndo gba uumace a ishimaveren i ve kuren ken ku ga , kpa ér ve lu gbem sha won . A@@ a u duen tilen tseer tseer hen ityô ér ve mba Mbakristu yô , ve gema ve lu eren hanma kwagh u ve fetyô la cii sha ci u i lumun a ve hen ityô her yô . Ter wase henen Bibilo kpishi er Ng@@ ô wase eren nahan ga , kpa yange sue tom u pasen kwagh a ishima na i môm , shi lumun ér mbakur@@ an mba ningir sha , mba i yilan ve hen shighe la ér p@@ il@@ gr@@ im@@ s la ve ts@@ aan hen ya wase kpaa . Yesu ôr kwagh a mbahenen nav mba jighjigh sha shighe la wener : “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” A gba u or u nan lu henen zwa u he la nana hen u yaren tom a alegh a iyolough a a wase nan u lamen la , er no@@ mbor nahan , sha u yilan ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a nan vande fan ga la . Ken inyom ne , iyange i N@@ is@@ an 14 la ia gba sha iyange i Hi@@ it@@ om , A@@ ip@@ or 2 , zum u iyange ia m@@ ire kera yô . ( b ) Ka msaanyol u nyi ior mba Aôndo vea fatyô u zuan a mini ? Er Yehova ne Yosua hembe gar u A@@ i ityav yô , Yosua kohol ik@@ we i Iserael sha ishigh ki U@@ wo u E@@ b@@ al man U@@ wo u G@@ er@@ ish@@ im . Anmgbianev av , mo yô , m ngu henen mer m zua a mi hingir kwagh wam ve ga , kpa kwagh u m lu eren yô , ngu môm , akaa a ken ijime la hungur mo kera m ngu n@@ aregh zan sha akaa a ken hemen la . M ngu yevese zan hen ik@@ ighir i i ver la sha u zuan a i@@ wua i m@@ yila u a sen sha , u Aôndo A lu yilan ken Kristu Yesu la . Se mbagenev kpishi se tile sha k@@ ur . 2 : 25 - 27 , 30 . Ka nyi i lu m@@ za@@ mb@@ ere , man ka akaa a nyi nahan se fatyô u zamber Yehova sha mini ? Nahan kpa , semb@@ er@@ ee ne ishim@@ avi@@ h@@ in man m@@ ts@@ wen@@ em na yô , K@@ ei@@ k@@ o ure kpishi . Zum u agumaior nga a hi@@ an a hi@@ a shin nga a hi@@ a a bee kera cii je kpaa nga a tagher a mk@@ ighir u mbak@@ ov vev taveraa je , kwagh ne ngu a na yô i lu ve pe kaven mbagenev shin eren ishima ve . Doo u se wuese er Mbakristu yange ve pase kwagh torough torough , anyom 1@@ 00 ken ijime la sha ci u nyi ? Paulu vande ôron kwagh u ian i civirigh i í na un kua Mbakristu mbagenev mba i shighe ve mkurem la ken washika na ne . N@@ ongo ugen u yange u lu a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav yô , lu mba ken tiônnongo u ken La@@ od@@ ish@@ ia u sha derianyom u hiihii la . ( Ps . 7@@ 8 : 8 ) Akaa nga kuma ahar nahan , a se er ve a wase se u tilen dông hendan a imeen , shi tsuan akaa a dedoo ken hemen yô . Kanyi i ne ve ishima i legh legh i lu ieren i tseer tse@@ ere ? Tom ne bende a ivese ve nena ? Man sha kpôô yô , se soo u lun mba inyaregh ki doo ve ishima ga , shin mbah@@ a@@ gher sha akaa man mbag@@ en@@ gese iyol man mb@@ al@@ un a ish@@ u@@ ghun ga man mb@@ al@@ un wang ga man an@@ om@@ aior a bo man mba@@ wan uma ve ik@@ o ga man mbam@@ or@@ on ayol a ve man mba iember i iyolough i hembe doon ve a Aôndo la kpaa ga — se hi@@ la ter aeren a mba ve lu a Aôndo p@@ al@@ egh@@ aa la di kpuaa tsô . Kanyi i lu awashima u il@@ yo@@ ho i Aôndo la , man í soo ér se er nena ? Bar@@ u@@ ki yô , lu er K@@ ain nahan ga , a lumun kwaghwan u Yehova , nahan kwagh ne war uma na . — Y@@ er . Kpa Saulu , tor u hemen cii man Davidi va hemen la yange ungwa kwaghwan ga . Nahan a sue tom ne a ishima na i môm , gadia a pase Solomon gbenda u Yehova tese un er a maa tempel la cii . Yesu k@@ é@@ nd@@ è kaa a mbamaren nav mba ishima k@@ è@@ r@@ à lu ve sh@@ imi ga la ér : “ Ne kera fa er i lu u Me lu ken akaa a T@@ erem keng gaa ? ” la peeji 20@@ 0 . S@@ ea tagher a nyityô imeen je kpa , msen u As@@ a yange er la una fatyô u taver se ishima . Yange í wa Yosua kwagh ér a eren nyi sha er una eren kwagh sha injaa ? Kwaghôron u Maria . A@@ vegher a ahar ne cii tese kwagh u una fatyô u eren or u nan de ér i tsu@@ gh nan shi nan hii u lun a a@@ kper@@ an sha kwagh u atesen a mimi yô . • Davidi tese ér un gema Yehova hingir ish@@ u@@ ur na nena ? A@@ vur a Ruamabera kua ikyav i tic@@ a man wan@@ y@@ em@@ akeranta i i pase ken takerada ne la doo Jo@@ sé kpishi . Ka sha igbenda i nyi Yehova a pasen se mhen u dedoo ke ’ i@@ gb@@ ara ? Heela tseegh ga , i er takerada ne sha er a wase se se fa ser , u ungwan imo i Yehova la ka kwagh u y@@ uh@@ wan se a y@@ uh@@ wa ikyav ga . Mba pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo sha tar jimin cii zan zan hegen . — Mateu 24 : 14 . Lu kwagh u wase orgen u i yer un ér R@@ ic@@ hard la je ne . A umbur er yange un lam vea Mbashiada mba Yehova iorov uhar yô . Hanma ijiir i ú ze cii , zum u ú za zua a or môm ken Mbashiada mba Yehova mba ve hembe iyenge m@@ iliôn at@@ ar@@ atar ne cii yô , ú nenge a jijingi u saan saan man u i@@ ember@@ egh shon ne môm tsô . Ú pase m@@ kposo u u@@ kô@@ son mbagenev man ang@@ er@@ e@@ ke a eren nena ? Kpa Yehova nengen kwagh u a lu or ken ishima la . Er se lu mba@@ asorabo yô , se fatyô u civir Aôndo vough ga . I@@ t@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi inj@@ aav man hemban je yô ats@@ am a gb@@ eren sha u su@@ ghun Aôndo aa wase wanye u lun a ieren i dedoo i̱ ia fatyô u lun hange hange sha u taver mlu ve vea Yehova yô . Alaghga nana nenge ér i maa iyou la taver , shi a fatyô u sôron ha@@ av man akaa agen a a vihi sha iyou shon la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 4 , 25 A tindi ve hen Mbayuda mba ve mough Bab@@ ilon ve hide ken tar ve la ér ve ôr ve yô Aôndo una wase ve vea hide a maa tempel u he . * D@@ ugh Ese@@ kiel 29 : 17 - 20 sha yô , avur agen cii i nger á sha al@@ ô sha al@@ ô man sha at@@ ine@@ akaa vough vough kpaa . Sha ayange a im@@ egh a hen shighe u Yesaia la man sha ayange a ngise ime hemba wan cii zum u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon kura ikyurior i Yehova yem a ve uiky@@ angen la , ka gb@@ end@@ atesen u nyi yange Yehova lu tes@@ ene ? Yehova yange yima ior sha shighe u H@@ es@@ e@@ k@@ ia la nena ? Yange doom kpishi er m nenge tsombor wam soo kwagh na yô . Kwagh môm u yange wase ve yô , ve lu a an@@ you u kp@@ el@@ an zenden a mi u ve ts@@ aan ker yô . Yange i naan ini@@ av mbi nan@@ den mbi hemban cii mb@@ i@@ la kwa môm ken inyom sha Iyange i Nan I@@ w@@ om la . E@@ ri@@ c man K@@ at@@ y , mba se vande t@@ eren kwagh ve la , yange ve er tom hen haregh ugen u lamen zwa F@@ r@@ en@@ ch cii ve , ve mough ve yem ken tar u B@@ en@@ in ye . Gbenda môm u se eren kwagh ne yô ka u zamber a gomoti man mba@@ ate@@ jir ér ve wase se . N@@ oo@@ v , D@@ ondo Nen Ikyav I Hemen U Kristu la Kwagh@@ fan u a dugh sha la soo ér mbatamen ve ôr ijir ken tiônnongo a m@@ s@@ ange u s@@ angen sha dooshima shio . Ishim@@ avi@@ h@@ in ne ia na a kera saan se iyol ga shi ia p@@ ande ayange a uma wase shi ia na se lu zung@@ u@@ lu@@ u . Ior mba M maa sha ci Wam iyol Y@@ am je , vea pase iwuese Y@@ am . ” — Yesaia 43 : 1 , 3 , 6 , 7 , 10 , 21 . Yange gba uumace a aeren a na . A na ve kwaghfan man mfe u una wase ve vea ember uma gbem sha won shin tar ne yô . Hi@@ ihii yô , m wuese we kpishi er u er Bibilo jimin cii yô . A@@ h@@ wa a ve zough a mi cu@@ ku@@ u u eren tom u pasen kwagh hanma uwer la yina , kera gba kwagh sha ishigh ki Yehova , i@@ gbe i ah@@ wa kpishi a mba@@ eren tom hanma shighe ve zough a mi la ga shinii ? I@@ wanger i kpôô kpôô ne ngi wasen se u nengen kera . U tesen ikyav yô , aluer sar se u lun sha ian i nengen sha ior mba Aôndo yô , isharen la ka i wasen anmgbianev asev ken tiônnongo shi eren tom u pasen kwagh a iyol i hiden a mi ijime kpa ? Á nger ér : “ D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera kua hanma inja i dang kpaa . ” Er Adam una kera lu ga nahan kpa , a kure tom u Aôndo yange na un la . Shin er kwagh u Peter a yam la a taver ishe imba la ga nahan kpa , alaghga gomoti una tôv a fa aluer a yam an@@ ar shon u a s@@ enge ér un yam la mimi ga . ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 16 ; Mbaromanu 5 : 8 , 9 , 12 , 18 ) Zum u se hen atindiakaa a perapera a Yehova , se lu nôngon kpoghuloo ser se kura á , shi se lu eren msen ser a wase se se hemba mbam@@ yen asev yô , ka nagh kura kua na ve Yehova una lumun mcivir wase ye . ( Pasalmi 50 : 15 ) A tôndo zwa ér mbamsen mba ior ve er a ishima ve i môm mba ve lu sha ishima na yô , una ungwa ve . P@@ U@@ E@@ AN@@ YO@@ M shon u yange hii ke ’ inyom i 19@@ 60 , u kwase u fankwagh ts@@ ura u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase Han@@ n@@ ah Ar@@ end@@ t a er kwagh na heen ne , á kar hegen kuma anyom ak@@ un@@ du@@ ahar . 12 : 7 - 9 . Kpa aluer se hen er Aôndo a hembe se i yem zende zende shi se mba nd@@ yaren sha angahar a Wan na yô , se hen u hiden a iyol ijime . K@@ un@@ ya kôr u a wan@@ kwase la . An@@ za a a har sha ityesen i Bibilo yô , kua inja i mimi man perapera ker . Anyom nga va karen ken hemen yô , Davidi hingir tor u doon ior ishima , u zan iti kpishi . M@@ gem u yange gema ishima sha mimi la na yô , a hingir u him@@ en a Aôndo . Ior ka ve wua kwagh u ve soo u yan la sha n@@ ase , ve ya ve zua a agee . Shi a za hemen ér : “ Ka sea zua a kwagh u doon ken kwaghhenen wase u hen tsombor la ve kwase wam una pasen er i saan un iyol nahan i doom kpen kpen . ” Ity@@ ôkyaa i hiihii yô , i@@ gbe@@ tar tese wang er or ngu u nan gbe akaa cii yô . Z@@ an zan hegen kpa ikyav ngi a tese ér m@@ nyoon una me@@ mem ga . 5 : 4 - 7 , 11 ) Nyian kpa , Orkristu u nan er imba isholibo la yô , a fatyô u den nan . W@@ ea lu gumor yô , ka i doo u u lun imôngo vea mbak@@ ov wou kpa ? Ngeren ne una wase se u fan er i hii ve Yehova a tsough Yesu Kristu ér a hemen uumace yô , man er se zua a averen kpishi sha u wan ayol a ase sha ikyev i Kristu la kpaa . Ú fatyô u̱ umbur kwagh u yange ú ya iwer at@@ ar@@ atar i karen la , shin s@@ ati at@@ ar@@ atar ken ijime la jighilii kpa ? ( T@@ ôô kar sha Yakobu 3 : 15 . ) “ A@@ eren ” ka tom u or nan eren yô , shin atam a ieren i or i̱ um la . Shighe u Yehova kaa a Mbaiserael ér ve er iyua la , yange lu a vangertiôr ér “ hanma or u i doo nan u nan ” yô nana sue mcivir u mimi . Zum u ior nav mbagenev kaa a na ér a nyôr ihy@@ undu la kpa , a vihi ishima a ve ga . Shin t@@ wer u i soo u eren nan la kua ani@@ vur kwagh u cuku u i dugh ken m@@ z@@ erem ma awa@@ mb@@ em ma vesen yô . Mba ve tsough u civir Aôndo cii vea va lu uma gbem sha won ken mkpeyol man msaanyol u been mayange ga Nahan wanger , ieren ne ngi a inja sha u maan mlu u dedoo vea mbagenev . Ieren yase i dedoo i lamen sha ci wase . Kpa ieren ve ne i de kpiligh se iyol ga . Se kange ishima se hemba pasen nen loho u dedoo u Tartor u Aôndo sha gbashima man sha ishima i taver kpaa . Sha nahan yô , Tar u Ity@@ endezwa la lu ijiir i “ m@@ mem ” sha ci ve ga . ( Ôr Daniel 7 : 13 , 14 . ) Akaa ne kera gba kwagh er yange se hen la ga . ” Sha nahan yô , iny@@ am@@ ky@@ ume i ken [ Mpase ] la tile sha ityough ki hemen u u@@ gomoti mba shin tar ne mba ve hendan a Aôndo la cica cii . ” Or@@ ya la nenge ér doo u una na or@@ van@@ nya na ne kwaghyan , kpa lu a ‘ ma kwagh u nan un ga . ’ Mimi je m nenge akaa cii hingir mo m@@ saa sha ci u mfe u fan Kristu Yesu T@@ erem la a hembe ica yum yô . Ka sha ci Na man m de akaa cii a sa@@ am ye , m nenge a hingir mo hông@@ or . ” “ M@@ lu@@ ashe U Tar Ne Ngu K@@ aren kera ” Tor A@@ gri@@ pa gema kaa a Paulu wener : “ I na u zwa ve . ” Mba@@ civir Aôndo mba ve va kohol ken te@@ mbe u tempel ken Yerusalem kpishi la lu keghen shighe u iniongo i P@@ ase@@ ka la saan saan . Nahan kpa , gba u a taver ve ishima . ” Sha ajiir kpishi or u nan kwaghôron la yange due a takerada u he ú i yi@@ er ér , Isai@@ ah’s Pro@@ p@@ he@@ cy — L@@ ight for All M@@ an@@ kind , T@@ ihi u sha U@@ har la , ken mkur u kwaghôron la . Han@@ mô ve yô nan vôso or u akaa a ken jijingi a gbe nan ishima yô . Heela tseegh ga , nenge ase inyaregh ki i vihi sha u gb@@ eren magaz@@ in ne ken ijô 1@@ 7@@ 2 la , ijô ne kpishi ka mba ve fe lun a kwagh ave ga la ve hembe lamen i ye . Shighe u kwagh a tser ma anmgbian yô , se tese ser se fa ser Satan ka or@@ ihyom wase nena ? Se mba zough a kwaghyan man ahumbe a i yer ér o@@ x@@ y@@ gen la er im@@ end@@ enev mb@@ í k@@ ú@@ r gb@@ ayol a iwanger yô . E@@ ̱r apostoli Paulu ng@@ ur ngeren Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara washika yô , a ôr kwagh a ter Habak@@ u 2 : 4 , a kaa a ior i Yehova ér : “ Gba u né lu a ishima i taver sha u eren ishima i Aôndo man né ngohol kwagh u i t@@ ende zwa a ven la . Aôndo yange ver A@@ na , kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u beenyol la doo doo • U tese mbayev ou vea soo takerada u ôron nena ? Mar@@ gar@@ it@@ a kaa ér , “ kwagh u ka a nam iember jim jim yô , ka shighe u anmgbianev mba nomso man mba kasev ve dugh vea mo kua ônov av u za pasen kwagh la . ” Shi jighjigh u nan u ve lu a mi dông la kua er atesen a ve cii a har sha Ruamabera la kpaa doo un . Shi kpiligh un iyol kpaa , nahan a ci@@ r ave sha ishi maa a gber k@@ we@@ legh a gba v@@ aan . Yange m ngô@@ ôr fan kwagh ga , nahan ica i gbe ga yô , m fa u eren an@@ umbe a bo , a i eren a tsough t@@ so tsough ne tsema tsema . Yesu yange wa se kwagh ér nyi , man ieren i mbadondon un mba@@ jighjigh ngi kposo nena ? Paulu kpa yange lu a zayol ne , nahan á nger ér : “ Kwagh u a s@@ ar@@ em yô , m eren un ga , ka kwagh u a s@@ ar@@ em ga la je m eren ye . ” Sha mimi yô , “ doo u mbap@@ er@@ apera vea wa icam i wuese . ” ( Ps . Or u timen sha akaa a ken Bibilo ugen , u i yer un ér Al@@ ber@@ t Bar@@ n@@ es yô kaa ér : “ Er or u gban a@@ yem u sha ayange la yange nan ver ishima , nan h@@ ua iky@@ ondo i ia c@@ imin nan shin angahar , ve a hingir nan ican u yevese ga nahan , kape i gbe u Orkristu kpa nana de ér ma kwagh a na i taver nan u gban a yem a nan ga je la . ” “ K@@ asev nav gema un ishima , a dondo mba@@ aôndo mbagenev . ” ( M@@ ar . 11 : 7 - 10 ) I@@ ca a gba ga tsô , Kristu una tim mbaihyomov nav zum u una zende ken kwagh u “ mimi man u ishima i le@@ gh@@ legh man u perapera la . ” ( Ps . U henen sha kwagh vighe vighe la ka a wase se sha iliam yase nena ? I hii tôvon mbacivir Aôndo mba mimi a ican ica i gba hegen , hii sha “ A@@ bel , or u perapera ” la je zan zan hegen . Paulu ôr kwagh u zayol u vesen ne nahan ér : “ Ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . ” Yô , se kange nen ishima u eren tom a hanma iyua i Yehova a ne se la cii sha inja , kua m@@ gem u Bibilo ua ne iti na icivir la kpaa . Sha nahan yô , akaa a ior henen ken Bibilo la , i fatyô u gb@@ eren a ga zan zan ve kar kpen kera cii ve i mase gb@@ eren a ye . U soo wer i kpe u iyol kua tsombor wou shi ne tsa gbem sha won@@ oo ? Yange Paulu vea Bar@@ n@@ ab@@ a mba ze ken gar u D@@ er@@ e@@ be yô , ve “ hide hen Li@@ se@@ t@@ era man I@@ k@@ on@@ i@@ um kua An@@ ti@@ o@@ ki . Mbam@@ taver mba H@@ er@@ o@@ de T@@ a@@ gher a M@@ i Shighe u Lu H@@ id@@ en M@@ aan T@@ em@@ pel la , 10 / 1 A@@ kav a mba cian Aôndo a i nger ken Bibilo la tese se nyi ? Aluer se mba ôron kwagh u ior mba i ter kwagh ve ken Bibilo shi se mba henen sha kwagh ve yô se zua a iwasen nena ? Aluer se soo ser se za hemen u lun a ikyav la yô , se wase nen ve tom ne kpoghuloo je . U@@ gen la yange lu a ic@@ er i akaaôron a yange i kura ker la man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough kpaa . 2 : 17 ) Nenge er yange ve lu a ian gb@@ anger gb@@ anger i eren ishima i Or@@ gban ve la sha wono ! Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange soo Aberaham , nahan a tese tsombor na erdoo . I@@ wer ngi karen it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin yô maa í pase ve . Inja i u eren kwagh sha mimi ér nyi ? Se@@ mb@@ er@@ ee ne , iyenge i u@@ shir@@ mbaiorov mba i er ve batisema ken mbam@@ kohol mba@@ vesen ken tar ugen shin Ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa ngee je nôngo u kuman iorov un@@ yi@@ in - ken - pue u iyenge i ior mba i er ve batisema ken tar shon la jimin cii . Mkaanem ma Yesu tese ér shighe una kar cii ve Armag@@ e@@ don una hii ye . Sha kwagh u nengen sha ikyum@@ u@@ ile i Aôndo yô , mba ve tsegh ayol a ve ken tiônnongo sha ci u Aôndo la ka ve kange ishima ér vea tese ieren i Yesu , un u a kaa ér : “ Mo Me na ne m@@ mem ” la . Kpa de se nenge ase kwagh u yange za hemen shighe u P@@ risti u T@@ amen Y@@ eho@@ y@@ ada kpe kera la yô . — 2 Utor 12 : 1 - 16 . Lu N@@ ab@@ al hii iy@@ ongo ye . Yô , se dondo nen ikyav i Yesu la sha u tsuan ase@@ mber man shighe u vough u lamen , shi nôngon ôron kwagh kundu kundu . ( Mat . 24 : 14 ) Shi hanma inyom yô , agumaior udubu imôngo ka a tese ér Yehova doo a ishima kpishi sha u eren batisema , nahan zuan a averen a a lu sha u hingir or@@ henen u Kristu la . — Mat . Bibilo kaa a vese ér , “ se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” Nahan , aluer or er isholibo man kunya ngu kôron nan u eren msen hen Aôndo yô , nana seer yan a ya ican . Er Saulu vihi tu nahan je kpa , A@@ nan@@ ia er kwagh a na kundu kundu Nahan mbayev mba ken k@@ l@@ ase na gba kpe@@ hen ish@@ or . Ka mimi , shin er u lu a akaa ave kpishi a i gbe u u na ishima sha mi fese nahan kpa , aluer u ti@@ mb@@ ir u tsaase mbagenev yô , a@@ dooga kwagh la una bende a tiônnongo ken jijingi sha gbenda u vihin tsung . Fe@@ be@@ war@@ i 14 - 20 , 20@@ 11 Wan ne kaa a mo ér ashighe agen J@@ im@@ my yange una mough ai@@ k@@ ighe u va tsan vea na yô , a zua a kwagh u una ya ga . Ity@@ akerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a gb@@ eren la ngi wasen se u timen ken ayol a ase nengen aluer se mba ken jighjigh u nan her yô nena ? A kaa ér : “ Z@@ ayol u wan wase yange una lu u vesen yô , se hemba keren kwaghwan ken Mkaanem ma Aôndo cii — kwagh ne wase se kpishi ! ” ( Mbaromanu 7 : 21 - 23 ) Y@@ i@@ ase tese ér uumace er akaabo a vihin tsung shi ve va a ican i yan kpishi . Anzaakaa ityough 8 yila un jighilii ér kwaghfan . Doo u mbatamen shin mbakur@@ an vea “ nengen ayol a ve ér mba mba@@ fankwagh ” ga . Uma na yange hemba doon shi hemba zuan a mk@@ om kpaa . Lu@@ un er yange una lu er ior mba hen shighe la yô uma na ma doo nahan ga . Nahan shighe u ior cii kohol hen U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l sha u vea fa or u nan lu Aôndo u mimi la , “ anyom atar man iwer at@@ ar@@ atar ” la bee hen shighe la cica cii . Anmgbian u sha uhar la di kaa ér : “ A@@ vur a Bibilo a a kaa ér se ‘ wa Kristu ikyo ’ la , er 2 Mbakorinte 10 : 5 nahan , wasem u ungwan imo i mba ve lu hemen la shi eren kwagh vea ve ken mzough . 10@@ 1 : 2 , 3 . Sha mkur u iyange i Yehova la , a tim tar u Satan kua mba ve lu suen u la cii kera . Eli@@ f@@ as@@ a pine ér : “ Ka h@@ an je man lu i gber mbap@@ er@@ apera kera ? ( Yesaia 38 : 1 – 3 ) Nahan doo u se dondo atindiakaa a Ruamabera zum u se lu eren t@@ wer yô . Ken anyom a a kar hegen imôngo ne , mbah@@ ev mba kuman er iorov 3@@ 00@@ ,000 nahan lu tseghan ayol a ve sha ci u Yehova hanma inyom shi tesen ikyav i iyol@@ tseghan ve la sha batisema u eren shin mnger . Ka mbam@@ tsera mba nyi ve lu sha u lun or@@ tesen Mkaanem ma Aôndo sha inja ? Shighe u mba@@ ah@@ end@@ anev mba kwaghaôndo hendan a Yesu yô , yange ker gbenda ér saa una hemba ve keng ga , shin er lu a tahav mbu ma lu un ican ga u eren imba kwagh la nahan je kpaa . Ish@@ aren ka i bende a tom u se eren ken tiônnongo la nana ? Inja i iti i Bete@@ le@@ he@@ m la ér “ Iyou i B@@ re@@ di , ” shi ka ijiir i i nd@@ era kaan bredi her anyom udubu imôngo yô . Ôr kwagh u Yesu a er ken vegher u masetyô u ivur shon la . Akaa atar ken akaa shon yô , ka mfe u tesen ônov u or@@ maren nan lu a mi la man ijiir i ônov ve vese her la man er wanye nan ngohol tsaha u or@@ maren u nan la . 5 : 12 ) Er se lu tsombor u Adam yô , se cii se mba sha ikyev i tindi u isholibo man u ku@@ ugh . Sha ci u se hemba mgb@@ ôghom a mtim u a lu van sha ikyurior môm tseegh ga , kpa a lu van sha tar ung@@ un cii la . Kape i lu ve tar cii iv a i@@ pi@@ la je la ! Mbaiserael mba sha mar@@ ami mbara mba kera til sha mimi ga yô , Yehova tsua Iserael u ken jijingi u sha ayange a mbaapostoli la hingir ior nav , er i vande pasen nahan . Ikyav i tesen yô , í tindi Peteru , un u lu Or@@ yuda la ér á za ort@@ yô@@ ty@@ ev ugen inya , man sha ieren i Mbayuda yô , yange ma za ikyua a or ne ga cii . J@@ im je yô , mkur u ityendezwa la zua kôôsôô sha awashima u Aôndo a orumace kua tar ung@@ un ne la . Doo@@ m kpishi er yange m er nahan yô ! Ka hur@@ ugh inyom igen yô shi i ta iwanger sha ityesen igen ér Kristu kpe sha kon , ka sha ter@@ an@@ kon ga . — Aerenakaa 10 : 39 . Er Maria , ngô u Yesu man Yosev , u lu ter - ikyo@@ son na la tese un nahan kpa , lu Yehova u a hembe fan ityesen la tese un sha er una er tom na u pasen kwagh la tsema tsema ye . Kpa , saa vea tile sha jighjigh ve , ishimaverenkeghen ve la ia va kure sha mi vough ye . Ior kpishi mba nengen loho u se pasen ne ér ka ib@@ u@@ me@@ kwagh . ; Gre@@ en , J . A umbur M@@ il@@ t@@ on H@@ en@@ sc@@ he@@ l sha er a ver ikyav sha gbenda ne yô . Shi yange va a loho u nan ior ishimaveren kpaa . F@@ ese je maa ve kar ve gba yemen ken Bete@@ le@@ he@@ m . Mba za zough a Yosev man Maria kua an@@ ky@@ und@@ an , Yesu yô , “ ve pase ior mkaanem ma i er ve sha Wan la ” yô . Umbur mciem nam mara . Saan se iyol kpishi e̱r yange ve za iniongo i i lu a inja ne nahan , man se mb@@ á lôh@@ ôn ve ser ve̱ za hemen u zan ape iwanger i lu la . ‘ Shighe kuma u ma ne lu mbat@@ esen je . ’ — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 5 : 12 . T@@ ime ase sha icin i Yesu ne kpaa , á kaa wener : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ih@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , iyange la i̱ de va bu@@ lun ne er kwagh@@ h@@ ônon nahan ga ; gadia kape ia va bu@@ l a bu@@ l mba ve tem sha won cii la . ” Yehova shi una va hingir myom u ior nav , er lu myom u Davidi nahan . ( b ) Kanyi i doo u se lu a mi ken ishima sha kwagh u Yehova , u a lu Aberaham u V@@ esen la shighe u se lu umbur ku u K@@ rist@@ u@@ u ? Alaghga mbagenev yange ve lu a hingir mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga , kpa ve ôr mbagenev kwagh u ve ungwa shighe u ve lu ken E@@ fese la . Ma kwagh u á na i@@ w@@ om a mi sha ci u tar u i he@@ e awambe a mba@@ ish@@ ôô@@ v sha ú , í hông@@ or ú la ngu ga , saa á lu awambe a mba ve hông@@ or ú la tseegh . Gb@@ a@@ shima u Yakob lu a mi u ma un zough a ian i wan@@ i@@ unda la , kua war u a kar vea ort@@ yom u sha tugh k@@ ak@@ a sha u a̱ na un iveren la tese ér mimi je u@@ ici@@ an@@ mbaakaav gba un ishima . Er Adam er isholibo yô , a hingir er ter u gbidyen do , u ka nan ii tsombor u nan inyaregh , nan za gbidye do a mi nahan . Aluer se er nahan yô , se lu a vangertiôr ser ma kwagh môm “ una fatyô u p@@ aven se a dooshima u Aôndo u a lu ken Kristu Yesu Ter wase la je ga . ” ​ —⁠ Rom . Lu an@@ za@@ aior a nyi nahan anmgbianev mba nomso man mba kasev tagher a mi sha ayange laa ? Ka sha ikyev na yange i gb@@ ihi akaa a sha man a shin tar cii ken an@@ zughul ye . I@@ ti na ér An@@ dr@@ é . * Yange una yar tom tugh yô , mbat@@ wer@@ ev mbak@@ asev ve nger washika ve va ver sha ga@@ mbe na sha u lôh@@ ôn un ér a va y@@ av a ve . Gba u se kura asema a ase sha ci u nyi ? H@@ ide ke ’ ijime anyom dubu uhar nahan , yange í zua a inyam ne ke ’ gar u G@@ au@@ l ( u hegen i yer ér Fran@@ ce la ) , man Ju@@ li@@ us Ca@@ es@@ ar nger kwagh pase mlu ve nahan ér : “ Un@@ or@@ tar hemba U@@ r@@ i mban m@@ ke@@ he@@ m di kpuaa tseegh tsô , kpa sha gba@@ aôndo ve man kwa@@ v@@ yolough ve man mlu ve cii yô , ka an@@ om@@ ab@@ ua ge@@ de@@ e . ( Yesaia 6@@ 2 : 3 ) Er ivur ne i er nahan , Yehova yange er ior nav ve lu a icivir shi ve engem ashe kpaa . Kanyi kwagh i̱ lu hange hange i̱ gb@@ i@@ di ke ’ Bibilo i h@@ en@@ ene , man kanyi se va time sha mi ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? S@@ ea lu agumaior shin sea lu mbag@@ anden kpa , aluer se tsua ah@@ ur@@ aior a ase sha kwaghfan , er Bibilo i tese nahan ga yô , se “ zua a ican ” kpee je . Yange tagher van@@ ger a iky@@ ô@@ r@@ or u lun a agee kpishi , i yilan un ér Go@@ li@@ ati . Hen zum la se tese iwuese sha nyityô iwasen i anmgbianev asev vea na se cii , se tôô í ser ka hen Yehova í dugh ye . — Anzaakaa 12 : 25 ; 17 : 17 . U seer sha tsegh ku mba@@ yi@@ ase ku tar u Iserael la yô , Bibilo nger kwagh sha uuma mba iorov kpishi mba ve zua a averen shin a@@ fan yô , kpa kwagh ne cii yange har sha m - ver u ve veren ato a Yehova shin veren ga la . Ish@@ ember i “ Me ” i i er ken ivur ne la tile sha ityough ki Yehova Aôndo . Peteru kaa ér : “ Aluer akaa ne aa lu ken a ven man á ngee je , á du@@ mbur yô , . . . né kera lu gbilin shin mbau@@ men atam ga , ze . ” — Ôr 2 Peteru 1 : 5 - 8 . Anmgbian ugen u i yilan un ér H@@ u@@ go R@@ i@@ em@@ er , u va hingir môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la , yange ne kwaghôron ken makeranta been cii yô , ior pine un mbampin , un di na ve mbam@@ lumun zan zan atô@@ ut@@ u . 6@@ 8 : 11 ) Anmgbianev asev mbak@@ asev mba lun kwa@@ v udubu imôngo mba ken iky@@ um i vesen ne . Nahan cii kpa , doo u ú gba nan jighjigh a ma kwagh tsô wer mbagenev soo ér u na jighjigh a mi ga . 6 , 7 . ( a ) P@@ ase gbenda môm u mbatamen vea fatyô u dondon ikyav i Yesu man Paulu kua mbacivir Yehova mbagenev la . ( b ) Hii nan ve ka sea yila ma anmgbian sha iti i nan ve , kwagh la a seer nan i@@ emb@@ ere ? I pase un ken Bibilo . S@@ an@@ dr@@ a : Yange i mar ng@@ ôm hen ger@@ i u U@@ m@@ un@@ e@@ de , shin kpen@@ tar u D@@ el@@ ta , ken Na@@ j@@ er@@ ia . Hi@@ ihii yô , yange kaa a Eliya ér a shighe Elisha u lu u una va tile sha ityough nagh la mkurem a hingir profeti . • Er nan ve i doo u se ny@@ agh gbenda u tar u nengen sh@@ a@@ gba laa ? ( b ) Se ver Yehova ken ‘ uwegh ase@@ gh ku y@@ an@@ egh ’ nena ? Yange “ gba g@@ ur@@ en tan inya ” zan zan za mgb@@ ôghom a an@@ ngô na I@@ so@@ u . Aluer se mba a imba dooshima ne man se mba tesen un ken tom wase u pasen kwagh yô , se zua a msaanyol u nan a na kwagh tseegh ga , kpa se zua a mk@@ om u fan ser se mba dondon ikyav i Yesu shi eren ishima i Yehova kpaa . Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a kua Marku ve per Shi@@ per@@ u , ve lu pasen kwagh yemen ken A@@ shia u K@@ iriki . Ka a@@ vegher a dyako u Mbakristu mba i tsegh ve mbara a nyi ve zough a mi er ve lu shin tar her ne je ? I@@ vor i bo la ngi ne gb@@ ev mbu nôngon nena , man ngi vendan atindi nena ? Shi se umbur nen kpaa ser , “ lu sha ishimaverenkeghen ” Yehova ôr ijir ne kure ye . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 38 , 8 Mo vea mbam@@ ishen man up@@ ania ken tar u Lu@@ x@@ emb@@ our@@ g sha u pasen kwagh shighe u m lu anyom 16 la Mba nengen sha kwagh u mba van a va man mba c@@ e@@ ken akaa a i lu van a mi ken tar la shin a i lu duen a mi la lu ga . D@@ I@@ A@@ B@@ O@@ L@@ O ka a nôngo ér una kôr mbacivir Yehova . Er zu@@ lum u Mose una kpe la á umbur kwagh u wan@@ b@@ ua kua u@@ ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato mbagenev mba ônov mba Iserael la kpaa . Mbahe@@ mban@@ ato mban za hemen u lun hen atô u ior mba Yehova , ve lu nôngon u vihin mlu u ken jijingi u mba@@ jighjigh mbagenev mbara . ( Pasalmi 119 : 36 ) Se mba “ zenden tsembelee sha akaa cii ” er apostoli Paulu kpa ngise zende nahan . ( Yohane 17 : 14 ; Aerenakaa 15 : 28 , 29 ) Nahan cii kpa , m@@ til u ior mba Aôndo ve til dông sha ci u kwagh u perapera ne na ve be@@ m@@ shima man msaanyol kpen kpen je . — 1 Peteru 3 : 14 . Lu inja er han@@ ma@@ or yô vande fan mo kera nahan . Or@@ kwar ken af@@ o : P@@ a@@ ń@@ st@@ w@@ o@@ we M@@ u@@ ze@@ um O@@ ś@@ wi@@ ę@@ ci@@ m - B@@ r@@ ze@@ z@@ in@@ ka , i zua a mi sha ikyev i U@@ SH@@ M@@ M P@@ ho@@ to Ar@@ c@@ hi@@ ves Er Yo@@ shia lu anyom an@@ igh@@ eni tseegh nahan kpa , gema fa ér ka kwagh u vough u keghen ato a ior mba Aôndo doo ve ishima la . Se fatyô u zuan a mbamzeyol zum u se lu kuren kwagh sha iyol i mbagenev kp@@ ase kp@@ ase yô — man ior mba se fe ve ica i@@ gbe je kpa kwagh a fatyô u lun nahan . Mba fe ior mba Aôndo nyian sha ma tindi u i nger a nger ga . Kpa ngeren u mba@@ yi@@ ase tese ér dooshima u y@@ av@@ a@@ or ne yange va a mgb@@ e@@ jime man dang man mtim kpaa . Er i er ken Mal@@ aki 3 : 17 nahan , á tôô ve vough er ter u dooshima ka nan tôô wan u nan nahan . N@@ ongo ne ka u wa se kwagh sha kwagh u mlu wase a nomso@@ or shin kwase , man u@@ j@@ ende , kua i@@ ember@@ yolough . M soo u seer zan makeranta sha er me zua a m@@ ze@@ hemen ken tom wam , shin er alaghga me za u anyom kpishi , me kera zuan a shighe u eren akaa a injaa ken mcivir u Aôndo ga nahan kpaa ? ’ — Luka 12 : 20 , 21 ; 1 Timoteu 6 : 17 - 19 . G@@ omoti wa tindi ér i de ts@@ aren usu tugh ga , nahan i gba u se p@@ ir hanma usu cii tugh . M lu v@@ aan , s@@ ônon Aôndo mer a tindi or nana va wasem u kaven Bibilo . Nahan cii kpa Ru@@ tu , kwase u wan u Na@@ omi la gema lu hur@@ or u fan kwagh shi sur@@ un or ishima , ng@@ u@@ la venda ér una undu un ga . ( 2 ) P@@ ase kwagh u Bibilo i er la shi tese er a yar tom a mkaanem ma i̱ er la sha kwaghfan yô . Apostoli Paulu yange ta Timoteu u lu or@@ tom a na imôngo la icin ér a wa ikyo sha atesen a mba undun mimi , er H@@ im@@ ene@@ u man F@@ ile@@ tu , mba “ kwaghôron ve . . . za hemen er iv@@ av i samber yan or iyol nahan ” la . Sha nahan yô , ve wa iyol mba keghen , shi ve za hemen u tan iwanger , aluer ka inja er Or@@ kwa@@ se@@ he ngu ti@@ mb@@ ir u van je kpaa . ​ — F@@ il . H@@ ar Ity@@ esen You sha Mkaanem Ma Aôndo U ng@@ een kwagh ga yô , se fatyô u kaan ser loho u dedoo ne wa akaa a mimi a Yesu yange ôr man mbahenen nav nger inya la cii cica ker . 1 , 2 . ( a ) Yehova nengen ior nyian nena ? Hen shighe u yange i nan@@ de Peter u ken gar u B@@ ru@@ ys uma , sha ci u a pu@@ u c@@ ôô@@ ci yum la , í mar orgen u yange va er tom kpoghuloo sha u samber a mimi u Bibilo yô . Iky@@ um@@ ile la mase wan un ken atô , i lu tsu@@ wen ningir pe lu la . ” 11 , 12 . ( a ) Aluer se soo u zan hemen u suen Tartor u Aôndo sha mimi yô , ka ieren i nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Mbagenev T@@ sua I@@ me Ne kera fa er i lu u Me lu ken akaa a T@@ erem keng gaa ? ” — Luka 2 : 45 - 50 . Nahan Yehova kaa ér vea tsa ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la anyom 40 zan zan k@@ ov u mba gban ah@@ on la ua kpe a bee . Hii nan i gbe u se lu a icighan jijingi keng ve se dondo ikyav i Yesu ? U tesen ikyav yô , time ase sha kwagh u E@@ li u lu zege@@ pristi u Iserael la . Gba u mbaihyomov asev vea doo se ishima sha ci u nyi ? Nahan ior ember , sha er ve na Yehova iyua gbar gbar yô . ​ —⁠ 1 K@@ ron . 7 , 8 . ( a ) Ka sha ikyaa i nyi i gbe u Mbakristu vea tese vegher u ve til ? ( Mbaheberu 5 : 14 ) Aluer se zua a mfe u vough u Mkaanem ma Aôndo shi se kav atindiakaa a ken Mkaanem nam yô , se tsaase imoshima yase sha er se tsuan akaa a doon Yehova ishima yô . — Anzaakaa 3 : 21 . 11 : 33 - 36 . Mbat@@ amen mba ve tse ken tom ve , kua mba ve sember hingir mbatamen kpaa , ka ve hen u eren tom ve tsembelee , shi lun a ‘ mhen môm . ” — Qu@@ in@@ n ( u a lu ken foto heen ne ) . Kwagh@@ ngeren u a dondon ne una time sha mbampin mban . Í kaa ér wain “ nan or msaanyol . ” M@@ hemen u uumace ve hemen ayol a ve anyom a kar udubu imôngo hegen ne tese nyi ? Mbat@@ ô@@ v@@ on mo mbara nôngo ér mo m tese ve anmgbianev utar mba ve lu Mbashiada mba Yehova hen ger@@ i u H@@ il@@ ver@@ su@@ m yô . ( Or@@ pa . 9 : 11 ) Nahan kpa , Yehova soo ér zum u se tsough u eren akaa agen man se va tagher a zayol ker je kpa , se̱ taver ishima se er a . Kpa a kua “ anmgbianev [ nav ] sha won cii kpaa . ” — 1 Peteru 5 : 9 . Se fatyô u dondon Bo@@ a@@ shi geman palegh igbenda i N@@ ab@@ al la nena ? ( Luka 11 : 13 ) Jijingi u Yehova una wase u u hemba hanma ishim@@ any@@ ian i u lu a mi sha kwagh u tom ne cii . Yehova ya iky@@ ur a Aberaham sha ci u nyi , man ka an nan er tom u vesen sha u kuren ikyuryan sh@@ on@@ o ? • Er nan ve kwagh a gbe or sha ityesen i Aôndo sha u nana tsua or u nan soo u v@@ ô@@ son laa ? • Ka unô ve lu “ akaa@@ injaa ” a i gbe u aa iv iyou i Yehova a iengem laa ? Ver ase ishima sha kwagh shon u Bibilo i er ér i tesen ve la . I@@ ̱ kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a m kaan we nyian ne . . . tesen ônov ou a . ” Ity@@ ar i i lu a kwagh ave la ia lumun u wasen igen i i gbe ican la je he ? Ge@@ ma di “ zege@@ ikpelaior ” i “ iyôngo igen ” la yô , mba zan hemen u tesen ishima i legh legh , nahan mba veren ashe keghen uma u ken Paradi@@ so shin tar ung@@ un ne . Se mba maan m@@ til sha mimi sha u ungwan tindi , nahan aluer se za hemen u ungwan tindi yô , se za hemen u tilen sha mimi . V@@ anger yange var ter@@ em ker a mo je gande . ( Yesaia 5@@ 3 : 3 ; Yohane 10 : 17 ) Shi yange kaa a mbahenen nav ér ve kpa kwagh ve doo un ishima . ( Anz . 8 : 31 ) Kwagh ne na yô , Wan na seer kaven aeren a Aôndo . Sha nahan yô , Yesu kaa ér : “ Ka sha mnenge u sha ashe man tartor u Aôndo u ve ga . ” Aluer doo se u henen sha uma u Yesu Kristu man tom na kua atesen a na yô , aeren a Yehova aa hemba duen ken uuma asev tseer tseer cii . ( Anzaakaa 17 : 17 ) U tesen ikyav yô , zum u yange í dugh anmgbianev 2@@ 20 ke ’ af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a i yer ér S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen la ke ’ inyom i 19@@ 45 man mbakur@@ an mba N@@ az@@ i lu tan ve ave iky@@ ôr yô , ve gba zenden angahar yemen zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 20@@ 0 nahan . P@@ ania kpa gba u nana henen kwagh hanma shighe ve nana za hemen a tom u pania ye . — 1 Tim . Kpa a na se icivir sha u tan se iwanger sha er se “ vande fan ” kwagh u una va er ken hemen yô . 26 : 41 ) Nahan kpa , se fatyô u kaven Yesu . A n@@ aregh ada la dông , sha agee je . Lu a M@@ nenge u V@@ ough sha I@@ vaa i i Lu a M@@ saanyol Ga La , 5 / 15 Mbakristu mba yange ve ungwa ic@@ in@@ tan i Yesu yô , ve war mtim la . — Luka 19 : 41 - 44 . Apostoli Paulu kaa ér : “ Ka ior cii ve lu a jighjigh u nan ga . ” Er se vande ôron nahan , Mbayuda mba ve mough Bab@@ ilon ve hide ken Yerusalem mbara taver ishima sha tom ve u maan tempel la ga . U akuraior gban ah@@ on shin m@@ ough@@ on num la yô , aa ember a ember sha kwagh u Tor Mesiya una ver sha ci ve la . I ôr kwagh u Yesu Kristu ke ’ ngeren mba I@@ vangeli mbara nena , man yange tese ér un fa tom na nena ? Er nan ve i wu@@ he un ken pur@@ usu@@ u ? ( Yohane 14 : 30 ; 2 Mbakorinte 11 : 14 ) Bibilo pase ér ka Satan Diabolo a lu tor la ye . Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa mbara ve lu a mhen ne , nahan ve kure ikyaa sha gbenda u Yehova lu eren kwagh a ve la sha inja ga . Lu gbenda ugen u nyi Satan nôngo ér una mee Yesu , man Yesu na un imo nena ? Yange i gba u or a taver ishima ve nana na ior Ab@@ aver a Tartor ye . ” Mb@@ igen di ka i gba mbi a gba . Mbar@@ oman K@@ at@@ oli@@ k@@ o kpishi mba yaren tom a mbi ken mcivir ve . 2 : 18 ; 5 : 8 , 9 . Paulu yange nger ken ityough ki masetyô ki takerada u Mbaheberu la ér : “ Dooshima u anmgbianev ve doo ayol a ve la a̱ lu her . Ishim@@ a@@ verenkeghen I M@@ nder U Shin K@@ u La Ka I@@ ̱ B@@ un@@ den ga ! Nahan á kaa a mbadondon un sha dooshima ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ” ne ga . E@@ ri@@ c : Kwagh u u er la ka inja er una wase nahan . Sha mimi yô , Orkristu nana fatyô u palegh hanma inja g@@ es@@ a u gban cii ele@@ gh ele@@ gh ga . 1 , 2 . ( a ) Ka mbamzeyol mba nyi yange ve tser Yobu ab@@ u@@ u ? D@@ ondo gbenda u yange Yesu Kristu eren a mbahenen nav zum u a lu shin tar la , ve mba ve l@@ ù ke ’ nongo u yange gba u ua va lu kwa@@ se@@ he na ke ’ hemen la . Bibilo kaa a vese ér , a@@ dooga “ anmgbianev mba aiev ” vea lu ken tiônnongo mba vea fatyô u kaan ér ve mba mba i shigh ve mkurem yô . Ior mba Aôndo cii , mba i shigh ve mkurem man mba ve lu ken nongo u “ zege@@ ikpelaior ” la tese ér ve mba ne mbagenev kwagh wuee . Ikyav i tesen yô , se fatyô u nan akaa a ase sha u suen tom u Tartor hen ningir wase shin sha tar cii . Lu or u s@@ angen a s@@ ange ga — Yohane 4 : 7 - 30 . Anmgbian ugen u ngise ny@@ iman ér Aôndo ngu ga la na jighjigh ér nyi , man lu sha ci u nyi ? Aôndo yange er kwagh a K@@ ain sha ishima i legh legh nena ? Kwagh môm ken akaa shon yô , ka u kuran tindi u Yesu wa ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen ” la . Nahan kpa , u fa er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve lu a kwagh u hemban atindi a i nger sha i@@ wen la i yem zende zende kpa ? 3 : 8 - 11 . Er mba ken Tartor u Iserael lu a ibo iyol sha ci u ve er idya i ken jijingi nahan kpa , lu u Aôndo a zung@@ we ve mhôônom aluer ve gema ishima yô . Saan ônov mba tartor iyol kpishi er i pav ve kposo a iv@@ or ibo la kua atesen ve a bo , a nan or gb@@ ev mbu nôngon yô ! Aluer se er nahan yô , se lu mba sur@@ un ve asema kpishi je . — Mbakolose 4 : 11 . Aluer i tôô sha won cii í kar sha tar wase ne yô , ngu di kpuaa er ka an@@ sh@@ ange@@ wua nahan tsô . Nahan doo u se time sha tom u Yehova a ne mbamaren ne . Kpa “ gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom ” la . ( F@@ il . Kanyi ia wase u sha gbaa nee ? Mbashiada mba Yehova mba pasen kwagh kpoghuloo sha ci u ve na jighjigh ér ve mba a mimi , nahan ka ve de akaa kpishi a kar ve , sha er vea pase ior mba ken ijô igen kpa loho shon yô . Er lu a isholibo ga nahan kpa , Yesu lu orumace nahan v@@ ôron shi ij@@ en kpa i kôron un . M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E YÔ : Aôndo “ Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga . ” ( Anz . 25 : 15 ) Se fatyô u dondon ikyav i Yesu la sha u lamen kundu kundu man sha icivir shi wan ikyo sha mnenge u mbagenev . Kwagh ne er , er profeti Mal@@ aki tsengaôron nahan , ér : “ [ Yehova ] Una tema er or@@ s@@ ough@@ on man or@@ sôron az@@ ur@@ fa sha u a̱ hingir wang yô , Una wanger ônov mba Lev@@ i , Una wanger ve wang er z@@ an@@ aria man az@@ ur@@ fa nahan ; nahan vea na TER nagh sha per@@ ap@@ ̣@@ era . ” ( M@@ al . Bibilo i ôr kwagh u mba@@ jighjigh kpishi mba yange ve ya atsan a vihin tsung , kpa atsan ne gema lu tsaha shi tsaase ve yô . Nahan cii kpa , uter asev mba ve lu uumace la ve yina . Ka sha nyi gbenda nahan se fatyô u tesen ser se mba a jijingi u A@@ ôn@@ doo ? □ Ka an nan lu Aôndo , man iti na ér ana ? Kanyi í gbe u se er ve se fa Mkaanem ma Aôndo ? Un u a lu i@@ wen i mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga venda i ne , “ hen Aôndo yô , gema ka ic@@ u@@ wan man shi i injaa kpaa . ” — 1 Pet . A kaa ér : “ Yange kwaghpasen maan mo iyol ken tiônnongo wam ga , nahan m pasen kwagh ah@@ wa kpuaa tseegh ken uwer . OR@@ T@@ O@@ M u gomoti u vesen ugen mough zende , lu yemen sha gbenda u u mough ken Yerusalem u yem G@@ as@@ a la . 26 Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor — U Eren Kwagh a Iky@@ ar u sha I@@ civir 29 Kp@@ orom hen Aôndo — “ T@@ ere , . . . U F@@ am ” * Nenge ase atô@@ akaa ahar a a ne ve se k@@ ur ikyaa nahan yô . S@@ im@@ one kpaa hen sha kwagh u yange lu iyev ve eren yô , nahan á kaa wener , “ Yange i gba lun mo ken ishima dang nahan , m tôô mer m gba kwagh ga . ” OR U Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : OR@@ K@@ U@@ H@@ W@@ AN T@@ S@@ ER , U@@ ̱ U@@ M@@ EN I@@ T@@ YO@@ U@@ G@@ H M@@ E@@ G@@ H@@ A@@ A Ve kpishi mba ken iniongo shin atôônanongo a a eren mkombo ken ijô i ken ityar i ken won yô . O@@ ly yange a tôô ma@@ shin u nengen sen@@ e@@ ma a mi , mo di m tôô b@@ at@@ ere u mat@@ oo . ( Yes . 42 : 8 ) Ngu Ter u lun a dooshima man Or@@ gban sha man tar tseegh ga , kpa pasen mba a doo ve ishima shi ve civir un la agee a na man aeren a na . S@@ an@@ dr@@ a u a lu anyom 26 yô , kaa wener : Zum u ka mea gbidye kwar mea nenge averen a m zough a mi ken mimi ne yô , ka m kav mer tar ne ua fatyô u nan se kwagh môm u a kar sha averen ne ga ! — Pasalmi 8@@ 4 : 11 . Bibilo ôr kwagh u ior mba yange ve wa ihy@@ agh man mba ve lu mbah@@ id@@ en a iyol ijime yô . Nahan va maren ônov yô , maa “ ku va sha ior cii . ” Gbenda u i̱ er kwagh u zende u orumace vea Aôndo la doo kpen kpen , sha ci u aluer or due h@@ an h@@ an shin nana lu uma sha hanma shighe cii kpa nana kav injakwagh ne . PE@@ E@@ J@@ I 9 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 45 , 70 Ior kpishi mba a mnenge u noov uhar a kasev vev ken kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da , mba ve cii ve kav ishigh la ve lu a mi la . Nahan kpa , se mba den ser amba@@ akaa la a ya tor ken uma wase ga . Shighe u gar shon una gba la , a ci@@ er Mbayuda iyol je a gande ve u zungwen . ( b ) Mba yange i yila ve mbara í er ve batisema ken nyi ? A hii u henen sha kwagh u lu eren a uma na , sha u eren tom u u@@ ke la . ( Mateu 24 : 37 – 39 ) Kwagh ne tese se nyi ? Aluer a yem u keren iyôngo i i tsu@@ m la kpa , kwagh a er i 9@@ 9 i a undu her la ga . Se mba ôron loho wase ne a nyi i@@ eren@@ e ? Iky@@ ar@@ tom wam u he yange lu Jo@@ y L@@ en@@ no@@ x ( u hegen i yer un ér Jo@@ y H@@ un@@ ter la ) , lu pania u tse@@ en ishima , shi un kpa lu tamen a mo anyom ahar . Ka i dugh or u nan ci@@ gh@@ ir ishima u eren isholibo la ken tiônnongo kera sha ci u nyi ? Aôndo iyol na er shiada i hemban cii sha kwagh ne . Paulu taver Mbakristu mba ken K@@ orinte ishima ér ve hen kwagh sha kwagh ne . Nahan vegher u sha uta@@ an u e@@ ev mbu Daniel yange pase kwagh u mbu ne tile sha ityough ki tartor u Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la , u ú hembe tahav sha tar cii la . ( Aerenakaa 20 : 29 , 30 ) Ka sha ci u ityôkyaa i vendan mimi ne man Mbakristu Mba@@ aiev due ye . Paulu yange ta Mbakristu mba ken E@@ fese icin wener , aluer ve na á jighjigh yô , vea hingir er mbayev nahan ken jijingi , “ mba ka i da@@ ase a ve i yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen , sha at@@ ser@@ egh a ior , sha m@@ tsu@@ gh u tsu@@ ghun ior tsu@@ men a ve sha wa@@ y@@ o la . ” ( Aerenakaa 20 : 30 ) Mbahe@@ men mba@@ ad@@ ua mba ve vese iyenge ga mban lu mba ve yilan ayol a ve ér Mbakristu yô . Hii shighe la je , az@@ ô@@ v man uumace za hemen u kaan ér Yehova kuma u hemen ga . ( Mat . 10 : 36 ) Yange i gbidye apostoli Paulu ac@@ in imôngo sha ci u tom na u pasen kwagh la . Sha kpôô yô , alaghga kwaghôron u n@@ du@@ u@@ lu@@ u la una lu kwagh u a lu hange hange sha u kôôm ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i an@@ ye je la . Ka sea ungwan imo i mbahemenev a mk@@ ighir shio yô , kwagh la a na se lu ken mzough u a kaha kposo a tar u ú mgb@@ ough a mp@@ av yum ne . Yange Paulu taver Mbakristu mba ken E@@ fese ishima sha gbaa ne wener : “ Nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga , kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . Yehova yange wase Yobu nena ? ; C@@ z@@ y@@ z@@ y@@ k , D . Yesu W@@ aan Mba@@ ats@@ anev Iky@@ o ( Aerenakaa 5 : 42 ) Mba yôôn loho u ú hembe doon ne cii hen uumace . Er Tartor u Aôndo U Hemen Anyom 1@@ 00 Ne , Ka A@@ veren a Ny@@ i U Ve U a M@@ in@@ i ? Mo vea na se er tom u pasen kwagh hanma shighe la hemba anyom 5@@ 3 . Nahan gba u ve kpa vea hiden a ayol a ve ijime , vea eren akaa sha ci u mbagenev sha dooshima . Yange gba u mbahenen mba Yesu vea hii u pasen ior ér hii hen shighe la je Yehova una gema kuren awashima na u yiman uumace la sha ikyev i Yesu . Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob yange ve tese ishima i wan man jighjigh u nan nena ? Yesu yange fa je ér aluer un bee or angev sha Iyange i Me@@ men yô , a doo Mbayuda mbagenev mba ve lu her mbara ga . K@@ ô@@ pi u takerada ne kaa ér a tim gar u Bab@@ ilon gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u , or a kera tema her ga . I gbe je ú gbidye kwar sha kwagh ne kpa ? Se ng@@ ur@@ en ungwan ‘ imo i ke ’ ijime yase ’ shi se waan ikyo sha imoshima yase i Bibilo i tsaase la yô , se zua a iveren nena ? Mbagenev yô , vea gba a taver je alaghga a gba u a wase ve ve vea mough sha , vea hide a yevese a za bee ye . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) A fa er shighe na a kera vese ga yô , nahan ngu nôngon ityav a Mbakristu . Lu or u vough shi lu a mfe u hemba uumace yem zende zende yô , kpa mayange k@@ enden a iyol sha ga . N@@ at@@ an ôr Davidi nyi kwagh@@ a , man kwaghôron ne lu un ken ishima nena ? A kaa ér : “ Z@@ ende wen u hen atô@@ at@@ yev u̱ lu wanger wanger , sha u . . . ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Aôndo sha iyange i Una va sôron ne la . ” Kwagh u hiihii yô , inyaregh va bee un . Shighe u Se lu T@@ su@@ an Mba@@ abo@@ ki Yô A soo ér u zende vea na gbem sha won ! Shi i nger avur a m@@ tom ma Bibilo mag@@ enev er ka i nger icam nahan , maa i wa ngeren mba shin kpe mba seer tan iwanger ken mgb@@ er u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation , u a ci@@ r ken mgb@@ er u hemban ke@@ hen la . Mbagenev yange ngohol mkaanem ma Ese@@ kiel mara nena , man kwagh la ngu eren ainge nahan vough nena ? 20 : 20 , 21 . Mayange de lumun wer , mciem ma a va tsaha u shin a kôôm we la ma yange u u keren gbenda u sôron angev mbu u gbe ken jijingi la ga . Kpa a gema a pase kwagh u vegher u masetyô u zege@@ can la vighe vighe . ( Mpa . E@@ ̱r anyom nga ng@@ ur karen yô , Yehova za hemen u seer nan se iwanger sha kwagh u mimi , kua u seer kaven kwaghôron na u profeti kpaa . Gba u Orkristu nana kura tindi u Ruamabera sha u nengen sha tsombor u nan , man kwagh la wa u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba tsombor la ker . ( 1 Tim . 40 : 15 – 41 : 34 . Shi kwagh u hemban doon je yô , u fa er we kpa ú wase u kuren awashima u Aôndo yô . Ka kwagh môm u ity@@ ou@@ v mbi hiihii mbi Ho@@ sea mbi tese se je la . Hanma orumace u nan hiden a iyol i nan ijime yô , gba u nana fa ér nan ngu or@@ sho@@ li@@ bo , shi nan ngu a mbam@@ yen shi nana kô@@ r@@ cio u eren hanma kwagh cii ga . J@@ an@@ awar@@ i 5 - 7 , 200@@ 1 Kwagh u vesen yô , ka i gema ase@@ mber a pasen ieren la sha gbenda u taver u kaven ga ; i hemba veren ishima sha kwagh u a lu eren la , i lu sha kwagh u a er a bee shi a lu zan hemen , er i lu ken zwa Heberu nahan la ga . Yange mbap@@ asenkwagh 2@@ 15 kua up@@ ania 28 mba ve lu ken atôônanongo agen atar hen ani@@ jiir ne la , ember tsung , zum u iorov 1@@ ,@@ 6@@ 00 va M@@ kombo u Umbur K@@ u u Yesu ken inyom i 20@@ 14 la yô Se kpa kape m - ban u iji@@ r@@ ôron i sha mimi a kase se , kua m - ban u jighjigh u or nan orgen , man m - ban u icivir i nan orgen hen tsombor je la , di vough er sha ayange a M@@ ika la kpa lu nahan . ( Duteronomi 25 : 19 ) Aluer Mor@@ de@@ ka@@ i civir H@@ a@@ man yô tese ér kera ngu civir Yehova sha mimi ga . ( Anzaakaa 4 : 18 ) Een , ka “ gbenda ” la u ‘ wanger i seer a seer zan zan ’ ye , ka or la iyol i nan ga . Ka akaa a nyi nahan ka se er tom a mi ken tar ne , man gema ka nyi i doo u se wa ikyo sha mini ? L@@ am a Aôndo , pase un er ú vese ú lu zan hemen sha u hingir “ vough , ” shi ú lu vesen vi@@ an la . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u Hi@@ ihii Mbam@@ pin mba batisema mba uhar mbara ka ve umbur mba ve soo u eren batisema la inja i batisema man ityom i batisema a ve a mi la kpaa . U N@@ ôngon W@@ aren Ô@@ no@@ v O@@ u Mbayuda yange ve tema ken tar u Aôndo na ve la , kpa ú lu doon iy@@ i@@ av tsembelee ga . Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba H@@ ev , 4 / 1 Ity@@ ôkyaa i sha uhar yô , ka sha ci u Aôndo nengen ishima i or , kpa orumace yô nana fatyô u eren kwagh nahan ga . 12 : 3 ) Ka i lu ican kpishi u uumace mba ve yen ne ve lu a ieren i hiden a iyol ijime la . 21 “ Iky@@ o i Wan He@@ mba N@@ agh K@@ u S@@ ôngon ” Alaghga ve ôr kwagh na ken takerada u Bibilo u Ekesodu la , shin ve ungwa ior ôr kwagh a mi , gayô ve nenge fi@@ im i í er sha kwagh shon yô . Ngeren u a dondo ne una na mlumun sha mpin ne shi una tese er se kpaa se fatyô u wan ishima a nyityô kwagh i i lu er ka saa u ken iyol yase nahan yô . Lu sha ci u ve ungwa imo i Yehova ga . Shin alaghga mat@@ o la ngu a zayol . T@@ so a ur a imba or la sha kwagh u jighjigh u nan u nan fese je , tsô nana gba waren mbagenev sha kwaghbo u a tser nan la ! ( 1 Tim . S@@ ea lu a mba@@ awashima mba doon tsung je kpa , ka hanma shighe cii se er kwagh u maan mbagenev shin wuese Or@@ gban wase ga . Ikyav i tesen yô : Aluer i kaa a wan@@ y@@ em@@ akeranta ér nana nger iky@@ aren i taver man tic@@ a u nan vande tesen nan kwagh môm sha akaa a i gbe u nana nger iky@@ aren sha mi la ga nahan , u hen wer nana pase iky@@ aren shon kpa ? Er nan ve i lu u mbacivir Aôndo vea tagher a “ atsan kpishi ” ? Heela tseegh ga , “ dooshima been mayange ga . ” Ve na jighjigh ér “ icighan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja sha ityesen . ” Aluer Mbakristu uhar e̱r ityendezwa i iv@@ es@@ egh he ’ atô ve yô , ka vough u ve ayol a ve kua mbagenev kpaa veren ishima ér ivese ia dondo . Nahan cii kpa , Mbakristu mba mimi fa ér gba u vea ungwa tindi u Yesu a we ve ér ve de ‘ lu ior i tar ne ga ’ la . Se fatyô u nenge er ieren i or@@ ngeren pasalmi ne i tese er yange sar un u fan Aôndo man ishima na vough nahan . U L@@ U@@ N ijende i or u í wu@@ h@@ u nan ken ga@@ adi nan lu yan ican la ka kwagh u bo kpishi — shin aluer i wu@@ he nan a ish@@ ô iyol je kpaa . Ish@@ u la va zu@@ lum a na cii yô , i nen@@ da , i yem kwagh u i . Ka m@@ tsu@@ m u nyi ve dugh sha kwagh u a lu “ akaa a i gbe a cii ” laa , man se zua a iwanger sha kwagh ne nena ? ( Yohane 4 : 24 ) Ken washika u Paulu nger Mbaefese la , a kaa ér tar ngu a “ jijingi , ” shin ngu a tahav . Mbat@@ omov mba Aôndo mba henen Bibilo shi mba er ityakerada i Mbakristu kpaa . Nahan gba u una ker gbenda fele fele . Nahan cii kpa , gba u mbagenev ken tiônnongo la vea nôngo a vi@@ a ken jijingi . Pasalmi kaa ér : “ Una wa mbatyomov N@@ av kwagh sha a we , er ve̱ kuran we sha igbenda you cii . ” ( Ps . Í lu nahan ú nenge wanye u kiriki tese uwegh sha ter u nan , gi@@ ri@@ m nan iyol nan kaa a azende a nan sha iember ér , “ Bab@@ a wam ng@@ u@@ la , ” ve@@ e ? Gadia “ ka Aôndo ib@@ u@@ me@@ kwagh je . ” — 1 Mbakorinte 1 : 20 , 21 ; 3 : 19 . Awa@@ shima u Aôndo ne una kure kpee je . Yehova kighir or môm ér nana civir un ga . Ken ngeren u a dondo ne se lu timen sha tom u Kristu a lu eren kpoghuloo hii ken inyom i 1914 je la . Ishim@@ any@@ ian i sha akaa a tar ne ka i na or nan hingir u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nena ? Kwagh@@ fan u Aôndo na Solomon la tile sha ityough ki kwaghfan u Solomon u V@@ esen la Aluer se mba nôngon ser se er kwagh gbenda ugen kposo yô , se lu van Aôndo a il@@ y@@ ahan shi van a kwaghbo sha ayol a ase kpaa . Yehova Or@@ gb@@ an@@ akaa wase u dooshima nd@@ era iky@@ as@@ en@@ ahumbe i tar ne kpilighyol tsô ; a nd@@ era i sha gbenda u iyange ia due shi ura kpa ua n@@ ôô yô . Se tôv i@@ ember@@ yolough i dedoo se fa nena ? Apostoli Paulu yange hemba zenden ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia man hen kp@@ em@@ nger u Me@@ dit@@ eren@@ ia , bu@@ ghun iniongo i Kristu shi taver Mbakristu asema ér ve tile her dông shighe u i lu kighir ve ér ve er iji@@ mba shin i lu hendan a ve kpoghuloo yô . Or@@ tom u ken E@@ ti@@ op@@ ia ne vande lun or u jighjigh u nyôr nongo a Mbayuda , civir Aôndo a ve imôngo yô . Ma ijiir i môm ken Bibilo kpa ôr ér ikp@@ ela i iky@@ ô@@ mon yange i nyôr ken tar u K@@ an@@ aan er i ôr kwagh u i ken takerada u Yo@@ el nahan ga . I@@ vese i Ity@@ ôô man i sha Tindi Ve kpa ve eren tom kpoghuloo . Mba@@ apostoli yange ve vaa af@@ an@@ yô er ve kura ga la je , ka u henen a hen ga . Tsô se tema ken won u iyou na sha var@@ enda u cuku , se lu a U@@ b@@ ib@@ ilo asev man ityakerada yase i henen kwagh . ( Ôr Mbakolose 3 : 5 - 10 . ) A maa u iyol u henen icam shon , dondon ikpelaior la wan i ga he ? ( Luka 13 : 1 - 5 ) Lu gbenda u ve eren kwagh ken uma ve la na ve ai@@ ky@@ ôr la er ve ga ; kpa ve lu ken iyou la shighe u i̱ yô@@ h@@ ôr i̱ kighir ve la . Shi ka sha ishima i taver tsung or nana fatyô u hendan a mbamhen mba sha mi ga man mk@@ ighir u mbak@@ ov shi palegh azende a bo ye . Ge@@ ma sha akaa a a bende a uuma asev yô , a na se kwagh u se fatyô u h@@ aren sha mi sha er se fa ishima na yô , inja na yô , ka u fan mnenge na sha akaa ne shi fan aluer asaren a ase zua sha mba@@ awashima nav kpaa yô . Doo u se dondo kwaghwan u Bibilo ne , ér : “ Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ” Mbakristu di yô , akaa an@@ za er m - ban u iny@@ ar man mbam@@ yen mba orumace man jijingi u tar ne , kua idya i ú man m@@ vihi u aeren a dedoo cii aa fatyô u karen mimi u Orkristu . Nahan yô , ôron ityakerada i nongo u Yehova u gber la tsembelee , sha er u tôv kwagh u ior man ajiir kua akaa agen a u er kwagh u a ken Bibilo la yô . Er Se Lu Mba ‘ S@@ ur@@ un Ishima ’ La Nahan kpa , ashighe agen akaa kposo kposo aa fatyô u van a mzeyol hen atô wase vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev . ( Pasalmi 25 : 14 ; Anzaakaa 3 : 32 ) Aluer se hii u gban any@@ iman sha iti yase i Mbakristu la yô , doo u se time sha mlu wase vea Aôndo tsembelee se nenge . U hemban cii je yô , Aôndo na Eliya ityom igen , shi Eliya ngohol i kpaa . • W@@ a nen iyol sha igbenda i pasen kwagh shi nan ityakerada ken won . ( Mateu 24 : 14 ) Paulu wa mba ve er ivese kwagh ér ve de h@@ aren asema ve cii sha ak@@ ar ve a ken ivese je u vea gema akaa a Tartor vea ver ken ijime ga . “ Mimi J@@ e , Me Z@@ ung@@ we Un M@@ h@@ ôônom ” A kaa ér “ dooshima we ishima a akaa cii . ” Peteru kpa yange nger Mbakristu mba i shigh ve mkurem la washika kaa ér aluer ve taver myer u i yila ve la sha u tilen sha jighjigh yô , “ á hemba nan [ ve ] u nyôron tartor u tsôron u Yesu Kristu , Ter wase man Or@@ yiman wase enger enger . ” ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ) Heela tseegh ga , lu u vea n@@ ungwan vea A@@ tô@@ at@@ yev ga , shin kasev kpaa vea v@@ ô@@ son a ve ga gadia ve lu sha ikyev i Tindi ga . Yehova yange ko@@ so ior nav ken deser@@ ti , shi ngu koson ve nyian kpaa . A kaa ér : “ Er m fa mer shighe kera shi vese ga shi gba u ior cii vea ungwa loho u Tartor yô , yange m soo u za eren tom hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la . ” 1 : 25 - 28 ) Kwagh u Ese@@ kiel nenge ne yange una ta un h@@ indi iyol je a zua ga ! Ú Z@@ ende vea Aôndo Kpa ? Nahan aluer i ‘ he@@ e u sha ci u iti i Kristu yô ’ i saan we iyol . — 1 Pet . ( b ) U ungwa kwagh u Yehova una va er a ieren i nzughul a mbagenev la nahan ka u ken ishima nena ? Hii ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 la je tom u pasen loho u dedoo seer a seer nena ? Er se lu mba jijingi a hemen ve yô , shi se lu mba taver mbacivir Yehova a vese imôngo asema . A kaa ér , se zende vea Aôndo nena ? Ngeren mban pase var var er i gbe u se civir Yehova sha ishima i môm hegen sha er se gba ken to u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man u iyol@@ gen@@ gese ga yô . 3 : 15 ; G@@ al . Alaghga a lu inja er u b@@ enden nan uwegh iyol man u sen a nan shin u ku@@ ven nan nahan ka kwagh u ikyo@@ o ga yô , kpa akaa ne gba kwase kwagh kpen kpen . Tar u Ish@@ pania man u Ne@@ ther@@ lands kua u Fran@@ ce cii vande lun ken Tartor u Roma , shi hemba tar u I@@ ng@@ i@@ la tahav . U fatyô u yilan ati a mb@@ ang@@ eren Bibilo mba an@@ igh@@ eni mban kpa ? — Ve yô lu Mateu man Marku man Luka kua Yohane . Kanyi i doo u ú lu a mi ken ishima shighe u ma ortamen nan we u kwagh laa ? Á nger washika hen tiônnongo u ken T@@ esalonika wener : “ Se kpaa , er ne sar se yum yô , kera doo se u nan ne Loho u Dedoo u Aôndo tseegh ga , kpa zan zan kua uma wase je kpaa , gadia ne hingir mba@@ doon se ishima kpishi . ” ( Aerenakaa 8 : 1 – 4 ) Ikyav i tesen yô , Aerenakaa ityough 8 ôr se kwagh u F@@ il@@ ib@@ u . A shi nan kpa , un lu Or@@ g@@ rika u pasen i@@ vangeli . 15 : 9 ) U hen er yange a lu Paulu ken ishima shighe u zua a mbagenev mba vande tôvon ve a ican la kpa ? M@@ seer ne na yô , kwagh gba sha anmgbianev mba ve kom u vea hemen sha u tesen shi lun mbakur@@ an ken atôônanongo yô . ( Ef . Heela tseegh ga , ken tom wase u pasen kwagh ken igbar la kpaa , se nôngon u ôron kwagh a ior var var man sha kwaghfan . Sha mimi yô , se mba ke ’ ityav mbi ke ’ jijingi sha ci u “ yô@@ h@@ ôr a@@ you a utya ” shi “ vihin mbamhen ” kera . Ken masejime yô , ishimawan na la i ume atam . Sha kpôô yô , u ôron sha gbenda ugen yô , u@@ gomoti mba uumace mba eren tom u “ or@@ tom u Aôndo , ” ve wase ityô i uumace ngi vough , a ve shio yô an@@ zughul ma a ngee tsung je . Tsô Mar@@ iv@@ í nenge wener ian due i una er batisema ve . Yesu yange kaa ér : “ N@@ é fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ” — Yohane 8 : 32 . Pro@@ feti la shi za hemen wener : “ Me va a ican sha ior . . . sha ci u ve er TER kwaghbo . ” — S@@ ef@@ ania 1 : 15 , 17 . Kpa yange lu ôron ér i er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara batisema sha m@@ nyer u ve nyer ken inja uma i vea civir Aôndo sha mimi zan zan vea kar kpen shi a va nder ve shin ku a na ve uma u ken jijingi sha la . Ior kpishi mb@@ á a ian i me@@ men ember u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav nyian je hemba ave a tse . Sha mimi yô , aluer i er ivese tsembelee yô , hanma or nana umbur í a ahan zwa . Maria lu môm ken mba ve iv a icighan jijingi sha iyange ne yô , kwagh ne tese ér ngu ken mba i tsough ve ér ve za tema tor a Yesu imôngo sha Tartor na u sha la . Dooshima u Yehova a lu a mi sha ior nav la gem t@@ enger ga . Aluer se gbidye kwar sha kwagh u Bibilo i er sha gbenda u Yehova eren kwagh a mbacivir un sha mimi mba tsuaa la yô , se hen akaa a doon kpishi sha kwagh u Aôndo wase , u yange wa ishima a uumace mba y@@ in@@ an mbara shi kporom ikyua a ve sha u tesen ér ve doo un ishima la . A@@ vegher a kwaghôron u profeti ne yange iv zum u Aôndo de ér mbacivir un mba i shigh ve mkurem mbara ve̱ yem sh@@ ir i̱ ken jijingi ken inyom i 19@@ 18 ve ve mase hiden ken inyom i 19@@ 19 la . Anmgbianev mbara shi za hemen kaa ér : “ Se soo u pine we mpin . Alaghga a tôô anyom kpishi je ve u fatyô u zuan a takerada u p@@ aven ivaa ye . Ken ayange a ase a ican ne kpa , Mbashiada mba Yehova umiliôn imôngo mba tse@@ en asema ka ve na ayol a ve u eren Yehova tom . A@@ zende am agen yam mba@@ ag@@ u@@ g@@ u , mbagenev sôr uya vev maa . Alaghga u pine wer : Tor Solomon yange er sha kwaghwan u injakwagh ne , a na ngô na icivir zum u ng@@ u@@ la va u va s@@ ônon un kwagh yô . Er m hen makeranta kpishi ga yô , m yaren ken ish@@ u@@ le i ior . Ka mimi , ior kpishi mba sen@@ gen ér Aôndo doo ve ishima , kpa sha kpôô yô á doo ve ishima ga . Shighe a karen yô , ne fatyô u fan at@@ ine@@ akaa agen a tsombor wen ua hen kwagh sha mi yô . Kwagh u Yehova man ior N@@ av yange gba Mose ishima kpishi . Bibilo i ôron hanma iyange la ia fatyô u lun a inja hen ig@@ y@@ um@@ ior nena ? I@@ gb@@ ough di ye ? A@@ th@@ en@@ a hendan ér sar una tôv una fa kwagh sha kwagh u mhii u ie@@ ev mbi kwaghaôndo mb@@ in iyol na . Heela tseegh ga , yange i na se u@@ k@@ oti man ak@@ ô@@ v a wan man a@@ kpa , kua ak@@ ondo a hu@@ an yaven . ” ( a ) Mkaanem ma Or@@ pasalmi la taver se ishima ér kwagh u han@@ mô or wase gba Yehova ishima kpishi nena ? 11 / 15 Aluer ka inja er u̱ yemen ken tar u ken won la una wase se u sôron u@@ zayol mba sha kwagh u iny@@ ar je kpa , kwagh la una gema a va a u@@ zayol mbagenev ga he ? 8 : 3 ) U soon Aôndo la ka kwagh u hange hange , u i gbe u ú hii eren ve una fa u yô . Ka ityesen i nyi yange i hemba gban Mose kwagh@@ a , man er nan ve se fe ? Kpa , amba@@ aior la tile sha “ ajiir a l@@ yemen , ” vea sun@@ da injar i bo sha ci u aeren a Aôndo a ve undu la , vea sun@@ da hegen ga kpa , vea va sun@@ da ken hemen kpee . ( P@@ ase kwagh u foto u sha a lu sha peeji 18 la a lu tesen yô ) ( Mateu 24 : 8 , m@@ gem u ken zwa Buter u í yer ér Kingdom In@@ ter@@ l@@ in@@ ea la ) Kwagh ne tese ér mbamzeyol mba ve tser tar ne vea seer zan a za hemen cii , vea hemba eren c@@ iligh c@@ iligh kpaa , shi vea tser tar jimin cii , man kwagh ne una za zan zan una za kure ken zege@@ can la di vough er mar to@@ gh@@ or nahan . Ka inja er a gba ôron yô , tar u K@@ an@@ aan yange ú hingir er ka So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a nahan . . . . U tesen ikyav yô , nenge ase sha at@@ ine@@ akaa a ken takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? * la . Nahan kpa , a gema a tsua A@@ ron ér a wase un tom shon . ( E@@ ks . 10 : 24 , 25 . Kwagh gba Yehova Aôndo sha kwagh wase asange asange je kpa ? Gbenda u u hembe doon cii u henen u eren kwagh ne yô , ka u henen Bibilo zu@@ lee . Nahan yô , doo u ú gba eren nyityô kwaghaôndo u sha ishima you tsô ga . Ka kwagh u tan i@@ ha@@ gh a mi , kwagh u i lu u una gba se kwagh tsung yô . Lu sha ci u ij@@ en kôr ve tseegh ga , kpa ishima hemba zan ve iyol sha kwagh u ikpelaior i i due ken ag@@ ar , i lu zan a Yesu ityô sha angahar , ij@@ en la . ( Mat . Jigh@@ ilii yô , alaghga tsô ma se ongo kwagh na ga , luun er i nder un shin ku ga yô . Aluer mba kaan a mbayev ou ér ve civir tu@@ ta shin ve er uni@@ ôngon mba civir tar yô , wase ve fese je . L@@ is@@ be@@ th kaa ér : “ Akaa a se ôr ne na yô , sar se u yemen za pasen kwagh ken tar ugen , kpa m er kegh , sha ci u m nenge mer imba kwagh ne ka kwagh u mo u k@@ ak@@ a ne nahan me fatyô u eren ga yô . ” ( a ) “ M@@ yer u a dugh Sha ” la yange hii hanma shighe , man ka iorov u me í yer ve ? ( 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ) Ma or ken mba@@ kwa@@ v wou nan ya ican i ruamabera a ter nee ? Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange zer van hen or@@ jir u perapera ga la ér a̱ kure un ijir . ( a ) Mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem la yange ve er nyi a tal@@ ent@@ i mbara , man kwagh ne tese ér nyi ? Maa her je un n@@ aha mat@@ o un kar ikyua a Iyou i Tartor , un nenge i nger iti i Yehova sha iyou shon . 6 Akaa a I Ts@@ enge Ô@@ ron É@@ r A@@ a Er sha Shighe W@@ ase ne Yô 14 : 24 ) Sha kpôô yô , lu u a haa awambe a Yesu “ sha ci u ior kpishi sha u den asorabo . ” ( Mat . Er akaa a ken jijingi doo Yesu ishima yum yô , “ lu yemen hemen hemen sha mfe . ” I@@ OR N@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H É@@ R : Yesu lu di or u dedoo tsô ga . 18 : 6 . U@@ pristi ve ngohol ilev mbi gban a@@ wan hen ior ve naan naagh a mi sha at@@ se a Yehova a nan@@ den naagh sha mi . Mbam@@ kombo mba Mbakristu mba se eren hanma s@@ ati la kpaa ka ve bugh se aan a ‘ taver ayol a ase asema u lun a aeren a dedoo . ’ Ka sea ôr ma ngeren sha kwagh u uma ve nahan ishima i taver se , gadia ka sea nenge kwagh u Yehova a er sha ci u mba@@ jighjigh mban nahan , kwagh ne a seer taver se ishima u civir Yehova . Kwagh ne ngu mimi nahan sha akaa a ken jijingi kpaa . Yehova fa ityom yase man mbamhen asev man kwaghôron wase , er a lu a due ken zwa wase ga la je . A doo Mbashiada mba Yehova u wasen we kpishi . Gba hange hange u se hen u civir Aôndo vea mbagenev mba ve yen er se nahan la ken mzough sha ci u Mbakristu mba mimi cii mba ken mzough môm tseegh . Ity@@ ôkyaa yô , averen a hemen u Tartor shon ua va a mi la wa mkur u tar u ifer u hegen i mase shin ikyua ikyua u a tim ú ne ker . ( 2 Tim . 3 : 12 ) Aerenakaa 14 : 22 kaa ér : “ Ka sha atsan kpishi keng je man sé nyôr ken tartor u Aôndo ye . ” Nyian yô Yehova kera soo ér mbayev ve eren nahan ga he ? ( Mateu 24 : 44 ) Zum u Yesu wa mbahenen nav kwagh ér ve vande keren Tartor la kpa a kaa a ve ér : ‘ K@@ ohol nen iyol gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la , man Wan u or Una va ye . ’ “ Ve gba ca a Mo . . . Er nan Mbakristu mba ve zenden ken mimi ve ember iniongo i K@@ ir@@ im@@ ishi ga ? Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér : “ Ka Yuda yange nger I@@ vangeli ne ga , shi Yuda s@@ enge ér un nger í kpaa ga . . . . U tesen ikyav yô , alaghga Orkristu ngu eren tom hen iji@@ ir@@ tom i í gbe g@@ es@@ a sha kpen@@ ga u eren a iji@@ ir@@ tom igen yô . Nenge ase er u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav mba ken Iserael yange ve tese iwuese ve , zum u ve nôngo ityav a Mbam@@ i@@ di@@ an ve bee kera la . Ikyav yange i tese tseer tseer ken inyom i 70 S.@@ W . la ér Yehova undu Yerusalem nena ? Ka i lu ú er hanma shighe yô , Aôndo ngu keren ér i kpe u iyol nahan . ” ​ —⁠ M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A C@@ H@@ R@@ I@@ S@@ T@@ O@@ P@@ H@@ ER , G@@ U@@ M@@ OR U K@@ EN T@@ A@@ R U G@@ H@@ AN@@ A . Gba u se eren nahan keng keng sha ci u nyi ? ( 2 Kor . 13 : 5 ) Aluer se za hemen u lun wang sha ishigh ki Yehova yô , una umbur se , una ver se “ doo doo . ” U tesen ikyav yô , yange i kaa ér anmgbian ugen , u i yilan un ér J@@ on yô , vea kwase na M@@ as@@ ako , ér ve za wase an@@ nongo u lamen zwa Ch@@ in@@ ese ken tar u K@@ en@@ ya . ( Mateu 20 : 18 , 19 ; Luka 18 : 31 - 33 ) Ity@@ akerada i I@@ vangeli tese ér Satan yange yar tom a ior kposo kposo , hii sha Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti per@@ egh sha upristi mba tamen man mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi kua Mbar@@ o@@ ma , nahan ve na Yesu ibo , ve er un ican zan zan ve wua un sha kon u m@@ tsaha . — Aerenakaa 2 : 22 , 23 . ( Ekesodu 9 : 17 ) Mose been iliam a na yô maa á yôô ican i sha uta@@ ankar@@ uhar , ican shon yô lu a@@ w@@ ombo a yange vihi tar la je f@@ alegh gba la . Nahan kpa ka u nana gba teman a tema ga . ( b ) Ka nyi Yesu yange nenge i̱ za hemen zum u lu yan iwer ken ya u Or@@ f@@ ar@@ ishi laa ? Nenge ase kwagh u yange za hemen ve Yesu hingir u ôron mkaanem ma i nger ken ivur ne la . Ve umbur shighe u hanma tiônnongo a lu a ortamen môm u hemen un , i lu mzough u mbatamen ga , shi hanma tar u lu a ortamen môm u nengen sha af@@ ishi a bran@@ ci , i lu K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci ga , shi i lu p@@ es@@ id@@ en u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty a tesen kwagh u nongo wase ua er , i lu Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba Mbashiada mba Yehova ga la . Se kpa tom wase ua doo aluer se wa ior asange asange ikyo sha u geman igbenda i se pasen ve kwagh la sha er i̱ zua sha mbamgbe vev yô . 2@@ ,@@ 20@@ 1 Se Mb@@ á Mb@@ à Ve K@@ om U L@@ un Mbat@@ esen Mkaanem Ma Aôndo yô ( Mpase 3 : 14 ) Shighe karen yô , Yehova yar tom a W@@ ani@@ unda na ne u gban ior mbagenev mba ken jijingi cica cii . ( Yohane 7 : 10 ) Shi yange a̱ anger u been a uma na je á ker gbenda u o@@ s@@ ough yemen . ( Mat . 6 : 25 ) Aluer kwagh gba se sha akaa aa a lu a injaa er u eren ishima i Aôndo man u eren ityom i ken tiônnongo shi koson tsombor wase nahan yô , ka sha inja je . ( 1 Kor . Er ate@@ jir kure a@@ jir ahar na Mbashiada ish@@ ô kpa shi hide num i̱ môm kera yô , ve wa ap@@ ii sha A@@ te@@ jir u A@@ t@@ indi@@ gh u Shin T@@ ine , u yange mase kuren ijir shon sha uwer u Di@@ se@@ mba 19 , 2@@ 000 la . ( Heb . 13 : 1 , 2 ) Gbenda u injaa môm u se er a anmgbianev asev doo doo yô , ka u y@@ ôron mbatamen mba ningir sha kua kasev vev , shin mba ve eren tom u pania ken tiônnongo la . Shin ve yô , á hung@@ u@@ l ve , kpa Mo yô , ú hungur Mo ga . ” ( Yes . S@@ aa se ôron kwagh sha mimi . Ka kwagh u ican kpishi u p@@ aven mkaanem ma sha In@@ tan@@ et ma mimi a mba@@ aie mba i eren sha mi la . David D@@ av@@ is , or u timen sha kwagh u u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav kaa nahan wener : “ F@@ ese nahan , mbat@@ s@@ av hingir ig@@ y@@ um@@ ior shi hemba doon a doo ashe cii . Nahan cii kpa , mbagenev pine sha u vea fa aluer ka u a fatyô u kaan a anmgbianev ér ve de kp@@ ur@@ un s@@ ent@@ e iyol , z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu shin mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen ga yô . Paulu nger ér : ‘ Hanma kwagh u ne eren cii , a lu kwagh u ôron a ôr shin kwagh u eren a er kpaa , eren nen hanma kwagh ken iti i Ter Yesu . ’ Th@@ ü@@ r@@ ing@@ er L@@ an@@ des@@ m@@ u@@ se@@ um He@@ i@@ dec@@ k@@ s@@ bur@@ g Ru@@ do@@ l@@ st@@ ad@@ t , W@@ aff@@ en@@ s@@ am@@ m@@ l@@ un@@ g “ S@@ ch@@ war@@ z@@ bur@@ ger Ze@@ ugh@@ a@@ us ” Kwagh u wan@@ kwase u cuku ne yange ôr sha ci@@ e@@ ashe ga ne , na hingir u Na@@ a@@ man una va fa ér , “ Aôndo ugen ngu sha won ga saa ken Iserael . ” U eren nahan la tseegh yô , a fatyô u lun kwagh u injaa . Kwagh u@@ gen@@ egh u i gbe u a nenge sha mi yô , ka ishember i Paulu a nger ér “ ity@@ am@@ egh ” sha u y@@ is@@ an sha an@@ za a dedoo a a ter la cii la . Shighe u iky@@ ar@@ tom wou la nan lu ôron ma ivur Bibilo yô , we kpa bugh Bibilo you nengen ker . Yange ve nenge sha a vese tsembelee , nahan doom u nengen sha ve hegen . ” Aluer ne mba nan iwasen i ne fetyô cii la yô , iyol i ne kegh u nan iwasen shon la ia tese ér ne mba nengen tom u ne lu a mi la be@@ elee ga . ( Mateu 10 : 29 – 31 ) * In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr la tese ér aluer ior mba henen ér ve gba kwagh ga nan nan kpa , mba ve ne Aôndo jighjigh yô , ve gba kwagh sha ishigh nagh . Er Nan Ve i Doo u Kwagh a Gba Se a Tartor u Aôndo ? “ Or@@ hemen W@@ en Ngu M@@ ôm Tsô , Ka Kristu , ” 9 / 15 Nahan kpa jighjigh na u nan yange t@@ eng@@ er@@ ee ? Aluer se venda u eren kwagh u Or@@ gban se a soo hen a vese yô , afatyô u kaan ér b@@ ua man j@@ aki je kpa fa kwagh hemba se . Yehova tema ken icighan@@ tempel la sha ikyev i icighan jijingi na . Apostoli Paulu nger wener : “ Ka ken a Na man kwagh@@ maan la a zough a lu ta@@ ven sha , hingir icighan@@ tempel u Ter ye . ( N@@ um@@ er@@ i 10 : 29 – 32 ) Mbaiserael yange ve za haa af@@ o ken tar u K@@ an@@ aan nahan kpa , Mbak@@ eni undu ve ga , ve tema t@@ w@@ ev imôngo a ônov mba Yuda shighe war karen . * — Mbakolose 1 : 10@@ b ; 2 Mbakorinte 5 : 14 . Sha mimi yô , er Yesu Kristu yange kuma sha tom na la shi er ú tsembelee nahan , ka kwagh u kpilighyol ga ! Zum u se tagher a ior mba ve we am@@ ishe ken kwaghaôndo u aiegh shin ve dondon aeren a na a Bibilo i vende la kpa , doo u se eren kwagh a ve kundu kundu , shi se lu a ve bem bem . Aluer ishima yase i i yen la hii u hu@@ nan akaa agen a Yehova a er yô , se er nena ? • Mbakristu kpishi tsua ér vea lu kwa@@ v , shin vea mar ga sha ci u nyi ? Kwagh ne tese ityôkyaa i í ne ve or nana fatyô u zan hen imba ijiir la a m@@ le@@ he shio yô . ( Ôr Anzaakaa 27 : 23 . ) A@@ te u ú yer ur@@ a@@ ahumbe ker la una fatyô u wasen we , kpa aluer ka ij@@ ever@@ ahumbe i vihin a@@ you yô , alaghga ate la una wase u a kuma ga . Kwaghôron u Ma@@ y@@ li G@@ ü@@ n@@ de@@ l ( a ) Paulu yange kaa a tiônnongo u ke ’ K@@ orinte la ér a̱ er a or u nan er isholibo i vesen la nena ? Sha shighe u mkur ne , hemban je yô , hii ken inyom i 19@@ 19 la , mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem shin tar la za hemen u eren kpen@@ ga a tal@@ ent@@ i mba Kristu la . Ken inyom i 19@@ 8@@ 7 la , se mough se yem ken kpen@@ tar u N@@ or@@ th C@@ ar@@ ol@@ ina , se za er tom ape kwagh a hemba gban sha mbap@@ asenkwagh la . He@@ en kpa se zua a azende a injaa kpishi . Aluer se “ mgb@@ ôghom a Aôndo ” yô , se wa ishima a afer@@ akaa er As@@ av nahan Nyian ne , ka se hii u tesen nomso@@ or shighe u se lu henen Bibilo a nan la . C@@ ar@@ ol@@ ine gema ke@@ ver wener : “ Ú kaa kpo@@ o . ” 4 : 2 ) Aluer or u civir Yehova a vese imôngo er se kwagh u vihin yô , ka nyi ia wase se u den nan kwaghbo ? Sha shighe ugen la , Yesu zua a orgen u lun a u@@ jijingi mba hông@@ or@@ ough , u taver agee je ma or fatyô u k@@ angen un sha m@@ sh@@ ir ga yô . N@@ aagh ku isholibo man naagh ku ib@@ oo@@ gh yô , ku lu hange hange . T@@ so@@ mbor wase yange u za mkohol u vesen ken gar u C@@ o@@ lu@@ mb@@ us , O@@ hi@@ o ken inyom i 19@@ 37 , man ken gar u Se@@ att@@ le , W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on ken inyom i 19@@ 38 kua ken gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity ken inyom i 19@@ 39 . Aluer se mb@@ á van@@ den eren tom i@@ vangeli kera yô , ka keng je se fatyô u wasen ior mbah@@ ev ken tiônnongo . Yesu yange tôô ku kar sha m@@ nya nahan lu sha inja je . 9 : 18 . Yange tsengaôron atsan a aa er ior i F@@ ar@@ a@@ o yô . ( 1 Peteru 5 : 5 ) Or@@ ngeren Bibilo ugen pase mnenge u Aôndo sha kwagh u im@@ anger ér : “ Hanma or u lun a im@@ anger ken ishima , nan ngu TER kwagh u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima je . ” Shi se nenge ser ishima i legh legh la kpa ka kwagh u hange hange . ” 11 : 3 ) I@@ mba ieren la tese kwaghfan ga cii , gadia Yeremia kaa ér : “ or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ikyev i nan ga . ” — Y@@ er . “ K@@ av . . . er ishima i Ter i lu yô ” shi za hemen u eren sha mi kpaa . — Mbaefese 5 : 15 – 17 ; 2 Peteru 3 : 17 . A ôr mba a nder ve mbara ijir sha akaa a yange ve er cii ve , ve mase kpen la ga , kpa ka akaa a vea er zum u a pase ve kwagh u i nger ken “ ur@@ u@@ amabera ” mba i er kwagh ve ken Mpase ityough 20 la , a ôr ve ijir sha mi ye . Kwagh ka a h@@ ôm se , ka sea ungwa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi doon yô , i kundu se iyol , shi akaa a doon ashe nga doon se u kenger ; nahan kpa , uma wase har sha akaa ne keng ga . Ka akaa a Aôndo a ne se sha u nan se mk@@ un@@ du@@ yol ken uma tsô . Gadia g@@ wer@@ g@@ wer lu hen ijiir la kpishi . U@@ KW@@ AG@@ H@@ H@@ I@@ R MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V MB@@ A V@@ E D@@ U@@ MB@@ U@@ R R@@ U@@ A@@ M@@ A@@ B@@ ER@@ A Ô@@ R É@@ R N@@ Y@@ I ? Nahan kpa , er alaghga u fa nahan , saa or a undu tar u nan , nana za eren tom ken tar u ken won keng ve nana u@@ ve ityough ken tom u nan ga . Yesu er ve angahar been yô , á kaa wener : “ Aluer Mo u M lu Ter man Or@@ tesen , M ôô ne angahar yô , nahan ka u ne kpaa ne@@ ̱ ôô ayol a en angahar nahan keng . ” 3 : 17 ) Ken ngeren ne , se lu timen sha mbamlu mbagenev mba ka ve na se ian i tesen ser se kegh iyol u ungwan imo i Yehova hanma shighe cii yô . Ruamabera ta se icin sha kwagh u “ aeren a iyolough . ” ( Pasalmi 26 : 11 ) Shi ng@@ ur eren msen ér Yehova a de un asorabo na yô , a kaa ér : “ Er m hu@@ an ving yô , ak@@ u@@ he am bee iyol sha ci u m@@ to@@ gh@@ or wam u m shi to@@ gh@@ or di@@ di yô . ” I@@ L@@ ES@@ A 3 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Akaa a Yehova a gbe kpishi “ nga a kwaghfan ” sha gbenda u ve nengen sha ônov vev la . — Anzaakaa 30 : 24 . Yesu ôr kwagh u mbahenen nav ken msen ér : “ Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” ( Yoh . M@@ cie u cian Aôndo la una na se tahav nahan se kera cia orumace ga . I@@ orov uta@@ ankar@@ uhar hen tsombor wam lu zan mbamkombo , shi an@@ ng@@ ôm u kwase er batisema , shin er Bab@@ a lu hendan a ve nahan kpaa . Sha iyange la “ u@@ ivande vea lu sha iyange man uwer man as@@ an , ” shi “ vea nenge Wan u or Una va sha a@@ been . ” ( Mpase 15 : 3 ) Yehova yaren tom a tahav nav mb@@ ù mb@@ ú te h@@ indi iyol yum ne sha u gban akaa shi timin akaa man sha u kuran shi sôron akaa kpaa . I@@ sa@@ a@@ c ; tar - t@@ enger : S@@ an H@@ ong R - C P@@ ic@@ ture Com@@ p@@ any 18 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u ​ — Timoteu Yange W@@ a Iyol u Eren Tom Kpa or@@ henen Yakobu yange nger ér : “ Aluer á va mee ma or yô , nana̱ de kera kaan er ka Aôndo A me@@ em ga , gadia á fatyô u me@@ en Aôndo sha kwagh u ifer ga , man Un yô me@@ en ma or ga . ” Er se fe ser Bibilo ka takerada u akaaôron a profeti yô , doo u kwagh ne una mgbegha mba i sar ve u fan mimi cii u tôvon fan aluer mimi je ka Aôndo a lu or@@ ngeren u Bibilo yô . Ka hanma shighe nahan a s@@ ange ior er i er ken injakwagh i sha kwagh u kp@@ er u kp@@ el@@ an laa ? Yange m been makeranta yô , m za lu vea anmgbian u ng@@ ôm u nomso ugen ken ger@@ i u S@@ wa@@ k@@ op@@ m@@ un@@ d , u a lu shin kpe ity@@ e@@ ku la . Er Tom a Mkaanem ma Aôndo — Gadia Ma Uma J@@ e ! ( b ) Yehova yange pase Mbaiserael kwagh u icighan@@ mlu wanger wanger nena ? Kwagh ne lu tom u hen ya , u ve hii eren shighe u sev mbu av yô . Shi ior mba ken ityar i lun a kwagh ave la je kpa kwaghwan ne una wase ve u pan@@ den mbamzeyol mba sha kwagh u iny@@ ar kpishi . Shighe u Diabolo u M@@ ase@@ tyô La Or@@ gen yange nger ken takerada na u i yer ér Those Ab@@ out to Di@@ e ( Mba Ve S@@ ôôn Kp@@ en La ) kaa ér : “ Kwagh u yange í soo ér Orkristu u i wu@@ h@@ u nan la nana̱ er yô , lu di u nana ke@@ se kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh kpuaa nana ur@@ ugh sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi kwa môm vough , maa a nger takerada a na nan , a pase nan a tu@@ h@@ wa . Kpa aluer se umbur mkaanem ma Yesu man yô , ishima a kera nyian se kpishi ga . A kaa ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ne sha ci u uma wen , sha kwagh u né ya man sha kwagh u né ma , shin sha ci u iyol yen , sha kwagh u né zer la , ga . . . . Shin er ve lu zan her sha ashighe kposo kposo nahan kpa , ve kera nenge a na ga . Ka ityesen i injaa je ne . — Yakobu 1 : 17 . Anyom kar hegen er 6@@ ,000 nahan hii shighe u i hemba ato ken E@@ den la . ( Luka 2 : 5@@ 1 ) Mimi yô , wanye môm kpa ngu nyian u nana ungwa imo i mbamaren mba nan vough a za bee ga . Lu nyi Mbashiada mba Yehova er shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har man shighe u mbi bee laa , man lu sha ci u nyi ? Hii inyom i 1@@ 5@@ 00 zan zan kighir inyom i 1@@ 5@@ 9@@ 9 la , orgen u i yilan un ér Mic@@ he@@ l de No@@ tre@@ d@@ ame ( N@@ ost@@ ra@@ d@@ am@@ us ) yô , nger akaa a c@@ imin kpishi , a ior mbagenev ve nenge ér nga kuren nyian yô . A lu ikyav i tesen ér u kuma u hendan a tar u Satan ne . Shi á kaa a na wener : “ Gadia TER , Aôndo u Iserael , ngu kaan nahan er : Ity@@ egh ki m@@ we@@ egh k@@ in k@@ ia bee ga , t@@ um@@ ugh ku mk@@ ure kpaa kua yina ga , zan zan iyange i TER Una kar n@@ ôôn ura shin tar . ” — 1 Utor 17 : 8 - 14 . Yange i fa gar la tseer tseer sha it@@ yo@@ ma@@ ve@@ e i eren kpishi . ( Aerenakaa 24 : 15 ) Ken masejime yô , M@@ inu@@ ci@@ us Fe@@ li@@ x , or u kaa wener un ngu Orkristu la nger wener : “ Ka an@@ ti or je nan b@@ ú@@ m shin nan lan kwagh , je u nana ci@@ h@@ i nana kaa ér or u yange Aôndo er iyol na ne nahan , una kera fatyô u shi hiden eren nan he@@ gh ga ase@@ e ? ” A@@ in@@ ge ne iky@@ ôh@@ ô i gban man dang dang kua ta@@ av man iji@@ mba i eren samber wuee hen agumaior , nahan ka hange hange u mbayev iky@@ aior mba ve lu Mbakristu vea ver ishima zum u mbamaren vev ve lu ôron ve ‘ akaaôron a injaa ’ yô . Kwagh u Se Hen sha Ieren i Yobu Yô 24 : 50 - 5@@ 8 ) Een u Re@@ be@@ ka yange lu een her , shi za hingir kwase u Is@@ ak@@ a , u cian Aôndo kpaa . ( 2 Timoteu 3 : 1 – 4 ) Ior u@@ ve ityough ken akaa a ve eren ayange ayange la , nahan ‘ ve fa ’ kwagh u loho u dedoo u se pasen ve ne ga . ( Heb . 10 : 36 ) Mayange i de hungur se er Yehova a lu a atô@@ akyaa a dedoo a wan ishima nahan ga , shi se umbur ser ngu eren tom a shighe ne sha ci u iwasen i mba ve civir un sha jighjigh la . ( 2 Pet . ( 2 Peteru 3 : 13 ) Sha nahan yô , se mba taver we ishima ser , zua a mfe u Aôndo man u Yesu Kristu er ian i lu her ne , gadia mfe ne una fatyô u van we a uma u tsôron . — Yohane 17 : 3 . 4 : 9 . ( a ) Kanyi i lu ur@@ ugh ior mba ken akuraior cii van a ve ken nongo u Yehova ny@@ ian@@ a ? Kwagh er doo yô , Al@@ f@@ red N@@ u@@ ser@@ a@@ la , iky@@ ar@@ tom wam u se eren pania imôngo la kpa i yila un shin Betel hen shighe shon , nahan se lu yemen sh@@ imi imôngo . I lu nahan u gbidye kwar sha kwagh u mba ve yemen sha mbara vea za er la ve@@ e ? 119 : 1@@ 16 ) Anmgbian ugen u a v@@ aren akaa a p@@ ir@@ in usu a mi , u i yer un ér Lu@@ is yô , vea kwase na Qu@@ en@@ ia , mba eren tom hen W@@ all@@ k@@ ill . Kwagh ne a lu shighe u se yem pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” la ga . Man aluer ka u̱ una tim ve yô , ka u se kegh a kuma shighe nan je ? Paulu yange kange ishima lumun wener kwagh môm tsô a yange un u eren tom u i@@ vangeli kuren ú doo doo ga . 7 : 21 ) Inja i u ungwan imo i Aôndo yô , ka u or wan iyol i nan sha ikyev i T@@ i@@ ônnongo u Kristu , u Aôndo a ver , a lu a mbatamen mba ve lu “ u@@ iyua ” la . — Ef . Shighe u Yehova kaa a Aberaham ér a mough a tsombor na a yem ken tar u K@@ an@@ aan la , a lumun u eren nahan a mk@@ ighir shio . Ka akaa a nyi aa fatyô u van a zayol ken iv@@ es@@ ee ? Ú time sha akaa a yange er ne u been kera yô , alaghga u gba kpilighyol wer : ‘ Lu@@ un er yange mea lu sha shighe la nahan , yange ma m er nan shighe u Aôndo lu pasen awashima na kure kure laa ? Sha inja gbenda ne yô vea “ kuma u tesen mbagenev kpaa . ” Doo u ishimataver yase kpa ia har sha jighjigh u nan . ( M@@ ar . Kanyi yange i er here ? Ka Tartor shon u ior umiliôn imôngo ka ve s@@ ônon ke ’ msen zum u ka vea kimbir M@@ sen u Ter W@@ ase ( shin , Ter W@@ ase u A lu sha ) la ve ve kaan a Aôndo ér : “ Tartor Wou u̱ va ” la je la . ( Mat . 5 : 45 ) T@@ aver u kaan ér saa se er msen keng ve Aôndo una na iyange ia due ye . A@@ rist@@ are@@ ku man Ga@@ y@@ u yange ve er nena shighe u i lu tôvon ve a ican laa ? Ka i taver se ga cii u henen ser , ‘ Se fatyô u eren kwagh ne ga . ’ U@@ ngeren mba Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika mbagen mba ve hembe kuman ken atô la pase ér , msen u Yesu u ikyav la yange kure sha mkaanem ma ma kaa ér : “ Y@@ ima se sha ifer ” * la . Ka nahan ve anyom nga karen u@@ deri imôngo yô , or@@ pasalmi ugen kaa ér : “ U@@ sha ka U@@ sha mba TER , kpa tar yô , A na ônov mba iorov ” ye . — Pasalmi 1@@ 15 : 16 . Yehova Tese Mba@@ civir Un T@@ ahav N@@ av ke ’ I@@ gbar Yesu yange waan mbagenev ikyo . K@@ asev kpishi lu a mkav man mfe u yange wase ve u eren kpen@@ ga , zuan a li@@ ba yô . Shi ken inyom i 19@@ 30 , shighe u m lu anyom at@@ ar@@ atar tseegh la , ng@@ ôm , Lu@@ ig@@ ia kpe . Nahan kpa , yange a gba u mbatamen mba sôron atôônanongo vea na kwaghôron shi vea tese sen@@ e@@ ma , er ashighe agen yange i er nahan yô , i gba u se tôô ikyav mbi y@@ uh@@ wan kpishi . Aluer u ngu or@@ maren yô , yange i due a takerada ne nahan doo u je ka u tu@@ nan ga . Kpa kanyi jighilii u er ve u gba kwagh sha ishigh ki Aôndo ? Shin er i lu a na nagh kura ga nahan kpa , er injar i nagh ku shon lu kwagh u b@@ un@@ den ga yô , i hii u yaren tom a ku sha u den ior asange asange asorabo a ve , er un nahan . Kpa aluer orgen nana ya ican er Orkristu yô , kunya u̱ de ker nan ga , kpa nana̱ civir Aôndo ken I@@ ti ne . ” 6 : 4 , 6 . Ts@@ ahan ior nav kera cii yô , a de as@@ ande a yange shi her la ér a hide a za civir un ken tar u yange na uter vev la . Nahan kpa , se mba eren msen di e̱r Habak@@ u kpa ngise e̱r nahan , ser : “ Shi nder tom Wou ken atô u anyom , na , i̱ fa u ken atô u anyom ; ken iy@@ ugh kpaa umbur mhôônom ma zungwen . ” Aluer se mba cian ser a va kighir se a ican yô , se fatyô u s@@ ônon Aôndo ser a wase se di er or@@ pasalmi kpa ngise sôn nahan . ( Genese 20 : 13 ; 2 Samuel 3 : 8 ; 16 : 17 ) Ga@@ yô alaghga ieren la a lu inj@@ ô i kimb@@ in sha erdoo u i vande eren a orgen la yô . Amo@@ shi yange ta ve icin ér Yehova una “ tsaha at@@ se a Betel a nan nagh sha mi la ” shi una “ yô@@ h@@ ôr iyou i teman ker shighe u wu@@ he@@ gh , man iyou i teman ker shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough ” kpaa . — Amo@@ shi 3 : 14 , 15 . 1 : 5 , 6 . A kaa ér gba u se za hemen u ‘ fan ’ Aôndo man Kristu . Se er kwagh ne nena ? Davidi ongo zamber u Ab@@ ig@@ ail been cii yô , á kaa ér : “ I@@ ̱ wuese TER Aôndo u Iserael , u A tindi u nyian er ú va ke@@ gh@@ em gbenda ne ! U T@@ esen A@@ kav a Jighjigh u Nan V@@ i@@ e V@@ i@@ e 10 : 1 , 2 , 12 . Shi alaghga tsô ka i doo ú u teman vea ior ou yan kwaghyan imôngo . Kpa yange gema mnenge u orgen u timen sha akaa a kwaghaôndo u Mbayuda u i eren un sha ad@@ in@@ i u Mbag@@ rika la , man kwaghaôndo u Mbakristu mba tsuaa mbara . Takerada u Marku kaa ér : ‘ A nenge a ikpelaior kpishi , nahan mhôônom kôr Un a ve sha ci u ve lu er iyôngo i i lu a or@@ kuran í ga yô . Tsô , or a maa dooshima ken tar u ainge ne nena ? ( Genese 15 : 2 ; 17 : 1 ; Or@@ pasenkwagh 12 : 1 ) Kpa shi a na iyol na iti sha u wasen se u yan ikyar a na . A kaa a Na@@ omi ér : “ De z@@ em iyol wer , m@@ ̱ de u zan a we , m@@ ̱ undu u , m@@ ̱ hide ga ; gadia h@@ en@@ pe ú za cii , mo kpaa me za ; h@@ en@@ pe ú za tsa la , ka her mo kpaa me tsa ye ; ior ou ka ior av ; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam . ” Kwagh ne shi kimbir yô , nomso@@ or u lu vea kwase la kaa a na wener aluer ngu zamber ka sha mimi na yô , a ver ishima dedoo i@@ kpa na i de kera kimbir b@@ enden a kwase la ga . I@@ ca gba ga tsô , m hii u gbidyen do u a@@ yem a gban sha any@@ inya kpoghuloo je . Shighe u Aôndo tindi Yesaia ér a za er tom u profeti la , a kaa a Aôndo ér : “ Mo ne , t@@ indi@@ m . ” Loho u dedoo la yange har sha tom u Yesu a lu a mi u eren sha u kuren awashima u Aôndo la . G@@ u@@ y P@@ i@@ er@@ ce u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la na kwaghôron u dondon , sha itinekwagh ér , “ Er@@ doo u Yehova a M@@ gb@@ egh@@ a Ú u Eren a Mbagenev Dedoo . ” Er se vande nengen nahan , Peteru kaa ér : “ Ma kwaghôron u profeti u ken icighan@@ ruamabera ka kwagh u or nana gba pasen iyol i nan tsô ga . ” Í “ W@@ u@@ ese Un ” Se er nan ve se palegh u dondon Satan ken m@@ l@@ ana ? 11 : 8 - 10 . Yehova una kure awashima na nena ? Se ya dyako u isholibo man ku sha ci u se due ken Adam . ( Rom . N@@ agh ku Yesu la bugh gbenda u eren nyi kwagh@@ a ? 5 : 19 ) Gba u se na jighjigh a ishima i môm ser , gbenda u ú hembe doon u civir Aôndo yô , ka u eren akaa cii sha ci u icivir na . — Ôr 1 Mbakorinte 10 : 31 . 21 , 22 . ( a ) Ka gbenda u tôvon sha kwagh u nyi yange Yesu yar tom a mi sha u nan kwaghwan u tesen er a nôngo a ishima nyian i sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaaka@@ av@@ a ? Se er a mbagenev doo doo nena ? Tor u he ne sôn Yehova kwagh sha ishima na vough , nahan Yehova na un “ ishima i fan kwagh man i kaven kwagh ” shi na un “ inyaregh man icivir ” kpaa . Shi time ase sha kwagh u anmgbian ugen vea kwase na mba yange ve lam a J@@ ess@@ en@@ ia , gum@@ kwase u k@@ on@@ don ato u ken tar u Ch@@ ile la . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Er m zua a Mbashiada mba Yehova , anyom kar at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin nahan je kpa , m lu a ta akaa a m na jighjigh a mi ken kwaghaôndo wam la kera ga . Yange i kôr Yeremia i za “ wa un ken te@@ mbe u mbakur@@ an . ” In@@ mgb@@ ian@@ nomso na ka aôndo u lun a ak@@ or . Paulu lu wan se kwagh ér se palegh ieren i wan kwagh ikyo ga la . Ve cica cii mba tsu@@ m ; mbagenev ken ve je yô , mba a mbam@@ yen mba ve nôngon a mi hanma shighe yô . * ken ikyav nav . Yange ú doo un ôron kpishi . Akaa a anmgbianev mban ôr la taver mba van iniongo man mbamaren mba anmgbianev mba ve lu been makeranta mbara cii asema ér , vea ngohol mbam@@ ishen mba he@@ v shi vea nenge sha ve tsembelee . Alaghga u pine wer : ‘ Er nan imba ne nahan i lu zan hem@@ ene ? Anmgbian Pas@@ c@@ al , u a dugh ken tar u Fran@@ s la , er tom u pasen kwagh ken tar u B@@ en@@ in hemba anyom 12 hegen , shi ngu eren pania man tom u ortamen kpaa . Kpa Mbaiserael yange vea gb@@ ihi i@@ gb@@ ur ve i wan ayol a ve sha ikyev i Yehova la kera yô , i@@ gb@@ ur i sha ican i mbaihyomov vev i̱ gema i̱ lu sha ve . B@@ em zua sha loho u se pasen ior la nena ? ( Aerenakaa 8 : 12 ) Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase Au@@ gu@@ st@@ us Ne@@ an@@ der ôr kwagh u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ken takerada na u i yer ér Gen@@ er@@ al H@@ ist@@ ory of the Christian Re@@ li@@ gi@@ on and Ch@@ ur@@ ch la ér : “ Sha hiihii la lu mbag@@ anden tseegh i eren ve batisema ye , sha ci u ka mbag@@ anden vea fatyô u kaven inja i batisema man jighjigh u nan ye , gadia akaa a ahar ne nga hange hange . ” ‘ TER kor mba A doo ve ishima la cii , kpa mbaaferev yô , Una tim ve kera . ’ — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 45 : 20 . Kpa ka akaa a mimi a sa@@ gher iyol , a a ne se ishimaverenkeghen man msaanyol yô . Er gba u vea kôôm or@@ ib@@ oo nahan kpa , i wa ve kwagh ér : “ De ker an@@ ngô@@ u ihyom ken ishima you ga . ” ( Mbafilipi 2 : 25 , 29 , 30 ) Tom u dedoo u E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u sh@@ ire Paulu sha mimi la kuma iwuese . 13 : 24 - 30 , 36 - 43 ) Kwagh ne yange hii nena , man a gba a zua vea kwagh u Yehova lun a non@@ go@@ ior shin tar la nena ? Kanyi ia na imoshima yase ia kera er tom sha inja ga , man a er nan ve se fatyô u yangen kwagh la ? 3 : 9 ; M@@ ar . 12 : 28 - 31 ) Yô , se er nen tom a aan a se lu a mi a pasen loho u Tartor , u u lu tom u hemban lun a inja sha tar cii ne . T@@ so@@ mbor ua fatyô u sôron iyou ker sha ashighe ashighe ken hanma kasua shi ua ver shighe u ôôn iyou ker vindi vindi kwa môm shin kwa har nahan ken inyom . U him@@ en iy@@ ongo hemba doon a u nôngon num . ’ Or@@ t@@ wer u yange yar sha iyange shon la kaa ér : ‘ Z@@ ayol u vesen u se lu a mi hen iy@@ ou@@ ci ne yô , or ka nana va fa@@ an ér or u nan ngu a angev mbu A@@ I@@ D@@ S yô maa nan undu nan te@@ gh@@ elee nan yem kwagh u nan . ( 2 Mbakorinte 6 : 16 ) Kor “ wanakiriki ” na u jighjigh la hanma shighe . la , peeji u sha 19@@ 7 - 19@@ 9 la . 8 : 21 ) U hemban cii yô , ka se hen er se tese ser Yehova , Ter wase u sha la doo se ishima tsung yô . — E@@ ks . 8 El@@ ke mough ken tar u A@@ ust@@ ria Jigh@@ ilii yô , ken ityar kpishi mba yer u@@ a@@ ah@@ e mban ér ityom i Aôndo . ( Anzaakaa 13 : 20 ) Kanyi kwagh ú er sha u van a m@@ ze@@ hemen sha kwagh u Tartor u Aôndo , kua sha igbenda i ver ver je kpaa ? Alaghga , ve de ér jijingi u tar ne á vihi mlu u torough torough u ve lu a mi ken a ve la , sha nahan yô , ve hingir u lun a ieren i ken jijingi i í tse@@ e ga shi í nd@@ ôh@@ ôr ga sha kwagh u Bibilo i henen man msen u eren man mbamkombo mba Mbakristu kua tom u kwaghpasen kpaa . Jijingi u bo u á yange Saulu mkpeyol la lu mbamhen mb@@ ab@@ ov mba ve iv un ken ishima po@@ o la — inja na yô , lu mlu u ishima na u lu mgbegh@@ an un ér a̱ er asorabo la . ( Mal@@ aki 3 : 1 - 3 ; 1 Peteru 4 : 17 ) Una “ va ” sha shighe u Armag@@ e@@ don la sha u va timin mbaihyomov mba Aôndo kera . — Mpase 19 : 11 - 16 . ( Mbakolose 3 : 13 ) Sha kpôô yô , ka i taver u dondon kwaghwan ne kpishi , kpa u hiden a iyol ijime la una wase or u dondon kwaghwan ne . 18 : ​ 24 - 26 ) Gba u or@@ ngohol ityesen nana lu a aeren a hange hange ne , er ici@@ gh ki ka i wa shin inya ér iy@@ i@@ av mbi doo la nahan . I de lu hen shighe u agumaior a lu a mbamzeyol la tseegh ga , kpa ve lamen a ve sha ashighe agen kpaa , er shighe u i lu pasen kwagh shin shighe u i er mbamkombo i bee kera nahan , gayô sha hanma ian cii . Aluer ú soo u tom wou u̱ hemba u@@ men atam yô , kanyi kwagh ú ere ? Kp@@ iligh se Mbakristu iyol er i hii ve ior ve lu yan ican ga . ( Yohane 15 : 19 ) Apostoli Peteru kpaa ôr kwagh za nahan , wener : “ Ge@@ ma ka kpiligh ve iyol er ne kera nyer nongo a ve ken iji@@ mba i eren i g@@ anden i@@ kaa inya la , ga yô ; mba gbe lamen sha a ven dang tsô . ” — 1 Peteru 4 : 4 . Ity@@ endezwa la tese ér Mesiya or@@ jighjigh , u a lu “ vor ” u i er kwagh u ú ken Genese 3 : 15 la una due ken tsombor u Aberaham . ( Nenge Yesaia 32 : 1 , 2 . ) Hegen ne se lu henen er Yehova una seer doon se ishima shi se tese ser se soo un yô . M soo u eren tom u pasen ior kwagh hanma shighe la je kpa ? ’ MB@@ A@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R Yehova fa ér gba kpee u vea lu a jighjigh . Er i pase anmgbianev mban yô , ve za hemen u eren tom u pasen loho u Tartor kpoghuloo . Ka vea er nahan yô , Yehova a hemen ve gbenda , a k@@ ông@@ or gbenda ve u lu kp@@ ian . M kera gba taver ken jijingi ga . 4 : 13 , 14 ) Doo u hanma Orkristu cii nana er kwagh u una wase anmgbianev vea lu ken mzough yô , di vough er hanma il@@ ye@@ egh ki iyol yase ka ki wase alegh agen u vesen sha u nan a kwagh u a soo la nahan . — Ôr Mbaefese 4 : 15 , 16 . Mbah@@ enen Bibilo mba ken gar u P@@ it@@ ts@@ bur@@ gh yange ve er mbam@@ kohol mba vesen sha ci u mba ve na nagh ku Yesu kura jighjigh , mba ve za M - umbur ken gar la mbara ; i er kwagh ne je kuma anyom imôngo . Lu a M@@ hen u Kristu kpa Lu a M@@ i La A@@ tindi a tar nga lu a tahav hen tar u ú we a la tseegh . Nahan u fa kwagh u Aôndo er kpa ? — Yange va a mngerem ma de@@ e@@ mee va tim bo@@ tar la kera . Yehova na han@@ mô wase ian i tsuan u dondon atindiakaa a na shin dondon ga . ( D@@ ut . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Zum u ka sea tagher a iky@@ aren i karen se yô , amba a mbam@@ ne mba ke ’ jijingi ne ka a wase se u fan kwagh u i gbe u se er kpee ve á doo Yehova yô . * Kpa i lu nahan u hen er yange i lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato shighe u ve henen kwagh u Aôndo u mimi shi ve vesen ken mimi aa akaa ne shio la kpa ? Er Nan A@@ ka@@ abo a Eren Ior mba Dedoo ? Sha nahan yô , Yesu ta icin wener : “ De cie akaa a aa va tser u la ga . Nahan ishima vihi tor u Shi@@ ria kpen kpen , tsô a “ tindi any@@ inya kua ak@@ e@@ ke man ik@@ um@@ utya i vesen ” ér i va kôr Elisha . M@@ lu u Yesu a nongo u Aôndo ngu nena ? Kanyi ia wase u u lun a isharen i civir Aôndo ? Lu u a eren kwagh a ve er ka anmgbianev nahan . ( b ) Er nan i gbe hange hange u se ta iwanger sha Bibilo tsembelee shighe u se lu henen kwagh a or@@ o ? Kwagh u i doo u se fa yô , ka un ne : Mayange Yehova una kighir se ér se gema ga . ( Genese 20 : 7 , 17 ) Shi ashighe agen una soo u lamen a Yehova yô , á na un nagh , er A@@ bel kpa yange er nahan . — Genese 22 : 9 – 14 . Er Aôndo wase a lu kuran se sha erdoo na yô , se nenge ser se mba ken mk@@ or , vough er As@@ av nahan . Yange wa Yehova icam , kaa ér : “ U kô@@ rom sha uwegh agh ku y@@ an@@ egh . Sha shighe u i lu tôvon un a ican ne cii , mba@@ ate@@ jir at@@ ar@@ atar ôr un ijir wu@@ he un kuma anyom 23 ken up@@ ur@@ usu man af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v kposo kposo je kuma er pue nahan . Kwagh gba sha mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on hegen hemba ave a tse . Ú ngu a ian i civirigh shi ú ngu eren Aôndo u lun a iwuese kpishi ne tom . Gadia “ u nan doo ter ishima yô , ka nan man a kôôm nan ye . ” ( Ôr Genese 12 : ​ 14 - 20 . ) ▪ Mba Yehova A Doo Ve Ishima yô , “ Ma Kwagh u Nan Ve G@@ be@@ v Mb@@ u N@@ ôngon K@@ era Ngu Ga ” Ken anyom pue a á kar ne , iyenge i mba yange ve lumun a hemen u Tartor la seer sha ing@@ y@@ egh ki hemban iorov 1@@ ,@@ 7@@ 5@@ 0@@ ,000 . Ior mba vendan mimi yange ve lu samber a atesen a aiegh , nahan apostoli ne wa Timoteu kwagh ér : “ Y@@ ôô kwaghôron Na wa iyol sha mi keghen a kegh , . . . kôôm , yangen , waan kwagh ” kpaa . — 2 Tim . ( Yesaia 40 : 15 ) D@@ i er Aberaham kpa yange er nahan , se mba a vangertiôr hen Yehova ser ngu a tahav mbu nd@@ eren mbacivir Un shin mbakp@@ enev . Nenge ngeren mba Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x mba 19@@ 8@@ 6 - 2@@ 000 la , vegher u “ illustr@@ ations ” la sha er ú zua a akav yô . — Mbashiada mba Yehova gber ngeren mban ken ijô kpishi je . ( Yakobu 1 : 17 ) Kape i lu je ve i saan se iyol yum ne ! Ma ijiir i se lu her , man inj@@ a@@ or i se lu cii , shin se a tsa nan nan kpaa , se cii se mba tagher a mbamtaver . Man alaghga ú kimbir yan imba kwaghyan shon u yange ú vande yan la . Hii nan ve perapera a lu a inja kpishi ? I@@ ca a gba je iyol a kpe u , shi alaghga tsô u de u . Ior mba i@@ yô ia ny@@ ima ve yô , vea kenger sha i@@ yô i to@@ gu@@ la la maa Aôndo a wase ve . • Er mbatamen ve lu vough ga nahan kpa kanyi ve eren sha ci u nongo u K@@ rist@@ u@@ u ? ( Mpa . 16 : 14 ; 19 : 19 - 21 ) Sha nahan yô , ka ity@@ artor i i lu a@@ vegher a inyam la tseegh a tim í sha Armag@@ e@@ don ga , u@@ gomoti mba uumace mbagenev cii kpa a tim ve sha ityav mb@@ ira . Ma or nana fatyô u tilen sha ishigh y@@ ough sha ayange a u lu uma ne ga ; er M lu a Mose nahan , kape we kpaa Me lu a we la ; Me kende u ga , Me undu u kpaa ga . ” M fa je mer icombor ka ia zuan imôngo ken m@@ civi@@ ra@@ ôndo u mimi yô , i lu kwagh u van Yehova a icivir man iengem kpaa , nahan m zua a mk@@ om@@ shima tsung je sha er ḿ nenge a averen na sha iniôngon yam i m nôngon mer me tese mbayev av mimi ne yô . P@@ ase er i hii ve i gbe u se dondo kwaghwan u Aôndo sha kwagh u iv@@ es@@ egh yô . Aluer sha mimi je ka u̱ se e̱r akaa i@@ er i Kristu yô , kanyi i gbe u se vande henen f@@ ana , man ka sha ci u nyi ? Anmgbian ugen ken Kristu nger ér , “ ufoto mba iji@@ mba@@ gh yange lu kwagh u hemba taver mo u den ken akaa a m er hingir il@@ ye@@ egh ken am@@ o la cii . Yange hemba doon se u yaven hen inya hen ya u lun wang ne a u yaven sha ga@@ mbe u im@@ on lu sha mi la . Mba@@ fan@@ takerada vea nenge Yuda u i er kwagh na ken i@@ vangeli ne ér ka or u zan g@@ wa shin ka ij@@ ô@@ v kpa , mba@@ fan@@ takerada mba yange ve time sha ngeren ne cii gba zwa môm ér , i ôr kwagh u tsegh ku mba@@ yi@@ ase ken i@@ vangeli ne vough ga . Yange lu Or@@ tom , inja na yô , lu or u tilen shi@@ sha shi eren tom sha ci u mbagenev . 6 : 3 , 4 ) Shighe u u lu y@@ amen ak@@ ondo yô , alaghga u hen sha gbenda u i kor ma iky@@ ondo i i sember duen a mi shin i i ze g@@ wa yô . Mo vea azende am se b@@ amen ior sha er se nôngo num a ve yô . De C@@ ih@@ in M@@ sô@@ rom Ga , 12 / 1 Se hii u maan af@@ ishi a bran@@ ci a he kua Iyou i M@@ kohol hen ijiir ne ken inyom i 19@@ 8@@ 4 , se gema se tsegha ajiir ne ken inyom i 19@@ 8@@ 7 . A@@ L@@ U@@ ER ka u a ‘ y@@ ese mbayev sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ’ yô , gba hange hange u a henen Bibilo a ve hen tsombor . ( Ef . K@@ wa gen la , C@@ rist@@ ina lôh@@ ô ortamen u sôron atôônanongo ugen vea kwase na iwer hen ya na . Dooshima u Yehova man kwaghfan na kua agee a na a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku i tese ér ngu a mi la kpilighyol kpen kpen . Kp@@ orom hen Aôndo — “ U P@@ ase An@@ iky@@ und@@ anev A ” 9 11 : 11 , 12 ) * Ka shighe u mbacivir Aôndo mban hii u yevese yemen shin p@@ ev u i@@ wo i Yehova la je la . Tsô Yesu lu ôron ér nyi j@@ imi ? Nahan kpa , Yehova Aôndo di ye ? Shighe u Tor Saulu tindi ior hen ya u Davidi ér ve za wua un la , Davidi er msen ér : “ D@@ ugh@@ um sha ikyev i mbaihyomov av , Aôndo wam , kende a mo sha hen mba ve mough num a mo la . Wan la hemen , ter na ci@@ r ; er lu tsu@@ en la za do@@ l@@ ough gba shin mnger , mngerem f@@ ii un m@@ ire a na kwa har . * Nahan m d@@ aa wan@@ kwase la kera fese , maa wan@@ kwase shon yevese due . ” Paulu T@@ a@@ gher a Iky@@ aren a Iyol H@@ id@@ en a M@@ i I@@ jime Yesu yange kaa ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ihy@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , . . . kuran nen shi eren nen msen hanma shighe cii , sha er né kuma u waren akaa a á va er la cii ” yô . Ken ityav mbi masejime la , Tartor u Aôndo “ ua hembe ity@@ artor igen [ i shin tar ] ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” 15 : 19 ) Paulu yange de ér ma kwagh a nd@@ ôh@@ ôr ishima i tse@@ en na ga . Er u ng@@ ur@@ en yaren tom a mhen la yô , ker igbenda i u na or@@ ya la nana fa er kwagh u u lu pasen nan ken Bibilo la a lu a inja kpishi yô . — Mateu 13 : 5@@ 2 . 1 : 19 ) Nyian kpa , ka sea hen sha uityendezwa mba Aôndo a er sha kwagh u mlu wase u ken hemen shi sea hen sha kwagh u a kaa ér una kura se sha ikyev i akaa a aa fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan yase vea na la yô , ishima i taver se kpishi . ​ —⁠ Anz . 2 : 7 ; ôr 2 Mbakorinte 4 : ​ 17 , 18 . Er or u ú lu henen Bibilo a nan la nana hii u nengen er i gbe u nana gema inja la , we di kpa a gba u ú hen er u wase nan sha kwaghfan kure kure u kuran atindiakaa a ken Bibilo yô . Kwagh ne tese wang ér , Satan ka or u i hembe s@@ aren un cii u vihin m@@ til sha mimi wase yô . Se lu mba@@ ibanave ken jijingi ve a saan se iyol ye . — Mateu 5 : 3 . A@@ K@@ A@@ A@@ NG@@ ER@@ EN A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I Nahan ma shighe môm tsô Yehova de u suen mo shin wasen mo ga . ” “ A@@ ve a P@@ endan ” ( Heb 6 : 2 ) , 9 / 15 Ikyav i tesen yô , kwase ugen u i yer un ér Sam@@ ira umbur er mbamaren nav yange ve tema ve lam a na shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha u wan un kwagh , zum u lu anyom pue kar la yô . ( Duteronomi 23 : 1 ) Sha nahan yô , ikyav cuku tsô kpa tese ér ma O@@ ri@@ serael shin shir@@ or u ken tar la môm kpa yange i dugh nan ake ér nana er tom ken ya u ma tor u Iserael ga . K@@ er atô@@ akaa a ú yar tom a a ke ’ kwaghpasen shin ke ’ uma wou yô . Yange gba u han@@ ma@@ or u nan lu zan ken B@@ ul@@ gar@@ ia cii nana za ken i@@ kpa i nan , shi nana tôô shighe u me@@ m@@ yol u nan la nana za pasen kwagh a mi . Aluer se ver ishima sha Mkaanem ma Aôndo yô , se lu@@ ̱ a tahav mbu yôôn m@@ á Ashighe kpishi Mic@@ ha@@ el [ ngu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar ] ka a kp@@ ela ma foto shin a nger kwagh i kuma ikyum@@ hi@@ ange i môm . Yange hen ér er un lu a “ akaa kpishi ” yô , kape ‘ anyom kpa una lu a mi kpishi ’ je la . I@@ vaa ve la hii sha tom u zenden sôron un@@ ingir man u@@ haregh u ve er sha gbashima sha ajiir kpishi ken tar u Amerika la . Aôndo u Dooshima U A K@@ om u Se Na Un Jighjigh Yô U hemban cii yô , Yesu Kristu ôr kwagh u ayange atar a Yon@@ a lu ken iy@@ av mbu zege@@ ish@@ u la ér kwagh ne ts@@ eng@@ ap@@ asen ayange a una tsa shin u@@ war la . Satan yange er a@@ yom atô kposo kposo shighe u lu lamen vea Ifa la . 13 : 32 , 33 ) Nahan cii kpa , se fa kwagh u Paradi@@ so u a lu van ken hemen la hemba Mose yem ica je . “ Shin er mbamaren av ve tes@@ em hii shighe u m lu iyev la je nahan kpa , takerada ne wasem u henen sha akaa a a doo u me er ken uma wam yô iyol yam . I@@ h@@ y@@ ur@@ en@@ ruamabera yange i y@@ uh@@ wa , sha ci u yange i h@@ ure i sha an@@ ky@@ on@@ ov ken yan man ken im@@ ese , shi ashighe kpishi i wa i̱ ken kwagh u una kura i yô . Or ka nana venda mimi yô , nan vihi mlu u nan vea Aôndo . 25 : ​ 22 , 23 ; Rom . I ôr ken Pasalmi 35 : 18 ér : “ Nahan me su@@ gh U ken mkohol [ shin nongo ] u tamen , me wuese We ken atô u ior kpishi . ” 3 : 10 - 12 . Ieren yase a Kristu Yesu ngi nena , man ka sha ci u nyi ? Mbagenev ka vea hii u zan sha In@@ tan@@ et yô , ve hen ér hanma ib@@ aver i i lu sha mi cii ka i mimi sha ci u ve ôr i sha In@@ tan@@ et shin ka ijende ve i tindi ve a mi yum . Shighe u a lu eren M - umbur ne la , vea fatyô u gbidyen kwar sha averen a vea fatyô u zuan a mi sha ci u nagh ku ip@@ aan ku Yesu yange na la . Shi a ôr kwagh u ashighe kpishi mbayev mba kiriki ve eren yô , nahan a ta ve icin ér : “ De ee nen iyol shin at@@ u@@ ngu a mnger a a lu hen iky@@ asen yen la ga . Mba hen ger@@ i ugen ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a vea mbayev vev uta@@ an ; ger@@ i la ngu ikyua a ger@@ i ugen ga . Paulu yange kange ishima u eren tom u pasen kwagh la nena ? Kpa se Mbakristu yô , ka se zua a ishimataver sha u henen sha ishimaverenkeghen yase i yemen sha , shin lun shin tar ne la . Ka sea pase ayol a ase wang ser se mba Mbakristu yô , se ny@@ ô@@ ôso ah@@ endan a se hendan a n@@ um@@ tan u Satan a te sha a@@ vese sha at@@ ser@@ egh la . I nger ken 2 Mbakorinte 3 : 17 ér : “ Hen ape Jijingi u Ter A lu yô , iky@@ ang@@ enev mbi her ga . ” Mbam@@ pin mba Yesu pinen ior la yange ve wase ve u henen sha kwagh . Ôr itinekwagh i i kaa ér “ Is This Per@@ son R@@ ight for Me ? ” ( Mateu 27 : 38 – 44 ) Yesu “ taver ishima sha i@@ mba@@ any@@ iman i mba@@ asorabo sha iyol Na la , ” nahan tile sha perapera her dông . — Mbaheberu 12 : 2 , 3 . 5 : 1 - 7 ; 6 : 1 - 12 . Ú fatyô u fan kwagh u or@@ shiada la er yô , gadia or shon nger akaa a yange er la ken takerada , mba yer ú sha iti na jim . N@@ om ugen vea kwase na nger kwagh sha iwasen i Aôndo na ve yô , ér : “ Se civir Yehova imôngo anyom kar hegen vese , nahan se zua a averen kpishi , shi se hingir u fan ior mba inj@@ aav kpa kpishi . ( 1 Mbakorinte 15 : 35 – 38 , 42 – 5@@ 3 ) Vea lu mbahemenev ken Tartor u Mesiya u ua va a Paradi@@ so shin tar la . Gba u nongo u mba i shigh ve mkurem la vea er iniongo i Kwagh@@ yan u A@@ ik@@ ighe la vea kighir hanma shighe ? Ka sea nyôr mkombo yô se fa tsô ser , Yehova ‘ na iveren na ’ ngi ape se kombo la . 4 : 2 ) K@@ er iwasen hen mbagenev . Shighe u u er kwagh sha mi ga yô , lumun kwaghwan . — Ôr Mbaheberu 12 : 5 , 6 , 11 . Nahan kpa , alaghga mbagenev vea tsua ér vea kera za hemen u koson az@@ en@@ awambe a ne@@ er la her ga , sha ci u gbenda u koson a her la ka u sha gba@@ aôndo ga yum . U@@ ng@@ wa ase kwagh u iorov mba utar mban ve er shin heen ne . Kpa u tese wer iyua la gba u kwagh sha u eren a i sha inja . Yange Is@@ ak@@ a , wan u ter@@ tamen Aberaham , “ due za ken ak@@ ôngo ai@@ k@@ ighe sha u za henen kwagh . ” ( Gen . We kpa u eren m@@ sen@@ e ? Yange soo u hiin ikyar i ia na una hingir u za lun ken “ mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm ” a or nan ne jighjigh ga la ga . Ka mhôônom ma kôron ka ma na ve or nan wase mba ve lu yan ican la ye . Zum u ican man am@@ een lu zan As@@ av iyol kpa lu nôngon ér una civir Aôndo la , a nenge iky@@ ôr lu hemban la@@ ghen a la@@ gh mba ve lu nahan Aôndo tar la cii . Maa se lôh@@ ô nan ser nana za . I@@ fer@@ or ka nan er isholibo sha apera shi nan lumun u geman ishima ga . M@@ pin : Er nan ve ka ne kohol or , fan kpa ne fa nan ga ve ne gba s@@ ende@@ gh ér ne lam a nan@@ aa ? Sha ashighe a uter mbatamen mba tsuaa la , or@@ ya u hanma tsombor yange nan tile sha ci u kwase u nan man ônov mba nan sha ishigh ki Aôndo , nan na naagh sha ci ve je kpaa . 4 , 5 . ( a ) Se hen nyi ken mhii u msen u Yesu la ? ( Luka 15 : 4 - 7 ) Se kpa , kape or ka nana undu ior mba Aôndo man nana za c@@ in a hide ve se ember je la . Kwagh u sha uhar yô , Yesu yange er kwagh u ij@@ en been yô , a tese ér gba u mbahenen nav mbagenev vea lu per sha u palegh u yan kwagh karen ikyaa inya , a kaa ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan ” ga . U L@@ un a Ishim@@ a@@ wan hen T@@ so@@ mbor “ Yange m lu a mbampin kpishi sha kwagh u uma , kpa mbam@@ lumun mba p@@ ast@@ ô wam nam la k@@ um@@ am ga . A@@ eren a ity@@ ôô shon ka a nomso@@ or man kwase ka ve lu imôngo a u eren ivese shio la ga , shi ka ieren i sha ajiir agen yô , nomso@@ or ka nan k@@ em kwase ga kpa ve lu imôngo kpa i lu kwaghbo ga , ior ve tôô di tsô ér ka kwagh u ior ve eren la ga . ( Yesaia 65 : 21 ) Ka h@@ an i maan uya , shi i k@@ ahan ish@@ u@@ le i iky@@ on i wa@@ ina ? Takerada u kwaghaôndo u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi di tese ér Aôndo ngu môm tseegh , a fa akaa a ken hemen cii , shi nga eren sha ini@@ e@@ zwa na kpaa . KA W@@ E@@ A hen sha kwagh u Mar@@ ta u i er kwagh na ken Bibilo la nahan , ka nyi ka i va u ken ishima ? 1@@ 11 : 9 ) Kwagh u alaghga or@@ pasalmi lu a mi ken ishima ve ôr kwagh ne yô , lu mkur u Yehova kure ikyuryan na aa Aberaham la . ( b ) M - ban u jighjigh na ior kpishi hingir u eren nyi ? T@@ egh te@@ gh tsô , er m lu a kwagh u ngeren ne pase la ken ishima shi m lu eren msen hen Yehova yô , m gba kôron iyol yam tsaha . Ka ijiir i sha ikyav i mkpeyol , í ia kura se se vihi mlu wase vea Aôndo ga yô . Bibilo kaa ér : “ Eren nen msen gbem . Yesu vande wan ve kwagh u gba u vea er la wang , ér : “ Hen zum la mba ve lu ken Y@@ u@@ dia , ve̱ yevese ve̱ yem sha i@@ wo ; mba ve lu ken atô u gar yô , ve̱ due ken won ; man mba ve lu ken ak@@ ôngo a gar la kpaa ve̱ de kera nyer k@@ imi ga ; gadia ayange la ka a or@@ on iyev , sha u akaa a i nger cii a̱ kure sha mi vough yô . ” Ka i lum er yange lu civir Yehova tsô ér i doo tsombor na nahan . As@@ an : A@@ ng@@ l@@ o - Au@@ str@@ al@@ ian O@@ b@@ ser@@ v@@ at@@ ory / David Mal@@ in I@@ m@@ ages Ka sha ityôkyaa ne man apostoli Paulu yange ôr mkaanem man ye , ér : “ M ngu gbidyen iyol yam m ngu veren i ken kp@@ an je . ” Heela tseegh ga , sha kwagh u apostoli Paulu a er yô , mbatamen mba ve eren tom ken atôônanongo a Kristu a hen ity@@ ôn@@ ya la kpaa ka icighan jijingi a ver ve ye . I@@ j@@ ende yam igen i te@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ om yange hii u ôron Bibilo shighe u i wu@@ he un ken pur@@ usu la , shi yange se tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an se lam sha kwagh u kwaghaôndo , kua kwagh u U@@ c@@ ôô@@ ci man tom u Satan a lu eren ken tar ne la . I ôr ken 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 6 ér “ So@@ ho u ku@@ ugh yô , ka isholibo . ” Aôndo yange kaa a ve ér ve de ye kon ugen la ga , kpa ve taver ityough ve ya . Ve zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ongo ve ver ishigh yemen vegher u U@@ wo u S@@ en@@ ai la , maa ve za ar hen R@@ af@@ i@@ di@@ m . Yange i hii u l@@ ôôn iv@@ or ne ken Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Kpa An@@ dr@@ é tile dông venda imeen ve la . Aluer Aôndo doo se ishima sha mimi man se soo u nôngon sha afatyô wase cii ungwan Mkaanem nam yô , una ver iniôngon yase la doo doo man una na se tahav mbu se sen la sha u dondon icighan gbenda la kpaa . Kwagh u A Lu M@@ cie u C@@ ian Aôndo Yô U eren nahan la ngu a wase ve u shir@@ en Yehova tom sha ishima i môm . — K@@ ol . U tesen ikyav yô , ajiir a nengen sha mba@@ beenyol agen ka a na u@@ kwaghaôndo mbagenev ian i eren ad@@ ua . Kwagh ne tese wanger wanger e̱r i doo u dondon atindi a aeren a vough a Aôndo la yô . M@@ civir u yange i civir Aôndo ken tempel u Solomon la lu m@@ ure u m@@ civi@@ ra@@ ôndo sha ayange a ase ne nena ? ( Mpase 16 : 16 ) Nahan kpa , ma u@@ wo môm tsô ngu mba yer ér U@@ wo u Me@@ gi@@ do ga . Yange ve lu ie@@ ev mbi mbi lamen ga shi i gba u a tôô mbi a tôô yô . ( Yes . M kera nengen iyol yam mer m ngu ic@@ a@@ ver@@ kwase ga . Shi se eren nen msen a jighjigh u nan , nahan se zua a “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ” la . ( F@@ il . Jijingi u Aôndo yange hemba iniôngon i ana ? Í k@@ é@@ nd@@ è hem@@ en@@ tor u nengen sha “ ior man akuraior man ijô ” i wa or u a “ lu er ka wan u or nahan ” la sha ikyev . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange i mar@@ em hen ger@@ i u G@@ er@@ mist@@ on , ape ior ve lu a kwagh a ve kpishi ga , i du@@ ghun akaa@@ injaa shin inya shi ifer i ngee kpishi ga yô . Ieren i Gi@@ di@@ on lu a mi i hiden a iyol ijime la i̱ tese se akaa a injaa atar : ( 1 ) Zum u í ne se ian@@ tom yô , doo u se hen sha tom u ian@@ tom la u lu a mi la , kwagh a̱ de hembe gban se sha iti@@ zan i tom la u a na se shin sha ian i se lu sha mi la ga . Nahan hemba doon u se kporom ikyua a Yehova cii , gadia ka Aôndo u mh@@ ôôn u a fe m@@ nyoon u ken ishima yase man ityôkyaa i se v@@ aan kpaa la ! — Pasalmi 5@@ 6 : 8 . ( Mbafilipi 1 : 6 ) Su@@ ur sha Yehova , lu a vangertiôr wer ‘ una rumun ér i̱ va mee ú i̱ hemba agee a ou ga , kpa ken imeen la Una bugh ú gbenda u waren sha er ú tile dông yô . ’ Nahan lu nyi i er@@ ee ? Hemen tsombor wou sha u eren akaa a ken jijingi kua ken mcivir u hen tsombor . A@@ zende : Ior kpishi ka ve soo u lun a mba@@ abo@@ ki . Shighe kar yô , Aôndo gema kwagh u kaa ér ve eren ne hingir Tindi u tar ve la . M@@ gber u ken Z@@ wa Buter ú T@@ aver Ga ( Iyoukura ) , 7 / 15 Ú fatyô u zuan a mbam@@ lumun mba kuman we sha mbampin mbara ke ’ akaa any@@ iin jigh jigh a i tsen@@ ga pasen á yô . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase inja i “ gbashima ” ér “ ka u kwagh gi@@ ri@@ m or iyol man u or taver ishima sha u keren kwagh u nan soo u zuan a mi yô , ” shi i̱ na ase@@ mber agen a á ze ikyua a gbashima yô ; ase@@ mber shon yô , ka ishimat@@ seen man ishima i môm . Anmgbianev mba kasev mba kwagh u K@@ a@@ thy vea nom na gba ve ishima la kpa taver un ishima . Kwagh u Yosev man kwase u Po@@ ti@@ far la tese er i doo u fan Aôndo yô . Kwagh ugen yô , yange nenge mpase u sha mnenge u ci@@ er@@ yol nahan ishima za un iyol tsung . ( b ) Er nan ve yange gba u a wase tiônnongo u ken gar u S@@ ar@@ dis@@ u laa ? A lu kwagh u dedoo kpishi aluer se mba a iember ken uma wase cii yô ! Y@@ a Wou Ka I@@ jiir i K@@ undu K@@ undu i W@@ aren Kpa ? la . ​ —⁠ Yoh . 18 :⁠ 38 . ( Genese 4 : 8 – 10 ) A@@ bel kpen ku s@@ wen@@ de@@ gh kera yô , Adam man Ifa shi mar wan@@ nomso ugen , ve ii un iti ér Se@@ tu . K@@ an@@ aan u lu wan u anmgbian u She@@ m u i yilan un ér H@@ am la , er kwaghbo u vihin tsung , nahan Noa kaa ér : “ I@@ fan i̱ kôr K@@ an@@ aan . ” Kwaghôron u profeti ne ngu a inja zan zan ar sha shighe wase ne . Kpa Yehova yô , nengen aeren a or jimin cii , ngu a fa or shon vindi vindi . Me yima u kpee je , ú kpe ku u sha s@@ an@@ ker ga . . . Kpa gema due ken gar u T@@ e@@ ko@@ a , man ijiir la gba ica a Yerusalem kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 16 nahan , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . I@@ mba or la nana lu ken ibanave . 4 : 12 ) Ish@@ ember i “ kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar ” ne ka kwaghôron u sha ikyav . Yange ve ng@@ or ve kaa ér : “ Nenge , tar cii ngu dondon Un ijime . ” — Yohane 12 : 19 . ( Mateu 10 : 29 - 31 ) K@@ ohol cii yô , Aôndo na “ Wan Na u môm môm ” la sha ci wou . Yange maren a mar wan na u masetyô la nahan maa nom na u lu or u nan jighjigh ga la undu tsombor na yem kwagh na , fese je maa O@@ li@@ vi@@ a gba y@@ esen mbayev nav , tesen ve gbenda u Aôndo . Tsô m tôô k@@ at@@ ôn u takerada u Y@@ oung People As@@ k la jimin , kua ityakerada igen m za a mi sha makeranta . ” ( Rom . 3 : 23 ) Er Paulu due ken Adam yô , a hingir sha ikyev i isholibo man m@@ yen u iyol i inyam man awambe ne . “ Kwagh u a shi yô , anmgbianev , ember nen , . . . man Aôndo u dooshima man u bem Una lu a ven ye . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 13 : 1 . Kwagh ne na yô , ior kpishi sha a@@ vegher a tar kposo kposo soo u ungwan kwagh u loho u dedoo u Tartor ga . ( 2 Mbakorinte 2 : 11 ; Mbaefese 6 : 11 - 13 ) Umbur wer “ Aôndo hemba ishima yase man A fa akaa cii kpaa . ” I@@ mo i Se K@@ aa sha Iky@@ aa la Yô ( Yohane 15 : 14 , 15 ) N@@ gi@@ se la yô , kp@@ an lun a zwa wan sha kwagh ga kpa saa u eren sha atindi a or@@ vesen na la . U tesen ikyav yô , Bibilo i ken zwa Ish@@ pania i í yer ér S@@ ag@@ ra@@ da Bib@@ li@@ a , i ken Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i N@@ av@@ ar@@ re la kaa ér : “ Ter wase ôr [ mkaanem man ] sha u tesen ér a va nan@@ de ior ken ig@@ y@@ am@@ usu . Y@@ ar tom a ityakerada ne tsema tsema . Mic@@ hel@@ le : Bibilo tese ér Aôndo fa ican i se lu yan la , shi kwagh gba un sha mi kpaa . Ge@@ h@@ en@@ a tile sha nyi ? Sha kpôô yô , a gba u u ôr Bibilo jimin cii a awashima u zuan akaa a injaa a aa taver we ishima , shi aa tese u kwagh u Aôndo a soo ér we u er la yô . Hegen ne , ngu eren tom hen ijiir i í kera ye un shighe shin agee er kô@@ mp@@ eni u tse la nahan ga yô . • M@@ sô@@ rom ma man dang dang ka ma bu@@ la or nena ? Aluer se u@@ ve ityough u henen Mkaanem ma Aôndo shi gbidyen kwar sha mi , shi eren kwagh u se hen la yô , se tsaase imoshima yase . Z@@ an zan yô kua mbagen ken mba yange ve waan mo kwagh er m za hemen ken ieren yam i tse la je kpa ve nenge ér mimi je m gema uma wam hegen . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Yehova ngu wan ior umiliôn imôngo tar sha won cii ago@@ yol sha u ve va lu uma sha tar ken m@@ ser@@ tar u he . Yange gba u a kar mimi u lun a tahav ne hen han@@ ma@@ or sha hanma ijiir cii . ( b ) Aber@@ am yange er nan ve va hingir u nan Yehova jigh@@ jigh@@ i ? Nahan ve hingir u lun “ sha ikyev i mbaihyomov vev , ” ve va ya ish@@ ar sha a ve . — Ivur 14 . 5 : 23 , 24 ) Ity@@ ôkyaa i vesen i i ne ve se keren bem yô , ka sha ci u se soo u eren ishima i Yehova Aôndo . Mbak@@ ur@@ an mba jighjigh mba keren ér ior ve na ve icivir ga . A kaa wener : “ Gbenda u ve eren tom u esen Iyou i Tartor shin ijiir i mkohol u vesen la ka@@ am ér ve nenge ér tom ne ngu a inja kpishi je . Sha mimi yô , aluer se mba wan zwa ken mbamkombo mba Mbakristu yô , se cii se na mbamkombo mban vea maa a maa mbagenev ken jijingi . 1 : 2 ; 119 : 9@@ 7 . Gba kpee u mbacivir Yehova sha mimi vea pav a ifer . Bete@@ le@@ he@@ m ( E@@ fer@@ at@@ a ) Kwagh a fatyô u eren nahan sha ci u Yesu na nagh a uma na u vough la sha u p@@ aan se , nahan aluer se na nagh kura jighjigh yô , Yehova una de se asorabo ase . U ng@@ ur@@ en ôron a yô , i lu u er yange u lu ape kwagh shon er la nahan . ( N@@ um@@ er@@ i 32 : 1 - 5 ) I@@ jiir ne lu ijiir i vea tema her yô , vea tagher a mbamzeyol kpen kpen . Aluer u wa ikyo sha ic@@ in@@ tan i Yesu ne yô , u “ kuma u waren akaa a á va er la cii . ” ​ —⁠ Luka 21 : ​ 34 - 36 . Doo u N@@ orom Iky@@ aa ken I@@ vese Ga Nahan kpa , a@@ gbil@@ in@@ akaa agen nga a a hembe vihin a an@@ umbe a eren yô . Er Se@@ kar@@ ia lu Or@@ kuran ilev yô , a tile sha ityough ki Yesu Kristu , u i tindi un hen ior mba Aôndo ya iky@@ ur a ve , kpa ve venda un la . Se fatyô u palegh idya nena ? ( Anzaakaa 27 : 11 ) Mayange je , Yehova ngu a ta ior nav kera ga , shi ka u se kpaa se lu jighjigh hen a na . I c@@ agh ngeren u@@ gen@@ egh ke ’ takerada ne u̱ tesen ér ikyo@@ v i orumace zua kp@@ i vea Zege@@ gy@@ u@@ ngu u À@@ h@@ ò@@ r - Á@@ h@@ or u ke ’ Igipiti la . Er alaghga se cii ma i@@ pi@@ la i̱ bende a vese yô , a lu shami u timen fan kwagh u a ne imba ishimaveren la yô . Mpase u Yesu pase ior mba sha ayange a na la tese kwagh u m@@ vi@@ e u or nena ? W@@ ea soo u seer zuan a iwanger sha kwagh ne yô , ôr an@@ takerada u i yer ér Mbashiada mba Yehova — Ka Un@@ ô I@@ or@@ o ? * Ne mbamaren , doo u ne time sha atô@@ akaa ne shighe u ne lu eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la yô . Nahan kpa , sha iyange i sha uhar la yô , or@@ kasua ne nenge dooshima man bem u Mbashiada mba hen ningir la tese sha u ngohol anmgbianev mba ve lu van mkohol la sar sar , shin er ve vande fan ayol a ve ga nahan kpaa . A shi nan kpa , ashighe kpishi yange ve tema imôngo ai@@ k@@ ighe , ve lam sha kwagh u Yesu , ve henen akaa a una va tagher a mi ken hemen la ken ishima , shi ishima i za ve iyol kpishi sha gbenda u ve lu y@@ esen un la , ve henen ér mba y@@ esen un sha gbenda u vough je kp@@ a@@ ou ? A@@ mba a ior la undu aeren a bo a ve a tsuaa la shi ve kange ishima u eren kwagh u a lu u vough sha ishigh ki Aôndo yô . Kwagh@@ wan u Yesu ne ka u henen sha mi tsung . Se fatyô u henen akaa a injaa kpishi sha aeren a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo tseer tseer ne , er Aberaham man S@@ ara man Mose man Ru@@ tu man Davidi man Ese@@ ter man apostoli Paulu kua mbagenev nahan . 6 , 7 . ( a ) Ka aeren agen a nyi ka i fa Orkristu u nan vi@@ e la sha mini ? ( b ) I@@ vor man inya i ken injakwagh i Yesu la tile sha ityough ki nyi ? 14 : 1 - 7 ) Nenge ase kwagh ugen u yange er yô . 22 : 18 ; ) Sha nahan yô , kwagh ne ngu ior mba Aôndo cii a iwasen . Yange eren a mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh man mba@@ ats@@ anev mba yange ve lu yan ican sha ikyev i mbai@@ ho@@ mov mba Yehova la sha ishimawan . Aôndo una yar tom a u@@ jijingi mba age@@ egh sha hemen u Kristu sha u ‘ timin mba ve lu vihin tar la . ’ Doo u se dondo ikyav i Yehova a ver ne sha u keghen ato a mbagenev shighe u ve lu lamen a vese la ga he ? “ I@@ she sha I@@ she ” Davidi wan u Y@@ ese yange maa jighjigh u nan hen Yehova taveraa shighe u lu gumor her la . Er m lu yan ican a angev nahan kpa , saan mo iyol er m nenge tom u Yehova a er ken uma wam yô . 3 I S@@ ôr M@@ gber u Iyoukura i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo La ! Er nan i doo u se lu a mhen u eren kwaghbo tsô kpa ken ishima yase ga ? 55 : 11 . ( b ) Mbaromanu 13 : 1 , 2 tese ér gba u se nyôr iyol ken aeren a sha i@@ pi@@ la sha u hendan kwagh a gomoti ga nena ? Ve gba uwer , ve hide ijime zan zan ve “ ku@@ wa ve kar ihy@@ ongo , ” nahan ve de u dondon Yesu . ( a ) Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati kua Yuda cii yange ve zua a kwaghwan hen Yehova nena ? Bibilo pase ken igbar ér aeren a bo shin a dedoo a uumace ve eren la nga a na ishima i vihi Yehova shin i̱ doo un ker . U wa iyol nena ? Paulu yange fa ér mlu u uumace una lu nan nan je kpa , jijingi u Aôndo una fatyô u taver ish@@ e@@ er ve la . ( Genese 4 : 17 - 19 ; 16 : 1 - 3 ; 29 : 21 - 28 ) Nahan cii kpa , mayange Yehova gb@@ ihi tindi na u vande wan ér nomso@@ or a̱ v@@ ô@@ son kwase môm tseegh la ga . Yehova tôndo zwa u nan mba un doo ve ishima la uma u tsôron . A kaa wener : “ B@@ em u i lu Aôndo tseegh a ne la yange na pe@@ ver mo iyol , nahan m kera h@@ unde m ta iky@@ ondo kera ga . Kwagh u a lu jim yô , ka s@@ asen a s@@ ase Satan Diabolo iyol u ma se ne jighjigh ser se doo Yehova ishima ga , gban kpa se gba kwagh sha ishigh nagh ga . ( Mbaromanu 1 : 14 ) Paulu yange fa je ér un ngu ior a inj@@ ô i pasen ve loho u dedoo ne , sha er i lu awashima u Aôndo “ u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la ” yô . I@@ mo@@ shima na ia na un ish@@ ô u zan shinii ? Doo u se za hemen u van@@ den keren Tartor la man perapera u Aôndo hiihii , sha u pasen loho u dedoo sha gbashima ! ​ — Mat . ( Anzaakaa 10 : 22 ) Er nan ú lam a mbamaren ou sha kwagh ne ga ? Yange ver ikyurior la iveren sha bem kpa i̱ venda u tesen iwuese . Ieren yam yange ia doo ior shin a doo ve ga kpa kwagh a gb@@ am sha mi ga . Ka a hu@@ an ving nahan i doo se iyol . U N@@ ôngon a A@@ me@@ en K@@ po@@ so K@@ po@@ so Akaa a ve nenge Yesu er shi ôr ve la na asema mgbegha ve ker . M@@ ô wase kpa nana fatyô u yevese ku ga . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Ka i doo se u tesen mbagenev dooshima sha ci u i gba se “ sha inja i mlu u Aôndo . ” Zum u kwase ugen u te@@ en mba zenden nengen tar kasua va ape ve tema la yô , a nenge a itinekwagh i takerada ne , i Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Er ishima i nyian mbagenev sha akaa ne yô , ve hingir u keren inyaregh kpishi , sha ci u ve hen ér inyaregh k@@ ia na ve mk@@ or . 1 : 4 - 10 — Er nan ve i kaa ér akaa a i@@ gbe@@ tar er iyange man ahumbe man u@@ if@@ i nahan cii ‘ v@@ ôr gb@@ i@@ da gbid@@ aa ’ ? K@@ era ka igbenda yen i lu vough ga ye , gaa ? ” — Ese@@ k . Shi fa kpaa wer , er u lu ôron or kwagh ne yô , ka kwaghfan u hemban cii je u lu tesen nan ye . Gadia iv@@ or i i̱ m@@ ende sha inya i dedoo la kpa oo ta i b@@ a@@ veraa je , kpa i use kera ga — sha kpôô yô , ngi vesen a vese tsembelee . Tindi ne doo kpen kpen , gadia i wa un sha ci u wasen mba@@ ats@@ anev man u@@ shir@@ mbaiorov man anc@@ ôgh@@ olo@@ v man kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v . ( Yo@@ el 1 : 15 ; S@@ ef@@ ania 1 : 14 ) Er se Mbakristu se kange ishima ser se civir Aôndo sha mimi yô , se mba keghen shighe u a kende a hem@@ en@@ tor u Yehova sha la saan saan . U@@ t@@ so mba i eren sha iky@@ ôn nyian ne je kpa yina sha t@@ so la ica je . Shi an@@ ng@@ ôm u kwase u vesen kpa yange m za un inya . “ A@@ sa@@ gher a mbi a̱ hingir war war er Le@@ b@@ an@@ on , ” u lu ti@@ ôn@@ tar u iy@@ i@@ av doon her tsung sha shighe u Solomon tema tor la . Zum u se va lu ken Paradi@@ so shin tar yô , hanma sev cii se wuese Yehova Aôndo wase sha akaa a age@@ egh a a er sha ci wase la . — Pasalmi 10@@ 3 : 2 . B@@ em u ú lu a mi la kuma ú we@@ e ? M nôngo mer me lam a na ken Bibilo kundu kundu , kpa ishima lu hemban vihin un a vihi cii . Icighan jijingi u Aôndo una wase ior mba ve ongo tindi yô vea lu a aeren a Bibilo i pase ér ka “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” la , vough er ura u ú nee sha sule iky@@ on sha shighe vough ka ú na sule la ú doo nahan . • Aluer ka inja er ma or u lun a tahav sha a vese nan er kwagh shami ga nahan se er nena ? Mba a agee man a@@ yem je ka kwagh u sev mbu av ga : Mba zu@@ ngu or shin ma inyam i ts@@ wam zum u ve zough ashe a i̱ ga . ” Mayange je se zenden nen sha imba gbenda u ifer ne ga ! 20 : 4 ) Vea ôr unô iji@@ r@@ i , man vea tema tor sha unô ? NG@@ ER@@ EN MB@@ A SH@@ A M@@ H@@ I@@ I U I@@ GB@@ EN@@ D@@ E Sha iyange i sha at@@ ar@@ atar la yô , i kaa a ve ér ve kura ‘ kwaghyan sha ci u ayange ahar ’ gadia sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la , a na kwaghyan ga . Ka averen a nyi a lu keghen mba ve t@@ ôn@@ don zwa shi ve eren sha mi laa ? Kpa , kwagh la seer taver un a taver ishima u civir Yehova , shi mba va pasen un yô , a seer eren tom u pasen kwagh la sha gbashima . Wan@@ iky@@ und@@ an ka nan vaa sha u tesen se ér se fa ser nan soo ér se su@@ r nan ishima . Kwagh u i nger ne yange er he ’ kpe Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia , zum u iniongo i P@@ ase@@ ka i ke ’ inyom i 32 S.@@ W . mgb@@ ôghom la . Lu nyi i na ve Mbaiserael er P@@ ase@@ ka ve u hiihii laa ? U tesen ikyav yô , Ruamabera pase se ér jijingi u Aôndo lu van@@ den eren tom sha tar ken atô u anyom kpishi a a gande u ôron ing@@ y@@ egh yô . Yehova yange na mlumun sha mbampin asev mban sha ci u atô@@ akyaa ahar : ( 1 ) A soo ér i pase Mkaanem nav i ar “ hen ityar i hen kpe u zege@@ mnger i ken ica ” la , shi ( 2 ) a soo ér ior mba tar u nengen ve ér mba “ at@@ er@@ egh@@ aior man ats@@ an@@ aior ” la , ve suur sha iti na . ​ — Y@@ er . Yange lu mbamaren av ican u tesen se , sha ci u Ng@@ ôm fa takerada ga , shi T@@ erem eren tom sule kpoghuloo shi kur@@ un fele ga . Paulu lu ôron kwagh u mbamaren mba nan jighjigh , nahan cii kpa , mbamaren mba ve civir Yehova ga la kpa , i̱ de k@@ enden ve ga . Umbur wer , Yesu yange hii kwaghôron na sha mkaanem man , ér “ sha kwagh u mnder u mbakp@@ enev yô . ” Sha hiihii la doom kpishi . Nahan aluer se soo u va waren yô , gba kpee u se hiden a iyol ijime . H@@ E@@ L@@ S@@ IN@@ K@@ I ( Mbakolose 3 : 16 ) Er ve eren msen hen Aôndo a jighjigh u nan yô , “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ” la kor asema a ve man mbamhen vev , shi ne ve mk@@ om man iember kpaa . ​ —⁠ Mbafilipi 4 :⁠ 7 . I@@ ca kera gba ga tsô , mbagenev hen ang@@ ar ne gba zan mbamkombo . G@@ ar u yange Yesaia ôr kwagh ter un la ngu a ikyar ainge kpa ? Iky@@ enge i Yesu di lu nena , man i tese ér ngu nyi or@@ o ? Se@@ er henen Bibilo hen ad@@ er@@ e@@ shi wase u sha in@@ tan@@ et u w@@ w@@ w@@ .@@ wat@@ ch@@ to@@ wer@@ .@@ or@@ g L@@ A K@@ U@@ A w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g Shi ngu a akaaôron a profeti a doon tsung sha kwagh u Mesiya . Cii man tic@@ a shon mase duen yemen yô , a pine ér i̱ kaa un a̱ lu pe kper@@ nan una va a mbayev mba un tesen la shi W@@ is@@ s@@ am a̱ na ve kwaghôron shon ve ungwa yô . S@@ ea nyôron u yaven yô , se g@@ ure ikyua a ga@@ mbe wase , nahan T@@ ed a er msen . Ikyav i tesen yô , ior mbagenev kaa ér ka un a gbe uma ga shi gba u se ungwan imo na kpaa ga . Ken inyom i 19@@ 39 la , a hingir u za eren tom shin Betel u ken L@@ on@@ don , ken tar I@@ ng@@ i@@ la . Kwagh ne una na ishima you ia iv a mimi mba inj@@ aav mba vea na a saan we iyol , u civir Yehova shi una doo u ishima kpaa yô . Se fatyô u wasen Mbakristu mbagenev sha igbenda i injaa kpishi , nahan sur@@ un ve ishima . Se er nahan yô , se gba Yehova kwagh tsung je . Yô , han@@ mô wase nana lu a ieren i tesen ér nan hemba nd@@ ahar la . [ Ngeren u shin kpe ] I gema ati a ken ngeren ne . [ F@@ o@@ to u sha peeji 16 ] U ‘ lumun a ieren ve la . ’ Ve mba yange ve er nahan sha asema ve la cii tese ér ve mba a ieren i t@@ angen iyol ga . Shi aluer u pine or mpin sha gbenda u nana fatyô u nan mlumun sha mi sha igbenda ihi@@ ar yô , a hemba doon cii . 2 : 8 ) Hii shighe u Yesu lu iyev la je , a ver se ikyav i iyol i hiden a mi ijime . la . ( Mateu 24 : 3 ) Yange ôr akaa kpishi a aa er yô , kua amba@@ akaa a i ter sha heen ne nahan . U@@ di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i kpishi pase kwagh u a lu m@@ vi@@ e la ér ka i@@ aven i g@@ anden kuman kwagh , man i vesen za s@@ ende@@ gh shin zan hemen zan zan za kuman sha i@@ aven i í soo la . Gbenda ugen u se er erdoo a mba hen tsombor wase yô , ka u eren sha kwaghwan u apostoli Paulu a we ne , ér : “ D@@ ugh nen akaa ne kera ; iy@@ ugh man ishima i nyoon man ifer man ity@@ uh@@ wan@@ ev man kwaghôron u dang ken zwa wen . ” A@@ zende ang@@ ara nahan aa tu@@ ur we ér u er kwagh u vihin Yehova ga . Sha mnenge u Yehova yô , an@@ ikyum@@ utya u Mbaiserael u cuku ne je kpa ng@@ een yum . Shi kpuaa hanma pi@@ pa@@ abaver i ken tar u Jam@@ an@@ i cii yange ma i̱ tôô abaver sha kwagh u ijir ne . Or u nana pase kwagh u a lu shighe jighilii yô , nan ngu ga . ” Mkaanem ma Aôndo yila Diabolo ér “ or@@ wu@@ an@@ or , ” shi ma kaa ér ngu a “ tahav mbu ku@@ ugh . ” ( Yoh . 8 : 44 ; Heb . Alaghga a lu ú ape henen ga . Lu nyi i lu keghen ve ken tar laa ? Shighe kar kpuaa yô , A@@ gb@@ oo@@ la zua a John , Orshiada u Yehova ugen ken tar u Na@@ j@@ er@@ ia , u u we ndor vea tar na la . De se time sha akaa a yange er Yobu man M@@ an@@ ase kua Yosev la , nahan se nenge er akaa shon aa wase se u wan ishima a mbamhen mba kpe@@ egh yô . F@@ ar@@ a@@ o gba henen ér un de Mbaiserael due ken Igipiti nahan un er sha mi ga , tsô a tôô ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya 6@@ 00 a mough a gba z@@ endan ve . ( 1 Samuel 17 : 4 – 10 ) Tsô i@@ ondo kura Saulu man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na cii iyol , kpa Davidi yô , ic@@ ile tsô t@@ enger un ga . Kwagh môm u a yangen se u wan ishima yô , ka ieren i kaan ér , ‘ i̱ z@@ aan tsô a nengen la . ’ Sha hanma shighe cii nan fa kwagh u alegh a yolough a nan kuma nan , shi nan fa kwagh u nana er ve nana mase eren kwagh u nan soo la nana k@@ ondo vough yô . Ashighe agen a@@ dooga Yehova una ungwa mbamsen ou kpa u fatyô u fan ga . M - B@@ AN U I@@ K@@ Y@@ A@@ V I D@@ E@@ D@@ O@@ O : Ior mbagenev yô , yange ve vese hen tsombor u kwagh fa@@ an zuan ve a ter ve ga yô . Nahan m ember ivese yam ken Par@@ is , kpa ashighe kpishi m nenge a nenge a or@@ ya wam sha tse@@ mbe u nan kwaghôron ica a mo ! Kwagh@@ aôndo u Mbakristu ng@@ ur samber yô , Mbakristu kpishi hemban lamen zwa Grika . Kpa ayange ne yô , ka azende na a er ve kwagh na ye . ” M@@ E@@ I 6 - 12 , 20@@ 13 Sha nahan yô , i wase hanma or cii nan taver ken jijingi , shi nan hemba fan u pasen loho u dedoo u Tartor ne tsema tsema kpaa . — Marku 13 : 10 . Nyian ne kpa , ka tom u mbahenen mba Kristu ve lu eren vough je la . Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la , wase sha gbaa ne kpishi je . U tesen ikyav yô , kwaghôron u profeti u Yesaia la kaa ér : “ Vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i iky@@ on i wain , man vea ya atam a i . ” Mba yemen cii yô , m mough m n@@ aha mat@@ o kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 5@@ 6 , m za hen sh@@ ôô@@ p@@ u igen i te@@ en ityakerada i Mbakristu , m za tôô mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev m nenge hen ivur ne shi m ker iti shon ken di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i igen kpaa . Shighe u mbahenen mba Yesu hide kwaghpasen la kpa a kimbir or@@ on imba kwagh ne . M palegh imeen la , nahan kpa , kwagh ne na yô , gba s@@ aren mo u eren kwase . ( Yohane 4 : 23 , 24 ) Kpa , u@@ c@@ ôô@@ ci mba sha ayange ne mba a mp@@ av kpishi , mzough tsô ngu ga . 37 : 21 ) Yeremia man Bar@@ u@@ ki man E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki kua mbagenev war ij@@ en man angev kua ku u ior kpishi kpe hen shighe shon la . — Y@@ er . Ge@@ ma mba ve lu ken ikyuryan i he ne ga , shi ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won shin tar , i lu u yemen sha ga la di ye ? Jigh@@ ilii yô , ishima i or ia fatyô u geman sha gbenda u dedoo shin u bo . Na i Saan Yehova Iyol ( Luka 4 : 43 ; 8 : 1 ; 23 : 42 , 43 ) Yange kaa a mbadondon un ér ve̱ pase kwagh u Tartor u Aôndo . Tor Y@@ e@@ hor@@ am gem ér una yevese yô , Y@@ e@@ h@@ u maa h@@ enda ada na ta Y@@ e@@ hor@@ am iv@@ aan hen hu@@ wa ijime kar kôr ishima maa a kpe . — 2 Utor 9 : 20 – 24 . Sha mkohol la , Anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r , u lu hemen nongo u Yehova hen shighe shon la , pase awashima u i lu a mi sha u seer maan iy@@ agh ki Betel ki ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la . F@@ ar@@ a@@ o lu or u gen@@ gese iyol je ka u henen a hen ga . ( Tar u Rus@@ sia ) , 7 / 15 Ú Na Mpase W@@ er Nen@@ a ? 19 : ​ 1 , 17 , 18 ) Er Yesu ya atsan a nyoon tsung ne kpishi nahan kpa , a za hemen “ u ungwan kwagh zan zan ar ken ku . ” ​ ​ —⁠ Ôr Mbafilipi 2 :⁠ 8 . Kwagh u i nger ken Anzaakaa 23 : 20 la tese ér m@@ sô@@ rom ma man dang dang ma ne nyi ? Yesu yange nenge kwagh u Adam u Bibilo i er la ér ka kwagh@@ al@@ ôm sha ci u ior mba ve fe takerada ga la ga . I@@ L@@ OR@@ I@@ N 2 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Yesu yange venda mba@@ aie mba i wa un iyol la Sha nahan yô , ka se nôngo sha afatyô wase cii sha u samber a iv@@ or i mimi u Tartor ne sha hanma ijiir cii . Akaa ne na yô , ve hemba nan Yehova jighjigh shi suur sha a na kpaa ! Ior kpishi wuese ian i ve zough a mi i henen Bibilo ai@@ k@@ ighe sha m@@ ser@@ akaa u he ne . Kwagh u a lu u vesen yô , er i nger ken Yobu ityough 38 nahan , Yehova Aôndo iyol na kpa gba henen sha kwagh la nahan vough , er lu pinen Yobu mbampin mba ikyo@@ ov yô . Se hendan a Satan man mbatyomov nav mbaaferev nena ? Inja na yô , se nôngo se lu a “ aeren a dedoo . ” Nenge ase er ig@@ y@@ an@@ den@@ or ng@@ ura nahan lu yan ican kpishi ken iky@@ ôngo , ape gbenda lu ga , ayange ayange zan zan z@@ ur@@ um uwer môm man ti@@ ôn yô ! Kanyi i lu awashima u Yehova sha ci u tar nee ? Yehova yange ungwan msen u hanma or cii — hii sha tor zan zan or u hemban gban ijime ken Iserael — kua shir@@ or u ken nongo ugen u nan er msen hen a na sha mimi je kpaa . I P@@ ase ikyav i “ mimi ” ér “ ( Kwagh shon ) ka vough nahan , aie ngu sha mi ga . ” Ka mbamzeyol mba nyi vea na a taver se u eren erdoo ? Bibilo tsengaôron kwagh u a yange a ase ne ér : “ Ken ayange a masejime yô , ashighe a ican aa va . ” Kwagh@@ yan u ken jijingi u i ne se sha mbam@@ kohol asev mba vesen kua mb@@ akiriki la tesen er Yehova a lu I@@ j@@ ende yase nena ? Er nan ve i lu kwagh u taver ga u se lun a mnenge u Yon@@ a la sha ior mba se zough a ve ken tom wase u pasen kwagh laa , man kanyi se er sha kwagh nee ? Doo u Se De@@ en Mbagenev Kwagh@@ bo sha ci u Ny@@ i ? Kpa Yehova er kwagh u a hembe kpilighyol cii yô . A nder Yesu shin ku a na un uma u ken jijingi . — 1 Pet . K@@ era gu@@ da u ne gba ngohol ibo sha apera tsô gaa ? * Lu msen u Elisha la Yehova ungwa ye . ( Ôr 1 Samuel 30 : ​ 3 , 6 . ) ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ; 2 Peteru 3 : 11 ) Aluer icighan jijingi ka icighan@@ kwagh hen a vese yô , mayange se er kwagh u una vihi jijingi ne ishima shin una yange un u eren tom ken uma wase ga . — Mbaefese 4 : 30 . Shi yange nenge a at@@ se agen a nan@@ den nagh hen gar ne a i nger sha mi ér , “ Ka sha ci u aôndo u i fe un ga la ” yô . ( Aer . 12 : 1 , 2 , N@@ W . 25 : 14 ; Y@@ ak . 4 : 8 ) Nahan yô , ikyar i se ye vea Yehova la , man kwaghfan u a ne se la a wase se u tsuan akaa a se er ve a saan Yehova iyol la , shi a̱ wase se u kuran dyako wase la kpaa . Nahan m nôngo kpoghuloo m@@ fa u keren ave man angahar tsembelee , shi m kar iyol sha ikyav mbi n@@ um@@ u@@ v kposo kposo . U tesen ikyav yô , shighe u Yesu nenge Mbayuda de u civir a Aôndo yô , “ mhôônom kôr Un a ve tsung . ” 24 : 45 - 47 ; Mpa . Paulu shi seer nahan ér : “ Ka [ Kristu ] je A ne mbagenev ve̱ lu mbaapostoli , mbagenev yô , ka u@@ profeti , mbagenev ka mbai@@ vangeli , mbagenev ka mbakur@@ an man mbat@@ esen . Ka sha u nan u@@ icighan@@ mbaiorov ve̱ kuma sha tom u eren , sha u maan iyol i Kristu . ” Ka kô@@ m@@ pu@@ ta w@@ ou@@ we ? Anyom kar kuma 4,000 kpa Yesu Kristu shi va kimbir ôron mlu u iv@@ es@@ egh ne he ’ mbadondon un . Gba u Orkristu u nan vese or u nan ne jighjigh ga la nana nôngo sha afatyô u nan cii sha er ivese i nan ia seer taver yô . Gbenda U Mbat@@ yomov Ve W@@ asen U@@ umace Yô Shi se time se fa er se fatyô u tsaase imoshima yase sha er se sue Tartor u Aôndo sha mimi yô . Kanyi yange i̱ taver Yeremia ishima u tilen dông shin e̱r yange tagher ishigh a̱ ah@@ endan nahan kpaa ? Kwagh ne tese ér gba u se tema a tema ga . Nahan yô , gomoti fa kwagh u tom u a lu eren la ga , shi kp@@ an@@ de@@ gh kpa te ga . Aluer Yakob [ wan wase ] una er kwase ken ôn@@ kasev mba Mbah@@ iti , inja mban nahan , ken ôn@@ kasev mba hen tar ne yô , me shi me lu uma sha won sha ci u nyi ? ” “ Ka hanma wan man Ter A de kôôm nana ? ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 12 : 7 . Er alaghga a lu inja er ikyav mbi u@@ ty@@ aav man tahav mbu Satan man az@@ ô@@ v a na mbu taver gande nahan kpa , mba a ik@@ ighir ve . Er yange ve lu a ian i civirigh i ungwan imo i Yesu nahan kpa , yange ve lu sha ian i vea time ken ngeren sha u umbur akaa a yange lu ôron la ga . ( Pasalmi 55 : 22 ) Shighe u se tagher a akaa a a taver se u tsuan yô , se dondo ikyav i Yesu la . Or a ng@@ ur@@ en wasen amba u@@ kase la yô , gba u saa nana lu a mkav , nana fa u@@ gb@@ ayol vev . I@@ orov mba kuman er 3@@ 0@@ ,000 nahan kaa ér i̱ va na ve ityakerada i pasen Bibilo . Ken injakwagh la , Yesu kaa a an@@ u@@ un@@ au@@ kase la ér a ts@@ ar am@@ enger a ve , a keghen shighe u or@@ kwa@@ se@@ he una va la . I@@ mo@@ shima i Bibilo i T@@ sa@@ ase i La Ivur la za hemen ér : “ Hanma isholibo igen i or nan eren yô , ka ken won@@ iyolough tsô i lu ye . Kpa or u eren idya yô , ka iyol i nan je nan eren i kwaghbo ye . ” U hen wer ka nyi mbatyomov yange ve soo u f@@ ana ? 11 : 3 . Er nan ve se fe ser Mose yange hemba veren ishima na sha akaa a Sha ? ( Yon@@ a 2 : 2 ) Yon@@ a er msen hen Yehova nahan a ungwa msen na la , tsô Yon@@ a hide zua a tahav ken jijingi . Ka gbenda u hemban cii u nyi ka se tese ser mba@@ wan ndor a vese doo se ishima ? Ve Z@@ ende sha “ Gbenda ” u Mimi ( Mateu 13 : 22 ) Alaghga a taver ior mbagenev u zuan a inyaregh ki kuren mbamgbe vev . Lu Yehova tswen lu a tahav mbu kuren mbamgbe mba ior mbacivir Aôndo mban ye , shi er nahan di kpa vough sha u eren erdoo a ve . Er i wa at@@ ab@@ am sha tom wase nahan kpa , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mbau@@ tar mban fatyô u lamen a mbatamen mba sôron atôônanongo man up@@ ania kua Mbashiada mbagenev mba ve tsa ken mimi la sha u@@ gar kposo kposo . E@@ p@@ af@@ era kpa yange due hen ningir la . 36 : 9 ) Zum u i mar or la , uma u nan ka a hii er kwa pi@@ p@@ aa u lun en@@ g nahan . zum u nan kpe la , ka nan iv kwa pi@@ p@@ aa la a akaa a yange nan tsua la , man aeren a nan man hanma kwagh u yange er nan ken uma u nan , u na ve nan lu imba or i nan lu la , shi nan lu a inja i nan lu a mi la kpaa . Ka mnder u shin ku u nyi mbatomov mba Aôndo mba i shigh ve mk@@ ur@@ en mbara ve lu ke@@ gh@@ ene ? Ieren na ne na yô , m gba lun a isharen i henen Bibilo . Mbakristu mba Mimi mba N@@ gi@@ se man mba sha A@@ yange Ne Ka nahan man M kaan ne ye , á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ikyurior i ia ume atam yô . ” Or@@ gen u ngeren ityakerada shi timen sha u@@ fi@@ im kaa ér , “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” lu “ vi@@ di@@ o i vesen i hiihii , i ior lu zenden ker shi i lu ungwan iliam ve shi ufoto lu duen ker mon@@ don er usu nahan , hen shighe môm yô . ” 2@@ ,@@ 0@@ 40 Paulu yange nyôr ken gar u Roma , lu u una za tile sha ishigh ki tor N@@ er@@ o , a ôr un ijir . Sha kpôô yô , mbayev mba hembe ngohol ityesen a mbag@@ anden mbagenev kpishi , shi mayange je mba we iyol kpaa ga . Orkristu u mimi u nana kar a ishima nana gba nyôron iyol ken kwagh u ak@@ ombo shin kwagh u mba@@ im@@ ev sha apera tsô kpa nan ngu ga . Aôndo hembe soon or môm a mbagenev sha ci u nan ngu a kwagh ave shin sha ci u zwa u nan , shin tar u nan shin amba@@ akaa la ga . K@@ ure kure tsô Yehova wasem , nahan m de aeren am a bo la cii . 2 : 13 — Er nan ve yange gba u a waan b@@ ar sha “ hanma nagh ” ci@@ ilii ? Se fatyô u zuan a akaawan a injaa hen or@@ ngeren Bibilo Solomon . Er Mbaiserael lu ikyurior i Aôndo tsua i nahan kpa , ve gande m@@ tsaha ga . ( Yobu 16 : 2 ) Yobu yange una lu a ak@@ ar a dedoo a una ôr ve mbamzeyol nav yô , ishima ma gba un sh@@ imi kpen kpen ; kpa ak@@ ar a na ne su@@ r un ishima sha mbamzeyol nav ga , ve gema ve nzughul a nzughul a na , shi ve ôr un akaa a vihin un a vihi ishima . — Yobu 19 : 2 ; 26 : 2 . Zum u Yesu lu yan ican tsung je kpaa , a er ishima i Ter na Se fatyô u henen akaa kpishi ken mbamsen mba i nger ken Mkaanem ma Aôndo la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 17 - 21 ) Tsô , kwagh ne tese se nyi ? Anmgbianev mba kasev mba ve pav ivaa la je yô , alaghga vea hen ér ior kpishi kwagh kera gba ve sha kwagh ve ga . Sha nahan yô , Aôndo na mbacivir un mba i shigh ve mkurem mbara tahav mbu yôôn iji@@ r@@ ôron i Aôndo sha akuraior man ity@@ artor sha tar cii . 9 , 10 . ( a ) U eren ishima i Aôndo la wa nyi man nyi k@@ ere ? G@@ um@@ or Timoteu yange vi@@ a ken jijingi kar anyom a na ken inya Ka i taver se mbagenev kpishi u hiden a iyol jime , sha ci u í mar se cii a iyol mor@@ on . Ka a nzughul a we shin wea nenge a nzughul a mbagenev nahan , ka ishimaverenkeghen i nyi ka u lu a mini ? Nahan a doo u se ‘ umbur akaa a se ngohol shi se ongo ’ sha kwagh u loho u Tartor la , shi doo u se hide se kende iniôngon yase ken ci@@ ghan tom ne . Hanma inyom yô , ior udubu deri imôngo ka ve t@@ ume nongo lu@@ gh lu@@ gh zan ape mcivir u mimi a lu la . Kpa mgb@@ er u ken zwa Buter u taver ga ne wase un nena ? 18 : 21 - 34 . Een . Ikyav i u eren batisema ‘ ken iti i icighan jijingi ’ ér nyi ? Shighe u or er kwagh u vihin se yô , kwagh la ka a vihi se , kpa jighilii yô , kpa ng@@ u@@ la ka ityôkyaa i injaa i ia yange se u eren ityom i Mbakristu laa ? Kpa ikp@@ an i Mbakristu mba mimi ve lu ne , ka ikp@@ an i kôron kunya , i í kighir i a ican ga . Nahan , se fatyô u zuan a be@@ m@@ shima ainge kpa ? Yange i lu ai@@ k@@ ighe u hemban saan iyol ken s@@ ati cii . ” ( Ho@@ sea 4 : 11 ) M@@ sô@@ rom ka ma gar or ityough ker . Anmgbian A@@ ul@@ is B@@ er@@ g@@ d@@ ah@@ l , u a lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u ken tar u Rus@@ sia la yange ôr yi@@ ase i m@@ te@@ v u sha ican u Mbashiada mba ken Rus@@ sia , hemban je yô , mba hen gar u Mo@@ sc@@ ow la . Zum u ú hii u ôron takerada u he ke ’ Bibilo yô , a doo u timen ke ’ kwaghhenen u a gbe a zough sha u ke ’ takerada shon ú i yer ér “ All Scrip@@ ture ” la sha er ú kav m@@ lu@@ ashe u tar u ú er kwagh u ú la man tsegh ku mba@@ yi@@ ase ku tar shon , kua m - er u ôron akaa a ke ’ ityakerada i Bibilo man m@@ lu@@ a@@ inja u í u̱ i kohol i ôr v@@ om@@ oo la kpaa . Lu eren Aôndo u “ [ den ] kwaghbo wuee ” la tom . Or ka nana zua a washika yô , nan nenge ér ka or u nan nger si@@ gen@@ e@@ ca sh@@ imi la nan nger un ye Kwagh ne va a any@@ iman kpishi ken tar u Mbayuda jimin cii . M fa er i doo u me wuese Aôndo er m lu uma yô . Nahan kpa , mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mbagen yô , de ér mba@@ ah@@ end@@ anev ve mgbegha ve ken ijime . ( 1 Timoteu 3 : 1 ) Ken inyom i tom i 2@@ 000 la , atôônanongo a sha tar cii seer sha ing@@ y@@ egh ki 1@@ ,@@ 5@@ 0@@ 2 , kohol cii yô i zua a ing@@ y@@ egh ki he@@ gh ki kuman 9@@ 1@@ ,@@ 4@@ 8@@ 7 . Tese Ô@@ no@@ v u Nan Mbagenev I@@ civir , 2 / 15 Shighe kar yô , se hii Bibilo i henen a tsombor la , nahan ken masejime yô ve cii i va er ve batisema . I@@ ember la yange lu ian i civirigh i pa@@ ase ah@@ on a gban sha hem@@ en@@ tor u Yehova kera shi tseghan iti na shi ishimaveren i van uumace mba ungwan tindi a averen kpishi ke ’ hemen la . T@@ aver u lun wang sha ayange ase ne tsô , sha ci u aeren a wang a tar ne nga gban a gba kera . ( Mateu 24 : 45 ) Ka avur a Bibilo a nyi a tese ér kwagh u se ne jighjigh a mi ne ka u mimi ? Mbashiada mbara pase ve ér hegen i gema iti i takerada u i yer ér The Go@@ l@@ den A@@ ge la hingir Awa@@ ke ! Mkaanem ma Aôndo yila mba@@ ah@@ end@@ anev mban ér ka mba i fe ve ga yô , shi ma ta se icin ér se er te@@ gh@@ elee sha ‘ imo i mba i fe ve ga ’ la . 15 , 16 . ( a ) Lu u ikyurior i Aôndo i a tsaha i la ia er nyi ve una zung@@ we i mh@@ ôôn@@ om@@ ô ? Tsô a kaa ér , “ Een , a doom kpishi u henen Bibilo . Ga yô aluer ma kwagh ngu zan we iyol jighilii yô , pine iwasen hen mba ve vi@@ e ken jijingi la . — Yakobu 5 : 14 , 15 . Saan mbagenev iyol u pasen mba@@ van@@ nya mba ve lu a vande ungwan loho u dedoo ga la kwagh Mbak@@ av@@ enkwagh vea fatyô u eren akaa a nan ve msaanyol nena ? Di@@ se@@ mba 26 , 20@@ 11 – J@@ an@@ awar@@ i 1 , 20@@ 12 Yesu yange nengen ior nena ? Alaghga a lu sha ishima ve i môm je kwagh na una lu sa@@ gher ve ken ishima ye . ( Mpase 16 : 14 , 16 ; 18 : 4 - 8 ) Nahan se za nen hemen u pasen ior kwagh u iji@@ r@@ ôron i Aôndo . ( Yohane 3 : 16 ) Kpa saa ú fa Aôndo man Wan na dedoo ve , u na ve jighjigh ye . • Er nan ve i lu a inja u se fa ser Yehova ne mba ve civir un la injar ? * Mba@@ gban ah@@ on mbara nenge ér ma@@ ̱ i tee ma ma@@ ̱ i ne mba@@ ats@@ anev inyaregh ki shon . Ng@@ ura ka u y@@ eren ken iti i Yehova la ga . Kpa aluer se mba nôngon ser se kav mnenge u Yehova sha kwagh yô , se fatyô u zan hemen u civir un sha mimi zum u se lu wan ishima a mbam@@ gem yô . Kwagh u Ior a Gba Se Ishima Nahan kpa , Mbaiserael fatyô u kuran atindi a Aôndo wa ve la ga . Sha ci u mban@@ en@@ gen bo@@ l kpishi lu tu@@ h@@ wan or@@ b@@ ol@@ ough ugen u ken tar u K@@ am@@ ar@@ on , nahan gba num ér una kera gbidye bo@@ l la ga . ( Genese 45 : 9 - 11 ; 47 : 12 ) U civir mbamaren mba beenyol yô , ka u se kuran ve , shi koson ve zum u ve kera lu a agee a nengen sha iyol ve ga yô . A@@ ka@@ a@@ wan a na lu ior er ka imo i Yehova nahan . “ Kp@@ iligh se iyol kpishi er se zough a msaanyol sha u lun a akaa akuma akuma shi eren kwagh u nongo u Yehova u kaa ér se er la yô . ” Aluer wan@@ y@@ em@@ akeranta gba le@@ ti yô , akaa agen aa kar nan u henen , man aluer nan za hemen u eren nahan yô , nana za iky@@ ura ken makeranta ga . Un yô , lu vea Aôndo sha hiihii je . ” U v@@ aan ku u or u doon we ishima la ka ieren i sha gba@@ aôndo . Ieren yase ia bende a gbenda u se pasen Mkaanem ma Aôndo jighilii la nena ? Takerada u i yer ér The F@@ in@@ ished M@@ y@@ st@@ er@@ y * la yange u p@@ on at@@ ser@@ egh a Mbakristu Mba@@ aiev ken inyom i 19@@ 17 la . ( a ) Yange Satan er nena sha iveren i Yehova yange na ior nav laa ? Heela tseegh ga , kwagh ne una va se a uma u tsôron ken hemen kpaa . Shin er alaghga mbam@@ nenge mba se lu a mi sha akaa a atindiakaa a Ruamabera a vende á ga la vea war k@@ ahan nahan kpa , gema sha kwagh u mcivir yô , se mba eren kwagh g@@ ung@@ ur môm . Ka a lu sha tele@@ v@@ ishen vea nengen abaver kpa , mba nengen ka hembe ufoto mba kôron kunya tsung mba mbayev mba ij@@ en i ker ve , ve k@@ ande kpu@@ k@@ ô kpu@@ k@@ ô , ve tem ve lu v@@ aan ér i̱ shi wase ve la ga . Apostoli Paulu tôô mlu u ônov mba Adam kar sha mlu u ikp@@ an i sha derianyom u hiihii la . Ka ityav mbi nyi se lu nôngon , man se er nan ve se hemba mbi ? Mbamaren vea ‘ yange kwagh ’ a ônov vev sha gbenda u maan ve a maa ken jijingi nena ? ( a ) Gba u mbamkombo asev vea bende a mba ve ze ve la nena ? 7 : 9 ; Yoh . 10 : 16 . Ken anyom a yange dondo la cii , Davidi pine Yehova kwagh zum u á tagher a kwagh u una tsua u eren la kwa imôngo . U fatyô u t@@ eren ati a anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve sue u shighe u u lu yan atsan kposo kposo la kpa ? Ne fatyô u eren kwagh ne , aluer ne mba tesen mbayev enev dooshima shi hiden a iyol ijime shi eren kwagh a ve sha kwaghfan yô . Kwagh u vesen yô , ka u hiden a iyol ijime . Kwagh er vihi yô , B@@ illi@@ e va saa ku ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 20@@ 14 . Mar@@ il@@ ou kaa ér : “ Tom wam u he ne yange u yam shighe , shi u nam iv@@ ôron kpishi je yô , akaa a ken jijingi kera lu gban mo ishima ga . Ieren i Davidi man M@@ an@@ ase la kaha kposo a ieren i Mbaiserael man Mbayuda mbah@@ e@@ mban ato mbara lu a mi la . Kwagh ne na yô , mbagenev kaa ér ka mba yange ve nger takerada u K@@ ron@@ i@@ ku la ve nzughul kwagh ye . ( b ) Man doo u mbatamen vea er nyi sha ago a i we sha kwagh u iv@@ es@@ egh laa ? Yange tindi mbatomov nav , u@@ profeti mbara — lu S@@ ef@@ ania man Yeremia , kua mbagenev kpaa — ér ve̱ za ôr ior mbara ve̱ gema asema . Kwagh ka er i doo yô , ortamen ugen ken tiônnongo na u a we ior ikyo yô kp@@ ela ikyua a na , taver un ishima ér a za ker iwasen . Man gema Aôndo ve , mhôônom ma a kôr un a uumace mba ve lu yan ican ne ga y@@ ee ? ( Ef . 1 : 10 ) Shi a tôô Mbakristu a kar sha a@@ wen kposo kposo a i maa kwagh a mi yô . Sha nahan yô , ikyuryan i he la yange i hii u eren tom sha Pente@@ k@@ ost@@ i , inyom i 33 , shighe u i tsegha mbahenen mba Yesu mba@@ jighjigh sha icighan jijingi la . A er kwagh ne nena ? Yehova yange kende k@@ or@@ ough ku ior nav sha , nahan ve hemba , kpa a gema ‘ a tôndo A@@ kor a mbaaferev cii kera . ’ ▪ Re@@ be@@ ka lu ana , man lu h@@ an Eli@@ es@@ er zua a n@@ aa ? I gema akaa agen ken Bibilo ne sha inja vough ga , shi zwa la kpa kera ngu er i lamen u nyian nahan ga . 20 : 14 ; 21 : 8 ) Mbakristu mba aiegh mba ve lu er ka iv@@ or i bo , ve lu tsu@@ ghun ior mbara cii a a va tim ve sha shighe u “ zege@@ can ” la . — Mat . ( b ) Paulu yange taver Mbat@@ esalonika ishima ér ve er nyi ? ( 2 Utor 22 : 8 ; 23 : 1 – 7 ) Kwagh ne tese se wang er a@@ vegher a icighan Ruamabera a a lu sha ashighe la wase ior mba Aôndo mba sha ashighe a tsuaa la ga he ? Hii shighe u lu wanye la je , “ a [ lu ] eren kwagh u dedoo sha ishigh ki TER , . . . a kaha ken uwegh ku y@@ an@@ egh shin ku im@@ es@@ egh kpaa ga . ” Yange wa a wa ke ’ ishima je ve va shin tar sha u una va “ na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi ” ye . Ashighe agen iyol ka ia wa kpen mo shin ishima ia nyian mo sha kwagh u ken hemen yô , m ôr ma ivur Bibilo , shi m gbidye kwar sha mi . • S@@ te@@ p@@ hen Le@@ t@@ t yange hii tom pania ke ’ uwer u Di@@ se@@ mba 19@@ 6@@ 6 , shi hii u eren tom shin Betel ke ’ inyom i 19@@ 6@@ 7 zan zan ar ke ’ inyom i 19@@ 7@@ 1 la ke ’ tar u United St@@ ates . Kwagh ne lu shighe u iember kpen kpen ! Mbagenev je yô , mba eren afer@@ akaa sha u vea nôngo a bee a ican i ve lu yan la kua akaa agen a i eren a ve shami ga la . 3 Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh Shin Ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka Nahan kpa , se cii ashighe agen ka se tsu@@ me . Or u cian Aôndo ugen ngise pine ér : “ Ka nyi me na TER sha ci u akaa a Na a dedoo a A erem cii laa ? ” Iyange igen yô , mough zende vea mbahenen nav , ve lu yemen ken gar u K@@ ap@@ er@@ nah@@ um , mba za nyer yô , á pine ve wener : “ Ka nyi a@@ sh@@ en ne lu ôron sha gbenda laa ? 6 : 14 ; 7 : 4 , 10 ) Hen ase sha kwagh u Noa vea tsombor na yange vea lu ken t@@ so hen shighe la ga ve ma er ve la . “ M@@ ough , zende tar ne cii , za kighir sha ili@@ hen i u man i@@ gb@@ anger i u , gadia nan Y@@ am we u . ” — G@@ EN@@ ES@@ E 13 : 17 . 9 : 36 , 37 . Ngeren ne una time sha akaawan a Ruamabera a a wase se , se fa er i doo u se tesen icivir sha ajiir a se civir Yehova her la man er se eren iyua sha ci u a shi se nengen sha a tsembelee sha ci u icivir i Yehova yô . Yange apostoli Paulu pase kwagh ne ken igbar zum u a taver mba ve lu Mbakristu a na imôngo mbara ishima nahan la , ér : “ Gba u né lu a ishima i taver sha u eren ishima i Aôndo man né ngohol kwagh u i t@@ ende zwa a ven la ” ye . 3 : 55 - 5@@ 7 . Kpa se mba a Yehova , man mba se tesen ve Bibilo la , kua akaa a ken jijingi a se tsough u eren la . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen yô , Yehova saan ishigh sha a ve , na ve iwanger i mon@@ don tseer tseer man mimi kpaa . Sha nahan yô , kwaghwan u apostoli Paulu ne ka u injaa kpishi , a kaa ér : “ U civir Aôndo man kwagh a kuman we yô , mtsera ngu sha mi vese . ” ( 1 Tim . Yange ityav sember been , nahan ior i tar u I@@ tal@@ ia kpishi lu mba@@ ats@@ anev . Tom u P@@ il@@ gr@@ im@@ s , 8 / 15 Bibilo gba kaan tsô ér “ ayange nga kar yô ” Ne@@ hem@@ ia sôn tor ian ér shi una za Yerusalem . Yehova yange gba se ér se civir un , man ka sea er nahan yô , i hemba saan se iyol cii . ( Ôr Pasalmi 1@@ 42 : 1 , 5 . ) Shi anyom va kar kpa , Aôndo lu a kasev mba uter asev mba tamen mba ve cian un la her . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa wener , sha ayange a Yesu la kpen bredi ú i kaa sha m@@ w@@ em ma al@@ ak@@ e@@ ma m@@ à i kar shin iky@@ agh ki karen kwagh a mi kwa iny@@ iin la yange ú taver ishe i kuma sha inj@@ ar@@ tom i kimb@@ in or sha ih@@ wa jimin . □ Diabolo ngu kpa ? Aluer se tu@@ se a m@@ lu@@ a@@ inja wase u ken jijingi la yô , mk@@ ange u se kange ishima ser se eren sha iyol@@ tseghan yase la una kera taver ga shi ave aa se gbe sha “ iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ ahan sule ” la kpaa aa o@@ gh@@ om . — Luka 9 : 6@@ 2 ; Mbafilipi 4 : 8 . 7@@ 9 : 13 ) Gba u mbakur@@ an mba lun a dooshima vea eren a iyôngo i injaa ne sha u@@ e , vea veren ishima sha i̱ tsembelee . Yehova kaa a Yobu ér a̱ er msen sha ci u ak@@ ar a na , a á lu wan un mba@@ aie iyol la . M za nyer ken sule ugen yô , m ungwa akaa lu karen mo hen ato h@@ y@@ u@@ ang h@@ y@@ u@@ ang . ‘ K@@ uma sha mlu u iky@@ aren i m@@ lu@@ yol u m - iv u Kristu la . ’ — E@@ F . ( Luka 21 : 16 , 17 ) Alaghga a nenge mbahenen mk@@ er shi vea tagher a u@@ profeti mba aiev man m@@ seer u m@@ vende u vendan atindi la . Apostoli Peteru nger wener : “ T@@ se@@ gha nen Kristu ken asema a en , A̱ lu Ter , waan nen ago iyol veren nen a ver sha u né na imo sha mpin u hanma or u nana pine ne ity@@ ô@@ i@@ kaa i ishimaverenkeghen i i lu ken a ven la , kpa i̱ lu sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ” Doo u ú gba m@@ ough@@ on a ishima you tsô ú yem ken tar u i ci@@ r kwaghpasen shin i yange kwaghpasen her la ga . Ú fa er mimi u Yehova la a lu per@@ utya u vesen hen a vese kpa ? Ka se wa mbagenev ikyo sha u taver ve asema . ( Rom . Ka vough er apostoli Paulu yange nger nahan , ér : “ I@@ ̱ de tsu@@ ghun ne ga , mba nahan Aôndo tar ga . ( a ) Lu nyi i wa Davidi ago@@ yol a va hingir tor@@ oo ? Shi ka ve wuese iwasen i ken jijingi i ve zough a mi sha ikyev i “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” la kpaa . — Luka 12 : 42 - 44 ; Anzaakaa 22 : 4 . Ken iwer kpuaa tseegh , i na ior ityakerada yase ken zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese hemba u@@ kô@@ pi 7@@ ,000 ! ( Mat . 25 : 34 , 46 ) Í kaa a vese ér akaa ne cii aa er kpee je , gadia Aôndo u a t@@ ende zwa ér una er kwagh ne la “ eren aie ga . ” Nenge ngeren u “ K@@ av Jighjigh Ve u Nan La ” u a lu a itinekwagh ér “ A Su@@ e M@@ civir u Mimi ” kua u a lu a itinekwagh ér “ Eliya Lu T@@ se@@ vaa shi Gba U@@ wer u Ke@@ ghen Ga ” la ken Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i - Ma@@ ac@@ i man A@@ ip@@ or - J@@ un 200@@ 8 . Ka ‘ Aôndo a Ne M@@ vese Y@@ e ’ ! 7 / 15 Ken nongo u Kristu u sha ashighe a tsuaa la , mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem mba ve tile sha ityough ki wanakiriki la yange ve tsuan akaa sha ci u atôônanongo a Kristu cii . ( Mbakolose 2 : 8 ; 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ; 2 Timoteu 4 : 3 - 5 ) Jijingi u Aôndo ka a na mbacivir Yehova mba ainge ve lu a jighjigh u nan er mba civir un mba ve lu cii shighe u Mbakristu la man mbagenev mba i nger kwagh ve ken Bibilo mbara kpa lu a mi nahan . ( Ôr 1 Yohane 5 : 19 . ) Sha ci u Yuda er i̱ sha Wan u Aôndo u môm môm la . Mba@@ civir Yehova mba ve lu nôngon ér vea eren sha mkaanem ve@@ m cii , averen nga keghen ve ken hemen mgbegh@@ aa . Yesu pase wang ér un gba lun di or u eren a ior dedoo tseegh tsô ga . Nahan kpa , ashighe agen , mbatyomov yange ve gema ken iyol i uumace , ve ya kwagh shi ve ma kwagh vea uumace imôngo . 7 : 1 ) Shighe u tese isharen i duen kwaghpasen ken igbar vea tiônnongo yô , ortamen ugen wa un kwagh sha kwaghfan ér a hide a gbidye kwar sha tom u a lu eren la . Ken tar u or nan lun gbilin sha won ga ne , u zuan a ian i henen kwagh shi hiden gbidyen kwar sha mi ken ishima ka kwagh u ican kpishi . Kwase la kaa a Mbashiada mbara ér shi ve̱ kimbir ôron avur la una ungwa , shi a lôh@@ ô ve ér ve̱ nyôr ken iyou na ve̱ za hemen a kwaghôron shon . Iyange i í lu iin un la , Di@@ o@@ j@@ any ôr kwagh u kôr ior kpishi sha m@@ tema yô , wener : “ A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a man tsombor na ver@@ em ikyav i dedoo kpen kpen . ( Mbagalatia 6 : 16 ; 1 Mbat@@ esalonika 4 : 17 ) I yila kwagh u una za hemen ne ér “ mnder u hiihii . ” • I@@ aven i Amo@@ shi er tom u Aôndo na un , kure ú kpaa la , kwagh lu nena ? Yehova kor ior nav jimin cii , lumun ér Satan a wua ve cica cii ga . ( Lev@@ iti@@ ku 12 : 2 , 5 ; 15 : 24 ; 18 : 19 ) Ka akaawan a nyi yange i wa sha kwagh u ityendezwa i iv@@ es@@ egh@@ e ? Mba Kristu a Hemen Ve la Mba Kor A@@ tindi Na Mba@@ yev ou ver shighe u ôron Bibilo sha tse@@ ene@@ ke ve kpa ? — Ps . Or@@ tamen u i gbe u a dugh un ortamen kera la una nenge ikyaa ne nena ? 11 : 20 ) Kpa alaghga mbagenev vea pine ér : Gba u se umbur ku u Yesu sha ci u nyi ? Gba kpee u Mbakristu vea vôso or u Yehova a doo nan ishima , shi nan we atindiakaa a Yehova a we sha kwagh u aeren a wang la ikyo yô . Bibilo tese ér or nana fatyô u lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Aôndo . Shin er i yôô ér kwagh ne ka ini@@ umbe nahan kpa , ior kpishi hen ér ka kwagh u mimi , nahan ve hingir u cian g@@ ighir g@@ ighir . Or@@ pasenkwagh u nan we ago@@ yol ga yô , ka nan lam kpishi . 3 : 27 ) Kanyi u nenge a mi ken injakwagh i sha kwagh u atindiakaa a Aôndo nee ? ( Yesaia 39 : 1 – 7 ) Bibilo ta se icin ér , “ ken ijime i iyol@@ gen@@ gese yô , ka mtim , ken ijime i ic@@ een ka mgb@@ e . ” — Anzaakaa 16 : 18 . ( Yesaia 43 : 10 - 12 ; Mateu 24 : 14 ) Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , á kaa a mbahenen nav mba jighjigh cii , nomso man kasev wener ve lu mbat@@ esen . ( Anz . 8 : 30 ) Lu sha a na Yehova gba mbatyomov mba sh@@ aav kpishi kpaa ye . ( K@@ ol . A kaa ér : “ Wan@@ kwase , jighjigh wou u nan war u ve ; yem bem bem , angev ou mb@@ u̱ bee u . ” — Marku 5 : 25 - 34 . ( Aerenakaa 16 : 23 , 26 - 33 ) Mba yange ve ngohol Kwagh u Kristu la ve er nahan sha ci u ve gbidye kwar a ishima ve kuma ve ve , ve mase tsuan u ngohol a asema a ve ye . A u mo lun hen ya v@@ aan a vaa la yô , hemba doom mo u lamen a mbagenev shi pasen ve er i hii ve u suur sha ityendezwa i Aôndo i va been a angev sha tar la i n@@ em ishimataver yô . Aluer se kpa se soo u zuan a iwasen ken Bibilo yô , se hemba suur sha Aôndo a hanma or cii , vough er Maria kpa er nahan . Lu hanma shighe Yesu tsua wanakiriki u jighjigh la ér a nengen un sha ya ? M@@ c@@ ôgh@@ ol u i c@@ ôgh@@ ol a Aôndo man Kwagh u Kristu la ngu zan hemen her nyian . Kpa i gema i ôr kwagh ugen kposo ken ivur i sha 21 la . Zum u Yesu lu tesen ior kwagh sha U@@ wo la , a kaa a ve ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ne , kaan nen ner : S@@ é ya nyi ? U V@@ ian ken Jijingi la Ngu a Inja sha ci u Ny@@ i ? * Z@@ an zan nyian kpa , ka sea hen sha m@@ doo u Yehova a doo ve ishima man kwagh u yange ve wa ishima a mi sha u vea za hemen u tilen sha jighjigh nahan , i sa@@ gher se iyol kpen kpen . Nenge ase er aeren ne aa fatyô u yangen se u ungwan imo i Yehova , shi zan a vese ken kwaghbo yô . Paulu wa Mbakristu kwagh ér : “ Lu nen mbak@@ aven mo er mo kpaa , m kaven Kristu nahan . ” ( 1 Kor . E@@ ri@@ c : Me yer u ga , ka m na Bibilo icivir mer ka takerada u ior ve nger sha kwaghfan ve yô , kpa mayange je m nenge mer ngi a iwasen sha ayange ase ne ga . 34 :⁠ 3 ) A@@ tor a any@@ iin ne cii yange ishima tse@@ e ve u eren akaa a dedoo . KW@@ A@@ S@@ E ugen u i yer iti na ér P@@ an@@ a@@ yi@@ o@@ ta yô , yange vese hen ic@@ ile igen ken Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia . ( Mbagalatia 4 : 5 ; Mbaheberu 12 :⁠ 7 ) H@@ ide shi hen ase sha ikyav i gumor u a lu mar@@ nya ga , kpa a soo u zan makeranta u i ver sha ci u mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ve lu mar@@ nya la , tsô u mase kaven inja i ikyav i Paulu a tese sha kwagh u or u i lumun nan ér nana lu wan u Aôndo shighe u i er nan batisema sha icighan jijingi kera yô . Mbagenev kpishi mba ve nôngo ve zough a ityom kpa mba kimb@@ in ve inyaregh er ma i ki@@ mbi ve la ga , man akaa gema nga taver ishe seer a seer . Ior mbagenev mba hemban anyom 60 shin 70 shin 8@@ 0 je kpaa hen takerada u ôron shin hen zwa ugen ken iyol@@ been ve la . ( Aerenakaa 19 : 19 ) An@@ ter@@ ev nav mbagenev ta un icin ér u@@ jijingi vea bu@@ la un kpee . Yange fa er ve lu yan ican yô . Ka mimi , mba ve yem hen ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la ka ve tagher a mba m@@ taver hen ijiir i i ve yem her la , kpa ka ve zua a msaanyol tsung shighe u ve pase ior loho u dedoo ne shi ior ve kegh ato a loho u Tartor shon yô . Nahan , Iyoukura [ zwa Buter ] i Se@@ te@@ mba 1 , 199@@ 0 ôr kwagh sha peeji 25 ér : “ Aluer or ngu eren kwagh sha ishima i Aôndo sha ajiir agen , kpa hen ya u nan yô nan ngu ip@@ il@@ a@@ or yô a fatyô u nan nan ortamen shin di@@ ak@@ on ga . ” — 1 Timoteu 3 : 2 - 5 , 12 . Sha mimi yô , alaghga u hemba fan u eren akaa agen a ve , er u yaren tom a tele@@ f@@ on mba zenden a mi sha ave man kô@@ m@@ pu@@ ta shin akaa agen a i er sha i@@ wa@@ v@@ aren i ainge nahan . Sha nahan yô , kera doo u̱ mbayev mba ve kom makeranta mbara vea kegh ato sha kwagh u i lu wan ke ’ mbamkombo mba tiônnongo la gaa , shin ka u gban den ve di tsô ér mkombo á hiin a hii nahan maa v@@ è gba m@@ ny@@ a@@ ma ? ( Mbaheberu 11 : 1 ) Akaa a se nengen a mi ga la kua ‘ U@@ sha mba he@@ v man tar u he ’ u Aôndo a t@@ ende zwa ér una va a mi la . An@@ na kaa ér : “ Yange tes@@ em er i lu a inja u tôvon ishe i kwagh sha ajiir kposo kposo cii ve m@@ asen y@@ amen kwagh shon yô . Sha kpôô yô , kwagh ne ka loho u dedoo hen ior mba ve lu keren inja i uma man awashima na kpaa yô . “ Iserael Cii Vea W@@ ar ” Paulu yange na jighjigh ér Yehova una fa ior mba ve civir un sha at@@ ser@@ egh la , shi lu a vangertiôr ér Yehova una fa mba ve ongo imo Na la kpaa . H@@ ide hen sha anyom a u tse ken mimi la . Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man Yuda cii yange ve tagher ishigh a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ am@@ on man Mbam@@ o@@ ab@@ i man mba sha u@@ wo u Se@@ ir mba ve va sha u va nôngon ityav a ve la . ( 2 Timoteu 1 : 13 ) Aluer se mba eren nahan yô , se fatyô u palegh mcivir u aiegh . Heela tseegh ga , er orgen môm nan vande lun tor man pristi a M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki shin nan kar nan tile sha ityough nagh ga yô , i ôr kwagh na ér “ ngu pristi gbem sha won . ” • Er nan ve Aôndo a ongo mbamsen mbagenev mba ior ve eren hen a na ér a̱ tese ve gbenda la ga ? Gba hange hange u noov man kasev vea za hemen u tesen dooshima sha ci u nyi ? Kpa a umbur mo er yange se vande eren tom imôngo a zayol shio yô , nahan se fatyô u wasen ayol a ase . De gbe pinen mbampin tsô sar u u fan ga . 37 : 4 , 28 , 31 - 33 . Ve Tese Ishim@@ at@@ aver man Dooshima W@@ u@@ ese nen iti i TER ; wuese nen ne mbayev mba TER , ne mba ne til ken iyou i TER , ken ity@@ e@@ mbe i sha ishigh ki iyou i Aôndo wase ; wuese nen TER , gadia TER doo , wa nen ats@@ am a wuese iti Na , gadia i doo kpishi . ” Ka sea dondo kwaghwan u Aôndo yô , se zua a mk@@ or Lu nyi i na ve ve venda u eren nahana ? A@@ ka@@ a@@ ôron a Han@@ a la nôngo u lun kwagh môm a akaa a ini@@ un@@ kwase Maria kpa yange ôr sha shighe u a sember kaven ér una va lu ngô u Mesiya la . — Luka 1 : 46 - 55 . Kwagh ne tese ér a shi nan kpa Kristu yange ande ica lu a gba ga maa mnder u hiihii la hii , shi za hemen sha shighe u “ m - ande Na la ” kpaa . Anmgbianev mba Yesu mba ve lu wanakiriki la er nyi kwagh a “ ut@@ al@@ ent@@ i ” mba Tor na ve laa ? Er Yesu nenge ér u maren or he@@ gh la ka kwagh u injaa kpishi yô , doo u Mbakristu vea lu a mfe u mimi sha itinekwagh ne . ( Mateu 20 : 28 ; Aerenakaa 20 : 35 ) Ka sea kera luun uma sha ci wase ayol a ase ga , kpa sea dondon sha Kristu yô , se hingir u zuan a mk@@ om ken uma hegen je , shi se lu a ishimaveren i va lun uma gbem sha won ken hemen kpaa . Elisha ungwa kwagh ne , nahan a tindi loho hen tor ér a kaa Na@@ a@@ man a va hen a na . 5 : 16 ) A@@ ron vande tilen sha mimi anyom imôngo . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 8@@ 0 la , mba ve lu tôvon se a ican la wa mbah@@ e@@ men nongo wase ne aie iyol ér ve wa ig@@ y@@ um@@ ior i ken tar u Kor@@ ea kwagh ér ve de nenge ityav ga . A@@ ka@@ ang@@ eren la pase kwagh u ze@@ ge tempel u ke ’ jijingi u apostoli Paulu yange pase mlu na ke ’ Mbaheberu ityough 10 la . ( Yakobu 2 : 23 ) Uma wase ngu a lu a inja shi se hemba fan kwagh u a doo u se tsua u eren la . Sha mimi yô , Yesu wa mbaapostoli nav ago iyol sha a@@ yem na bee , shi sha mimi yô yange “ ve doo Un ishima zan zan ar sha mkur je . ” — Yohane 13 : 1 ; 17 : 1 . I kô@@ rom gande , m lu ken iy@@ ou@@ ci la kuma iwer iti@@ ar man ti@@ ôn ; m lu nôngo a uma wam . Kwaghôron u i fe un tsembelee , hemban je yô ken A@@ t@@ ô u Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh yô , ka kwaghôron u Con@@ fu@@ ci@@ us , u mba sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ve civir un ér ka or u hemban ashe a bu@@ ghun shi ka or@@ tesen kpaa la . A kaa ér : “ Wan wase u nomso yange kera soon u lamen a vese sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or ga . Nahan kpa , ka ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la tseegh i̱ lu ityôkyaa i i ne ve se zenden vea Aôndo ga , ityôkyaa igen kpa ngi . ( a ) Mbakristu vea “ kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo ” nena ? [ Mkaanem ma sha peeji 7 ] ( Aerenakaa 14 : 5 - 20 ; 16 : 1 - 3 ) Er Timoteu lu zan hemen ken mcivir u Aôndo yô , i na un ityom i vesen . I@@ t@@ yom ne kua tom u hange hange u za taver anmgbianev asema la kpaa . B@@ ee kera yô , m soo u hiden shi hiin Bibilo i henen . Nenge ase kwagh u yange er hen atô u ior mba Aôndo mba sha ashighe a tsuaa la . Ka inja er ikyuryan i̱ Yehova lu ya a Aber@@ am , kaa a na ér “ ka ken [ Aber@@ am ] je akuraior a sha won cii aa zua a iveren ” la , yange i̱ hii zum u Aber@@ am per U@@ fer@@ ati y@@ ande la , kôr gbenda yemen K@@ an@@ aan la nahan . Z@@ an zan je va ar sha mhii u derianyom u sha utar la je kpa , H@@ ip@@ po@@ l@@ y@@ t@@ us kaa ér yange a̱ gba u or@@ jir nana hingir Orkristu yô , saa nana vande den tom u lun or@@ jir la hiihii . ” N@@ om@@ so mbagenev ka ve soo u nyôron iyol ken akaa a ken jijingi ga sha ci u ve fa u ôron takerada tsembelee ga shin ve fa kwaghôron tsembelee ga shin mba cie ashe . Yange vea pasen kwagh ken iyange vea been yô , ve v@@ ôr kpa ve hide a iember ken ut@@ ent@@ i vev shin a@@ you a ve ker ha@@ ya la . ( G@@ al . 5 : 19 - 21 ) Aluer se de ser iy@@ uh@@ we i ya tor ken a vese ga yô , a hemba saan se iyol shi a doo Yehova , Ter wase u sha la a vese . Ka hanma shighe nahan Yesu hingir U Aôndo a Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem L@@ aa , man lu sha nyi gbenda ? Anmgbianev mba Kristu mba tesen ér se doo ve ishima mimi je iky@@ ar@@ yan yase a Yehova gba ve kwagh , nahan mba gb@@ eren ngeren mba sha itinekwagh ne kua akaawan a ken jijingi agen ken ityakerada yase . A fatyô u ôron kwagh ne nahan sha kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v shin nomso mba c@@ ôgh@@ olo@@ v , shin alaghga mba hegen ve kera fetyô u nahan mat@@ o ga la kpaa . A@@ eren a Or@@ fankwagh Ga Mose tsegha A@@ ron pristi u tamen , shi tsegha ônov nav mba nomso un@@ yi@@ in kpaa ér ve̱ lu upristi mba wasen tom , di er Aôndo kaa ér a̱ er nahan . ( N@@ um@@ er@@ i 27 : 5 ) Nenge ase yô , er Mose hemen Mbaiserael kuma anyom 40 nahan kpa , a suur sha mfe na ga , lu sha Yehova . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Lev@@ iti@@ ku Shi hen sha ishimataver i wanakiriki u jighjigh a lu nan se ér i̱ gba se ishima u eren kwagh u Yesu lu kaa ér se pase loho u dedoo u Tartor se tser tar la kpaa . ( Mat . ( Luka 21 : 34 ) Alaghga tsô ka ican i ker ve ye , gayô ka tom u hen tsombor u ne ve ve hingir u h@@ ôron tom ye . P@@ ase kwagh u mbacivir Aôndo mbagenev yange ve ôr sha u tesen ér ve suur sha Aôndo vangertiôr yô . Se hen akaa a injaa kpishi ken takerada u O@@ b@@ a@@ dia man Yon@@ a man M@@ ika . A wa ve kwagh wener : “ Se kera hungur nen m@@ ny@@ am er mbagenev nahan ga , se lu nen per gen@@ g ge gen@@ g . ” ( 1 Tim . 4 : 16 ) Er se fe ser se mba nôngon sha afatyô wase cii u eren tom wase u pasen loho u Tartor la yô , mba se pasen ve kwagh la ka vea ungwa u , shin vea ungwa ga kpa , se zua a mk@@ om . ( 2 Tim . ( Aerenakaa 1 : 15 ; 2 : 5 – 11 , 41 , 47 ; 4 : 4 ; 6 : 7 ) A shi nan kpa , m@@ seer u mbahenen ne na ve ishima i taver kpen kpen ! ” Kpa mbatomov mba@@ beenyol mba ve tse ken tom u maan kwagh kpishi la ka ve eren ityom i kuren kwagh@@ maan , i ka i mase eren vindi vindi la sha ave a ve man sha ikyav vev mbi t@@ omov . Shi doo u nana pine iyol i nan ér , ‘ M tee shighe m henen Mkaanem ma Aôndo , shi m eren msen mer a nam kwaghfan kpa ? ’ Nahan kpa er wan ve ne a doo ve ishima kpishi yô , alaghga vea hen ér : “ Se lam a wan wase er se fetyô cii . Yange ve dugh a@@ kwa@@ ti ugen shin inya , u a tse i kom anyom 2@@ ,000 yô . A@@ kwa@@ ti ne lu a ak@@ u@@ he a or@@ kpen , u inyam i nan h@@ ôô kera yô . Lu nyi i mgbegha un ve er nahana ? De se hide se time sha kwagh u yange er ken inyom i 60 S.@@ W . la . Er ior ungwa injakwagh ne yô , ve hingir c@@ am ci c@@ am . We u nenge nahan ga he ? — Rom . Hanma or u nan nzughul a wanye u nan lu a or ijime ga la cii nana war “ iy@@ ugh i TER i tsung la ” mayange ga . T@@ AR@@ T@@ OR U K@@ EN I@@ MB@@ U@@ S@@ U@@ T@@ AR@@ I@@ Y@@ AN ( R@@ eho@@ b@@ i@@ am ) ( Mpase 1 : 9 ) Nahan a er nan ve se lu a iember yase her shighe u se tagher a tôv@@ ac@@ an man ah@@ endan laa ? Aluer se soo u eren msen hen Aôndo yô , doo u se fa nyi ? Or@@ pasalmi tôô mbap@@ er@@ apera kar sha at@@ ine av@@ il@@ egh a ‘ i m@@ ô@@ ôr ken ity@@ e@@ mbe i iyou i Aôndo wase ’ yô . Shi ci@@ ôn tsô , Aôndo una kar a afer@@ akaa cii kera shi una ver tar u he sha ikyev i m@@ tem@@ tor u sha la . U seer yô , se mba a mbam@@ yen asev er ashe a cian man mciem ma ior vendan u keghen ato a vese nahan . Nahan kpa , mcivir u mimi u mbap@@ er@@ apera doo Yehova ishima tsung je . ( Mbaefese 6 : 15 ) Inja na yô , se wa iyol u eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo sha hanma ian cii . * ( Mpase 16 : 16 ) Takerada u Mpase shi kaa ér , “ u@@ tor mba shin tar man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ve ” vea “ kohol sha u nôngon ityav a Un u A tem sha ny@@ inya la man shi ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Na . ” D@@ ondo Mba Ve W@@ a K@@ un@@ ya Iky@@ o Ga La Alaghga ieren i dang ia na se ya kunya , kpa mayange kwagh la a de kpiligh se iyol ga . M fa , se mba a ishimaverenkeghen i dedoo sha kwagh u mlu wase u ken hemen . 4 , 5 . ( a ) Er nan ve i doo u se tesen ior kwagh sha dooshima ? J@@ er@@ ry pase wener : “ M fa je mer u lun or@@ ya u dedoo yô , gba u me dondo atindiakaa a ken Bibilo a a ne icombor igen m@@ ze@@ hemen la . ( Ne@@ hem@@ ia 8 : 8 , 12 ) Shi i̱ yar tom a Bibilo zum u i nenge ér gba hange hange u wan or kwagh shin gba u ts@@ ahan nan sha u a kôôm nan yô . ( N@@ um@@ er@@ i 1 : 5@@ 1 , 5@@ 3 ) Kpa kwagh er vihi yô , mbagen tese iwuese sha aan a tom ve la ga . ( Mateu 24 : 21 , 22 ) Nahan yô , ikyav tese wang je ér “ u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov ” mba Kristu mbagenev vea lu sha tar zum u zege@@ can a hii la . Yesu yange ma tsua u yaven . ( Mbaheberu 1 : 3 ) Se nenge ikyav i hemen u Yesu la sha gbenda u yange á p@@ on aeren a mbahemenev mba kwaghaôndo mba@@ aiev , mba yange ve tôô ior ikyav mbi gande ve van@@ ger la . 2 : 12 ) Kwagh u vesen u a kor se shighe u a te num sha a vese yô , ka jijingi u Aôndo . S@@ ôn Aôndo iwasen ken msen . ( Mat . ( 1 S@@ am . 17 : 11 ) Kpa se ôr kwagh gbar gbar sha u tseghan iti i Yehova Aôndo . Satan ngu hemen ior sha Jijingi u taregh , kpa se fatyô u vendan hemen shon 7 , 8 . ( a ) Ikyav i “ u eren kwagh u mimi ” yô ér nyi ? I@@ h@@ y@@ ul@@ en@@ ruamabera la ngu môm ken ung@@ eren mba yange i zua a mi ken shin@@ ago@@ ge u ken gar u C@@ ai@@ r@@ o ken Igipiti , ken derianyom u sha 19 la . Alaghga tsô lu nyi i na ve Yon@@ a soo ér Yehova a tim gar u N@@ ini@@ ve er tsen@@ ga ôron ér una tim gar shon nahana ? Yesu shi er kwagh sha kwaghfan sha u fan aeren a dedoo a mbahenen nav . Lu I@@ can@@ kwase shi Y@@ em Shi@@ r ken Tar U@@ gen 8 , 9 . ( a ) Hii nan i gbe u se nôngo kwagh sha u lun a ieren i soon iyol yase tseegh ga laa ? 12 : 30 ) Sha mimi yô , doo se u ungwan imo i Aôndo shi lun mba kaven un kpaa . U@@ gen u i yer ér M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower ken G@@ ile@@ adi la di lu sha u tesen mbam@@ ishen mba vea yem ken ityar igen vea za hii tom u kwaghpasen yô . 2 : 16 ) Kape Mbakristu mba ken K@@ orinte kpa a va wa ve kwagh je la , ér : “ Y@@ e@@ vese nen sha er né zua a mi [ iyua ] yô . ” — 1 Kor . F@@ a A@@ eren a Ity@@ ôô A@@ a a Lu sha Ishima i Aôndo Ga La Sha nahan yô , Yehova kaa a na ér : “ K@@ ôr gb@@ ough k@@ un sha u@@ we , ku ú za eren u@@ ivande a mi yô . ” J@@ im je yô , se hemba gban a gba kera cii . Maria lu wan u H@@ el@@ i , u ken k@@ we u Mbaiserael u Yuda la . Mar@@ ta kpa yange ma fatyô u eren nahan . Ka nahan ve ‘ anmgbianev vev ve doo ve ishima ’ ye . U se eren sha iyol@@ tseghan yase i se tsegh sha ci u Aôndo la yô , sar se za hemen u maan jighjigh u nan u á har sha mfe u Ruamabera la . ( Pasalmi 10@@ 6 : 35 – 40 ) Se kpa gba u se lu tse@@ vaa sha er a tsu@@ gh se ga yô . Mba ve lu mbag@@ anden yô , u suur sha kwagh vangertiôr la wa m@@ tem u teman inya ving henen sha kwagh vighe vighe cii man m@@ asen tsuan akaa a or soo ér nana er la kpa ker . ( 2 Peteru 3 : 13 ) Yehova Aôndo kaa ér : “ Kape kwaghôron Wam , u a dugh ken zwa Wam , una lu la , una hide her a Mo gbilin ga , kpa una er kwagh u M we ishima yô , iky@@ ôr ia la@@ gh un sha kwagh u M tindi un u eren yô . ” — Yesaia 55 : 11 . Ka nyi yange Shi@@ ba ôr sha iyol i M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti , kpa er nan ve se fe ser kwagh u yange ôr la lu aie ? 13 , 14 . ( a ) Ka kwagh u hange hange u nyi yange gba u tiônnongo u ken K@@ orinte la una ere , man lu sha ci u nyi ? Hen shighe la , “ iv@@ or la kpaa m@@ ende i vese kpaa . ” Er se hemba lun a inyaregh a ior mbagenev nahan je kpa , saan mo iyol ga cii . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una ôr kwagh sha kwagh ne . Or u iyol i kpe nan yô , nana fatyô u ôron kwagh “ sha lan . ” ( Yohane 10 : 16 ; Mpase 21 : 3 – 5 ) In@@ i@@ ongo i ihi@@ ar ne cii , mba nan í “ injar ” ne sha ci u í er kwagh u a kom u a na í i̱ yum ga . Z@@ a hemen u kaven ve sha u ‘ hemban ungwan imo i Aôndo ’ nahan ú zua a iveren i̱ icighan jijingi na . — Aerenakaa 5 : 29 . Er mba i shigh ve mkurem la ve mase shin kpuaa shin tar ken ayange a masejime ne yô , mbatamen mba ken Kristu mba ve lu ken atôônanongo kpishi ka ior mba ken iyôngo igen . Mba@@ apostoli mban yange ve nenge ér doo u vea hemba veren ishima sha tom ve u koson ior ken jijingi la , shin er ve kpishi yange ve wase u karen kwaghyan u Yesu na ikpelaior sha ivande la nahan kpaa . Bibilo kaa ér : “ Er akaa cii á va s@@ ough kera nahan yô , doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo . . . Er ne keghen m@@ ve u iyange i Aôndo ” ne . Sha ityôkyaa ne yô , shighe u ú lu ken makeranta vea ior mba ve civir Yehova ga la yô , de dondon ieren ve la ga . Shin aluer sha hiihii la Bibilo i ôron man kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke la a̱ lu akaa a doon se ishima ga je kpa , aluer se gba uwer ga yô se kav er mfe ‘ una doo uma wase ’ yô , tsô se hingir u veren ashe keghen a kegh ashighe a kwaghhenen . — Anzaakaa 2 : 10 , 11 . Se fa or u jijingi u taregh a lu hemen nan la nena ? U umbur kwagh u yange er K@@ ain shighe u hingir u gban an@@ ngô na iy@@ u@@ he , nahan ishima vihi un tsung la kpa ? Inja i mpase ne lu nyi ? Nahan de se hide sha akaa@@ kpilighyol a a bende a we shi a lu a inja hen a we kpee yô . ( Mateu 6 : 22 ) Kwagh ne ngu a wase or nan zua a mk@@ om sha akaa a nan lu a mi la . ( 7 ) C@@ or@@ on@@ a , M . 1@@ ,@@ 6@@ 32 Hen shighe shon la , gum@@ kwase ugen ken tar u G@@ u@@ ate@@ ma@@ la , mba yer iti na ér Di@@ o@@ j@@ any , lu za wasen orgen vea kwase na ken gar u C@@ anc@@ ú@@ n ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o . Kwagh ne na yô , J@@ i H@@ ye ker tom ugen u ua kera ya un shighe kpishi ga yô sha er una civir Yehova a ‘ ishima na cii , man a uma na cii , man a mfe na cii kua a agee a na cii ’ yô . I@@ t@@ yom igen man akaa a ka u eren shighe u ú me@@ men la : U wa ityough ken amba@@ akaa la nena ? Er Yesu tile sha mimi yô , a na Yehova Aôndo icivir i orumace môm kpa nan lu a vande nan Un ga yô . M@@ tsera u keren sha any@@ ighe una kura or ga , di vough e̱r or@@ pasalmi a er wang nahan , ér : “ De cie zum u orgen nan hingir or@@ ny@@ ar , man icivir i seer hen ya u nan la , ga , gadia shighe u nana kpe yô , nana yem a ma kwagh ga , icivir i nan kpaa ia za a nan ityô ga . ” ( Aerenakaa 20 : 20 ) Ka ve na ayol a ve u henen Bibilo a ior mba kwagh u mimi a doo ve ishima tsung la . Doo u se time sha gbenda u makeranta u vesen u se za la ua bende a mcivir u se civir Yehova la . Ka nyi ia wase se u lun a ieren i hiden a iyol ijime laa ? ( Yohane 13 : 35 ) Ú fatyô u nengen e̱r ‘ mimi je Aôndo á lu ken a ve ’ nahan kpa ? Apostoli Paulu nger ôr kwagh u Mose ér , “ a taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” Se lu hen ya la se iorov pue kar uhar . Hi@@ ihii yô , ka sha ci u Yesu yange wa mbadondon un tindi ér ve̱ doo ayol ve . ( Mbaefese 4 : 26 , 27 , 32 ) He@@ mba doon u eren a mba ve lu yan ican la doo doo cii . Kpa gema ta ve icin ér aluer ve kera civir un a “ ishima i môm ” ( N@@ W ) ga yô una tim ve kera . — Duteronomi 5 : 6 – 10 ; 28 : 15 , 6@@ 3 . Mose yange ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa a Yehova , nahan Yehova er tom a na kpoghuloo , je yô , Bibilo kaa ér Yehova fa Mose “ ishigh a ishigh . ” ( D@@ ut . I@@ mo@@ shima You Ng@@ i Hemen We sha Inja Kpa ? I@@ ng@@ y@@ at@@ u i vesen i i gbe je or ne orgen shi i nger shin takerada yô ka í yange Satan na Kristu la . Ka sha u eren nahan ne man apostoli Paulu u lu or@@ tom u Kristu la fatyô u veren se ikyav i tseer tseer ér se dondo ye , he@@ ela tseegh ga , shi á taver mba nan jighjigh a na imôngo mbara asema kpaa wener ve kav un ye . 9 , 10 . ( a ) Ish@@ ember i “ isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur ” la ngi ôron kwagh u nyi ? Akaa a I Ts@@ enge Ô@@ ron É@@ r A@@ a Er sha Shighe W@@ ase ne Yô Ka hiin man i hange ior u fan kwagh ne ne ga . Ken iv@@ a@@ a@@ zuan i Wan@@ iyôngo la , ka an nan lu kwa@@ se@@ he , man Kristu nd@@ era wan un ago@@ yol sha ci u iv@@ es@@ egh nena ? Kpa aluer se mba ‘ gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen ’ yô , jighjigh u nan wase una za hemen u taver . • Se er kwagh u doon Yehova shighe u se lu se tswen la nena ? Se tese ser se mba eren kwagh torough torough nena ? Davidi wa icam sha kwagh u m@@ hembe u Tor Mesiya A shi nan kpa soo wener una fa inja or i ter u Davidi a lu ve a mar wan a er g@@ wa@@ ikyaa u kpilighyol , a w@@ oo iky@@ ôr yô . M@@ h@@ ôônom man ka vegher ugen u dooshima u mimi u Yehova la . Saan se iyol kpishi sha ci u Yehova ver kwagh u una fatyô u sôron mbamzeyol mba uumace cica cii yô — ka Tartor u Aôndo u Mesiya je la ! ( Lev@@ iti@@ ku 3 : 17 ; 7 : 16 - 21 ; 19 : 5 - 8 ) Yange i lu inja er upristi mbara man or u nan ne naagh ku shon la kua Yehova Aôndo cii mba yan kwaghyan imôngo nahan , sha nahan yô kwagh la a tese ikyav i mlu u injaa u a lu hen atô ve la . Hii nan ve mba ve lu “ iyôngo igen ” la kpa vea fatyô u zuan a iwasen ken injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue laa ? [ Ngeren u shin kpe ] ( Yesaia 30 : 18 , 19 ) Kwagh ne tese se nyi ? Er se lu eren tom hen ijiir ne la , se hen se ‘ fa ’ er se er ve kwagh a kuma se yô . ” — F@@ il . Yange kaa ér i̱ sôn sha ci na shin sha ci na man mba ve lu eren tom a na imôngo la . Ka un a lu “ Or@@ him@@ en u ikyuryan i he ye . ” Gbenda u Yehova a kuran se la kaha a ufoto mba kuran ajiir nena ? ( Anzaakaa 1 : 1 – 9 : 18 ) Yange soo ér hanma or u un lu hemen nan cii yô , nana ungwan un . I@@ ember yase i̱ de h@@ aren sha atam a tom wase u um la ga . Hen ijiir la Yehova tôô iyol na kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev , shi tôô ior nav di gema kar sha iyôngo . Een , hanma ve nan ngu sha ci u mbagen mbara cii . Se kpaa de se lu nen a mfe u fan ityesen la sha er alaghga se u@@ dugh ior mba ve lu a ase@@ ma@@ am@@ imi se va a ve ke ’ mimi yô . M ngu a ityôkyaa i môm i v@@ aan af@@ an@@ yô sha kwagh u m er ne ga . ” ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Ve dondo ikyav i Yesu la nahan mba “ or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . ” Nahan , kwaghwan u sha kwagh u ‘ mlu u wang ’ la nôngo u ts@@ eren sha a@@ vegher a uma cii . ” 7 : 9 , 17 ) Ken Anyom D@@ u@@ bu a Kristu una Hemen la cii , una za lu hemen mba ve lu iyôngo igen , ve lu ungwan imo na sha mimi la , shi una za a ve ken uma u tsôron . Kwagh ne yange lu iky@@ aren hen a mo kpishi , sha ci u kera lu u me zenden sha ishima yam ga . Lu hiin je Peteru nenge a Yesu shighe u á nder shin mbakp@@ enev la ga . 13 : 16 ; 22 : 17 ) Inja na yô sha shighe u Aberaham la , taver kpishi u uumace fan iyenge i mba vea kohol vea lu vor na la . ( Ps . 46 : 9 ) Shi hemen u Aôndo ua va a bem hen atô u u@@ z@@ end@@ en@@ ya man uumace ! Hi@@ ihii yô , Yehova ngu hemen akaa a á gbe la cica cii hii sha mhii je . Aber@@ am yange tese ikyav ér un ngu or@@ pasen iti i Aôndo nena , man kwagh ne gema umbur Mbakristu nyi ainge ? ( b ) Mba@@ yev ka vea hen u kôron iyol tsaha iyev yô , ka mbam@@ tsera mba nyi ka ve zua mini ? M@@ an@@ ase za lun ken pur@@ usu yô , “ a zamber a TER , Aôndo na , a hi@@ re a iyol na ijime tsung ” je , tsô Yehova hide ver un tor ken Yerusalem , nahan M@@ an@@ ase “ fa er TER A lu Aôndo yô . ” Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken kô@@ le@@ eji de yaven ayange ne ; ati@@ ca man mba@@ wan ve kwagh kua mbak@@ ov vev mba ken makeranta ka ve saa taver ve ishima ér ve nôngo ve nyôr u@@ y@@ un@@ iv@@ as@@ iti mba hemban doon sha er vea zua a udi@@ gi@@ ri@@ i mba vea wase ve u zuan a ityom i dedoo i a kimb@@ in ve inyaregh kpishi yô . Elisha tôô ri@@ ga u tom u Eliya u o@@ s@@ ough un gba la hu@@ wa . Er mbagen ve hen makeranta kpishi ga yô , alaghga a lu ve ican u ôron mkaanem man , shin a lu ve ze@@ ge tom u ôron ma . Yesu eren akaa a doon Aôndo hanma shighe cii Nahan kpa , shighe u mase zuan vea ve la , yange wa ve kwagh gbar gbar . Se fa ser Yehova fa kwagh wase nahan kwagh ne taver se ishima kpen kpen . A@@ kav a i fe or a angev mb@@ un sha mi yô , ka zayol u a@@ sh@@ ee , u ka a na or nan va hingir u p@@ ir@@ in ashe la , man u ke@@ hen karen ikyaa inya , man u lun a ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh shin ah@@ ô@@ angahar hemban at@@ aan , man u vesen fe@@ fa ga , man u eren kwagh sha h@@ w@@ ange ga , man angev mbu sh@@ u@@ gar man mbu sha u@@ ij@@ u@@ an man angev mbu sha ah@@ i . T@@ aver kpishi u zuan a orgen u Bibilo i pu@@ u nan er N@@ ab@@ al nahan yô . Heela tseegh ga , ior kpishi mba kwagh a zough se a ve yô ka ior mba “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh ” man “ mbag@@ en@@ gese iyol ” kua “ an@@ om@@ aior a bo ” je kpaa . ( Mateu 7 : 28 , 29 ) Nahan we kpa dondo ase ikyav na la . A gba u se hen se fa kwagh u akaabo ne a lu yô , man er Yehova a wasen se u palegh a la kpaa . A kaa ér : “ Doo@@ m kpishi er Maria lumun ér kwagh môm a yange un u civir Yehova ga nahan . ” 3 : 10 ) Nahan doo u se kpa se dondo ikyav i mbatyomov la nahan se tôv sha “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” la ga he ? — 1 Kor . A zer pinen ningir , kpa or môm he ’ gar u Y@@ er@@ ev@@ an , hen ape ve lu ke ’ tar u Ar@@ m@@ en@@ ia la nan lu u nana pase un or u Yehova á lu ga — mbamaren nav fa ga , ati@@ ca na kpa sha zwa la , mbat@@ esen ke ’ c@@ ôô@@ ci i he ’ ijiir la je kpa ve fa ga . Yesu yange kohol mbadondon un hingir nongo môm sha u ve er shiada sha kwagh u Aôndo shi ve gema akuraior cii a hingir mbahenen . 21 , 22 . ( a ) Er i tese ken Aerenakaa 24 : 15 nahan , ka unô á tese ve zwa u wang laa ? Yuda yange lu “ or@@ henen Na ugen ” mimi , kpa ú fatyô u kaven ishim@@ avi@@ h@@ in i Yohane sha er or u lun sha imba ian ng@@ in nahan nana lu wan ke ’ ishima u nengen mk@@ er sha Yesu yô . Mkaanem man wase se u fan ser , aluer mnder u shin mbakp@@ enev ngu ga yô , Aberaham man Is@@ ak@@ a kua Yakob vea saa shin ku gbem sha won . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Hii he ’ shighe u Adam la zan zan ar hegen uumace tsa sha won kuma anyom dubu at@@ ar@@ atar , man mlu ve gema tese ér kwagh u Yeremia lu kaa la ka u mimi . Ka nahan ve á ur@@ ugh ve a we iky@@ um ye . Ny@@ ityô ican i se tagher a mi cii kpa , aluer se ya ikyar kôôsôô vea Aôndo yô , kwagh ne una wase se se civir un sha mimi nahan se na a saan Yehova iyol . ( Mpase 7 : 1 – 10 , 14 – 17 ) In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe i sha ikyav i i lu zan hemen sha ayange ase ne ia kure zum u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la ua bee maa a na zege@@ ikpelaior kua mba a nder ve shin ku mbara uma u tsôron la . — Mpase 20 : 5 . Ve kaa a na ér una za hemen u eren tom ne anyom kpuaa tseegh maa una wa k@@ ire je . “ S@@ é gba nen uwer u eren akaa a dedoo ga . ” — G@@ A@@ L . Kape awashima u Aôndo u veren iorov 14@@ 4,000 ve tema tor vea Wan na sha la kpa a k@@ ur sha mi vough je la . Heela tseegh ga , ka ve na mb@@ as@@ u@@ le@@ v mba ken ityar i i gbe ican ilev mbi maren fele fele ér ve tu@@ h@@ wa , shi ve wase mba a@@ ah@@ e a vihi ve akaa la kpaa . Se mba s@@ ônon ser mbamhen mba i dugh a mi ken ngeren ne man u karen la ve mgbegha mbatamen kpishi u tôôn shighe tsaase mbagenev . Anmgbian ne na mlumun ér : “ M ngu Orshiada u Yehova , man ka u me za hemen u lun Orshiada u Yehova gbem . ” I gema ivur ne ken Bibilo i í yer ér The New In@@ tern@@ ational V@@ er@@ sion la ér : “ Shi nan je man ic@@ ugh ia de u doon ne ishima shi ne de u keren mba@@ aôndo mba aiev ase ? ” 7 , 8 . ( a ) Ka ikyav i m@@ til sha mimi i nyi Yesu a v@@ ere ? ( Genese 1 : 28 ) Nenge ase er mlu u ken hemen la i lu kwagh u kpilighyol , u tsôron sha wono ! U@@ ̱ se̱ kav “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” shon yô , gba hange hange u henen kwagh a msen u eren shi tôvon sha Mkaanem nam kpaa . Mayange je de gbe uwer ga . 28 : 23 . Tor ve kpa “ mough sha iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough kera , a er ri@@ ga na , a ta iky@@ ondo uya , a za tema shin m@@ t@@ we . ” J@@ e yô , nom@@ om de u eren tom u ortamen je kpaa . ( b ) Ka dyako u nyi i ne mba ve lu ke ’ nongo u “ Iserael u Aôndo ” laa ? K@@ u u Or@@ p@@ aan wase Yesu na sha u se̱ zua a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar yô . ( Genese 5 : 22 ; 6 : 11 ; Yuda 14 , 15 ) Lu nyi i na ve tar vihi yum nahana ? Aôndo U Á Lu a Ge@@ ma K@@ po@@ so Ga La Anmgbian u kwase ugen yange kav er Yehova a hungur a tom u dedoo u se eren la ga nena ? Gbenda ugen u palegh ican yô , ka u or henen kwagh tsembelee cii man m@@ asen tsuan u eren ma kwagh la . D@@ ugh kwagh u Yesu or u lun a isholibo shio kera yô , batisema ka ikyav i mlumun u Aôndo u a zough sha m@@ ge@@ m@@ shima yô . Ka Yehova tseegh a lu a tahav mbu eren kwagh nahan ye . Er se nenge nahan , akaa a Yehova a gbe la pase aeren a na wang , shi akaa shon tese se akaa kpishi . U cia u vihin ikyar u la ishima , nahan u ungwa at@@ oo ? S@@ ar u u̱ seer fan akaa a Mbashiada mba Yehova ve ne jighjigh a mi laa , shin sar u u̱ fan er i hii ve ve civir Aôndo sha gbenda u ve civir un laa ? Ve lu ior mba i ‘ gba ve sha ci u icivir ’ i Yehova yô . 32 : 5 , 6 , 8 ) Kwagh gema er vihi yô , hii shighe la je , Mbaiserael er uityendezwa kpishi , kpa shighe a karen yô , ve kera er sha ityendezwa ve la ga . — N@@ um . Ka sea wase or man nan wuese kwagh u se er nan la yô , i saan se iyol je i zua ga . U tesen ikyav yô , orgen u ngeren abaver nger ér wan na u lun anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar yange hide makeranta va kaa a na saan saan ér ijende na igen ken makeranta nenge a ufoto mba kasev ve lu id@@ ye@@ legh ve lu yaven a ior yô sha In@@ tan@@ et . ( Ôr Anzaakaa 15 : 28 . ) ( b ) Ikyav i ish@@ ember@@ ti i “ ishimawan ” la ér nyi ? Yehova shi ôr kwagh u asorabo agen a ve lu eren la kpaa , á kaa wener : “ Ka ve y@@ av sha ak@@ ondo a ity@@ ung@@ ugh hen kpe u hanma at@@ se a nan@@ den nagh sha mi ; ken iyou i aôndo ve , mba me wain u ior mba i ye ve z@@ wa@@ ji@@ righ la . ” H@@ ide se ayol a ase di yô , aluer se za hemen u dondon gb@@ end@@ atesen u jijingi u Aôndo yô , se lu a ian i civirigh i fan kwagh na gbem sha won . Mimi u ken Ishima La Ka Kwagh u Do@@ on T@@ su@@ ng , kpa Un T@@ se@@ egh kpa K@@ uma He ? Ve pase kwagh hen ang@@ ar u i yer ér K@@ j@@ ø@@ l@@ le@@ f@@ j@@ ord la , vea anmgbianev mbagenev mba ve mough ve za hen ijiir i gban ica ne sha u za samber a loho u dedoo yô . Er se lu a mbamzeyol nahan kpa , í taver se ishima ken 1 Peteru 5 : 6 , 7 ér nyi ? Mba@@ yev mba kiriki kpa i kaa a ve ér ve ungwa , ve hen shi ve dondo gb@@ end@@ atesen u Yehova . Ikyav i naagh ku nan yange i̱ due ke ’ igbar sha kwagh u Yehova kaa a Aberaham ér a̱ tôô Is@@ ak@@ a a̱ na naagh a mi la nena ? Nahan kpa , an@@ ngô u ter@@ em , u kwase u kiriki , u i yilan un ér Mary , u lu tamen a mo sha anyom atar tseegh la ngohol Bibilo kua ityakerada i pasen Bibilo hen a ve . A@@ tesen a Bibilo A@@ a F@@ atyô u W@@ asen Se G@@ bem sha W@@ on Yehova una fatyô u eren hanma kwagh u a t@@ ende zwa u eren cii . M@@ hen W@@ ase Kp@@ ilighyol Doo se kpishi er se fe ser Or@@ gban se nengen a kwagh u dedoo ken a vese u se nengen a mi ga yô . 2 : 1 - 3 , 14 ; Yuda 4 ) Sha nahan yô , washika u Peteru u sha uhar la ka washika u taver se ishima ér se za hemen u civir Aôndo sha mimi . • Yesu ngu “ gbenda man mimi man uma ” sha nyi gbenda ? Nahan ikyav tese ér n@@ um@@ tan u ikyo@@ mon u Yo@@ el lu ôron kwaghôron u profeti sha mi la tese kwagh u una er ken inyom i 33 la . Hen shighe la Yehova hii u ha@@ an jijingi na sha mbadondon Kristu mba tsuaa mbara , nahan ve hii u pasen loho u dedoo u ú kôr mbahemenev mba kwaghaôndo mba@@ aiev ken ishima tsung yô . Se nenge a ikyav i tesen ér jijingi u Aôndo una fatyô u undun se ku@@ aa la ken kwagh u Davidi ôr shighe u a er isholibo vea Bete@@ she@@ ba la . Ish@@ ember i “ gbenda u ior mba sha won cii ” la , ka i sha ikyav , man i tile sha ityough ki ku . Á nenge wener doo u una kohol a ve imôngo . ; May , M . “ Shin er ka i tese akaa kpishi ken makeranta ne sha an@@ shighe kpuaa nahan kpa , ka u wase mbatamen u ‘ taver iyol ’ ken mcivir u Yehova . Gbenda môm u se fatyô u gban ken h@@ ôn ne yô , ka u nengen tom u se eren Aôndo la er ka g@@ es@@ a nahan , geman tôôn ayol a ase karen sha mbagenev la . Aôndo yange gba akaa lu a m@@ shi@@ i ? ( G@@ al . 3 : 16 ) Yesu na uumace ishimaverenkeghen ér a va pase ve sha ikyev i isholibo man ku a tu@@ h@@ wa . Yange Mba@@ apostoli 11 mba nan jighjigh kase un . ( 2 Peteru 3 : 13 ) Yesu Kristu man mba i shigh ve mkurem ve lu iorov 14@@ 4,000 , mba á nder ve vea yem sha vea za lu u@@ tor man upristi vea na imôngo la , vea kohol a hingir nongo u he u hemen sha tar . ( Ese@@ kiel 33 : 32 ) Shin er mkaanem ma Ese@@ kiel yange ma doo ve ishima nahan kpa , ve kera er sha ma ga . Nahan yô , a lu kwagh u shami ga kpishi u mbamaren tesen wan ve ér nana hemba veren ishima u eren akaa a van a inyaregh la . N@@ ongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la samber a ityakerada ne wuee . Kwagh ne una wase ve kpishi . ( Amo@@ shi 2 : 6 ) Pro@@ feti Ese@@ kiel yange na mba ve lu eren mba@@ ats@@ anev ican la ibo gbar gbar , ér : “ Ior mba ken tar la mba ngohol kwagh sha agee man mba n@@ um@@ un gbenda , een , ve er ats@@ an@@ aior man mba@@ ibanave ican , man ve kighir shir@@ or sha apera . ” — Ese@@ kiel 22 : 29 . Ka nahan ve Bibilo i yer Satan ér , “ or u s@@ enden anmgbianev asev ” ye . I@@ a doo ungwan kpa ? Or@@ pasalmi shi seer ôron kwagh u Aôndo ér : “ Se saa ishe sha ishima You i vihin , k@@ ondo se iyol sha iy@@ ugh You kpaa . Ve taver un ishima , nahan a hide a gba zan mbamkombo . ( Mbakolose 4 : 6 ) Umbur wer , shighe u Peteru lu wan Mbakristu kwagh ér ve waan iyol ve keghen a kegh u nan imo la , yange umbur se ér se eren kwagh la “ sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ” U lun a isharen i dondon ve ityô la tseegh yô , ka kwaghbo kpee ga . A@@ K@@ A@@ A nga kpishi a ka se nôngo u eren hanma iyange yô . Mayange je , uma ka ma jijingi u ken iyol i or ga . Sha tahav mbu Yehova man sha iwasen i icighan jijingi na yô , se za hemen u geman mlu wase man gbenda u se henen kwagh la sha er ua tese ér se mba ngohol iwanger yô . 23 , 24 ; 2 Tim . Tese W@@ er U Ngu Or@@ dondon Kristu u Mimi 5 : 12 , 13 ) Sha kpôô yô , a fatyô u kaan ér mbakur@@ an mba ningir sha kpa mba “ eren tom . . . sha gbashima . ” Er mbamzeyol mba tar ne ve lu seer a seer yô , doo u se er kwagh sha kwaghfan u Aôndo nena ? Ka nahan ve Yesu yange kaa ér : “ Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo ” ye . Er nan ve i kar Satan sha or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on@@ o ? Ne agumaior ne mba we jighjigh u ne ne uityendezwa mba Aôndo a er la inya t@@ ine kpa ? Shi ne mba taver ishima ne mba pasen ati@@ ca a en man mba ve ze makeranta a ven imôngo kwagh u Aôndo kpa ? ( Daniel 2 : 47 ) Kpa ica gba ga tsô , Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar hungur kwagh ne cii . Uma u orumace u hegen ne li@@ he kera ga kpishi je , ngu er u Aôndo ti u a lu gbem sha won nahan ga . Ken inyom i 19@@ 5@@ 1 la m vôso E@@ ve@@ l@@ y@@ n , maa se de tom u se eren la se hii u eren tom u pania . H@@ ide u kaan a wan wou u kwase wer a sa@@ v@@ ôron kwagh u a er la di ye ? Solomon yange sôn Aôndo ér a na un nyi ? ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 7 : 22 – 25 ) Kwaghôron la kaa ér : ‘ Gi@@ di@@ on va hen Y@@ ord@@ an va per a ior deri utar mba ve lu a na imôngo la , ve v@@ ôr , nahan kpaa ve lu tôvon ve ityô . ’ Sha nahan yô , Yesu ôr mkaanem ma Aôndo ma i nger shin heen ne sha kwagh u mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mbagenev mba kwaghaôndo ér : “ Ka gbilin tsô ve civir Mo [ ye ] , sha ci u ityesen i ve tesen la ka atindi a ior tsô . ” — Mateu 15 : 9 . ( Genese 26 : 34 , 35 ) Alaghga angev yange mbu na Timoteu man T@@ er@@ of@@ im@@ u ishima i nyian tsung . S@@ ea lu iyev shin sea be@@ e@@ yol kpa se tese ser se soo u lun mbadondon Yesu mba lun er iyôngo nahan , mba ve ‘ yevese imo i mba i fe ve ga ’ la , sha u palegh mba ve keren u tsu@@ men a vese la . De se time sha mbampin mban sha ad@@ ondo ad@@ ondo . Sha nahan yô , ian i se lu a mi i wasen ior u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin vev la ka injaa kpen kpen ! Akaa a Aôndo eren a Davidi la wase un fa ér Aôndo una sue un ken ican na shi una wase un kpaa . M gem ashe m kenger ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh agen yô , m nenge i kange ikyav mb@@ igen ken ab@@ a a il po@@ o , mbi i lu a dugh ga yô . Í nger á ke ’ takerada u ior ve hembe ng@@ een a ú shi i hembe ôron ú , shi ú hembe c@@ imin ior shi i hembe geman ijime a ú kpaa la — ka Bibilo je la . 25 : ​ 31 - 34 , 41 ) A tim mba ve vende u lumun Yesu ér ngu Tor la cii sha shighe u una hemen ak@@ um a sha , sha u timin mbaaferev cica cii kera la . 8 , 9 . ( a ) Ka loho u profeti u nyi Yeremia yange ôr Mbayuda mba ve lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon laa ? Shin er mfe u Bibilo una fatyô u wasen or u den ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la nahan kpa , gba kpee u a vande karen a akaa agen ahar kera ve ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la kpa ia bee ye . Nenge ase ikyav ne : A@@ dooga der@@ ab@@ a nana nenge ér u mat@@ o u nan a lu her tsembelee shi inj@@ in na kpa a eren tom her sha inja yô , a gba u nana m@@ us@@ an mkurem ma ken inj@@ in la fele fele . • Ka hanma shighe man ka an ka nan tsegha or@@ tom u Kristu ? 6 , 7 . ( a ) I@@ so@@ u yange tese ér hemba doon un u zenden sha mnenge a nenge nena ? Yange mba du@@ ghun un ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v ken inyom i 19@@ 5@@ 3 kera yô , a ngô@@ ôr ga je maa a hii u pasen kwagh . ( Mbaromanu 8 : 20 - 22 ) Kpa Ruamabera shi tese er hegen je kpa se fatyô u zuan a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol mgbegh@@ aa ken ican yô . Yesu yange lu a imba dooshima ne . Sha ci u A@@ g@@ umaior , 4 / 1 , 7 / 1 , 10 / 1 N@@ gu@@ la gema kaa ér : “ Ka Mbashiada mba Yehova , mb@@ á ve u va tesen mo Bibilo . ” F@@ a wer igbenda ngi imôngo i u fatyô u eren i@@ ember@@ yolough sha inja yô . Yange gba im@@ ande shi i wu@@ he un ken ak@@ ôn@@ go@@ af@@ o@@ gh ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar zan zan iyol na kar hiden her . — N@@ um@@ er@@ i 12 : 9 - 15 . ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Sha ashighe ang@@ an nahan , Aôndo U@@ hemban@@ sha una lumun u wasen se je kpa ? ( Mbakolose 3 : 14 , 18 , 19 ; 1 Peteru 3 : 1 - 7 ) Zum u orgen u ken gar u R@@ ur@@ ut@@ u , anc@@ ile u kpuaa u a gbe ica a tar u T@@ ah@@ iti i kom di u@@ kil@@ om@@ it@@ a 7@@ 50 nahan tseegh la , ng@@ ur henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova yô , kwase na mough hendan a na taveraa . Kwagh@@ wan u ke ’ jijingi u i ne ke ’ mbamkombo asev la ka gbenda u injaa u Yehova a te iwanger nyian yô . ▪ K@@ Ô@@ M@@ AT@@ I@@ I U N@@ E@@ NG@@ EN SH@@ A T@@ O@@ M@@ SH@@ I@@ R@@ EN : K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne nengen sha tom u pasen kwagh man akaa a a bende a atôônanongo man up@@ ania man mbatamen kua mbakur@@ an mba ningir sha la . “ Doo u N@@ é Lu ken Ici@@ ghan@@ mlu man N@@ é Lu C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Nen@@ a ? ” Anyom kar kuma er pue nahan je kpa , a kera kimbir ungwan iti Aôndo la ga . Zum u tartor u Iserael u ik@@ we pue la va u va nôngon ityav a na la , a ker iwasen hen Yehova ga , kpa a za ya zwa a tor u Shi@@ ria , u civir Aôndo ga la . ( Ôr Mpase 21 : ​ 1 - 4 . ) U Ô@@ ron Ruamabera u sha U@@ har u Pasalmi As@@ av - as@@ av , 7 / 1 M@@ lu u orgen una fatyô u n@@ á@@ n nan ian i lun ken tom u shir@@ en hanma shighe sha u eren tom pania shin nan iyol i nan u eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci a Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty shin lun or@@ m@@ ishen shin lun or@@ tom u ningir sha kpaa . Yehova lumun ve u lun ônov nav sha jijingi na , a yila ve ér “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo . ” ( Rom . I@@ T@@ YO@@ U@@ G@@ H ki Bibilo ki hiihii k@@ ira ter akaa a mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ve ne jighjigh ér saa aa lu ve uma una fatyô u lun shin tar wase kua ityar igen i í ningir iyange la . V@@ e@@ gher u sha uhar u mkur u kwaghôron u profeti la ngu ôron kwagh u shighe u iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo k@@ ia va lu gbilin la , kpa u ngu wer a lu sha ci u Aôndo er ma kwagh u shin ga . Kwaghôron u J@@ an@@ n@@ y : Kwagh u yange hemba sa@@ gher mo iyol yô , lu ian i i nam u zan ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n vea Mar@@ k@@ us ken inyom i 19@@ 7@@ 7 , man P@@ atter@@ son ken inyom i 199@@ 7 , shighe u gba u a za seer tsaase un ken tom u K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la . 12 : 28 - 30 . Takerada u i yer ér B@@ ac@@ k@@ gr@@ oun@@ ds of E@@ arly Christ@@ ian@@ ity la ôr kwagh u a@@ yem a gban , a yange lu môm ken an@@ umbe a i fa a wuee sha ayange la yô . Takerada la kaa a vese ér “ ior i Grika yange ve kar iyol shi ve gba g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh ne id@@ ye@@ legh . ” Ken derianyom u hiihii la , Mbayuda kpishi y@@ aan ish@@ am@@ akaa i yange i eren bredi a mi , er al@@ ak@@ e@@ ma man sh@@ a@@ ir man ish@@ am@@ akaa igen , er c@@ in@@ ka@@ fa man am@@ ine nahan . Yange i hii anmgbianev iy@@ ongo nahan ve er nena , man lu nyi i due k@@ ere ? Nahan cii kpa , ka han@@ ma@@ or u kwase shin nom a kpe nan , kpa i va sar nan u hiden eren ivese nana kô@@ r@@ cio ga . Sha uhar yô , doo u se hemba veren ishima sha a@@ vegher a se lu eren i lu doon la tseegh , geman hungur a a@@ vegher a i gba u se sôr inja la ga . Ver ikyav i dedoo sha iliam man ieren you . Sha nahan yô , Orkristu ka nan na Yehova nagh , sha u nan un akaa a nan agen shin sha u den akaa agen a nan eren ken uma u nan la sha ci na . Kwagh ne umbur se er Satan a vihi Yehova iti sha u kaan ér ngu or@@ aie yô . SH@@ I@@ N er abaver a sha tar cii a lu tesen ér ican er kwagh doo ato ga nahan kpa , ior mb@@ á mba ve lu a ishimaveren ér a fatyô u zuan ave eren kwagh u una bee a ican yô . ( Y@@ ak . 4 : 8 ) Er msen hen Aôndo er or@@ pasalmi ngise wa icam nahan , ér : “ B@@ ugh@@ um ashe , m@@ ̱ nenge akaa@@ kpilighyol a ken atindiakaa a O@@ u la . ” ( Ps . U fatyô u nôngon seer taver ikyar you vea Yehova shi lun a iti i dedoo . A@@ dooga mbamzeyol vea sh@@ ile sha a vese kpishi gayô se t@@ ume ityough keren akaa sha ci wase ayol a ase , nahan se kera lu a shighe u wuese akaa a se vande lun a mi shin aa ior ve eren a vese la ga . A@@ dooga ity@@ ô@@ ugh ki ki lu hen kpe u go@@ go u un@@ den zan sha kpo@@ you u sha la gb@@ aan m@@ ure sha go@@ go la , nahan í yaren tom a mi sha u fan shighe . Mimi yô , doo se kpishi er se fe iti i Aôndo tseegh tsô ga , kpa shi i yer se sha i , se lu nôngo u u lu “ sha ci u iti Na ” nahan . ( Aer . 15 : 14 ; Yes . Kwagh u yange hemba doon se je yô , ka akaa a dedoo agen a ve pase ér se fatyô u eren sha ityough ki am@@ ar a za v@@ in@@ en ken makeranta la . 21 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La Mbakristu mbagenev mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova yô , kera mba p@@ al@@ egh@@ aa a tar ga . Nenge ikyav i or@@ kuran u zenden sôron af@@ ishi a nengen sha tom ken ityar wue wue u lu sôron af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova agen nengen tom ve yô . Mbagenev ka ve wase ior sha u tesen ér ve hemba mban a kwagh a ve , shin ve wase ve a ishima ve i môm ga . Man aluer or@@ wan ndor a vese la nan ungwa loho u dedoo la , shi nan ngohol u saan saan yô , nana zua a veren ngô@@ gh ! U@@ F@@ I@@ I@@ M man ityakerada i sha kwagh u dooshima u nomso@@ or vea kwase ka i shi pasen er ivaa i ne or msaanyol u mimi yô ! ( Mbaheberu 13 : 7 ) Ka mimi , Bibilo kaa ér mbagenev kuma u a “ wa ve ikyo kwa har je . ” ( Ôr Ekesodu 4 : 14 - 16 . ) ( a ) Ka sea ver akaa a Tartor hiihii yô , se tese ser nyi ? Maa a haa mngerem shin t@@ as@@ a , a gba ôôn mbahenen nav angahar shi uman á sha ta@@ or la . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Sha kpôô yô , Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u karen ishima yase , ka or u se lu ken atô jim jim je la . 16 : 9 ; Ps . K@@ era je kpa , Yesu lu vande wan mbahenen nav kwagh ér á kôr ve a za a ve hen mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , shi á kaa a ve ér ve wa iyol ve kegh a kegh u yan ican shi kpen sha ci u jighjigh ve u nan . — Mateu 10 : 17 - 22 . ( Mbagalatia 4 : 29 ) Nahan tar@@ nahan u ak@@ ar a or a ken makeranta ka a nahan nan man kwagh@@ h@@ ô@@ mon u mba@@ ah@@ end@@ anev ka ve h@@ ô@@ mon la cii a fatyô u kaan ér ka tôv@@ ac@@ an . 3 : 14 ) Yehova yange ôr Wan na u i@@ unda la mbam@@ nenge man mba@@ awashima nav . ( Yoh . G@@ er@@ son di ye ? Er nan ve Yesu kaa ér : “ B@@ ee ve ” cii mase kpen@@ ee ? ( Pasalmi 1@@ 20 : 1 – 1@@ 45 : 21 ) Nahan m hingir u tseghan iyol yam sha u me er un tom yô , shi m er batisema , m hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova . ( Mbaromanu 2 : 21 , 22 ) Nahan er se lu eren Aôndo tom sha ayange ne yô , gbenda u se pase Mkaanem ma Aôndo jighilii yô a lu sha u dondon kwaghwan u i we ne , ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . ( b ) P@@ ase ase e̱r Yesu yange bugh or@@ ak@@ on@@ do@@ ato la ato yô . Ior mba Yehova yange gba ve ne doo un ishima shi lu wan ve ikyo kpaa . 18 : 28 ) Mateu man Marku man Luka cii ve nger ér hii iyange sha te@@ mbe nahan je , ime wa tser tar cii , “ zan zan ah@@ wa atar ate@@ tan , ” shighe ne nahan , i vande man@@ den Yesu kera . — Mat . Yange vande umbur tiônnongo u ken K@@ orinte er ah@@ on a gban a lu kwaghbo yô . 10 Hen Kwagh ken Mkaanem Ma Aôndo ​ — U Er Nan Ve T@@ so@@ mbor Wou U@@ a Z@@ ua a M@@ saan@@ yol@@ o ? [ U@@ foto mba sha peeji 30 ] Ru@@ di er kwagh sha kwaghfan , a de u nan mo ityakerada i gb@@ eren a gber . K@@ ing@@ s@@ le@@ y yange kegh iyol u zan mbamkombo hen Iyou i Tartor , kpa gema lu tom u kiriki ga . ( 1 ) N@@ ic@@ hol@@ son , T . I@@ ̱ Saan We Iyol sha u K@@ ohol I@@ m@@ ôngo a Aôndo man Ior Kp@@ aa I kaa ken ivur i sha 18 la ér Yehova “ de@@ en if@@ er@@ kwagh ” shi “ de@@ en atindi a p@@ eren . ” 22 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La M@@ kohol u mbatamen er ken Yerusalem , ken inyom i 4@@ 9 la kaha a mbamkombo mba mba@@ adu@@ av va nyôr shighe u u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo la nena ? Kpa Yehova kaa ér : “ De kenger m@@ lu@@ yol [ u wan la ] ga , shin ity@@ aven na kpaa ga ; gadia A k@@ um@@ am ga , . . . gadia or nengen m@@ lu@@ ashe u ken won , kpa TER yô , nengen ken ishima . ” ( Mbaromanu 5 : 6 , 8 ) Kristu kpe sha ci wase nahan á gema á na ip@@ aa sha ci u asorabo ase . Gadia shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; . . . Kwa@@ se@@ shiada ugen umbur kwagh u yange er un yô , a kaa ér , “ Shighe u m fa mimi iky@@ agh la , yange taver mo kpishi u lumun mer ior mba Yehova kpa ve yina . ” ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 3 ) Yehova yar tom a Mose sha igbenda i kpilighyol kpen kpen . Tsô mbayev mba kuman er 1@@ 5@@ ,000 nahan mough tile sha . Yange lu u@@ du@@ g@@ wer mbara tseegh ityesen i Yesu la doo ve ga . Re@@ be@@ ka iyol na kaa wener , nyôr un iyol a ôn@@ kasev mbara . Hegen se time nen sha or u nan lu Aôndo man Kristu la . Sha nahan yô , ve hingir u lun ken vor u Aberaham . Aluer ve h@@ ôr tom iyange môm tseegh kpa , a kera ki@@ mbi ve ga . ( Genese 22 : 18 ; Pasalmi 1@@ 32 : 11 , 12 ) Yesu yange va ken tsombor u Aberaham man u Davidi cii . — Mateu 1 : 1 - 16 ; Luka 3 : 23 - 38 . Gbenda u vesen u se wuese Yehova shi se su@@ ghun un la wa m@@ ne u “ nan nagh ” la kpa ker . Er se tim sha akaa a u@@ tor mba ken tsombor u Davidi nahan kwagh ne taver se ishima u dondon ikyav i u@@ tor mba ve suur sha Yehova la , shi palegh inja i u@@ tor mba ve he@@ mba@@ ato la ga he ? Ashighe kpishi ka a ôron kwagh u kwa ken Bibilo yô , i lu kwagh u isholibo . Sha kpôô yô , ior kpishi mba gbe vendan Yehova kwa môm ga@@ egh shin mba vende un sha apera ga . Kpa m ngu a kav er i hii ve kwagh u inyom i 1914 la a za ve ker ga . ( N@@ um@@ er@@ i 27 : 13 ; Duteronomi 34 : 5 , 6 ) Kape Yo@@ shua u Mose yange kpe ve kar hemen Iserael sha ityough nagh la , kua k@@ ov u hen shighe na la cii ve kpe ve yem shin She@@ ol je la . — Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 8 – 10 . Kwagh ne man akaa ag@@ enegh kpaa na ior kpishi ah@@ enge a van , shi mbagenev kpuaa ken ve je yô asema vihi ve ker tsung . ( Yohane 12 : 31 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Yehova yange er kwagh hemba di u zungwen mlu u vihin tsung u uumace ve tagher a mi la . Shi a fa iniôngon i hanma Orkristu yange nan nôngo sha u eren sha akaa a nan hen ken Bibilo la . Shighe u Davidi bee iyol la , a dugh icam i í yer i nyian ér Pasalmi 37 la . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O man Wan na Yesu Kristu , ka Mbak@@ ur@@ an mba lun a dooshima . Shi M@@ ika yange nenge er kwaghôron u profeti u a nger sha kwagh u Sam@@ aria la kure shighe u Mba@@ a@@ shi@@ ria va ta num sha tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . — M@@ ika 1 : 6 . “ I@@ an i Mba@@ yev Ve Lu a M@@ i i V@@ esen ken Jijingi La ” 29 Bab@@ ilon Nahan kpa , saan ve iyol ér yange Yesu kaa nahan . Sha nahan yô , kwaghôron u profeti u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia la ngu a inja sha ayange a ase ne kpaa . Lu@@ un er ka we nahan , ma u er kwagh er gumor ne nahan kpa ? Doo u se asange asange se nengen mba ve civir Yehova a vese imôngo la nena ? Peteru za hemen ér : ‘ Kwagh ne hungur ve sha apera er sha imo i Aôndo yô , U@@ sha lu tsuaa je kua tar kpaa u u dugh shin mnger man i er u sha mnger kpaa . Ka sha ve kpaa man tar u u lu hen shighe la , mngerem u@@ ve u , u tim kera ye . ’ Yange gba u se undu tar u Igipiti ken inyom i 19@@ 60 , kpa gba u se tôô i@@ kpa i môm tseegh . Paulu yar tom a ase@@ mber kpuaa sha gbenda u taver ga , pase er Yesu a lu kwagh môm vea Adam yô . Maa a pase er or môm a ‘ ne uma na a hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ’ ( Mat . Ikyav i tesen yô , de ha@@ an ak@@ ondo a ilen hen inya hen te@@ mbe u iyou i tsan ga . ( Yohane 13 : 1 ) Yange kera kpen mbam@@ yina vev ga kpa gema na sha u ve̱ fa e̱r un ne ve jighjigh yô . M hi@@ r ken ya yô , m tema inya m gba henen sha kwagh u i doo u me er a uma wam yô . Ú ver kwaghhenen u hen tsombor man msen u eren a tsombor imôngo man mkombo u zan hiihii ken tsombor wou kpa ? ( Aerenakaa 8 : 1 , 4 ) Ve za hemen a gbashima u ve lu a mi u yôôn icivir i Aôndo la sha ashighe kposo kposo . 24 : 14 ) Mbam@@ ishen mban ka ve yar tom a shighe ve kua agee a ve aa iyol@@ t@@ angen shio sha u eren tom u civirigh ne , nahan ve wase ior sha er vea kporom hen Yehova Aôndo shi vea ya ikyar i dedoo vea na yô . — Y@@ ak . Shi á kaa ér : “ Man aluer u ngohol yô , ka nyi u gen@@ gese iyol er u ngohol a ngohol ga nahana ? ” ( Pasalmi 5@@ 1 : 11 , 17 ) Davidi za hemen u suur sha jijingi u Aôndo her@@ egh . I Saan We Iyol u Eren Ishima i Aôndo N@@ om@@ so@@ or man kwase ka vea tôndo zwa ér vea vôso ayol a ve je tsô , maa i tôô ér ityendezwa i̱ iv@@ es@@ egh kange ve . Se Lu Nen Mb@@ an@@ an@@ jighjigh Shi m@@ taver ugen yô , ka mlu u hen tar u or yem ker la . Yange a er a ve kundu kundu sha u van@@ den gbidyen kwar sha gbenda u mbagenev vea nenge ieren na shin kwaghôron na a ve la yô . De se time nen sha atô@@ akaa ahar a yange Paulu na anmgbianev nav mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ke ’ Y@@ u@@ dia mbara e̱r i gbe u mayange vea hide ijime vea za tim ga yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 8 , 5@@ 9 K@@ egh ato ungwa kwagh u Yehova á lu eren la . Shi ngi a ajiir a i nger ase@@ mb@@ er@@ akaa a ke ’ Bibilo man ngeren u b@@ aan a b@@ aa ke ’ mkur la man ufoto mba ity@@ ar@@ ev mba i kp@@ er yô . Shighe u lu gum@@ kwase la , eren p@@ ati kpoghuloo . Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la ngi a akaa a injaa a ken jijingi kpishi , a a er kwagh sha akaa kposo kposo yô . ( Mpase 22 : 18 , 19 ) Heela tseegh ga , u du@@ ghun iti i Aôndo sha geman wan ati@@ at@@ om er Ter man Aôndo nahan la ka u nzughul a nzughul a msen u Yesu tese ér “ i̱ tsegha iti [ i Aôndo ] ” la . — Mateu 6 : 9 . Ior mbagenev za iky@@ ura ken kpen@@ ga u eren , nahan ve hingir u lun a inyaregh kpishi shi duen ati . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e Nahan ka se fatyô u zan sha ajiir a ic@@ aa sha um@@ ato za pasen ior kwagh . ( Mbagalatia 6 : 10 ) Ieren yase i dedoo la ia kôr mbagenev ken ishima a saa her shi ia wase ve ken ayange a uma ve cii . Kwagh ne una wase se u fan er jijingi u Yehova yange er tom sha mba civir un mba jighjigh mba sha derianyom u hiihii la , man shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 bee kera la . Z@@ a hemen u ôron shi henen man timen ken Bibilo . Man ma shighe ngu u orumace una va lu eren sha Tindi u V@@ esen ne kpa ? Nahan kpa , zum u i na ve mlumun sha gbenda u ve soo la ga yô , ve za hemen ve er kwagh u ve wa ishima u eren la . ‘ M - ER u i eren ur@@ u@@ amabera kpishi la yô , ik@@ ighir ngi ga . ’ ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 16 ; 1 Peteru 3 : 22 ; Mpase 19 : 14 – 16 ) Ter na na un tahav ér a tim “ tar@@ kuran cii kera man tahav kua agee ” aa a lu hendan a atindiakaa a perapera la cii . Apostoli Paulu wa Mbakristu mba mimi kwagh ér : “ Se@@ ̱ zenden tse@@ v tse@@ v man sha jighjigh man sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo kpaa ken tar u ainge ne . ” — Tit@@ u 2 : 12 . ( Ôr 2 Samuel 12 : 1 - 4 . ) Ieren na man uma na jimin cii tese ér , mayange je “ nenge . . . mlu u lun kwagh môm a Aôndo la lu kwagh u yan ish@@ ar sha mi ga . ” Yesu venda it@@ it@@ om i or la yila un ér i̱ doo un a na la gema na Yehova icivir nahan tese ér ka Aôndo u mimi a lu i@@ mbor i akaa a dedoo ye . Shi gba u Noa una tsua hanma kwagh u uma cii una nyôr a mi ken t@@ so la . ( Pasalmi 18 : 1 – 6 , 25 – 27 , 30 – 32 , 48 – 50 ; 5@@ 7 : 1 – 11 ) Davidi na Yehova jighjigh her shin er Saulu nzughul a na anyom imôngo nahan kpaa . Kwase ugen u nom na a kpe anyom kar imôngo hegen yô , mba yer un ér M@@ illi@@ e , a ôr kwagh u ic@@ ôgh@@ ol i nom na a kende un la ér , “ K@@ am er m gba i@@ wan nahan . ” Takerada môm kpa ngu u i hembe samber a mi shi ior ve hembe lun a mi er Bibilo ga . E@@ i , yange lu ken tar u Iserael ve hii pasen kwagh ye , hen ior mba ve vande fan Yehova je hemba anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 la . ( Genese 11 : 6 - 9 ) Kpa Aôndo nzughul a zwa u She@@ m man tsombor na ga . • Se tese anmgbianev asev dooshima u t@@ angen iyol ga la nena ? De gbe nen ah@@ on er mbagenev ken ve lu ve gba ah@@ on man or@@ tim@@ in@@ ior gema tim ve nahan ga . ” Zum u ka mea de mer akaa a sa@@ am ishe sha ci u akaa a ken jijingi a m tsough u eren la yô , Yehova ka a nam akaa i hemba a m de mer a sa@@ am ishe la . Tsô Mose mough za hen D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am ; mba@@ vesen mba Iserael kpaa ci@@ r un ijime . Kape ken tiônnongo kpa i lu vough je la . Kristu lu na mbadondon nav tom , á kaa wener : “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam . . . zan zan [ ne ] ar ken ik@@ ighir i tar je . ” Mbaiserael yange ve er iniongo igen sha uwer u E@@ t@@ ani@@ m ayange pue ( ken masejime yô , i yilan uwer ne ér T@@ ish@@ r@@ i ) . * In@@ i@@ ongo ne yange i tese er nagh ku Yesu na sha u p@@ aan se la ku a yima se yô . Kanyi akaa yange na ime wa sha ayange a Yesaia la ? Er u lu henen Mkaanem ma Aôndo la , u lu gbidyen kwar sha nyi akaa nahana ? 4 : 3 ) Gba u se taver ishima shi se suur sha Yehova a ishima yase cii ve se za hemen u suur sha a na ye . Yange soo u lun a shighe sha er una z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu shi una pasen kwagh shi una henen Bibilo vea tsombor na yô . M@@ akeranta ne shi kaa ér : “ Ken anyom a a lu van ken hemen la , m@@ tse@@ e man m@@ nd@@ ôh@@ ôr u karen ikyaa inya ne una na ior kpishi sha tar ian@@ g@@ ev , shi una gb@@ ihi ior ub@@ iliôn imôngo ken kwaghbo . ” ( Ne@@ hem@@ ia 8 : 7 – 11 , 17 , 18 ) Sha mimi yô , mbamkombo mban lu u@@ icighan@@ mbam@@ kohol , nahan gba u mba ve ku@@ mba her la cii vea ver ishima sha akaa a i lu ôron la . ( Mbagalatia 3 : 28 ) Nahan yô , doo u noov vea umbur ér ka jighjigh u or lu a mi la ka a na nan lu or u injaa sha ishigh ki Aôndo ye . 28 Kwagh u Se Hen hen Yesu — Sha Kwagh u “ M@@ k@@ ur ” Yô Kpa umbur wer : Ka mba vea taver ishima zan zan tar u he u a va la , vea zua a injar ye . Kpa se di yô ma se nenge kwagh la er akaa a ken jijingi a lun vough a i gbe á la a nenge nahan kpa ? Gadia mfe ve man ib@@ ugh@@ ashe ve man tahav vev cii hemba mbu asev yem zende zende . — Mbaheberu 2 : 6 , 7 . • I@@ vor i bo la 29 : 29 ) Shi i kaa ér ka N@@ at@@ an a nger kwagh u “ a@@ erenakaa a Solomon ” ye . Se fatyô u veren ashe keghen shighe u kwaghôron u profeti ne una va iv vindi vindi ke ’ mlu u tar u̱ he , sha gbenda u vesen la . Yesu kaa wener iyôngo dondo sha or@@ kuran í “ gadia i fa imo ” na . Yange i mar un a angev mbu ken it@@ you , nahan kwase u tesen un ken makeranta yô kaa a ngô u anmgbian ne ye a de kighir wan na ér a hen u ôron takerada ga , gadia kwagh la una na ishima a vihi un a vihi tsô . Yange ve doo un ishima je a vaa sha kwaghbo u lu van sha a ve la . Aluer u ngu pasen mbagenev akaa a u hen ken Mkaanem ma Aôndo la yô , Yehova una ver u doo doo . Shi m ungwa zege@@ imo due ken iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira kaa er : Nenge , t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior . . . Er kwaghpasen ne doo un kpishi yô , a wa ago@@ yol , a mough yem ken Rus@@ sia sha er una za seer eren tom u pasen kwagh yô . Mose maa yila Yosua , un shon u yange gba u una hemen Mbaiserael a nyôr a ve ken K@@ an@@ aan la , shi kimbir wan un kwagh u yange wa ve cii ér ve taver ishima la . ( Mateu 12 : 25 , 26 ) Yehova una mgbegha asema a u@@ tor mba tar ne ‘ sha u ve̱ er sha awashima Na , ’ inja na yô , ve kar a mbaihyomov nav mba kwaghaôndo mbara shin tar ne kera . V@@ or u Aberaham Se@@ er N@@ ge@@ en ( Yes . 11 : 2 ) Nenge er yange a gi@@ ri@@ m Yesu iyol u ngohol iwasen i jijingi u Aôndo , shighe u va lu shin tar la sha wono ! 4 : 24 ) Ior mba ve haa or u he ne iyol yô , ve “ wua ” alegh a yolough a ve kera , ka “ idya man hông@@ or man ity@@ or@@ on@@ shima man isharen i bo man h@@ ua u eren ” je la . Nahan se dugh ivur 44 man 46 ken m@@ gem wase sha , gadia nga a iwasen ga . ” Se er ivese ken Iyou i Tartor i i̱ lu ikyua a iy@@ agh ki Betel u ken L@@ on@@ don ( ape i yilan tsuaa tsuaa ér L@@ on@@ don T@@ ab@@ er@@ n@@ ac@@ le , h@@ en@@ pe yange i er ng@@ ôm batisema la ) . Alaghga mbagenev vea venda ér vea er batisema ga sha ci u ve soo u eren akaa a or ka nana er batisema ve i gba u nana eren la ga . P@@ A@@ U@@ L@@ U , u yange lu môm ken ior mba ve nger Bibilo la ôr kwagh u Yehova ér ngu “ Aôndo u ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un . ” U tesen ikyav yô : Or@@ sule nan ts@@ enge su@@ nd@@ an iy@@ i@@ av shin nan de ér shighe u sun@@ da a kar ga . ▪ T@@ ime sha ityom kposo kposo i pasen kwagh hanma shighe , i agumaior aa fatyô u eren ken nongo u Yehova yô . Ka i vihi inyaregh kpishi u eren tom u Tartor . I gema i wua ijir i í wa ve la sha iyange i Me@@ i 5 , 19@@ 20 . S@@ aa se lu bem bem ve se lu a kwaghfan u a dugh sha la ye . I@@ t@@ inekwagh igen ken an@@ takerada ne kaa ér “ U Er Nan Ve T@@ so@@ mbor Wou U@@ a Z@@ ua a M@@ saan@@ yol@@ o ? ” “ I@@ C@@ I@@ G@@ H@@ AN , Icighan , Icighan , Ter Aôndo . ” Aluer u ungwa or ngu wan nan aie iyol shin nan ngu vihin nan iti nahan u p@@ aa nan iyol ga he ? Á kaa wener “ Yange m palegh m@@ sô@@ rom ma man ka kom er anyom ahar man ti@@ ôn yô , m gba henen mer aluer m ma cu@@ ku@@ u yô , kwagh a erem ga , tsô lum ape karen nengen . T@@ ica ne yange lu a ishimaverenkeghen ér Ro@@ ber@@ t una lu ort@@ wer . Kwagh@@ wan u Yehova a we Mbakristu ngu wang , ér : ‘ Er ivaa ken Ter tseegh . ’ U tesen ikyav yô , Mose yange ker ér una hingir ity@@ a@@ gh@@ er@@ or u Igipiti una zua a icivir ga . Ieren yase kaha a i ior mbara , gadia se er kwagh sha kwaghfan , sha ci u se lumun ser se lu mbadondon Yesu , nahan se mba civir Yehova ayange ayange . Mba s@@ ônon ér Tartor u Aôndo u va ! Yange tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on ngu va p@@ aven ker yô , i nger ér kwaghaôndo u Mbashiada mba Yehova ka u tar u Rus@@ sia u lumun a mi yô . Yô , se nôngo nen sha afatyô wase cii , se eren nen kwagh u Or@@ hemen wase a kaa la , shi se eren nen kwagh a mba a lu eren tom a ve nyian la ken ij@@ ough@@ ave . 19@@ 34 Bibilo shi ngi a agen hemba nahan . Mose yange kaa a A@@ ron kua ônov nav mbagenev mbara ér Yehova soo ér ve tese ér kwagh la vihi ve ga . Mose kaa ér : “ De lu nen ityough me@@ gh@@ aa ga , man de anden nen ak@@ ondo a en kpaa ga , sha er né kpe ga , man A̱ de y@@ ugh ior cii kpaa ga yô . ” ( L@@ ev . Er ma ma mngerem mara yô , a gema ma a haa hen inya . — L@@ ev . Alaghga tsô lu Mose je nger takerada u Yobu kua shi Pasalmi 9@@ 0 man 9@@ 1 la ye . ( U@@ k@@ we@@ legh 3 : 33 ) Ishima ka i vihi Yehova tsung zum u mbacivir un ve lu yan ican yô . — Yesaia 6@@ 3 : 8 , 9 ; Se@@ kar@@ ia 2 : 8 . A@@ vur a a er kwagh u Eliya la za hemen ér : “ Tsô tem d@@ ôgh@@ ôô yô , kwa@@ v@@ aôndo ile d@@ im@@ ii sha a@@ been kua ahumbe , zege@@ ura gba . Yehova kaa nahan wener : “ I@@ yol@@ mor@@ on man ic@@ een yô , . . . m vende . ” Nahan mba ne ve ish@@ ô i@@ wua sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn [ u Aôndo ] , sha mp@@ aa u a lu ken Kristu Yesu la . ” Mba@@ civir Yehova mban cii yange ve tese ér kwagh u mbagenev gba ve ishima sha u yilan ve sha ati a ve jighilii . U tesen ikyav yô , alaghga una nenge ishima yase i i we at@@ ser@@ egh kpishi ne ia hii u tô@@ mon kwagh u a lu vough ga yô . ( Y@@ er . U shi keren iwanger sha ci u za n@@ á@@ n mlumun sha ma mpin u i pin se ke ’ tom u kwaghpasen la kpa una va se a msaanyol mimi . Kpa Yesu yange ôr kwagh u loho u dedoo kpaa . Í nger akaa kpishi ken Bibilo a mbacivir Aôndo sha ayange a karen la yange ve er zum u ve tagher a atsan a a fatyô u wu@@ an ve a wua jim yô . 14 : 31 ; Rom . Se fa ser loho u Bibilo ngu a tahav hemba nyityô kwagh i se fatyô u ôron or cii . — Heb . I@@ ti ne pase er Yehova a eren akaa a ma kwagh u tagher un shio sha u hingir Or u I@@ v@@ in uityendezwa nav cii yô . Aôndo yange mgbegha apostoli Peteru nger wener : “ Er akaa cii á va s@@ ough kera nahan yô , doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nana ? Er ne keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , man ne eren sha u i̱ va fe@@ fa yô ; . . . Alaghga a lu sha ci u se soo ser ior ve hemba nengen a kwagh u se eren la . Yesu yange veren iniongo i M - umbur la cii yô , a tôndo zwa wener Ter na una tindi mbadondon un mba jighjigh mbara a “ Or@@ sur@@ un@@ shima , ka Icighan Jijingi je la . ” I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 5 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) Tor As@@ a yange ker Yehova nena ? Bibilo tese ér nyi sha kwagh u awashima u Aôndo sha ci u tar man u@@ um@@ ac@@ ee ? Alaghga tsô yange u hide u hen sha kwagh shon ken masejime nahan u vaa af@@ an@@ yô er u hembe ato yô . “ Z@@ wa u W@@ ang ” sha ci u Un@@ ô ? Gba u vea ‘ haa or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ’ la . — Ef . Alaghga se nyôr ken mlu u a gba u se gema ishima yase man gbenda u se eren kwagh la kpaa . Nyian kpa , Yehova man Wan na mba veren ishima sha aeren ase a dedoo la . B@@ A@@ B@@ I@@ L@@ O@@ N Aôndo U@@ hemban@@ agee una fatyô u eren kwagh u una bee a ibanave gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh yô . Shighe u a va nder or wou u nan kpe , nana hide a lu uma la , a lu u nena ? Aluer se mba ôron mba se tesen ve Bibilo la u@@ vande - eren mba uma wase yô , kwagh la una wase ve kpishi u suur sha Yehova . ( Mateu 28 : 19 , 20 ; Marku 13 : 10 ) Nahan kpa , shi se mba pasen ior ac@@ in a tan a Aôndo , di er Amo@@ shi kpa ngise pase ér Yehova una ôr mbaaferev ijir , una tsaha ve nahan . ( Mateu 5 : 44 ; 1 Mbakorinte 16 : 14 ) Nahan cii kpa dooshima jighilii dugh ka ken ishima . Kwagh u hemba taver mo u den cii yô , lu ta@@ av u man , sha ci u yange ya tor ken a mo . Nahan ka kom shighe u Paulu man ikyar na vea “ undu ” mbatamen mban yô , vihi ve kpishi , ve soo ér ve yem ga . — Aerenakaa 20 : 36 – 21 : 1 . Shi ka vea tema u tsuan kwagh u ve soo u eren kpa , mba pu@@ un mnenge u hanma ortamen shin mkaanem ma ve er ga . Aôndo yange vande iv@@ in kwaghôron na u profeti u i nger sha heen ne ken ashighe a karen la , shi una va er kwagh u kpilighyol ken hemen kpaa . • Jighjigh u nan u sha mimi kua nyi k@@ ere ? Apostoli Paulu nger ér : “ Á t@@ ôngo ikp@@ am@@ kor man á nder mbakp@@ enev vea kera lu mbah@@ ôôn ga je , man se yô , á gema se a gema . Yange m u@@ ve ityough ken ityom i ken tiônnongo , nahan m kera fa mer a v@@ ôr ken jijingi tsô kpaa ga . ” Ka sha ci u sha ayange a na la kwagh gba un sha mbahemenev mba ve lu a aeren a wang tsung yô . Nahan yô hemba saan kasev iyol shinii ? Ashighe agen ishima yange i vihi Han@@ a je a vaa , kwaghyan kpa a ya ga . R@@ yan kera ver ishima sha kwagh na iyol na ga , kpa a ver ishima sha u wasen mbagenev ken tiônnongo man ior mba a zough a ve shighe u a dugh kwaghpasen la . Kpa shighe kar yô , Mba@@ a@@ shi@@ ria man Mb@@ ab@@ ab@@ ilon cii de u ngeren kwagh sha ikp@@ ande ne sha ci u ve hemba soon ngeren mba sha ab@@ a@@ ac@@ aa . Ngeren u a dondo ne una na mlumun sha mpin ne . Shi a tese kwagh u or u nan lu u@@ ange ken jijingi nana er ve a hide a kpe nan iyol ken jijingi yô . — Y@@ ak . 7 : 2 - 4 . ( Mpase 4 : 11 ) Sha nahan yô , gba u se civir un tswen . Yange una palegh kwase la yô , ma war ! ​ — Anz . Peteru ôr se var var er i lu hange hange u se ‘ doo ayol a ase sha gbashima ’ shi se lu ken bem a Mbakristu mba se civir a ve imôngo la . U tesen ikyav yô , i gbe nahan u tagher a zayol u vesen , nahan u er msen hen Yehova kpoghuloo wer a wase u , maa Yehova na u kwaghfan man tahav mbu nôngon a zayol la ve@@ e ? Davidi ôr kwagh u or u nan civir Aôndo sha mimi , u angev mbu ker nan la ér : “ TER Una yima nan sha iyange i bo . Ior mbara yange vea naan ior mba Yehova a tsough ve la icivir ga yô , a tsaha ve . — 2 Utor 1 : 2 - 17 ; 2 : 19 , 23 , 24 . Gbenda u se tese ser Yehova doo se ishima yô , ka u wuese un . Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi i u fatyô u nan jighjigh wer mbakp@@ enev vea va hide a nder yô . Hen shighe ne , Yosev man Maria ve lu a mbayev mbagenev kpaa . • A@@ tindi a pue la yange lu a inja nan je ? Shi ka un a gbe aka@@ au@@ ma atô kposo kposo , a doon ashe , a a lu shin tar la sha gbenda u aa maren aa seer iyenge ye . Shi gba u se ver ishima sha er se kohol akaa cii se ôr or u se lu henen Bibilo a nan la hen shighe môm ga yô , ng@@ ura kpaa ka u tesen kwagh sha gbenda u taver ga je la . U tesen ikyav yô , alaghga anmgbian nana lu ungwan tser u ú doo sha ci u Mbakristu ga yô . Nahan kpa , aluer se mba eren kwagh a mkav wase u ken ishima la yô , una wase se se fa ser u lun a mba ken tar sha kwaghfan la kaha kposo a u eren akaa a ve ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om . De se time sha mbampin mba vesen mba sha kwagh u ufoto mba iji@@ mba@@ gh tsô se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban . ( Ôr 1 Samuel 17 : 46 , 47 . ) U geman uma wase lu kwagh u kiriki ga . Mbam@@ gbe man inja kua gb@@ ong gb@@ ong u mba i nengen sha ve la kaha . ( 1 Mbakorinte 2 : 16 ) Nahan cii kpa , Mbakristu mba hiihii mbara yange ve kav mba@@ awashima mba Yehova vindi vindi ga . 7 : 21 - 24 . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Ma mgbegha ior u geman sha a@@ vegher a hange hange a ken uuma vev , ve gema ve undu igbenda i i zough sha ruamabera ga la , e̱r iji@@ mba i eren man idya man ak@@ ombo a civir man ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough man iv mbu iin nahan . Iky@@ u I@@ in Y@@ en i Lu@@ un A@@ kuma A@@ kuma Er nan ve mkaanem ma ken Mbaheberu 5 : 12 la ma a fatyô u nyian Orkristu ishima ? Ka sha u seer shighe wase , nahan duen kwaghpasen ai@@ k@@ ighe man sha iyange i Sat@@ i man L@@ ah@@ adi ate@@ tan , shin shighe u me@@ m@@ yol , u nomso kpishi ka ve lu hen uya vev la . • Mbak@@ ur@@ an ka ve tese ér ve na nongo u wanakiriki ne jighjigh nena , man ka sha ci u nyi ? Yehova kaa a Shi@@ on ér : “ I@@ h@@ in@@ d@@ ag@@ ar you kpaa ia luun i@@ vegher gbem , á wu@@ hen i tugh shin te@@ tan kpaa ga , sha u i̱ va u a akaa a injaa a akuraior , kua u@@ tor vev kpaa . ” Iky@@ ar i yan kôôsôô a Yehova hemba k@@ an kwagh u injaa u i doo u se er yô . Nenge er kwagh ne una doo ken ishima sha wono ! Ior mba hendan kwagh a atesen a ase hanma shighe , kpa u hiden a iyol ijime la una wase Mbakristu vea naan ve mbam@@ lumun “ sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ” Se er tom a Bibilo tsembelee zum u se lu tesen mbagenev nena ? Nahan alaghga vea hemban eren kwagh tse@@ v tse@@ v a mbagenev , shin vea hemba lun a mkav u tôvon sha kwagh a mbagen . Shighe u zege@@ can una hii la , a gba u Mbakristu vea dondo kwaghwan u Aôndo una lu wan ve sha ikyev i nongo na kua Mkaanem nam la . Gba u vea hemba veren ishima sha u kuran ivese ve kua ikyar i ve ye vea Yehova la . Kpa m lu a m@@ fe@@ takerada cuku tseegh shi m lu a ma takerada u tesen ér m vande eren tom hen ijiir igen ga . Lu a kuma min@@ iti pue ga je tsô Mbashiada uhar mba lamen zwa P@@ un@@ j@@ ab@@ i man@@ de un uwer sha h@@ unda , shi ve na un tra@@ k u a lu a itinekwagh ér What H@@ op@@ e for De@@ ad Lo@@ ved On@@ es ? Aluer u ngu gumor u lun anyom pue kar shin u ngu anyom 20 kar yô , ka nyi i hembe lun we a inja ? Apostoli Paulu kpa yange i “ va a [ na ] sha ishigh ki u@@ tor man u@@ g@@ om@@ na . ” M@@ kohol been sha iyange la yô , m kohol mbag@@ anden mbagenev se er an@@ umbe vea mbayev mba kiriki . Eren hanma kwagh a jighjigh u nan wer Yehova ngu a tahav mbu hemen we ken uma wou sha gbenda u vough , ken tar u ifer ne . I wa Mbakristu kwagh ér : “ Umbur nen mbahemenev enev , . . . ver nen ishima sha mkur u zende ve man shi kav nen jighjigh ve u nan kpaa . ” Nahan kpa , ne se ian ér se tsua an@@ vegher u akaa a se lu a mi la se er un tom a mi , ka môm - ken - u@@ pue u sha ikyav je la . ( Yesaia 55 : 11 ) Nahan yô se na nen jighjigh ser , ma shighe môm kpa “ kwaghôron ” u Yehova una gba inya ga . Er i lu cii kpa , ka “ kwagh u injaa ” u nyi or u henen Bibilo nana zua a mini ? Nahan kpa , msaanyol u se zua a mi la gema hemba mbamtaver mba se tagher a mi yô . ( Luka 5 : 29 - 39 ; 7 : 36 - 50 ; 14 : 1 - 24 ) Hegen a man@@ de uwegh sha h@@ unda u tiônnongo u a lu inja er ka u ken La@@ od@@ ish@@ ia la . Yobu fa ér sar Yehova tsung u nd@@ eren mbap@@ er@@ apera shin ku I na wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la ityom kposo kposo ihi@@ ar . Lu wanakiriki ne inja er ma gbenda u waren ngu ga nahan . • Ka sha igbenda ihi@@ ar i nyi kwaghaôndo a yange ior u nan Aôndo i@@ civi@@ r@@ i ? Ve lu mba O@@ u je man U gem ve U n@@ em ye ; ve kpaa ve wa kwaghôron Wou ikyo . 29 M Z@@ ua a Akaa a Do@@ on Kp@@ ishi Yesu gema kaa a na er : Mimi mimi je , M kaan we ne , saa á mar or he@@ gh , gayô , nana fatyô u nengen tartor u Aôndo ga . In@@ i@@ ongo i M - umbur la ka kwagh u umbur se dooshima u vesen u Yehova Aôndo man Yesu Kristu ve tese la Bibilo kaa ér : “ I@@ ember lu kpishi ken Yerusalem , gadia hii sha ayange a Solomon wan u Davidi tor u Iserael la je , i lu a er injakwagh ne ken Yerusalem nahan ga . ” K@@ EN inyom i 199@@ 1 la , saan Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Rus@@ sia iyol sha ci u i bugh at@@ ab@@ am u i wa sha tom ve u i ci@@ r anyom kpishi ken ijime la , shi ve hingir kwaghaôndo u i lumun a mi yô . Mba@@ yev enev mba tagher a akaa a vesen a karen jighjigh ve u nan . ( Ôr Yohane 3 : 16 ; 1 Yohane 4 : 19 . ) Wan@@ akiriki Wam Mose ngu nahan ga ; un ka or u jighjigh ken ya Wam cii . ” “ I@@ ember i Icighan Jijingi ” Er Bo@@ a@@ shi kura tindi u Aôndo a iyol@@ t@@ angen shio yô , nahan averen a vesen kohol un . I@@ ny@@ aregh ki ve lu zuan a mi sha ityom i ve lu eren sha tôndo la kpa , lu inja er mba ngohol ha@@ an ken i@@ kpa i pe@@ ven nahan ; ve lu zuan a injar ga . E@@ ̱r shighe a z@@ ur@@ um u timin or u hemban ato Satan man ityom na la cii yô , ikyav tese ke ’ igbar ér ka hanma or cii nan ne iyol i nan sha ikyev i mcivir u vendan mimi , imba i í eren ke ’ Mbakristu Mba@@ aiev la ga . Luka 22 – Yohane 16 ( Mpase 7 : 4 ) Ken Bibilo yô , ish@@ ember@@ kwaghôron i̱ i̱ kaa ér “ mba i ver ve ik@@ av la ” ngi ôron kwagh u an@@ nongo u uumace mba i tsough ve ér ve tema tor a Kristu sha , ve nenge sha tar u Paradi@@ so la . U eren nahan la una seer vihin a vihi kwagh , man ka kwagh u Diabolo a soo ér se er je la , kpa gema ka kwagh u Aôndo a soo ér se er la ga . D@@ el@@ ab@@ a maa kende pine un ér , “ U ze ad@@ ua u Mba@@ j@@ oho@@ vaa ? ” M@@ ve u ku ua fatyô u van hanma shighe ne wase se u lun a uma wase ken gbenda u u hembe lun a inja cii yô 119 : 1@@ 65 . ( 1 Utor 4 : 32 ) Se fatyô u ôron akaaôron a na a sha kwaghfan la je kpa ? Mbam@@ zeyol vea fatyô u duen ken ivese aluer torough nomso@@ or man kwase iyol u v@@ ô@@ son ayol a ve inja er or gba sha usu nahan yô . Iyange igen sev mbu aven yô , gb@@ ande gema imo , Y@@ eho@@ y@@ ada na zwa i wua A@@ tal@@ ia , maa na Yo@@ a@@ shi u lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar la tô@@ gh ku torough . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 22 : 10 - 12 ; 23 : 1 - 3 , 15 , 21 . Kpa ka cii la ga , jighjigh ne wa u se suur sha Yehova Aôndo ser ngu jim jim man a soo ér se fa un shi se ya ikyar a na kpaa . Er ka i gba u nom nana tile sha kwagh u nan ôr la nahan kpa , doo u nana kôôm mba hen tsombor u nan ken bem man sha dooshima . Man ka an nana lu sha icighan@@ wo W@@ ou@@ we ? ” Ashighe agen Bibilo ka i yar tom a ishember i “ nongo u Kristu ” la sha u ôron kwagh u ior kpuaa , ka i lu sha u ôron kwagh u nongo u iorov 14@@ 4,000 , mba i shigh ve mkurem , ve lu “ nongo u Kristu u Aôndo ” la jimin cii ga . Tsô ura hii u n@@ ôôn , ic@@ egh i i za ken tar u Iserael anyom atar man ti@@ ôn la maa kure . Davidi pine wener : ‘ Ka an@@ ti je uma a sar nan , man nan soo u tsan sha won , sha er nana nenge a akaa a dedoo ? ’ Kwagh ne ka iv mbu iin . ’ — T@@ i@@ thing — God’s F@@ in@@ anci@@ al P@@ lan . I@@ OR kpishi ka ve hen ér Aôndo U@@ hemban@@ agee vihi tu , shi kwagh na môm kpa ngu z@@ á@@ ng@@ è ga . Aluer mbagenev hii se shin ve er se kwagh u vihin nahan , se za hemen u tilen sha mimi nena ? Tsô Yesu kaa a na ér : “ Hi@@ re@@ m ken ijime kera , Satan , u ng@@ um kwagh u nan gb@@ ev mbu nôngon , gadia u we ikyo sha akaa a a lu a Aôndo ga , saa a ior tsô . ” — Mateu 16 : 21 - 23 . Alaghga je yô , vea n@@ aha u tar sha er vea kighir we u̱ eren kwagh er ve nahan yô . Ka kwar u nyi ini@@ aav mbi nan mbi lu a mi ke ’ m@@ civi@@ r@@ i ? Satan u lu ort@@ yom u Aôndo la hii u keren ér mbagenev ve de u civir Yehova , ve gema ve civir un . M@@ saanyol kera lu a na ga . ( Luka 22 : 32 ) Ka sha “ mbaapostoli man u@@ profeti ” i wa im@@ aagh ki Iserael u ken jijingi ye , shi a@@ wen a i we im@@ aagh ki Yerusalem u He la kpa nga a ati 12 a mbaapostoli mba jighjigh mba Wan@@ iyôngo , Yesu Kristu . Anmgbian ugen u á ze makeranta ne nger wener : “ T@@ aver mo kpishi u zuan a ase@@ mber a me su@@ gh ne a mi sha imba makeranta u kpilighyol ne . ( Mbaefese 5 : 28 , 29 , 33 ) U er nan ve u y@@ ese mbayev vea vese a hingir mbayev mba dedoo ? Akaa ne cii tese ér wanakiriki la ka u “ jighjigh man u fan kwagh . ” Nahan , alaghga R@@ i@@ se@@ pa kura ak@@ om a ve ne kuma iwer it@@ ian shin at@@ ar@@ atar nahan . Nahan kpa , ior mbagenev ken ish@@ u@@ le la gema lu a aeren a bo , a yange ts@@ ar@@ em yô . Bibilo pase ér Or@@ gban se yange wa isharen i uma u tsôron ken uumace sha shighe u gba iorov mba uhar mba hiihii mbara je . ( Pasalmi 34 : 12 ) Sha mimi yô , mci@@ e u cian Yehova ka kwagh u vesen u una wase se u tsan sha won , nengen a akaa a dedoo yô . Davidi u fa ats@@ am a du@@ ghun tsembelee la , yange tôô mhôônom ma Aôndo a zu@@ ngu kpishi la kar sha igbenda iti@@ ar . I@@ ember i hiihii i yange i us@@ am ken ishima la seer ken a mo gema hingir gbenda u uma u iember . Paulu pase ityôkyaa i môm ér mba a imoshima . — Ôr Mbaromanu 2 : 14 , 15 . Ashighe kpishi ka i gba u mbamaren mba wan a kpe ve la vea vaa ku u wan ve la tswen shi vea hen sha kwagh u nan sha er ishima a pe@@ ver ve sh@@ imi yô . Shi se fatyô u wuese un shi su@@ ghun un sha kwagh u a er yô . — Ôr Pasalmi 1@@ 45 : 14 - 16 . Davidi er nena sha tsaha u Yehova na un laa ? I@@ wasen I I D@@ ugh hen T@@ so@@ mbor Yô ( Yesaia 46 : 10 ) We vea tsombor wou cii , mlu wen una va doo ken hemen kpishi . Yehova yange tôô iyol na kar sha kwase shin nom u ikyar u nan a er kwagh a nan sha mimi ga la . Yange m fa mer uma wam zua sha gbenda u Mbashiada ve eren kwagh ga , kpa sha hiihii la , m tôô mer ka kwagh u m soo la me er a uma wam ye . 10 : 34 , 35 ) M@@ samber u i samber a Bibilo wuee la tese ér mimi je Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ga . A̱ shi nan kpa yange a ker kwaghwan ken Ruamabera , a zamber a Yehova ér a wase un una dondo kwaghwan shon , maa a nôngo sha afatyô na cii a er sha kwaghwan la . “ S@@ unda u shin tar ” ne umbur se injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u u@@ wua man iv@@ or i dedoo la . Ngeren mban vea wase se se nenge er Yesu a ver se ikyav sha kwagh ne yô , man er Mbakristu mba ken derianyom u hiihii mbara yange ve dondo ikyav na la yô . Jijingi u Aôndo yange mgbegha Habak@@ u ér shi a er nyi ig@@ ene ? Bibilo wa se kwagh ér se lu a “ kwaghfan u mimi ” man “ m - er u sha inja . ” ( 2 Peteru 3 : 3 , 4 , 11 , 12 ) Nenge i lu kwagh u injaa u amba ne a ungwa imo i Kristu sha u keren u@@ yôugh@@ yô@@ ugh mba ken jijingi sha ci u uma u ken hemen la — een , “ yam kwagh a [ Kristu ] , yam z@@ en@@ aria u i ser sha usu ” la ! Mbagenev mba yange ve s@@ enge ér mba Mbakristu yô lumun a atesen a aiegh ; kpa ve za hemen u lun ken nongo u Kristu her . Bibilo kaa ér : “ Er Solomon va bee iyol yô , kasev nav gema un ishima , a dondo mba@@ aôndo mbagenev ; ishima na lu sha TER , Aôndo na . . . ga . ” Ka ker ken inyom 19@@ 19 la yô , i mase fan ior mba Yehova lumun ve , ve lu civir un ken tempel na u ken jijingi la wang . ( 1 Peteru 5 : 1 - 6 ) Ma or u nan lu keren u lun sha imba ian la cii yô doo u nana nenge ikyav i tesen i mbatamen kpishi sha tar wuee mba ve eren tom kpoghuloo shi ve hiden a iyol ijime , nahan ve lu iveren hen atôônanongo a ve la . — Mbaheberu 13 : 7 . Man mô ken akaa a ahar ne kpa Aôndo nenge á ér ka iyol@@ gen@@ gese ga . — Mateu 12 : 2 - 4 ; N@@ um@@ er@@ i 25 : 7 - 9 ; 1 Samuel 21 : 1 - 6 . Nahan cii kpa , imba dooshima la i̱ zua vea mci@@ e@@ aôndo nena ? Ishima ngi se u zuan a m@@ pe@@ ver@@ yol ken mzeyol wase la tseegh shin ishima ngi se sha kwagh u Yehova man awashima n@@ aa ? Aluer angev mbu yangen Mbakristu u eren Aôndo tom a ishima i môm je kpa , mba a ityôkyaa i dedoo i vea ember yô . Er akaa a a ze hemen ne a lu kwagh môm ga nahan kpa , kwagh môm due tseer tseer . Mbagenev di yô , alaghga vea er ts@@ wam . Doo mbayev mban kpishi shi saan mbamaren vev iyol kpaa . Yesu yange kaa a mba dondon un ér msen ka kwagh hange hange u una wase ve u hendan a imeen yô . E@@ ̱r apostoli Paulu lu kimbir ôron jighjigh u nan u mba@@ shiada mba Yehova mba ve lu cii man shighe u Kristu la sha gbenda u kpiligh iyol yô , á nger nahan ér : “ K@@ asev ngohol mbakp@@ enev vev sha mnder u shin ku . ” M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la yange ver ishima u wu@@ an ve kpee . 18 : 5 , 9 ) Sha nahan yô , or u nan vese nan kom u a pine nan kwagh u nan er la yô , gba u a ôr nan ijiir “ sha aeren a nan . ” — Ese@@ k . ○ Yo@@ a@@ shi yange war ku nena , man lu sha ikyev i ana ? ( b ) Ka h@@ an se zua a kwaghwan sha kwagh u se er shighe u i lu tôvon se a ic@@ an@@ aa ? U Y@@ aren Tom a I@@ liam i sha A@@ ve Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen Or u ken jijingi ne lu Wan u Aôndo u môm môm , u lu “ W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii la . ” Ka Wan u Aôndo ne yange va shin tar va hingir or , i yilan un ér Yesu ye . ( K@@ ol . U or “ hiden a iyol i nan ijime [ sha im@@ anger ] , ” inja na yô , ka u vendan akaa shin ny@@ u@@ men iyol i nan akaa la ka di ieren i or ‘ mor@@ on iyol ’ i nan tsô . [ Ka sha kwagh ne kpaa se fe ser se mba ken a na ye , N@@ W ] . ” Se mba er un gbenda u se kar , man er i y@@ ua u yô , a pine se ér , “ Ior ve lu her gaa ? ” Ka nahan ve yange ve va a iji@@ r@@ ôron sha ayol a ve ye ! — 1 Mbakorinte 11 : 27 - 34 . Ity@@ akerada i nongo wase la ka i taver se ishima hanma shighe ér se “ keghen m@@ ve u iyange i Aôndo ” la , shi se ver ishima yase sha ityendezwa i Aôndo a er u van a tar u he la . ​ — Ôr 2 Peteru 3 : ​ 11 - 13 . Kpa Yehova yô , a fa , gadia fe kwagh u hanma or nan henen ken atô u ishima i nan yô , shi we ishima a mba ve er akaabo la kpaa . ( Ps . 7 : 9 ; Anz . 20 : 1 , 2 ) Ashighe agen i lu un ape kera eren tom na u profeti la ga . Sha kpôô yô , ka a gba u se tsua kwagh u se er ken uma wase , er u keren tom u u@@ ke shin tsuan kwagh u se hen ken makeranta , shin tsuan azende nahan , ka i doo u se de ser kwagh u a hembe lun a inja cii la , ka mcivir u Yehova , Ter wase u dooshima je la , a̱ mgbegha se u tsuan kwagh u i doo u se er yô . — Or@@ pa . Fe@@ be@@ war@@ i 13 - 19 , 20@@ 12 M@@ ika ti yô ityôkyaa ngi i una ‘ ci@@ r ak@@ u@@ zwa ’ na ga . Kanyi Aôndo a soo , man kwagh ne wa ieren i Mbakristu mba mimi sha kwagh u nyi k@@ ere ? “ Yange gba u me hide hen Yehova . ” ​ — E@@ L@@ I@@ E K@@ H@@ A@@ L@@ I@@ L ( 2 Mbakorinte 4 : 9 ) Ka kwagh u Satan , ts@@ wa or@@ cu@@ ghu@@ gh u a lu tsu@@ ghun ior la á soo cii je ne ! Nahan yô , sea lu vea anmgbianev asev shin tsombor wase gayô mba@@ van@@ nya kpa , doo u hanma shighe yô , kwaghôron wase una ‘ luun u doon , u i we b@@ ar sha mi ’ yô . — K@@ ol . P@@ ase Yehova er i sar ou u̱ tar shon u̱ va , man er ú lu a ishimaveren tsung wer ua va keng nahan . Shin er Mbakristu mba mimi ve fe ér ashighe kpishi m@@ tem@@ tor u orumace ka a er kwagh sha inja i inyam nahan kpa , mba ongo imo i “ tahav ” mbu u@@ gomoti mba ve Mbakristu ve lu sha ikyev ve la er Bibilo i tese nahan . Nahan kpa , Yehova yô ka mlu u or u ken ishima la kwagh a hembe gban un a mi ye , man mlu u ken ishima ne una fatyô u hemban doon er or lu been iyol seer a seer la . ( Genese 3 : ​ 13 , 16 , 19 ) Se kpa , Aôndo pin se kwagh sha aeren a ase . ​ —⁠ Mbaheberu 4 :⁠ 13 . ( Mateu 4 : 4 ; 24 : 45 ) Paulu iyol na nger kwagh ér : “ Ne fatyô u yan sha te@@ b@@ ur u Ter kua sha te@@ b@@ ur u u@@ jijingi mba b@@ ov la kpaa ga . 11 - 13 . ( a ) I@@ j@@ en man im@@ ura i kwagh u perapera ia kôr or nena ? Nahan kpa , kwagh u hiihii u i doo u ne vande eren yô , ka ú ne ‘ tema ne vande gbidyen kwar , ne fa inyaregh ki ne vihi yô . ’ Nahan yô , kange ishima wer , u za hemen u zenden vea Aôndo , aluer ka nyi je ia er kpaa . A@@ eren a dedoo a Aôndo , a E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki lu a mi la , yange i kar a tsung shighe u ati@@ ator a bo wa Yeremia aie iyol ér a hemba tor ato , nahan ve kende un shin ij@@ ôr i lun a an@@ gb@@ i@@ ôr , ér a kpe ij@@ en la . Or@@ t@@ yom tile ker , man a shi nan kpa mbakur@@ an mbara nenge a na ga , maa a kaa a Peteru ér a nder fe@@ fa . Yange i gba u anmgbianev vea taver ishima ve vea wa ishima a atsan amba la nahan ye . U@@ iyua mbagenev mba Paulu a ter la , er iyua i wan mbagenev kwagh shin i hemen mbagenev nahan , ka mbatamen mba ken Kristu i doo u vea hemba lun a i ye . I wa mbatamen kwagh ér ve hemen “ sha ishima i tse@@ en . ” Hen shighe la , kwagh u i wam ér m de yen ishima ga kpa m gema m za hemen u keren tom ne la wasem kpishi . ” Ho@@ gh@@ ol mba@@ ôron Bibilo kpishi a ishember i “ Ter ka or@@ kuran mo ” la . 1 : 7 — Lu hanma shighe i zung@@ we ya u Yuda mhôônom shi i yima ve ? Yange gba u Mbakristu vea de akaa agen aa saa ve shi vea lumun ér inyaregh ki keren ki yange ve kwagh ga . ( b ) Kpa lu nyi Solomon kôr cio u eren ga ? ( Yohane , ityough 2 – 5 ) Nahan kpa , va undu Yesu hide yem ish@@ u kôron cii ve Yesu shi va hide yila un ér a dondo un ye . Man we kpa kwagh ne kua u ker , sha ci u loho u dedoo ne ngu lôh@@ ôn ior ér ve er kwagh shi ngu tan ve icin kpaa . ( Luka 4 : 13 ) Satan keren ashighe a injaa a karen m@@ til sha mimi wase kpaa . Á kure kwagh u yange Tindi tile sha mi la , hemban je yô Iyange i nan I@@ w@@ om la . “ Or@@ t@@ yom U Ter Ka A H@@ aa Af@@ o A W@@ a Mba@@ cian Un A@@ t@@ ô ” Ka er uumace ve kera lu vough ga ve ve gbe i@@ wan shi angev mbu ker ve , shin er Aôndo yange er or sha gbenda u kpilighyol nahan ye . J@@ e yô shi yange kua a or u tesen un la va a na hen Iyou i Tartor . D@@ or@@ ka yange eren aeren a dedoo sha ci u mbagenev nena ? Mbagenev ken tiônnongo la a@@ ghen ityough ga shi ve tesen atesen a aiegh kpaa . Zum u kwagh a tsu@@ r se yô , se fatyô u v@@ aan a Yehova ser a wase se . ( Ôr Yuda 22 , 23 . ) SH@@ A mimi yô , Yesu Kristu , u a we im@@ aagh ki Kwagh u Kristu la tese ér saa Aôndo a doo se ishima a ‘ mfe wase cii ’ shin tahav mbu mhen asev , kua sha ‘ ishima yase cii , ’ man a ‘ uma wase cii . ’ Yehova soo ér se wa uma wase ikyo shi se ember uma sha gbenda u dedoo . U civir Yehova a ishima i môm la wa nyi man nyi k@@ ere ? Yehova yange fa ér aluer un gba den aie u Satan la shin un tim Satan her ave ave kpa kwagh la una bee a ikyaa i Satan due a mi la ga . ( Heb . 11 : 24 - 27 ) Aôndo yange tindi Mose za due a Mbaiserael ken Igipiti , hemen ve ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ken inyom i 1@@ 5@@ 13 zan zan 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ Y . la . Kpa , mba yôôn kwagh u gomoti u una bee mbamzeyol mba uumace la kpoghuloo je — ka Tartor u Aôndo u ve lu eren ú tom la . — Mateu 24 : 14 . Shin er Roma yange er ig@@ wa@@ akaa nahan cii kpa , or@@ ihyom u vihin tu ugen lu u̱ ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Roma la fatyô u hemban ga yô : ka any@@ ighe je la . • Ka im@@ aagh ki ishimaverenkeghen ki nyi yange Habak@@ u lu a mini ? ( b ) Shighe u inyom i 1914 kar la , injakwagh i Yesu la kure nena , man lu nyi i due k@@ ere ? * Sha kpôô yô , iyenge i ior mba ve lu henen Bibilo a vese hegen la , hemba iyenge i ior i ken ityar i kuman er 1@@ 40 nahan ! Aluer i kar kwar vough yô , hanma uwer se mba zough a u@@ washika mba hembe dubu hen ior mba lun a gbashima mba ka ve nger u pinen ér i̱ seer tan ve iwanger yô . ” Alaghga mlu wou una na yô , á doo u ú za ker iwasen ashighe agen hen or@@ fan@@ t@@ wer shin ma mzough u hen ijiir you u a nengen sha kwagh u t@@ wer@@ sôron , aluer imba mzough la ngu yô . P@@ IN@@ E I@@ YO@@ L YO@@ U . . . ( 1 Kor . 11 : 1 ) Yesu yange hide a iyol na ijime nahan ôô mbaapostoli nav angahar sha u tesen ve er i doo u hiden a iyol ijime yô , been yô kaa a ve ér : “ M ver ne ikyav i tesen sha er ne kpaa er nen er M er ne nahan . ” ( 1 Peteru 4 : 11 ) Yehova t@@ ôn@@ do@@ zwa ér una na se tahav mbu mb@@ ua wase se u eren ishima na yô , kpa doo u se er ishima na er tahav asev mbu ne se ish@@ ô la , se kera ker u eren kwagh u a gande se agee ken inya ga . K@@ e ’ masejime yô , i hide un aa tartor na her . Yange Orshiada ugen wase mba wan@@ ndor a na zum u i yila un ér a̱ hemen ve ken msen la nena ? ▪ T@@ sua Akaa sha Kwagh@@ fan Shighe u Ú Lu Y@@ ev La ( Ôr Yesaia 5@@ 7 : 15 ; 2 K@@ ron . Kpa lu u a de ikp@@ ugh@@ ur@@ kon la una lu shin inya her sha er ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ aa karen yô , una hide a ta to@@ mb@@ o yô . Nahan ka nyi u soo wer mbagenev ve er a we ? Aluer mbagenev er a we kundu kundu nahan a doo u gaa ? Yange mea tile sha ishigh ki ior yô , i ci@@ er mo iyol m fatyô u lamen wang ga , maa m gba eren iky@@ egh@@ em . Takerada u Aerenakaa ôr kwagh na kaa ér : “ A gba ôron kwagh , tesen akaa sha kwagh u Yesu vighe vighe , kpa fa di batisema u Yohane tsô . ” 15 : 15 , 17 , 22 , 23 . 4 : 15 — Yehova yange “ ver K@@ ain ik@@ av ” nena ? Ken M@@ kohol u V@@ esen u “ M@@ civi@@ ra@@ ôndo ” u i zua ken inyom shon la , i due a takerada u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k ( Mbam@@ pin Mba Iky@@ aior I P@@ in — Man Mbam@@ lumun Mba Vea W@@ ase La ) . Kwase la “ lu cian , gbidyen iky@@ ar@@ ky@@ ase iyol , ” nahan “ a va gba inya sha ishigh N@@ agh , a ôr Un kwagh la sha mimi cii . ” Apostoli Yohane pase igbenda ityar i Satan ka a ur@@ ugh se yô . Nan keghen ato a mbagenev , shi ka a gba sha mi yô , nan er kwagh u ve soo la shi nan s@@ ende@@ gh ér saa i̱ er shima i nan keng ga . ( 1 Peteru 2 : 17 ) Er Yehova Aôndo a ne uumace tahav mbu hemen sha aan kposo kposo je , se kpaa se na nen uumace mbara icivir i í lu i ve yô . Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 8 , 1@@ 35 Sha nahan yô , shighe u Kristu Yesu , u a lu ityough ki nongo na la kaa a mbadondon nav ér ve za gema akuraior cii a hingir mbahenen shi ve tese ve u kuran akaa a un tese ve la , lu wan ve kwagh u una kura ve yô . ( Mat . Tor u fankwagh , Solomon yange kaa wener : “ In@@ i@@ um ngi er u@@ ish@@ in@@ d@@ an mba iyou i taver yô . ” ( Luka 4 : 43 ) Hegen , aluer gba u ú pase tom u Yesu sha ish@@ ember@@ kwagh i môm yô , alaghga u tsua ishember i “ dooshima ” la , shin ú tsua i ga ? U@@ ngeren mban cii tese se akaa a injaa kpishi . Sha shighe u ma@@ ma lu ken iy@@ ou@@ ci la cii , hanma shighe yô or lu a na ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so , ate@@ tan kpaa tugh kpaa . U or nana kuma u nyôron ken Tartor yô , gba kpee u nana “ ny@@ iman iyol i nan ” shi nana ‘ ya iyol ’ i Yesu shi nana ma awambe a na shi ‘ á mar nan he@@ gh ’ shi nana lu ‘ or u tar ne ga . ’ ( M@@ ar . 8 : 34 ; Yoh . Aôndo una fatyô u nan ve ma iyua sha dooshima shi nengen ve ér ve mba mbap@@ er@@ apera mba vea va lu uma shin tar gbem sha won kpa ? Ma gomoti ngu u una fatyô u geman mlu u orumace yôô ? Kpa yange tese ve akaa a mimi a hange hange kure kure , sha er vea kav a tsembelee yô . ( Yesaia 2 : 4 ) T@@ ica u tesen kwagh u mba@@ yi@@ ase u c@@ ôô@@ ci u i yilan un ér Ge@@ off@@ re@@ y F . Ngeren u sha it@@ you u Pasalmi 8@@ 3 la tese ér pasalmi ne ka “ icam i As@@ av . ” Nahan te@@ gh te@@ gh tsô , akaa a taregh nga a kar a hemba asaren a ve a ken jighjigh la , zan zan je yô akaa ne nga a hingir u “ imb@@ ishi ve . ” ( 2 Timoteu 4 : 5 ) Gbenda môm u or@@ kuran nana er tom u nan nyian yô , ka sha u yôôn ang@@ we u Tartor sha gbashima , pasen kwagh hanma shighe cii . 5 : 12 , 16 ) Bibilo kaa ér : “ Lu sha tindi u p@@ eren u or môm man i za a ior cii ken ijir i nan ibo ” ye . 4 / 15 Ú wuese iniôngon ve er Yesu kpa wuese i mbamaren nav nahan kpa ? Hegen je kpa , ior vea fatyô u tesen dooshima ayol a ve shi lun ken mzough kpaa . Tar u yange i ngohol sha hemen u Yosua la Nahan er i kera shi ica ga tsô Yehova Aôndo una tim kwaghaôndo u aiegh sha tar kera ne ka kwagh u kpiligh se iyol ga . — Mpa . Aluer ior venda di a venda kwagh tseegh , ve n@@ a@@ gher iyol ga nahan mba i hange ve u karen a ve kera keng keng la vea n@@ j@@ ighe ve a n@@ j@@ ighe ga z@@ ee ? ( Mbaefese 4 : 19 ) Aluer se mba eren nahan yô , se mba lun a aeren a wang . Er shighe wase ne a lu shighe u eren kwagh torough torough yô , doo u kwagh ne una bende a mhen wase man uma wase nena ? U tesen ikyav yô , Yehova hemen Kristu sha dooshima shi Yesu kpa ongo imo na . Or@@ pasalmi Davidi , u un kpa yange kwagh l@@ aha ts@@ eren un ga la , yange nger wener : “ TER ngu i@@ kua i@@ kua a mba ve yer Un cii , mba ve yer Un sha mimi la cii . Mba maan un yô maa i tôô t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ken Gi@@ be@@ on i va a mi ken Yerusalem , nahan i ver A@@ re@@ ki ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii u ken tempel la . — 1 Utor 8 : 4 , 6 . D@@ ust@@ in man J@@ as@@ s@@ a mba yemen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o yô , ve za haa af@@ o hen gar u T@@ e@@ com@@ á@@ n . G@@ ar ne kpa ngu ikyua a I@@ t@@ ye@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic la , kpa a gema a gba ica a gar u A@@ stor@@ a kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 4@@ ,@@ 3@@ 45 nahan , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . 2 : 14 ; 8 : ​ 14 - 17 ; 10 : ​ 44 , 45 ) Nahan se hen sha gbenda u Yesu eren a mba ve yina kpishi laa ? ( 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 ) Shighe u nom man kwase ve mar wan u he yô , kanyi ve cii vea er ve vea fatyô u dondon kwaghwan nee ? Or@@ pasalmi Davidi yange va kav iji@@ r@@ ôron i sha mimi i Yehova ne sha ashe na . Ka nahan ve , asema vihi ve , ve lu zu@@ u ye . — Luka 24 : 15 - 21 ; Aer . Er nan ve ior kpishi mba ve kav kwagh ve lumun ér ka Aôndo ka a na ve wan@@ iky@@ und@@ an a j@@ ile a hingir or@@ uma , i mar nan@@ aa ? Mbat@@ amen mba ken Iserael mba kaan a profeti Samuel ér a ver ve tor u nana ôron ve ijir shi nana hemen ve ken utya yô , Yehova kaa a na ér a tsua Saulu a lu or@@ hemen , shi a kaa ér : “ Ka wen una yima ior A@@ v sha ikyev i Mba@@ fil@@ iti ye . ” — 1 S@@ am . ( b ) Kanyi se hen sha kwagh u Tartor ne ken takerada u Daniel man Mpase ? Iky@@ aior , Umbur Nen u A G@@ be Ne La , 4 / 15 ( 1 S@@ am . 17 : 26 - 32 , 42 ) Yange i yila gumor Davidi ér a va lu ken ya u Tor Saulu , shi i tsua un lu kur@@ utya u mbau@@ ty@@ aav cii . Nahan kape iv mbu iin man aie u eren man anger a eren ken myer kpa a lu di tindi u p@@ eren tsô je la . Tor Davidi yange wa icam i wuese Yehova kaa ér : “ M@@ sen wam a̱ lu U sha ishi er nagh ku hum@@ an@@ doon nahan . ” ( Ps . Ngeren wase u a dondo ne una tese er ikyav i Aber@@ am la ia fatyô u wasen se u hendan a akaa la tsembelee yô . U su@@ ghun or pinen mlu u nan man tsombor u nan la kpaa una fatyô u b@@ enden a or sha gbenda u dedoo . Takerada u In@@ sight on the Scriptures la kaa ér : “ Ka kwagh u mba ve ne atesen a Kristu jighjigh shi ve lu dondon a di@@ ke di@@ ke la jighilii je , ishember ne i lu ôron ye . ” Mba ny@@ erem he ’ ya sha apera ga . A kaa a mba ve lu te@@ en mk@@ ung@@ um la ér : “ Y@@ em nen a akaa ang@@ an kera . ” A gema tar ne ua hingir paradi@@ so sha ikyev i gomoti u Tartor u sha , man Yesu Kristu una lu Tor u Tartor la . Kwagh ne una wase se u eren a uma wase sha gbenda u injaa , se kera nzughul a mi shin se er a mi dang kpaa ga . Shi gba u se timen ken Mkaanem ma Aôndo hanma shighe shi se henen sha ma kpaa , se na akaawan a ker la ian u hemen ieren i se eren a mbagenev la kua akaa a se tsough u eren la kpaa . Shighe u anyom dubu a hemen u Tartor la a̱ bee nahan , a hide a tsombor u uumace sha mlu u vough u sha mhen man iyol la her . Mba hi@@ di ken Sh@@ un@@ em imôngo yô , Elisha nyôr ken kp@@ ar@@ you u van@@ den tsan ker hanma shighe ne , tsô a nenge a ik@@ yom i wanakiriki la “ sha ga@@ mbe . ” Kanyi yange i er ken inyom i 19@@ 19 laa , man lu nyi i gema i due k@@ ere ? 28 : 19 , 20 ; Yoh . 4 : 24 ) Aluer se mba dondon akaawan a Yesu yô , a doo Yehova a vese shi una ver se doo doo . Shighe u mbaihyomov nav kôr un ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la , ú ngu wer yange lu a lu a tahav mbu nôngon kwagh ga ze . Yange m hii zan ken tar u Ca@@ mb@@ o@@ dia shighe u m lu anyom 19 la . ( Mateu 11 : 18 , 19 ; Yohane 7 : 20 ; 8 : 48 ; 10 : 20 ) Ior wa un kwagh iyol ér ngu or u ity@@ uh@@ wan . Yesaia pase iember i ior mba Yehova doo doo , zum u á nger nahan la , ér : “ Sha iyange la sule u ik@@ on i wain u dedoo ua lu ; yô , ter nen u icam . Yange hingir Satan ( inja na yô ka “ Or@@ h@@ end@@ an@@ kwagh ” je la ) , sha ci u yange gba ah@@ on sha ian i Yehova a lu a mi i hemen la shi nôngo ér una hingir or@@ hemen u hendan kwagh a Yehova . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 7 , 1@@ 22 Mbagenev ka ve tese ishim@@ avi@@ h@@ in zum u mbatamen ve we ve kwagh yô . 7 : 31 . ( Yoh . 10 : 16 ) Hanma kasua yô , ka ve nyôr mkombo u kô@@ m@@ ati@@ i u ve eren tom her la , ve lam sha akaa a i gbe u a er la , shi ve due a mbamhen . Kpa aluer nan pine u mpin man taver we u nan mlumun sha mi di ye ? I@@ d@@ ya i sha iyol man i ken jijingi yange i du@@ mbur ken tar u Iserael . U tesen ikyav yô : T@@ ôô ase wer or@@ jir u í fe nan dedoo ér nan er ijir sha mimi yô , nan ôr ijir igen ken k@@ oti nan kure . Ver ishima sha kwagh u i nger ken Marku 10 : 13 - 16 la . Aôndo wa ishima u ts@@ ahan mba ve eren akaabo la . 19 : 4 - 6 , 9 . ( Ôr Anzaakaa 18 : 24 . ) Or@@ tom na u a nengen un sha iny@@ ar la wa un kwagh ér a̱ kaa ér un “ yam ” an@@ ar ugen u taver ishe kpishi un wa ken kô@@ m@@ pu@@ ta sha er gomoti una p@@ ande inyaregh ki a te kp@@ an@@ de@@ gh la yô . ( b ) A lu mbamaren man mbayev mba ve lu sha imba i@@ aven ne ken ishima nena ? Nenge er ka ve palegh u s@@ ende@@ gh ior mbampin shi ve palegh u pinen ve akaa a ve a myer yô . Kpa de gbe uwer ga . Er ú lu or u civir Yehova yô , alaghga ú fa er i gbe u or nana nôngo tsung ve nana er ishima i Aôndo yô , nahan kpa mbam@@ tsera mba nana zua a mi la hemba ng@@ een cii . Or@@ gen ken mba ve kpa ve nyôr ig@@ ir@@ g@@ i la yô kaa a kô@@ mp@@ eni u ig@@ ir@@ g@@ i la ér , “ Lu@@ un Mbakristu mba 34 mbara ga yô , yange ma i er ayôôso hen ta@@ sh@@ an u ig@@ ir@@ g@@ i la . ” I@@ b@@ es@@ an ( b ) Ka mhen u nyi Yesu lu a mini ? Kanyi i G@@ be u Se E@@ ree ? Hen ase sha akaaôron a profeti a takerada ne u er la , aa á vande kuren la man aa á lu a kure ga la kpaa . M@@ vende u vendan m@@ tem@@ tor u Aôndo ne va a ican i yan je gande ôron . ( Mbaromanu 7 : 24 , 25 ; Mbagalatia 2 : 20 ) Kwagh u Paulu ôr ne tese ér lu k@@ enden a iyol na sha ga . Ka atô@@ akyaa agen a nyi a ne ve ne lu a aeren a dedoo ? Bibilo na ikyar sha mpin ne wang . A kaa wener : “ Aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve yô , Ter wen u Sha di kpaa Una de ne . Sha ci u aluer se er nahan yô , se fatyô u gban ken kwaghbo u civir a asema ahar , sha uwer gban la . ( b ) Ka akav a nyi a lu a tesen ér m@@ vese una za a za hemen ci@@ il@@ i , man kanyi ishimaveren i engem i keghen mba ve l@@ ú ken iwanger laa ? Yange ve hide ijime sha u cian Satan Diabolo ga , gadia ve fe ér Yehova una undu mba ve civir Un sha mimi la ga . Kwagh u hemban cii je yô , ka sea dondon atindi a Bibilo yô , se zua a kwaghfan u a wasen se u tsuan ah@@ ur@@ aior a dedoo , nahan se gema se palegh “ u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba [ ve ] vihin mbamlu mba dedoo ” la . ​ —⁠ 1 Kor . Sha ayange a mbaapostoli la kpa kwagh lu nahan . Yange mba te icin ér zege@@ j@@ en ngu van yô , “ mbahenen wa ken ishima er han@@ mô ve nana nôngo sha kwagh u nan fatyô yô , sha u tin@@ d@@ in a iwasen hen anmgbianev mba ve tem ken Y@@ u@@ dia la . ” — Aer . 11 : 28 - 30 . P@@ ine iyol you mbampin amba er : ‘ Or ne lamen shi eren kwagh sha gbenda u tesen ér ngu dondon atindi a Yehova man a Yesu kpa ? Nahan ve kaa a na ér a ‘ k@@ ôndo a yem Sha , ’ inja na yô , a k@@ ôndo a yem sha gar u Betel shin hi@@ ar a tôô un a yem a na sha er Eliya nahan . U kange ishima u eren nyi a ian i u lu a mi i tsuan kwagh u ú soo laa ? Er Un a lu gbem sha won yô , anyom dubu nga un er iyange i môm nahan . Bibilo kaa ér , “ ku kua uma mba ken tahav mbu no@@ mbor ” u u lu an@@ l@@ y@@ egh u kpuaa u ken iyol i orumace la . Hanma inyom cii , ka i yar tom a takerada u M@@ fe ne sha u wasen ior udubu imôngo sha u ve̱ hingir mbacivir Yehova mba ve tsegh ayol a ve sha ci na yô , man mbagenev kpishi ke ’ ior mban ka mba ve we im@@ aagh ke ’ Bibilo ga yô . 17 : 24 - 27 ) I@@ c@@ ôngo lu ikyav i tesen ér ka tsombor u Aberaham tseegh Yehova a ye iky@@ ur a u ye . S@@ aa se za hemen u hiden a ayol a ase ijime shi lun ishima legh legh ve se lu ken iwanger her ye . A@@ g@@ ab@@ u tsengaôron ér “ zege@@ j@@ en una gba , ” man anyom nga kar ahar yô , kwagh ne va er sha mi vough . ( Mateu 10 : 22 ) Nahan cii kpa , ior mba asema a mimi mba ve fe se doo doo yô , fa er akaa ang@@ an nahan cii a lu mba@@ aie cica cii yô . 18 , 19 . ( a ) Shighe u iy@@ ongo i zough se a orgen yô , gba u se tsua a ishima yase u dondon kwaghwan u Ruamabera sha ci u nyi ? Kpa mzeyol wam yô , m ngu tic@@ a man tom u tesen mbayev la ngu ne m ian cuku i eren kwagh ugen ga cii . ” Nenge ikyav sha kwagh u Maria , kwase ugen shin Ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa . Hen tugh mbu hiihii mbu m va hen ijiir ne la , hanma shighe u m@@ ny@@ am ma a hii u karen Ke@@ tly yô a umbur kwagh u a@@ ah@@ e ne tsô a kera fatyô u yaven ga . ( Duteronomi 21 : 17 ) Ka nahan ve yange hingir ter u ik@@ we ihi@@ ar ye — ka k@@ we u E@@ fer@@ aim man M@@ an@@ ase je la . We kpa sôn Yehova a wase u . Ikyav i tesen yô , sôn un a wase u u za pinen or@@ vesen wou ian i zan mkohol u vesen , shin a wase u u za pasen or@@ wan@@ ndor a we kwagh vangertiôr , shin a wase u sha igbenda igen . N@@ om man kwase vea fatyô u taver ivese ve , aluer kwaghôron ve ka u “ doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô . ” ​ —⁠ Ef . 9 : ​ 6 , 7 ; Mat . Er se hen ken ngeren u karen la nahan , Yehova Aôndo man or@@ tom na u jighjigh Aberaham yange ve bu@@ m sha akaa a hange hange . F@@ a tsô wer , aluer tsombor wou ngu eren kwagh ken mzough yô , ua seer zan hemen ken jijingi . Saan se iyol kpishi er se lu civir Or@@ gban se imôngo nahan . Mbat@@ amen mba ve lu Mbakristu ainge ne mba a ityom i eren kpishi nahan Bibilo i ôron hingir tom . Doo u se cii se fa mba i lu yaren tom a ve sha u nan se kwaghyan u ken jijingi la . Aôndo “ Una tim ku sha won kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii . ” T@@ so@@ mbor na ka u tsua ats@@ am a a zough sha kwagh u i gbe u a lam sha mi ken mcivir u hen tsombor ai@@ k@@ ighe la yô . Sha ashighe a tsuaa la , i@@ gb@@ ur yange i̱ lu ikyav i nyi kwagh@@ a , man lu sha ci u nyi Yesu lôh@@ ô ior ér ve̱ tôô i@@ gb@@ ur na sha ayol a ve ? Sha gbar u mbacivir Aôndo la yô , una “ m@@ ire ” er iyange nahan ga , shin una “ hide ijime ” er uwer nahan kpaa ga . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Loho u dedoo ngu aren a mba lamen zwa Mb@@ u@@ ku@@ sh@@ u , mba ve tem sha a@@ kpe@@ kpe a if@@ i u O@@ k@@ av@@ an@@ go ken tar u Bo@@ ts@@ wan@@ a la Umbur wer Yesu yange a ôr kwagh jighilii u a lu u hange hange la kpa a gema á undu akaa a a lu hange hange ga la . T@@ so@@ mbor ka ua eren akaa a ken jijingi imôngo yô , ve seer zuan a iember i mimi . ( 1 Mbakorinte 12 : 14 - 26 ) Er kwagh a lu nahan ne kpaa , ma or môm ken tiônnongo nana de nengen ér nan hemba mbagenev ga , shi ma or môm nana de henen ér nan gba ma kwagh ga ze . — Mbaromanu 12 : 3 . Yange wa ishima ér ve lu imôngo shi ve za hemen u lun saan saan gbem , shi ve mar ônov ve iv tar . ( Yohane 13 : 1 ) Er kwagh u mbadondon nav mba jighjigh mbara gba un ishima yum yô , á t@@ ôn@@ do@@ zwa ér una tese mbagenev ken a ve ivande i venda u tesen Mbayuda mba b@@ an@@ en a jighjigh la . An@@ ivur iwanger u a dugh sha iyange a va nyer a@@ vese la tseegh kpa waren uma shin tar ne . ( 2 Utor 13 : 14 - 19 ) Kanyi se fatyô u henen sha kwagh nee ? 3 - 5 . ( a ) Shighe u Peteru pase ikpelaior kwagh sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la , ve er nena , man lu sha ci u nyi ? Kwagh@@ henen wam ne wasem u zuan a kwaghwan u dedoo kpishi u yange wasem u wan ishima a mlu wam ne yô . Se kpaa se dondo Yesu sha u hemban eren ishima i Aôndo cii . Shighe u Yehova P@@ ase Iyol Na hen Mose La , 7 /@@ ⁠ 1 Kanyi yange gba u Yehova una na sha u eren kwagh nee ? Ka kwaghwan u Bibilo u nyi una wase ve u zuan a m@@ pe@@ ver@@ yol man m@@ saan@@ yol@@ o ? Kpa aluer we or@@ maren iyol you kpa , ka i taver we u ôron takerada yô , a er nan ve u fatyô u veren ikyav i dedoo ? ( b ) Ka a@@ yom a nyi Satan yange yar tom a mini , man lu u Mbakristu vea fatyô u par@@ egh a nena ? Se H@@ endan a A@@ z@@ ô@@ v Nen@@ a ? Yange taver mbahenen nav cii asema , kaa a ve ér “ kuran nen . ” — Marku 13 : 37 . Nahan cii kpa As@@ a eren tom sha gbashima anyom nga karen imôngo yô , vangertiôr u yange lu a mi sha tahav mbu Yehova mbu myom la p@@ ande ke@@ he@@ lee je . A@@ ti ve kpaa i nger ken takerada u uma la . Se time sha aeren a Orkristu at@@ a@@ ankar@@ ahar nahan ú kange ishima u eren nyi , man ka sha ci u nyi ? [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 5 ] ( Yesaia 65 : 22 ) Sha nahan yô , se cii se kôr nen ishimaverenkeghen i se lu a mi la gb@@ ang , zan zan mkur , se za hemen u civir Yehova a uma wase cii . Inja i u “ keren ” tom ken tiônnongo la ér nyi ? ( M@@ ika 6 : 8 ; Mbakolose 3 : 12 ) Ior mba ve ye ikyar vea Aôndo ga je kpa “ er a [ mbagenev ] doo je ci@@ er iyol . ” Nahan cii kpa , mbayev ka vea ng@@ ur@@ en g@@ anden yô , uwer u gba gban ve u zuan ak@@ enge imôngo wan ats@@ am a Tartor . Nahan kpa er i tôô un a tôô tom la jighilii ga yô , gba u a kar un a nenge a lu pe una za hemen a ú shin a dugh un sha kpaa . Ka i na akaaôron sha at@@ ine@@ akaa a ken Bibilo , shi i hen magaz@@ in u Iyoukura man shi ityakerada igen i i te iwanger sha akaa a ken Bibilo yô . Lu ken inyom i 5@@ 15 C.S.@@ Y . la , inyom i sha at@@ ar@@ atar i m@@ tem@@ tor na la , i maa tempel ne i kure ye . Kpa hemba doon u wan iyol sha injar i se zough a mi er se tsough u lun ikp@@ an i Aôndo ne . ( b ) I@@ so@@ u va kav ér nyi sha kwagh u er la , nahan a er nena ? ( Pasalmi 1@@ 39 : 14 ) Een , a er se , se ‘ mba kwagh u kpiligh iyol ’ shi se mba a u@@ iyua an@@ za er u nengen man u ungwan man u lun a mhen nahan . Ka makeranta u nyi ua hemba wasen mbacivir Yehova ci@@ il@@ i ? Er nan ve i gbe u iyange i i lu van torough torough la ia ci@@ er ior kpishi iyol@@ o ? [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to peeji 20 ] U hemban cii je yô , ve doo Aôndo ishima shi lu kuran ve kpaa ! Umbur wer Yesu hii ic@@ in@@ tan la sha ishember i “ aluer ” la . Kpa Daniel pase jighilii ér ah@@ ô@@ angahar la , ti@@ ôn ugen una lu iy@@ ô@@ gh , ti@@ ôn ugen di una lu iny@@ at@@ y@@ u@@ u . Lu nyi igen kpa a ôr var v@@ ara ? John : * Mbamaren av yange vea soo u ts@@ ahan mo sha ma kwaghbo u m er yô , ve nôngo tsung ér vea fa awashima wam man er i hii ve m er kwaghbo shon la . Davidi yange kaa a Yehova ér : “ Aôndo , . . . Ka We U lu iwasen yam man Or@@ yiman wam kpaa ye . ” ( Ps . Ka akaa a nyi a er ken tom u Yesu a tesen ér kwagh gbe un ka sha m@@ doom ma i@@ or@@ o ? Nahan saan un iyol tsung je a se . Se lu nen ishima legh legh er Yesu nahan . Ieren i mimi la i ve a averen kpishi . ( Ekesodu 19 : 4 – 9 ) Sha derianyom u hiihii la , Yesu wa mbadondon un tindi ér ve gema akuraior cii a hingir mbahenen , man mba ve lumun ityesen na yô , i er ve batisema . Shi á kaa á ve kpaa ér vea lu mba@@ shiada nav ken Yerusalem man ken ak@@ ighir a tar kpaa . Ka ne né lum tartor u upristi kua ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or ye . ” Kpa Ese@@ kiel man Daniel , mba ve vande lun ken Bab@@ ilon la , man ak@@ ar a Daniel a atar la , kua Mbayuda mbagenev mba lu u ica a gba ga tsô á yem a ve ken Bab@@ ilon la di ye ? Yange i na un ian i civirigh i ngeren I@@ vangeli man u@@ icighan washika utar , man takerada u Mpase u yange ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen ityav mbi Armag@@ e@@ don la . A wa Mbakristu kwagh wener : “ Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ” Kwagh ne wa u tilen sha mimi hen Yehova zum u se tagher a am@@ een a vesen kpa ker . Kwagh u gumor ugen u civir Yehova ken tar u Jam@@ an@@ i , iti na ér W@@ il@@ hel@@ m , la tese kwagh ne wang . ( Aerenakaa 12 : 12 ) Ve cii yange ma ve lu eren msen ke ’ uya vev . Or@@ m@@ ishen ugen u a pase kwagh anyom 12 hen ijiir i mbap@@ asenkwagh kpishi ve lu a ior mba henen Bibilo a ve i hembe utar nahan yô , nger ér : “ Er mbap@@ asenkwagh kpishi ve eren akaa ken uma ve akuma akuma , shi akaa a d@@ an@@ en ve a lu kpishi ga yô , hemba mban a ian i pasen kwagh shi henen Bibilo a ior . ” Een , zan zan hegen je kpa mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke vea fatyô u nan ikyar sha mpin u i pin ken Yobu 38 : 33 ér : “ U fa atindi a Sha kpa ? ” la ga . A kaa a mo ér an@@ nongo ugen ngu ken gar u Li@@ é@@ v@@ in , gba ica nôngo u kuman er u@@ kil@@ om@@ it@@ a pue nahan . Kpa ken masejime yô , wan wou una hemba soon u lun ikyua a we keng je . 2 : 7 , 8 — Ka tindi u “ tse ” man u “ he ” u nyi Yohane a lu ôron kwagh na he@@ en@@ ee ? S@@ E MB@@ A uma sha shighe u injaa kpen kpen . Yesu Kristu yange ôr kwagh u mgb@@ e ne var var nahan ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” 31 : 34 . Kwagh ugen u shi er yô , yange i ta ngô ôô - ôô ugen i wua , kpa nom na za hemen u nengen sha u@@ ôn her . ” ( Mat . 6 : 9 , 10 ) Shi Yesu taver se ishima ér se eren sha akaa a se sen la sha u ‘ van@@ den keren tartor u Aôndo man perapera Na . ’ — Mat . Shin ú de wer m@@ doo u Yehova a doo ú ishima , man iwuese i ú lu a mi sha aeren a na a doon tsung la a mb@@ gb@@ egh@@ a ú sha er ú za hemen u zenden sha igbenda na ci@@ ilii ? Nahan kwagh u a hembe doon u se er yô ka u lun a “ kwaghyan man ak@@ ondo , ” aluer se mba a akaa ne yô i̱ kuma se . Shi akaa a dedoo a se eren ken uma wase la a̱ doo se , shi se seer yan ikyar a Yehova kpaa . — 1 Timoteu 6 : 8 . ( b ) Ka akaa agen a nyi a ne ve ú seer ny@@ ô@@ ôso ishimaverenkeghen you we ? Bibilo kaa ér : “ Ne nomso kpaa , lu nen a kasev enev imôngo sha kwaghfan . ” ( 1 Pet . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Han@@ mô ve nana tema shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan , ma or nana kera ta ve mciem iyol ga . ” Ikyav i Kristu i dedoo la ka i mgbegha mbatamen u tesen ikyum@@ u@@ ile dooshima . Alaghga nom nana fa kwagh u nana er sha kwagh u nan nenge ér ka zayol ne ga , nahan a@@ dooga nana hingir ts@@ wang . ” Ve nenge akaa a kpilighyol a Yesu er la , shi ve nenge er a pase kwagh gbar gbar shi lu a jighjigh u nan kpaa yô , shi ve nenge ér Aôndo doo Yesu ishima tsung kua ior nav kpaa . ( Mbakolose 4 : 10 ; F@@ il@@ em@@ on 23 , 24 . 23 : 24 ) Zum u Paulu lu or@@ kwar ken Roma , ken inyom i 65 S.@@ W . la , ôr kwagh a Timoteu kaa ér : “ K@@ ua a Marku , va a na , gadia ng@@ um a inja kpishi sha tom . ” Se mba tin@@ d@@ in ior a il@@ yo@@ ho kpishi , je yan ve shighe karen ikyaa iny@@ aa ? Lu Nen Mbak@@ aven Yesu Kpa shighe ng@@ ur karen yô mlu u Mbayuda vea Aôndo vihi je gande . Shighe u mba@@ ah@@ end@@ anev er a Paulu man ikyar i tom na dang yô , a nger ér : “ Shin er se vande yan ican , i gba eren a vese ken F@@ ilipi dang er ne fe nahan , kpa se lu vangertiôr ken Aôndo wase , se ôr ne Loho u Dedoo u Aôndo , lu sha ah@@ endan kpishi je . ” ( 1 T@@ es . 2 : 2 ; Aer . ▪ Er Kwagh u Una Na Paradi@@ so u ken Jijingi la Una Se@@ er Do@@ on Yô ( b ) Yehova una seer doon se ishima tsung nena ? Ka sha nahan man i gbe u mbayev vea lu a aeren a vough ye . PE@@ E@@ J@@ I 16 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 7 , 13 Kwagh ne doo u eren kpishi . — Anzaakaa 19 : 22 . ( Yakobu 1 : 22 - 25 ) K@@ ange nen ishima ner ne za hemen u zenden vea Aôndo imôngo ken ivaa yen , de lumun nen ner ma or môm shin ma kwagh môm a̱ pav kwagh u i lu Aôndo je a zough la ga ! — M@@ ika 6 : 8 . ( Amo@@ shi 2 : 4 ) Man gema ik@@ we pue i tartor u Iserael la di ye ? Yange lu profeti u Aôndo hemba anyom 46 , lu pasen ér Aôndo una tsaha ior nav mba ve vende u geman ishima la , shi lu pasen ér Aôndo una shi a hide a ve ken tar ve , sha er vea civir un sha mimi yô . Ikyav i m@@ gem ne yô a lu shighe shon u Yesu kaa ér “ zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga ” la . Bibilo kaa nahan ér : “ Davidi hemba Or@@ fil@@ iti la , sha m@@ z@@ u kua i@@ wen . ” — 1 Samuel 17 : 47 , 50 . A@@ vur ne wa se kwagh sha kwagh u “ hingir ish@@ u@@ ur sha ci u or ” shin ngohol orgen uwegh sha kwagh u iny@@ ar la doo kpen kpen ! Aôndo iyol@@ na na mlumun ér : “ A@@ a va , á va hingir nagh ku dedoo sha at@@ se A@@ m a nan@@ den nagh sha mi , man Me civir iyou Y@@ am i i@@ civirigh la . ” M hen Bibilo a ior kpishi , man mbagenev ken a ve va hingir u eren tom pania man tom m@@ ishen . 10 : 8 , 13 ) U tesen ikyav yô , tôô ase wer u ngu hen ijiir i u fatyô u kuren isharen i iyolough sha gbenda u vough ga yô . “ Sha ci u Ity@@ esen Y@@ ase ” L@@ it@@ tle ) , 5 / 15 Aluer se soo u ôron kwagh u una kôr mba se pasen ve kwagh la ken ishima yô , gba kpee u se wase ve vea na jighjigh a akaa a se lu ôron ve la Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo a ne i nger yô , man ka Yehova iyol na a kor i̱ i lu her jimin ye . ↑ “ Tindi u m we u nyian ne a hemba u agee ga , man ngu ca kpaa ga . ” — Duteronomi 30 : 11 . Se va lu a iwuese er Yehova yange wase se se za hemen u keghen mkur sha ci u nyi ? * Aluer ka kwagh u a lu zan we iyol la yô , ver ishima sha tar u he u Aôndo la , shighe u “ ma or u nan tem ker . . . nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga ” la . Aluer ka lamen man ka yemen a iliam shon ape doon ga yô , or u nan le@@ he iniongo la nana fatyô u kôôm i̱ sha kwaghfan . In@@ yom i i kar la se zua a m@@ seer u he u mba yange ve za M - umbur u ku u Yesu la kuma iorov 1@@ 6@@ ,@@ 0@@ 9@@ 7@@ ,@@ 6@@ 22 . 3 : 18 ) Nenge ishember i i kaa ér “ ker num la . ” Ka i taver se ishima nahan ér , se za hemen u civir Aôndo sha gbashima shi i wase se u umbur ér akaa a a lu ikyav i m - ande u Kristu la nga eren , shi mk@@ ur@@ tar zu@@ lum . “ A@@ sema a E@@ n a̱ De Yo@@ ho ” Ga G@@ um@@ or ugen u lun anyom 20 , u i yer un ér James yô kaa ér : “ T@@ aver hegen kpishi u pasen or inja i u yaven a kwase — ka a ôron kwagh ne yô mba kera ôron kwagh u nom yaven a kwase u nan tseegh ga . Ne@@ hem@@ ia pase wener : “ Ve cii , lu ve ka tan se mciem iyol , ve lu kaan er : A@@ ve a̱ kpe ve sha tom la , je á kera er u ga . ” Diabolo yaren tom a mfe na u a hembe u orumace la sha u eren a@@ yom shi m@@ ough@@ on num u bo a ior mba Aôndo er i@@ yô i bo ka i mough num a or ken myer nahan . Ka Tartor u Aôndo tseegh ua kohol uumace cii ken mzough ye . — Mateu 6 : 9 , 10 . Yange m tôô angev shighe u m lu nan iwasen ken iyou i p@@ aven ior zum u i lu nôngon ityav ken tar u V@@ ie@@ t@@ nam la . A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a eren nahan . Ity@@ ar - t@@ enger man ur@@ a@@ ahumbe man ij@@ en i gban ka i gb@@ ihi ior ken ibanave . “ Shighe kera vese ga . ” — 1 K@@ OR . Tar u Roma yange ú fa wan atindi je yô , a gema a hingir im@@ aagh ki atindi a ityar kpishi hegen . Nahan kpa , Noa a tsombor na gba uwer ga cii . ‘ Yehova F@@ a Mba N@@ av , ’ 7 / 15 Ngeren ne una na mlumun sha mpin ne , shi una wase se u nengen er se asange asange se fatyô u suen tom u ats@@ am a wan a eren ken mcivir wase la yô . Me na un ayange a tsan sha won , je , á kuma un gb@@ ing gb@@ ing , Me pase un myom Wam kpaa . ” ( 1@@ Timoteu 3 : 1 ) Mbat@@ amen ve̱ wa amba@@ aior ne kwagh jighilii sha er vea fa ian i í gbe u vea ny@@ ô@@ ôso yô . ( Mbakolose 3 : 12 ) Sha nahan yô , mba i shigh ve mkurem la mba nengen ér ve hemba mbagenev ga . Jighjigh u nan u a har sha Bibilo la taver kuma u geman uuma mba amba a agumaior la kpa ? Ú hemen mo sha mhen Wou . ” ( Ps . Jighjigh u Nan Mbagenev Ka Kwagh u H@@ ange H@@ ange U A Ne M@@ saanyol ken Uma Yô Aluer se mba eren nahan yô , kwagh ne una wase se u lun ken ‘ icighan@@ mlu shi civir Aôndo , ’ er se lu keghen iyange i Yehova ne la . Gbenda u i y@@ ese se , man ieren i ior mba hen ijiir yase ka i na se eren kwagh nena ? Shin er Yehova na Wan na tom u gban akaa agen nahan kpa , yange undu un a mi tswen ga . U se kaven vindi vindi ser akaa a yange er sha ayange a Noa la nga eren hegen kpaa la a̱ taver jighjigh wase u nan ser mkur u tar ne mgb@@ ôghom . Ngeren mba Ve Er Akaa a Mimi Ga sha Kwagh u Yesu la kaha K@@ po@@ so Nen@@ a ? ( b ) Gba u se or iyev shin se wa kwagh ishima a or ga sha ci u nyi ? Kpa Or@@ gb@@ an@@ akaa u a gbe akaa sha won cii la taver se ishima ér hanma shighe u se soo shin i doo se cii yô se kporom hen a na ken msen . Anmgbian B@@ ri@@ an vea kwase na Mic@@ hel@@ le , mba ve dugh ken tar u Amerika , ve lu anyom 35 la , yange ve mough ve yem ken tar u T@@ ai@@ wan nôngo u kuman anyom an@@ igh@@ eni hegen . W@@ ea lu mar@@ nya u ken tar u h@@ an h@@ an kpa , u ngu a ian i hingir mar@@ nya ken Tartor u Aôndo la . M@@ samber u mcivir u mimi a samber ken anyom a hemban 1@@ 30 ne tese ér Aôndo vea Yesu Kristu u Aôndo a ver un Tor la mba vea mbacivir Yehova mba ve lu shin tar la , sha u kohol ve imôngo shi tesen ve shi kuran ve shi hemen ve kpaa . ( Anzaakaa 24 : 10 ) Shighe u se tagher a ican i iny@@ ar yô , se de ser ishima i nyian se ga , kpa a gba u se er kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma kaa ne , ér : “ W@@ aan kwaghfan u mimi ikyo . ” — Anzaakaa 3 : 21 . Kpa umbur wer Yehova me@@ en or môm sha “ kwagh u ifer ” ga . Yesu tôô iyol na kar sha orgen u yange l@@ ôô u@@ wua ken sule na a ishimaverenkeghen ér una va sun@@ da iy@@ i@@ av mbi u@@ wua u dedoo , u u lu “ ônov mba tartor ” la po@@ o yô , ka Mbakristu mba mimi mba i shigh ve mkurem ér ve za tema tor a na imôngo ken Tartor na je la . Ashighe agen yange ishima i vi@@ him kpishi , shi yange mea hen sha kwagh u i@@ wan yam la nahan , m vaa . Shighe la se ko@@ so inyaregh je kuma u se nenge sha ayol a ase iwer ihi@@ ar . Gbenda môm u se ho@@ gh@@ ol a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev yô , ka u nan ayol a ase sha u wasen mbagenev sha mkohol u vesen . ( 1 Utor 19 : 1 - 4 ) Yange mciem ta profeti Yon@@ a iyol je war n@@ è@@ ng@@ è@@ r un . Nahan kpa , Yehova ka a “ ungwa m@@ liam ma mba ican i er ve la ” shi ior mba ve sen un a ishima i môm yô , ngu a yima ve shi a na ve ishim@@ as@@ ur@@ un je kpaa . — Yobu 34 : 28 . Ka m@@ ze@@ hemen u mcivir u mimi yange na un iember ye . Er U W@@ a Ishima a I@@ j@@ ung@@ wen Yô Kwagh er i vihi yô , mo wase kpa nana fatyô u kôron no@@ mbor u nan tsaha vough za been ga . U henen Bibilo imôngo kua tom u se er taveraa la na yô hegen ivaa yase hide doo je gande . ” V@@ ang@@ er@@ tiôr wase la una fatyô u wasen ior vea gema gbenda u ve nengen loho u Tartor la . Gba u nomso mba ken tiônnongo kpa vea eren kwagh a mbagenev nahan , hemban cii yô , kasev vev . Alaghga ú hen wer mbampin mba wan wou a lu pinen la mba tesen ér jighjigh na u nan ngu nd@@ ôh@@ ôr . Een , doo u se nenge nahan . Alaghga a vihi mbagenev er i de u y@@ ôron sha mkohol nahan , sha ci u tom ne yange u doo ve kpen kpen . M Er Tom sha Shighe u M@@ seer u Kp@@ ilighyol ( H . 15 , 16 . ( a ) Aluer or ngu wan iyol i nan ikyo tseegh yô , ieren ne ia na nana hingir nyi or@@ o , man ka unô i tese ikyav sha ve ? Á pase wener : “ N@@ om@@ om yange de msen u eren ku@@ aa . ( Mbagalatia 6 : 4 ) Aluer iyol@@ been shin angev p@@ ande kwagh u se lu eren ken tom kwaghpasen ne je kpaa , a@@ kper@@ an nga ga , Ter wase Yehova u zungwen mhôônom nenge se ér se mba mba ve lu ‘ u@@ men atam kpishi ’ yô . Ng@@ ô ugen u a eren tom u pania u ke@@ ke yô ôr kwagh u wan na u kwase u kiriki nahan ér : “ Er lu uwer môm la je tsô m hii u duen kwaghpasen a na . Yange hingir un ken ishima han@@ g , nahan kera wa ikyo sha akaa a ken jijingi aa sha ci u ônov nav ga shinii ? Gba u Mbakristu mbagenev kpa vea er kwagh sha ishimataver , vea pasen isholibo i vesen i or nan er ve fe kwagh sha mi yô . Paulu nger wener : “ T@@ ile nen , tsu@@ le nen k@@ w@@ ange hen uya , ka mimi je la , har nen per@@ utya iyol , ka perapera je la , man wa nen ak@@ ô@@ v shin angahar , ka mk@@ oho@@ l@@ yol u sha i@@ vangeli i bem je la . J@@ an@@ awar@@ i 24 - 30 , 20@@ 11 Sha nahan yô , kasev mba ken Kristu mba ne noov vev icivir kpen kpen . — 1 Peteru 3 : 3 , 4 . Pro@@ feti u Yehova Eliya yange kaa a Tor A@@ hab@@ a ér ic@@ egh i i za ken tar la ica gba la ia kure . Ve va wuese Yesu sha a@@ yom , ve kaa ér : “ Or@@ tesen , se fa U ngu Or u mimi , man U tesen gbenda u Aôndo sha mimi kpaa . ” 16 : 3 . Heela tseegh ga , ior mbagenev ka vea been iyol yô , ve kera gba fan@@ tyô u ôron takerada shi henen kwagh ga , kpa doo u Orkristu nana dondo ieren ne ga . A fa ér ag@@ ar a Mbak@@ an@@ aan cii aa war ga sha ci u u@@ tor vev civir Yehova ga , er gar u U@@ r nahan . A shi nan kpa , Aôndo nenge ér Bar@@ u@@ ki lu a ishima i bo ga , shin er lu tô@@ mon akaa a vesen nahan kpaa . Ior kpishi ken ityar i i lu a kwagh ave ga yô mba tse sha u@@ go@@ do@@ b@@ i shin ken at@@ umbe a vihin ashe . Sha ci u nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura yô , ‘ i na [ Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ] ish@@ ô , ’ ve hingir ônov mba Aôndo shi “ mba bem bem a Aôndo . ” 13 : 43 - 46 ) Or@@ im@@ ande yange nan lu vough er or@@ kpen nahan . Shi hen ase sha kwagh u una fatyô u eren zum u se tagher a atsan a taver kpishi la . Mba a ishimaverenkeghen i doon kpen kpen ! Inja i “ gbashima ” u i er kwagh na ken Bibilo la ér nyi ? Aôndo yange ôr kwagh ve ér , mba “ ior mba M maa sha ci Wam iyol Y@@ am je , vea pase iwuese Y@@ am . ” N@@ ana er kwagh ne sha u tesen mbagenev kwase u nan sha icivir shi wuese nan er nan lu suen nan yô . O@@ k@@ to@@ ba 4 - 10 , 20@@ 10 Ka ne ayol a en ne tsua u civir Yehova ye . Ka kwagh u civirigh kpishi er Yehova a ne se ian i wasen sha u paradi@@ so wase u ken jijingi la a hemba doon yô . KA AN U SO@@ O U F@@ AN N@@ AN SH@@ I@@ N U SO@@ O U H@@ I@@ D@@ EN L@@ U@@ N V@@ E@@ A N@@ AN SH@@ I@@ G@@ H@@ E U A V@@ A N@@ D@@ ER I@@ OR SH@@ I@@ N K@@ U L@@ A@@ A ? T@@ ahav mbu Yehova ti mbu a ik@@ ighir er tahav mbu akaa a i gbe á a gba la mbu lu nahan ga . ( a ) Kanyi i tese ér Yosev yange hungur u nengen sha ter na ga ? S@@ ime kaa ér : “ Kpa yange mea hen sha kwagh u den tom wam , hiden yemen ken tar wam nahan , ishima i ta@@ m k@@ we . ” Ka ker inyom i sha uta@@ ankar@@ uhar yô , Y@@ eho@@ y@@ ada na zwa i kôr Yo@@ a@@ shi i ver un tor , shi na zwa i wua A@@ tal@@ ia . Er mbadondon Kristu tagher a mbamtaver shi i to@@ v ve a ican shi i kar jighjigh u nan ve sha igbenda kposo kposo nahan kpa , nongo u Kristu u hiihii la za hemen u vesen her . ( Aer . T@@ erem lu or u tan ij@@ u , nahan hii u tesen mo num u nôngon iyev je . Zum u m lu anyom pue la , anmgbian wam u nomso u vesen kaa a mo ér mo m kohol un se hen an@@ umbe a nôngon num keren angahar a i yer ér ta@@ e k@@ won do la ; inja i ishember ne ér “ gbenda u ave man angahar . ” ( Luka 21 : 24 ) Yange ve fa kwagh u una er ken inyom la jighilii ga . Alaghga akaa nga kpishi aa a ne ve paradi@@ so wase u ken jijingi ne a doo se ishima yô . Aluer u ngu tesen mbayev ou er vea henen kwagh yô , u wase ve u fan m@@ lu@@ a@@ inja u takerada u ôron . ( Mpase 12 : 7 - 9 ; 19 : 11 - 16 ; 20 : 1 - 3 , 10 ) Ka hen shighe la kwaghôron u profeti u ken Genese 3 : 15 la una mase kuren sha mi ye , kua msen u Yesu yange tese mbadondon un la kpaa . Aluer se mba gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo shi se mba henen sha akaawan a na yô , kwagh ne una wase se se “ tô@@ mon ( se keghen shi se torough a ) m@@ ve u iyange la . ” Se “ keghen iyange la hanma shighe cii . ” Ka akav a nyi i sember duen a mi , a a tese ér Yehova lumun a ityesen i wang kua i taver u kaven ga ? Kwagh u una wase se ve se gema henen kwagh er Yehova nahan yô , ka u gbidyen kwar zu@@ lee sha gbenda u se nengen mba i lu inja er ve yina la . 14 : 21 — Hii nan ve yange z@@ end@@ en@@ ya u Mbaiserael una gba kpen tsô , as@@ ôngo a s@@ ôngo ga , nahan a lu u vea ya ga ve , ve gema ve na shir@@ or shin ve tee or u ken nongo u@@ gen@@ e ? U tesen ikyav yô , ior kpishi soo u fan aluer ‘ Tartor u Aôndo ka kwagh u ken ishima i or ’ yô . Nenge imba er averen ne a doo sha wono ! 15 : 39 ; 1 Pet . 5 : 13 ) Anyom a Marku tsa kwa@@ v yô , se fa ga . Nahan kpa , aluer shighe u or@@ kuran nan lu ‘ wan or u eren nzughul nzughul kwagh ’ yô , nana̱ umbur ér nan kpa nan yina , nahan nana̱ wa ishima a anmgbian u nan la shi nana̱ er a nan doo doo kpaa . Nyian kpa loho u dedoo na ior ishimaverenkeghen shi su@@ r ve asema di vough er sha ayange a Yesu kpa lu nahan . Nahan kpa Yesu ôr kwagh a na sha ishim@@ avi@@ h@@ in ér á va hen a na tugh yum ga . Kpa gema pase N@@ ik@@ o@@ dem@@ u kwagh u dooshima u Aôndo á tese uumace , á tindi Wan na ér a̱ va yima mba vea na un jighjigh cii la . “ Or u nan lu a ato yô , nana̱ ungwa kwagh u Jijingi A lu ôron a iniongo i Kristu yô . ” — M@@ P@@ A@@ S@@ E 3 : 22 . Yehova yange lam a ior nav sha U@@ wo u S@@ en@@ ai , ôr ve kwagh u un soo hen a ve yô . He@@ mba ng@@ un a mkav tsembelee sha ishember i i ter ke ’ M@@ sen u Ter wase nahan ér : “ I@@ ̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ” la . A kaa ér : “ Ken anyom a karen la , mbatamen mba ve tse ken tom u ortamen wasem nahan m vese ken jijingi . • Kanyi ia wase mbacivir Yehova mba beenyol u lun a mnenge u v@@ ough@@ loo ? Gb@@ id@@ ye kwar . Mpase 21 : 14 kpa ôr kwagh u “ am@@ agh ” 12 a i nger ati a mbaapostoli 12 sha mi yô . Kpa Paulu yange nger u@@ washika mban hen Timoteu anyom kar imôngo cii ve i va mase ngeren mpase ne ye . Ne ka kom se u wan ishima zu@@ lee keghen Aôndo wase , shi nyityô averen á ka una na cii a kuma se , shi se lu a vangertiôr ser shighe u a ver la una va kuma yô , una na se hanma kwagh u a t@@ ende zwa u nan se cii — shi a hemba nahan kpaa . ( b ) Ka sha gbenda u nyi nahan ve lu se cii ikyav i dedoo ? Ruamabera tese er dooshima a lu kwagh u hange hange nena ? Kpa se yô , á na se ishimaverenkeghen . ​ —⁠ Ps . Yange m kom anyom pue nahan je tsô m per tindi nahan d@@ as@@ enda kô@@ rom . P@@ ase nan saan saan er ka u zua a mbam@@ tsera ken mbamkombo mban yô . Kpa ica a ga tsô kwagh a kôr a gema . Nahan kpa , Bibilo pase kwagh u mkur la wang , i pase kwagh u mkur a lu man kwagh u a lu mkur ga yô . Satan maa yar tom a na mee Adam , un kpa hingir u yan kon u í ta ve icin sha mi la . Yange ish@@ ô@@ ôr na la vende ér una vôso un sha shighe la ga yô , wan@@ kwase ti lumun orgen u lu keghen a kegh un yô ér a̱ vôso un . U tesen ikyav yô , tindi u hiihii la kaa ér : ‘ Ka Mo Yehova , M lu Aôndo wou ’ ye . Ashighe agen je yô , i@@ kpe m@@ sôr i môm kpa ka i h@@ unde or . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a ainge ne nga a as@@ an a sha ikyav , kpa a na mba i shigh ve mkurem la “ Ish@@ an i sha use i engem ” a Yesu Kristu u a lu Or@@ kwa@@ se@@ he la zum u á nder ve shin ku vea za lu sha la . — Mpase 22 : 16 . Nahan m kaa mer : “ Ne pine mpin u taver ga , nahan mo kpa me na ne ikyar . ” ( Luka 11 : 13 ) Een , se sôn nen icighan jijingi ken msen gadia una wase u maan jighjigh u nan u i gbe u se lu a mi ve se er ishima i Aôndo la shin sea lu ken mbamlu mba taver tsung je kpaa . — Mbaefese 3 : 20 . “ Or ka nana lam dang kpa m tôôn mer ka mo nan lam a mo ga . Aluer or u h@@ ôron tom nan hen sha injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u wan u undu ter na la yô , kwagh ne una wase nan , nana hide a va kohol ikyum@@ ile 1 : 8 — Er nan ve Na@@ omi kaa a kasev mba ônov nav mbara ér ve hide hen ya u uter vev ga , kpa gema kaa a ve ér ‘ han@@ mô ve nana̱ hide hen ya u ngô u nana ? ’ Ka sea er msen ser Tartor u Aôndo u va nahan , se mba kaan ser nyi ? Kpa aluer ve gba uwer ga , mba ‘ m@@ ough@@ on ’ sha , inja na yô , mba geman ishima sha mimi shi nôngon ér vea civir Yehova sha mimi her yô , vea lu mbap@@ er@@ apera sha ishigh nagh her . ( Aerenakaa 2 : 32 , 33 ) Er se va nenge ken hemen nahan , icighan jijingi u yange i haa sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la kure akaa kpishi sha ci u Mbakristu mba tsuaa mbara . Hen ase sha kwagh u yange za hemen hen atô u Is@@ ak@@ a vea kwase na Re@@ be@@ ka , u i nger ken Genese 27 : 46 – 28 : 4 la . I ôr Eliya “ imo ” i Yehova hen H@@ or@@ e@@ b@@ i , man alaghga lu ort@@ yom ôr un i ye ; a pine un ér : “ Ka nyi u eren he@@ ene , Eliya ? ” Nahan mkaanem ma Yehova Aôndo yange na apostoli Peteru nger ne ma vough , ma kaa ér : “ Se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa Na la . ” — 2 Peteru 3 : 13 . Sha ci u shighe u sun@@ da la hii ken inyom shon . Hi@@ ihii yô , kwagh u anmgbianev mba ken tiônnongo una gba mbakur@@ an ishima , nahan vea duen kwaghpasen a ve hanma shighe shi vea wasen ve sha er vea seer fan u “ pasen kwaghôron u mimi la jighilii ” yô . Ga@@ yô u nan ze hen ugen la nan hide a iyol ijime ga , nan ngu tesen a tese perapera u nan tsô . Ish@@ aren ne ngi ken han@@ ma@@ or . Aluer ve er akaa a dedoo shighe u a nder ve la yô , vea za ken “ mnder u uma . ” 37 : 18 - 35 ) Yobu kpa yange “ ande ri@@ ga na ” zum u i ôr un ér i wua ônov nav cii yô . Yesu gema fa kwagh u ve lu henen la nahan á kôôm mnenge u ve nengen sh@@ a@@ gba u eren la . Ngeren mban tese ér , er uumace ve lamen ijô kposo kposo nahan kpa , kwagh la yange un u lamen a ve ga . Zum u i hii tiônnongo u Kristu ca lu a gba ga la , mbaapostoli tsua “ ior uta@@ ankar@@ uhar . . . mba i wuese ve , man ve iv a Jijingi man mfe kpaa yô , ” sha u ve nengen sha tom u “ karen ” kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v Mbakristu kwaghyan “ ayange ayange ” yô . Aluer kwagh u ú kimbir la tese ér u kav kwagh u or@@ ya wou shin kwase wou a er la tsembelee ga , man a soo u kôôm we yô , de a kôôm we . As@@ ande a ior ne er kwagh vough er or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de la nahan , gadia ve kav kwagh u a lu u injaa mimi la fese je , nahan ve de akaa cii sha ci u Tartor , or kpa kighir ve ga . — Mateu 19 : 27 , 28 ; Mbafilipi 3 : 8 . Er M@@ ika nger mkaanem mara shighe karen ka kom er derianyom môm nahan yô , í t@@ ì@@ m gar u Yerusalem kera shi í gb@@ ihi un hingir ice , di vough er Aôndo vande tan icin nahan . — M@@ ika 3 : 9 , 11 , 12 . ( Pasalmi 1 : 2 ) Er se lu mbayev mba Aôndo yô , se kpa ‘ atindi a Yehova ka kwagh u gban se ishima . ’ Hen shighe la , uuma asev vea lu sha ikyev i Yesu , sha ci u Aôndo na un tahav mbu hemen “ zege@@ ikpelaior ” zan a i̱ hen “ a@@ mbor a mngerem ma um@@ am . ” ( Mpa . 18 : 19 – 21 , 25 — H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange kôr ikyar a tar u I@@ gip@@ iti@@ i ? As@@ an : F@@ o@@ to sha ikyev i Mal@@ in , © I@@ A@@ C / R@@ G@@ O 199@@ 1 Ken tar u Al@@ b@@ ania di , ishima yange i vihi kwase ugen ker kpishi sha ci u wan na u kwase hen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova zan zan er batisema yum . Aluer ú soo u timen sha kwagh u i er ken Yesaia 1 : 1 – 35 : 10 la yô , nenge ken Iyoukura i Di@@ se@@ mba 1 , 200@@ 6 , sha itinekwagh i “ Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron Takerada u Yesaia As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u Hi@@ ihii ” la . Akaa a mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mbara yange ve lu van@@ den eren la lu á sha inja , kpa ian lu i a ke@@ he ve ken ishima ga . 39 : 4 ) Shi Yehova kaa ér : “ Sha iyange la , Me na Go@@ g@@ i ijiir i i@@ wa@@ re@@ gh ken Iserael . . . Paulu iyol na kaa wener : “ Aôndo . . . yil@@ am sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , zum u i doo Un u pasen Wan Na hen a mo ” yô . ( G@@ al . ( 1 Mbat@@ esalonika 3 : 5 ) Ka sea sôn Ter wase u sha ser , a “ yima se sha ikyev i or@@ bo ” yô , kwagh ne a tese ér se mba kaan ser a̱ hemen se shi a wase se sha er Diabolo una ya mtsera sha a vese ga yô . Alaghga wan wou nana cia u lamen a we sha akaa a zan nan iyol sha kwagh u iji@@ mba man idya sha ci u nyi ? De keghen wer saa shighe u ne lu a mzeyol man ne lam sha kwagh u iny@@ ar ga . Yange kaa a mbahenen nav ér mbadondon un mbagenev kpa vea “ lumun ” u lun kwa@@ v . ( Mat . A nenge a m@@ til u ú til vough ú t@@ enger ga la inja nena ? Ka akaawan a nyi se time sha mi ken kwaghôron u profeti u Ho@@ sea ? Nenge er yange a lu Mbakristu mba ve lu ken Roma la ican kpishi u palegh akaa ne yô . Mb@@ agen vea hemba lun ikyua a mbagenev , kwagh ne ka sha er Aôndo gba tar je . Iky@@ aior man iky@@ a u@@ kase ka ve hingir u hi@@ an a mbagenev je ve lu a kuma u eren ivaa cuku tsô kpaa ga . Bibilo G@@ em Ior 10 A@@ dooga u lu keren ish@@ ô sha aeren a ou la . Doo u se kpa se eren a mbag@@ anden mba ken Kristu er ka ung@@ ôô@@ v asev man uter asev nahan ; mbayev mba kiriki kpa se eren a ve er ka ônov mba mbamaren asev nahan . ( b ) Ú kange ishima wer u er nyi ? Nahan mba Aôndo una doo ve ishima shi vea soo igbenda na la cii , vea tsua a ishima ve u kuran atindi a na . He@@ mban cii je yô , ka shighe u ‘ mbamhen ve ngee se ken ishima ’ la je ka i gba u a taver se ishima ken mbamkombo , ape Yehova a taver se sha ‘ mbam@@ sur@@ shima N@@ av ’ shi a suen se sha mk@@ ange u se kange ishima ser se za hemen u civir un sha mimi la ye . — Ps . Jo@@ e , u a lu ortamen ken tiônnongo na la kaa ér , “ Kwagh u yange erem la na yô , m hen sha kwagh u ior mba se ker azende a ve la . Ne@@ hem@@ ia er msen wener : “ Umbur mo Aôndo wam , ver@@ em doo doo . ” ( Ps . 1@@ 33 : 1 - 3 ) Nahan yô , se palegh nen u vihin jijingi ishima sha ang@@ er@@ e@@ ke a samber a mi shin al@@ am a aa p@@ ande icivir i mba jijingi a tsough ve u lun mbakur@@ an la . ( Rom . 13 : 1 ) Nahan kpa , ka a va sha kwagh u u@@ iniongo mba ve we u civir ity@@ u@@ ta i ityar i se lu ker la yô , se ‘ k@@ em ayol a ase sha ak@@ ombo ’ shi se ‘ yevese ak@@ ombo a civir , ’ sha ci u Yehova Aôndo soo ér se civir un tseegh . ( 1 Kor . Se mbagenev kpishi se lumun u dondon Yesu , shi se mba le@@ he mbagenev ken tom wase u pasen kwagh la ser , ve kpa ve va dondo un . U fatyô u nengen ken ishima you er Satan lu ember m@@ hembe na shighe u a nenge a akaa vihin tsung a a due ken idya i Sh@@ im@@ er@@ i man h@@ ua u Ge@@ ha@@ shi la kpa ? ​ — N@@ um . KA H@@ AN@@ M@@ A tor nana kpe sha ci u ior mba nan shi nana nder nana lu tor her@@ egh ? 26 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La I ôr kwagh u ve mba i tsough ve mban ken takerada u Mpase ér ka “ ici@@ gh@@ ang@@ ar , Yerusalem u he u a lu s@@ enen Sha , a dugh her Aôndo , i ser un er kwa@@ se@@ he u i er un h@@ we iyol sha ci u nom na yô . ” Aluer or er isholibo man gba u a wase nan ve nana hide a civir Aôndo yô nana er nyi ? Anyom nga kar ahar yô , i lôh@@ ôm ér m za makeranta u G@@ ile@@ adi shin Betel u ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken gar u New Y@@ or@@ k la , m za ngohol ityesen iwer pue . ‘ Ve H@@ ingir V@@ ough a V@@ ese Shi@@ o Ga ’ Er se lu Mbakristu mba mimi yô , se fa ser , ini@@ av mbi nan tseegh doo Aôndo ishima ga . I fa se ér se mba ior mba keren bem man mba den kwaghbo shi ha@@ an akaabo a mbagenev ve er se la ken ijime kpa ? Zum u “ ij@@ ung@@ wen ” i mba@@ ̱ ve lu sh@@ ir ken jijingi yange ngi been ken inyom i 19@@ 19 la yô , iwanger i Yehova maa hii u mon@@ don sha ior nav . Er Aber@@ am nahan , alaghga a lu kighir se ér se̱ ver asaren a akaa a taregh ken hemen u akaa a a gbe a b@@ i@@ ishi a hemen u Aôndo yô . ( b ) Er nan ve erdoo u eren a or sha akaa a kiriki kpa i lu kwagh u injaa ? Iky@@ urior la ngi vegher u sha uhar u tsombor u Aberaham la . ( G@@ al . ( Pasalmi 34 : 7 ; 2 Utor 6 : 15 - 17 ) M@@ hii u kwagh u ior mba Yehova mba ainge man shi alaghga kwagh u a er a vese ayol a ase la tese ér Aôndo tesen agee a na la sha ci u ior nav mimi . ( b ) Lu unô ve due a akaa a yange gba u a nenge sha mi laa , man i kure a nena ? 42 : 5 , 6 ) Nenge imba er Yehova yange doo un ishima sha won ne ! Yange i na un ian i palegh iyol na ken ate@@ jir kpaa ga , tsô maa i na zwa ér i za wu@@ he un anyom pue ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a ken tar u Rus@@ sia . 13 : 22 ) Mar@@ ek u se vande ôron kwagh na la pase wener : “ Yange kpen@@ ga wam ngu gbe yô , m za ker tom u van mo a inyaregh kpishi ken tar u ken won . Aluer se soo u tilen dông hendan a Satan yô , a gba u se dondo ikyav i Yesu i eren msen hanma shighe , i yange i tese ér sar un u civir Yehova a ishima i môm la . Apostoli Peteru wa se kwagh ér : “ Sha jighjigh wen u nan la , seer nen . . . ishima i taver . ” Paulu mase kuren kwaghôron na u ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi ken jijingi la sha kwaghwan ne , ér : “ T@@ ôô nen ag@@ un@@ du@@ utya u iy@@ ôô , ka myom je la ; kua s@@ an@@ ker u Jijingi , ka mkaanem ma Aôndo je la . ” A shi nan kpa vôso Maria M@@ age@@ d@@ al@@ en@@ a shi mar ônov a na shinii ? Kanyi i lu mcivir “ u civir Aôndo ” ? U Nan Shin u Nan Ga Tartor la ua gema tar ne kure kure ken atô u anyom 1@@ ,000 ua hingir paradi@@ so . O@@ o u inyom ka ua ta g@@ era g@@ era , man wea due wea tile ker nahan , ka i lu ú iyol nena ? A kaa a mo ér : “ K@@ en@@ ne@@ th , tese anmgbianev wer kwagh ve gba u ishima . H@@ I@@ I shighe u L@@ en@@ a lu iyev la je , henen ér un gba kwagh ga . Ka ieren i nyi i gbe u se palegh keng ne ? Or@@ gen u lu it@@ it@@ or ken ya u tor Se@@ de@@ k@@ ia , u i yilan ér E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki la kpa yange wa uma na ikyo ga , sha er una yima Yeremia yô . ( Luka 11 : 13 ) Kpa , aluer se soo u lun a jijingi u Aôndo yô , a gba kpee u se er kwagh a hemba u hendan a jijingi u taregh tseegh tsô la . Kwagh môm ken tar u Satan ne una ts@@ ôr ga . Kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er : Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô ; sha er né lu ônov mba Ter wen u A lu Sha yô . ” ( Mat . W@@ ain u ve lu a mi la ngee kuma u una h@@ unde or ga . Aluer u tôv ishima you man u nenge wer u ngu dondon kwaghwan u Yehova fese er ma i lu la ga , shi u ts@@ ôngo ishima you vindi vindi ga nahan , u er nena ? U tesen ikyav yô , hen shighe u ts@@ wam ngee ken tar u Iserael u tsuaa la , Aôndo tindi profeti Yesaia ér a pase ior kwagh ne , ér : “ Zum u ne seer a seer eren mbamsen kpishi kpaa , M ver ato ga ; ave a en iv a awambe . ” Shi se nenge er akaaôron a profeti a Daniel yange seer tan iwanger sha kwagh u ity@@ artor ne igen vighe vighe , anyom kar u@@ deri imôngo cii ve ity@@ artor ne va hingir u lun la kpaa . Ior mbagenev mb@@ á tô@@ mon ér ma ve ze m@@ ape ma ve za zough a m@@ mem u a sar ve e̱r vea kpe a kpe la . “ Yesu . . . lu yemen hemen hemen sha mfe man i@@ vesen , man Aôndo lumun Un , ior kpaa lumun Un . ” — L@@ U@@ KA 2 : 5@@ 2 . V@@ a a ityakerada i a yar tom a mi ken mkombo la . De se seer akaa agen sha injakwagh i Yesu la , sha er se hemba kaven ityesen i i lu ker la yô . Se tôô ser or@@ sule ngu k@@ ahan sule na . U tesen ikyav yô , zum u Yesu lu ôron kwagh u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la , a ôr injakwagh sha kwagh u an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue , a a lu keghen m@@ ve u or@@ kwa@@ se@@ he la . S@@ an@@ dr@@ a , u i vande ôron kwagh na la , kaa ér : “ Kwagh u yange kwagh gb@@ am sha mi ken ij@@ ung@@ wen yam yô yange m zua a mi — lu anmgbianev man ah@@ ur@@ aior a doon ishima tsung man ah@@ ur@@ aior a yange ka@@ sem ningir tser la . ” Een , aluer se ver ishima sha akaa a injaa ga yô . Bibilo kaa ér : “ Noa er nahan ; kwagh u Aôndo kaa un la cii , a er sha mi je . ” — Genese 6 : 22 . Anmgbian ugen u kwase na a saa ku yô , iti na ér Mar@@ co@@ s , yange zua a ishim@@ as@@ ur@@ un shighe u azende a na va sôr un yô . 5 : 2 , 8 , 12 - 15 ; 9 : 20 , 25 - 27 . Alaghga we yange mbamaren ou tese u akaawan a Aôndo , nahan mbagenev a kera kaa ga yô , ‘ i mar u ken mimi ’ ne . ( D@@ ut . Sha mimi yô , ka i tôô shighe u wan or kwagh shi i gba u or u nan lu wan or kwagh la nana lu a ishimawan . Bibilo tese ér m@@ rumun u sha mhôônom u Yehova la ka a mgbegha un , nahan á wa ior nav mba ve lu ken ibanave la ikyo . K@@ ar@@ oli@@ en kaa ér , “ mpin ne va a m@@ kposo . Sha nahan yô , ve lu ve uhar k@@ ang@@ en@@ aa man ken dooshima kpaa . Nahan kpa , u@@ kasua mba kar kpuaa yô , a gba st@@ ro@@ k , a kpe vegher u ken iy@@ an la . Nan ngu eren kwagh u Aôndo a kaa ér una er yô . A lu keren akaa a vesen sha ci na iyol na . ( Luka 7 : 11 - 15 ) Shighe ugen la , Yesu nder wan@@ kwase ugen u lun anyom 12 . Akaa kpishi a i tesen sha tele@@ v@@ ishen shi i dugh a mi ken ityakerada , a lun inja er ka i@@ ember@@ yolough la nga vihin mhen u ior u “ p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” la . Er Se Z@@ ua a A@@ kar a Dedoo Yô Nahan kpa , mbagenev kpishi ka ve pine ér Aôndo una wase ve nena ? • Yange i kende a Wan@@ akiriki ne sha nena ? Ashighe kpishi ior mba kuman u@@ deri u@@ deri shin udubu udubu ve lu vea na . Se er nyi ve se lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo ? ( b ) Ka ityôkyaa i vesen i nyi i ne ve Mbakristu ve zuan mbamkombo ? Wan@@ iyôngo u Aôndo , Kristu Yesu una hemen se a za a vese hen “ a@@ mbor a mngerem ma um@@ am . ” Aôndo kpa una ‘ ese se m@@ liam sha ashe kera cii . ’ • Yesu yange tese ér un ngu “ ishima legh legh , ” shi un “ ke@@ hen ityough kpaa ga ” nena ? Yange gema uma na jimin cii na sha u ungwan imo i Aôndo . Mbahe@@ men tar man mbat@@ ô@@ v@@ on kwaghfan u sa@@ in@@ s@@ i man mba@@ wa@@ sen@@ ior nôngo sha afatyô ve cii ér vea bee a ican ne , kpa ve k@@ an@@ shio . ( Yohane 10 : 16 ) Kwaghôron u profeti ugen kar tom u waren uma ne sha tom u veren akav sha at@@ su@@ l a ior mba ve lu shir@@ in asema shi ve lu v@@ aan sha ci u akaa a nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima a ior ve lu eren nyian ne . Aluer amba@@ aior ne a hen takerada shin a hen ga , shin er aeren a ityô ve a lu cii , shin nyityô ian i ve lu sha mi cii , shin aluer ka nyityô tar ve dugh her kpaa , vea fatyô u kaven kwagh u Bibilo i er yô . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 33 – 38 ) Nahan lu a ian i ‘ nyôron sha u gb@@ ir@@ in ashe sha u@@ icighan@@ mbaakaav ’ ga . Or@@ t@@ yom u va hingir Satan , u ngise lu a kwaghfan u eren nyityô tom i Aôndo na un , kuren ú vough la kpa kape kwagh na lu je la . K@@ era kpa , u eren Aôndo u He@@ mban@@ agee tom la hemba u eren F@@ ar@@ a@@ o tom yem ica je . Kanyi i gbe u se Mbakristu se er ve se palegh mbamhen mba kpe@@ egh mba ior ve lu duen a mi sha kwagh u iv@@ es@@ egh nee ? Kwagh ugen yô , gbashima u lu a mi ken tom u pasen kwagh la tese ér yange ior doo un ishima sha mimi shi kwagh ve gba un ishima kpaa . Kpa , aluer se mba keghen ato a na yô , una ungwa se . ” Mkaanem ma ngise or@@ pasalmi Davidi ôr , ma lu heen ne ma kuren sha mba ve gem aeren a ve la cii , a kaa wener : ‘ B@@ ende , nenge nen , TER ka u doon je ; saan or u nan suur sha a Na la , iyol . Yange i N@@ ôngon Ity@@ av Iky@@ ua a Me@@ gi@@ do Ka sea pasen il@@ yo@@ ho i iji@@ r@@ ôron i Aôndo la yô , shi se lu pasen a@@ vegher a dedoo a loho u Tartor la kpaa . Un u a “ ongo msen ” la ngu a kegh ato a vese sha kwagh u se sen un iwasen sha mi la . Yange fa an@@ umbe a mbayev eren man akaa a ve ôron yô . 2 : 1 - 10 , 28 — Kwaghôron u profeti u sha kwagh u ikyo@@ mon i vihin akaa la kure nena ? ( b ) N@@ ongo u wanakiriki u jighjigh man u fankwagh la er nena sha kwagh u ijô kposo kposo i í gbe u a naan ior kwaghyan u ken jijingi ker laa ? Gbenda u hemen u ish@@ ang@@ enegh yô ka i gba u hanma vegher kpa una zua a ci vough , man ashighe kpishi ior ka ve er ky@@ am@@ p@@ en sha u zuan a tor u ve soo la shi or u nan hembe zuan a ish@@ angen i ng@@ een la cii nan ya ish@@ angen . Bibilo kaa ér Adam lu or kpôô kpôô . Adam gema er isholibo , kpa Yesu yô “ er ma isholibo ga . ” R@@ a@@ be@@ sh@@ ake kpa yange yar tom a gbenda ne . Yehova kav mbam@@ yen asev man mbamlu asev kpaa , man se doo un ishima sha m@@ hange u i hange se u civir un la . Mbam@@ pin mba sha mimi mba i pin un a ishima i mimi cii yô , una vihi ishima ga . Kpa er Fran@@ ci@@ sc@@ o tagher a mbamzeyol mbagenev ken kpen@@ ga na yô , a fatyô u hiden Al@@ fre@@ do a inyaregh nagh sha iyange i tôndo zwa u hiden un a ki la ga . Yehova doo mba ve we ndor a we la ishima , er we nahan . Hi@@ ihii yô , ivur ne ngi ôron kwagh u maan shin taver tsombor u or vande lun a mi la ishima ga . Tsô aluer se er msen man á er kwagh sha msen wase la ave ave ga di ye ? “ Ma@@ ma , Ú H@@ ide F@@ elee ? ” Mbakristu mba sha ayange a ase ne vea fatyô u lun a vangertiôr ér icighan ngeren u a lu ken Bibilo la yange i lumun un ér ka Aôndo a ne i nger ye . “ Or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan ” Shighe u i lu ôron Yesu ijiir la , Zege@@ pristi K@@ a@@ y@@ a@@ fa “ ande ak@@ ondo a na , ” zum u a hen ér Yesu ngu tu@@ h@@ wan a tu@@ h@@ wa Aôndo , kpa lu nahan ga la . ( Mat . 10@@ 6 : ​ 7 , 11 - 13 . M@@ fe wasen se u zenden vea Aôndo nena ? Heela tseegh ga , mbagenev ken iorov 14@@ 4,000 mbara kpe hegen ; ve tile sha mimi zan zan ku ve . 1 : 17 ; 2 : 10 . Nahan fese je ve hide a u@@ fai@@ l mbara cii ve va na mbatamen , kwagh môm nzughul sha mi ga . Kpa ú ngu wer , Aôndo ngu kaan wener mbatomov nav ve gbaa wuese un sha zwa ze@@ ver ze@@ ver aa m@@ mem shio ga , kpa mbacivir un mban mba non@@ go@@ ior u u tser tar jimin cii yô . G@@ um@@ or ugen , mba yer un ér Mateu , un kpa á ôr kwagh u iember i “ nengen er or ve ken mimi yô . Shi ka nyi we shin gumor ugen ne fatyô u henen ken kwagh ne ? Nenge ase atsan ahar , a alaghga se tagher a mi yô . ( Yohane 10 : 16 ) I@@ t@@ yom ve i yôôn kwagh u Tartor la ngi gbilin ga , sha ci u mnder u shin ku ngu keghen ve . Ng@@ ur ôron Bibilo yô , á za nenge a mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u ayange masejime la . ( Mbaefese 4 : 28 ) Aluer u ngu dondon Mkaanem ma Aôndo sha ikyaa i ish@@ i@@ ô@@ l@@ ans@@ i kpaa yô , u palegh u eren kwagh u Aôndo a vende yô . 1 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R 1 U@@ T@@ OR 18 : 17 - 40 . Hii nan ve i gbe u se lu a su@@ lu@@ gha iyol sha er se vihi Yehova ishima ga ? Anmgbianev mba kasev vea tese ér ian ve ken tiônnongo gba ve kwagh nena ? Kanyi kwagh se hen ken takerada u M@@ ika ityough 1 zan zan ityough 3 ? Paulu yange ôr ér nyi sha kwagh u mlumun u Aôndo a lumun ve ve lu ônov laa ? Lu Mose nger takerada ne ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u S@@ en@@ ai ye , man a̱ shi nan kpa ka ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W . la yange nger ú bee ye . We u nenge a mi nahan ga he ? S@@ ea fa tom@@ a@@ ve@@ e nan nan shin sea waan iyol sha kwagh u ken hemen sha kwaghfan nan nan kpa , se fatyô u lun a vangertiôr ser se zua a inyaregh shin se za iky@@ ura shin se lu a kwaghyan ga . Ka wan wase u kwase , K@@ im , yange y@@ ôron shi t@@ aren te@@ bu@@ l u yan kwagh ye . ” Tom u eren u Yesu ugen kpa ngu . Ken inyom i 19@@ 6@@ 3 la , Ar@@ ne man mo se vôso ayol a ase , anyom nga kar ahar yô , se mar G@@ ary , wan wase u nomso la . Kape ior kpishi ve nengen ityakerada i Bibilo i ve s@@ enge ér ka Iky@@ uryan i T@@ se je la . Nyian iorov mba hemban 20 mba he ’ tsombor la kua Ro@@ ber@@ t man mbayev mba Li@@ la mar uta@@ ankar@@ uhar mbara cii ka mba civir Yehova Aôndo mba i er ve batisema yô . A hông@@ or asema a ior mba Aôndo sha a@@ yom a na ne , shi a b@@ ume ve ve de u civir Yehova , ve hingir u eren ishima i Diabolo , nahan ve zua a mbamzeyol mba vihin tsung . 3 , 4 . ( a ) Ka nyi man nyi i lu ity@@ um@@ ugh ki Sat@@ ana ? Un vea kwase na , M@@ au@@ re@@ en , ve kaa ér iveren igen i ve lu zuan a mi hen W@@ ar@@ wic@@ k yô , ka “ u lun imôngo shi eren tom vea anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi , mba doon inja tsung , mba ve lu shin Betel ica i gbe , ve lu eren Yehova tom la . ” Ka doon se u zan mbamkombo mba Mbakristu kpa ? Er lu wanye ken Iserael due sha u hendan kwagh a Go@@ li@@ ati , iky@@ ô@@ r@@ or u Mba@@ fil@@ iti la yô , á nenge wener í l@@ aha un . ( Genese 6 : 13 ) Noa vea tsombor na yange ve lu eren i@@ pi@@ la a ior mbara ityô ga , kpa ve gema ve lu eren tom u gban t@@ so bem bem , man ior cii nenge er ve lu eren ú yô . U nenge nena ? I@@ an ia va y@@ in@@ am u me ôr kwagh u . . . u@@ profeti [ mba ] i kar ve sha ah@@ een man a@@ kpa u gbidyen , shi i seer ah@@ ye man ga@@ adi sha mi kpaa ” sha ci u “ jighjigh u nan ” ve la . — Mbaheberu 11 : 32 – 38 . 3 : 9 ) Ka sha igbenda igen i nyi nahan se fatyô u eren kwagh ne ? 2 : 19 ) Sha nahan yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba hemen ken mzough er Yehova a lu hemen ve sha icighan jijingi na la . Yehova tôndo zwa ér una ko@@ so se . Mbat@@ amen kpa gba u vea ti@@ mb@@ ir u nengen sha hanma or u ken tiônnongo u nan lu yan ican shin i gbe u a wase nan ken jijingi la ga . Shi u kav er Mkaanem ma Aôndo ma taver we ishima ér , u “ tesen mbagenev ” yô . Mba nyer ken uwer u Se@@ te@@ mba , ken inyom i 19@@ 16 yô , anmgbianev 2@@ 6@@ 4 nger ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en ér ve soo u nyôron sho@@ ja ga . U fatyô u nan anmgbian wou “ iyua i mlumun u sha mh@@ ôôn ” sha u ôron nan kwagh ken Ruamabera , er Paulu nahan . Shi ve pase kwagh u yange wase Yobu ve za hemen u civir Aôndo sha mimi yô . Yesu yange er nan sha kwagh u mp@@ av u lu hen atô u ior mba ken u@@ ip@@ aven mba tar u lu ker la , man lu sha ci u nyi ? Alaghga u ngu henen wer ishima yange ia za Yosev iyol , man kape lu kpaa je la . Ngeren mba T@@ im@@ en sha M@@ i 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 11 - 19 Akaa shon yô ka ( 1 ) loho wase u ishimaverenkeghen ne man ( 2 ) m@@ ze iky@@ ura u mk@@ er u se keren ne man ( 3 ) ieren yase i sha bem i mb@@ as@@ und@@ av la . ( Amo@@ shi 8 : 6 ) U@@ ng@@ wa imba kwagh la sha wono ! Hanma s@@ ati yô , yange i hen Bibilo a na kwa har . I ôr ken Takerada u Yakobu 1 : 25 ér : ‘ Or u nan kenger sha tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la shi nan veren ishima yô , á saan nan iyol ken aeren a nan cii . ’ Kpa mlu u kundu kundu u se lu vea anmgbianev mba nomso man mba kasev ken tiônnongo la , kua akaa a se eren ken uma wase akuma akuma la na yô , saan se iyol ken ivese yase hen shighe la kpishi . A hi@@ re ijime ga . Kwagh u Yesu er shighe u lu uma la hemba nyityô kwagh i or@@ ny@@ ar u wasen ior nana fatyô u eren a mbagenev cii , yem zende zende . Yange pase ve kwagh u vea er ve uma ve una lu a inja la wang . Yange i gba uumace ér ve gb@@ aan angev shi ve beenyol ga Ka akaa a nyi nahan Kor@@ aki man ior nav mbah@@ emb@@ an@@ ato yange ve ôr sha iyol i Mose , man er nan ve yange ma ve er kwagh nahan ga ? A@@ ng@@ ev mbu Jo@@ el seer taver , nahan gba u se hide se yem a na sha iy@@ ou@@ ci fese . • Inja i u lun mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo la ér nyi ? 6 : 37 – 8 : 2 — Lu hanma shighe i tsegha tem@@ pe@@ lee ? Nahan , ityakerada man us@@ ene@@ ma man ity@@ ough@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan mbi mbi k@@ enden at@@ ôndo a isharen i yaven a kwase shin nomso@@ or la mb@@ ia va a asaren a bo , alaghga á di aa gema a va a isholibo . U tesen ikyav yô , se lu a imb@@ u@@ lu@@ gh u wan inyaregh ki kwaghyan man u wan inyaregh ki eren akaa a nan se msaanyol kua u wan inyaregh ki hon@@ don ityough . Ka a aan a injaa a civir Aôndo a nyi aa fatyô u bu@@ ghun sha ci w@@ ou@@ we ? Kwagh u m lu henen ken makeranta ne la , kua mlu u m lu imôngo vea mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagen kôôsôô la yange wasem u fan Bibilo seer , shi jighjigh wam u nan kpa seer taver . Kape u hiin Bibilo i ôron kpa i lu je la . J@@ an@@ awar@@ i 12 - 18 , 200@@ 9 Akaa a Y@@ angen Se Tom A@@ a Na Se U@@ re Er saa shin ig@@ yar i sha us@@ aa ka i vihi han@@ ma@@ or u nan kar ker iyol nahan , kape Mbaiserael mba ve vihi a Yehova la kpa lu ts@@ wa@@ men han@@ ma@@ or u kwagh zua ve a nan je la . ( 1 Peteru 1 : 8 ) Aluer kwagh u Yesu ngu doon se ishima seer a seer yô , kape Yehova kpa una seer doon se ishima je la . Wan : Ka kwagh ga , ve gba duen mo ishima tsô ! Ve hii u henen Bibilo a takerada u “ B@@ ear@@ ing Th@@ or@@ ough Witness ” Ab@@ out God’s Kingdom la . ( Aerenakaa 5 : 29 ) Takerada u After Jesus — The T@@ ri@@ um@@ ph of Christ@@ ian@@ ity la kaa ér : “ Er Mbakristu venda u civir tor nahan kpa , ve lu mba ng@@ iri@@ gh ior sha zwa nyo@@ h@@ on ga , man er kwaghaôndo ve due kposo shi vihi mba civir ak@@ ombo ishima nahan cii kpa , lu a kwagh u eren tahav mbu hemen tar la ga . ” E@@ i , sha ci u yange ôr kwagh ter ityesen i kasev tesen ior la ac@@ in imôngo . M@@ nder u shin ku u sha m@@ hi@@ di u hiden a alegh a iyolough a tse va ny@@ ô@@ ôso her la ka mhen u ikyo@@ o@@ gh ga , shi orumace ngu a ic@@ ôron uma kpaa ga . Se@@ er shighe wou u pasen loho u dedoo shi henen Bibilo a mba i sar ve u fan mimi la . Shighe u u tagher a atsan yô , nôngo u eren msen shi gbidyen kwar sha akaa a a kom iwuese yô . Shin er m nenge mer ngu T@@ erem u sha nahan kpa , m nenge mer m kuma u me lam a na ga . ” Mbagenev yô , a tindi ve ken ityar igen , aluer ve soo yô . I@@ an i lun ngô u or u hemban sha won cii , u lu uma shin tar ne la ka i civirigh kpen kpen ! — Mat . Ve gba iyol ve wa yemen ker atô sha er vea kenger av@@ ande a shin mngerem mara yô . Tsô a n@@ aregh uwegh sha or u Aôndo a g@@ enger imo sha ishim@@ avi@@ h@@ in a kaa ér : “ K@@ ôr un . ” Man lu tswen ga . Hegen yô , mba ve til sha ityough ki iv@@ or i bo la mba tan ihy@@ agh , mba v@@ aan ga . 11 : 1 - 4 ) Nahan cii kpa , gbenda u ve pase kwagh ne la wanger ga . Mbam@@ pin mba vesen gema due sha kwagh u tindi u mimi u Yesu ôr ne . Aluer se hen sha akaa a u@@ pasalmi mban ve er yô , “ mkaanem ma Aôndo ” ma a seer doon se ishima shi kwagh ne una mgbegha se se hemba fan er se wuese un sha inja yô . A@@ legh a he ne cii ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem yô , man ati ve yô ka Samuel F . Er “ dooshima u mbagenev kpishi ” a lu nd@@ ôh@@ ôr ken tar ne nahan kpa , Yehova ngu tesen ior nav mba sha ayange ne ér ve ‘ doo ayol a ve . ’ Ka gbenda môm u nyi se fatyô u zan hemen a ishimat@@ av@@ ere ? Ken inyom i 18@@ 7@@ 9 la , Mbah@@ enen Bibilo due a mgb@@ er u hiihii u magaz@@ in u Iyoukura ne , i yilan ér Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer and H@@ er@@ al@@ d of Christ’s P@@ res@@ ence ( Iyoukura i Shi@@ on man M@@ y@@ ee u Y@@ ôôn M - ande u Kristu ) . Sha kwagh u i er sha heen ne yô , a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe ka dooshima u sha tindi , nahan cii kpa dooshima ne wa u lun a mhôônom ma kôron tsung shi soon kwagh u orgen kpaa . Un u a tema sha mi la , lu a ada ; shi i na un ts@@ ar u sha it@@ you kpaa . A due , lu hemban , man lu sha u una hemba kpaa . ” Paulu yange venda sha ci u Marku yange undu ve ken P@@ am@@ fil@@ ia . Ruamabera u ken zwa Grika yar tom a ase@@ mber kposo kposo sha u ôron kwagh u “ an@@ ng@@ ôô@@ v ” man “ anmgbianev mba ken a@@ gbaa ” man “ an@@ ter@@ ev . ” Nahan cii kpa , mbagenev kaa ér an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yesu mban lu anmgbianev mba ken a@@ gbaa tsô . Mbam@@ nenge mba uhar mban za hemen her kuma er anyom 13 nahan . Shi a za hemen u tesen dooshima na sha u nan se akaa a iyolough a doon tsung , a aa wase se u lun uma yô . ( Aer . 17 : 28 ; Mpa . ( Mpase 7 : 1 - 4 ; 20 : 6 ) Yange Aôndo ver ishima sha u i̱ war Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ken iky@@ ang@@ enev mbi ken jijingi mbi sha ikyev i “ Zege@@ bab@@ ilon ” u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u shin tar cii la kera . ( Habak@@ u 2 : 3 ) Kwagh môm ken akaa a á we@@ shima u va eren yô , ka u karen a af@@ er a shin tar ne cii kera , vough er ior mba ken gar u N@@ ine@@ ve kpa yange ve hide ve nyôr iyol ken afer@@ akaa a eren ve , tim ve kera nahan . — N@@ ah@@ um 3 : 5 - 7 . Kanyi ia wase ú ve u kure kwagh nee ? A za na ib@@ aver sha kwagh u jighjigh u nan u Mbakristu mbara man dooshima ve kua iniôngon ve sha tom i@@ vangeli kpaa . Satan Diabolo , u Yesu Kristu yila un ér “ tor u tar ne ” la kpa , m@@ tsaha ne una lu ic@@ in@@ tan hen a na . Alaghga yange ma i wua Mbayuda mba ve lu Mbakristu la ken inyom i 70 S.@@ W . la , gayô ma i yem a ve uiky@@ angen imôngo a ior mbagenev mba ve lu ken Yerusalem la . Se lu zuan a mlumun sha mbampin mban , shi se time se fa akaa agen a se fatyô u eren sha shighe u Umbur K@@ u u Yesu la yô . Shighe u tar - t@@ enger wua ior hemba 2@@ 20@@ ,000 ken tar u H@@ a@@ iti , ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 20@@ 10 la , or u pasen ad@@ ua sha tele@@ v@@ ishen ugen u a ze iti yô s@@ enge ér ka sha ci u ior “ ya zwa a di@@ abolo , ” nahan gba u vea “ hide hen aôndo . ” 19 : 20 — Yobu yange lu ôron ér nyi shighe u kaa ér “ m war a kwa@@ v any@@ ii wam tseegh ” ( N@@ W ) laa ? Orkristu ugen ôr kwagh u ic@@ in@@ tan i i te sha kwagh u a@@ yom a Satan ken Iyoukura igen , á kaa wener : “ Mayange je m fa mer Satan ka a yar tom a mbamhen av sha u nan mo iyol kpen ga . Ior mba hemban ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh ken inya je kuman kwa har nahan yange ve za M - umbur u ken uwer u A@@ ip@@ or inyom i 20@@ 14 la “ C@@ ia Aôndo ” u Mimi ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 ) Yehova veren ishima sha mbam@@ yen asev ga , kpa kwagh hembe gban un sha er ishima yase i lu ker la . T@@ AR@@ T@@ OR U L@@ U@@ N K@@ EN M@@ Z@@ O@@ U@@ G@@ H P@@ A@@ V K@@ ER Shi m hen inyaregh ki koson kpaa . ” Sha iyange i sha uhar la yô , m y@@ av sha bu@@ tu hen kpe ga@@ mbe ape He@@ i@@ di y@@ av la m lu nengen sha a na zan zan mase kpen . Mbat@@ amen mba ken Kristu vea fatyô u seer iember i anmgbianev vev sha nyi igbenda ? Ikyav i tesen yô , semb@@ er@@ ee ne , kwagh@@ tôvon ugen ken tar u Fran@@ ce tese ér uter mba ken tar la kpishi mba nengen sha mbayev vev ka kom min@@ iti 12 ga . Ka hanma or u nan soo u tsuan akaa sha ci wase cii nan we ishima bo@@ gh a vese ga . Mba eren ici@@ gh k@@ in yange vea du@@ ghun ki yô , ve n@@ ungwa b@@ ar sha mi , ve ts@@ en sha oo ayange atar . Se mbagen kpishi se zua a iwasen i Yehova sha ac@@ in imôngo ken uuma asev . ( Mateu 11 : 7 - 9 ) U seer yô , zum u or u nan kwaghôron nan ôr mkaanem ma hiin kwaghôron la nan bee yô , nana fatyô u pinen mbampin sha u pasen atô@@ akaa a vesen a ken kwaghôron shon . Shighe u H@@ enen u Be@@ en : Ngu a ik@@ ighir ga . Kwagh ka a er i doo yô , Daniel va hide nenge ken masejime ér una fatyô u eren ityom i lu van@@ den eren ken tiônnongo la a imoshima i wang , nahan hide ngohol ityom ne a ishima i gbar gbar . Yesu yange shi tese inja i dedoo sha igbenda ig@@ enegh kpaa . Kwagh ne va a mp@@ av hen non@@ go@@ ior man m@@ tsu@@ m kua ha@@ gh@@ el@@ aa kpaa . — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . As@@ aren a bo aa fatyô u yangen se u keghen ato a mimi ku@@ aa . U seer sha kwagh ne yô , yange ij@@ ever@@ ahumbe i̱ m@@ ó@@ ú@@ gh sha U@@ wo u H@@ er@@ mon u ú lu vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la , i̱ to@@ on shin P@@ ev u Y@@ ord@@ an la à@@ s@@ è@@ n - á@@ s@@ è@@ n . 119 : 34 ) Ú er nahan ga yô , ica a gba ga tsô u gema henen Bibilo a u nan ishima her shio , maa alaghga ú kera lu a ishima i henen kwagh ga . 36 : 9 ) Ka Un a ne uumace ve zough a mngerem mara sha ikyev i “ Wan@@ iyôngo , ” Yesu Kristu ye . ( Aerenakaa 2 : 42 , 46 , 47 ) I lu veren atôônanongo a Mbakristu fele fele je ken ityar kpishi i mbananjighjigh mbah@@ ev mban lu her la . Aluer kwagh ngu kuman or sha won ga yô , alaghga mbagenev vea soo u fan zayol u nan la , kpa sha mimi yô ieren ne ia fatyô u ur@@ ugh se van a mi hen i@@ mba@@ or la ga . Kwaghôron u profeti ne ôr kwagh u ity@@ artor i i tese i ken a@@ vegher kposo kposo a zege@@ u@@ ee la tseegh . Mbah@@ enen kwagh cii , kua mbayev mba kiriki kpaa , ka ve hemba henen kwagh sha inja aluer mba cian g@@ ighir g@@ ighir ga shi or@@ tesen ve la wa ve ikyo shi ngu a ve sar sar kpaa yô . — Anzaakaa 16 : 21 . Ishima yange i nyian Mbaiserael mba ve lu ken G@@ il@@ g@@ al la kpishi sha ci u ikyum@@ utya i Mba@@ fil@@ iti i yange i kohol ken M@@ i@@ ke@@ ma@@ shi i yange i lu “ er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger nahan ” la . Yange i gber takerada u S@@ al@@ vation la ken inyom i 19@@ 39 , kpa i de u gb@@ eren u hegen . Shin ka nyi mzough i lu hen iwanger a ime ? ” — 2 Mbakorinte 6 : 14 . Kpa kwaghwan ne una na or m@@ ze@@ hem@@ ene ? Se er nan ve se kav inja i “ ishima ” i í ter i ken Bibilo laa ? Shin er ikyurior ne za hemen u hemban Yehova ato nahan kpa , a tese ve kwa ki@@ mbi kimbir ér un ngu “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen ” man “ u wan ishima ” kpaa . U@@ Y@@ O 8 ( zwa Buter ) Kwaghôron u profeti u i nger ke ’ Daniel 2 : 44 la kaa ér : “ Sha ayange a u@@ tor mbara [ mba ve hemen sha tar hegen ne ] , Aôndo u Sha Una ver tartor [ gomoti u sha ] ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ik@@ ev i ma ik@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen [ u@@ gomoti mba shin tar ] ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” I@@ wer ngi kar pue yô , ve hii u pasen kwagh . Dooshima u Aôndo ngu a mgbegha ior u eren mbagen iyua . N@@ at@@ an ver ikyav i dedoo sha ci u mbatamen mba ken tiônnongo . M za mkombo nee ? I@@ ti igen i môm i ia hemba doon a U@@ pasalmi shin I@@ wuese yô ngi ga . Er Apo@@ l@@ o fa kwagh u batisema u “ ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi ” la ga yô , a shi nan kpa , lu mbahenen mba Yohane u eren B@@ atisema gayô mbadondon Yesu mba ve lu cii man Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la pase un kwaghaôndo ye . Shin er Apo@@ l@@ o lu or u tse@@ en ishima nahan kpa , akaa a hange hange agen lu a yange fa ga yô . Sha nahan yô , á ver ishima wener mbatomov nav cii ve ôron kwagh sha mimi , man ishimaveren na ne ngi vough kpaa . Aluer i dugh nan kera yô , a tese ér Yehova ngu a ior mba ve lu wang , mba ve lu dondon atindi a Ruamabera sha er vea za hemen u lun u@@ icighan@@ mbaiorov yô . Ka i lu u ken ishima nena zum u or ka nana̱ hii u iy@@ on@@ go@@ o ? Yesu yange yila ve ér “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee . ” U nenge er ivur ne i kaa ér u lun tswen ka kwagh u a b@@ enden a mhen u or sha gbenda u bo kpa ? Ka akaa a nyi nahan nga a na i taver Orkristu u tilen sha mimi ? Aluer u taver a ishima yô , aa fatyô u va hingir up@@ ania shin mbam@@ ishen shin za eren tom shin Betel gayô hingir mbakur@@ an mba ningir sha . Er Se K@@ ô@@ r@@ cio u Eren Kwagh sha Shighe Yô Or@@ maren ka nana venda u nan an@@ ye kwagh u nan soo la kpa , nan saa zan iyol kp@@ ii , henen ér nana na nan kwagh shon . Ve kpa ve de un ér a tsua u civir Yehova iyol na . Ken inyom 20@@ 14 la , i gber Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la vegher shin i jimin cii ken ijô 1@@ 28 nahan kua ken ijô igen i i lamen ken ic@@ ile i S@@ outh P@@ a@@ ci@@ fic la yô . John maa kaa a mo te@@ gh@@ elee ér : “ Or môm nan ngu a ian i hemen mbagenev ga . Ka M bugh Bibilo M ôr avur a ruamabera aa i ter a ter tseegh kpa i nger kwagh u á er la ga la kpa ? Mbahemenev mba Mbakristu mba@@ aiev man u@@ kwaghaôndo mbagenev vea lu uwegh sha kwagh ne nena ? Ng@@ i a tahav mbu geman ior sha er uma ve una hemba doon yô . Shighe u ú lu nôngon a ma zayol ken ivese yô , sôn Yehova a na u ishimataver shi suur sha a na kpaa . Bibilo pase se kwagh u yange za hemen yô , ér : “ Tsô er i er Yesu batisema kera yô , A due shin mnger fese , maa i bugh Sha man A nenge a Jijingi u Aôndo lu s@@ enen er ik@@ ung@@ ugh nahan , va tema sha a Na . Sha nahan yô , a fatyô u kaan ér Yehova “ yila ” ve . “ V@@ ande K@@ eren Nen Tartor ” • Er nan ve Mbakristu mbagenev mba i shigh ve mkurem la hingir u lun a imba inja i “ wanakiriki u bo ” laa ? Hii nan ve lu u alaghga ishima ia tsu@@ we ma Orkristu ker u hiden ken Kwagh@@ aôndo u Mbayuda la ? ( b ) Kanyi i gbe u or nana er sha u zuan a m@@ mem sha m@@ yar u yaren tom a atesen a Yesu laa ? ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 6 : 33 ; 7 : 1 – 22 ) Lu cii kwagh u er hen tugh mb@@ ura nee ? Nahan kpa , awashima u vesen u Aôndo yô lu u una va kure ken hemen . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a Mbashiada mba Yehova cii aa ku@@ mba sha iyange i A@@ ip@@ or 12 , 200@@ 6 sha ci u nyi ? Kpa , ken ityar i ab@@ uter kpaa mbayev kpishi mb@@ á henen ityav mbi nôngon hen uya vev jighilii . V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A SH@@ A AT@@ Ô@@ A@@ K@@ A@@ A A V@@ ES@@ EN N@@ E : Nahan kpa , abaver a iv@@ a@@ ap@@ aven man atsan a nan ikyar i ken ivese man u kera wan ônov ikyo ga shin nzughul a ônov la , tese ér tsombor ngu ken ican nyian , man alaghga dooshima u sha i@@ gbe@@ tar u mba ken tsombor ka ve lu a mi hen atô ve la kera kuma u kôron ú tilen a mi ga . Ka Un je A ne mbagenev ve̱ lu mbaapostoli , mbagenev yô , ka u@@ profeti , mbagenev ka mbai@@ vangeli , mbagenev ka mbakur@@ an man mbat@@ esen . Alaghga tsô u vande nengen ufoto mba i kp@@ er Yesu a lu an@@ ky@@ und@@ an , i gb@@ ir un shin an@@ ar u ha@@ an ilev kwaghyan , mba@@ fankwagh iorov utar ve kase un a u@@ iyua sha ave yô . I@@ ca i gbe ga yô , kwagh erem u vihin kpishi . Se fatyô u kaan ser a@@ yom a Satan a eren cii , awashima na yô , ér : ‘ Aluer un fatyô u tan mbacivir Aôndo mciem iyol ga yô , alaghga una vihi ve . ’ Kwagh ne vihi Y@@ e@@ fe@@ ta kpen kpen . I@@ jiir i se lu her la ia fatyô u b@@ enden a imoshima yase nena ? Mbaheberu 13 : 4 man 1 Mbakorinte 6 : 9 tese wang ér Aôndo lumun ieren i id@@ yaa man i̱ ji@@ mba@@ gh ga ( mba yer iji@@ mba ken zwa Grika ér por@@ ·@@ ne@@ i@@ ʹ@@ a ) . Mbagenev hen ér ajiir ne aa wase ve u fan ior mba ken tar ugen mba ve fe ve ga yô . Tom ve u ve lu eren sha jighjigh u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov ve kar imôngo la , seer a seer vangertiôr wase . Ka injakwagh i nyi Yesu yange ô@@ r@@ ôô , man a tôô i a kar sha msen nena ? Kwagh ne a̱ seer nan se ityôkyaa i lun a vangertiôr ser shi kpuaa tsô Tor u Tartor u Aôndo una tim mbaaferev , una va a tar u he u perapera la . — 2 Pet . Í nger ase@@ mb@@ er@@ a@@ kwaghôron a í yer ér “ shighe u mkur ” man “ shighe u mkur u i ver la ” ke ’ takerada u Daniel kuma kwa tar@@ atar ke ’ zwa u i hii ngeren ú la . Ka mbamtaver mba nyi mba ve undu icombor ve kpishi ka vea hide ve , ve tagher a mini ? Ka se kaa a ve ser se mba ngohol iyua i suen tom u ior mba Yehova ve lu eren sha tar jimin cii la . A@@ g@@ umaior kpishi hingir udi@@ ak@@ on mba fan tom tsema tsema , shin mbatamen , shin mbatamen mba zenden sha je kpaa , sha ci u mtsera u yange ve zua a mi ken ityesen i ve ngohol hen mbatamen mba agumaior ne doo ve ishima tsung , di er Timoteu yange doo Paulu ishima nahan yô . Shighe u Yesu hii u eren tom na u pasen kwagh shin tar la , a kaa ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . . . keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” ( Ps . 1@@ 18 : 6 ) Yange ho@@ gh@@ ol A@@ tsu@@ k@@ o u se vande ôron kwagh na la u suur sha tahav nav shighe u a tagher a mbamzeyol yô . Ka ishimaverenkeghen i nyi mbahemenev mba kwaghaôndo u aiegh ve vende ? Mkaanem ma Aôndo ma mimi la ma a wase se . ( Aer . 2 : 41 ) Shin er tiônnongo la lu ng@@ een seer fele fele nahan kpa , ve lu ken mzough her . A soo ér i saan we iyol gbem sha won . An@@ iky@@ um u Mbakristu u kpuaa ngu a ishimaverenkeghen i va zuan a “ dyako u h@@ ôôn ga , u fi@@ see kpaa ga , u u@@ sen tsô kpaa ga , ” ka ian i i@@ civirigh i teman tor sha vea Kristu imôngo je la . ( 1 Pet . ( 1 Peteru 2 : 21 ) Er mlu u Kristu a zough kwagh môm a ikyav y@@ asev mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi yô , Ruamabera wa se kwagh ér se “ kange ” ishima sha mhen u Kristu kpa lu a mi la . ( Luka 5 : 11 ) Nyian kpa , ka sea taver mbagenev asema ser ve er tom u geman ior hingir mbahenen yô , ka i lu Yesu je se lu kaven un ye . Ng@@ ur kporom ikyua a gar la — er a h@@ enda wan@@ j@@ aki sha u iv@@ in kwaghôron u profeti u i nger ke ’ Se@@ kar@@ ia 9 : 9 la nahan yô — ikpelaior mba ve kase un la cii ve gba samber ak@@ ondo sha gbenda shi mbagen gber ah@@ u a iky@@ on , samber sha gbenda . ( Pasalmi 9@@ 4 : 19 ) M@@ sen u Tor Solomon yange er shighe u i lu tseghan tempel u Yehova la tese ér Aôndo ongo mbamsen mba ior nav . Takerada u i yer ér M@@ c@@ C@@ l@@ in@@ to@@ ck and S@@ tr@@ ong@@ ’s C@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la pase ér ka a er msen a kure ve a kaa ér “ A@@ men ” nahan , kwagh ne a tese ér “ í lumun mkaanem ma í ôr ken msen shon la shi í soo ér ma kure sha mi kpaa . ” ( Yobu 3 : 3 , 11 ) Kwagh ugen yô , Yobu yange fa er i hii ve un lu yan ican jighilii ga . A soo ér se lu wang sha aeren shi se waan ian i mbagenev ve lu a mi i eren kwagh u ve soo la ikyo . — 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 6 . D@@ ugh iyange i L@@ ah@@ adi sha yô , hanma iyange cii i du@@ gh@@ um ken mba yaren ken sule za eren ityom atô kposo kposo , hen ijiir i yange m sun@@ da wua sha lo@@ ji shi m dugh am@@ n@@ gb@@ i@@ ôr shin u@@ g@@ wa@@ ta shi m k@@ ire ajiir a i koson ig@@ y@@ o yô . Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O bugh ato am , m hendan ga , m hide ijime kpaa ga . ’ Se kura ishima yase nena ? 3 : 8 - 10 ) Ka jighjigh u nan u ve lu a mi taveraa la a wasen ve u wan ishima a am@@ een ne a iember ye . • Ka an i gbe u nana doo se ishima , man ka sha ci u nyi ? Yange lu mbaapostoli kpishi ve gba ah@@ on y@@ ee , shin yange lu di Yuda tse@@ egh@@ e@@ le ? L@@ y@@ dia , kwa@@ se@@ t@@ wer la yange ngohol takerada shon ôr ú cii bee , ayange nga kar atar yô , a gbidye ngô u C@@ l@@ ai@@ re wa@@ ya a ôr un er takerada shon u wase un yô . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Mba i y@@ ese ve ken icombor ing@@ in nahan yô , alaghga a taver ve u nengen Aôndo ér ka Ter wase u sha , u lun a dooshima . Mbat@@ yomov vea k@@ angen iv@@ or i bo la a@@ ile a@@ ile vea been yô , nyi ia ere ? N@@ ana been yô , i gba u nana n@@ ungwa mngerem sha mi akuma akuma , shi nan k@@ ume i tsembelee sha er ia ti@@ her a doo u maan kwagh a mi yô . D@@ i vough er ijende you ka i kpo@@ gh@@ or we sha u ia ô@@ ro@@ u kwagh nahan , kape Yehova kpa ngu a yar tom a jijingi na sha u umbur we kwagh u i gbe u we , kua mbagenev kpaa , ne sôr ken uma wen je la . Shin ka m@@ de u Aôndo a de u asorabo ou , sha ci u u na nagh ku ip@@ aan ku Kristu kura jighjigh laa ? Cii man ityô i̱ orumace i tema i kpe i iyol shi i̱ za ior vev kera yô , saa vea lu a atindi a wan vande gb@@ ang a ior cii ve lumun a á man a p@@ aven kwagh u shami kposo a u kpe@@ egh man u dedoo di kposo a u bo yô . M@@ til u Mbashiada mba Yehova ve til p@@ al@@ egh@@ aa a tar la na yô , ior udubu imôngo tar sha won cii lumun ér Aôndo doo Mbashiada ishima sha mimi kua mba@@ wan ndor a ve . Lu Yo@@ shia wan u A@@ mon tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough hen shighe ne ye . I@@ c@@ am i dedoo ne hii sha mkaanem man nahan ér : “ Mba i saan ve iyol yô , ka mba gbenda ve u lu vough , ve zenden sha tindi u TER la . ( Mbaromanu 1 : 20 ) Se nenge yô akaa a i@@ gbe@@ tar la iyol i á nga vihin mlu u wang saan her ga . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Hanma or u nan wase orgen nan vese zan zan nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova cii nana nenge er mkaanem ma Yesu man ma lu ma mimi yô , ma kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” — Aerenakaa 20 : 35 . Uma wase doo hegen je gande ôron . ( 2 Pet . 3 : 13 ) Hanma or u nana lu ken tar u he la cii a gba u nana dondon atindi a Yehova a we la . — Yes . 6 : 16 ; Luka 22 : 20 ) Akaa a i er a ve ne cii na ve icivir i vesen kpen kpen . Yesu yange kaa ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga , er ne kpaa á na ne ibo ga@@ gh ga yô . Ici@@ gh K@@ i Nyian D@@ in@@ de@@ e K@@ i Wan sha A@@ k@@ ondo , 5 / 1 M@@ pav u p@@ aven “ iyôngo a iv@@ o , ” u i er kwagh na ken Mateu 25 : 32 la hii hanma shighe ? — Iyoukura i zwa Buter i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 5 , peeji 21 - 23 Paulu kpa tese ér ior mbagenev kuma u se na ve mlumun sha kwagh vindi vindi ga . A lu ú umbur yô , Tor Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar yange er iniongo , nahan un man mbat@@ ar@@ ev nav ma kwagh a ikyav mbi z@@ en@@ aria mbi i kura ken tempel u Yehova la , ve wuese mba@@ aôndo mba Bab@@ ilon . Ashighe kpishi ka i lu ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba m@@ ough@@ on or a isharen i eren iji@@ mba la ka i tesen ye . Zum u í l@@ ù nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la , i kighir non@@ go@@ ior u Aôndo shi i yange ve ke ’ ikp@@ en@@ tar í Au@@ str@@ al@@ ia man C@@ an@@ ada kua ke ’ ityar ig@@ enegh i i lu ken I@@ j@@ ough@@ ave vea Tar u Wan@@ tor I@@ ng@@ i@@ la la kpaa — ke ’ A@@ fri@@ ka man A@@ shia man u@@ c@@ ile mba ken C@@ ar@@ ib@@ be@@ an kua mba ke ’ t@@ ye@@ ku u P@@ a@@ ci@@ fic la cii . Yehova una fatyô u yiman Paulu sha ikyev i ku . 65 :⁠ 1 . ( Anzaakaa 23 : 20 ) S@@ aa or nana er h@@ ua sha kwaghyan shi nana ma kwagh kpishi ve una wa nan a@@ gbe ken jijingi ga . Ken ivur 5 la , i nger ér : “ I haa dooshima u Aôndo ken asema ase sha Icighan Jijingi u i ne se la . ” 17 : 14 ) Er Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Kor@@ ea venda ér vea nôngo ityav vea wua anmgbianev vev ga yô , i kôr ve je hemba iorov 1@@ 3@@ ,000 nahan i za wu@@ he . Takerada u i yer ér The New En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica ( 19@@ 8@@ 8 ) , T@@ ihi u sha 16 la , kaa sha peeji 3@@ 26 ér : “ Ieren i nan ngô u Aôndo icivir la yange i taver hen shighe u . . . mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga gba zan ad@@ ua g@@ ud@@ u g@@ ud@@ u la . . . . Ken inyom i 19@@ 8@@ 8 la , i lu tseghan af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u G@@ han@@ a , a yange i gb@@ anger a mi i seer la , nahan i lôh@@ ôm . U dondon yô , ngô u L@@ em@@ uel gema shima ver sha an@@ za á kwase u dedoo . Shi ka se tese ser gb@@ end@@ atesen u Aôndo la gba se kwagh sha u ungwan kwaghwan . Er akaa a doon tsung ne a lu keghen se yô , ka nyi i doo u hanma wase nana lu eren he@@ gen@@ e ? Er ortamen ne fa kwagh sha kwagh ne yô , gema wase anmgbian wase u lu kpen ken jijingi ne kpishi . I gema ivur ne ken Bibilo i í yer ér To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion la ér : “ Kpa we T@@ ER@@ E , u kuran mo sha ikyev i kwaghbo hanma shighe cii ; u n@@ em m@@ hembe , shi ishima ka ia y@@ in@@ am kpa u hide u taver mo . ” 12 : 4 . Inja i iliam i dedoo yô ka u ôron mbagenev hanma kwagh u se lu henen ken ishima kua mnenge wase sha hanma kwagh cii ga , hemban je yô , shighe u ishima i vihi se la . Or@@ pasalmi tese kwagh ne ken kwagh u shi á seer ôron ne , á kaa ér : “ Mba@@ aferev yô , mba nahan ga ; ve yô , mba er im@@ ough i ahumbe a pur@@ ugh a i yô , ka nahan man mbaaferev vea tile sha , sha iyange i ijir ga , man mba@@ asorabo kpaa ken mkohol u mbap@@ er@@ apera ga ye . ” 11 : 23 - 25 ) “ Mba we icam kera yô , ve due , ve za sha u@@ wo u O@@ le@@ v , ” ve er zende ve kar sha u@@ go@@ do@@ b@@ i mba ho@@ gh@@ o@@ loo mba ken Yerusalem . ( Mat . Mpase 17 : 16 Kpa i hii u duen a magaz@@ in ne kwa har sha hanma uwer hegen ica gba , shi hegen ne mba gb@@ eren un u@@ kô@@ pi 2@@ 4@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ken ijô 14@@ 6 . Shi m@@ ser u Yehova man “ ort@@ yom ” na sôr tempel la kpa yange tese non@@ go@@ ior ugen ken ity@@ e@@ mbe i tempel u ken jijingi u shin tar la ; lu nôngo u Mbakristu mba mimi , mba ve lu ken u@@ c@@ ôô@@ ci mba kwaghaôndo u aiegh ga yô . Lu sha u vea zua a mk@@ om ken uma yô . ( 2 Pet . 1 : 10 ) Mbam@@ lu vev man mbam@@ fe vev mba kwagh@@ môm ga . Aluer se ver i@@ ember@@ yolough hiihii ken uma wase yô , ia yange se u eren akaa a a hembe lun a inja la . 2 : 23 , 24 ) Kwagh u er zum u a yima ve , a due a ve ken ikp@@ an kera la lu kwagh u vea umbur gbem yô . ( Mateu 23 : 8 - 10 ) Ikyav tese wang ér Yesu Kristu ka Or@@ hemen u Mbakristu mba mimi . Shin ka “ tamen a doo ” se gayô se soo u “ man@@ ger sha ” mbagenev ve i sar se u lun sha ian i nengen sha ior mba A@@ ôn@@ doo ? Lu nyi Yesu er hen tugh mbu N@@ is@@ an 14 , inyom i 33 la ? F@@ a tsô wer Yehova Aôndo una ver ú doo doo sha tom u ú lu eren un a ishima you cii la kua dooshima u ú tese hen a na man ior mbagenev kpaa la . — Mateu 22 : 36 – 40 . Ka Bibilo tseegh ia wase se u tôvon gbenda u se lamen a mbagenev ga , kwagh ugen kpa ngu u una wase se yô . P@@ ine ior mba ken tiônnongo wou mba ve hembe fan tom ne shin ve hembe eren ú i ze ve kera la ve̱ wase ú mhen . Sha mimi yô , “ iyange i Ter ” ngi van er or@@ mbai@@ v nahan , “ zum u vea kaan er : B@@ em , man mkpeyol ” la . U@@ I@@ V@@ AN@@ D@@ E MB@@ A K@@ P@@ I@@ L@@ I@@ G@@ H@@ YO@@ L V@@ A A M@@ YO@@ M Í wuese F@@ il@@ em@@ on sha ci u a ver ikyav i dedoo i lun a ‘ dooshima man jighjigh u nan . ’ la . An@@ kwa@@ takerada ne lu sha ci u lôh@@ ôn ior kwaghôron u ke ’ igbar sha u ve̱ za ungwa kwagh u he@@ l sha ikyev i Mbah@@ enen Bibilo mba hegen i yer ve ér Mbashiada mba Yehova ne . ( Mbaheberu 2 : 12 ; Mbaromanu 15 : 9 - 11 ) Alaghga hanma wase nana na mlumun er ishima i lu nan ker sha tom u nongo u Kristu wase u eren sha u kuren awashima u Aôndo la . Kanyi i lu a@@ gbil@@ in@@ akaa ? Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve dondo la , ior mba suen mimi u Bibilo mbagenev kpa mough , ér : John W@@ y@@ c@@ li@@ f@@ fe ( u i mar un ken inyom i 1@@ 3@@ 30 , va kpe ken inyom i 1@@ 3@@ 8@@ 4 ) la nahan , man W@@ il@@ liam T@@ y@@ nd@@ al@@ e ( u i mar un ken 14@@ 9@@ 4 , va kpe ken inyom i 1@@ 5@@ 36 ) , man H@@ en@@ ry Gre@@ w ( u i mar un ken inyom i 1@@ 7@@ 8@@ 1 , va kpe ken inyom i 18@@ 6@@ 2 ) , kua Ge@@ or@@ ge S@@ tor@@ r@@ s ( u i mar un ken inyom i 1@@ 7@@ 9@@ 6 , va kpe ken inyom i 18@@ 7@@ 9 ) la . ( Yohane 7 : 10 , 14 , 31 , 37 ; 8 : 30 ) Tsô Yesu gema ishima ver sha ior mbah@@ ev mba ve na un jighjigh ne , nahan a ôr ve kwagh u hange hange u i gbe u or nana er ve nana lu or@@ henen er apostoli Yohane nger nahan , wener : “ Aluer ne@@ a lu ken kwaghôron Wam zan zan yô , ne mba mbahenen A@@ v mimi je . ” — Ka se se nger i yi@@ er ye ; Yohane 8 : 31 . ( Genese 22 : 17 , 18 ; 4@@ 9 : 10 ; 2 Samuel 7 : 12 , 16 ; Luka 1 : 31 – 33 ; Mbaromanu 9 : 4 , 5 ) Nahan kpa , Mbaiserael kpishi er sha iyol@@ tseghan ve la ga . I@@ jiir la kaa ér : “ I@@ ̱ saan we iyol ken TER , man Una na u asaren a ken ishima you ye . ” Nahan kpa , mba ‘ ve vende u ungwan un , ve yo@@ gh@@ ol ak@@ ende shi ve ci@@ r ato a ve sha u vea ungwa ’ loho na ga yô wasen ve ga . Hen ase sha ikyav i dedoo i ior mba ken gar u B@@ er@@ ea u ken derianyom u hiihii , mba ve lu a “ inja i mimi ” la . Ka sha nyi igbenda nahan , Mose yange tese iyol i hiden a mi ijime ? Anmgbian A@@ very B@@ rist@@ ow vea kwase na Lo@@ ven@@ ia kpa yange ve lu a an@@ you u kp@@ el@@ an zenden a mi ne . * Be@@ en yô S@@ am Ro@@ ber@@ son u a dondo ken a na la di taver mba been makeranta asema ér ve keren kwagh u doon ken mbagenev hanma shighe cii . Mbaheberu 11 : 32 , 33 kaa ér mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kua u@@ profeti mba mimi yange ve “ er perapera . ” Nahan kpa , gba u se kegh ser tar u he u va tsô se zua a averen a ken jijingi a or ka nan zua a mi sha u civir Yehova a ishima i môm la ga ; hegen je kpa se fatyô u zuan a averen ne ! Saan se iyol er se lu civir Yehova a ng@@ ôm imôngo yô . Aluer ka nyi je i ne ve ve lu kwa@@ v kpa , mpin u injaa gema due sha kwagh ne , u a lu sha ci ve cii yô : Orkristu nana yar tom a mlu u nan u kwa@@ v la sha inja nena ? Uma u wanye u ngise luun sha go@@ do@@ b@@ i ne hingir u lun a inja hegen sha ci u ngu yaren tom a tahav nav sha u wasen mbagenev u zuan a be@@ m@@ shima . Shi shighe u iji@@ r@@ ôron na la kpa va kuma sha mi vough nahan . Er ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar man ah@@ ô@@ angahar a iy@@ ôô@@ gh la a nongo sha iny@@ at@@ y@@ u@@ u yô , tese ér tartor u I@@ ng@@ i@@ la man Amerika ngu fetyô u eren tahav er u soo la ga . Yange m lu wan iyol vea iorov mbagenev uhar ser se za num gbenda sha er me zua a inyaregh me ki@@ mbi an@@ z@@ ô a m gba sha do u gbidyen kohol kuma ( inyaregh ki tar u K@@ an@@ ada ) u@@ do@@ la 5@@ 0@@ ,000 la yô . ( Mbaheberu 13 : 18 ) Ieren i sha any@@ ighe ia fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan yase a mbagenev man hemban cii yô , vea Yehova iyol@@ na . Yange gba u Aôndo una lu a tahav kpishi ve una gba u@@ sha man tar kua hanma kwagh u a lu sha man shin tar cii y@@ ee ? Shi m@@ nyoon u ka sea umbur atsan a ase a tse ve i nyoon se la kpa una kar a mi kera . Or@@ t@@ umb@@ un@@ m@@ fe@@ takerada Ch@@ r@@ is De@@ w@@ d@@ ne@@ y u̱ ke ’ Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i ke ’ Y@@ or@@ k yange na ityôkyaa i môm i í ne ve ior kpishi ve lu a ishimaveren ér kwagh a va lu gu@@ da yô , ér : “ Ikyav i D@@ u@@ bu@@ anyom ne yô ér se fatyô u ôôn ibo sha ave ase sha kwagh u derianyom u a vihi a gbe kera tsung la sha . ” Ka i ôr Mkaanem ma Yehova “ wanger wanger ” shi i “ pase inja i [ ma ] ” er sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la kpa i eren nahan . ( Yohane 1 : 14 ) Se nenge ikyav yô , zum u ngô u Yakobu vea Yohane va sôn wener mbayev nav mba uhar mbara ma ve tema vea Yesu ke ’ tartor na yô , Yesu kaa ér : “ U teman a Mo ken uwegh A@@ gh ku y@@ an@@ egh man ku im@@ es@@ egh yô , ka kwagh Wam er Me na kera ga . ” • A@@ h@@ on a gban kua nyi k@@ ere ? Ka mbaaferev mba Aôndo a nenge ér ve venda u geman asema la tseegh ityav mbi Aôndo mb@@ ia tim ve ye . 15 : 35 , 44 ) M - ande u Kristu la hii , nahan Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve kpe nyian yô vea saa shin ku ga . ( Marku 12 : 30 ) A kaa wener , “ Er tsombor wam lu tu@@ ur mo ken ijime ér m ker inyaregh kpishi nahan kpa , m taver ishima m za hemen u eren ishima i Aôndo . Aôndo ongo mbamsen mba pinen iwasen hen a na mban je kpa ? Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Ka nahan man i pase Wan u Aôndo ye , sha u vihin aeren a di@@ abolo kera . ” ( Yesaia 1 : 18 ) Nahan m er msen dông , m zamber a Yehova mer a wasem me de akaa a yange m eren la . Ka nahan ve , yange ôr iyenge i iyôngo jighilii i orgen undu yem keren iyôngo môm i̱ yange i̱ tsu@@ me , man ah@@ wa a mbatomov yange ve er tom ken sule kua iyenge i ut@@ al@@ ent@@ i mba i wa sha ikyev i mbatomov kpaa ye . — Mateu 18 : 12 - 14 ; 20 : 1 - 16 ; 25 : 14 - 30 . I kaa a mo ér m za hen ijiir i tôôn ior sho@@ ja i hen F@@ ort H@@ a@@ yes la . I@@ b@@ aver la pase ér yange i tôv or@@ hemen kwaghaôndo ugen , i pine un ér a pase , aluer mba yange ve fa kwagh u Yesu ga tsô ku wua ve la cii , mba ts@@ ahan ve ken ig@@ y@@ am@@ usu yô . Kanyi i tese ér iwuese i yange i Iserael lu a mi sha a@@ erenakaa a vesen a Aôndo la za ica ga ? Lu kwagh u cuku kpa m hen mer ng@@ ôm una ôr ga yô ! Dooshima wa u soon kwagh u mbagenev tsung . ( a ) Gba u se de ser icighan jijingi a hemen se sha ci u nyi ? Shighe u se lu ken ican yô , ka iwasen i nyi nahan se zua a mi ken ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” laa ? [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to peeji 8 la ] Ka injar i nyi mba ve we ishima a atsan la vea va zua a mini ? A kaa a ve ér : “ Zum u wea er iniongo yô , lôh@@ ô mba@@ ats@@ anev man mba@@ a@@ wan@@ ev man mbak@@ e@@ er man mba@@ ap@@ ir@@ ashe . Sha nahan yô , shighe u se soo u tsuan kwagh u se er cii yô , gba u se ôr Bibilo sha er se kav mnenge u Aôndo sha kwagh shon yô . 1 : 10 ) Er se lu henen u hemban lamen zwa u wang ne nahan , se kange nen ishima u lamen ú vea anmgbianev asev “ sha ishima i môm ” sha er se na Yehova , Ter wase u sha la icivir yô . — Ôr Pasalmi 1@@ 50 : 1 - 6 . Ka sha ci u nahan ne lu tan kp@@ an@@ de@@ gh kpaa ye , gadia ve ka mbatomov mba Aôndo , ka sha kwagh ne je ve ver ishima sha mi ye . ” • Doo u u lu a mhen u nyi nahan sha u henen Mkaanem ma Aôndo ? I@@ ca a gba ga tsô it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi saan iyol mb@@ ia iv ken d@@ wer u Tor , shi zege@@ ikpelaior i sha ia zua ak@@ enge a wa icam a kaa ér : “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ! Ter wase Aôndo , U@@ hemban@@ agee , tema tor ve . I@@ SA@@ K@@ A@@ R 15 : 1 - 3 ) Nahan se wa iyol se kegh a kegh u dondon kwaghwan u apostoli ne shi kaven Kristu sha u nan ayol a ase za kighir nena ? ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Ikyav i tesen yô , ortamen nana wase or u ishima i vihi nan yô , sha u tesen nan kwagh u a lu ken Pasalmi 34 : 18 la . I@@ wo nenge a We , ci@@ er i iyol ; mngerem ma zege@@ ura kar ; iv kaa imo i i , i kende ave a i sha . Ior kpishi nenge ér kwagh u una wase ve u veren ishima sha kwagh u ve lu henen la yô , ka u tsuan kwagh u vea fatyô u eren yô , er u ôron Bibilo jimin cii been nahan . ▪ Aluer or kpe u nahan , u zung@@ we ku u nan sha inja nena ? 7 : 29 - 31 ) Se fa@@ an kwagh u i gbe u se hii keren yô , se ver i@@ ember@@ yolough man akaa agen cii hiihii ken uma wase ga , kpa se vande keren Tartor . Yange a sar ve u zuan a m@@ mem man m@@ pe@@ ver er se kpa i sar se nahan . A@@ ng@@ we la been yô , a de tom na u ken tar u Ish@@ pania la , nahan a mough a yem ken B@@ ul@@ gar@@ ia sha u una za sue tiônnongo u he u ken S@@ ili@@ str@@ a la yô . I L@@ U nahan , u nenge or eren kwaghbo ve@@ e ? — * Samuel yange nenge . M@@ sen ka ian i civirigh i kpilighyol kpen kpen . 7 : 26 ; 1 Pet . Ngu Se a Inja Kp@@ ishi J@@ e A@@ Ô@@ N@@ D@@ O U@@ N@@ A F@@ AT@@ YÔ U Y@@ A@@ NG@@ EN S@@ E U ER@@ EN KW@@ AG@@ H U K@@ PE@@ E@@ G@@ H Ken hemen yô , Saulu ( Paulu ) u un iyol na tôvon mbagen a ican sha ts@@ wam la va hingir Orkristu , sha nahan yô i tôv un a ican kpishi . U soo wer jijingi u tar u Satan ne a da@@ ase a we a yem a we wue wue ga . ( 1 Kor . Er nan ve i lu kwagh u ib@@ ume je u henen ér Aôndo una fatyô u lun a agee sha tahav nav mbu fan kwagh u ken hemen la ga ? Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku la ngi u a iwasen nena ? Shighe u ú tem u henen kwagh vea or yô , ka ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange a me ú hen vea nan hen icin i m@@ ô@@ mô ? ( Pasalmi 9@@ 1 : 3 ) U tesen ikyav yô , alaghga or u ngise se civir Yehova imôngo nana soo u me@@ en se ér se undu iwanger i ken jijingi ne se yem ken ang@@ ôgh@@ ime u vendan mimi la . Er nan ve ka i m@@ ir mba ve lu sha ci u batisema la shin m@@ ng@@ ere ? Ior kpishi mba ve seer eren tom u pasen kwagh u Tartor hanma shighe la kav ér tom ne na Aôndo seer doon ve ishima . Ity@@ akerada ne igen ôr akaa ter Bibilo , kpa akaa a i pase ker la z@@ am sha h@@ w@@ ange ga . Ma kaa ér se civir Yehova man Yesu . ( Yoh . Icighan jijingi yange lu hemen mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem 1 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R Y@@ ER@@ E@@ M@@ I@@ A 38 : 1 - 5 . ‘ U Ngu Or@@ tom u Mimi u sha M@@ rumun u sha M@@ h@@ ôôn u Aôndo ’ Kpa ? Davidi shi kaa ér : ‘ Me nyian ish@@ ô iyol ; ka nahan man me ningir sha at@@ se a O@@ u a nan@@ den nagh sha mi ye , T@@ ER@@ E . ’ Ashighe kpishi ior ka ve pine un ér , “ Ka nyi i ne ve u lun a zayol vea or@@ ya wou ga , ka ne lu saan saan nahana ? ” Kwagh u yange er ne tese Maria kwaghfan , man kasev mba ken Kristu nyian kpa vea fatyô u henen kwagh u injaa ken kwagh ne . Aluer nan soo u pasen mbatamen ga kpa we yô u lu tesen wer , kwagh u iti i Yehova gba u ishima kua mkpeyol u tiônnongo u ken jijingi sha u eren kwagh u Aôndo a kaa ér se er shighe u or er isholibo man se va fe kwagh shami la . 2 : ​ 15 , 19 - 23 . ( Pasalmi 22 : 18 ; Yohane 19 : 23 , 24 ) M - so@@ mb@@ o u yange i so@@ mb@@ o Yesu ku@@ he ga shi i kuma un i@@ w@@ ange la kpa kure sha kwaghôron u profeti vough . U eren ishima i Yehova shi ungwan imo i Yesu la ka gbenda u uma ú hemban doon cii . Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh nahan ér , se “ zenden tse@@ v tse@@ v . . . ken tar u ainge ne . ” ( Yakobu 2 : 23 ) Nyian ne kpa , ‘ mzough u Yehova ngu a mbap@@ er@@ apera . ’ Nahan , yange i ‘ gb@@ ihi vor hen inya , ’ shin Ifa ji@@ re iyol cii ve un man Adam ve er isholibo y@@ ee ? U tesen ikyav yô , aluer mbamaren nenge doo ve u veren shighe u hanma wan ve nana̱ hiden hen ya yô , vea tsua ih@@ wa i ve soo la . Aluer se mba henen Bibilo hanma shighe shi gbidyen kwar sha kwagh u se hen la zu@@ lee yô , kwagh la una wase se se za hemen ken jijingi . ( Yesaia 22 : 15 , 19 ) Nahan aluer i dugh se sha ma ian@@ tom ken nongo u Yehova sha je kpa , se za hemen u civir Aôndo sha nyityô i@@ aven i se lu sha mi cii . Mkaanem nam man yange ma wase ve u henen sha akaa a aa va er ken mkur u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la . 28 : 6 , 7 ) Kpa Yehova lu nengen kwagh u lu zan hemen ne . Ikyav i tesen yô , ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , Pau@@ l@@ o man E@@ u@@ gen@@ ia yange ve ko@@ so inyaregh anyom a iny@@ iin sha er vea er zende u kil@@ om@@ it@@ a 3@@ ,000 , ken ayange ahar , vea za nenge iy@@ aagh ki Betel ki ken tar la yô . Ka kwagh u A@@ bel yange soo u fan cii je la . Nahan shighe u ityav va mase been la , Mbakristu mba mimi wa iyol kegh a kegh u eren tom hemban ave a tse . ( Yeremia 20 : 9 ) Se kpaa aluer se za hemen u henen sha akaa a ken jijingi yô , se lu a ieren i Yeremia kpa lu a mi la . — 1 Timoteu 4 : 15 . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ; Tit@@ u 2 : 1 – 5 ) Yehova ngu nengen hanma kwagh u a lu zan hemen ken nongo na yô , shi Yesu kpa fa hanma kwagh u a lu eren ken hanma tiônnongo cii , vough er ken derianyom u hiihii la kpa fa nahan . A TI@@ M IN@@ Y@@ A@@ M L@@ A C@@ I@@ I K@@ ER@@ A Shi gba u se kura ayol a ase sha h@@ ua u eren kpaa . M@@ h@@ ôônom yange ma kôr un a ve nahan bee mbagenev kpishi angev vev . U pasen aka@@ am@@ yer a mbagenev la ka sha mi ga , shi ka kwagh u vihin ken ishima tsung . ( 2 Mbakorinte 3 : 7 , 8 , 18 ) Mbakristu mba ve lu a ishimaveren i va lun uma shin tar mbara kpa mba nengen iengem i Aôndo . ( Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ) Mayange je ishim@@ avi@@ h@@ in i mbaihyomov la ia ci@@ r mba@@ wuese Yehova zwa ga . PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 29 , 9@@ 5 Ka unô ve lu “ ab@@ u@@ me@@ aior ” a Yehova a soo ér mo m palegh laa ? ( Ps . Yange hide a iyol na ijime nahan wase un kpa ? ( Pasalmi 55 : 16 , 22 ; Luka 11 : 5 - 13 ; 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Een , Yehova ongo “ hanma msen man zamber u hanma or shin ior [ nav ] cii . ” ( a ) Ka ish@@ ember@@ kwaghôron i ken tindi u Yesu yange wa mbahenen nav ér ve za gema ior ve hingir mbahenen la i nyi i ne tom ne u lu zege@@ tom@@ o ? Er Aôndo a lu a tese tahav nav ga yô , kwagh tser se ken bo@@ tar ne , se mba ‘ kin@@ en imôngo shi to@@ gh@@ or imôngo ’ kpaa . Shi ka sea gbidye kwar sha naagh ku ip@@ aan ku Aôndo a tindi Wan na a va ne sha ci u asorabo a ase la yô , kwagh na a seer doon se . ( 1 Yoh . Kpa Bibilo ta se icin wanger wanger ér se de eren idya ga ! Cii ve or a kuma u eren tom ken tiônnongo yô , saa nana vi@@ a ken jijingi . Yange i hii u gb@@ eren Iyoukura ke ’ inyom i 18@@ 7@@ 9 la , lu u@@ kô@@ pi 6@@ ,000 tseegh , kpa kwa ne yô , a seer samber tar sha won cii hemba u@@ kô@@ pi 2@@ 2@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ke ’ ijô 1@@ 32 man — 1@@ 21 ke ’ ijô ne mb@@ á gb@@ eren sha shighe môm ka@@ veraa . Ka iyol i hiden a mi ijime ka i na ve mbayev ve ungwan imo i mbamaren vev mba ve yen ne ye . Shighe u i hingir nahan yô , doo u mbamaren mba been iyol kua mbayev vev vea tsua gbenda u ú hembe doon shi u lu ican ga , u a nengen sha a ve yô . Mbagenev nyian mba dondon ityom i dedoo i Yesu er la sha u bu@@ ghun a@@ you@@ a@@ cii shin eren ityom ig@@ enegh i wasen mba@@ ats@@ anev . • Ka ikyav i nyi i lu i tesen ér jighjigh u nan ka a wase se u wan ishima a ic@@ ana ? Yange i zua a mkaanem ma i pase tser ne a mi la ken takerada wase u Cre@@ ation la . Aluer ior mba kenger tom wase u pasen kwagh la ashe ashe kpa , se gba uwegh ga sha ci u nyi ? De se time sha ityôkyaa i môm : Aôndo eren aie ga . Yesu yange kaa a mba “ i ver [ ve ] iyol ” cii ér ve va hen a na . Kpa m zua a tom ugen , nahan m tsa hen gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y la kuma inyom i môm . Akaa a a erem ken uma la na yô , m hembe wan ikyo sha mbamgbe mba mba@@ beenyol . 10 : 12 , 13 . T@@ sua shighe u vough u ú pase kwagh u ú ne jighjigh a mi yô Sha mimi yô , Mbashiada mba Yehova ver ashe je ér tôv@@ ac@@ an una za hemen . Sha ci u Yehova yange gba ve a tahav mbu hemen tsembelee sha tse@@ ene@@ ke ve ga . Zum u C@@ le@@ ve@@ land hingir or u pasen loho u dedoo kera yô , a zua a mk@@ om kpishi ken tom la , lu yaren tom a Mkaanem ma Aôndo sha u wasen mbagenev . “ Me gema zwa u ior ua hingir zwa u wang , sha u ve cii ve̱ yila sha iti i TER ” Yô . — SE@@ F@@ AN@@ I@@ A 3 : 9 . ( a ) Yesu yaren tom a Mbahemenev mba Shin T@@ ine sha u nan hemen ken atôônanongo sha tar cii nena ? AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN@@ E@@ V MB@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN P@@ U@@ R@@ U@@ S@@ U K@@ EN IN@@ YO@@ M I I B@@ E@@ E L@@ A K@@ U@@ M@@ A I@@ OR@@ O@@ V Kwagh ne tese ér , Pasalmi 1@@ 12 ne ngu ôron kwagh u nongo u u lu a ior ker kpishi yô . ( b ) Ka iwasen i nyi Davidi na sha u i maa tem@@ pe@@ le ? U gba keren ish@@ ô shin ishima ia vihi u ker , shin u venda u geman gbenda u ú wu@@ h@@ an iyol laa ? Sha ityôkyaa ne yô , Yesu wa tindi ér : “ Hanma gar shin ang@@ ar u kiriki u ne@@ a nyôr yô , ker nen or u injaa k@@ er@@ egh . ” — Mateu 10 : 11 ; Aerenakaa 17 : 17 ; 20 : 20 . A ta anmgbianev mba i shigh ve mkurem sha jijingi la icin ér : “ Or u nan fe er nan tile yô , nana̱ ver ishima er nana kera va gba ga yô . ” ( Yesaia 6@@ 1 : 1 ; Luka 4 : 17 - 21 ) Sha nahan yô , a hingir or@@ i@@ vangeli , inja na yô ka or u yôôn loho u dedoo ne je la . Shi ngu a Ter na u mh@@ ôôn la ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so , ngu zamber un ér a̱ de se asorabo ase . Alaghga a gba u a tsaha or shon sha dooshima . Aôndo yange kaa a Aberaham man S@@ ara ér ve undu ya ve u lu hen gar u U@@ r la , ve mough ve yem ken tar u ve fe u ga yô . 41 : 39 - 41 ; 42 : 6 ) Ô@@ no@@ v mba Yakob seer ng@@ een kpishi , ve hingir “ ikp@@ ela i akuraior . ” — Gen . 48 : 4 ; ôr Aerenakaa 7 : 17 . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo mba wasen se u dondon hemen u Kristu Er nan lu nan kwaghôron la sha ci u icivir i nom man kwase la yô , doo u nana gema kwaghôron la a̱ hingir kwagh@@ h@@ ô@@ mon shin kwagh@@ hi@@ r ga . Bibilo kaa ér : “ K@@ era ka awambe man inyam se lu nôngon ityav a ve ga , kpa ka mbat@@ ar@@ ev man mbau@@ tahav man mba ve lu u@@ tor sha tar cii mba ime ng@@ in ne , man u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ” I@@ kô@@ mp@@ eni igen ka i vihi mlu u iky@@ asen la . M za nyer ken tar u Go@@ ld C@@ o@@ ast yô , tom wam lu u pasen mbatomov mba gomoti kwagh , kua ior mba ve due ken tar u Y@@ uro@@ pa yô . Er se lu mbadondon Yesu yô , gba u se tese ser mbagenev doo se ishima sha u lun “ mba@@ zung@@ wen@@ mhôônom . ” Yehova yange kaa a Tor Yo@@ shia u hemen tar u Yuda la wener : “ Er u lu a ishima i legh legh u hi@@ re a iyol you ijime sha ishigh ki TER , zum u u ongo kwaghôron . . . shi u vaa sha ishigh Y@@ agh kpaa , nahan , Mo kpaa M ungwa u , kape TER A kaa la . ” ( b ) Bibilo tese ér Satan ngu a mem u s@@ enden mbacivir Yehova ityough shin tar ga nena ? ( b ) In@@ i@@ av mbi A@@ bel kua uter mbat@@ sev naan cii man shighe u Tindi u Mose la tese se nyi ? Mkaanem ma Aôndo na mlumun ér : “ Aluer . . . wea g@@ enger imo sha u keren mkav yô , aluer wea ker un er az@@ ur@@ fa nahan , man wea ker un er akaa a injaa a i yer yô , nahan ú kav mci@@ e u cian TER , mfe u fan Aôndo kpaa , ú zua a mi . Hi@@ ihii yô , ka sha u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” a ishima yase cii , nahan tesen ser se kohol akaa agen a i gbe á cii la u “ ôron ” kwagh u “ mlu u [ Aôndo ] u i nengen a mi sha ashe ga ” la . Er nan ve mba@@ ibanave man mba@@ ats@@ anev vea fatyô u veren ashe ken hemen a ishima@@ veren@@ ke@@ gh@@ ene ? • una na a saan se iyol zum u i lu tôvon se a ican nena ? Sha vegher ugen di yô , Aôndo yange ma fatyô u gban den isholibo la tsô . I nger Mkaanem ma Aôndo ica i gba hegen , nahan kpa ma a tahav her . Nyian kpa Satan ngu yaren tom a uumace sha u ve samber a mbamhen nav mb@@ ab@@ ov . Nahan kpa , se hemba eren kwagh ne sha inja sha u zuan ave imôngo a mbatamen . Er Aôndo na ort@@ yom ne mkav yô , a fatyô u fan ape Eliya lu zan yô . Shighe a va kuman tsô , Yehova una ungwa msen wou la sha gbenda na . — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 . Ruamabera yange va pase inja i kwagh ne ér , lu u ma ve lu nongo u upristi mba sha inja i tor , inja na yô , ma ve lu ator kua upristi hen shighe shon môm . — 1 Pet . Ve kpa yange ve ungwa imo i Yehova ga . T@@ ôô ag@@ un@@ du@@ utya u myom la ci@@ r Yange m er tom vea anmgbian Tho@@ m@@ as J . K@@ un@@ ya kôr se sha kwagh u loho u dedoo ga Sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 25 , 200@@ 4 la , anmgbianev asev nger p@@ it@@ ishen hen p@@ es@@ id@@ en u tar u Rus@@ sia , u i yilan un ér V@@ l@@ ad@@ im@@ ir P@@ ut@@ in la , ve za na hen iy@@ aagh ki p@@ es@@ id@@ en . Paulu nger Mbakorinte washika kaa ér : “ K@@ ar nen ayol a en sha u né fa aluer ne@@ a lu ken jighjigh u nan yô , time nen ken ayol a en . ” — 2 Kor . ( 1 Peteru 3 : 8 , 9 ) Ka a wa u kwagh nahan , ú dondo ikyav i mbatamen sha u kôron iyol tsaha shi lun a ishima i legh legh kpa ? U soo u fan kwagh u uma u Timoteu kpa ? — ( b ) Ka mbampin mba nyi ve kuma u se nenge sha mini ? I@@ mba mci@@ e la ngu hange hange aluer ka u or nana kporom ikyua hen a na yô . Shi Yesu iyol@@ na kaa ér : “ M gba ôron kwagh sha tahav A@@ v ga ; kpa ka Ter u A t@@ indi@@ m la je , A n@@ em tindi sha kwagh u Me kaa man shi Me ôr kpaa ye . ” Aluer u ngu eren nahan yô , kwagh ne una wase u u henen sha kwagh ken iliam i sha ave , sha u nengen a nenge . Er yange i gba je kô@@ mp@@ eni la lu a na or imba ian ne ga . Ka tom u nyi ior mba Yehova ve er sha u geman Bibilo ? ( Pasalmi 15 : 1 , 2 ) M@@ ter u i we icam i ter icighan@@ wo u Yehova la , a shi nan kpa una umbur Mbayuda mba yange ve wan icam ne la kwagh u U@@ wo u Shi@@ on , ape Tor Davidi va a are@@ ki u ikyuryan va ver ken t@@ ent@@ i u yange tim sha u@@ wo shon la . Ashighe kpishi ka ve undu or@@ maren môm a mbayev mba kiriki , shin ve wa ve sha ikyev i ma anmgbian ve u vesen shin mbamaren mba tamen shin ior vev mbagenev gayô azende a ve . Er kasua u mbakp@@ eng@@ av ve yôôn ken tar ne la a lu mgbegh@@ an ior umiliôn imôngo ér ve nôngo ve seer lun akaa yô , kwagh u ve vande lun a mi la kera ngu kuman ve ga . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 20 - 29 Shi Yesu kaa ér : “ Aluer wan u bem una lu her yô , bem wen una lu sha a nan ; una lu ga yô , [ bem wen ] una shi á hi@@ re hen a ven . ” Ken masejime yô , ka i lu ican u fan er kon shon u lu vesen yô . 10 : 23 . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka Or u He@@ mban u lun a Awa@@ shima . S@@ aa se fa mlu ve u ken jijingi la wang ve , se fatyô u wasen ve ye . Peter@@ s@@ bur@@ g , ken tar u Rus@@ sia kaa wener : “ I ôr se kwagh u Mbashiada mba Yehova ér mba an@@ nongo u i fe kwagh na ga , u a w@@ oo mbayev yô , shi mba w@@ oo ayol a ve ken myer kpaa . ” Kwagh ugen yô , ka isharen i keren sh@@ a@@ gba sha apera , shi omb@@ on inyaregh tan ati@@ h@@ i . Ka i hen Bibilo a ior asange asange gayô iniongo i kpuaa kpuaa . Ikyav i tesen yô , ken anyom a a sember karen ne ior gema p@@ aven ivaa ken tar u J@@ ap@@ an je ish@@ ar de . Mbamaren vea yar tom a mfe u ve fe ér mbayev mba henen kwagh sha akaa a ve nenge la nena ? A@@ gum@@ au@@ kase lu zenden a akaa@@ yan a human doon sha it@@ you shin u@@ gb@@ ang@@ i . ( Ôr Luka 6 : 12 , 13 . ) De se nenge er h@@ ua yange vihi orgen , u i yilan un ér Ge@@ ha@@ shi la vea Aôndo yô . Yange Yobu kuma u á na un icivir laa ? 3 : 1 - 4 ) Kwagh gba se sha mbam@@ gem mban sha ci u nyi ? Ashighe agen yô , anmgbian u nomso nan mough hen ijiir igen nan va na kwaghôron u ken igbar , hen ijiir i i ha@@ ya yô . Ve zua a tahav mbu wan ishima han@@ a ? Er se vande ôron nahan , aluer se mba cian Yehova kpa kwagh ne una yange se iember ga . Tom u Mbakristu ve eren la ngu wasen ve u hiden a ayol a ve ijime nena ? 1 : 1 - 3 ) Aluer se mba ôron Ruamabera ayange ayange yô , se fa kwagh u se er ve se hemba civir Yehova vough yô . Yange m nder tsuaa m tôô kwagh u me za ya ate@@ tan yô , maa m nyôr ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go gayô b@@ ôô@@ s@@ u u a lu m@@ ough@@ on sha ah@@ wa 6 : 00 pe@@ pe yô , m yem hen haregh wam u pasen kwagh . ( b ) Lu ian i civirigh i nyi bugh sha ci u mba ve lu ken ikyuryan i he laa ? Sha nahan yô , Paulu ôr er ishima lu un ker a Mbayuda asange asange yô , wener : “ Ish@@ aren i ken ishima yam man msen wam u m sen Aôndo sha ci ve la , ka sha u ma i yom ve . ” — Mbaromanu 10 : 1 . I@@ ti - kwa@@ v i Mba@@ yev Mb@@ an la maa ho@@ gh@@ ol se zum u se lu sôron atôônanongo a hen ningir shon la . Aluer or na Bibilo jighjigh ga , kpa nan gema nan na Un u a gbe akaa cii la jighjigh yô kwaghôron wase a nan una kaha kposo a or u nan kaan ér Aôndo ngu ga ku@@ aa yô . Or u i yer ér W . Heela tseegh ga , yange i ts@@ wer se , shin i ts@@ wer ityom yase kp@@ um kp@@ um ken ityar 23 ke ’ A@@ fri@@ ka man ityar 9 ke ’ A@@ shia man ityar 8 ke ’ Y@@ uro@@ pa man ke ’ L@@ at@@ in Amerika yô l@@ ù ityar 3 , hide ke ’ akuraior agen a á lu ke ’ u@@ ic@@ ile la di l@@ ù ityar 4 . Yehova yange tese agee a na sha u wasen Paulu ken ish@@ e@@ er na la . Bibilo ôr kwagh u ‘ ishe i dedoo ’ man ‘ ishe i ifer . ’ Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Er Aôndo Una K@@ ure Awa@@ shima Na Yô , ” la , nahan s@@ av pasen . . . Aluer Or@@ f@@ ar@@ ishi la yange lu ya shin kpe zege@@ mnger yô , alaghga yange una y@@ ôr mba@@ van@@ nya nav ish@@ u - ndor . N@@ ôngo u henen er yange a lu L@@ as@@ ar@@ u ken ishima , kua mbagenev mba ve nenge kwagh u i ôr ken ivur i sha 43 man 44 la sha ashe a ve yô . ․ ․ ․ ․ ․ Ôr Yobu 14 : 13 - 15 ; Yohane 3 : 13 ; Aerenakaa 2 : 34 . Ka nyi me er ve me palegh mhen la , nahan ikyav ve i bo la ia gema a lu ityesen hen a mo ? ’ Er va bee hide gba yemen yô , a er kwagh u tese ér ngu a jighjigh u nan yô , lu ôron Mkaanem ma Aôndo yemen sha gbenda . A@@ dooga yange i yima Paulu sha “ zwa u be@@ gha ” kpôô kpôô shin i yima un sha injakwagh . A wa icam ér : “ Kpa mo yô , U su@@ w@@ em ken mimi wam . ” — Pasalmi 41 : 12 . ( 1 Mbakorinte 1 : 10 ) Ikyav i tesen yô , imba mzough ne ngu sha gbenda u se eren kwagh a mba hendan a mcivir u mimi la . * Ter ugen ken tar u Fran@@ ce , iti na ér Adam , ngu a wan u kwase u lun iwer 11 , a kaa ér : “ Ashighe agen kwase wam ngu a gba ur@@ en tsô , kwagh ne ka a na i taver mo kpishi u wan ishima a na . Ôr Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 13 , peeji 7 - 8 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 14 zan zan 18 la . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E kpishi an@@ ye u kiriki ka nana d@@ aa ugen yô , nan kpa nan d@@ aa nan . A@@ K@@ A@@ A nga kpishi a nga a na ior ve u@@ le shin sh@@ a@@ won je kpa a due ve ishima yô , er ican i yan man l@@ an@@ shima kua m@@ ts@@ wen@@ em nahan . 13 : 41 ) Mbahemenev mba Mbakristu mba@@ aiev mba ve lu er ka iv@@ or i bo la tsu@@ me a ior umiliôn imôngo anyom u@@ deri imôngo hegen . ( Mbaromanu 10 : 10 ) A gba u se sôr mbamlu asev cii ve se fatyô u pasen jighjigh u nan wase sha zwa sha u zuan a myom ye . U tesen ikyav yô , mkaanem ma Yesu yange kaa ér , “ né fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa ” la , ma taver un u kaven kpishi . Heela tseegh ga , ú zua a iveren kpishi aluer ú ngu ôron Bibilo sha ci u ú soo wer loho u Bibilo u̱ gema uma wou yô . Er i lu nahan u ôr kwagh nahan ve@@ e ? Ngeren ne una wase u u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Kwagh ne tese ér mhen u ior mba uhar mban sha ikyaa ne zua ga ! U tesen ikyav yô , aluer u ver kô@@ m@@ pu@@ ta wou hen ijiir i i lu ken igbar yô , kwagh la una fatyô u kuran we . Nahan we u tsua u eren nyi ken tom wou u pasen kwagh nee ? Yobu kera lu a “ inyaregh ” ki una civir Yehova a mi ga . ( Anz . Yesu kaa ér iyua i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la i hemba i ikpelaior igen i i er iyua “ ken m@@ ngee u ve ngee a akaa ” la . Yange lumun a ishima na u eren tom u p@@ aan uumace la . ( Yoh . Yesu u a ver se ikyav la tese kwagh ne wang . Gba u Mbakristu vea mough hen u lun ani@@ k@@ und@@ anev ken jijingi vea hingir ior mba ‘ lun mba@@ vesen ken mhen . ’ ( a ) Hii nan i gbe u se h@@ eren a her tsuan ityakerada man se ô@@ ron@@ ô ? Gba u Orkristu nana nenge kwagh ne be@@ elee ga sha ci u nyi ? [ Ngeren u kiriki / ​ F@@ o@@ to u sha peeji 28 ] A kaa ér : “ S@@ é wa nen ayol a ase ikyo , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Se@@ ̱ de b@@ undu nen mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga , kpa sé taver nen asema ayol a ase , i̱ seer eren nahan er ne nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ” • Ishim@@ a@@ verenkeghen yase zua sha akaa a vesen a Aôndo a er la nena ? I@@ orov mba kuman er 10@@ ,000 nahan za mkohol ne . Nahan yô , takerada ne u mgbegha se u pinen ayol a ase ser , ‘ Kanyi jim i ne ve m ongo imo i Yehov@@ aa ? ’ A@@ gir@@ g@@ i a u@@ ity@@ a a J@@ ap@@ an a zenden shin atô - mnger lu ningir sha kp@@ em@@ nger u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , nahan usu u i p@@ ir@@ in hanma ijiir cii la wase , sha u ve de nengen a ajiir sha tar , keren ga yô . Mbam@@ gbe A@@ sev vea F@@ atyô u D@@ an@@ en Se Pro@@ feti la ôr tor kwagh u or@@ ny@@ ar u lun a ak@@ um a iyôngo , u a ker wan@@ iyôngo u môm môm u ic@@ an@@ or ugen yô . 1 : 14 ) Mkaanem mara ka ma nan se ishimataver ér Aôndo yaren tom a mbatyomov sha u wasen uumace . Shighe la , lu iorov kpuaa tseegh ungwa kwaghpasen u Yesu la , hingir mbahenen nav ye . A kaa a Solomon ér : “ G@@ wa u m ongo ken tar wam . . . yô , ka mimi je . . . . K@@ er nen igbenda i ne fatyô u dondon kwagh u ne lu henen la yô , shi sôn nen Yehova a ver iniôngon yen la doo doo . ( 1 Tim . 4 : 15 ; 1 Yoh . Ken inyom shon la i môm , Yehova Aôndo kaa a ter@@ tamen Noa ér : “ We a ya wou cii , nyôr nen ken t@@ so . ” Ka ikyuryan i vesen i nyi Yesu a ye a anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem laa , man ikyuryan la na ve ishimaveren i nyi ? M@@ lu u Mbaiserael lu nan hen shighe u Yosua lam a mbatamen vev laa , man kaa a ve ér nyi ? Kwagh@@ wan u injaa . S@@ an@@ d@@ ans@@ ki N@@ ôngo u dondon mbamhen mba i dugh a mi la . Ma@@ ac@@ i 3 - 9 , 200@@ 8 M@@ cie u Davidi cian Yehova la wase un wua Tor Saulu ga Nahan cii kpa , kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a ngu zan hemen her , nahan ior umiliôn umiliôn mba yan ican sha tar wuee . ” An@@ ngô na u sha mar@@ ami kpa lu môm ken Mbashiada mba jighjigh mbara . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Aluer u soo pe pan@@ den ishim@@ any@@ ian i ka se lu a mi sha mfe u or fe kwagh u kp@@ er ga la yô , kôr ishimaverenkeghen you i ú lu a mi ken mnder u shin ku la gb@@ ang . Mkaanem ma yange Yesu ôr ne , u ngu wer yange lu kaa ér ior mbah@@ ev mba ve ngohol ityesen na ne ve ban a ban a jighjigh u nan ga . Shighe kar yô , i va kaa a mo ér pro@@ fes@@ ô u tesen se kwagh@@ maan la soo u nengen a mo . ( a ) Er nan ve yange gba u Yehova una tsaha Iserael man Y@@ ud@@ aa ? Lu kwagh u Peteru man Yohane vea fatyô u den u eren tom u pasen kwagh u i na ve la ga , di er profeti Yeremia nahan . — Aerenakaa 4 : 18 – 20 ; Yeremia 20 : 9 . ( Luka 7 : 11 – 15 ) Á bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe , mbak@@ on@@ don@@ ato man mbau@@ angev mbagenev kpaa , á bee ve angev . Yehova ka á er “ iyange Na i̱ due i̱ ta sha mbaaferev kua mbam@@ imi kpaa , man ka A n@@ ôô ura sha mbap@@ er@@ apera man mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpaa . ” Ter u ônov mba nan ve doo nan ishima kpishi yô , nan eren kwagh u una wase ve u vesen tsembelee yô . ( b ) Ka akav ag@@ enegh a an@@ zaakaa a sha inja a nyi i̱ nger ken ityakerada yase ? Doo u hanma iyange yô , se ver shighe u henen sha ityom i Yehova man aeren a na vough er hanma iyange ka se ver shighe u eren akaa a hange hange er u yan kwaghyan shi yaven nahan . — Duteronomi 8 : 3 ; Mateu 4 : 4 . Anzaakaa 11 : 2 kaa ér : “ Kwagh@@ fan ngu hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime la . ” Yehova nengen mo nena ? Shi M@@ i@@ ke p@@ ande kpen@@ ga na u esen , k@@ ir@@ en shi sôron a@@ you la , shi hen er una yem ken tar ugen kpa , una eren u sha In@@ tan@@ et yô . Doo u u hen wer yange u de akaa gba karen we a ityôkyaa shio tsô , shin yange u er kwagh ne sha ian gaa ? Kpa aluer i tôô naagh ku yange ve na a uuma vev la i kar sha ku u Yesu Kristu la yô , kwagh u yange ve er la yina ica je , shin er yange ve er kwagh u a kom iwuese nahan kpaa . Se mba a atô@@ akaa kpishi a a gande u tu@@ nan , a wuese shi su@@ ghun Yehova sha erdoo na la . Yesaia lu pinen ér una fa ayange a una za hemen u pasen ior mba ci@@ gh@@ ir asema loho u Yehova ga . Kwagh ne pase er i hii ve akaaôron a profeti a ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la kpishi a taver mba ve kaan ér Yesu ka Mesiya u ityendezwa ga la u kaven yô . Sha kpôô yô , Yehova ka Or u á hembe icivir sha won cii yô , kpa kwagh ne tese ér ka hanma orumace cii á lu a icivir hen a nan ga . 8 : 12 ) Ka a gba u a ese shin a sôr Iyou i Tartor i lu sha ashe wang nahan , se mba nengen ser ka tom u injaa u se kpa se nyôr iyol ker kpa ? Doo u se ver ishima sha akaaôron a Yesu sha ci u nyi ? Paradi@@ so u ken jijingi u se lu ember nyian ne mgb@@ ough a “ ikp@@ ela i u@@ icighan@@ mbaiorov . ” 10 , 11 . ( a ) Mbat@@ amen mba 24 mbara ka unô , man ortamen môm ken a ve yange ôr Yohane nyi ? Yange tese ér Ter doo un ishima nena ? Aluer se ver ato a Aôndo sha mimi yô , jijingi na una ume atam ken a@@ vese inja er dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha nahan . An@@ der@@ ia kpa lu or@@ dondon na , wen vande lun or@@ henen u Yohane u Eren B@@ atisema . ( a ) Inja i ishember i ‘ lu nen sar sar ’ la er nyi ? 7 : 15 - 25 ) Paulu ôr ijiir igen kpaa ér : “ M ngu gbidyen iyol yam m ngu veren i ken kp@@ an je , sha u i̱ de lu u m ôr mbagenev kwaghaôndo kera man mo iyol yam yô , m@@ ̱ gema m@@ ̱ yina sha iky@@ aren ga . ” — 1 Kor . Zum u ib@@ aver i num ne kaa gb@@ ung@@ ur gb@@ ung@@ ur tar cii ungwa yô , Mbashiada mba Yehova mba ken ityar i ken Y@@ uro@@ pa tindi a kwaghyan man mci@@ mb@@ im fele hen anmgbianev vev man ior mbagenev ken tar la mba kwagh tser ve la . ( Anzaakaa 18 : 1 ) Nahan kwagh@@ ngeren la na kwaghwan ér : “ H@@ endan a isharen i lun kposo la . ” 3 : 8 ) Er nan ve lu un nahana ? Dooshima u Kristu la shi ka ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo . Kristu za hemen wener : “ Or u nan hembe yô , Me gema nan nana hingir ity@@ ugh@@ un@@ u@@ ugh ken tempel u Aôndo Wam , . . . shi Me nger iti i Aôndo Wam sha a nan man shi iti i gar u Aôndo Wam , ka Yerusalem u he u a lu s@@ enen Sha , a dugh hen Aôndo Wam la , kua shi iti Y@@ am i he kpaa . ” Sha nahan yô , shighe u se lu pasen kwagh sha uya uya yô , doo u se hen sha gbenda u se lu eren kwagh hen uya vev la . — Aer . Mesiya tsengaôron kwagh na iyol na ken takerada u Yesaia wener : “ M gema ijime Y@@ am M na mba@@ gbidyen , . . . Nahan yô , se cii se za nen hemen u nan ior icivir tsô ga , kpa se hemen nen sha u nan ior icivir . Aluer Orkristu undu tsombor u nan yem u za keren inyaregh ken tar u ken won yô , ka akaa a vihin a nyi aa fatyô u ts@@ eren tsombor u nan , a nan ver ishima ér aa er ga ? Se er nan ve se fa ser jighjigh wase hii u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ô ? V@@ e@@ gher u sha utar u ivur i Bibilo yam i ishima ishima la kaa ér : “ Me ôr kwagh u aeren a O@@ u cii . ” Shi se mba zough a ish@@ u@@ en hen mba ve lu Mbakristu a vese imôngo mba ve vi@@ e la , ve mba ve we iyol u wasen se ken jijingi la . ( Mat . 24 : 31 ) Ka sh@@ a@@ a@@ la vea engem ‘ sha tartor u Ter ve ’ ye , shi ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ia been po@@ ho@@ la yô , a saan ve iyol u lun kwa@@ se@@ he u Yesu ken “ ivaa i zuan i Wan@@ iyôngo ” la . — Mpa . U@@ wer u̱ de gbe ú ga . Kwagh u sha utar u una na ve M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u i eren ai@@ k@@ ighe la una za iky@@ ura yô , ka u eren un sha gbenda u a maa tsombor iyol yô . L@@ um er m ngu a vande nengen a an@@ iky@@ und@@ an u doon er un nahan ga yô . ” Ikyav i tesen yô , kwagh gbe se a kwaghyan man iky@@ ondo kua ijiir i tsan . ( 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 ) Kape aluer se mba henen sha kwagh u ngise A@@ na er la kpa una wase se je la . ( Yobu 36 : 21 ) Sha mimi yô , doo u atam a y@@ u@@ an a isholibo i um la aa yange se sha er se kera shi kimbir eren kwaghbo shon ga yô . A kaa ér : “ Zum u kwagh u a lu u h@@ ôôn ne una haa kwagh u a lu u h@@ ôôn ga la iyol kera yô , man shi kwagh u a lu u kpen ne una gema á haa kwagh u kpen ga la iyol kera yô , ka zum la man kwaghôron u i nger la una kure vough ye , er : I m@@ en@@ a ku sha m@@ hembe je . Yange i er anmgbian ugen u i yer un ér Jo@@ ac@@ him yô , batisema ken inyom i 19@@ 55 la , kpa ken inyom i 19@@ 7@@ 8 la yô , i dugh un ken mimi kera . Yesu yange kaa a mbadondon un ér : “ Ge@@ ma nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema . ” ( Mat . Kpa K@@ ain dondo kwaghwan u Or@@ gban se ne ga , nahan wua an@@ ngô na . Ne fatyô u man iy@@ ongo i Ter kua i u@@ jijingi mba b@@ ov la imôngo ga . I@@ p@@ il@@ a@@ or u Eren Kwagh sha L@@ an Be@@ en yô , a k@@ ôndo a yem sha . 4 : 13 ) Yehova ka Or@@ jir u a karen mbamhen mba ken atô u ishima yase yô , nahan gbenda u a eren kwagh a or@@ sho@@ li@@ bo la ka u zua sha iji@@ r@@ ôron na i vough la . A lu ú soo u zuan a ityesen sha kwagh u iyenge ior i Davidi ôr sha tindi ga ne seer yô , nenge ken Iyoukura ( zwa T@@ iv ) u J@@ un 1 , 200@@ 5 , peeji 28 – 31 . Nahan , Diabolo wa un kwagh ér a er tom a tahav nav mbu eren ivande la sha tindi ga , sha u been ij@@ en i̱ i̱ lu kôron un la . Mbagenev due hen icombor i mbamaren ve tesen ônov vev dooshima ga yô . “ V@@ i@@ di@@ o ne tese hanma kwagh , hii sha mgb@@ e u as@@ an zan zan za ar sha shighe u iengem i hemban cii , i Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la . ” — Mkaanem ma Anmgbian F . Pro@@ feti Yesaia nger wener : “ Icighan , icighan , icighan , kape TER . . . A lu la . ” Alaghga kwagh u ú hii ôron yô , u kaa wer , ‘ Mo nahan m kuma u U@@ hemban@@ agee una nam imba ib@@ um@@ un laa ? ’ K@@ i@@ mbi nen hanma or kwagh u a lu u á ki@@ mbi nan la , or@@ ngohol kp@@ an@@ de@@ gh yô , i̱ ta nan kp@@ an@@ de@@ gh , or u sa@@ ven kpaa i̱ lumun nan u sa@@ ven . ” Hanma sev yô a mough tugh tugh , a tôô an@@ takerada u i yer ér Ex@@ am@@ ining the Scriptures D@@ a@@ ily la , a tile sha go@@ do@@ b@@ i u yange t@@ è@@ r@@ à ya na sha ishi lu awa@@ ar awa@@ ar la . ( 2 Pet . 2 : 5 ) Tom u pasen kwagh man u gban t@@ so la , kua mlu u Noa lu kôôsôô a tsombor na la na yô , a u@@ ve ityough eren akaa a a doo Aôndo yô . • Se won@@ g@@ or m@@ tese u nongo u wanakiriki la u tesen se gbenda la nena ? Kwagh u ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la una wase se nena ? ( 1 Samuel 25 : ​ 24 - 31 ) Kwaghôron na ne lu u k@@ und@@ un@@ yol shi kôron ken ishima kpaa ! ( Pasalmi 1 : 1 – 3 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 ; Yakobu 4 : 8 ) Se kpa se fatyô u eren msen er Davidi nahan ser : “ M suur sha a We , T@@ ER@@ E ; m kaa mer : Ka We , U lu Aôndo wam ye . Mb@@ ap@@ asenkwagh kpishi ka i doo ve u tesen ior ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la kpen kpen , sha er vea fatyô u za ôron gayô gb@@ eren ityakerada i pasen Bibilo ken ijô i hemban er 7@@ 00 nahan yô . Hanma kwagh u se fetyô u eren cii kpa , doo u se cii se umbur ser , saa se na nagh ku ip@@ aan ku Kristu kura jighjigh keng ve , se zua a myom ye . — Heb . Iky@@ ar u ken ivese u nan lu Orkristu shin Kwa@@ se@@ kristu ka nan palegh u or@@ on ikyar u nan u a lu Orkristu shin Kwa@@ se@@ kristu ga la iyev sha iliam i dang shin ieren i dang . H@@ ag@@ ar gema kaa a Yehova ér : “ We U ngu Aôndo u nengen . ” — Genese 16 : 4 - 13 . Nahan yô , se sun@@ da kwagh u dedoo nena ? 7 : 7 ; K@@ ol . Lu atsan a nyi Yobu ya , man a tese nyi sha ishimawan man m@@ til sha mimi na laa ? B@@ ri@@ an : I nger avur a Bibilo a se er heen ne anyom kar hegen 2@@ ,000 , nahan kpa avur ne ôr akaa a i gbe u nom man kwase vea eren ken ivese ve yô , shi a due a akaawan a injaa a vea dondo ve ivese ve ia doo yô . Yobu man M@@ an@@ ase kua Yosev cii yange ve tagher ishigh a mbamtaver mba vihin kpishi . Yange tsu@@ me a ve sha u kaan a ve ér né “ hingir er Aôndo nahan , né gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ” — a kaa ér vea fatyô u tsuan kwagh u a lu u dedoo man kwagh u a lu u bo la ayol a ve . Kpa er yange za hemen a gbenda u Eliya er tom na la yô , kwagh la tese ér Elisha lu a icivir sha or@@ tesen na Eliya , nahan ior mba ve lu eren tom profeti vea na imôngo la lu a vangertiôr ken a na . Kanyi i lu “ iyange i Yehova ” ? Mbam@@ pase mba Yehova V@@ e@@ ̱ Na U I@@ ember ken Ishima Mbakristu mba@@ beenyol mba “ pasen er TER A lu u perapera ” nena ? N@@ ongo ne ngu ve se ah@@ enge ga , kpa ngu ne se mngerem ma wang ma mimi u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . — Yes . De se yar nen tom a hanma tahav mbu Yehova a ne se cii sha u wasen shi maan a maa , di vough er Yesu kpa lu er nahan . Anzaakaa kpishi nga ken kwaghôron na u ior kpishi ve yer ér Ity@@ esen i sha U@@ wo , u i nger ken ityough 5 zan zan 7 ki takerada u ken Bibilo u i yer ér Mateu la . Kanyi yange i er shighe u nongo u kwaghaôndo u Mbayuda hendan a mbadondon Kristu laa ? B@@ ee kera yô , er a lu or@@ der@@ ab@@ a yô , ka tom na u nengen a imba ikyav la shi eren sha kwagh u i nger sha i la . Ka “ mba ve ongo imo Na la ” tseegh . Sha kwagh u Daniel 7 : 9 - 14 a er yô , Daniel nenge a nyi sha aôndo , man mpase u sha mnenge ne h@@ ôn uwegh sha nyi ? Kwagh@@ wan U Aôndo Sha U T@@ su@@ an Or U Ú V@@ ôso Yô M@@ civir u a Doo Yô , 9 / 1 Kpa hiihii yô , de se vande nengen nen sha icighan icam ne kp@@ ase ve . A@@ ah@@ e ne wua ior kpishi shi mba vihin ayol kpaa lu , nahan K@@ at@@ r@@ in lu henen ér shin wan na una lu môm ken ior mba ve kpe la shin mba ve vihi ayol la - o . 1@@ 15 : 10 - 12 ; 1@@ 35 : 19 , 20 . B@@ ee kera yô , mayange je Aôndo una lumun a or u eren aie ga . T@@ ôô ase wer , u ngu ape Yesu a lu tesen Ity@@ esen na i sha U@@ wo la , nahan u ungwa Yesu kaa ér : “ Ka an or je nan lu ken a ven u aluer wan u nan á sôn nan bredi , nana gema á na un i@@ wen ase ? Hen ase sha kwaghyan u ken jijingi u i ne se sha shighe vough ne . Shi u fan ér sar ior kpishi ken atô ve u zuan a myom sha ikyev i naagh ku Yesu la ka kwagh u nan ishimataver kpishi ! Ngeren u dondon la time sha mpin u hange hange ne : Ka unô ve lu as@@ an@@ de@@ aior a Kristu a koson se sha ikyev ve ny@@ ian@@ a ? Aôndo u mimi la gema ishima na sha kwagh u Mb@@ an@@ ini@@ ve kpaa , inja na yô , yange gema awashima na sha kwagh ve . 4 : 8 ) Nahan kpa , alaghga gbenda u i y@@ ese u shin ijiir i dugh la na yô , taver we u kaven er u doo Aôndo ishima yô . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 8 : 5 - 14 ) Me N@@ ger Tindi u Dooshima ken A@@ sema Ve , 9 / 1 Mba za nyer yô , mô ve tsô wa iyol u m@@ ough@@ on eren tom u kiriki u ôôn mbagenev angahar la ga . M nyer kô@@ le@@ eji yô , iniongo i keren u nan or ian i eren kwagh u nan soo la hii u taver ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika . Yange m er ijiir igen ken Bibilo yô , yô@@ h@@ ôr mo iyol te@@ gh@@ elee . Kanyi iky@@ aior ia er ve ia pase kwagh sha uya uya doo doo ? 4 : ​ 1 - 10 ) Ne ônov , alaghga ashighe agen ishima ia kende ne ker u taver mbamaren enev ityough . Alaghga Mbakristu mbagenev vea b@@ un@@ den mbamkombo hanma shighe sha ci u mba@@ vesen vev mba hen ijiir tom mba kighir ve ér ve er tom ve per@@ egh shighe u i ne ve la . Se hen nyi ken Bibilo sha kwagh u tesen icivir shighe u se lu civir Yehova laa ? ( Mateu 24 : 45 ) M@@ kav ne ngu hegen ke ’ takerada u i sember duen a ú ke ’ igbar , ú i yer ér P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy ! la . Shin er yange nenge mtim u ci@@ er iyol u i tim Yerusalem ke ’ inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la nahan kpa , yange nenge a akaa a wasen . Yange i ka@@ am ér ab@@ a la lu a ac@@ i a u@@ sho@@ ja mba gb@@ u@@ u@@ ka pav ve ker a@@ vegher a@@ vegher ken u@@ ity@@ a yô . Kpa e̱r yange mba nengen Yesu mk@@ er shi mba ker un yô , mbaapostoli mbara cii — kua Peteru kpaa — ts@@ enda c@@ í@@ à@@ à . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Sha nahan yô , a tese e̱r ityesen la i lu i aiegh yô , sha u t@@ eren kwagh u yange er u mba ve lu ungwan a na mbara kpa lan ga yô . Zum u or er isholibo yô , msen ngu hange hange sha ci u ityôkyaa i í ôr heen ne kpaa . ( Aer . 1 : 4 , 5 , 15 ; 2 : 1 - 4 ) Mbah@@ enen ôr “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” ken ijô kposo kposo . ( Yosua 15 : 13 – 19 ; 21 : 11 – 13 ) Ikyav i K@@ al@@ e@@ bu ne taver se ishima ér se de cie u eren ityom i Aôndo i i taver la ga . ( Mateu 20 : 2 - 10 ) In@@ j@@ ar@@ tom you shin i̱ ak@@ ar a ou kaha a ng@@ i@@ la nena ? 1 Mbakorinte 7 : 37 , 38 ‘ H@@ ông@@ or ’ ka ishember i i k@@ ou asorabo kpishi ker yô . Or@@ tamen la nana fatyô u pasen or u h@@ ôron tom la ér , mbagenev mba yange kwagh shin or nan na ve gb@@ ev mbu nôngon yô , mase kaven ér kwagh u yange na ve gb@@ ev la ka an@@ kwagh u kiriki je . Daniel pase ijiir i ken jijingi i Yehova a hemen la nena ? Ka mnenge u vough u nyi i doo u se lu a mi sha kwagh u iv@@ es@@ egh ? Kwagh u yange m nenge a mi la una hungur mo sha won ga ! U lamen a mbayev ou mba anyom pue kar la ka kwagh u hemban we ga . Yange doo Yesu u eren ishima i Yehova . Mba ve eren tom m@@ ishen hen shighe ne cii tôô angev mb@@ un . Nahan kpa , mba i hembe lun hange hange u u hen Bibilo a ve yô , ka mbayev ou . Nahan cii kpa , sea v@@ aan ve inya yô , ve b@@ unde tom ayange ahar jimin sha u vea er ityom i tiônnongo yô . ‘ Aôndo una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii . ’ Kwagh la yange na yô , m soo u seer fan kwagh u Aôndo kua Mkaanem nam . Paulu tese ér ka hange hange u seer lun a mbam@@ gem mbagenev kpaa , á za hemen á kaa wener : “ M ngu a ian sha akaa cii , kpa ka akaa cii man a lu [ a ] iwasen ga . ” ( 1 Pet . 3 : 18 ) Yehova yange lumun nagh ku ip@@ aan ku Yesu na sha uma na u vough , sha u hiden y@@ amen uma u vough u Adam ta kera la , nahan shi hiden nan tsombor u Adam ian i zuan a uma u tsôron . Aluer ma kwagh na se gb@@ ev mbu nôngon yô , hemba k@@ an a inja u se nôngon sha afatyô wase cii ser se sôr ikyaa la nahan se gema i se wa sha ikyev i Yehova gaa ? — Pasalmi 4 : 4 ; Anzaakaa 3 : 5 , 6 : Mbaefese 4 : 26 . ( b ) Bibilo tese ér Yehova s@@ angen a s@@ ange ior ga nena ? M tôô or u sha uhar ken a@@ yem ne kuma ac@@ in at@@ ar@@ atar je . Mbagenev lu henen kwagh u uma u sha kpa atesen a Bibilo i̱ tese sha kwagh u tar u paradi@@ so la lu doon ve ishima . Jigh@@ ilii yô , se fatyô u kporom hen Yehova a u van@@ den kporom hen Kristu shio ga . ( b ) Pasalmi 1 : 3 tese ér gba u se er tom kpoghuloo nena ? Hanma shighe yô , ka m shi ôron um@@ ag@@ az@@ in mban ne man m ôr ve je hemba anyom 15 hegen , kpa mayange je m kav er ung@@ eren mba ve lu ker la i lu mba taver or ishima kpishi shi nan or tahav nahan ga . Ka akaa ahar a nyi yange hemen ieren i Yesu ? Shin er yange Tar la yôô ang@@ we u i@@ ho@@ m i kôron man m@@ s@@ ange u s@@ angen sha Mbayuda nahan kpa , Mbashiada za hemen u dondon Tindi u V@@ esen la . U@@ ̱ gban inj@@ ô i lun a m@@ tser sha mi ze@@ gen@@ an sha u ú yam kwagh u a gande ú tahav la , ka u wan a wa iyol you ken kp@@ an ! — Anzaakaa 22 : 7 . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | MB@@ A@@ K@@ PE@@ N@@ E@@ V V@@ E@@ A N@@ D@@ ER — KW@@ AG@@ H A F@@ AT@@ YÔ U ER@@ EN N@@ A@@ H@@ AN@@ A ? Gba u se kpa se hen sha Mkaanem ma Aôndo man sha ityom na a iwuese , man a msen u eren , vough er mb@@ ang@@ eren Bibilo mban kpa yange ve er nahan . Yange i na apostoli Yohane mpase u sha mnenge u sha “ iyange i Ter ” la cii ve mase ungwan kwaghôron u Yesu lu ôron a atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar la ye . Kwagh u m ôr la mgbegh@@ am m soo u eren msen hen Aôndo u i er kwagh na ken Bibilo la . Or nana er nyi ve a fatyô u kaan ér i zua nan ken mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm a or@@ gen@@ e ? Ka nyi ia wase se u tsuan akaa a se eren la sha kwagh@@ f@@ ana ? Ka ker ken inyom i 19@@ 7@@ 6 yô , se hide se yem ken tar u Amerika u za nengen sha ng@@ ôm u lu u@@ ange la . Nahan nôngo , de geman akaa ken iyou er u soo la ga , hemban je yô , ken ar@@ um a ngise ve ts@@ aan ker la . Er i yer kwaghhenen ne ér “ mcivir u hen tsombor ” nahan , ka gbenda ugen u se civir Yehova yô . Gba u á ho@@ gh@@ ol mbam@@ ishen a tar u he ú í tindi ve ker la , alaghga a gba u vea hen zwa u he shi vea hen aeren a ior mba hen ijiir la , shi vea hen u yan akaa@@ yan a ve vande fan ga kpaa . Maa “ iyange i utya ” i Aôndo ia va sha mbaihyomov nav . Takerada ugen ú kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke kaa ér , “ Er se uumace se lu kwagh môm a aka@@ au@@ ma agen sha igbenda kpishi nahan kpa se kaha a aka@@ au@@ ma a shin tar sha ci u se mba a mfe u lamen shi henen kwagh . Ve cii ve er sha mkaanem ma Aôndo lu na i nger la , ér : “ T@@ ere , Aôndo wam , me wuese We a ishima yam cii ; man shi me civir iti You gbem kpaa ; gadia erdoo Wou vese hen a mo . ” — Pasalmi 8@@ 6 : 12 , 13 Lu ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el . Yohane yange nenge a inyam igen i lun a ak@@ or ahar , i̱ lu ôron kwagh er dar@@ ak@@ on nahan . Jigh@@ ilii yô , uumace mba dondon gbenda u Diabolo a eren tom a mi sha u seer ican i ior ka ve ya shighe u a@@ ah@@ e a er la . A za uwegh a “ bende ga@@ mbe la ” maa ikpelaior la cii tile . “ Jighjigh u nan sha inja i ish@@ ange i mase@@ ta@@ di ” i nd@@ ahar tsung la lu u una fatyô u m@@ ough@@ on a u@@ wo za p@@ endan ú ape gen@@ egh la — gbenda ugen u hemban doon a ung@@ un yange u lu u Yesu ma k@@ indi@@ gh ôron ér jighjigh u nan u kpuaa kpa una er akaa a vesen ga . Aluer ka nahan yô , hen ase sha kwagh ne : Ú venda u ngohol takerada u tesen ér ú kuma u nahan mat@@ o sha ci u ú ngu cian wer yange ú er ai@@ ky@@ ôr y@@ um@@ u ? A@@ eren ne ka a mgbegha se nahan se er a anmgbianev asev sha dooshima shi i saan se iyol u wasen ve kpaa . Nahan kpa , se nôngo nen sha afatyô wase cii se er nen sha atindiakaa a ken Bibilo shi se lumun nen ser Yehova a lu ken ivese yase . Ashighe agen a lu u ken ishima er or@@ pasalmi Davidi nahan . Yange kaa ér : “ U@@ ng@@ wam fe@@ fa je , T@@ ER@@ E ; kwagh gba hemban jijingi wam ve ! • Ka unô ve kohol ve lu hemen u he u shin t@@ ara ? Han@@ mô ve nan pase er Yehova wase nan u van mkohol ne yô . Shighe u Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i una va ta num sha ior mba Aôndo la , a lu nyi ia ere ? Anzaakaa ne cii tese ér kwagh u a saa la ka kwagh u injaa hen mba i lu kwagh ve la . A@@ gar la lu a kiriki , kpa a@@ you a hen ag@@ ar ne lu s@@ ar@@ em s@@ ar@@ em , nahan hanma gar u sea soo u zan her yô , se vihi shighe kpishi . “ Kpa shighe u wea eren i@@ wua yô , de rumun uwegh ough ku im@@ es@@ egh ku@@ ̱ fan kwagh u ku y@@ an@@ egh ku eren la ga ; sha er i@@ wua you i̱ lu ken myer yô , man T@@ er@@ u u A nengen ken myer la , Una na u injar you . ” ( Mat . K@@ ange Ishima u Eren Ishima i Aôndo ( Genese 2 : 18 ) Mayange je Yehova ôr kwagh u wanye ér nan ngu or@@ wasen shin ikyar u or@@ maren u nan ga . Yesu P@@ in@@ en Ior Mbam@@ pin sha Inja Kwagh la ka a wase u nan mbamkombo asev ve lu ashighe a i@@ ember@@ egh . — Aerenakaa 20 : 35 . Sha ayange a tsuaa la je , Solomon nger kwagh ôr er i hembe doon u tôôn shighe henen sha akaa a hange hange , a u hanma shighe veren ishima sha akaa a nan msaanyol la yô . Mbat@@ amen mban yange Timoteu u undun ve hingir ikyar tom u Paulu ga , shin er lu a iwasen hen atôônanongo a ve nahan kpaa . Or@@ gen u an@@ umbe a i tesen sha tele@@ v@@ ishen sha kwagh u ior ve eren ayange ayange la bende a na , u ôr ngeren mba sha kwagh u an@@ umbe ne yô kaa wener : “ M haa m@@ liam ashe shighe u m ôr ngeren mbara yô , gadia m kav mer m ngu civir Yehova a ishima i môm ga . ( a ) Ka nyi yange i na ve Yehova tindi H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia ér ve̱ za tsen@@ ga pasen ior nav kwagh@@ a ? Mba ve lu ngohol iyua i sha mlumun u sha mh@@ ôôn , mba i lu nan ve ish@@ ô la , mba hingir ônov mba Aôndo mba ken jijingi . U eren nahan la ka u cian a cia kwagh ga , kpa ka gbenda u eren kwagh sha kwaghfan . Sha nahan yô , ve gb@@ ihi Mbakristu Mba@@ aiev ken usu . Yange ve pase ior ac@@ in@@ at@@ an a ken Bibilo wanger wanger , shi ve ta ior iwanger sha akaa a ken Bibilo , nahan am@@ agh a kwaghaôndo u aiegh t@@ enger , vough er tar ka ua t@@ enger ve am@@ agh a a@@ y@@ ough a t@@ enger nahan . 5 : 23 ) Shi Paulu iyol na kpa ya ican sha ci u mzeyol ugen u yange kaa ér ka “ saa ken iyol ” na yô ; alaghga ashe z@@ aan un iyol gayô ma angev mbu mbu lu a ici@@ gh hen shighe na la ga yô . ( 2 Kor . 12 : 7 ; G@@ al . Davidi u Aôndo nenge sha a na doo doo la yange nger pasalmi u i yer ér “ pasalmi u tesen vangertiôr shin jighjigh u nan ” la . Er nan ú de u nôngon wer u fa kwagh u a lu sha gbenda u uma u Aôndo a soo ér se za sha mi la , shi i doo ú u eren ishima na ga ? ( Ps . Ú soo wer i̱ de lu sha ci u or@@ henen la nan soo u timin sha Armag@@ e@@ don ga yum ve nan lu civir Yehova ga , kpa i̱ lu m@@ doo u á doo nan ishima la . Kwagh u yange wase or@@ pasalmi u hemban mbamzeyol mba tagher a mi la yô lu u timen sha Mkaanem ma Aôndo shi henen sha ma hanma shighe . N@@ so@@ mba Y@@ ese na maa “ tôô un . . . ; er lu ny@@ ôn@@ go@@ so zan fele fe fele la , a o@@ so@@ gh , a gba a so@@ mb@@ o . ” Er ngeren mba se tim sha mi ne ve pase yô , Ruamabera tese ér ka unô ve lu a aeren a Mbakristu mba mimi la ny@@ ian@@ a ? Mayange mbatamen vea soo ér vea p@@ ande mnenge u saan saan u i gbe u mbananjighjigh cii vea lu a mi sha kwagh u mcivir u Yehova , u a lu “ Aôndo u sar sar ” la ga . — 1 Tim . Hanma ityough cii ôr kwagh u ior mba Aôndo a shigh ve mkurem , mba ve hemen ior mba Aôndo hen ashighe a taver la . U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev gema ishember ne ér N@@ ab@@ al lu or u “ keghen ato a or môm ga , ” nahan “ gande u á ôr kwagh a na . ” ( Ekesodu 19 : 5 , 8 ; Pasalmi 10@@ 6 : 12 - 43 ) Kpa se yô , de se ngohol shi se dondo nen atindi a Aôndo la . Hegen R@@ oman ngu henen Bibilo kpoghuloo shi ngu zan hemen doo doo kpaa . Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” ( 1 Kor . • Kanyi yange i wase Yosua man K@@ al@@ e@@ bu u taver ishima ? ( Genese 3 : 4 - 7 ) Mbat@@ yomov mbagenev kpa yange “ ve kera wa ikyo sha tahav vev mbu i ver ve sha mi hiihii la ga , ve undu ijiir ve i teman jim la ” ve va er kwagh u lu sha ci ve ga yô . Pasalmi ityough 7@@ 2 ivur 16 kaa ér : “ I@@ yi@@ av mb@@ i̱ ngee shin tar sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v je kpaa , as@@ a@@ gher a mbi a̱ hingir war war . ” Kwase nan ngu a ian i civirigh i lun “ ijende ” i nom u nan . ( M@@ al . Bibilo tese ikyav i kwagh ne . Nahan gba u me tsua kwagh môm . ” U i̱ pase un yô , ve gema ve kaa ér gu@@ da i̱ pase Bar@@ ab@@ a — or u yange i wu@@ he un ke ’ pur@@ usu sha ikyaa i n@@ ú@@ mun ior er ve hemba mbahemenev ato man ikyaa i i@@ w@@ oo - or la ! Hen sha ityom na man gb@@ end@@ atesen na man uityendezwa nav . Kwaghôron u profeti Daniel ugen wase se u fan shighe u se lu ker hegen ne . Jigh@@ ilii yô , iyenge i Mbashiada mba Yehova mba ken gar u Mo@@ sc@@ ow yange i sea hen 3@@ 00 yem nyôr 5@@ 000 man kwagh ! M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a kaa ér : “ T@@ i@@ ônnongo ka a t@@ indi@@ m a ic@@ er i ungwan a ungwa sha u nengen ér m zua a mtsera ken mbamkombo mba i er la . A@@ tor ne 12 hemen ken tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , ator 17 di hemen ken tartor u Yuda u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . Ishima kera tse@@ en we sha tom u pasen kwagh er ngise nahan ga shi u kera fe zan mbamkombo mba tiônnongo ainge er ngise nahan gaa ? — 2 Kor . 25 : 31 - 34 ; Heb . 12 : 16 ) Kwagh u Yakob er ne tese ér doo u se nôngo kpoghuloo se lu ken bem vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu . ( Yohane 8 : 5@@ 8 ) Aberaham yange lu uma anyom kar kuma er 2@@ ,000 nahan cii ve i va mar Yesu ye . Kwagh ne tese ér Aôndo una kura u , kwagh u vihin môm tsô una tser u ga shinii ? Kpa mbagenev yô , mba sha ajiir aa i lu ve ican u henen kwagh u Aôndo yô . W@@ u@@ ese nen TER , ne mbatyomov N@@ av , ne mba@@ age@@ ev , mba ne eren sha imo Na , er ne we imo i kwaghôron na ik@@ o yô . Mbag@@ anden man mbayev cii ka vea civir un sha ci u á doo ve ishima nahan i saan un iyol kpen kpen . Shi er se lu a ya wase ga yô , a luun iyange i Hi@@ it@@ om yô , se lu hen ijiir i tsan i tiônnongo u se sember sôron been a ne se la . 3 , 4 . ( a ) Or u lumun ér ior ve va ikyua a nan ka nan er nena ? D@@ ondo Ikyav i Ishim@@ at@@ aver i Yesu man M@@ kav Na La , 2 / 15 Sha mimi yô mtsera ngu ke ’ ish@@ u@@ kôron i ke ’ jijingi ke ’ tar u S@@ ene@@ g@@ al la . ( Ôr Mbaheberu 10 : 7 . ) Noa vea tsombor na ve er tom u gban t@@ so la taveraa u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo , ken masejime yô Yehova kaa a Noa ér : “ We a ya wou cii , nyôr nen ken t@@ so ; gadia ka we , M nenge u lu or@@ perapera sha ishigh Y@@ agh ken k@@ ov ne ye . ” Se mba nyer a ve ken ya wase ga , shi se mba su@@ ghun ve tsô kpaa ga . Kanyi anmgbianev mba nomso vea er , hemban je yô , agumaior , sha er vea za hemen ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Kpa a@@ dooga a gba u nana seer kôôm aeren a nan agen . A va er a iv@@ or i bo i i kange i a@@ ile a@@ ile la nena ? Mic@@ hel@@ le : Ú kaa vough . Yange ve wa ak@@ ô@@ v a taver iyol ve zende angahar shin ve zenden sha ak@@ e@@ ke . Gba u se wuese Yehova , sha ci u ka un yange sue ve sha icighan jijingi na ve , kwagh lu nahan ye . — 1 Kor . F@@ ri@@ e@@ da za hemen kaa wener : “ Mbak@@ ur@@ an pur@@ usu yange ve kaa ér m er tom vea kasev mbagenev imôngo ken kwa u ôôn iyol man ah@@ ungwa ak@@ ôngo . Aluer u er kwagh a ijende you sha imba gbenda la nahan yô , alaghga sha hiihii la , ijende you ia wuese we sha iniôngon you i nôngon wer u wase nan la ga . 4 : 23 ; 24 : 14 . I kaa ér : “ Tsô [ iorov uhar mban ] p@@ enda ave sha [ mba ve sember eren batisema la ] , nahan ve ngohol Icighan Jijingi . ” F@@ o@@ to ne tese u nyi ? ( Luka 2 : 36 , 37 ) Sha nahan yô , akaa a ken jijingi hemba lun kwagh u vesen ken uma na . Yange gba u me de shi@@ g@@ al@@ i i man , shi me de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov shi h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom . — 2 Mbakorinte 7 : 1 . K@@ egh TER , tsô Una yima u . ” ​ —⁠ Anz . M ongo cii yô , m pase un er Yehova yange wasem u sôron imba zayol u a lu a mi la yô . Zum u Yesu lu eren tom na u pasen kwaghaôndo shin tar la , a na mbaapostoli nav mba jighjigh mbara ib@@ um@@ un ér , a va nder ve vea mba@@ jighjigh mbagenev imôngo shin ku , vea za tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om sha . ( Marku 9 : 33 - 37 ; 10 : 35 - 45 ) A@@ ny@@ iman ve a sha kwa har ne nga been yô Yesu lôh@@ ô ve ér ve va ya P@@ ase@@ ka a na sha kwa u masetyô . Kwase u or la kaa ér , nom na tsa ôron takerada la tugh k@@ ak@@ a . Shi kwagh u a ne se angev kpôô kpôô yô ka isholibo i í lu ken a vese la . Tsô ve yila mbaapostoli mbara , ve gbidye ve , ve shi ve ta ve icin er ve̱ de kera shi ôron kwagh ken iti i Yesu ga ; tsô ve pase ve , ve tu@@ h@@ wa . ” — Aerenakaa 5 : 40 . Kanyi ka i wase se ve se wa ishima ? Mayange u soo wer a z@@ aan mbamkombo inja er i kighir un a kighir ga . Doo u ú gba ngohol tom shon tsô , u ta ici@@ a wer hemba u teman ave gbil@@ in@@ ii ? Shi m nenge mer icivir man inyaregh ki me lu ort@@ wer ve me zua a mi la k@@ ia nam msaanyol . Lu hanma zwa Yesu l@@ am@@ en@@ ee ? Se kpa doo u se wuese Yehova sha nyityô mfe man aeren a dedoo man kwaghfan u se zough a mi sha u henen Bibilo cii , er Daniel kpa er nahan . ( Ps . 6@@ 3 : 6 ) Yesu u yange m@@ hi@@ r@@ ini@@ m nam lu vough la , kav er u gbidyen kwar shi eren msen sha ajiir a hu@@ an ving la , wase un kpishi yô . — Luka 6 : 12 . “ F@@ ese je anmgbianev na Paulu gbenda er a̱ yem zan zan shin kpe u zege@@ mnger , ” tsô “ mba ve za ver Paulu gbenda yô , ve za a na zan zan ken A@@ ten@@ e . ” Yô , m nenge , m shi m ngu pasen je mer : Ng@@ un ka Wan u Aôndo je ne . ” 20 : 17 – 48 — Er nan ve Mb@@ ab@@ en@@ y@@ am@@ in er kwaghbo gba u a tsaha ve , kpa Yehova de ve hemba ik@@ we i Iserael ig@@ enegh la ityav kwa har - a ? Yehova Una T@@ a Mba i Doo Un a Ve la K@@ era Ga , 8 / 15 I@@ yol@@ tseghan gban k@@ an di ic@@ egh@@ zwa tseegh tsô ga . Hen mba vea lumun u ungwan la yô , ishimaveren ngi i m@@ him u him@@ en ve a Aôndo ér ve̱ gema asema sha asorabo ve , ve̱ undu igbenda ve , ve̱ gema eren ishima na . Un vea kwase na di mba taver ior asema sha loho u dedoo u ú lu ken Bibilo la . • Lu nyi Aôndo pase Aberaham i i gbe i zough sha Iyange i J@@ iri@@ gh laa ? Shin er Yesu yange yila nongo u wanakiriki ne ér ka “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” nahan kpa , a kaa wener ma shighe môm môm kpa ua er kwagh u zan kpe ga ze . T@@ ica na la wa tser u vi@@ di@@ o ne ér k@@ l@@ ase cii a̱ nenge . ( Ôr Yakobu 3 : 18 . ) Nahan cii kpa , a ôr ve ijir ga . S@@ ar sar kpa ka vegher u ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi . ( Ôr Pasalmi 25 : 4 , 5 . ) He@@ mba k@@ an sha inja u eren iniongo ne kwa môm tseegh ken inyom . Kpa zum u Is@@ ak@@ a kuma anyom 25 yô , Aberaham tagher a iky@@ aren i gba u una er kwagh a Is@@ ak@@ a er ka wan na ga yô . Aôndo kaa a na ér a kôr wan na a nagh a mi . ( Amo@@ shi 3 :⁠ 3 ) M@@ pin ne ngu a kwaghwan u una wase u nena ? Er nan ve kwagh ve gba un ishima nahana ? M@@ seer la una za hemen . T@@ so@@ mbor u u er batisema ne , lu a anmgbian ve u lu p@@ es@@ id@@ en u ze@@ ge mzough ugen yô . Se ver ishima ser Tor u Tartor la una va a hemen u nyi ? Y@@ ai@@ r@@ u man kwase na ku@@ ve wan ve u kwase ne , saan ve iyol je zua ga . ( b ) Ka mbampin mba nyi kwaghhenen ne una time sh@@ am@@ in@@ i ? Sha mimi yô , yange saan if@@ er@@ or u i man@@ de un la iyol , shighe u Yesu kaa a na ér , “ Ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so ” la . 24 : 45 ) Er se lu iyôngo na yô , i̱ doo se u ungwan imo i Yesu shi dondon un kpaa . ​ ​ —⁠ Yoh . 10 :⁠ 27 . Yesu kaa ér : “ M eren akaa a doon Un gbem . ” — Yoh . 8 : 29 ; Anz . Nenge imba ican i eren mbagenev la sha wono ! Ter ior mba yange kwagh kera gba ve sha iyua i uma u tsôron la ga yô . Ka mbampin mba nyi se time sha mi ken kwaghhenen u a dondo nee ? “ Zege@@ bab@@ ilon ” u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii la ka vegher u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima u bo@@ tar u Satan ne . I@@ ca i gbe ga yô , mat@@ o ne vihi , er ashighe kpishi yange i lu nahan , maa se h@@ ungwa se gba yemen angahar . [ ijô 5@@ 6 ] ( 2 Timoteu 4 : 3 ) Shi i kaa kpaa ér mba ve tesen mba@@ aie mba kwaghaôndo mban ka “ mbaapostoli mba aiev , ka mbatomov mba ic@@ u@@ ghu@@ v , ka ve gema ayol a ve er ka mbaapostoli mba Kristu nahan . ” ( Mateu 5 : 45 ) Apostoli Paulu yange kaa a ior mba ken gar u Li@@ se@@ t@@ era ér : “ Mayange [ Aôndo ] de u pasen iyol Na ga , eren akaa a dedoo , A n@@ ôôn ne ura u s@@ enen sha , A iv@@ in asema a en a kwaghyan man msaanyol kpaa . ” — Aerenakaa 14 : 17 . Man er u lu ôron takerada la , ver ishima u zuan a kwagh u ú ôr ior mbagenev kpaa yô . A@@ ka@@ a@@ ôron ang@@ an nahan aa fatyô u wasen mbayev u maan isharen i ôron mbagenev kwagh u ve lu henen la . Yehova una su@@ we se sha ‘ ga@@ mbe u u@@ ange ’ er sue Davidi nahan . ( Mbafilipi 2 : 3 ) Mbagenev va a am@@ een sha ayol a ve sha u vendan u yaren tom a kwaghwan ne . Kanyi ia wase se u kôron no@@ mbor wase tsaha ? Man ia bende a uumace nena ? Man se er nan ve se wa iyol se keghen a kegh ii ? Ka sha atô@@ akaa a nyi Paulu yange lu a vangertiôr sha mbananjighjigh a na imôngo ? ( 1 Peteru 4 : 3 , 4 ) Kpa mba gem mba tesen se atindi a Yehova a tsen@@ g a mlu u wang la sha A@@ y@@ ough a Tartor , á a lu ajiir a zuan a ityesen i Bibilo la . ( b ) Se bee a nyityô a@@ kper@@ an a tan cii ken a@@ vese nena ? Er lu u A@@ ron vea tsombor na vea vaa ku u N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u ga yô , kwagh ne yange una kar jighjigh ve u nan kpen kpen ! ( Pasalmi 34 : 18 ) Davidi shi za hemen ôr kwagh u taver se asema wener : ‘ A@@ tsan a or@@ perapera ngee , kpa TER ka A dugh nan ken a cii . ’ I@@ a wase ve u henen sha mpin ne , ‘ M soo mer me kôôm uma wam , me eren akaa a dedoo , sha u ior ve f@@ am er m lu or u lun a inja i dedoo shi civir Aôndo sha mimi kpa , shin m soo mer ior ve f@@ am ér m ngu or u dondon aeren a dang a mbagenev , shin or u dondon asaren am hanma sh@@ igh@@ ee ? ’ M@@ doo u mba ve we ndor a vese ve doo se ishima la ngu a na yô i sar se kpishi u wasen ve . M ngu a m@@ enge u vough sha kwagh u uma hegen . Sha nahan yô , gba u a er Orkristu batisema shighe u nan lu iyev la ga , kpa a lu shighe u nan vese nan kom u henen kwagh u Aôndo shi hingir or@@ henen u Yesu la . U hen wer ts@@ wam man m@@ tse@@ e u tar u lu tse@@ en karen ikyaa inya ne shin mbap@@ ati@@ i vea vihi tar u hegen , u u lu bu@@ ghun ashe seer a seer ne vough er Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha M@@ ôm mb@@ ira yange mbi vihi m@@ ze@@ hemen u lu shin tar cii man ityav mbi shon laa ? Ka sha u nengen us@@ ene@@ ma mba ve tesen dooshima u kwase vea nomso@@ or la shinii ? Gadia angev man ku jimin je kpa , ka u a va kar a mi kera . ​ —⁠ Yes . Hanma il@@ ye@@ gh@@ egh ki yolough yô , ki a tom u injaa u eren , vough er a@@ vegher kposo kposo a iky@@ e@@ ky@@ e i shir@@ en tom kpa nga a lu a tom u eren nahan . N@@ ôngo iky@@ ar@@ yan yen i taver , nahan a hemba lun ne z@@ ange u nôngon a mbamtaver mba mbamaren ve tagher a mi la . Akaa a ve ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” — Luka 22 : 19 . 5 , 6 . ( a ) Ka kwaghôron u profeti u Yesu u nyi yange kure shami ken inyom i 6@@ 6 S.@@ W . laa ? Or@@ pasalmi na mlumun kaa ér : “ Gadia ka ve uma kera fese er to@@ ho nahan , ve use er ah@@ u a ndor yô . ” Mba@@ ôron takerada u Daniel vea lu a mbampin mba pinen je ka u kera henen a hen ga . U hiden a iyol ijime la una wase or u sôron mbamzeyol nena ? Er se hen ken uiky@@ ur@@ mba@@ yan mbara nahan , se nenge er ve zough sha kwagh u Tartor u Mesiya la , man er Tartor u Aôndo u har sha uiky@@ ur@@ mba@@ yan yô . M@@ ase zan ashighe nga a yange u pase ior loho u dedoo , nahan u nenge a ikyav i tesen ér jijingi u Yehova ngu a we , ngu wasen we je he ? Awa@@ shima u ishimawan i Yehova yô , kanyi , man ia za a kure han@@ a ? Kwaghôron u Mar@@ k@@ us : Shighe u se lu iyev la , se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova . ( a ) Yehova ka a de or isholibo nena ? Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda mba ken derianyom u hiihii la yange ve er nyi sha er vea ya ikyar i dedoo vea A@@ ôn@@ doo ? A@@ te@@ ti , lu@@ ̱ u̱ Habak@@ u una ungwa akaa a aa na una tôô kwagh@@ ku@@ h@@ wan na una wa Yehova icam i u@@ k@@ we@@ gh@@ legh i sha msen yô . Sha hiihii la , er ng@@ ôm ungwa ér mo m ngu kohol imôngo vea Mbashiada mba Yehova yô , ishima vihi un a mo . Kwagh u yange er sha ayange a Noa la tese se nyi ? ( Mbaheberu 10 : 23 - 25 ) Kwagh u una wase se u wan ago a va waren yô , ka u kohol imôngo a tiônnongo môm ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova a a hembe 9@@ 8@@ ,000 la shi undun un ga . A umbur kwagh ve saan saan nahan ér : “ Yange ve lu up@@ ania mba tse@@ en ishima , mba ve ngohol ior doo doo shi ve eren a ve kundu kundu shi ve fa Bibilo tsema tsema yô . ” Shi ka wea er tom a i@@ wa@@ v@@ aren i ainge sha u samber a mimi , er ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la nahan , se wase ior u zuan a iwasen i i gbe hange hange u se na ve la . Akaa a i nger heen ne , kua agen a i nger ke ’ Bibilo la cii tese ér , naagh ku nan@@ den yange ku vande lun kwagh u vesen ke ’ mcivir ica i gba cii ve Yehova mase va wan atindi sha kwagh shon jighilii ye . Alaghga vea undu mimi ku@@ aa sha u vea er uma u ve s@@ enge ér ka uma u msaanyol la . Ken anyom a karen la , i zua kwase ugen , u i yer un ér Bar@@ b@@ ara yô , a ky@@ ans@@ a i ken ityough . Yange vea za ma nongo u henen Bibilo inya yô , ve tsa her iyange i môm shin ayange ahar nahan tseegh , kpa ve gema ve er tom kpoghuloo . Kwagh ne du@@ mbur ken ate@@ jir kpaa . Nahan kpa , mbamaren mban tim sha kwagh u mbat@@ s@@ av . ( Mbakolose 3 : 17 ) Aluer ivese bee , man mba i le@@ he ve ivese shin iniongo i iv@@ es@@ egh la hide yem ken u@@ y@@ aav vev man ve umbur it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi i ko@@ ho la nahan vea nenge ér mbi tese ér nom man kwase la er hanma kwagh ken iti i Yesu kpa ? Lu hen shighe ne i kôr Paulu i wu@@ he ken pur@@ usu ken Roma ye . Tsô Timoteu u i sember du@@ ghun un ken pur@@ usu la za lu vea Paulu imôngo . Ka nahan ve ashighe kpishi Mbashiada mba Yehova ka ve za hen or sha shighe u kwagh a ze nan iyol , nan lu keren or u nana wase nan ken Bibilo la vough ye . Kwagh ne ka a nôngo u eren nahan hanma shighe cii , nahan a fatyô u kaan ér gban k@@ an kwagh u a eren ab@@ u tsô ga . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) Un u a lu I@@ mbor i mimi i m@@ vese u age@@ egh man m@@ taver u tahav ne una fatyô u sur@@ un se ishima sha shighe u kwagh a gbe se a mi yum la . Or@@ van@@ nya u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la maa kaa a na ér : “ Nenge , wan wou ngu uma ! ” Wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u nomso Pro@@ feti Eliya yange nder wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ken gar u S@@ ar@@ ef@@ ati , u lu tar u Iserael vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . — 1 Utor 17 : 17 - 24 . A fa er “ ishima i vihin yô , i ne ishima i y@@ in@@ an ” yô . ( Anz . Nahan kpa , ashighe agen je yô , ka se tese ser kwagh u ior mba se fe ve tsembelee ga la gba se ishima yum ga . Gadia ti@@ h@@ i u sha at@@ ar@@ atar u takerada ne tseegh kpa yange u lu u@@ peeji 7@@ 40 ! Tsô pristi ugen gba va karen hen gbenda la ; nengen na yô , a kar b@@ ar ugen . Mb@@ á gbe henen sha akaa a Aôndo a a ze sh@@ imi la kô@@ v@@ or@@ a tsô ga . Sha shighe u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la kpa , tahav mbu ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar ki inyam la shi due ken igbar . Ka sea timen ken Ruamabera shi sea z@@ aan mbamkombo mba tiônnongo yô , kwagh la a umbur se akaaôron a Kristu . ( 2 Pet . “ Kwaghôron u sha shighe vough yô , ngu er atam a iky@@ on a z@@ en@@ aria a i we a shin a@@ gb@@ ande a az@@ ur@@ fa nahan . ” — AN@@ Z . Hii nan ve bem a hingir u va du@@ mbur hen atô u Mbakristu mba m@@ im@@ in@@ i ? 8@@ 8 : 13 , 14 . Shi mba yaren tom a iniongo igen sha u nengen sha akaa a Tartor ken ityar ig@@ enegh . 1 , 2 . ( a ) G@@ ar u P@@ om@@ pe@@ ii man gar u H@@ er@@ cul@@ an@@ e@@ um yange ve lu ag@@ ar a nyi ? Er nan i dugh kasev ave sha akaa a hange hange , a i gbe u ior cii vea lu a mi ne kera nahana ? Aluer u ngu a hii u yôôn loho u dedoo ken igbar ga yô , u fatyô u tsuan wer u hingir or@@ pasenkwagh u Tartor . Man se er nan ve kwaghhenen wase una hemba u@@ men at@@ a@@ ma ? Hanma or@@ beenyol u nan civir Yehova Aôndo sha mimi cii nan gba kwagh sha ishigh nagh . Ishim@@ a@@ wan i Aôndo la ngi kwagh u myom hen ior kpishi mba ma ve tim luun er una tim tar sha tsuaa je yô . Aôndo shi yange wa ishima ér uumace cii ve lu saan saan shi ve lu ken bem ayol a ve kua akaa agen a á gbe la kpaa . Ka akaabo man mbamtaver mba nyi nahan gba u mbahenen vea tagher a mi ken hem@@ ene ? Er ish@@ u@@ ghun i Paulu tindi tiônnongo u ken Roma , i lu ken mkur u washika u nger hen a ve la i tese nahan , yange ya ikyar a ior kpishi . ( Rom . Sha mimi yô doo u se nôngo se lu a aeren er dooshima man mhôônom ma zungwen man sar sar man erdoo man ishima i wan nahan , ka nahan ve se lu kaven Un shon u a er se la ye . Nahan , ‘ hanma kwagh u se lu eren cii yô , se eren nen un , i̱ lu sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan , i̱ de kera lu sha ci u ior ga . ’ — Mbakolose 3 : 23 . Wan@@ akiriki u Yehova ‘ gema ior kpishi hingir mbap@@ er@@ apera ’ nena ? “ I T@@ A@@ V@@ ER J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H W@@ EN U N@@ AN ” 7 : 4 . U tesen ikyav yô , or@@ vesen u ze@@ ge kô@@ mp@@ eni ugen yange nenge er Mbashiada mba Yehova ka vea ôr kwagh yô ve er sha mi yô . Sha kpôô yô , se fatyô u yaren tom a shighe u ishimawan i Aôndo i ne ian a lu zan hemen ne sha kwaghfan . T@@ aver u kenger ufoto mb@@ ab@@ ov man mba iji@@ mba@@ gh ga . Aôndo u T@@ sôron Ka I@@ jiir i T@@ e@@ man Ngeren u se sember henen ken kasua u a kar la wase se u fan er hii ve Yehova de Davidi man M@@ an@@ ase kwaghbo ve yô . • S@@ ea lu yan ican je kpa , kanyi ia na ishima yase ia ‘ ember shi ia lu saan saan@@ aa ’ ? Ashighe agen yô , alaghga a taver se u tesen ser se hemba nd@@ ahar . Ab@@ ig@@ ail lu kwase u keghen ato a mbagenev , lu er nom na nahan ga Ken inyom i 200@@ 7 la gba@@ at@@ om ugen u M@@ zough u Ity@@ ar Cii la kaa ér ityar 33 ngi a kwaghyan kuma u koson ior vev ga . Uma u Ab@@ es@@ al@@ om , wan u Tor Davidi u sha utar la ka ityesen i tesen kwagh u m@@ hange . Sha nahan yô , ka atô@@ akyaa a nyi a ne ve se ne jighjigh ser yange i nder Yesu shin ku@@ u ? Yange gba u a veren mba@@ il@@ y@@ ak@@ u uhar hen hanma ijiir i du@@ ghun ak@@ a a ig@@ ir@@ gi@@ do@@ go . Ka se seer fan an@@ za man aeren a ve . “ Me T@@ se@@ gha I@@ ti Y@@ am i V@@ esen ” Rus@@ sel@@ l k@@ ur tom sha iyange igen ai@@ k@@ ighe , ng@@ ur hiden sha gbenda yô , a ta ato a ungwa i lu wan ats@@ am ken iyou igen . ( Yesaia 45 : 18 ) Sha nahan yô , shighe u Yesu lu ôron kwagh u “ mkur ” la , lu veren ishigh ér ka u a va tim tar ne kpôô kpôô ga ; shin a va tim uumace mba ve lu sha u la cii ele@@ gh@@ ee ga . Mbat@@ im@@ en sha kwagh u sa@@ in@@ s@@ i man ati@@ ca a ken makeranta man akaa a i tesen sha tele@@ v@@ ishen sha kwagh u i@@ gbe@@ tar la , man u@@ fi@@ im , ka ve tese ér ityesen i akaa cii gba duen tsô la ka i mimi . Nahan kpa , akaa nga aa a tese mimi ér kwagh lu nahan ga yô . Sha nahan yô , doo u se cii se waan anmgbianev ikyo shi se eren a ve doo doo kpaa . ( 1 Kor . Yange wa im@@ aagh ki taver sha Ruamabera . V@@ or la lu Mesiya , shin Kristu . ( Gen . Ashighe kpishi ka zum u akaaôron a profeti a Bibilo a k@@ ur kera cii la shin shighe u akaaôron shon a lu kuren z@@ aan ave la ka se mase zuan a mkav u akaaôron a profeti shon vighe vighe ye , nahan yô a gba u se ver ashe se nenge er kwagh ne una za la . Nahan gba u Mbakristu mba i er ve batisema shin mnger cii vea za hemen u ‘ zenden sha Jijingi . ’ H@@ ide hen ase sha mzeyol u anmgbianev mban ve tagher a mi ayange ayange er ve fetyô u kaven kwagh u ior ve eren hen ijiir tom shin ken makeranta ga la . Mkaanem nam mara yange doo Davidi ga , kpa shi Yehova kpa ma doo un ga . ( M@@ ar . 1 : 40 - 42 ) Nahan yô , aluer se soo ser Aôndo a nenge se ér se mba mbap@@ er@@ apera yô , doo u se naan nagh saan saan shi mhôônom maa kôron se a ior kpaa , hemban je yô shighe u se dugh kwaghpasen se lu wasen mba@@ wan@@ ndor a vese ser ve fa Yehova la . Mayange je se nenge mba Yehova a tsough ve u kuren awashima na la ser ve gba kwagh ga ze . — 2 Mbakorinte 11 : 4 – 6 . ( Mbaefese 5 : 2 ) Sha kpôô yô , Yehova Aôndo ver se ikyav i hemban cii i se dondo sha kwagh u lun sar sar man u zungwen mbagenev mhôônom sha mimi shi den ve kwaghbo wuee man u eren kwagh a ve sha dooshima kpaa . Ka injakwagh i nyi i tese ér ka sha inja u Aôndo den ér Diabolo a na ior ican ken ig@@ y@@ am@@ usu ga ? ( Anzaakaa 18 : 10 ; Mateu 24 : 9 , 13 ) Sha kwagh u Yesu a ôr la yô , se pine ser : ‘ Hii nan Mbakristu mba mimi ve lu ior i tar ne ga ? ( Marku 10 : 38 , 39 ) Apostoli Paulu shi va ôr kwagh u ‘ mba i er ve batisema ken ku u Kristu ’ la . 4 : 13 , 14 ) Se soo ser ior asev ve ma mngerem ma mimi ma ma nd@@ ôh@@ ôr shi ma lu wang la , nahan i kundu ve iyol . Mbam@@ zeyol ka ve na se an@@ zughul kpen kpen . “ Dooshima We Ishima ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 48 , 1@@ 65 Sha kpôô yô , Mose yange er tom a ityesen i a zua a mi ken jijingi la sha u awashima u Yehova a kure yô . U ma i lu nahan yô , lu kwagh u doon man u wasen man u a lu a averen ker kpaa yô . Tsô ve mbau@@ ny@@ iin mbara cii undu akaa a ve lu eren la fese maa gba dondon sha Yesu , hii shighe la je zan zan uma ve jimin cii . — Mateu 4 : 18 – 22 . In@@ i@@ ongo i kwaghaôndo u aiegh la ngi veren e@@ ev mbu inyam la doo doo shi ngi nôngon ér ia er tahav sha mbu kpaa . I@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh la yange i̱ ngô@@ ôr vesen ga . 8 , 9 . ( a ) Mba@@ apostoli mba 12 mbara yange ve hemba veren ishima sha nyi ? 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Mbagenev ken vese ka mbap@@ asen kwagh hanma shighe . • Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u zungwen mbananjighjigh a vese imôngo mh@@ ôôn@@ om@@ o ? Shin er yange lu u vea fatyô u been a m@@ nyoon wase la ga nahan kpa , ve wase se u wan ishima a kwagh@@ ts@@ eren wase la ! ” — Mbaromanu 1 : 11 , 12 ; 1 Mbakorinte 12 : 21 - 26 . “ U@@ sha mba he@@ v ” man “ tar u he ” la tile sha ityough ki nyi ? Mimi yô , se cii se yina , man ashighe agen ka se vihi mbagenev ishima ker . Kpa , alegh ne cii nga eren tom imôngo , nahan nga a na iyol shin iky@@ e@@ ky@@ e i shir@@ en tom la i̱ er tom sha inja vough . ” I@@ ji@@ mba man ieren i dang zua sha mlu u icighan@@ egh u Yehova la ga . Nenge ase kwagh u m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den . Yange i wa Mbaiserael tindi nahan ér : “ M@@ ough tile sha , sha ishigh ki or u m@@ enden iv@@ u , civir ishigh ki t@@ am@@ en@@ or . ” 6@@ 4 : 4 . Or@@ pasalmi hii kwaghôron na sha u ôron ér ka Yehova a gbe akaa cii ye , nahan yô kwagh ne ka ityôkyaa i se lu a vangertiôr ken Yehova . Aôndo tsua nom ér nana lu ityough sha kwase u nan , vough er mbam@@ zough kpishi kpa ka i tsua or u nana lu ityough sha akaa a i eren k@@ imi la nahan . Shighe u ve lu ken H@@ ar@@ an la , Aberaham hingir u lun a akaa kpishi . U tesen ikyav yô , alaghga or u i lu henen kwagh a nan la nana pase kwagh u Bibilo i er sha kwagh u idya i eren la vough . ( Ese@@ kiel 8 : 10 , 11 ) Nyian ne kpa , msen u mba ve s@@ enge ér mba civir Yehova kpa ve lu eren akaabo a atindi a na a vende la ka a hingir un er ih@@ uma i bo nahan . • N@@ ongo u Kristu wou ngu maan we nena ? Nahan ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger gba da@@ ase a t@@ so u Yon@@ a nyôr la . Er ve na gbil@@ in@@ kwagh môm jighjigh yô , kera lu ican u ve nan jighjigh a “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ” mbagenev mba ve dugh hen Satan la ga . Ve wase u geman ior kpishi sha u ve undu if@@ er@@ kwagh i kwaghaôndo , ka nahan ve hegen ne ior ve lu umiliôn imôngo sha tar cii mba ve hen mimi u ken Bibilo man ve lu a ishimaverenkeghen i uma u tsôron ye . 8 : 3 , 4 ) Uma u dedoo ka “ iyua i Aôndo ” Aôndo a ne yô . Nahan se kav iengem i Yehova sha jighjigh u nan u a har sha atesen a Bibilo la , ka sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô ga . Yesu yange z@@ ur@@ um anyom 30 shighe u Yohane u eren batisema m@@ ir un shin mngerem ma I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . Mbaiserael kpishi yange ve ta@@ ven iky@@ on sha a@@ ze@@ mbe . Or môm kpa nana fatyô u seer Yehova kwaghfan hemban u a lu a mi la ga , shi or môm nana fatyô u ts@@ aren Yehova aeren a bo ga . Tsô Yehova tsaha ve , á haa i@@ yô i bo hen atô ve . ▪ Or@@ gen n@@ aha u tar , kaa a we ér u ngu an@@ ye u cian kwagh kpishi , ka nahan ve u me ta@@ av ga ye . Cii man B@@ ill kpe yô , a nger ér : “ Ken atô u anyom 60 a se lu azende ne cii , kwagh môm vihi iky@@ ar@@ yan yase ga . 6 : 10 ) Ashighe agen or u se eren tom ijiir i môm vea nan shin u se ze makeranta imôngo vea nan ka nana er a vese dang yô , i taver se u dondon kwaghwan ne kpen kpen . Or@@ pasalmi Davidi yange hii icam na igen ér : “ Aôndo , We U kuma u á wuese We ken Shi@@ on [ a ayôôso shio ] ; ka We , man á kure ic@@ egh@@ zwa a We kpee ye . ” ​ —⁠ Ps . * Er se time sha kwagh ne yô , se nenge a ikyav i tesen mimi u kwagh ne ken kwaghôron u profeti u ken takerada u Daniel ityough 4 la . M@@ h@@ ôônom ma kôron ma Yehova a lu a mi sha mba@@ shir@@ en un la ma hemba mhôônom ma sha gba@@ aôndo ma vesen ma ngô ngu a lu a mi sha wan@@ iky@@ und@@ an na la , yem zende zende . Doo u a saan mbag@@ anden mba ken Kristu iyol sha nyi kwagh@@ a , man ikyav i Paulu la ia fatyô u taver ve ishima nena ? ( Anz . 7 : 7 ) Aluer ikyav tese ér kwagh u i er la ka u mimi ga yô , alaghga tsô ka nahan . I@@ ti Y@@ ase Gb@@ an K@@ an D@@ i Kwa@@ m@@ egh ku Z@@ eren Tsô Ga Een , loho u Bibilo ngu a inja sha ci u tar cii , man kwagh ne wase se u fan er i hii ve i gem i̱ ken ijô i ior sha tar cii yô . — Mbaromanu 15 : 4 . Shighe u se tagher ishigh a mbamzeyol je kpaa , jijingi u Aôndo una na se “ agee a hemban . ” I lu nahan u tagher a i@@ mba@@ kwagh ne ve@@ e , shin u fa or u nan tagher a imba mk@@ ighir laa ? Kanyi ia wase u ve u hemba fan u lamen a i@@ or@@ o ? KA H@@ E@@ MB@@ AN taver u zuan a msaanyol kua iember seer a seer . ( Yohane 12 : 37 , 38 ; Yesaia 5@@ 3 : 1 ) Kwagh môm u yange na ve Mbayuda na Yesu jighjigh ér ka Mesiya ga yô , ka mhen u shami ga u Mbayuda kpishi lu a mi ér Mesiya una kar a hemen u Mbaromanu kera fese , una gema a ver tartor u Davidi , u ua lu sha tse@@ ene@@ ke u ú shin tar la . Ashighe ag@@ enegh yô , alaghga a taver u kaven mbam@@ pase mba i hi@@ di i seer tan iwanger sha mi ne , kpa shighe ka una karen tsô ityôkyaa i i hii ve i pase ve nahan la i gba wanger . Ng@@ ô wase u tamen yange y@@ ese se . Se z@@ aan ad@@ ua u F@@ ada kpoghuloo , man m umbur er shighe u m lu vea na la m lu eren kwaghaôndo sha gbashima henen mer m ngu civir Aôndo sha mimi yô . J@@ ar@@ o@@ s@@ ł@@ a@@ w time sha mlu na sha mimi , nahan tsua ér una kera nyôr iyol ken ze@@ ge - kpen@@ ga ga . 1 , 2 . ( a ) Yehova tese ér uumace doo un ishima nena ? Mbashiada mba Yehova hii u henen Bibilo vea na kpa m fa ga . Se mba vough er Yehova man Yesu nahan ga . Ity@@ ôkyaa i ve gba ah@@ on yô , lu sha ci u i lu wan kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mbagenev ikyo ga . Ve kenger ior dang , ve nengen ve ér mba “ a i@@ fan iyol . ” ( Yoh . ▪ U tan a ta an@@ ingir ga yô , ka Yesu a lu M@@ i@@ ka@@ el ye . D@@ or Ka ve soo ér ior ve nenge a akaa a ve lu a mi , a Bibilo i yer ér “ ihy@@ agh i uma ” la . [ F@@ o@@ to u sha peeji 30 ] Kwagh u hemban doon u se er a mba@@ wan@@ ndor a vese yô ka u pasen ve loho u dedoo u Tartor Ve za Mose i@@ ve@@ ver iyol . Er nan ve i doo u or nana nenge sha iniongo i nan le@@ he mbagenev la tsembelee ? Yange doo un u keghen Yehova , Or@@ jir U@@ hemban Cii ér a er kwagh er a nenge i doo un la man sha shighe u a soo la kpaa . — Ôr Yuda 9 . S@@ ugh nan k@@ igh k@@ igh sha kwaghôron u nan la shi ter kwaghôron u nan la shighe u u lu lamen la kpaa . Se mba a mi . Shin er ij@@ or@@ on i nyoon tsung nahan kpa , aluer i z@@ or ng@@ uhar kura ga yô , kua h@@ ôô a saa ishe . Akaa a mbahemenev mba adu@@ aav ve er ior ne tese ér mba nan Aôndo ibo sha u@@ bo@@ mbaakaav mba ve ts@@ eren ior la . ( Yesaia 5 : 20 ) Satan Diabolo u a lu aôndo u im@@ egh la ngu tu@@ lu@@ gh a mba ve lu ken ime i ken jijingi la cii , man sha nahan yô mba p@@ al@@ egh@@ aa a i@@ mbor i iwanger man uma . — Mbaefese 4 : 17 - 19 . Kpa fa dedoo ér gbenda u i ji@@ re un la tese ér ka kwagh u i vande sôron veren a ver yô . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | T@@ AR@@ T@@ OR U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ​ — U@@ A ER N@@ Y@@ I SH@@ A C@@ I W@@ O@@ U@@ W@@ E ? Er ican i sha pue la bee ve F@@ ar@@ a@@ o na Mbaiserael ian ér ve yem nahan kpa , mba dugh a due nahan F@@ ar@@ a@@ o shi gema ishima na kpaa . “ Or@@ t@@ yom u TER . . . , kaa er : M ngu a ven imôngo , kape TER A kaa ne . ” — H@@ AG@@ A@@ I 1 : 13 . Or@@ gen nger kwagh kaa ér : “ In@@ yom i 1914 la lu inyom i ior kpishi lu a ishimaverenkeghen ér akaa aa gema yô . ” Ashighe agen je yô , ve fa ga ku@@ aa zan zan ve kar ku@@ wan gban ken isholibo . Kpa K@@ ain wa ic@@ in@@ tan i Aôndo la ikyo ga . 5@@ 1 : 12 ; 5@@ 4 : 6 ; 1@@ 10 : 3 . Mkaanem ma Aôndo ma iwanger i gbenda wase nena ? Er nan ve yange S@@ ar@@ ai lumun u ungwan imo i Aber@@ am , eren kwagh u yange kaa la ? Yange i na apostoli Yohane mpase u sha mnenge u kpilighyol u akaa a a lu van . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O yange wa ishima ér uumace ve gb@@ aan angev , ve kp@@ een ga . Yehova una ‘ kporom her a vese ’ nena , man kwagh la una va se a averen a nyi ? Yesu ka ikyav i hemban cii i or u yange tese iwuese sha dyako na u ken jijingi yô . Mbakristu mba angev mbu g@@ ure ve la ka ve wuese Aôndo sha u ngeren ior u@@ washika shi pasen ve kwagh sha tele@@ f@@ on kua mba ve nengen sha a ve la man mba@@ van@@ nya . Doo u se henen Mkaanem ma Aôndo shi se z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu kpaa . Aluer ve kpishi shin ve cii yange vea civir Aôndo u mimi la kpa , Aôndo vande nan tindi sha ikyev i Mose ér tor u ken Iserael nana “ de seer a seer kasev kpishi ga , sha er ishima i nan i̱ de d@@ an@@ en ga yô . ” T@@ ER@@ E , ityom You ngi atô kposo kposo , U er i cii sha kwaghfan ” ! ( Ps . Mbam@@ pase mba sha mnenge la yange ve ci@@ er un iyol mimi ! U tesen sha aeren ka gbenda ugen u tesen wer ú lumun u eren mbagenev tom . ( b ) Ka sha igbenda i nyi nahan mba ve lu a ishimaveren i va lun uma shin tar la kpa ve tesen iengem i Aôndo ? Se cii yange se nenge ser gba u a wase se kpoghuloo ve se er tom ne ye . Alaghga Paulu yange m@@ à hen ke ’ ishima na ér : ‘ Een , ka mimi Aôndo yange gema ag@@ ar a So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a cii hingir m@@ t@@ w@@ em sha ci u asorabo a ve a id@@ yaa a yange kar ikyaa inya la , kpa kwagh la ka u tse u ngise er anyom a kar 2@@ ,000 je la ! Kwagh ne ngu nahan sha ci u mimi u ken Bibilo la tese se er Aôndo a nengen uumace yô , shi mimi ne tese se gbenda u ú doo u se er kwagh a mbagenev yô . Ka mea eren tom shin mea z@@ aan ma mkombo u Mbakristu shin mea eren i@@ ember@@ yolough , shin mea eren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh igen cii kpa , i hemba saan mo iyol . Mbashiada udubu imôngo za hemen u lun a jighjigh ve u nan her , nahan sha ashighe a yange i tôv ve a ican sha ts@@ wam tsung je kpa ve wa ave sha akaa a pati@@ i ga . Kwagh u nd@@ ôh@@ ôr ishima ugen u Zege@@ bab@@ ilon a eren yô , civir ak@@ ombo man ie@@ ev . U seer yô , ú ‘ we ian you ik@@ o ’ sha u wan iyol sha ci u mbamkombo , sha u ôron Bibilo hanma shighe man sha u timen sha atô@@ akaa agen kpa ? Kpa se mba a ma ib@@ um@@ un i tesen ér uityendezwa mban vea kure je he ? Nahan , zenden sha mnenge a nenge , lu sha jighjigh ga . Kwagh u yange lu u Yesu una ngohol tô@@ gh ku torough ve una hii eren yô , lu u gb@@ ih@@ in tor u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato — Satan — kua az@@ ô@@ v a na “ shin tar ” ne . Mose veren ik@@ we i Iserael cii doo doo been yô , maa a kpe , i ii un , lu anyom 1@@ 20 . Gba u se suur sha kwaghfan wase ga , kpa se er nena ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 23 - 25 ; 2 Utor 12 : 17 , 18 ) Kwagh u Yehova kaa a Iserael la lu kure shami vough , á kaa ér : “ Aluer ú kera ver ato sha imo i TER , Aôndo wou , ú waan atindi a Na man akaawan a Na . . . ik@@ o ga yô , i@@ fan ne cii ia va sha a we ia kôr u . ” — Duteronomi 28 : 15 . Alaghga ashighe agen nongo u Yehova ua sôr akaa sha gbenda u i pasen kwagh la , sha u wasen se u hemban fan u pasen loho u dedoo cii . Doo kpishi er Christ@@ ian@@ a yange yina ishima mayange ga nahan ! M umbur ma shighe môm u yange m ny@@ iman kwagh a na ga — zum u yange m lu anyom pue kar a kar la je kpaa . “ Su@@ ur sha Yehova hanma shighe cii , shi lumun kwagh u a ne ian ér a er u cii ” ( Anz . 22 : 3 ) Gba u se kôr iyol yase tsaha ve se ts@@ wer u zan sha ajiir agen sha In@@ tan@@ et shin sha tele@@ v@@ ishen , shi se kange ishima ser se gema kposo ga ye . ( Rom . 8 : 22 ) Kwagh gba se a tar u he , ape Aôndo a t@@ ende zwa ér una bee hanma or angev sha iyol gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh la . Er se lu keghen mkur u uityendezwa nav yô , se kav nen Yehova , Aôndo u saan saan . ( Ôr Aerenakaa 7 : 20 - 22 . ) Ka m@@ wanger u nyi yange lu zan hemen cii man inyom i 1914 mase hi@@ in@@ i ? Mbat@@ esen mba ve zende ken tar u Yuda cii sha ini@@ e@@ zwa i Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la yange ve lu a “ ruamabera u atindiakaa a [ Yehova ] . ” ( b ) Yehova yange taver jighjigh u nan u Gi@@ di@@ on ? ( Pasalmi 10@@ 4 : 14 , 15 ) W@@ ain man m@@ sô@@ rom ka iyua i dedoo i Aôndo a ne uumace yô , di er im@@ end@@ enev man ru@@ am man mkurem kpa ma lu iyua i dedoo i a ne ve nahan . G@@ ar la yange doo@@ ashe kpishi ve i yer un nahan ga . Kpa gema “ lu or@@ mbai@@ v . . . , man er a t@@ il@@ in ikp@@ any@@ ar yô , a du@@ ghun kwagh u i we k@@ imi la . ” Loho u ú lu ken Mkaanem ma Aôndo la , ka Bibilo je la , ngu a tahav mbu duen a kwagh u a lu or ken ishima jim jim la , shi ngu gem gbenda u or nan henen kwagh shi nan nengen kwagh la kpaa . Sha ci u Yehova , Or@@ tesen u He@@ mban la kura Mkaanem nam , shi a za hemen u pasen iti na hen uumace , shi ngu I@@ mbor i mimi . ( Yes . Ken ityar i Mbakristu Mba@@ aiev ve lu je kpa , ior kpishi na jighjigh a kwagh u or lun or@@ isholibo la ga . Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku i̱ Paulu yange lu a mi la yange i̱ taver nan je ? 5 : 3 ) Yesu kaa ér : “ I@@ gb@@ ur Y@@ am le@@ gh@@ em man ikyav Y@@ av kpaa pe@@ ese . ” A kaa a Mose ér : “ Na ve kwar a an@@ ng@@ ôô@@ v mba ter ve imôngo kpee ; gema dyako u ter ve la na ve . ” “ Or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ik@@ ev i nan ga . ” — Yeremia 10 : 23 . Yange fa wener hegen nahan uter nav hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u man ak@@ u@@ he shin u@@ war , kera mba a tahav mbu eren kwagh u dedoo a ma or ga . Or ne yange vande wan ishima ér una va kper@@ an tor ger@@ i , shi wa ishima wener una tile ish@@ angen i zan iy@@ ou@@ id@@ y@@ u i tamen ken tar na kpaa . Tsô á er a mba@@ awashima nav mban nena ? A@@ dooga ior mba hen ang@@ ar ne yange ve fa zwa Grika , kpa ve lamen zwa Li@@ ka@@ on@@ ia , u u lu zwa ve kpôô kpôô la . Ken iyange i môm tseegh , ior kpe iorov 1@@ 5@@ 0@@ ,000 , mbagenev ken iy@@ en@@ ge@@ ior ne saa a saa , shi ior mba hemban er m@@ iliôn môm nahan kera lu a ya u tsan ga . Aôndo yange gba or lu a ifer iyol ga . Davidi hide a iyol ijime sha mimi , nahan á kaa ér : “ Mo m ngu nyi , man anmgbianev av , tsombor u ter@@ em ngu di nyi ken Iserael je , u me hingir wan@@ k@@ em u tor@@ o ? ” Icighan jijingi u Aôndo yange wase Yesu ken tom na nena ? Kwagh u vesen u yange na ve kera gb@@ am ishima u civir Aôndo ga yô , lu u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba m lu a mi mbara , nahan m vaa af@@ an@@ yô hegen kpishi . ” 3 : 5 , 6 ) Shi ka nan dondo ikyav i kasev mba g@@ anden mba sha ayange ne , mba ‘ mlu ve a kom icivir ’ yô . “ Kape ne lu zenden kpaa la shi yemen nen hemen sha mi kpaa . ” — 1 T@@ E@@ S . Zum u uumace ve ne Aôndo ibo sha afer@@ akaa a a lu eren la yô , ka iti na je ka ve hông@@ or a i ye . Vea zung@@ we , vea “ ta ave sha van@@ ger . ” ( Mat . Er i pase ken Pasalmi 45 nahan , ka unô ve lu ‘ an@@ u@@ un@@ au@@ kase a a lu ak@@ ar ’ a kwa@@ se@@ he laa ? 1 : 8 ; 7 : 5 ) Paulu yange henen sha mbamtaver kpishi mba un tagher a mi sha ci u un ngu Orkristu u mimi la yô , a kaa wener : “ Ka an nan lu ish@@ e@@ er man mo m lu ish@@ e@@ er ga ? ” ( 1 Peteru 5 : 2 , 3 ) Shin er mbatamen mb@@ à ve veren ishima sha ior ka ve lu a shighe ga nahan kpa , ka ve kar a ishima ve ve za lam a agumaior man mba@@ y@@ aav man ung@@ ôô@@ v mba i lu ve tseegh ve lu mbamaren la man kasev mba@@ y@@ aav man mba@@ beenyol , shin amba ne aa lu a mbamzeyol shin aa lu a mi ga je kpaa . ( Mateu 5 : 11 ) Mbah@@ endan kwagh sha ifer mban vea er mba@@ aie sha u vea tsu@@ gh mbagenev yô . Mbakristu mbagenev yange ve fa kwagh ne ga , ka nahan ve ve na jighjigh ér gba u vea dondon akaa agen ken Tindi la her ye . Er se lu wan ishima a ior nahan kpa , se er kwagh a shighe wase sha inja nena ? N@@ ôngo umbur . U hen wer Mbaiserael yange vea hide vea hen sha kwagh u i@@ been@@ egh ki lun er ity@@ ô@@ gh , ki ki undun ve ate@@ tan ga la man usu u lun er ity@@ ô@@ gh u u undun ve tugh ga la nahan i doo ve ga he ? Ka unô ken tiônnongo vea fatyô u sur@@ un mbagenev asema ? Mb@@ agen mba ve k@@ ur awashima ve u ôron Bibilo jimin cii been la kpaa ve tôô a@@ aven agen a nan sha er akaa a dedoo man mbam@@ tsera vea seer duen ken kwagh henen ve la yô . ( b ) Shighe u or l@@ aha se yô , doo u se er nena ? W@@ ea soo u seer fan er a er ve kwaghhenen u hen tsombor una fatyô u doon shi lun a kwaghwan yô , ôr Tom W@@ ase ú Tartor ( zwa Buter ) u Ma@@ ac@@ i 199@@ 1 , peeji 4 . Kpa or u civir Yehova yô , mnenge u nan ngu kposo . Er se soo u ôôn kuran ahumbe a i vihi ga nahan , gba u mayange je se de ser mhen u ior i tar ne a bende a mhen wase ga . Yange lu vea Yehova , eren ishima na anyom imôngo , shi lu “ or u fan tom ” u Ter na kpaa . Kwagh ne tese amba@@ aior a á doo Aôndo ishima la wanger wanger . Ka sea nenge a ior vea tema ken won hen u@@ y@@ aav vev shin hen iji@@ ir@@ tom ve yô , se kporom ikyua se lam a ve . Nenge imba i@@ heen i heen mba ibanave la sha wono , shi nenge er ieren ne i̱ per Tindi u Aôndo wanger wanger sha wono ! Nahan kpa , kwagh u dedoo u a gem a lu sha kwagh ne yô , agumaior kpishi lumun a kwagh u Dani@@ el@@ le , wan@@ kwase u lun anyom 14 a er ne , a kaa ér : “ Se soo u fan kwagh u yaven a or sha ikyev i mbamaren asev , ka hen ma tic@@ a shin ma kwagh u i tesen sha tele@@ v@@ ishen ga . ” Nenge ase kwagh u Orkristu ugen ken tar u Amerika vea kwase na man ônov vev uhar yange ve er ne . Yange ve mough ken tar ve ve yem ken tar u D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic ér vea za wase tiônnongo ugen ken gar ugen u lun a iorov 5@@ 0@@ ,000 . Anmgbian Lo@@ well man B@@ ill mough ken kpen@@ tar u Mic@@ hi@@ g@@ an , anmgbian R@@ ic@@ hard di mough ken kpen@@ tar u I@@ o@@ wa . Anmgbian R@@ am@@ on di gema mough ken kpen@@ tar C@@ ali@@ for@@ n@@ ia . Se@@ mb@@ er@@ ee ne i tôv ior kposo kposo sha kwagh u kwaghaôndo , man kwagh@@ tôvon ne tese ér iorov 8@@ 6 ken hanma iorov 1@@ 00 ken iy@@ en@@ ge@@ ior i sha tar cii s@@ enge ér mba a kwaghaôndo ve . Sha nahan yô , I@@ vangeli i Yuda ka takerada u ua seer pasen se kwagh u yange er shighe u Yesu lu uma la ga . ” M@@ ser u i hi@@ di i ser ashighe a mbamkombo asev la , bugh se gbenda u dondon kwaghwan ne . Ka va kom ate@@ tan yô , “ ve pase akaabo a ve , ve sôn TER , Aôndo ve . ” ( a ) Yange lu u Yosua una er nyi ve una za iky@@ ura ? I@@ can i iny@@ ar shin angev shin mbamzeyol mba hen tsombor kua akaa agen a se ayol a ase se er la , aa fatyô u van a mbam@@ gem ken uuma asev . Kpa mba ve soo u duen ken Zege@@ bab@@ ilon kera ga shi ve ze hemen u vendan atesen a Bibilo cii a yima ve sha shighe u “ zege@@ can ” la ga . — Mpa . Alaghga mbap@@ er@@ apera vea lu ken gar la ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber , nahan kpaa Ú tim ijiir la , Ú tsegha i sha ci u mbap@@ er@@ apera mba ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber la gaa ? ” Kwagh@@ wan u Bibilo i we ér se ‘ kôr iyol tsaha sha akaa cii ’ la tese ér ka u se kôr iyol tsaha sha ishim@@ an@@ yo@@ on man aeren a hông@@ or@@ ough tseegh tsô ga . ( Or@@ pa . 7 : 1 ) Kwagh la yange una taver As@@ av ishima kpen kpen ! Nahan R@@ ah@@ ab@@ i ngohol ve . Shighe u m eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke wam la , yange mea er mhen kpa m fa er kwagh shon una za a kure ga . Ôr takerada u “ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ” la , peeji 10@@ 2 - 10@@ 6 . Ka mimi u sur@@ un ishima u nyi yange apostoli Paulu man Yesu ve ôr kwagh sha mi ? Ôr Yohane 1 : 14 . 17 , 18 . ( a ) Ka tom u nyi nahan man mbatomov mba Kristu ve eren@@ e ? Hen shighe ne nahan , i ver ak@@ ar a Daniel a atar ne lu ken mbakur@@ an@@ tar mba at@@ ôôn a tar a ken Bab@@ ilon , nahan ve kpa tindi ne kôr ve . Yesu Kristu yange tsengaôron kwagh u mtim u gar ne , shi tsengaôron akaa aa a er cii man mtim la yô — akaa a vihin amba er ityav mbi nôngon man ij@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger kua m@@ vende u vendan atindi nahan . A@@ tô@@ akyaa a V@@ esen a Nan Se M@@ saanyol W@@ a iyol kegh a kegh u pasen loho u dedoo Davidi yange nenge ér un ngu ken mk@@ or shi fa ér aluer un za hemen u lun ikyua a Or@@ kuran un u sha la yô , una zua a mk@@ or u Yehova u sha dooshima la “ sha ayange a uma [ na ] cii . ” Nahan , ij@@ en gba ken Sam@@ aria je kera doo ato ga , kpa Elisha kaa ér ia bee kpee . ( Yoh . 19 : 14 ) Sha nahan yô , yange i ‘ s@@ ôngo Kristu , Wan@@ iyôngo wase u P@@ ase@@ ka la sha iyange i môm i i s@@ ôngo P@@ ase@@ ka la . ( 1 Kor . Bibilo G@@ em Ior , 10 /@@ ⁠ 1 Mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev yange ve ôr shin ve ter ityakerada i mba@@ yi@@ ase ig@@ enegh i yange i nger i sha iwasen i icighan jijingi ga yô . ( Mbaromanu 12 : 18 ) Paulu pase kwagh u ityav mbi hanma Orkristu nan lu nôngon ne ken ityough ki masetyô ki washika na u nger Mbaefese la . Sha ayange a M@@ ika la , Mba@@ a@@ shi@@ ria tim Sam@@ aria ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la . U pinen or mpin shi nana naan mlumun yô , u fatyô u kaan a nan wer , ‘ De se ker mnenge u Aôndo sha kwagh ne . ’ Hii shighe u i gba uumace la je , gbenda ugen u Diabolo a lu tesen ér tahav hange un kpishi yô , ka sha kwagh u p@@ ati u eren man kwaghaôndo . “ Z@@ ende Tar Ne Cii ” He@@ mba doon u shighe u ayôôso a gbe hen atô u nom man kwase yô , vea lam sha mi ave ave , vea h@@ ime iy@@ ongo ve la ! ( Mpase 14 : 6 ) Se wase ior mba hen haregh wase mba ve lu atô@@ at@@ yev , ve lamen ijô ig@@ enegh la nena ? ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; Yeremia 17 : 7 ) Sha mimi yô , ashighe agen ka ve lu a kwagh ave yum ga , kpa ka vea hen sha averen a vea zua a mi la yô , ve nenge ér ican la cii i gba kwagh ga . ( b ) G@@ um@@ or ugen u lu anmgbian yô , yange zua a iwasen i Marku kpa yange zua a mi la nena ? ( Genese 1 : 28 ) Mbat@@ yomov mba hemban@@ ato yange ve hông@@ or a tsombor u uumace sha idya i eren sha ayange a Noa la . I mar uumace cii ken isholibo man ku sha ci u ve lu tsombor u Adam man Ifa yô . U@@ profeti mba aôndo u lun a uma ga ne , g@@ enger am@@ o yila aôndo ve , v@@ ine am@@ ar shi tôndo ayol a ve av@@ av ér a̱ ungwa ve kpa k@@ an shio u tin@@ d@@ in a usu ér u nan@@ de nagh vev kura . I tsua ior mba vi@@ an ts@@ or ts@@ or ken nongo u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ne ér ve lu Mbahemenev mba Shin T@@ ine , nahan ve tile sha ityough ki nongo u wanakiriki la . Kanyi kwagh se fatyô u eren sha u nan ior mba ve war la ishim@@ as@@ ur@@ un@@ u ? Vea za hemen u lun a m@@ til p@@ al@@ egh@@ aa ve u Mbakristu la . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) Yehova Aôndo ‘ tindi se a iwanger na kua mimi ’ sha dooshima . 41 :⁠ 8 ) Or ne yange ver ikyav i dedoo i jighjigh u nan , shi lu or@@ perapera u ungwan imo i Aôndo kpaa , yange lu or@@ jighjigh kpôô . ( Y@@ ak . Man tindi la pasen se to@@ ho nena ? Ka iny@@ at@@ y@@ u@@ u i nyi nahan i doo u se lu ken uwegh ku Or@@ maan u T@@ amen laa ? K@@ ange ishima u lun uma sha jighjigh u nan ayange ayange . Ishima ka i vihi mba@@ beenyol ker kpishi , sha ci u mba kera fetyô u eren akaa a yange ve eren shighe u ve lu agumaior shi ve lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol la ga . 12 , 13 . ( a ) In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir la tese se nyi ? Tor Davidi nenge ér kwagh u N@@ at@@ an ôr un la , lu kwagh u i er sha mi ga yô . 13 , 14 . ( a ) Hii nan ve se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova ne ior nav icighan jijingi na sha gbashima ? Er Yehova a lu “ ijiir i teman i perapera ” yô , saan ior nav iyol u van hen a na sha u a tese ve gbenda u perapera u sha kwagh u aeren a dedoo a vea dondo yô . — Y@@ er . 24 : 3 ) Yesu ng@@ ur nan mlumun sha mpin la yô , a pase mbahenen nav kwagh u una lu ikyav la wang , a pase ve vighe vighe sha gbenda u vea nenge a i̱ a tsu@@ me ve ga yô , er i nger ken Mateu ityough 24 man Marku ityough 13 man Luka ityough 21 nahan . Yehova kaa a Yeremia ér a ta ior nav icin ér , aluer ve sôr igbenda ve i bo la ga yô , a va tim Yerusalem kera . Hen ase sha iwasen i yange anmgbianev zua a mi sha ci u gbashima man ishimataver i Paulu la . Nahan cii kpa , aluer vea ungwa shin vea ungwa ga kpa , Bibilo ôr se kwagh u i gbe u se er yô . W@@ ea soo u seer fan kwagh u ityendezwa i Bibilo i er sha kwagh u va nd@@ eren mbakp@@ enev la yô , ôr ityough ki sha 7 ki takerada Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . 1 : 27 ; 2 : 21 - 23 . ( Pasalmi 18 : 1 , 2 ; 21 : 1 - 5 ) Kape se kpa shighe u se tagher a mbamtaver shin í lu inja er mbamzeyol asev gande se tahav , man se gem se er msen hen Yehova shi se pase un kwagh u a lu se ken ishima ve , se zua a m@@ sur@@ shima je la . Hen ase kwagh u V@@ ic@@ tor@@ ia , kwase ugen u ken tar u L@@ ib@@ er@@ ia , u lu henen Bibilo yô . H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia lu a awashima môm . Shi u fatyô u zuan a ityakerada i i gber i ken ijô i ior mba u zough a ve mbara . Hanma sev yô , yange ve hii iwer i y@@ ôron ih@@ wa i môm i sha use sha er vea bee cii ut@@ so mbara vea va nyôr ah@@ wa a ny@@ iin sha use yô . I@@ ̱ kaa nahan ér kwagh u una zua uumace sha tar cii yô , a lu di ityav mbi tar ugen ua za mough a va ta sha tar u uumace ne di je . ” 6@@ 9@@ ,@@ 5@@ 8@@ 2 A doo Mbashiada mba Yehova kpishi u wasen we . Ity@@ endezwa i Aôndo ne i taver we ishima . A kaa ér : “ M taver we , shi M wasen we . ” — Yesaia 41 : 10 . G@@ omoti U Sha Iky@@ ev I Tartor U Aôndo La H@@ ingir Kwagh U Mimi Nyian Aôndo pase Peteru kwagh ne , nahan Peteru kaa a A@@ nan@@ ia ér : “ Ka ior u er ve aie ga , kpa ka Aôndo je . ” Aluer se za hen Iyou i Tartor f@@ aa yô , se fatyô u zuan a mtsera sha u ungwan kwagh u tom u mbagenev mba se nyer mkombo a ve imôngo ve eren sha ishimataver man sha jighjigh u nan la . S@@ aa a ‘ taver jighjigh wase u nan . ’ Nahan yô , gba u se er kwagh u Paulu yange wa se ér : “ De ne nen di@@ abolo ian ga ” la . Ne er nahan yô , ne zua a iember i mimi shi uma wen una hemba doon hegen , shi ne lu a ishimaverenkeghen ner ne va “ kôr ave sha uma u a lu uma jim la . ” — 1 Tim . Doo se kpishi u fan er se lu a mbatamen mba ve we se ikyo , shi ka ve kegh iyol u wasen se , er Ab@@ ish@@ ai kpa er nahan . Er se lu mbak@@ aven Yesu yô , gba u se lu tse@@ vaa sha er se kura ayol a ase sha hanma kwagh u una fatyô u vihin ikyar i se ye a Aôndo la yô . Shighe la m lu anyom 20 tseegh , maa awashima wam u eren tom u m@@ ishen ne kure sha mi vough . Gbenda môm u fan shin kwaghhenen u ken tsombor una lu zan doon yô ka sha u nengen aluer ior mba ken tsombor cii vea van@@ den wan iyol keghen a kegh un yô . Gbenda u Yesu yange kpe la seer taver jighjigh u se ne kwaghôron u profeti la nena ? He@@ mba veren ishima sha kwagh u vesen u ivur la i er sha u tan iwanger sha kwagh u ú lu ôron la tseegh . Kristu ngu yaren tom a “ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ” la sha u kuran iyôngo na er sha ayange a tsuaa la kpa lu nahan ( 1 Mbakorinte 4 : 2 ) Se mba karen kwar u loho u dedoo u Tartor u Aôndo u engem la . Kwagh u iti la i pase yô “ Hegen Re@@ be@@ k@@ ah kera y@@ eren mo kwagh u a nger shin takerada na ga . ( Luka 6 : 19 ; Yohane 5 : 5 - 9 , 13 ) Nenge ase yô , Yesu nder mbakp@@ enev shin ku je kpaa ! — Luka 7 : 11 - 17 ; 8 : 40 - 5@@ 6 ; Yohane 11 : 38 - 44 . Man una va lu ijiir i y@@ eren sha ci u ior nav ken hemen nena ? Nahan , il@@ yo@@ ho i i nger hen “ iniongo i Kristu i it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar ” la ngi sha ci u ior mba Aôndo , mba ve lu ken atôônanongo a hemban 1@@ 00@@ ,000 tar sha won cii la . ( Mpa . ( a ) Ka mkaanem ma sur@@ un ishima ma nyi nahan Davidi yange ng@@ ere ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8 , 1@@ 7@@ 7 Er Satan a lu “ aôndo u tar u ainge ” ne yô , ior i tar ne bee un inja ele@@ gh@@ ee : mba a ieren i im@@ ang@@ er@@ egh shi ve soo num man iy@@ u@@ he man hu@@ wa kua ic@@ ugh man ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato kpaa . ( 2 Kor . 4 : 4 ; 1 Tim . 2 : 14 ; 3 : 6 ; ôr Yakobu 3 : ​ 14 , 15 . ) F@@ a a@@ yom a na dedoo , nahan de mfe la a̱ na ú tahav mbu taver ishima . Shighe u Yehova gba Wan na u ishima ishima la , yange a saan un iyol kpishi je ! Se mba uma , shi se p@@ ande se mba a gb@@ ong gb@@ ong iyol kpaa . * De se time nen sha kwagh u Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu man Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la a er se sha kwagh u Or u nan nger Bibilo la yô . Lu u I@@ so@@ u una bu@@ m yô , una kera fatyô u hiden ngohol dyako la ga . Shighe u Yesu lu tesen mbahenen nav er vea eren msen la kpa , a pase ve ér ve eren msen sha mbamzeyol vev er m@@ de u asorabo man kwaghyan ve u ayange ayange nahan . Gba hange hange u se fa atesen a kiriki a Mbakristu la . Ôr ngeren u a dondo ne tsô u fa . Ve zua vea na k@@ ang@@ en@@ aa sha u wasen un , lun vea na , shi ve zua sha mhen kpa k@@ ang@@ en@@ aa . Uma u dedoo u he ’ tsombor ka a wa im@@ aagh ki lun a mnenge u vough sha mbau@@ tahav man m@@ soo u soon aeren a injaa man mlu u lun a mbagenev sar sar la kpaa . N@@ gi@@ se i wa Mbaiserael tindi ér : “ De zenden anger hen ior ou ga . ” Paulu wa ve kwagh wener : “ M ngu zamber a ven anmgbianev , ken iti i Ter wase Yesu Kristu mer : Ne cii , lu nen zwa môm , mbam@@ pav ve̱ de lu her a ven ga , kpa zua nen , lu nen ishima i môm man mhen môm kpaa . ” — 1 Mbakorinte 1 : 10 . A@@ yange nga kar yô , m yevese mba@@ an@@ z@@ ôô@@ v mban , m hide hen ijiir yam , m za lu vea ter@@ em an@@ shighe kpuaa , kpa er m tsu@@ gh un yô , se hingir u gban iy@@ ongo . ( Mateu 14 : 30 ) Kwagh u er Peteru man Eliya ne tese se kwagh ugen u injaa . Yange time ken Mkaanem ma Aôndo , nahan hingir or@@ fankwagh shi lu a mkav kpaa . ( Ef . 1 : 22 , 23 ) I ôr kwagh u Yesu ken Mpase ér ka wan@@ iyôngo u lun a “ ashe . . . at@@ a@@ ankar@@ ahar , ka u@@ jijingi mba uta@@ ankar@@ uhar mba Aôndo mba i tin@@ d@@ in ve shin tar cii la . ” 3 : 12 ) Iyol i hiden a mi ijime ka i hii sha gbenda u se nengen iyol yase la . Yesu yange tese ikyav i ityesen i mnder u shin ku í Bibilo la sha u nd@@ eren ior shin mbakp@@ enev . Yesu yange hen ér mbahenen nav vea kav Bibilo ayol a ve ga . Aôndo soo ér mbacivir un ve v@@ ô@@ son ayol a ve tseegh sha ci u nyi ? 2 : 10 ) Ka kwagh u a lu m@@ ze@@ iky@@ ura u mimi je la . Ka hanma shighe jighilii yange ior hii u kera teman ken mkpeyol ga ? Kwagh a K@@ uman We Yô , se dondo nen ityesen i Yehova a lu nan se la vighe vighe , shi se lu a vangertiôr ser ia wase se kua mba ve lu ungwan a vese la . ( 1 Tim . Ng@@ ô u Ar@@ th@@ ur , P@@ ho@@ e@@ be , kua ang@@ ôr a na , V@@ i@@ o@@ let man Mary kpa va hingir Mbah@@ enen Bibilo . ( Ekesodu 16 : 13 – 30 ) Tindi ugen ken A@@ tindi a P@@ u@@ e la kaa ér ma or môm nana de ker tom a ve sha Iyange i Me@@ men ga . “ V@@ ande K@@ eren Nen Tartor Na ” Maa ve lam kundu kundu sha kwagh u a pase mlu u Aôndo sha mimi yô . J@@ ER@@ O@@ M@@ E E@@ re@@ m ishima na cii yô , hemba lun mo z@@ ange u lamen a na sha dooshima . ( Luka 22 : 19 , 20 ) As@@ ande a iorov 14@@ 4,000 mba ve shi shin tar her la , ka ve ve lu a ian i yan bredi shi man wain u a lu ikyav , u ka i kar ior sha iniongo i M - umbur u ku u Kristu la ye . 17 : 1 , 3 , 5 , 16 ) I kar zege@@ id@@ y@@ a@@ kwase la sha “ zege@@ gar , ” nahan i yôô mgb@@ e na , shi i ta ior mba Aôndo icin torough torough ér ve ‘ due ken a na kera . ’ Kwagh ne k@@ ondo Peteru iyol kpen kpen ! Er nan ve ieren i nzughul a mbagenev la i hembe ng@@ een sha ayange ase ne a ashighe agen ci@@ ilii ? Me lam a ve nena ? ​ — 5 / 15 , peeji 12 - 15 . Paulu ôr kwagh a anmgbianev nav mba ken Kristu wener : “ Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ” A shi nan kpa yange soo u keren ér iti na i za g@@ wa hen ityô i Mbayuda . ( Yeremia 45 : 1 – 5 ) Ashighe agen , ishima yange i mgbegha mba civir Aôndo mba mimi ve wase anmgbianev vev sha akaa@@ yolough , vough er Mbakristu mba ken M@@ ase@@ don@@ ia man A@@ ka@@ ya yange ve tese gbashima sha u wasen anmgbianev mba ve lu ken ibanave ken Yerusalem la nahan . Nyian ne , ka vea hide vea hen sha anyom at@@ ar@@ atar a ve er tom hen ijiir i i lu ken to@@ ho hi@@ in@@ ii ne yô , ve kaa ér : “ Ka wea pasen kwagh ve ior mba he@@ v vea v@@ aan ken tiônnongo nahan , i saan we iyol je i zua ga . Nyian ne , W@@ ik@@ tor ngu civir Yehova sha gbashima ken tiônnongo na . ( Mbaromanu 12 : 17 – 21 ) Mba ‘ keren bem mba zende un ityô ’ kpaa . — 1 Peteru 3 : 11 . Ka sea lamen vea azende a ase a kôôsôô yô , se yilan ve sha ati a ve . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Er m hen u dondon kwaghwan u Bibilo yô , kwagh la wasem sha igbenda i injaa kpen kpen . Ikyav i dedoo igen i i doo u kasev vea dondo yô ka ikyav i wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am u yange lumun dooshima u orgen ga saa u ican - wan u kuran ilev u tôndo zwa ér una vôso un la . Sha nyi ? 6 : 4 — Hii nan ve i kar wan@@ kwase la sha T@@ ir@@ saa ? ( b ) Se fatyô u kaven mba ve lu an@@ u@@ un@@ au@@ kase la nena ? Man kanyi se fatyô u henen sha kwagh u yange ve er sha ican i ve lu yan ne ci@@ ilii ? Sha mimi yô , ka er se de u civir Yehova , se yem eren akaa a ase ga ve una za hemen u veren se doo doo ye . Se mba dondon ieren i ior ve lu a mi ken tar u ainge ne ga . Se mba ye kwaghyan ne a ishima i môm shi se mba eren sha akaa a se hen la kpa ? Shighe u Yesu lu pasen mbahenen nav kwagh u una er sha ayange ase ne yô , a ta ve icin ér : “ Zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . Kwagh ne tese ér Aôndo una na han@@ ma@@ or u civir un cii inyaregh kpishi ? G@@ ut@@ en@@ ber@@ g man H@@ us : Ken takerada u í yer ér The S@@ tor@@ y of L@@ ib@@ er@@ ty , 18@@ 7@@ 8 la Aluer se tôv sha akaa shon yô , se hemba fan tom u imoshima i eren la , man er i hii ve ior ve lu a imoshima kwagh môm ga yô , shi se fa er se hemba ungwan imoshima yase cii yô . — Mbaheberu 6 : 11 , 12 . Ka an nan ne se imoshima , man er nan ve i doo u se lu a iwuese sha kwagh ne ? Sha shighe la makeranta ne lu sha ci u mbatamen mba hemen atôônanongo tseegh ; i tese ve kwagh i kuma uwer jimin . 24 : 6 - 14 — N@@ d@@ ur@@ an ma ity@@ egh ki i er kwagh u ki heen ne tile sha ityough ki nyi ? Yô de se nenge nen kwagh u ityakerada i I@@ vangeli ne i tese sha kwagh u akaaôron a i ter sha heen , á ior ve ne jighjigh a mi la . Ve fatyô u eren akaa ne cii sha ci u shighe u ve lu agumaior la ve ven@@ gese m@@ le@@ he u Yehova lôh@@ ô ve ér ve civir un a ishima ve i môm la . — K@@ ol . Paulu yange pase kwagh ne wang ken washika ugen u jijingi mgbegha un nger yô , ér : “ Nen@@ gen nen ayol a en er ne lu kpen@@ egh sha kwagh u isholibo kpa ne gem ne lu uma sha ci u Aôndo ken Kristu Yesu yô . ” Apostoli Peteru wase se sha er se lu a ieren i vough er sé lu keghen iyange la yô . Aluer or u m@@ sôr shin or u nan nenge ér m@@ sô@@ rom ka kwaghbo nan ngu a we yô , ú nenge wer doo u ú er kwagh a nan sha dooshima sha u man m@@ sô@@ rom sha ishigh ki nan ga z@@ ee ? F@@ a wer , mba ve tesen ityesen i mimi sha kwagh u Aôndo ga yô wa un mba@@ aie iyol . Ior kpishi nyian ka ‘ mba taver ityough man mbam@@ or@@ on ayol a ve , ’ man Mbakristu mbagenev kpa de mhen ne bende a ve . Davidi yange fa ér Yehova tôvon mba civir Un a awashima u dedoo . Tar u Satan ne yange u doo Wan u Aôndo ishima ga shi lu kwagh u una civir if@@ er@@ or la kpaa ga ! — Mat . 15 : 5@@ 8 ) Shi fa wer , ior vea kegh ato a vese shin vea kegh ga kpa , ka kwagh u m@@ ze@@ hemen wase ken tom u pasen kwagh a har sha mi la ga . Hen shighe la Mbam@@ i@@ di@@ an mba ve wa ndor a Mbaiserael la lu anger ve kpoghuloo je . Nahan cii kpa , a lu nyi je ve er kpa , vea fatyô u geman ishima shi sôron inja , nahan zamber a Aôndo ér a de ve asorabo a ve . T@@ so@@ mbor na mough t@@ w@@ ev yem ken tar u United St@@ ates , nahan K@@ ar@@ l vese ken won gar u C@@ hi@@ c@@ ago , ken I@@ l@@ l@@ in@@ o@@ is . Kwagh u vesen ken akaa a doon shon yô , ka iky@@ ar@@ yan yam a Yehova . Ishim@@ a@@ verenkeghen i nomso man kasev ve lu a mi ne ka i doon kpen kpen ! — Mbaromanu 8 : 20 , 21 . Ka akaa a nyi nahan se de u eren shin se soo ser se de u eren sha er se yôô loho u Tartor u Aôndo gbe@@ mee ? Yesu ngu Tor u injaa sha ci u nyi ? Ter ugen ken tar u To@@ go kaa ér , “ Gba u mcivir u Yehova una due or ishima ga . ” A doo ú ôron kwagh@@ ngeren la shin kimbir ôron un , fan ken ishima je wer or u yange nger kwagh shon ne hide tsa sha won pu@@ e@@ anyom kar môm ci@@ r ti@@ ôn shami sha inja i Orkristu u jighjigh u nan ishima sha mimi . Kpa ú ngu wer , yange ve lan at@@ ser@@ egh a i eren ken u@@ kwaghaôndo la ga . Sha nahan yô , ashighe kpishi ka a va a tôv@@ ac@@ an sha vese . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 16 ] Ve va a il@@ y@@ ahan sha iti i Aôndo sha aeren ve a hông@@ or@@ ough man ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe ve la . Sha mimi yô , se mba a ityôkyaa i henen Mkaanem ma Aôndo iyol yase , aluer gba u se nôngo kwagh kpoghuloo , se tsaha ayol a ase shi se ny@@ ume ayol a ase aka@@ aeren ag@@ enegh cii man se er kwagh ne je kpaa . A@@ eren agen nga , a Yehova a hembe soon yô . ( Ps . 15 : 1 - 5 ; 1 Pet . Shighe ng@@ ur karen yô , mbak@@ ov na mba ken makeranta va hen a na va kaa a na ér takerada u Y@@ oung People As@@ k la ngu wasen ve u kôôm ieren ve . Ken anyom atar a a sember karen ne atôônanongo a he yange hemba 6 , 000 sha tar cii . Mbagenev ka ve hen ér , aluer ve er g@@ ur@@ g@@ ur nahan yô , vea hungur a m@@ nyo@@ on@@ om ma ku@@ ugh mara . Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange nyôr ken Yerusalem ken uwer u sha uta@@ an ( mba yer ú ér A@@ b ; ú zua vea uwer u J@@ ul@@ ai shin A@@ gu@@ su@@ tu ) ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la , iwer ngi kar ihi@@ ar yô , a tim gar la cica cii . Ka kwagh u a hembe vihin u se er je la . Ka dooshima u nyi i gbe u se lu a mi he@@ gen@@ e , man ka sha ci u nyi ? Nahan cii kpa , m lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol her . Or@@ gen u i yer un ér S@@ te@@ p@@ hen yô , yange er tom hen ze@@ ge b@@ an@@ ke ugen hemba anyom 22 , nahan ken masejime yô , a hingir or@@ vesen hen b@@ an@@ ke la . A nger ér : “ I@@ kp@@ elaior . . . dondo [ Yesu ] ijime ; A rumun ve , A ôr ve kwagh u tartor u Aôndo ; man mba kwagh a gbe u ma i ser ve angev yô , A war ve . ” Shi ka gbenda u@@ gen@@ egh u ishim@@ as@@ ur@@ un u nyi Yesu yange er ityendezwa sha mi cii man ku na ? Anmgbian u kwase la gema kaa a na ér , aluer zende na li@@ he ga nan nan kpa , er un nyer mat@@ o yô , gba u una ki@@ mbi injar . Se mba taver we ishima ser nenge a Mbashiada hen ijiir ve i civir Aôndo , i i lu hen ningir wou la , mba yer i ér Kingdom H@@ all , gayô nger mba gb@@ eren magaz@@ in ne , ôr ve wer u soo wer i va henen Bibilo a we hen ijiir i u nenge i doo u cii . Shi kwagh ugen yô , alaghga ior mba nzughul a we shin ve soo kwagh wou ga sha ci u kwaghaôndo wou . Kpa se lu pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” ser Yehova doo se ishima kua ior mba ve we ndor a vese la . Akaa a Yehova a gbe la doo un ishima tsung . Sha nahan yô , se mba a vangertiôr ser akaa a a we ishima u eren sha ci u uumace la cii , una er cica , shi kwagh la una va uumace mba una lu hemen ve la a averen a hemban cii . Hi@@ ihii yô , profeti la kaa ér : “ Aôndo mough ken T@@ e@@ man va , u A lu Icighan la , mough sha u@@ wo u Par@@ an va . ” Kp@@ iligh iyol je zua ga ! ” Kpa se za nen hemen u civir Yehova sha mimi , shi keghen un ser a va sôr akaa sha shighe na . Kpa mba gem mba pasen ior akaa a doon ve u ungwan sha kwagh u m@@ de u asorabo man jighjigh u nan ken Yesu . Una fatyô u ôron kwagh u a hen ken Bibilo la ken mkaanem nam shighe u ne lu eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wen u ai@@ k@@ ighe la kpa ? 20 : 35 ) Er u fe mimi ne yô , we kpa ú hen u ‘ nan nagh , ’ nahan geman zuan a msaanyol u nagh ku nan ku ve a mi la nena ? ​ —⁠ Luka 6 :⁠ 38 . ( K@@ ol . 1 : 15 ) Ngu “ mhii u i@@ gbe@@ tar i Aôndo . ” Or@@ pasalmi kaa ér Kristu ngu zenden “ sha ci u kwagh u mimi man u ishima i le@@ gh@@ legh man u perapera . ” D@@ i vough e̱r or u te@@ en kasua u yange za zua a ta@@ gbe@@ de u taver ishe ve tee akaa a na cii sha u y@@ amen un la nahan , kape mbahenen Bibilo mba i gi@@ ri@@ m ve iyol mbara kpa yange ve ny@@ iman ayol a ve shi ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova je la . Ruamabera wa se kwagh ér : “ C@@ i@@ vi@@ r Yehova a akaa ou a injaa cii . ” ( Anz . Shighe kar yô , se mough se yem hen ani@@ jiir ugen ikyua her , u i yer ér S@@ an Jo@@ a@@ qu@@ in V@@ al@@ le@@ y la , se za ker ior mb@@ al@@ amen zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese hen ze@@ ge haregh ne , hii hen ger@@ i u S@@ ac@@ r@@ am@@ en@@ to zan zan ar hen ger@@ i u B@@ aker@@ s@@ field . Kpa h@@ w@@ ange u m@@ asen za kuren a@@ yem a uma her la ngu sha hemen ca ga ca ga , nahan se gba nen uwer ga . Er nan ve Aôndo a er kwagh u yangen akaa a bo ér a de eren ga , ga ? Anmgbianev av mbak@@ asev er batisema sha mkohol la . ( Pasalmi 9@@ 4 : 14 ) Yange tese mhôônom man kunya sha u yangen mba@@ awashima mba mbah@@ yomov mba Davidi shi yima un kpaa . Kwagh ka a er i doo yô , Yehova yange war S@@ ara sha ikyev i F@@ ar@@ a@@ o la , yange un u yaven a na . Er anyom a kar hegen 25 nahan je kpa , taver mo u hungur ufoto mban ne . Mba@@ wasen mban ka ve za mbamkombo mba vesen kua mbam@@ kohol mba ityar i ityar vea Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine . ( 2 Timoteu 2 : 15 ) Ikyav tese ér ve lu ior mba henen Ruamabera kpoghuloo . Mkaanem ma Aôndo yila ku ér or@@ ihyom shi ma tôndo zwa ér a va ‘ tim ku kera . ’ — 1 Mbakorinte 15 : 26 . M za s@@ ôôn yô , or ne lu Orshiada u Yehova , i yilan un ér John O . ( Mpase 7 : 9 , 14 ; 11 : 18 ) Nenge er uma una doo hen shighe u ior vea lu fan akaa seer shi ember akaa a doon tsung a Aôndo a gbe la gbem yô ! — Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ; Mbaromanu 8 : 21 . K@@ ur As@@ aren a A@@ se Cii ( Yes . 5 : 20 ) Jijingi ne bende a v@@ es@@ ee ? Gadia nenge , TER ngu duen hen ijiir Na sha u ts@@ ahan mba ve tem sha won sha af@@ er a ve ; tar kpaa ua tese awambe a i he@@ e sha u yô , ua kera ci@@ r mba i w@@ oo sha u la ga . ” 7 : ​ 22 , 23 ) S@@ ôn Aôndo ken msen a na u tahav . “ Mba nengen a mlu Na u i nengen a mi sha ashe ga la , . . . ken akaa a a gbe la . ” — R@@ O@@ M . Kpa , kwagh u yange er mbamaren mba uhar mban ne , na ve ian i ma ve tese ônov vev mban ityesen i injaa i wasen ve u lun a inja i dedoo . Shin er Yon@@ at@@ an lu tamen a Davidi shi hemba un mfe nahan kpa , a lumun u wan iyol na sha ikyev i Davidi . 7@@ 2 : 16 , 17 ; Yes . ( Genese 18 : 22 – 33 ) Nahan se kpa se fatyô u zamber a Yehova sha kwagh u a doo se ishima tsung yô ser a̱ wase se , gadia ngu Aôndo u perapera man u erdoo kua u zungwen mhôônom kpaa . 21 : 13 – 15 . ‘ Cii man Paradi@@ so a va yô , m soo u civir Yehova ’ • Ka dooshima u ana i hembe gban se a m@@ in sha u lun a mlu u ken jijingi man mhen u akuma akuma ? • U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh ka kwaghbo sha ci u nyi ? De se time sha kwagh u i er ken 1 Timoteu 4 : 15 la . Ka nahan ve Yehova yange nenge ér hanma kwagh u un er sha ci u uumace cii yô , “ lu u doon tsung ” ye . ( Gen . I@@ a fa@@ ity@@ o u nan we “ m@@ sur@@ shima u tsôron man shi ishimaverenkeghen i dedoo , ” nahan ‘ u taver sha hanma tom u dedoo kua kwaghôron u dedoo kpaa . ’ — 2 Mbat@@ esalonika 2 : 16 , 17 . Se@@ er F@@ an ve Ken icighan Pasalmi ugen u ônov mba Kor@@ a nger la , ve wuese ian i civirigh i ve lu a mi i eren Yehova tom la . Kwagh u yange Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar hemban civir yô l@@ ù Mar@@ du@@ k , tamen aôndo u Bab@@ ilon la . Yange i doo A@@ ri@@ el@@ le kpishi u nengen bo@@ l u u@@ kase u sha ave sha tele@@ v@@ ishen . Yesu yange kaa ér Yehova una fatyô u kaan a a@@ wen ér a pase mbagenev kwagh u Tor u Tartor Na . Yesu kaa ér : “ vande keren nen tartor Na . ” ( Mat . Ka ker iyange i Hi@@ it@@ om yô m za ; i tô@@ ôm tom ave ave je . Yesu kaa ér : “ Or ngu a dooshima u a hembe ng@@ un ga , je u or nana gb@@ ihi uma u nan sha ci u ak@@ ar a nan ” la . ( Yoh . Kpa hegen ne , C@@ rai@@ g ngu nom@@ om u fan kwagh kpen kpen , shi se mba a ônov uhar mba do@@ on@@ ashe . 2 : 15 ; 3 : 17 . Anmgbian u za un inya ne kav kwagh u lu ôron yô . Se kpa se mba kaan nahan je ka u henen a hen ga . Hen ase sha kwagh u yange er E@@ ri@@ c * u a dugh hen ijiir igen shin Ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka la . ( Mateu 5 : 3 ) Sha kpôô yô , mlu u uumace cii tese ér gba u vea fa Aôndo . T@@ ser u vi@@ di@@ o ne ú er nyi ? A wase ve nena ? Ka nahan ve i doo u se sôr ishima yase hegen tsuaa , cii ve se va tagher a imeen i eren kwaghbo ye ! Mbam@@ hen Mba sha Kwagh u M@@ ze@@ iky@@ ura u Ior Cii Kwaghôron u profeti u Mal@@ aki ôr la ngu kuren sha Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu iyenge 14@@ 4,000 , mba ve lu ikyurior i ken jijingi la nyian kpaa . KW@@ AG@@ H U U@@ N@@ A B@@ E@@ E M@@ Z@@ E@@ YO@@ L N@@ E YÔ : Tartor u Aôndo ua lu gomoti u t@@ enger ga , ua hemen gbem sha won , nahan kwagh u ish@@ angen i keren kua ish@@ angen i iin cii una kera lu ga . Mba@@ eren tom ken ya u tor uhar shin utar sh@@ ir ashe sha w@@ in@@ do@@ u nenge a na . Shi yange soo an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o kpaa , hemban je yô an@@ umbe a p@@ il@@ agh . Nahan nenge er yange saan mo iyol shi kpiligh mo iyol shighe u i lôh@@ ôm ér m za wase tom shin Betel u ken L@@ on@@ don , ken u@@ kasua utar , ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 19@@ 46 la yô . Un ka Kwa@@ se@@ shiada u Yehova . ” M@@ kohol la been yô , T@@ ed hide yem ken Au@@ str@@ al@@ ia , mo di m hide ken V@@ an@@ cou@@ ver . Kpa se za hemen u lamen her sha u@@ washika . Aôndo u A S@@ angen a S@@ ange Ga la Ngu a Loho sha ci u Ior Cii In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u kwa la tese m@@ vese u or vesen ken jijingi nena ? Ser@@ ge vea A@@ gn@@ è@@ s zua a mk@@ om sha u tsuan kwagh ugen u vea er yô Yange se hii zan hen ger@@ i u J@@ a@@ ú , ken S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o . A kaa ér : “ Er m nenge iky@@ ondo i cir@@ in iyol i dedoo i Sh@@ in@@ ar ken ish@@ ar i utya man u@@ she@@ k@@ el mba az@@ ur@@ fa deri uhar kua ij@@ en i z@@ en@@ aria i i@@ yo@@ ho@@ v mbu i mbu kom u@@ she@@ k@@ el ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber yô , s@@ ar@@ em , tsô m tôô akaa la . ” Mbakristu mbagenev wa ishima a mbamzeyol mba ken ivese , nahan ve zua a mtsera nena ? “ Saan ve iyol je zua ga . ” Aluer mbagenev mba wasen sha ashighe ashighe yô , ityôkyaa ia lu i a za ver mbamaren hen iy@@ aagh ki mba@@ beenyol ga . I lôh@@ ôm ken washika wam la ér mo m za makeranta u G@@ ile@@ adi u i eren iwer 10 la . Aluer se soo u taver ken jijingi shi zuan a uma yô , ka nyi i gbe u se eren@@ e ? Un kpa ‘ ityough nagh ki iv@@ u@@ ugh sen shin She@@ ol bem bem ga . ’ Mbam@@ sen vev kpa ka ve er laa laa tsô ér gba u eren , shi alaghga mba kera b@@ i@@ ishi a mba@@ civi@@ ra@@ ôndo a ve imôngo kpaa ga . 2 : 13 — Ka m@@ liam ma unô yange ma ci@@ r at@@ se a Yehova a nan@@ den nagh sha mi laa ? B@@ ee kera yô , Yehova wa Eliya ken awashima na ne her@@ egh , gadia Yehova hide shi tindi un sha u a za er tom , shi kaa un kwagh u una er jighilii yô . — 1 Utor 19 : 12 - 17 . Nahan yô , se ta iwanger sha kwagh u yange er A@@ gb@@ oo@@ la la man amba@@ akaa shon a a lu eren mbagenev la nena ? Shin er or@@ henen u Yesu môm kpa nan lu or u cian kwagh ga nahan kpa , ve cii yange ve nôngo a mci@@ e u cian or la . ( M@@ ar . A kera gba u ú pase Bibilo g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an keng ga . Kwagh u sha uhar yô , m yila C@@ ar@@ men , kpa a kaa a mo ér i lôh@@ ô un tom ne ga sha ci u un fa zwa F@@ r@@ en@@ ch ga yum . Se mba za nyer hen gar u O@@ x@@ n@@ ard yô , gba u se ver tiônnongo ugen . Cii man i ungwa msen ve yô , saa vea er un hen Yehova , * Aôndo u i er kwagh na ken Bibilo la tseegh , ka hen ma aôndo ugen shin hen uter mba tse@@ v ga . Shin er Paulu ya ican kpishi nahan kpa , yange nenge ishim@@ as@@ ur@@ un i Aôndo a ne la nena ? K@@ rist@@ ian man Fran@@ k mba wasen u kuren kwagh môm ken ikyav i m - ande u Yesu la — kwagh shon yô ka loho u dedoo u Tartor u i lu pasen ior kwagh u ú la . — Mateu 24 : 14 . ( b ) Tindi u Aôndo wa sha kwagh u ini@@ av la lu m@@ ure u nyi ? Gbenda môm u se keghen ato a Yehova yô , ka u henen Bibilo sha iwasen i ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh ” a ne se la . ( Yeremia 10 : 23 ; Mpase 4 : 11 ) Heela tseegh ga , er uumace ve lu sha ikyev i Satan yô , akaa hemba tu@@ men a t@@ ume inya cii . ( Pasalmi 2 : 6 – 8 ; Daniel 7 : 13 , 14 ) Á kar iorov 14@@ 4,000 mba ve lu ‘ mba@@ y@@ an@@ dyako a na imôngo , ’ mba i tsough ve “ ken ior ” ér ve “ tema tor sha tar ” la , dyako ne . S@@ é@@ b@@ ast@@ i@@ en kaa ér : “ Akaa nga kpishi a eren ken tiônnongo . Ka hembe doon we u lun vea mba u eren akaa ne a ve imôngo la a u lun vea mbananjighjigh a we im@@ ôn@@ go@@ o ? Tindi U V@@ esen La — Ka Ity@@ esen I Sha W@@ on Cii Kwagh la a lu ikyav i vesen i̱ tesen tahav mbu Aôndo man ijir na i ôron i sha mimi tsô ! U tôvon u fa@@ an kwagh u a lu ken i@@ ember@@ yolough la cii yô , a@@ dooga u nenge wer mnenge wou la zua sha u Yehova kua loho u bem man u dooshima u se lu pasen mbagenev la ga . Aluer Orkristu ngu tsan m@@ ape man ior hingir u lamen sha mi g@@ es@@ egh@@ ee yô , doo u nana wa ikyo sha kwagh la , aluer nan nenge ér m@@ tse u nan hen ijiir la ngu vough je kpaa . Bibilo pase wang ér , a va ya Satan shin a ii un ga , kpa i pase ér a va kende Satan shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la una lu sh@@ imi anyom 1@@ ,000 . ​ — Mpa . Ka ityakerada yase tseegh i pase se kwagh u mcivir wase u mimi ne ga . Aluer u ngu a er batisema ga yô , hen sha kwagh u ú er ve u kôr cio u eren kwagh u hange hange ne ken uma wou yô . U seer sha ikp@@ ela averen a ken jijingi a se lu zuan a mi hegen ne yô , se fatyô u veren ashe keghen iember i se va zua a mi ken tar u he ú ú lu van la , shighe u Yehova una bugh uwegh nagh una na mba ve lu ikyua a na cii isharen ve , a kuma ve la ! — Pasalmi 1@@ 45 : 16 ; 2 Peteru 3 : 13 . Aluer ka se ape se ember uma shi se za hemen yô , saa se suur sha hemen u Aôndo la . Se fatyô u veren ishima ser Aôndo a kar a hanma kwagh u a ne se ij@@ ung@@ wen shin ishim@@ avi@@ h@@ in kera ga , zan zan una kar timin tar ne . Kanyi kwagh i lu kwagh u vesen ken uuma ase@@ ve , man Yesu tese kwagh ne sha ikyav na la nena ? Ka se tese ser se mba ishima legh legh sha u eren kwagh a ah@@ ur@@ aior a ase doo doo . ( Mbaheberu 10 : 1 ) Nahan aluer se mba timen sha Tindi u Mose la yô , se nenge er akaa a i nger ker la a lu kuren sha mi vough yô . ( Mateu 23 : 4 ) Yange ve har sha ikp@@ ela i atindiakaa je war ts@@ eren hanma vegher u uuma vev cii . Yange tese mbayev nav igbenda i Yehova . Nahan kpa , mba yange ve za hemen a kwagh@@ l@@ ôôn man ityom i maan akaa her la yô , ve ya atam a tom ve shi ve zua a mk@@ om kpaa . ( Yobu 1 : 8 ) A shi nan kpa Yobu lu uma shighe u Yosev , wan u Yakob kpe kera , Mose di lu a hingir profeti ga la . Yosev man Mose lu mbatomov mba Yehova mba lun a inja . ( Yohane 3 : 19 ) Mbagenev je yô , gema nôngo ér vea p@@ ir a p@@ ir iwanger la kera jim . Or ne lu a vangertiôr ér Yesu una bee un im@@ ande , kpa soo u fan aluer sar Yesu u eren nahan yô . Ior kpishi ken ityar i lun a kwagh ave ga ka ve tô@@ mon akaa a ior mba ken ityar i i lu a kwagh ave ve lu a mi la . Ken ngeren ne , se time sha igbenda i mbagenev er Yehova tom sha ayange a mbaapostoli la yô . 16 : 1 - 3 . A@@ kav ne tese ér zum u se tagher a u@@ zayol mba vihin ken ishima yô , se̱ de u eren msen hen Yehova ga . Er mbahenen mba i shigh ve mkurem la ve lu “ mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Kristu ” yô , ve er kwagh sha imo na sha u kohol mbagenev mba vea hingir “ nongo môm “ u tartor u ken jijingi la yô . ( Marku 7 : 20 – 23 ) Mbakristu fa er i lu hange hange u vea palegh iyol@@ gen@@ gese yô . A@@ g@@ umaior man ag@@ um@@ au@@ kase kpishi a a zough a tsaha u injaa ga yô nyôr iyol ken an@@ za a dang , er g@@ es@@ a u gban man h@@ ua u eren man idya man inyaregh ki s@@ aren kua u z@@ endan i@@ ember@@ yolough ityô nahan . Hii sha shighe la je , m kange ishima mer me tôv akaa a Bibilo i̱ tese la me fa me seer , sha er me fatyô u wasen mbagenev mba ve lu nôngon ér vea fa kwagh u Yehova , Aôndo U@@ hemban@@ agee man akaa a a we ishima ér una va er sha ci u uumace la kpaa yô . ” Er se fe ser Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee ka I@@ mbor yase i “ aka@@ age@@ egh ” yô , de se time sha igbenda ig@@ enegh i se fatyô u zuan a tahav mbu ke ’ jijingi ke ’ mbam@@ ne mba Aôndo a ne ve de ish@@ ar ne . N@@ ational In@@ st@@ itu@@ te on D@@ ru@@ g A@@ bu@@ se la gber takerada ugen , ve kaa ker ér : “ Shighe u or me m@@ sô@@ rom yô , ka ma kar ken g@@ war u m@@ ya u nan ma yem ken awambe , ma mough ken awambe fese ma yem ken it@@ you . Nahan aluer angev shin iyol@@ been va se a mbamzeyol je kpa doo u se nôngo a mi sha tahav mbu se zough a mi sha ikyar i se ye vea Aôndo la . Tsô Paulu kaa ér una za a ijir la ken Roma , nahan i tindi ér i za a na ken gar la . ​ —⁠ Aerenakaa 23 : 16 – 24 : 27 ; 25 : ​ 8 - 12 . H@@ ide hen sha kwagh u mar wou . Yobu yange ya ican kpishi . Se@@ ̱ zua a akaa heen a doon je gande ! ” T@@ Ô@@ Ô wer gba u ú za m@@ ape , kpa u fa gbenda kuma u ga , nahan gba u or a wase u . S@@ T@@ E@@ P@@ H@@ EN L@@ E@@ T@@ T u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova la , yange ôr mkaanem ma ma lu shin heen ne sha u k@@ enden isharen i ikpelaior i i za mkombo u sha inyom la sha . Cii man iyange i Yehova i va yô , se fatyô u tesen iwuese sha ishimawan na la sha u eren akaa a a dondo ne . Maa iyange igen or u nengen sha pur@@ usu la pav se ver kposo a mba@@ kwa@@ re@@ v mbagenev . Shighe u i er Yesu batisema la Yehova kaa ér : “ We , U ngu Wan Wam u ishima ishima , ka We ishima i doom a We yum ye . ” ( 2 K@@ ron . 16 : 9 ) “ Ka A sôr mba asema a vihi ve tsung la , A kange ve av@@ av . ” Kpa “ or ” u tar u Satan , u̱ á lu ker i@@ ̱@@ k@@ we i@@ ̱@@ k@@ we a we at@@ ser@@ egh shi a h@@ ú@@ nd@@ ú sha iyol na i maren ne nongo u ‘ kohol akuraior cii sha ci na sha u una ta ior ij@@ u@@ ku her a na , ’ kpa gba un sha mi ga . ( 1 Utor 17 : 16 ; 18 : 1 ) Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange una er kwagh u Eliya kaa un la ga yô , ani@@ v@@ ur@@ kwaghyan u shi a mi la ma lu kwaghyan na u masetyô . I@@ wo i vesen tese agee a Yehova a hemban cii . ( Ôr ngeren u shin kpe u m@@ gem u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i í yer ér Re@@ fer@@ ence Bible la ) Gba ve ishima u geman aeren a ve , sôron ikyar yan ve a Yehova , hiden ken mcivir na u wang la ga . 13 : 34 ) Ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u l@@ ôôn iv@@ or i mimi u Tartor la , a hemba ôron kwagh u mlu u ishima i or sha gbaa u ngohol loho shon , man tom u Yehova a eren sha u nan m@@ vese u ken jijingi la . ( M@@ ar . Inja yô , i ha@@ an mngerem shin zege@@ t@@ as@@ a ne iv@@ in po@@ o ga . ( a ) Paulu yange kaa ér mbananjighjigh ve eren nyi ? Akaa a ve aa hingir ish@@ ar , man a@@ you a ve kpaa á yô@@ h@@ ôr a kera ; shin vea maa a@@ you kpaa , vea tema ken a ga ; shin vea m@@ ô@@ ôr ik@@ on i wain kpaa , vea ma z@@ ar u i ga . ” — S@@ ef@@ ania 1 : 12 , 13 . Or@@ pasalmi seer kaan ér : “ Gadia ka W@@ en [ Yehova ] , Una yima u sha kwar u or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on , sha b@@ ou@@ ange u timin la ye . ” Sha kpôô yô , se lumun hemen na sha mimi kpa ? Kwagh ngu hemba he@@ ela , kwagh u ú tsough la bende a na . U mbamaren ve̱ kôr cio u tsaase ônov vev yô , a gba u vea nôngo tsung vea k@@ on@@ don iliam a ônov vev ga . Een , Paulu yange taver Mbakorinte mba ve lu a kwagh ave la ishima ér ve dondo ikyav i anmgbianev vev mba ken M@@ ase@@ don@@ ia i eren iyua mgbegh@@ aa la . ( b ) Ka m@@ taver man kwaghbo u nyi Mbakristu vea tagher a mi keng ne ? Sha mimi yô , Timoteu yange tsua akaa a ken jijingi a una er yô . Apostoli Paulu yange taver mba ve lu Mbakristu a na imôngo la asema ér : “ T@@ aver nen mba ve yen ishima la asema , wasen nen mba ve taver ga yô . ” ( 1 T@@ es . Ve mban cii Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh ve sha icivir kpen kpen . — Mateu 1 : 3 , 5 , 16 . Y@@ ES@@ U Kristu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Wan u or kpaa [ va , ka ] sha u i̱ er Un tom ga , kpa sha u Un Una er mbagenev tom man Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ” Yange er msen kwa tar wener , ‘ saa u i ne un ken iyol ’ la ma a̱ dugh ken a na kera . Nahan , Yehova gema kaa a na ér : “ M@@ rumun u sha mh@@ ôôn Wam kuma u , gadia agee A@@ m ka a tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er . ” ( Mbafilipi 4 : 6 ) Er msen u eren í lu gbenda u vesen u kporom ikyua hen Aôndo yô , ka a inja u se ta@@ mber se time sha gbenda u se eren mbamsen asev la . C@@ ar@@ ina ôr kwagh sha kwagh u tsua u eren ne wener : “ Doo@@ m kpishi er Yehova a n@@ em ian i eren tom ken B@@ ul@@ gar@@ ia yô , shi m ver ishima mer mea fetyô yô , ma m lu heen shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . “ Aôndo u A Lu a Ishim@@ as@@ ur@@ un Cii ” La , 10 / 0@@ 8 Shighe u anmgbian u kwase ugen u i yilan un ér M@@ au@@ de Ab@@ bo@@ t@@ t lu wanye la , a za ungwa kwaghôron u ken igbar la pe@@ pe , been cii yô , ior kase ze@@ ge te@@ bu@@ l ugen ken ak@@ ôngo a ya . Ka sha jighjigh u nan man a za tema ken tar u ityendezwa la ye , er ka tar na ga nahan a ts@@ aan ken ut@@ ent@@ i vea Is@@ ak@@ a man Yakob mba ve lu mba@@ y@@ an@@ dyako imôngo sha dyako shon la môm môm je . ” ( 1 S@@ am . 10 : 27 ) Tor Saulu lumun ér jijingi u Aôndo a hemen un , shighe u mough a Mbaiserael ve za hemba Mba@@ am@@ on ityav la . Kwagh u se er ve se zua a jijingi u Aôndo yô , ka u eren tom a akaa a Yehova a ne se sha u taver se ken jijingi la cii . Er Nan Kwagh a G@@ be sha N@@ aagh ku N@@ ana ? M@@ nenge u se nengen nagh ku ip@@ aan ser ka kwagh u vesen la a wase se u “ civir Aôndo ” hanma shighe cii . Nahan yô , aluer Aôndo doo u ishima yô , gba u hanma iyange yô , ú eren kwagh u una na a saan un iyol shi una lumun we yô . — 1 Yohane 5 : 3 . Er i lu kwagh u u@@ jijingi mba b@@ ov vea kera fatyô u geman ayol a ve hingir uumace ga yô , ka sha nyi gbenda nahan alaghga vea soo u ur@@ ugh we ér u̱ hingir sha ikyev ve ? Sha ayange a i lu ngeren Bibilo la , Yehova pasen awashima na kure kure . I@@ ca gba ga tsô shi Mbaiserael mough ah@@ on a gban . Ga@@ yô pine hanma Orshiada u Yehova nana seer tan we iwanger . ( Luka 11 : 11 – 13 ) Sha nahan yô , we kpa u fatyô u fan Bibilo man shi aluer u pine Aôndo a ishima i môm yô , Una na u iwasen sha er ú fa Mkaanem nam yô . Dooshima u Aôndo due ken igbar sha ini@@ e@@ zwa i pasen mbagenev kwagh shi tesen ve la nena ? A kaa ér yange un tesen ior j@@ it@@ a i ku@@ h@@ wan . Yange i y@@ ese Mose nena ? Yange m ze tiônnongo ugen inya yô , m za zua a gum@@ kwase ugen u lun sar sar , u lu pania yô , iti na ér J@@ an@@ n@@ y T@@ a@@ at@@ gen . Yehova doo un ishima kpishi shi t@@ angen iyol ga . Yange Paulu ng@@ ur ôron kwagh u mlu u wang u ken tiônnongo yô , a taver Mbakristu asema wener : “ Se ya nen iniongo i̱ de lu sha kwa u tse ga , shin sha kwa u bo shin u ifer kpaa ga , kpa i̱ lu sha bredi u i we kwa sha mi ga yô , u wang man u mimi . ” Ma@@ am iyol u ôron Bibilo hegen vough er kwa u hiihii la nahan . Jigh@@ ilii yô , hemba maan mo iyol u ôron i hegen cii ! Sha nahan yô , apostoli Paulu nger wener : “ Ma or nana̱ de kera ôron ne ijir sha kwagh u kwaghyan man kwagh@@ man shin sha kwagh u iniongo shin uwer u he shin iyange i me@@ men kpaa ga . Akaa ang@@ an yô , ka di m@@ ure u akaa a a lu van la tsô , kpa kwagh jim jim yô , ka u Kristu . ” — Mbakolose 2 : 16 , 17 . Se ny@@ iman jighjigh u nan wase ga cii . ” Nahan cii kpa , mbagenev tile dông ve lu civir Yehova sha mimi her . 17 : 10 . ( Yesaia 42 : 1 – 6 ) Yesu yange er msen hen Yehova ér a̱ wase un , nahan á ungwa msen na la , di er á ungwa msen u Davidi nahan . Hii ken inyom i 19@@ 18 zan zan inyom i 19@@ 25 la di , ior mba Yehova na kwaghôron u lun a itinekwagh ér , “ M@@ illi@@ ons Now Li@@ ving Will N@@ ever Di@@ e ” ( Ior U@@ m@@ iliôn I@@ m@@ ôngo mba Ve lu Uma Hegen ne Vea K@@ pe Mayange Ga ) la ken ijô 30 . Ior mba vea due ken akuraior cii ne vea ver ishima ve cii sha Tartor u Aôndo — a̱ lu sha vea lu yemen shin vea lu lun shin tar ne kpaa , er or@@ ku@@ sua la kpa yange ver ishima na cii sha ta@@ gbe@@ de u dedoo la nahan . Hanma shighe yô , or u wan h@@ ua ka nan hen ér akaawan a Yehova nga sha ci u nan ga . Sha an@@ shighe ugen la , a@@ kper@@ an gba Mose ken ishima sha mlu na Alaghga kwagh ne una na iky@@ ar@@ yan ve ia kar k@@ we u ua bee mayange ga yô . ” — Ôr 1 Peteru 3 : 7 . Ka nyi jighilii ngi i na ve mkombo a doo ? Nahan kpa , se de i@@ ember@@ yolough i tar ne ngi d@@ an@@ en se , maa jighjigh u se ne kwagh u Aôndo a t@@ ende zwa u eren la ngu nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ôô ? ( Yohane 3 : 13 ; 14 : 2 , 3 ) Yange er msen ér ‘ i̱ er ishima i Aôndo shin tar kpaa , er i eren sha nahan ’ gaa ? ( Yohane 4 : 5 – 16 , 31 – 34 ) Shin er ah@@ ur@@ aior na undu un nahan kpa , á t@@ enger mayange ga . — Mateu 26 : 55 , 5@@ 6 ; Yohane 18 : 3 – 9 . Mbakristu mbagenev ka vea gbidye kwar sha atô@@ akaa ne cii yô , ve nenge ér aluer ve za ivese i or u nan lu Orshiada ga , man ve er akaa a kwaghaôndo hen ivese la ga yô ve er kwaghbo ga . Iky@@ ú@@ m i Mbak@@ al@@ di ka ‘ i̱ tan ih@@ indi iyol shi ka i̱ ci@@ er iyol , ’ i̱ kpiligh iyol shi i̱ kuma u cian kpaa . Ka tom u nyi mba i shigh ve mkurem mbara cii lu a mini ? Ka ikyav i nyi i tese ér “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” una fatyô u kôron gum@@ or@@ o ? Bibilo kaa ér Yakob yange lu or@@ jighjigh . “ Kpa er mbahenen va kase un yô , a mough , a shi a nyôr ken gar . ( Ho@@ sea 8 : 14 ) Mkaanem ma Aôndo maa b@@ unde mayange ga . — Yosua 23 : 14 . Kwagh@@ ngeren la za hemen ér : “ Nenge , kwase ugen za va , va kohol un a ak@@ ondo a a@@ gba@@ ga iyol , u lun a ishima i a@@ yo@@ mough . ” Yange hii a hii u zan hemen ken mimi ga . Sha nahan yô , erdoo hi@@ mb@@ ir m - er u eren kwagh a orgen sha mimi la kpaa . ( Mbaefese 2 : 2 ) Nahan tar lu ve ijiir i bo kpen kpen . U S@@ ôron Mbam@@ zeyol A@@ pe Ve Hii La Tsô a hide a akaa la cii ; man Lo@@ ti an@@ ngô na a akaa a na kpaa , a hide a mi ; man kasev kua ior mbagenev kpaa . ” U hemban cii yô , ka se ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Or@@ gban wase , Yehova Aôndo , u mba lun a “ asema a wang ” ve doo un ishima la . Sha kpôô yô , Yesu yange seer kaan ér : “ Sha iyange la ior kpishi vea kaa a Mo er : T@@ ere ! T@@ ere ! Er se lu keghen mlu u ken hemen u doon tsung ne , doo u se fa ser kwagh wase asange asange gba Yehova ishima , kua shighe u se gbe angev la je kpaa . I@@ mba kwagh ne nahan ia na i@@ pi@@ la ia seer a seer , shi asema aa tor ior kpishi ker , vea hingir u kohol mbagenev ken ayôôso shon . A@@ I@@ P@@ OR 23 - 29 , 20@@ 12 Mbam@@ pin : ○ Timoteu yange vese han@@ a , man kanyi yange i er shighe u Paulu hii zan zende hen ijiir i Timoteu laa ? U P@@ A@@ S@@ E A@@ K@@ A@@ A A A D@@ O@@ N@@ D@@ O SH@@ I@@ N H@@ E@@ EN N@@ E N@@ EN@@ A ? ‘ Tartor Wou U@@ a T@@ ile D@@ ông ’ ( 1 Mbakorinte 7 : 29 ) Sha nahan yô , doo u se yar tom a shighe u a mase shin ne sha kwaghfan . Gbenda u Yosev nôngo a am@@ een la tese se nyi ? I@@ kp@@ ur pania ugen , mba yer un ér T@@ ar@@ i@@ ua , yange za hen ya u or@@ beenyol ugen ken ic@@ ile i K@@ iri@@ b@@ ati ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an hen pe ior ve fe lun ga yô , mba yer or@@ beenyol ne ér Be@@ ere . Er yange i tsengaôron nahana , ka ieren i nyi ior kpishi ve lu a mi ny@@ ian@@ a , man ka nyi ia wase se ve jighjigh u nan wase una t@@ enger ga ? Ka sha nyi gbenda ishimawan i Yehova i zough a ijir na i ôron sha mimi laa ? Or u timen ken Bibilo ugen tôô kwagh ne kar sha e@@ ev mbu i maa sha a@@ wen a ma@@ bel yô . ( Yohane 17 : 6 ) Hii shighe la je , i nger iti i Yehova ken ijô kpishi , man ica a gba ga tsô mkaanem ma i er ken Pasalmi 8@@ 3 : 18 ( ken ijô i i hii ngeren Bibilo ker la ) ma a kure sha mi vough , nahan ior cii vea fa er un u i yer iti na ér Yehova la , i lu un tseegh a lu U@@ hemban@@ sha sha tar cii yô . Mkaanem nam kaa ér : “ U kenger sha il@@ y@@ ahan kua ishima i im@@ ang@@ er@@ egh , iwanger i mbaaferev la , ka isholibo je . ” Anmgbian ugen u i yer un ér J@@ as@@ on yô , ngu eren tom hen af@@ ishi a bran@@ ci agen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ fri@@ ka , a er tom u pasen kwagh hanma shighe la hemba anyom 30 hegen . Mbafilipi 4 : 5 una wase se sha kwagh u t@@ wer@@ sôron nena ? Cii man se na mlumun sha mpin ne yô , se vande tôvon sha kwagh u yange na mbacivir Aôndo mba sha ayange a tsuaa la vangertiôr u ôron mimi u Yehova yô , shi se hen er se kpa se dondo ikyav ve la yô . 10 : 1 - 4 ) Mbaiserael yange ve fatyô u kuran Tindi ga , nahan i hingir u wan ve i@@ fan . Er se lu keghen shighe u doon tsung la nahan , se mba a atô@@ akaa kpishi a civir Aôndo u mimi shi wuese iti na kpaa . Ikyav i tesen yô , ak@@ ar a ou a ken makeranta aa lu zan u@@ iniongo mba g@@ ur@@ g@@ ur shi aa lu man ici@@ mb@@ iv shi man m@@ sô@@ rom shi keren kasev , shin kasev kpa vea lu keren nomso , shi vea lu yaven a ior mba ve lu noov vev shin kasev vev ga la . Alaghga tsô wan@@ y@@ em@@ akeranta la una kaa ér een . • Ka akaawan a injaa a nyi a lu sha ci wase nyian ken u@@ washika mba yange i nger hen atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken takerada u Mpase laa ? ” Or a er tom u nan u nom la sha dooshima nena ? De gbe pu@@ un a pu@@ u akaa ga , kpa pase er kwagh la a bende a we yô . Kpa er nan ve inyaregh ki ve a mbamzeyol kpishi hen atô u nom man kwa@@ s@@ a ? ( 1 Yohane 3 : 17 , 18 ) Shi se mba t@@ angen iyol u ôron mbagenev kwagh u Yehova ga . Se mba ken ayange a masejime , man mkur u tar ne s@@ ôôn van . 2 : 6 ) Nahan se dondo nen ikyav i Yesu la shi se eren nen sha atesen a na kpaa . ( 1 Pet . Yange gba u Elisha una lu a imba jijingi u Eliya lu a mi la , una lu or u taver ishima shi una lu or u cian kwagh ga keng ve una er tom u profeti ken Iserael ye . ( b ) Ôr kwagh u a er , u tesen ér Yehova ngu wasen se nyian yô . I@@ y@@ ôngo ne kav imo na ga . ( Yohane 11 : 5 ) Nahan kpa , shighe u Mar@@ ta hemba veren ishima sha iwer y@@ ôron , fatyô u ungwan Mkaanem ma Aôndo ma Yesu lu pasen la ga yô , Yesu kôôm un . Sha nahan yô i wa kasev kwagh ér : “ Nahan er nongo u Kristu u lu ungwan imo i Kristu yô , kape kasev kpaa , ve̱ ungwa imo i noov vev ken akaa cii je la . ” — Mbaefese 5 : 23 , 24 , 33 . Jighjigh u nan man u kôron iyol tsaha vea wase se u palegh akaabo a nyi ? Nahan Yehova tsaha ior sha b@@ ou@@ ange , ior kpe kuma iorov 14@@ ,@@ 7@@ 00 . Mbat@@ yomov mba@@ age@@ ev , amba er ort@@ yom u hemban@@ ato u yange hingir Satan la je kpa vea k@@ an shio u yangen Yehova ér mbacivir un mba jighjigh ve̱ de kera doon un ishima ga . ( L@@ ev . 13 : ​ 43 - 46 ) Se fa kwagh u Yesu lu henen ken ishima hen shighe la jighilii ga , kpa se fa er lu un ken ishima yô . Nahan lu u tsombor môm ua kera lu ken ibanave i ikyo@@ v ikyo@@ v ga . M@@ lumun u ti@@ ôn@@ n@@ ôôn la maa kuma wan ti . Ikyav i tesen yô , se fatyô u gbidyen kwar sha gbenda u Ru@@ tu yange civir Yehova sha mimi la . Kwagh ne wase mba ve hemen ken Mbakristu mbara u fan ér shin er ve tem tor er ator a tsuaa la ga nahan kpa , gba u vea ver ikyav i dedoo i jighjigh u nan . — Heb . “ Shighe la mbap@@ er@@ apera vea engem er ka iyange nahan sha tartor u Ter ve . ” — M@@ A@@ T . U geman á nan@@ den sha at@@ se la yange i lu ikyav i tesen ér kwagh u a hembe cii la ka un i ne Yehova ye . S@@ é wa nen ayol a ase ik@@ o , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Se@@ ̱ de b@@ undu nen mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga , kpa sé taver nen asema ayol a ase , i̱ seer eren nahan er ne nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ” — Mbaheberu 10 : 23 - 25 . E@@ ̱r Mbak@@ al@@ di vea hemba e̱r ka sha hi@@ ar nahan yô , kur@@ utya ve una kaa ihy@@ agh ér : ‘ T@@ ahav mb@@ un ka aôndo wase á ne mbu ye . ’ Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , A@@ c@@ hen , u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Ka inja er hii shighe u Yesu kpe la zan zan u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov uhar cii , ma shighe môm kpa Mbakristu yar tom a ikyav i ter@@ an@@ kon ga nahan . ” Kpa , Bibilo i yila Ser@@ ub@@ a@@ bel ajiir agen ér wan u S@@ heal@@ ti@@ el . Kpa ka Mbakristu mba mimi mba i shigh ve mkurem mbara tseegh ve lu “ nongo u upristi mba sha inja i tor ” ye . — 1 Pet . Hen shighe la , Mbaiserael udubu imôngo saa ku sha isholibo ve la . Y@@ A@@ NG@@ E cian u lamen a mba@@ fan@@ takerada ga . Aluer u ngu y@@ amen kwagh sha ci u ú nenge a mi a doo u , shin wer azende ou a nenge i doo a yô , alaghga u nyôr ken an@@ z@@ ô fese . Yange m nengen ior mba shin S@@ outh A@@ fri@@ ca mba ve lu ab@@ uter ga cii mer ve gba kwagh ga shi ve fa takerada ga shi or a fatyô u nan ve jighjigh ga , shi mba ikp@@ an i ab@@ uter tseegh tsô . Ior kpishi mba sha ayange a ngise la gb@@ eren ikyav iyol sha u tesen ikyurior i ve lu shin ma kwaghaôndo u ve eren yô . Yange ve tese ishimataver , ve venda u wu@@ an an@@ iky@@ und@@ anev mbara sha ci u ve lu kasev mba cian Yehova , shi nan un icivir . James kpa ka kwagh u eren je ne . Yange na jighjigh ér i@@ wen ne ngi kor ior sha ikyev i u@@ jijingi mba b@@ ov . A yem a ve ken tar u ve fe u ga yô man akaa a ve la aa hingir ish@@ ar i ior “ mba@@ ah@@ end@@ anev ” mba ken akuraior . N@@ oo@@ v man kasev vea fatyô u dondon Tindi u V@@ esen la nena ? Aluer Mbakristu soo u nan Aôndo icivir shi lun ken mzough yô , gba u vea ‘ haa or@@ he iyol ’ shi vea ‘ ungwan ayol a ve sha ci u cian Kristu . ’ Iky@@ on i l@@ ú@@ mb@@ ú i ken ic@@ omb@@ o@@ tar i A@@ fri@@ ka la kpa ka i tsa kpishi , shi kon ugen u i yer ér b@@ rist@@ le@@ con@@ e u ken ip@@ av@@ en@@ tar u K@@ al@@ ef@@ on@@ ia ken tar u United St@@ ates la kpa i na jighjigh ér u tsa je kuma er anyom 4@@ ,@@ 6@@ 00 nahan . Zum u Yehova due a Mbaiserael ken tar u Igipiti la , shi a bu@@ m ér una er kwagh ugen kpaa , a kaa ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan ikyuryan Y@@ am ikyo kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye ; gadia tar cii , ka u Wam je . ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) Nahan yô , nom shin kwase u nan er isholibo la , ka nan hii u eren mbi - mbi - mbi a kwase u nan shin nom u nan u yange nan bu@@ m ér nana lu a nan gbe@@ ke@@ ke la kure kure cii ve nan va gba ken isholibo la ye . Man tar u yange i kaa ér a̱ due a̱ yem ker la di yô yange ú lu han@@ a ? Er kwase ne fa iti i Aôndo yô , doo un je zua ga . Ka wea lu kwa@@ v yô , u lu a ian i injaa i nan Yehova kwagh kua tsombor wou man anmgbianev ou mban@@ om@@ so man mbak@@ asev kua mba@@ wan@@ ndor a we kpaa . Ka amba@@ aior a nyi á ngohol mkaanem ma Aôndo ? Yesaia yange tsengaôron kwagh u ikpelaior i sha ayange a ase ne ér : “ vea yôô aeren a TER a a kom iwuese la . . . [ u@@ iyua vev ] á va hingir nagh ku dedoo sha at@@ se [ a Aôndo ] a nan@@ den nagh sha mi . ” ( Yes . Bibilo wa Mbakristu kwagh ér : “ Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan . ” I@@ mba il@@ y@@ ahan i sha i@@ gb@@ ong@@ or ng@@ ira nahan , kuma u iy@@ ugh i Aôndo ia sh@@ ile sha a ve . Gadia mba Yehova a we ve ikyum@@ ile sha ikyev cii vea va pase un er ve eren a iyôngo na yô . 4 : 18 - 22 ) Lu nyi ib@@ um@@ un Yesu na ve ? Ka hanma iyange jim a va gba hange hange u suur sha Yehova shi a hingir sha h@@ a ? ( Mbafilipi 2 : 13 ) Aluer nan de ér jijingi la a hemen nan yô , una wase nan nana “ kera eren sha asaren a iyolough ” a nan ga . — Mbagalatia 5 : 16 , 24 . ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Tartor u Aôndo la ka gbenda u Yehova Aôndo una kar a mbamzeyol mba hemen u uumace u ve a mi la kera , maa ua va a tar u he u perapera una tema ker sha ityendezwa na la yô . “ A@@ z@@ ô@@ v , ” Shin U@@ jijingi mba H@@ ông@@ or@@ ou@@ v S@@ op@@ hi@@ a : Een , m umbur . Sha gbenda shon môm , er se fe ser u pasen kwagh shi zan mbamkombo mba Mbakristu la ka tom u vesen u hanma or u civir Yehova nan lu a mi nahan kpa , se mba soon u eren ityom ne a ishima i môm kpa ? Ashighe agen yange m b@@ unde kwaghyan u ate@@ tan la , m za karen iyol u ôron Bibilo duen sha , sha er me fatyô u ôron Bibilo cii ken zwa Buter yô . Aôndo soo ér se cia un nena ? Ka kwaghwan u nyi i doo u se umb@@ ur@@ u ? Tese ikyav . ( b ) Er nan ve i lu hange hange u se time sha m@@ lu@@ a@@ inja u aeren a wang na ? De se nenge nen sha akav any@@ iin a ken Bibilo aa a wase se se hemba kaven ikyav i kwagh u a lu ishima i legh legh , man er ieren ne i lu a inja yô . Ken injakwagh i Yesu la , wan u a undu ter na la mase ‘ va tilen a ishima , ’ nahan kwagh la va ter na a iember . 5 : 18 - 20 ) S@@ aa se eren kwagh u “ anmgbianev ” mba Yesu ve kaan se la ve , a tese ér se lumun hemen na ye . Gbenda ugen u nan Yehova icivir yô , ka u suur sha a na shi nan un jighjigh . Yange soo ér se de lumun ser ishim@@ any@@ ian i sha akaa a iyolough a yange se u civir Aôndo ga . — Mateu 6 : 26 - 33 . ( Yohane 13 : 4 – 15 ) Shi lu pasen loho u dedoo , zenden sha ak@@ ô@@ m@@ ai@@ gbenda a ken Iserael a ng@@ een a ih@@ undu la . Aluer gba u se tsua tom u se er yô , ka akaa a injaa a nyi nahan i doo u se hen sha mi ? Ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase sha kwagh u i@@ ember@@ yol@@ ough@@ o ? I na ve sha u ve wase se se̱ “ kuma sha mzough u ken jighjigh u nan . ” ( Ef . Alaghga se ver ishima ga yô , se hii u henen ser mbamzeyol mba se tagher a mi ken ijime la , yange ve vihi yum ga , shi se ke@@ he a an@@ msaanyol u yange se lu ker la , a lu inja er zum la hemba kpen se iyol nahan . Kpa m hiin u ôron Bibilo sha gbashima yô , m nenge mer u kaha . Hen shighe ne , gomoti u tar u I@@ tal@@ ia lumun kwaghaôndo u Mbashiada ér ka u sha tindi . W@@ ea er kwagh a or sha mi ga yô , kaa a nan wer nana ya u anyi . 9 : 5 , 10 ) Kwagh ugen u yange mgbegha mbagenev yô lu dooshima u ve nenge a mi hen atô u Mbashiada mba Yehova la . ( Yoh . Ô@@ R PE@@ E@@ J@@ I 4 - 11 . A soo kwaghpasen kpishi , shi ma shighe môm kpa lu mo m taver un ishima mer a due kwaghpasen ga . Nahan kpa , shighe u m lu hi@@ an a hi@@ a or la , m gba tôôn ishima yam sha akaa a i tes@@ em hii iyev je la kera . ( Pasalmi 8@@ 6 :⁠ 5 ) Nahan cii kpa , Yehova ongo ato sha asorabo a ior ve eren la ga . M henen sha ikyaa ne zu@@ lee yô , m tsua mer me hemba veren ishima sha kwaghpasen a it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan . Nahan aluer mbatyomov nav kpaa vea gema ayol a ve er ka mbatyomov mba perapera yô , ka kwagh u kpiligh iyol ga . ” — 2 Mbakorinte 11 : 13 – 15 . Se mba a atô@@ akyaa a mhôônom ma a lu a mi sha ior mba ve lu yan ican la ma a doo se yô . Nahan injakwagh ne ngi ôron kwagh u Mbakristu mba mimi mba ka ve undu mimi la ga . Se kpa nyityô kwagh i i̱ gbe i̱ zough a mcivir u mimi cii , gba u se er i̱ a ishima taver , ka u se kegh ser saa ian i̱ due man se er kwagh shon ga . Yehova suen se sha ikyev i icighan jijingi na . Ú eren msen yô , tese wer Yehova doo u ishima tsung shi u ne un icivir kpishi shi u suur sha a na a ishima you cii kpaa . Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati kua ior nav yange ve dondo kwaghwan u Aôndo na Y@@ ah@@ a@@ shi@@ el yô . Yesu hide a iyol ijime sha u eren tom sha mbamgbe mba ior mba lu tesen mbara , á na iyol na sha ci ve a u ti@@ mb@@ ir shio . Ka An J@@ e N@@ ana W@@ ar Iyange I Yehova L@@ aa ? Hen ase sha kwagh u or@@ i@@ vangeli F@@ il@@ ib@@ u . Nenge ase kwagh u yange er shighe u Davidi tagher ishigh a kur@@ utya u Mba@@ fil@@ iti , Go@@ li@@ ati la . 1 , 2 . ( a ) Ka hange hange u Mbakristu vea civir Aôndo sha mimi sha ci u nyi , man kwagh ne gba zua a kwagh u lun p@@ al@@ egh@@ aa a akaa taregh la nena ? Er nan i doo u ú p@@ ande akaa a u we ave u eren la shi u sôr uma wou sha er u er tom p@@ ani@@ aa ? ( b ) Kanyi ia wase se u gbidyen kwar sha iyol yase vindi vindi nen@@ gen@@ e ? Er mimi u ken Bibilo la a lu ken asema ve yô , ka ve nôngo ve ker igbenda i pasen un hen ior kpishi er ve fetyô la cii . 7 : 24 . Takerada ugen kaa ér , alaghga tsombor u Timoteu lu tsombor u “ ior mba fan takerada , mba lun a kwagh ave kpaa . ” Nenge , ve kaan imb@@ wase sha zwa ve , us@@ an@@ ker mba ve sha ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ; gadia ka an nana ungwa ? Kpa i gema i tese er uumace vea kuren isharen ne yô . Man ka dooshima na u ieren igen i môm i kom sha mi ga la a mgbegh@@ an un u eren kwagh ye . Yehova u kwaghwan la a dugh her a na la soo ér se ungwan kwagh u i we la . Shin er iyenge ve i p@@ ande ve war y@@ in@@ an iorov 8@@ ,@@ 7@@ 00 nahan kpa , mbagenev mba ve war nyôron m@@ iliôn at@@ ar@@ atar , ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar la di mba kaven ve sha u keren Yehova shi lamen zwa u wang la kpaa . Yange i nger loho u za pasen ior sha uya uya ti@@ ôn@@ ôô sha an - ka@@ a@@ de u cuku , nahan ve kôr un uwegh môm , ve gema ve kôr di Iyoukura man Awa@@ ke ! KW@@ AG@@ H U Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A ER@@ EN SH@@ A U K@@ U@@ R@@ EN A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A N@@ A L@@ A Zum u mbahenen mba Yesu lu lamen a na sha kwagh u tempel u ken Yerusalem yô , ugen ken ve kaa a na ér : “ Or@@ tesen , nenge amba@@ a@@ wen ne man shi amba@@ a@@ you ne ! ” Shi a kaa ér : “ Aluer á or iyev i K@@ ain kwa ta@@ ankar@@ uhar yô , i L@@ am@@ e@@ ki yô , á lu kwa ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kar uta@@ ankar@@ uhar . ” — Genese 4 : 10 , 19 , 23 , 24 . Mbat@@ amen mba 24 mba Yohane yange nenge a ve ken mpase u sha mnenge la tile sha ityough ki unô i@@ or@@ o ? Aluer u ngu lamen a mbayev ou f@@ aa f@@ aa yô , kwagh ne una na u hemba fan mbamhen vev man er ishima i lu ve ker la . Aluer se mba eren a mbagenev sha dooshima yô , se mba kuran “ tindi u Kristu ” sha mimi Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ta se icin wang nahan ér : “ De tsu@@ ghun nen ayol a en ga , u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” ​ — 1 Kor . Kanyi ka i wase se u zuan a iember ken tom nee ? Nahan yô , gba u se Mbakristu se sôn Aôndo a wase se shi a̱ na se icighan jijingi na sha er asaren a id@@ yaa ne aa ya tor ken a vese ga yô . Aluer or u un@@ den i@@ wo hen sha kwagh u nan tsough u eren la ga tsô nan gba a mi eren yô , kwagh la una fatyô u wu@@ an nan , di er aluer or tsua or u nana vôso sha inja ga ve alaghga ivese la ia doo ga nahan . M@@ zeyol ka una lu sha am@@ agh ne yô , an@@ zughul man m - ban u iji@@ r@@ ôron i sha mimi ve du@@ mbur . Nahan kpa , m fa mer ior mba ve hembe vihin tu a na je kpa mimi u ken Bibilo wase ve ve gema inja . U wan ago a ken hemen shighe u ne lu iyev la ka kwagh u injaa je zua ga ! Nahan kpa , Or u i doo u se hemba kporom ikyua a nan cii yô , ka Un u a gbe se la . — Or@@ pa . Sha jighilii yô , ka m - mgbegha u ishima i mgbegha nomso@@ mbaiorov mban kua kasev la a kpiligh se iyol ga kpa ka m - maa u ieren shon i̱ maa ve iyol yum la . ” Shi gba u mbamaren vea wase mbayev vev vea fa shi vea na jighjigh ér , aluer ve dondo akaawan a Aôndo yô , a hemba kpen ve iyol cii . Kwagh u Yosev man Yobu man An@@ sh@@ ul@@ am la a umbur se nyi kwagh@@ a ? Nahan doo u kwagh ne una za se iyol , se lu henen ser Yehova yange tsaha As@@ aria a ityôkyaa ga shinii ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A V@@ ER YO@@ SE@@ V D@@ O@@ O D@@ O@@ O K@@ EN I@@ G@@ I@@ P@@ I@@ T@@ I • In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe la tile sha ityough ki mkohol u i lu kohol Mbakristu la nena ? Kwagh ne kôr Yehova ken ishima kpishi . Ka sha igbenda i nyi nahan mfe u mimi a ‘ se@@ ere ’ ? Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar yer profeti Daniel ér a pase inja i kwagh@@ ngeren la yô , á kaa a na ér : “ Aôndo U@@ hemban@@ sha na Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar ter@@ u tartor . . . Er Paulu fa u pasen Bibilo sha gbenda u ua kuma or ken ishima yô , “ Mbayuda mbagenev kpishi man shi mba ve gem ve hingir a hingir Mbayuda mba ve cie Aôndo , ve dondo Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a ” sha er vea seer henen kwagh u Yesu yô . I@@ c@@ am man msen u hiin hanma mkombo u Mbakristu la ka kwagh u hange hange ken mcivir u se civir Aôndo la . Yange na mbaihyomov nav ian sha na ga kpa za hemen u eren ishima i Ter na her . ( Se@@ kar@@ ia 3 : 1 ) Sha kpôô yô , Satan yange soo ér Zege@@ pristi Yosua a er tom sha ci u Mbayuda ken tempel u he la ga . Ity@@ ôkyaa i môm yô , ka sha ci u ica ia gba ga tsô , alaghga a gba u se soo ser or u nan er se kwagh u doon ga la ma nan er a vese kundu kundu sha u den se kwaghbo . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Yehova ta se icin sha kwagh u shighe u bo la nahan ér : “ V@@ a nen , ior A@@ v , nyôr nen ken a@@ you a en , wu@@ he nen ih@@ in@@ da kera cii , yer nen kp@@ egh@@ ee , zan zan iy@@ ugh i̱ kar kera . Tsô Peteru gba nôngon ér una pase ve er i lu un ga yô . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Apostoli Paulu mough zende na u m@@ ishen u sha utar ken inyom i 5@@ 6 la , a za ken gar u K@@ orinte . Bibilo pase se ér Yehova ngu er ka Ter wase nahan . Aluer mba@@ ah@@ ab@@ a mba i ker mban gba ke ’ inya yum ga yô , W@@ ani@@ unda u Aôndo lu ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so vea Ter na anyom anyom cii i mase gban Adam ye . T@@ so@@ mbor yange u kaa ber@@ e@@ di u a fatyô u yan ken iyange i môm tseegh yô , nahan kwagh@@ s@@ ônon lu kwagh u ior eren sha ayange la wuee yô . Ka isharen i akuma akuma i nyi i doo u se lu a mini ? ( Mpase 20 : 10 ) Mayange je de lumun wer Satan a vihi jighjigh wou sha gbenda ne ga . I ter ishember i “ wanakiriki ” ne kwa kimbir kimbir ken takerada u Yesaia . Kristu W@@ a T@@ i@@ ônnongo Iky@@ o 11 : 15 ) Yange mba veren Yesu tor ica i gbe ga yô , a hemen u@@ icighan mbatyomov ve d@@ aa Satan man az@@ ô@@ v a na cii sha ve gb@@ ihi shin tar . ​ ​ —⁠ Mpa . Takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u Hi@@ ihii hemba pasen kwagh u ityom ve ne vighe vighe a hanma takerada ugen ken Bibilo jimin cii . ( 2 ) Mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem mbara , dondo kwaghwan u a lu ken injakwagh la nena , man ka nyi i dugh k@@ ere ? Kape Peteru man Yohane kpa ve ôr kwagh a ior sha shighe u i er iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la i bee ica lu a gba ga ve ior er je la . ( Pasalmi 9@@ 4 : 19 ) A fatyô u zuan a “ mbam@@ sur@@ shima ” mba Yehova ken Bibilo . Alaghga u pine wer , ‘ Er nan jim ve Aôndo a gbe se shi a ne se ian i ember uma shighe u se lu iyev la ve shi ka a de ér se bee iyol se hingir u tagher a mbamzeyol mba iyol@@ been la keng - ne ? ’ Lu “ TER tsaha N@@ ab@@ al maa . . . kpe ” ye . Anyom nga kar imôngo yô , Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia va “ gba angev je , gba nôngon ku , ” nahan Aôndo bee un angev mb@@ ura . Or@@ pasalmi tese ér anyom dubu a mlu uma u uumace la nga kwagh môm a nyi ? ( Yohane 13 : 34 ) Sha kpôô yô , ken kwaghôron na u yange ôr ken tugh mbu masetyô mbu uma na u shin tar ne la , Yesu umbur mbaapostoli nav ac@@ in imôngo e̱r i gbe u vea lu a ieren i dooshima yô . — Yohane 14 : 15 , 21 , 23 , 24 ; 15 : 12 , 13 , 17 . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 7 - 18 Me fatyô u wan ishima a ku u or wam je kpa ? Sha gbar u batisema yô , m@@ gem wa nyi man nyi k@@ er@@ egh ? Sha ayange la , hanma or@@ pasenkwagh nan soon ér nana na ah@@ wa 60 sha uwer . Shi mba ve fe kwagh u tom sule tsembelee kpa vea fa er a@@ y@@ anger ka a kange am@@ ishe shin it@@ ine u@@ wua yô . • I@@ j@@ en Kpa ve gema ishima , tsô Yehova zung@@ we ve mhôônom . ​ —⁠ Aer . Se palegh ieren i ny@@ a@@ ghen akuraior agen ne nena ? Se za nen hemen u koson akaa a injaa sha , gadia se fa ser ma ian i civirigh igen môm tsô hemba ian i se lu Mbashiada mba Yehova , Ter U@@ hemban@@ cii ne ga . W@@ ea fa iti Yehova shi wea yilan un sha i , shin a lu nahan ga kpa kwagh gba un sha mi ga shinii ? Hen ase sha kwagh u apostoli Paulu la . Zum u apostoli Paulu lu ngeren Mbakristu mba@@ jighjigh mba ken E@@ fese la yô , á wa ve kwagh wener : “ K@@ aren nen fa@@ an nen kwagh u a doo Ter ishima yô . ” Sha er mba nan jighjigh a vese imôngo mba ke ’ tar la soo u tilen sha iyol@@ par@@ egh i Mbakristu mba mimi yô , ve venda u y@@ amen k@@ á@@ à@@ d@@ è u pati@@ i la . ( b ) Yehova ngu wan ishima sha ayange a ase ne nena ? Kanyi ia er “ sha mgb@@ e u he ” laa ? Ph@@ illi@@ ps ) Aluer ú nôngo kpoghuloo sha u gbidyen kwar sha akav a dedoo a ken Mkaanem ma Aôndo la yô , aa tema ú ken ishima vough er í m@@ ô@@ ôr a m@@ ô@@ ôr á ken a we nahan . “ Tom u N@@ yo@@ on@@ yol Se@@ er Ma Kwagh sha I Ga ” ( Anzaakaa 18 : 21 ) A@@ ta@@ m a yange gema ume sha iliam i kpuaa i Satan yange lam vea Ifa la tese e̱r mkaanem maa fatyô u vihin kwagh k@@ è@@ é@@ ng yô . Kpa zum u oo u te sha i̱ yô , oo la tse@@ e gande i̱ i use kera . Ashighe kpishi , igbenda ve i bo la ngi i hide i ku@@ usu a ve . Á er sha awashima na la vough , á hingir “ tor u tar ne ” u wan ts@@ wam kpen kpen . Kwaghôron u Yesu Kp@@ iligh Mba Ve Lu U@@ ng@@ wan Un la Iyol , 10 / 0@@ 8 Me fatyô u za lamen a ior ai@@ k@@ ighe , kpa sha iyange i T@@ om@@ ahar man T@@ om@@ any@@ iin ai@@ k@@ ighe yô , a gba u me z@@ aan mbamkombo mbagenev mba ve lum hange hange yô . ” Kanyi ivande yange Yesu er ikyua a gar u N@@ ain la , man kwagh ne una fatyô u b@@ enden a vese nena ? 4 : 14 ; 2 Tim . Mba p@@ aven un yô , mba@@ kwa@@ v wam cica cii nôngo u yemen ken tiônnongo ugen la . Gba u ve kpa vea tese ônov vev er vea lu icighan yô . Vea er nahan yô , vea wase ônov vev u nan icighan@@ ti u Aôndo la icivir . — Ôr Anzaakaa 1 : 8 ; Mbaefese 6 : 4 . Doo se kpishi u fan ser , se yina kpa Yehova zough a kwagh u dedoo ken a vese , u a gbe un kwagh kpishi yô . Kwaghôron u profeti la kaa nahan ér : “ Á ta G@@ as@@ a kera man A@@ se@@ k@@ el@@ on una hingir ice ; á z@@ enda A@@ she@@ do@@ di iyange sha te@@ mbe , man á wu@@ he E@@ k@@ er@@ on kera . ” Í nger ishember i̱ “ ka sha Aôndo se suur ye ” la sha ish@@ am sh@@ u@@ lee man inyaregh ki gen@@ egh kpaa kp@@ ur kp@@ ur . U fatyô u kaan wer u ngu eren kwagh u i gbe u or a er ve nana ya ijende a Aôndo , er i tese sha heen nah@@ an@@ aa ? Anmgbian u kwase ugen u eren tom shin Betel ken tar u Amerika , u yange er batisema i hembe anyom 40 hegen yô , kaa ér Iyoukura ne wase un , un seer kaven Bibilo . Sha nahan yô , Paulu lu a ityôkyaa i vesen i ngeren Mbaromanu washika ér ior cii , kua Mbaiserael mba tsuaa mbara kpaa , mba ve civir ie@@ ev mbi mbi lu a uma ga la “ mba a ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ” ga . Yange wa un ken i@@ kpa igen za gb@@ ihi m@@ ape shin ityô ben@@ ci , po@@ h@@ or iyol c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u , man lu a gba tor tsô kpaa ga . U ng@@ ur@@ en zuan a mtsera sha u dondon kwaghwan u Bibilo u injaa la yô , u hemba civir Aôndo cii . Nahan kpa , á taver mba vea er tom ne cii asema wener : “ Or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” N@@ agh ku ip@@ aan ka gbenda u hemban cii u Aôndo a tese se dooshima na yô Yesu kaa wener : “ Or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” A ver u@@ iniongo mba kwaghaôndo , ve bee u@@ iniongo mba i eren ken Yerusalem la . • Hen nen ityakerada i i dugh a mi sha mkohol la . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 21 ) Se fa m@@ kposo u kwaghaôndo u Kristu man tar u ú lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo ne kuma se . Er U@@ hemban@@ sha a ong@@ om yô , a er nan ve me lu a icivir shi a saan mo iyol ga ? ” ( Yobu 14 : 1 , 2 ) Bibilo tese ér mba@@ fankwagh tsema tsema je kpa kwagh ne taver ve . — Ôr Or@@ pasenkwagh 2 : 11 . Mbakristu mba a tom u ‘ ngohol anmgbianev vev kundu kundu ’ shi eren a ve vough er Yesu kpa ma a er a ve la . Kwagh ne tese se er se eren a mba se vande fan ve anyom a kar imôngo la kua mba se vande fan ga mbara cii kundu K@@ undu yô . ( 3 Yoh . Ken masejime yô , Yehova va a M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee sha tar , tim afer@@ aior la cica cii , lu Noa vea tsombor na tseegh ve war ye . • Yange i yila or u ken injakwagh la ér ib@@ u@@ me@@ or sha ci u nyi ? Sha mimi yô , ka i gba u mba ve lu sha ikyev i Kristu vea taver ishima tsung ve vea ny@@ iman Tor ve shighe u i lu tôvon ve a ican la ga ye . Shi mbahenen fatyô u eren tom a tindi u Roma la sha u palegh loho u dedoo iyol . ​ — 2 / 15 , peeji 20 - 23 . U soo u fan er yange Y@@ eho@@ y@@ ada er kwagh ne man kwagh u yange er A@@ tal@@ ia , ngô u Yo@@ a@@ shi u vesen u lu Tor kwase u ifer la kpa ? ​ ​ —⁠ Kwagh ne tese ér kwaghôron u profeti u i er ken Mpase ityough 11 la yange kure shighe u anmgbianev mba i shigh ve mkurem , mba ve lu hemen ior mba Yehova sha shighe u i ver Tartor u Aôndo sha , ken inyom i 1914 la , “ haa ab@@ a@@ as@@ ôh@@ ô iyol , ” pase kwagh ken atô u anyom atar man ti@@ ôn . Mbashiada mba Yehova yange ve dondo kwaghwan u Yesu u mayange ve̱ de we ave sha akaa a pati@@ i ga shi ve̱ de lu “ ior i tar ne ga ” la , nahan ve haa ish@@ angen la ga . An - sh@@ ul@@ am yange pase ôn@@ kasev mba ken ya u tor m@@ ny@@ am ma ma ci@@ er un yô , been cii yô , a kaa a ve ér : “ M hum@@ e sha dooshima . ” Mba gem ior asema sha mk@@ ighir ny@@ ian@@ aa ? Al@@ lan kaa ér : “ Kwase la yange nder pe@@ pe sha iyange la , er msen hen Yehova ér Mbashiada nav ve va hen a na . A@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma pu@@ pu@@ u la Or@@ gen vea kwase na , mba up@@ ania shi ve hen zwa u T@@ z@@ o@@ t@@ z@@ il , nahan mba pasen tsombor ugen u u lu mar@@ nya u tar la yô kwaghaôndo 4@@ 3@@ ,@@ 0@@ 34 Kpa Paulu yange nger tiônnongo u ken K@@ orinte la kaa ér : “ Hanma or nana̱ na er nan we ken ishima i nan la nahan , i̱ de lu zung@@ ur@@ u@@ u ga , i̱ de lu sha apera kpaa ga , gadia ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” Er nan ve se fatyô u kuren ikyaa ser , ayange a masejime yange hii ken inyom i 1914 cii ve , injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u wanakiriki u jighjigh la hii u kur@@ ene ? ( E@@ ks . 19 : 5 , 6 ) Kwagh u sha utar yô , er Mbaiserael mba sha mar@@ ami mbara kpishi lumun Mesiya ga yô , Yehova ker igbenda igen i veren “ tartor u upristi . ” ( Mat . 14 : 22 . G@@ ar la ka Yerusalem u he , u i lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba i nder ve sha u ve tema tor a Yesu imôngo la . A@@ jiir a To@@ ho a Sh@@ ar@@ on • Ka unô yange Yehova lam a ve cii man ashighe a Mbakristu laa ? ( Ôr 1 Yohane 2 : ​ 15 - ​ 17 . ) Er Yesu kav er ior mba ve nenge u@@ ivande nav mbara ve “ s@@ ôôn . . . kôron Un sha apera , nan Un tor nahan yô , ” a kar hen a ve kera fese . — Yohane 6 : 15 . Er Ú Ôr Bibilo Ú K@@ av Yô , 7 /@@ ⁠ 1 NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 5 PE@@ E@@ J@@ I 25 - 29 Sha nahan yô , kanyi se asange asange se er sha er hanma shighe yô , mbamkombo mba se eren ken Iyou i Tartor hanma kasua la vea lu mba maan mbagenev ken ji@@ jing@@ ii ? 19 : 16 , 19 . Yange i tsua mbatamen mbagenev ve lu mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ken shin@@ ago@@ ge u Mbayuda , nahan zayol una zua anmgbian ugen a ugen yô , i va a mi hen ve . ” ( b ) I@@ ti i Yehova ngi se icighan@@ kwagh nena ? Yange ikyaa igen ngi ve inya yô Yehova shi due a gbenda u he u una gema hemen yô . U K@@ eren Mba Ve So@@ o Mimi La Ken inyom i 19@@ 34 la , nongo wase hii u v@@ aren u@@ ger@@ am@@ af@@ on mba kôron hen u@@ we za pasen kwagh a mi . ( Pasalmi 1@@ 22 : 1 ) Zum u or u masejime ke ’ mba i shigh ve mkurem la nana mase ngohol dyako u nan sha je kpaa , vea za hemen u lun ior i Yehova i̱ eren un icighan tom her . — Mpase 21 : 3 . P@@ a@@ olo yange a er kwagh ne , shin er yange i gba u una lu per zan zan ah@@ wa ahar shin atar a sha use nahan kpaa . ( 1 Kor . 15 : 5@@ 8 ) Hanma kwa u se pase Yehova ishima yase ken msen man hanma kwa u se pase kwagh sha gbashima yô , ka inja er se mba seer wan agee iyol sha er se hendan a am@@ een nahan . ( Mpase 12 : 9 ; Genese 3 : 14 ) Shighe u Aôndo kaa ér kwase u Adam una lu “ sha ikyev ” i Adam la , lu tesen ér un na nomso@@ or ian i kighir kwase ga . Bibilo kaa ér : “ Nahan iniongo i Kristu taver ken jighjigh u nan , man iyenge ve lu seer a seer ayange ayange . ” — Aerenakaa 16 : 5 . Shi ve de eren ak@@ ombo kpaa ga . Aluer se mba eren ityom i ken jijingi kpoghuloo shi jighjigh u nan wase kpa taver yô , ityôkyaa ngi i se cia or@@ mbat@@ s@@ av ser nana bu@@ la se ga . — N@@ um@@ er@@ i 23 : 23 ; Duteronomi 18 : 10 – 12 ; Yesaia 47 : 12 – 15 ; Aerenakaa 19 : 18 – 20 . Me kende u ga , Me undu u kpaa ga . ” Ka akaa a injaa a nyi ig@@ y@@ um@@ ior man mbag@@ anden vea hen sha kwagh u gbenda u “ kpilighyol ” u i er ve laa ? Ka kwagh u i@@ civirigh kpishi u lun Mbashiada mba Yehova shi ôron mbagenev akaa a mimi ne ! Kwaghôron la mase ku@@ usu ér Saulu kpe ku u kunya . Pe@@ tr@@ a yange hen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova , ica i gbe ga yô i er un batisema . Á wase Mbakristu mba ainge mba ve bee mba ken La@@ od@@ ish@@ ia la nan ? Ken masejime yô , Yesu una yar tom a icighan jijingi sha u samber a tom u pasen kwagh a ar ken ik@@ ighir i tar je . M ongo nahan yô , m kera wa a wa ah@@ ô a yemen za kohol un ga . Sha iyange i Fe@@ be@@ war@@ i 8 , 19@@ 48 la , m bee makeranta la ; lu k@@ we u sha pue u mba been makeranta la je la . Yesu er tom u ts@@ eren haregh u ke ’ G@@ al@@ il@@ ia la za kighir nena ? Ma gomoti shin tahav mbu orumace nan ve a mi môm tsô kpa kôr cio u zan iky@@ ura ga . Y@@ er@@ ob@@ i@@ am maa kaa a or u Aôndo u mimi la ér : “ S@@ é yem hen ya wam imôngo , va ma mngerem , shi me na u injar kpaa . ” Ka nahan ve Yosua ôr Mbaiserael mkaanem man a vangertiôr ye , ér : “ Ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga . ” ( Luka 11 : 13 ) Nahan yô , se za nen hemen u s@@ ônon Yehova a na se icighan jijingi na . Ka kwa@@ v@@ yolough u ha@@ an adi@@ vi@@ ri@@ i ? Takerada u ú pase kwagh u m@@ sôr vighe vighe , i yer ér The En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia of Al@@ c@@ oho@@ li@@ sm la na se ityôkyaa igen i i doo u ci@@ h@@ in m@@ sô@@ rom ga yô , ér : “ Ior mba timen sha kwagh u m@@ sôr kaa ér m@@ sô@@ rom ma maan kpishi ka ma nzughul a or nan kera fa u nahan kwagh sha inja ga , inja na yô ka nan lu a ishima i veren sha kwagh u nan lu nahan la ga , shi nengen kpa nan kera nengen tsembelee ga , shi nan henen kwagh sha inja kpaa ga . ” Yesu e̱r ityendezwa ér : “ N@@ é fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ” ( Mbaromanu 16 : 3 – 16 ) Shin er ve due sha ajiir kposo kposo nahan kpa , Paulu lumun anmgbianev nav mban cii ér ka ‘ mba doon Aôndo ishima . ’ Mba Ve Se@@ er T@@ om@@ shir@@ en Mb@@ ara Z@@ ua a In@@ j@@ ar ( Ivur 7 - 20 ) Lu ken “ ga@@ adi ” ne , “ i man@@ de un a@@ gbe shin angahar , ican er un sha i@@ yô ” ye . — Genese 40 : 15 ; Pasalmi 10@@ 5 : 18 . Gba u ve kpa vea tese ér mba nengen u@@ icighan@@ mbaakaav er Yehova kpa a nengen ve nahan . ( Ese@@ ter 4 : 12 - 17 ) Ese@@ ter yange er kwagh sha ishimataver , man takerada u i nger sha iti na la tese ér Aôndo yange yima ior nav . Vea fatyô u lun a ishimaveren ér á va ‘ pase ve sha ik@@ ev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , á za a ve ken mlu u engem u lun a ik@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ’ — Mbaromanu 8 : 19 - 21 . Sha gbenda ne yô , anmgbianev asev kôr cio u zan hemen a tom u pasen kwagh ken ityar 2@@ 34 sha tar cii . Ka hanma shighe yange i hii yaren tom a ish@@ ember@@ ti i i gem ér “ erdoo ” la ken Bibilo , man ka mbampin mba nyi se lu timen sha mi sha kwagh u ieren nee ? Peteru yange ôr mkaanem man hen ya u Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev ugen u i yilan un ér Kor@@ ne@@ li@@ u , u kera yô , Peteru ma za hen ya na ga yô . Yehova yange tsua un ér a lu ngô u Yesu sha ci u nyi ? Or@@ pasalmi nger wener : “ TER ka u doon man u mimi kpaa . . . . U tesen ikyav yô , ior mba ken tar u Fran@@ ce kpishi mba hembe eren kwagh a mbagenev sar sar , shi mba fe s@@ ende@@ gh sha kwagh ga . A kaa ér : “ Ashighe agen ka m taver ishima zan zan kpa m va v@@ ôr . Ity@@ ôkyaa i vesen yô , u eren nahan la se lu tesen ser a doo se ishima a ishima yase cii , man a uma wase cii , man a mfe wase cii kua sha agee a ase cii . — Marku 12 : 29 , 30 . Sha mimi yô , er nan ú we ken ishima wer s@@ ati u a lu van ne ú er msen kpoghuloo wer ma ú ‘ tile vough ’ ga ? U tesen ikyav yô , a saan se iyol u pasen Daniel er akaaôron a profeti a yange nger kpa kav ga la kure sha mi vough yô . — D@@ an . Nahan aluer se ver ishima sha a na zu@@ lee yô , se ‘ kera v@@ ôr ga , ishima kpaa , ia yina se ga . ’ Shi yange a wasem u eren akaa agen sha er me zua a ian i lun imôngo vea na yô . ” Gba u se nyôr iyol u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav er tar u eren nahan ga , kpa doo u se cii se “ kuran ” — inja na yô se ver ishima sha gbenda u se lu zan sha mi ken jijingi la . Er Gen@@ iv@@ al lu yan ican nahan kpa , ver ishima u nan môm - ken - u@@ pue sha hanma shighe . ( b ) Kanyi kwagh se fatyô u tsuan ny@@ ian@@ a ? Kpa kwagh ka a er i vihi yô , U@@ shia hingir u mor@@ on iyol , nahan a vihi iti na . Aluer ka sha kwagh u mcivir wase yô , mayange se lumun ser ma or nana hendan a Yehova ga . Akaa a kiriki a d@@ an@@ en or ishima er — shighe u or gbidye se wa@@ ya shin i lu eren ayôôso nahan aa na se kera ver ishima ga . ( Mbagalatia 6 : 10 ) K@@ un@@ ya yange u kôr Yesu a ior mbagen mba nenge a ve yô . 1 : 25 - 28 ) Aluer se mba dondon mnenge u ikpelaior nahan , a tese ér se t@@ umbur shi mhen wase yina kpishi ga he ? A̱ shi nan kpa shighe u Paulu yange nger Mbaheberu mbara washika la lu shighe u bem p@@ ande gba he ’ tiônnongo la yô . M@@ ea been yô , a wam kwagh u hemban lun mo a inja cii . ” U tesen ikyav yô , Mba@@ shi@@ ria yange ve kôr wan@@ ye@@ kwase u Iserael ugen ve yem a na uiky@@ angen . “ K@@ ohol nen iyol . . . ; gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la , man Wan u or Una va ye . ” — L@@ U@@ KA 12 : 40 . Heela tseegh ga , aluer hanma kwagh u wan a sen cii , maa fese je ter na er yô , tese ér mlu u ter a wan la gema , wan la hingir ter , ter la di hingir kp@@ an u wan na la . A@@ t@@ ine@@ akaa a T@@ im@@ en sha mi ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor M@@ doo u Yehova a doo ior ishima la yange bende a uuma mba ior kpishi ken inyom i i kar la nena ? Ka nyi se lu veren ishima u va zuan a mi ken hem@@ ene ? Man kwagh ka a er yô , i nyôr mkohol ne hen ijiir i môm i se sember zan kp@@ ing@@ i her la . Yesu kure kwagh u Tindi u Mose lu tesen sha Iyange i nan I@@ w@@ om la . O@@ bed kaa ér : “ Er tom ne doom ga nahan kpa , kwagh ugen lu u me er ga . ( 1 Mbakorinte 9 : 19 - 23 ) M@@ fe u se zough a mi ken tom u pasen kwagh la ka a wase se se fa a@@ yom a se pase kwagh yô . ( b ) Ka avur a Bibilo a nyi ka u umbur zum u ú tagher ishigh a im@@ e@@ ene ? ( Ôr 2 Timoteu 4 : 1 - 5 . ) 26 : 19 ) Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la tese kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku man uma u shin tar la wanger wanger . Se fa ser , gba u se kpa se pase kwagh sha gbashima sha ci u nyi ? Se mba m@@ ough@@ on u yemen yô , se due gbenda ken kasua ugen , gbenda shon ho@@ gh@@ ol shi ior ngee sha u kpishi . U ma u yem pasen ityôkyaa i u me ta@@ av ga la yô , u gema u na or@@ k@@ ov wou una yem henen sha ityôkyaa i í ne ve un me ta@@ av la . Ka nyi mbagenev ve er sha kwagh u A@@ you a Tartor a ase man mba ve ze mbamkombo her laa ? Ho@@ sea yange nger akaa ne cii sha gbenda u ua kôr or ken ishima shi ua mgbegh@@ an nan nana gema ishima yô ; man a nger akaa ne cii ken takerada u i yer sha iti na la . Nahan aluer or@@ sho@@ li@@ bo nan va gema ishima , er ior kpishi ve eren nahan la yô , nana wuese Yehova kpishi kua “ ior mba ve lu u@@ iyua ” la , sha er ve ne i kera taver nan u hiden ken tiônnongo ga yô . ​ —⁠ Ef 4 : ​ 8 , 11 , 12 . Nahan yô , se mba a hanma ityôkyaa i suur sha mk@@ or u Yehova . Ikyav i u se zenden ken iti i Yehova la ér nyi ? Kpa nôngo fa a@@ yom a na sha er ú wa ago@@ yol u seer taver ishima eren kwagh u vough yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen i dedoo ne ia wase se se “ zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” — M@@ ika 4 : 5 . Anmgbian ugen ken tar u Fran@@ s u lun anyom 70 , u a lu a kwase yô , mba yer un ér A@@ ure@@ le , a kaa wener : “ Anyom at@@ aan ken ijime , shighe u m de tom , m hii u ngohol p@@ en@@ sh@@ en la , lu u me tsua kwagh môm ken akaa ahar , u m soo u eren yô : me tsua u lun a@@ y@@ agh kwagh wam gir@@ g@@ ir ken Fran@@ s keghen Paradi@@ so , shin me tsua u eren kwagh u una na me seer eren tom u pasen kwagh yô . ” Ngeren ne una wase se u nengen er u lamen vea Aôndo u mimi la i lu kwagh u hange hange yô . Kwagh u yange er u lun a mlu u dedoo vea Aôndo yô lu u veren ishima sha er wan na Is@@ ak@@ a una er kwase u civir Yehova sha mimi yô . Alaghga , mlumun u ti@@ ôn@@ ôô , u ú na vangertiôr la tseegh kpa una kuma . I@@ pi@@ pa@@ abaver shon shi ôr er i soo u hiden eren kwagh sha mhen u orgen yange due a mi , u i yer ér M@@ hen u Mar@@ shall la yô . Kwagh ugen u i gbe u se wa ikyo sha mi yô ka kwagh u iny@@ ar . Yange kwagh gba wan@@ i@@ unda u Is@@ ak@@ a u i yilan ér I@@ so@@ u la sha ian na i wan@@ i@@ unda la ga . Ka mba ve we loho u dedoo u i lu pasen nyian ne ikyo la . • Ka ityesen man ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi se fatyô u zuan a mi sha kwagh u i pase sha kwagh u ini@@ aav mbi nan sha ikyev i Tindi laa ? 2 : 6 , 7 ; 7 : 8 , 9 . Se mba kaan a amba@@ aior la ser , ve gbidye kwar sha mkaanem ma Eliya man zu@@ lee , ma kaa ér : “ Shi nan je , man né de u lun asema ah@@ ara ? ” ( Pasalmi 34 : 6 ) Hanma shighe u Davidi yange una tagher a mzeyol yô , a er msen hen Aôndo ér a̱ wase un , Yehova kpa a wase kpee je . Akaa a Yehova er a kasev mban man averen a yange na ve la tese ér aluer sea lu nomso shin sea lu kasev kpa ka kwagh u kwagh a gbe Yehova shami la ga , kwagh hemba gban un a aeren ase a jighjigh aa a hembe doon un ishima cii la . Or@@ gen u nan doom ishima kpishi yô , ka kwase wam S@@ us@@ an . ( 5 ) Le@@ ma@@ it@@ re , W . M - er u i er ab@@ ua ne la , lu u p@@ eren tindi u sha uhar la ga , gadia ka u gban e@@ ev sha u a civir mbu la tindi ne venda ye . — Ekesodu 20 : 4 , 5 . “ Yange a lu takerada u henen ken makeranta yô m soo ga , kpa kwaghhenen ne gema doom . • A er nan ve a ‘ doo se ke ’ ishima ’ a Mkaanem ma Aôndo shi ma a ‘ doo se ishima ’ er or@@ pasalmi nahana ? Nahan Mose tese ér un fa “ mhen u Yehova ” sha kwagh ne . ( 1 Kor . Yehova tese ér un s@@ ende@@ gh sha kwagh ga nena ? Apostoli Paulu nger ér : “ We , u ngu nyi man u ne wanye u orgen ibo ? ( Takerada u The G@@ l@@ or@@ ious M@@ ini@@ stry of the La@@ ity ) Shi á ôr wanger wanger wener : “ Mayange je Yesu Kristu lu wa ishima ér kwaghaôndo u pasen a lu sha ci u ior kpuaa tseegh ga . ” Ka imeen i nyi Yosev yange tagher a mini , man a er nena ? Na ior ve̱ fa er ú lu or u civir Yehova Aôndo , shi ú kange ishima u kuran atindi na a ta@@ ven gen@@ g la yô . U fatyô u m@@ us@@ an tom wou vea kwase wou shin or@@ ya wou sha ashighe ashighe sha er kwagh ne una wase u u̱ kaven tom u dedoo , er u kimb@@ in inyaregh ki usu u l@@ at@@ ri@@ ki shin y@@ amen akaa ken kasua nahan , ú kwase wou shin or@@ ya wou á eren la . Anyom nga kar 13 yô , se pav ya , ken masejime yô , maa se pav ivaa . Yô , de se kange nen ishima ser , a lu nyi je ia er kpa , se za hemen u nan Yehova icivir . An - sh@@ ul@@ am yange gba ken imeen i Solomon la ga , nahan kwagh ne tese ér wan@@ kwase la eren kwagh sha mimi , shin er yina nahan kpaa . Aôndo ngu a awashima u dedoo sha ci u tar ne kua uumace kpaa . 1 : 2 - 4 ; 4 : 8 . Anzaakaa aa fatyô u pasen inja i kwaghôron wang , nahan aa tese kwagh u se hungur a mi mayange ga yô . ( Ef . 6 : 12 ) Diabolo ka aôndo u tar ne , nahan a fa uh@@ ôn mba una ver sha gbenda wase ve iyol yase i i yen ne ia ur@@ ugh se u gban ker yô . ( 1 Kor . J@@ on : O@@ ke@@ e . M kav kwagh u ú lu ôron van la . Paulu nger ér : “ Eren nen msen sha ci wase , gadia se fa dedoo ser , se mba a imo i dedoo ken ishima , sar se u zenden tsembelee sha akaa cii . ” ​ ​ —⁠ Heb . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A kuma u ngohol icivir hen akaa a á gbe a cii . M hen kwagh u igbenda na man akaa a doon un man a vihin un ishima man m@@ ke@@ he u tahav nav kua m@@ ze u kwaghfan na cii . Yehova yange ôr profeti na Yesaia ér a̱ ts@@ eng@@ ap@@ asen mtim u Bab@@ ilon , nahan a pase kwagh u mtim ne ica gba . Ú fatyô u eren ishima i Aôndo sha u eren tom u pasen kwagh hanma shighe kpa ? Kwagh ne er anyom kar hegen er 20 nahan . A@@ yange nga kar kpuaa yô , saan tsombor ne iyol kpishi u fan ér kera gba u vea due hen ya la ga . Mbat@@ im@@ en ken Bibilo kaa ér , alaghga i kar mkaanem man sha gbenda u or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan dondo sha iyôngo i nan , nan kuran i sha er ia saa to@@ ho ga la . Gbenda u injaa ugen u ú fatyô u wasen mbayev ou yô , ka u lamen vea ve . Shi kpuaa hanma or cii kpa ma nan eren nahan . Nahan kpa , ka iorov kpuaa tseegh ka ve ya bredi shi ve ma wain mba ve lu ikyav la ye . Bibilo ôr wang ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” Ity@@ um@@ ugh ki Satan k@@ ì k@@ í hembe tsaase cii yô , ka iyol kpen , man se kpa ngi l@@ ahan b@@ enden a vese ga . 1 , 2 . ( a ) Mba@@ adu@@ av tese kwagh u mci@@ e u cian Aôndo sha igbenda kposo kposo nena ? 23 : 6 - 8 . Mbaiserael mba vea kura Tindi u Mose la lu u vea zua a mbam@@ tsera mbagen mba nyi ? Hen shighe la Yesu lu “ Wan@@ iky@@ und@@ an ” nahan lu ken iyou hen ya na . Akaa a se er kwagh sha mi ne cii ka akaa a se tagher a mi shighe u se lu ‘ pasen loho u dedoo sha gbashima ’ yô . Aluer Yosua dondo kwaghwan la yô , una wase un u lun ken mkpeyol . Kwagh ne tese wang ér se kpa se fatyô u henen kwagh ken ikyav i A@@ bel la . M na jighjigh mer kwagh u m lu tin@@ d@@ in ne ka u mimi kpa ? U nan loho u dedoo man Mkaanem ma Aôndo jimin cii jighjigh la una wase se u seer sô@@ som a Yehova . Shin er i doo u vea tese sha ut@@ aha man a msaanyol nahan kpaa , gba u ityesen ve ia har sha Mkaanem ma Aôndo ma i nger la man shi akaawan aa a ve sha ikyev i nongo u Yehova la . Kpa ter na gema kaa a na ér : “ Er kwaghyan u me ya tugh ne , haa ik@@ ondo iyol , du@@ em a kwaghyan , m@@ ̱ ya , m@@ ̱ ma , tsô we ú mase yan man man . ” “ Yange m ci@@ h@@ i kwagh , m wa i@@ gb@@ ong@@ or shi m wa ts@@ wam kpaa . ” ​ — D@@ EN@@ N@@ I@@ S O@@ ’@@ B@@ E@@ I@@ R@@ N@@ E ( Luka 11 : 13 ) Aluer se mba eren sha akaawan a wanakiriki u jighjigh a we se ken ityakerada i i pase akaa a Bibilo kua akaawan a a we se ken mbamkombo man mbam@@ kohol mba kiriki kua mba@@ vesen la yô se taver ken jijingi , sha ci u “ kwaghyan u sha ashighe ashighe ” u wanakiriki u jighjigh a lu nan se ne . ( Mat . Sha nahan yô , mba@@ shir@@ en mba ken injakwagh ne la tile sha ityough ki mbatyomov . I va pase ken injakwagh la ér mb@@ as@@ und@@ an mbara ka mbatyomov . — Mat . Orshiada ugen ua civir Aôndo ica i gbe yô ôr kwagh sha kwagh ne kaa wener : “ Ka mea gbidye kwar sha anyom a á kar ken ijime i hembe 55 la yô , m lumun mer sha mimi yô ma kwagh je kpa sa@@ am sha ci u m wa ishima m ngu keghen Yehova yum ga . tsuan akaa a ken jijingi a vea er la shi vea eren a yô . Nenge er apostoli Paulu a er kwagh na ken takerada u Mbaheberu yô . “ Ior kpishi ken mba ve lu yaven shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u taregh vea nder . ” — Daniel 12 : 2 . Shi se fatyô u henen kwagh ken ikyo@@ mon . Nahan cii kpa , u hemba ini@@ ombor ne tahav ica je . “ M Gba I@@ wan Hegen , Kpa I@@ a Lu G@@ bem Sha W@@ on Ga ! ” Mba yange ve za mkohol u ityar - ityar u i er sha ajiir agen la kpa mar ve iyol kpishi u yôôn ang@@ we ne . • Ka akaa a nyi nahan i doo u se nenge ser ka u@@ icighan@@ mbaaka@@ av@@ a ? Nenge , ter@@ u man mo , se lu keren We a ishima i nyian je . ” A p@@ aa se sha ku na la , sha er se fatyô u lun uma yô . — Ôr Mbaromanu 5 : 8 - 10 . E@@ ̱r kwase Kristu ugen ke ’ tar u Kor@@ ea lu keghen he ’ ta@@ sh@@ an u gir@@ gi@@ do@@ go yô , a sô@@ som a wan@@ y@@ em@@ akeranta u̱ gema lu@@ ̱ ungwan ity@@ ough@@ olo@@ v ke ’ re@@ di@@ o u ungwan sha ikyar i wan ke ’ ato la . • U kaven Yesu la ngu kwagh môm a u kaven Yehova sha ci u nyi ? Se mba zan hemen ken gbenda ne nena ? Shi ka sea tesen an@@ za a dedoo er dooshima man ishimawan man sar sar nahan yô , kwagh la a mgbegha ior ve hingir mbacivir Yehova . A@@ tsan a Satan a ve se a mi no@@ on ga la nga kposo a ka a va a mi no@@ on la nena ? Hii nan ve i gbe u saa or a nôngo kwagh taveraa ve nana zua a mfe u sha kwagh u Aôndo ? 7@@ 7 : 12 ; 119 : 9@@ 7 ; 1 T@@ es . 5 : 17 ) ‘ M veren shighe u wan ago sha ci mbamkombo kpa ? ( Yoh . 11 : 5 ) Mkaanem man tese ér Mar@@ ta yange ungwa kwagh u Yesu wa un sha dooshima la , nahan a nôngo kpoghuloo a civir Yehova sha mimi sha ayange a uma na cii . Nahan kpa , u eren kwagh ne a ishima i môm la wa u se ny@@ a@@ ghen m@@ vende u vendan atindi la kpa ker . 10@@ 3 : 13 ) Wan nana fatyô u nengen ér ter u nan a er hanma kwagh u nan sen la ga , shin i er un her ave a ave je ga . 7 : 14 ; 2 Pet . Nyian ne , ior mba kera ne mba@@ ad@@ ua man mbahemenev vev icivir ga . Kpa yange m shi kaan a iyol yam mer ape m zough a Aôndo u mimi la cii , me undu u Sh@@ into la . Nahan kwagh u yange i er ve sha u vihin jighjigh u nan ve la de gema na ve taver a taver ken jijingi ! — Yakobu 1 : 17 ; Aerenakaa 20 : 35 . U Ts@@ ahan Mba@@ yev Yô : Nahan aluer Ru@@ tu mar wan nomso yô , a lu wan la nana ya dyako u sule u E@@ lim@@ ele@@ ki , nom u Na@@ omi la ye , a lu ma an@@ ngô u or@@ p@@ aan la ga . I@@ ̱ gba wu@@ an mo sha kwagh na tsô . . . . Shi mba i yer ve u yemen sha la mba keren g@@ wa shin mba gen@@ gese iyol sha ci u i shighe ve mkurem yum ga . Or@@ hemen ad@@ ua ne yange ôr Yeremia 31 : 33 , 34 , kpa tamen kwagh u ijiir ne i ôr la yô gema ôr kwagh sha mi ga , ijiir la kaa ér : “ Hanma ve nana kera tese or u wan ndor a nan , shin wan@@ mgb@@ ian u nan er : F@@ a TER [ zwa Heberu , “ F@@ a Yehova ” ] ga ; gadia ve cii vea f@@ am , á hii sha u kiriki ve zan zan ar sha u vesen , kape TER [ zwa Heberu , Yehova ] A kaa ne . ” Mbamaren ka vea mar wan nahan i lu ve ken ishima nena ? Shighe u Paulu man Shi@@ la za zende ve u m@@ ishen u sha uhar ken Li@@ se@@ t@@ era la , ve zua a gumor ugen her , u alaghga lu di anyom iky@@ undu kar yô , iti na ér Timoteu . 7 : ​ 1 - 3 ) Cii man Armag@@ e@@ don a va yô , a vande tôôn mba i shigh ve mkurem la yemen a mi Sha . 2 : 5 - 11 . Apostoli Paulu taver se ishima wener : “ Ma imeen ngi a tser ne ga , saa i hemban or ga la . “ Mba ve ungwa kwaghôron la yô , mbagenev kpishi na jighjigh , iyenge ve kuma er dubu uta@@ an nahan . ” Yehova yange tese er una kure kwaghôron u profeti u a er ken Genese 3 : 15 la nena ? Gba u se har ityesen yase sha nyi , man ka sha ci u nyi ? ( 1 Yohane 4 : 7 , 8 ) Nahan kpa sar or a kporom hen Yehova sha u zuan a mfe u vough shi eren sha kwagh u nan lu henen la a ishima i môm ve nana lu a dooshima u Aôndo la ye . — Mbafilipi 1 : 9 ; Yakobu 4 : 8 ; 1 Yohane 5 : 3 . 1 : 1 – 5 : 20 ) Kpa shighe kar yô , a kav er Mbashiada ve pasen mimi u Bibilo yô . Nahan kpa , lu u kwagh a va kôr a gema . Ngu “ I@@ ca a Han@@ mô W@@ ase Ga , ” 7 / 0@@ 8 I lu nahan , môm ken mbacivir Yehova , er ortamen shin ma Orkristu ugen u nan vi@@ e ken jijingi nahan , nan wase u shighe u u nyôr ken ma zayol yôô ? Nyian ne , ka i tese mbap@@ asenkwagh mba he@@ v er vea pasen kwagh yô , kpa sha ayange la i eren nahan hanma shighe ga . T@@ ime ase sha kwagh u yange er shighe u ter@@ tamen , Aberaham tindi wanakiriki na u vesen , u a shi nan kpa lu Eli@@ es@@ er , ér a za ken Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia a za er kwase u cian Aôndo sha ci u wan na Is@@ ak@@ a la . Se kpa se fatyô u fan ishima i Aôndo sha u timen ken Ruamabera shi gbidyen kwar sha avur a Bibilo a a er kwagh u igbenda i Yehova a eren kwagh a uumace la . D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I Y@@ A@@ NG@@ E F@@ A U D@@ O@@ N@@ D@@ O@@ N A@@ K@@ A@@ A@@ W@@ AN A K@@ EN T@@ IN@@ D@@ I ( Mateu 13 : 20 - 22 ) Orshiada ugen ôr ityôkyaa i̱ i hii ve ing@@ y@@ egh ki mba van mkombo ken tiônnongo na ki lu pan@@ den yô , wener : “ Anmgbianev mba v@@ ôron . Er profeti Mal@@ aki yange tsengaôron nahan , Yesu yange ôr mbahenen nav akaa kposo kposo a vea nenge a mi ve vea fa ‘ m@@ ve na man mk@@ ur@@ tar ’ yô . Kwagh môm ken akaa a a ôr ve yô , ka kwagh u mba ve kohol ve hingir nongo u “ wanakiriki ” la . Mba ve lu iyôngo igen la mba wasen “ anmgbianev ” mba Kristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu shin tar la tom ken ayange a masejime ne , gadia ve wuese tom ve la shi ve var a ve kpaa . — Mateu 25 : 40 . P@@ ine iyol you wer : ‘ Ka nyi ia fatyô u mgbegh@@ an wan wam za nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gha ? Ka sha igbenda igen i nyi nahan , mbatamen vea fatyô u nan ayol a ve u eren tom sha ci u mbag@@ en@@ eve ? Zum u m lu pasen kwagh ken gar u L@@ is@@ bur@@ n ken tar u I@@ rel@@ and yô , m hen Bibilo a orgen u ci@@ r ken p@@ ase@@ t@@ ô u c@@ ôô@@ ci i Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti yô . A kaa ér : “ Yange doom kpishi , lum er i shi@@ ri@@ m ikyav mbi y@@ uh@@ wan nahan . ” ( a ) Paulu yange tôô M - umbur la kar sha nyi , man lu icin i nyi ta mba@@ yan mb@@ ar@@ aa ? Takerada u i yer ér En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica la kaa ér : “ Yange mba fe zwa u A@@ k@@ ka@@ dia yô , i gba kaven ngeren u ken zwa la shi i dondo gbenda shon u ôron ngeren mba ken ijô igen kpaa . ” Mba@@ apostoli Ve T@@ ôô I@@ gb@@ ough shi Ve W@@ a A@@ kô@@ v , 3 / 15 Bibilo ôr kwagh u mbadondon Yesu mba tsuaa mbagenev mba ve ngohol tahav mbu kpilighyol mb@@ un yô . Kwagh u i doo u hanma shighe se eren u a lu u shami yô , ka u eren kwagh u doon Yehova , I@@ j@@ ende yase i hemban cii la . Hanma or yange nan ya kwagh sha ishima i nan . Ka kom ah@@ wa ahar ate@@ tan yô , shi se hide se kohol sha u ungwan kwaghôron . ” Ity@@ endezwa na i môm ia b@@ unde ga ; uityendezwa nav cii vea kure sha mi vough . K@@ per@@ nan m dugh vea na yô , kpiligh mo iyol u nengen er lu bu@@ ghun Bibilo tesen ior mbam@@ lumun sha mbampin vev yô . ( a ) Ka ana yange nan ver kwagh u iv@@ es@@ egh@@ e , man lu sha ci u nyi ? Kpa akaa a a vande eren yô tese ér kwaghfan man e@@ ev mbu fan man inyaregh ki lun a mi man akaa ag@@ enegh kpishi nga t@@ ul@@ en se sha kwagh u se fatyô u eren asange asange la . Ve due han@@ a , man lu hanma shighe ? ( Mateu 7 : 14 ) Aôndo lumun a mcivir u a har sha Mkaanem nam ma mimi mara tseegh . 18 , 19 . ( a ) Mba eren tom u p@@ aven ior ne nyian nena ? ( Yesaia 55 : ​ 8 - 11 ) Doo u se suur sha uityendezwa mba Aôndo a er a vese la a uma wase cii . A ôr kwagh u Yesu a kaa ér : “ Ka Un je A lu i@@ w@@ om i asorabo ase ye , man ka a ase [ nongo u kiriki la ] tseegh ga , kpa ka a tar cii [ nongo u vesen la ] je . ” ​ —⁠ 1 Yohane 2 :⁠ 2 . ( 1 Utor 19 : 2 ) Yange anger un a ku sha gbenda u hemban vihin cii . Ka u hanma shighe yô , se pase kwagh hen haregh u ior vea hemba keghen ato a vese yôô ? Kwagh ne ka u kaan ér se̱ lu a awashima u ior mba tom ve i lu u̱ keren mkpeyol u mbagen la kpee ga . Yange Mbaiserael ma fatyô u hendan a imeen , kpa “ asorabo ” gema sar ve , zum u Yehova er ivande , t@@ ak@@ anger har sha ci ve uwer jimin la . u J@@ un 22 , 19@@ 7@@ 2 , peeji 13 - 16 ; Se@@ te@@ mba 22 , 199@@ 6 , peeji 21 - 23 la . ( F@@ il . 3 : 7 , 8 ) Paulu yange va fe mimi sha kwagh u Yehova a we ishima u eren sha ci u uumace yô , a nenge i@@ aven i vesen man inyaregh man tom kua sh@@ a@@ gba u a gbe ior kwagh yum la ér ka hông@@ or . Iserael lu ikyurior i yange tsua yô , shi tôndo zwa ér una maa ve ken jijingi , kpa ve venda , ve za hemen u eren un kwaghbo sha ishigh nagh , je yô , ve hingir u civir mba@@ aôndo mba akuraior a a kase ve la . Sha ayange ne kpaa Mbashiada mba Yehova mba eren tom u pasen kwagh ne sha gbashima , nahan loho u Tartor u Aôndo ne ngu samber tar sha won cii . ( G@@ al . 6 : 7 ) De keren u nan Yehova ibo sha mbamzeyol mbara ga . Kpa lu sha ci u bee iyol ve zende ne taver un ga . Ú ngu a vangertiôr wer iyange i Yehova mgb@@ ôghom kpa ? A soo wener una vihi jighjigh u se ne Yehova la . Tar u L@@ un ke ’ I@@ can Ity@@ esen shon kanyi , man í bende a uma wou man akaa a u tsough u eren la man aeren a ou cii nena ? MB@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E YÔ : Yehova man Yesu Er ior kpishi yange ve er tom u pristi u tamen sha ashighe a tsuaa la nahan kpa , tom u Yesu u lun P@@ risti u T@@ amen la due kposo nena ? ( Ese@@ kiel 23 : 9 ) O@@ ho@@ li@@ ba kpaa mtim na mgb@@ ôghom . Christ@@ ian@@ a yange una nenge a ngeren ken Iyoukura shin Awa@@ ke ! Yange a doo Is@@ ak@@ a zum u gba u a s@@ ôngo un , a na nagh a mi ve i yima un la kpen kpen je ! Kanyi kwagh se lu a vangertiôr ser ia lu keghen se aluer se za hemen u veren ato hen Yehova yôô ? 3 : 16 , 17 ) Kpa Mkaanem ma Aôndo ma ne sha er se “ kuma ” shi se “ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo ” tseegh ga , ma wasen se u wan ishima a ican kpaa . M@@ h@@ ôônom ma zungwen ma Aôndo ma vihin iji@@ r@@ ôron na i mimi laa ? Kpa ken masejime yô , a vaa af@@ an@@ yô sha ieren na i yange torough eren la . Yesu hide ti@@ mb@@ ir he ’ ape yange lu la kuma ayange ahar sha ci u kuren awashima ne . Ú ôr avur ne kera cii nahan , ú nenge er Yehova a nengen kwagh u ú we ishima u eren la kpa ? ( a ) Zum u Aôndo a ongo msen wase yô , doo u se er nyi ? ( Genese 3 : 15 ) Kwaghôron u profeti ne yange lu loho u dedoo hen “ mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la . ” — Luka 11 : 28 . Nahan kpa , ken atô u anyom la cii , ityar kpishi lu ken bem sha an@@ shighe kpuaa , nahan ior mba Yehova er tom a shighe la sha u yôôn loho u dedoo . ( Yesaia 11 : 3 ) Shi or@@ pasalmi yange nger kwagh ér : “ Saan or u nan cie TER la iyol , man atindi a Na a doo nan ishima tsung la . ” — Pasalmi 1@@ 12 : 1 . Een , Yehova ver atindiakaa sha kwagh u iyol wu@@ h@@ an yase kpaa . Ka akaa a nyi nahan ka a na ve i taver mbagenev u palegh iliam i d@@ ang@@ na ? Tsô , kanyi i̱ ne ve ishimataver man m@@ ze@@ hem@@ ene ? Genese 18 : 22 - 32 Nahan kpa , ityôkyaa i sha uhar i yange i nam msaanyol la kera tsa gbem ga . Kwagh ne saan ter la iyol nahan a nger ér : “ Mba@@ yev asev va se ah@@ enge ga cii . Yange sar se u zuan ishigh kpen kpen ! Ka kwagh u injaa u nyi a wase ior umiliôn imôngo u wan ishima ? Nahan kpa tom u Yesu u vesen lu u been ior angev ga . * Shi Mbashiada va venda u nyôron iyol ken num u i lu nôngon timin k@@ we@@ ior ugen ken tar u R@@ wan@@ da , ken inyom i 199@@ 4 la kpaa . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Yesu una va nder ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn shin ku , nahan una bee a mzeyol u Adam va a mi la . T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A u Ru@@ tu ôr kwagh u sa@@ gher iyol u kasev uhar mba ve soo ayol a ve je lu kwagh u vea pav sha won ga yô . ‘ Ka sha mfe i iv@@ in a@@ you sha akaa a dedoo ye ’ Mba a mimi iyol u una na vea er kwagh sha at@@ ser@@ egh sha ci u mtsera ve shin vea nôngo tsung vea zua a kwagh u ve soo la ga kpa ? Nahan yô , Paulu wa kwagh ér : “ Se lu nen gen@@ g ge gen@@ g se har nen per@@ utya u jighjigh u nan man dooshima ; man ag@@ un@@ du@@ utya yô , ka ishimaveren keghen myom je la . ” I nger ityom i profeti i Yesaia er la ken takerada u i yer sha iti na ne . 3 : 22 , 23 ) Er i lu a inja u eren tom sha gbashima nahan kpa , kwagh ugen ngu u a hembe ng@@ u@@ la yô , ka u yan ikyar a Or@@ gban se la kôôsôô je la . Yehova yange taver un ishima sha mkaanem man var var , ér : “ M ngu a we sha u waren we man u yiman we . ” — Y@@ er . ( b ) Ka nyi se lu timen sha mi ken injakwagh nee ? Amo@@ shi wa se kwagh ér : “ K@@ ôr nen kwaghbo ihyom man kwagh u dedoo a̱ doo ne ishima ; rumun nen iji@@ r@@ ôron i mimi hen h@@ und@@ ag@@ ar . ” A@@ vur ne kimbir di a kimbir ivur 48 la tsô . Kape gum@@ kwase kpa i doo u nana pine iyol i nan , aluer ka u nana fatyô u eren ityom i kwa@@ se@@ ya shin ngô je la . Ieren ne man aeren a bo agen nga zan hemen ken tar môm tseegh ga . Mbaheberu 4 : 12 , u a lu ivur i ngeren ne a har sha mi la kaa a vese ér mkaanem ma Aôndo “ ma tem gbilin ga . ” Sha nahan yô , Paulu lu hemban ôron kwagh u injar i dedoo i mba vea za hemen u civir Aôndo sha mimi la vea zua a mi yô . Ity@@ ôkyaa i vesen i se kombo imôngo ken atôônanongo a ase man sha mbam@@ kohol mba vesen hanma shighe yô , ka u wuese Yehova . N@@ aagh ku ib@@ oo@@ gh di yô ku geman ku wa@@ men Aôndo sha kwagh u or nan ye orgen sha apera ve , nan mase geman ishima hiden nan a mi her la , shin sha u i̱ de nan a isholibo i nan er la , nana hide a lu wang sha ishigh ki Aôndo , shin í lu sha ci u akaa a ahar ne cii . Aluer mbamaren soo u tesen mbayev vev mimi u Aôndo yô , gba u vea vihin shighe a ve . K@@ per nan gen A due vea Bar@@ n@@ ab@@ a , ve yem ken D@@ er@@ e@@ be . ” — Aerenakaa 14 : 6 , 19 , 20 . Ken washika u Paulu nger hen Mbaheberu la , a yila mbatamen mba ken Kristu ér “ mbahemenev enev . ” ( Heb . ( Pasalmi 40 : 1 , 2 ) Sha kpôô yô , hegen je Yehova ngu yaren tom a tahav mbu Mkaanem nam ma ne ior la sha u “ k@@ enden a mba ve lu ng@@ ugh ng@@ ugh la sha . ” Nahan yô , ka ishima i or u zan ivese shin vendan . Shi@@ a man M@@ tsera : Or nana fatyô u nan Wat@@ ch To@@ wer iyua sha shia i nan yam vea b@@ an@@ ke shin kô@@ mp@@ eni shin mtsera u nana zua a mi sha an@@ z@@ ô a ior ve ngohol hen a nan la , shin nana fatyô u kaan ér shighe u nan kpe yô , i gema akaa ne i nan Wat@@ ch To@@ wer . • Er nan ve u lun a ishimaveren ser se ‘ ume atam kpishi ’ la i lu kwagh u se fatyô u eren@@ e ? Ken mkohol ugen u i sember been yô , anmgbianev mbagen va ken ityar i ior ve fe tesen er ishima i lu ve ker ga yô . Ikyav i tesen yô , shighe u i kôr ken uwer u J@@ un 20@@ 14 la nahan , A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan la kure a@@ jir , na se ish@@ ô kuma a@@ jir 5@@ 7 , man gba u ityar i ken Y@@ uro@@ pa cii ia dondo kwagh u ate@@ jir a k@@ ur la . * Gadia Yehova ungwa mbamsen nav , nahan á mar wan@@ nomso . ( Pasalmi 119 : 1@@ 7@@ 6 ; Aerenakaa 15 : 29 ) Ka nahan ve , Yehova a soo u ‘ tan ve kera sha ishigh N@@ agh ga ’ ye , er sha ayange a ngise la kpa er nahan . — 2 Utor 13 : 23 . Yange mba@@ ah@@ end@@ anev mban sue ér saa vea ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova ken gar u Mo@@ sc@@ ow kua sha ajiir agen kpaa keng . Er Aôndo ungwa msen u Solomon yô , a na un “ ishima i fan kwagh man i kaven kwagh , ” i̱ yange wase un u p@@ aven perapera a ifer shighe u ôron ijir yô . Yesu kaa a mbadondon un wener : “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô ; er ne doom ishima nahan , kape ne kpaa , doo nen ayol a en vough la . ( Mbagalatia 6 : 2 ; Mbaefese 6 : 1 - 3 ; 1 Timoteu 5 : 1 - 3 ) Mbakristu mba doon ayol a ve sha ci u i wa ve tindi ér ve doo ayol a ve yum ga , kpa dooshima ve ka u ken ishima . Ka i torough we iyol , nahan u gba eren kwagh ts@@ ong ts@@ ong shi u er sha tahav ou cii . Hii hen shighe la je , Yehova hingir u lun a ikyurior shin tar i i̱ lu ken mzough yô . Nahan lu kwagh u una kera eren kwagh a as@@ ande a ior shin ma tsombor shin ip@@ yaven tseegh ga . ( Mateu 10 : 32 – 37 ; Yohane 15 : 20 , 21 ) A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a a na ve kwagh a fatyô u lun nahan yô . Ka akaa a iyolough shin ityom i taregh i ior mba ken tar ka ve shi keren la i tesen ér or ngu zan iky@@ ura ga . Mbakristu mba tsuaa mbara fa ér gba u vea lu ior i “ tar ne ga . ” Marku ityough 6 tese se nyi sha kwagh u ityôkyaa i se pasen ior kwagh@@ a ? Er i vande ôron ken ijime nahan , Bibilo tôô ieren i nom a kwase u nan la kar sha Kristu vea “ kwa@@ se@@ he , ” u a lu nongo u mbadondon un mba i shigh ve mkurem la . 41 : 11 ) Se fatyô u nôngon kwagh a Aôndo ga . 2 : ​ 20 - 22 . Er nan u ne mlumun nahana ? Kape icin i Yesu a te ken injakwagh na la kpa i tese dooshima man vangertiôr je la . Yange m kaa a C@@ ar@@ men mer , alaghga a taver mo iyol shin ishima yam ia ts@@ o@@ gh@@ or a kuma u me za wase ior ken tar u H@@ a@@ iti ga . Saan mba kwagh u ken jijingi a gbe ve ishima la iyol , “ gadia tartor u Sha ka u ve je . ” Sha Tindi u Mose yô , kwase ne lu wang ga , nahan lu u ma bende a or môm ga . Shighe kar yô , Eli@@ es@@ er kua mba@@ shir@@ en Aberaham tom mbagenev va nyôr ken H@@ ar@@ an a ur@@ ak@@ u@@ mi pue , ve tôô ikyav man u@@ iyua sha ci u kwa@@ se@@ he . Er shi kasua môm u Yesu una kpe la , yina un ga . ( Mat . 26 : 38 ; Yoh . Sha kpôô yô , er Mbakristu mba uhar mban ya ikyar a Yehova kôôsôô yô , ve lu a tahav mbu tilen dông nôngon a m@@ ts@@ wen@@ em ma i wu@@ he ve ve ve lu tswen la . Yange tes@@ em dooshima tsung shi wa ishima a mo kpishi je , nahan ken masejime yô , m lumun mer i hen Bibilo a mo . “ Or u cian Aôndo ga , ka nan tim or u wan ndor a nan sha zwa u nan je . ” U fan Mkaanem ma Aôndo tsema tsema la wa nyi man nyi k@@ ere ? Eli@@ h@@ u ungwa hanma kwagh u Yobu man ak@@ ar a na ôr cii , nahan alaghga vande teman ikyua cii ve Yobu man ak@@ ar na a yange tema ving ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar hii u ôron kwagh ye . — Yobu 3 : 1 , 2 . Er Davidi lu orumace u y@@ in@@ an yô , a er asorabo ag@@ enegh a vesen ken uma na . P@@ ase mlu u ken jijingi u Iserael sha shighe u Mal@@ aki la . Mimi je M kaan ne ne , ve ngohol injar ve kera ve . ” — Mat . Mba@@ kp@@ enev je kpa vea zua a iwasen , gadia a nder ve . Nahan a kera ngô@@ ôr ga je maa h@@ enda iky@@ e@@ ky@@ e na gba yemen ken Yes@@ er@@ e@@ el . Aôndo yôô ér akaa kpishi nga s@@ ôôn geman sha tar . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ior kpishi ken Iserael h@@ ure loho u Amo@@ shi na taver taver ne kera . Sha mimi yô , doo Ter a ve ! ( Aerenakaa 16 : 14 ) Een , er Aôndo á ne ior ian i fan un shi fan Mkaanem nam kua mba@@ awashima nav yô , á tese ér kwagh gba un a hanma wase . — Yohane 17 : 3 . P@@ ania ugen u a er tom ne anyom kpishi yô , mba yer un ér Mar@@ gar@@ et , un kpa ôr imba kwagh ne anyom kpishi ken ijime , yange kaa ér : “ M zua a aan kpishi a ma m vôso nom yô , kpa er m zough a akaa a doon mo kpishi ken tom wam u pania ne yô , m er nom ga . Kwagh ne wa u kuran tindi u i we ve ér ve pase loho u dedoo u Tartor sha tar cii la kpa ker . S@@ ef@@ ania 3 : 17 kaa nahan ér : “ TER , Aôndo wou , ngu ken atô wou , O@@ ru@@ t@@ aha u Una yima yô . ” • Mbat@@ yomov due han@@ a ? Ka i lu ior kpishi inja er jighjigh u nan u a lu u̱ shami ga kpa una fatyô u bu@@ lan or môm ga nahan . Ashighe agen yô , alaghga a lu se inja er Aôndo ngu ungwan msen wase ga , shin ngu ungwan sha gbenda u se ver ishima ser una ungwa la ga nahan . U@@ gomoti mba uumace kpishi ka ve nôngo kwagh kpoghuloo sha u tesen mba ve lu sha ikyev ve la . Yange nenge ér , aluer un gba ashe hen ijiir i mba@@ vendan mimi , i sha In@@ tan@@ et la kp@@ ase yô , kwaghbo una due ker ga . Solomon , tor u fan kwagh yange nger wener : “ Or u nan kaa imo je er nan lu a ungwa ga yô , á hingir l@@ an@@ egh ku nan man kwagh u kunya kpaa . ” ( Anz . Doo u se civir Yehova shi se naan un ini@@ av mbi iwuese , sha ci u or u a lu man kwagh u a er sha ci wase la . — Ôr Mpase 4 : 11 . Yehova Aôndo una fatyô u been a mciem ken a vese shi nan se imba vangertiôr la . Nahan kpa , m nenge mer lu gbenda wase u tesen ser se sue Tartor u Aôndo je la . 21 : 28 , 29 . Se lu tesen ior Ruamabera , shi ve kpishi ve lu keghen ato a vese . • Ka akaa a nyi nahan se lu veren ishima ser aa er sha shighe u zege@@ can laa ? Cii man Aôndo ‘ tôô Eliya sha hi@@ ar , yem a na sha ’ la , a kaa a profeti ne ér a mough ken G@@ il@@ g@@ al a yem hen Betel . U timen ken Ruamabera nahan la una wase se u zan hen Aôndo ken msen nena ? Lu kwagh u dedoo wam ye . — 1 Kor . Mbagenev di venda u geman ishima . Anzaakaa 24 : 16 kaa ér : “ Or@@ perapera ka nan gba kwa ta@@ ankar@@ uhar kpa nan mough , kpa if@@ er@@ or yô , ka nan gba ken bo@@ can . ” 16 , 17 . ( a ) Ka nyi ior mba Yehova mba sha ajiir kpishi sha tar ve lu nengen a mini ? 1 : 12 ) Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu mba er ior mba se fe ve a fa tseegh , mba kwagh a fe zuan se a ve ga , mba ka se zua a ve se kar se yem kwagh wase la nahan ga . Ngeren ne tese se kwagh u se er ve Bibilo ia wase se se za hemen u lun a mnenge u vough yô . Nenge Iyoukura i zwa Buter i Se@@ te@@ mba 15 , 199@@ 7 la , peeji 15 . Gba u Se Lu a Dooshima man Jighjigh u Nan Er@@ doo kaha a dooshima nena ? A@@ tindi a Yehova nga gem ga . ( Mateu 28 : 19 ) Tom ne lu ze@@ ge tom u n@@ umb@@ en a mi ga ! ( Aerenakaa 5 : 29 ) Er i lu tôvon ve a ican nahan kpa , mbahenen mba jighjigh , mba lun a ishimataver ne za hemen a tom ve u eren shiada sha kwagh u mimi ne , shin er ve fa ér aluer ve er nahan yô vea seer yan ican nahan kpaa . — Aerenakaa 11 : 19 - 21 . Umbur mkaanem ma Davidi a er ken Pasalmi 55 : 22 ne , ér : “ H@@ aa akaa a zan we iyol cii sha TER , tsô Una taver we ; Una rumun er i̱ t@@ enger a mbap@@ er@@ apera mayange ga . ” Yange i yila Timoteu ér a̱ hingir or u zenden vea apostoli Paulu , man tom ne lu u hen ér un kuma u a yila un ér una er u ga yô ! ( Aer . A@@ ka@@ a@@ ôron a ng@@ an lumun a jighjigh u i ne ér ku ka kwagh u gba@@ aôndo , ka gbenda u mkur u aka@@ au@@ ma cii la . ( 1 Peteru 2 : 19 , 20 ) Ka sha nyi igbenda nahan a tôv Orkristu a ican sha apera kpa nana wa ishima ? ( Aerenakaa 24 : 15 ) Mb@@ an ne vea lu a ishimaverenkeghen i lun uma shin tar u “ perapera una tema ker yô . ” — 2 Peteru 3 : 13 . Paulu shi seer kaan ér Aôndo ‘ de u pasen iyol Na ga , ngu eren akaa a dedoo , ngu n@@ ôôn ne ura u s@@ enen sha , ngu iv@@ in asema a en a kwaghyan man msaanyol kpaa . ’ — Aerenakaa 14 : 17 . Nahan cii kpa , ior mba hendan kwagh a vese wa atindi sha u yangen se u eren tom u Tartor ne . J@@ on : Lu ken inyom i 1914 , i u lu kaan wer Yesu yange hii u hemen la ! Inja i or ia fatyô u b@@ enden a uma u nan nena ? S@@ al@@ ma Nahan se nenge ser iorov pue mbara ve kuma mba se ker ve ga he ? Bibilo tese ér zum u or nan hen mimi u Bibilo nan bee kera je kpaa , kwaghbo u hông@@ or iyol a atesen a aiegh la ngu her . Aluer se gbidye kwar sha kwagh ne yô , una mgbegha se u eren akaa a a zough sha iti la yô . Lu nongo u h@@ an kar tile sha ityough ki iky@@ u@@ ior i Iserael i vendan mimi , u i hingir u yilan u sha iti i Yehova la ? • “ Iyange i vesen i TER ” kanyi ? Je@@ an pase sha iember er ka i doo un u ku@@ mban a mbacivir Aôndo ken ityar igen yô . Se va ser se va ô@@ ro@@ u kwagh u injaa u a bende a mlu wou u ke ’ hemen yô . ” Sha iyange i i nder Yesu shin ku la je , a ande hen mbahenen kposo kposo kuma kwa uta@@ an . — Mat . U fatyô u pan@@ den akaa a u lu a mi shin a u we ishima u y@@ amen la kpa ? Er se lu Mbakristu yô , se mba dondon ikyav i Or@@ hemen wase , Yesu Kristu , u yange na Ter na u sha icivir sha kon u m@@ tsaha , “ a kera wa kunya ik@@ yô ga ” la . I@@ ti i kwase ne ér C@@ ar@@ men . Kwagh ka a er i vihi yô ip@@ yaven shon za doo ga , nahan C@@ ar@@ men saa ku . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 12 ) Nahan iniôngon you i seer fan mkaanem ma Aôndo la ia saa ishe ga cii . Aluer se mba s@@ ônon jijingi u Aôndo shi se mba henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase shi gbidyen kwar sha mi shi se mba zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe yô , kwagh ne una wase se u ‘ lun mbat@@ seen asema . ’ ( Rom . Hen mbahenen mba Yesu yô u ve ‘ lun a uma ken ayol ’ a ve la inja na yô , ka u ve lun uma gbem sha won . ( Yes . 40 : 8 ) Ka akaa a Yehova a tsough ér i nger ken ityakerada i Bibilo i 6@@ 6 la tseegh aa wase or nana “ kuma nana̱ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo ” ye . — 2 Tim . ( Pasalmi 6@@ 6 : 19 , 20 ; Luka 11 : 2 ) Shi a lôh@@ ô se ér ‘ se gema akaa a nyian se ishima cii se haa sha a Na , gadia ka Un A lu koson se ye . ’ — 1 Peteru 5 : 6 , 7 . ( b ) Ka tom u vesen u tesen ior ú nyi a er hen shighe laa ? Kpa geman taver mbadondon un ishima ér , aluer ve kporom ikyua a na shi mba dondon atesen a na yô , vea zua a m@@ mem , sha ci u i@@ gb@@ ur na le@@ gh@@ em , ikyav nav kpa pe@@ ese . Ity@@ esen igen i í samber wuee yô ér , kwagh gba Aôndo sha kwagh wase ga , nahan ityôkyaa ngi i kwagh a gba se a na ga . M@@ tsera V@@ a ke ’ Kwagh u I Z@@ er K@@ eren G@@ bem Yô Ka ieren i nyi ia wase se u zenden ken iwanger i i lu tan seer nee ? Nahan zum u nan er ikyar i nan la kwagh u a tser nan la tseegh kpa ishima ka i hemba taver nan u wan ishima a mzeyol la . Kwase u wan h@@ ua kpishi ne nôngo ac@@ in atar ér una fa kwagh@@ myer u agee a S@@ em@@ son , kpa k@@ an@@ shio . I@@ c@@ in@@ tan ne ia wase se nyian nena ? Paulu kaa ér un nenge akaa a tar ne cii ér ka un “ hông@@ or ” sha ci u ian i injaa i civir Aôndo i un zua a mi la . — F@@ il . Kpa ken masejime yô , a due ken ag@@ ar a gba u a tim a la kera , nahan war mtim u Aôndo va a mi la . Nyian kpaa ka ieren i ior ve lu a mi vough je la . Lu u ayange aa karen yô , a va c@@ agh Satan n@@ j@@ ighe n@@ j@@ ighe . Ka mhen u fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga u nyi nahan or u nan lu a ieren i keghen kwagh yô nan@@ á fatyô u p@@ al@@ egh@@ a ? 19 : 12 ) Nahan kpa , kwagh u kuman iwuese u ve er ne , una yange ve u zuan a msaanyol u mimi ken uma ve ga . Yange war ku anyom kar kuma er 20 nahan shighe u i wua ior ken c@@ ôô@@ ci na i A@@ ng@@ li@@ can sha i@@ pi@@ la ken tar u U@@ g@@ an@@ da la . I lu nahan u pine iyol you mbampin mban ve@@ e ? Mic@@ ha@@ el F@@ ar@@ ad@@ ay Un lu Or@@ bu@@ ter u tôvon sha mlu u akaa , u i mar un ken inyom i 1@@ 7@@ 9@@ 1 yô , lu un hii v@@ aren inj@@ in u samber a usu l@@ at@@ ri@@ ki ye . Ka unô ve tese ér ve mba ‘ ior mba i ne ve lu u@@ iyua la ’ ? ( a ) Kanyi yange Yesaia kav ve i̱ ny@@ ô@@ ôso iwuese i yange lu a mi hen Yehova laa ? Kwagh@@ ngeren la kaa ér : “ A ku@@ ve ve , shi A . . . ver ve doo doo . ” Ka i nder Mbakristu mba i shigh ve mkurem la shin ku a mlu ve la ge@@ de@@ e , kpa i na ve iyol i ken jijingi , vough er Yesu kpa yange i nder un “ i na Un uma sha Jijingi ” nahan . Ô@@ ron Kwagh Sha Mimi A Or@@ wan@@ ndor A we Ng@@ i a inja sha nyi akaa nahana ? Aluer ka nahan yô , imba mci@@ e la ka kwaghbo keng ga . S@@ aa if@@ er@@ or nana undu gbenda u nan u bo ele@@ gh ele@@ gh shi nana eren sha atindi a perapera a ken mcivir u Yehova u wang la ve Yehova una zung@@ we nan mhôônom ye . PE@@ E@@ J@@ I 17 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 2 , 10@@ 6 ( Rom . 11 : 33 ) Yehova hemba kwaghfan cii , nahan se mba a vangertiôr ser atindi a na aa wase se se er uma sha gbenda u hemban doon cii . I lu nahan or kaa a mo ér m de u tin@@ d@@ in nan a il@@ yo@@ ho ve@@ e ? ’ Er Aôndo a ne nagh k@@ un sha ci wase yô , doo u se pine ayol ase ser , ‘ Ka akaa a nyi nahan m kegh iyol mer me de a kar@@ em sha er me er ishima i Aôndo ? ’ Sha mkohol la , mban@@ an akaaôron kposo kposo taver mbau@@ ng@@ wan asema ér ve de gbe uwer u eren tom u pasen kwagh ga . R@@ ic@@ hard Le@@ ak@@ e@@ y man Ro@@ ger Le@@ w@@ in kpa yange ve nger kwagh nahan , ve kaa ér : “ Alaghga tsô tsombor u orumace due ken ai@@ ky@@ ôr u ci@@ er@@ yol u yange er yô . ” A mase kuren kwagh@@ ngeren na sha u kimbir kaan ér , u ôron kwagh u Yehova kua Tartor na la ka kwagh u a hembe doon un ken tar ne cii yô . Mbak@@ ur@@ an@@ ilev y@@ en@@ gen iyôngo ve f@@ aa f@@ aa shi nengen sha i i gbe angev shin i vihi iyol la . K@@ AN@@ A@@ AN K@@ era ka Yerusalem gaa ? ” SH@@ A kwagh u ib@@ aver igen i M@@ zough u Nen@@ gen sha M@@ kpeyol sha Tar cii i̱ er yô , ishima@@ y@@ in@@ an bende aa iorov m@@ iliôn 1@@ 20 sha tar jimin cii hegen . Wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase la yange lumun ér una lu kwa@@ v nahan una er Yehova tom ken icighan@@ jiir , shin er ior i Iserael nengen mar man kwase shin nom u eren ér ka zege@@ kwagh nahan kpaa . — Mba@@ j . Yange ôr kwagh na doo doo sha ato a ônov nav . — Gen . Ken inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ W . la , id@@ y@@ a@@ kwase ugen lu í yilan un ér R@@ ah@@ ab@@ i , lu ken Y@@ er@@ ik@@ o , gar u Mbak@@ an@@ aan . Sha kwagh u m@@ gem u The Jerusalem Bible la a kaa yô , yange “ wa iyol kegh a kegh u eren ” kwagh la . Kpa sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la yô gba u vea hemba ningir gar la cii . Ken inyom i 199@@ 9 la , mo man kwase wam J@@ en@@ n@@ y , se gber takerada u tesen er a lamen zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu yô . Er nan ve i hembe doon u se pase kwagh sha gbashima hegen ci@@ ilii ? Kwagh@@ henen u sha uhar la pase se gbenda u se palegh u vihin icighan jijingi u Aôndo ishima yô . Er se lu lôh@@ ôn mba se henen Bibilo a ve man mbagenev ser ve va mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la yô , a doo se kpishi u ôron ve kwagh u Aôndo man Wan na kua averen a a lu keghen mba ve eren ishima i Yehova shi ve wuese un la . ​ —⁠ Ps . Kpa sha iwasen i G@@ wen yô , mayange se b@@ unde mkombo môm kpaa ga ; shi hanma Sat@@ i sea k@@ am ib@@ ua at@@ u@@ mba sea bee yô , se due kwaghpasen vea ônov asev mba kasev . Mba eren msen u hiin mkombo la sha u s@@ ônon iwasen i Yehova kua icighan jijingi na tseegh ga , kpa ngu a sôr se asema u ngohol kwaghwan u a lu sha ci wase la kpaa . Ka sha igbenda iti@@ ar i nyi nahan Yehova a tesen se ér gba u se sôr inja yase ? Mba@@ beenyol mba ve civir Aôndo a vese imôngo mbara doo se ishima sha ci u nyi ? ( Mbaheberu 13 : 15 ) Aluer se mba z@@ eren umbur ishimaveren ne shi yaren tom sha mi hanma kwa u se ze mkombo cii yô , kwagh la una maa jighjigh u nan wase a b@@ unde ga . Mba@@ wuese Kwagh mba V@@ an hen Aôndo ( 3 ) Aôndo ka I@@ j@@ ende yase i ishima ishima . N@@ er@@ l@@ ande zua a iember ken kwagh u a fetyô u eren ken tom u pasen kwagh la A hen u wan ikyo sha iyol na shi a de@@ ̱ zamber zenden , man hegen ngu eren tom , uma na ngu tsembelee kpaa . ( Ese@@ kiel 38 : 14 – 16 , 18 – 23 ) Apostoli Yohane nger nahan ér : “ M nenge Sha lu i@@ vegher , nenge , ny@@ inya u pu@@ pu@@ u lu . Kpa una venda mba ve ci@@ gh@@ ir asema u eren afer@@ akaa la , una kaa a ve ér : “ Y@@ em nen heen kera . ” ( Mat . • Ter akaa a injaa agen a “ i yer ” ken Kristu la shi pase inja i a kpaa . Bibilo tôô gbenda u Satan a te num sha a vese la kar sha gbenda u g@@ umb@@ egh@@ a man i@@ gb@@ in@@ de ka ve ta num sha or la . — Ôr Pasalmi 9@@ 1 : 13 . 5 , 6 . ( a ) Mbakristu yô , ‘ ma kwagh u nan ve gb@@ ev mbu nôngon ngu ga ’ sha ci u nyi , man ka nyi ia wase ve ve vea “ mough ” sha ? Aluer an@@ ti or tar ua doo nan yô , dooshima u Ter ngu ken a nan ga . Gadia akaa a a lu shin tar cii , isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man i@@ ha@@ gh i uma ne , ka a Ter ga , ka a taregh tsô . ” — 1 Yohane 2 : 15 , 16 . Mimi je , akaa ne cii yange lu akaa a sur@@ un Yesu ishima . — Marku 1 : 11 , 13 ; Luka 22 : 43 . Ngeren u dondon la di tese er se fatyô u eren akaa a van a bem yô . A wa icam a kaa ér : “ Mo yô , doom u mgb@@ ôghom a Aôndo ; m gema Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O hingir mo ijiir yam i y@@ eren ker . ” — Ps . Mba vea ungwa imo na yô , lu u iveren la ia b@@ unde ve mayange ga . A pine se ati ase man ijiir yase , se mba er un yô , a za tôô tele@@ f@@ on fese a yila pristi la . Eli@@ h@@ u ôr Yobu akaa a vihin un ishima er Eli@@ f@@ as@@ a man B@@ il@@ da@@ di kua S@@ of@@ ar nahan ga . Kwagh u Al@@ lan ôr a B@@ en@@ j@@ am@@ in ne na un hii u henen sha uma na . ( Ekesodu 19 : 5 ) Yange gba u Mbaiserael vea ci@@ aa ? Ô@@ ron Akaa A A Maa Mbagenev Yô 25 : 4 , 5 , N@@ W . ) We kpa u fatyô u eren nahan sha u s@@ ônon Yehova sha gbashima wer a mgbegha ishima you sha er u lu a isharen i eren kwagh u sha ishima na yô . Ishima nyian mo sha ci u yange anmgbian wam u kwase vea nom na mba been makeranta u G@@ ile@@ adi sha iyange i J@@ ul@@ ai 30 , 19@@ 50 yô , i tindi ve ken tar u P@@ ak@@ ist@@ an , kpa ve tsa ken tar la kuma inyom ga tsô , L@@ es@@ le@@ y gba angev kpe . Paulu kaa ér : “ Hemen nen sha u nan ior icivir . ” Yehova , Ter wase u sha la kpa ka sea eren msen hen a na yô , a kegh ato a vese . Er lu zan ape an@@ ngô na I@@ so@@ u lu la , a g@@ ure inya kwa ta@@ ankar@@ uhar ! Kpa Yesu yange gema ver ikyav i vough sha ci u Mbakristu mbai@@ vangeli cii zum u a kaa a ve ér : “ Z@@ a , za ôr nen kwaghaôndo ” la . — Mateu 10 : 5 - 7 . Alaghga u vande nôngon wer u dondo igbenda i yange tesen ior la , er u pinen ve mbampin shin ôron ve an@@ zaakaa nahan . Mbat@@ omov mba zan iky@@ ura mba wasen mbah@@ ev u wan ago a za pasen ior kwagh K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Ver ishima sha kwagh u wan wou una fatyô u eren la . Aluer kwagh ngu nahan yô , a doo kpishi u gbidyen kwar sha ikyav i Aberaham la . In@@ i@@ ôngon yase saa di sha u wasen mbahenen mba he@@ v sha u ve kpa ve gema ior ve hingir mbahenen tseegh ga . Ka shighe u ka se ver mbamzeyol asev mba ayange ayange mbara ken kpe , se gema se ver ishima sha mlu wase u ken jijingi la yô . Ashighe kpishi Yesu yange a undu ikpelaior a yem m@@ ape sha u za eren msen hen Ter na un tswen . ( Mat . ( Marku 1 : 40 - 45 ) I kaa ér ngise Tor N@@ ap@@ ol@@ é@@ on B@@ on@@ ap@@ ar@@ te ôr wener : “ A@@ le@@ x@@ an@@ der man Ca@@ es@@ ar man Ch@@ ar@@ le@@ mag@@ ne kua mo iyol yam se ver u@@ ze@@ ge mba ity@@ artor , se er ig@@ wa@@ akaa , kpa se er akaa ne cii sha ts@@ wam . 3 : 15 , 16 ) Mbakristu mba ken La@@ od@@ ish@@ ia yange ve tse@@ e ishima sha tom u pasen kwagh la ga . I@@ gbenda I@@ gen I Yesu Yange Lu Kwagh M@@ ôm Vea Mose Yô ( Pasalmi 9@@ 6 : 7 , 8 ) Mbashiada mba Yehova ka ve wase mbagenev u henen fan kwagh u Yehova sha er vea na un icivir tsembelee yô . 12 : 40 — Yange Mbaiserael tsa ken tar u Igipiti anyom a me ? Pasalmi 8@@ 2 man 8@@ 3 ka msen u i er hen Aôndo ér a̱ tsaha mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba wan ifer kua mbaihyomov nav kpaa yô . • Pro@@ feti H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia tese se nyi sha kwagh u akaa a i doo u aa lu se kwagh u hiihii laa ? Yehova wasen se u wan ishima a atsan nena ? B@@ ri@@ an : Doo@@ m kpishi er u p@@ ase@@ m nahan yô . Ka mo de@@ l@@ ab@@ a u yange m lam a we sha kwagh u kimb@@ in injar mat@@ o la . Kwagh@@ wan u ken 1 Timoteu 6 : 17 - 19 la bende sha mba@@ iny@@ ar@@ ev man ats@@ an@@ aior nena ? ( Pasalmi 7@@ 3 : 3 , 13 ) Shi Or@@ gban se , un u a ne se isharen i eren kwagh u mimi la kpaa ka i lu kwaghbo he ’ ishigh nagh . Aluer se mba karen anmgbianev asev sha mbagenev shin pu@@ un ve shin se na ve hingir u tôôn ibo ken ishima yô , alaghga vea er nyi ? Nahan kpa , kunya kôr ud@@ as@@ enda mbara a El@@ s@@ a ga . Yange i mar@@ em hen ang@@ er@@ i u T@@ ex@@ co@@ c@@ o . * Yange er kwaghbo sha ci u a nzughul angahar sha kwagh u kpen@@ ga u eren , nahan i kôôm un ken i@@ u@@ v . U seer zuan a aeren a erdoo ag@@ enegh yô , se tse@@ ver a tse@@ ver timen sha akaa atar a Bibilo i̱ nger sha kwagh u ieren ne yô . Ashighe kpishi kasev mba kuman ashe , shin nomso mba doon ior mba fe lun a aeren a dedoo er , mkav man kwaghfan man ishimataver shin jighjigh nahan ga . ( N@@ um@@ er@@ i 24 : 10 ) Shi Aôndo wua Kor@@ aki , Or@@ le@@ v@@ i man mbagenev , gadia ve hendan a tahav mbu Mose man A@@ ron . Ashighe kpishi yange a tagher a kwagh u yange a taver u tsuan yô , kua mlu u nan@@ den ityough kpaa . Gbenda môm yô , ka u lun her shighe u i lu wan ats@@ am a Tartor la . Paulu iyol na kpa i va wu@@ he un . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 3 : Mba@@ apostoli mba Yesu yange ve kpe kera , shi i pase ken injakwagh la ér mba i shigh ve mkurem mba ve shi shin tar la tile sha ityough ki u@@ wua la . Yange i ôr kwagh ve ér mba mba@@ shir@@ en ga . Yesu pase ve ér ve kav m@@ lu@@ a@@ inja u ken jijingi u mkaanem nam man . De se nenge nen kwagh u mbatamen vea er ve vea seer lun a iwuese sha ian i civirigh i kuran ‘ ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ve ’ la yô . Aôndo yange kohol Mbaiserael cii hingir nongo môm sha ci u nyi ? Shin er u lun a isharen i dedoo i henen kwagh u a lu u he la i lu kwagh u una fatyô u lun a iwasen nahan kpa , isharen i i s@@ aren or u ma nan fe kwagh a u kôron iyol tsaha shio la ia fatyô u ts@@ enen se sha mbamhen mb@@ ab@@ ov . Er Yehova ya iky@@ ur a Yesu yô , tese ér lu un iyol na ver Yesu pristi ye , man ka u una lu “ pristi u tsôron gbem sha won sha inja i mlu u tom u M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki la . ” ( Heb . Davidi lu a an@@ om@@ aior a vesen atar . Or@@ hemen ve lu Y@@ e@@ sho@@ be@@ am , i yilan un kpaa ér or u hen She@@ be@@ ti . M@@ tim , mtim , Me tim un kera ; kwagh ne kpaa una kera va ga , zan zan un u i lu kwagh na jim [ Yesu Kristu ] , una kar van , u Me na un yô . ” — Ese@@ kiel 21 : 25 - 27 . Aluer ma tar ngu a tindi u a tese gbenda u eren ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh ga yô , i ôr ic@@ egh@@ zwa i nan Aôndo icivir ne . I@@ orov mbagen utar mba ve lu yan kwaghyan ate@@ tan shin mat@@ o u i ver ikyua her yô , nenge kwagh ne , nahan ve yila anmgbian u kwase ne ér a va wa ve tser la vea ungwa , shi ve ngohol ityakerada hen a na kpaa . Mayange Paulu hungur shighe u Ter Yesu Kristu ande hen a na la ga Ken inyom i 199@@ 0 la , m mough m yem hen ger@@ i u O@@ ma@@ k , kpen@@ tar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on . Mbaiserael yange vea za u@@ iniongo mba i eren hanma inyom la nahan , i lu ve ken ishima nena ? Hii hen shighe la je , Orshiada u soon ior shi eren a ve kundu kundu ne wa ishima , hen Bibilo a mo iwer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin jimin . Kpa nan lumun mimi u Yehova Aôndo a pase sha ikyev i Wan na Yesu Kristu man “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la vangertiôr . Ter wase u sha soo ér we u na jighjigh a kwagh u ikyav i tese ér ka u mimi yô . — Heb . He@@ mba K@@ an H@@ ange H@@ ange U Se Lu P@@ er Hegen Cii ! Lu ngô u Tor u V@@ esen ne u tamen yange bugh makeranta ne ye . Yange civir Yehova a ishima na cii shi taver mbagenev asema ér ve kpa ve er nahan . Ôr ngeren u ken hemen ne tsô u zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban ne . Ieren i wang zua kôôsôô a icighan@@ mlu , man ikyav i icighan@@ mlu yô ka mlu u lun a ac@@ ôgh@@ or shio , shi lun wang man a isholibo iyol shio kpaa . Yange “ asema a ve wa a@@ kpe@@ ma ” shi “ ve na ayol a ve sha iji@@ mba i eren . ” ( Ef . Ka atô@@ akaa a vesen a nyi a lu ken Pasalmi 9@@ 0 ? Ve gema ve naan ie@@ ev mbi gban a gba icivir , lu Yehova Aôndo ga . ( Pasalmi 40 : 8 ) Aluer se kpa doo se u eren ishima i Aôndo yô , a saan se iyol u eren un tom . Er an@@ ng@@ ôô@@ v mba An - sh@@ ul@@ am mba nomso nenge un lu hiden ken ya yô ve pine ér : “ Ka an@@ ti nan m@@ ough@@ on shin iky@@ ôngo nan kende , nan suur sha u a doo nan ishima laa ? ” ‘ Kwagh@@ maan la zua , ngu ta@@ ven sha hingir icighan@@ tempel u Ter . ’ ( Ef . I@@ vaa you i lu u kwagh u vesen . Apostoli Paulu nger ér : “ K@@ ar . . . fa akaa a a hembe lun a inja yô . ” Gb@@ a@@ shima u Mbayuda lu a mi sha tom shon sha hiihii la maa p@@ ande . A kaa ér aluer un pav u ip@@ yaven i vesen yô , angev ou mb@@ ua bee . A@@ g@@ umaior man mba@@ beenyol cii vea fatyô u taver se ishima Er ka i er ken ate@@ jir nahan , yange lu u ior mba Yehova tsua ve la vea er shiada wang , shi ia due gb@@ ung@@ ur gb@@ ung@@ ur ér Yehova ka Aôndo u mimi tswen , shi a hemba sha won cii . Ka maan mo iyol u ôron ityakerada yase je he ? U y@@ esen mbayev ka kwagh u kiriki ga , shi cii man i wase ve u lun a isharen i civir Yehova yô , gba u a er kwagh a hemba di kwaghhenen u ken hanma kasua la . A sen a g@@ ure inya a kaa ér : “ D@@ u@@ e hen mo kera , T@@ ere , gadia mo m ngu or u isholibo je . ” Nahan yô , or@@ pasalmi ngu kaan heen ér Yehova kuma u se wuese un a m@@ shi shio . U hiin u tsaase or@@ ngohol ityesen la yô , time sha avur a Bibilo agen a a wase nan u fan er i gbe u nana kegh iyol u eren tom u i lu tsaase nan ér nana er la , shi nana eren kwagh sha mimi shi nana hiden a iyol ijime yô . ( 1 Utor 19 : ​ 19 - 21 ; Ne@@ h . 7 : 2 ; 13 : 13 ; Aer . “ M@@ lumun u sha mh@@ ôôn . . . [ una ] tema tor sha perapera u zan ken uma u tsôron . ” — R@@ O@@ M . A tôndo zwa u va nan ve injar i doon tsung ken hemen , i i tese ér , ne kwagh mgbegh@@ aa shi ngu a dooshima yô , injar la ka uma u tsôron ken Paradi@@ so shin tar . Sha ityôkyaa ne yô , yange lu sha u keren bem a Aôndo i naan naagh ku bem , inja er mba keren ér á wam un nahan ga , kpa yange i lu u su@@ ghun Aôndo sha iveren i mlu u bem u̱ mba Aôndo a lumun a ve ve lu bem bem a na la , shin í lu u̱ ember mlu shon kpaa . 17 : 1 , 2 , 5 ; 18 : 23 . Kpa , ishima i legh legh saa sha ieren yase a uumace mbagenev tseegh ga . Nahan hanma or u nan soo u vihin shighe yô , nan b@@ an@@ en a ityôkyaa i pasen er i hii ve nan lu palegh ityom i Orkristu la ga . — Luka 9 : 5@@ 7 – 6@@ 2 . Shighe u mkur una kar kera la , uma una lu nena ? Kpa u umbur wer nagh k@@ un gba kwagh sha ishigh ki Yehova . Ka injar i nyi i lu keghen ve ken hem@@ ene ? ( Mbaefese 5 : 22 , 23 , 33 ) U hen wer aluer kwase nan ngu eren akaa a i nger heen ne nahan , nom u nan una hemba soon nan ga he ? Se er nan ve se war iyange i iji@@ r@@ ôron i i ve la ? Yô , se kange ishima ser se lu jighjigh her , shi se za hemen u eren tom u pasen akuraior kwagh kpoghuloo vea anmgbianev asev mbagenev sha tar jimin cii . ( a ) Yesu yange y@@ aan ikyar a ior nena ? Er I Hii Ve Ior Kp@@ ishi Ve Ne Jighjigh É@@ r Kwagh@@ aôndo Una Z@@ ua O@@ ru@@ m@@ ace Ga Yô Or@@ kuran ilev yange nan er akaa ne cii sha er nana zua a ijiir i to@@ ho u he@@ m gese gese , man mngerem ma dedoo sha ci u ilev mbi nan , kua ape mb@@ ia y@@ av inya kundu kundu la kpaa . Kape eren a ior shighe u lu shin tar je la . Se lu gb@@ ong gb@@ ong shi kwagh a kera nyoon se ga , se za hemen u civir Yehova , Aôndo wase u se doo un ishima la gbem sha won ! AN@@ N@@ O@@ NG@@ O u Mbakristu mba cian kwagh ga lu ken tar u i@@ w@@ oo@@ gh ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Y@@ uro@@ pa ken anyom a karen ken ijime la . A@@ yange a masetyô , shin a “ mk@@ ur@@ tar ” yange hii ica gba ga je maa , i hii u ôron mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu mba mimi la ijir , yange vea lu “ ônov mba tartor ” jim jim shin vea lu “ ônov mba if@@ er@@ or ” la kpa , i ôr ve cii ijir . ‘ K@@ ura zwa wou u̱ de er kwaghbo ga , man ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh you kpaa , i̱ de er kwagh u ic@@ u@@ ghu@@ gh ga . ’ Yange mea nahan mat@@ o man mea za nenge a or u nan bee or u ken A@@ shia yô , m bugh ijingi i mat@@ o m gba tu@@ h@@ wan nan kaan mer , “ Y@@ em tar wou , we or u ken A@@ shia ne ! ” • Ivur i sha inyom i inyom i 200@@ 9 ne ér nyi , man u hen wer i doo sha ci u nyi ? Er nan ve u se wan ishima sha akaa a a ban se la i lu kwagh u injaa , kpa kanyi ka i na ve i taver se u eren kwagh ne ? Shi hen sha kwagh u ior mba mhôônom ve@@ m ma zungwen ka ma mgbegha ve u eren tom a uma ve cii ken iy@@ aav mbi i sôron mba@@ am@@ an@@ de@@ v shin mbi i koson anc@@ ôgh@@ olo@@ v her@@ egh la . Hemen u Aôndo ma u “ ne hanma kwagh u uma sha isharen na [ ma i ] kom un . ” ( Ps . Nahan , hii shighe u orumace gba ken isholibo la je , sha mnenge u Yehova yô i na nagh ku ip@@ aan la kera , nahan una fatyô u eren kwagh a mba ve ne uityendezwa nav jighjigh la cii . 1 , 2 . ( a ) Hii nan ime i ci@@ r tar ny@@ ian@@ a ? U bee sha shighe nahan u kpee ? ” A@@ hendan a ior ve lu hendan a Bibilo kp@@ ôgh@@ ôô shin ve lu hendan a i ken myer la , man at@@ ser@@ egh a mba@@ kwaghaôndo mba ve s@@ enge ér ve lumun Bibilo la , na yô , ior kpishi kera soo kwaghaôndo ga , kua kwaghaôndo u a pasen ior kwagh u Bibilo la kpa ker . Er se lu lamen ave la je , Christ@@ op@@ her kaa wener : ‘ M@@ tsera u lun Orshiada u Yehova yô ka er se fe ser , er ku u nyoon nahan kpa , iyange igen shi se hide se nenge a ior asev mba ve kpe mbara sha tar la . ’ M - soo u ior ve soon u pasen mbam@@ nenge vev la una wase se u hiin iliam a ve shighe u se dugh kwaghpasen la nena ? In@@ i@@ ôngon i mbamaren mba cian Aôndo ka ve nôngo cii kpa , alaghga mbayev vev mbagenev vea g@@ anden yô , vea tsu@@ wa u geman ijime a mcivir u mimi la . “ M been makeranta yô , m hide ken Shi@@ per@@ u m va hii u eren tom , m lu or@@ vesen u nengen sha ijiir i timen sha akaa a keren mkpeyol . Kpa , se ker nen gb@@ end@@ atesen u Aôndo , a̱ tese se er se yar tom a anyom ase a a mase shin ken tar ung@@ un ne yô . Kor@@ ough ku t@@ ôngon ku masetyô la ka sha kwagh u m - mar u Tartor u Mesiya . ( 2 S@@ am . 12 : 1 ) Aluer se kpa se mba civir Yehova sha mimi yô , se lu a ishimataver i tilen dông sha kwagh u atindi a perapera . Una fatyô u kaan a mbatamen mbagenev ér ve wase un u eren c@@ e@@ ke i inyaregh ki tiônnongo . F@@ il@@ it@@ ia man Mo@@ ab@@ i man A@@ mon man E@@ dom , akuraior a any@@ iin ne cii , va kera lu a lu ga ku@@ aa ! Ka nyi mbatamen mba sôron atôônanongo ve nenge ér ngi zan hemen ken atôônanongo kpishi ? 4 : 9 ) Shi ayôôso lu hen atô u Mbaf@@ ar@@ ishi man Mb@@ as@@ adu@@ shi ( Aer . 23 : ​ 6 - 9 ) , man hen atô u ior a mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh ( Mat . 9 : 11 ) , kua hen atô u mba ve ngohol ityesen sha ikyev i Mbayuda mba ve tesen kwaghaôndo la , man mba ve ngohol ga la . Kpa Davidi lumun ga . ( Mat . 24 : 1 - 3 ) Yesu maa hii u ôron ve akaa a aa er cii man mtim u Yerusalem la , kua akaa a aa er ken ayange a masejime a tar u Satan ne kpaa . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka hen an m@@ te@@ v u sha ican a du@@ gh@@ u , man er nan ve se fe ? F@@ il@@ ib@@ u yange fa “ Wan@@ akiriki ” u i er kwagh na ken Yesaia la ér ka Yesu , un u a lu Mesiya la 9@@ 0 : 10 , 12 . ( b ) Kanyi ia wase se u wan ishima a mbamlu mba nan se ic@@ ana ? “ Mbashiada mba Yehova mba nengen mba ve ze mba@@ ad@@ ua mbagenev nena ? ” Aluer icombor ngi keren u eren akaa a ken jijingi yô , á wase i nena ? M@@ lu u Mbakristu mba ken E@@ fese yange lu nena hen shighe u Yesu tindi ve a loho laa ? Yesu tese kwagh shon ken mpin u á pine Peteru c@@ iligh c@@ iligh la , á pine un ér : “ M hemba doon we ishima a mb@@ ana ? . . . • Anmgbianev mba nomso shin mba kasev mba ve bee iyol la . — L@@ ev . Hen shighe la Anmgbian C@@ o@@ v@@ ing@@ t@@ on maa ta ib@@ y@@ aregh h@@ ungwa sha iky@@ ôn@@ ough ki or@@ hemen k@@ ira kera , sha u zuan sha kwagh u yange lu sha shighe la inja er ka ishima i Yehova la — ér mbahemenev man mbatomov mba mzough u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la ci ca cii ve̱ lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Tom ne ka Yehova ngu a na i er u ye , gadia ashighe kpishi ka a been a bee u maan A@@ you a Tartor a he ne nahan , maa a iv a mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ker po@@ o , mba i sar ve u seer fan kwagh u Or@@ gban wase u se doo un ishima la yô . ​ — Ps . Tindi la yange lu kwagh u a gbaa di kuran a ityôkyaa shio tsô ga , shin lu kwagh u lun a inja hen a@@ vese ga ze ga . Ka nahan ve yange i hingir u yilan ijiir i i maa g@@ ô@@ g@@ ô@@ you shon her la ér Ba@@ bel ye . ( Gen . Mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev kaa hen ijiir ne ér : “ C@@ i@@ vi@@ r un a ishima you jimin cii man a ishima i gbar gbar . ” Ú er ivur Bibilo i sha hanma iyange la vea ve kpa ? Kpa hanma shighe yô ve tesen nan kwagh u Bibilo i er yô . 6 : 12 ) Kwagh ne a̱ wase se se eren kwagh sha kwaghfan sha ayange a se lu uma ne cii . Kpa mba tilen sha mimi mba a nder ve mbara yô vea zua a iyua i uma u tsôron . Lu@@ un er Yehova yange una ver Ru@@ tu doo doo ga yô , ma nenge ér un ban a perapera . U@@ ng@@ wa shi Er Kwagh u U O@@ ng@@ o La Kpa , ngise í taver mbamaren mba ken Iserael ishima ér ve tesen ônov vev zum u vea lu hen ya shin vea zenden sha gbenda shin vea y@@ av inya shin vea mough sha kpaa . Doo u se kange ishima u nan Aôndo icivir sha u eren ieren i i@@ civirigh . ( 1 Pet . Yehova ngu a er a mba ve ne un icivir la nena , man gema di mba ve ne un ga la ye ? 3 : 21 , 22 . U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen ken Kristu er tom u pasen kwagh hanma shighe la ken ican tsung . “ A due , lu hemban , man lu sha u una hemba kpaa . ” — M@@ P@@ A . Iyange igen , se due kwaghpasen , se mba za hi@@ di yô , i kase ig@@ yar y@@ is@@ a gbenda u yemen hen ya wase la . Se er nan ve anmgbianev asev kua azende a ase aa va tsombor wase a zayol a mfe ve shio ga ? Cii man Yesu na uma na u tile sha ityough ki nagh ku i naan ken tempel la shi na mb@@ ang@@ eren ibo yô , a nenge kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u lu ic@@ an@@ kwase kpaa yô va “ kende hanma kwagh u lu a mi cii , N@@ W ” shin a@@ kwa@@ ti u iny@@ ar . ▪ I Tim K@@ u , O@@ ri@@ h@@ yom u M@@ ase@@ tyô la K@@ era Sha u nan iwasen i taver we ishima u eren kwagh ne yô , se time sha akaa a mba@@ yi@@ ase a Iserael u sha ayange a tsuaa la shi se hen kwagh sha akav a ior mba sha ayange la kpaa . — Mbaromanu 15 : 4 . Ka atô@@ akyaa a nyi se lu a mi a soon loho u dedoo ? Shin er A@@ you a Tartor ne kpishi í nd@@ era á kper@@ egh kper@@ egh ga nahan kpa , ashighe kpishi ka á tile ts@@ ende@@ e a lu a@@ you a hemban do@@ on@@ ashe hen ajiir a i maa á la . Se fatyô u lun a vangertiôr ser Aôndo wase una sue se hanma shighe u se gbe angev cii , er sue Davidi nahan . ( Mpase 7 : 9 , 14 ) Ng@@ i ú vegher u kwagh u “ kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii ” la kpa ? Nahan u wa ishima u eren nyi a uma w@@ ou@@ we ? Anzaakaa 17 : 17 kaa ér : “ H@@ ur@@ or yô , lu a dooshima gbem , man shi i mar anmgbian sha ci u ayange a ican . ” ( Mateu 13 : 36 ; Marku 4 : 34 ) Nahan an@@ zaakaa a Yesu la maa a pase mba i gbe ve ishima u fan mimi la ken igbar je ; kpa mba mor@@ on iyol yô , an@@ zaakaa na la a yer ve mimi . Sha nahan yô , sha iyange i A@@ ip@@ or 29 , 199@@ 9 la , gba@@ at@@ om u nengen sha kwagh u iji@@ righ la hide shi nger kwaghaôndo u Mbashiada mba Yehova ken tar la . Mba nahan un tar mbara mba ng@@ ur tôvon un yô , a ôr kwagh a ve a mciem shio , a kaa ér : “ M hen sha ikyaa ne doo doo , nahan m nenge mer gu@@ da u lun ken pur@@ usu geman kuran ikyar i m ye vea Aôndo la , a u mo duen kpa geman vihin mlu wam a na la . ” 1 : 3 , 5 . Kpa er u fe nahan , se fatyô u lun a Yehova kôôsôô ken iyange i môm tseegh tsô ga . Or@@ pasalmi kaa ér : “ K@@ pas@@ h ! Ve hendan a Na ken deser@@ ti , ac@@ in imôngo je . ” Kape nongo u Mbakristu u sha tar jimin cii la kpa u lu ya u Aôndo je la , ngu “ ity@@ ô@@ ugh man im@@ agh ki mimi . ” S@@ te@@ ve man K@@ im hide time sha mlu ve , nahan sha iwasen i kwase na yô , S@@ te@@ ve shi fatyô u hiden eren ityom na i yange van@@ den eren ken tiônnongo la . Ka kwaghôron u profeti u i nger ken Daniel 7 : 13 , 14 la . Er ayange a masejime a tar u Yuda la lu shighe u “ keren akaa a vesen , ” er inyaregh shin iti@@ zan shin mk@@ or ga nahan , kape “ ayange a masejime ” a tar ne kpa lu je la . — 2 Timoteu 3 : 1 ; 1 Yohane 2 : 17 . Or u civir Yehova nana er nan ve nana gba ken h@@ ôn u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga ? T@@ ôô ase wer , ma ter u lun a icivir soo u zungwen ma wan@@ ye@@ kwa@@ or u a lu anc@@ ôgh@@ ol yô mhôônom , shi nan soo u ngohol wan@@ ye@@ kwa@@ or shon ér a hingir môm ken tsombor na . Mbagenev tsegha ayol a ve , lu Mb@@ an@@ as@@ ar@@ i . Doo u se nengen mbatamen mba ka ve ker shighe ve tsaase mbagenev la nena ? 3 : ​ 13 , 14 ) Gba u as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la vea nôngo sha afatyô ve cii vea “ zende . . . zende u u kom sha myer u i yila [ ve ] la , a iyol@@ gen@@ gese ga , ” vea eren nahan a “ mciem man iky@@ ar@@ iky@@ ase iyol ” kpaa . ​ —⁠ Ef . Nyian kpa , ka kwagh u Mbakristu mba jighjigh ve lu eren vough je la . ( Yohane 14 : 9 ) Er se lu fan Yehova man Wan na se seer yô , a hemba s@@ aren se u lun er ve nahan . Nahan kpa , Mbakristu mba ve lu u@@ shir@@ mbaiorov la mba den ér kwagh a sar ve i hemba kwagh u a lu u vough man u tahav vev mbu kom u eren la ga . N@@ O@@ NG@@ O u Kristu ngu a ior ker kpishi mba ve vese ayol a ve i kom anyom 10 shin 20 shin 30 shin i hembe nahan je kpaa , mba ve lu a kasev vev shin noov vev her imôngo ve eren mbi - mbi - mbi a ve ga yô . Ka sea nenge a amba ne nahan i doo se ga he ? Yehova So@@ o É@@ r We u Lu “ Dedoo , ” 4 / 15 Sha kpôô yô , a doo ve u fan ér Yesu u a lu Mesiya u ityendezwa la yange lu jighjigh zan zan ar ken ku , nahan gema uma na na ip@@ aa a mi ! Sha nahan yô , yange lu her zum u i va a Yesu , wan@@ iky@@ und@@ an u i mar un ica lu a̱ gba ga la . Aluer gba u á kar ishima i or pu@@ usu pu@@ usu yô , ishima i sha injakwagh la di ye ? A@@ li@@ ce hen Bibilo anyom kar , shi za mbamkombo ken tiônnongo u i eren mbamkombo ken zwa Buter yô ac@@ in kpuaa . Kp@@ an yange nan zua a iwasen i tsôron sha ikyev i or@@ vesen u nan u lun a inja i dedoo nena ? Ken kaa ér : “ Yange i kuma ayange imôngo kpa se zua a mngerem ma tse@@ en ga , shi usu u l@@ at@@ ri@@ ki shin tele@@ f@@ on kpa lu ga , nahan tôô se shighe kpishi u v@@ aren a ijiir la . ” Gba u se fa kwagh u or nana er ve nana lu or@@ fankwagh sha er Aôndo una lumun nan yô . Yehova yange yima ior nav nena ? Shighe u mbaihyomov mba Tor Davidi lu kighir un tsung la , a vaa a Aôndo a kaa ér : “ Jijingi wam ure ken a mo , ishima k@@ on@@ dom ker cii . ” ( Ps . U tesen ikyav yô , er ka u nôngo tsung sha u mbayev ou ve za makeranta sha ci u u fa wer ka kwagh u injaa , shi u soo wer i doo ve u henen akaa a he la nahan , kape mbamaren mba lun a dooshima kpa ka ve nôngo sha er mbayev vev vea zua a mtsera ken “ kwaghwan u Ter ” shighe u ve ze mbamkombo mba tiônnongo shin mbam@@ kohol , shin ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor je la . ( b ) Aluer or er a vese dang kpa se mba a ishima i legh legh yô , ka nyi alaghga ia due k@@ ere ? Shi Yesu tsua un ér a lu môm ken mbaapostoli mba 12 mbara je kpaa ! Nahan yô , or nana fa ityakerada i i hembe doon i nana ôr nena ? Nenge ase ikyav i orgen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , iti na ér D@@ al@@ í@@ di@@ o . Sha nyi gbenda ? 6 , 7 . ( a ) Ka sha gbenda u nyi nahan mbakur@@ an ve hembe fan iyôngo ? Kpa m fa iti na ga zan zan , tsô iyange igen yô , Mbashiada mba Yehova va kwaghpasen hen ya wam , m lu anyom 17 hen shighe la . Nenge ase ikyav igen i ken Bibilo i yange i dugh orgen ken tiônnongo kera yô . Zum u se lu eren msen yô , doo u se umbur ser : “ Ka sea sôn nyityô kwagh u a lu sha ishima Na vough yô , A ungwa se . ” Nenge imba mk@@ om u Yesaia yange una zua a mi , shighe u kaa ér : “ Mo ne , t@@ indi@@ m ” la sha wono ! — Yes . Kpa shighe u se pav ivese sha ci u ikyar wase u ken ivese er idya yô , anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo vea wase se . ( Mpase 17 : 1 , 15 - 18 ) Nahan gb@@ ande a gema imo hen shighe la je a kpilighyol , tartor u Satan ua pav ker , vegher ugen una mough a ta num sha ugen , man Satan una lu a tahav cuku tsô mbu yangen kwagh ne ga . 5 : 28 , 29 , 33 ) Gba u kasev vea doo noov vev ishima a kighir nan je ? Nahan ve za zua a kwase ugen u “ civir Aôndo , ” i yilan un ér Li@@ dia . Aluer ka ci@@ er we iyol u eren er wan@@ kwase ne nahan yô , alaghga a gba u ú hen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou kpoghuloo sha er ú kar ú fa “ er ishima i Aôndo i lu yô . ” A ôr kwagh ve ér : “ Saan ashe a en iyol , gadia nga nengen , ato a en kpaa saan a iyol gadia nga ungwan . ” ( Mat . Kape mbam@@ ishen mba ve vese ayol a ve nyian kpa i doo u vea eren tom imôngo shi vea civir Aôndo imôngo shi vea nôngon a mbamtaver mba ken ityar i ve lu eren tom m@@ ishen ker la imôngo , nahan vea suen ayol a ve je la . — Gen . “ Y@@ e@@ vese Nen sha er N@@ é Z@@ ua a M@@ i yô . ” — 1 K@@ OR . • Ka akaa a nyi nahan Satan a yaren tom a mi sha u cir@@ in ior mba Aôndo zwa ? Alaghga ve taver ishima ga , shin mba a ishimawan ga er mbahenen mba Yesu mba tsuaa mbagenev kpa kwagh ve lu nahan la shinii ? Kwa@@ gen la se sôr an@@ nongo ugen , nahan se cii se mough u yemen hen ang@@ ar ugen , er ah@@ wa an@@ igh@@ eni pe@@ pe nahan . 16 : ​ 13 - 16 ) Shighe u mbahenen mba Yesu kpishi kera za a na ityô ga sha ci u ve nôngo gb@@ ev sha ityesen i Yesu igen la kpa , Peteru na mlumun nahan . ​ ​ —⁠ Ôr Yohane 6 : ​ 6@@ 8 , 6@@ 9 . Kpa hiihii yô , doo u se vande nengen ikyav i tseer tseer , i i tese ér se doo Aôndo ishima shi a wa se ikyo kpaa la . 16 : 3 - 5 . Sha ashighe ag@@ enegh yô , Yehova yange a na ishim@@ as@@ ur@@ un sha u tesen shighe jighilii , u a lu ikyua ikyua shin shighe u ken hemen u una yima ior nav yô . 16 , 17 . ( a ) Hii nan ve kwagh a gbe se a mbam@@ pase mba Yehova , man se nengen ve nena ? Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La — Aluer wan kpe kwase ken uya nahan , a fatyô u veren ishima ér a va nder wan shon shin ku@@ u ? De de@@ en wer isharen you i hemen we ga . S@@ ea lu iyev shin sea be@@ e@@ yol kpa doo u se er nyi , man ka sha ci u nyi ? I@@ ca gbe ga yô , A@@ li@@ ce de u henen Bibilo . Kpa se mba ongo imo na sha ci u kwagh ne ka a na se ian i tesen Ter wase u sha la ser a doo se ishima sha mimi shi se soo u lun ken dooshima na . Ô@@ no@@ v mban vese taver iyol kpishi , i yilan ve ér A@@ kô@@ r@@ aior . Nahan cii kpa , shi se fatyô u kaan ser Yesu yange lu ôron kwagh u mba a va nder ve vea yem sha la . 3 : 17 , 3 ; Mba@@ j . 3 : 22 ) A@@ vur a a lu ikyua a ivur i sha 17 la tese ér yange i venda a Mbaiserael ér ve de ye ah@@ ôm a inyam a a lu ikyua a m@@ ny@@ am man ah@@ i a inyam i i ne nagh a mi la ga , shin ah@@ ôm a a lu vegher u shin i@@ w@@ enge la kpaa ga , sha ci u “ ah@@ ôm cii ka a TER . ” ( L@@ ev . 8 I T@@ sen@@ gaôron Akaa a A S@@ ôôn Eren Yô Alaghga a taver mbagenev mba se henen Bibilo a ve la kpishi u eren tom ne . A kar a ifer i i lu sha man shin tar ne kera , nahan a na uumace mbap@@ er@@ apera ian vea ya dyako i tar ne . Nahan mbakur@@ an pur@@ usu mba hi@@ di mba ve u va ngohol a@@ gb@@ ande yô , iorov mbau@@ tar mban lu a a@@ gb@@ ande a nan ga . Yehova ka Aôndo u dooshima je gande iyol inya . Kpa ajiir a u sember ôron ken ruamabera la tese ér kwagh ngu nahan . Mbaiserael mough fese gba yemen , a shi nan kpa ve hemba m@@ iliôn utar ken inya ; “ ikpelaior igen [ i Mbaiserael ga ] i i lu n@@ ungwa n@@ ungwa ” la kpa gba yemen a ve imôngo . — Ekesodu 12 : 1 - 7 , 29 , 31 , 37 , 38 . • Ka sha nyi igbenda nahan i zu@@ ngu or mh@@ ôôn@@ om@@ o ? Nahan , alaghga A@@ ron yange hen ér ken tsombor u ior ve er imba isholibo ne yô , gba u vea kera ya icighan nagh ga . T@@ amen kwagh u a lu ke ’ takerada u Daniel ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om yô ka akaaôron a profeti a a er kwagh u zende - karen u ity@@ ahav mbi hemban ke ’ tar cii man aeren a mbahemenev vev mbagenev la . Or@@ hemen gba@@ at@@ om u nan abaver u ity@@ ô@@ ugh ki tele@@ v@@ ishen ki gen ken tar u Amerika nger wener : “ Aluer ior kpishi mba eren uma er kwaghaôndo wen a tese nahan yô , tar u Amerika ua lu er u lu nahan ga . A kaa ér : “ Yange m due hen ya sha iyange i Hi@@ it@@ om pe@@ pe pe@@ pe , m hide T@@ om@@ any@@ iin ai@@ k@@ ighe . ” Man Mbakristu mba zough a iwasen sha gbenda u jijingi a eren tom nyian la nena ? Awa@@ shima wase yô ka u se wase ior sha u ve zua a mfe u Aôndo u una na ve myom la . Ka sea nenge er awashima wase ne a lu a inja nahan , se na jighjigh ser iniôngon i se lu nôngon kpoghuloo ser se ‘ hingir ior cii hanma kwagh cii , sha u a lu nan nan kpaa , se yima mbagenev ’ la ia sar gbilin ga . — 2 Timoteu 4 : 5 ; 1 Mbakorinte 9 : 22 . ( a ) Se ko@@ so ishima yase i sha injakwagh la nena ? Nahan kape Aôndo kpa una de Satan ér a tsaha ior mba i lu un a tu@@ ur ve ken ityô u eren afer@@ akaa la ga je la ! Sha nahan yô , shin er iyenge i ve mba i shigh ve mkurem la í lu pan@@ den a p@@ ande nahan kpa , mb@@ á hemban yôôn iti i Yehova sha tar e̱r i gbe je i lu a̱ yôô ga yô . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Pasalmi 19 : 14 ) “ M@@ hen u ken ishima yam kpaa , una lu sha mkav . ” — Ka se se nger i yi@@ er ye ; Pasalmi 4@@ 9 : 3 . Yesu gema kaa ér “ hi@@ re@@ m ken ijime kera , Satan , . . . u we ikyo sha akaa a a lu a Aôndo ga , saa a ior tsô . ” Yehova yange na uumace “ ishimaverenkeghen ” shighe u tôndo zwa ér una ver “ vor ” u ua yima se sha ikyev i “ tse@@ yô , ” u a lu Satan Diabolo la . ( Mpa . 12 : 9 ; Gen . ( a ) Ior ka vea kpe yô , ve yem han@@ a ? Shi er ngu a wa ikyo sha akav a á til sha ityough ki tar na nahan kpa , gem civir akav ne sha ieren shin sha ma gbenda ugen ga . Aôndo tindi Yon@@ a ér a za ôr a@@ ji@@ ra@@ ôron a na sha “ N@@ ine@@ ve , zege@@ gar la ” kpa venda mough lu yevese yemen hen ijiir igen . K@@ e ’ atô u ù@@ k@@ ù@@ mba - k@@ ù@@ mb@@ à mban ne kô@@ pi u magaz@@ in u i yer ér The Go@@ l@@ den A@@ ge la lu ker . Yehova ne Mbakristu mba mimi mba kom ainge nena ? Lu@@ un er C@@ ar@@ in yange una ne mbagenev wan môm shi mbayev nav cii ér ve y@@ ese yô , kwagh u injaa ma a dugh ker ga . Ú gema ishima sha asorabo ou shi ú tsegha iyol you sha ci u Yehova wer u er ishima na sha ci u nagh ku Yesu Kristu a ne la ve@@ e ? 7 : 9 , 10 ; 15 : 3 , 4 ) Mba ve ven@@ gese m@@ le@@ he ne cii mba nengen “ m@@ doom ma TER . ” ( Ps . Ruamabera tese ér doo u se kuren mbamsen asev sha “ A@@ men , ” hemban je yô zum u se er msen ken igbar sha ci u mbagenev yô . Or A F@@ atyô u F@@ an Kwagh u ken H@@ em@@ ene ? Tsô a kegh ato zu@@ lee a hur@@ or na Aberaham á ungwa ishim@@ any@@ ian na sha kwagh u mtim u ag@@ ar ne la . Mbakristu mba ve lu sô@@ ôr or u nan civir Yehova ga la vea zua a mbamzeyol mba vihin kpee je a b@@ unde ga . Yange i zua a kô@@ pi u takerada ne , u i nger anyom u@@ deri imôngo cii ve i mar Yesu shin tar la ken b@@ ar ugen , ikyua a Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh la . ( Yoh . 8 : 44 ) Maa a tsu@@ gh kwase la sha er una mee nom na kpa a hemba Yehova ato yô . * ​ —⁠ 2 Tim . A na hingir u vea fatyô u kporom ikyua a na sha ikyev i Yesu Kristu , Wan na u môm môm la . ( Yoh . Yesu yange ande hen a na sha iyange la , man a shi nan kpa , lu ihy@@ ongo i Peteru lu tswen yô . Mar@@ ian@@ a kaa ér : “ Awa@@ shima wam lu u za lun her iwer iti@@ ar tseegh . Paulu yange fa ér Mbakristu mbagenev kpa fa u pasen loho u dedoo u Tartor tsema tsema . Er nan ve ú gbidye kwar dông ú nenge aeren a dedoo a anmgbian wou u nomso shin u kwase u ken Kristu ne ga ? Vea kwase na , Lu@@ c@@ il@@ le Heela tseegh ga , i ôr ken 1 Timoteu 5 : 17 ér : “ Mbat@@ amen mba ve nengen sha ior dedoo yô , i̱ wa ve ikyo kwa har je , jim yô , ka mba ve lu pasen kwaghaôndo shi ve lu tesen kpaa la . ” D@@ I@@ SE@@ MB@@ A 3 - 9 , 20@@ 12 “ A@@ ka@@ a@@ injaa ” ne nga iv@@ in a iv ke ’ iyou i Yehova her@@ egh tsô . I m@@ us@@ an ati agen . Yange m mough hen ijiir ne , m lu ave ki@@ va ki@@ va , kpa TER hide a mo a@@ ve@@ ve ; man ka nyi ne y@@ erem ner Na@@ omi , er TER A pase er Un ven@@ de@@ m , man U@@ hemban@@ agee cii A erem ic@@ an@@ aa ? ” — Ru@@ tu 1 : 20 , 21 , nenge ngeren u shin kpe u N@@ W , Re@@ fer@@ ence Bible . Ka ikyav i kpilighyol i mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo u nyi yange S@@ ef@@ anu nenge a mi ? U tesen ikyav yô , gb@@ ag@@ a@@ kwase ugen ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o , u i yilan un ér R@@ ah@@ ab@@ i la yange na Aôndo jighjigh , nahan taver ishima yer mbam@@ k@@ er@@ ev mba uhar mba Yosua tindi ve la , gema tsu@@ gh ior mba tor u ken tar la tindi ve ér ve za kôr mbam@@ k@@ er@@ ev mbara la . * Ken inyom i 18@@ 8@@ 1 la , magaz@@ in u Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer yange yôô ér kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh 1@@ ,000 mba vea eren tom u samber a ityakerada i pasen Bibilo la hanma shighe yô . Doo u se gbidye kwar se nenge er alaghga kwagh môm u se er shami ga la una na a gba u se er kwagh ugen u shami ga , u una fatyô u nan se eren kwaghbo u vesen je kpaa yô . Doo u se hen sha akaa ne . Nahan cii kpa , alaghga u nenge wer uityendezwa mbara doo je bee er ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em yô . Aluer se er nahan yô , se vihi icighan jijingi u Yehova ishima tsung . Awa@@ shima u naagh ku bem yô yange lu nyi ? Mbagenev gomoti ne ve iwasen , mbagenev mba zough a iwasen ne ga . ( Yes . 42 : 3 ) Shi a tese ér gba u se kuran A@@ tindi a Aôndo sha kwaghfan man sha mh@@ ôôn kpaa . Ka una su@@ ghun or@@ ya cii yô , a na nan kô@@ pi u tra@@ k u U So@@ o u F@@ an Mimi Kpa ? Dooshima u Aôndo man I@@ sho@@ li@@ bo Aluer se kpa se kera z@@ enda akaa a iyolough ity@@ o ga kpa se gema se na ayol a ase sha u eren Aôndo tom hanma shighe yô , kape se ember uma u dedoo sha ishigh ki Aôndo je la . Umbur ase shighe u Yesu tema kwaghyan u ai@@ k@@ ighe vea L@@ as@@ ar@@ u man an@@ ng@@ ôô@@ v nav mba kasev , Mar@@ ta man Maria la ; ú nenge a akaa@@ yan a i ter sha heen ne ken ishima you , er Yesu a tem a lu yan akaa@@ yan ne vea ve imôngo kpa ? Yehova una nenge kwagh la ga z@@ ee ? Aluer u ôr mbagenev er ishima i lu u ker yô , ishima ia pe@@ ver we Yange i nder iorov mba an@@ igh@@ eni mbara ve hide ve lu uma shin tar ne . Ka ityom i kpilighyol i nyi Aôndo una er sha ci u mba@@ kpen@@ eve ? Sha nahan yô , hanma or u civir Aôndo u Satan a kar nan kpa nan til sha mimi her cii yô , nan tese ér hen a nan yô , akaa a or@@ ihyom u bo ne a we Yehova man uumace iyol la cii ka mimi ga . ( 1 Utor 17 : 10 , 11 ) Yange taver kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la u nan or@@ van@@ nya na ne mngerem ga , kpa gema taver un u nan un kwaghyan . In@@ i@@ ongo ne na ve ian kpishi i hiden henen er Yehova a nengen sha a ve sha dooshima yô . Ka ishima i i lu a m@@ shi shio ga , kpa i sar i tsung u civir Aôndo shi ungwan imo na , shi i keghen iyol ér i kôôm i yô . ( Rom . 10 : 4 ) Kpa mpin u a gem a dugh yô , ér : Ka unô vea lu sha ian i hingir tartor u upristi laa ? P@@ ania u nomso ugen u i yer un ér Bar@@ ak , yô kaa wener : “ Bibilo i henen a or ka i mgbegha u u hingir wan@@ y@@ em@@ akeranta u fan mkaanem ma Aôndo tsema tsema . “ U W@@ A iyol ve@@ e ? ” Er se ter ken ngeren u a kar la nahan , kwagh u vesen u ú fatyô u tsuan wer u er yô , ka u we iyol you karen fan er kwagh u i er ken Bibilo la a lu u mimi yô . ( Rom . Na erdoo Wou [ shin , dooshima wou u sha ishima i môm la ] a̱ kuma se pe@@ pe , sha er sé ember , á saan se iyol sha ayange ase cii yô . ” A nenge igbenda kposo kposo i uumace ve kar sha mi la kua kwagh u a dugh ker kpaa . Aluer mbatamen mba nengen sha amba@@ akaa ne fele fele yô , vea fatyô u palegh mbamzeyol mba vesen kpishi . Shi kwaghhenen ne una lu a inja hen mbamaren man mbag@@ anden mbagen ken tiônnongo mba ve tsegh ayol a ve , nahan ve lu sha ian i wasen iky@@ aior i i lu ken tiônnongo la sha kwaghôron ve shin sha ikyav i tesen ve shin sha ma gbenda ugen jighilii la kpaa . U tesen ikyav yô , takerada u Mateu kaa ér : “ Yesu tôô bredi A sôn iveren i dedoo sha mi , A co@@ on , A na mbahenen , A kaa er : N@@ go@@ ho@@ l nen , ya nen , ka iyol Y@@ am je ne . ” Mbaiserael mba jighjigh lumun akaa a i sôr i ver vough vough sha u ior ve civir Aôndo sha mimi ken iyou na la . Mb@@ ad@@ on@@ don mba Yesu mba sha derianyom u hiihii la lu kposo a mba ve hendan kwagh a awashima u Aôndo la nena , man lu nyi i gema i er ini@@ on@@ go@@ ior i ihi@@ ar nee ? In@@ i@@ ongo i u@@ kwaghaôndo kpishi ngi a ior mba mimi mba ve soo u eren ishima i Aôndo yô . I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” la i wa m@@ ne u icighan jijingi a ne Mbakristu ve kav kwaghfan u Aôndo , kpa ior mbagenev yô a ne ve ga la kpa ker . S@@ aa se za hemen u tilen sha mimi hen Yehova ve se lu suen hemen na ye . Yange er kwagh sha tindi u i va mase ngeren ken 1 Mbakorinte 10 : 24 la sha dooshima u ng@@ een wuee . I nger her nahan ér : “ Ma or nana̱ de keren kwagh u doon sha ci u nan iyol i nan tsô ga , kpa i̱ lu kwagh u doon orgen kpaa . ” Se mba ng@@ ur henen kwagh yô , lu hiin yam fan mer Yehova ka Aôndo u dooshima , u a soo ér i saan mo iyol je la . I@@ e@@ ev mbi kwaghaôndo mbi atô kposo kposo . Ka i maa a maa ie@@ ev mbi kwaghaôndo mb@@ igen . Aluer i pav ne a vese yô , kimbir nen Anzaakaa 18 : 10 . ” Paulu nger ér : “ Akaa a i gbe a sha won cii nga veren ashe keghen mpase u á va pase ônov mba Aôndo ken igbar la tsung je . Yehova ne “ or u i doo Un a nan la ” kwaghfan na u a ve a msaanyol la . I na a na ne ian i eren u tseegh ga , kpa i lôh@@ ô ne jighilii ér ne er tom ne , man ka Aôndo U@@ hemban@@ sha iyol na je a le@@ he ne ye ! Kristu tesen ior erdoo shi eren kwagh a ve kundu kundu man sha mh@@ ôôn , shi lu or u soon iyol na tseegh ga . Mba tem imôngo hen ai@@ k@@ ighe shon yô , anmgbian la man kwase na cii pase ér semb@@ er@@ ee ne m@@ taver u uma sh@@ ile sha a ve . Jo@@ di u i er mkaanem nam sha mhii u ngeren ne la kaa ér : “ Sha hiihii la , taver mo kpishi u lamen a nom@@ om sha kwagh u idya la shi kunya kô@@ rom a iyol yam kpishi . Gba hange hange u se wa ikyo sha gbenda u se ôron kwagh a ikyar wase la kua kwagh u se ôron a nan la . Nahan kpa , venda u nyôron iyol ken akaa a pati@@ i . Ken ityough 7 ki washika u hiihii u Paulu nger hen Mbakorinte la , a wa ve kwagh sha kwagh u ivese i eren man u lun kwa@@ v . Alaghga yange í yar tom a ishember ne shighe u a ôron kwagh u t@@ so u i we ikyav mbi i gbe u a za zende a mi la cii shi mi la , gayô ma@@ shin u a eren hanma kwagh u i soo u eren a mi la cii . 13 : 26 ) Shighe u inyom i deri utar kar la , Mbakristu mba ve lu iv@@ or i bo la ngee hemba Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ica je . Nenge imba m@@ vese u kpilighyol ne sha wono ! ( a ) Se@@ ma@@ kwagh u i yer ér D@@ N@@ A la ngu wasen u eren nyi ? Nyian ne , ashighe kpishi I@@ lar@@ ia ka a kaa ér saan un iyol er mbamaren nav lu eren Yehova tom kpoghuloo shighe u un lu vesen a vese la yô . Timoteu yange hii u eren tom u Orkristu iyev je Z@@ aan mbamkombo n@@ du@@ u@@ lu@@ u . Yehova yange pine wanakiriki na , Yobu mbampin sha u kôôm mhen na . Een , ka Yehova a lu I@@ mbor i hemban cii i hanma tahav ye , di vough er a lu I@@ mbor i hanma kwagh u uma nahan . ( Luka 15 : 6 , 7 ) Kape tom u geman ior hingir mbahenen la kpa i lu tom u or môm tseegh ga je la . Davidi fa dedoo ér mhôônom ma zungwen ma Yehova hemba ma orumace yem zende zende . KA AN wase je ka a er kwagh a nan sha dooshima ve i doo nan ga ? ‘ ian i ôron shi ngeren kwagh u ve nenge la sha icivir shi pasen mbagenev kwagh u ve soo yô . ’ — Ngeren u sha 10 . Ior tse@@ he mba van ke ’ nongo u Yehova her i@@ u@@ u [ F@@ o@@ to u sha peeji 31 ] Ú fatyô u umbur ashighe a Yehova a we ú ikyo sha dooshima shi á kor ú la kpa ? Anmgbian u kwase ugen mba yer un ér Mar@@ ta ; a wase anmgbian u kwase ugen u lun a gbashima , u yange pav ivaa ve nyôr ken ishim@@ avi@@ h@@ in yô . Sha nahan yô , ve kera fatyô u veren ônov vev dyako u akaa ne ga . — Genese 2 : 16 , 17 ; 3 : 1 - 24 . Hen shighe ne , i z@@ enda An@@ dre@@ w man John ken tar u Li@@ th@@ u@@ ania kera , man er Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I mb@@ ira nan@@ gem yô , i kaa ér hanma or u nan lu mar@@ nya u tar u B@@ rit@@ ain cii yô nana due ken tar u Li@@ th@@ u@@ ania kera . Mayange je Yuda una war ijir i ôron i Yehova la ga . Alaghga tsô u fa er kunya ka u kor or kpishi u pasen mbagenev kwagh u nan yô . Ken hemen yô , W@@ ani@@ unda u Aôndo ne tese m@@ til sha mimi na man dooshima na sha “ on@@ ov mba iorov ” ken igbar , nahan a “ gema iyol Na hingir gbilin , ” a hingir kwagh môm a ior . Kanyi mbahenen yange ve fa sha kwagh u tom u pasen loho u dedoo ne ga ? Ken ityesen i Yesu i sha u@@ wo la , yange pase mba lu lamen a ve mbara kwagh u gba u vea er ve , a tese ér sar ve u civir Yehova a ishima i môm yô . ( Mbaheberu 12 : 1 ) Ka jighjigh u E@@ no@@ ki la yange wase un ve tsa sha won hemba anyom 3@@ 00 kpa lu eren aeren a dedoo her ye . Anyom a uma na hemba a se mbagenev ainge yem zende zende ! ( Yakobu 1 : 5 - 8 ) Aluer ka inja er ma imeen taver gande yô , se fatyô u lun a ishimaveren ne ser : “ Ma imeen ngi a tser ne ga , saa i hemban or ga la . Kpa shighe u i zough a wanye la i va ne mbamaren mba nan yô , ka i saan hanma or u nan ker nan la cii iyol . U tesen ikyav yô : Yange i ver any@@ inya agen shin ihy@@ ungwa i du@@ ghun a@@ wen a injaa ér a eren tom shi mi . Aluer se nôngo kpoghuloo se ver ishima u henen sha akaa a ken jijingi yô , se zua a atô@@ akaa a ken jijingi a se maa iliam yase sha mi yô . 10 : 1 - 6 ; Aer . 7@@ 1 : 9 , 18 ) U ngu wer Yehova yange ta or@@ ngeren pasalmi la kera ga , man we kpa una ta u kera ga . Kpa i taver mo yô , m hen mer , ‘ A er nan man u@@ sho@@ ja mba ken vegher ugen la , mba ve lu ken kwaghaôndo môm a vese , shi ve lu eren msen hen Aôndo u se kpa se lu eren msen hen a na la ve Aôndo una lu a ve ga ? ’ Sha kpôô yô , Aôndo nenge ér awambe tile sha uma nahan á kaa ér : “ Mo M na ne [ awambe ] sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi , sha u nan i@@ w@@ om a mi sha ci u uuma enev . ” • Ka sha nyi igbenda Yesu a tese ér mimi mba un tesen mbara doo un ishima ? Shighe u i bee iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 ica lu a gba ga la kpa ior gba ah@@ on , kpa ah@@ on ne gema va a kwagh u dedoo . Aluer mlu wase u hegen ne una lu nan , shin sea lu tagher a am@@ een ken tar u ú ngee a mbamzeyol ne nan je kpa , se mba Aôndo a doo se ishima ne se mba ember averen kpishi hen Aôndo shi se mba yan kwaghyan u ken jijingi u hemban doon cii . Nahan m mough ken Jam@@ an@@ i sha ag@@ u@@ g@@ u , m wa ityough yemen ken A@@ fri@@ ka . Nahan kpa , hanma Or@@ le@@ v@@ i cii , yange nan lu aa aan a tom a civirigh kpishi je , nana lu or K@@ o@@ h@@ ati shin nana lu ga kpaa . ‘ K@@ ure Tom Wou Doo Doo , ’ 4 / 1 Jighjigh u nan ka a na se age@@ egh a pasen mkaanem ma Aôndo sha ishimataver . Yesu yange k@@ ôn@@ don yemen sha cii yô , mbadondon un za hemen u samber a loho u dedoo u myom ne her . Tom ve la va a mtsera hen ior kpishi , gadia ve nyôr iyol eren p@@ ati ga , shi ve kaha ve undu tom u i ne ve u pasen loho u dedoo la sha igbenda ig@@ enegh kpaa ga . ▪ Aluer hanma shighe ka m n@@ orom mer me er kwagh sha ishima yam keng keng yô , ka mbamzeyol mba nyi nahan ieren yam ne ia va a mini ? [ Ngeren u shin kpe ] Mbat@@ yomov mba ze ior inya sha imba gbenda ne nyian ga , kpa mbamaren vea fatyô u keren akaawan hen Yehova sha er vea y@@ ese ônov vev er M@@ ano@@ a kpa er nahan . — Mbaefese 6 : 4 . “ I@@ e@@ ev mbi kwaghaôndo ka gbenda u van a vese imôngo ken erdoo u Aôndo man icighan mlu na la man U@@ icighan@@ mbaiorov N@@ av . ” — G@@ R@@ E@@ E@@ K OR@@ TH@@ O@@ D@@ O@@ X AR@@ C@@ H@@ D@@ I@@ O@@ C@@ ES@@ E U A@@ U@@ S@@ T@@ R@@ A@@ L@@ I@@ A . ( Yobu 42 : 2 ) Yehova yange pase Yobu icivir Na , nahan a mase kaven er un gbe kwagh sha ishigh ki Or@@ gban na ga yô . A kaa ér : “ Hanma gar shin ang@@ ar u kiriki u ne@@ a nyôr yô , ker nen or u injaa k@@ er@@ egh . ” Ka atô@@ ôkyaa a nyi se lu a mi a suur sha tahav mbu Yehova mbu waren or laa ? Ka i doo se u kuran atindi a Aôndo shighe u mbagenev ve lu nengen ga je kpaa . 19 : 6 ) Er Mose lu or@@ him@@ en u Tindi u ikyuryan nahan kpa , yange fatyô u veren ikyurior er Yesu nahan ga . Mbayuda yange ve wa im@@ aagh ki tempel la ken inyom i 5@@ 36 C.S.@@ Y . la . A kaa ér : “ Ity@@ esen i Yehova i m zough a mi sha u eren tom u pania , shi hegen m lu eren tom u ortamen ken tiônnongo ne , wasem je gande ôron . M Nenge a T@@ ahav Mb@@ u Mimi u Bibilo La ( V . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 8 ) Ú cir@@ in ag@@ un@@ du@@ utya wou u sha injakwagh la hanma shighe kpa ? Hanma kwagh u a t@@ ende zwa yô , una er ; ka a ôr kwagh , kwagh la a kure sha mi vough . ” — N@@ um@@ er@@ i 23 : 19 , M@@ gem u Bibilo i To@@ da@@ y’s Eng@@ lish . Shi tsua aeren man mbam@@ nenge vev mba u soo u palegh la kpaa , aluer mba yô . Se mba been makeranta u G@@ ile@@ adi yô , i tindi se un@@ yi@@ in ken tar N@@ am@@ ib@@ ia , ken A@@ fri@@ ka . Kwagh er doo yô , ônov mba kasev mba anmgbian ne za hemen u vesen ken jijingi . ( Luka 11 : 4 ) Cii man Yehova a de se asorabo a ase yô , saa se kpa se “ de@@ en ” mba ve eren se asorabo la asorabo a ve . • Er nan ve u lumun wer u vôso or i lu kwagh u kiriki ga ? ( E@@ ks . 6 : 3 ) Nahan kpa , a de . Z@@ a Hemen U K@@ eren M@@ fe u V@@ ough “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , man ai@@ k@@ ighe kpaa de hiden a uwegh ou ga ; gadia u fa i ia doo la ga , shin ka ng@@ in shin ka ng@@ ira , shin ihi@@ ar cii ia doo u . ” — OR@@ P@@ A . Yange taver Mose u lumun tom u i na un la Er nahan yô , or@@ kuran iyôngo ugen venda a na ér ka sha imo i nan la iyôngo i fe nan ye . Kwagh u i er ken Mbakolose 3 : 9 , 10 la tese ér m - gbe u Aôndo a gbe se sha inja i i@@ been na la ka sha kwagh u aeren a un kpa a lu a mi la . Iyange igen yô , ma@@ ma za zua a an@@ takerada u Mbashiada mba Yehova ugen , lu a itinekwagh ér Wh@@ ere Are the De@@ ad ? Yange mea nenge mer a er u tsembelee a bee yô , m wuese un . Aluer atô@@ akyaa ang@@ an nahan a na se de u zenden vea Aôndo yô , a doo je kpa ? Yô , se lu nen a jijingi u or@@ pasalmi u yange wa icam nahan la , ér : “ Mbam@@ pase O@@ u ka mba perapera gbem sha won je ; nam mkav , m@@ ̱ lu uma . ” Kpa , ken avur a se er hegen ne yô , a kaa ér : ‘ TER Una kura u . ’ Paulu je kpa , yange wa “ ior cii ” ikyo , kua mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga kpaa . Mbat@@ amen mban mba za pin hanma or ken tiônnongo mnenge u nan sha kwagh u ijir shon cii man ve k@@ ur i ga . Nahan yô , iyenge i 6@@ 6@@ 6 i i lu iti i Aôndo a ne iny@@ am@@ ky@@ ume la tese ikyav i kwagh u Aôndo a nenge wener ka mbamlu mba tseer tseer mba iny@@ am@@ ky@@ ume la yô . In@@ i@@ ongo i B@@ re@@ di u Í We K@@ wa sha mi Ga la yange lu iniongo i ember tsung Í yila kwaghôron ne ér ka Ity@@ esen i sha U@@ wo , gadia Yesu na kwaghôron ne hen kpe u@@ w@@ oo@@ gh , ikyua a Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia la . “ A@@ t@@ ine@@ akaa agen yange a tôô se shighe u henen er hii min@@ iti 15 zan zan 30 nahan , agen a tôô shighe i hemba nahan , kpa i lu sha shighe u m soo la . ” — Mkaanem ma V@@ in@@ ian@@ a , kwase u ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Akaa agen a se tsough u eren la ka a lu a kiriki , kpa ashighe agen yô ka se tagher a imeen i eren idya shin eren kwagh a mbagenev sha mimi ga shin imeen i sha kwagh u tilen p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne . Se fatyô u tesen m@@ ze@@ hemen ken uma wase asange asange nena ? Ú hen kwaghfan hen Aôndo kua dooshima kpaa , nahan kwagh ne una wase u u tema kundu kundu a mbagenev . Peter@@ s@@ bur@@ g la . Sha u keren Yehova shi keren perapera shi keren ishima i legh legh kpaa , cii man t@@ so a kar ihy@@ ongo ye ! Kwagh u u@@ pas@@ en@@ ja lu henen ér a tôô ih@@ wa i môm tseegh u ha@@ an mkurem ken ig@@ ir@@ g@@ i la , hingir u vea shi hen ta@@ sh@@ an u ig@@ ir@@ g@@ i , u lu ikyua a ger@@ i ga la je a kuma ah@@ wa 44 , a mngerem man kwaghyan u dedoo kua ijiir i tsembelee i wanger iyol shio . Een , ka Yehova i lu tom na u nengen sha ior nav ye . Kpa mzeyol ka una soo u vihin bem u tiônnongo yô , mbatamen ve tema ve lam sha kwagh shon . “ Mkaanem ma Aôndo Ma Uma J@@ e ” ( Yakobu 5 : 14 ) Aluer ishima ngi zan se iyol sha imba gbenda ne yô , a@@ dooga se zua a mtsera sha u timen sha kwagh u Ruamabera a er sha kwagh u ior mba i de ve asorabo a ve la . U fatyô u lun ker ! ( Ôr Aerenakaa 1 : 8 . ) Ior mbagen ôr kwagh ne yô , ve hen ér mo m ngu or u ken New Y@@ or@@ k , nahan er i vande nan se ian ér se ku@@ mba ken ze@@ ge iyou hen makeranta ugen nahan kpa , i hide i venda . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Aluer kwagh er se nahan yô , ishima ia vihi se kpishi , se hingir u waren Aôndo ? Kwagh u m@@ til sha mimi wou la na yô , gba u ú ver ishima sha aeren a ou a ayange ayange kua akaa a i gbe u ú tsua u eren la kpaa . Mba@@ yev vev fa ér Yehova ka Aôndo u uma u a lu kpôô kpôô shi a we ior nav ikyo shi a nôngon kwagh sha ci ve kpaa yô . Er nan i doo u mbamaren vea henen kwagh a tsombor ve hanma sh@@ igh@@ ee ? 10 : 13 ) Anmgbian u kwase ugen di mba yer iti na ér S@@ an@@ dr@@ a , un yange gba ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange ugen . U@@ ter asev mba tamen , Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob tese se nyi ? 9 : 1 , 11 ; 20 : 1 - 3 ) De se nenge er Pasalmi 45 yange ts@@ eng@@ ap@@ asen er akaa ne aa va er la . Kwagh ne ngu hange hange , gadia se mbagenev kpishi se fa er ior ka vea n@@ orom u eren akaa a a lu a inja ga , shin ka vea er á a mfe shio je kpa ve tagher a mbamzeyol kpishi yô , man alaghga se kpa imba kwagh ne vande eren se , ka nahan ve se lan ga ye . 24 : 3 , 45 - 47 ) Er Kristu a lu ityough sha tiônnongo u Kristu yô , a yar tom a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ne sha u nengen sha akaa a Tartor Na shin tar . Ka sea timen sha ivur i sha iyange sea been yô , se wa iyol sha ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange kpuaa ken ma takerada u i lu henen ken mkombo ken kasua la yô . ” 31 Ú Umbur Kpa ? la . Sha shighe u Yesu lu pasen kwagh shi been ior angev la cii i ter Yosev ma ijiir i môm ga , nahan kwagh ne ka ikyav i vesen i tesen ér Yosev lu uma hen shighe la ga , gadia i ter ngô u Yesu man anmgbianev nav mba nomso man mbak@@ asev kpaa . Mbashiada mba Yehova mba eren tom u tesen amba@@ aior ne . Hanma inja i dedoo cii i nenge ér ngi a m@@ shi ; ér inja i doon za been ngi ga . — Pasalmi 10 : 3 , 4 . V@@ ang@@ er@@ tiôr wase la shi una fatyô u taver mbagenev asema u lun a vangertiôr . I ver hanma tiônnongo sha er una ker mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi hen haregh u á lu her la , shi una wase ve u vesen ken jijingi yô . D@@ O@@ N@@ D@@ O Y@@ ES@@ U SH@@ A U W@@ A@@ S@@ EN MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V U F@@ AN Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Ikyav i tesen yô , doo u or u nan lamen a kwase u nan sha ity@@ uh@@ wan yô nana nôngo tsung nana de inja la , hemban je yô , shighe u nan hen er Yehova a eren a kasev sha icivir la . Nahan kpa , “ kwagh u Davidi er la yô , vihi [ Yehova ] ishima . ” ( 2 S@@ am . Aluer u vese hen tsombor u yange i lamen her dang nahan iliam i dang i hingir iky@@ e you di ye ? Aluer se mba mbat@@ seen asema yô , mhôônom ma se zu@@ ngu mbagenev la ma a lu myer ga . Ka vangertiôr u nyi se lu a mi sha kwagh u atsan a se tagher a mi laa ? Aluer se mba dondon hemen u jijingi na er i tese ken Bibilo la yô , se fatyô u zan sha gbenda u uma u ua na se mk@@ om man m@@ pe@@ ver@@ yol kua M@@ kor la . * Ken ngeren u se sember timen sha mi la , se nenge igbenda i se fatyô u dondon ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime man i mhôônom ma kôron la . Gbenda u Se W@@ a Ishima a S@@ aa La Gbenda u nyôron : Or@@ tamen u sôron atôônanongo ka a lôh@@ ô up@@ ania mba ve kom yô . A@@ le@@ x ôr kwagh sha mfe u a zough a mi ken uma yô , a kaa ér , “ Aluer se nôngo sha afatyô wase cii mba yaren tom a akaa a Yehova a ne sha ci wase sha u se za hemen u lun kôôsôô a na yô , se lu a ‘ agee a hemban ’ la , nahan se fatyô wa ishima a nyityô ican i se tagher a mi cii . ” — 2 Kor . Bibilo wa mbakur@@ an mba ken Kristu kwagh ér ve̱ tese “ ior mba ve lu jighjigh mba vea kuma u tesen mbagen kpaa yô . ” M@@ ôm ken akaa a yange ve er yô , ve yar tom a i@@ wa@@ v@@ aren i hen shighe la sha ci u m@@ ze@@ hemen u tom ve la . Shi yange i na up@@ ip@@ amba@@ abaver takerada ne ér ve yôô . ( H@@ a@@ b . 2 : 20 ) Gba u mbacivir Aôndo sha mimi vea “ kegh myom u TER ving . ” Hi@@ ihii yô , ngu Aôndo u hiden a iyol ijime . Mayange je Aôndo kaa a nom man kwase u hiihii la ér ve lu shin tar sha an@@ shighe kpuaa maa ve yem sha ga . — Genese 1 : 26 – 28 ; 2 : 7 , 8 , 15 . Apostoli Paulu yange sôn Aôndo ac@@ in atar ér a dugh un saa ken iyol kera . Z@@ a Hemen u Nan Kwaghôron u Aôndo u Pro@@ feti Jighjigh . Un , Una lu Zege@@ or , á yilan Un er Wan u U@@ hemban@@ sha ; Ter Aôndo kpaa Una na Un ik@@ ôn@@ ough ki torough ki Ter Na Davidi . Una lu tor ken ya u Yakob gbem sha won ; tartor Na kpaa ua bee mayange ga . ” Ôr Mbaromanu 12 : 15 . “ Nahan kpa , ken mhii u inyom i 19@@ 50 la , i pase se , se hide ken ya . 6 : 13 - 18 ) Ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve mase shin mbara , Noa er kwagh hemba di u veren ikyav i dedoo , i lun or@@ perapera la . ( Ôr 1 Mbakorinte 12 : 12 , 13 . ) Ishim@@ a@@ verenkeghen sha ci u Mba Ve K@@ pe La , 7 / 1 A nger ér : “ Sha ayange la , iorov pue ken akuraior a hanma zwa cii vea kôr mk@@ ai@@ k@@ ondo u Or@@ yuda , vea kaa er : S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ” ( c ) E@@ s@@ era yange wa ishima na ago cii mase ôron Tindi u Yehova nena ? Nahan kpa , ikyav tese ér Yehova yange umbur aeren a dedoo a As@@ a man gbashima u lu a mi sha kwagh u mcivir u mimi la , lu asorabo a na ga . Nahan hii u pasen mbagenev loho u dedoo . Kwagh ne ngu a mgbegha ve , ve “ hemen ” u ‘ nan ayol a ve icivir . ’ ​ —⁠ Rom . ( 1 Yohane 2 : 1 , 2 ) Kpa ieren i mba ve eren asorabo sha apera aa u geman ishima shio la tese ér iyua i injaa i Aôndo ne gba ve kwagh ga . Á yem ken shin@@ ago@@ ge ape lu iky@@ e i ior mba Aôndo u kohol sha u ôron Ruamabera la . 1 : 6 ; 11 : 13 . “ Akaa a nd@@ ôh@@ ôr ishima ” a u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev mban ve lu a ibo sha mi yô ka ave a ve we sha ityav mbi nôngon kposo kposo , mbi mbi “ wua [ ior ] shin tar ” umiliôn kpishi la . Shi a kaa ér : “ Ka m nôngo u dondon hanma kwagh u m hen cii . ” ( D@@ ut . la sha peeji 5 - 16 . Kape mkpeyol wase u ken hemen kpa a har sha u se dondon ikyav i Yesu vough je la . Kpa , aluer or@@ jighjigh ga la nan ngu ken mlu u jighjigh u nan ga la her yô , kanyi ia er nan zum u ica a gba ga tsô Aôndo una va a mkur u tar ung@@ un ne laa ? — Pasalmi 37 : 37 , 38 . Alaghga ú pine wer ‘ profeti Mal@@ aki ngu ts@@ eng@@ an@@ ôron kwagh u “ iyange ” i nyi ? ’ 34 : 6 , 7 ; Heb . 10 : 26 ) Gbenda u Yehova er kwagh a A@@ k@@ an man A@@ nan@@ ia kua S@@ af@@ ira la tese mimi u kwagh ne . “ Kwagh@@ myer u Awa@@ shima Na ” Sha iyange la i môm , m zua a ijiir i tsan man tom man kwaghyan ! ( Amo@@ shi 3 : 15 ; 6 : 4 ) A@@ you a ve kua ikyav vev mbi h@@ we@@ ev mb@@ ira tsa ga . Aluer sar u u fan er u lu kwagh u injaa sha ishigh ki Aôndo yô , seer henen kwagh u Yehova Aôndo , Or@@ kur@@ an@@ ilev u He@@ mban la , shi kporom hen a na kpaa . Kpa K@@ ôn@@ stan@@ t@@ in ve kera cii yô , Kwagh u Kristu hingir kp@@ era kpe kp@@ era a kwagh u p@@ ati u eren . ” Nahan kpa , ica gba ga tsô ve mough ve yem M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha 15 la . Yesu kaa ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho . . . sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , iyange la i̱ de va bu@@ lun ne er kwagh@@ h@@ ônon nahan ga ; gadia kape ia va bu@@ l a bu@@ l mba ve tem sha won cii la . ” Han@@ mô ve nan@@ á fatyô u pinen iyol i nan ér , ‘ Mimi je ḿ fa mlu u ke ’ jijingi u or u í s@@ ar@@ em ka v@@ ô@@ son ne man gbashima u nan lu a mi he ’ Aôndo kpa ? Mb@@ al@@ ev@@ i di yange i gba u vea na môm ken u@@ pue u kwagh u i ne ve la , sha u suen tom u pristi , inja na yô , lu “ kwagh u a hembe doon cii ” yô . * ( N@@ um . A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a ka gum@@ kwase Shi@@ ada u a eren tom ken af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o i kom anyom pue hegen yô . Yange lu a angev mbu ky@@ ans@@ a , nahan i lu eren un t@@ w@@ ev ken iy@@ ou@@ ci igen . Mb@@ av@@ esen mba kô@@ mp@@ eni ne kaa a na ér : “ Ior mba tô@@ mon a t@@ ôm u lun sha ian@@ tom i i ne u ne , nahan de vende ga . Yehova ne mk@@ or u ken jijingi 5 : 25 ) Paulu shi umbur ve kwagh u Yehova ôr Adam man Ifa la . I@@ mo due Sha , kaa er : Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô . ” ( Yakobu 1 : 13 ) Aôndo me@@ en shin karen ma or sha u tu@@ ur nan ér nana eren akaa a vihin ga . • Bibilo sue kwaghpasen u sha uya uya laa ? A@@ t@@ ine@@ akaa agen a Mbashiada mba Yehova ve timen sha mi vea ior ken Bibilo yô : 12 : 3 - 7 ) Nahan Mose er nena ? K@@ wa ne kpa Yesu kundu ishima kôôm mhen ve la . — Mateu 20 : 20 – 28 . Anmgbian D@@ an M@@ ol@@ ch@@ an di pase tom u K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ so@@ mbor u Betel a lu a mi u eren , sha u nengen sha mkpeyol u ken jijingi man u sha iyol u anmgbianev mba shin Betel tar sha won cii , mba ve kom iorov 19@@ ,@@ 8@@ 5@@ 1 la . Nahan a zung@@ we kpishi , tsô a nger ér : “ Shi nenge , i mar@@ em ken ifer , ka ken isholibo je , ng@@ ôm wa iy@@ av av ye . ” Mbagenev ken tiônnongo er akaabo a vihin tsung , kpa ka ve venda u za teman vea kô@@ m@@ ati@@ i u i ver ér a wase ve la , sha ci u ve nenge ér mbatamen mba ve lu ken kô@@ m@@ ati@@ i shon kpa er akaa agen sha lan . Ity@@ esen i Bibilo i Tese La Se tese mkav ken mkaanem ase@@ m nena ? Sha nahan yô , a er nan ve or u hemen kwaghhenen una fa u wan zwa sha kwaghhenen la shi mba ken tiônnongo kpa vea naan mlumun sha er mkombo la una maa hanma or ken ji@@ jing@@ ii ? ( b ) Paulu yange nger kwagh sha akaa a “ mba@@ shiada ” mba sha ayange a tsuaa er sha u tesen jighjigh ve la sha ci u nyi ? Aluer se mba a mbayev mba kiriki yô , a lu se ican kpishi u zan mbamkombo sha shighe . Ma ian i i@@ civirigh igen lu i hemban u lôh@@ ôn Yehova iwer sha injakwagh , shi un kpa lumun m@@ le@@ he ne la ga . Or@@ henen Yakobu na mlumun sha mpin ne ér : “ Me tese u jighjigh wam u nan sha aeren a am . ” ( Y@@ ak . Sha mimi yô , doo u se hu@@ wa ‘ ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol . ’ ( Yakobu 4 : 8 ) Nahan kpa , u lun ishima legh legh la u ngu wer ka i@@ gbe@@ kera ga . Sha nahan yô , ve ayol a ve ve tese ér Aôndo doo ve ishima kua igbenda na . ( Ese@@ k . Ka Mor@@ de@@ ka@@ i , Or@@ yuda u beenyol yange nger takerada u Ese@@ ter ye ; u ôr kwagh u er ken atô u anyom 18 a Tor u Per@@ shia A@@ ha@@ su@@ er@@ u , gayô X@@ er@@ x@@ es I , lu tor la . Yange wa ishima a ‘ ityough ki taver ’ ki Mbaiserael je hemba anyom 9@@ 00 cii man mase den ér ve̱ dondo gbenda ve u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la ye . P@@ ase inja i injakwagh i Yesu i sha kwagh u ort@@ ani@@ vor la . 13 : 20 ) Nahan ker u kôron ijende vea mba ve keren u eren ityom ken mcivir u Yehova shi i doo ve u civir un kpaa la . ( Luka 10 : 2 ; M@@ al . Tor H@@ er@@ o@@ de yange wa tindi ér i wua hanma an@@ iky@@ und@@ an u ken gar u Bete@@ le@@ he@@ m , u nan lu anyom ahar cii . G@@ ar ne lu vegher u imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i gar u Yerusalem . U tesen ikyav yô , se fatyô u eren tom u esen Iyou i Tartor la vea tsombor wase , shin shighe u i dugh ahumbe ken makeranta shin hen iji@@ ir@@ tom yase yô , se fatyô u pasen mba ve ze makeranta a vese shin mba ve yaren tom ijiir i môm a vese la kwagh . “ Iky@@ uryan I T@@ se ” Shi Ng@@ i A Inja J@@ e Kpa ? Kwagh u Aôndo Na sha Yesu Kristu La Ashighe agen kwagh u ior ve nengen ér se mba la ngu a kaha kposo a kwagh u se lu k@@ imi jim jim laa ? De se nenge nen ngeren u ken Bibilo u a ôr kwagh u yange za hemen hen tugh mbu inyom i 33 S.@@ W . la . A shi nan kpa , Yosev yange nenge er i lu a inja u suur sha Yehova zum u or soo u eren ma kwagh u vesen yô . Se nôngo nen sha afatyô wase cii se eren nen kwagh er se va nyôr ker kpa a gba u se eren la nahan . Nahan gba u Mbakristu mba mimi vea hemba lun a vangertiôr ken ior mbacivir a ve imôngo mba Yehova man Tor na u a lu sha iky@@ ôn la ve ne ve tahav ér ve hemen la , a hemba ave a tse . Yange torough mo iyol u ôron B@@ en kwagh u za hemen sha makeranta la . Ver ishima wer i kaa ér Aôndo ngu a dooshima shin ér Aôndo u lun a dooshima ga , kpa i kaa ér Aôndo ka dooshima . ( Mateu 24 : 45 ) Aluer se mba eren nahan yô , se mba dondon kwaghwan u Paulu la . Mba@@ civir Ba@@ al yange ve er ze@@ ge iniongo ve ya kwagh ve ma kwagh shi ve er iji@@ mba kpaa , ér ka nahan ve una doo ve iy@@ i@@ av shi una ver ilev vev doo doo ye . Lu nyi i er M@@ iri@@ am sha ci u ah@@ on na a gban laa ? S@@ ul@@ li@@ van hen ijiir ne . ( Mat . 28 : 19 , 20 ) Kwagh ugen u i gbe u una hungur se ga yô , ka u suen tom u pasen kwagh ne sha u eren iyua sha igbenda kpishi . Yehova yange wase Eliya u kaven er a lu gbil@@ in@@ or ga yô . Aluer u ngu or@@ maren u wan wou a lu hi@@ an shin a hi@@ e yô , alaghga ishima ia nyian we er B@@ eren@@ ice nahan . Er magaz@@ in ne a vande pasen ac@@ in imôngo nahan , or@@ kur@@ an@@ ya ne ka “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” u nongo u mbahenen mba i shigh ve mkurem la . John W@@ is@@ ch@@ u@@ k Ka i gba u agumaior a ase kpishi aa er nahan shighe u ve lu ken makeranta yô . Sha nahan yô , ve sa@@ gh a sa@@ gh ken jijingi , nahan Yesu wa iyol u ‘ ha@@ an ve ken zwa Na kera . ’ — Mpase 3 : 14 – 17 . Ngeren la kaa ér : “ K@@ ri@@ se@@ p@@ u , . . . na Ter jighjigh a ya na cii ; ior kpishi ken K@@ orinte kpaa , zum u ve ungwa yô , ve na jighjigh , i er ve batisema kpaa . ” — Aerenakaa 18 : 4 - 8 . Yange or@@ vesen nan na or@@ kur@@ an@@ ya tahav mbu nengen sha akaa a nan man inyaregh ki nan kua mbatomov mba nan mbagenev . On@@ es@@ im@@ u lu kp@@ an u taver ityough , u yevese undu ter na ken K@@ olose yem ken Roma yô . Apostoli Paulu kaa ér ‘ ka sha [ mnder u shin mbakp@@ enev ] je [ Aberaham ] shi zua a [ Is@@ ak@@ a ] er ka sha ikyav i tesen nahan kpaa ye . ’ ​ —⁠ Heb . Or@@ tamen u ken Kristu ugen kaa ér : “ M@@ zough u mbatamen wase ngu a nôngo kwagh kpoghuloo a za sôr mba ve hingir u h@@ ôron tom la . M@@ taver u yange anmgbian wase u kwase u ke ’ Kor@@ ea taver ishima lam a or u̱ lu@@ ̱ inja e̱r una ver ato ga la gema ume atam nena ? ( Umbur wer Aberaham yange zu@@ lum anyom 1@@ 00 hen shighe la . ) Yehova Aôndo yange na un ityom i vesen . Ka kom er inyom i môm nahan yô , icighan jijingi mgbegha Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a u yemen zende u m@@ ishen u hiihii . Shi kasev hemba ng@@ een iyenge ken ing@@ y@@ egh ki mba pasen kwagh hanma shighe , mba sha tar cii , mba ve hembe 1@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 la . 16 : 4 , 14 , 15 , 35 ) Yehova shi “ due a mngerem ken vande u taver . ” Alaghga á lu Mbakristu mba ve shi her la er i undu ve nahan , shi mciem je kpa ma a gba ve iyol . Ity@@ ôkyaa i vesen yô , ka sha er se lu ken “ ayange a masejime ” man “ ashighe a ican ” yô . Takerada la wase se u fan ér Yehova hemen sha perapera , shi u pase er ikyaa i yange Diabolo va a mi ken Su@@ le u E@@ den la í bende a mimi man uma u mbacivir Aôndo mba shin tar cii yô . Yesu yange er msen u kuren hen tugh mbu N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . la kaa wener : “ M [ ngu ] eren msen . . . sha u ve cii ve̱ lu kwagh môm , er We Ter , U lu ken a Mo , Mo kpaa M lu ken a We nahan , sha u ve kpaa ve̱ lu ken a vese ; sha er tar u̱ na jighjigh er U t@@ indi@@ m yô . ” Sha mimi yô , ka hanma or u nan s@@ enge ér nan n@@ á Aôndo jighjigh cii nan dondon atindi a Bibilo a tsen@@ g la ga . Alaghga abaver a atar ne cii lu takerada u Samuel u hiihii man u sha uhar la gayô , lu takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v . Ka kwagh u ior kpishi ken tar ka vea keren u zan iky@@ ura kpa ve umbur ga je la . Se hen nyi igen sha kwagh u yange er profeti u ken Yuda laa ? Shi ka sea hii Bibilo i henen a mba ve tese isharen la nahan , se henen i a ve nena ? 2 : 19 – 22 . Nahan cii kpa , mbampin mba m lu a mi ken Bibilo la yô , ve lu her tsô . Ka nahan sha ci u yange er kwagh u injaa sha u kuren awashima u Aôndo . Alaghga se hen ser , or la nan hingir or@@ henen ga sha ci u se fa ityesen ga , nahan ishima ia za se iyol . 1 SA@@ M@@ U@@ E@@ L 16 : 1 - 12 • Ka sha nyi igbenda nahan Yehova a tesen iji@@ r@@ ôron na i sha mimi ? A tese mba a va nder ve zum u a ‘ nder mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga ’ la kwagh u ityom i Yehova i vesen ne . ( Aer . Kanyi ia wase se se kav mci@@ e u cian Yehova ? Saan ve iyol u yemen sha za civir Aôndo sha imba gbenda ne kpen kpen . Ken tar u N@@ or@@ ther@@ n I@@ rel@@ and kpa i wa at@@ ab@@ am sha ityakerada yase , gadia ior lu cian ityav , kpa sha shighe u i lu nôngon ityav la cii se gba uwer u pasen kwagh ga . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Ashighe kpishi ak@@ ar a yan man dooshima u hen atô u ior mba hen tsombor man dooshima u kwase vea nomso@@ or la ka a va shighe môm kpo@@ o . Ka nahan ve yange kaa nahan ye , ér : “ Jijingi yô , rumun , kpa iyol yô , ngi a agee ga . ” U fa kwagh u ú er ve a saan Yehova iyol kpa ? — Aluer u ngu eren kwagh sha ishima na hanma shighe yô , a saan un iyol . • Gba hange hange u se har “ per@@ utya , ” u ú lu “ perapera ” la sha ci u nyi ? Bibilo kaa ér : “ Ne kasev , ungwan nen imo i noov enev er i doo ken Ter yô . ” ( K@@ ol . Mba t@@ ende k@@ or@@ ough ku sha uta@@ ankar@@ uhar la yô , i ger am@@ o g@@ enger g@@ enger ér : “ Tartor u shin tar hingir u Ter wase man u Kristu Na ve , Una tema tor gbem sha won . ” — Mpa . Ka se fatyô u nengen a “ u i nengen a Na ga la , ” nahan se gba g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh ne sha ishimataver . — 2 Kor . Shighe u Satan lu me@@ en Ifa la , a kaa ér Aôndo ngu ny@@ u@@ men un kwagh u dedoo . Aluer wan wou vande saan ku je kpa , mayange u fatyô u fan er ishima i lu or u ku u er nan la ker jighilii ga . ( Luka 9 : 46 - 48 ) Yesu yange lu lamen a Mbaf@@ ar@@ ishi kwa@@ gen la , man er fa er ve keren iti@@ zan yô , a kaa a ve ér : “ Hanma or u nan kende a iyol i nan sha yô , á hi@@ re a nan ijime ; man u nan hi@@ r a iyol i nan ijime yô , á kende nan sha . ” U we u nenge sha or@@ u@@ ange hen tsombor wou shi u er akaa ken tiônnongo vough , shi u gba angev ga yô , a gba u ú sôr mlu wou shi u sôr shighe wou kua agee ou kpaa . ( 1 Timoteu 1 : 19 ) Nahan se taver nen ishima , se za nen hemen u zenden sha jighjigh u nan , shi se lu nen a vangertiôr sha averen a Yehova a t@@ ende zwa ér una va se a mi la kpaa . ( a ) Ka hanma shighe yange i tindi a “ jijingi u mimi ” la hen Mbakristu mba tsuaa mb@@ ar@@ aa ? 13 , 14 . ( a ) Lu nyi E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u man tiônnongo u ken F@@ ilipi la er sha ci u Paulu , man Paulu nenge kwagh u ve er la nena ? Kanyi apostoli Peteru yange nger sha kwagh u ishimawan i Yehova ? P@@ ase er i hii ve i gbe u se karen iyol sha er se ‘ pase kwaghôron u mimi jighilii ’ yô . Nahan yô , wa ishima a wan wou . Er na jighjigh ér Mbakristu mba civir Yehova sha mimi ga yô , hingir u tôvon ve a ican . K@@ EN derianyom u sha 11 C.S.@@ W . la , Yehova tindi profeti Samuel ityom i ken myer ne . ( Luka 6 : 31 ) Maa Al@@ an pine iyol na ér , ‘ Ka nyi m soo mer ior ve eren vea mo@@ o ? ’ Nahan kpa , se fatyô u lun tse@@ vaa her aluer se ver ishima sha atô@@ akaa a i lu nengen sha mi la doo doo yô . Akaa ne cii seer wasen ve u samber a loho u dedoo la . 1 : 17 ) Er a lu Or@@ kuran u lun a dooshima yô , k@@ ur mbamgbe asev mba iyolough man mba ken jijingi cii . Gba u Mbakristu vea de akaa agen aa kar ve sha u eren kwagh u vough Kwagh u se henen ken ishima yase la ka a bende a i@@ mba@@ or i se la nena ? Ken inyom i 19@@ 5@@ 2 la , mba pasen kwagh u Tartor ken tar u T@@ ha@@ il@@ and lu a nyôr 1@@ 50 ga . ( 1 Peteru 3 : 7 ) Er Bibilo i tsen@@ ge@@ ôron ér kasev vea lu sha ikyev i noov vev nahan kpa , noov mba ve soo ér Aôndo a lumun ve yô , mba we ve ikyo . Kpa aluer se sôr Iyou i Tartor yase sha shighe u i gbe hange hange u se sôr i la ga yô , ia hingir sha ashe c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u shi ior mba ken inya kpa vea nenge kwagh ne . Man kwagh ne una lu ikyav i dedoo hen ve ga cii . Shi ve nenge er Yehova a lu a tahav mbu kuran ior nav nahan — hemban je yô hii sha ican i sha un@@ yi@@ in la yem hemen . A@@ g@@ un@@ du@@ utya ka a kura ityough ki or@@ sho@@ ja u nan ci@@ r un la . Yehova ngu sha , ica hi@@ in@@ ii je yô ka a sh@@ ir a sh@@ ir ashe shin ve a ‘ nenge a u@@ sha ’ ye . Yange i tsu@@ gh N@@ om man kwase u hiihii la , ve hingir u henen ér gba u Yehova una lu Tor ve ga . Er nan ve akaa a Yo@@ shia yange er la y@@ á@@ ng@@ é y@@ à@@ ng@@ è m@@ ve u iyange i ji@@ righ i̱ Yehova ga ? Ka unô ve lu hemen ken tom u pasen “ loho u m@@ him ” laa , man mba hemen tom ne nena ? ( Luka 4 : 40 - 44 ) Kwagh ne tese wang ér Yesu yange har uma na sha tom na u pasen kwagh la , a de ér ma kwagh a d@@ an un ishima ga . Or@@ t@@ wer la shin or u nan lu gbidyen k@@ on@@ j@@ o u t@@ wer@@ egh la nana fatyô u pasen wang er ka i er t@@ wer shon la kpa ? Anmgbian ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia vea kwase na , mba yange ve tsua u eren tom u pasen kwagh ken tar u Z@@ a@@ mb@@ ia sha an@@ shighe kpuaa yô , nger ér : “ Akaa a se vande ungwan sha kwagh u tar u Z@@ a@@ mb@@ ia la cii ka mimi . ( Yesaia 2 : 4 ) Ka unô ve palegh aeren a iyolough , inja er idya nahan , shi ve du@@ ghun mba ve eren amba@@ akaa ne , kpa ve vende u geman asema la hen atô ve kera ? Nahan ve tôô ér Paulu ka aôndo u H@@ er@@ e@@ me , Bar@@ n@@ ab@@ a di gema ka aôndo u Se@@ use ! Nahan se er nen sha tindi u Aôndo a we ér se ta iwanger i wanger ken ime la a iember , man sha gbashima sha er ior vea civir Yehova yô . Kpa gba u vea tsua kwagh u vea er ve una va Yehova a icivir yô . Hanma shighe cii , anmgbianev asev ka ve tagher a m@@ te@@ v u sha ican . ( Luka 6 : 37 ) Mbaf@@ ar@@ ishi mba sha derianyom u hiihii la yange ve kôr ave sha aeren a uter nahan ve na ior ibo ga@@ gh . Nahan Yehova kaa a Yeremia ér a kaa aka@@ we na ne ér : “ Nenge , kwagh u M maa yô , Me yô@@ h@@ ôr un , man kwagh u M m@@ ô@@ ôr kpaa , Me wu@@ he un ; kape á lu sha tar cii la . ( 1 Mbakorinte 5 : 6 - 8 ) B@@ re@@ di la tile sha ityough ki iyol i Yesu i orumace i vough man i perapera i á ne naagh ku ip@@ aa a mi la . Er se vande fan nahan , ior mba kpishi , mba se pase ve kwagh “ ac@@ in imôngo ” kpa ve vende u keghen ato , kpa ken masejime yô , ve lumun ér se pase ve kwagh yô . 10 / 1 Hanma iyange yô , m ker igbenda i me nôngo a fa er m lu eren kwagh a na sha mimi yô , nahan un kpa za hemen u tesen ér mo m doo un ishima . ( Aerenakaa 2 : 11 ) Icighan jijingi hemen ve nahan ve er tom u i wa ve sha ikyev la ve kure ú doo doo . — Aerenakaa 1 : 8 . ( 1 Timoteu 4 : 15 ) Ú eren nahan cii yô , yar tom a “ tahav mbu mhen ” wou shighe u ú soo u tsuan kwagh u ú er yô . — Mbaromanu 12 : 1 , N@@ W . Nahan yô , se ze nen hemen u lun tse@@ vaa , se eren hanma inja i msen cii . Ve t@@ ume ityough kuren u@@ gb@@ ayol vev mba ayange ayange shi ve lu eren akaa agen kpaa . Anzaakaa a Aôndo a ne i nger ne tese se akaa a injaa kpen kpen ! Sha ayange a Yesu la kon u m@@ tsaha lu kwagh u kunya shi tese ikyav i ican i yan kpaa . Lu nyi i er Mbaiserael sha ci u ah@@ on a ve a gban laa ? Tsô a kaa a ve ér : “ De nen mbayev mba kiriki , ve̱ va her a Mo ; de kera yangen nen ve ga , gadia ka an@@ za a mban ne je tartor [ u Aôndo ] u lu u ve ye . ” • Se er nan ve se lu a vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? Yehova Aôndo ka Tor u He@@ mban sha won cii nahan una yar tom a Wan na sha u eren akaa a a na ve tar ne ua lu ken mzough yô . Nahan ime i shin ihy@@ ungwa la ho@@ gh@@ ol a je yô aa due sha won yô , iwanger i wa a il@@ y@@ an@@ egh sha ishi nahan i gba u aa lu ken iwanger iyange jimin cii ve a mase wanger a sha ishi ye . Bibilo kaa ér : ‘ mbamhen mba iorov mba er h@@ umbe nahan . ’ — Ps . Sha nahan yô , doo u se kegh iyol ser akaa a a sar se la a kar se , shi se umbur ser ken tar u he u Yehova una va a mi la , se lu sha ian i ember “ uma u a lu uma jim la , ” ka uma u tsôron , u se lu ken msaanyol man bem je la . — 1 Tim . Nahan inyam ne kpa tile sha ityough ki T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la , kpa heen ne ngi eren tom u vesen . — Ôr Mpase 13 : 11 - 15 . Sha kpôô yô , kwaghwan u Yesu a we se ér se vande keren Tartor la ngu a inja . Aluer kwagh ngu eren nahan yô , a hemba doon u kuren ivaa la gaa ? Nahan kpa , ator a Mba@@ am@@ or , Shi@@ h@@ on kua O@@ go yô , ve lu ken tsombor ne ga , nahan lu u vea fatyô u kaan ér tar u ve lu ker la ka u ve ga . ( b ) Ka vegher u msen u Yesu u ikyav la u nyi se time sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? ( Mat . 9 : 35 ; Luka 9 : 11 ) Aôndo yange tese agee a na sha ikyev i Yesu . Se fatyô u eren msen hen Yehova vangertiôr ken iti i Wan na sha ci u nyi ? ( Ôr 2 Samuel 9 : 6 ; Yobu 33 : 1 ; Luka 19 : 5 . ) Yange m hide m ya ikyar a na nena ? Aluer se mba wan ishima a atsan hegen yô , kwagh ne una wase se ken hemen nena ? ( b ) Mbat@@ amen mba ve eren tom “ ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh ” la , mba a tom u nyi , u i gbe u vea er torough tor@@ ough@@ o ? Ter ma ijende you i i lu dedoo ga yô , maa lam a wan wou sha kwagh u ne er ve ne fatyô u taver or shon ishima yô . Se fatyô u lun ken kwaghôron u Aôndo her shi lun Mbakristu mba wan ishima nena ? An@@ t@@ ôn@@ i@@ o y@@ av shin am@@ gb@@ i@@ ôr gbe@@ d@@ aa gba umbur mlu u uma na . Sha shighe u Iyange i J@@ iri@@ gh la , Yesu una hemen ve una za a ve hen a@@ mbor a mngerem ma um@@ am , nahan a doo ve kpishi u dondon gb@@ end@@ atesen u Aôndo la . Icighan jijingi una fatyô u mgbegh@@ an se u eren kwagh ken mbamlu kposo kposo nena ? Se gba tôôn tsô ser Aôndo tsen@@ ga veren kwagh u una er a amba@@ aior la yô . ” S@@ aa u keghen ato a wan wou ve u wase un una hingir u civir Aôndo ye . Kpa se zua a iwasen sha kwagh ne er hegen se lu timen sha akav a tesen ér m@@ hembe u Yehova gande u kaven yô . Shi mlu u se lu ken bem a mba ve ne jighjigh a vese imôngo la una tese ishimaveren i se lu a mi i va lun ken tar u he u bem una lu ker la . Kwagh@@ wan u apostoli Paulu wa la kôr sha mi vough , a kaa ér : “ Mba i sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ka ve gba ken imeen man ken to u h@@ ônon man ken asaren kposo kposo a gbil@@ ini@@ gh man a vihin . Ka a m@@ ire a ior ken mtim man ken m@@ sa@@ a@@ ishe . Aluer se umbur er Yehova yange wase ior nav sha ayange a karen la yô , kwagh ne una na se vangertiôr u tagher ishigh a kwagh u ken hemen . — D@@ an . Ka mimi , i@@ ember@@ yolough man mbamgbe mbagenev mba a inja , kpa akaa ne ka atô@@ akyaa a injaa je u aa gema a yange u tom u pasen kwagh la ga . Nahan kpa i venda u nan un ian la . ( Pasalmi 55 : 22 ) Alaghga Aôndo una kar a atsan ase la kera ga , kpa una fatyô u nan se kwaghfan u una wase se u wan ishima a á yô , a̱ lu a a taver u wan ishima a mi je kpaa . Mpase u sha mnenge u yange i tese Yesaia man Ese@@ kiel man Daniel man Yohane la , doo u henen sha mi kpen kpen . Se Er Nan Ve Se Lu Ior Mba T@@ ilen sha Mimi ? Aluer se na Aôndo jighjigh ga yô , se fatyô u eren msen hen a na ga . 9 , 10 . ( a ) Ka akaa a nyi nahan i hembe me@@ en ior sha mi hen ijiir you@@ we ? Mbakristu vea wase ayol a ve nena ? Satan ka a nôngo ér una kôôm gbenda u ior ve henen kwagh la nena ? Kwa@@ gen la m zua a li@@ ba kuma ( inyaregh ki tar u K@@ an@@ ada ) u@@ do@@ la 10@@ ,000 ken iyange i môm tseegh ! N@@ gi@@ se la , ashighe kpishi P@@ a@@ olo a za kohol mbahemenev mba adu@@ av ve lam sha atesen a Bibilo , nahan fa u pasen akaa a se ne jighjigh a mi la sha ashighe ne kpen kpen . Nahan cii kpa , a gema a kaa ér Aôndo ka Ter na . ( Yohane 7 : 12 , 13 , 32 ) Mb@@ agen lu ôron kwagh na iv@@ ar@@ v@@ ase kaan ér ngu or u dedoo , mbagenev di lu kaan ér ngu if@@ er@@ or . Lu u vea lu mba ve me m@@ sô@@ rom akuma akuma yô , vea lu mba inyaregh ki doo ve ishima tsung kpaa ga man mba lun a iyol kôron tsaha kpaa . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne yange i hiin , anyom nga ng@@ ur karen u@@ deri imôngo yô , ior mbagenev tsua u ungwan imo i Yehova . Or@@ sho@@ ja yange nan kôr s@@ an@@ ker ken uwegh ku y@@ an@@ egh kpa nan gema nan kôr per@@ utya ken uwegh ku im@@ es@@ egh , nahan ku y@@ is@@ a uwegh ku y@@ an@@ egh ku nan@@ egh tsembelee ga . Shighe u Yesu lu tsaase Peteru la , a tese ieren i t@@ angen iyol ga la . S@@ é@@ b@@ ast@@ i@@ en kaa ér : “ Kwagh ne taver ivaa yase kpen kpen . Man akaa a Yehova a soo ér se eren yô , ka u henen Bibilo man u zan mbamkombo mba Mbakristu shi pasen loho u dedoo u Tartor . Nahan kpa kwagh u ior mba i er kwagh ve ken Bibilo tseer tseer ga la kpa una wase se . Heela tseegh ga , se mba “ ken ayange a masejime ” shi se mba hen atô u ior “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh . . . man mba@@ wan uma ve ikyo ga man mbam@@ or@@ on ayol a ve ” kpaa . Bibilo pase wang ér a pase ahumbe a timin tar u Satan ne cii man a mase veren mba 14@@ 4,000 mbara ikyav sha at@@ su@@ l a ve been ga . — Mpa . Yange ve zer ior asema sha han@@ g shi ve zer umbur ior mbam@@ yina vev kp@@ ii . Kpa i lu a pase kwagh@@ myer la cica cii ga . Mose man Yesu cii yange ve er u@@ ivande , nahan kwagh ne tese ér Yehova lu a ve . Kwagh ne una tese un u tôôn kwagh karen sha ugen . ( Yesaia 32 : 1 , 2 ) Hanma ortamen yô ka u nana lu “ ijiir ” i mk@@ or man i waren kpaa . Pasalmi 44 di ôr mkaanem ma yange i zamber a Aôndo sha ci u Yuda yô , gadia ikyurior ne lu yan ican hen shighe la . Alaghga lu shighe u Mba@@ a@@ shi@@ ria soo u tan num sha tar la sha ayange a Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia la . Yô , we , c@@ in hide , hide a anmgbianev ou kpaa ; mhôônom ma zungwen [ ma Yehova ] kua mimi ve̱ lu a we . ” ​ ​ —⁠ 2 S@@ am . Ka sea eren msen hen Aôndo hanma shighe yô , se seer zuan a be@@ m@@ shima shi se seer taver ikyar i se ye vea na la . Er yange kpe a legh nahan kpa , hegen yô a er batisema shi ka un a lu nengen sha nongo u u lu ca a mbagenev la hen ijiir la ye , he@@ ela tseegh ga , ngu a zende ken ic@@ ile la cii a pasen ior loho u dedoo ne . Iyol yange ia kp@@ em nahan yô , m umbur ikyav i Yeremia la . Ve cii yange ve taver a Yesu ken am@@ een a i lu me@@ en un la cii , man ve asange asange ve kav m@@ doo u yange ve doo un ishima yô . Kape i doo u kaven ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ne shighe u á lu imôngo ken ivur Ruamabera i môm je la . Iky@@ ar@@ yan i yange m ya a na s@@ ôngo s@@ ôngo la lu kwagh u wasen mo je zua ga . M fa avur a ruamabera la cii shi m fa u pasen á kpaa ! Yehova una tindi Yesu vea ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a sha , vea sen shin tar vea va nôngo kwagh sha ci u ior mba Aôndo . T@@ aver u kaan tsô . 9 : 31 ) Se mba a iwuese kpishi ér se kpa se zough a “ m@@ sur@@ shima u Icighan Jijingi yô . ” Kpa er nan ve mbam@@ ishen mba ken A@@ fri@@ ka man A@@ shia man ityar i ken L@@ at@@ in Amerika ve lu ‘ pasen ior kwaghaôndo ’ ken ityar i Y@@ uro@@ pa man i ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amerika , i i s@@ enge ér ka ityar i Mbakristu laa ? Mose gema kaa a ve ér : “ [ Yehova ] Una tese mba ve lu mba N@@ av ” la . Lu nyi kwagh Saulu , u i va hingir u yilan un ér apostoli Paulu la hii eren@@ e ? Sha kwa har la di lu inyam Mbaiserael vaa ye , nahan Yehova na ve ut@@ ak@@ ange . M@@ civi@@ ra@@ ôndo inja na yô ka mci@@ e u cian man civir man eren Yehova Aôndo tom sha u suen hemen na u tar sha won cii la . ( Marku 12 : 30 ) Nahan kpa , doo u se veren ashe a injar i se va zua a mi la . A shi nan kpa , hen ér nom na una vihi ishima a na kpishi , alaghga je yô , una gbidye un a gbidye kpaa . Se fa er Yehova a “ ongo msen ” yô . ( Ps . U se er nahan yô , gba u se fa avur a Bibilo aa a kase ivur i se lu ôron kwagh sha mi la . Lu nyi i na ve Saulu u ts@@ wa@@ men Mbakristu la hingir apostoli u Yesu Kristu , u lun a dooshima ? Se ‘ k@@ usu kwagh u se lu a mi la gb@@ ang gb@@ ang , ’ u Kristu a ne se la sha u nôngon u seer akaa a Tartor la . Se@@ mb@@ er@@ ee ne í tôv ior ken tar u Jam@@ an@@ i , í pine ve mpin ne ér : “ U@@ kwaghaôndo mba zough ior shin mba p@@ aven a pav i@@ or@@ o ? ” 3 , 4 . ( a ) Mbam@@ pase mba Yehova wa nyi k@@ ere ? Ka kwagh u an u er ken Bibilo ve , a ker u ken ishima y@@ um@@ u ? Kpa se lu ôron kwagh u ze@@ ge ivese ugen . Hen sha kwagh u Daniel man ak@@ ar a na a atar la . Kpa anmgbian H@@ er@@ ber@@ t S@@ en@@ ior , u lu môm ken anmgbianev mba an@@ igh@@ eni mba i hide a ve ken tar u Fran@@ ce la yô , i za wu@@ he un ken P@@ ur@@ usu u W@@ ak@@ ef@@ ie@@ ld , u a lu hen en@@ i@@ el u Y@@ or@@ sh@@ ire la . 20 : 2 ) Nahan ka ican ga u fan or u yange nan tese sha mimi ér nan ngu or@@ wan ndor a or u i gber un av@@ av ne la . Yehova Una Ng@@ ô@@ ôr Ga “ M@@ fe u [ A@@ tô@@ at@@ yev ] la wa ime . . . sha ci u l@@ an@@ egh ku ku lu ken ve sha asema ve a ci@@ gh@@ ir la . ” ​ — 4 : 18 , 19 . 4 : 4 , 7 , 10 ) Yange suur sha kwaghfan u Ter na sha u hendan a imeen , nahan tese iyol i hiden a mi ijime , ieren i Satan a ban a mi shi a soo i̱ ga la . Shi yange m tôô angev shighe u m lu tsan shin inya la . Aluer or h@@ ure gb@@ end@@ atesen ve la kera yô , kwagh a tser nan . — Mateu 24 : 45 - 47 ; Mbaheberu 13 : 7 , 17 . Ka sha nyi igbenda nahan Yehova yange shighe Yesu mkurem hemba “ mba k@@ ov ” na ? Ieren you a “ tar ” man “ akaa a [ a ] lu shin tar ” la tese ér u suur sha Aôndo vangertiôr kpa ? ( 1 Yoh . Aluer se mba eren tom u pasen kwagh u i eren nyian ne kpoghuloo yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser nyi ? Kape i doo u se fa mimi u ken Bibilo , se lu a mi ken ishima je la sha er hanma kwagh u se eren cii una zua sha mi yô . A@@ eren a injaa a civir Aôndo la kpa kuma iwuese . P@@ alegh ayôôso a dang a gbil@@ ini@@ gh la man any@@ im@@ an@@ akaa a i eren aie sha mi er ka kwaghfan la . ” — 1 Tim . T@@ OR Ch@@ ar@@ le@@ mag@@ ne u tar u Fran@@ ks yange kighir ior i S@@ a@@ x@@ on mba hemba ve ityav la cii ér ve er batisema ken inyom 7@@ 7@@ 5 - 7@@ 7@@ 7 S.@@ W . la . Er ken anyom a hemban 1@@ 00 ken ijime la , mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke lu a mfe sha kwagh u u@@ sha kuma ve ga nahan , kape mfe ve sha kwagh u tar wase ne kpa yange yina je la . Gba u ú vande wan iyol u nan mlumun u injaa sha imba mpin la cii ve i@@ mba@@ kwagh la ia er u ye . Shin er sha hiihii la , taver Yosev u lumun kwagh u Maria ôr un la nahan kpa , Maria wa ishima , sha ci u fa ér ka Yosev una va lu or@@ ya na ye . Yesu kaa ér : “ De nen mbayev mba kiriki , ve̱ va her a Mo ; de kera yangen nen ve ga . ” Ikyav i tesen yô , yange wa W@@ ani@@ unda Na kpa ken tom u gban akaa la . Ashighe agen m@@ shi wase una lu angev . ( Ôr 1 Peteru 5 : 4 . ) 6 : ​ 17 - 20 ) Se mba eren msen sha ci u Mbakristu mbagenev nahan kpa ? A kaa ér : “ S@@ ôn nen , á na ne ; ker nen , né zua a mi ; man@@ de nen uwegh , á bugh ne . Er u lu tôvon akav a tesen ér Aôndo ngu man ji@@ jighjigh wou u nan kpa una lu seer a seer yô , hanma kwa u ú er Bibilo yô u lu a vangertiôr wer , ka Or@@ gb@@ an@@ ka@@ aa je a lu lamen a we ye . Mbaiserael yange ve lu Mbashiada mba Yehova nena ? ( 1 Samuel 2 : 2@@ 1@@ b ) Man zum u ve lu ôron iwasen i ve zough a mi sha mtim u ken Bibilo ve la a mbagen mba ken tsombor yô , kwagh la shi una na mlu u ken jijingi u tsombor una seer a seer . ( Aerenakaa 3 : 19 ; Mbaheberu 11 : 6 ) Kwagh ugen u̱ shi se er yô , lu m@@ ge@@ m@@ shima , yange se gema ijime a afer@@ akaa sha u se lu a uma u a lu sha ishima i Aôndo yô . ( 1 S@@ am . 2 : 1 ) Mba ngeren Bibilo yange ve ter ishember i ishima la nôngo u kuman kwa dubu , shi hanma ijiir cii ve nôngo u t@@ eren i sha injakwagh . ( Yesaia 39 : 6 , 7 ) I@@ c@@ ile yange i̱ t@@ enger Mbahemenev mba Yuda mbagenev kpishi a loho la ga tseegh ga , kpa shi ve ts@@ wam mba yange i tindi ve a loho shon la kpaa . M@@ ngee man m@@ doo u Bibilo yase i ôron man m@@ t@@ í@@ m u timen ke ’ i̱ la bende a mlu wase vea Yehova nena ? Yange gba ôron kwagh tsô wener , “ A@@ ng@@ ev mb@@ ú bee ” ga . M ngu a ityôkyaa i injaa i nan jighjigh mer kwagh ne una wa@@ se@@ maa ? Ka u t@@ eren a ter ga . Ka mbamhen mbagenev mba i dugh a mi je ne : T@@ ôô nen shighe hen tsombor wen hen nen takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la imôngo . ( 2 Kor . 4 : 4 ; 1 Yoh . Yesu yange fa je ér a nyoon Ter na kpishi u nengen er i lu eren Wan na u ishima ishima ican yum nahan la . 14 :⁠ 20 . Aluer mba waren ior mbara fa er ahumbe a bo a lu hen ijiir la ga yô , vea kura a nahan vea hum@@ e , shin vea kpe je kpaa . Se fa nahan sha ci u gbenda u Aôndo yange eren kwagh a Mbaiserael la . 17 , 18 . ( a ) Satan kua ior nav wa ishima u eren nyi ? 3 : 2 - 5 ) Jigh@@ ilii yô , ka i shi tesen ken u u@@ fi@@ im man ken akaa a i tesen sha tele@@ v@@ ishen la ér , gbenda u hemban doon man u sha gba@@ aôndo u sôron mbamzeyol yô , ka sha u or@@ on iyev man u eren i@@ pi@@ la . Aluer se ngohol loho u ú lu ker la yô , ua taver jighjigh u se ne Aôndo u mimi man Wan na kua uityendezwa N@@ av la . — Heb . ( F@@ il@@ em@@ on 9 ; 2 Timoteu 1 : 3 , 4 ; 4 : 9 ) Mba@@ beenyol mba ken ga@@ adi kpôô kpôô er Paulu nahan ga , kpa mbagenev ken ve m@@ nyoon kôr ve , mba kera ze m@@ ape ga . Aôndo u a ver ivese la pase se kwagh u se er ve ivaa yase ia za a doo yô . C@@ le@@ ment u ken gar u A@@ le@@ x@@ an@@ d@@ ria u lu ken derianyom u sha uhar man u sha utar la kaa wener : “ Ve mba ve lu yan atsan sha u keren hemba - cii mbara vea za ya ga@@ du@@ ga a mimi kpa vea tile ga , zan zan saa vea kar zuan a ikyav i kwagh u ve ne un jighjigh la ken Ruamabera ayol a ve . ” Aluer kwagh ngu nahan yô , ka an laa , man se kura ayol a ase nena ? I@@ ti i P@@ il@@ at@@ u due ken ngeren mba Or@@ yuda u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , Jose@@ ph@@ us , u yange nger akaa atar sha kwagh u mbamtaver mba P@@ il@@ at@@ u tagher ishigh a mi shighe u lu g@@ om@@ na u tar u Y@@ u@@ dia la . Kwagh ne zua sha kwagh u mba@@ vendan mimi mba ken tiônnongo la nena ? Sha kpôô yô , m zua a akaa a doon kpishi ken anyom a m er Aôndo tom ne . 15 : 14 ) N@@ on@@ go@@ ior u he , u i yilan u sha iti i Yehova la kua Mbayuda mbananjighjigh man mbananjighjigh mba ve nyôr a nyôr Mbayuda la . ( Aerenakaa 4 : 23 - 31 ) M@@ sen una kura se sé hendan a “ a@@ yom a di@@ abolo . ” • A@@ m I an effe@@ ctive mini@@ ster ? ​ ​ —⁠ “ How to Su@@ cc@@ e@@ ed in the P@@ i@@ one@@ er M@@ ini@@ stry ” ( zwa Buter Me@@ i 15 , 19@@ 8@@ 9 , peeji 21 ) 7@@ 6 : 10 — “ I@@ y@@ ugh i or ” ia wuese Yehova nena ? 12 : 26 , 27 ) Mose , u bee iyol shi nenge a ityom i Aôndo i kpilighyol la , yange kaa a Mbaiserael ér : “ Umbur ayange a ngise , ver ishima sha anyom a sha ikyo@@ v ikyo@@ v la ; pine ter@@ u , a̱ kaa u , mbatamen ou kpaa , ve̱ ôr u . ” Tsô Paulu kaa a na wener : “ We kpe@@ kpe u i ku@@ ngu u ne , we kpaa Aôndo Una gbidye u ; u tema sha u ôron mo ijir sha atindi , kpa u gema u ngu p@@ eren tindi kaan wer , i̱ gbid@@ ye@@ me ? ” Apostoli Paulu kaa ér aluer Mbakristu mba ve bee iyol la kera fatyô u nengen sha ayol a ve ga yô , ônov vev man ônov mba ônov vev ve “ wasen mba ve mar ve la . ” ( 2 Kor . 6 : 3 ) Ka sea tese icivir sha ya man akaa a mba hen haregh wase yô , ieren yase ne i na mbagenev ve hingir u va fan mimi . — Ôr 1 Peteru 2 : 12 . Kwagh tsô gba ve u civir Aôndo ken tempel ga , nahan Aôndo de u veren ve doo doo . Apostoli Paulu yange pase ér at@@ se la yange tile sha ishima i Aôndo , i̱ yange a̱ er sha mi ve A ngohol naagh ku ku kom vough la sha u yiman orumace la . Hen shighe ne , a wase mbacivir Aôndo sha mimi cii vea hingir vough . Mbamaren mba ve lu Mbakristu la vea fatyô u lamen a mbayev vev sha kwagh u P@@ ase@@ ka sha u wasen ve u lun a iwuese sha nyi ? Paulu ôr kwagh u or u nan lu I@@ mbor i iwanger i kpôô kpôô man i ken jijingi la kaa wener : “ Ka Aôndo u A kaa er , iwanger i̱ wanger ken ime la , A lu tan iwanger ken asema ase ye , sha u mkav u iengem i Aôndo i sha ishigh ki Kristu la i̱ wanger se yô . ” Sha ashighe kpishi , se lu a Bibilo ken u@@ we , shi se wa iyol u pasen kwagh a mi kpaa . Heela tseegh ga , shi ka a wase se u cir@@ in mba@@ ah@@ end@@ anev zwa kpaa . Ka sea lam gbar gbar shi sea vande wan ago@@ yol tsuaa yô , se yange mbamzeyol kpishi . ( Anz . Hanma kwa u mat@@ o una nyôron ig@@ yo@@ om yô , se kôr ave sha iky@@ or ne gb@@ ang gb@@ ang sha er se gba ga yô , gadia mat@@ o una kpe@@ ese yô , se t@@ ingir sha uiky@@ a , nahan se nenge a az@@ em a zan k@@ wen@@ g . Er se lu ior mba se lu a “ m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii ” yô , se̱ fa tsô ser a tôv se aa ican keng . Nahan ka shighe u wan wou nan lu g@@ anden ne je i hembe doon u ú “ kar kwaghôron ” u nan u fa kwagh u nan lu ôron jighilii ye . Shin er sev lu a wanger ga nahan kpa , mlu u ior mban tese ér mba ken ibanave shi mba yan ican kpoghuloo kpaa . ( Mateu 16 : 19 ; Aerenakaa 2 : 14 - 40 ) Yange i na Peteru ian ér a̱ ‘ hide a za taver anmgbianev nav asema . ’ — Luka 22 : 31 - 33 . “ M@@ akeranta ne ng@@ um a iwasen kpishi , u wasem u gbidyen kwar sha mlu wam , nahan fan er me fatyô u nengen sha iyôngo i Yehova la . ” Mba dugh Ad@@ ua mba hi@@ di ken ya yô , ngô u Ng@@ ôm tile sha kpo@@ y@@ ough u sha , tôô ity@@ egh ki m@@ ô@@ ôr f@@ alu@@ wa sh@@ imi ker va ta T@@ erem u lu shin inya la sha k@@ w@@ ende . Ka sha igbenda igen i nyi nahan se tese ser se mba jighjigh ken tom@@ shir@@ en wase u Mbakristu laa ? U tesen ikyav yô , u ma u pin wan wou u kwase wer , ka nyi a tagher a mi ken iyange i nyian la yô , u fatyô u ôron un akaa a we u tagher a mi ken iyange i nyian la . ( G@@ al . 3 : 10 ) Lu kwagh u vea kera fatyô u lun ator man upristi sha ci u tar jimin cii ken mlu ve u isholibo la ga . Or@@ t@@ ani@@ vor la ka mba ve lu eren tom vea Aôndo imôngo la , ka mba ve lu pasen loho u dedoo u Tartor je la . Aluer u er nahan yô , u lu a vangertiôr wer Aôndo una ver u doo doo shi una wase u u keghen iyange i Yehova a ishimataver . Nahan aluer isharen i tan ihy@@ agh sha gbenda u vough ga ngi ken a we shin wea lu a ishima i eren kwagh nahan kpa u fa . “ Yange sev a h@@ ungwa a av yô , á ts@@ ú@@ à mh@@ endan u i hendan aa tahav mbu kwaghaôndo mbu i ver la man mbu taregh man mbu ty@@ ôô kua mbu pati@@ v kpaa , kwagh u̱ a hingir u ts@@ eren tar cii ne , ér ka kwagh u hemban cii u yange er ke ’ pu@@ e@@ anyom u a kar la je la . ” Aluer mbamaren ou ka Mbashiada man u ngu ijiir igen ica a ve yô , lam a mbatamen mba ken tiônnongo ve la , ve wase u mhen sha kwagh u ú er yô . Shin er angahar ka a ng@@ er@@ egh un ker sha ci u kasua na u pe@@ pe ne nahan kpa , shi ka a yem hen ijiir kasua na i sha uhar i anmgbian na u kwase u vesen la kpaa . Inja na yô Yehova lu kaan ér ve̱ hen sha akaa a ve eren la , shi ve̱ nenge er ve gem tom u maan tempel la ve te kera ve kwagh a lu ts@@ eren ve yô . Mba ve lu ken nongo u iyôngo igen la mba suen wanakiriki u jighjigh sha u pasen kwagh kpoghuloo Ka mimi , shighe ka una karen yô , mbamlu asev kpa ve gema . Ka tom u nyi mbamaren ve lu a mi hen an@@ ye u nan lu sha ikyev ve kpa i dugh nan ken tiônnongo kera laa ? Cii man ityô i orumace i̱ lu v@@ a@@ an@@ aa shi i̱ er tom sha inja vough yô , gba u ij@@ ough@@ zwa ia lu keng , man ia gba lun ga saa m - ongo u ungwan kwagh una lu . C@@ i@@ vi@@ r Aôndo . ” — Mpase 22 : 9 . Se hi@@ la hen sha akaa at@@ aan a a lu a̱ er ga yô . Akaa a se lu a ‘ nenge a mi ga ’ agen kpa nga , a i gbe u se ‘ ver asema ’ sha mi yô . Ity@@ ôkyaa i sha uhar yô , nongo u ú tese se mimi u injaa u a pase se a to@@ ho sha ikyev i Zege@@ bab@@ ilon ne doo se ishima kpen kpen . Tsô ng@@ ur n@@ zuan ve yô , Yesu maa va due hen a na . Lu iwasen i nyi ver ishima u zuan a mi hen mbagenev ken tiônnongo ? Jijingi u taregh eren tom ken ior sha u ve lu a mhen u Kristu ga , kpa ka a na ve hingir u lun a imba mhen man aeren a tor u tar ne , Satan , a lu a mi la . Se ver ishima u keghen ato ken mbamkombo mba Mbakristu nena ? Maa m tôô Bibilo yam m gba ôron . “ A@@ yange kuma ” aa Yesu una hii tom na shi ior vea tsua gbenda u Aôndo una lumun ve yô . P@@ ine@@ ha@@ shi vea ati@@ ator a Mbaiserael yange ve za lam a mba ve ta at@@ se la sha kwaghfan . Kpa m na jighjigh mer kwagh ne tese er Bibilo i lu a tahav mbu geman or yô . — Mbaheberu 4 : 12 . An@@ nongo u Mbakristu ugen yange hii u keren “ mfe [ u mimi ] ” ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 70 la nena ? Wan wase u kwase , W@@ il@@ ly , shighe u lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar la Zum u i mee se yô , Aôndo ka a ‘ bugh se gbenda u waren ’ nena ? • Shi@@ on ‘ ma at@@ u@@ mba a akuraior nena ’ ? Solomon yange sôn nyi , man kanyi Aôndo na un@@ u ? T@@ sua u eren akaa a aa wase ú u hingir pania yô . Kpa ve lumun kwagh u i̱ tese la ga . Nahan ve nôngo ityav hen Y@@ ah@@ a@@ shi , a shi nan kpa ijiir ne lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese shin p@@ ev u Ar@@ n@@ on , hen ape i wua Shi@@ h@@ on la . Ka sha ishima i Aôndo se lu uma ye . Lu nyi i wase Mose ve cia Yehova , lu F@@ ar@@ a@@ o ga ? Kwagh u Yohane hii nengen a mi ken mpase u sha mnenge la yô , lu Yesu Kristu ken iengem na , shi ngohol il@@ yo@@ ho , i una ‘ nger , una tindi a mi hen atôônanongo a Kristu a at@@ a@@ ankar@@ ahar la ’ yô . ( Mpa . 2 : 2 , 3 ; 1 Kor . Iky@@ urior i Iserael yange i fa ér Aôndo ngu veren i̱ doo doo , nahan kpa , i̱ gba ken imeen i nyi ? Jigh@@ ilii yô , er lu suur sha Yehova yô , mbahenen hemba nan un jighjigh cii . Doo@@ m kpishi u nengen er imba iwasen ve la i ne mbayev av ve vi@@ e ken jijingi nahan . B@@ ee kera yô , Davidi lu a hingir tor hen shighe la ga ; lu u una tagher a mbamzeyol man atsan atô kposo kposo cii ve , una mase civir Yehova sha i@@ aven i tor la ye . Se er nan ve or a b@@ ume se sha myer u a lu yôôn ér “ B@@ em man mkpeyol ” la ga ? Ishim@@ averen ve lu nyi ? Hanma tiônnongo u ior mba Aôndo yô ngu a tom u hange hange ken loho u dedoo u pasen shi wasen Mbakristu mba hen ningir ve . * Kwagh ne er nena ? ( 2 Timoteu 3 : 1 – 4 ) Yesu Kristu tsengaôron ér : “ Ior kpishi vea . . . hingir mban@@ en@@ gen ayol a ve mk@@ er , vea kôr ayol a ve ihyom kpaa . . . . Ka h@@ an se zua a ib@@ aver i mimi sha kwagh u ke ’ hem@@ ene ? Nenge ase mkaanem ma yange nger ken washika u hiihii u i yer sha iti na ne : “ Mba@@ yev , ka shighe u masetyô je ne , man er ne ungwa ner An@@ ti@@ kristu ngu van yô , shin hegen je kpaa Mba@@ an@@ ti@@ kristu due , mba imôngo je , ka nahan man se fe er i lu shighe u masetyô je ne ye . Aluer se sôn un ser a wase se se hemba civir un yô , se fatyô u lun vangertiôr ser una wase se . ( Mbaheberu 5 : 1 ) K@@ era cii je ior mba ne iyua sha u tesen ish@@ o@@ on man iwuese , kua u kôron ijende shin keren iwasen shin keren ér i̱ lumun ve . A kaa ér : “ Yange m soo u zuan a ‘ tse@@ ene@@ ke ’ u tar u ne la . ” ( 1 Timoteu 4 : 6 ) De se yar nen tom a shighe wase sha gbenda u kwaghfan sha u h@@ é@@ r@@ é@@ n a her mkaanem ma se ú@@ ng@@ w@@ à yô . Kwagh ka a er i doo yô , Yesu ta se icin “ sha hanma h@@ ua [ shin “ m@@ t@@ ôm , ” N@@ W ] ” cii . Yesu yange hiden a iyol na ijime nena ? Aluer se sôn Yehova ser a taver jighjigh u nan wase yô , doo u se eren akaa a suen msen u se er la . W@@ a A@@ go a Eren B@@ atisema T@@ sema T@@ sema Nahan cii kpa , mbatomov mba Yehova mba i shigh ve mkurem la hii u eren tom u ú lu ve sha ishi la a jighjigh u nan hen Yehova dông vough er anmgbianev mba sha derianyom u hiihii la kpa er nahan , shi jijingi na kpaa lu a ve . Sha mpase u Yesu iyol na a ne sha kwagh ne yô , iv@@ or la ka loho u Tartor u ú lu ken Mkaanem ma Aôndo la , man inya gema tile sha ityough ki ior mba mlu u ken ishima ve a lu kwagh môm ga yô . Kwagh u As@@ a ne wase se u fan er Yehova a veren ior nav shighe u ve er kwagh u vough la nena ? Pro@@ feti Yesaia yange wa ishima er tom na vough er i nger ken takerada u Yakobu 5 : 10 la nena ? U@@ l@@ ah@@ adi utar cii , Paulu “ lu ôron kwagh a ve sha akaa a ken icighan@@ ruamabera , lu pasen ve tesen ér , lu u Kristu Una ya ican keng , Una shi Á nder shin mbakp@@ enev kpaa . ” Ka sha nyi gbenda a fatyô u kaan ér tom u Noa yange u za iky@@ ura , man a fatyô u ôron kwagh u tom wase kpa sha zwa la nena ? Alaghga ú vande fan kwagh u or u ú lu pasen nan kwagh la nan ne jighjigh a mi la ga . U Z@@ u@@ an a Akaa a T@@ se shi T@@ ô@@ v@@ on sha Kwagh u A : Gb@@ a@@ at@@ om u koson akaa a tse ne ngu zuan a akaa a injaa seer sha ikyav mbi tse@@ v mb@@ in . ga . Sha nahan yô , Yehova za hemen u hemen ior nav shi nan ve m@@ ze@@ hemen sha tom ve kpaa . Er se lu Mbashiada mba Yehova mba se tsegh ayol a ase sha ci na yô , se na jighjigh ser se mba a mimi shi se fa ser se mba a ian i civirigh i pasen mbagenev loho u dedoo u sha kwagh u Tartor u Aôndo u u lu hemen la . Ka tom u hange hange u nyi a er ú keng keng cii man mkur u tar nee ? A er kwagh ne anyom kar hegen je gande ôron . Kpa , Mbakristu mba i shigh ve mkurem la fa er i lu ve i ne ve ut@@ al@@ ent@@ i mbara nahan . Lu Ishima L@@ egh L@@ egh , Kpa Eren Kwagh sha Ishim@@ at@@ aver Yange ter u Lo@@ ti kpen je tsô maa tôô Lo@@ ti , alaghga je yô a ko@@ so un vough e̱r ka wan na nahan . Kwagh la na yô , m hemba zuan a iember sha u civir Aôndo la . Kwagh la ver uma u Aber@@ am sha z@@ ongo . Mbagenev di ieren ve man iliam ve cii tese ér mimi doo ve ga . Yange m nenge mer mhen ne doo , sha ci u m hemba ho@@ gh@@ or a Takerada u kwaghaôndo u Mor@@ mon la a Bibilo . Bibilo i yila un ér “ Tor u tsôron , ” inja na yô ngu a mhii ga shi mayange una lu a mkur kpaa ga . A@@ sho@@ k man Fe@@ e@@ ma lam a Mbashiada mba Yehova , nahan atesen a Bibilo a í ôr ve la doo ve , shi dooshima u Mbashiada ve lu a mi la kpa doo ve . Mpase 21 : 3 , 4 kaa ér : “ Nenge , t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior . . . Gb@@ id@@ ye kwar sha aeren a injaa a N@@ at@@ an lu a mi la , er m@@ til u tile a Aôndo sha mimi la man u lun a iwuese sha gbenda na u eren akaa la nahan . ( Yeremia 21 : 1 – 5@@ 1 : 6@@ 4 ) G@@ U@@ IN@@ E@@ A - B@@ I@@ S@@ SA@@ U W@@ a ikyo sha akaa a a lu anger m@@ civi@@ ra@@ ôndo wou la Mba ser zayol ne cii mba been kera yô maa Yosua mough za ta ityav sha gar u A@@ i . A mgb@@ ôghom nan je ? Nahan a kaa a Yesu ér : “ Aluer W@@ ea g@@ ure inya W@@ ea civir mo yô , á hingir kwagh Wou cii . ” Nahan kpa , Ruamabera tese ér nom ngu a tom u vesen , i ver un ngu ‘ ityough ki kwase na . ’ — Ef . A mase kaven ér gba u una seer fan Bibilo . Nahan kpa , ik@@ ô@@ mp@@ eni man ikp@@ en@@ ga ngi gbe karen tsô vihin mlu u wang la ga , ka ior ve eren kwagh la ye . 19 : 12 ) Kpa jighilii yô , isholibo i ken myer i môm ngi ga . ( Tit@@ u 2 : 2 ) Ka ve er akaa ne cii sha dooshima , ka i lu u ts@@ ahan a tsaha or u nan er kwaghbo la ga . Alaghga u tagher a mba@@ a@@ gbe . Yehova fa er hanma wase nan lu a isharen i pasen kwagh u a lu nan ken ishima la yô . Luka lu ort@@ wer u fan takerada u alaghga hingir or@@ henen shighe u Yesu kpe kera la yô . 11 : 5 ; 2 Kor . 6 : 15 - 18 ) Kwagh ugen yô , se na jijingi u Aôndo ian ser a hemen mbamhen asev sha u ôron Bibilo hanma shighe shi eren msen shi gbidyen kwar sha kwagh u se hen la shi zan mbamkombo hanma shighe . Mayange m vaa af@@ an@@ yô sha kwagh la ga ! ” D@@ ugh dyako wase u ken jijingi la sha yô , kanyi igen i gbe u se suur sha mi ? ( Mal@@ aki 3 : 18 ) Mba@@ civi@@ ra@@ ôndo sha mimi ainge mb@@ á ke ’ mzough sha mbamhen vev man sha ieren kpaa , di vough er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara kpa lu nahan . ( Genese 18 : 6 ) I@@ c@@ ombor igen yange i kaa bredi sha at@@ se ; igen di i kaa sha a@@ wen a tse@@ en . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Er se lu a ian her di tsô yô , se fatyô u tesen iwuese yase sha u pasen kwagh ne he ’ mbagenev mba ve lu a̱ ungwa loho u dedoo ga la . Bibilo yange i tsengaôron inyom i Mesiya una va la jighilii , man i̱ ôr kwagh ne anyom kar hemba 5@@ 00 cii ve Mesiya va ye . Nahan kpa , hegen ne yô , alaghga ka wea hen er ken hemen wan wou u “ cuku ” una va hingir u lun sha tse@@ ene@@ ke na tseegh kpa , i lu er ka mimi ga nahan . Kape yange nder D@@ or@@ ka shin ku je la . ( Ef . 3 : 2 ) Shi a akaa ér : “ Aôndo nenge se kuma u á ver Loho u Dedoo sha ikyev yase . ” Aluer or nenge foto u iji@@ mba@@ gh yô , nan de ér nyi i doo nan ishima ? Ka mba hen tsombor mba ve ne jighjigh ga la ka ve va a ayôôso hen tsombor ye . Ngeren u a dondo ne una wase se u gbidyen kwar sha mbamhen asev sha er se hemba been Ter wase Yehova , u a ‘ doo , a kegh iyol u den kwaghbo ’ la yô . — Ps . Mba tesen zege@@ ikpelaior u va eren nyi ? Nenge gbashima u mbagenev ve lu a mi u eren kwagh la . In@@ i@@ ôngon i se lu nôngon ser se lu ken bem hegen la , ngi wan se ago iyol sha kwagh u ken hemen . Zum u Aberaham za uwegh “ tôô ih@@ ô sha u una s@@ ôngo wan na ” sha u@@ wo yô , ort@@ yom yange un . 5 : 8 - 10 ) Nahan yô , ityôkyaa ngi i se cia Satan Diabolo ga . ( Ôr 2 Timoteu 2 : 14 , 16 , 23 . ) 2 : 15 ) Se dondo kwaghwan u Paulu la nena ? Nahan cii kpa , ikyav tese wang ér P@@ ase@@ ka yange lu iniongo i vesen i i tese gbenda u Aôndo yange eren kwagh a Iserael yô , shi se hen akaa kpishi ker a wasen se . 1 , 2 . ( a ) Kanyi yange i er ken Yerusalem sha shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 laa ? S@@ aa jighjigh u se ne Yehova la una taver a kuma u se hendan a am@@ een a se tagher a mi u eren dang la . Se er nan ve se za hemen u pasen kwagh torough tor@@ ough@@ o , man inja i u pasen kwagh torough torough la ér nyi ? Er m gande or ne kpa , ashighe kpishi ishima ngi i nam ibo shi i lum er m gba kwagh ga nahan . U ngu sha ian i u wase mbagenev vea hide a lu saan saan kpa ? 19 : 26 ; D@@ ut . Yange lu pasen loho u mimi man ieren i dedoo , shi lu eren sha mi nahan vough kpaa . Ka i doo se kpishi u nan ior ityakerada i i doon ashe tsung , i ka i wase ve u sôron mbamzeyol vev , shighe u se dugh kwaghpasen la . 44 : 22 ; 1 Pet . ( Luka 10 : 2 - 4 ) Er nan ve Yesu wa ve imba kwagh la ? Mbagenev lu sha ashighe a Yehova ôr mbaaferev ijir , tsaha ve la . Er nahan yô , a na ve tom ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” ( Luka 6 : 31 ) Yesu eren akaa a dedoo kpishi sha ci u ior . Lu nyi i na ve Yesu lu or@@ tesen u fan ity@@ es@@ ene ? Yange u vande eren tom sha ian i vesen ken tiônnongo u K@@ rist@@ u@@ u ? Doo u Wan Wam Una T@@ a@@ mber Cii Ve Una Er B@@ atisema Y@@ ee ? Se fatyô u kaven Yesu sha mk@@ egh u yange keghen a kegh iyol u nan mbahenen nav jighjigh la kpa ? Ka sea due kwaghpasen man sea ôron kwagh u averen a Tartor ua va a mi la yô , kwagh ne a wase se nena ? ( Mbafilipi 4 : 8 ) Kwagh@@ pasen ngu a taver jighjigh wase sha ci u ngu a umbur se kwagh u uityendezwa mba Aôndo man atindi a a we se u tesen ér se doo un ishima la . • Doo u Mbakristu vea nenge akaa a tar u Satan ne nena ? 4 : 12 ) Er or nan lu ôron Ruamabera shi gbidyen kwar sha mi seer a seer la , kape nana lu hemban ‘ wan mimi u Yehova ikyo ’ je la . ( D@@ an . Yehova Y@@ im@@ am ( Aer . 2 : ​ 11 , 16 , 17 ) Ka nan pase akaa a aa va er ken hemen yô , nahan nan pase awashima Yehova , gayô nan yôô a@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo . M@@ lumun : Ne hen ner aluer ne mba zan m@@ ape angahar maa or va kohol ne sha go@@ do@@ b@@ i lam a ven sha icivir , pine ne mhen wen sha ma kwagh nahan ka kwaghbo je nan er ye shinii ? Ken Bibilo yô , ka a ôr ér “ kwagh ngu wang ” shi “ ngu a ac@@ ôgh@@ or ga ” yô , mba ôron ér ngu tsembelee sha iyol . N@@ der nen , wa nen icam , ne mba ne tem shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ; gadia av@@ ure a O@@ u ka av@@ ure a iwanger je , man tar kpaa ua due a u@@ jijingi mba mbakp@@ enev . ” ( Aerenakaa 10 : 9 - 17 ) Kwagh la l@@ ù mpase u i pase ke ’ igbar yô ! ( Rom . 13 : ​ 5 , 6 ) Nahan kpa , se fa er i lu Yehova a lu U@@ hemban sha won cii shi a lu Aôndo u mimi tswen yô , nahan ka un tseegh a doo se ishima a ishima yase cii , man a uma wase cii , man a mfe wase cii kua sha agee ase cii ye . ( M@@ ar . 12 : 30 ; Mpa . ( Yo@@ s . 24 : 21 , 22 , 31 ) M@@ lu u Mbaiserael sha shighe la tese er Aôndo a hemen sha gbenda u vough yô . Takerada u i yer ér The T@@ im@@ es u ke ’ L@@ on@@ don la kaa ér , i ôr kwagh u ud@@ as@@ enda mbagenev ér ka ve “ ngohol inyaregh kwa môm tseegh ki kuma £ 1@@ 00@@ ,000 ve fi@@ ir shin i@@ kpa , nahan ve hide ior a ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov mbi i ker ve a mi la shin ve n@@ zu@@ gh@@ ur a av@@ indi@@ r a ijir i i yer u@@ ts@@ wa@@ mbaiorov mba taver inja yô . ” ( Mbakolose 1 : 9 , 10 ) Kape se kpa aluer ka u se “ zende zende u u kom Ter ” yô , a gba u á ‘ iv se a mfe u fan ishima Na sha kwaghfan cii kua mkav u ken jijingi kpaa ’ je la . □ Ken Ro@@ t@@ ter@@ d@@ am u a lu môm ke ’ mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba hemban cii sha tar mba ag@@ ir@@ g@@ i a mnger a til her@@ egh la , up@@ ania mbagenev tsa tom ke ’ mpase u pasen loho u dedoo ne ken ijô i i hon@@ g@@ u he ’ ihy@@ ongo ne wue wue hanma sev yô . Er sha ayange ne se s@@ ônon ser i bee se angev sha ivande i eren ga yô , se fatyô u s@@ ônon Aôndo ser a na ve age@@ egh u wan ishima a angev vev shi a na ve age@@ egh a ken jijingi a vea wa ishima sha ashighe a ve v@@ ôr yô . Alaghga u@@ ic@@ ông@@ on@@ mbaiorov mbagenev , mba yange i c@@ agh ve ake sha ayange a Yesaia la , u@@ le kpishi sha ci u mlu ve la . Yesu fa er sha ishigh ki Yehova yô , un he@@ e ga yô , nahan mayange a ker icivir hen ior ga . Mbamaren mba ken Kristu vea er tom a ung@@ eren mba ken Iyoukura mba ve er kwagh u uma u mbagenev la sha gbenda u dedoo nena ? Mba a jijingi u lun a ish@@ u@@ ghun ga man u keren mtsera ve sha tse@@ ene@@ ke ve tseegh , shin u hemban@@ ato je kpaa . T@@ ica ne kaa ér : “ S@@ aa u n@@ aregh uwegh ou keng ga . Se mba ken “ ashighe a ican , ” man afer@@ akaa du@@ mbur hanma ijiir cii . Kape Yehova kpa ú doo un ishima tsung , á eren kwagh a we kundu kundu je la . Kwagh ne vande eren shi una fatyô u kimbir kpaa . Se za hemen u eren nyityô kwagh i se fetyô cii sha u sôron mzeyol la shi se na mkaanem ma Yesu mara jighjigh . Nahan kpa , yange ôr mbahenen nav ér ve hiden a iyol ijime tseegh tsô ga , a tese ve er vea hiden a iyol ijime yô . ( a ) Kwagh@@ fan wase se se hemba mban a ikyo i wan shighe u se lu pasen akaa a i nger ken Bibilo la nena ? Apostoli Peteru yange kaa a Yesu sha shighe ugen la ér : “ Nenge ase , se undu akaa cii , se dondo U . ” Shighe u mbamaren ve lu tsuan kwagh u tsombor ua hen , kua gbenda u a er mcivir u hen tsombor yô , vea fatyô u tsuan kwagh u una zua sha mgb@@ e u hanma wanye hen tsombor yô , shi vea saa eren mcivir sha gbenda shon tseegh ga . Na@@ a@@ man ng@@ ur hiden yemen hen ya na yô , Ge@@ ha@@ shi gba z@@ endan un ijime , a u ôron Elisha shio . Kwagh u Or@@ hemen u He Ne Una Er Yô Kwagh u yange er Davidi la tese ikyav i kwagh ne . Me fatyô u ôron un hanma kwagh u me ôr azende am a se lu k@@ ov môm la cii . I@@ gbenda i Mba@@ apostoli Y@@ aren Tom a mi Yô Bibilo kaa ér : “ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . ” Ishim@@ a@@ verenkeghen yase ka ia taver yô , i wase se u palegh mba@@ vendan mimi kua “ a@@ yô@@ ô@@ s@@ ô a gbil@@ ini@@ gh a dang ” a nga a samber ken tiônnongo er b@@ ou@@ ange nahan la . ( 2 Tim . K@@ EN derianyom u sha an@@ igh@@ eni cii man shighe u Kristu la , tor u Iserael man tor u Shi@@ ria za ta ityav sha tartor u Yuda . Yange ker akaa a doon sha ci na ga , gadia a kaa ér : “ M eren akaa a doon [ Aôndo ] gbem . ” ( Yoh . Kwagh ne gema zua a ish@@ u@@ en he ’ ijiir i í yer Yesu iyol na ke ’ Ruamabera ér or@@ gb@@ an@@ akaa la , shi í ter ngô na man anmgbianev nav sha ati , kpa Yosev yô , i ôr kwagh na ga . 7 - 9 . ( a ) Ka nyi yange i er Mbaiserael ken I@@ gip@@ iti@@ i ? Kanyi yange i̱ er ken Yuda ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la , kpa ka unô yange i yima ve ? 30 : 20 , 21 ) Aluer se mba civir Aôndo er a soo la yô , a saan se iyol . Kpa a gba u se suur sha Yehova shi se dondon akaawan a na , shi se lu per ken jijingi ve se er kwagh ne ye . Pasalmi 10@@ 2 di kaa ér Yehova una “ ungwa msen u mba ve lu a or@@ jime ga yô , A l@@ aha msen ve je ga . ” 20 : 12 ; Ef . 6 : 2 ) Yesu yange tese ér tindi ne ngu hange hange kpishi . Yange na Mbaf@@ ar@@ a@@ shi man mb@@ ang@@ eren ibo , gadia ve waan mbamaren vev ikyo ga . ( M@@ ar . Kwagh ne yange tese tor kwaghfan kpa ? Kwagh ka una gba ve a na yô , ve ta h@@ wa maa a kar a kar . Se na jighjigh taveraa ser uityendezwa mba Yehova cii vea kure sha mi vough Ka ishimataver i nyi se fatyô u zuan a mi ken Pasalmi 41 : 3 ? I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 6@@ 6 5 :⁠ 27 . Sha nahan yô , ngeren ne una time sha mbampin mba hange hange mban : Ka nyi i lu dyako wase laa ? KW@@ A@@ SE@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U ugen yange lu lamen a nom na u fa mimi ga yô sha kwagh u ken Bibilo . Kwagh ne er anyom kar imôngo hegen . ( Duteronomi 13 : 4 ) Yange lu u vea dondo un shi vea cia un shi vea waan atindi na ikyo shi vea var a na kpaa . C@@ ar@@ in han@@ ger ér una y@@ ese D@@ on iyol na yô , mba hen tsombor na , kua nom kpaa , sen un shi ve kaa ér a wa h@@ w@@ ev . Gb@@ id@@ ye ase kwar nenge er mbamaren ou mba cian Aôndo la ve ye ican u y@@ esen we yô ! ( Mateu 24 : 35 ; Mbaheberu 13 : 5 ) Kwagh u sha uhar yô , se “ yevese a yevese nan ” shin se kar hen a na kera . ( b ) Ka akaa a seer nan se ishim@@ any@@ ian a nyi alaghga se tagher a mini ? Ngeren ugen kaa ér : “ Ka hanma ijiir cii a@@ ah@@ e a eren ga . Shin er c@@ ôô - or u undun mimi la a lu eren kwagh sha a@@ yom nahan kpa , er nan ve se ker cio u nan Aôndo jighjigh her kua Mkaanem n@@ a@@ ma ? Sha mimi yô , kwagh u Yehova na zwa ér i er ne tese ér s@@ angen a s@@ ange ior ga ! 17 : 22 , 23 . Shi takerada u S@@ ef@@ ania ôr kwagh u mtim u akuraior agen kpaa . Nahan kpa , mbag@@ e@@ man Bibilo mba sha ayange ne mbagenev dugh iti i Aôndo ken mbam@@ gem vev jimin cii , ve gema ve ver iti i “ Ter ” shin “ Aôndo ” i i fe wuee la sha ityough ki i . M umbur kwa@@ gen la , lam a ior mba ve lu Mbashiada ga yô . A@@ dooga A@@ bel yange fa er nagh kura ku a lu a inja kpishi yô . Shi saan mo iyol kpishi er m er pania i hembe anyom iky@@ undu hegen yô . ( G@@ al . 5 : 22 , 23 ) Nahan kpa , Yehova Aôndo kighir ior a icighan jijingi na ga . Gba u me seer lun a iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha shinii ? Mbat@@ amen ka ve dugh ve kera sha er tiônnongo una za hemen u lun bem bem a Aôndo yô . — 1 Kor . ( E@@ ks . 1 : 15 - 17 , 20 , 21 ) Yehova nenge a ieren ve i dedoo ne . Gadia ka u Una ya tor keng , zan zan Una gema mbaihyomov N@@ av cii , vea lu shin angahar a Na . . . . ( Yobu 1 : 6 - 12 ; 2 : 1 - 7 ) Nahan kpa , takerada u Mpase tsengaôron ér shighe ngu van u a va z@@ enda Satan man az@@ ô@@ v na sh@@ a@@ a@@ la kera yô . Tese ikyav i tahav mbu mb@@ ú lu ke ’ akaa a Aôndo a gbe la . Yehova nengen a mlu wase u ken won la tseegh ga , “ karen asema ” kpaa , shi a ‘ fa ishima ’ i hanma or cii . A So@@ o É@@ r i K@@ pe Se Iyol P@@ ania ugen u i yer un ér Ro@@ x@@ ana yô , nenge er Yehova a koson ior nav yô . Ikyav i tesen yô , se fatyô u s@@ ônon ser Aôndo a̱ wase se se fa akaa a na a c@@ imin er or@@ pasalmi kpa yange er nahan . Ú i yer ér The Jewish En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la di gema pase ér : “ Jighjigh u i ne ér uma ka a za hemen u lun her zum u iyol i s@@ ough kera cii la ka kaa - ér u kwaghfan u taregh shin u kwaghfan u timen sha kwaghaôndo , ka jighjigh u nan u mimi u sha gbashima ga , man ka nahan yô , ma ijiir i môm kpa ngi ke ’ Ici@@ ghan@@ ruamabera i í tese kwagh ne jighilii ga . ” I yar tom a ishember i ani@@ k@@ au@@ s@@ u u a shi her , a lu ye@@ ghen kure kure la sha u ôron kwagh u wan u a lu uma her yô . ( b ) Ka ikyav i nyi Yesu a ver se sha kwagh u soon mba@@ wan@@ ndor a vese ? Yesu yange ungwan imo i Aôndo . Mba@@ civir Yehova mba jighjigh mba yange ve kpe cii Yesu va shin tar la kpa vea hen akaa kpishi sha shighe la . Kwagh ne yange er ica gba ga maa m de tom , m nyôr p@@ ati . Kpa kwagh u se fe yô , ka un ne : A va saan uumace mbau@@ ng@@ wan Aôndo cii iyol , sha ci u Yehova una kure mbamgbe man asaren a ve cii sha gbenda u hemban doon cii . — Ps . F@@ a wer Yehova ngu kuran we shighe u ú nyer ken atsan la , shi lu a vangertiôr wer una due a we ken atsan shon kera kpaa . — 2 Kor . 4 : 7 , 8 ) A̱ shi nan kpa , a nger mkaanem man er ken inyom i 65 nahan , sha shighe u Tor N@@ er@@ o lu eren un ican la . Aluer jijingi u taregh nyôr ken a vese yô , se er nena ? I@@ mba mhen la ia fatyô u b@@ enden a icombor i Mbakristu man tiônnongo kpaa . U@@ a hemen tar sha won cii , shi ua tim mba hendan kwagh a Tartor u Aôndo cica cii . — Daniel 2 : 44 . Ve wa se tom u injaa ken ayange a masejime ne . Er nan ve i doo u Mbakristu vea tsua u p@@ aven ivaa ga@@ egh ga ? Tim : Er nan ne hemban ôron kwagh u Yehova ? Mbam@@ pase mba sha mnenge mba i nger ken takerada u Mpase la cii , yange ve kure sha mi “ sha iyange i Ter . ” ( Mpa . N@@ oo@@ v man kasev vea lu kôôsôô , shi vea taver ivaa ve nena ? Ú ER N@@ EN@@ A ? 1 Mbakorinte 16 : 1 , 2 Mbat@@ amen man Mbakristu mbagenev mba ve vi@@ e yô vea fatyô u kôôm mhen u anmgbianev mba mzeyol a c@@ in@@ ge sha a ve la ; man doo u anmgbianev mba ve lu wan mbagenev kwagh la vea hen akaa a injaa kpishi ken takerada u Yobu . — Mbagalatia 6 : 1 ; Mbaheberu 12 : 12 , 13 . ( Mateu 20 : 28 ) Ka ip@@ aan shon la i ne ve , i hingir u se fatyô u kporom ikyua hen Aôndo ye . Kwagh@@ wan u Bibilo una fatyô u wasen se sha gbaa ne . Bibilo kaa ér : “ Hemen nen sha u nan ior icivir , ” shi i̱ kaa ér : “ De nengen ayol a en ner ne mba mba@@ fankwagh ga . ” ( Rom . ( Ese@@ ter 1 : 5 , 6 ; 4 : 14 – 16 ) K@@ asev Mbakristu ka vea lu yôugh@@ yô@@ ugh ga nan nan kpa , kwagh gbe ve ga , ka ve tese ieren i Ese@@ ter la sha u taver ior mba iyol i lu kpen ve la asema man sha u zan za sôron mbau@@ angev man u duen kwaghpasen kua u dondon kwaghwan u mbatamen . * ( Genese 12 : 4 , 5 ; 17 : 17 ) Kpa lu awashima u Yehova hemba lun sha z@@ ongo ye , sha ci u lu ken vor u Aber@@ am la man akuraior a shin tar cii aa zua a iveren ye . 17 : 6 , 11 . Er se vende an@@ za a ifer sh@@ alegh sh@@ alegh nahan kpa , ka se pase ior kwagh sha kwaghfan , di vough er apostoli Paulu kpa ngise pase Fe@@ li@@ ku , G@@ om@@ na u Roma la kwagh sha kwagh u “ perapera , man u kôron iyol tsaha man shi kwagh u ijir i i lu van la ” nahan . Ken tiônnongo kpa , or a fatyô u hi@@ an a or u nan vese nan ga yô . ( Ôr Mpase 2 : 12 - 17 . ) Er bee makeranta yô , á kohol ter na ve eren tom u o@@ vur u@@ w@@ in@@ do@@ u i kimb@@ in ve sha er una er tom pania yô . ( 2 Pet . 2 : 9 ) Se gema se nôngo sha afatyô wase cii , se tile dông sha jighjigh wase u nan , sha er sea va tagher a nyityô iky@@ aren kpa , se var a Yehova her yô . I@@ mba ah@@ on a gban ang@@ ara shin u tô@@ mon kwaghbo sha iyol ve shi vihin ve iti la una fatyô u vihin mlu wase vea Yehova vindi vindi . Yange m tema a na ken af@@ ishi a na nôngo u kuman min@@ iti 45 , Ge@@ or@@ ge di lu ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough ken won . ’ ( Yesaia 5@@ 4 : 5 ) Nyian ne kpa er ior ma ve lu civir Aôndo U@@ hemban@@ agee la yô , gema ka uter mbagenev ve lu civir ye . Mkaanem man ma se a inja kpen kpen , hemban je yô , ma ma kaa ér : ‘ Lu taveraa , taver ishima ; . . . 2 , 3 . ( a ) Peteru yange tese er i gbe hange hange u se lu a jighjigh u nan nena ? • Ieren i iji@@ mba@@ gh ia fatyô u vihin mzough wase nena ? Doo u se pinen mba ve lu ungwan a vese la mbampin sha kwaghfan sha u se fa kwagh u a lu ve ken ishima la sha ci u nyi ? Shighe u mbahemenev mba kwaghaôndo mba wan at@@ ser@@ egh pine un ér a ôr ve ape a zough a tahav ve a lu eren u@@ ivande la , Yesu kaa a ve ér : “ Mo kpaa Me pine ne kwagh môm tsô , ka@@ am nen , yô , Mo kpaa Me kaa ne tahav mbu M eren akaa sha mi ne . ” Ity@@ ôkyaa yô , mb@@ any@@ ar@@ ev soo ér ma or shin ma kwagh môm a̱ na vea gba ican , shin a̱ kar a ve sha aan a ve lu sha mi la sha ga . Ken anyom ne cii saan mo man Al@@ lan iyol sha ci u se wase ior kpishi ve hingir mbacivir Yehova . Heela tseegh ga , akav nga ken Bibilo kpishi a á tese ér ior mba hiden a iyol ijime yange ve nenge a iengem i Aôndo yô . A nger wener : “ Shighe u azende a am a kôôsôô agen undu mimi , shi ter@@ em gba angev mbu ken it@@ you la , m ya ican ken ishima tsung . Nahan kpa , shighe u i kom u wan wou una y@@ av yô , mayange de lumun wer a lu per a zer s@@ ônon akaa ga . Yehova ngu eren tom a nongo u Kristu shi suen u nyian kpaa . ( b ) Kanyi nahan ia na ve ishima ia mgbegha se u wuese Yehova ? M zua a averen a doon tsung sha u nôngon sha afatyô wam cii sha er Yehova una za hemen u doon mo ishima er sha hiihii la yô ! Nahan cii kpa , hem@@ en@@ tor u Bab@@ ilon la tsa gbem ga . ( Ekesodu 3 : 12 ) Aôndo lu kaan a wanye na u lu n@@ ur@@ un ityô u zan ityom ne wener Una luun a na hanma shighe cii . Shin er i war kpen ior mbagenev iyol sha ajiir a ve nahan kpa , ior mbagen umiliôn imôngo mba a u@@ y@@ aav ga , nahan ve er at@@ umbe sha ajiir a ve zough a aan cii mba her . Ken injakwagh i iyôngo man iv@@ o la , Wan u or una hide ken iengem na he ’ shighe u zege@@ can la , shi una tema iji@@ r@@ ôron kpaa . H@@ endan a A@@ me@@ en Or@@ pasalmi ôr kwagh u nd@@ yaren “ g@@ umb@@ egh@@ a kua i@@ yô ” angahar . Se mba a atô@@ akyaa nyian kpishi a nan se ishim@@ any@@ ian . Se time sha kwagh u iorov uhar ken a ve . “ Kwaghôron u Dedoo u U Z@@ ough a M@@ i hen Mo yô , A̱ Lu U Ikyav i Z@@ an sha M@@ i ” Se kohol ikyav mbi ini@@ umb@@ ev mb@@ in cii se wa ken ze@@ ge - i@@ kpa i í er sha iky@@ ondo i civir yô . Nahan yô , shin er alaghga se ker u yan ijende vea amba@@ aior agen ga nahan kpa , se ti@@ mb@@ ir nen u pasen amba la ishimaverenkeghen i Tartor ne shighe u ian i dugh la ga . Solomon nger wener “ shighe u ahan a sen ” man “ shighe u yaren k@@ wan ” ngu . W@@ aan mbagenev ikyo — Mateu 9 : 35 - 38 ; 12 : 18 - 21 ; Marku 6 : 30 - 34 . Ashighe agen je yô , ka ve pine ér , ‘ Bibilo ne yô , ka hanma shighe se ôr kwagh se ter i y@@ ee ? ’ Yange Paulu til her sha zende na u m@@ ishen u sha utar la yô , a li@@ he a kwaghôron na zan zan atô@@ ut@@ u . U L@@ un ken M@@ zough ken Jijingi ken In@@ i@@ ongo i M - umbur ( Mbaromanu 8 : 14 , 15 ) Ior umiliôn imôngo hingir ak@@ ar a ve a mimi . ( 2 Mbakorinte 6 : 11 – 13 ) Mba ken tiônnongo ka vea wuese ig@@ y@@ um@@ ior shi vea taver ior mba he@@ v asema shi vea taver anmgbianev mba ve ver la asema yô , kwagh ne ka a wase tiônnongo cii . P@@ ase deser@@ ti u Yesu yange tsa ker ayange 40 la er u hen wer yange lu la . ( 1 Kor . 15 : 5@@ 2 , 5@@ 3 ) Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu mba i shigh ve mkurem , mba ve er Aôndo tom sha jighjigh zan zan ve kar kpen a iyol i h@@ ôôn ne cii , Aôndo una nder ve a iyol i i hembe mbatyomov yô , shi vea lu uma gbem sha won . Ngeren la kaa ér : “ Nenge wan you iy@@ av , ú mar wan@@ nomso ; i̱ de ze un at@@ sem sha it@@ you mayange ga ; gadia wanakiriki la una lu Or@@ n@@ as@@ ar@@ i u Aôndo er a lu ken uya je ; ka un una hii u yiman Iserael sha ikyev i Mba@@ fil@@ iti ye . ” — Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 13 : 1 - 5 . Zum u m ungwa mer ior mbagenev gema u@@ shi@@ g@@ al@@ i vev ta kera shi ve de u man un gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh yô , m lam a Yehova sha kwagh ne . Sha hiihii la , lu inja er ngu eren tom kpoghuloo sha ci u kwagh a de b@@ an@@ en tsombor wase ga nahan . ( Pasalmi 119 : 18 , 20 , 24 ) S@@ ea tsegha ayol a ase sha ci u Yehova ica a lu a gba ga je kpa , se ‘ maa isharen i at@@ u@@ mba a man a mimi a sha kwaghôron u Aôndo ’ la ve@@ e ? ‘ Se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa Na la . ’ — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 3 : 13 . Bibilo pase ér ka Aôndo tswen una kohol akur@@ a ior cii ken mzough ye . A kaa wener i de nengen mbi er ka it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ng@@ ir@@ in isharen i id@@ yaa ga . ” U tesen ikyav yô , akaa a Yeremia nger la , wase Daniel nahan á kav anyom a Yerusalem una hingir ice yô . ( Luka 15 : 17 ) N@@ an@@ a̱ hide shin nana̱ hide ga kpaa , mba ken tiônnongo vea fatyô u taver tsombor u wan@@ ye@@ kwa@@ or u i dugh nan ken tiônnongo kera la ishima . K@@ era kpa , ka doon u kighir or sha apera wer nana soo kwagh wou ga . Lu nyi i lu P@@ a@@ x Rom@@ ana shin B@@ em u Mbaromanu , man yange kaha kposo a ashighe agen sha ci u nyi ? KW@@ AG@@ H wase gba Yehova , Ter wase u sha u doon ishima la ishima tsung . Or@@ shir@@ en tom ne lu or@@ vesen na , u lu tor kpaa la a inyaregh ki kuman sule 6@@ 0@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 nahan . Ken washika u hiihii u Paulu nger hen Mbakorinte la , a wa ve kwagh a kaa ér : “ W@@ ea lu kp@@ an zum u i yila u yô , ishima i̱ de nyian we ga , kpa wea fatyô u duen kera yô , nôngo sha mi ng@@ e@@ egh je . ” ( 1 Kor . A kaa ér : “ Ishima tse@@ em tsung sha kwagh u TER , Aôndo u ak@@ um a Sha ; gadia Mbaiserael undu i@@ kur@@ yan You , ve vihi at@@ se a O@@ u a nan@@ den nagh sha mi , shi ve wua u@@ profeti O@@ u sha s@@ an@@ ker ; mo m mase shin tswen ; man shi mba keren mo a ku kpaa . ” Kpa saa se de@@ en mbagenev kpa asorabo a ve , shi zum u se er isholibo yô , se pase isholibo yase la shi se gema ishima sha mimi , se undu igbenda yase i bo la ve , Yehova una de se a asorabo ase ye . Sha Tindi yô , lu u or u kwase ne a bende a nan cii nana kera lu wang ga . Ashighe agen , a pine ve ér ve ôr un mnenge ve sha akaa agen je kpaa . Gadia ka W@@ en , Una yima u sha kwar u or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” ye . ( Ps . W@@ ase ve u nengen ajiir man uiky@@ asen mba tar ú akaa a i timen sha mi la yange er la . Shighe u mbahenen mba Yesu v@@ ôr yô , a wa ve ikyo U timen sha u@@ vande - eren mba mbatomov mba Yehova mba ngise man mba ainge ne una seer iwuese i se lu a mi sha icam i Aôndo a ne i nger ne , shi una seer icivir i se lu a mi sha Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la kpaa . Tsô a ôr kwagh u mpin u injaa u P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u pine Yesu la , ér : “ Ka nyi i lu mimi ? ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 7 , 48 Paulu maa shi ter kwagh u una wase se ve se za hemen u civir Yehova sha jighjigh yô . 2 : 20 . Yange m hen mer kwaghyan ngu so@@ gh@@ on mo shin uya ga ve i lu nahan ye . Ken ityesen i Yesu la , a tese se kwagh u Aôndo a soo hen a vese yô , kua er i lun un ken ishima a mbacivir un la kpaa . Doo u c@@ ôô@@ ci ia nenge nomso mba yaven a nomso mbagenev nena ? 22 : 23 , 31 - 33 ) Shighe u or@@ ngeren ugen pine Yesu tindi u a lu u tamen yô , Yesu ôr un avur a Bibilo a a er kwagh u tindi la yô . ER I H@@ I@@ I V@@ E I GB@@ E U S@@ E K@@ U@@ R@@ A I@@ SH@@ I@@ M@@ A Y@@ A@@ S@@ E YÔ Se ng@@ ur@@ en eren sha akaawan a Bibilo ken uuma asev yô , se gba zuan a mkav man mfe u Aôndo ku@@ le ku@@ le . Nahan aluer wanye dondo mbak@@ ov mba nan , nan gema nan venda ityesen i mbamaren mba nan sha ci u nan soo u eren akaa a mbak@@ ov mba nan vea lumun nan di ye ? Vea fatyô u pasen ishima ve sha kwagh sha gbenda u pu@@ un a pu@@ u ayol a ve shin sha u z@@ eren waren ayol ve , shin a fatyô u lun sha gbenda u taver asema ayol a ve shin maan a maa ayol a ve kpaa . Mbah@@ enen Bibilo mbagenev yange ve er nena shighe u i pase ve ér ve kar igbenda i he i pasen kwagh la , man ikyav ne tese se nyi ? ( Yohane 11 : 33 - 35 ) U tesen ikyav yô , nenge kwagh u i er ken Yohane 11 : 33 - 35 la . Nahan kpa , gum@@ kwase ugen tôô ani@@ kpa shon maa gba keren or u i lu i nan la . 6 : 16 ; L@@ ev . 26 : 12 ) Ken inyom i 19@@ 19 la , Yehova lumun as@@ ande a “ Iserael u Aôndo ” la , hen shighe la ve ngohol “ tar ” u he , hen pe ve lu eren ityom i ken jijingi shi ember paradi@@ so u ken jijingi kpaa la . ( Yes . Pasalmi 34 ngu a atô@@ akaa a vesen agen kpishi a doon Mbakristu . ( Pasalmi 65 : 2 ) Yehova na Wan na u ishima ishima la tahav mbu hemen man mbu ôron ijir kpaa . Ú hen wer Paulu yange lu eren nyi ken M@@ ile@@ te ken ayange a atar shin a any@@ iin a mbatamen mbara lu a va ga laa ? 9 : 18 ; 1 Kor . A gba u se eren msen se s@@ ônon “ bem u Aôndo ” la ve se za hemen u lun a bem ne ye . ( F@@ il . Ior mba i er akaa ve ken Bibilo ér ve wa ishima a atsan cii , Yobu hemba veren ikyav i vesen i i ishimawan . I H@@ endan a Tom W@@ ase Er nan ve Yohane u Eren B@@ atisema venda ér Yesu a de eren batisema ga ? MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V MB@@ A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A M@@ I L@@ A — U@@ a@@ ah@@ e mba Ve Eren la Ka M@@ tsaha Aôndo a Lu Ts@@ ahan Ior Y@@ ee ? © H@@ el@@ du@@ r Ne@@ to@@ c@@ n@@ y / P@@ ano@@ s P@@ ic@@ tures • Ieren yase i dedoo la i̱ ve a nyi kwagh@@ a ? A@@ tor a Yuda a any@@ iin la , As@@ a man Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man H@@ es@@ e@@ k@@ ia man Yo@@ shia ve ver se ikyav i dedoo i veren ishima sha iyou i Aôndo man mcivir na . M@@ ôm ken akaa shon yô , lu tom u pasen kwagh la . He@@ en ne shi se tagher a u@@ zayol mbagenev kposo . U tesen ikyav yô , m@@ nyoon u ku u or u doon ishima una na or u ku u er nan la nana kegh ato nana ungwa loho u Tartor . Aluer or p@@ ir ashe anyom imôngo shin i mar nan a ashe a p@@ ir@@ in man nan va hii u nengen nahan , a lu m@@ gem u vesen kpen kpen . ( Mbaheberu 13 : 17 ) Or@@ tamen u nan lu a ityom i eren kpishi kpaa gba u nana er tom u pasen kwagh , di er Ne@@ hem@@ ia kpa yange sue tom u maan gir@@ gar u Yerusalem la nahan . ( b ) Ka nyi Yehova yange seer pasen sha kwagh u tsombor u kwase laa ? 6 : 16 ) “ I@@ orov pue ken akuraior a hanma zwa cii ” la di gema tile sha ityough ki zege@@ ikpelaior i i lu iyôngo igen la . Kpa Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta u yange tema tor sha shighe u E@@ s@@ era za ken Yerusalem la yô , i yilan un ér Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta L@@ ong@@ man@@ us . ▪ Lu a mnenge u vough sha kwagh u ior mba hen haregh wou la Se time sha mbampin mban sha u henen sha kwagh u ior kposo kposo ken Ruamabera . Kwagh u wase un ve hide shi hii u gban a@@ yem a uma ne yô , ka msen u eren man Bibilo i henen , man er yange ver ishima sha u wasen mbagenev la . W@@ en yô , ka Aôndo u mbakp@@ enev ga , ka u mbau@@ m@@ av je , gadia ka sha a Na man ve cii ve lu uma ye . ” Se hii timen sha kwagh u or@@ civir Aôndo ugen yange er yô , se been yô , se time sha ijir i Aôndo iyol na ôr orgen yô . ( Yohane 8 : 32 ; Mpase 21 : 4 ) A@@ yange nga kar yô , m za mkombo ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova . ‘ Ter W@@ en Z@@ u@@ ngu M@@ h@@ ôônom ’ Kanyi ia wase mba i hingir iky@@ e ve u lamen dang la u kôron no@@ mbor ve tsaha ? ▪ Yesu yange tôndo zwa a orgen u na un jighjigh sha ishimataver , u yange lu u una kpen yô , ér : “ Ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so . ” I W@@ u@@ ese Ve sha er Ve O@@ ng@@ o Kwagh Yô Mbam@@ zeyol mban na yô , u ngu a ishimaverenkeghen ga . Kwagh ugen yô , kwase u lu bo@@ ki wam , u yange nam magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! M@@ gem u or ne yange gema ishima , un shon u va hingir apostoli Paulu ne , lu kwagh u wasen kpishi sha u samber a loho u dedoo ken akuraior . — Aerenakaa 9 : 1 - 16 ; Mbaromanu 11 : 13 . Se fatyô u lun a ishimaveren imba i yange í tese je i kuma anyom 60 nahan la . Anzaakaa 29 : 3 kaa ér : “ U nan tem imôngo a mba@@ a@@ gba@@ ga yô , nan vihin inyaregh ki nan dang . ” I P@@ ase Se Kwagh u I@@ ny@@ am@@ ky@@ ume la I Lu Yô 24 : 40 , 41 ) Nahan kanyi se er ve se kohol iyol@@ o ? Se zua a mlumun sha mpin ne ken kwagh u profeti u Yesu la . Alaghga ashighe agen a lu u er lu gumor ugen u i yer iti na ér C@@ rai@@ g la nahan , a kaa ér : “ Ng@@ ôm yange lum er ka ord@@ as@@ enda u hanma shighe yô ka nan tôvon ér nana fa akaa a m er shami ga la nahan . ” A vese ken jijingi , nahan anmgbianev mbah@@ e@@ men ken tiônnongo hingir u fan un . U umbur iember i yange u zua a mi shighe u ú tsegha iyol you shi i er u batisema la kpa ? M za ken tar u G@@ han@@ a m hi@@ di anyom nga kar ahar yô , m vôso ijende i E@@ va i s@@ ôngo s@@ ôngo , Be@@ t@@ ty M@@ ill@@ er sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 6 , 199@@ 0 . Se fatyô u wasen mba ve lu zan hen ijiir i s@@ ôngon la . 9 : 10 - 13 — Solomon yange kura Tindi u Mose sha m@@ ne u a na H@@ ir@@ am tor u T@@ ir@@ u ag@@ ar 20 ken tar u G@@ al@@ il@@ ia la je kpa ? ER SH@@ I@@ G@@ H@@ E u umbur ku u Kristu a lu z@@ ur@@ um yô , doo u ior mba Aôndo vea dondo kwaghwan u apostoli Paulu ne , a kaa ér : “ S@@ é veren nen ashe sha Yesu Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan . ” Ity@@ ôkyaa yô , er mkaanem ve@@ m mara ma tese nahan , idya i Jo@@ di er la yange i vihi jighjigh u ve na ayol a ve la . De Aôndo u Uma A̱ Hemen We , 7 / 1 Bibilo kaa ér Yakob , wan u Is@@ ak@@ a “ lu or u k@@ umbur ga . ” Se zua a mtsera mgbegh@@ aa shighe u iniongo i M - umbur ne nena ? U ngu a anmgbianev mba ve soo u ungwan loho u Bibilo yôô ? Sha nahan yô , m@@ we u Mbashiada ve we ave ken kwagh u pati@@ i ga la tseegh yô , a̱ de tagher kwagh ken m@@ kaa u ve kaa ér ve mba ken myer ga la ze . — Yohane 18 : 36 ; Mbaromanu 13 : 1 . I@@ civir i nan mbagenev la wa nyi k@@ ere ? Shin er a kôr kwagh ga nahan kpa , gba u una n@@ zua u@@ kp@@ er mbara keng . Í tôndo zwa a mba ve ker num , mba asema ve a lu wang la ér “ á yila ve er , ônov mba Aôndo , ” shi “ vea nenge a Aôndo ” kpaa . Ngeren Mba I Gb@@ er Ken Iyoukura Ken In@@ yom I 200@@ 5 Yô Nahan kpa , aluer u er nahan yô , kwagh ne una wase u u̱ palegh u torough eren kwagh u una na u nyôr ken zayol shin una va u a ishim@@ any@@ ian la . Takerada ne jimin cii ka icam , ngu a inja kpishi man i nger u sha ase@@ mber a doon tsung , ka nahan ve i yer u ér icam i hemban ats@@ am cii ye . — I@@ c@@ am i He@@ mban 1 : 1 . “ Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga . ” ​ — 4 : 29 . ( Mbaefese 6 : 11 - 15 ) U nan Aôndo iwuese shighe u se dugh kwaghpasen la ka gbenda u doon kpe@@ kpe u ua wase se u ny@@ ô@@ ôso jighjigh wase u nan yô . OR@@ G@@ EN lu i yilan un ér Yobu . Mbam@@ zeyol yange ve ta sha a na kpishi . I@@ mba@@ kwagh la ia fatyô u eren se . Sha nahan yô , doo u se er kwagh sha kwaghfan , se dondon kwaghwan u Yesu ne , ér : “ Ver nen ishima , kura nen ayol a en sha hanma h@@ ua ” u eren cii . Ikyav i or ‘ eren tom sha mkav u nan u ken ishima ’ la yô ér kanyi ? Kwagh ne lu myer her di tsô . Mayange se gba nen ken am@@ een a Satan ne ga . 4 : 17 ; 16 : ​ 10 , 11 ) A shi nan kpa Timoteu yange lu wan@@ ye@@ kwa@@ or u cian ashe , shin nengen ér un yina . 4 : 1 – 5 : 4 . ( 1 Kor . 1 : ​ 24 , 30 ) Er Yesu Kristu a lu Tor Mesiya yô , ngu a “ Jijingi u kwaghfan . ” ​ —⁠ Yes . Mba S@@ a@@ mber a Mba@@ aie mba Kwagh@@ aôndo 119 : 1@@ 45 ; U@@ k@@ we . 3 : 41 ) Aluer taver se u duen a kwagh u a lu se ken ishima la sha zwa je kpa , kwagh hemba se a hemba je ve ga . Ikyav i tesen yô , mbadondon un yange ve fa er idya i lu kwaghbo yô . Anmgbianev mban nger ati a ior mba yange ve ungwa akaaôron shon , mba sar ve u fan mimi la , kua mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi vev , shi ve pav ve ker iniongo imôngo , ve nyôron mbamkombo sha uya vev , nahan ve hingir “ u@@ k@@ l@@ ase ” mba he@@ v . T@@ aver se kpishi u yilan ati a ken zwa la sha iky@@ enge i a vough vough . U ngohol or n@@ ase shin an@@ ish@@ wa sha ity@@ u@@ ngu la ka kwagh môm a u ngohol “ uma u or ” 3 : ​ 1 , 2 ) Lu@@ un er yange sea fe mimi ga yô , hegen ma se lu umbur akaa a tse , man ufoto mba tse@@ v man mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba se v@@ in@@ en am@@ ar her la di tseegh tsô . ( Mateu 4 : 10 ) Shi á kaa ér mbacivir sha mimi vea “ civir Ter ” tswen a lu orgen ga . “ Or nana̱ de ker ne yemen a ven sha kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ga . Akaa ne ka sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior la . ” — Mbakolose 2 : 8 . Yehova hii u duen a mkaanem ma i pase ma ken Yesaia 60 : 1 - 3 la hegen . ( Yoh . 1 : 29 , 35 - 41 ) Ken iwer i iny@@ iin i i dondo la , ve mba un@@ yi@@ in mbara cii ve lu a Yesu imôngo , er lu pasen kwagh ken G@@ al@@ il@@ ia man Y@@ u@@ dia man Sam@@ aria la . Mba@@ y@@ aav mbagenev ka ve tsua ngeren u ve nenge ér doo u tsombor ua time sha mi yô , shin ma ngeren ua te iwanger sha at@@ ine@@ akaa shin sha mbampin mba tsombor u soo u timen sha mi la . Mbam@@ pin Mba U@@ har Mba Ka I P@@ ine Mba Ve So@@ o U Eren B@@ atisema La Yehova soo ér icombor i Mbakristu i̱ taver ken jijingi dông kua ken mzough môm kpaa . Ashighe kpishi , mbamzeyol mban ka ve lu ayôôso a kiriki . Sha nahan yô , se mba tagher a m@@ taver u nôngon ser se palegh mnenge u kpe@@ egh u tar u lu a mi sha kwagh u dooshima la . ( Mbafilipi 4 : 6 ) Una “ na mba ve sen Un la icighan jijingi . ” Bibilo kaa a vese ér se “ suur sha TER a ishima [ yase ] cii . ” KA A ter ishember i tsombor la nahan , ka nyi ka i va u ken ishima ? Nenge er se lu a tom u saanyol ú yôôn ang@@ we u Tartor ú i ver ú sha la sha wono ! Gadia non@@ go@@ ior u Aôndo seer vesen , nahan “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” kpaa ngu veren ior mba Yesu mba ve lu “ iyôngo igen ” mba ve vi@@ e la ér ve lu mbakur@@ an . — Luka 12 : 42 - 44 ; Yohane 10 : 16 . T@@ O@@ M U Y@@ ES@@ U M@@ A@@ S@@ E ER@@ EN L@@ A Aluer se kav kwagh u imoshima i ma anmgbian i ne nan ian u eren la ga kpa , doo u fese je se kure ikyaa ser nan er kwagh sha mi ga , shin se nenge ser doo u se kighir nan nana er kwagh ugen kposo ga . KW@@ AG@@ H u yange hemba sa@@ gher mba za sôron S@@ ar@@ ah J@@ a@@ y@@ ne zum u yange i kôr un ga@@ mbe sha iy@@ ou@@ ci la ken ishima yô , lu vangertiôr u lu a mi sha kwagh u mlu u ken hemen la , shi jighjigh na u nan taveraa u yange na Aôndo man Bibilo , i i lu Mkaanem nam la . Nyian di se hemba zuan a mkav sha akaa a a ne ve uma a doo , kua sha akaa a a we ken uma kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh la , man igbenda i aka@@ au@@ ma a ze hemen u lun sha tar la kpaa . Alaghga lu ôron kwagh u kasev mba lun tagher tagher mba ve v@@ aan hen ya na ken atô u anyom kpishi , shighe u Aôndo lu a venda un ga la . Tom u pasen loho u dedoo ka tom u hemban lun a inja u i lu eren sha tar nyian yô . Ishima i de yen se ga . Or@@ henen Bibilo ugen yange kaa a mbat@@ ôôn@@ abaver ér , gbenda u pasen kwagh ne ua “ na ior udubu udubu vea soo Ruamabera , a hemba hanma gbenda ugen u [ i vande ] pasen kwaghaôndo a mi ken ashighe a karen la cii . ” I@@ y@@ enge i mba@@ y@@ an@@ dyako i tartor u sha la ka iorov 14@@ 4,000 tseegh 18 : 7 ) Kwagh u i er ken N@@ um@@ er@@ i ityough 18 la tese ér kwagh ne yange na yô , Mb@@ al@@ ev@@ i hingir mba@@ ats@@ anev ga . Lu u una hungur a ve mayange ga . Nahan kape se kpa se pasen ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ve , ior mbagenev vea soo u ungwan loho wase ne ga je la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 16 , 30 Wan na u kwase la kende her je kaa ér : “ T@@ erem , u bugh zwa a TER ; yô , er a mo sha kwagh u a dugh ken zwa wou yô . ” Ikyav i tesen yô , alaghga ngeren u a lu a itinekwagh ér “ P@@ ande Ishima i N@@ yo@@ on , ” u a lu sha peeji 2@@ 21 la , una lu u a iwasen vough er wan wou u nomso shin u kwase nahan . ( Ekesodu 6 : 3 ) Yesu yange ôr kwagh u mbahenen nav ken msen ér : “ M pase ve iti You . ” — Yohane 17 : 26 . ( Mpase 12 : 12 ) He ’ shighe ne yô , Satan ngu nôngon ityav a mbadondon Yesu mba i shigh ve mkurem la . Kwagh u orgen sôn Yesu la tese ér or shon lu nyi or@@ o ? Shi alaghga nana na mba@@ van@@ nya mba nan@@ ev mbara ah@@ ôm a b@@ ua man at@@ u@@ mba a kô@@ r@@ ough kpaa . Er se lu keghen iyange i Yehova la yô , kanyi i doo u ia hemba lun tamen kwagh u se ver ishima sha mi , shi ka mnenge u nyi i gbe u se lu a mini ? Mayange se soo u lun er Di@@ o@@ tre@@ fe u yange lumun anmgbianev mba ve va hen tiônnongo na ga , sha ci u soo u nan ve icivir ga la ze . Ashighe agen yô , alaghga mbamlu asev , er angev shin iyol@@ been nahan , vea yange se u civir Aôndo er se soo ser ma se civir un la . Kwagh ne lu sha u kuren kwaghôron u profeti u ken Mal@@ aki 4 : 5 la , ape Yehova a kaa ér : “ Nenge nen , t@@ indi@@ m Y@@ am ne a profeti Eliya er iyange i vesen i ci@@ er@@ yol i TER i lu a va ga yô . ” 4 : 16 , 17 ) Sha nahan yô , cii man ityav mbi Armag@@ e@@ don mbi p@@ ev yô , a vande kohol nongo u “ kwa@@ se@@ he ” la cii a yem a mi sha . Sha nahan yô , gba u mba ve vese ayol a ve la vea henen Bibilo imôngo shi vea duen kwaghpasen imôngo shi vea eren msen imôngo vea s@@ ônon iveren i Yehova . Sha kpôô yô , tom u y@@ esen ônov la ka u kiriki ga . ( Pasalmi 65 : 2 ) Davidi nger wener : “ Sha iyange i ican i ts@@ erem yô , me yila U , gadia Ú ung@@ wam . ” Kwagh ne na yô , mlu wam vea J@@ an@@ e hemba doon . G@@ om@@ na u Shi@@ per@@ u ungwa kwagh u Paulu ôr a or shon la , nahan doo un kpishi . Aluer ka kwagh u wan wou u anyom pue kar a eren ne yô , de henen wer a “ De u tom ” u lun or@@ maren na ga . Gba u Mbakristu cii vea ungwa imo i anmgbianev mba Kristu mbara sha ci u nyi ? Er ma m ker ve ihyom la yô , ka m nôngo u tesen hanma or cii dooshima u Mbakristu ve lu a mi la . Shighe u ikyar u a lu lamen yô , nôngo u kaven er i lu nan ken ishima la . Yehova yange tsen@@ ga fan ér isharen i Ifa ia lu sha nom na shi una lu sha ikyev i nom na , Adam di una hemen un . U@@ l@@ rich S@@ ch@@ m@@ id@@ t , or@@ hemen u Iyou@@ id@@ y@@ u i N@@ or@@ th R@@ h@@ ine - W@@ est@@ ph@@ al@@ ia la kaa ér , Mbashiada mba Yehova lu ior er uumace mbagenev nahan tsô . ( b ) Ken ayange a mkur ne , iyôngo igen ne er a anmgbianev mba Kristu doo doo nena ? ( Pasalmi 8 : 3 , 4 ) Er Davidi yange ma nenge ér un kpa un gba iky@@ ôr la yô , á gema á kaa ér ka Yehova a yem un sha ikyev i mbaihyomov nav cii ye , shi á ôr kwagh u Aôndo á kaa ér : “ U nam per@@ utya u myom Wou kpaa ; ishima You i legh legh erem m gba i@@ kôr . ” “ He@@ mba Kwagh@@ bo Sha Kwagh U Dedoo ” Mbashiada mba Yehova kpishi mba sha ajiir a ior mba hen icombor ve mbagenev kua mba@@ wan@@ ndor a ve ve civir ts@@ av shi ve cie mbakp@@ enev yô . Yesu yange su@@ gh Aôndo sha kwaghyan man bredi kua wain u ve ya shi ve ma hen iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la . ( Mat . “ Nenge , Mo K@@ pan@@ kwase u Ter , M Ng@@ un ” I@@ can yase ka i bende a Yehova nena ? M@@ pin u Aberaham la tese ér yange lu a jighjigh u nan taveraa ken perapera u Yehova . 19 : 26 . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 11 ( zwa Buter ) O@@ T@@ A 9 ( zwa Buter ) N@@ on@@ go@@ ior u u lu u@@ wua la yange ngu va hi@@ di ngu dugh ken igbar nahan maa Satan ta num sha ú kpoghuloo je . Er Yon@@ a lu ken iy@@ av mbu ish@@ u@@ u la , ken ang@@ ôgh@@ ime u lu a vande nengen a mi mayange ga la , Yon@@ a gbidye kwar sha kwagh u er un ne , tsô a er msen hen Yehova Aôndo . Shi ka nan tese ér iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne se la gba nan kwagh sha mimi . 24 : 6 ) U tesen ikyav yô , alaghga mbayev mbagenev vea hemba lun sha ian i wasen mbamaren ayange ayange , mbagen di vea tin@@ d@@ in a inyaregh sha ashighe ashighe . 9 , 10 . ( a ) Ka nyi i gbe u se de ser Satan a er a vese ga ? 12 : 10 ) Aluer anmgbian u beenyol nan kera ngu umbur akaa ga yô , se fatyô u taver nan ishima ser nana ôr se akaa a yange nan er shighe u nan lu iyev la shi nana ôr se er yange nan fa mimi yô . L@@ ù u a gber Mesiya kera ken atô u l@@ ah@@ adi u sha 70 la . Tom u tesen ior ér ve kuran atindi a Yesu la z@@ om iwasen i nan ve sha u ve er sha tindi u Yesu á we ér se gema ior ve hingir mbahenen la kpaa . Yange i sôr a@@ aven a zuan mbamkombo mba Mbakristu ken zwa u L@@ ing@@ a@@ la i ver sha ci u nan mba vea va nyôr la kwaghyan u ken jijingi u waren uma la . Apostoli Peteru wa se kwagh ér : “ Lu nen er mba ve lu ken uiky@@ angen ga nahan , kpa mlu wen u ken uiky@@ angen ga la a̱ de gem a̱ hingir ne kwagh u y@@ is@@ an ifer a mi ga ; lu nen ikp@@ an i Aôndo . ” — 1 Pet . ( M@@ ar . 14 : 6 - 8 ) Yesu yange wuese kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase u er iyua i nd@@ ahar tsung la . Tindi u yange i wa u yangen Mbayuda u zuan imôngo vea A@@ tô@@ at@@ yev la di ye ? ◇ Hanma go@@ go ngu a m@@ yo@@ ho@@ m ma i er un ér a tôôn jighilii yô . Mbamaren vea dondo Yesu sha iniôngon ve i ts@@ ahan ônov vev la nena ? Yange z@@ end@@ en@@ ya ne a zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol ga , kpa i gema i nyoon un a nyoon tsô . Mbam@@ pase mba mimi mba m zough a mi ken Mkaanem ma Aôndo la nam ishim@@ as@@ ur@@ un . Er Mbakristu Mba sha A@@ yange a T@@ su@@ aa Mb@@ ara Er Kwagh u Yesu K@@ aa Ne Y@@ o : Apostoli Peteru yange kaa a mbatamen mba ken Yerusalem ér Aôndo dugh ‘ nongo ken atô@@ at@@ yev sha ci u iti Na . ’ I@@ ti la umbur we nyi kwagh@@ a ? M@@ ôm ken ior mban lu Ab@@ es@@ al@@ om , wan u Tor Davidi . Kpa a gema a tindi a tindi wanakiriki na ! A nenge akaa a vesen a Aôndo er la , shi nenge er Yehova kure uityendezwa kpishi mba er la yô . K@@ ohol cii yô , Mbayuda mban lumun loho u Tartor ga . I@@ mo@@ shima ka tahav mbu sha gba@@ aôndo mbu or gbidyen kwar sha kwagh shi eren mhen sha kwagh , ashighe kpishi ka i lu sha kwagh u aeren . ( b ) Ior kpishi hemba wan unô ikyo , man kanyi i hembe doon ve ishima ? Ka Un@@ ô Vea Doo Mbakristu Ishima ? Man ati@@ at@@ om ne tese er a dugh kposo yô . Kwagh u i ôr Yo@@ shia ungwa la kôr un ken ishima , nahan a sue mcivir u mimi sha gbashima sha ayange a uma na cii . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase C@@ e@@ ci@@ l J . 15 : 3 ) Ken masejime yô , Davidi va vôso B@@ ate@@ she@@ ba . Nyian ne , ka as@@ ande a mbadondon Kristu , mba 14@@ 4,000 , mba ve shi her mbara tseegh ve lu “ a m@@ shigh u [ Yehova ] u A lu Icighan ” la ye . ( 1 Yoh . 2 : 20 ; Mpa . Y@@ e@@ hor@@ am pin ér , “ Y@@ e@@ h@@ u ka bem kpa ? ” Ior mban kpishi mba dondon aeren man an@@ za a ior kpishi mba ve ‘ hingir inja i môm a tar ne ’ yô . ( Rom . Sha nahan yô , Mbashiada lu a ityôkyaa i injaa i wuese un , shi ku na vihi ve tsung . 3 Ka Mba Ve K@@ aan É@@ r Mba “ Mbakristu ” la Cii Ve Eren Kwagh u Kristu Yange Tese Y@@ ee ? Kanyi alaghga ia yange mbagen u eren batisema ? Ka a ôron kwagh u “ m@@ til sha mimi ” na yô , ka mlu na u vough je i lu ôron ye . — Ps . Aluer mnder u shin mbakp@@ enev ngu ga yô , nahan Kristu kpaa , i nder a Na ga . Ka kwagh u mimi u nyi i gbe u se fa sha kwagh u Yehova ? M za ma mci@@ mb@@ im shi i tes@@ em akaa a me er yô , kpa wase ga . Mbaiserael kpishi yange ve za u@@ iniongo mba i eren hanma inyom la nena ? ( Yohane 10 : 17 , 18 ) Or shon yô , ka Yesu Kristu . sha u pasen mbatamen isholibo i vesen nena ? Inja iky@@ ondo i m ho@@ o la ka i na ior ve hen imba or u m lu shin or u m lu kaven yôô ? ’ Ior mban ka nomso man kasev mba ve hi@@ di a iyol jime sha u shir@@ en Aôndo man uumace mba lun er ve nahan tom , ve de ér mbagen ve̱ shir@@ en ve a sh@@ ire tom ga yô . Kwagh u seer yô , aluer sha hiihii la se nenge a m@@ ze@@ hemen ken tom wase u pasen kwagh la ga je kpa , doo u se yina ishima ga . 2 : 4 — Kanyi i lu “ T@@ ar@@ tar@@ u , ” man ka hanma shighe yange i gb@@ ihi mbatyomov mba ve er isholibo la sh@@ im@@ in@@ i ? C@@ ar@@ ol@@ ine pase er ishima i lu un ker la ér : “ Ka mea y@@ av hen iky@@ a tugh kpa i saan mo iyol er m er Yehova tom a agee am yô . Pro@@ feti u perapera ugen ken Iserael u sha ayange a tsuaa la kaa wener : “ A@@ she a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 . Yange m been M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi yô , i tin@@ d@@ in ér m za er tom u sôron atôônanongo ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o ken tar u Amerika . Ka sea dondo gbenda la yô , se due kposo a mba@@ wan@@ ndor a vese . 13 : 17 , 24 . U seer sha kwagh u i lu ôron van ne yô , Mbakristu mba p@@ al@@ egh@@ aa sha akaa a tar u lu eren la sha ci u mlu ve vea Mbakristu mbagenev la . Nahan kpa mpin ugen gema due ér : Ka ac@@ in a me ior mba v@@ aren akaa ve ne Un u a er akaa inja er to@@ ho u lun a u@@ i@@ wever shin iny@@ on i vesen man ku@@ he u orumace u sha nam man akaa agen a dedoo a uumace ve nengen ker ve v@@ aren akaa la civi@@ r@@ i ? Sha mimi yô , ior vea za hemen u eren akaabo gbem sha won ga , kpa vea gema vea hingir ior mba dedoo . U ‘ or teman shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur ’ la ikyav ne ér nyi ? “ Ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter u nan una wa nan ya sha ikyev ? ” — M@@ A@@ T . Aluer orgen môm nenge a iniôngon you i ú lu nôngon wer u er kwagh u shami la ga je kpa , un yô , a nenge a mi . ( Yobu 1 : 3 ) Nahan cii kpa yange yar tom a tahav mbu inyaregh nagh sha u me@@ en kasev imôngo ga . Se ny@@ iman jighjigh wa@@ saa ? Ikyav tese wang je ér , ityom i Yehova Aôndo i kpilighyol la kua kwaghfan na man tahav nav mbu a lu a mi sha akaa a á gbe í nengen a mi sha tar cii la ker . Ity@@ ôkyaa i se lu uma jim yô ka nyi ? I@@ mba iyol@@ tseghan la ka ityendezwa i or nan er a ishima i nan yô . Mbat@@ amen kpishi tsaase mbap@@ asenkwagh ve fa u eren tom a takerada u In@@ de@@ x man tser u Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary la . Sha nahan yô , mbatamen mban ka ve wase anmgbianev vev mba nomso man mba kasev u timen ken Ruamabera . 1 : 13 ) A@@ tsan a se ye kpishi ka ‘ or@@ ihyom wase di@@ abolo ’ a ve a mi ye . Solomon yange va been iyol yô , ishima na kera lu sha Yehova ga nahan hingir u civir mba@@ aôndo mba@@ aiev . Yange i sember t@@ ôn@@ don kwa@@ m@@ egh ku bu@@ ghun ú he ’ ijiir i ngise l@@ ù af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a ke ’ gar u S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen la . Ashighe agen yange a ta@@ an ub@@ om yum shin akaa a̱ taver yum yô , anmgbianev mbagenev ve fatyô u zan ape i zough mkombo la ga , kpa shighe môm lu u̱ se zua mkombo ga ze . ” I@@ man@@ ger mgbegha Tor As@@ a er kwagh u vihin sha shighe u ayange a uma na mase shin kpuaa la . A gema ajiir a ta@@ ven sha hingir u@@ tempel ; shi a tôô ior wue wue a ver ve upristi , mba ve lu ônov mba Lev@@ i ga yô . ” Shi lu K@@ a@@ y@@ a@@ fa hemen M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v u yange ôr S@@ ef@@ anu ijir sha ishima vihin , maa í yem a na í za ta un a@@ wen í wua la ye . Shin tôô ase wer i pu@@ u orgen kpoghuloo sha ci u nan ngu z@@ endan akaa a ken jijingi . M@@ cie u cian Aôndo wase Orkristu ugen u palegh imeen nena ? Ior vea venda u ungwan loho wase shin vea tôv se a ican je kpaa . ( Anzaakaa 8 : 33 ) S@@ aa se ngohol mk@@ ô@@ ôm shi se er kwagh u Aôndo una lumun a vese ve Yehova una za hemen u veren se doo doo ye . ( Mateu 6 : 2 ) Davidi ti yange vihi inyaregh nagh nahan ga . T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an , or@@ ngeren akaa u ken derianyom u sha uhar la ôr kwagh u ior ôr sha Mbakristu yô ken takerada na u i yer ér Apo@@ lo@@ gy u í fe ú yum la , wener : ‘ Nenge er ve doo ayol a ve sha wono ; nenge er ve keghen a kegh iyol u kpen sha ci u orgen sha wono . ’ 4 : 17 ; M@@ al . M@@ taver u yange i taver ve ne tese ér kwagh u Paulu yange va nger sha ikyaa igen kposo je shighe u anyom kar ken hemen la , ngu sha ci u Mbakristu zum u i lu tôvon ve a ican yô . Yange ve de ityom ve i eren ve dondo Yesu ( b ) Inja i iti i Yesu la ér nyi , man yange wase Mbayuda sha u Yehova a hide a lumun ve nena ? Kpa aluer se hide a ayol a ase ijime sha mimi yô , se sôr mbamzeyol kpishi . Ngu a akaa a injaa a ken jijingi a hanma or u nan keren a a ishima i môm cii nana fatyô u zuan a mi yô . Ngu kon u uma sha ci u mba ve ker sha mi la ; or u nan k@@ usu un yô , saan nan iyol . ” M@@ pin la yange na m seer henen kwagh shi wasem u nengen er i doo u me za hemen u eren kwagh ken bem yô . U yange ma ve lu tesen ior dooshima man ikyo i wan la yô , ve gema ve na taver ior kpishi u civir Aôndo . Ve na lu ior inja er i tôô ve “ ikyav mbi y@@ uh@@ wan ” sha av@@ ande nahan . — Mat . ( Duteronomi 14 : 3 – 20 ) Alaghga yange i s@@ ôngo inyam i kwaghyan u Tor tsembelee i haa awambe inya ga , nahan yange vea ye imba inyam la yô , ma ve per Tindi u Aôndo . Aluer kwagh ngu nahan je kpa ú fatyô u geman inja . 5 : 10 ) Shighe u ka sea eren batisema la , ka se sôn Aôndo ser a na se imoshima i wang sha er se kuma u una lumun mcivir wase yô . ( 1 Pet . K@@ w@@ ange yange u lu kwagh u injaa ken ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi or@@ sho@@ ja nena , man ú gema ú tile sha nyi ? Davidi yange una tagher a ican yô , a er msen hen Yehova a iyol i hiden a mi ijime ér a wase un Ikyav i ish@@ ember@@ ti i i yer ér “ iji@@ mba ” la kanyi ? ( Daniel 10 : 11 , 19 ) Hii shighe u i kôr Daniel i yem a na uiky@@ angen ken inyom i 6@@ 17 C.S.@@ W . la je , a civir Yehova sha jighjigh zan zan a va nenge mpase u sha mnenge ken inyom i 5@@ 36 C.S.@@ W . la , ica i gba ga maa a kpe . ‘ Ior Mba Yehova A Lu Aôndo Ve La , ’ 11 / 15 Er nan ve m lu ôron Bibilo ken my@@ ere ? Mkaanem ma Aôndo Ma W@@ asen Se u L@@ un Jighjigh Yange lum z@@ ange u undun w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo la ga . Er kwaghôron u profeti la yange ôr nahan , á lu “ sha ayange a masetyô la ” — een , a lu “ ken ayange a masejime ” ne . I lu geman akaaôron a ve ne kua abaver la ken ijô ig@@ enegh sha er ior mba lamen ijô kposo kposo mba ve va la vea ungwa yô . Ka sha mhôônom ma Aôndo tseegh kwagh una fatyô u eren nahan ye . 7 : 20 - 23 ) Shi yange gba u Yesu una wa ishima a any@@ iman a mbahenen nav mba ishima ishima . Sha kpôô yô , ka sea wase mbagenev yô , kwagh ne a va se a iember , shi a na se seer lun a ishimawan kua dooshima , shi se vi@@ a ken jijingi kpaa . S@@ aa se ‘ waan ian yase ikyo ’ ve se er sha iyol@@ tseghan yase vough ye . Kanyi ka i er zum u i kera dondo imba kwaghwan ne ga yôô ? Kwagh u Yehova er ne tese ér ngu tor u hemban sha won cii . SH@@ I@@ G@@ H@@ E U H@@ I@@ I T@@ O@@ M U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H L@@ A 2@@ 9@@ ,@@ 7@@ 3@@ 4,000 Nahan se fa hegen wanger wanger er i hii ve Bibilo i vende ér se de nyer iyol ken mcivir u aiegh ga yô . Ity@@ ôkyaa yô lu sha ci u ve ban a jighjigh u nan , ú ngu wer ve zua a ian i veren ato ga ze . ( 1 Mbakorinte 3 : 6 ) A@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 12 u “ Er Se Z@@ a Iky@@ ura ken Tom u H@@ id@@ en Z@@ a S@@ ôron Ior La ” due a mbamhen mba maan imba isharen la . • Shighe u M - umbur la ka shighe u injaa u eren nyi ? A@@ eren na a dedoo yange k@@ ú@@ à u k@@ or@@ on uri@@ ga sha ci u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve lu ke ’ ibanave yô , man mbagenev ken ave vaa ku na kpishi je . Eli@@ es@@ er man mba ve lu a na la mba ye kwaghyan kera yô , ve y@@ av . Shi se wuese tom u ú taver kpa ú lu ú kuman , ú mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on mba i ver ve sha atindiakaa a Aôndo ve lu eren ne . Gbenda ugen u lun bem bem a mbagenev yô , ka u lamen a ve kundu kundu . A fatyô u kaan ér Bibilo ngi er an@@ takerada la nahan . Ka nyi se kar ayol a ase sha mi ve a wase se u lun a mnenge u v@@ ough@@ l@@ o ? U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , ityôkyaa i i ne ve jighjigh u nan man aeren atô kposo kposo a lu hen atô u ior mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu nyian ne yô ka sha ci u ve dondo atesen a Yesu ga . Sha mimi yô uma li@@ he ga . Se tese ser se mba dondon ieren i Yesu i hiden a iyol ijime la sha u eren ityom i i lu inja er ka i injaa ga la . V@@ ic@@ tor@@ ia tese or@@ sho@@ ja la ityendezwa i Yehova a er i van a tar u he la ken Bibilo . Yange i t@@ indi@@ m ken gar u Pe@@ ti@@ t Go@@ ave ; ijiir la gba ica a gar u P@@ ort - a@@ u - P@@ r@@ ince kuma zende u ah@@ wa ahar nahan sha mat@@ o . U gbidyen kwar sha akav a ken Ruamabera ne una fatyô u ny@@ ô@@ ôso mk@@ ange u se kange ishima ser se kera tsu@@ me imba la ga la . Yesu gema ver ikyav i kpilighyol , i hiden a iyol ijime , i i kaha a kwagh u Ifa yange er la yô ! U C@@ i@@ vi@@ r Aôndo ken Sh@@ in@@ ago@@ ge Akaa a yange i eren sha u civir Aôndo ken shin@@ ago@@ ge la wa ats@@ am man msen man Ruamabera u ôron kua ityesen man kwaghaôndo u pasen kpa ker cii . Yehova shi tese se mimi u sha kwagh wase , u a pase se awashima na kua tom u se lu a mi u wasen u kuren awashima shon la kpaa . Ity@@ ôkyaa i i gbe i zough sha kwagh ne shi i lu i vesen i henen Mkaanem ma Aôndo yô , ka u wan ago iyol sha er u tese mbagenev — mba ve doo u ishima man ah@@ ur@@ aior a ou kua mba u lu a fa ve ga je kpaa la . Yesu yange taver ishima a am@@ een la sha ci u Ter na u sha la doo un ishima . ( Y@@ ak . 5 : 7 , 8 ) Aluer se wase or u se lu henen kwagh a nan la sha afatyô wase cii , kpa nan za hemen ken jijingi ga je kpa , ng@@ ura tese ér se fa a fa ityesen ga ze . • Ka akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya agen a nyi a iv sha Yesu ? Sha mkombo u a lu nyôron sha iyange i A@@ ip@@ or 14 la , u nenge a bredi u i we kwa sha mi ga , u i vande co@@ on ha@@ an shin a@@ gb@@ ande a ningir a mi sha yô . Se fatyô u henen kwagh sha kwagh ne . Or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan fa mbam@@ yen mba iyôngo i nan nahan nan z@@ aan a í “ te@@ gh te@@ gh , sha inja i u@@ z@@ end@@ en@@ ya ” mbara . Mb@@ ap@@ er@@ apera mba vea lu uma ken tar u he la cii vea hingir vough , a isholibo shio . 6 : 19 , 20 ) Er se lu kwagh u Yehova yô , gba kpee u se kuran atindi a na , man atindi a na y@@ uh@@ wa ga . ( Rom . 14 : 8 ; 1 Yoh . Bibilo ôr kwagh ter ur@@ u@@ amabera kposo kposo mba mb@@ ang@@ eren Bibilo yar tom a mi nger akaa a ve nger la yô . U@@ ter kpishi ka vea mar wan u kwase nana doo ashe yô , i saan ve iyol , kpa uter mba fan kwagh yô , ka inja i dedoo i wan ve la i hembe nan ve msaanyol ye . ( Luka 12 : 42 - 44 ) Ikyav i tesen yô , i nger avur a ruamabera kpishi ken takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La . Kanyi m@@ kaan yange Yehova na sha ayange a Yesaia laa ? Tsô maa iyange igen yô Ro@@ ber@@ t tôndo ku kpe . Rus@@ sel@@ l ma i vande t@@ eren ne tese t@@ am@@ enkwagh u a lu hange hange ke ’ mkav wase u kaven a@@ vegher a Bibilo ag@@ enegh yô — ka mlu u shighe je la . C@@ o@@ ast G@@ u@@ ard P@@ ho@@ to ( Aerenakaa 14 : 19 ) Ikyav tese wang ér ikpelaior la de ior mba hen ityô ve tu@@ ur ve ken ijime , ka nahan ve ve er kwagh nahan ye . Yakobu 5 : 18 kaa a vese ér Eliya er msen sha u ura u n@@ ôô ic@@ egh la i bee yô . U fatyô u za eren tom u Betel shin hingir or@@ m@@ ishen je kpaa . Nahan kpa , te@@ gh te@@ gh tsô , m va kav er i lu u me fatyô u geman tar ga yô . ( Pasalmi 4 : 1 ; Anzaakaa 2 : 20 – 22 ; Habak@@ u 1 : 13 ) Hanma or u nan eren perapera ga cii nana fatyô u yan ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa ga . Vea za hemen u henen aeren a doon a Yehova gbem sha won . A@@ vur ne zua u civir ie@@ ev vea u nan u@@ jijingi mba b@@ ov nagh . Peter@@ s@@ bur@@ g ken inyom i 19@@ 13 la . Ka heen i ko@@ so icam i M@@ us@@ s@@ org@@ s@@ k@@ y la ye Kwagh u sha uhar yô , Y@@ a@@ be@@ shi sôn Aôndo ér “ uwegh ” nagh ku lu a na . M@@ ase shin di iwer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin shin pue nahan tseegh tsô Yesu “ Una due shin tar ne , Una yem hen Ter ” na . Shighe u Yesu lu sha la , yange nenge aeren a Ter na u sha la anyom anyom , shi hen aeren a Ter na la kpaa . Nahan m@@ ts@@ wen@@ em kôr un kpishi . Yange kaa ér : “ El@@ va , ú tagher a am@@ een kpishi ken tom u u lu eren Yehova ne , kpa imeen i hemban taver cii la , ia fatyô u duen hen mba ve lu a we kôôsôô la . Heela tseegh ga , Yesu yange kaa a mbadondon un ér ve tese mbagenev shi ve gema ve ve hingir mbahenen , nahan hanma or u he u nan hingir iyôngo cii yô , gba u a tese nan er nana er tom u Aôndo ne yô . — Mateu 28 : 19 , 20 . I kohol Mbakristu mba mimi cii hingir nongo môm sha ci u nyi ? Nahan doo u mbacivir Aôndo nyian kpa vea lu a vangertiôr ér Yehova una kure ve ijir , aluer ka ve inja er a ngô@@ ôr je kpaa . Tom na u Mesiya ú sha tar cii lu u ua shi a kuma anyom atar man ti@@ ôn tseegh . ( Mbaefese 5 : 15 - 19 ) Sha mimi yô , kwaghwan ne ngu se a inja ken ayange a masejime ne . — 2 Timoteu 3 : 1 . 13 : 1 - 10 , 16 - 18 ) 20 : 5 , 7 - 10 . Nahan kpa , kwagh gba ior mba eren h@@ ua mban sha kwagh ne ga . Ú F@@ atyô u L@@ un Er Ab@@ ig@@ ail Nahan Kpa ? I@@ jiir i nyôron u : Ka i hemba lun hen Iyou i Tartor shin Iyou i M@@ kohol . Umbur wer , se mba eren ishima i Aôndo shi se mba veren ashe u va zuan a uma u tsôron . Kpa Yesu ôr , lu sha ku na . ” — Yohane 11 : 11 - 13 . ( Mateu 24 : 13 ) Een , se taver nen ishima zan zan mkur , aluer ka mkur u uma wase u hegen ne shin ka mkur u tar u ifer ung@@ un ne je kpaa . Sha iyange i N@@ is@@ an 13 , er lu z@@ ur@@ um u a ‘ s@@ ôngo P@@ ase@@ ka ’ la , Kristu kaa a Peteru man Yohane ér : “ Z@@ a , za sôr nen P@@ ase@@ ka sha ci wase , se za ya nen . ” Ka se tôô “ s@@ an@@ ker u jijingi , ka mkaanem ma Aôndo je la , ” a vangertiôr ser Aôndo una na se tahav , er lu na Gi@@ di@@ on man Y@@ e@@ fe@@ ta man S@@ em@@ son nahan . ( Ef . Gadia mba@@ asorabo je kpaa mba eren nahan . A seer . . . tan at@@ se a nan@@ den nagh sha mi . . . Ne anmgbianev mba beenyol mba nomso man mba kasev mba doon se ishima , ka ne tseegh akaa ne a tser ne ga . J@@ U@@ N 10 - 16 , 20@@ 13 Peteru kaa ér : “ Mimi je , m kav , Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga . ” Kpa mba ve fetyô yô — shin mba vea fatyô u sôron mbamlu vev sha er vea za wase tom ne yô — vea zua a averen ken tom ne ngô@@ gh . S@@ aa se lu a awashima u dedoo ve se fatyô u lun a mhen u injaa sha tom wase ne ye . Er se fe ser orumace nana nôngo nan nan kpa , nana fatyô u yangen m - iv u awashima ne ga nahan , kwagh ne na se ishimataver kpishi . “ Yange i ma@@ am iyol u lamen a ônov av kpen kpen . 13 , 14 . ( a ) Ka nyi i doo u se umbur sha kwagh u mbatamen mba sôron atôônanongo ? 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . Tsô David m@@ asen kaven er un er shami ga yô . YO@@ S@@ U@@ A lu kur@@ utya u taver iyol , u cian kwagh ga , shi lu or@@ jighjigh man or@@ perapera kpaa . Nahan kpa , ú ngu wer er se lu ken paradi@@ so u ken jijingi ne nahan , ka u atsan aa kera tser se ga ze . 16 : 3 ) Gb@@ id@@ ye kwar sha avur a Bibilo man atô@@ akaa a taver ishima , a u lam sha mi vea anmgbian u i gbe u u wase nan la . Yakobu kpaa kaa wener : “ Kpa hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . ” Kwagh ne pase ieren i tartor u Iserael , sha ci u ú ya ikyar a akuraior a civir ak@@ ombo nahan ú hingir u h@@ aren sha akuraior ne ér a wase ve . M@@ sen u eren man mhen u henen Mkaanem ma Aôndo la una wase se se lu a dooshima u mimi Ú fatyô u maan jighjigh wou u nan hen Yehova shi taver un , shi ny@@ ô@@ ôso iyol you sha er ú hendan a ic@@ ugh man mba@@ aie mba O@@ ri@@ h@@ yom na a lu samber a mi la nena ? Yange a zua or@@ yevese la a ibo ga yô , nan hi@@ re nan yem ken gar u waren ker la , nan za lu ker shi nan zenden hen ningir u gar la tseegh . U tesen ikyev yô , ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la , i va nenge ér hemba doon u mzough u mbatamen mba i tsough ve sha hemen u Aôndo la a hemen atôônanongo a u veren ortamen môm tseegh hemen tiônnongo jimin cii la , m@@ ser@@ kwagh ne nôngo u lun kwagh môm a gbenda ú Mbakristu mba sha derianyom u hiihii hemen la . Heela tseegh ga , ior mba lun jighjigh he ’ mba ve vese ve mbara ka ve na icombor ve i taver dông . Gba hange hange u se nôngo sha er atindiakaa a ken Ruamabera aa kôôm kwaghôron wase sha er se de u ôron kwagh u perapera man u a kom icivir shi a lu a inja la ga yô . Loho u dedoo ngu gem ior nena ? Yange i nger ityakerada i mimi i Bibilo i Aôndo mgbegha ior nger la ica i gba cii ve i va mase ngeren i mimi ga i mbagenev ve hen ér i seer pasen kwagh u Yesu la , er ken atô u derianyom u sha uhar la nahan ye . Yohan@@ a vea kasev mbagenev zenden imôngo vea Yesu man mbaapostoli nav . ​ — Luka 8 : ​ 1 - 3 . Akaa a i@@ gbe@@ tar a a lu a uma ga la kpa Yehova yaren tom a á sha u kuren awashima na . U tôô an@@ m@@ we kpuaa wer u za na nagh a mi , u va nyer hen t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el yô , u nenge Mbaiserael mba lun a kwagh ave mba van a ilev vev u va nan nagh . Kwagh ne na yô , m bu@@ m mer mayange kwagh a zu@@ am a or u nan lu mar u E@@ s@@ an ga , shi or môm u shin kpen@@ tar u E@@ do kpa me vôso ga . Ka sha ci u , er se vande nengen nahan , m@@ vi@@ e ka kwagh u ken atô u or shin kwagh u myer ga , kpa ka kwagh u a tesen ikyav ken igbar sha aeren a aa fatyô u lun mbagenev a inja shi maan ve a maa yô . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba fan igbenda i nôngon a uma mba sha tar cii , hii u v@@ aren a@@ you a kp@@ el@@ an zenden a mi ne . Lu nyi i na ve or u ts@@ wa@@ men Mbakristu la hingir apostoli u lun a be@@ m@@ shima shi eren a ior dedoo je wan uma na ikyo ga sha er una wase mbagenev ve fa mimi sha kwagh u Aôndo man K@@ rist@@ u@@ u ? Mba@@ kp@@ eng@@ av mbara mba a u@@ iyua mba@@ inj@@ aav kpishi er “ z@@ en@@ aria kua kwagh u human doon ” nahan . ( Aerenakaa 3 : 19 ) Kwagh u m@@ asen yô , nan ar sha i@@ aven i nana tsegha iyol i nan sha ci u Yehova shi nana er batisema kpaa . Maa ortamen ugen ken a ve , kaa ér , “ U ôron kwagh sha mimi yô , se er kwagh sha mi cuku di tsô . ” ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ) Nahan ve p@@ ande akaa kpishi a yange ve eren ken uuma vev yô , tsô ve tôô tom pania u eren hanma shighe la . ( 1 Utor 1 : 32 - 35 ; 2 : 1 - 3 ) Shighe kar yô , Yehova ande hen Solomon ken m@@ nya kaa ér : “ S@@ ôn@@ om kwagh u a sar u u M@@ ̱ na u yô . ” ( Ôr Mbaheberu 12 : 1 . ) Lu mbaapostoli , kua mbahenen mba Kristu mba hemban er deri môm nahan , mba ve kohol imôngo sha kpo@@ you u sha , ken Yerusalem la , hii lun ikyurior i he ne ye . ( Aer . Ken mpase u sha mnenge u a dondo la , Yohane nenge a ‘ mbatyomov uta@@ ankar@@ uhar lu a atsan at@@ a@@ ankar@@ ahar . ’ • Ú er nan ve u wase or u i ci@@ er nan iyol u hiden va kohol tiônnongo la nana de u ci@@ ana ? ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) Mkaanem ma Aôndo yange na i nger ne lu sha u wasen se sha u se wuese mgb@@ e u kwagh wase a gbe Yehova ishima kpishi la . “ W@@ A AG@@ O I@@ YO@@ L SH@@ A U V@@ A K@@ O@@ HO@@ L A@@ Ô@@ N@@ D@@ O W@@ O@@ U ” U fatyô u nan jighjigh wer , Yehova ka una nenge er se lu ken mzough nahan i doo un kpishi . Aluer se mba eren nahan yô , a seer saan se iyol , gadia “ u nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” — Aer . 20 : 35 . Sha kwagh u ior mba Bibilo i er kwagh ve ken injakwagh ne la yô , ka Yesu a lu “ Wan u or , ” shin Tor la ye . U@@ sha mba ve til sha ityough ki — u@@ gomoti mbaaferev — man tar u ú til sha ityough ki — uumace mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la — vea war ishim@@ avi@@ h@@ in i ci@@ er@@ yol i Aôndo la ga . Yesu kaa a ve ér : “ Een Mayange ne mba a ôr kwagh u i nger la er : Ka ken zwa u ani@@ k@@ und@@ anev man mbam@@ an@@ at@@ u@@ mba U sôr iwuese ye , gaa ? ” ( Aerenakaa 20 : 37 ) Kpa hemban cii je yô , Yehova ngu a nenge kwagh u ú lu eren sha ci u mkpeyol u Mbakristu a vese imôngo la ér ka naagh ku iwuese ku doon ú lu nan un ye . — Mbafilipi 2 : 17 . 3 , 4 . ( a ) P@@ ase er i hii ve i gbe u se dondo Tindi u V@@ esen la shighe u se eren kwagh a mba se civir Yehova a ve imôngo la tseegh ga yô . ( b ) Se lu timen sha nyi ken ngeren ne ? Er m lu iyev la je , m hii u eren tom sha u wasen tsombor wam sha iny@@ ar . Yosev lu a jighjigh sha uityendezwa mba Yehova , man sha shighe u lu anyom 1@@ 10 la kaa a an@@ ng@@ ôô@@ v nav ér : “ M ngu kpen ; Aôndo Una va sôr ne kpee je , Una due a ven ken tar ne , Una yem a ven ken tar u A bu@@ m er Una na Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob yô . ” Or ka nana vande ngeren akaa a nan soo ér i er sha ku u nan la shin inya man aa nan soo ér i de eren ga la yô , i kera taver u pasen mba hen tsombor u nan mba ve ne jighjigh ga mbara ga , sha ci u ka ve soo u eren sha kwagh u nan soo la . ( Aerenakaa 15 : 28 , 29 ) Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh la ngu a na anmgbianev Mbakristu iwasen . Ve sember ungwan un ôr injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase man i tal@@ ent@@ i la . Se za nen hemen u kuran iyol yase sha mbamhen mba ior mba undun mimi la . Se tse@@ ver a tse@@ ver kpuaa sha u tesen ikyav i m@@ ze@@ hemen u tom ne tar sha won cii tsô . ( Pasalmi 37 : 10 , 11 ) Awa@@ mbe a Yesu haa inya la tôô asorabo a uumace cii kera , vough er kp@@ ev u uma la yange a tôô asorabo a Mbaiserael a yem a mi ken deser@@ ti nahan . — Yesaia 5@@ 3 : 4 , 5 . Nahan kpa kwagh u a lu u vesen yô , ka u lun a ikyav kpishi shin mba@@ an@@ ar mba taver ishe kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh la kwagh a gbe sha mi ga , kpa ka u sôron ian veren shi nôngon kwagh tsu@@ see la a hembe lun a inja ye . Apostoli Paulu yange ôr mkaanem ma ma lu ken Pasalmi 40 : 8 la sha Mesiya shin Kristu . U tesen ikyav yô , orgen mba yer un ér E@@ ri@@ k , yange wa ishima u za eren tom vea tiônnongo u i eren mkombo ken zwa ugen yô . Er nan i hembe doon u mbamaren ve̱ henen kwagh a mbayev vev ayol a ve ? Ne mbagenev icivir sha u geman ityom igen wan ve sha ikyev . Kape kasev mba tamen kpaa ve̱ lu la , mlu ve a̱ kuma icivir , ve̱ de eren ang@@ er@@ e@@ ke ga , ve̱ de lu mba m@@ sô@@ rom ma ye tor sha a ve ga , kpa ve̱ tesen akaa a dedoo . ” — Tit@@ u 2 : 2 - 4 . ○ Wan u an@@ ngô u Paulu u kwase yange war Paulu nena ? P@@ at@@ ri@@ ck vea kwase na Ro@@ x@@ an@@ ne , ken kpen@@ tar u T@@ ex@@ as , ken tar u Amerika kpa yange mba va ongo ér ijiir i pasen kwagh ngi ikyua a ior mba lamen zwa Buter yô , doo ve je gande . Kwase u ‘ cian nom u nan ’ ka nan lam sha a nan doo doo hen mbagenev , shi nan na icivir i a@@ dooga mbagenev vea vande lun a mi sha nom u nan la i seer . Se fatyô u pan@@ den ishim@@ any@@ ian i ka se lu a mi sha kwagh u tsuan kwagh u se er la . Ka sea nôngon ser se lu ken bem yô , Yehova a ver se doo doo . ( 1 Samuel 25 : 18 , 24 , 32 , 33 ) Ken masejime yô , ieren i N@@ ab@@ al i sha ts@@ wam la i sen a na ityough t@@ ingir . Se fatyô u eren kwagh ne . Ka nyi i ne ve u lu a vangertiôr wer hanma shighe cii yô , Yehova una er kwagh sha mimi ? Yehova yange tindi Yesu ér a za pase Yohane akaa a kpilighyol a aa er “ sha iyange i Ter ” yô , Yesu di gema tindi ort@@ yom hen Yohane . Ka sea zua a or u nan tese isharen ken loho u Tartor ne nahan , se hide se za sôr nan fese kpa ? Dooshima Wou S@@ a@@ mber K@@ ighir Nan J@@ e ? Kwagh u se er ve se na mlumun sha mbampin mban yô , a gba u se kav mbam@@ lumun mba sha mbampin mba hange hange mba uhar mban : Er nan akaabo a eren j@@ imi , man Aôndo una va er a kwaghbo nena ? Davidi ôr kwagh u mbaihyomov man akuraior ken pasalmi na ugen kaa ér : “ We , T@@ ER@@ E , Aôndo u ak@@ um a Sha , Aôndo u Iserael , mough sha , ôr atô@@ at@@ yev ijir , de kera zungwen ma or u ken mba ve eren akaabo sha at@@ ser@@ egh la mhôônom ga . Sha ityôkyaa la yô , Ruamabera wa se kwagh ér se̱ kegh ato sha akaaôron a Yehova a er la . Aluer se ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Ter wase u dooshima u a lu sha la shi se mba a jighjigh imba er Aberaham kpa lu a mi la , shi se mba kuran atindi a Aôndo yô , Yehova una nenge se ér se mba perapera shi una yila se ér ak@@ ar a na kpaa . Gbenda u S@@ ôron A@@ yôôso , 7 / 0@@ 8 ( Yakobu 1 : 14 ) Aluer ma kwagh mee ishima yase yô , ia gema ia har isharen yase sha kwaghbo la , ia na kwagh u bo la a doo se ishima kpen kpen , se nenge a kwagh u bo sha kwagh la ga cii . Man aluer kwase ngu a nom u nan ne jighjigh ga , man nom la rumun u lun vea nan yô , nana̱ de duen hen nom la ga . ” Takerada u i yer ér De@@ ath — The F@@ in@@ al S@@ ta@@ ge of G@@ ro@@ w@@ th la kaa ér : “ K@@ u . . . ka kwagh u a lu ken uuma asev ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om yô . ” Shin nan ngu wan a wa iyol i nan ken kwaghbo sha u vihin Icighan Jijingi u Aôndo ishima , nahan geman vendan a venda iyua i icighan jijingi laa ? 4 : 4 ) Satan Diabolo ngu “ a tahav mbu ku@@ ugh ” je kpaa . ( Heb . Kwagh u mbagenev ve ne jighjigh ér Bibilo venda hanma isharen i y@@ av@@ a@@ or la ka shami ga . ( Mateu 11 : 29 ) Paulu wa se kwagh ér se̱ kav a@@ vegher a mlu u Yesu ne zum u á kaa nahan la , ér : “ Lu nen a mhen ne ken a ven u a lu ken Kristu Yesu la kpaa . S@@ te@@ ve kaa ér , “ mayange K@@ im gba ah@@ on ér mo m de u nengen sha zayol na m ngu hemban veren ishima sha ityom ne ga , nahan kpa , yange m fa er m lu eren tom lu hemban er ma m er la yô . ” Anyom nga kar yô , orgen u yange se hii Bibilo i henen a na yô , kaa a vese ér : “ Doo se kpishi er ne fe zwa wase hegen nahan . ” Yesu ngu tor u sha mh@@ ôôn er Davidi nahan , shi una yima “ zege@@ ikpelaior ” sha iyange i Armag@@ e@@ don . ( Mpa . Apostoli Paulu wa se kwagh ér se ‘ eren msen gbem . ’ ( 1 T@@ es . Inja i ityesen ne yô , ka u shi@@ ishi mkaanem man ken asema a ônov vev sha u kimbir ma kwa imôngo imôngo . Ka sha gbenda u dedoo u nyi nahan se fatyô u umbur mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe kua mbamaren ve@@ ve ? S@@ aa Yehova una ver se doo doo ve se za iky@@ ura sha hanma kwagh u se eren cii ye . K@@ era yô lu mbaaferev i wu@@ an ve sha kon u m@@ tsaha shin í ha@@ mb@@ en ak@@ om a ve sha mi ye . A@@ g@@ umaior ne kpishi va hingir u eren ityom i vesen ken nongo u Yehova . Aluer u soo u seer timen sha kwagh ne yô , ôr Iyoukura ( zwa Buter ) i A@@ ip@@ or 1 , 200@@ 9 , peeji 14 - 18 la . I@@ y@@ enge i ior mba a nder ve vea yem sha la cii a lu iorov 14@@ 4,000 . Ka awashima u nyi Aôndo a lu a mi sha ci u ior ci@@ ilii ? Yehova Aôndo hemen gbenda sha u eren a vese dedoo . N@@ ongo u wanakiriki ne ka u na ityesen ne nena ? Or ne yange nenge wener kwaghpasen u Paulu una yange ve u zuan a inyaregh sha tom ve u v@@ aren az@@ ur@@ fa . Tsô nyi i er@@ ee ? U ôron kwagh nahan ne a lu kwagh môm aa u or kaan ér : “ Doo u me ver ishima sha kwaghyan u m ye hegen ne ga , gadia nenge imba i m vande yan kwaghyan ac@@ in imôngo ken ijime la . ” Anmgbian u kwase ugen u lun kwa@@ v ken tar u Amerika , u a lu pania yô , nger ér : “ Ior mbagenev hen ér mba ve lu kwa@@ v yô , vea fatyô u zuan a msaanyol ga . Kpa nyian yô , se fatyô u ôron kwagh u averen a ior mba Aôndo ve lu zuan a mi hegen ne . Shi m pav a azende am a tse la cii , nahan m hii u henen Bibilo vea Orkristu ugen u lu ortamen yô . Aluer mbamaren time sha avur a i ter ken takerada ne imôngo a ônov vev yô , vea wase ve u lun a mkav u ken ishima , nahan vea fa u “ p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” — Mbaheberu 5 : 14 . Mba ve vese ayol a ve kpishi ka ve gba ken to ne a mfe ve shio . Se mba zough a mk@@ or u nyi ken tiônnongo u K@@ rist@@ u@@ u , man se mba zough a mi nena ? I@@ yol@@ tseghan ka ikyav i tesen dooshima sha nyi gbenda ? Aluer se er nahan yô , una na se injar i ia na jighjigh u se ne un la una seer taver yô . ( 1 T@@ es . 2 : 18 ; 3 : 2 ) Timoteu hi@@ di a ib@@ aver i dedoo yô , kwagh la mgbegha Paulu u ngeren Mbat@@ esalonika washika . Or@@ t@@ yom la kaa a or u karen kwagh la ér á seer maan Yerusalem shi Yehova una kura un kpaa . — Se@@ kar@@ ia 2 : 3 - 5 . Hanma af@@ ishi a bran@@ ci di ka a wase mbatamen u dondon kwagh u wanakiriki a kaa ér i er la . Aluer or ban a ikyo i wan shi nan ngu a mbamhen mba kp@@ egh@@ ee ken ishima i nan shighe u nan lu timen sha kwagh yô , kwagh la una yange nan u kaven mimi u Bibilo la . Yesu yange nenge gbenda u Ter na a eren kwagh yô shi ver ishima sha aeren a na kua er i lun un ken ishima la . Nahan a hingir u k@@ us@@ un akaa ne saan a mi shi eren sha akaa a yange hen hen Ter na la cii . Er mba timen sha m@@ ze@@ kera u gbaa kwaghpasen ng@@ un ne vighe vighe yô , Iyoukura ( zwa Buter ) i uwer u Me@@ i 15 , 19@@ 0@@ 3 la taver mb@@ as@@ und@@ an sun@@ da asema ér ve̱ samber a an@@ ty@@ akerada mba kiriki mbara “ sha uya uya , sha iyange i L@@ ah@@ adi pe@@ pe zan zan iyange sha te@@ mbe nahan . ” Shi yange lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci hen an@@ ter@@ egh na la . Shighe kar yô , mp@@ av u lu hen atô u i@@ or@@ il vea ab@@ uter imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika kpoghuloo la p@@ ande , kure kure tsô atôônanongo hii u eren kwagh ken mzough . Ka an nan ver mk@@ ighir u ki — gadia u fa . Shin ka an nan n@@ aregh kor u karen kwagh a mi sha ki ? ” ( Anzaakaa 14 : 17 , 29 ) Se fatyô u eren msen hen Yehova tsung , nahan “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a [ ase ] man mbamhen [ asev ] ken Kristu Yesu . ” Kwagh ne wase K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Ge@@ man Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la u tôvon sha avur agen , maa kwagh ne na ve sôr akaa agen . ( 1 Pet . 2 : 23 ) Sha nahan yô , ka sea lu vea mba se civir Yehova a ve shin sea lu vea mba ve fe Yehova ga kpa , se hide a iyol yase ijime se dondo kwagh ne : “ De kera or@@ on iyev sha ifer ga shi de kera or@@ on iyev sha ity@@ uh@@ wan kpaa ga , kpa gema veren nen a ver ior dedoo . ” — 1 Pet . Tindi u ikyuryan la yange na ian ér or u i dugh nan ake nana nyôr nongo a ior mba Aôndo ga . Nahan kpa , m ng@@ ur henen Bibilo yô , m mase kaven mer aeren am la nga nan Yehova ishim@@ avi@@ h@@ in . K@@ per@@ nan pe@@ pe yô , ve mase kaven er ve cii ve tsua u eren kwagh gbenda môm yô , ve tsua ér vea za ngohol kwaghyan u pe@@ pe la ga . Ú lumun wer m tese u ikyav ken Bibilo kpa ? Paulu yange nger Timoteu washika kaa ér : “ Kwaghôron u dedoo u u zough a mi hen mo yô , a̱ lu u ikyav i zan sha mi sha kwagh u jighjigh u nan man dooshima u ken Kristu Yesu . ” ( 2 Tim . ( Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) Mkaanem ma Yehova ôr a Yeremia ér : “ De cie ve ga ” la , ma na ve ishima i taver . Nahan ne noov man kasev man mbamaren kua ônov cii , dondo nen ikyav i Yesu la ! Yesu kôr tahav mbu torough ngu a mi , shi ngu aa tahav mbu hemen kpaa . — Pasalmi 2 : 8 , 9 ; Yesaia 55 : 4 ; Daniel 7 : 13 , 14 . Sha nahan yô , á fatyô u nan uma na u vough u orumace la sha u been a akaa a vihin tsung a isholibo i Adam i ve a mi la . Ish@@ ember i “ m@@ w@@ em ” la tile sha ityough ki akuraior , m@@ zende u kwa sha m@@ we la di gema tile sha ityough ki m@@ samber u loho u Tartor u se lu pasen ne u samber la . Sha mimi yô , myer u i yer se sha iti na shi se pasen loho na ken ayange a masejime ne ka kwagh u civirigh kpen kpen . Er ú lu or u yôôn ang@@ we u Tartor yô , alaghga a lu u pe karen mbamhen mba i ter ken ngeren ne ne . Lu tugh mbu N@@ is@@ an 14 , inyom i 33 la . Bibilo tese ér Aôndo ver shighe u mbatyomov mba ve lu ônov nav la ve zough sha ishigh nagh yô . Doo u se gba henen tsô ser Maria lumun u eren tom ne a mciem shio ga . Ka nyi tom up@@ ania ve eren@@ e , man mba ken tiônnongo vea sue ve nena ? “ Gadia tar ua mgb@@ ough a mfe u TER . ” A er nan ve Aôndo u se nengen a na ga la una doo se ishima ? U@@ h@@ ôn utar mba Satan a lu eren tom a mi yô ka ihy@@ agh man u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man idya . 10 : 20 ) Ka kwagh u anmgbian u kwase ugen , u i yer un ér Maria * yange er je la . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Yakobu man u Peteru As@@ av - as@@ av Aluer se mba hiden a ayol ase ijime hen a ve , shi ungwan imo ve yô , Aôndo una ver se doo doo . — Heb . A saan se iyol kpishi er se nenge mtim u mbaaferev man mhii u i@@ aven i he i hemban doon cii ken tsombor u uumace shin tar la . — Mpase 21 : 1 - 4 . Ma gbenda tsô ngu u a bee a ibanave gaa ? Aluer u soo u fan kwagh u i er sha kwagh u kwaghôron u profeti u ken Yesaia 4@@ 9 : 1 - 12 la yô , nenge takerada u Isai@@ ah’s Pro@@ p@@ he@@ cy — L@@ ight for All M@@ an@@ kind I@@ I , [ zwa bu@@ ter ] peeji 1@@ 36 - 1@@ 45 . Nahan cii kpa , or a fatyô u kôron ave sha m@@ yen u nan shin tsombor u nan vese her la lamen dang ga . “ T@@ AR@@ T@@ OR U SH@@ A M@@ GB@@ Ô@@ G@@ HO@@ M V@@ E ” Mayange de er kwagh dang sha iyol i or@@ maren u ne kera lu imôngo ga la , shin sha iyol i kwase shin nom@@ ou u he la sha atô a mbayev ga . Ôr vande - eren u a tese ér Yehova kor se ken jijingi yô . Kwagh u Yesu Kristu yange er hen tugh mbu N@@ is@@ an 14 , ken inyom i 33 S.@@ W . la lu kwagh u yange gba eren ab@@ u ken uma na tsô ga . Or a fatyô u tin@@ d@@ in a inyaregh ki nan soo u eren iyua a mi la hen af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova a hen tar u nan la . ( Ekesodu 3 : 1 – 6 ) Yesu , Wan u Aôndo iyol na yange va kimbir ôron mkaanem man ken derianyom u hiihii la . Mkaanem ma ka a ôron ashighe ashighe la ma er im@@ end@@ enev mbi ka mbi n@@ ungwa ken at@@ ine a f@@ alu@@ wa la nahan . Yange shi i kav ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 la ér iniongo ngi ihi@@ ar í í lu hendan ayol a í yô — ka ú Yehova man ú Satan . Ken mhii u washika na la , a kaa ér : “ [ Aôndo ] mar ne he@@ gh sha mhôônom N@@ am ma zungwen ma vesen ér se̱ lu a ishimaverenkeghen i i lu uma sha mnder u Yesu Kristu shin mbakp@@ enev la , se̱ lu a dyako u h@@ ôôn ga , u fi@@ see kpaa ga , u u@@ sen tsô kpaa ga , u i ko@@ so un Sha sha ci wen ” yô . ( 1 Pet . Mba ng@@ ur henen nahan yô , or@@ tom ugen va due her a iky@@ ondo i tom iyol . Aluer se mba a mnenge u Yehova sha akaa yô , se kav er iember i tar ne i lu i sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee tseegh yô . Doo un kpishi u zuan ashe a vese . A kua a vese a va a vese hen ya na u i maa un akuma akuma yô , tsô a gba ôron se er un eren msen hanma iyange ér Yehova a̱ tindi Mbashiada nav sha u ve va tese tsombor na kua ityô na O@@ ’@@ d@@ am Bibilo yô . Ve nenge ort@@ yô@@ ty@@ ev ugen u hendan kwagh a Yehova lu tsan ken iyou igen ken tempel . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma apostoli Paulu man ma taver mo vea kwase wam , O@@ ly , ishima hanma shighe . Mbamaren mbagenev mba we ônov vev ikyo ga , kpa Yesu yô , tese ér “ ônov mba iorov ” doo un ishima shi mhôônom ma ker un a ve nena ? “ De or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . I@@ aven i sha 3 i ken an@@ takerada u soo la ngi a itinekwagh i í kaa ér “ Ka An Nan Lu Yesu Kristu ? ” Mimi u K@@ ar@@ l u sha mar@@ ami la man m@@ soo u yange soo it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough la kohol cii wase u duen a akaaôron a doon tsung ken atôônanongo man sha mbam@@ kohol mba@@ vesen kpaa . Umbur wer , Yesu yange tindi mbahenen nav ér ve za pase kwagh iorov “ uhar uhar . ” We yô ú ngu nengen a akaa a a kohol cii a lu ikyav i vesen sha tar jimin cii ne je kpa ? Mba@@ an@@ umb@@ ev mba ve lu sha tse@@ mbe shon yô — ka u@@ ity@@ a@@ gh@@ er@@ mbaiorov mba hemen tar man mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo man ator — ve mban cii ka ve due sha tse@@ mbe ve er an@@ umbe vea been yô , ve h@@ ungwa ve na mbagenev ian . “ Aluer an@@ ti or a sar nan pe van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan , nana̱ tôô [ kon u m@@ tsaha ] u nan ayange ayange , nana̱ dondo sha a Mo . ” — L@@ U@@ KA 9 : 23 . 10 : 34 - 38 — Loho u ken Ruamabera ngu ve a ayôôso hen ts@@ omb@@ or@@ o ? N@@ ana de lamen a nom u nan inja er nan ne@@ er perapera shin nan hemba nan ga . 27 Ka Se Z@@ ua a M@@ saanyol sha u Eren Tom Vea Aôndo I@@ m@@ ôngo Ka mbampin mba nyi se fatyô u pinen ayol a ase ? Shi kwagh ugen yô , se fatyô u zuan a uter man ung@@ ô man anmgbianev mba nomso man mba kasev ken ior mba Yehova sha tar cii , mba dooshima ve una na uma wase una hemba doon cii yô . ( Mat . 19 : 29 ; 1 Pet . Se mba keren Aôndo , kpa se mba gem se mba vende kwaghwan shinii ? Ka Yesu a lu vegher u vesen u vor u Aberaham ye , man yange hingir Mesiya u i t@@ ende zwa la shin Kristu sha shighe u i shighe un mkurem sha icighan jijingi ken inyom i 29 la . ( G@@ al . A mase kuren ér : “ Ken tar u he la , ishimawan yam man iniôngon yam cii , ia sa@@ am ishe ga . Ikyav i tesen yô , Mkaanem ma Aôndo wa Mbakristu kwagh ér ve er ivese “ ken Ter tseegh . ” • Ka mbamzeyol mba nyi ka ve na ve i taver u eren erdoo ken makeranta , man sha iji@@ ir@@ tom man a mba@@ wan@@ ndor a vese ? Doo u vea wuese kwagh u Aôndo a er a ve ne kpishi , sha er ishima ia mgbegha ve vea er kwagh u Paulu shi ôr a ve ne , ér : “ Ge@@ ma nen ayol a en na nen nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo , ka m@@ civi@@ ra@@ ôndo wen u ken jijingi je la . ” ( a ) Ka sha ikyev i unô jijingi a pasen akaa a mimi a c@@ imin la ken ayange a masetyô ne ? Shi ashighe agen nongo ne ka u wa se kwagh sha ikyev i mbatamen mba ken tiônnongo jighilii , sha u ngeren ve u@@ washika shin tin@@ d@@ in mbakur@@ an mba ningir sha ér ve̱ za wa ve kwagh . Yange m na jighjigh mer Aôndo una ungwa mbamsen av . Kwagh u i nger ken 1 Peteru 3 : 19 , 20 la kpa ôr kwagh u u@@ jijingi shin mbatyomov mba hemban ato mba sha “ ayange a Noa ” la . Sha nahan yô , ngu a ôô ave cii ve a bende kwaghyan ave ye , shi veren kwaghyan i@@ vegher ér ij@@ i i gba sha mi ga . 1 : 6 ) Sha mimi yô , ishimaverenkeghen yase i va lun uma gbem sha won la har sha u se fan Aôndo u mimi la man Wan na , Yesu Kristu . — Yoh . Shighe u ishim@@ any@@ ian i uma i y@@ uh@@ wa se ikyav yô , de se gbidye nen kwar sha uityendezwa mba kpilighyol mba ve lu ken Mkaanem nam la . Nahan yô , Yesu lu a mhôônom ma zungwen shi lu or u den mbagenev asorabo a ve , vough er Yehova kpa a zu@@ ngu ior mhôônom shi á den ior asorabo a ve nahan . Er nan ve ka i taver mbagenev u kaan ér ve mba kwagh u Yehova , man kanyi ia wase ve u geman imba mnenge la ? Kpa , ngeren ne gban k@@ an di tsegh ku mba@@ yi@@ ase tsô ga . De se time nen sha igbenda igen i se fatyô u wasen tsombor wase u taver ken jijingi yô . Jigh@@ ilii yô , lu yaven shin u@@ war . — Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 . K@@ aren ngu anyom 25 hegen . Hanma iyange yô , se yam kwaghyan u aluer se ya ga yô , una saa ishe yô . Peteru va man@@ den uwegh “ sha h@@ unda u pu@@ ad@@ wer ” yô , wan@@ kwase u eren tom hen ya u Maria , iti na ér Ro@@ de , va sha h@@ unda la sha u va fan or u nan lu ke@@ man uwegh la . ( Mateu 24 : 45 ) N@@ ongo u wanakiriki u jighjigh la ngu ne se kwaghyan u ken jijingi kpishi sha ikyev i ityakerada i wasen se u henen Bibilo , shi ngu taver se ishima ér se ôron Bibilo hanma sev . Lu sha awambe a u@@ ile i ya ikyuryan i Tindi la ye ; ikyuryan i he la di ka sha awambe a Yesu a he@@ e la . Yange se hii u pasen kwagh sha ah@@ wa at@@ ar@@ atar pe@@ pe sha er se kohol ior hen ya yô . Ka ityôkyaa igen i i lu i wuese m@@ doo u Yehova jim je ne . I@@ ti i Aôndo ken ngeren u ken zwa Heberu u tsuaa ugen Ka atô@@ akaa a ken Ruamabera agen a nyi se lu a mi a eren tom ne aa se ôr ior mba se soo ser ve kpa ve er ityom i dedoo laa ? A tim gar u Yerusalem , shi a yem a ior mba ve tem ker la uiky@@ angen . Hegen Yehova ngu eren akaa a vesen man a kuman iwuese sha ikyev i tom u kwaghpasen wase ne . A@@ yange atar cii m fatyô u yaven ga . U or zan hemen ken mimi la wa nyi man nyi k@@ ere ? 12 : 19 ) Nahan wanye la kar a nagh kera . Tartor u sha yange ú lu awashima u Aôndo hiihii ga sha ci u nyi ? Bibilo ka takerada u doon u Yehova a er yô , ityakerada i i lu ker kposo kposo la cii ôr kwagh môm . Gba u vea ‘ eren tahav sha ikyum@@ u@@ ile ’ i í we ve sha ikyev la ga . U tesen ikyav yô , apostoli Peteru yila Yesu ér , “ Tor u uma ” man “ ish@@ an i sha use ” i i dugh la . ( Aer . 3 : 15 ; 5 : 31 ; 2 Pet . ( Genese 10 : 9 , 10 ) Bab@@ ilon ( Ba@@ bel ) , gar u N@@ im@@ ro@@ di u hemban cii la gema hingir iji@@ ir@@ tamen i kwaghaôndo u az@@ ô@@ v . “ Yesu been akaaôron ne yô , kpiligh ikpelaior iyol a ityesen Na . ” — M@@ A@@ T . Shighe u Mbaiserael lu ikp@@ an ken Igipiti anyom imôngo la , Yehova tindi Mose man an@@ ngô na A@@ ron ér ve̱ za ôr F@@ ar@@ a@@ o a na ior N@@ av ian ve yem . 12 , 13 . ( a ) Mbaefese 4 : 15 , 16 tese er i gbe u se er kwagh u una wase u van a mzough ken tiônnongo nena ? Ior kpishi ka ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo , kpa aeren a ve a kera zua sha atindi a a lu ken Mkaanem nam ma a ne i nger la ga . Kpa ka sha ikyev i an a lu eren kwagh nee ? Shighe u kwaghbo a tser se shin i lu tôvon se a ican yô , hemba doon u se sôn Yehova ser a wase se shi a tese se kwagh u se er yô . Ka sha u je ka se wuese Ter , man Aôndo ye , shi ka sha u kpaa ka se wa ior mba i gbe ve sha mlu u Aôndo la i@@ fan ye . ( Aerenakaa 5 : 32 ) Ka Mbashiada mba Yehova tseegh i gbe ve ishima u ungwan Aôndo sha akaa cii ér ka Or@@ hemen sha akaa cii ye . Anmgbian u kwase ugen u a hembe anyom 50 yô , kaa ér : “ Shighe u ka mea lu sha iji@@ ir@@ tom yam la , ka i kar a kar or nan wuese mo ye . Aluer se er a iyua ne sha inja yô se zua a msaanyol , kpa aluer se nzughul a i yô se ya ican . ” M za nyer ken Iyou i Tartor yô , i na kwaghôron u ken gbar lu nôngon u been , nahan m tema m ungwa kwagh u i lu henen ken Iyoukura la . Doo u se kange ishima se nenge aeren ase a wang la nena ? Z@@ a Hemen U L@@ un A A@@ eren A W@@ ang Sha U K@@ ur@@ an Ishima you Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Our F@@ ight to St@@ ay Sp@@ ir@@ itu@@ ally S@@ tr@@ ong ” ( Er Se N@@ ôngo Se Z@@ a Hemen u T@@ aver ken Jijingi Yô ) ken Iyoukura i ken zwa Buter i Di@@ se@@ mba 1 , 200@@ 6 . Se@@ mb@@ er@@ ee ne u yange hii bu@@ ghun gbenda u m@@ ough@@ on yemen ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a la za M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom la . N@@ ea soo u va eren tom shin Betel shi saan sh@@ imi . . . shin ne@@ a soo ner ne va er tom shin Betel sha an@@ shighe kpuaa maa ne yem ne za er tom u pasen kwagh ken tar ugen yô , ô@@ rom nen m fa . Er nan ve i gbe u se er te@@ gh@@ elee zum u se lu henen sha akaa a Aôndo a ere ? ( Or@@ pasenkwagh 12 : 13 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) Gbenda u Yesu pasen loho u dedoo man dooshima na la yange una bende a ior udubu imôngo je ka u henen a hen ga . Yehova ka Aôndo wase u wang . Or a fatyô u ny@@ iman kwagh a Aôndo ga , vough er iny@@ at@@ y@@ u@@ u ia fatyô u hendan kwagh a ave a or@@ maan , a a lu maan i er a soo la ga nahan . — Yeremia 18 : 1 - 6 . ( Yobu 40 : 8 ; 42 : 6 ) Yô , mayange je se gba nen ken isholibo i nan Aôndo ibo sha ma kwagh la ga . ( Mateu 4 : 18 - 22 ; 23 : 1 - 5 ; Aerenakaa 4 : 13 ) Shi mb@@ any@@ ar@@ ev man mba@@ fan@@ takerada mbagenev mba ve hide a ayol a ve ijime sha mimi la kpa va hingir mbahenen mba Yesu . — Luka 19 : 1 , 2 , 8 ; Aerenakaa 22 : 1 - 3 . Yange m hen ityakerada la , m seer zuan a mfe u mimi , nahan s@@ ar@@ em tsung u hingir Orshiada u Yehova . Nahan sha iyange la je , i ta A@@ k@@ an man tsombor na cii a@@ wen ve kpe . Nahan , i “ wanger imo i ken asema a [ ase ] ” sha er se “ er Aôndo u uma tom ” yô . Ú fatyô u gbidyen kwar sha kwagh u ior mbagenev — kua mbaihyomov mba ior mba Aôndo je kpaa — ve lu ôron hegen , u̱ ve nenge m@@ vese u kpilighyol man m@@ ze@@ hemen man m@@ yem u ior mbacivir Yehova mba ainge ve lu yemen hemen hemen la kpa ? Ve nenge ér Satan man az@@ ô@@ v a na mba kpôô kpôô ga , ka ior mba i er kwagh ve ken ityakerada , shi i er u@@ fi@@ im mba ci@@ er iyol man an@@ umbe a vi@@ di@@ o sha a ve di tsô . Ma kwagh wam ka una vihi kpa m ker ikyav mbi tse@@ v , shi m ker or u nana wasem u sôron yô . ” Nahan aluer ú ngu henen wer ú gba kwagh ga yô , hen sha kwagh u ip@@ aa la . Gba u se nengen “ mfe u fan Aôndo ” e̱r ka “ az@@ ur@@ fa ” man “ akaa a injaa a i yer yô . ” Gba u vea fa Aôndo cii man vea soo kwagh na ye . S@@ te@@ war@@ t , J@@ r . , yô kaa ken takerada ugen , u i gber ken inyom i 200@@ 7 , u er kwagh u tom u pasen kwagh sha inja yô , ér : “ Gbenda u Mbashiada mba Yehova ve tesen ior vev u pasen mbagenev akaa a ve ne jighjigh a mi la hemba wasen a gbenda u mba@@ adu@@ av ka ve kohol ior ijiir i môm ve pasen ve kwagh la . ( 2 Pet . 3 : 10 - 13 ) Aluer se er nahan yô , sea lu kwa@@ v shin sea zua ivese shi sea mar shin sea mar ga kpa , uma wase una va tiônnongo u Kristu man Yehova a iwuese kua icivir kpaa . A lumun ibo , a kaa ér : “ Yange m na tsombor wam ya ican kpishi . ” Ka akaawan a ken Bibilo a nyi aa wase agumaior u tsuan akaa a dedoo a vea ere ? Nahan kpa , i lu yôôn loho u dedoo u Tartor la “ hen akaa a i gbe a sha won cii . ” — Mbakolose 1 : 23 . 5@@ 4 : 13 ) Tar ne ngu a kwagh môm u a fatyô u tôôn un karen sha paradi@@ so wase u ken jijingi la ga . Aluer a gba shami yô , hanma wanye nana̱ lu a i@@ kpa i pasenkwagh i nan , shi tese nan u veren ishima sha mi i̱ lu tsembelee shi i̱ lu sha inja kpaa . Apostoli Peteru kpa yange ôr kwagh sha kwagh u mkur ne . 18 : 13 ) Aluer u wa ishima a mbayev ou shighe u ve lu ôron we kwagh yô , vea ôr u akaa kpishi . ‘ V@@ am a Ity@@ akerada , J@@ im J@@ e yô I I Er sha A@@ kô@@ v La , ’ 6 / 15 Shighe u Tar u H@@ ung@@ ary Lu sha Iky@@ ev i G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo La U L@@ ôh@@ ôn Yehova É@@ r A̱ K@@ ar Se Yehova — M@@ gb@@ ough a M@@ h@@ ôônom ma Z@@ ung@@ wen man M@@ rumun u sha M@@ h@@ ôôn M@@ lumun yô ka e@@ i ! Zum u ve kpe kera yô , akaa a ve zough a mi sha ifer la cii nga a kera lu ve a iwasen ga . Yehova wase nomso kpishi hide mba a msaanyol kua isharen i lun mbakur@@ an mba ken tiônnongo . A@@ she a Ifa yange na un gb@@ ev nena ? S@@ E ER N@@ AN V@@ E S@@ E L@@ U A “ MB@@ A@@ M@@ H@@ EN MB@@ A M@@ I@@ M@@ I ” ? Mba@@ civir Yehova Aôndo ka vea nôngon kpoghuloo ér vea er ishima na nahan á lumun ve kpa ? W@@ ea yaren tom a Bibilo hanma shighe ken kwaghpasen wou ga yô , er nan u tsough u eren nahan ga ? ( Y@@ er 20 : 8 , 9 ) Kwagh@@ yan la shi wase un u wan ishima sha ashighe a ican a yange ku@@ usu sha mtim u Yerusalem la . Ish@@ ember i “ Ter wase ” la tese se nyi ? NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 PE@@ E@@ J@@ I 27 - 31 Y@@ a wou hingir c@@ a@@ veraa . 1 : 1 – 20 : 34 ) Ka i gba u mbacivir Aôndo vea lu a jighjigh u nan shi vea taver ishima ve , vea fatyô u eren imba kwagh ne ye . I@@ mo@@ shima i nan or ibo man isharen i ningir sha a kwase shin nomso@@ or , shin isharen i ah@@ ur@@ aior a or ma á lumun nan , akaa ne aa fatyô u nan wanye u k@@ ahan undun ikyum@@ u@@ ile i Yehova la . Kpa hanma shighe se s@@ ônon Yehova ser a na se ishimataver man kwaghfan u una wase se se za hemen u hiden a iyol ijime , sha er se fatyô u zan hemen u wuese ze@@ ge iti na la yô . Ka akaa a injaa a taver ishima a i p@@ ande i ter ken ib@@ aver i tar sha won cii la je ne . Se fa jighilii ga kpa , alaghga tsô lu sha ikyev na Aberaham hen kwagh u Yehova ye . Shi ica i gba ga maa se zua a averen agen . Diabolo ngu zenden shin tar wue wue keren or u una s@@ ende nan ityough shi una ya nan yô . ( H@@ ag@@ ai 1 : 1 – 2 : 23 ) M@@ h@@ ôônom ma kôron ka vegher u dooshima u Yehova ugen . Ter u He@@ mban Do@@ on Cii Gi@@ di@@ on yange lu a kwaghfan shi nôngo sha er una vihi mba@@ ah@@ end@@ anev nav ishima sha apera ga yô . Gba u vea ta jighjigh ve u nan kera ga zan zan ku ve sha er vea ngohol injar i a na ve la yô . U nenge kwagh u ufoto mba iji@@ mba@@ gh ve samber wuee nyian , shi ior ve kera nenge foto u iji@@ mba@@ gh ér ka kwaghbo ga la nena ? Ve vaa a Yehova , Aôndo u Yon@@ a ér a̱ zung@@ we ve mhôônom , maa ve tôô un ve gb@@ ihi shin zege@@ mnger la . — Yon@@ a 1 : 13 - 15 . Ka been he@@ ela sha yô , “ mban@@ an Ter jighjigh kpaa ve seer a seer , ikpelaior kpishi i nomso man i u@@ kase kpaa . ” A@@ dooga tsô Peteru hide umbur tugh mbu yange tsa keren ish@@ u k@@ ak@@ a kpa kôr kwagh ga la . — Luka 5 : 1 - 3 . Kanyi kwagh Paulu a we se ac@@ in im@@ ôn@@ go@@ o ? Nahan kpa , Yehova na se tiônnongo u Kristu u a lu er “ t@@ so u waren ior ” nahan la ér a war mbatomov nav mba jighjigh . Hi@@ ihii yô , m hen mer ishimat@@ seen yam la ia gema ken ato u iwer iti@@ ar ga . Nahan kpa , er E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u lu ken Roma la , a gba angev “ mgb@@ ôghom a ku je . ” Shi ú er kwagh ne “ saan saan ” kpa ? Na mpase . ( b ) Ka unô ve kom u se ôr ve kwagh wase sha mimi ? Aluer ishima you ngi dông yô , ia har sha Aôndo shi a iwasen na yô , ú fatyô u eren sha iyol@@ tseghan you la . 2 : 9 — “ I@@ civir i iyou ne i masetyô ia hemba i tsuaa la ” sha nyi gbenda ? Iyou i masetyô la ia hemba i tsuaa la sha igbenda iti@@ ar . Yange m mough hen ijiir ne , m lu ave ki@@ va ki@@ va , kpa TER hide a mo a@@ ve@@ ve . ” — Ru@@ tu 1 : 19 – 21 . De se nenge nen sha akav a ahar ne tseegh . Mbakristu mba sha ayange a ase ne , mba ve gbe ken isholibo la ve̱ umbur kwagh u yange er Peteru ne . Shighe u mbahenen mba Yesu lu yangen mbayev mba kiriki ér ve de ve hen Yesu ga la , yange er nena ? ( Yoh . 13 : 34 , 35 ) Apostoli Yohane kpa nger ér : “ Ka sha kwagh ne man i pase ônov mba Aôndo a ônov mba di@@ abolo ye ; hanma or u nan eren perapera ga yô , nan due hen Aôndo ga , man shi u anmgbian u nan a doo nan ishima ga la kpaa . Davidi yange hen sha ityom i Yehova , nahan kwagh ne mgbegha un u wuese un Ka igbenda i kwaghpasen i nyi i bugh sha ci wase sha er se yar tom a mi se se@@ ere ? Pasalmi 14@@ 8 tese ér we kpa u ngu wan icam a ikpelaior imôngo , kpa icam shon hemba doon cii . Er nan u tim ker iyol you , u nenge er ia fatyô u wasen we la ga ? M@@ kohol u vesen u i ku@@ mba ken gar u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , O@@ hi@@ o la taver Mbah@@ enen Bibilo asema u eren Aôndo tom 13 , 14 . ( a ) Ka unô ve lu a ci ken ikyuryan i he nee ? Se fatyô u suen hemen u Yehova sha mimi shi tilen sha mimi wase her , sha ci u apostoli Paulu nger ér : “ Ma imeen ngi a tser ne ga , saa i hemban or ga la . Paulu yange nger anmgbianev mba ken K@@ olose mban kaa ér : “ [ E@@ p@@ af@@ era ] ngu eren msen sha gbashima sha ci wen gbem sha u né tile né lu vough né kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii . ” ( K@@ ol . Ge@@ ma nenge sha gbenda ugen ase . Kwagh la una ci@@ r mbam@@ yen vev kpishi . ” Mayange ik@@ ighir ia lu sha mhen u se henen kwagh u Yehova la ga — shighe kpa una lu gbem sha won sha er se hen kwagh na yô ! — Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ; Mbaromanu 11 : 33 . Mimi je , Aôndo yange wa ishima ér nomso ve l@@ ahan kasev shi ve nzughul a ve@@ e ? ( Yohane 1 : 29 ; 1 Timoteu 2 : 5 , 6 ) I@@ ̱ er ityendezwa a mbara mba ve ne naagh ku Yesu jighjigh sha mimi la ér vea zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha ikyev i ican i yan gbem sha won . M@@ ci@@ em man ka ma cian Aôndo g@@ ighir g@@ ighir inja er a vihi tu ga , kpa ka u veren ishima zu@@ lee ser se eren ishima i Ter wase u sha , u a we ikyo sha kwagh u mkpeyol wase tsung la . — 1 Pet . ( b ) M@@ h@@ ôônom ma kôron ma Aôndo la yange ma bende a Mbakristu mba ken Roma nena ? Or@@ pasalmi yange nger ér : “ De ishima i nyoon , de iy@@ ugh ; ishima i̱ de vihin we ga , ka u nan or , ifer i eren tsô . ” ( Ps . Sha ayange a Noa la , mbatyomov mbagenev hemba Aôndo ato sha ci u kwagh u ve nenge a mi yô . Se za hemen u veren ishima sha tindi u vough la nena ? L@@ in@@ da : I mar@@ em shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca . Shighe u M - umbur ka shighe u injaa u seer ôron Bibilo shi eren tom u pasen kwagh u Tartor kpaa Kpa m@@ kposo ne doo ve a doo , shi ka ve ker gbenda u yan ikyar a atô@@ at@@ yev sha ci u loho u dedoo ne . — 1 Mbakorinte 9 : 22 , 23 . Er m nenge mer saan anmgbian wam iyol kpishi yô , kwagh ne kô@@ rom sha m@@ tema tsung . Alaghga yange lu sha ci u kuran iti yase shin lu m@@ soo u soon iyol yase tseegh la yange na ve se er aie sh@@ on@@ o ? Joseph F . Alaghga yange ishima vihi Saulu kpishi sha e̱r un tor u Iserael je nahan , i gbe u una kegh a kegh or u un nenge ér ka tse profeti u beenyol u a z@@ eren ti@@ mb@@ ir ashe gbem yô ! Yehova yange wa tar i@@ fan ; lu u us@@ aa man u@@ sa@@ gher vea m@@ ende sha tar , nahan a gema eren tom sule sha ican . I Z@@ ung@@ we Yon@@ a M@@ h@@ ôônom , I W@@ ar Un “ I@@ Y@@ A@@ NG@@ E i môm kpa se ahan or nenge ga . ” Ka bo@@ can u nyi uumace ve lu tagher a mi ayange nee ? ( 1 Mbakorinte 9 : 19 – 23 ) I@@ gbenda i Paulu kar sha mi sha u pasen ior loho u dedoo ne na tom na doo kpen kpen . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Ka se ny@@ ô@@ ôso jighjigh wase u nan shi se gema ior ve hingir mbahenen , sha u seer sha mlu u anmgbianev u Mbakristu la . * Z@@ an zan nyian kpa ka icam i Tartor i í hembe doon mo je la . ” Ior kpishi na jighjigh hegen ér se mba ken shighe u ci@@ er@@ yol u tar u lu a vande nyôron ker ga yô . Gb@@ id@@ ye kwar sha uityendezwa mba Bibilo i̱ er u van a u@@ sha mba he@@ v man tar u he , e̱r kwagh@@ ngeren u hiihii la a we im@@ aagh nahan la . ( M@@ ar . 11 : 25 ) Yesu yange ôr injakwagh sha u tesen er kwagh ne a lu hange hange yô , a kaa ér : Ter ugen de or@@ tom na a inj@@ ô i kuman ut@@ al@@ ent@@ i dubu pue ( sule 6@@ 0@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ) . ( Luka 11 : 50 , 5@@ 1 ) Ikyav tese ér , tar u Yesu lu ôron kwagh u ú la lu ior mba ve lu a ishimaverenkeghen ér a va yima ve sha ikyev i isholibo la . 1@@ ,@@ 5@@ 1@@ 5@@ ,000 4 : 11 ) U hemban cii je yô , Yehova nengen sha mbamgbe asev mba ken jijingi . Iyange i H@@ ung@@ ur Mayange Ga Anmgbian wase u kwase ne ngu a̱ “ b@@ unde van ” he ’ ijiir i civir Yehova ga , di vough er A@@ na , un u̱ lu profeti u kwase la kpa yange b@@ un@@ den ga nahan . — Luka 2 : 36 , 37 . M@@ nder u Yesu shin ku la na se ib@@ um@@ un i nyi ? ( Mateu 28 : 19 ) Mbagenev yô , mba a mbamaren mba fan kwagh mba ve lu Mbakristu yô , nahan mba y@@ esen ve ayange ayange sha gbenda u vea fatyô u henen kwagh u Aôndo yô . — Duteronomi 6 : 6 , 7 ; Mbaefese 6 : 4 . Aluer ishima yase tsu@@ me a vese , nahan se gema keren ish@@ ô sha akaa a se er shami ga la yô , se fatyô u geman inja . ( Ef . U lun a uma u z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô la una wa se a@@ gbe , se lu a ian cuku i eren akaa a ken jijingi ga . S@@ op@@ hi@@ a : M@@ im@@ ii ? Tindi u a er kwagh u iniongo ne kaa ér : “ Ka ayange ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber je , né er a la , zan zan ar sha iyange i dondon sha iyange i me@@ men i sha uta@@ ankar@@ uhar la , man né na TER nagh ku sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia sha iy@@ i@@ av mbi he@@ v ye . ( Anz . 3 : 5 , 6 ) Aluer u tsaase imoshima you tsembelee yô , ia wase u kpishi u eren kwagh u vough . ( Rom . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Kpa ve fa er a pase loho shon vighe vighe a kighir ga , shi ve fa shighe u mkur una va kpaa ga . 17 : 20 . Er ior kaan ér hanma kwagh u a eren cii ka ishima i Aôndo yô , m pine mer , ‘ Ka Aôndo ka a va ior a ican a hide a kenger er ve lu yan ican y@@ ee ? ’ Mba@@ apostoli lu hemban a he@@ mba@@ ato ga . Shi se mba sha ikyev i mba ve hembe se agee , nahan mba eren a vese sha er ve soo la . Aluer se mba gbidyen kwar sha kwagh u ior mba i er kwagh ve ken Bibilo , er mba se vande ôron kwagh ve sha ijime la nahan yô , se fatyô u taver ishima hendan a atsan . Aluer gumor man gum@@ kwase vôso ayol a ve , shi ve soo u maren ônov kpa doo u vea pine ayol a ve mbampin mban . Tsô yange er nan ve hingir u nan Yehova Aôndo jighjigh ? Maa i hii u nan anmgbianev kpishi mba ve lu i@@ or@@ il ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika la akaaôron sha mbam@@ kohol . * Wan@@ ye ka nana lu cuku shi a undu nan shighe a kar yô , i hemba vihin cii . Yange ve mar wan ve u nomso u hiihii , u i yilan un ér Joh@@ n@@ n@@ y la , ica i gba ga maa a saa ku . Se fa tsembelee ser shighe u í pase kwagh u V@@ or ne vindi vindi la , Satan tema lu kenger zu@@ lee . Kanyi kwagh Yesu á er kwagh sha mi ken injakwagh i or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de la ga , man ityôkyaa ér nyi ? Lu mkombo u i er ken zwa wam yô ! ” ( a ) Hii nan ve se fe ser á fatyô u veren ishima ér iwanger ia seer a seer e̱r derianyom u sha hiihii la bee kera laa ? Er i lu ken ayange a masejime ne tseegh injakwagh ne i lu kuren yô , se kaa ser lu u a na wanakiriki la ityom i ihi@@ ar ne cii hen shighe u m - ande u Kristu , zum a ver un tor sha , ken inyom i 1914 kera yô . Aôndo due u ishima z@@ ee ? Nahan se p@@ ande u eren akaa b@@ ag@@ en@@ aa . Nenge , ne iv Yerusalem a ityesen yen . ’ ▪ Y@@ ar tom a mbampin mba takerada ne u pin or u ôron , mba i gbe u nana na mbam@@ lumun sha mi la . Nahan aluer ikpelaior ne ngi ken mzough ga yô , ia kera s@@ ende@@ gh ng@@ e@@ egh sha kwagh u yange i̱ soo u eren la ga . ( c ) Ka nyi se ôr ken kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? 10 : ​ 26 - 28 ) Yesu lu ôron kwagh u uma u tsôron sha Tartor tseegh shin lu ôron kwagh u uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar kpaa ? Á kar a ah@@ een sha icighan@@ ti u Yehova kera , shi a pa@@ ase ah@@ on a gban a sha kwagh u ian i Yehova a lu a mi i hemen la kera jimin cii . Ka mtsera u nyi se zua a mi sha u ngeren mbampin mba ve ve se ken ishima la shin takerada shi tôvon sha mini ? ( b ) I@@ y@@ ua i yange i er a ishima môm sha ci u mbananjighjigh mba ken Y@@ u@@ dia la i va a nyi hen atô u Mbakristu mba ve lu Mbayuda man mba ve lu A@@ tô@@ at@@ yev laa ? 31 : 7 ) Kpa Yehova ngu a er kwagh i hemba di u fan a fa mbamzeyol asev tseegh tsô la . 5@@ 1 : 3 ) A@@ dooga ishima ia lu vihin se her sha ci u yange i wa se kwagh taveraa . D@@ i er kwaghyan kpa ka a hemba zan zwa , shighe u se ye vea azende a dedoo nahan , i@@ ember@@ yolough kpa ka i hemba maan se iyol shighe u se er i vea azende a dedoo yô . F@@ a wer , aluer se fa ser mimi mimi je kwagh gba se a iwasen i Aôndo yô , mayange je se gba uwer u s@@ ônon icighan jijingi u Aôndo ga . Shi u fatyô u gbidyen kwar sha kwagh u ú hen la kwa imôngo kpa ? — Ps . Doo u se nôngo sha afatyô wase cii se tese ser se hemba nd@@ ahar sha hanma kwagh u se eren ken uma wase cii gaa ? L@@ um@@ un I@@ wasen Hen Mbagenev Sha ayange a tsuaa la je , ior hii u lun a ishimaverenkeghen i doon tsung ér vea va hide a lu agumaior shi vea lu gb@@ ong gb@@ ong shi vea lu uma gbem sha won . ( D@@ ut . 33 : 5 ) Nahan cii kpa , hemen u Yehova u ve lu nengen a na sha ashe ga la kuma ve ga . M@@ il@@ an • U nan mbagenev icivir la wa nyi k@@ ere ? 13 : 4 – 31 . Er Yehova a lu wan ishima a bo tar ne di tsô yô , se za nen hemen u taver mba ken tar ishima ve hide ve va civir Aôndo . K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , Ju@@ an mase kaven er iv mbu nyer ve nahan . Er ú lu hemban veren ishima sha akaa a Aôndo a ne se la nahan , ka han@@ mô ken akaa a i ne se ne ú nenge wer doo u ú “ hemba veren ” ishima sha mi ci@@ ilii ? — Heb . Aôndo Ngu a W@@ a W@@ egh sha Akaa a U@@ umace Nen@@ a ? Kpa , dyako u isholibo u se ye la na yô , gema ka uma u ken isholibo i maren ye . Icighan m@@ kaan i u@@ profeti mba Yehova lu nan la mase va kôron ior mba ve lu ungwan la ken asema , sha ci u ior hide hii tom sha tempel la , nahan i maa un i kure ken inyom i 5@@ 15 C.S.@@ W . la . Er se time sha ajiir agen a Bibilo i er kwagh u á la yô , alaghga kwagh ne una na shi Yehova una seer doon we ishima , shi se seer fan akaa a a lu ken Mkaanem nam la . Ka akaa a ken jijingi a nyi agumaior aa tsua u eren ve , a wase ve u veren ishima sha kwagh u uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu mba mimi mba kposo a Mbakristu mba@@ aiev , hemban je yô sha shighe u mkur ne nena ? Lu been mbak@@ on@@ don@@ ato man mba@@ kpen@@ alegh mba ve va her a na ke ’ tempel la cii angev . A ôr akaa a yange na un msaanyol man ishim@@ any@@ ian er tsegha iyol na sha ci u Yehova , sha u eren un tom , hemban je yô , shighe u i wa at@@ ab@@ am sha tom wase ken ityar i ngise i yilan ér So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la . L@@ am a mba ve civir Yehova ica i gbe la , hemban cii yô mba ve er tom u pasen kwagh hanma shighe anyom imôngo la . ( Ekesodu 14 : 13 ) Mose yange kô@@ r@@ cio u taver jighjigh u nan u Mbaiserael mbagenev mbara kpa ? Takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ugen u i yer ér Ex@@ e@@ ge@@ tic@@ al D@@ ic@@ tion@@ ary of the New T@@ est@@ am@@ ent la kaa ér , ka a ter ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika ne yô , i̱ lu u “ tesen ér or ban a mkav . ” ( 2 Kor . 11 : 23 - 27 ) Er Paulu ya atsan kpishi nahan cii kpa , yange lu a ishima i dedoo , sha ci u kwagh u yange ôr zum u a war ku la tese kwagh ne wang . P@@ ase gbenda u ak@@ u@@ wa a eren akaa la . A@@ eren ang@@ an nahan hemba ng@@ an hange hange sha ci u kwase u nan lu a nom u a ne jighjigh ga , u̱ kwagh a fe gban un sha atindiakaa a Bibilo ga shin a we á ikyo kpaa ga yô . Hanma or Kristu yô waan kwase u nan ikyo . Aluer kwagh ngu nahan je kpa , u se or@@ on iyev la ka ieren i shami ga . Jo@@ di yange ôr ityakerada yase man Bibilo kua ung@@ eren mbagenev mba doon un hen ijiir la kpishi ken iwer iti@@ ar . ( Ôr Mal@@ aki 3 : 16 . ) A̱ shi nan kpa , ior mba ka ve nger ivur Bibilo ne ve var sha akaa la mba a jighjigh u nan ér ve doo Aôndo ishima , nahan una yima ve , vea lu uma gbem sha won . “ Ve l@@ ôô ahumbe , vea gema á sun@@ da hi@@ ar . ” — HO@@ SE@@ A 8 : 7 . ( 2 Utor 12 : ​ 4 , 5 ) Anyom nga kar er 20@@ 0 nahan yô , Tor Yo@@ shia kpa tôô u@@ iyua mba i er sha ci u tempel la sôr un a mi . ​ — Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : ​ 9 - 11 . S@@ aa yange a nan@@ de kwagh@@ hum@@ an@@ doon la sha gbenda u Yehova tese la ve , a lumun ye . ( E@@ ks . 30 : 34 - 37 ; L@@ ev . ( Mbaromanu 2 : 23 , 24 ) Nyian ne kpa kwagh una lu nahan vough , aluer se h@@ ure aeren a vough a Mbakristu la yô , ka I@@ mbor i a la je se lu l@@ ahan ye . • Mba@@ civir Aôndo ka vea undu un nahan i lu un ken ishima nena ? ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Shi ú fatyô u taver mba ve civir a we imôngo la asema sha u ve lu “ a dooshima man aeren a dedoo ” kpaa . Ma@@ p and g@@ lo@@ be : M@@ oun@@ tain H@@ igh M@@ ap@@ s ® C@@ op@@ y@@ right © 199@@ 7 D@@ ig@@ ital W@@ isdom , In@@ c . Ka aeren a nyi i gbe u se lu a mi ve se fatyô u geman ior hingir mbah@@ en@@ ene ? Nahan kpa , ‘ un u a ongo msen ’ la shi una seer ungwan msen u Ne@@ hem@@ ia er a ishima i môm la . — Pasalmi 65 : 2 . Yange ve doo Yehova ishima er ka “ ik@@ urior Na iyol Na jim ” yô , shi soo u tesen tahav nav sha ci ve kpaa . Shi gba u se kav kpaa ser alaghga kwagh u a hembe doon sha ci wase la una lu kwagh u á lu sha ishima yase sha hiihii la ga . Mb@@ agen yange ve su@@ gh se a m@@ liam ashe . ” Mayange de de wer atsan a ou a na u hingir iy@@ ongo a Yehova ga . ( Anz . “ Se@@ er Se Jighjigh u Nan , ” 10 / 15 Aluer u soo wer u suur sha Bibilo a ishima i môm wer ka i i lu iwanger i mimi í ia hemen we yô , doo u ú tôv u fa mimi u i̱ . Wan yange er tom vea Ter na saan saan , lu “ or u fan tom ” u doon Ter na ishima , shi lu Or@@ shua na kpaa , ka “ I@@ mo ” je la . ( Anz . 8 : ​ 22 , 30 , 31 ; Yoh . ( Yobu 1 : 7 , 9 ; 1 Peteru 5 : 8 ) Nahan kpa , Yehova yô ngu a ker gbenda u una wase mba kwagh a gbe ve aa age@@ egh a na la . ( Pasalmi 7@@ 1 : 5 , 9 ) Or@@ pasalmi yange nenge ér doo u una pine iwasen hen Yehova di er Mbakristu kpishi mba ve civir a@@ vese imôngo mba ve be@@ e@@ yol ken tom u Aôndo ve eren nahan . Ka unô yange í wa ve tom u nan@@ den ini@@ av sha iky@@ eve ? 3 : 7 ) Inja i u wan or ikyo yô ka u or shon gban we kwagh tsung . Se er nahan yô , a lu inja er se h@@ ua ak@@ ondo a he se mba nengen a ken jingi , kpa se kera ver ishima sha il i i kôr se sha ishi la ga nahan . A@@ veren a Be@@ en Mayange Ga Yesu eren msen sha icivir man sha jighjigh u nan . Ú ôr um@@ ag@@ az@@ in mbara nahan ve doo ú kpa ? ” Gadia hanma or u nan yer sha iti i Ter yô , nana war . ” — Mbaromanu 10 : 4 , 9 - 13 . ( Yoh . 3 : 16 ) Orkristu yô nana kav mpin u Yesu u hiihii la ér , “ Aluer or a zua a tar cii , kpa nan gema nan ta ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron la kera nahan , á doo nan sha nyi ? ” N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam . . . zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” — A@@ ER . 1 : 7 , 8 . Shi , ke ’ N@@ um@@ er@@ i ityough 28 man 29 la , i nger kwagh u se fatyô u yilan ser ka ashighe a i ver vough vough a tesen akaa a yange gba u a naan hanma sev kua a a naan hanma kasua man a a naan hanma uwer , kua a a naan sha u@@ iniongo mba yange i eren hanma inyom la kpaa . Ka i tôô shighe n@@ al@@ egh@@ aa ve or hen ma zwa nan fa u lamen ye , hemban je yô , zum u akaa a d@@ an@@ en nan a lu kpishi yô . Shi iyôngo kpa fa or@@ kur@@ an@@ ilev shi i na hemen na jighjigh . Heela la , a za undu wanakiriki na , a kar tswen a yem ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . Or@@ tamen u ken tiônnongo u hen ijiir la kaa wener : “ Anmgbianev mba ve wasen A@@ da ka ve wasen un a ahan zwa . Umbur wer , “ mhen u ken ishima i or ngu er mngerem ma zan yô ; kpa or u nan lu a mkav yô , nan ke@@ se ma . ” Mba ve war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara lu mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba uma ve kaha kposo a ish@@ am@@ ior igen la cii . ( Mpa . 9 : 14 , 15 ) Ka sea nenge er akaaôron a profeti a Aôndo yange kure sha mi sha shighe u Aôndo kaa la vough yô , jighjigh u se ne Aôndo u “ ashighe man aan , ” kua Mkaanem nam la ngu a seer taver . “ I@@ y@@ ôngo igen ” i i lu ah@@ ur@@ aior a ve la zua vea ve kwagh môm hingir “ ik@@ um i môm ” sha ikyev i “ or@@ kuran môm kpaa , ” ka Yesu Kristu je la . ( Luka 13 : 4 ) Mayange je Yehova ngu a ibo sha atsan a ior ve ye sha imba gbenda ne ga cii . ( M@@ ika 6 : 8 ) A@@ eren a ior mba sha ayange a M@@ ika la vihi je yô , or ‘ u hemban doon ken a ve lu er ka saa yô ; u hemban perapera hen a ve la , hemba vihin a ig@@ yar i sha us@@ aa , ’ i ka i kuma hanma or u nan ve ikyua a i nahan . Umbur wer hanma msaanyol ken tar ne yô , ngu a kighir . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 37 , 1@@ 16 Pasalmi 14@@ 3 : 5 kaa ér : “ M umbur ayange a ngise la , m hen kwagh sha aeren a O@@ u cii . ” Se fatyô u ôron kwagh ne sha gbenda ugen ser , saa kwagh a gba se a Aôndo ve a kpe se iyol , shi a saan se iyol kpaa ye . Yobu 39 : 16 kaa ér , k@@ on@@ k@@ of@@ i “ eren a ônov nav sha dooshima ga , er ka mba nav ga yô . ” 16 : 1 ; 1 T@@ es . 4 : 2 ) Shi un iyol na kpa dondon hemen u mba ve lu ityough sha a na la . ( Aer . Ka Yesu Kristu man mba 14@@ 4,000 mba vea tema tor a na imôngo ken Tartor na la ve lu “ tsombor ” la ye . ( G@@ al . Ng@@ ur ngeren kwagh hen tiônnongo u Kristu u ken K@@ orinte la yô , a kaa wener : “ Ka Aôndo u A kaa er , iwanger i̱ wanger ken ime ” la . Yange ôr kwagh cia ashe ga , a kaa ér : “ Or u ken a mo u ker atô la ngu lumun atindi a Aôndo saan saan je . Kpa m ngu nengen a tindi ugen ken alegh a am kpaa , ngu nôngon num a tindi u ken mhen wam , ngu kôron mo yemen a mo uiky@@ angen sha ikyev i tindi u isholibo u a lu ken alegh a am la . ” Nahan ka a va sha kwagh u nan i@@ w@@ om sha ci u asorabo a ve yô , aeren a ve a perapera la cii a lu er iky@@ ondo i í hông@@ or i̱ nahan . — Mbaromanu 3 : 23 , 24 . ( 1 Mbakorinte 16 : 9 ) Er ngeren u dondon ne una pase nahan , akaa agen kpa nga a i gbe u se er sha er se pase ior mba lamen ijô igen kwagh doo doo yô . Yehova Ka Aôndo U W@@ u@@ ese Kwagh U gban or sha inja i mlu u Aôndo la inja na yô ér Yehova gba se sha gbenda u se fatyô u tesen dooshima , shi tsuan kwagh u se soo u eren yô , shi yan ikyar a Un u a gbe se la kpaa . Ken masejime yô , m va zua a ian m pine anmgbian u ter@@ em u kwase la er i hii ve akaa a a ne jighjigh a mi la a kaha kposo a atesen a u@@ c@@ ôô@@ ci mbagenev yô . ( Mat . 6 : 9 ) Sha nahan yô , Yesu wa mbadondon un kwagh ér , m@@ tsegh u tseghan iti i Yehova la a lu ve kwagh u hiihii . Paulu taver agumaior ishima ér a̱ hemba kpa , ve̱ kegh zan zan shighe u isharen i yaven a or ka i hemba taver ken a ve , ve “ kera fatyô u wan ishima her ga ” la una karen yô , vea fatyô u v@@ ô@@ son nom shin kwase . ( 1 Kor . Bibilo ne shi ngi a “ ngeren u tan iwanger ” u a pase ape i zough a akaa kposo kposo a i yar tom a mi u geman Bibilo i í doo yum ne la kpaa . Hegen ka shighe u i doo u se ungwa kwaghwan u or@@ pasalmi la je ne . Nahan kpa ma orumace môm , nana̱ lu a tahav nan nan kpa i na nan tahav mbu kaan a ugen ér nana per ma tindi u Aôndo ga . A doo kpishi aluer mbamaren wa mbayev vev kwagh ér ve de u vihin inyaregh sha hanma kwagh u ve nenge a mi a sar ve , shin ve lu a inyaregh ki y@@ amen un la yô . Kpa vea er nahan gbem sha won ga . U Ngu Y@@ e@@ men Hemen Hemen Vea N@@ ongo u Yehova Kpa ? Sha kpôô yô , ka hembe gban Orkristu u mimi ishima u wasen mbagenev . ( Aerenakaa 1 : 8 ) Lu u ica a gba tsô mbagenev kpa vea kohol ve ken tom ne . Nyian kpaa kasev Mbakristu kpishi mba eren kwagh vough er Shi@@ f@@ era man P@@ ua nahan nena , man Yehova una na ve injar nena ? ( Anzaakaa 18 : 24 ) Kwagh u hemban doon cii yô , aluer se mba dondon atindiakaa a Bibilo yô , se “ kporom hen Aôndo ” shi a yila se ér ‘ ak@@ ar a Aôndo , ’ vough er Aberaham kpa i yila un nahan . — Yakobu 2 : 23 ; 4 : 8 . Yesu yange ver ishima sha tom na za kar ikyaa inya shin kera wa ikyo sha mkpeyol na kpaa gaa ? U@@ B@@ O@@ G@@ O 6 ( Z@@ wa U@@ r@@ ho@@ bo ) U kô@@ son mbagenev ka ieren i teman gban lamen sha iyol i ior man sha akaa á ve eren la . ( Luka 7 : 48 - 50 ) Kwagh maa kure heen . Ka a nenge a ican i mba mbahemenev mbagenev ve eren ior nav la . M@@ h@@ ôônom ka ma kôr un a ve shi a wase ve kpaa . Sha kpôô yô , Yehova suen mba ve eren akaa ken uma ve akuma akuma sha ci u ve soo u van@@ den keren Tartor na la . — Mat . I@@ vaa I@@ a F@@ atyô u Z@@ an Do@@ on ken Tar u A@@ in@@ ge Ne , 3 / 1 Alaghga ashighe agen uwer ua gba se u eren msen ser Aôndo a wase shin a er a vese i doo , kpa doo u se yina ishima ga . G@@ ô@@ g@@ ô shighe u anyom a 40 u yange Mose kura iyôngo i Re@@ uel shi er Shi@@ por@@ a mar ônov mban@@ om@@ so a na shi y@@ ese ve la cii , lu shighe u yange maa ieren ne ken a na je hingir ieren i a fa un a mi yô . Shighe u Mbaiserael due ken Igipiti ica lu a gba ga la , Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki va ta ityav sha ior mba Aôndo , man ve vande hiin ve kpaa ga . Alaghga mbagenev mba a ieren i henen kwagh u injaa sha iyol ve man mlu ve ga . ( Anz . T@@ O@@ M U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H U tesen ikyav yô , alaghga ishima yange ia za Aberaham iyol shighe u Yehova pase un ér un ngu za timen gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la . Er alaghga a taver se u kur@@ an@@ nahan kpa , gba u se kohol ayol a ase shi se kuran kpaa . ( a ) I@@ m@@ enger i sha derianyom u hiihii la lu nena ? Á kaa ér : “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô ; er ne doom ishima nahan , kape ne kpaa , doo nen ayol a en vough la . ( Heb . 5 : 12 - 14 ) Or@@ pasalmi wa icam u tesen m@@ lu@@ a@@ inja u Mkaanem ma Aôndo , ér : “ A@@ t@@ indi@@ akaa a sha zwa Wou he@@ mb@@ am a@@ gb@@ enger a z@@ en@@ aria man a az@@ ur@@ fa udubu je . Ú F@@ atyô u Nan M@@ lumun sha Mbam@@ pin Mb@@ an Kpa ? ( Anzaakaa 2 : 5 ) Ka nahan ve kwagh u Paulu yange nger la a lu shami vough ye , ér : “ Or u nan lu ken uma u sha mar@@ ami la tsô yô , nan ngohol akaa a jijingi u Aôndo ga , gadia ka nan akaa a ib@@ ume , nan fatyô u kaven a kpaa ga , gadia mba kar a sha inja i jijingi . ” — 1 Mbakorinte 2 : 14 . T@@ aver dooshima u ú lu a mi sha kwase wou la hanma shighe sha u ngeren mkaanem ma doon kpuaa veren un , shin tin@@ d@@ in un a loho sha han@@ see@@ ti gayô lamen a na sha tele@@ f@@ on . Mbagenev vea zua a mtsera ken “ mnder u hemban doon ” la nena ? Nahan yô , sôn nen Ter u sun@@ da , A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” — Mateu 9 : 35 - 38 . Yehova “ wa ishima ” ér una er nyi a akaa a sha man a shin t@@ ara ? ( Mbafilipi 4 : 2 , 3 ) P@@ ri@@ shi@@ la man nom na A@@ ku@@ la kpaa er tom imôngo a Paulu . Adam u masetyô la hingir jijingi u nan a na uma . ” — 1 Kor . ( Rom . 3 : 23 ) Kpa aluer se za hemen u “ [ nôngon ] ityav mbi dedoo mbi jighjigh u nan ” yô , se fatyô u hemban m@@ yen wase la . — 1 Tim . N@@ oo@@ v man kasev kpishi nenge ér , ka vea ver shighe u ôron Bibilo shi henen i imôngo ken hanma kasua nahan , kwagh la a wase ivaa ve kpen kpen . A doo Yesu kpishi u wan wanakiriki u jighjigh la akaa a na cii sha ikyev sha ci u nyi ? Shighe u m lu anyom 14 la , m hii u eren pania shighe u a̱ na se me@@ m@@ yol ken makeranta sha shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough yô . Mayange se soo ser se er kwagh u una na vea ure shin vea yina ishima sha ci u ma kwagh u se er la ga . ( Mpa . , it@@ you . 13 ) Er se hen ken ngeren u karen la nahan , m@@ tom ma at@@ ar@@ atar mara tile sha ityough ki Igipiti man A@@ shi@@ ria man Bab@@ ilon man tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia man Grika kua Roma . Nahan cii kpa gba u a “ wanger ônov mba Lev@@ i , ” ka mba i shigh ve mkurem mbara je la . ( M@@ al . 3 : 2 , 3 ; 1 Pet . K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , un vea Bar@@ n@@ ab@@ a ve due ve yem u za eren tom ve u pasen kwagh la hen gar u D@@ er@@ e@@ be . ( Mateu 13 : 18 - 23 ) Ka sea wase ve sha afatyô wase cii yô , se de u henen kwagh a ve , se ker ior mbagenev mba mimi u ken Bibilo a hembe gban ve ishima yô . Yange i lôh@@ ô L@@ in@@ da , wan ve u kwase u masetyô la vea nom na Joshua ér ve za M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi u sha kwa 1@@ 24 la . 14 : 1 ) Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mbagenev di vea zua a uma u tsôron shin tar ne sha ikyev i hemen u Tartor u Aôndo . — Ps . Yange una ongo imo i Kristu sha ci u ngu cian un g@@ ighir g@@ ighir yum yô ma lu shami ga cii . ‘ Vea gema us@@ an@@ ker vev , vea var in@@ dy@@ uhar a mi , a@@ w@@ ange a ve kpaa aa hingir ah@@ ô a sôron iky@@ on a mi ; ikyurior igen ia kera tsu@@ wa s@@ an@@ ker a ikyurior igen ga , vea kera hen ityav mbi nôngon kpaa ga . ’ — Yesaia 2 : 2 - 4 . Se tese ser kwagh ngu nahan sha u dondon kwaghwan u Yesu ne , a kaa ér : “ Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” ( Mat . Ior mba ve lu ken mkombo ne la due sha ajiir agen shi aeren a ityô ve kpa kaha shi ve lamen ijô kposo kposo ; mbagenev lu mar@@ nya u tar u Au@@ str@@ al@@ ia man Al@@ b@@ ania man C@@ ro@@ ati@@ a , mbagenev di lu ior mba i yer ve ér A@@ bor@@ ig@@ in@@ als la . Nahan cii kpa , ve lu imôngo saan saan . Ior fa se ér se mba nomso man kasev mba eren msen kpoghuloo kpa ? ( Marku 14 : 5@@ 3 - 65 ; 15 : 1 , 15 ; Yohane 19 : 1 - 3 ) Iyange til sha te@@ mbe jigh jigh sha iyange i T@@ om@@ at@@ aan la nahan , i man@@ de Yesu sha kon u m@@ tsaha , a ya ican tsung er á y@@ uh@@ wa a sh@@ ì@@ r ne@@ gh ne@@ gh man ajiir a i man@@ de un u@@ k@@ us@@ a sha ave man shin angahar la lu anden yô . Kwagh u Nan a Gba U Ishima Ng@@ ô ugen ken tar u J@@ ap@@ an , iti na ér As@@ ami , man nom na , iti na ér K@@ at@@ sur@@ o , yange ve tagher a zayol ne . man United N@@ ations la * ‘ M@@ s@@ ange u sha dooshima ’ la hendan a “ tindi u tartor ” u i lu dooshima la . D@@ i er kwa u i we ken m@@ we , u ka u zende sha mi cii nahan se mba nengen a m@@ vese u loho u Tartor sha ashe kpôô kpôô ga kpa ngu samber wuee je . Kpa kanyi jim se er ve Aôndo una za hemen u nan se icighan jijingi na mgbegha laa ? ( b ) Er nan ve ieren i tan a@@ kper@@ an la i lu ieren i bo y@@ um@@ u ? Tsô er nan ve u@@ c@@ ôô@@ ci ve tsough ter@@ an@@ kon u lu ve icighan ikyav i hemban ci@@ ilii ? Er Jac@@ ob ôr nahan , mba shin Betel kôr ijende a na . Er nan ve aie a de ish@@ ar ny@@ ian@@ a , man ior mba eren aie ne nena ? Ior mba civir Yehova cii yange ve fa ér ken hemen yô , Aôndo una va nder mbakp@@ enev vea hide a lu uma sha tar , man ve fa kwagh ne ica gba . — Ôr Yobu 14 : 14 , 15 . Yehova ungwa msen wam ! ” S@@ ar se tsung u Or@@ hemen wase a va fe@@ fa sha ci u nyi ? Kwagh ne ka kwagh u sur@@ un se ishima ga he ? ( 1 Utor 18 : 38 ) Gbenda u Yehova ungwa Eliya ne kpilighyol kpen kpen ! ( Yesaia 7 : 14 ) Inja i iti ne ér , “ Aôndo ngu a vese . ” Lu u iti ne ia za hemen u umbur or@@ jighjigh ne vea kwase na kwagh u yange ve er shighe u ort@@ yom ôr ve ér vea mar wan u nomso ken iyol@@ been ve la . Alaghga á lu se inja er ma anmgbian u tahav mbu lu sha ikyev i nan nan n@@ zu@@ gh@@ ur kwagh man gba u a kôôm nan fese nahan . Kwagh u sha utar yô , Yehova kaa ér “ u i doom a Na yum yô . ” Mkaanem man tese ér Yehova lumun Yesu . Or@@ pasalmi yar tom a ishember i ken zwa Heberu i i gem ér “ er ” la sha u karen akaa ahar . Peteru mase ôron se ér i̱ va kohol se “ ken bem . ” A kaa a na ér : “ I@@ jiir i maan kwagh ing@@ in kaha kposo ts@@ ôô , or ngu man ta@@ av ga , mba tu@@ h@@ wan or ga , shi or môm kpa ngu h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom ga ! ( Pasalmi 34 : 19 ; Yakobu 4 : 13 - 15 ) Kpa yange kaa ér mbatomov mba Aôndo mba jighjigh vea fatyô u wan ago@@ yol sha er vea wa ishima a mbamzeyol mba vihin tsung yô . M@@ ôm ken akaa shon yô , ka gbenda u kwagh u ve tsough la una bende a mbagenev la . Paulu kaa ér : “ S@@ é kera na anmgbian an@@ zughul ga shin ityôkyaa i nôngon gb@@ ev kpaa ga . ” U hemban lun a inja je yô , kwagh ne ve a iveren i Yehova . Yange za hemen u ungwan imo i Ter na zan zan shighe u tagher a tôv@@ ac@@ an u vihin tsung la je kpaa . ( Ps . 40 : 8 ; Mat . 26 : 42 ; Yoh . Mba@@ apostoli man mbatamen mba tiônnongo u ken Yerusalem la cii ve lu eren tom u mbahemenev mba shin it@@ ine . I@@ wuese sha M@@ ne u Yehova A Ne Kwagh W@@ u@@ ee La ( u@@ iyua ) , 11 / 15 Paulu kaa wener Mbakristu mbagenev kpa yange i tu@@ h@@ wa ve , i tôv ve a ican shi i wa ve akaa iyol . Kpa kwagh ne kpiligh se iyol ga . K@@ wa u masetyô u Davidi nenge a tor la kpa , a tese icivir sha or u Aôndo shighe un mkurem la . 30 Ka Kwagh@@ bo u Y@@ il@@ an Aôndo Sha I@@ ti@@ i ? K@@ per@@ nan yô , gomoti lôh@@ ô mzough u tôvon sha zayol la . Jigh@@ ilii yô , ka Satan or@@ ihyom u Yehova u hemban la , a lu or u s@@ enden ior ityough ye . Doo u Mbakristu kpa vea tesen icivir sha aeren a ty@@ ôô er ang@@ an nahan . Mba i shigh ve mkurem mbara mba vegher u sha uhar u “ vor ” la . 10 : 10 - 15 ) Sha nahan yô , Peteru kaa a Kor@@ ne@@ li@@ u ér : “ Mimi je , m kav , Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una lumun nan . ” Gbenda lu u vea per ga , saa u tsu@@ en sha a@@ wen a vesen a a lu shin k@@ ungwa shon la . Nahan kpa , gba u se de ser a hông@@ or se ga . Aluer se wa kwagh ishima a or u se civir Aôndo imôngo yô , alaghga se va hingir u vihin m@@ til sha mimi wase . Yange Tindi u Mose ts@@ wer inyam ig@@ y@@ o . Z@@ enden sha Jighjigh u Nan , I De Lu sha M@@ nenge a Nenge Ga , 10 / 1 W@@ ea soo u seer fan kwagh u yange za hemen yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ A Su@@ e M@@ civir u Mimi ” la , ngu ken Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i - Ma@@ ac@@ i , 200@@ 8 . 19 : 18 ) Aluer se fa mhen u Aôndo man er i lun un ken ishima sha kwagh kua kwagh u a soo hen a vese yô , se hemba kaven un cii . Ior kpishi ka vea keren tom yô , ve er aie kpôô kpôô . Kpa alaghga yange soo u fan kwagh u Yesu seer , nahan á yila un iwer hen ya na . Kpa kwagh ne zua sha ityesen i Ruamabera ga cii . Takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i u i yer ér New Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la ôr kwagh u m@@ ngohol u yange c@@ ôô@@ ci ngohol ityesen i Mb@@ au@@ tar la nahan ér : “ Sha mimi yô cii man derianyom u sha 4 la lu a kuma ga la , im@@ aagh ki ityesen i ‘ Aôndo môm ken I@@ orov utar ’ la yange ki taver ga , shi yange ki nyôr ke ’ uma u Mbakristu kua jighjigh u nan ve kpaa ga . Habak@@ u yange nger kwaghôron u profeti na la hanma shighe , man ka mbamlu mba ny@@ i@@ iv yange ve kase Yuda he ’ shighe la ? Kpa aluer sha mar wase je se mba fetyô u henen kwagh gbem ga , nahan ka sea hiin a hii kwaghhenen nahan maa ishima yase i yem henen akaa agen di y@@ ee ? Ter ugen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il kaa ér : “ Ka se t@@ ume ityough lamen zum u se lu eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe la je , tugh mbu za kpa se fa ga , saa me kaa a tsombor wam mer kuma nahan . ” Er nan ve “ tar mgb@@ ough a apera ” sha ayange a Noa la ? Or@@ tamen u sôron atôônanongo shi va tiônnongo la inya hide yem . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la , apostoli Peteru ôr kwagh u i nger ke ’ Pasalmi 16 : 8 - 11 la , kaa ér : “ Davidi lu ter [ Kristu ] , kaa er : M nengen a Ter sha ishigh y@@ agh gbem ; gadia ng@@ um ken uwegh ku y@@ an@@ egh sha u m@@ ̱ de t@@ enger ga yô ; sha ci u nahan yô , saan mo ken ishima , zwa wam kpaa ember ; iyol yam je kpaa ia lu ken ishimaverenkeghen . ( Yoh . 8 : 31 , 32 ) Shi Yesu wase mbagenev umiliôn imôngo mba ve lu Mbayuda ga la u fan mimi . W@@ a Ve Iky@@ o S@@ aa se “ hu@@ wa . . . ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol ” ve se hemba ityav mb@@ in ye . I@@ t@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ungwan doom ishima her , kpa hegen m h@@ eren a her mbi me ungwa yô . Ka se za hemen u civir Yehova sha mimi : Yehova doo se ishima shi se mba ongo imo na hanma shighe . ( 1 Mbakorinte 10 : 11 ) Kwagh u sha uhar la , ka sha kwagh u ikyav i Yeremia . Aluer ka amba a ior a Yehova a ker ijende a ve ne yô , u nenge wer doo u se kpa se kôron ijende a ior sha kwaghfan shi se zenden a mba@@ fankwagh sha er se hingir mba@@ fankwagh ga he ? ( Ôr Luka 22 : 28 - 30 . ) Kpa cii man m mough m yem ken New Y@@ or@@ k yô , m zua a anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r u mough ken af@@ ishi a shin it@@ ine vea kwase na , ve va mkohol hen gar u V@@ an@@ cou@@ ver , tar u K@@ an@@ ada yô . Sha kpôô yô , akaa a ci@@ er@@ yol nga eren ayange ayange . Nahan kpa , yange vea soo u eren nahan ga yô , gbenda ugen kpa lu . Sha ashighe a tsuaa la , Yehova yila tempel na ér “ iyou i msen . ” ( Yes . Mbat@@ wer@@ ev mban yange ve wase se kpishi shi se wuese iwasen ve la kpaa . Nahan kpa , er lu gumor yô , akaa a ken tar gba s@@ aren un . Kpa mba fe kon u dedoo shin u bo sha atam a u , er Yesu yange ôr ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la nahan . Kape se kpa i fe mlu u ishima yase sha aeren a ase je la . ( Mat . Gb@@ id@@ ye kwar sha mbampin mban nahan : I@@ ember@@ yolough ne ia bende a mo nena ? Er i lu Yesu u á lu sha , á lu ic@@ eren@@ kon u tsombor u Davidi u tor la á lu suen tom u Tartor u i lu eren ken tempel u ken jijingi la yô , ú hen wer ma or nana fatyô u b@@ un@@ den u ? ( 1 Samuel 23 : 2 ; 30 : 8 ; 2 Samuel 2 : 1 ; 5 : 19 ) A za hemen u eren msen wener : “ T@@ ER@@ E , nam , m@@ ̱ fa igbenda You , tes@@ em i@@ hange You . Se er nahan yô , Ter wase u sha la una na se injar sha iniôngon yase la . — K@@ ol . Ishim@@ a@@ verenkeghen i lun uma gbem sha won la i̱ har sha m@@ vese u se vesen ke ’ mfe u se fe Yehova man Wan na Yesu Kristu la . ( Aerenakaa 3 : 6 ) Paulu yange a lu a iwuese hanma shighe sha u@@ iyua mba atôônanongo a tindi un a mi la , kpa ma shighe môm “ za mô ” anmgbian iyol ga . — 1 Mbat@@ esalonika 2 : 9 ; Mbafilipi 4 : 15 - 18 . N@@ om na man wan na kpa nahan . ( Marku 10 : 27 ) Aluer kwagh u Yesu ôr ne ngu hungur se ashighe agen yô , alaghga se kav er i hii ve ityom ne taver Yon@@ a kpishi yô . Gba u mba ve lu sha ikyev i Tartor u Aôndo vea eren tom u vesen u ‘ pasen ior inja i tartor u Aôndo . ’ Kwagh u ka se hen la ngu a na Yehova a doo se ishima , shi a wase se u nan un icivir kpishi . ( Daniel 7 : 13 , 14 , 18 , 27 ) Yehova yange vande ôron kwagh a ikyurior i Iserael sha ikyev i Mose man A@@ ron tsuaa kaa wener : “ Ka Mo M lu TER Aôndo wen [ ye ] ; nahan tsegha nen ayol a en , lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov je , gadia Mo M ngu icighan je . ” — Lev@@ iti@@ ku 11 : 44 . Shighe kar yô , Peteru , u yange ungwa kwagh u Yesu ôr ne va kav er msen u eren sha gbashima la a lu a tahav yô . 19@@ 4@@ 9 Kpa ken inyom i 4@@ 55 cii man shighe u Kristu la , i hide i maa gir@@ gar u tempel ne sha hemen u Ne@@ hem@@ ia . Aluer u hide u hen sha hanma kwagh u a Aôndo a er sha ci wou kua uumace jimin cii la yô , u nenge wang , er a er akaa kpishi yô . Pasalmi 7@@ 4 : 16 ôr kwagh u Yehova kaa ér : “ U ver . . . iwanger sha , kua iyange kpaa . ” Se fatyô u kaan ser ior kpishi sha tar mba lamen zwa Buter sha ci u nyi ? Yange á lu inyom yô , ijiir ne i tse@@ e je i kuma udi@@ gi@@ ri@@ i 1@@ 10 sha iky@@ aren i F@@ ah@@ r@@ en@@ he@@ it la , kpa a lu hi@@ r yô , i nd@@ ôh@@ ôr her je i kuma udi@@ gi@@ ri@@ i 15 nahan tseegh . Nahan lu ijiir i dedoo i ior l@@ ôôn wain man iky@@ a yô . Aluer u ngu eren sha kwaghwan ne yô , a gba u ú palegh mba ve ne jighjigh ga la ele@@ gh ele@@ gh shinii ? Shi ka wea nyôr nongo imôngo sha u wan icam i Tartor shin wea wa zwa ken mbamkombo shin wea na kwaghôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo yô , kwaghôron wou la a seer se iember . J@@ im je yô , ka hange hange u hanma or u nan soo u zuan a uma cii nana za hemen u zenden vea Aôndo . Sha mimi yô , Aôndo k@@ enden a mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime la sha . Shi a doo u ú hen u yaren tom a Bibilo shighe u ú dugh kwaghpasen yô . Sha mimi yô , awashima u Yehova sha kwagh u “ Iserael u Aôndo ” ngu kuren sha gbenda u kpilighyol kpen kpen . ( G@@ al . Or@@ tamen ugen hen tiônnongo ve kaa ér : “ M@@ kombo môm kpa karen ve ga . * Yange gba u Noa vea kwase na vea kura mbayev mban sha ifer i i kase ve la . He@@ mba doon u lumun hemen u Aôndo hanma shighe cii We kpa u fatyô u eren nahan . — 1 Peteru 2 : 21 - 23 . Kape Mbaf@@ ar@@ ishi eren je la . W@@ A@@ S@@ E V@@ E V@@ E F@@ A M@@ I@@ M@@ I Apostoli Paulu yange wa Mbakristu mba ve lu a kasev shin noov mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga la kwagh ér nyi ? I dugh kwase ne ken tiônnongo kera . Umbur myer u yange yila Peteru man An@@ der@@ ia man Yakobu man Yohane la . Yange kaa a ve ér : “ V@@ a dondon nen sha a Mo , Me gema ne , né hingir mbak@@ ô@@ ron@@ ior . ” Nahan gba u Mbakristu vea venda u eren tom hen ijiir i i eren idya shin i iin shin i eren a awambe sha tindi ga shin aeren a dang agen a Ruamabera a vende la . ( b ) Shighe u Satan kaa ér Yobu ngu civir Yehova sha mimi ga la , lu Yobu tseegh Satan lu wan un kwagh iyol y@@ ee ? Kanyi ia wase u ú kure awashima wou u eren batisema laa ? Davidi wa se kwagh ér , “ De ishima i nyoon , de iy@@ ugh ; ishima i̱ de vihin we ga , ka u nan or , ifer i eren tsô . Yehova na uumace ian anyom udubu imôngo ér ve hemen nahan ve nenge aluer doo u vea hemen ayol a ve sha tse@@ ene@@ ke ve yô . Se fatyô u nengen sha kwagh u i nger heen ne ser , iyol@@ tseghan ka kwagh u as@@ enge ga . ▪ Cii ve u civir Aôndo sha mimi yô , a gba u ú hii fan Yehova tsembelee . M@@ lu u T@@ se@@ vaa Ve a In@@ j@@ ar i Dedoo 32 O@@ ri@@ h@@ yom wase Satan Diabolo fa ajiir a se yen yô , nahan ngu a shi nôngon ér una mee se shighe u se we iyol ga shin una vihi se iyol ape se taver ga yô . Alaghga ka nahan ve , mb@@ ang@@ eren Bibilo yange ve nger ishember ne ijiir i môm ga ye . ” 15 : 8 ) Ka sea ume “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” yô , gbenda u se lamen shi se eren kwagh la u tese ity@@ am@@ egh ki shon wang , nahan Aôndo wase a zua a icivir sha kwagh ne . ( Mat . Gba u mayange se de ser or nana mee se nana due a vese ken mcivir u Yehova kera ga . Hen shighe ne nahan , m vôso iky@@ eren yam la . Ú nenge kwagh u yange er la kpa ? Apostoli Paulu ôr se kwaghbo u a lu ken ieren i suur sha amba@@ akaa la yô . Aluer ve er nahan yô , Yehova una ngohol ve doo doo . Ter u B@@ en@@ ha@@ da kpa vande lun a ian i kasua ken gar u Sam@@ aria nahan . Nahan nenge er Yehova a lu Or@@ yiman u V@@ esen yô shi tese mbagenev er Tartor u Aôndo u s@@ ôôn van sha u va yiman se yô . Shi yange sar un u taver ve asema kpaa . Dani@@ ela ngu vesen ken jijingi doo doo vea ngô na man anmgbian na u kwase u kiriki la . Apostoli Peteru kaa ér : “ K@@ ura nen ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ven la , er ka sha ci u Aôndo nahan , i̱ de lu er i kighir ne a kighir ga , kpa i̱ lu sha asema a en ; i̱ de lu sha ci u mtsera u dang ga , kpa i̱ lu sha gbashima je . ” Zum u Yesu nder shin ku la , Yesu ande hen mbahenen nav mbagenev iyange igen pe@@ pe . Aluer i nyôr mkombo ne ken tar wou ga , man u soo u ngeren pinen yô , u fatyô u ngeren af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar wou sha er a pase u kwagh u ú er yô . 1 : 8 ) Ka nan sue M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la sha gbashima je . A shi nan kpa , lu sha shighe la Yesu fatyô u umbur mlu na u lu cii man hingir or la ye . 5 : 10 ) Yesu seer ôron kwagh sha kwagh ne , ér : “ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô , ember nen , i̱ saan ne ken ishima tsung , gadia injar yen vese Sha , gadia kape ve tôv u@@ profeti mba ve vande a ven la a ican je la . ” — Mat . 1 : 1 - 3 ; 7@@ 7 : 12 . “ Nenge , u A hembe Solomon icivir Ng@@ un heen ne . ” ​ —⁠ M@@ A@@ T . Ngeren mban time sha atindi ahar a Yesu yange tese ér ka a vesen ken A@@ tindi la . ( Ivur 32 ) Pro@@ feti ne maa hii u eren msen hen Yehova , man alaghga yange er msen ne tsung je . 55 : 8 , 9 ) T@@ ô@@ v@@ on mbacivir un ér una na ve ibo ga , kpa ka sha u una zua a aeren a dedoo ken a ve shin una wase ve . W@@ a Ishima a A@@ hendan [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 14 ] N@@ um ne ka sha gomoti u Aôndo u sha la ! Yange gba u Ch@@ ar@@ les una wa ishima “ shighe a kar . ” T@@ il sha kwagh u a lu u vough la hanma shighe cii . 9 : 5 ) Paulu hen er aluer un er Aôndo tom kpoghuloo yô , una kera lu a ityôkyaa igen i shi v@@ aan af@@ an@@ yô ga . Shi kaan ér , “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga ” yô , a pase ve ityôkyaa i i ne ve un er kwagh nahan yô , a kaa ér : “ Er ne kpaa á na ne ibo ga@@ gh ga yô . Gadia imba ijir i ne er ne , ka i á ôr ne ye . ” — Mat . U ngu zuan a iwasen ken shighe u ú ver ai@@ k@@ ighe sha u eren mcivir u hen tsombor shi henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou la nena ? U tesen ikyav yô , se fa er i doo u se ii ga yô . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O kaa ér : “ Er@@ doo u or yô , ka un a doo ior ye . ” Yobu ngohol kwaghwan la a ishima i môm , a kaa ér : “ M ngu ma kwagh je ga . . . m zamber ken v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kua ken m@@ t@@ we . ” Yange m vôso I@@ r@@ è@@ ne ken inyom i 19@@ 5@@ 6 , nahan a kohol mo ken tom u sôron atôônanongo la . M@@ zeyol u mba@@ kwa@@ re@@ v mbagen udubu imôngo mba i wu@@ he un a ve imôngo la je yô hemba vihin cii ; mbakp@@ ish@@ iv ken ve sar ku . 1@@ 45 : 16 ; 2 Pet . 3 : 13 ) Hegen yô , m kange ishima mer me za hemen u civir Yehova sha mimi , shi er m lu al@@ ôm yô , me ker u lun nor ga . Se fatyô u seer tsaase mfe wase sha ma gbenda u pasen kwagh . Er nan ve i hembe doon u wan ishima a tôv@@ ac@@ an a u keren ser se or iy@@ eve ? Akaa a a lu eren shin tar man akaa a Bibilo i tsen@@ ge@@ ôron a lu kuren la tese wanger wanger ér se mba ken ayange a mkur u tar ne . ▪ I@@ mo . Shi mbam@@ yina nav kpaa a lumun a mi , lu mba ityô na tseegh ga . Nyian ne kpa , Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba veren ishima ve sha Tartor u Aôndo , kua sha ishimaverenkeghen ve i lun “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo ” sha la . ( Rom . ( Mbaromanu 1 : 20 ) Nahan mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u nengen a Aôndo la wa tahav mbu nengen aeren a Yehova agen sha ashe a ishima la ker . Sha kpôô yô , iyange la i ci@@ er@@ yol ! Er Tartor lu itinekwagh i kwaghpasen u Yesu yô , alaghga u na jighjigh wer Yesu yange na mlumun sha mpin ne . Aluer u ngu eren nahan yô , kwagh ne una wase ú u fan “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo . ” ( 1 Kor . Kwagh u Davidi yange er la tese ér kwagh ne ka mimi . J@@ U@@ N 3 - 9 , 20@@ 13 Ior mbagen je yô mba a at@@ umbe shon kpaa ga , nahan mba tse sha u@@ go@@ do@@ b@@ i ; ka ve samber kwagh hen inya ve y@@ av . U ngu a ngeren u tesen ajiir u injaa man or u tesen we gbenda u a fe ah@@ ia tsembelee yô . Ior mba Yehova ka ve kohol ken A@@ you a Tartor udubu imôngo kua sha ajiir agen sha tar cii sha u civir un . Á b@@ ume mba@@ v@@ aren i@@ wa mbagenev wener ica a gba ga tsô ior mba ken A@@ shia u K@@ iriki cii vea de u civir Ar@@ te@@ mi . Mbaromanu shi lumun a kwagh@@ al@@ ôm u zua sha mba@@ aôndo mba Mbag@@ rika la kpaa . Or@@ tesen ugen kaa ér : “ U or henen kwagh aa u fan kwagh u nan soo u henen jighilii la ka môm ken akaa a á taver orumace u eren yô . ” G@@ es@@ er Kpa a gema a lôh@@ ô mbatomov nav ér ve̱ kporom ikyua ve̱ sôn un akaa a a h@@ á@@ ng@@ é ve la . M@@ kighir u mbak@@ ov ka a hemba taver sha ajiir a nomso@@ or nan lu ken sho@@ ja shin ken p@@ ati shin nan lu eren akaa hen ityô taveraa yô . Kwagh ne na yô , Davidi hingir or u zenden wue wue anyom imôngo . Ka mimi , ashighe agen ikyaa igen ka i lu i hange hange , i a fatyô u undun i eren kwagh ugen ga yô . Alaghga mciem maa gba se iyol , se lu cian ser se va tsua kwagh u shami ga , shin se va gba bo , shin ior a va nenge ér se t@@ umbur . Zum u profeti Daniel lu pasen kwagh u “ shighe u mkur ” yô , á tsengaôron kwagh ugen kposo u una va er hen atô u ior mba Aôndo yô — ka m@@ hi@@ di u mimi u kwaghaôndo una hide a mgb@@ o@@ gh la . Shi hen sha kwagh u mbam@@ ishen asev mba ve ‘ ur@@ un ayol a ve kera er nagh ku ur@@ un a ur nahan ’ a ishima ve i môm sha u vea wase ior ken ityar igen la kpaa . De gbe nan ibo ga , tese wer u wa ikyo sha mzeyol u nan la , nahan pine nan mbampin sha gb@@ ir . ( Yohane 13 : 35 ) Dooshima u anmgbian a anmgbian la ka gbenda u vesen u lun Orkristu je la . Aluer ka kwagh u ve hen ne yô , ve lu z@@ endan “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav . ” Ú De W@@ er Akaa a K@@ ar U sha ci u Tartor Kpa ? Nahan , zum u kwaghbo a er yô , ka an a war a nana ? ( a ) Mbakristu mba mimi ga vea ‘ ya anyi ’ sha ci u nyi , man a lu hanma shighe ? Sha kpôô yô , ajiir a eren an@@ umbe a Mbar@@ o@@ ma la lu ajiir aa Mbakristu vea zan her ga yô . — 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 . 6 :⁠ 17 . ( Ôr I@@ c@@ am i He@@ mban 1 : ​ 2 , 3 . ) Yehova yange una wua tse@@ profeti la kpa Bibilo ôr se ga . Ter u Le@@ on@@ ar@@ do yange kpen yô , a hen iliam i sha ave sha er una pasen mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato loho u ken Bibilo u sur@@ un ior ishima la yô . Z@@ ende ken I@@ wanger a I@@ wuese Sha shighe ugen la , a lam a kwase Sam@@ aria . Kwagh ka a er i doo yô , ian gema lu shin b@@ ôô@@ s@@ u u tiônnongo yange c@@ at@@ a u zan mkohol ne la . Tor Saulu lu iy@@ ongo a Davidi tsung je , lu keren un a ku , shi Davidi yange tagher a ikyum@@ utya i Mba@@ fil@@ iti i yange i lu nôngon ér ia ngohol tar u Iserael la kpaa . Shi mimi ugen yô , aeren a or u nan doo se ishima man a or u nan soo kwagh wase la nga a bende a vese kpishi . Doo u se nenge ser se gande ma tom u nyoon iyol u i lu eren sha ci u iwasen i mcivir u mimi er “ a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior ” a Mb@@ ate@@ ko@@ a yange ve er nahan ga . N@@ gi@@ se la a̱ nôngon ityav yô or@@ sho@@ ja nan kôr s@@ an@@ ker ken uwegh ku y@@ an@@ egh , per@@ utya di u lu ken uwegh ku im@@ es@@ egh , nahan uwegh ku y@@ an@@ egh kura ku lu a kwagh u y@@ is@@ an ku ga . Se fatyô u henen nyi sha tom u pasen kwagh u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii er laa ? Yesu ngise ôr kwagh u a tese ér Aôndo pase mnenge na sha kwagh ivaa i eren yô . Aôndo yange kaa a nom man kwase u hiihii la ér : ‘ N@@ om@@ so@@ or nana undu ter u nan man ngô u nan , nana var ken kwase u nan , ve uhar vea hingir iy@@ ô@@ gh i môm . ’ Ken tar u he u Aôndo la , ieren i mimi man perapera vea kar a tile sha ityough ki ifer C@@ l@@ ai@@ re kaa ér : “ Ka i saan se iyol kpishi er hanma iyange se eren Yehova tom yô . ( Pasalmi 1@@ 10 : 3 ; Mateu 24 : 14 ) Se mbagenev kpishi yange i taver se u henen u pasen ior kwagh ken igbar . T@@ ôô ase wer u ngu O@@ ri@@ serael , man u ngu a kwagh ga . Nenge atô@@ akaa a vesen a se lu a mi a wuese Yehova sha erdoo na hen orumace la sha wono ! — 2 Peteru 3 : 13 . ( Ivur 12 , 27 ) Shi or@@ henen Yakobu ôr kwagh u Aberaham kaa ér a “ hingir perapera , ” shi “ i yila un er i@@ kar u Aôndo . ” Kwagh u Davidi man u Yesu zua sha igbenda igen kpaa . ( Yesaia 43 : 10 - 12 ; Aerenakaa 20 : 20 , 21 ) Shighe u Yesu lu eren shiada shi lu been ior angev ken tempel cii man ku na la , mbayev mbagen g@@ enger am@@ o lu kaan ér : “ Ho@@ s@@ ana Wan u Davidi . ” A hii nan ve se tese ser se mba veren ashe a Yehova ser a̱ na se t@@ ah@@ av@@ a ? Mbagenev yô , alaghga ka iyange i vesen igen i ior kpishi ve umbur yô , er iyange i tar ve hingir sha tse@@ ene@@ ke u u la nahan . Vea fatyô u hiden shi lun um@@ aa ? 15 : 20 ; 2 S@@ am . I@@ ti i ter na lu V@@ al@@ d@@ è@@ s , shin W@@ al@@ do . Á tese mnenge na u á nengen sh@@ a@@ gba u eren sha lan la ken ihy@@ agh i a ta la , ér : “ Ng@@ un kera ka ze@@ ge Bab@@ ilon , u m maa sha u a̱ lu ijiir i teman i tor , sha tahav mbu agee am , sha ci u icivir i sh@@ a@@ gba wam ne gaa ? ” Ka se hide se za sôr ior sha ci u nyi ? ( b ) I@@ an i W@@ ani@@ unda a lu sha mi la ngi kwagh môm a i Ter n@@ aa ? Iky@@ aior i Mbakristu kpishi yange i sôn iwasen sha u hendan a mbamzeyol mba ka ve tagher a mi ken makeranta man ajiir agen la . Ken mbaapostoli mba 12 mbara cii , lu Yuda tseegh fa kwagh u Yesu vindi vindi ye . M been makeranta la yô , i ti@@ di@@ m ér m za pase kwagh ken tar u Go@@ ld C@@ o@@ ast , u i yer hegen ér G@@ han@@ a la . Sha mimi yô , aluer nom@@ ou shin kwase wou ‘ z@@ ô@@ mon ih@@ in@@ ga ’ you sha u lamen a we dang yô , alaghga we kpa u soo u lamen a nan dang her ave ave je . Ka igbenda i nyi nahan se fatyô u dondon Yesu sha u eren a mbagenev kundu kun@@ du@@ u ? Ior kpishi mb@@ á hendan a Mbashiada mba Yehova , mbagenev yô ka i lu sha ci u ve fe kwagh ve i yen ve yô , mbagenev di yô , ka sha ci u ve kôr a kôr Mbashiada ihyom shin ve kôr loho ve ihyom . De@@ me@@ tri@@ us P@@ ap@@ age@@ or@@ ge un u lu ken mbatomov mba ijiir i shin t@@ ine i So@@ ci@@ e@@ ty ica i gba la kaa nahan ér : “ Aluer ú tôô ing@@ y@@ egh ki Mbah@@ enen Bibilo mba sha ayange la ú kar sha inyaregh ki yange ki vese ga la yô , ú kav e̱r yange ‘ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ’ la lu tom u doon g@@ anden i@@ pu@@ un yô . Ma tsengaôron akaa aa kwase u ken kwaghôron u profeti la a tagher a mi la shi ma pase se er se lu ken iwanger i Yehova shin er ime i y@@ is@@ a orumace nahan kpaa . Ior mba Aôndo mba nengen tar ne nena , man ka sha nyi gbenda nahan ve lu a ya ? E@@ i . De@@ ma yange ma za hemen u lun or@@ wasen Paulu . Lu u tar ua fatyô u nan un kwagh hemban u Yehova una na un la ga ! ​ — Anz . ( Luka 1 : 31 – 33 ) Een , ka Yesu u N@@ as@@ are@@ ti la á lu Tor shon u kwaghôron u profeti u ken Bibilo a er se kwagh na la ye . A@@ in@@ ge u tar ú iv a m@@ pu@@ u u pu@@ un akaa tsung shi ican i yan i̱ lu ne yô , m@@ ne u nan Aôndo jighjigh kua Bibilo la gbe n@@ di@@ ir fi@@ oo je . Aluer se wa ishima u eren kwagh man ka u una tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga yô , ka se nôngo tsung se er kwagh shon , kpa ka a lu kwagh u a taver u eren shin u una tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , saa se wa ishima ve se er un ye . I@@ jiir la kpa lu sha ashe wang , shi loho u i lu pasen her la kpa lu u nan ishimaverenkeghen . A kaa ér : “ Hanma kwagh u Mbashiada mba Yehova yange ve tes@@ em yô zua sha ugen kp@@ ian shi lu sha ad@@ ondo ad@@ ondo kpaa . Mbagenev ka ve er ini@@ umbe sha ma kwagh u i er ken Bibilo yô . Kwagh ne ka a hemba wasen mbayev mba kiriki cii . ( Ho@@ sea 4 : 1 – 13 : 16 ) M lu anyom 16 hen shighe ne . Sha nahan yô , Peteru kaa ér : “ Er Kristu A ye ican ken iyol yô , ne kpaa , kange nen ishima sha mhen ne , gadia u nan ya ican ken iyol yô , nan de isholibo ve . ” — 1 Peteru 4 : 1 . Nenge i lu kwagh u saanyol u lun imôngo a “ mba ve lu wang ” shi ve nenge akaa a a doo Ter ishima la cii ér nga “ wang ” sha wono ! ( a ) Se fatyô u yaren tom a Bibilo u wasen ior zum u ve zough a l@@ an@@ shima sha ci u uityendezwa mba gbil@@ ini@@ gh mba i er a ve la nena ? Aluer ya wou ka ijiir i kundu kundu i mbayev ou hiden her waren yô , kwagh la una wase ve u hendan a mbamtaver vev mba ayange ayange mbara . Ka sha nyi gbenda nahan ú “ ungwa kwaghôron ” u Or@@ tesen wou u He@@ mban@@ cii “ ken ijime you ” we ? Shi í tese imba m@@ ser@@ akaa ne sha kwagh u tempel u ken mpase u sha mnenge u Ese@@ kiel la kpaa . Ken inyom i 200@@ 3 ne cii , de se zer gbidyen nen kwar pinen ayol ase aluer sea lu nôngon her kpoghuloo ser se kporom ikyua hen Ter wase u sha yô . Kristu yange kaa a mbahenen nav ér : “ M ngu tswen ga kpa ka Mo vea Un u A t@@ indi@@ m la . ” ( Yoh . Shin ka u zamber a nan fese wer nana ya ú anyi ? • Ka ityom i nyi se lu a mi hen ior mba tar nee ? ( Mateu 10 : 6 ; 15 : 24 ) Sha nahan yô , mbahenen mban hemban pasen kwaghaôndo sha ajiir a Mbayuda lu la . Yange lamen zwa H@@ indi , kpa soo u seer fan zwa Buter . Bibilo kaa ér : “ Kwagh@@ fan ngu hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime . ” ( Anz . Sha shighe u iyange i vesen i ji@@ righ la , ka an ú ta ikyaa a nan@@ aa ? Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Gadia tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” Se mba keren mfe u Aôndo sha gbashima wase cii sha ci u se nenge ser un ka Or@@ tesen wase u He@@ mban “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” — M@@ A@@ T . 4 : 6 , 7 ) Kwagh la una na se zua a iember kpishi ! 7 : ​ 5@@ 9 , 60 ; 12 : ​ 1 - 3 , 7 , 11 ) Akaa a yange tser ve la lu inja im@@ ôm ga . Kape anmgbianev asev mbagenev ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a Mb@@ an@@ az@@ i kpa yange i wua ve , kpa Yehova yima mbagenev je la . T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A U H@@ E Nahan , ne er kwagh a agee man tahav mbu ne lu a mi la sha inja nena ? Tsô Yehova ver jijingi ve u hiden a iyol ijime la doo doo , “ nahan iniongo i Kristu taver ken jighjigh u nan , man iyenge ve lu seer a seer ayange ayange . ” — Aerenakaa 15 : 31 ; 16 : 5 . Yehova ver Wan na or@@ hemen sha ér a hemen tiônnongo u Kristu jimin cii shin tar . ( Mat . 18 : 12 - 14 ) Inja i injakwagh ne ér nyi ? Or@@ ya ugen kaa ér : “ M fa mer mo man kwase wam se kaha kpishi nahan ga ! K@@ wa ne kpa Yesu shi de ve asorabo a ve . Yesu yange nyoon ishima a ior shin eren ts@@ wam a ve ga , kpa hanma shighe yô , a tesen ve dooshima shi a eren a ve kundu kundu shi n@@ orom ikyaa ga , shi lu ishima legh legh , shi keghen ityough kpaa ga . ​ —⁠ Mat . Yange timen ken ityakerada kposo kposo vindi vindi yô , va mase fan doo doo ér ie@@ ev mb@@ in hii sha ikyev i Mbakristu ga . Shi yange ma ve fatyô u eren tom ne gbem sha won . Kwase ne shi tes@@ em takerada u i yer ér Cre@@ ation la ken zwa P@@ oli@@ sh . 10@@ 4 : 24 ; Mpa . 4 : 11 ) Sha nahan yô , doo u se han@@ ger ser ma gbenda môm u eren kwagh hemba doon a ugen ga . • U ôron kwagh sha mimi la ve Aôndo a icivir nena ? 3 : 19 ; Heb . 11 : 6 ) Kwagh ugen kpa ngu u i gbe u se er cii ve a mase lumun se ken tsombor u Aôndo yô . 20@@ 1 Mbaiserael mba nengen a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbai@@ gipiti yô , ci@@ er ve iyol kpishi ve gba v@@ aan a Mose ér : “ Ka i@@ war i ban ken Igipiti ve u kor se wer se̱ va kpe ken to@@ ho y@@ ee ? ” Cii man Satan va he@@ mba@@ ato yô , i van@@ den eren ishima i Aôndo kera nena ? Zum u mba@@ vesen mba ken Iserael sôn ér i̱ ver ve tor yô , Yehova na ve ian ér ve tsua or nana lu tor ve . Yehova yô a fa i@@ mba@@ or i se lu jim jim yô . Shi ungwan taveraa shi zenden shin iky@@ e@@ ky@@ e i mba@@ a@@ wan@@ ev . Er Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la a er kwagh u iny@@ ar vighe vighe ga nahan kpa , gema ngu a akaawan a injaa sha gbaa ne kpaa . 15 : 9 - 15 ) Nyian kpa mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ka vea tsua u civir Yehova yô , se ember kpishi . Yesu yange na ior ishimaverenkeghen nena ? Er se lu vea mba i shigh ve mkurem mbara mbagenev yô , kwagh la wase se u fan han@@ mô ve kua gbashima u ve lu a mi sha Mkaanem ma Aôndo tsung la kpaa . Ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi sha u dondon kwaghwan nee ? Lu kwagh u a za hemen u eren a orgen u ve eren tom ijiir i môm , u un kpa i doo un tsung u ôron at@@ ine@@ akaa kposo kposo a i duen a mi ken Iyoukura man Awa@@ ke ! la je la . Shighe u se lu ken K@@ hor@@ at la , m hen Bibilo a orgen u lu or@@ vesen hen ijiir i tin@@ d@@ in u@@ washika yô . ( Luka 22 : 28 - 30 ) Iky@@ ur i Yesu ya aa mba pue kar môm mbara la kua Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve lu iorov 14@@ 4,000 la kpa ker . ( Genese 12 : 4 ; Mbaheberu 11 : 8 , 9 ) Er Yehova kaa a Aberaham ér una hingir “ ze@@ ge ikyurior ” nahan kpa , kpe kera ica gba cii ve tsombor na ngee ye . Shighe kar yô , zum u i va a are@@ ki u ikyuryan ken Yerusalem la , “ Davidi kaa mbahemenev mba Mb@@ al@@ ev@@ i er , ve̱ ver anmgbianev vev , mba@@ wan@@ ats@@ am mbara , a it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v , mba@@ adi@@ gu@@ ve man um@@ olo man u@@ k@@ wen , ve̱ ku@@ h@@ wan taver taver , ve̱ kende am@@ o a iember . ” — 1 K@@ ron . Hii nan ve Yesu a tee or@@ pasenkwagh u Tartor u Aôndo a kar sha ort@@ ani@@ v@@ or@@ o ? “ Eren akaa cii , ah@@ on a de lu sha mi ga ” . — MB@@ A@@ F@@ I@@ L@@ I@@ P@@ I 2 : 14 . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) I ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u Yesu ken Pasalmi 40 : 7 , 8 ér : “ M va ve , ka ken ih@@ ur@@ en@@ ruamabera i nger kwagh wam ye . Yange gba u vea lu a awashima u nyi sha tom laa ? PE@@ E@@ J@@ I 17 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 9 , 18 H@@ ide sha kwagh u lamen a mbagenev sha gbenda u maan ve a maa la di ye ? Se fatyô u wasen or u nan v@@ ôr , sha er nana maa jighjigh u nan man iwuese nena ? • Se lu a bem ken tom sun@@ da wase ne nena ? Se nôngo a mbamzeyol nena ? Mbamaren mba An@@ to@@ ine mba ve lu mar@@ nya u tar u P@@ ol@@ and la , yange ve mough ve va ken tar u Fran@@ ce maa ve va mar un ker vough er mbayev mbagenev kpa mbamaren vev va mar ve ker , ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 man 19@@ 30 nahan . Ashighe agen yô , Yehova ngu a de mbaihyomov ve wua or u civir un , er kwagh u yange er S@@ ef@@ anu la nahan . 1 : 27 , 28 ; Mpa . Kwagh u Paulu a ôr ne ka mimi sha ci u a pase ken washika na ugen wanger wanger ér , or u nan civir ak@@ ombo shi nan eren ah@@ ir cii nana “ ya dyako u tartor u Aôndo ga . ” I@@ mba kwaghhenen ne ia na se zua a mfe u injaa sha kwagh u Yehova man Yesu Kristu , un u a bee Yehova vindi vindi la . ( Yoh . Aluer u ngohol iyua i í er i sha ci u wou vough nahan u er nena ? M@@ lumun u Yesu na sha mpin ne la ngu se a inja nyian kpishi je . “ T@@ su@@ wa nen [ or ] u i lu ne ka civir la nyian . ” — YO@@ S@@ U@@ A 24 : 15 . Bibilo kaa ér “ u@@ jijingi mba di@@ abolo mba ve eren u@@ ivande la ” due za hen “ u@@ tor [ mbahemenev ] mba sha tar sha won cii sha u kohol ve ijiir i môm . . . hen ijiir i i yer ken zwa u Heberu ér Armag@@ e@@ don la . ” — Mpase 16 : 14 - 16 . De se dondo ikyav na la , nahan se nenge er se wase nomso u nôngon a akaa atar a a ze ve iyol nyian yô : ( 1 ) U keren ime - mnger eren , man ( 2 ) mci@@ e u cian mnenge u ikpelaior , man ( 3 ) U nengen ayol a ve ér ve yina sha mbagenev la . 13 : ​ 34 , 35 ) Sha kpôô yô , gba u Mbakristu mba mimi vea doo ayol a ve . Nahan kpa , Timoteu kera h@@ unde ishima sha ci u un ngu or@@ tom yum ga . A@@ sember ne tese ér yange doo or@@ pasalmi kpishi u henen Mkaanem ma Aôndo . 13 : 11 ; Ôr Yohane 14 : 26 . 15 : 39 ) Ior mbau@@ har mban maa pav , hanma or yem gbenda u nan . Aluer ngeren ne ka u tse mimi yô , a ôr kwagh u Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti shin Yesu Kristu gayô Mbakristu mba sha ayange a Mba@@ apostoli mbara , u i fe ga yôô ? Aluer any@@ iman nga duen hen tsombor wase hanma shighe yô se er nena ? Yange tese ve sha u nan ve atô@@ akyaa sha al@@ ô sha al@@ ô kua sha an@@ zaakaa man sha u eren sha kwagh u a tese la kpaa . Or môm nana fatyô u b@@ un@@ den awashima ne ga . — Aerenakaa 5 : 40 , 42 . Y@@ i@@ ase i i nger ken Bibilo la ngi sha ci u iwasen yase . ( Rom . Lu nyi alaghga mbaapostoli lu henen ken ishima cii ve Yesu mough zende na u masetyô u yemen Yerusalem laa ? * — Marku 12 : 43 , 44 ; Luka 10 : 27 . Ve er tom u pasen kwagh hanma shighe anyom : 13 Anyom nga kar yô Paulu nger Timoteu washika wener : ‘ Mba i sar ve pe civir Aôndo cii , á tôv ve a ican . ’ — 2 Timoteu 3 : 12 ; Yohane 15 : 20 . Ken atô u i@@ aven i inyom i 4@@ 0@@ 1 zan zan va ken inyom i 1@@ 5@@ 00 la , ator a yange hemen ityar ve tseegh , man a yange hemen ityar ve kua ityar igen la kpaa yilan ior mba ve hendan a ve la ér mba@@ an@@ ti@@ kristu . Bibilo kaa a mbacivir Aôndo mba mimi ér ve vôso kwase shin nom “ ken Ter tseegh . ” 23 : 33 ) Yesu lu ôron ér nyi shighe u ôr kwagh u “ ge@@ h@@ en@@ a ” laa ? I@@ b@@ anave man ior mba fan takerada ga du@@ mbur ken ityar i lun a kwagh ave ga la kpishi , kua m - ban u aka@@ ah@@ endan a injaa . Ro@@ ber@@ t : Ivur la kaa ér “ ku ua kera lu ga . ” Hanma shighe u ka a pine mpin ken k@@ l@@ ase yô , ka m nôngo u k@@ enden wegh sha ôron mbagenev kwagh u m hen ken Bibilo yô . A@@ ti a mba cian Aôndo mbara mbagenev yô ka , Noa man Aberaham man Yobu man R@@ ah@@ ab@@ i man Daniel . “ I@@ y@@ ôngo igen ” ne na “ awambe a Wan@@ iyôngo ” jighjigh sha asema a ve , shi ve er batisema sha u tesen ér ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova . A shi nan kpa , môm ken akaa a u hembe pasen ior kwagh sha mi yô , ka kwagh u ica a gba ga tsô Aôndo una wa ave sha akaa a uumace ve lu eren la . “ Shighe u mkur ” u i tsengaôron kwagh na la yange hii ken inyom i 1914 . Nahan kwagh ne taver se ishima u nôngon a hanma imeen cii shi lumun ku je kpaa , a mciem shio . Nahan kpa , iky@@ u@@ ior i he ne lu kposo sha gbenda ugen kpaa . ( Lev@@ iti@@ ku 21 : 1 ; N@@ um@@ er@@ i 19 : 11 , 16 ) Kwagh ne wanger er injakwagh i Yesu la yange lu sha akaa a ior mbau@@ ng@@ wan a na mbara fa á tsembelee ga he ? Shi kwagh ugen yô , Yehova lumun a í her ; mba ve vese ayol a ve la mba “ iy@@ ô@@ gh i môm ” sha ishigh nagh her@@ egh . Zum u Yesu hii tom na u pasen kwagh la yô , fese je maa a ver ikyav i tesen . 5 , 6 . ( a ) A@@ hur@@ aior a ase aa fatyô u b@@ enden a vese sha nyi gbenda ? Mose ôr F@@ ar@@ a@@ o mkaanem ma Aôndo a uwegh gban shio Ka mkaanem nam ma taver se ishima je ne , ér : “ Aluer ne@@ a fa akaa ne , man ne@@ a eren sha mi yô , á saan ne iyol . ” — Yohane 13 : 17 . Kwagh u yange er sha ayange a Ne@@ hem@@ ia ne tese se nyi ? Anmgbianev mba ken tiônnongo mba nengen sha a@@ vese hanma iyange . ( Yeremia 4 : 26 ; 10 : 22 ) Nahan kpa , Yehova t@@ ôn@@ do@@ zwa ér una : “ S@@ ur Shi@@ on ishima , A su@@ r at@@ se a ag@@ ar a na cii ishima , A gema deser@@ ti na hingir er ka E@@ den nahan , ta@@ ai@@ k@@ ôngo na kpaa er ka sule [ shin paradi@@ so , m@@ gem u S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta ] u TER yô ; á zua a msaanyol kua iember her , ish@@ u@@ ghun kua imo i icam kpaa . ” — Yesaia 5@@ 1 : 3 . ( b ) Ka hanma tra@@ k ú hembe pasen kwagh a mi tsembelee , man ka sha ci u nyi ? ( Duteronomi 6 : 6 , 7 ) Kpa er wan wou a lu vesen la , aluer kera gba un ishima u civir Aôndo ga di ye ? Jo@@ la kaa ér : “ M wuese mbamaren av kpishi er ve tes@@ em kwagh u Yehova yô . ” A@@ veren a Se Z@@ ua a mi Aluer Se mba C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Gbenda u A So@@ o la Yô A̱ lu pe@@ pe yô , a ke@@ he kpishi , sha ci u a kura ta@@ av po@@ o a wa ken a@@ kpa a to@@ b@@ i na lu a mi kpishi la . Kanyi ia wase se u pasen kwagh vangertiôr er Paulu nahana ? Ikyav tese ér , iyange i hii nyôron la je , lu zan sha uya uya za pasen ior loho u dedoo . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Kwagh u se na Aôndo yô ka u ungwan imo na . Kwagh u mbagenev yange gba Yesu ishima sha mimi . Aluer se mba henen shi dondon aeren a Kristu yô , se lu er un nahan , se hingir “ mbak@@ aven Aôndo . ” — Ef . “ G@@ ar la ” tile sha ityough ki Tartor u Aôndo , u Mesiya a hemen la . Zum u Paulu lu pasen kwagh u ikyar i Aôndo sember yan vea “ ônov ” nav mba i shighe ve mkurem sha icighan jijingi la kpa á ôr kwagh u tindi lumun a mi , u ior mba ken Zege@@ tartor u Roma mba á nger ve washika la lan ga yô . U tesen ikyav yô , mbagenev soo u den ta@@ av u man kpa ve k@@ an@@ shio sha ci u ve kange ishima u den ga . Yehova kaa sha ikyev i profeti Mal@@ aki ér : “ Yakob doom ishima ; kpa I@@ so@@ u yô , M kôr un ihyom . ” — M@@ al . A kaa wener , “ Yange m@@ liam ha@@ am ashe sha ci u mbatamen mbara su@@ gh@@ um kundu kundu . ” PE@@ E@@ J@@ I 15 Gba u se palegh ihy@@ agh man iyol@@ gen@@ gese man tar@@ nahan kua mk@@ ighir kpaa . Mimi je yange gba ve ishima u ma ve ser p@@ ati u eren keren tahav , ma a lu g@@ ud@@ aa , shin yange lu di u ma ve zough aa tahav , shi ma ve lu a azende a tagher tagher ken gomoti la yange gba ve ishima ? F@@ ese je Mary maa na jighjigh ér un zua a mimi u Bibilo , nahan a er batisema ken inyom i 19@@ 42 , a hingir ken nongo u Mbashiada mba Yehova . Ken inyom i 6@@ 6 la , C@@ es@@ ti@@ us G@@ all@@ us hemen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaromanu va nyôr ken Yerusalem sha u yangen Mbayuda mba ve lu hemban Mbaromanu ato la . Er yange se kera lam zwa Buter ga anyom ngee yô , lu inja ér zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu ne hingir zwa wase kpôô kpôô nahan . T@@ Ô@@ Ô ase wer orgen vea kwase na soo u maan ya shi lun a tsombor u lun saan saan kpaa . Shi yange i hii u ngeren Bibilo anyom kar 1@@ 000 cii i va hii Kwagh@@ aôndo u Mb@@ ab@@ uda ken tar u In@@ dia ye . — Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Akaa a I Doo u Se F@@ a sha Kwagh u Bibilo Yô , ” la . 5 : 14 ) Kwagh@@ henen u zan sh@@ imi tsung la wasen se u lun a jighjigh u nan taveraa . Nyian ne , Y@@ ury vea kwase na O@@ k@@ s@@ ana mba eren tom u ikp@@ ur pania . Kape i lu ve “ ve b@@ am TER , ” Aôndo u due a ve ken tar u Igipiti je la ! — Ivur 11 - 13 ; Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 1 . Se mba eren nyian nahan kpa ? An@@ kwagh ugen va due , kpa m fa inja na ga , maa m kighir un bugh . ” — Mkaanem ma K@@ O@@ D@@ I . Kpa yange sar ve u lun ken Yerusalem shighe n@@ al@@ egh@@ aa sha u seer henen kwagh u jighjigh ve u he la shi pasen mbagenev loho u dedoo kpaa . I@@ t@@ yom i Yehova i kpilighyol la ci@@ er iyol je gande ( Ekesodu 14 : 31 ) Yange nomso@@ mbaiorov mba Iserael kohol Mose ve gba wan icam i m@@ hembe t@@ eren Yehova , man M@@ iri@@ am vea kasev mbagenev dondo ve sha u ku@@ h@@ wan ang@@ ing@@ av , v@@ in@@ en am@@ ar . ( Mbaefese 3 : 14 - 16 ) Se er msen se sôn icighan jijingi , se lu vangertiôr je ser Yehova una na se iveren sha mi . Maria yange soo ér i tese un ikyav i ia wase un u nan jighjigh , vough er hanma or u lun a mkav kpa nana er nahan . Gadia kwagh u a lu u h@@ ôôn ne , ka u una haa kwagh u u lu u h@@ ôôn ga la iyol keng , man kwagh u a lu u kpen ne kpaa ka u una haa kwagh u kpen ga la iyol . ” A kaa ér : “ Awa@@ shima wam yô , ka u ma m hen shi ma m fe igbenda i he i lamen a ior sha akaa a ken Ruamabera shighe u m dugh kwaghpasen kua ashighe agen kpaa , sha er me fatyô u pasen mimi u Bibilo wang yô . Ôr avur a Bibilo ne kpa nenge : Yesaia 44 : 13 - 19 ; Aerenakaa 10 : 25 , 26 ; 17 : 19 ; 2 Mbakorinte 5 : 7 Z@@ a been tom na u eren vea sho@@ ja la yô , á hii u eren akaa a taver jighjigh u nan u yange hii u nan Aôndo la sha u henen Bibilo shi zan mbamkombo vea anmgbianev nav mbak@@ asev . Kanyi kwagh u tôô ve u tese or gbenda u Yehova a nengen sha mba ve civir un sha jigh@@ jigh@@ i ? An@@ za ne zua iyol i á kp@@ ian , á hendan a hendan a ayol í á ga . Anyom dubu la aa been yô , Yehova una na uumace mba vough mbara ian u yaren tom a ian ve i tsuan kwagh u ve soo la sha u tsuan or u vea er nan tom yô . Yehova ngu a̱ na se mkav u Mkaanem nam ma i nger ne cii ve ga , kpa ka hanma nongo kwaghaôndo je ú fe i hembe nahana ? Nahan cii kpa , lu z@@ eren henen kwagh u ken K@@ olose , gar ugen ken A@@ shia u K@@ iriki la kp@@ ii , man lu u á na un ibo ga . Mbagenev ka mbatamen mba ningir sha shin mba eren tom pania shin tom u shin Betel shin tom m@@ ishen . Yehova ongo mbamsen fese hanma shighe cii ga sha ci u nyi ? H@@ ingir torough torough u se lu a tindi shin kwaghwan môm vough u a lu jighilii u ior cii ve lumun u ngohol shi kuran a ishima ve i môm yô . Ka nahan man a lu se a iwasen shi tsombor u uumace cii ua zua a bem man mkpeyol ye . Nahan yô , mayange se soo u eren ma kwagh u una na Ter wase u sha la ishim@@ avi@@ h@@ in ga . 15 : 26 ) Nenge er mbam@@ lumun mba i ne sha mbampin mban la ve tese ér Yehova eren kwagh sha mimi shi ngu a kwaghfan , shi u hemban cii je yô , ngu a dooshima . Hegen ne , se mba ken paradi@@ so u ken jijingi , ape bem man mzough ve du@@ mbur yô . — Yes . We kpa u soo wer kwaghwan u Bibilo a wase u we@@ e ? Se pase ior kwagh u Ter sha aeren a ase er Yesu nahan nena ? * U@@ bo@@ mbaakaav mba yange ve er ken derianyom u a kar la tese mimi u icin i yange Paulu ta er , “ ken ayange a masejime yô , ashighe a ican aa va ” la . ( 1 Timoteu 3 : 1 - 7 ; Tit@@ u 1 : 5 - 9 ; 2 Peteru 1 : 20 , 21 ) Tom u tsuan ior veren sha aan a tom la , mba eren ú sha hemen u icighan jijingi zum u i er msen i bee kera yô . N@@ om@@ so man kasev kua agumaior kpishi ka a shi nengen amba a an@@ umbe ne . Apostoli Paulu yange kar ishimawan man aeren a Aôndo ag@@ enegh sha iky@@ ondo i i gbe u Orkristu nan@@ á ér aeren a tsuaa a a lu a “ tse@@ or ” la kera nana gema nana haa i̱ iyol yô . 3 : 5 , 6 ) K@@ era je kpa , u se suur sha mkav wase tseegh la se ngô@@ ôr tu@@ men to@@ ho ga . Ngeren mba ve hembe h@@ aren sha takerada u Lev@@ iti@@ ku ne , tese er i hii ve Yehova a kaa ér ior nav ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov yô , man er se fatyô u lun u@@ icighan@@ mbaiorov la kpaa . A nger wener : “ Tsô m nenge Sha u he man tar u he kpaa , gadia Sha u hiihii man tar u hiihii la kar kera , zege@@ mnger kpaa kera lu ga . . . . B@@ U@@ L@@ G@@ AR@@ I@@ A • B@@ atisema u Yesu la yange tese nyi ? ( Mateu 6 : 25 - 33 ) Sha u ôron kwaghôron u wasen man u maan a maa sha kwagh u mimi mba ken Bibilo man tiônnongo u Aôndo man mbatamen mba i tsough ve la yô , ú lu tesen mbayev ou u civir Yehova shi wuese mbam@@ ne nav mba ken jijingi la . 60 : 22 ) Ka i wase mba ve lu kohol imôngo vea nongo u Yehova la ve za hemen u lun a na kôôsôô . ( Anz . Mbagenev yange ve civir Aôndo , kpa hegen kera mba ken dooshima u Aôndo ga . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Gbenda u Solomon a er kwagh sha akaa a nan ishim@@ avi@@ h@@ in la ua wase se u hemban lamen sha inja a mba hen tsombor wa@@ see ? An@@ der@@ ia man an@@ ngô na Sh@@ im@@ on Peteru yange ve eren tom u kôron ish@@ u imôngo . Davidi z@@ ôh@@ ô a M@@ ik@@ al , kaa a na ér ka sha ci u un Davidi man Yehova a vende ter na Saulu ye . Hanma shighe cii ka sea er isholibo yô , i lu Yehova se er un isholibo ye ; kpa , hanma shighe yô ka a de se asorabo ase shi se za hemen u doon un ishima her . ( Ôr 1 Timoteu 4 : ​ 11 - 16 . ) Er i lu eren iniongo ne zan a mi ave la je gba u mkohol la jimin cii una g@@ ure inya sha ishigh ki e@@ ev mb@@ ura la . Yehova una va kar a ts@@ wam man ifer kera , nahan erdoo man mhôônom ma zungwen ma a du@@ mbur zum u Tartor na ua hemen la . 14 : 1 , 2 . • Ka akaa a nyi nahan nga a na ivaa i taver dông n@@ ô ? ( Aerenakaa 7 : 5@@ 2 - 60 ) Er se nengen a mbam@@ pase mba sha mnenge nyian ga nahan kpa , Aôndo ne se ishima i kundu kundu shighe u i lu tôvon se a ican yô . Ka nahan ve er Shi@@ h@@ on venda u nan Mbaiserael ian ér ve̱ kar ken tar na , shi O@@ go kpa va ta num sha a ve yô , Yehova kaa a Mbaiserael ér ve̱ hembe ag@@ ar ve gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u , ve̱ de de@@ en ér or ve môm nana war ga ye . Yon@@ at@@ an kpe ken ityav mbi Iserael lu nôngon vea Mba@@ fil@@ iti la . ( 1 S@@ am . ‘ A@@ sema a ve aa y@@ uh@@ wa , ’ sha ci u akaa agen aa d@@ an ve . Or@@ ya u tsombor ne tôô wan na u kwase u kiriki ve za kasua . ( Yakobu 2 : 13 ) Mkaanem man tese se er i doo u se zungwen mbagenev mhôônom yô . ( 2 Mbakorinte 2 : 11 ) Mkaanem ma Paulu yange ôr a mba ve lu Mbakristu a na imôngo la na ve ishimaverenkeghen . Yange kaa a ve ér : “ I@@ ca ia gba ga je tsô Aôndo u bem Una c@@ agh Satan shin angahar a en . ” Ka ken Bibilo tseegh iti i Aôndo i lu ga . Sha nahan yô , mbamkombo mba ve nyer ken A@@ you a Tartor la wa zan kwagh môm a mbamkombo mba ngise i nyôron ken u@@ shin@@ ago@@ ge la . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | U F@@ AT@@ YÔ U K@@ A@@ V@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O Pro@@ feti ugen u ikyav na i wase ior kpishi u wan ishima ken tom u pasen kwagh yô , ka Yesaia . Yange ve mgb@@ agh ani@@ yô u kôron iky@@ ap@@ ip@@ aa a mi sha gb@@ erus@@ u u ts@@ aren shi@@ g@@ al@@ i a mi la , una tse@@ en yô ve gema ve kighir mo iyol a hi@@ am . ” ( Mbaromanu 12 : 15 ) Aluer saan we iyol shin kwagh er u u vihin kpaa , i̱ de taver we u ôron Mbak@@ ur@@ an mba ken tiônnongo u Kristu ga . ( Luka 23 : 43 ) Lu@@ un er i nder Yesu shin ku ga yô , ma se lu a ishimaveren ser kwagh môm ken akaa ne una er ga . Hen ase m@@ ze u ve ze hemen hii shighe u ve hii u henen Bibilo la . U fatyô u k@@ angen ishima hegen sha u ôron Bibilo jimin cii kpa ? U@@ ngeren mba ken Bibilo mba ve er kwagh u mbayev mba yange i nder ve shin ku ne wase hanma or@@ maren u sha ayange a ase ne u nan lu zungwen ku u wan u nan cii u fan kwagh u a lu keghen nan ken hemen yô . A nenge ér erdoo u vesen u Maria er a na la lu sha ci u ku u shi ica ga tsô una kpe shi a il un la . ( Pasalmi 9 : 1 , 9 – 11 ; Mbakolose 3 : 15 ) Anmgbian u kwase Han@@ ne@@ l@@ or@@ e er batisema ken inyom i 19@@ 5@@ 4 , á kaa wener : “ Hanma shighe u se dugh kwaghpasen yô , mbatyomov ka ve lu a vese , ve wasen se — kwagh ne ka icivir je i ne se ye ! ” Yange m pav a azende am a tse la , m hide m kôr azende vea ior mba ve civir Yehova yô . Akaa ne cii tile sha iyol@@ tseghan yase i Mbakristu man mlu u se lu mbahenen la . Se fatyô u kuren ikyaa ser or@@ ya u ken injakwagh la yange fa er gba u mbatomov mbara cii vea ko@@ so icombor ve yô . ( a ) Lu nyi i er Peteru shighe u zege@@ ahumbe lu kp@@ ian@@ ger a Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia laa ? As@@ orabo ag@@ enegh yange lu a ke ’ i@@ u@@ v ( 5 : 2 - 6 ) , ag@@ enegh di gema lu asorabo a “ sha akaa a i tsegh a sha ci u TER yô ” ( 5 : 14 - 16 ) , shi ag@@ enegh di yô , shin er yange i er á sha m@@ lan jimin cii ga nahan kpa , yange á lu asorabo a i er sha ci u lun a asaren a bo shin sha ci u iv@@ ôron i iyolough yô ( 6 : 1 - 3 ) . Inja i “ Jighjigh u nan ” jighilii er i yar tom a mi ken Bibilo yô ér ka ish@@ u@@ ur — u suur sha Aôndo man uityendezwa nav a ishima i môm man a vangertiôr u t@@ enger shio . Inja i u ‘ hi@@ r@@ en jime ’ yô , ér nyi ? Ka hen unô Yehova a pasen iengem na ? Se kpa i na se tom u civirigh u ‘ yôôn loho u dedoo u akaa@@ doon . ’ ( Rom . Ka akaa agen a nyi a lu eren ken ashighe ase ne ve uma a taver kpishi nahana ? ( b ) Se fatyô u lun a vangertiôr shighe u se tagher a atsan la sha ci u nyi ? I@@ civir i iyou ne i masetyô ia hemba i tsuaa la . ” — H@@ ag@@ ai 2 : 7 , 9 . 16 : 4 ; 19 : 25 - 27 ) Ikyav i sha utar ka kwagh u yange er Tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta la . Kwagh@@ wan U Una Lu G@@ bem Yô Solomon ter akaa kpishi a yange un er la ken takerada u Or@@ pasenkwagh ityough 2 , kua u@@ zege@@ mba@@ a@@ y@@ ough mba maa la kpaa . MB@@ A@@ I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L yange ve fa kwagh u Yehova soo ér ve er shighe u vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la . Í zua Ar@@ ne a ky@@ ans@@ a sha m@@ hi@@ r@@ ini@@ m . 5 : 12 ) Kpa se kaa a nan ser Aôndo ôr kwagh@@ môm sha gbaa u ts@@ ahan ior ken ig@@ y@@ am@@ usu la ga . Kpa , N@@ at@@ an@@ ael lu a mbam@@ yina nav . Gadia se mba mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo je . ” — 1 Mbakorinte 3 : 6 , 9 . N@@ gi@@ se apostoli Paulu nger kwagh kaa wener “ h@@ unda u vesen man u age@@ egh bu@@ gh@@ um . ” Aôndo yange venda a Aberaham ér a de ne nagh a wan na ga , kpa lu u ken hemen yô , Aôndo iyol@@ na una na nagh sha wan na . Shi ka a gba u vea lu m@@ ape ve uhar tseegh yô , ve ker orgen nan lu vea ve . Doo u se dondo ikyav ve i dedoo i jighjigh u nan la shi se wasen ve kpaa . Aluer u ngu nom shin kwase u ikyar u nan er idya yô , de z@@ ôh@@ ôn a nan g@@ enger g@@ enger shin tu@@ h@@ wan nan ga . Aluer or ngu eren mba@@ aie mba kiriki yô , nana fatyô u eren mba@@ aie mba vesen je kpaa , nahan nana hingir or@@ aiegh jim jim . Na Mkaanem ma Aôndo Jighjigh Ka nyi akaa H@@ es@@ e@@ k@@ ia man ior mba ve lu a na la yange ve er sha u kuran ior mba Aôndo ? Kanyi ka i wase han@@ mô wase u fan ner Aôndo ngu jim jim shi icighan jijingi na ngu eren tom@@ o ? Ka u nôngo wer u yange ve u tagher van@@ ger a ityom i ci@@ er ve iyol , shi u kura ve sha er vea ya kunya ga shi kwagh u ve lu eren la una hemba ve ga yôô ? A̱ shi nan kpa amba@@ aior la fa aeren a Yehova agen ga . A@@ eren shon yô ka , mlu u wang man iji@@ r@@ ôron i sha mimi man kwaghfan kua dooshima . ( Anzaakaa 17 : 27 ) Mimi mimi yô , wan la una saa ishe sha ci u a ya iky@@ aren tsembelee ga y@@ um@@ u@@ u ? Aluer se mba a kwaghfan man mkav yô , kwagh ne una wase se u eren tom a mfe u Aôndo a ne se la , sha er se wase ayol a ase man mbagenev yô . 16 : ​ 1 - 30 . Yesu Kristu yange kaa a Yehova ken msen ér : “ M pase ve iti You ; Me shi Me pase ve i kpaa . ” Nahan , se kpa gba u se lamen vea Aôndo hanma shighe ve , se lu ikyua a na ye . J@@ on : Kpa er nan se fe nahana ? Iyoukura i zwa bu@@ ter , i ken inyom i 19@@ 22 la kaa ér hii shighe la zan zan yem ken hemen , Mbah@@ enen Bibilo gema eren tom u pasen kwagh la kpoghuloo . Shin m tôô mer , er m civir Yehova sha mimi anyom kpishi shin m lu a ityom ken nongo u Yehova shin m lu a mfe u mar@@ ami tsema tsema yô , ka ityôkyaa i nengen mer m hemba mbag@@ en@@ eve ? ( 1 Yohane 4 : 8 ) A tese se dooshima na ken i@@ gbe@@ tar tseegh ga , shi a pase se un ken Mkaanem nam , Bibilo kpaa . N@@ ôngo fa nana lumun a atô@@ akaa a ne tim sha mi la yô . T@@ aver ken Jijingi D@@ ông H@@ er Ior kpishi mba ngise ve ungwa akaaôron a profeti a Bibilo i er la ga , shi ve kav a kpaa ga , ve lu inja er mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato la ve hingir u ungwan akaaôron a Ruamabera shi kaven a hegen . Se time sha kwagh ne ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Yobu yange tagher a atsan c@@ iligh c@@ iligh je lu un inja er Aôndo er kwagh a na shami ga nahan . An@@ ng@@ ôô@@ v nav mough za ken Igipiti ér vea za ker kwaghyan , gadia ij@@ en gba ken tar ve . A M@@ ase He@@ mban I@@ f@@ er V@@ indi V@@ indi E@@ le@@ as@@ ar man I@@ t@@ am@@ ar ônov mba A@@ ron mba uhar mbagenev mbara , tese ikyav i dedoo sha tom ve hen Yehova . — Lev@@ iti@@ ku 10 : 6 . Kwagh la ci@@ er iyol u̱ kenger ts@@ ôô ! A@@ t@@ indi@@ akaa aa a lu ken Bibilo la nga tesen se e̱r uma wase una lu ve se zua a mbam@@ tsera mba iyolough yô . ( b ) Ka gbenda ugen u injaa u nyi yange jijingi shon lu “ or@@ sur@@ un@@ shima ” ve ? Aluer ka nahan yô , se fatyô u pinen ser : ‘ Ú hen wer ma shighe ngu van u ior cii vea lu ken u@@ y@@ aav vev shi vea zende sha go@@ do@@ b@@ i a zayol shio kpa ? ’ M@@ aan ahumbe vea agumaior shi tesen wer u na ve jighjigh shi u ngu ijende ve kpaa . Mbamaren mbagenev mba yange wan ve u nomso saa ku yô , ve kaa nahan ér : “ Se mba veren ashe keghen iyange i J@@ as@@ on una nder la je zua ga ! Shighe Ka Una K@@ aren Yô , Mbam@@ gbe A@@ sev Ve Ge@@ ma Aluer ka icighan jijingi a hemen vegher u sha la yô , vegher u shin tar la kpa ka nahan . Er kur@@ utya ka nan wa iyol i utya nahan , doo u se tsen@@ ga henen sha kwagh u una fatyô u vihin mlu wase vea Yehova la , shi se wa ago iyol u nôngon a mi kpaa . ( Anz . Shi ityôkyaa igen yô , m soo mer me va lu or@@ m@@ ishen sha ci u ior ve naan mo icivir yô . Sha iyange la tseegh , mbahenen mba ng@@ een kpa ve ngee ga ne seer iyenge je hemba iorov 3@@ ,000 ! — Aerenakaa 2 : 37 – 42 . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 8 ) U henen Mkaanem ma Aôndo hanma shighe shi kohol a anmgbianev asev n@@ du@@ ur@@ u@@ u ken mbamkombo la una wase se u dondon kwaghwan u Paulu ne shi lun a ishima i torough torough kpaa . — Mateu 16 : 1 - 3 . Ka nyi yange i na ve Peteru ny@@ iman Kristu ? Or@@ hemen ad@@ ua la kaa ér : “ A@@ vur man akaaôron a ken Bibilo la nga a na mbayev kwagh u vea hen sha mi shi vea gbidye kwar sha mi sha tse@@ ene@@ ke ve yô . ” Ka i ke@@ he je i lu u saa a kar kor u li@@ hen , u kuman angahar 40 ve , ua tser it@@ ine na ye . G@@ ar u sha ne ngu a “ iengem i Aôndo , ” shi a mon@@ do “ er ka i@@ wen i injaa kpishi nahan , lu er i@@ wen i y@@ ase@@ pi i wanger er k@@ ru@@ se@@ ta@@ lu nahan . ” ( Mpa . Se fa keng je ser , er Yosev nenge kwase na lu eren ityom i ngô i nengen sha ya vough vough yô , ishima doo un er ort@@ yom u Yehova vande ôron un akaa ne cii yô . Sha ci u mba ve tsegh ayol a ve u eren ishima i Aôndo la cii ve tôndo zwa ér vea civir un sha mimi shi vea soo un shi vea ungwan imo na . ( Mateu 13 : 55 ; Marku 6 : 3 ; Luka 1 : 26 - 31 ) U hen wer Yesu lu nyi or@@ k@@ ap@@ in@@ ta ? A@@ zende na kpishi eren an@@ umbe a i@@ pi@@ la sha kô@@ m@@ pu@@ ta . Mbakristu mba tsuaa ember iniongo i I@@ st@@ a la ga man ior mba Yehova ainge kpa mba eren kwagh la ga . ( b ) Mbat@@ amen mba tesen ér mba nengen ikyum@@ ile i Aôndo er Kristu kpa a nengen ve nahan la nena ? Mba ker ken inyom igen yô , Anmgbian H@@ en@@ sc@@ he@@ l hide shi va tar u M@@ ala@@ w@@ i inya , va za mkohol u vesen ugen u i er ikyua a ger@@ i u vesen u ken tar u M@@ ala@@ w@@ i , u i yer ér , B@@ l@@ an@@ ty@@ re la . U tesen ikyav yô , yange i wu@@ he anmgbian ugen ken pur@@ usu , ken tar u ngise i yilan ér So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la , kuma anyom 23 sha ci u jighjigh na u nan . 2 : 12 ) Nahan gba u ú fa ahumbe a sha injakwagh a aa wase u la . Mkaanem ma Aôndo na se ityôkyaa injaa i nan jighjigh ser “ mba i sar ve u zuan a uma u tsôron ” la cii vea ungwa loho u dedoo . ( Aer . Y@@ A@@ NG@@ E i ôr mkaanem mara tsa hegen war kuman anyom dubu uhar , man lu Yesu Kristu ôr ma zum u a lu tesen Ity@@ esen na i sha U@@ wo i i ze g@@ wa yum la ye . Kape se kpa i lu je la , se mba a ian i tsuan u eren akaa kpishi a se soo ken uma wase la , kpa se ng@@ ur@@ en tsuan á yô , bem u Kristu a̱ z@@ eren lun “ or@@ hemen an@@ umbe ” wase — shin , or@@ geman takerada E@@ d@@ gar J . Ka uma u mkpeyol u lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaaka@@ av@@ a ? A kaa a mo ér : “ De ur@@ en ga , u@@ doon wam , de ur@@ en ze ! Yange lu kwagh u doon u me de u ôron kwagh a mi ga . ” Sha kpôô yô , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la su@@ r ve asema kua ior mbagenev kpishi mba ior vev ve saa ku la . Ka mbamzeyol mba nyi ve vihin ivaa , kpa se fatyô u hendan a mbamzeyol mbara nena ? Yehova yange a er a mba ve naan un ini@@ aav mb@@ ira nahan la nena ? Shin kpe shi@@ in : La@@ ura man Mar@@ í@@ a man mba yange ve henen Bibilo a ve yô Apostoli Paulu pase m@@ kposo u ikyuryan i he i Yesu Kristu ya vea Iserael u ken jijingi la a ikyuryan i tse i Tindi i i ya vea Iserael u sha mar@@ ami sha ikyev i Mose la . Gba u a y@@ ôron ve shin a wasen ve u esen ya shin ôôn ve ak@@ ondo tse@@ egh@@ lee ? Mbam@@ pin vea wase se u fan er i hii ve or ne jighjigh a ma kwagh nena ? Aluer u ngu a mi yô , u kav er i doo u dondon jighjigh u nan u Peteru la yô . I@@ d@@ ya ka isholibo i vesen sha ishigh ki Aôndo , nahan mba ve civir Aôndo sha mimi cii ve palegh u vihin ivaa ve sha idya . Nenge ngeren mba ken Iyoukura mban : Se@@ te@@ mba 1 , 200@@ 6 ( zwa Buter ) peeji 17 - 21 , man J@@ an@@ awar@@ i 15 , 200@@ 7 peeji 17 - 20 . Kape i lu ve Yesu a te se icin ér se ‘ de gbe nan or ibo ga@@ egh ga , sha er se kpaa á na se ibo ga@@ gh ga ’ je ne ! ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 10 , 1@@ 12 Kpa aluer or@@ ya la tsua mpin ga yô , un a gema a tsua mpin môm a lam sha mi , a han@@ ger ér saa or@@ ya la a tsua mpin ga . Ú na je yô , m hen mer ka ma kwagh ” ; “ Ka ity@@ umb@@ u@@ lu@@ gh je la ” ; “ Kanyi igen ú ver ishima wer ma ú ere ? Shighe u ve lu lamen la , Yesu lu lamen tswen ga , yange kegh ato a kwagh u kwase la lu ôron la kpaa . Er ort@@ wer kar un kwa imôngo yô , a kav ér kwagh m@@ ura un sha m@@ tema ke@@ he kuma er ity@@ am@@ egh ki alu@@ mbu nahan . Se er nyi sha tindi u Aôndo a we ér se̱ pase loho u dedoo laa ? M@@ ci@@ e@@ aôndo una wase se u ungwan Yehova . ( Ps . 27 : 11 ) Inja i Yehova tesen se la yô , ka u se eren hanma kwagh u Bibilo i tese cii , shi dondon kwaghwan u nongo na u we se la . ( 1 Utor 17 : 21 ) Eliya yange na jighjigh ér Yehova una er usu ua sen sha a hi@@ a nagh ku un s@@ ôngo sha U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l la . M ngu eren shiada sha kwagh ve mer , ve na sha agee ve , ve na hemba agee ve ken inya kpaa , ve na sha asema a ve je , ve zamber a vese ng@@ e@@ elee er i̱ na ve ian , ve kpaa vea lu ave sha iwasen i i lu nan sha ci u u@@ icighan@@ mbaiorov [ mba ken Y@@ u@@ dia ] la . ” ( 2 Kor . Yesu yange tese ior mimi sha kwagh u Yehova . Yesu yange lumun a if@@ er@@ kwagh ng@@ i@@ la nahan ga , nahan se kpa doo u se venda imba if@@ er@@ kwagh la . M su@@ gh Yehova er T@@ ed yange wasem m hemba lun kôôsôô a T@@ erem u sha yô . Ka nyi ia na ve a hemba s@@ aren we u pasen loho u dedoo ? U se geman tom u Mbakristu lun se tom u hemban@@ cii la una wase se u zan hemen u civir Yehova a ishima i taver Heela tseegh ga , mkaanem ma Yesu mara tese mimi u vesen ugen kpaa , ér ka Yehova Aôndo a gbe akaa cii ye , nahan ka un tseegh a lu a ian i tesen kwagh u dedoo man u bo ye . — Mat . Gba u se lu mbat@@ esen man mbah@@ e@@ men kpaa Sha ci u ieren na i sha kwaghfan la yô , i de un vea tsombor na ve war zum u Mbaiserael va ngohol gar la ken masejime yô . Or@@ pasalmi tese ér tindi u Aôndo doo un ishima nena , man doo u Mbakristu kpa vea er nah@@ an@@ aa ? ( 1 Peteru 2 : 21 ) Mba wasen mba@@ ibanave er Yesu kpa eren nahan . Shighe kar yô , va lu ityough sha m - maa u i lu maan ijiir i gb@@ eren ityakerada yase i shin Betel u ken gar u L@@ ou@@ vi@@ ers , u a we gban ica a gar u Par@@ is la . Zum u mbayev mba Davidi tindi ve ityom ne va ôr un imo i N@@ ab@@ al yô , ishima gba un awambe . Vea ume atam a iyol i been ve her ; vea lu a z@@ ar kpishi , shi vea lu gese gese kpaa . ” — Pasalmi 9@@ 2 : 12 , 14 . I@@ ̱ wuese kwaghfan wou shi i̱ wuese we iyol you kpaa ; we u u y@@ ang@@ em i@@ ke i awambe nyian ” ne . Kpa lu Mb@@ al@@ ev@@ i mba@@ wan ats@@ am cii yange ve fa a tsembelee ga . Takerada u M@@ ini@@ stry S@@ cho@@ ol la wa se kwagh ér : “ K@@ aa kp@@ ôgh@@ ôô doon ga , nahan aluer u ôr or kwagh u mimi u a gem a lu inja er u ngu pu@@ un kwagh u nan ne jighjigh a mi la yô , wea sue kwaghôron wou la sha avur a Ruamabera nan nan je kpa , a kera maa nan iyol a kwagh u ú lu ôron nan la ga . Nahan kpa , shighe kar yô , ort@@ yom ne hii u tô@@ mon ér uumace ve civir un . Yehova tôô iyol na kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev sha ci u nyi ? I@@ y@@ ua i hemban cii i Aôndo a ne yô , ka naagh ku Yesu a ne sha ci u asorabo a mba i shigh ve mkurem mbara man sha ci u ior mbagenev mba ve ne jighjigh la . Se zua a mk@@ om ken uma kpen kpen ! ” Ve lu eren kp@@ ande u eren an@@ umbe a mi , sha kwagh u ijende i m@@ ishen i apostoli Paulu zende la . Ity@@ ôkyaa i Umbur Yehova 1 C.S.@@ Y . Tsô or@@ ke@@ er nana gba tsu@@ wen er a@@ shi@@ m nahan , man no@@ mbor u or@@ k@@ on@@ don@@ iky@@ er kpaa ua wa icam . ” Shi kwagh ugen yô , mba civir Yehova kpishi tagher a tôv@@ ac@@ an u vihin tsung ac@@ in imôngo , gadia Satan ngu nôngon ityav a mbara mba ve “ kor atindi a Aôndo shi [ ve ] eren shiada sha kwagh u Yesu kpaa ” la . T@@ so la yange lu a ishigh shin ity@@ ô@@ ts@@ oo shin ij@@ im@@ e@@ t@@ so shin n@@ aha ts@@ oo@@ gh kpaa ga . Ken inyom i̱ í kar ne , ve hen Bibilo a ior ken hanma s@@ ati kuma iorov 5@@ ,@@ 7@@ 2@@ 6@@ ,@@ 5@@ 0@@ 9 . Se kpa se fatyô u lun a ishimawan er se we it@@ you u pasen loho u dedoo ne cii man mkur una va la ga z@@ ee ? Ior gba ha@@ an ashe sha a mo tsô ; kpiligh ve iyol saa her . ( 2 K@@ ron . Er i vande ôron sha heen nahan , a er kwagh ne a bredi u i we kwa sha mi ga yô , kua wain u nyian . * Paulu yange nger kwagh ne sha u kôôm mhen ve . Maa shighe a kuman yô , Ter Yesu una “ tim ” mba yange i tsu@@ gh ve la cii kera . Bibilo kaa ér : “ Ne uter . . y@@ ese nen [ ônov enev ] sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” Yesu ng@@ ur ôron kwagh u m@@ ve na man u mk@@ ur@@ tar yô , a kaa ér : “ Ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter u nan una wa nan ya sha ik@@ ev sha u nana naan ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? Iyange igen mough ér una za mkombo yô , nom na ng@@ or a na ér “ A@@ gn@@ es , u due sha h@@ unda la yô , de kera hi@@ di heen ga ! ” Kanyi ka i na ve kwase nan kuma u a wuese nan sha m@@ im@@ in@@ i ? ( b ) Yange Yesu yar tom a m@@ ke@@ he u ke@@ hen a kwaghôron la sha u tesen ieren i sha m@@ lan i pu@@ un mbam@@ yen mba anmgbianev asev la nena ? Mbag@@ anden je kpa , ka i gba u a pase ve kwagh u Ruamabera a kaa la . ( Mpase 21 : 4 , 5 ) Zum u Yesu lu shin tar yô , a tese agee na a eren akaa ne sha tahav mbu Aôndo na un la . Nahan yô , se “ eren nen msen gbem . ” ( Mbakolose 2 : 8 ) Hii nan ve yange Paulu ôr kwagh ne ? Ken ashighe a ican ne , mfe ne una kura ú sha “ any@@ im@@ an@@ akaa a i eren aie sha mi er ka kwaghfan la . ” Hanma or doo Yesu ishima Nahan , Yehova na ian ér i pase ‘ I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo hen mba ve tem shin tar cii man hen hanma ikyurior man hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior . ’ ( Mpa . Aluer iyange i Yehova i va sha shighe u nan me m@@ sô@@ rom nan lu h@@ un@@ den la ye ? Kwagh u Yesu ôr a P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u la tese ér nyi ? I@@ k@@ on@@ i@@ um gba ica a Li@@ se@@ t@@ era kpishi ga , shi ke@@ he hemba Li@@ se@@ t@@ era . Mba ng@@ ur pasen kwagh yô , Paulu nenge or@@ i@@ wan ugen tese jighjigh u nan sha mimi . Kwagh u yange er ior mbagenev mba i er kwagh ve ken Ruamabera la umbur se aeren a i gbe u se palegh yô . Yange lu ieren i Mbayuda mba ken gar u B@@ er@@ ea hen haregh u M@@ ase@@ don@@ ia la u “ timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange . ” Kpa hen shighe u jijingi sen sha a na sha la , i er un batisema sha icighan jijingi . Aluer se mba cian Aôndo sha mimi yô , kwagh ne una wase se se kôr kwaghbo ihyom . I@@ y@@ enge i mb@@ as@@ und@@ av yange i seer ng@@ een kpishi je yô , u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar di utar tseegh tsô maa apostoli Paulu kaa a tiônnongo u ken K@@ olose sha kwagh u loho u dedoo ér i “ yôô u hen akaa a i gbe a sha won cii . ” ( K@@ ol . Ken atôônanongo agen yô , ior kpishi mba ve lu tsombor môm yô mb@@ á civir Yehova imôngo . • Er@@ doo man tsaha u sha dooshima zua nena ? Hii nan ve mci@@ e u cian Aôndo i lu kwagh u taver ior kpishi u k@@ av@@ en@@ a ? ( Luka 12 : 45 , 46 ) Er or u nengen sha iniongo la yange wuese wain u dedoo u Yesu er la yô , kwagh la tese wang ér or ne vande nengen ior h@@ unde m@@ sô@@ rom hen a@@ vese agen . W@@ anger , ve mba uhar mban mba a ishimaveren i vea yima ayol a ve tseegh ga , kpa shi vea yima mba ve lu ungwan a ve la kpaa yô . Aluer or la ngu a ijiir i nan soo u zan yô , alaghga gbenda u môm ua za a nan ijiir la , ugen di ua a yem a nan vegher ugen kposo . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba@@ jighjigh mbagenev tagher a zayol u a yangen ve u zuan a iember yô . Ici@@ ghan@@ ruamabera ka ia kaa ér Yehova “ nengen ken ishima ” yô , inja na ér nyi ? Een , á zua a imba nongo la . • Yehova yange venda Tor Saulu sha ci u nyi ? ( E@@ ks . 12 : 14 - 17 ; Luka 22 : 1 ; Yoh . 18 : 28 ; 19 : 14 ) P@@ ase@@ ka lu môm ken u@@ iniongo mba i na zwa ér Mbaheberu ve eren hanma inyom yô . — 2 K@@ ron . Er i hii ve iti ne i ker yô Nahan kpa , anyom 25 nga kar yô , ve hide ve za hen ang@@ er@@ i la . ( 2 Peteru 1 : 12 ) Kanyi i wase ve u wan ishima ? ( Ekesodu 15 : 22 – 24 ; 16 : 2 – 12 ) Yehova yange na Mbaiserael Tindi sha U@@ wo u S@@ en@@ ai , shi er u@@ ivande mba kpilighyol kpaa . 18 , 19 . ( a ) U er nan man u ver ishima sha u eren akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? E@@ ̱r jighjigh u nan na ng@@ ur seer yô , a de@@ ̱ ta@@ av u m@@ á@@ n man m@@ sô@@ rom m@@ à m@@ á@@ n g@@ anden ikyaa inya la kua idya i eren kpaa , shi a de@@ ̱ tamen iky@@ a i i yer ér k@@ h@@ at ( kwagh u kôron e̱r m@@ sô@@ rom nahan ) la kpaa . la ngu a zer duen a ung@@ eren mba wasen sha ashighe ashighe kua mbamhen mba tesen er se nôngo a ican yô . Ngeren u ken Awa@@ ke ! ( Mpase 20 : ​ 1 , 2 , 10 ) Aôndo una va nder “ mba ve lu shin i@@ war cii ” vea lu uma shin tar . Shi er se fe ser Yehova ne se agee a wan ishima a am@@ een shi den ér i mee se i hemba agee a ase ga , vough er de ér imeen i Yobu la i hemba agee a na ga nahan doo se kpishi . ​ —⁠ 1 Kor . Kpa zum u anmgbian u A@@ de@@ le u kwase er batisema yô , kwaghaôndo u mimi hii u doon A@@ de@@ le ishima hen shighe la . ( 2 Peteru 2 : 20 - 22 ) Kwagh ugen yô , u eren msen hen Yehova n@@ du@@ u@@ lu@@ u la una wase ú u kuran ieren you i civir Aôndo la , shi una wase ú u eren sha iyol@@ tseghan you la , shi una wase ú u zan hemen u civir Yehova sha mimi kpaa . — 2 Peteru 3 : 11 , 12 . Ior mbagenev kpishi mba a mnenge u Satan ngu ga la . ( Mateu 11 : 27 ; Yohane 17 : 3 , 26 ) A tese ve ikyav i ‘ m@@ suur u suur sha Yehova , ’ ke ’ m@@ kaan man sha ieren kpaa , shi a pase ve kwagh u á lu u̱ ungwan imo i Yehova yô . 8@@ 7@@ 6 / 8@@ 5@@ 9 ․ ․ E@@ mber a Mb@@ an@@ an@@ jighjigh I@@ m@@ ôngo Mar@@ c@@ us : Ka mimi , mba ve yemen sha mbara kpa vea zua a averen la . ( 1 Peteru 2 : 17 ) Apostoli Paulu kaa wener A@@ gri@@ pa ka or u a fe aeren man a@@ kp@@ el@@ an@@ akaa a c@@ imin kua atindi a Mbayuda yô , shi a kaa wener kpe un iyol kpishi er i gbe u una tile sha ishigh ki or@@ hemen u a lu a mfe tsema tsema sha u palegh iyol na nahan . B@@ ee kera yô , mkur u akaaôron a profeti a ken Bibilo a lu kuren sha mi vough vough la kpa tese ér shighe mgb@@ ôghom u Tartor ne ua va hemen tar cii sha perapera . Nahan sha hiihii la je , ior mba Aôndo fa wang ér gba u vea kohol imôngo hanma shighe vea henen Mkaanem ma Yehova kua mba@@ awashima nav . ( Ivur 5 , 6 ) A shi nan kpa Yehova taver Davidi ishima sha u wasen un ér a umbur akaa a aa su@@ r un ishima yô . Kwagh u Kristu ôr a Mbayuda mba ve lu ungwan loho na la tese ér ngu I@@ mo shin Or@@ shua u Aôndo . A kaa a ve ér : “ Ity@@ esen i M tesen , ka i Y@@ am ga , kpa ka i Un u A t@@ indi@@ m la . Nahan mbamaren mba ve lu Mbashiada mba Yehova kpa or môm nana de ne ve ibo ér mba tesen ônov vev ér ve lu a mhen u Yehova sha kwagh u mimi man an@@ za a vough yum ga . K@@ ura mhen wou sha er una vihi ga yô . Kpa u ngu wer lu u a kera fatyô u him@@ en ve a Aôndo ga ze . Nahan kpa apostoli Paulu pase wanger wanger ér , “ m@@ ishe u hanma inja i kwaghbo cii yô , ka inyaregh ki s@@ aren . ” I@@ kp@@ ande i Ngeren Kwagh i Mba@@ yi@@ ase man Bibilo A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a i er ker shi a k@@ ur vough la seer taver jighjigh u se ne Yehova , u a k@@ ur uityendezwa nav la . Mbakristu mba ve lu hen ya u mbagenev ve ne jighjigh ga yô , mba tagher a mbamtaver hanma iyange . U@@ Y@@ O 3 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) Anmgbianev mba Yesu lu mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga . U fatyô u taver mbagenev ishima sha u ôron ve akaa a dedoo a u lu civir Aôndo ve u zough a mi la . Ka nyi i gbe u a er sha u tseghan iti i Aôndo shi karen a il@@ y@@ ahan sha i kera vindi vindi ? Takerada ugen pase ér , ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ tan k@@ ume ” la , ngi ôron kwagh u “ m@@ ng@@ or u iny@@ am@@ ky@@ ume shighe u ij@@ en i ker i tsung ” yô . Kpa se wuese ian i se lu a mi nyian i lun mba@@ shiada mba Yehova shi pasen mbagenev iti na la . Ng@@ un nahan , ka ib@@ um@@ egh la gaa ? ” Yehova yange er ityendezwa a Aberaham sha kwagh u “ vor ” na la sha ci u jighjigh na u nan taveraa la . Shighe u m hide ken tar u A@@ ust@@ ria la , i nam tom u sôron atôônanongo hen ningir ugen , ape m zua a anmgbian u kwase ugen u lun kwa@@ v , u do@@ on@@ ashe tsung , u i yer un ér To@@ ve M@@ er@@ e@@ te yô . Una ver tar u he u “ perapera una tema ker yô . ” — 2 Pet . I ôr kwagh u shighe u Noa lu uma la kpa nahan , ér : “ Tar vihi sha ishigh ki Aôndo , man tar mgb@@ ough a apera kpaa . Nenge ase kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ior mbagen mba ngise ve de aeren a bo ne . I kaa ér : “ I ôô ne , i tsegha ne , i na ne ish@@ ô ken iti i Ter Yesu Kristu man sha Jijingi u Aôndo wase . ” Kpa shighe karen yô iyol@@ gen@@ gese man mbamhen mb@@ ab@@ ov gba yan tor ken a na . Sha ashighe a Mbakristu lu a lu ga la , hii sha A@@ bel je tsô , “ ikp@@ ela i mba@@ shiada i vesen ” nd@@ era gban a@@ yem a ishimawan ne , man ashighe kpishi je yô , yange i lu shighe u mbamtaver mba vesen ve lu yô . U tesen ikyav yô , aluer u za hen m@@ tem u imba or la nan le@@ he , man u za kav wer ma org@@ anden ngu her u nengen ér kwagh za sha inja ga nahan u er nena ? Ese@@ kiel yange ôr mkaanem ma ken ivur i sha 6 la been yô , a na mbahemenev mbara , kua mba ve dondo ve u p@@ eren atindi a Yehova la cii ibo . Ken masejime yô , Yehova de Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim tartor la ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Gba u se l@@ ôô ity@@ am@@ egh ki loho u dedoo u Tartor “ sha bem sha ci u mba ve ker num la . ” Shin er ior ve fe ér mkaanem ma Yesu man ka ma injaa kpishi nahan kpa , ve kera gba zwa môm sha kwagh u a lu inja i ma jighilii la ga . Aluer se palegh akaa a vihin aeren a ase shin a vihin se iyol la ga yô , se sun@@ da akaa a bo , inja er : u@@ ic@@ ôron mbau@@ angev , shi se vihi mlu wase vea mbagenev shi se kpe sha ayange a ase ga . Umbur wer ijende yase Yehova Aôndo ta se icin sha akaabo ne sha ci u se doo un ishima . Se mba gb@@ i@@ di kwar sha atesen a ken Bibilo cii man se eren kwagh kpa ? T@@ Ô@@ Ô wer gba u or@@ tom u gomoti u tagher tagher nana za zende u hange hange , nahan nan kaa a we ér u tôô nan shin mat@@ o wou u za a nan zende la . Zum u kasev mba ken Iserael lu wuese Davidi ér a fa ityav mbi nôngon yô , ishima vihi Tor Saulu a Davidi tsung , tsô a ker Davidi i@@ w@@ ange ac@@ in ahar . ( 1 S@@ am . ( 1 Peteru 3 : 22 ) Icighan jijingi u Yehova u a lu aa tahav je i gande ôron la kpa Yesu una fatyô u tin@@ d@@ in un shighe u a soo cii , sha u a̱ hemen mbahenen nav shin tar yô . Inja i iti na ér , “ T@@ erem Er Kwagh u Nan Un M@@ saanyol . ” Aluer mb@@ al@@ an@@ enkwagh mban venda u geman inja nahan , u er nena ? Kwagh@@ yan a fatyô u y@@ in@@ an . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , tartor u Grika , ú ú lu ityough ki sha uta@@ an ki inyam la , ta num sha ior mba Aôndo . Doo u se z@@ enda akaa a injaa a taregh ityô ga sha ci u nyi ? M@@ vende u vendan mimi u i tsengaôron kwagh na , a lu zan hemen zan zan hegen la , hii ka kwagh u nyian a mi ga . Tar u Satan ngu tesen icivir sha tom u i ne nom shin ter hen tsombor la ga . Ôr Pasalmi 14@@ 8 - 1@@ 50 , nahan nenge er u@@ pasalmi mbau@@ tar mban ve taver se ishima ac@@ in imôngo ér se wuese Yehova yô . Yange doo John man mo kpishi u civir Yehova imôngo . Sha gbar ne kpaa gba u se wasen ayol a ase . Ka nyi i lu mbamlu mba sh@@ on@@ o ? Awa@@ shima ve yô , lu u vea za tese ior mba ken ityar ne mba ve nenge ve ér ka mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la kwaghaôndo ve . Kanyi ia na se mk@@ om u mimi man iny@@ ar@@ egh@@ e ? Nyian kpa Se F@@ atyô u Eren Ishima i Aôndo , 10 / 1 Hanma kwase u nan civir Aôndo , u nan soo ér i fa nan er Ru@@ tu nahan yô , gba kpee u nana lu a aeren a Ru@@ tu la . — 1 Peteru 3 : 3 , 4 ; Anzaakaa 31 : 28 – 31 . Iky@@ aior kaa ér : “ Ú wasem u veren ishima sha mba vea lu azende a am la , man u ningir zuan vea ior ken tiônnongo man u nan Yehova hingir ijende yam kpaa . ” ( 2 Timoteu 4 : 11 ) A̱ shi nan kpa Paulu yange gema mlu na vea Bar@@ n@@ ab@@ a man Marku hingir itinekwagh i una t@@ eren ken mbamsen nav mba jighjigh la , nahan kwagh ne yange va a mlu u kundu kundu hen atô ve u a gbe a zough a “ bem u Aôndo ” la . — Mbafilipi 4 : 6 , 7 . ( E@@ ks . 20 : 10 ) Nahan Mbaf@@ ar@@ ishi seer atindi a ve kua mbam@@ nenge vev man mba@@ ad@@ in@@ i vev sha u pasen kwagh u Tindi a kera pase vighe vighe ga la . • Er nan ve mbagenev vea zua a “ mnder u uma ” kpa mbagenev yô a lu ‘ mnder u iji@@ r@@ ô@@ ron@@ o ’ ? ( Marku 13 : 10 ) S@@ aa a pase loho u dedoo ua “ lu mpase hen akuraior cii ” man mkur una va ye . Icighan Jijingi W@@ asen Se u H@@ endan a M@@ kighir u Mbak@@ ov Bibilo ôr se ga , kpa se mba a ityôkyaa i injaa i nan jighjigh ser Diabolo yange una k@@ er@@ cio u yangen S@@ ara u maren vor u ityendezwa la yô , ma saan un iyol kpishi je . ( Mateu 19 : 5 , 6 ) I@@ vaa ngi i zua iorov uhar mba ve lu a aeren kposo kposo ve hingir u lun imôngo , ve eren akaa kpa kwagh môm shi ve kuren mba@@ awashima vev kpaa . Zum u ú soo u tsuan akaa a a gbe ú ishima u eren yô , a lu á vesen man á kiriki kpaa , ú pin wer , ‘ Yehova ngu h@@ an ’ kpa ? Ka i lu ican kpishi u eren hanma kwagh , nahan gba hange hange u vea sôr akaa vea ver vough vough . 1 : 11 ; 1 Yoh . 4 : 8 ) Aluer se mba tesen dooshima u mimi shi henen sha kwagh u una due ken ieren yase , shi se palegh ishim@@ any@@ ian i ia na se se ure la yô , a saan se iyol . Yange tôô wener , er un lu u vesen shi un ye ikyar a Yehova kôôsôô yô , ka un una tsua kwagh u a er ga . 7 : 14 ) Nahan kpa , Paulu ban a ishimaverenkeghen ga , se kpa se ban a mi ga . Er i lu a due a i@@ wo ken igbar ga , man er U lu a gba inya man tar ga , hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev je zan zan gbem sha won , U ngu Aôndo . ” — Pasalmi 9@@ 0 : 1 , 2 . B@@ ala@@ am soo u eren ishima i tor u Mbam@@ o@@ ab@@ i sha er una ngohol injar hen a na yô . Tsô a kaa ér : “ Hegen yô , m fa u ngu or u Aôndo je , kwaghôron u TER u ken zwa wou ka u mimi je . ” K@@ ing@@ s@@ le@@ y henen kwagh shighe kar yô , a tsua ér una nyôr M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la . Jighjigh na di gema taver ishimaverenkeghen na la . Paulu nger ér : “ W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo aluer kwagh á nzughul orgen a orgen yô , er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . M er Mkaanem ma Aôndo ma profeti doo doo , shi m henen sha ma hanma shighe kpa ? M lamen sha kwagh u m er la a anmgbianev av mba ken Kristu kua mbagenev kpa ? ’ 9@@ 7 : 10 ) Aluer se mba henen sha kwaghbo u se waan ayol a ase ikyo tseegh ve una due tser se la yô , kwagh ne una wase se u palegh kwaghbo shon . ( Y@@ ak . Takerada ne hemba veren ishima u pasen kwagh una lu ior a iwasen la , ka kwagh u kwagh u i lu ôron la a til sha mi la ga . 1 - 3 . ( a ) Ka nyi i lu af@@ an@@ yô a v@@ a@@ ana , man ka se vaa af@@ an@@ yô sha ci u nyi ? Alaghga a taver mbagenev u kaven er hii ve Yehova yange uumace u tan ikyaa a Satan ga , shi de ér ve dondo gbenda ugen u hemen ior ú ua za kure ken mtim la yô . Mbamaren mba wan ve nan doo ve ishima yô , vea de ér wan la nana nyôr ken m@@ taver , aluer ve fa ér kwagh la una va nan a mkpeyol u tsan gbem yô . Er Paulu kpa yange fa wener iliam i lamen sha iyol i or ken ijime la ia va a ang@@ er@@ e@@ ke yô , venda ib@@ um@@ egh a mba@@ ang@@ er@@ ev mbagen wanger wanger je . Anzaakaa 16 : 6 kaa ér : “ Ka sha mci@@ e u cian TER kpaa , ior ve undun kwaghbo ye . ” Nyian kpa , alaghga a gba u or@@ kuran nana zer wan ma anmgbian kwagh sha kwagh môm gbem . 15 , 16 . ( a ) Lu hanma shighe nahan yange gba u hanma or nana va a kwagh u nan zough a mini ? Er se va nenge ken ngeren u dondon ne nahan , se fatyô u sur@@ un mba ve lu zungwen ken tar u ng@@ een a mbamzeyol ne asema . 9 : 22 ) Yange lu a inyaregh ki eren kwagh u a soo cii . Hen er gomoti u tar cii la una wase uumace yô . Lu shighe u ve hii u yan ikyar a ior mba Aôndo shi dondon akaawan a Bibilo ken uma ve la ve , ve zua a bem ye . Shi u lu dondon ikyav i Yesu i vough la . Er Yesu lu or@@ gb@@ an@@ iky@@ on yô , alaghga yange una gb@@ aan a@@ gb@@ ur kpaa , shi alaghga yange una fa u gban i@@ gb@@ ur i i̱ “ le@@ gh@@ em ” yô . Ka sha ci u Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ma ôr a vese nahan , ma kaa ér : “ Tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” — 1 Yohane 2 : 17 . Yesu ngise ôr kwagh u mbahenen nav ér : “ Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve nenge ér Aôndo man Kristu man icighan jijingi ka Mb@@ au@@ tar ga . M@@ taver u tiônnongo u Kristu u hegen ne har sha u ungwan akaa a mba@@ beenyol mba civir Aôndo ve er la ga . Nahan kpa , aluer ka akaa ne tseegh a hembe gban we kwagh yô , kwagh injaa ugen ngu u u lu a mi ga yô , ka yôugh@@ yô@@ ugh u ken jijingi je la . Sha nahan yô , ka mba i yer ve u yemen sha — mba ve lu ing@@ y@@ egh kpuaa — la tseegh ka ve ya bredi ne shi ve ma wain u M - umbur ne ye . — Luka 12 : 32 ; Mbaefese 1 : 13 , 14 ; Mbaheberu 9 : 22 ; 1 Peteru 1 : 3 , 4 . • “ N@@ ongo u Kristu u Aôndo ” u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la yange u hii nena ? Er Mbaiserael , mba ve lu “ ior mba TER ” la kera lu eren kwagh u i fa ve sha mi la ga yô , ve hông@@ or a iti i Aôndo ken akuraior . ( Mbagalatia 2 : 14 ) A er kwagh ne sha er mkaanem ma Yesu ma a kure sha mi vough yô , ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” G@@ um@@ or ugen u i yer iti na ér J@@ a@@ y@@ son yô ôr wener : “ Shighe u m lu anyom pue kar a kar la , tom ne fa doon mo ga . ” Er a sôr inja na yô , kwagh la na un hemba lun dedoo shi hemba lun a inyaregh hen shighe la cii . Ikyav tese ér kwagh ne yange hungur Mbakristu mbagenev mba tsuaa mbara , nahan ve gba keren ati a zan ken tiônnongo . Kpa i hemba A@@ le@@ kes@@ an@@ der ityav mbi masetyô zum u yange lu ke ’ Bab@@ ilon la . 6 : 17 - 19 ) Paulu yange lu kaan a mba ve civir Aôndo a na imôngo mbara ér ve naan mbagenev kwagh wuee . Ka kom ke ’ uwer u J@@ un 13 , 3@@ 23 C.S.@@ W . yô , kwagh hemba A@@ le@@ kes@@ an@@ der u lu anyom a mar 32 man iwer 8 tseegh la , or@@ ihyom u hemban ci@@ er iyol g@@ ure un , ka ku je la . Aluer ú soo u eren ivaa yô , fa wer a tsa sha won kpa ú zua a or u nan lu vough , aa m@@ shi shio ga . Mbashiada mban ve ôr ior Anzaakaa 10 : 22 sha u tesen ve ér Aôndo soo wener se lu ken m@@ nyoon ga . Aluer ú ngu ngohol kwaghwan u ken Bibilo shi ú ngu suen “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” kua tiônnongo yô , kwagh ne una na mzough u anmgbianev mba ken Kristu una seer taver . Kpa gema er akaa a Yehova kaa a u@@ tor ér ve de eren ga la . ‘ Lu T@@ a@@ veraa , T@@ aver Ishima T@@ su@@ ng , ’ 2 / 15 Nahan Paulu ôr kwagh u tom u kp@@ an sha u pasen wanger wanger er or lu a ian i ungwan isholibo shin perapera yô . — Mbaromanu 6 : 16 – 20 . Shi pi@@ pa@@ abaver i hemban soon aeren a mbat@@ sev i K@@ at@@ oli@@ k@@ o i í gber ken tar u Y@@ uro@@ pa ôr “ kwagh u m@@ samber u Mbashiada mba Yehova u g@@ anden ave la . ” Kp@@ an u i pase i tu@@ h@@ u la una soo yô , a za hemen u eren or@@ vesen na tom sha tôndo . Shighe u m kuma anyom 34 la nahan , m pav ivaa kuma kwa har . Ieren ve la i tese ér ve na Aôndo jighjigh ga . Ken inyom i 19@@ 22 la , Ng@@ ôm lu môm ken iorov 18@@ ,000 mba ve za mkohol u vesen u i ku@@ mba ken gar u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o la . A@@ ka@@ a@@ ôron a injaa a L@@ em@@ uel , a ngô na na un la nga a kwaghwan u injaa sha kwagh u man m@@ sô@@ rom ma y@@ u@@ an man sha kwagh u ôron ijir sha perapera . Ikyav i tesen yô , mba tôôn u@@ bran@@ ci mbagenev ma@@ ghen sha mbagen , nahan kwagh ne una na mba yange ve van@@ den eren tom shin Betel ken ityar ne la kpishi ian i hemban veren ishima sha tom u pasen kwagh . Er@@ doo man ikyo i wan i Mbashiada la yange i doo un kpen kpen . ( Rom . 14 : 19 ) Or u tesen ér nan hemba nd@@ ahar yô , ka nan ker u lun ken bem vea hanma or cii , hemban je yô , vea kwase shin nom u nan . Ashighe agen je yô yange i lu ur@@ u@@ amabera mba li@@ hen kpishi i kohol i var shin i kor imôngo ye . Ken ayange a ase ne kpaa , l@@ an@@ shima u se zough a mi sha mlu u i lu inja er mkur u tar ne ngu ti@@ mb@@ ir u van la a de yangen se u lun tse@@ vaa ga . 11 Kp@@ orom hen Aôndo — Aôndo u a K@@ egh Iyol u D@@ en Kwagh@@ bo La Nenge ase kwagh u mbaapostoli mba 12 mbara yange ve ôr a Yesu zum u a pine ve ér : ‘ Ne kpaa , ka ne ka y@@ em@@ en@@ ee ? ’ la . Er mbamaren vev bee iyol yô , gba u a wasen ve . ( 1 Peteru 3 : 15 ) Yô , mayange se de nen ser tar - nahan u mba se ze makeranta a ve imôngo man mba hen ijiir tom yase shin anmgbianev asev mba nan jighjigh ga u yange se u pasen mimi u Mkaanem ma Aôndo ga . — 2 Peteru 3 : 3 , 4 . Kwagh ne yange i lu u se tôô ak@@ ondo man ak@@ ô@@ v a ase sha it@@ you cii ve se gba yemen ke ’ mnger ye . S@@ ea p@@ eren y@@ ande la yô shi se hide se h@@ ua ak@@ ondo ase her@@ egh . Yehova h@@ è@@ m@@ é@@ n se sha u tesen se igbenda na . Nahan yô , ka awashima u nyi ijô i lamen yange wase u kuren sha ashighe a i lu ngeren Bibilo laa ? Apostoli Paulu taver Mbakristu ishima ér : “ E@@ mber nen ken Ter gbem , shi me kaa mer , ember nen . ” Shi a za hemen ér : “ Mbagenev ka ve na ayol a ve u wasen ior mba ve vande fan ve ga , shi kwagh môm kpa a vande zuan ve ga yô . . . . Yehova ur@@ ugh ior ve a mi hen Wan na nena ? Un u A sur@@ un se asema sha atsan a ase cii ” la . la wer , een . Apo@@ so@@ to@@ li Paulu yange ôr Mba@@ at@@ ene mba ve hemban soon u ungwan akaa a he la kwagh u Aôndo sha A@@ re@@ op@@ ag@@ u , shin sha ig@@ y@@ u@@ ngu i Mar@@ s ken gar u A@@ ten@@ e , anyom kar hegen dubu uhar . A kaa a ve ér : “ Ka Un je A ne uumace cii uma man i@@ ôôn kua akaa cii ye . Aluer ú ngu a imba jighjigh u nan la yô , ú lu a vangertiôr wer ishimaverenkeghen man akaa a ú ver ashe gbenda a mi la kua ityendezwa i Aôndo i mnder u shin ku la ia b@@ unde ga . ( b ) Ken inyom i 18@@ 8@@ 1 la , Iyoukura pase injakwagh ne nena ? Paulu seer pasen wener zum u Mose hide sha U@@ wo u S@@ in@@ ai a A@@ tindi a P@@ u@@ e la , ishigh nagh engem je gande Mbaiserael u kenger un sha ishi jighilii . Er Yehova a ne se akaa a injaa kpishi sha ikyev i nongo na yô , ka se zua a kwaghwan u hemban doon cii shi se kpa se fatyô u wan mbagenev kwagh . Mayange u nyôr ape u soo u zan la ga . * Aôndo kaa a Mbaiserael ér sha iyange i N@@ is@@ an 10 yô , ve hii u wan ago@@ yol u va eren iniongo sha iyange i N@@ is@@ an 14 . Er V@@ ania lu wanye je tsô maa ku kôr ngô na nahan tom u nengen sha ya due sha V@@ ania kua u nengen sha anmgbian na u kwase u yange lu u u@@ ange yô . Ikyav i tesen yô , ôr il@@ yo@@ ho i sha han@@ see@@ ti shighe u i dugh mbamkombo yô , i de lu shighe u i lu eren a er mkombo la ga . Se hide se tema ken gar u Go@@ l@@ d@@ s@@ bor@@ o , ken kpen@@ tar u N@@ or@@ th C@@ ar@@ ol@@ ina , sha ci u gar ne ngu hen atô u kpen@@ tar u T@@ en@@ n@@ es@@ see ape tsombor wam u lu la , man kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , ape tsombor u G@@ er@@ r@@ i u lu la . “ Kwagh u m ngohol un hen Ter yô , m gema m na ne . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 11 : 23 . “ U@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ” mba sh@@ on@@ ov yô ka mhen u u@@ gomoti mba orumace ve henen ér vea za hemen u hemen gbem sha won la . Yange doom u henen er kwagh u ior a gbe Yehova ishima , kua mba ve fe Aôndo ga je kpaa yô . ‘ Ab@@ di - He@@ ba , tor u Yerusalem yange nger as@@ ange@@ a@@ ab@@ a@@ ac@@ aa at@@ ar@@ atar . 32 : ​ 1 - 5 ) Nyian ne kpa , ka or u civir Yehova u nan vende u geman ishima shin nan ze hemen u eren kwaghbo la tseegh , ka i dugh nan ken tiônnongo kera ye . ( b ) M@@ tom ma inyam i i er kwagh u i ken Mpase la tile sha ityough ki nyi ? M@@ ôm ken aeren a Yehova a hemban doon cii yô ka ieren na i den kwaghbo la . Yange mba eren a er Yesu batisema kera nahan maa Satan kaa a na wener una gema un a̱ hingir sh@@ a@@ gba@@ or u tar ne , una na un “ ity@@ artor i sha won cii kua icivir i i ” kpaa . Hen shighe ne Samuel lu or@@ jir u Iserael , hanma kwagh hide lu zan hemen vough vough . ( Mat . 11 : 28 - 30 ) Aluer se mba henen kwagh u gbenda u kundu kundu u Yesu eren kwagh a ior la , shi se mba dondon ikyav na la tseegh kpa , kwagh ne una su@@ r se ishima kpishi . Doo u anmgbian u kwase nana kange ityough zum u nan lu geman kwaghôron u ken Bibilo ken iliam i sha ave la hen mkombo u Mbakristu shin hen mkohol u kiriki shin u v@@ es@@ en@@ ee ? Shighe ugen tsombor ve za ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el nahan Han@@ a tôndo zwa ér aluer un mar wan u nomso yô una gema un una na Yehova . Er apostoli Paulu fa mimi vindi vindi shi pasen kwagh vangertiôr man a mciem shio nahan kpa , ashighe agen yange i gba u una nôngo kwagh kpoghuloo ve una pase loho u dedoo ye . Yesaia yange nger ér : “ A gb@@ ihi uma Na ken ku je , shi i wa Un ken mbaaferev kpaa . ” ( Yes . Man mba á nder ve la cii á gba u á tese ve zwa u wang la . Mb@@ ang@@ eren ib@@ aver la gbidye kwar sha ishimaveren i yange i̱ du@@ mbur ke ’ pu@@ e@@ anyom u a sember karen la . 23 : 3 ) Nahan kpa , er se yen yô , ashighe agen ka se undu igbenda la . Ikyav tese wang ér ka Mbashiada mba Yehova . — 1 Yohane 3 : 10 - 12 . Or nana fatyô u zuan a kwagh u wasen nan ken kwagh u nan lu henen sha shighe u i̱ bugh re@@ di@@ o shin T@@ V han@@ g , gayô shighe u mbayev mba nan ve lu zan nan iyol la ga . Shighe u Aberaham lu keghen ér uityendezwa mba Yehova er a na mbara ve kure una nenge la , kanyi Yehova lu ôron a Aberaham sha u tesen ér vea b@@ unde ga ? Alaghga kwagh u wan ne a er la una lu se an@@ kwagh u kiriki , kpa hen ngô na man ter na yô , ka ve zege@@ kwagh u nan ve ishimaveren . Maa a hingir or@@ i@@ vangeli u tse@@ en ishima , shi a civir Yehova sha mimi zan zan ku na ken inyom i 199@@ 8 la . ‘ Ishima i gban iy@@ u@@ he ’ ia fatyô u duen to@@ mb@@ o ke ’ Mbakristu nena ? Dooshima u Bibilo i taver se ishima ér se lu a mi la keghen iyol u den kwaghbo shi nengen mbagenev ér mba a awashima u dedoo . Nahan , tsombor wou ua nenge m@@ doo u Yehova a doo ú ishima la man kwagh la una gema a mgbegha ve u maan mlu u kôôsôô vea na kpaa . — Anzaakaa 20 : 7 . Shi@@ r@@ le@@ y : Ka shami , za hemen . Er se lu timen sha akaa i ter ken msen u Ter wase la , ka mbampin mba nyi i doo u se gbidye kwar sha mini ? Nahan cii kpa , u ngu eren tom u hemban cii u han@@ mô wase nana fatyô u eren hegen yô ; ka tom u pasen loho u dedoo shi yilan sha iti i Aôndo je la . A@@ tic@@ a am yange z@@ end@@ am ken makeranta kwa imôngo , shi ve kaa ér vea pa@@ ve@@ m a mbamaren av kpaa . A kaa ér : “ Jijingi te@@ v akaa cii , zan zan aka@@ ac@@ imin a Aôndo je kpaa . ” ( 1 Kor . Á na Yesaia jijingi na , nahan a nger mkaanem man ér : “ Kape TER A kaa ne , Un u A gbe U@@ sha — ka Un man A lu Aôndo ye — u A maa tar man A er u kpaa la , ka Un A ver u ye ; A gba u er u̱ lu gbilin dang ga , A maa u sha er ior ve̱ tema sha u : Ka Mo M lu TER ye , mô ugen ngu ga . ” Yange i ver tiônnongo u Kristu ér a lu mzough u eren g@@ ur@@ g@@ ur ga , kpa ér a lu ijiir i civir Yehova shi eren tom u pasen loho u dedoo shi geman ior hingir mbahenen man ijiir i taver mba ken tiônnongo asema . ( Rom . 1 : 11 , 12 ; 1 T@@ es . 5 : 11 ; Heb . 9 - 11 . ( a ) Er nan ve ashighe kpishi ior mba kwagh a gbe ve sha kwaghwan u i we ken 1 Mbakorinte 6 : 18 ga la ka ve hemba nyôron iyol ken iji@@ mba i eren tsung - n@@ u ? I yar tom a ish@@ ember@@ ti i “ nongo u Kristu ” la ken Bibilo nena ? Mba eren kwagh u ngise Yesu ôr la , ér : “ Aluer an@@ ti or a sar nan pe van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan , nana̱ tôô [ kon u m@@ tsaha ; N@@ W ] u nan ayange ayange , nana̱ dondo sha a Mo . ” Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara yange ve nengen mbamkombo mba tiônnongo nena ? Nahan kpa , se fatyô u wan ishima a nan zan zan nana kar taver kpa ? Kpa u Yesu pasen kwagh u mimi la yange hemba di kwaghpasen man ityesen i tesen tsô la . T@@ em@@ pel u Yehova u sha derianyom u hiihii la lu a ity@@ e@@ mbe kpishi i i ver a ver ior mba nyôron ker yô . Yobu yange hen ér Aôndo ta un kera shighe u tagher a iky@@ aren kpoghuloo la . Mkaanem ma Aôndo shi tôndo zwa ér shighe u m@@ tem@@ tor u Kristu la , a na mba Aôndo a lumun ve la uma u tsôron shi vea lu shin tar ne ken paradi@@ so a ma mzeyol shio . Doo u se lu a ieren i or@@ pasalmi la . Yange nger ér : “ M ngohol mbam@@ pase O@@ u mer ve̱ lu dyako wam gbem , gadia ka ve , ve lu iember i ishima yam ye . ” ( Ps . • Ka atô@@ akyaa a ken Ruamabera a nyi nahan a tese ér doo u se sue wanakiriki u jighjigh ? Cii ve Mbaiserael mase nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa yô , Yehova ta ve icin ér ve de hungur un ga . ( b ) Ka nyi ia na ve shighe a kera gba se ica ga ? Jigh@@ ilii yô , Mkaanem ma Aôndo na se ib@@ um@@ un ér “ Kwagh u or nan lee yô , shi ka un je nana sun@@ da ye . ” — Mbagalatia 6 : 7 . I gbe tar je mba a kende a mcivir u mimi sha imba ne ga . ( Yes . Sha nahan yô , de se nenge er aluer u ngu umbur msaanyol u ú zough a mi la shi gbidyen kwar sha mi ve u za hemen u taver dooshima wou man gbashima u yange u hii lun a mi sha Aôndo man mimi la yô . Pro@@ feti Mal@@ aki , or@@ tom u Aôndo u tse@@ en ishima man u mimi De se ngohol nen í . 14 - 16 . Tom u anmgbianev mba shin Betel kua mba hen A@@ you a M@@ kohol ve eren la ka u vesen sha ci u nyi , man se sue ve nena ? • Er nan ve yange i pu@@ u ior mba ken La@@ od@@ ish@@ ia , kpa kanyi ishimaverenkeghen i ver sha ci u Mbakristu mba tse@@ en asema ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 14 ] ( Pasalmi 25 : 4 , 5 ) Sha kwagh u lumun a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken awambe la yô , mbagenev hen ér , ‘ Er i lu kwagh u imoshima i or ia tsua yô , nahan kwagh u zan iyol ngu sha kwagh la ga . ’ Ne fatyô u timen sha ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange kpuaa ken hanma kasua , nahan ne tôôn u@@ kasua imôngo ne henen hanma vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi la i môm . Z@@ a Hemen u L@@ un a A@@ eren a W@@ ang sha u K@@ ur@@ an Ishima You , 3 / 1 Yange i tsegha ve sha icighan jijingi u Yehova maa ve yem pasen mimi u Aôndo man Kristu a ishima i tse@@ en . — Aerenakaa 2 : 41 , 42 . Se fatyô u kuren ikyaa nahan sha ci u nyi ? 4 : 1 - 8 ) Lu u at@@ se a a@@ wen ne aa umbur ikyurior ne ityom i age@@ egh i Yehova shi aa shi@@ ishi ken asema a ve er i doo u vea civir un sha mimi hanma shighe yô . “ Kwagh á tser ne , ne mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi , ne mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev . ” M nenge mer kwagh u m tsough u eren ne ka kwagh u hemban doon ken uma cii . ” ( a ) Or@@ pasalmi ugen tese mnenge na sha tindi u Yehova nena ? ( Yohane 16 : 12 ) Kape i lu ve mbagen kpishi yange i kundu ve iyol u lun vea na la ! — Mateu 11 : 29 . ( Yuda 14 , 15 ) Ior kpishi yange ve soo u ungwan loho ne ga . Or@@ ya u wa kaven ishigh , u tesen tic@@ a ne , kaa a vese ér iyange i môm se de kera ve hen ya na ga . Nahan za hemen u wasen er u fetyô la cii . I@@ jiir i teman i injaa i ken u@@ iniongo man mk@@ ôn@@ om ma inj@@ a@@ am ma ken u@@ shin@@ ago@@ ge , man ish@@ u@@ ghun i sha ity@@ emb@@ e@@ kasua man u ior ve yilan ve er , r@@ ab@@ i kpaa , doo ve cii . ” ( Mat . • M@@ sen u Habak@@ u la una fatyô u b@@ enden a vese nena ? Cii man u tsua ma iky@@ ondo i ú soo u y@@ amen yô , doo u ú pine iyol you wer : ‘ Er nan ve mlu u iky@@ ondo ne a doom y@@ um@@ u ? 119 : 10@@ 5 ) Mkaanem ma Yehova ma a kwaghwan u a wasen ior u lun a icombor i dedoo , i lun saan saan kpaa yô . Á@@ ER iniongo i̱ i̱ hembe lun a inja cii i̱ í we ishima u eren ken inyom 200@@ 3 la sha iyange i A@@ ip@@ or 16 sha shighe u iyange ia m@@ ire kera yô . Er yange Yehova Aôndo ver ivese i nomso@@ or man kwase je tsô , nd@@ era lun kwagh u vough u ior vea eren yô . ( b ) Ka u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba nyi ve tese tahav mbu loho u dedoo ? • Ka atô@@ akyaa a nyi nahan aa na ve alaghga a gba u a hide a er or b@@ ati@@ se@@ maa ? ▪ Ve “ Nenge ” a Akaa A I T@@ ôndo Z@@ wa a M@@ i La Or@@ ngeren I@@ vangeli Luka kpa lumun wener Yesu yange wa tindi ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” U tesen ikyav yô , Yesu kaa a mbadondon nav ér : “ Shighe ngu van je u hanma or u nana wua ne yô , nana hen er nan ngu eren tom u civir Aôndo . ” Jigh@@ ilii yô , Bibilo tsengaôron ér Aôndo una va kar a if@@ er@@ kwagh kera kua akaa agen a van a ican i yan kpaa , shi i̱ kaa ér una za hemen u veren orumace doo doo ke ’ tar u he u a t@@ ende zwa u van a mi la . Habak@@ u 3 : 13 una iv nena ? Shighe u apostoli Paulu lu ngeren washika hen Timoteu la , a pase un var var er Mkaanem ma Aôndo ma lu kwagh u hange hange yô , a kaa ér : “ Lu ken akaa a i tese u , u ne a jighjigh la . ” 9 : 12 - 14 . Mbashiada mba L@@ un a Gb@@ a@@ shima ( Gen . 2 : 24 ) Ve eren tom hen ya ve shi ve eren tom@@ a@@ ve@@ egh shi ve pasen kwagh imôngo hanma shighe cii . Yange i vande nan mlumun sha mpin la ke ’ mpase u sha mnenge la ga , nahan kwagh la hingir ikyaa i Mbakristu vea gba any@@ iman sha mi tsung yô . Yesu vea Mbah@@ enen nav ve lu yemen ken Yerusalem sha u za ember iniongo i P@@ ase@@ ka u 33 S.@@ W . la . ( Yobu 38 : 24 ) Or@@ ng@@ eren@@ kwagh ugen kaa ér mpin u i pin sha kwagh u iwanger ne ka “ tamen mpin u kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke u sha ayange ne . ” A kaa a ve ér : “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” ( Aer . Alaghga tic@@ a nana kôr mba ve lu iin iky@@ aren la ga , kpa or ngu u nan lu nengen kwagh u ve lu eren la yô . Tor R@@ ad@@ a@@ ma yange sue tom u geman Bibilo ne kpoghuloo . Or u i lu nan tseegh nan lu a tahav mbu ôron kwagh u a kom yô , ka Or@@ gban wase . 15 : 24 ) Er Yesu a lu Tor yô , una wase uumace ken atô u Anyom D@@ u@@ bu a una tema tor sha tar cii la . Nahan kpa u wan ago ken ishima la hemba k@@ an kwagh u injaa a nyityô gbenda ugen u veren ishima sha kwagh cii . Ashighe kpishi ka ve pase loho u dedoo ken ag@@ ar a ior ve civir ak@@ ombo shi ve eren iji@@ mba shi ve p@@ eren atindi kpa kpoghuloo yô . ( b ) M@@ kombo la yange bende a mbaapostoli nena ? Er Nen Akaa a B@@ em Una Lu hen Y@@ a W@@ en Yô Paulu yange ôr kwagh u tom ugen ú eren he ’ ior zum u a nger ér : “ Kpa aluer á va ur@@ um kera er nagh ku ur@@ un nahan sha nagh ku i ne kua icighan@@ tom u i er u sha jighjigh wen u nan la kpaa , m ember man m ngu ember a ven imôngo cii . ” Yange ve ôr akaa a i nger ken Y@@ ear@@ book sha kwagh u anmgbianev mba ve za pase kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la nahan , ve kpa ishima tsu@@ e ve ker u eren kwagh ne . Alaghga u ngu môm ken amba@@ aior la . 1 : ​ 3 , 4 ) Aôndo ungwa mbamsen mba Ne@@ hem@@ ia je hemba a hemba er yange ver ishima la , shighe u Tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta na un ian i yemen za hiden maan g@@ il@@ gar u Yerusalem la . ( Ne@@ h . Nahan , doo u se eren aeren a a tese ér mimi je se fa ser “ Iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom ” ga he ? — S@@ ef@@ ania 1 : 14 . ( Mpase 21 : 8 ) E@@ i he , se an@@ i y@@ ase@@ gh se soo ser mayange se lu e̱r amba la ga ! Takerada ugen u ú er kwagh u wasen mbayev hingir mba@@ fan takerada u ôron tsembelee yô , kaa ér , ka a lamen vea mbayev yô , í wase ve u “ henen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a i doo u vea fa sha er vea va tagher a mi shighe u ve lu ôron takerada kpa , vea fa inja i a ” yô . Ior mba kohol ie@@ ev mb@@ ira nenge mbi ér ka icighan kwagh u kwaghaôndo ga , kpa ve nenge ér ka tom@@ a@@ ve@@ e u u tese ieren ity@@ ôô i ior i B@@ y@@ z@@ an@@ t@@ ine la . Anmgbian ugen u hegen a eren tom hen af@@ ishi a shin it@@ ine a Mbashiada mba Yehova a tar sha won cii yô umbur ikyav i mbamaren nav ver un la vindi vindi . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Yô , se tesen nen icivir sha u@@ icighan@@ mbam@@ kohol asev sha u zan ve hanma shighe shi wu@@ h@@ an iyol sha inja shi eren inja i dedoo shighe u se ze ve la . I@@ ti i Yesu la ngi a inja kpen kpen , gadia i tese tom u una er yô . Se nenge ase nen kwagh u Bibilo i er sha atesen a sha kwagh u ngô u Yesu a ior kpishi ve lumun a la . ( 1 Mbakorinte 1 : 10 ; 1 Peteru 2 : 17 ) Anmgbianev mba ve za mkohol ne cii saan ve iyol shi ve na jighjigh kpaa ér shighe mgb@@ ôghom u a yima ve sha ikyev i hanma mzeyol man hanma kwagh u nyian ve ishima cii , nahan er mkohol bee , ve lu hiden ken uya vev man atôônanongo a ve yô , ve hemba k@@ angen ishima ér vea k@@ usu “ kwaghôron u uma ” u Aôndo la gb@@ ang gb@@ ang cii . — Mbafilipi 2 : 15 , 16 . Er mo vea L@@ au@@ ri@@ e se lu dondon akaawan a Bibilo yô , ivese yase seer doon . Nahan kpa , doo u se gba an@@ z@@ ô kpishi hegen sha u maan ya wase ga . U er nan ve u hingir u nengen ivaa you wer ka kwagh u gbe@@ ke@@ ke@@ e , man u taver ikyar u ishima wer a var a we nena ? Pe@@ eji u sha 2 u magaz@@ in ne pase kwagh u a lu Tartor u Aôndo la wanger wang . Anzaakaa 24 : 27 tese se nyi ? Ngeren ne wase se u fan er Pasalmi 8@@ 3 ne a taver Mbakristu ishima nyian tsung yô . Ity@@ ôkyaa i vesen i i ne ve i doo u se zungwen mbagenev mhôônom yô ka nyi ? 3 :⁠ 8 ) Nahan Aôndo una kar a hanma ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato cii kera . Ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la tile sha ityough ki loho u Tartor u se pasen la man tiônnongo u Kristu . Saan se iyol u keghen tar u he la kpen kpen . Hanma ivur i ken ats@@ am a any@@ iin a hiihii la hii sha ish@@ ange@@ b@@ a@@ ac@@ aa i ken ab@@ a@@ ac@@ aa a Mbaheberu a a lu 22 la sha ad@@ ondo ad@@ ondo . Anmgbianev mbara lumun , nahan ica gba ga je maa i due a kwaghôron u kuman ti@@ ôn peeji nahan ken pi@@ pa@@ abaver la , i nger kwagh sha kwagh u iniongo shon shi i pase akaa a tiônnongo u Mbashiada mba Yehova hen ijiir la a eren yô . Daniel kaa ér : “ A wasem u fan ér saa me de u ngeren wan@@ kwase la washika ve , a tese ér m ngu civir Aôndo sha mimi ye . Er takerada u se ter sha heen ne u tese nahan , ka ishima yase Yehova a te@@ v shi kwagh a hembe gban un sha mi ken mbacivir un ye . — 1 Pet . I@@ ca a kera gba ga tsô , mpase u a va pase iengem na la una gema a lu mtim he ’ mba ve ban a jighjigh u nan mbara , kpa mba ve ne jighjigh mbara yô , a lu iveren he ’ ave . Mba@@ yev iky@@ aior utar yange ve nger ér : “ Takerada ne ngu a inja hen vese kpishi sha u wasen se u kaven mbamzeyol asev man sha u fan er se hendan a ve yô . A@@ kper@@ an nga ga , kwagh u Elisha nenge a mi shighe u Eliya k@@ ôndo sha hi@@ ar yem sha la yange una hungur un mayange ga . Mbakolose 1 : 16 , 17 kaa ér : “ Ka ken a Na man i gbe akaa cii ye , a a lu Sha , man a a lu shin tar kpaa , a i nengen a mi la kua a i nengen a mi ga la kpaa . . . ‘ C@@ i@@ vi@@ r Yehova a Ishima i M@@ ôm ’ ​ — 1 K@@ R@@ O@@ N@@ I@@ K@@ U 28 : 9 . Mbat@@ amen ka mbakur@@ an mba ken tiônnongo , man a doo ve kpishi u tesen we kwaghwan u Aôndo a ne i nger ken Ruamabera la . ( Aer . Mkaanem ma Aôndo na mlumun ér : “ Er se lu a ian yô , se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u tsaase noov man kasev tsembelee sha er Yehova man nongo na ua hemba eren tom a ve yô . “ Ver nen ishima sha m - ongo u ne ongo ne . ” — L@@ U@@ KA 8 : 18 . A@@ ma@@ shia kaa a Amo@@ shi ér : “ We or@@ nengen ne , yem za yer ken tar u Yuda , ka k@@ er@@ egh ú za ya kwaghyan shi ú ôr kwaghôron u profeti kpaa ye , kpa de kera shi er kwaghôron u profeti ken Betel ga , gadia ka icighan@@ jiir u tor , man ka ya u tor kpaa . ” Er Mbahemenev mba Shin T@@ ine Ve Eren Tom Yô , 5 / 15 A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a i er ken Mpase ityough 17 man 18 la tôô kwaghaôndo u aiegh kar sha id@@ y@@ a@@ kwase , u a er idya a u@@ tor mba tar ne yô . Yange m soon u eren kwagh er m nenge i doom la . I@@ c@@ in@@ tan ka kwagh u hange hange . Aluer ka i taver se u p@@ aven akaa a se soo la kposo a akaa a a hembe gban se hange hange la yô , a gba u se ker gbenda u se kar sha mi ve se er kwagh sha ib@@ ume ga yô . 3 : 23 ; 2 Tim . ( E@@ ks . 12 : 48 , 4@@ 9 ) U tesen ikyav yô , m@@ gem u S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta , u or u i yer ér B@@ ag@@ ster yange gema la kaa ken Ese@@ ter 8 : 17 ér ‘ Yange atô@@ at@@ yev kpishi ts@@ ôngo , nahan ve hingir Mbayuda . ’ Yange i wuese ior i B@@ er@@ ea sha ci u ve timen ken Ruamabera ayange ayange Gba u hanma or u nan civir Aôndo cii nana pase ior loho u waren uma , u u lu ken Mkaanem nam la . Nahan á za hemen , á ôr ve i@@ vangeli i Mateu sha kwagh u nder u Yesu . Ka nyi se hen ken akaa a Yehova a gbe laa ? 46 : 1 - 3 . Lu Saan Saan shi Eren Aôndo Tom N@@ ge@@ egh , 12 /@@ ⁠ 15 Kpa ma “ gbenda u mimi ” ngu u se zua a iwanger i mimi kpa ? A@@ jiir agen yô , i yar tom a ish@@ ember@@ ti ne ér ka u soon or a ishima i môm ga . Ú tese wer ian i civirigh i lun or@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo la gba u kwagh nena ? Yange ve nôngo sha afatyô ve cii ve samber a loho u Tartor . M ny@@ iman a na shi m soo u tesen un mer kwagh u a er la ngu shami ga . “ V@@ a , Ter Yesu ” Nahan gba kpee u se wanger ayol a ase shi se eren kwagh wang wang ken tiônnongo , shi se kange ishima u lun ker gbem . Doo u Anmgbian u Kwase N@@ ana K@@ ange Ity@@ ough Zum u Nan Lu Ge@@ man Kwaghôron ken I@@ liam i sha A@@ ve@@ e ? Shi gba u se kange ishima se dondo akaawan a na , aluer ka nyi je ia er kpaa . Aluer se er nahan yô , se seer vesen ken mimi . Hen shighe la , atôônanongo a eren mbamkombo ken zwa Ish@@ pania ken tar u Amerika yange kuma 6@@ 00 . Mbat@@ amen ka vea tsaase mbagenev yô , kwagh ne a wase tiônnongo nena ? Ka akaabo a nyi or nana fatyô u tagher a mi zum u nan lu eren an@@ umbe a sha kô@@ m@@ pu@@ ta shin nan lu nengen ic@@ er i vi@@ di@@ o ? Aôndo u yange er m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m la fa kwagh ne . Mbah@@ enen Bibilo mban yange ve za mkohol ve u hiihii sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 2 , 19@@ 27 , hen gar ne . Ka akaa a nyi a wasen u y@@ esen mba@@ ye@@ ve ? ( 2 Mbakorinte 13 : 5 ) A shi nan kpa anmgbianev mba ken K@@ orinte mban yange ve dondo kwaghwan ne , nahan wase ve ve fa er vea zende sha igbenda i Yehova yô . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or ne hii eren kwagh u shin ve . Dooshima u Anmgbianev Ve a M@@ zough Nyian Heela tseegh ga , er nan u tese iwuese you hen tsombor u ortamen la ga ? U@@ profeti mba Ba@@ al mbara s@@ ôngo nagh vev , tsô ve gba yilan Ba@@ al , hii pe@@ pe je zan zan iyange sha te@@ mbe , kaan ér : “ Ba@@ al shi rumun se ga ! ” ( Yakobu 5 : 13 – 16 ) Shi doo u se ker iwasen i icighan jijingi u Aôndo kpaa , “ gadia or u nana l@@ ôô ken iyol i nan yô , ka di ken iyol i nan nana sun@@ da kwagh u h@@ ôôn ye , kpa u nana l@@ ôô ken Jijingi yô , shi ka di sha Jijingi nana sun@@ da uma u tsôron ye . ” Se fa ser ka kwagh u a doo u se er je ne , shi ka kwagh u i gbe se ér se̱ er kpôô kpôô je ne . “ Iyange igen yô , anmgbian u m eren tom vea na imôngo yô pin@@ em ér , ‘ N@@ ik@@ ol@@ ai , u er batisema ve@@ e ? ’ 3 : 11 - 22 ; 11 : 10 - 12 , 17 — Shin er yange i tim Sam@@ aria ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la nahan kpa , er nan ve Yeremia ôr kwaghôron na u profeti la wa tartor u ik@@ we pue u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la kpa k@@ ere ? ( Mateu 20 : 28 ) Mba ve ne jighjigh a mtsera u a lu ken nagh ku Yesu na sha uma na sha u p@@ aan ve la cii , mba a ishimaverenkeghen ér kua yima ve sha ikyev i isholibo man ku , nahan vea lu uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar . Aluer se mba mbacivir Aôndo sha mimi yô , ityôkyaa ngi i Diabolo a tôvon se a ican yô . Una fatyô u hingir ny@@ ity@@ ô@@ kwagh cii sha u kuren awashima na ( Mbaromanu 12 : 2 ) Yange gba u Mbakristu vea de ér jijingi u tar ne a̱ gema mhen ve ga , kpa lu u vea gema ayol a ve sha m@@ gem u he sha er vea lu a mhen u Kristu yô . Sha unô ? A er er ort@@ yom la kaa un nahan , shin er a fa kwagh u gba u una za hemen ga nahan kpaa . 12 : 10 . Ior ka ve ngohol jijingi u bo ne zum u ve ts@@ en ayol a ve sha ieren i ior ve lu a mi i mo - hiihii sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba keren , kua an@@ za a sha i@@ pi@@ la a ior ve eren ne man mnenge u vough ga u a du@@ mbur ken tar u ior ve nengen dooshima ér ka kwagh u injaa ga la . Yesu yange na mlumun wang sha mba@@ aie mba Satan yange er la nena ? Nahan kpa , ka ve cica cii yange ve lu nahan ga . Sha nahan yô , aluer or@@ sho@@ ja nan ngu a ik@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya sha u kuran iyol i nan sha av@@ aan ne ga yô , á fatyô u vihin nan iyol ken utya ke@@ he@@ lee je , shin alaghga je yô á wua a wua nan ku@@ aa . Yesu p@@ on im@@ anger i mbahemenev mba@@ kwaghaôndo mba ve lu a tahav kpishi la kua atesen a ve a aiegh la cii vangertiôr . Er m kera lu or@@ ge@@ man@@ kwagh ga nahan kpa , m wuese Yehova kpishi er a de ér m za hemen u suen tom u geman kwagh sha tar cii nahan . ( Marku 9 : 7 ) Nahan , kanyi se zua a mi sha u veren ishima sha kwagh u Kristu á ôr a atôônanongo laa ? ▪ Lu@@ un imôngo vea ior mba ve lu a gbashima sha tom u pasen kwagh yô . — Anz . Zum u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la ua bee yô , a pase ve sha er vea kar uumace mba vough mbara sha an@@ shighe kpuaa yô . Ngeren mba timen sha mi mba uhar mban time sha Pasalmi 1@@ 11 man 1@@ 12 la . I@@ t@@ inekwagh i kwaghpasen wase jighilii yô ka Tartor u Aôndo . 3 : 16 ) Yehova er kwagh ne sha ci u a soo ér se lu uma gbem sha won , shi a soo ér dooshima na a lu se a iwasen gbem sha won kpaa ! Lu ken Dooshima u Aôndo La Sha nahan yô , Yesu lu tesen akaa a doon tsung a una va er sha tar cii ken hemen yô . 7 : 9 ) Gbenda u Ruamabera a tese u sôron zayol u vesen yô , ka u yilan or u kwagh a zough se a nan la lamen a nan wang man ken bem kpaa . Ior mba vendan atindi man mba wan ayol a ve ikyo tseegh man mba civir Aôndo ga du@@ mbur nyian . Ka sea henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase shi sea gbidyen kwar sha kwagh u se lu henen la yô , alaghga se gba “ z@@ eren henen a ken ishima , ” ôron duen sha g@@ enger g@@ enger je . ( Ôr Mbaefese 5 : 23 , 24 . ) Gba u se lu a vangertiôr ve se fatyô u pasen kwagh ken tar u u lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo ne er Yesu nahan ye . Yange kwagh gb@@ aan un sha kwagh wam man anmgbianev av mba utar mbara cuku tsô kpaa ga . Yange Nan Er ma I@@ sho@@ li@@ bo Sh@@ in@@ ii ? David : Ka mimi , er G@@ wen a kaa nahan , am@@ ar a v@@ in@@ en yange na se za v@@ ine am@@ ar hen ag@@ iri@@ g@@ i u vesen ugen u v@@ in@@ en am@@ ar , u i fa un wuee yô , kua ijiir igen i v@@ in@@ en am@@ ar her igen ken L@@ on@@ don , i i yer i hegen ér Eng@@ lish N@@ ational B@@ al@@ let la . Tsô Yehova pine mbatyomov mbara ér , ka an nana za mee if@@ er@@ or A@@ hab@@ a , Tor u Iserael la sha er una za kpe ? Ôr akav a a tese kwaghbo u a lu sha ieren i ha@@ gher sha kwagh shin ieren i ke@@ hen se ken ishima kpishi la . Sha nahan yô , de se kera yina nen ishima sha gbenda u Yehova a eren akaa la ga . D@@ ondo Or@@ tesen U He@@ mban La Yesu lumun u nan uma na sha ci wase . Yange se zua a aan a se er nahan sha ci u gba u se wasen un u eren hanma kwagh u soo u eren la cii . U lun we tswen shighe u ú dugh kwaghpasen la ga . Sha mimi yô , Mbashiada mba Yehova mba eren imba kwagh la ga . Kpa ort@@ yom va kaa a Yosev ér a tôô Yesu kua Maria a “ yem ken Igipiti . ” ​ ​ —⁠ Mateu 2 : ​ 1 - 16 . Tartor u Aôndo u sha ikyev i Mesiya la ua va a bem u tsôron O@@ li@@ vi@@ a kôr cio u y@@ esen ônov tswen sha ci u Yehova doo un ishima shi á suur sha na kpaa . ( 1 Pet . 2 : 21 ) Aluer se mba dondon un ijime tsembelee yô , se fatyô u zuan a myom . “ Mo M ngu gbenda man mimi man uma kpaa . A shi nan kpa , Kor@@ aki vea ior mbagenev mbara yange ve tôô ér Yehova fa ve shi a lumun ve kpaa . ( Yes . 41 : 8 , 9 ; 44 : 1 , 2 , 21 ) Man gema di akaaôron a profeti a vesen a i er sha kwagh u Wan@@ akiriki ne , i nger ken Yesaia ityough 42 , 4@@ 9 , 50 , 5@@ 2 , man 5@@ 3 la di ye ? Nahan yô , kwagh u Yosev ne umbur se kwagh u i doo u se er sha shighe wase ne yô . Nahan kpa , kasev mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô , mba tesen ken nongo u Kristu , shighe u nomso mba ve er batisema ve lu her la ga . Gbenda u Yehova una er hanma kwagh cii una kure vough la ua tese er a lu a ian i hemen hanma shighe yô . — Yesaia 25 : 8 . Ka un yange lu or u m hii duen kwaghpasen vea na a ishima yam i môm ye . ” Er A@@ te@@ jir ne a k@@ ur ijir ne nahan yô , gba kpee u tar u Ar@@ m@@ en@@ ia man tar u A@@ z@@ er@@ b@@ ai@@ j@@ an kua tar u T@@ ur@@ ke@@ y cii ua wa ikyo sha ian i ior ve lu a mi i vendan tom sho@@ j@@ aa la . Yesu Kristu ka Aôndo U@@ hemban@@ agee ga , kpa ka Wan u Aôndo . Shin tar ne yô , ican ngi eren ne ; kpa taver nen asema , Mo M hemba tar ne . ” ( Luka 10 :⁠ 4 ) Ken zwa Grika yô , a@@ dooga inja i ishember i “ su@@ ghun ” la , ngi ôron kwagh u su@@ ghun or ér “ m su@@ gh u ? ” shin “ u p@@ ande ve@@ e ? ” Aluer se er nahan ga yô , se na mbagenev gb@@ ev mbu nôngon , shi se vihi iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova kpaa . — Rom . 1 : 3 , 4 . U tesen ikyav yô , una fatyô u kaan a wan@@ y@@ em@@ akeranta u a lamen a nan la ér nana ôr ngeren u kiriki u a lu ken an@@ takerada u O@@ ri@@ g@@ in of Li@@ fe la , sha peeji 21 . In@@ i@@ aav y@@ asev mb@@ ia fatyô u hingir se “ kwagh u zan iyol ” aluer se kera mba a jijingi man ishima i mimi i soon u eren kwagh la ga yô . Ior mbagenev ken Iserael lu civir Aôndo u mimi her , kpa Eliya kera fa nahan ga . Sha nahan yô , Aôndo zung@@ we ve mhôônom , kwagh u hemban cii yô , Bibilo kaa ér ve lu ior mba@@ jighjigh . Shin ka u ker u sôron mbamzeyol sha u dondon mbam@@ nenge ou shin mba tsombor wou man azende a ou@@ we@@ e ? Mbaiserael mba tilen sha mimi yange ve tese wang ér ve pav a if@@ er@@ kwagh nena ? A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E kpishi mbayev ka ve fa akaa a i lu a na ve ian ér ve eren ga yô . Sha ci u ior mba se eren i@@ ember@@ yolough a ve imôngo la vea bende a ityô i@@ ember@@ yolough i se tsough la . ( b ) Doo u iliam yase ia lu nena ? Yesu shi pase wener dooshima u un tese se la hemba dooshima u se nengen a mi hen atô u ior hanma shighe la . Nyian kpa Yehova Y@@ em Se U@@ y@@ aav mbara lu kpuaa , kpa mbap@@ asenkwagh gema lu kpishi . ( Yes . 1 : 16 - 19 ) Ny@@ ityô zayol u se tagher a mi cii kpa aluer se fa ser Yehova we se ikyo shi a soo u wasen se yô , se fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima . Nahan sea lu a kwaghfan u a “ iv a mhôônom ma zungwen ” shin sea lu a mi ga kpa , a fa sha gbenda u se lamen a mbagenev la . Yesu lu tese m@@ lu@@ a@@ inja u dooshima nena , man ka mbampin mba nyi ve dugh k@@ ere ? Ka mbampin mba zan id@@ y@@ u shin ishima mba nyi se fatyô u pin@@ ene ? Sha hemen u Tartor la , ior vea vese a ar sha mlu u vough . Kpa se gema se za hemen u zenden vea Aôndo wase u dooshima la sha mimi . Aluer se de ser se lu a “ ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh ” yô , se lu vihin jijingi u Aôndo ishima . Se fatyô u kporom hen Aôndo sha u henen Bibilo hanma shighe shi eren msen a ishima i môm . Kpa er se lu mbadondon Yesu yô , se fatyô u tilen her dông , lumun ser akaa a ken tar u Satan a yange se undu la a hide a sar se ga . — 1 Yoh . 5 : 19 . Ka ú ken ishima nena sha kwagh u “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” mba ú hen kwagh sha mi nee ? Nahan kpa , aluer se gbidye kwar sha kwagh u Yakob yange tagher a mi ken uma na la yô , se war kaven er yange a lu Aôndo ken ishima zum u i nzughul a Wan na u ishima ishima shi i wua un ku u p@@ il@@ agh shighe u lu shin tar ne ken mlu u orumace la . Ka sha u doon a mbaihyomov vev je kpaa . Ken masejime yô , ter wase va hii u henen Bibilo shi er batisema kpaa . Aluer se mba henen sha kwagh u asaren a bo aa va a mi la yô , kwagh la una wase se u ungwan imo i Yehova . ( D@@ ut . A@@ B@@ ER@@ A@@ H@@ A@@ M H@@ I@@ NG@@ I@@ R I@@ K@@ Y@@ A@@ R U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Heela tseegh ga , aluer Paulu yange er ic@@ egh@@ zwa la cii ve hingir Orkristu shin lu shighe u hingir Orkristu la er i̱ ye , shin una lu hiin a hii ic@@ egh@@ zwa la shin una lu kuren a kure i̱ kpa Ruamabera pase ga . Ge@@ ma msen u hiin mkombo la di ye ? Aluer iky@@ ar@@ yan you vea Yehova seer taver yô , kape u hemban eren msen hen a na sha inja je la . Or@@ hemen W@@ ase u a Lu Eren Tom Nyian K@@ po@@ ghuloo La , 9 / 15 Inja i ishember i “ gbenda u hemban jimin cii ” i Paulu ôr kwagh u i̱ la ér nyi ? Ter wase u dooshima nengen mbamlu asev shi a fa ve kpaa , shi una fatyô u nan se iwasen man agee sha er mlu wase u ken jijingi una saa ishe ga yô . Nahan doo u se “ kuran ” shi se wa iyol se keghen a kegh , aluer se mba eren nahan yô , se mba eren kwagh sha kwaghfan . — Luka 21 : 36 . ( Anzaakaa 8 : 13 ) A@@ re@@ ki la yange lu ikyav i̱ tesen ér Yehova ngu hen ijiir , nahan lu m - ban u jighjigh u nan na ve U@@ s@@ a hen wener uwegh ku Yehova ku yina u kôôm icighan A@@ re@@ ki la ye shinii ? Cii ve se̱ lu a jighjigh u nan yô , a gba u se ungwa kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma kaa la . ( Rom . ( Duteronomi 30 : 11 ) Yange vea kuran atindi a Yehova sha mimi , kua tindi u môm - ken - u@@ pue la kpaa yô , ve sun@@ da iy@@ i@@ agh kpishi er vande t@@ ôn@@ don zwa a ve nahan . ( 1 Mbakorinte 11 : 22 ) Yange ve er nan ve ve hingir nongo nee ? * Kwa@@ se@@ ya ugen kaa wener : “ An@@ umbe a i tesen sha tele@@ v@@ ishen sha kwagh u ior ve eren ayange ayange la doom ishima je , m nenge a anyom 13 . Se lu ungwan am@@ o man ih@@ uma i iv@@ o man mba@@ al@@ ôm kua i@@ wa kpaa . Se fatyô u gbidyen kwar nengen iember i or la yange una lu a mi shighe u a bugh ashe la . Yesu pase ken kwaghôron na u vesen u profeti u kwagh u mkur la wener : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Or@@ tamen u nengen sha tom@@ shir@@ en ngu va sôron nongo wase u H@@ enen Takerada hen T@@ i@@ ônnongo ? L@@ ib@@ a na yô lu inyaregh ga . Ma dugh mciem man a@@ kper@@ an ken a vese kera , ma gema ma na se ishimaverenkeghen . Sha ci u ve nenge ivaa ér ka icighan iyua i Yehova a ne se yô . I@@ a bee ga zan zan saa awashima u Aôndo wa a orumace man tar la una kar iv@@ in been ke@@ mbe ke@@ mbe ken mkur u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la , ka un u a lu “ Ter u iyange i me@@ men je ” la . — Mateu 12 : 8 ; Mpase 20 : 1 - 6 ; 21 : 1 - 4 . ( 1 Peteru 2 : 9 ) Shi kwaghôron u profeti u Mal@@ aki ôr la ngu kuren sha “ zege@@ ikpelaior ” i i ‘ til sha ishigh ki ik@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo i i he@@ e ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol ’ la kpaa . Umbur wer , a shin kpuaa u a yem a as@@ ande a mba 14@@ 4,000 la Sha yô , Go@@ g@@ i una ta num sha ior mba Aôndo . ( Ese@@ k . I pase dooshima na la ken Mbaefese 5 : 25 ér : “ Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A [ na ] iyol Na sha ci u u . ” Hen shighe la i lôh@@ ô K@@ rist@@ ina ér a za ku@@ h@@ wa kwagh hen iyou i am@@ aregh i hemban doon cii i ken tar na sha kwa u hiihii . Maa sho@@ ja i Mbaromanu hii u he@@ mb@@ en ig@@ yar i tempel la ken won ! Kwagh u una wase Yosua u hemban mbamtaver mba ve lu keghen un la yô , ka u ôron shin gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo hanma iyange . Heela tseegh ga , di er Tor Davidi nahan , zum u se kar ayol a ase sha akaa a kpilighyol a Yehova a gbe la yô , ka se nenge e̱r se gbe kwagh ga yô . 12 : ​ 19 - 26 . M@@ ver u yange L@@ y@@ man ver ishima sha a na use use la lu ikyav i ikyo i wan i yange i kpiligh han@@ ma@@ or cii iyol yô , hemban je yô hen ior mba yange ve nenge L@@ y@@ man a tu@@ ur C@@ r@@ y@@ st@@ al shin iky@@ e@@ ky@@ e i mba@@ kpen@@ alegh ve ningir sha , C@@ r@@ y@@ st@@ al a naan mbak@@ ar@@ en@@ gbenda Iyoukura man Awa@@ ke ! Ve er tom u pania u ke@@ ke la ken tar ve ne kuma anyom imôngo , ape kwagh a hemba gban sha mbap@@ asenkwagh yô . Ikyav i tesen yô , Luka 11 : 13 kaa ér : “ Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ i@@ wua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” Zum u Paulu nger kwagh u “ mbah@@ ir@@ en@@ jime ” la yô , lu ior mba alaghga vea p@@ ande a yina ishima he ’ an@@ shighe kpuaa tseegh la yange lu ôron kwagh t@@ eren ga . A@@ g@@ umaior a tor@@ on asema lu ngohol ior um@@ ato nan@@ den . ( Pasalmi 34 : 7 ; 9@@ 1 : 9 - 11 ) Apostoli Peteru nger wener : “ Nahan mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen , shi A fa u kuran mbaaferev zan zan á ar sha iyange i iji@@ righ la , sha u ts@@ ahan ve . ” — 2 Peteru 2 : 9 . Ng@@ ô ugen u lun a ônov uhar , u i yer un ér N@@ at@@ al@@ ia yô kaa ér , “ kwagh u a hembe lun hange hange ken mcivir u hen tsombor wase yô , ka u karen igbenda kposo kposo . ” Aôndo wase ka u jighjigh gaa ? Or u nan gem ishima yô , nan ngu a ‘ ishima i zamber i i ur tsu@@ ghun yô ’ man nan soo u “ den kwaghbo u nan er la ” kpaa . — Pasalmi 5@@ 1 : 17 ; 2 Mbakorinte 7 : 11 , N@@ W . A kaa wener : “ Er i za nyôr a mo la je , orgen u se civir Aôndo imôngo yô nenge a mo fele maa va su@@ gh@@ um k@@ igh k@@ igh . Kwagh ugen u Bibilo i̱ er u alaghga una k@@ ondo mbagenev iyol yô , ka kwagh u yange er zum u Davidi na zwa í tôô are@@ ki u ikyuryan i lu yemen a mi ken Yerusalem la . ( Ekesodu 7 : 2 ; 15 : 1 , 19 - 21 ; Duteronomi 34 : 10 ) Yehova yar tom a ior mbacivir un sha u hemen ior nav . Kape aluer u gba uwer u keren “ h@@ unda u vesen man u age@@ egh ” ga ve , we kpa u fatyô u zuan a injar je la . — 1 Kor . K@@ er un sha u@@ we yô , a kaa ér : “ Wan@@ kwase , M ngu kaan we M@@ er , mough sha ! ” K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Gb@@ eren Ity@@ akerada Kwa@@ se@@ ya ugen ken tar u C@@ an@@ ada , u i yer un ér De@@ b@@ b@@ i@@ e yô , kaa ér : “ Yange m han@@ ger mer or@@ ya wam a hen u lun tsembelee a seer . Ngeren u sha uhar la di una tese se er se dondo ikyav i ishimataver i Yesu man mkav na la yô . Nahan yô , Bibilo wa mbamaren kwagh ér : “ Ne uter kpaa , de eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” A kaa ér : “ I@@ mo i ken ishima yam kpaa ngi eren shiada a mo imôngo ken Icighan Jijingi . ” Yehova fa kwagh u a hembe doon sha ci u mbacivir un yô , shi a nd@@ era pasen mnenge na sha kwagh u iv@@ es@@ egh ka kwagh u nyian a mi ga . Nahan kpa a nenge sha a na dedoo sha dooshima shi a tese un akaawan a Bibilo kpaa . Kpa sha tahav mbu Yehova yô , se hendan a na shi se tile dông sha jighjigh u nan kpaa . Hen ase fa ikyav i kwagh ne jighilii . I nd@@ era timen sha akaa a tse shin ngeren mba tse@@ v sha u kuren awashima u Yehova ica gba hegen . Mba@@ aie mba ior ve eren ér kwagh gba Aôndo sha ican i uumace ve lu yan la ga , shi Aôndo soo ér se ya ican la nahan , yange vea vihin un kpen kpen . Or ka nana pase Aôndo isholibo i nan yô , i pe@@ ver nan iyol , shi iwasen i mbatamen mba ken Kristu vea na nan la ia wase or@@ isholibo la u hiden doon a Yehova . ​ ​ —⁠ Anz . Kpa lu pasen shighe u una va tim mbaaferev sha tar kera yô . M@@ vese va ken tom ve ne kpishi je . Hen shighe ne , Yes@@ e@@ bel wa to@@ jir sha ashe shi kange ityough tema ken iyou na gb@@ ir ashe sha w@@ in@@ do@@ u su@@ gh Y@@ e@@ h@@ u , lu tan un mciem iyol . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Er se fe kwagh u una va er ken hemen yô , mfe ne a̱ wase se u eren uma u dedoo hegen . Kwase u N@@ ab@@ al ne lu kwase jim jim , kpa nom u Ab@@ ig@@ ail ne gema lan kwagh je h@@ undu sen . 12 , 13 . ( a ) Kwagh môm ken “ kwagh@@ myer u tartor u Aôndo ” la ér nyi ? ( Ôr Mbafilipi 4 : 15 - 19 . ) Se mba vea tsombor wase hen an@@ you u yange se ts@@ aan her hen gar u D@@ z@@ han@@ ko@@ y la . Nahan yô , asema a̱ de nyian ne , kaan nen ner : . . . Sha mimi yô , ka i taver kpishi u or tsuan kwagh u nana er yô . A shi nan kpa , Maria yange de ér iy@@ av mb@@ ura mbu due ga tsô ôr Yosev kwagh sha mi . K@@ era ka u henen a hen ér shin Or u a eren ityom i kpilighyol man i lun a mtsera ne yô ngu a kwaghfan man agee a g@@ anden ikyaa inya kpaa - o , ga . 5@@ 1 : 17 ) Davidi yange gema ishima sha mimi nahan fa ér una sôn Aôndo kpa una zung@@ we un mhôônom . Mbashiada mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato sha tar cii mba nengen a ishigh ki Yehova shi vea za hemen u nengen a ki wang seer a seer . ‘ Doo Nen A@@ yol A E@@ n ’ W@@ a@@ shika u ken Tar u . . . , 1 / 1 , 4 / 1 Shighe u zege@@ can una va la , a gba hange hange u se suur sha tahav mbu Yehova a lu a mi u yiman se la , shi se za hemen u lun shin p@@ ev u mk@@ or u Yehova la ! — Ôr Habak@@ u 3 : 17 , 18 . U eren nahan la una wase se u vendan asaren a iyolough a aa fatyô u cir@@ in mnenge wase u ken jijingi la . Yesu ver se ikyav sha gbaa ne . Yange i doom u ôron ngeren mba ve er kwagh u mbam@@ ishen la , nahan m hii u henen sha kwagh u eren Aôndo tom a ishima yam cii . ” I@@ a va keng a b@@ unde ga . 1 Yohane 2 : 6 kaa ér : “ U nan kaa er nan ngu ken [ Kristu ] je yô , ka u nana zenden er Un lu zenden nahan keng . ” Nahan nyityô kwagh i a fetyô u eren sha u una yange se u civir Yehova cii una er . Sha kpôô yô , ken tugh mb@@ ura tseegh , Yesu ôr kwagh u dooshima kuma er kwa 30 nahan . Mbam@@ kombo mba Mbakristu vea fatyô u wan se ago iyol sha u pasen kwaghôron u mimi la jighilii nena ? Takerada u i yer ér Com@@ ple@@ te En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia of I@@ l@@ lustr@@ ation la / Ka or u i yer ér J . Tsô Mose tôô awambe la , m@@ ishi sha ior , a kaa er : Ka awambe a ikyuryan i TER A ye a ven sha akaaôron na cii je ne . ” — E@@ ks . M vande fan u lamen zwa u hen tar laa , shin m ngu a gbashima u henen ú ? Se time ase sha kwagh u sha uhar u una wase se se zenden vea Yehova yô . Yehova yange hemen wanakiriki u Aberaham sha erdoo Na Paulu yange ‘ war ku ken gar man ken iky@@ ôngo kua shin zege@@ mnger . ’ Yehova yange yange Davidi u eren kwagh u kpe@@ egh nena , man yangen se u eren kwagh u kpe@@ egh nyian nena ? ( Yo@@ s . 24 : 2 ) Sha ayange a uma u Aberaham cii , “ lu keghen gar u a lu a im@@ aagh , u Aôndo A lu Or@@ karen man Or@@ maan un la . ” ( Heb . Sha kpôô yô , iniôngon ve la ka i va Yehova a iwuese . 16 : 18 - 21 , 28 - 30 ) Jijingi u Yehova er tom ken S@@ em@@ son sha gbenda u kpilighyol sha ci u mlu u a lu ker la . U na jighjigh a kwagh u Bibilo i kaa ér a va nder ior shin ku la kpa ? A@@ le@@ x@@ an@@ der yange bee tom na u sho@@ ja sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa ica gba ga tsô maa nyôr nongo u ub@@ omb@@ ai@@ orov mba yange ve eren tom u tan ior mciem iyol ngohol ve inyaregh shi kighir ior sha zwa taver ngohol ve akaa shi y@@ amen ish@@ ô sha iny@@ ar kpaa la . 10 : 23 ) Er se fe nahan yô , se lumun ser Yehova a tema tor sha a vese . — Ôr Anzaakaa 3 : 5 , 6 . M been ityough ki henen yô , i tô@@ ôm tom hen ijiir igen i eren ityough , m yaren ayange ahar ken hanma kasua , shi m tesen ior ityough ki eren ayange ahar ken uwer . 17 : 1 - 5 ) Mbagenev soo loho u ve ungwa la tsung . • Kanyi i hembe doon we ken Ho@@ sea ityough 1 zan zan 5 ? U seer yô , shi se zua a mtsera ken akaa agen ahar a i sôr i ver sha er Mbaiserael vea tese iwuese ve yô — ka u nan naagh ku sha asema a ve man t@@ war u yaren je la . Ashighe agen , i lu un tswen a lu ortamen u nengen sha mbap@@ asenkwagh mba hemban 1@@ 00 nahan ye . Cii man se zua a mlumun sha mpin la yô , gba u se fa kwagh u mlu wase vea Yehova . 24 : 36 ) Akaa a a lu zan hemen sha tar la aa fatyô u geman iyange ne ga . Hii ken mhii u tom na u pasen kwagh shin tar la je , mbaihyomov mba Yesu , kua Satan cii , ve nôngo ér vea tsu@@ gh Yesu shi vea kighir un shi vea mee un a gb@@ ihi mimi na . ( Mat . Ikyav i tseegh tseegh yô ka Saulu u T@@ ar@@ s@@ u , u va hingir apostoli Paulu la . Shi ior mbagenev kpishi vea lumun ér u ôron kwagh u a lu u mimi ga sha lan la kaha kposo a u eren aie sha apera sha u vihin or iti , man u vihin or iyol ab@@ u la ka kwagh môm a u keren nan a ku zan zan wu@@ an nan kera ga . U@@ pania mba hemban 2@@ 60 mba pasen kwagh kpoghuloo ken atôônanongo 9@@ 0 , shi iorov 7@@ ,@@ 4@@ 9@@ 6 yange ve va M - umbur u ken inyom 20@@ 12 la . Yange bugh gbenda u mhen u mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga u i dugh a mi sha kwagh u ican i yan i tsôron ke ’ he@@ l u h@@ í@@ á@@ n la . Paulu nôngo kpoghuloo maa jighjigh u nan u Mbakristu mba ken gar u F@@ ilipi la been cii yô , a kaa a ve ken washika na wener : “ Ne mba@@ doon mo ishima , er ne vande lun a ik@@ o i wan gbem nahan , i̱ de lu sha shighe u mo m lu a ven la tseegh ga kpa i̱ hemba a hemba hegen er m lu a ven ga ne ; eren nen tom sha myom wen a mciem man ik@@ ar@@ ik@@ ase iyol . ” Anmgbianev mba í ver ve ér ve lu mbakur@@ an la ka ve er tom sha dooshima sha u kuren u@@ gb@@ ayol asev mba ken jijingi — man ashighe agen je yô , mba sha iyol kpaa — nahan se kôr cio u wan ishima a ican sha ci u kwagh u perapera . U tese wer u lumun a ian i Yesu i a lu Tor sha la nena ? Akaa a uumace ve er sha ci u mkpeyol ve la cii aa saa ishe , nahan ior vea hingir u cian ku g@@ ighir g@@ ighir . Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh nahan ér : “ I@@ ̱ de zough ne ken mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm a or u nan ne jighjigh ga , imôngo ga . Orkristu u nan soo u veren ikyav i dedoo yô , gba u nana er kwagh a hemba u ôron kwagh u maan a maa mbagenev tseegh tsô la . ( 1 Utor 1 : ​ 1 , 32 - 35 ) Nahan cii kpa , kwagh u F@@ il@@ ib@@ u man Davidi cii yange doo ior shi Yehova kpa yange doo un a ve , di vough er nyian kpa kwagh ve a doo ior her nahan . Nyian kpa Mbakristu mba ken tar u bo , er Mbakristu mba ngise ve lu ken tar u Roma u tsuaa la nahan . I T@@ se@@ gha Ne Ka ikyav i nyi se lu a mi , i tesen ér Yehova ngu wasen ior ny@@ ian@@ a ? Ish@@ ember i ken zwa Heberu i í gem i̱ ér “ ôron a shin iky@@ er ” la zua kôôsôô vea u gbidyen kwar sha kwagh . 2 : 2 — Jijingi u taregh ngu er ahumbe nahan nena , man tahav nav va han@@ a ? Ior mba ve y@@ av yô , mba kera eren kwagh ga . Hen iji@@ ir@@ tom you kpa palegh akaa a aa na or a hingir u v@@ aren a we kôôsôô la . Ior kpishi nyian ka ve henen sha akaa ken hemen a a tsa kpa aa er ga yô . Nenge er yange a saan ve iyol shighe u Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d na kwaghôron u lu a itinekwagh ér “ Tartor La ” sha won yô ! A yôô ér : “ Nenge , Tor hii hemen ve ! N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 12 . Aôndo kaa a ve ér , vea er nahan ga yô , vea kpe . A@@ eren a icighan jijingi ka una eren tom ken a vese ve se lu a mi la ka a tese mlu u Yehova Aôndo , u a lu I@@ mbor i jijingi shon la . ( K@@ ol . M@@ ô ve tsô nana de t@@ ul@@ en ugen hiden a nan ijime ga , inja na yô , nana de eren kwagh u una na nom u nan shin kwase u nan nana hen ér nan wa te@@ legh ga . Ne@@ hem@@ ia kaa a ior sha ishimat@@ seen ér ve kuran Tindi u Aôndo , nahan kpa a kighir ve sha ci u mtsera na ga . Yange ior civir Mba@@ aôndo ken Tartor u Mbaromanu la kposo kposo , di vough er ijô kua aeren kpa ve lu a mi kposo kposo nahan . • Ka mlu u nyi nahan i doo u una lu ken tiônnongo u K@@ rist@@ u@@ u ? Tor iyol na kaa wener : “ Se ker TER Aôndo wase ; se ker Un , nahan A na se m@@ mem sha hanma ian . ” ( a ) Ka nyi í hembe han@@ gen Mbakristu u i̱ ere ? Maa nan de kwagh u nan lu henen la a gema nan . F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia Paulu yange nger kwagh ve kaa ér : “ Aluer Yosua una ne ve m@@ mem yô , mayange ma A kera ter iyange igen kposo ken masejime ga . ” Se wase mba ve nengen ér yina ve iyol la nena ? ( Yohane 21 : 6 , 11 ) Kpa Yehova ngu a ur@@ ugh se , a kighir se ér se civir un@@ u ? Aluer u time sha mbampin mban yô , vea wase ú u fan ajiir a u lu a m@@ shi la shi sôron a kpaa . ( b ) “ U@@ wo u O@@ le@@ v ” la tile sha ityough ki nyi ? Ngeren mban vea lu u a inja ken tom u pasen kwagh la . ( 2 Mbakorinte 10 : 7 – 12 ; 11 : 5 , 6 ) A shi nan kpa , imba mhen la yange i na mbagenev ken tiônnongo u ken K@@ orinte la kera fa er vea za sha igbenda i Yehova jighilii ga . Kwagh u hemban cii yô , umbur wer Aôndo na u ian i vesen i yôôn loho u dedoo ne sha ci u u lu Orshiada na yô . ( Yes . Loho u dedoo u Tartor ngu b@@ enden a mba ve lumun ú nena ? M@@ á na se ishimataver ér ica a kera gba ga tsô Yehova una ôr mbaaferev cii ijir . Sha shighe ugen la , Yesu kaa a mba@@ ah@@ end@@ anev nav ér : “ Ken atindi a en kpaa i nger ér , shiada u ior ihi@@ ar ka u mimi je ; Mo M eren shiada sha kwagh Wam iyol Y@@ am , man shi Ter u A t@@ indi@@ m kpaa , eren shiada sha a Mo . ” Er yange i tsengaôron nahan , uumace mba tagher a mbamzeyol seer a seer . ( Mat . 1 K@@ R@@ O@@ N@@ I@@ K@@ U 4 : 9 , 10 Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér , inja i u “ doon a anmgbianev ” yô , ka “ u tesen dooshima tsung shi eren erdoo shi zungwen mhôônom kua u nan iwasen kpaa . ” Alaghga iyev je u hen u nan ior mba ve hembe u tahav shin mfe la icivir . Tindi u Yesu á we á ter ase@@ mb@@ er@@ a@@ kwaghôron any@@ iin ne gema va a mbampin mba hange hange , inja er , er nan ve i doo u se kura tindi u í we ér se gema ior ve hingir mbahenen laa ? H@@ endan Nen A Satan Tsô Una Y@@ e@@ vese ne ! ( Ôr Yesaia 11 : 4 ; Mat . 16 : 27 . ) Shi ne mba a ato , kpa ne mba ongo gaa ? . . . ( Rom . 10 : 17 ) Se mba ze mbamkombo asev mba Mbakristu la hanma shighe kpa ? Shighe a karen kpuaa yô , maa nan hii u z@@ or@@ on ati@@ akaa hingir iliam . S@@ us@@ ana wa iyol u lamen a k@@ l@@ ase ken min@@ iti 20 , kpa kwaghôron la shi je kuma ah@@ wa atar . Kwagh u or@@ ya la er la tese dooshima , lu eren kwagh sha ishima na sha ci u un ngu a tahav yum ga . Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ôr ieren i̱ í gbe u Mbakristu vea lu a mi er ve lu civir Aôndo yô , ma kaa ér : “ Hanma or nana̱ kar tom u nan iyol i nan , ka nahan man nana lu a ity@@ ô@@ i@@ kaa i tan i@@ ha@@ gh ken iyol i nan tseegh , á kera lu sha kwagh u orgen ga ye . ” Ka gbenda u van sha ishigh ki Yehova u nyi nahan ú lu sha ci u Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Kwagh môm kpa tsaase mfe wase u fan ma itinekwagh ka kom sha m@@ tese u tesen itinekwagh shon la ga . • Ka nyi ia wase mbagenev vea de u nengen ér ve yina sha mbag@@ en@@ en@@ ve ? A kaa a Yehova ér : “ Ka a zua a akaaôron a O@@ u yô , m ya a , akaaôron a O@@ u hingir mo iember man msaanyol ken ishima yam ; gadia i yil@@ am sha iti You je , T@@ ER@@ E . ” Kpa hiihii yô , lu u jijingi u Aôndo una mgbegha profeti ne sha u a̱ yôô aka@@ ats@@ eren a tan ih@@ indi iyol la . Kanyi mzough i̱ lu he ’ atô u ig@@ y@@ u@@ ngu i à@@ h@@ ò@@ r á@@ h@@ or ne vea Bibilo ? Yehova yange kura Mbaiserael sha ikyev i ikyum@@ utya i F@@ ar@@ a@@ o nena ? Kpa er i sar David u eren ishima i Aôndo yô , doo u una nenge tom u eren a mfe u gomoti shio ne nena ? Ken ngeren u hiihii ne , se lu timen sha gbenda u Yehova a tese ior nav akaa a mimi a ken Bibilo , a a ze sh@@ imi la kure kure sha gbenda u hemban wanger man u taver ga yô . N@@ om man ngô ka ve yevese cii ve undu ônov vev sha iya . I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ I@@ OR i Iserael jimin cii kohol hen kpe u U@@ wo u S@@ in@@ ai er ic@@ egh@@ zwa a Aôndo ér : “ Akaa a TER A kaa cii , sé er . ” De se nenge er tindi a lu kposo a mkaanem ma ôron kwagh u a lu jighilii yô . ( b ) Lu@@ un er Adam man Ifa yange vea yar tom a ian ve i tsuan kwagh u vea er la sha inja yô , kwagh ne ma lu uumace a iwasen nena ? Yesu nenge nahan ga , kpa gema wuese kwase shon kpishi er yange lu ken ibanave kpa , nôngo sha afatyô na cii sue m@@ civi@@ ra@@ ôndo u mimi yô . — Luka 21 : 1 - 4 . Sha mimi yô , asaren a ase a bo nga a tahav sha a vese kpen kpen ! Ish@@ an i sha use ne due kera kpaa . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Ru@@ tu , 4 / 1 Sha nahan yô , tom na u kwaghpasen la yange u kure sha inja . De t@@ ung@@ un iyol hen ape mngerem ma ze kpishi , ape u de u eren akaa a ken jijingi ve u gba ken kwaghbo la ga . I pase inja i “ tsaha ” ér nyi , man a tsaha or nena ? Paulu yange tese ér un ngu ‘ yan a ya tor ’ sha kwagh u jighjigh u nan u anmgbianev nav ga , kpa un ngu ‘ eren tom a ve imôngo sha ci u ve ember ’ nena ? Nahan kpa ikyuryan i Yesu a lu or@@ him@@ en u i ne hemba ng@@ i@@ la ca je . 12 : 1 - 10 ) Er se fatyô u ôron kwagh u una er ken hemen er ka kwagh u a vande eren ga nahan kpa , a@@ dooga Yesu lu ôron kwagh u una er ken hemen la inja er kwagh shon vande eren nahan sha u tesen ér ka kwagh u una er keng . Ka sha derianyom u hiihii la tseegh yange i tsua Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu iorov 14@@ 4,000 la ga . ( 2 Utor 9 : 1 – 25 : 30 ) 10 , 11 . ( a ) Lu nyi i wase Yobu u wan ishima ? ( Ôr Daniel 2 : 41 - 45 . ) Nahan cii kpa , se soo ser se wa iyol se keghen a kegh sha er sea va tagher a nyityô ican ken hemen , er mk@@ ur@@ tar a mgb@@ ôghom ne kpa , se wa ishima a mi yô . Lu a M@@ nenge u Dedoo sha Kwagh u Tom Kwagh@@ pasen Nahan se mba taver ne mbag@@ anden man mbayev cii asema ser se za nen hemen u henen Mkaanem ma Aôndo n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi gbidyen kwar sha kwagh u se hen la kpaa , shi se eren nen msen hen Yehova hanma shighe man a ishima yase cii . I W@@ a A@@ kur@@ aior A@@ go@@ yol sha C@@ i u “ Ity@@ esen i Ter , ” 2 / 15 Shi iyenge ior i z@@ ur@@ um m@@ iliôn at@@ er@@ atar nahan mba karen ior ityakerada i i har sha Bibilo ne sha tar . 19 : 14 ) Nahan cii kpa , Mbakristu mba lun kwa@@ v kpishi kpa mba ember uma u dedoo shi zuan a mk@@ om kpaa . ( Anzaakaa 23 : 22 - 25 ) Kpa u hemban cii yô , ka wea ungwan kwagh yô , i saan T@@ er@@ u u sha la iyol , man una na u injar i vesen kpaa ! 6@@ 1 : 1 , 2 ; 2 Kor . ( 2 Tim . 2 : 16 - 18 ) Shi umbur wer ken atôônanongo a ken G@@ alatia la , mbagenev mba Aôndo fa ve yô , yange ve za hemen u lun ken iwanger i ken jijingi i ve vande lun ker la ga . ( G@@ al . ( Rom . 5 : ​ 8 - 10 ) S@@ aa se na Yesu jighjigh shi se ungwan imo na keng ve Aôndo una lumun se ye . ​ ​ —⁠ Yoh . 3 :⁠ 36 . Kpa ve geman ve eren iyua ne sha akaa agen atô kposo kposo . Nenge er tar ne ua va doo shighe u Aôndo una tim mbaaferev cii la sha wono ! Kpa a soo ér se ungwan imo ve . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ I@@ civir i iky@@ aior ka agee a ve je , h@@ we u mba@@ beenyol yô , ka iv@@ u . ” — Anz . Kwagh@@ henen u a dondo ne una tese se er i doo u kasev vea nengen tom u Yehova a ne ve la yô . E@@ no@@ ki yange una zua a ishimataver sha u nengen a kwagh u una va er ken hemen la ken ishima na sha ci u nyi ? 6 : 1 ) Aluer u fa wer u doo mbamaren ou ishima shi u ngu lamen a ve kundu kundu yô , a hemba lun we ican ga u ungwan imo ve . Iyoukura la pase ér Ici@@ ghan@@ kp@@ ar man te@@ mbe u ke ’ atô u tempel u ke ’ jijingi la zua sha mlu u mba i shigh ve mkurem he ’ zum u ve lu shin tar la . Mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange la lu a dooshima sha ior ga . Se nenge a ikyo i Kristu a we ikyum@@ ile na tsung la ken u@@ washika mba yange nger mbatamen mba ken atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken A@@ shia u K@@ iriki la . Mbahemenev mba pati@@ i man mba eren ikp@@ en@@ ga i vesen mba ken tar la kpa lu eren ityakerada i been makeranta i mimi ga sha u vea zua a m@@ ze@@ hemen ken ityom ve yô , man alaghga kwagh u ve er ne yange una kpiligh mbagenev iyol ga cii . ( Pasalmi 10@@ 1 : 5 ) M@@ lu wase vea tsombor wase man azende a ase man mba se eren tom a ve imôngo kua mbagenev cii una doo . Er i lu cii kpa , Yehova nenge a mhen u bo u lu wan am@@ ishe ken ishima i Bar@@ u@@ ki la . Kpa cii man shighe la a va yô , saa se er sha “ awashima u TER ” keng . Ka C.@@ W . Yange i naan Aôndo iyua sha naagh ku nan@@ den sha u kporom ikyua a na , sha nahan yô yange i naan Aôndo ku jimin cii i shi@@ in ma kwagh ga . 8 : 22 - 31 . Iyange ka í due sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh í kar í za m@@ ire shin ity@@ ô@@ tar , nahan í ta iwanger sha tar cii . Er atindi a lu kwagh môm ga yô , gba hange hange u ú vande lamen a lo@@ ya u nan fe atindi a sha kwagh u iyua i eren la tsembelee cii ve u mase tsuan gbenda u u hembe doon u ú er iyua la ye . Mkaanem man mase za kuren sha kwagh u a lu ic@@ in@@ tan hen a vese yô . Nahan kpa , i@@ aven i hi@@ an a hi@@ a or shin kwase la ka i@@ aven i injaa ken m@@ vese u wanye . Jighjigh u nan na yange yima un man tsombor na cii . 44 : 23 . Kwase ugen ngu a ônov uhar mba ve lu a angev mbu ka i mar mbayev mbagenev a mi , i yer mbu ér C@@ y@@ st@@ ic F@@ ib@@ ro@@ s@@ is yô . Aluer i pine wan wou u nomso shin u kwase amba a mpin la nahan , una na mlumun ér nyi ? ( 1 Utor 10 : 7 ) Kpa ikyav i bo i Solomon la tese kwagh u una fatyô u eren or u nan vende u dondon tindi u Aôndo a we ér se de v@@ ô@@ son or u ken tar ga la . ​ — Or@@ pa . “ M@@ O M ngu Aôndo , mô ugen ngu ga ; Mo Aôndo je , mô ugen ngu er Mo nahan ga , u M pasen hii sha mhii zan zan mkur , man hii sha ayange a tsuaa la je , akaa a a lu a vande eren ga la . ” ( N@@ um@@ er@@ i 35 : 11 - 32 ) I@@ can i sha pue i i va a mi sha Igipiti sha ayange a Mose la yange i wua ônov mbai@@ und@@ av mba Igipiti cica cii , kpa i gema i tsegha ônov mbai@@ und@@ av mba Mbaiserael . Mar@@ il@@ y@@ n va kav ér shin er un vea nom na ve er idya ga nahan kpa , er ve lu ikyua ga yô , ve kera fatyô u dondon kwagh u Bibilo i we ér nom vea kwase ve yaven ayol a ve shi ve pasen ayol a ve er i lu ve ken ishima la ga . Alaghga a kpiligh we iyol ú kaa wer : ‘ U@@ c@@ ôô@@ ci mba ka ve kighir a kighir ior ér ve na môm - ken - u@@ pue vev la mba yaren tom sha kwagh u Ruamabera a er je kpa ? U ngu van@@ den keren u ken uma wou , shi u tile p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne kpa ? — Ôr 2 Peteru 3 : 11 , 12 . I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 4 ( zwa Buter ) I@@ L@@ ES@@ A 1 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) Mba@@ an@@ ar mba bu@@ ter samber tar tser hegen . ( Mbaefese 6 : 11 – 13 ) Hegen ka shighe u se hungur er ayange ase ne a lu a eren kwagh torough torough nahan ga ! Aluer se time sha ishimaverenkeghen yase la yô , a wase se nena ? N@@ ana de kighir a kighir nan ga . Ity@@ ôkyaa jighilii yô , se mba ku@@ mban aa mbananjighjigh a vese imôngo sha u civir Yehova . Kwagh u i nger ne yange har sha mk@@ er u yange i gba ken tar u New Ze@@ al@@ and u yange pase ér ka “ iorov 22 tseegh ken deri ve hen ér doo u a tese mbayev ikyo i wan ken ya ” la . ( Mbaheberu 11 : 31 ; Yosua 2 : 18 - 21 ) Sha kpôô yô , aeren a R@@ ah@@ ab@@ i a sha jighjigh la va Yehova a msaanyol , nahan á na or@@ henen Yakobu u lu Orkristu la mkaanem ér a̱ nger iti i R@@ ah@@ ab@@ i ijiir i môm a iti i Aberaham , ikyar u Aôndo , a̱ lu ikyav i Mbakristu vea dondo yô . ( Pasalmi 37 : 10 ) Er se lu mgb@@ ôghom a mkur u tar u ainge ne man shi mkur u mba ve til p@@ al@@ egh@@ aa a Yehova la nahan , mkaanem man taver se ishima je zua ga ! Ka di vough er se kpa se lu palegh ihy@@ ông@@ or ken tar u u lu sha iky@@ ev@@ we i Satan ne nahan . ( 1 Yoh . 17 Ka gbenda ugen u nyi Yehova a lu eren ior nav h@@ we@@ e ? Mba@@ am@@ ar@@ ev di mba v@@ in@@ en am@@ ar sha ity@@ ough@@ olo@@ v mbi i lu ku@@ h@@ wan g@@ ong g@@ ong la . ( Ôr 1 Yohane 4 : 9 , 10 , 19 . ) Peteru ng@@ ur pasen er Yesu a doo un ishima yô , Yesu ôr un gbenda u una fatyô u tesen dooshima la yô ; una tese dooshima la sha u hemban veren ishima sha mcivir u Aôndo a hanma kwagh ugen cii , man sha u koson shi kuran iyôngo i Kristu , ka mbadondon Yesu mba jighjigh je la . — Yohane 21 : 4 - 17 . Yange Yesu una tesen ior kpuaa inja er mbaapostoli nav nahan shin a̱ lu ikyum@@ ior kpaa , a ôr kwagh a ter aka@@ ang@@ eren a icighan@@ egh la pu@@ usu pu@@ usu je . 24 Kwagh U A Ne Ve Uma W@@ ase A Lu Se a Inja La De se time nen sha kwaghwan ne zu@@ lee . Aluer u eren nahan yô , alaghga we kpa u zua a iember i anmgbianev mba ken tar u T@@ ur@@ ku zua a mi la . Er foto u sha peeji 13 a tese nahan , er nan ve mzough u hen atô u Mbakristu la yange una lu er ka ivande nahana ? Yange m fa er m de u veren ishima sha akaa a injaa yô . Er ig@@ y@@ um@@ ior i lu alegh a tiônnongo yô , gba u a taver ve ishima sha ishimaveren i ve lu a mi la shi a wuese ve sha mbam@@ lumun mba ve ne ken mkombo la shin sha ma kwaghôron u ve ne ken a@@ aven a mkombo cii . Maria P@@ i@@ z@@ z@@ ato kpa lu ken tiônnongo la . Sha nahan yô , gba hange hange u u ver ishima , u fa inja i kwagh u u lu ôron la . ( b ) Se tese ser erdoo u Aôndo ngu se a inja nena ? Man Yehova yange wase profeti na ne , nahan jighjigh na hide taver her gb@@ ang gb@@ ang shi hingir u lun a ishima i taver nena ? Ve lu taver mbahenen asema , ny@@ ô@@ ôso ve asema er ve̱ var ken jighjigh u nan , man shi er : Ka sha atsan kpishi keng je man sé nyôr ken tartor u Aôndo ye . ” ( Aer . ( Mbaheberu 13 : 15 ) Gbenda u vesen u se tese jighjigh sha tom u pasen kwagh yô ka u eren u hanma shighe . “ I@@ sho@@ li@@ bo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur la ” kanyi , man ia fatyô u ts@@ eren se nena ? Hegen se time sha aeren a Yehova agen ahar , a a doo tsung yô : Ieren na i nan kwagh wuee la , man i s@@ ende@@ gh sha kwagh ga la . He@@ i@@ dec@@ ker / V@@ I@@ R@@ E@@ O Re@@ u Se na mlumun sha mpin ne ken ngeren u a dondo ne . ( b ) Gbenda u tsuan or shi veren nan sha tom la mba eren ú nena ? Wan@@ akiriki ‘ Ge@@ ma Ior Kp@@ ishi ve H@@ ingir Mb@@ ap@@ er@@ apera ’ Or@@ pasalmi yange kaa ér : “ A@@ tindi a TER nga vough je , nga hi@@ r , nga taver uma her ; mpase u TER ka u jighjigh , ka a na or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . Ka tom u nyi Mbashiada mba Yehova ve er sha u geman Bibilo ? Yesu ôr an@@ zaakaa ahar ken ityough ki sha un@@ yi@@ in ki I@@ vangeli i Marku sha u tan iwanger sha kwagh ne . • U@@ umace yange ve hii u yan ican nena ? Kpa lu wasen ve u kaven ér shighe u ve lu a mi la a vese ga , shi gba u vea er tom a shighe shon sha inja sha u eren akaa a a hembe lun a inja yô . Yehova hungur ityom i ne Mbashiada nav mba ne bee iyol hegen ne yange ne er sha ci na shi ne lu eren sha ci u icivir na hegen ne ga . Mba@@ kp@@ ish@@ iv ve za mbamkombo asev . Ka loho u dedoo u nyi i gbe u ior vea ungwa , man Mbashiada mba Yehova tese ikyav i dedoo sha u samber a loho ne nena ? 13 , 14 . Aluer zayol ngu hen atô u iorov uhar yô , kanyi i gbe u se umb@@ ur@@ u ? Kpa er ve ya ikyar a ior mbara yô ve hingir u civir Ba@@ al . A zua sha itinekwagh shin ivur Bibilo i ngeren shon a har sha mi la nena ? ( 2 Peteru 3 : 9 ) Er se lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku yô , se mbacivir Aôndo se mba a vangertiôr ser se war a war je . Nahan se hide se lu ken tar u I@@ rel@@ and sha u nengen sha a ve . Yange i na A@@ stri@@ d An@@ der@@ son ér a lu iky@@ ar@@ tom yam ken tar u T@@ ha@@ il@@ and ; m tôô un mer ka iyua i dedoo je Yehova a n@@ em ye . Kpa , er Ne@@ hem@@ ia lu or@@ hemen u taver ishima yô , i maa ‘ g@@ il@@ gar la i bee . ’ — Ne@@ hem@@ ia 6 : 15 . Ken inyom i 70 la , ak@@ um a utya a Mbaromanu hide va tim Yerusalem gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Sha igbenda ne cii kpa se fatyô u zuan a iwasen ken takerada u Mbakolose la . Aluer atindi a Yehova doo se ishima yô se er nena ? Nahan kpa gumor ugen lu sha ayange a Yobu la i yilan un ér Eli@@ h@@ u , gumor ne nenge ér gba pe una kôôm Yobu . • ken tiônnongo ? M na jighjigh mer mbamtaver shin akaa a se de ser a kar se shin a saa se ishe la cii , yina sha averen a kpilighyol a Aôndo wase u dooshima a ne se la . Pro@@ feti Yesaia pase er Aôndo nenge ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve ne yô , wener : ‘ Ne undu TER , ne hung@@ u@@ l icighan@@ wo Wam , ne sôr te@@ b@@ ur sha ci u Ga@@ di ( ak@@ ombo a doon iky@@ ôr la ) shi ne mba to@@ on wain u n@@ ungwan sha ci u M@@ eni ( ak@@ ombo a vihin iky@@ ôr la ) . ’ Mpase u sha mnenge u sha utar la , lu sha kwagh u za hemen zum u “ Wan@@ iyôngo ” bugh akav a hiihii a at@@ ar@@ atar la yô . Yange i ver Tindi la ér a kura tsombor u Aberaham sha u i de hông@@ or u ga yô . — E@@ ks . U zua a ma kwagh ga . ” ( Ps . Nahan kpa , ve kaa ér : “ Y@@ em za er Yehova tom hen ape a tese u cii . ” A kegh iyol u “ shir@@ en ” tom sha ci u Yehova kua mba vea kegh ato a loho u mimi la . ( Rom . Er mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda la pase gbenda u Aôndo a nengen kasev la sha mimi ga yô , ve na nomso kpishi hingir u nengen ér kasev mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga . • I@@ yol@@ tseghan sha ci u Aôndo man batisema u eren mba ve a averen a nyi ? Kanyi se hen sha kwagh u ishimataver na laa ? Ken tar u he sha hemen u Tartor u Aôndo la , wea ker “ if@@ er@@ or ” nan nan kpaa , kpa nana lu ga . 1 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R G@@ EN@@ ES@@ E 39 : 1 - 12 . E@@ i , gadia a soo ér se zua a na . Mbagenev ka vea wuese ve sha akaa a ve er je kpa ken asema a ve yô , ve tôô ér mba afer@@ aior a alaghga ayange sev a h@@ ungwa a av yô , a p@@ on aeren a ve yô . Kpa dondo kwaghwan u se zough a mi ken ityakerada yase man ken mbamkombo la , er A@@ ri@@ el@@ le nahan . Kpa , yange wasem m fa mer m ngu eren u vea na imôngo . U tesen ikyav yô , zum u mba@@ ah@@ end@@ anev nôngo ér vea yange tom u i lu eren ken Yerusalem la , i ker akaa a injaa hen A@@ ke@@ me@@ ta , gar@@ tamen u tartor u Me@@ dia la , nahan i zua a ihy@@ ur@@ ent@@ akerada , i i nger mkaanem ma tor Shi@@ ru@@ shi na ian ér i maa iyou i Aôndo ken Yerusalem ker la . M@@ kom u m zua a mi sha u lun imôngo vea Mbakristu mbagenev shighe u se za zende ne la lu kwagh u mayange m lu a vande zuan a mi hen mba@@ abo@@ ki av mba ve lu Mbashiada ga la ga yô . Shighe u ú hii u kohol a anmgbianev mba ken tiônnongo imôngo la , lu ma mzough u taregh u nyôr ga . Yesu soo ér mbahenen nav ve va ah@@ enge ga . 16 , 17 . ( a ) Doo u se naan mba se pasen ve kwagh la icivir kua mba ve hendan a vese la icivir sha ci u nyi ? Dooshima u lu a mi sha na la yange taver her gb@@ ang shin er tor u lun a inyaregh soo ér una sô@@ ôr un nahan kpaa . W@@ ea soo u nengen kwaghwan u Bibilo i we sha kwagh u iv@@ a@@ ap@@ aven man u undun ivaa la vighe vighe yô , ôr takerada u “ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ” la , peeji 1@@ 25 - 1@@ 30 man 2@@ 19 - 2@@ 21 . Elisha fa je wener , a gba u una zua a tahav mbu ken jijingi , mbu i lu Yehova tseegh una fatyô u nan un , mbu mbu hembe mbu nagh zende zende la , sha er una er ze@@ ge tom u taver tsung u i ne un la una kure vough kpaa yô . 15 , 16 . ( a ) Tom u geman ior hingir mbahenen la ka u tiônnongo jimin cii sha ci u nyi ? Marku 3 : 14 , 15 kaa a vese ér : “ A ver ve pue kar uhar sha u vea lu a Na imôngo , man shi sha er Una tin@@ d@@ in ve sha u za ôron kwaghaôndo , man shi sha u vea lu a tahav mbu du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov yô . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Sha mimi yô , aluer or ngu eren in@@ umbe man gba u nana er kwagh inja er nan ngu vihin ior iyol shin nan ngu wu@@ an ve gayô nan ngu eren ma dang ugen u vihin tsung nahan shi ka kwagh@@ h@@ ô@@ mon tseegh je kpa ? Yange er msen hen Ter na kaa ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” ( Yoh . 17 :⁠ 3 ) Kwagh ne tese wang ér Yesu ka u Aôndo a tindi a va hingir U í Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem La . ( Anzaakaa 29 : 15 ) Ashighe agen , mbayev ka ve hen ér mbamaren vev mba a ian cuku i ts@@ ahan ve ga . • Er nan ve i gbe u or môm kpa nana k@@ umbur a orgen ér nana er ivaa ga ? * We kpa kape kwagh wou a lu laa ? Saan se iyol kpishi , sha ci u loho u dedoo u i lu pasen sha tar cica cii ne ka ikyav i môm ken akav kpishi a a tese ér shighe u Tartor u Aôndo ua tim u@@ gomoti mba orumace la z@@ ur@@ um . “ V@@ am a Kwase u Ô@@ no@@ v Ve K@@ pe Un U@@ har ” La Yehova Aôndo gba akaa cii Mpase 4 : 11 • Ú hii u henen Bibilo a or ken takerada u Bibilo Tese la nena ? ( Anzaakaa 18 : 19 ) Ne er nan ve ne hemba lamen ayol a en doo doo sha u sôron mbam@@ ze@@ yol@@ o ? Ieren you ia tese vegher u ú til yô , wea lu suen imb@@ wase i Satan la gayô ú lu suen ikyar i Yehova a lu nan la . KW@@ AG@@ H ugen u kpilighyol ngise er , anyom kar hegen kuma er 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan . P@@ ase er Yehova ngise kura mba civir un shi nenge sha a ve , man er a kor ve shi a nengen sha a ve nyian yô . Anmgbian H@@ ans tôô ve hen ta@@ sh@@ an u gir@@ gi@@ do@@ go la yem a ve shin Betel za ver ve hen ijiir i anmgbian u kwase ugen u beenyol , u tse@@ e ishima kpishi yô . Yange ve na se ah@@ wa atar ér se wa iyol i yemen ijiir igen . Pro@@ feti Eliya yange kaa a Elisha ér a va lu wanakiriki na , anyom kar hegen nôngo u kuman 3@@ ,000 . Er i taver un u lamen shi zenden nahan kpa , a zua a iember ken tom u pasen kwagh la . Aluer any@@ iman nga hen imba tsombor la je kpa , nom shin kwase u nan civir Yehova la nana fatyô u sôron any@@ iman la sha u eren aeren a dedoo man erdoo shi lun ken ij@@ ough@@ ave a ikyar u nan la . Apostoli Peteru yange ôr a mbananjighjigh a na imôngo ér vea ya “ dyako u h@@ ôôn ga , u fi@@ see kpaa ga , u u@@ sen tsô kpaa ga , ” inja na yô , ka “ u i ko@@ so un Sha sha ci ” ve je la ( 1 Peteru 1 : ​ 3 , 4 ) Kwagh ne ka dyako u injaa kpen kpen ! Yehova kura non@@ go@@ ior na jimin cii ac@@ in imôngo shi yima ve sha ikyev i Diabolo kpaa . Jijingi ne wase ve ve lu ken mzough . Bibilo kaa ér , ‘ jighjigh u nan u lun a aeren ga ngu kpen@@ egh . ’ ( 1 Mbakorinte 1 : 11 - 15 ) Kpa mayange Paulu ker iwuese i Mbakorinte ga , shin yange er kwagh u una doo ve ishima u dondon un kpaa ga . Mbam@@ tsera Mba Ve lu sha u D@@ on@@ don Mimi I@@ tyô La Shin er ashighe kpishi ior ka ve ôr kwagh u u@@ a@@ ah@@ e mban ér ka “ ityom i Aôndo ” nahan kpa , jighilii yô , ka nahan ga . Mbagenev sha ayange a Paulu , mba ‘ mfe ve wa ime ’ la , yange ‘ asema a ve wa a@@ kpe@@ ma , ve na ayol a ve sha iji@@ mba i eren sha u keren hanma kwagh u hông@@ or@@ ough sha h@@ ua . ’ — Ef . Nahan i ‘ taver un ishima ’ ér a sôr mzeyol ne . T@@ i@@ ônnongo doo un ishima shi a soo u kuran mlu u wang u ker la . A kaa ér : “ T@@ i@@ ônnongo wase yange nyôron mkombo hen ya wase sha iyange i T@@ om@@ ahar tugh . Mose kpa lu or u yange ver ishima na sha akaa a Sha yô . Mba kighir a kighir mbahemenev mba akuraior ér a tim ve@@ e ? ( b ) Ka atô a msen a nyi nahan se fatyô u eren@@ e ? Aluer se mba umbur akaa a at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin ne hanma shighe yô , kwagh la una wase se u taver ken jijingi , se kera yem keren akaa a taregh ga . Nahan aluer profeti u Aôndo ne una lu a isharen i iny@@ ar ken myer yô , lu imeen i vesen je tor lu me@@ en un ye . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or ne lu or u eren tom pania hanma shighe la , maa ve soo u eren ivese je . Hen shighe ne nahan iniongo i P@@ ase@@ ka i ken inyom i 32 S.@@ W . la kpa bee kera . Er ‘ tom Na u lu vough ’ yô , ngu a er tom a tahav nav mbu ts@@ eng@@ an fan kwagh u ken hemen la sha u kuren awashima na ; kighir uumace ér ve er ma kwagh ga . Er Yehova fa ér Mose una fatyô u nengen a ishigh N@@ agh shi lun uma ga yô , á kaa ér : “ Me er m@@ doom A@@ m cii maa kar sha ishigh you . ” — Ekesodu 33 : 13 - 20 . Hegen ne , ka m tee ish@@ u@@ en pania ashighe ashighe . ” “ Tar u he ” u Aôndo a t@@ ende zwa ér “ perapera una tema ker ” la ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em ga . ‘ T@@ im@@ en Nen Ken A@@ yol A E@@ n ’ Anmgbian ugen mba yer un ér J@@ ak@@ u@@ b , a kaa ér : “ Yange gba u me gema mhen wam . 3 Aôndo So@@ o É@@ r U Lu Or@@ ny@@ ar@@ aa ? Se hi@@ la nenge sha ajiir atar se kure man á na se ishimataver kpaa . U tesen ikyav i iyol@@ tseghan yô , mba ve lu sha ci u eren batisema ka ve er batisema shin mnger , vough er Yesu kpa yange i er un batisema shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an sha u tesen ikyav i nan iyol@@ na hen Aôndo nahan . Aluer u soo wer u wase or u nan tsu@@ m nan undu ikyum@@ u@@ ile i Aôndo yô , ka aeren a nyi nahan u fatyô u eren a nan@@ aa ? Man sha kpôô yô , ka mbatamen i ne ve tom u ‘ kôôm mba ve eren isholibo ’ la ye . ( 1 Tim . Yange keren icivir iyol na ga , kpa lu icivir i Yehova keren ye . ( Yoh . E@@ ̱r mbatyomov ve hembe uumace agee shi ve hembe eren kwagh sha mimi a uumace yô , yange ve hemba fan kwagh u l@@ ù zan hemen ke ’ tiônnongo yô . 4 : 8 ) Doo u se pinen ayol a ase hanma shighe ser : ‘ M nengen mer Yehova ka or kpôô kpôô kpa ? ( Mbaromanu 1 : 26 , 27 ) U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh de ish@@ ar ken um@@ ag@@ az@@ in man ken ityakerada man ken u@@ vi@@ di@@ o man sha In@@ tan@@ et . Se fatyô u zuan a ityesen i injaa sha kwagh u ior mban . Hen ase sha kwagh u Ruamabera yange tsengaôron sha kwagh u Tartor u Aôndo la . Shin er m fa tom u me ker jim ga nahan kpa , m za hii u keren ken iyou i koson ityakerada hen ger@@ i la . A lu sha u lun hen mkombo tseegh ga , kpa a lu sha u lun a ci ker sha mhii zan zan mkur , se lu taver ayol a ase asema u “ lun a dooshima man aeren a dedoo . ” Shighe u apostoli Peteru lu lamen a Mbayuda mbagenev sha kwagh u uwegh ku ve lu a mi sha ku u Mesiya la yô , a kaa a ve ér : “ M fa , ka sha lan ne er kwagh ne ye , er mba@@ vesen enev kpaa lu er nahan . ” ( Aer . Hii ken Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 la je , Yehova yar tom a jijingi na sha u sh@@ igh@@ en mba ve lu vegher u vor u Aberaham u kiriki la mkurem , mba ve kpishi ve due ken tsombor u Aberaham ga la . ( Rom . Kpa shighe u lu M@@ i@@ ka@@ el , Or@@ t@@ yom u T@@ amen sha la hemen mbatyomov kpishi . Se lu nen a mhen u Or@@ pasalmi kpa yange lu a mi shighe u lu kaa ér : “ T@@ es@@ em , m@@ ̱ er ishima You , gadia We U ngu Aôndo wam ” la . — Pasalmi 14@@ 3 : 10 . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 18 ] Loho u Bibilo u̱ lu ‘ im@@ enger i angahar a ase , man iwanger i gbenda wase kpaa . ’ Gba u se wa ikyo sha kwaghôron wase . Yange i lôh@@ ôm ér m za ken af@@ ishi a bran@@ ci a ken T@@ all@@ in@@ n , ken tar u E@@ st@@ on@@ ia . Shighe u lu anyom 25 la , a kure ikyaa ér ka ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la je una za ve , a wase un ye . ( Mateu 23 : 6 , 7 ; Luka 11 : 43 ) A shi nan kpa ak@@ ar a Saulu ne na un hingir u g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol . Ka se l@@ ôô shi se ur mngerem , kpa ka Aôndo a ne m@@ vese ye Ú tile ken vegher u Yehova dông , u i lu un a “ kor mba A doo ve ishima la cii , kpa mbaaferev yô , Una tim ve kera ” la kpa ? — Pasalmi 1@@ 45 : 20 . Peteru yange due shin t@@ so sha ci u nyi , man se kpa se er kwagh er un nahan nena ? Paulu shi ôr kwagh u ngô u Ru@@ f@@ u , shi alaghga a za zwa sha gbenda u ngise nenge sha a na doo doo la kpaa . Er ve kpa yange ve lu mba y@@ in@@ an yô , ve kpa ve tagher a mbamtaver vev , di er se kpa se tagher a mba asev nahan . Ny@@ ityô kwagh i̱ uumace mba k@@ ak@@ a ne ve er , shin ve vende u eren cii kpa , i̱ bende a ian i Yehova a lu sha mi , í a lu Tor u He@@ mban Cii la ga . Se@@ te@@ mba 15 , 200@@ 8 2 : 4 - 6 ; Yoh . 1 : 29 . Yesu yange ta mbadondon un icin ér : “ Or môm môm ngu u nana fatyô u eren uter uhar tom ga ; gadia nana kôr ugen ihyom , ugen á doo nan ishima , shin nana var ken ugen , nana l@@ aha ugen . Se er nan ve se lu a jighjigh u nan taveraa , sha er zum u ior ve soo u ungwan loho wase ga kpa , se gba uwer u pasen kwagh ga ? Ka nahan ve Yehova kaa ér : “ Ka hanma shighe je ior mba aferev mban vea de u zan Mo i@@ ve@@ ver i@@ yo@@ loo ? ” ye . — N@@ um@@ er@@ i 14 : 27 ; 21 : 5 . Kwagh ne vihi Jon@@ a@@ than tsung , sha ci u a mase kaven ér , ape una za lu ve ior a de u ny@@ a@@ ghen un je kpa ngu ga . U@@ umace K@@ era K@@ uma u L@@ un ken Paradi@@ so Ga Aluer mhôônom ma kôron se a ior yô , kwagh la una mgbegha se u ‘ taver mba ve yen ishima la asema . ’ ( 1 T@@ es . Kpa se nengen tom wase hanma shighe ser ka iveren i Yehova . “ Gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 4 : 18 . Yehova yange tema Tor ken inyom i 1914 nena , man lu akaa agen a nyi Tartor la hii eren@@ e ? Ka nahan ga , ieren ve la tese ér sar ve u Aôndo u Iserael a lumun ve . ( a ) Gba u mbayev vea hen u kôron iyol tsaha nena ? “ Shighe u H@@ u@@ an V@@ ing ” ( Mateu 28 : 19 ) Yange mba eren ve batisema kera yô , “ ve kange asema sha ityesen i mbaapostoli . ” ( Yohane 8 : 32 - 36 ; 18 : 37 ) Gadia mba ve lu er ka iyôngo man ve ngohol mimi shi ve ne jighjigh ken Kristu yô , vea zua a uma u tsôron je . — Yohane 10 : 24 - 28 . 7@@ 2 , 6 - 8 , 16 . Shi Yohane seer iv@@ ur@@ kwagh igen i injaa , i̱ se tôô ser i̱ wa a wa akaa ag@@ enegh la inya t@@ ine , i̱ ny@@ iman a ny@@ iman á ga yô . Maa kwagh va er . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke seer henen akaa a he sha gbenda u i ver tar ken u@@ kp@@ o mba ningir iyange la , shi ve seer zuan a mfe sha m@@ ningir u uwer u ningir tar sha inja la kua indi man m@@ yo@@ ho@@ m ma u kpaa . Yange mkurem lu k@@ imi m@@ à m@@ á lu “ n@@ ar@@ d@@ u jim , ” imba i alaghga yange í za va a mi ke ’ In@@ dia yô . Nahan ungwa ort@@ yom u Aôndo ugen kaa ér i gber kon la i kende inya , kpa i de ikp@@ ugh@@ ur u kon shon a lu shin inya her . ( Aer . 22 : 10 ) M - ande u Yesu hen Saulu ne na yô , Saulu gema ishima , i er un batisema shi lumun u eren tom u i na un ér a za er shiada sha kwagh u Yesu hen atô@@ at@@ yev la . Kwagh u vesen u or a er ve a doo mbagenev u van ikyua a nan yô , ka u tesen ér kwagh ve gba nan ishima sha mimi . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U W@@ ase N@@ om@@ so Ve Z@@ a Hemen ken Jijingi , 11 / 15 P@@ ase mbagenev ve fa er ú tsough wer u kura atindi a Yehova a tsen@@ g la yô . ○ Ngeren akaa agen shin inya Ikyav i tesen yô , de se time nen sha gbenda u Yehova a lu kuren awashima na sha kwagh u V@@ or u ityendezwa la . 3 : 8 , 9 . Yange una ne Yehova jighjigh ga yô , ma i zua a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u ma nan na Yehova jighjigh yô . Kape se kpa i lu je la . Yehova yange ver Eliya doo doo sha ashighe a dedoo man a ican kpaa I@@ ca lu a̱ gba ga je tsô maa a hingir u man ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov shi n@@ um@@ un ior gbenda sha u una zua a injar i kimb@@ in sha u zan hemen a tom ifer na la yô . Yange kwagh za a anmgbianev mba ve lumun u za pasen kwagh mban nena ? A kaa ér : “ M - ember una lu sha ishigh ki mbatyomov mba Aôndo sha ci u or@@ sho@@ li@@ bo môm u nan gem ishima yô . ” — Luka 15 : 10 . 15 : 4 ; 2 Kor . Yesu ngu eren nyi he@@ gen@@ e ? Yesu yange been ior angev shi nd@@ eren mbakp@@ enev shi waren ior ken atsan a ve , nahan yô á tese kwagh u una va er sha ci u uumace mba ve lu ungwan imo i Aôndo la . D@@ or@@ is tôô kwagh ne pase Orshiada u Yehova ugen . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O Bibilo Ng@@ i a Inja Nyian Kpa ? Mpase 12 : 4 kaa ér : “ Tsô dar@@ ak@@ on la [ Satan ] va tile sha ishigh ki kwase u a s@@ ôôn u maren la , sha u zum u una mar yô , maa un una m@@ en@@ a wan la . ” ( Ekesodu 13 : 18 , N@@ W ) Nyian ne kpa , doo u se dondon kwaghwan u a dugh hen “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . Mba@@ iny@@ ar@@ ev lu “ kighir ats@@ an@@ aior ” shi “ h@@ eren mba@@ ibanave ” kpaa . Ka i gba u se fa Aôndo shi se hen u suur sha a na shi se gema ishima man igbenda yase kpaa . ( Yoh . 17 : 3 ; Aer . ( 2 Peteru 2 : 15 , 16 ; Yuda 11 ) Er í kighir B@@ ala@@ am ér á ver Iserael doo doo , á de we un i@@ fan ga nahan je kpa , á nôngo ér i doo tor la a na , tsô á wa un kwagh ér á tindi ôn@@ kasev mba civir Ba@@ al ve mee nomso mba ken Iserael . PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 9 , 10@@ 7 Y@@ em heen kera ! ’ Mbat@@ yomov “ vea haa [ i ] ken ig@@ y@@ am@@ usu . ” ( Mat . Er Nan Ve Ior Ve Eren M@@ sen@@ e ? Ne va hen h@@ unda wam a Bibilo , shi ne bugh i̱ ne ôr . ” U hemban cii je yô , se lu kaven Yehova , u a nengen hanma or cii ér nan gba kwagh la . Heela tseegh ga , Yehova soo ér kwagh a za a vese i doo . Or@@ ken@@ gese abaver u i@@ pi@@ pa@@ abaver ne u hiihii la yange tôndo zwa ér , ia “ ôr kwagh u mimi , a lu kwagh u mimi tseegh , a lu kwagh ugen môm ga , saa mimi . ” Kape loho u i pasen nyian sha kwagh u mtim u Mbakristu Mba@@ aiev kpa u lu ve ikyav je la . Shi mba ve vende u ungwan loho ne kpa mba Aôndo ikyav . ▪ Ka hembe doon we u lun vea mba u eren akaa ne a ve imôngo la a u lun vea mbananjighjigh a we im@@ ôn@@ go@@ o ? Ka nahan ve er msen ne sha it@@ you ki u@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l ye . 23 : 14 ) Heela tseegh ga , se fatyô u lun a vangertiôr ser aluer hegen mbamlu mba taver vea na sea lu yan ican kpa , “ Aôndo yô , ka u jighjigh , ” nahan mayange una kende mba ve civir un sha jighjigh la ga . — Ôr 1 Mbakorinte 10 : 13 . Satan vihi akaa a Yobu lu a mi yôugh@@ yô@@ ugh la , shi wua un ônov , shi ta un angev kighir sha mi , nahan kpa , saa he@@ ela tseegh ga , á shi á nzughul a Yobu sha u i lu inja er ngu or@@ sho@@ li@@ bo , nahan ka Aôndo je a lu ts@@ ahan un ye . A kaa ér : “ De se an@@ z@@ ô ase di er se kpaa se de@@ en mba ve gbe an@@ z@@ ô hen vese la nahan . ” ( Mat . Sha kpôô yô , shighe u i na Adam ity@@ am@@ egh ki kon u i ta ve icin sha mi la , yange ma ta@@ mber ma hen er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ia vihi un a Aôndo yô . Jigh@@ ilii yô , gba u vea tile sha mimi zan zan vea kar kuren tom ve shin tar ne , ve a na ve “ ts@@ ar u uma ” ye . — Mpa . ( b ) Se fatyô u tesen ser sha mimi je se soo u ungwan Sh@@ ilo nena ? 12 : 15 ) Aluer se er nahan yô , tese ér se mba a ishimaverenkeghen sha kwagh u mnder u shin ku la ga ze . A nd@@ eren mba ve lu perapera ga mbara shin ku kera cii yô , vea zua a ian i henen atindi a Aôndo , a a va pase a shighe u a bugh ur@@ u@@ amabera mba sha injakwagh la . A er kwagh u a fetyô yô . ” Or u lu tôvon anmgbian u kwase la pine un aluer una na anmgbian la jighjigh yô . U yilan Yehova ser “ Ter wase ” la inja na yô ér nyi ? I@@ y@@ ua i Davidi er la aluer i kar i sha inyaregh ki ainge yô , i̱ kuma ₦ 1@@ 6@@ 4@@ ,@@ 5@@ 20@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 , ( Inja na yô ka b@@ iliôn 1@@ 6@@ 4 man m@@ iliôn 5@@ 20 je la ) . Sha kpôô yô , alaghga tsô Marku lu wan@@ ye@@ kwa@@ or u lu dondon Yesu shighe u i sember kôron Un , u ci@@ r iky@@ ondo iyol , kpa lu ker id@@ ye@@ legh , u yevese zum u i soo u kôron un la . — M@@ ar . I na hanma or u nongo u wanakiriki la tom — sha u nana seer akaa a Kristu a shin tar la . Alaghga shighe ngu u yange or mgbegha u ken ityô ér u er kwagh u ú fe wer ka u shami ga yô . Se mba Mbakristu , nahan ieren yase i de lun er i ior mba ve “ lu a ishimaverenkeghen ga ” la ga . ER S@@ E K@@ U@@ R@@ AN SH@@ I@@ G@@ H@@ E U S@@ E T@@ AG@@ H@@ ER A I@@ M@@ E@@ EN YÔ Er se lu mar@@ nya u Tartor u Aôndo yô , se fatyô u henen atesen a vesen a Bibilo i tese la fele , shi a er se batisema . ( b ) D@@ ugh mbamsen mba or@@ sho@@ li@@ bo nan er iyol i nan la kera yô , kanyi igen ia wase nan@@ aa ? ( N@@ um . 18 : 20 ) Lu u vea zua a dyako ken tar ve ga , kpa ve gema ve zua a ian@@ tom i injaa . 2 : 9 ) Shighe u Aôndo una kure uityendezwa nav la , una dugh se ken atsan a ase tseegh ga , kpa una na se uma u tsôron sha vea Yesu gayô ken paradi@@ so shin tar . Mba iin ku cii yô , m lam a ter@@ em man anmgbian wam u kwase u vesen , D@@ or@@ a . Ishim@@ a@@ wan Na A Iserael la H@@ ingir Ikyav I T@@ esen Paulu nger ér : “ Lu nen sar sar ayol a en , zungwen nen mhôônom , de nen ayol a en kwaghbo , er Aôndo kpaa A de ne ken Kristu nahan . ” ( Ef . M gbe vesen yô , mbaaferev na m nyôr u eren i@@ pi@@ la je f@@ alegh gba . Kpa Davidi kaa ér : “ TER A̱ y@@ ang@@ em er me er ter@@ em kwagh ne ga yô , ka or u TER , u i shigh un mkurem yô . ” Ishima i legh legh ka nyi , man er nan ve i doo u se lu a ieren nee ? Kwagh u As@@ a er shighe u tagher a m@@ taver ne yô lu msen . S@@ ea civir Yehova er se soo la ga kpa , a fa ishima yase , nahan er se ijir ga . Yange ve na se Bibilo i ôron ken hanma kasua , shi se wa ago@@ yol sha mbampin man mbam@@ lumun sha ci u mbamkombo mba se yilan ser Bible Be@@ es la . Gbenda môm u se tese ser se suur sha Yehova yô ka u eren msen hen a na . Shighe kar yô , An@@ der@@ ia man Peteru kua mbagenev kpaa zua a ian gb@@ anger gb@@ anger i timen ken Ruamabera , nahan ve kpa ve kaa gbar gbar ér Yesu u N@@ as@@ are@@ ti ka Mesiya u ityendezwa la . A wuese kwagh ne kpa ? ( Aerenakaa 8 : 36 - 40 ) Kwagh u Ruamabera a zua batisema u eren sha m - ii u iin or sha ikyav la shi tese ér mba mir@@ in or jimin cii shin mnger . — Mbaromanu 6 : 4 - 6 ; Mbakolose 2 : 12 . Aôndo na se ishimaverenkeghen i doon tsung i sha kwagh u nder u shin ku . Hen shighe u ve lu henen sha kwagh ne la , ve ungwa akaaôron kpishi a i na sha kwagh u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la . Man kwagh u doon je yô , “ upristi kpishi kpaa lu wan jighjigh u nan la ik@@ o . ” A t@@ ume à@@ kp@@ á sha ikyar a za z@@ enda ve ke ’ tempel kera . Lu ishimaverenkeghen i nyi Yesu ôr kwagh u i zum a kaa a mba hendan kwagh a na mbara ér ‘ una na iyôngo na uma u tsôron ’ laa ? Mbagenev vea kaa a vese ér se mba eren ka doon . Shi u fatyô u yilan mba u civir Yehova a ve imôngo la sha tele@@ f@@ on lamen vea ve sha akaa a ken jijingi shi ‘ taver ayol a en asema . ’ ​ — Rom . Er Mkaanem ma Yehova ma doo se ishima shi se yaren tom a ma kpaa yô , anmgbianev asev kpa doo se ishima . Ngu “ A umbur i@@ kur@@ yan Na gbem , — ka mkaanem ma A kaa sha ci u ik@@ ov dubu je r@@ a . ” — Pasalmi 10@@ 5 : 8 . U@@ gomoti ka ve hen ér vea fatyô u pan@@ den any@@ ighe kua m@@ vihi u ieren ne i ve a mi ken ityar ve la . Ish@@ ember i i gem ken Bib@@ l@@ o ér “ mnenge u vough ” la kua u wan mbagenev ikyo . Er se lu ior mba Aôndo a ne se ian i eren kwagh u se soo yô , se fatyô u tsuan ser se dondo kwagh u Yehova a tese se la , shin se tsua u eren kwagh u se nenge i doo se la . 6 : 1 - 3 — Ka unô yange ve lu kaan ér : ‘ V@@ a sé hide nen hen T@@ ER@@ E ’ ? 16 : 5 ) Shi doo u se tôv sha gbenda u se nengen ior mba kwa@@ v@@ yolough ve , kua tar man ieren ve i kaha a vese la . Er Ú Ôr Bibilo Ú K@@ av Yô Paulu yange taver mba ve lu gban a@@ yem imôngo a na la ishima nena ? Er ka i taver kpishi u eren kwagh ne nahan kpa , gba u u fa shi u p@@ ande shighe u u eren akaa a a lu hange hange ga la , sha er u hemba nengen sha iyol you yô . Ity@@ ôkyaa i sha utar yô : Yehova eren kwagh sha atindi a na a perapera la hanma shighe cii , ka a gba u una er kwagh u a kôr un iyol u eren je kpaa . Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor — Mbam@@ zeyol mba I@@ c@@ ombor i L@@ un a T@@ er@@ k@@ yo@@ son Shin Ng@@ ô@@ k@@ yo@@ son 12 40 : 11 ) Ivur ne tese er Yehova a nengen sha mgb@@ e u mba ken tiônnongo mba ve taver ga , shi vea ngô@@ ôr gban ga la yô . I@@ vor ka i m@@ ende sha inya i lun a us@@ aa ne i wa am@@ ise doo doo je , er inya i dedoo nahan . Maa a gema i fele a kende kera , kpa kwagh ka a er yô , a kende i sha ishigh y@@ agh jighjigh ! Ma shighe môm kpa yange m nenge mer sar tsombor wam u nengen a mo ga ; shighe u m lu wanye la cii , m henen mer m doo ior ishima ga shi or u wan mo ikyo kpa nan ngu ga . Yange mea due kwaghpasen vea anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya la yô , m hen hen a ve er me za ikyua a ior shi me su@@ gh ve yô . Peteru yange tese ér or a fatyô u hemban ieren i soon iyol i nan tseegh la nena ? 19 : 1 , 7 , 14 . Shi ka u a ver ishima ér akaaôron a ifer agen alaghga aa lu inja er ka a ifer ga nahan . Ken masejime yô , er pania ne nôngo kwagh je kuma inyom môm man ti@@ ôn nahan yô , á va mase hiin Bibilo i henen a kwa@@ se@@ ya ne . Er or ibanave nan lun a tahav sha or u nan hembe nan la ga yô , imba erdoo u eren a nan ne ka i lu nan nan kar a ishima nan er ye , ka lu sha mk@@ ighir ga . 8 : 1 - 9 . Bibilo i H@@ enen sha C@@ i u Ior Cii 4 ( Yakobu 4 : 7 ) Gbenda môm u se fatyô u tilen dông hendan a Satan man u@@ jijingi mba b@@ ov mba ve eren tom a na imôngo la yô , ka u palegh akaa a u@@ tsa shin ak@@ ombo man mba ve eren a cii . Mba yer mkohol ne ér A@@ sia - P@@ a@@ ci@@ fic E@@ con@@ om@@ ic C@@ oo@@ per@@ ation ( A@@ PE@@ C ) . ( Yakobu 2 :⁠ 5 ) Heela tseegh ga , apostoli Paulu kpa yange kaa ér “ mba@@ fankwagh sha inja i iyolough ” shin “ mba@@ age@@ ev ” shin “ mbai@@ civi@@ ri@@ v ” kpaa ngee ken nongo u Kristu ga . ​ —⁠ 1 Mbakorinte 1 :⁠ 26 . Nenge imba ityôkyaa i su@@ ghun Yehova , Aôndo u dooshima u mnder u shin ku ne sha wono ! — Mbaheberu 11 : 35 . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a iliam i sha ave a Mbashiada mba Yehova ve ver la ka ajiir a mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato vea fatyô u ku@@ mban her sha u henen kwagh u Aôndo shi civir un yô . 7 : 11 — M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee ma yange ma tser tar cii la yange ma va han@@ a ? Kape i gbe u se kura ishima yase i sha injakwagh — or u se lu k@@ imi la — vough je la , sha ci u ishima yase hembe henen akaa a bo . ( 1 Peteru 3 : 15 ) Mbat@@ omov mba Aôndo mba ve hi@@ r a ayol a ve ijime yem sha ajiir a he sha er vea za wase ior mba aeren a ve a ity@@ ôô a lu kposo , kua ats@@ an@@ aior man mba@@ iny@@ ar@@ ev kpaa cii . Inja i u fan Aôndo sha iti la yô ka u yan ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa . ( Yohane 3 : 16 ) Ka nagh ku Kristu la ku lu dooshima u vesen u Aôndo a tese se ye . L@@ am a nom@@ ou shin kwase wou sha akaa a u tsough u eren la . Er ú lu Orkristu u lun or@@ maren yô , mayange ú vaa af@@ an@@ yô wer iniôngon you i y@@ esen mbayev mba cian Aôndo la i due gbilin ga cii . — Anzaakaa 29 : 15 , 17 . Mba gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh yange ve kar iyol tsembelee shi ve taver ishima tsung sha er vea hemba yô . Z@@ enden Ken I@@ wanger I I Lu T@@ an Se@@ er A Se@@ er ne Sha vegher ugen di yô , tôô ase wer or u a yer u la pase iyol na hen a we , a ôr u ér un eren tom u wasen ior u fan kwaghyan u dedoo u vea ya yô , shi a kaa ér un ngu a kwagh u un soo u ôron we , u una wase u sha gbaa ne yô . Se wa ndor a ior kpishi mba ve lu a aeren a wang ga , a aa fatyô u hông@@ or se fele yô . Se mba veren ashe keghen shighe u a yima se , Diabolo una kera ta num sha a vese mayange ga la . A kaa ér : “ Yange i kighir mo ér m vande henen makeranta u vesen sha er a va kp@@ em iyol ken hemen cii ve me mase eren akaa a ken jijingi ye . Yehova fa er ‘ tse@@ yô , u i yer un er Diabolo man shi Satan la ’ ka a ya mtsera sha mlu wase u isholibo la yô . ( Mpa . ( Mateu 6 : 10 ) Or môm yange nan kighir Yehova ér a̱ gba sha man tar ga , á gba a ishima na . Ma m soo mer i erem nyi ? ’ — 1 Pet . W@@ ea lu a hii u pasen kwagh ga yô , er nan u we ago a hiin ga ? Lu inja er or môm kpa nan fa kwagh u yange lu zan hemen ken V@@ ie@@ t@@ nam la ga nahan . A umbur i gbem sha won . ( Anz . Zum u i mar@@ em la saan mbamaren av iyol kpishi . Mba@@ fan i@@ vangeli i pasen ka ve er nyi ? Gre@@ w Kwagh u hiihii u se fe sha kwagh na jighilii yô , ka kwagh u a bende a yi@@ ase i tiônnongo u Kristu u sha ayange a tsuaa la . Hii nan ve shighe u akaa a vihin a p@@ ande se tahav je kpa i doo u se gba uwer ga ? Peteru s@@ ende@@ gh ér : “ Shin á lu ve cii á na ve an@@ zughul kpaa , mo yô , ze . ” Yesu na un ikyar sha mpin ne sha u ôron injakwagh i Or@@ s@@ am@@ aria ugen u tese or@@ wan@@ ndor a na dooshima la . 1@@ 22 : 1 - 4 . 14 : ​ 1 , 2 ) Nahan kpa , nyian yô , se fa ijiir i a va kaa a han@@ mô wase ér nana za lu her ken tar u he la ga . ( Ese@@ kiel 3 : 17 ) Yange i kaa a Ese@@ kiel ér a̱ er an@@ umbe ahar sha u ts@@ eng@@ an@@ ôron er a kase Yerusalem sha utya man kwagh u una er gar shon yô . I ôr ken Pasalmi 8@@ 4 : 11 ér : “ TER . . . Na@@ ir nenge ér kwagh u un hen ken Bibilo la wase un u wan ishima , lun bem bem , kua ken ashighe a taver la je kpaa . Doo u se eren erdoo sha ci u nyi ? ( Mbaheberu 5 : 14 ) Alaghga we iyol you ú nenge er shighe u ú lu ken ican yô atindiakaa a Bibilo wase ú u eren mhen sha inja tsuan kwagh u ú soo u eren yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 23 , 9@@ 5 1 , 2 . ( a ) Ka kwaghbo u nyi a ve sha ci u ishima d@@ an or u nahan mat@@ o y@@ um@@ u ? Er angev mbu ort@@ wer u sôron mbayev zua a mi ken wan wase ne za se iyol yum yô , se tsua u zan hen ort@@ wer ugen kpaa ser , un kpa a za kar a nenge . Ngeren mban time sha inja i u or tseghan iyol i nan sha ci u Yehova la , man er i hii ve i doo u or a tsegha iyol i nan yô . Nahan cii kpa , ior mbagenev kpuaa mba ken a@@ vese undu nôngo wase man mbagenev ke ’ ato ve n@@ orom ér saa vea vihi iti i Mbashiada mba Yehova cica sha u samber a mba@@ aie man mkaanem ma sha ic@@ ugh . M@@ ac@@ mil@@ lan ( Genese 1 : 27 , 31 ) Or u vough ka nyi or@@ o ? Se tese kwaghfan u a dugh hen Aôndo la sha kwagh u inj@@ ô i gban nena ? “ Jijingi u mimi ” la yange wase Mbakristu mba tsuaa mba i shigh ve mkurem mbara nena ? Hen ai@@ k@@ ighe la je , mbahenen mba uhar mban hide yem ken Yerusalem . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 9 , 10 ) Bo@@ a@@ shi yange er nan zum u a ungwa kwagh u Ru@@ tu man Na@@ omi shi a nenge a ishimataver i Ru@@ tu sha u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba ngô u nom na laa ? Ng@@ un ka i@@ wen i ne mbam@@ aan ne l@@ aha i , kpa i gema i , i hingir sha z@@ ongo . ( 1 Mbakorinte 12 : 4 , 10 ) Nahan i na mbagenev ken Mbakristu mbara tahav mbu hemban uumace agee ken inya sha u ve kav m@@ kposo u lu hen atô u mkaanem ma Aôndo na i nger la man mkaanem ma ma lu ma nav ga la . Nahan kpa , mayange ngu a vaa ican ken uma na ga , shi ngu a l@@ aham shin a de u suen mo ga . 6 , 7 . ( a ) Se fatyô u kaan ser Aôndo er tom a icighan jijingi na sha inja vough vough sha ci u nyi ? Kwaghôron u Yehova G@@ be I@@ nya Ga , 1 / 0@@ 8 Ve kav ér iyange igen sev a h@@ ungwa a av yô , mlu u tar ne una gema kposo . Shighe u Yesu lu eren u@@ ivande ken gar u K@@ ap@@ er@@ nah@@ um la , ior soo ér a de yemen ga . Ve De A@@ an a In@@ j@@ aa la K@@ ar Ve ( D@@ an . 9 : 21 - 23 ) A@@ yange nga kar yô , ort@@ yom ugen kpa va taver profeti ne ishima sha mkaanem ma dedoo . — D@@ an . N@@ on@@ go@@ ior u Yehova kpaa ngu nôngon u kuran mkaanem ma ma lu ke ’ Anzaakaa 3 : 5 , 6 , m@@ à ma kaa nahan la , ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Alaghga kwagh ne una pe@@ ver ha@@ gh@@ el@@ aa u m lu a mi la shin una kar a mi kera je kpaa nena ? Nahan cii kpa , se hen ken kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase la ser Yehova nengen shi wuese hanma kwagh u se er sha ci na cii , hemban je shighe u se er un sha ican yô . Shighe ka una karen de@@ gh@@ ôô yô , m ôr ve mbamzeyol mba ve lu mba y@@ esen wan ken tar u a ainge ne yô . ” Nahan lu ior mba ve lu van@@ den yaven shin She@@ ol mban Aberaham kpe za kohol ve ye . Ken inyom i 19@@ 60 la , kwagh u doon ugen shi er se ; i lôh@@ ô se ér se za er tom hen af@@ ishi a bran@@ ci hen gar u G@@ u@@ a@@ y@@ a@@ qu@@ il la . Ú ungwa kwagh u Yehova kaa a Bar@@ u@@ ki la nahan , ú nenge wer yange kwagh gba un kpishi sha kwagh u or u dedoo u yange er tom vea Yeremia sha jighjigh man sha ishima i taver ne ga he ? Man ka inja i iyolough i nana vea va a mi ? ” Anmgbianev yange ve za hemen u pasen kwagh ken myer hen shighe u i lu tôvon ve a ican la . Doo u ikyav i tesen i Yehova man i Yesu Kristu la ia mgbegha se u eren nyi ? Apostoli Paulu yange kaa ér : “ Kwagh ugen yô , taver nen ken Ter sha tahav mbu agee a Na . . . sha u né fatyô u tilen dông sha iyange i ifer yô . ” ( Ef . ( Rom . 2 : 21 ) Aluer takerada u ôron ka kwagh u vesen u ú eren hanma iyange yô , ieren la ia bende a mbayev ou kpishi je . Er tar cii u lu sha ikyev na yô , ngu samber a mnenge na ne sha uumace . Kpa lu u imba kwagh ne ia fatyô u eren ga , sha ci u jijingi u Aôndo u i nengen a mi sha ashe ga la lu eren tom . ( Aerenakaa 22 : 6 - 10 ) Ity@@ esen i Paulu ngohol la doo un kpishi , nahan gema tese mbatamen mbagenev kpaa kwagh u hen la . 3 : 5 ) Sha kpôô yô , ivaa i mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la ka ia vihi yô , mba ken inya ve kaa ér amba a ior la nga dondon kwagh u ve pasen ior la ga . — Rom . Maa ve bugh her , ve ôr kure kure , ér : “ Ka nahan man ne ne lu mba@@ shiada A@@ v ye , kape TER A kaa ne ; ka Mo M lu Aôndo ye . ” Ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase sha kwagh u ha@@ an or@@ he iyol@@ o ? 16 : 31 ; 20 : 29 ) Lev@@ iti@@ ku 19 : 32 kaa ér : “ M@@ ough tile sha , sha ishigh ki or u m@@ enden iv@@ u , civir ishigh ki t@@ am@@ en@@ or , cian Aôndo wou ; ka Mo TER . ” A tese mbadondon un er vea eren erdoo a ior mba zwa ugen yô . Nahan kpa , ashighe agen se zua a iwasen ape se ver ishima ser se zua a mi ga yô . Eren Tor Kristu Tom sha Mimi , 5 / 1 Kpa , m va mase kaven mer , aluer m pase er i lum ken ishima yô , tese ér m wa a wa te@@ legh ga . N@@ gu@@ la ka Yehova a fe ye . M - ci@@ r u as@@ an la nga a ci@@ r kpu@@ lu@@ ghu@@ u sha kwa@@ v@@ aôndo la tseegh kpa ta h@@ indi iyol . Yesu wa se tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la sha ikyev . Nahan kpa , hen tugh mb@@ ura la , mba za gbilin un sha ga@@ mbe na ér a y@@ av yô ngô na ungwa un lu v@@ aan . Er a lu sha yô , ka inja er akuraior a sha won cii nga sha ishigh nagh “ er i@@ be@@ ele@@ gh ki m@@ ng@@ er@@ egh ki ki lu shin iky@@ a yô , man er ihy@@ undu i pu@@ er i i he@@ e sha iy@@ ô@@ gh ki karen kwagh a mi nahan . ” Hen ase sha akaa agen a a gbe a zough sha kwaghôron u profeti u Yesu ne yô . 12 : 9 - 12 ) Kpa mhôônom ma Yehova zung@@ we un la , ma su@@ r wanakiriki na u hiden a iyol ijime ne ishima . ( Ekesodu 18 : 21 ; Duteronomi 16 : 18 - 20 ) Sha nahan yô a ‘ fa nan hen ih@@ in@@ da i gar ’ he ’ ape a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a kohol imôngo sha u̱ lamen sha akaa a he ’ gar la . Aluer mbayev mba a mhen u Yehova yô , una kura ve kpen kpen ! ; C@@ lar@@ ke , J . Bibilo ôr kwagh u ior udubu imôngo mba yange ve lu a jighjigh u nan man ishimataver , mba i doo u se dondo ikyav ve la yô . ( Anz . 30 : ​ 24 - 28 ) — 4 / 15 , peeji 16 - 19 . ( b ) Ka sha nyi gbenda i tsegh iyôngo igen shi i ver í wang na ? ( b ) Yehova hide a iyol ijime nena ? Zum u Eliya kaa ér : “ Nenge , wan wou ngu uma ! ” la , hide hen er yange a saan kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la iyol kpishi yô . ( b ) Mba@@ civir Aôndo vea er nan hen shighe laa ? Un vande a akaa cii man ka ken Na a lu zan hemen her ye . ” Yange tôndo zwa a ve ér una luun a ve “ ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” — Mat . Aluer iyôngo ngi a or@@ kuran u nana nenge sha í doo doo ga yô , mayange je ia war ga cii . — Ese@@ kiel 34 : 5 . M@@ k@@ ur Z@@ u@@ lu@@ m@@ u ? Alaghga er ve ungwa ér ishimaverenkeghen ne ka i b@@ un@@ den ga yô doo ve . Pasalmi u a dondo la di kaa ér , “ Saan or u nan cie TER la iyol . ” — Pasalmi 1@@ 12 : 1 . A nger ér : “ I nam m@@ rumun u sha mh@@ ôôn ne u ôron atô@@ at@@ yev Loho u Dedoo u m@@ ngee u Kristu A ngee a akaa i gande u tôvon la . ” ( Ef . Apostoli Paulu yange kaa a mba ve civir Aôndo a na imôngo la ér ve ‘ taver asema a ve imôngo sha jighjigh ve u nan ayol a ve . ’ ( b ) Aluer se time sha kwagh u Noa man Mose man Yeremia kua Paulu tsua u eren la yô , a wase se nena ? Kpa Yehova zung@@ we mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mhôônom shi sôr ian i waren ver sha ci ve . Timoteu maa hii u nengen er Paulu man Shi@@ la lu pasen mbananjighjigh mba ken I@@ k@@ on@@ i@@ um akaawan a mbahemenev mba shin it@@ ine mba ve lu ken Yerusalem la tindi ve a mi la , man er ve lu taver jighjigh u anmgbianev mbara kpaa yô . Yô , yevese nen sha er né zua a mi yô . ” — 1 Kor . I@@ ca ia gba ga tsô , Yehova una tindi Yesu sha u a̱ va bee a ican i yan shi a̱ tim mba ve ne mbagenev atsan la kpaa . A p@@ ir mat@@ o , a sh@@ ir ishima fo@@ o maa a due te@@ gh@@ elee a za kohol kwase na ken iyou . Yesu shi ta icin igen sha kwagh u ikyav i̱ m@@ ve na la ken kwaghôron u vesen u profeti u ôr la . Or ka nana lamen yum yô nan hingir ib@@ u@@ me@@ or sha ashe a mbagenev shi nan er ic@@ egh@@ zwa hen Aôndo ga@@ egh a u henen sha mi shio . 2 : 1 ) Aluer u ngu keren tom shin u soo u geman tom yô , u er kwagh ne sha kwaghfan nena ? Sha kpôô yô , lu ve pe zenden vea Aôndo ga . ( 2 Kor . 11 : 3 ) A kôr mbagenev sha h@@ ua u eren man iyol@@ gen@@ gese kua u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba keren . Nenge ase er Yehova yange yar tom a mbatyomov sha kwagh u Yesu yô . Lu kwagh u kpilighyol kpishi ! Yehova tese sha Mkaanem ma á ne i nger la wener un ngu gar@@ utya wase ken ashighe a ican nena ? Yehova yange tindi ort@@ yom na ér a̱ va lam a Aberaham sha ci Na sha shighe ne . G@@ omoti u tar u Jam@@ an@@ i tô@@ ôm sho@@ ja . Nahan á nger ér : “ H@@ ang@@ em pe zuan ishigh a ven sha u ma m ne ne ma i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn sha u taver ne yô . ” Kpa gba u se sôr asema a ase kua mbamhen asev , se tsaase ayol a ase hegen sha u eren kwagh u vough , ve se hendan a Satan , se tile dông ye . Ior mb@@ á a vese imôngo mba yange ve hii kohol a nongo u Yehova ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 , man u 19@@ 30 , man u 19@@ 40 la kpaa yô . Mbayuda mba ve hide ken sh@@ ir mbara ta at@@ se a nan@@ den naagh shi hii tom sha tempel u ken Yerusalem la . U wase mbayev ou u tsuan i@@ ember@@ yolough i wang nena ? Y@@ a u Paulu kôr ha@@ ya her ne , ke@@ he je kuma u una ngohol “ mba ve lu mba@@ vesen ken Mbayuda ” la , shi una pase ve kwagh kua ‘ ior mbagenev kpishi mba ve va her a na ape a nyôr la . ’ Shi u@@ sho@@ ja mba ve kuran tor la kpa ungwa loho u dedoo . ( Mpase 7 : 9 , 14 , 15 ) Kwagh ne na yô mba wang sha ishigh ki Yehova , nahan gba u vea ‘ wanger ayol a ve sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii , vea sôr m@@ tsegh ve , a̱ hingir vough sha mci@@ e u cian Ter la . ’ Shighe ne nahan a zua a bem man mkpeyol man mk@@ or kua ior mba doon ayol a ve kpaa . Yange doo anmgbian u kwase ugen u i yer un ér R@@ ac@@ he@@ l la u nengen tser u vi@@ di@@ o u i yer ér P@@ ur@@ sue Go@@ als That H@@ on@@ or God la kpishi . ( 1 Peteru 3 : 17 ) Se mba yan ican sha ci u se mba k@@ enden a hem@@ en@@ tor u Yehova sha , man sha ci u se mba eren kwagh u a lu u dedoo shi se mba ior i tar ne ga yum . Ngeren ugen kaa ér Yesu yange ôr wener , “ Eren nen ve batisema . . . tesen nen ve , ” mayange je á kaa wener ‘ eren nen ve batisema shi tesen nen ve ’ ga . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ; Pasalmi 1@@ 18 : 28 , 29 ) Ma mk@@ ighir môm u hegen shin u ken hemen kpa ngu u una fatyô u t@@ enger a ve kera sha m@@ til ve u Aôndo a lumun a mi ne ga . Er nan ve i gbe u se tôv sha akaa agen a yange er Ne@@ hem@@ ia laa ? Ka ityav mbi hemban cii , “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee ” mbi a kohol “ u@@ tor mba sha tar sha won cii ” sha u nôngon ityav mbi masetyô a Aôndo yô . Or shon u ken ip@@ aven i Yuda ne ka Yesu Kristu , un shon u Yehova á ne un hem@@ en@@ tor sha la . T@@ erem lu or u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom shin man ta@@ av kpoghuloo shi lu a tom ga anyom kpishi . M@@ cie u cian Aôndo ka kwagh u wang , u lun gbem ; akaaôron a ji@@ righ a TER ka a mimi je , ka a perapera cii ; ka kwagh u s@@ aren , hemba z@@ en@@ aria , een , hemba z@@ en@@ aria u dedoo . ” — Pasalmi 19 : 7 - 10 ; 119 : 7@@ 2 . M@@ kpeyol u ior lu ker shighe u Solomon tema tor la tsen@@ ga tesen nyi ? Mba i ter ati a ve ken ngeren ne la , ver ikyav i dedoo , i lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar , hen “ shighe u imeen ” i hemban taver cii la . ( Mpa . 3 : 10 ) — Ngeren u pasen yi@@ ase yase i ken tar u I@@ ng@@ i@@ la . Gba u Orkristu nana wa ikyo sha er nana ‘ vihi imo i ken asema i i taver ga la ’ ga yô . Sha ashighe a tsuaa la kpa ior mba sha ajiir agen yange ve za ken E@@ fese sha u za eren iniongo shin kasua . Shin er gba ican nahan kpa , yange za a sh@@ iligh ku shon za na hen ta@@ sh@@ an u d@@ as@@ enda ér i ker or u i lu ku nan la i na nan . Kanyi ú hen ken zamber u Davidi kaa a Yehova ér a kar ah@@ i na kua ishima na laa ? Awa@@ shima wase yô , ka u wasen or u se lu henen kwagh a nan la u hingir or@@ henen u Kristu man or u civir Yehova . Aluer se er msen hen a na , se pase un er i lu se ken ishima yô , a hemba lun se ican ga u wan ishima a akaa a zan se iyol la . 3 : 1 - 3 — Ka hanma shighe nahan “ Ter ” u mimi va ken tempel vea ‘ Or@@ t@@ yom u iky@@ ur@@ y@@ ana , ’ man lu an i tindi ken hemen ve ? ( Mbaheberu 6 : 18 ; Tit@@ u 1 : 2 ) Mimi ka vegher u hange hange u ieren i Aôndo . Ca@@ th@@ oli@@ c yange ve tôv or u tôôn abaver E@@ d@@ ward Ga@@ ff@@ ne@@ y ve ôr yô . Yehova ver kwagh u ú tsough u eren a ishima you la doo doo gaa ? — T@@ ôô kar sha Mbaheberu 11 : 25 . Ng@@ i se a iwasen je ka u ôron a ôr ga ! Se fatyô u kaven mkaanem ma ma kase kwagh u i lu ôron la sha gbenda ugen kpaa . 10 , 11 . ( a ) Shin er yange t@@ ume Yesu iyol nahan kpa , kanyi yange i wase un u kuran ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la ? Ka dyako u yange Adam ma ver sha ci u ônov nav la — ka ishimaveren i lun uma gbem sha won ke ’ mlu u vough ke ’ paradi@@ so u una samber te@@ gh te@@ gh una kar ts@@ eren tar cii la . Hanma or hen tsombor cii , nana lu or@@ ya shin kwa@@ se@@ ya shin wan kpa , ikyav i Yesu ver la ia fatyô u wasen nan . Orkristu ugen yange er nan ve de ieren i vihin shighe sha kô@@ m@@ pu@@ ta karen ikyaa inya laa ? Maa i za ôr M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , ve di ve yôô ér uwer u he hii , ka uwer u N@@ is@@ an je la . Davidi lôh@@ ô un ér a va lu ken ya u Tor a na imôngo . 31 : 10 , 27 , 28 ) Akaa kpishi a mbayev ka ve hen hen mbamaren vev , hemban je yô , akaa ken jijingi la , ka i lu ken iliam i mbamaren ve lamen a ve sha kwagh u Yehova ayange ayange la , kua ikyav i dedoo i ve mbamaren ve lu veren la . Shi hen ase er u fatyô u hemban lun or@@ tesen u nan fe ityesen doo doo la yôô ! Umbur kwaghwan u Paulu yange wa sha kwagh u or tsuan u yan akaa@@ yan agen shin yan ga la . Aluer se soo ser se yina ishima ga yô , ka unô ior nahan se de u zenden a ve ? Kanyi me er ve mo kpa me fatyô u hiin kwagh@@ pas@@ ene ? ” Aluer se kav atsan a ve lu yan la yô , kwagh la una wase se u kôron ityough sha kwaghôron wase man gbenda u se lamen shi se eren kwagh la kpaa . Mkaanem man ma taver we ishima ga he ? Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a ve imôngo doo ve ishima sha mimi shi mba pasen ior loho u dedoo u Tartor u Aôndo la zwa môm ken ityar i ve lu ker cii . Ka ijiir i civir Aôndo sha mimi í lu ijiir i vough i nan kwaghôron u iv@@ es@@ egh ye , gadia ka Yehova Aôndo yange hii ivese ye . Ka kwagh ne a ne T@@ erem icivir ye , ka u ne ume atam kpishi la , man ne hingir mbahenen A@@ v ye . I yem a Yosev ken Igipiti , tsô i za kôr un i wa ken ga@@ adi sha ci u jighjigh na u nan la , á ci@@ gh@@ ir ishima á venda u eren kwagh u una per atindi a Aôndo a tsen@@ g la yô . Zum u Paulu lu tsuan mkaanem ma i nger ken ivur ne la , a shi nan kpa , yange lu t@@ eren mkaanem ma ken Anzaakaa 25 : ​ 21 , 22 la . ( Ne@@ hem@@ ia 4 : 14 ) Yehova yange wase Davidi man Ne@@ hem@@ ia kua mbatomov mba Aôndo mba jighjigh mbagenev ve er tom u Aôndo na ve la doo doo . Sha derianyom u hiihii la , ago@@ go a tesen shighe vough lu ga , nahan i fa@@ an ih@@ wa sha u nengen er iyange i til la . Lu pasen “ Loho u Dedoo u Aôndo ” kaan ér : “ A@@ yange kuma , tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ve ; gema nen asema , na nen Loho u Dedoo ne jighjigh . ” Akaa a yange i hii u eren fese je yô , kera lu keng u or@@ shiada ken ate@@ jir nana su@@ se Bibilo sha u b@@ um@@ un i̱ ga , shi i ts@@ wer mngerem ma m@@ á@@ n shin ak@@ em môm ken makeranta man sha uta@@ sh@@ an mba ig@@ ir@@ gi@@ do@@ go la . Ô@@ ron mkaanem ma ken ihy@@ ur@@ en@@ ruamabera la been cii yô , shi i hide i h@@ ure i her vough er i vande lun nahan . Se zua a akav a injaa a kwaghfan u Aôndo ken atindi man akaawan a á lu ken Bibilo la . Ka akaa a nyi agumaior aa fatyô u eren hegen a aa bugh ve gbenda u eren ityom i injaa ken mcivir u Yehova ? Yehova soo ér ior nav ve̱ ôr Mkaanem nam . Paulu yange wa Mbakristu mbagenev kwagh ér : ‘ Kpa u eren dedoo man shi u pan@@ den karen ior a̱ de hungur ne ga gadia an@@ za a ini@@ av mb@@ in ne doo Aôndo . ’ ( Heb . Mo vea G@@ er@@ r@@ i ken inyom i 19@@ 5@@ 2 , se wa iyol i yemen makeranta u G@@ ile@@ adi ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ; 2 Timoteu 3 : 16 ) Kpa , tar u Satan soo ér se de fe kwagh ne nahan ga . 12 : 3 ) “ I@@ orov pue ” mban ka ak@@ ar a mimi a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . A wanger ayol a ve sha atesen a kwaghaôndo u aiegh . Aluer Mbakristu mba ve soo ér vea vi@@ a ken jijingi la kôr azende a injaa yô , kwagh la una wase ve nena ? Nahan kpa kwagh u Paulu kaa ér “ Iserael cii vea war ” la lu mimi . Satan kaa ér Yehova Aôndo hemen akaa a á gbe a la sha perapera ga . Hegen ne ka i y@@ av a kwase sha zwa man shin ityô kpaa , shi iji@@ mba ngi sha In@@ tan@@ et kpaa — sha han@@ see@@ ti je kpa i gema tin@@ d@@ in ior a ufoto man il@@ yo@@ ho i iji@@ mba@@ gh . ” M ngu yilan we ijir keng keng ! ” ( Mateu 6 : 14 , 15 ) Cii ve Yesu ôr injakwagh i or@@ tom u zungwen mhôônom ga la yô , Peteru pine un ér : “ Ka ac@@ in a me je man anmgbian wam una erem kwaghbo man me de un@@ u ? Heela tseegh ga , akaa a se lamen sha mi la aa na a saan Yehova iyol sha ci u ongo akaa a se er la shi ka sea ôron akaa a a maa mbagenev yô i doo un . 6 : 34 ) Mkaanem ma Yesu mara ma ôron kwagh u mbamgbe mba yolough jighilii , kpa ma wase ior kpishi u wan ishima a ican i ka ve nyôr ker shighe u or ve nan saa ku la kpaa . ( Anzaakaa 2 : 11 , 12 ) Nenge ase akav agen a a tese ér aluer u dondo kwaghwan u ken Bibilo yô una kura ú shi una na tsombor wou ua doo shi u lu or@@ tom u dedoo shin or@@ vesen u injaa hen iji@@ ir@@ tom yô . T@@ ôô ken ishima wer : Mba@@ yev mba kiriki wa nongo u eren ini@@ umbe . PE@@ E@@ J@@ I 24 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 24 , 1@@ 21 Yohane 19 : 25 pase ati a kasev mban un@@ yi@@ in : “ Ng@@ ô Na [ Maria ] tile her@@ egh kua an@@ ngô u ngô Na u kwase , kua Maria , kwase u Ke@@ lo@@ pa , man shi Maria M@@ age@@ d@@ al@@ en@@ a kpaa . ” Ken hemen yô , agumaior a a lu civir Aôndo sha mimi la aa lu ken mba vea war a nyôr ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa la . ( Mpase 7 : 9 , 10 , 14 , 15 ) Shi nomso man kasev cii mba veren ashe gbenda keghen shighe u á va za a ve ken “ mlu u engem u lun a ik@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la , ” zum u vea zua a “ uma u a lu uma jim la . ” ( Genese 7 : 1 ; 15 : 6 ; Yobu 1 : 1 ; Ese@@ kiel 14 : 14 ; Yakobu 2 : 25 ) Kpa mpin gema due ér : Ka sha ityôkyaa i nyi Aôndo yange lumun ior mban ér mb@@ á mbap@@ er@@ apera ? Kpa amba@@ aior la nga ‘ tsu@@ ghun ayol a ve sha mbamhen mba b@@ ov . ’ — Yakobu 1 : 22 . Or a due ken kwaghaôndo u aiegh kera nena ? T@@ ime ase sha ikyav ne , Al@@ ber@@ t lu Or@@ sho@@ ja u tar u B@@ rit@@ ain shighe u Ity@@ av mbi Tar cii mbi sha U@@ har la , shi lu môm ken u@@ sho@@ ja mba i kôr ve shighe u sho@@ ja i tar u J@@ ap@@ an ngohol tar u S@@ ing@@ ap@@ or@@ e ken inyom i 19@@ 42 la . U Z@@ a T@@ e@@ man V@@ ing Nen@@ gen a Nenge Ka nahan ve , iniôngon i uumace i van a bem sha tar la cii i dugh gbilin ye . — Ôr Yeremia 10 : 23 ; 1 Yohane 5 : 19 . Ve kpishi ka ve pine ér , “ Doo u or u civir Yehova nana lumun imba t@@ wer ne je kpa ? ” ( 2 Timoteu 2 : 22 ) I@@ t@@ yom ne ia ‘ kar ’ anmgbianev mba ve kom u aren sha i@@ aven i di@@ ak@@ on la . M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a ka ini@@ un@@ kwase i ken tar u P@@ ol@@ and i lun anyom 18 ; ze kô@@ le@@ eji , shi er á lu Orshiada u Yehova yô , ngu a zer pasen mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ve lu k@@ l@@ ase môm a na la jighjigh u nan na . Gba u vea nenge ér ma kwagh u hông@@ or@@ ough ngu zan hemen hen uya vev ga . ( Ef . Hii ken inyom la je , “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ver or@@ hemen u nengen sha tom@@ shir@@ en ken hanma tiônnongo sha u nana̱ nengen sha tom u kwaghpasen yô . A@@ tindi a Yehova nga se a inja kpen kpen ! Nahan se di kpa ka hange hange u hanma wase cii nan@@ á er kwagh ne sha tse@@ ene@@ ke u nan . Nenge , u ngu suur sha Igipiti ish@@ omb@@ on@@ gb@@ o u iy@@ ia ne , u or nana li@@ an sha mi yô , kua nyôr nan ken iky@@ ev@@ we kua kuma nan tsu@@ la , . . . la . ” ( Mateu 11 : 28 - 30 ; Marku 6 : 34 ) Yehova man Yesu yange ve kôr ieren i mbakur@@ an@@ ilev shin mbahemenev mba Iserael mba yange ve undu iyôngo ve shi ve nzughul a i la ihyom . I hembe a@@ gb@@ ande shi i vihi mk@@ ôn@@ om man k@@ ap@@ et cica cii . T@@ sa@@ ase Wan Wou A C@@ i@@ vi@@ r Yehova , 11 / 15 ( 3 ) Yange i nger ngeren mban sha ave tsembelee ken zwa u E@@ st@@ on@@ ia . Solomon vande kuren ikyaa ér kwagh a lu nah@@ a@@ la . Shi ishimawan ia wase se u kera y@@ in@@ an ishima a mba se eren tom a ve imôngo shin mba se ze makeranta a ve imôngo mbara ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 5 , 38 * Lu shighe u Yesu lu pasen akaa a aa er ken ayange a masejime la , a ôr injakwagh i wanakiriki u jighjigh la ye . Shi aluer se mba a ieren i den mbagenev kwaghbo shi se mba henen kwagh u mbagenev sha gbenda u dedoo yô , se lu bem bem a mba se civir Aôndo a ve imôngo la . ( F@@ il . Ka i saan mo iyol u lamen sha akaa ne vea na kpen kpen . 25 : 23 - 41 . Er Mbakristu ve lu a mimi yô , ve hingir mba tan iwanger ken tar u ú we ime ne . Yange Yesu ôr kwagh ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la kaa ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” Kpa kwagh u hemban cii yô , Aôndo una soo u shi kwagh wou una hungur un mayange ga . Mbashiada mba Yehova mba eren as@@ enge a tom ve u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo tar sha won cii shi geman ior hingir mbahenen sha u tesen ve mimi u ken Bibilo la ga . Aluer ka mbamsen cii a ongo ga yô , ka nyi se er ve una ungwan se ? Ken anyom 70 la tar ve hingir ta@@ ai@@ ky@@ ôngo , ape u@@ gb@@ ase@@ ela yaven her yô . U hen wer iky@@ enge i Yon@@ a yange ia lu nena hen shighe u lu yôôn a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova laa , man iky@@ enge na la tese ér ishima lu un ker nena ? Ka kwagh u wasen we u nyi u k@@ eren@@ e ? Shi gba u se za hemen u lun a imoshima i dedoo , i ia na se msaanyol shi ia na Aôndo kpa a saan un iyol la . — Anz . Ken inyom i 199@@ 9 la , i er Pas@@ c@@ al batisema . I@@ me@@ v@@ bor@@ e ve tee ye ; F@@ o@@ to u iyou i i lu gban la : ka S@@ an H@@ ong R - C P@@ ic@@ ture Com@@ p@@ any ve tee ye Mkaanem ma Yesaia , profeti u Aôndo yange nger la pase im@@ anger na ne . Se soo ser ‘ se er tom wase u i@@ vangeli , se kure u doo doo , ’ nahan yô se̱ kange ishima ser se geman gbenda wase u pasen kwagh la hanma shighe , shi se soo ser se tese mbatomov mba he@@ v kpa ve eren nahan . Kwagh ka a er i vihi yô , ig@@ ir@@ g@@ i la mough za ica ga tsô maa i gba shin t@@ ye@@ ku . Mbagenev mba se za imôngo la tema lu her . Mayange kwagh ne a de hungur se ga , m@@ doo u mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima la gba zua vea m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la . ( Mbaromanu 8 : 16 ) Á va a “ wan ” u Yehova “ u kwase ” u ‘ i ser un er kwa@@ se@@ he u i er un h@@ we iyol sha ci u nom na ’ la hen or@@ kwa@@ se@@ he — ka Tor Mesiya je la . — Mpase 21 : 2 . Tese ikyav er se fatyô u wan ago@@ yol hegen sha ci u uma u ken tar u he la yô . Nahan kpa , nom man kwase cii vea fatyô u eren sha kwaghwan u Paulu a we Mbakristu mba ve er ivese la , á kaa ér : “ De vende nen ayol a en ga , saa di alaghga né zua zwa ayol a en sha shighe u né ver yô , sha u ne@@ ̱ ver ishima sha msen u eren yô , kpa shi zua nen sha u Satan a̱ de me@@ en ne sha mban u kôron iyol tsaha la ga . ” — 1 Mbakorinte 7 : 3 , 5 . Kwagh ne na yô , Ng@@ ôm nenge ér , ‘ Kwagh@@ aôndo u a ne ior ve hingir mba@@ wu@@ an@@ ior la ka u dedoo ga . ’ ( Aer . 20 : 28 , 29 ) Umbur nen ner , ka ne i lu tom wen u koson iyôngo shi taver i ishima shi sur@@ un i ishima kpaa ye . ( Yes . Yesu yange ta icin er nyi , kpa ka ieren i nyi Mbakristu mba mimi ve tese ? ( Mpa . 7 : 14 ) Ken vegher u hiihii u zege@@ can la , Aôndo una mgbegha mbahemenev mba pati@@ i mba tar ne vea ta num sha “ Zege@@ bab@@ ilon ” vea tim un , nahan una tese er kwaghaôndo u a lu id@@ y@@ a@@ kwase la a nd@@ ôh@@ ôr un ishima yô . ( Mpa . 43 : 3 ; Anz . Hanma kwagh u yange er Yesu cii yô , Maria hen sha mi vighe vighe . ( Aer . 9 : 1 - 30 ) Saulu yange hingir Orkristu kera yô , a nôngo sha afatyô na cii ér una eren kwagh a ior cii sha gbenda u Yesu kpa eren la . Shi i zua a u@@ kô@@ pi mba u@@ ihy@@ ur@@ en@@ ruamabera mba ve lu ikyua a Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh la . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne shi nengen sha tom u geman kwagh u i eren tar sha won cii la . Sha hiihii la , taver mo kpishi . • U tseghan iyol sha ci u Aôndo la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ka nyi igen i tese ér kwagh u i nger ken takerada u Yon@@ a la yange er mimi ? Gba u Bibilo i se lu henen la ia wase se , se hemba kaven kwagh u Yehova man mlu na man aeren a na , kua kwagh u a soo shin a soo ga la . ( Luka 8 : 4@@ 9 - 5@@ 6 ; Yohane 11 : 39 - 44 ) Shi ôr kwagh u aeren a Aôndo u dooshima u a ne se imba ishimaverenkeghen ne la . Shin er Satan a ze hemen u hendan a vese nahan kpa , hegen mbap@@ asenkwagh mba ken tar la hemba iorov 3@@ 9@@ ,000 . M wasen we , . . . gadia Mo , TER , Aôndo wou , M kôr uwegh ough ku y@@ an@@ egh ; M kaa a we M@@ er : De cie ga , M wasen we . ” — Yesaia 41 : 10 , 13 . • Ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u iv@@ or i bo man i dedoo la , m@@ lee shin m@@ te u iv@@ or i dedoo la tile sha ityough ki nyi ? A@@ jiir a ken Bibilo a a er kwagh u ior mba yange i nder ve shin ku la na se ib@@ um@@ un ér “ mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo [ i Yesu ] , vea due kpaa . ” ( Yoh . 9 , 10 . ( a ) Ô@@ no@@ v mba kasev mba Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di mbara ver ikyav i nyi ? Mayange je ma ityôkyaa ia kera lu i any@@ iman a zer lun sha kwagh u ian i Yehova a lu a mi i hemen la ga . — Ese@@ kiel 33 : 33 ; 36 : 23 . Un u Wan Na iyol Na je kpaa A t@@ ange ga kpa A gema Un A na sha ci wase cii yô , Una kera na se akaa cii a Na imôngo wuee ga y@@ ee ? ” ( Ese@@ kiel 47 : 1 ) Ese@@ kiel shi nenge er i kar dyako i na hanma k@@ we u ônov mba Iserael vegher na yô , hanma k@@ we yô i na u inya hii ken vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la za ase@@ gh ken vegher u shin ity@@ ô@@ tar . Shi a̱ shi nan kpa yange kohol Mb@@ al@@ ev@@ i mbagenev ken masejime , ve cii ve ta ikyaa a Aôndo ve tagher kwagh a mba ve lu hendan a Mose la . Nahan kpa , ng@@ ur wan iky@@ ondo yô , mpin ne zer van un ken ishima gbem . Ka mpin u nyi nahan se fatyô u pinen ayol a ase ? Alaghga a vihi se kpishi er se nenge ijende yase ne ia lu v@@ ôron seer a seer yô . U fatyô u zuan a akaa a dedoo a i er sha mbagenev kpishi ken Bibilo la sha u timen ken takerada u In@@ sight on the Scriptures shin u Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la . W@@ ea naan kwaghôron u ken igbar yô , na nan kô@@ pi u ngeren u nengen sh@@ imi nan kwaghôron la , nana nengen gbenda u lu pasen akaa a i nger sh@@ imi la yô . Yesu wase mbahenen nav u henen sha kwagh u Yehova er sha ci ve la Umbur nen kwaghôron u M ôr ne la M@@ er : Wan@@ akiriki hembe ter na icivir ga ; lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je ; lu vea wa kwaghôron Wam ik@@ o yô , u wen kpaa vea wa un ik@@ o . ” — Yohane 15 : 18 - 20 . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A or a ungwa iliam i or u nan lu lamen a nan la , shi nana kav iky@@ enge i nan je kpaa . Davidi wa icam nahan ér : “ Tartor Wou ka ic@@ ô@@ ron@@ tartor je , Ú tema tor Wou sha ik@@ ov ik@@ ov cii . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 13 . Er mbayev enev ve lu eren nahan la , alaghga ve kpa a va hingir u s@@ aren ve u nan ayol a ve sha ci u tom u Yehova . Kpa a@@ vese agen yô , nga a mbamzeyol mba vesen mba vea fatyô u vihin ivese yô . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ di@@ abolo ” la ngi ôron kwagh u “ or u nan we mbagenev mba@@ aie iyol sha u vihin ve iti yô . ” Kwagh ne ka a na mkombo u Mbakristu a lu i@@ aven i iember i mimi man i taver jighjigh u nan tsung je . ; R@@ y@@ l@@ at@@ t , J . 10 : 1 , 2 — Alaghga tsô isholibo i N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u , ônov mba A@@ ron la yange i̱ kua nyi kpa k@@ ere ? ( Yoh . 10 : 16 ) Kwaghôron u profeti ugen u a lu iv@@ in sha ayange ase ne la , wase se u kaven kwagh ne . Ka sha ci u or er kwagh a we shami ga shin i l@@ aha u we@@ e ? Yange mba ha@@ an mbahenen icighan jijingi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la kera yô , ve cii , nomso man kasev , ve yôô u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ken igbar . I nger tom u Paulu ken takerada u Aerenakaa la ér , “ hanma iyange i me@@ men [ yô , ] a lu tesen ken shin@@ ago@@ ge [ ken K@@ orinte ] , lu nôngon u geman Mbayuda man Mbag@@ rika kpaa . ” W@@ u@@ ese I@@ an i Ú Lu a mi I F@@ an Mimi u ken Bibilo La Alaghga ú pine wer , ‘ Er nan ve Tor Davidi yange er idya a B@@ ate@@ she@@ ba shi wua nom na U@@ ria , kpa Yehova lu veren un doo doo her tsô ? ’ Yange eren msen la been cii yô á kaa ér : “ Gadia aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve yô , Ter wen u Sha di kpaa Una de ne . Kpa aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve ga yô , Ter wen di kpaa Una de ne akaabo a en ga . ” ( Yesaia 5@@ 8 : 11 ; 6@@ 1 : 3 , 11 ; Yeremia 31 : 10 – 12 ) D@@ i er inya i kpôô kpôô la man im@@ end@@ enev mb@@ ia hingir akaa a he nahan , kape Mbayuda mba í hide a ve la kpaa lu u̱ vea de aeren a ve a tse la vea hide vea haa a he iyol je la . ( Luka 11 : 13 ) Sha mimi yô , gba u se eren msen hanma shighe se s@@ ônon ser i na se icighan jijingi . Bibilo kaa ér : “ De suur nen sha mbat@@ ar@@ ev , sha wan u or u iwasen i lu her a na ga la ze ; zum u i@@ ôôn i nan ka ia due yô , nan shi nan hide hen inya i nan , sha iyange la je mbamhen mba nan saa ishe . ” Sha mimi yô , akaa a a er se ken uma wase la tese mimi u kwagh ne . K@@ era kpa , ve lu er g@@ umb@@ ua u a lu a ho@@ gh@@ ol a i@@ gb@@ ur ga nahan . I@@ C@@ AN i yan ngi hanma ijiir cii , man ior kpishi ka ve ker igbenda i wasen mba ve lu yan ican la . Sha kpôô yô , ka mba ve vande lun ken nongo u wanakiriki u jighjigh la yange ve due ve hingir “ wanakiriki u bo ” la ye . I@@ ember i Ter ka agee a ase . Hii nan ve i lu hange hange u se hen se fa a kuma se ser kwagh u Bibilo i lu tesen ne ka u mimi ? Ishima ia p@@ ande u nyian we sha akaa U seer sha u ‘ hendan a Diabolo ’ yô , kanyi igen i lu hange hange ? Alaghga yange fa er u eren kwagh nahan i lu isholibo yô , sha ci u a fa kwagh u Aôndo wa ishima ér uumace ve eren zum u a gba kwase môm tseegh a na Adam ken E@@ den la . 7@@ 4@@ ,@@ 4@@ 6@@ 6 Yesu ngise lu shin tar ne imôngo a ior mba ve yina yô , á tsa shin ú kuma anyom 33 , nahan kpa , ‘ isholibo tsô a er ga . ’ Yehova wase se se hemba kaven injakwagh i i iyôngo man iv@@ o la nena ? Sha kpôô yô , mbacivir Yehova cii kwagh ve gba un ishima , kua anmgbianev mba kasev mba ve lu kwa@@ v la kpaa , man una wase ve u wan ian ve ken tiônnongo ikyo kpaa . Ken inyom i 1914 la tsô yô , ma vi@@ di@@ o i môm kpa kuma sha “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” ga . Davidi pase kwagh u Yehova ken Pasalmi 23 : 5 nena , man kwagh u a er la ngu kposo a ikyav i or@@ kur@@ an@@ ilev la ga nena ? Se mba suen ma nôngo , geman kôron ugen ihyom ga . Ve mbagenev yange ve er tom hen u@@ bran@@ ci mba ngise ve lu her la anyom imôngo . Kwagh yange gba ve ga , ve wa ityough eren akaa a ve ! “ Kwagh@@ yan Wam yô , ka u Me er ishima i u A t@@ indi@@ m la . ” — Yohane 4 : 34 . Nahan cii kpa , kwagh u ufoto mba kuran ajiir ne umbur se ma kwagh sha kwagh u Yehova , Ter wase u lun a dooshima la kpa ? Sha mimi yô Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob kua Yosev cii ve lu mba@@ jighjigh mba cian Aôndo . Er ve lu hemban un ato nahan kpa , a wa ishima a ve anyom u@@ deri imôngo . Nahan í na ve ior mbagenev ken ip@@ aven i Lev@@ i sha u ve wasen ve tom yô . Eliya , profeti u vi@@ an ishima shi lamen gbar gbar la kpa yange cia kwagh yevese haa to@@ ho sha u waren uma na sha ci u T@@ or@@ kwase Yes@@ e@@ bel s@@ ù@@ è ér una wua un . Aôndo tôndo zwa a vese ér shighe ngu van u a hemba ku yô . Maria yange lu ken kpo@@ you u sha u vesen u ken Yerusalem la , shighe u i haa icighan jijingi u Yesu t@@ ôngo zwa a mi sha mbahenen la . ( a ) Kanyi kwaghwan yange i na Paulu ng@@ ere ? I@@ wer ia imôngo kar kpa , de hingir u henen Bibilo a tsombor wou ts@@ ere tse ts@@ ere ga . Ior mba Yehova ka vea lu ken mlu u dedoo shin u bo je kpa ve za hemen u doon un ishima her . Se fa ser nomso man kasev mba i er kwagh ve ken Bibilo la yange ve fatyô u nengen a iyua ve i ken hemen la nena ? Lu kwase ne gba u una ko@@ so profeti Eliya y@@ ee ? De se time sha mkaanem ma Yesu mara tsô se fa . Er nan ve mbamaren vea fatyô u lun a vangertiôr sha iveren i Yehova sha iniôngon ve i y@@ esen mbayev laa ? Ishima i V@@ eren sha Iyou i Yehova Maria yange fa ér uumace vea lumun un nahan ga . • Ka ishimaverenkeghen i nyi se fatyô u lun a mi sha kwagh u mbakp@@ enev i ia taver se ishima ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 8 ] K@@ wa ne kpa lumun shi lu kimb@@ in mo inyaregh ki van@@ den kimb@@ in mo la her tsô . Mba i shigh ve mkurem la mba a vangertiôr sha ishimaverenkeghen ve la . Se er nan ve lu a anmgbianev asev kôôsôô ? Bibilo iyol i i kpa i mgb@@ ough a akav a tesen ér or ngu u nan gbe akaa cii yô . Mbaiserael yange mba dugh a due ken Igipiti nahan maa , Yehova shi seer pasen ve kwagh na . H@@ ingir torough torough u eren tom u pasen kwagh ne sha ci u nyi ? Nahan kpa , ior kpishi sha ajiir agen er shin Ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa kua I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amerika nahan , mba a nenge a or u k@@ ung@@ un ican ga . Yesu yange h@@ ôr kwaghyan ayange kpishi nahan ij@@ en kôr un , nahan kpa á hendan a imeen i Satan va a mi sha a na ér á gema a@@ wen a hingir bredi la , á kaa ér : “ I nger er : Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” I yilan iyou la ér L@@ on@@ don T@@ ab@@ er@@ n@@ ac@@ le , anmgbianev mba hen ningir la eren mbamkombo ker . Lu di kwagh u ior ôron tsô . ” — Mkaanem ma orgen u i yer un ér Li@@ on@@ el yô . Anzaakaa A@@ a sha Akaa a Ior Mb@@ au@@ ng@@ wan a Na Mb@@ ara Yange Ve F@@ a Yô ( Anzaakaa 23 : 22 ) K@@ era ka dooshima u ve lu a mi sha a we la a mgbegha ve ye gaa ? ▪ ‘ M kighir wan wam u anyom pue kar la mer a lamen a mo , kpa kwagh ne gema ngu yangen un u lamen a mo a mfe wam shio ? ’ M@@ hii u ungwan kwagh u Bibilo shighe u m lu anyom 17 tseegh la . Bibilo umbur se ér ka mba i “ ver ve ” tseegh vea hingir mba nan jighjigh ye . — Aerenakaa 13 : 48 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 2 . Yange Mbashiada mba ve lu hen ningir la na ayol a ve sha u shi seer wan usu u ts@@ aren shi wan u@@ g@@ ông@@ u@@ l mbam@@ ng@@ er@@ ev shi k@@ ông@@ or ajiir a tsan la hen inya tsembelee sha se@@ me@@ tu sha ci u mkpeyol u mba vea tsa hen ajiir shon la . Se er nan ve Yehova una lumun u@@ iyua ase@@ va ? Mbagenev na jighjigh ér mbayev vea tsua kwagh u a doo ve u eren shighe u ve gande la . T@@ sua kwagh u ú er ken uma wou ve una wase u u̱ zuan a iyua i uma u tsôron la yô . “ Or u iin nana̱ de kera shi iin ga . ” ​ — 4 : 28 . K@@ wa ne kpa , Ne@@ hem@@ ia venda u zuan ishigh a mbaihyomov nav mban , gadia lan awashima ve la ga . Hanma sev yô , á nyôr ken iyou na i sha la , á g@@ ure inya hen kpe w@@ in@@ do@@ u u̱ ver ishigh vegher u shin Yerusalem la á er msen . Alaghga vea ôr u er yange lu ve ken ishima shighe u ve hii fan mimi sha kwagh u iti i Aôndo la , man er mimi ne tseegh kpa gema uma ve shi wase ve u tilen dông zan zan ve va mase zuan a ic@@ er i vi@@ di@@ o shin i D@@ V@@ D i wasen ve u henen akaa a mimi a ken Ruamabera , aa a c@@ imin u kaven la ken iliam i sha ave yô . “ [ An@@ der@@ ia ] hii zuan a an@@ ngô na Sh@@ im@@ on a kaa a na er : Se zua a Mesiya ve ( inja na yô , ka Kristu je la ) . ” U tesen ikyav yô , se ôr kwagh u Yesu a kaa ér se er shighe u se hen seer or hii se iy@@ ongo la . — Ôr Mateu 5 : 23 , 24 . N@@ omb@@ ua tile sha ityough ki nyi ke ’ Ruamabera , man it@@ yo@@ kyaa er nyi ? Mimi je , mhôônom ma ker Yehova a mba i nzughul a ve nahan la . Nahan Yehova Aôndo ver un tor shi na un uma u tsôron sha , sha ci u jighjigh na la . 24 : 36 ) Nahan kpa , aluer se mba nôngon gb@@ ev kpishi ga yô , se hemba yevese jighilii , shi se hemba lun sha ian i gban a@@ yem la been tsembelee . Kpa Aôndo ta uumace kera shighe u Adam man Ifa gba ken isholibo laa ? U fatyô wasen nan u henen kwagh u Aôndo sha u pasen nan gbenda u kpilighyol u i gbe akaa a uma la man er kwaghwan u Bibilo a lu a iwasen la kpa ? U@@ min@@ iti mba kar er 15 nahan yô , kwase u wasen mbat@@ wer@@ ev tom ugen yil@@ am kaa ér , “ Jo@@ el hide hii u ôôn ! ” Man awashima na u a we a mba ve lu m@@ nya shin ku la una iv keng á b@@ unde ga . Yesu Kristu kôôm ve , kaa a ve ér ve gema ishima ve tese gbashima u Orkristu la . — Mpase 3 : 14 - 19 . Ka vea kegh ato a mo tseegh kpa , i kun@@ du@@ m iyol . ” ( Yes . 5@@ 4 : 13 ) A@@ tô@@ ôn@@ anongo ka ajiir ase a y@@ eren her , ape se zuan a akaawan a wasen se kua mk@@ or kpaa yô . N@@ om@@ so mba jighjigh mba ve lu mbatamen ken atôônanongo ne la , mba we se kwagh ken Bibilo u una wase se yô . U@@ du@@ g@@ wer kpaa ve ta Un sa@@ mbe . ” M zua a ishim@@ as@@ ur@@ un sha ci u m fa mer mea fatyô u pasen er i lum ken ishima la ga je kpa , un yô a lan ga . J@@ on : M ngu a kav kwagh la i k@@ um@@ am ga cii . Ken ityav mbi í nôngon ngise ngise la , or@@ sho@@ ja nan kôr per@@ utya ken uwegh ku im@@ es@@ egh , nahan ku y@@ is@@ a uwegh ku y@@ an@@ egh ku nan@@ egh tsembelee ga . Ve Z@@ ua a M@@ kom Kp@@ ishi Mbat@@ amen man udi@@ ak@@ on mba lun kwa@@ v kpishi za M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom za ngohol ityesen , sha er vea wase mbagenev ken tom u pasen kwagh yô . I@@ vangeli i Mateu ôr mkaanem ma Yesu man ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga , er ne kpaa á na ne ibo ga@@ gh ga yô . ” A shi nan kpa Ar@@ th@@ ur lu ur@@ ugh kor van a mi ken iky@@ um na , kpa gbashima u V@@ i@@ o@@ let la lu ikyav i dedoo kpishi hen k@@ ov u ônov mba W@@ illi@@ am@@ s mba ve dondo sha k@@ ov na ne . Ken inyom la Mbaiserael vande nengen a ikyav i tahav mbu Yehova mbu kpilighyol . Al@@ ber@@ t ka ortamen ken tiônnongo u Kristu ken tar u Amerika , shi ngu eren tom u pasen kwagh hanma shighe kpaa . New In@@ tern@@ ational D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld T@@ est@@ am@@ ent The@@ olo@@ gy & Ex@@ e@@ g@@ esis , T@@ ihi u sha 4 , peeji 20@@ 5 - 20@@ 7 la . Í ôr ken Mbaheberu 9 : 25 , 26 nahan ér : “ K@@ era lu sha u [ Yesu ] Una na naagh sha iyol Na ac@@ in imôngo er zege@@ pristi ka a nyôron ken icighan@@ jiir hanma inyom [ sha Iyange i nan I@@ w@@ om ] a awambe a a lu a na ga la nahan ga . . . . Ka an wase je ve or u doon nan ishima nan lu a̱ saa ku sha ma angev shin ai@@ ky@@ ôr shin a@@ ah@@ e ga ? Or@@ ngeren Bibilo , Luka kaa ér : “ I@@ kp@@ elaior i i na jighjigh yô , asema a ve man mhen ve hingir kwagh môm . ” — Aer . 4 : 32 . Se fatyô u henen nyi sha kwagh u agumaior a a civir Yehova sha gbashima nyian laa ? ( Luka 10 : 21 ) Shighe u se er kwagh a ior sha dooshima man sha jighjigh yô , se tese ve ieren i s@@ angen a s@@ ange ga la , shi se fa ser ka ieren i Yehova a lumun a mi je ne . A shi nan kpa anmgbianev mba kasev uhar mba ken Kristu mba ken F@@ ilipi , Y@@ u@@ o@@ dia man S@@ un@@ tu@@ ki , yange taver ve u him@@ en iy@@ ongo i í gba hen atô ve la . ( F@@ il . Sha yange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , icighan jijingi na Peteru man mbaapostoli mbagenev tahav mbu lamen ken ijô i mba ve due ken akuraior kposo kposo za ken Yerusalem la . Hii nan ve Orshiada u Yehova nan kom u a nger kp@@ á@@ nd@@ é ne sha ci u nana ? Gba u u tese ve u fan m@@ kposo u kwagh u dedoo a kwagh u bo . Ity@@ ôkyaa i masetyô man i hemban cii i i ne ve se zenden vea Aôndo yô , ka sha u se tese or u se te ikyaa a nan sha kwagh u ikyaa i vesen i m@@ tem@@ tor i yange i hii ken sule u E@@ den la . Aluer se soo ser se kura uma wase yô , a gba u se tôndo alegh a yolough a ase , er ave man angahar nahan sha ikyav , se ta kera . Kpa aluer kwaghôron na ka u mimi ga , ngu a tahav mbu una fatyô u eren kwagh u i pin un la kpa a t@@ una yô , ngu or u tsu@@ ghun ior . 5 : ​ 2 , 6 - 13 ; Luka 4 : 36 ) Satan Diabolo u a lu or@@ ihyom u vesen u Aôndo la je kpa yange lu a tahav sha Yesu ga . Ú F@@ atyô u Eren Tom u Kwagh@@ pasen u Ú Ve a M@@ saanyol la Kpa ? Ka ityôkyaa i yange na ve Eliya yevese je la . Mateu 18 : 15 kaa ér : “ Aluer anmgbian wou una er u kwaghbo yô , za za tese un ibo na , we vea na tseegh ; aluer una ungwa u yô , u yima anmgbian wou je ve . ” Yange i gba u hanma or nana ta kp@@ an@@ de@@ gh k@@ un “ sha mhii u m@@ he@@ m u to@@ ho u masetyô ” la . Nahan se fatyô u nengen er Yesu a lu samber ihy@@ ur@@ en@@ ruamabera ken uwegh ku im@@ es@@ egh , geman hur@@ en i̱ ken uwegh ku y@@ an@@ egh zan zan a za zough a ijiir i í nger mkaanem ma a lu keren la yô . U@@ tempel mba ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u lu sha ci u mcivir u Shi@@ sar A@@ gu@@ su@@ tu , ka nahan ve i yer ijiir ne ér “ ka iji@@ ir@@ tamen i kwagh u mba@@ im@@ ev u tor , i ken zege@@ tartor u sha ayange a tsuaa la ” ye . — En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica , 19@@ 5@@ 9 , T@@ ihi 17 , peeji 5@@ 0@@ 7 . Nyian ne , un kpa ngu wasen mbagenev u henen Bibilo , mba ve kpa sha hiihii la kwagh u Mbashiada doo ve shima ga yô . Kanyi Ve Ne Jighjigh a M@@ in@@ i ? ( Anzaakaa 27 : 11 ) Aluer ú za hemen u eren nahan yô , ú lu a vangertiôr wer Yehova una na ú injar sha er ú taver ishima ú lu civir un sha jighjigh yô ! Man gema shighe u kwase man nomso@@ or mba ve vese ayol a ve ga ve va hingir u lun hen ya ve tseegh , sha ci u ior mbagenev mba hen ya ga di ye ? Kpa gema ker iwasen hen uumace . Yange tindi tor u Shi@@ ria a u@@ iyua ér a za nôngo ityav a Iserael sha ci na . U Ô@@ ron Takerada u Mateu As@@ av - as@@ av , 1 / 15 ( b ) S@@ ar Davidi u wuese Yehova za kighir nena ? Peteru maa yila Yesu , pine un aluer ka una zende sha mnger una za hen a na yô . V@@ e@@ gher u masetyô u Yohane 3 : 16 la ôr kwagh u ityendezwa i Aôndo a er a mba ve ne nagh ku ip@@ aan kura jighjigh shi ve lu dondon atindiakaa a Aôndo la . Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mban ka unô ? Shin er yange m soo u nyôron iyol ken ma kwaghaôndo fele ga nahan kpa , kwagh u m lu henen la doom . Hanma wase cii nana fatyô u gbidyen kwar sha akaa a i ter ken kwagh@@ ngeren ne la . Z@@ ayol wam lu sha kwagh u an@@ ny@@ am@@ ev tseegh ga , kpa kua sha akaa agen sha tar wuee . Shi jighjigh u Mbakristu na Yesu Kristu la kpaa lu kwagh@@ gen u seer zuan ve imôngo yô . H@@ ingir u lun E@@ la@@ ine gu@@ da , nahan ica gbe ga yô , m@@ nyoon na u ken iyol la je kpa maa bee . A kaa wener : “ Er m soo u zuan a iveren i Yehova nahan kpa , shi m soo u zuan a mk@@ om sha u keren kwaghfan u sa@@ in@@ s@@ i la kpaa . Gadia TER ka u perapera je , perapera doo Un ishima . ” — Pasalmi 11 : 4 - 7 . Er anmgbianev mba ken M@@ ala@@ w@@ i mban yem ajiir agen shin er ve yevese ve za yer nahan kpa , ve za hemen u dondon m@@ ser@@ akaa u nongo u Aôndo shi ve lu eren ityom ve i Kristu myer sha afatyô ve cii . “ Hii sha Mose kua u@@ profeti cii , A gba pasen ve akaa a sha iyol Na ken icighan@@ ruamabera cii . ” Hanma ikyurior ia fatyô u tan ave van@@ ger er Aôndo a ne ve uma yô , nahan kpa kwagh gema ngu u mbamaren asev mba hiihii yange ve er u akuraior cii a v@@ aan af@@ an@@ yô sha mi yô . Ikyav ve i ve ne ayol a ve sha u eren Aôndo tom la , ia wase ônov enev kpishi u tsuan akaa a dedoo , shi veren akaa a vea er sha u civir Aôndo yô , shi ia wase ve u zan makeranta akuma akuma , sha er vea fatyô u eren tom u pasen kwagh hanma shighe yô . Heela tseegh ga , aluer mba yilan sha iti i Aôndo ga nahan , vegher u ken msen u ikyav u Yesu yange tese u a kaa ér “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You ” la shi una lu a inja nena ? — Mateu 6 : 9 ; Yohane 5 : 43 ; 17 : 6 . 4 : 1 - 10 ) Er Yesu tile dông , hendan a imeen la ac@@ in imôngo yô , Satan undu un . Kwagh ne war pasen mlu wase . Ka kom ken inyom i 1914 yô , Bibilo hingir ve tamen kwagh u mimi . Yesu eren a ior kundu kundu shi mhôônom kôron un a ve kpaa . Lu or u wan ts@@ wam shin or u vihin tu ga . U tôôn Ter wase nahan la ne se mbam@@ tsera kpishi . U lun a ve imôngo ashighe agen kpa ? Er nan ve Samuel kaa a Saulu ér “ ikyo i wan hemba nagh ku s@@ ôngon ” ? ( Ivur 27 ) Ngeren ugen u mbag@@ e@@ man Bibilo kaa ér “ ase@@ mber a ahar ne nga ôron kwagh u keren kwagh u se fe ser se zua a mi yô . . . shin u tô@@ mon kwagh u se fe ser se zua a mi yô . ” Ken masejime yô Yehova tim bo@@ tar la , kpa gema war Noa a tsombor na cii . — Genese 6 : 5 ; 7 : 23 . I@@ mba mlu u kôôsôô ng@@ u@@ la nahan ka a na se bem ken ishima ! Se mba a vangertiôr ser Tartor u Aôndo ka gomoti u perapera sha ci u nyi ? Er nahan cii yô , maa a ôr kwagh u tsombor na wener : “ Mo a ya wam cii yô , ka TER sé civir Un ye . ” — Yosua 24 : 15 . Se time sha kwagh u Mose man u Davidi man u Solomon ken ngeren mba uhar mban , nahan se nenge er akaa a se hen sha kwagh ve la aa wase se se seer fan tom u Yesu a er sha u kuren awashima u Aôndo yô . Awa@@ shima u Aôndo yô , ka u nomso@@ or man kwase ve vôso ayol a ve ve lu imôngo cii ve vea hii u maren ônov ye , man shighe u ônov vev ve vese ve undu ya la kpa , ve za hemen u lun imôngo her gbem . 17 : 13 - 15 , 19 , 20 ; Aer . 5 : 1 - 10 . 10 , 11 . ( a ) I yar tom a it@@ it@@ om i “ Kristu ” la sha u ôron kwagh u Yesu nena ? Ashighe kpishi ka a de sha ci u mlu wase la una na yô se hingir u lun a aeren a injaa er ishimawan man ishimataver man jighjigh nahan . — Yakobu 1 : 2 – 4 . Davidi di gema fa ér nyityô m@@ hembe man icivir i̱ un lu tor ve un zough a mi cii i lu iyol i hiden a mi ijime i Yehova i ne ve un zough a mi nahan yô . Se time ase sha mpin wase u sha uhar la hegen , a kaa ér , hii nan ve i gbe u se zenden vea Aôndo ? Yange i nengen imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika ér ka I@@ jiir i Bibilo , sha ci u ior kpishi tôô ér Bibilo ka takerada u eren as@@ enge a mi ga . Ma ityôkyaa i í hembe doon ngi i or a lu a ishimat@@ seen kpa ? ( Mateu 7 : 12 ) Ver ishima wer , Yesu kaa ér se zer henen sha akaa a tse a ior ve er a vese la sha er se oo iyev ga . Nahan kwaghhenen lu ve a mtsera ga , sha ci u ve tese mimi ga shi ve lu mba lumun ityesen kpaa ga . — Duteronomi 18 : 15 ; Luka 11 : 5@@ 2 ; Yohane 7 : 47 , 48 . Peter@@ s@@ bur@@ g , tar u Rus@@ sia , u lu a di@@ ak@@ on môm tseegh , ortamen lu ga yô . ( Pasalmi 31 : 22 – 24 ) Nahan kpa Davidi yange va er akaa atar a a tese ér a kera cia Aôndo ga yô , man kwagh la gema va un a akaabo kpishi . U tesen ikyav yô , Pro@@ fes@@ ô ugen u i yer un ér R@@ ic@@ hard E . Ng@@ ô@@ mk@@ em kpa yange lu her ; un kpa lu a ishimaverenkeghen i yemen sha . Or@@ vesen A@@ c@@ t@@ on , Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ng@@ ur ôron kwagh u tahav mb@@ ù mb@@ ú lu sha ikyev i mbap@@ ati@@ v la yô , a kaa wener : “ T@@ ahav mb@@ ú vihin or man tahav mb@@ ù or lu a mi í gande di yô mbu gem mbu saan nan a saa ishe ku@@ aa . ” K@@ a@@ y@@ a@@ fa yange suur sha ior , lu sha Aôndo ga Yohane kaa ér : “ Ka sha u pasen [ Mesiya ] ken Iserael je m ve m va eren batisema sha mnger ye . . . . Er D@@ ust@@ in man J@@ as@@ s@@ a soo u taver isharen i ve lu a mi u za eren tom ken tar u ken won la yô , ve hii u ôron ngeren mba pasen kwagh u anmgbianev mba nomso man mba kasev , mba ve undu ityar ve ve mough ve yem ken ityar igen , sha ajiir a sun@@ da vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an la . ( Yoh . Nahan “ a yem a ishima i vihin , gadia lu a inyaregh kpishi . ” Nahan pase i̱ fa wang e̱r inja you i wang la i lu kwagh u a t@@ enger a mi ga yô . Yange i lu nan ior mba ve lu ken ityar kpishi mba alaghga ken hemen vea va lu ken nongo u wanakiriki la kwaghyan u dedoo u ken jijingi . Ve kav ér aluer ve pu@@ u a pu@@ u or kpoghuloo yô , a wase nan kpishi ga , kpa aluer ve ver nan ikyav i dedoo yô , ikyav ve la ia kôr nan ken ishima shi ia wase nan u hiden sha gbenda u vough . 2 : 14 - 17 ; 1 Yoh . 3 : 8 . Anmgbian u kwase ugen u a hembe anyom 8@@ 0 yô , i iti na ér He@@ i@@ di , hegen ne kera fetyô u za pasen ior kwagh sha uya uya er ngise eren nahan ga . Kpa , pasalmi ne ngu ôron se kwagh u ijiir i me@@ men ga . Ve kaa ér : “ Se nenge er Yehova a ne se akaa a iyolough a kwagh a gbe se a mi la mgbegh@@ aa yô . ( Duteronomi 8 : 15 ) Hen ijiir ne kpa Yehova kura ior nav . 12 : 4 - 6 ) Jijingi u Aôndo yange hemen un ga je ka u henen a hen ga . ( Luka 11 : 11 - 13 ) Se er nen msen a imba vangertiôr la shi se z@@ eren umbur nen ser á fatyô u “ taver ” mbacivir Aôndo sha mimi mbara sha u ve̱ lu a agee sha jijingi yô . Zum u se lu henen kwagh sha akaa a kpilighyol a i@@ gbe@@ tar yô , ka a inja u se lumun a kwagh u Yobu a er sha Yehova ne , wener : “ Ka an nana yange Un@@ u ? Mbam@@ ze@@ hemen mban cii wase ior mba Yehova u lun ken mzough . — Ps . Er Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im lu eren akaabo yô , Yeremia tsengaôron kwagh na ér : “ Á ii un sha inja i m - ii u j@@ aki . ” ( Y@@ er . Ka atô@@ akyaa a nyi se lu a mi a pasen kwagh vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ o ? Tom u shin Betel bu@@ gh@@ um aan a injaa a henen kwagh hen mbagenev . Ieren i hi@@ an a or shin den wer nana hi@@ a a we la ia fatyô u duen ken idya i eren Yesu yange kohol iyol lu keghen iky@@ aren i vesen i nyi ? W@@ ea lu ortamen yô , u fa u wasen anmgbianev mba ve nenge gb@@ ev la kpaa . T@@ om@@ ahar u N@@ is@@ an 11 la mbahemenev mba kwaghaôndo mee ér vea kôr Yesu nena , man kanyi yange i gema i ere ? M@@ h@@ ôônom kôr Yesu a mba yange ve lu a na la sha ci u u@@ gb@@ ayol vev mba ke ’ jijingi la jim jim . 6 : 15 . Ken tar u B@@ rit@@ ain di mba yaren tom a nongo u i yer ér In@@ tern@@ ational Bible Stud@@ ents As@@ soci@@ ation la . Maria lu kwase u lun a gb@@ ong gb@@ ong iyol , kpa hegen u a lu anyom 8@@ 4 ne yô , kera fetyô u duen ken won iyol na ga . Mkaanem ma i nger ken Yeremia 31 : 18 - 20 la ma wase se u zuan a mkav sha kwagh u mhôônom ma ma kôron Yehova a ior nav la . Sha ci u Davidi iyol na kpa lu or u mimi . U er nana ve anmgbianev mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mban vea fa ér kwagh ve gba u ishima ? Anmgbian u kwase u se sember t@@ eren kwagh na la kaa ér : “ M hen u eren msen sha ci u an@@ ti@@ or u nan hi@@ im iy@@ ongo cii . ( b ) Se maa jighjigh wase u nan nena ? Mayange ga cii , kpa uma wase doo kpen kpen , nahan se mba kaan a mbagenev a ishima yase i môm ser ve kpa ve za er tom ne . ” I@@ gbe@@ tar Ng@@ i T@@ esen Kwagh@@ fan u Yehova , 4 /@@ ⁠ 15 ( Mpa . 17 : 16 , 17 ) A been yô , T@@ or@@ utya ne una tim mbahemenev mba tar ne kera cii . ( Mateu 24 : 45 ) Ikyav i tesen yô , i gber ityakerada i i har sha Bibilo hegen ken zwa u Gre@@ en@@ land ( ka iorov 4@@ 7@@ ,000 ve lamen u ye ) , shi i gber ken zwa u P@@ ala@@ u ( ka iorov 1@@ 5@@ ,000 tseegh ve lamen u ye ) , kua zwa u Y@@ a@@ p kpaa ( ior mba lamen u yina 7@@ ,000 ) . 1 : 14 , 15 ) Nahan kpa , i “ ôô ” asorabo a amba@@ aior la kera , sha ci u ve tese ér ve gema uuma vev sha er vea er ishima i Aôndo yô . Gba u una n@@ aregh i una pase fese sha er una ta kwagh u a lu keren la yô . ( Aerenakaa 24 : 15 ; N@@ W ) Se time nen sha mbampin utar mba i pin sha kwagh u mnder u shin ku yô . Yange i due a takerada u he , u lun peeji 19@@ 2 ken zwa Buter sha mkohol u vesen u inyom i 200@@ 7 la , mba yer u ér “ C@@ ome Be My F@@ ol@@ lo@@ wer . ” ( a ) Ior mba ngohol kwaghwan sha igbenda kposo kposo nena ? Mbashiada mba Yehova gber ityakerada i dedoo kpishi , i wasen ior u henen Bibilo i ia wase mbamaren yô . Y@@ ER@@ U@@ SA@@ L@@ E@@ M Nahan cii kpa , Yesu tese ér mbahenen nav vea lu mba@@ shir@@ en , shin ikp@@ an . Yange yar tom a ian na i lun wanakiriki u Elisha la sha inja ga , sha u keren mtsera u iyolough sha angev mbu i bee Na@@ a@@ man , K@@ ur@@ utya u tar u Shi@@ ria la yô . Lu u kwa ne kpa , una ko@@ so ikp@@ ela i mbadondon un sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior kpuaa , vough er yange er sha shighe u lu shin tar la nahan . E@@ s@@ era 4 : 4 kaa ér , mbaihyomov vev mba ve lu “ ior mba hen tar la na Mbayuda iyol i kpen , ve ta ve mciem iyol sha u ve̱ de maan [ tempel ] ga yô . ” Aluer ior kegh ato shin ve kegh ato ga kpaa , er nan i doo u se za hemen u yôôn loho u dedoo ne her@@ egh@@ e ? T@@ sua aeren man mbam@@ nenge vev mba u soo wer u dondo shighe u ú lu tesen wan wou la . 4 : 17 , 18 — Ior er tom u maan gir@@ gar la uwegh môm tseegh nena ? 2 : 1 , 2 ) Se ‘ ember ken Ter gbem , ’ gadia Paulu wa se kwagh ér : “ shi me kaa mer , ember nen . ” — F@@ il . Be@@ en yô , maa a gba “ ôron un kwagh u Yesu . ” — Aerenakaa 8 : 29 – 35 . Gadia mo yô , hanma inja i mlu i m lu sha mi cii kp@@ em iyol a mi , ho@@ gh@@ or mo iyol a mi kpaa . Ka akaa a nyi nahan aa fatyô u b@@ enden a ian i se lu shami laa ? Ng@@ un ne kpaa , una na mlumun sha kwagh u Satan yange s@@ enge ér a hemba kpen uumace iyol aluer ve hemen ayol a ve la ga . ▪ Lu a I@@ wuese sha Ieren i Yehova i Nan Kwagh W@@ u@@ ee shi S@@ ende@@ gh sha Kwagh Ga La Yehova taver Mose ishima , a na un uityendezwa uhar , hiihii yô , a kaa a na ér : “ Mimi je , Me lu a we imôngo ; kwagh ne una hingir we ik@@ av , er i lu Mo M tindi u yô : zum u ú due a ior ken tar u Igipiti yô , ka hen u@@ wo ne je né va civir Aôndo ye . ” Akaa a yange ôr la kpishi wanger kôr inya , kpa kwagh u a taver yô , ka u yaren tom sha mi la . M@@ ôm ken m@@ tom ma hii tsuan yô lu ki ki kaa ér ‘ Doo u Me Er An@@ umbe a sha K@@ ô@@ m@@ pu@@ t@@ aa ? ’ U tesen ikyav yô , pi@@ pa@@ abaver i i yer ér The T@@ im@@ es i ke ’ L@@ on@@ don la i sember kaan nahan ér : “ Mbamaren mbagenev ka ve venda u lumun ér tic@@ a nan ngu aa tahav sha wan ve , nahan ka a̱ nôngon ér a tsaha wan ve yô , maa i kera doo ve ga . ” Er se lu timen sha igbenda i Mkaanem ma Aôndo ma a wase se u palegh am@@ een a Satan la , alaghga a lu se er Yehova ngu van se ken ijime , shi tesen se gbenda u se za yô , kaan a vese ér : “ Ka gbenda je ne , za nen sha u ” nahan . Ú hen alaghga Yesu yange va ah@@ enge zum u mbamaren nav kôôm un sha ishigh ki mbat@@ esen mba kwagh na doo ve laa Mbagenev mba un@@ yi@@ in mbara yô lu Peteru man Yakobu man Yuda kua Paulu . Akaa ne gb@@ ihi uumace umiliôn imôngo ken ican . “ I iv ve a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwaghôron u Aôndo vangertiôr . ” — A@@ ER . 4 : 31 . Pro@@ feti M@@ ika kaa ér : “ Ior cii mba zenden han@@ mô ve ken iti i aôndo u nan , man se yô , sé zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” Ú fatyô u H@@ id@@ en shi Eren U Kpa ? H@@ en@@ sc@@ he@@ l ve va tar u M@@ ala@@ w@@ i inya sha kwa u hiihii ken inyom i 19@@ 48 la , van@@ nya ve la mgbegh@@ am u hiin tom u pasen kwagh hanma shighe la . Or@@ t@@ ani@@ vor ne ka ana ? Er m lu keren mer me bee a ij@@ en i ken jijingi yô , m hii u zan mba@@ ad@@ ua kposo kposo . Shin er lu sha iyange i tom shi shighe vese ga nahan kpa , iorov 25 va mkombo ne sha angahar man sha u@@ j@@ aki mba kiriki . Se mba er “ to@@ ho u u m@@ enden ” nahan nena , man gba u kwagh ne una bende a mhen wase nena ? Shi a nenge a ‘ tor u sha an@@ igh@@ eni ’ u a ‘ dugh ken mba uta@@ ankar@@ uhar la ’ kpaa . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka ijiir i y@@ eren i mimi hen ior nav . Ior mba TER ci ca cii ma ve lu u@@ profeti , TER ma A ver Jijingi Na sha a ve . ” Ka hen ape dooshima a lu ne : ka Aôndo man A doo se ishima ga , kpa ka se , se doo Aôndo ishima ye , man A tindi Wan Na hingir i@@ w@@ om sha asorabo ase . ” — 1 Yohane 4 : 9 , 10 . Ikyav i tesen yô , ken inyom i 19@@ 8@@ 2 la , anmgbian ugen u i yer un ér Fran@@ z , vea kwase na Mar@@ g@@ it , mba yange ve lu eren tom shin Betel u ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , kpa hegen ve lu eren tom hen af@@ ishi a bran@@ ci agen yô , za pase kwagh hen ang@@ er@@ i u ken to@@ ho ugen . Mo man G@@ wen maa se za zua , nahan i kaa ér mo m v@@ in@@ en am@@ ar vea na . T@@ aver we u fan or u nan lu , man kwagh u nan soo jim jim yô . Yobu yange kegh ato ving shighe u ve lu lamen la . Nahan kpa shighe lu van u a va hide a kende a mcivir u mimi sha yô . Ngu a tahav mbu eren kwagh nahan . Pasalmi 1@@ 29 : 1 kaa ér : “ Hanma or u nan cie TER , shi nan zenden sha igbenda Na yô , saan nan iyol . ” Shi gba u vea ungwa imo i anmgbianev mba Yesu kpaa keng . As@@ orabo a yange ior kpishi er cii ve mase hingir Mbakristu la , u fatyô u fan a cii been ga . Nahan kpa , Aôndo ngu a de ve asorabo shon sha ci u ip@@ aan la . Er Yesu er kwagh u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” u̱ a til sha ityough ki nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la been kera yô , shi a ôr kwagh u “ wanakiriki u bo ” la , ka nongo ú ú gbe ijir ú kaan ér “ T@@ erem ti@@ mb@@ ir u van yum , ” ve ú hii u gbidyen ak@@ ar a ve a tom je la . ( Pasalmi 1@@ 36 : 1 , 10 - 26 ) A@@ mba@@ akaa a yange vande eren ne tese ér Yehova Aôndo ka u mimi man u jighjigh kpaa . Er se nengen a kwagh ne hanma shighe yô , a@@ dooga isharen i lun er ve nahan la ia seer taver ken a vese . Kpa Yehova yô una fatyô u sôron hanma kwagh u vihin u a er mbacivir un mba mimi cii , una nder ve shin ku je kpaa , shi a wa ishima u eren nahan kpaa . Er mb@@ as@@ u@@ le@@ v ka ve wa ishima a iy@@ i@@ av vev nahan , kape Mbakristu kpa ka ve wa ishima ve tese ior kure kure sha er vea fa Mkaanem ma Aôndo shi Yehova una doo ve ishima shi vea lu a aeren a Kristu je la . B@@ ill u se vande t@@ eren kwagh na la ôr kwagh u anyom a un lu keren kwase u v@@ ô@@ son la , ér : “ Shighe kar ngô@@ ôr ga ! Peteru taver mbananjighjigh a na cii asema ér : “ Ne cii lu nen ishima i môm , shi lu nen mba@@ zung@@ wen@@ mhôônom ; doo nen ayol a en er ka anmgbianev nahan , lu nen mba mhôônom ma ker ve ; shi hide nen a ayol a en ijime kpaa . De kera or@@ on iyev sha ifer ga shi de kera or@@ on iyev sha ity@@ uh@@ wan kpaa ga , kpa gema veren nen a ver ior dedoo . ” Ka a inja u se fan ser Paulu yange wase u nengen ér i ‘ kohol inyaregh sha ci u u@@ icighan@@ mbaiorov ’ mba yange ve lu ken ibanave la . Inja i u ‘ zenden sha jijingi ’ jighilii yô ér nyi ? De G@@ be U@@ wer u Eren sha Akaa a Ú Hen la Ga Se Mba a Shighe Gb@@ anger Gb@@ anger u Pas@@ en Jighjigh W@@ ase u Nan Yange i na Adam man Ifa , mbamaren asev mba hiihii mbara , mhii u vough u̱ lun a isholibo shio . Mpase 21 : 4 kaa ér : “ ku ua kera lu ga . ” ( Pasalmi 37 : 10 , 11 ) H@@ unda u ken ishigh ki iyou la ngu a u@@ ish@@ in@@ d@@ an kp@@ ish@@ ii , shin ngu a an@@ ar u g@@ es@@ an ú ? Shi yange lu cii man i gba aka@@ au@@ ma agen ye , er Wan na u môm môm man shi mbat@@ yô@@ mov nahan . Aluer gba sha mi yô , hanma wanye nana lu a Bibilo i nan kua takerada u ats@@ am man kô@@ pi u takerada u i lu henen la . Sha nahan yô , Yesu yange una ôron ior an@@ zaakaa a wasen ve u fan Aôndo yô , a ter kwaghyan man kwagh@@ man ken an@@ zaakaa ne , i doo ungwan kpen kpen . ​ —⁠ Luka 22 : ​ 14 - 20 ; Yohane 6 : ​ 35 - 40 . A kaa wener : “ Akaa gema ken iyol yam kpo@@ o . Hegen kpa mba a de u yangen tom wase sha ajiir agen ga . 7 , 8 . ( a ) Ior mbagenev ôr akaa sha kwagh u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la ér nyi ? Ka shighe u Orkristu nan vi@@ e ken jijingi la , ka nan kô@@ r@@ cio u civir Aôndo a ishima i môm ye . Ka kwagh u yange Paulu lu ôron laa ? Nahan cii kpa , doo u se ‘ ver ishima sha m - ongo u se ongo la . ’ ▪ U Na Jighjigh W@@ er U Ngu ken Mimi Kpa ? 10 : ​ 24 , 25 ) Ka sea y@@ aan ican nahan , se mba ze hemen u ungwan imo i Yehova sha akaa ne kpa ? ( Mbaromanu 3 : 23 ) Nahan kpa ifer samber wuee shi gbenda u i̱ lu seer a seer la gande u a kaa ér ka uumace tseegh ve lu eren i ye . 8 : 2 ) A@@ tindi ne ka nyi ? Se time sha akaaôron a profeti a pue ne ken ngeren ne man u una dondo la . ( Marku 1 : 14 , 15 ) Shi a kaa ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” Mba nyer iyol ken aka@@ aeren a ng@@ an ga cii . Or@@ tamen nana wase or u h@@ ôron tom nana nenge er i doo u nana hide ken tiônnongo nena ? Ka kwagh u vesen u nyi u fatyô u tsuan u eren@@ e , man ka sha ci u nyi ? Ô@@ no@@ v mba Iserael mbagenev cii lu a k@@ we môm môm . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Satan hemba ato ken sule u E@@ den la , a va a ikyaa sha iyol i Aôndo , sha kwagh u ian i hemen akaa a a gbe a la man ikyaa ne bende a hanma or sha won cii . Hii nan ve alaghga mbagenev vea hen ér ka a inja u van@@ den keren Tartor u Aôndo nyian ga ? Shi kwagh ne va er ken inyom shon vough . — Luka 21 : 24 ; D@@ an . Y@@ ve@@ t@@ te u yange lu eren tom pania he ’ haregh u@@ gen@@ egh u ior kpishi kaa ér una fatyô u u@@ men atam ga la , yange va kav ér mba@@ van@@ nya mba he ’ ijiir la mba ve yô ve nengen í g@@ es@@ egh@@ ee ga mbara , ve kôr cio u hiin Bibilo i henen a ior . E@@ ̱r a lu Mesiya u a lu Ish@@ an i sha U@@ se la yô , a yôô sev mbu he@@ v , shin i@@ aven i he , i̱ i̱ av sha ci u uumace mba ve kor tindi la . J@@ on : U fa , m ôr Bibilo jimin cii m bee . I ôr kwagh u Yesu Kristu ke ’ aka@@ ang@@ eren a I@@ vangeli ér yange lu or u tse@@ v tse@@ v kpishi u yange zende ke ’ tar u P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina jimin cii sha u yôôn ang@@ we u loho u dedoo u Tartor u Aôndo shi lu eren u@@ ivande mba kpilighyol kpishi yô . Aluer se tsuaa u eren akaa a vough yô , a saan se iyol hegen shi “ tar ua lu dyako ” wase ken hemen , ka uma u tsôron je la . A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo a atar a se tim sha mi la aa wase u u tsuan tom u u soo u eren yô . ( Pasalmi 11 : 5 ) S@@ aa Satan una gema u u hingir ip@@ il@@ a@@ or u wu@@ an ior keng ve u lu or@@ ihyom u Aôndo ga ; aluer a mgbegha u u hingir u soon i@@ pi@@ la tseegh kpa maa u hingir or@@ ihyom u Aôndo je . Me zua a mtsera sha nagh ku dedoo ku kua na me war iy@@ ugh i Aôndo la nena ? PE@@ E@@ J@@ I 28 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 2 , 6@@ 3 W@@ ain u nyian u i gbe u a haa shin iy@@ ongo i M - umbur la cii yô i̱ lu u i we akaa a nyo@@ h@@ on shin a taver sha mi ga yô , amba er u í yer ér bur@@ g@@ und@@ y la nahan kua u í yer ér cl@@ ar@@ et la nahan kpaa . Ve zua a perapera ve man mfe ve u sha kwagh u kwaghaôndo [ mfe u mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mba ve lu hingir Mbakristu la ] ken mcivir u im@@ egh u in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u a lu ‘ ze@@ ge ngô ’ la man ‘ icighan ini@@ un@@ kwase ’ la ; ve zua a perapera man mfe ve ne ken atô u anyom udubu imôngo . ” Mic@@ hel@@ le : S@@ op@@ hi@@ a , m va mer me va kighir we lumun a akaa a m ne jighjigh a mi la ga . Yô ver ase ato ungwa e̱r profeti la a pasen mbi la . So@@ k@@ o ( 1 Tim . 4 : 12 ; 5 :⁠ 2 ) A@@ eren a iji@@ mba@@ gh aa alaghga or nana tôô ér nga myer la kpa , hen Aôndo yô nga myer ga , man ica ka i gba ga tsô hen uumace kpa a va hingir u duen ken igbar cii . W@@ ea eren nahan yô i saan we iyol . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 6 ) Yesu Kristu u i kende a na sha la ôr m@@ ve na u una va ab@@ u la ken takerada u masejime u Bibilo , á kaa ér : “ M ngu van fe@@ fa . ” Nahan “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” gber takerada u ua wase se ken tom wase u Mbakristu u pasen kwagh ne yô . 1 : 7 ) Nenge ase kwagh môm u i gbe u mayange je se lumun u eren sha ci u mk@@ ighir u mbak@@ ov ga yô . A ishimataver ve la yô , ve na jighjigh ér myom ve man mk@@ or ve ka Yehova u ve wan ats@@ am ve wuese un a iember la . Ka a inja u nan jighjigh ér ort@@ yom u ‘ iti i Yehova lu ken a na ’ la lu W@@ ani@@ unda u Aôndo , u yange va hingir Yesu la . — 9 / 15 , peeji 21 . Aluer u venda u ôron ikyar u inyaregh ki u zough a mi man kwagh u ú vihin la yô , alaghga ne kera na ayol a jighjigh ga shi ne vihi mlu wen kpaa . I@@ gir@@ g@@ i ne per ze@@ ge gbenda za ta ken ijiir igen i ha@@ an ikyav . Se hen ken ngeren u ken ijime la ser , sha ayange a Iserael u tsuaa la , Yehova lumun a mcivir u mba ken akuraior agen kpaa , kpa i gba u amba@@ aior la aa kohol imôngo vea ior mba Yehova ya iky@@ ur a ve la . Doo u se eren kwagh a mbah@@ e@@ men tar nena ? Man afer@@ akaa a a lu za hemen ne di se nenge a nena ? A@@ shi@@ ria una hemba Iserael , kpa Aôndo una yima mba@@ jighjigh . 3 : 1 , 2 ) Aluer nom u Kwa@@ se@@ kristu ngu nzughul a nan , kpa nan ngu ungwan imo i nom u nan shi nan nan icivir yô , nana fatyô u ur@@ ugh nom u nan van a nan ken mcivir u mimi . Se fatyô u yaren tom a shighe sha gbenda u injaa sha u ungwan ic@@ er i Bibilo zum u se lu zan zende yô Nahan cii kpa , yange a er kwagh u a fatyô yô , man se fatyô u henen kwagh ken ieren na ne . Kwagh ka a lu nahan sha ci u i@@ usu i ken u@@ ger@@ i hemba ng@@ in ikyua a vese , nahan ka i y@@ is@@ a iwanger i as@@ an a Aôndo a gbe la . Joseph kaa ér : “ Yange m vende u geman ishima sha ikyaa ne yô , ve gba nôngon ér vea gema ishima i mbayev av ; kpa ve cii ve tile dông . K@@ av Yehova , wa ishima e̱r ú nôngon y@@ u@@ e y@@ u@@ e wer ú wase wanye wou nana̱ hide nana̱ va kohol Yehova la . Yange ve wa se ikyo vough er se fa ayol a ase , hii iyev je nahan . De se à@@ s@@ à@@ n@@ ge à@@ s@@ à@@ n@@ ge se samber nen a dooshima u se lu a mi sha Yehova la sha u ôron kwagh sha igbenda na i á eren akaa sha dooshima la . Shighe u orgen vea kwase na ve za shin af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Amerika la , ve nenge er saan mba shin Betel mba ve lu eren Yehova tom her la iyol kpishi yô . “ Kp@@ an u Ter yô , ka u nana̱ lu or u a@@ y@@ ongo ga keng , kpa nana̱ lu sar sar a ior cii , nana̱ lu . . . or u wan ishima kpaa . ” — 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 2 : 24 . U a Nen@@ gen É@@ r Se Gba Kwagh La Er m lu ter yô , m kure awashima wam u lun pania shi pasen kwagh a tsombor wam hanma shighe , u yange lu inja er me fatyô u kuren ken tar ne ga la . Ú fa gbenda u Aôndo yange er erdoo a Lo@@ ti kpa ? Nahan kpa , umbur wer H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia yange ve wase Mbayuda u kaven ér Yehova soo ér ve hide ve maa tempel la her , a shighe u vihin shio . ( Pasalmi 9@@ 1 : 1 - 3 ) Gba u se zua a mk@@ or u Yehova a ne sha ikyev i Mkaanem nam man jijingi na man nongo na la , sha er se “ fatyô u tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . ” ( b ) Er nan ve i hembe doon u lun a mnenge u Davidi laa ? ( 1 Mbakorinte 15 : 1 - 11 ) S@@ aa di yange Mbakorinte vea na jighjigh a lu gbilin tsô , ga yô , lu u vea kôr ave sha loho u dedoo u myom la gb@@ ang . ( Mateu 24 : 14 ) E@@ no@@ ki yange tsa sha won er ior mba sha ayange na ts@@ aan nahan ga . ( Mbafilipi 2 : 3 ) Alaghga a war taver se u nengen ser orgen hemba se , hemban cii yô , aluer se mba sha ma ian@@ tom i vesen yô . 22 : 3 - 5 ) Aluer se suur sha kwaghwan u Yehova vangertiôr yô , se kpa se “ va ah@@ enge ga . ” Or@@ pasalmi Davidi ngise kaa ér : “ Mba ve fe iti You yô , vea suur sha a We , gadia T@@ ER@@ E , We , U kende mbak@@ eren We la , dang mayange ga . ” ( Ps . Shin alaghga se nôngo sha er se hemba kaven atindiakaa a Ruamabera man er se dondon a ken uma wase yô . Yesu tôô ikyo i Yehova a we ior nav la kar sha gbenda u or@@ kur@@ an@@ ilev nan nengen sha iyôngo i nan la , a kaa ér : “ Aluer or nana lu a iyôngo ak@@ un@@ du@@ at@@ aan man u môm ken i ia tsu@@ me yô , nana kera undu i ak@@ un@@ du@@ any@@ i@@ in@@ gber kar it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin la sha i@@ wo , nana yem nana za ker i i tsu@@ m la gaa ? Ka tahav mbu nyi tor u tartor u Roma yange lu a mi sha c@@ ôô@@ cii ? ( Yohane 18 : 37 ) Yesu de wener kwagh môm tsô a̱ d@@ an@@ en un u pasen mimi ga . Bibilo na mlumun nahan ér : “ Ne kasev di kpaa ungwan nen am@@ o a noov enev sha er aluer mbagenev ken ve , vea lu mba@@ wan kwaghôron u Aôndo ikyo ga je kpa , á ur@@ ugh ve sha mlu u kasev vev la , á kera lu sha kwaghôron kpee ga , er ve nengen mlu wen u wang u cian Aôndo la yô . ” — 1 Pet . Aluer kwagh ngu nahan kpaa , kwagh hemba u a hemba je ve ga . Alaghga lu K@@ us@@ a lu wanakiriki u nengen sha akaa a hen ya u H@@ er@@ o@@ de An@@ ti@@ pa ye . Tom u geman kwagh ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu ne lu kwagh u ican kpishi , sha ci u ityakerada i ia wase se ken tom ne vese ga . • W@@ ea tagher a nyityô ican kpa , ka vangertiôr u nyi u fatyô u lun a mini ? Shi mba tan icin ér shi ica ga tsô “ iyange i iy@@ ev@@ or@@ on i Aôndo wase ” la ia ar , shighe u Yehova una kar a mba@@ asorabo mba ve vende u geman asema cii kera la . — Pasalmi 37 : 9 - 11 . Ka ityendezwa i sur@@ un se ishima i nyi Yehova a er a vese ken Mkaanem n@@ a@@ ma ? ( Yesaia 55 : 8 , 9 ) U suur sha Yehova la inja na yô , ka u den ser mbamhen nav ve kôôm mba asev . Ka sea gba uwer ga , sea za hemen u ‘ s@@ ônon ’ Yehova ser a wase se yô , ka sha nyi gbenda nahan ka a wase se ? ( Mpase 12 : 17 ) Ior mba hemban iyenge ken mba 14@@ 4,000 mban kpe , k@@ ôndo yem sha . “ Ka Un ican u y@@ u@@ wen ga , ” shi ngu a y@@ u@@ we fe@@ fa man or yevese í nan waren ga . Shin er Satan kua mbatomov nav nôngo kwagh kpoghuloo nahan kpa , Bibilo war zan zan ar nyian . Hanma shighe yange wan na u kwase una er kwagh shami ga yô , a kôôm un fese . Nahan gba u Mbaiserael vea nôngo ityav , vea war uma ve sha kwagh u tser ve ne . Aluer u ngu henen kwagh a tsombor wou hanma shighe shi u ngu tesen kwagh sha gbenda u wasen ônov ou man sha gbenda u a maa ve iyol yô , Yehova una ver iniôngon you la doo doo . D@@ ugh amba ne sha yô , mbananjighjigh mbagenev ka ve er msen hen shighe u kwagh a gbe ve la tseegh , shi ve soo ér Aôndo a na ve kwagh u ve sen un la her ave ave je . — Yesaia 26 : 16 . Er nan ve i doo u se er zege@@ iniongo ga ? I@@ gbenda I@@ gen i I@@ a W@@ ase Se u P@@ alegh A@@ eren a B@@ o Yô Yon@@ a lu or u ken G@@ ati - he@@ f@@ er , gar ugen u lu u@@ kil@@ om@@ it@@ a un@@ yi@@ in a N@@ as@@ are@@ ti , gar u Yesu Kristu va vese her anyom deri an@@ igh@@ eni ken hemen la . J@@ on : Een , mo kpa taver mo . Shi yange fa wener Mbakristu ka ve zua a iveren zum u ve ne iyua wuee yô , mba kighir ve a kighir ér ve na i gande agee a ve ken inya ga . 11 : ​ 24 - 29 ; 12 : 1 ; Mpa . Alaghga zum u Is@@ ak@@ a vese hingir or@@ jighjigh u civir Aôndo la , hanma shighe u Aberaham man S@@ ara vea lu imôngo vea na man vea umbur inja i iti na la je , i saan ve iyol kpishi . ​ —⁠ Genese 17 : ​ 17 , 19 ; 18 : ​ 12 , 15 ; 21 :⁠ 6 . Se er nan ve se palegh u ‘ nengen ayol a ase ser se mba a kwaghfan ’ hemba mbag@@ en@@ eve ? Nahan ve fa kwagh u Aôndo u mimi la kpuaa tsô , mbagenev yô fa kwagh na ga ku@@ aa . 4 : 16 - 18 . Kanyi ityom yange i tindi Yon@@ a man yange gema er di nena ? Kwagh u ka i er yô , mba ve soo u v@@ ô@@ son ayol a ve la ka ve wa uwegh shin foo@@ m u tesen ér ve soo u v@@ ô@@ son ayol a ve nahan ve gema un ve na or@@ vesen u nan lu ityough sha ivese la . Shi tôô ieren i hemban@@ ato i ngise agumaior lu a mi la kar sha ieren i agumaior a lu a mi nyian la . Ka m soo tsô mer a keghen ato a mo shi a tesen sha mimi ér un kav er i lum ken ishima yô . ” ( Ôr Mbafilipi 3 : 13 , 14 . ) Nahan cii kpa , doo u vea fa ér “ Ter u A lu a mhôônom ma zungwen man . . . Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” la fa mlu u hanma Orkristu u nan civir un sha mimi la cii . ( 2 Kor . Kpa or@@ ngeren takerada u Genese la yô , a ter iti i Yehova la ken ivur i hiihii i ityough k@@ ira je . Ka kwaghaôndo u aiegh jighilii a ne ve ior kpishi ve lu a mfe u mimi sha kwagh u Aôndo ga ye . 10 : 1 ) Pas@@ en kwagh ken tar la been yô a mough a gba yemen Yerusalem . Ka ikyav i nyi apostoli Yohane yange ver sha ci wa@@ s@@ a ? ( Yohane 1 : 47 ) A@@ yange nga kar yô , á tsua N@@ at@@ an@@ ael , un shon u ikyav i tese ér yange lu a iti igen ér Bar@@ to@@ l@@ om@@ e@@ u la , lu môm ken mbaapostoli nav mba 12 la . Aluer kape we kpa kwagh a lu la yô , gba ishima iky@@ ôr . Shighe u i er Yesu batisema ken inyom 29 la , i ver un hingir Zege@@ pristi u ken tempel u vesen u Yehova u ken jijingi la . Kwagh@@ wan ne lu sha ci u Mbakristu mba sha ayange la , shi ngu sha ci wase nyian kpaa . Hi@@ ihii yô , se mba mba@@ asorabo shi se yina . In@@ j@@ akwagh shon yô , ér : “ Tartor u Sha ngu er or u nan lee iv@@ or i dedoo ken sule u nan . Yange lu u Mbakolose vea kav nyi kwagh ve a lu ve a i@@ wa@@ sen@@ e , man se di kwagh la una wase se nena ? Mba@@ yôôn Tartor mba sha ayange ne mba er iky@@ um i ikyo@@ mon nahan nena ? T@@ ugh a ilen yô , i hide a ilev mb@@ in ken ity@@ ôr sha u palegh iny@@ am@@ ky@@ ume man mbai@@ v kua m@@ n@@ do@@ lo@@ m . Ka nyi i gbe u se sôn Yehova ser a na se se taver jighjigh wase ? ( Duteronomi 7 : 3 , 4 ; 1 Mbakorinte 7 : 39 ) R@@ ah@@ ab@@ i yange zua a ian i civirigh i lun ngô@@ tamen u Mesiya . 1@@ 15 : 16 . Cii man se ôr kwagh u yange er Mar@@ c man A@@ my yô , de se vande timen sha ishember i “ tar ” ( shin ko@@ ʹ@@ s@@ mo@@ s ken zwa G@@ ri@@ k@@ ia ) i Paulu ter ken washika u nger Mbak@@ ô@@ r@@ in@@ te la . Ken mase ijime yô , Yehova tindi Wan na hen Mbayuda ; a nôngo sha afatyô na ér una h@@ ime ve a Aôndo . Nahan Aberaham za hemen u lun sh@@ ir ken tar la ken bem . — Gen . Ka kwagh u ngu a na mkombo a doo je la . I yar tom a ishember i “ makeranta u vesen ” la ken ngeren ne nena ? Kwagh ne yange er ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . Lu u me fatyô u tesen mbayev av kwagh ken igbar shin zan mbamkombo a ve kpaa ga . ” ( Mpase 17 : 5 , 6 ) Kwagh ne ka ikyav i tesen m@@ tem@@ tor u Kristu jim jim ! — Pasalmi 1@@ 10 : 3 . ( Mateu 24 : 3 , 7 ) Ikyav tese gbar gbar ér yange mba ker ke ’ inyom la tsô maa i z@@ enda Satan sha kera , un vea ikp@@ ela az@@ ô@@ v na cii . A fatyô u kaan ér , e̱r Yehova a lu icighan shi a lu u wang yô , hanma kwagh u a eren man hanma kwagh u a dugh sha ikyev na cii ka u perapera . Gba u kwase di nana ungwan imo i nom u nan , shi gba u mbayev di vea nongo tsung vea ungwan imo i mbamaren vev , gadia ka kwagh u doon Ter je ne . ( b ) Ka mpin u nyi a dugh sha kwagh u iyôngo igen laa ? I@@ mba ‘ m@@ v@@ u@@ u@@ l ’ la yange i wa ishima i wan@@ nomso la ago shi hemba he@@ gh@@ em un u̱ nengen e̱r u tan an@@ ye u a we ndor a na sa@@ mbe la i lu ifer shi i lu shami ga yô . — 2 Samuel 12 : 1 - 14 . Ver ishima u ôron Mkaanem ma Aôndo hanma shighe . ( Pasalmi 4@@ 9 : 6 - 9 ) Kpa doo se kpishi sha ci u ‘ Aôndo na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron ’ yô ! — Yohane 3 : 16 ; Mbaromanu 6 : 23 . U@@ ̱ lun a mhen u Kristu Yesu la wa nyi man nyi k@@ ere ? Paulu vea mb@@ as@@ u@@ en un ken tom u m@@ ishen la shi ve eren tom ashighe ashighe , sha u kuren mbamgbe vev mba sha iny@@ ar . ( Nenge Marku 12 : 41 - 44 . ) Shin a hemba doon mo aluer nan ker u fan inj@@ a@@ or i m lu jim jim yô ? ’ Gba u se sôn Aôndo iwasen ne . Mbak@@ ur@@ an ka vea wa iyôngo i Aôndo a we ve sha ikyev la ikyo shi vea nengen sha i asange asange yô , kwagh ne a na tiônnongo cii a taver ken jijingi . Eliya yange kaa a ve ér ve̱ “ de we . . . usu ” sha at@@ se ve a nan@@ den nagh sha mi la “ ga . ” U fatyô u lôh@@ ôn ve iwer hen ya wou shin man ahumbe vea ve imôngo kpaa . F@@ la@@ vi@@ us Jose@@ ph@@ us , Or@@ yuda u sha derianyom u hiihii u timen sha kwagh u mba@@ yi@@ ase kaa ér yange i nger akaa ken zwa L@@ at@@ in man zwa Grika sha ikp@@ ande a@@ wen ne sha u tan A@@ tô@@ at@@ yev icin ér a de nyer ken icighan ijiir la ga . M ng@@ ur bu@@ ghun i@@ kpa yam yô , ityakerada i ker cii o@@ s@@ ough haa inya hen angahar a n@@ ôô@@ s@@ u la . Ieren i tseghan in@@ d@@ yer la lu kwagh u akuraior kpishi a sha ayange a tsuaa la eren yô , kua Mbaheberu kpaa . ( Mateu 24 : 3 , 14 ; Marku 13 : 10 ) Shi á kaa wener , tom u vesen ne ua za hemen , shin er mba vea lu eren ú la vea tagher a mbamtaver mba vesen shi a hendan kwagh a ve shi a tôvon ve a ican kpoghuloo je kpaa . Nahan kpa , aluer uma na tese ikyav ér ngu or@@ henen shi a tsegha iyol na sha ci u Aôndo yô , u fatyô u den wer a̱ er batisema . Ka atô@@ akyaa a nyi i doo u se lu a mi ken ishima sha kwagh u u nan ior i@@ civi@@ r@@ i ? Ka kwagh u ior kpishi vea er vough je la . Er nan ve lu kwagh u taver kpishi u ôron ihy@@ ul@@ en@@ ruamabera sha ayange a Yesu laa ? Umbur wer or@@ maan ka nan h@@ ôr iny@@ at@@ y@@ u@@ u la sha mnger , shi nan n@@ ungwa mngerem sha mi nan k@@ ume tsembelee , sha er ia ti@@ her a doo u maan kwagh a mi yô . Maa nan maa kwagh u nan soo la cii a mi , ka a lu iky@@ agh ki ki lu ican kpishi u maan je kpaa . Z@@ a hemen u umbur ve her gbem . — Ps . Gadia ng@@ un ka loho u ne ungwa sha hiihii ne : ka u ma se doo ayol a ase , i̱ de luun er K@@ ain u a due ken Or@@ bo man a wua an@@ ngô na la nahan ga . ” — 1 Yohane 3 : 10 - 12 . Mbat@@ amen vea tese ér mba a ikyo@@ i@@ wan sha agumaior sha u eren msen sha ci ve ér ve kôr cio u eren Aôndo tom shi ve ya ikyar i k@@ ang@@ en@@ aa vea na . ​ —⁠ 2 Tim . Ka an nan lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” man Yehova ngu yaren tom a “ wanakiriki ” ne u wan se ikyo nena ? Se hemba a nena ? OR@@ A@@ M@@ ER@@ I@@ KA u fan kwagh ts@@ ura ugen kaa ér , “ ka sea ver ishima sha kwagh u mlu wase u ken hemen yum yô . . . kwagh ne a yange se u ember akaa a se lu a mi hegen ne . ” Mba ve lu sha ikyev i Tartor u Aôndo lumun a Tor ve u ve nengen a na ga la sha mimi , nahan kpa , mba hembe uumace mba ve lu hemen la ato ga . Kpa Bibilo kaa a vese ér : “ Aôndo hemba ishima yase man A fa akaa cii kpaa . ” ( Anzaakaa 5 : 18 , 19 ; I@@ c@@ am i He@@ mban 1 : 2 ) Aluer u ngu ôron ônov ou mba ve lu hi@@ an a hi@@ a la akaa a bo a a lu ken kwagh ne tseegh yô , vea hingir u lun a mnenge u vough ga , u Ruamabera a lumun a mi ga la sha itinekwagh ne . Bibilo tese ér ma shighe môm kpa ibanave ban hen uumace ga . ​ —⁠ Ôr Yohane 12 :⁠ 8 . Nenge imba m@@ s@@ ange la sha wono ! Ru@@ tu man R@@ ah@@ ab@@ i man agumaior a Mbaheberu atar a a lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la ‘ wa mkaanem ma Aôndo ik@@ o ’ I@@ sho@@ li@@ bo i mbatyomov mban man ior i So@@ dom la cii lu kwagh@@ môm sha ci u ve “ lu eren idya shi ve lu eren sha asaren a sha gba@@ aôndo ga . ” ( 1 Pet . 5 : 6 - 9 ) Kwa@@ se@@ kristu ugen u lun a ônov nger wener : “ Mba@@ yev mba ve er batisema yô , hemba mban a atô@@ akyaa a palegh akaabo a taregh . “ Gbenda u Or@@ perapera Ngu V@@ a@@ an@@ aa ” • gbenda u kuren ityom kpishi “ Gadia , nenge , M ngu gban U@@ sha u he [ ka gomoti u sha je la ] man tar u he kpaa [ ka tar u perapera u uumace vea lu shin u je la ] ; á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . Sha ityôkyaa ne yô , Ter wase u sha zamber a hanma wase ér nana er sha mkaanem man , ma kaa ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” ( Mbaromanu 15 : 3 ) Ka u kwagh una gba mba@@ y@@ aav mba ve lu Mbakristu sha h@@ we u mba hen tsombor ve ve eren la keng je . Ka iyange i̱ a lu eren mkombo u umbur ku u or u a kpe anyom a kar hegen i kom er 2@@ 000 nahan yô . Aluer se mba eren nahan yô , se fatyô u geman ve hingir mbahenen mba Kristu . Doo u kasev Mbakristu vea dondo ieren na la . 10 26 : 27 ) Bibilo yange m@@ sô@@ rom ma man karen ikyaa inya shin ma h@@ un@@ den . la due a kwaghwan nahan ér : N@@ ôngo kpoghuloo fa kwagh u angev mbu u̱ lu a mi la er ú fetyô la cii . Aluer se er nahan yô , se fatyô u hendan a am@@ een a karen jighjigh wase u nan cii , kua am@@ een a “ kwaghôron u sha m@@ s@@ ende@@ gh ” u ior ve er sha “ at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ” la kpaa . ​ —⁠ K@@ ol . Se tôô ser Orshiada u i yer un ér B@@ ri@@ an yô , va hen or@@ ya ugen , iti na ér E@@ ri@@ c . “ M@@ P@@ A@@ S@@ E u sha mnenge u O@@ b@@ a@@ dia . ” Er nenge ior kpishi lu eren tom imôngo yô kpiligh un iyol kpishi , nahan á gema ieren na sha Mbashiada ku@@ aa je . An@@ ng@@ ôô@@ v av mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mbara cii soo mhen la ga , kpa m kange ishima mer me hide me za zua a Mbashiada mba Yehova , nahan ve za hemen u henen Bibilo a mo . I tôô tom u kuran ilev i tese ikyav a mi ken an@@ zaakaa ne , man a tese mtsera u mk@@ om u or ka nan zua a mi sha u keren akaa kpishi ga kpa eren tom kpoghuloo la . Er se kera lu a ya man tom ga , shi se mar wan wase u kwase u sha utar , u lu inyom môm tseegh la yô , se sôn Yehova ser a wase se shi a tese se kwagh u se er yô . 4 : 7 ) Orkristu nana kav inja i ishember i “ er sha mi ” la nena ? Yesu yange ôr kwagh ne anyom kar imôngo , kpa mba ker ken inyom i 6@@ 6 la yô , Mbayuda er ayôôso , nahan ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma va sha u va nôngon ityav a Yerusalem . R@@ a@@ be@@ sh@@ ake yange kaa a mbatyomov mba H@@ es@@ e@@ k@@ ia ér : “ Zege@@ tor , tor u A@@ shi@@ ria . . . kaa er : Ka nyi agee u suur sha mi nahana ? U eren nahan la a tese ér mba a kwaghfan . ( b ) Kanyi kwagh igen i lu inja i msen u ka se er ser i̱ er ishima i Yehova laa ? Ity@@ esen i Bibilo i In@@ j@@ aa M sôn Yehova mer a̱ ungwa mbamsen av shi a̱ wasem me fa mer á ungwa ve kpaa . ( Mat . 4 : 17 ) Tom wase u pasen kwagh , u se eren nyian ne ngu sur@@ un mba ve zu@@ ngu la asema . G@@ omoti maa ver mba@@ ate mba iji@@ ri@@ v sha u ve nengen kwagh u amba@@ aior la , ve fa mba a fatyô u nan ve ian ér ve de ze sho@@ ja ga la , man er a na or ian ne a za kighir la kpaa . Yehova maa tindi profeti A@@ hi@@ ya ér a za shighe or u nana yima Mbaiserael la mkurem . Ishima yange i nôngo u vihin Yesu a Peteru shinii ? Ôr se@@ ma@@ kwagh u Yesu a er ken Mateu 6 : 5 la . We kpa kwagh u V@@ ic@@ tor doo u ishima . H@@ ung@@ ur ve u pinen ér ‘ Yehova ngu h@@ an ’ ? Mba ve kohol cii ve hingir kwa@@ se@@ he la mba gbe uwer u civir Aôndo ga . Nahan cii kpa , gba u se cii se wa ikyo shi se kura ikyar i se ye a Yehova la . Ior mba ongo nahan yô , ve kaa er : “ Mayange se fatyô u undun TER , sé gema sé civir mba@@ aôndo mbagenev ga . ” Ashighe kpishi ijiir i tsan i k@@ we@@ ior u In@@ dia ne , yange i lu an@@ you u kiriki u lun a w@@ in@@ do@@ u shio , u i ver ga@@ mbe tseegh ker , kwagh ugen a lu ker ga yô . Kpa Ro@@ ber@@ t gema tsua u eren tom pania u ke@@ ke la , kera za y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i ior kpishi ve nengen ér ka ian i dedoo i vesen i aluer or de i kar nan yô , nana kera zua a i ga la ga . Ior mbagen mba i er kwagh ve ken Bibilo kpa yange ve de ér kwagh môm a na ve gbe@@ ev mbu nôngon gbem ga . Nahan sha kwagh u Bibilo i tsen@@ ge@@ ôron la yô , shighe u tar u I@@ ng@@ i@@ la hii u lun a tahav ken mb@@ ee u kwa@@ van@@ yom u 1@@ 7@@ 00 la , tartor u sha uta@@ ankar@@ uhar la lu a lu ga . Anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi mba zu@@ lum iorov 3@@ ,000 nahan mough yem ken tar u Philipp@@ ines , hen ijiir i kwagh a hembe gba sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la . Or@@ vesen K@@ la@@ us S@@ ch@@ wa@@ b u a bugh mzough ugen u nengen sha mbamzeyol mba uma , u i yer ér World E@@ con@@ om@@ ic F@@ or@@ um la sember kaan ér , “ mbamzeyol mba tar ne mba seer a seer , kpa shighe u sôron ve yô , ngu ga . ” Ka gbenda u dedoo u se wase ior vea lu a isharen i henen Bibilo je ne . Ma ter ngu shin tar ne u nana venda wan u nan u nan er kwagh u kpe@@ egh , kpa nan hi@@ di nan ker iwasen man kwaghwan hen a nan a iyol hiden a mi je yôô ? Kwase ne de ashe a cian , gema tilen jighilii , kera waan ityough inya ga , shi ashe na kpa wanger iky@@ ôr . Shi de se nenge nen kwagh u se mba se lu Mbashiada man mba ve lu Mbashiada ga kpaa vea fatyô u henen sha akaa a yange er ve ne . W@@ anger er i lu ior yô . Yange kange ishima ér una gema inja kpa ? ( Ôr Mateu 19 : 29 . ) Ú been yô , ôr peeji u sha 6 la , nahan pine or@@ ya la wer , “ Ka hanma mpin ken mbampin mba at@@ ar@@ atar mba ve lu shin mkur u peeji ne ú soo u zuan a mlumun sha mi ? ” Kwase ugen ken tiônnongo yange tes@@ em ken Bibilo er me nôngo a u@@ zayol mba ken ishima mban yô , shi m hen u kôron azende a mimi kpaa . ▪ “ Nenge , Me Lu@@ un a V@@ en A@@ yange A@@ yange ” Ka imba profeti u Mose kpa lu je la . ( Genese 4 : 2 ) I@@ ti i yange ve na A@@ bel la tese ér ve hemba lun a ishimaveren ken K@@ ain a A@@ bel na shinii ? N@@ ôngo sha afatyô wou u wan ago iyol Ka hanma shighe nahan ka i dugh or ken tiônnongo kera ? U tesen ér Yesu lu Or@@ kur@@ an@@ ilev man Or@@ hemen u mimi yô , a kaa ér : “ Mo M ngu Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ; or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ka A gb@@ ihi uma na sha ci u iyôngo . S@@ us@@ an@@ ne , wan u A@@ li@@ ce ugen kaa ér : “ T@@ so@@ mbor wase ngu ken mimi hegen ka inja i dedoo i Er@@ na . ” Aluer se de u omb@@ on mbamzeyol ken ishima yô , kwagh ne una na ishima ia tile se sh@@ imi jighilii nahan se zua a agee a civir Aôndo . Ka ieren i Yehova a veren i doo doo je ne . — Marku 11 : 25 . 5 : 13 ) Sha mimi yô , a@@ dooga ior vea gema palegh u pasen mba ve keren u fan ior ak@@ er shin ve fetyô u k@@ us@@ un zwa ga mbara akaa a myer . Se mba fetyô u eren akaa dedoo tsembelee ga sha ci u dyako u isholibo u se ye la . • Ka tom u nyi Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu ve lu a mi u eren sha u wasen iyôngo i i tsu@@ m i undu ikyum@@ u@@ ile laa ? Alaghga ka fe doon we u henen kwagh ga , kpa umbur wer Timoteu yange ‘ kar iyol na sha er una taver sha u civir Aôndo yô . ’ Hanma or u nan civir Yehova cii , a kar nan er Yobu nahan . Y@@ ar Ze@@ ge S@@ unda u ken Jijingi la sha Gb@@ a@@ shima Se mba nengen a na ken ishima yase hegen nena ? Gbenda u Yehova Eren Kwagh a Mose La “ W@@ aan Nen K@@ asev Iky@@ o ” ( Ôr Mal@@ aki 3 : 1 - 4 . ) ( M@@ ar . 10 : ​ 42 - 44 ) Mbat@@ amen mba dondon ikyav i Kristu sha u lun a mbagenev “ sar sar ” shi ‘ zungwen ve mhôônom ’ kpaa . ( 8 ) H@@ arr@@ is , M . F@@ a wer i ver Kristu Yesu tor sha “ ior man akuraior man ijô cii ” shi mba vea lu a na imôngo mbara vea “ tema tor sha tar . ” Tom u nengen sha inyaregh ki u@@ kp@@ ande la ka ú tahav mbu or nan lu mbu sha ikyev la , ka ú or u nan lu tan kp@@ an@@ de@@ gh la ga . T@@ ôô ase wer , i kaa a we ér u undu ya wou , man ah@@ ur@@ aior a ou man tar wou kua ior mba hen tsombor wou u yem hen tar u ú fe u ga yô . S@@ é ungwa ib@@ aver ne yô , alaghga sé hen ser kwagh a fatyô u eren nahan ga . Ka m umbur mpin u Anmgbian Ch@@ im@@ ik@@ l@@ is yange pin@@ em sha kwagh u m soo u eren ken uma wam la . Sha mimi yô , dugh u eren tom u injaa u geman ior hingir mbahenen ne kera je kpaa , er se lu Mbakristu yô , se mba lu a ci ken iember i m@@ ne u nan a na kwagh la sha igbenda ig@@ enegh . Tsô a h@@ ungwa “ a m@@ ire kwa ta@@ ankar@@ uhar shin Y@@ ord@@ an , . . . nahan iyol na hide her , hingir er iyol i wan@@ iky@@ und@@ an nahan . ” Nahan kpaa mô ve môm tsô kpaa una gba gban shin inya ga saa Ter wen Una fa . 30 : ​ 6 - 9 . Yange m fa kwagh u Aôndo a we ishima u va eren a tar ne kua uumace ga . “ M za ad@@ ua u F@@ ada man u Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti man u Mb@@ as@@ ik@@ h@@ i kua u Mb@@ ab@@ ud@@ d@@ h@@ a , shi m hen kwagh u kwaghaôndo ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti kpaa . Ka sha akaa a nyi nahan Mbakristu vea tese ikyo i wan sha imoshima i anmgbianev vev ny@@ ian@@ a ? “ De Z@@ enden Nen sha Ishima Y@@ en man sha A@@ she a E@@ n Ga ” Mbaefese 4 : 32 – 5 : 2 ( a ) Noa vea tsombor na yange ve tese jighjigh u nan nena ? Lu nyi i wase ve ve , ve ho@@ gh@@ or a aeren a hen ijiir laa ? Lu wan im@@ agh ki kwaghôron ki una tile sha mi una ôr ve kwagh yô . Se cii ka i doo se — vough er ka i gba u a wa se kwagh shi a kôôm se nahan . ( Duteronomi 4 : 10 ; 9 : 10 ) Or@@ pasalmi yar tom a ish@@ ember@@ ti i “ mkohol ” la sha mbatyomov mba sh@@ aav . Shi a fatyô u yaren tom a ish@@ ember@@ ti ne sha u ôron kwagh u nongo u mba@@ eren@@ akaabo kpaa . Nahan cii kpa , ve lu a vangertiôr ér Yehova una undu mba ve civir un sha mimi la ga . — Ps . Nahan aluer se ‘ var a mbam@@ pase mba Yehova ’ yô , se palegh asaren a eren isholibo a aa vihi Or@@ gban se ishima shi aa yange se msaanyol la . — Pasalmi 119 : 31 . ( Aer . 12 : 25 ) Shighe u Paulu za zende na u m@@ ishen u hiihii vea Bar@@ n@@ ab@@ a la , Marku lu “ eren ve tom , ” man a̱ shi nan kpa lu nengen sha mbamgbe vev mba iyolough . Shin er wa lun a mkav sha kwagh u Yehova kpuaa nahan kpa , yange na Eliya jighjigh shi er kwagh u Eliya kaa ér a er la . Ú fatyô u den nan kwaghbo u nan kpa ? Sha nahan yô , m de u nengen mba ken ityar igen mer ve due ken ‘ akuraior agen , ’ kpa se cii se mba ken tar môm . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange na Satan ian ér a kar m@@ til sha mimi u Yobu , u lu or@@ tom u mimi u Aôndo la . Akaa ne cii yange er Iserael man Yuda , ior mba Aôndo er ikyuryan a ve la sha ci u ve kera ta ikyaa a na ga yum . Sha n@@ aha yô , As@@ av kaa ér : “ Ma kwagh u a s@@ ar@@ em sha tar ngu ga , saa We . ” ( Ps . Ka vea kp@@ een yô , iyol ve i inyam man awambe la i hide i hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . Yange lu a vangertiôr sha kwagh ne je yô , a yôô awashima na u p@@ aan ônov mba Adam man Ifa mba ungwan tindi mbara cii man ve mase maren wan ve u hiihii ye ! I gema ishember ne ken U@@ b@@ ib@@ ilo mbagen ér “ iky@@ agh y@@ agh ki inj@@ aagh . ” I@@ L@@ OR@@ I@@ N 1 ( zwa Buter ) Hen shighe la , mo vea L@@ au@@ ri@@ e se er ivese , maa se wa iyol i zan hemen a zende wase u ningir tar la . ( 1 Peteru 5 : 3 ) Mba tsough mbatamen mba veren ér ve lu a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior man ator ga , kpa ka í ver ve ér ve shir@@ en mbagenev shi ve lu ve ikyav kpaa . — Luka 22 : 24 – 26 ; 2 Mbakorinte 1 : 24 . Nahan m hen u ôron zwa Buter sha er me ôr ityakerada yase kpishi yô . Ve lu atô@@ at@@ yev a i na ve tom u vesen ken mcivir u Yehova yô . O@@ k@@ to@@ ba 13 - 19 , 200@@ 8 Aluer se fa Mkaanem ma Aôndo tsema tsema yô , ma a kura se sha mba@@ aie mba Satan man u@@ k@@ on@@ j@@ o mba az@@ ô@@ v a gb@@ i@@ di la kua mba@@ aie mba vihin tsung mba mba@@ vendan mimi ve we se iyol la . Sha tar jimin cii , ior udubu udubu ya ican sha ci u ifer , mbagen n@@ aha kwagh dang dang er ai@@ ky@@ ôr wua ayol a ve shin ve wua mbagenev , mbagen yô ican tser ve sha ci u ityav mbi nôngon , man sha mimi yô se fatyô u nan Aôndo ibo sha akaa a vihin a a tser ve nahan ne ga . ( Yobu 1 : 3 ; 42 : 10 ) Aberaham kpa lu or@@ ny@@ ar . I@@ wer ngi kar kpuaa yô , se za mkohol u lu a itinekwagh ér New World The@@ o@@ cr@@ atic As@@ semb@@ ly ( M@@ kohol u Tar u He u Aôndo ) la ken gar u C@@ le@@ ve@@ land , kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , ken uwer u Se@@ te@@ mba , 19@@ 42 . Ka Kwagh u H@@ ange H@@ ange he ’ Iky@@ aior man Mba@@ beenyol ( Mbaromanu 12 : 1 ) Ne@@ hem@@ ia lu g@@ om@@ na u Yerusalem , nahan kpa lu eren tom ne a Mbaiserael mbagenev imôngo , hanma iyange yô ve ‘ hii u sha shighe u iyange ka i due la je , zan zan as@@ an a kar duen . ’ U Ngu A Or@@ wan We Kwagh É@@ r U@@ ̱ C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Kpa ? 19 : 11 - 21 ) Kwagh ne tese ér a er ivese la cii ve Or@@ kwa@@ se@@ he u a lu Tor la una mase hemban mbaihyomov nav ityav gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u ye shinii ? Mkaanem man taver ior mbacivir Yehova sha mimi ishima ér una kura ve zan zan ken hemen kpaa . Lu@@ un shighe u Tindi u Mose la yô , i@@ mba@@ or la nahan ma i w@@ oo nan kpee je . 6 :⁠ 2 ) Ka Yesu a h@@ ende ny@@ inya u pu@@ pu@@ u la ye . Nahan Yobu lu ôron ér nyi j@@ imi ? Kape Yesu , u a lu Zege@@ pristi la kpa a ver mba i shigh ve mkurem man mba ve lu iyôngo igen la ikyav i dedoo je la . Er Se S@@ unda Kwagh u Dedoo Yô Bibilo tese ér Yehova eren kwagh u a fe ér una va mbacivir un a msaanyol yô . Tsô kwase la gba me@@ en Yosev ér a y@@ av a na , kpa fatyô ga . U ember shi lamen a mbagenev saan saan la ka aeren a Mbakristu mba mimi . Aluer Aôndo doo se ishima vindi vindi yô , kwagh ne una mgbegha se u eren nyi ? Se sôr angev mbu ken jijingi nena ? Ken anyom a karen ne cii , tsombor wase nenge er i ver atôônanongo a eren mkombo ken zwa Buter at@@ a@@ ankar@@ ahar yô . De m pase er i hii ve mo ngô ugen ken tar u Ish@@ pania yange m er ityendezwa ne yô . Kristu una hemen anyom dubu môm , hen shighe la se ember sha ci u “ m@@ ngee u bem . ” — Ps . ( Mbagalatia 6 : 16 ) Iky@@ urior i he ne samber tser tar u ú lu hen shighe la la sha gbenda u kpilighyol tsung . Heela tseegh ga , Bibilo tese kwagh u a er ve a kar a hanma ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la cii kera yô . Aluer se mba s@@ angen a s@@ ange mbagenev sha dooshima ga yô , se mba mba@@ zungwen mhôônom . A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya na yange kase Yerusalem , shi ‘ maa gar ’ wa un atô , nahan lu ican u or yevese waren . H@@ EN U@@ K@@ P@@ U@@ U@@ N@@ K@@ P@@ U@@ U@@ N MB@@ A M@@ O@@ A@@ B@@ I Ka Un@@ ô Ve Lu Eren Kwagh ne Ny@@ ian@@ a ? Takerada ugen u u lu a atindi a Po@@ p , a yange i hii u eren tom a mi ken inyom i 19@@ 65 , i yer u ér Do@@ g@@ m@@ atic Con@@ st@@ itu@@ tion on D@@ iv@@ ine Revelation , shi i nger akaa a ker ken K@@ ate@@ ki@@ sema u Mbaf@@ ada la kaa ér : “ Ka ken Icighan Ruamabera tseegh C@@ ôô@@ ci i [ K@@ at@@ oli@@ k@@ o ] i zough a mpase u mimi sha hanma kwagh u í pase ga . Er nan ve i gbe u ú ker u ungwan imo i Yehova shighe u ú lu tswen je kpaa ? Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce zende sha tar cii sha u taver anmgbianev nav mba nomso man mba kasev mba ken Kristu ishima . Nahan kpa shighe u a za ser ma af@@ ishi a bran@@ ci yô , a ker shighe a lam a anmgbianev mba shin Betel kua mbagenev mba ve pin un ér a na ve iwasen shin a wa ve kwagh la cii . 39 : ​ 21 - 23 . Bibilo pase se wang ér umbur kwagh u hemban nd@@ ahar , u ishima yase i mgb@@ ough@@ on a jighjigh u nan ka i mgbegha se u eren ken mcivir na la je kpaa . Noa lu a jighjigh u nan man ishimaverenkeghen ér akaa a a va doo ken hemen , shin er tar vihi shi N@@ im@@ ro@@ di lu hendan kwagh a Aôndo kpoghuloo shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee bee la nahan kpaa . ( Gen . Bibilo kaa ér , noov ve luun a kasev vev imôngo sha ‘ kwaghfan , ve waan kasev vev ikyo er ve hembe y@@ in@@ an agee yô . ’ Sha u henen mimi yô , Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve zuan imôngo ken atôônanongo , ashighe kpishi i lu ken u@@ y@@ aav mbaiorov . Yange i zu@@ am a ky@@ ans@@ a sha ikp@@ am@@ ny@@ ande ken inyom i 199@@ 5 , nahan gba u me hide ken tar u Amerika . Kpa cii man i er zege@@ tom ne yô , ashighe kpishi i gba u anmgbianev kpishi vea na ayol a ve u eren tom ne shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , shi ve ungwa kwagh môm sha mkohol ga shin vea ungwa kpa i lu di cuku tseegh tsô . ( Luka 6 : 17 - 19 ) Zum u Yohane u Eren B@@ atisema tindi mbahenen uhar ér ve za pine Yesu ve fa aluer una lu Mesiya la , ve kohol un lu ‘ wanger ior kpishi mba shi ve iyol yô kua mba lun a ian@@ g@@ ev mbi b@@ ov man mba lun a u@@ jijingi mba b@@ ov , shi mba@@ ap@@ ir@@ ashe kpishi kpaa lu nan ve mnenge kera . ’ Aluer ka nahan yô , dondo ase igbenda it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar i í ter ken ngeren ne la . ( 2 Samuel 11 : 1 – 17 ; 12 : 1 – 14 ) Er lu u Yesu Kristu una na nagh ken hemen yô , Aôndo fatyô u den Davidi asorabo a na , gadia Davidi gema ishima . ( b ) Mbakristu mba lun kwa@@ v mba a aan a injaa a nyi ? Ka er uumace ve kera lu vough ga ve ashighe kpishi ka se er kwagh u sha ishima yase ga , shin er i s@@ aren se u eren kwagh u dedoo nahan kpaa ye . A er msen ér : “ T@@ erem , aluer a fatyô yô , iy@@ ongo ne ma i kar@@ em kera . ” * Sha hiihii la , ngô@@ kwase u ure kpishi ne a y@@ av sha ga@@ mbe a ungwan kwagh u i lu ôron un la , shi a zer shir@@ in ishima kp@@ ii . [ Mkaanem ma sha peeji 18 ] Ma@@ x@@ well nger wener : “ Akaa ne yange se tom ga , a lu u@@ ai@@ ky@@ ôr di tsô , shi mayange se hen sha kwagh u den tom u se lu eren la kpaa ga . ( 3 Yohan@@ e@@ 1 , 2 ) Shi yange i er mbamsen mbagenev lu sha ci u ini@@ on@@ go@@ ior igen jighilii . — Yobu 42 : 7 , 8 ; Luka 6 : 28 ; Aerenakaa 7 : 60 ; 1 Timoteu 2 : 1 , 2 . 24 : 6 — Hii nan ve yange i kaa ér u “ ngohol n@@ ase shin an@@ ish@@ wa sha ity@@ u@@ ngu ” la ka kwagh môm a u ngohol ‘ uma u or@@ o ’ ? • Er nan ve mbacivir Yehova kpa ve ye ic@@ ana ? Nyian kpa , kape kwagh u Mbashiada mba Yehova a lu vough je la . ( b ) Yange a p@@ ev ma kp@@ an to@@ gh yô , kwagh ne a tese ér nyi ? S@@ ar u tsung u ifer ma i bee yôô ? Ka nyi yange anmgbian Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l tsengaôron sha kwagh u tom u pasen kwagh laa , man kwagh ne va kure sha mi vough nena ? Nahan Yesu kaa a ve ér : “ V@@ a , dondon nen sha a Mo , Me gema ne , né hingir mbak@@ ô@@ ron@@ ior . ” I@@ liam b@@ unde ve zwa sha m@@ rumun u Yesu na la . — Mateu 21 : 23 – 22 : 46 . [ Ngeren u kiriki / U@@ foto mba sha peeji 19 ] Ka iwasen i nyi hanma or ken tiônnongo nana fatyô u nan mbag@@ en@@ eve ? Shighe u í wuese se sha mimi mimi yô ka i lu se nena ? S@@ aa a gema ieren ne keng , man saan mo iyol er or nan ôr kwagh nan gber sha itinekwagh ne yô . Nahan mba veren ashe a na ér a kure ityendezwa i a er ér una er ‘ ityav mb@@ ia bee zan zan a ar hen ik@@ ighir i tar ’ la . — Pasalmi 46 : 9 . 13 : 22 ) Umbur kwagh u A@@ k@@ an la . Mba ka vea ungwa ihy@@ uma i s@@ ent@@ e ve i za ve iyol tsung la , 2 / 15 Nahan S@@ co@@ t@@ t kaa ér : “ E@@ i , u ngu a kwagh u eren sha kwagh ne ga . Kpa se fatyô u zenden vea na sha ikyav . 1 : 5 ) Se eren msen kera cii yô , se henen Mkaanem ma Aôndo sha tse@@ ene@@ ke wase hanma shighe shi se eren sha kwagh u se hen la kpaa . Aluer ka nahan yô , a taver we u lun ken tar u hegen ne kpen kpen . M@@ s@@ ange u s@@ angen ish@@ u i dedoo man ibo la tile sha ityough ki nyi ? Ka una kaan a ve ér ka Mbashiada mba Yehova ve lu eren mkohol yô maa ve yo@@ gh@@ ol ak@@ ende , kpa or@@ vesen u d@@ as@@ enda ne a gema a kaa a ve ér : ‘ Aluer ior vea nôngo u lun er Mbashiada mba Yehova nahan cuku tseegh kpa , ud@@ as@@ enda ma ve lu ga . ’ ” Nenge ase kwagh u a we@@ se mbagenev u fan ér ka Aôndo a ne i nger Bibilo yô . Lu nyi i na ve kwaghwan u Yesu lu a iwasen y@@ um@@ u ? Un u A tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough la kaa er : Nenge M ngu geman akaa cii hingir a he . ( Rom . 11 : 33 ) Paulu nger mkaanem man tsa hemba anyom 2@@ ,000 hegen , shi uumace seer zuan a mfe sha akaa kpishi , nahan kpa mkaanem mara ma a gba ken inya ga . Nahan kpa , iveren la har sha mk@@ or u kuran Tindi , kpa Mbaiserael t@@ ati@@ v gema venda u kuran Tindi . 10 , 11 . ( a ) Ka mkur u mkaanem ma Yesu u nyi se nenge a mi u taver jighjigh wase u nana ? Aluer nan fa iv@@ aan i keren tsembelee , kpa iv@@ aan i nan la hu@@ le yô , alaghga nana ta kwagh u nan ker la ga . Yange saan mo iyol er m lu môm ken iorov 17 mba ve lu mar@@ nya u tar u Au@@ str@@ al@@ ia , mba i tsua ve ér ve za makeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha 19 la yô . Zum u Aôndo nenge a iy@@ uh@@ we man ihyom i kôron ken K@@ ain yô , a kaa a na ér a gema inja , a “ er sha mi . ” ( Gen . Nahan cii kpa mba ve de ér Aôndo a hemen ve yô ve zua a mbam@@ tsera kpishi . Ken mb@@ ee u inyom i 19@@ 29 la , inyaregh za ib@@ yan . Sha kwagh u Peteru man Yuda ve nger yô , ior mba ngise ve kohol imôngo vea tiônnongo u Kristu ve tese m - ban u mlu u ken jijingi nena ? Sha Kwagh u Uma u hen T@@ so@@ mbor La , 1 / 1 Yesu tese sha m@@ kaan man sha ieren ér , u shir@@ en mbagenev man u nan a na kwagh la hembe saan iyol , ka bo u wan ga . Tom u Ú lu Sha ci u Utor man Sha ci Wou La Lu@@ un er ior mba nôngon u dondon kwaghwan u injaa ne yô , ma ve kera nyer ken zayol u iny@@ ar kpishi ga ase je . A due a yem hen ijiir i me@@ men igen za tema lu v@@ aan her . Or ka nana hiin u eren kwagh u Bibilo i tese yô maa nan gba tagher a akaa a aa yange nan u zan hemen je . Kpa kwagh u a gem ken a na yô , ka gbenda u a nengen uma na la . 5 : 10 ) Nahan cii kpa , shighe kar yô , Davidi er idya vea Bete@@ she@@ ba shi ker gbenda u y@@ eren isholibo na la , nahan a na zwa i wua nom na . Sha nahan yô , or u nan nenge ér dooshima u yange nan hii lun a mi sha Yehova kua mimi la p@@ ande yô , nana̱ pine iyol i nan mbampin mban : ‘ Ka mbamzeyol mba nyi m lu tagher a mi , man m ngu eren nyi sha mini ? Ka di er yange kuma mba ve nenge a na cii ishima nahan tsô , kaha ga . ( Mateu 6 : 31 - 33 ; Luka 21 : 34 - 36 ) Mayange je se gba nen uwer u ôron Bibilo shi gbidyen kwar sha kwagh u se er la ga . Yesu yange ôr sha kwagh u Mbaf@@ ar@@ ishi ér nyi ? Ka mbam@@ gem mba nyi ú lu veren ashe wer vea er ken tar u he , man er nan ve shighe u ú tôô u keghen akaa ne la cii una saa gbilin ga ? Er Yehova a lu u mimi nahan , shi ka un tseegh a lu a tahav man kwaghfan u eren kwagh u á kende zwa a er la sha u á kure shami vough ye . palegh u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nena ? Sha nahan yô , de se nôngo se eren nen i@@ ember@@ yolough i vough sha shighe u vough , shi se eren i vea ior mba vough kpaa . Ity@@ akerada yase i ôr nyi sha kwagh u injakwagh i wanakiriki u jighjigh laa ? 1 : 9 . ( Mbaheberu 5 : 11 - 14 ; Pasalmi 1 : 2 ) W@@ any@@ e@@ kwa@@ or ugen u yange lumun ibo wener un u@@ ve ityough ken igbenda i taregh cii la hii u kaven m@@ lu@@ a@@ inja u akaa a ken jijingi . Yehova gba akaa kighir nena , man kanyi yange i̱ hemba gban Yesu ishima ken akaa la ci@@ il@@ i ? Er Yehova ta un icin kwa imôngo kpa venda sha apera yô , Yehova de Mba@@ a@@ shi@@ ria kange un sha m@@ shi@@ ri@@ m yem a na ken tar u ic@@ aa , ken Bab@@ ilon . * Yesu tôô bredi u i we kwa ga man wain u nyian ve lu ikyav i tilen sha iyol na man awambe a na , a na mbahenen mba 1@@ 1@@ mba ve mase shin her la ér ve̱ kar ve ya . Yesu tese ve er vea er tom u pasen ior kwagh yô , shi á ôr ve mbamtaver mba vea va tagher a mi ken hemen la kpaa . Nenge ase ikyav i Maria , ngô u Yesu la . Ng@@ ô u N@@ an@@ ci yange gba angev ica i gba , va mase kpen ken inyom 200@@ 2 la . W@@ a@@ ar@@ a@@ wa u hi@@ an war war ua hingir ity@@ ung@@ um@@ nger , man inya i im@@ ura i ker i la ia hingir a@@ mb@@ or@@ am@@ nger ; hen ajiir a u@@ gb@@ ase@@ ela , ape ve yaven yô , to@@ ho ua lu man ik@@ en@@ ai@@ ka kua il@@ yô@@ gh kpaa ” yô . — Yesaia 35 : 1 – 7 . 7 , 8 . ( a ) U ny@@ a@@ ghen ior sha ci u kwa@@ v@@ yolough ve la , inja na ér nyi ? Ka u hen kwagh u Yakob , wan u Is@@ ak@@ a , u yange i gema un iti hingir Iserael laa ? ( Yakobu 3 : 13 ) P@@ ase nan wer ú soo wer ne h@@ ime iy@@ ongo la . Se va zua a anmgbianev mba kasev mbagenev , se lamen a ve sha u@@ washika . Mbah@@ ev mban soo u eren tom . Shin er sha a@@ vegher agen yô kwagh ne a lu kwagh u dedoo nahan kpa , imba mzough i̱ zuan a abaver a ma m@@ yange shio ne i̱ ve a mbamzeyol . U veren ishima ér wan@@ ye@@ kwa@@ or nana er kwagh sha kwaghfan ka shami ga shinii ? Ve hen “ atô@@ akaa a hiihii a sha akaaôron a Aôndo la , ” imba er “ kwaghôron u hiihii u sha kwagh u Kristu la ” nahan . Kanyi ia na ve se hingir u dondon a eren a ior mba cian Aôndo ga ? Yehova yange kaa a Iserael ér : “ Ka Mo M lu TER , Aôndo wou , u M dugh a we ken tar u Igipiti ken ya u ikp@@ an ye . ” ( Duteronomi 5 : 6 ) Ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . U seer sha kwaghwan u doon tsung ne yô , Paulu shi na akaawan atar a aa wase se yô . ( 2 Mbakorinte 2 : 6 - 8 ; 1 Mbakorinte 5 : 1 - 5 ) Kpa , aluer mba ve er isholibo la soo u hiden civir Yehova sha mimi yô , gba u vea lumun iwasen i mbatamen mba ken Kristu vea na ve ken Bibilo la , shi vea tese ér ve gema ishima sha mimi kpaa . Ka sha ci u , aluer se mba eren nahan yô , se mba nan Yehova ian ser a maa se . — Ps . Er Yesu tsengaôron nahan , mba pasen loho u dedoo u Tartor ne ken ityar kposo kposo nyian . Mose yange nenge ér un ngu a tahav mbu eren tom la ga , kpa a venda ga . Bibilo kaa ér : “ A lu ungwan imo ve . ” — Luka 2 : 5@@ 1 . Aluer se gema ishima se sôr igbenda yase yô , se er kwagh sha kwaghfan . U se̱ hide ken mlu u lun vea Yehova ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so yô , gba u se sôn m@@ de u asorabo ase , shi se de u p@@ eren atindi , shi se ngohol iwasen i ken jijingi i mbatamen mba ken Kristu la a iwuese . Lu nyi i mgbegha un ve ôr kwagh la ? Aberaham yange lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku sha ikyev i hemen u Mesiya , V@@ or shon u ityendezwa la . Kanyi se er keng ve se tile dông se hendan a Satan , ts@@ wa or@@ aie laa ? ( 1 Pet . 5 : 4 ) Mbat@@ amen mba ve lu ken atôônanongo a hemban 1@@ 00@@ ,000 la mba kuran iyôngo i Aôndo asange asange . E@@ i , kwagh ngu a er i vihi yô , Iserael u tsuaa la k@@ an shio u tilen sha jighjigh shi lun a kwaghfan kpaa . Yange lu Lu@@ ig@@ i man mo inja er una tsa a bee sha won ga nahan . Ka sha ci u ajiir kposo kposo ken Bibilo pase or u Aôndo a lu la sha igbenda kposo kposo . Kanyi i lu eren sha ci u m@@ due u Mbakristu ve lu duen a mimi ken igbar nee ? Nahan Paulu wa ve kwagh ér “ i̱ na i@@ mba@@ or la sha ikyev i Satan sha u á vihi iyol i nan kera , kpa jijingi u nan yô , a̱ war yô . ” ( Ôr Mbaromanu 14 : 10 - 12 ; 1 Mbakorinte 13 : 7 . ) Yange i tese Ese@@ kiel mpase u sha mnenge vighe vighe sha kwagh u tempel u Yehova . Apostoli Paulu nger ér : “ Se mba pasen kwagh u Kristu u i man@@ de Un sha [ kon u m@@ tsaha ] la ; Mbayuda yô , ka kwagh u nan ve gb@@ ev mbu nôngon je , man atô@@ at@@ yev yô , gema ka ve ib@@ u@@ me@@ kwagh je . ” ( 1 Kor . M@@ ase nengen ase kwaghôron u a lu ken ivur Bibilo i itinekwagh i ngeren ne i har sha mi la . Ivur la kaa ér : “ K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev . ” Nenge Iyoukura i No@@ ve@@ mba 1 , 200@@ 7 , peeji 14 - 15 . A@@ ta@@ m aa a engem ashe shi a nyo@@ ho yô , nga a na kon u doo@@ ashe tsô . Yange er kwagh sha kwaghfan er se kpa i doo u se er nahan . — Anzaakaa 14 : 15 . Sha kpôô yô , mkaanem man ma kôr ken ishima . Kwagh ne una fatyô u u@@ men atam a dedoo , di er Paulu yange ôr a Mbakristu mba ken K@@ orinte nahan , ér : “ Se mba nan ity@@ ô@@ kwagh i nôngon gb@@ ev sha ma gbenda môm je ga , sha u i̱ de t@@ eren tom wase sha kwagh u dang ga yô , kpa se mba pasen ayol a ase ken akaa cii je er se lu mbatomov mba Aôndo yô . ” — 2 Mbakorinte 6 : 3 4 . 6 : 11 ) Shi nom man kwase mba ve pasen kwagh imôngo hanma shighe yô , ka ve hen u ‘ tilen dông , kpo@@ gh@@ or ga . ’ — 1 Kor . Nahan kpa , hegen u ne vese ayol a en ne ivaa you ia kar mfe wou ne shi alaghga a gba u ú seer zuan a mfe u eren kwagh a ior sha inja la . Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u wasen mbatamen u eren ityom ve ken tiônnongo doo doo , shi hemban fan kwagh u Yehova a soo ér ve er la . A yem “ ken tar u G@@ al@@ il@@ ia cii , lu tesen ken u@@ shin@@ ago@@ ge vev , lu ôron Loho u Dedoo u tartor , lu been ior hanma inja u@@ ange man shi hanma m@@ tse@@ en@@ em kpaa . ” Ken uwer u Se@@ te@@ mba 200@@ 8 la , anmgbian S@@ an@@ der@@ son za M@@ akeranta u Anmgbianev Mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la , been yô , i tsua un za lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u ken tar u Philipp@@ ines la . M@@ kohol hiin yô , tsombor ugen u lun a mbayev uta@@ ankar@@ uhar va nyôr hen ijiir i mkohol la . * Mbaiserael yange ve eren iniongo i P@@ ase@@ ka sha iyange i N@@ is@@ an 14 la , nahan a kuma iyange la yô , i saan ve iyol je i zua ga . 8 , 9 . ( a ) Ior ka vea hemba ato nahan tor nan er a ve nena ? Hegen yô , hanma wase nan kera keren kwagh u nan iyol i nan tseegh ga , shi se hemba soon ayol a ase shi se fa u wan ayol a ase ikyo hemba ave a tse . ” Aôndo una fatyô u nengen ken ishima i uumace , di er yange va pase ken masejime nahan , ér : “ Mo TER M te@@ v ishima , M kar ah@@ i , sha u Me na hanma or sha igbenda i nan , sha inja i atam a aeren a nan . ” Ka I@@ so@@ u dyako na u wan@@ i@@ unda la yange gba un kwagh ga ve gema tee Yakob sha kwaghyan u hen icin i môm tseegh ye . Or u wan u nan a doo nan ishima yô , nan saan nan ishe shin nan gbe kenger nan tsô ga . Ken ityar i Bibilo i er kwagh u í la , ashighe kpishi yange i l@@ ôô kon u t@@ ur ken sule iky@@ on . Ka m soo u nan ve kwagh u m lu a mi yô : ka ishimaverenkeghen i va lun uma ken tar u he u mba mb@@ i@@ en ior vea lu ker ga la . — Pasalmi 37 : 10 , 11 . Yange i̱ hide shi i̱ kôr Á@@ d@@ á@@ m ken inyom i 19@@ 5@@ 2 sha shighe u lu anyom 29 shi lu a kwase a mbayev uhar la , sha shighe ne kpaa , yange venda ér una nyôr sho@@ ja ga nahan i kaa ér á per tindi . Lu hanma shighe nahan tar@@ nahan ve la kure ? Aluer Yehova nengen sha iny@@ on man u@@ im@@ on@@ don yô , h@@ ile se ve una nenge sha a vese ga y@@ ee ? Hii nan ve lu kenger ken Bibilo na ga ? Yange kaa a mbahenen nav ér : “ K@@ ende nen ashe sha , nenge nen , iy@@ i@@ av mbi ken ish@@ u@@ le , mbi vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an ve . Ver I@@ she You “ Jigh@@ ilii ” Ka ian i nyi ia bugh sha ci u mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga , mba a va nder ve sha shighe u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu laa ? Ngeren u i yer ér Jerusalem T@@ ar@@ g@@ um man u i yer ér Ch@@ al@@ de@@ e Par@@ aph@@ r@@ ase laa kaa ér Aber@@ am yange ‘ gema ior hingir mbadondon . ’ Apostoli Paulu kaa ér “ m fa dedoo mer , ” kwagh môm tsô “ una fatyô u p@@ aven se a dooshima u Aôndo ” ga . Nahan kpa , ashighe agen yô , Yehova ngu a de ior nav ve ya ican zan zan . 34 : 6 , 7 , 17 - 19 . 3 , 4 . ( a ) Gba u Mbakristu vea palegh u p@@ eren atindi man akaawan a Bibilo sha ci u nyi ? ( 1 Kor . 16 : 2 ) Hanma uwer yô , atôônanongo ka a tindi a u@@ iyua mban hen af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova , a ken tar u ve lu la . Kwaghôron ka ieren i sha mh@@ ôôn man i sha mkav kpaa . Aôndo ngu a vese . Sha nahan yô , doo u Orkristu u nan soo u eren ivaa la nana wa ishima , a kegh zan zan nana kar zuan a or u nan doo nan ishima sha mimi yô . Se mba taver we ishima ser ngohol loho u Mbashiada mba Yehova ve lu pasen ne . Ng@@ ô ugen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , u i yer un ér Ju@@ li@@ a yô kaa ér : “ Yange m hii u tesen wan wam u nomso shighe u lu anyom atar la . Ne iky@@ aior , ne hen nyi sha ikyav i ig@@ y@@ um@@ ior i Mbaheberu mbau@@ tar laa ? ( Mbaromanu 2 : 15 ) J@@ im yô , Adam lu a ian i eren kwagh sha ishima na . U@@ gen la di hemba doon un u teman nengen a nenge , a u un kpa eren tom la . Er Yesu hide a iyol na ijime shi tile sha mimi shighe u lu shin tar la yô , Yehova Aôndo kende a Wan na sha , na un tahav sha aka@@ au@@ ma a a gbe a la , a a lu sha man a a lu shin tar cii . — F@@ il . Yô , se za nen hemen u eren nahan , sha er a saan Yehova iyol yô . — Ps . Icighan ityendezwa ne i̱ hemba hanma inja i mlu u sha tse@@ ene@@ ke u ityar í keren la cii shin tindi u ainge u a ne hanma or ian i eren kwagh u nan soo la shin nyityô kwagh i orumace nan we ishima u va eren ke ’ hemen cii . Kwagh ugen yô , lu u N@@ an@@ i una tô@@ ôm mo yô , ag@@ u@@ g@@ u shon una seer y@@ uh@@ wan man kera kpa ag@@ u@@ g@@ u la lu ican u kôôm . Nahan kpa , m lumun . ( b ) Yehova nengen mba ve eren tom u pasen kwagh ne nena ? ( 2 Peteru 3 : 14 , 15 ) Kwagh ne a lu injar i vesen je a zua ga ! Ity@@ ôkyaa i Yesu H@@ id@@ en a Iyol Na I@@ jime Yô S@@ aa Yehova una vande doon se ishima ve se fatyô u wasen mbagenev u soon un ye . Satan Diabolo yange hii ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato sha u una vihi awashima u Yehova yô . T@@ ô@@ v@@ on ve shi kuran ve ken ityom i ve eren ayange ayange la . Shi a er msen , a gbidye kwar ken ishima na ér , aluer Aôndo ko@@ so un sha kwaghyan u ken jijingi sha mkohol u vesen la yô , una fatyô u koson un a kwaghyan u sha iyol kpaa . Eren nen ken hanma kasua Zum u a nenge ijende na Maria kua mbagenev lu v@@ aan ku u L@@ as@@ ar@@ u , an@@ ngô u Maria yô , Yesu kpa “ vaa . ” ( Luka 9 : 5@@ 7 - 6@@ 2 ) Kwagh ne ngu a na ve k@@ an@@ shio u tôôn shighe eren msen shi gbidyen kwar vighe vighe sha kwaghôron u Aôndo . Kanyi i lu u “ hiden a iyol ijime ” sha mimi ga ? Gb@@ id@@ ye kwar tsô ú nenge er kwagh la yange una nyoon A@@ tô@@ at@@ yev a va hingir mbahenen la tsung shighe u apostoli u ve na un icivir la venda u yan kwagh a ve yô . — Mbagalatia 2 : 11 - 13 . 1 : 8 - 17 : Mpase ne tese ér a maa tempel a kure shi a ver Yerusalem man ag@@ ar a tamen a Yuda agen kpa doo doo . Marku Yange Y@@ ina Ishima Ga Shighe u m hii zuan a na ken tom na la , lu un tseegh lu ortamen hen tiônnongo u cuku ugen ye . Er nan ve i gbe u saa ú hide a iyol ijime keng ve u er tom sha gbashima ? Yehova hii ‘ tilen jigh jigh , ’ e̱r kur@@ utya u nan jing@@ en t@@ ange@@ utya nahan . ( Nenge ufoto mba ve lu sha it@@ you la . ) Hii sha mgb@@ er ne je , shi se seer geman gbenda u se ngeren Iyoukura la . U tesen ikyav yô , Davidi yange er msen hen Yehova shighe ugen la ér : “ Z@@ ung@@ w@@ em mhôônom , Aôndo gadia ior . . . shi kighir mo a ican di@@ di . ” ( Ps . Yesu yange tese ér un ngu a mkav sha m@@ kaan man sha ieren cii . Nahan kpa a ta ashe a za nenge a “ gar u a lu a im@@ agh ” la , ka gomoti u perapera u una hemen uumace je la . Kanyi Aôndo una er mbaihyomov n@@ av@@ a , kpa ka unô a yima ve ? U Wan A@@ yol A@@ se Iky@@ o ken Jijingi Á@@ d@@ á@@ m yange za hemen u yan ican sha akaa a tesen mp@@ av sha iyol na zan zan ken atô u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 70 la , ican i yan ne yange i za hemen je hemba anyom 35 hii sha shighe u yange Mbah@@ enen Bibilo hii zan un inya hen ya u mbamaren nav la . Se P@@ alegh A@@ ka@@ abo a M@@ sô@@ rom ma C@@ ih@@ in ma Ve a M@@ i la Nen@@ a ? Kwagh ne yange er hen ishigh ki tempel u i tsegha un sha ci u A@@ ten@@ a , in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u ior i A@@ ten@@ e i tsuaa civir la . Ior mba nahan i pue kar môm kpe shin mnger . Paulu ôr kwagh a Timoteu ter er i lu hange hange u kasev Mbakristu vea ‘ wu@@ h@@ an ayol a ve da@@ al@@ aa , sha kwaghfan man akuma akuma kpaa ’ yô . ( 1 Tim . Takerada ugen kaa ér “ mba wasen mbat@@ wer@@ ev tom yange ve fa takerada ga , shi ve luun c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u , shi ve h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom shi ve eren idya kpaa . ” U fatyô u seer tan mbagenev icin kpa ? OR@@ T@@ A@@ M@@ EN ugen , u a lu ken tar u u lu a kwagh ave kpishi ga yô , mba yer un ér Fran@@ ç@@ o@@ is , a kaa ér : “ Yange mba eren ish@@ angen igen mba been yô , ayôôso num , nahan kwagh ne na Mbashiada mba Yehova yevese undu u@@ y@@ aav vev . Gadia M va sha u nan mp@@ av her atô u or a ter u nan , man wan@@ kwase kpaa a ngô u nan , wan@@ k@@ em di a ngô@@ k@@ em u nan . Kpa ior mba Yehova ka vea kera tese jighjigh u nan ga nahan , i lu un ken ishima nena ? Apostoli Yohane yange nger wener : “ Aôndo ka dooshima . ” Ch@@ ar@@ les kaa wener , “ m hen mer tele@@ f@@ on ne saa a saa je . ” Ka mimi , mba ve civir Aôndo a ishima ve i môm je kpa ashighe agen vea tagher a kwagh u nan ve ij@@ ung@@ wen , nahan a gba u vea nôngo kpoghuloo sha er vea yina ishima ga yô . ( F@@ il . Akaa agen a ve wa ici@@ gh a mi yô , lu z@@ ar u lun a m@@ egh ku wu@@ an or man z@@ ar ugen u i yer ér mer@@ c@@ ury la kua z@@ ar u su@@ l@@ fu@@ r . Kwaghôron u Mic@@ hi@@ y@@ o K@@ um@@ ag@@ ai Sha u se̱ ungwa kwagh u jijingi a lu ôron a vese ke ’ Bibilo la yô , saa se ôron i̱ hanma shighe cii . Ior mba a na ve ibo la yô , “ vea kar vea yem ken m@@ tsaha u tsôron ; kpa mbap@@ er@@ apera yô , vea nyôr ken uma u tsôron . ” — Mateu 25 : 31 - 33 , 46 . Tim : Doo@@ m kpishi er m fe kwagh ne yô . ( b ) Aluer gba u ú kav kwaghaôndo u mimi yô , ka mpin u nyi a lu u v@@ es@@ ene ? Lu nyi i wase Yosev ve tagher a imeen ne kpa , mayange haa iyol inya ga . Akaa ne ka sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior la , shi ka sha inja i u@@ jijingi mba taregh mba hiihii , kera ka sha inja i Kristu a lu ga . ” ( K@@ ol . Gba u a saan mo iyol sha ci u doom u mgb@@ ôghom a Aôndo . — Kwaghôron u S@@ ar@@ ah M@@ ai@@ ga . Bibilo ne ieren i dedoo . K@@ wa ne yô , ‘ tom u á na u jighjigh ga ’ u Yehova una er yô ka mtim u una tim Mbakristu Mba@@ aiev la . ( Ôr Pasalmi 22 : 1 . ) Een , kpa se de ser kwagh ne yange se kwaghpasen ga . Gbenda u nyôron : Ka K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci una lôh@@ ô noov man kasev mba vea nger ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u zan la ye . Kpa mbat@@ esen mba@@ aiev mba ve lu ke ’ tiônnongo u ke ’ K@@ orinte la ve t@@ ú@@ n@@ à mnder u shin ku la . ( Or@@ pa . 9 : 11 ) Nahan kpa , gba u se de ser mfe u se fe kwagh u kp@@ er ga la , a yange se u lun a m@@ mem nyian , er mba ve ye ikyar a Aôndo kôôsôô ga ka ve lu nahan ga . ( Mateu 22 : 37 – 40 ) Se time sha atindi a vesen a ahar ne ken ngeren ne . In@@ yom i môm kpa m gbe inya u ngeren ve cii washika ga . Nahan Aber@@ am yange gba lun a mciem iyol gbilin gbilin tsô ga . ( 1 Timoteu 2 : 3 , 4 ) Kpa gema mba mimi a gbe ve ishima ga yô , aluer vea lu a mfe kpishi shin vea hen makeranta kpishi je kpaa , i na ve mimi u ken Bibilo ne ga . ( Mat . 24 : 14 ) Tor Yesu Kristu lu hemen sha hen shighe ne , shi a wanger an@@ nongo u kpuaa u shin tar ne , u lu ungwan imo na la . Kanyi igbenda u ker we i wase u bee a mzeyol u z@@ eren man m@@ sô@@ rom hanma shighe ? “ Aôndo u tar u ainge ” u a we ifer ne ngu nôngon ken shighe u a shi a mi kpuaa ne sha u han@@ ma@@ or u Yehova a doo nan ishima cii nana̱ gba uwer u eren ishima Na . Nahan ve ka@@ mber ave ve gba yevese imôngo duen shin won sha var@@ enda , maa kpe@@ kpe ugen yô@@ h@@ ôr kighir ve shin inya . ( Mal@@ aki 3 : 16 ; Pasalmi 10 : 4 ) Doo se kpishi er se fe ser mbamhen mba ken asema ase doo Yehova ishima nahan . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ; Pasalmi 19 : 14 . ‘ Vea nenge sha , vea kende ity@@ ou@@ v vev sha , gadia mp@@ aa ve mgb@@ ôghom . ’ — Mat . Akaa a Hegen J@@ e kpa Se F@@ atyô u H@@ enen Yô Zum u i hingir hange hange u vea er kwagh ne nahan yô , amba la a̱ fa ér naagh ku nan sha dooshima kura la “ ka kwagh u doon sha ishigh ki Aôndo je . ” — 1 Timoteu 5 : 4 . Ve lumun u lun sha ikyev i Tartor u Mesiya , u Kristu Yesu man “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” mba 14@@ 4,000 , mba vea hemen a na imôngo ken gomoti u sha la . — Mpa . U@@ ngeren mban ôr akaa sha kwagh u dooshima u á lu ieren i i̱ ban sha ayange ne yum ne . Yobu ver se ikyav i dedoo , i i doo u se dondo yô . ( Yesaia 40 : 11 ) Nahan kpa mpin u a gem a lu yô ér , se er nan ve se lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha ishigh ki Aôndo ? ( Pasalmi 119 : 18 ) Hanma shighe u ú soo u ôron Ruamabera yô , sôn Aôndo a̱ wase u ú kav Mkaanem nam . T@@ ri@@ som@@ y 21 ka a bende a ch@@ ro@@ mo@@ some u sha 21 la , nahan a vihi un . U yange mbagenev ma ve dondo ikyav i kwaghôron u dedoo la yô , gema lu “ u@@ kwagh@@ hi@@ r ” hemba doon ve u ungwan ye . Kwaghôron u E@@ d@@ w@@ in R@@ id@@ g@@ well Sha ci u yange na Yehova jighjigh . Ka akaa a a er se kwagh u tôv@@ ac@@ an a nyi nahan i nger ken Aerenakaa man ken Mpase ? ( Mpase 17 : 17 ) Shi ci@@ ôn tsô , a tim Zege@@ bab@@ ilon u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii la kera . ( a ) Ka sha ci u atô@@ akaa a nyi yange Mbaiserael ma ve lumun hemen u Mose man A@@ ron la fese je ? Kwagh u i er ken Mbaefese 4 : 22 - 24 la yange wasem kpishi . Inja na yô i na se ian i eren kwagh a tahav mbu mkav mbu se lu a mi la ga shinii ? Mbakristu mban lumun a mnenge u mbahemenev mba kwaghaôndo ve lu a mi sha kwagh u mar or he@@ gh la , er mnenge u or@@ timen sha akaa a kwaghaôndo ugen u i yer un ér Ro@@ ber@@ t C . Kwase la eren a na dedoo , eren un ifer ga , sha ayange a a lu uma la cii . ” U ungwa wer fi@@ im la doo je , mbap@@ u@@ un@@ akaa kpa wuese i . Nahan cii kpa , shi u fa wer fi@@ im la tese idya man ts@@ wam . ( Or@@ pa . 7 : 16 ) Yesu ta se icin sha kwagh u perapera u eren sha ishigh ki i@@ or@@ ough sha u tesen ser se hemba ve la . Yeremia yange nenge ér un ngu iyev shi mfe na yina gande u una lu profeti De se time sha akaa at@@ aan a a fatyô u nan or hingir u vihin ishima a Yehova yô , shi se tôv sha kwagh u ior mbagenev mba i er kwagh ve ken Bibilo , mba yange ve hingir ‘ iy@@ ongo a Yehova ’ la kpaa . — 1 Kor . man mlu u ashe na di ye ? Yehova tese se dooshima na u hemban la sha igbenda kpishi . Hegen Yesu ka Tor u age@@ egh , kera ngu orumace u á h@@ ende wan@@ j@@ aki ga . Gadia mba henen ér uma ne yô , ka un cii tsô je ne , nahan ka vea gba angev yô ve er nyityô t@@ wer cii . ( Ef . Yesu Kristu yange kaa ér : “ Hanma isholibo man hanma ity@@ uh@@ wan@@ ev kpaa á de ior ; kpa ity@@ uh@@ wan@@ ev mbi i to@@ ho Jijingi yô , á de ior mayange ga . ” Inja i ishember i “ tôv ” ne kpôô kpôô yô , ka u “ pe@@ er kwagh , ” er or@@ sule ka nan pe@@ er im@@ ough nan haa kera nan undu s@@ am@@ u@@ y@@ ia her nahan . Aluer ka ny@@ ity@@ ô@@ kwagh je yange i na ve m@@ us@@ an iti kpa , Paulu yange tese ér gba un ishima u “ hingir . . . hanma kwagh cii , sha u a lu nan nan kpaa , [ una ] yima mbagenev yô . ” — 1 Mbakorinte 9 : 22 . Sha kpôô yô , se cii se soo u kpen ga . ( Lu 20 : 34 - 36 ) , 8 / 15 U hemban cii je yô , ma se dondo ikyav i Yesu , un u yange i iv ishimaverenkeghen na i yange lu a mi ér Aôndo ngu a tahav mbu mnder u shin ku la . A@@ veren aa upristi yange ve nan la je kpaa a hingir i@@ fan . ( Mbaheberu 6 : 12 ) Se fatyô u eren nahan , aluer se time sha ikyav ve i dedoo shi se mba kaven jighjigh ve kpaa yô . Yehova tôôn or ken iyol@@ been i nan la Mbafilipi 2 : 9 kaa ér : “ Aôndo A kende Un [ Yesu u i ver un sha ian i vesen la ] sha kpishi je ye , A ii Un iti i i hembe hanma iti igen cii . ” Yesu sen iveren yô , a tôô bredi u i we kwa sha mi ga la a na mbahenen nav a kaa ér : “ N@@ go@@ ho@@ l nen , ya nen . ” ( a ) Ka sha nyi gbenda Satan a lu nôngon ér una yar tom a mlu u uma a lu ken dang shin tar ung@@ un nee ? Tom u maan kwagh ken jijingi ne ka tom u pasen kwagh , u u ve Yehova a icivir shi u wasen uumace mba ungwan imo i Aôndo la yô . Aluer i@@ w@@ enge i or ngi t@@ enger yô , kwagh ne tese ér agee yina nan iyol . ( Pasalmi 32 : 8 ; Yesaia 48 : 17 , 18 ) Nahan mase shin ishima yase u dondon kwaghwan ne . Aluer se er kwagh ne yô , se hemba fan u eren “ ishima i Aôndo vough . ” — Rom . Ka akaa a nyi aa fatyô u geman ken ivese kpo@@ olo , kpa Orkristu nana fatyô u lun a vangertiôr ér nyi ? Kwagh ne yange hemba mlu u m@@ yen u ken a@@ ji a j@@ ilen iyol a Maria la , nahan mbu wa im@@ aagh ki a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a lun vough la sha mhii je . • T@@ so@@ mbor u or ua er nyi sha u wasen nan u keren tom u eren ken tiônnongo ? ( Ivur 2 - 4 ) I@@ t@@ yom la yange i taver kpen kpen , kpa í taver wanakiriki na ishima ér ort@@ yom u Yehova una hemen un gbenda . Shighe u mbatyomov due a Lo@@ ti man kwase na kua ônov vev mbak@@ asev ken gar u So@@ dom kera la , ve kaa a na ér : “ Y@@ e@@ vese yem sha u@@ wo , sha er ú tim ga yô . ” Zum u washika u i nger sha u pasen atôônanongo kwagh u i tsough la nyôr a anmgbianev yô , “ ve ember sha ci u m@@ taver u i taver ve ishima la , ” shi ve “ taver ken jighjigh u nan ” kpaa . Or@@ perapera nan ngu er iv@@ ile nahan sha ci u nan ngu jighilii sha ishigh ki Yehova shi nan “ um atam a injaa ” hanma shighe , man kwagh ne kua ityom i dedoo kpa ker . — Mateu 7 : 17 – 20 . Aluer ve hingir mba@@ iny@@ ar@@ ev je kpa , a saan ve iyol mimi he ? Aluer ne mba timen sha ivur Bibilo i sha hanma iyange la shi ne mba eren mcivir wen u hen tsombor la imôngo yô , kwagh ne una wase tsombor wen u eren mhen ken mzough shi lun a awashima môm . Shi ka i na yi@@ av mbi vese sha er se zua a kwaghyan kpishi atô kposo kposo yô . ( Anz . 16 : 20 ) Ka mimi , er mbatamen kpa ve yen yô , alaghga ortamen nana nôngo kwagh ve nana nengen hanma or cii sha gbenda u vough ye . A@@ g@@ umaior ka a keghen ato a mba@@ beenyol mba nan jighjigh nahan a zua a iwasen kpishi Shighe kar yô , Bab@@ a v@@ ôr u nôngon ér Ng@@ ôm a de mbamkombo mba zan , nahan gema zan sha ishima na . ▪ Ô@@ ron mkaanem ma Aôndo ayange ayange shi gbidyen kwar sha kwagh u ú er la . — Ps . Ior mbagen kaa ér “ akaa a i gbe a cii ” la ka akaa a i@@ gbe@@ tar a a lu shin tar ung@@ un jimin cii , kua an@@ ny@@ am@@ ev man im@@ end@@ enev kpa ker cii . H@@ ua man m@@ soo u upristi mba ken Yerusalem u ngise la yange ve̱ soo ayol a ve tseegh shi ve lu mba@@ asorabo la alaghga una umbur se kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma kaa ér , ior mba eren h@@ ua vea ya dyako u Tartor u Aôndo ga la . Iyange igen yô , p@@ ast@@ ô u ken c@@ ôô@@ ci i G@@ r@@ ace a ze ad@@ ua la tôô takerada wase ugen tese mba ve ze ad@@ ua la cii maa kaa a ve ér or ve môm tsô nana de er ú ga , aluer ve ôr ú yô , ua gema ve , vea undu ad@@ ua ve . Yange a lu nahan jighilii ga kpa , kwagh u se fe yô , Eliya “ mough . . . yevese er una yima uma na . ” — 1 Utor 18 : 4 ; 19 : 3 . Aberaham lu a ityôkyaa i nan jighjigh a mnder u shin ku . Mbat@@ yomov mba wasen u van a ior mba asema a mimi ken nongo u Kristu K@@ ôr Iyol You Ts@@ aha Sha Er U Z@@ ua A Uma U T@@ sôron yô ! ( Ef . 6 : 16 ) Nahan doo u se sôn Yehova ser a taver jighjigh wase u nan . Kwagh u vesen u ú er yô , ka u ‘ l@@ ôôn ken Jijingi . ’ Y@@ e@@ hor@@ am , wan u Tor A@@ hab@@ a tema tor ken Iserael hen shighe la , Yes@@ e@@ bel kpa lu uma her , lu un je lu ngô u tor shi lu tor@@ kwase kpaa ye . • Yesu man mbaapostoli nav ver ikyav i nyi sha kwagh u henen Bib@@ il@@ oo ? ( 1 Yohane 4 : 1 ) Ior umiliôn imôngo mb@@ à ve er magaz@@ in ne vea fatyô u eren shiada ér u eren nahan la seer nan uuma vev ishimaveren man m@@ s@@ ôgh@@ or kpaa . ( Mateu 26 : 6@@ 3 - 6@@ 8 ; Aerenakaa 4 : 5 , 6 , 18 ; 5 : 17 ) Ken masejime yô , Yehova dugh tsombor u Lev@@ i u P@@ risti la kera gema ver ú gen kposo — nongo u upristi mba sha inja i tor la . Yesu yange tese se ken msen u ter wase u sha la ér se̱ s@@ ônon Aôndo inyaregh kpishi ga , kpa se̱ s@@ ônon un mbamgbe asev mba sha hanma iyange la ; ka ‘ kwaghyan wase u nyian u a lu sha ci u ayange ayange la ’ je la . Ka Yehova tseegh una va a m@@ pe@@ ver u jim la ye . — Aerenakaa 2 : 24 . Mkaanem ma Aôndo tese anyom a or a lu ve nana kuma batisema ga , kpa ma gema ma pase kwagh u or a er ve nana kuma yô . Mbahemenev mba kwaghaôndo kpishi ver ikpelaior i ve hemen la ikyav i bo kpishi sha ikyar i ve ye a tar ne sha idya la , man sha iji@@ mba i ka ve eren ken igbar ashighe agen la . ( Mbaefese 6 : 12 ) Ior mbagen mba te@@ v se a ican sha apera man sha ifer kpaa , mbagenev yô mba te@@ v ior mba Aôndo a ican sha lan , shin ior ka ve tu@@ ur ve ken ijime ér ve tôv se a ican . Shighe u shi anyom deri utar a kwagh cii a mar Yesu la , Or@@ at@@ ene u i yilan un ér I@@ so@@ cr@@ ates yô kaa ihy@@ agh sha m@@ samber u aeren a ity@@ ôô a Mbag@@ rika lu samber sha tar wuee la . Se fatyô u lun a iwanger i ka i mon@@ do b@@ ong la shio ga . Yakob undu mkpeyol u hen tsombor na , u ú lu ken tar u K@@ an@@ aan la , a er zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a u@@ deri imôngo , a yem hen haregh u H@@ ar@@ an . ( Gen . ( b ) U lamen zwa u wang la wa nyi man nyi k@@ ere ? Mose yange za hemen u veren ishima sha uityendezwa mba Aôndo nena ? D@@ i er hanma sev i gbe u se y@@ aan kwaghyan u ken iyol sha u se id@@ ye shi se zua a agee nahan , kape i gbe kpee u Mkaanem ma Aôndo kpa se y@@ aan ma n@@ du@@ ur@@ u@@ u je la . M@@ akeranta ne ua seer tsaase mba ve vese ayol a ve la sha er vea hemba lun nongo u Yehova a iwasen yô . ▪ Er Tartor u Aôndo U Hemen Anyom 1@@ 00 Ne , Ka A@@ veren a Ny@@ i U Ve U a M@@ in@@ i ? U tesen ikyav yô , M@@ dugh u ken Igipiti la yange karen je maa jijingi u Aôndo wase mba kuran ilev man ikp@@ an u hemban mbaihyomov vev ityav , shin er ve lu a mfe sha kwagh u utya ga nahan kpaa . ( E@@ ks . Aluer se soo ser loho u dedoo u se pasen ior la u wanger ve yô , gba u se er kwagh a hemba u gban zan di ve inya shin u ôron ve loho u se vande wan ago@@ yol sha mi kua u nan ve ityakerada i i har sha Bibilo tseegh tsô la . ( b ) P@@ ase er or a fatyô u tôvon sha kwagh yô . Nahan ka ieren i nyi i doo u se lu a mi sha kwagh ne ? Vea er nan ve vea za hemen vea ar sha i@@ aven i eren batisema ? Er nan u erem ga maa u na ve ian@@ a ? ” K@@ AN@@ Y@@ I yange i lu itinekwagh i kwaghpasen u Yesu ? Nahan gba kpee u se lu wang sha iyol man ken asema a ase ve se er Aôndo icighan tom ye . Alaghga kwase ugen nana kaa ér ka a lu ken igbar yô , nom@@ om a lamen a ior sar sar , kpa una hiden hen ya yô , a nyôr ij@@ ô@@ v . Kwagh ugen yô , ken anyom a karen ken ijime la , lu hen ya u ter na i ko@@ so A@@ re@@ ki la ye . Or u y@@ uh@@ wan ashe iky@@ ôr nan dugh ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh ahar a u m@@ ough@@ on ityough sha shio , maa S@@ ab@@ ina a na nan u@@ ky@@ e@@ e@@ ke mba tse@@ en we@@ se we@@ se uhar , a ngohol an@@ ny@@ ar na . Heela tseegh ga , Paulu shi soo u wan ago@@ yol sha tom u ú lu keghen un la . Alaghga nana hii u gban ah@@ on sha tom u mbagenev shi pu@@ un ve kpaa sha er nana zua a kwagh u kôron ave yô , imba ieren ne ka i Orkristu ga . Shin er u@@ im@@ on@@ don mba i yer ér co@@ s@@ mo@@ s ne ve lu ken tar u Iserael ga nahan kpa , ve sue ityesen i Yesu tese ne . Ka nyi se fatyô u henen ken Bibilo sha kwagh u ior mba yange ve er ieren i mimi ga laa ? Aluer takerada ne ngu ke ’ zwa wou ga yô , ú fatyô u zuan a kwaghwan u dedoo sha gbenda u henen kwagh ke ’ akaa a ngeren a Iyoukura [ mba ke ’ zwa Buter ] a á dondo heen ne : A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 199@@ 3 , peeji 13 - 17 ; Me@@ i 15 , 19@@ 8@@ 6 , peeji 19 - 20 . ( Ef . 5 :⁠ 1 ) U dondon ikyav i Yehova Aôndo man Wan na ve ver la wa u kuran atindiakaa a ken Bibilo a se time sha mi ken ngeren ne la kpa ker . Ka mbamtaver mba nyi nahan ve tagher a mi ? “ TER sh@@ igh@@ em mkurem ; A ver@@ em er M@@ ̱ su@@ r mba asema a vihi ve la asema , M@@ ̱ yôô i̱ pase mba@@ kwa@@ re@@ v , . . . man mba ve zu@@ ngu cii , M@@ ̱ su@@ r ve asema . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 6@@ 1 : 1 , 2 . Se time sha akaa ne ken ngeren u dondon ne . Ve mba un@@ yi@@ in mban cii yange ve kpe shighe u ve lu nôngon ityav a Mba@@ fil@@ iti la . I@@ man@@ de la na un hingir iyol dang , man a shi nan kpa im@@ ande ne yange i nyoon un tsung kpaa . Ka nyi Yehova a soo ér se fa ? ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 4 - 5@@ 7 ) Zum u kwagh u a lu u h@@ ôôn la una haa kwagh u a lu u h@@ ôôn ga la iyol yô , mkaanem man maa kure vough je , ér : “ I m@@ en@@ a ku sha m@@ hembe je . Iky@@ uryan i Aberaham man i Davidi la cii tese ér tsombor u kwase la ua tema tor . Cii se ar sha i@@ aven i eren batisema yô , er nan ve i doo u se hii u pasen kwagh hanma sh@@ igh@@ ee ? I@@ y@@ aagh ki se lu her la lu a po@@ m ga , kpa ij@@ ôr gema lu se ken k@@ ung@@ ur@@ ya . Nahan kpa , cii man a ta ve icin ne yô , a kaa ér : “ De cie [ nen ] akaa a aa va tser [ ne ] la ga . ” Nahan a hii nan man vea gba saan anyom a ve er tom sha mimi la ishe dang nahana ? Mba@@ kp@@ ish@@ iv nyian ka ve ta h@@ wa , ve kaa , ér ‘ U f@@ am yina u , de tsô u nenge ! ’ In@@ i@@ on@@ go@@ ior ihi@@ ar zua imôngo , iniongo shon yô , ka an@@ nongo u mba i shighe ve mkurem la man ze@@ ge ikpelaior i i̱ lu iyôngo igen la . ( 1 Timoteu 1 : 11 ; N@@ W ) Ruamabera u masetyô u a hii sha Pasalmi 10@@ 7 zan zan 1@@ 50 , u Aôndo yange mgbegha ior ve nger la pase se wang er i saan mbacivir Aôndo iyol yô . Er ikyurior la ma ngohol Mesiya , u a lu vegher u vesen u tsombor u Aberaham la yô , i venda un ; nahan Aôndo kpa venda i . ; F@@ er@@ g@@ us@@ on , J . M va hingir u kaven mer m ngu a tom u eren sha ci u Aôndo u a ne se uma la ( 2 Mbakorinte 3 : 5 , 6 ) Yehova ka a na mbacivir un ve kuma u lun mbatomov nav nena ? K@@ era mba a ma injar ga . ( a ) Kwaghôron u profeti u Yesaia ôr sha kwagh u Yerusalem la yange kure hanma shighe ? Yange lu keren kwaghyan sha ci u ior mba ve lu a na imôngo la , nahan a pine iwasen hen O@@ ri@@ serael ugen u i yilan un ér N@@ ab@@ al yô . Er í lu cii kpaa , En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica ( M@@ gber u sha 11 ) kaa ér : “ Ikyav ngi ken Iky@@ uryan i He i tesen m - umbur u iniongo i I@@ st@@ a tsô kpaa ga . ” Er taver ve u ku@@ mban imôngo shi pasen kwagh ken tar la nahan kpa , ve taver ishima ken anyom a i lu tôvon ve a ican la cii , nahan kwagh ne va a icivir sha Mbakristu shi ior wuese iti i Yehova kpaa . Ruamabera yange na mbacivir Aôndo akaawan a injaa . Zum u yange a̱ he@@ e Yesu shi a̱ tôv un a ican sha ci u l@@ ù civir Aôndo sha mimi yum yô , a wa ishima a u̱ gban ah@@ on shio . Heela tseegh ga , mlu u a@@ you ne lu ikyua ikyua la tile sha ityough ki mzough u ken jijingi u ikyurior la cii lu ker , shighe u “ ik@@ we i TER ” ia kohol imôngo sha u civir Un la . Kwagh ne umbur se kwagh u anmgbian A . “ Shi ver ato , mo me ôr kwagh . ” — YO@@ B@@ U 42 : 4 . ( Mbakolose 3 : 20 ) Yehova fa hanma kwagh u ne eren sha u wuese un cii . — Ôr Or@@ pasenkwagh 11 : 9 – 12 : 1 ; Mateu 19 : 13 - 15 ; 21 : 15 , 16 . or u due a Mbaiserael ken Igipiti kera sha gbenda u kpilighyol yôô ? Yesu yange ôr ior akaa sha kwagh u Tartor u Aôndo kpishi , nahan Tartor la lu itinekwagh i loho na . ( b ) Ka igbenda ihi@@ ar i se gema Yehova ser a hingir ish@@ u@@ ur yase i nyi se time sha i̱ ? Shin er Yesu lu org@@ anden nahan kpa , yange a doon un tsung zum u Ter na ôr kwagh a na u tesen ér un gba kwagh la ! S@@ ea nenge ior vea lu a akaa nan nan shin vea er nyityô kwagh kpa , gba u se lu a jighjigh u a taver yô sha er se fatyô u p@@ ir@@ in “ av@@ aan a usu ” yô . “ Ka . . . ne ne lu mba@@ shiada A@@ v ye , kape TER A kaa ne ; ka Mo M lu Aôndo ye . ” ( Yes . Hi@@ ihii yô , ka se umbur ser ka keng se tagher a ah@@ endan . Yehova wa se kwagh u injaa sha ikyev man ka tom wase u nan mbagenev kwagh shon . IN@@ J@@ A KW@@ A@@ S@@ E I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : Y@@ A@@ NG@@ E M@@ A@@ AN M@@ C@@ I@@ MB@@ I@@ M M@@ A B@@ O@@ M Kwagh ngu a er i vihi yô , ‘ ior mba l@@ an@@ en kwagh ’ mbagen mba ve lu a tahav yô mba tôvon se a ican sha igbenda ig@@ enegh — imba er u eren mba@@ aie sha iyol yase sha u vihin se iti nahan . I@@ K@@ P@@ I@@ L@@ A@@ I@@ OR i̱ tor@@ on asema yange i̱ kôr Ga@@ y@@ u man A@@ rist@@ are@@ ku , ak@@ ar a apostoli Paulu , i̱ yem a ve ken ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u ken gar u E@@ fese . Shi ic@@ in@@ tan i i lu ken Yesaia 5@@ 2 : 11 la hungur se mayange ga . 6 : 10 ) Ka shighe u a tim bo@@ tar u Satan ne kera la , akaa la cii aa er ye . N@@ oo@@ v mba ve lu Mbakristu mba ve kpa ve yar tom a kwaghwan u Peteru ne yô , ur@@ ugh kasev vev sha aeren a ve a dedoo la . Mbakristu mba kposo a ior kpishi sha gbar u ig@@ wa@@ akaa i ior ve eren la nena , man er nan ve ve lu kposo ? ( Luka 17 : 20 , 21 ) Mb@@ an@@ an@@ jigh@@ jigh@@ ga cii vea fatyô u kaven m@@ ve ne ga . Hii sha ayange a tsuaa la je , Yehova tesen ior nav nena ? I@@ t@@ it@@ om i Yesu i “ Ter u tsôron ” la umbur se tom u una er sha u nan mba ve ne un jighjigh la cii uma u tsôron yô . ( Yes . Shighe u or nan ure kpishi shin nan lu v@@ aan af@@ an@@ yô yô , alaghga a lu nan ape lun kwagh u nan tswen , kpa ka a iwasen u eren nahan ga . ( Ps . 27 : 1 ) M@@ ci@@ em ka ma na or iyol@@ kpen je nan kera fatyô u eren kwagh môm ga . Ieren ne i ne msaanyol , di er Yesu yange kaa ér a lu nahan . — Ôr Aerenakaa 20 : 35 ; 2 Mbakorinte 9 : 7 . Mbagenev ken ave gba a@@ wan atô kposo kposo . Kpa kanyi man nyi yange se er ve se er batisema ? Ka nahan ve Bibilo i te se icin heen nahan ye , ér : “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh ka nan gba nan jighjigh sha hanma kwaghôron tsô , kpa or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan . ” ​ — Anz . Ishima i yange Yehova wa cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va la yange i̱ na ior ian i geman ishima Doo u a sôron mbamzeyol mba ken ivese sha ashighe ashighe . Shin alaghga ú ôr i sha ci u ú nenge wer akaa nga ker a aa wase u ken tar u ú ngee a mbamzeyol yum ne . Kwagh ne tese wang ér Yehova veren mba ve suen mcivir u mimi dông la doo doo . A nenge tom u a lu eren Yehova ne nena ? Shighe u ve lu ken pur@@ usu la ve er sha iyol@@ tseghan ve la vough , shi kpishi ken a ve za hemen u eren nahan zum u i pase ve i tu@@ h@@ wa la kpaa . Gba kpee u se lu a jighjigh u nan dông ser “ mkur u akaa cii mgb@@ ôghom . ” Er i gbe ah@@ on sha hemen u Yehova yô , a de ér Or@@ mee a mee se a akaa a shin tar ne . 5 : 22 ) Sha nahan yô , aluer se dondo kwagh u Yesu yange wa ér se eren msen , se s@@ ônon ser i seer se jighjigh la yô , se lu eren kwagh sha kwaghfan . Yesu na se ib@@ um@@ un nahan ér , Ter una “ na mba ve sen Un la Icighan Jijingi . ” — Luka 11 : 13 . Mbagenev de iy@@ ongo zua ve a orgen nahan ve na Diabolo ian a kôr ve uma , kwagh ne vihi bem man mzough man mkpeyol u ken jijingi u ior mba Yehova la . — Pasalmi 1@@ 33 : 1 - 3 . ( 1 Peteru 2 : 17 ) Z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu vea tsombor wou sha er ú zua a ishimataver i i gbe u ú zua mi sha u lun a ishimawan la yô . Vea ‘ tim ’ kpee . A wa icam ér : “ M umbur ayange a ngise la , m hen kwagh sha aeren a O@@ u cii , m hen kwagh ken ishima sha tom u ave O@@ u je . ” — Ps . Gadia ka ken ishima man afer@@ akaa a henen kua i@@ w@@ oo - or man idya man i@@ iv man mbam@@ pase mba sha aie man ity@@ uh@@ wan@@ ev ve dugh ye . ” — Mat . Yesu , Or@@ tesen u He@@ mban la kpa yange yar tom a mbampin sha gbenda u injaa . 5 : 1 - 5 . Ú ‘ Ke@@ ghen ’ Kwagh Kpa ? Ka unô jim i gbe u vea ya bredi shi vea ma wain u a lu ikyav laa ? Shi a fa mbamhen asev man asaren a ase kua mba@@ awashima asev kpaa . Cii man Wan u Aôndo u môm môm la va shin tar yô , yange vande fan kwaghôron u profeti ne : “ Jijingi u TER Una lu sha a Na , ka Jijingi u kwaghfan man u mkav , Jijingi u wasen henen kwagh man u age@@ egh , Jijingi u mfe man u cian TER . ” Se fatyô u van@@ den fan hanma kwagh u una na se u eren kwagh u doon ga . Bibilo kaa ér : “ Hanma or u ishima i tor nan ityô ” man ‘ hanma or u jijingi u nan mgbegha nan yô ’ nan na nagh a ishima i nan , ‘ han@@ mô ve mba asema doo ve ’ yô . Gbenda môm u se fatyô u lun per yô , ka u umbur ayol a ase er i hii ve tom wase ne u lu hange hange yô . Hegen ne a kaa ér : “ Yange m zua a msaanyol u mimi ken uma wam ; kpa lu shighe u m lu nyôron sha uya uya eren ky@@ am@@ p@@ en i pati@@ i la ga . Ka er yange m va hii u pasen kwagh u Tartor u Aôndo la ve m hii u zuan a msaanyol ne ye ; man ka cii gbenda u se kar ve se va lu ken tar u mimi a du@@ mbur ker je la . ” Inja na yô , Mbakristu mba ve ne nagh ku ip@@ aan ku Yesu la jighjigh cii mba a ian i civir Aôndo sha gbenda u una lumun a mcivir ve yô . Tindi u Mose , u lu a atindi ker kpishi la , yange na mba@@ asorabo ibo . Ashighe agen yô , kwagh u ka a na ve uma a taver se yô , ka i lu sha ci u se mba omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav seer yum keng ga , kpa ka i lu kwagh u se lu eren a akaa a se vande lun a mi la . Dooshima eren or u nan we ndor a na la , kwaghbo ga , nahan kwagh u atindi a k@@ ur sha mi vough yô , ka dooshima . ” ( Rom . ( Yohane 7 : 5 ) A shi nan kpa Yesu yange kpe ayange kar kpuaa , kpa i lu a er Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 ga tsô Yakobu hingir or@@ henen , gadia Ruamabera kaa ér yange kohol ngô na man anmgbianev nav man mbaapostoli sha u eren msen . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér , “ ka mba ve cian ” Aôndo , ve “ hiden a iyol ijime ve , shi i doo ve u tesen icivir sha hemen na ” la , Aôndo a zu@@ ngu ve mhôônom ye . Ka mea nenge F@@ re@@ der@@ ick una nôngon u seer lun a aeren a Orkristu nahan , kwagh na a hemba doon mo ishima cii . ” Er mbayev mba ken T@@ ag@@ an@@ ro@@ g mbara zua a u@@ iyua mbara yô , ve kpa ve nger tsombor u ken Au@@ str@@ al@@ ia la u@@ washika shi ve kp@@ ela ufoto sha mi , sha u su@@ ghun ve k@@ igh k@@ igh . Ior kpishi ken tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la yange ve yem ken Yuda cii Yuda mase yemen uiky@@ angen ken Bab@@ ilon ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la ye . ER S@@ E lu mbatomov mba se tsegh ayol ase sha ci u Yehova yô , una fatyô u nan sha u se taver ishima sha jighjigh u nan wase u Mbakristu la , sha er se kôr ave sha kwagh u Kristu u mimi la gb@@ ang gb@@ ang yô . A̱ shi nan kpa , iyou i i ter i la lu tempel u i maa un sha ci u icivir i T@@ ib@@ er@@ i@@ u , Tor u Tartor u Mbar@@ o@@ ma yô . Shi a nenge a tahav mbu Yehova . Yange na mbatamen ian sha u ve wase un u kaven er a doo Yehova ishima yô . Ity@@ endezwa i ken E@@ den man ikyuryan i Aberaham la tese se ér , hemen u Yehova har sha atindi na a perapera la hanma shighe cii . Nahan Tartor u Mesiya , u a ver la kpa har sha atindi na a perapera la . Per@@ apera ka nyi ? Ikyav tese ér mbagenev ke ’ a ve yange ve wa it@@ you u dondon mba yange ve hen ér ka u@@ ity@@ a@@ gher mba mbatamen , amba er Apo@@ l@@ o man Ke@@ fa nahan , kua Paulu iyol na kpaa . Aluer u fa kwagh u Ruamabera a kaa la vough yô , una wase u , ú kav er ica a kera gba ga tsô Aôndo una yima uumace mba ve ongo imo na la ken bo@@ tar ne yô . ( b ) Kanyi ia wase se u karen ishima yase i sha injakwagh laa ? Ashighe agen yô , kwaghôron ngu a kua zamber kpaa . Ken atô u ayange at@@ aan tseegh , ve tee ya ve ken T@@ ex@@ as maa ve yem ken gar la . Lu iky@@ um i sha utar la tseegh í wanger i̱ er ka ken usu nahan ye . Ior mba Yehova tôô mcivir u Aôndo hemba ve mbamgbe vev , man saan ve iyol u eren nahan . Nyian kpa , icombor i Mbakristu ia fatyô u henen kwagh ken jighjigh u nan u Noa man tsombor na la kpishi je . Me fatyô u henen zwa ugen kpa ? ’ Bibilo yar tom a gbenda u or@@ kur@@ an@@ ilev nan eren a ilev mbi nan la sha u tesen er Yehova a nengen sha mbacivir un kundu kundu la ken Pasalmi u sha 23 . Ken atô u ishima yam yô , zan zan nyian kpa m soo kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Noa la , er yange m lu iyev kpa m soo nahan . ( b ) Mba ve lu shi She@@ ol shin H@@ a@@ de la mba a nyi ishima@@ veren@@ ke@@ gh@@ ene ? Sha nahan yô , ken uwer u Se@@ te@@ mba inyom i 200@@ 7 la , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine na ian ér i hide i sôr Bibilo i ken zwa Buter la kpaa . Er mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara kuma u Yehova una tim ve kera nahan kpa , luun er yange una tim ve ave ave yô , ma na mlumun u vough sha mpin u Satan due a mi la ga . Lu nyi i wase up@@ ania mban u lun saan sa@@ ana ? Nahan yô , zum u se lu henen kwagh yô , doo u se gbidye kwar vighe vighe sha kwagh u se lu henen la , shi kwaghwan u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la kpa se ngohol un ave ahar . Er A W@@ a Mbagenev I@@ t@@ yom sha Iky@@ ev Yô Akaa a se tsough u eren la ka a bende a mbagenev , nahan doo u shighe u se lu tsuan kwagh u se er yô se hen sha kwagh ne kpaa . Or@@ tamen ugen ken tar J@@ ap@@ an , u i yer iti na ér M@@ as@@ an@@ a@@ o yô , yange a lôh@@ ô mbau@@ kwa@@ av man mba ve lu civir Yehova a mbamaren vev shio yô , ér ve va nyôr kwaghhenen a tsombor na . A er kwagh ne anyom imôngo . Nahan ka kwagh u yange tser Mbaiserael mba ve venda u geman ishima sha ayange a tsuaa la tsô shi una tser amba@@ aior ne kpaa ye . Anmgbianev mba nomso kpishi dondo kwaghwan la , nahan ve vese ken jijingi ve ar sha aan a eren ityom i ken tiônnongo . Mbakristu Mba@@ aiev fatyô u van a bem ken Y@@ uro@@ pa tsô kpaa ga , man hide sha tar jimin je yô kera ka kwagh u ôron a ôr ga . K@@ era yô , loho u Ese@@ kiel lu pasen mba ve lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la cii lu sha kwagh u mtim u Yerusalem , gar u doo ve ishima yum la . ( Yesaia 26 : 20 ; 32 : 1 , 2 ; Aerenakaa 20 : 28 , 29 ) B@@ ee kera yô , se mbagen se mba ken icombor i i civir Aôndo ica i gbe yô , shi í kav sha tse@@ ene@@ ke u í ér ngu ‘ ijiir i teman , sha ik@@ ov ik@@ ov . ’ Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange tindi gumor Yeremia ér a lu profeti u akuraior . “ Ter ka Or@@ wasen mo , me kera cia ga . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 13 : 6 . Kwagh ka a er i vihi yô , hen shighe u kwagh a hembe gban uumace a hemen ne , ior kpishi nyian mba vendan hemen . Ior mba m nenge a ve la wu@@ h@@ a iyol tsembelee shi ve lu saan saan shi ve su@@ gh@@ um k@@ igh k@@ igh . Or nana fatyô u kaan ér i goo@@ m a ieren i mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga ne hingir mcivir u civir e@@ ev mbu kwaghaôndo sha atesen aa du@@ mbur la . ” ( 3 ) A za a ijir na hen Shi@@ sar , tor u tartor u Roma jighilii . — Aerenakaa 16 : 37 - 39 ; 22 : 25 - 28 ; 25 : 10 - 12 . • Kanyi ia na ve ivese ia doo ? Pas@@ en kwagh sha gbashima zum u ú tagher a mbamtaver je kpaa laa ? ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan a fatyô u kaan ér se hingir kwagh u mbatyomov vea k@@ eng@@ ere ? Ka kwagh u Davidi er vough je ne . ( Yesaia 26 : 2 – 4 ) T@@ ôô ase aeren a Mbakristu Mba@@ aiev man u@@ kwaghaôndo mbagenev kar sha kwagh u Bibilo i tese ér or u civir Aôndo sha mimi nana eren la tsô u fa . Shin er se tema sha tse@@ mbe , nahan lu u se fatyô u nengen a m@@ shi@@ m ma iorov wang ga nahan kpa , lu ican u nengen er saan hanma or iyol ga . A@@ a kera nyôr ga sha ci u ú hii ha@@ an inya shin bo@@ k@@ oti la yum . ( 1 Mbakorinte 14 : 25 ) Ú tile vea mba ve tesen akuraior cii mimi ve@@ e ? ( Yohane 14 : 28 ; 15 : 10 ; Mbakolose 1 : 15 ) Ú hen wer aluer ior fa Aôndo ga nahan a er nan man vea “ kporom . . . hen Aôndo ” er Ruamabera a kaa ér ve er nahan sha wono ? — Yakobu 4 : 8 . A gema a kenger mo maa a kaa ér : “ Sat@@ i u sha ka we u na kwaghôron ye . ” Bibilo pase ér yange “ lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii . ” 1 : 16 , 17 . Man akaa a sha gba@@ aôndo ne cii ka akaa a ut@@ aha a kpilighyol kpen kpen ! — Yobu 38 : 22 , 23 . M@@ yem u i yima Mbaiserael sha ivande la bende a ve nena ? Ishima i nan or ibo karen ikyaa inya la ia fatyô u hingir ikyav mbi y@@ uh@@ wan mbi c@@ a@@ ghen a c@@ agh se ku@@ aa je . Mb@@ an ka “ ônov mba tartor ” ga , kpa ka “ zege@@ ikpelaior , ” mba ve we ayol a ve sha ikyev i Tartor la yô . A@@ jiir a i er kwagh u “ iyange i Ter ” ken Ruamabera cii ka sha kwagh u ashighe a vesen a Yehova ôr mbaihyomov nav ijir shi tsegha iti na kpaa yô . Shi icighan jijingi wase Paulu bee ior ian@@ g@@ ev , dugh u@@ jijingi mba b@@ ov ken ior shi nder mbakp@@ enev shin ku je kpaa ! Kwagh u F@@ ada na er la na yô , a hii u ôron Bibilo iyol na . Ka an nan gbe t@@ ara ? ( Anz . 18 : 6 , 7 ) Ishim@@ an@@ yo@@ on ka ikyav i tesen ér se yina , nahan gba keng u se palegh i . Ken masejime yô , ve kav wang er loho u dedoo la u dugh ken Mkaanem ma Aôndo jighilii yô . Nahan yô , u zua a ak@@ ar a dedoo nena ? Se lan a@@ yom a Satan ga . 18 , 19 . ( a ) Se time sha an@@ zaakaa a Yesu ne nahan a taver we ishima nena ? D@@ an . 9 : 7 , 26 . shin a lu ish@@ u@@ ur ? Gbenda môm u se er kwagh ne yô , ka u bu@@ ghun zwa wan ats@@ am ke ’ tiônnongo . Ka u@@ profeti uhar mba v@@ é luun a Tor Davidi , u tar u Iserael u ngise la yange ve nger takerada u Samuel u sha U@@ har ne ye . F@@ ili@@ on nger wener : “ Yehova yange ma tim ior nav mba hemban@@ ato mbara kera , kpa un kor uityendezwa nav , nahan de ér aluer ka nyi je i@@ ̱@@ a er kpa , una kura uityendezwa nav . ” Se mba eren akaa ne cii sha ci u alaghga mba ve tôvon se a ican la vea gema asema vea er kwagh u Yehova una lumun ve yô . Heela tseegh ga , yange kaa a Davidi ér a̱ de eren kwagh u una lu a ibo i awambe ga , shin kwagh u una ‘ vaa af@@ an@@ yô sha mi ’ ken hemen kpaa ga . Alaghga lu kwagh u imoshima i bo i Davidi una lu a mi la je lu ôron nahan ye . Yange vea soo yô , ma ve lu iin iyôngo la kure kure , kpa ve er nahan ga . ( Yohane 1 : 9 ) K@@ e ’ mlu u derianyom u sha 20 la cii , Mbashiada mba Yehova kpa kape i n@@ aha ve tar shi i wu@@ he ve ke ’ ga@@ adi shi i y@@ à@@ ng@@ è tom ve shi i wua ve , sha er ve l@@ ù tan iwanger i Yehova sha gbashima yum je la . ( Ekesodu 33 : 20 ) A̱ shi nan kpa , Yehova tese Mose iengem Na ken mpase u sha mnenge shi lam a na sha ikyev i ort@@ yom na . Ngu eren kwagh ne sha ikyev i mba m civir un a ve imôngo , mba ve wasen mo shi ve tesen mo dooshima la . — Yes . 10 : 9 - 13 . Yehova una wasem nena ? ’ A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A a taver mbagenev kpishi er i hii ve ior ve iin ônov vev ati a lun a inja nahan yô , kpa ieren ne hii nyian ga . Shin er hegen uumace ve pav ker je i hembe ave at@@ se nahan kpa , mzough u a lu hen atô u mbacivir Aôndo sha mimi la na yô , ve due kposo . Yange ior ungwa loho u Yesu la nahan , lu ve nena ? Inja i u eren msen vangertiôr ér nyi , man msen u eren nahan ne ka a wase se u wan ishima a m@@ tu@@ me@@ yol nena ? 3 , 4 . ( a ) Ior mba ke ’ Mbakristu Mba@@ aiev ka ve hingir mbatomov nena ? ( Yohane 17 : 3 ) Nahan de se ver nen shighe u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase shi se yar tom a shighe ne kpaa . Kwagh ne na yô , mba hemban nengen sha icombor ve . Kwagh ne ka iveren ! ” Yange ve hide ijime sha u za sôron Paulu ken pur@@ usu , sur@@ un un ishima shi taver un ishima shi taver un ken jijingi kpaa ga . Ken masejime yô , m mough t@@ w@@ ev m undu ve kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 00 nahan . 19 , 20 . ( a ) Hii nan ve i doo u kasev vea ungwan imo i noov ve@@ ve ? ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 ; Mbaefese 5 : 1 ) ( 2 ) Paulu yange na tahav mbu icighan jijingi la jighjigh h@@ unde ishima . Er u vende u ungwan imo i TER yô , Un kpaa A venda u , u shi lun tor . ” — 1 S@@ am . 3 : 1 , 4 ) Shi mba@@ beenyol kpishi ka ve nôngo kwagh kpoghuloo sha er vea lu ior mba wan ver ver ga yô . Apostoli Yohane nger ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , se doo nen ayol a ase , gadia dooshima yô , ka her Aôndo a dugh ye ; hanma or u nan lu a dooshima kpaa , ka Aôndo A mar nan ye , shi nan fa Aôndo kpaa . Kwagh u ken hemen yô ngu nena ? ( Tit@@ u 2 : 12 , 13 ) Nahan yô , de se kange nen ishima u tôôn i@@ gb@@ ur i Yesu sha u wan ayol a ase sha ikyev i hemen na shi dondon gb@@ end@@ atesen na kpaa . 9@@ 9@@ 7 ․ ․ Nahan a tôô ta@@ or a zer . ( a ) Ka i tsaase se nena ? Sha ajiir agen yô , u ôron a ôr kwagh u m@@ us@@ an kwaghaôndo wou kpa , a lu kwaghbo . Ka Ny@@ i Ka i Er Or Zum u Nan K@@ pe K@@ era L@@ aa ? Ken inyom i 18@@ 8@@ 6 la , i er “ mkombo ugen sha shighe u M - umbur , u i lôh@@ ô hanma or yô , ” i er mkombo ne ayange imôngo je . Er ior kpishi soo kwagh na ga nahan kpa , a za hemen u pasen loho na a mciem shio . Mba eren or môm kwagh u vihin ga ! ” Yange se soo ser se ts@@ aan sh@@ imi shi se zenden a mi se nengen tar u u doo ashe yum ne . Shi a@@ dooga se nôngo gb@@ ev se gba je kpaa , kpa doo u se kighir se mough sha , se za hemen u yevese . Or môm hembe eren kwagh sha mimi a na ga . — Mpa . Kpa , aluer u soo u eren msen hen Yehova sha kwagh u a lu zan wan wou iyol jighilii yô , gba u ú fa akaa a wan wou la a eren yô . Heela tseegh ga , u seer zuan a aan a henen sha kwagh u Yehova shi ôron mbagenev kwagh na , nahan una seer doon we ishima shi u na a saan un iyol kpaa . ( Rom . 8 : 21 ) Shighe u a mase karen “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ” iky@@ aren i masetyô ken mb@@ ee u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la , “ vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” ( Ps . 37 : 11 ; Mpa . Aluer ij@@ en@@ awambe ne i môm shin ahar zua sha sa@@ gh u nan , shi za hemen u vesen yô , tese ér nan ngu iy@@ av , nahan á ver ishima ér shighe a karen yô , nana mar wan . Mayange je , akaa a tar ne ua na se la a de doon se ishima je hemban ikyar i se ye vea Yehova ga , di vough er Mose kpa er nahan . 19 : 11 , 19 - 21 ) Nenge imba er ityav mb@@ ira mb@@ ia bee ve a saan se iyol hen shighe la sha won yô ! — Mpa . Se vihi tu ga . A shi nan kpa zum u Yesu lu an@@ ye la un kpa n@@ umb@@ en , gadia Bibilo kaa ér mbayev mba sha ayange a tsuaa la n@@ umb@@ en . U tesen ikyav yô , ini@@ av mbi nan sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya yange mbi lu kwagh u hange hange , sha ci u mbi lu gbenda môm u ior mba Yehova civir un yô . Ieren i ior mba@@ wan@@ ndor a vese tese ér jijingi u taregh ngu hemen ve , nahan se fatyô u lun kposo a ve je he ? Maa i na se ian i eren mkohol wase u ningir . Mbam@@ kombo mba Mbakristu vea fatyô u taver se ken jijingi ( Ôr Duteronomi 7 : 12 , 13 . ) K@@ era kpa , Bibilo kaa ér tar ua fatyô u me@@ en se tsembelee je — or u nan soo u eren ishima i Aôndo je kpaa ua de nan ga . — 2 Timoteu 4 : 10 . Aluer mbayev nenge i ver akaa hen ya sha injaa vough vough shi ya cii ngu wang yô , alaghga a hemba lun ve ican ga u sôron a@@ you a ve tse ker la shi veren akaa a ve tsembelee . 1 : 14 , 17 ; K@@ ol . 1 : 15 ) Apostoli Paulu pase kwagh u ‘ ijô i mbatyomov , ’ inja na yô , ka zwa u mbatyomov ve lamen sha , u uumace ve fe u ga je la . — 1 Kor . Kpa se lan er Yehova tsengaôron tsuaa ér ihyom ia lu hen atô u mbacivir Aôndo man mba eren Satan Diabolo tom nahan ga . M@@ AN@@ A@@ S@@ E 23 : 20 , 21 ) I@@ so@@ u yange lu an or@@ o , man lu dyako u nyi lu keghen un@@ u ? A@@ gen di yô , se mba ye sha ci u ihyom i i lu hen atô u mbacivir Aôndo man mba ve civir un ga la . U tesen ikyav yô , kwase ugen ken tar u L@@ at@@ vi@@ a nger ken takerada na ugen u i yer ér W@@ om@@ en in So@@ vi@@ et P@@ ri@@ sons la ôr kwagh u angev mbu yange lu a mi shighe u lu eren tom ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v agen , ken atô u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 60 la . Ôr ikyav i dooshima i Yesu tese mbahenen nav yô . ( Yohane 10 : 2 - 4 ) Mba ve ze ken ityar i Bibilo i ôr kwagh u í la nenge mlu u s@@ ôngo s@@ ôngo u a lu hen atô u iyôngo man mbakur@@ an í la . Ieren i i gbe u se lu a mi la í tese i̱ ken Mpase 4 : 11 , ape aka@@ au@@ ma aa jighjigh aa lu sha ken jijingi a yôô ér : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” We kpa , alaghga u va kav er u lun kwa@@ v la i lu iyua i doon tsung i Yehova a ne yô . Aluer u ngu pinen ior mbampin mba inj@@ aav yô , we kpa u pase kwagh doo doo er Yesu nahan . P@@ ase mba ve ne akaaôron ken mkombo shin ve ne mbam@@ lumun la wer u wuese iniôngon ve la kpishi . Takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa ugen pase ish@@ ember@@ ti i akuma akuma la ér , “ ka u lun a im@@ anger shio . . . u wu@@ h@@ an iyol shin lun a ieren i ior cii ve lumun a mi yô . ” E@@ mber a Mba Ve Lu T@@ a@@ gher a A@@ me@@ en La I@@ m@@ ôngo ‘ U ts@@ aham , er g@@ umb@@ ua u a lu a ho@@ gh@@ ol a i@@ gb@@ ur ga yô . ’ Umbur wer ú tsegha iyol you sha ci u Yehova ken msen wer ú er un tom sha ayange a uma wou cii . “ M fa or u ken Kristu , . . . i fe@@ ese or la i za a nan ken Paradi@@ so . ” — 2 Mbakorinte 12 : 2 – 4 . Kpa alaghga Mbakristu mbagenev vea lu y@@ u@@ en anmgbian u nomso shin u kwase ken ishima ve , sha ci u anmgbian la l@@ aha ma or hen tsombor ve , gayô ve gba henen tsô ér anmgbian la l@@ aha or u hen tsombor ve . ( 2 Peteru 3 : 9 ) Nahan , doo u se nôngo sha er aeren a ase a civir Yehova la a mgbegha se se ny@@ ô@@ ôso iniôngon yase , nahan se wase ior ve hen kwagh u Yehova shi ve dondo un ga he ? — Mbaefese 5 : 1 . T@@ ica la gema kaa a S@@ us@@ ana ér : “ Ne mba henen Bibilo shi ne mba eren sha kwagh u ne hen la kpaa . Anmgbian ugen u i yer un ér C@@ ur@@ t yô , ngu eren tom pania shi wasen ortamen u sôron atôônanongo tom . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 1 , 13 ( Aer . 16 : 16 - 18 ) Ken gar u A@@ ten@@ e di apostoli ne kaa ér ior mba ken gar la “ civir mba@@ aôndo tsung je . ” V@@ e@@ gher u hiihii yô , ka u kunya shin mhôônom kôron or a orgen u i yen nan iyol la . 19 , 20 . ( a ) Ka vangertiôr u nyi Davidi a pase ken Pasalmi 23 : 6 , man se er nan ve se lu a imba vangertiôr nee ? A@@ gu@@ su@@ tu 31 , 200@@ 9 – Se@@ te@@ mba 6 , 200@@ 9 U tesen ikyav er “ mfe u vough ” una kôôm dooshima u or lu a mi la una lu sha inja yô , nenge ase kwaghôron u injaa u mimi u i er ken Aerenakaa 10 : 34 , 35 ne , í ôr her ér : “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” Kwagh u ka a mgbegha an@@ we u iy@@ ô@@ gh la a gema a tese vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese yô , ka tahav mbu tar u lu a mi mbu ur@@ ugh kwagh er mag@@ ene@@ e@@ ti nahan , mbu i nengen a mbu ga la . A pase ér : “ Kape T@@ erem u A lu Sha kpaa Una er a ven la , aluer ne kpaa han@@ mô wen nana de anmgbian u nan akaabo a nan gbar gbar ga yô . ” ( Mat . ( Ôr Pasalmi 10@@ 1 : 2 . ) Kpa tom u gen@@ egh gema lu u alaghga yange ua hemba taver a tom u gban t@@ so la yô . Sha iyange i N@@ is@@ an 9 la , Yesu h@@ enda wan@@ j@@ aki va ken Yerusalem . • Ka sha nyi gbenda Yehova Aôndo a tese iyol hiden a mi ijime ? Shin er kera fatyô u zan ken icighan@@ jiir u Yehova ga an@@ shighe wa karen nahan kpa , a wa icam ér : “ Ishima yam , ka nyi u lu zu@@ du@@ u , man ka nyi u tem g@@ ir g@@ ir ken a mo ga ? Ka mzeyol wou laa ? Mayange u vaa af@@ an@@ yô u civir “ u A gbe u la sha ayange a iyev ou ” ga . — Or@@ pa . Doo@@ m kpishi er Yehova a n@@ em kwagh u a gbem la vough nahan . ” Paulu hemba pasen kwagh u a lu u nan Aôndo jighjigh sha mimi la tsembelee , ken Mbaheberu ityough 11 . Kanyi i lu ityôkyaa i hiihii i i ne ve Aôndo a we ishima , man ka mzeyol u nyi a ne i gbe u saa shighe a kar man á kure un@@ u ? Or u nan ze ga yô , tese ér iyua la gba nan ishima ga . Kwagh ka a er i vihi yô , ior umiliôn imôngo sha tar jimin cii mba ken ibanave tsung er V@@ ic@@ ent@@ e nahan . Yon@@ at@@ an shi wase Davidi , suur sha Yehova je kpaa . Aluer ka u nahan yô , ú zua a ishimataver sha u umbur kwagh u i er ken 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 la . Nyian ne se mba a Bibilo jimin cii , man ngi a mbam@@ pase mba sha mnenge mba engem mba ve tese se m@@ hembe u Yehova u kpilighyol yô . — Ese@@ kiel 1 : 26 - 28 ; Daniel 7 : 9 , 10 ; Mpase ityough 4 . ( Ôr Pasalmi 37 : 4 . ) “ A@@ z@@ ôô ya un maa a kpe . ” Z@@ a hemen u s@@ ônon un icighan jijingi . 1 : 1 - 6 . ( Mbagalatia 3 : 24 ) Sha ayange a Paulu la , or@@ kuran yange i lu or u nan lu or@@ tom shin kp@@ an u nengen sha ze@@ ge ya . Kwagh ne na yô mbagenev mba cian ér alaghga ityar i i lu v@@ aren inj@@ in mba nan usu la ia lu v@@ aren ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior kpishi ken myer . Ity@@ ôkyaa yô , se soo ser se er sha tindi u Yesu a we ér i pase loho u dedoo ‘ zan zan i ar ken ik@@ ighir i tar ’ la . ( Aer . 1 : 8 ; Mat . 15 , 16 . ( a ) Er nan ve yange gba u saa a lu sha ishimataver tsung man Aber@@ am una fatyô u tan Yehova at@@ se a nan@@ den n@@ a@@ a@@ gha ? Se kpa gba u se lu a imba ishimataver la ken ayange a masejime ne . “ Or u ken M@@ yer u ken Ishima ” La Se fatyô u y@@ ôron or u kwagh a ban nan la shin n@@ á@@ n nan inyaregh kpa ? Kwagh@@ yan u ken jijingi u se zough a mi mgbegh@@ aa man iwuese i se lu a mi sha mi la ngi kor se nena ? Yehova yange pase iyol na hen Mose nena , man Mbaiserael hingir u seer fan Aôndo nena ? Yange mba veren Yesu P@@ risti u T@@ amen ken inyom i 29 la je , maa a de ér i kar un , shi a tagher a akaa a tsaase un zan zan shighe u ku na la . ( Heb . ( a ) Ka mbamzeyol mba nyi Mbakristu ve tagher a mini ? ( Mateu 24 : 14 ) U u@@ men atam a Tartor imba ne la — ka u ôron loho u dedoo u Tartor je la — se fatyô u eren kwagh ne ken nyityô mlu u se lu ker cii kpaa ? Kpa , Yehova , Aôndo u Noa civir un la yô , nenge ér Noa ngu bu@@ men a b@@ ume ga . Apostoli Paulu yange nger anmgbianev mba ken E@@ fese washika kaa ér ve eren ‘ hanma msen cii . ’ Kpa shighe kar yô , ve nenge ér doo u vea hen zwa ugen u ior mba ken tar la . Er Paulu lu “ apostoli u atô@@ at@@ yev ” yô , a zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a udubu udubu sha tar man shin zege@@ mnger cii , lu timin atôônanongo ken kpen@@ tar u A@@ shia man Grika ken tartor u Roma . Or M@@ ôm N@@ ana F@@ atyô u Eren U@@ ter U@@ har Tom Ga , 4 / 15 Kwagh ne gema tese se kwagh ugen u injaa ; kwagh shon yô ka un ne : Aluer or er kwagh man se fa kwagh shon kuma se ga yô , doo u se gba nan nan ibo ga@@ egh ga . Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar la , ve mba i shigh ve mkurem sha mimi mbara yange ve vese er “ u@@ wua ” nahan ken atô u sule u “ iv@@ or i bo , ” shin Mbakristu mba aiegh . ( Rom . 12 : 15 ) Aluer se hen u wan ishima keghen mkur u uityendezwa mba Yehova hegen yô , kwagh ne una wase se u va wan ishima hen shighe la kpaa . ​ — E@@ cc@@ l . Er Mbashiada mba Yehova ve lu ken ityar kpishi shi ve lamen ijô kposo kposo nahan kpa , ve cii mba lamen zwa u wang . U dondon yô , de se time sha kwagh u sha uhar u i ter ken M@@ ika 6 : 8 la . Ka i lu inja er kwagh môm kpa yange m de mer a sa@@ am ishe ga nahan . Hii he ’ shighe la je maa m hingir u lun a uma u sha gbenda mimi . Takerada wase u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Zum u Mbayuda wua Yehova Wan je kpaa , yange za hemen u wan ishima a ve nena ? A kende ku hen inya , ku hingir i@@ yô ; Mose yevese kar kera . Se fatyô u nengen a uwegh ku Aôndo sha tom wase u pasen kwagh man mzough wase la nena ? M gema zenden a a@@ ga , man ka a gba u me za ape i we gban ica yô , m h@@ enda iky@@ e@@ ky@@ e - usu i lun aka@@ ver atar . Se hemba mban a atô@@ akaa a wuese mimi u Aôndo sha ayange ase ne , sha ci u Yehova ngu seer tan ior nav iwanger sha akaa a c@@ imin a ken Mkaanem nam sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh . ” 12 : 2 — “ I@@ ember i i ver [ Yesu ] sha ishi ” ve “ A taver ishima a [ kon u m@@ tsaha ] ” la lu nyi ? Kape Yobu kpaa , shighe u am@@ een a na bee kera la , nenge a Yehova sha ashe a na a jighjigh la wang ér ka Aôndo u ngu a na ian ican i er mbacivir un kpa mayange á gem ijime a ve ga yô . ( Mat . 12 : 42 ) Bibilo ôr kwagh u dooshima u Yesu tese sha u nan uma na sha ci u mbagenev la ér : “ Or ngu a dooshima u a hembe ng@@ un ga . ” ​ ​ —⁠ Yoh . Mba tem sha mi yô , Yesu ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u mtim u tempel la man ikyav i m@@ ve na man mk@@ ur@@ tar kpaa . ( Luka 21 : 2 , 3 ) Nahan mayange je mô wase môm nana de henen ér aluer se mba civir Aôndo ken iyol@@ been shin ken u@@ ange shin shighe u se tagher a mbamzeyol mbagenev yô , mcivir wase una bende a mbagenev ga ze . Tom ne hemba ng@@ un se a inja a hanma tom ugen cii . * Hen shighe la ishima i akuraior a tar ne cii lu i môm tsô . Aluer ka nahan yô , mayange de de@@ en wer , ican i ú lu yan la i na yô ú hungur a ishimaveren i doon tsung i mnder u a va nder ú shin ku , ú lu gb@@ ong gb@@ ong shi ú lu a agee iyol ken tar u he la kpaa ga . Or@@ gen u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , u i yer un ér H . Yohane yar tom a ishember ne u ôron kwagh u mbananjighjigh cii . Nahan , hanma or u nan hen ér iyange i Yehova ngi ngô@@ ôr cii yô , mba taver nan ishima ér nana yar tom sha kwaghwan u Peteru la sha u wan ishima keghen shighe u Yehova a ver la . M@@ h@@ ôônom ma Yesu mara yange ma due ken igbar shighe u lu eren tom na shin tar ne la . Christ@@ ian@@ a yange kighir nom na ér a hingir Orshiada ga . Nahan nom na kaa ér : “ Sha hiihii la je , Christ@@ ian@@ a fa ér doo u una zer lamen a mo sha kwagh u kwaghaôndo na ga , nahan a wa ishima a mo , m hen mimi ne a ishima yam , sha shighe u m soo la . ” Ivur ne kaa ér Aôndo u a tem sha ik@@ ôn@@ ough nagh ki torough ki sh@@ aagh la yôô nahan ér : “ Nenge M ngu geman akaa cii hingir a he . ” Wan u nomso u ve mar la kpe , hii hen shighe la je kwagh u bo mough hen tsombor u Davidi . Ka nyi Yehova a lu tesen se hegen sha kwagh u mlu wase a mbag@@ en@@ eve , man kwagh ne una va wase se ken tar u he la nena ? ( 2 Peteru 3 : 3 - 6 ) Kape Noa man tsombor na kpa , ior n@@ aha ve tar je la . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr ityough ki sha 6 man 7 ki takerada ne , Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye Nahan kpa , mbamaren mba agumaior agen a a lu ken tiônnongo u Kristu la mba Mbakristu ga . 8 : 4 - 13 ) Se kpa gba u se gbidye kwar se nenge er kwagh u se tsough u eren la una fatyô u b@@ enden a imoshima i mbagenev yô . ‘ K@@ ov ne ua lu a kar kera ga saa akaa ne cii aa er ve ’ Nahan kpa , gba u vea fa ér Aôndo ngu shi ngu a atindi tseegh tsô ga . Umbur kpaa wer , “ Ter ngu eren ne@@ gh ne@@ gh sha ityendezwa Na la er mbagenev ve nenge er ngu eren ne@@ gh ne@@ gh nahan ga , kpa we ishima a ven , mayange sar Un u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema asema . ” Se tôô ser , tar ugen ngu a gomoti u a kor u sha tindi yô . Ka kwagh u injaa u vesen u nyi yange er ken inyom i 1914 laa ? U nenge wer doo u ú dondo ikyav i James la ga he ? ( Luka 2 : 42 , 46 , 47 ) Nahan cii kpa , Yesu tim ak@@ ende sha ci u mfe na ne ga . Eren kwagh ne sha er se zua a mtsera gbem sha won yô . 11 : 17 - 19 ) Aberaham yange na uityendezwa mba Yehova jighjigh , nahan Aôndo nenge un ér ngu kwagh u injaa ; yange fa Aberaham doo doo . Nahan kpa , er ve lu a jighjigh u nan sha awambe a Kristu a he@@ e inya la yô , Yehova tôô ér mba a perapera iyol kpuaa . Er nan ve Yesu venda kwagh u Peteru ôr la sha imo i ta@@ ver@@ a ? ▪ De henen kwagh a@@ yem a@@ yem ga . Or@@ tamen la nana pase anmgbian u kwase la er i lu tom u nan u tsuan u undun nom u nan shin undun ga nahan . Yakobu , u lu môm ken mbahemenev mba shin it@@ ine sha shighe u mbaapostoli la , pase ér : “ Aberaham na Aôndo jighjigh nahan A gema kwagh la hingir perapera na je la , man shi er : I yila un er ikyar u Aôndo la . ” — Y@@ ak . Zum u or yer í yô , ngi í kar imo i nan la sha imo i or@@ kuran í . A gba u ônov mbagenev kpa vea seer wan uwegh , er u nengen sha mbamaren m@@ us@@ an nahan . Kpa ka msen shin jighjigh wase u nan la keng keng una na ve Aôndo una kure se ijir shi se war ityav mbi Aôndo la shin se war ga ze . Ve kaa ér : “ Ka se ker ian i se hen Mkaanem ma Aôndo sha tse@@ ene@@ ke wase yô . Zum u Mbaiserael hingir sha ikyev i Mba@@ fil@@ iti la , ‘ Jijingi u TER hii u tor@@ on S@@ em@@ son ityô ’ sha u yima Mbaiserael sha ikyev ve . ( Mba@@ j . Yesu yange pase hanma or iti i Aôndo . Ashighe kpishi isharen ne ka i na se h@@ ighir u kaven ieren i mba se lu imôngo a ve la . Ity@@ akerada i í er kwagh i ter í heen ne cii ka Mbashiada mba Yehova ve gber í ye . Hanma or nan ngu a ian i fan t@@ wer u i soo u eren nan la , man ian i lumun shin vendan t@@ wer shon . Shi Mbakristu mba mimi cii , aluer mlu ve una lu nan kpaa , vea fatyô u ember sha ci u ian i civirigh i ve zough a mi i fan Yehova , “ Aôndo u saan saan ” la , man shi Yesu Kristu u a lu “ Tor u saan saan , u age@@ egh tswen ” la . Mbaefese 4 : 25 - 29 pase se kwagh u i gbe u se palegh la jighilii . Yesu kaan a na ér a va yô , a due shin t@@ so , a gba zenden zan . I@@ makeranta i nongo u Aôndo Saulu yange er kwaghbo , sha ci u a na mba@@ aôndo mbagen nagh shi de iyôngo man ib@@ ua kua tor u Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki uma . Yehova ngise pase Mbaiserael ér doo u vea lu wang sha iyol . ( L@@ ev . Zum u Aôndo una gema akaa cii a hingir a he yô , mba vea tema sha tar la vea lu a mfe na man u awashima na vough . I@@ J@@ I@@ R ne yange i hii ken inyom i 199@@ 5 , i tsa kuma anyom 15 . U@@ wegh ku Yehova ku age@@ egh kua lu a ior nav . — D@@ ut . Kwagh ngu eren nahan sha ci u u@@ ger@@ i mba vesen kpishi mba sha ajiir a tar u t@@ enger yô . K@@ EN Y@@ U@@ R@@ O@@ P@@ A : C@@ e@@ c@@ il@@ ia Mal@@ m@@ str@@ ö@@ m , kwase u a lu kô@@ m@@ ish@@ en@@ a u gba@@ at@@ om u mzough u ityar i ken Y@@ uro@@ pa cii , u i yer ér E@@ uro@@ pe@@ an Com@@ mission H@@ ome A@@ ff@@ ai@@ r@@ s la kaa ér “ any@@ ighe samber ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa je k@@ unda iyol . ” Ka sha kwagh u iyol hiden a mi ijime tseegh ga , kua sha akaa agen kpaa , Yesu kaa shami nahan ér : “ M ver ne ik@@ av i tesen . ” — Yohane 13 : 5 - 15 ; Mateu 20 : 25 ; Marku 9 : 34 - 37 . Kwagh ne una bende a msaanyol wase , shi una a bende a m@@ til wase vea Yehova Aôndo kpaa . Ka ma mgbegha se u eren kwagh sha u pan@@ den ican i mbagen ve lu yan la . De D@@ on@@ don M@@ nenge u I@@ kp@@ elaior Ga 3 Nahan kpa , a va lumun ér atindi a tar u Rus@@ sia tese ér ior i tar la i ember K@@ ir@@ im@@ ishi ga . Kpa se gema se yar tom a akaa a se lu a mi la sha u taver shin maan mlu wase vea Yehova . Se hen ken ngeren mban er Yesu yange tese gbashima u mimi , u a lu ikyav i se dondo la yô . Aluer or u eren an@@ umbe soo u zan hemen a an@@ umbe a eren yô , a gba u nana y@@ aan kwaghyan u dedoo hanma shighe cii . man ne eren akaa a M kaan ga ? ” Ior kpishi vea fatyô u nengen sha kwagh u avur ne a kaa la ér , idya i eren ka kwagh u a kaha kposo a aeren a vough a Mbakristu yô . Aôndo una va bee a afer@@ akaa a Satan a ve a mi la sha ikyev i Yesu . — Ôr 1 Yohane 3 : 8 . Shin er P@@ ol@@ and l@@ ù sha ikyev i hemen u G@@ omoti u I@@ j@@ ough@@ ave he ’ shighe la nahan kpa , a na ian ér i zua mbam@@ kohol mba vesen mba iyange i môm la ke ’ inyom i 19@@ 8@@ 2 la . U So@@ o u L@@ un Ny@@ i Or@@ o ? Yehova Aôndo iyol na p@@ endan ashe sha ior mba a gbe la hanma shighe sha u una nôngo yô ve̱ ungwan imo na ga , nahan doo u we or@@ maren kpa u eren a wan wou nahan ga . Tsô or@@ hem@@ ent@@ y@@ av ugen u lun a ior 50 sha ikyev , u sha utar za va hen Eliya a ior nav . Nahan kpa , se tese ikyav ser se na naagh ku ip@@ aan kura jighjigh nena ? ( Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ; 8 : 17 ) Kpa Aôndo “ pase ” se akaa kpishi ken Ruamabera man sha akaa a á gbe la kpaa , a aa wase mba i sar ve u fan mimi mba ve lu uma sha hanma shighe cii sha er vea lu a jighjigh u nan u a har sha akaa a ve nenge a mi la yô . — Mbaromanu 1 : 19 , 20 ; Mbaheberu 11 : 1 , 3 . 27 : 10 ) Aôndo lôh@@ ô mbacivir un cii ér ve kporom ikyua a na , ve hingir azende a na a s@@ ôngo s@@ ôngo . ​ —⁠ Ps . Sha mar@@ ami ve je , ka lun ve pe man at@@ u@@ mba . A kaa ér , “ Or@@ tamen u sôron atôônanongo yange va u sôron tiônnongo wase sha shighe u ishima vi@@ him ker tsung yô . F@@ ab@@ ian , u a lu pania shi a lu di@@ ak@@ on kpaa la , pase er un vea I@@ sa@@ bel ve taver agumaior atar ishima ken tiônnongo ve u he la , a yange gba u a taver a ishima ve aa hemba tse@@ en ishima u eren ityom i ken tiônnongo yô . Pasalmi 1@@ 11 : 10 kaa ér : “ M@@ cie u cian Aôndo ka mhii u kwaghfan je r@@ a . ” Ior mba Yehova mba nan iti na icivir ken zwa môm . ( 1 Kor . ( Yakobu 5 : 11 ) Kpa aluer mba tôvon se a ican di ye ? Ka akaaôron a Yehova a nyi yange kure sha mi vough sha shighe u Yosua lu uma laa ? F@@ es@@ e@@ tu kaa wener , mba ve yer Paulu ijir la ny@@ iman kwagh u a lu pasen ér , “ Or@@ gen mba yer Un er Yesu , u A kpe je , kpa Paulu a kaan . . . er , ngu uma la . ” ( a ) Hii nan ve se fe wanger wanger ser Ish@@ an i sha U@@ se la i due kar kera ? Aluer se nenge ser gba u a su@@ r ma or u civir Yehova a vese imôngo ishima yô , se fatyô u umbur nan ken mbamsen asev . ( Rom . 24 : 1 — Er nan ve m - er u Davidi ôr iyenge i ior la lu kwaghbo u v@@ es@@ ene ? 11 : 1 - 4 , 8 , 9 ) Aluer Satan yange wa ishima ér una ver kwaghaôndo môm u ior cii vea civir un ve , tu@@ ur ior ken ityô ér ve er nahan yô , a saa un dang ! Peteru za hemen u tesen ér Paulu doo un ishima . I de or@@ hemen u mzough u kwaghaôndo ugen u ngohol u@@ iyua sha ci u mba@@ ibanave u a lu ken gar u S@@ an Fran@@ ci@@ sc@@ o la tom , zum u ib@@ aver i tese ér á kaa a mzough na ér a̱ ki@@ mbi inyaregh ki t@@ wer u yange un er u n@@ aregh kwa@@ v iyolough na , kua inyaregh ki kuman n@@ ai@@ r@@ a dubu 6@@ 4@@ ,@@ 7@@ 50 ki kwaghyan u sha hanma s@@ ati ú un ye ken h@@ ô@@ te@@ l ken anyom ahar yô . Nahan a shi nan kpa , “ ruamabera u Y@@ a@@ sh@@ ar ” man “ Ruamabera u Ity@@ av mbi TER , ” u i ter ken mpin u hiin kwagh@@ ngeren ne la kpa lu ur@@ u@@ amabera mba i nger ve sha iwasen i icighan jijingi ga yô . Ve lu ken Roma zum u Paulu kaa a Mbakristu mba ve lu ker la ér : “ S@@ ugh nen P@@ ri@@ se@@ ka man A@@ ku@@ la , nam nen , ka mba@@ eren tom a mo imôngo ken Kristu Yesu . Mb@@ an yô , ve ver mon ve sha ci u uma wam , ka mo tseegh m lu su@@ ghun ve ga , ka iniongo i Kristu i ken atô@@ at@@ yev cii kpaa . ” Lu ken Dooshima u Aôndo ! I T@@ a Mbaiserael I@@ c@@ in Mbakristu mba ve dondo kwaghwan u injaa ne cii vea er kwagh u van a dooshima ken tiônnongo u Kristu shi nan un lun ijiir i kundu kundu . 31 : 1 , 10 , 26 ) Gba u kwase u fan kwagh kua han@@ ma@@ or u nan soo u eren ishima i Yehova cii nana lu a erdoo sha no@@ mbor u nan . Nahan u ôron sha injakwagh yô , aluer or ngu a ikyav ne , a@@ lu ken uwegh ku y@@ an@@ egh shin sha ic@@ u@@ l kpaa , ikyav ne tese ér nan ngu or u nan civir u@@ gomoti mba tar ne mba sha inja inyam la . Nahan kpa , mba hiin u maan tempel la yô , Yehova ‘ ver ve dedoo . ’ Mayange una de ér orgen nana kar a lu Tor u He@@ mban cii ga . ( Gen . 14 : 18 ) Yehova yange na ikyurior i Iserael ian i hingir “ tartor u upristi . ” Ngeren u Se@@ er u A@@ 1 u Bibilo i ken inyom i 20@@ 13 la kaa ér , Bibilo i i gem i doo yô , gba u ia “ pase inja i ishember shin ase@@ mber wang ape aluer i gema a ge@@ de@@ e , er a lu la ve a gba iliam ga , shin loho la ua saa la . ” Mbagenev mba henen Bibilo min@@ iti 10 shin 15 tseegh ken hanma kasua . Aluer se mba eren msen sha ci u ma or yô , ishima ia kera zer vihin se a nan ga . • Ka sha nyi gbenda nahan mkaanem ma Aôndo yange ma seer sha iti@@ ar i iti@@ ara ? Aôndo una tsua u ungwan mbamsen asev nena ? Nyian kpaa , mba ve lu a jighjigh u nan hen a na yô kape a lu eren a ve vough je la . — Mateu 6 : 11 , 25 - 34 . Ve lumun a kwaghôron u Anmgbian A . 10 : ​ 22 , 23 ; Yoh . 15 : 20 ; 16 :⁠ 2 ) Sha nahan yô , er se lu keghen averen a tar u he la , gba u se nôngo kwagh kpoghuloo shi se waan ishima kpaa , ve se fatyô u dondon Kristu ye . ​ —⁠ Mat . Ka m nôngo tsung sha er imba kwagh ne i de eren mo ga yô . ” — Or@@ pa . ( Mateu 9 : 37 ) Ken Y@@ u@@ dia kpa lu nahan . Ity@@ ô@@ ugh ki T@@ ele@@ v@@ ishen Tese Kwagh u W@@ ase Kwase U@@ gen H@@ ingir u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Yô M fa er mo shin mbagenev mba hegen ve lu eren Yehova tom sha jighjigh ne kpa yange vande lun se nahan la gaa ? Ngeren ne una na se seer lun a iwuese sha kwagh u Tartor u Mesiya u er ken atô u anyom 1@@ 00 a u hemen ne . Shi ieren i ior ve eren shighe u ka sea za u pasen ve loho u Aôndo la ia na Kristu u a lu Tor la una fa er una ôr hanma or ijir yô . Man ve ‘ gema m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo hingir ve iji@@ mba i eren . ’ I@@ ember i se lu a mi sha ci u ishimaveren i va lun uma gbem sha won , civir Ter wase u lun a dooshima , Yehova , shi wuese un zum u se lu sha ikyev i Tor wase Yesu Kristu la ngee je gande ôron . Nahan kpa hanma ai@@ k@@ ighe u mkombo u tiônnongo una gba cii yô , tsombor la cii ú zua i bee . 4 : 10 ; 15 : 18 — Yehova yange tsu@@ gh ior nav mba hemban@@ ato mbara sha nyi gbenda ? Er mbamaren asev mba hiihii mbara er ib@@ u@@ me@@ kwagh yô , uma u tsôron kar ve shi ve na se cii dyako i isholibo man m@@ yen kua ku u i gbe u se kpe kpee ne . ( Ôr Pasalmi 1@@ 39 : 23 , 24 . ) A@@ i@@ e u eren ka a na nom man kwase kua mbagenev hen tsombor ve kera na ayol a ve jighjigh ga . Kwagh la una lu ú a iwasen je a zua ga ! Ior kpishi vea lu keren mk@@ or ken iniongo i uumace ve ver , i i lu er “ a@@ wen a sha i@@ wo ” la . Er se lu ior mba Yehova yô , se mba wuese Ter shi se mba su@@ ghun un sha er a ne se awashima u uma jighilii , man tom u wasen u a ne se u eren la man mlu u ken hemen u doon kpishi la . R@@ é@@ g@@ is kaa wener : “ Kwagh ne tese ér Yehova ver anyom a yange m nôngo kwagh kpoghuloo shi m kighir ave van@@ ger , m wa ishima tsung la doo doo . ” Satan nôngon ér una pav se a Aôndo sha u me@@ en se ér se soo i@@ pi@@ la . ‘ Per@@ apera yange doo Yesu ishima , kpa gema ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi la . ’ ( Heb . ( Mateu 4 : 17 ) Yange tese ian i kwagh la una tôô ke ’ uuma asev yô , a taver ior asema ér : “ Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na . ” Shighe u i gba uumace ica lu a gba ga la , ort@@ yom ugen hemba Aôndo ato , shi mee nomso@@ or u hiihii la vea kwase na , ve kpa ve hemba Aôndo ato . Maa a na ve akaa atar a wasen ve : A na hanma ve ikyar i tom man ijiir i vea pase kwagh yô kua loho u vea pase kpaa . Hen zum la “ ishimaveren keghen uma u tsôron , u Aôndo u A eren aie ga la , . . . tôndo zwa je er shighe lu a lu ga la ” ia kure sha mi vough . — Tit@@ u 1 : 2 . Me pase kwagh u iengem i icivir You i hemban la , man shi aeren a O@@ u a kpilighyol . D@@ I@@ SE@@ MB@@ A 24 - 30 , 20@@ 12 Lu a Eren a Orkristu 19 : 17 ) Er se lu nôngon ser se hemen sha u nan ior icivir ne , doo u kwaghwan u ken mkaanem mara una bende a vese nena ? Sha ajiir agen yô , yange or a bugh id@@ yer sha it@@ you shighe u nan ze hen ya u orgen shin nan lu su@@ ghun ior yô , nan zua a icivir sha ieren i nan i eren kwagh a mbagenev sha icivir la . Shighe u Yesu kaa a mbaapostoli nav ér ve za sôr iyou i vea ya P@@ ase@@ ka ker la , lu ôron kwagh u iyou i lun a ikyav mbi h@@ we@@ egh ker kpishi ga , kpa alaghga tsô yange soo ér iyou la i lu akuma akuma shi i lu ker tsembelee , shi i lu a ian ker i un man mbaapostoli nav vea tema yô . Kwagh u mbacivir Yehova gba un ishima nan je ? 3 : 20 - 22 — Se mba waren sha batisema nena ? Kwagh u yange na Yehova msaanyol yô lu u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba i na sha u suen mcivir u mimi la ga , kpa lu ieren i t@@ ang@@ en@@ yol@@ ga i mba ve na akaa shon lu a mi la . Nahan kpa , anmgbian ne vea kwase na mba eren msen kera yô , ve tsua u m@@ ough@@ on yemen , shi mba a af@@ an@@ yô a v@@ aan sha kwagh ne kpaa ga . I@@ t@@ inekwagh : Er Tartor u Aôndo u sha la ua hide a perapera man bem sha tar yô Hanma shighe u ú er ma takerada u Bibilo di tsô yô , ka u hen kwagh u he keng . Nenge ase mkaanem ma Davidi yange ôr sha u wuese shi su@@ ghun Yehova man : “ T@@ ER@@ E , Ter wase , iti You ngi a icivir sha won , gande cii , We u U ver iengem You sha U@@ sha ” la . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr ityough 4 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? I@@ wasen i T@@ i@@ ônnongo Nahan cii kpa kwagh ugen ngu u se cii se lu a mi inja i môm yô . Shi ngu a a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa sha ishi , shin iky@@ um i kwagh u á lu ú iyol er tsu@@ r la ; a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa ne nga a kwagh ugen u i yer ér ch@@ l@@ or@@ o@@ pl@@ ast yô . ( b ) Ka akaa agen a i nger ken Bibilo a nyi a tese ér Yehova ka Aôndo u s@@ angen a s@@ ange ior ga ? ‘ A@@ she a O@@ u nenge ij@@ en@@ awambe yam , man i nger a ken ruamabera Wou cii , ka ayange a i vande veren mo a je la , zum u iyange i môm i môm lu a lu ga yô . ’ • Ka mbamzeyol mba nyi nom man kwase vea fatyô u tagher a mi sha kwagh u inyaregh ki vih@@ in@@ i , man kanyi ia wase ve ? Ka ieren i nyi yange Yesu lu a mi sha kwagh u shin@@ ago@@ ge , man ig@@ y@@ um@@ ior ia hen u dondon un nena ? Sha mimi yô , sea lu shin ma p@@ ev u m@@ ure u ku@@ ugh nan nan je kpa , se fa ser se mba sh@@ imi se tseegh ga . Er Aberaham na uityendezwa mba Aôndo jighjigh yô , kwagh ne wase un za hemen u eren ishima i Aôndo . Kwaghôron ne ka u mimi ga . Lu a wan môm tseegh . Shi a kaa ér : “ Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” ( Mat . I@@ gbenda i mbatamen ve ne se iwasen i í t@@ ér ne cii tese ér , mbatamen mba ken Kristu mba ior mba i ne ve lu “ u@@ i@@ wua ” mba Yehova á ver ve sha ikyev i wan na Yesu Kristu sha u ve taver se ishima sha gbenda u zan ken uma la yô . — Mbaefese 4 : 8 . ‘ Er nan ve T@@ erem a lu shi@@ en awambe sha kp@@ ande h@@ unda ? ’ Nahan kpa , er mhôônom kôr un a ikpelaior la yô , Yesu ker shighe “ hii u tesen ve akaa kpishi . ” ​ — M@@ ar . Nenge imba ian i civirigh i se lu a mi u lun a ci ken kwaghpasen u i pasen tar sha won cii man tom u tesen ne ! Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 70 la , m zua a ian i civirigh i lun ortamen u nengen sha mkohol u vesen , u i er hen ze@@ ge ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u i yer ér Mor@@ umb@@ i S@@ ta@@ di@@ um la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 6@@ 8 , 20@@ 9 Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka “ Aôndo u mimi . ” ( Ps . Se m@@ ô@@ ôr mkaanem ma Yehova ken asema ase nena , man ka nyi akaa nahan se time sha mi ve , se kange ishima ser mayange se ci@@ r zwa ga ? Mo man The@@ o@@ do@@ to@@ s ken inyom i 19@@ 38 □ Hii nan m - er u yange Paulu ôr kwagh gber ke ’ profeti Habak@@ u la a kom v@@ ough@@ l@@ o ? Apostoli Paulu yange wa Mbakristu kwagh ér ve de p@@ aven ivaa sha ci u nom shin kwase u ve vese la nan na jighjigh ga yum ga . Nenge ken takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la , ti@@ h@@ i 1 , peeji 2@@ 20 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 6 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Kpa kanyi yange i na ve ve mem ah@@ endan a ve laa ? Heela tseegh ga , hide kar igbenda igen kpa nenge . Er se vande t@@ eren nahan , lu u a tsua mba vea hingir “ tartor u upristi kua icighan@@ ikyurior ” la ken ikyurior i Iserael tseegh . Zum u se sôn ser i na se kwaghyan wase u ayange ayange la yô , se mba kaan ser nyi ? ( 2 Tim . 3 : ​ 16 , 17 ) Aluer se mba ‘ henen kwagh sha ityom na shi se mba gbidyen kwar sha aeren ’ a Yehova yô , se hemba fan un cii . ​ ​ —⁠ Ps . Nahan kpa , N@@ at@@ ali@@ e wasem kpishi . • Gba u or a za hemen ken jijingi nan ve nana er batisema ? Kwagh la lu or ! I nger Genese 3 : 17 - 19 man Mbaromanu 5 : 12 her . Anmgbian u kwase ugen , iti na ér El@@ ż@@ b@@ ie@@ ta , a kaa ér : “ U duen kwaghpasen vea mbap@@ asenkwagh kposo kposo la nam ian i tesen ve dooshima , kua ior mba se zough a ve la kpaa . ” Y@@ A@@ NG@@ E i dugh iky@@ aren igen ken tar u P@@ ol@@ and , nahan i pine mpin ér : “ Ma mimi u aie a nongo sha mi ga ngu je kpa ? ” Gba u a gema Bibilo ia lu a iti i Aôndo ker sha ci u nyi ? Kanyi i er sha shighe wase ne sha kwagh u mba i shigh ve mkurem laa ? I@@ liam i Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor — Mbashiada mba Yehova Na Yesu Jigh@@ jigh@@ i J@@ e Kpa ? Een , yange zua a mi . Se mbagen kpishi kwagh vande eren se nahan . ( Mat . 25 : ​ 14 - 18 ) Nahan mpin u a gem a dugh yô ér , gba u mba i shigh ve mkurem ga la vea er tom u pasen kwagh laa ? Een . Shi kwagh ugen u vesen u yange gba u me de u eren yô , lu gbenda u m wu@@ h@@ an iyol shi m eren h@@ we sha inja ga la . Á vande waren kwase ne sha ikyev i u@@ jijingi mba b@@ ov nôngo u kuman anyom ahar nahan hegen . ( Mbaefese 1 : 20 - 22 ; Aerenakaa 2 : 32 - 36 ) Nahan , hen shighe la , Kristu hii u hemen kpa lu tiônnongo tseegh lu hemen ye . Yesu yange kaa a Mb@@ as@@ adu@@ shi , mba ve na jighjigh a mnder u shin ku ga la ér : “ Kwagh u mnder u mbakp@@ enev yô , ne mba a ôr kwagh u Aôndo lu kaa a ven la er : Mo M ngu Aôndo u Aberaham man Aôndo u Is@@ ak@@ a man Aôndo u Yakob kpaa , gaa ? Mayange vea kera tema ken mkpeyol kundu kundu ga ! Nenge ase akaa a mimi ne : Ken atô u anyom 1@@ 00 a a kar ken ijime ne , mbahemenev mba vihin tu mbagenev nôngo ér vea tim Mbashiada mba Yehova kera . ( Mat . 4 : ​ 1 - 10 ) Shi shighe u i ver Tartor u Aôndo ken inyom i 1914 la , lu Satan hii u “ nôngon ityav ” a as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la ye . ( Mpa . Kpa Mbashiada mba Yehova nenge ér iyange i hemban cii i i gbe u se umbur yô , ka iyange i Yesu kpe la . 10 : 7 . Ieren na ne tese wanger wanger ér imoshima na lu ôron un kwagh u vough ga . — Aerenakaa 6 : 8 ; 7 : 5@@ 7 - 8 : 1 ; 9 : 1 . H@@ en@@ pe mngerem ma k@@ ir@@ en a kaa shin ma ôôn iyol ma ban je kpaa , Mbakristu ve̱ nôngo sha afatyô ve cii ve̱ lu iyol wang man sha inja kpaa . Ka sea n@@ orom ikyaa sha kwagh u hemen u Aôndo ga yô se lu tesen ser se mba a vangertiôr ken Ter wase u dooshima shi se suur sha a na kpaa . Yange venda a na ga , kpa gema wuese un er a sue tiônnongo u Yehova u sha shighe la yô . Yehova ts@@ ahan mbaaferev sha mimi . V@@ i@@ him kpishi er yange m vihi shighe kpishi sha u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav nahan , kpa gema doom hegen er m lu eren kwagh u injaa a uma wam nahan . Zum la , “ mbap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” — Pasalmi 37 : 29 . Mb@@ ap@@ ati@@ i man mba nôngon kwagh sha ci u ior kua mba nôngon ér vea va a mbam@@ gem nd@@ era nôngon ér vea sôr akaa a a ve a mp@@ av la , ka kwagh u nyian a mi ga . 2 : 18 — Er nan ve í yilan Yo@@ ab@@ i man an@@ ng@@ ôô@@ v nav mbau@@ har mbara í suur sha ngô ve Ser@@ uya ? 1 , 2 . ( a ) Ka an nan lu “ Orshiada u jighjigh man u mimi ” ? Lu@@ do@@ vi@@ c shi ôr kwagh u gumor ugen u i yer un ér Ju@@ li@@ en , u yange cian ashe yô , ér : “ Er ashighe agen ashe a cian yange a na Ju@@ li@@ en a hingir t@@ um tu t@@ um yô , nôngon u eren kwagh zan sha h@@ w@@ ange ga . 3 : 15 ) Nahan lu u ihyom ia za hemen hen atô u Satan vea “ kwase ” u Aôndo u sha injakwagh la . Hemen u Satan U@@ a G@@ u@@ usu I@@ nya K@@ pe@@ e J@@ e , 1 / 15 An@@ th@@ on@@ y : Ka ivur Bibilo i ior kpishi ve fe yô . Doo u Orkristu u nan we iyol i eren ivaa nana er tom sha kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 20 : 25 la sha ci u nyi ? Lu kwagh u wase ve ve , ve taver ken jijingi her , shin er atesen a aiegh du@@ mbur ken tar u Bab@@ ilon nahan kpaa je la . Er Yehova a hi@@ r a iyol jime yô , ka nahan ve a ker “ ashe a sha im@@ anger ” a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol la ihyom ye . KW@@ AG@@ H u m er sha heen ne yange er shighe u mo vea E@@ ve@@ l@@ y@@ n T@@ r@@ ab@@ er@@ t , u se eren tom m@@ ishen imôngo la , se bee M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha un@@ yi@@ in , anyom ahar kar yô . Hii nan ve ior kpishi ve lu a ish@@ ô sha kwagh u eren s@@ ù@@ l@@ ù@@ à sha u k@@ é@@ r@@ é@@ n ér vea fa kwagh u ke ’ hem@@ ene ? Ngeren u Bibilo kaa ér : “ Tsô ij@@ en gba hen tar la . ” Er foto u sha peeji 18 la a tese nahan , se fatyô u tesen ser se kegh iyol u nan shighe wase sha ci u mbananjighjigh a vese imôngo nena ? Akaa ka aa er nahan yô , Mbashiada mba Yehova ve nôngo sha u vea iv tom ve u ‘ sur@@ un mba ve zu@@ ngu cii asema ’ yô . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara tese ér mba ‘ nongo u Yehova a dugh sha ci u iti na ’ nyian nena ? Yange i doo se u henen Bibilo a ior kpishi Mar@@ co@@ s hen u yaren tom a kwaghwan u dedoo u i we ke ’ Bibilo sha kwagh u iv@@ es@@ egh la . 14 : 30 ; 2 Kor . M na un jighjigh , me suur sha a na shi me fatyô u eren msen hen a na vangertiôr kpaa . ( b ) Takerada u Aerenakaa man mkaanem ma Paulu lumun a kwagh u mbat@@ im@@ en sha akaa a mba@@ yi@@ ase ve er la nena ? Gadia mayange ma kwaghôron u profeti due sha awashima u or ga , kpa Icighan Jijingi mgbegha ior man ve ôr kwagh u Aôndo ye . ” Kpa Peteru gema kaa ér : “ Shin er ve cii á na ve an@@ zughul sha kwagh Wou kpaa , mo yô , mayange á nam an@@ zughul ga ! ” Hanma or u nan soo u civir Yehova a ishima i môm cii , nana nôngo sha afatyô u nan cii nana sôr kwagh u nan er shami ga la . “ M@@ A@@ R nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar . ” Er tom ka u na i t@@ ume noov man kasev mbagenev iyol yô , ka i taver ve kpishi u zuan a shighe u taver ivese ve . Kwaghôron u profeti u i er ken Daniel 2 : 44 ér a ‘ hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur ’ la ngu ôron kwagh u ity@@ artor i i til sha a@@ vegher kposo kposo a zege@@ u@@ ee la tseegh . M@@ kombo been kera yô , anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev kase mbamaren mba ve iv a m@@ liam ashe ne ve wa atô ve lu ku@@ ven ve sur@@ un ve asema sha m@@ kaan . Kape tom wase u pasen kwagh ne kpa u wasen ior u henen kwagh u Yehova a lu eren sha u yiman ior je la . 17 : 15 ) Lu mbaapostoli mba Yesu tseegh kwagh ve gba un ishima ga , mbadondon un nyian cii , kwagh ve gba un ishima . Gba u se kange ishima u eren nyi , man se hen nyi ken ngeren u dondon laa ? Sha nahan yô , se hii u lamen sha mbagenev sha u tesen ser se hemba gban kwagh a ve . Alaghga se kende jighilii se kaa ser ishima vihi se a Aôndo ga . ( Mateu 4 : 3 , 11 ) Nahan ka a inja u s@@ ônon ser i yima se sha ikyev i “ or@@ bo ” Satan Diabolo . ( Mateu 6 : 9 ) Een , m@@ tsegh u tseghan iti i Yehova la a̱ lu se kwagh u vesen , gadia á doo se ishima , shi il@@ y@@ ahan i i ve a mi sha iti na sha igbenda kposo kposo la kpa doo se ga cii . ( Daniel 8 : 19 ) Mpase ityough 6 kaa ér , mba@@ any@@ iny@@ av un@@ yi@@ in vea lu hendan any@@ inya ve sha shighe u mkur ne . Maria I@@ sa@@ bel na kwase ne kwa@@ takerada la shi ta un iwanger sha mi kpuaa , maa kaa a na ér a̱ na un ad@@ er@@ e@@ shi na sha er un vea mbamaren nav vea za un inya vea za seer ôron un kwagh u Tartor u Aôndo yô . Nahan kpa ka cii gbenda u injaa u i gbe u Orkristu nana dondo je la . Gbenda ugen u se na ve iwanger yase ia wanger yô , ka sha u henen Bibilo a ior Hen ase er mbahenen mba Yesu yange vea ban a vangertiôr shighe u ve k@@ an@@ shio u du@@ ghun jijingi u bo ken wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen la . Aluer wea war “ zege@@ can ” la shin a va nder u a nder kpa , nenge er a lu kwagh u doon kpishi u ember “ uma u a lu uma jim la ” sha wono ! P@@ ase@@ t@@ ô na kua mba yange z@@ aan ad@@ ua ken c@@ ôô@@ ci i môm a ve cii kera na un m@@ sur@@ shima ga , ve ny@@ i@@ ishi ve z@@ enda un ken c@@ ôô@@ ci ve kera . • Gba u dooshima wase una samber a za kighir nan je ? Yange ungwa atesen a doon a Yesu la shi nenge u@@ ivande mba kpilighyol mba Yesu er sha iwasen i icighan jijingi u Aôndo la . Se tsaha ashe ase , aa de u kenger akaa a hông@@ or@@ ough nena ? ( N@@ um@@ er@@ i 25 : 1 , 3 , 6 ) Lu u Yehova una tim upristi mba Ba@@ al ken Yuda ci ca cii , kua upristi Mb@@ al@@ ev@@ i mba b@@ an@@ en a jighjigh u nan mba ve lu@@ ̱ p@@ eren tindi u Aôndo sha u civir imôngo a ve la kpaa . — Ekesodu 20 : 2 , 3 . Kpa Davidi er nah@@ a@@ la ga , a za hemen u “ kenger ” kwase la zan zan isharen i eren idya a na kar hemba mci@@ e u cian Aôndo la . Ikyav i Yeremia la yange i taver anmgbian ugen ishima kpen kpen ; mba yer anmgbian ne ér H@@ en@@ r@@ y@@ k . ( Mpase 1 : 18 ) Sha nahan yô , Yesu una va bugh ih@@ in@@ da i i@@ wa@@ re@@ gh , vough er yange kaa ér i bugh i@@ wen i sha u@@ war u L@@ as@@ ar@@ u la nahan . Kape se kpa i doo u se lamen zwa u wang hanma shighe je la . U gban zan mbamkombo di tseegh tsô yô , kuma ga . Mo man kwase wam se mba k@@ ang@@ en@@ aa , man mlu u se lu kôôsôô hegen la doo je gande . ( Pasalmi 25 : 14 ) Se kpaa se fatyô u lun a imba mlu u civirigh u lun vea Yehova k@@ ang@@ en@@ aa ne aluer ngu or kpôô kpôô hen a vese shi aluer a doo se ishima tsung shi se mba cian u eren kwagh u vihin un ishima sha ma gbenda yô . — Pasalmi 19 : 9 - 14 . In@@ yom jimin kar cii ve mase lumun ér ter na kpe mimi ye . Ka akaa ahar a nyi a wasen u kuran tiônnongo u Kristu sha u a lu wang - na ? Ior mba ve we ikyo sha kwagh u jijingi a lu ôron la vea zua a nyi kwagh@@ a ? Se palegh nen mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol , se hiden a iyol ijime . Se hen akaa kpishi hen azende a ase a lun jighjigh , aa á civir Yehova a ishima i môm la . Shi shighe u i lu a tim gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a ga la kpa , ôn@@ o@@ v@@ mbak@@ em@@ ev mba Lo@@ ti nenge kwaghôron na ‘ er ka as@@ enge ’ nahan . — Genese 19 : 14 . Nahan kwagh ne tese ér , hii shighe u a na wanakiriki ne tom u nengen sha ya , man u wan un akaa a ter cii sha ikyev la , shighe a war karen . Satan kaa a Ifa ér : “ N@@ é kpe je ga ; gadia Aôndo fa iyange i né ya a la , iyange la ashe aa bugh ne , né hingir er Aôndo nahan , né gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ” — Genese 2 : 16 , 17 ; 3 : 4 , 5 . Man tom ne hemba ng@@ un hange hange hegen cii , sha ci u mkur u tar ne ngu ikyua . M@@ sen man m - ongo u ungwan imo i Aôndo la wasen se u dondon jighjigh u nan nena ? * Yesu tese ac@@ in imôngo imba Tor u una lu yô . ( Pasalmi 119 : 36 , 7@@ 2 ) Aluer se lumun ser kwagh u i er heen ne ka u mimi yô , se lu a mnenge u vough u una wase se nahan se palegh h@@ ôn u iny@@ ar man h@@ ua man u kwagh kuman or ga la . Se tese ser se mba ‘ hi@@ di a ayol a ase ijime ’ sha gbenda u se eren kwagh a Mbakristu mbagenev la nena ? ( 1 Peteru 5 : 8 ) U seer yô , taver nan iyol ga sha ci u m - ban u kwaghyan u ken jijingi . 3 : 23 ) Shi alaghga gbenda u ne lamen la kpa ua fatyô u k@@ ahan . Yehova a le@@ he u ér u kporom hen a na la nena ? Yange ve per Tindi u Mose sha u p@@ waren Mbayuda mbagen kwagh , wan m@@ tser sha mi . 17 : 9 ) Sha nahan yô , doo u se ‘ karen ayol a ase sha u se fa aluer sea lu ken jighjigh u nan yô , se timen ken ayol a ase ’ sha u gbidyen kwar nengen sea lu eren kwagh u se hen ken Bibilo la sha mimi yô . — 2 Kor . ( Mat . 26 : 5@@ 9 ) Sha mimi yô , “ ior kpishi wa Un aie iyol , kpa u@@ shiada vev mbara ve lu zwa môm ga . ” ( M@@ ar . Kpa ityom i se er sha u civir Aôndo la yô , ia saa ishe mayange ga . Paulu wa se kwagh ér : “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima , hemen nen sha u nan ior icivir . ” A wase mbacivir un sha icighan jijingi sha u ve̱ kav e̱r akaaôron a profeti a ke ’ Bibilo la a lu iv@@ in yô . Mkaanem ma Aôndo man icighan jijingi na wasen se u tesen m@@ doom asev Shin er alaghga u ôr ityakerada i I@@ vangeli ne sha hiihii la ve a lu ú er i ny@@ iman iyol i í nahan kpa , i cii ngi ôron ka kwagh môm tsô . Mbakristu mba mimi ka ve er akaa ne nahan sha ci u mba@@ wan@@ ndor a ve doo ve ishima . Paulu yange ng@@ ur pasen er i gbe hange hange u anmgbianev vea lu ken dooshima yô , a kaa ér : “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan er u@@ ic@@ u@@ wan mba Aôndo mba ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov mba doon ishima nahan . U@@ ng@@ wan I@@ mo@@ shima You , 11 / 1 17 : 16 ) S@@ ara va maren Is@@ ak@@ a kera yô , a zua a ityôkyaa i dedoo i veren ashe keghen shighe u ityendezwa i Aôndo a Aberaham la ia mase kuren la . M va kav mer shighe kuma u me er sha kwagh u m lu henen la I nger takerada ne ken inyom i 5@@ 6 zan zan 5@@ 8 . E@@ ̱r Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I mb@@ ira bee kera yô , Yehova hide ver as@@ ande a mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem la sha i@@ aven i eren tom tsung . Kpa alaghga mba utar mban cii yange vea lu ikyua hen shighe u ican hii a Yobu la . U hemban cii je yô , hanma tom u a ne u cii , er u sha mimi wou cii . Lu sha ci u Yesu doo un ishima ga shin lu kwagh u@@ gen@@ e ? Ka an nan ne ve ifer man ican i yan i du@@ mbur shin tar y@@ um@@ u ? F@@ an tsô mo vea pro@@ fes@@ ôr la yange se fa er m@@ tswen - or ugen tôô gb@@ u@@ u@@ ka lu tan ior wu@@ an shin kpo@@ you u sha uhar la nahan ga ; mayange or lu a vande wu@@ an ior sha gb@@ u@@ u@@ ka ken tar u Amerika imba ne ga . Aluer ikyav i mbamaren bende a wan ve sha gbenda u dedoo yô , alaghga wan la nana hingir u lun a aeren a dedoo shi tsuan akaa a nana er ken uma u nan la sha kwaghfan . U Er a Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato Nen@@ a ? Ngu “ s@@ enden ve sha ishigh ki Aôndo ate@@ tan kpaa , tugh kpaa . ” ( Anz . 14 : 30 ) Kpa aluer se mba wan kwagh ishima a or yô , se ngô@@ ôr gban angev ga . Man u hemban vihin cii je yô , a@@ dooga se na vea hingir u k@@ enden a iyol sha . Mbat@@ omov mba i gbe u ú pase ve atindi a eren tom a iyol@@ vihin shio la , lam a ve sha imo i legh legh , kpa gema ôr taver taver . Sha kpôô yô , Bibilo i ôron ka gbenda u uma u ú lu zan a vese hen Yehova yô . 4 : 2 ; 1 Pet . Yange pase kwase Sam@@ aria ugen kwagh ikyua a gar u Shi@@ kar , been yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ Kwagh@@ yan Wam yô , ka u Me er ishima i u A t@@ indi@@ m la , Me kure tom Na vough kpaa . ” Kwagh u Paulu yange nger sha kwagh u ‘ sur@@ un ishima ’ la na se mkav sha er se fatyô u lun a iwasen hen mbagenev yô . Aôndo V@@ aan Af@@ any@@ ôô ? Ikyav i tesen yô , ashighe kpishi ka i tese i@@ pi@@ la man idya sha In@@ tan@@ et man tele@@ v@@ ishen man ken u@@ fi@@ im man ityakerada kua ken um@@ ag@@ az@@ in ér , akaa ne ka a bo ga . 5 : 19 . A lu nyi m@@ taver je u tagher a mi ken tom u pasen loho u dedoo ne kpa , lu a vangertiôr wer Yehova una wase u sha er u hemba un yô . Shighe kar yô , orgen u vande henen Bibilo vea Mbashiada yô , va u va eren tom hen ijiir i p@@ aven iky@@ on la . Or@@ kuran u ken Kristu Yakobu yange ta icin sha kwagh u asaren a iyolough man u kera lun wang ken jijingi ga la . Ity@@ ôkyaa i Se Lu Uma J@@ im Yô Ka Ny@@ i ? Gba u mbatamen vea fa nyi kwagh@@ a , man ka sha ci u nyi ? 37 : 14 ; 38 : 1 – 39 : 30 . Mbat@@ omov mba ve seer been iyol hegen ne , shighe ngu u yange ve yar tom a tahav vev sha ayange a ve lu iyev la sha u eren ityom i taver yô . Mbahemenev mba ken u@@ kwaghaôndo ka vea kaan a ior ér akaa a vihin a a ts@@ eren ve la ka ishima i Aôndo yô i lu mba@@ aie jighilii je ve waan un iyol ye . Ma u nenge wer Aôndo kera ngu perapera ga shinii ? Tar U@@ a V@@ a H@@ ingir Paradi@@ so ken Hemen Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 1 - 3 PE@@ E@@ J@@ I 3 - 16 An@@ ng@@ ôm u kwase , D@@ or@@ is yange bee k@@ l@@ ase u sha 13 u makeranta u G@@ ile@@ adi la , lu pasen kwagh ken tar u B@@ ra@@ z@@ il . A ver kwagh@@ ku@@ h@@ wan he ’ ikyo@@ o@@ so . 9 : 26 , 27 . ( 1 Yohane 4 : 1 ) Nahan ka u se lu su@@ laa . Kpa gema ver ikyav sha ityendezwa ne : “ [ Or ] u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” A@@ h@@ umbe ka a karen sha ishima i a , u ungwa ih@@ ur@@ an i a je , kpa u fa ape a dugh man h@@ en@@ pe a ze kpaa ga . Kanyi kwagh yange i kar a mbacivir Yehova ke ’ tar u M@@ ala@@ w@@ i ? “ Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 17 : 16 . Kwagh u á lu jim yô ka un ne : Ka an nan tesen c@@ ôô@@ ci gbenda u ia k@@ ara . . . ka Ici@@ ghan@@ ruamabera shin ka mhen u a hembe du@@ mbur he ’ ma shighe la ase@@ e ? ” J@@ an@@ us@@ z , u se vande t@@ eren kwagh na la yange za iky@@ ura ken tom sule na la kpishi ga ; gema gba bo ken tom la . Sha ayange a Yesu la , i kimb@@ in mbatomov injar sha hanma iyange . • Hii nan ve i gbe se ishima u eren kwagh sha ishima ta@@ ver@@ a ? Ken atô u u@@ kasua mba uta@@ ankar@@ uhar mbara , yange i pase kwagh er gba je i lu a vande pasen ga yô Nahan uma wase una lu a mk@@ om man i@@ civi@@ ri@@ yolough man bem kpaa . B@@ ee un er ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em nahan , kpa a ur@@ ugh ve sha agee na cii , maa ica i gbe ga yô , a nenge a ikp@@ ela ish@@ u lu tsu@@ en ken u@@ kp@@ er mbara ! Ka sha tahav av m hingir nahan ga . Hen ani@@ jiir ugen hen gar ne , ape a@@ ah@@ e ne er c@@ a@@ veraa , ior lu yan ican sha ci u usu u l@@ at@@ ri@@ ki lu ga shi wu@@ he kôr shi ve lu a akaa agen a hange hange a kwagh gba ve a mi ga la , ior mbagenev gema lu iin ve akaa . Nahan kwagh ne wase Paulu u lamen a tor A@@ gri@@ pa sha kwaghfan sha akaa a tor fa tsembelee la . Er tic@@ a ugen u tesen ken kô@@ le@@ eji lu lamen sha kwagh u Mb@@ an@@ az@@ i yange ve wua Mbayuda kpishi ken Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha I@@ I la yô , a to@@ gh@@ or iyol ér “ ma nongo shin mzough u ior mba ve lu mar@@ nya u tar u gomoti u Mb@@ an@@ az@@ i lu hemen la bugh zwa venda mba@@ aie man i@@ pi@@ la kua c@@ a@@ veraa u i lu eren a Mbayuda la ga . ” 6 : 16 ) Jighjigh u nan man m@@ doo u Yehova a doo se ishima a ishima i môm la kpa ngu a wase se u lun perapera shi zan hemen u dondon gbenda u zan a vese ken uma u tsôron la . Sha hiihii la vihi un er ngô na lu undun un yô . Yange ve wasem shi ve er a mo doo doo sha u taver mo ishima ér Yehova vihi ishima a mo ga . Iky@@ uryan i i ya a Davidi la di seer tan iwanger sha kwagh u tsombor u Mesiya una due ker la . Ka We U lu a mkaanem ma uma u tsôron ye . ” — Yoh . 6 : 5@@ 3 , 60 , 6@@ 6 , 6@@ 8 . Icighan jijingi yange wase Yosev pase F@@ ar@@ a@@ o m@@ ny@@ am ma ma ci@@ er un , ma ma pase kwagh u una va er ken hemen la . * K@@ ur@@ utya Y@@ u@@ li@@ u za kar ikyua a ijiir i i yilan ér R@@ oman F@@ or@@ um la , k@@ ondo yem sha ig@@ y@@ u@@ ngu igen i i yilan ér V@@ im@@ in@@ al H@@ ill la . 9@@ 20 / 9@@ 17 ․ ․ ( Aerenakaa 8 : 12 ; 1 Peteru 3 : 21 ) Ka se hingir or@@ henen u Yesu , shighe u se hen atindi a na shi se lu eren sha mi la . — Ôr Mateu 28 : 19 , 20 . Heela tseegh ga , mba ve de akaa cii ve lu z@@ endan inyaregh la , ashighe kpishi ka ve “ kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo . ” — 1 Tim . Nahan cii kpa , se mba hembe veren ishima sha tom u ú lu u vesen la — ka tom ú pasen ior kwagh u mimi je la . Nenge er yange a doo Davidi er Yehova de un isholibo i er a B@@ ate@@ she@@ ba la sha wono ! • Ka akaa ou a nyi nahan i doo u ú wa ken msen wou we ? In@@ umbe i ter vea wan la shi ka i er tom u injaa ugen kpaa . Kpa mbah@@ e@@ men tar sha nom - or yô , tese ma icivir tsô kpaa sha kwagh u Bibilo i ôr ér Mbakristu ve de lu ior i tar ne ga la ga . E@@ ̱r se nengen a Yehova sha ashe kpôô kpôô ga nahan kpa , de se umbur nen hanma shighe ser un yô gem nengen a vese . Doo u se nenge ser ka akaa a a hembe gban Yehova kwagh la se kpa a hembe gban se kwagh ye . Ka iwasen i nyi se lu a vangertiôr ser se zua a mi ? Yehova doo se ishima kua mba wan ndor a vese . 13 : 16 . Kwagh u jighjigh wase u nan man tom wase u pasen kwagh la ngu il@@ ian hen Yesu man Ter na ga . Shi í taver se ishima ér “ m@@ seer u tar@@ kuran kua bem vea lu a ik@@ ighir je ga . ” — Yesaia 9 : 6 , 7 . Satan yange samber a ieren i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne sha derianyom u hiihii la . Man hii shighe u i gb@@ ihi un shin tar zum u i nôngo Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha M@@ ôm la je ngu hemban samber a samber a ieren i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne cii . — Mpase 12 : 9 . Kpa , aluer kwaghôron wase u wang man u taver ga la una wase or môm tseegh u fan Yehova kpa , doo u se wuese er Yehova a yar tom a vese u ur@@ ugh ior van a mi hen Wan na yô ! — Yoh . 6 : 44 . • Doo u se nengen mba undun mimi nena , man ka sha ci u nyi ? ( Anzaakaa 22 :⁠ 6 ) A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo ka im@@ aagh ki taver iyol ki u fatyô u tilen sha mi eren akaa a nan tsombor wou msaanyol yô . [ Ngeren mba shin kpe ] Sha iyange M - umbur la , kwase ne kpa va kua iorov mbagenev 26 mba ve lu mar@@ nya u M@@ ap@@ u@@ c@@ he yô . Er mbap@@ asenkwagh mba hen haregh u i lamen zwa u M@@ ap@@ u@@ du@@ ng@@ un , mba ve kom iorov 20 mban nenge a ve yô , kwagh ne doo ve tsung je . Se cii se tôô nen dyako wase u ke ’ jijingi , u Aôndo a ne se ne a̱ l@@ ú se kp@@ am kwagh . Er Yehova a tesen se kwagh u se er shi a we se kwagh nahan kpa , kighir se ér se l@@ un@@ un kwaghwan na ga . Ver ase ishima nenge er Yehova a pase tahav nav mbu a lu a mi mbu den se asorabo la yô , a kaa wener : “ V@@ a nen ase , sé hen nen kwagh imôngo , kape TER A kaa ne ; shin er asorabo a en a nyian b@@ ong , nahan kpaa aa ku@@ ngu er a@@ w@@ ombo nahan ; shin er a nyian er kp@@ agh nahan kpaa aa ku@@ ngu er mo@@ u nahan . ” 13 , 14 . ( a ) Ka sha ashighe a nyi nahan alaghga a gba u se kera er kwagh sha asema a ase ga ? Ka ve er nahan sha u ior ve de civir Yehova sha gbenda u a soo la ga yô , shi ve de fe mlu u mbakp@@ enev jighilii ga . In@@ i@@ ongo i N@@ is@@ an 15 Iyange i Me@@ men B@@ re@@ di u i We K@@ wa sha mi N@@ is@@ an 16 I na nagh I nder Yesu Ga La ku sh@@ a@@ ir ( N@@ is@@ an 15 - 21 ) Kanyi se hen sha u timen ken takerada u Aerenakaa ityough 18 laa ? L@@ at@@ ina lu gar u he , nahan ishima nyian se sha kwagh u mba@@ wan@@ ndor a vese vea hen sha a vese la kpishi ga . 19 : 13 ) Kwagh ne na yô , lu Yesu tseegh kuma u pasen ior kwagh u Ter na ye . Er alaghga ityom i vesen i mbagenev ve lu a mi ken tiônnongo la ia na ve u duen ati nahan kpa , doo u a saan hanma wase cii iyol u eren “ akaa a kiriki ” a ior ve fe nengen a mi ga la . ​ —⁠ 1 Pet . Ka i saan se iyol zum u se lu eren ishima i Yehova shi a lumun se la , vough er B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i nahan . D@@ ugh u fan kwagh u Tartor u Aôndo la kera yô , shi Bibilo you i henen ia wase ú u zuan a mlumun sha mbampin mba vesen , er mban nahan : ( 2 Timoteu 2 : 15 ) U eren kwagh ne yô , gba u se ver shighe tsembelee u timen ken Bibilo man zan mbamkombo man duen kwaghpasen . Nenge aeren ne a gbe ica a atesen a Yesu la sha wono ! Shin er atindi a aeren a vough a ken Mkaanem ma Aôndo la a wanger man a lu jighilii nahan kpaa , nga kwagh u y@@ uh@@ wan je g@@ anden ga . Nahan kpa , aluer wanye ôr kwagh a or sha ici@@ h@@ i yô doo u a kôôm nan fese je ; kpa doo u se fa ser , u tesen mbayev er vea ôron kwagh a ior sha inja la kaha kposo a u wan ve mkaanem ken zwa . Kwagh@@ tôvon ugen kaa ér kasev man nomso kpishi mba ve er idya cii , ka or u nan eren tom a ve imôngo ve er idya a nan ye . Yange i sôr aan i ver sha ajiir a ior mba i sar ve u fan la vea fatyô u kohol her yô . Ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 19@@ 6@@ 9 la , i kaa a mo vea G@@ er@@ r@@ i ér se yem ken tar u G@@ u@@ y@@ ana , ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika , nahan doo se , se lumun tom ne . Nenge ikyav sha kwagh u kwase u ken J@@ ap@@ an , u i yer un ér Yo@@ shi@@ k@@ o la . A kaa ér : ‘ Ne mba ne Un jighjigh yô , i ver ne ikyav sha Icighan Jijingi u ityendezwa , u A lu ib@@ um@@ un u dyako wase ’ la . Or@@ kur@@ an@@ ilev u Kwagh Wou a G@@ be Un Ishima Yô , 4 / 0@@ 8 Tsô er nan ve ve er afer@@ akaa kpishi yum nahana ? Tese ikyav er inja i dedoo ia fatyô u nan mbah@@ endan kwagh a vese vea gba sh@@ imi k@@ ur k@@ ur yô . 6 , 7 . ( a ) Yehova yange tôndo zwa a Aberaham ér nyi ? Yô , zua a iember man averen sha u keren akaa a injaa a ‘ i yer ken a na ’ la . 23 : ​ 13 , 23 , 25 ) Gba u mbahenen mba Yesu kpa vea taver ishima nahan , sha ci u ve kpa mbahemenev mba kwaghaôndo u aiegh vea tôv ve a ican shi vea wua mbagenev je kpaa . ​ ​ —⁠ Mat . Ka akaa@@ injaa a nyi i doo u se ko@@ so , man ka sha ci u nyi ? Peteru nger ér : “ Se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je [ Tartor u Aôndo sha ikyev i Mesiya ] man tar u he [ mzough u uumace mba mimi ] u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa Na la . ” — 2 Peteru 3 : 7 , 13 . Doo u Se Eren Kwagh sha Kwagh@@ fan man A@@ kuma A@@ kuma Kp@@ aa Nahan a soo ér hanma or nana zua a iember er un nahan . Nahan kpa , yange nan fa ér aluer nan na kwagh u lun a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol yô , a doo Aôndo a nan ga , sha ci u kwagh la una tese ér nana nenge ér nagh ku nan ka kwagh u i gbe u a eren ke@@ ke tsô , shin ka ikyav je kpaa . Yange saan ve cii iyol tsung u ungwan er anmgbian ugen u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la yôô ér , i due a Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i i hi@@ di i ser la ken zwa Buter . Mbagenev suur sha Yehova sha kwagh u tom ve nena ? Aberaham man S@@ ara vea pase se er yange ve undu ijiir ve i kundu kundu ken gar u U@@ r ve lu tsan ken ut@@ ent@@ i ve ishima lu ve ker yô . Yange i na se kwaghyan a gba ikyev ga cii , kpa hanma iyange yô , se anmgbianev mba kasev cii se nôngo u veren iv@@ ur@@ ugh ki ber@@ e@@ di her , sha er hanma iyange i L@@ ah@@ adi yô , se fatyô u lun a kwaghyan kpishi , zum u se zough a ian i kohol imôngo timen sha at@@ ine@@ akaa a ken Bibilo yô . A kaa ér : “ I@@ j@@ en ka ia gba yô , hanma kwagh kpa a hingir ior kwaghyan . Kpa mbadondon mba Kristu mba sha ayange la dondo ikyav i Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la , nahan ve seer ajiir a ve a pasen kwagh la sha gbashima je . 32 : 10 - 15 — Er nan ve yange i nger ityakerada ihi@@ ar i pasen kwagh u i y@@ a@@ ma ? Hen Kwagh sha Mbam@@ taver mba Ú T@@ a@@ gher a M@@ i La Ú karen a ishima ú ne shighe wou man agee ou sha u tesen ior mba i gbe ve ishima mbara shi ú wasen ve sha u ve̱ hingir mbahenen mba Yesu Kristu kpa ? ( 1 Mbakorinte 10 : 13 ) Shi aluer Aôndo de nyityô kwagh ér i er se kpa , se fa tsô ser : Mba ve nenge num a ior mba Aôndo yô ka Aôndo je ve lu nôngon num a na ye , man mba ve nenge num a Aôndo yô vea hemba ga . Ikyav i tesen yô , zum u á lu geman mbam@@ lumun mba mbau@@ ng@@ wan ve lu nan , gayô á lu geman akaaôron a anmgbianev mba kasev ve lu nan shin á lu geman akav a nengen yô , saa una kange ityough kpee ga . Ashighe kpishi , ka i lan mbagenev ishima er i hii ve u@@ bo@@ mbaakaav ve eren yô . Ieren i nyoon ishima a u wan ikyo sha kwagh u una due ker ga la ia fatyô u vihin mlu wase man u mbagenev , u sha iyol man u ken jijingi kua u ken ishima kpaa . A shi nan kpa , lu ken zwa u nyi Yesu tesen mbahenen n@@ av@@ a ? Ka nyi u kange ishima wer u er , er u lu keghen mkur u tar ne laa ? Alaghga a gba u se tsua kwagh u taver ashighe agen , man a@@ dooga se fa kwagh u vough u i gbe u se tsua la jighilii ga . K@@ ure kure tsô , m gema eren tom shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , shi m hii u man m@@ sô@@ rom vea azende am . Aluer i sar hanma or pe eren ishima Na yô , nana fa kwagh u ityesen ne , shin ka her Aôndo i dugh , shin ka kwagh Wam tsô M er@@ ou ? ” I@@ tyô J@@ imin Cii I Z@@ ough a M@@ tsera Wan@@ kwase ugen , u i yer iti na ér L@@ is@@ a * yô , lu nahan mat@@ o iyange igen , maa uwegh za kar un , nahan za zua vea mat@@ o u@@ gen@@ egh . Er se kange ishima ser se ver akaa a ken jijingi hiihii yô , kwagh u injaa due ker . ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 ) Kpa er yange ma er nahan yô , gema tese m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man gbashima na u a lu a mi u tesen shin@@ shima shi han@@ ger ikyaa sha kwagh ga la — aeren a ishima i legh legh — nahan Yehova yange sôr ian ver i orumace u a lu ken isholibo ne nana fatyô u van ikyua a na shi un kpaa una lumun nan yô . I na ior umiliôn imôngo takerada u S@@ c@@ en@@ ar@@ i@@ o ne gbilin . Kwase na va dugh yô , kera fatyô u kighir ishim@@ avi@@ h@@ in na la ga . A ver mbamkombo mba tiônnongo u Kristu sha u taver se asema sha u se̱ za hemen u yemen sha gbenda u vough shi van a vese sha u se̱ ningir imôngo a ior mba ve kpa ve lu a mba@@ awashima er se nahan la . Cii man anmgbian Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l a saa ku ken inyom 19@@ 16 la yô , a ôr kwagh u tese ér a tsen@@ ga nengen er a va er tom u pasen kwagh la a za kighir yô . Kwagh u i nger ken 1 Mbat@@ esalonika 5 : 3 la kure ve@@ e ? Ikyav i tesen yô , nongo u Yehova ka u shi kaan a vese ér se taver ikyar i se ye vea Aôndo la sha u ôron Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wase , shi eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor , shi zan mbamkombo shi duen kwaghpasen hanma shighe . Davidi kaa ér : “ U su@@ w@@ em ken mimi wam . ” Paulu tôô Mbakristu mba i mar ve sha jijingi la kar sha alegh a iyolough sha ci u nyi ? Yesu Yange Lu a ma Anmgbian ken Mba@@ apostoli N@@ av Mba 12 Mbar@@ aa ? 1 : 15 ) Yesu iyol na kaa ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” — Yoh . 14 : 9 . Anmgbianev asev mba ken tiônnongo vea nenge a m@@ vese la nahan , a doo ve kpishi . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji u sha 12 la . ) Er se lu mba tilen sha mimi yô , kwagh u hemban doon se cii yô ka u se nenge er Yehova una pa@@ ase ah@@ on a gban sha hem@@ en@@ tor na kera yô . Mbamaren mba wan ne ka Mbashiada mba Yehova , nahan ve wase John sha u a̱ hen kwagh shon ke ’ Bibilo yô . Or u nan n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr eren idya yô ka nan vihi iky@@ ar@@ yan i nan vea Aôndo shi nan vihi tsombor u nan kpaa . Er isharen i tsombor ne lu a mi u za pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la lu taver a taver yô , ve tôô angahar a eren kwagh u ve tsua la . T@@ ôô ase wer ud@@ ang@@ mbaakaav mba ur@@ ugh se shin se mba v@@ ôron a mkombo shin iyol ngi kpen se u duen kwaghpasen . Se K@@ ôr I@@ j@@ ende Hegen He@@ mba Anyom 60 ( L . Shighe u mbamaren mba ve lu Mbakristu ve lu y@@ esen mbayev vev sha “ mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” yô , mba vihin ve a vihi shinii ? D@@ ugh ayange a Solomon lu uma la kera yô , i kera ôr kwagh u A@@ re@@ ki ga zan zan va ar shighe u Yo@@ shia kaa ér i tôô un i za ver ken tempel la . U sha uhar yô , er : Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” — Marku 12 : 28 - 31 . Akaa ne kaha ny@@ ian@@ a ? ( Yobu 1 : 21 ) A̱ shi nan kpa , Satan nzughul a Yobu sha ifer sha u á hen ér ka Aôndo a ne un ican ye . Shighe kar yô , mbatyomov mbagenev va shin tar , va gema hingir uumace . Lu hen shighe ne , Yosua ts@@ ôngo nomso mba i mar ve ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la cica cii ye . Ior mba ve er Mkaanem ma Aôndo , nahan ve hingir u nan uityendezwa mba Yehova jighjigh yô , ka ma gema uuma vev . Yehova yange we tindi sha ikyev i Mose ér Mbaiserael ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov been cii yô , a tese akaa a a bende a mlu u uuma vev jimin cii yô . Ú fatyô u gbidyen kwar nengen a kwagh u i pase hen ivur ne ken ishima you kpa ? ( Mbaromanu 8 : 22 ) Ka an nana ny@@ iman kwaghôron ne ? Ka u lam zwa la sha gbenda ugen shighe u lu pasen ior mfe u mimi sha kwagh u Tartor u Aôndo man er Tartor shon ua tsegha iti na yô , man shighe u u lu lamen a ior var var sha kwagh u pa@@ ase hemen u Aôndo iyol kua shighe u lu ôron ve kwagh sa@@ gher sa@@ gher sha kwagh u averen a tsôron a uumace mba jighjigh vea zua mi la . Ashighe kpishi kanyi kwagh ka i na mbayev ve kaha ve undu gbenda ? E@@ ̱r icighan jijingi a lu eren tom u vesen ú tsuan mbatamen shi veren ve sha aan a tom yô , se fatyô u kaan ser mimi je se mba dondon ic@@ egh@@ zwa i iyol@@ tseghan yase la aluer se mba eren kwagh u mbatamen mba ken tiônnongo ve ser ve ver la ga yôô ? I wua Ma@@ ase@@ ia “ wan u tor ” kpaa . ( 2 K@@ ron . Yange lu iyua i kpilighyol i nyi i na anmgbianev mba ken tar u J@@ ap@@ an ? Er Yehova yange yima ikyurior i Iserael u tsuaa la sha ikyev i Bab@@ ilon nahan , a yima mbacivir un mba sha ayange ne sha ikyev i “ Zege@@ bab@@ ilon , ” u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii la . S@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin i lun shin tar ne kpa , a gba u se ‘ ny@@ iman iyol yase , se tôô kon wase u m@@ tsaha , se dondo sha Kristu . ’ ( Mat . Ka kwagh u a ne ve icombor igen i ver shighe u mcivir u hen tsombor ken mhii u hanma kasua je la . ( Ôr Aerenakaa 15 : 1 , 2 . ) • Aluer se soo u su@@ nd@@ an kwagh u dedoo yô , saa se l@@ ôô nyi ? ▪ Ka Ny@@ i I Tese É@@ r Se Doo Yehova Ishima ? ( Mateu 6 : 24 ; Mbakolose 3 : 5 ) Satan ver iyol na ér un ngu aôndo . Ve cii yange ve lu a mhen u kpe@@ egh - e ? Er m za hemen u henen Bibilo la , m kav mer gba u me sue nom@@ om ken tom na u lun ityough hen tsombor la . Shin er kwase ne venda kwagh a nom na kundu kundu nahan kpa , á ungwa un her ga . Shighe u Or K@@ era Lu a Tom Ga Shin Í K@@ imb@@ in Nan I@@ ny@@ aregh K@@ pu@@ aa Yô 7 : 29 ) Yehova yange tese ér tar u uumace doo un ishima sha gbenda u hemban cii sha u tin@@ d@@ in Wan na u môm môm la shin tar . ( Duteronomi 16 : 15 ) Nahan ka hange hange u se cii — ig@@ y@@ um@@ ior man mba@@ beenyol , nomso man kasev kpaa — se tese ser hemen u Kristu la ngu se kwagh u kp@@ egh ga . U seer yô , Paulu shi zua ku u Yesu la sha iniongo i Mbayuda i sha inyom ig@@ enegh kpaa , ka Iyange i nan I@@ w@@ om je la . Se er nan ve Een wase una hingir E@@ i ga ? Shi er se vande nengen nahan , yange anyom deri imôngo kar cii ve Yesu va shin tar ye . Nahan kpa , shighe u Yesu lu shin tar la , a tese ér ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la lu a bee ga . Ikyav i hiihii la ka sha kwagh u yange i ôr ken ngeren ugen ken Tom W@@ ase ú Tartor ugen sha kwagh u or a er ve nana hii Bibilo i henen a ior yô . ( Pasalmi 5@@ 6 : 8 ) G@@ um@@ or ne lu Davidi ; kwagh ne er zum u lu keghen shighe u una tema tor sha Iserael la . Shi gba u tar ua tser we@@ se we@@ se sha er mngerem ma ma lu shin u la ma a gba a@@ kpo@@ o ga yô . Alaghga imba or la nan zende wuee wuee ken tar u ú vihi yum ne , vough er iyôngo i̱ i̱ undu or@@ kuran i̱ la nahan . Er E@@ u@@ gen@@ i@@ o nenge an@@ ng@@ ôô@@ v av ngee kpishi , shi ve lu a isharen kpaa yô , a sôr ian i una nenge sha hanma or vea tsombor u nan doo doo yô . A pase wener : Ka iorov mba lun vough utar tseegh yange ve lu uma shin tar ne ye , kpa mba uhar k@@ an shio u tilen sha mimi , ka Adam man Ifa je la . Kwagh ne kpiligh or@@ kasua ne iyol kpen kpen shi mase umbur kwagh u ord@@ as@@ enda la ôr un shighe u za ôr un kwagh u er un la . M ngu inj@@ a@@ or i Aôndo una soo ér mo m lu ken tar na u he la kpa ? ’ L@@ ou@@ is la been iwer i ngi kar kpuaa yô , tsombor wase mough yem vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia la . “ I@@ cu@@ gh i iny@@ ar ” ka mhen u kpe@@ egh , u ior ve lu a mi ér saa or a lu a inyaregh keng ve a saan nan iyol shi nana tema a kpe nan iyol la . ( Mat . Mba@@ beenyol mbagenev yô , ka ve ver ka@@ a@@ de ne vea ngeren ve u karen dyako la imôngo kua ityakerada i b@@ an@@ ke man akaa agen . Bibilo kaa ér : “ I@@ sho@@ li@@ bo nyôr shin tar sha or môm [ Adam ] , man ku gema va sha ci u isholibo . ” I ôr kwagh sha kwagh u iyev nav di ng@@ es@@ ee tseegh tsô . Ab@@ ig@@ ail gema lu inja kposo . Shi avur a Bibilo a se pase kwagh sha mi je kpa , alaghga gbenda u se pase la a zua sha kwagh u a tsu@@ me u la jighilii ga . Ka Un@@ ô Ve Eren Kwagh Ne Ny@@ ian@@ a ? • Se seer iember i se zough a mi ken tom u pasen kwagh la nena ? ( 1 Pet . 2 : 23 ) Kpa yange pase mba@@ asorabo wang sha m@@ kaan man sha ieren na ér aluer ve gema ishima yô , Yehova una lumun ve . We kpa akaa a fatyô u eren we vough er yange er a J@@ en@@ n@@ ifer man Le@@ ah nahan . Ka sea karen iyol hanma shighe yô , i@@ gb@@ i@@ la yase i hemban taver a taver . Er mba@@ an@@ umb@@ ev mba du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô ka ve er an@@ umbe sha u karen i@@ gb@@ i@@ la ve man iyol ve iyol sha u vea fatyô u du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô tsembelee nahan , doo u se kpa se tsaase mkav wase u ken ishima la sha er se fatyô u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo yô . Yesu kaa ér : ‘ Aluer una ungwa mbara kpaa ga yô , za kaa nongo u Kristu ; man shi una ungwa nongo u Kristu kpaa ga yô , a̱ hingir we er ka ort@@ yô@@ ty@@ ev man or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh nahan . ’ Kpa M ngu kaan ne M@@ er ; hii hegen je né nenge Wan u Or Una tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku A@@ ge@@ egh , man Una va sha a@@ been a sha kwa@@ v@@ aôndo . ” 28 : 7 ) Paulu di pase vangertiôr na , kaa ér : “ Ken akaa ne cii se hemba tser tser sha ci u Un u se doo Un ishima la . ” Sha er mba i sember eren ve batisema la vea fatyô u lun ken Yerusalem her shi zan hemen u ‘ k@@ angen asema sha ityesen i mbaapostoli ’ yô . Nahan m@@ shi@@ ri@@ m ma i haa un sha ave la , po@@ so un sha ave haa inya ! Yehova shi una na se icighan jijingi na sha u a̱ sue se ken nyityô ican i a ne ian ér i er se la cii . — 1 Mbakorinte 10 : 13 . 11 : 16 - 24 , 33 . Er nan se fe ser Yesu ôr kwagh u ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron sha tar la ken mkaanem nam ma i nger ken Yohane 6 : ​ 48 - 5@@ 1 laa ? Nahan kpa ior kpishi mba soon u tan kp@@ an@@ de@@ gh ga . Er or@@ sule ka nan kôôm im@@ ende i iy@@ i@@ av mbi nan mb@@ igen kure kure , sha u timin mbi iky@@ on ér mbi ka@@ mber sha mi , mbi vese jighilii la nahan , we kpa u fatyô u wasen anmgbianev mbagenev kure kure vea kav er i gbe u vea gema mnenge ve , nahan vea lumun u seer eren ityom ken tiônnongo yô . Kpa yange kaa ér , “ Ka mea hen er me za pasen kwagh ken igbar nahan iky@@ ar@@ ky@@ ase i kun@@ de@@ m iyol gb@@ ir gb@@ ir . ” • Er nan ve ini@@ av mbi upristi mba sha ayange a Mal@@ aki la lu kwagh u doon Yehova ga ? A nger hen Mbakristu mba ke ’ T@@ esalonika nahan ér : “ I@@ vangeli yase va her a ven , lu sha kwaghôron tseegh ga kpa lu sha agee man sha Icighan Jijingi ” kpaa . • Ka nyi akaa nahan se fatyô u veren ishima ser se er sha gbaa u zuan a mfe u Yehova laa ? U@@ gen u i ver ikyav sha mi la di lu sha u tesen ér u i ver i@@ vegher la ngu vough . Yehova Aôndo pase mimi sha kwagh na ken Bibilo , i i lu mkaanem nam la vindi vindi . GB@@ A U PE@@ N@@ D@@ AT@@ YO@@ U U T@@ OR U@@ N@@ A Z@@ A@@ MB@@ ER SH@@ A C@@ I U I@@ OR N@@ A@@ V Akaa A I G@@ be A La N@@ ga Pas@@ en Kwagh u Aôndo u Uma , 10 / 15 Apostoli Paulu nger wener : “ Se ver asema ase se [ mba ] keghen Aôndo u uma . ” — 1 Timoteu 4 : 10 . ( Luka 23 : 43 ) Or shon , kua ior mbagenev umiliôn imôngo , vea zua a ian i henen kwagh u Aôndo zum u Yesu una nder ve shin ku ken paradi@@ so shin tar la . I P@@ ase Mimi T@@ ser Tar Cii Aluer se er nahan yô , se lu vough er “ kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar . . . u fetyô u t@@ ôn@@ don fese ” ga la nahan . — Or@@ pa . Ka ior kpuaa tseegh akaa nga a gema ken uuma vev sha gbenda u vesen er Davidi wan u Y@@ ese nahan ye . ( N@@ um@@ er@@ i 16 : 4@@ 9 ) Nahan de se kar nen ishimawan i Yehova sha u eren a mbam@@ pase nav dang dang la ga . Ga@@ yô alaghga go@@ go u un@@ den zan sha kpo@@ you u sha lu ken d@@ wer u tor . T@@ sua I@@ ember@@ yolough i Dedoo “ K@@ ur@@ an Nen ” — Shighe u Ô@@ ron I@@ jir K@@ uma Ve ! Vea due han@@ a ? Sha uhar yô , ka paradi@@ so u ken jijingi la . Sha utar yô , ka paradi@@ so u Sha la . Se tsa hen P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o ayange kpuaa , maa se c@@ in se hide ken Y@@ uro@@ pa . ( Yobu 38 : 4 - 38 ; 39 : 1 - 12 ; Pasalmi 10@@ 4 : 5 - 19 ) Or ngu sha ikyev i atindi a i@@ gbe@@ tar a Yehova la sha ci u un kpa i lu Aôndo a gbe un yô . Hen Kwagh ken In@@ j@@ akwagh i T@@ al@@ ent@@ i La Shin er a@@ sh@@ en se lam a we dang nahan kpa , m nenge u lu sen a se kwagh wou kera . Aluer se hen ser u@@ j@@ ende mba b@@ ov vea fatyô u vihin se ga yô , doo u se hen kpaa ser u@@ j@@ ende mba dedoo di kpa vea fatyô u lun se a iwasen ga . Mbakristu mba nôngon ityav a unô ? Ngeren u sha uhar la di pase er mbacivir Yehova ka ve tese mba@@ wan@@ ndor a ve dooshima yô . 28 : 19 , 20 ) Shin er Diabolo a lu tan num sha a vese kpoghuloo nahan kpa , se fa ser Yehova ka “ Aôndo u uma u A lu Or@@ yiman u ior cii la , jim yô , ka u mbananjighjigh . ” Satan eren tom a kwaghaôndo u aiegh sha a@@ yom sha u tsu@@ ghun ior nena , man ka ic@@ in@@ tan i nyi se ungwa ve Satan una tsu@@ me a vese ga ? Kwagh ne na yô , i tim Yerusalem shi i yem a ior i Yuda uiky@@ angen ken Bab@@ ilon ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C . S . Ka unô vea fatyô u lun mar@@ nya u T@@ ar@@ tor@@ o ? I tim mbagen iorov 2@@ 4,000 , man iorov 1@@ 000 ken atô ve lu mbah@@ e@@ men je . — N@@ um@@ er@@ i 25 : 9 . • U na ior mba u pasen ve kwagh la icivir nena ? ( Yohane 16 : 2 ) Mbashiada mba Yehova mba nengen er mkaanem ma Yesu man ma lu kuren sha ve nyian yô . Shi se fa er Yehova a veren iniôngon i mba ve keren bem la yô . ( a ) Er nan ve Paulu kaa ér un ‘ hemba gban ijime ken u@@ icighan@@ mbaiorov ’ ci@@ ilii ? I@@ ca a gb@@ aan ga yô , ve gba keren aan a vea seer luun imôngo yô , shi i lu inja er kwagh ngu zan hemen hen atô ve ga , ka di ab@@ ur@@ ab@@ ur tsô ve zuan nahan . Mkaanem ma Aôndo ma a akav a tesen se er se er kwagh shighe u i kôôm se sha gbenda u taver tsung man er se lumun ibo sha icivir sha ma kwagh u se er shami ga shin se we ikyo sha mi ga yô . ( Gen . 41 : 9 - 13 ; Aer . Mba ve den mbagenev kwaghbo la ve doo Yehova ishima Er nan ve u hen wer hemba doon u ú lamen a wan wou sha itinekwagh ne aa u gban di nan un ityakerada tsô wer a̱ za ôr iyol na laa ? I ôr her ér : “ Tar u̱ de kera doon ne ishima ga shin akaa a lu shin tar tsô kpaa ga . • Yesu yange ver mbayev ikyav sha u ungwan imo i mbamaren nav nena ? Gadia ior vea hingir mba@@ wan ayol a ve ik@@ o tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima man mbah@@ a@@ gher sha akaa man mbag@@ en@@ gese iyol man mba@@ ôron kwagh dang dang . . . man mbak@@ ôron ayol a ve tsaha ga ” la . — 2 Timoteu 3 : 1 - 3 . Alaghga ngô u an@@ iky@@ und@@ an la nana ng@@ ur@@ en veren ishima sha a nan yô a kera doo nom u nan , u nan kpa nan lu iyev la ga . U or a̱ hen kwaghhenen u a kom ke ’ jijingi yô , saa nana fa a@@ yom a henen kwagh sha inja sha inja . Ngeren ugen ken hemen di una va pase er a fatyô u tesen ônov inja i dedoo shighe u i lu lamen a ve sha itinekwagh ne yô . • Mba@@ apostoli man mbatamen mba ke ’ Yerusalem yange ve kure ikyaa i ic@@ ôn@@ go@@ gh la nena ? A kaa ér : “ M@@ ar ne yange u wa taver hemba ú ônov av mba uhar mba hiihii mbara , kpa kwagh u vihin er ga . ” Mba nengen a Aôndo u a gbe sha man tar la ga . Gba u se eren tom a imoshima yase sha akaa kpishi , se tsuan kwagh u se soo u eren la ayol a ase . U@@ gomoti mba uumace mbagenev ka ve wa tindi ér mba ve soo u hingir mar@@ nya u tar ve yô , ve hen zwa u tar la . 16 , 17 . ( a ) Yesu yange waan imo i Aôndo ikyo sha u tesen ér a doo un ishima a ishima na cii nena ? Tsô TER gema ishima de kwaghbo u A kaa er Una er ior N@@ av la . ” — E@@ ks . Yange mba w@@ oo Yesu kera yô , Bibilo shi ôr kwagh u Maria , kpa kwa ne yô i̱ kaa ér Maria “ zua ishima i môm ” vea mbahenen mba Yesu “ sha msen u eren . ” 6 : 3 , 4 ) Se mba “ hingir kwagh u h@@ we@@ egh sha ityesen i Aôndo Or@@ yiman wase sha akaa cii . ” — Tit@@ u 2 : 10 . Yehova ngu wang sha hanma gbenda cii , shi ngu a ac@@ ôgh@@ or man m@@ shi cuku tsô kpaa ga . Yange er msen ne tsung je yô , zwa na kar lu t@@ enger . I@@ ng@@ y@@ egh ki mbag@@ anden man mbayev mba ve lu tagher ishigh a mbamzeyol mba ken ishima man m@@ nyoon u ken iyol kpaa la ki seer a seer . Er inyam i i lu a ak@@ or ahar la , ka T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la je la , i lu ôron kwagh er dar@@ ak@@ on nahan yô , tese ér tahav mb@@ un mbu anger ior shi mbu kighir ve ér ve lumun hemen u mbu . ( Yobu 15 : 1 - 6 , 16 ; 22 : 5 - 10 ) Eli@@ h@@ u wa ishima kegh zan zan iliam ve la kar kuren . Bibilo wa se kwagh u injaa kpishi , ér : “ He@@ mba kuran ishima you a akaa a u kor a cii , gadia ka ken i uma a dugh ye . ” In@@ j@@ akwagh i kwase la man sule u a saa la tese se kwagh u i doo u se er yô . ( Habak@@ u 2 : 11 ) Yô se za nen hemen u yôôn ic@@ in@@ tan i Aôndo ne vangertiôr , se gba nen uwer ga ! Hegen yô , un vea nom na man mbayev vev cii ka i saan ve iyol er yange ve s@@ ar@@ em ga yô . Nahan , Mbakristu kpa alaghga a doo u mfe u ke ’ Bibilo la una “ sar ” ve . Sha nahan yô , upristi mban kuma u a na ve m@@ tsaha . Mo yô , m ngu yevese be@@ ma be be@@ ma ga , m ngu tan az@@ u er or u tan ahumbe dang nahan ga . M ngu gbidyen iyol yam m ngu veren i ken kp@@ an je , sha u i̱ de lu u m ôr mbagenev kwaghaôndo kera man mo iyol yam yô , m@@ ̱ gema m@@ ̱ yina sha ik@@ aren ga . ” — 1 Mbakorinte 9 : 24 – 27 . I@@ kp@@ elaior i tor@@ on asema ne lu a us@@ an@@ ker man ag@@ ud@@ ô , shi bee kera yô , Peteru vande vihin orgen ken a ve iyol . T@@ ime ase sha akaawan a injaa agen a a lu ken Bibilo ne . Er se lu ken ayange a masejime a tar ne , a a ngee a ican ne yô , se fatyô u tagher a akaa a karen jighjigh wase u nan . Ka ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i mlu wase a ne se ian u eren cii , shi ishima yase i mgb@@ egh se u eren la . Ôr Marku 4 : 26 - 29 . P@@ alegh Mbam@@ zeyol mba Gb@@ an D@@ i H@@ ian a Mbagenev La M@@ sen ka a wase se u eren tom u pasen kwagh la . ( Mbagalatia 6 : 7 , 8 ) S@@ ea lu a inja i dedoo nan nan kpa , er se lu ken tar ne di tsô yô , se zua a mbamzeyol . Er lu hiden nengen shin iky@@ aren na i yange tic@@ a na make va na un la yô , a za nenge a mlumun ugen u yange na sha mi ga , kpa tic@@ a na gema na un ing@@ y@@ egh her yô . Mbam@@ sen ka ve na se seer kporom ikyua a un ‘ u a ongo msen ’ la . Zum u zege@@ j@@ en gba ken tar u K@@ an@@ aan yô , an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev za ken Igipiti sha u za y@@ amen kwaghyan . Á lôh@@ ô ior mba ken akuraior cii wener ve ker un sha u eren msen hen a na . 11 : 6 ; 65 : 25 ) Sha nahan yô , mba ve soo ér Aôndo a lumun ve cii ve de aeren ve a a lu er iny@@ am@@ iky@@ ume la nahan ve hingir wang . Aluer se mba henen akaa a kpee shi se mba a asaren a vough ga yô , se fatyô u lun wang ga . Yehova ngu tesen se mba se lu ior nav ne gbenda ken “ ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ” hen shighe u ayange masejime a bo@@ tar u Satan ne sha ikyev i nongo na . N@@ ga vough shi nga jighjigh kpaa , man or u nan kor á yô nana zua a zege@@ injar je . PE@@ E@@ J@@ I 28 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 5 , 1@@ 00 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 2 : 1 - 21 , 38 - 41 . 11 : 1 ; 16 : 11 ; 20 : 10 , 23 . Nahan kpa , a hide a iyol na ijime , nahan hanma kwagh u ôr yô lu u ken Ruamabera , lu mhen na ga . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ; Yakobu 1 : 5 - 8 ) Yehova yaren tom a Mkaanem nam man jijingi na man nongo na sha u hemen se . 1 : 23 ) Er Mbakristu mban kpishi lu mba “ fan takerada yum kpaa ga , [ shi ] ve lu ior mba lun sha kwa@@ r@@ kyaa ga yô , ” lu ma ih@@ ye@@ mban ut@@ aha igen mgbegha ve u eren nahan je ka ashe tugh ga . — Aer . 4 : 13 . David maa due a mhen ér mo m hen mat@@ o u nahan , nahan iyange igen m ng@@ ur nahan mat@@ o yemen hen gar ugen u lu ikyua a vese yô , m za nenge a kwase ugen u i yilan un ér G@@ ael , u yange m fa un shighe u te@@ en kasua hen sh@@ ôô@@ p@@ u igen hen ningir wase la . 5 : 17 , 18 ) Hen mban yô , “ iyange i myom ” la hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Sha kpôô yô , luun er ka se tseegh yô , mayange ma se zough a mfe u Aôndo ga . 3 : 17 - 21 . Kanyi agumaior aa er ve aa gba a@@ yem a uma la aa kure vough - l@@ o ? 4 : 30 , 31 ) Er se lu uumace mba y@@ in@@ an yô , se cii gba u se er tom taveraa ve se kôr ayol a ase tsaha sha aeren a ase man mbamhen asev ye . Se mba ken shighe u hemban taver cii , u i gbe je uumace ve lu a nyôr ker ga yô . ( 2 Tim . Yange hiin Bibilo i henen yô , a pav a or u lu vea na sha tindi ga la . Nahan imba ityesen la va ior kpishi a mhen u kpe@@ egh u ny@@ iman er uma ka gbilin kwagh la man ityesen i aiegh kpaa . Nahan kpa , kanyi kwagh se fatyô u eren sha u kuran asema a ase ? ( Lev@@ iti@@ ku 23 : 6 - 14 ) Yehova yange er kwagh sha iyange i N@@ is@@ an 16 ken inyom i 33 la doo kpen kpen , yange nzughul a iniôngon i Satan nôngo ér una ci@@ r ‘ Orshiada na u jighjigh man u mimi ’ zwa gbem sha won la ! Nenge er Yesu Kristu a ver se ikyav i dedoo i hendan a Diabolo yô . 1 , 2 . ( a ) Dooshima u Yesu due tseer tseer nena ? Yange mhôônom kôron Yesu a ior tsung . 7@@ 2 : 8 , 9 ) Yesu Kristu una tema tor sha tar cii . ( S@@ ek . Aluer se mba ungwan kwaghwan u ken Ruamabera shi se mba dondon un yô , kwagh ne una yange se u ci@@ gh@@ ir ishima . — Mbaheberu 3 : 7 , 8 . Yange i s@@ ar@@ em u za y@@ amen kwagh ken ze@@ ge sh@@ ôô@@ p@@ u shin za yan kwagh hen ma h@@ ô@@ te@@ l , kpa akaa ne , man agen a ka a lu ken ger@@ i la cii lu hen ijiir ne ga . ” “ Ior kpishi vea zende wue wue man mfe [ u mimi ] kpaa una seer . ” ​ — D@@ AN . 23 : 11 ) Paulu er nahan vough . Paulu yange venda kwagh a “ u@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli ” mba ve soo u vihin tiônnongo u ken K@@ orinte la , a mciem shio . Nahan kpa m hii u keghen ato ungwan a@@ aven a kwaghaôndo ke ’ re@@ di@@ o shi kenger mbap@@ asenkwagh mba ke ’ tele@@ v@@ ishen kpaa . Paulu nger ér : “ We , Timoteu , kuran kwagh u i we u sha ikyev la . P@@ alegh ayôôso a dang a gbil@@ ini@@ gh la man any@@ im@@ an@@ akaa a i eren aie sha mi er ka kwaghfan la . ” — 1 Tim . ( Yesaia 40 : 22 ; 55 : 8 , 9 ) Sha nahan yô , kera taver se er i hii ve akaa a Yehova agen a hembe u uumace u kaven vindi vindi la ga . ‘ Yange lu or@@ yôôn kwagh u perapera , ’ u lu a loho u tan icin u wang , pasen ve awashima u Aôndo u timin mba ve venda u dondon akaawan a na sha shighe la cii la . Se fatyô u pine ayol a ase ser : ‘ M ngu civir Yehova ka sha ci u a doom ishima shi m nenge mer a kuma u hemen mo kpa ? Sha ci u nyi ? Sha ci u tsombor ne ua “ vihi agee ” a Satan , u un kpa a lu or u ken jijingi u i nengen a na ga la . ( Heb . ( Luka 23 : 43 ) Paradi@@ so u ken jijingi la di ngu ôron kwagh u gbenda u vough u se va civir Aôndo ken tar u he la . ( Daniel 4 : 17 ) Yesu hiden a iyol na ijime tseegh ga , tesen mbagenev er u hiden a iyol ijime la i lu kwagh u injaa yô . Ity@@ ôkyaa igen yô , akaa a ka se za ungwa ken mbamkombo asev la nga a wa se kwagh u una wase se u taver jighjigh wase yô . Nahan yô , Tartor la lu hen atô ve jim jim . Shighe kom u kwagh u yange ôr a mbahenen nav la una kure vough yô , a kaa ér : “ Wan u or Una ya ican sha akaa kpishi keng , mbatamen man upristi mba tamen man mb@@ ang@@ eren vea ta Un kera , á wua Un ; sha iyange i sha utar la á nder Un . ” — Luka 9 : 22 , 44 . Ikyav i sha uhar i aka@@ ac@@ imin a i pase se yô , ka sha kwagh u iorov 14@@ 4,000 mba Aôndo wa ishima u tsuan ken uumace la . Yange ve dondo kwaghwan u Bibilo u ken Mateu 6 : 33 man Anzaakaa 10 : 4 la , sha u van@@ den keren Tartor shi eren tom kpoghuloo . “ Ka awambe man inyam ” Mbakristu mba mimi ve “ lu nôngon ityav a ve ga , kpa ka . . . u@@ jijingi mba aferev , ” ka u@@ jijingi mba yange ve hendan a Aôndo je la . T@@ A@@ R U OR A K@@ ER@@ A N@@ E@@ NG@@ E OR@@ G@@ EN É@@ R N@@ AN D@@ U@@ E K@@ EN I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ I@@ OR I@@ G@@ EN K@@ P@@ O@@ S@@ O G@@ A L@@ A Alaghga we kpa u “ wa ishima ” u wasen sha u maan ajiir ne sha er iti i Yehova ia ya icivir yô . Ikyav i tesen yô , ôr kwagh u ior mbagenev mba i ter ve sha peeji 18 zan zan 21 ken magaz@@ in ne tsô u nenge . M@@ ak@@ e@@ da ( 1 Timoteu 6 : 8 ) Nahan kpa , “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” ngu a kôr ior kpishi sha ci u ve wa kwaghwan ne ikyo ga . “ N@@ ôngon nen tsung u kuran mzough u ken Jijingi sha mk@@ ange u bem . ” — E@@ F . N@@ oo@@ v man kasev ka vea de “ ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ” a nyôr ken ivese ve yô , kwagh la ngu a na ivaa ve i kera taver ga . Yesu kaa wener : “ Kwagh shi@@ m a we , ka er u undu dooshima wou u hiihii la yô . ” E@@ ̱r derianyom u sha hiihii la z@@ ur@@ um u been yô , i hii u nengen a av@@ indi@@ r a mp@@ av ke ’ atôônanongo . U@@ ng@@ wa ase imba kwagh la sha wono — iy@@ i@@ av mb@@ ia du@@ mbur je yô , á lu a̱ sun@@ da mbi i bee ga tsô , shi shighe u k@@ ahan l@@ ôôn iy@@ i@@ av mbi he@@ v una kuma ! Gb@@ a@@ shima u Dani@@ ela lu a mi ve lu pasen hanma or kwagh , ver a ver ga la na yô , azende a na a ken makeranta maa gba kôron un ihyom . Mbamaren , aluer ne soo ner mbayev enev ve ker kwaghwan hen mbak@@ ov vev ga yô , a gba u ne na ve ian i van ikyua a ven , shi lamen a ven a ican shio . • Nenge sha ityom i ken tiônnongo . — Aer . 20 : 28 ; 1 Tim . Ashighe kpishi m@@ ngee u iny@@ ar ka a yange or u lun a jighjigh u nan , sha ci u alaghga or@@ ny@@ ar nana suur sha inyaregh ki nan a u ma nan suur sha Aôndo la . D@@ ugh M@@ hen u A@@ i@@ egh ken a We K@@ era 4 : ​ 2 , 3 ) I@@ y@@ ongo i í gba hen atô u Paulu vea Bar@@ n@@ ab@@ a la yange i hingir kwagh u ken igbar , je ve pav hen an@@ shighe ugen la , nahan hanma or yem gbenda u nan . ( Aer . Ikyav tese ér mba Paulu lu ôron kwagh ve ne hemba veren ishima sha asaren a iyolough a u civir Yehova vea Paulu imôngo . I gbe je uma u ior ngu a lu sha z@@ ongo er a lu sha shighe wase ne nahan ga . Yehova yange ver u@@ cer@@ ub@@ i , mbatyomov mba lun a tahav kpishi , kua s@@ an@@ ker u usu u jing@@ ir sha u kuran gbenda u nyôron ken sule la . — Genese 3 : 24 . Nyian ne , tar ngu hemban vihin seer a seer . Y@@ e@@ hor@@ am za kohol Y@@ e@@ h@@ u yô á pine un ér : “ Y@@ e@@ h@@ u ka bem kpa ? ” I@@ ny@@ am i Daniel nenge a mi la i̱ tile sha ityough ki Tartor u Roma . Kanyi i lu gbenda môm u injaa u civir Yehova ? 1 : ​ 8 - 10 . Gba u Se Hen u K@@ ôron Iyol Ts@@ aha 1 , 2 . ( a ) Yange gba u ior i Iserael vea er nyi hii ken inyom i 29 S.@@ W . laa ? Gba u m - ee u i ôô A@@ ron vea ônov nav la una lu ior mba Yehova cii a iwasen tsung sha ci u nyi ? Aôndo yange kaa ken Tindi u Mose la ér , ior ve naan ini@@ av kposo kposo sha ci u asorabo a ve . Lu a I@@ wuese sha Ieren i Yehova i Eren Kwagh sha Mimi shi D@@ en Kwagh@@ bo La , 6 / 15 Mb@@ á tesen akav sha ishi sha ci u i doo u nengen tsô ga . Ashighe kpishi ayôôso nga a gba hen atô u nom man kwase yô , u môm ken ve nan soo u lamen sha kwagh shon n@@ al@@ egh@@ aa , kpa u any@@ iman a doon nan ga la yô nan soo u lamen sha zayol u a lu inya la ga . • M@@ til sha mimi ngu hange hange sha u lun a ishimaverenkeghen nena ? Se fatyô u eren u@@ ivande nyian ga , kpa se fatyô u nan mimi doon ior ishima sha u eren a ve sha dooshima shi hiden a iyol yase ijime shi mhôônom kôron se a ve kpaa . 27 :⁠ 9 ) Kape u nengen kwaghwan u ma hur@@ or wou nan ne u laa ? Nahan er lu lamen a ve zan la je á seer umbur ve kwagh ugen môm u a lu hange hange u vea er keng ve vea lu mbahenen nav zan zan yô . Nyian ne , mbacivir Yehova mba hemban iyenge , ka ‘ zege@@ ikpelaior i ken hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa . ’ Ka nyi se fatyô u henen sha ikyav i Yeremia laa ? — Se hen ser , ashighe agen a taver se u eren kwagh u Aôndo a kaa yô , kpa doo u hanma shighe yô , se na un jighjigh shi se ungwa imo na kpaa . [ Ngeren u shin kpe ] Yesu kaa ér : “ Gadia tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” “ H@@ U@@ W@@ A N@@ EN I@@ M@@ O@@ N Y@@ EN K@@ EN I@@ GB@@ U@@ R I T@@ OR U B@@ A@@ B@@ I@@ L@@ O@@ N ” Bibilo kaa ér , tar u hegen ne “ ngu karen kera kua isharen i u kpaa . ” Shighe kar yô , Yesu za In@@ i@@ ongo i M@@ tsegh u T@@ em@@ pel ken Yerusalem , tsô a kaa a mba hendan kwagh a na mbara ér : “ Ne na jighjigh ga , sha ci u ne lu ken iyôngo Y@@ am ga yô . 5 : 17 ) I fa anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi sha ieren ve i eren a mbagenev doo doo man sha mh@@ ôôn la . ( Rom . ( Yohane 5 : 42 ) A@@ a u ma ve lu ‘ keren icivir i i dugh her Aôndo u A lu tswen la yô , ’ ve de mba ‘ rumun icivir her ayol a ve . ’ U er nahan yô , kwagh u u lu ôron la una hemba kôron we ken ishima cii . ( Mpase 17 : 5 ; 2 Peteru 2 : 19 - 22 ) Jijingi u Aôndo yange na ior mba ve nger Bibilo la ve nger mkaanem ma age@@ egh ma pon@@ on mbamhen mba kpe@@ egh , man igbenda i ior mba vendan mimi ve tsu@@ ghun ior la . ( 1 Timoteu 4 : 12 ) B@@ ee he@@ ela kera yô , imba jighjigh u nan la i maan ieren i sha inja i Aôndo , man shi i ne ka saan Yehova iyol . — Anzaakaa 27 : 11 . Heela tseegh ga , ku na la sôr gbenda u ior mbagenev kpishi vea zua a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar yô . Nahan cii kpa , kwagh u m@@ tem@@ tor ne due a mpin ugen . Kpa mbagenev yô , gema soo ayôôso kpishi , ka ve nôngon num a@@ yo@@ la@@ ve , shi ve nzughul a mba ve lu veren we ishima sha ya la kpaa . K@@ era gba u mbacivir Yehova vea na môm - ken - u@@ pue ga . Yehova ngu doon anmgbianev mban ishima her kpoghuloo . Nenge ikyav sha ityesen i ts@@ eng@@ averen la . • Kanyi i̱ lu “ ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” ? ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 14 - 17 ) Kwaghôron ne zua sha kwaghôron u Yesu ôr a mbaapostoli mba 11 mba@@ jighjigh la , á kaa a ve ér : “ Me yem Me za sôr ne ijiir yô , Me shi Me hide , Me va kua a ven sha er ne kpaa né lu hen ape M lu yô . ” — Yohane 14 : 3 . Aluer se mba tswen shin shighe vese se ga je kpa , doo u se er nahan . Ka aeren a nyi ior ve lu eren hegen a a ne ve ayange ase ne a kaha kposo a ayange a Noa la ga ? Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati yange ker Yehova sha ashighe kposo kposo ken uma na nena ? Sha mimi yô , Aôndo fa m@@ nyoon u mbacivir un man mhôônom kôr un a ve , ngu umbur m@@ liam ve@@ m man ican ve , nahan ka inja er a ko@@ so m@@ liam ve@@ m ken ish@@ egh na nahan . U za ng@@ ur@@ en nengen a akav a a zough sha a i tese u la yô , u fa je wer u zu@@ lum a ijiir la , nahan ishima a gba u sh@@ imi . Yobu yange ôr kwaghôron u sha ikyav ne sha u pasen gbenda u yange i j@@ ile un ken iy@@ av mbu ngô na yô . Nahan se nôngo kpoghuloo se er msen ser á na se kwaghfan ! Aluer ve nôngo kpa gba sha mi ga di ye ? A lu ate@@ tan yô , m nengen sha a na . Anmgbian Mor@@ r@@ is er tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en ken P@@ atter@@ son , shighe karen yô , a hingir u wasen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en u Mbahemenev mba Shin T@@ ine la . Ú ngu a ishimaveren wer a va yima ú shighe u Yehova una tim mbaaferev la kpa ? Ka gbenda u injaa u Yesu a tese se u nyi se lu a mi ken ishima , man kanyi se kange ishima u eren sha er se er kwagh u a tese se la se kure v@@ ough@@ l@@ o ? ( 1 Peteru 4 : 10 ) Jigh@@ ilii yô , ivur ne ngi sha ci u mbatomov mba Yehova cii , gadia hanma or u civir Aôndo yô , i na nan iyua i mfe u vough shi nan ngu eren tom u Mbakristu u pasen kwagh kpaa . Mba@@ jighjigh mba ve lu sha ayange a tsuaa la cii yange ve ver ashe sha mlu u ken hemen u doon tsung . Ka nyi i ve a ayôôso , man u er nan ve aa vihi ivese you ga ? Peteru yange yar tom a Pasalmi 10@@ 9 : 8 u tesen ér or@@ gen@@ egh nana kar a tôô ian i Yuda la . Doo@@ m kpishi er a tes@@ em ikyo i wan yô . Kape sha shighe u mkur u tartor u Yuda mgb@@ ôghom la kpaa , ior seer eren mbamsen kpishi shi ve pine u@@ profeti mba Yehova kwagh kpaa je la . Nahan ikyav tese wang je ér , aluer se fa Aôndo ga yô , se fatyô u cian un ga , doon kpa una doo se ishima ga . ( Marku 13 : ​ 14 - 18 ; Luka 21 : ​ 21 - 23 ) Sha nahan yô , cii man shighe la yô , gba u Mbakristu mbara vea seer doon ayol a ve . ​ — Mbaromanu 12 : 9 . Cii man u tsua ma kwagh yô , vande “ ôron inyaregh ” ki hiin u a mi la . Shighe u se lu eren mbamkombo yô , doo u se kegh ato shi se hen kwagh kpaa Shin ashighe agen ayôôso a a gba hen atô wou vea orgen ken tiônnongo kpoghuloo sha ci mlu wen kaha . Kwa@@ se@@ he la kohol iyol sha ivaa ne nena ? 13 : 5 ) P@@ ine iyol you wer : ‘ M tse@@ e ishima kpishi her je he ? 5 : 8 - 10 ) Yohane shi yange va nenge mpase u sha mnenge ugen , nahan a ôr kwagh u ator ne ér : “ Vea gema vea lu upristi mba Aôndo man mba Kristu kpaa , vea tema tor a Na imôngo sha anyom dubu la . ” ( Mpa . Ng@@ ô u Al@@ an kaa ér : “ Yange sea henen kwagh yô , se p@@ ande shighe se kar iyol kpaa . S@@ ef@@ ania yange vaa iyol sha ieren i kunya i mbahemenev mba kwaghaôndo mbara ve lu eren la , a kaa ér : “ U@@ profeti nav kô@@ r@@ ough ga , ka mba lun a mimi ga ; upristi nav mba hông@@ or a icighan@@ kwagh , ve per atindi sha apera . ” Á kaa ér : “ Se kpaa se mba nan jighjigh , [ vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi ] ka nahan man se lu ôron kwagh kpaa ye . ” Hen ase sha kwagh u apostoli Peteru la . Yesu yange fa er erdoo lu kwagh u a er kpee , a b@@ unde ga yô . Ka kom ke ’ inyom i 19@@ 19 yô , Zege@@ bab@@ ilon kera fatyô u yangen Mbah@@ enen Bibilo mba i gem yilan ve hegen ér Mbashiada mba Yehova ne u duen ke ’ i@@ aven i h@@ ôron tom la , geman wan tom u pasen kwagh tar sha won cii ave la ga , man hegen kpaa ngu zan hemen her . Yesu kaa wener : “ Kpa a lu or u i fe nan ga yô , [ mayange ] ia dondo sha a nan ga , kpa ia yevese a yevese nan . ” Lu Or@@ fankwagh , K@@ er u L@@ un a “ Mbam@@ hen mba Mimi , ” 6 / 15 ( b ) Kanyi imba bredi nahan a fatyô u zuan a mi shin a fatyô u kaan sha u eren Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe a mini ? 3 “ Ka Nan J@@ e M Y@@ i@@ la ? ” Or@@ pasalmi wa icam kaa wener : “ I saan or u nan zenden sha mhen u mbaaferev ga la iyol , . . . atindi a TER ka kwagh u gban nan ishima , shi ka atindi a Na nan z@@ eren henen a ken ishima tugh kua te@@ tan kpaa ye . ” Nahan kpa , lu shighe u una hii u tagher a ican kpôô kpôô ken zende ne je la . Doo u mba ve vese ayol a ve la vea wa ikyo sha er vea ver akaa a gban ve la ken hemen u akaa a Tartor ga yô . Kpa , er ivese i lun vough i lu ga nahan , kape tsombor u lun vough kpa u lu shin tar ga je la . Hii sha ayange a mbaapostoli la je , i na mbahenen mba i shigh ve mkurem la tal@@ ent@@ i , u a til sha tom u pasen kwagh la . Nahan a gba u vea va pase er ve er tom shon yô . A@@ tindi ne man agen a Yehova yange na la tese akaa a sha kwagh u t@@ wer@@ sôron man mkpeyol ica i gba cii ve i va mase fan á je ka u henen a hen ga , man yange ior vea yar tom sha a yô , ve zua a mtsera kpee . Shighe kar yô , anmgbian wam u vesen la vôso kwase , mo kpa m vôso nom . Alaghga se kaa ser , gba u se cii se maan ahumbe shi se eren i@@ ember@@ yolough , shi hanma or ngu a ian i eren kwagh ne er nan soo la . Pen@@ ina u lu wu@@ he na la l@@ aha un shi n@@ aha un tar sha ci u iky@@ ôm na la . Ikyav hemba tesen ér á lu “ tse@@ yô , ” Satan iyol na , kua tar na u ifer ne , ú a yaren tom a ú u̱ nôngon ityav a Iserael u Aôndo la . 20 : 28 ; Yoh . 3 : 16 ; 1 Yoh . 4 : 9 , 10 . Nahan mbamaren vea tese mbayev vev u lun a isharen i keren mfe u lun a mtsera la nena ? Kwagh ne tese ér se na jighjigh ser Yehova ngu a tahav mbu kuren mbamgbe asev mba ayange ayange la . Se mba “ nôngon ityav ” a u@@ jijingi mba aferev . Un kpa ka kwase m@@ ishen u a gbe uwer sha kwaghpasen ga yô . Mba@@ civir Aôndo kpishi vea fatyô u keren shighe sha u vea er ityom i hange hange , nahan vea kera vihin shighe ve sha akaa aa a lu a inja ga la ga . J@@ e yô , aôndo ve u vesen lu Di@@ on@@ ys@@ us , aôndo u m@@ sô@@ rom ma wain . Se er nan ve se dugh isharen i gban mbagenev iy@@ uh@@ we la ken a@@ vese kera ? I@@ wasen igen i se fatyô u zuan a mi sha shighe u ican yô , ka icighan jijingi u Aôndo a t@@ ende zwa u nan se la . Aluer se ver ishima ga yô , alaghga se hingir u vendan kwaghwan u nongo u Yehova , shi gban ah@@ on sha hanma kwagh u i er ken tiônnongo sha ishima yase ga yô . Shighe u se dugh kwaghpasen vea orgen yô , se er tom imôngo nena ? U nenge er ityough ki sha un@@ yi@@ in ki washika u Paulu nger hen Mbaefese k@@ ira ki tese er dooshima a lu kwagh u vesen u wasen Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi u lun ken mzough kpa ? ( Gen . 2 : 19 , 20 ) Hii shighe la je , ior mba Aôndo za hemen u eren tom a iyua i lamen la , sha u wuese Yehova shi pasen mbagenev awashima na . Kwagh u Paulu a we se ken Mbaromanu 12 : 17 la zua sha kwagh u a vande ôron ken ivur i sha 9 la nena ? • Zum u se lu tsuan kwagh u se er yô , hii nan ve i doo u se ver iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo hiihii ken ishima ? Ity@@ ôkyaa yô , tahav mb@@ u@@ g@@ enev mbu keren u hemen se , shi mbu hendan a gbenda u icighan jijingi a eren tom la kpaa . Er Mose lu a jighjigh u nan yô , a nenge a kwagh hemba u i nengen a mi sha ashe la . Shi ia fatyô u nan se angev mbu vesen je kpaa . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Mkaanem mara wa á@@ s@@ á@@ nd@@ é a mba i shigh ve mk@@ ur@@ en nyian la man “ iyôngo igen ” i Yesu la kpa ker , shin vea kpe ken ayange a masejime ne je kpaa . Takerada u Ru@@ tu pase ér Yehova Aôndo eren erdoo a mba asema a ve a lu jigh@@ il@@ aa her a Na la . Mba ve vende u kaven icivir i Aôndo cii mba a ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga . Í nenge zege@@ ivande Sha , kwase u sha mar wan@@ nomso . I@@ ondo ku@@ la iyol ts@@ ôô ! 1 : 7 - 9 . Yange kaa wener : “ Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa , taver ishima sha mi . Se hen nyi sha ikyav i mbatyomov mba jighjigh mba i er kwagh ve ken 2 Peteru 2 : ​ 9 - 11 laa ? ( 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ) Kwagh gema er vihi yô , noov man kasev kpishi nyian wa icin tan i Paulu ne ikyo ga . He shighe ne Yesu lu anyom 30 . Saulu yange tese iyol hiden a mi jime he ’ shighe ugen nena ? ( Pasalmi 43 : 3 ) Nahan gba u se tese iwuese yase sha mbam@@ ne mban kpee . Y@@ A@@ NG@@ E ú vande eren tom sha ian i vesen ken tiônnongo u K@@ rist@@ u@@ u ? Ka an jighilii nan ne se ye ats@@ ana ? Yesu yange war ku shighe u i tim an@@ iky@@ und@@ anev sha gbenda u kpiligh iyol ne . Kpa kwagh ne gema pase se nyi sha kwagh u or@@ ihyom wase Sat@@ ana ? Heela tseegh ga , u za iky@@ ura ken hanma kwagh u ú eren ken mcivir u Aôndo cii . — Ps . Or u nan dugh kwaghpasen vea N@@ i@@ ur@@ ka la nan ôr un mlumun u ve ne la sha u lamen un ken to g@@ enger g@@ enger , gayô nan ver ave sha a na maa nan lam sha iliam i sha ave la . ( Mateu 24 : 3 – 5 ) Kpa una kaa a amba@@ aior la ér : “ Mayange je M ngu a fa ne ga , yem nen heen kera , ne mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi mban . ” “ Kpa u̱ lu ken m@@ tsegh , u̱ de lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga . ” ​ — 5 : 27 . 2 : 17 , 18 ) Ken mkaanem ma Paulu a er heen ti@@ ôn@@ ôô ne , a ôr kwagh u ember shi ember imôngo la kwa har . Kpa Aôndo wase Yobu kav kwagh u na ve nyôr ken zayol la yô , nahan Yobu kôôm mhen na u shami ga la shi vaa af@@ an@@ yô sha kwagh u ôr la . Lu@@ un er se mba a Mkaanem ma Aôndo ga yô , ma se fetyô u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban ga . Aluer se tagher a mbamzeyol mba i lu inja er ka ican u sôron ve ga la yô se er nena ? Alaghga ka se ican u sôron ve ga sha ci u yange se vande tagher a amba@@ akaa la nahan . Hi@@ ihii yô , se nenge sha mpin u ka “ hanma shighe ” kwagh ne una er la . 17 , 18 . ( a ) Ka sha u eren nyi man se l@@ ù l@@ ahan Yehova sha ishimawan na la a mfe shio ? Tar kera ngu ken mkpeyol er yange u lu cii man ityav mb@@ in hii la ga . ” — E@@ con@@ om@@ ic@@ s and the P@@ ub@@ lic W@@ el@@ f@@ are . Se kav er i hii ve kwagh a lu nahan yô , gadia Yesu Kristu iyol@@ na yange wa mbahenen nav kwagh ér ve eren iniongo ne sha ashighe ashighe . Takerada ugen u u ôr kwagh ne yô , kaa ér : Ken mlu uumace cii , i@@ gbe je ior mba a lu ken bem kpishi nahan ga . Tar u Satan ua kera lu ga , kpa vegher u nongo u Yehova u̱ shin tar ne la yô , una war . Akaa ne aa fatyô u yangen or@@ sule tom@@ ty@@ ev u nan , nahan una n@@ á nan ian man ityôkyaa i timen sha ityom i Aôndo a er la . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Hanma shighe u se lumun ser ah@@ endan a̱ yange se u pasen ior kwagh ga cii yô , se mba tesen gbashima er Ne@@ hem@@ ia nahan . 1 , 2 . ( a ) A@@ kper@@ an a lun a mi sha kwagh u jighjigh wase la aa bende a vese nena ? Ka ikyav mbi tom@@ ough mbi nyi u fatyô u yaren tom a mi sha u tesen iyol you shighe u ú lu henen kwagh@@ a ? Er nan Yesu una kaa wener , ‘ Mo M ngu mimi ’ ? Mbakristu ka vea ‘ haa ’ ishimawan man an@@ za a Aôndo agen ‘ iyol ’ nahan kanyi ka i ere ? Ka akaa a nyi nahan i doo u se p@@ al@@ egh@@ a ? Ôr Mbaromanu 12 : ​ 6 - 8 , 11 . Takerada u Yosua , u a nger ú ken inyom i 14@@ 50 C.S.@@ W . la ú ôr se akaa a doon kpishi a yange za hemen ken atô u anyom 22 yô . Ior mba ken “ Hanma Z@@ wa Cii ” U@@ ng@@ wa Loho u Dedoo , 12 / 1 Nahan se fatyô u kaan ser injakwagh la ngi ôron kwagh u tom u kwaghpasen sha ci u nyi ? Bibilo lumun a ieren i nomso ve kighir kasev sha ci u ka ve yange ve na ve or hii gban ken isholibo la ga . — Mbaromanu 5 : 12 . Ka Yehova iyol na lu Or@@ hemen ve ye , man er yange ve za hemen u ungwan imo na di tsô yô , kwagh gba sha hemen ugen ga . Aluer ka u se taver mbagenev asema yô , gba kpee u se dondo kwaghwan u apostoli Paulu yange wa Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la . A Lu We Yô , U Er Nen@@ a ? KW@@ AG@@ H U W@@ AN@@ T@@ OR U I@@ G@@ I@@ P@@ I@@ T@@ I U@@ G@@ EN T@@ S@@ U@@ A U ER@@ EN L@@ A Nahan yô , ior ka vea pinen er i hii ve Yehova yange gba den ve kwaghbo la tsô ga yô , ve lu pinen ér , hii nan ve Yehova yange hide a atindi na la ijime , de ér isholibo man ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i za hemen ga ? Kpa Mbar@@ o@@ ma er kwagh sha ikyaa ne fese je . A kaa ér : “ U civir Yehova la , ka ian i i@@ civirigh i hemban cii i or a fatyô u lun a mi je la . Nyian ne , shin er ityav mbi i lu u̱ Yehova una va nôngo a mbaaferev la mbi lu a̱ hii ga nahan kpa , ior kpishi mb@@ á yan ican i vesen . Shin er mba ve civir Yehova nyian ne ve lu ken paradi@@ so u kpôô kpôô la ga nahan kpa , saan ve iyol u lun ken paradi@@ so u ken jijingi la . 2 : 21 ) U@@ pania mba sha ayange a ase ne mba eren nahan ga cii ! Kwagh u mimi han@@ gen ve shin iky@@ er u ôron ga . Er Nan Ve Yange i T@@ ôô Yesu A@@ yange A@@ ny@@ iin u Z@@ an hen U@@ war u L@@ as@@ ar@@ u ? 1 / 0@@ 8 Nahan kpa , hide sha akaa a nan se ishim@@ avi@@ h@@ in , a a alaghga aa na se u@@ le nyian la di ye ? S@@ ul@@ li@@ van , or@@ hemen u gba@@ at@@ om la kpishi je . K@@ im za hemen zan zan va mase eren batisema ken uwer u A@@ ip@@ or ken inyom i 199@@ 8 la . I er se sha gbenda u ior vea doo se ishima shi se kpaa se doo ior ishima yô . I@@ ca i gbe ga yô , nom na kua wan na u kwase kpa lumun , nahan i hii u henen Bibilo a ve . ​ —⁠ Pasalmi 8@@ 3 : 18 ; Luka 22 : ​ 41 , 42 . Aluer ka se pe zuan a msaanyol u mhôônom ma zungwen ma ve a mi la yô , gba u se er akaa a dedoo a mba kwagh a tser ve la . Mba@@ aferev vea fatyô u yevese waren iji@@ r@@ ôron i Yehova ga . — Amo@@ shi 9 : 2 - 5 . 30 Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La ( Duteronomi 5 : 32 ) Sha mimi yô , yange gba u Mbaiserael vea ungwan imo i Yehova . ( Yohane 8 : 29 ) Se kpa se fatyô u eren akaa a doon Aôndo sha u henen kwagh na . I na se ian i tsuan gbenda u se soo u eren tom ne la . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i i nger ér “ ho@@ gh@@ or ” ken mpase u Paulu a pase kwagh u or tsaase mkav u nan u ken ishima la i tese nyi ? Ken mb@@ ee u kwa@@ van@@ yom u 1@@ 7@@ 00 la , tar u I@@ ng@@ i@@ la , u u vande lun ken Tartor u Roma la hii u lun a tahav . R@@ a@@ be@@ sh@@ ake , u lu or@@ tom u vesen ken a ve la er a@@ yom kposo kposo . Ver Ishima sha M@@ doom ma N@@ ongo u Yehova , 8 / 1 ( Genese 21 : 8 - 14 ; Mbagalatia 4 : 29 ) I@@ can la i̱ za hemen zan zan i̱ mase za kuren sha myom u í yima Mbaiserael í due a ve ken mlu u ikp@@ an ken Igipiti kera ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W . la . Mbagenev kpishi mba yange ve hendan a mimi u Aôndo er Paulu nahan mba civir Un nyian Or u t@@ so ne lu u na la yange lu ci@@ a@@ man u p@@ ati ugen hen ijiir la , nahan a kaa ér hanma or nana tese un ka@@ a@@ de u pati@@ i u nan . Aôndo una na ve ian ér ve nyôr ken tar u he u perapera la ga . ( Yes . Jijingi shi er tom u or u umbur Mbakristu akaa , gadia Peteru ôr kwaghôron u Yo@@ el tseegh ga , a ôr u@@ pasalmi uhar mba Davidi kpaa . ( Ps . 16 : 8 - 11 ; 1@@ 10 : 1 ; Aer . Ka sea eren akaa a tesen ser se na Yehova jighjigh yô , kwagh ne a wase se u suur sha a na nena ? In@@ yom kar yô , i er un batisema , shi anyom 13 nga kar yô , bab@@ a wam R@@ on , kpa ngohol mimi . Ivur ne taver se ishima ér aluer ka nyi ah@@ endan je Mbakristu mba i shigh ve mkurem man ak@@ ar a ve , a a lu “ iyôngo igen ” la a tagher a mi je kpa , or môm nana fatyô u bu@@ lan ve gbe@@ ke@@ ke ga . Shi ya wase lu ijiir i eren mkombo her kpaa . Kwagh u a hembe gban Yehova ishima yô ka u se er ishima na . Shighe u Paulu lu pasen kwagh ken gar u K@@ orinte u lu iji@@ ir@@ tamen i kwaghhenen man kwaghfan u Mbag@@ rika la , a shi nan kpa hen wener a taver un u han@@ ger kwaghôron a mba ve lu ungwan a na la . Ver ishima sha akaa a aa na zayol a due la , nahan palegh a . ( Ôr Yo@@ el 2 : 13 . ) In@@ yom kar i môm yô , gumor ugen u lu ortamen u sôron atôônanongo yô , va tiônnongo wase inya . or@@ kur@@ an@@ ilev u er tom ne ken tar u M@@ i@@ di@@ an anyom 40 yôô ? Yange soo u eren ish@@ u@@ en pania , kpa taver un u ngeren ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en . * Shighe u Mic@@ ha@@ el man Maria er ivaa la , ve hen ér vea za hemen u doon ayol a ve kpishi shi vea eren akaa imôngo kpaa . Yange i na ri@@ po@@ ti i sha inyom , i vaa iyol er yange i zua a ib@@ aver sha kwagh ne cica ga yô , kpa i gema i pase ér ior nenge “ In@@ i@@ umbe ” ne hemba iorov m@@ iliôn môm . I@@ mo la shi yila un sha kwa uhar . Doo u ishima ia zer nyian se sha kwagh u mlu wase u ken hemen la ga sha ci u nyi ? Yehova ‘ T@@ ee Ikyav Y@@ av A@@ yange A@@ yange ’ ( M . d@@ u R@@ aan ) , 8 / 15 ( G@@ al . 5 : 16 , 18 , 25 ) A@@ sember ne tese ér icighan jijingi una fatyô u hemen se hanma shighe cii . Ngeren ne time sha igbenda ihi@@ ar i aluer se mba tesen ‘ ishima i tse@@ en sha u eren akaa a dedoo ’ ve , kwagh ne una ur@@ ugh ior a va a mi hen Aôndo yô . ( Mbaromanu 12 : 9 ) Dooshima ngu a na se lu sar sar shi se zungwen mbagenev mhôônom , shi se de mbagenev kwaghbo shi se lu a ishimawan kpaa , nahan se kera gba mbagenev i@@ wu@@ he ga shi se kera gen@@ gese iyol shin se m@@ or iyol shin se ker kwagh wase iyol yase tsô ga . Mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova cii vea fatyô u henen kwagh ken kwagh ne . 20 : 28 ) Mbat@@ amen man mbagenev ken tiônnongo ka ve su@@ r se asema shi ve sue se shi ve kura se shighe u se lu ken mbamtaver yô . ​ —⁠ G@@ al . Un U Yange E@@ ̱r I@@ t@@ yom Sh@@ on La U pasen mbagenev m@@ til wase u sha kwagh u an@@ za@@ agh la wasen nena ? U a er tom na ga la gema ngu kper@@ an ish@@ ô , man u nôngon tsô kpa a nôngo ér una er tom la ga . Ú we iyol sha mi ga he ? A@@ tindi a na kpaa , shi lu vough sha inja i mlu u Or u nan a la . Ikyav tese wang ér Kwagh@@ yan u Ter la ka gbenda u kpilighyol u tesen “ m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo u a ngee ” yum la . Nahan kpa , gba u hanma ve nana za hemen u taver ikyar la her iyol i nan . Ka nyi ia wase se u fan er se eren kwagh man er se wu@@ h@@ an iyol@@ o ? Yange a naan or civir yô , i tese ken igbar ér nan eren kwagh er i ver ishima ér nana eren la . ( M@@ al . 3 : 18 ) Kpa hegen yô , doo se kpishi er se fe ser “ ashe a Ter yô , nga sha mbap@@ er@@ apera shi veren ato sha zamber ve kpaa ” nahan . — 1 Pet . Mbayuda mba ve hide ken tar ve la lu kaan ér : “ Shighe ngu a kuma . . . ga . ” M hingir u ôron Bibilo hanma iyange , nôngon mer me kav kwagh u Yehova a lu kaan mo jim jim la , shi henen ityakerada i nongo u Aôndo u gber la vighe vighe kpaa . 3 : 16 ) Aôndo yange ma tese dooshima hen uumace sha gbenda ugen u hemban doon a u tin@@ d@@ in wan na u môm môm la sha u a va wam mba@@ asorabo yôô ? Yesu yange kaa vough er profeti Se@@ kar@@ ia nahan ér , ior mba Aôndo vea lu ken mzough . ( 1 Samuel 1 : 4 - 8 ) Nenge er Pen@@ ina yange lu a shin ishima ga sha wono , man kwagh la gema lu iky@@ aren i karen jighjigh u nan u Han@@ a kpen kpen ! I tsengaôron kwagh ne ken kwaghôron u profeti u i nger shin heen ne . Sha mimi yô , or u nan kom u mbagen vea na nan jighjigh yô ka or u nan er kwagh u mimi sha hanma shighe yô . 4 : 13 ) Aluer se hendan a Diabolo man se ‘ tile dông sha jighjigh u nan ’ yô , Aôndo una na se ishimataver kua agee . ( 1 Pet . Han@@ ma@@ or N@@ ana T@@ se@@ gha Iyol i Nan Inja i “ u umbur a asorabo ” la di yô , a fatyô u lun “ u ts@@ ahan mba@@ asorabo . ” — Yeremia 14 : 10 . Y@@ u@@ g@@ an kaa ér : “ D@@ on@@ don akaawan a Bibilo ken uma wou ayange ayange . Tom u pasen kwagh u Tartor u Aôndo a ver , u Mbashiada mba Yehova ve lu eren tar sha won cii la na yô ishima ta akuraior ne k@@ we . Tindi u t@@ war u yaren la tese iyenge jighilii i or@@ sule nana undu sha ci u mba@@ ibanave ga . Er nan ve ior kpishi kav inja i kwagh u Yesu lu ôron la ga ? Bab@@ a wam yange na se ian i eren kwaghaôndo wase u he ne , kpa mayange hingir or@@ shiada u Yehova ga . * — Yesaia 33 : 24 . 26 : 1 ) Tor Davidi nger ér : “ TER hemba cii , A kuma iwuese kpishi je ; A hemba ci@@ er iyol a mba@@ aôndo mbagenev cii . K@@ era kpa ka sha , i lu zuan ivaa i wan u tor ne ye . Mbamaren — K@@ ure Nen U@@ gb@@ ayol Mba Ô@@ no@@ v En@@ ev ! 18 K@@ av Jighjigh Ve U Nan La ​ — A Su@@ e M@@ civir u Mimi Nahan , sha iyange i sha 40 , shighe u Yesu mase anden hen mbaapostoli la nav la , a shi nan kpa yange ve kav kwagh ugen u Yesu shi ôr a ve ne wang . A kaa ér : “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” ( Aer . • Ity@@ ôkyaa i i ne ve se eren msen sha ci u anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev shi se keren u taver ve yô kanyi ? Yange nan tsen@@ ga ngohol inyaregh sha anyom a i gbe u nana er tom kp@@ an la , nan ki@@ mbi an@@ z@@ ô a nan a mi . ( b ) Lu nyi i hii eren sha shighe u sun@@ da laa ? Ior ub@@ iliôn imôngo mba yange ve saa ku la , vea nder a kohol mbau@@ m@@ av . ( M@@ ar . Yehova yange ôr kwagh u mba ve lu ikyurior i he ne ér : “ Ior mba M maa sha ci Wam iyol Y@@ am je , [ mba ] vea pase iwuese Y@@ am ” yô , vough er Iserael u sha iyol la kpa yange ôr nahan . ( Yes . ( Yohane 14 : 15 ; 1 Yohane 2 : 3 ) Gba u se lu mbat@@ esen shi se lu mbah@@ e@@ men kpaa , ka nahan man se er sha tindi u Kristu a we wener se gema ior ve hingir mbahenen la doo doo ye . M@@ civir u mimi doo u ishima kua yi@@ ase i mcivir la , er ônov mba Kor@@ a nahan kpa ? Sha ci u yange nenge ér kwagh ngu inya hemba mkpeyol na shin akaa agen a á doo sha ci na yô . Tor Solomon yange wa kwagh ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . ” Kpa kwagh gema lu u Mbaiserael vea er sha er vea lu a ian i doon tsung ne yô . Aôndo kaa ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan ikyuryan Y@@ am ikyo kpaa yô . ” Inja na yô , Paulu lu kaan ér shin er Mbakristu mba mimi ga ve lu hen atô ve nahan kpa , Yehova una fa mba ve lu mba nav jim jim la , vough er yange er sha ayange a Mose la nahan . Ka i tese ve sha gbenda u u tese icivir sha ad@@ in@@ i ve kua uma ve jimin cii yô . Ka nyi ia wase se ve se dondon hemen u nongo u Yehova , shi se yina ishima ga ? Mbat@@ yomov vea due , vea s@@ ange mbaaferev ken mbap@@ er@@ apera kera ; vea haa ve ken at@@ se a usu , k@@ er@@ egh la m@@ liam maa lu kua anyi a yan kpaa . ” — Mat . Or nana fatyô u fan kwagh u i soo u eren a kon shon yô , kpa akaa nga kpishi , a or u gban iky@@ on la nana er ve kwagh u i soo u eren la una due tsembelee yô . Í ver Kristu Tor sha U@@ wo u Shi@@ on sha 3 : ​ 1 , 3 . Sha kpôô yô , ishimat@@ seen i se lu a mi sha tom u pasen loho u Tartor shi geman ior hingir mbahenen ne na se ian i va zuan a averen a Yehova a ver sha ci u mbap@@ er@@ apera yô . Yange i veren upristi ken Iserael sha ikyev i ikyuryan i Tindi la . U@@ pristi mban tile sha ityough ki nongo u upristi ugen u ua va er tom u vesen ken hemen yô . ( Heb . Ken im@@ ese sha it@@ you , wan@@ kwase : © B@@ r@@ un@@ o Mor@@ an@@ di / age fo@@ to@@ sto@@ ck ; ken im@@ ese , kwase : A@@ P P@@ ho@@ to / G@@ em@@ un@@ u A@@ mar@@ as@@ in@@ gh@@ e ; ken iy@@ an shin inya , mba@@ yevese ityav : © S@@ ven T@@ or@@ fin@@ n / P@@ ano@@ s P@@ ic@@ tures Hanma kwagh u Yehova a gbe yô , a gba un a wa@@ shima u dedoo . Kwagh@@ yan kpa se y@@ aan imôngo . ” Shi á y@@ à@@ ng@@ è mbadondon nav ér ve de nôngon kwagh sha ci na ga , nahan á de ior mba tor@@ on asema mban kôr un yem a na . — Yohane 18 : 3 - 12 . Hanma ian i í dugh nahan cii , ngi hange hange , nahan se soo ser ian i môm tsô i kar se ga . Ka i gba u ort@@ wer u p@@ aven ior nana ver ishima sha tom u nan zu@@ lee , sha ci u nana wa ikyo ga yô , uuma mba iorov vea va saa . Ior kpishi mba Paulu lu pasen ve kwagh sha ity@@ e@@ mbe kasua la lu mba ve soo u keghen ato a na keng ga yô . Ka a gba ôron kwagh u mk@@ o@@ so u koson tsombor ken jijingi yô , i hemban ci@@ v@@ in ken Duteronomi 6 : 5 – 7 a hanma ivur Bibilo igen cii . Mbam@@ tsera mba ke ’ Jijingi Mba Ve Lu ke ’ Takerada u Ô@@ ron man Ú H@@ enen Yô D@@ ang Y@@ a Tor ken a Mo Kwagh la una yô@@ h@@ ôr iyol je a zua ga ! 1 , 2 . ( a ) Se cii se mba mbat@@ esen sha igbenda kposo kposo nena ? T@@ ime ase sha er mbam@@ gem mba Bibilo mbagen ve gem Mbaefese 1 : 7 yô : “ Ka ken ana man ken ku na se z@@ ou a myom ye , ka m@@ de u asorabo je la . ” 1 : 18 ; 4 : 14 — Ka akaa a nyi yange i “ tsengaôron ” sha Timoteu ? Kanyi i gbe u se za hemen u eren ve , se er ishima i Yehov@@ aa ? Ka Yesu Kristu . Kwagh u dooshima ve la lu nahan : Wan@@ kwase ne lu eren tom ken sule u iky@@ on i wain u an@@ ngô na , ikyua ape Tor Solomon man u@@ sho@@ ja nav haa af@@ o yô . Yange due a ashe a p@@ ir@@ in ken uya je , shi er m nenge ng@@ uhar nagh ku@@ gen@@ egh lu a ah@@ ô@@ angahar at@@ ar@@ atar yô , m kav er un kpa lu a angev mbu L@@ MB@@ B sy@@ nd@@ ro@@ me mb@@ ura yô . ( 1 Pet . 2 : 25 ) Mpase 7 : 17 ôr kwagh u mba vea va war zege@@ can la kaa ér : “ Wan@@ iyôngo [ Yesu ] . . . Ka aeren shin mba@@ awashima mba ior mba i er kwagh ve ken Bibilo mba nyi nahan i doo u se dondo shin se p@@ al@@ egh@@ aa ? Su@@ ur sha Yehova . — Luka 14 : 28 - 30 . Yehova zu@@ ngu se mhôônom sha ci u a fa er se lu a “ dooshima u mimi ” shi se nôngon ityav a isholibo shi ka se nôngo kwagh tsung ser se er ishima na yô . G@@ be iy@@ u@@ he ga shi gen@@ gese iyol shin we dang shin keren kwagh na iyol na tsô ga . ‘ Yehova Er I@@ shigh N@@ agh K@@ i W@@ anger sha a Ve ’ Tor Yesu Kristu una na mk@@ un@@ du@@ yol “ er ura u u nee sha to@@ ho u i t@@ ende u yô , man er i@@ ura i n@@ ôôn shin inya yô . ” Er ve nengen sha a na yô , mba kera fetyô u yaven tugh ga , shi ashighe agen je yô , ka i gba u vea yem iy@@ ou@@ ci a na fe@@ fa . ( b ) Yehova na ior ian ér ve kôr ikyar a na nena ? U nan mlumun sha mbampin mban yô , se lu veren ishima sha Mbakristu mba tsuaa mbara shi se time sha mimi mba ken Ruamabera mba ve bende a ( 1 ) jighjigh u nan , man ( 2 ) gbenda u se civir Aôndo la , man ( 3 ) inja i or iky@@ ang@@ egh la . Aluer se mba hemban eren erdoo a ior yô , kape averen di kpaa se hemba zuan a mi je la . “ . . . á ôr u á tser tar . ” — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 14 . T@@ i@@ ônnongo u Mbakristu u sha derianyom u hiihii la yange vese nena ? Nahan isharen i a@@ sh@@ ee i A@@ k@@ an nyôr a na ken mtim , “ kua akaa a a lu a mi cii . ” ( Yo@@ s . ( Mpase 12 : 7 - 9 ; Genese 3 : 15 ) Ngu er kp@@ el@@ an@@ ya u tan h@@ indi iyol u a lu a tahav mbu c@@ a@@ ghen s@@ wase na shi m@@ en@@ an yô . U@@ foto man ung@@ eren mba pasen foto kua akav a tesen a a lu ken takerada ne aa wase or u nan lu henen Bibilo la nana kav kwagh u nan lu henen la fele . Satan er hanma kwagh u a fetyô cii ér una yange tom u Mbashiada mba Yehova . M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor Ngu H@@ ange H@@ ange sha C@@ i u M@@ yom ! ( 1 Peteru 2 : 20 ; 4 : 15 , 16 ) Sha kwagh u Yesu á er yô , aluer or ya ican sha ci u kwagh u perapera kpa nan wa ishima yô , á saan nan iyol . ( Mat . 6 : 33 ) Ke@@ ghen iyol u pasen mbagenev kwagh kpa , shin ka i gba u u taver un ishima kpishi ve una due kwaghpasen shi una lam a ior sha uya uya ? Er nan ve i doo u kwagh a gba se sha tindi u Aôndo wa Noa sha kwagh u awambe laa ? A@@ veren a Mba@@ jighjigh Vea Z@@ ua a M@@ i Yô Aluer wanakiriki la ka gb@@ enger or môm yô , kwagh ne tese ér nana lu eren tom sha jighjigh zan zan a kuma anyom er 1@@ ,@@ 9@@ 00 nahan . Aluer se mba henen kwagh u Aôndo seer a seer shi se mba kporom ikyua a na hanma iyange yô , perapera na la una seer doon se ishima . ( Y@@ ak . Ju@@ li@@ an yange kôr mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu mbara ihyom . A@@ go a Yange W@@ a T@@ se@@ mbelee u Z@@ a Y@@ ôôn A@@ ng@@ we La ( tar u Ch@@ ile ) , 1 / 15 Ken uwer u No@@ ve@@ mba 200@@ 7 la , m kera fatyô u nengen sha ya wam u hen O@@ ma@@ k la ga , nahan m mough m za kôr ha@@ ya hen ger@@ i u C@@ hel@@ an , kpen@@ tar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , ikyua a ger@@ i u O@@ ma@@ k . Yange hen nahan ér : “ Ú ngu wer m hemba orgen ga . Er ngise A@@ ma@@ shia nôngo ér una ci@@ r Amo@@ shi zwa nahan , kape nyian kpa upristi man ub@@ ish@@ ô@@ p mba vesen kua uter mbatamen mba u@@ kwaghaôndo kpa ka ve nôngo ér vea ci@@ r tom u kwaghpasen ú mbatomov mba Yehova ve eren je la . Nenge ase kwaghwan u injaa u a lu ken Duteronomi 22 : 8 ne . Ú ngu veren ashe kenger averen a iember a tar u he u Aôndo ua va a mi la kpa ? Diabolo ngu yaren tom a s@@ ende@@ ty@@ o man ic@@ ugh , man mba@@ aie kpishi u l@@ ahan hem@@ en@@ tor u Yehova , shi ka akaa shon a a lu yaren tom a mi u vihin mbacivir Aôndo mba jighjigh iti kpaa je ne . U tesen ikyav yô , Yehova yange kaa a Yeremia ér : ‘ U@@ profeti mba pasen kwagh ken iti Y@@ am sha aie ; M tindi ve ga , M na ve zwa ga , M ôr kwagh a ve kpaa ga ; mba pasen ne kwagh nengen a mi , u aiegh , man m@@ tsen@@ ge@@ ôron u gbil@@ ini@@ gh kua ic@@ ugh i ken asema ve . ’ ( Y@@ er . Kpa doo u se yem pasen akav man kwagh u akav shon a til sha mi la ga . I@@ k@@ we i ihi@@ ar ne cii ka jijingi la môm a lu hemen i u eren tom ne ye . ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la yange ve yina u lun mbat@@ esen jimin cii je ? ( K@@ ol . 3 : 23 ) Anmgbian u kwase u kaven ishigh ugen kaa ér : “ Ka i doom u pasen ior kwagh u Un u a gbem la hanma shighe cii . H@@ en@@ ry C@@ ha@@ d@@ wic@@ k nger ér : “ C@@ ôô@@ ci maa gba wan zwa sha hemen u taregh seer a seer cii . ” ( Mateu 5 : 5 ) Hen anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem sha jijingi la yô , u lun a ishima i legh legh her la ka kwagh u nan ve msaanyol shi kwagh ne una na ve ian i@@ civirigh i hemen sha tar ken Tartor . 7 : 2 ) Er se eren a mbagenev nahan kape se kpa a er a vese vough je la . — G@@ al . Nahan kpa , m mough zende ne T@@ om@@ ahar pe@@ pe , m lu zan mkohol u Mbakristu ken W@@ a@@ mb@@ l@@ á@@ n , ang@@ ar ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u N@@ ic@@ ar@@ ag@@ ua . Mkaanem man tese ér ior kpishi mba civir Aôndo hanma iyange , ka ior kpuaa tseegh ga . Er yange So@@ ci@@ e@@ ty er “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la iwer an@@ igh@@ eni ngi been kera yô , i nenge a m@@ lu@@ a@@ inja u shi eren imba la nahan vough i yilan un ér “ E@@ ure@@ ka D@@ ra@@ ma . ” Ú K@@ ur@@ en Kwaghôron u Pro@@ feti S@@ aa se hendan a jijingi u taregh ve jijingi u Aôndo una hemen se ye . Kwagh u yange lu yô , mzough u yange lu zuan imôngo vea Mbakristu mba ke ’ atôônanongo a a lu ikyua ikyua la yange taver jighjigh u nan na . Á ny@@ ima tsombor ngu “ tsu@@ ghun tar cii ” sha er una nôngo yô , una yem a ior kpishi ken mtim er un fetyô la cii . Aluer nom man kwase mba lamen ayol a ve ga yô , vea soo u wasen ayol a ve ga , nahan kwagh ne una va ve a zayol . P@@ ine or u ú lu henen Bibilo a nan la mbampin sha er nana kav avur a Bibilo a a er atô@@ akaa a vesen la shi nana yar tom a mi ken uma u nan kpaa yô . Aluer ve er nahan yô , vea hemba soon “ mzough u anmgbianev cii . ” — 1 Pet . Ishima yange i vihi Paulu a Marku kpishi shighe Marku undu tom na hide yem ken ya na la . ( Aer . Tsô nom na u vôso un kuma anyom 38 yô , va saa ku . U hen wer or u kwase na a er kwagh na heen ne ngu taver ivaa na sha ieren na la shin ngu vihin a vihi i ? Or@@ ngeren pasalmi ugen nger ér : “ [ Yehova ka ] A tesen Yakob mkaanem N@@ am , man Iserael kpaa akaawan a Na man a@@ jir a Na a ôron . Kpa we yô , kundu ishima sha akaa cii , taver ishima sha ican you ; er tom u i@@ vangeli , kure u doo doo . ” — 2 Timoteu 4 : 3 - 5 . Ken ngeren u a kar la , se nenge er Kristu yange fa hanma kwagh u lu zan hemen ken atôônanongo a sha derianyom u hiihii la yô . Kwagh ugen yô , alaghga yange ôr loho na la ken zwa Heberu , orgen di gema pase u ken zwa u Mba@@ a@@ shi@@ ria . Nenge Iyoukura i No@@ ve@@ mba 15 , 20@@ 10 , peeji 12 - 16 ; Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ ul@@ ai 15 , 200@@ 4 , peeji 21 - 23 . Takerada u H@@ enen Bibilo a mi hen T@@ so@@ mbor Mba yange ve za mkohol ne nenge a mzough u a lu hen atô u Mbashiada mba ken ityar kposo kposo , mba ve lamen ijô kpa kposo kposo la sha ashe ve . ( Ivur 4 ) Mbaiserael za Mose man A@@ ron i@@ ve@@ ver iyol ér ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ka “ bo@@ jiir ” u a lu a “ t@@ ur , shin iky@@ on i wain , shin p@@ om@@ e@@ gran@@ e@@ ti kpaa ga ” yô , man lu atam a iky@@ on shon ne mbam@@ k@@ er@@ ev mba Iserael hide a mi zum u ve za gba mk@@ er ken Tar u Ity@@ endezwa anyom a karen ken ijime la ye . ( a ) Doo u agumaior aa lamen a mbamaren vev nena ? Davidi ongo ér ve kav un yô , a “ gba cian A@@ k@@ ishi tor u G@@ ati tsung . ” — 1 Samuel 21 : 10 - 12 . Ve mbau@@ har mban cii tema ijiir i môm er mhen , nahan ve nger kwagh sha kwagh u Mbashiada mba Yehova , ve yar tom a takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la . Nahan se pine ser : “ Sha kwagh u ityesen i T@@ r@@ in@@ iti la di ne kaa ner nyi ? Dooshima eren or u nan we ndor a na la , kwaghbo ga . ” So@@ on u hiden za sôron mba a zough a ve hen haregh wen , ve tese isharen la kpa ? Shighe u m lu an@@ ye la , lu mbap@@ asenkwagh kpuaa tseegh lu hen ang@@ ar u U@@ s@@ ak@@ o@@ s , ken tar u N@@ am@@ ib@@ ia , ape i mar@@ em la ye . Ka Bibilo i lu iky@@ agh ki tom@@ ough ki vesen ki se eren tom a mi ken kwaghpasen ye . De cie wer zwa la taver u lamen yum ga . Nahan inja i ishember i “ umbur ” la a fatyô u lun “ u eren ” kwagh . We ka nyi u lu v@@ aan af@@ an@@ yô sha mini ? • Er nan ve i zer tan num sha mbacivir Yehova gbe@@ me ? 6 : 8 — Se “ l@@ ôô ken jijingi ” nena ? Hii nan ve i gbe u nom man kwase vea naan ayol a ve icivir ve , vea zua a m@@ saan@@ yol@@ o ? M lu a nenge a i@@ mba@@ kwagh la ken Bibilo ga . Aluer orgen er a we dang nahan , ka nyi ia wase u u wan ishima eren kwagh u Yehova a soo la , shi keghen iyol u den nan kwaghbo ? ER I H@@ I@@ I V@@ E I GB@@ E U S@@ E D@@ E@@ EN I@@ OR KW@@ AG@@ H@@ B@@ O YÔ Kwagh u a ve a mtsera u vesen yô , ka “ u civir Aôndo , ” ka inyaregh ki lun a mi kpishi ga . — 1 Timoteu 6 : 6 . M kohol agumaior agen a yange lu wan iyol i nyôron tsô p@@ eren ity@@ e@@ ku i A@@ t@@ l@@ an@@ tic O@@ c@@ e@@ an la yô . Lu a An@@ za a He Ter : [ sha imo i legh legh ] Er nan ve u kera soo ga ? Aluer se mba eren msen ser i de se asorabo ase yô , doo u msen ne una mgbegha se se er nyi kwagh@@ a , man kanyi i dedoo ia gema a due k@@ ere ? Ka mea ôr u@@ vande - eren mba ior mbagenev mba ve gbe ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange kpa ve til her sha mimi la yô , m zua a ishimataver . ” Se fatyô u zuan a atô@@ akaa kpishi sha akaa a Or@@ gb@@ an@@ akaa á gbe la , nahan se ôr kwagh u una maa mbagenev yô . — Anzaakaa 6 : 6 - 8 ; 20 : 12 ; 26 : 2 . Mbamaren vea fatyô u wasen agumaior u ungwan imo ve nena ? Aerenakaa 14 : 19 , 20 kaa ér : “ Mbayuda mbagenev due ken An@@ ti@@ o@@ ki man I@@ k@@ on@@ i@@ um , mba va gem ikpelaior asema yô , ve ta Paulu a@@ wen , ve kp@@ ela un , ve za kende ken ak@@ ôngo a gar [ u Li@@ se@@ t@@ era ] , ve lu er a kpe . Er nan ve lu Yesu tseegh kuma u pasen ior kwagh u Ter n@@ aa ? ( b ) Ka uh@@ ôn mba Satan mba nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee ? ( Mpase 4 : 8 ) Nahan mlu u icighan@@ egh ka ieren i i na un a dugh kposo yô . 1 Peteru 5 : 9 Sha nahan yô , lu sha iwasen i Yehova man mk@@ or na , “ Yosua hemba A@@ mal@@ e@@ ki a ior nav ” ye . ( E@@ ks . ( Yesaia 1 : 15 ; 5@@ 9 : 2 ) Kpa heen ne Yehova kera yer iyol na ga , a tile sha ishigh ki ior nav tseer tseer . ( Marku 3 : 9 ; 4 : 1 ; Luka 5 : 1 - 3 ) Hen shighe ugen la , “ ikpelaior ” i̱ lu vea na ayange imôngo je , shin er ve lu ij@@ en nahan kpaa . — Marku 8 : 1 , 2 . Ka ishigh k@@ in je kwagh@@ ngeren wase á lu ôron kwagh u ki ye . 1 : 7 ) U@@ gomoti mbagenev nôngo ér vea ci@@ r tom u ior mba Aôndo gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . Aluer se er isholibo i vesen kpa se tese ser mimi je se gema ishima yô , se zua a m@@ sur@@ shima ken mkaanem ma or@@ pasalmi man , ér : “ [ Yehova ] or se iyev sha asorabo ase ga , A na se injar i sha afer@@ akaa ase la kpaa ga . Satan ka a nôngo u vihin m@@ til sha mimi wase la sha u l@@ ôôn a@@ kper@@ an a tan sha kwagh u i tese se la ken asema ase . Ka akaa a nyi ú lu veren ashe ke@@ gh@@ ene ? ( Rom . 3 : 23 ) Nahan tese wang ér mba yange Paulu nger ve washika ne cii , gba u vea fa ér ve mba mba@@ asorabo shi vea na jighjigh a gbenda u Aôndo ver sha u ve̱ hemba mlu ve u isholibo la kpaa . Gba u Ior Vea F@@ a Er Ve Lu Mba@@ asorabo Yô Paulu er shiada ér iwasen i ve na la “ hemba agee ve ken inya . ” Mba dondon imba gbenda la nahan ken ior mba Aôndo a tsough la ga . Hemen u Yesu due ken igbar ken tiônnongo u Kristu nena ? Ish@@ ember i “ hanma , ” i Peteru a yar tom a mi la tese ér , aeren man tahav mbu se lu a mi la mb@@ ua lu kwagh môm ga , kua gbenda u se eren kwagh a tahav mb@@ un kpaa . Mb@@ agen lu mbap@@ ati@@ i shin mbahemenev mba kwaghaôndo shin mba ve har ishima ve cii sha tom u ve lu eren la yô . “ Kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . Man waan nen ian yen ik@@ o ” ​ — 5 : 15 , 16 . • Se tese ser se mba suur sha Yehova nena ? Sha shighe ugen la , Yesu kaa ér : “ Kwagh u M kaan ne ne , M ngu kaan ior cii M@@ er : K@@ ur@@ an nen . ” U@@ sh@@ er / age fo@@ to@@ sto@@ ck Bibilo hii ôron kwagh t@@ eren ini@@ aav mbi nan Aôndo sha kwagh u K@@ ain man A@@ bel . ( b ) Yehova yange tese ér un s@@ angen a s@@ ange ga nena ? Elisha maa yila ngô na , ôr un mkaanem ma a̱ shi nan kpa yange ma gema ij@@ ung@@ wen na hingir iember i tsung yô . A kaa a na ér : “ T@@ ôô ase wan wou . ” — Ivur 34 , 36 . Gba u Se Eren Kwagh sha Kwagh@@ fan ( Rom . 11 : 26 ) Shighe a kuman Yehova yô , “ Iserael cii , ” ka iyenge i iv@@ in vough i Iserael u ken jijingi je la , una er tom u u@@ tor man upristi sha . Aluer u ngu a dooshima man jighjigh u nan kua aeren a doo a Aôndo agen yô , kwagh ne una wase u u̱ kuren ityendezwa i ú er wer u civir Yehova gbem sha won la . — Ôr Yohane 17 : 3 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 . ( Genese 5 : 22 - 24 ; 6 : 9 , 22 ; Mbaheberu 11 : 5 , 7 ) Aluer Yehova ngu or kpôô kpôô hen a vese e̱r lu hen E@@ no@@ ki man Noa kua Yobu man Mose nahan yô , se “ Umbur Un sha ijende [ yase ] cii , Un kpaa Una kôôm igbenda [ yase ] . ” — Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Se hen akaa agen ken ngeren mba timen shami mba uhar mba ve dondo la . Yange m za nyôr hen ijiir la shighe u shi uwer môm u a er mkohol ne yô , sha er me wase u sôron ag@@ iri@@ g@@ i u bo@@ l u sha angahar , u lu u a er mkohol ne her la yô . 8 : ​ 19 - 23 ; Mpa . 5 : ​ 9 , 10 ) Satan tese sha il@@ y@@ ahan i yange hii van a mi sha hemen u Aôndo la ér or u Aôndo gba la lu vough ga . Se fatyô u nôngon ityav a ior mbara ga , gadia ve hemba se agee . ” — N@@ um@@ er@@ i 13 : 27 , 28 , 31 . ( Mateu 5 : 11 , 12 ) Sha mimi yô , u Aôndo lumun a vese la hemba k@@ an kwagh u vesen cii . ( Mbakolose 1 : 15 ; 1 Yohane 4 : 8 ) Kwagh u hemba lun Yesu ken ishima yô lu m@@ doo u Ter na u sha , Yehova doo un ishima la . Yange doo ve kpishi u fan or shin kwase u nan hingir nom shin kwase u nan la . Yakobu nger ér : “ H@@ ingir nen mba@@ eren a er sha kwaghôron la , i̱ de lu mbau@@ ng@@ wan a ungwa tseegh , tsu@@ ghun ayol a en ga . Shighe u mbau@@ ty@@ aav mba Mbai@@ gipiti lu z@@ endan ve la , ve suur sha tahav mbu Yehova lu a mi u waren ve la ga . M soo u eren tom a mi sha te@@ b@@ ur wam . ” Er yange i er kwagh a na sha mimi ga nahan kpa , lu a ieren na i dedoo i i lu m@@ doom ma ken atô la her . ( Gen . Sha mimi yô , ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar man ikp@@ ande i a@@ mb@@ usu a ih@@ in@@ da i zege@@ gar er G@@ as@@ a nahan ia ke@@ he kpishi , shi ia y@@ uh@@ wa kpaa . Be@@ en a bee nahan maa Samuel va nyôr . Mkaanem ma Aôndo kaa ér mba ve “ we Loho u Dedoo . . . ikyo ga ” cii vea ya m@@ tsaha u “ mtim u tsôron ” sha iyange i Armag@@ e@@ don . A hii Bibilo i henen a iorov imôngo . ( Mateu 18 : 21 , 22 ) Paulu kpa yange taver se ishima ér “ waan nen ishima a ayol a en . ” A nder mbakp@@ enev , vea zua a ian i a ôr ve ijir a na ve ish@@ ô ér ve kuma u zuan a uma u tsôron yô . Kpa u ngu wer , sha hiihii la or môm lu or@@ sho@@ li@@ bo ga . ( b ) Ka í su@@ r ve mba shon mba ve zu@@ ngu la asema nena ? Hen Kwagh sha Ikyav Na I Dedoo man I B@@ o La Kpa ve cii ve lu a vangertiôr he ’ Yehova . Paulu t@@ ér kwagh u ish@@ ar i yan ken u@@ tempel . Satan Diabolo yange na un hem@@ en@@ tor sha “ ity@@ artor i sha won cii . ” ( Genese 2 : 18 ) Nahan , m - ongo u kwase ungwan imo i nom u nan la tese ér kwase ngu sha kwa@@ r@@ kyaa ga , ga . ( Luka 6 : 35 , 36 ; Mbagalatia 6 : 10 ) He@@ mban cii je yô , se mba pasen loho u dedoo u Tartor ne shi se mba ôron mbagenev kwagh u kpilighyol u sha dooshima u Aôndo á er sha ci ve ne . Yange Na@@ omi man Ru@@ tu vea tema imôngo ai@@ k@@ ighe yô , i maa ve iyol u lamen sha akaa a a taver ve asema yô . 21 : 5 , 6 . 2 : 15 - 17 . Se tese ser se mba ior mba i pav se i ver kposo nena ? Or@@ pasalmi Davidi yange wa icam ér : “ TER Una sue [ imba or la ] sha ga@@ mbe u nan u u@@ ange ; [ una ] gema my@@ av@@ inya u nan la sha iyange i angev mbu nan . ” ( Ps . P@@ ine mbampin mba vea wase u u tôvon iyol you ne , wer : ‘ Me tese mer m ngu a iwuese sha kwagh u m ngohol ne kpa ? Nahan Yesu gema kaa a kwase la sha mh@@ ôôn ér : “ Wan@@ kwase , jighjigh wou u nan war u ve ; yem bem bem , angev ou mb@@ u̱ bee u . ” — M@@ ar . U@@ bran@@ ci mba sha tar cii vea hii u eren im@@ akeranta ne ken A@@ you a M@@ kohol man A@@ you a Tartor ken inyom i tom i 20@@ 11 la . Kwagh ne hii u eren er ken inyom i 7@@ 6@@ 2 zan zan 7@@ 5@@ 9 nahan . Doo se kpishi er se zough a kwagh u una wase se se gba ken mba@@ aie mba Satan ga yô . Kwagh shon yô , ka Bibilo i i ‘ lu a inja sha mk@@ ô@@ ôm ’ la . ( 2 Tim . V@@ ihi iyol wam ne ng@@ ur yemen a yem hemen yô , i kô@@ rom ga@@ mbe ken iy@@ ou@@ ci us@@ ati imôngo , m h@@ ongo ga@@ mbe yô i yem a mo hen ijiir i nengen sha mba@@ beenyol . Ka hanma nongo nahan u lu iky@@ agh ki Kristu a lu yaren tom a mi hii shighe u i na un tor ken inyom i 1914 laa ? — Daniel 7 : 13 , 14 . Ior mban undu tar u ifer ne , shi ve de aeren a ve a tse la kpaa , shi ve undu ak@@ ar a ve a tse man akaa a ken tar a ve eren la cii . Aluer Aôndo doo u ishima yô , u dondo kwagh u i er ken Yakobu 1 : 22 - 25 la nena ? Satan yange soo ér Mbaiserael ve de nyer ken tar u ityendezwa la ga . U pine er i hii ve Mbashiada mba Yehova ve ne jighjigh ér Tartor u Aôndo hii u hemen ken inyom i 1914 la yô . 41 : 9 ; Yoh . 13 : 18 ) Yesu man Davidi cii yange ve lu a ishimat@@ seen sha iyou i Yehova . Ity@@ ough ki sha uta@@ ankar@@ uhar pase aeren a id@@ y@@ a@@ or shin id@@ y@@ a@@ kwase wang . K@@ era yô , vande wan ken ishima ér una hide a za ken K@@ orinte , cii ve una mase yemen ken M@@ ase@@ don@@ ia ye . ( 2 Kor . Paulu yange va nger kwagh sha Timoteu ér : “ Gadia m kera ngu a orgen u nan lu ishima i môm a ven u nana ver ishima sha kwagh wen sha mimi nahan ga . ” Se kpa aluer se ngohol kwaghwan u i we se ken Mkaanem ma Aôndo man sha ikyev i mbatomov nav man nongo na , shi se de ser a tema tor ken a@@ vese yô , kwagh a fatyô u lun nahan . Ashighe kpishi se tsu@@ me sha igbenda i i lu nzughul nzughul la . A nenge tom u pasen kwagh la nena ? A@@ ng@@ ev man ij@@ ung@@ wen kua ku je kpaa a kar a mi kera . Wan@@ akiriki u Aberaham yange yila Yehova ér ka “ Aôndo , u ter@@ em Aberaham . ” S@@ ar@@ ai kpa lu a tom u kasev mba sha shighe na ve eren ken tar la la : yange i lu m@@ as@@ a u kaan man u kaan bredi man mo@@ u u tan man ak@@ ondo a tu@@ men kpaa . Shighe u m lu v@@ in@@ en am@@ ar la , m eren idya kpoghuloo , shi m maan ta@@ av man m@@ sô@@ rom kpishi . “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi . . . ishima i wan ” kpaa . — MB@@ A@@ K@@ O@@ L@@ O@@ S@@ E 3 : 12 . Heela tseegh ga , shi a wase tom ken iniongo i igen i i eren mkombo ken zwa Buter man zwa Ch@@ in@@ ese kua zwa U@@ igh@@ ur yô . Yange lu nyi awashima ? Umbur wer 2 Peteru 3 : 7 kaa ér : “ iyange i iji@@ righ man mtim u mba ve vende Aôndo la ” ngi mnger . De se nenge er Bibilo i lumun a mkaanem man yô . A kaa a ve ér : “ S@@ ôr nen ior gbenda , haa nen inya g@@ ure@@ e , haa nen inya sha i@@ gb@@ ud@@ u g@@ ure@@ e , kohol a@@ wen kera . ” T@@ aver se u t@@ eren akaa a vesen man a kuman iwuese a Ter wase u sha a er la been . Ka sha ikyev i an Yesu a koson se ny@@ ian@@ a , man gba hange hange u se fa nan sha ci u nyi ? Á kaa wener or môm nan ngu eren Aôndo tom sha ci u a doo nan ishima yum ga , kpa ka sha ci u akaa a nana zua a mi la . Ve nger ikyav sha kwa@@ takerada zum u i yer ati a í fe a dedoo amba er “ Yehova ” man “ Yesu ” shin “ Tartor ” nahan la . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E agen ishima ka i lu u ker er Ge@@ or@@ ge man E@@ m@@ ily nah@@ an@@ aa ? Mkaanem ma Paulu ôr a ior i Li@@ se@@ t@@ era la tese se akaa a injaa kpishi sha kwagh u Yehova Aôndo . Apostoli Peteru kaa ér : “ A@@ tu@@ mba a man a mimi a sha kwaghôron u Aôndo la a̱ sar ne tsung er an@@ iky@@ und@@ anev mba for@@ o@@ to@@ to nahan , sha er né vese sha mi u zan ken myom yô . ” ( 1 Pet . ( Yesaia 33 : 24 ) Yesu ôr kwagh u mbakp@@ enev mba Aôndo a hungur kwagh ve ga la ér : “ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due ” yô . Mbagenev hen ér “ kwaghfan ” u hegen ne na yô , atesen a Bibilo kera nga a iwasen ga . “ Eren Akaa a Do@@ on a Ior Cii ” Mbakristu cii ve̱ “ l@@ ôô ken Jijingi , ” nahan shighe a va kuman yô , nomso mba ve er nahan la cii vea fatyô u aren sha i@@ aven i eren ityom ken tiônnongo . Vea er kwagh ne sha shighe u zege@@ can , zum u vea kav er gbenda u lu u vea war mtim ga la . ​ — 7 / 15 , peeji 13 . ( E@@ ks . 32 : 1 , 4 ) Shi ve er iniongo , ve yila i ér “ iniongo i TER , ” shi ve g@@ ure inya shi ve na e@@ ev mbu ve er la ini@@ av . ( Yesaia 43 : 10 – 12 , 21 ) Kpa ikyurior ne i̱ er kwagh u i lôh@@ ô i̱ ér i̱ er la ga nahan Yehova venda i̱ . U zan hemen la zua ityô sha icivir i nan Ter wase u sha la nena ? P@@ ine ve ve pase u kwagh u u er ve u kuma u eren ityom ne yô , shi fi@@ ir foo@@ m u tesen wer u soo u eren i kpaa . 15 : ​ 21 , 22 . Nahan mbagenev pine ér : ‘ Er nan jim ve Lo@@ ti gema ônov nav mbak@@ asev na ikpelaior i̱ idya doo ve ishima kpishi la sha er una gema a yima mba@@ van@@ nya n@@ av@@ a ? U D@@ on@@ don Ikyav I Aôndo U Mimi La Gb@@ aa kwagh@@ ngeren u a dondo ne una time sha itinekwagh ne . Nahan kpa , Yehova ngu a gema ga . ( Aerenakaa 26 : 12 - 18 ) A̱ shi nan kpa Yehova ungwa msen u S@@ ef@@ anu la , nahan de Paulu a isholibo na i tôv Mbakristu a ican la . Ge@@ ma uma u sha inja i Aôndo la yô , profeti Yesaia ôr kwagh u “ Ici@@ ghan@@ gbenda . ” Nahan kpa , Paulu ta se icin sha igbenda kpishi i alaghga Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo je kpa vea “ gema [ vea ] dondo Satan ” la . ( G@@ al . 3 : 19 ) M@@ fe ne na yô , ve lu a ishima i v@@ aan af@@ an@@ yô . ‘ L@@ U A I@@ SH@@ I@@ M@@ A I K@@ E@@ G@@ H@@ EN KW@@ AG@@ H ’ Se fatyô u nan uityendezwa mba Bibilo i er sha kwagh u mlu u ke ’ hemen la jighjigh sha ci u nyi ? Er kwagh wen a gbe un ishima tsung nahan kwagh ne na saan ne iyol ga he ? — Mateu 22 : 37 . ( b ) Kp@@ iligh Mbakristu iyol ga sha ci u nyi ? Umbur wer ior kpishi mba se pasen ve kwagh la fa kwagh u Aôndo ga . I@@ y@@ ua i injaa i icighan jijingi i se zough a mi la kua iniôngon i se lu nôngon kpoghuloo ser se ‘ k@@ usu kwaghôron u uma gb@@ ang gb@@ ang ’ la , ia wase se se fatyô u ‘ eren tom sha myom wase a mciem man iky@@ ar@@ iky@@ ase iyol . ’ — F@@ il . Sha kpôô yô , ih@@ uma i kwagh u ve lu yan la yange ia n@@ ungwa sha ih@@ uma i “ n@@ ar@@ d@@ u , ” mkurem ma taver ishe ma Maria tôô shighe Yesu shin angahar la , nahan iyou i ve tema ker la cii ia iv a ih@@ uma i dedoo tseegh . ​ —⁠ Yohane 12 : ​ 1 - 3 . ( Ivur 28 - 32 ) Mba za nyer yô , wanakiriki la maa gba sha mi pase er un lu keren kwase sha ci u wan u Aberaham nahan vindi vindi . Ka er anmgbianev ve doo ve ishima la tseegh ga , kpa kwagh u a hembe wasen ve yô , ka er Yehova man Wan na ve doo ve ishima sha mimi la . ​ —⁠ 1 Pet . Shi pine iyol you wer , ‘ Er nan ve m fe mer ka Aôndo a ne i nger Ici@@ ghan@@ ruamabera ? ’ ( 2 Tim . Ka Un ‘ akuraior aa ungwa imo na ye . ’ — Genese 4@@ 9 : 10 . I@@ vangeli i Mateu kaa ér : “ [ Yesu ] tôô iy@@ ongo , su@@ ghun yô , A na ve , A kaa er : Ne cii ma nen sh@@ imi . ” ( Yakobu 1 : 27 ) Sha nahan yô , lu ikyua a ior mba Aôndo , mayange de p@@ aven iyol you lun tswen ga . — Anzaakaa 18 : 1 ; Mbaromanu 14 : 7 . M lu hen u@@ ger@@ i mba kiriki sha ashighe kposo kposo man ger@@ i u vesen kpaa , shi an@@ shighe ugen la m lu hen ag@@ ar agen ken to@@ ho , hen ijiir i mbam@@ ishen , i ior mba ve lu mar@@ nya u tar u Au@@ str@@ al@@ ia la . Hen ase sha ikyav i tesen i anmgbianev asev mba kasev mba ve er noov ga sha ci u mba eren tom sha kwaghwan u Yehova a we ér ve er noov “ ken Ter tseegh ” la . Ken atô u derianyom u hiihii la , apostoli Paulu lu pasen loho u dedoo y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur . Er ka se er kwagh sha u i kpe ishima yase i inyam man awambe la iyol nahan , kape se fatyô u eren kwagh sha u i kpe ishima yase i sha injakwagh la iyol je la . Una been yô maa a gba wan mo icam i Tartor i í kaa ér ‘ We T@@ han@@ k You , Jehovah ’ la . Kwagh u sha uhar yô , Yesu una hingir “ pristi u tsôron gbem sha won sha inja i mlu u tom u M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki la . ” I@@ mo@@ shima kanyi , man ka i wase or cii ve nan er kwagh nena ? 4 : 5 , 6 ) Yesu yange hii tsuan iorov 12 , shi va tsua mbagenev 70 ken atô u mbahenen nav , na ve akaawan a wasen ve u eren tom la , maa tindi ve ér ve za pase loho u sa@@ gher iyol ne , ve kaan ér : “ Tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” Alaghga mbagenev vea pine ér : ‘ Aôndo yange fatyô u yangen a@@ ah@@ e mbara ga shinii ? ( Mbaefese 4 : 17 – 19 ) Aluer u ase@@ gh sha foto shin mkaanem ma iji@@ mba@@ gh ab@@ u shin u nyôr hen atô u ud@@ ang@@ mbaiorov yô , u er nena ? Yange Ve Er Nan Ve Ve K@@ ure A@@ yem a Ve Doo Doo ? Er a lu a vangertiôr ér “ u nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh ” yô , a kaa ér : “ Nahan ka m na iyol yam sha u wasen mbagenev , m ver ishima mer ve nam kwagh sha iwasen la ga . Ka akaa a nyi nahan mbamaren ve taver ônov vev asema sha iliam ve man sha ikyav ve ér ve ere ? Gadia uuma mba iorov mba sha z@@ ongo . — 1 Tim . M civir Yehova anyom 70 ken atô u anyom ne , kpa u ngu wer m tagher a atsan a karen jighjigh wam u nan ga ze . Uma u M@@ kpeyol u ken Hemen Peteru nenge iyol@@ na ér un ngu vande la kpa ? ( Genese 8 : 20 ) Shi ashighe kpishi yange ishima k@@ é@@ nd@@ è Aberaham u̱ l@@ ù or@@ tom man ijende i mimi i Aôndo la ker sha ci u uityendezwa man averen a Aôndo la , nahan a “ ta TER at@@ se a nan@@ den nagh sha mi , a yila sha iti i TER . ” ( b ) I wa noov kwagh ken Mbakolose 3 : 19 ér ve eren a kasev vev nena ? A soo ér una pase ior er Yehova á k@@ ur ityendezwa na i yange kaa ér una due a ior nav ken Bab@@ ilon kera vea lu sha tse@@ ene@@ ke ve shi vea hide a hii mcivir u mimi ken Yerusalem la . Alaghga Yehova de ican ngi eren we . I na Yesu tahav mbu eren tom na u lun Ity@@ ough ki nongo u Kristu la nena ? Aluer se mba eren nahan yô , se lu seer m@@ doom ma paradi@@ so u ken jijingi u hegen á lu mzough u anmgbianev tar sha won cii ne . A “ hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku . ” Takerada ugen kaa ér alaghga Mbaiserael lu er g@@ umb@@ ua u “ luun er yange una hembe ato ga yô , ma i gbidye un sha gb@@ ough ga yô . ” Yehova nengen sha mba a doo ve ishima la . I@@ nya i hen ic@@ ile ne ngi nyian , shi inyam man im@@ end@@ enegh kpishi i i lu hen ic@@ ile ne ngi hen ajiir agen ga Kpa zum u Davidi tindi mbayev ér ve za sôn N@@ ab@@ al bredi man mngerem yô , á lam a ve dang dang shi a z@@ enda ve sha ishigh nagh kera . ( Luka 2 : 36 - 38 ) M - ne u na iyol na la wase un u wan ishima a m@@ ts@@ wen@@ em man ij@@ ung@@ wen . Mba ve lu hen icombor i Mbakristu la ka vea eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave yô , i doo Yehova a ve . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 la , yange i ny@@ ô@@ ôso mkav wase nena ? Ka atsan a nyi nahan Paulu yange ya , er lu civir Aôndo laa , kpa lu nyi i na un ishimataver ve za hem@@ ene ? Bibilo kaa ér “ gema doo TER a Noa . ” ( 1 Peteru 3 : 8 , 9 ) Kwagh@@ wan ne ka u injaa kpishi hen a vese cii , kpa hemban je yô hen mba ve vese ayol a ve la ! K@@ era kpa , Yesu yange wa se kwagh sha ikyaa ne wanger wang . Kpa , yange tese mbahenen nav atindi a Yehova sha m@@ kaan man sha ieren kpaa , sha er vea kôr a saa a mi ken asema a ve yô . Ikyav i tesen yô , tôô bo@@ k@@ oti u ro@@ b@@ aa , kura a@@ wen haa sh@@ imi kpishi . I@@ ca i gbe ga yô , anmgbian u se tsa hen ya na la gba yilan anmgbianev mbagenev sha iky@@ enge iky@@ enge ér : “ Anmgbianev ! ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 37 , 5@@ 7 Er wan na lu vesen yô , un kpa hen u cian Yehova , wan shon ngu civir Aôndo shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova hegen . ( Mpase 18 : 2 ; Yesaia 44 : 28 ) Ka un a lu “ uwegh ” ku Yehova ku kua kura tar la ye , shi ka un kpaa a lu kohol iyôngo shi hemen i sha dooshima kpaa ye . Er ikyurior ne i hingir ikp@@ an ken Igipiti ica i gba nahan kpa “ Aôndo umbur ikyuryan Na a Aberaham , ” nahan yima ve . ( E@@ ks . Aôndo yange doo Yosua man K@@ al@@ e@@ bu ishima shi ve suur sha a na kpaa . Yange ve soo u eren kwagh u vihin Yehova sha ci u ve soo u doon ityough a mbagenev yum ga . F@@ AR@@ A@@ O yange lu tor u age@@ egh man aôndo u Mbai@@ gipiti civir yô . 4 : ​ 2 - 4 ) Nahan kpa , Yesu yange er tom a tahav nav sha u kuren mbamgbe mba mbagenev shi wasen ve . Er se lu mbadondon Kristu yô , se soo u dondon ikyav na la ken uma wase kua ken tom wase u pasen kwagh la kpaa . Nenge ase kwagh u ka se na ior ian i eren zum u ka sea na ve Bibilo shin ityakerada i i har sha Bibilo shighe u se lu pasen ve loho u Tartor la . 4 : 1 - 3 . ( Yesaia 22 : 22 ; Luka 1 : 32 ) Yange Yesu yar tom a ish@@ in@@ d@@ an la u bu@@ ghun igbenda i eren tom u Tartor man aan a i@@ civirigh sha ci u Mbakristu mba ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia u sha ayange a tsuaa la man ma ijiir igen kpaa . Paulu wuese mhôônom ma Aôndo zung@@ we un la kpishi , nahan a soo ér ma lu gbilin ga . • Yehova kor mbacivir un nena ? Man se kpa se fatyô u henen kwagh sha injakwagh na ne nena ? Mayange se gbaa di ôron ity@@ ou@@ v imôngo a@@ yem a@@ yem a u fan kwagh u se lu ôron la shio , sha ci u se soo u ungwan kwaghwan u i we se ér se̱ ôron Bibilo hanma sev la yum ga . Aôndo wase u a hembe mfe cii shi a lu Or u nan Uma ne vande wan ishima u eren tom u yiman uma ne ica i gba hegen . Sha mimi yô , Bibilo ngi a inja sha igbenda i kpôô kpôô man i ke ’ mhen kpaa . Nahan yô , se wuese nen Yehova Aôndo sha gbenda u a yaren tom a mbatyomov sha u wasen se sha er se er ishima na shi se zua a uma u tsôron la . Kwagh ne cii na tsombor wase hemba ng@@ un ken mzough , man u hemban cii yô , se kporom hen Yehova hemba ave a tse . ” Shi@@ r@@ in ngeren akaa shin inya ti@@ ôn@@ ôô . Ikyav i tesen yô , mba ve mough ve yem ajiir agen la vea fatyô u lun ken mzough u anmgbianev mba ken Kristu la her , sha er vea due i@@ gb@@ enge sha akaa a ken jijingi ga kpa ? Yehova tese ikyav i dooshima na u been mayange ga la sha akaa a yange za hemen hen tsombor u profeti Ho@@ sea la . Yesu kaa ér : “ Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” ( Mat . ( Genese 4 : 8 ) Sha nahan yô , lu A@@ bel lu or u hiihii , u i hii tôvon un a ican , shi i hii wu@@ an un ye . 20 : 5 , 6 , 12 , 15 , 17 . Yange umbur ve ér , mba gban a@@ yem a uma ne ve tseegh ga . Maa i vese i hingir iy@@ i@@ av mbi u@@ men atam . Yange mba pin un kwagh u mgbegha un ve hide hen Yehova man ior mba Yehova , shin er tsa ken inya anyom imôngo nahan kpaa yô , a kaa ér ka m@@ til u tsombor na yange u tile a na la . J@@ ul@@ ai 14 - 20 , 200@@ 8 Lu sha ci u kwagh u mbagenev gba un ishima ve er nahan ye . 1 : 7 ; 4 : 22 ) Nahan kpa , mlu na ken ga@@ adi cii p@@ ande gbashima u lu a mi sha tom u pasen kwagh la ga . U tesen ikyav yô , Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve kuran Tindi u Mose wa sha kwagh u ts@@ w@@ eren kwaghyan la ga . K@@ era ke K@@ era u M@@ hen u T@@ aregh Aluer se dondo Yesu sha ieren na a mbahenen nav la yô , se hen u wan ishima . Is@@ ak@@ a yange zua a kwase nena ? Shighe u se de mbagenev a kwaghbo yô , se mba tesen ser se na Yehova jighjigh nena ? Yange vande fan e@@ ev cii ve va gba u una er ze@@ ge tom ne y@@ ee ? 4 : 3 , 4 ) Ngeren u karen la tese se er se palegh uh@@ ôn mba Satan yô , uh@@ ôn mba shon yô ka ( 1 ) kwaghôron u ga@@ egh man ( 2 ) mciem man mk@@ ighir u mbak@@ ov kua ( 3 ) ishima i nan or ibo karen ikyaa inya . I@@ k@@ yo@@ v ngi ng@@ ur karen imôngo yô , i zer “ sôron ” foto ne gbem , nahan ke ’ masejime yô foto ne mase been we kpuaa tseegh . ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Nahan kpa , Yehova lan mba@@ ah@@ end@@ anev mbara ga , á ta se iky@@ ur ér : “ I@@ ku@@ ri@@ or vea tartor u ua er u tom ga yô , vea saa ishe , akuraior ng@@ ara á tim a pur@@ u@@ tu@@ tu . ” ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Heela tseegh ga , Bibilo kaa ér “ mhen u ishima i or ka u bo , hii sha iyev mbu nan je . ” V@@ ihi se kpishi er mbagenev mba yange ve civir Aôndo a vese imôngo ve undu Yehova yô , nahan sar se tsung u wasen “ iyôngo i i saa ” la sha er ia hide ken ity@@ ôr yô . Nahan kpa , sea ng@@ ur@@ en henen kwagh yô , i saan ve iyol kpishi shi ve seen kpaa . Ru@@ ther@@ for@@ d va hemen mkohol ne . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) A tsengaôron wener : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Kwagh ka a er i vihi yô , ashighe agen mbamzeyol mban ka ve va a ishim@@ avi@@ h@@ in man ihyom shin ve na or nan de u civir Aôndo . Ka sha ci u unô Yehova ka a tese agee a na ? W@@ ea soo u seer fan yô , ôr ityough ki sha 3 man ki sha 7 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Yesu kaa ér : “ Shin a lu ate@@ gh@@ atô u ut@@ u shin ah@@ wa atar a ut@@ u man [ or@@ vesen la ] una va una va kohol ve [ kuran ] yô , á saan mbatomov mbara iyol . ” I wu@@ he un ken up@@ ur@@ usu kposo kposo , kua ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a ken H@@ a@@ mb@@ ur@@ g - F@@ uh@@ l@@ s@@ b@@ ü@@ t@@ te@@ l ken gar u Mor@@ ing@@ en . Man af@@ o a ken ang@@ ar u L@@ ic@@ he@@ ten@@ bur@@ g man R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck . Anmgbian u kwase ugen ken tar u Amerika , u eren tom pania , u i yer un ér Pen@@ n@@ i la hii u henen Bibilo a ior kpishi ken takerada ne . Hen shighe ne , a tsegha mba@@ jighjigh mbagenev sha ityough ve@@ gh . A kôr ve a su@@ se ve zwa , inja er kwagh ve gba un ishima sha mimi shi a wa mbamgbe vev ikyo nahan . Heela tseegh ga Aôndo kaa ér : “ Ne doom ishima . ” 5 , 6 . ( a ) Lu nyi Yesu tese sha kwagh u msaanyol man mkpeyol u mimi la ? Ka nahan ve yange i man@@ de Yeremia i@@ gbe shi i lu l@@ ahan un ken igbar kpa , a kaa vangertiôr nahan ye , ér : “ Kpa TER ngu a mo er or@@ age@@ egh u ci@@ er iyol ; nahan yô , mba ve te@@ ve@@ m a ican vea nôngo gb@@ ev , vea hemba ga ; vea va ah@@ enge tsung je . ” Iyange igen pe@@ pe nahan se za hen ya u orgen u hendan a vese kpoghuloo yô . Sha nahan yô , Yehova kporom ikyua a vese ér se fa un . ( Y@@ ak . Nenge ase er Yehova tese ior nav dooshima , er ter ka nan tese wan u nan dooshima nahan yô . ( Rom . 5 : 12 - 14 ) A@@ kper@@ an nga ga , Yehova fa er il@@ y@@ ahan man ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la ia za a ve a kure yô . Nahan yô , mkaanem ma Yesu ma i nger ken Yohane 6 : 44 la , tese se nyi sha kwagh u Yehov@@ aa ? • Ka nyi “ tom ” u a na u jighjigh ga yange Yehova er sha ayange a Habak@@ u ? A@@ go a Wan Iyol sha ci u K@@ per Man ke ’ hemen yô , a lu kwagh u doon kpishi shighe u akaa a i gbe a gba cii aa wuese Yehova shi aa ember ke ’ icivir i iengem na la ! — Mpase 5 : 13 , 14 . Or@@ tamen ugen ken Kristu , u a er tom u ortamen ica i gbe yô , mba yer un ér Mic@@ ha@@ el , yange kaa er : “ De h@@ aren ishima sha kwagh u Yehova a lu a er ga la ga . Sha nahan yô , Yesaia nenge a mtim u ikyurior i tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . • Ver ishima sha m@@ lu@@ ashe u ya wase man Iyou i Tartor . — 1 Kor . Yange i na anmgbianev mba kasev mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe la iky@@ e@@ ky@@ e i tôôn ityakerada ne gbilin . 28 : 15 ) Mkaanem man yange ma a taver Yakob ishima shi ma a su@@ r un ishima kpen kpen ! Yange se kav nahan ser , wan wase una fatyô u eren akaa kpishi . Shin er Yesu tagher a am@@ een shi i tu@@ h@@ wa un kpoghuloo shi i nzughul a na kpishi nahan kpa , yange kure awashima u Ter na vough . ( I@@ c@@ am 8 : 6 ) N@@ ôngo kpoghuloo lu a m@@ hi@@ r u iyol ijime . Yesu ng@@ ur pasen er mlu u mba vea lu sha ikyev i Tartor u Aôndo la una doo tsung yô , a tsengaôron sha ikyev i apostoli Yohane ér : “ Nenge , t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior , Una tema a ve , vea lu non@@ go@@ ior Na , Aôndo iyol Na Una lu a ve . Aôndo eren ma kwagh sha ci wase nyian kpa ? Zum u ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a ta@@ ven er g@@ ô@@ g@@ ô@@ you nahan la , lu tan sha zege@@ t@@ so u Yon@@ a nyôr la , ú hen wer t@@ so la yange una hingir er s@@ ôôn he@@ mb@@ en nahan ga he ? Z@@ E@@ G@@ E@@ P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I ( Anzaakaa 4 : 23 ) Bibilo wa se akaa a injaa a a wase se ve se kura ishima yase i sha injakwagh la sha akaa a a na se iyol kpen shi aa na ve se v@@ ôr ken jijingi la . Sha nahan yô , a doo u anmgbian u kwase u a lu geman kwaghôron ken iliam i sha ave la una kange ityough sha u tesen ér un ngu geman a gema kwagh tseegh tsô . Ve venda u yaren tom a iti i Yehova , shi ve dugh í sha ken mbam@@ gem mba Bibilo vev kpaa . Ka sha nyi gbenda or@@ pasalmi lu “ er ka i@@ kpa i sha m@@ nyi ” nahana ? Mbakristu mba ainge dondo ikyav i mba sha derianyom u hiihii la , mba ‘ zenden er atô@@ at@@ yev a zenden ’ nahan ga . Er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve vese iyenge ga nahan kpa , hanma inyom yô , iyenge i zege@@ ikpelaior ka i seer udubu imôngo . 4 : 3 , 16 ) Een , sha ci u jijingi u Aôndo vande pasen Peteru hanma kwagh@@ myer sha ikyaa ne ayange kar kpuaa , nahan wase un u geman mnenge na shi den ieren na i kôron ior mbagenev ihyom la . ( b ) Ka mimi u sha kwagh u nyi u hen ve i doo u y@@ um@@ u ? Gba hange hange u se ungwan imo i mba ve hemen se nyian la . He@@ mba doon u eren kwagh ne hegen cii , sha ci u se mba ken ayange a masejime a ior ve lu “ mb@@ al@@ un a ish@@ u@@ ghun ga ” yô . ( 2 Tim . K@@ pe ah@@ ii , mo or u gban kera nee ! Kwagh ne tese se nyi kwagh@@ a ? 13 : 7 ) Mbat@@ amen mba i shigh ve mkurem mban mba ‘ eren tom u Ter ng@@ egh ’ sha ci u ka ve ve lu nengen sha mbap@@ asenkwagh u Tartor mba ve z@@ ur@@ um 7@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 tar sha won cii ken atôônanongo a hemban 1@@ 00@@ ,000 la ye . ( 1 Timoteu 5 : 8 ) A zer eren msen gbem ér tsombor na ma ú hi@@ di ma ú lu g@@ ung@@ ur môm , nahan ken masejime yô kwase na za hide . U tesen ikyav yô , yange kaa a ior mba ken T@@ esalonika , mba ve hingir Mbakristu la ér : “ Kape se kpaa , er ne sar se yum yô , kera doo se u nan ne Loho u Dedoo u Aôndo tseegh ga , kpa zan zan kua uma wase je kpaa , gadia ne hingir mba@@ doon se ishima kpishi . ” Er nan yange gba u Eliya una er kwagh sha ishimataver sha u za nengen a A@@ hab@@ a man sha u tan iky@@ aren i ia he@@ e u@@ profeti mba Ba@@ al mba ve lu u@@ deri imôngo laa ? Man ka Yehova tswen a kom u se na un icivir i hemban shi se cia un kpaa ye . ( a ) Gba u se nenge kwagh u an@@ za a wanger wang nena ? B@@ EN@@ I@@ N C@@ I@@ T@@ Y 6 ( Z@@ wa E@@ do ) Iyol hiden a mi ijime shi ia mgbegha se se lu a ishimawan sha kwagh u se ver ishima ser mbagenev ve er la man shi u wan ikyo sha u@@ gb@@ ayol vev kpaa . Shi se fatyô u tesen ser mhôônom kôr se a ior sha u eren erdoo a ve . ( 1 Kor . 3 : 9 ) K@@ r@@ y@@ st@@ y@@ na kaa ér ashighe agen iyol ka i kpe un , shi a kaa ér : “ Ka m shi zamber a Yehova mer a nam tahav . Cii man se na mlumun sha mpin ne yô , gba u se umbur ser Yehova yange tsua iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la sha ci u kwagh u injaa ugen . Kwagh u Dedoo Ngu V@@ an ken Hemen ! Hanma wase nana fatyô u pinen iyol i nan ér : ‘ M we zwa ken mbamkombo a ishima i môm kpa ? Aluer se tôv sha gbenda u Yehova yange hemen ve la yô , kwagh la una taver se ishima kpishi ken mcivir u se civir Aôndo la . ( a ) Or@@ t@@ ani@@ vor la tile sha ityough ki ana ? A@@ dooga u vande eren tom u pasen ior kwagh sha hanma shighe la . Á kaa wener : “ Aluer ve ngohol mo gb@@ u@@ u@@ ka ve kaa ér m yem yô , me er nena , me zua a kwaghyan h@@ an sha wono . ” Iky@@ aa i wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria la ngi karen kera yô , Yehova na zwa ér i ver A@@ ron a lu pristi u tamen . ( Mpase 2 : 10 ) Mba i shigh ve mkurem mbara kua ak@@ ar a ve a a lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar la mba cie Diabolo ga . Shin ka se ‘ ki@@ mbi hanma or kwagh u a lu u á ki@@ mbi nan la , or@@ ngohol kp@@ an@@ de@@ gh kpa , se̱ ta nan kp@@ an@@ de@@ gh@@ e ’ ? — Mbaromanu 13 : 7 . Sha nahan yô , alaghga or u yange i er nan batisema zum u nan lu eren kwaghbo u vesen la , nana hide a hen sha mi zu@@ lee , nahan nana nenge ér gba hange hange u nana kimbir eren batisema . “ U@@ sha ” mba pasen mfe man tahav mbu Aôndo , ka iyange man uwer man as@@ an je la . I@@ he@@ mb@@ e@@ ato i orumace la i b@@ unde awashima u Aôndo ga . Ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la — Ka Z@@ ayol u Tar Cii 3 Nahan kpa , mbatomov mba hen kô@@ mp@@ eni la cii yange i gba u vea eren tom hanma shighe cii . 16 : 9 ) Er Aôndo yange nenge ér ishima i As@@ a ngi jigh@@ il@@ aa hen a na ga nahan kpa , we yô una “ pase agee a Na ” hen a we aluer u za hemen u eren kwagh u vough yô . Kwagh@@ wan u i we ken Mbagalatia 6 : 7 la tese mimi u a lu sha kwagh u atindi a Aôndo la nena ? Sha shighe ugen la , f@@ ada u hen ijiir i se lu la , za ta or u yange na se mbam@@ ishen at@@ ar@@ atar ha@@ ya la icin ér , aluer a de ér se lu hen ya na her yô , un vea kwase na cii a dugh ve ken c@@ ôô@@ ci kera . M@@ fe u fan Aôndo la ngu seer a seer . Ve man ak@@ ar a ve a ve civir Aôndo imôngo la mba Mbashiada mba Yehova mba ken iti tseegh ga . Kanyi i lu jighjigh u nan na ? A u kôôm mbamhen ou sha u ve̱ hingir tamen kwagh u hemen we u tsuan akaa yô , doo pe se kegh ato sha kwagh u jijingi u Aôndo a lu ôron se la shi se za sha gbenda u a lu tesen la kpaa . Ka mimi mbatyomov mba sh@@ aav ma ve er kwagh u Yehova sha mnenge u ve lu sh@@ a@@ a@@ la tsen@@ g ve ve nenge la , shi ma ve pase mcivir u ve civir un la kpaa . • Yehova ngu I@@ mbor i hemban cii i taver se asema nena ? Er Yesu tile sha mimi yô , a tese ér , ish@@ enge i Satan yange s@@ enge ér aluer uumace mba ken ican yô , vea de u civir Aôndo , er i nger ken takerada u Yobu la ka i mimi ga . Jigh@@ ilii yô , yange ter Tindi u V@@ esen ne shighe u lu pasen gbenda u i doo u se eren kwagh a ior cii , kua mbaihyomov asev je kpaa la . Ka tom u veren akav sha at@@ su@@ l a ior u nyi i lu eren he@@ gen@@ e , man ka unô ve lu eren tom sh@@ on@@ o ? Tom la ua lu u kiriki ga shi ua doo u eren kpaa ga . Nahan kpa , ken tugh mbu vesen ne ishima mgbegha un ker u ôron kwagh a ve sha mkaanem ma sha dooshima ne , sha u tesen mbahenen nav e̱r ve doo un ishima kpishi yô . Davidi yange taver ishima , nahan a wua iky@@ ô@@ r@@ or la . Doo u ityom yase i jighjigh ia kua nyi man nyi nahan k@@ ere ? Ka nyi i gbe u se hen sha mi cii ve se ngohol ma tom@@ o ? ( Heb . 10 : 24 , 25 ) Sha nahan yô , mba ka vea ungwa ihy@@ uma i s@@ ent@@ e ve i za ve iyol tsung , je yô kwagh ne a lu yangen ve u zan mbamkombo la vea fatyô u lamen a mbatamen sha kwagh ne . Er Aôndo a lu Ter u doo ishima yô , yange ishima ia vihi un tsung shighe u i na Yesu atsan shin tar ne , shi i ôr un ijir sha mimi ga la kpen kpen je . T@@ aver nan ishima nana ta hanma or u nan pin kwagh sha kwagh u jighjigh u nan u nan la cii iwanger vindi vindi ken Bibilo , nana de gbe di kimbir avur a Bibilo a nan ker ken it@@ you la shin ôron avur a Bibilo as@@ av - as@@ av tsô ga . Be@@ tu@@ el yange kaa di tsô wener , “ Re@@ be@@ ka ng@@ ura , ” maa de kera ga , kpa a na “ Re@@ be@@ ka gbenda ” jighilii ér a̱ yem . Kanyi kwagh Yehova ngu a gbidye kwar sha mi zum u a hemen iyôngo na , man kwagh u a keren hen a vese la tese kwagh ne nena ? Aluer u ngu gumor yô , saan we iyol u eren tom u van Yehova a iwuese ne kpa ? S@@ AT@@ AN ngu nôngon ityav a as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la , kua mba ve lu “ iyôngo igen ” la . ( 1 Mbakorinte 2 : 16 ) Man gba u se lumun ser ka tom wase ù pasen loho u dedoo shi geman ior hingir mbahenen kpaa . Kanyi i tsengaôron ken Pasalmi 7@@ 1 : 18 , man kwagh ne ngu kuren sha mi vough nena ? Yange m hide m hii u umbur kwaghaôndo u m eren shighe u m lu iyev la . Sha derianyom u hiihii la , apostoli Paulu wa Timoteu kwagh u nyian kpa a lu se a inja kpishi yô . Ka hanma shighe Wan@@ iyôngo una zua ivese ? Heela tseegh ga , Yehova seer veren mo , nahan m er kwagh u a s@@ aren mo hanma shighe yô , m zende m za sha ajiir a doon ashe kpishi . ” Sha nahan yô , ngu hemen sha ci u uumace ve ver un tor ga , kpa ka ic@@ ôron ityendezwa i Aôndo er a Davidi la i ne un ian i hemen gbem sha won ye . Sha nahan yô , mlu na u icighan@@ egh la , na se ib@@ um@@ un ér , hanma shighe cii yô , una lu Ter u dedoo man Or@@ hemen u perapera man Or@@ jir u s@@ angen sha dooshima ga . ( Mbaheberu 11 : 26 ) A̱ shi nan kpa ort@@ wer Luka yange sôr Paulu man mbagenev ian@@ g@@ ev vev . Nahan aluer se mba pasen kwagh sha uya uya shin se mba henen Bibilo a ior kpa , ityesen yase i har sha Mkaanem ma Aôndo . Ú Hemen sha u Nan Ior I@@ civir Kpa ? Nyian kpa , i na Mbakristu ian i civirigh i eren shiada sha kwagh u Yehova . Kristu una ‘ zende a icivir na doo doo ’ shi una hemba gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u nena ? Se tôô kwagh ugen u yange er , u i nger ken Bibilo yô se kar sha kwagh ne tsô se seer zuan a iwanger . Yange mba w@@ oo Yo@@ shia ken u@@ ity@@ a yô , Yeremia dugh icam i zungwen ku na , mba yer icam shon ér u@@ k@@ we@@ legh . Ng@@ un nahan , ior mba ivaa ve i doo la ka ve er nan ve i doo sha wono ? ” Ish@@ ember i i yer ér “ U@@ sha u he ” la tese uwegh sha nyi ? Ka se hen Bibilo a or sha at@@ ine@@ akaa a Bibilo i er kwagh sha mi yô , nahan se time sha avur a Bibilo a a er kwagh sha ma itinekwagh i se lu timen sha mi vea nan la . ( Yesaia 9 : 6 , 7 ) Yesu ka “ Adam u masetyô ” nahan a hingir ter u uumace mba ve ne un jighjigh cii , gadia a kar a tile sha ityough ki ‘ Adam u hiihii la . ’ ( Ôr Yuda 9 . ) Se mba Y@@ an I@@ can sha ci u Kwagh u Per@@ apera H@@ ag@@ ar hingir kwase u Aberaham u sha uhar yô , maa a wa iy@@ av . Aluer ne tema imôngo ne mba lamen yô , lamen a nan kpaa . Shin er se nenge a Yesu shighe môm ga nahan kpa , er se lu henen kwagh na seer yô , ngu doon se ishima seer a seer . ( 1 Pet . Kwagh ne wase se u hemban lun ayol a ase kundu kundu man ken bem kpaa . ” ( 1 Mbakorinte 5 : 9 - 11 ; 15 : 33 ) Shi ka u mba ve soo u wan ayol a ve sha ikyev i Sh@@ ilo cii yô , vea palegh u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba ve doo ga , kua ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba ken ityakerada cii man mba sha In@@ tan@@ et la kpaa . — Amo@@ shi 5 : 15 ; Mateu 5 : 28 , 29 . • U kange ishima wer u er nyi ken hem@@ en@@ ee ? 13 : 11 ) Se kpa i tsaase se se kuma u wasen mbagenev , ‘ tesen ve u kuran akaa ’ a i we se kwagh sha mi la cii , er mbahenen mba Yesu mba tsuaa mbara nahan . — Mat . Ka ikyav i dedoo i nyi yange Paulu tese sha u nan tahav mbu Aôndo na mbahemenev mba shin t@@ ine la i@@ civi@@ r@@ i , man kwagh la yange va a nyi ? ( 2 Mbakorinte 4 : 6 ) I@@ wanger ne ngi aren a vese nena ? ( Ivur 28 - 30 ) Ab@@ ig@@ ail er kwagh ne nahan yô shi á kaa a Davidi a mciem shio ér , ngu keren iy@@ ev@@ or@@ on nahan aluer á wa ikyo ga yô una lu a iky@@ e i awambe . Bibilo kaa a vese ér : “ I@@ so@@ u kura a@@ yem za kohol un ku@@ ve un , ka@@ mber un ave sha mon , gba su@@ sen un zwa . ” — Gen . Hanma iyange yô , i m@@ us@@ an u@@ sho@@ ja mba ve kuran ya u tor la . ( a ) Ish@@ ember i “ hanma or ” la tese ér nyi ? Akaa a Bibilo i T@@ esen Mo La , 4 / 1 , 7 / 1 Ka hanma inyom i due a New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures , man ngi a akaa ahar a injaa a nyi ? Kanyi ia wase se u hemban iyol@@ kpen@@ e ? • Hii nan ve Yehova er ayôôso a I@@ ser@@ a@@ elee ? K@@ ur U@@ ityendezwa , 7 / 1 Bibilo ia su@@ r mba ve ngee a mbamzeyol ken ishima la asema nena ? Ka shighe u i doo u u tsua akaa a aa na a saan we iyol u civir Yehova je ne . — Ps . Shi a pase er Aôndo a tese uumace dooshima yô . Ngeren ne tese se er se tsua i@@ ember@@ yolough sha kwaghfan yô . Or@@ gen mba yer un ér H@@ ar@@ le@@ y , yange nenge i@@ pi@@ la i vihin tsung ken Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha U@@ har la nahan m@@ ny@@ am ma shi ci@@ er un sha mi . Hegen m kav inja i u suur sha Aôndo ayange ayange la jim jim . ” — 2 Kor . Lu@@ ̱ Y@@ e@@ men Hemen Hemen Nahan yô , tahav mbu tom@@ ough mbu Aôndo mb@@ ua fatyô u taver we hanma shighe u ú lu ish@@ e@@ er shi u soo wer i wase u yô . Ka ve y@@ is@@ a ishigh vev man angahar a ve , sha u tesen icivir hen Un , u ve zough a ian i civirigh i eren un tom la . Ikyav i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i í gem ér “ ishimawan ” la kpôô kpôô yô ér nyi , man i̱ tese nyi kwagh@@ a ? Lu tugh mb@@ ura tseegh ga , nahan hanma iyange yô m due pe@@ pe m za h@@ ungwa shin if@@ i ugen u nd@@ ôh@@ ôr tsung u lu ikyua yô , mngerem ma kighir mo sha mon sha u pan@@ den m@@ nyoon . M er nahan kuma s@@ ati jimin . Yesu yange wa se kwagh u vesen u una wase se ken uma yô . A@@ kav a T@@ esen Mba Aôndo A T@@ il Ve ken I@@ jime La Sha ayange a tsuaa la yô , í waan ici@@ gh ki pan@@ den m@@ nyoon shi yangen iyol@@ g@@ enen a ity@@ am@@ egh ki kon u m@@ ke@@ he@@ m la . ( b ) Hii nan ve Davidi hemba ityav mb@@ in@@ ii ? • Ka sha nyi gbenda Kristu a lu ikyav i tesen i dedoo i or u wan ishima ? Mba ve ze mbamkombo mban ne cii ka ve za sha ci u Yehova man Wan na lôh@@ ô ve . Zum u imba or@@ kuran la nan we se kwagh u a dugh hen nongo u wanakiriki u jighjigh yô , “ kwaghfan u a dugh Sha ” la una wase se se “ n@@ orom ikyaa ga . ” — Y@@ ak . Eren nen kwagh hanma shighe er Yehova a tese la , nahan ‘ iember i ne ember TER la ia lu agee a en je , ’ a lu ken bo@@ tar ne je kpaa . — Ne@@ h . Se Cii Se F@@ atyô u W@@ asen Tsô , Yesu kende a mlu u aeren a mbadondon un la sha . Kwagh ne yange er apostoli Yohane . ( 2 Timoteu 3 : 1 ; Mpase 6 : 1 – 8 ) Mba@@ civir Yehova kpa akaa ne nga ts@@ eren ve . Mbagenev mba ve tem t@@ w@@ ev sha a@@ kpe a if@@ i la ve kaa ér yange ve kimbir ôron magaz@@ in mbara kwa imôngo . Yehova tese ér icighan jijingi na ngu a tahav mbu wasen mbacivir un sha u ve kuma u eren un tom nena ? Yehova ngu tôvon asema a ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn shin tar , keren mba asema a ve a lu hen a na la . Mb@@ á mba eren tom vea Aôndo imôngo , mb@@ à ve kohol mbagen u eren Yehova tom sha u zuan sha icighan jijingi na yô . Kwaghôron u Yesu man ieren na shighe u lu shin tar la cii tese se kwagh u mhôônom ma Yehova ma doon tsung la vough . ( Or@@ pa . 5 : 4 ) Akaa a injaa a ken jijingi a Yehova a ne ior nav la ka ikyav i tesen tseer tseer ér a soo se sha mimi shi hange un u se civir un kpaa . ( a ) Se kange ishima u eren nyi , man ka sha ci u nyi ? • Mba@@ beenyol mba ‘ um atam ’ nena ? I@@ ca ia kera gba ga tsô , iyange i Yehova i i lu er ka ij@@ ever@@ ahumbe i vihin a@@ you la ia va sha tar ne . Tsô Samuel gema kaa a Saulu ér : “ In@@ i@@ av mbi nan@@ den kua mbi s@@ ôngon , doo TER ishima er ikyo i wan sha imo i TER nahan kpa ? Ka mfe u Yesu zua a mi shighe u va shin tar la , man mfe u zua a mi shighe u hingir or la kua ican i ya aa ityôkyaa shio zan zan kar kpen la . ( Duteronomi 6 : 6 - 9 ) Kwagh@@ wan ne ngu a inja sha ayange ase ne kpaa . Sha shighe la , bran@@ ci u ken tar u A@@ ust@@ ria la nengen sha ityom i i eren ken ityar kpishi i i lu vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa la , shi nengen ér i tindi a ityakerada ken ityar shon ken myer kpaa . 1 : 4 ) U “ lun vough man jimin ” la wa nyi man nyi k@@ ere ? F@@ o@@ to u kwase u a lu ken iy@@ an la : ka F@@ A@@ O p@@ ho@@ to / B . Kwagh hemba gban ior kpishi u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav sha u vea tema i kpe ve iyol yô . Yange saan un iyol er Ter na lumun a gbenda u tesen ne yô . Mary umbur kwagh u yange er anyom a karen ken ijime kpuaa , shighe u zua a or u eren tom imôngo vea nom na yô . A kaa ér : “ Anmgbian ne yange n@@ aha mat@@ o u yôôn ang@@ we u Tartor ne unde a mi sha u@@ wo , se se gema se lu shin inya . Shi hen ase er mba a nder ve mbara kpa vea nenge a vese ve vea ember yô ! — Luka 8 : 5@@ 6 . Zum u se tagher a tôv@@ ac@@ an kpoghuloo sha ci u jighjigh wase u nan yô , kwagh ne una na iyol a kpe se , se hen ser se kera fatyô u civir Yehova ga , di er profeti Yeremia kpa lu un nahan . ( Pasalmi 6@@ 8 : 11 ; 1 Peteru 3 : 1 - 6 ) Aluer tiônnongo kura kwagh u a lu a mi la yô — ityesen i wang man ieren i wang kua tom u Tartor u doon tsung la — Kristu una va a injar i dedoo , a lu ku ga . M@@ lu u iyol wu@@ h@@ an you la bende a Aôndo u ú civir la sha gbenda u dedoo kpa ? A kaa a ve ér : “ Ka er se mba yan tor sha kwagh u jighjigh wen u nan ga , kpa se mba eren tom a ven imôngo sha ci u né ember yô , gadia ka sha jighjigh u nan man ne til taveraa ye . ” ( 2 Kor . Nahan cii kpa , alaghga se tagher a akaa agen a Mkaanem ma Aôndo ma pase se kwagh u se er sha mi jighilii ga yô . 5@@ 2 : 7 . Icighan jijingi wasen se u pasen kwagh nena ? Aluer kwagh ngu nahan yô , doo u se gbidye kwar sha gbenda u se nengen mbagenev la , nahan se hide se nengen ve er Yehova a nengen ve nahan . — E@@ ks . Nahan kpa , ng@@ un lu mngerem , lu awambe ga . Shin mba pasen ken mbamsen vev er i lu ve ken ishima jim jim a Yehova laa ? A doo ve kpishi u zan hemen a mcivir u Yehova ken tar u he ape ah@@ endan aa kera lu ga la . — Heb . Eliya vea kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange ve hingir mba@@ iny@@ ar@@ ev ga , kpa lu kwagh u kuren u@@ gb@@ ayol vev mba hange hange tseegh Yehova na ve ye . ​ —⁠ 1 Utor 17 : ​ 8 - 16 . Wan@@ iyôngo la vaa ér i̱ wase un , ngô na kpa seer m@@ liam nam sha mi , maa or@@ kur@@ an@@ ilev u lu tse@@ vaa la va dugh wan@@ iyôngo la fele . ( Mbagalatia 2 : 4 ; Yuda 4 ) Awa@@ shima ve yô ka nyi ? Shighe u Mbaiserael mba jighjigh lu keren ishigh ki Yehova sha ayange a E@@ s@@ era ve ve tagher a ah@@ endan yô , ve kaa ér : “ Se mba mbayev mba Aôndo u Sha man tar . ” Kanyi i lu hange hange u ior mba Aôndo nyian kpa vea er ve vea nyôr ken m@@ mem na laa ? ( 1 Utor 18 : 21 ) Ô@@ no@@ v mba Iserael yange ve fa kwagh u gba u vea er yô , kpa ve lu ‘ asema ahar . ’ Ka mbatamen tseegh i gbe u vea hiden a ayol a ve ijime ga . Kwagh ne ka ityôkyaa i vesen i se taver ishima yô ! Yehova Er Ior N@@ av H@@ we Sha I@@ wanger Mbaiserael yange ve kpe iyol ve er hanma kwagh u i kaa ér ve er sha ci u P@@ ase@@ ka cii . Í er Mbakristu ican kpishi , í nan@@ de mbagen shi í kôr mbagen í gb@@ ihi iny@@ am@@ ky@@ ume ya ve . Ka An Nan G@@ be Aôndo ? Ka se tese iember yase sha gbenda u u kom civir yô . Nahan , alaghga tsô Maria hen ér Yesu ngu vea anmgbianev vev mbagenev . — Mateu 27 : 5@@ 6 ; Marku 15 : 40 ; Yohane 19 : 25 . ( Duteronomi 32 : 7 ; Pasalmi 7@@ 1 : 17 , 18 ; Yo@@ el 1 : 2 , 3 ) Er nan ve i gbe hange hange u pasen mbagenev kwagh u Yehova ? ( Genese 20 : 3 , 6 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) Satan yange mee Yesu sha isharen ne nena ? Shighe u S@@ era , O@@ re@@ ti@@ op@@ ia va u va nôngon ityav a Yuda la , er nan ve As@@ a yange er msen vangertiôr wener Yehova a̱ war Yuda ? Ken jijingi kpa kape i lu vough je la . Yesu taver mbahenen nav asema sha kwagh u msaanyol man tôv@@ ac@@ an nena ? Ka unô ve ker cio u keren Aôndo zuan a n@@ aa ? Orshiada u Yehova ugen yange va pase un kwagh , nahan a ôr un ér yange un lu a wan@@ y@@ em@@ akeranta ugen lu a inja i dedoo . I@@ gbenda ngi kpishi i u fatyô u keren ityom yô . Shi doo u kpishi er Yehova a ur@@ ugh we a ve a we ken tiônnongo na u a lu tar sha won cii la man er a ne u ian i lun Orshiada na nahan . Iyol i H@@ id@@ en a mi I@@ jime Ng@@ i H@@ ange H@@ ange Apostoli Peteru ôr kwagh ugen u kasev mba i er kwagh ve sha heen ve er yô , inja na yô ve er “ h@@ we , ” kpa u ngu wer ve na shighe ve cii sha “ gb@@ at@@ you u gban ” shin sha “ ak@@ ondo a z@@ eren ga . ” Yehova ka una doo se ishima yô se mba kera k@@ enden a ayol a ase sha ga . “ Jijingi u a lu eren tom hegen ken ônov mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” la samber je yô , ngu er ka ahumbe a se ôôn la nahan . ( Ef . 12 : 2 ; 1 Pet . 2 : 21 ) Shi i na ior mba Aôndo takerada ugen u u pase akaa a yange er Yesu shighe u lu shin tar la , sha ad@@ ondo ad@@ ondo yô . ( Mateu 13 : 11 - 15 ; Luka 10 : 21 ; Aerenakaa 13 : 48 ) Ka Aôndo tseegh a lu a tahav mbu eren imba takerada ng@@ in nahan ye . Shi nongo u Yehova ngu a iveren sha er u lu a kasev Mbakristu kpishi mba ve lu jighjigh , ve til sha mimi hen Aôndo shi ve kor atindi na kpaa yô . I@@ mba m - bu@@ m la ngi be@@ er@@ kwagh ga cii . Iyange i J@@ iri@@ gh la ia tôô anyom 1@@ ,000 . PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 33 , 1@@ 31 • Ka atô@@ akyaa a nyi a ne ve se pasen ior kwagh@@ a ? Kpa gema ka atesen a injaa a aa na or nana hemba fan ishima i Ter wase u dooshima ne yô . Doo u se nôngo sha afatyô wase cii se eren ishima i Aôndo . Ka un a nger takerada u Bibilo u i yer ér Yakobu la ye . Se na ior “ ity@@ ô@@ kwagh i nôngon gb@@ ev ” sha u ‘ kera wan akaa a ase iyol yase ikyo tseegh ga , kpa . . . wan akaa a mbagenev ikyo kpaa . ’ — 2 Kor . M@@ ci@@ e@@ aôndo la una wase se u ungwan kwaghwan u i nger ken Anzaakaa 3 : 6 la , ér : “ Umbur Un sha ijende you cii , Un kpaa Una kôôm igbenda you . ” Kanyi ka i̱ mgbegha Mbakristu mba mimi u zan hemen ke ’ tom u waren uuma nee ? Shighe u se lu henen Bibilo yô , doo u se gbidye kwar sha kwagh u se lu ôron la , shi se ko@@ so kwagh shon ken ishima sha er shighe u i gbe se u eren kwagh yô , se fa kwagh u se er ve a doo Yehova yô . ( Mateu 25 : 34 - 40 ; 2 Mbakorinte 9 : 8 - 12 ) Kpa se er nan ve Yehova una ver se doo doo ? Mbagenev ken “ iyôngo igen ” la kpa dondo ieren ve i sha jighjigh ga ne . Ikyav tese ér , N@@ at@@ an lu or u ngeren akaa a mba@@ yi@@ ase , u hiden a iyol ijime , u keren g@@ wa ga . Dooshima u Aôndo la ka a mgbegha se u eren nyi ? • Yesu : Mateu 1 - 28 ; Mark 1 - 16 ; Luka 1 - 24 : Yohane 1 - 21 . Er se lu keghen akaa a vesen a aa va er ken hemen la yô , se za nen hemen u yôôn loho u dedoo u Tartor sha gbashima . Se fatyô u lun a vangertiôr ser aluer se t@@ ange iyol ga , se na ayol a ase a mk@@ ighir shio u eren tom u Aôndo sha agee a ase cii yô , se lu a ian ken nongo na gbem . Paulu taver Mbakristu ishima ér ve z@@ aan mbamkombo hanma shighe cii sha e̱r vea ‘ taver ayol a ve asema u lun a dooshima man aeren a dedoo ’ man vea waan kwagh ayol a ve kpaa yô . In@@ j@@ akwagh ne kôr ior mba ve dugh sha ajiir kposo kposo ken ishima u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . — Luka 10 : 29 - 37 . Gba u Ú Eren M@@ sen@@ ee ? ( 2 Mbakorinte 4 : 17 ) Shin aluer ka ken tiônnongo je se tagher a am@@ een agen je kpa , a er nan ve se de u civir Aôndo sha wono ? ( Yes . 43 : 10 ; 44 : 6 - 8 ) Sha nahan yô , Yehova kaa a ikyurior i Iserael ér : “ Gadia u ngu TER , Aôndo Wou , icighan@@ ikyurior je ; ken akuraior sha won cii , ka we , TER A tsough u , u hingir ikyurior Na jim ye . ” — D@@ ut . Mba zan iky@@ ura mba te ave van@@ ger ér ka sha iniôngon ve man ve lu zan iky@@ ura ye . Aluer se mba eren nahan yô , se mba wan ago@@ yol sha u va zuan a uma u tsôron shighe u Yehova una lu hemen la . Mba ve tem ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ve̱ g@@ ure un inya , mbai@@ ho@@ mov nav ve̱ n@@ di@@ ar v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . ” ( Ps . ( Mat . 25 : ​ 14 - 30 ; Luka 19 : ​ 12 - 27 ) Ken an@@ zaakaa ahar la cii , ter la ( 1 ) tile sha ityough ki Yesu , man mbatomov mbara di ( 2 ) tile sha ityough ki mbahenen nav mba i shigh ve mkurem la . Zum u Yon@@ at@@ an ungwa ér Davidi wua Go@@ li@@ ati yô , “ ishima i Yon@@ at@@ an maa zua a ishima i Davidi . Davidi doo Yon@@ at@@ an ishima je er ka uma na iyol na nahan . ” ( 1 S@@ am . Alaghga mbagenev yange ve ya kwagh kpishi shi ve ma m@@ sô@@ rom kpa kpishi nahan ve hingir mba@@ eren h@@ ua man mba h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom kpaa . Paulu nger ken washika na u sha uhar hen Timoteu , ikyar na u tom u lu gumor la ér : “ Kpa we u lu a mo man@@ ger@@ aa sha ityesen man ieren yam man ishimaveren yam man jighjigh u nan man ishima i wan man dooshima man ishima i taver man m@@ te@@ v u sha ican man atsan ” a ts@@ erem cii . Apostoli Paulu ôr kwagh u lamen ken ijô ig@@ enegh ér : “ Me wa icam sha jijingi , shi me wa icam sha mhen kpaa . ” Kwagh ne tese ikyav wang sha mkaanem ma apostoli Paulu ma yange nger nahan la , ér : “ Er ne sar se yum yô , kera doo se u nan ne Loho u Dedoo u Aôndo tseegh ga , kpa zan zan kua uma wase je kpaa , gadia ne hingir mba@@ doon se ishima kpishi . ” Tsô mbaapostoli man mbatamen mbara kera ti@@ mb@@ ir a ti@@ mb@@ ir ga , ve nger kwagh u ve gba zwa môm sha mi la shin takerada sha er kwagh la una tese mba ve lu Mbakristu a ve ityô la gbenda yô . — Aerenakaa 15 : 12 - 29 ; 16 : 4 . I ôr akaa aa ve mban kpishi ken um@@ ag@@ az@@ in asev mba Iyoukura man Awa@@ ke ! Se mba tsaase mkav wase u ken ishima la sha u ‘ eren tom ’ sha mkav shon Davidi doo Aôndo ishima , nahan sha ishigh ki Aôndo yô , Davidi lu kp@@ an u hemban@@ ato ga , kpa lu tor u Iserael u ken hemen . ​ —⁠ 1 Samuel 25 : ​ 10 , 11 , 14 . U@@ kpu@@ un - K@@ pu@@ un Mba ken Ity@@ ô@@ tar i Y@@ ord@@ an Mbakristu asange asange ka ve na shighe ve man tahav vev kua inyaregh vev sha u pasen loho u dedoo shi suen Tartor u Aôndo kpaa . — Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu a itinekwagh ér “ I@@ gbenda i Mbagenev Ve Ts@@ ough u Eren I@@ y@@ ua ” la . Yesu yange soo u eren ivande i kpilighyol sha u nd@@ eren ijende na i ishima ishima la shin ku . Tor Davidi yange sôn Yehova ér nyi , man zan zan hegen je Yehova ngu eren sha msen na la nena ? D@@ or@@ ka lu môm ken kasev mbacivir Aôndo mba ve wa mbagenev ikyo yô . M na shighe wam kpishi sha u wasen ve shi m ngu wasen ve sha agee am cii . U Ô@@ ron Takerada u Luka As@@ av - as@@ av , 3 / 15 Cii man Paulu mough zende na yô , ib@@ aver va nyôr a na ér mp@@ av ngu ken tiônnongo u ken K@@ orinte la , shi ve de idya kpa ngi zan hemen ker . ( 1 Kor . Un u A lu ken mlu u Aôndo la A nenge er mlu u lun kwagh môm a Aôndo la lu kwagh u yan ish@@ ar sha mi ga yô , kpa A gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom , A hingir kwagh môm a ior la . ” — Mbafilipi 2 : 5 - 7 . ( Mateu 22 : 15 - 46 ; 1 Peteru 2 : 23 ) Shin er yange mbahenen nav lu z@@ eren z@@ ôh@@ ôn zwa sha kwagh u or u nan lu or@@ vesen hen atô ve la nahan kpa a wa ishima a ve . Orshiada ugen ôr kwagh u wase un man Mbashiada mbagen mba i wu@@ he ve imôngo ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v yô . Aluer ishima yase ngi gbar gbar yô , shighe u se lu yan ican je kpa se lu sar sar . Apostoli Peteru yange tôô Satan kar sha “ be@@ gha u tan k@@ ume . ” Er nan ve kwagh a gbe sha Mbakristu mba g@@ anden mba ve lu a mfe sha akaa kpishi la y@@ um@@ u ? M na jighjigh mer gomoti una er kwagh sha kwagh ne . E@@ i he ! Se lu a se@@ to@@ v u sha usu u l@@ at@@ ri@@ ki u y@@ ôron a mi ga , nahan i gba u se ar iky@@ on se ke@@ er usu ve se er kwaghyan ye . Shi ngi ‘ im@@ enger i angahar a ase kpaa . ’ Nahan kpa , ka kwagh u Yehova a soo ér se er vough je la . 20 : 41 ) Kwagh môm kpa una fatyô u nan we iember kuman sha iember i ú zua a mi hen shighe la ga . Lu shighe u Yesu nyôr ken tempel , z@@ enda mb@@ ate@@ enkwagh man mba@@ y@@ am@@ enkwagh ker la . Kwagh ne yange kure shighe u tar u I@@ ng@@ i@@ la , ú yange u vande lun ken Tartor u Roma la , va hingir Tartor la . Or nana lu a ishima i dedoo je kpa , ieren i nan la ia fatyô u hingir inja i dang jim jim je . A shi nan kpa ônov mba uhar mba G@@ om@@ er mase maren la cii lu sha idya . Er ijende you ka ia lamen ve u kegh ato shi we kpa wea lamen i kegh ato ve i maa ne iyol nahan , gba u se keghen ato a Aôndo shighe u a lu lamen a vese yô . ( Yes . 50 : ​ 4 - 6 ) Shighe u va shin tar la kpa , kape er ishima i Ter na vough je la . Sha kpôô yô , kasev mba ve ne ayol a ve ne mba ken “ akaa@@ injaa a akuraior cii ” a Yehova a tee a iv iyou na a iengem yô . — H@@ ag@@ ai 2 : 7 . Sha kwa u hiihii la Davidi mough a ior za tôô are@@ ki u ikyuryan i Yehova sha iky@@ e@@ ky@@ e ve lu yemen a mi ken Yerusalem , ve kera dondo gbenda u Tindi u Aôndo tese ér i lu Mb@@ al@@ ev@@ i ve tôôn are@@ ki sha av@@ ande la ga . Kpa u ve lu uma yô , yange hemba lun hange hange u vea ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aan vea Yehova , un u a lu I@@ mbor i uma la . ( D@@ ut . ( 2 Timoteu 2 : 23 – 26 ) Kpa , hemba doon u se kôr mimi gb@@ ang gb@@ ang , sha er mayange se gba ken imeen i mba undun mimi la ga yô . U soo u fan mlu wou u ken hem@@ ene ? Ka nyi se fatyô u henen ken u@@ ivande mba Yesu laa ? An@@ dr@@ é kaa ér : “ Yange se ver mk@@ ôn@@ om ken won tugh shighe u i nd@@ ôh@@ ôr yô . ( Ôr Mbaheberu 9 : 11 , 12 . ) Ôr akaa ne vighe vighe , shi dondo á vough vough kpaa . Sha ayange la zende lu kwagh u maan mo iyol kpen kpen . Nahan , a kaa ér : “ Ne mba a mba@@ ats@@ anev a ven imôngo . ” Shin er mbagenev ve fetyô u eren tom u pasen kwagh hanma shighe ga nahan kpa , ve na shighe kpishi sha u eren tom u yiman uuma mba iorov kua mbayev asev kpaa . — D@@ ut . * la , maa i gba a mi henen Bibilo a na je . Shi doo u se gema msen , a hingir shighe u yôôn akaa shin wan anmgbianev kwagh ga , aluer se mba eren nahan yô , se lu eren sha kwagh u Yesu yange ôr ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la ga . ( Luka 21 : 36 ; Mbaefese 6 : 18 ) Aluer se yar tom a kwaghwan u Yesu shi se dondo ikyav na i dedoo i̱ eren msen la yô , mbamsen asev mba se lu eren hen Yehova a ishima yase i môm la vea wase se u kuran ken jijingi . U dondo ikyav i Yesu i mhôônom ma ker un ior la nena ? Ka nyi akaa nahan aa fatyô u karen jighjigh wase , man ka mhen u vough u nyi i doo u se lu a mini ? Loho u Dedoo Ngu U I G@@ be u Ior Cii Vea U@@ ng@@ wa Yô Satan yange nôngo sha u nzughul a loho u dedoo nena , man yange i tsengaôron kwagh shon nena ? S@@ ea lu yan ican shin imoshima i bo ia lu zan se iyol je kpa , se fatyô u zuan a agee man ishimataver ken vegher u Mkaanem ma Aôndo ma ma lu a tahav kpishi ne . M wuese Yehova kpishi er a n@@ em , mo or u fan takerada ga ne ian i henen kwagh sha ikyev na yô . 5 : 7 ) A soo ér we u ungwa imo na sha er u zua a mtsera yô . ( Yes . Aluer se dondo mkaanem ma Yesu ma i nger ke ’ Yohane 17 : 3 la yô , ka averen a nyi se zua a mi ? ( Mbaromanu 5 : 3 – 5 ; 12 : 12 ) Aluer se mba a ishimaveren u yemen sha shin lun shin tar ne kpa , injar i se zua a mi sha m@@ til u se til sha jighjigh ken am@@ een la hemba nyityô injar igen i i̱ kom sha vese cii yem zende zende . Aluer ayôôso zua se a anmgbian wase u ken Kristu yô , se er msen sha jighjigh u nan shi se “ ker bem ” kpaa , se umbur ikyav i Aberaham i yange tese ikyo i wan sha dooshima la . — 1 Peteru 3 : 10 - 12 . Shi yange m zua a angev mbu sha ak@@ ugh@@ ur , nahan ort@@ wer tsu@@ wam ak@@ ugh@@ ur a ici@@ gh shio . U@@ umace vea tese iengem i Aôndo nena ? Mbamaren vea dondo ikyav i Yesu sha kwagh u tesen ônov vev mimi mba ken Bibilo la nena ? Bibilo tese ér She@@ m , wan u Noa la , lu anmgbian u Aberaham , shi lu uma zan zan Aberaham nôngo u kuman anyom 1@@ 50 nahan . I@@ mba m@@ ne la ngi i na i saan un iyol kpishi , di vough er wanye ka nana̱ na or@@ maren u nan an@@ kwagh cuku kpa i doo or@@ maren shon tsung nahan . ( a ) “ Zege@@ can ” una hii nena ? Or ka nan tsua u eren batisema sha ci Yehova doo nan ishima kpishi Ity@@ esen I sha Kwagh u Yange Er Lo@@ ti La Se fatyô , kpa a kera lu vough er un nahan ga . I@@ mba ishimataver i kundu kundu ng@@ ira nahan ia fatyô u nd@@ eren ishima i or u ishima i yen nan yô . — Yesaia 5@@ 7 : 15 . Er mbaihyomov ve nenge kwagh kpoghuloo ér vea bee a Bibilo kera nahan kpa , Yehova nenge ér i hemba geman Mkaanem nam man a hanma takerada ugen cii . ( Mateu 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 1 : 8 ; 10 : 28 ) * Ma ikyav ngi i tesen ér mzough u mbahemenev mba shin t@@ ine la na ikyar sha kwagh ne ga . Kwase Shi@@ ada la va fe kwagh u l@@ ù zan hemen yô , a pase gum@@ kwase ne kwagh u Bibilo i er sha kwagh u iv@@ es@@ egh yô — u tesen ikyav yô , i̱ pase ér ivese ka naagh ku hen Aôndo shi ka kwagh u á gba tan kera tsô ga . Mbashiada mba Yehova mb@@ á pasen mba@@ wan@@ ndor a ve “ loho u dedoo u tartor ne ” saan saan man a ishima i tse@@ en , shi ka ve lôh@@ ô ve ér ve kpa ve na ayol a ve sha ikyev i ú . Nyian ne , ngu eren tom u ortamen . Pasalmi 14@@ 8 wase se u fan ser mimi je ka Yehova a gbe akaa cii ye . I@@ ny@@ am cii ia fatyô u lun sha ikyev i uumace kpa ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O yange gba uumace , na ve isharen i kporom hen a na . Ka unô nahan u hen wer ve za iky@@ ura ken uma ? Gbenda môm u ú fa mnenge wou sha ikyaa ne yô , ka u ngeren ati a ior mba u nenge wer ve za iky@@ ura shi kwagh ve a doo u shi u ne ve icivir kpaa la . Shighe kar yô , m zua a tom ugen ken kpen@@ tar u T@@ ex@@ as . Er Mbaiserael zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom imôngo yô , kwagh la wase ve ve wuese Tar u Ity@@ endezwa u doon iy@@ i@@ av la Aluer se tsua u eren nahan yô , una ver se kpee je . — Mateu 6 : 33 . Ma kaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” U ngu wer se fatyô u kôron Yehova sha u@@ we zenden vea na kpôô kpôô ga . Shighe ugen la Peteru kaa a Yesu ér : “ Nenge , se se undu akaa cii , se dondo U . ” Ka ikyav i nyi m lu veren mbag@@ en@@ eve ? ’ 1 : 2 ; 1 Tim . Gbenda môm u Yehova a kor ior nav yô , ka sha ikyev i mbatyomov . Ikyav i tesen yô , Bibilo ôr se ér Satan u a lu “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i ” la una ta num sha mbatomov mba Yehova taveraa je , una kohol ak@@ um a na aa i ôr kwagh u á ér ka ‘ ik@@ um@@ utya i ng@@ een . . . er i@@ been@@ egh ki ki ci@@ r tar nahan ’ la . Yesu Kristu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Mbai@@ hyomov enev ve̱ doo ne ishima , eren nen a ve doo doo . ” Ken Bibilo cii ka takerada u Mpase u hembe ôron akaa a kpiligh mba ôron Bibilo kpishi iyol ye . 15 - 17 . ( a ) Diabolo ngu yaren tom a mhen u ior ve henen ér ve gba kwagh ga la nena ? Nahan kpa , lu u Aôndo una de ér Satan a vande c@@ a@@ ghen “ vor ” u kwase la ik@@ ish@@ ing@@ uhar . Mic@@ hel@@ le : Er Aôndo a hembe kwaghfan cii yô , yange nenge ér gbenda u ú hembe doon u a kure ikyaa ne yô , ka u den ér shighe a kar ve . A lu nyi u we ishima u eren ken tom u Yehova kpa , gba u u ker gbenda u nengen sha u@@ gb@@ ayol ou . “ Ver ishima sha tom u u ngohol hen Ter la sha u eren u sha mi vough . ” — K@@ O@@ L . M@@ ika kaa wener : “ Ken inyom i 19@@ 8@@ 7 la , mo vea kwase wam , D@@ en@@ ise , se hii u eren tom u pania . K@@ e ’ ityar i m@@ ze@@ hemen a lu kpishi cii , ior mb@@ à ve soo mbam@@ zough mba k@@ é@@ r@@ é@@ n m@@ ze@@ hemen u u@@ kase , shi ve v@@ ôr a u@@ kwaghaôndo mba@@ vesen kpaa yô , mba keren mpase u ke ’ jijingi ke ’ igbenda wue wue i du@@ ghun ts@@ av cii . Á zua a mbatomov mba kwagh gba sha a ve la han@@ a ? “ Awa@@ shima ” u Yehova yange kure sha mi sha kwagh u mtim u Bab@@ ilon nena ? Diabolo di ye ? Ka se soo ser akaa a eren fele fele . Hen a ve yô , u lun ishima legh legh la ka kwagh@@ l@@ an@@ en . ( Luka 18 : 7 ) Aluer Orkristu gba uwer u eren msen ér Aôndo a kure ijir sha ci u ior nav yô , nan kera na jighjigh ér Yehova una wase mbacivir un ga . U tesen ikyav yô , hen tugh mbu kper@@ nan i nenge un mk@@ er la , a kua a Peteru man Yakobu man Yohane a za a ve ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e , ape a za er msen tsung sha ci u ishima i i lu zan un iyol la . Sha nahan yô , hii shighe u mbaapostoli la je , Mbakristu mba eren msen s@@ ônon ér Tartor la u va . Lu u ica a gba ga tsô , vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la , nahan lu sha shighe vough je Mose lu umbur anmgbianev nav akaa a Yehova er sha ci ve la , man a una va er ken hemen la kpaa ye . — D@@ ut . Kpa m@@ c@@ agh u a c@@ agh i@@ yô ityough la yô a lu mtim u a tim Diabolo gbem sha won la . — Ôr Aerenakaa 2 : 31 , 32 ; Mbaheberu 2 : 14 . Hii ken inyom i 1914 la je , se seer zuan a ityôkyaa igen i ôron kwagh u tartor u Yehova . Alaghga gbenda u Yehova a soo ér se za sha mi la ua taver , kpa ka cii gbenda u u ze ken uma u tsôron je la . ( Mat . Er nan ve i doo u se pase mbagenev ser se mba Mbakristu ? 9 : 4 – 6 . Yosev maa er kwagh u Maria kpa er zum u ort@@ yom ôr un loho ne la , a er kwagh u Yehova kaa ér a er la . Ka akaa a Bibilo i seer pasen se sha kwagh u As@@ aria la a nyi , a wase se u kaven er yange hii ve Yehova haa un im@@ ande ? Kpa aluer mbatamen dondo “ erdoo u Aôndo ” la yô , vea wase or@@ sho@@ li@@ bo la u geman ishima . — Rom . Ashighe agen ka i er u ken ishima er u̱ dondo ikpelaior ityô nah@@ an@@ aa ? Paulu kaa ér : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” ( F@@ il . Nahan a soo ér se kav Mkaanem nam man je he ? Shi m ze sha In@@ tan@@ et shighe u ior ve lu her tseegh . ” Cii man ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el , u Aôndo tindi un la ôr Maria loho u k@@ und@@ an iyol ne yô , a kaa a na ér : “ De cie ga , Maria , gadia u zua a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn her Aôndo . ” Alaghga aeren a ikyar u u̱ a undu u la aa na u ya ican shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Kpa aluer ka inja er i tese kwagh kôr inya tsembelee ga yô , alaghga se h@@ una . ( 1 Samuel 9 : 26 ) Or@@ sule yange nan ts@@ en s@@ am@@ u@@ y@@ ia sha tor@@ y@@ ough@@ ough cii nan wua m@@ w@@ em a mi ye , gayô nan ts@@ en atam a t@@ ur shin a wain sha mi . — Yosua 2 : 6 . V@@ ande - eren u anmgbian ugen ken kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da la tese se nyi sha loho u se pasen sha gbashima laa ? Ish@@ ember ne ngi tesen ér Aôndo ka or@@ jir , u i yer or ijir hen ate@@ jir na ér nan er kwaghbo , kpa a p@@ aa nan ityough yô . ” Mose man Eliya tile sha ityough ki anmgbianev mba Yesu mba i shigh ve mkurem mba ve lu mba@@ y@@ an@@ dyako imôngo a na la , man mpase u sha mnenge shon ny@@ ô@@ ôso shiada na i yange e̱r sha kwagh u Tartor man m@@ tem u̱ una va tema tor ke ’ hemen la kpaa . Ken anyom 43 a yange hemen la cii , a ver zege@@ tartor u yange u samber u za kighir sha ajiir a ngise lu iky@@ asen i tar u A@@ shi@@ ria la shi a n@@ aregh aa hemen na zan zan za ar ke ’ tar u Shi@@ ria man P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina , kar yem za ar he ’ j@@ ough@@ tar i Igipiti la . Inja i u hi@@ an a orgen yô : Ka u nomso@@ or shin kwase tesen isharen iji@@ mba@@ gh sha orgen a awashima u v@@ ô@@ son nan shio . Yange m kaven mer , atesen kpishi er , i Mba@@ aôndo U@@ tar ken M@@ ôm man i uma kpen ga la nahan cii , a zough sha Ruamabera ga yô , kpiligh mo iyol . ( Or@@ pa . 9 : ​ 5 , 10 ; Yoh . Ka sea hen sha dooshima u Yehova a tese se , man mhôônom ma a zu@@ ngu se shin er se lu vough ga nahan , se hemba kporom ikyua a na cii . — Mbaromanu 5 : 21 ; Yakobu 4 : 8 . Alaghga shighe u wan wou lu kpuaa la , ne lamen ayol a en kpishi . ‘ U@@ wegh ku Yehova ku yina ga . ’ Sha shighe la , i lu a yem a Daniel ken Bab@@ ilon er una pase tor m@@ ny@@ am ga . Yange lu sha ci u lu ator a ken tsombor u Davidi tseegh i nengen a ér ka ator a Aôndo a tsough ye . Yange i ôr anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d man ak@@ ar a na la ijir sha ifer ken atô u iwer ihi@@ ar ér ve zua zwa u hendan a gomoti nahan i wu@@ he ve ken pur@@ usu anyom imôngo . Sha mhii je , m kav er a taver mo u henen zwa Buter yô . Se tese imba m@@ ge@@ m@@ shima la nena ? ( 1 Samuel 17 : 5@@ 7 – 18 : 3 ) Kpa Ab@@ in@@ er yô , er nahan ga . U civir Yehova ka se kwagh u i@@ ember@@ egh shi ka ian i i@@ civirigh i n@@ umb@@ en a mi ga ! Mbagenev yô , ka ve hendan kwagh a vese sha atô@@ akyaa a ve kposo kposo . Anyom nga kar ahar yô , a hii tom u pania u ke@@ ke la . Hen shighe la lu anyom 17 . Lu hen shighe la kpa hii tom na u pasen kwagh hanma shighe , u a er gbem , i nôngo u kuman anyom 6@@ 7 la ye . Aôndo “ fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” ( Yesaia 5@@ 1 : 6 ; 5@@ 2 : 2 ) Nahan Yehova kaa a mba vea va hen a na shi vea kegh ato a na la ér : “ Me ya iky@@ ur i tsôron a ven , ka mhôônom ma zungwen ma i zu@@ ngu Davidi . . . la . ” Yesu yange kaa ér un ngu Or@@ tan iv@@ or i mimi u Tartor . U tesen ikyav yô , or@@ jir Bar@@ aki yange hemba ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a age@@ egh a Mbak@@ an@@ aan , a K@@ ur@@ utya Shi@@ s@@ era hemen a la hen kpe u “ mngerem ma Me@@ gi@@ do . ” Nahan kpa , u lun sh@@ ir ken tar ugen ka kwagh u ican man u van a ha@@ gh@@ el@@ aa kpishi . ( Ps . 34 : 8 ) Shighe u Tor Davidi lu iyev la , Yehova yima un sha ikyev i iny@@ am@@ ky@@ ume . Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve lu mbaihyomov mba Yesu . U eren perapera la , wa u eren kwagh u vough sha ishigh ki Aôndo , a mk@@ ighir shio . Sha mimi yô , “ mba ve suur sha [ Aôndo ] ” sha u civir Yehova kua Tor u a ver la “ cii [ a ] saan ve iyol . ” ( Ekesodu 6 : 3 ; Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Hii he ’ shighe la je una eren msen yô , a ter sha iti i Yehova la , nahan mbamsen nav hemba hingir sha inja i ngu lamen a or jighilii . ( Yakobu 1 : 13 ) Nahan kpa , ashighe agen Ruamabera ka a kaa ér á er ma kwagh sha ci u á na ian ér kwagh shon a̱ er . “ U@@ washika mba pasen mlu u or ” ne , hemba hanma g@@ wa ken tar ne cii . ( 2 Kor . Yange i dugh G@@ ary ak@@ u@@ he a hen ikyo@@ o@@ so , i m@@ us@@ an i wa agen kuma kwa har , ken inyom i 199@@ 9 man ken inyom i 200@@ 8 la , kpa angev mbu L@@ ou@@ ise mb@@ ura yange mbu hemba taver . ( 2 Utor 11 : 1 - 16 ) Shighe kar yô , Y@@ eho@@ y@@ ada wase tor Yo@@ a@@ shi u sôron tempel . ( a ) Er nan i doo u se dondo ishima i legh legh ity@@ ôô ? A kaa ér : “ Dooshima [ wen ] a̱ de lu sha im@@ anger ga . ” U fatyô u eren kwagh ne sha u tôôn shighe ôron Mkaanem nam shi gbidyen kwar sha mi . Ity@@ ôkyaa i hiihii i ve ôr kwagh u vihin sha Mose yô ér a vôso kwase u K@@ u@@ shi yum . 11 , 12 . ( a ) Hii nan ve isholibo i Adam man Ifa er la yange i lu i a de ve a mi ga ? Doo u se er kwagh sha kwaghfan sha u palegh iky@@ ar@@ yan a tar ne . — Yohane 17 : 14 , 16 ; Yakobu 4 : 4 . 11 / 1 Yô , pine ase Mbashiada mba Yehova mba hen haregh wou shighe man ijiir i a lu eren mkombo ne yô . Kpa Mo M ngu her atô wen er or u duen a iwer nahan . ” — Luka 22 : 24 - 27 . Ior mba fetyô u van he ’ a mo vangertiôr kpa ? ’ Í ver Yesu , u a lu ‘ ishima legh legh shi a ke@@ hen ityough kpaa ga ’ la “ dyako sha akaa cii , ” sha nahan yô , ngu Or@@ vesen u yan dyako i tar ne sha u hemen u . ( Mat . 11 : 29 ; Heb . ( Aer . 6 : 4 ) Saan ve iyol kpishi er m@@ ze@@ hemen a lu van ken tom u pasen kwagh ne sha ajiir a ve lu la kua sha tar cii nahan . “ Er tom wou tsembelee , ka nahan man u lu a kwagh u tan ihy@@ agh a mi ye . Yesu Kristu kpa yange ngohol ityesen nee ? Ken inyom i 19@@ 34 la , i pase ken Tom W@@ ase ú Tartor vighe vighe er a er an@@ you ne una lu cuku , kpa una gema a lu a akaa a nan mkpeyol , er mngerem man se@@ to@@ v man an@@ ga@@ mbe , man kwagh u yangen u@@ wu@@ he nahan yô . ( Yes . 5@@ 2 : 9 , 10 ) Hanma shighe yô , umbur wer aluer u ngu eren kwagh ken mzough a ior mba Aôndo , mba ve lu ken mzough la yô , we kpa u fatyô u lun môm ken mba a va yima ve la . ( S@@ ek . 4 : 10 ) Nahan kpa , anyom at@@ aan tseegh nga kar yô , ken inyom i 19@@ 32 la , up@@ ania 10@@ 3 man mbap@@ asenkwagh mba ken tar u J@@ ap@@ an na ib@@ aver i kwaghpasen ve , shi ve na ior ityakerada hemba 14@@ ,000 . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Nahan de se nenge sha jighjigh mba nan mba Mbakristu mba tsuaa mbara sha er se tôô ve se kar sha kwagh u ior mbacivir Yehova ainge ve henen la , gadia Bibilo ka takerada ve u vesen u ve yaren tom a mi yô . 1 : 5 ) Ka kwagh u kunya u lumun ser saa se lu a kwaghfan u Aôndo ve se tsua akaa ga . ( Anz . ( Duteronomi 27 : 19 ; 28 : 15 , 45 ) Nahan kpa , sha ayange a Ese@@ kiel la , mbat@@ ar@@ ev mba ken Yerusalem man mba ken Yuda lu nzughul a ior sha igbenda i vihin tsung . Nahan u ta ashe u nenge a ij@@ ôr ken hemen , maa u kar u ngu zan her , u ngu henen wer u za zua a an - mnger sh@@ imi u ma im@@ ura . Ior mba yange ve za mkohol shon yô lu mba ken tar u Amerika man Ar@@ m@@ en@@ ia man B@@ el@@ ar@@ us man E@@ st@@ on@@ ia man Ge@@ org@@ ia man K@@ az@@ ak@@ h@@ st@@ an kua K@@ y@@ r@@ gy@@ z@@ st@@ an , man ior mba ken L@@ at@@ vi@@ a man Li@@ th@@ u@@ ania man M@@ ol@@ do@@ va man tar u Rus@@ sia man T@@ a@@ ji@@ ki@@ st@@ an man T@@ ur@@ k@@ m@@ en@@ ist@@ an man U@@ k@@ ra@@ ine kua tar u U@@ z@@ be@@ ki@@ st@@ an kpaa . Sha uhar yô , de se lam sha gbenda u icighan jijingi u Yehova shin tahav mbu t@@ omov nav mbu ne se se kom sha tom vindi vindi la . Ka hanma shighe ‘ a tim ku , or@@ ihyom u masetyô kera ’ ? Ikyav tese ér , kwagh ne yange eren ka been a bee ga nahan maa shi Yobu ungwa ku u ônov nav mba nomso man mbak@@ asev mba yange “ ve lu yan kwagh man man wain hen ya u an@@ ngô ve u tamen ” la . Yehova ne “ hanma kwagh u uma ” cii asaren a na nena ? Mo kpa yange s@@ ar@@ em u zan mkohol la kpen kpen . Yesu , Wan u Aôndo kpa ôr kwagh sha ivese i hiihii la ér : “ Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” ( Mat . I tese ken “ u@@ profeti ” ér se eren a mbagenev dedoo nena ? Hii ken inyom i 19@@ 19 la je , Aôndo za hemen u kuran ior nav sha tar cii , shin p@@ ev na la . Een , ka sea “ dondo sha kwagh u mimi ” yô , ka se zua a averen kpishi shi se lu a iwuese kpaa . Mba nengen a dooshima ne ken mbamsen av man kwaghhenen wam u sha tse@@ ene@@ ke u m henen hanma shighe la kpa ? Mb@@ au@@ kwa@@ av shin ôn@@ kasev vea er nan ve ior vea eren a ve nahana ? ( Luka 14 : 28 ) Aluer ior mba Aôndo dondo kwaghwan u injaa ne yô , vea fatyô u palegh mbamzeyol kpishi shi a saan ve iyol ken ivese ve kpaa . Akaa a iv@@ in kwaghôron u profeti u Bibilo tese ér tar ne yange ú nyôr ken “ ayange a masetyô ” — ayange a ú a masejime ken inyom i 1914 la . Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u wasen up@@ ania sha u ve ‘ kure tom ve doo doo . ’ — 2 Tim . 5 : 16 ) E@@ p@@ af@@ era , u lu “ or@@ tom u jighjigh u Kristu ” la yange er msen tsung sha ci u mba ve civir Aôndo a na imôngo la . Aluer se vande henen a ishima tsuaa yô , kwagh la una na mbamsen asev vea har sha akaa a á gbe se ishima la jighilii shi vea hemba lun a inja kpaa , nahan se palegh u gban z@@ eren kimbir ase@@ mber a í fe á wuee , a or ka nana hii msen je maa a va nan ken ishima la . T@@ ahav mbu Yesu a lu a mi u geman mlu wase u isholibo , i se ye dyako u i la Ieren i orumace i wan iyol i nan ikyo tseegh la ka kwagh u ior ve fe wuee shi ve lumun a mi kpaa yô . Y@@ e@@ h@@ u maa kaa a ve ér : “ Gb@@ ihi nen un shin inya . ” Nahan cii kpa , Mose ver ishima u eren akaa a van Yehova a icivir , shi taver ityô na , Mbaiserael ishima ér ve er nahan . ( D@@ ut . 8 , 9 . ( a ) Yesu yange na g@@ um or@@ ny@@ ar ugen u hemen mlumun sha mpin u á p@@ ì@@ n@@ è sha kwagh u myom la nena ? Aluer tar kôr Mbakristu ihyom yô , ve di mba nengen tar nena ? Y@@ el@@ en@@ a pase kwagh u yange wase un u wan ishima la ér , “ Kwagh u m hen ken Bibilo la nam agee . ( 1 Peteru 1 : 4 ; 2 : 9 ) Iky@@ urior i ken jijingi i i lu “ Iserael u Aôndo ” ne hingir wanakiriki u Yehova . Nahan kanyi ú er ve ú lu a inja i ia wase ú u fan Bibilo ? M@@ ôm ke ’ akaa a yange ve lu gb@@ ung@@ ur a mi yô ér mnder u shin mbakp@@ enev kar kera bee je ve , inja na yô alaghga yange ve lu kaan ér ka mnder u shin ku u ke ’ jijingi shin u sha ikyav i tesen , nahan ma mnder u shin ku una kera va lu ke ’ hemen sha ikyev i Tartor u Aôndo ga . — 2 Timoteu 2 : 16 - 18 . Se fa er isholibo man ku u samber sha ônov mba Adam kua ônov mba ônov nav la jigh@@ ili@@ ii ga , kpa se mba nengen a kwagh u a dugh ker la . U fatyô u tsu@@ men gbenda , saan shi kpen ken deser@@ ti la je kpaa . Gbenda ugen u suen up@@ ania yô , ka u duen kwaghpasen a ve imôngo . 24 : 7 – 18 . ( Anzaakaa 4 : 13 ) Nenge ase i doo u mbamaren vea kav kwagh u a lu ken my@@ ese u y@@ esen mbayev la sha wono ! U kaan ér á gb@@ ihi uma u mkpeyol u ken U@@ r la yô , hi@@ la lu di hiin kwagh tsô . 5 : 28 , 29 ) M@@ ô wase môm nan ngu a vande nengen a i@@ mba@@ kwagh ne ga ; nahan kwagh ne una lu môm ken akaa a hemban doon cii , a se lu a̱ ‘ nenge a mi ga yô . ’ Tar u he la ua lu nena ? ( Ps . 36 : 9 ) Aluer se mba eren ishima i Yehova yô , hegen je kpa , se zua a averen kpishi shi se lu a ishimaveren i va zuan a uma u tsôron ken tar u he la . ( Anz . 10 : 22 ; 2 Pet . Ka an or jim nan civi@@ r@@ i ? Yosua man K@@ al@@ e@@ bu gba ah@@ on shin ishima vihi ve ker , ve hen ér i er a ve doo ga shinii ? • Ka nyi i lu m@@ ke@@ he u ke@@ hen kwagh@@ ô@@ ron@@ o , man ka nena yange Yesu yar tom a imba gbenda ne sha u tes@@ ene ? Anmgbian Be@@ av@@ or yange lu a gbashima ken tom u pasen kwagh je yô , ah@@ ur@@ aior a na hingir u yilan un ér Armag@@ e@@ don Er@@ n@@ i@@ e . Er mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi lu kaan ér ve mba tesen Tindi u Aôndo yô , Yesu hide taver mba ve kegh ato a na la asema ér : “ Akaa a ve kaan ne cii , er nen a , waan nen a ik@@ o kpaa , kpa de eren nen er ve eren nahan la ga ; gadia ka ve kaa a kaa kwagh , kpa ve eren sha mi ga . ” Sha kpôô yô , mbagenev kav ér , shin er Bibilo i lu takerada u u hembe h@@ aren sha u wasen se sha akaa a ken jijingi nahan kpa , ngi a akaawan a lun se a inja sha akaa a iyolough kpaa . Mba@@ shi@@ ria yange ve yevese , sha a ci u ve hen ér ior va u va tan num sha a ve . ( Mateu 10 : 28 ) Davidi kpa yange na jighjigh nahan , ka nahan ve a kaa ér : ‘ A kura ak@@ u@@ he a or@@ perapera cii , môm môm kpaa u so@@ mb@@ o ga ’ ye . Yange mba pin Adam kwagh sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na ne yô , a na ityôkyaa i ikyo@@ o ga , ér : “ Kwase u U n@@ em W@@ er a̱ lu a mo imôngo la , ka un a n@@ em atam a kon la , m ye ye . ” Shin ka ij@@ en shin ishim@@ avi@@ h@@ in shin m@@ ts@@ wen@@ em shin tu@@ me@@ yol@@ o ? Nenge kwagh u ú fatyô u henen hen ior mban kua ieren ve yô . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada Au@@ bre@@ y de Gre@@ y , u ken Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i Ca@@ mb@@ ri@@ d@@ ge , u a fe kwagh u a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a uma a ken iyol i or , shi a lu henen kwagh u ka a na ve or tsa ku yô , kaa ér : “ Ior mba ve hen takerada kpishi , shi ve lu a shighe u eren kwagh u ve hen la yô , ma shighe môm kpa uma duen ve ishima ga , shi kwagh b@@ an@@ en ve u eren kpaa ga . ” Mbagenev yange ve per if@@ i u Y@@ ord@@ an ve za yer sha i@@ wo , i i lu y@@ ande u if@@ i shon vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la . ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) U ungwan atindi a Aôndo a we sha kwagh u an@@ za@@ agh la kuran se sha ikyev i ian@@ g@@ ev mbi zuan a mi sha my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or la . Ivur i sha 19 la za hemen kaa ér : “ Shi m nenge inyam la man u@@ tor mba shin tar man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ve , ve kohol sha u nôngon ityav a Un u A tem sha ny@@ inya la man shi ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Na . ” Yange kaa ér un nenge ior kohol kpishi yô un tile ér una fa kwagh u a lu zan hemen yô . Kwagh u injaa môm kpa ngu ken tar ga , saa ican i yan tseegh . “ Iky@@ uryan i T@@ se ” la Ng@@ i a Inja Nan J@@ e ? Kpa er í hi@@ r@@ a lu ne yô , gba u se fa ser mba@@ eren tom sun@@ da mba a igbenda i eren tom ve jighilii . Se su@@ gh Yehova kpishi er a ne se ian i va eren tom heen nahan ! ” Kpa We U ngu a m@@ de u asorabo . ” — Pasalmi 1@@ 30 : 3 , 4 . Nahan Solomon hingir u civir mba@@ aôndo mba@@ aiev mba nd@@ ôh@@ ôr ishima , mba kasev nav mba ken akuraior a fan Aôndo ga tese un la . Nenge ase kwagh u avur a ruamabera a er sha kwagh u “ m@@ rumun u sha mhôônom ” u Yehova la . B@@ ill C@@ o@@ wan u á lu or@@ hemen u K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la kaa wener : “ Ity@@ av man m@@ taver u akaa kaa kwagh a ior je zua ga . 1 : 17 - 19 . P@@ ine iyol you wer , ‘ M@@ lu wam nam ian i zan mô ken im@@ akeranta nee ? ’ O@@ k@@ to@@ ba 13 - 15 , 2@@ 000 Ka tom u nyi kwaghôron u profeti u i nger ke ’ Duteronomi 18 : 18 la yange kaa var var ér “ Pro@@ feti ” la una va ere ? Ken inyom i 19@@ 19 la , Yehova due a ve ken uiky@@ angen kera , nahan a pav ve kposo a “ iv@@ or i bo ” shin Mbakristu mba@@ aiev . Lev@@ i kaa ér : “ Yange se tôv se fa inyaregh ki a tôô se u za eren tom ken tar ugen inyom i môm yô , nahan se sôn Yehova ken msen ser a wase se zua a inyaregh k@@ ira vough . ” Nahan kpa , ka nyi u fatyô u eren sha er u seer lun a ishimat@@ seen ken tom u pasen kwagh laa ? Anmgbian ne yange soo u te@@ en orgen mat@@ o na , nahan a pase or shon kwagh u mat@@ o la vindi vindi , a ôr un m@@ doom ma mat@@ o la kua mbam@@ shi nav cii . I nger ken Mbakolose 4 : 2 , 3 ér : “ T@@ aver nen asema sha msen u eren , lu nen per sha mi sha ish@@ u@@ ghun . Eren nen msen sha ci wase kpaa ner , Aôndo A̱ bugh h@@ unda sha kwaghôron wase sha u sé ôr kwagh@@ myer u Kristu u i wu@@ he@@ m sha mi la ” yô . ; S@@ an@@ t@@ ana , M . ( Yobu 14 : 1 ) Yobu ure tsung . AN@@ YO@@ M : 45 J@@ an@@ ina ng@@ ur nengen takerada shon yô , a gema a pine un ér : “ Ka hanma ad@@ ua ú z@@ ee ? ” Doo u se hen a hen kwagh u “ mkur ” u gbenda u uma wase ga . A fatyô u ôron kwagh wou nahan kpa ? A tsua upristi mba vea eren tom ken t@@ ent@@ i u i civir un ker la . Lu u upristi mban vea wasen uumace mba@@ asorabo u yan ikyar a Aôndo . ( Ôr 2 Mbakorinte 2 : 4 ; F@@ il . Yange i hii uumace sha mlu u vough u nyi ? Or u fan kwagh Tor Solomon yange kaa ér : “ L@@ an@@ egh kange wanye ken ishima . ” Akaa a H@@ enen sha M@@ i Aluer se mba dondon akaawan a Yehova ayange ayange yô , se lu tesen ser se ta ikyaa a hem@@ en@@ tor u Yehova . Ior kpishi nenge ér kwagh u a lu eren ne doo , gadia ior mbagenev zua a mtsera sha tom na ne . U tesen ikyav yô , if@@ er@@ or Tor A@@ ha@@ shi yange er kwagh za kar uwegh inya . Jo@@ di hi@@ di henen sha kwagh ne yô , a kaa ér , “ Er m lu lamen a nom@@ om sha kwagh ne ga yô , taver se kpishi u sôron zayol la . ” Ken ve yô , lu ônov mba Mbag@@ i@@ be@@ on mba sha ayange a Yo@@ shua la man mbagenev “ mba Davidi kua ati@@ ator a na , na ve sha ci u tom u Mb@@ al@@ ev@@ i la . ” — E@@ s@@ era 8 : 20 . T@@ aver u sôron ian veren i henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke sha ayange ne kpen kpen . Diabolo ngu ken “ uwegh nagh ku im@@ es@@ egh , ” nahan ngu nan ior ican shi ngu van a m@@ nyoon kpaa , Yesu di ngu ken “ uwegh nagh ku y@@ an@@ egh ” ngu waren ior shi ngu nan ve iveren kpaa . 17 : 5 ; 23 : 3 , N@@ W ) Se zua a imba iwasen ne nena ? ( Pasalmi 1 : 6 ) Aôndo ‘ fa gbenda u mbap@@ er@@ apera ’ nena ? 3 , 4 . ( a ) Ior kpishi nyian mba a icivir sha kwagh u ivaa ga , shi Yehova Aôndo kpa mba ne un icivir ga nena ? Shi kwase atindi@@ gh la kaa ér mzough wase ‘ yangen mbayev u me@@ men shi lun ken msaanyol . ’ Ka nyi Yehova a ver sha ci wase ken hem@@ ene ? Nyian ne , Satan ngu me@@ en se sha akaa a yange mee Ifa man Yesu a mi la . Ú nyôr M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la ve@@ e ? ( Pasalmi 10 : 1 ) Kape profeti Habak@@ u kpa ngise pine je la , ér : “ T@@ ER@@ E , ka nan je m yila , man We U kera ong@@ om ga ? Ab@@ aver tese ér mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti mba eren nena sha kwagh u m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den man idya i eren@@ e ? Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kaa ér ashighe agen mbacivir ak@@ ombo yange ve ta at@@ se ve er ian shin it@@ ine i at@@ se shon i vea wa usu kpa ior vea fa ga yô , nahan i lu inja er ka aôndo ve la a we usu shon nahan . Tsô a bugh Bibilo a ôr Mpase 12 : 7 - 12 . K@@ era kpa , ka i s@@ ase ve iyol u fan akaa a a lu zan hemen ape ve lu la . Or@@ gen u i yilan ér H@@ en@@ ry Gre@@ w ( u i mar un ken inyom i 1@@ 7@@ 8@@ 1 , va kpe ken inyom i 19@@ 6@@ 2 ) la kpa yange yilan sha iti i Aôndo , shi fa ér i hông@@ or a iti shon nahan gba u a tsegha i kpaa . Se fatyô u zuan a msaanyol aluer se mba civir Aôndo shi se mba zenden sha igbenda na sha u eren ishima na yô . Ve er an@@ you ugen kpuaa nahan , ve nyôron mbamkombo ker . 5 : ​ 15 , 16 ; 6 : 12 ; F@@ il . Ieren ve ne tese se nyi ? U eren kwagh sha kwaghfan la ka kwagh u taver tsô , gadia tar u Satan ne ua soo ér se er kwagh sha kwaghfan ga . Nahan , alaghga nom la una tôv sha akaa a kwase na u fan mimi a ne jighjigh a mi la , nahan ken hemen yô , un iyol na una hingir u ngohol mimi . U hu@@ an ak@@ ondo a gban sha ng@@ es@@ e@@ er man a nengen tsu@@ la zan mbamkombo mba Mbakristu shin u@@ iniongo mba g@@ ong g@@ ong la ka a ts@@ en alegh a iyolough a or sha inja ga , shi a tese ér or la nan haa iyol inya sha kwagh u mlu u wang hen i@@ aven la . Se soo ser Yehova a̱ de u veren se doo doo sha ci u se undu tom u k@@ enden a iti na sha la yum ga . Lu sha ci u mba@@ jighjigh lu a lu a ishimaverenkeghen i yan dyako u Tartor u sha la ga zan zan shighe u i haa ve icighan jijingi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Hii shighe la je , mba kohol as@@ ande a mba vea za hemen vea Yesu sha , mba ve shi uma her la , kua “ zege@@ ikpelaior ” i ia war mtim u tar ne , ia nyôr ken tar u he la . ( Mpa . Un u A tem sha ik@@ ôn@@ ough ki torough la Una samber t@@ ent@@ i Na sha a ve . ” KA I gi@@ ri@@ m mbamaren mba lun a dooshima iyol , u nengen ér kpe ônov vev iyol , ve tema kundu kundu a zayol shio . ( Ef . 4 : 26 , 27 ) Aluer ishima vihi se ker ka sha inja je kpa , msen u eren ave ave ving la una wase se u lun a “ ishima i de@@ m de@@ m , ” nahan kôron iyol tsaha , kera eren kwagh u una vihi jijingi u Aôndo ishima ga . ( Anz . 10 : 38 ) Ka atesen a Yesu tseegh yange tese ér mimi doo un ishima ga , aeren a na kpa tese nahan . Aluer se soo ser se za hemen u “ tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo ” yô , a gba u dyako wase la una za hemen u lun se kwagh u vesen . ( Ps . 7@@ 8 : 40 , 41 ) Nahan kpa , Aôndo , “ u i yer Un er iy@@ uh@@ we la , ” una de i za hemen u yilan ior mba ve undu un shi un kpa un undu ve la sha iti na gbem ga . Maa ort@@ wer ugen va pase u angev mb@@ ura vough , kpa gema taver we u lumun wer u ngu a angev mbu shon . ( b ) Er nan ve i doo u se lu a iwuese ser Peteru yange pinen mbampin gb@@ aan uwer ga ? Kpa hemba doon u se lu a mnenge u vough sha ayol a ase , nahan aluer se mba henen kwagh kpa se umbur mbam@@ yen asev man er tahav asev mbu lu la . Kwase Kristu ugen a kera kaa ga yô . Vea er nahan yô , ieren ve ia zua sha akaawan a Aôndo a ve tesen la . — Ôr Mbaromanu 2 : 21 - 23 . Eliya lu a vangertiôr kpishi , je yô lu er ngu ungwan er ura u lu n@@ ôôn kera kpaa . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ) Yange undu Yehova a hanma kwagh , tsô er msen wener : “ U@@ ng@@ wa , Aôndo wase , mba l@@ ahan se ; yô , hide a il@@ y@@ ahan ve la sha ityough ve@@ gh . ” ( Mateu 24 : 14 ) Loho u dedoo ne kpa ngu a ic@@ in@@ tan ker . Shighe u A@@ nan@@ ia lu vea Saulu la , kaa a na ér : ‘ Aôndo u uter asev vande veren we sha u u . . . eren shiada sha kwagh Na hen ior cii . . . yô . ’ ( Aer . Er se lu timen sha akaa a kpilighyol a Yehova er , zum u a yima ônov mba Iserael la yô , doo u kwagh ne una taver se ishima kpishi u veren ashe a zege@@ can u a lu van fele fele ne . Mbak@@ ur@@ an mba Aôndo a tsough la ver iyôngo ikyav i dedoo sha u lun a ishima i eren tom ve kpoghuloo nena ? I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbianev mba kasev mba pasen kwagh ken zwa Rus@@ sia hen kp@@ em@@ nger ken gar u T@@ el A@@ vi@@ v . Er ortamen ne kegh ato a na yô , a kav wang er Yehova doo anmgbian ne ishima her tsung yô . Kanyi yange i wase un u eren kwagh ne ? 2 : 25 - 30 ) Aluer shighe ngu yô , u fatyô u timen sha kwagh u ior mbagenev ken Bibilo mba yange ve ver ikyav i dedoo la . Ity@@ ôkyaa yô , ityakerada i wanakiriki u jighjigh a gb@@ eren la ngi te ior icin sha kwagh u “ iyange i iy@@ ev@@ or@@ on i Aôndo . ” Dooshima ka ieren i hemban cii i jijingi u Aôndo . K@@ asev kpishi mba dondon ikyav i dedoo i Maria ne nyian . Mba nenge kpoghuloo u eren tom ve er Ruamabera a tese la . Gba u or@@ tom nana lu a iky@@ agh ki tom@@ ough ki i gbe u nana er tom a mi la , shi nana yar tom a ki sha gbenda u vough kpaa . ( Mpase 4 : 11 ) Nenge ase kwagh u Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la i er sha kwagh u ku@@ ugh yô . Kwaghôron na lu tesen ér Aôndo er kwagh u shami ga , er a wa Adam man Ifa tindi ér ve ‘ de ye atam a ma kon u ken sule la ga ’ yô . Aluer se kav Kristu yô , se zua a averen kpishi . Kwagh@@ karen u mba@@ eren P@@ ania u Ke@@ ke : 3@@ 6@@ 7 U kaan a Mb@@ al@@ ev@@ i mba yange ve lu upristi ga la ér ve nan@@ de kwagh@@ hum@@ an@@ doon la tseegh je kpa yange ma na mbah@@ emb@@ an@@ ato mban ma ve gbidye kwar a ishima ve tsembelee je . Doo u se kpa se de@@ en mbagenev kwaghbo zum u se nenge a mbam@@ yina vev ga he ? Lu a azende , man a̱ shi nan kpa azende na ne yange taver un ishima kpaa . Zum u yange Mb@@ al@@ ev@@ i mba yaren kura vea yar tugh yô , a zende ken tempel sha u sôron ve nengen aluer mba per shin mba yaven sha tom yô . ( D@@ an . 7 : 13 , 14 , 21 , 22 , 27 ) I@@ orov 14@@ 4,000 , mba lun asema legh legh , mba i shigh ve mkurem , ve lu “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu ” la vea ya id@@ y@@ ako i tar ne a Yesu imôngo . ( Rom . 8 : 16 , 17 ; Mpa . M@@ ze@@ hemen u Paulu zua a mi sha tom la lu kwagh u mgbegh@@ an mbagenev , shi wasen ve u hemban kuren tom ve doo doo kpaa . Mbat@@ im@@ en sha akaa mban kaa ér : “ A@@ ka@@ abo a timin uumace a se tim sha mi vighe vighe ne na yô , se mba kaan ser kwaghbo u timin ior u i@@ wa@@ v@@ aren ia fatyô u van uumace a mi la ngu her vese . ” Kpa er Yesu ya ican shi i mase wu@@ an un yô , Mbayuda kpishi lumun ér Yesu ka Mesiya ga . Una hide a sôr akaa a vihin a a lu eren hegen ne cii vindi vindi , kua ican i we man ma@@ ma wou ne lu yan ne kpaa . Or@@ pasenkwagh 3 : 11 kaa ér : “ A ver m@@ ts@@ ôr ken asema a [ ase ] . ” Ma shighe môm kpa mba lun a kwagh ave shin mba i lu inja er mba hemban zan iky@@ ura a@@ vese vea de lun ga . Kwaghôron u Ge@@ or@@ ge W@@ ar@@ i@@ en@@ ch@@ u@@ ck 17 : 1 - 6 ) Hii shighe la je , hanma kwase u ken Iserael u yange nana nyôr ken mlu la yô , i na nan dyako la . ( Mpa . 19 : 11 - 15 ) Shi mbatyomov mba jighjigh kua Mbakristu mba i shigh ve mkurem , shi ve ngohol injar ve sha la kpa lu dondon Yesu ken ijime . ( Mpa . Doo@@ m kpishi er m hingir u lun ken bem vea Aôndo man ng@@ ôm yô . Nahan yô , aluer ashighe agen se nenge ser Yehova er kwagh shami ga , a lu kwagh u i nger ken Bibilo shin u a er se ken uma wase kpa , se ôr nen Yehova ijir sha atindi a se ayol a ase se we sha kwagh u perapera la ga . ( K@@ imb@@ ir ôron Yon@@ a 1 : 15 , 16 . ) Ngeren ne una na mbam@@ lumun sha mbampin mban . Aluer u vande eren akaa a atar ne yô , alaghga or u ú lu lamen a nan la nana kegh ato shi nana soo u fan er i hii ve Aôndo a de ican i yan i lu zan hemen yô . Er mhôônom kôr Yesu yô , a wanger or@@ im@@ ande shon . ( 1 Yoh . 4 : 16 - 19 ) Sha kpôô yô , dooshima u se lu a mi hen atô wase la , ka ikyav i tesen ér se mba mbahenen mba Yesu shi se mbacivir Yehova . ‘ Wan W@@ a Ishima u Pas@@ en Ior Kwagh u Ter Na , ’ 4 / 15 M@@ tim u a lu van ne una ta Mbakristu mba jighjigh mba vea tile vea lu nengen hanma kwagh la h@@ indi iyol kpishi . ( 1 Timoteu 1 : 17 ; 3 : 6 ) Á kaa wener Aôndo ngu hemen aka@@ au@@ ma a á gbe a la sha u una yange á u eren akaa a sha asema a ve , shi á kaa wener or môm u civir Yehova a ishima i môm nan ngu ga , ior mba civir un sha ci u vea zua a mtsera . Alaghga ishima a vihi u ker u z@@ enda ud@@ ang@@ mbaiorov mban hen ya wou kera shi u hide u sôr akaa a ve vihi la kpaa . Kwagh ne ka a na se mk@@ om , shi uma wase a lu a inja jim jim . Shighe u Yehova lu lamen a Aberaham man Mose la , a yar tom a ishember i ken zwa Heberu igen , i ashighe kpishi ka i gema i ér , “ wea lumun yô ” la . ( Gen . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 1 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) Yesu gema kaa a ve ér : “ De nen un a ko@@ so ma sha ci u iyange i m - ii Wam . Se cii i mar se se mba a an@@ za kposo kposo . Sha nahan yô , ve fa asorabo kpishi a ve er yô , shi i pase mba@@ asorabo kpishi . Yange hingir hange hange u a gber Bibilo i ia ôr kwagh u lu ken ngeren mba hiihii mbara vough , sha gbenda u ior ve lamen nyian yô . • Kanyi i tese ér Aberaham lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku@@ u ? J@@ an@@ awar@@ i 9 - 15 , 20@@ 12 Aluer se za hemen u dondon gb@@ end@@ atesen u Aôndo , shi se u@@ ve ityough ken mcivir na yô , se ta ian yase i injaa , i se lu a mi ken nongo u Yehova la kera ga . S@@ aa mbahemenev mba ve shir@@ en Yehova tom la vea dondo atindi a Aôndo keng . Se mar wan wase u kwase L@@ is@@ a ken inyom i 19@@ 70 la . Tsô ú er nan ve u kura iyol you we ? Shi se tese icivir sha akaa a imoshima i Mbakristu mbagenev i ne ve ian u eren la nena ? Ity@@ av man ij@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger kua ub@@ omb@@ au@@ angev vea na yô , ican ia seer a seer . Aluer u ngu nan ian wer kwagh u ú lu ôron ken Ruamabera man ken ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la a̱ wase u u̱ tsuan akaa a u er yô , Mkaanem ma Yehova a ne i nger la ma a na u zua a m@@ mem shi u taver ken jijingi . ( Mat . Kp@@ iligh nom@@ om u doon mo ishima ne iyol er nenge m gema inja yô . Bibilo kaa ér : “ Nahan ve za hemen u maan doo doo . ” — 2 K@@ ron . ( b ) Aôndo yange pase tsombor u “ vor ” u ityendezwa ua va ker la kure kure nena ? 5 : 8 ) Kpa se lu gen@@ g ge gen@@ g shi se kuran nena ? Er a fe kwagh u mbatyomov man uumace cii vindi vindi yô , hanma kwagh u a eren cii ka sha ci u mkpeyol wase tseegh . — Heb . Saan ve iyol her gadia ve fa ér mba a “ kwagh u hemban@@ doon man u lun gbem . ” * Shi alaghga u@@ kwagh@@ hi@@ r mban ne yange kua abaver a aiegh a gban samber a mi sha zwa nyo@@ h@@ on man mba@@ ah@@ ab@@ a mba keren kpaa . ( Mateu 6 : 24 ) Gba u ‘ ishe i nan ia lu dedoo ’ ve nana har ishima i nan sha akaa a ken jijingi ye . Pro@@ feti la ôr kwagh , e̱r i nger ken Habak@@ u 1 : 12 la nahan , ér : “ We , U kera lu hiihii je ga , T@@ ER@@ E , Aôndo wam , Icighan wa@@ ma ? Kpa shighe u se lu wasen ve yô , doo u se tese ve aeren a Orkristu kposo kposo . Yange i nger U@@ ihy@@ ul@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mba Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh la ken atô u derianyom u sha utar Cii man Shighe u Yesu ( C.S.@@ Y ) la man derianyom u hiihii la . Mbam@@ zough mba ngohol u@@ iyua mbagen ka ve vihi inyaregh kpishi sha mbatomov vev shin ve vihi inyaregh kpishi sha ang@@ we u yôôn taver ior asema ér ve na iyua , nahan inyaregh ki ve ngohol la ki mase shin kpuaa tseegh u eren kwagh u i we ishima a mi kpôô kpôô la . Bibilo I@@ a W@@ ase Ú Ú Z@@ ua a M@@ saanyol 8 / 1 Shi kwagh wase una doo tiônnongo ishima shi una wase se kpaa . ( Anzaakaa 6 : 20 ) Ô@@ no@@ v ka vea lamen a mbamaren vev gbar gbar yô , kwagh ne a na mbamaren ian i wasen ve u seer fan u henen kwagh sha inja . Er m fa mer ati@@ ca shin or@@ y@@ ese shin mbayev mbagenev mba ve lu tamen a na vea fatyô u bu@@ lan un yô , ishima z@@ am iyol kpishi . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Nahan ka a inja kpishi u se wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mbara ken jijingi je zua ga ! Er Yesu kua mbaapostoli nav cii yange ve lu Mbayuda mba ve lu sha ikyev i Tindi u Mose la yô , ve kpa ve y@@ aan P@@ ase@@ ka ne sha hanma inyom . Mba ve eren tom u maan A@@ you a Tartor man mba ve wasen shighe u a@@ ah@@ e a er mbagenev la , ka ve hingir azende a injaa sha ci u ka ve fa ayol a ve sha aeren a dedoo ken akaa a ve eren imôngo la . Ka nahan ve se mb@@ à iwanger i doo se ishima ne se wuese Yehova a asema a sar sar shi se kaan a or@@ pasalmi imôngo nahan ye , ser : “ TER ka agee a uma wam , ka an je nana wam mciem iyol@@ o ? Yange lu or u hiden a iyol ijime kpen kpen ! Nahan , mba ve kera ne jighjigh ér iyange i ji@@ righ i Yehova ngi van ga cii yô tsu@@ me kpishi . Aluer se mba eren nahan yô , se fatyô u taver ayol a ase asema , nahan se za hemen u civir Aôndo ken ashighe a ican ne , er apostoli Paulu vea anmgbianev nav mba ken Roma la kpa yange ve er nahan . ​ — Rom . 12 : 20 - 22 ) Aluer se za hemen u v@@ aren a Yehova ken mcivir u mimi yô , mayange una kende se ga . Yehova Ka Or@@ koson Se u L@@ un a Dooshima Hi@@ ihii yô , Yesu pase ve ian i ve lu a mi i va teman tor a na imôngo sha la . Ve kaa ér , er mzough u i yer ér N@@ ational Ge@@ o@@ gr@@ ap@@ hi@@ c So@@ ci@@ e@@ ty la soo u duen a kwagh ne ken abaver un tswen yô , ve er tom ne a@@ yem a@@ yem , u kôr inya ga . Shighe u ‘ i fe@@ ese Paulu i za a na sha Sha u sha utar la , ’ lu “ paradi@@ so ” u nyi nenge a mini ? Sha u vea taver jighjigh u mbah@@ ev mba ve nyôr ken tiônnongo la . Er a lu tse@@ vaa ga yô , kwagh er un u vihin kpishi , u a hen kwagh ker yô . Ken iwer i í kar ken ijime la , nomso@@ mbaiorov mban kegh ato a Yesu shi ve nenge u@@ ivande mba lu eren la shi ve nenge a ishimat@@ seen na sha ci u kwagh u perapera shi ve nenge er ikpelaior lu ngohol loho na yô . ( Ekesodu 12 : 1 - 14 ) Wan@@ iyôngo u yange i er P@@ ase@@ ka a mi la tile sha ityough ki Yesu , un u apostoli Paulu ôr kwagh na ér : “ Wan@@ iyôngo wase u P@@ ase@@ ka kpaa i s@@ ôngo un kera , ka Kristu je la , ” la . Lu@@ un er yange mea soo yô ma m hii u sôron ior kpishi anyi zuan a inyaregh ngô@@ gh , kpa m nenge yô kwagh ne ma wa m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase a@@ gbe . “ Na nen TER icivir man agee . F@@ a wer ka er Paulu yange ver ishigh u yemen ken A@@ shia nahan cii ve jijingi u Aôndo yange un ye . Aluer se mba wan zwa ken mbamkombo yô , se lu henen kwagh hen mbagenev shi taver ayol a ase asema kpaa . Gbenda u hiihii yô , ne se agee shighe u se sen un ser a wase se u hendan a imeen yô , u sha uhar yô , suen se shighe u ior ve lu soon u keghen ato a loho wase ga yô shin shighe u i lu hendan a vese yô , u sha utar yô , ne se agee shighe u ishim@@ any@@ ian i ne se hingir u ur@@ en yô . Davidi tindi i za kua a na i va a na ke ’ ya u tor , tsô a y@@ av a na . ( b ) Er foto u sha peeji 26 la a tese nahan , imba kwagh la ia fatyô u eren agumaior shin mbag@@ anden nyian nena ? Se tese ser se mba jighjigh sha gbenda u se vihin “ inyaregh ki ki lu perapera ga ” la nena ? Yehova yange ta Mbaiserael icin ér nyi cii ve ve mase nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa laa ? Doo u se gb@@ aan ah@@ on sha akaa a i eren ken tiônnongo ga , kpa se lu a ishima i gbar gbar shi se eren akaa a ken jijingi hanma shighe , a a na se iember shi aa wase se u nan Aôndo icivir shi eren kwagh akuma akuma shi taver jighjigh u nan wase kpaa yô . U ngu wer tar ne due ve ishima ga . Zum u or nan fe shi nan lumun a awashima u Aôndo sha igbenda ne shi nan nenge er kwagh ne a ne nan ishimaverenkeghen yô , nana fatyô u kaan vough nahan ér , ‘ Mimi yô , kwagh la ka loho u dedoo jim jim ! ’ Paulu pase nahan ér : “ Er i lu a yem a [ H@@ en@@ o ] ga je tsô i er shiada sha a na er a doo Aôndo ishima . ” Yehova eren a or@@ isholibo nena ? Mbah@@ enen mba ongo nahan yô , ve gba inya ve ci@@ r ishigh inya , ci@@ er ve iyol tsung je . Gbenda u Mkaanem ma Yehova Ma Ne Se K@@ om La Kpa mbakp@@ ish@@ iv ken a ve er kwagh sha kwaghfan , nahan ve na saan Yehova iyol . A hemba yaren tom a Mkaanem ma Aôndo , Icighan Ruamabera . Er Yesu hemba uumace mba ve yen la sha hanma gbenda shi lu a tahav mbu hemban cii mbu Ter na na un la nahan kpaa , yange eren kwagh a mbahenen nav shi@@ in uwegh . Daniel yange una gem gbenda na u eren msen yô , ma lu mbagenev inja er a hide ijime nahan , shi ma tese ér hemba un u civir Yehova a ishima i môm . In@@ i@@ ongo la i saanyol shi i̱ taver hanma or ishima kpaa , shi í er hanma kwagh er atindiakaa a Bibilo a tese nahan . ” Yange Mbaiserael venda u dondon gb@@ end@@ atesen u Yehova tese wang la . A@@ yange nga kar kpuaa yô , Yehova tindi Eliya ér a hii u tesen Elisha tom profeti , nahan i hingir u yilan un ér or u “ ha@@ an Eliya mngerem sha ave . ” Kwaghôron u Yesu Kp@@ iligh Mba Ve Lu U@@ ng@@ wan Un la Iyol Yange lu kwagh u Yuda una fatyô u nôngon ityav a ve ga . Hegen se nenge nen sha igbenda iti@@ ar i se fatyô u tesen ser Yehova doo se ishima sha u ungwan imo na yô . Se Eren Kwagh ken M@@ zough , Er M@@ k@@ ur u Tar u T@@ se Ne A Z@@ ur@@ um Ne , 12 / 15 Nahan yô , kanyi jighilii i lu atam a Tartor aa tom wase u pasen kwagh nee ? Mba a tom u y@@ esen ônov vev “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” ( Ef . Inja i ishember i m@@ ishen la ér nyi , man ka an nan lu Or@@ m@@ ishen u hemban ci@@ il@@ i ? Mbakristu mba mimi fa ér gba u vea er ishima i Aôndo sha ayange a uma ve cii . “ Shi nan je , man né de u lun asema ah@@ ara ? ” — 1 U@@ T@@ OR 18 : 21 . Ka sha igbenda igen i nyi kpa Yehova a tese ér un lumun a ityesen i taver ga , man i wang - na ? Ka wea nenge a ngô u nan lu nengen sha mbayev tswen la nana̱ v@@ aan mbamkombo vea ve hanma shighe nahan , ka i doo u a nan er nan lu a jighjigh u nan shi nan kange ishima ér nana hide ijime ga la kpa ? S@@ ob@@ hu@@ za lumun sha icivir kaa ér , “ A@@ ho@@ o , ng@@ ura ka ze@@ ge Tor . Solomon yange vande wuese wan@@ kwase la , ér : “ M@@ on wou ngu er g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u Davidi u ta@@ ven ” nahan . Sha ishi , hii ken im@@ ese yem ken iy@@ an : S . A@@ L@@ U@@ ER we kpa wan wou ngu hingir gumor hegen yô , alaghga u zua a kwagh u mbamaren mba i ter mkaanem ve@@ m sha heen ve lu ôron yô . Mbah@@ enen Bibilo yange ve na jighjigh ér ka iorov kpuaa tseegh vea yem sha ye , kpa a gema a na uumace mbagenev umiliôn imôngo uma u vough shin tar . Jighjigh ve u nan la pav ve ver kposo a Mbakristu Mba@@ aiev . Tese ve wer aeren a ou a dedoo nga ú kwagh u ini@@ umbe ga . Ior mba Yehova mba soon u eren ma kwagh u una va a il@@ y@@ ahan sha iti i Aôndo ga . — Yes . Paulu nger wener : “ Gadia ka u [ Kristu ] Una ya tor keng , zan zan Una gema mbaihyomov N@@ av cii , vea lu shin angahar a Na . Kwagh u Aôndo u@@ hemban@@ agee ka una kende a ôr cii yô ka a er sha mi vough . Yesu kaa wener , í saan mbadondon nav iyol zum u ior ve lu ‘ t@@ eren ve sha hanma inja i ifer sha aie ’ sha ci na yô . “ Z@@ a Iky@@ ura , ” 6 / 15 Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Er m@@ ve u Tartor u Aôndo la yange lu mbadondon mba Yesu kwagh u vesen kpishi yô , ve pine Yesu ér : “ Ka nyi ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara . ” ( Mat . Er ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaromanu a sha derianyom u hiihii la p@@ ande sôr tar u hen shighe la nahan kpa , lu ve tsô shi ve hide ve tim Yerusalem ye . 5 : 8 , 9 ; Mpa . Aôndo ongo ior mba ken hanma tar cii . Ve lu ior mba ken akuraior , mba ve lu ikp@@ an shin mbatomov ken tempel yô . Takerada ne ngu a inja hen a vese kpishi sha ci u se kpa se mba sha shighe u i hi@@ di i hii mcivir u mimi yô . M lumun mer , ‘ Een , ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia yima ivaa yase cii ! ’ ” * ( Luka 3 : 3 ) Kpa kwagh u he yange lu ken batisema u mbadondon Yesu la . ( Luka 1 : 29 ) Lu an nan lumun un sha mh@@ ôôn@@ ô ? Kwagh ne una mgbegha se u tesen mbagenev dooshima er Yehova nahan , shi eren kwagh u i gbe u se er sha ci ve la . Nahan kpa , saa se lu per , se wa ikyo sha a@@ yom a Satan ve , dyako la una va b@@ unde se ga ye . Ashighe agen a hu@@ an we , shin u u@@ le je kpaa . Un ngu anyom 34 , Mic@@ ha@@ el di ngu anyom 28 . Se fatyô u kaan a nan ser nana ôr Yohane 6 : 38 . Yesu ôr her ér : “ M sen Sha , ka sha u Me er ishima Y@@ am ga , kpa ka u eren ishima i u A t@@ indi@@ m la . ” ( Yoh . Alaghga tsô a lu i@@ aven ne Paulu ôr kwagh u i shighe u a kaa ér Yesu “ ande hen anmgbianev hemba deri uta@@ an ” la ye . — 1 Kor . Ú hingir u kaven wer , a kera lu u we veren a ver ashe u̱ va ember tar u he la tseegh ga , kpa ú zua a iember i hemban a hemba cii la hegen je , di vough e̱r or@@ pasalmi kpa lu zua a mi nahan . — Pasalmi 1 : 1 , 2 . Ka nyi yange i er ken inyom i 1914 laa , man akaa a a lu eren sha tar hii shighe shon zan zan la tese nyi ? Er Mbayuda mba tsuaa mba yange “ ve nengen ayol a ve er ve mba mba@@ fankwagh ” mbara Aôndo de ve ga nahan , kwagh la tese ér hemba k@@ an a inja u se palegh u h@@ aren sha ayol a ase zum u se nôngon u fan shin ma kwagh a̱ lu u dedoo shin una lu u bo la . Re@@ be@@ ka , 7 / 1 ( Mateu 22 : 39 ) Aluer se mba eren tom ne sha ci u atô@@ akyaa a dedoo ang@@ an yô , ishima ia mgbegha se se pase ior loho u dedoo a uwegh gban shio . 2 : 3 ) Se er nan ve se lu a imba gbashima laa ? D@@ il@@ an , u un kpa se ter mkaanem nam sha mhii u ngeren ne la kaa ér : “ Shi cuku yange ma m er idya vea wan@@ kwase u se eren tom imôngo la . Ka nyi yange i er zum u Yesu nyôr ke ’ tempel laa ? Nahan , á ese iyou na ker cii , ngu veren ishima ér una ungwa i@@ ov i sule la . ( Mat . 6 : 22 ) Kpa u ngu wer Aôndo soo ér we u eren kwagh sha lan shin a ikyo i wan shio ga , hemban je yô aluer u ngu a tsombor u nengen sha mi yô . Mkaanem nam kaa a vese ér á va nder mbakp@@ enev , vea mough a tile sha uma . Sha ityôkyaa ne yô , ior kpishi fa kwagh u vea er a az@@ en@@ awambe a i ko@@ so her la jighilii ga , er or u a pin mpin sha heen vea kwase na ne nahan . Kpa se gema se soo mba ve civir Yehova a vese imôngo la , mbaihyomov asev kpa se eren a ve doo doo vough er Yesu a tese se u eren nahan . 4 : 8 ) Yehova shi pase se aeren a na , kua imba Aôndo i un lu yô . Nahan mase duen a mhen u sôron mzeyol ne sha kwaghfan . Yange i bugh M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ken inyom i 19@@ 43 sha u wan ago sha m@@ seer la . ( a ) Er nan ve lu iyol gen@@ gese sha u mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara nan@@ den naagh ku kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha ishigh ki Yehova ? G@@ er@@ i ne kaha kposo a kpu@@ un kpu@@ un u hen kpen@@ tar u S@@ as@@ k@@ at@@ c@@ he@@ wan , ape se vande lun la ! I@@ liam I Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor ​ — Ior Mba Dedoo Cii mba Y@@ e@@ men Sh@@ aa ? Jijingi u Aôndo yange wase Paulu u kaven shi ngeren kwagh wang sha kwagh u ishimaverenkeghen i uma u kpen ga man uma u h@@ ôôn ga , u sha la , er yange wase Peteru u kaven nahan . U@@ L@@ I 7 ( zwa Buter kua I@@ liam i sha A@@ ve i Mba@@ am@@ er@@ ika ) Mbat@@ omov nav cii k@@ ur a kwagh kuma u koson icombor ve a mi . Yehova hide nam kwase u doon ishima ugen , iti na ér L@@ or@@ ain@@ i S@@ ik@@ iv@@ ou . A nd@@ eren ve yô , a na ve tom sha . Hen shighe la , mba ve kpe mbara cii vea hide a lu uma . ​ — Aerenakaa 24 : 15 . F@@ ese je maa Noa ta at@@ se a nan@@ den nagh sha mi , na Yehova nagh sha u civir un . 18 , 19 . ( a ) P@@ à@@ se er ishima@@ y@@ in@@ an ia na or u civir Aôndo ainge nan@@ á er kwagh sha iyol@@ gen@@ gese yô . ( b ) Kanyi kwagh i doo u se umbur sha m@@ ze@@ hemen u akaa ke ’ tiônnongo u Mbakristu ? Na akav a atindi a Aôndo a injaa . Nahan se ver nen ishima sha er jijingi ne a̱ de nyer ken tiônnongo nyian ga yô . ( Yesaia 8 : 19 ) Shi az@@ ô@@ v nga a tsu@@ gh mbagenev sha ikyev i mba@@ kpe@@ hen - ish@@ or man mbap@@ asen u@@ ivande man mbat@@ s@@ eng@@ an@@ ôron akaa man mbap@@ asen kwagh u m@@ til u as@@ an . 11 , 12 . ( a ) L@@ ù ke ’ mbamlu mba ny@@ i@@ iv alaghga yange i kar jighjigh u nan u H@@ en@@ o ? Una hemen ve , Una za a ve hen a@@ mbor a mngerem ma um@@ am , Aôndo Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii . ” Lu ken inyom i 31 la kwagh ne er ye . ( Yohane 14 : 15 ) Aluer se mba kuran atindi a Yesu yô , se lu a ishimaverenkeghen i va yan bredi er se soo la gbem sha won . — Duteronomi 12 : 7 . Kpa Yesu nenge yô , Mar@@ ta wa akaa ge@@ e@@ ke@@ ke gande , nahan a ôr a na sha imo i kundu kundu ér : “ Mar@@ ta , Mar@@ ta , ishima ngi nyian we , akaa nga zan we iyol kposo kposo . ” In@@ j@@ ar ne ka i@@ wua . Yesu er ityendezwa wener una lu a mbadondon nav “ ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” U a N@@ d@@ eren Mba@@ kp@@ enev La , 4 / 0@@ 8 M@@ pin u sha utar yô , aluer kwagh u Yesu ôr sha kwagh u mnder u shin ku , man sha kwagh u ivaa i eren la ngu sha ci u mba vea yem sha la tseegh yô , tese ér mba a va nder ve shin tar la yô , vea fatyô u v@@ ô@@ son kwase shin nom z@@ ee ? Sha nahan yô , ka Aôndo tseegh i yer un ér “ Tor u tsôron ” ye . I tindi ior ken ityar : 24 Shi vea fatyô u pasen nan kpaa ér aluer nan hide nan ngu zan mbamkombo mba tiônnongo yô , a doo tiônnongo u ngohol nan kpishi . ( 2 Kor . 1 : 3 - 7 ; Y@@ ak . “ Mbam@@ hen O@@ u doom je ! Gb@@ a@@ shima ve la n@@ em ishimataver man msaanyol kpaa . ” Ken derianyom u sha uhar la u@@ c@@ ôô@@ ci mban ve er iniongo i P@@ ase@@ ka la sha N@@ is@@ an 14 sha u umbur myom u ku u Kristu u̱ yima ve la . ” — S@@ tu@@ dia P@@ at@@ rist@@ ica , T@@ ihi V , 19@@ 6@@ 2 , peeji 8 . ( Yobu 1 : 8 – 12 ; Anzaakaa 27 : 11 ) Mayange je Yehova una ta mbacivir un sha mimi kera ga , “ gadia kwagh u mimi doon TER ishima , man shi te mba i doo Un a ve la kera ga . . . . koson ve gbem . ” — Pasalmi 37 : 28 . Aluer se yar tom sha mkaanem ma Paulu ôr a Timoteu ne yô , se fatyô u taver mlu wase u ken jijingi la shi se fatyô u hemban pasen kwagh doo doo kpaa . Ka ishimataver i nyi i taver Mbakristu mba i shigh ve mkurem man “ iyôngo igen ” laa ? U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u zege@@ pristi Y@@ eho@@ y@@ ada vea kwase na Y@@ eho@@ sh@@ a@@ be@@ ati yange ve er ne . De se nenge sha á asange asange . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 11 ) Nenge imba ian i civirigh i se lu a mi u lun or@@ tesen Mkaanem ma Aôndo shi samber a akaa a injaa a ken jijingi aa a fatyô u van a mbam@@ tsera mba lun gbem sha won la ! Ú na ikyar ér : “ Ka inja er [ iwanger ] ia fatyô u lun akaa a ahar ne cii ga nahan , sha ci u akaa a ahar ne [ ag@@ ôndo man av@@ ur@@ akaa ] kpa nga kposo kposo . Apostoli Paulu pase ér lu u a fatyô u eren kwagh ne sha ikyev i orgen u lun vough , u hingir Adam u masetyô la . ( 1 Kor . 12 : 5 , 6 . Ka a va sha kwagh u mcivir yô , Mbashiada mba Yehova ve dondo ikyav i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la , ka ve er kwagh u Bibilo i tese yô , i lu aeren a ior ga . ▪ U Ngu Y@@ e@@ men Hemen Hemen vea N@@ ongo u Yehova Kpa ? A fatyô u tesen ve kwagh sha er vea civir Or@@ gban ve man er gba u una doo ve ishima aa ishima ve cii man a uma ve cii , man a mfe ve cii kua sha agee a ve cii yô . Paulu pase ér zum u i er a vese c@@ a@@ veraa yô , se de kimb@@ in inj@@ ô sha ieren i c@@ a@@ veraa ga . A@@ ka@@ abo a mbagenev ve eren se la nga fe lun a vesen keng ga , shi ka a bugh se gbenda u tesen ser anmgbianev asev doo se ishima sha mimi shi se kegh iyol u den ve kwaghbo , vough er Aôndo a den se kwaghbo sha mh@@ ôôn nahan . ​ — K@@ ol . Takerada ugen u pasen kwagh u Bibilo kaa ér , i ter kwagh na ken Bibilo “ a u van@@ den pasen se kwagh na shin kwagh u tsombor na shio . ” Gbenda u nongo u wanakiriki u tese ken Bibilo ér i eren akaa ken atôônanongo man hen iy@@ av mbi mbam@@ ishen kua iy@@ av mbi Betel la tese ér wanakiriki ne eren kwagh sha mimi . ( b ) Se tese atô@@ at@@ yev erdoo shighe u se dugh kwaghpasen la nena ? Kpa se mba lumun ser kwagh a zua se a mba@@ vendan mimi ga , gadia se fa ser ka sha u kuran atindi a Aôndo man se war uma wase ye , ka sha u p@@ eren a ga . Gadia ishima i non@@ go@@ ior ne ci@@ gh@@ ir . ” — Mateu 13 : 2 , 10 , 11 , 13 - 15 ; Yesaia 6 : 9 , 10 . M soo mer me ungwan imo i Yehova , a lu nyi je a kaa ér m er kpaa . Yehova Una T@@ a Mba I Doo Un A Ve La K@@ era ga Kwagh ne lu di takerada u ôron sha tse@@ ene@@ ke na tseegh ts@@ ôô ? A gba u mbagenev vea sôr inja shighe u ve er ivese kera la nena ? Hen shighe ne , alaghga Timoteu lu zan u za iv@@ in anyom 20 shin iv anyom 20 ica lu a gba ga . Mba ve ngohol iyua i Aôndo yô , ishima ka i mgbegha ve u tesen ér Aôndo doo ve ishima . Y@@ i@@ ase tese ér , shighe kar yô , Mbayuda va hii u nengen iti i Aôndo er ka kwagh u ah@@ ir nahan , ve nenge ér gba u a yila a yila i ga ku@@ aa . ( E@@ ks . ( Yohane 10 : 16 ; 14 : 6 ) Se fatyô u eren msen hanma shighe wuese Ter wase u sha , shi su@@ ghun un sha akaa a dedoo a a er a vese la cii , shi ôron un akaa a a ze se iyol kpaa gadia se na jighjigh ser we se ikyo . — Mbafilipi 4 : 6 , 7 ; 1 Peteru 5 : 6 , 7 . Sha shighe ugen la , mbahenen mba Yesu kaa a na ér : “ Se@@ er se jighjigh u nan ! ” ( 1 S@@ am . 17 : 33 - 37 , 50 ; 1 Utor 2 : 1 - 3 , 10 ) Nahan cii kpa , Davidi nenge ér doo u una zamber a Yehova a̱ za hemen u zungwen un mhôônom . — Ôr Pasalmi 7@@ 1 : 17 , 18 . Yehova wase Mose u eren tom na ne kuren doo doo nena ? Mbagenev di shighe u ve lu iyev la ve nenge ér gba u vea er tom kpoghuloo cii ve vea doo mbamaren vev ishima ye . Or@@ gban hemen uumace nena ? ( H@@ a@@ b . 2 : 3 ) Yesu kpa kaa ér : “ K@@ ur@@ an nen , gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ” ( Mat . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 14 ) Ishima i Davidi lu a mi i nan nagh la i mgbegha un nahan á er kwagh u a fetyô cii sha u suen mcivir u mimi . Yange se hii mkombo sha icam i môm shin ahar gayô atar . Aluer se za hemen a ieren yase i henen Bibilo ke@@ ke la yô , ka tahav mbu tilen dông hendan kwagh mbu mfe wase u vough u Mkaanem ma Aôndo ma ne se la tseegh se lu a mi ga , kpa shi se lu a tahav mbu nôngon kwagh mbu “ s@@ an@@ ker u Jijingi , ka mkaanem ma Aôndo je la . ” D@@ i vough er iyôngo i ken Ba@@ sh@@ an man G@@ ile@@ adi yange í y@@ aan to@@ ho u ndor gese gese , í kp@@ een í iyol nahan , kape ior mba Aôndo kpa i kpe ve iyol ken jijingi je la — ng@@ un kpa shi ka iveren i mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime ve zenden vea Aôndo la ve zuan a mi je ne — N@@ um@@ er@@ i 32 : 1 ; Duteronomi 32 : 14 . ( Yakobu 4 : 1 - 12 ) Kwagh u Yakobu yange kaa ér “ kporom ” ikyua la inja na ér nyi ? P@@ ine iyol you wer , “ Kwagh@@ wan wam la har sha mhen man ‘ jijingi u tar@@ egh@@ aa ? ’ ” ( 1 Kor . N@@ at@@ an ôr Davidi ityendezwa i Aôndo er a na gb@@ ang gb@@ ang ne , kaa ér : “ Y@@ a wou kua tartor wou vea tile dông sha ishigh y@@ ough gbem ; iky@@ ôn@@ ough y@@ ough ki torough k@@ ia lu her gbem sha won . ” Bibilo kaa ér Noa lu or u “ yôôn kwagh u perapera . ” Aluer se tile dông se wa ishima a mbamtaver yô se seer taver ishimaverenkeghen yase nena ? ‘ De Nen Nan . . . Shi S@@ ur Nen Nan Ishima Kp@@ aa ’ Ka gomoti môm tseegh una fatyô u eren akaa ne cii ye , ka Tartor u Aôndo , gomoti u una hemen sha , u Yesu yange tese se ér se eren msen se s@@ ônon la . Bibilo kaa a vese ér Yehova “ ne ” mbacivir un “ kwaghfan . ” ( Anz . Se nenge mba@@ gb@@ an@@ ak@@ ôr ker , ônov mba An@@ aki , tsombor u mba@@ gb@@ an@@ ak@@ ôr ; se gema se nenge ayol ase yô , se lu er mba@@ ah@@ ungwa nahan . ” Ken mhii u inyom i 18@@ 20 la , lu ngeren u i yilan ér sor@@ ab@@ e la tseegh lu ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y ye . Shighe u m lu wanye la , ter@@ em nenge er hanma shighe mea ungwa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough ve m hii u v@@ in@@ en yô . I@@ mo@@ shima you i Mkaanem ma Aôndo ma tsaase i la ia wase u aluer u dondo i yô . — 1 Timoteu 1 : 19 . Nahan vea mase kaven ér a “ nan@@ gem sha h@@ unda je . ” Mayange se gen@@ gese iyol sha ci u ma ian i se lu sha mi shin tahav mbu i ne se , gayô mfe u sha mar@@ ami u se lu a mi la ga . ; R@@ ate@@ y , O . “ E@@ no@@ ki gba zenden vea Aôndo , kpa va kera lu ga , gadia Aôndo yem a na . ” — Genese 5 : 24 . Á kuman sha shighe u Yehova a ver la yô , mbaihyomov mba ci@@ er iyol mbara vea “ kar er ahumbe nahan ” vea yem ke ’ hemen . ( 1 Utor 1 : 5 ) Kwagh u Solomon ôr ken msen shighe u m@@ tsegh u tempel u Yehova la , tese ér alaghga tsô yange fa ican i uumace . K@@ EN inyom i 18@@ 7@@ 7 la , or u ken tar u Rus@@ sia u du@@ ghun ats@@ am , u a ze iti yô , mba yer un ér Mo@@ des@@ t M@@ us@@ s@@ org@@ s@@ k@@ y nger icam igen sha kwagh u ngise er ken ityar i í er kwagh u i ken Bibilo la . A@@ gbaa a kwagh@@ ngeren ne kôr iky@@ aior ken asema kua mbag@@ anden kpaa . Ter wase Yehova kange ishima u wasen se sha u se zua a akaa a kwagh a gbe se a mi kpôô kpôô la , aluer se vande veren Tartor na man perapera na hiihii ken uma wase yô . ( Mat . Ken tar u u lu saan ishe seer a seer ne , ka kwagh u ican kpishi u zan hemen u lun wang . Yesu yange pase ve wang ér ve due ken gar fese , ve de keren ér vea tôô akaa a ve ga . Hii nan ve Yehova a soo u va nd@@ eren ior shin ku@@ u ? Yange m na iyol yam , nahan i t@@ indi@@ m vea An@@ dre@@ w J@@ ack ken gar u K@@ au@@ n@@ as , gar ne lu gar@@ tamen u tar u Li@@ th@@ u@@ ania hen shighe la . Yehova pase or u nan lu “ vor ” u ityendezwa la kure kure . Yange saan Mbashiada iyol kpishi u sôron ian i henen Bibilo a hanma or vea tsombor u nan . U Ô@@ ron Akaa a Dedoo a a D@@ ugh ken Ishima La ( 1 Peteru 3 : 20 ) Yehova Aôndo wa ve tindi ér : “ M@@ aren nen , seer nen a seer , man shi iv nen tar . ” — Genese 9 : 1 . • Ka ityesen i nyi nahan i ne kwagh@@ f@@ ana ? Yange hii eren ivande sha u geman mngerem hen iniongo i iv@@ es@@ egh hingir wain . ( Yoh . I@@ engem i i mon@@ don sha ishigh ki Yesu Kristu , u a lu Wan u Yehova shi i ker un Tor la doo se kpen kpen , man se mba dondon ikyav na la kpaa . Nahan kpa , gba u kwagh u anmgbianev asev mba se lu ken mzough a ve la una gba se ishima sha u nan ve iwasen i sha iyol tseegh ga . Ashighe kpishi Bibilo ka i pase m@@ kposo u a lu hen atô u Yesu man mba i shigh ve mkurem la , er i pase ken kwaghôron u a kaa ér ‘ ka sha Kristu man sha nongo ’ na la nahan . * Sha kpôô yô , Yehova ver ishima er as@@ ande a Mbayuda mba ve za hide sh@@ ir he ’ tar ve , ng@@ een kpa ve ngee ga ne ve̱ maa tempel a̱ hemba lun a u@@ lum a tempel u Solomon yange maa la ga ! Lu shighe u or gba ken kwaghbo la , Aôndo wa ishima u eren kwagh ugen u he ye . Ka iyua i nyi a Aôndo a ne se , i ia wase se u dondon aeren a na ? A kaa ér : “ Z@@ an zan m@@ dugh wam una kar kuman . ” J@@ on : Ka i@@ e ga . Nahan Yesu kaa a ve ér : “ S@@ agh nen un , a̱ yem . ” — Yohane 11 : 19 - 44 . Shighe u mbat@@ im@@ en sha akaa fa akaa a i nger sha ikp@@ ande la ken zwa u A@@ k@@ ka@@ dia yô , ve mase kaven ér ngeren la lu a ati a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo yô . Aluer se soo ser Aôndo a ungwa mbamsen asev yô , saa se hide a ayol a ase ijime shighe u se lu eren msen hen a na yô . A@@ ng@@ ev Mb@@ u De Y@@ angen We I@@ ember Ga Vea pav kwagh u dedoo a u bo nena ? Aluer ikyar u u̱ ken ivese nzughul a we , ishima ia vihi u kpishi kpa , nôngo sha afatyô wou cii dondo kwaghwan u Aôndo na Paulu nger ne , ér : “ S@@ é gba nen uwer u eren akaa a dedoo ga , gadia shighe á va kuma yô , sé sun@@ da aluer se yina ishima ga yô . ” — G@@ al . A nger ér : “ Mba yevese er an@@ om@@ aior a taver iyol nahan , mba un@@ den sha kpe@@ kpe er ka ior mba u@@ ty@@ av yô ; han@@ mô ve ngu zan sha gbenda u nan jigh@@ el@@ aa , ve tôndo nongo ga . ( a ) Kanyi akaa nahan mbamaren vea fatyô u wasen mbayev vev sha u ve̱ har asema u eren@@ e ? Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev mba ken k@@ el@@ ase na kpa wa iyol sha iky@@ aren ne , kpa ve wa iyol sha gbenda ugen kposo . Or@@ hemen u gar la za va a sho@@ ja i i yer ér N@@ ational G@@ u@@ ard la ér i va kura se sha ikyev i ikpelaior i i̱ ungwan tindi ga la . Se mba henen kwagh u Yehova sha u timen sha akaa a á gbe la kure kure . N@@ gi@@ se apostoli Peteru ôr tom u Yesu er sha u kuren awashima u Aôndo yô , ér : “ I vande fan Un je er i lu a gba tar ga yô , kpa i pase Un ken shighe u masetyô ne sha ci wen . ” Se mba a ian i lun uma gbem sha won tseegh ga , kpa shi se mba a ian i tesen mbagenev dooshima shi ve kpa tesen se dooshima gbem sha won . Alaghga ishima ia vihi se ker sha ci u uityendezwa mba Yehova mba kuren shami fese er se ver ishima nahan ga yum . Ka Aôndo u dooshima shi ngu a erdoo man mimi wuee kpaa . Ka kwagh u henen a hen ga , iniôngon na i keren m@@ doom ma mbagenev la lu kwagh u̱ taver ior kpishi asema u hemban eren kwagh sha inja . 5 , 6 . ( a ) Ka ikyav i nyi i tese ér kwagh ka una lu a m@@ shi shio shin una lu jimin yô , a hemba doon se ? Kpa iwuese i ve lu a mi sha Un u yange er akaa shon la yô , gema tsa ga . Mbat@@ amen mba ken Yerusalem kpa yem eren ikp@@ en@@ ga ve sha iyange i me@@ men , ve kera ver kwagh u Yehova hiihii ga . ( b ) Kanyi yange i va ken iniôngon i wan@@ kwase ugen ken tar u J@@ ap@@ an lu nôngon sha u eren sha m@@ ver@@ shigh na laa ? Ity@@ u@@ ngu i Be@@ tes@@ e@@ da yange i lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tempel , ape Yesu za zua a or@@ u@@ ange ugen la . Hen shighe la a yar tom a jijingi la sha u ngeren u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mbah@@ ev mba a bugh mbara . ( Mpa . Aluer nom shin kwase er idya yô , ka ikyar u nan , u a lu a ish@@ ô iyol la tseegh nan er nan kwaghbo ga , Yehova kpa nan er un kwaghbo . ( Mat . M@@ ôm ken igbenda i a lu samber a aeren a na a vihin ne yô , ka sha u nôngon wener ufoto mba iji@@ mba@@ gh ve du@@ mbur sha T@@ V man sha In@@ tan@@ et man u@@ vi@@ di@@ o kua ken ityakerada kpaa sha igbenda i ior vea nenge akaa ne fese yô . Apostoli la nger wener : “ Or nana undu ter u nan kua ngô u nan , nana gema nana var a kwase u nan man ve uhar yô , vea lu iy@@ ô@@ gh i môm je . ” U Z@@ u@@ an a B@@ em u Mimi A@@ in@@ ge Shi á kaa a na ér , aluer á ya ú yô una hingir er Aôndo nahan , una gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ( Mateu 13 : 38 ; Luka 12 : 32 ) “ I@@ y@@ ôngo igen ” i Kristu la di wa iyol ngi keghen shighe u Tor ve una kaa a ve ér : “ V@@ a nen , ne mba i saan ne iyol mba T@@ erem , ya nen dyako u tartor [ ken Paradi@@ so sha tar ] u i ver sha ci wen hii sha i@@ gbe@@ tar je la . ” Kanyi í G@@ be u Or N@@ ana Er sha u Z@@ u@@ an a M@@ yo@@ mo ? Bibilo kaa ér shighe ngu u “ or ka nan undu ter u nan kua ngô u nan ” yô . ( Mbaromanu 12 : 14 , 17 - 19 , 21 ) Akaa a Paulu a er heen ne tese se wang er i gbe u se eren kwagh a mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga man mba ve te@@ v se a ican la je kpaa yô . Hii shighe u lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar man shighe u lu ken makeranta u kiriki la cii , wan@@ ye@@ kwase ne una lu a kwaghôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo yô , á lôh@@ ô ati@@ ca na ér ve va ken Iyol i Tartor . Or ka nan er erdoo sha u eren kwagh u wasen orgen , shi ôron or kwagh u una wase nan yô . Ú K@@ aa W@@ er Ny@@ i ? Shighe u aka@@ we u tiônnongo a fe ér ma anmgbian u nomso shin u kwase yem hen ijiir i i nengen sha mba@@ beenyol ken haregh ugen yô , doo u a ôr mbatamen mba ken tiônnongo la fese je . Sha nahan yô , gba u a lumun a atesen a C@@ ôô@@ ci shi a na a icivir vough er se suur sha atesen a Icighan Ruamabera shi se nengen un ser ka icighan kwagh nahan . ” Yange ve fa ér cii man iyôngo i lu gb@@ ong gb@@ ong shi i war yô , saa a wa i ikyo shi a nenge sha i tsembelee . Ior kpishi ken “ zege@@ ikpelaior ” la civir Yehova anyom kpishi hegen . ( Mpa . 11 : 3 ; 14 : 34 . Yange fa ats@@ am man it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v dedoo , je yô , i yila un ér a za ku@@ h@@ wan m@@ olo sha ci u Tor Saulu . Shi alaghga mkaanem ma Yeremia mara lu ôron kwagh u m@@ liam ma ung@@ ô mba ken Iserael cii lu v@@ aan sha ci u i yem a ior mba Aôndo ken uiky@@ angen la . MB@@ A@@ K@@ U@@ R@@ AN mba ken Yerusalem yange ve nenge a b@@ a@@ mber uwer sha aôndo . Gbenda u An@@ ngô u T@@ erem u Kwase , Mary , Yange W@@ ase@@ m Yô Kpa As@@ av hide hen sha kwagh ne , tsô a nenge ér mtsera ngu sha u mgb@@ ôghom a Aôndo shi ka kwagh u a doo sha ci na kpaa je la . I@@ ti you ér ana ? ” Se fa dedoo a a@@ kper@@ an shio ser uityendezwa mba Yehova vea kure vough , if@@ er@@ kwagh ia kera lu ga , una gema a ver tar u he u perapera . ( Aerenakaa 15 : 28 , 29 ; 2 Mbakorinte 6 : 14 - 16 ) Mbakristu mba@@ jighjigh mbagenev kpaa i s@@ ende ve ityough sha aie ér mba mb@@ à hendan a mbau@@ tahav sha ci u ve venda u wu@@ an uumace er ve nahan ken u@@ ity@@ a shin nyôron iyol ken p@@ ati yum . Nyian kpa , ka s@@ aren mbatamen mba ken Kristu u wasen iyôngo i i saa la sha er ia hide ken ikyum@@ u@@ ile yô , shi ka tom ve u eren nahan kpaa . 17 : 17 ) Shi ka se pase mbagenev kwagh sha tele@@ f@@ on shin sha u ngeren ve washika . Aôndo yange ver ve doo doo nahan hanma kwagh hide lu zan hemen vough vough . Z@@ a Hemen u Su@@ en Tartor u Aôndo sha Mimi , 7 / 15 Yesu kaa a mbahenen nav mba@@ jighjigh mbara ér : “ I@@ y@@ ongo i M me ne , né ma , batisema u i eren Mo ne , ne kpaa á er ne un . ” Nahan ngeren mba uhar mbara tese ér yange lu apostoli môm tseegh nan gba ah@@ on ga . Tsô or@@ ke@@ er nana gba tsu@@ wen er a@@ shi@@ m nahan , man no@@ mbor u or@@ k@@ on@@ don@@ i@@ ker kpaa ua wa icam . ’ — Yesaia 35 : 5 , 6 . Gba u se er msen , se gbidye kwar se nenge er se sôr uma wase ve se lu a uma u akuma akuma yô . Ikyav i tesen yô , hen ase kwagh u C@@ y@@ n@@ th@@ ia u se vande ôron kwagh na sha ijime , u nom na yange undu un vea mbayev uhar la . 4 : 12 , 13 . Alaghga ú kohol mba ve lu m@@ liam ashe shighe u ú dugh tom kwaghpasen u Mbakristu la , shin shighe u ú lu eren ityom you i sha ayange ayange la yô . I@@ y@@ ua i eren igen ngi i i̱ lu a inja i hembe iyua i eren sha ikyev i mbam@@ zough mba ngohol iyua sha ci u mba@@ ibanave yô . 7 : ​ 9 , 14 . Kape ka i gba u saa or a tile sha mimi ve nana pav a ijende i nan shin an@@ ngô u nan u hen tsombor , u i dugh nan ken mimi sha je la . — 1 Kor . Yesu ngise kaa a mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mbara ér “ ve ngohol injar ve kera ve . ” M ngu veren wan wam ikyav i ia wase un u lun a aeren a dedoo kpa ? 12 U@@ ter Vea Z@@ a Hemen u L@@ un Iky@@ ua a Ô@@ no@@ v V@@ ev Mba N@@ om@@ so Nen@@ a ? 14 : 7 ) Ka shighe u pasen loho shon je ne . Akaa ne cii lu tesen ér a va na naagh sha Yesu Kristu , una tôô asorabo ase kera . Sha mimi yô , myom yange lu kwagh u or nana fatyô u zuan a mi yô . Sha ci u agee a Aôndo a ne se ne yô , se kpaa se ôr i@@ er i apostoli Paulu nahan ser : “ Mba eren se ican sha hanma ian kpa i her se a her ga . ( Marku 6 : 3 ; Mateu 16 : 16 ) Ior mban cii fa wanger wanger ér , nyityô mfe shin inyaregh shin icivir shin ian i ve lu sha mi cii kpa , gba u vea na uma ve jimin cii sha u civir Aôndo , a lu sha u keren akaa a taregh ga . Er my@@ ôm ma gen ma ngô@@ ôr tan nd@@ ur@@ an ga nahan , kape uumace mba ve yen ne kpa ve lu a ieren i gban ah@@ on je la . Shi hemba gban un ishima u k@@ enden a perapera u Aôndo sha , lu u na ga . Shighe u lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la , a wa mbahenen nav kwagh ér : “ De k@@ ahan z@@ aan nen sha gbenda u hen atô@@ at@@ yev ga , man shi de nyer nen ken ma gar u Mb@@ as@@ am@@ aria kpaa ga . Kpa gu@@ da yô , za nen hen iyôngo i hen ya u Iserael i i saa la tsô . Hen shighe la , nomso@@ mbaiorov mba ve te num sha mbagenev nyian er u@@ be@@ gha mba tan k@@ ume , shin ve eren kwagh a mba@@ wan@@ ndor a ve er ud@@ w@@ em mba vihin kwagh la vea gema inja vindi vindi . PE@@ E@@ J@@ I 19 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 8 , 3 Ka Aôndo Mbakristu ve civir ye , ka orumace ga . Kanyi i lu “ akaa a a lu shin tar ” laa , man a hingir mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Yehova nena ? Doo u se wuese shi se eren msen sha ci u mba ve eren tom u nengen sha ikyar ve shin mbayev vev , a u undun ve shio , shin er mbagenev ve lu me@@ en ve shin gbidyen ve ahumbe ityô ér ve er nahan je kpaa la . Nahan cii kpa , mbap@@ asenkwagh mba hen tiônnongo ne lu henen Bibilo a ior u@@ deri imôngo ! Yehova ôr kwagh a mba ve lu mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v man mba eren shiada sha ijir yô . A ta ve icin sha kwaghbo u ve dondon ikpelaior ityô eren ifer sha u i doo mbagenev la . A@@ ka@@ a@@ ôron ne pase ér a va ta b@@ om sha tar ne maa ua tim , shin tar ua za ke@@ ma vea tar ugen ken i@@ am@@ egh gayô b@@ ou@@ ange una tim ior shin tar ua hi@@ a kera sha m@@ tse@@ e gayô mbau@@ ty@@ aav vea yem ken i@@ am@@ egh vea za ta ityav sha tar ne . Yange i mar@@ em ken inyom i 19@@ 26 , hen ang@@ ar u V@@ er@@ me@@ l@@ les , ape i du@@ ghun a@@ wen a i yer a ér co@@ al , ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Fran@@ ce la . Sha nahan yô , H@@ en@@ o kera kôr cio u nengen a m - iv u kwaghôron u profeti u yange tsengaôron la ga . Se Mbakristu se tôô msen ser ka gbenda u civirigh u lamen a Or@@ gb@@ an@@ akaa . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ôngo fa an@@ ngô@@ u shin ijende you i í hembe taver we u lun bem bem a nan la , maa lam a kwase wou shin nom@@ ou er ne er ve , we vea or shon ne hide ne lu bem bem yô . Gadia ka ken a Na man se lu uma man se t@@ enger shi se tem kpaa ” ye . — Aerenakaa 17 : 25 , 28 . Kwagh u Paulu yange ôr — ér or u i ver nan or@@ jir doo u nana hingir i@@ pi@@ la or ga la — lu kwagh u shami ase je . Se mba veren ashe u zuan a averen a ken jijingi kpishi hen Yehova ken inyom i 20@@ 15 ne . ( Heb . 10 : 19 - 22 ) S@@ ea lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem shin sea lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar kpa , se cii se na jighjigh a nagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu kura kua tom u pristi u tamen , ú a eren la . ( Rom . 5 : 8 ; Heb . Lu kwagh u Davidi er shighe u tagher a mbamzeyol mba wan na Ab@@ es@@ al@@ om na un nyôr ker la je la . N@@ gi@@ se Yesu vande tesen mbahenen nav kwagh ken inyom i 31 zan zan 32 S.@@ W . la ér : “ Hanma gar shin ang@@ ar u kiriki u ne@@ a nyôr yô , ker nen or u injaa k@@ er@@ egh , tsa nen her zan zan né kar duen . ” Yesu yange ôr kwagh u koson akaa a injaa sha la ér nyi , man kanyi se fatyô u fan sha kwagh ne ? I@@ k@@ yo@@ v ngi kar imôngo yô , O@@ ri@@ serael ugen er msen ér : “ Se ungwa sha ato ase je , Aôndo , uter asev ôr se , tom u U er sha ayange a ve , sha ayange a ngise la . ” — Ps . 38 - 41 ) Yehova ver ishima ér Yobu a na mlumun sha hanma mpin una ung@@ wa@@ a ? Alaghga u ngu a kwagh u mbagenev ve soo ér ma ve lu a mi yô , kwagh shon yô , ka shighe . ( a ) Ka tom u ken jijingi u nyi nongo u wanakiriki la ua za hemen u kur@@ ene ? “ Ve due ken mkohol la kera , ve gba ember sha er i nenge er ve kuma u yan ican i ah@@ e@@ enegh sha ci u iti la yô . Lu in@@ d@@ yer i shin gbem tseegh Mbai@@ gipiti hon@@ don y@@ ee ? Mba@@ kwa@@ re@@ v mba yange ve er akaa ve te@@ en ken pur@@ usu la ve kaa a I@@ gn@@ a@@ cio ér a anger ior mba ve lu ve a an@@ z@@ ô ve lu soon u kimb@@ in ga la . • Mkaanem ma Eli@@ h@@ u ôr a Yobu la na uumace ishimaverenkeghen i nyi ? Loho u Tartor ne ver mba ve lumun a hemen u Aôndo la kposo . Shi m@@ lu@@ yol ve man gbenda u ve wu@@ h@@ an iyol la kaha kposo kua gbenda u ve eren akaa agen la kpaa , inja er gbenda u ve maan a@@ you nahan . ( a ) Ka m@@ taver u nyi se tagher a mi ken tom wase u pasen kwagh@@ a ? ( Yesaia 21 : 9 ) He ’ zum ne yô , e̱r Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I mb@@ ira bee yô , gema l@@ ù Zege@@ bab@@ ilon , tartor u kwaghaôndo u aie u sha tar cii la m@@ enger sha mlu u tahav nav mbu sh@@ a@@ gba la ci@@ r inya ye . I nger kwagh sha ave a wan a mbahemenev mba@@ adu@@ av ve we sha akaa a pati@@ i la ken i@@ pi@@ pa@@ abaver igen i í yer ér Christian C@@ ent@@ ury la nahan ér , “ ka mba@@ ad@@ ua mba Pro@@ t@@ est@@ an@@ ti ashighe agen yange ve gba ah@@ on sha ave a mbahemenev ve we sha akaa a pati@@ i la ye . ” U kegh ato sha kwaghôron u a na la zu@@ lee yô , kwagh ne una mgbegha u u tesen mba@@ wan@@ ndor a we dooshima sha u pasen ve kwagh u u hen sha kwagh u m@@ doo u uumace ve doo Yehova ishima la , man awashima u a lu a mi sha ci ve la kpaa . ( Mat . ( 1 Utor 19 : 9 , 10 ) A̱ b@@ unde kpa , kwagh u Eliya ôr la pase atô@@ akyaa a atar a yange na ve ure kpishi yô . Bibilo kaa ér : “ Zum u upristi mba tamen man mb@@ ang@@ eren ve nenge ityom [ i Yesu ] i kpiligh iyol i A er , man mbayev kpaa mba ve lu g@@ enger am@@ o ken tempel kaan er : Ho@@ s@@ ana Wan u Davidi , yô , asema vihi ve . ( Luka 12 : 32 ; Yohane 10 : 16 ) Er iniongo ne i lu ihi@@ ar yô , alaghga mbagenev vea pine ér : ( 1 ) Gba u mba ve lu iyôngo igen la vea fa ati a mba i shigh ve mkurem nyian la cica ci@@ il@@ i ? P@@ ase kwagh u i nger ken takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban la ti@@ ôn@@ ôô . Nahan kpa , M@@ er@@ i wan na u kwase la ; man L@@ on@@ da kwase u wan u wan na ; man N@@ ana kua Z@@ a@@ za , mbayev mba ônov mba ônov nav mba ve cii yange ve hingir Mbashiada mba Yehova la , za hemen u lamen a na ken Bibilo . MB@@ A@@ A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I mba Yesu un@@ yi@@ in yange ve pine or@@ vesen ve mpin shighe u lu lamen a ve sha U@@ wo u O@@ le@@ v ve tseegh la anyom kar hegen nôngo u kuman dubu uhar nahan . Kpa a gba Adam , a gema a er Ifa , kwase u lun vough môm tseegh , a na un ér a wasen un . Kwase la yange lu iy@@ av zum u Mbashiada mbara hii zan un inya la , kpa un vea nom na ve soo u vihin iy@@ av mbu shon . Z@@ wa Heberu pav ase@@ mber a pasen ieren ker ahar : a tesen kwagh u a lu eren zan ave man u a er a k@@ ur yô . Ikyav na la wasem , m hemba fan or u nan lu ijende i mimi yô . Kwagh u hiihii yô , yange ic@@ an@@ or nana̱ tee or@@ p@@ aan sule u u lu dyako u nan la yô , or@@ p@@ aan la nan ôr anyom a a mase shin her cii ve inyom i J@@ ub@@ il@@ i i i dondo la i hii ye , nahan nan fa ishe i nana yam sule shon yô . Tsô f@@ ada la kar due sha ishim@@ avi@@ h@@ in . Mbaiserael yange ve̱ er iniongo kwa môm ken inyom u ember myom u yange i yima ve ken uiky@@ angen ken Igipiti la , kpa Mbakristu yô , ka ve gema ve er iniongo i myom u i yima ve sha ikyev i isholibo man ku la kwa môm ken inyom . — Ekesodu 12 : 11 , 17 ; Mbaromanu 5 : 20 , 21 . Kpa , gba u se fa kwagh u a lu keghen se ken hemen la ve , uma wase una hemba lun se a inja ye . 17 : 17 ) Ve mbakp@@ ish@@ iv lu mbag@@ anden mba lun a kwaghfan . Umbur wer gba hange hange u ú lu or@@ civir Yehova u mimi . Shi u kaa ér : “ Tar u Igipiti man u Grika kua u Roma cii zuan a inyaregh vev sha tom u ikp@@ an eren la . Kwagh u hiihii yô : Yehova una na se averen a hemba nyityô ican i se vande yan cii . Aluer ve ya kon la yô , vea lu kaan a Aôndo ér , “ Se soo hemen wou ga . ” Se mba dondon ikyav i nongo u Yehova u ver la kpa ? Lu Or@@ fankwagh K@@ er u L@@ un a “ Mbam@@ hen Mba Mimi ” Bibilo umbur se mkaanem man nahan ér “ shighe man [ ai@@ ky@@ ôr ] mba ve sha gbenda ” u hanma or cii . — Or@@ pasenkwagh 9 : 11 . Satan yange tese ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na ne ken igbar ken sule u E@@ den , zum u a tsu@@ gh Ifa ya ity@@ am@@ egh ki kon u i ta ve icin ér ve de ye ga la . 13 : 22 ) Yesu yange pase wang ér ‘ or môm môm ’ nana fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh shighe môm ga . — Mat . Se yô , se mba nôngon ka ityav mbi ken jijingi , mayange je se mba tee ikyav mbi u@@ ty@@ aav kpôô kpôô ga . Kanyi i lu kwagh môm u a dugh tseer tseer sha kwagh u msaanyol , u icighan jijingi ngu a wase or u lun a mi laa ? 5 : 6 - 8 . Kpa Yehova yange yar tom a na sha u gban akaa ag@@ enegh cii . ( a ) Yange gba u Adam man Ifa vea er nyi cii ve vea zua a iveren i Aôndo , kpa lu nyi i ere ? Aluer imba or la nahan nan ngu anmgbian wou hen tsombor , u nan kera lu hen ya vea we ga di ye ? ’ Se wuese nen mbam@@ ne mba ken jijingi mba inj@@ aav mba ve lu sha ci wase sha ikyev i “ wanakiriki ” na ne hanma shighe cii . — Mateu 5 : 3 . • una wase se u den kwaghbo u se eren la nena ? Yesu yange hii zende na u pasen kwagh la ken G@@ al@@ il@@ ia . Shi ka mea soo u pasen or kwagh yô , m sôn Yehova mer a nam kwaghfan sha er me ôr kwagh a kôr nan ken ishima yô . Yange saan apostoli Paulu iyol u fan wener un wase mbagenev u henen mimi u Mkaanem ma Aôndo la . Mbam@@ pin mb@@ á mba i gbe u hanma wase nana pine iyol i nan yô , ka mbampin mba shon je ne : ‘ U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mb@@ am a inja nan je ? “ Or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” la ka ana , man ngu bo or nena ? Mbamaren vea “ fa mlu ” u mbayev vev tsembelee nena ? Yehova fa mbamgbe asev , nahan mba Tartor u lu ve kwagh u hiihii cii , hemban je yô mba@@ eren tom u pasen kwagh hanma shighe la fa ér ve kpa Yehova una nenge sha ve . ( 2 ) Doo u mba i shigh ve mkurem la vea nengen ayol a ve nena ? Bibilo kaa a vese ér Yehova ngu a “ kwaghfan Un tswen . ” Ve lu a ian i eren kwagh u ve soo yô . U kpe , wan u ken uya la kpa una kpe . W@@ ea soo wer i va hen Bibilo a we hen ya wou gbilin yô , lam a Mbashiada mba Yehova mba hen ijiir you , shin nger se washika sha ad@@ er@@ e@@ shi môm ken mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi mba ve lu sha peeji 4 u magaz@@ in ne la . Nahan kpa , ve hen ér Aôndo gba akaa ga shi we uwegh sha akaa a ior ve eren ga shi una ôr uumace ijir kpaa ga . Anmgbianev mban vea T@@ ed nyôr mbamkombo ayange a ny@@ iin , ve lam kpoghuloo sha akaa kposo kposo , kpa gema doom kpishi er T@@ ed wase anmgbianev nav ken jijingi ve , ishima gban un sh@@ imi yô . U nd@@ yar zege@@ mnger sha any@@ inya a O@@ u , ka ti@@ h@@ i u mngerem ma vesen ” je la . Nahan cii kpa , a za hemen u civir Yehova her zan zan ku na . ; B@@ en@@ ne@@ t@@ t , V . ( 2 Tim . 4 : 2 ) Se mbagenev se gba ic@@ ôron u@@ ange , se mba dugh ken won ga , shin se mba sha a@@ you@@ a@@ cii a nengen sha mba@@ beenyol shin i wu@@ he se ken pur@@ usu sha ci u jighjigh wase u nan . Tsô a kaa ér : “ M@@ lu u ijiir ne i lu wang ne pase er jighjigh wen la a lu u mimi yô . ” Hen ase sha kwagh u apostoli Peteru ne . Ka an nan lu “ Or@@ jighjigh ” V@@ ic@@ tri@@ ci@@ us ? Kwagh u hemban cii yô , iember yase har sha ikyar i se ye vea Aôndo la . Hanma ijiir i u lu shi u eren tom cii , akaawan aa se nger shin heen ne aa fatyô u wasen we u palegh u o@@ s@@ ough sha go@@ go gban . Hegen alaghga se hii u nengen a kwagh u Yesu yange lu ôron la . 11 : 6 ) Er nan ve Yesu ti@@ mb@@ ir u van@@ a ? 1 : ​ 15 - 17 ) Sha nahan yô , Yesu fa mlu u aka@@ au@@ ma man im@@ end@@ enev mbi shin tar tsembelee . Kpa aluer u ngu a jighjigh u nan yô , u nenge wer “ tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa . ” ( 1 Yoh . Zum u Yehova pase un kwagh u a er yô , a kaa ér : “ T@@ ere , mo m ngu or u fan kwaghôron ga , ngise kpaa ga , shin hegen er U er kwagh a wanakiriki Wou ne kpaa ze ; gadia kwaghôron eren mo ican , no@@ mbor kpa y@@ uh@@ wam . ” A shi nan kpa ieren ve la yange i na ve kera lu azende a dedoo ga . Yesu yange vande nd@@ eren iorov uhar shin ku cii man L@@ as@@ ar@@ u ye . Tit@@ u 1 - 3 ; F@@ il@@ em@@ on 1 - 25 ; Mbaheberu 1 - 13 – Yakobu 1 - 5 Sha ayange a ase a mciem ma ci@@ r sha tar er ka i@@ been@@ egh ne , doo se kpen kpen er ior kpishi ve lu henen igbenda i Yehova yô . ( 2 Peteru 2 : 14 ) Ka ve shi hi@@ an a kasev shin nomso mbagenev . Sha kpôô yô , Davidi taver Mbaiserael mbagenev ishima ér ve ‘ ta ihy@@ agh sha icighan@@ ti u Yehova . ’ — Ôr 1 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 8 - 10 . ( b ) Er nan ve ior kpishi ve tsough iwanger ga ? ( Mbakolose 1 : 15 ) Nenge ase yô — Wan u Yehova yange vande lun cii man tar sh@@ a@@ won jimin cii mase va lun ye . ( N@@ W , ka se se nger i yi@@ er ye . ) Sha kwagh u iti i Aôndo i Yehova la yô , Ekesodu 6 : 3 kaa ér : “ M ande hen Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob , Mo Aôndo U@@ hemban@@ agee , kpa iti Y@@ am i TER ( ka Yehova je la ) ne yô , ve fa ga . ” Mimi je , loho u Yohane ú An@@ der@@ ia ôr anmgbian na Peteru la , doo un je gande . Se zua a mi ken Bibilo . De se nenge e̱r a fatyô u eren tom sha atindiakaa ag@@ enegh sha igbenda i wasen sha kwagh@@ gen u a doo Mbakristu ishima hanma ijiir cii ne yô — ka tom u kwaghpasen je la . ( a ) Lu nyi Yehova kaa a Mbaiserael ér ve er ken uwer u N@@ is@@ an , inyom i 1@@ 5@@ 13 cii man Kristu laa ? Ka unô ve suen nongo u Yehova sha , man se shin tar ne kpa se tese ser se mba suen nongo u Yehova nena ? N@@ oo@@ v vea dondo ikyav i Yesu la nena ? Shi alaghga se fa aluer or la nan soo di tsô ér se ôr nan kwagh u nan soo u ungwan yô . — 2 Tim . Ivur Bibilo igen pase ér yange lu Satan jighilii lu lamen a Ifa sha ikyev i i@@ yô la ye . ( Pasalmi 1@@ 45 : 18 , 19 ) Bibilo i i lu Mkaanem nam la wa se kwagh ér se lam a na sha ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i ze se iyol cii . Ken tar u Rus@@ sia kpa , ityô i tar la gema tan num sha ior mba ken tar u A@@ fri@@ ka man A@@ shia man ningir - tar u L@@ at@@ in Amerika mba ve lu sh@@ ir ken tar ve yô ; ken inyom i 200@@ 4 la í ta num sha mba@@ van@@ nya mba ken tar la kpishi , n@@ um@@ tan ne seer zan zan je kuma kwa 3@@ 9@@ 4 ken inyom i 200@@ 5 la . Pro@@ feti u kwase De@@ bor@@ a yange taver un ishima ér a ker gbenda u una yima Mbaiserael sha mk@@ ighir u Y@@ ab@@ in Tor u Mbak@@ an@@ aan lu kighir ve la . Ka tom u nyi i gbe u Mbakristu mba mimi vea hemba eren nyian torough tor@@ ough@@ o ? Nahan icighan jijingi lu or@@ tesen u nan ve ishimataver i injaa u tesen ér ka Aôndo je a lu hemen ve ye . Gba u se eren sha akaawan a Yehova a we se ken Mkaanem nam man sha ikyev i nongo na la . — Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . 4 : 8 ) N@@ om ugen u a lu Orkristu yô kaa ér : “ Aluer u zamber a ikyar u wer nana ya ú anyi shighe u ú er nan kwagh u vihin , shi u ter kwagh shon ken msen shighe u ne lu eren msen imôngo yô , kwagh ne una tese ér mimi je ú zung@@ we sha kwagh u ú er nan la , a lu an@@ kwagh u cuku je kpaa . ” — Ef . Yehova na “ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ” la sha ikyev i Kristu . Yehova kaa ér , ter@@ tamen Aberaham lu hur@@ or na . ( b ) Kwagh u yange er sha ayange a tsuaa ne ka ic@@ in@@ tan hen a vese nena ? ( Pasalmi 1 : 1 , 2 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Loho u Yehova ngu ken atô u ishima yam er “ usu u hi@@ an , u i ci@@ r u ken ak@@ u@@ he am ” ú lu mgbegh@@ an mo u pasen ior kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen kpa ? Nahan kpa , Yehova soo ér se lamen a na gbar gbar ken msen . ( Ps . K@@ er u Z@@ u@@ an a Icighan Jijingi Yange se za kôr ha@@ ya hen iyou igen i i lu ikyua a ijiir i i p@@ aven iky@@ on sha ing@@ in yô . Se mba keghen uma u tsôron u una va se a mk@@ om man msaanyol u been mayange ga la . Doo u a lu nahan sha ci u a hembe sha won cii , shi ka hen a na kpa “ i@@ mbor i uma i lu ye . ” — Ps . Mbagenev ka ve za M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom sha er vea seer lun a iwasen ken non@@ go@@ ior ú Yehova yô . Sha hiihii la je , yange yar tom a imba a@@ yom la sha Ifa , a pine ér : “ Ka mimi je , Aôndo kaa er , né de ye atam a ma kon u ken sule ne gaa ? ” ( 2 Utor 14 : 24 ) Nahan yô , yange á lu Yon@@ a ican kpishi u eren tom na hen shighe ne . A fatyô u karen kwaghwan u wasen u̱ a lu ke ’ Or@@ pasenkwagh 11 : 6 la sha tom wase u i@@ vangeli ne nena ? Bibilo kaa ér : “ Tsô zum u Mose mem kwaghôron a ve yô , a ci@@ r ik@@ ondo sha ishi . I@@ t@@ inekwagh la kaa ér : “ In@@ yom i 199@@ 9 la lu n@@ yom i í hemba wu@@ an ior cii i yange i lu vegher u sha uhar u derianyom u í hemba wu@@ an ior ker cii yô . ” Bibilo na mlumun sha mpin ne sha u pasen kwagh u ayange a masejime a tar u tse ne , aa a vande van cii man u@@ sha mbah@@ ev man tar u he u Aôndo ua va la . U tesen ikyav yô , aluer hanma shighe u ú dugh kwagh pasen yô , ka u zer pasen ior it@@ ine@@ kwaghôron i môm sha hanma ya u ú ze her cii yô , a doo u ú seer ny@@ ô@@ ôso kwaghpasen wou , u fatyô u pinen mbamaren ou ve wase u , gayô pinen anmgbianev mbagenev mba ve tse ken tom u pasen kwagh yô . Kpa un va soon u m@@ ough@@ on yemen yô , lu taver un u eren nahan . I@@ ̱ pase se atô@@ akyaa a mimi a wasen se u fan er i hii ve ior ve eren akaa a ve fe ér ka a bo la yô . Peteru wa se kwagh ér : “ Ne cii , haa nen ityough ki taver ga iyol , hen ayol a en , gadia Aôndo hendan kwagh a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol , kpa ne mba ve hi@@ r [ a ] ayol a ve ijime la mlumun u sha mh@@ ôôn . ” — 1 Pet . Yesu yange ver iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la Ior mba Aôndo umiliôn imôngo tar sha won cii mba tesen ér ve wuese ityesen i i lu nan ve ne sha u pasen kwagh kpoghuloo . ( Mpase 11 : 3 - 11 ) Hii ken inyom la je zan zan ken anyom a karen ne kpaa , mba i shigh ve mkurem la mba pasen loho u dedoo u Tartor u i ver ú sha la . Lu kwagh u a tôô ve a kar sha mba ve za makeranta la yô , vea lu er an@@ iky@@ und@@ anev nahan . 16 : 1 - 6 ) Shighe kar yô , Peteru lam a ikpelaior ken Yerusalem sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , sha kwagh u kwaghôron u profeti u Davidi , u i nger ken Pasalmi 16 la . Ka unô ken tiônnongo i gbe u a taver ve ishima , man ka sha ci u nyi ? “ Mbak@@ ô@@ ron@@ ior ” Ashighe agen avur a Bibilo a ka se ôr la ka i lu kwagh u or@@ ya nan vande ungwan ga yô . ” 27 : 1 ) I@@ wanger i kpôô kpôô ka i wase se u nenge a kwagh u nan se gb@@ ev , u a lu se sha hemen la , kpa ngi karen a kwaghbo la kera ga . Yange doo Yehova kpishi u yaren tom a ior mba ve lu asema legh legh la sha u kuren awashima na . Mayange “ sar [ Yehova ] u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema asema . ” Ka akav a nyi a tese ityom i dedoo i mbam@@ ishen nee ? De se time sha akaa a mimi any@@ iin a Bibilo i pase sha kwagh u m@@ ve u Kristu yô . Mbamaren nav yange mba va fe kwagh u er ne yô , lu ve ken ishima nena ? Kwagh gba mbayev man mbag@@ anden kpaa a ishim@@ as@@ ur@@ un . ( Mbaromanu 11 : 13 ) Ashighe kpishi , ior mba ve henen kwagh sha inja i yolough ka ve nenge ér ka akaa ne Yehova una har sha á u tsuan ior mba una yar tom a ve ye . Yange Elisha eren msen , shi eren akaa agen kpaa yô , “ nahan iyol i wan la gba tse@@ en . ” 4 : 1 ) Se kpa se fatyô u lun a imba vangertiôr la , aluer se mba eren perapera yô . Takerada u Utor u sha U@@ har ngu se a inja nena ? Sha kpôô yô , mba dondon ieren i Or@@ pasalmi As@@ av la , yange nger wener : “ Me ter aeren a TER ; een , me umbur akaa@@ kpilighyol a O@@ u a sha ayange a tsuaa la . Alaghga je yô Yesu kua mbatyomov vea wa a ve sha a@@ aven agen sha u kwagh ne a̱ za lu a iwasen he ’ mba lun a ishima i mimi la . ( Mbaheberu 11 : 32 – 35 ) Nahan , zayol ngu sha kwagh u mlu u ken hemen u Davidi ga cii . K@@ on u i m@@ ô@@ ôr ú hen ape mngerem ma om ga yô , ngu usu iky@@ a i ú inyom shin sha shighe u ic@@ egh ki ze kpaa je ga . Ka an ka nan na or@@ tom u Kristu nan ‘ kuma ’ ? Kwagh ne lu iveren i kiriki ga ! Er nan ve i gbe u mbatamen vea taver ve ishima ? Nahan kpa er se yen yô , kwagh gba se a mbam@@ pase mba vea umbur se kwagh yô . Aluer ka u ik@@ urior la ia za hemen u lun i̱ “ age@@ egh ” yô , saa á sôr ve a ver vea lu g@@ ung@@ ur môm . Ka imba jighjigh u nan ne yange gema uma u John man T@@ ania kua u̱ mbagenev mba i er kwagh ve ke ’ kwagh@@ ngeren ne mbara kpaa ye . Nenge wer m@@ yo@@ ho@@ m ou kua ma iky@@ av@@ mb@@ it@@ omov mbi u eren tom a mi la hemba m@@ yo@@ ho@@ m ma i gbe u go@@ go u ú eren tom a mi la una tôô la ken inya ga . * Er nan u te@@ v sha uityendezwa mba i nger ken Bibilo mban iyol you u nenge ga ? Mbahemenev mba tar u Kor@@ ea yange ve hen ér se wa ig@@ y@@ um@@ ior i ken tar u Kor@@ ea kwagh ér ve de nenge ityav ga . ( a ) Ka ivande i nyi yange Yesu e̱r ikyua a gar u Y@@ er@@ ik@@ o u i hide i maa laa , man mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve er nena ? Se na jighjigh nan ve a doo Yehova ? 1 : 4 ) Sha ityôkyaa ne yô , kwagh wase shi ior kpishi shi mbagenev je yô ve kôr se ihyom . Aluer se seer zuan a mfe man mkav sha kwagh u Tar u Ity@@ endezwa la yô , kwagh ne una wase se se fa kwagh u vesen u yange gba u Mbaiserael vea er ve vea nyôr ken tar u “ at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough ” la yô . A@@ eren A@@ tar a H@@ ange H@@ ange Lu z@@ ur@@ um u a kar a ikyuryan i tse i Tindi , i Aôndo ya a Mbaiserael mba sha mar@@ ami la kera . G@@ um@@ or ne pase kwagh ne ke ’ igbar nahan ér : “ Yange m mase va kaven mer ityôkyaa i vesen i yange i na kwagh ne er yô l@@ ù ij@@ en i ke ’ jijingi i yange m gba la . Ior mba tor z@@ enda un ityô , za kôr un hide a na ken Yerusalem , í va wua un ker . Bibilo pase se akaa cii sha mimi . Man hegen je kpa ngu nengen sha a vese shi kuran se kpaa . Mic@@ hel@@ le : Se wuese Aôndo . U nenge wer msen ka gbenda u wasen we u henen sha kwagh tsembelee di tsô shinii ? Yange i wuese tiônnongo u ken F@@ ilipi man u ken T@@ i@@ ati@@ re la sha ci u nyi ? U ngu tesen wer u ngu ken mlu u wang sha u palegh u eren kwagh imôngo vea mba hen tsombor wou , mba i dugh ve ken mimi kera la kpa ? — Ôr 1 Mbakorinte 5 : 11 . Sha kpôô yô , ishember i “ dooshima ” la i due sha ase@@ mber agen atô kposo kposo kuma kwa 31 ken takerada shon . Lu@@ un er Aôndo una lu suen tom ne sha u hemen u shi kuran ior nav ga yô , ma se ker cio u eren u ga . F@@ a wer mba ve suur sha Aôndo a ishima i môm shi ve lumun hemen na la , ne ve jijingi na . — Aer . 5 : 32 . Hanma shighe yô , a nahan mo tar , a kaan a mo ér mea lu eren tom u injaa yô ma m zough a inyaregh kpishi . ” Tor Solomon yange kaa ér una t@@ ume wan@@ kwase u ken Sh@@ ul@@ am la “ m@@ shi@@ ri@@ m ma z@@ en@@ aria a an@@ z@@ ôr a az@@ ur@@ fa sha mi . ” Yange ôr takerada u Bibilo Tese la ken kasua môm bee , shi fele je maa a er kwagh u Bibilo i kaa ér i de yaren tom a ie@@ ev ken mcivir ga la . • Wan@@ akiriki ‘ gema ior kpishi hingir mbap@@ er@@ apera ’ nena ? M ngu a fa ter u wan u nan u kwase nana kaa a nan ér , nan su@@ se wan@@ nomso ugen zwa , shi nan tin@@ d@@ in wan@@ nomso la a il@@ yo@@ ho sha han@@ see@@ ti hanma shighe ve , ter la nana tema ving nana lu ungwan , a u z@@ ôh@@ ôn a nan shio nahan ga . Bibilo ôr se kwagh u H@@ es@@ e@@ k@@ ia , tor u Yuda , ér : “ A var a TER , a undu Un ga , a waan atindi Na ikyo , a TER na Mose yô . ” Kwase Shi@@ ada ugen ken tar u H@@ awa@@ ii kpa , ngu henen Bibilo kwa môm ken hanma s@@ ati a kwase u á lu a k@@ ent@@ i u sôron ak@@ ô@@ v yô . Kpa ka ieren i dedoo la ga . Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa . ” — 1 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 4 : 15 , 16 . Kpa yange gba ken imeen , nahan a er idya shi a wua or kpaa . ( 2 S@@ am . Peteru nengen er uwegh ku Yehova ku lu sha kwagh ne nahan yô , “ nahan a kaa er i̱ er ve batisema ken iti i Yesu Kristu . — Aerenakaa 10 : 17 - 48 . H@@ es@@ ter and P . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 6 : Se ny@@ ô@@ ôso mkav wase heen . U Ô@@ ron Takerada u Ne@@ hem@@ ia As@@ av - as@@ av , 2 / 1 Ka unô Yehova ngu a na ve inj@@ ara ? Er Yehova a we ishima a orumace yô , kwagh la gema hingir tindi hen a vese sha er se kpa se “ waan . . . ishima a ior cii ” yô . Ieren ne ka i tese wanye la u lun a dooshima , shi i va nan a mbam@@ tsera kpishi kpaa . M@@ nder u L@@ as@@ ar@@ u Shin K@@ u , 4 /@@ ⁠ 1 Se kpaa doo u hanma shighe yô , se gbidyen kwar sha aeren ase man akaa a se lu a mi la , nahan se de u eren akaa a se nenge ser nga hange hange ga la sha er aa na se v@@ ôr shin se yina ishima kpaa ga yô . Han@@ ma@@ or u nan ôr ngeren mba I@@ vangeli mban cii nana fatyô u nengen a ng@@ egh ng@@ egh u Mbaf@@ ar@@ ishi kpishi yange ve keren la . U tesen ikyav yô , i kaa a vese ken Ekesodu 1 : 6 ér : ‘ Tsô Yosev kpe a an@@ ng@@ ôô@@ v nav kua k@@ ov la cii . ’ Er Paulu yange fa ér or môm nana ny@@ iman kwagh a na ga yô , a kaa ér : ‘ Hii sha iyange i m hii tan ng@@ uhar ken A@@ shia la je m pase kwagh sha gbashima . ’ D@@ O@@ O U S@@ E T@@ Ô@@ Ô@@ N A@@ YO@@ L A A@@ S@@ E S@@ E K@@ AR@@ EN SH@@ A MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V@@ E@@ E ? Nyian ne , ior kpishi kaa ér ka Aôndo a ne ve afer@@ akaa a lu eren , shi ior ve lu yan ican shin tar ye . Cii man a b@@ aver mo nahan , m er msen kera kpaa , mer Yehova a wasem me kôr p@@ enda la ! A tes@@ em ér mbamaren av soo u fan mbamzeyol av shi ve wam ikyo sha mimi . Ver ishima sha zayol , u a lu inya la i de lu sha kwase wou shin or@@ ya wou tseegh ga . Ve er kwagh er ka an@@ u@@ un@@ au@@ kase a ken injakwagh la nahan , “ ve me@@ er m@@ ny@@ am , ve y@@ av ” ken jijingi di vough er Mbakristu mba nan jighjigh ga yange ve er shighe u mbaapostoli mba Yesu kpe kera la nahan . — Mateu 25 : 1 - 5 ; Mpase 11 : 7 , 8 ; 12 : 17 . Er ve hen sha kwagh u apostoli Paulu yange kaa ér un nenge akaa cii ‘ hingir un m@@ saa ’ la yô , ve de kwagh u ya la , shi ve de ityom i u@@ ke i ve lu eren la , shi ve tee akaa ve agen kpishi , maa ve mough ve yem hen ag@@ ar a ken to@@ ho agen ken ic@@ ile i P@@ ala@@ wan . I@@ jiir ne lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i gar u M@@ ani@@ la , i gba ica a ve je kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 4@@ 8@@ 0 . — F@@ il . Paulu nger kwagh ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” I wa Mbakristu kwagh ér ve̱ ‘ taver ayol ave asema ’ sha u taver mba ve lu ken tiônnongo a ve imôngo la asema “ u lun a dooshima man aeren a dedoo . ” “ H@@ endan nen a [ Satan ] , tile nen dông sha jighjigh u nan . ” ​ — 1 PE@@ T . Aluer se hide se hen sha injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de la yô , se nenge ser Yesu ôr se er or la una gema koson iyol na shighe u tee akaa a na kera cica cii la ga . 26 : 7@@ 4 , 7@@ 5 . I@@ vese You i Lu a I@@ civir ( Ôr Mateu 24 : 33 - 35 . ) Nahan kpa , mbag@@ e@@ man Bibilo mbagenev gema iti la ér “ Y@@ ah@@ we@@ h , ” shin “ Yehova . ” Sha mimi yô , a lu inja er kpe ve iyol nahan , kpa jighilii yô , mkur ve vihi tsô . Mayange ga , nana tsu@@ me a saa to@@ ho ! U F@@ a I@@ ti i Aôndo shi U Y@@ er Un sha I Kpa ? Ken inyom i 1914 la , i gber mkaanem ma inj@@ a@@ am man ken Iyoukura , ér : “ Se mba ior mba lun a iveren , mba i saan ve iyol ga he ? I@@ ny@@ aregh k@@ ia gba kwagh ga . Jigh@@ ilii yô , Ese@@ kiel 7 : 19 kaa ér : “ Vea haa az@@ ur@@ fa ve sha igbenda i ken gar , man z@@ en@@ aria ve kpaa una hingir er kwagh u hông@@ or@@ ough nahan . ” Se wuese Yehova er a lu Tor u He@@ mban Cii yô , se ‘ tema ’ ken a na er I@@ mbor i mk@@ or wase yô , shi se mba yôôn loho u dedoo u Tartor na kpaa . Inja na yô se fatyô u eren kwagh u dedoo shin eren kwagh u bo . Se er nyi ve se lu ken uiky@@ angen ga ? Paulu kaa ér : “ Kpa u tesen yô , m lumun mer , kwase nana̱ tese ga , shin u eren tahav sha nom u nan kpaa ga , kpa nana̱ lu ving . Mbagenev ka ve mar wan u ve iyol ve v@@ é soo ga , shi tahav mbu nengen sha nan kpa ve lu a mi ga yô . Een , “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee ” la mbi hemban kporom a kporom ikyua ikyua cii , man mb@@ i@@ á tim ior kpishi ken uumace mba ve lu ub@@ iliôn ub@@ iliôn ne . Er nan ve i doo u se wuese Yehova shi se su@@ ghun un sha akaa a á eren sha ci wase la ken mbamsen ase@@ va ? Ashighe kpishi ka ieren i nyi ka i nenge ior a mini ? Kwagh la na kwaghaôndo u aiegh yar k@@ wan je zua ga ! Kanyi i̱ tese ér iy@@ ongo ia fatyô u gban hen atô wase ? Yesu shi ôr kwagh u or u nan lu eren tom ken sule ugen ve , nan za zough a kwagh u injaa u i “ yer ” un ken sule la yô . Yohane shi ôr kwagh u id@@ y@@ a@@ kwase shin a@@ gba@@ ga u a h@@ ende inyam i nyian b@@ ong yô . I@@ ny@@ am i id@@ y@@ a@@ kwase ne a h@@ ende la ka i je i lu e@@ ev mbu inyam i lun a m@@ tom m@@ ta@@ ankar@@ m@@ har la ye . • Aluer se mba suur sha Yehova yô , a wase se nena ? Er mlumun u ort@@ yom la kuma Yehova yô , a tindi un . M@@ ôm ken igbenda i vesen i ka se zua a tahav mbu wan ishima a atsan yô , ka sha u eren msen , shi suur sha Aôndo . In@@ yom i í kar la , Mbashiada mba Yehova na ior ityakerada kua an@@ ty@@ akerada mba kiriki mba ve har sha Bibilo kuma iyenge 9@@ 1@@ ,@@ 9@@ 3@@ 3@@ ,@@ 2@@ 8@@ 0 , shi ve na ior um@@ ag@@ az@@ in kuma iyenge 6@@ 9@@ 7@@ ,@@ 6@@ 0@@ 3@@ ,@@ 2@@ 47 , sha nahan yô , ve samber a loho u ken Mkaanem ma Aôndo ar a ior umiliôn umiliôn ken ityar 2@@ 35 . * De ase se time nen hegen sha injakwagh i tal@@ ent@@ i la . ( Gen 18 : 25 ; 1 K@@ ron . 29 : 17 ) Nahan doo u se nenge ser tindi u Yehova wa sha ci u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba y@@ in@@ an la una hide a kange un ga . ( Mbaheberu 3 : 12 ; Pasalmi 33 : 6 ; Yesaia 55 : 11 ) Or u timen ken Bibilo ugen kaa wener : “ Aôndo p@@ aven iyol a Mkaanem nam ga . S@@ aa se fa “ mimi , ” ka atesen a Mbakristu jimin cii , a a lu ken Bibilo la shi se eren sha mi keng ve se zua a myom ye . — 3 Yoh . 3 , 4 . 12 : 2 ) Aluer u er nahan yô , ú eren akaa vea tiônnongo sha ci u mbamaren ou soo ér u er nahan ga , kpa a lu sha ci u ú soo u eren ishima i Aôndo . Kpa mbacivir Yehova Aôndo yô , mba ongo imo na a ishima ve i môm . Ken inyom i 19@@ 18 la , Yesu , “ Or@@ t@@ yom u i@@ kur@@ yan ” va ken tempel u Yehova sha u va sôron shi wanger tiônnongo u Aôndo . Sha mimi yô , kunya ngu ker Satan a mba@@ ibanave shin mba ican i tser ve la ga . Yehova tsua Mbakristu kpuaa sha u ve za tema tor vea Kristu sha , nahan a ‘ mar ve he@@ gh , ’ ve hingir ônov mba Aôndo mba ken jijingi . A kaa ér : “ M er pania hegen ka anyom atar je ne . Pro@@ feti Ho@@ sea kaa ér : “ Zum u Iserael lu wanye yô , a doom ishima ; ka ken Igipiti man M yila wan wam kpaa ye . ” Mbahemenev mba Shin T@@ ine mban cii ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem yô . Hanma iyange yô , ka se tsua akaa a se er yô . Ka nahan ve Orkristu u nan lu a kwaghfan ka nan ker kwaghwan u Yehova sha hanma kwagh u nan soo u eren ye . 7@@ 1 : 15 . Lu Mbayuda mba ve kaa ér ve mba civir Yehova , Aôndo u mimi la , ve lu ungwan a Yohane ye . Yehova lu nenge a iyol hiden ijime i S@@ ef@@ anu man ishima veren na sha akaa a ken jijingi man m@@ til sha mimi na la . 14 , 15 . ( a ) Doo u up@@ ania vea lu a uma u akuma akuma sha ci u nyi ? Gbenda u hiihii yô , gba u se er msen hen Ter wase u sha la . Ú L@@ U@@ N tse@@ vaa sha u pasen kwagh shighe u ian i dugh hen haregh u tiônnongo wou kpa ? Mba@@ yev ka vea keghen ato shighe u mbamaren vev ve lu eren msen nahan ve hen nyi kwagh@@ a ? Yehova lamen a Habak@@ u ka been kera anyom nga karen ka kom 20 yô , i tim Yerusalem , gar@@ tamen u Yuda la . I@@ ̱ sha utar yô , se mba ken ayange a ‘ tor ’ u sha an@@ igh@@ eni , u á lu u̱ masejime u i er kwagh i ter un ke ’ kwaghôron u profeti u i nger ken Mpase 17 : 9 - 11 la . K@@ om anyom at@@ aan yô , a na kwaghôron na u hiihii ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo . ( b ) Se mba dondon ikyav i Yesu sha u hemban hanma zwa u u mough ah@@ endan a vese la nena ? Kanyi yange i na ve Peteru kure ikyaa wener A@@ tô@@ at@@ yev a á ne ayol a ve sha ikyev i Tindi u Mose ga kpa aa fatyô u hingir mbadondon mba Yesu Kristu ? ( Luka 22 : 20 ; Mbaheberu 9 : 15 , 24 – 26 ) Nahan kpa , ikyuryan i he ne yange i̱ hii tom sha shighe u i haa mbahenen icighan jijingi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , shi lu hen shighe ne i mar “ Iserael u Aôndo , ” u a lu ikyurior i he ne ye . ( Mbaheberu 9 : 24 ) E@@ ̱r i nenge upristi ve lu duen shi nyôron ke ’ te@@ mbe u tempel u Ese@@ kiel la yô , a̱ shi nan kpa mpase u sha mnenge la una lu iv@@ in ainge u̱ mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar her ne . Hanma kwagh u uma u sha man u shin tar ne di tsô yô ngu sha ikyev i kwagh ugen . Paulu yange wa Timoteu kwagh sha gbenda u una fatyô u eren kwagh u a lu u sha ishima i Aôndo yô , á kaa ér : “ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” Se kpa se mba ken shighe u se fatyô u kaan ser ka “ iyange i loho u doon ” yô . ( Marku 10 : 16 ) Ge@@ ma mbayev mb@@ akiriki nyian di ye ? U tesen ikyav yô , de pin wan wou u kwase akaa a á ze makeranta ve á er un ga , kpa gema ôr un akaa a á er u sha ijiir tom you yô . Man shighe u Yesu mase shir@@ in ishima fo@@ o ve kpe la ye , lu Yehova ken ishima nena ? Hii sha i@@ gbe@@ tar je , lu kwa u hiihii u Wan na u ishima ishima kera lu uma ga je la . — Mateu 26 : 14 - 16 , 46 , 47 , 5@@ 6 , 5@@ 9 , 6@@ 7 ; 27 : 26 , 38 - 44 , 46 ; Yohane 19 : 1 . ( Yohane 14 :⁠ 6 ) Sha utar yô , gba u akaa a se eren msen sha mi la cii , a lu a sha ishima i Aôndo . A@@ eren a mba@@ aôndo eren aa kunya shio , a ior wuese ken mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba ngise la na yô , mba ve civir mba@@ aôndo mban ve hen ér ve kpa doo u vea gbaa eren iji@@ mba er ve soo la tsô . Er or ne lu yan ican kpishi nahan kpa , a wa icam ér : “ TER eren dedoo a mba ve veren ishima sha a Na , a uma u a keren Un la . ” U umbur er yange saan we iyol shighe u ú hii u henen akaa a mimi ne kua agen la kpa ? 4 : 2 - 4 — Er nan ve yange i er ie@@ ev mbi ab@@ ua shin ityô i zege@@ t@@ as@@ a u ha@@ an mngerem sh@@ imi laa ? Ú ngu eren tom ne sha gbashima kpa ? — Mat . Aluer Se K@@ ura A@@ tindi a Aôndo yô a Saan Se Iyol Yô , se lu nen a imba jighjigh u E@@ no@@ ki kpa lu a mi la . ( Ekesodu 32 : 26 ) Nahan kpa , ke ’ masejime yô lu Kor@@ aki va hingir u hemen ior mba ke ’ tsombor u Ru@@ b@@ en amba er D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am kua On man mbahemenev mba Mbaiserael iorov 2@@ 50 gbenda sha u m@@ ough@@ on num a Mose man A@@ ron ye . Se mba been mkombo la yô , se kar kwaghyan u se lu a mi la vea azende a ase a he ne . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 9 ) Kpa gema wa ishima , vande veren mkpeyol u nan hiihii , i de lu u wou ga , nahan u palegh ishim@@ an@@ yo@@ on . — Anzaakaa 14 : 29 . 28 : 19 , 20 ) U eren nahan la lu kwagh u vesen ken derianyom u hiihii la , nyian kpa kape i lu vough je la . V@@ end@@ á “ M@@ doom ma I@@ sho@@ li@@ bo ma Ma Lu sha A@@ ny@@ ang@@ em K@@ pe@@ gh@@ ee ” La Ka nyi ia er mba@@ ah@@ end@@ anev ke ’ m - bee u anyom dubu laa ? Se mbagenev kpishi , ka sea za iniongo , a̱ y@@ ôr sea tema sea y@@ aan , shi hanma or nana ôron er yange nan hingir Orkristu man kwagh u a wase nan u civir Aôndo sha jighjigh a uwer gba shio nahan , iniongo la i hungur se sha won ga . Peteru man ak@@ ar a na vande undun Yesu tswen hen ijiir igen , hen kpe u zege@@ mnger ne . Shin er Ng@@ ô wase z@@ aan ad@@ ua u F@@ ada nahan kpa , se z@@ aan ad@@ ua shighe u i lu eren iniongo i kwaghaôndo tseegh . Ashighe kpishi ka se ungwa ior mba ve ze mba@@ beenyol inya yô ve kaa ér , “ M za mer me za taver or@@ beenyol ugen ua lu ijende yam yô ishima , kpa ka un a za gem a taver mo a taver ishima ye . ” — Anz . 14 : 11 - 20 ) Mose yange lam sha ci u ikyurior i Iserael . Jo@@ el vea ngô na , A@@ da Ashighe kpishi Paulu yange a er tom a ian i lu a mi sha ci u lu mar@@ nya u Mbaromanu la . I nger ken Bibilo i̱ í yer ér New Li@@ fe V@@ er@@ sion la ér : “ Nenge iwasen i yange ve wasem ne sha wono ! ” Hen ase sha kwagh u mkaanem ma ior mba yange i nder ior vev shin ku man : “ C@@ i@@ er ve iyol je zua ga , ” kua “ ve gba civir Aôndo . ” Yesu gema pine ve ér : “ Ka an ne k@@ eren@@ e ? ” Mba er ter ve Satan nahan , kwagh hemba gban ve u bu@@ lan ior mba mimi . ( Yoh . Kanyi mba@@ aie nahan mbah@@ endan a Mbashiada mba Yehova yange ve wa ve iyol@@ o ? Shi hegen mba pasen ior loho u Tartor hen ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amer@@ ica la jimin cii , ken zwa u P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese man S@@ pan@@ ish kua ijô igen kpishi i i lamen her yô . Mkaanem ma or@@ pasalmi man ma taver se ishima u lun a ishima i legh legh , ma kaa ér : “ Una tese mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh gbenda Na . ” — Ps . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 1 ; Mateu 5 : 3 ) Yesu ôr var var ér saa se wa ikyo sha u@@ gb@@ ayol asev mba ken jijingi zum u lu ôron kwagh t@@ eren Tindi u sha Iky@@ ev i Mose la , a kaa wener : “ I nger er : Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” — Mateu 4 : 4 ; Duteronomi 8 : 3 . Er nan ve ah@@ endan a Satan a ve a mi la a fetyô u yangen tom wase u pasen kwagh ga ? Yange “ er ifer kpishi sha ishigh ki TER , sha u b@@ amen Un . ” Se hen nyi sha kwagh u Bibilo i er sha kwagh u R@@ eho@@ b@@ i@@ am laa ? Mbaheberu 4 : 12 kaa ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma . ” ( Mateu 25 : 41 ) Kpa mba vea za tema tor a Yesu imôngo la yô , Yehova na ve iyua i uma u kpen ga la ; kwagh ne ka ikyav i tesen ér Yehova ngu a vangertiôr ér ior mban vea hemba un ato mayange ga . Bibilo kaa ér hen ai@@ k@@ ighe shon la je , “ ve shi ve gba s@@ ende@@ gh any@@ iman ayol a ve er shin ka han@@ mô ve á ver nan or@@ v@@ es@@ en@@ ou ? ” — Luka 22 : 24 . Sha kpôô yô , u henen Bibilo a or u nan v@@ ôr la ngu a na se ian i wasen nan hanma shighe shi wasen nan kpoghuloo kpaa . * Hen tsombor wase yô , tom u pania u ke@@ ke lu kwagh u hanma shighe se nengen ser ka tom u hemban doon cii u or nana er yô . Í vande timen sha kwagh u yange za hemen hii sha i@@ gbe@@ tar zan zan va ar sha shighe u g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u Ba@@ bel , u í nger ken ity@@ ou@@ v mbi hiihii mbi 10 mb@@ i@@ la je í pe@@ legh sha avur a 9 a ityough ki sha 11 kpaa la ken magaz@@ in u uwer u A@@ ip@@ or 1 , 200@@ 4 la . ( a ) Ab@@ es@@ al@@ om yange er kwagh a Davidi sha mimi ga nena , man kwagh ne tese ér lu nyi or@@ o ? ( 1 Peteru 5 : 5 ) Icighan jijingi u Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu nger ér : “ Umbur nen mbahemenev enev , ve mba ve ôr ne mkaanem ma Aôndo , ver nen ishima sha mkur u zende ve man shi kav nen jighjigh ve u nan kpaa . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 2@@ 16 , 1@@ 55 Gbenda u Aôndo a gbe tar wase ne tese ér se doo un ishima nena ? Kristu hemen tiônnongo na shi a ver mbakur@@ an ken uwegh nagh ku y@@ an@@ egh • Ka iky@@ á@@ v mbi y@@ uh@@ wan mbi nyi se fatyô u shir@@ in veren iny@@ aa ? Yange wa ior kwagh ér ve tim Mbayuda mba ve lu ken tartor u Mb@@ ap@@ er@@ shia la cica cii , shi ver iyange i a tim ve la kpaa . Er se nenge er Bibilo i lu henen la wase un kpishi yô , mo man an@@ ng@@ ôm se hii u henen Mkaanem ma Aôndo . Ka akav a i nger ken Bibilo a nyi a tese ér mbayev mba kiriki kpaa vea fatyô u wuese Yehova sha gbashima ? Hii ken uwer u Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 40 zan zan J@@ an@@ awar@@ i 12 , 19@@ 41 , mbap@@ asenkwagh mba kuman er 5@@ 0@@ ,000 nahan ken tar u Amerika yôô ang@@ we ken ayange 43 , ve na ior an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av nôngo u kuman m@@ iliôn an@@ igh@@ eni . Ve yila shighe ne ér “ C@@ ourage ” T@@ es@@ tim@@ on@@ y Per@@ i@@ od ( “ Shighe u Eren Shi@@ ada sha Ishim@@ at@@ aver . ” ) ( Luka 11 : 7 ) Kpa , Yesu kaa ér : “ S@@ ôn nen , á na ne ; ker nen , né zua a mi ; man@@ de nen uwegh , á bugh ne . ” A seer ér : “ Wan u or Una tindi mbatyomov N@@ av , man atô@@ akaa a nan gb@@ ev mbu nôngon ci ca , man mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi kpaa vea kura ve ken tartor Na kera . ” Yesu pase ér “ Kape i lu ishima i Ter wen u A lu Sha la , u mb@@ akiriki mban , mô ve nana̱ saa ga la . ” ( Mat . Samuel pin Saulu er hii ve er kwagh nahan yô , a er nena ? Kwagh la yange ma na ma m kera lu a shighe kua agee a civir Yehova ga . ” Mary u i vande ôron kwagh na sha jime la yange hide hen sha kwagh u ieren na ia va a mi la , kua er una va hingir u vihin iky@@ ar@@ yan na vea Aôndo shin una na orgen nana vihi iky@@ ar@@ yan i nan vea Aôndo yô . B@@ ee kera yô , se mba cie “ b@@ ou@@ ange u a zenden ken ime kpaa ga . ” Mic@@ hel@@ le : Nahan wea lu a tahav mbu been un angev nyian kpa ma u bee , shin ka nahan ga ? Or@@ t@@ yom la kaa a ve ér : “ Y@@ em nen , za tile nen ken tempel , ôr nen ikpelaior akaaôron a uma ne cii . ” “ Or@@ hemen W@@ en Ngu M@@ ôm Tsô , Ka Kristu ” Yesu kaa ér : “ Aluer an@@ ti or a sar nan pe van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan , nana̱ tôô [ kon u m@@ tsaha ] u nan ayange ayange , nana̱ dondo sha a Mo . ” Ka uityendezwa mba nyi Yehova er a Mbai@@ ser@@ a@@ elee ? Er nan ú tim sha avur a ruamabera agen a a tese tahav man m@@ ze u dooshima u hemban doon cii ne a ze sh@@ imi la ú nenge ga ? Ish@@ aren i akaa s@@ aren se la ia na Mbakristu mbagenev vea gba ken imeen nena ? Mkaanem ma or@@ pasalmi yange nger ér , “ Saan ior mba TER A lu Aôndo ve la , iyol ” la , ka ma mimi je zua ga ! — Pasalmi 1@@ 44 : 15 . Yange mea ter iti i Yehova tseegh kpa ishima i vihi nom@@ om a mo i p@@ ev . ” Kape shighe u se lu nôngon ser ma se til sha jighjigh , ve Yehova a lu nan se iwasen ne kpa ka i doo se je la . — Yesaia 50 : 10 . Ḿ vande eren akaa a i gbe u ma m er la cii ḿ bee ga z@@ ee ? ’ Ity@@ ôkyaa i í doo u se lamen a ior sha kwagh u ve kpa ve lumun a mi , shi se lamen a ve sha icivir zum se lu pasen ve jighjigh u nan wase ken Bibilo yô . U Z@@ a Eren Tom hen I@@ jiir i Kwagh a He@@ mbe Gb@@ an sha Mb@@ ap@@ asenkwagh Yô , 4 /@@ ⁠ 15 , 12 /@@ ⁠ 15 Mic@@ ha@@ ł kaa ér , aluer wea fa hanma kwagh u yange za hemen ga je kpa , u fatyô u lun or u keghen ato sha mh@@ ôôn shi kaven kwagh u or lu ôron yô . A@@ gb@@ oo@@ la fa hegen ér ica a gba ga tsô Yehova una ese if@@ er@@ kwagh sha tar kera , shi az@@ ô@@ v kpa una yange a , aa kera lu a tahav mbu eren ma kwagh ga . Yobu lu or u mimi sha ci u civir Aôndo . Nahan kpa , mba kaan ér or u nan de orgen a kwaghbo yô , nan lumun a kwaghbo la , shin nan tôô ér i er nan kwaghbo ga ze . Kwa@@ gen@@ egh la , ve nôngo u wu@@ an profeti Yeremia , man yange ma ve kôr cio luun e̱r A@@ hi@@ k@@ am yange una va tagher ga yô . Anmgbian ugen u a lu inj@@ in@@ ia u maan kwagh , i yer un ér D@@ al@@ e yô , vea kwase na Ca@@ thy , ve mough ken kpen@@ tar u Al@@ ab@@ a@@ ma . Nahan se fa ityôkyaa i se lu yan ican yô , shi se fa ser ica a kera gba ga tsô ican yase ia bee . Er ior kpishi ve nôngo u fan kwagh u a lu u sha mi yô , se fatyô u wasen ve vea er tom a mfe u ve fe kwagh u vough la , kpa se er kwagh ne sha gbenda u a lu inja er se nenge ser se hemba ve shin se mba a ian i kaan ve kwagh u vea er ga . Se umbur nyi ve a wase se u civir Aôndo a ishima i m@@ ô@@ mô ? Zum u nan fe ér a@@ yem la nga s@@ ôôn ku@@ usu yô , ka nan hemba veren ishima cii . Han@@ mô ve yange nan civir Yehova a uma u nan cii . Er u@@ jingi mban ve ngee nahan kpa , m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma ma@@ an@@ a@@ ma ma ma nd@@ ahar kpishi la ka ma fatyô u fan kwagh u a lu zan hemen ken hanma ijingi cii , shi an@@ kwagh ka una er tse@@ ka je a nenge a mi . Ka nyi ia wase u u lun a mnenge u vough sha kwagh u we lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar laa ? Kwagh ne tese wang ér yange lumun ve kpaa . Shighe u Paulu nger mkaanem man ne la , lu ôron kwagh u anmgbianev mba ve lu ken pur@@ usu sha ci u jighjigh ve u nan la . Sha iveren i Yehova yô , a kôr ish@@ u i sha ikyav i tesen ne a seer a seer , er “ mbak@@ ô@@ ron@@ ior ” mba tse@@ en asema mba ke ’ tar u S@@ ene@@ g@@ al mban ve lu zan hemen u karen ishimaverenkeghen i Mbakristu ne a ior sha jighjigh u nan kua ishimataver nahan . Yange gba u vea ôôn shi vea maan mngerem shi vea yaven shi vea y@@ aan kwagh ve vea lu uma ye . ● Ior mbagenev ka vea kpe yô , Pasalmi 14@@ 6 : 4 ; i na ve ican Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ; Mbaromanu 6 : 23 Mbashiada mba Aôndo mba ainge kpa hange ve u nengen iengem i Yehova , er Mose man Yesu kpa ve nenge nahan . Ka ve kaa ér imba ishimaverenkeghen la ka kwagh u ken mhen tseegh , ér ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em ma ior ve lumun a mi a mfe shio yô . Inja i ishember i gumor ne ôr la jighilii ér , “ wan u kwagh u ifer ( gbil@@ in@@ kwagh ) . ” Un man mbagen a na ityô lu mba ‘ sur@@ un ’ ior ‘ asema , ’ mba ve lu i@@ mbor i m@@ sur@@ shima shin iwasen sha akaa a vesen a a lu hange hange yô . As@@ av man Yeremia cii ve lu ken k@@ we u Lev@@ i , kpa lu Mb@@ al@@ ev@@ i tseegh lu a ian i civir Yehova ga . Shin mlu u tar u nengen ér ka u ken uiky@@ angen ga la ngu s@@ aren mo ? ’ Yange kaa wener Pasalmi 37 : 4 lu ivur i kôron un sha m@@ tema tsu@@ gh tsu@@ gh . 14 , 15 . ( a ) Mbagenev kpishi tese ér ian i eren tom vea Yehova hanma ijiir i i gbe u vea za er u cii la gba ve kwagh nena ? ( Yosua 1 : 8 ; Pasalmi 1 : 1 , 2 ) Kwagh ne ngu hange hange nyian kpaa . Kpa shighe la karen kera yô , t@@ wer@@ sôron u kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke mase kaven ér tindi ne yange kura a@@ mb@@ or@@ am@@ nger ve sha er aa kera lu a akaa a nan angev sh@@ imi ga yô , shi yange kura ve sha ikyev i m@@ shi@@ yol u i lu an@@ ka@@ am ma lun a ing@@ y@@ ur ve ne ior la kpaa . Ivur Bibilo i hiihii la ka Mpase 12 : ​ 10 , 11 . I kaa ér se hemba Diabolo ityav sha kwaghôron u shiada wase man sha awambe a Wan@@ iyôngo la kpaa . Nahan kpa kwagh ngu a gema a er i vihi yô , ior kpishi kua mba ve sen@@ gen ér mba Mbakristu kpishi kpishi fatyô u kaven er i hii ve akaa a lu eren sha tar nahan ne ga . Aluer or ke@@ he shin nan nd@@ ahar kpa nan ngu yan kwagh ka karen ikyaa inya yô , nan ngu or u eren h@@ ua . — Ôr “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La ” ken Iyoukura ( zwa Buter ) i No@@ ve@@ mba 1 , 200@@ 4 . Ka nahan ve yange i hii kwagh u karen kwaghyan ayange ayange la ye . Yehova yange wasem sha mimi . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O pase ér ajiir agen ken Tar u Ity@@ endezwa la lu a ak@@ ô ker , shi iky@@ on “ ngee ” ker kpishi . ( 1 Utor 10 : 27 ; Yo@@ s . Ôr Mbaromanu 10 : 17 . ( Luka 8 : ​ 1 - 3 ) Er Yesu fa kwagh ne nahan yô , a kaa ér : “ Na nen , nahan ne kpaa á na ne ; iky@@ aren i dedoo , i k@@ indi@@ gh , i ye@@ gher , i iv@@ in po@@ o , á na i sha iky@@ um yen , gadia iky@@ aren i ne karen a mi ne , ka i á va kar ne sha m@@ in ye . ” ​ ​ —⁠ Luka 6 :⁠ 38 . Shi i er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ‘ batisema ken ku u Kristu ’ sha ci u ve gema uuma vev ve na nagh a mi nahan ve ta ishimaveren i lun uma gbem sha won shin tar la kera . SH@@ I@@ G@@ H@@ E U MB@@ A@@ M@@ Z@@ E@@ YO@@ L V@@ E V@@ E K@@ EN I@@ V@@ A@@ A YÔ U ôron sha mimi yô , se mbagenev kpishi se lumun ser , zum u nomso@@ or shin kwase ka nana er ma kwagh a vese u a tese ér nan ngu a isharen sha vese yô ka i doo se . N@@ om@@ so@@ or ugen va kar hen pe i ver ityakerada i pasen Bibilo yô lu yemen hen ijiir i te@@ en kwagh igen i i lu ikyua a ijiir i i ver ityakerada la yô . Aluer or@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima shi ivese ngi se kwagh u civirigh yô , kwagh ne una yange se u eren idya nena ? Kwase ne maa gba v@@ aan n@@ ôn@@ don Yesu m@@ liam sha angahar shi esen a sha ice na i sha it@@ you . Alaghga or shin kwase nana nenge ikyar i nan a aeren a doon nan ga , nahan nana hen ér , ‘ Me fatyô u geman or ( shin kwase ) ne . ’ Se zua a imba iwasen la nena ? Ken masejime yô , As@@ av yem ken icighan@@ jiir u Aôndo za er msen sha mzeyol na ne . Aôndo “ Una tim ku sha won kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii . ” — Yesaia 25 : 8 . Pro@@ feti Yeremia ngise kaa ér : “ T@@ ER@@ E , m fa , gbenda u or ngu sha ikyev i nan ga ; or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ikyev i nan ga . ” ( Y@@ er . Sha nyi igbenda ? ( Y@@ ak . 3 : 2 ) Nahan ashighe agen or a lumun a kwagh u orgen ken tiônnongo nan er ga , shin ma zayol una gba hen atô ve . M@@ hen la yange na un mk@@ or man mk@@ om ken ishima , je yô a kaa ér : “ Me kaa a ishima yam mer : Ishima , u ko@@ so akaa kpishi , a aa kuma anyom imôngo je ; gba me@@ men tsô , y@@ aan akaa , maan akaa , i̱ lu u iyol y@@ agh y@@ agh . ” — Luka 12 : 19 . Se fatyô u suur sha uityendezwa nav vangertiôr . ( b ) Se pase ior loho u dedoo u Tartor u Aôndo “ gbar gbar ” nena ? ( Pasalmi 9@@ 1 : 5 , 6 ) Er i hembe eren akaabo kpishi ken ime yô , tugh mbu a fatyô u lun shighe u ci@@ er@@ yol kpishi . Mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve kôr un ihyom la yange ve tindi u@@ du@@ g@@ wer ér ve za kôr un , kpa ve hide ave ave , ve va kaa ér : “ Mayange or ngu a ôr kwagh er Or ne nahan ga . ” ( Yoh . M H@@ ingir u L@@ un a Uma u Kwagh K@@ uman Mo Ka a due a ityesen i he nahan , se hen i , shi se wa ishima zum u se kav i tsembelee ga je kpa ? N@@ om ugen u yange lu or u nan jighjigh ga yô , kaa ér : “ Alaghga u fa er aeren a dedoo a Orkristu la a ker or u hen tsombor u nan ne jighjigh ga la ken ishima , shin a gem mhen u nan la ga . Kape se kpa se zenden vea Aôndo ve , una yima se ken tar u Satan ne , una hemen se sha ikyev i Mkaanem nam man nongo Na , shi una kura nongo na shon jimin cii sha ikyev i mba@@ ah@@ end@@ anev je la . Nahan kpa , Bibilo gema ôr kwagh ugen kposo . Ikyav i tesen yô , alaghga Iyou i Tartor yen ngi a an - iyou u koson ityakerada , u i we an@@ ar u samber a iliam ker yô , nahan vea fatyô u teman ker sha er vea ungwa kwagh u i lu henen ken mbamkombo la yô . 21 : 1 — Ka hanma ijiir i yer ér ‘ deser@@ ti u zege@@ m@@ ng@@ ere ’ ? A nger ér : “ De gbe nen ah@@ on er mbagenev ken ve lu ve gba ah@@ on man or@@ tim@@ in@@ ior gema tim ve nahan ga . ” — 1 Mbakorinte 10 : 6 – 11 . 14 : 26 ) Sha nahan yô , mba tsu@@ ghun se se mba eren kwagh u bo ga . Ú tsegha i gbe@@ ke@@ ke sha ci u Tor u He@@ mban Cii , shi u we eren sha mi yô , ka m@@ til u ú tile sha mimi sha ishigh ki Aôndo ken uma wou cii la . A shi nan kpa Eli@@ h@@ u yange kav kwagh u ip@@ aan la tsembelee ga , di vough er u@@ profeti mbagenev kpa yange ve kav hanma kwagh u ve nger la ga nahan . ( D@@ an . Sha nahan yô , mba Aôndo a doo ve ishima cii ve̱ ger ak@@ enge a iember ér , “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya . De@@ br@@ a di ôr kwagh u tom u i na un shin Betel la ér : “ Ashighe agen ka i lum er m nyôr ken Paradi@@ so , m ngu maan kwagh er ka i tese ken ityakerada yase la nahan ! ” ( Yeremia 5 : 1 ; S@@ ef@@ ania 2 : 2 , 3 ) ( W@@ o@@ j@@ ci@@ e@@ ch man M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a maa mough sha tese ve ikyav er yange ve tile sha go@@ do@@ b@@ i ve lu pinen ior mhen ve sha kwagh u ura u ú sember n@@ ôôn ku@@ an ior akaa kpishi ken tar u P@@ ol@@ and la , vea nenge ér Aôndo wa ior mba mngerem kua ve akaa la ikyo shin á wa ve ikyo ga yô . ) Nenge kwagh u á ôr ne , wener : “ Aôndo fa . ” “ Lu nen mbak@@ aven mo er mo kpaa , m kaven Kristu nahan . ” — 1 K@@ OR . Er se lu mbahenen yô , ka u mayange je se gba teman a tema tsô ga . Yesu yange hen ikyo i wan sha atsan a a ya la nena ? Anmgbianev mba kasev uhar yange ve tese anmgbian u kwase ugen dooshima u Kristu nena , man lu nyi i due k@@ ere ? Yange se nyôr ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or ken inyom i 19@@ 5@@ 4 , man hii shighe la je , se mba eren tom ken tar la zan zan hegen . S@@ é kporom ikyua a Yehova sha ci u se doo un ishima shi kwagh wase kpa gba un ishima . ( Genese 21 : 2 , 5 ) Nahan cii kpa mayange Aberaham yina ishima hide yem ken gar na ga . Lu Nen Mba@@ eren Per@@ apera ken Tar u Per@@ apera a B@@ an Y@@ um Ne ( 1 Tim . 6 : 3 ) Ka a g@@ era a g@@ era kp@@ el@@ an foto u kwagh tseegh kpa , kwagh@@ kp@@ el@@ an la a nôngo u tesen se er kwagh shon a lu yô . Kape “ kwaghôron u dedoo ” la kpa ngu a wase se u kaven kwagh u vesen u Yehova a soo ér se̱ er je la . Kpa aluer se hen i̱ yô a saan se iyol , shi se fa “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” la kpaa , gadia a taver gande u fan ga . 9 , 10 . ( a ) Ka loho u nyi ior mba Aôndo vea pase hen shighe la ? Yehova Ka Kwa@@ r Wam , 9 / 15 “ KA SH@@ A kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” B@@ em : E@@ i , m ember ga . ( Mbaefese 4 : 8 , 11 , 12 ) Se mba a iwuese kpishi er ‘ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ’ mban — ka mbatamen mba i tsegh ve je la — ve lu kôôm se sha u se̱ za sha mbam@@ pase mba Yehova zum u ka sea zua imôngo sha u civir la nahan ! U tesen ikyav yô : T@@ ôô ase wer orgen kôr a@@ kwa@@ ti u i we iyua ker yô ngu nan we . Or@@ kuran pur@@ usu ugen la je yô , yange pine ér i naan un magaz@@ in u Con@@ sol@@ ation ( u i yer hegen ér Awa@@ ke ! ) Sha nahan yô , mba “ icighan ” je . ‘ Lu Nen Ken Kwaghôron Wam Z@@ an Z@@ an ’ Er iyange i Yehova i lu mgb@@ ôghom ne , ka akaa a vesen a nyi a ere ? i nger Mkaanem ma Aôndo sha gbenda u se fatyô u kaven la nena ? Paulu been yô , a time sha mbampin mbagenev kpaa . V@@ ang@@ er@@ tiôr u se lu a mi ser uityendezwa mba Aôndo vea kure shami vough la a hemen se ken akaa a se eren cii . Yange u er kwagh u na mbagenev nyôr ken ican yôô ? A er nan ve a gema un una hingir “ ik@@ urior i vesen ” j@@ imi ? Í gbe je or ngu a̱ tese dooshima imba ne ga . Nahan Yesu lam a Maria dang ga kpa gema wuese a wuese un . U@@ ngeren mban mbagenev ôr kwagh u aeren a a vihi Aôndo ishima yô . Ka Yesu Kristu yange lu vor la ye . ( b ) Doo u mfe u se lu a mi sha kwagh u Satan la una na se kange ishima ser se hemba kuran sha ci u nyi ? Nenge Iyoukura i ken zwa Buter i A@@ ip@@ or 15 , 199@@ 1 , peeji 21 - 23 . Mo vea Mar@@ j@@ or@@ i@@ e sha iyange i se er ivese la Apostoli Paulu nger ér , “ tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” Kpa , mba mor@@ on iyol man mba nengen ér ve hemba gban kwagh a mbagenev kua mba ve lu a ‘ dooshima u Aôndo ga ’ yô , gema venda un shi kôr un ihyom shi hendan kwagh a na . — Yoh . 5 : 40 - 42 ; 11 : 47 - 5@@ 3 . ( b ) Ka akaa a nyi nahan i doo u nom man kwase vea n@@ orom ikyaa sha mi ga , man ka sha ci u nyi ? Kpa we yô , u fatyô u palegh kwagh ne . ( Pasalmi 36 : 9 ) Ve fa ér ityôkyaa ngi i Yehova a gbe se yô . Tsô I@@ she@@ b@@ i - ben@@ ob@@ i fe ér Davidi v@@ ôr yô , a “ lu henen ér una wua Davidi . ” Er m hen sha ieren i Yesu la yô , m nenge mer gba u Tartor u Aôndo ua lu kwagh u hiihii ken uma wam , a lu akaa a m yange m tsua u eren la ga . 1 : 10 . 43 : 10 - 12 . Shin er ma nongo u uumace ve lu ityough sha ú ua fatyô u lun vough ga nahan kpa , doo se kpishi sha er se lu civir Aôndo vea mbananjighjigh a vese imôngo mba ve til sha mimi shi ve we ayol a ve saan saan sha ikyev i tahav mbu Aôndo a ver mbu la nahan ! U ngeren akaa a se soo ser i er hen ku wase la ka ieren i sha kwaghfan Tindi u Aôndo wa Mbaiserael mba ngise la ôr ve nyi sha kwagh u u@@ profeti mba@@ ai@@ eve ? Mpase u sha M@@ nenge ( D@@ an . ( b ) Mkaanem ma ken Mateu 11 : 27 - 29 la ma pase se nyi sha kwagh u Yehova man Yesu ? Aluer ka tsombor wase shin mba@@ wan ndor a vese shin gomoti a lu tôvon se a ican kpa , ka or u nan “ lu a mise ken iyol i nan ga ” shi mlu u nan u ken jijingi a taver ga la , nana ngô@@ ôr nôngon gb@@ ev ga ye . ( Mat . Cii man mb@@ ee u derianyom u sha un@@ yi@@ in la yô , ityesen i yange i due a mi sha kwagh u ‘ iorov utar ken Aôndo môm ’ la lu a wa am@@ ishe ga , shi mayange lu kwagh u i vande fan ken mcivir u Mbakristu shin ken jighjigh ve u nan kpaa ga . ” I@@ ca i gbe ga yô maa ime wa . Hemen na ngu vough shi ka u tsôron shi u tser tar cii . Nahan [ Ne@@ hem@@ ia ] sôn Aôndo u Sha . ” Tor Solomon lu kaa ér : “ Ka er i k@@ ur iji@@ r@@ ôron i sha tom u ifer fe@@ fa ga yô , man ishima i ônov mba iorov i taver sha u eren ifer nahan ye . ” — Or@@ pasenkwagh 8 : 11 . Kape u wan or kwagh u una lu nan a inja la kpa mbam@@ tsera mba tsôron ve lu ker je la . 21 : 8 , 9 . Yange gba pe a kôôm í sha m@@ ver u atindi a Aôndo a ver sha ci u mkpeyol u or la . ( Genese 1 : 27 , 28 ; 2 : 15 ) Ikyav tese wang ér , awashima u Or@@ gb@@ an@@ akaa a lu a mi sha ci u tar ne yô ka u uumace mba vough mba ve lu mbap@@ er@@ apera , mba ve we iyol ve sha ikyev i hem@@ en@@ tor u Yehova saan saan la ve lu shin ú , ve lu ken Paradi@@ so u Kristu yange er ityendezwa ér ngu van la gbem sha won . — Pasalmi 37 : 11 , 29 ; Luka 23 : 43 . Hegen kera gba u se kohol imôngo sha iyange igen kposo sha u eren mkombo u yange i yilan ér Takerada u H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo la ga . I ma@@ gh mkombo ne hegen vea M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo man M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en la . Ity@@ ôkyaa yô , sar se u kohol jijingi man kwa@@ se@@ he , kaan a mbagenev ser ve kpa ve “ V@@ a ! ” Paulu yange nger kwagh sha kwagh u Yehova kaa ér : “ Hii sha i@@ gbe@@ tar je mba nengen a mlu Na u i nengen a mi sha ashe ga la , inja na yô , ka agee a Na a tsôron man mlu Na u sha inja i Aôndo la , mba nengen a mi sha ashe a ishima ken aeren a Na . ” ( Rom . M@@ lu u m lu vea ve imôngo la , lu kwagh u nan mo msaanyol kpishi u una hungur mo mayange ga yô , shi lu ian i dedoo i taver ayol a ase asema u veren ishima keghen iyange i mba@@ doon se ishima mba ve kpe la vea nder shin ku la . Aôndo suen shi veren mba ve civir un a awashima u dedoo la cii . • Er nan i doo u se wuese m@@ ver u i ver mbagenev ve lu hemen ken tiônnongo laa ? Ka unô i kohol ve imôngo a Mbakristu mba i shigh ve mkurem laa ? Lu@@ ̱ z@@ a̱ h@@ ì@@ d@@ è@@ n ve ke ’ zende u ic@@ aa je maa yange ve va kohol Yesu la , lu ve iyol torough torough u ôron un akaa a ve z@@ à e̱r je ka u kera kp@@ el@@ an ga . Er se lu ken ibanave kpishi yô , se nenge ser u lun a inyaregh shi ng@@ een a akaa la ka kwagh u vesen kpishi . A nger ér : “ I kighir mo a kighir je . Yange doo ah@@ ur@@ aior a Paulu a na , kpa mbagenev yô n@@ aha un tar . • Ú er nan ve ú zua a m@@ mem u ken jijingi ? An@@ takerada la va nyôr a pi@@ pa@@ abaver i ken L@@ on@@ don i í yer ér The T@@ im@@ es la ken uwer u Me@@ i 8 , 19@@ 20 la . A@@ ta@@ m a t@@ ur a i er kwagh u a ken Yeremia ityough 24 la tile sha ityough ki nyi ? ( Mateu 16 : 24 ; Yohane 18 : 37 ; 1 Peteru 2 : 21 ) Kpa , Yesu man mba@@ jighjigh mbagenev ve na naagh a uuma vev , nahan i wua ve sha ci u mba mba eren shiada sha kwagh u jighjigh ve yum . U tesen ikyav yô , shighe u i wu@@ he Paulu ken pur@@ usu ken Roma la , a taver Timoteu ishima a kaa ér : “ Kwaghôron u dedoo u u zough a mi hen mo yô , a̱ lu u ikyav i zan sha mi . ” ( 2 Tim . Kwaghôron u profeti u i er ken Yesaia ityough 5@@ 3 la pase er Yesu a “ sôn ” shin a zamber a Aôndo sha ci u uumace mba@@ asorabo sha gbenda u doon kpen kpen . I jiir la kaa ér : “ M@@ tsaha u van se a bem la , gema lu sha a Na ; ka sha i@@ gb@@ i@@ di@@ v N@@ av man i wanger se ye . ” — Yes . Kwaghôron u profeti ne shi kure ken inyom i 19@@ 19 , inyom i as@@ ande a Iserael u ken jijingi due ken “ Zege@@ bab@@ ilon , ” u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii kera la . Una wase u nena ? 2 : 9 , 10 ) Yange lu u Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a vea er kwagh ne nena ? Bibilo igen kaa ér : “ Mba@@ ah@@ iri@@ v mbara yange ve za nenge Yesu ape i gb@@ ir un shin an@@ ar u ha@@ an ilev kwaghyan , hen tugh mbu i mar un la , er mbakur@@ an@@ ilev za nenge un nahan ga . Jigh@@ ilii yô , kwagh ne yange er sha shighe u z@@ ur@@ um u Yesu una kpe la ; hen shighe la Satan nôngo sha afatyô na cii ér una er Yesu a gba . Er lu a ishimaveren doo doo yô , va nyer anyom 20 yô , or gba a mi sô@@ ôr un , maa gba wan ago a va eren iniongo i iv@@ es@@ egh je . Kpa gema mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda man mbadondon ve yô , mayange ve lumun ér u@@ ivande mba Yesu eren la lu ikyav i tesen ér un ngu eren tom u Aôndo ga . M@@ h@@ ôônom maa kôr un a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave , una yima uuma mba mba@@ ibanave kpaa . ” ( Marku 1 : 35 ) Ashighe agen di yô , a ker ijiir a yem her un tswen shighe u iyange i m@@ ir yô , a za er msen hen Yehova . Ashighe kpishi ka sea nenge a or yô , se pine nan ser , “ U ngu nena ? ” ( Yoh . 13 :⁠ 1 ) Lu m@@ doo u mbahenen nav doo un ishima la mgbegha un u eren kwagh u yange lu ikp@@ an eren la ye . Mayange “ vea kera hen ityav mbi nôngon . . . ga . ” — Yesaia 2 : 4 . Ior mba eren akaa sha asema a ve . ” A kera lu u henen di a hen kwagh u ish@@ ô@@ s@@ ough tseegh ga . T@@ aver ve kpishi u nan uityendezwa mba Aôndo jighjigh , sha ci u ve hen ér Aôndo u dooshima ngu ga ; una lu yô , ma a de ér ior ve ya ican shi ifer kpa i du@@ mbur nahan ga . Aluer se mba tôôn ayol a ase karen sha mbagenev yô , kwagh ne una va a mbamzeyol . Mba@@ jighjigh mba se er kwagh ve la yange ve wa ishima a us@@ aa kposo kposo ken ayol a ve nena ? Yakobu nger ér : “ Aluer or nana nôngo gb@@ ev sha kwaghôron ga yô , nan ngu or u vough je , iyol cii kpaa nana fatyô u kôron i tsaha . ” — Yakobu 3 : 2 . I yima Daniel shin ih@@ ungwa i u@@ be@@ gha . 2 : 16 . Ka mbatamen mba ken atôônanongo a ase ve pasen se akaawan a wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a ne la ye . Aluer se ta ikyaa a mba ve tsough u yan ikyar a tar ne yô , se kera lu ak@@ ar a Aôndo ga . Yange m lu or u hiden ijime sha kwagh ga shi mea tsua u eren kwagh yô , m er un keng , er alaghga u kav ken iliam yam vea kwase wam sha mkohol la nahan . Kpa u veren ishima sha gbaa u keren sa@@ ak@@ a u u@@ kase la yô , lu kwagh u t@@ eren sha iyol na ga . Shighe kar yô , se tôndo kwaghhenen la , se er mbamkombo mba tiônnongo cii ve se hide shi se za hemen a kwaghhenen shon ye . Mba i lu eren ve batisema man mbagenev mba ve lu nengen a nenge la vea tese icivir sha shighe u eren batisema la nena ? M kange ishima mer me de m@@ tsu@@ m u nom@@ om ne a pa@@ ve@@ m a Yehova ga . Ity@@ ough ki sha u 3 ki takerada u M@@ fe la tese ér ishember i “ Mb@@ au@@ tar ” la ngi ken Bibilo ga . Ken masejime yô , Matthew hingir ortamen kua ikp@@ ur pania , shi hegen ngu eren tom hen af@@ ishi a bran@@ ci a a lu ikyua a gar u S@@ t . Aluer se ngohol mbam@@ pase mba Yehova shi se tôô ve sha inja i ka kwaghwan u Ter u kwagh wase a gbe un ishima yô , mbam@@ pase nav vea doo se ishima tsung je . U hen wer ashighe kpishi yange a nenge ngô na a tôô kwa u a van@@ den kaan bredi a mi la a n@@ ungwa sha m@@ w@@ em a kaa bredi gaa ? Aluer kwagh ngu nahan yô , ikyav i Han@@ a la ia wase u . Mayange kwagh ne a de kpiligh se iyol ga . Aluer se hide se gbidye kwar sha akaa a Yehova a lu eren ken tom u pasen kwagh la yô , kwagh la una wase se . I nger mbampin mba Yesu pine yô ken ityakerada i Bibilo i i@@ vangeli la hemba 2@@ 8@@ 0 . Anmgbian L@@ ö@@ s@@ ch maa yôô ér ivur i sha inyom i ken inyom i 20@@ 10 ne ka 1 Mbakorinte 13 : 7 , 8 ; i̱ kaa ér ‘ Dooshima we ishima a akaa cii . 4 : ​ 46 - 5@@ 4 ) A@@ kav a se ter sha hen ne tese se nyi ? Ity@@ av mb@@ ira na yô , mbahemenev mba tar u I@@ ng@@ i@@ la man u Amerika hingir u soon ityar ve kpishi , shi ve ta num sha mba ve lu vegher u vor u “ kwase ” u Aôndo la , ve wa tindi ér i de u ôron ityakerada ve igen , shi ve wu@@ he mba ve lu hemen tom ve la ken pur@@ usu . — Mpa . Hemen u sha ts@@ wam hii hanma shighe , man u hii nena ? Mbagenev cii yô , ve yam i sha inyaregh ki Amerika do@@ la uhar man ti@@ ôn . Nahan kpa , mbagenev ka ve shi nôngon ér vea ungwa imoshima ve . Aluer ma kwagh na se ishim@@ any@@ ian yô , se de kwagh shon a wase se u seer kporom ikyua a Yehova . Be@@ en yô a na k@@ l@@ ase ian i pinen mbampin . Kpa ashighe kpishi dooshima u ka i ôr kwagh na ken ityakerada kua u@@ fi@@ im la ka i lu dooshima u mimi ga , man ityakerada kua u@@ fi@@ im mban ta ij@@ ar ken kasua . Ngeren u una luun a itinekwagh ér “ K@@ av Jighjigh Ve u Nan La ” una taver se ishima u dondon ikyav i ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la . Nahan gba u Mbakristu cii vea dondo hemen u mba i shigh ve mkurem la sha gbaa ne , sha u dondon ikyav ve i dedoo la , shi veren tom u pasen kwagh la hiihii ken uma ve . Or ka nana soo u henen zwa ugen yô , akaa a hange hange nga a ka nan er yô , nahan zwa u wang u mimi u ken Bibilo la kpaa akaa a hange hange nga a i gbe u se er ve se fa ú tsembelee yô . ( E@@ ks . 28 : 42 , 43 ) Iky@@ ondo i ve hu@@ an la i ci@@ r alegh a iyolough a ve a ken myer la shighe u vea naan nagh sha at@@ se a nan@@ den nagh la . V@@ aa nen , ne mba ne tem ken M@@ ak@@ e@@ te@@ shi , gadia ior mba te@@ en kasua cii saa ishe ; mba ve karen m@@ yo@@ ho@@ m ma az@@ ur@@ fa cii i tim ve kera . ” Ve t@@ ôm ish@@ u@@ le man ve ngohol i sha apera , kua a@@ you kpaa , ve ngohol a kpaa ; ka ve nzughul a or kua ya u nan , man a or kua dyako u nan kpaa . ” Shin er ka ve er tom taveraa nahan kpa kwagh u ka a due ker la ngu a lu kwagh môm ga . ( Ôr Or@@ pasenkwagh 2 : 24 ; 3 : 12 , 13 . ) Anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi kav m@@ doom ma ma lu ken kwa@@ v yô . Ior mba yange ve z@@ aan hen Yesu cii kav ér a “ lumun ve . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 30 , 2@@ 11 Mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova cii mba a ian i i@@ civirigh i lun azende a na kua “ mba@@ shir@@ en@@ tom ” a na imôngo . 13 : 34 ) Anzaakaa ka a pase akaa a taver sha gbenda u a kôr se ken ishima shi se fatyô u henen sha mi yô . Ken atô u ajiir a any@@ iin a ish@@ ember@@ kwaghôron ne i̱ dugh ke ’ Bibilo yô , ka kwa u hiihii je ne , man ajiir a any@@ iin ne aa fatyô u b@@ enden a mlu wase u ke ’ hemen la jighilii , shin ts@@ eng@@ an ôron kwagh sha mlu shon je kpaa . Tese se se̱ fa er i doo u ma se ôr ing@@ e@@ egh ki ayange ase sha u sé zua a ishima i fan kwagh yô . ” N@@ ongo u Kristu U Aôndo , U i Shi@@ gh U M@@ k@@ urem La Ikyav i or eren a orgen doo doo yô ka sha kwagh u t@@ so u yange ur a ior , apostoli Paulu kpa lu ken atô ve la . Sh@@ am@@ gar Shi ongo mbamsen asev mba se sen ser a kure mbamgbe asev , er i er ken mkaanem man nahan la . Ma kaa ér : “ Na se kwaghyan wase u a lu sha ci u ayange ayange la . ” — Luka 11 : 3 ; Ps . Mose yange ta mbagenev icin sha ci nyi ? I@@ ember@@ yolough i u eren la tese ér u venda a@@ yom a Satan kpa ? — 2 Mbakorinte 2 : 11 . J@@ an@@ awar@@ i - Ma@@ ac@@ i 200@@ 9 Se haa iyol inya ga , kpa se tôô mkaanem ma Paulu seer ôron man ser ka as@@ enge ga ; ma kaa ér : “ Se mba wan ne kwagh ser , m@@ ngohol u ne ngohol mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo yô , i̱ de lu gbil@@ in@@ kwagh ga . ” Se mba ongo nahan yô kpiligh se iyol , tsô se nenge ser doo u se yila ior mkombo ate@@ tan la je . Anmgbianev ou mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken K@@ olose mbara yange ve er nahan . Yehova una fatyô u den hanma or u nan hi@@ di a iyol i nan ijime shi nan eren kwagh sha mimi shi nan gem ishima la , asorabo a nan . 9 : 8 – 15 . Kpa ken mkohol u mbatamen u ken Yerusalem la , ve gbaa lumun a hanma kwagh tsô ga , shi ma or ker gbenda ér i lumun a mhen u nan kpaa ga . A doo ve kpishi u ôron we mimi ne . Shin er uumace ve ze hemen sha gbaa u i@@ wa@@ v@@ aren man mfe u s@@ angen ye@@ ke , shi mbahemenev mbagenev ve nenge ér vea sôr mbamzeyol mba uumace nahan kpa , ve fatyô u been a mbamzeyol mba vesen mba uma ga . T@@ ugh mbu il yô , Ter va tile a na , kaa ér : “ T@@ aver ishima , gadia er u er shiada sha kwagh Wam ken Yerusalem nahan , kape ú shi ú za er shiada ken Roma kpaa keng je la . ” ( Aer . Nen@@ gen aeren a ase , nahan ka a h@@ ôn se ken myer sha er una kôr se uma yô . 1 , 2 . ( a ) Paulu yange taver Mbakristu mba ve lu Mbaheberu la ishima sha nyi ? Apostoli Paulu nger ér : “ [ Ka sha er ] iyol cii er i ma@@ gh i , i zua i sha iwasen i hanma ij@@ u@@ an i i lu ker yô , sha tom u hanma il@@ ye@@ gh@@ egh ki lu eren sha inja i ki la , i lu vesen i lu maan iyol i i ken dooshima ye . ” ( Ef . Nahan Davidi soo u ngohol un tor ga , sha ci u Yehova lu a dugh un tor kera ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 1 , 8@@ 0 M ôr takerada la kwa imôngo . Ishim@@ a@@ verenkeghen yase ia a lu i yemen Sha shin lun shin tar ne kpa , se kange nen ishima u dondon kwaghwan u a lu ken injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la . ( Yobu 33 : 25 ; Yes . 33 : 24 ) Kpa cii man shighe la yô , doo u se tsuan akaa a se er la sha kwaghfan , shi se tesen ser se na uityendezwa mba Yehova jighjigh . Kwagh ne una na a saan se iyol hegen , nahan kwagh u mkpeyol una kera hingir se kwagh u vesen ga . — 1 Tim . Hegen ne ka mea za yô , m za pasen ior akaa a m ne jighjigh a mi la . I@@ GB@@ E@@ T@@ A@@ R W@@ A@@ S@@ E S@@ E U SE@@ ER N@@ AN O@@ K@@ U@@ R@@ AN@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E U H@@ E@@ MB@@ AN L@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H Tsô , mba maan gar u Yerusalem mba been yô , ve mase eren shiada sha ish@@ u@@ en i Yehova sue Ne@@ hem@@ ia sha dooshima la . — Ne@@ hem@@ ia 4 : 1 - 12 ; 6 : 1 - 19 . Mbakristu kera mba sha ikyev i Tindi ga , kua tindi u nan nagh la kpaa . — Rom . Alaghga or a nenge kwagh ne ér ka kwagh u cuku , nahan kpa up@@ ania mban yange wuese erdoo ne kpen kpen ! Yesu kaa ér : “ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii . . . , vea due kpaa . ” ​ — Yoh . ( b ) Kanyi Mbamaren vea fatyô u eren sha er mcivir ve u hen tsombor la una va tsombor ve a m@@ me@@ m@@ shima ? ( Pasalmi 1@@ 24 : 7 , 8 ) Se ember kpishi er Yehova a war se sha ikyev i “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” u ifer la je zua ga ! — Mateu 6 : 13 . U tesen ikyav yô , wea za u pasen or kwagh yô , ver ishima sha er u fa akaa a a tese ad@@ in@@ i u nan shin akaa a a gbe nan ishima , shin mlu u tsombor u nan yô . Er mbam@@ zough mba mbatamen ka ve kohol vea mbatamen mba ningir sha sha u tsuan anmgbianev sha u ve̱ er tom u mbatamen man ú udi@@ ak@@ on nahan kpa , u veren a ver jighilii yô mba dondon ikyav i yange i ver ken derianyom u hiihii la . ( Yohane 14 : 9 , 10 ) Heela tseegh ga , sha ikyev i naagh ku Yesu yô , ka se ar a Yehova zum u se er msen ser a̱ de se a asorabo ase la . Kwagh ne bugh gbenda sha u “ u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov ” mba ve lu Mbakristu mba i shighe ve mkurem la vea due ken Yerusalem kua ang@@ ar@@ ev mba ve kase un la kera yô . Mbakristu kpishi er kwagh er gumor ne nahan , man ieren ve la i kuma iwuese , shi i tese vangertiôr ve ken ityendezwa i Yesu a er wener : “ V@@ ande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye ” la . Ka i hemba maan mo iyol u pasen ior kwagh u m vande wan ago@@ yol sha mi la . ” ( Mateu 7 : 13 , 14 ; 1 Timoteu 4 : 16 ) Shighe u i gbe u se tsua kwagh u se er yô , isharen i eren kwagh u dedoo la alaghga ia na se pine ayol ase ser : ‘ Kwagh u m we ishima u eren ne una bende a tom wam u pasen kwagh u T@@ ar@@ tor@@ o ? Yange ve na se ijiir i tsan , ijiir la nd@@ ahar kpa gema lu wang . Sha ayange a As@@ a tema tor cii , ikyum@@ utya i age@@ egh i E@@ ti@@ op@@ ia i kuman iorov m@@ iliôn môm va ta ityav sha Yuda . Hii hen shighe la je , Iserael hingir ikyurior i i tsegh iyol i i sha ci u Aôndo yô , ve hingir ‘ kwagh u Aôndo iyol Na je . ’ M lu a mba@@ ats@@ am@@ ev mba nomso kua mba kasev , man akaa a s@@ aren ônov mba iorov , man kwase , shin kasev je kpaa ” — Or@@ pa . T@@ ed zough a gu@@ da yô , se hide ken tar u Amerika . Ge@@ or@@ ge : * “ Hanma ai@@ k@@ ighe yô , yange i lu di kwagh shon môm tsô . Man ka sea kar mbagenev iyua ne nahan i hemba saan se iyol cii . ​ —⁠ Aer . 20 :⁠ 35 . Or@@ g@@ anden ugen kaa ér Aôndo umbur un , maa a gba wan icam kaan ér mbatyomov tindi se . * — 1 Peteru 3 : 7 . ( Mateu 6 : 19 - 21 ) Kpa sha mimi yô , a fatyô u vihin akaa@@ injaa ne aluer Orkristu nan hide ijime sha u za timin yô . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or la dondo un ijime “ er b@@ ua u zan hen ijiir i s@@ ôngon yô , ” man “ er iny@@ on i yemen fe@@ fa hen kwagh@@ h@@ ônon ” nahan . Kwagh er doo yô , shighe kar yô , anmgbian u kwase ne kav er mhen na la lu shami ga yô , nahan a gema inja kpishi je . ( a ) Ka shighe u taver u nyi yange hii ken inyom i 1914 laa ? Alaghga Mal@@ k@@ am ka a ka iti igen i Mo@@ le@@ ki , tamen aôndo u Mba@@ am@@ on la . Ka hanma kwagh u se tsough u eren cii una za vough er se we ishima la ga . Ikyav i tesen yô , hen ase sha kwagh u anmgbianev mba ve suen mbau@@ ange shi ve taver mba@@ y@@ in@@ an@@ asema asema , shin ve k@@ umbur mba ve lu zungwen la . K@@ er iwasen hen mbatamen mba ken Kristu kpee , i de b@@ undu ga . Ka nyi i tese ér mtim u Zege@@ bab@@ ilon z@@ ur@@ um@@ u ? ‘ M ngu iwanger i tar . ’ ( Ru@@ tu 1 : 16 , 17 ) Aluer se mba ôron takerada u Bibilo u i yer u sha iti i T@@ or@@ kwase Ese@@ ter la , man akaa agen a i nger sha kwagh na la yô , kwagh ne una taver jighjigh u nan wase . Se mba ken “ ashighe a ican , ” shi se mbagenev se tagher a m@@ te@@ v u sha ican shin am@@ een a vihin tsung , kpa se tile sha mimi her . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve vande eren imba tom ne ve kaa ér : Cii man u mough u yem yô , hii u eren akaa ken uma wou akuma akuma , shi kwagh a kuman we . ( F@@ il . De se time se fa er se er tom a In@@ tan@@ et sha kwaghfan yô . M@@ tee u i tôô A@@ re@@ ki la lu Davidi kwagh u vesen kpishi , tsô a dondo upristi mba ve tôô are@@ ki la , a gba ember ken igbar je . U tesen ikyav yô , Ruamabera tsengaôron kwagh u “ Go@@ g@@ i u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i ” la kaa ér : “ [ U ] k@@ ôndo er ij@@ ever@@ ahumbe nahan , [ u ] lu er i@@ been@@ egh ki cir@@ in tar nahan , we man ak@@ um a ou cii , man ior kpishi a we imôngo . ” Kpa hen ase sha ikyav i Yesu yange ver la . Á sôr Mbaiserael mba ve gem asema la ken jijingi , nahan shi vea hide a doo Aôndo ishima . Kwagh ne umbur se kwagh u ort@@ yom u Yehova yange er tom a na sha u hemen Mbaiserael ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo , shi yange kaa kpaa ér : “ I@@ ti Y@@ am ngi ken a Na ” la . Sha kpôô yô , Ruamabera sue mhen u ior ve kaan ér Tartor u Aôndo ngu ken asema a ior la cuku cuku kpaa ga . Er nan ve ihy@@ agh i ve a mp@@ av@@ aa , man Yehova wasen se u palegh i nena ? M kom anyom 18 yô maa m undu ya . 6 “ Or@@ kuran u Dedoo man I@@ j@@ ende i Do@@ on Ishima ” Ne lumun ner ud@@ as@@ enda ve z@@ enda se se̱ du@@ ee ? ” Gadia Yehova bu@@ m a vese ér : “ Kape kwaghôron Wam , u a dugh ken zwa Wam , una lu la , una hide her a Mo gbilin ga , kpa una er kwagh u M we ishima yô . ” Mbashiada mba ve lu zan mkohol u vesen ne tese inja i dedoo kpen kpen , ve ‘ er akaa cii , ah@@ on a gban lu sha mi ga ’ ! Ken masejime yô , Davidi kaa wener : “ TER , Aôndo wase , ta num sha a vese . . . gadia se ker Un sha gbenda u vough ga . ” — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 13 : 1 - 3 ; 15 : 11 - 13 ; N@@ um@@ er@@ i 4 : 4 - 6 , 15 ; 7 : 1 - 9 . Umbur wer apostoli Peteru kaa ér Yesu ver se ikyav sha u se dondo un ijime yô . A za hemen zan zan a tsegha iyol na sha ci u Aôndo , i er un batisema . Ngu eren tom u pania u ke@@ ke hegen , shi ngu di@@ ak@@ on kpaa . ( Mateu 28 : 19 ) Er se lu eren tom ne shi se lu keghen “ iyange i vesen i TER ” la yô , doo u se nengen ior er Yehova kpa a nengen ve nahan . O@@ ri@@ h@@ yom ne ka ana ? Shi a vaa iyol wener : “ K@@ pe ah@@ ii , mo or u gban kera nee ! ” — Mbaromanu 7 : 21 – 24 . S@@ ha@@ a@@ la pe Wan u Aôndo tema tsen@@ g ke ’ mlu na cii man a va mase hingir orumace la , a ta ashe a nenge jighjigh u nan u Aberaham la . Kanyi kwagh i lu zan hemen sha er i eren tom u pasen kwagh u Tartor sha tar cii ne yôô ? M z@@ eren nyoon ishima a mbag@@ ene@@ ve@@ e ? I@@ a ngô@@ ôr ga . Aluer u ôr ikyum@@ hi@@ ange u bee shin u soo u hiin u ôron ma gbaa u itinekwagh ken ma takerada yô , u fatyô u ta@@ mber , gbidyen kwar sha kwagh u u sember ôron la , sha er u fa wea kav un tsembelee yô . He@@ mba doon u henen kwagh ti@@ ôn@@ ôô hanma shighe a u henen kwagh g@@ ô@@ g@@ ôn@@ aan ts@@ ere tse ts@@ ere la . Kanyi i gbe u se er ve se zua a mlumun mba Bibilo i ne sha mbampin ase@@ va ? Kpa er nan i hembe doon u se tese gbashima sha tom u pasen kwagh hen shighe ne ci@@ ilii ? U Z@@ EN@@ D@@ E K@@ P@@ A@@ S@@ E K@@ P@@ A@@ S@@ E ! ” Nahan ve er nyi ? Ka a gba u me za hen Bibilo a ior ken ag@@ ar yô , a tô@@ ôm shin mat@@ o a za ver@@ em , a ke@@ gh@@ em zan zan m kar been . ” W@@ ea hen wer u ngu a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la shin wea hen nahan ga kpa , mlumun u ú na sha mpin ne la una wase u u̱ fan . Apostoli Peteru kure kwaghôron na sha u tesen er i lu hange hange u noov vea eren a kasev vev sha kwaghfan yô . A kaa ér , “ sha u i de vende mbamsen enev ga yô . ” Aluer se hii u keren bem a or u se gbe iy@@ ongo a nan , kpa ma ityôkyaa igen ngi i í ne ve i taver nan u him@@ en iy@@ ongo shon yô , doo u se yina ishima ga . Akaa a a er ne tese ikyav i kwagh u una va er , shighe u una tema Tor u Tartor u Mesiya ken tar u he , shighe u una ‘ ver iji@@ r@@ ôron i mimi sha won ’ cii la . M va kom anyom 14 yô , m tsua u pasen tar ken igbar mer m ngu nomso@@ or u yaven a nomso , sha h@@ we wam man iyol wu@@ h@@ an yam la . Kwagh la yange kôr or u zamber la ke ’ ishima u henen sha loho u nan ishimaverenkeghen ne kua er un di nahan kpa kwagh na gba or ishima je nan tile nan lam a na ke ’ Bibilo nahan . Shighe u Mbaiserael lu ken Igipiti la , ve ya inyam i wan@@ iyôngo u ve s@@ ôngo la , kpa ve ma awambe a na ga . Ikyav i tesen yô , Aerenakaa 17 : 6 pase ér ken tar u T@@ esalonika u u lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Grika la , mba@@ ah@@ end@@ anev g@@ enger am@@ o kaa ér : “ Ior mba ve vihi tar cii ne , ve va heen kpaa . ” Shi una tese ér ka Tartor u Aôndo ua sôr akaa a vihin a Satan a er la cica cii shi ua kende a hemen u Yehova sha ye . 10 : 13 ) Kwagh u sha uhar yô , gba u se dondon aeren a Yehova , hemban je yô dooshima . Aluer se mba eren akaa ne shi se mba nôngon ser Yehova a doo or u se lu henen kwagh a nan la ishima yô , nana nenge er i gbe kpee u nana ungwan Un yô . ( Mateu 4 : 4 ; Duteronomi 8 : 3 ) D@@ i vough e̱r ka i gba u se y@@ aan bredi shin kwaghyan ugen hanma iyange i uma wase cii sha u i̱ taver se iyol nahan , kape i gbe u se nyôron a mbamhen mba Yehova ke ’ a@@ vese sha er se tile ke ’ jijingi dông je la . ( Yoh . 1 : 1 ) Nahan afatyô u kaan ér Yesu una tim or u vendan atindi la sha “ i@@ ôôn i sha zwa ” na , shin sha tahav nav . Gbenda môm u Yehova a kor se sha ikyev i uh@@ ôn mba Satan nyian yô , ka u nan se kwaghyan u ken jijingi u sha ashighe ashighe sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh . ” ( Mat . Eli@@ f@@ as@@ a kaa ér ican i Yobu la ka m@@ tsaha u a lu zuan a mi sha asorabo a a er yô . ( a ) Er nan ve u hen wer Yesu yange eren ityom hen ya shighe u lu wanye laa ? Mba@@ yev ka vea tagher a kwaghbo yô , ve yevese ve za kohol mbamaren vev . 7@@ 5@@ ,@@ 6@@ 2@@ 7@@ ,@@ 3@@ 8@@ 4 Yange taver un u fan kwagh u a lu ken Bibilo jighilii yô , nahan a ôr i iyol na sha er una fa yô . Wan u wan u H@@ am , N@@ im@@ ro@@ di , kpa lu bo or . T@@ A@@ R N@@ E U@@ A L@@ U K@@ EN M@@ Z@@ O@@ U@@ G@@ H . Satan ngu nôngon sha afatyô na cii ér una ngohol icivir i í lu Yehova tswen a kom u a na un la . 34 : 9 ) Er u lu civir Yehova a iyol i t@@ angen shio yô , una ver jijingi u t@@ ang@@ en@@ yol ga u u lu a mi la kpee a b@@ unde ga . Yehova na i nger Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la sha ci u a soo ér se fa Wan na Yesu , shi se dondo ikyav na la kpaa . A fatyô u karen mkaanem ma Or@@ pasenkwagh 11 : 6 mara sha tom wase . T@@ O@@ M U M@@ A@@ AN A@@ YO@@ U A T@@ AR@@ T@@ OR Mba@@ y@@ ev@@ makeranta kpishi umbur er yange ve wase u wan ak@@ ondo man ikyav mb@@ ig@@ enev mbi i tindi a mi hen anmgbianev mba ken Y@@ uro@@ pa shighe u i nôngo ityav mbi tar cii mbi sha uhar i bee kera la yô . A nyôr a mbam@@ k@@ er@@ ev mba Iserael mbara hen ya na “ bem bem , ” shi zum u Iserael va ta num sha gar u Y@@ er@@ ik@@ o la kpaa á er akaa a waren uma na , aa i kaa a na ér a er la cii . ‘ Ieren i ngise ior i Iserael eren sha kwagh u ip@@ aan ’ yô tese ér yange i gba u ‘ or nana tsu@@ wa iky@@ ô@@ vough ki nan , nana na orgen . ’ In@@ j@@ akwagh i Peteru la tese ér Mkaanem ma Aôndo ma a hanma kwagh u i gbe u se zua a mi ve se “ vese sha mi u zan ken myom ” la cii . Dooshima u T@@ so@@ mbor 4 : 6 , 7 ) Ikyav ne ia wase se u palegh u kuren ikyaa sha kwagh u iyange i Yehova sha inja ga la je he ? — 1 Kor . Akaa nga kpishi ke ’ mpase u pasen loho u dedoo ne . Gba u se taver ishima sha er se tile dông se hendan a Satan kua nongo na cii yô . Mbagenev vea hen ér , “ Alaghga yange me er ma kwaghbo nahan a du@@ gh@@ um ken tiônnongo u Kristu kera . ” Er Nan Ve Tar u I@@ v a Ts@@ wam Y@@ um N@@ ah@@ ana ? I nger ér : “ Hanma or u nan yer sha iti i Ter yô , nana war . ” ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 ) Yô , se su@@ gh nen Yehova sha er yange tindi Wan na u ishima ishima la shin tar ne yô , shi se su@@ gh nen Yesu kpaa sha er yange lumun u va nan uma na sha u p@@ aan se yô ! — Marku 10 : 45 . 1 , 2 . ( a ) Ka an Aôndo yange hii gb@@ ana , man yange er tom a nan nena ? 9 , 10 . ( a ) Ior mba Aôndo mbagenev ka ve vaa af@@ an@@ yô sha ci u nyi ? Se kav ser , a@@ dooga Yesu lu ôron kwagh u mnder u shin ku u a lu sha ci u mba vea yem sha la . ( Luka 9 : ​ 24 , 25 ) H@@ ide hen sha kwagh u Mbashiada mba Yehova mba taver asema mba yange i wu@@ he ve ve ya ican ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v kua ken pur@@ usu shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha U@@ har la , kua shighe u i nôngo mbi i bee kera la . M@@ kombo la been yô , se nger ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u zan makeranta u G@@ ile@@ adi . 1@@ 3@@ ,@@ 0@@ 7@@ 7@@ ,@@ 1@@ 60 Yesu yange pase ior loho ugen anyom kar kuma dubu uhar hegen , man loho shon gema mlu u ior umiliôn imôngo sha tar cii . Ka unô yange ve hii u kaan ior loho u Aôndo a tindi ér i̱ “ va ” la sha “ iyange i Ter ” nee , man ka u ior ve va han@@ a ? Aluer ka nahan yô kwagh u yange er Yesu la se kpa una er se . Mba eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la nyian nena ? ( 1 Utor 17 : 4 - 24 ; 18 : 36 - 40 ) Nahan cii kpaa , kwagh ne er kar ica gba ga , maa Eliya hii u v@@ ôron shima shi cian kwagh zum u Yes@@ e@@ bel ta k@@ ume ér saa una wua un keng la . ( b ) Kanyi nahan ia fatyô u vihin m@@ til wase u ken jijingi ? Er Paulu lu ôron kwagh u m@@ lu@@ a@@ inja u bredi u a lu sha ci u anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem la ken 1 Mbakorinte 10 : 16 , 17 yô , a ôr kwagh u “ iyol ” kpaa sha gbenda u vesen . Mbamaren vea na sha u kwaghhenen u he ’ tsombor a̱ kundu iyol shi a̱ hemba lun a inja nena ? Or@@ kuran yô , ka u nana̱ lu a ac@@ ôgh@@ ol a wan iyol ga keng je , nana̱ lu or u kwase môm , . . . man or u fan ityesen kpaa . ” — 1 Timoteu 3 : 1 , 2 . Nenge kwagh u Paulu a we sha kwagh ne ne , wener : “ K@@ ar . . . fa akaa a a hembe lun a inja yô , nahan né lu wang né lu a ac@@ ôgh@@ ol a wan iyol ga sha iyange i Kristu . ” — F@@ il . ( Mbagalatia 6 : 16 ) Lu u ônov mba Aôndo mba ve vese iyenge ga ne vea ngee a kuma iorov 14@@ 4,000 . — Mpase 7 : 1 - 4 . Mkaanem ma Aôndo ka i@@ mbor i iwanger i ken jijingi i i gbe inya ga yô . Z@@ an zan ice yen i sha it@@ you kpaa , i ôr i cii . ” — M@@ AT@@ E@@ U 10 : 29 , 30 . Kanyi i̱ ne ve tom u eren Yehova la i lu kwagh u v@@ es@@ ene ? yô , iliam k@@ on@@ dom kp@@ ur@@ o , tsô m nôngo m kaa mer , ‘ Een , m nenge a akaa a kpilighyol . ’ 13 : 15 , 16 . Wan la ongo kwagh la cii za been yô , sôô un ken ishima a kaa wener , i̱ tsaha wan u wan ifer la kpee . Ior kpishi fa inja i u suur sha Yehova ga , nahan mba a mbamhen mba shami ga sha kwagh ne . * — Yohane 3 : 16 ; 1 Yohane 4 : 9 , 10 . K@@ ende Un sha ken mkohol u ior . ” 1 : 2 , 5 - 7 . Hen ase sha ikyav i Davidi ne . Nyian kpa , nomso man kasev mba ve lu Mbashiada mba Yehova cii , mba tesen mbagenev sha gbashima , er Yesu tsengaôron nahan , ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — Mateu 24 : 14 . Yange tôô iyol na kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev , shi a gema a k@@ à@@ r mbadondon un mba lun asema le@@ gh@@ legh la sha iyôngo zum u akaa nahan la , ér : “ M va sha u ve̱ zua a uma , ve̱ zua a mi wuee je . Aluer se mba eren tom wase u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la a ishima yase cii yô , tese ér se mba civir Aôndo shi eren a ior dedoo , nahan se zua a “ iveren i TER . ” — Anz . ( Ivur 3 ) H@@ es@@ e@@ k@@ ia suur sha Yehova , nahan “ ma tor u Yuda u kuman sha a na ” lu ga . Nahan ishima tsu@@ e N@@ at@@ an@@ ael ker tsô á kaa a Yesu ér : “ U ngu Wan u Aôndo , U ngu tor u Iserael . ” — Yohane 1 : 35 – 4@@ 9 . Kwagh ne ci@@ er iyol ts@@ ôô ! — Mateu 24 : 3 , 7 , 8 , 15 - 22 ; Luka 21 : 10 , 11 . Shin er hen shighe la , alaghga anmgbianev asev yange ve fa er hii ve gba u vea lu p@@ al@@ egh@@ aa a tar la wang ga nahan kpa , ve lu keren ér vea er ishima i Yehova . 4 : ​ 6 , 7 ) Kwagh u vihin ken ishima tsung ne a wase u hemba lun kôôsôô a Yehova . Ú sôr shighe ú ver ú ngu ôron Bibilo sha hanma ian kpa ? T@@ aver kpishi u fan m@@ nyoon u ken ishima , u Peteru lu ker zum u sev av ve , gba nengen akaa kposo kposo a i lu eren a Yesu la . Mbam@@ lumun mba a na sha mbampin mbara vea su@@ r u ishima je ka u tu@@ nan ga . — Ôr Yeremia 31 : 18 - 20 . A@@ kav kpishi a se ter ken ngeren ne la se dugh a ken ngeren mba i gb@@ eren sha itinekwagh i i kaa ér “ I@@ liam I Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor ” la . Ior umiliôn imôngo mba er Bibilo hanma iyange . A kaa a G@@ ab@@ er@@ i@@ el ér : “ Nenge , mo kp@@ an@@ kwase u Ter , m ng@@ un ; i̱ erem sha mkaanem ou . ” Nahan O@@ ri@@ serael yange nana ker iwasen sha igbenda ne yô , kwagh ne a wase u kôôm imoshima i nan . E@@ ̱r se lu Mbakristu yô , doo u se y@@ ese mhen u Kristu ne ken a vese shi se dondon sha mi sha gbaa ne kpaa . 3 : 44 . Yange gba u vea er kwagh sha shighe vough er Aôndo u ve civir la nahan . I@@ wer iti@@ ar ngi kar yô , k@@ oti la wua ijir i j@@ ôô@@ ji Pro@@ k@@ hor@@ y@@ c@@ he@@ va yange kure la , sha iyange i Me@@ i 30 , 200@@ 1 . ( b ) Takerada u Mbakolose tese ikyo i wan i sha dooshima nena ? I@@ ji@@ r@@ ôron i sha mimi ga la yange ia pu@@ gh@@ ur un van@@ ger kpen kpen , gadia er Saulu kwagh u bo ga . Ka mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh Yehova a soo ye . A umbur er mba y@@ amen kasua vea na mbagenev kpishi kua mbagenev mba eren imba kpen@@ ga la yange ve mb@@ i@@ e mbatomov mba gomoti shighe u ve lu ôron ishe i a ki@@ mbi ve sha kwagh yô . ‘ Me N@@ ingir sha A@@ tse a O@@ u a N@@ anden N@@ agh sha M@@ i , T@@ ere ’ ( 1 Utor 12 : 26 ) Y@@ er@@ ob@@ i@@ am lu cian ér , aluer Mbaiserael zer wan nongo lu@@ gh lu@@ gh yemen ken tempel u ken Yerusalem la sha ci u u@@ iniongo mba i eren hanma inyom i civir Yehova la yô , ica a gba ga tsô vea gema asema ve vea ver sha tartor u Yuda , vea kera ungwan un ga . mba a at@@ ine@@ akaa a injaa a timen sha mi hen tsombor . Yange lumun ‘ ip@@ aan ’ la shi kegh iyol u nan uumace mba shir@@ en un mbara ish@@ ô sha ci u ip@@ aan shon . Icighan jijingi u Yehova una wase se u hemban mbamtaver mba alaghga se tagher a mi la nena ? A kure gb@@ ayol u a hingir torough torough u ma i̱ zough a ior mba ve kom tsema tsema ne nena ? Ka cii ieren i í nger ken kwagh@@ yôôn u Aôndo hen Mose je la . Shi ma wanger gbenda wase kpaa , sha ci u ma tsengaôron kwagh u Aôndo a we ishima u eren yô . Kpa kwagh ne saa he@@ ela tseegh ga . Nahan lu unô Solomon lu ôron kwagh ve he@@ en@@ ee ? Se fa jighilii ga , kpa alaghga lu kasev mba tagher tagher mba ve z@@ aan hen ya u tor Solomon yô . Mba i shigh ve mkurem man “ zege@@ ikpelaior ” za hemen u tan iwanger Lu un tema dondo a Yesu zum u mbahenen tema u yan kwaghyan ve u masetyô vea Ter ve la ye . Yehova fa mbamlu asev vindi vindi . Aluer u ngu eren nahan yô , u hemba lun a iwuese sha kwagh u Yesu a er sha ci wou man u a lu eren hegen shi una va er ken hemen la cii . Inja na yô , ior mba “ eren akaa a sha tindi la sha gba@@ aôndo , ” man kwagh ne tese ér ka imo ve i ken ishima la i mgbegh@@ an ve ve , ve eren sha akaa a se ôron ken atindi a Aôndo la ye . Aluer se za hemen u tsaase mkav wase u ken ishima yô , ka averen a nyi se zua a mini ? Se fatyô u kaan ser Davidi man Yon@@ at@@ an yange ve lu ah@@ ur@@ aior a mimi sha ci u nyi ? ( Ps . 1@@ 18 : 22 , 23 ) Kwa@@ gen la Yesu ôr kwagh ter kwaghôron u profeti ne shighe u lu lamen a mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve hendan a na la . Shi Peteru kaa ér kwaghôron u profeti la lu sha kwagh u Yesu . ( M@@ ar . 32 : 4 , 5 . Er nan ve se ver ishima ser nyian kpaa se fatyô u ungwan imo i mba i fe ve ga laa ? Kpa cii man ku u Yesu kua mnder na yô , Yesu kaa a mbaapostoli nav mba 11 mba@@ jighjigh mbara ér : “ Ken ya u T@@ erem a@@ you nga kpishi ; . . . Bibilo pase se er se zua a imba mfe la yô . Sha shighe ugen la tic@@ a lu u tesen k@@ l@@ ase u She@@ i@@ la ga . D@@ ugh u Yehova nan sha u Mkaanem nam ma@@ ̱ ngee la kera je kpa , shi a ver tiônnongo u Mbakristu tar sha won cii sha u wasen ior mba ve lu a asema a mimi la sha u ve̱ maa jighjigh u nan ve hen Aôndo . Heela tseegh ga , Mbashiada mba yange i tôv ve a ican sha ikyev i gomoti u tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba karen ken ijime la cii , tar u Rus@@ sia gema nengen ve ér ka mba mbap@@ ati@@ i ve kighir ve a ican yô . Ior umiliôn imôngo sha tar , kua agumaior kpaa , na jighjigh ér “ ikyurior i perapera ” la ka as@@ ande a Mbashiada mba Yehova mba i shigh ve mkurem la . Mo di m za sôn ij@@ e@@ mbe m hi@@ r@@ a aren iky@@ on i ke@@ er usu . “ Tor u Tar ne ” P@@ ase Iyol Na A@@ zende a wanye aa fatyô u wasen nan u lun or u dedoo shin aa ‘ vihi mbamlu mba nan mba dedoo ’ la . Anyom nga kar yô , K@@ al@@ e@@ bu kaa a Yosua ér : “ Mose wanakiriki u TER t@@ indi@@ m , m mough hen K@@ a@@ de@@ shi - b@@ ar@@ ne@@ a sha u za nengen tar la mk@@ er ; tsô m hide un a kwaghôron u a lum ken ishima yô . Paulu yange ôr kwagh u taver Timoteu ishima kaa ér : ‘ Ka jijingi u cian kwagh , Aôndo A ne se ga , kpa ka u age@@ egh man u dooshima man u kwaghfan . ’ ( 2 Tim . 3 : 17 - 19 ) Ka unô Yehova una tsua ve ér ve tile sha ityough ve@@ ve ? Loho : Ka mimi , m ne tic@@ a wase icivir , kpa m civir un ga . Kanyi Bo@@ a@@ shi lu a mi kwagh môm vea N@@ ab@@ al ? Mba bu@@ ghun i@@ wen i yange i ci@@ r sha zwa u war u L@@ as@@ ar@@ u la yô , Yesu er msen taver taver sha u ior ve̱ fa er kwagh u un lu nôngon u eren la i lu sha tahav mbu Aôndo yô . Kwagh u Yakobu a ôr la tese ér lu ôron kwagh u mbatamen shin “ mbat@@ esen ” mba ken tiônnongo . ( Y@@ ak . ( Pasalmi 7@@ 1 : 5 ) Sha kpôô yô , Davidi suur sha Yehova a ishima na i môm shighe u lu iyev la . Jighjigh u nan man ishimataver ka aeren a injaa a i s@@ aren se cii u lun a mi yô . Ng@@ un kpa ka t@@ am@@ enkwagh u a tese ér se mba a m@@ s@@ ange u sha dooshima ga yô ! Aluer i t@@ ôngo ikp@@ am@@ kor i lôh@@ ôn u@@ sho@@ ja ityav , man i kaa imo wanger ga yô , ityav mb@@ ia b@@ ur ve . K@@ EN inyom i 18@@ 8@@ 6 la , i due a T@@ ihi u Hi@@ ihii u takerada u i yer ér M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn la hen iy@@ agh ki i yilan ér Bible H@@ ouse la , hen ger@@ i u Al@@ le@@ gh@@ en@@ y , ken kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , ken tar u Amerika , u yemen a mi ken gar u C@@ hi@@ c@@ ago , ken kpen@@ tar u I@@ l@@ l@@ in@@ o@@ is . Aluer wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la gbidye kwar nenge er u p@@ eren atindi a Aôndo la i lu kwagh u una fatyô u vihin un iyol shi nan un ishima vihin shi vihin mlu na vea Aôndo yô , kwagh ne una seer taver un ishima u kuran atindi shon . ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Aluer se nenge kwagh tsu@@ le or je ngu nôngon u wu@@ an nan nahan , se ti@@ mb@@ ir u yiman nana ? Noa pase kwagh u perapera ken tar u i@@ pi@@ la i eren man iji@@ mba du@@ mbur ker yô . ( Amo@@ shi 6 : 3 – 6 ) Aôndo kera nenge m@@ ze@@ hemen u ve lu zuan a mi sha kpen@@ ga u eren la tseegh ga , kpa ta ashe za nenge mlu u Yosev — shin Iserael u ken jijingi la , nahan kav er mlu ve a ker kunya kpishi yô . ( Mbagalatia 6 : 10 ; Tit@@ u 2 : 3 - 5 ) Hen ase sha ikyav i ken Bibilo i T@@ or@@ kwase Ese@@ ter . Se iv a jijingi shi se mba yaren tom a u@@ iyua mba se lu a mi kposo kposo la sha gbashima . ( b ) Ka ken mbamlu mba ny@@ i@@ iv nahan a̱ shi nan kpa Yesu yange vese k@@ er@@ egh@@ e ? Er nan Aôndo a soo ér se fa mimi ? Kwagh@@ aôndo u mimi ngu môm tse@@ egh@@ e@@ le ? U eren a iyol yase tsembelee shi wu@@ h@@ an iyol sha inja la kpa ka gbenda u se civir Aôndo yô , man ashighe kpishi kwagh ne ka a na ior ve nenge er se lu kposo yô . Mba@@ civir Aôndo cica cii va mase kaven er Yehova a soo ér ve̱ ‘ zua ve̱ lu ishima i môm man mhen môm kpaa ’ nahan . — 1 Mbakorinte 1 : 10 ; Mateu 22 : 37 ; Aerenakaa 10 : 1 – 35 . Ka nyi i lu ikyav nee , man i kom sha nyi gbenda ? ( Duteronomi 9 : 3 ; Pasalmi 33 : 1@@ 6@@ ,@@ 17 ) Mose kpen kera yô , Yehova taver Yosua ishima kaa ér : “ M@@ ough hegen , we man ior ne cii , per Y@@ ord@@ an ne , yem nen ken tar u M lu nan ve la , ka ve Mbaiserael . U lamen zwa u i gber ityakerada ker kpuaa tseegh yôô ? ( Luka 22 : 3 ; Yohane 13 : 26 , 27 ) Nahan kpa Yesu pase uumace mba asorabo mba ve lu sha ikyev i Satan la tu@@ h@@ wa , gadia a na nagh sha ci ve , nahan se fatyô u zuan a uma u tsôron . — Yohane 3 : 16 . Yehova yange doom ishima , kpa m fatyô u fan un kuman mo ga . Yange doo Aôndo u nan Wan na uma sha , sha ci u nyi ? Er fa ér ka u una tagher a imba ican la nahan , yange mciem gba un iyol@@ o ? I@@ T@@ Y@@ AG@@ H@@ ER apostoli venda u keren iti@@ zan sha iyol na . Nahan cii kpa aluer se soo ser Yehova a̱ pase se mhen u injaa yô , saa se kpa se nôngo ci wase . Shi se fatyô u henen kwagh u vesen ugen sha kwagh u P@@ il@@ at@@ u man Peteru la : Gba u se lu a mfe u Aôndo shi se hiden a iyol ijime shi se eren kwagh ga@@ egh ga shi Aôndo una doo se ishima , nahan se cian Yehova , a lu ior ga . Ikyav i tesen yô , M@@ ika nger wener : “ Sha ayange a masetyô la , á ver u@@ wo u ya u TER sha ityough ki i@@ w@@ oo@@ v , á kende a u sha , ua kar ag@@ u@@ ngu ; akuraior aa ur yemen her ; akuraior kpishi aa za aa kaa er : V@@ a nen , sé za nen sha u@@ wo u TER . ” Apostoli Paulu pase kwagh ne nahan ér : “ Ne kera mba kwagh wen ayol a en ga . Gadia i yam ne a yam sha ishe je . ” Sha shighe ugen la , zum u wan@@ y@@ em@@ akeranta na Z@@ ig@@ ong ta i@@ ha@@ gh wener : “ Kwagh u m soo mer mbagenev ve̱ er a mo ga yô , mo di kpa m soo u eren a ve nahan ga ” yô , or@@ tesen na gema ôr kwagh k@@ ondo iyol gb@@ ong nahan wener : “ Een , kpa ú fatyô u eren kwagh ne ga . ” ( Yeremia 10 : 12 ) Doo u se kure zwa môm a aka@@ au@@ ma a sha la saan saan ser : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” Ka akaa a nyi nahan aa na hanma or cii nana fa ér Yehova ka Aôndo u mimi ? Aluer ka u se va war mtim u tar u bo ne yô , saa se na jighjigh taveraa ser ka va timin ú tseegh tsô ga . I@@ ca a gba ga tsô , Yehova una p@@ on mba ve eren akaabo shin ve eren m@@ ire mi m@@ ire la cii , nahan una tese “ m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man or u civir Aôndo a or u civir Un ga la ” wang . Ka a inja u veren shighe u henen kwagh shi tsuan gbenda u ú hembe lun kundu kundu u henen kwagh yô . Ka akaa a nyi a lu hange hange sha u ivese ia za a doo ? Una rumun we kpa ? . . . Ngeren ne una time sha akav a mbacivir Yehova mba sha ayange a tsuaa la man mba ainge ne cii . Yesu vande fan akaa a a er shighe u Yuda una nenge un mk@@ er la . Se kure ikyaa ser , zum u Yesu una va sha u timin mbaaferev sha shighe u zege@@ can la , una nenge er wanakiriki u jighjigh a lu nan ya la kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough vough yô . Gadia mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a na la hen ér gba u a de@@ en ior a kwaghbo kwa tar tseegh ! Shi or u nan lu or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo yô , iyôngo i nan ka i doo nan ishima . Dooshima u ve tesen la tese ér mba mbahenen mba Yesu . Apostoli Paulu kpa ngise “ war ku hen anmgbianev mba aiev ” ken K@@ orinte , alaghga je yô , lu sha ikyev “ u@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli ” mba ve lu keren u wan un kwagh iyol yô . Se fatyô u eren kwagh er or u a ser iyou i a yam la nahan kpa ? Aluer ka nyityô zayol je se tagher a mi kpa , gba u se za hemen u veren mcivir u Yehova hiihii ken uuma asev . Nyian kpa , Mbashiada mba Yehova mba hembe zan sha u@@ y@@ aav mba iorov sha ashighe a ve hembe lun her , er ai@@ k@@ ighe man sha mb@@ ee u s@@ ati nahan . Icighan jijingi u Aôndo yange iv B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i ve fa tom tsema tsema Yange mbam@@ pase mba Yehova doo or@@ pasalmi ishima tsung je Eliya de ér u@@ profeti mba Ba@@ al ve er hanma kwagh u una wase ve yô , kpa ka lu Yehova yô a er kwagh u una wase un ga — kwagh ne tese vangertiôr u lu a mi hen Aôndo kpishi la . — 1 Utor 18 : 30 - 35 . Or ka nana kav er nan er isholibo i vihin tsung imba ne nahan yô , ashighe kpishi ka nan tôô ér isholibo i nan la vihi kpishi je ka u a fatyô u zungwen nan mhôônom ga . Maa a de ér mo m za lam a kwase wam sha kwagh ne tsô me mase tsuan kwagh u m soo yô . Sha ci u ah@@ endan a ve lu hendan a ior mba Yehova u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo la . Kwase man nom ka ve kera na ayol a ve jighjigh ga , shi ve kera lu kôôsôô ga , shi ve kera doo ayol a ve ga . — Anzaakaa 2 : 12 - 17 . Dooshima na yange n@@ á un u tin@@ d@@ in Wan na shin tar sha u a̱ va na se uma yô . M fa mer ka mimi je m lu ungwan ne , shi a na ivese yase taver hemba ave a tse . ” Hen ase er Ho@@ sea ungwa imo i Aôndo nahan undu mkpeyol na sha er una lu ken ivaa la her yô ! Kwagh u hemban lun a inja cii je yô , aluer u ngu ta@@ mber , hiden gbidyen kwar sha kwagh u u lu ôron ken ityakerada yase i pasen Bibilo la yô , u kav kwagh u u lu ôron la , shi u fatyô u su@@ ghun Yehova ken msen sha akaa a dedoo a u lu henen la . Ka ker ken uwer u N@@ is@@ an yô , Yesu maa yem ken Yerusalem sha u za yan P@@ ase@@ ka , er Yehova kaa ér i eren nahan . I wa Mbakristu kwagh ken Yakobu 4 : 7 ér ve “ hendan a Diabolo , ” tsô una yevese ve . Shi yange se wase anmgbianev mba m@@ ishen mba ve mough u yemen ken ijiir ve i eren tom m@@ ishen kpa b@@ a@@ a@@ ji u ve nyôr la va tile ken A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia yô . Shighe kar yô , a hii u eren tom u pania hen ti@@ ôn@@ tar u S@@ as@@ k@@ at@@ c@@ he@@ wan , ken tar u K@@ an@@ ada , sha iyange i Se@@ te@@ mba 1 , 19@@ 8@@ 3 . A kaa a mbahenen nav ér : ‘ Ne yô , i na ne sha u fan kwagh@@ myer u tartor u Aôndo . ’ Ve mba utar mban cii lumun kwagh u Yehova na ian ér a tser ve la , shi ve cii ve hen akaa a injaa ken atsan a ve ya la . Lu nyi i er sha kwagh u O@@ re@@ ti@@ op@@ ia u eren tom ken ya u tor laa , man kwagh ne tese se nyi ? Se fatyô u nan icivir sha tom wase er Paulu nahan , sha u y@@ ar@@ em tom a Mkaanem ma Aôndo f@@ aa f@@ aa shi yaren tom a ma tsembelee kpaa . Shi m te ave van@@ ger a kasev mba ônov av , mba ve do@@ on@@ ashe mba i yer ve ér S@@ te@@ p@@ han@@ i@@ e man R@@ acqu@@ el la . Ka m nenge mer ka ônov av kpôô kpôô . Shi lu or u wan idya , u m@@ sô@@ rom ya tor ken a na yô . U H@@ enen Sha Kwagh Sha Al@@ ô Sha Al@@ ô Shi kpe se iyol , gadia se mba me ta@@ av man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov ma ma a fatyô u vihin mlu wase vea Aôndo shi ma a vihi se iyol kpaa la ga . ( Ôr Yesaia 6 : 5 , 8 . ) Anmgbian ugen u i yilan un ér Al@@ ber@@ ta C@@ ro@@ s@@ by , u cian ashe la di kaa ér , “ M ngu henen u soon tom u col@@ por@@ te@@ ur la seer ayange ayange . ” Yange nger wener : “ Aluer hanma or nana va her a ven man nana va a ityesen ne ga yô , de nyer nen a nan ken ya wen ga , m@@ su@@ gh tsô kpaa , de su@@ ghun nen nan ga . Gba hange hange u se fa kwagh u a lu ishima i sha injakwagh la , sha ci u Bibilo kaa ér gba u se kura i . — Ôr Anzaakaa 4 : 23 . S@@ ôn Yehova a wase un , shi na jighjigh wer una wase u kpaa . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr ityough 12 man 19 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , yange tindi mbadondon un ér ve za pase “ akuraior cii ” loho u dedoo sha kwagh na man Tartor na . Kpa , ikpelaior igen di i̱ gema i nenge sen@@ ou ér ka i@@ mbor i mnger i injaa man kwagh u nan f@@ am u gban engem ashe shi nan sha u i̱ eren akaa a injaa agen kposo kposo yô . Ishima yange gb@@ am sh@@ imi er se nyôr tar u B@@ ra@@ z@@ il bem bem yô . A@@ gbil@@ in@@ akaa a i Doo u Se P@@ alegh La Tsô Jo@@ di nger hen ijiir i keren kwagh sha In@@ tan@@ et la ér “ Mbashiada mba Yehova , ” maa za ase@@ gh sha ijiir yase i omb@@ on akaa a sha In@@ tan@@ et , i i yer ér w@@ w@@ w@@ .@@ wat@@ ch@@ to@@ wer@@ .@@ or@@ g . la . Ka nahan ve a we ú kwagh ye , ér : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou , er ayange a bo a lu a va ga , anyom kpaa a lu a kuma ga , a ú va kaa wer : K@@ era gb@@ am ishima ga la . ” — Or@@ pasenkwagh 12 : 1 . Ka nyi nongo u Yehova u hembe veren ishima sha mini , man sé fa kwagh ne nahan una wase se man icombor yase nena ? Doo@@ m u pasen ken igbar mer m ngu suen tartor u Yehova u ú lu hemen hegen ne kpa ? Se mba dondon ikyav i Paulu ne nyian . Or@@ gen yange kaa ér or ka nana lu a dooshima man mfe yô , tom u nan u doo kpishi . Yange í fa m@@ kposo la sha kwagh u ini@@ av mbi nan sha ci u mcivir , m@@ kposo la lu sha kwagh u a fatyô u yan shin a fatyô u yan ga ze . Mba ongo hanma kwagh cii yô , mbahemenev mba shin t@@ ine mbara kure zwa môm ér ityôkyaa ngi i s@@ ende@@ gh ér saa A@@ tô@@ at@@ yev a á lu Mbakristu la ve ts@@ ôngo shi ve wa iyol ve sha ikyev i Tindi u Mose keng ga . Kpa hegen ne , ka mo ka a gb@@ am yô m hii iliam a na ye . Kwagh ne yange er shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 bee la , sha ci u hen shighe la icighan jijingi u Yehova “ pase tar . . . kwagh u perapera . ” Paulu yange ta icin nahan ér : “ De tsu@@ ghun nen ayol a en ga , u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” ( Yesaia 55 : 11 ) Kape se kpa a lu je la , iky@@ ôr ia la@@ gh se shi se zua a akaa a injaa kua msaanyol zum u se nenge sha afatyô wase u dondon atindi aa lu ken Mkaanem nam yô . A shi nan kpa shighe u se hii fan mimi u a lu ken Mkaanem ma Aôndo ve se tsegha iyol yase sha ci u Yehova la , se ôron Bibilo kpoghuloo . ( Aerenakaa 2 : 22 - 24 , 32 , 33 , 38 ) Nahan mba ve nenge “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” la er nena sha kwagh u yange ve ungwa laa ? ( Mbafilipi 1 : 9 , 10 ) Hanma Orkristu cii , a lu gumor shin tse@@ or kpaa , gba u nana fa a kuma nan ér mimi je kwagh u nan ne jighjigh a mi ne ngu ken Bibilo . 23 : 11 , 12 ; Luka 9 : 26 . Se cii se zua a mtsera sha u hiden gbidyen kwar sha ikyav i tesen i Yehova Aôndo man Kristu Yesu ve tese sha gbaa ne la . Akaa ne cii lu loho u bo . — Mateu 24 : 4 - 13 ; Luka 21 : 11 . ( Mat . 3 : 17 ) Awa@@ mbe shin uma u Yesu a ne i “ hingir ip@@ aa sha ci u ior cii ” la tese ér Yesu ka Wan u Aôndo . ( 2 K@@ ron . 25 : 1 , 2 , 27 ) Aluer u “ geman ashe ken ijime ” la doo Orkristu ishima , inja na yô , aluer akaa agen a ken tar ne za hemen u doon nan ishima yô , nana vihi ikyar i nan ye vea Aôndo la . Ka kom er ah@@ wa atar a ut@@ u nahan yô , Peteru cia iyol g@@ ighir , de t@@ so u nahan , sôr tema sha jighjigh . 12 , 13 . ( a ) Er nan ve Yehova a kaa a vese ér se ‘ dugh if@@ er@@ or ’ la ken a vese kera ? We mbacivir un sha mimi ikyo . Er ne lu eren nahan la , umbur nen ner awashima wen yô , ka u wasen hanma or hen tsombor wen nana seer fan ér atindi a Aôndo man akaawan a na tese ér se doo Aôndo ishima kpishi . ( Ps . Se sôn un ser a wase se se er kwagh sha “ kwaghfan ” sha u eren t@@ wer u ú gande se ken inya ga yô . 4 , 5 . ( a ) Kwagh u i nger ke ’ Mbaheberu 10 : 39 la wase se u kaven inja i ishember i Paulu a yer ér “ saan ishe ” la nena ? Se hen nyi ken Mbaheberu 11 : 13 ? Aluer Paulu yange una lu a u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mbagenev mba lu mba nav je kpa , alaghga tsô una fatyô u tôôn ve cii yemen a mi ken ijende na ga . Ka nana soo ér i kôr nan shin ij@@ en ia kôr nan kpa , nan pase se kwagh ne sha m@@ li@@ a . Nahan kpa , er se lu mbau@@ ty@@ aav mba ken jijingi yô , gba u se lu a a@@ yom a u@@ ity@@ a sha er se war yô . 23 : 20 ; 2 Kor . 7 : 1 ) Er i lu u se bee iyol shi se gb@@ aan angev nahan kpa , aluer se mba dondon atindiakaa a Bibilo yô , se fatyô u kuran iyol yase er se fetyô la . Ka mlu u ken hemen u vesen u nyi a lu keghen ior mba Aôndo mba jighjigh cica ci@@ ilii ? lun a ishe i “ dedoo ” yô . C@@ la@@ y@@ t@@ on J . ( 1 Samuel 1 : 1 - 3 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 16 , 33 , 34 ) U yange Pen@@ ina ma lu sur@@ un Han@@ a ishima la yô , mayange eren kwagh a Han@@ a sha gbenda u mimi ga sha u b@@ amen un je za duen ken m@@ li@@ a man kwaghyan u ts@@ w@@ eren kpaa . A kaa ér : “ Or u nan lumun hanma or u M tindi yô , nan ngu lumun Mo . ” Shighe u Yesu lu sha la , a nenge er Yehova eren kwagh a uumace yô , nahan a fa gbenda u Aôndo nengen ve la . Paulu maa pine mpin ne sha inja nahan ér : “ Á er nan man ior vea yila sha iti i Un u ve ne Un jighjigh ga laa ? Ka icighan jijingi u Aôndo a lu hemen tom u pasen kwagh ts@@ eren tar sha won cii nyian ye , di er lu sha derianyom u hiihii la nahan . M umbur er anmgbian u ter@@ em u kwase ugen lu Orshiada yô . Sh@@ un@@ em • Ú nenge Iyange i J@@ iri@@ gh la nena ? Iky@@ on ne tile sha it@@ you ki ior mba mimi mba ken Iserael mba kwagh gba ve u teman tor sha mbagenev ga yô . Mbashiada mba Yehova mba a ityôkyaa i sha utar i í ne ve ve lu a ishimat@@ seen yô . Aluer ter la soo u fan gbenda u una wase wan na ve a hemba doon yô , una fatyô u pinen un mbampin mba vea wase un u fan mzeyol na jighilii yô . I@@ jiir la kaa ér : “ Aluer if@@ er@@ or nana gema á undu asorabo a nan cii , a nan lu eren la [ yô ] . . . , á kera umbur ma if@@ er@@ kwagh i môm i nan er ga . ” Mkaanem nam taver se ishima ér ngu ica ga , kpa “ ngu ikyua ikyua a mba ve yer Un cii . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 18 . Aluer a kô@@ r@@ cio u eren nahan yô , una z@@ enda mba ken tiônnongo vea due hen ijiir i k@@ undun iyol la kera , vea hingir u za gban ken to na . ( Or@@ pa . 4 : 12 ) Shin er kwase u B@@ ill a saa ku hegen kua kwase u R@@ am@@ on nahan kpa , kasev vev mba jighjigh mban yange ve va ve a iember shi ve wase ve sha ayange a ve lu uma la kpen kpen . ; M@@ ain , S . Nahan cii kpa , nga a lu a akaa agen a a wase se u fan ser a cii vi@@ a yô . U z@@ eren kaan a ikyar ou la una fatyô u p@@ aven ijende i ne ye ica i gbe la . Mkaanem ma Yesu man umbur se kwagh u Ter na u sha ôr a Mbaiserael mba ngise la . ( Luke 21 : 34 ) Kwagh ka a er i vihi yô , mbagenev de isharen i lun mb@@ any@@ ar@@ ev i i du@@ mbur nyian ne ya tor ken ve , nahan “ ve tsu@@ me ve undu jighjigh u nan , ve kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo ” shi ve ta mlu ve u dedoo vea Yehova la kpa kera . ( b ) Ka a inja u wuese or u nan lu ngohol ityesen la nan je ? Aluer ka shighe u imeen i lu num a vese je kpaa , se lu nen saan saan ser mhôônom ma ker Yehova a vese shi ne se iveren sha ishima i se taver man m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase la . Kpa mo yô , m zua un a kwagh u a kom ku ga , man er un iyol na a kaa er , i̱ za a na hen Shi@@ sar yô , m ver ishima mer , i̱ za a na di je . ( Ôr 1 Mbakorinte 12 : 12 , 18 , 21 - 23 . ) Kwagh ne ngu a su@@ r se asema , er yange su@@ r Davidi ishima nahan . Davidi wa icam kaa ér : “ Me ember , me ember tsung sha erdoo Wou , gadia U nenge ican yam , U fa er i lu zan uma wam iyol yum yô . ” ( Ps . Nahan yô de se time ase nen vindi vindi sha msen u ikyav ne er apostoli Mateu a nger nahan . Kpa mba maren or he@@ gh nena ? Ka mea nenge akaabo a a lu eren ken tar ne cii nahan , i saan mo iyol er yange m er Yehova tom vea nom@@ om u doon inja yum la yô ! ‘ Dooshima W@@ en A̱ De Lu sha I@@ man@@ ger Ga ’ ( Luka 12 : 32 ) Shi “ ka ve ve lu dondon Wan@@ iyôngo hen ape A ze cii ye . ” ( Mpa . ( Mateu 11 : 28 - 30 ) He@@ mba k@@ an sha inja i ka ityom i taregh shin an@@ umbe a eren la a ne se iv@@ ôron ye , ka lu ityom i ken jijingi ga . Aluer i dugh se ave sha ityom i yange i na se ken tiônnongo la sha je kpa , se mba a ian i karen jighjigh wase fan er a lu la , shi tesen Yehova ser a doo se ishima . Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova ongo m@@ liam asev shi kwagh gba un sha mi sha ci u nyi ? Kwagh ne una wa ve ago iyol u va lun ken tar u he la . ( Mateu 4 : 11 ; 26 : 5@@ 3 ; Luka 22 : 43 ) Mbat@@ yomov shi mba “ za wasen mba vea ya dyako u myom la . ” Zum u Solomon tsegha tempel yô , a er msen hen Yehova wener : “ Sha u [ Mbaiserael ] ve̱ cia U , ve̱ zenden sha igbenda You , sha ayange a uma ve cii , ken tar u U ne uter asev ne . ” Se mba eren msen hen Aôndo hanma iyange ser a̱ de se asorabo a se eren un kpishi la kpa ? We kpaa aluer ú ngu man mngerem ma mimi u ken Bibilo sha u henen Mkaanem ma Aôndo shi kohol imôngo a nongo u Aôndo yô , ú zua a agee . “ Ken ijime i iyol@@ gen@@ gese yô , ka mtim , ken ijime i ic@@ een ka mgb@@ e . ” — Anzaakaa 16 : 18 . Mb@@ ap@@ asenkwagh ka ve na ior takerada u he ne nena ? Nahan kpa , gema ka ieren yase ia tese inja i or i se lu ye . 3 , 4 . ( a ) Ka sha igbenda i nyi Yehova a wasen se u tilen sha mimi ? Ô@@ no@@ v mba O@@ wen man C@@ l@@ au@@ dia ka up@@ ania hegen shi ve za hemen u zuan a mtsera sha m@@ tese u i tese ve u soon takerada u ôron man kwaghhenen la . ( Ivur 7 ) Er ve kera lu a icivir sha ian i Yehova ver mbamaren sha mi ken tsombor la ga yô , ve vihi kwagh u tsombor , u lu kwagh u vesen ken tar u Iserael la . — Ekesodu 20 : 12 . Sha mnenge u Aôndo yô lu nahan ga . Ruamabera ôr kwagh u m@@ lu@@ ashe u Yesu cuku tseegh tsô . Nahan kpa , ka gbenda u hange hange u ú lu u sôron iy@@ ongo i yange ne gba je ne . Yange i wa ats@@ am i wuese Yehova shi i er akaa agen a saan ior iyol kpaa . Ú N@@ go@@ ho@@ l “ Jijingi U Mimi ” V@@ ee ? “ Ter . . . Er anmgbian u nomso u eren batisema lu u nana hemen ga yô , anmgbianev mba kasev mbau@@ har mban ve na akaaôron kpishi ken mbamkombo mban . Mba@@ kp@@ eng@@ av mba wan hu@@ wa mbara nenge anmgbianev vev ér mba er ak@@ ô@@ v a shin angahar nahan ! Mayange se zer a mba ve lu Mbakristu a vese mba ve eren tom pania ne ser ve̱ de ú , ve̱ hide ve̱ wa ik@@ ile , i̱ kpe ve iyol ga ; shin mba eren tom m@@ ishen mbara kpaa ga , shin mbakur@@ an mba ve ningir sha kpa se na ve iyol kpen ga , shin mba ve lu shin Betel , ve lu eren tom a ishima i tse@@ en la kpaa je ga . “ A@@ she a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . ” — P@@ S . Kwagh ne tese ér , cii man Solomon hingir tor yô , a er kwase ken atô@@ at@@ yev a civir ie@@ ev , a yange lu ihyom a tar u Iserael yô . ( Mba@@ j . 10 : 6 ; 2 S@@ am . Ish@@ ember ne tese ér yange ve tu@@ men id@@ y@@ u imôngo . Ngeren mban time sha avur agen ken Mateu ityough 24 man 25 . ( Ôr Yesaia 43 : 1 , 10 , 11 . ) 1 : 5 , 6 ) Alaghga yange i ter ishember i ken zwa Heberu i i gem i ér “ ar sha mbamhen mba mimi ” la , zum u i lu ôron kwagh u kôôm t@@ so yô . Er Davidi er ig@@ wa@@ akaa kpishi nahan kpa , á hide a iyol na ijime . Ny@@ ityô gbenda u tsombor u Mbakristu u tsough u nengen sha mbamaren mba been iyol cii kpa , doo u a tsua kwagh u una va a icivir sha iti i Aôndo yô . Een u Yesaia lu Een her@@ egh . Akaa a a na jighjigh a mi la , man ityom na kua mba@@ awashima nav cii kaha kposo a mba av . Nahan se hen ser zege@@ can la una va sha a@@ aven atar . Una hii eren ken inyom i 1914 zan zan una va mem ken inyom i 19@@ 18 , zan zan shi una va mough sha Armag@@ e@@ don maa una ku@@ usu . A er msen hen Yehova a ishima na cii . M@@ cie u cian orumace una fatyô u eren se nyi , kpa u lun a imba mci@@ e la ka mnenge u nengen zan ica ga nena ? Ken inyom i 19@@ 43 la , i bugh makeranta u he u tsaase mbam@@ ishen ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k . Shighe u m lu hen ta@@ sh@@ an u ken gar u L@@ il@@ ong@@ we la , d@@ as@@ enda er kwagh a mo kundu kundu . 17 : 9 ) Ka nahan ve Yehova yange kaa a Mbaiserael ér ve de zenden sha asema a ve man ashe ve ga ye . Yange lu ken tempel shighe u Yosev man Maria za a Yesu u lu an@@ ky@@ und@@ an ken tempel sha u vea za na un sha ikyev i Yehova vough er Tindi tese nahan la . Iyange i ishima i vihi se ker yô , ka se er msen hen Yehova se pase un er i lu se ken ishima la . Kwagh ne wase anmgbianev mbagenev u fan er i lu ibanave i̱ ne or lu a akaa kpuaa keng ga , kpa i lu ishima i nan man kwaghfan kpaa yô . ( Mbagalatia 1 : 13 , 14 ; Yohane 16 : 2 , 3 ) U hemban gban kera je yô , Paulu zer ‘ tu@@ men angahar sha gb@@ ough ku hur@@ en ib@@ ua a mi la ’ kp@@ ii , lu vendan akav a tesen a yange ma wase un u̱ nan Yesu Kristu jighjigh la . Aluer se mba eren kwagh ne yô , iniôngon yase ia saa ishe ga , gadia Paulu nger ér : “ Ishim@@ averen i iyolough yô ka ku , kpa ishimaveren i jijingi ka uma man bem . ” — Rom . A shi nan kpa , ka i doo ú u pasen ijende you i ishima ishima mbamhen ou man akaa a zan we iyol kua er i lu u ken ishima la . Yakob tese jighjigh u nan dông nena , man kwagh ne gema va a nyi ? Er nan ve i doo u se lu su@@ laa sha ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia vihi mlu wase u ken jijingi ci@@ ilii ? ( Mbaefese 5 : 15 , 16 ) Heela tseegh ga , u ôron Bibilo man ityakerada i i har sha Ruamabera la sha shighe u se nenge i doo se la tseegh wase kpa bee ga . Aluer ne wa atindi A@@ m ik@@ o yô , né lu ken dooshima Wam . ” — Yohane 15 : 1 - 10 . Shi ka a tese ve u zan hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la kpaa . Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a mba ng@@ ur hiden ken An@@ ti@@ o@@ ki yô , ve yem a Marku . — Aer . 11 : 27 - 30 ; 12 : 25 . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A N@@ A KW@@ AG@@ H@@ B@@ O M@@ O@@ U@@ G@@ H SH@@ A OR U Á V@@ ER U@@ N T@@ OR L@@ A 14 , 15 . ( a ) Bibilo ia wase u u seer taver iky@@ ar@@ yan you vea Yehova nena ? K@@ un@@ ya kô@@ rom sha ci u Loho u Dedoo la ga gadia ka agee a Aôndo a sha myom u yiman hanma or u nan ne jighjigh cii . ” ( Rom . 3@@ 5@@ 8 Hanma or ken tiônnongo nana tese ér nan n@@ orom ikyaa ga sha gbenda u nan eren kwagh a mbagenev la nena ? Pro@@ feti u Aôndo ngise yôô ér : “ Yange igen á mar wan hen ya u Davidi , iti na er , Yo@@ shia , ” shi a kaa ér una “ nan@@ de ak@@ u@@ he a ior sha ” at@@ se a nan@@ den nagh sha mi hen gar u Betel . Shighe wase ne zua sha ayange a Amo@@ shi la sha nyi igbenda nahana ? Habak@@ u t@@ á@@ mber gba henen sha kwagh ne . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba kar imôngo yô , apostoli Peteru er isholibo i vesen kpishi , gadia a ny@@ iman Yesu . 11 : 27 ) Gbenda u hemban doon u fan imba Ter i Yehova a lu yô , ka u henen sha kwagh u Yesu a pase se sha kwagh u Aôndo u mimi la . Davidi wase se u fan er i lu hange hange u lun a jighjigh u nan man ishimaverenkeghen yô , a kaa ér : “ M na jighjigh mer me nenge m@@ doom ma TER ken tar u mbau@@ m@@ av . ” ( Ps . Doo u se lamen zwa u wang hanma shighe sha ci u nyi ? Or la kaa a kwase ne wener a ta@@ mber tsô una hide a yila un . M He@@ mba Mbam@@ hen mba K@@ pe@@ egh Yehova yange wa ior nav mba hemban@@ ato mbara kwagh ér ve hide ve time sha ayol a ve nahan ve hide sha “ igbenda ” i tse i uter vev zende sha mi la . Lu a I@@ wuese sha Tom u Pro@@ feti ú Kristu a Er La Un u a ne uumace uma , u yange i ji@@ re Yobu ken sa@@ gh sha tahav nav la , una fatyô u hiden nan Yobu uma shighe u una kpe kera la . — Yobu 10 : 8 , 9 ; 31 : 15 . Mbai@@ hyomov mban mbagenev ka ve ta num sha Mbashiada mba Yehova jighilii . Gbenda u vesen u se ta iwanger yase yô , ka sha u pasen mbagenev loho u Tartor U fa er i hii ve Yesu yange za fele ga ve gema lu ember a ember kpa ? — Yesu yange vande nd@@ eren ior mbagenev shin ku , kpa ior mba nder ve la kpe ica gba ga maa Yesu nder ve ye . 10 : 1 - 6 ) Se hen kwagh sha kwagh ne wang . A@@ eren a A@@ se aa Tese M@@ nenge u Se Lu A M@@ i la ken I@@ gbar Kape jighjigh u nan kpaa , aluer ngu a aeren ga yô , un iyol na una lu kpen@@ egh je la . ” Kpa hii sha i@@ gbe@@ tar je , Aôndo wa ishima ér uumace cii ve lu ken bem man ken mzough . Kor@@ aki man ior mbagenev mough ah@@ endan a Mose man A@@ ron , kpa í tim mbah@@ emb@@ an@@ ato mban sha usu , mbagenev ken ve inya aver zwa u í , m@@ en@@ a ve . Se mba ne mbap@@ ati@@ v man ud@@ as@@ enda man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ve vende ing@@ y@@ at@@ u ngohol la icivir gaa ? Hen ase ke ’ ishima sha imba iember i pania mban yange vea lu a mi shighe u or la lumun ér i henen Bibilo a na ke ’ ya na la yôô ! “ Bibilo ka takerada u ior kpishi ve fe ér ka u kwaghaôndo yô . D@@ ugh tom u yange m eren shin Betel jim jim la sha yô , hanma shighe u mea ningir a mba@@ van@@ nya ken iy@@ aagh ki Betel mea tesen ve akaa yô , m zua a msaanyol . Sha iyange i Ma@@ ac@@ i 27 , 199@@ 1 la , tindi lumun a tom wase ken tar u i yilan u hen shighe la ér So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la jimin cii . Í fa ior mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” la Ishima nyian Paulu sha kwagh u mbananjighjigh mba he@@ v mba ken T@@ esalonika la kpishi , nahan a tindi Timoteu ér a hide a za ken gar la . B@@ EN@@ Y@@ A@@ M@@ I@@ N R@@ I@@ G@@ A Shi se hemba lun sha ian i se wase mbagenev ve fa er Yehova , u a “ te ken ati@@ ator sha dooshima ga , ” kpa a tesen ér kwagh u ior cii gba un ishima la “ ve lu tom u ave Na ” yô . — Yobu 34 : 19 . ( Genese 1 : 26 ) Aôndo lu lamen a Wan na u yange vande gban un cii ve mase eren akaa ag@@ enegh la , u lu “ vea Na , er or u fan tom nahan ” la . Yesu yange kaa ér ‘ “ Een ” wase a̱ lu “ een ” her@@ egh , man “ E@@ i ” wase kpaa , a̱ lu “ E@@ i ” her@@ egh , ’ nahan doo u se cii se hide se time sha inja i mbampin mba uhar mba ka i pine sha iyange i eren batisema la . — Mateu 5 : 37 . Mbakristu mba ngise mbara yange ve maa ishima taver ve nena ? Li@@ z yange lumun ér una za mkombo u mba ve soo u zan makeranta u G@@ ile@@ adi la vea mo . Er nan ve Yesu lu ikyav i tseer tseer i ôron kwagh sha mimi ? ( b ) Or@@ maren ka nana nôngo ér nan y@@ ese mbayev mba nan ken ica yô , ka nyi ka i due k@@ ere ? Kpa iwanger i Aôndo ngi wasen se u nôngon a mbam@@ yen mban sha er se za hemen u zenden ken iwanger i i lu tan seer a seer ne yô . Takerada u timen sha akaa ugen s@@ enge ér : “ Kwase u i ôr kwagh na ( ken ivur 37 ) la yange zua a ian gbar gbar u van hen iniongo la sha ci u ieren i mb@@ aior la lumun a mba@@ ibanave u zan hen ijiir i i er iniongo sha u za zuan a avur a kwaghyan a a ne@@ er la . ” Sha iyange i Ma@@ ac@@ i 21 , 20@@ 12 la , A@@ ka@@ we u T@@ amen u M@@ zough u Ity@@ ar Cii , B@@ an K@@ i - mo@@ on kaa ér : “ Ity@@ ar kposo kposo zua zwa shi ker igbenda i dedoo kpishi i been a kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a man ieren i ny@@ a@@ ghen akuraior agen man mci@@ e u cian ior mba ken ityar igen kua amba@@ akaa la nahan . Shi ka gbenda ugen u ú tese ér mimi je Tartor u Aôndo ngu je ne — ityesen i tartor ngi i kôr ior ken asema shi ve gema mbamlu vev kpaa . Aluer nyian kpa or ngu civir ter ugen kposo ka Yehova ga yô nana va ah@@ enge . — Pasalmi 25 : 3 ; 1@@ 15 : 4 - 8 . Aôndo U@@ ng@@ wa Eliya Yesu yange una tesen ior kwagh yô , a pine ve mbampin shi a kegh ato a ve shi a ta ve iwanger ken Ruamabera , nahan ityesen ne i kôr ve ken ishima . Kpa fa wer mayange je , ú fatyô u geman mo ga ! ” 5 - 7 . ( a ) Ka ana nan lu ‘ kwase u i yilan ér Yes@@ e@@ bel ’ laa , man kanyi kwagh i gbe u á er sha kwagh u ityesen na laa ? ( L@@ ev . 15 : ​ 25 - 27 ) Nahan kpa , g@@ wa u yange ungwa sha kwagh u Yesu man gbenda u Yesu eren kwagh a ior la na yô , kwase la na jighjigh ér Yesu ngu a tahav mbu been un angev shi sar un u eren nahan kpaa . ( Mpa . 7 : 14 , 17 ) Ve na nagh ku Yesu la jighjigh nahan sha ishigh ki Aôndo yô mba a ‘ uri@@ ga mba pu@@ pu@@ u . ’ 15 : 4 ) Ka sha nyi gbenda se zough a mtsera sha u timen sha ikyav i Yehova i doon tsung la kua sha kwagh u Ruamabera a er se sha kwagh u Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob kua Yosev laa ? Inja na yô , ka Yehova a ver Tartor la ye . Sha mimi yô , mô wase môm kpa nan ngu or u vough ga . Er Bibilo i kaa ér Aôndo s@@ angen a s@@ ange ior ga , shi lumun hanma or u nan cie un yô , a er nan ve mo me ny@@ a@@ ghen ior sha ci u zwa ve shin iky@@ ur i ve dugh ker laa ? I bo la yô , a haa kera sha er a va haa i ken at@@ se a usu a a til sha ityough ki mtim u tsôron la yô . U tesen ikyav yô , shighe u se lu tsuan i@@ ember@@ yolough yô , se palegh u nengen an@@ umbe a a taver ior asema u eren idya shin i@@ pi@@ la la . Diabolo Yange V@@ a Han@@ a ? • shighe u ú lu wan ago a eren ivese shin iniongo i iv@@ es@@ egh nena ? Ka aeren a nyi nahan i doo u se lu a mi sha er hemen ne ua wase se , man Yehova kuran se nyian nena ? Ka sha ci u nyi se dondo mnenge u Davidi u i nger ken Pasalmi 1@@ 33 : 1 laa ? Ka nahan ve Samuel , un u lu or@@ tom u Aôndo la ta at@@ se a nan@@ den naagh ken R@@ a@@ ma , kpa gema na naagh ken M@@ i@@ se@@ pa ye . • Anzaakaa 2 : 1 - 6 tese mgb@@ e u i gbe u se nôngo kwagh ke ’ mhen u henen Mkaanem ma Aôndo la nena ? I nger ér : “ Yesu kaa a na er : Mo M ngu gbenda man mimi man uma kpaa . M eren iyua sha akaa a m lu a mi la sha u suen mcivir u mimi shin m k@@ ur mbamgbe av tse@@ egh@@ e@@ le ? Yesu yange kaa ér : “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol , gadia tartor u Sha ka u ve je . ” Icighan kwagh@@ yôôn ne pase se ityôkyaa i i gbe u se dondo Yehova sha u lun a mhôônom ma zungwen man m@@ rumun u sha mh@@ ôôn yô . Kpa ka a̱ kar Mbakristu mbagen sha iji@@ mba i eren yô , ve kera kôr cio u henen kwagh u Aôndo kua atindi na kpaa ga . Kwagh u hemba taver mo cii yô , lu u za ôron mbamaren av kwagh u m tsua u eren la . Kpa hegen yô , m wuese kwaghhenen wam u m hen ke ’ Bibilo la , ka í kpu@@ su@@ gh mo hanma shighe u isharen i kwagh u mimi ga la i ve@@ m ke ’ ishima cii — shin ka a̱ lu sha akaa a kiriki je kpaa . Ka sea fa@@ an Aôndo shi sea nengen er se doo un ishima nahan yô , isharen i eren ishima na shi dondon ikyav na la i hemba taver a taver ken a vese cii . Kape lu Yesu ken ishima je la , shin er fa er un s@@ ôôn nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u nahan kpaa . U hen wer shighe u Yon@@ a nyôr ken gar u N@@ ini@@ ve la lu un ken ishima nena ? Shi i ôr kwagh u mpin u injaa ne ken ityough ki gen ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? 5 : 26 ) Mbat@@ amen fa er hanma iyôngo i lu kposo yô . Shi kwagh ugen u se hungur ga yô , ka er se eren tom la ayange ayange ve ua bende a imoshima yase yô . Akaa inja er u keren ser se lu mba@@ iny@@ ar@@ ev man u keren iti@@ zan man p@@ ati u eren kpoghuloo shi keren sh@@ a@@ gba shin u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shin u wan ayol a ase ikyo shi u p@@ ir@@ in asaren a ase ave ave nahan cii nga ne msaanyol ga . Er m lu vesen a vese la , m z@@ aan ad@@ ua u f@@ ada , nahan m dondon atindi a kwaghaôndo shi m z@@ aan ad@@ ua kwa môm ken hanma kasua . 9 : 28 - 30 . Aluer se mba eren nahan yô , se mba tesen ser kwagh u or u se henen Bibilo a nan la gba se ishima . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a a vande kuren la seer taver se ishima ér , ‘ kwaghôron u Yehova , u a dugh ken zwa Na , una hide her a Na gbilin ga . ’ — Yesaia 55 : 11 . ( Yohane 8 : 44 ) Shi Yesu ôr kwagh u ior mba ve lu keren un a ku la ér mba ônov mba or@@ wu@@ an@@ or u hiihii la . Ma a tahav je gande ôron . 19 : 3 - 8 ) Shi sha ayange a Yeremia la kpa , ior mban lumun ér vea lu kwagh u Aôndo . Ken gar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o , B@@ ra@@ z@@ il di zum u Mbashiada bee mkohol ve u ve ku@@ mba hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh la yô , or@@ vesen u nengen sha ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh la ôr a or@@ hemen u nengen sha mba sôron ijiir la ér : “ Hii nyian yem hemen se soo ser ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh ne a̱ lu wang er Mbashiada mba Yehova ve ser un a lu nahan . ” 6 : 4 . ( Yakobu 1 : 5 - 8 ) Aluer se mba h@@ aren sha Yehova ken aka@@ aeren a ase a sha ayange ayange seer a seer , man se nenge a akaa a doon aa a dugh ker la yô , kwagh ne una na se hemba suur sha a na kpaa cii . Er Paulu Ge@@ man Gbenda Na u Pas@@ en Ior K@@ po@@ so K@@ po@@ so Kwagh Yô 14 : 7 , 8 ) Apostoli Yohane nger ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” ( 1 Yoh . Yakobu , ua lu môm ken mb@@ ang@@ eren Bibilo la kaa ér no@@ mbor ka “ ifer i me@@ men mayange ga , u iv a m@@ egh ku bo@@ gh . ” M@@ sen ka a taver jighjigh u or nena ? Yehova wase se u eren kwagh sha mimi hen tsombor nena ? ( Yesaia 5@@ 4 : 5 ) Sha kpôô yô , ivese i wang i Ho@@ sea vea G@@ om@@ er la tile sha ivese i sha ikyav í Iserael er a Aôndo la . Sha kwagh u takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa , ú i yer ér V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary la u kaa yô , ikyav i ishember shon “ tese mzough u a lu hen atô u or u nan fe kwagh la man kwagh shon u nan fe la ; sha gbaa ne yô , kwagh u i fe la ngu or u nan fe un la a inja , nahan kape mzough la kpa a lu or shon a inja je la . ” Se soo ser se wase ior ve seer nan Yehova Aôndo jighjigh , ér ngu Or u se fatyô u zan ikyua a na yô . Yange kwagh la za kwase la iyol ken ishima kpishi , nahan a kegh ato a ungwa er ve bugh Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 ve ôr la , i kaa her ér : “ Una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . Sha kwagh u Pasalmi 14@@ 8 a er yô , akaa a i gbe a gba á kpishi nga nan Aôndo icivir . Ka ijiir i masetyô ken ajiir a any@@ iin a ken takerada u Bibilo ne , a Ne@@ hem@@ ia sôn Aôndo ér a̱ umbur un sha ci u aeren a na a dedoo je ne . — Ne@@ hem@@ ia 5 : 19 ; 13 : 14 , 22 , 31 . Yange í er a Yeremia hen haregh na nena , man un di gema er nena ? ( Mbaefese 5 : 22 - 33 ) Er se nenge nahan , icighan m@@ kaan i Paulu a nger ne pase var var e̱r kwagh a gbe sha dooshima man icivir yô . Apostoli Paulu nger ér : ‘ Dooshima we ishima , lu sar sar , gbe i@@ wu@@ he ga ; dooshima gen@@ gese iyol ga , mor@@ on iyol kpaa ga , we dang ga , keren kwagh na iyol na tsô ga . ’ M lu henen mer , me za zua a or u m sember z@@ endan nan hen iyou i m@@ sôr la kera nahan me er nena , man or u m sember nan nan mci@@ mb@@ im ma b@@ om yô á lu nena ? Hanma mlu u ú nyer ker cii , u fatyô u den wer Yehova a lu kwar wou . 17 Yehova Ngu V@@ eren Se er Se Su@@ ur sha a Na Yô I@@ ̱ De T@@ or@@ ough We U Eren I@@ vaa Ga I@@ sa@@ bel di ye ? Lu ke@@ era tin@@ d@@ in mo a inyaregh man u@@ iyua . ” ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Mbamaren ka vea wase mbayev vev vea na jighjigh taveraa ér Aôndo “ ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar ” yô , ka iyua i injaa je ve ne mbayev vev ye . — Mbaheberu 11 : 6 . Nenge ken Iyoukura , i Fe@@ be@@ war@@ i 1 , 2@@ 000 la , peeji 6 - 7 la . 9 : 29 . Lu nyi i wase mbacivir Yehova mban u wan ishima shi kuren g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh ve doo doo ? Kwase ugen ken tar u K@@ an@@ ada , iti na ér I@@ v@@ y , a kaa ér : “ Yange m vese hen ijiir i ior mba lamen j@@ ang j@@ ang man mba yilan mbagenev ati a iy@@ ongo kua mba ôron kwagh a ior ér i nyoon ve iyol ta ij@@ ar yô . ” Akaa a lun a uma ga a á gbe a la nga nan un icivir ving ving , kpa se uumace yô , se mba a tahav mbu henen sha kwagh shi kaven kwagh shi tesen iwuese , shi se mba a tahav mbu civir kwagh kpaa . Ka nahan ve a kaa a Yehova wener a kuran un gbem ye . Kwagh u Yosev la wase se u fan er i doo u tsaase imoshima yase shi ungwan i la nena ? Er Se@@ kar@@ ia u sha ayange a tsuaa , u̱ “ tesen er i̱ civir Aôndo la ” yange wase U@@ shia , wanye u lu tor u Mbayuda la nahan , kape nyian kpa mba ve er Yehova tom sha mimi anyom imôngo mbara cii ve wasen mbayev je la . ( 2 K@@ ron . Alaghga ka Mose yange nger mkaanem ma Pasalmi 9@@ 1 man ye . Kwagh u Aôndo yange kaa a Mbayuda ér ve er la , wase se u kaven inja i kwagh ne . Aôndo kaa ér : ‘ K@@ ar nen a ap@@ usu a asema a en kera , ne ior mba Yuda kua mba ve tem ken Yerusalem , sha er iy@@ ugh Y@@ am i̱ de ye@@ ghen . . . sha ci u ifer i aeren a en la ’ ga yô . ( Aerenakaa 19 : 26 ; 20 : 31 ) E@@ ev mbu Mbaefese civir yô lu an@@ ty@@ umb@@ e@@ ak@@ ombo u Ar@@ te@@ mi u í er sha az@@ ur@@ fa yô . An@@ za@@ aior kposo kposo hingir u lun ken mzough Alaghga a hu@@ an mba ve ze Betel ica i lu a gba ga la shi a sar ve u nengen a icombor ve kua azende a ve . “ TER ka or@@ kuran mo , kwagh môm b@@ anem ga . ” — Pasalmi 23 : 1 . I@@ c@@ in@@ tan i Bibilo ne ngi vough ér ic@@ in@@ tan i ort@@ wer u nan kaa a we ér u palegh or u nan lu a angev mbu ts@@ aren mbagenev nahan . Hii sha shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I la je zan zan nyian , mcivir u mba i yer ve sha iti i Yehova ve civir un la ngu zan a za hemen sha gbenda u kpilighyol sha ikyev i gb@@ end@@ atesen na . Hen ase sha kwagh u Yehova yange er ne . Yange gba Wan na u môm - môm la been kera cii yô , maa na un ian i wasen un u gban akaa ag@@ enegh cii . Sha nahan yô , i kohol mba 14@@ 4,000 mba ve mase shin mbara , shi ior mbagen kpa mba umiliôn imôngo mba ve lu a ishimaverenkeghen man vangertiôr ér vea va zua a uma u tsôron shin tar u paradi@@ so yô . Akaa shon yô ka iorov kpuaa mba i tsough ve ér ve za hemen sha vea Kristu la . ( Mbaromanu 12 : 19 ) Orkristu u nan or@@ on iyev yô nan ngu org@@ eng@@ es@@ e@@ yol . Se kpa ka se nôngo sha afatyô wase cii ser se wase ior , er u@@ pas@@ en@@ ja mbara nahan . Alaghga a doo u . U@@ c@@ ôô@@ ci Vea W@@ ar Kpa ? Sha mimi yô , ka m@@ doo u Yesu doo Peteru ishima la na ve hingir u pasen mbagenev kwagh kpoghuloo shi keren “ iyôngo ” i Yesu ape i lu la shi hingir or@@ kuran í kpaa ye . — Yohane 21 : 14 – 17 . Sha nahan yô , er ishima i Yehova , shi er a an@@ ngô@@ u kpa kundu kundu , er N@@ at@@ an nahan . Shin ka m nôngo mer me ver ishima yam sha akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? ’ ( Mat . Se tese icivir sha u@@ icighan@@ mbam@@ kohol asev sha iyol@@ wu@@ h@@ an yase man ieren yase nena ? Ver Ishima Ke@@ ghen Yehova Hanma Shighe Cii Ior Mba Yange Ve N@@ ger Kwagh u Yesu La KA M@@ A@@ AN we iyol u teman imôngo vea mbagenev ôron kwagh u Yesu u i nger shin takerada kpa ? — * Mbagenev ka vea ungwa ér Yesu nger kwagh môm ken Bibilo ga nahan i kpiligh ve iyol kpen kpen . Se kura iyol yase nan ve ior mba undun mimi vea tsu@@ gh se ga ? Er se hen akaa a a ne ve uumace ve lu yan ican ne nahan , se nenge a ma kwagh u nan Yehova ibo sha mi sha ci u afer@@ akaa a a lu eren ne , shin se nenge a ma kwagh u kaan ser se kera suur sha a na ga ? ( 2 Pet . 1 : 7 ) Or môm nana de henen ér gba u nana pase kwagh kpoghuloo sha u nana na ah@@ wa kpishi sha m - bee u u@@ wer@@ egh tsô ga . Kwagh u sha uhar yô , Yesu ngu a aeren aa a doo se ishima shi se fatyô u dondon yô . Kpa lu nahan ga ! U tesen ikyav yô , yange “ mhôônom kôr Un a [ ior ] tsung , sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” Shi alaghga lu or u cian Aôndo , u civir Yehova sha mimi . Yange ve n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr , ve lumun u ungwan imo i Aôndo mayange ga . Lu nyi i mgbegha Mose ve er kwagh u yange er laa ? 24 : 15 ) Kwagh ne ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em ga . ( b ) Ú nenge kwagh u Yehova man Yesu ve er sha ci wou la nena ? Hen shighe la , m hii u soon kwagh u it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough kpishi , shi m kav er m lu a iyua la yô . 13 : 7 , 17 . ( Yesaia 48 : 17 ; Mbafilipi 4 : 13 ) Umbur wer ian i ú zough a mi hegen i tesen mbayev ou shi tsaase ve la ngi kpuaa man ka u ia kera hide a kimbir ga . In@@ i@@ av mbi mba ve lu eren asorabo , ve venda u geman ishima ve naan la , yange mbi doo Yehova ishima ga . Kwagh u a lu aa ayol iyol yô , tese ér kwagh nzughul hen ijiir la , shin ngu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol . ( Yohane 15 : 20 ) Nahan kpa ng@@ un gema ka u kaan ér uma wou cii shi sha u á gban di heen we a he@@ e kp@@ ii shi ior kpa z@@ eren palegh we a palegh ga . ( Yohane 15 : 19 ) Kpa gema ngu kuran we a kura sha ci u if@@ er@@ or la . Shi yange vea eren tom kpoghuloo shighe u sev mbu av , nahan i gbe u vea s@@ ange ish@@ u i ve ker la vea za tee shi vea c@@ in@@ ge u@@ kp@@ er vev shi vea k@@ ile ve wang kpaa la . He@@ mba doon u se wa ishima , se tôô shighe se fa ish@@ i@@ ôr yase la doo doo je . Heela tseegh ga , ruamabera shi pase wang nahan ér “ Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” — Mbaheberu 6 : 10 ; 11 : 6 . Or@@ gen lu zenden ken gar , vihin or@@ fankwagh u hen gar la iti . Kpa gema se asange asange di ye ? Kwagh u hiihii yô , K@@ ing@@ s@@ le@@ y lu vea mba@@ beenyol man mba@@ a@@ wan@@ ev mbagenev kpishi hen ya u i maa sha ci u ve yô . Mbah@@ enen mba Paulu a er kwagh ve heen ne ka mbahenen mba Yesu Kristu . Ve mba shon mba ve civir Aôndo u mimi ne , ve due ken ityar i ken A@@ shia man Y@@ uro@@ pa man A@@ fri@@ ka kpaa . Sha hiihii la , lu ve er ve ko@@ so inyaregh k@@ ira nahan , sha ci u akaa shi ve her kpishi , a ve lu a ki@@ mbi inyaregh sha mi ga yô . Ieren ve i hiden a iyol ijime shi keghen a kegh iyol u geman mbamlu vev la kpa yange ia fatyô u b@@ enden a anmgbianev mba hen ijiir la . Mba ve ze hemen u v@@ aren a Yehova man nongo na cii vea za hemen u zuan a iveren . T@@ aver mbagenev kpishi er i hii ve ior kpishi ve lu ken ibanave tsung yô . Shighe u Yesu una va “ a agee a vesen kua iengem kpaa ” la , a lu nyi ia ere ? I kaa ér : “ Me ver ihyom hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” KA N@@ Y@@ I yange i wase wan@@ kwase ugen u undu kwaghaôndo u mbamaren nav tese un iyev la ve , hide ken kwaghaôndo sh@@ on@@ o ? Kwagh u Bibilo i er ne ka aie ga , i̱ kaa ér : “ Ma or@@ perapera môm u shin tar u nan eren kwagh u dedoo nan eren isholibo ga , nan ngu ga . . . . Ken zwa Heberu , u i nger Bibilo ker la , ishember i ashighe kpishi ka i gema ér “ mimi ” la , ka i ôron kwagh u á fatyô u nan un jighjigh , shi a lu kwagh u shami kpaa yô . Kpa m za ya ga@@ do@@ ga a ve sha In@@ tan@@ et . I sember den un tom , kpa ngu vihin inyaregh er tahav nav mbu kom la . I wa Mbakristu kwagh ér ve “ taver . . . mba ve yen ishima la asema . ” ( 1 T@@ es . “ Shighe u m lu anyom 17 la , m nôngo mer me ôr Bibilo . Yesu er ve kwagh u ityav mbi nôngon man ij@@ en man m@@ seer u m@@ vende u vendan atindi cii yô , a tsengaôron kwagh u injaa u una er ken ayange a masejime yô . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Se mba se lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron shin tar ne cii , doo se kpishi u fan ser tor wase fa mbamlu asev , nahan una er a vese sha dooshima vough er yange eren a mbahenen nav shighe u lu eren tom na shin tar la nahan ! ( Ôr Mateu 10 : 8 . ) Mesiya An@@ de D@@ u@@ e ! ( Yesaia 43 : 10 ; 2 Mbakorinte 4 : 7 ; 1 Peteru 2 : 9 ) Nahan kpa , ian i civirigh i lun a ci ken tom u kwaghpasen la ngi sha ci u han@@ ma@@ or cii — a̱ lu gumor shin org@@ anden shin nomso@@ or shin kwase — u nan lu a isharen sha mimi u eren Aôndo tom kpaa . Kwase ne yange zua a Mbashiada mba Yehova , nahan ve hii u henen Bibilo a na . Er@@ doo zua vea ishima i wan man mlu u dedoo nena ? A wa ve kwagh ér ve de yen ishima ga , a kaa ér : “ Aluer Yehova ngu suen se yô , sea tagher a am@@ een nan nan kpa , aa hemba se ga . ” “ A doo ne ishima shin er ne lu a nenge a Na ga je kpaa ; ne mba nengen a Na ga nahan kpaa ne mba nan Un jighjigh . ” — 1 PE@@ T . Kwa@@ gen la , Yesu lu tesen ior hen ijiir igen , nahan kwase ugen va kende kaa g@@ enger g@@ enger ér : “ Saan iy@@ av mbu mbu mar U la iyol . ” Jigh@@ ilii yô , Yesu kaa ér : “ Ne an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ne , de cie nen ga ! Gadia i doo Ter wen u nan ne tartor la . ” Tsô m umbur er semb@@ er@@ ee ne ave la lu ave a nôngon num a mi yô . Gbenda môm u se fatyô u yan ikyar a Kristu yô , ka u dondon ityesen i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a lu nan se la cii , gadia ka anmgbianev mba Yesu mba i shigh ve mkurem , ve lu uma shin tar la ve kohol cii ve lu wanakiriki ne ye . ( Genese 3 : 15 ) Satan mee Yesu kwa tar , kaa a na ér a er kwagh u i lu inja er a hemba doon sha ci na yô , i de lu ishima i Ter na ga . ( b ) Se time sha nyi ken kwagh@@ ngeren ne man u a dondo laa ? Doo u se ôron nan kwagh u i gbe u nana na jighjigh a mi shin kwagh u i doo u nana er ga , kpa hemba doon u se pinen nan mbampin mba injaa mba vea wase nan u kaven kwagh u Bibilo i lu tesen nan la jighilii yô . Sha kpôô yô , jighjigh u nan u Paulu yange taver , man yange war ican i sha iyol ac@@ in imôngo , “ sha u@@ gb@@ i@@ di yô , gande u ôron , sha i@@ ku i waren kpaa kwa imôngo , ” shi ya atsan agen kpaa . ( Mbagalatia 5 : 7 - 9 ) Mbag@@ anden mbagenev l@@ ù ken tiônnongo u@@ gen@@ egh , ve lu a ishima i dedoo i wasen mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mba yange ve v@@ ôr ken jijingi yô , nahan ve lôh@@ ô mbayev mbara ér ve̱ va vea ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi yange mbi za g@@ wa la imôngo . I@@ mo@@ shima i mbagenev yô ngi i mgbegha ve u vendan hanma kwagh u i dugh ken awambe ( a z@@ ende@@ inya shin a orumace ) cii , shin a̱ lu ani@@ vur kwagh u cuku u i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma vesen mara kpaa . In@@ i@@ ongo i u@@ kwaghaôndo ne kaha kposo sha aeren a ve man jighjigh ve man atesen kua atindi a ve kpaa . 11 : 1 ) Paulu lu or u kaven Kristu sha nyi gbenda ? U tesen ikyav yô , yange ôr kwagh u ku na , tsengaôron gbenda u una kpe la man ijiir i a wua un yô kua ior mba vea wua un kpaa cii . ( Mat . Nahan kpa , gba u se wa ikyo sha er tar ne ua d@@ an se ga yô . ( 1 Yoh . Er Mbaiserael per Zege@@ mnger u Nyian la yô , ve zende wue wue ken tar u i er kwagh u ú ér ka “ zege@@ deser@@ ti u ci@@ er@@ yol la , h@@ en@@ pe i@@ yô i usu lu man a@@ y@@ ese man tar u tse@@ gh@@ e tse@@ gh@@ e , h@@ en@@ pe mngerem lu ga ” la . ( Pasalmi 1@@ 45 : 10 - 12 ) Een , se mba pasen kwagh ka sha u wuese Yehova ke ’ igbar shi tseghan iti na he ’ uumace cii . Ka sha ikyev i mbakur@@ an mba lun a dooshima tseegh Yesu a nengen sha a vese ga , gadia a na se ung@@ ô mba ken jijingi man anmgbianev mba nomso man mba kasev ken tiônnongo . Nahan kpa , aluer ú kôôm wan wou sha inja yô , alaghga una vese a kar i@@ aven i hi@@ an a hi@@ a ne una hingir org@@ anden u i ‘ ho@@ gh@@ or nan u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ’ yô . ​ —⁠ Mbaheberu 5 :⁠ 14 . Akaa a A@@ a W@@ ase U Yô Ka kwagh u mbahemenev mba adu@@ aav kpishi ve tesen ior je ne . Mbagenev mba ve lu civir Aôndo sha mimi ken tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la vea er nena ? 5 : 6 , 7 ) Jighjigh u nan ngu a inja sha ci u nyi ? Hi@@ ihii yô , time ase sha mkaanem ma Paulu ma i nger ken Mbaefese 4 : 30 la . Á na í nger akaa a sha kwaghfan kpishi ker , shi ngi a akaawan a injaa a a lu a inja hen ior sha ajiir wue wue sha hanma shighe cii yô . A@@ g@@ umaior a Mbaheberu a atar la ôr kwagh a Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar sha icivir , ve kaa ér : “ Aluer Aôndo wase u se civir Un la Una fatyô u yiman se yô , Una yima se ken at@@ se a usu u ye@@ ghen ker la kua sha ave ou kpaa , tor . Or ka nana vande veren ishima ér nan ngu va tagher a m@@ taver ken hemen yô , ka nana va tagher a mi kpa i kera lu nan ican u nôngon a mi ga . Shighe u i dugh un ken pur@@ usu ken Roma , er ken inyom i 6@@ 1 nahan la , a vande eren tom kpoghuloo shi a wa ishima a atsan atô kposo kposo ken tom na u m@@ ishen la . Yange una soo yô , ma hide ma lu ken Roma , ma lu pasen kwagh ker . ( 2 Kor . 12 : 1 ; H@@ a@@ b . 1 : 1 - 4 , 13 ) Sha kpôô yô , gba kpee u mba i sar ve u civir Yehova cii vea hen sha mpin u a dondo ne zu@@ mb@@ ee , shi vea lumun a mlumun u i ne sha mi la kpaa ; mpin shon yô , ér : U civir Aôndo shi ungwan imo na la ka kwagh u hemban doon cii u or a er yôô ? Paulu nger wener : “ D@@ ugh nen akaa ne kera ; iy@@ ugh man [ ishima ] i nyoon man ifer man ity@@ uh@@ wan@@ ev man kwaghôron u dang ken zwa wen . ” ( b ) Kanyi kwagh i gbe hange hange u se er ve Satan una tsu@@ gh se ga ? Er nan ve i doo u se vande veren akaa a ken jijingi hiihii ? Yange lu shighe u saan iyol kpishi zum u Anmgbian F@@ re@@ der@@ ick Fran@@ z lam sha itinekwagh ne man pase ér mbat@@ ar@@ ev mba tar u he ne mba ken a vese la . Ken anyom a á sember karen la pi@@ pa@@ mba@@ abaver kpishi na á@@ b@@ á@@ v@@ ér sha kwagh u ityav mbi ke ’ kpen@@ tar u A@@ fri@@ ka la . Nahan a pase tic@@ a na sha icivir er i hii ve un eren u@@ iniongo mban ga yô , kpa a gema a l@@ aha un a l@@ aha . I@@ me@@ en ngi keghen mba i hange ve u fan akaa ne la . — 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 5 ; Yakobu 1 : 13 - 15 . Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba ve lu ken mimi ica i gbe hegen la ka ve umbur er yange i lu ve zum u vea pasen ior mba ungwan kera kwagh vea anmgbianev mbagenev ken tiônnongo yô . Se er nan ve se er kwagh u i gbe u mba i yer ve sha iti i Aôndo vea eren laa ? Hegen saan un iyol u lun ken nongo u Yehova , shi gba un ishima u eren akaa a tiônnongo a eren la cii . Yehova So@@ o É@@ r Se Lu a “ Jighjigh u L@@ un A I@@ man@@ ger Ga La ” U@@ umace mba ve yen ne vea fatyô u lun wang er Yehova nahan kpa ? Yehova nengen nahan yô , a ôr ve ijir sha mlu u ken ishima ve la vough , sha mh@@ ôôn man sha dooshima . ( Mbaefese 4 : 14 ) Kpa se h@@ aren sha mfe wase man mkav u se kav kwagh u Aôndo a soo la yô , se fatyô u tsuan u eren kwagh u shami vough , a̱ lu kwagh u kiriki shin a̱ lu u vesen kpaa , u una lu se a inja shi una maa a maa mba se civir a ve imôngo la man hemban je yô , kwagh u una doo Ter wase u sha la yô . ( 2 Mbakorinte 12 : 15 ; Mbafilipi 2 : 17 ) I fa Mbashiada mba Yehova sha tar cii sha jijingi ve u t@@ angen iyol ga la , mba wasen anmgbianev vev kua mba@@ wan@@ ndor a ve kpaa , shi ka ve nôngo tsung u samber a mimi u ken Bibilo la hen ior kpaa . Bibilo kaa a vese ér , Aôndo U@@ hemban@@ agee la ongo mbamsen mba mbacivir un mba jighjigh , kpa shi i pase atô@@ akyaa a a ne ve a ongo mbamsen mbagenev ga yô . I zer s@@ ende@@ gh un mbampin zan zan iwer kar an@@ igh@@ eni . Mba za m@@ asen duen a na hen ijir yô , i kure un ijir gba u una yem ga@@ adi anyom pue hen ape or u civir Yehova ugen lu ga yô . Ka vegher u zege@@ u@@ ee la u h@@ an a til sha ityough ki T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la laa ? Aluer as@@ ande a ior agen nga a angev mbu ken it@@ you yô , doo u vea za ker ici@@ gh hen ior mba ve ser t@@ wer yô . Er nan ve i lu hange hange u Mbakristu vea za hemen u lun tse@@ vaa shi vea kôr mimi her gb@@ ang gb@@ ang - na ? Doo u ú tese tseer tseer ken mbamsen ou wer u na Aôndo icivir . 5 : 9 ) Nahan kpa , ica lu a gba ga maa mba hen ya u Ke@@ lu@@ e ôr Paulu ér a@@ y@@ ongo nga hen atô u anmgbianev mba ken tiônnongo la taveraa . Kpa ishima i i lu Habak@@ u ker n@@ zu@@ ghu@@ lu@@ u sha akaa ne la ia kera lu nahan gbem ga . Aluer se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova , man se kera er sha mi ga yô , a vihi je a zua ga ! Kwagh ne yange una taver jighjigh ve u nan shi una na vea seer suur sha Yehova , man se kpa kape kwagh ne una fatyô u taver se ishima je la . ​ — 9 / 15 , peeji 16 . Aluer u ngu ôron Mkaanem ma Aôndo hanma iyange shi gbidyen kwar sha mi yô , a wase u nena ? U undun Yehova . ( Marku 10 : 45 ) Gbenda u vesen u yange e̱r kwagh ne yô lu m@@ gem u sha iengem la . ( Mbaromanu 12 : 10 ) Mkaanem mara tese er anmgbianev asev ve doo se ishima tsung yô . ( Tit@@ u 2 : 5 ; 2 Peteru 2 : 2 ) Aluer se mba wang sha an@@ za a ase yô , se na ishima ia saan U@@ hemban@@ sha la ker . — Anzaakaa 27 : 11 . Aluer u ngu a kwase shin nom u nan civir Yehova yô , u er ka or u eren kwagh a we sha mimi , u t@@ angen iyol ga , u ú fatyô u nan nan jighjigh yô . ” Inja i u henen sha kwagh yô ér nyi ? Mba ngeren Bibilo ter ishember i “ ishima ” la sha u pasen kwagh u or u se lu k@@ imi la . Wan u an@@ ngô u Paulu ne yange war Paulu ! ( Aerenakaa 5 : 42 ) Aluer se mba dondon ikyav i Yesu á ver sha gbenda u̱ se nengen mba ve v@@ ôr , ve kera taver ga la man sha gbenda u se eren kwagh a ve la yô , se kpa ieren yase a ve ia ume atam a dedoo ken tiônnongo wase . Kpa , ve seer a seer h@@ we u Shi@@ on sha u va civir imôngo a anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la , hingir “ ik@@ um i môm ” a ve sha ikyev i “ or@@ kuran môm . ” — Yohane 10 : 16 . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbianev mba kasev uhar mba pasen kasev N@@ de@@ be@@ le uhar , ikyurior i shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca , mba ve w@@ o@@ ho iyol sha ak@@ ondo a ve a ity@@ ôô la , loho u dedoo . Er ior kpishi ve eren akaa a dedoo hanma iyange shi ve ne Aôndo jighjigh yô , m ngu a ishimaverenkeghen mer ve kpishi vea hii Bibilo i henen shi vea civir Yehova kpaa . 11 : 34 - 39 ) Ve zua a ishimataver i i̱ wase ve u wan ishima la , sha ci u Yehova kura ve ken jijingi sha u ve de te m@@ til ve u sha mimi la kera ga yô . Kwagh u lu zayol ve jim jim yô , lu mfe u “ ve fa ga , ” er Yesu kaa nahan la . ( b ) Er nan ve mkaanem ma i er ken 1 Peteru 4 : 10 la ma lu sha ci u hanma or u civir Aôndo ci@@ il@@ i ? Bibilo kaa ér H@@ er@@ o@@ de yange soo u fan ape Yesu lu la sha u una wua un yô . 3 : 1 , 3 ) Paulu yange wa Tit@@ u kwagh ér a umbur Mbakristu mba ken K@@ re@@ te “ ve̱ de lu mban@@ ông@@ on@@ num ga , [ kpa ] ve̱ lu a ishima i legh legh ve̱ hide a ayol a ve ijime hen ior cii . ” Doo u ú b@@ unde mkohol u vesen môm ga sha ci u nyi ? Kwagh u ôr la kôr un ken ishima tsung . ” Nenge ase ikyav ne : Aluer u ngu yan kwaghyan vea tsombor wou nahan , ka hen shighe la u ôô or iv@@ av i i lu h@@ ôôn human y@@ ee ? * Aluer or@@ jir u mimi ga je kpa nana cia iti i vihin , nana wase kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u k@@ ung@@ un ican yô , Aôndo wase u a we se ikyo la una hemba kuren ijir sha ci u “ mba ve ve a m@@ liam hen Na tugh man te@@ tan ” la cii . — Luka 18 : 6 - 8 . 2 : 1 - 3 , 8 , 9 . Nahan kpa , shighe ugen la ishima doo un ker ga , je yô a sôn ér Yehova a wua un kera . Or@@ fan@@ takerada u@@ gen@@ egh , mba yer un ér Ab@@ i@@ el Ab@@ bo@@ t Li@@ ver@@ more , á kaa wener , tom ne “ ka tom u mbag@@ e@@ man kwagh mba keren ér vea er kwagh sha ishima i nongo u kwaghaôndo ve . ” Sha hiihii la lu inja er pa@@ olo una war angev mb@@ un nahan , shi taver mo ishima kpishi . Alaghga or u ú henen Bibilo a nan la nana kav ma injakwagh i i er ken Ruamabera ga . Aôndo wase soo ér se civir un a ishima yase . ( Mateu 11 : 29 , 30 ) Shin er batisema ka a va a ityom kpishi nahan kpa , Yesu taver se asema ér se fatyô u wan ishima a i , gadia ka ityom i nan se m@@ mem . Yange Daniel kôr cio u den ity@@ u i m@@ á@@ n man u@@ iniongo mba eren ha@@ an ikyaa inya la kua iky@@ ôh@@ ô i man g@@ anden ikyaa la kpaa . Se fa er una za hemen u nengen sha a vese yô , shin er se fe gbenda shin shighe gayô ijiir i una nenge sha a vese ga nahan kpaa . ” ​ —⁠ Ps . Yange môm ke ’ Mbashiada mba Yehova za kwase ne inya , nahan a lumun ér una hen Bibilo ke ’ an@@ takerada u i yer ér Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? Aluer ú kar iorov mba nan jighjigh vea we imôngo mba ve kom er umiliôn at@@ ar@@ atar tseegh la sha iorov ub@@ iliôn at@@ ar@@ atar mba ve lu shin tar la yô , ú nenge e̱r ú lu a ian i civirigh i í ze ib@@ an yum ne yô . A er inya kange sha aka@@ ver a ak@@ e@@ ke ve , ve gba yemen hemen sha ican je . ” — E@@ ks . Kpa kanyi i lu gbashima ? Kape we kpa a fatyô u lun we vough je la ! — Rom . Shighe u Mba@@ a@@ shi@@ ria soo u tan ityav sha Yerusalem la , ishima za H@@ es@@ e@@ k@@ ia iyol kpishi , sha ci u a fa ér aluer i hemba Yerusalem ityav yô , kwagh ne una va a i@@ heen sha iti i Yehova . Ka mbamzeyol mba nyi nahan alaghga se tagher a mini ? A tese se ér se “ taver . . . mba ve yen ishima la asema ” shi se su@@ r mba ve zu@@ ngu la cii asema . Kwagh u i kaa ér ‘ luun nen ken dooshima u Aôndo ’ la tese ér gba u se sh@@ ir a sh@@ ir ave ga . ( Yeremia 32 : 11 ; Mbaromanu 13 : 1 ) In@@ i@@ ongo i í ver sha tindi la ngi ne tom wase u pasen loho u Tartor sha u gb@@ eren Bibilo man ityakerada man um@@ ag@@ az@@ in man an@@ ty@@ akerada man ngeren mbagenev la ngu ze sha inja . K@@ asev Mba Yange Ve Na Saan Yehova Iyol La 2 : 18 ) Ka mea gbidye kwar sha anyom 6@@ 9 a mo man kwase wam se er ivese la yô , ka m hen sha kwagh u Anzaakaa 18 : 22 a er la , ér : “ Or u nan er kwase yô , ka kwagh u doon je nan zough a mi ye . ” A@@ yôôso a yange lu he ’ atô u Yesu man Mbayuda mbah@@ endan a na la za hemen her er lu tesen kwagh u Ter na ke ’ tempel sha shighe u iniongo shon la . ( Mateu 24 : 37 ) Mkaanem ma Yesu ôr mara tese ér ayange a m@@ ve na , u a lu ior cii vea nenge a na ga la , aa lu kwagh môm a ayange a Noa la , man kape i lu kpaa je la . Shin ma or u se civir Yehova imôngo nan er kwagh u a doo se ga yô . Tsô mba@@ ah@@ end@@ anev mough ah@@ endan sha tom la taveraa . 17 , 18 . ( a ) Er nan ve ayôôso a fatyô u duen hen atô u Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Z@@ a Nen Hemen u C@@ i@@ vi@@ r ken M@@ zough 1@@ 10 : 2 ) Nahan kpa , kwagh er vihi yô , akuraior zer vendan u wan ayol a ve sha ikyev i hemen u Yehova . 20 : 17 ) Kpa hide Sha yô , kwagh ugen kposo una er . la tese i@@ aven i sha 5 ken an@@ takerada ne . 15 : ​ 2 - 4 ) Yehova soo ér mbacivir un ve kav un sha u lun a ieren ne . — Ef . Anmgbian M@@ ac@@ mil@@ lan na mlumun kaa nahan ér : “ Anmgbian , kape i doo u á nenge sha kwagh ne ne ga . A yange tema ken Yuda ken ijime i R@@ eho@@ b@@ i@@ am di lu Ab@@ iy@@ am man As@@ a man Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man Y@@ e@@ hor@@ am . Er se lu Mbakristu yô , se fa ser a n@@ aha se tar shi a tôv se a ican shi am@@ een agen kpa aa va sha a vese . “ Yange m ôr Bibilo kwa môm sha a ci u m nenge mer er m lu Or@@ k@@ at@@ oli@@ k@@ o yô , doo u me ôr i̱ . ○ Er nan ve sha hiihii la Na@@ a@@ man soo u eren kwagh u Elisha kaa ér a er la ga , man lu nyi i na ve gema ishima ? Er mba i shigh ve mkurem mba i nder ve shin ku la ve vende aeren a ifer man asaren a yolough kua mba@@ awashima mba mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la yô , vea zua a “ tahav sha akuraior ” shi vea kohol Kristu sha u he@@ mb@@ en akuraior avur avur kpaa . Shi gba u una na Yehova jighjigh taveraa , una taver ishima kpaa . — D@@ ut . Ka nena kwaghôron u profeti u Se@@ kar@@ ia la a tese ér se fatyô u nan wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la jigh@@ jigh@@ ii ? ( Pasalmi 19 : 14 ) Or@@ pasalmi As@@ av kpaa kaa wener : “ Me hen kwagh kpaa sha tom Wou cii [ Aôndo ] ; me hen kwagh ken ishima sha aeren a O@@ u . ” I@@ wasen Ng@@ i Kwagh@@ bo na la yange na yô zung@@ we kpishi , nahan m@@ shi@@ am nam uma , vough er iky@@ on ka i n@@ do@@ or iky@@ a sha shighe u wan@@ ger@@ n@@ yom nahan . Ka m@@ vihi u nyi mbacivir Aôndo mbagenev ve nôngon a mini , man kanyi i wase ve u eren kwagh nee ? Di@@ se@@ mba 1 - 3 , 2@@ 000 Nahan hii shighe la zan zan anyom u@@ pue imôngo ken hemen , Mbah@@ enen Bibilo lu henen ér i pase akuraior cii loho u dedoo i bee kera kpaa . Yehova kohol as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara sha u ve er tom u pasen kwagh u ú lu samber a “ mfe [ u mimi ] ” la . 11 : ​ 44 , 45 ) Kwagh ne zua sha kwagh u takerada u Ese@@ kiel u er sha kwagh u ityom i Go@@ g@@ i la kp@@ ian . ​ — Ese@@ k . Kwagh u ne lu a mi yô , a̱ kuma ne , gadia A kaa er : Mayange Me undu u ga , Me kende u kpaa ga . ” — Mbaheberu 13 : 5 . Yehova una fatyô u ts@@ eng@@ an pasen kwagh u una va er yô , gadia una fatyô u ts@@ eng@@ an nengen a kwagh ken hemen vighe vighe . As@@ a man Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man H@@ es@@ e@@ k@@ ia man Yo@@ shia yange ve tese ishima i veren sha iyou i Yehova nena ? P@@ ine iyol you wer : Ka nyi tom me ere , man a tô@@ ôm shighe nana u henen u ? T@@ er@@ tamen Aberaham man apostoli Paulu man Yesu iyol na kpaa , yange ve fatyô u hendan a ak@@ aren a taver sha ci u Tartor la lu ve kwagh u mimi . ( F@@ il . Mbagenev vea er nyi u wasen mba@@ beenyol mban@@ aa ? • Er nan ve i doo u se seer zuan a mfe man mkav sha u fan ajiir a Bibilo i er kwagh u á laa ? Kpa Yehova kaa ér i lu Solomon a er tom u civirigh ne ye , nahan kpa a gema a ya iky@@ ur i Tartor a Davidi . Ka mba ve civir Yehova ga shi kwagh na kua Yesu a doo ve ishima ga la tseegh a tim ve ye . Ver ase ishima sha mkaanem ma or@@ pasalmi ôr a Yehova ne , a kaa ér : “ Ior O@@ u vea na nagh sha ayol a ve sha asema a dedoo je sha iyange i ik@@ um@@ utya You , a u@@ icighan@@ mba@@ ak@@ on@@ do@@ v iyol , sha m@@ ve u use ; er av@@ ure a lu nahan kape ik@@ aior You ia va la . ” — Pasalmi 1@@ 10 : 3 . Yehova yange tôndo zwa a na ér una mar wan u nomso , kpa un vea kwase na S@@ ara ve mar wan ga anyom kar imôngo . ( Mateu 6 : 20 ; 7 : 6 ; 11 : 19 ; 22 : 21 ) Nahan kpa Yesu ôron ior akaa ti@@ ôn@@ ôô tseegh ga . Shi ken atô u Mbashiada 1@@ 00 mb@@ al@@ un kwa@@ v ken tar u C@@ olo@@ mb@@ ia , anmgbianev mba kasev ka ve lu ker 6@@ 6 , nomso di ve lu 34 . I ver ishima ér kunya u kôron se a tsombor wase shin aeren a ity@@ ôô a ase shin ape se vese la ga . ​ — Aer . 21 : 39 . Sha kpôô yô , iniôngon yase i pasen ior loho u dedoo ne doo Yehova kpen kpen . — Rom . Ken inyom i i kar la , ing@@ y@@ egh ki mba@@ yôôn Tartor sha tar cii seer kuma 2@@ .@@ 3 ken atô u deri . Nahan kpa , shighe u se lu eren Yehova tom a ishima yase i môm yô , kwagh ngu a lu nahan ga ! Man kwagh la una na se lu nan Yehova icivir shi se zua a iember er se lu ‘ eren a an@@ ng@@ ôô@@ v asev dedoo nahan . ’ — Se@@ kar@@ ia 7 : 9 . 4 - 6 . Mbat@@ yomov mba Aôndo vea fatyô u eren kwagh ken mzough sha ci u nyi , kpa alaghga a hemba lun se ican u eren kwagh ken mzough sha ci u nyi ? ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 1 : 16 ) Shi , er ve va kera lu imôngo a Mbaiserael ga , ve lu a Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki man akuraior agen je kpa ve gba uwegh u eren erdoo a Mbaiserael ga . K@@ u ka ua sember eren yô , hanma or nan lu imôngo a tsombor u ku u er u la , nahan kpa i de lu shighe la tseegh ga . Kwagh ne yange na yô Mbaiserael kera t@@ ume ityough keren mkpeyol ve ga . Yange mba we im@@ aagh ki tempel la yô maa ve gba uwer sha tom shon . Yehova yange tsua Yeremia ér a lu profeti na , a yôô mtim u un lu van a mi sha ior nav mba ken Yerusalem man ken Yuda , mba ve undu mcivir u mimi la . Er yange mase lun je l@@ ù hiin na u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin nav mba ke ’ Bibilo je la . M@@ cie u C@@ ian Or I@@ ca i gbe ga yô , se hii u kohol ve cii henen kwagh a ve , ve lu iorov pue kar uhar . Ka akaa a i eren ken mbamkombo asev a nyi nahan a tese ér mbamkombo mban ka u@@ icighan@@ mbam@@ k@@ oho@@ l@@ o ? Mkaanem ma Aôndo kaa ér mba ve yaven ken jijingi yô , mba eren “ aeren a im@@ egh . ” A@@ eren shon yô , ka iniongo i m@@ sôr man m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den man idya man iji@@ mba i eren , kua iy@@ uh@@ we i eren . Bibilo kaa ér : “ Sha tindi u p@@ eren u or môm la ior kpishi gema kpe . ” Ikyav i tesen yô , Bibilo kaa ér mba ve jir isharen i zuan a inyaregh la ken asema ve yô ka “ ve kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo . ” K@@ er kwaghwan hen mbamaren ou . Er ne nôngon ner ior ve nenge m@@ ze@@ hemen wen ken mimi nahan , za nen hemen a iniôngon yen la , i saan Yehova iyol . ​ ​ —⁠ Anz . T@@ ime ase sha dooshima u yange Yehova tese Mbaiserael la . T@@ au@@ no yange hen mimi ken ityakerada i Mbah@@ enen Bibilo , shighe u lu anyom 14 la . Á kpe ku er ka if@@ er@@ or nahan . ( 1 Timoteu 6 : 8 ) I@@ ny@@ aregh ki ne msaanyol ga . Zum u Paulu wa iyol u m@@ ough@@ on zende na u m@@ ishen u sha uhar la yô , Bar@@ n@@ ab@@ a lumun a mhen u ve er ér vea hide a za sôr atôônanongo a ken Shi@@ per@@ u man A@@ shia u K@@ iriki la . 3 : 3 , 10 - 12 . Shighe u ka ia v@@ ôr a v@@ ôr je kpa , i gema kwaghyan u i lu a mi la i na ônov vev . Ô@@ no@@ v mban ve m@@ en@@ a kwaghyan ne fese shi ve gba v@@ aan ugen . Satan soo ér se̱ na jighjigh ser dooshima u Aôndo la nd@@ ôh@@ ôr . Mbagenev ken ‘ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ’ la , mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine , mba ve lu ashe a tiônnongo u Kristu jimin cii la . ( Aer . ( Mpa . 2 : 12 , 13 ) Hen shighe ne nahan , gomoti u Roma u ngohol ityar igen lu sha ikyev na ne kaa ér Mbakristu ve eren u@@ iniongo mba kwaghaôndo u Tar u Roma la . Ka wea pe@@ ven at@@ am@@ ai@@ ky@@ on ken kasua sha er u fa aa vi@@ e yô , u kav er i lu a cii a lu kwagh@@ môm ga yô . Kpa , se fatyô u umbur mzeyol u nan la ken mbamsen mba se eren se tseegh la jighilii . Nahan je kpa , ka a inja u shi eren sha akaa a ú lu henen la kpaa . — Mbafilipi 4 : 9 . Aôndo ngu ishima legh legh , kpa ú ngu wer vihin ishima ga ze . Ken inyom i 19@@ 6@@ 4 la , i lôh@@ ô se ér se yem shin Betel . M hemba anyom 30 hegen , man m ngu eren kwagh môm u wasen uma wam ga . “ Gadia ka We , U lu ijiir yam i y@@ eren ye , T@@ ER@@ E . . . . Kwagh u bo una tser u ga . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 9@@ 1 : 9 , 10 . Paulu tese ér gbenda u mcivir u Yesu ver la hemba lun kwagh u vesen a mcivir u sha ikyev i Tindi la nena ? Shi iyôngo igen i i lu ak@@ ar a ve la kpaa , ve ver ashe gbenda u zuan a iveren i vesen igen . Mbat@@ yomov mba Aôndo mba wasen se sha igbenda kposo kposo nena ? “ T@@ aver nen ken Ter sha tahav mbu agee a Na . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 6 : 10 . Er Yehova a te ikyaa a vese yô , shi kanyi je se ci@@ aa ? “ Mbaromanu 12 : 10 kaa ér , “ hemen nen sha u nan ior icivir . ” Kwaghôron ne har sha ikyav i ken Bibilo i dedoo i A@@ ku@@ la man kwase na P@@ ri@@ se@@ ka , mba ve lu Mbakristu sha derianyom u hiihii la . ( Rom . Heela tseegh ga , mba ve nôngon u pasen kwagh shi eren shiada sha kwagh u Tartor la cii ka ve nahan ve tar . Mbayuda kpishi sha ayange a Yeremia la yange ve “ ts@@ ôngo asema ga ” nena ? Nahan kpa , amba@@ aior la a fa ér mkaanem ve@@ m mara tese ér ka Yehova man Wan na jighilii je ve lu ny@@ iman akaa a ve lu umbur se la ye , ka nongo u wanakiriki u jighjigh tseegh ga . Gba u nana tsua e̱r nana ver m - ongo u ungwan imo i nom u nan la man m - ongo u hemban ungwan imo i Yehova la vough yô . Er i tsu@@ am ér mo m za g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh u i yer ér P@@ an Amer@@ ican G@@ am@@ es la yô , mba@@ vesen mba tesen an@@ umbe a ta@@ e k@@ won do la kaa ér mo m hii eren an@@ umbe ne ken g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh u kiriki , cii man me za a vesen la ye . Kpa una gema a hen sha akaawan a Bibilo a a nenge ér aa fatyô u wasen ve yô , er a i nger ken takerada u Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la , ken ityough ki sha 3 nahan . W@@ u@@ ese nen TER , ne ityom Na cii , ken ajiir a A tem tor [ shin A hemen ] la cii . W@@ u@@ ese TER , we uma wam . ” — Pasalmi 10@@ 3 : 19 - 22 . Nahan yô , hanma wase nana “ tsua uma ” nena ? Aluer u nenge wer , ityôkyaa i vesen i i ne ve u u lu dondon kwaghwan u Bibilo u a kaa ér se er nom “ ken Ter tseegh ” la yô , se wuese we er u lu dondon tindi u Aôndo la yô . Yesu kaa ér : “ S@@ agh nen un , a̱ yem . ” ▪ Mayange De ‘ H@@ ingir I@@ y@@ ongo a Yehova ’ Ga Ior mbagen mbat@@ ô@@ v@@ on sha i@@ gb@@ i@@ la i ken iyol kaa ér , m@@ tse u orumace cii ka nan yar tom a tahav mbu m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma nan kpuaa tsô . Or@@ ya ugen yange kav wener e̱r yange mbayev mba ng@@ ur vesen yô , akaa a yange ve wa ave u eren la na hemba taver u kohol mba hen tsombor cii ijiir i môm . Er i Hii Ve U@@ c@@ ôô@@ ci Ve Lu a M@@ pav ker Yô Lu sha ityôkyaa ne Aôndo lu den mba ve na uityendezwa nav jighjigh mbara cii asorabo ve ye . Ka sha gbenda u vesen u nyi se fatyô u wuese Yehova ? Hen sha kwagh u ngô@@ d@@ w@@ em una er shighe kwagh a tser ônov nav la ! — Nenge Ho@@ sea 13 : 8 . ( Rom . 8 : 22 ) U hen wer Aôndo ka una nenge er uumace ve lu yan ican sha ci u isholibo nahan , i lu un nena ? Mba iyol i doo ve la je kpaa , ka ve mase kaven ér , inyaregh ki ve zough a mi ga@@ gh la ki na ve msaanyol ga . Kpa “ fese nahan Yesu n@@ aregh uwegh N@@ agh , kôr un , kaa a na er : We u u lu a an@@ jighjigh u nan kp@@ egh@@ ee ne , ka nyi u te a@@ kper@@ ana ? ” ( Mat . Dooshima una fatyô u veren a@@ vegher a uuma asev vough vough nena ? B@@ ee kera yô , ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se er shighe u ican i tser se la cii ia p@@ on ajiir a se yen la sha er se sôr yô . Yesu kaa a ve ér : “ T@@ e@@ ma nen heen , kura nen a Mo imôngo . ” K@@ aan nahan yô , a yem u za eren msen . Tom wase u pasen kwagh u Tartor ne seer tesen ikyav ér se mba ken ayange a masejime nena ? Hanma Orkristu nana fatyô u u@@ men atam a Tartor kpa ? E@@ ̱r yange undu tar ne yô , a wa mbahenen nav mba í sh@@ ì@@ gh@@ è ve mkurem mbara ze@@ ge tom sha ikyev . Bibilo ôr kwagh ve ér : “ Kwagh ne kpaa ka kwagh u kpiligh iyol ga , gadia Satan je kpaa ka a gema iyol na er ka ort@@ yom u iwanger nahan . Anmgbian R@@ ic@@ hard Mor@@ lan , u a tesen ken M@@ akeranta u Mbat@@ amen Mba ken T@@ i@@ ônnongo la , yange na ib@@ aver i masetyô . Kwagh u Eliya er ne tese se akaa ahar . I@@ ng@@ y@@ eren i T@@ esen I@@ an i U@@ umace Sha W@@ on Cii , i M@@ zough u Ity@@ ar Cii a nger la na han@@ ma@@ or “ ian i henen kwagh shin ishima man imoshima man kwaghaôndo kpaa . ” Alaghga ishima a vihi or ker nana kende a ôr kwagh a orgen ga@@ egh ér ‘ U er kwagh doom ga , de ib@@ um@@ egh sha iyol yam . ’ Ka nyi Yehova a t@@ ende zwa a vese sha mini , kpa er nan ve ior kpishi ve ne ityendezwa shon jighjigh ga ? Nahan iyol kôron tsaha yô , se hen ser a lu se z@@ ange shinii ? PE@@ E@@ J@@ I 9 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 4 , 43 ( Ôr Yohane 6 : 7 - 9 . ) * Anmgbian ne vea kwase na nenge ér lu ve jighilii je or@@ nan@@ kwaghôron la lu lamen a ve ye . • Ka aeren a nyi nahan i doo u or a lu a mi ve nana kuma u war@@ ene ? B@@ ee kera yô , ka un a lu Tor u He@@ mban@@ cii kua I@@ mbor i uma man Or@@ kuran uma wase kpaa ye . ( Luka 15 : 5 ) Nenge imba er mkaanem man ma kôr ken ishima , shi ma pase se kwagh u yange za hemen vighe vighe sha wono ! Mkaanem ma Paulu gema tese ér doo u or nana nenge aeren a vough a Mbakristu la ér á gba ma kwagh ga shin nana venda aeren shon sha kwagh u nan nenge i doo nan la ga . Takerada u Bibilo u masetyô la di lu apostoli Yohane nger u ye . ( M@@ ika 6 : 8 ) Shi doo u vea fa ér “ shighe man ai@@ ky@@ ôr ” vea fatyô u nan a taver ve u eren ityom ve i ve lu a mi ken tiônnongo la . ( Or@@ pa . Ikyav tese ér ônov mban lu ônov mba Aôndo mba ken jijingi . ( Ôr 1 Utor 3 : 5 - 9 . ) “ Kwagh u Ter za hemen sha agee tsung , hemba kpaa . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 19 : 20 . Man he ’ shighe la una lumun yô , a̱ umbur u̱ zungwen ior mba@@ ̱ á doo ve ishima la mhôônom ! M@@ ôm ken igbenda ne yô , ka idya i eren sha a@@ vegher a i wue wue la cii . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti tese ér jijingi una za hemen u eren nahan . Shighe u a@@ ah@@ e ka una er yô , ashighe agen mbahemenev mba adu@@ aav ve kaa ér Aôndo “ yem ” a mba ve kpe la mba sh@@ a@@ a@@ la vea na . Se palegh ishim@@ any@@ ian i koson tsombor wase la sha u i̱ de ne se ishima i v@@ ôron ga nena ? Se fatyô u lun a vangertiôr ser ica a gba ga tsô a tim kwaghaôndo u aiegh kera , shi ityav mbi Armag@@ e@@ don la kpa mb@@ ia va . Aluer u kegh iyol u du@@ ghun iy@@ ugh i u lu a mi ken ishima la kera yô , kwagh ne una wase ishima you . Nahan cii kpa , aluer u ngu fan mbagenev seer a seer yô , u hemba zuan a ian i hiin u fan mhen ve kpaa . “ Yehova [ N@@ W ] , ka nyi U til ca ; ka nyi U yer iyol sha ayange a m@@ ze@@ yol@@ o ? ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 10 : 1 . Ka sea na ic@@ an@@ or kwagh , sea ver ishima ser nana̱ hide a̱ ki@@ mbi se ga yô , Yehova ka a tôô ér ka Un iyol na se ne un inj@@ ô ye . 3 : 15 ) Ikyav i Peteru la ia wase se u lun a ieren i t@@ angen iyol ga la . T@@ so@@ mbor ne wase ior kpishi u fan mimi . A@@ ka@@ a@@ wan ne nahan ka i gba u or a yar tom a imoshima i nan . Kpa ka ve kera nenge kwagh ne er Or@@ gb@@ an@@ akaa á nengen la ga . Yehova yange kura Yesu sha atsan a mbaihyomov nav er un la ga , nyian kpaa kor Mbakristu nah@@ a@@ la ga . Ka nyi ka i er or zum u nan kpe kera laa ? Se fatyô u tôvon ayol a ase sha nyi gbenda nahan ve a wase se ? ( Pasalmi 22 : 24 ) Kwaghôron u profeti u i er sha kwagh u Mesiya ne tese ér Yehova ongo m@@ liam ma mba ve civir un sha jighjigh , shi ne ve injar kpaa . Hegen ne yô , se mba yaren tom a takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La . Mbagenev mba ve civir Yehova sha mimi la kpa ashighe agen ka i lu ve ke ’ ishima inja e̱r ve kuma sha kwa@@ r@@ kyaa ga nahan . Sha mimi yô , loho u ken takerada ne ngu uma je , shi u tema gbilin ga . — Mbaheberu 4 : 12 . Nahan á nger ér : “ M ngu wuese We er U erem m lu kwagh u ci@@ er@@ yol man u kpilighyol kpaa yô ; ityom You kpiligh iyol , uma wam kpaa fa nahan dedoo ! ” — Pasalmi 1@@ 39 : 14 . Kpa ka dooshima u Yehova la a mgbegh@@ an un u eren kwagh ye . ( Cii man Shighe u Yesu ) 1914 ← Anyom 2@@ ,@@ 5@@ 20 → Se hii nan ve se e̱r sha mhen u Kristu sha gbaa ne ? ( Mateu 5 : 28 , 29 ) Yesu lu kaan ér nyi ? Mba@@ apostoli man mbatamen mba ken Yerusalem yange ve lu mbahemenev mba shin t@@ ine 1 : 19 ) Shighe u mbagenev ve er se kwagh u vihin kpa , ka se nôngo se kav er i hii ve ve er kwagh shin ve lam a vese nahan yô . Yesu kpa fa ve . Hii nan ve Yehova yange er kwagh nah@@ a@@ la ga ? Nahan er kwagh u ve kaa ér we u er la . Shighe karen ka hembe er anyom atar nahan yô , ve hen Bibilo a ior 7@@ 4 mba lamen zwa u ior i Ch@@ ina mba ve z@@ aan makeranta u ú lu ikyua a ve yô . ( Luka 8 : 8 ) Sha gbenda shon môm , mba ve lu a ishima i mimi la kav kwaghôron u Aôndo shi ka kwagh u injaa hen a ve , man ve p@@ enda ishima ve sha mi kpaa . I@@ t@@ yom i nan sha atindi a Aôndo la ngi ve hen Yehova sha ikyev i Wan na man gbenda u Aôndo a lu yaren tom a mi ken igbar shin tar la , ka “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” je la , man Mbahemenev vev mba Shin T@@ ine mbara kpaa . Yesaia yange tsengaôron wener Mbaiserael kpishi vea venda Mesiya , nahan una hingir ve “ i@@ wen i ke@@ man ng@@ uhar sha mi . ” U ôron kwagh ha@@ an mba b@@ ov kera yô , ashighe agen mlu wam ne ka a na m ure . U fatyô u nengen er lu or ne ken ishima zum u Yesu pine un ér sar u ka war@@ en@@ aa la kpa ? 7 : 9 ) Sha mimi yô , iyol@@ gen@@ gese ka i vihi ivese c@@ aver c@@ aver . ( Yakobu 2 : 8 , 9 ) Aluer se mba s@@ angen a s@@ ange mba ve lu a kwagh ave man mba ve ze ati la sha dooshima yô , kwagh ne una na se kera ungwa “ m@@ liam ma ic@@ an@@ or ” ga . ( Mbaheberu 7 : 25 , 26 ; 9 : 24 ; 1 Peteru 2 : 9 ; Mpase 22 : 1 , 2 ) Kpa , as@@ ande a mba i shigh ve mk@@ ur@@ en mba ve shi uma shin tar nyian ne mba nôngon sha afatyô ve cii eren kwagh u Aôndo una za hemen u lumun ve yô . Or@@ t@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el yange kaa a Maria ér nyi ? Yehova fa kwagh u a lu zan hemen ken atôônanongo a mba civir un la kighir nena ? 33 : 1 - 7 ) Nahan , doo u se za hemen u ‘ yôôn kwaghôron ’ u Aôndo . — Ôr 2 Timoteu 4 : 1 , 2 , 5 . Yange se nenge se yem ica , man ajiir ne agen je yô , lu ajiir a se pasen kwagh her yô . Se fatyô u palegh mbamlu mba se tagher a mi la vindi vindi ga , kpa se fatyô u nôngon a ve . De se time sha mbampin mba ve lu shin heen ne sha er se seer taver jighjigh u se lu a mi sha kwagh u mnder u shin ku la yô . Shi yange tese wang ér doo u hanma Orkristu u nan vese kwase shin nom yô nana ver ishima sha mbamgbe mba ikyar u nan mba sha iyol man mba ken ishima . Gbenda ugen u u@@ lum u Aôndo la yange ua kpiligh Davidi iyol yô lu sha u henen atindi a Aôndo na Mbaiserael la . Nahan kpa sha ayange ne yô , mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ma a wase or u kaven ér i shighe nan mkurem , inja er ma m@@ á kaa ér : “ Ve mba Jijingi u Aôndo A hemen ve la cii , ka ônov mba Aôndo je la . 9 : 10 , 15 , 16 — Er tindi u tor kaa ér Mbayuda ve ya ish@@ ar nahan kpa ve er nah@@ a@@ la ga sha ci u nyi ? C@@ ar@@ in va we y@@ av mbu gen yô , nom na u fa mimi ga la kaa a na ér a vihi mbu . 8 , 9 . ( a ) Yesu yange nenge m - ongo u ungwan imo i Aôndo nena ? Ka er yange ve ya kwaghyan , shi ve ma ahumbe shi ve lam shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an shi ve mem nahan cii ve , profeti ne mase nengen wener shighe kuma u una shighe Saulu mkurem ér a lu tor ye . Ken mkaanem ma hiin la , mbag@@ e@@ man i̱ nger ér : “ Kwagh u a hembe duen tseer tseer ken m@@ gem u Bibilo ne yô , ka er i nger iti i Aôndo sha ajiir a i gbe u ma i nger la ka@@ veraa yô . A@@ yange a “ mk@@ ur@@ tar ” hii ken inyom i 1914 la . M@@ lu u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la seer tesen se atô@@ akyaa a i doo u se eren msen kpoghuloo yô . ( Luka 4 : 17 - 19 ; Yesaia 6@@ 1 : 1 ) Mkaanem man tese ke ’ igbar je ér yange i tindi Yesu ér a̱ za ôr loho u dedoo . A kaa ér : “ Ka wea wa ishima zan zan yô , kwagh u dedoo a due ker kpishi . ” • Paulu tôô mkaanem ma i nger ken Pasalmi 19 : 4 la zua sha nyi ? Yange za a mbatomov pue — alaghga lu sha u mbagen ve̱ tile kura zum u mbagen cii vea wase un u he@@ mb@@ en at@@ se man a@@ sh@@ era la yô . Sha ci u ve kpa vea yevese a undu Yesu , nahan a gba u a wase ve . Un kpa yange a ure ashighe agen . Yange doo ve kpa ishima gema nyian ve ér kwaghbo a va za er wan ve , kpa ve soo ér or a fa ga shinii ? ( Luka 24 : 32 ) S@@ aa se hide a iyol ijime shi se lumun ser i tese se ve se kôr cio u henen kwagh u Aôndo ye . Ka mpin u nyi i doo u iky@@ aior ia pine ayol a ve ? Yohane yange er Mbaiserael mba ve gema asema la batisema sha mnger Kpa , ka Aôndo una ôr ye , di vough er Paulu yange kaa a Mbag@@ rika mba ke ’ A@@ ten@@ e la nahan , ér : “ A ver iyange i Una ôr tar cii ijir sha mimi , sha Or u A ver nan yô ” — ka Yesu Kristu je la . M@@ zough wase har sha nyi , man ka kwaghwan ugen u nyi Paulu a we sha kwagh nee ? 3 : ​ 13 - 15 ) Nahan sha Iyange i P@@ ase@@ ka u inyom i 33 la , i “ gber ” Mesiya di er i tsengaôron nahan , i man@@ de un sha kon u m@@ tsaha . ( D@@ an . 9 : ​ 26 , 27 ; Aer . Inja i ishember i ken zwa Grika i í gem ér “ mgbegha ” la ér , “ u tôôn kwagh yemen a mi sha ajiir kposo kposo , ” shi “ a fatyô u ôron kwagh u i̱ sha igbenda kposo kposo , ér : u d@@ aan or , shi u or den ér i tu@@ ur nan i yem a nan m@@ ape . ” Mbashiada mba Yehova mba eren tom a i@@ wa@@ v@@ aren i ainge , nahan hanma inyom yô mba gb@@ eren ityakerada umiliôn imôngo sha kwagh@@ ngeren u mba@@ ap@@ ir@@ ashe ken ijô hemba pue shi mba samber a ityakerada ne ken ityar hemba 70 . I@@ ca i gbe ga yô , mbagenev kpa va ken Bete@@ le@@ he@@ m , ape Maria man Yosev lu la . Er uumace cii ve lu yan ican nahan kpa mbacivir Aôndo shi mba tagher a ‘ or@@ ihyom ve di@@ abolo , ’ u a kange ishima ér una vihi jighjigh wase la . ( 1 Pet . Nahan zum u Paulu kaa a mbananjighjigh a na imôngo mbara ér , “ Se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za saan ishe ga ” yô , lu kaan ér un kua Mbakristu mbam@@ imi mba yange ve ôr washika na la cii ve kange ishima ér tar a̱ g@@ è@@ m@@ à a̱ ci@@ r inya kpa vea undu Yehova ga shi vea gba uwer u civir un kpaa ga . Mba ve eren nahan yô ve ta m@@ til sha mimi ve kera . Aôndo yange doo un ishima lu u henen a hen ga . Ken inyom i 19@@ 11 la , anmgbianev mban gema gbenda u ve eren tom u geman ior hingir mbahenen la . Shi nenge ase kwagh u orgen u i yer un ér W@@ o@@ j@@ ci@@ e@@ ch vea kwase na Ma@@ ł@@ g@@ or@@ z@@ at@@ a , mba ve lu a ityom kpishi i nengen sha tsombor la . U tilen sha mimi ka kwagh u kiriki ga ; saa se eren msen kpoghuloo ve se kôr cio ye . Aluer i z@@ om shighe ne jimin cii yô , a hemba shighe u or u eren tom u ish@@ u@@ en pania ka nan pase ior kwagh ken iyange jimin la kwa har ! Nahan g@@ an@@ de@@ m tsô m kera fatyô u hiden ga . ” I@@ wer at@@ er@@ atar ngi kar yô , i tindi se ér se za er tom u sôron atôônanongo ken tar u B@@ el@@ gi@@ um . “ Or u ken a mo u ker atô la ngu lumun atindi a Aôndo saan saan je . ” — R@@ O@@ M . Kanyi yange i due ken hemen u ator a Yuda laa ? ( E@@ ks . 5 : 2 ) Nahan cii kpa , yange atsan a pue la nga ve sha tar la , shi mba waren Mbaiserael hen Zege@@ mnger u Nyian shighe u ikyum@@ utya i Mbai@@ gipiti ta num sha a ve la yô , ior cii kav mlumun u sha mpin u F@@ ar@@ a@@ o la wang . Ka atsan a waren zan kwagh môm a atsan a Yobu a nyi mbacivir Aôndo ve tagher a mi ny@@ ian@@ a ? Awa@@ shima wam ugen yô , lu u za gban g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh u i yer ér P@@ an Amer@@ ican G@@ am@@ es la ; yange m wa ago iyol tsembelee , nahan i tsu@@ am ér mo m lu môm ken iorov utar mba vea gba g@@ es@@ a u an@@ umbe a ta@@ e k@@ won do ne ken gar u S@@ an@@ to D@@ om@@ ing@@ o , ken tar u D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic , ken inyom i 200@@ 3 la yô . Mayange je una va mba a lu hemen ve la ah@@ enge er Solomon er nahan ga . — Heb . Kpa K@@ ain yô , lu awashima la ga , nahan a tsua u eren kwagh u una pav un a Yehova yô . Nahan kpa , Mkaanem ma Aôndo kaa a vese ér se ‘ tese wanye gbenda u nana za yô . ’ ( Anz . ( Anzaakaa 4 : 23 ) Nahan shighe u i lu tesen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha ity@@ ô@@ ugh ki tele@@ v@@ ishen yô , doo u se bugh ki gen@@ egh fese je shi doo u se p@@ ir kô@@ m@@ pu@@ ta shighe u ufoto mba iji@@ mba@@ gh ve dugh sha mi yô , ka nahan man se kura ishima yase sha er se gba ken imeen i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la ga ye . Sha nahan yô , “ u@@ tor mba tar@@ ev mba shin tar ” la di a lu mbahemenev mba shin tar mba az@@ ô@@ v a hemen ve la . — 1 Yohane 5 : 19 . Ng@@ ôm ôr ityakerada i yange ngohol la , nahan ka ker ken inyom i 19@@ 5@@ 1 yô , a hii u pasen mbagenev akaa a mimi a á hen ken Bibilo la , shi lu nan ve ityakerada i L@@ or@@ a na un la kpaa . E@@ i , ka dyako u sha ga . Gba u se palegh u kôron ijende a unô i@@ or@@ o , man ka sha ci u nyi ? ( Pasalmi 27 : 1 ) Se kpaa aluer se suur sha Yehova nahan yô , se hemba . Kwagh ne ka kwagh u kiriki ga , kpa injar i ka i̱ due ker la — ka mk@@ om u or ‘ kuman shi lun a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo ’ je la — ne iniôngon la i saan ashe ga . — Anzaakaa 2 : 3 - 6 . Aôndo pase er uma a lu a inja sha ikyev i Noa var var nena ? Lu sha ci u Yesu lu wan ago a una er kwagh u a lu u vesen tsung yô . U@@ gen la di lu a it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough man ufoto mba nengen ker . We di ye ? Mba eren kwagh u a zough sha atindiakaa a Aôndo la ga , kpa ka kwagh u ve nenge i doo ve la . — 1 Mbakorinte 2 : 14 ; Mbagalatia 5 : 19 , 20 . Yange ve hii u ôron ayange ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber sha iyange i N@@ is@@ an 16 , ayange la aa been yô maa ve er iniongo i U@@ l@@ ah@@ adi . Ka sea er isholibo yô , se soo ser Aôndo a de se isholibo shon . Yange mba we icam mba been yô , anmgbian The@@ ord@@ or@@ e J@@ ar@@ ac@@ z , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la , kure mkombo la sha msen . OR U timen sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo ugen , mba yer un ér S@@ te@@ p@@ hen H@@ a@@ w@@ king , yange pine ken inyom 200@@ 6 la ér : “ Ken tar u ayôôso a pati@@ i a du@@ mbur , aeren a ior kpaa a lu vihin seer a seer shi ior ve lu vihin uiky@@ asen vev ne nahan , tar ne shi ua fatyô u tsan kuman anyom 1@@ 00 je he ? ” Paulu er kwagh ne been yô , a ôr kwagh u “ nongo u Kristu u Aôndo u uma ” ér ngu “ ity@@ ô@@ gh man im@@ agh ki mimi . ” ( Marku 6 : 31 – 34 ) Er Yesu v@@ ôr nahan kpa , a za hemen u pasen ve loho u dedoo , gadia mhôônom kôr un a ve . Shi mbamkombo mba Mbakristu kpa ka ve wase se u fan u yaren tom a Mkaanem ma Aôndo sha inja . A kaa ér : “ M fa or u nan w@@ oo ônov av mba utar mbara jighilii ga . Er u K@@ ura M@@ doo u Aôndo a Doo Ú Ishima la Yô I Tese Ú a Tese Ve Ú Ne Jighjigh Y@@ ee ? ( Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ) Or u i yer un ér ic@@ eren@@ kon la “ una maa tempel u TER ” shi una hingir “ pristi sha iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough ” kpaa . — Se@@ kar@@ ia 6 : 12 , 13 . I@@ ca i gbe ga yô , kera lu a shighe u eren akaa a ken jijingi ga . Tor ugen u ken Iserael u tsuaa , u Yesu ôr kwagh na ér ngu a mfe kpishi yô , yange pase er i doo u mbamaren vea ts@@ ahan mbayev vev sha dooshima yô . 5@@ 1 : 12 , 13 . Er alaghga ior kpishi vea lumun a m@@ til ve ne sha ashighe a bem a lu nahan kpa , shighe u akaa a kpilighyol kpishi a er yô , ka ve lumun m@@ til ne gbar gbar ga . A zende zende z@@ ur@@ um er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 4@@ 8@@ 3 nahan , zan zan a za kar ken deser@@ ti a yem ken H@@ or@@ e@@ b@@ i , ijiir i í yer i ken Bibilo kpaa ér S@@ en@@ ai la . Er tom u s@@ angen iv@@ or i bo kera la lu zan hemen la , m@@ kposo u iniongo i ihi@@ ar ne seer duen tseer tseer . ( Mpa . 5 , 6 . ( a ) Ka an nan lu M@@ i@@ ka@@ el ort@@ yom u tamen laa ? Ú ‘ W@@ a A@@ mise , shi I Tim U D@@ ông ’ Kpa ? ( b ) Ka num u nyi u lu zan hem@@ ene ? I@@ mba m@@ ze@@ hemen la kuma iwuese . Yesu ngu a ve shi ngu hemen ve je ka u hen a hen ga . ​ — Mat . Orkristu ugen u a lu ortamen yô kaa ér : “ Iyange ka ia yemen u mil@@ en shi ior vea hemban lamen shi v@@ in@@ en am@@ ar yô , i hemban k@@ enden a kende it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough sha cii . 2 : 15 — Ka i ‘ war kwase sha ônov mba maren ’ nena ? Iky@@ á@@ v mb@@ ia fatyô u s@@ á@@ á@@ n . Solomon yange er msen u kôron un ken ishima sha ishigh ki ikpelaior i i̱ kohol ken Yerusalem sha m@@ tsegh u tempel u Yehova ken inyom i 10@@ 26 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la ; i nger msen la ken 1 Utor ityough 8 . 1 Sha Iyange i I@@ w@@ om la , zege@@ pristi yange á na nagh sha ci u asorabo a ior . — L@@ E@@ V@@ I@@ TI@@ K@@ U 16 : 15 , 29 - 31 . Lu u Mbaiserael vea gema uuma vev cii vea ver sha u z@@ endan akaa a iyolough ityô ga . P@@ IN@@ E I@@ YO@@ L YO@@ U W@@ ER . . . ▪ Shighe u wan wam a lu hu@@ nan atesen a kwaghaôndo wam yô , doo u me er nana ? 4 : 21 - 23 ) Apostoli Paulu yange tese ken Mbaheberu ityough 8 - 10 ér yange i ver tempel u ken jijingi u vesen , shighe u i er Yesu batisema ken inyom i 29 , na iyol na sha u eren ishima i Yehova la . Shi aluer se mba dondon mimi u ken Bibilo sha akaa agen kpaa yô , una wase se u eren kwagh a inyaregh y@@ ase@@ gh sha kwaghfan shi eren kwagh a ior mbagenev sha inja kua mba hen tsombor wase kpaa . 36 : 2 , 3 , 22 . ( 2 Timoteu 1 : 7 ) Paulu yange lu ôron kwagh u er un iyol na yô . Alaghga akav ne umbur we kwagh u orgen u yange nan wase u , shin u yange u wase nan yô . ( Anz . 8 : 30 ) Er Yehova man Yesu ve er tom imôngo yô , Wan ne fa aeren a Ter na kpishi , shi zua a atô@@ akyaa imôngo a a na Ter na doo un ishima yô . Kpa , se fatyô u seer lun mbat@@ esen mba lun tse@@ v tse@@ v nena ? Er iyou ka ia pav ik@@ we ve i kera taver ga nahan , ishim@@ avi@@ h@@ in man u wan kwagh ken ishima la ngu a na yô , i seer taver nom man kwase u den ayol a ve kwaghbo shi eren kwagh ken mzough . Jijingi u taregh b@@ enden a ior nena ? Kpa yange ve fa er mbamsen mba mba civir Aôndo sha mimi mbara gba Yehova kwagh kpishi yô . ( Pasalmi 36 : 9 ) Heela tseegh ga , i@@ wa@@ v@@ aren kpa lu seer a seer , nahan i zua a m@@ ze@@ hemen ken t@@ wer@@ sôron , shi i var aka@@ ah@@ endan man mba@@ an@@ ar mba tin@@ d@@ in a il@@ yo@@ ho kpaa . Kwase ne maa kaa ér i̱ hen Bibilo a na . Bibilo kaa ér : “ Se mba a dooshima sha ci u se vande doon Un ishima je yô . ” man ke ’ inyom i̱ 70 S.@@ W . laa ? Nahan kpa , sea lu agumaior shin mbag@@ anden , shin mlu wase una lu nan nan kpa , Aôndo soo ér se civir un ken mzough . Gba u se mba se lu ke ’ icighan ikyurior i Yehova ne cii se ‘ n@@ aregh se za sha akaa a ken hemen la , se yevese se za ar nen hen ik@@ ighir i i ver la sha u zuan a i@@ wua ’ i uma u tsôron , di er Paulu nahan . Nahan eren tom ne sha ashighe ashighe sha er una fatyô u eren tom pania kpaa yô . 21 : 1 , 2 . Lu G@@ om@@ na F@@ es@@ e@@ tu lôh@@ ô ve ye , nahan ve mough ken Yerusalem ve va nyôr . Nahan , er Paulu yange kaa nahan , mbag@@ anden ka ve “ er tom sha mkav u ken ishima , ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” la . “ Mo TER , Aôndo W@@ en , M Ngu Icighan J@@ e , ” 7 /@@ ⁠ 1 ( Genese 2 : 16 , 17 ) Adam yange u una er isholibo i hemba Aôndo ato la ga yô , ma a lu uma gbem . Saan Mba Ve C@@ i@@ e Aôndo la Iyol Se lu a kwagh a ve kpishi ga , kpa kwagh b@@ an@@ en se shighe môm ga . ( Ekesodu 19 : 5 , 6 ) Yesu kaa a mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mbara ér : “ Á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ikyurior i ia ume atam yô . ” ( Mateu 10 : 1 - 7 ) Un iyol na za “ ken ag@@ ar a vesen kua ken ang@@ ar@@ ev mba kiriki la cii , lu tesen ken u@@ shin@@ ago@@ ge vev , lu ôron Loho u Dedoo u tartor , lu been hanma inja i u@@ ange man i m@@ kpe@@ yol@@ ga kpaa . ” “ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem ” ( F@@ il . 4 : 5 ) Mbahemenev mba shin t@@ ine mba ken derianyom u hiihii la yange ve nger Mbakristu mba tsuaa mbara washika ve wa ve kwagh ér ve ny@@ agh ak@@ ombo man awambe man idya . ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la maa due ken igbar shin tar ne zum u Satan b@@ ume nom man kwase u hiihii la ér ve dondo un u hendan kwagh a Aôndo la . • Ka unô yange i kohol ve sha u ve wase u eren tom u pasen kwagh nee ? Ka inja i kwagh u Bibilo i kaa ér : “ ken iti i Aôndo wase yô , sé tim ity@@ u@@ ta yase sha ” je la . — Ps . Se waan a@@ zu@@ bu a i t@@ ume sha mo@@ u yô , se kohol a@@ zu@@ bu ahar shin atar se wa , shi se wa ak@@ ô@@ v a gban sha . Ka mimi u vesen u nyi T@@ or@@ utya Yesu Kristu a lu pasen wang - na ? Shighe u Yobu lu yan ican la , yange hemba veren ishima sha iyol na , nahan hungur a akaa a vesen . ( Yesaia 11 : 6 - 9 ; 65 : 25 ) Ka i kpiligh ior mban@@ en@@ gen iyol a mbam@@ gem mba ka se va a mi ken uuma asev ve due tseer tseer la kpen kpen . Gbenda u m wuese mbagenev shi m tesen ve mer ve doom ishima la ka i lu sha mimi je he ? — Ps . M@@ zough u Mbakristu mba mimi ve lu a mi sha tar cii nyian la kaha kposo shi a tese ikyav ér Yehova za hemen u suen ior nav sha jijingi na . 20 : 7 - 10 ) Shighe u a kar ior la una been yô , a tim mbah@@ emb@@ an@@ ato cii , a̱ lu mbatyomov shin uumace kpaa . Lu hen ijiir la í na ve A@@ tindi a P@@ u@@ e kua atindi ag@@ enegh kpaa ye , shi ve ya ikyuryan a Yehova , ér vea hingir ikyurior i Aôndo iyol na una lu tor ve yô . ( Yesaia 33 : 22 ) A ver atindi a i@@ gbe@@ tar sha ci u hemen akaa a á gbe la cii , a uma man a a lu a uma ga kpaa . Kwagh ne ka kwagh u doon se kpen kpen , shi se fa er ing@@ in ne kpa i lu u kuren awashima u Yehova yô . Ikyav i tesen yô , or u Iserael ugen u i yilan un ér Mal@@ on yô , yange vôso Ru@@ tu , wan@@ kwase u ken tar u Mbam@@ o@@ ab@@ i , kpa va hingir kwase u civir Aôndo . E@@ i , a wa ve kwagh kundu kundu , ér : “ Ka an nan hembe i@@ civi@@ r@@ i , ka or u teman a tema hen kwaghyan , shinii , ka or u duen a due a i@@ were ? Sha nahan yô , ve kuma iwuese yase . Er i ôr ken Genese 1 : 9 - 12 nahan , gba u tar@@ egh@@ ny@@ aagh ua lu sha ajiir agen sha er u@@ z@@ end@@ en@@ ya vea fatyô u lun uma sha mi yô . M fa tsô mer ú var a kwagh u ú tsough wer ú er ne sha ci u ú ngu a ishima i eren kwagh u mimi . ” K@@ on u L@@ ag@@ an@@ i A@@ una , 2 / 1 Ken ate@@ jir u Mbar@@ o@@ ma u tsuaa la yô , i@@ wen i ii tese ér ijir kôr or kpa i@@ wen i pu@@ pu@@ u gema tese ér or hemba ijir . Uma u sha ayange ne , hemban je yô , sha u u@@ ger@@ i mba vesen , ngu a na ior ve hingir u lun tswen . ( Mbaheberu 10 : 34 ) A saan ve iyol shighe u Yehova man Kristu vea na ve ian ér ve ver mba@@ y@@ an@@ dyako u tar ne doo doo la je a zua ga . Ior mba Se F@@ atyô u Nan Ve Jighjigh Yô Kape mba ve soo u hingir mar@@ nya u Tartor u Aôndo kpa i gbe u vea fa hanma kwagh u ve fetyô cii sha kwagh u Tartor u Aôndo je la . De se nenge er i pase kwagh ne ken Pasalmi 9@@ 1 yô . Ka shighe u Yesu ôô mbaapostoli nav angahar la yange hii pasen ve er i lu hange hange u hiden a iyol ijime ga . I@@ gb@@ i@@ la i sha i@@ w@@ enge ngi a iwasen kpen kpen . Ng@@ i i wase or nan er tom u taver , er u kôron kwagh k@@ enden a mi man u tôôn ikyav mbi y@@ uh@@ wan nahan . Kpa kwase môm di nahan nana yange ikyum@@ utya nyi ? Yange er nahan sha u nan “ uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ” ( F@@ il . 2 : ​ 5 - 8 ; Mat . Nahan mba i kaa ér mba shin H@@ a@@ de la , mlu ve ngu kwagh môm a mba i kaa ér mba shin She@@ ol la . Sha ci u ve venda u civir tu@@ ta . Kpa tar u Satan yô ua za hemen u nôngon ityav mbi masetyô a Mbashiada mba Yehova mba ve lun bem bem ne . D@@ ugh iwasen i ort@@ yom nana na se la kera yô , se fatyô u zuan a iwasen han@@ a ? • Iky@@ aior ia tese ér ka ve ape dondon hemen u Yesu la nena ? “ I@@ an i Mba@@ yev Ve Lu a M@@ i i V@@ esen ken Jijingi La ” Mba@@ ah@@ iri@@ v mba F@@ ar@@ a@@ o lu a tahav mbu yangen atsan ne ga . Ken inyom i 19@@ 15 man 19@@ 16 la , ior mbagenev mough ken inya hendan a nongo u Mbah@@ enen Bibilo ne kpoghuloo , nahan kwagh ne tu@@ le tom u pasen kwagh la . ( Mat . 28 : 20 ) Er a lu hemen sha hegen yô , ngu nengen sha akaa a aa er zan zan a kar timin tar u Satan kera la . ( b ) Ka h@@ ôn u nyi se lu timen sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? Gba u se eren msen shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an@@ aa ? I kaa a “ kwase ” u Yehova ér a mough sha 12 : 31 , 32 ; Luka 12 : 10 ; Heb . Ka ityom igen i nyi ia fatyô u been a iyol@@ kpen shi nan se i@@ emb@@ ere ? ( Ôr Yakobu 3 : 17 . ) • Kanyi ia na ve uma u or una lu a inja shi nana zua a mk@@ om@@ o ? 5 : 7 ) Kwagh gba Yehova sha akaa a a ts@@ eren se la . T@@ ile sha h@@ unda kenger ken won tsô u nenge . ” 15 : 19 ) Kpa Yehova yô , gema sar un ape “ ishima i wang ” i doo mbacivir un . ( Anz . Yange gba u S@@ ara una kaa bredi la fese , man a@@ dooga je yô lu sha a@@ wen a tse@@ en je kaa m@@ w@@ em ma i h@@ ôr la ye . — 1 Utor 19 : 6 . Nahan a@@ dooga nana de u van@@ den keren Tartor u Aôndo , nana lu keren u duen iti ken tar ne , shin z@@ endan inyaregh , shin nan jighjigh ér makeranta u henen yemen sha az@@ enger ua na nan uma u yô@@ ugh yô@@ ugh hegen . Shi gba u vea er hanma kwagh u ve fetyô cii u wasen ve sha er vea va zua a averen a Yehova a ver sha ci ve la yô . Tom u U Ne M@@ kom Yô Se nenge er Bibilo i ne mbam@@ lumun sha mbampin mba kôron iyol mban ken ngeren u a dondo ne yô . I@@ y@@ ua i se eren sha ishima yase la ka i sue tom u kwaghpasen man m@@ ne u nan mbagenev iwasen shighe u kwagh a er ve ab@@ ur@@ ab@@ ur la man m@@ maa u maan ajiir a nyôron mkombo ker la ( Mbaheberu 3 : 12 ; 5 : 12 - 14 ; 6 : 4 - 6 ; 10 : 26 , 27 ; 12 : 5 ) Nahan kpa , atô@@ akaa a dedoo ahar di tsô yô Paulu lu a mi u tesen e̱r i hii ve un lu a vangertiôr sha anmgbianev nav yô . U ng@@ een kwagh ga yô , ve lu ikyurior i eren shiada sha ci u Yehova . Iyol i hiden a mi ijime ka i na ishima i legh legh , shi i wase se u hingir mba hemban ungwan ityesen cii . M@@ yen u or nan yen la yange due tseer tseer ke ’ kwase u sha uhar u yange lu á na la di vough er u hiihii la nahan . Se er nan ve Aôndo una seer doon se ishima ? Alaghga ne tsua u eren kwagh u ican ga , er u ôron takerada ayol a en nahan , shin a lu kwagh u taver , er u henen zwa u he nahan . 4 : 12 ) Sha kpôô yô , hegen ka shighe u seer zuan a mfe shi taver jighjigh u nan wase je ne . U tesen ikyav yô , ka ve kaa ér kwaghbo ngu ken an@@ umbe a sha tele@@ v@@ ishen man u@@ fi@@ im man an@@ umbe a vi@@ di@@ o a a tesen iji@@ mba man i@@ pi@@ la man ak@@ ombo a eren la ga . ( 2 Tim . 3 : 1 , 3 ) Kpa se kôr ityough ga yô , se tese dooshima ne a za haa inya . Aôndo kaa a na ér : “ M nenge ican i ior A@@ v mba ve lu ken Igipiti la , shi M ungwa m@@ liam ve@@ m ma ve lu v@@ aan mbat@@ or@@ ough a ve la , gadia M fa atsan a ve la . ” Yange un man nom na mba fe er a lu a angev mb@@ un yô , ve gema hen Yehova fese ken msen u sha zamber . A@@ eren a na cii lu a bo , lu iy@@ uh@@ we man ihyom man i@@ w@@ oo - or . Ka or zua a mtsera sha iny@@ ar zum u nan palegh aeren a hendan a ruamabera imba er ish@@ or i ha@@ an man ity@@ u i man kua u m@@ en@@ an mci@@ mb@@ im ma b@@ ov la . Yesu yange tsua wanakiriki u jighjigh la ér a naan mba ve lu dondon un sha mimi ken ayange a masejime mbara cii kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough , sha er vea lu ij@@ en ken jijingi ga yô , vea lu mba i shigh ve mkurem shin vea lu iyôngo igen kpaa . U h@@ aren uma wen cii sha inyaregh ki keren la una va ne a iember i mimi ga . Shi a kaa sha mh@@ ôôn ér : “ Kpa a saan Jo@@ el iyol sha ci u mbamaren nav soo un ! ” I@@ jiir la kaa ér : “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa ; Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” Ka “ ura u a@@ w@@ omb@@ o@@ gh man ij@@ ever@@ ahumbe u vihin kwagh ” u nyi yange va sha ik@@ we i pue i tartor u Iserael laa ? Aôndo yange gba nomso@@ or man kwase cii sha hiihii la sha u kwagh a za a ve nena ? Nahan nagh ku Yesu na la ku a wase mba@@ jighjigh mba ken icombor i 70 i ônov mba Noa la cii . 2 : 43 — Mb@@ as@@ ô@@ ron@@ tempel lu unô i@@ or@@ o ? Shighe u wan u i y@@ ese nan hen tsombor u Orkristu ka nana de u civir Yehova yô , mbamaren mba nan mba ve nôngo kwagh tsung ér vea y@@ ese nan ken mcivir u Yehova la ka ve “ ya ican ken iyol ” kpishi . — Anz . Or@@ ny@@ ar la yange soo u undun sh@@ a@@ gba na ga , nahan kwagh ne tese ér sh@@ a@@ gba hemba doon un a Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a na . La@@ sh@@ ar@@ on ( Aerenakaa 16 : 1 ; 2 Timoteu 1 : 5 ) Shighe u ve va hingir Mbakristu la kpa ve kighir Timoteu ga , kpa ve gema ve “ tese ” un ityesen i wang i ken Ruamabera la fa i doo doo . Aluer se er nahan yô , se mba kaven Yesu . ( Amo@@ shi 3 : 7 ) Ikyav i tesen yô , hii sha ashighe a tsuaa la je , yange tsengaôron kwagh u m@@ ve u orgen u i yilan un ér Mesiya , shin Kristu la . Shighe u se za sôr anmgbianev asev mba@@ beenyol yô , ka se taver jighjigh u nan ve kua u wase kpaa . U eren kwagh sha mimi a mba@@ wan@@ ndor a vese la ve a averen a nyi ? ( Mpase 1 : 1 ; 5 : ​ 9 , 10 ) Kwagh ne ka loho u dedoo . Sha nahan yô , yange i ôron shighe jighilii ga . A̱ shi nan kpa ngeren mba ken ijime mbara wase u u̱ kaven er i hii ve Tartor la u gbe Mbashiada mba Yehova kwagh yum yô . Mic@@ hel@@ le : Er ka sea y@@ aan ican ve i vihi Aôndo yô , de shi se ôr ijiir igen shi se nenge er kwa ne kpa ior mba Aôndo lu yan ican ve lu Aôndo ken ishima yô . Kpa , u lu ica a kon shon yô , u nenge er kon la jimin cii u doo yô . Kape aluer se nenge sha ajiir kpishi a Bibilo i er kwagh u “ ishima ” la ve , se kav er ajiir a i ter ishima la cii a kohol a lu tesen foto u kwagh je la . • Ka sha nyi igbenda nahan jijingi u Aôndo a eren tom ainge ? Yehova yange tsua Mbaiserael ér ve lu ior nav , shi soo ér ve kporom ikyua a na kpaa . Yange wever sha ng@@ uhar ku kwase u gban a@@ yem ugen , due za t@@ ume ityough inya shi vihi iyol , lu v@@ aan her . Kwase ugen ken tar u Amerika , u i yer un ér K@@ end@@ r@@ a , u ngise ya ican a angev mbu ken it@@ you , mbu vihin ishima dang dang yô , yange ya ibo ken ishima na tsung sha ci u fa@@ an@@ tyô u kuran atindi a Aôndo vough ga . Kwagh u Aberaham ne zua sha kwagh u Yehova va er yô . “ Iky@@ ôr ia la@@ gh u sha akaa cii , shi . . . ú er kwagh sha inja kpaa . ” — YO@@ S . Apostoli Peteru na mlumun sha mpin ne ken washika na u hiihii ú i na un nger la . Er nan ve i gbe u se er kwagh nahana ? • Se lu a vangertiôr sha akaa a Yehova una va er ken hemen la nena ? 11 : 19 ) Ka a tese kwaghfan sha u du@@ ghun or@@ sho@@ li@@ bo u nan vende u geman ishima la kera yô , kwagh u injaa a due ker . Aluer zu@@ lum u ú bee makeranta yô , alaghga u ngu a ityom i eren kpishi ga , shi u ngu a gb@@ ong gb@@ ong iyol her . Aluer se mba zenden sha jijingi yô , se er tom taveraa sha er se kô@@ r@@ cio u nengen sha tsombor wase shi se lu a “ kwagh u pan@@ den nan orgen u kwagh a gbe nan yô . ” ( 1 Tim . U Y@@ aren Tom a Kwagh@@ wan la Nyian Lu nyi Yesu tagher a mi shighe u lu eren akaa vea tsombor na man mbahenen nav laa ? Or@@ ngeren Pasalmi 1@@ 11 la yange nenge mci@@ e u cian Aôndo sha gbenda u vough , a kaa ér : ‘ M@@ cie u cian Aôndo ka mhii u kwaghfan je la , mba@@ eren sha mi cii [ mba ve kor atindi a na ] yô , mba a mkav u dedoo ; iwuese Na ngi gbem sha won . ’ — Ps . Wan@@ kwase ugen ken tar u P@@ ol@@ and u@@ le tsung nahan a kaa a kwase ugen u lu ijende na yô ér a̱ wa un kwagh u una er yô . Se cii se mough sha . 4 : 5 - 10 , 21 - 24 ) Yange a gba u Yesu una mem je kpa , a kegh iyol u tôôn shighe na u me@@ men la tesen mbagenev . Or@@ fankwagh ka nan hiden nan nengen sha akaa a nan tsough u eren la ashighe shighe . Yange profeti M@@ ika nger wener : “ As@@ ande a Yakob a a shi her la , aa lu ken atô u akuraior kpishi er av@@ ure a a dugh hen TER nahan , man er ab@@ er a ura sha to@@ ho nahan , a a keghen or ga , shin á ngô@@ ôr her sha ci u ônov mba iorov kpaa ga yô . ” 41 : 10 . ( Luka 11 : 13 ) Nahan shighe u mbatamen mba ken tiônnongo ve tem u̱ tsuan ior mba nan ve ityom i ken tiônnongo yô , ka ve er msen sha ci u jijingi u Aôndo a̱ hemen ve yô . Ifa kpa lu a Adam kôôsôô je ka u henen a hen ga , gadia “ i dugh un ken ” Adam . Or@@ gen u i yer un ér R@@ alf yô , ngu a ônov mbak@@ asev utar , u nomso môm , a kaa ér ka vea eren mcivir u hen tsombor yô , i lu inja er ve tema mba lamen , mba henen a hen kwagh ga nahan . Mkaanem ma Aôndo ma i nger la ma a fatyô u wasen se sha iniôngon yase la , aluer se mba ôron ma shi gbidyen kwar sha kwagh u se er la yô . ( Ps . “ K@@ u ua kera lu ga . ” Ka ic@@ in@@ tan i nyi Aôndo yange ta sha ikyev i S@@ ef@@ ania ? Nyian ne , alaghga a gba u se wa ikyo sha imo i Yehova sha u wan ishima a tôv@@ ac@@ an sha er se wa jighjigh wase inya t@@ ine yô . ( Yobu 32 : 7 - 9 ) Sha mimi yô , ka kwagh u saan iyol kpishi u eren tom imôngo a amba@@ aior a a tesen ikyav i mbamlu mban ne ken aeren a ve man an@@ za a ve la . — Anzaakaa 13 : 20 . Or@@ gen u lu uma shighe u Yesu va shin tar , anyom kar er 4@@ 00 nahan yô , nger ér , “ mayange Satan a ci@@ h@@ i a za ikyua a iyou i Bibilo i lu ker ga . ” Anyom imôngo cii man shighe ne yô , mbahenen Bibilo fa ér “ zege@@ ikpelaior ” i̱ í er kwagh u i̱ ken Mpase 7 : 9 – 17 la ngi kposo a mba 14@@ 4,000 , mba i tsough ve ér ve za ya tor a Kristu sha shi ve lu upristi kpaa la . M@@ zeyol u Maria mase tagher a mi u i nger ken Ruamabera la , a̱ shi nan kpa lu kwagh u hemba nyoon Maria je ne . Hen shighe la hanma or sha tar cii nana lu a ya u nan shi nana lu a tom u dedoo shi nana lu a kwaghyan kpishi . ​ —⁠ Ôr Yesaia 9 : ​ 6 , 7 ; 65 : ​ 21 - 23 . Sha ci u se soo u ôron ior kpishi loho ne . Ve cii ka ijiir i môm vea za ye , ve cii ka shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ve dugh , shi ka shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kpaa vea hide ye . ’ A@@ dooga mba@@ wan@@ ndor a ve mbara je kpa vea fatyô u y@@ amen kwagh la sha inyaregh vev keng ga . He@@ mban je yô tindi u a we se ér se ‘ doo ayol a ase ’ la . — Yoh . Mbamaren mba F@@ an Ity@@ esen Mba Eren M@@ sen a Ô@@ no@@ v V@@ ev I@@ m@@ ôngo Kwagh ne na yô mkaanem ma Davidi ôr a ishima i môm ne doo je zua ga ! Nahan kpa , gba u “ se zenden tse@@ v tse@@ v ” kpaa keng . Kor@@ aki yange soo u hiden a iyol ijime dondon gb@@ end@@ atesen u Yehova ga Shighe kar yô iyenge ne hingir udubu u@@ deri u@@ deri , man hegen ne ka umiliôn umiliôn ve lu civir Aôndo sha mimi ye . 25 : 35 – 37 — Cii cii je yange lu u mayange Mbaiserael vea ngohol mngerem shin mtsera sha inyaregh ki ve p@@ war or la ga shinii ? Yô , se dondo nen ishimawan i Yehova la sha u wasen mbagenev ve gema asema sha er vea war yô . Aluer u soo u fan seer yô , nger tindi hen Mbashiada mba Yehova mba ve lu hen haregh wou la shin hen ad@@ er@@ e@@ shi u a hembe lun ikyua a we ken mba i nger sha peeji 2 la . Se ya ikyar i dedoo vea Yehova sha ci u a doo se ishima . Kpa , ka ve kôr iyol tsaha , ve za hemen u eren kwagh sha mh@@ ôôn , nahan ashighe agen kwagh ne a wase or u ve lu wan nan kwagh la . Doo u se umbur ser Aberaham yange zua a dyako i Aôndo tôndo zwa ér una na un la sha shighe u lu uma la ga . S@@ é nenge er mhôônom man ishimawan i Yehova la i̱ hembe lun a inja a er yange se hen sha hiihii la ga he ? S@@ aa se kpa se taver jighjigh u nan wase sha u eren tom a mbam@@ ne mba ken jijingi mba Yehova a ne se sha ci u mkpeyol wase ne cica cii . Mkaanem ma ke ’ jijingi m@@ à m@@ á ze sh@@ imi yô , gba u or á hen sha ma tsembelee ve ma a nyôr nan ke ’ iyol maa tema ker ye . ( 1 ) Yehova pase un kwagh u yange wa ishima u eren yô . Umbur wer aluer u wa akaa a ior ve er a we , a vihin we la ken ishima yô , mayange a saan we iyol ga . Or u A G@@ em Tar Cii La Sha mimi yô , kwagh u ne mbayev ne eren la ngu a bende a tsombor wen sha gbenda u vesen kua mbagenev kpaa . Ikyav i tesen yô , zum u gumor u Mbayuda ugen ken tar u Iserael za mkombo u Mbakristu sha kwa na u hiihii yô , kpiligh un iyol u nengen er anmgbianev mba ken tsombor u Mbayuda man mba ken tsombor u Mba@@ ar@@ ab@@ ia lu civir Yehova imôngo yô . P@@ ine iyol you wer : ‘ Er nan m soo mer me ôr mbagenev kwagh u Yehov@@ aa ? ( Gen . 39 : ​ 7 - 12 ) James yange wuese er wan@@ kwase la kera za un iyol ga shi un za hemen u lun a imoshima i wang nahan . ​ ​ —⁠ 1 Tim . I@@ jiir i or vese her man aeren a ior mba her la aa bende a imoshima i nan nena ? KA SA@@ R@@ EN se u eren akaa a nan se msaanyol , man isharen ne ka i sha gba@@ aôndo je . Nahan ior mba ken atô@@ at@@ yev mba ve lu “ akaa@@ injaa a akuraior cii ” la vea civir Aôndo a Mbayuda imôngo ken tempel shon . Doo u se nenge ser kwagh u se nger shin se tee hen ma ijiir sha In@@ tan@@ et se tindi mbagenev a mi la ka u mimi , shi ka u iji@@ mba@@ gh ga , shi ka kwagh u se lu a ian i tin@@ d@@ in a mi yô . Yange kaa a ve jighilii nahan wener : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” — Luka 22 : 19 ; 1 Mbakorinte 11 : 23 - 25 . Sha er yange wa Eliya profeti u Aôndo ikyo yô , m@@ w@@ em nam man mkurem nam bee ga lu her sha ivande ke ’ atô u ij@@ en i yange i gba je lu u m@@ à i̱ wua un man wan na u nomso cii la . Er nan ve Aôndo a kaa ér : ‘ Ne ônov , ungwan nen imo i mbamaren en@@ eve ’ ? Er nan ve i lu karen jighjigh u Mbakristu ? Nahan yô , ka nyi yange i na ve Yesu vaa ? G@@ ar ne lu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l , mbakp@@ eng@@ av man mbau@@ ty@@ aav kpishi karen gbenda her . Shin er i ôr un akaabo a a lu ken kwagh u soo u eren la nahan kpa , nenge ér un ngu a ian i tsuan kwagh u un soo yô , sha nahan yô , yem iniongo la vea gumor la . Aluer u lumun a Bibilo yô , se fa keng ser ka u ape fan kwagh u Bibilo i ôr sha mbampin mba ve lu heen ne : ( 1 ) U@@ jijingi mba b@@ ov vea fatyô u bu@@ lan we nena ? Nahan kpa , mba kighir ikyum@@ u@@ ile ér i civir Yehova ga , shi mbatamen mba lun a dooshima mba we mbagenev kwagh ér ve gb@@ aan ikp@@ il@@ an ken mcivir u Aôndo ga . ( G@@ al . la kpa , yange hen Bibilo vea Mbashiada , nahan i er un batisema , hegen ne ngu kwase wam u doon mo ishima . Nahan ka inja er Yesu yange lu ôron kwagh u mbadondon un mba ken derianyom u hiihii la , kua mba ainge kpaa nahan . — 2 / 15 , peeji 23 - 4 . U tesen ikyav yô , aluer nom shin kwase nan er idya yô , kwagh la una bende a tsombor u nan tsung je . A tese ér , Yehova me@@ en se ér se er isholibo ga . ( Ôr Pasalmi 7@@ 3 : 23 , 24 . ) Aluer u ngu henen Bibilo shi zan mbamkombo yô , Aôndo una seer doon we ishima shi jighjigh u ú ne un la una hemba taver cii . Kwagh u mbagenev ka vea umbur ve i doo ve yum yô , ka takerada u mbamaren vev ôron sha ci ve la . Ior kpishi ka ve venda u duen ken won tugh shi ve yange mbayev vev u za n@@ umb@@ en ken won shighe u or nan lu her ga yô , a̱ lu tugh shin ate@@ tan kpaa . ( Yobu 32 : 2 ; 42 : 12 ) Shi ishima yange i vihi Yehova a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati sha mkaanem ma ôr a profeti Eliya zum u wan na kpe la ga . Nahan kpa , Bibilo kaa a vese wang ér Aôndo ngu u a ongo mbamsen asev yô . 12 : 46 - 50 ; Luka 8 : 19 - 21 . Hanma ijiir i se ze cii se mba nengen a ior mba ve v@@ ôr yô . Zum u mbahenen mba Yesu zua a na sha kwa u hiihii la , alaghga tsô , Yohane , wan u Se@@ be@@ de@@ u yange dondo Yesu nahan p@@ ande nenge u@@ ivande mbagen mba Yesu er yô , ka nahan ve fatyô u ngeren akaa a Yesu er la ken takerada na u i@@ vangeli la vindi vindi ye . Ka nahan man vea “ wa im@@ agh ki dedoo sha ci ve ayol a ve ken hemen ye , sha u vea kôr ave sha uma u a lu uma jim la . ” Vea yôô m@@ ve u iyange i Yehova i iji@@ r@@ ôron la zan zan ih@@ wa i masetyô ne — man sha er ve fetyô la cii . ( Pasalmi 7@@ 3 : 2 - 8 ) Nahan kpa , shighe kar yô or@@ ngeren Bibilo ne nenge ér mhen na la ka u sha mi ga . M@@ kohol u V@@ esen u Mbashiada mba Yehova , 7 / 1 Kpa gema kpiligh Yesu iyol er mbamaren nav fa pe un lu ga yô . Lu tom u nyi mbakur@@ an@@ ilev mba sha ayange a tsuaa la lu a mini ? N@@ oo@@ v man kasev mbagenev kpishi za hemen u lun imôngo saan saan , shin er b@@ ou@@ ange a ker mô ken a ve nahan kpaa . “ Aluer Aôndo T@@ a I@@ kaa Ken V@@ ese Yô , Ka An J@@ e Shi N@@ ana H@@ endan Kwagh A V@@ ese ? ” ( Pasalmi 4 : 4 ) He@@ mba doon u se kegh zan zan ishima ia gba se sh@@ imi cii man se er kwagh ye . Bibilo wa uter kwagh ken Mbakolose 3 : 21 ér : “ De k@@ umbur nen a ônov enev ga sha er asema a̱ de yen ve ga yô . ” A̱ shi nan kpa , lu môm ken kasev ‘ mbagenev kpishi mba ve wasen Yesu man mbaapostoli sha u@@ gb@@ ayol vev sha iny@@ ar@@ ev vev je yô . ’ — Luka 8 : 1 - 3 . Er kwagh u Mar@@ shall pl@@ an ne lu zan doon yô , gomoti u tar u Amerika na ityar i gban ican sha tar cii iwasen , nahan kwagh ne wase i u seer tom@@ sule man a@@ you@@ a@@ cii man im@@ akeranta kua igbenda i zenden kpaa . 9@@ 8@@ 0 / 9@@ 7@@ 8 ․ ․ K@@ e ’ derianyom u hiihii la , kwagh u hemban lun a inja due ke ’ tar u Le@@ b@@ an@@ on . Shighe u se tagher a atsan a vihin tsung yô , doo u se gbidye kwar sha averen ase sha ci u nyi ? Er nan ve i doo u se er kwagh sha kwaghfan sha gbaa u Bibilo i henen sha tse@@ ene@@ ke laa ? ( 1 Timoteu 2 : 4 ) A@@ in@@ ge ne kpaa se mba a imba dooshima la kua inj@@ ô he ’ or@@ wan@@ ndor a vese . Tsô Mbaromanu 8 : 21 una kure vough ér : “ Akaa a i gbe a la [ uumace ] kpaa á va pase a sha ik@@ ev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , á za a mi ken mlu u engem u lun a ik@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” Sha iyange la , pristi u tamen a tile ken tempel pe@@ pe a na ini@@ av mbi i van@@ den nan la . ( b ) Hii nan ve mbamaren ka ve nôngo u tesen ônov vev u cian kwagh sha injaa ? ( b ) Ka nyi Aôndo una er ga ? Ruamabera u ken zwa Heberu la hemba ôron kwagh u icombor ken vegher u uter . U tesen ikyav yô , shighe u profeti A@@ g@@ ab@@ u tsengaôron ér “ zege@@ j@@ en una gba , á tser tar cii ” la , mbahenen mba ken Shi@@ ria u ken An@@ ti@@ o@@ ki “ wa ken ishima er han@@ mô ve nana nôngo sha kwagh u nan fatyô yô , sha u tin@@ d@@ in a iwasen hen anmgbianev mba ve tem ken Y@@ u@@ dia la . ” Mba Ve Lu “ Wan@@ akiriki ” Hegen u U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov Ve K@@ ar 19 Ne ( Ôr Yesaia 55 : 7 . ) Er i lu gomoti una p@@ ande Peter inyaregh ki kp@@ an@@ de@@ gh yô , una hemba lun a inyaregh hen shighe la . • Ior cii vea fatyô u nengen m@@ vi@@ e u ken jijingi nena ? “ Ve So@@ o É@@ r M F@@ a Kwagh u Bibilo i Tese la Iyol Y@@ am ” ( L . Kpa m sôn Yehova mer a nam taver mbu eren kwagh u vough . Shighe u i yilan Paulu ér Saulu la , Yesu , u i nder un shin ku ken iengem la , ande hen a na ken mpase u sha mnenge , sha u una yange un u tôvon mbahenen nav a ican yô . Nahan Saulu pine ér : ‘ M@@ ̱ er nana , T@@ ere ? ’ Nenge ase er u fatyô u zuan a iwasen ken atindiakaa a ken Ruamabera la shighe u ú lu eren kwagh a mbamaren ou man shighe u i gbe u ú vihi inyaregh man shighe u ú lu tswen yô . 6 : 2 ) Yange i eren “ iyua i sha mh@@ ôôn ” sha u wasen mba@@ ats@@ anev . I@@ t@@ inekwagh la lu mpin . I pine ér : “ ‘ Kwase u In@@ j@@ aa , u N@@ gi@@ se i Y@@ il@@ an Un É@@ r S@@ him C@@ he@@ ong , U F@@ a Kwagh M@@ ôm sha Kwagh u Yesu Ga la yô Y@@ em ken I@@ gy@@ am@@ usu Sh@@ in@@ ii ? ” T@@ Ô@@ Ô ase wer u ngu nengen a Noa er a hi@@ di a sh@@ ar sha kp@@ ande a lu me@@ men , kenger ha@@ av mbu ze@@ ge t@@ so u a lu gban la yô . Tsô Yon@@ a mase kaven kwagh u kpilighyol u za hemen ne . Shi Mbashiada ka ve hen ve seer fan u pasen loho u dedoo ne tsema tsema ken mbamkombo vev mban . Mba ve civir Yehova yô , mkaanem mara kpiligh ve iyol ga . W@@ ea soo u seer zuan a mfe sha uiky@@ ur@@ mba@@ yan mba ve kure awashima u Aôndo la yô , nenge ken Iyoukura ( zwa Buter ) Fe@@ be@@ war@@ i 1 , 19@@ 8@@ 9 , peeji 10 - 15 . Yange i wu@@ he a@@ gb@@ ugh@@ ur@@ aior a So@@ ci@@ e@@ ty , i wa ve aie iyol ér mb@@ á hendan aa tar ve , di e̱r Yesu kpa ngise i s@@ ende un nahan . Kwagh ne vihi Paulu je yô , shighe u lu wan iyol u zan zende u m@@ ishen u sha uhar la , a gba ayôôso vea Bar@@ n@@ ab@@ a ér Marku a de kera ze a ve ityô ga . Yesu kpa yange kôôm ieren i mbaapostoli nav hen shighe môm tseegh ga . W@@ ea lumun yô nam min@@ iti kpuaa , m soo u tesen we ikyav sha akaa kpuaa , er Bibilo i er hi@@ st@@ er@@ i i vough yô . Ô@@ no@@ v mba kasev mba Sh@@ alu@@ m yange ve er tom u nyi , man kasev Mbakristu mba eren imba kwagh la nyian nena ? ( 2 Mbakorinte 6 : 4 ; 11 : 23 ) Mba tesen iyol hiden a mi ijime sha u eren ayol a ve tom . A@@ kav nga atar a z@@ om cii a tese wang , ér Yesu ka mes@@ iya yô , er ihi@@ ange i sha ih@@ ô@@ we i or kpa i zough a i orgen sha won ga nahan . Sha mimi yô , uumace mba a kwagh@@ môm shin ma iwasen i vea na Aôndo ga . I@@ m@@ u@@ an - iky@@ egh i cie ts@@ o@@ gh@@ or ga . ’ Kwase ugen u wan na u kwase a lu anyom 9 yô , kaa ér : “ N@@ gi@@ se la yô , yange i gba u se wase un ve una na mlumun ye . Yange soo u tesen ve dooshima u mimi , man tom u Mbakristu na un ian i eren kwagh ne . Se fatyô u maan mbagenev shi taver ve ishima sha u nan ve jighjigh vangertiôr . Shi a nder ior ub@@ iliôn imôngo kpaa , vea kohol ve . ( Yoh . P@@ ase er or nana fatyô u zuan a be@@ m@@ shima yô . Aluer se mba timen sha mlu wase yô , doo u se umbur ser mbamlu asev mba gem . Ngeren u sha uta@@ an ne di time sha gbenda u se tese ser se lumun gbenda u Yehova a hemen la yô . Alaghga mbagenev vea nenge kwagh ne ér ka ikyav i iyol@@ gen@@ gese . Mo man kwase wam So@@ led@@ ad 3 : 20 ) Yange ve lu mar@@ nya u ma tartor u uumace ga , kpa ve lu mar@@ nya u Tartor u Aôndo . Solomon nenge a “ wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen u kaven kwagh ga , ” shin u b@@ an@@ en a mhen u vough . “ Jijingi u Ter V@@ a I@@ v Gi@@ di@@ on ” Apostoli Mateu kpa yange lu hen kwaghyan ne , shi va nger kwagh sha mi kaa ér : “ Yesu tôô bredi A sôn iveren i dedoo sha mi , A co@@ on , A na mbahenen , A kaa er : N@@ go@@ ho@@ l nen , ya nen . ” ( Mat . [ F@@ o@@ to u sha peeji 22 ] ( Mateu 10 : 28 ) Doo u se cia Satan shin uumace mba ve eren un tom la ga . K@@ er Aôndo A Ishima You man M@@ fe Wou Eren msen hen Aôndo hanma shighe . Ka ‘ ishima i legh legh ’ tseegh ga , “ iyol hiden a mi ijime ” kpaa i zua a mi ken ishember i ng@@ u@@ lum ne . In@@ j@@ akwagh igen ken Bibilo kaa ér “ uma u or@@ uh@@ we , kwagh ka a sar un , kpa a zua a kwagh ga . ” I er ve batisema ken inyom i 19@@ 34 la . I er tser u u har sha Bibilo ne , lu a ufoto mba t@@ enger shi duen u@@ ka@@ la mba k@@ or@@ ough ashe , shi i ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough ker mbi doon ungwan , shi i pase u sha gbenda u doon tsung , nahan u tese ior kwagh u i@@ gbe@@ tar shi u ôr yi@@ ase i uumace kua kwagh u una er ken mkur u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la kpaa . — Mpa . ( Luka 2 : 5@@ 1 ) M - ongo u mbayev ve ongo imo i mbamaren vev la wasen u van a bem man mzough u dedoo ken tsombor . Aluer or vese hen imba ijiir ing@@ i@@ la nahan , mlu u her la una vihi imoshima i nan kpen kpen . Mbagenev hen ér iwanger ngi yemen adi@@ vi@@ r adi@@ vi@@ r er ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger nahan . K@@ era ga je kpa , er se lu pasen loho u waren uma , u sha kwagh u mimi u Aôndo , ken tar u u lu sha ikyev i “ Or@@ bo , ” Satan Diabolo ne yô , se ver ishima ser se tagher a mbamtaver ga he ? — 1 Yoh . Mba@@ beenyol — Mba Ior Mba@@ inj@@ aav ken M@@ zough W@@ ase u Anmgbianev Mba ken Kristu , 6 / 1 ( b ) M@@ nyer u pristi u tamen nyôron ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la tese nyi ken hem@@ ene ? Tese Jighjigh Wou sha A@@ eren a O@@ u , 11 / 1 Or@@ jir ugen yô , lu E@@ hu@@ di , un er kwagh sha a@@ yom , sha ishimataver je , nahan á wua E@@ ge@@ lon , tor u Mo@@ ab@@ i u gba iky@@ ôr kpishi yô . M@@ lu na yange gema zum u i lumun un sha tindi hingir mar@@ nya la . Yesu kaa ér : “ Hanma iyange zayol u i lu a mi la , kuma i . ” Ge@@ h@@ en@@ a tile sha mtim u tsôron , u ishimaverenkeghen i va nd@@ eren i̱ lu ga yô . Aluer ne sôr akaa kpuaa ne ver nahan , kwagh la una wase ve u zenden kera shi ôôn iyol shi eren akaa agen iyol ve a kwagh u tagher ve shio ? Ikyav i tesen yô , gba u se nenge ser ka mba i shigh ve mkurem , mba ve ya ican sha shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii la tseegh akaa a i er ken takerada u Yobu la a k@@ ur sha a ve ga . E@@ i , sha ci u Paulu wa Timoteu kwagh ér a “ nôngo ityav mbi dedoo mbi jighjigh u nan ” shi a palegh “ ayôôso a dang a gbil@@ ini@@ gh la man any@@ im@@ an@@ akaa a i eren aie sha mi er ka kwaghfan la . Me kar a or kua z@@ end@@ en@@ ya kera ; Me kar a iny@@ on i sha kera , man ish@@ u i shin zege@@ mnger , kua atô@@ akaa a nan gb@@ ev mbu nôngon , a mbaaferev imôngo ; shi Me tim or sha tar kera , kape TER A kaa la . ” — S@@ ef@@ ania 1 : 1 - 3 . Kpa , aluer ka u se ar a ior kpishi mba se pase ve loho u Tartor yô , gba u a lu ityôkyaa i se pasen ior loho u dedoo kua kwagh u se pasen ior la tseegh se ver ishima sha mi ga , doo u se ver ishima sha igbenda i se pasen ve loho shon la kpaa . Kwagh ne gema tese ér ka Yehova je a lu ityough sha dang man ican i i tser hanma wase nyian ne y@@ ee ? Ngu Aôndo u dooshima , nahan sar un u mbaaferev ma ve gem asema ma ve hi@@ di hen a na . Ka nyi i hembe lun se kwagh u vesen ken mcivir wase ? Shi a kaa ér : “ Shighe kar yô , m kôr azende a injaa , a doom mo ishima kpishi . ” Kwagh ne na yô , shi cuku As@@ av yange ma de u civir Yehova . Nahan i war uma u wan u ken uya la sha iwasen i takerada u iliam i sha ave i sha tser u D@@ V@@ D . U tesen ikyav yô , ngeren u hiin Bibilo i Re@@ vi@@ sed St@@ an@@ d@@ ard V@@ er@@ sion la kaa ér : “ U yilan Aôndo u môm môm la sha iti na la . . . ka kwagh u shami ga ku@@ aa , nahan doo u Mbakristu mba sha tar cii vea yilan sha iti la ga . ” U@@ umace mba k@@ ak@@ a ne nahan vea na U@@ hemban@@ sha nyi ? Aluer kwagh er u nahan yô , yange u er nena ? Se wa nen ve ikyo sha mimi , sha nahan yô se tese ser se soo kwagh u mbacivir Aôndo mba mimi mban er Yehova kpa a soo ve nahan . — Pasalmi 37 : 28 . Gbenda u mhôônom ma ker Yesu a mba ve lu yan ican la . Hanma or u nan eren kwagh nahan cii yô , nana̱ s@@ enge ér nan ze ad@@ ua shin nana̱ z@@ aan ga kpa , nan fa Aôndo ga shin Aôndo doo nan ishima ga , ka nahan ve nan ny@@ a@@ ghen ak@@ ur agen ye . Umbur ishimataver i yange Yesu taver mbahenen nav ér icighan jijingi una lu a tom ken m@@ vese u mkaanem ma Aôndo la shi lu u icighan jijingi una na mbahenen tahav ken tom ve u pasen kwagh la . A@@ yange nga kar yô , Ab@@ es@@ al@@ om mough ah@@ endan a ter na , á yôô iyol na ér un tema tor ken He@@ ber@@ on . ( Yoh . 9 : 1 , 6 , 7 , 32 , 33 ) Yesu yange fatyô u eren u@@ ivande mban cii sha ci u Aôndo na un agee . Kpa aluer u zua a ma iwasen yô , i saan we iyol . M@@ lumun u se na sha mpin u a kaa ér , ‘ Ka hanma shighe nahan me er i@@ ember@@ yolough ? ’ ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10 , 19@@ 1 M@@ fe u Yehova a lu a mi sha kwagh wase la na un ú lun Or@@ wan@@ atindi u hemban cii nena ? Se mba yan ican sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam la , shi se ya id@@ y@@ ako i m@@ yen kua i isholibo man ku . ( Rom . Ka sha ityôkyaa i nyi nahan Yehova ngu a er erdoo ? A@@ do@@ l@@ f@@ o man Mbashiada mbagenev va sôron se ken af@@ o ashighe ashighe . Lu pinen ér , ‘ Ka hanma ikyurior i fan kwagh ia kar a tile sha ityough ki Iserael ia lu wanakiriki u jighjigh u Aôndo ? ’ “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 20 : 35 . Aluer gba u Orkristu nana lu a inja ing@@ in nahan hen iji@@ ir@@ tom i nan yô , hemba doon u nana lu a i ken mcivir u Aôndo ga he ? Gba u mbacivir Aôndo sha mimi vea tese m@@ til ve a Zege@@ bab@@ ilon nena ? Nahan cii kpa a kende a ôr ishima na sha u wan un as@@ ôngo nahan ér : “ Tor u Iserael ngu a icivir sha ashe a ior nyian ts@@ ôô , er a er ak@@ ondo kera sha ashe a ikp@@ an i u@@ kase i mbayev nav , vough er gbil@@ in@@ or u lun a kunya ga ka nan gba sa@@ ghen ik@@ ondo nahan ! ” T@@ ime ase sha akav kpuaa a a lu shin heen ne : Man kanyi i gbe u se er ve se zua a averen sh@@ on@@ o ? ( b ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i shin tar la gba zua vea “ mpase u á va pase ônov mba Aôndo ken igbar la ” nena ? Takerada ne shi kaa ér u soon Aôndo la ka u “ eren kwagh ” a na “ sha dooshima . ” ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Zum u se er tom wase u pasen kwagh shi tesen ior la a iember se k@@ ur doo doo , shi se lu imôngo vea anmgbianev asev ken mbamkombo , se tee aan ne ser ka aan a civirigh shi ka icivir je í ne se yô , kwagh ne ngu a tese ér se mba a iwuese hen Yehova . Nahan hi@@ di ken tar u Z@@ ai@@ re yô , a hii u eren tom pania , hegen ne ngu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci . Bibilo ôr kwagh sha ieren i ng@@ iri@@ gh il@@ ye@@ gh@@ egh ki yaven a or la jighilii ga , nahan kpa ieren ne ia fatyô u hông@@ or mhen wase . I@@ mo@@ shima ka kwagh u injaa u ka a wase or tsung u eren kwagh u una wase tiônnongo nena ? ( Anzaakaa 11 : 9 ) Nahan yô , doo u se kegh ato a mba@@ vendan mimi ga , mhen ne a de ve se ken ishima tsô kpaa ga . 8 : 30 ) Nahan kpa , ka er wa ishima shighe u hingir or ve lu yan ican la tese ér a tile sha mimi hen Aôndo kwagh shi ga ye . Nahan Han@@ an@@ i kaa a na ér : “ Sha kwagh ne yô , u er ib@@ u@@ me@@ kwagh ; gadia hii hegen je ityav mb@@ ia za u iyol . ” — 2 K@@ ron . Yange Paulu lu or Roma , man tar u Roma lu a tahav sha tar cii he ’ shighe la . Ver Iyol You sha I@@ shigh K@@ i Aôndo Er Or u I K@@ ar Nan Nan K@@ om Yô Mbak@@ ov na kpishi dondo kwaghwan la ga . Shighe u i z@@ enda Satan sha kera la , imo due sha pase ér ngu “ or u s@@ enden anmgbianev asev ” shi i kaa ér ka a shi s@@ enden ve “ sha ishigh ki Aôndo ate@@ tan kpaa , tugh kpaa . ” Er u Er Ve I@@ liam You ia Lu i In@@ j@@ aa Yô 5 : 14 , 15 — Hii nan ve i ôr kwagh u ave man angahar a wan@@ nomso u kuran ilev la sha inja gbenda nee ? Ka un a lu “ iwanger ” i ken jijingi “ i tar ” ne ye . 3 : 2 , 3 ) Shi u fatyô u geman ishima , nahan palegh kwaghbo u a lu ken ufoto mba iji@@ mba@@ gh la . — Yuda 22 , 23 . Yobu yange yaren tom a iti i Yehova shi wuese i kpaa . M vôso kwase shi mo vea kwase wam se mba tesen wan wase u nomso u se mar la er una dondo akaawan a Bibilo yô . Nenge ase ken ishima you er ve til ken b@@ ar , ve lu kaan a Davidi iv@@ ar@@ v@@ ase ér : “ Nenge , ka iyange shon i TER lu kaa a we er : Me na or@@ i@@ ho@@ m wou sha ik@@ ev you , er a na sha ishima you , je ne . ” — 1 Samuel 24 : 2 - 6 . Di@@ se@@ mba 22 - 28 , 200@@ 8 Nahan kpa , Bibilo kaa a Mbakristu cii ér : “ De or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . . . . Ka m@@ liam ma kwagh ka a doo se kpishi ve se vaa , shin ma ma sôron se ashe la ga . Paulu nger ér : “ Ma or nana̱ de keren kwagh u doon sha ci u nan iyol i nan tsô ga , kpa i̱ lu kwagh u doon orgen kpaa . ” A shi nan kpa , er wan na A@@ mon dondo ikyav na i dedoo la ga yô , vihi un kpishi . Er I Hii Ve I@@ wasen i Nan Ity@@ ar I@@ gen la I B@@ ee a I@@ b@@ anave Ga Yô Cii man se tsua imba i@@ ember@@ yolough ne yô , a gba u se tôô i se kar sha atindiakaa a ken Bibilo , sha er se fa kwagh u Yehova a nenge ér ka u vough la yô . ( a ) Yehova nengen mba@@ beenyol mba civir un sha jighjigh la nena ? Kanyi igen i doo u se er@@ ee ? Yesu shi er msen na ne ter kwagh u i gbe u se mba@@ asorabo se er ve se kuma u a na se uma u tsôron sha mlumun u sha mh@@ ôôn yô . Ve fa ér u zungwen mhôônom er Kristu kpa zungwen la wasen se u “ [ wan ] ishima a mbam@@ yina mba mba ve taver ga la , ” shi wasen se u lun ken mzough her kpaa . ( 1 Mbakorinte 7 : 39 ; 2 Mbakorinte 6 : 14 ) Me@@ li@@ s@@ a kaa wener : “ Yange taver mo u dondon kwaghwan la kpishi . Yange ma@@ am iyol u ôron takerada ne kpishi , shi m nenge mer u pase mimi . Yange i tsua Mb@@ al@@ ev@@ i mbagen ér ve lu upristi sha ci u ior . Shi doo u se eren kwagh a ve “ sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ” — 1 Pet . 13 : 28 ) Or@@ sule la gema kaa ér nyi ? 16 : 5 ; 19 : 2 . ( a ) Satan ngu b@@ enden a mhen u ior nena ? Akaa a Aôndo a gbe la tese se “ mlu Na u i nengen a mi sha ashe ga la ” wanger wanger , man mlu na ne kua erdoo na man kwaghfan wa tahav man dooshima kpa ker . M kange ishima mer me lu er ve nahan , me lu a ieren i kwagh kuman mo shi me veren ashe a Aôndo kpaa . ( Anzaakaa 23 : 19 - 21 , 29 - 35 ) A@@ tindi a Yehova a ne sha kwagh u m@@ sô@@ rom ma man kpoghuloo ka mk@@ or gaa ? Er nan ve ishim@@ as@@ ur@@ un i Yehova a ne la i hembe ci@@ ilii ? Z@@ ua a M@@ mem sha u Eren Akaa a ken Jijingi , 6 / 15 Se tôô Yehova ser ka H@@ ur@@ or wase u hemban cii man se ker u eren kwagh sha ishima na hanma shighe cii . I@@ ca a kera gba ga tsô , se ar sha shighe u Tartor la ua va shi ua na a gema eren ishima i Aôndo shin tar la . Nahan kpa , ve nenge inja i dedoo i agumaior a a wu@@ h@@ a iyol tsembelee ne doo ve kua akaa a dedoo a ve lu lamen sha mi la kpaa . Ú eren kwagh ne k@@ è@@ k@@ è kpa ? Nahan cii kpa , mba zan ad@@ ua kpishi ka vea nenge mbah@@ e@@ men ve ken ad@@ ua vea ta@@ an ikyaa a vegher ng@@ un shin ng@@ u@@ la sha akaa a pati@@ i nahan , i doo ve ga cii . Nahan kpa , er m lu a isharen i civir Yehova sha u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la kpoghuloo yô , iyange igen m nger J . Ken tar u ng@@ un ne , if@@ er@@ kwagh man awambe a ha@@ an inya mb@@ á ze ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so . Ikyav i tesen yô , shighe u nom man kwase ve er iniongo i umbur iyange i ve vôso ayol a ve la , shin zum u ma tar u umbur ma ze@@ ge kwagh u yange er ken tar shon yô . Ka doon we u wuese Aôndo “ her atô u mkohol ” shin nongo u Kristu er Yesu eren nahan kpa ? Shi ka doon we u wuese Yehova sha ishigh ki ior mba ve lu a fa Aôndo ga la , sha er vea fa un shi vea wuese un kpa ? U tesen ikyav yô , yange kaa ér Yesu a civir un nahan una na un “ ity@@ artor i sha won cii kua icivir i i . ” A@@ Ô@@ N@@ D@@ O na se Mkaanem nam ma ma pase se atô@@ akyaa a a ne ve ior ve eren afer@@ akaa yô . ( Mbaheberu 11 : 7 ) Kape we kpa a fatyô u saan we iyol je la . U er nahan yô , u zua a averen jim jim . Nahan aluer se ôr akaa agen ken Bibilo man tsu@@ me se , se fatyô u zuan a iwanger wang ave ave la ga kpa , se lu nen a vangertiôr ser Yehova eren kwagh u vough . ( 1 Tim . 5 : 8 ) Kpa a soo ér mbacivir un ve suur sha a na vangertiôr , i de lu sha tar u ú lu timin ne ga . — Heb . Man ngu a inja nyian sha ci u nyi ? Akaa a inyaregh k@@ ia fatyô u y@@ amen la ka a tsan gbem ga . Sha mimi yô , or a fatyô u hingir iy@@ ongo a Aôndo ken ishima i nan . 35 : 10 . Or@@ henen Yakobu nger wener : “ Ishima i taver yô , i̱ kure tom u i vough sha u né lu vough man jimin , né kera yina sha kwagh môm môm ga yô . ” Sha an@@ shighe ugen la , ior mbagen mough gba s@@ ende@@ gh any@@ iman a na , “ kpa mayange ve fatyô u hemban mfe man Jijingi u un ôron kwagh a m@@ in la ga . ” ( Marku 10 : 14 ) Be@@ en kera yô , a er kwagh u mimi je a tese ér ngu a ishima i legh legh shi eren kwagh sha dooshima kpaa yô . Yesu Hemen T@@ i@@ ônnongo Na Yange kaa a Or u F@@ an Tom ne ér : ‘ S@@ é er or sha inja i mlu W@@ ase . ’ Heela kpa ve za gema ior hingir mbahenen , shi ve cia ku ga , ve c@@ in ve hide hen Li@@ se@@ t@@ era . Doo u agumaior aa hemba veren ishima sha kwagh u i lu ve inja er i er a ve shami ga la ga , kpa aa gema aa er nyi ? ( Mbafilipi 1 : 7 ) Hanma shighe u se ze a ijir hen ate@@ jir la tsô yô , ka i nôngo u nan se ish@@ ô keng . Gba u mbakur@@ an mba ken Kristu vea tile dông vea sôr hanma kwagh u a ze iyol ken tiônnongo yô . I@@ gbe@@ tar Ng@@ i Pas@@ en I@@ civir I Aôndo ! Man jighjigh u nan ngu a wase se nahan shighe u se lu a kwaghyan man ak@@ ondo yô i kuma se . — 1 Tim . Sha ayange a tsuaa la , Mbaiserael t@@ ôngon iky@@ or sha u kohol ior ijiir i môm , shin kaan a ve ér ve yem hen ut@@ ent@@ i vev gayô lôh@@ ôn sho@@ ja ityav . ( Ôr Mateu 6 : 19 - 21 . ) ( Marku 4 : 35 - 41 ) Sha nahan yô , ican i “ shighe man ai@@ ky@@ or ” ve ne se ye la cii ia bee vindi vindi . U tesen ikyav yô , Yeremia yange tsengaôron ér a va tim Yuda , man lu kwagh u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va er ken inyom i 6@@ 0@@ 7 , C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la je la . Ze@@ ge tempel u doon ashe la lu ken Yerusalem her ape i naan ini@@ av sha m@@ tese u Tindi yô . ( a ) Tindi u Yehova la ngu inja nena ? Inja i kwagh u i kaa ér : “ De se an@@ z@@ ô ase ” la ér nyi ? Hen Or@@ t@@ yom u hen Per@@ e@@ g@@ am@@ u Yange t@@ um@@ em iyol kpishi , kpa gema saan mo iyol sha ci u m wase u sôron ior mba kpe ve iyol ga ne . Ka mimi , se cii se ‘ er isholibo , nahan se kera mba a iengem i Aôndo ga . ’ Ka i gb@@ ihi or u i er kwagh a nan ken ivese sha mimi ga la , nan hingir u lun tswen . M@@ zough ne kure kwagh u i ter ken Mpase 7 : 9 , 14 la sha gbenda u kpilighyol , shi a tese ér mbatyomov mba Aôndo mba s@@ ôôn pasen “ ahumbe ” a aa tim bo@@ tar u hegen ne . Kwagh u vihin tsung yange er hen atô u mbatyomov . Sh@@ im@@ on gema kaa er : “ Be@@ em er ka u i de un i kpishi la yô . ” Yesu mase kuren kwaghôron na a ve sha injakwagh igen . G@@ omoti shon u Yesu una hemen ne una er nyi ? Aluer kwagh la kure sha iniôngon you i hiden a iyol ijime i ú nenge wer kwagh la a kure la yô , wuese Yehova . Ka akaa a aa va er ken hemen a nyi Yohane yange nenge a mi ken mpase u sha mnenge ? Aluer mbamaren hii u tesen wan ve kwagh u Yehova man atindi a na hen shighe ne yô , a doo kpishi . Ka akaa ahar a nyi a yange er á tese tahav mbu Bibilo i̱ lu a mi u wasen ior mba a@@ ah@@ e a u@@ le ve shin a ne ve ishim@@ any@@ ian laa ? ( Mateu 6 : 33 ; 1 Yohane 5 : 3 ) De se nenge nen er se kuran ve , mk@@ or wase la una bende a gbenda u se eren kwagh shi se eren uma ayange ayange kpaa yô . A za hemen ér ka kwaghaôndo un lu tesen ve ga , kpa takerada ne wase un u maan aeren a dedoo ken ve , er u nan or icivir man u wan mbagenev ikyo shi lun ken mzough nahan , kua u eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave shi taver ityough ga shi tesen mbagenev dooshima kpaa . Tindi u i wa Mbaiserael sha kwagh u t@@ war la tese se nyi ? Er se lu a ian man tahav mbu zuan imôngo ayol a ase ken igbar di tsô yô , ishima i̱ de tsu@@ ghun se u zan sha gbenda u imb@@ ishi u zan ken uma la se tseegh ga cii . — Anzaakaa 18 : 1 ; Mateu 7 : 14 . G@@ om@@ er undu Ho@@ sea hingir “ id@@ y@@ a@@ kwase , ” ts@@ aan vea orgen . ( b ) Se fatyô u wasen mba ve lu a mbampin ken Bibilo la nena ? Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev ka ve nôngo u ôron or@@ ya ivur Bibilo shighe u ve zough a nan la . Akaa a i gbe u or a er ne kanyi akaa ? Mba lamen ijô ken tar la kposo kposo 1@@ 20 , kpa mba lamen zwa u N@@ ep@@ al@@ i la hemba iorov m@@ iliôn pue , shi ior mbagenev kpishi mba zwa ne u lu zwa ve u ity@@ ôô ga la kpa ve hen ve fa u lamen u . Yehova , Aôndo wou , ngu a we ’ la . Aôndo yange wa Mbaiserael Tindi u kuran mba@@ ats@@ anev shi pan@@ den ve ican kpaa , kpa ve kura Tindi la ga . 20 , 21 . ( a ) Er nan ve se fatyô u kaan ser , er Yehova a yar tom a uumace u ngeren Bibilo nahan je kpa , ngi a kwagh@@ f@@ ana ? ( Yakobu 2 : 8 ) A@@ tindi ne wa nyi man nyi k@@ er@@ egh ? Hen shighe la Yehova na Yesu tahav due , “ lu hemban , man lu sha u una hemba kpaa . ” ( Mpa . Nenge tom man ian i civirigh i ú lu a mi ne sha wono ! Man u zua a mtsera ker nena ? Yesu l@@ ù kaa ér : “ Tartor Wam ka u shin tar ne ga . ” Ken masejime yô , “ ishima vihi un je ar ken ku . ” 2 : 1 ; 3 : 12 ) Iky@@ ondo i or u nan lu gban a@@ yem nan he@@ e la ka ia za c@@ imin nan shin angahar yô , ashighe kpishi nan gba . 3 : 1 ; Mat . 1 Peteru 3 : 8 kaa ér , se er nahan sha u ‘ lun mba@@ zungwen mhôônom ; doon ayol ase er ka anmgbianev nahan , shi lun mba mhôônom ma ker ve ’ a mba ve ne jighjigh a vese imôngo la cii . Or u lu ijiir na la kaa a mo ér : “ Kwagh@@ yan u a nee her cii yô , tôô za na kwase wou . ” Er i gbe je tsô , i nd@@ era eren ts@@ wam a ior , i wa ian i ve lu a mi u eren kwagh sha ishima ve la ikyo ga . Kwagh u sha uhar yô , Is@@ ak@@ a yange mase kaven er lu Yakob un ver un doo doo yô , kpa kwagh gba un u hiden ngohol i ga . ( Ivur 3 , 4 ) Nahan aluer se soo u zuan a kwagh u injaa la yô , gba u se hen Bibilo zu@@ lee , man sha ishima i môm kpaa . — Luka 8 : 15 . Ken mhii u derianyom u sha 20 la ‘ ajiir a eren tom u kôron ish@@ u ’ lu ken ityar kpuaa tseegh . Ken inyom 33 la i mar ikyurior i he , ka “ Iserael u Aôndo ” je la . Er angev mbu nom na lu seer taver a taver yô , anmgbianev mba nomso mba ken tiônnongo ker gbenda u wasen anmgbian u lu u@@ ange ne . Ma tic@@ a nana fatyô u wan mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba fan takerada kwagh ér ve hen takerada u ô@@ ron@@ oo ? Yosua nger ér : “ Nahan TER na Iserael tar la cii , u A bu@@ m a uter vev er Una na ve u la . . . ( Mpa . 2 : 26 , 27 ) Nahan kwagh ne una na iyôngo igen , i i dugh ken zege@@ can la myom . — Mpa . Kwagh la ka ishimaveren i vesen kpishi ! M ker TER , A ung@@ wam , A maa A du@@ gh@@ um ken mciem am cii . M@@ hen na kaha a “ mhen u mbaaferev . ” M@@ fe u mo fan mer Aôndo u tan ih@@ indi iyol man u lun a mfe tsung kua u dooshima ne wam ikyo shi a soo ér m lu a uma u dedoo la , yange na yô m gema uma wam . U@@ a@@ ah@@ e mba eren vihin ajiir c@@ aver c@@ aver . Bibilo kaa ér : “ A shi A tsa her ape A lu la ayange ahar . ” Ka gbenda u nyi Yesu a ser a ver sha ci wase ér se zuan a “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” ? Tar cii ior mb@@ á ngohol mcivir u mimi , shi mba k@@ ôn@@ don sha “ u@@ wo u iyou i TER ” mba hemban ng@@ een a ngee ing@@ y@@ egh cii . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Shighe u m lu ken iy@@ ou@@ ci la , kwase ugen u lu bo@@ ki wam yô , va nam u@@ kô@@ pi mba magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! Sha ayange a Yesu la , An@@ der@@ ia lu môm ken mba ve hii fan ér Yesu ka Mesiya yô . Or@@ pasalmi ôr kwagh u Yehova ér : “ U bugh uwegh O@@ ugh , U ne hanma kwagh u uma sha isharen na , ka kom un . ” Ka a ôron kwagh u “ icighan ” ken mcivir u Aôndo yô , i lu kwagh u i tsegh un i ver kposo , u a kaha a akaa agen shi i nengen ér ka kwagh u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh yô . 5@@ 4 : 17 ) Satan ngu a ma ity@@ um@@ ugh ki una vihi se iyol a mi ke@@ he@@ lee ga . Iyange i Í G@@ be u Se Umbur Yô ! Ior mba Joseph fa kwagh u lumun a mi sha kwagh u ku iin man u lumun ga la . Er Se K@@ ura Iky@@ ar@@ yan Y@@ ase ken Tar u Dooshima a B@@ an Ne Yô , 10 /@@ ⁠ 15 Mar@@ ta yange doo Yesu ishima sha ci u nyi , kpa ka nyi i tese ér Mar@@ ta yange yina ? Ka [ Yehova ] je Una tindi ort@@ yom Na Una hemen we , ú za er kwase ke@@ era ú na wan wam ye . ” ( Yesaia 27 : 4 , 5 ) Er Yehova soo ér wain na a̱ ume “ wain u dedoo ” a̱ ngee yô , a n@@ j@@ ighe hanma to@@ ho u ua fatyô u vihin un la kera cii shi a nan@@ de ú kera kpaa . ( 1 Timoteu 3 : 3 , 8 ; Mbaromanu 13 : 13 ) Ior kpishi mba ve h@@ ure atindi a Aôndo a ne sha kwagh ne yô , ka ve ya ican a angev mbu m@@ sô@@ rom ma man g@@ anden ikyaa inya la . D@@ en@@ ise pase wener : “ Zum u ônov asev lu vesen a vese la , hanma ve lu a ityom i eren hen ya . ( D@@ ut . 14 : 22 - 27 ) Nahan kpa , ken atô u hanma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar yô , yange i gb@@ ihi môm ken u@@ pue ne sha h@@ und@@ ag@@ ar sha ci u mba@@ ats@@ anev man Mb@@ al@@ ev@@ i kpaa sha mb@@ ee u inyom i sha utar man inyom i sha at@@ ar@@ atar . K@@ ER MB@@ A@@ M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AN : Se kpa alaghga a gba u se nôngo kwagh a hemba ave a tse sha u kuran ken ih@@ wa i masetyô i ayange a masejime a tar ne u hungur m@@ ny@@ am mem mem sha akaa a ken jijingi ne . Kwagh la doo Yesu a mbahenen nav ga cii . Ity@@ ôkyaa i Aôndo yange gba un jim yô ka nyi ? ” ( Aerenakaa 20 : 28 ) Nyian kpa ka i tsua mbakur@@ an mba ken tiônnongo ér ‘ ve koson nongo u Kristu u Aôndo . ’ • Ka ior mba i er kwagh ve ken Bibilo mba han@@ a yange doo ve u eren Aôndo tom@@ o ? Ka hanma or u nan s@@ enge ér nan ngu Orkristu la nan lu or@@ dondon Kristu u mimi ga . Aôndo yange gba mbatyomov ér ve yaven a kwase ga . ( Gen . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20 , 1@@ 21 Shighe u ikyar u a saa ku yô , a lu u ican kpishi u hiden lun kwa@@ v er yange u lu a er ivaa ga ve u lu la . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una tese ser er mcivir u mimi a ne Aôndo civir shi a lu se a iwasen kpaa yô . Apostoli Peteru di ôr se kwagh u Satan Diabolo , tor u u@@ jijingi mba b@@ ov cii , ér “ ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” ​ —⁠ Mbaefese 6 : 12 ; 1 Peteru 5 :⁠ 8 . N@@ ana de we a wa or u h@@ ôron tom la kwagh sha kwagh u iji@@ r@@ ôron shin sha kwagh u akaa a myer tsô ga . — L@@ ev . ‘ U fa nana , alaghga ú va yima nom@@ u shin kwase wou shinii ? ’ — 1 K@@ OR . M@@ ngerem ma hange hange sha ci u uma , kpa mngerem ma b@@ ov ma a fatyô u nan or angev shin wu@@ an or je kpaa . Shighe u mbaapostoli lu uma la , mzough u anmgbianev jimin cii naan mba ve hemen la icivir . — F@@ il . Shighe a karen yô , ve mase kaven er ivaa i lu kwagh u kôron uwegh môm ga yô . Se mba keghen shighe u se va lu uma ken tar u he u perapera ú Aôndo la , nahan kpa hegen yô , se mba ken “ ashighe a ican . ” Ka i lu inja er imo i ken atô u ishima you ngi ôron we ér kwagh u ú we ishima u eren la ka u bo shin ka u bo ga nahan . 17 , 18 . ( a ) Ka vegher u ken takerada u Bibilo Tese ne u nyi a doon we u ôron ior kwagh sha mi ken tom wou u pasen kwagh@@ a ? ( Mal@@ aki 2 : 13 - 16 ; Mateu 19 : 9 ) Sha nahan yô , u or tsuan or u nana vôso la ka môm ken akaa a vesen a i lu u se er yô , man ka u a tôô ér ka be@@ er@@ kwagh ga . ( Yohane 3 : 16 ) S@@ ea lu yan ican nan nan kpa ka averen a se lu a mi je ne . T@@ ER@@ E , ityom You ngi atô kposo kposo , U er i cii sha kwaghfan , tar iv a akaa a U gbe la . ” — Pasalmi 10@@ 4 : 24 ; 14@@ 8 : 1 - 5 . Shighe u Yohane u i yilan un ér Marku la lu gumor la , un kpa er kwagh a mlu u lu kwa@@ v la sha gbenda u injaa . Kape sha iyange i “ iji@@ righ ” i Aôndo la kpa a tim mba ve tsua u lun mbaihyomov mba Aôndo cii je la . Kwagh u ken hemen ng@@ un ngu kposo a u mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa ve ts@@ eng@@ an pasen la . ‘ T@@ ôô Nen A@@ g@@ un@@ du@@ utya u M@@ yom ’ 3 : 14 , 18 , 24 . Lu u ica a gba ga je anmgbianev mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren la vea va nyôr ken iyou la , shi lu u se na kwaghôron ken mit@@ in ne . • T@@ ô@@ v@@ ac@@ an yange bende a Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la nena ? Mbakristu mba mimi mba ve lu keghen m@@ ve u iyange la je kpa a kpiligh ve iyol er iyange shon i ve ab@@ u yô . Kpa ci@@ er mbahenen nav iyol , nahan ve za nder Yesu , ve kaa a na ér : “ Se mba saan ! ” Iky@@ aior I Í Ne Yehova M@@ saanyol La Hanma shighe cii kwagh gbe ior mba Yehova sha u a̱ kuran ve yô . Or@@ pasalmi ôr kwagh u or u i saan nan iyol , u ‘ atindi a TER a lu kwagh u gban nan ishima , shi nan z@@ eren henen a ken ishima tugh man te@@ tan kpaa la . ’ Er va z@@ ur@@ um u a er Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la , ikyav tese wang ér mbaapostoli mban vea va nengen sha nongo Kristu . ve gema ve kaa ér i pase Bar@@ ab@@ a , u lu or@@ n@@ um@@ un@@ gbenda la . ( b ) Mkaanem ma Paulu ma i nger ken Mbaromanu 1 : 7 la tese ér nyi ? Kanyi Mose tsengaôron ér ia er@@ ee ? Kwase ne lumun ér kwase Kristu ugen hen ijiir na a henen Bibilo a na , shi kwaghhenen la ngu zan hemen kpaa . Hen sha m@@ kposo u lu hen atô u atesen a Yesu man a Mbaf@@ ar@@ ishi la . Man ime yô , ijiir i i ngi han@@ a ? ” Yesu wa se kwagh ér se dondo Ter na , se lu a dooshima u sha tindi , inja na yô mbaihyomov asev kua mba ve te@@ v se a ican je kpa ve doo se ishima . Or u timen sha akaa a ken Bibilo ugen ôr kwagh u “ isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur ” la ér , “ ka isholibo i i eren num a vese kpoghuloo sha ci u mbamlu mba se lu ker man asaren a ase kua ior mba se ye ijende a ve la yô . ” 5 : ​ 11 - 13 ) Aluer ve gema ishima ga yô , kwagh ve una lu er ior mba Peteru yange ôr kwagh ve la nahan . ​ — Ôr 2 Peteru 2 : ​ 20 - 22 . Ve er kwagh ne sha atesen a l@@ ahan Aôndo , ka ‘ akaa a nan gb@@ ev mbu nôngon ’ je la , inja er ityesen i m@@ tsaha u tsôron ken ig@@ y@@ am@@ usu man ityesen i Ter man Wan man Icighan Jijingi ka Aôndo M@@ ôm , i í c@@ imin shi i tsu@@ men a ior la nahan . Cii man se er batisema yô , se lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo , kpa hegen se h@@ ime a na . Ieren you i tese ér u ngu or u hiden a iyol ijime , u k@@ enden a iyol sha ga . — Mat . Gba u se hii fan mbam@@ shi asev . 5 : 3 , 6 ; Yoh . 6 : 44 ; 10 : 14 . Nyian ne , ka se hen Bibilo a ior asange asange . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Sha ci u nahan yô , ka a inja u se s@@ ônon icighan jijingi man jighjigh u nan , u a lu ity@@ am@@ egh ki dedoo ki jijingi la . U ngu a iwuese sha ian i civirigh i se lu a mi u civir Yehova ke ’ te@@ mbe u tempel u Yehova u ke ’ jijingi ne kpa ? ( Mbaheberu 4 : 12 ) Mpase u i pase kwagh u Mkaanem ma Aôndo m@@ á a fatyô u eren ne ka ikyav i tesen ér Bibilo gban k@@ an di takerada u dedoo tseegh tsô ga . “ Ve ungwa ah@@ ura er orgen nan ve u va keren mkpeyol sha ci u Mbaiserael yô , gema vihi ve kpishi . ” — Ne@@ hem@@ ia 2 : 10 . Anyom nga kar yô , i va mase fan kwagh u “ zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen ” la , nahan i hii u kohol i̱ . Pro@@ feti u Aôndo ugen u yange i@@ ondo kura un iyol yô ungwa G@@ ab@@ er@@ i@@ el kaa nahan ér : “ K@@ av , wan u or , gadia mpase u sha mnenge ne ka kwagh u sha shighe u mkur . ” — Daniel 8 : 17 . M@@ yem u Aôndo yange yima H@@ es@@ e@@ k@@ ia ne wase u kuran tsombor u Mesiya una va due ker la . Yô , se cii , se za nen hemen u lun ken bem , ity@@ am@@ egh ki inj@@ aagh ki icighan jijingi u Aôndo la . ( Luka 4 : 43 ) Se mba kaan a we ser lam a Mbashiada mba hen ijiir you , gayô za hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la . Anzaakaa a sha inja aa fatyô u lun sha akaa aa a vande eren yô shin sha akav aa á fatyô u nan ityesen yô . Han@@ a , ngô u profeti Samuel ôr kwagh u Yehova Aôndo kaa ér : “ Una kura angahar a u@@ icighan N@@ av [ shin ior N@@ av mba jighjigh ] . ” Nahan aluer ú hen wer ú ngu eren tom wou u pasen kwagh la vangertiôr ga , shin aluer a@@ vegher agen ken tom la ka a ú cie u eren yô , hii nan ú sen Yehova wer a̱ er a we i@@ er i yange er a Paulu la ga ? Se fatyô u nengen a m@@ lu@@ a@@ inja u pasen kwagh sha uya uya la ken mpase u sha mnenge u i tese profeti Ese@@ kiel la . Shi cuku tsô , paradi@@ so u shin tar u Aôndo a t@@ ende zwa la una va . ( Yes . Mayange je se soo u lun er mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a Yesu la ga . Ngeren mban pase er se er ve se lu a jighjigh u nan er Mose nahan shi se ‘ taver ishima er se mba nengen a u i nengen a Na ga la ’ yô . — Heb . Man u hemban cii yô , ka u bugh se gbenda u yan ikyar i injaa a Yehova . Davidi kaa ér mba ve ye ikyar a Aôndo yô , ka inja er i lôh@@ ô ve ér ve va tsa ken “ t@@ ent@@ i ” u Aôndo shin “ icighan@@ wo ” na nahan . Ka mpin u nyi Yesu yange pine shighe u lu pasen akaa a a lu ikyav i tesen ér se mba ken ayange a masejime laa ? ( 1 K@@ ron . ( Anzaakaa 8 : 31 ) Shighe u lu shin tar la , a ya ikyar a mbadondon un k@@ ang@@ en@@ aa . Yange doo se u lun imôngo a anmgbianev asev mba doon inja , mba ve kegh a kegh iyol u wasen mbagenev la . Loho u dedoo ngu ne kwagh u Paulu yange yila ér “ uma u hegen ne kua uma u a lu van la kpaa ” la . Dooshima shi ka a wase se u fan mbacivir Aôndo sha mimi , gadia mba tesen mbagenev dooshima er Aôndo kpa a eren nahan . Aluer se mba nengen sha tom hen iji@@ ir@@ tom yase shin se mba mbamaren shin se mba eren ityom i mbakur@@ an ken tiônnongo u Kristu yô , ior mba ve lu sha ikyev yase la mba nengen ér se mba eren a ve doo doo er Yesu kpa yange eren a mba ve lu sha ikyev na la nahan kpa ? Kpa sha mimi yô , ior mba ken jijingi mba ve vi@@ e mban vea na se icivir sha ishimataver yase i se lu a mi sha u pinen ve iwasen la . Shi alaghga mba@@ aie mba ak@@ ar a Yobu lu wan un iyol ér á er akaabo ve a lu yan ican la kpa yange ve na hingir u waren Aôndo . — Yobu 34 : 5 ; 35 : 2 . Man gema shighe u ve nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la di ye ? Takerada shon ka Bibilo . A shi nan kpa yange fa er Yakobu lu apostoli shi hemba lun a Yesu kôôsôô yô . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Kristu yange ta tiônnongo u ken S@@ ar@@ dis@@ u la icin wener : “ Aluer u lu per ga yô , Me va er or@@ mbai@@ v nahan , ú fa shighe u Me va hen a we ga . ” A@@ kav a ken Bibilo , a se time sha mi sha heen ne tese ér , ijiir ne ngi ôron kwagh u ônov mba Aôndo mba ken jijingi , mba ve mough sh@@ a@@ a@@ la , ve va shin tar ne la . ( Genese 3 : 15 ) H@@ en@@ o shi fa ér ihyom ne hii ica i gba sha shighe u K@@ ain wua an@@ ngô na A@@ bel la je . ( Aer . 10 : 45 ) Lu u a vande ts@@ ôngon nomso mba ve lu A@@ tô@@ at@@ yev la shi vea kuran Tindi u Mose la keng ve vea hingir Mbakristu y@@ ee ? ( Aer . Satan s@@ enge ér or môm tsô kpa nana fatyô u tilen sha mimi hen Yehova ga . Kpa se kura mbamhen asev man asema ase ken tar u u mgb@@ ough a ifer ne nena ? Er nan mba civir Yehova mba ngise man mba ainge cii ve palegh iniongo i eren i I@@ st@@ aa ? D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i i yilan ér The In@@ ter@@ pre@@ ter@@ ’s D@@ ic@@ tion@@ ary of the Bible ôr kwagh u iny@@ am@@ ky@@ ume i ken Mpase 13 : 1 , 2 , la ér “ ngi a mbamlu mba iny@@ á@@ m i iny@@ iin i ken mpase u sha mnenge u Daniel la . . . Alaghga tsô kwagh a lu nahan . Kpa a gba u se kegh se nenge kwagh u una va er yô . Gba u se soo Yehova a “ ishima i wang . ” ( 1 Tim . Se wu@@ h@@ a iyol tsembelee , shi or môm taver mba ve lu hemen se la ityough ga . ( 1 Yohane 2 : 16 , 17 ) Sha kpôô yô , Yehova ngu lun gbem sha won , man kape mba a doo ve ishima shi ve eren ishima na kpa vea lu gbem sha won je la . Or@@ gen yange lu ke ’ derianyom u sha uta@@ an S.@@ W . la , yilan iyol na ér ka un Mose . Ka Ny@@ i Mba Y@@ e@@ men Sha Mb@@ ara Vea Z@@ a Er@@ e ? Kwaghôron u profeti u M@@ ika la una fatyô u taver mlu wase u ken jijingi Á er iyua i z@@ en@@ aria ut@@ al@@ ent@@ i 3@@ ,000 man az@@ ur@@ fa ut@@ al@@ ent@@ i 7@@ ,000 ken inyaregh nagh iyol na . Solomon yange kera za iky@@ ura ga , sha ci u a de u eren kwagh u a hembe lun hange hange ken uma cii la . Se lumun ser yange i va gema mnenge na u hii lun a mi la , sha ci u lu un Yehova yar tom a na u ngeren kwagh u yange za hemen ne ye . Nahan un kpa Yehova hide doo un ishima . A soo u kuran se sha er se lu a aeren a dedoo shi se ya ikyar a na her yô . ( Or@@ pasenkwagh 4 : ​ 9 , 10 , m@@ gem u Bibilo i i yer ér New C@@ ent@@ ury V@@ er@@ sion ) Hen icombor igen yô , ka nom a lun a inyaregh shi a eren akaa sha iny@@ ar ye . Ka un@@ o nahan a fatyô u kaan ér ka icighan jijingi a ver ve ? Mb@@ ad@@ on@@ don mba Yesu yange ve tôô mkaanem ma ken Pasalmi 2 : 1 , 2 la ve kar sha a na . N@@ der nen , wa nen icam , ne mba ne tem shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ; . . . tar kpaa ua due a u@@ jijingi mba mbakp@@ enev . ” A za hemen a msen na la ér : “ K@@ pe ah@@ ii . . . ma U ver@@ em shighe , ma U shi U umbur mo ! ” Nahan kpa , i nger takerada ne sha gbenda u i ngeren kwagh ken zwa J@@ ap@@ an , u hiin sha s@@ enen a sen shin inya la , er i ngeren ken u@@ i@@ pi@@ pa@@ mba@@ abaver man ityakerada i ken zwa J@@ ap@@ an igen kpishi nahan . ( Mbafilipi 2 : 7 , 8 ) Shighe u Yesu lu sha la je van@@ den wan imo i Ter na ikyo , nahan kpa ve shin tar yô i va kar ikyo i wan na la . Aluer or er se kwaghbo yô , kanyi i doo u se er@@ ee ? Nahan , han@@ mô or wase nana pine iyol i nan ér , ‘ Kanyi me er sha dooshima u Yehova a tese nee ? ’ Kwagh ne ka a na yô , ve er akaa a aa wase ve u zuan a inyaregh kpishi kua u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba ve soo la cii yô . Ne cii ne soo ner Aôndo a de@@ en ne asorabo , nahan doo u ne kpa ne de@@ en ayol a en kwaghbo . ( Mateu 16 : 22 ) Alaghga mbananjighjigh a we imôngo je kpa vea tu@@ le u ishima sha lan ér u̱ de eren akaa a ken jijingi a u we ishima u eren la ga . ( Mateu 9 : 36 ) Mba yange ve eren asorabo kpoghuloo je kpa kav ikyo i wan na la , nahan ve kporom ikyua a na . — Mateu 9 : 9 – 13 ; Luka 7 : 36 – 38 ; 19 : 1 – 10 . Kpa alaghga a lu shighe u ú lu keren gbenda u eren kwagh u ú tsough la je , Yesu una tese u hen ijiir i u za la sha iwasen i jijingi u Aôndo ye . Kpa , kwagh ngu nahan ga . U eren nahan la , ve kpa i wa ve ken mba Yehova a yer ve ér “ Ior A@@ v ” la . Nenge imba ian i civirigh i vesen i i lu i pasen ior iti i Aôndo sha e̱r mbagen kpa alaghga vea fatyô u waren sha u yilan sha í ne sha wono ! — Pasalmi 8@@ 3 : 18 ; Mbaromanu 10 : 13 . Anmgbianev mba ken tiônnongo mba ve vighe , hemban je yô , mbatamen ka ve tsu@@ we “ mba ve lu tan a@@ kp@@ el@@ an la ” ken usu u mtim u tsôron la sha u wasen ve ken jijingi . Er nan m pav ivaa ne ga ? Anzaakaa 21 : 1 kaa ér : “ Ishima i tor ngi sha ik@@ ev i TER er u@@ ik@@ u@@ wan@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev nahan , ka A gema i h@@ en@@ pe i sar Un cii . ” Yesu maa kaa a na ér : “ Mo M ngu mnder man uma kpaa ; or u nana nam jighjigh yô , shin nana kpe kpaa , nana lu uma . ” Yange hii ôron ve iwasen i kwaghpasen shi taver ve ishima ér ve eren msen sha kwagh u tom ne hanma shighe . Kpa ka u akaa ne aa na se tôô ser se kuma u pasen mkaanem ma Aôndo ga shinii ? 5 : 22 , 23 ) Shi or a fatyô u lun a vangertiôr ér Yehova veren mba ve keren ityom i eren ken tiônnongo a awashima u dedoo la doo doo . Gbenda u Yesu ôron an@@ zaakaa sha kwaghfan la , wase ve sha er vea umbur kwagh ú tese ve la z@@ ange yô . J@@ an@@ ina gema pine ér : “ Ú er nan ve ú fe akaa ne ci@@ ilii ? A@@ nom a iky@@ egh t@@ ôngo sha use kpishi , nahan m nder f@@ aa , tsô m mough m due ken won m zende sha go@@ do@@ b@@ i u vesen m sen shin hemen . ‘ Een Vea E@@ i I@@ m@@ ôn@@ go@@ o ’ ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : U nôngon ner ivaa yen i hide i lu er yange i vande lun la yô , gema tôô nen ner , ne ya ikyar i he i ne lu maan sha u i taver yô . U F@@ atyô u Z@@ an Iky@@ ura Yehova yange ci@@ er mo iyol kpishi , nahan m nenge mer mayange me fatyô u eren kwagh u doon un kpaa ga . ” Iky@@ ondo la nger iyol sha mar wou vough kua gbenda u í kor i̱ la kpaa , shi ishe i í nger i var sha iky@@ ondo shon la tese ér iky@@ ondo ne i̱ doo ishe . 11 : 13 , 14 . • Ka iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mbi dedoo mbi nyi Yehova a ne se ? M zua a azende a mimi ken nongo u Kristu , ape dooshima man bem ve du@@ mbur la . * Yange se za nenge ijiir i ken Rus@@ sia i i kaa a vese shin af@@ ishi a bran@@ ci u Rus@@ sia ér se fatyô u yemen her la , shi se za ker ijiir i tsan kua tom . ” A kaa wener : “ Shighe kar yô , an@@ ng@@ ôm u kwase u kiriki man u nomso u kiriki kpa va kohol mo ken To@@ go . ” Hen shighe la , uumace cii vea gema eren kwagh a Yehova jighilii , a kera lu sha ikyev i orgen ga . ; E@@ v@@ ers , E . Mbagenev kpishi vea wanger ayol a ve , vea tsegha ayol a ve , vea lu wang ; kpa mbaaferev yô , vea er afer@@ akaa ; mô môm ken mbaaferev nana kav ga ; kpa mba ve lu a kwaghfan yô , vea kav . ” 7 : 1 - 5 , 11 . Shi sha shighe shon môm , alaghga Peteru yange kav e̱r Aôndo a kera ver ishima wener A@@ tô@@ at@@ yev a á lu Mbakristu la a kura Tindi u Mose cii man a er ve batisema ga nahan . N@@ gu@@ la nahan ka nyi la ! Zum u R@@ am@@ ilo vea kwase na Ju@@ li@@ et mba ve lu pania , ve hembe anyom 30 la ungwa ér mba keren mba wasen tiônnongo ugen u gba ica a ya ve kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 30 tseegh la tom yô , ve lumun u za nan un iwasen . Heela tseegh ga , Yesu Kristu kpa yange tese er i doo u se yilan Aôndo sha iti na yô . — Ôr Mateu 6 : 9 ; Yohane 17 : 26 . Mba p@@ aven tar u In@@ dia la ker yô , lu hen shighe la í ver tar u P@@ ak@@ ist@@ an u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi ve hembe ng@@ een ker la ye . 2 : 25 - 27 . ( Luka 1 : 26 ; Mpa . 12 :⁠ 7 ) Shighe u Yohane gba inya ér una civir ort@@ yom yô , ort@@ yom la ta un icin ér : “ De eren nahan ga . M zua a ip@@ aan ve . Ka iti na jim ne ga . ( Mateu 4 : 17 ) M su@@ gh Yehova Aôndo kpishi er a n@@ em ian i henen mimi sha kwagh na man sha kwagh u ior nav nahan ! Nahan kpa , hide sha kwagh u kasev , man hemban je yô , kasev mba y@@ aav di ye ? Kpa Yehova hungur a kwagh u yange wa ishima u eren sha ci u uumace la ga , shi mayange una k@@ an@@ shio u kuren awashima ne kpaa ga . Shi i wa se kwagh ken Mbaromanu ityough 12 sha ieren i i doo u se lu a mi shighe u i lu tôvon se a ican yô . U tesen ikyav yô , Yesu Kristu na nagh sha uma na sha ci wase , nahan kwagh ne bugh gbenda u den se asorabo . Shighe u Davidi lu iyev la , lu or@@ kur@@ an@@ ilev . I@@ ti i Aôndo , Yehova , A ôr ve ijir sha asorabo a yange ve er cii man ve kpe la ga . ( Rom . ( Yoh . 7 : 18 ) W@@ ea tsua u henen makeranta za kighir h@@ an h@@ an kpa , u ‘ kar u fa akaa a a hembe lun a inja ’ la je he ? — F@@ il . Mba yange ve kaa ér ka sha tahav mbu Satan Yesu lu eren u@@ ivande la er icighan jijingi u Aôndo isholibo ( 1 Yohane 4 : 3 ) Aluer se soo ser b@@ ou@@ ange la a “ ts@@ ar ” se ga yô , gba u se fa or u nan “ lu a mbu la ” shi se palegh nan kpaa . Ma gbenda ugen u lun uma shin eren a ior dedoo shin ú ua wase se man mbagenev u̱ sô@@ som a Yehova Aôndo wase u a lu a ishima i legh legh , un u Yesu a bee un g@@ é@@ d@@ é@@ é la kpa ng@@ ú ga . — 2 Mbakorinte 1 : 3 ; Mbaheberu 1 : 3 . 14@@ 3 : 8 . Se V@@ a Ôr Kwagh W@@ ase Iyol Y@@ ase K@@ en@@ g U hen wer se fatyô u henen nyi ken kwagh nee ? — Kwagh môm u se hen ken kwagh ne yô , doo u se eren mba@@ aie ga . * Shighe u Yesu lu shin tar la , a tese ér un ngu a tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev . Nyian kpa , Mbakristu kpishi ka ve er imba kwagh ne sha er vea b@@ unde i@@ aven i môm i mkohol u vesen u i eren hanma inyom la ga yô . Alaghga mbamaren man mbayev vea hemba soon u eren kwagh u i eren hen ijiir ve yô . U Er Nan Ve K@@ u U@@ a K@@ era C@@ i@@ er We Iyol Ga ? ( Mateu 13 : 36 - 38 ; 28 : 19 , 20 ) Tom wase u pasen kwagh la ú kua mpase u pasen jighjigh wase u nan ken igbar la kpaa . Á lu ú inja er Yehova , Or@@ tesen u He@@ mban Cii la ngu nd@@ eren we sha akaawan a na nahan . Ka ici@@ gh ki k@@ ia bee a “ isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man i@@ ha@@ gh i uma ne ” je la . — 1 Yohane 2 : 15 - 17 . Er nan ve Yobu yange na jighjigh ér m@@ dugh na la una va ? M@@ hen wase una fatyô u nzughul nena ? Nahan wea lamen a nan hanma shighe , wea pasen nan mbam@@ nenge shin mbamhen ou sha akaa shi nan kpa nana eren nahan yô , ijende yen la i hemban taver a taver . Er Mbaiserael kohol hen it@@ ine@@ w@@ oo@@ gh cii yô , ve ungwa “ A@@ t@@ indi@@ akaa a pue ” a Yehova ôr kwagh a ve ken atô u usu man i@@ been@@ egh sha ikyev i ort@@ yom la cii . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 PE@@ E@@ J@@ I 24 - 28 4 : 13 ) Nahan m@@ vese wase u Mbakristu la ngu er kon u u te m@@ ende , u vese zan zan u hingir zege@@ kon u doon kenger la nahan . Mbamaren mbagenev de u eren akaa agen sha er vea hemba zuan a ian i lun vea mbayev vev yô . I@@ mba kwagh ne nahan i er sha ayange ne . Gba u se kpa se lamen vea Yehova ken msen hanma shighe , sha er se hen u suur sha a na , er Davidi nahan yô . A fa u eren tom a akaa a i@@ gbe@@ tar sha inja man sha gbenda u a wase hanma or yô . G@@ um@@ or ugen u lun anyom 30 kar , u i yilan un ér James yô , vea kwase na u lun anyom 30 kar , kpa i fa ve er S@@ mit@@ a nahan . Kwagh ne er shighe u Yesu hii tom na u pasen kwagh ica i lu a gba ga , sha shighe u iniongo i P@@ ase@@ ka u inyom i 30 la . I@@ d@@ ya ka i va a mbamzeyol mba vihin kpishi er ah@@ enge a van man imoshima i bo man iy@@ u@@ he man iy@@ av mbu wan kua angev mbu ts@@ aren sha idya nahan . Sha ajiir kpishi ior ka ve maa iyou i m - umbur shin ve ver icighan iyange i umbur or shin ma kwagh u vesen . Kpa umbur wer : Aluer u ngu mhôônom mhôônom shin kunya ngu kôron we a iyol you sha kwagh u injaa u ú kange ishima wer u er yô , mbagenev vea hemba kighir we cii . 26 : ​ 6 - 10 ; Luka 21 : ​ 1 - 4 ) I@@ wuese i ka se lu a mi la ngi i mgbegha se se sôn Yehova ser a wase se se lu a isharen i seer eren un tom . ( Ôr Anzaakaa 8 : 22 , 23 , 30 . ) Doo u kwagh u dedoo u Aôndo a ver se ken hemen ne una mgbegha hanma wase u zan hemen u wuese shi nan Yehova , Or@@ gban se la icivir , er se fetyô la . Yange nger kwagh kaa wener : “ Se mba a kwagh u injaa ne ken ik@@ av mbi iny@@ aav ; nahan agee a hemban la ka a Aôndo , ka ken vese a dugh ga . ” Kp@@ iligh kwase ne iyol er i hii ve mba@@ van@@ nya mba fan kpa ve fe ayol a ve ga ne ve hingir azende a dedoo ayol a ve fele nahan yô . ” Ka atô@@ akyaa a nyi a ne ve Yehova a doom ishima ? ’ Kpa Yehova pase ior nav wang ér a va tim ku man isholibo sha won kera . A@@ L@@ U@@ ER i tôô sha man tar i kar sha uumace yô , uumace gba kwagh cuku cuku ga . Iyange la lu iyange i injaa kpen kpen ! • W@@ una u Yehova la ( Y@@ ak . 2 : 26 ) Nahan aluer se seer henen sha mpin u Yesu la zu@@ lee yô , se hide se time sha kwagh u se fatyô u den ser a saa se ken tar ne man kwagh u se kegh iyol u nan sha ci u mcivir u Yehova sha u tesen ser mimi je jighjigh u nan wase ngu kpen@@ egh ga kpa ngu uma la . ( Heb . 13 : ​ 15 , 16 ) Sha nahan yô , cii man se za iky@@ ura yô , a gba u a tsaase se , er mbacivir Aôndo mba sha ayange a tsuaa la nahan . Shin er se fe ser Aôndo na u@@ gomoti ian u ts@@ ahan mba p@@ eren atindi nahan kpa , kwagh u vesen u a ne ve se we ikyo sha atindi a ior mba ve lu hemen shin tar ne yô ka “ sha ci u Ter . ” ▪ W@@ ase Mbagenev Ve F@@ a u Eren Akaa A Ve Lu a M@@ fe sha M@@ i la T@@ se@@ mbelee Yange kpe sha iyange i môm vea mbaaferev mba ken gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a mbara . Sha ayange a Paulu la , lu ican kpishi u lun Orkristu sha ci u nyi ? U nenge akaawan a Yehova nena , man ka sha ci u nyi ? 2 : 42 ) Kwagh@@ wan u mbatamen wa mba dondon Yesu mban ken Ruamabera la yange gba ve kwagh kpen kpen . Yesu kaa a na er : “ U tôndo vough . ” Hii ken inyom i 19@@ 19 la je tsô , u@@ ip@@ ir@@ a@@ mbaiorov nôngo kwagh kpoghuloo ér vea vihi m@@ til sha mimi u mbacivir sha mimi mbara , kpa ve kôr cio ga . Hen shighe u John gba ky@@ ans@@ a ne , wan na lu anyom atar tseegh tsô . ( D@@ an . Mba ve ven@@ gese m@@ le@@ he u i lôh@@ ôn ér “ va ” la mba sha gbenda u á va war ve sha ikyev i zege@@ can la a ishimaveren i wuese Yehova zan zan gbem sha won . — Mpase 22 : 17 . “ Ú hemen mo sha mhen Wou , ken masetyô yô , Ú ngohol mo , Ú za a mo ken icivir . ” — P@@ S . Yange kaa ér Yesu a̱ va wase wan na u kwase u anyom 12 , u lu nôngon ku la . ( b ) Man se mba a vangertiôr ser kanyi ia ere ? Anmgbian u kwase ugen yange va hen a mo va p@@ ase@@ m kwagh u anmgbian u kaven ishigh ken tiônnongo er a na yô . • Ity@@ esen i Yehova ngi ne uuma mba iorov mba hembe doon nena ? Mba ve lu hendan a m@@ tem@@ tor u Yehova la cii , mtim u kunya ngu keghen ve . Gbenda u Yesu tesen ior la bende a ve nena ? “ M@@ p@@ al@@ egh@@ yol u Loho u Dedoo ” man u tôvon sha mi vighe vighe la ka kwagh u maan mo iyol kpen kpen ! Ka se nôngo u lun a ishima i legh legh , kpa mayange se mba hi@@ di ijime sha atindiakaa a perapera la ga . 4 : 19 ; Luka 21 : 34 - 36 ; 1 Tim . ( 2 Pet . 2 : 4 , 5 ) Sha nahan yô , á fatyô u tôôn isholibo i mbatyomov mba sha ayange a Noa ve er la , karen sha i ior i So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a er la . ( b ) Lu an Davidi wuese nan ér nan yima un@@ u ? ( a ) Ka ityom i nyi i gbe u Mbakristu vea eren@@ e ? Kpa ka kom ken ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u nahan yô , u@@ wo la maa gba ts@@ endan z@@ ar kwagh u tse@@ en tsung kua am@@ gb@@ i@@ ôr man a@@ wen n@@ ôôn sha gar u H@@ er@@ cul@@ an@@ e@@ um la , nahan kwagh ne wua ior mba ve mase shin ken gar la cica cii . Nahan kpa , ú fa er ura u ú lu hange hange ne ka u n@@ ôô ú ur inya man ú heen tar iyol shi ú na im@@ end@@ enev mkpeyol shi ú na akaa a lu uma shi i saan á iyol kpaa yô . Kwagh ne na u se lu a ishimaveren i va zuan a akaa a he a mimi , zum u uumace vea ember uma a hemba e̱r ve é@@ mb@@ ér nyian ne gaa ? 12 : 15 - 21 . Nahan kpa , shighe kar yô , akaa hii u geman fele fele . A hide a hii tom u pasen kwagh hanma shighe la . Loho shon lu u tan ve icin sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav . • Er nan ve se fe ser kwaghwan u Yesu a we ér se “ kuran ” la ngu sha ci u Mbakristu mba mimi ? ( Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ) T@@ ime ase sha kwagh u O@@ re@@ ti@@ op@@ ia u̱ lu or@@ tom ken ya u tor la . Yesu yange “ gb@@ ihi uma na sha ci u iyôngo ” je kpaa . ( Yoh . De K@@ aven B@@ o Or@@ m@@ s@@ ende la Ga Kpa mhôônom kôr Yesu a na . 1@@ 25 : 4 . Z@@ U@@ M u anmgbianev mba shin it@@ ine ku@@ mba ken Yerusalem sha u sôron zayol u vesen ugen ken inyom i 4@@ 9 la , or@@ henen Yakobu kaa ér : “ Sh@@ im@@ on [ Peteru ] pase er Aôndo lu vande sôron atô@@ at@@ yev sha u Una dugh nongo ken a ve sha ci u iti Na yô . Shi Ge@@ or@@ ge S@@ tor@@ r@@ s ( u i mar un ken inyom i 1@@ 7@@ 9@@ 6 , va kpe ken inyom i 18@@ 7@@ 9 ) , u eren tom ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea Anmgbian Ch@@ ar@@ les T . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba shin ity@@ ô@@ tar i kpe@@ zege@@ mnger u tar u Amerika kpa ka ve n@@ aha um@@ ato vev i kuma ih@@ wa i môm shin ah@@ wa ahar nahan , ve za hen Bibilo a ior mba lamen zwa u F@@ ili@@ pin@@ o . Sha mimi yô , kwagh gba tar u lun a aeren a wang ga , nahan doo u se lu a imba ieren la ga , shi doo u se wa ikyo sha er se tsua u@@ j@@ ende asev kua ityakerada i se ôron man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba se eren la sha inja yô . A@@ tesen a Mbakristu mba@@ aiev mban yange har sha ngeren mba ve samber a mi wuee , shighe u inyom i 1@@ 00 kar la . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke yange ve hen ér “ akaa a tan iwanger a a we nongo a ningir gbil@@ it@@ iti ” ne nga ken ij@@ u@@ ku as@@ an i tar wase kpa ú lu ker i yer ér M@@ il@@ k@@ y W@@ ay la . A kaa a Aôndo ér : “ M ngu a We gbem , U kô@@ rom sha uwegh agh ku y@@ an@@ egh . U@@ sho@@ ja mbagenev kpishi hide ken tar ve va hingir Mbashiada mba Yehova . Shi hen ase kwagh u una er , aluer se taver or u henen Bibilo ishima ér nana hemba veren ishima sha akaa a ken jijingi , sha u nan shighe u henen Bibilo ken hanma kasua shi wan iyol sha mbamkombo shin zan ve la yô . Yehova P@@ ase Akaa A “ A@@ a Er Fe@@ fa K@@ en@@ g La ” Er se lu nôngon ser se civir Aôndo sha mimi ne , se mba tagher a mbamtaver kpishi , mba Satan shin tar na shin m@@ yen wase a ve a mi sha a@@ vese yô . Hemen u Aôndo He@@ mba Do@@ on ! 1 / 15 ( Aerenakaa 1 : 1@@ 3@@ ,@@ 14 ) Kwagh ne yange tese ér ngu l@@ ahan mbamaren nav shin aeren a ve ga , kpa gema tese ér Aôndo doo un ishima . Pro@@ feti Yesaia kaa a vese ér : “ K@@ ende nen ashe a en sha , nenge nen : ka an nan gbe akaa ne , nan dugh a ak@@ um a ve sha iyenge ve , nan yer a cii sha ati ati ? Shighe u Solomon de u civir Aôndo la , lu nyi i er@@ ee ? Nahan , sha ashighe a i ngeren Bibilo la , or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on nan vande henen aeren a iny@@ on i nan soo u h@@ ônon la man mlu u i kpaa . Er anmgbian ne fa ape una za ker ijiir i tsan sha ci u tsombor na ga , shi kwagh ne za un iyol nahan kpa , a kaa : “ Yehova una er kwagh sha ci wase . Aluer se lam a na ga yô , se fatyô u wasen un u hiden hen Yehova ga . ” A hemba saan we iyol , shi ishima ia hemba pe@@ ver we sh@@ imi ga he ? Nahan ka sha inja je Yehova a kaa ér se kpa se soo un ye ! Kwase ugen yange sôn u@@ kô@@ pi 20 . ( Mpase 22 : 20 ) Een , u gbidyen kwar sha averen a á lu keghen se aluer se mba jighjigh her la una taver se u lun a ishima i wan , di vough er u wan “ iember i i ver Un sha ishi ” ken ishima la yange wase Yesu u wan ishima nahan . — Mbaheberu 12 : 1 , 2 . Sha nahan yô , mkaanem ve@@ m mara lu ma “ gbil@@ ini@@ gh . ” Mb@@ an@@ an@@ jighjigh mba ve lu Mbayuda man mba ve lu A@@ tô@@ at@@ yev lu imôngo ken gar u Roma . Yange m kôr azende a he , maa ica i gbe ga yô , hii u saan mo iyol shi ishima hemba teman mo sh@@ imi kpaa . ” [ F@@ o@@ to u sha peeji 3 la ] Yange m hii u henen Bibilo ka z@@ ur@@ um inyom i môm yô , mo vea mbamaren av se za sôr anmgbian wam u vesen , u lu wasen tom hen af@@ ishi a bran@@ ci u Mbashiada mba Yehova ken tar u Jam@@ an@@ i yô . Yohane yange lu a Yesu ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so , shi ver ishigh u ishima ia ngô@@ ôr vihin un shighe u i lu l@@ ahan Yesu ga . 9 : ​ 6 , 7 ) U@@ umace vea hingir vough sha ikyev i hemen u Tartor na la , kua mba a nder ve shin ku la cii . Iky@@ um@@ hi@@ ange 17 : Nenge ngeren u ken Iyoukura ne , u a lu a itinekwagh ér “ Nenge , Me Lu@@ un a V@@ en A@@ yange A@@ yange ” la , peeji 11 , ikyum@@ hi@@ ange 6 . Ior mba Mkaanem ma Aôndo ma doo ve ishima yô , ka vea hen sha akaa ang@@ an nahan ‘ iengem i icivir i Yehova man u@@ lum na ’ la u bende a ve kpee je . Sha m@@ vese u agee a Na man sha ci u m@@ taver u tahav N@@ av , mô môm u lun ga ngu ga . ” Umbur wer , loho u ken injakwagh ne taver u kaven ga . U kaa ér : “ K@@ ur@@ an nen . ” U fatyô u keren ken takerada u Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la fan ape u zua a iwanger sha ma t@@ inekwagh i u soo u fan kwagh u i seer yô . Shighe u U Lu a Ma Kwagh u Ô@@ ron Iky@@ ar U Yô M@@ taver : L@@ in@@ da , kwase u se vande t@@ eren kwagh na la , kaa ér : “ An@@ umbe a h@@ ô@@ mon tar a i tesen sha tele@@ v@@ ishen la ka a na i lu inja er u̱ lamen a ikyar u dang shi tu@@ h@@ wan un shi ôron kwagh u nyoon un iyol la , ka kwagh u bo ga nahan . ” In@@ j@@ akwagh i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la ka môm ken akaaôron a profeti a Yesu ôr sha kwagh u una lu ‘ ikyav i m@@ ve na man i mk@@ ur@@ tar ’ la . ( Mat . 1 : 12 ; 3 : 5 , 16 . Er A@@ she a A@@ se a a F@@ atyô u M@@ een Se La ▪ M@@ nder u Yesu Shin K@@ u La — Ngu Se a I@@ wasen M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti u lu or u lun a iwuese shi hiden a iyol ijime la yange lu a imba ieren i kwagh han@@ gen or sha ifer la ga . Anzaakaa 28 : 13 kaa ér : “ Or u nan ci@@ r akaabo a nan yô , nana zua a iveren ga , kpa u nan pase a , shi nan undu a yô , nana zua a mhôônom ma zungwen . ” Mkaanem ma Yesu hii icin tan sha kwagh u h@@ ua a mi la doo kpen kpen . A@@ bel yange kpe kera , anyom nga karen u@@ deri imôngo yô , Aôndo kaa a Mbaiserael ér ve na nagh sha nom@@ iyôngo u lu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shio yô . N@@ om@@ iyôngo la tile sha ityough ki nagh ku Wan na u vough , u lu u a va haa awambe na inya la , ka “ Wan@@ iyôngo u Aôndo ” je la . Bibilo ôr iwasen i se zua a mi sha u henen i yô , ér : “ Kwagh@@ fan kor or sha kwagh u vihin di er inyaregh nahan kpaa ; kpa m@@ hembe u mfe yô , ka er kwaghfan a kor uma u or u nan lu a mi la . ” Yange lumun u keghen iyange i Yehova ving . • Se seer lun a kwaghfan u a dugh sha la nena ? U tesen ikyav yô , A@@ shi@@ ria yange na A@@ ha@@ shi , Tor u Mbayuda iwasen sha u ve wa ago@@ yol sha num u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Shi@@ ria man Iserael wa ishima u va nôngon a ve la . Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar la , akaa lu kpishi a yange ma d@@ an un yô , kpa mayange lumun ér a d@@ an un ga . I@@ y@@ ua i L@@ un Kwa@@ v , 11 / 15 Yesaia 60 : 17 ngu iv@@ in ainge nena ? Mbamaren vea fatyô u geman gbenda u ve tesen ônov vev la sha u duen a mbamhen mba he@@ v man igbenda i he i tesen mbayev . Anyom nga kar er deri at@@ ar@@ atar nahan yô , g@@ om@@ na , P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u ungwa akaa a ikpelaior wa Yesu iyol la . 7@@ 8 : ​ 40 , 41 ) Shighe u ior mba Yehova ve vende un yô , ishima ka i vihi un ker kpen kpen . Yesu yange ôr ér mba@@ ats@@ ator mba ve nd@@ ahar kpishi je kpa Yehova hungur ve ga , a ôr kwagh ne u tesen er kwagh wase a gbe Yehova ishima yô . Mbagenev sha ayange a ase ne kaa ér ka u za sôron anmgbianev sha uya vev , wan ve kwagh la tseegh Paulu a lu ôron kwagh sha mi heen ye . ( Ôr Luka 12 : 32 . ) Hi@@ ihii yô , uumace mba ve lu a tahav sha a vese la mba vough ga . I@@ k@@ we i i wa i aie iyol la gema lam sha imo i kundu kundu , ve pase er kwagh u ve er la i lu sha ci u isharen i ve lu a mi i civir Yehova yô . Icighan Tom I@@ ̱ Í L@@ um@@ un a M@@ i Ga Yô Yange ior fa ak@@ ondo a yange i t@@ ume sha mo@@ u u ii u i k@@ ahan hen haregh shon la yem ica . Ve y@@ aan “ ag@@ um@@ au@@ ile a ken ik@@ um@@ u@@ ile man ag@@ um@@ a@@ ib@@ ua a ken ity@@ ôr . ” W@@ a ikyo sha er isharen you ia mgbegha u u za er isholibo ga yô . M@@ lu u Davidi ne tese ér mimi je gba u a wase un . Apostoli Paulu yange kaa ér : “ Z@@ ende nen sha Jijingi nahan né kera eren sha asaren a iyolough ga . ” — Mbagalatia 5 : 16 . Hegen ne ngu eren tom pania ken gar u S@@ t . K@@ era ga je kpa , lu hiin je kwagh tser ior mba Aôndo sha ikyev i hemen u tar u Igipiti la ga . Or@@ kur@@ an@@ ilev u i pase kwagh na ken I@@ c@@ am i He@@ mban la yange wuese ih@@ uma i dedoo i ik@@ ondo i wan@@ kwase Sh@@ ul@@ am la . Shighe u Yesu lu sha la , nengen iengem i Aôndo jighilii anyom anyom , ica i gba cii ve i va mase gban tar ye . Yange tôô ve kar sha “ u@@ wua ” u u lu vesen vea “ iv@@ or i bo ” imôngo yô . Yesu je kpa kape í taver un ishima je la . Shi se nenge sha akav agen a mbananjighjigh a vese sha ayange ne , mba ve ‘ til dông , ve hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . ’ — Ef . ( F@@ il . 1 : 10 ) Shi se fatyô u pinen kpaa ser : ‘ Me lumun u eren kwaghbo sha ci u an - msaanyol u kpuaa u a lu ker la , kpa me gema me va ya ican i ia due ker kpishi laa ? Ashighe agen alaghga a lu se inja er Aôndo kaa ér se er kwagh u taver kpishi nahan shin kwagh u se fatyô u eren ga ku@@ aa yô . ( Yohane 14 : 14 ) Sha nahan yô , u zan mbamkombo mba Mbakristu mban ka ian i civirigh kpishi , ior vea va kpuaa tseegh shin ior a̱ lu udubu imôngo kpaa . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u apostoli Paulu lu ken T@@ er@@ o@@ a , gar u hen kp@@ em@@ nger , ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia u K@@ iriki la , a nenge mpase u sha mnenge . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 17 ) Kpa yange de er atsan la a na un iyol@@ kpen ga , gadia atindi a Aôndo a a lu kuran un la doo un ishima . Aluer se de jijingi u Aôndo maa dooshima ken a vese yô , Aôndo una doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese kpaa . Sha hiihii la ci@@ er ve iyol . Se na jighjigh er Aberaham nahan ser Yehova una kure uityendezwa nav cii kpa ? Ka akaawan a ken Bibilo a nyi aa wase or nana tsua akaa a injaa ? ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Yesu yange k@@ ôndo yem sha ica i lu a gba ga tsô maa mbadondon nav gba yaren tom sha kwaghôron na ne . Yehova tes@@ em ér aluer se na ayol a ase shi se lumun hanma tom u un ne se cii yô , se zua a averen kpishi . ( Mpa . 2 : 10 ) Shi se na jighjigh ser ‘ aeren a na nga zan a na ityô . ’ — Mpa . J@@ ul@@ ai 15 , 200@@ 8 Shin er mci@@ e u cian Aôndo una fatyô u mgbegh@@ an se u eren kwagh u dedoo nahan kpaa , mci@@ e u cian orumace di una fatyô u vihin jighjigh u nan wase . Yehova yange yar tom a jijingi na sha u kuran mba ken tsombor u a va mar V@@ or ker la . Mbashiada mban shi a mo hemba ih@@ wa môm da@@ al@@ aa . Dooshima Wou man Ikyav You • Er nan ve i doo u se ker u or@@ on iyev ga ? Ashighe agen Iyou i Tartor shi ka i lu a kpo@@ you môm shin uhar man af@@ ishi kua kpo@@ you u koson ityakerada i pasen Bibilo man ityakerada igen i ior mba ken nongo u Kristu vea timen sha akaa ken i yô . Shighe kar yô , m nyôr mzough u kuran an@@ ny@@ am@@ ev , nahan m zua a ior mbagen mba lun asema er mo nahan . Yesu Kristu , “ ort@@ yom u sha , [ u a ] lu a ish@@ in@@ d@@ an u ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la , ” una kôr Satan kua az@@ ô@@ v a na cii , una kende shin ih@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la , vea lu sh@@ imi zan zan anyom dubu . Mbamaren vev yange ve taver ve ishima ér ve er tom u pania u ke@@ ke zum u vea bee kô@@ le@@ eji yô . S@@ on@@ ia pase kwagh u er yô , wener : “ Er mbat@@ wer@@ ev vese iyenge ga nahan kpa , ve nôngo kwagh ishima i môm . Er profeti ne zende ken oo , iyange ta un tsung shi v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da yô , a za tema hen it@@ ine@@ kon igen , “ lu tô@@ mon er ma un kpe . ” — 1 Utor 18 : 19 ; 19 : 1 - 4 . U tesen ikyav yô , doo u se mbagenev se pine ayol a ase ser : ‘ M me mci@@ mb@@ im mbi ka mbi bende a mbamhen av yôô ? • Ishima i legh legh man ishimawan mba ve a bem ken tiônnongo nena ? Apostoli la ng@@ ur ôron mkaanem ma Davidi ma ma lu ken Pasalmi 32 : 1 , 2 la yô , a nger wener : “ Saan mba i de ve afer@@ akaa a ve la iyol , shi i ci@@ r asorabo a ve kpaa la . Saan or u Ter A kera we isholibo i nan ker ga la iyol . ” ( Rom . I@@ engem i or u a h@@ ende iky@@ e@@ ky@@ e ne , u a til sha ityough ki Yehova la ngee je gande ôron . Kanyi i tese ér mimi je Yehova we mbatomov nav ikyo ? ( Yakobu 1 : 21 ) Kwagh ne una na nan tahav mbu wan ishima sha ashighe a iyol i kpe nan yô , shi nana zua a ishimataver i zan hemen u lun a jighjigh sha shighe u nan tagher a am@@ een je kpaa . U keghen ato a or zu@@ lee hen shighe u ne lu lamen ne uhar la kpa ka ikyav i tesen icivir . ( b ) Shighe ka una karen yô , Yehova a wase mb@@ ang@@ ohol ityesen nena ? Ikyav tese wang ér mbamhen mba ior ve lu a mi sha kwagh u Yesu kposo kposo , er mba i ter sha heen nahan cii , vea fatyô u lun mba shami ga . Kape kwagh u sho@@ ja i Yehova i ken jijingi ne kpa a lu je la . U@@ pania kpishi ka ve lu a akaa gb@@ ing a eren . De cie ve ga . ’ Nahan alaghga Yesu yange mough vea mbahenen nav hen tugh mb@@ ura yô , Marku kpa mough fele tôô ri@@ ga haa iyol ci@@ r ve ijime . — Marku 14 : 5@@ 1 , 5@@ 2 . Mbam@@ pase mba Aôndo zua sha msaanyol nena ? Ken ngeren u dondon ne , se time se fa er jighjigh u nan u Mose la yange wase un u nengen a “ u i nengen a Na ga la ” yô . — Heb . Sha nahan yô , shighe u or u civir Yehova nan wase anmgbian u nan yô , ka Yehova a ne ve nan er kwagh nahan ye , gadia ka un nan lu dondon ieren na ye . Shighe u i ver tiônnongo u Kristu sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la , i tese ior u eren kwagh sha mimi . ( Pasalmi 4@@ 9 : 16 , 17 ) Sha nahan yô , kwaghwan u sha mfe u Paulu a we ne ka u dedoo je , a kaa ér : “ Mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev ken tar u ainge ne yô , wa ve kwagh wer , ve̱ de gen@@ gese ayol a ve ga , ve de veren ishima sha inyaregh ki i fe kwagh sha m@@ in ken hemen ga la ze , kpa ve̱ ver ishima sha Aôndo u A ne se akaa cii wuee sha u se̱ er kwagh a mi yô . ” — 1 Timoteu 6 : 17 . “ OR KA nana fa ér or môm wa nan ikyo ga shin i kav mlu u nan ga yô , ka i vihi nan i hemba hanma kwagh cii . ” Gbenda U Sha 3 ​ — M@@ sen ( b ) Aluer se soo u him@@ en iy@@ ongo a orgen kpa sha hiihii la ka taver nan yô , doo u se yina ishima ga sha ci u nyi ? Mic@@ hel@@ le : S@@ op@@ hi@@ a , fa wer mimi je , kwagh wase gba Aôndo ishima tsung je , man ka sea y@@ aan ican nahan i vihi un kpishi . Nahan kpaa ne mba a kav gaa ? ” Shin er ior mba ve yilan ayol a ve ér Mbakristu la seer a seer nahan je kpa , mcivir ve lu u wang ga . Tsô er ve kera lu a ishima i eren kwagh torough torough ga yô , nahan ve nenge ér ityôkyaa ngi i “ kuran ” ga . Er ma ve ver Tartor hiihii yô ve gema ve tsua u keren akaa a wan ayol a ve ikyo tseegh . Sha nahan yô , ak@@ ar a ve a á lu umiliôn imôngo la , ka iyôngo igen je la , nga “ eren [ Aôndo ] tom ken tempel Na tugh man te@@ tan kpaa . ” 3 : 2 . 24 : 42 ) De se time sha akaa atar , a se fatyô u henen ken takerada u Aerenakaa sha kwagh u kuran yô . Tsô sha uwer u J@@ an@@ awar@@ i 3 , 200@@ 1 yô maa K@@ ar@@ l K@@ le@@ in mase kuren tom na u shin tar ne la doo doo zum u a tsa sha won anyom 9@@ 5 yô . Ka inja er kwagh ne ka loho u bo nahan , kpa ka loho u bo ga . Shin hanma shighe yô iliam yase man ishimaveren yase ka i har sha akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? Kpa gema wase un a lu a atô@@ akyaa a suen jighjigh na la . Kwagh la una na a hemba lun un z@@ ange u lun a vangertiôr sha akaa a a ne a jighjigh la . ‘ Tese Nan N@@ ana Na Jighjigh ’ K@@ AT@@ S@@ IN@@ A A@@ L@@ A 3 ( Z@@ wa Buter ) A nger ér : “ Nenge , aluer anmgbianev vea tema imôngo , ishima ve ia lu i môm yô , á doo yum á h@@ ôm kpaa . ” ​ — Ps . D@@ ondo Ikyav i Yesu La ( 1 Utor 1 : 29 ) I@@ ca a gba ga tsô mba@@ cian Yehova vea hide a kenger ken ijime er Davidi nahan , vea ember er Yehova a yem ve , ve kera lu a imoshima i bo sha ci u asorabo a ve ga man er a yem ve sha ikyev i am@@ een a ve tagher a mi cii la yô . Takerada u Ese@@ ter taver se mba se lu uma “ sha shighe u mkur ” ne ishima kpen kpen . Shighe u se lu wan ago@@ yol sha Iyoukura i H@@ enen shin Bibilo i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo yô , doo u se umbur er i gbe u se gbidyen kwar sha kwagh u i nger la nahan . ▪ “ M@@ p@@ aa W@@ en M@@ gb@@ ôghom Ve ” ! B@@ r@@ enda M@@ it@@ c@@ hel@@ l , kwase u hemen M@@ zough u A@@ tic@@ a ken gar u New Or@@ le@@ ans ken tar u Amerika , kaa ér : “ Zum u wanye nan kaa ér ma tic@@ a nzughul a nan je , nan vihi tic@@ a la iti . ” Sha kpôô yô , se mba sha ian i se na sha er a saan Aôndo iyol yô ! Yehova soo ér ior nav mba ve lu hemen la ve eren kwagh u vough . Gba u Orkristu un nan vi@@ e ken jijingi kpa nana za hemen u vesen her sha ci u nyi , man nana er kwagh ne nena ? * Nahan kera lu u Mbakristu vea pinen a pine ér , ‘ Ka unô jim Kristu a lu koson iyôngo na sha ikyev ve ? ’ ga . ( Genese 15 : 1 ; Pasalmi 8@@ 4 : 11 ) Er jighjigh u nan wase kpa a lu nahan , mimi u Aôndo ka ze@@ ge per@@ utya u mk@@ or u p@@ ir@@ in av@@ aan a usu a Satan shi yangen az@@ u a or@@ i@@ ho@@ m kpaa . Mba a na “ bem bem . ” — Mbafilipi 1 : 2 ; 4 : 6 , 7 . ( Yoh . 17 : 11 ) Shighe la tiônnongo lu a lu hen ijiir la ga , nahan anmgbianev mba kasev mbau@@ har mbara eren mbamkombo hen ya u tsombor ugen u u lu a isharen i henen Bibilo yô . Anmgbianev mbak@@ asev mba ken ityar igen ne mba se a iwasen je zua ga ! ” Hegen yô , gema ka shighe u Yehova zungwen mbatomov nav mba a shigh ve mkurem man iyôngo igen i i lu ak@@ ar a ve la mhôônom . ( Mateu 24 : 45 ) Ikyav i tesen yô , ken inyom i 19@@ 50 la í lu gb@@ eren ityakerada yase ken ijô 9@@ 0 , kpa hegen ne ijô i í lu gb@@ eren ityakerada k@@ er@@ egh seer kuma er 4@@ 00 nahan . Kwagh erem u kpiligh iyol yô , yange m been makeranta la yô , i kaa ér mo m hide m yem ken tar A@@ ust@@ ria , m za za hemen a tom wam u sôron atôônanongo la . Se mba veren ashe keghen iyange i ican i yan man akaa a isholibo i ve se a mi ne cii aa kera lu ga la . De kp@@ enen wer ka iorov kpuaa tseegh yange ve ver ishima yum ga . C@@ i@@ vi@@ r nen TER a mciem . ” A kaa a mo ér , “ M@@ el@@ it@@ a , u zua a or u injaa hegen . Nahan zum u ú ne or@@ ya loho ne wer nana ôr yô , ka inja er ka we jighilii ú lu lamen a nan nahan . • O@@ ri@@ h@@ yom la Shi ve tese jighjigh u nan sha u eren ityom i dedoo . Kpa er ior umiliôn imôngo ve ne nagh kura jighjigh nyian yô , ve hingir ak@@ ar a Aôndo , nahan mba a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar . Vea fatyô u nengen shighe u ve hi@@ e la ér ka shighe u injaa u vea vese ken jijingi yô , er Yesu kpa er shighe u lu gumor la nahan . ( Mateu 24 : 45 ) N@@ ongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem ne ngu eren tom u wasen ior ér ve hide hen Aôndo la kpoghuloo . Shi alaghga lu wuese Yehova kpishi sha ivande i a nenge Yehova er sha iyange la la . U tesen ikyav yô , nenge Pasalmi 119 : 1@@ 21 – 1@@ 28 . Kp@@ en@@ ga u ter wase eren la za iky@@ ura shi lu a ze@@ ge tsombor sha ikyev . Yange fa er m u@@ le sha ci u nom@@ om za nger takerada u p@@ aven ivaa a mo yô . Zum u mbaihyomov ka vea hendan a mba@@ cian Yehova ér ve de u civir Aôndo yô , ve umbur kwaghwan u Yesu ne , a kaa ér : “ Hanma or u nana p@@ ase@@ m sha ishigh ki i@@ or@@ ough , Wan u or kpaa Una pase nan sha ishigh ki mbatyomov mba Aôndo . Yesu kaa ken Takerada u I@@ vangeli u Marku ér : “ Ka awambe A@@ m a i@@ kur@@ yan i he je ne , a i he@@ e a sha ci u ior kpishi ” yô . ( M@@ ar . Mimi je , se Mbakristu se mba ikyav mbi iny@@ aav mbi taver ga mbi i we mbi tom u injaa u pasen kwagh sha ikyev la . Kpa se nenge er mbamaren asev ver ishima zu@@ tu@@ u sha kwagh u mimi yô , nahan se kpa se lu nôngon ser se dondo ikyav ve la . Ngu zan a we han@@ a ? Man kwagh ne una wase se u fan tom u pasen ior kwagh shi tesen ve la tsema tsema nena ? Or u Ge@@ man Ishima U@@ gen Er Tom u T@@ aver Yange ag@@ ar la saa ishe je yô , m@@ liam ma í vaa ag@@ ar la k@@ ôndo yem hen Aôndo , nahan a sôr ian a ver sha er mbap@@ er@@ apera cii vea war ag@@ ar a yange i kure a ijir í mtim la yô . ( Yes . 5@@ 9 : 1 ) Er An@@ dre@@ w vea kwase na ve we akaa ave ha@@ mbe ha@@ mbe ga yô , ve zua a ian i pasen kwagh hanma shighe la je kpaa . Hii nan ve Ge@@ ha@@ shi yange er ai@@ ee ? — Yange er aie sha ci u a wa h@@ ua . 13 : 47 - 50 . Yange hemban hiin kwaghôron na sha u kaan ér : “ I nger ér . ” ( Mat . Mba z@@ eren zan he ’ ior mba mbamlu vev ve lu kposo kposo yô , man mbagenev ven@@ gese loho u nan ishimaverenkeghen u ú lu ke ’ Mkaanem ma Aôndo ne . Yange se wa ago@@ yol u zan zende hen kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da , tar u Amerika , kpa se mba er ivese iyange i môm i kar yô , af@@ ishi a bran@@ ci kaa ér mo m za mit@@ in igen kasua môm shin Betel u ken K@@ an@@ ada la . MB@@ A ve dondon mba hemen tar ne yô , ashighe kpishi ka ve va ah@@ enge . Aluer mba ken tiônnongo mba gban ah@@ on yô , vea va hingir u eren akaa agen a aa vihi mlu ve a Yehova yô . A@@ mba a akav ne umbur se u fan er i hii ve i lu keng keng u veren ato sha kwagh u jijingi u Aôndo a lu ôron cii yô . Hegen ne ka geman kwaghyan u ken jijingi ne sha igbenda kposo kposo ken ijô i hemban er 7@@ 00 nahan . Yesu yange ker iwasen han@@ a sha shighe u lu ken ican tsung laa ? K@@ aan nahan yô , a@@ kper@@ an maa gba , Mbaf@@ ar@@ ishi lu tan ikyaa a Paulu . — Aerenakaa 23 : 6 - 10 . Ka nahan man ne ne lu mba@@ shiada A@@ v ye , . . . ka Mo M lu Aôndo ye . ” — Yes . Mateu 2 : 7 - 12 ; 1 Peteru 5 : 8 • U fatyô u zuan a shighe gbidyen kwar sha kwaghôron u Aôndo nena ? Yehova Aôndo ka I@@ mbor i dooshima u been mayange ga . Aluer á pine nan er : Inja i av@@ av a ken ave ou la ka nyi ? Ior mba Aber@@ am mba ken iyou mbara di ye ? Un ka Or@@ hemen u vough u una kar a ibanave kera yô , gadia ( 1 ) una hemen uumace cii , shi ngu a tahav mbu eren akaa cii ; ( 2 ) zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev mhôônom , shi a tese mbadondon un u wan ve ikyo ; shi ( 3 ) una fatyô karen a kwagh u a ve a ibanave la kera , ka ieren i wan iyol yase ikyo tseegh , i i mar se a mi je la . De tahav mbu mbamhen nav mb@@ ura mbu kôôm mhen wou man ieren you kpaa . Shi eren msen , shi henen sha gbenda u ú fatyô u dondon Aôndo shi ú seer eren akaa ken uma wou a a z@@ ou sha mba@@ awashima nav kpaa yô . Awa@@ shima u ngeren ne ka u timen sha akaawan ne agen nahan fan er se eren kwagh hen A@@ you a Tartor a ase man er se nengen sha a , kua er se eren iyua sha u i maa a a mi yô . Aluer í hen sha ieren i Saulu la tsembelee ga yô , a lu inja er ieren na la yange i lu i̱ shami yô . Gbenda u Yehova er kwagh a F@@ ar@@ a@@ o la ú va a mtsera u nyi , man doo u akaa a yange er la aa bende a vese nena ? Sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la , Noa nyer ken t@@ so yô , Yehova maa wu@@ he un k@@ imi . S@@ aa u vande lun a vangertiôr wer akaa a u ne jighjigh a mi man atindiakaa a u dondon la ka a vough , ve u hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov ye . ( 1 Tim . 6 : 3 , 4 ) Yehova ngu er ort@@ wer u dedoo la nahan . K@@ eren ér se hingir ‘ mbau@@ ng@@ wan kwagh sha asema ’ a ase . — Mbaromanu 6 : 17 . Yesu kaa ér : “ Sha msen u eren la kpaa , de z@@ eren nen kimbir gbilin gbilin . . . ga . ” • Kanyi ia wase se u wan zwa ke ’ mbamkombo ? Doo u se zer umbur ser kwagh u ka se er a ior mba ve er se kwaghbo man kwagh u ka se er shighe u se er kwaghbo la una bende a gbenda u Yehova a eren kwagh a vese la . “ Shighe mgb@@ ôghom [ u Aôndo una ôr tar u Satan ne ijir ] ” nahan ka hange hange u se fa akaa a i er ken takerada u Mpase ne shi se er sha mi kpaa . Ken inyom i 19@@ 50 la iorov utar ken atô u hanma iorov uta@@ an ken Mbashiada mba Yehova sha tar jimin cii lu zwa Buter ve lamen ye . Peteru yange lu ôron kwagh u akaa a aa va er ken hemen , a i tsen@@ ga pasen un kua mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev la . Nahan kpa , Yehova soo ér mba un doo ve ishima la ve naan iti na icivir shi ve pasen ior i . Nahan kpa , mbagenev nenge ér imeen ka or@@ ihyom ve u a gbe uwer ga , u i hange ve tsung u hemban un yô . ( Ôr 1 Timoteu 2 : 3 - 6 . ) Se kura mbamhen asev man asema a ase er N@@ at@@ an@@ ael , u lu or@@ henen u Yesu u jighjigh la nena ? Kwagh u yange erem ne wasem u nengen hanma iyange i uma wam me ka kwagh u injaa kpishi . Nahan kpa , or ngu u dooshima u nan a been mayange ga yô . Nahan nengen ér un ngu or u injaa kpen kpen , kpa mbagenev gema nengen ér ngu nyi or@@ o ? Ka zayol u yange hii shighe u ort@@ yom u hemban@@ ato , u i yer un ér “ Diabolo man shi Satan la ” mee Ifa la je a lu her zan zan nyian ye . Se kpa ashighe kpishi ka i taver se u tsuan akaa a se er yô . Ka se pine ayol a ase ser : ‘ M de u eren akaa shin aeren agen a Bibilo i vende laa ? U@@ ng@@ wa I@@ c@@ in@@ tan i Yesu sha Kwagh u I@@ d@@ ya La un ngu or u tsu@@ ghun ior nena ? 15 : 29 - 37 ) Nahan kpa , Yesu tese m@@ kposo u lun a ior doo doo man u lun a ior kôôsôô . ( Ôr Marku 3 : 4 - 6 . ) 21 : 4 ) Kwagh u ior mbagenev yange gba un ishima , shi pasen ior loho u ken Bibilo sha hanma ian i i dugh cii . Se dondo ikyav i vough i Yesu ver se la nena ? Yesu Kristu yange tôô mkohol u kohol ior sha ci u uma u tsôron la kar sha sun@@ da . U se lun Mbakristu la tseegh yô palegh se a tahav mbu u@@ bo@@ mbaakaav mba shin tar ne ga . ( 1 Samuel 17 : 26 , 34 - 5@@ 1 ) Nahan kpa , yange ke@@ he Davidi ken ishima sha ci u m@@ hembe na ne ga . Gbenda u nom nan hemen la ua fatyô u wasen kpishi , sha er ivese i nan ia taver shi msaanyol una lu ker yô . Aluer se mba eren akaa a dedoo a ior yô , se zua a iwasen nena ? Kwagh ne una wanger or a@@ kper@@ an a tan wang nana kav e̱r Yehova a lu a nongo u sha ú ú suen mbacivir un ken tom u tesen ior sha tar cii ne yô . — Yesaia 6 : 1 - 4 ; Ese@@ kiel 1 : 4 - 28 ; Daniel 7 : 9 , 10 ; Mpase 4 : 1 - 11 ; 14 : 6 , 7 . Shin e̱r vande ungwan kwagh u Mbashiada mba Yehova nahan kpa , taver un u lumun ér mba tesen mimi . Mb@@ ad@@ on@@ don mba Yesu mba ior i bo@@ tar ne ga . ( E@@ ks . 33 : 20 ) Yesu bee Ter na sha inja ele@@ gh@@ ee , ka nahan ve yange kaa ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve ” Y@@ e . ( Yoh . Z@@ a nyer hen gar ne yô , kera za ikyua a ior mba Yehova ga , nahan a hingir u v@@ ôron ken jijingi . ( Pasalmi 34 : 13 ) Jijingi u Aôndo yange mgbegha apostoli Peteru ter mkaanem ma ken Pasalmi 34 man zum u a wa Mbakristu kwagh ér ve doo ayol a ve er ka anmgbianev nahan a bee kera la . ( E@@ s@@ era 6 : 1 - 4 , 12 ) Nahan i hide i maa tempel la er Aôndo soo la . ( Yes . ( Luka 21 : 1 - 4 ) Ieren i mimi ga i ior mbagenev la yange i yange kwase ne u suen mcivir u Yehova ga . Aluer iyol ngi kpen se hanma shighe yô , kwagh ne una na asema a za se iyol kpishi nahan se v@@ ôr . M hemba kaven kwagh a mbat@@ esen av cii , gadia mbam@@ pase O@@ u mb@@ am kwagh u henen sha mi . ” 16 : 21 - 25 ; Luka 9 : 22 , 23 . Sha nahan yô , Yehova lu a mba civir un sha mimi kpuaa tseegh shin tar sha anyom u@@ deri imôngo , kpa lu a nongo “ sha ci u iti na ” ga . Er i ne jighjigh wuee ér kwagh ka á er ú man ú fa ye la ka sha mi ga — hemban je yô , aluer kwagh la er ú sha ci u ú u@@ ve ken tar@@ yan yum yô . — Pasalmi 19 : 7 . Lu a Jighjigh u Nan Shighe u U Lu Ts@@ wen Yô Er ijiir ne nd@@ ôh@@ ôr ke@@ gh@@ elee shi sen@@ ou ha@@ an her yô , se hen u hu@@ an ak@@ ondo a yangen wu@@ he . Alaghga se lumun a kwagh ne , nahan kpa ashighe agen m@@ yen wase una fatyô u nzughul a mhen wase , nahan se er kwagh u una nyôr a vese ken zayol yô . ( b ) Doo u u̱ nengen ikyav i dedoo i Mbakristu kpishi mba ve lu agumaior ve ver la sha ci u nyi ? Gba u se sule iyol se ver ato se ungwa kwagh u i ôron la . Shin er Adam tsa anyom u@@ deri imôngo zum u a hemba Aôndo ato kera la nahan kpa , yange hii u kpen sha iyange i a hemba Aôndo ato la je . Aluer se mba henen u eren kwagh er se va eren ken tar u he la nahan yô , se mba lun a aeren a i gbe u se va lu a mi gbem sha won la . Ashighe kpishi ka sea pasen ior kwagh sha uya uya yô , se t@@ eren kwagh u msen ne sha u wasen ve u kaven er Tartor u Aôndo u lu gomoti kpôô kpôô u una va sôr tar ne ua doo yô . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) A@@ eren ase a dedoo la doo ior mbagen mba yange ve tôvon se a ican yô , nahan ve hingir anmgbianev asev Mbakristu hegen . Anmgbian ugen u va mkohol ne yô , kaa ér : “ Er ior lu lamen ijô kposo kposo nahan kpa , kwagh ne va a zayol ga . Heela tseegh ga , tsombor u ú wuese Aôndo imôngo la ngu hembe lun k@@ ang@@ en@@ aa . Nahan iwasen i vea hen Mkaanem ma Aôndo ve ma ve zough a mi la i kar ve . Mbat@@ omov mba ve lu Mbakristu la mba a ishima i eren mbagenev tom Kpa gu@@ da yô , de se dondo kwaghwan u Peteru seer wan ne , nahan se “ fa nen er shima i wan i Ter wase la i lu myom ” yô . ( b ) Zum u ka sea time sha ib@@ aver i tom u pasen kwagh tar sha won cii yô , ka atô@@ akaa a nyi ka a na ve i saan se i@@ yo@@ loo ? Zum u wanakiriki u Elisha mough due ken won yô , a nenge a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a a va u kôron profeti ne la . Zum u yange mlu u akaa va hii u yô@@ h@@ ôr ken inyom i 19@@ 7@@ 3 la yô , i mase pasen kpishi ken Mbashiada mban tu@@ h@@ wan , mbagenev lu anyom 30 - kar , maa ve yem ken tom u shir@@ en hanma shighe la jighilii , mbagenev hingir ikp@@ ur pania man mbakur@@ an mba ningir sha kpaa . Ken zwa Grika yô , inja i ishember i “ kwaghwan ” ér “ u wan ishima k@@ imi . ” Tar u ua hingir paradi@@ so la ua iv a uumace mba a yima ve la , vea lu uma gbem sha won ken mkpeyol u vough kua msaanyol . Yange ve na jighjigh ér “ ih@@ yô@@ mon i o@@ le@@ v , i ati@@ i va a mi la , yange za zua a mi sha U@@ wo u Mesiya . ” ( Mpase 7 : 9 ) Mba keghen shighe u ihyom ia kera lu ga , a lu dooshima sha tar jimin cii la . I@@ Y@@ A@@ NG@@ E ig@@ enegh yô mbahenen mba Yesu kohol ijiir i môm sha u@@ wo u G@@ al@@ il@@ ia , lu shighe u ur@@ ah@@ e ken tar u Iserael ken inyom i 33 S.@@ W . la . Anmgbianev mba kasev mban lu Mar@@ ina S@@ y@@ d@@ li@@ k man E@@ d@@ ith Su@@ it@@ er man M@@ el@@ it@@ a J@@ ar@@ ac@@ z man M@@ el@@ ba Bar@@ ry kua S@@ y@@ d@@ ne@@ y Bar@@ b@@ er . Ve cii yange ve pase er yange ve fa mimi la , man er yange ve hii u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la kpaa . Er ior i B@@ er@@ ea mba sha derianyom u hiihii la nahan , yange “ rumun kwaghôron [ u sha ikyev i mbamaren nav kua mbat@@ esen mbagenev ] la sha gbashima . ” 23 : 14 ; Ps . Aôndo shi er “ ish@@ il@@ a@@ j@@ ôngo i m@@ ende i kar Yon@@ a sha , sha u i̱ va gba un m@@ ure sha it@@ you yô , sha u yiman un sha ishim@@ avi@@ h@@ in na la . ” Kanyi se hen sha akav a tesen nee ? T@@ on@@ y kaa ér : “ Mo m ngu or u m fetyô u teman ijiir i môm ôron takerada ga yô . ” Or la za hemen gy@@ á@@ v@@ ér gy@@ á@@ v@@ ér je . Aluer Mbakristu soo ér Aôndo a̱ ungwa mbamsen vev yô gba u vea er nyi ? Or ka nana va u y@@ amen ky@@ e@@ e@@ ke yô , S@@ ab@@ ina a pine nan ér , “ M na u ume ? ” Sha nahan yô , kpiligh se iyol er ior kpishi ve ne jighjigh ér uumace vea za hemen u eren mbagenev afer@@ akaa gbem sha won la ga . 5 : 6 ) Mkaanem man ma a inja hen mba ve lu keren ér perapera a doo ve ishima la nena ? 1 : 9 , 10 ) Shi mba ikp@@ an i isholibo , mba eren sha ‘ mbam@@ hange mba ken iyol , ’ man iyol ngi er tor u vihin tu nahan . ( Ef . • Doo u se dugh isharen i lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ken ishima yase kera sha ci u nyi ? 17 , 18 . ( a ) Se er nan sha kwagh u ior ve nengen er se kuma u lun mbatomov ga laa ? Ka wea tôvon sha kwagh nahan , u nenge ken Bibilo kpa ? Ior A@@ t@@ ô K@@ po@@ so K@@ po@@ so V@@ en@@ gese I@@ pi@@ pa@@ abaver igen ken tar la kaa ér “ ior mba kaven ishigh iky@@ undu kar môm ken atô u hanma iorov deri yô , na jighjigh ér Aôndo ngu pasen iy@@ ugh na sha u yô@@ h@@ ôr i@@ wo wu@@ an ior man sha ij@@ ever@@ ahumbe kua u@@ a@@ ah@@ e mbagenev ” mba ve lu eren ken tar la pu@@ usu pu@@ usu la . Gba u se cii Yehova una na se “ agee a hemban ” la , shi anmgbianev asev vea taver se ishima , er anmgbian la kpa lu nahan . Nahan kpa , A@@ you ase a Tartor ka ajiir a civir Aôndo . Yehova nengen iyol@@ gen@@ gese nena ? Sha nahan yô , Yehova nder Yesu shin ku , na un uma u kpen ga la sha , shi wa un “ tahav . . . cii ” sha ikyev kua mbatyomov kpaa . ( Mat . 28 : 18 ; Aer . 2 : 32 ; 1 Pet . Timoteu lu gumor d@@ enge d@@ enge , alaghga yina anyom iky@@ undu ica ga , shin hemba anyom iky@@ undu da@@ al@@ aa di tsô , shi yange soo Paulu shi naan un icivir kpishi . Kwaghôron U G@@ as@@ p@@ ar Mar@@ t@@ í@@ ne@@ z Shin ka nyi mzough i lu hen iwanger a ime ? Aluer se za hemen u taver ikyar i se ye vea Yehova la yô , ia lu gbem sha won Nahan kwagh ne a umbur ve shighe u ve ts@@ aan ken at@@ umbe ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la . Dooshima mgbegha un nahan a tôndo zwa u va nd@@ eren ve . Kwagh@@ aôndo ngu u a lu kposo , u una fatyô u zuan orumace gaa ? Yesu hii iliam a ve sha u yôôn ér : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ikyev . ” Kpa aluer sea lu a kwaghyan man ak@@ ondo yô , i̱ kuma se . ” — 1 Tim . Kwagh u hiihii la kaa ér “ [ Yehova ] fa mba N@@ av , ” man ikyav tese wang ér lu kwagh u i nger ken N@@ um@@ er@@ i 16 : 5 la Paulu lu ôron ye . Yange lu or u hiden a iyol ijime shi doo kwagh shi lu or u a “ fetyô u zungwen a vese imôngo ken ase@@ er a ase ” yô . Er pasalmi la a tese nahan , Mose man A@@ ron kua Samuel cii yange ve sue gbenda u Aôndo ver u civir un sha mimi sha ayange a ve la . ( Ps . U tesen ikyav yô , yange Mbashiada mba Yehova lu maan Iyou i Tartor ken tar u Rus@@ sia , tsô orgen lu karen gbenda maa tile gba lamen a môm ken mba ve lu eren tom la . Yange kwase kpe orgen u i yer un ér Ch@@ ar@@ les la iwer ngi kar kpuaa yô , a nger wener : “ Ka m zung@@ we tsung er kwase wam M@@ on@@ i@@ k a kera lu uma ga yô , man ashighe agen je yô , ka i hemba gban kera . Sha ayange a Tor Saulu la , ik@@ we i yange i lu y@@ ande Y@@ ord@@ an vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la hemba Mbah@@ ag@@ ar ityav , shin er Mbah@@ ag@@ ar ngee hemba ve kwa har nahan . Kwase u fan atindi u lun suen c@@ ôô@@ ci la kaa ér : “ M kuma u wan zwa sha any@@ im@@ an@@ akaa a mbah@@ e@@ men kwaghaôndo ga . ” ( Genese 48 : 15 ) Yehova kor mbacivir un mba ve lu shin tar nyian ne sha ikyev i mbakur@@ an mba ken Kristu , shin mbatamen , sha hemen u Wan na , Yesu Kristu , “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u tamen ” la . Ka nahan ve Yehova er ayôôso a ikyurior i eren idya ken jijingi ne ye ! — Ho@@ sea 1 : 2 ; 2 : 2 , 12 , 13 . 1 , 2 . ( a ) Paulu yange wuese Timoteu sha ci u nyi ? A fa er se yen yô , shi a soo u wasen se kpaa . ( Ps . “ Doo Nen A@@ yol A E@@ n T@@ su@@ ng ” Yesu yange soo ér mbahenen nav mba doon un ishima man azende a na la cii , ve zua a msaanyol u or ka nana eren Yehova tom kpoghuloo ve nan zua a mi la . ( Mateu 5 : 1 , 2 ; 7 : 28 ) Shi ken inyom i 33 la , Yesu pase mbahenen nav uhar akaa shighe u ve lu zan ken wan@@ gar ugen ikyua a Yerusalem yô , lu ‘ pasen ve icighan@@ ruamabera ’ wang wang . — Luka 24 : 13 - 15 , 27 , 32 . Yesu fa er akaaôron a profeti a ken Bibilo yange tsengaôron er i lu u Mesiya u ityendezwa una hemen Tartor , u ua gba mayange ga la yô . H@@ AN@@ M@@ Ô wase yô , ka nan eren kwagh er i y@@ ese nan la , man gbenda u ior mba hen ijiir i nan ve eren kwagh la . 15 , 16 . ( a ) Ka am@@ een a nyi nahan i gbe u se hendan a mi ? A pase iyol na ér un ngu nom u ikyurior i Iserael , shi Mkaanem nam ma a ase@@ mber a tesen er yange ikyurior la ia undu un ia yem u civir mba@@ aôndo mbagenev ve , a tôô ican ken ishima yô . ( Yes . 5@@ 4 : 5 , 6 ; Y@@ er . Aluer or er a we nan je kpa , u ngu a ishima i legh legh shi u er kwagh a nan kundu kundu yô , a@@ dooga a sar nan u fan er i hii ve u lu kposo a ior mbagenev yô . — 1 Pet . Kwagh ne tese ér , gba u se lu a aeren a Yehova a lu tesen se hegen ér se lu a mi la . Kanyi kwagh Yehova yange tsen@@ ga veren sha u kuren awashima n@@ aa ? An@@ ti@@ or u nan tee ér a ôr kwaghôron na u profeti la a kure je ve yô , i@@ mba@@ or la nana va a va ah@@ enge . Yesu yange kaa a mba lu tesen ve la ér : “ Ver nen ishima sha perapera wen la , de eren nen un sha ishigh ki i@@ or@@ ough i̱ lu sha ci u ve̱ nenge . . . er mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev ve eren . . . nahan ga . ” Ken u@@ jijingi mban yô , ka “ mbatamen ik@@ undu kar un@@ yi@@ in ” mba ve til sha ityough ki mb@@ á 14@@ 4,000 mba ken mpase u sha mnenge u i̱ tese Yohane akaa a sha la . ‘ I@@ or@@ van@@ nya ’ Mba C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Mimi ken M@@ zough Er Se Z@@ a Hemen u L@@ un a M@@ nenge u V@@ ough Yô , 3 / 15 ( Ese@@ kiel 36 : 23 ; 37 : 28 ; 38 : 23 ; 39 : 7 ) I kaa ér akuraior aa kar a ishima ve aa fa Yehova ga . Paulu wa Mbakristu mbara kwagh ér : “ M ngu zamber a ven anmgbianev , ken iti i Ter wase Yesu Kristu mer : Ne cii , lu nen zwa môm , mbam@@ pav ve̱ de lu her a ven ga , kpa zua nen , lu nen ishima i môm man mhen môm kpaa . ” Kpa ken inyom i 2@@ 000 la , ityar i iti@@ ar ne tseegh lu a mba@@ yôôn Tartor u Aôndo taveraa war nyôron iorov 5@@ 00@@ ,000 . K@@ ing@@ s@@ le@@ y yange a tema sha r@@ ôô@@ g@@ u na , a hen shi a hide a kimbir henen u ôron avur a Bibilo a i na un la zan zan kar kôron ken it@@ you . Mbat@@ amen kpa , vea fatyô u keghen ato a or u nan lu u@@ ange ken jijingi la , shi vea wase u k@@ angen nan av@@ av , nahan a lu inja er ve “ shighe nan mkurem ken iti i Ter ” nahan . “ Nenge , wan wou ngu uma ” Aluer ka anger shin nyi igen kpaa , awashima ve yô , ka u or@@ on iyev i ifer sha ifer , hemba nahan ga . Nahan nana tese u er i eren tom a ki yô . Af@@ ishi a bran@@ ci kaa a vese ér se yem hen ag@@ ar a a lu vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh man ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , i tar u I@@ ng@@ i@@ la la . I sar ú tsung u yan ikyar i dedoo vea Aôndo . Ka i doo se u civir Aôndo , hemban je yô , u wasen mbagenev sha u ve fa un . Shi Yehova we mbacivir un kwagh sha dooshima shi hemen ve sha inja kpaa , man mbacivir un mba zough a iwasen sha hemen na . Bibilo ôr kwagh sha kwaghfan nahan ér : “ De suur nen sha mbat@@ ar@@ ev , sha wan u or u iwasen i lu her a na ga la ze . ” D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 2 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Kwagh@@ môm doo kuma sha u lun ken nongo u Yehova ga ! ” Ikyav i tesen : T@@ ôô wer or ngu keren iny@@ er@@ egh maa ashe gber u sha usu la j@@ in@@ ge . Er ayange shi di kpuaa u Yesu una kpe sha u nan naagh yô , á kaa a mbadondon nav ér : “ A@@ sema a̱ de kera te ne k@@ we ga ; na nen Aôndo jighjigh , Mo kpaa nam nen jighjigh . ” Er Se F@@ a A@@ kav la Yô ( Genese 4 :⁠ 8 ) K@@ ain yange cia ér an@@ ngô na u un w@@ oo la una hide a va oo iyev sha a na ga . Nahan or@@ pasenkwagh u g@@ anden la kaa ér , “ nenge l@@ ag@@ an@@ i au@@ na ! ” ( b ) Kanyi ia wase ú u fan wer Yehova ngu ikyua ikyua a we@@ e ? Yesu shi pase ér á er tom ne “ zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” 6 , 7 . ( a ) Ka unô tseegh vea fatyô u zuan a “ mfe u fan Aôndo ” laa ? Er any@@ ighe a du@@ mbur yum yô , ior kpishi nenge ér any@@ ighe ka kwaghbo ga . W@@ u@@ ese Mba@@ yev O@@ u ‘ I@@ ̱ l@@ ahan hanma iyou i utya cii , ’ gadia hanma gar@@ utya cii ka a gba zum u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ka vea ‘ ta ati@@ hi@@ any@@ aagh ’ sha u maan ig@@ y@@ u@@ ngu her ape vea tile a nôngo ityav a na yô . ( Mateu 24 : 14 ) Aluer se za hemen u eren kwagh ne sha mimi yô , Yehova una “ taver [ se ] sha agee cii ” sha er a wase se u “ taver ishima man shi u wan ishima saan saan kpaa ” yô . Tsô , kwase la na Maria n@@ amba u tele@@ f@@ on na , hen ai@@ k@@ ighe shon la je ve hii u henen kwagh sha tele@@ f@@ on ken an@@ takerada u Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? la . 12 - 14 . ( a ) M@@ hembe u iorov 3@@ 00 yange ve hemba ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbam@@ i@@ di@@ an ityav gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u la tese se nyi ? ( Y@@ er . 17 : 9 ) Gba u se de ser atindi a Aôndo a a gbe inya ga la a sôr ishima yase , i gema eren tom sha inja . — Ôr Yesaia 55 : 8 , 9 . • Er@@ doo kaha a u orumace eren a ugen doo doo la nena ? Sha vegher ugen yô , alaghga sha mlu u a@@ sh@@ ee yô , ior mbagenev vea doo ashe , kpa aeren a ve yô aa vihi kpishi . Ken Ruamabera yô , ikyo i wan or man mhôônom ma zungwen zua kôôsôô a dooshima u a lu ieren i Mbakristu i hemban la . I@@ ng@@ y@@ egh k@@ in ka ki mba i shigh ve mkurem , mba ve lu shin tar laa ? Ken akaa ne cii , akaa a d@@ an@@ en or ishima aa fatyô u van a a@@ ah@@ e . Or@@ tamen u hen ity@@ ôn@@ ya ugen kaa ér : “ Se mba eren msen kpishi shi se mba zamber Yehova cii yô , se er zende se za ape or@@ vesen u mba nengen sha kwagh u nan ior inya lu la . I gema ivur ne ken Bibilo igen ér : “ Ior mba nagh ku doo ve ishima la ve doo Aôndo ishima . ” Hen Kwagh U “ M@@ k@@ ur ” Yehova wa iyol kegh kegh u veren ior nav doo doo . Mbamaren mbagenev kpishi mba ve lu Mbakristu kpaa mba zuan a averen a ng@@ ara nahan vough sha ci u mbayev vev mba nomso man mbak@@ asev mba eren tom pania hanma shighe la man mbagen mb@@ á ken tsombor u Betel , shin ken igbenda igen i i ne Yehova icivir yô . Se “ ker bem , [ se ] zende un ityô kpaa . ” Kape kwagh u tiônnongo u Mbakristu kpa a lu la , hanma or u nan lu ker cii nana fatyô u wan uwegh sha u van a mkpeyol u ken jijingi ken tiônnongo shi nan un doon ashe kpaa . “ S@@ aa u yam keng ga , u fatyô u zuan a mi gbilin . ” Ikyav i hiihii yô , ka kwagh u yange er Po@@ ti@@ far la . Shi nenge imba er yange kar a ku kôôsôô la sha wono ! Mba@@ fankwagh iorov utar za nenge a Yesu sha shighe u i mar un la . Aluer u van@@ den wan ago@@ yol sha u va tagher a mk@@ ighir u mbak@@ ov yô , a wase u nena ? Anmgbian u kwase ugen ken tar u I@@ rel@@ and , u lu henen zwa ugen yô , mba yer iti na ér S@@ i@@ ob@@ h@@ an , a kaa ér : “ Yange mea fatyô u ôron kwagh u m soo u ôron la ga nahan , i vihin je . Ka aan a nyi i bugh sha ci u hanma or ken tiônnongo ? Ruamabera u sha U@@ ta@@ an u Pasalmi ne shi pase aeren a Yehova a doon tsung , er erdoo na man mimi kua m@@ doom nam nahan . * Sha ashighe a i ngeren Bibilo la , yange a mar wan@@ iky@@ und@@ an yô , i na nan iti i mar , ashighe agen i lu sha u umbur kwagh u vesen ugen u yange er yô , kpa mbamaren kua anmgbianev mba nan ve fa@@ an yilan nan sha iti la ga , ve hemban yilan nan sha iti igen . ( 2 S@@ am . Hii nan ve i doo u se ôron Bibilo hanma shighe sha ian i se ver u ôron i laa ? Or@@ tamen ugen tes@@ em u van@@ den wan ago@@ yol shi gban ishima sh@@ imi shighe u m lu eren msen yô . Doo u se er nan a akaa nee ? A@@ K@@ A@@ A A I GB@@ E U I@@ OR MB@@ A V@@ E L@@ U SH@@ A I@@ K@@ Y@@ E@@ V I T@@ AR@@ T@@ OR U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O V@@ E@@ A ER@@ EN L@@ A ( Yohane 17 : 3 ) Nahan taver ishima ôron Bibilo , tsô u zua a injar i ôron Bibilo . — 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . Kwagh u S@@ ab@@ ina lu henen ken Bibilo la doo un kpishi , kpa er luun a ian cuku kpaa ga yô , fatyô u zan mbamkombo ga . D@@ ondo Ikyav i Yesu i K@@ ur@@ an La , 2 / 15 Er Yehova Aôndo a lu ma vegher u Mb@@ au@@ tar ga nahan , ve fa kpa ? U Eren Er@@ doo a Mba@@ wan@@ ndor a We F@@ il@@ ib@@ u pase O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ne kwagh shighe kpuaa maa a kav tom u Yesu a lu a mi u eren sha u kuren awashima u Aôndo yô , shi a kav er i gbe u una er batisema una hingir or@@ henen u Kristu yô . I@@ j@@ en yange i kôr ve kpishi . I@@ wer i se y@@ ôron ne wasen se u pan@@ den kimb@@ in ha@@ ya . Yange sea k@@ ir@@ en ikyav kera cii yô , se hen Iyoukura vea tsombor u I@@ r@@ ons . Gba u Mbamaren Vea He@@ mba K@@ eren I@@ wasen hen Aôndo Hegen Cii Alaghga yange vea hen ér u̱ eren nahan la una na vea lu sha tse@@ ene@@ ke ve . ( Mateu 26 : 41 ) Ú ngu wer yange ma ish@@ e@@ er lu ken iyol na i vough i inyam man awambe la ga . Ior mba hiden a iyol ijime man mba kaven kwagh kpaa hingir mbahenen nav . Nahan R@@ é@@ g@@ is ngu ikyav i dedoo i Mbakristu cii vea dondo yô , sha ci u Yehova soo ér mbacivir un cii ve̱ waan ishima a mbagenev . Ô@@ no@@ v av mba nomso mba utar mbara vea kasev vev cii , mba civir Yehova sha jighjigh . Ve hen u van@@ den “ du@@ ghun g@@ ung@@ ur@@ kon ” ken ishe ve cii man kaan ér vea “ dugh ani@@ v@@ ur@@ kon ” ken ishe i anmgbianev vev ye . A hen kwagh sha ikyev i or@@ tesen u duen iti , u i yilan un ér G@@ am@@ ali@@ el la . Paulu va nger ér : “ M za hemen ken kwagh u Mbayuda je m hemba mba@@ kwa@@ v wam mbagenev kpishi . ” ( G@@ al . Yange i doo se u lun vea icombor i mba ve na se ijiir i tsan la kpen kpen . 6 : 6 - 8 . In@@ i@@ ongo i Be@@ en M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , 2 /@@ ⁠ 15 Ka ieren i nyi Saulu lu a mi shighe u hii hemen na la , man a tese ieren ne nena ? Alaghga ip@@ aan i yange lu u a na sha ci u Yobu la lu nagh ku sha u@@ ile , ku Aôndo una lumun ku sha er ku a ci@@ r kwaghbo u Yobu la shin ku a wam Aôndo yô . — Yobu 1 : 5 . Aluer kwagh la e̱r se yô , se er nena ? U L@@ amen I@@ j@@ ô I@@ gen , 1 / 1 Shi ka sea pasen mbagenev loho u dedoo yô , se wase ve u tsaase imoshima ve . Ne mba ve lu perapera hen a na la cii injar kua mba ve ze hemen a tom sun@@ da sha mimi la kpaa . Kwagh la a na mba@@ y@@ aav ve fatyô u wasen shi kuran ayol a ve . Er i Hii Ve Loho u Dedoo u Lu Ior M@@ yer Yô Alaghga er se lu wan iky@@ ondo seer la , ishima ia nyian se sha kwagh u mkpeyol wase shighe u se va bee iyol la , se hingir u tu@@ men ityough ken tom shin kpen@@ ga u eren , nahan se gba kôron ave sha kwagh ne b@@ un@@ den mbamkombo , shin se kera wa ikyo sha ityom igen i i gbe u Mbakristu vea eren la ga . Alaghga Yohane lu ôron kwagh u kwase ugen u i yilan un ér K@@ y@@ ria la , man inja i ishember ne ken zwa Grika ér “ sh@@ a@@ gba@@ kwase . ” Se nenge er kunya u ker un a mba ve lu yan ican i u@@ ange yô . Or@@ ngeren ugen kaa ér : “ I nenge ” In@@ mgb@@ ian@@ aôndo man N@@ om@@ aôndo ne “ ér ka tahav mbu mlu u u@@ kase man u nomso mbu sha gba@@ aôndo la . • Er nan ve i ne kwaghôron u iv@@ es@@ egh ken Iyou i T@@ ar@@ tor@@ o ? Kpa ken hemen , sha shighe u i nger Ruamabera u Mbakristu i bee kera la , u@@ iyua mba ôron akaaôron a profeti la kure shi Aôndo de u pasen ior akaa sha ivande . ( 1 Kor . A Aôndo yô , se fatyô u eren akaa cii , kpa a na shio yô , se kô@@ r@@ cio u eren ma kwagh ga . ” Yô se nôngo sha afatyô wase cii , icighan jijingi a̱ hemen se shi se lumun nen kwaghwan u Ter wase u sha la kpaa . Kpa ka ityav tseegh mbi ne uuma mba iorov ve lu sha z@@ ongo ga . ( Tit@@ u 2 : 3 , 4 ) Mbat@@ amen mba ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova mba veren ikyav i dedoo sha gbaa ne . “ Se mba eren tom a ven imôngo sha ci u né ember yô . ” — 2 K@@ OR . Sha i@@ aven igen la je yô , pristi ugen gbidye un shi kôr un na i za man@@ de un i@@ gbe kpaa , í yilan pristi shon ne ér P@@ a@@ sh@@ ur . Kwaghôron u profeti u Yehova u i nger ken Genese 3 : 15 la ngu kuren sha gbenda u kpilighyol kpen kpen . 42 : 4 . Kwagh u Satan ôr ne , lu kaan ér Aôndo ka or@@ aie , shi eren a mba a hemen ve la sha mimi ga . Kpa ka sea eren un tom sha mimi yô , i doo un a vese , kwagh u injaa ka una due ker ga je kpaa . — Ôr Luka 10 : 17 - 20 ; 1 Mbakorinte 3 : 8 . Tom u T@@ i@@ ônnongo Se F@@ atyô u H@@ enen Tom u Eren T@@ a@@ veraa Hen I@@ y@@ ôn Kpa se fa ser , a kuman shighe u Aôndo a soo la yô , mba 14@@ 4,000 la cii vea tile sha U@@ wo u Shi@@ on u sha la . Er nan ú time sha avur ne vea orgen u civir Aôndo a we imôngo ga , inja er nom ú shin kwase wou shin ma anmgbian wou u hen tsombor shin ma ijende you ga ? Eliya maa pase er Yehova una bee a ic@@ egh la yô . A kaa a A@@ hab@@ a ér : “ S@@ en sha er ura ua y@@ is@@ a u ga yô . ” ( Yobu 31 : 1 ) Ikyav i kwagh u Yobu kaa heen ne yô ér , ke ’ mnenge u un lu nôngon sha u tan ikyaa a Aôndo ne yô , un kange ishima na wener u̱ kenger kwase a isharen shin ishima tsô kpa una kenger ga . ( Pasalmi 14@@ 7 : 11 ) Aluer se er sha afatyô wase cii yô , se l@@ ua vangertiôr je ser se mba a inja sha ishigh ki Aôndo shi una hungur a aeren a jighjigh u nan wase la ga . — Luka 21 : 1 - 4 . Sha shighe ugen la , i ôr or - kô@@ st@@ ôm ugen kwagh u se lu eren yô , nahan a kaa ér se h@@ ungwa ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go shi se va a ityakerada yase la hen or@@ vesen na . A ôr kwagh ne kuma er anyom 2@@ ,000 nahan hegen . ( Mbaromanu 15 : 5 ) Er Bibilo i kaa a vese ér Yehova gem ga yô , se na jighjigh ser , Aôndo ngu a de u sur@@ un mbacivir un sha mimi asema ga . 4 : 6 , 7 ) Ashighe agen yô , alaghga se er msen shin ishima , er Ne@@ hem@@ ia yange er nahan , maa se kav er Aôndo a ongo msen shon yô . Lu hen shighe la An@@ n@@ i@@ e R@@ at@@ c@@ li@@ f@@ fe , u lu Orshiada u Yehova tswen hen ningir wase la va se inya ye . ( 1 Mbakorinte 7 : 28 ) Ishim@@ any@@ ian man angev kua tôv@@ ac@@ an cii vea fatyô u nan mba ve vese ayol ave la ityough ki nan@@ den . Aluer se mba ungwan un yô una lumun se shi se zua a averen kpishi . Ken inyom i 199@@ 9 la , angev kôr E@@ ri@@ c kpoghuloo . Yô , ka nyi se kera lu a mimi hen ayol a ase ga , man se hông@@ or a i@@ kur@@ yan i uter ase@@ va ? ” NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 23 - 31 Zum u ‘ Shighe u B@@ o a Ve Ab@@ ur Ab@@ ur ’ Yô Nyian kpa , se fatyô u yan ikyar a Yehova kôôsôô , er se lu nan nagh sha akaa ase a injaa man agee ase sha u civir un la . Ka Mbaiserael mba ken jijingi ve lu ikyurior i he i í lu “ Iserael u Aôndo ” la ye . ( G@@ al . Mose kaa a Mbaiserael ér : “ Yehova ungwa i@@ ve@@ ver i ne eren Un la ; se mba nyi ? N@@ om ugen kaa wener : “ Mo man kwase wam ka se pase ishima yase sha kwagh gbar gbar , kpa ka i lu ken bem . ” Yô hen ase sha kwagh ne : Yesu yange fa kwagh u ur@@ a@@ ahumbe u he ’ ihy@@ ongo la dedoo , gadia lu ken G@@ al@@ il@@ ia je wa iky@@ ondo ye . Kpa kwagh ngu a er i vihi yô , ka ior kpuaa tseegh ve lu a ieren i mimi nyian ye . Anmgbian u kwase u civir Aôndo sha mimi ugen lu a nom u nan jighjigh ga , u ashighe kpishi gbidyen un yô . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma L@@ loy@@ d Ge@@ or@@ ge ôr ne ma tese wang ér , ior ver ishima ér mbahemenev vev ve fa tom , shi ve nôngo kwagh sha mimi , ve sôr tar u doo . Yesu kaa a ve ér : “ Ne yô , ka ken ter wen di@@ abolo je ne dugh ye , man ka ne ka eren asaren a ter wen ; un yô . . . a tile sha mimi ga . ” — Yoh . 8 : 44 . U tesen ikyav yô , shighe u James lu iyev la , kasev mba hen ang@@ ar na vea ungwa imo i an@@ ny@@ on u i yer ér k@@ or@@ o@@ k@@ or@@ o la yô , ve yevese a mbayev vev ve za ta ken a@@ you . A ôr ve gbenda u hemban doon u vea za yô ken Mkaanem nam , ka Bibilo je la . Doo ú kpishi er u lu imôngo a mba ve doo ayol a ve , ve mba dooshima ve a lu “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough ” la gaa ? Shi doo ú u lun imôngo a ve mba shon mba ve lumun Tor wase u lun a dooshima la ga he ? — Mbakolose 3 : 13 , 14 . ( Yon@@ a 4 : 5 - 8 . ) Z@@ a s@@ ôôn her yô , á nenge dooshima u anmgbianev mban , ve lu ku@@ ven ayol a ve shi sen imôngo saan saan kpaa , nahan kwagh ve maa gba doon un ishima . Shighe u Mbaiserael mough ken Bab@@ ilon ape i yem a ve uiky@@ angen hide ken tar ve ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , G@@ om@@ na Ser@@ ub@@ a@@ bel man Zege@@ pristi Yosua ( shin Y@@ e@@ shua ) hemen ve sha tom u wan im@@ aagh ki tempel u he la ken inyom i 5@@ 36 C.S.@@ Y . la . Shighe u m lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin la , i ta tsombor wam ave iky@@ ôr , kua Mbashiada mba ken M@@ ol@@ do@@ va u@@ deri imôngo , i yem a vese ken tar u S@@ ib@@ er@@ ia . U nyôron M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe ugen yô , kar iyol vea ônov ou sha al@@ am a i dugh a mi shin heen ne , nahan nenge er kwagh la una wase mbayev ou yô . Yange soo u eren ayôôso ga . Doo u mbam@@ pase mba Yehova vea na se iember sha ci u nyi ? Gadia ka u Una ya tor keng , zan zan Una gema mbaihyomov N@@ av cii , vea lu shin angahar a Na . la . Be@@ en yô maa bugh ken ngeren u tesen at@@ ine@@ akaa u takerada la tese wan shon , maa pine un ér a tsua itinekwagh i i hembe doon un u lamen sha mi la . Nahan , a shi nan kpa mhii u i hii u “ yilan sha iti i TER ” la lu sha gbenda u he , lu sha u civir un sha mimi ga . Nahan yange m hii u nengen sha iyol yam iyev je . ” Doo u tesen ieren i dedoo hanma shighe cii Anmgbianev mba ve lu Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la kpa ka ve er tom sha gbashima sha er ior mba ken hanma zwa cii vea zua a ityakerada ken zwa ve , kua ken ijô i kiriki je kpaa vough er anmgbianev mba geman kwagh mbara nahan . Tindi u sha pue la yange nyi , man ka sha ci u nyi ? Se mba nengen a Yehova ‘ sha ashe ase je , ’ inja na yô , se mba a na kôôsôô . Kpa hide kwase man nom yô , Aôndo soo ér mlu u ve lu iy@@ ô@@ gh i môm la a lu gbem sha won . Kwagh gba Aôndo sha mkpeyol wase u tsôron la . Mbagenev de mbam@@ kighir man akaa a d@@ an@@ en or ken uma , a ayange ayange la hemba ve , nahan ve kera fatyô u zuan a m@@ ze@@ hemen u ken jijingi , u ma wase ve u taver la ga . ( Heb . S@@ ar@@ em u ma m lu sha i@@ aven i vesen hegen shin ma m va lu or u yan dyako a Kristu ? ’ U ter ikyar i doon tsung i u ye vea Yehova la kpa ? Mba va fe isholibo i A@@ k@@ an la yô , a tese er un fe ér mimi je un er isholibo i vesen yô , gadia a kaa ér : “ M er TER . . . isholibo . ” ( Yo@@ s . H@@ ide ke ’ ijime ke ’ derianyom u hiihii la , Yesu er u@@ ivande sha u been ior angev . Nahan ikyav tese ér , P@@ ri@@ shi@@ la lu kwase u henen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo kua atesen a mbaapostoli kpaa . Er any@@ ighe a s@@ a k@@ wan inya samber yô , mb@@ á hemban lumun a mi cii , zan zan tsô a va hingir u lumun a mi hanma ijiir cii . Nahan , kwagh u ityendezwa i iv@@ es@@ egh hen Mbakristu , u̱ se lu timen shami ne di ye ? Shi m ungwa zege@@ imo due ken iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira kaa er : Nenge , t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior , Una tema a ve , vea lu non@@ go@@ ior Na , Aôndo iyol Na Una lu a ve . • Hii nan ve i gbe u Mbakristu vea ver ishimaverenkeghen i Tartor la sha ishigh vev tseer tse@@ ere ? Mba yer ish@@ o@@ on i nom man kwase u nan ka ve soo ayol a ve la ér dooshima ; nahan kpa , dooshima u Bibilo i taver se ishima ér se̱ lu a mi la hembe tsan a m@@ doom ma sha ashe mara . U zan mbamkombo mba Mbakristu la wasen se u lun a iyange i Yehova la ke ’ ishima her Mkaanem nam taver se ishima ér se ‘ lu mbak@@ aven Aôndo . ’ Shi a pase er ve tesen ér atindi a Yehova doo ve ishima la kpaa . Kape mbamaren kpa shighe u ve lu a mi u wasen ônov vev sha er vea soo Yehova la a vese ga je la . Ken ayange a karen ken ijime kpuaa la , i hen ér shighe wase ne ka shighe u ‘ Ior Ve F@@ e Kwagh T@@ sur@@ a ’ yô . Mb@@ an@@ an@@ jighjigh cii lu nôngon sha er bem a̱ lu yô . 6 , 7 . ( a ) Ici@@ ghan@@ mlu kanyi , man er nan ve ieren ne i lu hange hange hen mbacivir Yehova ? ▪ ‘ Lu Nen Gen@@ g G@@ e Gen@@ g sha u Eren M@@ sen ’ G@@ ô@@ g@@ ô zende shi un ken hemen . Alaghga se yina ishima er Saulu nahan , á lu se ke ’ ishima e̱r aluer gba u a er akaa sha inja yô , saa ka se ayol ase keng se er á nahan . Kape kwagh wou kpa yange lu je la , yange mba pasen we mimi u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la yô , maa ú hii u nan jighjigh je , jijingi u Yehova maa hii u yaren tom ken ishima you . U h@@ aren ishima sha Mkaanem ma Aôndo ser ma hemen se la kpaa ka gbenda ugen u se tese ser se suur sha Yehova je la . Kpa mba vea ta ityav sha a ve la , vea yar a wua ga ! — Ese@@ k . Sha ci u aluer u ngu eren akaa a tar u soo yô , u ngu eren ishima i Satan , ka ishima i Aôndo ga . Kpa zum u ve er ivese kera yô , gba u nom shin kwase la nana ôr ikyar u nan jighilii ér a doo nan ishima . A@@ g@@ umaior a a me kwagh imôngo yô , wua wan@@ ye@@ kwase ugen u lun anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin , shi ve gbidye ter na kua anmgbian na ve kighir sha mi . A@@ re@@ ki u ikyuryan yange lu icighan a@@ kwa@@ ti u i er un sha gbenda u Yehova tese ér i er un yô . Ka an@@ ti or je nan fe atindi a á , shin akaawan a á ase ? Ka nena se fatyô u lun a mci@@ e u cian Yehova sha i@@ civi@@ r@@ i ? Ka mbam@@ tsera mba nyi ve lu sha u ôron mbagenev “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” laa ? Yange M Lu Saan I@@ she Gb@@ an a Gba K@@ era ( S . A lu ikyav la ia tese ér se mba ken ayange a “ mk@@ ur@@ tar , ” shi ia lu zan zan “ mkur una kuma ye . ” Er m suur sha mlumun u sha mh@@ ôôn na yô , m ngu veren ishima keghen mer mo kpa me va lu a ci ken ityendezwa i Wan na er la , ér : ‘ Han@@ mô u nan undu uya shin anmgbianev mba nomso , shin mba kasev , shin ter , shin ngô , shin ônov , shin ish@@ u@@ le sha ci u iti Y@@ am yô , nana shi á zua a mi kwa ak@@ un@@ du@@ atar shi nana zua a uma u tsôron kpaa . ’ — Mat . Ka shiada i nyi shin iti i nyi ya wase a ve a mi sha a vese man atesen a ase ? ( Yobu 1 : 9 – 11 ; 2 : 3 , 4 ) S@@ é ember ser se mba a ci sha u k@@ enden a hem@@ en@@ tor u Yehova u perapera la , shin er ci wase ne a vese ga nahan kpaa . — Anzaakaa 27 : 11 . ( 3 ) F@@ r@@ yer , H . Yehova na se ‘ iyua i i gande u ôron ’ yô . Akaa agen kpishi kpa nga a aa na a taver se u lamen “ vangertiôr ” shi ôron mkaanem ma Aôndo “ gbar gbar ” yô . ( Ef . Nahan ú eren a iyua shon nena ? Yange i hii yaren tom a ishember i “ Mbakristu ” la shighe u Yesu kpe anyom kar er 10 nahan la . Ka Un a ne se uma ye ! Paulu pase kwagh u mnenge u vough ne , wener : “ Or u nan ye la nana̱ de l@@ ahan or u nan ye ga la ze , man shi or u nan ye ga la nana̱ de ne or u nan ye la ibo ga , gadia Aôndo rumun nan . ” ( 1 Peteru 5 : 1 , 2 ) N@@ om@@ so man kasev mba kwagh u ken jijingi a gbe ve ishima yô ve kav e̱r i lu gbenda ugen u Yehova a lu tesen ior nav je ne yô . Yange m er msen je m@@ liam nd@@ ô@@ ôr mo ashe . ( Ps . Ka mimi , Aôndo yange ungwa mbamsen mba ior mbagenev mba Bibilo i er kwagh ve la , na ve akaa a ve s@@ ônon un la sha ivande . Kwaghôron u Eli@@ s@@ a P@@ ic@@ ci@@ oli Tartor u Aôndo ka gomoti u sha . • Kristu hemen tiônnongo na nyian nena ? Er se lu dondon ikyav i Yesu i kuran la yô , se er nan ve se ver ishima sha tom wase a kar ikyaa inya ga ? Kwagh ne ka kwagh u a lu u se gbidye kwar sha mi yô , shin ka nahan ga ? 27 S@@ ar Ve T@@ su@@ ng u C@@ i@@ vi@@ r Yehova Hanma I@@ jiir Cii Yesu yange ôr mimi u vesen ne zum u a kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh ” la . ( Aer . A@@ tindi a Yehova Aôndo a ne la cii nga se a iwasen . 9@@ 1 : 1 , 2 — Kanyi i lu “ ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha , ” man se ‘ tema ’ ker nena ? • Ka awashima u nyi i doo u se lu a mi sha mhen u henen kwagh iyol yase laa ? Paulu nger ér : “ Lu nen a mhen ne ken a ven u a lu ken Kristu Yesu la kpaa . Mbam@@ kombo mba Mbashiada mba Yehova ka ve bugh or gbenda u zuan a mtsera sha jighjigh u nan u mbagenev . — Ôr Mbaromanu 1 : 11 , 12 . Yehova soo ér se palegh kwaghbo u or ka nana suur sha ishima i nan i i we at@@ ser@@ egh ve nan zua a mi la . Sha nahan yô , i nder Kristu shin ku , i yem a na sha i za na un uma u kpen mayange ga la . K@@ per sev mbu aven sha iyange i Hi@@ it@@ om ke ’ uwer u N@@ is@@ an 10 la Yesu za nyer ke ’ tempel yô , maa a yar tom sha kwagh u ny@@ en nenge lu zan hemen ate@@ tan la . Shighe u Yesu lu shin tar la , yange yar tom a jijingi u Aôndo u ôron kwagh . U@@ umace vea nôngo nan nan kpa vea fatyô u eren nyi ga , man ka sha ci u nyi ? Sha mimi yô , nomso@@ mbaiorov mban yange vea yaren iky@@ ôr tugh k@@ ak@@ a , vea ha@@ an u@@ kp@@ er vev shin mnger hen atô u ut@@ so uhar , vea kp@@ el@@ an nyityô ish@@ u i ve ker cii vea ha@@ an sha tar . Ka a vihi shighe sha tom kpishi , una hiden yô a yam akaa a taver ishe kpishi , a kwagh a gbe tsombor a mi keng ga yô . Shighe kar yô , Paulu kav er Marku lu un a iwasen kpishi yô . Mbaiserael yange ve nengen ajiir a ve kohol her ve civir mba@@ aôndo kposo kposo la nena ? Yange wa Timoteu , u lu ortamen ken Kristu la kwagh ér : ‘ Ver ishima u ôron ior Bibilo man u wan kwagh man shi u tesen . . . . 6 : 14 ) N@@ ongo u u lu zege@@ ikpelaior la di kpa kange ishima ér vea sue nongo u Yeremia ne ken tom u Aôndo a ne ve la sha gbashima je . 2 : 3 ) Se dondo kwaghwan ne nena ? Á er ityom i dedoo i tesen ér Aôndo ngu a na yô . Wan na u kwase , u i yilan un ér M@@ in@@ er@@ va la di lu in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u nengen sha it@@ yo@@ ma@@ ve@@ e man ityom i eren man ie@@ ev mbi gban kua ityav yô . Alaghga u ngu gumor shin gum@@ kwase . Hen tugh mb@@ ura je i wua Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar , nahan Zege@@ tartor u age@@ egh u Bab@@ ilon la gba . Ú hen wer mbat@@ esen mba i er kwagh ve ken ivur 46 la lu lamen vea Yesu sha nyi akaa nahana ? ( N@@ um@@ er@@ i 14 : 2 , 3 , 26 - 30 ; 1 Mbakorinte 10 : 10 ) Nenge ase injar i ve ki@@ mbi sha ah@@ on a ve a gban la sha wono ! Nahan kwagh ne a tese ér hanma ortamen ngu dondon hemen u icighan jijingi . Ru@@ tu tese Na@@ omi wener un ngu an@@ ngô na tseegh tsô ga . In@@ i@@ ôngon la i umbur se er tom u sôron akaa la u ne ajiir a ase a kohol la a lun sha ashe tse@@ mb@@ er@@ ee , u tesen er se ver ishima sha mcivir u Yehova yô . Ka akaa agen a nyi nahan nga a na mcivir u mimi a due kpo@@ soo ? Kwagh ne tese ér se mba ken “ ayange a masejime ” a Paulu tsengaôron kwagh u á zum u á kaa ér : “ Ashighe a ican aa va la . “ Aôndo u Ishim@@ a@@ wan man Ishim@@ as@@ ur@@ un ” W@@ asen Se Yange lu been mba@@ ap@@ ir@@ ashe man mb@@ as@@ omb@@ on alegh mba ve va hen a na ken tempel la cii angev . Dooshima we ishima a akaa cii ; un ne jighjigh sha akaa cii , luun a ishimaverenkeghen sha akaa cii , taver ishima sha akaa cii . 5 : 18 , 19 ) Ka sea pasen loho u dedoo ne yô , se tese sha gbenda u injaa ser , mimi je mba@@ wan ndor a vese doo se ishima . Yehova fa er kwagh a gbe se sha iny@@ ar yô . Ka sha ityôkyaa i dedoo man i hii ve Bibilo i kaa nahan ye , ér : “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh ka nan gba nan jighjigh sha hanma kwaghôron tsô . ” T@@ i@@ ônnongo u Mbakristu yange hii u vesen ken inyom i 33 , shighe u i shighe mbahenen 1@@ 20 mkurem sha icighan jijingi la . M@@ doo u akaa a ken jijingi a doo or ne vea kwase na ishima la ka kwagh u taver hanma or ken tiônnongo cii ishima . Ior mba ve nger takerada u For Par@@ ents On@@ ly la yange mba tôvon agumaior kpishi mba been yô , ve kav kwagh ugen u a yangen mbamaren man mbayev u lamen ayol a ve yô . F@@ a aie u Satan shi palegh aie shon . 17 , 18 . ( a ) I er tom u pasen kwagh nyian za kighir nena ? Nahan aluer ken hemen , ne kera va fatyô u tsuan akaa a ne er la iyol yen ga kpa , vea er kwagh u ne soo la . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Kwagh@@ pasen u sha go@@ do@@ b@@ i ken gar u Fran@@ k@@ fur@@ t , tar u Jam@@ an@@ i Shi a na se kwaghyan shon kpaa . Er yange i mar un ken ik@@ urior i Iserael , i í vande tseghan i sha ci u Aôndo la yô , un kpa i tsegha un . Tsô Gen@@ iv@@ al gba henen u te@@ en ya na geman inyaregh eren iyua a mi ken c@@ ôô@@ ci . Kpa , Mbaiserael mbagenev lu omb@@ on inyaregh vev sha igbenda i mimi ga . Yesu kpa yange de akaa agen kar un sha er una ver ishima sha akaa a a hemba gban un kwagh la yô . Yehova una ungwa msen la sha u karen a ifer shin tar kera , sha nahan yô , una tsegha iti na . — Ese@@ k . U yange ma hemba veren mtsera na ken hemen yô , gema sôr ikyaa ne ken bem . Se hingir u y@@ in@@ an ishima , er se lu keghen ser Yehova a va a mkur nee ? Mba@@ apostoli na Yesu jighjigh tsung , tsô ve er e̱r á kaa ve nahan . Jigh@@ ilii yô , or@@ pasenkwagh môm nan fa er ka i hii ve vor ne u vese ga . Ikyav i tesen yô , u̱ keren tom u u@@ ke ú lun a icivir la hemba u lun a be@@ m@@ shima man msaanyol u̱ una va a@@ vese ken mlu u k@@ ang@@ en@@ aa vea Aôndo laa ? Ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , mbap@@ asenkwagh mba ken tar u Fran@@ ce hemba 7@@ 00 ga , shi ve kpishi ve lu s@@ ar@@ em s@@ ar@@ em ken tar la . G@@ ab@@ ri@@ e@@ le kaa nahan ér : “ Yange m hii u eren akaa a ngise mayange kwagh gb@@ aan mo sha mi ga la cii . Or@@ ngeren takerada u Anzaakaa pase awashima u takerada la sha mkaanem ma hiihii ma takerada u an@@ zaakaa . Ma kwagh môm u a lu zan ior iyol u u@@ tor man upristi mban ve fe ga war ng@@ un ga . Nahan agumaior a soon kunya ga yô , ka a hingir nahan yô ve gba palegh ior , lun kwagh ve , nahan mbamaren vev je kpa i gba taver ve u fan kwagh ve . N@@ ôngo kpoghuloo de ishim@@ avi@@ h@@ in . Tim : U ver ishigh wer nyi ? Ve er tom u pasen kwagh hanma shighe hemba anyom 13 Ashighe ag@@ enegh je yô , aeren a ve a ity@@ ôô kpa nga a kaha , shi ijô ve kpa i kaha . Tindi la kaa a ve ér : ‘ Shi@@ r@@ or u a lu her a ven yô , a̱ lu ne er ka or u tar la jim yô , a̱ doo u ishima er iyol you nahan ; gadia ne kpaa ngise ne lu u@@ shir@@ mbaiorov ken tar u Igipiti . ’ ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 34 ) A@@ tindi a Aôndo wa la kpishi tese Mbaiserael u eren a u@@ shir@@ mbaiorov doo doo . “ M@@ pav a̱ de lu sha iyol ga . . . kpa alegh a̱ waan ayol a a ikyo vough vough cii . ” — 1 K@@ OR . ( Mbakolose 4 : 5 , 6 ) Apostoli Peteru yange nger wener : “ Z@@ ende wen u hen atô@@ at@@ yev u̱ lu wanger wanger , sha u aluer mba lamen sha a ven er ka mbaaferev yô , ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Aôndo sha iyange i Una va sôron ne la . ” — 1 Peteru 2 : 12 . Ka sha ci u hii ken inyom i 19@@ 19 la je , Iserael u Aôndo ungwa imo na shi za hemen u mon@@ don iwanger i Yehova la . Yange upristi vea v@@ aan u va nan naagh sha at@@ se la yô , ve vande ôôn ave shin mnger sha u wanger ayol a ve . A kaa ér se lu “ bem a ior cii . ” 1 , 2 . ( a ) Yesu na mbahenen nav nyi tom@@ o ? 3 : 1 - 5 ) Nahan cii kpa , kwagh u mbamaren ve tee ér ka mk@@ or la , alaghga mbayev vev a nenge un nahan ga . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Saulu la yange i bu@@ la Yon@@ at@@ an sha igbenda igen . Shin er ityom yase tseegh ia yima se ga nahan kpa , ngi hange hange . Se mba lôh@@ ôn we ser va ungwa kwaghôron u ken Bibilo u sha shighe vough man u kôron ken ishima ne . ” Anmgbian u kwase ne lu ôron kwagh u kwaghyan u ate@@ tan u i lu nan anmgbianev mba ken ityar igen la . U fa mba i gbe u agumaior cii aa ungwan imo ve kpa ? — Ka mbamaren asev . P@@ ine ase Orshiada u Yehova Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo ú doon tsung ne nana na u kô@@ pi wou . Sha ayange ase ne di , Yehova soo ér i̱ ‘ ôr Loho u Dedoo u tartor ne ’ keng . Kpa ruamabera kaa ér gba u mkaanem ma Aôndo ma a sar se tsung . ( b ) Kanyi kwagh i vesen yange or@@ hemen ad@@ ua ugen lu nan kwaghôron ve ôr kwagh sha mi ga ? ( Yohane 4 : 24 ) Ka ve dondo mimi , ve ngohol atesen a Mbakristu jimin cii a a har sha Mkaanem ma Aôndo la . Kpa mb@@ ati@@ v er nahan ga , ve de ve gema ve lu umbur atô a kwaghyan kposo kposo a ke ’ Igipiti la , nahan ve gba ijir ér man@@ a za ve zwa ga . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u i pine kwagh u a lu ‘ icivir ’ yô , wan@@ kwase ugen u kuman anyom pue u i yer un ér Ma@@ dis@@ on yô na ikyar fese ér ka “ u wu@@ h@@ an iyol tse@@ mb@@ e@@ le . ” Nyian ne , ka ken im@@ aagh ki ma iyou , Yehova a soo ér se civir un ga . Ngeren u a dondo ne una time sha kwagh u ú er ve u za hemen u ‘ taver anmgbianev ou asema shi u wasen ’ ve yô . — 1 T@@ es . I gema i na ve ag@@ ar 48 sha ajiir kposo kposo ken haregh u Iserael jimin cii . — N@@ um@@ er@@ i 18 : 20 - 24 ; Yosua 21 : 41 . Gbenda u Z@@ an Iky@@ ura ken Uma , 12 / 15 Yehova una kura se sha ‘ ga@@ mbe u u@@ ange ’ “ Vea lu upristi mba Aôndo man mba Kristu kpaa , vea tema tor a Na imôngo sha anyom dubu la . ” Kwagh yange gba ior mba ve lu sha ayange a Noa la sha iji@@ r@@ ôron i i lu van la ga — we ye ? Á ôr kwagh a Shi@@ on ken kwaghôron u profeti Yesaia ér : “ I@@ civir i Le@@ b@@ an@@ on ia va her a we , kon u f@@ er man kon u pe@@ l@@ an@@ e kua kon u ou@@ ki , i cii , sha ci u eren icighan@@ jiir Wam h@@ we ; Me gema ijiir Y@@ am i veren angahar ia lu i i@@ civirigh . ” Aluer se sôr an@@ zughul a a gbe hen atô wase la ga yô , alaghga ishima ia mgbegha se u ôron orgen kwagh sha mi . Z@@ ende na la wase un u fan mbamhen mba Mbayuda mba ve lu Mbakristu la man mbamhen mba A@@ tô@@ at@@ yev a a lu Mbakristu ve lu a mi kposo kposo la . S@@ ara ver kasev Mbakristu ikyav i dedoo nena ? Kwagh u i er ken Pasalmi 16 : 10 la yange kure sha mi nena ? G@@ um@@ or nana fatyô u tesen ikyav ér nan ngu or@@ henen I@@ ̱ saan we iyol ken TER , man Una na u asaren a ken ishima you ye . Gadia shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; . . . In@@ j@@ akwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova , u a “ ongo msen ” laa ? A wa mbananjighjigh a na imôngo kwagh ér ve na ior icivir tseegh tsô ga , kpa ér ve hemen sha u nan ior icivir . Ad@@ in@@ i u Mbayuda tese ér hii shighe u i hembe tempel ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la je U@@ ri@@ m man T@@ um@@ im kera lu ga . KW@@ AG@@ H@@ H@@ EN@@ EN D@@ O@@ O MB@@ A V@@ E L@@ U M@@ AR@@ N@@ Y@@ A U T@@ AR@@ T@@ OR L@@ A Ka unô ve lu a imoshima , man imoshima shon ka i na ve er nyi ? Akaa a a lu a mimi la kua u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba jighjigh mba ka i ôr kwagh ve ken magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! 1 : 18 - 25 . Ka kwaghôron u profeti u taver iky@@ u@@ ior i Iserael i i hông@@ or kpishi la ishima u nyi Yehova kaa a Mal@@ aki ér á ôr ve ? ( Mateu 23 : 8 ) Sha utar yô , umbur kwagh u Yesu yange tese se ne , ér : “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” T@@ em@@ pel kera ngu u upristi vea tile ker a er msen sha ci u ior mba Aôndo shin se za her se za er msen hen Aôndo ga . K@@ ure kure tsô , Al@@ an kav er ka i taver anmgbian la u ôron Bibilo shi zenden pasen kwagh sha uya uya yô . Er se lu Mbakristu yô , ka sha nyi igbenda se fatyô u palegh u l@@ ahan ian yase i se lu a mi i eren kwagh sha asema a ase laa ? Kpa , aluer nan gema inyaregh k@@ ira nan ko@@ so sha ci u kp@@ er sev a av yô nana er kwagh a mi yô , a lu ieren i sha kwaghfan je la . Kpa ikyav tese ér ishima lu kwase u Lo@@ ti sha ya ve u ve undu ken So@@ dom la . Nahan kpa , gba u Mbakristu mba i ishigh ve mkurem , mba ve lu a ishimaverenkeghen i zuan a uma u kpen ga sha la vea na nagh ku ip@@ aa ku Kristu la jighjigh . U tesen ikyav yô , ort@@ wer ugen ken tar u P@@ ol@@ and yange gbidye wa@@ ya hen af@@ ishi a tom a Mbashiada mba Yehova kaa ér un vea ior mba un eren tom ken iy@@ ou@@ ci a ve imôngo la ve gba any@@ iman sha itinekwagh i awambe a tan la ah@@ wa imôngo je . Apostoli Paulu taver se ishima nahan wener : “ Ishima i taver . . . ne mk@@ om , mk@@ om gem ne ishimaverenkeghen . Man ishimaverenkeghen yô , i ve ah@@ enge ga . ” — Mbaromanu 5 : 3 - 5 . Ity@@ ôkyaa i I Ne u Mayange Se H@@ ide I@@ jime Sha u Z@@ a T@@ imin Ga Yô Shi mbatamen mba ve fe tom ve tsembelee la ka ve pase var var er i lu hange hange u tsaase anmgbianev shighe ve lu iyev la yô , sha u nan ve ityom ken tiônnongo i vea fatyô u eren la . Er se t@@ ende zwa ser se er ishima i Yehova yô , se kohol or@@ pasalmi sha u kaan ér : “ M kô@@ vor angahar a am kera sha hanma gbenda u ifer , sha er me kura mkaanem O@@ u yô . ” Á ôr kwagh u tor ugen u de or@@ tom ugen a ze@@ ge inj@@ ô i lu un a mi , pine un sule ga yô . K@@ u Ka Kwagh u C@@ i@@ er Se I@@ yol@@ o ? ( 1 Mbakorinte 1 : 26 – 28 ) Se mba sha ikyev na nahan kor se , shi tesen se akaa a a lu se a inja , sha er se zua a mk@@ om ken uma yô . Akaa ne aa wase u u seer fan u eren akaa a doon Yehova ishima shi u fa u eren a mbagenev sha inja shi eren akaa a dedoo kpaa . ( Aer . 16 : 4 , 5 ) U m@@ asen yô , jighjigh u se ne mbahemenev asev la una seer taver zum u se nenge ser , akaa a nongo u Yehova u eren cii har sha Ruamabera yô . — Heb . Lu hen shighe u m de tom sho@@ j@@ aa , m lu eren a er tom sha t@@ so wase la je , se zua a Mbashiada mba Yehova , maa ve hii u henen Bibilo a vese ye . N@@ om na , na jighjigh ér Aôndo ngu ga , nahan a kaa ér i za henen Bibilo a na hen ijiir igen i ior me@@ men her yô . Nahan shighe u u nyer ken ashighe a ican yô , za hen mbatamen . R@@ am@@ ilo kaa ér : “ Mo vea kwase wam se mba henen Bibilo a iorov 11 ! Nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 199@@ 3 , peeji 13 - 14 . Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr W@@ er M@@ lu Wou u ken Hemen la Una Doo ( Ps . 8@@ 6 : 11 ) Shi u fatyô u tsuan wer u er akaa a aa na u due iti ga yô . Er se cii se lu vough ga yô , alaghga ashighe agen se nôngo a isharen i bo . Mkaanem ma Davidi man ma su@@ r se asema , ma kaa ér : “ Kwagh@@ myer u TER ngu a mba ve cie Un yô , Una tese ve ikyuryan Na . ” — Pasalmi 25 : 14 . ( b ) C@@ ol@@ por@@ te@@ ur@@ s mban yange ve ver “ u@@ k@@ l@@ ase ” ( shin atôônanongo ) nena ? U se lu a ishima i Yehova yô , kanyi kwagh i gbe u se ere ? Nahan kpa a kaa a Yobu ér , Yobu hemba veren ishima sha u nan ish@@ ô iyol na yum . Hen Z@@ wa u W@@ ang Ne Sha nahan yô , mbadondon Yesu mba nengen kp@@ an@@ de@@ gh ku tan cii ér ka kwagh u Ruamabera a kaa ér ve eren yô . I zua a ish@@ ember@@ ti ne ken ishember i hiihii i ken ivur ruamabera i í hii kimbir la , ér : “ Ver ato [ She@@ ma ] Iserael : TER , Aôndo wase , ka TER tswen , je ! ” — Duteronomi 6 : 4 . Kpa ihy@@ agh lu ken a ve . Kpa aluer se kenger ufoto mb@@ ab@@ ov shin mba iji@@ mba@@ gh yô , se mba ungwan imo i Aôndo u yange mgbegha Davidi nger Mkaanem ma ma lu sha heen man kpa ? Kpa tom ve u sha tôndo man ityom ve i hen ya la imb@@ ishi shighe ve u eren tom u pasen kwagh la . Nahan sha shighe u Yehova tsua ikyurior i Iserael la je , a pase ve kwagh u icighan@@ mlu wanger wanger . Ity@@ ahav mbi hemban sha tar mbi e@@ ev mb@@ u@@ la mbi til sha ityough ki mbi ne cii due te@@ mbe hemen ke@@ te@@ ke@@ te . Or@@ gen yange pine Yesu ér a ôr un tindi u a lu Tindi u tamen yô , Yesu gema kaa a na ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” ( Ekesodu 7 : 7 ) A̱ shi nan kpa , sha shighe na la or a tsa anyom 8@@ 0 yô i tôô ér nan tsa ku , ka nahan ve nger ér : “ A@@ yange a anyom a ase kuma anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber , man aluer ayol ase aa taver kpishi yô , a kuma ak@@ un@@ du@@ any@@ iin ” ye . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Ka shami u keren gbenda u sôron mzeyol . ( Yobu 21 : 7 – 9 ) Shi alaghga hen ér ‘ Aôndo ngu ts@@ ahan ’ un . Á na ve m@@ ze@@ hemen . Aluer se er msen se sôn ser Aôndo a na se icighan jijingi na yô , una na se . Ka ve tôô ér aluer ve seer zuan a inyaregh yô , a wase tsombor ve , shi ikyar i ve ye a Yehova la kpa ia lu her dông . ( 2 Utor 6 : 15 - 17 ) Apostoli Yohane yange er msen ér Ga@@ y@@ u a̱ lu doo doo , i̱ kpe un iyol i̱ kua ken jijingi kpaa . Lu@@ un er yange una er nahan yô , Yesu ma wuese un er a de akaa cii a lu va keghen atô a na la je ka u hen a hen ga . 3 : 14 - 16 ) Sha nahan yô , ah@@ ôm a yange i venda a ve ér ve de ye ga la , ka ah@@ ôm a inyam i i gbe u a na Yehova nagh a mi la . Mbamaren man mbat@@ im@@ en sha kwagh u u@@ ôn nenge ér gbenda u mbayev mba kiriki ve henen kwagh la kaha a gbenda u mbayev mba ve lu hi@@ an a hi@@ a ve henen kwagh la . K@@ am@@ er@@ on : Ior kpishi kape ka i taver ve je la . A@@ dooga yange nenge ér nom na u a lu tor la ma a hi@@ di a iyol na jime je u za v@@ in@@ en am@@ ar imôngo a ish@@ am@@ ior ga . U nan mlumun sha kwagh ne yô , ka igbenda i nyi i gbe u á nenge sha mi ve á fa ? ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) Ieren ne ka i na i saan Yehova iyol tsung je . — Anzaakaa 27 : 11 ; 1 Yohane 3 : 22 . Yange m va gba angev mbu iyol@@ hi@@ an , er mbam@@ ishen mbagenev kpishi ken A@@ fri@@ ka nahan . Aluer ior mba se henen kwagh a ve mbara soo u “ kuran akaa a ” Yesu a we mbahenen nav kwagh sha mi la “ cii ” yô , gba u vea vese , vea kera lu mba henen a hen Mkaanem ma Aôndo tseegh ga , kpa vea hingir mba tesen a tese ma kpaa . E@@ ̱r Kor@@ aki man mbahemenev ityough 2@@ 50 mbara mba nengen e̱r ior mba ve ta ikyaa a ve mbara cii inya aver zwa m@@ en@@ a ve kera ka been yô , usu due sha hen Yehova va tim un man ior nav cii kera . — N@@ um@@ er@@ i 16 : 1 - 3 , 28 - 35 . • Er nan ve Mbakristu mba ve lu a imoshima i i tsaase i je kpa vea fatyô u tsuan akaa kposo kposo ? Yehova kaa ken Ho@@ sea 6 : 6 ér : “ Ka dooshima a s@@ ar@@ em ye , ka nagh ga ; man mfe u fan Aôndo kpaa he@@ mb@@ am doon a ini@@ av mbi nan@@ den . ” Nahan ikyav tese ér lu Paulu nenge a mpase u sha mnenge ne ye . Se cii se er nan ve hanma or ken tiônnongo nana seer zuan a i@@ emb@@ ere ? Ôr Mateu 24 : 3 - 14 man 2 Timoteu 3 : 1 - 5 tsô u nenge akav aa a tese ér kwagh ne ka mimi yô . ( b ) U ôron Bibilo shi timen ker n@@ du@@ ur@@ u@@ u la ngu hange hange sha u wan ishima a saa u ken iyol yase nena ? Nahan cii kpa , Paulu ta icin ér : “ Mba i sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ka ve gba ken imeen man ken to u h@@ ônon man ken asaren kposo kposo a gbil@@ ini@@ gh man a vihin . Ka a m@@ ire a ior ken mtim man ken m@@ sa@@ a@@ ishe ” kpaa . ( 1 Mbakorinte 10 : 31 ) M@@ sô@@ rom ma maan kpishi ma a va Aôndo a icivir kpa ? ( a ) Inja i u wu@@ h@@ an iyol sha “ kwaghfan man akuma akuma ” la er nyi ? U fatyô u fan or u Aôndo a lu la sha gbenda u Yesu yange kôôm ieren i kpe@@ egh i mbahenen nav sha ishimawan la kpa ? Kpa ka ityav mbi nôngon tseegh ga , akaa agen kpa nga eren a a lu ikyav i mk@@ ur@@ tar yô . ( Genese 18 : 5 , 6 ) Alaghga “ m@@ w@@ em ma ken@@ gese ” ma S@@ ara kaa bredi a mi la lu ma i er sha al@@ ak@@ e@@ ma shin sh@@ a@@ ir yô . Yehova fa mzeyol wou shi wuese iniôngon you kpaa . Sha nahan yô , lu ôron kwagh u un iyol na yange nenge ér ka kwagh u a nôngon u eren hanma shighe yô . 8 , 9 . ( a ) Ka ikyav i dedoo i nyi Solomon a ver se sha u taver ishima sha tom u dedoo ? B@@ atisema u eren sha jijingi una bee , kpa icighan jijingi una za hemen u eren tom a ior mba Aôndo sha er vea fatyô u eren ishima na gbem sha won yô . Nahan kpa ikpelaior ci@@ r ve ijime . Mkaanem ma Aôndo kaa a vese ér , Aberaham “ lu keghen gar u a lu a im@@ agh , u Aôndo A lu Or@@ karen man Or@@ maan un la . ” ( Heb . Shighe u ú tagher a mbamtaver man mbamzeyol man tôv@@ ac@@ an kua kwaghbo yô , ishimaverenkeghen ne ia taver we . A er nan ve ityesen i Yehova ia fatyô u wasen se ke ’ tom wase ne man ke ’ uuma asev kpaa ? Akaa a ken Jijingi a̱ Gba Ú Kwagh Mayange ga , ve sôn Aôndo “ a ishima i môm . ” A kaa ér : “ Ne l@@ ôô kpishi , kpa ne sun@@ da kp@@ egh@@ ee ; ka ne ya kwagh kpa i kuma ne ga ; [ ne ma kwagh kpa ne h@@ unde ga , N@@ W ] ne haa ak@@ ondo iyol , kpa i tse@@ e ma or iyol ga ; man or u nan eren tom sha tôndo kpaa , nan he@@ e injar i nan ngohol la ken i@@ kpa i pe@@ ven . ” 4 : 9 ) Lu u Mbaiserael vea umbur akaa a Yehova er sha u yiman ve la a iwuese yô , vea civir un hanma shighe shi vea nôngo kpoghuloo vea kuran atindi a na kpaa . Er kwagh u Paulu ôr la lu hen Mbakristu mba i shigh ve mkurem la nahan kpa , kwagh u ôr sha jijingi u Aôndo kua nagh ku Kristu la una lu mba civir Aôndo cii a iwasen , vea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin i lun shin tar ne kpaa . Ken inyom i 19@@ 34 la , Mbashiada mba Yehova kav ér doo u a er mba lun a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la batisema . Mkaanem ma Eli@@ h@@ u mara ma Mbakristu a inja nena ? ( Gen . 26 : 34 , 35 ; 27 : 46 ) Nahan Is@@ ak@@ a maa tindi Yakob ér a za ker kwase hen ior mba civir Yehova . ( Yohane 17 : 17 ) Nahan yô , Aôndo lumun a mcivir u a kaha kposo a mimi u Bibilo la ga . Or u tar u S@@ we@@ den u ngeren takerada , Al@@ f A@@ h@@ l@@ ber@@ g nger wener : “ Mbam@@ pin mba kwaghfan u taregh kpishi mba sha inja i a fatyô u nan mlumun sha mi jighilii ga . ” Mbakristu mba hi@@ r a ayol a ve ijime sha igbenda kpishi Yehova yange lôh@@ ô ikyurior i Iserael i i tsegha iyol i i̱ sha ci na la ér i lu mba@@ shiada nav sha er ior cii vea fa er un lu Aôndo u tsôron yô . Ngu a er kwagh ne ( 1 ) sha u tan se icin shighe u se hii u lun a mbamhen mba b@@ ov yô , man ( 2 ) sha u kôôm se shighe u se er kwaghbo bo yô , man ( 3 ) sha u kuran se sha akaawan a a lu ken Mkaanem nam la , man ( 4 ) sha u wasen se shighe u se lu tagher a atsan atô kposo kposo yô , kua ( 5 ) sha u na se iveren shighe u a nenge a kwagh u dedoo ken vese yô . * M@@ tom man ôr kwagh u mbam@@ pase mba sha mnenge mba masetyô mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba ken mbam@@ pase mba pue kar at@@ ar@@ atar mba i na apostoli Yohane shighe u derianyom u hiihii z@@ ur@@ um u ku@@ usu la . Ior kpishi ka ve ver ih@@ wa jimin shin i hemba nahan hanma kasua sha u henen Bibilo . Paulu kaa ér : “ Ka Sha man i lu pasen iy@@ ugh i Aôndo sha hanma m@@ vende u i lu vendan Aôndo ” la ye . Kape mba ve lu a ikyav i iny@@ am@@ ky@@ ume la kpa ve lu eren i tom ken igbar je la . ( Ru@@ tu 2 : 12 ; 4 : 13 , 21 , 22 ; Mateu 1 : 1 , 5 , 6 ) Ieren i Bo@@ a@@ shi i t@@ angen iyol ga la i̱ na yô , se fa e̱r averen a kohol mba ve eren kwagh a mbagenev sha dooshima kua sha atindi a Aôndo yô . Ka sha ci u atô@@ akaa a nyi nahan Aôndo a den se asorabo ? Kristu ngu yaren tom a uumace mba ve yen mban ken tiônnongo , hemban je yô ka mba ve vi@@ e ken jijingi , i ver ve mbatamen la . Aluer kwase man nomso@@ or ve er ivese ga kpa mba tsan imôngo , yô , vea fatyô u lun ken mk@@ or u mimi ga , ve kua mbayev vev cii . Kpa doo u mciem ma a gba or u nan cie Yehova iyol ga . ( 1 Pet . Ior umiliôn umiliôn mba ve “ due ken hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa ” la gema mbamhen vev sha er vea zua sha ‘ ishima i Aôndo man kwagh u a doo man a kom u lumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ’ ( Mpa . 7 : 9 ; Rom . N@@ gi@@ se la , i pase kwagh u Bibilo i er sha kwagh N@@ ab@@ oti la nena ? A@@ mba@@ aior ne nga keren Aôndo shighe u kwagh a tser ve shin kwagh a gbe ve la tseegh , inja er Aôndo ngu an@@ ye u ka ve tindi zum u kwagh a gbe ve la tseegh nahan . Kpa Yesu yange wa se kwagh u una wase se u van@@ den keren kwagh u Tartor yô . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 1 - 3 ) Shin er ng@@ y@@ at@@ u i As@@ a yange na Tor B@@ en@@ ha@@ da u Shi@@ ria la fatyô u yangen num u Mbaiserael lu suen a Yuda la ga nahan kpaa , ikyuryan na i yange ya vea Shi@@ ria la tese ér ngu a vangertiôr sha Yehova ga . Aluer or tile dông sha ci u mimi man sha ci u kwagh u perapera yô , kwagh ne tese ér nan taver ishima . 1 : 8 ) U fatyô u tsuan wer mbagenev ve eren tom ne we u kenger a kenger shin we kpa u nyôr iyol ker c@@ or c@@ or . L@@ am a wan wou u a lu hi@@ an or shin kwase la sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or ken ityough 1 - 5 man 28 , man 29 kua 33 ki takerada u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u sha 2 la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber takerada ne ye . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 14 la ] U N@@ A M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AN N@@ EN@@ A ? Ka hanma shighe i hembe doon u eren nahana ? I ôr ken ityough k@@ in ér Yesu Kristu u i sember veren un tor la vea mbatyomov nav mba jighjigh nôngo ityav a Satan man az@@ ô@@ v a na . Alaghga kwagh ne una va a any@@ iman . — Yakobu 3 : 5 . Mar@@ í@@ a ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 27 : 29 ; I@@ c@@ am i He@@ mban 2 : 1 ; Yesaia 65 : 10 ) Yesaia 35 : 2 lu ôron kwagh u m@@ hi@@ di u Mbaiserael vea hide ken tar ve la , shi lu pasen ér tar la ua mon@@ do mgb@@ es@@ ee , ua lu er ka paradi@@ so nahan . Sha u wan ikyo u eren akaa a Yehova a soo la . Heela tseegh ga , shin er gomoti u tar u I@@ ng@@ i@@ la u yange ngohol tar u S@@ wa@@ z@@ il@@ and lu sha ikyev ve la va wa at@@ ab@@ am sha ityakerada yase shighe u i lu nôngon ityav mbi tar cii mbi sha uhar la nahan kpa , a ko@@ so i her . ; B@@ en@@ ne@@ t@@ t , J . 10 : 5 - 10 ) Hen ase er nagh kura ku a wase se la ! Anmgbian ugen kaa ér : “ Shighe u m lu wanye la , yange m kaa fele m za tile sha h@@ unda u or , m s@@ enge mer m gbidye im@@ em@@ egh ki sha h@@ unda la , maa m kar kera ving , m henen ken ishima mer ma or a ung@@ wam i@@ ov shin nana nenge a mo ga . . . . U tesen ikyav yô , zum u mba@@ wan ts@@ wam za ta b@@ om m@@ ape wua agumaior 18 her yô , kwase ugen u or kpe un yô , haa vaa ér , “ Se or nen iyev , se wu@@ an ne ve f@@ alegh u gba ! ” Gba u se ver ishima yase cii sha u hemban a@@ yem la . ( b ) Ka ityakerada i nyi nahan yange i na se z@@ ak@@ era ken tom u Mbakristu ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve sember karen nee ? Mbashiada mba Yehova kpa mba shir@@ en tom shon u pasenkwagh shi geman ior hingir mbahenen la , ka di er se hembe eren ú di tsô . Doo u kwaghôron wase una lu u wang man u doon man u “ i we b@@ ar sha mi yô . ” Yesu bee ior kpishi angev sha ivande , nahan lu tesen ikyav i kwagh u una va er shighe u una hemen ken Tartor na la jim jim yô . Yesu yange er tom a uma na shi kpe sha ci u yiman ak@@ ar a na . A@@ g@@ umaior man mbag@@ anden cii mba zuan a msaanyol sha u eren ityom i vesen i maan kwagh ne . Ashighe kpishi ka i lu asorabo a vesen ka a va a zayol hen atô wase ga . Yange nyôr ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh kuma ah@@ wa 5 ; za dugh yô a nyôr ig@@ ir@@ g@@ i do@@ go kuma er ayange atar nahan ; man mase nyôron b@@ ôô@@ s@@ u u yemen ken gar u Ch@@ or@@ z@@ ow kuma ah@@ wa 30 . Apostoli Paulu wa Mbakristu jimin cii kwagh kua noov man kasev kpaa , ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . De ne nen di@@ abolo ian ga . ” Umbur wer , ‘ Aôndo ne mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la m@@ rumun u sha mh@@ ôôn ’ kua jijingi na kpaa . Ikyav tese ér yange vese hen ijiir i ior lu a kwagh ave kpishi ga yô , shi lu a akaa a doon a tar ne kpuaa tseegh . ( Yohane 11 : 11 - 14 ) Yesu yange nder L@@ as@@ ar@@ u , er un hide lu uma , shi hide lu imôngo vea tsombor na . K@@ ondo tic@@ a la iyol sha er or nan lu u wan zwa sha kwagh ne yô , ga yô mbayev kpishi kwagh la lu taver ve u kaven . Apostoli Paulu yange nger kwagh sha kwagh u Mbayuda mbagenev mba ve venda u eren kwagh u ve lu pasen ior la , ér : “ We u u tesen mbagenev ne u kera tese iyol you gaa ? ” ( Rom . 10@@ 3 : 19 ; Aer . 4 : 24 . Yange i zua E@@ va a ky@@ ans@@ a . Ikyav ngi i i ne ve se ne jighjigh ser yange i nder Yesu shin ku yôô ? Yehova na Mbakristu tindi u nyi , man ka mbampin mba nyi se lu timen sha mini ? T@@ Ô@@ Ô wer ú ngu ken Iserael ken inyom i 29 S.@@ W . la . Satan fa er se lu mba@@ asorabo yô , nahan ngu a nôngo ér una mee se se er isholibo . • Er Aôndo kaa a Mb@@ al@@ ev@@ i ér “ M ngu kwar wou ” yô , lu kaan ér nyi ? Kwagh ne va er “ sha shighe u mkur ” la — ka shighe u se lu ker hegen ne je la . Ity@@ ôkyaa i l@@ ôôn iv@@ or i dedoo la yô , lu u ken masejime a va kohol ing@@ y@@ egh ki mba vea hingir mba@@ y@@ an@@ dyako shi teman tor a Yesu imôngo ken Tartor na la cii . ( Anzaakaa 13 : 12 ) Ka nahan ve , or ka nana ngô@@ ôr u kuren ityendezwa i nan yô , mbagenev ve kaa ér ka nan pe eren kwagh u nan t@@ ende zwa la ga ye . Ng@@ ô u L@@ em@@ uel shi umbur un ityom shon ne kpishi . N@@ gi@@ se kwa@@ sec@@ ôgh@@ or u lu anyom 8@@ 4 , i yilan ér A@@ na la “ undun tempel ga . ” Zum u i lu Yehova a kaa a vese ér se er ma kwagh yô , se mba henen a hen ér se ungwa imo na shin ungwa ga ze . Gba kpee u se za hemen u lun vea ior mba Aôndo imôngo shi civir un vea tiônnongo wase . Nahan cii kpa , jighjigh u nan Aôndo tsung — u a har sha Bibilo yô — hemba ng@@ un aa tahav mbu dedoo á imoshima i lun a mk@@ ô@@ ôm shio la . Er se lu ken “ ashighe a ican ” yô , ishimaveren ngi ér han@@ mô wase nana tagher a ma ican keng . ( 2 Tim . I mar@@ em ken uwer u J@@ ul@@ ai 19@@ 25 , ken gar u H@@ ud@@ der@@ s@@ field ken tar u I@@ ng@@ i@@ la . Mkaanem ma ken 2 Peteru 2 : 1 , 3 la p@@ on gbenda u mba@@ vendan mimi man awashima ve nena ? ( Mateu 24 : ​ 3 - 12 ) Sha nahan yô , akaa a vihin a se lu ungwan nyian ne gema nga kwagh u taver se a taver ishima , gadia se fa ser , ica a kera gba ga tsô gomoti u Tartor u Aôndo una va a bem sha tar sha ci u uumace mba ve ongo imo i Aôndo la . Ka a gba u ú tsua kwagh u ú er nahan ú dondo ikyav i Mbaheberu mba utar mbara kpa , shin ka u de wer mbagenev ve tsua sha ci w@@ ou@@ we ? K@@ am@@ er@@ on : De ase se hide se s@@ av kwagh u se hi@@ la tim sha mi la . M@@ tim u a tim afer@@ aior ne gema hingir “ ik@@ av hen mba vea va venda Aôndo la cii . ” Kwagh ugen yô , Yobu ver se ikyav i dedoo i zungwen mbagenev mhôônom . ( N@@ um@@ er@@ i 14 : 1 - 4 ) Takerada ugen u i gber sha ci u mbag@@ e@@ man Bibilo yô , kaa ér a fatyô u ôron ishember i “ Ve hendan a Na ” la ken gbenda ugen ér ‘ asema a ve ci@@ gh@@ ir sha u hendan a Aôndo ’ shin ‘ ve kaa a Aôndo ér “ É@@ i . ” ’ ” Tsô ve kar hen ut@@ ent@@ i mba Kor@@ aki man D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am kera . ” ( N@@ um . ( b ) Se de ser uwegh ase@@ gh ku im@@ es@@ egh ku fa kwagh u ku y@@ an@@ egh ku lu eren ga nena ? Anmgbian u kwase ugen , iti na ér L@@ ou@@ ise . Anmgbian u kwase ne kaa ér ka kwagh u una de u civir Yehova ve ior a ôr la yange na ve un za hemen u civir un ye . Yehova na mbatamen tom u tsaase mbagenev ken tiônnongo la . ( 2 Tim . Nahan kpa , yange nenge kwagh la ashe ashe ga ; yange venda u hông@@ or a mimi u Bibilo la . — Mbagalatia 5 : 19 - 23 . Yesu ôr kwagh u mfe la ken msen ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” Ngu a kôr or ken ishima i hemba kwaghôron u sha zwa . ( Aerenakaa 13 : 48 ) S@@ ar se u ma se wase ior kpishi , ve kpa ma ve va bende m@@ ze@@ hemen u ken jijingi u se lu ker hegen ne . Mbagenev ken a ve kpishi ôr er ngise Yehova na ior kwaghyan ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo sha ayange a Mose yô , nahan kwaghôron ve ne gema p@@ on mnenge ve u iyolough u ve lu a mi la ken igbar . Mbak@@ al@@ di mb@@ á pu@@ lu@@ gh e̱r ga@@ fa u̱ a k@@ usu sh@@ ì@@ r@@ ì@@ n sha kwaghyan u doon u una ya nahan , ica a gba ga tsô , vea fe@@ ese inyam ve . ( Ôr Lev@@ iti@@ ku 10 : 8 - 11 . ) Bibilo ôr se kwagh u orgen u se fe kwagh na kpishi ga yô , iti i or ne ér Y@@ a@@ be@@ shi . Or môm kpa kwagh gba nan a mi ga . Maa a kaa ér : “ K@@ ur@@ an nen . ” — Mat . Er se lu keghen iyange i vesen i Yehova ne , gba kpee u se za hemen u keren perapera na . ( Se@@ f . Yehova Ne Se A@@ ge@@ e Aôndo shi una zung@@ we ior nav mhôônom , una ‘ haa asorabo a ve cii shin ai@@ v a zege@@ mnger . ’ — M@@ ika 7 : 4 , 18 , 19 . A gema a kaa ér : “ Man me fatyô je kpa , gadia ahumbe pu@@ lu@@ gh a mi haa wue wue . ” Yange ma m fa sha mimi mer sh@@ a@@ gba u mimi ve ka sha u shir@@ en mbagenev tom sha dooshima kpa ? ’ — 1 Mbakorinte 13 : 3 . 5 : 19 ) Ka as@@ ande a mba i shigh ve mkurem , mba vea va tema tor vea Kristu ken Tartor na u sha la je Diabolo a hembe an@@ en ve van@@ ger cii ye . A lu v@@ aan zenden kaan ér : “ A@@ hii ! wan wam Ab@@ es@@ al@@ om , wan wam ! Wan wam Ab@@ es@@ al@@ om ! G@@ uda yô , mo ma m kpe sha ci wou . 5 , 6 . ( a ) Aôndo kor ior nav sha ayange ne nena ? 1 / 1 A@@ z@@ en@@ awambe a J@@ ir@@ en Ô@@ no@@ v , A I We ken F@@ iri@@ ij@@ i Yô , 12 / 15 “ Or u nan hembe nd@@ ahar ken a ven la , ka nan nan lu or@@ vesen ye ” — L@@ U@@ KA 9 : 48 . Mbat@@ amen mba sôron atôônanongo mba ken B@@ ul@@ gar@@ ia lôh@@ ô up@@ ania mba hen ity@@ ôn@@ ya man mbap@@ asenkwagh ér ve kpa ve sue ang@@ we la . Nahan doo u hanma or ken nongo u Kristu cii nana lumun akaawan a ve kua hemen ve kpaa . Paulu yange soo ér “ ior cii [ una ] hingir ve hanma kwagh cii , sha u a lu nan nan kpaa , [ una ] yima mbagenev yô . ” Or@@ maren ka nana undu mbayev mba nan yô , kwagh ne a bende a ve nena ? Ka a luun nahan yô , maa nan hii ‘ ih@@ un@@ dugh , ’ nan gba eren akaa dang dang , asaren a id@@ yaa a gba van nan ken ishima shi am@@ een kpa a kase nan kpishi . — Anzaakaa 20 : 1 . Kwagh er doo yô , tiônnongo u ve yem her la lu a mbayev kpishi ga , kpa mba shin Betel kpishi gema lu her . O@@ ly yange a ngohol ity@@ egh ki jiir kwagh a mi , a za shin u@@ wa@@ gh a za ke@@ se mngerem . 13 : 16 ) Nahan u soo wer u ember uma u a hembe lun a inja laa ? 5 : 6 ) De se time nen sha akaa a aa er cii ve a mase yôôn bem man mkpeyol ne yô , sha er kwagh ne una wase se u lun per ken jijingi yô . Yehova Aôndo soo ér se fa mimi sha kwagh na . 12 , 13 . ( a ) Lu unô kohol Mbai@@ er@@ ael sha u civir Yehova shighe u Yehova hide a mcivir u mimi la ? Ng@@ ôm wa u@@ washika man ngeren mba yange nger , i gber ken i@@ pi@@ pa@@ abaver , ve pase kwagh u Tartor tsembelee yô shin a@@ kwa@@ ti ugen shin te@@ bu@@ l la . Er nan ve u ker gbenda u kuren kwagh shon ga ? Iyoukura vande pasen ken ijime ér ken derianyom u hiihii la ‘ k@@ ov ne , ’ u i er kwagh u ú ken Mateu 24 : 34 la lu “ k@@ ov u Mbayuda mba sha shighe la mba ve na Yesu jighjigh ga la . ” A@@ tô@@ ôn@@ anongo ne nga b@@ enden a uuma asev sha gbenda u vesen . Pro@@ fes@@ ôr W@@ right ôr ken takerada u i yer ér Bib@@ lic@@ al Ar@@ cha@@ e@@ olo@@ gy , 19@@ 6@@ 2 , peeji 2@@ 43 la ér , “ Yesu yange una lamen zwa Grika shin zwa R@@ omanu kpa se fa jighilii ga , nahan kpa yange una zenden kwaghaôndo u pasen yô a lam a ior ken zwa Shi@@ ria shin zwa Heberu u yange i n@@ ungwa ase@@ mber a ken zwa Shi@@ ria sha mi kpishi , u ish@@ am ior lamen la . ” Hii nan ve se fe ser or a fatyô u eren icighan jijingi u Aôndo isholibo ? ( Ekesodu 28 : 1 ; N@@ um@@ er@@ i 16 : 4 - 11 , 31 - 35 ) Aluer ma Orkristu nan kav ér nan ya bredi shi nan ma wain u M - umbur la sha mimi ga yô , nana de u yan shi nana de u man , nahan nana er msen hen Yehova a iyol hiden a mi jime sha u a de nan a kwaghbo u nan yô . — Pasalmi 19 : 13 . Hanma s@@ ati cii se mba ongo mkaanem ma i ne man akaa a ôron a ôr man akav a nengen a i eren sha ci u tom wase yô . ( Mateu 3 : 17 ; 17 : 5 ) Hen ase sha kwagh ne : Ruamabera tese ashighe a imo i Aôndo due sha ôr kwagh i ungwa shin tar la kpuaa tseegh , man ken ashighe la , Aôndo ôr kwa har ér Yesu ka Wan na ! 6 : 16 ) Nahan kpa , Aôndo una fatyô u den mba ve dugh ken tsombor u ikyurior i Iserael i tsuaa la asorabo a ve@@ e ? Sha mimi yô , mbamsen mba K@@ a@@ thy mbara yange ve wase un seer lun a Yehova kôôsôô . ▪ Me er nena ve mnenge u or@@ ya wam shin u kwase wam sha kwagh ne una wanger mo tsembelee ? Yehova hemba az@@ ô@@ v tahav ica je . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) U eren nahan la una wase se u lun a ishimaverenkeghen yase her shi lun a ci ken shiada u í eren sha kwagh u Tartor u Aôndo a ver la , cii man mkur una va tim tar ung@@ un ne ye . — Mateu 24 : 3 - 14 . Ka nyi i tese ér Yesu yange nyoon ishima fe@@ fa ga , shi eren kwagh a ior kundu kundu ? 10 : 23 ) Sha mimi yô , “ shighe u or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 PE@@ E@@ J@@ I 20 - 24 Yesu yange ter akaa sha inja sha inja ken msen na u ikyav la . Yesu yange pase mbahenen nav hanma kwagh u fa sha kwagh u Ter na ci@@ il@@ i ? Sha kpôô yô , m@@ doom ma Yehova man igbenda na i perapera na se iember je ka u se de ôron mbagenev kwagh na ga . Alaghga mbagenev vea kaa ér e@@ i , sha ci u ve s@@ enge ér kwagh gba Aôndo a vese ga . Mayange me gema ijime a na ga . ” Er nan ve u iky@@ aior wan ago ken hemen la i lu ieren i kwagh@@ f@@ ana ? ‘ Lu Nen Gen@@ g G@@ e Gen@@ g sha u Eren M@@ sen ’ Se pine ve mbampin mba se van@@ den pinen ior la , kpa ve yô , ve na se mbam@@ lumun sha mbampin mban ken Bibilo . S@@ aa se fa takerada kpishi shin se za makeranta u u ne ior ve mor@@ on iyol la keng ve se kav Mkaanem ma Aôndo ga . * Ka kwagh u sur@@ un se ishima kpishi er se fe ser ka sea y@@ aan ican i vihi Aôndo yô , shin ka nahan ga ? Shi se fatyô u yan ikyar a Yehova kôôsôô sha ci u dooshima u hemban cii u a tese se la . Daniel yange ôr kwagh u doon tsung sha kwagh u “ shighe u mkur . ” Ior mba ve lumun a ityesen i Kristu la kav er i lu tom ve u pasen mbagenev mimi la yô . Or@@ pasalmi gber icam ér : “ Uma wam kor mbam@@ pase O@@ u , ve doom ishima tsung je ! ” I@@ liam ne i li@@ he g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je yô maa í kera tese tser la sha iyange la ga , í ver iyange igen . M@@ ase zan u hen wer , Aôndo una er kwagh sha u been a u@@ zayol mban sha won ve@@ e ? Tsô á er nan icighan@@ ruamabera una kure sha mi vough , u a kaa er , á er nahan keng , laa ? ” In@@ j@@ akwagh i jijingi yange mgbegha or@@ ngeren Anzaakaa nger ne tese se nyi ? 14 : ​ 13 , 21 . I@@ wanger ne ka loho u dedoo u mbahenen mba Yesu vea pase “ sha ishigh ki i@@ or@@ ough ” shin vea pase sha u wasen uumace la . Sha shighe wase ne kpa , atesen a Mbakristu agen kuma mbagenev kpuaa ken ior mba Aôndo ga , nahan ve gba ah@@ on sha akaa a nongo u Yehova u shin tar la u eren yô . A@@ vur a Bibilo ne cii tese se nyi ? Paulu shi kaa ér , ‘ m luun ij@@ en , im@@ ura kpaa kôron mo , shi wu@@ he lu kôron mo , m lu id@@ ye@@ legh kpaa . ’ A@@ dooga yange a kpiligh we iyol u ôron mkaanem man : “ M ande hen Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob , Mo Aôndo U@@ hemban@@ agee , kpa iti Y@@ am i TER ( ka Yehova je la ) ne yô , ve fa ga . ” Me@@ i 5 - 11 , 200@@ 8 U hen wer Aôndo una fatyô u yaren tom a tahav nav eren kwagh u a hembe ng@@ un ga he ? 1 : 13 — Kanyi i lu ‘ kwaghôron u dedoo . . . u a lu ikyav i zan sha mi ’ laa ? Tsô a pase hanma kwagh u lu un ken ishima cii . ( b ) Ka akaa a nyi se lu a mi a se fatyô u nan Yehova ? P@@ alegh I@@ yol@@ gen@@ gese Kpa , a@@ dooga ônov mba or@@ jir ne yô , vea nenge ter ve ne ér ka ter u lun a dooshima , u a eren erdoo a ônov nav yô . C@@ o@@ t@@ ter , yange nger kwagh sha ivur ne ken inyom i 18@@ 17 kaa wener : “ U ior ma ve wuese iniôngon i [ Mbakristu ] ve nôngon u geman uuma mba iorov sha kwaghpasen ve la yô , ka ve gema ve kôron mbahenen i@@ ho@@ m shi ve tôvon ve a ican sha ci u mp@@ on u ve pon@@ on aeren ve a bo ken igbar la . ” Hen shighe la cii , kera lu tor ga . ( b ) Er nan i gbe u se zer seer mfe u se lu a mi u akaa a injaa a a lu ken Bibilo la ? Mpase u sha mnenge u Ese@@ kiel la pase ityôkyaa i môm i i ne ve i lu torough torough u se za hemen u keren “ mba ve lu a asema a shir@@ in ” la yô . Kpa un@@ or@@ tar yô ka ve lu imôngo , nahan ve kura ayol a ve . Kanyi ia wase se ve se fatyô u eren tom u pasen kwagh@@ a ? Yange i fa iyenge i ior mba vea tema tor a Yesu imôngo ken Tartor na la ga zan zan shighe kar n@@ al@@ egh@@ aa je . Shighe va karen yô , Mbayuda mbagenev hen ér yange i tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u s@@ ôngon iyôngo i i va a mi ken tempel la cica cii . ( Aerenakaa 17 : 27 ) U kwagh ne kuman we sha mimi la ka kwagh u vesen u una wase ú u zuan a be@@ m@@ shima yô . We ú ngu eren aeren ang@@ ara nahan ken tiônnongo wou kpa ? Er nan ve i lu hange hange u se hemen sha u nan mbananjighjigh a vese imôngo i@@ civi@@ r@@ i ? ( 2 Timoteu 3 : 14 , 15 ) Hii shighe u Timoteu lu an@@ ye kpuaa la je , ngô na man ngô na u tamen tese Timoteu Icighan Ruamabera , nahan ve wase un u nan Aôndo jighjigh a ishima i môm . Yange ve vaa af@@ an@@ yô kpishi sha akaabo a ve er la , ve pase Yehova isholibo ve , shi ve kange ishima ér vea kera kimbir eren akaabo la ga . Ken iwer i dondon la , i na akaaôron a ken Bibilo ken igbar hen gar u K@@ yo@@ to man hen u@@ gar mbagenev mba ve lu vegher u shin ity@@ ô@@ tar i tar u J@@ ap@@ an la . Kwagh u Satan ôr ne una za a kure nena ? T@@ ôô wer yange u lu B@@ es@@ al@@ el shin O@@ ho@@ li@@ ab@@ i shi u er it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh i injaa la , kpa gema lu ior kpuaa tseegh ve nenge a mi ye , nahan ma lu u nena ? Ior yange ve va mkohol la hemba 60 . Zum u se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo ser se lu ikp@@ an na la , se lumun ser se er ishima na hiihii , a lu asaren a ase ga . A@@ le@@ x kaa ér : “ Yange ishima gb@@ am sh@@ imi er m fa mer ij@@ ung@@ wen i m lu ker la lu kwaghbo ga shi mbagenev kpa kwagh vande eren ve nahan yô . ” • D@@ ugh u ungwan kwagh kera yô , er nan i doo u se hide a iyol ijime kpaa ? Mayange se soo u ‘ eren perapera karen ikyaa inya , ’ je vendan u ngohol mba@@ asorabo mba ve gem ishima la ga . Yange sea nenge una nôngon u ôôn nahan , i vihi se kpen kpen . ( Mbaromanu 15 : 2 ) Shi ve u@@ ve ityough u wasen ior u yan ikyar i dedoo vea Aôndo . Se lu timen sha mpin ne ken ngeren u a dondo ne . Anmgbian u kwase ne va mase fan ér lu anmgbian u nomso ugen ken tiônnongo na u eren sule u iky@@ a@@ y@@ u@@ e ver un akaa@@ yan la ye . Sha uhar yô , palegh u ôron kwagh kpishi la . • Ka an nan lu or@@ wan@@ ndor a vese ? ( Luka 12 : 42 ) Sha kpôô yô , doo u se “ hingir mbau@@ ng@@ wan ityesen sha asema a [ ase ] je . ” ​ ​ —⁠ Rom . Nahan kpa , ka nyi yange i er Peteru ? Man ngu nan u@@ tor mba U ver sha a vese sha ci u asorabo a ase la , mtsera kpishi ; . . . se yô , kwagh tsu@@ le se kpishi . ” — Ne@@ h . U hen wer ieren na la nahan , kwase na shi una na ishima sha ivaa ve la je kpa ? Nahan kpa , Aberaham seer pinen Yehova kwagh kuma ac@@ in at@@ aan , a kaa ér : Aluer u zua a mbap@@ er@@ apera 45 shin 40 shin 30 shin 20 shin 10 di ye ? Tor u Iserael u sha uhar ne yange lu ‘ or u sha ishima i Yehova vough . ’ Iky@@ ar i se ye vea Yehova la kpa ka icighan@@ kwagh . U lun a mkav sha akaawan a vesen la ka a wase se u kaven man dondon akaa a a tese se la tsembelee . Mbah@@ u@@ av g@@ enger imo mba yôôn kaan ér , “ B@@ em , ” kpa mba yôôn ityav sha ma nyi or u nan we ve kwaghyan ken zwa ga la cii . Kape Is@@ ak@@ a kpa yange va er di a wan na Yakob vough je la . U ma se er nahan yô , zum u se lu henen Bibilo yô , se tôô nen shighe se tile nen a ishima sh@@ imi , se nenge nen kwagh u se lu ôron ken Bibilo la vighe vighe . Man Yesu kpa kwagh u yange fatyô u eren shi kwagh u yange er la cii lu ishima na . Kwagh ka a er yô , ate@@ jir la lumun kwaghwan u G@@ am@@ ali@@ el la . Loho U Dedoo Sha C@@ i U A@@ kur@@ aior A Sha Tar cii Shighe u Orkristu nan lu sh@@ alegh a mlu u taver yô , se fatyô u wasen nan ( Ôr 2 Timoteu 3 : 12 . ) Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la washika ér : “ Se yô , ka jijingi u taregh se ngohol ga , kpa ka jijingi u A dugh her Aôndo la . ” Man Mo@@ ab@@ i kua A@@ mon , ve mba yange ve mor@@ on iyol la di yô mba han@@ a ? 7@@ 1 : 4 , 5 ; Ôr Anzaakaa 3 : 19 - 26 . ) Mbagenev ken a ve ver ish@@ ma ér tar ne yange ua vihi a gande u sôron , mbagenev di na jighjigh ér uumace vea nôngo gbem tsô , vea kô@@ r@@ cio u van a “ bem man mkpeyol ” sha tar . ( 1 T@@ es . John yange maan ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ough shi ha@@ an ish@@ or , nahan ke ’ masejime yô va hii u iin sha u una zua a inyaregh ki zan hemen a aeren ne yô . Dooshima u A He@@ mbe Cii La ! Mayange se cia u pasen ior kwagh u jighjigh u nan wase ga . Tartor la ua bee a hemen u uumace man u az@@ ô@@ v cii sha tar , shi ka ú tseegh ua hemen sha anyom dubu ye . Nahan ken inyom i 18@@ 7@@ 9 la , a hii u gb@@ eren Iyoukura u Y@@ ôôn Tartor u Yehova , i í yilan i̱ hen shighe la ér Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer and H@@ er@@ al@@ d of Christ’s P@@ res@@ ence la . M@@ ugh@@ ur a m@@ ugh@@ ur zwa tseegh . ” Z@@ a Hemen u Z@@ u@@ an a M@@ kor Shin P@@ ev u Yehova Hi@@ ihii yô , Amo@@ shi pine pristi la wener : “ U ngu kaan wer : De kera er kwaghôron u profeti sha Iserael ga ” shinii ? Ior mbagen yô , uter vev yange ve nzughul a ve shighe u ve lu iyev la , nahan mba umbur her zan zan nyian . ( 1 Mbakorinte 7 : 32 , 33 , 37 , 38 ) Kpa , sha kwaghwan u Ruamabera a we ér “ gu@@ da u eren kwase [ shin nom ] a u y@@ ugh@@ ur ” la yô , vea fatyô u tsuan a ishima ve v@@ ô@@ son kwase shin nom , man u eren kwagh nahan ne hemba k@@ an sha icivir . Ka i lu sha ci u se soo u umbur ser amba a@@ ji@@ iri@@ gh la nahan nga ga . Sha mimi yô , se cii se yôô mkaanem ma Yesaia sha iky@@ enge iky@@ enge , ser : “ M ember tsung ken TER , uma wam kpaa ember ken Aôndo wam . ” Yange vihi se u yemen shighe u kasua k@@ ough la kpen kpen . ” ( 1 Yohane 2 : 15 - 17 ) Aluer se mba eren tom u i@@ vangeli u Ter ne ng@@ egh hanma shighe cii yô , tar ua kera doo se ishima ga . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . Nahan se undu p@@ ik@@ ôô@@ p@@ u yase la hen ag@@ ar agen , se tôô ikyav y@@ asev se gba zenden angahar s@@ enen shin ij@@ em la ; se zende zan zan kuma ah@@ wa atar . 12 : 11 ) Kanyi ia wase u ve u zua a mtsera sha tsaha u i ne u laa ? ( Mbafilipi 2 : 5 - 11 ) Se na nagh ku ip@@ aan ku Kristu la jighjigh shi se lumun ser ka Yesu , Aôndo a ver un Ter wase ye . Kanyi kwagh yange Aber@@ am eren shighe u lu ken H@@ ar@@ an la ? M hi@@ di m ze ape Jo@@ el lu la yô , m nenge ishima na lu t@@ enger ! M@@ civir u Mimi Z@@ ua T@@ so@@ mbor Ka sha ci u nyi ka i lu se ashighe agen er se mba ica a Yehova ? Umbur wer ken ivur i sha 8 la , Paulu kaa ér u@@ iyua mba ken jijingi mba yange i yaren tom a mi shighe u i hii veren tiônnongo u Kristu la , er u ôron akaaôron a profeti man u lamen ken ijô igen nahan cii , a va kar a mi kera . Tese I@@ civir sha I@@ vaa I I Lu I@@ y@@ ua i Aôndo La Tom u se lu a mi u pasen kwagh ken igbar ne wa tom u pasen loho u dedoo hen ior mba ve lu a hingir anmgbianev asev mba ken Kristu ga la ker . Nahan ka sea ôr mbamsen mba i nger ken Mkaanem ma Aôndo la yô , Yehova u a “ ongo msen ” la a nenge ér ka se je se lu eren msen hen a na ye . — Ps . Er m lumun u ôron ve kwagh u ve soo u ungwan la ga yô , ve m@@ us@@ an mo , m yem ken P@@ ur@@ usu u D@@ z@@ al@@ e@@ ka , u lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i gar u L@@ il@@ ong@@ we la . K@@ era ga je kpa , u fa er i lu nan ken ishima ga . Pro@@ feti M@@ ika yange nger ér : “ Han@@ mô ve nana tema shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan , ma or nana kera ta ve mciem iyol ga . ” — M@@ ika 4 : 4 . ( 1 Peteru 5 : 8 , 9 ) Satan soo wener se de tom wase u eren shiada la , shi ngu yaren tom a mbatomov nav mba shin tar ne — u@@ kwaghaôndo , mbakp@@ eng@@ av man mbap@@ ati@@ v — sha er una ta se mciem iyol yô . ( Mat . U K@@ eren “ I@@ y@@ ôngo I@@ gen ” Sha nahan yô , shighe u ior mba Yehova lu ikp@@ an ken Igipiti u tsuaa la man shighe u ve hingir mba@@ kwa@@ re@@ v ken Bab@@ ilon la cii Yehova ta ve kera ga kpa yima ve sha ashighe ne cii . Hanma or soo msaanyol . 2 : 2 ) Ka gbe a gba u an@@ iky@@ und@@ anev vea lu a isharen i man at@@ u@@ mba ga . 13 : 9 ) Mbamaren , ne kpa Yehova una ungwa ne . ( Anzaakaa 20 : 5 ) Iyange igen gumor u tse@@ en ishima u̱ lun di@@ ak@@ on kende pine ortamen ér a na un mbamhen mba vea wase un u̱ hemban lun tiônnongo a inja yô . ; B@@ il@@ al , A . ( Yobu 1 : 18 - 20 ) Shighe u i hemba Mbaiserael ityav shi i wua ônov mba P@@ risti u T@@ amen E@@ li , shi i ngohol are@@ ki u ikyuryan la , ort@@ yom u yange va u va ôron E@@ li loho shon la va “ a ak@@ ondo a anden iyol . ” ( 1 S@@ am . ( 1 Peteru 2 : 5 , 11 ) M@@ kohol u i lu kohol Mbakristu mba i shigh ve mkurem ne una kure ken “ ayange a masejime , ” hen shighe u a kohol mba masetyô mba ken iorov 14@@ 4,000 la . — 2 Timoteu 3 : 1 . Tar u doon iy@@ i@@ agh u Yehova na ônov mba Aberaham ne kera lu u doon iy@@ i@@ agh ga . Hen ase sha kwagh u K@@ ev@@ in man El@@ en@@ a , mba ve lu ken tar u Amerika la . ( b ) Kanyi igen kpaa i gbe u se eren ayange ayange ? • K@@ asev mba i nger ati ve shin heen ne yange ve na saan Yehova iyol nena ? “ Anmgbianev mba ve lu ken Li@@ se@@ t@@ era man I@@ k@@ on@@ i@@ um lu wuese un . ” Shin er akaa ne aa fatyô u pasen se kwagh u mba@@ yi@@ ase , shi a doo ashe nahan kpa , aa fatyô u b@@ enden a uuma asev ga , shin aa bende a vese je kpa , a lu kpuaa tseegh tsô . Yange Mbah@@ enen Bibilo tôô iti i lun kposo ne ér Mbashiada mba Yehova . Shi mbagenev ken iorov 1@@ 20@@ ,000 mba i lu henen Bibilo a ve la kpa , ka keng vea va hingir mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor , kua mba hemban 2@@ 3@@ 2@@ ,000 mba yange ve va M - umbur u ku u Kristu ken inyom i 200@@ 9 la kpaa . Mbagenev di yô , ka i tindi ve ken ityar igen ér ve za eren tom shin Betel , shin ve za wase u maan Betel , shin af@@ ishi a geman kwagh a hen ity@@ ôn@@ ya , shin A@@ you a M@@ kohol shin A@@ you a Tartor . Er se vande nengen nahan , Satan wa “ a@@ yom ” kpishi . ( Ef . Aluer nan na mlumun ér e@@ i yô , se fatyô u pinen nan ma kwagh u a ne ve nan te a@@ kper@@ an ér Aôndo ngu ga yô . • Se er nan ve se tese ser ‘ erdoo doo se ’ ? Kwagh u Takerada u M@@ ika ú P@@ ase Se La Mb@@ ap@@ u@@ un@@ akaa mbagenev kaa ér a̱ shi nan kpa kwagh ne yange er cii i mase ngeren kwaghôron u profeti ne ye . Heela tseegh ga , hanma inyom yô , ka se lu a mbam@@ kohol mba vesen man mbam@@ kohol mba ningir man sema u mkohol u iyange i môm . Ka sea wase anmgbian wase u ken Kristu yô , i saan se iyol , se zua a mk@@ om shi i doo Yehova a vese kpaa . — Anzaakaa 15 : 29 . Yehova wasen se u hemban an@@ za agen a una we@@ se se ga yô , ma a vihi mzough wase sha ci u se mba uumace mba vough ga . — Rom . Mb@@ agen mbara cii kua Kor@@ aki kpaa , usu due sha Aôndo va hi@@ a ve kera . * Aluer ne tsua akaa a ne fatyô u eren yô , kwagh la una wase ne u h@@ aren ishima sha u civir Aôndo sha er ne va zua a uma u tsôron yô . — 1 Yoh . 2 : 17 . Se mba ‘ veren iyol ian sha u i̱ kende asaren a i ga ’ — inja na yô , m@@ zende u z@@ endan akaa a taregh ityô shin nôngon ser se kure asaren ase a iyolough la hemba ng@@ un se kwagh u vesen ga . Alaghga sé fa ga tsô se har uuma asev man mbamhen asev sha akaa a a lu hange hange yum ga la . ( a ) A fatyô u zuan a shighe seer sha u henen Bibilo nena ? Ken zwa Heberu yô , kwagh u i er ken Ne@@ hem@@ ia 8 : 10 ér “ ve ya akaa a wan ah@@ ôm ” la ngu kposo a “ ah@@ ôm ” a i er ken Lev@@ iti@@ ku 3 : 17 la . Se hii nan ve se tese mbagenev e̱r í doo shi í lu a inja u kuran mbam@@ pase mba Yehova ? Er Yesu a hembe lun a kwaghfan a akaa agen a Yehova a gbe a cii nahan kpa , suur sha mfe na ga . Davidi suur sha mbamhen nav shin de ér orgen nana tu@@ ur un u eren ishima i nan ga , kpa a kegh iyol ér Aôndo a tese un kwagh u una er yô . Yehova wa ishima u ‘ kuran se shin tar ne ’ kera ga . ( Anzaakaa 29 : 4 ) Ieren i mimi la — hemban je yô shighe u ka a̱ hii u eren i sha or@@ tom u sha az@@ enger la je a̱ s@@ enen a sen yô , ka i̱ va a tar@@ sôron , kpa any@@ ighe yô , gem vihin a vihi tar . M hen ken Bibilo mer “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga ” shi ishima yase hemba gban un kwagh a mlu u iyol yase shin zwa u se lamen la . Alaghga se ver ishima ser pristi u ken Iserael man Or@@ le@@ v@@ i nahan yange ma ve er kwagh u dedoo a or@@ wan@@ ndor a ve , u mban@@ um@@ un@@ gbenda ii un , gbidye un , shi kende un lu nôngon ku la . A@@ tsan a ka se tagher a mi no@@ on la nga inja er zege@@ ur@@ a@@ ahumbe u a va te u sha iyou , a vihi i her ave ave nahan . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Ge@@ man Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la kav nahan ér , iti la ngi ôron kwagh u ishember igen ken zwa Heberu i pasen ieren , man inja i ishember shon ér , “ Ne Kwagh Lu . ” Wan@@ kwase ugen kaa ér : “ Ka mea nenge kwagh u i eren a kasev nahan , m t@@ ôm mer ma m lu kwase ga cii . ” — I@@ T@@ I I W@@ AN@@ KW@@ A@@ S@@ E N@@ E É@@ R Z@@ A@@ H@@ R@@ A , NG@@ U AN@@ YO@@ M 15 . Iky@@ um@@ hi@@ ange i 6 : Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér ‘ m@@ ve ’ la i kaha a i i gem ér “ m - ande ” la . 6 : 22 ) Kpa inja i u lun kp@@ an u Aôndo la jim yô ér nyi ? Satan lu kaan ér Aôndo ka or@@ aie ! Yange ve er isholibo cii ve ve mar ônov ye . Yange kaa a ve nahan ér : “ W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo aluer kwagh á nzughul orgen a orgen yô , er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . ” Een , hen ior mba i shigh ve mkurem mba ve hembe mbara yô , Yesu er ityendezwa a ve i vea zua a injar i vesen i teman vea na imôngo sha , sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ken uwer ku y@@ an@@ egh ku Ter na . Nahan kpa , alaghga u hen ken ishima wer ieren ne shi ngi gbenda u dedoo her ú suen mpase u pasen loho u dedoo man m@@ we u wan ikyo a Mbakristu mba ve lu ken ibanave la yô . ( G@@ al . 1 : 11 – 2 : 14 ) Paulu ôr kwagh u i nger shin heen ne sha u pu@@ un atesen a ve a aiegh la , a kaa ér : “ Or gbe zuan a ish@@ ô sha aeren a sha tindi ga , kpa ka sha jighjigh u nan ken Kristu Yesu . ” — G@@ al . Sha kpôô yô , kwa@@ r@@ karen tese ér ior mba hemban iyenge 5@@ ,000 sha tar jimin cii ken hanma s@@ ati u ken inyom yô ka ve hingir mbahenen mba Kristu mba mimi ! ( b ) Kanyi ia mgbegha se u eren tom u pasen kwagh ne sha gbashima ? ( G@@ al . 5 : 16 ) Ior mba Paulu eren kwagh a ve cii , yange kwagh ve gba un ishima tsung . ( a ) Or nana gema iyol i nan nana na Aôndo “ nagh ” a mi nena ? Aluer ian ngi a due u i eren kwagh ne ga kpa , nôngo sha afatyô wou cii seer kporom ikyua a Yehova sha u pasen kwagh kpoghuloo . Er nan ka i taver mbagen u henen kwagh@@ a , kpa kanyi kwaghwan i lu ken Anzaakaa 2 : 1 - 5 n@@ aa ? Yesu je kpa yange soo ér una mee un sha imba gbenda ne . Paulu kaa ér : “ In@@ j@@ ar i isholibo i kimb@@ in yô , ka ku . ” Yange a kaa a mbat@@ wer@@ ev ér ve sôr or t@@ wer a awambe shio yô , ashighe agen ve kaa ér gbenda u sôron or t@@ wer a awambe shio ngu ga , shin ngu kpa u taver ishe gande . Kwagh@@ wan u ke ’ jijingi u se zough a mi he ’ mbamkombo mban ne se akav a tesen wang ér Ter wase u sha wa ior nav ikyo . Ken ato u anyom a á kar u@@ deri imôngo la kpa , kape u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu mba aiegh ve lee iv@@ or i bo i m@@ ende kpu@@ un je la . I@@ vor i bo ne hii m@@ enden ken Kwagh@@ aôndo u Mbaf@@ ada man u@@ c@@ ôô@@ ci mba i yer ér Or@@ th@@ o@@ do@@ x la , shi i va m@@ ende ken ikp@@ ela i iniongo i Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti i yange i due la kpaa . Mba ve ngohol loho u dedoo u Tartor ne yô , mba a aeren a dedoo er “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha ” shin er afer@@ akaa kposo kposo a kase ve nahan kpaa . ( a ) Yobu lu a ishimaverenkeghen i nyi ? U tesen ikyav yô , yange gba u orgen una seer shighe na u eren tom , shi tom na ua zenden a na sha kpaa . I@@ ti i or ne ér David . Mba ve ne jighjigh ér uma gba duen tsô la fatyô u zuan a mlumun sha mpin ne ga . 38 : 9 , 18 . Sha nahan yô , ka akaawan a Bibilo a nyi aa wase mbamaren vea fa aluer mbayev vev kuma u a er ve b@@ ati@@ se@@ maa ? A@@ dooga ka gbenda u yange i pav mba@@ vesen mba nengen sha mbatomov ker la ú kaha ye . Kpa ka er yange ku va erem nahan ve m mase kaven kwagh u nagh ku ip@@ aa ku injaa kura ku er sha ci wase ye . ( Ekesodu 32 : 4 ; Pasalmi 10@@ 6 : 21 ) Ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve dondo mbara cii , Mbaiserael gba ah@@ on sha kwaghyan u yange Yehova na ve sha ivande ken deser@@ ti la shi ve za Mose man A@@ ron i@@ ve@@ ver iyol shi ve lam sha Yehova dang shi ve er idya a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga shi mcivir u civir Ba@@ al je kpa ve lu ave ker . Nahan se dondo ikyav i Yesu la nena ? Mba a nder ve shin ku la di kpa a saan ve iyol je a gande ôron . Kpa ka hanma iky@@ agh cii k@@ ia wase ve ga . ( Ps . 14@@ 3 : ​ 5 - 7 , 10 ) Sha ashighe la nahan , na Ter u ú Sha la ian a tese u kwagh u a soo sha ci u wou la . Aluer ka mimi yô , kwagh ne tese ér Yakobu , wan u A@@ le@@ fe@@ u , apostoli ugen ken mbaapostoli mba 12 mbara kpa lu anmgbian u Yesu . — Mateu 10 : 3 . Yesu lu nyi or j@@ imi ? K@@ ei@@ la I@@ kur@@ yan i Tindi la shi yange i̱ kura Mbaiserael sha aeren a hông@@ or@@ ough a akuraior a a kase ve a wa atô la . Nahan nger ajiir a kwagh a hembe gban sha mba pasen kwagh her la . G@@ u@@ om@@ ing kaa wener : “ Ashighe agen ka i lu se cii se lu a inyaregh ga . Ashighe agen iky@@ on ka i tsa kpen kpen . 23 : 20 - 23 ) Yange ve ‘ ngohol atindi sha ave a mbatyomov mba S@@ ha@@ av je , kpa ve wa a ikyo ga . ’ ( Aer . 7 : 5@@ 3 ; Heb . Mbam@@ kohol mba V@@ esen T@@ aver Se ken Jijingi Gbenda u hemban doon u zungwen mbagenev mhôônom yô , ka u pasen ve mimi u ken Bibilo . Nahan kpa , u er nahan yô , a lu inja er u ngu nahan mat@@ o yô , u venda u kenger hen ijiir i tesen mkurem ma ken mat@@ o la , sha ci u ci@@ er we iyol er iv@@ aan la ngi tesen ér mkurem ou “ Uma ” nahan ! Kwagh ne ngu nahan sha ci u Yehova yange er mbamhen asev man ayol ase ér a̱ hemba eren tom sha inja shighe u se lu dondon sha atindi na yô . Y@@ ES@@ U kaa ér “ mba shin tar ne . ” Alaghga or u nan ne ih@@ wa i môm shin ah@@ wa ahar nahan tseegh hanma uwer sha u pasen kwagh yô , nana doo Yehova ishima kpishi je , aluer ka kwagh u mlu u nan a ne nan ian u eren jim jim la yô . ( Luka 22 : ​ 29 , 30 ; Mpa . 5 : 10 ; 7 : ​ 4 - 8 ) Kape lu mbadondon mba Yesu kpuaa tseegh a na ve tom u pasen kwagh , shighe u nder shin ku ve ande hen a ve la je la . ( Aer . 10 : ​ 40 - 42 ; 1 Kor . Kpa sha mimi yô , mbam@@ gem mba ne se aan a Yehova una seer tsaase se yô . Nahan kpa m wuese Yehova kpishi er a n@@ em “ agee a hemban ” la yô . Cii man se lu wang sha an@@ za a ase yô , kanyi i gbe u se er keng - e ? ( Yange i nger k@@ we u Lev@@ i ken ik@@ we i Mbaiserael i 12 i sha mar@@ ami la ga . ) U tesen ikyav yô , ashighe agen ka i gema i ér “ kwaghwan ” shin “ mk@@ ô@@ ôm ” shin “ tsaha . ” Mba T@@ ô@@ v@@ on Se a I@@ can Kpa Saan Se Iyol , 11 / 1 Yange vaa iyol ér : “ Kwagh ne ngu ken u@@ ger@@ i tseegh ga kpa a samber a nyôr ken ag@@ ar a dondon heen ne man kpen@@ tar jimin kpaa . ” ( Luka 4 : 1 - 13 ) Aluer se suur sha Aôndo shi se mba suen hemen na yô , or môm kpa se fatyô u cian nan , hingir u ny@@ iman jighjigh wase u nan ga . — Anz . ( Luka 4 : 16 - 21 ) Yesu yange wase mba ve keghen ato a na la u kaven Ruamabera , sha u pasen ve avur kposo kposo . — Ôr Luka 24 : 27 , 32 , 45 . Kanyi yange profeti Daniel tsengaôron sha kwagh u ‘ mfe u mimi ’ ? Mbakristu mba kaven ishigh mban vea fatyô u zuan a mtsera ken kwaghwan u Aôndo yange mgbegha Solomon wa agumaior ér , “ umbur u A gbe u la ” je he ? Shighe ngu van u Yehova una va kure mbamgbe asev cii yô . Ka wea nenge foto u mbayev mba ij@@ en i ker ve nahan , ka i sar ú pe ma ú lu er ve nah@@ an@@ aa ? Mbaromanu ityough 12 ôr kwagh u mlu u Orkristu vea Shighe u se kav er i lu tin@@ d@@ in se ken tar u B@@ ra@@ z@@ il yô , saan se iyol kpen kpen . Mba yange ve ungwa mkaanem man cii tsa uma shi kpe ve iyol kpaa . Yehova yange na se iyua i mlumun u sha mh@@ ôôn i naagh ku Yesu la “ sha u se̱ lu uma ” yô . ( 1 Yoh . ( b ) Ka hange hange u se ya ikyar a Yesu sha ci u nyi ? Kwagh u hiihii u ú er yô , doo u ú pine iwasen hen Or u a ne i nger Bibilo la . Ngeren u a dondo ne una tese se er se zua a “ mfe u fan Aôndo ” yô . — Anzaakaa 2 : 1 – 5 . Aluer Orkristu ngu eren amba@@ akaa ne yô , mimi je nan ngu keren ér Yehova a fa nana ? Shi ka a inja u se kav ser mhen u Kristu f@@ í ì@@ r m - ver u a ver tom na u kwaghpasen man kwagh@@ tesen hiihii a akaa agen cii la k@@ er@@ egh . Yehova V@@ eren Mba@@ civir Un Doo Doo Yehova na han@@ mô wase ian i civirigh i tsuan kwagh u nan soo yô . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) “ U@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” la mgbegha ve dedoo , vough er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa yange lu nahan . Er vea lu gban t@@ so la , yange vea nyôr ker shi vea due ac@@ in imôngo . Ka sea suur sha Yehova yô se fatyô u wan ishima a ku u or u doon se ishima Sha nahan yô , Yesu tese mbahenen nav ér ve eren msen hen Aôndo ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” ( Mat . Tindi u Mose la Tese Se Akaa A@@ tar Hen ase sha kwagh u it@@ it@@ om ne i til sha mi yô . Ashighe kpishi i kar ikyar i ve ya vea Kristu la , kpa ve nôngo sha afatyô ve cii ve sue un sha ashighe a doon man a doon ga cii . Nahan kpa , “ han@@ mô wase nana va ôr [ Aôndo ] kwagh u nan iyol i nan . ” Alaghga mbagenev vea lôh@@ ô mba vendan mimi hen uya vev nena ? Kwagh ne una wase ú u fan a@@ gb@@ eng@@ er@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a a til sha ijô kposo kposo a ka i nger sha tra@@ k man ityakerada yase igen kpaa la . Ka ve hen ér ka kwagh u taver , u i gbe u or a na ishima i nan cii sha mi yô . Yehova tese ér un lumun ér ior ve va ikyua a na nena ? M@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma uumace ma kposo a ma an@@ ny@@ am@@ ev sha igbenda i vesen i nyi nahana ? Se lu nen a imba kwaghfan u yange lu a mi la sha u eren nahan vough gaa ? Yesu yange na jighjigh ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo ; ka ma na se kwaghwan u hemban doon cii u una wase se ken uma yô . I@@ ̱ kaa ér : “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima , hemen nen sha u nan ior icivir . ” — Rom . 17 : 1 – 22 : 21 ) Er a lu wan u Aôndo yô , ngu a tahav mbu wasen mba ve v@@ aan ve yilan Aôndo ér a wase ve la cii . — Ôr Pasalmi 7@@ 2 : 8 , 12 - 14 . Ka ve er msen ve sôn nyi ? N@@ ongo u Kristu U@@ ̱ W@@ u@@ ese Yehova , 5 / 1 Kpa er takerada u i yer ér The World B@@ ook En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la u kaa nahan , Bibilo hemba ôron “ kwagh u ior mba duen ati man mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga , kua ityom ve , man ishimaverenkeghen ve , kua akaa a yange ve er , man a ve fatyô u eren ga la . ” Nahan kpa , sha kwagh u jijingi mgbegha Paulu ve ôr , i nger ken 1 Mbakorinte 10 : 13 la yô , se fa ser kwagh u a ve a imeen la ngô@@ ôr karen kera ga . Kwagh u apostoli Yohane nger sha kwagh u ah@@ wa a masejime a Yesu mase lun vea mbahenen nav sha kpo@@ you u sha la kaha kposo sha kwagh u mbagenev yange ve nger la sha igbenda i nyi ? PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 23 , 1@@ 21 ( a ) Er nan ve i shighe Davidi mkurem ér a̱ hingir tor u Iserael sha ityough ki Saulu ? ( Mbaromanu 1 : 20 ; 1 Mbakorinte 8 : 5 , 6 ) Ivur Bibilo i̱ gbe tilen kwagh u i̱ tswen ga , ngi i lu a avur agen a a kase i̱ keng , nahan avur ne nga a wase se u fan kwagh u ivur shon i lu ôron jighilii yô . U fatyô u duen a itinekwagh i timen sha mi vea tsombor wou ken ityough ki sha 15 ki takerada u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k ​ —⁠ An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u sha 2 la . [ Mkaanem ma sha peeji 28 ] Shighe kar yô , ve hingir up@@ ania . S@@ aa or a tôô ken ishima i nan ér nan ngu kwagh ga ve nana ‘ ungwan imo i mbahemenev ’ mba ken tiônnongo shi nana dondon kwaghwan u i we se sha ikyev i nongo u Yehova la ye . — Heb . Nahan kpa , una kô@@ r@@ cio ga ku@@ aa , gadia ior mba Aôndo kange ishima ér vea za hemen u ‘ hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo . ’ Nahan kpa , aluer se lumun ser akaa agen a hemba gban se ishima a ityom i Aôndo ga yô , se mba tesen ser se na Aôndo jighjigh shi se suur sha a na kpaa . Zum u se nenge kwagh a er yô , ka se lumun je ser kwagh ngu u a ne ve kwagh la á er nahan yô . Er di@@ ak@@ on nan lu vi@@ an ken tom u nan la , a fatyô u tsaase nan ken tom u sôron iyôngo í i v@@ ôr ken jijingi la kpaa . Ka ase@@ mber a nyi man imo i nyi nahan ia va a be@@ me ? Bibilo pase ér , gomoti shon ne ka “ mba dubu deri man ak@@ un@@ du@@ ahar kar un@@ yi@@ in mbara mba i p@@ aa ve shin tar la ” kua “ Wan@@ iyôngo , ” Kristu Yesu . Or u kwagh hange un lu keren ér ian i̱ due una er kwagh un soo ne yange nôngo ér una ngohol asema a ior mba yange ve v@@ aan a a@@ jir a yilan he ’ tor la sha ashe a bu@@ ghun . Su@@ ur sha Aôndo u dooshima la , una wase u u̱ wan ishima ken mlu wou ne . — Heb . M@@ ver u i ver S@@ ado@@ ki u ken tsombor u P@@ ine@@ ha@@ shi sha ityough ki Ab@@ i@@ atar la di gema kure mkaanem ma ken N@@ um@@ er@@ i 25 : 10 – 13 la . — Ekesodu 6 : 25 ; 1 Samuel 2 : 31 ; 3 : 12 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 3 . Aluer u u@@ ve ityough u keren akaa a taregh , er inyaregh shin akaa agen nahan yô , saa u gema uma wou ve u hemba eren ishima i Aôndo tsembelee ye . Er nan ú gb@@ i@@ di kwar sha mbampin mban ga , wer : ‘ M suen m@@ ser@@ akaa u i ser i ver sha u henen Bibilo hen tsombor la a ishima yam i môm kpa ? Yange soo wener vea vese yô , ma un tee ma un er iyua a inyaregh k@@ ira hen af@@ ishi a nengen sha gba@@ at@@ om sha ci u tom kwaghpasen u i lu pasen sha tar cii la . A@@ h@@ on a gban ka di u hu@@ nan kwagh kaan ér ngu shami ga tsô ga . Hii nan ve se fe ser kwagh wase gba Yehova ishima ? Aluer ka nom tseegh shin ka kwase tseegh a lu yaren tom a akaawan a Bibilo la kpa kwagh a lu gu@@ da , a hemba er ve cii vea lu yaren tom a akaawan ne ga ve kwagh ma a lu la . Sha kpôô yô , doo se u fan ser , hanma Orshiada u Yehova u nan til sha mimi yô , nan ngu a ci kpuaa sha u k@@ enden a hem@@ en@@ tor u Yehova sha shi tesen ér Diabolo ka or@@ aie ! Tsô iyange igen yô u ungwa wer i zua a ici@@ gh ki sôron b@@ ou@@ ange la ! 4 : 5 , 19 , 20 , 29 ) Yehova yange ungwa msen ve la nena ? Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , Yehova shi bu@@ m ér una kure uityendezwa mba er a Aberaham la , shighe u tindi Mose ér a za lam a tsombor u Aberaham , u ú lu ikp@@ an ken Igipiti la . ( E@@ ks . Se dondo ikyav na la nena ? Heela tseegh ga , se mba fetyô u eren ieren ne sha ci u ka icighan jijingi u Aôndo shin tahav mbu t@@ omov nav mbu lu hemen se ye . 7 : 24 ; 11 : 8 ) Yeremia nger ér Mbayuda mba sha ayange a na , mba ve undu Yehova la , yange ve lu a “ ishima i num man i hendan ” kwagh . I@@ ca a gba ga tsô , hanma wase nana tagher a i@@ mba@@ kwagh ne . Lu nyi Paulu ta ve icin sha mi ? Tsô ishima i vihi Davidi ker , lu ishim@@ avi@@ h@@ in i sha perapera je , nahan á kange s@@ an@@ ker na i@@ w@@ enge a mbayev nav mbagenev , ve mough u vea za ta num sha N@@ ab@@ al . — 1 Samuel 25 : 2 - 13 . ( 1 Yohane 5 : 4 ) Umbur kwagh u yange Yesu ôr sha kwagh u gbenda u Mbakristu la . Ú eren msen hanma shighe kpa ? N@@ om ugen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , iti na ér M@@ an@@ uel , a kaa ér : “ M@@ gem u yange hemba taver mo u lumun a mi cii yô , lu m@@ de u kwase wam de u veren ishima sha a mo , kpa gema hemba veren ishima na cii sha wan wase la . Ikyav i tesen yô , ic@@ an@@ or yange nana lu a iyôngo shin iv@@ o i nan nagh a mi ga , kpa nana fatyô u nan sha u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v yô , Aôndo a lumun nagh ku nan la . M eren msen hanma shighe mer Aôndo a nam jijingi na kpa ? ’ — Luka 11 : 13 . Ikyav i ior mba Yehova wan ago iyol la ér nyi ? Se fatyô u kuren ikyaa sha kwagh u se lu ôron van ne nena ? Shighe kar yô , aeren a Aôndo gba doom mo ishima , hemban cii je yô mhôônom nam , gadia ka m shi eren msen s@@ ônon un mer a zung@@ w@@ em mhôônom . S@@ us@@ an , u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Yange m pasen mbagenev zayol wam la yô , m zua a m@@ pe@@ ver@@ yol kpishi . A kaa ér : “ Yange ve ngohol mba@@ van@@ nya . Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” — Ps . 5 : 8 ; 6 : 23 ) Nahan , gba hange hange u se cii se palegh u vihin jijingi u Yehova ishima . ( 1 Pet . 2 : ​ 21 - 23 ) Aluer se mba “ veren ashe ” sha ikyav i Yesu yô , kwagh la una wase se u lun saan saan shi kôron iyol tsaha shighe u mbam@@ shi man mbam@@ yen mba mbagenev ve bende a vese yô . ( Heb . ( 1 Tim . 5 : 21 ) Gba u mbatamen vea wa ikyo sha er vea er kwagh môm u una vihi mlu ve a Aôndo ga yô . — 1 Tim . Zum u Peteru ungwa iky@@ egh t@@ ôngo yô , “ a due ken won , a gba za v@@ aan tsung . ” — Mat . Davidi vea ior nav mba hi@@ di mba ongo kwagh u er la yô , ve vaa kpishi . Maria kaa a na wener vea time sha akaa a ken Bibilo la sha tele@@ f@@ on . Se er nyi sha u taver jighjigh ve laa ? A@@ eren a K@@ undu K@@ undu Ka a Na Se u He@@ mban L@@ un Vea Mbagenev Doo Doo Sha ci u akaa “ a i nengen a mi ga la gema ka a tsôron je . ” — 2 Kor . • ‘ Ikyav i akaaôron a dedoo ’ la kanyi , man se za hemen u eren sha mi nena ? Sha ci u u fatyô u waren mkur ! Ka nyi jim mbahemenev mba adu@@ av ka ve h@@ ungwa ve er iyange j@@ im@@ in@@ i ? Daniel pase kwagh u zege@@ u@@ ee ugen u lun er or nahan , shi lun a a@@ vegher kposo kposo . We kpa yange u kaa ikyaa i mbahenen mba ken derianyom u hiihii la wer : “ Se zua a Mesiya ve . ” Kpa , ka cii la ga . Mbat@@ amen mba sôron atôônanongo ka ve zenden ve sôron atôônanongo , ve hemen tom u pasen kwagh la shi ve wasen atôônanongo sha igbenda igen . ( Luka 11 : 13 ) Bibilo ngi a mbamhen mba Aôndo , nahan shighe u ú gbidye kwar sha kwagh u ú lu henen yô , u lu a mhen u Aôndo . Aluer Aôndo doo se ishima a ishima yase cii man a uma wase cii man a mfe wase cii yô , se henen Mkaanem nam kpoghuloo , shi se eren hanma kwagh u a kaa se cii , shi se pasen loho u dedoo u Tartor la sha gbashima kpaa . ( Mat . 24 : 14 ; Rom . Ka sha imba jighjigh u nan ng@@ in man yange i yila Aberaham ér ikyar u Yehova ye . Zum u a lu anyom pue kar la lu a azende a bo , nahan nôngo u gban ken kwaghbo . Ka kwagh u se time sha mi ken ngeren u a dondo ne je la . Bibilo kaa ér ka un u a gbe se la una va a m@@ gem ne ye . Kanyi i gbe u mba ve soo ér vea lu sha ikyev i hemen u Kristu vea eren@@ ee ? Mba ve soo u waren iyange i iy@@ ugh i Aôndo la cii gba u vea civir Aôndo a ishima ve i môm nahan vea gema a palegh h@@ ua u eren . Kwagh u T@@ a@@ gher B@@ em Ngu Ga Shin ve na se ga@@ mbe ve u môm môm u ve lu a mi la , kpa ve ve gema ve y@@ av hen inya . Ka unô yange ve nenge a Yesu shighe u nder shin ku laa ? M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a kaa ér : “ Ka m nôngo kpoghuloo sha er me yem u henen sha u@@ zayol av ga yô . Aluer u ngu ter , man u tagher a mzeyol shin mbamzeyol mba i ter sha heen ne nahan , u er nan ve u hemba mbamzeyol mba sh@@ on@@ o ? “ Ior mba nagh ku doo ve ishima la ve doo Aôndo ishima ” Maa a pine D@@ or@@ o@@ ta ér a̱ ôr un er Bibilo i̱ wase un u y@@ esen ônov nav shi tesen ve yô . Kwagh u Bibilo Doo Ior i Mal@@ ag@@ as@@ y ( Mbaheberu 11 : 5 , 13 ) D@@ ugh avur ne sha yô , ka avur agen kpuaa tseegh a er kwagh na ye . Mbam@@ sen av mba tesen ér m ngu nyi or@@ o ? ’ Kwagh@@ henen u a kar la time sha ini@@ umbe i sha ikyav i i er kwagh u i ken Ho@@ sea ityough 1 zan zan 5 la . Ka nyi kwagh jighilii Yesu yange kaa a mbadondon nav ér ia na ve i@@ emb@@ ere ? • Se er nan sha kwagh u mzeyol u m@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in@@ i ? Ka nyi i ne Mbakristu mbagenev ve hingir u za eren id@@ yaa ? ( Pasalmi 14 : 1 ) Kwagh u dedoo môm yange ban mbamaren asev mba hiihii mbara ga . 9 : 37 , 38 ) U tesen ikyav yô , agumaior ase udubu udubu mba ve sember been makeranta yô , seer shighe ve u pasen kwagh la , nahan mba zuan a msaanyol u a ve ken u eren tom u pania sha gbashima la . Ru@@ ther@@ for@@ d washika , ka un kpa yange lu nengen sha tom u pasen kwagh sha tar cii hen shighe la ye . Paulu ôr kwagh u mbatamen mba ve eren tom taveraa ken T@@ esalonika ér ka mba ve “ hemen ” ken tiônnongo yô . Pro@@ fes@@ ô Jon@@ a@@ than K@@ la@@ wan@@ s , u a fe kwagh u kwaghaôndo u Mbayuda tsembelee la kaa ér : ‘ Iyange ve hiin sha iy@@ ange@@ mir@@ en , nahan i s@@ ôngon nagh k@@ un sha iyange i N@@ is@@ an 14 , kpa i gema i hii P@@ ase@@ ka sha iyange i N@@ is@@ an 15 shi i ya un sha iyange shon , nahan kpa , takerada u Ekesodu tese i@@ wer@@ ayange ne nahan jighilii ga . ’ 8 , 9 . ( a ) Hii nan ve Ruamabera a lumun batisema u eren an@@ iky@@ und@@ anev ga ? Ng@@ i wasen se u soon perapera nena ? Lu u Yehova una ver “ vor , ” ka or@@ yiman u iyange igen una c@@ agh Satan ityough , una tim un kera je la . Ken inyom môm tseegh , ka i zua a inyaregh ken tar u Amerika ki kuman er u@@ do@@ la umiliôn 6@@ 00 nahan sha ityakerada i wasen ior u sôron mbamzeyol vev . ( Mbaromanu 12 :⁠ 3 ) Shighe ka una karen yô , mbayev mba i tese ve u yaven sha shighe vough la ve mase kaven ér ve gba kwagh hen tsombor ve , kpa ka ve tseegh ve gbe kwagh hen tsombor ve ga . Nahan gba u vea dondo gbenda u tsombor ve u eren kwagh la , vea kera ver ishima ér tsombor ve u de akaa cii u eren ishima ve ga . Yange ve yem keren ici@@ gh ki vea ma a ts@@ ôr , ki lu u vea fatyô u zuan a mi ga yô . Gba u icivir i se tesen la ia lu i sha ikp@@ ar@@ ashe ga . Mayange Aôndo una undu mbacivir un sha mimi sha ci u mlu u ican u ve nyer ker la p@@ ande ve tahav mbu civir un yum ga . — Ps . Aluer nan pu@@ u ve ga yô , nan ngu eren tom sha mkaanem ma Paulu man : “ Se keren nen kwagh u nan bem man shi kwagh u se maan a maa ayol a ase sha mi ” kpaa . — Mbaromanu 14 : 19 . A time sha mbampin mban ken kwaghhenen u a dondo ne . Kanyi yange i eren hen icighan@@ jiir sha u Yehova a̱ lumun msen u ior n@@ av@@ a ? Ve mba ve tse ken tom u Mbakristu ne anyom kpishi yô , mba eren u ken mzough vea agumaior a lun a agee iyol . Lu u ikyurior la jimin cii ia zende ken deser@@ ti u “ mngerem lu ga ” la Kwagh er u kpiligh un iyol yô , or u tôô un tom la kaa ér : “ Ka shami , kpa saa u er kwagh môm : A gba u t@@ indi@@ m a ka@@ a@@ de u tesen wer u nyôr ken tar u B@@ ul@@ gar@@ ia . ” Ken kwaghhenen u a kar la , i ôr kwagh u injakwagh i Yesu yange ôr sha kwagh u orgen u lu a iyôngo 1@@ 00 yô . A shi nan kpa , lu sha shighe u D@@ om@@ it@@ ian tema tor la i yem a apostoli Yohane uiky@@ angen ken ic@@ ile i P@@ at@@ em@@ o sha ci u “ shiada u Yesu ” ye . — Mpa . Ka er yange m fa mer Aôndo ngu tesen mo dooshima nahan ve m fetyô u wan ishima a iky@@ aren i hemban vihin i ng@@ ôm a maren je m lu a vande tagher a mi ga ne ye . ” U seer yô , gba u se ungwan imo i Aôndo ve se fatyô u kaan ser Aôndo doo se ishima ye . Yesu yange tese ér mcivir u mimi wa ieren i nan ayol a ase la kpa ker , man saa or a lu a jighjigh u nan ve nana fatyô u nan iyol i nan ye . M fa je mer tom wase la ua hungur Yehova mayange ga . ( 1 Yohane 2 : 16 ) Ngeren la kaa ér : “ Ior hii u eren idya a ôn@@ kasev mba Mo@@ ab@@ i . ” — N@@ um@@ er@@ i 25 : 1 . Aluer ishima you ngi wang a a@@ kper@@ an shio yô , ú fatyô u wuese Yehova a ishima i môm . 16 : 14 - 16 ) I ta se icin kimbir kimbir nahan sha ci u nyi ? Mimi je ma m er kwagh u a lu u vough la kpa ? ’ “ Yô , zungwen nen mhôônom er Ter wen kpaa A zu@@ ngu mhôônom yô . ” — L@@ U@@ KA 6 : 36 . Anmgbian u kwase ugen u ken tar u A@@ ust@@ ria , u i yer un ér In@@ es yô , yange hen u wan ishima a mbamlu mban sha u veren ishima sha aeren a dedoo a ior mba hen tar la . Aberaham fa ér aluer un ungwa imo i Yehova yô , Yehova una ver un kua wan na doo doo . Maa i tindi se ken gar u C@@ hi@@ ang M@@ ai . Yange gbidye iyol na ver i ken kp@@ an , inja na yô , a kange ishima a er kwagh u a hendan a mbam@@ yen nav yô . Yehova Kor Mba Ve Su@@ ur Sha A Na Cii Or@@ gen u a civir Yehova ica i gbe hegen yô , yange nger kwagh sha kwagh u mgb@@ er u Iyoukura i henen ken T@@ i@@ ônnongo la ér : “ Iyoukura i henen ken T@@ i@@ ônnongo i hiihii la , yange i doom tsung , shi m kav i tsembelee kpaa . Sha kpôô yô , mbamsen mba ve lu eren sha ci u anmgbian ve u doon ve ishima la lu mbamsen mba ve er sha gbashima man a ishima ve i môm yô . Z@@ enden Sha Jighjigh U Nan , I De Lu Sha M@@ nenge A Nenge ga ! • Yehova sur@@ un mba civir un asema nena ? Anmgbian u kwase K@@ ä@@ the K@@ r@@ au@@ ss kaa ér : “ Ken ayange a at@@ aan a i lu tesen tser ne cii , yange se zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a 10 se za nenge tser ne , shi se zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a 10 se hide . Nahan cii kpaa yange lumun u nan uma na cii sha uityendezwa mban . An@@ ti@@ or u Aôndo a doo nan ishima , shi Mkaanem nam kpa ma doo nan ishima yô nana kav shi nana na jighjigh fese je ér , ka Yesu a lu Mesiya u ityendezwa la ye . Er nan ve or môm nan lu u kighir Yehova ér á pase ish@@ ô na sha kwagh u á er ga ? Kpa loho u mbahenen lu pasen la venda aeren a ity@@ ôô a mbah@@ en@@ enev mba kwaghaôndo u Mbayuda nd@@ era tesen ior anyom u@@ deri imôngo la . In@@ i@@ aav Mb@@ i Aôndo a L@@ um@@ un a M@@ i La Ka i sar or u mkaanem ma Bibilo ma mimi ma bende a nan la u ior mbagenev hen tsombor u nan kpa ve fa mimi shon . Yange una tsu@@ me yô , her ave ave je se pase un ser a tsu@@ me . Se mba sha ikyev i Tindi u Mose la hegen ga , kpa , se hen akaa ken takerada ne kpishi a a na ‘ TER Aôndo una hemba doon se ishima a ishima yase cii man a uma wase cii man a agee ase cii ’ yô . — Duteronomi 6 : 5 . Anmgbian An@@ dr@@ é vea kwase na G@@ ab@@ ri@@ ela di kaa ér : “ Yange se nenge ser kwagh ne ka ian i civirigh i se seer eren Yehova tom , se ker u kuren asaren a ase ga yô . 13 , 14 . ( a ) Satan una fatyô u yaren tom a t@@ wer@@ sôron u se tsough la u vihin jighjigh wase nena ? Nan pase ape nan zough a kwagh u nan nger la sha er mbagenev vea za ker her kpa ? Kwagh u i pase vighe vighe ken ityough ki shon la wase se u fan ve . Hen shighe la , mba@@ ah@@ end@@ anev vea ngohol ikyav mbi ior mba Yehova , vough er sha ashighe a tsuaa la kpa mbaihyomov vev er nahan . Shin er Yehova hingir u va lumun a ic@@ egh@@ zwa i ve er a Mbag@@ i@@ be@@ on la nahan kpa , á na i nger kwagh u Yosua man mbatamen yange ve hungur u pinen un ne ken Ruamabera sha ci u iwasen yase . — Yo@@ s . Se fatyô u hu@@ nan shiada i iorov kpishi , mba ve nenge a Yesu sha ashe a ve shighe u a nder la , er la ga . Shighe u Re@@ be@@ ka , kwase u Is@@ ak@@ a lu iy@@ av mbu va mar ah@@ ina la , Yehova ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u mbayev mba nomso mba uhar mba ve lu nôngon ngô ve ken uya la , nahan kwagh ne tese ér Yehova nenge aeren a ve a aa va bende a ior kpishi ken hemen yô . ​ ​ —⁠ Gen . Er i ver Tartor u Aôndo ken inyom i 1914 la je , ngu kohol ior mba vea ya dyako i ú ken atô@@ at@@ yev a tar ne veren vough vough . A@@ t@@ ine@@ akaa a injaa a ka i time sha mi ken um@@ ag@@ az@@ in asev mba i yer ér Iyoukura man Awa@@ ke ! la kpa nga wasen se u karen fan aluer se mba ken jighjigh u nan her yô . Kwagh u or nan lee yô , shi ka un je nana sun@@ da ye . Gadia or u nana l@@ ôô ken iyol i nan yô , ka di ken iyol i nan nana sun@@ da kwagh u h@@ ôôn ye , kpa u nana l@@ ôô ken Jijingi yô , shi ka di sha Jijingi nana sun@@ da uma u tsôron ye . ” Shighe u hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova ken inyom i 19@@ 70 la , ishima vihi nom na Jac@@ ob ker kpishi . ( Aerenakaa 1 : 12 - 15 ) Bibilo kaa ér , “ iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i kom yô , ve cii ve kohol ijiir i môm ” zum u i haa ve icighan jijingi u Aôndo la , nahan ve gba ôron kwagh ken ijô igen . — Aerenakaa 2 : 1 - 4 . Sha ci u aluer nan haa fu@@ ee ken mat@@ o ga yô , ica a gba ga tsô mat@@ o u nan la una p@@ ir . Or@@ gban se na se mfe man imoshima man tahav mbu henen sha kwagh , nahan kwagh ne tese ér ngu a awashima u dedoo u veren se sha tar . Yesu pase ken ityesen na ér , ka un Aôndo a tsough un u va lun Tor ken hemen ye . Mayange se de ser iyange i kar se a u timen sha akaa a aa wase se u civir Aôndo shio ga . — Mateu 4 : 4 . Man kwagh@@ tôvon tese ér shighe u ônov ve lu hi@@ an a hi@@ a la ka a̱ taver ve u lumun an@@ za a dedoo a mbamaren vev la je kpa , ken hemen yô ve kpishi ka ve hingir u dondon a . Peteru dondo mba ve kôr Yesu la ijime kure kure zan zan za ar hen h@@ unda u ze@@ ge ya ugen , u lu môm ken u@@ zege@@ mba@@ y@@ aav mba hemban doon ashe ken Yerusalem yô . Ken akav a se tese kpuaa sha kwagh u atô@@ akyaa ne , ikyav tese ér kwagh@@ môm u Ruamabera a tese ér ka ityôkyaa i injaa , i or a tile sha mi ve nana de eren akaa a Yehova a kaa ér nana er la , kua tom u i ne se ér se pase loho u dedoo la je kpa ngu ga . Nahan yô , ne mbamaren , pine nen ayol a en ner : ‘ Aluer shighe u se vihin u nengen tele@@ v@@ ishen shi eren akaa agen a nan se msaanyol la hemba ng@@ een a shighe u se henen Bibilo shi se dugh kwaghpasen la yô , ka ikyav i nyi jim se lu veren ônov ase@@ va ? ( 2 Samuel 12 : 7 - 9 ) Nahan kpa gema pase Yehova ishima na shi kporom ikyua hen a na sha u eren msen a ishima i môm . Shighe u ve za nyôr her ky@@ agh la , ve nenge a or@@ tom môm ga . Un lu môm ken “ mbau@@ ta@@ ankar@@ uhar . . . [ mba ] ve iv a Jijingi man mfe , ” mba i tsua ve ér ve karen kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ken Kristu , mba ve lu Mbag@@ rika man Mbaheberu , mba ve lu ken Yerusalem la kwaghyan a m@@ s@@ ange shio yô . Nahan kpa , Mbakristu mba eren kwagh sha gbashima sha u keren g@@ wa ga , kpa ka i lu sha u a wase ve kua mbagenev kpaa . Davidi ongo ku u N@@ ab@@ al yô , a tindi ér i̱ za kaa Ab@@ ig@@ ail yô , sar un pe v@@ ô@@ son un . Doo u se vihin ki sha a@@ gbil@@ in@@ akaa ga , kpa se vihin ki sha u suen m@@ ze@@ hemen u Tartor shi wasen mba ve lu ken ibanave kpaa . Ity@@ ôkyaa i môm i i gbe u se er batisema yô , ka sha ci u Yesu kaa a mbadondon un ér ve ‘ gema akuraior a hingir mbahenen , i eren ve batisema . ’ A@@ kav ne yô ka ( 1 ) T@@ se@@ gh ku ôron ku Bibilo i̱ er sha al@@ ô sha al@@ ô la , man ( 2 ) akaa a vihin tsung a a lu eren shin tar hegen ne . — Mateu 24 : 21 ; 2 Peteru 3 : 13 . Ka igbenda nyi mbap@@ asen loho u dedoo a@@ vese imôngo mbagen ve yar tom a mi u geman ior mbah@@ en@@ ene ? Kpa he ’ Mbashiada mba Yehova yô ka nahan ga . Un vea tsombor na yange ve zende hur@@ ugh hur@@ ugh kuma anyom deri môm . Yohane lu eren ior batisema shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an . Kpa aluer se nenge ser gba u se seer lun a jighjigh u nan kua ishimataver di ye ? Mayange de de@@ en wer ak@@ aren shin atsan la a̱ na ú u̱ tan ab@@ us@@ an sha dooshima u Aôndo a lu a mi sha a we la ga . Lu@@ un er kwagh yange una lu nahan yô , mnder u yange Yesu nder un shin ku la yange m@@ à lu u wasen un a wase ga ! — Yohane 11 : 39 , 43 , 44 . • Ior vea vihi tar 31 : 8 . B@@ ee kera yô , msen la ngu a tese ér se mba a imba dooshima u Kristu kpa lu a mi la . ( Yoh . Aluer ú na ijende you ago@@ go a ken u@@ we a taver ishe shin mat@@ o shin iyou je yô , alaghga ijende you la ia wuese shi a saan i̱ iyol kpaa , man ú zua a iember i nan or kwagh la . Mo kpa saan mo iyol je zua ga . Er se hen ken ngeren u karen la nahan , mbaapostoli yange ve er u@@ ivande shi ve na ior iyua i icighan jijingi sha ivande , sha u tesen ér Aôndo ngu suen ve . Sha kwagh u ikyuryan i pristi i sha inja i M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki la i kaa yô , ka ityom igen i nyi tsombor la ua ere , man ka sha ci u nyi ? Tar u hegen ne mgb@@ ough a ufoto mbara . ( b ) Kanyi tom m - s@@ ende@@ gh u s@@ ende@@ gh wer u gema or ishima la a yaren u wasen mbagenev ér ve ngohol ityesen i Bib@@ il@@ oo ? Aluer mbamaren av man mba@@ abo@@ ki av de u civir Yehova nahan , me za hemen u civir un kpa ? Mbat@@ amen vea tese mba@@ asorabo dooshima u Kristu nena ? Se mba ongo imo i mbahemenev mba gomoti mba tar ne , nahan kpa ka Tartor u Aôndo se shir@@ en u tom sha mimi ye . ( Yoh . 18 : 36 ; Rom . ( a ) Anmgbianev mba kasev mba ken Kristu mbagenev tese jighjigh ve hen Yehova nena ? Yange ve de u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav yange ve u henen sha akaa a ken jijingi , nahan ve de u zenden sha jighjigh u nan . ( 1 Mbakorinte 6 : 7 ) L@@ un yô kape Paulu yange lu ôron kwagh la lu sha u t@@ ul@@ en mba ve lu Mbakristu imôngo asema sha u mayange je ve de za k@@ ur ayôôso a ve ken mba@@ ate@@ jir mba mbat@@ ar@@ ev ga je la , kpa kwaghwan u á we heen ne wanger , wener : B@@ em u hen atô u ior mba ve ne jighjigh imôngo la hemba ng@@ un hange hange a u keren or ib@@ oo@@ gh man or ish@@ ôô la . Yange m hide hen ya ica gba ga maa ng@@ ôm gba angev , nahan gba u me eren hanma tom u hen ya . U tesen ikyav yô , yange ve ya ican sha ci u ij@@ en gba ken tar u ve lu sh@@ ir ker la shi ior mba ve wa ndor a ve la kpa lu ub@@ omb@@ ai@@ orov . 11 : 2 ) A@@ tesen la yange due hen ior mba mimi , nahan lu u vea na a jighjigh . Er i nger ken Yesaia 4@@ 9 : 15 nahan , Yehova kaa ér : “ Wan u man at@@ u@@ mba una hung@@ u@@ l ngô na je kpa , mhôônom maa kôr un a wan u a dugh ken iy@@ av nav la gaa ? ” Paulu z@@ om akaa a ikyurior la i̱ er la cii ôr zum u á kimbir mkaanem ma Yehova vande ôron a ve la , á kaa wener : “ Ka ne je ne ne i lu tu@@ h@@ wan iti i Aôndo hen atô@@ at@@ yev ye . ” Mba ve vese ayol a ve saan saan mba eren msen imôngo kpaa . Doo un kpishi er yange un b@@ unde mkombo la ga nahan ! Bibilo kaa ér ashighe kpishi ‘ atô@@ at@@ yev a a lu a atindi ga la ka a eren akaa a a lu sha tindi la sha gba@@ aôndo . ’ ( Rom . Hen ase sha kwagh u Lo@@ ti , wan u anmgbian u Aberaham la . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 , shighe u U@@ zege@@ mbai@@ w@@ oo@@ v mban pav tar u C@@ he@@ ko@@ se@@ lo@@ v@@ ak@@ ia a tar u Jam@@ an@@ i la , Mbashiada mbat@@ seen asema hii u karen sha igbenda i ngise ior mba nyôron a akaa ken ityar igen sha tindi ga karen sha mi kpa ve va de la . De Akaa A@@ gen a K@@ ar Ú sha u Eren Kwagh u V@@ ough Er nan ve i gbe u se kôron ijende sha kwagh@@ f@@ ana ? ( Yesaia 5@@ 4 : 13 ) Mba tesen dooshima ve sha ieren , er Paulu yange tese shighe u á kaa nahan la , ér : “ Eren nen ayol a en tom sha dooshima . ” Akaa agen nga , a i eren sha mbam@@ kohol , a hanma shighe yô , ka se zer veren ashe a mi yô . “ M ne@@ er ifer ga , shi Aôndo ver@@ em ér ior ve nengen ikyav ken a mo ga ; m ngu a aeren a dedoo man a bo kpaa , kape mbagenev kpa ve lu a mi je la . ” * Nahan kpa , aluer se kar isholibo sha b@@ ou@@ ange u timin ior sha tar wuee la di ye ? Doo u se lumun a akaaôron a sha i@@ gb@@ ong@@ or nee ? Bar@@ r@@ at@@ ors — Gi@@ am@@ po@@ l@@ o / The D@@ or@@ é I@@ l@@ lustr@@ ations For D@@ an@@ te@@ ’s D@@ iv@@ ine Com@@ e@@ dy / D@@ over P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ c . K@@ ange Ishima U Pas@@ en Loho U Dedoo Sha Gb@@ a@@ shima Er angev mb@@ un yange un u eren akaa agen nahan kpa , a nôngo a er akaa a gba u una er la , shi Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine vea nyôr mkombo u ve eren hanma kasua la yô , un kpa a er mkombo shon vea ve sha tele@@ f@@ on ken iyou yase i tsan . A@@ ge@@ e a icighan jijingi ngu a na se la ka ikyav i tesen ér Yehova ver se doo doo , nahan kwagh ne ngu a na se msaanyol tsung je . — Pasalmi 5 : 12 ; Mbafilipi 1 : 27 – 29 . Hen shighe la , Davidi lu yevese Saulu her tsô . Adam na hanma inyam iti er nenge doo un la , kuma sha i vough . Ka nyi se fatyô u henen ken kwagh ne ? A@@ kav a se ter sha heen kpuaa ne tese tahav mbu mbampin mba ve lu ken mkaanem ma Aôndo la ve lu a mi yô . • Kanyi ia wase Orkristu nana dugh a@@ kper@@ an ken ishima i nan kera ? Shi Paulu nger hen Timoteu kaa a na ér : “ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” — 2 Timoteu 2 : 15 . Kwagh U Ú De W@@ er A̱ B@@ unde Ú Ga Yô ( Yohane 8 : 12 ) Yange tese ior “ akaa kpishi sha an@@ zaakaa ” — lu akaa a he jim jim . Nahan yô , or ka nana kaa ér “ A@@ men ” a ishima i nan i môm zum u nan er msen nan k@@ ur yô , kwagh ne a tese er ishima i lu nan ker sha kwagh u nan sember ôron la yô . Mbahemenev sember ngohol un wan lu a mi ; ishima vihi un kpishi je uma kera sar un ga . ( Genese 4@@ 9 : 29 - 32 ) Nenge er a lu kwagh u doon , zum u a va nder mba ve lu yaven shin ku la vea lu uma shin tar ne sha wono ! Kpa gema ak@@ ar a mba i shigh ve mkurem la yô , mba a za a ve ken perapera man uma ga . Nahan tic@@ a la soo u fan er i hii ve ie@@ ev mbi lu ken Iyou i Tartor ga yô . Kanyi kwagh se soo ser i̱ ôr sha iyol y@@ as@@ a ? ( b ) shighe u ve lu ngeren wa@@ shi@@ kaa ? I pase se ken Ruamabera ér , Yesu yange va shin tar ér una va wase se se lu a mkav sha kwagh u Aôndo shi una pase se awashima na u va nan uumace mba ungwan tindi uma u tsôron la . Paulu kera soo ér Marku a za a ve ityô ga sha ci u kwagh u er a ve shighe u ve lu zan zende ve u m@@ ishen u hiihii la . — Ôr Aerenakaa 13 : 1 - 5 , 13 ; 15 : 37 , 38 . Een , yange a anger Mbakristu a ku je kpa , ve venda u yan awambe . Ior mba dedoo umiliôn umiliôn mba ve kpe iky@@ u i vihin tsung la di ye ? Nahan S@@ us@@ ana yar tom a an@@ takerada u Mbashiada mba Yehova Ka Un@@ ô I@@ or@@ o ? Nenge ase ikyav sha iyange . Er ior mba ve zenden ken iwanger mbara ka vea gbidyen kwar sha m - ande u tahav mbu Yehova mb@@ ura yô , ishima i kende ve ker ve yôô ér : “ Nenge , ng@@ un ka Aôndo wase u se lu veren ashe Na ser , A̱ va yima se je ne ; ka TER je u se lu veren ashe Na ; sé lu nen saan saan , sé ember nen myom Na . ” Bibilo kaa a vese ér sé sun@@ da kwagh u se lee la — sea l@@ ôô ken iyol shin a̱ l@@ ù ken jijingi kpaa . A tese dooshima sha u sôron akaa veren sha er ônov mba Adam man Ifa mba@@ jighjigh mbara vea nenge a mkur u mlu u akaa a lu ken dang ne , shi vea ember ken “ mlu u engem u lun a ik@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo ” la . Een , Yehova lu Or@@ p@@ aan Iserael . 10@@ 3 : 9 ) Sha nahan yô , doo u se hen se mayange Aôndo una kera na or u yange nan er isholibo i vesen la jighjigh ga ze . ( L@@ ev . 19 : 18 ) Kpa tindi u Yesu yô lu tindi u “ he ” sha ci u a pase ér mbagenev ve doo se ishima je i kuma u se na uma wase sha ci ve , er un kpa er nahan . Ka i tese mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ken zwa ve , shi i pase ve mimi u Bibilo er ve henen kwagh ken iliam ve la . Er msen bee lu a kuma min@@ iti pue ga tsô maa ngô na va un inya shi taver un ishima ér a hide a hii mbamkombo mba zan . ( b ) Kanyi yange i gba u a er sha er Aôndo una lumun naagh ku i ne laa ? Nenge ase er ityom i kuran iyôngo la yange i bende a apostoli Paulu yô . Ken inyom i 19@@ 42 la , i kôr Á@@ d@@ á@@ m i gbidye un c@@ oho@@ loo je shi i za wu@@ he un ken pur@@ usu . Mkaanem ma Aôndo taver hanma wase ishima ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Er Mbai@@ gipiti lu nôngon a ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya ve , a a vihi la yô , Mbaiserael per cica cii yem sha tar y@@ ande la . Paulu kaa ér : “ Un yô , kera gba Un u van@@ den van a nagh sha ci u asorabo a Na iyol Na use use man m@@ asen van a mi sha ci u non@@ go@@ ior la er u@@ zege@@ mbap@@ risti mbara nahan ga . Gadia A er nahan kwa môm vough zum u A na nagh sha iyol Na la . Gadia tindi yô , ver ior mba ve lu ish@@ e@@ er ve̱ lu u@@ zege@@ mbap@@ risti , kpa kwaghôron u sha mb@@ um u a va ken masejime u tindi la yô , a ver Wan u A lu vough gbem sha won . ” — Heb . Kwagh je kpa lu nahan ga , yange gema wa ve kwagh vough vough sha u wasen ve sha e̱r vea hemba mbam@@ yina vev mba ke ’ jijingi yô . Solomon kaa nahan ér : “ Or u az@@ ur@@ fa a doo nan yô , az@@ ur@@ fa una kuma nan ga ; u nan keren inyaregh ki ng@@ een kpaa , mtsera una kuma nan ga . ” Luka kaa wener : “ Paulu nengen a ve yô , a su@@ gh Aôndo , nahan ishima taver un . ” Alaghga mbagenev vea pine ér , ‘ Yehova vande fan mbamgbe asev gaa ? ’ Yesu kaa a Peteru sha ato a mbaapostoli mbagenev ér : “ K@@ o@@ son Mo an@@ iy@@ ông@@ ov A@@ v . ” Shighe u i lu wan iyol u gb@@ eren ngeren ne la , H@@ ar@@ le@@ y H@@ arr@@ is , kpe . Yange tile sha mimi zan zan ku na . Sha ityôkyaa ne yô , hanma shighe cii mbamsen ou ve̱ tesen gbashima man mlu u gbar gbar , man mlu u akuma akuma u ke ’ jijingi kua u ke ’ ishima kpaa . 15 Mba ve lu a ishimaveren i va lun shin tar la kpaa , nyityô kwagh i i saa ve , shin ma kwagh u ve de ér a er ve sha ci u mcivir u Yehova cii , vea zua a injar ken hemen ngô@@ gh . Yesu yange hen ikyo i wan nena ? Ka Yohane u Eren B@@ atisema yange lu ‘ ort@@ yom u sôron gbenda ’ la ye . Yange ve lu yemen me@@ men sha gbenda zan zan ve za mase nyôron ken K@@ a@@ de@@ shi , ( shin K@@ a@@ de@@ shi - b@@ ar@@ ne@@ a ) . [ 9 ] Duteronomi 1 : 2 kaa ér zende la tôô ve ayange 11 , lu zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 70 nahan . S@@ us@@ an ka kwase u a lu kôôsôô a Yehova yô . ( a ) Or u nan lee iv@@ or i dedoo ken injakwagh la ka ana ? A na ityôkyaa ér : “ Mo vea kwase wam Pau@@ la , se wa ishima u eren Yehova tom sha afatyô wase cii . Kpa , yange iorov uhar vea kohol vea ta kp@@ an@@ de@@ gh k@@ un yô , i kera gba u vea ki@@ mbi injar ga . Nahan cii kpa , u eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la ban a mbamtaver ga . 5 : 1 - 9 ) Kwagh u Yesu lu ôron yô ér , er un zu@@ ngu or ne mhôônom yô , a̱ dondo gbenda u myom nahan a̱ de kera eren isholibo sha apera ga , gayô kwagh a tser un a hemba angev mbu gba la . ( Pasalmi 41 : 11 ; 5@@ 6 : 9 , 11 ) Mayange mbaihyomov mba Aôndo vea fatyô u ember ér ve hemba ior mba Yehova ga , sha ci u Yesu Kristu , Or@@ hemen ve la , ngu yemen hemen hemen sha u za zuan a m@@ hembe ken masetyô ! A shi nan kpa , kwagh u mbamaren mba Mose kpôô kpôô tese un shighe u lu iyev la , wase un u fan kwagh u Yehova tôndo zwa ér una na uter nav mba tamen , Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob la . Yehova tese kwaghfan na sha gbenda u i nger Bibilo la Á@@ d@@ á@@ m yange pase ate@@ jir wener : Ka kwa u hiihii u m vende u nyôron sho@@ ja ne ga . Kwagh@@ fan man tahav mbu uumace cii mbu a yima ve sha “ iyange i TER ” ga . — Yeremia 4@@ 9 : 7 , 22 . Inja i ishember ne ér nyi ? Ka sea fa@@ an akaa ne cii yô , i saan se iyol shi i pe@@ ver se iyol kpaa . Tartor u Aôndo ​ — G@@ omoti U A Eren A@@ ny@@ ighe Ga La 4 PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 9 , 28 Man hegen je yô , hemba vihin cii . Shi ng@@ ôm yange tes@@ em u eren msen hen Yehova . Ken anyom ahar a a dondo la cii , m er akaa a nan ter@@ em ishima vihin kpen kpen . U fa gbenda u yange nan fa mimi kpa ? Yesu shi ka “ uma ” sha ci u a yam uumace sha awambe a na , shi uma u tsôron ka iyua i Aôndo a ne “ ken Kristu Yesu Ter wase ” yô . ( Rom . Ngeren mban shi vea pase er i doo u yan ikyar i dedoo shi taver i nyian kpaa yô , kua gbenda u se er kwagh ne kpaa . 17 , 18 . ( a ) Ka uh@@ ôn mbagenev mba nyi Satan a lu eren tom a mini , man kwagh ne kpiligh se iyol ga sha ci u nyi ? Shi i maa at@@ se a nan naagh hen ak@@ ombo a Se@@ use la ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u . Mayange je , ior mba Aôndo ve de lu mba s@@ angen a s@@ ange ga . M@@ vende u vendan mimi samber nyian wuee . ( 2 T@@ es . Nahan kpa , gba u Mbakristu vea ‘ K@@ aren vea fa@@ an kwagh u a doo Ter ishima yô . ’ ( 1 Utor 11 : 1 - 10 ) Aluer ka inja er se due iti shin se mba a kwaghfan shin se mba a mfe nan nan je kpaa , ka hange hange u se̱ ‘ karen se̱ fa@@ an kwagh u a doo Ter ishima yô ’ ! Yehova Una Ôr Mba@@ aferev I@@ jir , 12 / 1 Kape ior mba asema a mimi ve er afer@@ akaa kpishi sha lan sha ci u ve ban a mfe u vough u Aôndo er Paulu nahan je la . Wan wam u nomso , u a er batisema sha anyom 15 yô , nenge ér batisema ka kwagh u kuran or . Yesu wa se kwagh ér atsan ne a de kpiligh se iyol ga , shi a de ne se iyol@@ kpen ga . Nahan kwase ne ôr ior mbagenev kwagh u Yesu , man “ Mb@@ as@@ am@@ aria kpishi na Un jighjigh sha ci u kwaghôron u kwase ” la . — Yohane 4 : 5 - 29 , 39 - 42 . ( Mateu 26 : 11 ) Kwagh ne tese ér ibanave ia bee sha won ga shinii ? A wuese averen a un lu zuan a mi hegen la cii , shi ngu veren ashe a iyange i ‘ ma or nana kera kaa ér : Kwagh nyoon mo , ga ’ la . — Yes . Davidi u ken Iserael u sha ayange a ngise la lu or u yange suur sha Yehova yô . Peteru pase ér kanyi i lu ityôkyaa i i ne ve yange i tôvon Mbakristu a ic@@ an@@ aa ? 6 , 7 . ( a ) Ken anyom 1@@ 00 a karen la , i nôngo ityav sha tar kuma ac@@ in ame ? Er nan ve se lu iyol ish@@ ô sha mbamzeyol mba tar ne ga ? Ka sha ci u ú ngu cian wer aluer ú er batisema , man ú va er ma kwaghbo yô a tsaha ú yum shinii ? Ka se zua a mk@@ om ken kwaghhenen wase zum u se yar tom a akaa a wasen se u kaven Bibilo sha u timen sha atô@@ akaa vighe vighe , hemban je yô , zum u se er kwagh ne sha u nan mbam@@ lumun sha mbampin mba i hange or u fan yô . Yehova ungwa mbamsen man u@@ zamber mba Yesu shighe u va tagher ishigh a kwagh u hemban karen jighjigh u nan na cii la . ( Y@@ ak . 5 : ​ 14 , 15 ) Anmgbian ugen ken tar u I@@ tal@@ ia u yange ya ican a b@@ ou@@ ange ugen anyom kpishi yô kaa ér : “ Dooshima u mbatamen tes@@ em la , kua mnenge u ve za nengen mo fele fele la wasem u wan ishima . ” Inja i iti i Aôndo ér “ G@@ em Ne Kwagh Lu . ” ( Rom . 8 : 37 ) Kape Yesu kpa , yange z@@ ur@@ um u una kpe ve pase mbadondon nav wang ér , un ya ikyar kôôsôô vea Aôndo je la . Yange lu u a na Aber@@ am iveren sha iyua na i eren mgbegh@@ aa la nena ? Ikyav i tesen yô , yange i na profeti Ese@@ kiel ih@@ ur@@ en@@ ruamabera ken mpase u sha mnenge ér a ya , man ih@@ ur@@ en@@ ruamabera ne lu a loho u vesen u una pase hen ior mba ungwan kwagh ga yô . Er akaa er Apostoli Yohane kposo kposo shi be@@ e@@ yol nahan kpa , a ver se ikyav i dedoo i jighjigh u nan nena ? Kanyi i̱ tese ikyav ér Yesu yange lu a mnenge u akuma akuma sha kwagh u mlu u uma man akaa a iyol@@ ough@@ o ? Er ve lumun ér ashighe ag@@ enegh mbat@@ s@@ av mbagenev ka ve keren u eren afer@@ akaa nahan kpa , kera cii yô mbakp@@ ish@@ iv kaa ér ve mba eren ah@@ ir a ve sha u wasen a wase ior , ka lu u bu@@ lan ve a bu@@ la ga . Shi nenge , gar [ u So@@ ar ] ne ngu heen i@@ kua i@@ kua u yevese za waren ker , ka u kiriki je . Hegen je kpa , ior mba dondon kwaghwan u Yesu sha tar . Ior um@@ ili@@ on imôngo mba eren tom a Bibilo , sha u tesen ior er vea lu bem bem a mbagenev yô . Sha nahan yô , ú hii u̱ timen sha m@@ ze sh@@ imi u kwagh u Yehova a er sha u tin@@ d@@ in Wan na u ishima ishima sha u a̱ va kpe sha ci wou la . K@@ er kwaghwan hen anmgbianev mbagenev mba fan kwagh . ( Yeremia 17 : 9 ) Me@@ li@@ s@@ a ka gum@@ kwase Kristu , yange er batisema ica lu a gba ga tsô maa gba doon gumor ugen ishima je . ( 2 Timoteu 4 : 7 ; Mpase 2 : 10 ) Kwagh ne inja na yô , e̱r se lumun u yan ican shi aluer gba u se kpe sha ci u jighjigh wase u nan je kpa se kpe nahan , kpa kwagh ne tese ér se mba tô@@ mon a t@@ ôm ican shin ku keng ga . Ken injakwagh i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la , Yesu ôr kwagh u wanakiriki u bo , u gbidye ak@@ ar a na a tom la . M@@ hi@@ di u Mbayuda ken tar ve la ka ikyav i wasen se u kaven kwagh u Paulu nenge a mi ken mpase u sha mnenge la . Mbaromanu 5 : 19 pase ér : “ Er ior kpishi ve hingir mba@@ asorabo sha i@@ he@@ mb@@ e@@ ato i or môm [ Adam ] yô , kape ior kpishi di ve hingir mbap@@ er@@ apera sha ik@@ o i wan i Or môm [ Yesu ] kpaa la . ” Yange i doo un u eren tom ne kpen kpen ! Sha iyange shon i kuren awashima la , usu u ishimat@@ seen i Aôndo ua tser ‘ tar cii , ’ zum u una va a mtim sha mbaaferev la . Kpa hen sev mb@@ ura , anmgbian ugen u kwase na a er ai@@ ky@@ ôr , a lu ken iy@@ ou@@ ci yô , yila ortamen la ér a wase un una zua a ort@@ wer u nana lumun u eren kwase na t@@ wer a u tan un awambe shio yô . ( Mbaheberu 11 : 24 – 26 ) Aluer se umbur ishimataver i Yobu her yô , kwagh na la una ny@@ ô@@ ôso ishima i se kange ser , a lu angev shin ma nyi je ia er kpa se za hemen u civir Aôndo her la . K@@ am@@ er@@ on : Takerada u Mpase , u u er kwagh i ze ih@@ yan i môm vea takerada u Daniel la wase se u fan er ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la a li@@ h@@ i i kighir yô . 18 Ú Umbur Kpa ? Nahan yô , saa a kar a isholibo man m@@ yen u uumace kua Satan Diabolo kera keng ve , ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la kpa ia bee ye . Alaghga a gba u a na se imba m@@ tsaha la ga , kpa ka nyi iny@@ a@@ at@@ y@@ u@@ u se soo ser se lu ken uwegh ku Or@@ maan u T@@ amen laa ? Mbashiada mba Yehova na jighjigh ér ka Yehova , Aôndo u hemban@@ agee la tseegh una fatyô u van a bem sha tar gbem sha won ye . I@@ OR kpishi fa er Yesu lu a mbaapostoli 12 yô . M mase kaven mer ka Bibilo i henen yange i na ve ve lu a aeren ne ye . M@@ A@@ A@@ C@@ I 25 - 31 , 20@@ 13 ( Ru@@ tu 1 : 16 ) U@@ shir@@ mbaiorov mban nyôr Mbayuda shi i ts@@ ôngo nomso@@ mbaiorov vev kpaa . Aôndo yange wa Tindi wang ér , awambe aa er tom sha ci u m@@ de u asorabo Yehova una kar a ifer kera kua mba ve eren afer@@ akaa cii , kpa una gema a yima mba ve fe iti na shi ve ne i icivir kua kwagh u iti la i til sha mi kpaa la . Alaghga sar ú ú hemban eren kwagh sha kwaghfan shighe u ú tagher a mbamzeyol yô . • Ior mba Yehova mba zough a m@@ mem nyian nena ? Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 13 - 21 M@@ lu wam u ican la wasem u fan mbam@@ yen av . Aluer kwagh zua se a ma or nahan se er nan ve se fa ser nan ngu or@@ ihyom wase ga , man aluer nan ngu or@@ ihyom yô se er nan ve se fa ? Yange i gba u Mbayuda vea ta@@ an kp@@ an@@ de@@ gh ku tempel ku sule uhar ( ing@@ y@@ egh ki kuman sha tom u ayange ahar ) sha hanma inyom . Doo u se ver ishima yum . Ken ivese you . Ú yila , mo me gema me ven@@ gese . ” — Yobu 14 : 14 , 15 . Paulu yange wa kwagh ér nyi , man un iyol na yange ver ikyav i dedoo nena ? Kpa er se fe akaa ne nahan yô , kwagh ne wase se se fa er i hii ve ka i lu mbagen ican kpishi u palegh iliam i dang yô . ( 1 Kor . 2 : 16 ) Sha kpôô yô , iky@@ u i Mbakristu ve iin akuma akuma la ka gbenda u hemban doon u palegh aeren a hông@@ or@@ ough a hen ku a a zough sha Ruamabera ga la . Shi kwagh ne ka a wase ve u lun ving , eren ku la sha icivir man sha gbenda u u kom mba Aôndo a doo ve ishima la kpaa . Sha mimi yô , Yesu ngu Tor man Zege@@ pristi u mhôônom ma ker un a vese yô . Kpa Yehova gema yima ve ken atô u at@@ se a usu u ye@@ ghen ker la . ( D@@ an . Nahan kpa , ka se nôngo kpoghuloo , se suur sha Yehova . ( Mateu 7 : 28 , 29 ) Kwa@@ gen@@ egh la je yô , “ ikpelaior ” lu vea na ayange atar jigh jigh , a kwaghyan shio ! — Marku 8 : 1 , 2 . ( Mbaromanu 14 : 7 , 8 ) M@@ saanyol wase har sha u se eren ishima na shi zan hemen u civir un a ishima i taver . “ M@@ til sha mimi ” ka u or lun tse@@ v tse@@ v sha u eren kwagh u vough shin nan ishima i nan cii sha u civir Aôndo . B@@ ri@@ an : Mb@@ any@@ iman akaa kaa ér ma shighe môm kpa or lu u i yilan nan ér Tor Davidi ga . Ter la ngohol tal@@ ent@@ i la hen a nan kera , gema na or@@ tom na u lu a mi pue la . Shi Aôndo soo ér se sôn un kwagh u “ a lu sha ishima Na vough yô . ” ( Yohane 11 : 47 ) Kpa mbagenev ken a ve yô na un jighjigh , ve kaa ér : “ Zum u Kristu Una va yô , Una er u@@ ivande vea hemba ng@@ een a mba or ne A eren nee ? ” Jigh@@ ilii yô , uumace mba ve yen mban cii mba yemen hen ijiir i môm . ( Yakobu 1 : 22 - 25 ) Shi anmgbianev asev kpaa wa iyol kegh a kegh u wasen se . U tesen ikyav yô , zum u or@@ henen ugen u i yilan un ér S@@ im@@ on la nôngo ér una zua a iyua i icighan jijingi hen mbaapostoli sha iny@@ ar yô , ve venda u ngohol ing@@ y@@ at@@ u na la , ve gema ve kaa a na ér : “ Ge@@ ma ishima sha ifer you ne kera . ” Shighe u Yesu ver iniongo i M - umbur la kpa , yange na mbaapostoli nav wain , u tile sha ityough ki awambe a na la , ve ma . ( Mat . Aluer u soo iveren i Yehova yô , “ ver ato ” sha imo na . Kwagh gba se a hemen je zua ga . Yange gba u orgen ken tar u Fran@@ ce , mba yer un ér Ser@@ ge vea kwase na A@@ gn@@ è@@ s vea gema mba@@ awashima vev . Kwagh u tsombor u Samuel , profeti ugen u hii u civir Yehova iyev zan zan kar been iyol , nahan lu a iti i dedoo vea Aôndo la , kpa lu nahan . A@@ yange nga kar any@@ iin yô , i yil@@ am ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n sha tele@@ f@@ on , i pin@@ em ér mo me fatyô u zan ken tar u H@@ a@@ iti kpa — mea fatyô je yô , i̱ lu kper@@ nan ! Nahan kpa , a lumun tsaha shon shi gema ishima , nahan de ieren na i bo la . Ka se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova , sha er se dondo Yesu sha inja yô . — 1 Pet . Shi se mba a ishimaverenkeghen i doon tsung ser shighe a kuman yô , Aôndo una hide a mbacivir un sha mimi mbara vea hingir vough shi una na ve iyua na i uma u tsôron la . Inja i u eren msen ér de ze a vese ape imeen i lu ga , kpa yima se sha ikyev i ifer la ér nyi ? Se kav ser ka hanma or u se pase nan loho u Tartor cii nana ungwa u ga . ( Mat . Nenge ase kwagh u yange er kwase u ken tar u A@@ shia ugen , u a lu sh@@ ir ken tar u C@@ an@@ ada yô . Yange i nzughul a na sha ci u ngu mar@@ nya ga yum , kwagh ne vihi un kpishi . Yange ve de u keren iwasen hen Aôndo , ve gema “ ve yila Igipiti ” shi “ ve za hen A@@ shi@@ ria ” kpaa . — Ho@@ sea 7 : 11 . Heela tseegh ga , mba kaan a or ér nan kpa i shighe nan mkurem , nahan nana hii u yan bredi shi man wain sha shighe u umbur ku u Yesu la ga . Davidi yange gema ishima , nahan a er msen ér : “ Z@@ ung@@ w@@ em mhôônom Aôndo , sha erdoo Wou ; sha mhôônom O@@ u ma kôron yum la , es@@ em akaabo am kera . Yehova na ú iwasen la sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” u a tsough un sha u a naan se “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” la . — Mateu 24 : 45 – 47 . Er ishima na ke@@ he kar ikyaa inya yô , i tu@@ ur sha hu@@ h@@ u na , nahan angev ngô@@ ôr kôron un ga . Nahan kpa , ing@@ y@@ egh ki mbakur@@ an mba i shigh ve mkurem la p@@ ande hegen . U tesen ikyav yô , mbap@@ asenkwagh mbagenev cian ashe , nahan er sar ve u pasen kwagh sha mimi nahan kpa , ve fa kwagh u vea za ôr ga . Kpa cii man nana̱ sun@@ da mbi a bee yô , ikyo@@ mon ki vihi iy@@ i@@ av mb@@ ira kua akaa agen a nan lee la . • Ka unô ve ver se akav a dedoo , man ka sha ci u nyi ? A@@ eren ne wa u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo kpoghuloo cii man mkur una va la kpa ker . Heela tseegh ga , i ker ah@@ ab@@ a ér a@@ kpa as@@ an ne nga je hemba b@@ iliôn deri môm , kpa ka a@@ kpa as@@ an ne atar tseegh a fatyô u nengen a mi aa iwasen i an@@ ar u i we i nengen akaa a ken i@@ am@@ egh u i yer ér tel@@ es@@ cop@@ e la shio je kpaa ye . ( Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ) Shin er Mbashiada mba Yehova ve lu a tahav mbu lamen ken ijô ig@@ enegh ga nahan kpa , ve fa er i lu a inja kpishi u tesen ior kwaghaôndo ken ijô ve yô . • Er nan ve se fe ser erdoo una du@@ mbur ken Tartor u Aôndo laa ? Peteru ôr kwagh kwa 34 t@@ ér akaa a a lu ken ityakerada i Bibilo igen pue ken washika na u hiihii la . — 1 Peteru 1 : 10 , 11 . Kwagh u van Yobu a inyaregh kera lu ga , ônov nav kpe cii , azende na undu un shi a gba at@@ undu a nyoon tsung shi kwase na kera suur sha Yehova ga . A kaa a As@@ a ér : ‘ Aluer u undu Yehova yô , Yehova kpa una undu u . ’ ( Pasalmi 1@@ 10 : 1 ) Nahan kpa , i na un “ tartor ” u ú lu a ior mba ve ongo un yô . 7 : ​ 1 - 3 ) Cii man Armag@@ e@@ don a va yô , Yesu una na ve injar i yemen Sha , i yange tôndo zwa a ve la . A@@ vur a ruamabera agen pase kwagh u iyange i Yehova la nena ? Sha mimi yô , kwagh ne pase ieren i mbatomov mba Aôndo mba ve tsegh ayol a ve cii yô ! — Aerenakaa 5 : 32 . Yakobu shi nger ér : “ Ne fa er u yan i@@ kar a tar i lu u lun i@@ ho@@ m a Aôndo gaa ? Nahan zum u ior va a mbayev vev mba kiriki hen Yesu yô , mbahenen nav soo ér vea kura Yesu , i de seer zan un iyol ga , nahan ve nôngo ér vea yange mbayev mbara ve de ze ikyua a na ga . Kpa mbaapostoli mban kav inja i kwagh u lu ôron la ga . ( Luka 23 : 31 ) Ve va gema nengen iti i Aôndo nena ? Gba u mbamaren vea lu a mnenge u nyi sha kwagh u tom@@ o ? ( Aerenakaa 15 : 28 , 29 ) Mbashiada mba Yehova mb@@ á te uwegh van@@ ger a agumaior a a lu a ve imôngo , a a til dông sha kwagh u vough la . Anmgbianev mba kasev mbara kaa ér nyi ? 3 “ S@@ ôr Gbenda u A@@ ng@@ ahar A O@@ u U@@ ̱ Lu V@@ a@@ an@@ aa ” sha u U V@@ ese ken Jijingi Yô W@@ ea cian ashe yô , umbur wer ka we tseegh u cie ashe ga . “ As@@ an ” la ka “ [ mbatyomov ] mba iniongo i Kristu it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar ” la je la . ‘ K@@ ar Nen A@@ ka@@ a@@ ôron a U@@ jijingi ’ Zum u Yesu nder shin mbakp@@ enev ve lu anden hen ior la , á ande hen mbahenen nav kwa@@ gen la maa á wa Peteru kwagh ér : “ K@@ o@@ son Mo an@@ iy@@ ông@@ ov A@@ v . . . . Ve kaa ér : “ Kwagh gb@@ aan ior u va nengen se ga , sea lu civir Aôndo her shin sea de u civir un kpa ve fa ga . Hanma iyange yô , iorov m@@ iliôn 1 man dubu deri 6 nahan ka ve za hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et ne . Shi yange hemen M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la shi naan akaaôron kpishi ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en la kpaa ! I@@ ca kera gba ga je maa , m mough hen gar u m lu her la , m yem hen ger@@ i u S@@ an@@ dr@@ a lu eren pania her la . ” Se kpa se fatyô u zuan a mtsera ken mbampin mba i nger ken Bibilo laa ? ( b ) Kanyi kwagh i gbe u a time sha mi ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? Yosua 24 : 31 kaa ér : “ Mbaiserael civir TER sha ayange a Yosua lu uma la cii , man sha ayange a mbatamen mba ve lu uma her@@ egh er Yosua kpe kera la , mba ve fa aeren a TER cii , a A er sha ci u Iserael la . ” U y@@ eren ga lamen wang la una taver we , una kura ú kpaa , shi mbagenev kpa una taver ve asema u dondon ikyav you la . — 1 Timoteu 4 : 12 . ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Ieren na i hemban cii yô , ka dooshima u t@@ angen iyol ga la . Er i tsengaôron nahan , Mbakristu mbagenev hingir u vendan mimi , shi ve lu tesen atesen a aiegh , nahan kwagh ne va a mp@@ av ken nongo u Kristu . M wuese Yehova kpishi er a ne ishimaverenkeghen , i i wasem u civir un a iwuese ken atsan je kpaa la . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Se v@@ ôr , kpa mayange je se gba nen uwer shin se yina nen ishima ga . PE@@ T@@ ER@@ U yange ny@@ iman ér un fa Yesu ga . Be@@ en cii yô , a hide a vaa tsung . ( Aer . 16 : 1 , 2 ) Shighe kar yô , Timoteu vi@@ a kuma u a nan un ityom kpishi . — F@@ il . Shi ka shighe u i doo u se za hemen u lun wang sha aeren a ase sha er se vihi m@@ til wase vea Yehova ga je ne . Akaa a Ruamabera a er kwagh sha mi jighilii ga la , i fa se ér se mba ior mba n@@ orom ikyaa a mbagenev sha á ga kpa ? Aluer or tindi orgen a ka@@ a@@ de u ish@@ u@@ ghun shin washika shin “ kwaghôron u sha shighe vough ” yô , akaa ne cii aa fatyô u tesen dooshima u a hii ken ishima yô . 6 , 7 . ( a ) Paulu yange ta@@ mber u zan ken K@@ orinte sha ci u nyi , man mbap@@ u@@ un@@ akaa mba yange ve h@@ una mimi u Paulu la lu a ish@@ ô ga sha ci u nyi ? Ka u henen a hen ga , ior mba zan kwaghaôndo mban mba a isharen i civir Aôndo sha mimi ve je . ( Ekesodu 20 : 14 , 15 ) Mb@@ agen ken Mbayuda mba sha ayange a Paulu la lu mor@@ on iyol er ve mba a Tindi u Aôndo . Shighe u Mbaiserael mba ve lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la hide ken tar ve la kpa , Yehova za hemen u tin@@ d@@ in mba@@ jighjigh mba pasen loho na , er E@@ s@@ era u lu pristi la man profeti Mal@@ aki nahan . Nahan kpa , lu u shi kwaghôron ne una kure vindi vindi u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken hemen . Kwagh u yange lu ishimaveren yase shighe u se lu iyev la kera ka un a lu isharen yase nyian ga . I@@ ca a kera gba ga tsô , mbamzeyol mba isholibo man mlu u m@@ yen u se lu ker hegen i kom anyom dubu at@@ er@@ atar ne una hingir kwagh u tse . Hen shighe la uumace mba kuran tindi cii vea ember uma er Aôndo yange wa ishima nahan . Inja na yô , gba u akaa a ken jijingi aa lu se kwagh u hiihii shi se eren kwagh a shighe wase sha kwaghfan kpaa . — Mbaefese 5 : 15 , 16 ; Mbafilipi 1 : 10 . Kwagh u Kwa@@ se@@ kristu ugen u i yer un ér K@@ y@@ le la tese se er se er kwagh ne yô . Shi a seer ér : “ Kpa se yô , se mba a mhen u Kristu . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Z@@ an zan va ar sha ayange ase ne kpa Yesu ngu a isharen sha tom u i@@ vangeli ne her@@ egh . A sa@@ gher ishima yase ga he ? Sha nahan yô , gba u ior mba ve lu a icighan jijingi nyian la vea lu ior mba lun a bem , mba ve nôngon kpoghuloo u du@@ ghun ieren i s@@ angen a s@@ ange sha dooshima ken a ve kera , man ieren i ny@@ a@@ ghen akuraior agen kua i@@ pi@@ la i eren kpaa la . Hanma kwa yô , se za sha ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh , se za tsa vea na kasua jimin , se er mbamkombo vea na shi se due kwaghpasen , vough er i eren ken atôônanongo a ken ag@@ ar a tamen nahan . Aluer u gbidye kwar sha kwagh u ú er ken ruamabera yô , shi u zua a mtsera kpishi . Ikyav i tesen yô , ai@@ k@@ ighe ugen la d@@ as@@ enda uhar va hen ya u m lu tsan la , maa m tsu@@ we sha w@@ in@@ do@@ u ken ijime i iyou yam , m yevese m t@@ ume shin ik@@ yô . Ka kwagh u Bibilo i tese jim jim je ne ! Yehova una hingir agee man tahav asev sha shighe u am@@ een a c@@ in@@ ge sha a vese je á hingir er ‘ or@@ i@@ ho@@ m u age@@ egh ’ yô . ( 2 Utor 19 : 35 ) Shi sha shighe ugen la di , ort@@ yom ugen er tom a kwaghfan na man agee na a a hembe a orumace la , dugh mbaapostoli mba Yesu ken ga@@ adi kera . Yange una ker u zan iky@@ ura ken tar yô , alaghga ma hemba lun a inyaregh kua icivir . 1 : ​ 10 - 12 ) Ka sha ikyev i Yesu tseegh , jighjigh u nan una fatyô u kuren shin hingir j@@ im@@ in@@ kwagh ye . M@@ sen man kwaghpasen ka icighan iyua i i ne se yô Nenge ase kwagh u Aberaham er ken mlu u taver ne la . 14@@ 3 : 5 . I@@ k@@ yo@@ kwaghôron i̱ í er heen ne i̱ taver mba ve lu ungwan a M@@ ika la u kaven ga cii . D@@ ugh u yan ikyar a ior mba dedoo sha yô , ka nyi kwagh igen i gbe u ú er ve u “ kar iyol you sha u ú taver sha u civir A@@ ôn@@ doo ” ? Ikyav i tesen yô , noov mbagenev kua kasev vev vea fatyô u aren sha ian i á tsaase ve sha ci u tom m@@ ishen , á tindi ve vea yem ken ityar igen yô . 2 : 16 ) Jijingi u taregh ne wa isharen i lun mb@@ any@@ ar@@ ev la ken ior kpishi . I yam u@@ te@@ b@@ ur man akaa agen a t@@ aren ityakerada sha mi sha ikyev i bran@@ ci u ken tar u H@@ ong k@@ ong la i tindi a mi sha tar cii , sha ci u tom u pasen kwagh ken igbar la Paulu yange wa Mbaefese kwagh ér ve dugh iliam i dang ken a ve kera tseegh ga , kpa shi ve dugh isharen i lamen dang la kpaa . 5 : 14 ) Shi takerada ne na ve mbamhen er vea er ve vea tile dông sha ci u kwagh u mimi yô . ( 1 Peteru 1 : 8 ) Shighe u Yesu u Aôndo tsua un ér a lu tor la lu shin tar la , a er akaa kpuaa a tesen kwagh u una va er shighe u una va tema Tor sha tar jimin cii , sha shighe u Aôndo a ver la . ( 2 Samuel 22 : 31 ; Ekesodu 1 : 18 - 20 ) Kpa iveren i Yehova kighir he@@ ela tseegh ga . ( Yohane 3 : 5 ) ” Sha ityôkyaa ne yô , ior kpishi na jighjigh ér mba i er ve batisema ga tsô ve kpe la cii , i kende ve ken ig@@ y@@ am@@ usu , shin mba yan ican sha ma gbenda ugen . Nahan , mbahenen mba Yesu mba tsuaa mbara lu a ishimaverenkeghen ér mba ve lu kpen@@ egh ken m - umbur u Aôndo la cii a nder ve shin ku , shi a hide a na ve uma . Shi Davidi wase tom la sha iny@@ ar kpishi . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve venda u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba eren mba sha i@@ pi@@ la man mba iji@@ mba@@ gh la ( Ôr Mpase 3 : 14 - 22 . ) U hen wer kwaghwan u Bibilo i we sha kwagh u m@@ sô@@ rom ma man kpishi la ngu a injaa ? Yange na nagh ku nd@@ ahar kpishi . Se na or@@ ya icivir nena ? ER MB@@ A@@ I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L lu duen ken Igipiti la , i@@ been@@ egh ki lun er ity@@ ô@@ gh nahan sen va lu ikyua a ve , shi ki za hemen u lun a ve . Heela tseegh ga , ieren ne wa u eren a mba@@ beenyol sha dooshima kua mbayev man mba tahav mbu yen ve la kpa ker . ” ( M@@ ika 1 : 1 – 7 : 20 ) Kpa er m seer eren msen shi gbidyen kwar sha avur a Bibilo a a er kwagh u dooshima u Yehova yô , kwagh ne wasem u lun a mnenge u vough sha kwagh u ah@@ endan ne , shi m kav mer ityôkyaa i môm i i ne ve mbamaren av ve lu hendan a mo yô , kwagh wam gba ve ishima . U nenge a ve ken ishima you er ve cii i saan ve iyol kpishi kpa ? — De m pine u kwagh : Sha kwagh u ú fe atindi a Aôndo a tese yô , shighe u or lu eren msen la , ka ken iti i an i gbe u nana er m@@ sen@@ e ? ( Ôr Yesaia 11 : 6 - 9 ; 65 : 25 . ) Nahan cii kpa , mkaanem man taver Timoteu ishima u nan Yehova jighjigh shi lun a vangertiôr ken a na kpaa . Shi yange zua a ak@@ ar a injaa kpishi sha u n@@ ungwan a ior mba ve lu a mnenge u Aôndo , er un nahan yô . Takerada u Yobu shi wase se se fa kwagh u a lu u tilen sha mimi yô , shi se fa ityôkyaa i ashighe agen Yehova ngu a de ér mbacivir un ve ya ican yô . Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér : ‘ Mba i m@@ ô@@ ôr ve ken iyou i TER Vea ume atam a iyol i been ve her . ’ “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh Ka Nan Gba Nan Jighjigh sha Hanma Kwaghôron Tsô , ” 10 / 15 Man gema uma wase yô , a er nan man se fa gbenda u ú hembe doon u se kar@@ aa ? U fatyô u fan kwagh a keghen we ken hem@@ ene ? Kwaghôron u profeti u ken Mpase 12 : ​ 7 - 12 la pase er i hii ve m@@ ver u i ver Tartor u Aôndo sha la a gbe a zough sha mhii u akaa a vihin a a lu ts@@ eren uumace la yô . Kanyi i̱ ne ve Mbashiada mba Yehova ve lu a ishimat@@ seen imba i Mbakristu mba tsuaa mbara kpa yange ve lu a mi yum laa ? Aluer se mba ôron Bibilo hanma yange shi timen sha kwagh u se er la zu@@ lee yô , se fatyô u wasen mbagenev u fan mimi u Yehova a lu tesen se hegen ne . — Anz . Sha nahan yô , se suur nen sha Aôndo er Yosua nahan , yange kaa ér : “ Ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” Kpa ka mbamtaver mba nyi se tagher a mi ken tom wase u pasen kwagh sha uya uya laa , man se nôngo a mbamtaver mban nena ? Kwaghôron ne yange doo ve ishima kpen kpen je . Ka Yehova a gbe akaa cii ye 1 : 23 ) Kpa ken mpase u sha mnenge shon , Yohane nenge a ior mbagenev mba ve lu ken nongo u kwa@@ se@@ he la ga yô . Er Yosua lu wanye u vese ken Igipiti yô , a shi nan kpa yange ungwa kwagh u ityendezwa i Yehova er ér una na Mbaiserael tar ve la . ( Gen . Aberaham zamber a Yehova sha kwagh u mtim u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a Ka ieren i nyi ka i na i maa ior iyol u nengen sha mba@@ been@@ yol@@ o ? ( b ) Eliya sôn kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne kwaghyan nahan á er nena , man Yehova na un injar sha kwagh ne nena ? A@@ tô@@ akaa a or@@ pasalmi ter la nga u a iwasen sha ci u nyi ? Ka sha gbenda u nyi nahan se ôr Bibilo ve a wase se ? ( Gen . 12 : 4 ; 15 : 6 ; 16 : 3 ; 17 : 1 , 9 , 10 ) Er Aôndo nenge jighjigh u nan u Aberaham la ér ka perapera yô , kwagh la tese kwagh u a ne or lun perapera sha ishigh ki Aôndo yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 39 , 14@@ 6 Mbaromanu yange ve nenge ér kwaghaôndo cii har sha u@@ iniongo , er mar ember man iky@@ u i eren man a@@ vese nahan . Lu akaa a ve eren ayange ayange yô . 14 Jijingi Ngu Eren Shi@@ ada vea Jijingi W@@ ase I@@ m@@ ôngo Ka sha nyi yange gba u a fa shin Mbaiserael vea kuma u zuan a iveren shin if@@ ana ? Ru@@ k@@ ia ka kwase u ken tar u Al@@ b@@ ania u a lu ken kwa@@ v anyom u sha 60 yô . ( c ) Hii nan ve i doo u se tôô Bibilo i henen ser ka “ gbaa u mcivir ” wa@@ s@@ a ? ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Yange hange Yesu u nan a@@ sh@@ a@@ gba@@ aior mfe u tesen Ruamabera la ga . Na kwase wou icivir sha mkaanem ma wuese nan M@@ suur u ú lu suur sha Yehova sha mimi la una saa gbilin ga Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba ken gar u K@@ orinte washika kaa ér : “ Ne kera fa gaa ? J@@ an@@ ina ungwa kwagh la kpiligh un iyol , tsô a kaa ér : “ M er tom heen ka anyom 12 je ne , kpa m ngu a̱ vande ungwan imba kwagh ne ga . ” Kanyi ityesen se zough a mi sha kwagh ne ny@@ ian@@ a ? Anyom nga kar ahar yô , m za zende ken tar u M@@ on@@ go@@ li@@ a , ken inyom i 200@@ 7 la . Nahan gba u we kpa u na iyol you , shi u nôngo kwagh tsung ve ú fatyô u eren akaa a ken jijingi a u we ishima u eren la ye . Shi jighjigh u nan “ ka ik@@ av i akaa , ” shin ikyav i vangertiôr u or lu a mi sha akaa a i nengen a mi ga la . Kpa Satan yô , sea g@@ ure a g@@ ure inya tseegh sha u tesen ser se civir un kpa a kuma un je . Kanyi se fatyô u henen ken an@@ zaakaa aa a li@@ he ga nee ? Mbat@@ im@@ en sha akaa kaa ér , shighe u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ve hingir t@@ am@@ enkwagh ken uma u or yô , ka i hemba taver nan u zuan a msaanyol man mk@@ om cii . Una fatyô u yangen hanma kwagh u bo u una ya tor sha a vese la cii . ​ — Ps . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 17 ) Nahan se kpa kape se kar i̱ je la . Ity@@ ôkyaa i vesen i yange na ve ki hemba doon yô , lu gbenda u i eren ki sha ican la . ( a ) Shighe u iyange i me@@ men i Aôndo hii la , lu nyi i er@@ ee ? Akaa nga ken tar kpishi , a aa fatyô u d@@ an@@ en mba ve lu hemen tom ne la yô . I pase kwagh ne ken M@@ ika 4 : 5 ér : “ Ior cii mba zenden han@@ mô ve ken iti i aôndo u nan , man se yô , sé zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” Nyian ne , mbap@@ asenkwagh u Tartor mba ken Jam@@ an@@ i hemba 1@@ 6@@ 5@@ ,000 . Er se va nenge nahan , nd@@ era s@@ à@@ r@@ è@@ n ior u m@@ à ve gem atesen a Kristu m@@ à á zough sha aeren a sha shighe ve la ica i gba ka nyian ga . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ) Á tese se akaa kpilighyol kpishi , nahan kpa , se zer lun a akaa kpishi a á gba u se hen se fa yô . Nahan se nôngo a angev mb@@ ura sha hanma gbenda cii , kpa , sha iyange i J@@ un 4 , 19@@ 8@@ 5 la , angev mb@@ ura hemba un . Yange tsa sha won anyom 70 . Yehova yange na Mbaiserael mba ve lu p@@ aven a kasev vev sha atô@@ akyaa a ikyo@@ o ga geman eren kasev mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la ibo 24 : 5@@ 8 ) Yange kegh iyol u zan zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 00 vea or@@ van@@ nya ve ne , sha u za hingir kwase u Is@@ ak@@ a , wan u Aberaham . ( Gen . T@@ aver mbagenev u lumun ér gba u mbamaren vea luun a mbayev vev imôngo shighe n@@ al@@ egh@@ aa , shi vea waan ve ikyo kpaa . I tsengaôron ér zege@@ ikpelaior la ia due ken hanma ikyurior , kpa a lu ken hanma ikyurior tseegh ga , ia due ken “ hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . ” Mba@@ ah@@ end@@ anev yange ve wua mbacivir Yehova mba jighjigh kpishi . — Heb . W@@ il@@ liam Sam@@ u@@ el@@ son u a lu or@@ vesen u Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha I@@ makeranta i H@@ enen Kwagh u Hemen u Aôndo la di wa mba been makeranta kwagh ér ve var a tom u civirigh u pasen kwagh u Tor u a lu hemen la shi ve za hemen u tesen icivir ve sha aeren a dedoo . Sha ci u , er nan lu kimbir a kimbir mbam@@ lumun mbara , nan lu gbidyen kwar sha mi ga yô , a lu nan ican kpishi u taver ken mimi . ← Anyom 6@@ 0@@ 6@@ .@@ 25 → ← Anyom 1@@ ,@@ 9@@ 1@@ 3@@ .@@ 7@@ 5 → KW@@ AG@@ H ne tese ér ior kpishi mba ve s@@ enge ér ve na ma kwaghaôndo jighjigh la mba fe gbidyen kwar ken ishima fan e̱r i hii ve , ve lumun a kwagh u ve lumun a mi la ga , shin aluer ma ityôkyaa ngi i i we jighjigh ve la im@@ agh kpaa ga . We u ngu nengen a akaa a á lu ikyav i mk@@ ur@@ tar , a i ter shin heen ne kpa ? ( Genese 2 : 16 , 17 ; 3 : 1 - 6 ) Yange ve tsua u eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke ve , ve gba tsu@@ wan kwagh u dedoo man u bo ayol a ve . Kwagh ne una lu kwaghbo hemban je yô aluer or gba fan tsô ér kwagh u nan er nan k@@ ur yô ngu sha mi , shin zum u kwagh la a kaha kposo a kwagh u nongo u Yehova u lu tesen la je kpaa . Apostoli Peteru ka ikyav i sha uhar i se nenge sha mi ti@@ ôn@@ ôô hegen yô . M@@ ô wen môm nana̱ de kera duen sha h@@ unda u iyou i nan ga , saa sev mb@@ u̱ av . ” Kwagh ngu u yange na ve apostoli Yohane nger takerada na u I@@ vangeli la yô . I@@ mba iwasen i ng@@ i@@ la nahan tese dooshima u Mbakristu u mimi . Nahan doo u se pine ayol a ase hegen ser , ‘ Mimi je , ka hembe gban mo ishima u eren ishima i Aôndo kpa ? ’ Or@@ gen u ngeren kwagh u kwaghaôndo ôr kwagh u mlu u ken N@@ or@@ th Amer@@ ica la wener : “ Kwagh u Kristu . . . gema hingir kwagh u ken iti tseegh , [ shi ] mbadondon kwagh ne kpaa mba a mfe sha kwagh u ve ne jighjigh a mi la ga . ” Nahan Mbashiada mbagenev de u civir Yehova sha gbashima . H@@ ide nenge ase er or@@ sule ka nan er tom kpoghuloo , nan kaha sule cii ve nan mase l@@ ôôn iv@@ or la . Sha nahan yô , mba ve a iwuese sha tom ve u pasen loho u dedoo ne sha u . . . Kwagh ne ka a na se kporom ikyua a na . — Y@@ ak . ( Mateu 10 : 1 ; Luka 9 : 1 ) Be@@ en kera yô , a mough a tindi ve ér ve̱ za he ’ “ iyôngo i hen ya u Iserael ” la . Hii ke ’ inyom i 18@@ 7@@ 9 zan zan va ar ke ’ uwer u Di@@ se@@ mba 15 , 19@@ 38 la je , hanma mgb@@ er u magaz@@ in la cii í nger sha i@@ gb@@ ende na i̱ sha ishi la ér “ Or@@ kuran , tugh za nana ? — Yesaia 21 : 11 . ” Heela tseegh ga , m - ongo u ú lu ungwan loho u dedoo shi yaren tom sha ú la tseegh kpa tese ikyav ér kwagh wou gba Yehova ishima . Ka A@@ na Nan K@@ om u Hemen Ny@@ ian@@ a ? Lu a ieren i Davidi kpa lu a mi la ; yange wa icam ér : “ We , u U ongo msen , ka hen a We man uuma cii vea va ye . U palegh aeren a hông@@ or@@ ough a tar ne ka kwagh u ican kpishi , gadia Diabolo gema aeren ne hingir kwagh u doon ashe shi a du@@ mbur kpaa . Anmgbian ugen , iti na ér John , un vea kwase na Jo@@ An@@ n , mba eren tom u ikp@@ ur pania , ve nger ér : “ Yange se henen kwagh hen tsombor ts@@ ere tse ts@@ ere . ( Aerenakaa 20 : 28 ) Nahan je kpa , tom ve u kuran la man u@@ erdoo mbagenev mba ve eren sha ci u tiônnongo la , mba eren ka lu sha ‘ mk@@ ighir ga , kpa ka i̱ lu sha asema a ve . ’ Ikyav i tesen yô , U@@ ria , profeti ugen u un kpa eren tom profeti di er Yeremia nahan la u@@ ve ityough yôôn ic@@ in@@ tan sha Yerusalem man Y@@ ud@@ ah “ vough er Yeremia nahan . ” “ M T@@ em a U@@ gbil@@ in@@ mbaiorov I@@ m@@ ôngo Ga ” Mimi u i tese or ken Ruamabera la ka una va hii u doon nan ishima yô , i saan nan iyol je nan nôngon u ôron ior kwagh sha mi hanma shighe cii . ( Mateu 4 : 1 - 11 ) Se kpa , ka sea er msen hen Yehova sha jighjigh shi sea gema un una lu ijiir yase i y@@ eren yô ka á tindi mbatyomov nav ér ve va wase se . ( Daniel 2 : 44 , 45 ) Tartor ne ngu kpôô kpôô shi ka u tseegh ua lu gomoti u una hemen tar ne ye . • Se er msen nena ? Mbat@@ amen mba Mbakristu kpaa ka ve tese ikyo i wan sha u wasen se . Shi se mba seer soon kwagh u Aôndo sha u henen Mkaanem nam man sha u ôron ityakerada i i pase akaa a ken Bibilo man sha u zan mbamkombo mba Mbakristu . Kanyi u na sha u zuan a uma u ts@@ ô@@ ron@@ ô ? Ka una nger se washika yô , a ter avur a Bibilo ker shi a taver se ishima ér se za hemen u civir Yehova sha jighjigh . Se tsaase i sha u seer henen kwagh u Or@@ gban se man er se seer kporom hen a na yô . • Yehova yange ya ican vea Wan na sha kwagh u nagh ku ip@@ aan nena ? Ishim@@ a@@ verenkeghen i M@@ nder u shin K@@ u la H@@ ar sha Dooshima u Aôndo Nahan u nenge er i doo u se palegh idya i eren sha ci u akaa a vihin a ka i̱ va a mi la kpa ? Yange i gba u Mbaiserael mba nomso cii vea lu hen ijiir i i ver sha u eren “ U@@ iniongo mba TER ” la sha shighe . ( L@@ ev . ( Mbaefese 6 : 16 ) Nahan ka hange hange u se tôvon fan er ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , ka jighjigh u nan wase je la a lu yô , shi fan kwagh u se fatyô u eren sha u sôron un shi taver un kpaa yô . Or@@ hemen wase yaren tom a Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara sha u veren ior mba ve kom la sha tom — vea lu mba i mar ve ken jijingi la shin vea lu ga kpaa — sha u ve̱ lu mbatamen ken atôônanongo . ( Mpase 22 : 16 ) Yange ‘ k@@ ôndo sha ’ shin tema tor ken inyom i 1914 shighe u í ver Tartor u Aôndo sha , maa hingir mhii u i@@ aven i he la . Nenge , Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O wasen Mo . ” ( Yes . ( Ivur 11 – 13 ) Gbenda ugen u ú yar tom a uma wou ngu hemba ung@@ un ga . 15 : 36 ; M@@ ar . 14 : ​ 22 , 23 ) Shi dugh u tesen iwuese er Yesu tese nahan la sha yô , doo u se “ [ su@@ gh ] TER ” sha “ aeren a Na a kpilighyol , a A eren a ônov mba iorov ” la , shi se su@@ gh un sha ci u ‘ akaaôron a Na a ji@@ righ a mimi la ’ man sha ci u mkaanem shin loho na u u lu ken Bibilo hegen la kpaa . ​ ​ —⁠ Ps . 1 : 24 ) Doo u se lu a mnenge ne ken ishima hanma shighe . Aluer mbayev ou nenge u ngu tsuan i@@ ember@@ yolough i wang yô , alaghga tsô ve kpa vea er nahan . — Rom . Se tese mba ve te@@ v se a ican la dooshima nena ? Aluer u ngu a lu or@@ pasenkwagh u Tartor ga yô , ka akaa a nyi i doo u ú tsua u va eren ken hem@@ ene ? N@@ ana fatyô u yemen ken tar sha u nana za er kwagh u nana ta@@ an ave van@@ ger a mi yô . S@@ ea lu kwa@@ v shin sea vôso nom shin kwase kpa , se eren nen kwagh sha ishimataver shi se suur sha Yehova kpaa . Kpa , apostoli Paulu yange kaa ér Diabolo ngu a tahav mbu wu@@ an or . ( Ekesodu 15 : 1 - 19 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 7 - 36 ; Pasalmi 1@@ 45 ) Apostoli Yohane yange nenge a mbatamen 24 ken mpase u sha mnenge — ing@@ y@@ egh ki ki til sha ityough ki Mbakristu mba i shigh ve mkurem jimin cii la , ve lu sha — ve lu wuese Yehova , kaan ér : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” Hi@@ ihii yô , zende ve u yemen Yerusalem ne yange u kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ ,@@ 6@@ 00 shi ú tôô iwer iny@@ iin shin it@@ ian nahan . Aluer u vande henen kwagh u a va hen ken Iyou i Tartor la yô , mkombo la una maa u iyol , nahan u hemba zuan a iwasen . ( N@@ um . 21 : 5 ) Ve kaa ér Aôndo er kwagh a ve shami ga , shi Mose kpa kuma u hemen ve ga , ve lu kaan ér : “ G@@ uda ma se kpe ken tar u Igipiti , gayô , gu@@ da ma se kpe ken deser@@ ti ne je ! . . . Lu ken inyom i 1914 la , loho u Tartor ne hemba lun u “ dedoo ” cii ye . Aluer ka nyi je i ve a a@@ ah@@ e kpa , shighe u a@@ ah@@ e a er u yô , ka nyi ia wase ú u wan ishima ? Zum u Mbaf@@ ar@@ ishi pine Yesu shighe u Tartor ua va yô , Yesu kaa a ve ér , “ ka sha mnenge u sha ashe ” man tartor u Aôndo ua va er ve henen la ga . Iyange i He@@ mban Hanma Iyange I@@ gen Cii ( Mbaefese 6 : 4 ) Kape mba ken tiônnongo kpa vea ngohol iwasen i mbatamen vea na ve a m@@ taver shio zum u ve kav ér mbatamen kpa mba a mbamzeyol vev shi mba a mciem shi kwagh tsu@@ m ve kpaa je la . ( Aer . 9 : 36 - 42 ) Alaghga D@@ or@@ ka iyol na kpa wase mbagenev sha u eren a ve dedoo . Kpa jighilii yô , kwagh ne una lu tesen ér nan ban a jighjigh u nan ga he ? Hen Mba@@ ôron Takerada Ne Yange hide a iyol na ijime , nahan zamber a Davidi ér a ya ve anyi sha ity@@ uh@@ wan@@ ev mbi N@@ ab@@ al tu@@ h@@ wa un la , shi ôr kwagh a Davidi sha gbenda u una umbur er un lu or u cian Yehova , nahan una kera or iyev ga yô . Se wuese kwagh u á er a vese ne kpishi ! Bibilo ta se icin kwa kimbir kimbir ér imba kwagh la i doo ga . Yesu shi kaa ér : “ An@@ ngô ugen una na an@@ ngô na ugen ken ku , ter ugen di kpaa una na wan na nahan ; ônov vea hendan a mbamaren vev , vea na á wua ve . Kpa mba b@@ undu zende sha ityôkyaa i ikyo@@ o@@ gh ga ze , ka i gba hange hange ve ve er nahan ye . 2 : 6 — Ka “ ih@@ in@@ da i u@@ if@@ i ” i nyi yange i bu@@ gh@@ u ? Kpa lu ôron kwagh u atesen a un man mbagenev ngohol hen Yesu la , kua akaa a Aôndo mgbegha mbaapostoli nger , agen kpishi va hingir vegher u icighan Ruamabera la . M@@ lu u Paulu vea Timoteu yange lu u sha tom shon ga , shin lu u nd@@ ôh@@ ôr ke@@ gh@@ elee kpaa ga , shi lu u ke@@ men iyol lun p@@ al@@ egh@@ aa kpaa je ga . 1 : 7 ) Sha nahan yô , kwaghwan u Paulu wa ér i hemen sha u nan ior icivir la ngu sha ci u han@@ mô wase nyian cii . Apostoli Yohane kaa wener : “ Ka Un je A lu i@@ w@@ om i asorabo ase ye , man ka a ase tseegh ga , kpa ka a tar cii je . ” Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce mase wuese mba been makeranta mbara sha mkaanem man , ér : “ Ne mba van@@ den eren a mbagenev doo doo , man se mba a vangertiôr ser erdoo u Aôndo la una za hemen u mgbegh@@ an ne u eren a mbagenev dedoo ken hanma tom u Yehova Aôndo una va na ne ken hemen cii . ” Ka se nôngo u fan akaa a ior mba doon se ishima ve soo man a ve soo ga la , shi se eren sha ishima ve kpa vough . T@@ so@@ mbor u Adam yange u ya ican i i@@ fan i i wa ér us@@ aa man u@@ sa@@ gher vea m@@ ende sha inya la je yô , L@@ am@@ e@@ ki ter u Noa ôr kwagh u “ ican i yan i sha ave [ a ve ] sha tar u TER A we u i@@ fan ne . ” — Genese 3 : 17 - 19 ; 5 : 29 . 21 : 18 - 22 . • Ka sha nyi gbenda nahan i taver noov asema ér kasev vev ve doo ve ishima ? 12 : 15 ; 13 : 20 . Sha kpôô yô , aluer se er kwagh u se fetyô cii sha er ijende i se ker vea mbagenev la i seer doon yô , kwagh la una na iliam yase a ve kpa ia seer doon . ( Yohane 8 : 32 ) ‘ S@@ an@@ ker u Jijingi , u a lu mkaanem ma Aôndo ’ la ngu a inja kpishi , gadia kor se sha atesen a aiegh shi “ yô@@ h@@ ôr ” akaa a a lu er ka “ a@@ you a utya ” nahan je kpaa . ( b ) Mbat@@ omov mba N@@ az@@ i je kpa yange ve fa kwagh u iyol@@ tseghan yase nena ? Shin er kwaghwan u Yehova a du@@ mbur wuee nahan kpa , kighir se ér se ungwa imo na ga . U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen u a lu pania ken tar u Amerika yô , ka a nger u@@ washika mba sur@@ un ior mba or ve nan kpe la asema . Nahan kanyi i gbe u se er ve se ya ikyar a Yesu shi se za hemen u lun ak@@ ar a na ? A@@ L@@ U@@ ER ú mough zende man gba u ú kar hen ijiir i akaa a vihin iyol a ngee kpishi , kpa or u nan fe ijiir la tsembelee nan hemen we gbenda yô , ú hemba zan u doo doo . Sha iwasen i mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba nomso mbagenev 12 yô , mbam@@ ishen mbau@@ har mban fatyô u geman Ruamabera u ken Z@@ wa Grika la cii been shi geman ityakerada igen kpishi i ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la kpaa been ken atô u iwer 18 tseegh . A kaa ér : “ D@@ or@@ is lu tse@@ v tse@@ v kpishi , nahan m soo mer mfe na la a de saan ishe ga . Ka Aôndo tseegh a lu a ian la ye . ” A@@ dooga ashighe agen mbamlu mbagenev vea na yô a taver se u den mbagenev kwaghbo . 4 : 14 ) Nahan kpa , mba ve fe mkaanem ma Aôndo kua mba@@ awashima nav vough , shi ve dondon akaawan a ken Ruamabera cii , mfe la ngu a tahav mbu geman uuma vev . ( K@@ ol . Shi ngu me@@ en ior sha “ isharen i a@@ sh@@ ee ” ér ve nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh , hemban je yô , mba ve lu sha In@@ tan@@ et la . Yange m hen kwagh sha ikyev i mbag@@ anden mba hen ningir la kpishi . P@@ ase ior mkaanem man sha gbenda u vough man u taver ga , shi pase ve ma i wanger kpaa . Ka he@@ ela la Paulu wase K@@ ri@@ se@@ p@@ u , “ or@@ vesen u shin@@ ago@@ ge ” la hingir or@@ henen ye . ( a ) Ka hanma takerada ua fatyô u wasen se u pasen er i lu hange hange u yaren tom a iti i Aôndo ? 12 : 2 ; 2 Kor . 13 : 5 ) Alaghga mbak@@ ov wou vea na jighjigh a ityesen i akaa cii gba duen tsô la , shin vea lumun a atesen a kwaghaôndo u aiegh kposo kposo sha ci u mbagenev kaa a ve ér ka kwagh u i doo u vea na jighjigh a mi je la . Daniel nenge “ Or u tsan sha won , ” ka Yehova Aôndo je la , na “ wan u or . . . m@@ tem@@ tor u tsôron . ” Er i vande t@@ eren ken ikyum@@ hi@@ ange i sha 11 man 12 la nahan , Mbashiada mba Yehova mba lumun ér i̱ ta ve awambe jimin cii shin m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma vesen ma m@@ ny@@ iin mara ga . — ka m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma lun mngerem mngerem man ma nyian man ma pu@@ pu@@ u man ma lun ti@@ ange ti@@ ange mara je la . Mbakristu mba ve hiden a ayol a ve ijime yô mba keren ér vea za g@@ wa ken tar ne ga . ( b ) Ka mbampin mba h@@ an vea wase se u tôvon ayol a ase he@@ gen@@ e ? “ Ishima You T@@ a I@@ ha@@ gh ” Ka m hen a ishima yam mer ken ior mba me lu lamen a ve la , a̱ b@@ unde kera kera kpa or môm di tsô yô nana ngohol mimi u Mkaanem ma Aôndo keng . Shighe u Yesu ver iniongo i M - umbur la , ôr kwagh t@@ ér iy@@ ongo i wain la , nahan gema kaa a mbaapostoli nav mba jighjigh mbara ér : “ Mayange me kera ma z@@ ar u atam a kon u wain ne ga , zan zan iyange i Me ma u he@@ gh sha tartor u Aôndo ” la . “ Mb@@ ap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku . ” — Aerenakaa 24 : 15 . Mba@@ aôndo vev mba@@ aiev mbara lu a iwasen shin agee a yiman ayol a ve kua mba ve civir ve la sha ashighe a ican ga . — Mba@@ j . Ruamabera za hemen kaa ér : “ Ve cii mba kohol mba van her a we ; ônov ou mba nomso mba m@@ ough@@ on ken ica , van her a we , ônov ou mba kasev kpaa , mba van a ve sha ih@@ an . ” Ka akaa a nyi nahan alaghga aa na ve mbagenev vea lu henen sha lan ér i yila ve myer u yemen sha ? Yange i ver “ or@@ iniongo ” shin or u nengen sha iniongo , man a̱ shi nan kpa lu or u civir Aôndo sha mimi . Ishim@@ averen yase yô , ka u vea lumun loho u Tartor u se lu nan ve la . ( Anzaakaa 18 : 1 ) Yange Han@@ a na ak@@ aren la ian ér a̱ tu@@ le isharen na i lun hen ape i lu tesen Mkaanem ma Aôndo kua hen ape ior nav ve kohol sha u civir un la ga . Alaghga vea lu henen ke ’ ishima nahan ér , ‘ Aluer ḿ soo mer i̱ er kwagh sha gbenda jighilii yô , a gba u me er kwagh la iyol yam ! ’ Ka ikyav i nyi i̱ tese ér m@@ ne u i ne uumace ér ve̱ nger Bibilo la na yô ngi aa u@@ lum kpen kpen@@ e ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 17 , 1@@ 7@@ 3 Kpa Is@@ ak@@ a vande m@@ ough@@ on t@@ w@@ ev ac@@ in imôngo sha er una lu ken bem a mbagenev yô . Ka nahan ve , m lu ken N@@ or@@ r@@ is H@@ all pe@@ pe la ye . Er El@@ la ng@@ ur gbidyen kwar sha i@@ aven i yange í lu tôvon un a mbampin iwer kar imôngo cii man i mase gb@@ ih@@ in un ken ga@@ adi la yô , a lumun nahan ér : “ M umbur er yange iky@@ ar@@ ky@@ ase gbid@@ yem iyol m lu kun@@ den anyi kegh kegh yô , yange ci@@ er mo iyol er m ngu an ats@@ ator u cuku nahan . ” Kwagh ne na yô , mo kpa akaa ne gema doon mo , nahan m z@@ aan a na sha u a za nenge an@@ umbe a eren sha ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh shi se gema eren an@@ umbe a sha kô@@ m@@ pu@@ ta a sha ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh . L@@ an@@ egh ku ku kange mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ken ishima la kua fatyô u tsu@@ men a ve . Paulu pase kwagh u er la ér ka kwagh u ‘ sha gba@@ aôndo ga . ’ ( Rom . Bibilo i ken zwa Buter i í yer ér New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la ka iveren injaa je zua ga ! Ka ityôkyaa ne yange i na ve Yehova na ip@@ aan sha u i̱ ci@@ r asorabo ase ye . • Ka i@@ mba@@ or man mba@@ awashima asev mba nyi mbamsen asev vea fatyô u pas@@ ene ? Shighe u Peteru lu lamen a Kor@@ ne@@ li@@ u la , lu tom u nyi ôr kwagh u u var var ? Ashighe kpishi Yesu t@@ eren ishember i “ man hi@@ re ” la sha u wasen ior u henen sha kwagh , yange a tôô kwagh u kiriki a kar sha u vesen . S@@ ev mbu aven yô , se nenge a ap@@ ev a ior lu a gba k@@ ahan kwagh sh@@ imi ga la man er a@@ been lu karen shin ap@@ ev ze@@ ee , shi sen@@ ou kpa ci@@ r sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo , nahan se kera wa ikyo sha kwagh u iyol nyoon yase la ga . Ka kwaghwan u Yesu u nyi i doo u se umb@@ ur@@ u ? W@@ ea soo u ny@@ ô@@ ôso gbenda u ú eren tom u pasen kwagh yô , pine mba ve tse ken tom u pasen kwagh ve wase ú ( Ivur 40 ) Ivur i dondon la shi kaa ér : “ Ve shi ve mee Aôndo . ” 5 : ​ 22 , 23 ) Nahan aluer se mba dondon ikyav i iyol i hiden a mi ijime man i lun ishima legh legh i Yesu ver la yô , se na a saan Ter wase u sha , Yehova iyol . Bibilo ôr kwagh u N@@ im@@ ro@@ di kaa ér un lu “ ort@@ ato u age@@ egh sha ishigh ki TER , ” u hendan kwagh a Yehova yô . A@@ g@@ at@@ a sôn Yehova ér a tese un kwagh u una er yô , cii ve hii u kohol ngeren mba vea wase un una nger iky@@ aren la ye . Gba hange hange u nom man kwase vea lamen doo doo ve a saan ve iyol ken ivese ve ye . O@@ T@@ A 3 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Loho : U ôr ka aie ga . Davidi yange umbur er Yehova vande yiman un yô , nahan a zua a ishimataver 1 : 1 - 3 ) Aluer se mba eren nahan yô , se fa kwagh u a lu ken Mkaanem ma Aôndo yô . 6 : 31 - 33 . M@@ I@@ G@@ U@@ E@@ L , u hegen a lu Orshiada u Yehova shin I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika la kaa ér : “ Yange m zer zan mbamkombo mba Mbakristu war kuman inyom i môm jimin , man yange i saan mo iyol u pasen mbagenev kwagh u Tartor u Aôndo la kpaa . Mbamaren mba ve lu Mbakristu la mba er mbakur@@ an@@ ilev kpôô kpôô nahan , mba tesen aeren a mbakur@@ an@@ ilev kpa ve lu a mi la . Hi@@ ihii yô , yange or iyev sha u wu@@ an Ab@@ ner . M@@ vende u Paulu venda un kwa u hiihii la na un gb@@ ev mbu nôngon ga . Umbur wer ka Yehova a ve se a mbamzeyol ga . Paulu pine ér : “ Ka an nan fe mhen u Ter je u nana tese Un kwagh@@ a ? ” ( Luka 12 : 35 - 38 ) Hen ase sha imba ishimaveren i ikp@@ an ne yange ia ver la sha wono . Yange i kar Mbaiserael dyako u Tar u Ity@@ endezwa la sha ish@@ or i eren . ( N@@ um . 26 : ​ 5@@ 2 - 5@@ 6 ; Yo@@ s . Kpa va g@@ anden yô , a mough a yem ken gar u L@@ on@@ don , ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , a za hii tom hen ijiir igen i koson inyaregh . Shighe u Mbaiserael yem t@@ w@@ ev ken Igipiti la , i er a ve doo doo shighe u Yosev lu uma la , kpa Yosev va kpen kera yô , Mbai@@ gipiti “ ver mban@@ en@@ gen sha ve , sha u kighir ve , ve̱ er tom u ican . ” ( E@@ ks . Er i Hii Ve Se O@@ ron I@@ yev Ga Yô ( F@@ il . 3 : 8 ) U veren ‘ ishe you dedoo ’ kpa ? Nahan kpa , den u ts@@ ahan ior nav “ akuma akuma ” ga . ( Marku 10 : 42 - 44 ) Sha kpôô yô , yange gba u “ nongo u Kristu u Aôndo ” ne ua lu ken mzough , ua lu s@@ ar@@ em s@@ ar@@ em ga , shi mba ve lu ken ú kpa vea lu p@@ al@@ egh@@ aa a mbagenev inja er ka nongo u i eren akaa ker sha inja sha inja ga ze . Í tôô ishimaverenkeghen yase i Mbakristu la í kar sha ag@@ un@@ du@@ utya u iy@@ ôô , gadia i̱ kor mhen wase . Shi yange kôr mimi t@@ ingir ityough shin inya . Mo kpa yange m due kwaghpasen sha go@@ do@@ b@@ i , m tôô um@@ ag@@ az@@ in ken i@@ kpa man ikp@@ ande i i nger akaa a yôôn loho u dedoo sha mi yô . Mba Ve Er I@@ sho@@ li@@ bo Vea F@@ atyô u H@@ id@@ en hen Yehova Kwagh ugen u na ve Yesu fa u geman ior hingir mbahenen yô , lu m@@ we u waan ior ikyo shi keghen ato a ve sha icivir la . Iyange i me@@ men ig@@ enegh la a zua a or u kpen uwegh . Sha nahan yô , ve er msen kpoghuloo ér Aôndo a hemen ve . Heela tseegh ga , alaghga ior mba se eren akaa a ve la kpaa vea wa se kwagh ér se de lu ishima legh legh ga , a@@ dooga vea kaan a vese ér “ or a er se kwagh u vihin yô , se or iyev . ” A na Adam mfe u henen sha kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô kua mfe u kuren kwagh kpaa . Se kpaa se lu nen a imba ishimataver la sha u iv@@ in “ kwagh u ior cii ma ve er ” he ’ Aôndo la . — Or@@ pasenkwagh 12 : 13 . Mba z@@ ende@@ m ka kom er u@@ kil@@ om@@ it@@ a uta@@ an nahan yô , m mase n@@ di@@ ir za y@@ eren shin ik@@ yô . Bibilo kaa ér “ mbah@@ u@@ av ” man “ mba@@ eren@@ aie ” cii ve kuma u yan dyako u Tartor u Aôndo ga . ​ — 1 Mbakorinte 6 : ​ 9 - 11 ; Mpase 21 : 8 . 15 :⁠ 17 . ( Mat . 10 : 36 ) Doo se kpishi er se fe ser , se fatyô u zuan a ior ken tiônnongo mba vea hemba v@@ aren a vese a anmgbian u sha mar@@ ami nahan ! ​ ​ —⁠ Anz . Or@@ pasalmi ôr kwagh u ityom i Aôndo a er shin tar kpishi la maa a gbidye iwer ér : “ K@@ pas@@ h ! Sha shighe u tsombor u uumace hii la , nom man kwase u hiihii la tsua u eren kwagh u va ve a mzeyol u vihin tsung yô . • K@@ aa a mbayev ou ve ôr , we ungwan Kpa , lu Elisha tseegh lu wan u Eliya u yange na un ityesen i ken jijingi ga . Bibilo ôr kwagh u tesen ér Yesu gema avur a yange ôr la ken zwa Shi@@ ria ga . — Luka 4 : 16 - 21 . Kwagh u una doo Satan er u nengen ér ior gba iy@@ ongo a mbagenev shi ve kôr ayol a ve ihyom yô ngu ga . Ka i lu anmgbianev mba kasev mba ve lu za pasen loho u Tartor ken ityar igen ne ken ishima nena ? Shighe u L@@ as@@ ar@@ u kpe ayange kar any@@ iin la lu han@@ a ? 5 : ​ 28 , 29 ) A doo se tsung u va lun uma hen shighe la , ngohol ior asev mba a lu nd@@ eren ve shin ku la kpen kpen ! Kpa ken inyom i 19@@ 19 yô , Yehova nder mbatomov nav mba i shigh ve mkurem la , man hii shighe la zan zan hegen a ver ve doo doo sha u nan ve m@@ ze@@ hemen u kpilighyol u ken jijingi . ( a ) Ka ikyav i nyi nahan yange ma i wase Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la u kaven ér Yesu ka or u a til sha ityough ki Yehova ? Sha kwagh u i ts@@ eng@@ ap@@ asen ken Amo@@ shi 2 : 5 yô , á kaa ér : “ Me haa usu sha Yuda , ua hi@@ a a@@ you@@ ator a Yerusalem . ” Mbashiada mba Yehova gber ityakerada kpishi i i tese akaaôron a profeti a sha kwagh u Yesu man mkur u á kpaa yô . Lu u Adam man Ifa , nom man kwase u hiihii ne vea mar ônov . Ish@@ ember i “ ik@@ ar@@ kase i̱ gbidye u iyol ” i í er ken ivur ne la ka i sha injakwagh . Ng@@ i ôron kwagh u mci@@ e u cian Yehova shi nan un icivir kpaa la . Kwagh u se k@@ ér ôron heen ne ka di u timen ke ’ Bibilo sha fa - ts@@ enger - ts@@ enger shin u gban timen sha tsegh ku mba@@ yi@@ ase tsô ga . Shin gba u se palegh ior mba jighjigh ve a kaha a u wase la jimin ci@@ il@@ i ? Er se zenden sha jighjigh u nan nahan kpa , alaghga ashighe agen se soo ser ma se zua a ib@@ um@@ un i tesen ér Aôndo una wase se . Nahan kpa nyian yô , Yehova kaan a vese ér se na un naagh sha ônov asev ga , kpa a kaa ér se kuran atindi a na . ( Tit@@ u 1 : 5 ) Paulu maa na Tit@@ u akaa a una nenge a mi ken or ve una fa ér nan kuma sha tom la yô . U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u Mbaiserael , mba ve hembe hen U@@ wo u S@@ en@@ ai ve ver ishigh yemen vegher u Tar u Ity@@ endezwa la . ( M@@ ika 6 : 8 ) Ú ngu hiden a iyol ijime , dondon akaa a mbatamen mba ken tiônnongo ve vande timen ken Bibilo cii ve ve tsough u eren la kpa ? 19 : 16 . ( 1 Timoteu 3 : 15 ) Aluer se fa tom u injaa u tiônnongo ne a lu eren la yô , kwagh ne una wase se se kera keren icivir i gbil@@ ini@@ gh ga , se hide a iyol ijime se de ser mhen u Yehova u perapera la a hemen se . — Mbafilipi 2 : 2 – 4 ; Anzaakaa 3 : 4 – 6 . G@@ ô@@ g@@ ô@@ zende yange a na yô , se pase kwagh sha ican kpishi . Ior kpishi yange ve ngohol loho u Tartor ken derianyom u hiihii la nena , man inja i ishember i “ Gbenda ” la er nyi ? Ka mnenge u nyi mbagenev ve lu a mi sha kwagh u Aôndo lun a non@@ go@@ ior shin tar laa ? De as@@ enge la . ’ ( Mbaefese 6 : 4 ) Ikyav i u ver i tesen wer Aôndo doo u ishima la , ia fatyô u b@@ enden a ishima i wan wou tsung je . 3 : 2 ) Shighe u Yohane er Yesu batisema la , Yehova tsegha Yesu ér a lu Mesiya u ityendezwa la , shi a va tema Tor ken Tartor u Aôndo la . Shi ior mba ken tiônnongo mbagenev hii u kaan ér ieren na la ka i bo ga . Kpa se cii se kav er se lu a tom u nan Kristu jighjigh shi tesen jighjigh la sha u eren tom u pasen kwagh la yô . ​ — Y@@ ak . ( Mateu 6 : 7 ) U tesen ikyav yô , sha ayange a Mbaiserael mba tsuaa mbara , Han@@ a er msen sha zayol ugen hen tsombor na . 10 : 19 , 20 ) A nger ér : “ Ity@@ endezwa i i tôndo a Aberaham man tsombor na er una lu or@@ y@@ an@@ dyako u tar la , lu sha gbenda u atindi@@ gh ga , kpa lu sha ish@@ ô i i zough a mi sha jighjigh u nan la . ” ( Rom . 4 : 13 ; Y@@ ak . ( Pasalmi 9@@ 6 : 13 ) Aôndo tsua Yesu ver un Or@@ jir sha er una ôr uumace ijir sha mimi , shi una bee a ifer kera yô . — Ôr Yesaia 11 : 1 - 5 ; Aerenakaa 17 : 31 . ( Yesaia 60 : 12 ) Nyian ne , ah@@ endan nga ve ken igbenda kposo kposo . Ka kwagh u ican u mba@@ wan@@ ndor a vese jimin cii doon se ishima ga . Ka ken mbamkombo mban ka se hen “ mbam@@ pase ” mba Yehova ye . Paulu yange nger kwagh hen tiônnongo u ken gar u Roma la , kaa ér : “ H@@ aa nen Ter Yesu Kristu iyol , de veren nen iyol ian sha u i̱ kende asaren a i la ga . ” 16 : ​ 8 - 16 ) Apostoli Yohane di kure washika na u sha utar la sha mkaanem man , ér : “ S@@ ugh ah@@ ur@@ aior sha ati ati , nam . ” Or u doon se ishima nana fatyô u t@@ ôn@@ don ku kpen kpo@@ o . Kpa icighan jijingi wase apostoli Peteru , nahan a p@@ on aie man at@@ ser@@ egh a ve la , tsô Yehova wua ve her ave ave la je . — Aerenakaa 5 : 1 – 10 . “ D@@ ugh nen . . . u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera ” Hen shighe la doo u nana hen sha mkaanem ma Davidi ôr shighe u vaa af@@ an@@ yô sha isholibo i er vea B@@ ate@@ she@@ ba la , a kaa ér : “ Ishima i zamber , i ur@@ en tsung yô , Ú l@@ aha ga , Aôndo . ” ( Ps . M kure a@@ yem am vough , m saa a jighjigh u nan . ” — 2 Tim . Aluer u ver kwagh u Tartor hiihii ken uma wou , ka akaa a ou a hembe gban we ishima ga yô , u seer zuan a mk@@ om . Aluer nan he@@ mb@@ am yô , se hingir ikp@@ an yen . ’ Ka an jighilii nahan mayange Aôndo una de nan a kwaghbo u nan ga ? Sha nahan yô , alaghga ior vev mba hen tsombor man mba@@ wan@@ ndor a ve man ah@@ ur@@ aior a ve ungwa loho la man mbagenev ken ve lumun u . 17 , 18 . ( a ) Aluer se mba keren ser mbagenev ve de se kwaghbo shi se kpa se kegh iyol u den ve yô , ka nyi i dedoo ia due k@@ ere ? Or@@ gen u timen sha akaa a ken Bibilo kaa ér , ishember i ken zwa Grika i i gem ér ‘ De@@ en kwaghbo ’ la “ ngi ôron kwagh u nan or inj@@ ô sha kwaghbo u nan er shin gban den nan kwaghbo di tsô , er ior kpishi ve fe la ga , . . . kpa ngi ôron kwagh u a hembe u eren nahan tseegh la ; ngi pasen wang er kwaghbo u i de or la a har sha dooshima yô . ” Shi ka ve hen u lun a dooshima zum u mbamaren vev ve tese ve atindi a vough , a sha kwagh u dedoo man u bo yô . Kwagh u Aôndo a Er sha ci Wou La 11 Nenge ase kwagh u L@@ in@@ da , u se vande ôron kwagh na sha ijime la . ( Aerenakaa 4 : 13 ) Nahan kpa , Yesu yange tôndo zwa a ve ér vea fatyô u ôron Mkaanem ma Aôndo shi kaven ma kpaa . Ngu ôron ér , ‘ Er tôv@@ ac@@ an a ve sha igbenda kposo kposo nahan , kape m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo kpa a ve sha igbenda kposo kposo je la . ’ Nahan ve kaa ér : “ I pine mbayev mbampin ken takerada la mba vea mgbegha ve ve vea ôr kwagh u a lu ve ken ishima shi vea lumun ibo i alaghga ma ve lumun ga yô . ” ( Pasalmi 7@@ 8 : 10 ) Ve er sha ic@@ egh@@ zwa i uter vev tsegha a Yehova la ga . 43 : 10 ) Ka se zamber a Ter wase u sha la ser : “ I@@ ̱ tsegha iti You . ” I nder Yesu shin ku ga yô , ngeren mba I@@ vangeli mbara ma ve lu di kwaghôron u vihin tsung , u sha kwagh u or u dedoo man u fan kwagh , u mbaihyomov nav wua un tsô . I kaa a vese ken washika la ér se za lu ikp@@ ur pania hen ger@@ i u R@@ ed L@@ ake , ken kpen@@ tar u On@@ tar@@ i@@ o . “ V@@ a S@@ é Z@@ ua ” Mbagenev yô mba eren akaa a kwaghaôndo ve a tesen la ga , alaghga ka sha ci u ve nenge ér , ka a inja u dondon atesen la ga . 21 : 4 ) U@@ umace vea kera gb@@ aan angev shin vea kp@@ een sha ci u dyako i isholibo man i m@@ yen ga . Zum u una pine se aluer sea er ishima na yô , se soo u lumun ser ‘ Een ! ’ Gbenda u Y@@ aren Tom a T@@ ahav sha Inja Nahan shighe ng@@ ur karen yô , jighjigh ve u nan lu taver seer a seer , er ve nenge Yehova lu hemen ve sha hanma kwagh cii yô . Gba u nom man kwase vea zungwen ayol a ve mhôônom shi ashighe agen je yô vea de@@ en ayol a ve kwaghbo kpaa . 5 : 23 , 24 ) Aôndo una ver se doo doo aluer se tese anmgbian wase dooshima sha u him@@ en iy@@ ongo a nan fese yô . 18 : ​ 3 - 8 ) Ve kôr un ve yem a na hen M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , nahan zege@@ pristi pine un mbampin . Gbenda môm u mbamaren vea na Yehova kua ior nav vea doo mbayev vev ishima yô , ka u wasen ve sha u ve fa kwagh u nongo u Yehova tsembelee shi ve kav iwasen i ve zuan a mi sha kwagh u nongo shon u eren sha ci wase la . V@@ e@@ gher shon kaa ér “ ku ua kera lu ga . ” Sha ashighe a tsuaa la , ior zuan a iwasen sha u tseghan zwa ér vea er ma kpen@@ ga shin tom sha tindi vough . ( Mat . Er nan ve Aôndo ka una doo icombor ishima ve i saan i i@@ yo@@ loo ? Yehova yange nenge hanma kwagh u un gbe yô , lu u “ doon tsung . ” Mba ior i tar ga , nahan kpa gba u vea lu shin u . Shighe u ú lu ôron Bibilo yô , tôô wer u ngu ken imba mlu u ior mba u lu ôron kwagh ve ken Bibilo la Satan maa wa Aôndo kwagh iyol ér a er aie . Mbai@@ vangeli mba Ve Er Tom sha Gb@@ a@@ shima sha Ashighe a T@@ su@@ aa La ( 1 Samuel 16 : 7 ) Yehova fa er u gbe kwagh yô , kpa a fa kwagh ne ka sha u tôôn we karen sha uumace mbagenev ga , kpa ka sha u tôvon ishima you shi karen mbamhen ou kua asaren a ou man mba@@ awashima ou nengen er ve lu yô . Gba kpee u se ta mba@@ wan@@ ndor a vese icin ser ve due ken Zege@@ bab@@ ilon kera , sha er vea “ nyôr nongo sha asorabo a na ga ” yô . ( Anzaakaa 6 : 32 ) K@@ era cii je , ka gbe k@@ enden or ken ishima ga@@ egh tsô maa nan m@@ ough@@ on nan za eren idya ga . 5@@ 7 : 3 . Nyian kpa , ior kpishi mba eren kwagh nahan , ve de “ ub@@ a@@ al ” mbagenev ya ve ishima , nahan ve gb@@ ihi mcivir u Aôndo ken ijime ! Sha kpôô yô , ibanave ka ikyav i tesen ér Aôndo venda or ga . Ishim@@ at@@ aver i Lu@@ c@@ í@@ a man iwasen i tiônnongo na un la bende a nom@@ om u lu Orshiada u Yehova ga la . Se er nan ve se fa shighe u a hembe doon u za pasen ior mba hen haregh wase kwagh@@ a ? Paulu yange ver se ikyav i nyi , man se dondo ikyav na la nena ? K@@ o@@ j@@ o pin@@ em mbampin kpishi , nahan m fa je mer sar un tsung u fan kwagh u se lu henen la . 4 : 13 ) Aluer se dondo ikyav ve yô , kwagh la una wase se kpishi je ! Inja i̱ m@@ ve u Tartor u Aôndo yô ér nyi ? Shi se zua a atô@@ akyaa man akaa a aa wase se u pasen loho u dedoo ne sha gbashima yô . ( Pasalmi 1@@ 18 : 6 ) Shi mkaanem ma Paulu a er ken Mbaromanu 8 : 31 la kpa ma a taver se ishima . Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen nger ér : “ A@@ zende a am ka a nôngo u fan shighe u i gbe u aa taver mo ishima yô . 10 , 11 . ( a ) Or@@ tamen nana fatyô u wasen ma anmgbian u nan soo u seer eren ityom ken tiônnongo ga la kure kure , nana gema mnenge u nan la nena ? Ka nyi se fatyô u henen sha kwagh u amba@@ aior laa ? Shighe u mbakur@@ an mba ken Kristu ve zough imôngo yô , vea han@@ ger sha kwagh ga nena ? Takerada u i yer ér B@@ read , W@@ ine , W@@ al@@ ls and S@@ cro@@ l@@ ls la kaa ér : “ Lu kwagh u ican kpishi u koson m@@ w@@ em ma kaan bredi shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , nahan kasev mba@@ y@@ aav wu@@ an m@@ w@@ em ma bredi hanma iyange . ” Aluer ve ver ishima ga yô , vea na mbagenev vea nyôr iyol ken mcivir u aiegh , nahan kwagh ne una hingir ve ‘ kwagh@@ h@@ ônon man kp@@ er ’ kpaa . Ish@@ ember shon i tese ér kasev mba uhar mban due tar môm , nahan kwagh ne tese jighilii ér mbamaren vev lu ngô môm , ter môm keng ga . Alaghga or a pine u ér we u wase nan u tsuan kwagh u nana er , u una fatyô u b@@ enden a mlu u nan vea azende a nan shin mba hen tsombor u nan , gayô Yehova je kpaa yô . Aluer u er nahan yô , ishima ia kera nyian nan jo@@ o u nana undu tsombor u nan nana yem u za keren tom ijiir igen ga . — Anz . 6 : 5@@ 1 , 5@@ 2 — Kanyi i lu “ kwagh u u@@ bredi ” u mbahenen mba Yesu kav ga laa ? Nahan ishima i vihi orgen la maa any@@ iman a due . ( Aerenakaa 17 : 26 ) Gbenda u se eren kwagh a mbagenev la u̱ tesen ér se fa mimi ne kpee . Ruamabera ôr var var er i lu hange hange u se soo ayol a ase nena ? ( 1 Samuel 1 : 9 - 11 ) Aôndo ungwa zamber u Han@@ a la shi na un iveren sha wan nomso , a ii un iti ér Samuel . ( Yohane 18 : 37 ) Hii ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la zan zan kar aren ke ’ inyom i 2@@ 000 S.@@ W . ne , Mbakristu mba tse@@ en asema zer dondon ikyav i Yesu la , shi ve za hemen u eren shiada , “ ôron u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” sha ishimataver je . — Aerenakaa 2 : 11 . ( b ) M@@ vi@@ e u ken jijingi ngu kwagh môm a nyi ? U@@ ser@@ af@@ im mban kohol imôngo sha , ve lu wan icam g@@ enger g@@ enger . Mkaanem ma Paulu man ma a inja her , ma kaa ér : “ Nenge , ka hegen je i lu shighe u doon ye , nenge ka hegen i lu iyange i myom kpaa ye ” . Ka sha ityôkyaa ne man Bibilo i we se kwagh heen nahan ye , ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nen kpaa , or@@ i@@ ho@@ m wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” Iyange i N@@ is@@ an 14 la hii sha iy@@ ange@@ mir@@ en , sha ci u iyange i Mbaheberu yange i hiin sha iy@@ ange@@ mir@@ en za kuren kper@@ nan sha iy@@ ange@@ mir@@ en . 14 : 32 - 39 . Gba u saa se “ unde sha aôndo ” shin se “ per zege@@ mnger ” ve se hen se fa kwagh u Aôndo a soo ér se eren ga . Kanyi i doo u u er sha er u za hemen u pasen kwagh saan sa@@ ana ? ( a ) Ne agumaior , doo u ne nenge kwaghwan u mbag@@ anden ve we ne la nena ? Shi a kaa ér : “ Ka an nana shi y@@ im@@ am sha ikyev i iyol i ku@@ ugh nee ? Kwagh u i kaa ér ‘ er tom a mi er mbatomov mba mimi ’ la ka tindi . Shi gba u se fa igbenda i tesen ior kwagh kpaa , sha er ia wase se u ôron ior kwagh sha gbenda u taver ga yô . Alaghga lu H@@ es@@ e@@ k@@ ia Wan@@ tor u ken Yuda nger Pasalmi ne ye . Nahan kpa , angev mb@@ ura yange mbu hemba un , maa a kpe sha shighe u ur@@ ah@@ e la . D@@ i vough er mciem ka ma war se sha ikyev i kwaghbo nahan , mci@@ e@@ aôndo palegh se a kwaghbo Anmgbian Ro@@ ber@@ t W@@ all@@ en lam a mo sha tele@@ f@@ on , shi a va hen ape m lu eren tom la . Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 2@@ 000 la , mbahemenev mba kwaghaôndo mba hemban 1@@ ,000 er mkohol u keren bem ken iy@@ agh ki M@@ zough u Ity@@ ar Cii ken gar u New Y@@ or@@ k . Heela tseegh ga , ka taregh iny@@ aa kpôô kpôô ga , kpa ka mba ve tem ken ú la vea ya ican sha akaa a i pase la ye . Kwagh u hemba doon or ne je yô , lu anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve na shighe ve man tahav vev sha u wasen u samber a loho u dedoo sha gbashima , mba ve lu eren tom la gbilin , lu u a kimb@@ in ve sha uwer ga la . M@@ ôm ken igbenda i yange i hemba doon un u tesen ior yô , lu sha an@@ zaakaa . ( Mat . U lun a mhen u Kristu la kpa ngu ityough sha kwaghpasen wase nena ? K@@ un@@ ya u de ker se u pasen mbagenev jighjigh u nan wase shin s@@ ônon ser i seer se jighjigh u nan ga . — Luka 17 : 5 . Bibilo tsen@@ ga tesen se kwagh u Aôndo a t@@ ende zwa ér una va er la sha gbenda ugen kpaa . Sha nahan yô ka u se ci@@ h@@ i se maa isharen sha ma kwagh u tar ua va a mi u una fatyô u mgbegh@@ an se ken mimi kera la ga . A kaa ér , shin er hanma il@@ ye@@ egh ki iyolough ki eren tom kposo a k@@ ig@@ enegh nahan kpa , alegh cii nga hange hange . Kwagh kera gba nan a foto la ga . Nahan nan tôô foto shon nan tee sha ₦ 4,000 . Hi@@ ihii yô , un gbe ôron or ijir tsô ga , saa ka í gba kpee ve a ôr í ye . Hen shighe la , lu inja er a de a de tom u pasen kwagh la ku@@ aa nahan . Ka unô yange ve na ve P@@ il@@ at@@ u gema Yesu Kristu na ér i wua , man Or@@ ro@@ ma u lu g@@ om@@ na ne kera lu a ibo sha kwagh ne ga shinii ? Alaghga shighe ngu u yange u pine iyol you wer , uma wou ngu a inja je kpa , yô . Yange i va na B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i iyôngo shin ts@@ ar gayô ma iyua igen u tesen ér ve er tom u injaa u doon tsung ga . ( Yohane 3 : 18 ) Kwaghôron ne tese ér ka Yesu tseegh Aôndo gba un iyol na jighilii ye . ( 1 Peteru 1 : 23 ) Aôndo ka a l@@ ôô “ vor ” u ka u “ gba [ or ] he@@ gh ” nan lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la sha ikyev i jijingi na man Mkaanem nam . ( Mateu 24 : 3 - 14 ) Er ior mba Aôndo mba jighjigh ve lu eren sha kwaghôron u profeti ne vough a ishima i tse@@ en yô , hegen nomso man kasev man mbayev cii mba hemban je er m@@ iliôn at@@ ar@@ atar nahan mba eren tom u vesen u a tsa a kera kimbir eren ú ga ne . ( Mateu 28 : 18 - 20 ; Marku 13 : 10 ) Aluer se de kwaghpasen yô , a lu inja er se mba t@@ ul@@ en ishimawan i Yehova la hiden a mi ijime nahan , se kera kav awashima u i̱ , u í lu u zan a ior ken m@@ ge@@ m@@ shima la ga . — Mbaromanu 2 : 4 . Nahan kpa , Or@@ gb@@ an@@ akaa kaa ér : “ K@@ ende nen ashe a en sha , nenge nen : ka an nan gbe akaa ne , nan dugh a ak@@ um a ve sha iyenge ve , nan yer a cii sha ati ati ? Su@@ ur sha Aôndo a iyol@@ hiden a mi ijime , nahan mbayev ou kpa vea hen u eren nahan . Aluer se mba eren nahan yô , se lu ‘ zenden zende u u kom sha myer u i yila se la ’ yô , nahan se zua a bem u a dugh ken mfe u fan ser ieren yase ngi “ doon Un ken akaa cii ” yô . Kanyi yange i za hemen hen shighe u In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe laa , man kwagh ne yange a umbur Mbaiserael nyi ? L@@ ö@@ s@@ ch ) , 7 / 15 ( Aer . 16 : 35 - 40 ) Shi shighe u ikpelaior i tor@@ on asema soo u vihin Mbakristu iyol ken gar u E@@ fese la kpa , or@@ ngeren u gar la kaa ér mba p@@ eren atindi a Tartor u Roma , maa ikpelaior la de u eren ayôôso . ( Aer . Sha ayange a uma wou cii , u soo u tesen wer u ngu a iwuese sha iyua la . Gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se zua a iwasen i Bibilo i ne se la ye . • Hii nan ve i lu kwagh u shami ga u veren ashe a mba@@ duen ati shin h@@ aren sha mhen wase zum u se soo u p@@ aven kwagh u bo kposo a kwagh u dedoo ? K@@ ohol cii yô , ior yange ve zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol man msaanyol man ishimataver hen Yesu . Ken inyom i 19@@ 7@@ 6 la , i kaa ér se va er tom hen af@@ ishi a bran@@ ci a hen gar u V@@ i@@ en@@ na , ken tar u A@@ ust@@ ria la , shi i tsu@@ am m lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la . AG@@ E@@ E a Yehova nga a ik@@ ighir ga . A@@ dooga tsô se fa mbam@@ yen vev , nahan kwagh ne na yô , taver se u ngohol kwaghwan ve la . Lu sha ci u Yon@@ at@@ an civir Yehova sha mimi shi hiden a iyol ijime , kpa Ab@@ in@@ er yô , lu nahan ga . Se kpa doo u se pine ayol a ase nyian ser , ‘ Ka jighjigh u nan u nyi “ Wan u or ” a nen@@ gem a mini ? ’ Yesu yange “ h@@ enda ngô@@ j@@ aki ” za nyôr ken Yerusalem sha iyange i N@@ is@@ an 9 , inyom i 33 la . ( Mat . Ka a tôvon se a ican kpa , se mba ker mba ve lu tôvon se a ican mbara ihyom ga , kpa ka se gema se ker a ker gbenda u tesen ve , sha ci u se fa ser alaghga mbagenev vea lu eren se ican sha m@@ lan . Nahan se yange icighan jijingi u eren tom ken a vese sha inja kua ken tiônnongo kpaa . Doo u mbakur@@ an vea yar tom a u@@ iyua mba i ne ve la a ikyo@@ i@@ wan shi vea nenge sha iyôngo “ saan saan ” kpaa . ​ —⁠ Rom . Ka ican kpishi u van a ior mba mbamlu vev ve lu kwagh@@ môm ga la ken mzough . Bibilo pase kwagh môm u a ne ve uumace ve lu yan ican yô , ér : “ Shighe man ai@@ ky@@ or mba ve sha gbenda ve cii . ” 6 : 6 - 10 . Kanyi i doo u se umbur sha kwagh u . . . Nenge ke ’ Iyoukura [ Z@@ wa Buter ] i uwer u Ma@@ ac@@ i 1 , 199@@ 9 , peeji 8 - 23 la . Anmgbian wase u kwase ne mase kuren wener : “ M er msen anyom ngee mer ma m shi zough a or u me hen Bibilo a nan yô , kpa m fa mer me zua a or u henen kwagh a nan sha kwaghpasen u sha tele@@ f@@ on ga . ” ( Aerenakaa 18 : 24 - 28 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a mbacivir a@@ vese imôngo la kpaa aa fatyô u wasen se u seer kaven Mkaanem ma Aôndo . U ôron sha gbenda ugen yô , ka er se nengen mfe ser ka kwagh u injaa la tseegh Yehova a nenge wener ka kwagh u hange hange ga , er se yaren tom sha Mkaanem ma Aôndo vindi vindi ken kwagh eren wase man sha kwaghôron wase la kpaa á nenge wener ka kwagh u hange hange . Nenge ase ken ishima you er mbatyomov mba tor@@ kwase la yange vea va nder Eliya hen an@@ jiir na u tsan u ken Yes@@ er@@ e@@ el hen tugh mbu ura n@@ ôô kpishi la sha u ôron un mkaanem ma vihin tsung ma tor@@ kwase tindi hen a na la yô . Kpa ka se gema se er msen hen Yehova ser a de ne ian ér se̱ gba ken imeen shighe u i mee se ér se hemba un ato la ga . Er ashighe kpishi mbau@@ kwa@@ av shin ôn@@ kasev ve lun a icombor i nengen sha i ga yô , mbau@@ kwa@@ av shin ôn@@ kasev mbagenev zua a ian i za eren tom h@@ en@@ pe kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . A@@ kav a atar a Yuda a ter sha heen la tese ér mayange vea war ga . Luka ityough 7 pase se kwagh u yange er shighe u Yesu tagher a ior mba ken gar u N@@ ain mba za iin ku yô . Sha nahan yô , bredi la lu ikyav i iyol i Yesu , i i lu a isholibo shio la . ( Anzaakaa 1 : 20 ) Hii nan ve i doo u se ver ato sha imo i a lu g@@ enger , wanger wanger laa ? Kwagh ne yange er ken gar u Sh@@ un@@ em . U Eren I@@ y@@ ua J@@ e K@@ ung@@ un I@@ can Anmgbian u kwase ugen u yange za mkohol u vesen yô , iti na ér Be@@ ul@@ ah C@@ o@@ ve@@ y , kaa ér : “ Ishima i anmgbianev ka ve na sha tom ne la ka i na yô , hanma kwagh ka a za i doo . ” Kwagh ne tese ér Orkristu ka nan hen sha mbamgbe mba Orkristu ugen zu@@ mb@@ ee . ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Mkaanem man wa kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh ga shi ka ma zan sh@@ imi kpen kpen ! M@@ ag@@ az@@ in ugen u tôôn abaver u ken tar u A@@ shia kaa ér : “ Ior mba ve nengen sen@@ e@@ ma shin akaa a i tesen sha T@@ ele@@ v@@ ishen ka ve lu a isharen sha akaa a ve nengen a mi la shi ve henen sha akaa a alaghga vea lu a mi la kpaa . ” Anmgbian u kwase ne ngu di môm ken Mbashiada imôngo , mba ve lu tar sha won cii , mba ve yen sha iyol kpa ve gem ve taver ishima sha ci u m@@ doo u Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a ve ve doo ve ishima la . Akaa kpishi a a er kpôô kpôô yô tese se er loho u Tartor u wasen mba asema a vihi ve , shi u ne ve agee kpaa yô . Yehova maa kaa a Yakob ér a due a tsombor na hen ijiir la kera , a yem a ve hen Betel . ​ —⁠ Genese 35 : ​ 1 , 5 . Se gema se er tom u pasen kwagh la a agee ase . “ Ka mea gbidye kwar mea nengen er Yehova , un u a hemba cii la , á soo se kpishi nahan kwagh la ngu a na m fa je mer kwagh u zan iyol ngu ga , shi ngu a nam agee a zan hemen u lun a jighjigh kpaa ” — P@@ at@@ ri@@ cia , á er batisema ken inyom i 19@@ 46 . Jigh@@ ilii yô , mbagenev na jighjigh ér kwagh gba Aôndo sha akaa a a eren uumace la mayange ga . ( Mbaromanu 13 : 1 , 2 ) Nahan kpa , Yesu yange kav je ér alaghga ashighe agen ah@@ endan aa lu ken kwagh ne zum u a kaa nahan la , ér : “ Yô , na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo di kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ” Er R@@ i@@ e lu henen Bibilo la , a gema uma na , kera lu kwase u vihin ishima tsung ga , kpa hingir kwase u lun sar sar shi wan sa@@ ak@@ a kpaa . Mbah@@ id@@ en a ayol a ve ijime mba palegh any@@ im@@ an@@ akaa , shi mba han@@ ger sha kwagh kpaa ga , gadia ieren ne i ve a ishim@@ an@@ yo@@ on man ihyom , shi ka i na mbagenev ve hingir u y@@ u@@ en mbagenev shi vihin ishima kpaa . — Yakobu 3 : 14 - 16 . U den ‘ iwanger yase wanger sha ishigh ki i@@ or@@ ough ’ sha imba gbenda ne la ‘ ve Ter wase u A lu Sha la a icivir . ’ — Mat . M@@ tsough u Lo@@ ti yange tsua u yemen he@@ ela la lu u ken masejime yô una va va tsombor na a m@@ zu@@ ngu tsung yô . Or@@ henen Yakobu yange nger ér : “ Anmgbianev av , i̱ lu ne kwagh u iember tseegh shighe u am@@ een atô kposo kposo aa va tser ne yô . ” 8 , 9 . ( a ) Ka igbenda i nyi nahan Mbakristu ve eren anmgbianev vev tom sha tar ci@@ ilii ? AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A AT@@ Ô K@@ P@@ O@@ S@@ O K@@ P@@ O@@ S@@ O A A@@ A H@@ E@@ M@@ EN S@@ E YÔ 15 : 13 ) Ken masejime yô , “ icighan@@ jiir ” la va hingir u lun a tempel man upristi man gar@@ tamen , ka Yerusalem je la ; ator a a due ken tsombor u Davidi cii teman sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Yehova ken gar ne . Shi ve de gbe nan ma or jighjigh tsô ér nan ngu or@@ ny@@ ar ga . Ior mba yange ve zende sha jighjigh u nan , ve wa ic@@ in@@ tan i Yesu ikyo yô , ve war mtim la . ( Or@@ pasenkwagh 1 : 14 , 15 ) Se nenge a mimi u mkaanem man wang sha u timen sha iniôngon i uumace ve nôngon sha ayange ne ér vea bee a ibanave la . U eren nahan ne ka tindi u ungwan . Er tom a hanma kwagh u u zough a mi cii . Shi a lu Yehova iyol@@ na una dugh un tor kera sha shighe u a nenge i doo un ye . Zum u C@@ es@@ ti@@ us G@@ all@@ us hemen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya va kase Yerusalem wa atô la , mbadondon mba Yesu umbur mkaanem ma Yesu yange kaa la , wener : “ Zum u né nenge ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa kase Yerusalem á wa atô yô , fa nen je ner , mtim na kuma ve . Ka hanma kwaghwan u Bibilo u sha kwagh u iv@@ es@@ egh , u we ishima wer u don@@ doo ? Ab@@ es@@ al@@ om man Yuda cii yange ve kpe ku u kunya sha ci u ve er kwagh a ior mba Yehova shighe ve mkurem la sha mimi ga . ( 2 S@@ am . Aluer ka iwasen ve lu nan mbagenev je kpa , doo u vea te@@ en akaa a van or a gban gban shin m@@ doo@@ ashe , shin vea pasen mbagenev igbenda i vea fatyô u lun nahan shighe u i nyer mkombo ken Iyou i Tartor shin i dugh la ga . Shighe u Mbaiserael vea eren In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe la ve tsa ken at@@ umbe any@@ ang@@ em kpuaa , nahan mba i shigh ve mkurem mbara kpa fa ér ve mba a mba “ u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya ” shin tar u ifer ne tsô . Yange mba za nyer a nyôr doo doo nahan maa ve nger kwagh u tesen iember ve shi wuese Yehova kpaa , itinekwagh i ngeren shon ér , “ ic@@ egh@@ zwa i mba@@ shiada mba Yehova 2@@ 30 mba ken ityar at@@ ar@@ atar ve er ikyua ikyua a ik@@ yô i S@@ ch@@ wer@@ in ken gar u Me@@ c@@ k@@ l@@ en@@ bur@@ g la . ” 9 : 11 - 15 ) Anmgbianev asange asange kua iniongo i Kristu keghen a kegh iyol u wasen ve . W@@ a@@ shika u Paulu nger Mbaefese la pase kwagh ne . A kaa ér Aôndo una “ kohol akaa a a lu Sha man a a lu shin tar kpaa ci ca cii sha ikyev i Kristu . ” ( Ekesodu 24 : 5 – 8 ; Luka 22 : 20 ; Mbaheberu 9 : 14 , 15 ) M@@ me u mba i shigh ve mkurem ve me wain u a lu ikyav i “ awambe a ikyuryan ” la tese ér i ya iky@@ ur i he a ve , shi mba zuan a mtsera sha i̱ kpaa . “ M@@ lu@@ ashe u Tar Ne Ngu K@@ aren K@@ era , ” 2 / 1 Nahan kpa , aluer se hen ser Yehova ka ord@@ as@@ enda u a lu sh@@ a@@ a@@ la , a lu kenger ér una kôr se a isholibo yô , a lu sha mi ga ! Alaghga i lumun mbagenev ken tiônnongo u lu hen gar ne la hingir mar@@ nya u tar u Roma , man alaghga kwagh ne va ve a mbam@@ tsera mba anmgbianev vev mbagenev lu a mi ga yô . 3 : 2 - 4 , 12 . Ieren i I@@ so@@ u la hingir ic@@ in@@ tan hen a vese nyian . V@@ inc@@ ent nger kwagh pase inja i ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ hông@@ or ” la ér , “ ka ieren i wang ga , i i nd@@ ôh@@ ô@@ ri@@ shima ” yô . Yehova ne mbacivir un tahav mbu wan ishima a m@@ te@@ v u sha ican nena ? Ka hen shighe la Mbakristu vea mase fan ér ve pase kwagh kuma er Yehova a soo la ye . ( 1 Utor 21 : ​ 1 - 16 ) Ken inyom i 19@@ 32 la , se pase kwagh ne ser , ngu ôron kwaghôron u profeti . “ W@@ E , T@@ ER@@ E , U doo , U kegh iyol u den kwaghbo . ” U tesen ikyav yô , In@@ tan@@ et hingir ijiir i ior ve lamen a mbagenev shi ve henen makeranta shi ve keren i@@ ember@@ yolough yô . Á “ bugh ve ishima sha u kaven icighan@@ ruamabera . ” Nahan cii kpa a@@ gbaa a kwagh@@ ngeren ahar a yange i nger ke ’ Iyoukura [ Z@@ wa Buter ] i Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 7@@ 2 la bende a mkav u se kav mpase u sha mnenge u Ese@@ kiel la . Kwagh u an@@ u@@ un@@ au@@ kase ne umbur se kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Yange ve lu keghen m@@ ve u Yesu Kristu , u a lu Or@@ kwa@@ se@@ he u vesen la kpoghuloo , cii man inyom i 1914 la ye . Kpa gbenda u yange ve er kwagh a na la doo un tsung , je yô a tsua u zan M - umbur la . 8 , 9 . ( a ) Ka an nan tese se ér anmgbian wase nana̱ doo se ishima , man dooshima mgbegh@@ an se se mba eren nyi ? Yesu yange nenge a ior mba sha ayange a na mba “ i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan ” la nahan , mhôônom kôr un a kôr a ve tseegh ga . Ior kera tin@@ d@@ in un ér a kighir ior ve ki@@ mbi an@@ z@@ ô a ve ga , nahan fa er Bibilo man jijingi u Aôndo a gem uma na yô . U veren ato a Yehova shi lumun a Or@@ hemen u a ver la una va a nyi ken uuma ase@@ va ? Yange ver ishima sha tom na u maan kwagh la . — Ne@@ hem@@ ia 6 : 1 - 4 . De se time se fa er se eren erdoo ken tsombor man hen iji@@ ir@@ tom yase man ken makeranta man a ah@@ ur@@ aior ase man ken tom wase u pasen kwagh man a anmgbianev mba ve ne jighjigh a vese imôngo yô . Yesu kaa ér iv@@ or la ka loho u Tartor u ú lu ken Mkaanem ma Aôndo la , man inya di tile sha ityough ki ishima i orumace i sha injakwagh la . Mbat@@ amen man udi@@ ak@@ on mba ngohol ityesen sha er vea nenge sha nongo u Kristu yô U@@ pristi “ na ior kpishi gb@@ ev mbu nôngon . ” Aluer se mba ungwan imo na shi dondon í kpaa yô , nahan a lu se a inja je . Or yange nana per tindi ne sha apera sha u nan nagh sha i@@ wan@@ kwagh shin sha kwagh u a lu u@@ ange shin u p@@ ir@@ in ashe yô , Yehova a na nan ibo . — M@@ al . Nahan kpa , s@@ ar@@ em u fan Bibilo kpishi . Yehova Yange P@@ ase Or u T@@ sua É@@ r N@@ ana Lu Tor Yô Nahan yô , Yehova na se ian i se tese ser se suur sha a na yô . “ Ishima ” i i ter i heen ne tile sha ityough ki mlu u or . Sha mimi yô , Eliya kpa yange soo ér ic@@ egh la i bee sha ci u ican i ior nav lu yan la . Shi kwagh ugen ken kwaghôron u Paulu la u a tese ér yange fa u tesen ior kwagh tsema tsema yô , ka u taver ior asema . Awa@@ shima u kwar u se gb@@ i@@ di sha ityom i Yehova i kpilighyol ne ka di sha u i̱ k@@ ondo se iyol , inja er kpiligh se iyol shin kwagh shon cii hu@@ an se iyol k@@ ondo kp@@ ur@@ o di tseegh tsô shinii ? Kpa kwagh ne na un iember ga . Ken inyom i i lu van la jimin cii se kange nen ishima u ungwan imo i Aôndo , i de lu imo i ior ga , zan zan gbem sha won ! Takerada u Mpase pase kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar sha shighe shon la ken kwaghôron u profeti ér ve lu e̱r ak@@ om a “ sha gbenda ken zege@@ gar u i yer un sha inja i jijingi er So@@ dom man Igipiti ” la nahan . Yehova yange kure sha kwaghôron u profeti u kaa ér , una ver profeti u lun er Mose la je ka u tu@@ nan ga . Ôr avur a Bibilo a a dondo ne , shi hen sha akaawan a a lu ker la , nahan nôngo fa kwagh u a lu ishima i Yehova sha ikyaa ne yô . Kwagh ne wasem u fan mer mlu wam una lu nan kpaa , me yina ishima ga , shin aluer shighe u m lu eren tom kwaghpasen la una kera kuma sha er m soo la ga je kpaa . He@@ mba doon u dondon kwaghwan u Solomon ne , a kaa ér : “ K@@ ôr ityesen gb@@ ang gb@@ ang , de pasen i ga , waan i ikyo , gadia ka i i lu uma wou ye . ” Aluer ve er nahan yô , vea na tiônnongo una lu ken mzough shi vea na jijingi u Yehova ian u eren tom ken tiônnongo gbar gbar . — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 23 . Er uumace ve lamen ijô kposo kposo nahan kpa , kwagh ne yange Aôndo u lamen a ior ga sha ci u nyi ? 13 : 5 ) Aluer se mba a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa yô , se fatyô u nengen a igbenda kpishi i a wase se yô . 1 : 1 , 2 ; Mpa . Er Orkristu nan lu geman inja la , ka nan dondon ikyav i Yesu sha u ha@@ an or u he iyol , “ u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” la . Anmgbianev mba shin it@@ ine mba ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n yange ve va nger anmgbianev mba kasev washika ve pase ve ér , shighe u ve lu y@@ ôron mbakur@@ an mba ningir sha mbara yô , hemba doon u vea y@@ ôr “ iwer i vea ya ve vea k@@ an@@ shio u yaven tugh la ga , ” kpa ve y@@ ôr “ iwer i vea ya ve a taver ve iyol ” u eren tom ve yô . Kpa Yesu kôôm ve kaa ér : “ Ne fa er u@@ tor mba ken atô@@ at@@ yev ka ve man@@ ger sha a ve , man mbatamen vev kpaa ve eren tahav sha a ve ; kpa her a ven yô , i̱ de lu nahan ga ; kpa han@@ mô u i sar nan ka lun u vesen ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . ” Yesu yange kaa ér ort@@ yom ugen u yange lu wan u Aôndo je kpaa yange kera “ tile sha mimi ga . ” Heela tseegh ga , or@@ mimi ka u nan lu perapera nan ny@@ igh@@ en orgen ga yô . Tartor u Grika ngu hembe Mb@@ ap@@ er@@ shia ityav kera yô , u kar u hemen ior mba Aôndo . ( b ) Ka nyi i tese ér Kristu ngu hemen ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? ( a ) Ka an yange nan lu Kor@@ aki ? Sha ci u Yakob vande y@@ amen dyako u wan@@ i@@ unda hen an@@ ngô na I@@ so@@ u , u i mar ve ah@@ ina la . Nahan ya ve u̱ lu Paradi@@ so la saa kua ishimaveren i engem i̱ yange Aôndo ver ve sha ishi la kpaa . Ishima gba un awambe ! “ Ver nen ishima sha perapera wen la , de eren nen un sha ishigh ki i@@ or@@ ough i̱ lu sha ci u ve̱ nenge ga ; á lu nahan yô , ne kera mba a injar hen Ter wen u A lu Sha la ga . ” ( Mat . Shi yange gba u up@@ ania mbat@@ seen ishima mban vea nôngo a m@@ ts@@ wen@@ em . Doo u se lu a mlu u mbau@@ ng@@ wan a vese la ken ishima shighe u se dugh kwaghpasen shin se lu nan kwaghôron ken tiônnongo yô . KW@@ A@@ S@@ E ugen yange dugh sha h@@ unda na pe@@ pe pe@@ pe yô , a nenge a i kange kwagh ugen i ver un hen kpe@@ h@@ unda . Nahan or@@ henen ne lu pinen wener i tese un kwagh u un fe ga , shin kwagh u i mar un je un lu a er ga ze . Ka kwagh u Lo@@ ti kpa kegh iyol u eren je la . Ruamabera na se ishim@@ as@@ ur@@ un ér Yehova ka I@@ mbor i agee ase nena ? Yange i ver “ t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u mimi ” ne ken inyom i 29 shighe u i er Yesu batisema shi Yehova lumun un ér a hingir nagh ku vough la . ( Heb . A̱ shi nan kpa shighe u Yesu bee or ne im@@ ande la , a kav er lu sha tahav mbu Yehova Yesu er kwagh ne yô . Sha u wan iyol yase sha ikyev i Aôndo shi ngohol tsaha na shi ny@@ ô@@ ôso iyol veren sha ishima na vough . ‘ Yehova er a mo doo je ’ • Or@@ gen gbidye n@@ amba u wa@@ ya u B@@ er@@ n@@ ar@@ da sha m@@ lan . Nahan un gema yar tom a i@@ aven la sha u eren shiada he ’ or shon . C@@ es@@ ar vea Ro@@ cio kaa ér : “ Er se ze g@@ ighir yô , se fa ser kwagh ne lu ian i se lu a mi i eren tom shin Betel cii je la . Shi a za hemen ér : “ Ma u ver ato sha atindi A@@ m , tsô bem wou ma a lu er if@@ i nahan , man shi perapera wou kpaa ma a lu er ag@@ ôndo a zege@@ mnger nahan . ” ( Yes . ( Yesaia 25 : 8 ; Ho@@ sea 13 : 14 ) So@@ ho u ku@@ ugh yô , ka isholibo , man tahav mbu isholibo yange gema lu Tindi , u yange na mba@@ asorabo ibo i ku@@ ugh la . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 2 , 3 , 6 ) Sha mimi yô , mbara mba ve ver ashe a mbam@@ zough mba iorov sha u ve̱ va a bem man mkpeyol la mba hur@@ en a h@@ ure kwagh u a lu u mimi la kera . Shighe u nom u anmgbian u kwase ugen u i yer un ér R@@ hon@@ da la , lu nôngon ér una pav ivaa a na la , mbat@@ wer@@ ev zua anmgbian u R@@ hon@@ da u nomso a b@@ ou@@ ange ugen , u i yer ér lu@@ p@@ us la . Kwagh@@ môm yô , ka u zan hemen u veren ishima sha akaa a ken jijingi . Kwagh la eren kp@@ ur kp@@ ur je . Mbam@@ ishen mban hii u geman kwagh sha iyange i Se@@ te@@ mba 10 , 18@@ 23 . Er yange lu sha ayange a Kwagh u Kristu hii ica lu a̱ gba ga la nahan , nyian kpa ior kpishi mba ngohol mimi ne . Shi tagher a mbamzeyol man am@@ een kpishi kpa hemba a cii . Shi vea lu hendan a icighan jijingi , u a wasen ior mba Aôndo u lun ken bem man ken mzough la . ​ — Ôr Mbaromanu 16 : ​ 17 , 18 . Ka Yehova a ne ve se kom u eren mbah@@ ev tom sha ikyev i Mkaanem nam man icighan jijingi na man nongo na u shin tar ne kpaa ye . 5 : 14 - 16 ) Aluer or la nan pase isholibo i nan la ga yô , a gba u Orkristu u nan fe kwagh sha mi la nana ôr mbatamen kwagh sha mi . Eli@@ h@@ u , or@@ fankwagh u sha ashighe a tsuaa la kaa wener : ‘ U@@ hemban@@ agee yô , se fatyô u kaven Un ga ; gadia A hemba agee . ’ Mose gema pine Aôndo mpin ugen sha icivir , u a lu a inja tsung yô . A haa inyaregh ki mbam@@ us@@ an@@ inyaregh k@@ ira inya , shi a mgbegha u@@ te@@ bu@@ l vev kera . Kwagh@@ fan u or môm tseegh kpa una fatyô u yiman ior kpishi . — Or@@ pasenkwagh 9 : 14 , 15 . Nahan kwagh ne una mgbegha se se seer fan Yehova shi civir un kpaa . Yehova ver R@@ ah@@ ab@@ i doo doo sha ci u jighjigh na man ishima na i ungwan kwagh la nena ? A de ga , a sôn ian uwer môm ér i de kimb@@ in un inyaregh ker ga , shi wa iyol kegh a kegh ér aluer i venda u nan un ian la yô , una de tom na la . “ Or u iin nana̱ de kera shi iin ga . ” N@@ ongo la s@@ enge ér ngu tilen sha ityough ki mba hen tsombor mba ve gbe ijir ér noov vev shin kasev vev shin mbayev vev hingir Mbashiada mba Yehova yô doo ve ga la . Ka sea due kwaghpasen yô , se lam a ior sha akaa a a gbe ve ishima la shi se tese ve kwagh u Bibilo i er la kpaa . 4 : 11 — Yehova er ‘ or@@ k@@ on@@ don@@ iky@@ er , shin or@@ k@@ on@@ don@@ ato , shin or@@ ap@@ ir@@ ashe ’ nena ? U seer yô , apostoli Peteru lu kaa a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba sha ayange a na la ér : ‘ Er hanma or nan ngohol i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn nahan yô , eren nen ayol a en tom a mi er mbatomov mba mimi mba sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo sha igbenda kposo kposo la nahan . ’ 12 : 1 — Er nan ve M@@ iri@@ am man A@@ ron gba ah@@ on sha Mose ? Dooshima u mbagenev kpishi una nd@@ ôh@@ ôr . ” — Mateu 24 : 10 , 12 . Aluer se mba nôngon u eren kwagh ne yô , Yehova una na se ‘ ishima sha er se fa ’ un yô . Or@@ d@@ as@@ enda ugen yange mough a mo se nyôr ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go se yem ken gar u A@@ m@@ st@@ er@@ d@@ am sha u za tôvon mo . Ka nyi i ne ve ve lu nahana ? [ P@@ ic@@ ture Ngeren u pasen or@@ ng@@ eren@@ s on page 4 ] ( Yohane 6 : 6@@ 8 ; 7 : 46 ; Mateu 5 : 1 - 7 : 29 ) Ka i tsaase ityesen yase i fan la ke ’ mkombo u M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la . D@@ ondo Or@@ m@@ ishen u He@@ mban Cii La , 2 / 15 Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ lumun ” la inja na ér “ u ngohol or sar sar shin eren a nan doo doo shi lumun a aeren a ity@@ ôô a nan shi yan ikyar a nan . ” Yehova tese ér un we ishima nena ? ( Yohane 15 : 12 ; 17 : 14 – 16 ) Ge@@ ma mbahemenev mba Mbakristu mba@@ aiev yô kwagh ve ngu nena ? Yesu yange kaa ér ka tindi u nyi a lu u v@@ es@@ ene ? • Doo u se nengen ior er se lu keghen iyange i Yehova la nena ? Kwagh u yange tese la lu mimi , shi ieren i uma na u ve nenge a mi la kpa sha mimi je lu uma u or nana ker u dondon je la . — Yohane 14 : 6 ; Mbaefese 4 : 20 , 21 . U dondo ikyav i mkav u Yesu la nena ? N@@ ôngon nen her , shi za nen hemen u zenden sha mimi . Kape Yehova kpa ka wea sôn un jijingi ve i doo un a we je la , man una na u kpaa . — Anz . ( b ) Er nan i doo u noov vea waan kasev vev ikyo ? Iyol i Yesu i inyam man awambe , i í lu kwagh u yange pav uma u shin tar ne a uma u sha la . — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 15 : 44 , 50 ; MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 6 : 19 , 20 ; 10 : 19 , 20 . Se zua a ityôkyaa i vesen igen i i doo u se za hemen u dondon Mesiya la ken Mkaanem ma Yesu ôr a mbaapostoli nav mba jighjigh la . Yange ôr mkaanem man ica kera gba ga maa i wua un . Ivur i sha 7 man i sha 8 la , kaa ér : “ Sha ayange na yô , i̱ kpe or@@ perapera iyol , man bem a̱ ngee zan zan uwer ua kera lu ga . U tesen ikyav yô , ityakerada i Bibilo i I@@ vangeli umbur ser ér : “ K@@ ur@@ an nen ” ( Mateu 24 : 42 ; 25 : 13 ; Marku 13 : 35 , 37 ) ; “ kohol nen iyol ” ( Mateu 24 : 44 ) ; “ ver nen ishima , kuran nen ” ( Marku 13 : 33 ) ; “ kohol nen iyol ” ( Luka 12 : 40 ) . Yehova una shi ôr akuraior a á soo kwagh u utya ne ijir kpa ? Ve hii u gban ah@@ on sha kwagh u mlu u ve nyôr ker la . Er akaa a yange er F@@ ri@@ e@@ da man Á@@ d@@ á@@ m la a tese nahan , yange ve yar tom sha kwaghwan u Bibilo ua kaa ér : “ Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo ” la . “ Ka hen an je shi sé z@@ aa ? Mayange ngu gban uwer u nôngon ityav a mba ve “ kor atindi a Aôndo ” la ga , hemban je yô sha ayange a masejime ne . — Yohan@@ e@@ 8 : 44 ; Mpase 12 : 9 , 17 . Ka ve nôngo ér vea dondo akaawan a Bibilo . Mba@@ yev mba Yohane a ter ken ivur Bibilo ne la ka mbahenen mba ken Kristu , nahan cii kpa or@@ maren u cian Aôndo kpa nana fatyô u ôron kwagh nahan . Se Er Nan Ve Se Z@@ a Hemen u ‘ K@@ egh@@ ene ’ ? Nahan gba u se za hemen u nôngon ityav a asaren ase a iyolough a nga a mgbegha se u eren kwagh u Yehova a vende la . Ken inyom 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la , inyom i sha 11 i hemen u Se@@ de@@ k@@ ia la , Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , Tor u Bab@@ ilon va kase Yerusalem wa atô iwer 18 . ( a ) D@@ ugh mbamzeyol mba uumace cii ve tagher a mi kera yô , shi ka ican i nyi Mbakristu ve tagher a mini ? Doo u se palegh u kimbir mbamsen sha ci u nyi ? Paulu yange kaa a Mbakristu mba ken T@@ esalonika ér : “ Ne ayol a en kpaa , Aôndo tese ne u doon ayol a en . ” Ka ikyav i nyi Yesu yange ver shighe u hii tom na u pasen kwagh ica lu a gba ga laa ? ( Yes . 55 : 7 ; Ps . 5@@ 1 : 17 ) Bibilo kaa ér , ‘ asorabo a ase aa nyian b@@ ong kpaa , aa ku@@ ngu er a@@ w@@ ombo nahan . ’ ( Yes . Nenge takerada u Tartor u Aôndo Ngu Hemen ! Lu nyi i wase un@@ u ? Nahan yange ungwa imo i kwase na , lu i Yehova Aôndo ga . ​ — Gen . ( Ps . 10@@ 4 : 24 ) Se nenge a kwaghfan u Aôndo sha gbenda u a gbe im@@ end@@ enev umiliôn imôngo kua an@@ ka@@ am mba pur@@ ugh man an@@ ka@@ am mba um@@ av mba i yer ér bac@@ ter@@ ia la kua inyam i ken tar wase ú aka@@ au@@ ma a lu ker kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh sha gbenda u kpilighyol ne . Ver ishima wer injakwagh la har sha akaa a a eren hanma iyange yô , man ngi vough sha kwagh u i̱ lu ôron la , shi gbenda u a yar tom a mi la kpaa ú wanger . Kpa ú hen wer — aluer ka ishima i Aôndo u ior ve ar sha mfe u fan mimi nahan , sha kpôô yô una yer ve a mi he ? Yange M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma karen kera ka kom er anyom 3@@ 50 nahan yô , í mar orgen ken tsombor u She@@ m , wan u Noa , or la lu Aôndo a inja kpishi je . Mba yange i gema hemen i wa ve sha ikyev la time ken Ruamabera shi er msen hen Yehova sha u a̱ tese ve gbenda yô . B@@ r@@ un@@ o , kua agumaior agen udubu imôngo ve er kwagh u Yehova a kaa ne , ér : “ K@@ ar@@ em nen ase sha kwagh ne , . . . tsô M@@ ea bugh ne aan a Sha , M@@ ea haa ne iveren . ” ( M@@ al . Sha shighe ugen la , i gbidye ve ér ve̱ de u pasen kwagh u Tartor , kpa ve gema ve ember a “ ember sha er i nenge er ve kuma u yan ican i ah@@ e@@ enegh sha ci u iti la yô . F@@ a wer Yehova kaa a vese ér se “ kuran ” tsô maa bee ga . As@@ ande a Mbayuda mba jighjigh mbara venda iwasen i mbacivir Aôndo sha mimi ga la , gadia ve soo u n@@ ungwan mcivir ve ga . M fa , akaa a m er u ne ngee , shi ka a he a u fatyô u henen sha mi . . . Nahan cii kpa , kohol cii har sha a vese , ka se se soo ve aa wa am@@ ise ken ishima yase man mhen wase ye . Tindi u Aôndo una fatyô kuran se nena ? U civir Aôndo a ishima i môm la inja na yô , ka u eren Aôndo tom a tahav man agee a ase er se fetyô la cii . Mba@@ civir Yehova nenge ivese ér ka be@@ er@@ kwagh ga . A@@ tô@@ ôn@@ anongo sha tar jimin cii yôô ang@@ we u M@@ kohol u “ M@@ yom W@@ ase M@@ gb@@ ôghom Ve ! ” Yange i y@@ in@@ am hen shighe la ga cii . Ken inyom i 199@@ 0 la , mo vea kwase wam se mba ze u za sôron tiônnongo ugen ken kpen@@ tar u Con@@ nec@@ tic@@ ut yô , se za zua a B@@ en , or wase u ishima ishima , u yange wasem u civir Yehova sha mimi anyom a karen ken ijime er 50 nahan la . O@@ K@@ T@@ O@@ B@@ A 15 - 21 , 20@@ 12 Yange wase ve u yan ican sha an@@ shighe kpuaa sha e̱r vea e̱r kwagh u a hembe kpen iyol kpa a gem a lu u bo la ga yô . Aluer hanma or hen tsombor nan ngu n@@ orom ikyaa ga sha inja vough yô , nana seer van a bem man mzough hen tsombor . Ka nahan ve i lu kwagh u mayange me hungur iyange i i erem batisema la ga ye ! Se fatyô u tesen ser se mba a ish@@ u@@ ghun nena ? Nahan cii kpa , kasev mba ve lu a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la je kpa ka saan ve iyol ga , shi ka ve cian g@@ ighir g@@ ighir je kpaa . Peteru yange hen kwagh ken kwagh u er un ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la . Aluer ú er nahan yô , ú yima iyol you kua shi mba ve lu ungwan we la kpaa . ” 9@@ 4 : 9 . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Kpa Bibilo tese Mbakristu gbenda u vea eren ivese ve jighilii ga . 22 : 12 - 16 ) Saulu u i va hingir u yilan un ér Paulu la yange nenge tom u eren shiada la nena ? “ M@@ fe u TER . ” 10 : 16 ; Yes . Ikyav i iyol@@ tseghan man batisema yô , tese ér se fa er ishima i Aôndo i lu yô , shi se tsua ser se er i kpee je . Kanyi ia wase se u eren kwagh u dedoo ? Anmgbian u kwase ne ka á shi pasen mbagenev mba ve lu hen iy@@ aagh k@@ in a na imôngo la kwagh n@@ du@@ ur@@ u@@ u , shi ngu á pasen ior kwagh sha tele@@ f@@ on kpaa . Peteru yange bee orgen u gba i@@ wan ken uya je yô angev , nahan ve soo u fan ape a zough a tahav mbu eren kwagh ne , shin or u a er kwagh shon ken iti i nan la . M@@ civi@@ ra@@ ôndo — Ka Kwagh u V@@ esen Ka ieren i nyi ior mba ken tar ne kpishi ve lu a mi , i i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Nyian se mba ken tar u ior ve gen@@ gese iyol shi ve hembe wan ayol a ve ikyo tseegh yô . Se F@@ atyô u K@@ aven Bibilo Kpa ? Mkaanem ma Yesu ôr a mbaapostoli nav mba jighjigh mbara ma sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar nyian la , kua ak@@ ar a ve a a lu iyôngo igen la kpaa . Mbat@@ omov mba jighjigh mban cii yange hanma ve nan nôngo a us@@ aa mba nan mba sha injakwagh . Ú er nahan yô , a lu shami ga . Af@@ er@@ aior agen zua zwa sha t@@ am@@ en@@ or ugen nahan i kôr un i kende shin ih@@ ungwa i u@@ be@@ gha , kpa or ti due iyol tsô kpa po@@ h@@ or un ga . Kwagh u hanma iyôngo na gba un ishima tsung je . Ka sha u veren ishima zu@@ lee sha av@@ indi@@ r a a tesen ér mkur mgb@@ ôghom la . I@@ t@@ yom i Mbakristu ngi ne se mk@@ un@@ du@@ yol hanma shighe cii . Or@@ tamen ugen u i yer un ér A@@ le@@ x yô , kaa ér : “ M vihin inyaregh c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u ga . Nahan m kôr hanma kwagh u i lu ôron cii m saa a mi . Na@@ mba u sha uta@@ ankar@@ uhar u se lu ôron kwagh sha mi ne tese kwagh u a lu jimin shin vough yô , man sha kpôô yô , takerada u Mpase ôr kwagh u mb@@ ee shin ‘ mkur ’ u “ kwagh@@ myer u Aôndo . ” — Mpa . Nahan , er mfe u fan ijô i ngise la ngu a wase sha ashighe agen nahan kpa , ka kwagh u hange hange ga . Shin er Mbaiserael soo u ungwan kwagh u mimi ga nahan kpa , iorov mbau@@ har mban cia u ôron mimi ga . Ve er kwagh u vough , shin er Mbaiserael soo u wu@@ an ve nahan kpaa ! 17 : 17 ) Yon@@ at@@ an , wan u tor Saulu yange ya ikyar vea Davidi . Or@@ zende ne lu or u lamen sha ityough ki Mbafilipi . Ve kaa ér : “ Yange iniôngon yase saa se ishe ga . Er shighe ugen ka i lu “ shighe u hu@@ an ving ” nahan kpa , gba kpee u kunya a kôr se u pasen mbagenev ser se mba Mbashiada mba Yehova man mbadondon Yesu ga . ( Or@@ pa . 3 : 1 , 7 ; M@@ ar . Á kaa wener , i yôô loho u dedoo “ hen akaa a i gbe a sha won cii . ” — Mbakolose 1 : 23 . Yesu Kristu ‘ kua a mba@@ kwa@@ re@@ v , yem a ve , ’ inja na yô , a ngohol ior sha ikyev i Satan kera , a gema a na ve hingir u@@ iyua sha u maan nongo u Kristu . A@@ ge@@ e a a lu un ken iyol hen shighe la lu agee a lu a vande kaven ken iyol na mayange ga yô . Sha nahan yô , Yesu tese wang ér ka Aôndo a kom u hemen ye . We kpaa er ú lu keren iwanger sha akaa a a ze ú iyol la yô , ú tagher a mbamzeyol vough er mban@@ ahan gir@@ g@@ i mbara nahan . A@@ eren a Yehova Se@@ er K@@ enden a M@@ hembe Na Sha ! Aôndo z@@ enda ve ken Paradi@@ so kera shi á kaa a Adam wener : “ Tar u̱ lu a i@@ fan iyol sha ci wou , ka sha ican je man ú ya u , sha ayange a ou cii ye , ka sha i@@ us@@ a i sha ishigh y@@ ough man ú ya kwaghyan ye , zan zan ú hide hen inya . ” Se lu va keghen mba a nder ve shin ku la gbenda , shi se tese ve kwagh u Yehova kpaa . Paulu yange tôô mkaanem ma i nger ken Pasalmi 19 : 4 la zua sha nyi ? Mbamaren av cii vande kpen kera . A kaa ér : “ Ishim@@ avi@@ h@@ in ngi a mo hii yev av je . Nenge ase ikyav sha kwagh u G@@ l@@ or@@ ia , u a lu ken gar u Qu@@ er@@ é@@ tar@@ o , ken atô u tar u M@@ ex@@ ic@@ o la . Lu@@ un er Yesu kenger sha iengem i ity@@ artor i shin tar la cii yô , kwagh la ma mgbegha un u lun a isharen i hingir tagher tagher shin u . Ka atô@@ akaa a nyi a dugh ken M@@ ika ity@@ ou@@ v 3 zan zan 5 n@@ aa ? Kpa u gema u fa er se lu eren tom u henen Bibilo a ior sha tar cii kpa ? A fatyô u kaan sha gbenda ugen ér , aluer Aôndo doo se ishima sha mimi yô , se eren akaa a se fe ser aa doo un la . — Anzaakaa 27 : 11 . 9 / 15 ( 2 Utor 19 : 15 , 19 ; Yes . Yesu hi@@ di za nyer sha yô , er nyi ? Mbagenev di yô , ka ve er kwagh ne shighe u ve ze ahumbe ate@@ tan yô . ( Pasalmi 8@@ 9 : 26 ) Aluer se na Yehova man Mkaanem nam ma a ne i nger la jighjigh yô , se kpaa una lu se “ vande u m@@ yem . ” Nahan er ishima vihi un ker kpishi yô , a tindi Eliya a loho ne : “ Mba@@ aôndo ve̱ er a mo nahan shi i̱ hemba nahan kpaa , aluer kp@@ er hen shighe ne nahan mea gema uma wou una hingir er uma u mô ve ga yô . ” Er se tim sha ngeren ne se bee ne , u fatyô u tsuan wer u sôr inja sha er u hemba lun or u maan a maa mbagenev yô . ( Mbaheberu 5 : 14 ) Heela tseegh ga , jighjigh u nan ka a na ior ve za hemen u eren aeren a dedoo la her dông sha shighe u mbam@@ kighir mba taver ve ve je kpaa . Yange kaa ér : ‘ Sha kwagh u a er heen ne yô , aluer gba u a pav ma or wen inja ip@@ aven i tan awambe ga ne je kpa , a saan mo iyol kpishi u p@@ aven nan . ’ ” U T@@ ô@@ v@@ on sha Kwagh u A T@@ ime sha M@@ i ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor Yô Kpa i kaa ér gba u “ aa fa ” Yehova . ( 1 Utor 17 : 17 - 24 ; 2 Utor 4 : 32 - 37 ) Or@@ kpen ugen yange hide lu uma shighe u i gb@@ ihi un shin u@@ war , iyol na bende a ak@@ u@@ he a Elisha la je kpaa . [ Mkaanem ma sha peeji 10 ] ‘ Ka se lam sha kwagh u inyaregh ki se fatyô u vihin la di@@ ke di@@ ke ’ [ Mkaanem ma sha peeji 11 ] Gba u se hemba soon un a hanma orgen cii . Yange ve lu a awashima u dedoo . • gbenda u Satan tsu@@ gh Ifa laa ? I@@ c@@ ombor igen yô , ashighe agen ka i er ini@@ umbe sha akaa a ken Bibilo , nahan hanma or hen tsombor nan er vegher u nan , nan ôr vegher - ini@@ umbe u nan la ken Bibilo , shin tôôn kwagh u a vande eren yô , eren ini@@ umbe sha mi . ( 1 Samuel 15 : 17 ) Nahan kpa , er tom tor anyom ahar tseegh tsô , maa gande ave je . Mbak@@ ov wou ka ve na yô , i lu u er u̱ er kwaghbo u ve lu kighir we ér u er laa ? Bibilo kaa ér “ dooshima been mayange ga . ” Ka an nan lu Yehova ? ” Nahan kpa , shighe karen yô , L@@ ab@@ an nôngo ér una ya mtsera sha Yakob , je a m@@ us@@ an Yakob injar kwa pue . Kwagh ne tese ér ikpelaior la i ya kwagh je ne@@ er i a ne@@ er . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Lev@@ iti@@ ku , 7 / 1 PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 65 , 2 Mbai@@ hyomov ka vea ta num sha a vese yô , se gema hen Aôndo ser a̱ wase se er yange wase Mbaiserael hen Re@@ fi@@ di@@ m nahan . Lu sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la i hii u l@@ ôôn iv@@ or i dedoo la ye Jigh@@ ilii yô , gba u se kenger mbagenev zu@@ lee ve se fatyô u wasen ve u eren akaa a ve lu a mfe u eren la tsembelee ye . Ka tom u nyi Kristu una er cii man a mase pasen ahumbe a timin t@@ ara ? Nyian ne , ior ka ve shi lamen a mbagenev sha In@@ tan@@ et shi tin@@ d@@ in ve a il@@ yo@@ ho . Aluer se soo ser Yehova a lumun mcivir wase yô , gba u se eren a ah@@ ur@@ aior a ase sha inja . ( Genese 3 : 8 – 13 , 17 – 24 ) Inja na yô ônov mba Adam mba i mar ve ken isholibo ne cii vea kera fatyô u lamen a Aôndo gaa ? Se cii gba u se nenge ser se er kwagh u una kure awashima u du@@ ghun or ken tiônnongo kera la yô . ( 2 Tim . 3 : 3 ) Nahan mba ve vese ayol a ve la vea er nan ve vea zua a iember ken ivese ve ken ashighe a ican nee ? Shighe karen yô , Yehova gema iti i Yakob hingir Iserael , shi yange hingir ter tamen u iky@@ u@@ ior i Iserael . Ior udubu imôngo mba ken ityar 1@@ 35 za mkohol ne . Anmgbian Ge@@ or@@ ge pase ér : “ Kwagh gema er lan se ishima kpishi yô , Tor ne soo ér una yam re@@ di@@ ô wase u ku@@ h@@ wan ic@@ er la , man ic@@ er i se kura la , kua l@@ ôô@@ sp@@ ika u pasen loho u Tartor a mi la cii ! ” I@@ jiir la kaa ér , Yehova ka “ or@@ yiman . ” In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u or u te@@ en kasua man kwagh u injaa u i yer un la tese nyi ? ( a ) G@@ um@@ kwase ugen kange ishima e̱r shiada ken makeranta nena ? Aôndo tôndo zwa ér uumace vea lu a tim hanma kwagh u uma sha tar kera ga je , una tim mba ve lu vihin tar mbara kera ! F@@ ada la va k@@ an@@ en shio u nan mo mbam@@ lumun yô , a kaa ér : “ M ngu a kwagh u me ôr u ve a kuma u ga , shi we kpa u ngu a kwagh u ú ô@@ rom ve a k@@ um@@ am ga . . . . Yange hen wener una zung@@ we u zan zan ku na . A shi nan kpa yange doo mbah@@ emb@@ an@@ ato mba 2@@ 50 la u dondon m@@ gem u yange va sha kwagh eren ng@@ un ne ga . A@@ fatyô u nengen a imba kwagh ne nahan sha ajiir agen kpaa . ( Mbaefese 5 : 15 , 16 ) Sha mimi yô , mbamlu mba kposo kposo , nahan ka ior cii vea fatyô u lun a shighe u eren tom u waren uma ne kwagh môm ga . ( 2 Peteru 2 : 4 ) Mba yer mbatyomov mba hemban ato mbara ér az@@ ô@@ v . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Kpa , shi se ‘ eren a ve doo doo , ’ se kera ny@@ agh a ny@@ agh ior mba ve ne jighjigh a vese imôngo ga la ze . — Aerenakaa 27 : 3 . B@@ atisema ka iniongo i m@@ tsegh u nan je la , sha ci u ka shighe u i kav nan jighilii ér nan ngu wanakiriki u tseghan iyol sh@@ í@@ n uwegh ga je la , inja na yô nan hingir di@@ ·@@ a@@ ʹ@@ ko@@ ·@@ no@@ s u Aôndo . A shi nan kpa mfe u ve seer zuan a mi la na Aôndo seer doon ve ishima . Nahan kpa kanyi jighilii i ne ve tom ne u lu zan hem@@ en@@ ee ? Yange fa kwagh u ku u lu yô ; sha ci u vande nengen an@@ ny@@ am@@ ev kpe . ▪ U Ngu a I@@ wuese sha Kwagh u U N@@ go@@ ho@@ l la Kpa ? ( Yesaia 30 : 21 ) M - ongo u ungwan Mkaanem ma Aôndo la wasen se u ‘ nengen vighe vighe er se zenden ’ yô . Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr — Yehova Ka Or@@ wasen We ! Ka nan ú pase mlu u kwaghaôndo yange lu ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia u sha ayange a tsuaa laa ? Ka er or ka nana̱ zua a mfe u Yehova , nana̱ hen nana̱ fa icighan@@ mlu na man iengem na man tahav nav man iji@@ r@@ ôron na i sha mimi man kwaghfan na man dooshima na la nahan ve , ih@@ indi i ta nan iyol shi nan wa kwagh na ikyo ye . Lu nyi Mbaiserael mba sha ayange tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati mbara er sha u tesen ér mba ken m@@ z@@ ough@@ o ? Se mba ken atô u ayange a masejime ne , shi se hemba mban ikyua a Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la a shighe u se hingir mbananjighjigh hiihii la . Kpa kwagh u isholibo ngu nahan ga . Á kaa a P@@ il@@ at@@ u wener , un va sha u va ‘ pasen mimi . ’ 3 : ​ 16 - 19 ) Heela tseegh ga , shi ve kp@@ ela im@@ ange i “ b@@ ou@@ ange ” u se lu ôron kwagh na ne sha ayol a ve kua se kpaa . Peteru kua mbaapostoli mbagenev vande eren u@@ ivande , kpa mô ve môm lu a vande nd@@ eren or shin ku ga . Hemen u Yehova ngu a gema ga Lu a M@@ nenge u V@@ ough sha I@@ vaa I I Lu a M@@ saanyol Ga La Kwagh u i er heen ne ka môm ken akaa kpuaa a mb@@ ang@@ eren I@@ vangeli mba un@@ yi@@ in mbara cica cii ve er kwagh sha mi yô . — Mateu 3 : 16 , 17 ; Marku 1 : 9 - 11 ; Luka 3 : 21 , 22 ; Yohane 1 : 32 - 34 . Jigh@@ ilii yô , mba 14@@ 4,000 cii vea lu a tahav mbu nengen sha akaa a Kristu cii a na imôngo . — Mpa . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 1 : 5 ; 3 : 11 ) A taver or u nan lu ôron Bibilo u fan hanma or u nan lu lamen ken I@@ can i He@@ mban ne , kpa se fatyô u fan ve sha u henen sha kwagh u ve lu ôron man kwagh u i er a ve la . K@@ per@@ nan pe@@ pe , i tôô se shin mat@@ o i yem a vese ken af@@ ishi a bran@@ ci u Mbashiada mba Yehova ken gar u P@@ ort - a@@ u - P@@ r@@ ince ; zende ne kuma ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ ahar man ti@@ ôn . ( Yakobu 1 : 17 ; 1 Peteru 5 : 7 ) Or u nan k@@ ur ikyaa ér Aôndo we ikyo sha kwagh wase ga , shi iniôngon yase kpa fe i ga shi ne se kwagh mgbegh@@ aa ga yô nan fa Aôndo u Bibilo i pase kwagh na la ga . 2 : 2 , 3 ) Mbagenev ken a ve lu mba ve ny@@ iman ér Aôndo ngu ga yô , mbagenev di na jighjigh ér Aôndo ngu shi ka un kpa a gbe tar ye , kpa kwagh gba un a akaa a á gbe la ga . Bibilo ôr kwagh u mkur u ifer ac@@ in imôngo , nahan ishima i de nyian se ga . “ Una gba ôron ijir sha kwagh u A nenge sha ashe tsô ga , kwagh kpaa Una gba kuren sha er A ongo sha ato Na tsô ga , kpa ka sha perapera Una ôr ijir i mba@@ ats@@ anev ye ; man shi Una kure kwagh sha mi vough a mb@@ al@@ un asema legh legh shin tar . ” — Yesaia 11 : 3 , 4 . • Kanyi i̱ ne ve mbacivir Aôndo mba mimi ve lu seer a seer ken anyom a karen nee ? I@@ pi@@ pa@@ abaver i i yer ér S@@ ü@@ d@@ de@@ u@@ ts@@ c@@ he Ze@@ it@@ un@@ g la kaa ér mba zenden nengen ajiir kpishi mba ve we ic@@ in@@ tan ikyo ga la ka ve ta cia ér , U cia kwagh , u n@@ umbe ga . I@@ c@@ ombor igen kav ér ashighe a i ye kwaghyan la ka aan a dedoo a mba hen tsombor vea fatyô u lamen iliam i injaa yô . Nyian ne , Mbashiada mbat@@ seen asema , mba ve nôngo u kuman er m@@ iliôn an@@ igh@@ eni nahan la , mba samber a loho u Kristu ken ijô i hemban er 6@@ 00 nahan sha afatyô ve cii , shi i ver ishima ér ing@@ y@@ egh k@@ in k@@ ia hemba nahan ! Tom u S@@ ôron A@@ tô@@ ôn@@ anongo Man ka nyi ijiir je ia lum ijiir i me@@ men here ? ” ( Yes . Yehova yange ma tim mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara ken E@@ den kera ma hide ma gba ior mba he@@ v gaa ? ( Yohane 1 : 7 ) In@@ i@@ ôngon ve ne ngi wasen ior umiliôn imôngo mba lamen ijô kposo kposo u ungwan loho u dedoo ne . A@@ kav a ken Bibilo ne tese se nyi ? Mbamaren vea er nahan yô , mba pan@@ den tahav vev shinii ? A̱ shi nan kpa , yange fa kwaghaôndo u Mbakristu shighe u lu anyom pue kar , zum u Paulu lu pasen kwagh ken gar u Li@@ se@@ t@@ era ken inyom i 47 la . Shighe u Yesu lu eren tom na shin tar la , er u@@ ivande , bee ior angev shi nder mbakp@@ enev kpaa . ( Yoh . 3 : 16 ) Se fa ior kpishi mba yange ve ya ikyar a Yehova kôôsôô yô . ( Mbagalatia 2 : 5 , 14 ) Kwagh u se er ve se zua a myom jim jim yô , ka u “ zenden sha mimi ” — inja na yô se undu mimi ga shi se tile dông se hendan a “ ter u aie ” kpaa . — 3 Yohane 3 , 4 , 8 . Ka avur a Ruamabera a nyi nahan aa wase u pan@@ den ishim@@ any@@ ian yase ? Ú hen wer K@@ ain yange lu a tahav mbu karen a ishima eren kwagh u á soo a uma nahana ? Er m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ou ma lu a tahav mbu ungwan ayôôso la cica cii nahan kpa , ma lu wasen we u veren ishima sha kwagh môm tseegh . M kaa a na mer m zua a Aôndo u mimi la , nahan m ngu undun kwaghaôndo u Sh@@ into me za civir Un . Shighe u Yesu lu eren msen vea mbaapostoli nav mba 11 mba jighjigh , hen tugh mbu mase lun shin tar ne la , ôr mkaanem ma maa hungur se mayange ga man ér : “ K@@ ura ve sha ifer . ” ( Yoh . Or@@ fan@@ takerada u timen ken zwa Grika ugen kaa ér imba dooshima ne “ i̱ zough vea isharen i sha mar@@ ami ne kpee ga . ” ( Yoh . 4 : 24 ) Nahan cii kpa , Yehova una fatyô u doon se ishima , shi Ruamabera kaa a vese ér se tese dooshima la . Ú nenge wer doo u se er tom u Aôndo a ne se , u u k@@ ou tom u yôôn Tartor kpaa la sha gbashima ga z@@ ee ? 1 : 19 , 20 . Solomon za hemen a msen na la , kaa ér : “ Er [ we Yehova ] U fe ishima i nan yô ( gadia ka We tseegh U fa asema a ônov mba iorov ye ) . ” ( Mat . 28 : 19 , 20 ) Aluer se dondo kwaghwan ne yô , se wase mba@@ wan ndor a vese vea undu gbenda ú u gb@@ anger shi u lu be@@ le be@@ le , u zan ken mtim la , vea gema a za sha gbenda ú u imb@@ ishi , u zan ken uma la . ( Mat . Se fatyô u eren msen sha ci ve , s@@ ônon Yehova ser a sue jighjigh ve u nan man ishimawan ve la . Iky@@ agh ki T@@ om@@ ough ki W@@ asen A@@ g@@ umaior u Umbur Or@@ gban Ve 30 Mkaanem man , kua aeren a vough a sha dooshima nga a wase ônov ve vese doo doo . Shi Yehova er iky@@ on man u@@ im@@ on@@ don wue wue kua u@@ gb@@ u@@ lu@@ maa mba doon ashe sha er uma wase una h@@ ôm yô . • Ken mbam@@ saanyol mba Yesu a er kwagh sha mi ne cii , ka u h@@ an a hembe doon we ? Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu mba a iember u wasen ve sha u kwagh u ken jijingi a gba ve ishima sha er vea hingir “ mb@@ any@@ ar@@ ev ken jighjigh u nan ” yô . Mkaanem ma ken takerada u Or@@ pasenkwagh ma i ter sha heen ne , ma ôr akaa a taver ga , a nan msaanyol ken uma , er u yan kwagh man u man kwagh nahan . Alaghga se kav akaa agen a i ter ken Bibilo la hegen tsembelee ga , sha ci u ka a kuma Yehova u pasen inja i akaa shon ga . I ta kwagh@@ al@@ ôm ne sha igbenda kposo kposo , kpa kwagh u kwagh@@ al@@ ôm shon a er jighilii yô , ka un ne . Yange m kange ishima mer mayange me kera er kwagh u vihin un imba la nahan ga . Nahan kpa , m@@ gem u i gem ish@@ ember@@ ti ne ken Icighan Bibilo ér “ erdoo ” la , hemba k@@ an sha inja , shi hemba zan ikyua a inja i ish@@ ember@@ ti ne . — Ekesodu 15 : 13 ; Pasalmi 5 : 7 Ior kpishi mba ve lu ungwan a na la lu ats@@ an@@ aior , nahan asema lu nyian ve sha kwagh u mbamgbe vev mba yolough , er kwaghyan man ak@@ ondo nahan . Yehova na se iyua i injaa i ia wase se u tsuan akaa a se er yô . I@@ y@@ ua shon ka tahav mbu se lu a mi mbu henen sha akaa zu@@ lee shi tsuan kwagh u shami man u shami ga la . 16 :⁠ 11 . O@@ ru@@ m@@ ace môm nana fatyô u ts@@ eng@@ an fan kwagh u una er nan tsô kpaa ga . Ken mkur u Pasalmi 9@@ 1 la , kanyi kwagh Yehova a t@@ ende zwa u eren a wanakiriki na u jigh@@ jigh@@ i ? ( Ef . 5 : 26 , 27 ) Gba u kwa@@ se@@ he na la kpa una wu@@ h@@ a iyol i i kom sha iniongo ne yô . • Se lumun ser ‘ ishe yase i ken iy@@ an ’ la i na se gb@@ ev ga sha ci u nyi ? I@@ ember@@ yolough i K@@ eren Ng@@ i Ne M@@ saan@@ yol@@ o ? Mba eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci mban ka vea due u za pasen ior kwaghaôndo ai@@ k@@ ighe shin sha iyange i Sat@@ i shin L@@ ah@@ adi yô , mlu ve u wang la a tese ér loho u ve lu pasen la ka u dedoo . U@@ kwaghaôndo mba@@ aiev mba er idya kwase nahan , gadia ve tsu@@ gh “ u@@ tor mba tar ” ne shi ve kôôm ve sha u tesen atesen a aiegh shi eren ah@@ ir sha er vea kohol ikpelaior sha u i dondo u@@ gomoti vev yô . De G@@ be Ny@@ ôron Iyol ken Kp@@ en@@ ga Eren Ga Ashighe kpishi a va waan ats@@ am a sô@@ ôr kwase a ken zwa Grika hen w@@ in@@ do@@ u wam . 6 : 16 ) Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu “ nongo u upristi mba sha inja i tor , ” mba vea za lu sha la ve kohol ve hingir ikyurior ne ye . ( 1 Pet . 2 : 9 ; E@@ ks . Ka iyua i doon tsung i nyi Yehova a ne se sha u se lu mba@@ fan@@ kwagh@@ a ? * ( Yohane 15 : 18 – 20 , 25 ; Pasalmi 35 : 19 ; 6@@ 9 : 4 ) Yesu vande kaan a mbahenen nav je wener : ‘ Aluer i yila or@@ ya er , B@@ el@@ es@@ e@@ bu@@ l yô , man hi@@ re mba ken ya na di ve a kera yila ve nahan ga y@@ ee ? ’ Kpa mimi je or ngu hemen ve gaa ? Ver shighe u ú duen kwaghpasen ken hanma kasua yô , shi eren nahan kpaa . ( Luka 4 : 1 - 13 ; 20 : 19 - 47 ) Sha agee a Yehova na Yesu la yô , mayange je jighjigh na u nan t@@ enger ga , nahan er shighe mase shin di kpuaa u una kpe yô , á kaa a mbahenen nav ér : “ Shin tar ne yô , ican ngi eren ne ; kpa taver nen asema , Mo M hemba tar ne . ” Er m hii u zan mbamkombo kpoghuloo shi m hii u fan ior ker yô , m hingir u tseghan iyol yam sha ci u Yehova , nahan m er batisema . 3 : 18 ) N@@ ana er kwagh ne nena ? Ior mba ken tar la soo kwagh u Bibilo tsung , shi kwaghaôndo ngu a za ve zwa u ôron kpaa . ( Mateu 6 : 10 ) Yesu yange ôr mbahenen nav kwaghôron u profeti u injaa sha U@@ wo u O@@ le@@ v ; yange tsen@@ ga t@@ eren akaa a aa er sha shighe u Tartor la ua mgb@@ ôghom kpishi la sha ati ati . ( Pasalmi 9@@ 1 : 1 ) Er Yehova , u a hembe agee cii la lu Aôndo ve yô , ityôkyaa kera lu i vea cia ga . Hi@@ di a iyol ijime kpa ? Er Se “ U@@ me A@@ ta@@ m Sha Ishim@@ a@@ wan ” La Tom u Mbakristu mban lu eren la lu u Aôndo , lu u or ga , man or a fatyô u b@@ un@@ den tom u Aôndo je ga . Ngu a nenge er mbacivir un mba nomso man mba kasev , mb@@ akiriki man mba@@ beenyol cii , ve lu mba teman a tema yan “ kwaghyan u or@@ uh@@ we ga ” yô . ( Anz . Aluer se de ser akaawan a ken Mkaanem ma Aôndo ma wase se yô , aa na se mkav shi aa hemen se se tsua akaa a injaa a se er ken uma wase yô . M soo u eren u ga . Shi ngu a ônov mba ken jijingi kpa kpishi . Ior kpishi ô@@ rom akaa a wasen mo , akaa ne har sha angev mbu yange mbu kôr ve man kwagh u yange wase ve u wan ishima a mi yô . * Kpa se fa tsô ser : Yehova una wase se se hemba hanma mzeyol u se tagher a mi cii . Takerada u ôron tseegh kpa ka kwagh u nan msaanyol , shi mbam@@ tsera mba u ve a mi la kpa mba ne msaanyol . Se fa u den ayol a ase kwaghbo shi se mba eren akaa a tesen ér ivaa yase ka kwagh u una lu gbe@@ ke@@ ke yô . ” Bibilo kaa ér : “ Or u eren idya yô , ka iyol i nan je nan eren i kwaghbo ye . ” Ka nyi Yehova a ko@@ so her ken Mkaanem nam sha ci u ior n@@ av@@ a ? Ken inyom ne yô , a lu umbur ku shon sha iyange i T@@ om@@ any@@ iin , A@@ ip@@ or 5 , zum u iyange ia m@@ ire yô . 14 C@@ i@@ vi@@ r Yehova sha Mimi 18 : 18 . U@@ N@@ A jighjigh wer kwagh u i nger ken Bibilo la una wase u je he ? Nahan kpa , alaghga se tagher a atsan agen kpaa . Aluer mba se civir Yehova vea ve imôngo mbara er isholibo i vesen , kpa ve venda u geman ishima yô , a gba u se pav ijende a ve . ​ — Rom . I ôr akaa agen a a er yô ken Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 7 man 8 . ( 1 Mbakorinte 10 : 6 , 8 ) I@@ b@@ aver igen ken tar u Amerika kaa ér : “ Cii man inyom i 19@@ 70 yô , u@@ ip@@ aven mba ken tar u Amerika cii nenge ér aluer nomso@@ or man kwase mba a vôso ayol a ve ga kpa mba tsan imôngo yô , ka kwaghbo . MB@@ A@@ M@@ K@@ O@@ MB@@ O MB@@ A MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U Or@@ pasalmi nger ér : “ T@@ ER@@ E , aluer W@@ ea we afer@@ akaa ik@@ o yô , ka an ma nan til sha , T@@ ere ? ” Hen zum la mba ve lu ken Y@@ u@@ dia , ve̱ yevese ve̱ yem sha i@@ wo ; mba ve lu ken atô u gar yô , ve̱ due ken won . ” Aluer ve nenge nahan yô , vea nôngo u dondon ikyav you la . ​ —⁠ Ôr Duteronomi 6 : ​ 5 - 7 ; Anzaakaa 22 :⁠ 6 . ( Yes . 5@@ 3 : 3 ; M@@ ar . 9 : 12 ) Bibilo kaa ér : “ I@@ wen i mbam@@ aan ve venda i la , ka i je , i hingir i sha z@@ ongo ye . Nahan hanma kasua se tôô ah@@ wa ahar gayô atar u timen sha uityendezwa mba Bibilo . Li@@ on@@ el , u se vande ôron kwagh na ken ngeren ugen la kaa ér : “ Ken masejime yô , m hen kwagh u mnder u shin ku . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 8 , 1@@ 29 Hen shighe la , ifer ia kera lu ga , gadia ka ifer i ne ityar igen i ma i lu yôugh@@ yô@@ ugh kpa i hingir u lun ken ibanave ye . Kwagh er vihi yô , mbagenev tile sha mimi shighe u i va sôr ve la ga . U H@@ u@@ an V@@ ing la W@@ asen Se u H@@ enen sha Kwagh A kaa ér : “ Lu nen dông , asema a en a̱ taver , ne cii mba ne veren ishima , ne keghen TER yô . ” — Ps . Satan s@@ enge wener aluer á ya kon la yô , ‘ ashe na aa bugh , una hingir er Aôndo nahan , una gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ’ 9 Kp@@ orom hen Aôndo — “ Mo Yô , Ú H@@ ung@@ ur Mo Ga ” Ka akaa a nyi nahan alaghga a a na se fatyô u nengen a uwegh ku Aôndo sha akaa a ase ga ? A@@ ka@@ a@@ wan a ken Bibilo aa fatyô u wasen mba ve lu nôngon a nyityô mzeyol cii , nahan kpa ka ve tseegh ga , ka a wase mbagenev kpaa . Nahan yô , aluer u nôngo u fa kwagh u or shon nan lu henen sha mi la yô , doo u ú yar tom a kwagh shon sha u hiin iliam a nan . T@@ ica u K@@ it@@ ty kpa kaa ér a ver ikyav i dedoo i pasen kwagh u jighjigh u nan na a ashe a cian shio . Iyange i iji@@ righ i Yehova i va sha mbacivir Ba@@ al ab@@ u , zum u Elisha hingir profeti sha ityough ki Eliya la . Anmgbian S@@ é@@ b@@ ast@@ i@@ en , u se vande t@@ eren kwagh na la , kaa ér : “ Cii man mo vea kwase wam Jo@@ han@@ na se mough yô , se vande koson inyaregh anyom ahar . A kaa ér : “ Yange lum vough er wan u undu ter na , u Yesu Kristu ôr kwagh na la nahan . Kpa se nôngo kpoghuloo se hingir “ mba mhôônom ma ker ve ” tsung yô . — Ef . 19 : 14 ) Ka hange hange u se ker shighe se hen sha kwagh u se er la , sha er um@@ imi mba ken Bibilo vea nyôr ken atô u asema a ase yô . A kô@@ rom sha u@@ we maa a kaa ér : “ V@@ a , u fatyô u nengen a na hegen . ” Shi ikyav tese ér u@@ kô@@ pi mba Ruamabera u ken zwa Heberu u̱ i hii geman ken zwa Grika , i yilan ér S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la kpa lu a iti ne ker . Ior mba Yehova yange doo ve ishima yô , atindi a na a perapera man akaawan a na la doo ve ishima tsung . ( Ôr Yesaia 40 : 12 - 15 . ) ( 1 Utor 19 : 10 , 14 ) Eliya er nena sha kwagh nee ? Mbam@@ taver mba ker gaa ? Sha kpôô yô , ka fe he@@ gh@@ em u mhôônom ma kôr se a mbara mba ve ne atesen a ase jighjigh ga la ga , hemban cii je yô , zum u se tagher ishigh a ieren i kwagh - gb@@ am - shami - ga la , shin zum u or gem ijime a vese shin i hendan a vese yô . M@@ sen u Yesu tese mbahenen nav ne lu sha u tesen ve kwagh u he u ve vande fan ga ze . Ne@@ hem@@ ia lu or u eren erdoo , nahan a ver ior mba Aôndo ikyav i dedoo sha ing@@ in kpaa . E@@ ̱r Yesu lu eren tom u kwaghfan u̱ i ôr kwagh na inja e̱r ka or nahan la yô , a kaa ér : “ Doo@@ m a ônov mba iorov tsung , ” shin m@@ gem u Ruamabera u W@@ il@@ liam F . Yange ve undu akaa a ve cii , nahan lu u hanma or cii nana fatyô u yan ish@@ ar shami ! U keren kwaghyan ken tar u ainge ne ka tom u kiriki ga shi ka kwagh u ican kpen kpen . Saan mo iyol er ve mba uhar mban cii ve lu civir Yehova a icombor ve sha gbashima nahan . Kanyi i doo u se de ser i nzughul a akaa a se tsough u eren la ga ? Aôndo er gb@@ ough ku A@@ ron kp@@ ar , nahan á tese er i lu A@@ ron un tsough ér a lu zege@@ pristi yô . Awa@@ shima u Davidi ne doo Yehova , kpa á tindi N@@ at@@ an ér a kaa Davidi yô , ka wan na Solomon una maa tempel la ye . — 2 Samuel 7 : 1 , 2 , 12 , 13 . ‘ Aôndo ver ’ u@@ gomoti mba ve lu hegen ne sha ci u ka un a ne ve ian i hemen ye , shi ashighe agen Aôndo ka a ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen kwagh u una due ken hemen ve yô . U lun a ishimataver la inja na ér nyi ? K@@ i i hii t@@ eren yô , ka dooshima . U@@ wer u N@@ is@@ an 14 hii sha iyange i T@@ om@@ any@@ iin shighe u iyange m@@ ire kera la — ka iyange i Yesu i masejime shin tar sha inja i or je la . ( Yobu 1 : 8 ) Aôndo me@@ en ma or sha ifer ga . A@@ eren amba er dooshima man jighjigh nahan nga a mgbegha se u samber a loho u Tartor u ú lu ken Mkaanem ma Aôndo ma ma lu iv@@ or la . Nahan kpa , yange gba u ior vea sôr mnenge u ve lu a mi sha kwagh u Mesiya la . U@@ ter mba tamen mba jighjigh mbara yange ve dondo gbenda uma u hông@@ or@@ ough u Mbak@@ an@@ aan eren la ga , sha ci u yange ve har ishima sha akaa aa a hembe lun a inja yô . ( Luka 9 : 46 ; 22 : 24 ) Ve lu tesen kwagh u hemba gban ior ishima hen ijiir ve la yô . Lu nyi i na ve Paulu ember sha kwagh u Mbakristu mba ken K@@ orinte laa ? Mbat@@ omov mba nomso man mba kasev kpaa Me haa Jijingi Wam sha a ve sha ayange la . ” M@@ nenge u N@@ om U@@ gen Lu ishimaverenkeghen i nyi Yesu lam a kwase Sam@@ aria sha mini ? O@@ k@@ to@@ ba 5 - 11 , 200@@ 9 Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 18 : Er se pase nahan , ka ishember i ken zwa Grika i pasen ieren , i i gem ken Mateu 24 : 46 ér “ una hide ” la , shi i gem i ken Mateu 24 : 30 , 42 man 44 ér “ una va ” ye . “ Wan u Aôndo ” wuese tiônnongo u hen T@@ i@@ ati@@ re la tseegh ga shi a pu@@ u ve kpaa . I@@ OR kpishi mba sha derianyom u hiihii la yange ve lu keghen m@@ ve u Mesiya u i tôndo zwa ér ngu van la . Shi aluer or u nan tee se tom soo ér se er aie shin se ny@@ ighe mbagenev kpaa se venda . — Aerenakaa 15 : 29 ; Mpase 21 : 8 . Marku nger ér : “ Yesu va nyôr ken G@@ al@@ il@@ ia gba ôron Loho u Dedoo u Aôndo , kaan er : A@@ yange kuma , tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ve ; gema nen asema , na nen Loho u Dedoo ne jighjigh . ” ( M@@ ar . Er mlu u ken tiônnongo u ken K@@ orinte la man mlu u ijiir la i zough sha ashighe ase ne yô , se kpa washika u Paulu yange nger Mbakorinte la una lu se a iwasen kpen kpen . — Heb . ( Heb . 13 : 15 ) Yô , se mbagenev mba se lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron shin tar la cii , se lu nen vea nongo u kwa@@ se@@ he la imôngo , se kaan a mbagenev ser ve “ V@@ a ! . ” Man ka we u ne ve ior ve fe u ye . E@@ s@@ era timen ken Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo shi fa u tesen ma tsema tsema kpaa , nahan a ver se ikyav i se dondo yô . Kpa gema tôô ase wer iyange igen yô , kwagh kôr gema kposo . Nahan cii kpa , Mbahemenev mba Shin T@@ ine sember ngeren washika tin@@ d@@ in a mi he ’ U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci cii , ve ôr m@@ lu@@ a@@ inja u ôron Bibilo hanma iyange man mhen u henen sha kwagh sha inja la var var . Kwagh u Satan er a Yobu la kpa seer tesen er ishima na i lu i wu@@ an or tseegh yô . Takerada ugen kaa ér mci@@ e u cian Aôndo la ka “ icivir i ior nav ve ne un sha ci u a doo ve ishima shi ngu a tahav man m@@ hembe la . ” Zum u Yesu kpe shi nder shin mbakp@@ enev kera la kpa shi a lu zan hemen a ishimawan na her . Zum u nom na kpe kera yô , a vôso Or@@ ti@@ r@@ u ugen . Lu vea or ne a mar or@@ fan@@ e@@ ev ne ye . Kpa nom nana fatyô u lun a imba mfe la je he ? U Nen@@ gen A@@ yol a Ve É@@ r Ve Y@@ ina sha Mbagenev La Timoteu yange tsua u civir Aôndo sha ci u nyi , man gba u we kpa u er nyi ? Yange Yesu kaa er nyi sha kwagh u mlu u mbadondon nav vea t@@ ara , man mkaanem nam mara va a mbampin mba nyi ? U nenge wer u pasen ior kwagh u iti i Aôndo ka kwagh u civirigh nena ? 2 : 4 – 8 . A gba u nana lu a aeren a dedoo shi nana lu gb@@ ong gb@@ ong er tar la u soo ér nana lu la . Yange i hii “ sun@@ da u shin tar ” la sha u kohol mba 14@@ 4,000 mba ve shi her la , ka “ ônov mba tartor ” mba ve lu “ u@@ wua ” u ken injakwagh i Yesu la je la . Or u ‘ Er@@ doo N@@ ana zua a Uma ’ 10 . Kpa , aluer ve hen nahan yô , ka sha er ve har sha ‘ mfe u taregh ’ u a k@@ ough u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man mba@@ ah@@ ab@@ a mba keren mba kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke man mbamhen mba sha kwagh u aeren a vough la kua amba@@ akaa la yô . Sha mimi yô , kwagh u Yehova kaa ér una kura se la kpa ngu kuren shami vough . • Se palegh u ôron akaa a nyoon iyol nena ? ER S@@ E lu mbahenen mba Yesu yô , se lan m@@ le@@ he u k@@ undun iyol u Yesu a lôh@@ ô se ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ik@@ av mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . . . . 23 : 1 ) Kwagh u ken jijingi môm ban mba ve lu ken ikyum@@ u@@ ile i Aôndo la ga , kpa iyôngo i i tsu@@ m la yô , kwagh u i ngu nahan ga . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger sha kwagh u mhii u uma yô , nenge ityough 5 ki takerada u i yer ér Kp@@ orom hen Yehova la . Yehova gema pase se kwagh u una wase se u kaven ishima na shi eren i yô . ( 2 Tim . Rus@@ sel@@ l , u lu hemen Mbah@@ enen Bibilo hen shighe shon la , za hemen u keren gbenda u hemban doon u samber a mimi u Bibilo fele fele . 1@@ 38 : 6 ; Rom . Er Se W@@ a Ishima a mba Kwagh a G@@ be Ve a Kwagh@@ aôndo Ga la Yô A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti , er u se er kwagh sha mi ne nahan tese ér Tartor u Aôndo ka kwagh u ken ishima i or er i tesen ior kpishi nahan ga . U tesen ikyav yô , zum u se lu nan ve shighe wase yô , se kegh ato a ve kpaa . Nahan Davidi kaa ér : “ M bu@@ m er TER A lu u uma ne , or u nan er nahan la , nan kuma ku . ” M@@ fe u Yehova yange ban ken Iserael kpishi . 13 : 13 ; 15 : ​ 37 , 38 ) Kpa , kwagh ne yange Paulu u tsaase mbagenev ga . U nenge er i doo u dondon akaawan a ken Bibilo kpa ? M eren tom u y@@ ôron iwer hen iji@@ ir@@ tom igen , ter@@ em kpa eren tom hen kô@@ mp@@ eni ugen u eren kwaghyan . M@@ i@@ ho@@ k@@ o dondo kwaghwan u tesen er a yar tom a an@@ takerada ne la , hemban je yô sha vegher u hiden za sôron ior sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee la . Kpa Samuel kera va fele ga , nahan ior hii u sa@@ mb@@ en . K@@ rist@@ ina , ka anmgbian u kwase ken tar u C@@ ze@@ ch u yange na iyol na sha u za veren anmgbianev mba ken ityar igen gbenda shin b@@ ôô@@ s@@ u yô , a kaa ér : “ Zum u se lu lôh@@ ôn anmgbianev mban a@@ yem yô , anmgbian u kwase ugen kô@@ rom hide a mo ken kpe da@@ al@@ aa , ku@@ ve@@ m , kaa a mo ér : ‘ Sha mimi yô , ne nenge sha vese ! U ôron Bibilo shi timen ke ’ i̱ la wasen se u hemban lun mbatomov mba Mkaanem ma Aôndo doo doo nena ? Aluer kwagh ngu nahan yô , ú ngu er mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba Yesu yange zua a ve shi wase ve la nahan . Er i yange Mose u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la nahan kpa , a ure ga sha ci u nyi ? 7 /@@ ⁠ 15 Yesu venda imba ieren la , á kaa nahan ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga , er ne kpaa á na ne ibo ga@@ gh ga yô . Alaghga akaa a injaa a or nan lu a mi shin tar la , aa lu di inyaregh tseegh tsô ga . 6 : 10 ) Ieren ne ka i za a mbagenev te@@ gh te@@ gh maa ve va hingir u undun mzough u anmgbianev mba ken Kristu la . ( K@@ ol . 4 : 6 ) Aluer se mba a vangertiôr je kpa , se soo ser se luun ken bem a ior cii . ( Luka 8 : 1 - 3 ) Shighe va karen yô , kasev Mbakristu mbagen hingir mba pasen i@@ vange@@ l kpoghuloo je ; mbagenev lu wasen nomso mba ken Kristu mba ve lu hemen la tsung je , ken ve yô lu apostoli Paulu ; man mbagenev di ngohol ior sar sar kpishi , ve gema u@@ y@@ aav vev ve na i nyôron mbamkombo mba tiônnongo her@@ egh . Er nan ve i gbe u se nengen mba i lu inja er ve hemba y@@ in@@ an la er Yehova a nenge ve laa ? Kpa , ken mhii u derianyom u sha an@@ igh@@ eni C.S.@@ Y . la , mlu ve vihi je gande , nahan ve ya ibo sha ishigh ki Aôndo sha asorabo a vihin a ve lu eren la . “ Yange s@@ ar@@ em tsung u lun a ter . ” ​ — M@@ AR@@ C@@ O AN@@ T@@ O@@ N@@ I@@ O A@@ L@@ V@@ AR@@ E@@ Z SO@@ T@@ O Ve hii u tesen Timoteu Mkaanem ma Aôndo shighe u lu an@@ iky@@ und@@ an la je . — 2 Timoteu 1 : 5 ; 3 : 15 . Shin er alaghga mbayev Mbakristu vea lu “ u@@ tor ” nyian ga nahan kpa , kwaghwan u dedoo u ngô u L@@ em@@ uel ne ngu sha shighe vough di er ngise kpa lu nahan , je yô ka inja er hemba k@@ an sha shighe nyian nahan . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O yange gba uumace na ve iyua i lamen . Sha nahan yô , se fatyô u kaan ser shighe u Mose nger takerada u Genese , ken inyom i 1@@ 5@@ 13 cii man shighe u Kristu la , Aôndo lu me@@ men her . • I@@ p@@ aan zua ityô sha loho u dedoo u pasen nena ? Kwagh môm u yange er or@@ pasalmi As@@ av la tese er i lu a inja u zan mbamkombo yô . Mbashiada mba Yehova vea fatyô u tesen we ken Bibilo er u fatyô u waren mkur u a lu van ne yô . J@@ e yô á taver ve ishima ér ve̱ pase un ishima ve , a kaa ér , “ ka@@ am nen . ” A@@ me@@ en a̱ T@@ aver Jighjigh Wou u Nan Mba ve keren ityom ken tiônnongo la ve kuma u se wuese ve , sha ci u “ ka tom u dedoo u sar [ ve ] ye . ” — 1 Tim . Ôr Iyoukura ( zwa Buter ) i Se@@ te@@ mba 1 , 200@@ 3 , sha itinekwagh i i kaa ér “ Jehovah Al@@ ways C@@ ar@@ es for U@@ s ” la . Anmgbianev mban ka vea ôron akaa a injaa a ve zough a mi ken Bibilo ve i henen tswen la ken mbamkombo yô , kwaghôron ve la a taver tiônnongo cii asema u wan ishima a mbamzeyol . ( 1 Tim . Er i er ken Mateu 7 : 1 - 4 nahan , se zungwen mbagenev mhôônom ayange ayange nena ? ( G@@ al . 5 : 13 ) Ka mba i sar ve u hingir mbakur@@ an ken tiônnongo la je i hembe doon u vea er nahan ye . I@@ ti i Y@@ a@@ be@@ shi la due ken ish@@ ember@@ ti igen , man a fatyô u pasen inja i ishember shon ér “ m@@ nyoon . ” Kwagh@@ fan una wase u u kura mbayev ou sha kwagh u una fatyô u vihin mlu ve u ken jijingi la . 4 : 6 , 7 ) P@@ ase Yehova er i lu u ken ishima la , di vough er ka u pase mbamaren ou shin azende ou a ishima ishima er i lu u ken ishima nahan . ▪ T@@ su@@ an Akaa a Dedoo , Nahan K@@ ura D@@ y@@ ako Wou Lu vea Paulu , u mayange u hen wer una lu vea na ga la ! Z@@ enden Er Ú “ Ngu Nen@@ gen a U I Nen@@ gen a Na Ga La Nahan ” Aluer or u ú henen Bibilo a nan la nan ngu a vande fan kwagh u Bibilo ga yô , a gba u ú hen ityough i môm a nan u ver gbenda shi u mase henen ki a nan kwa@@ gen cii ve ú mase yemen sha ki gen ye . Wan na u kwase la maa ts@@ ô@@ r@@ ough ke@@ era ér : “ Cii man Paradi@@ so a va yô , m soo u civir Yehova shi eren ishima na shi pasen loho u dedoo sha afatyô wam cii . ” I@@ man@@ de yange i samber ve iyol kure kure zan zan i kar cir@@ in ve iyol cica cii . Ka kwagh u a ne ve ior kpishi ve ze ad@@ ua je la , nahan u@@ c@@ ôô@@ ci kpa gi@@ ri@@ m ve iyol u nan ve akaa a ve soo la . ( 2 Tim . Mbamaren asev wuese se sha kwagh u se er la . Yehova hemen iyôngo na . Nahan kpa , a gba u jighjigh wase u nan man mfe wase la una lu vesen seer a seer zan zan se ar “ sha mlu u ig@@ y@@ an@@ den@@ or man iky@@ aren i m@@ lu@@ yol u m - iv u Kristu la . ” ( Ef . A@@ tor a Bab@@ ilon yange gen@@ gese iyol nena ? Doo u se cii se wa ityough u eren nyi kwagh@@ a ? U Nan Jighjigh É@@ r Aôndo Ngu T@@ se@@ egh K@@ uma Ga Aôndo ngu kuran mbacivir un sha ayange ase ne nena ? Ka gbenda u ôron kwagh u h@@ an se yar tom a mi ? De se hide se nenge nen vighe vighe sha kwagh u or@@ ya la er la hegen . Mb@@ ats@@ av mba ainge ka ve ny@@ iman akaa ne iny@@ igh i môm . M va er batisema shighe u m lu anyom 17 la . Ge@@ or@@ ge man Ru@@ th P@@ app@@ as ken tom u zenden sôron atôônanongo ken inyom i 200@@ 1 [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 28 , 29 ] Mbagenev rumun akaa ne ve pase a je nahan ve tsu@@ me gbenda sha kwagh u jighjigh u nan . ” — 1 Timoteu 6 : 20 , 21 . Se hemba mciem ma henen ser , aluer se hii Bibilo i henen a or kpa se kôr cio u geman nan ga la nena ? Shighe u mkur la va nan@@ gem yô , Yehova kaa a Noa ér a nyôr ken tsô la shi kaa a na ér : “ Shi ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar , tsô Me n@@ ôô ura sha tar ayange ak@@ un@@ du@@ ahar , ate@@ tan kua tugh kpaa ; hanma kwagh u uma u M er cii , Me tim un sha won kera . Se nenge ikyav ken Mose , un lu venda icivir i tar u Igipiti la . Heela tseegh ga , jighjigh u Peteru na ér Yesu nder shin ku la kpa yange na un ishimataver . Nahan ka a inja u wan ishima a mbamzeyol mba se tagher a mi hegen , mba alaghga vea wa se ago iyol u va wan ishima a mba se va tagher a mi ken hemen la . Kwagh gbe un sha mi y@@ um@@ u ! Aluer ka nahan yô , a gba u ú gema eren akaa a a doo u ishima ga la . Kpa mba ve gem asema yô , i gema i wase ve sha dooshima , ve ‘ dugh ihi@@ ange i n@@ ôôn sha ci u angahar a ve . ’ — Mbaheberu 12 : 12 , 13 ; Anzaakaa 28 : 13 ; Mbagalatia 6 : 1 . Kpa wan nomso ugen u lu vea ve yô , gema lu yemen ér una za per hen ijiir i i er sha ci u mba@@ angahar la , tsô ve yila un ér , “ John va se per heen . ” ( Mateu 7 : 1 - 5 ) Nahan kpa , aluer se hemba veren ishima sha jighjigh u nan u hanma or nan ne la shi se wa ikyo a mi yô , a hemba zan se kera u wasen ayol a ase cii . Man gema shighe u i man@@ de un sha ave man shin angahar sha kon u n@@ ôôn , i undu un lu her ior lu tu@@ h@@ wan un la ye ? 5@@ 4 : 17 . Kpa lu u Roma una va kar kera , ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar k@@ ia kar a hemen sha tar . Hegen ne se mba keghen Paradi@@ so kpôô kpôô la vangertiôr , ka tar u dedoo ú ú lu van je la . I wa mbamaren tindi ne ér ve ôron akaa a injaa a ken jijingi a mbayev vev . Ka mimi , se fatyô u sôron u@@ zayol er Yehova nahan ga . Kpa aluer ve umbur ér akaa ne aa va kar kera yô , kwagh la una wase ve u veren Yehova hiihii ken uuma vev . “ Ve undu t@@ so kua ter ve fese , ve dondo sha a Na . ” ( Mat . Ka ishima i Aôndo ve lu hemen ye . 6 : 31 , 32 ; Luka 21 : 34 , 35 . ( Ôr Se@@ kar@@ ia 8 : 23 . ) Se fatyô u kaan ser dooshima u hen atô u nom vea kwase u nan la ngu a iveren sha ci u nyi ? A@@ yange a karen kpuaa ken ijime la , Yesu u i nder un la vande kaan a Peteru man mbagenev ér ve er ior batisema “ ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi . ” ( Mat . Anmgbianev kpishi ka i lu ve inja er ve kegh gbem kpa mba nan ve ortamen ga nahan . Ve fa wang ér , aluer ve tile sha mimi zan zan ku ve yô , vea lu mba@@ y@@ an@@ dyako a Yesu imôngo sha Tartor u sha . Paulu yange kimbir ôron mkaanem ma Yesaia ôr sha kwagh u Yesu yô , kaa ér : “ Hanma or u nan ne Un jighjigh yô , nana va ah@@ enge ga . ” ( Rom . 10 : 11 ; Yes . Ikyav ngi tseer tseer ér shighe u yange kaa wener bredi la “ ka ” iyol na la kpaa , kwagh ne lu tesen ér bredi la ka ikyav shin á tile sha ityough ki iyol na . ( Duteronomi 12 : 31 ) Yehova yange kaa a ikyurior i Iserael ér : “ Ka sha ci u ifer i akuraior ne , man TER , Aôndo wou , A lu z@@ endan ve sha ishigh y@@ ough kera ye . ” “ Se nenge ayol a ase ser se mba mba@@ ish@@ ôô@@ v kpa an@@ om@@ aior ne nga gbe ts@@ wa@@ men se tsô ga . Kpa sha vegher u@@ gen@@ egh yô , averen nga kohol ior mba ve “ ver ato sha imo i TER , Aôndo ” la a iyol@@ nyoon shio . E@@ ̱r Paulu yange kaa nahan , iyol i orumace ngi kposo a i z@@ end@@ en@@ ya . Kpa , mayange akaa ne na ma@@ ma kaa ihy@@ agh sha ma shighe môm ga . 37 : 9 , 10 , 20 . “ Dooshima ” man “ or@@ van@@ nya ” ka ati ahar aa a pase inja i ishember i ken zwa Grika i í gem i ér “ erdoo ” la yô . ( 2 Utor 19 : 34 , 35 ) Nahan Yehova yima Yuda , lu “ sha ada shin sha s@@ an@@ ker shin sha ikyav mbi u@@ ty@@ av shin sha any@@ inya shin sha mba@@ any@@ iny@@ av ” ga , kpa lu sha ikyev i ort@@ yom môm tseegh . Shighe u ior ve lu ken imba ibanave ng@@ ira nahan yô , ka a inja u vea ver ishima sha akaa a a hembe lun hange hange la . Wan na yange seer lamen a na ken Ruamabera sha kwagh ne , nahan us@@ ati mba kar yô , kwase ne nger ér : “ Hegen yô m ngu m@@ asen kaven mimi u sha kwagh u ku@@ u . Ka nyi alaghga se er ve se lu a jighjigh u nana ? Yehova ka a wase se u eren ityom i a ne se la nena ? ( Mateu 13 : 36 - 39 ) Ior mba ve undu mimi ka ve s@@ enge ér ve mba civir Yehova , shi ve na Bibilo jighjigh , kpa ve venda nongo u Yehova u ú lu shin tar la . M@@ ag@@ az@@ in u S@@ ci@@ enti@@ fic Amer@@ ican la kaa ér : “ Hanma ini@@ end@@ er ki mngerem ma ity@@ e@@ ku ma sha z@@ ar mnger zan zan yem kighir um@@ it@@ a 1@@ 00 shin atô cii , ma a im@@ end@@ enegh mbi ve@@ gh@@ em udubu udubu mbi se fatyô u nengen a mi b@@ ong ga , mbi mbi kor shin mnger yô . ” Yehova kaa ér : “ De cie ga , gadia M ngu a we , . . . Mkaanem ma ka nan vande ôron kpuaa la ka ma wase u pan@@ den ishim@@ any@@ ian i or lu a mi la kpishi je . ( a ) Ka m@@ seer u nyi Yesaia 60 : 4 - 9 a tsen@@ ge@@ ô@@ ron@@ o ? Er Eliya yer lu ke ’ b@@ ar yô , a nenge a ity@@ ahav mbi kpilighyol atô atar mbi Yehova a lu ityough sha mi yô : ka ij@@ ever@@ ahumbe man tar@@ t@@ enger man u m@@ asen yô lu usu . De se time sha igbenda iti@@ ar i kwagh ne una wase u yô . Shi ikyav igen yô , alaghga mbatamen uhar za kôôm anmgbian u a nenge gbe@@ ev yô . ( a ) Ka loho u ishim@@ as@@ ur@@ un u nyi Yesu yange yôô ? ( Mateu 22 : 37 ) Heela tseegh ga , Aôndo na se akaawan aa bende a ieren yase vea uumace a vese imôngo inja er Tindi u V@@ esen la nahan : “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” Iky@@ aior , ne wa ishima ner ne er nyi ? We kpa , u fatyô u tesen wer kwagh u mbagenev gba u ishima nena ? Heela tseegh ga , Yesaia yange hen perapera hen a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova la . Takerada u pasen Bibilo ugen kaa ér “ ka or u se lu ken atô la jimin cii . ” Maa i za kôr u môm , ugen la di i wua un . ( 2 Kor . 10 : 5 ) Akaa a se henen la ka a bende a or u se lu la tsung je , nahan gba u se za hemen u ‘ veren ishima ’ sha akaa a maan se a maa la . — F@@ il . Alaghga vea kaa ér : ‘ Se nd@@ era ungwan kwagh la anyom anyom . ’ 30 Ú Umbur Kpa ? Ve kaa ér : “ Tom kwaghpasen u se lu eren ne na se msaanyol kpen kpen . ” ( Mbaefese 6 : 16 ) Shi ka iy@@ ou@@ utya kpaa , ka im@@ aagh ki taver gb@@ ang gb@@ ang ki se yer ker se til dông yô . Ken uwer u No@@ ve@@ mba 199@@ 8 la , i tese iy@@ aagh ki Betel , ki ki lu af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova á á lu ken gar u L@@ ou@@ vi@@ ers ken tar u Fran@@ ce la sha ity@@ ô@@ ugh ki tele@@ v@@ ishen ki tar u Fran@@ ce . Han@@ mô wase nana fatyô u eren kwagh u van a mzough la nena ? Ken derianyom u hiihii la , ior zer ôron akaa a kpe@@ egh sha iyol i Mbakristu ér mba mbaaferev . Ashighe agen yange a h@@ ua iky@@ ondo i taver ishe . ( Mateu 11 : 20 - 24 ) Alaghga u pine wer , ‘ A hii nan ve or a nenge u@@ ivande mba Yesu er la sha ashe a nan , kpa nana venda u nan atesen a na a mimi la jighjigh shi dondon un@@ u ? ’ A@@ ng@@ ahar a t@@ enger man ashe a p@@ ir@@ in kua anyi a tsuan ken zwa cii ka gba@@ aôndo ga . U tesen ikyav yô , shighe ugen u fatyô u tôôn ian i u henen Bibilo a tsombor wou la karen iyol vea ônov ou sha ci u tom u pasen kwagh . Mbai@@ hyomov mban cii kase Iserael wa atô ; i nger ati a ve vough vough ér : “ U@@ t@@ ent@@ i mba E@@ dom man Mba@@ ish@@ e@@ ma@@ el , Mo@@ ab@@ i man Mbah@@ ag@@ ar , Ge@@ b@@ al man A@@ mon man A@@ mal@@ e@@ ki , F@@ il@@ it@@ ia a mba ve lu ken T@@ ir@@ u imôngo kpaa ; A@@ shi@@ ria kpaa nyôr nongo a ve . ” Kwagh@@ wan u Paulu yange wa ken Mbaefese 5 : 15 - 19 la una wase se u zan hemen u eren kwagh u dedoo nena ? Gba u han@@ mô wase nana eren kwagh u nan hen ken Bibilo la . Ka Yehova tseegh a lu a kwaghfan u vough ye . Ka una eren aie yô , i lu sha mlu na je a lu ôron kwagh ye ; gadia ka or u aie shi ka ter u aie kpaa . ” Er nan ve se ne jighjigh ser una er nahana ? Han@@ mô wase ka nan vande ôron m@@ tom ma Bibilo ma i gbe u se va ôr la tsuaa , nahan mbayev ve tsua akaa agen ve tôv sha mi , maa ve va pase kwagh u ve zough a mi la . Ishima ve i i̱ iv a mbamhen mba wang ga la ngi mgbegh@@ an ve u eren aeren a hông@@ or@@ ough a vihin ishima tsung . 12 : 23 — Or ka nan “ yer mfe ” nena ? A kaa ér : “ M due hen tsombor u u gbe ican yô . Se mba hen ag@@ ar agen sha I@@ wo i An@@ des . Uma doo se Mbakristu ishima , shi se soo u wuese Aôndo sha hanma kwagh u se eren cii . ( Mbaromanu 12 : 2 ) Yehova taver se asema sha er se hendan a nyityô mzeyol u una va sha a vese cii . — Mbaheberu 13 : 6 . Ikyav tese wang ér , aluer se nôngo ser se kporom ikyua a Yehova yô , un kpa una gba teman a tema tsô ga . A umbur kwagh u agumaior a Mbashiada agen a yange pase ati@@ ca a ve kua mbayev mba ve z@@ aan makeranta vea ve imôngo la kwagh ve , kwagh u dedoo due ker yô . ( 1 Peteru 4 : 1 ) Se lu timen sha hanma vegher u ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi ne , shi se tôô ikyav i Yesu ver se la se tese er ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi mb@@ in mbi lu a inja shi mbi doo kpaa yô . Se na jighjigh ser Yehova una na se kwagh u una wase se u waren “ zege@@ can ” u a lu van la kpa ? ( Mat . 24 : 21 , 22 ; Ps . 3 : 15 ) Satan soo ér Mbaiserael ve za iky@@ ura ga , nahan a nôngo sha afatyô na cii sha u ve er isholibo ve vihi mlu ve a Aôndo . Ikyav i tesen yô , aluer u ngu eren akaa hen ya yô , kaa nan nana wase u . Nahan kpa , ishima yange i lu Yehova ker nan sha iyange i N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . , sha shighe u i nenge Yesu mk@@ er shi ikpelaior i tor@@ on asema kôr un yem a na la ? Yange ôr kwagh u tar u he man ishimaveren i lu a mi ken hemen wang la hen tugh mb@@ u@@ la . D@@ ondo Hemen u Aôndo sha Hanma Kwagh , 4 / 15 Doo u se hide se hen sha kwagh u injakwagh ne i tese se la . ( Mal@@ aki 3 : 6 ) Or@@ gen u timen ken Bibilo u a lu mar u tar u Fran@@ ce u i yer un ér L@@ ou@@ is F@@ ili@@ on la ng@@ ur ôron kwagh sha ivur ne yô , á akaa wener ivur ne zua kôôsôô sha mkur u uityendezwa mba Aôndo . 2 , 3 . ( a ) Ior mba sha ayange a Noa nenge tom u Noa lu eren la nahan ve er nena ? Er Nan Ve Tindi u K@@ ur@@ an Iyange i Me@@ men la Lu G@@ be@@ ke@@ ke Ga Apostoli Paulu yange umbur mbatamen mba ken E@@ fese kwagh môm u una na ve msaanyol yô , wener : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” Alaghga yange Pasalmi 9@@ 1 lu ger@@ c@@ am , inja na yô , alaghga yange or hii n@@ der@@ an icam la ( 9@@ 1 : 1 , 2 ) , nahan mba lumun mbara ve mase lumun í ( 9@@ 1 : 3 - 8 ) . “ Me ya ik@@ ur i bem a [ ior av ] , Me er iny@@ am@@ to@@ ho i vihin kwagh ia due hen tar la kera . . . Or@@ fan@@ takerada ugen pase m@@ kposo u ase@@ mber a ahar ne , wener : “ I@@ ̱ hiihii la ka ishima i or we zum u i lu nzughul a nan yô , igen la di ka ishimawan shighe u se lu yan ican sha ci u mbamzeyol mba vihin tsung yô . ” Tsô , Yesu vea mbahenen nav ve lu “ ken tar u Y@@ u@@ dia ” je kuma iwer an@@ igh@@ eni nahan , ve lu pasen kwagh , geman ior hingir mbahenen . ( Mbafilipi 1 : 1 ) Mb@@ á v@@ é@@ r@@ é@@ n amba@@ aior a ken jijingi la nena ? Ka sea nenge er Aôndo a ver mba ve we uma ve ikyo ga sha ci u ve soo u eren ishima na shi keren mkpeyol u mbacivir Aôndo mbagenev nahan , kwagh ne a taver se ishima shi se seer lun a jighjigh u nan kpaa . ( b ) Se ver ishima sha zende wase nena ? “ Tar , ” shin akaa a a lu shin tar u Satan , shin u@@ tor mba ve lu hemen ken ityar kposo kposo la na ior ian i civir Aôndo ga . Er . . . Kape ashighe agen ka i lu u laa ? Kpa inyaregh k@@ ia fatyô u kuran se shin wasen se er kwaghfan u a dugh hen Aôndo la nahan ga . Yesu yange ta mbaapostoli nav mba jighjigh mbara iky@@ u@@ ur ér : “ Satan n@@ orom sha u una ye@@ gher ne er u@@ wua nahan . ” PE@@ E@@ J@@ I 26 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 6 , 5@@ 6 ( Ôr Anzaakaa 30 : 28 . ) 32 : 9 , 10 . W@@ ase mba Ú H@@ enen Bibilo a Ve la Ve H@@ ingir Mbat@@ esen Aôndo yange na A@@ bel icivir sha u lumun nagh nagh , kpa gema venda ku an@@ ngô na , K@@ ain . ( Gen . I@@ ny@@ aregh fa u me@@ en or , man aluer se ver ishima ga yô k@@ ia hingir u doon se ishima fese je . Aluer se mba ny@@ iman kwagh a mba vendan mimi ishigh a ishigh shin sha u tin@@ d@@ in ve a loho sha ma kwagh u ve nger sha In@@ tan@@ et , shin sha ma gbenda ugen yô , se lu eren kwagh sha kwaghfan ga . Tindi u Yehova Aôndo na ikyurior i Iserael la yange wase nomso man kasev cii sha kwagh u mkpeyol ve , shi wase ve u lun a aeren a wang man u lun a Yehova kôôsôô . • Ka akav a tesen a ken Ruamabera a nyi a tese ér jighjigh u nan una wase se u lun a ishima i ta@@ ver@@ a ? W@@ il@@ liam kaa ér un dondo kwaghwan ne , nahan a wase un vea kwase na u eren kwagh akuma akuma , shi ungwan kwaghwan u mbatamen mba hen ity@@ ôn@@ ya , shi geman gbenda u ve eren kwagh la sha er vea za iky@@ ura ken tom ve u pasen kwagh ken tar ugen la yô . Mbashiada mba Yehova kpaa ka mzough u anmgbianev tar sha won cii u bem a doo ve ishima yô — ka ityô i tar u he mimi mimi je . Yange mgbegha u@@ te@@ b@@ ur mba mbam@@ us@@ an@@ inyaregh man mk@@ ôn@@ om ma mb@@ ate@@ en@@ mk@@ ung@@ um kera kpaa . ( Mat . U ôron kwagh ha@@ an mba b@@ ov kera yô , sha hiihii la doom ga cii . Kwagh u “ ior mba@@ age@@ ev ” kua u “ ior mba@@ du@@ en@@ ati ” yange a doo mbayev mb@@ akiriki kpen kpen , man ior mban lu A@@ kô@@ r@@ aior la . Nahan , shighe u m lu anyom 5@@ 6 la , i ci@@ r kô@@ mp@@ eni u m eren tom her la . Sha kpôô yô ishimawan ve la i kuma iwuese . Yehova tsua Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban ér , ve va lu kwase u Wan na . ▪ K@@ ar pasen ior kwagh sha igbenda igen kpaa M@@ lu u yange u lu sha mi la hemba kpen we iyol . Yange ve var u@@ po@@ st@@ a , shi ve yôô ken up@@ ip@@ amba@@ abaver , shi ve na ior iky@@ at@@ akerada 7@@ 10@@ ,000 , nahan iorov 4@@ ,@@ 8@@ 00 va ungwa akaaôron kposo kposo atar a i na hen gar@@ tamen u J@@ ap@@ an la . Gba u mbamaren vea tema a mbayev vev , vea time sha ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Pe@@ er - P@@ res@@ sure P@@ l@@ an@@ ner ” ( “ A@@ yom a Me Er sha u H@@ endan a M@@ kighir u Mbak@@ ov Yô ” ) la , ken takerada u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k , V@@ o@@ lu@@ me 2 , ( Mbam@@ pin Mba A@@ g@@ umaior A P@@ in La man Mbam@@ lumun Mba W@@ asen , ) T@@ ihi u sha 2 la , peeji 1@@ 32 - 1@@ 33 . 2 : 16 ) U se lu a ‘ mhen u lu ken Kristu Yesu la ’ ken a vese yô , gba u se fa gbenda u yange henen kwagh shi eren kwagh la , shi se dondon ikyav na la . ( Rom . 15 : 5 ; 1 Pet . M@@ h@@ ôônom ma kôron O@@ u ma@@ ̱ ar her a mo , er me lu uma yô , gadia atindiakaa a O@@ u ka a , a lu iember yam ye . Aluer se sôn Yehova ser a̱ zung@@ we se mhôônom man á ungwa msen la yô , kanyi ia ere ? Kpa ior kpishi mba ve er ivaa ka ve mase za ku@@ usu í ke ’ ate@@ jir u p@@ aven ivaa . Yesu yange ver nyi ikyav i doon kpishi i taver ishima , man yange wa mbahenen nav kwagh ér nyi ? Ngu a ngu a aeren ne , shi ka un a lu i@@ mbor i aeren a atar ne cii ye . ( Yobu 1 : 9 - 11 ; 2 : 4 , 5 ) Or@@ pasalmi yange ôr kwagh u Aôndo ér : “ Aluer W@@ ea we afer@@ akaa ikyo yô , ka an ma nan til sha , T@@ ere ? ” ( Ps . Aluer se mba a jighjigh u nan u a taver yô , shin sea kpe je kpaa se mba mbatomov nav mba se tsegh ayol ase sha ci na , mba ve lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku yô . H@@ ide sha gbaa u kwase u or doon nan ishima la yô , Mkaanem ma Aôndo wa noov kwagh ér : “ N@@ oo@@ v kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan . . . . Er lu iliam tseegh gba u Se@@ kar@@ ia una hide a lam yô , tese ér yange k@@ ondo ato ga . — Luka 1 : 13 , 18 - 20 , 60 - 6@@ 4 . Yange tema lu nenge tele@@ v@@ ishen maa ungwa ib@@ aver i ai@@ ky@@ ôr u ig@@ ir@@ g@@ i ne . Aluer ka u me ôr kwagh sha mimi kpa kwagh la una v@@ am a mtsera ave ave ga shin azende am kpaa ga je kpa , me lu a mimi wam her . 15 : 6 ) Sha mimi yô , yange ver ishima na sha akaa a Sha , sha ci u hemban henen sha kwagh u uityendezwa mba Aôndo . ( Anz . 14 : 1 ) Y@@ a u nan ngu a doo shi a lu ijiir i kundu kundu sha ci u tsombor u nan cii . 5 : 4 - 6 . C@@ ent@@ r@@ al A@@ fri@@ can R@@ ep@@ ub@@ lic Nahan kpa , Yesu kav er awashima ve la lu u bo ga yô , gadia a kaa ér : “ Jijingi yô , lumun , kpa iyol yô , ngi a agee ga . ” ​ ​ —⁠ Mat . Ity@@ esen ne yange i wase kpishi je . Shighe u m vande tagher a mi la m er nena ? Tor Davidi dugh icam i i nger i ken Pasalmi 5@@ 6 la zum u a lu yevese Tor Saulu u lu keren un a ku la . Alaghga u kar hen ijiir la kera , u za ker h@@ ô@@ te@@ l ugen . Ity@@ ough ki sha uta@@ ankar@@ uhar ki inyam la yange ki er a ior mba Aôndo nena ? ( Duteronomi 7 : 6 , 11 ) I mar or môm ken imba tsombor la nyian ga , kpa aluer se ngohol ityesen i mimi i Ruamabera la yô , gba u se er sha mi a jighjigh u nan . S@@ aa a wase u ga u kô@@ r@@ cio ga . Yange kegh iyol u ‘ nan uma na je kpaa ’ ! J@@ an@@ e kaa ér , “ K@@ wa u hiihii u yange ta@@ m ij@@ u la , kpiligh mo iyol je k@@ ondo , ishima vi@@ him shi m he@@ e kpaa . ( Mateu 18 : 23 - 35 ) Ken injakwagh i wan u a undu ter na la kpaa , Yesu pase ityôkyaa i i hii ve ishima yange i kende wan u kiriki la ga@@ agh maa kaa wener ter na a na un kwar u dyako na la ga , man er i hii ve yange vihi dyako shon dang dang la kpaa ga . Er mbahemenev mba kwaghaôndo kange ishima ér vea ci@@ r tom u pasen loho u dedoo la gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh nahan kpa , Yehova “ lu seer mba i lu yiman ve la sha iyenge [ i mbahenen ] ayange ayange . ” ( b ) Ka iwasen i nyi Aôndo a ne sha er se fatyô u kuren tom wa@@ s@@ a ? ( Yohane 15 : 12 , 13 ) Tindi u Mose la wa Mbaiserael kwagh ér ‘ or u nan we ndor a ve yô nana̱ doo ve ishima er ve iyol ve nahan . ’ Nahan kpa , yange mba keren iwasen hen Yehova yô , a na ve “ agee a hemban la , ” maa ve de aeren shon . — 2 Kor . U tesen ikyav yô , sha ayange a Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la , M@@ ano@@ a man kwase na u lu iky@@ ô@@ m@@ kwase la lu tô@@ mon wan tsung . Shi akav a ken Bibilo kpishi tes@@ em kwagh u mimi ne , ér : U eren Yehova tom , shi eren akaa sha ci u anmgbianev av la ve a msaanyol u mimi . ” Kpa er ma ve lumun Yesu ér ka Mesiya yô , ve gema ve lu pinen a pine ape a dugh yô : “ Ka h@@ an je Or ne A zough a akaa ne ; . . . ( Ôr Luka 20 : 27 - 33 . ) 5 : 11 ; 2 Yoh . 10 ) Nahan kpa , ashighe agen alaghga a taver we kpishi u eren kwagh a or wou u i dugh nan kera la er i gbe u a er a nan la , shin a@@ dooga u venda u dondon kwaghwan u Bibilo la ku@@ aa je kpaa . Iyol i hiden a mi ijime ngi zough vea im@@ anger ga . Aluer mbamaren soo ér ônov vev ve vese ve lu mba cian Aôndo yô , gba u tindi u Aôndo una vande lun ve ken ishima ve vea kôr cio u y@@ esen ônov vev nahan ye . ​ —⁠ D@@ ut . Yange i nôngo ityav , nahan ityav hemba mbau@@ ty@@ aav mba Ab@@ es@@ al@@ om . Sha mimi yô Yehova ver ior nav ken tar la kpen kpen . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Ken mbamkombo mba tiônnongo mba yange i zua ken inyom i 2@@ 000 la , Mbashiada mba Yehova mba ken ityar kpishi hide time sha ityakerada i vesen an@@ igh@@ eni ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la . ( Mpase 12 : 9 ) Kpa ka an nan@@ á lu V@@ or u Aôndo u ityendezwa la ? A nger ér : “ Or u ken a mo u ker atô la ngu lumun atindi a Aôndo saan saan je . Yesu yange kaa ér : “ Ity@@ esen i M tesen , ka i Y@@ am ga , kpa ka i Un u A t@@ indi@@ m la . Aluer u soo u seer timen sha kwagh ne yô , nenge ken Iyoukura [ zwa Buter ] i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 6 , peeji 17 , kua ngeren u “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La ” ken Iyoukura [ zwa Buter ] i Se@@ te@@ mba 15 , 19@@ 8@@ 0 , peeji 31 la . Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba ken E@@ fese washika ér Aôndo ngu a “ awashima . . . u tsôron . ” Tsô , maa m gba hiden ijime te@@ gh te@@ gh . Er saan mo iyol nahan kpa , ishima gema nyian mo . Yange ior mba anmgbian u kwase u lun kwa@@ v ugen ken tar u J@@ ap@@ an , iti na ér Mic@@ hi@@ k@@ o , nôngo ér a vôso or u civir Yehova ga . I gb@@ ihi zege@@ dar@@ ak@@ on la shin inya , ka tse@@ yô je la , u i yer un er Diabolo man shi Satan la , u a lu tsu@@ ghun tar cii la , i gb@@ ihi un shin tar shi i gb@@ ihi mbatyomov nav a na imôngo kpaa . ” — Mpase 12 : 7 - 9 . Alaghga je yô , se hingir “ iy@@ ongo a TER . ” — Anz . Ka nyi Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati yange er zum u a tagher a mzeyol u fa kwagh u una er sha mi ga laa ? W@@ a@@ shika u i nger un sha iyange i Ma@@ ac@@ i 10 , 19@@ 28 la yange bende a tsombor wam kpishi . Yesu za hemen a Ity@@ esen na i sha U@@ wo la , á kaa wener : ‘ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ’ Mark kaa wener , “ Kwagh er doo yô , ivaa yase hemba taver a taver hegen cii . Er Yakobu fa kwagh u tom u pasen kwagh u Yesu la tsembelee nahan kpa , alaghga kwagh ugen yange un u hingir or@@ henen u Yesu . Kpa Bibilo kaa ér Aôndo “ ka vande , tom Na ngu vough ; gadia igbenda Na cii , ngi jighilii . Aluer se mba amba@@ aior a Yesu yange lu a mi ken ishima ve kaa ér saan mba ve ker num iyol la yô , kwagh ne tese ér se mba ior mba keren bem man mba ‘ or@@ on iyev i̱ ifer sha ifer ga . ’ U tesen ikyav yô ; “ I@@ civir man iengem i̱ lu i Tor u tsôron . . . gbem sha won . ” — 1 TI@@ M . T@@ ôô ase wer gumor ugen u a lu anmgbian yô , mba yer un ér A@@ le@@ x , a fa er ijende na ugen ken tiônnongo u i yer un ér S@@ te@@ ve ka a nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô . 14 Gba u mba v@@ ô@@ son ayol vea sôr akaa a yange ve ver ishima ér vea va er ken hemen la . ( 1 Yohane 3 : 12 ) Heela tseegh ga , a̱ fa eren ga naagh ku yange na la je kpa kwagh fa gban un sha ku kpee ga , gba nan di ku sha mk@@ an@@ an tsô . Mbat@@ im@@ en sha akaa kpa kpiligh ve iyol a mfe u an@@ kwagh u uma u cuku ne a lu a mi la , gadia ven@@ de@@ ve ka a unde sha kpe@@ kpe a yem fele fele , shi a zende sha s@@ il@@ in u k@@ ông@@ or iyol kpa a o@@ s@@ ough a gba shin inya ga . Ka ve pase er ve fa Aôndo kpa mba gem mba ny@@ iman Un sha aeren a ve la . ” Nenge ikyav sha Er@@ na Lu@@ do@@ l@@ ph . Yehova tsengaôron ér a hide a ior nav mba ve lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la ken tar ve . Kpa aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve ga yô , Ter wen di kpaa Una de ne akaabo a en ga . ” — Mateu 6 : 14 , 15 . A̱ shi nan kpa , lu ken inyom i 5@@ 6 la . Kpa aluer ngu a pine u er i lu u la ga tsô , maa a kaa ér una pav u nahan , shi u lumun wer a pav u kpa ? ( Ps . 7@@ 3 : 13 , 16 , 17 ) Yehova we ishima a vese shi eren a vese kundu kundu , hemban je yô , shighe u se ure shi iyol i kpe se la . ( Luka 1 : 35 ) A shi nan kpa , shighe u Yesu lu wanye la , Maria pase un akaa agen sha kwagh u mar na . ( Ôr Mbakolose 3 : 13 . ) Mbakristu cii mb@@ á eren tom u i@@ vangeli , nahan kpa , kanyi Ruamabera a soo ér mbatamen ve ere ? Ka va kom er inyom i 9@@ 8 la nahan yô , Yohane nger takerada u I@@ vangeli kua washika utar mba i yer sha iti na la . Alaghga lu anyom 9@@ 0 shin 1@@ 00 hen shighe ne . Yô , nôngo sha afatyô wou cii suur sha Yehova sha msen u eren . ( Ps . 32 : 2 ) Mba ve dugh at@@ ser@@ egh ken ishima ve kera yô , ka hembe saan ve iyol , shi mba sha ian i va zuan a msaanyol u tsôron ken hemen . Yesu kaa a na ér : “ De v@@ aan ga . ” • Er nan i lu hange hange u ‘ eren ivaa ken Ter tseegh ’ le ? Aluer se nenge Orkristu nan ngu nôngon u za eren kwagh u atindi a Bibilo a vende yô , kanyi i doo u se ere ? ( Yakobu 4 : 8 ) Sha kpôô yô , ngu Aôndo wase U@@ hemban@@ cii , shi ngu Or@@ gban wase man Ter wase kpaa . I nger akaa agen ken mgb@@ er u Iyoukura ne ér a̱ wase icombor . F@@ a wer alaghga kwa@@ gen anmgbian wou u ken Kristu u kwase shin u nomso nana va hen ya la . • U na hanma or u ken tiônnongo icivir nena ? ( 2 Timoteu 3 : 1 - 3 ) A@@ eren a bo ne nga vihin a@@ vese nyian kpishi , kpa nom u nan lu a dooshima yô nana de ér aeren a bo a tar u eren ne a̱ bende a mhen u nan man ieren i nan ga . — Mbaromanu 12 : 2 . Ken inyom i 19@@ 40 la , i tsua H@@ a@@ y@@ den C . Tho@@ m@@ as u K@@ iriki u a lu pro@@ fes@@ ôr u timen sha kwagh u Iky@@ uryan i He ken makeranta u i yer ér The M@@ ast@@ er@@ ’s S@@ em@@ in@@ ary u ken tar u Amerika la nger ken takerada u i yer ér Revelation : An Ex@@ e@@ ge@@ tic@@ al Com@@ m@@ ent@@ ary , T@@ ihi u sha 1 , peeji 4@@ 7@@ 4 la , wener : “ Ma ityôkyaa injaa ngi i se kaa ser n@@ amba u 14@@ 4,000 ne ka u sha ikyav ga . ” Tsô m kaa a na mer : “ M ngu a ityakerada ne , nyôr ker . ” Ka akaa a nyi aa wase se u palegh u lamen vea mbagenev sha ishim@@ an@@ yo@@ on@@ o ? ( Mateu 18 : 10 ) Mbat@@ yomov mb@@ á tesen se gbenda shi mba kuran se er se lu mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor yô , sha u se̱ de nôngon gbe@@ ev ken mlu u ken jijingi ga yô . [ P@@ ic@@ ture Cre@@ di@@ t on page 21 ] Kpa gir@@ gi@@ do@@ go lu her , orgen lu keghen her ér saa una nenge ér se nyôr gir@@ gi@@ do@@ go la keng keng . Doo u se nengen akaa a Tartor ken uuma asev nena , man ka sha ci u nyi ? Anmgbian H@@ er@@ ber@@ t Ab@@ bo@@ t@@ t di yange zenden a ke@@ ji i cuku igen i wan iky@@ egh ker shin mat@@ o na . M zua a or@@ beenyol ugen u ngohol takerada wase anyom 20 ken ijime yô . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i nom man kwase u hiihii la i tese se nyi sha kwagh u tsuan kwagh u se er@@ ee ? Aôndo tese se av@@ indi@@ r ken Mkaanem nam ma a ne i nger la sha kwagh u iyenge i 6@@ 6@@ 6 i í lu iti shin ikyav i inyam i í er kwagh u i̱ ken takerada u Mpase ityough 13 la . Jighjigh u nan ve aa akaa a dedoo sha iky@@ ar@@ yan yase a mbagenev , shi hembe mbamzeyol kpaa . ( 2 Tim . 3 : 1 - 5 ; G@@ al . A@@ K@@ A@@ V A K@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O A A L@@ U I@@ T@@ Y@@ ES@@ EN H@@ EN A V@@ ES@@ E L@@ A Sha ajiir agen yô , ka anmgbianev mba ken a@@ gbaa kua mbatamen mba hen ityô ka ve tese kwagh u a er sha u iin or u nan kpe la ye . Kwagh u u er ve a wase u yô , a gba u ú gema eren kwagh er mbamlu mba hen ijiir i u lu eren tom her ve lu la . U ngu nengen a “ mlu u ashighe ” ne je kpa ? T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase pase se nyi sha kwagh u mbam@@ umbur mba i eren tsuaa sha u Umbur ku u Yesu laa ? Shin er imba kwagh@@ ts@@ eren la lu van sha ave nahan kpa , alaghga mbagenev yange ker ér akuraior a a wa ndor a ve la a̱ lumun ve , sha u ‘ ha@@ an ak@@ ondo a akuraior agen . ’ ( a ) Ka han@@ a se zua a tsegh ku mba@@ yi@@ ase ku mimi ku Mbakristu mba tsuaa laa , man kanyi m@@ ze@@ hemen yange i tsengaôron k@@ ere ? Nahan ú umbur u wuese Yehova sha agee a á seer nan we man iveren i á ne ú la kpa ? Nahan i war R@@ ah@@ ab@@ i man tsombor na . ​ —⁠ Yosua 2 : ​ 1 - 24 ; 6 : ​ 1 - 5 , 14 , 15 , 20 - 25 . ( Ekesodu 14 : 31 ) Shi kwagh u yange er a Elisha la kpa tese ér mimi je “ ort@@ yom u TER ka a haa af@@ o a wa mba@@ cian Un atô , a yima ve kpaa . ” Yesu iyol@@ na yange kaa ér myom ngu sha ci u “ hanma or u nan ne un jighjigh ” la cii . Tar jimin cii , ajiir a a@@ ah@@ e a eren her fele fele la nga cuku tseegh tsô , shi ken hemen yô , u@@ a@@ ah@@ e mba vesen kpishi vea er sha ajiir ne . ” Shin er inyom i 7@@ 45 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la kar ica lu a gba ga maa i nger takerada ne i bee nahan kpa , ngu a inja nyian , gadia ior umiliôn kpishi mba eren sha mkaanem ma i nger ker ér : “ Vea zende a TER ityô ” la . — Ho@@ sea 11 : 10 . Sha kpôô yô , ior mba ve lu kpen ij@@ en i ken jijingi ne kpishi mba “ mba@@ ibanave ken jijingi . ” Icighan jijingi wasen se nyian sha gbenda u injaa u nyi ? I@@ wasen i Aôndo na Peteru sha ikyev i Yesu la na yô , a hemba mciem kua a@@ kper@@ an , nahan a hingir im@@ aagh ki jighjigh u nan hen atô u Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la . Ve za vea na hen ani@@ jiir ugen u ior lu her ga yô , ikyua a gar u Be@@ tes@@ ai@@ da , u lu hen kpe u if@@ i u G@@ al@@ il@@ ia , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Man lu kwagh u una de ér a̱ kpe ij@@ en ga . ( a ) Ikyav i hiden a iyol ijime i or@@ kuran ia bende a mbagenev nena ? Aberaham man S@@ ara yange ve tese ér ve na Yehova jighjigh nena ? Ken atô u akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya a i nger ke ’ Ruamabera u ke ’ Z@@ wa Heberu la , mb@@ ang@@ eren Ruamabera u Mbakristu u ke ’ Z@@ wa Grika ôr kwagh u á kpishi ter sha Yesu jighilii . Aluer se mba eren kwagh sha ishima i Aôndo yô , a lu se a iwasen nena , man ka nyi se hen hen Tor Davidi sha gbaa nee ? “ Iyou You i U T@@ em K@@ er la , Doo@@ m Ishima ” ( 2 Utor 19 : 35 ) Lu a@@ mb@@ or@@ am@@ nger a H@@ es@@ e@@ k@@ ia ci@@ r shin u@@ kpe@@ kpe mba gir@@ gar mba maa la ve va Mbayuda a myom ga , kpa lu Aôndo nôngo ityav sha ci ve ye . Anmgbian u kwase ugen u a vese nom yô , eren tom hen Af@@ ishi a Shin I@@ t@@ ine a a lu hen gar u New Y@@ or@@ k la . Akaa a i er ken Bibilo sha kwagh u mba@@ jighjigh mba yange ve lu uma shighe u Yesu lu a va shin tar ga la tese ér , yange ve lu kwagh môm vea Yesu sha akaa kpishi . Yange Mbayuda mba tsuaa mbara zua a “ U@@ sha u he man tar u he ” nena ? Yehova karen i̱ . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 18@@ 7 , 15 ( Mateu 26 : ​ 48 - 50 ; 27 : ​ 27 - 31 ) Yesu yange er kwagh nena ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ke ’ zwa Heberu i̱ í gem hanma shighe ér “ iyua ” yô ka q@@ or@@ ·@@ b@@ an@@ ʹ . Alaghga se va nyôr ken mbamlu mbagenev ga@@ egh , man a lu ican kpishi u palegh u dondon mbagen ityô la . 19 , 20 . ( a ) Ka gbenda u dedoo u nyi yange Yesu tôv kwagh vough v@@ ough@@ loo ? Akaa nga a u er ve u nôngo a ij@@ ung@@ wen yô . Yesu shi tese ér , kwagh u Satan kaa ér , uumace mba civir Yehova sha ci u mtsera u vea zua a mi la ka mimi ga . Aluer se mba eren nahan yô , “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a [ ase ] man mbamhen [ asev ] ken Kristu Yesu ” kpee , a b@@ unde ga . 5 : 19 ) Nahan cii kpa , ka kasev i hembe nzughul a ve ken tar ne cii ye . 12 , 13 . ( a ) Yesu ngu “ iwanger i tar ” nena ? Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ka hanma or nan lumun loho ne ga . Or@@ gen yange pine Yesu kwagh u una er ve una zua a uma u tsôron yô , “ Yesu gem kenger un yô , a doo Un ishima . ” Nahan kwagh la tese ér ican man mk@@ ighir cii vea lu a vese gbem ga z@@ ee ? 5 : 18 ) Ity@@ ôkyaa ngi i tindi una yange aeren ne ga , gadia Yehova soo ér se lu a aeren a Kristu gbem sha won , a ik@@ ighir shio . Kwagh ugen lu zenden ikyua , ke@@ he kpishi , lu il , lu kwagh@@ uma je . Tom u pasen kwagh u kasev kpa ve lu eren sha u kuren mba@@ awashima mba Yehova la , u doo un kpishi je . Mbagenev hen ér mkaanem man tese kwaghfan . Or@@ pasalmi wa icam ér : “ Ior O@@ u vea na nagh sha ayol a ve sha asema a dedoo je sha iyange i ikyum@@ utya You , a u@@ icighan@@ mba@@ ak@@ on@@ do@@ v iyol , sha m@@ ve u use ; er av@@ ure a lu nahan kape iky@@ aior You ia va la . ” L@@ un yô kape se lu ken mimi je la , kpa mlu wase u ken jijingi ngu nena ? Kpa nôngo u pasen kwagh u ú hen wer or@@ ya wou shin kwase wou ngu ôron la sha imo i kundu kundu kua mhen na sha kwagh shon . — 1 Peteru 3 : 8 . Apostoli Paulu nger ér “ D@@ ugh nen aie kera , hanma or nana̱ ôron kwagh sha mimi . ” Aluer a za ve inya yô , Marku una lu lamen a ve sha ityough ki Paulu . Ka Mbayuda mba ve ny@@ a@@ ghen se ne gaa ? ’ Aluer hanma shighe or ngu gban ah@@ on sha kwagh u mba Yehova a tsough ve ér ve hemen ior nav la yô , tese ér nyi ? Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la kpa er kwagh nahan vough . De se time nen sha kwagh u iorov uhar mba yange ve er kwagh a mbagenev sha mimi yô , nahan se nenge kwagh u se fatyô u henen sha ieren ve la yô . Ikyav i u gbidyen kwar ken ishima yô er nyi , man kwagh ne una wase se nena ? “ Ishima i tor ngi sha ik@@ ev i TER er u@@ ik@@ u@@ wan@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev nahan ” Nahan [ inja na nan man ] una n@@ du@@ ur kp@@ er na , una timin akuraior gbem a mhôônom ga nahana ? ” — Habak@@ u 1 : 13 - 17 . A@@ eren a taregh ang@@ an nahan nga a va ken tiônnongo u Kristu sha ashighe ashighe , nahan kwagh ne ngu a va a mp@@ av man zwa z@@ ôh@@ ôn . M@@ Z@@ O@@ U@@ G@@ H U MB@@ AT@@ A@@ M@@ EN : Ú nenge wer , hemba doon u ú kav ikyav i m - ande na ne shi ú er kwagh sha mi ga he ? Shighe u se lu tesen ior yô , se fatyô u pasen ve kwagh u ityendezwa i Aôndo a er ér aluer se vande keren Tartor na yô , una na se iveren mgbegh@@ aa la . Kanyi i dugh ken zwa u he nee ? ( Yesaia 60 : 1 – 6@@ 6 : 24 ) Tsô m hii u eren msen he ’ Yehova shi m pine un mer a̱ tes@@ em gbenda u ú lu ú shami yô . Cii man se na mlumun sha mpin la yô , a gba u se time ken Ruamabera se fa mba vea va ta num sha ior mba Aôndo la . M kaa a tsombor ne mer m va hen a ve ken bem shi m soo u yemen ken bem . Se kav kwagh u Paulu yange ôr shighe u kaa ér cii man kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol nana zua a iwasen ken tiônnongo u Kristu yô saa nana lu “ kwase u nan er nom môm ” tseegh la nena ? — 1 Timoteu 5 : 9 . Nahan ka nyi se er ve se taver ishima u nengen a ieren i dedoo i ken mbagenev laa ? Kpa lu mbahenen cii un@@ un shin iky@@ er ga . ( Mbafilipi 2 : 8 ) Er Yesu waan kwaghôron u Aôndo ikyo yô hingir u mba@@ jighjigh vea fatyô u lun a m@@ til u vough vea Aôndo . U fatyô u zuan a ngeren u a lu a akaa a wan a seer sha kwagh u eren tom sha go@@ go la ken Awa@@ ke ! u A@@ gu@@ su@@ tu 8 , 199@@ 9 , peeji 22 - 24 . Ior mba ve tindi ve la mba va nyer yô ve kaa ér : ‘ Ka ken tar ugen u c@@ aa tsung je , ikp@@ an you i za ve sha ci u iti i TER , Aôndo wou , ye . ’ Tsô maa Paulu pase kwagh u yange na ve iember la wener : “ Gadia ne ayol a en kpaa ne fa er ne lu a kwagh u hemban@@ doon man u lun gbem yô . ” Er se lu Mbakristu yô , se mba a akaa a eren kpishi , shi ityom i hange hange i ken tiônnongo i se lu a mi i eren kpishi la kpaa ka i tôô se shighe v@@ es@@ egh@@ ee je . ( Pasalmi 34 : 7 ) Davidi yange fa ér Yehova yiman mbagenev kpaa , ka un tseegh ga . ( Pasalmi 26 : 6 ) Ka mkaanem ma Tor Davidi u tsuaa la yange yôô mcivir na u civir Yehova a mi je la . 7 : 1 ) Er se fe ser , u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba eren hen ku gba zua sha ak@@ ombo a civir man aeren a id@@ yaa yô , doo u Mbakristu mba mimi vea er u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mbara shin vea za amba a iniongo la kpaa ga . Hanma Or N@@ an@@ a̱ P@@ ase I@@ civir I Yehova Tsô í tsaha mba ve er isholibo la , mba been yô a hide shi a unde a yem sha u@@ wo la a za ngohol ikp@@ ande ig@@ enegh . M@@ yom wase har sha u lun a imoshima i wang . Nahan cii kpa , ifer ngee heen er sha u@@ ger@@ i mba vesen nahan ga . I@@ wer ngi kar yô , mbam@@ shi mba Peteru lu a mi , inja er ieren na i ngô@@ ôr lun a mciem shi tan a@@ kper@@ an sha kwagh ga la , p@@ ande ken a na kpishi je . Er Yesu ter kwagh u kwaghyan wase u ayange ayange yô , ikyav tese ér lu ôron kwagh u akaa a kwagh a gbe se sha mi ayange ayange la . Or u M@@ cie u C@@ ian Aôndo Yange W@@ ase Un u T@@ aver Ishima Yô Mbat@@ yomov mba wasen ior mba Yehova u pasen loho u injaa la kaan ér : “ C@@ ia nen Aôndo , na nen Un icivir gadia shighe Na u ôron ijir kuma ve , civir nen Un u A er Sha man tar man zege@@ mnger man a@@ mb@@ or@@ am@@ nger kpaa la . ” ( Mpa . Sha ikyav i tesen yô , kwase Kristu ugen vaa iyol tsung wener ka una ungwa kwagh ken mkombo u maan un a maa una bee yô , un kera fatyô u yemen ken ya za teman imôngo sha akaa a ken jijingi la vea nom na u a ne jighjigh ga la ga . Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér : “ In@@ j@@ ar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER yô , ka inyaregh man icivir kua uma je . ” — Anzaakaa 22 : 4 . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Er m hen u kighir ishim@@ an@@ yo@@ on i m nyoon dang dang la yô , m hide m lu vea ng@@ ôm doo doo . ( Mpase 16 : 14 , 16 ) Nahan yô , de se yar nen tom a shighe u a mase shin ne sha u seer waren uuma mba iorov . Kpa i̱ de hungur we u eren msen sha ci u anmgbianev ou ga . Ity@@ ough ki Bibilo ki gen ken takerada u Yohane jimin cii ki ôr kwagh u or u mimi ugen u Yesu ver un doo doo yô . Una kar a tile sha ityough ki u@@ gomoti mba uumace cii . Kpa hemban cii yô , Bibilo wasen se u fan Aôndo shi nan sha u kwagh na a̱ doo se ishima kpaa . Iyange I Í G@@ be u A Umbur Yô Se fatyô u nan uityendezwa mba Yehova jighjigh sha ci u nyi ? Mba kera hu@@ nan ior mba ve dugh ken ityar kposo kposo la shin kôron ve ihyom ga , kpa ve hen u nengen aeren man mfe u ior mban sha gbenda u injaa . Yehova pase ityôkyaa i i ne ve ior nav mba ngise mbara ve kom m@@ tsaha yô . ( Mateu 21 : 1 - 9 ; 26 : 31 , 5@@ 6 ; 27 : 3 - 10 ) Shi jighjigh u se ne Mkaanem ma Yehova kua akaa a a ne sha u se zua a my@@ ôm la kpa seer taver . — Mbaheberu 4 : 12 . De se time ase nen sha igbenda iny@@ iin ken igbenda i Yehova a lu yaren tom a jijingi na nyian yô . 3 : ​ 5 , 6 ; 1 Tim . Kpa ieren ve ne lu kwaghbo nan je ? 12 : 15 . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér , ishember i ken zwa Grika i í gem ér “ u veren ” la shi ia fatyô u lun ‘ u maan im@@ aagh ki vesen ’ kpaa . 10 : 6 ) Kwase la yange civir ie@@ ev mbi sh@@ on@@ oo ? 6 , 7 . ( a ) Kanyi ityendezwa yange Yesu er cii man k@@ ôndo yem sha i mayange á hungur ga , man ngu iv@@ in i̱ nena ? “ Kor@@ o@@ k@@ or@@ o ” Ken uwer u Se@@ te@@ mba , 20@@ 10 la , se er iniongo i umbur anyom 50 a ivaa yase . Aluer se har ishima yase cii sha inyaregh ki keren yô , se mba eren kwagh sha kwaghfan ga sha ci u nyi ? • Jijingi u taregh una fatyô u b@@ enden a vese sha nyi gbenda ? U tesen ikyav yô , Mbakristu mbagenev lu ikp@@ an , mbagenev lu u@@ ange , mbagen bee iyol shin lu a icombor ave . ( Ps . 1@@ 00 : 3 ) Yesu ôr injakwagh u tesen mimi u kwagh ne , ér : “ Aluer or nana lu a iyôngo ak@@ un@@ du@@ at@@ aan man u môm ken i ia tsu@@ me yô , nana kera undu i ak@@ un@@ du@@ any@@ i@@ in@@ gber kar it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin la sha i@@ wo , nana yem nana za ker i i tsu@@ m la gaa ? Aluer se mba eren tom u Yehova kpoghuloo yô , a doo un a vese shi una ver se doo doo kpaa . T@@ aver u aeren a bo ang@@ an nahan b@@ enden a vese a u nan se ishim@@ an@@ yo@@ on shio . ( 2 Tim . Yesu ngu hiden van ér una va hemen uumace sha gbenda u dedoo . — Ôr Luka 19 : 11 , 12 . Nahan we kpa tese mbayev ou ve fa ér ve doo u ishima , shi wuese ve sha kwagh u ve eren la . 22 : 6 . U@@ foto mban ka ikyav mbi t@@ omov mba tesen kwagh a mi , mbi ka mbi wase se u nengen a kwagh u i lu tesen la shi henen sha mi yô . Heela tseegh ga , aluer ma ib@@ aver vihi mbagenev iti yô , hen sha kwagh u or u a samber a ib@@ aver shon ve a doo nan la , kua ityôkyaa i i ne ve i lu samber a ib@@ aver shon la kpaa . ( Ekesodu 1 : 13 , 14 ; 2 : 11 – 14 ; 4 : 10 ) Lu or@@ kur@@ an@@ ilev , man tom ne nd@@ ôh@@ ôr Mbai@@ gipiti ishima kpen kpen . ( b ) Ken Mbakristu Mba@@ aiev nyian kpa kwagh ngu nahana ? K@@ era shi ica ga tsô una ver gomoti u he — u ‘ u@@ sha mba he@@ v man tar u he ’ u m@@ nyoon man angev man ibanave man ku cii ua lu ker ga yô . — 2 Peteru 3 : 13 ; Mpase 21 : 1 . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , Mbaiserael er akaa a tesen ér ve na Aôndo jighjigh ga ac@@ in imôngo . Yehova ôr kwagh a vese sha ikyev i profeti na ér : “ Er una ngô@@ ôr kpaa , kegh un , gadia una va kpee , una b@@ unde ga . ” M@@ ze@@ hemen u i zough a mi ken i@@ wa@@ v@@ aren i kô@@ m@@ pu@@ ta , kua kwagh u i er i we ken kô@@ m@@ pu@@ ta , i yer un ér M@@ E@@ P@@ S ( M@@ ul@@ t@@ il@@ angu@@ age E@@ le@@ c@@ tr@@ on@@ ic P@@ u@@ bl@@ ish@@ ing S@@ y@@ st@@ em ) la , wase se u seer geman kwagh ken ijô kpishi . ( Yosua 23 : 8 ; Pasalmi 119 : 5 , 8 ) Cii man Mbaiserael nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la yô , Mose wa ve kwagh ér : “ Nenge , m tese ne akaawan man atindi , er TER , Aôndo wam , A ka@@ am yô , sha u né za eren sha a , ken tar u né lu zan sha u za ngohol u la . Nahan Paulu pine mbampin mba inj@@ aav sha kwagh ne . Ve mbagenev kpishi kpa kpe sha shighe shon . Nahan a mough a yem ken ijime i k@@ ent@@ i na a za vaa kpishi . ” 19@@ 5@@ 2 14 , 15 . ( a ) Ka nyi se er ve se luun a ishimaverenkeghen yase la ken ishima hanma shighe ? Shi á kaa wener : “ Anmgbianev mba kasev er mo nahan soo ér í taver ve ishima . ” 24 : 15 ; Mpa . 2 : 10 ; 7 : 9 ) Aluer mba a va nder ve ken “ mnder u mbap@@ er@@ apera ” mbara er sha “ akaa a i nger ken ur@@ u@@ amabera ” mba a bugh ken atô u anyom dubu la yô , a nger ati a ve ken “ ruamabera u uma . ” Kwagh u una wase se u eren nahan yô , ka u ôron Mkaanem ma Aôndo shi dondon kwagh u ma kaa la , shi geman ishima , shi tseghan ayol a ase sha ci u Aôndo , shi eren batisema ken iti i Ter man Wan man icighan jijingi . ( Mat . M umbur er lu Anmgbian J@@ ack Na@@ than na kwaghôron u batisema yô ; yange taver se ishima ér mayange se de de@@ en uwer jimin u karen a u se lamen a ior sha kwagh u Yehova shio ga . 12 , 13 . ( a ) Mbashiada mba Yehova mba tsough i@@ ember@@ yolough i vea er la nena , man ka akaawan a Bibilo a nyi a zough sha kwagh ne ? Nahan kpa , u ngu wer u lun Orkristu ka kwagh u pe@@ es@@ a ze . Tor Davidi u sha ayange a Iserael u tsuaa la lu kaa wener : “ N@@ gi@@ se m lu iyev , hegen m bee iyol , nahan kpaa , mayange m ngu a nenge i ta or@@ perapera kera ga , shin tsombor u nan kpaa u s@@ ônon kwaghyan ga ; iyange jimin cii nan eren kwagh sha mhôônom ma zungwen , nan p@@ waren kwagh , tsombor u nan kpaa ua lu iveren . ” 25 : 8 - 10 , 12 , 13 . Nahan cii kpa , Yesu lumun u van shin tar ne va lun Mesiya u Aôndo tôndo zwa ér ngu van la shi kpen er i tsengaôron nahan . Mba@@ civir Yehova nyian kpa vea fatyô u henen kwagh ken akav a i ter ken Bibilo la , vea lu agumaior shin mbag@@ anden kpaa . Sha kpôô yô , Yehova yange tema Tor sha ikyurior i he ne . U eren nahan ne kpaa ka kwagh u ican kpen kpen . U eren ‘ perapera karen ikyaa inya ’ la una na se nenge a m@@ shi sha gbenda u Yehova a eren akaa la . Mbayuda du@@ mbur ken gar ne kpishi , mba@@ fan@@ takerada kpa lu ker . Yehova Aôndo yange er ivaa sha inja i ia wase nom man kwase u zuan a iember man mk@@ om kpishi yô . Kpa apostoli Paulu yange pase kwagh u ka a er han@@ mô ve yô . Z@@ on@@ ge@@ z@@ ile pase or la ér un ngu Orshiada u Yehova . Se zua a mlumun sha mpin ne ken injakwagh i taver ga ne . Se tese iwuese sha hanma kwagh u Yehova man Wan na ve er a vese shi vea va er ken hemen la nena ? Hanma ijiir i se lu cii shin hanma mlu u se nyer ker cii kpa , ka se kohol imôngo sha u nan Yehova Aôndo man Yesu Kristu icivir sha shighe u M - umbur u doon ts@@ un la . Akaa a se tagher a mi ayange ayange la na yô , hemba hingir torough torough u se ver Yehova ken uwegh ase@@ gh ku y@@ an@@ egh . Ishim@@ avi@@ h@@ in na yange gba been ken iyange i môm tsô ga , kpa a de ér i hemba un ga . Ashighe agen ka i lum er ka sea lamen sha akaa a se lu henen ken Bibilo la yô , T@@ on@@ y a nenge ér mo m hemba fan a na , nahan ishima i za un iyol . ” Ôr mba u eren tom ijiir i môm a ve la sha iyange i ú hii tom a ve la je wer u ngu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova , shi pasen ve kwagh hanma shighe u ian i dugh cii . 24 : 45 - 47 ) Aluer se hide a iyol jime se mba tsuan kwagh u i ne se ian i tsuan la tseegh yô , se palegh u lun a ishim@@ any@@ ian kua ij@@ ung@@ wen shi nan mbagenev kpa ishim@@ any@@ ian kua ij@@ ung@@ wen . U tesen ikyav yô , shin er atesen a Bibilo aa fatyô u wasen se se hingir ior mba mimi , mba eren kwagh sha inja shi nan ior icivir nahan kpa , Ruamabera shi tese se ér nyityô mlu u se tagher a mi cii , kwagh a hemba gban se sha kwagh u Or@@ gban wase . Aluer mbamaren mba a gb@@ ong gb@@ ong u y@@ ôron man u esen ijiir shi m@@ en@@ an ici@@ gh shi lamen tsembelee yô , ityôkyaa ia kera lu i mbayev vea wasen ve sha hanma kwagh ga . Sha ajiir a ashighe kpishi i tsuan nom shin kwase sha ci u mba ve soo u eren ivese la , nomso@@ or shin kwase ka ve vande fan ayol a ve tsembelee cii iyange iv@@ es@@ egh la ga . Kpa gema ka kwagh u ican kpishi u tesen sha ieren yase ser se mba cie Aôndo . 8 : 7 ) Shin er Yehova na Iserael ian ér ve lu a tor u vea nengen a mi nahan kpa , a ta ve icin ér orumace u nana tema tor sha a ve la nana er ve atsan kpishi . — Ôr 1 Samuel 8 : 9 - 18 . Nahan , za hemen u eren ishima na sha gbashima , sha er a saan un iyol yô . ( Yosua 19 : 9 ; 21 : 41 , 42 ) Ka nahan ve Mose kpa kera na Sh@@ im@@ e@@ on iveren jighilii ga ye . Sha kpôô yô , Yesu Kristu lu “ Or@@ wa@@ sen@@ mhen u Kp@@ ilighyol ” u i tsengaôron kwagh na la . Se dondo kwaghwan ne nena ? Nahan kpa kera kera tsô , dooshima u Aôndo hemba taver a kpen@@ s@@ aren u kwaghaôndo la , maa ú de u eren u@@ iniongo mba Aôndo a lumun a ve ga la . Bar@@ u@@ ki er kwagh ne nahan kpa ? Kpa i sember eren mo batisema , m hingir Orshiada u Yehova , shi pania ugen kaa ér mo m va kohol un se za pase kwagh hen ang@@ ar ugen . 1 , 2 . ( a ) Ka se soo azende a eren kwagh a vese sha mimi shi den se kwaghbo sha ci u nyi ? Or ne kera lu a ijiir igen i una shi a sun@@ da iy@@ i@@ av ve una ombo ga . Hanma kwa u Bibilo ka ia ôron kwagh u A@@ ku@@ la yô , i ter kwase na P@@ ri@@ se@@ ka kpaa . Se mbagenev kpishi se mba per ken jijingi anyom imôngo hegen . Nahan kpa , doo u se za hemen u keghen her . Aluer u hen sha ikyaa ne zu@@ lee yô , u lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne , kua aeren a u a vihin or sha iyol man ken jijingi la , una wase u u kôron “ ave sha uma u a lu uma jim la . ” ( 1 Tim . U Ô@@ ron Takerada u U@@ k@@ we@@ legh As@@ av - as@@ av , 6 / 1 Mba@@ gb@@ an@@ a@@ yem mbagenev kpishi mba veren ishima ér saa vea hemba ga . Mba@@ civir Aôndo je kpa alaghga kwagh u mbagenev vea hen sha a ve la una za ve iyol kpishi . A̱ shi nan kpa yange vea ember yar yar zum u ve ungwa mkaanem man yô . T@@ erem gbidyen ng@@ ôm hanma shighe kua se mbayev nav kpaa . Yehova yange tsua A@@ ron ér a lu zege@@ pristi u Mbaiserael , ônov nav di ve lu upristi sha ci u ikyurior la . G@@ era Er ka i nenge a m@@ vese u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la nahan kpa , m@@ samber u kwa la yô , mba nengen a mi sha hiihii la ga . Er nan sôr iyou la tsembelee yô , mbak@@ aren gbenda gba wuese er iyou la i doo yô . U@@ pania kpishi ka ve pase kwagh ah@@ wa 70 ken uwer . Marku yar tom a ishember i u̱ gban pasen í kp@@ ôgh@@ ôô nahan yô ia tile sha ityough ki u “ nyoon inyam ” yô , gbenda u gbidyen kwagh u ashighe kpishi yange i yar tom a mi sha u eren or ican yô . Vea palegh akaa ne nena ? Mo man L@@ or@@ ra@@ ine ka se zer umbur tom u yange se er Yehova a ishima yase i môm , i hembe anyom 60 hegen la . Mose yange kaa a Mbaiserael ér ve de hungur akaa a Yehova a er sha ci ve la ga , man sha ayange a uma ve cii a̱ de karen ve ken ishima kera ga . M@@ hi@@ di u yange i hide a ve la yange va Yehova a iwuese kua mba i l@@ ù yilan ve sha iti na la kpen kpen ! Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve pasen ior kwagh a Ruamabera nena ? Paulu yange er kwagh u alaghga vihi Mbayuda ishima la been yô , a shi a ôr kwagh u k@@ undun ve ishima . Aluer nan gba dondon um@@ ato mba ve lu nan sha hemen la tsô , nan ngu yemen a@@ yem a@@ yem yô , alaghga nana er ai@@ ky@@ ôr u vesen . ( Luka 12 : 15 ) Aluer se mba civir Yehova sha mimi yô se suur sha a na , a lu sha ayol a ase ga . Aôndo yange gba or ér nana lu a ieren i wan iyol i nan ikyo tseegh la cuku tsô kpaa ga . Se mba eren tom ne anyom at@@ aan nga kar yô , i hide i tindi se ér , se za er tom u sôron atôônanongo ken tar u J@@ ap@@ an , ape se lu zan zan hegen la . Er nan ve Paulu yange kaa ér ‘ Kristu ka agee a Aôndo ’ ? Yesu yange wa tindi u samber sha akaa wuee sha kwagh u mba vea doo se ishima la zum u a ôr akaaôron ahar a ken Tindi u Mose yô . Gadia Satan s@@ enge ér orumace u nana lu ken ican ve nana civir Aôndo sha mimi je kpa nan ngu ga . ( Ps . 5@@ 1 : 10 ) Aluer se er isholibo i vesen yô , a gba u se ker iwasen i ken jijingi hen mbatamen . Sha nahan yô , m@@ vi@@ e ngu kwagh môm a mlu u dedoo man mk@@ om shin mlu u vough la je kpaa . — Yesaia 18 : 5 ; Mateu 5 : 45 - 48 ; Yakobu 1 : 4 . Bar@@ aki Gi@@ di@@ on Bibilo taver se ishima ér se gbidyen kwar sha kwagh u se hen ken Ruamabera la sha er se hingir u lun a mhen u Aôndo , a lu u taregh ga yô . Paulu kaan ér i mar un a mar ken Mbaromanu kpôô yô , “ Mba ve lu kohol iyol u gbidyen un sha u i̱ fa ity@@ ô@@ kwagh la la , maa ve de un fese . T@@ or@@ utya u tamen la kpaa ci@@ er un iyol er a ungwa er [ Paulu ] lu Or@@ ro@@ man@@ u yô , man sha ci u a vande k@@ angen un kera kpaa yô . ” — Aer . 22 : 25 - 29 . Mba yer ú ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k . ( Mbagalatia 5 : 13 ) Nahan ian la yange gba pe ia gba lun a ik@@ ighir shio ga ze , sha ci u kwagh la una va a kwagh nzughul . U fatyô u timen sha at@@ ine@@ akaa agen a a gbe a zough vea akaa a nongo u Yehova , a se tese heen ne ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ú eren ai@@ k@@ ighe la . * A@@ kwa@@ ti ne ka kwagh u injaa u wasen se u henen sha kwagh kpen kpen ! S@@ ar ior mba atsan amba ne nahan a bende a ve la u ma ve zough a ishim@@ as@@ ur@@ un je zua ga . Ve man@@ de uwegh sha h@@ unda u nyôron ken B@@ it@@ in@@ ia , he@@ ela kpa i bugh ga . 41 : 4 ) Alaghga nger mkaanem man shighe u lu u@@ ange ve wan na Ab@@ es@@ al@@ om lu nôngon ér una ngohol un iky@@ ôn@@ ough ki torough , kpa Davidi lu a tahav mbu eren kwagh sha mi ga la . Kwagh la lu m - umbur u vihin tsung , u mkaanem ma Samuel kaa a Tor Saulu u he@@ mba@@ ato la ér : “ In@@ i@@ av mbi nan@@ den kua mbi s@@ ôngon , doo TER ishima er ik@@ o i wan sha imo i TER nahan kpa ? ( Mateu 24 : 7 - 12 ; Luka 21 : 10 , 11 ) Kanyi ia va a mbamzeyol mban@@ aa ? Nahan kpa , mayange i de hungur se u wuese akaa a dedoo a Aôndo a eren a vese la er yange ve hungur nahan ga . Shighe ne kaha a mlu na u ken masejime u va er kasev ken akuraior a gen kua kasev mba sha uiky@@ a u@@ deri u@@ deri , shi va hingir u civir mba@@ aôndo mbagenev la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 4 , 17 ( a ) Yehova ts@@ ahan se nyian sha nyi igbenda ? Nenge ase er Davidi yange lu yevese ér una due ken Yerusalem kera ve , va nyôr hen iyou i i mase shin kpe la yô . Aluer ka t@@ eren mba ve er iyua sha ati yô , ior vea soo u fan ior mba ve er iyua i i hembe taver ishe cii yô , nahan kwagh ne una va a “ g@@ es@@ a u gban . ” Bibilo lumun a imba mhen ne ga . Se mba mba@@ ah@@ iri@@ v ga . . . . Ka sea za mbamkombo mban yô , se bugh asema ase sha u se ngohol mbamhen mba Aôndo , mba maan se a maa yô . Maa ve “ hide ijime , ve kera za a Na ityô ga . ” ▪ Shighe u wan wou u kwase lu an@@ ye cuku la , ôron we akaa a na cica cii . Sha nahan yô , sha shighe u inyom i 19@@ 00 la nahan , ior kpishi lu a kô@@ pi u Bibilo , kpa ve fa atesen a mimi a ken Ruamabera la ga . I@@ mba mbamhen mbara man aeren la nyôr ken kwagh u Kristu nena ? • Hii nan ve Bibilo i er kwagh u shighe u hu@@ an ving i doo y@@ um@@ u ? Yange mba w@@ oo Y@@ e@@ hor@@ am kera yô , orgen hen ya u A@@ hab@@ a , u maa i wua nan yô , lu Yes@@ e@@ bel , tor@@ kwase u wan ifer . Lu akaabo a nyi Saulu ere ? Kpa shi lu “ u he ” sha ci u lu u mbahenen mban vea tese dooshima ne aa iyol@@ t@@ angen shio , shighe u vea tagher a mbamlu kposo kposo yô . Ôr Mbaromanu 8 : 31 - 34 . Kpa n@@ aregh ase uwegh O@@ ugh , bende akaa a a lu a mi la cii , tsô una venda U sha ishigh Y@@ ough je ! ” 43 : 11 . ( Mbagalatia 6 : 10 ) Nahan yô , de se hii timen nen sha akaa a se er ve se seer zungwen mbananjighjigh a vese imôngo mhôônom yô . Takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u i yer ér V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of Bib@@ lic@@ al Wor@@ ds la kaa ér : “ Ish@@ ember [ i ken zwa Grika ne ] ka ia ôron kwagh u akaa yô , ikyav na i lu ‘ kuma fo@@ ghu@@ la ‘ . . . ; ka ia ôron a̱ lu kwagh u ior yô , ikyav na í lu ‘ kuma vough ’ shin ‘ gba vough . ’ Ka m@@ asen shin kpuaa u Yesu una k@@ ôndo a yem sha yô , a kaa a mbadondon un mba@@ jighjigh la ér : “ Kpa né va ngohol agee shighe u Icighan Jijingi Una va sha a ven yô , man né lu mbap@@ asen kwagh Wam . . . zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” “ Me W@@ u@@ ese I@@ ti You ” M@@ ag@@ az@@ in u Iyoukura ka iky@@ agh ki tom@@ ough ki ki lu zuan ior imôngo sha tar yô . A@@ tindi a tartor u Roma man mlu u Mbayuda lu ken ityar kpishi la yange bende a tom u mbahenen mba Kristu la nena ? Kpa ken akaa ne cii , môm kpa gba kwagh hen Yehova ga . A@@ kav a i za dugh shin inya la tese ér yange i maa a@@ y@@ ough a Mbai@@ gipiti sha gbenda u yange i gba u saa or a nyôr he ’ te@@ mbe y@@ ough@@ ough u vesen la cii ve nana za ar he ’ ajiir a koson kwagh la ye . I na Un tor sha won cii man icivir man tartor , sha u ior man akuraior man ijô cii ve̱ er Un tom ; m@@ tem@@ tor Na ka m@@ tem@@ tor u tsôron , u una kar kera mayange ga , man tartor Na kpaa ka u timin kera mayange ga . ” — Daniel 7 : 13 , 14 . Mba ve lu ken ityar i i lu a kwagh ave ga yô , hanma ian i ka ia due cii ve ngohol i ave ahar sha er vea nôngo uma ve a wa lun gu@@ da yô . Er nan ve i lu hange hange u mba ve ye bredi shi ve me wain u M - umbur la vea gbidye kwar a ishima ve vea nen@@ ge@@ e ? A kaa ér : “ Ka i doom u pasen ior mimi . Yehova Ngu ‘ Me@@ men ’ H@@ ere ? Mba eren tom ne sha ci u nyi ? ( Ese@@ kiel 34 : 23 , 24 ; 37 : 22 , 24 , 25 ) Wan@@ akiriki ne ka ma orgen môm ga , ka Yesu Kristu u a tem tor sha Tartor na la . Mbam@@ umbur mba ve lu ken avur ne la mba a inja sha ci wase nyian kpaa , man aluer se time sha akaa a i nger ken pasalmi u doon tsung ne yô aa wase se kpen kpen . ( N@@ um@@ er@@ i 15 : 18 - 21 ) Kpa shighe u Mbaiserael vea na naagh ku sha asema a ve , sha u tesen iwuese i ve lu a mi yô , Yehova a na ve iveren . Mkaanem ma Aôndo kaa ér aluer or ci@@ gh@@ ir ishima u eren isholibo yô , i dugh nan ken tiônnongo kera . Ka ieren i nyi i gbe u Orkristu u nan lu or@@ kuran nana lu a mi ? 5 : 6 ) Kpa aluer u vande gbidyen kwar sha mi tsembelee yô , u fatyô u tsuan i@@ ember@@ yolough i ia va tsombor wou a msaanyol u mimi yô . Davidi yange nenge akaa a Aôndo a gbe sha kwa@@ v@@ aôndo la yô , kpiligh un iyol . Hen uumace mba Aôndo a doo ve ishima cii , shi ve soo u civir un kpaa yô , kwaghôron u profeti u Amo@@ shi ngu a loho u nan ishimaverenkeghen . Yehova tindi ur@@ a@@ ahumbe la sha ci u or môm , shi na sha er ish@@ or la ia kôr or shon kpaa yô . Or la lu Yon@@ a . — Yon@@ a 1 : 5 - 7 . Ka shighe u i gbe u se ‘ ker ishima i legh legh ’ je ne . Shin er ishim@@ avi@@ h@@ in i̱ lu ken aeren a Aôndo a tseer tseer ga nahan kpa , ishima ka i̱ vihi un sha gbenda u perapera zum u ior ka vea er aeren a b@@ an@@ en a mimi sha apera yô , hemban cii yô aluer imba ieren la i bende a mba ve lu a m@@ pe iyol shio yô . — Pasalmi 10@@ 3 : 6 . Er Yehova a lu i@@ mbor i iji@@ r@@ ôron i sha mimi yô , mayange una de ér awashima na a b@@ unde ga , gadia k@@ ur mba@@ awashima nav hanma shighe cii . — Yesaia 55 : 10 , 11 . ( Genese 7 : 7 ; 9 : 1 ; 2 Peteru 2 : 5 ) Shi Yesu Kristu kpa kimbir ityesen i v@@ ô@@ son kwase môm tseegh ne . — Mateu 19 : 4 - 8 ; 1 Timoteu 3 : 2 , 12 . N@@ oo@@ v man kasev vea er nan ve vea lu k@@ ang@@ en@@ aa shi a saan ve iyol@@ o ? ( Mbaheberu 8 : 6 ) Mose yange lu or@@ him@@ en u ikyuryan i yange i̱ lu im@@ aagh ki mlu u Mbaiserael vea Yehova la . Nahan cii kpa , iember i mba i wase ve u duen ken ime í ken jijingi sha al@@ ô al@@ ô maa ve nyer ken iwanger i mimi la , hemba i or la yange lu a mi la . ( a ) “ Ishima i legh legh ” ngi hange hange sha ci u nyi ? Er T@@ i@@ ônnongo una W@@ ase Yô Se mba ior mba n@@ orom ikyaa sha kwagh shi henen akaa a g@@ es@@ egh@@ ee shin pu@@ un a pu@@ u mbag@@ en@@ eve ? M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 10 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) Yange mba ze mkohol ken inyom la yô , i na kwaghôron ugen u pase wang ér i soo ér anmgbianev ve za wase atôônanongo a hen ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa , sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh yô . Lu@@ un or@@ hemen u henen kwagh yô , yange ma nan de u z@@ endan Mbaiserael , kpa F@@ ar@@ a@@ o yô er nahan ga . M@@ P@@ A@@ S@@ E 11 : 18 Ka I@@ mo I Aôndo Ú O@@ ng@@ o Shin Ka I Or@@ o ? I@@ mba@@ or la yô , nana̱ de kera henen er nana zua a ma kwagh hen Ter ga , ka or u asema ahar , nan ngu ta ta ta sha igbenda i nan cii . ” — Yakobu 1 : 5 - 8 . Mba ve lu iyôngo igen la vea fatyô u veren ishima ve sha akaa a Sha nena ? Ngeren u “ I@@ vangeli i Yuda ” la a har sha jighjigh u nan ne . Cii man se hen kwagh a kôr or ken ishima yô , gba u se fa mlu u nan , nahan se fa er se henen hanma i@@ aven a nan yô . Doo se kpishi er Yehova Aôndo a gbe k@@ enden se dang ga , kpa a lu kôôm se nahan ! U tesen ikyav yô , ashighe kpishi uta@@ ankar@@ uhar ka a tile sha ityough ki kwagh u a lu jimin shin a lu vough sha ishigh ki Aôndo yô . Ity@@ akerada igen pase kwagh ne nahan , kpa ka mba@@ fan@@ takerada cii ve lumun a mnenge ne ga . Aluer se kav gbenda u Aôndo a er kwagh a vese sha dooshima ne yô , se zua a m@@ pe@@ ver@@ yol ken ashighe a ican . Gi@@ di@@ on yange er kwagh a mba ve lu hendan a na la sha kwaghfan sha er una gba vihin ve ishima ker tsô ga yô . 1@@ 13 : 5 - 7 ) Yehova eren kwagh a mba ve civir un cii sha icivir . I@@ yol@@ kpen ia na se kera fa m@@ ver@@ shigh wase jighilii ga . Ior mbagenev vea kaa ér kwaghbo ngu sha u hi@@ an a orgen ga , ka di u eren s@@ ar@@ ka a nomso@@ or shin kwase tsô . T@@ A@@ V@@ ER u pasen kwagh u a lu ts@@ av ainge jim yô . 4 : 10 , 13 . Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga , saa di u doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô , nahan mba vea ungwa kpaa vea zua a mlumun u sha mh@@ ôôn . ” Nyian kpa , mbamaren kua mbamaren mbatamen vea fatyô u henen akaa kpishi hen Lo@@ is@@ i man Un@@ ise . M@@ kposo u a lu hen atô u ior mba ve lu a inyaregh kpishi man ior mba ve ku@@ ngu ican tsung la , una tsa a bee sh@@ a@@ won kpa ? 1 - 3 . ( a ) Mbagenev kpishi mba nengen ian i henen Bibilo a ior la nena ? I nger ér : “ Tsô [ Mbaiserael mbagenev ] mba ng@@ ur iin orgen yô , ve ta ashe ve za nenge ik@@ um@@ utya [ i Mbam@@ o@@ ab@@ i ] , nahan ve gb@@ ihi or@@ kpen la shin u@@ war u Elisha ; er or@@ kpen la za bende a ak@@ u@@ he a Elisha yô , a nder , a tile sha , sha angahar a na . ” Kwagh u vesen u ny@@ ô@@ ôso nongo ne sha u̱ u̱ li@@ an vea gbenda u Aôndo la yange va ken mkur u “ mba@@ ai@@ k@@ ighe man u@@ pe@@ pe dubu uhar man deri utar ” mba i er kwagh ve ken Daniel 8 : 14 la . Kanyi se ver ishima ser ator ne aa er sha shighe u mkur nee ? Mose lu inja kposo a I@@ so@@ u , wan u ter@@ tamen Is@@ ak@@ a . • Er nan ve se fatyô u kaan vangertiôr ser , m@@ tindi u Yehova yange tindi Wan na ér a̱ va ya ican shi a̱ kpe sha ci wase la , i gbe je ka dooshima u hemban cii je laa ? 7@@ 1 : 5 . Shin er ve ya iky@@ ur a Yehova ve hingir ikyurior i í tsegh i̱ sha ci na nahan kpa , ve ya ibo sha ishigh nagh sha ci u ve lu eren kwagh asema ahar . Iyange i hiihii i se ya imba iwer ne hen ya u or@@ henen Bibilo ugen yô , kwase wam ôr sha as@@ enge ér , tse@@ e un ken ato v@@ ong er usu nahan ! Yange se kegh iyol ser a lu nyi je kpa i er . K@@ enger i@@ gb@@ ende i magaz@@ in u ú ker ken u@@ we la dedoo . Ity@@ ough ki hiihii man ki sha uhar ki takerada ne ki ôr kwagh u Yesu , ngi been yô , vegher u hii la s@@ av aeren a Yesu a tseer tseer la , er ieren na i hiden a iyol ijime la , man gbashima na , man kwaghfan na , kua ishimawan na nahan . 11 : 4 ) Sha nahan yô , Yesu wa ishima u ‘ nan Aôndo icivir ’ sha ku u L@@ as@@ ar@@ u la . Kpa gba u se wase or u se lu pasen nan kwagh la nana fa mimi u kwagh u se lu ôron la ve se kô@@ r@@ cio u eren kwagh ne ye . Mimi yô , kwagh u vesen u una wase se ve se saa zungwen ga yô , ka u umbur averen a ase . Hanma ai@@ k@@ ighe ka mea ôron Bibilo yô , m gba henen kwagh u ior mba m zough a ve ken kwaghpasen la . ( Ne@@ hem@@ ia 7 : 1 – 13 : 31 ) Er nan ve i kaa ér iyôngo la , ka “ mbap@@ er@@ apera ” ? Aluer atôônanongo imôngo nga nyer mbamkombo ken Iyou i Tartor i môm yô , gba hange hange u atôônanongo la aa eren erdoo ayol a ve , aa nan icivir ayol a ve . Mayange se soo u undun un za dondon sha “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav . ” Í P@@ er Tindi u Aôndo Gbenda u vesen u ú wase yô ka sha mbamsen ou . — Pasalmi 18 : 2 ; 20 : 1 , 2 ; 34 : 15 ; 46 : 1 ; 1@@ 21 : 1 - 3 . V@@ al@@ ent@@ ina yange er hanma kwagh u fatyô cii ér una civir Aôndo sha mimi Sha kpôô yô , se fatyô u nan jighjigh ser Yehova una ungwa mbamsen mba se eren sha gbenda u vough mbara , aluer se gba uwer u s@@ ônon un sha jighjigh ga yô . — Luka 11 : 9 . U er nan ve dooshima u a zough se imôngo la una seer a seer hen atô wase ? Shin er se ne akaaôron a taregh ag@@ enegh jighjigh ser ka mimi nahan kpa , se fa ser ‘ tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ’ — 1 Yohane 5 : 19 . Nahan Yehova kura profeti na sha ikyev i kwagh u bo . — 1 Utor 13 : 4 - 6 . Yehova yange er ivande i kpilighyol ve Maria wa iy@@ av mb@@ ura ye . Nahan or ka nana umbur se yô , ishima i taver se kpen kpen . ” Heela tseegh ga , mba@@ eren tom hen ajiir a nengen sha mba@@ beenyol ka ve ember iniongo i mar shi ve ember K@@ ir@@ im@@ ishi kua I@@ st@@ a sha er akaa a i eren hen ijiir la aa due mba@@ beenyol mbara ishima ga yô . 4 , 5 . ( a ) Ka iyua i dedoo i nyi Yehova a ne ior nav mba shin t@@ ara ? I@@ dy@@ a@@ or la vihi ian i tsombor u nan lun a aeren a vough . De se nenge nen ase er mimi je se lu a jijingi u Yehova yô . Er nan ve i lu kwagh u ib@@ ume u tu@@ nan ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu ga ? Lu nyi Yesu ôr sha kwagh u “ zege@@ can ” la , man una hii hanma shighe ? A@@ vur a Bibilo ne tese wang ér Maria lu ngô u ‘ wan u Aôndo , ’ lu ngô u Aôndo iyol na ga . Or u geman Bibilo ugen nger kwagh sha kwagh u ishember ne i til sha mi yô ér : “ Ka ishember i iji@@ righ i sha injakwagh , i̱ i̱ nôngo u ôron kwagh u iji@@ righ yô . M@@ pin u se nger sha heen ne ôr kwagh u kwaghbo u ka a due ken idya i eren la . ( Anz . Kwagh môm ken ikyav mbi u@@ ty@@ aav mb@@ in yô , ka ‘ ag@@ un@@ du@@ utya u myom . ’ Mbagenev di mba yan tar ember man akaa sen kera da@@ al@@ aa . Ka sea ôr Bibilo yô , se nenge a gbenda u Aôndo a er kwagh u uumace mba y@@ in@@ an anyom udubu imôngo hegen yô . * ( Mpase 7 : 9 , 10 ; Mbagalatia 6 : 16 ) Ka ken akuraior kpishi zege@@ ikpelaior i mbahenen mba Kristu la ia due ye , man er Se@@ kar@@ ia a er nahan , vea lu lamen ijô kposo kposo . Ish@@ aren i zan ken ya . Nahan a ver mba@@ y@@ aav ikyav i dedoo i vea dondo yô . Ka u henen igbenda kposo kposo i m@@ te@@ v u sha ican una fatyô u van sha a@@ vese la i lu gbenda u hemban doon u wan ago@@ yol sha mi ga . 1 : 5 ; 3 : 15 . Tsô er Yesu kav er ve s@@ ôôn u kôron Un sha apera , nan Un tor nahan yô , A shi A kar , A yem sha u@@ wo , Un tswen . ” — Yohane 6 : 14 , 15 . P@@ ania ugen u i yer un ér J@@ an@@ een yô , pase ér : “ Hanma shighe u m zough a ian i pasen mbagenev mimi cii yô , ka m nenge mer mo iyol yam kpa m fa mimi shon vi@@ am . Yange lu u vea saa shin tar ne ga , er nyian kpa i lu u as@@ ande a ve a a shi her ne , aa saa shin tar ne ga nahan . Kwagh u ve lu eren ne yange una lan mba@@ wan@@ ndor a ve ishima kpen kpen . Ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la , as@@ ande agen a ken Iserael man Yuda due ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon kera , hide ken tar ve ( Ps . 1 : 2 ) Se mba eren msen sha gbashima hanma shighe er yange se van@@ den eren nahan kpa ? Alaghga kwagh a gba uumace sha ityom i se eren kpoghuloo ne ga , kpa Aôndo yô ngu nengen shi umbur er se lu civir un a ishima yase cii yô . — Mateu 6 : 4 . ( Aerenakaa 7 : 55 ) Kwagh u S@@ ef@@ anu nenge a mi ne lu un ikyav i kpilighyol i tesen ér Yesu ka Wan u Aôndo shi ka Mesiya kpaa . Nyian kpa , mbagenev kpishi na ayol a ve u pasen kwagh hanma shighe , man mba eren u kpoghuloo sha igbenda kposo kposo . Kanyi se hen sha kwagh u Y@@ e@@ h@@ u yange er a Tor Y@@ e@@ hor@@ am laa ? Anmgbian ugen vea kwase na yange ve nenge ér , aluer ve yem hen ag@@ ar a a lu ica ken to@@ ho yô vea ya ican . Mba@@ yev mba dyako u injaa nena ? Hii shighe la je , Aôndo ngu eren erdoo a ior cii , kua mba ve wuese kwagh ga , man mbaaferev kpaa . Yange wase ior kpishi ve hingir mba civir Yehova . U tesen ikyav yô , aluer ú vôso or u kwagh u Yehova a vihi nan ishima nahan a doo je kpa ? Kwagh yange hemba gban upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i mba ken Iserael cii sha kwagh u ikyuryan i Tartor la , nahan ishima lu ve sha kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a ga , ka nahan ve ve var a R@@ eho@@ b@@ i@@ am , wan u Solomon ye . Jighjigh u nan ngu a wase se u wan ishima a m@@ nyoon shi sur@@ un mbau@@ ange mba ve civir a vese imôngo la ishima nena ? ( b ) Aluer or@@ maren lumun ibo sha kwagh yô , kanyi i dedoo ia fatyô u duen ken kwagh nee ? Er nan ve u tesen dooshima la i lu kwagh u hange hange sha ci u Mbakristu ? Hen ase sha kwagh ne : Aôndo una yange mbau@@ tahav u nzughul a ior nahan , kwagh u yange ôr la ma a gbe aie ga he ? ( Mbaefese 4 : 17 - 19 ) Kp@@ ishi ke ’ nomso man kasev mba ka i tese , ve lu a ayol a ve kôôsôô mbara ka i lu mba ve vese ayol a ve ga yô . Yehova yange ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen kwagh ne , nahan a pase Yohane . Gbenda U Sha 7 ​ — L@@ um@@ un iwasen sha er u kav Bibilo yô Kwagh@@ ngeren ne una pase er i gbe u ú lamen a ônov ou sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or yô . ‘ Kpa , ’ mbagenev vea kaa ér , mimi je ku u ‘ Yesu ’ ngu hange hange . Heela tseegh ga , i na ve tom u pristi man t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ér a̱ lu ijiir i civir , shi a̱ lu m@@ ser@@ akaa u nan Yehova ini@@ av kpaa . I tese iwer i i gber ve la A@@ dooga we iyol you kpa u vande zuan a imba msaanyol la . Mbakristu mba ve lu Mbayuda mba ve lu mba “ veren ishima sha atindiakaa tsung ” yô , za hemen u ts@@ ôngon ônov vev shi dondon a@@ gbaa a Tindi agen her . Er i lu Yesu Kristu a lu hemen sha , ken Tartor u Aôndo la yô , ica a gba ga tsô una bee a hanma if@@ er@@ kwagh shi una gema tar ua hingir paradi@@ so , u ior vea lu uma ker gbem sha won yô . Gbenda u ig@@ y@@ um@@ ior i eren akaa vea mbag@@ anden ken tiônnongo shi ve eren ityom i kiriki ken ya la ua tese ér vea fatyô u wan ikyo sha ityom i vesen igen kpa tsembelee ken hemen . — Luka 16 : 10 . P@@ alegh Ieren i Eren Kwagh sha T@@ se@@ ene@@ ke La Z@@ an zan nyian kpa , m doo ve ishima shi se ya ikyar her k@@ ang@@ en@@ aa . Aluer akaa a ken jijingi gba se kwagh yô , se lu umbur hanma shighe ser Yehova ka Aôndo u keren ibo i ior ga , kpa fe shighe u se eren sha mbamhen mba b@@ ov kua shi asaren a bo yô . Yange yima ve due a ve ke ’ Igipiti kera shi ve nenge akaa a kpilighyol a yange er shighe u i lu nan A@@ tindi sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la sha ashe ve . Kpa u ‘ veren ato ’ la wa nyi man nyi k@@ ere ? Er se vande ôron nahan , Paulu yange pase Timoteu mlu u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba i gbe u a wasen ve ken nongo u Kristu yô . ( 1 Tim . 2 : 3 , 8 - 10 ) Doo u se pine ayol a ase ser : ‘ Mimi doom ishima za kighir nena ? Yehova na se iyua i ia wase se kpishi u ungwan imo na yô . Ka hanma shighe i gbe u se dondo hemen u Yehova ? Luka nger takerada u I@@ vangeli u i yer sha iti na la , kua Aerenakaa a Mba@@ apostoli . 12 : 2 ) Sha kwagh u apostoli Peteru a er yô , mba “ ikp@@ an i hông@@ or@@ ough , ” ka sha tse@@ ene@@ ke ve ve lu ga . ( 2 Pet . Ngeren ne una wase se u fan kwagh u se er ve se kura ieren i dedoo i tiônnongo wou yô . Mbagenev di taver ishima a atsan a a ts@@ eren mba civir Yehova ayange ayange yô . S@@ us@@ an soo kwagh u pur@@ ugh sha gir@@ g@@ i la ga , kpa ka se shi pur@@ ugh sha mi ! 43 : 21 ) Lu ve i yilan ve sha iti i Aôndo ye . Nahan bugh ase Bibilo you ôr avur shon . Aôndo ngu a “ ker i i tsu@@ m la ” nena ? Anmgbianev kpa hemba mban a shighe u pasen kwagh . T@@ ôô ase wer , ikpelaior kohol imôngo ngi wan icam , icam shon doo ungwan kpen kpen shi i maa iyol kpaa , aluer u kporom ikyua u ungwa i nahan a doo u ga he ? ( 1 Peteru 1 : 16 ) Sha mimi yô , se fatyô u dondon icighan@@ mlu u Yehova la ; se er kwagh ne sha u lun wang sha ishigh nagh , shi kuran aeren ase a wang la . Maa hingir kwagh u m eren ke@@ ke yô . Kpa ka ngeren shon u I@@ r@@ en@@ a@@ e@@ us nger kwagh sha mi , u i ne jighjigh ér a saa anyom u@@ deri imôngo nee ? I H@@ ide i Z@@ ua a Uma u T@@ sôron Jigh@@ ilii yô , a nenge ér awambe ka uma . ( Gen . • Inja i u lun ishima legh legh la ér nyi ? A kaa ér : “ Or@@ taregh u tartor u Per@@ shia la hendan a mo ayange iky@@ undu kar môm . ” — Daniel 10 : 2 , 13 . Tar ne cii , u ngu a ian sha mi gaa ? M@@ h@@ ôônom ma zungwen ma pan@@ den tsaha u Aôndo a ts@@ ahan or sha isholibo i nan la shinii ? Nahan yô , noov vea waan kasev vev ikyo nena ? Sha mimi yô , kwaghwan u sha inja ka kwagh u hange hange . Er ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaromanu man Mbayuda mbah@@ emb@@ an@@ ato mba ve lu nôngon ityav mbara kera lu ken gar ga yô , mbadondon Yesu zua a ian i duen ken gar kera . Ity@@ ôkyaa jighilii i í ne ve ka ve kaa nahan yô , ka m@@ til u Mbashiada u a har sha Bibilo sha amba@@ akaa er awambe a tan man u tilen par@@ egh@@ aa man ity@@ u i man kua aeren nahan la . Akaa a m tsough u eren la nga tesen ér ka nyi i hembe gban kwagh ken uma wa@@ ma ? ’ Ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh laa ? Er se lu civir Yehova nahan , se fatyô u henen nyi sha ishimat@@ seen ve laa ? Shi doo u se za hemen u ‘ man@@ den uwegh ’ sha er a na se ian i nyôron ken Tartor u Aôndo shi ember averen man akaa a doon man injar i i lu sha ci wase la yô . Nenge ase Na@@ omi , u nom na kua ônov nav mba nomso uhar cii saa ku la . Ikyav i tesen yô , mbagenev hendan a imeen i nengen i@@ ember@@ yolough i bo man ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba sha In@@ tan@@ et man sha tele@@ v@@ ishen man sha igbenda igen i i@@ wa@@ v@@ aren i ainge la ga . • P@@ ase inja i msen u “ de se an@@ z@@ ô ase di er se kpaa se de@@ en mba ve gbe an@@ z@@ ô hen vese la ” la ? 4 : 4 ) Er Kristu lu Mesiya yô , lu u una hingir Or@@ hemen u hemban cii . Yange hen Bibilo a kwase ugen , mba yer iti i kwase shon ér He@@ i@@ di . Kwase ne zua a any@@ ig@@ ôr u i yer ér H@@ I@@ V la hen nom na u fa Aôndo ga la . A̱ lu nyi je i̱ lu awashima ve kpa , yange ma ve umbur mkaanem ma Yakobu , or@@ henen u Yesu a nger ne , ér : “ Ne fa er u yan i@@ kar a tar i lu u lun i@@ ho@@ m a Aôndo gaa ? ( 1 Yohane 4 : 8 ) Wan ne va hingir u fan shi eren sha mbamhen mba Ter na man mbamlu nav mba ke ’ ishima man igbenda na kpaa , i@@ er i̱ ma or ugen môm nan fetyô u eren ga yô . — Mateu 11 : 27 . T@@ ine iv@@ il@@ egh ka u a zuan a mngerem hanma shighe yô , u gbaa h@@ ô@@ mon gese gese shi do@@ on@@ ashe tsô . I@@ wanger Ng@@ i M@@ on@@ don a M@@ ondo H@@ er Yange iyol ia nôngo u kpen mo shighe u mea karen iyol ve mea za tagher a mbamtaver shin zum u mea gb@@ aan a@@ yem ve a@@ yem la a̱ za taver ve mo nahan , m kaa a iyol yam mer , i maren ér m gb@@ aan a@@ yem sha iky@@ e@@ ky@@ e , nahan saa me er nahan keng keng ! Or@@ pasalmi Davidi wa icam ér : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . ” ( Ps . Noa kpa er kwagh u Yehova kaa ér a er la vough . We u u y@@ ee wer , i̱ de iin ga ne , u gema u ngu i@@ in@@ i ? Hanma shighe yô , as@@ ande agen ken Mbayuda civir Aôndo sha mimi . Nahan kpa , Mbayuda kpishi hemban eren perapera ve sha iyol , ve eren ishima i Aôndo ga . A sôr uma na f@@ ere , je yô lu a̱ kuma iwer at@@ ar@@ atar ga je maa a hii u duen kwaghpasen — yange lu ken atô u iorov 10@@ ,@@ 1@@ 15 mba yange ve pase kwaghaôndo ken tar u P@@ an@@ a@@ ma ken inyom i i kar la yô . Ka a inja u mbatamen vea kura iyôngo i i we ve sha ikyev la nena ? Kwagh ne tese ér se suur sha Yehova gbilin gbilin shinii ? Se er nahan ga yô , alaghga se vihi shighe kpishi u ny@@ iman kwagh u kera kpa nan vande nan jighjigh a mi ga la ! — 1 Kor . ▪ Un u A Lu A@@ men La . Ish@@ aren i nengen a nom@@ om man wan wam u kwase va taver ken a mo kpishi , je m za hen mbakur@@ an , m za pine ve foo@@ m u i nger sh@@ imi ér , mo m kera ngu Or@@ henen Bibilo ga la , m wa uwer sh@@ imi . Aluer mbatamen man mbayev mbara mba lamen gbar gbar yô , kwagh la una wase u sôron mbamzeyol mba ve lu inya la . I@@ t@@ yom igen i se lu a mi u eren ken tiônnongo atô kposo kposo la , na yô ashighe kpishi se hingir u keren a ker gbenda u se kar sha mi ve se fatyô u henen kwagh hen tsombor hen atô u ityom shon yô . Se pine ayol a ase se fa aluer se mba dondon Yehova sha gbaa ne yô . I kaa ken Amo@@ shi 2 : 4 ér : “ Ve venda atindiakaa a TER . ” ( 1 Pet . 3 : 4 ) Shi kwase u injaa ka nan nôngo u dondon ikyav i kasev mba cian Aôndo mba sha ayange a tsuaa la , er S@@ ara man Ru@@ tu man Ab@@ ig@@ ail man Maria , ngô u Yesu nahan , shi nan dondo ikyav ve i dedoo la kpaa . ( 1 Pet . U zan mbamkombo una wase u u hingir u lun sha ikyev i jijingi u Aôndo nena ? “ Un u A tema sha ik@@ ôn@@ ough ki torough la kaa er : Nenge M ngu geman akaa cii hingir a he . Ka igbenda igen i nyi nahan se lu a mi u gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi ? T@@ ac@@ it@@ us kaa ér , N@@ er@@ o nôngo ér una na non@@ go@@ ior u i yilan ú ér Mbakristu la ibo sha a@@ ah@@ e shon . A@@ g@@ umaior ne aa nyôr a nenge fi@@ im la shin aa de@@ e ? Eren Nen M@@ sen G@@ bem Heela tseegh ga , er se lu ken mzough u anmgbianev sha tar cii la kpa ka kwagh u nan se iember kpishi je . Akaa a Yesu er ne yange ma mgbegha mba ve nenge a la cii ma ve wuese Yehova kua Wan na u lu Mesiya la kpaa , hemban je yô , mbat@@ esen kwaghaôndo . ( 1 Timoteu 4 : 8 ) Hegen je , u ngu ken paradi@@ so u ken jijingi la ! A kaa ér : “ Zum la Tor la Una kaa a mba ve lu ken uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh la er : V@@ a nen , ne mba i saan ne iyol mba T@@ erem , ya nen dyako u tartor u i ver sha ci wen hii sha i@@ gbe@@ tar je la . . . . A doo ve kpishi , u pasen we kwagh u ishimaveren i doon tsung i mnder u shin ku la . Kpa aluer nan de ga ye ? ( 1 Yohane 5 : 14 ) Aluer ú soo u tsuan kwagh u ú er sha gbaa u iv@@ es@@ egh shin tom u u@@ ke shin ka u pe seer eren tom u pasen kwagh yô , lam a Aôndo sha akaa ne , zamber un a̱ hemen we . ( Mbaheberu 8 : 2 ; 9 : 11 , 12 ) Shin er Yesu a lu sha i@@ aven i vesen nahan kpa ngu ‘ or@@ tom ’ her tsô . M zua a iember kpishi sha u wasen mbagenev , hemban je yô agumaior , nahan mbamtaver mba m lu tagher a mi sha ci u m ngu eren tom ken tar u ú lu u wam ga ne cii , be@@ em kwagh ga . Ashighe agen yô , ka ieren i nyi nahan ka i na ve nom shin kwa@@ se@@ ya nan er id@@ yaa ? SH@@ A iyange igen pe@@ pe shighe u f@@ am u inyom i 33 S.@@ W . la , kwagh u kpilighyol er nongo u mbadondon mba Yesu Kristu mba nomso man kasev , mba yange ve kohol ken ya ugen ken Yerusalem yô . Zum u u zough a mk@@ om man mbam@@ tsera mba ve dugh ken kwagh ne yô , alaghga awashima wou ugen u dondon yô , a lu u zan hemen u ôron ityakerada i Mose man ityakerada i i ôr akaa a yange vande eren la zan zan aren ken takerada u Ese@@ ter . Hen shighe ne , lu kwagh u una kera fatyô u nengen a ityough ki U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l la ga , sha ci u ura u ú lu n@@ ôôn la . 6 : 11 – 15 ; 8 : 1 – 3 , 22 , 23 . Me@@ tu@@ se@@ la kpe shighe u lu anyom 9@@ 6@@ 9 la , shi hemba tsan sha won a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo cii . H@@ ide Gb@@ id@@ ye Kwa@@ r SE@@ T@@ E@@ MB@@ A 10 - 16 , 20@@ 12 13 : 17 ) Ish@@ ember ne umbur se kwagh u or@@ kur@@ an@@ ilev kpôô kpôô , u ka nan tsa per sha er nana kura ilev mbi nan la . Ikyav i tesen yô , hen sha er yange mbahenen ve shi z@@ ôh@@ ôn sha kwagh u or u nan hembe ugen la . I@@ gbenda ngi kpishi i ior ka ve tsu@@ gh mbagenev yô , nahan ic@@ ugh nôngo u ts@@ eren sha hanma kwagh u ior ve lu eren hegen cii . A kaa ér : “ M wuese kpishi er nagh ku Yesu kura ku ne i lu u me fatyô u lun a Yehova , Tor u hemban sha won cii la kôôsôô nahan . Shi saan mo iyol kpishi er i lu u me fatyô u ôron ior kwagh u icighan@@ ti na la kpaa yô . ” ( b ) Doo u kwagh ne una bende a vese nena ? Aluer kwagh ngu nahan je kpa , fa wer Yehova una sue u ken atsan a ou cii , vough er yange sue or@@ pasalmi nahan . ​ —⁠ Ps . Or u timen ken Bibilo ugen , ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , kaa ér ishember la “ alaghga ngi hemban ôron kwagh u aeren a a lu sha gba@@ aôndo ga la cii . ” ( Yohane 16 : 33 ) Kpa Bibilo tôndo zwa ér nyityô “ ican shin ishima i nyian shin m@@ te@@ v u sha ican ” cii ia pav se a dooshima u Yehova man u Wan na ga . Nahan kpa , or u nan lu nôngon ér nana p@@ ir usu shin nana war uma u or u kwagh a tser nan yô , doo u nana zer kenger shighe ga . N@@ ana zer kenger shighe yô , kwagh la una d@@ an nan , shi kwaghbo una fatyô u duen ker je kpaa . Yange ve er nan ve ve hii tom pania , man mba nengen sha u@@ gb@@ ayol vev nena ? A kaa ér : “ K@@ pe ah@@ ii , ma U y@@ erem shin She@@ ol , ma U y@@ erem zan zan iy@@ ugh You ma i kar kera , ma U ver@@ em shighe , ma U shi U umbur mo ! ” — Yobu 14 : 13 . Ô@@ no@@ v mba Yakob kôr an@@ ngô ve Yosev ihyom , tsô ve gba eren un iy@@ uh@@ we , zan zan je ve tee un hingir kp@@ an . A@@ dooga tsô Mbakristu mbagenev mba sha shighe u Timoteu la kpa lu a imba mhen ne . Nahan Yohane u Eren B@@ atisema pase ikpelaior gbar gbar ér mbahemenev mba kwaghaôndo mban ka mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev . A kaa ér : “ Ne ônov mba i@@ gb@@ in@@ de@@ v mban , ka an man nan we ne kwagh er ne@@ ̱ yevese iy@@ ugh i i lu van la ase ? Nahan yô , de se time nen hegen sha akaa at@@ aan a aa wase se ve mayange se lumun ser mbamzeyol asev ve na se hingir u nan Yehova ibo ga yô . G@@ U@@ M@@ KW@@ A@@ S@@ E ugen ngu keghen iyange i̱ ivese na a ahan zwa . Ivur igen kaa ér Yesu “ zende ken ag@@ ar a vesen kua ken ang@@ ar@@ ev mba kiriki la cii . ” Kpa , doo u se hen ser , ka Satan a ve a hanma ican i se ye ga . He@@ en kpa , gba u se time sha akaa a a er cii man kwagh u i nger ken ivur ne la . Anyom at@@ ar@@ atar nga kar yô , sha iyange i J@@ un 10 , 20@@ 10 la , ate@@ jir la nengen sha akaa a i wa Mbashiada iyol la cii vighe vighe yô , a kure ijir ér Mbashiada mbara mba a ibo sha ma kwagh ga ! Á nger wener : “ M er akaa cii sha ci u Loho u Dedoo sha u me zua a kwar sha mi yô . ” — 1 Mbakorinte 9 : 23 . A@@ tesen agen a me fatyô u shi timen sha mi yô : Yange mba pin un e̱r a hii ve a bee or@@ zamber u kpen alegh la angev yô , apostoli la kaa ér : “ Kwagh ne a̱ hingir ken igbar her a ven cii man shi hen non@@ go@@ ior u Iserael cii kpaa , ka ken iti i Yesu Kristu Or@@ n@@ as@@ are@@ ti , u ne man@@ de Un sha [ kon ] , u Aôndo nder Un shin mbakp@@ enev la , ka sha ci Na man or ne a til sha ishigh y@@ enegh heen wanger wanger nahan ye . Dooshima u A@@ hur@@ aior A@@ kav a tesen ang@@ an cii tese se ér tiônnongo u Kristu u sha derianyom u hiihii la de ér any@@ iman a va ve a mp@@ av , k@@ we@@ ior u ng@@ un u lu kwagh u ú , u ng@@ ura ú lu kwagh u ú ga , shin hanma or nana kôr ityesen i nan gb@@ ang gb@@ ang nana lu a mi ga . Yange kaa ér : “ M keren u eren ishima Y@@ am ga , kpa ka ishima i Un u A t@@ indi@@ m la . ” Ken inyom i sha 1@@ 00 la nahan , lu inja je er Mbakristu lu sha hanma ti@@ ôn@@ tar u̱ lu hen kpe Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la yô . ” A tsa ken K@@ orinte “ inyom i môm man iwer at@@ ar@@ atar , lu tesen ve kwaghôron u Aôndo . ” 6 : 44 ) M@@ saanyol ve la yange mgbegha ve u eren ityom i Mbakristu . * Ma@@ ma wam kaa a mo ér se za imôngo . Mayange de hungur mkaanem ma Yesu ôr a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ga , a kaa ér : “ Lu jighjigh , ar ken ku je man Me na u ts@@ ar u uma ye . ” ( Mpa . Aluer se mba hiden a ayol a ase ijime yô , Aôndo una lumun se . Shi Yesu been ior angev hen ijiir i a zough a ve la , ashighe agen je yô , a bee or angev ken ica je kpaa . ( Yoh . I hide i maa ajiir a civir Aôndo atar kua u@@ y@@ aav mba iorov je hemba 5@@ 00 ken atô u an@@ shighe kp@@ egh@@ ee tseegh . Z@@ e hen sule ugen yô , a zua a orgen u sar un u ôron ityakerada yase yô . Kpa or shon gema kaa a na ér , “ M ngu a a@@ jingi a ôron takerada a mi ga . ” Shi amba@@ aior la ka vea lumun u dondon Yesu yô se ember kpishi . Anmgbian ugen u kwase na a kpe yô , kaa ér : “ Ka mo vea kwase wam se tsough u kuren ivaa yase ga . 4 : 23 , N@@ W . • Yehova ver ior nav doo doo nena ? ( b ) P@@ ase akaa agen a nongo u Yehova u ser la . Sha nahan yô , shighe u Yesu lu tesen mbagenev la , lu kimbir mkaanem ma Ter na ma i nger ken Genese 2 : 24 la . “ Ve er aka@@ ad@@ ang a nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima ; mô u eren dedoo nan ngu ga . ” Ka iorov u me je ve t@@ ende ku ve kpe kô@@ ugh sha ci u ve lu eren kwagh u ve na jighjigh ér ka u shami laa ? K@@ am@@ er@@ on : U ôron kwagh kpishi ga yô , mkur u kwaghôron u profeti ne ngu ker a@@ vegher ahar . T@@ Ô@@ Ô wer i kôr u ga@@ mbe sha iy@@ ou@@ ci . 8 : ​ 1 - 14 ) Yehova yange na Davidi tahav , nahan a hingir tor u age@@ egh . Kwagh ugen yô , bem ka vegher u sha utar u ity@@ am@@ egh ki jijingi la . 8 : 20 ) Yange eren ityom i gban ijime , i ior keghen iyol u eren ga yô . Se mba ye kwaghyan u injaa hanma shighe shi se mba me@@ men tsembelee kpa ? I@@ fer@@ kwagh ne hii ken inyom i 9@@ 9@@ 7 C.S.@@ Y . la , zan zan mtim u Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . Kwagh la kua kwaghwan u injaa u yange Yesu wa shighe u a ver iniongo i M - umbur u ku na la . — Yohane , ityough 13 zan zan 17 . • Se er nan ve Aôndo una doo se ishima ? ( Gen . 6 : ​ 13 , 14 ) Noa gba t@@ so la er Yehova kaa un nahan vough . Yesaia 6@@ 4 : 8 ôr mkaanem ma ngise ior mba Aôndo mba sha ayange a tsuaa la ôr yô , ér : “ T@@ ER@@ E , U ngu Ter wase je . ” Kwagh ne ka loho u dedoo kpôô ! Inja i ishember ne ken ngeren ne yô , ka u tesen wer kwagh ngu a inja kpishi . Kpa Yesu yô , yange á ôr mbadondon nav akaa a vea fatyô u eren , a a wase ve yô . Lu an jim nan na ve i he@@ e Yesu ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 19@@ 9 , 1@@ 29 Nenge Daniel 4 : ​ 23 - 25 . Se ôron ngeren u i lu henen ken Iyoukura la imôngo . Anmgbian Jac@@ k@@ son , u a er tom m@@ ishen ken u@@ ic@@ ile mba ken ity@@ e@@ ku i S@@ outh P@@ a@@ ci@@ fic nôngo u kuman anyom 25 la yange lam sha vegher u masetyô u Ity@@ esen i sha U@@ wo la . T@@ i@@ ôn u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la u bee ne nahan , Tartor u Mesiya la ua er akaa a u we ishima u eren la cii . Ka averen a nyi uumace mba ungwan imo i Aôndo vea zua a mi shighe u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu laa ? I@@ c@@ ombor kpishi , ka i taver i u eren mcivir u hen tsombor ken hanma kasua . M@@ h@@ ôônom ma kôron man ieren na i kundu kundu la . Su@@ le u i we u ig@@ yar yô , orgen a fatyô u nyôron ker ga . 1 : 33 . Kpa , mpin ugen ngu sha kwagh ne u a taver ior kpishi u kaven yô . Kwagh ne vihi ve kpen kpen . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma Yehova Aôndo wa se kwagh ér se̱ “ soon u zungwen mhôônom . ” Aluer u k@@ an@@ shio u veren go@@ go sha imba igbenda la nahan yô , kaa ôr nan kôr zum u ú unde sha mi u lu eren tom yô . Gba u vea hen sha gbenda u Aôndo man Kristu ve eren kwagh a ior la , nahan vea dondo ikyav ve la . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase Will D@@ ur@@ ant man A@@ ri@@ el D@@ ur@@ ant nger nahan ér : “ Ity@@ av mbi nôngon ka kwagh u i gbe je tsô i fe orumace a mi yô , man hegen kpa mbi p@@ ande ga shin er ib@@ ugh@@ ashe i seer hegen shi gomoti u mbakp@@ ish@@ iv a lu hegen nahan kpaa . ” Nahan , Solomon hingir u civir mba@@ aôndo mba@@ aiev a ishima na cii . Ve yô , Yesu na ve ut@@ al@@ ent@@ i mba yange na mbatomov nav mba i shigh ve mkurem la ga . Lu@@ un er Habak@@ u lu a mhen ne ken ishima na yô , yange Yehova ma kera lumun un ga , shi alaghga tsô ma war shighe u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim Yerusalem la ga ! Ken masejime yô , ter na u yange hendan kwagh a na tsung la kpa kera hendan a na ga . U@@ pristi mba hông@@ or@@ ough mbara kpaa yange ve na ian ér i er kwagh ne ! Ú ngu an@@ ye u cuku di tsô . ” 2 : 12 ) Aluer se mba den ser icighan jijingi a hemen se , shi se mba eren tom a akaa a Yehova a ne se la cii sha gbashima sha er se za hemen ken jijingi sha gbenda u vough yô , se fatyô u hendan a jijingi u Satan , u tar u ifer ne . — G@@ al . S@@ on@@ ja vaa af@@ an@@ yô kpishi er yange un tsu@@ me un undu tiônnongo u Kristu nahan , kpa saan un iyol sha ci u yange cia Aôndo nahan kwagh la wase un u hiden hen Yehova . 11 : 25 ) Lu iy@@ ongo i Yesu kôr sha u@@ we la i lu Iky@@ uryan i he la y@@ ee ? K@@ ur kwaghôron yô man hanma or gba wan zwa sha akaa a á ôr ve la . Aluer se er nahan yô , se lu tesen ve icivir . Yange ve due ken won ken tugh mbu N@@ is@@ an 14 la ga , er i kaa ve nahan . Er@@ doo ka ieren i dedoo , ka i̱ mgbegha se u eren a mbagenev dedoo . Er i lu sha inja man sha gba@@ aôndo u lun a isharen i va zuan a averen a ken hemen shi veren ashe keghen m@@ yô@@ h@@ ô@@ li@@ yol sha atsan la i lu kwaghbo ga nahan kpa , dooshima maan iwuese yase sha kwagh u a hembe lun u vesen ken uuma asev la . M@@ saanyol ngu inja er im@@ end@@ enegh ki taver uma , ki ki m@@ ende hen ijiir i ican i er ki tsung , kpa ki lu her dedoo yô . Yehova O@@ ng@@ o M@@ liam A@@ sem Aluer mba nengen a kwagh u ve nger sha kwa@@ takerada la yô , alaghga kwagh ne una wase ve u nengen a nyityô kwagh u a lu zayol la cii , shi keren gbenda u sôron un kpaa . U nenge wer aluer se kure ikyaa ser kwaghôron u profeti u ken Daniel ityough 4 la ngu ôron kwagh u Tartor u Aôndo nahan , a lu sh@@ am@@ ii ? ( Luka 22 : 28 , 30 ; Yohane 1 : 16 ; 13 : 1 ) Nahan Yesu taver ve ishima , kaa a ve ér : “ Ter iyol na kpaa , ne doo Un ishima tsung . ” Se er kwagh u dedoo shighe u se lu zan mbamkombo hanma shighe shi se lu a ci ken mbamkombo mba Mbakristu la kpee . Ka sha nyi gbenda nahan iniongo i P@@ ase@@ ka ne yange i lu a inja hen ônov mba ken Iserael kpaa ? Nahan a gba u se yar tom a Mkaanem ma Aôndo sha u kôôm atesen a bo ne . Nyian kpa Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba zan hemen u iv@@ in tom u sha inja i profeti ú yange i vande nan Yesu hiihii la , man “ zege@@ ikpelaior ” i “ iyôngo igen ” i i̱ lu seer a seer la kpa ngi suen ve . G@@ om@@ na P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , u lu Or@@ ro@@ man@@ u la yange fa er Yesu er ma kwaghbo ga yô , nahan a soo u eren un kwagh u vihin ga . A soo ér i pase loho u dedoo i tser tar cii , nahan a lôh@@ ô se ér se va er tom ne vea na imôngo . Ken ngeren u hiihii u i nger ken zwa Heberu la yô , ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange 22 a icam ne cii nga a ihi@@ ange an@@ igh@@ eni an@@ igh@@ eni , man ihi@@ ange ne cii hii sha ish@@ ange@@ b@@ a@@ ac@@ aa i môm . Man kape una za hemen u eren gbem sha won je la . Kpa , semb@@ er@@ ee ne Joh@@ an nengen ér un v@@ ôr a hanma kwagh , nahan a kera soo u lun ortamen ken tiônnongo ga . ( 2 Timoteu 1 : 4 ) Ikyav tese ér Timoteu yange hen u ‘ v@@ aan a mba ve v@@ aan la imôngo ’ shi zungwen a ve , sha er una hemba taver ve ishima shi sur@@ un ve asema kpaa yô , vough er Paulu nahan . 15 : 33 ; K@@ ol . 2 : 8 ) Kpa ityom igen ngi hembe karen jighjigh wase u nan a igen . ( 2 Mbat@@ esalonika 3 : 4 ) Aluer se mba nengen a ieren i dedoo i ken mbagenev yô , se hemba lun a ishima i hungur a ibo i mbagenev la . A na mbam@@ lumun sha mbampin ou cii , nahan ú hen ú fa er ú kporom ikyua a Aôndo yô . Shi ve kange ishima ér vea er kwagh sha kwaghfan , vea lu a mkurem her po@@ o sha er iwanger ve ia ta a wanger wang yô . E@@ ̱r ve lu Mb@@ al@@ ev@@ i yô , i na ve ian i civirigh i tesen ior Tindi u Aôndo . ( H@@ ide ôr ivur 8 . ) M@@ nder u Yesu shin ku la ngu u a iwasen nena ? Shin alaghga u fa u wan mbat@@ wer@@ ev kwagh sha kwagh u igbenda i sôron t@@ wer a awambe a tan shio . Lu mb@@ any@@ ar@@ ev tseegh luun a Bibilo ye . Yange se tsa sha gbenda ayange atar , maa se za nyôr hen ang@@ er@@ i u K@@ o@@ ch@@ low@@ ice u lu ikyua a gar u A@@ us@@ ch@@ w@@ it@@ z ken tar u P@@ ol@@ and la . Ve nger akaa a a er ken atô u anyom dubu môm , hii shighe u profeti Mose la zan zan ar shighe u Mbaiserael hide sh@@ ir la . 1 : 13 ) Cii man Paulu va hingir Orkristu yô , van@@ den tôvon Mbakristu a ican kpoghuloo . Ishim@@ at@@ aver i Yobu la tese se nyi ? Mose — Or u Nan Jighjigh T@@ a@@ veraa 4 ‘ K@@ pe or u mhôônom ma ker nan la iyol , nan p@@ waren nan ne la . ’ Yange er tom u pasen kwagh ne kpoghuloo zan zan inyom i 19@@ 6@@ 9 . A nger kwagh u mba ve lu ‘ zenden , ve lu mbai@@ ho@@ mov mba [ kon u m@@ tsaha u Kristu ] ’ la ér , “ mkur ve yô , ka mtim , aôndo ve yô , ka iy@@ av vev . ” Kwagh u i er heen ne tese ér Kristu u a lu Tor la una tim akuraior je a taver un ga . Kpa uma wam gema ngu zan iky@@ ura hegen shi m fa ityôkyaa i m lu uma yô , shi m nenge mer isharen yam i yan ikyar vea Aôndo la kpa m ngu kuren i . — Mateu 5 : 3 . ( Mat . 5 : 23 - 25 ) Yakobu nger ér : “ Ity@@ am@@ egh ki perapera yô , ka i l@@ ôô ki sha bem sha ci u mba ve ker num la . ” ( Pasalmi 2 : 7 ; Marku 1 : 9 – 11 ; Mbaromanu 1 : 4 ; Mbaheberu 1 : 5 ; 5 : 5 ) Mimi je , ka Yesu u a lu Wan u Aôndo u môm môm la a lu Tor u Tartor u sha ye . Orshiada la na ve kwagh , kpa l@@ ù inyaregh ga , l@@ ù kwagh u hemban inyaregh . Í zua a mi ken m@@ gem u Bibilo u i yer ér V@@ ul@@ g@@ at@@ a L@@ at@@ ina , u 1@@ 7@@ 9@@ 5 la Er i gbe se sha inja i mlu u Aôndo yô , se kpa se mba a ieren i tesen dooshima u Aôndo la . ( Gen . Lu un gu@@ da u i̱ er a na dang a non@@ go@@ ior u Aôndo imôngo , ” shin er lu u una tagher a “ iy@@ ugh i tor ” nahan kpaa . ( Heb . Ior asev mbag@@ e@@ man Bibilo ken ijô igen kpishi tagher a zayol ne . Ior kpishi kav ishember i “ She@@ ol ” la ga , shi ngi ken udi@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i ga , shi or ka nana ungwa ishember la yô , i lu nan inja er ngi ôron kwagh u ma ijiir nahan . 6 : 7 ) Sha nahan yô , se mba veren ashe keghen shighe u kwagh ne una kure sha mi la . Shi se na jighjigh ser , “ mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen . ” Kwagh ne doo , gadia Yehova iyol na kaa a Mose ér : “ I@@ ng@@ in ka iti Y@@ am gbem sha won je ne , ka sha i je á umbur Mo sha ikyo@@ v ikyo@@ v ye . ” — Ekesodu 3 : 15 . N@@ ombor kpaa ka usu je . ” — Yakobu 3 : 5 , 6 . T@@ or@@ y@@ ough@@ ough lu kp@@ am ijiir u teman sha mi tse@@ en oo , shi zuan a ahumbe a k@@ undun iyol gayô eren ityom i hen ya igen . mhôônom ma@@ ̱ kôr U a mbayev O@@ u . * Yange ve tile sha ityough ki Aôndo sha u hemen ior nav . Yesu kaa ér , zum u ter la una hide yô , una tsaha wanakiriki u bo la , una ‘ gber un at@@ ôôn at@@ ôôn . ’ — Ôr Mateu 24 : 48 - 5@@ 1 . 45 : 16 — Ô@@ no@@ v vea tema sha ityough ki uter mba tor nena ? Mo man E@@ ri@@ c cii se za M@@ akeranta u H@@ enen Tom P@@ ania kwagh har . ( Habak@@ u 1 : 12 ) Una zer lun uma gbem shi una zer wan iyol keghen a kegh u wasen se kpaa . Kwaghôron la tese ér Kristu kpaa lu ken mkohol , lu yôôn iti i Aôndo hen atô u anmgbianev nav . 18 , 19 . ( a ) Ka vangertiôr u nyi Yehova a ne se ? ( 1 Yohane 1 : 7 - 9 ) Gba kpee u se er “ aeren a a kom m@@ ge@@ m@@ shima ” yô , ka nahan ve se tese ser msen u se er ser i de se asorabo la se er un a ishima i mimi ye . Kwase ugen u lu môm ken mban@@ en@@ gen sha af@@ o la , u zan zan hegen kpa m lu nengen a ishigh nagh ken ishima yô kaa a mo ér : “ U ngu B@@ i@@ bel@@ for@@ s@@ ch@@ er ( Or@@ henen Bibilo ) her , shi u za hemen u lun nahan kpaa . ” A lu nan kpaa , Bibilo pase wang ér yange Aôndo ker shighe u ôron kwagh a or u hiihii la tseegh ga kpa shi yange tese un kwagh u i gbe u una fa ve una er ityom na vough la kpaa . — Genese 1 : 28 - 30 . Doo u se dondo ikyav i Yehova ne . Sha kpôô yô , ka di vough e̱r a er sha zwa u profeti H@@ ag@@ ai nahan , ér : “ I@@ civir i iyou ne i masetyô ia hemba i tsuaa la . . . hen ijiir ne Me na bem . ” • Yehova wasen se u ‘ ôron ing@@ e@@ egh ki ayange ase ’ nena ? Nahan , a@@ dooga ishima ia vihi se ker zum u ior kpishi ve vende loho u Tartor yô . K@@ ôr nen iyol tsaha . Ka sha u suur sha Yehova a ishima ve cii . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 1 - 3 PE@@ E@@ J@@ I 4 - 17 6@@ 0@@ 7 ․ ․ Ka sea ungwan imo na sea civir un sha igbenda i injaa ing@@ in nahan , i saan un iyol . Shin er gba u una kpe nahan kpa , yange kegh iyol u eren kwagh ne sha er se zua a myom yô . Mba ze mkohol u vesen ken inyom i 200@@ 9 la yô , ve ungwa kwaghôron ugen u bende a ve tsung yô . Nahan , lu ior mba ve eren tom u pasen kwagh kpoghuloo tseegh gema hemen tiônnongo ye , kwagh ne na yô , tom u pasen kwagh za hemen kpen kpen . Yange pase er kwagh ne lu un ken ishima la ken washika u nger hen tiônnongo u ken Roma anyom kar ken ijime kpuaa la , á nger ér : “ Zege@@ ij@@ ung@@ wen ng@@ um ken ishima , ishima kpaa i vihin mo gbem . Ngeren u Iyoukura pase ér : “ Anmgbian u kwase ne yange va nyer sha p@@ al@@ o yô , k@@ unda un iyol , a tile ji@@ k@@ ii shighe wa karen . Ve lumun ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo shi ve na i̱ jighjigh ér ka mimi kpaa . Nyian kpa , ior mba Aôndo mba s@@ ôôn u nyôron ken tar u he u perapera una lu ker la . G@@ um@@ or ugen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il yange nôngo a asaren a bo anyom imôngo . ( Luka 7 : 11 - 15 ) Sha kwaghôron u takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u i yer ér V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld and New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds la ú kaa yô , ishember i “ mhôônom kôr Un ” la tese ikyav i “ kwagh u kôron or ken atô ishima . ” Mpase u se pasen loho u dedoo la ka kwagh u doon Aôndo shi ka kwagh u bu@@ ghun gbenda u zuan a mbam@@ tsera mba tsan gbem sha won kpaa Ior mba ken Grika mbagenev , mba ve va ken Yerusalem u va eren iniongo i P@@ ase@@ ka la , yange ve nenge kwagh u Yesu er la , nahan doo ve . Tsô ve za pine apostoli F@@ il@@ ib@@ u aluer ka u vea fatyô u nengen a Yesu yô . Ken gar@@ tamen u Y@@ ang@@ on , tar u M@@ y@@ an@@ mar , mba@@ yô@@ ron@@ iwer mba fan kwagh yange ve waan mk@@ em akuma akuma sha kwaghyan u ve eren sha ci u mba ve mough ken ityar igen ve va mkohol la . Tom wase ne ngu er u or@@ kuran u ka nan ta ior icin shighe u nan nenge kwaghbo a lu van la nahan . Se er nan ve se yange Satan u bu@@ lan se ? Yange i kav mbat@@ ar@@ ev mba i er kwagh ve ken Pasalmi 45 : 16 la jighilii ken mkohol u ityar - ityar u ken inyom i 19@@ 50 ken gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity la . Mba i shigh ve mkurem mbara dondo kwagh u i pase ken injakwagh i sha kwagh u an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la nena ? Hii nan ve yange Paulu lu a imba vangertiôr ng@@ i@@ la yum nahana ? Ka nan je man or@@ h@@ unda ka a bugh nan h@@ unda ye ; iyôngo i ungwa imo i nan ; nan yilan i i lu i nan sha ati ati , nan due a i ken won . Er ior mbagen nenge a dooshima u Mbakristu yô , ve kaa ér nyi , shi ve er nyi ? □ Ve cii yange ve ko@@ so ikpelaior . —⁠ E@@ ks . Mbam@@ pin mban vea wase se se seer soon kwagh u anmgbianev asev mba ve dugh sha ajiir kposo kposo la . Ishim@@ as@@ ur@@ un i Yesu va a mi la lu ken “ Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ” la . Ka sea z@@ aan sha ajiir a tesen ufoto mbara sha In@@ tan@@ et ga je kpa , ufoto mba shon ve keren se ityô ! “ Mba@@ apostoli man mbatamen mba ken Yerusalem ” mban lu mbahemenev mba shin it@@ ine . Se fatyô u palegh mbamzeyol mba taregh cii ga . K@@ u ka or@@ ihyom wase je ka u henen a hen ga . Ishima vi@@ him a na kpishi . Heela tseegh ga , shighe u u lu eren msen yô , u fatyô u s@@ ônon sha ci u agumaior kua icombor man mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe man mbau@@ angev kua mba ve lu a ityom kpishi ken nongo u Yehova la . 5 : 8 ; 2 Tim . Apostoli Paulu yange kaa a Mbakristu mba sha ayange a na la ér : “ Hanma or u uma nana̱ ungwan imo i tahav mbu nan lu mbu sha ikyev la , . . . Kwase Kristu ugen u wuese kwagh , ôr kwagh u iwasen i ortamen ugen na un wener : “ Yange se due kwaghpasen imôngo , nahan á taver mo ishima ér m ôr un zayol wam . Apostoli Paulu yange zua a ityesen tsung sha ikyev i mbat@@ es@@ enev mba@@ adu@@ av mba ve tese un la , nahan a “ nôngo sha ishima i tse@@ en tsung sha akaa a uter [ nav ] la ” je za kar ikyaa inya . Ashighe agen ka se lu inja er ior mba ve til sha tar ve lu ng@@ or@@ on ôron ior mba ve lu ku@@ h@@ wan shin if@@ i m@@ á@@ n mngerem la kwagh u vea er nahan . Se fa ser , er se taver ishima se lu eren akaa a dedoo yô , se mba tesen ser se mba a ieren i Yehova i dooshima man mhôônom ma zungwen kua ishimawan kpaa . Or@@ kuran ugen kaa ér : “ Ka a ôr mba@@ beenyol kwagh u anmgbianev mba ken tiônnongo nahan , ve nenge ér tiônnongo ngu umbur ve her . ” 6 : 9 , 10 ) Kwagh ne tese wang ér ior mba ve eren aeren a iji@@ mba@@ gh , man ve vende u geman asema cii vea nyôr ken tar u he u Aôndo la ga . Sha nahan yô , mbayev mba ve ongo ka vea hiin u ôron takerada yô , ve hen u zuan ase@@ mber aa i nger shin takerada la sha mkaanem ma ve vande fan kera la . Kwagh môm ngu ken ruamabera u tesen ér i per tindi u m@@ ser@@ akaa u ic@@ egh@@ zwa la ga , shi tempel kpa lu sha ci u mcivir u wang , lu sha ci u civir ak@@ ombo ga . I@@ ca i gbe ga yô , kô@@ mp@@ eni ugen gbid@@ yem wa@@ ya , pin@@ em aluer me fatyô u za eren tom kasua uhar sha ityough ki orgen u nan lu her ga yô . ” Er i pase hanma kwagh ken takerada ne vindi vindi ga nahan kpa , ngeren u seer ngu u a ter atô@@ akaa a vesen 14 , u una seer tan or u nan lu henen Bibilo la iwanger yô . Se F@@ atyô u F@@ an I@@ y@@ enge i A@@ ka@@ a@@ ôron a Pro@@ feti a Sha Kwagh u Mesiya C@@ i@@ ilii ? S@@ op@@ hi@@ a : M ngu a vande henen kwagh ne sha gbenda la ga cii . 6 : 1 - 5 . Ity@@ ough ki sha 5 la gema pase ér a mar Mesiya ken Bete@@ le@@ he@@ m u ken Yuda la . Ka ishember i ken zwa Grika i nyi ka i gema ér “ nongo u Kristu , ” man a fatyô u yaren tom a i̱ nena ? Shighe u i kange un sha kon u wu@@ an la , í kaa ér yange g@@ enger imo kaa ér : “ T@@ ere , bugh tor u tar u I@@ ng@@ i@@ la ashe . ” Kpa aluer va gba u vea undu tar u ve yem ker la di ye ? Nahan kpa , se mba a ishimaverenkeghen ser uumace vea lu ken mzough . Yehova yange na Yeremia jijingi na , nahan a nger takerada u Bibilo u i yer ér Yeremia la . 3 , 4 . ( a ) Ka akaa atar a vesen a nyi i gbe u se fa sha kwagh u injakwagh i iyôngo man iv@@ o laa ? Lu eren nyi kwagh sha shighe u sha ikyo@@ v ikyo@@ v laa ? M lu henen kwagh u una za hemen hen atô wase zum u me bee makeranta wam yô . Hegen ne , ngu a kô@@ m@@ pu@@ ta u lamen u i er sha ci u amba@@ aior la yô , nahan kô@@ m@@ pu@@ ta shon ka a wase un u lamen a mba@@ abo@@ ki nav shin tin@@ d@@ in ve a il@@ yo@@ ho sha In@@ tan@@ et . I vande k@@ enden a mba i ishigh ve mkurem la sha nena ? Nahan m been kô@@ le@@ eji yô , m tôô pania ken inyom i 19@@ 48 la . Nahan doo u se ver ishima ser Yehova kpa una wa mba ve lu mar@@ nya u Tartor na atindi a vea hen vea fa a shi vea kuran a kpaa . ( Yes . 2 : 3 ; Yoh . 15 : 10 ; 1 Yoh . Ikyav i Noa man i Mose man i Yeremia man i apostoli Paulu la ia wase se u timen sha mpin ne . ( D@@ an . 2 : 31 - 45 ) E@@ ev mb@@ un tese ity@@ artor it@@ ian i yange i hemen sha tar , i i ta num sha ior mba Aôndo , hii sha shighe u Daniel yem ken hemen la tseegh . ( b ) Ka mbampin mba nyi i doo u se time sha mini ? A@@ mba ne kpishi gema ishima , nahan ve hide ve ya ikyar vea Ter ve u sha , u a zu@@ ngu mhôônom la . ( Ps . Mba za s@@ ôôn yô , Peteru kar yem ish@@ u kôron shin Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia . Kanyi kwagh we man mbagenev ken tiônnongo ne fatyô u eren sha u wasen ma anmgbian ken ashighe nee ? Er Peteru lu môm ken mba ve “ vande fan ” kwagh ne nahan yô , yange fa er lu u ken ayange a masejime yô , a gba u Mbakristu vea hemba kuran ayol a ve cii sha er vea za hemen u tilen sha mimi yô . 39 : 32 ) Nenge imba iyol i hiden a mi ijime la sha wono ! Shin er ior mba hen tsombor u K@@ aren mbagenev kpuaa kaa a na ér a yem makeranta u vesen , a de keren u yemen hen ijiir i ic@@ aa za pasen kwagh ga nahan kpa , a sôn Yehova ér a tese un kwagh u una er yô . Ashighe kpishi ka i lu sha u keren shighe eren a tseegh di tsô . Shi ka nan na i saan Aôndo iyol kpaa . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 7 ) Ashighe ag@@ enegh yô , alaghga ú kera fa kwagh u yange ú soo la ga , shin er yange i lu ú la kpa a hungur we , kpa kwagh u a hembe lun a inja yô ka er yange ú fa wer ú doo ter ú man ngô ú ishima la ! Ikyav i tesen yô , nenge ase tom u i we se ér se pase loho u dedoo ne . Mbagenev nyôr ak@@ ombo a civir man dang u iji@@ mba@@ gh . — N@@ um@@ er@@ i 14 : 27 ; 25 : 1 - 9 . Nahan er i tese ken Lev@@ iti@@ ku 17 : 10 nahan , tindi y@@ à@@ ng@@ è imba or la u yan awambe a z@@ end@@ en@@ ya . U K@@ eren I@@ an I Ô@@ ron Takerada Shi H@@ enen Kwagh * Nahan kpa , saan Davidi iyol kpishi a t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el a at@@ se a ker la , u lu ity@@ ô@@ gh ki mcivir u wang ke ’ Iserael la . — Pasalmi 26 : 8 . Se za hemen u ôron kwagh sha itinekwagh ne ken ngeren u a dondo ne . U yaren tom a mimi u se fe la una wase se se z@@ enda a@@ gbil@@ in@@ akaa tyô ga , shi se zua a kwagh u hemban doon ken uma , shi se lu a ishimaverenkeghen i kpilighyol sha kwagh u mlu wase u ken hemen la kpaa . Ro@@ ber@@ t man Li@@ la maa hii u henen Bibilo hanma shighe vea Mbashiada , nahan ke ’ masejime yô i er ve batisema . Yehova yange kaa a Yeremia ér una lu a na A K@@ ar a Mbam@@ zeyol Mba U@@ umace Cii Sha Tar J@@ imin Cii K@@ era A@@ h@@ an am any@@ iin ke@@ ver , shi ishe yam kpa vihi . Mkaanem ma Aôndo “ ma hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii , ka ma nyôr zan zan ma pav uma a jijingi man shi u@@ ij@@ u@@ an a m@@ shi@@ am kpaa , ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” Apostoli p@@ au@@ lu yange nger washika hen Mbakorinte pase ve er yange un tagher a atsan , man u@@ zayol , man i@@ gb@@ i@@ di@@ v , man ga@@ adi u nyôron yô . ( 1 Utor 17 : 12 ) Ka nyi se fatyô u henen sha iliam ve nee ? Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô , ember nen , i̱ saan ne ken ishima tsung , gadia injar yen vese Sha . ” — Mateu 5 : 10 - 12 . Ikyav i tesen yô , a@@ dooga iyenge i mba ve nger ati ve shin takerada ér vea hide la kaha a iyenge i mba ve hide kpôô kpôô yô . Ikyav i sha utar la ka sha kwagh u kwaghpasen u sha tele@@ f@@ on . Er Yeremia lu profeti yô , Yehova lamen a na jighilii . A wa Yobu kwagh iyol ér , ngu civir Yehova sha ci u a doo un ishima ga , kpa ngu civir un sha ci u kwagh u una zua a mi la . 15 : 16 ; 1 T@@ es . Sha hiihii la , ior mba Yehova ve har ngeren mba sha ikp@@ ande mba yange ve yôô kwaghôron u ken igbar yô . Ngeren ne man dondon la ngu sha ci u mbatamen jighilii , nahan kpa , mba ken tiônnongo cii ve na ishima sha kwagh u ngeren mban ve tese la . ( Luka 14 : 28 ) Gba u se fa shighe u i ma i@@ ember@@ yolough i ye se la . H@@ ide lam nen sha kwagh shon ken kasua la . U veren ashe a mb@@ any@@ ar@@ ev man mba@@ duen ati sha u ve̱ tese gbenda la ka gbilin kwagh Or Ka N@@ ana D@@ on@@ don Kwagh@@ wan u Aôndo yô , Nan Z@@ a Iky@@ ura Ior mba ke ’ tar u S@@ ene@@ g@@ al kuma 8@@ 6@@ 3 mba ve pasen kwagh u Tartor u Aôndo a ishimat@@ seen yô . Kpa va gem mhen na yô , a ‘ ker mfe , ’ nahan a kaa a mbatamen ér ve tese un kwagh u una er yô . Jigh@@ ilii yô , se soo u kighir ve ser ve ma mngerem man g@@ ough - g@@ ough , ma ta ve ken iky@@ egh ga . S@@ op@@ hi@@ a : Se kar iyol se nenge . Ka kwaghwan u injaa u nyi a lu sha ci u mba ve lu keren or u vea vôso laa ? ( Gen . 8 : 20 ) A@@ kper@@ an nga ga , Noa na jighjigh ér a va sa@@ gh uumace ken mlu u isholibo man ku kera , er A@@ bel nahan . Ngu “ I@@ ca a Han@@ mô W@@ ase Ga ” Paulu kaa ér : “ Kwagh u m ngohol un hen Ter yô , m gema m na ne mer : Ter Yesu tôô bredi hen tugh mbu i nenge Un mk@@ er la , su@@ ghun Aôndo yô , A co@@ on A kaa er : Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne , ngi sha ci wen . Mose pase Iserael er Yehova a we@@ shima u nan ve m@@ hembe sha akuraior at@@ a@@ ankar@@ ahar a age@@ egh a Mbak@@ an@@ aan ken Tar u Ity@@ endezwa yô . Mba@@ beenyol mba Kwagh u In@@ j@@ aa sha ci u Ny@@ i ? Zum u ikp@@ ur@@ kwa@@ se@@ u@@ fan@@ takerada ugen u i yer un ér Jud@@ ith Re@@ is@@ man , u a tim sha kwagh u ufoto mba iji@@ mba@@ gh kpishi , lu lamen a kô@@ m@@ ati@@ i ugen shin iy@@ ou@@ id@@ y@@ u i tar u Amerika yô , a kaa ér : “ Or ka nana nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô , ve nyôr nan ken it@@ you , nan zer umbur ve , nahan i lu nan ican shin nan k@@ an@@ shio u du@@ ghun ve ken ishima i nan sha . ” Ngeren ne ta iwanger sha ivur yase i inyom i 20@@ 13 la . Ken mba ve hii Bibilo i henen a ve yô , lu kwase ugen vea ônov nav un@@ yi@@ in . Sha ayange ase ne di kwaghôron ne kure sha “ Iserael u Aôndo . ” ( Mateu 28 : 19 ) Aluer se mba eren tom a tahav asev man mfe wase sha ci u u@@ gb@@ ayol asev ga , kpa se mba eren tom a mi sha u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen yô , a fatyô u kaan ér se mba koson inyaregh y@@ ase@@ gh . S@@ im@@ one Ar@@ no@@ ld ( u a lu Li@@ e@@ b@@ ster hegen ) u ken tar u Jam@@ an@@ i man W@@ id@@ d@@ as M@@ ad@@ on@@ a u ken tar u M@@ ala@@ w@@ i , man L@@ y@@ dia kua O@@ le@@ k@@ si@@ i K@@ ur@@ d@@ as mba ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine la tese ishima taver , nahan ve hendan kwagh a if@@ er@@ or Peteru , u yange va hingir apostoli la kpa tese imba m - ongo u ungwan kwagh ne . — Luka 5 : 4 , 5 . Mbat@@ amen mbagen uhar kaa a na ér ve soo u lamen na . Nahan doo u Mbakristu vea nenge m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u vesen u Aôndo ne nena ? A@@ ng@@ ev nav mb@@ ura bende a hanma mlu u uma na cii , kua gbenda u civir Aôndo la kpaa . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 7@@ 7 Nahan a na or shon a@@ jingi a or@@ sule ugen yange er iyua a mi la . Or ne we a@@ jingi ne yô , a ôr takerada a mi tsembelee , nahan a er iyua sha ityakerada man a@@ jingi la cii . U tesen ikyav yô , alaghga u ngu a ih@@ ô i esen , i u fatyô u t@@ ôn@@ don inyam a mi vough er u soo la yô , kpa u fatyô u man iy@@ u@@ e a ih@@ ô laa ? Hanma shighe u yange a gba u me kegh or u se lumun u zuan m@@ ape cii yô , m dugh u@@ peeji mban m ôr . ( b ) Hii nan ve ior mbagen ka ve hen ér mba ij@@ en ken jijingi ga ? • Mba ve vese ayol a ve la vea fatyô u zuan a msaanyol ken ivese ve nena ? Tsô ve tôv sha akaa a ve lu a mi la vighe vighe nahan ve kura ikyav mbi ve eren akaa a a lu ve hange hange ga la cii ve ko@@ so . ( Aerenakaa 3 : 15 ; 2 Timoteu 4 : 1 ) Una er kwagh ne nena ? Shi shighe u Aôndo ver Tartor na sha ken inyom i 1914 ve , i d@@ aa Satan i gb@@ ihi un shin tar la kpa , apostoli Yohane nenge ken mpase u sha mnenge , Satan lu s@@ enden mbatomov mba Aôndo ityough . Ity@@ ôkyaa i sha utar i se eren kwagh ken mzough a mbakur@@ an yô , ka sha ci u mba kuran se “ er ka ior mba vea za pase kwagh u ve er la keng nahan . ” ( Ekesodu 34 : 6 , 7 ) I@@ gbenda ihi@@ ar i Aôndo a eren kwagh kposo kposo ne pase se inja i iti na la . Saan se iyol er se lu ken mzough u anmgbianev u tar sha won cii la yô . U fatyô u sôron mlu wou shi pan@@ den akaa a u eren la kpa ? ( Y@@ er . 1 : 6 ; 20 : 9 ) Nahan cii kpa , Yehova na Yeremia ishimataver , nahan a fatyô u pasen loho u ú doo mbagenev u ungwan ga yô kuma anyom 40 . Yô , nôngo sha er we man tsombor wou ne lu ken mbara mba vea zua a averen a tsôron a Tartor u Aôndo u a va a mi la yô . Inja i u zuan a m@@ mem yô , ka u lun ken bem man iember man mk@@ om u ken jijingi . Aluer kwagh ngu nahan yô , u fatyô u sôron mbamlu ou sha er u hemban lun imôngo vea nom@@ ou shin kwase wou kpa ? ; C@@ or@@ on@@ a , V . T@@ se@@ gh ku tiônnongo u Kristu la tese tahav mbu torough mbu Kristu nena ? Sha ityôkyaa ne yô , Yesu nyer ke ’ Yerusalem yô gar cii nzughul . ( Duteronomi 17 : 16 , 17 ) A lu nyi je kpa , H@@ ir@@ am soo ag@@ ar a á na un la ga . Ma i ver@@ em or@@ jir ken tar ne sha er hanma or u nan lu a ijir i yilan shin kwagh u ji@@ righ nana̱ va her a mo , mo me ôr nan ijir sha mimi ” yô . Ka akaa a vesen a nyi yange W@@ al@@ do kua mba dondon un ve ere ? ( Anzaakaa 23 : 19 ; 28 : 26 ) Alaghga se kper@@ egh iyol yase ken ivese i í lu a dooshima shio yô , shi alaghga se lu a mbayev mba se fe er se y@@ ese ve kpaa ga yô , shi alaghga je yô ikyar yase u ken ivese la una lu a jighjigh u nan a vese imôngo kpaa ga . Mbah@@ enen kwagh sha gbaa u mhen u or kua mb@@ ang@@ eren ityakerada i wasen ior — kua mb@@ ang@@ eren akaa ke ’ up@@ i@@ pa mb@@ à n@@ á@@ n abaver kpaa — mba nan mbamhen vev . ( Yakobu 5 : 17 ) Se fa tsô ser : Eliya yange hemba kaven er un lu tswen cii , gadia nenge a ior mba hemban@@ ato mbara kua tor ve u civir ak@@ ombo la man upristi vev mba wu@@ an ior la cii kase un wa ato . — 1 Utor 18 : 22 . Ts@@ ough u eren tom a tahav nav mbu ts@@ eng@@ an@@ fan kwagh u ken hemen la sha kwaghfan . Kwaghôron u profeti ne tese ér “ ior kpishi ” vea k@@ ôndo sha u@@ wo la ér vea za ngohol ityesen man atindi a Yehova . — Yesaia 2 : 2 , 3 . Ka se ‘ ver ashe ’ sha Yesu sha u timen sha atesen man aeren a na , shi dondon a vough vough . U ne wer ieren i dedoo i lu ken tiônnongo sha u wan iyol sha mbam@@ lumun mba maan mbagenev ken jijingi kpa ? * Nahan yô , de se time nen sha akav ahar a a tese ér se mba ken shighe u mkur man tar u he mgb@@ ôghom la . Yehova ka Aôndo wase u a eren akaa a age@@ egh yô . Nenge ase kwagh u Aôndo ôr a ve ken H@@ ag@@ ai 1 : 6 la . T@@ ER@@ E@@ M yange ts@@ ôr ng@@ ôm sha mkohol u vesen u M@@ zough u Mbah@@ enen Bibilo mba sha Tar Cii zua ken inyom i 19@@ 19 , hen ijiir i i yer ér C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , tar u Amerika la . Sha iyange i N@@ is@@ an 11 la , a za ken tempel a za tese kwagh ker shi a na mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi ibo . Be@@ en yô a ôr mbahenen nav “ ikyav i sha m@@ ve [ na ] la man i mk@@ ur@@ tar ” kpaa . ( Mat . Sha jighilii yô a ande hen Ke@@ fa ( Peteru ) , “ dondo sha mi yô , lu hen mba pue kar uhar ” mbara . Bibilo taver se Mbakristu asema ér se lu a mimi iyol shi se eren tom taveraa . 14 : 4 , 8 ) Ken ngeren ne , sé hen se fa kwagh u a lu p@@ ev ne la , man er mbacivir Aôndo vea zua a mk@@ or sh@@ imi la kpaa . Or@@ gen u i yer un ér R@@ ic@@ ar@@ do vea kwase na , F@@ er@@ nan@@ da , yange ve za dugh inyaregh vev ken b@@ an@@ ke ki kuman u@@ do@@ la deri uta@@ ankar@@ uhar ( sha inyaregh ki Amerika ) . Nahan a kaa ér , yange un hen ér iniongo i kwaghaôndo cii ngi kwagh môm , kpa er un nenge a gbashima u Mbashiada mba Yehova yô , un kera hen nahan ga . Akaa ne cii ka igbenda i injaa i se fatyô u tesen iwuese hen Aôndo yô . Ka nyi yange i er ken Yerusalem ken Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la , man lu sha ci u nyi ? Kwagh ka a er i vihi yô , mbatomov mba Aôndo mbagen kpaa kape ve kaa vough je la , ér : “ Me ti@@ mb@@ ir ashe ga ! Er mkur a lu zu@@ lum ne , mbaihyomov asev vea seer hendan kwagh a vese , “ kpa vea hemba . . . Ga . ” A kaa ér : “ Amo@@ shi ngu kaan nahan er . ” Se nenge er m@@ til sha mimi wase la a wasen se u tan ikyaa a hemen u Yehova yô . Ka gbenda u sha un@@ yi@@ in u nyi i er kwagh u ishember i “ nongo u Kristu ” la ken Bib@@ il@@ oo ? ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) U ôron kwagh kpishi ga yô , aluer se dondo kwaghwan u Aôndo yô , a kpe se iyol . I@@ mba ican la nahan ia fatyô u me@@ en se ér se lumun kwagh u ve soo la sha er a kera seer gbidyen se shin nan se ican ga , shin waren ku je kpaa yô . Kp@@ iligh we iyol er takerada u i nger anyom a kar hegen kpishi er Bibilo nahan la u lu a akaawan a wasen se nyian yôô ? Ve mban cii mba ze mbamkombo n@@ du@@ u@@ lu@@ u . Y@@ ES@@ U P@@ A@@ S@@ E I@@ OR KW@@ AG@@ H U TER N@@ A A M@@ K@@ I@@ G@@ H@@ I@@ R SH@@ I@@ O ( Yesaia 11 : 6 - 8 ) Kwagh ne doo tsô ! Shi ior seer timen ken ngeren mba ken zwa Grika mba tse@@ v mbara . A@@ tsan a Yesu hingir or va shin tar ve va ya la tese un u ungwan kwagh ken ashighe a ican . Mose kaa a ve ér : “ Sha iji@@ r@@ ôron kpaa , de hembe wan nen orgen ik@@ o a orgen ga , or u ik@@ oo@@ gh ga kpaa , waan nen nan ik@@ o vough er or u ik@@ oo@@ gh nahan , de cie nen or ashe ga , gadia ijir ka i Aôndo . ” Kpa gema Mbakristu mba ve civir Aôndo sha jighjigh , kpa ve lu mbatamen ga la di ye ? ( E@@ ks . 12 : ​ 1 - 13 ) Heela tseegh ga , Tindi u Mose la yange na ian ér i naan Aôndo nagh sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya kposo kposo , kua iyôngo man iv@@ o kpaa . ​ —⁠ E@@ ks . Aluer kwagh ngu nahan yô , Yehova una lu Aôndo u mbakp@@ enev , a lu u mbau@@ m@@ av ga . Bibilo ka imba takerada la ga . Zum u a nenge mgb@@ e u ken jijingi u ior mba ve kase un la yô , mhôônom kôr un a ve , maa a na ve iwasen sha gbashima je . 15 K@@ ura Iyol You sha Iky@@ ev i U@@ jijingi mba B@@ ov Aluer u nôngo sha afatyô wou cii kpa u fatyô u hendan a imeen ga di ye ? Paulu nger ér : “ Gadia er se lu ase@@ er@@ aior her la je Kristu kpe er shighe va kuma vough yô , sha ci u mba ve fe Aôndo ga la . . . . Shi umbur wer , amba@@ aior ne nga a iyua i taver ishe . Se wuese kpishi er Yehova a he@@ e jijingi na sha hanma or shi a we ig@@ y@@ um@@ ior man mba@@ beenyol kua nomso man kasev tom u ôron kwaghôron u profeti nahan , inja na yô , a wa ve tom u pasen ior kwagh u “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo . ” Hen shighe ne , ka keng yange a lan ve ishima . U hen wer ishima yange ia za Maria iyol kpishi ken ayange atar a á ker wan na kpoghuloo la ga he ? Se mba taver ishima sha ci u nyi ? M hen mer m kuma u eren ú ga . Apostoli Peteru yange ôr kwagh u mba ve undu Kwagh@@ aôndo u Mbakristu ken derianyom u hiihii la ér : “ Ve undu gbenda u mimi ve tsu@@ me . ” ( 2 Pet . U keren mer me lu a kwagh ave la kera lu kwagh u vesen ken uma wam ga , shi u yan ican keren ityom kpishi la kpa hingir mo be@@ er@@ kwagh . Ivur i sha môm la kaa ér : ‘ Me wuese TER a ishima yam cii , ken nongo u mbap@@ er@@ apera kua ken mkohol kpaa . ’ Lu@@ un er kwagh ne shin ma kwagh ugen erem nahan , ma m er nena ? Eliya er msen ne wang wang , nahan kwagh ne tese kwagh u yange hemba gban un ishima cii yô . Shin er Yesu lu a vande gban angev ga nahan kpa , zungwen mbau@@ angev mhôônom . Er zege@@ can man mkur u bo@@ tar ne la ve z@@ ur@@ um yô , hemba k@@ an a inja u se wa ikyo sha akaa a yange i ta Mbakristu mba tsuaa mbara icin sha mi la hegen cii . Yange lu u vea kura tindi u Aôndo wa ve ér ve de ye “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ” ga la , sha u tesen ér ve lumun a atindi a Aôndo la . Sha kpôô yô , tsombor ka ua vande wan iyol sha mcivir u hen tsombor yô , kwaghhenen la a hemba doon . Ka i kpiligh mba ve sember eren ivese la iyol , shi ishima i vihi ve je kpaa , zum u ikyar ve nan lumun a ve sha akaa a hange hange agen ga yô . Wan@@ kwase ugen , iti na ér De@@ b@@ by , yange ôr kwagh shighe u lu anyom 25 nahan la ér : “ Ior ka ve shi ôron kwagh a mo inja er kwagh môm ugen ngu u wan@@ ye@@ kwase nana er ga , saa nom u eren tseegh nahan . Z@@ a Hemen u T@@ aver M@@ lu Wou vea Yehova . Er Nan Ve Aôndo Yange Na I@@ an É@@ r Ior Ve V@@ ô@@ son K@@ asev Kp@@ ishi ? Aluer se de ser imba kwagh ne i za hemen yô , tese ér se mba a iwuese sha mhôônom ma Aôndo a zu@@ ngu se kua nagh ku ip@@ aan ku a ne sha ci wase la ga . Yange Yesu ta icin ne sha ci u mbaapostoli mba 11 mbara man Mbakristu mba mimi mba vea va ken ijime ve la cii ve de v@@ ôron ve̱ de@@ en tom sha ci u tar kôr ve ihyom yum ga yô . Mba ve lu sha ikyev i Tartor mba ne ‘ Aôndo akaa a a lu a Aôndo ’ la nena ? Kwagh u yange se tsua u eren la na yô se zua a akaa a doon kpishi ken uma . T@@ ime ase sha kwagh ne : Shighe u Yesu lu Sha la , a nenge iyol na er Yehova ungwan mbamsen mba uumace mba ve civir un la yô . 40 : 28 ) Apostoli Paulu yange nger kwagh ter igbenda igen i Yehova a gande ave yô , a kaa ér : “ K@@ pas@@ h ! M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! K@@ im kaa wener : “ Yange m hen mer uma wam saa a saa ishe je , nahan kpa , ainge ne yô , saan mo iyol shi m kera v@@ aan tugh kpaa ga . Se za hemen se pase mkaanem ma Yehova vangertiôr sha iwasen i Yehova , vough er Amo@@ shi kua mbadondon mba Yesu mba sha ayange a tsuaa la kpa ve er nahan . Se mba ken tar u u ker se ihyom yô . Kpa gba u se cia ga . Tartor u sha yange ú lu awashima u Aôndo sha shighe u yange gba Adam man Ifa laa ? T@@ su@@ me ga , Yesu lu wasen or la sha er or@@ wan@@ ndor a na nana hemba doon un ishima hemban ave a tse yô . Nahan , se fatyô u dondon ikyav i vough i Kristu a ver se ne nena ? ( Mbaromanu 3 : 25 ) Ka ‘ sha awambe a Yesu ’ a he@@ e inya la tseegh a fatyô u den se asorabo shi se lu ken bem vea Aôndo kpaa ye . Bibilo i i yer ér New In@@ tern@@ ational V@@ er@@ sion Stud@@ y Bible la ôr kwagh sha mkaanem ma ken Mateu 2 : 11 la ér : “ Kwagh u ior kpishi ve kaan ér Mba@@ ah@@ iri@@ v mbara yange ve za nenge Yesu ape i gb@@ ir un shin an@@ ar u ha@@ an ilev kwaghyan , hen tugh mbu i mar un , sha shighe u mbakur@@ an@@ ilev mbara kpa za nengen un la ka shami ga . U fatyô u sôron ashighe man gbenda u u henen kwagh la kpa ? 7 : 12 Shin er m fe Tindi u V@@ esen la nahan kpa , ka ac@@ in a me m yar tom a kwaghwan ne sha ieren yam a mbag@@ en@@ eve ? Kpa Yesu kaa a Satan wang ér : “ I kaa er : De karen Ter , Aôndo wou , ga . ” — Ôr Luka 4 : 9 - 12 . “ Mba dugh a ut@@ so sha tar yô , ve undu akaa cii , ve dondo sha a Na . ” U se pasen loho u dedoo ne a u@@ wer@@ gban shio la ngu a wase se u zan sha gbenda u uma her . Shi kwa@@ se@@ he la kpa lumun nom na u a soo u v@@ ô@@ son ne ér ngu ‘ ter ’ na , shi a ‘ g@@ ure a civir un kpaa . ’ Er ig@@ y@@ um@@ ior i kaven ishigh i gen@@ egh ken a ve mase va kaven ér imba uma ve la va ve a msaanyol u mimi ga yô , ve hii u keren mimi . Nahan kpa , aluer hanma shighe se mba ‘ karen er ishima i Aôndo i lu man kwagh u a doo man a kom u lumun un man shi a lu u vough la kpaa yô , ’ mhen u aiegh una fatyô u nyôron se ken ishima ga . ( Rom . Shin se nenge a mi ho@@ gh@@ or se yum yô kera ka been se kwagh ga ? Yehova yange mgbegha u@@ profeti nav sha u ve yar tom a akaa a tesen m@@ kposo u a lu wang hen atô u un Aôndo u mimi man u uma la man ie@@ ev mbi mayange je mb@@ ia fatyô u wasen iyol i mbi ga shi mb@@ ia fatyô u wasen ior mba ve civir mbi kpaa ga la . Iky@@ aior , Ne Mba Wan I@@ ma@@ agh ki A@@ yange A E@@ n a ken Hemen Kpa , 5 / 1 Er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh la nahan , ve vande taver ayol a ve sha akaa a ken jijingi ga , nahan hemba ve u lun mba tan iwanger . Shighe man tahav mbu yange m yar tom a mi cii — kua ishim@@ an@@ yo@@ on man iniôngon yam man ij@@ ung@@ wen yam cii — hegen yô m hungur a akaa la cii . ” Yange pase Mbayuda kwagh kpoghuloo , kpa Mbayuda kpishi venda loho na u myom la . Kwase u or ne lu henen Bibilo vea kwase Kristu ugen , nahan a nenge er nom na gema inja yô . PE@@ E@@ J@@ I 10 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 119 , 8@@ 0 Saan mba ve va mkohol ne iyol kpishi u zuan ishigh a anmgbianev vev mba nomso man mba kasev mba ken ityar igen . Ken zwa Grika yô , inja i ish@@ ember@@ ti i “ Diabolo ” la ér “ or@@ aie ” man “ or@@ m@@ s@@ ende . ” ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Takerada u Aerenakaa tese se ikyav wang ér mbaapostoli mbara yange ve e̱r di vough er i wa ve kwagh nahan . Lu u ken hemen yô , Yehova una tese ior nav er vea er tom u pasen kwagh la ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la yô . A kaa a or la wener un soo ér una naan ior mba hen ijiir la iwasen sha mbamgbe vev mba ken jijingi . ( Pasalmi 1 : 1 ) Ka Satan Diabolo a lu “ if@@ er@@ or ” u hemban cii ye . Ka unô ve lu “ kwase u Wan@@ iyôngo ” la ? Ve dondo kwaghwan u Aôndo ; ve mough ve za kase af@@ o a mbaihyomov vev mbara , ve lu a m@@ tem sha ave , ve wa aka@@ gh@@ au@@ s@@ u a ye@@ ghen sh@@ imi , lu ye@@ ghen wanger ga . 4@@ 0@@ ,@@ 0@@ 34 Kwagh u Paulu ôr a mbatamen mba ken E@@ fese la wase se u zuan a mlumun sha mpin ne . Ior “ hingir mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima , . . . man mba iember i iyolough i hembe doon ve a Aôndo ” yô . ​ —⁠ 2 Tim . Kpa gema ken inyom i 19@@ 45 , inyom i ityav bee la , ib@@ aver i ior na cii ga la tese iyenge i Mbashiada iorov 1@@ 5@@ 6@@ ,@@ 2@@ 9@@ 9 mba ve lu samber a loho u dedoo kpoghuloo yô . ( Daniel 6 : 6 - 17 ) Kape Yesu kpa yange lumun u cian mbaihyomov nav ga je la . Mbam@@ zeyol ka ve na se kera fa kwagh u se lu sha mi jim ga , shi ka i yina se iyol shi uma a due se ishima kpaa . U lamen sha amba@@ akaa ne wasen u tan ivese ic@@ ur i taver . N@@ gi@@ se Yesu tese mbadondon un ér ve timen ken Ruamabera a ior sha er vea gema asema yô . Hanma iyange yô ka i gba u se tsua u eren kwagh er Yehova a tese la shin eren ga . aluer se soo u zuan a myom yô , saa se ungwan imo i Aôndo shi se kuran atindiakaa a na a perapera la kpaa . Ngu a at@@ ine@@ akaa a sha kwagh u Aôndo man Yesu Kristu man ican i uumace ve lu yan la man mnder u shin ku man msen kua at@@ ine@@ akaa agen kpishi . Kwagh u una tese ér Aôndo ngu ken ivese yô , ka iniôngon i nom man kwase vea nôngo sha u eren sha atindiakaa a Na la . Kpa u ngu wer , hanma an@@ iny@@ ar u ú soo u vihin , a lu ki kiriki kpa saa u vande ôron ikyar u keng ga . 3 : 23 ; Y@@ ak . J@@ ul@@ ai - Se@@ te@@ mba , 200@@ 8 Peteru lu ken gar u K@@ ap@@ er@@ nah@@ um . I maa gar ne hen kpe u b@@ er ugen , i yilan b@@ er shon ér Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia . Or@@ pasenkwagh la s@@ è@@ ng@@ è ér sev mbu gen mb@@ ua av , ke ’ atô u ah@@ wa 24 nahan , ahumbe aa ile a ak@@ ev@@ a@@ ve@@ egh man ak@@ ase@@ a@@ ve@@ egh man ikp@@ á@@ nd@@ é@@ angahar man ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh man ak@@ u@@ he man i@@ gb@@ i@@ la man kwa@@ v@@ yolough u ior mbakp@@ enev umiliôn imôngo a hingir d@@ ì@@ m@@ ì@@ ì . Aluer se ôr mkaanem ma Yesu mara zu@@ lee yô , ma tese ér Yesu yange lu ôron ér or nana fatyô u tsuan iyol i nan ér i mar nan he@@ gh ga . J@@ an@@ ice kaa ér : “ Yehova nam iveren kpen kpen ! ” Apostoli Paulu yange umbur Mbakristu mba ken K@@ olose kwaghwan ne . Kanyi i He@@ mbe “ N@@ agh ku S@@ ông@@ on@@ o ? ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 25 , 40 Alaghga kwagh u una hii van or@@ maren ken ishima u eren yô , a lu u kuran wanye la sha kwagh u nan za nyer ker la ; kpa , ka hanma shighe u eren nahan la una wase wanye la ga . 14 : 8 - 13 — Hii nan ve ior mba ken Li@@ se@@ t@@ era yila ‘ Bar@@ n@@ ab@@ a ér Se@@ use man Paulu di ér H@@ er@@ e@@ me ’ ? Yange m zua a aan kwa imôngo je a yange mea soo yô , ma m bu@@ la mba yange ve lu tôvon mo a ican la , kpa mayange je m er kwagh nahan ga . Er tar ne u mgb@@ ough a akaa a d@@ an@@ en or ishima yô , ka ican kpishi u ‘ wan ian yase ikyo . ’ 9 , 10 . ( a ) Yakob yange kaa a wan na ér a̱ er un nyi ? Sha un@@ yi@@ in yô , zum u se ôr injakwagh yô , se ver ishima ser kwagh u í lu tesen la wanger wang . Ma ijiir i môm tsô Bibilo tese ér ior civir ak@@ u@@ he a Elisha ga . Kanyi yange i za hemen ken kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 50 laa ? Mba@@ yev vea hen u eren akaa a aa wase ve u hemban civir Yehova ken hemen nena ? ( Anzaakaa 23 : 23 ) Aluer u kôr mimi ngu u t@@ am@@ enkwagh yô , Yehova una wase u u fa Bibilo . Sha hiihii la , kwase u Yobu kpa ican i nom na la i bende a na . ( b ) Ashighe agen Yesu yange á ôr kwagh a mba@@ ah@@ end@@ anev nav nena , kpa mayange je er nyi ga ? Ashighe kpishi mbayev kasev mban ka ve kaa ér ve umbur ase@@ mber a yange m ter ken mbamsen mba m eren a ve tugh la ga . I@@ h@@ uma i ki ho@@ m f@@ ou f@@ ou la man m@@ lu@@ ashe u ki man m@@ le@@ gh@@ em u ki cii ka akaa a tesen we ér kwagh u le@@ gh@@ em iky@@ er ngu keghen we je la . Kwagh ka una za or wase iyol nahan se kpa ishima i mem se sh@@ imi ga cii . Nenge sha mkaanem ma ikyav i tese ér ka Davidi yange nger ma sha shighe u gande or la , ma kaa ér : “ Ka We je U lu ishimaverenkeghen yam ye , T@@ erem , A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka sha a We m suur ye , hii er m lu iyev la je . ” Yange m za zende shin Betel iwer ngi kar at@@ ar@@ atar yô , i erem batisema . Hegen ne ka hembe maan mo iyol u ôron Bibilo a ma takerada u dedoo u i er kwagh u ior ker cii . ” Or@@ henen Yakobu taver se ishima sha kwagh u se er yô . M lu a inyaregh kpishi hen shighe ne ga . 7 : 1 - 3 ) Sha ityôkyaa ne yô , hii ken mhii u derianyom u sha 20 la je , as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la mba eren “ tom u m@@ him ” la aren ken az@@ ongo a tar ne a gban ica la . M tôô an@@ takerada ugen u Mbashiada mba Yehova ve gber yô ; an@@ takerada ne ôr kwagh u Aôndo a soo hen a vese yô . Hen shighe la vea fatyô u tesen m@@ doo u Ter ve u sha man Wan na ve doo ve ishima tsung la . 14 : 12 ) Se cii se mba g@@ ung@@ ur môm sha u civir Yehova ; nahan aluer mô wase nan za iky@@ ura ken mcivir u Yehova yô , ka iveren yase cii . ( 1 Kor . Alaghga tsô lu kwagh ne na ve P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u pine mpin u vesen ne wener , “ Ka nyi i lu mimi ” ye . Yange gba u uh@@ ô@@ te@@ l mba i ha@@ ya la vea na mba ve za mkohol la a@@ you atsan kua kwaghyan , kpa ior udubu imôngo za gema va mba i fa ér mba van ga yô . Ikyav tese ér , Aôndo tsengaôron mtim u N@@ ine@@ ve anyom kar 15 cii ve Mb@@ ab@@ ab@@ ilon man Mbam@@ e@@ de yô@@ h@@ ôr gar la ken inyom i 6@@ 32 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la ye . ( 1 Peteru 3 : 16 ) Alaghga se ya ican sha u@@ ity@@ uh@@ wan sha ci u ieren yase i Mbakristu la , kpa kape Kristu kpa í er a na je la sha ci u lu jighjigh shi lu suur sha Aôndo yum yô . 17 : 11 - 14 ) A@@ tindi ne cii lu mba@@ ad@@ in@@ i mba ve lu hange hange ga yôô ? Yange na uumace mba hii gban ve la ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar . 3 : 12 ) Mb@@ ap@@ er@@ apera mban kua “ zege@@ ikpelaior ” i̱ ia ‘ due ken zege@@ can la yô . ’ ( Mpa . ( Gen . 1 : 26 - 28 ) Lu@@ un er Adam man Ifa yange ve tese icivir sha iyua la yô , tar cii ma u hingir paradi@@ so u iv@@ in a ior mba perapera mba civir Aôndo shi lun saan saan . W@@ ea mar a mar wan shon je kpa una lu dedoo ga . ” ( Pasalmi 32 : 1 - 5 ) Yehova den mba ve gem asema sha mimi la asorabo a ve . — Pasalmi 10@@ 3 : 8 - 14 ; Anzaakaa 28 : 13 . M@@ kohol u sha In@@ yom U@@ gen u A H@@ ung@@ ur Mayange Ga Yô Yesu man mbahenen nav mba sha derianyom u hiihii la yange ve zua a iember i vesen ken tom u geman ior hingir mbahenen ne . Ka ityôkyaa i vesen i nyi i ne ve i nenge kwagh kpoghuloo i gem Bibilo ken ijô igen kpaa ? ( Heb . 6 : 1 , 2 ) Alaghga tsô kwaghwan na ne yange mgbegha mbagenev u henen sha gbenda u ve lu eren tom a mkav la , shi a@@ dooga kwagh ne wase ve u vesen ken jijingi . M@@ nder u hiihii ne una hii hanma shighe ? Shighe ka una karen yô , i gba u mba ve za eren tom u pasen kwagh hanma shighe ken ityar i ic@@ aa la vea tsua gbenda u vea nenge sha mbamaren vev mba ve bee iyol la yô . ( Mbagalatia 5 : 25 ) U tesen ikyav yô , aluer se mba a mhen u Kristu yô , mayange je se or iyev i ifer sha ifer ga . — 1 Peteru 2 : 21 - 23 . Ior mbagenev ken tiônnongo mba ve lu han@@ ger ér i kuran Tindi u Mose shi i dondon aeren a uter la , s@@ ende@@ gh kwagh a Mbakristu mbagenev shin ta ve mciem iyol . ( Ese@@ kiel 7 : 19 ) S@@ ef@@ ania 1 : 14 ôr sha kwagh u iyange la nahan ér : “ Iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom , ngi van fe@@ fa je . ” Ve soo kwagh wou sha iji@@ ir@@ tom , nahan ve soo u duen ahumbe a man a we imôngo . Yange nd@@ eren shin ku , hi@@ di yemen sha yô , shi hi@@ di lu eren tom na u M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u vesen la , “ sha ci u iengem i Aôndo Ter . ” — Mbafilipi 2 : 11 . Aluer se gbidye kwar sha akaa a mbacivir Yehova sha jighjigh mba sha ayange a tsuaa mbara tsua u eren la yô , ishima a hemba taver se u timen sha gbenda u se eren kwagh a shighe wase man tahav asev kua akaa agen a se lu a mi la . Er nan ve Paulu yange nger anmgbianev washika sha kwagh u akaa a injaa a ken ji@@ jing@@ ii ? I@@ ti i Yehova la due ken ung@@ eren mba Bibilo mba hiihii mbara kuma kwa 7@@ ,000 . Yesu kpa yange k@@ enden a iti i Yehova sha , nahan kwagh ne wase mba hiden a ayol a ve ijime , mbau@@ ng@@ wan kwagh u kporom hen Yehova . Nahan kpa , Yehova kôôm Bar@@ u@@ ki sha kwaghfan , un kpa ungwa mk@@ ô@@ ôm la . ( b ) Ieren yase i mimi la ka i na mbagenev ve ôr nyi sha kwagh wase ? ( Se@@ kar@@ ia 1 : 8 - 17 ) U sha uhar la di tese ér u@@ gomoti mba hendan a mcivir u mimi cii vea kar kera . * ( Duteronomi 1 : 3 ; Yosua 4 : 19 ) De se nenge er kwagh u i nger ker la una na Yehova Aôndo una seer doon se ishima a ishima yase cii , shi se er un tom sha jighjigh kpaa yô . Bibilo zamber a agumaior ér , ne “ ik@@ aior kua mba@@ y@@ ev@@ kasev , . . . wuese [ nen ] iti i TER , gadia ka iti Na tseegh i kende i sha ye , iengem Na ngi sha , kar tar kua Sha kpaa . ” Ka nan nenge a u@@ ka@@ la kposo kposo man akaa agen kpishi nahan nan hingir hu@@ mee , je yô akaa a nan vande fan kpa i taver nan u kaven á . Nahan kpa , mba ve vende u ungwan imo i Aôndo yô , ‘ vea vaa sha ci u ishima i vihin , vea gb@@ ire ivaa sha ci u m@@ vihi u i vihi jijingi ve tsung la . ’ — Yes . Hen Mbaf@@ ar@@ ishi yô , Aôndo keren ng@@ egh ng@@ egh hen ior tseegh ; kpa sha mnenge u Yesu yô , Aôndo mgb@@ ough a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man mhôônom ma zungwen . Sha nahan yô , ve kange ishima sha “ tom u kwaghôron ” la . — Aer . 6 : 1 - 6 . S@@ ad@@ er@@ aki man Me@@ sh@@ aki man A@@ be@@ di - ne@@ go lu a shighe u vea pine or kwagh u vea er ga , shi gba u vea er kwagh nahan kpaa ga . Uma u Mose tese kwagh ne . Yosua , u hemen Mbaiserael la yange ôr kwagh u mimi , u mba lu lamen a ve la cii fa yô , ér : “ Ne fa ken asema a en cii kua ken uuma enev cii kpaa , ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” H@@ ide tema ving hen sha mkaanem man tsô ú nenge . Kpa akaa a hide a doo sha an@@ shighe kpuaa . Na ikyav i i tese ér or a lu ken ican , kpa nana er tom u Aôndo kpoghuloo yô , nana zua a averen kpishi yô Mbah@@ enen yange ve hii ungwan kwaghôron u profeti u i nger ken Mateu 24 : 14 la hanma shighe man lu han@@ a ? Er mbagenev ken tiônnongo ve lu ungwan icam i sha ieren yase i sha injakwagh ne yô , ishima ia mgbegha ve u dondon ieren yase i dedoo la . Se kpa se mba ken ayange a ime i ci@@ r tar , shi ang@@ ôgh@@ ime kpa a ci@@ r akuraior yô . SH@@ A iyange i Me@@ i 22 , inyom i 200@@ 7 la , i zua a ihy@@ ul@@ en@@ ruamabera u ken zwa Heberu u yange i nger ken derianyom u sha uta@@ ankar@@ uhar shin u sha an@@ igh@@ eni , i za ver ken Yerusalem ken tar u Iserael ape i veren akaa ér ior ve za nengen la . Ka hanma or cii nana fatyô u yemen sha ajiir a ic@@ aa za pasen mbagenev loho u Tartor ga . D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I , wan u Y@@ ese , lu wan@@ nomso u kuran ilev u̱ vese ikyua a gar u Bete@@ le@@ he@@ m yô . 3 , 4 . ( a ) Mbah@@ enen mba ken derianyom u hiihii la yange ve “ zua a Mesiya ” nena ? Yange taver Mbakristu mba tsuaa mbara u kaven akaa agen sha ci u nyi ? Tartor la ua kar a hanma gomoti u uumace cii kera . Kpa Aôndo iyol na jighilii yô , m fa kwagh na kpishi ga . ( Aer . 2 : 5 - 11 ) Shighe ne lu shighe u pasen kwagh u he . Er i Hii Ve i Doo u Se Su@@ ur sha Yehova a Ishima Y@@ ase Cii La Shi a seer wener : “ Gbenda u u hembe lun kô@@ v@@ or@@ a u lun a iyol i hiden ijime yô , ka u eren msen . Ab@@ es@@ al@@ om yange wa ke ’ ishima ér saa una ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough ki ter na la keng . Tom u gba u Noa una er ne lu u kiriki ga . Se mba tsu@@ r se mba t@@ um shin mnger ser se yima ve ga . Yange kaa a Aôndo ke ’ msen u eren nahan ér : ‘ Mbam@@ pase O@@ u ka iember yam je . . . Ka er noov vea time sha kwagh u Yesu ve , vea hemba dondon ikyav na la vough shi vea hemen kasev vev sha inja , vea eren a ve sha dooshima er Yesu kpa eren a nongo na nahan ye . Zum u ka sea fa ser , iveren i Yehova ngi sha a vese yô , ka í hemba saan se iyol cii — ka í saan se iyol je í kôr se ken atô ishima . Er se kav ser m - iv u ityendezwa i Aôndo a t@@ ende u van a paradi@@ so shin tar sha ikyev i Tartor na u perapera la i̱ mgb@@ ôghom yô , se kpa se mem nen ityom yase shi se nôngo tsung sha er se nyôr ken m@@ mem la yô . — Mateu 6 : 10 , 33 ; 2 Peteru 3 : 13 . Shighe u mbatamen ve nenge ér or gema ishima sha isholibo i nan yô , gba u se er nena , man ka sha ci u nyi ? Kwagh u hiihii yô , ka icighan jijingi yange mgbegha ior u ngeren atindiakaa a i ver sha ci u or á kuma sha mi ve nana lu or@@ kuran u ken jijingi la ye . I@@ j@@ en kôr un shi ya kpa sar un shi kange ishima ér una hide a za kohol ter na ! Se mba ker iyol yase tsaha shighe u i er kwagh u vihin se kpa ? Man aluer nana zua a i yô , mimi je M ngu kaan ne , m - ember u nana ember sha i la , una hemba u sha i ak@@ un@@ du@@ any@@ i@@ in@@ gber kar it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin i i tsu@@ m ga la . Er m lu henen Bibilo la , m hii u nengen mer gba u me gema mhen wam . Apostoli Paulu yange pase Mbakristu mba ken Roma kwagh u vea ver ishima sha mi , ve vea zua a uma man bem yô . Doo u se umbur ser , zum u se tsegha ayol a ase la , se lumun ser se eren ishima i Aôndo , á lu ishima yase ga . Shin ka nahan ga ? Kpa , sha mimi yô lu mkpeyol u ior nav lu keren ga . Yehova lu Aôndo ve . Sha ci u inyam man awambe vea fatyô u yan dyako u Tartor u Aôndo ú sha ga . Yange i doom kpishi u teman keghen ato shighe u a henen kwagh a ng@@ ôm la . Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar maa u@@ tempel mba Mar@@ du@@ k ke ’ Bab@@ ilon man u@@ tempel mba mba@@ aôndo mbagenev kpishi mba ior i Bab@@ ilon , shi a wu@@ h@@ a u@@ tempel mbara iyol sha akaa@@ injaa kpaa . Er ior kpishi ve lu a mbam@@ nenge man aeren kposo kposo sha kwagh u m@@ n@@ orom u n@@ orom ikyaa ga la nahan kpa , atô@@ akyaa a injaa nga kpishi a a ne ve i doo u Mbakristu vea n@@ orom ikyaa ga yô . Ruamabera tese ér tom ka kwagh u injaa nena ? Nahan kpa , doo u se fa ser ka upristi kua Mb@@ al@@ ev@@ i , mba yange ve lu upristi ga la tseegh , yange i wa ve tom u tesen ikyurior la atindi a Yehova ye . ​ —⁠ 2 K@@ ron . 10 : 9 ) Tar u nom man kwase ve dugh her la ua lu a atindi sha kwagh u iv@@ es@@ egh nan nan je kpa , ve yô , i zua ve ve hingir iy@@ ô@@ ugh i môm . 2 : 4 - 6 . Shin ka an nan n@@ aregh kor u karen kwagh a mi sha ki ? Ka sha nyi i tim im@@ agh ki u ? ( Mbaromanu 8 : 22 ) Dooshima u Kristu la una wase se u wan ishima a am@@ een ne . Nan ngu fan@@ tyô u keren iv@@ aan tan kwagh u i tim la ga , kpa nan za hemen u henen shi karen iyol . Kpa mayange nom@@ om tese isharen ga . Mbahemenev mba@@ adu@@ av yange ve ta mba zan ad@@ ua cii icin ér ve de kera lumun Mbashiada mba Yehova ve ts@@ aan hen uya vev ga . Ka nyi se time sha mi ken ngeren ne man u una dondo laa ? Er iyange lu yemen u za mir@@ en la , un vea mbaapostoli nav ve unde ve yem sha U@@ wo u O@@ le@@ v . ( Yesaia 29 : 1 ; 30 : 1 , 2 ) Nahan kpa , i tsengaôron ér mba ve ne Yehova jighjigh yô , una yima ve . ( Pasalmi 15 : 4 ) Er se civir Aôndo sha mimi yô , doo u se kuren uityendezwa asev . Kwagh u a gem a er yô , ior umiliôn imôngo mb@@ á van i@@ u@@ u di vough “ er mk@@ ung@@ um hen ah@@ ura a ma ” nahan , mb@@ á va zuan a ijiir i y@@ eren ke ’ tiônnongo u Kristu . Ior mba ken tar la mba eren akaa kposo kposo a a tese ér ve na akaa a u@@ jijingi ve eren la jighjigh yô . Satan yange ta num sha Paulu kpa Paulu taver ishima her , a kaa ér : “ M wa uma wam ikyo ga , ng@@ um er ka ma kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga , sha u me kure zende wam man tom u m ngohol hen Ter la kpaa , ka u me pase Loho u Dedoo u sha mhôônom ma Aôndo la . ” ( Aer . Or@@ t@@ yom la ta iwanger sha akaa la shi kaa a Gi@@ di@@ on ér : Ú “ yima Iserael sha ik@@ ev i M@@ i@@ di@@ an . ” Kwagh ne na yô , kunya gema kôron mo a iyol yam , shi yange nôngo u kuman anyom pue cii ve m fatyô u pan@@ den m@@ ke@@ he@@ m ye . Nahan aluer or ngu keren or u nana vôso yô doo u nana ker or u nan ne Aôndo jighjigh shi nan civir un sha mimi kpaa yô . A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo la nga a wase se u sôron ivese yase . ” U nomso@@ or yaven a nomso@@ or la ka “ uma u eren u a due kposo tsô ga . ” I@@ ca i gbe ga yô , Mbai@@ gipiti kpa va nyôr hen kpe@@ zege@@ mnger la , ve nenge er Mbaiserael lu yemen u p@@ eren y@@ ande la yô . — E@@ ks . Ior mba Yehova mba samber a loho u Tartor u Aôndo ne ken kasua , shin er anyom a kar hegen je i nôngo u kuman 2@@ ,000 nahan kpaa . Nenge ase kwagh u Paulu ti yange e̱r yô . SA@@ R ior tsung u fan kwagh u Yesu . Ngeren u a dondo ne una time sha kwagh u Mbakristu mba mimi vea er sha u kuran ayol a ve sha ikyev i Satan man az@@ ô@@ v a na yô . 7@@ 8 :⁠ 2 . ( Mateu 5 : 4 ) Aluer or ngu zungwen nahan , a saan nan iyol inja nena ? Iky@@ ar i He man Tom u He Shighe kar yô , He@@ c@@ tor nger ér : “ Yange m hen mer ityakerada la ia wasem u tesen makeranta u iyange i me@@ men la . ” Mbashiada mba Yehova mba ongo akaaôron a injaa a ken Ruamabera ken mbamkombo vev hanma shighe . Ka tse ka hembe inyom i môm nahan yô , The T@@ im@@ es p@@ on un ér ka je@@ bu kwagh . Nahan kpa , Bibilo i henen a or la , ka i seer nan se iember zum u ka sea nenge er Aôndo a ne vor u se lee la u lu vesen nahan . Ka tom u kpilighyol u nyi ú lu keghen Mbakristu mba i tsegh ve laa ? Shi a kaa kpaa wener , mba@@ y@@ aav mbagenev mba ve lu ikyua a ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ ev la pine ve kwagh u mkohol ne . Ver ase ato ungwa mpase u profeti la a pase e̱r Yehova u ak@@ um a sha a lu eren k@@ ume la . Shighe u se sen kwaghfan shi se tim sha atindiakaa a ken Mkaanem ma Aôndo yô , se mba nan icighan jijingi ian ser a wase se u kaven kwagh u a ne ve se soo u eren ma kwagh la jighilii . — Heb . 4 : 12 ; ôr Yakobu 1 : 22 - 25 . 12 Kp@@ orom hen Aôndo — “ Aôndo u A Lu a Ishim@@ as@@ ur@@ un Cii ” La A fatyô u “ karen ” anmgbianev mba ve lu agumaior sha u ve er ityom ken tiônnongo nena ? 33 : 13 ) Doo se kpishi u fan er ikyav i M@@ an@@ ase ne kpa i tese se ér Yehova zu@@ ngu mhôônom shi den mba ve gem sha mimi la asorabo a ve yô . 6 : 21 . I@@ gbenda i I@@ a W@@ ase Se u N@@ ôngon a I@@ b@@ anave La Ka un a kaa ér : “ Me va a z@@ en@@ aria ” ye ( Ka se se nger i yi@@ er ye ) . Aluer ú gbidye kwar ú nenge yô , shin er i@@ gb@@ ur i Yesu i ban a ban a m@@ yo@@ ho@@ m ku@@ aa ga nahan kpa , sha mimi yô i̱ gema i̱ le@@ gh@@ em . Nahan kpa , ken masejime yô , a gba u ne lam sha kwagh u a er la sha mimi . Sha nahan yô , kwagh@@ ngeren u dondon ne una wase se u gbidyen kwar nengen m@@ lu@@ a@@ inja u mimi u Aôndo la ken uuma asev . Ikyav tese ér kasev mbara wasen ior mba ve zenden a ve imôngo la sha iny@@ ar kua ikyav man akaa a ve agen . L@@ ana hide ken ya na doo doo , shi za hemen u eren tom na u pania u ke@@ ke her . Yesu yange kaa ér wain la tese ikyav shin tile sha ityough ki nyi ? Doo u se ngohol kwaghwan u dedoo a ishima i môm . De se time sha akaawan ne kpuaa , kua er se fatyô u dondon a ken uma wase la kpaa . Ka s@@ aren se u undun ian i se lu a mi i seer eren tom u Aôndo la yemen za keren kwagh u se soo laa ? Shi gbidye ase kwar tsô u nenge kwagh u Yehova a er sha ikyev i nongo na u shin tar ne la ! Iyoukura ne i wase ve u nan mbam@@ lumun vev vangertiôr . Ken msen u Yesu mase eren cii ve undu kpo@@ you u sha shon u ve tema ker ken Yerusalem la , a kaa Ter na ér : “ M na ve kwaghôron Wou , kpa tar kôr ve i@@ ho@@ m , sha ci u ve lu ior i tar ne ga yô , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . Nahan í tema í kure kwagh la vough , hanma or kpa yem a ahan zwa . — Aerenakaa 15 : 1 – 29 . Kwagh ne doo or u iny@@ aa la kpishi je yô , a tôndo inya a seer ve sha i yange vande nan ve la ér ve k@@ ahan . ( Yohane 4 : 23 , 24 ) Ka mba ve lu “ akaa@@ injaa ” je ne , man hemba mban a inja sha ishigh ki Yehova a akaa a doon ashe a ngise i wu@@ h@@ a tempel u Solomon iyol a mi la . Gadia han@@ mô u nan sen yô , nan ngohol ; u nan keren kpaa , nan zough a mi ; u nan man@@ den uwegh kpaa á bugh nan . ” ( Aerenakaa 20 : 29 , 30 ) Mbagenev gema soo u lun mbahemenev mba@@ adu@@ av shi lun mbahemenev mba pati@@ i kpaa . 41 : 13 ; 1 Yoh . 5 : 19 . M@@ sen u Eliya yange er sha U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l la ngu ikyav i dedoo hen a@@ vese Bibilo pase se ga . Ekesodu 22 : ​ 22 - 24 I kaa a Mbaiserael ér : “ We yô , hi@@ re hen Aôndo wou , lu a dooshima man perapera , ver ishima kegh Aôndo wou gbem . ” Nahan lu shighe u dedoo u a na mba yange ve tile sha jighjigh la aan a he sha u ve ‘ er kasua ’ yô . Mba ve ne jighjigh ér Ter man Wan man Icighan Jijingi Ka Aôndo M@@ ôm la ka ve hen sha lan ér jijingi la ka or , shi ka un a lu Ter Aôndo ye . ( 1 Kor . Doo se kpishi er se lu a Bibilo i i̱ lu Mkaanem ma Aôndo la , shi yaren tom a loho u i̱ u age@@ egh la sha u m@@ ôgh@@ on atesen a aiegh kpa geman ôron kwagh u una kôr mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ken ishima yô ! ( Ekesodu 23 : 4 , 5 ; Lev@@ iti@@ ku 19 : 14 ; Duteronomi 15 : 13 - 15 ; 22 : 10 , 22 ) Tindi la shi mgbegha Mbayuda ér ve doo ayol a ve kpaa . ( Mateu 5 : 44 , 45 ) Er tar u uumace ne u doo Aôndo ishima yô , mbaihyomov nav je kpa vea fatyô u geman ishima hiden hen a na nahan zuan a uma u tsôron . Hii nan ve i gbe u saa or a vande geman ishima cii ve nana er batisema ? Gbenda u Yesu eren a ior la , na se vangertiôr ér kwagh u Bibilo i ts@@ enge ôron la una kure sha mi , ér : “ M@@ h@@ ôônom maa kôr un a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave . ” ( Ps . ( Yakobu 1 : 17 ) Se mba a Mkaanem nam sha u hemen se man iwasen i jijingi na man ishimaveren i uma u tsôron . 4 SH@@ E@@ K@@ E@@ M ( b ) Aôndo na tsombor u Adam man Ifa ishimaverenkeghen i nyi ? Ikyav i kwagh ne yô ér or a̱ kpe a tom u eren ave her . U lumun a hemen u Kristu la ka kwagh u k@@ undun iyol man u injar kpaa . Kpa awashima wase yô , ka u za him@@ en iy@@ ongo a nan . ( Ese@@ ter 1 : 10 - 12 ; 2 : 16 , 17 ) Shighe u Mor@@ de@@ ka@@ i , anmgbian u Ese@@ ter u vesen wa un kwagh sha akaa a injaa la kpaa a ungwa imo na sha icivir — shighe u va hingir tor@@ kwase la kpa lu ungwan imo na her . Ar@@ b@@ on Ikyav tese ér Mbakristu mbagenev mba ve lu ken gar u E@@ fese , u za iky@@ ura sha kwagh u kpen@@ ga u eren kpishi la , yange ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev mba lun a ikp@@ an , kpa mbagenev gema lu ikp@@ an , man a shi nan kpa , ve ku@@ ngu ican . ( Ef . Iyange igen ng@@ ur pasen kwagh sha tele@@ f@@ on yô , a na ortamen ugen han@@ see@@ ti na ne sha u a nenge mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi mbagenev yô . Kape gbenda u ú vihin shighe wou la kpa u lu je la . Shi mba yer ityav mbi Armag@@ e@@ don ér “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee . ” 22 :⁠ 7 ) Kwagh u yange hemba gban Davidi ishima yô , lu u maan tempel u una va Aôndo a iwuese shi una na un icivir yô . Hegen je kpa , dyako wase la ngu wasen se sha igbenda igen . Yehova “ kegh iyol u den kwaghbo ” man den “ kwaghbo a ishima i môm ” kpaa . Kanyi ia wase se ve se za hemen a a@@ yem a se lu gban nee ? 39 :⁠ 1 . Aôndo yange haa Adam m@@ ny@@ am tsung , maa dugh h@@ wan na môm er or u wasen un a mi . Nahan Yesu yila wanye u kiriki va tile hen atô ve . Nahan kpa , iwer ngi kar er at@@ er@@ atar shin ka kom er inyom i môm nahan yô , Yesu shi hide za shin kpe Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia za nenge a An@@ der@@ ia man Peteru man Yohane vea an@@ ngô na Yakobu , ve lu kôron ish@@ u . N@@ gi@@ se la , ior luun a u@@ kô@@ pi mba Ruamabera sha u vea ôron sha tse@@ ene@@ ke ve ga , nahan i ôron Bibilo sha ishigh ki ikpelaior i i kohol ijiir i môm yô . 9 : 2 . I@@ liam la yange i ta@@ m ishima k@@ we je gande . Nahan kpa aluer iy@@ ongo zua u vea ma anmgbian u nomso shin u kwase ken tiônnongo di ye ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 24 la ] I@@ ca a gba ga tsô , a nder Aberaham , una nenge er uityendezwa mba Aôndo vea kure yô C@@ ôô@@ ci la hii u seer tahav mbu i sha u nyôron iyol ken p@@ ati u eren , i kera wa ikyo sha mkaanem ma Yesu kaa ér mbahenen nav mba “ ior i tar ne ga ” la ga . ( a ) U@@ iniongo vea fatyô u wasen se nena ? Man hanma kwagh u i ser cii saa una zua sha ishima i Yehova , ka sha mbamhen asev ga . ( Ôr 2 Mbat@@ esalonika 2 : 3 , 7 . ) I kaa ér : “ I@@ yô@@ gh ka ki wua iy@@ ô@@ gh , kape or kpaa ka nan wua orgen la . ” — Anz . Ikyav i tesen yô , ken anyom a karen kpuaa tseegh ne , se ôr kwagh u ior kposo kposo hemba 60 , mba yange ve gema uuma vev yô , ken Iyoukura , sha itinekwagh i “ Bibilo G@@ em Ior ” la . ( Pasalmi 7@@ 2 : 18 – 20 ) Yô , se kpa se wuese Yehova a ishima yase cii shi se civir iti na i doon tsung la . Shighe u se er msen yô , saa se er msen la ken iti i Yesu ve se fatyô u lun a vangertiôr ser Ter una ungwa msen u se er sha ishima na la ye . ( Yoh . “ TER U@@ hemban@@ sha ci@@ er iyol kpe@@ kpe , ka zege@@ tor sha won cii . ” — P@@ S . Nahan u hen sha kwagh u a sen u la ga tsô maa , u yam un iky@@ e@@ ky@@ e sh@@ on@@ oo ? Alaghga lu ma angev er ashe a nyoon nahan . ( Anzaakaa 29 : 15 ) Nahan kpa , ka mbayev cii i doo u a gbidyen ve ga . Yesu yange kaa ér kanyi i̱ hông@@ or or@@ o , man se zua a mtsera sha mkaanem ma Yesu mara nena ? ( Mateu 3 : 17 ) U Ter nengen er Yesu er hanma kwagh u i̱ tsen@@ ge@@ ôron , shi i̱ kaa a na ér á er cii la vough vough yô , doo un kpishi je gande ! — Yohane 5 : 36 ; 17 : 4 . Tsô ve hii u maan g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven , lu sha u nan Yehova icivir ga , kpa lu sha u ‘ iti ve i za g@@ wa ’ sha won cii . Sha nahan yô , yange gba u shighe a kar cii ve a mase kuren ikyaa ne shi a tese wang ér mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara yange ve er kwagh u sha mi ga ye . W@@ ea soo u timen sha hanma vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi yô , nenge itinekwagh i i kaa ér “ F@@ ru@@ itage of God’s Sp@@ irit ” man i i kaa ér “ Li@@ st by A@@ spe@@ ct ” ken takerada u Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x@@ es la . U tesen ikyav yô , Tor Davidi , u lu ya ijende a Aôndo la kaa ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , U er akaa a O@@ u a kpilighyol ngee kua mbamhen O@@ u mba sha a vese la kpaa ; . . . ve ngee gande u ôron . ” Ka akaa a nyi yange na ve Iserael u sha ayange a tsuaa la lu kposo a akuraior agen ci@@ il@@ i ? M nenge mer , ka kwagh u ka a wase or nan lu a ieren i dedoo shi i saan nan iyol kpaa je ne . . . . K@@ era kpa , Bibilo kaa ér ishima i uumace mba lun vough ga ne cii i wa at@@ ser@@ egh . Kanyi i lu kwagh@@ f@@ ana , man Yehova tesen kwaghfan nena ? Ka mimi Yehova soo ér mbacivir un kua ior mba se le@@ he ve mkombo hen Iyou i Tartor la ve tema i kpe ve iyol . Er Yesu fa shighe u lu ker la yô , kwagh la mgbegha un u eren nena ? Er ve lu ken bo tar ne nahan kpa , ve na uityendezwa mba Yehova jighjigh her dông shi ve kange ishima gb@@ ang ér vea “ taver ishima zan zan mkur . ” Lu iengem i gar la hemba doon ve ishima ga , kpa lu sha ci u Yerusalem lu “ gar u Zege@@ tor , ” Yehova . Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve lu a tom u vesen u wasen ior hiden civir Yehova . M ver un up@@ en@@ sel mba hor@@ on mb@@ era mb@@ era nahan anyom imôngo . A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a a ne ve i lu u mba ve civir Yehova sha jighjigh kpishi vea fatyô u pasen kwagh ah@@ wa 70 hanma uwer ga yô . “ Ngu eren tom [ le@@ i@@ ·@@ t@@ our@@ ·@@ go@@ s@@ ʹ ] ken icighan@@ jiir ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u mimi la , u Ter A ver un , i kera lu or ga la . ” 2 : 2 ) Nahan yô , de se time sha kwagh u Bar@@ u@@ ki , or@@ ngeren u Yeremia , u lu uma sha shighe u ican tser Yerusalem , sha ayange a masejime a gar la zan zan i kar timin un ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . KW@@ A@@ SE@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U ugen yange nger kwagh sha kwagh u asorabo a ngise er yô kaa ér : “ Yange m na jighjigh mer Yehova una de@@ m asorabo am cii ga , shi m hen mer ishima ia nam ibo gbem ku wam . ” ( Rom . 8 : ​ 15 , 16 ) Paulu yange pase kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ér , ‘ a nder ve a Na , A ver ve ve tema a Na imôngo sha ajiir a Sha ken Kristu Yesu . ’ Aôndo tese dooshima na , a pase kwagh u ú er ve una lumun we la ken Bibilo , man gbenda u ú kaa ve u kuma u “ waren akaa a á va er la cii ” yô . — Luka 21 : 36 ; Yohane 17 : 3 . Shighe ngu a kuma u Yehova “ una ese [ se ] m@@ liam sha ashe kera cii ” ga , nahan kpa una wase u ú wa ishima . — Mpase 21 : 4 ; 1 Mbakorinte 10 : 13 . ( b ) Lu nyi Ese@@ kiel nenge a mi ken mpase u sha mnenge ? Ka aie u Satan a samber a mi , hii shighe u a tsu@@ gh Ifa ken sule u E@@ den la je la . Shighe u se lu tesen ior Bibilo yô , doo u se umbur nyi ? 8 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo — Kanyi i Lu Tartor u Aôndo ? Ior vea nenge a mzough u mimi sha tar , man mbamzeyol vev cii vea wanger , aluer ka mbamzeyol mba mk@@ ighir a ve a mi shin i@@ pi@@ la shin ican shin nyi i nyi je kpaa vea bee kera cii . ( Yoh . 10 : 16 ) Paulu kaa ér Yehova “ ver akaa cii shin angahar a Na [ Kristu ] , A ver Un A̱ lu ityough sha akaa cii ken nongo u Kristu . ” ( Ef . Er M@@ kohol u i nyôr ken E@@ fese , ken inyom i 4@@ 31 la yila un ér The@@ o@@ to@@ ko@@ s ( inja i iti i ken zwa Grika ne ér “ U a mar Aôndo la ” ) , shin “ Ng@@ ô u Aôndo ” yô , ve er kwagh u ior vea gema civir Maria yô . Samuel yange wuese ieren i Saulu kar a ishima er kwagh la ga . Nahan wuese mbayev mba takerada u ôron u lu doon ve seer a seer la kpishi . Yehova yange zung@@ we Yuda mhôônom ishima i môm , kpa kwagh gema er vihi di yô , lu ior cii won@@ g@@ or ga . ( a ) Ka se maa m@@ doo u Yesu a doo se ishima la nena ? Kanyi ia wase se u lun ior mba eren kwagh sha mimi ken tar u any@@ ighe a ngee ker yum nee ? Aôndo yange er Adam man Ifa , mbamaren asev mba hiihii mbara iyua , a na ve tar u i er ú ú lu paradi@@ so u tsombor u uumace cii la — ijiir la lu i “ doon tsung . ” ( b ) Kanyi u fa ve a wase u u̱ zuan a mtsera ken tsaha ? Yesu vande ts@@ eng@@ an ôron kwagh u mtim u Yerusalem tsuaa anyom kar war kuman iky@@ un@@ du@@ gber . • Shighe u Yesu lu eren tom na la , ashighe kpishi mbaihyomov nav soo ér vea wua un sha ci u shiada na i lu eren a ashe a cian shio la . Aluer ka u ú er nahan yô , a gba u kwaghyan u ken jijingi u Aôndo a ne la una “ sar ” ú tsung . ( 1 Kor . 10 : 12 ) M@@ shi ugen u ior kpishi ve lu a mi yô , ka isharen i duen iti . Nahan kpa , ken inyom yam i masetyô ken makeranta la , kwagh u Ad@@ ua u f@@ ada duen ishima . Dooshima na saan sha mba ve lu ken tiônnongo vea nan tseegh ga . Gba u se umbur ser Yehova ngu va nan se uma u tsôron , a lu sha ga yô a lu shin tar . “ M ngohol mbam@@ pase O@@ u mer ve̱ lu dyako wam gbem . ” — P@@ S . 8 , 9 . ( a ) Lu nyi i̱ er zum u Yesu man mbahenen nav z@@ a̱ sember nyôron he ’ vegher tar u De@@ k@@ ap@@ oli la ? Ve nôngo ér vea ta ior mba Aôndo kpishi mciem iyol . Mbashiada mba hemban iyenge m@@ iliôn at@@ ar@@ atar mba pasen kwagh hegen ken ityar 2@@ 35 man ken ijô hemba 4@@ 00 . Sha ayange ne mbag@@ e@@ man@@ kwagh ka ve eren tom ne sha kô@@ m@@ pu@@ ta jighilii . “ Mbat@@ yomov mba Saulu mbara ” mba za s@@ ôôn ape Davidi yer la yô , ‘ jijingi u Aôndo gba sha ve , ve gba ôron kwaghôron u profeti . ’ Aluer Bibilo gba se kwagh , se tôô i̱ ser ‘ ka kwaghôron u ior ga , kpa ka kwaghôron u Aôndo e̱r i lu u̱ na mimi mimi nahan yô , ’ ia sar se di vough er ka i torough wan@@ iky@@ und@@ an iyol a at@@ u@@ mba a ngô u nan nahan . Mba ng@@ ur hiden yô , ve va er ai@@ ky@@ ôr sha gbenda . Hii nan ve Yesu yange lumun a N@@ at@@ an@@ ael , man á lumun a na nena ? Ú F@@ atyô u Umbur Kpa ? Sha nahan yô , magaz@@ in u i yer ér Ne@@ w@@ s@@ we@@ ek la kaa ér ior nenge ér u@@ gomoti ve̱ “ taver ior ishima u henen u lun a an@@ za a mimi he ’ tar ve . ” N@@ om u nan we kwase u nan ikyo yô , nan eren a kwase u nan doo doo , sha icivir je . U hemban cii yô , kwagh ka a gba Aôndo sha ityôkyaa la . M@@ ôm ken anmgbianev mba Kristu u a til sha mimi anyom kpishi hegen yô , kaa ér : “ M ôr takerada u Yobu la ken Bibilo i i hi@@ di i ny@@ ô@@ ôso ne , nahan k@@ am inja er ka hii je m kav kwagh u i lu ôron ker la nahan ! ” Mpase u Yehova yange pase iyol na ne tese wang ér á soo ér se fa un , se fa aeren a na man igbenda na kpaa . Bibilo ôr kwagh u “ ruamabera u Y@@ a@@ sh@@ ar ” man “ Ruamabera u Ity@@ av mbi TER . ” Satan yaren tom a n@@ um@@ tan jighilii sha u una vihi jighjigh u nan u ior mba Aôndo nena ? Er nan ve a kaa ér Mb@@ au@@ tar ka ityesen i ken Ruamabera ga ? Nahan kpa , zum u ityav va p@@ ev ken inyom i 199@@ 5 yô , i ts@@ wer ior mba ad@@ er a pu@@ pu@@ u cii u zenden ken if@@ i ne . Er mba 14@@ 4,000 mba vea za hemen vea Yesu sha la kpa yange ve lu uumace mba y@@ in@@ an yô , ve fa er mlu u vough ga la a lu yô . Se fatyô u du@@ ghun iy@@ ugh ken a vese kera nena ? Kwa@@ r@@ karen tese ér hanma or@@ pasenkwagh yô , yange nan lôh@@ ô iorov at@@ er@@ atar mkombo u M - umbur ne , ve va 11 : 33 ) Kwagh môm kpa una tagher Aôndo u sôron akaa za kuren vough ga . ( G@@ al . 5 : 19 - 21 ) M@@ lu u amba@@ aior ne ngu kwagh@@ môm a u mba ve zenden sha iyol la . Yesu yange na ityôkyaa i môm nahan ér : “ Me kaa ne , kape m - ember una lu sha ishigh ki mbatyomov mba Aôndo sha ci u or@@ sho@@ li@@ bo môm u nan gem ishima yô . ” B@@ em Una Lu sha Tar Cii , Ior Cii Vea C@@ i@@ vi@@ r Aôndo M@@ ôm . Yange i hii ish@@ u kôron i ke ’ jijingi heen ke ’ mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 50 la . Hii ken inyom i 19@@ 50 la zan zan nyian , ve gber m@@ gem u Bibilo u i yer ér New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la jimin cii shin a@@ vegher a i ken ijô kposo kposo je hemba 1@@ 20 . ( a ) Yesu na nongo u wanakiriki ne jighjigh nena ? Yesu kaa ér : “ Hanma or u i ne nan kpishi , á ker di her a nan kpishi man shi u i ver nan akaa kpishi sha ikyev , ka her a nan á hemba keren kwagh ye . ” — Luka 12 : 48 . Apostoli Yohane nger ér , “ Aôndo ka dooshima je . ” ( a ) D@@ ugh u gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo sha yô , ka nyi igen kpa se fatyô u gbidyen kwar sha mini ? Aluer ka nahan yô , za kohol ase mbatamen mba ken tiônnongo wou . In@@ j@@ akwagh igen i i ne i nger yô kaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh . ” ( Anz . Een , T@@ ere ! Kape i doo U ken ishima je la . ” ( Mat . * Kpa kwagh u hemban vihin je yô , ka ve ta m@@ til sha mimi ve kera . 3 : 15 - 17 . Aluer u za hemen u seer taver dooshima u yange u lu a mi hiihii la yô , u zua a averen kpishi . ( Luka 24 : 13 - 15 ) Sha ashighe ne cii , a lam a ior asange asange , kua Peteru , man ini@@ on@@ go@@ ior kpaa . P@@ ase vande - eren ugen u a tese m@@ lu@@ a@@ inja u ishima i legh legh ken tom kwaghpasen yô . Bar@@ sh@@ il@@ ai , Or@@ g@@ ile@@ adi ver ikyav i dedoo sha gbaa ne . U@@ umace vea er nan ve vea due ken mlu u vough ga , u ve ye dy@@ ak@@ ô na nee ? Nahan er ve lu uma shi ve lu gb@@ ong gb@@ ong yô , doo ve u civir Aôndo a uma ve man gb@@ ong gb@@ ong ve . Aluer torough se iyol se kundu ishima ga se gba eren kwagh ga@@ agh kpa kwagh a sôr a gema kposo ga . Kpa tartor u Yuda u ik@@ we ihi@@ ar la yô , Aôndo zung@@ we u mhôônom , nahan a yima u kpa lu sha ada shin sha s@@ an@@ ker shin sha utya shin sha any@@ inya shin mba@@ any@@ iny@@ av ga . ( b ) Ka icighan@@ kwagh u Mbakristu u nyi a time sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? M@@ k@@ urem ma i shigh ve la tese ér ve tema tor sha Mbakristu mbagenev mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar her la ga . Wan@@ akiriki ne tese ér un ngu u jighjigh man u fan kwagh nena ? Ma tese ér se lu a gbashima u henen kwagh sha er se zua a mkav shi se fa er ishima i Yehova i lu yô . ( 2 Peteru 3 : 14 ) Nahan se mba a iwuese sha er Yehova a lu a imba ishimawan ne ga z@@ ee ? ( 2 Timoteu 2 : 15 ) Aluer se mba ôron Bibilo shi timen ke ’ i̱ seer a seer yô , kape asema ase kpaa aa lu iv@@ in a iv a mbamhen mba Aôndo je la . Yehova ngu a gema akaa nahan se due iyol ish@@ ô , sha er mba ve suur sha a na la vea ember yô . De se tôv sha yi@@ ase i mbacivir Yehova mba mimi , mba i er kwagh ve ken Bibilo la tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Kpa zum u a za “ nyôr ken icighan@@ jiir u Aôndo ” yô , kwagh la wase un u du@@ ghun iy@@ uh@@ we ken a na kera . ( Luka 8 : 1 ; 10 : 1 ) Mba veren ishima ér ior ve v@@ aan a va hen a ve ga . Mose yange kaa ér ‘ Kape tindi a kaa je la , kwagh ngu u me er sha mi ga ’ shinii ? ( b ) Zum u se fetyô u kuren ic@@ egh@@ zwa i se er a or ga sha ci u kwagh ugen va nyôr se atô yô , i wa se kwagh ken Anzaakaa 6 : 1 - 5 ér se er nena ? Nahan er i er kwagh u ieren i iji@@ mba@@ gh i “ ônov mba Aôndo ” mba ve gema ayol a ve ve er “ ôn@@ kasev mba iorov ” la yô , kwagh ne tese ér kwagh u yange ve er la lu sha mi ga , lu kwagh u sha gba@@ aôndo ga . Yange ve na nagh a uuma vev ken iti i Yesu , kpa i nder ve mba ior mba ken jijingi hegen . ( Yohane 10 : 4 ) Sha mimi yô , iyôngo fa imo i or@@ kuran ii ? M@@ lu ve u u@@ kase la kua mhôônom ve@@ m ma zungwen ma a wase kasev mba kiriki mban kpen kpen . 4 : 13 ) Zum u se ayol a ase se zough a iwasen hen Yehova sha u se er tom wase u kwaghpasen yô , ka se seer fan ér ngu kpôô kpôô , shi se seer kporom ikyua a na kpaa . Apostoli Paulu kaa a vese ér : “ Ka ve cii ve lu mbaapostoli y@@ ee ? I@@ ny@@ aregh k@@ in lu kwagh môm a inyaregh ki i kimb@@ in or sha tom u ayange ahar yô . “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 13 : 17 . “ [ Noa ] lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga , ken ik@@ ov na cii . ” U kuran atindi a Aôndo sha jighjigh gban uwer ga la una tese ken igbar ér Adam kpa yange ma fatyô u eren kwagh nahan . H@@ ide Wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la di ye ? U@@ ̱ Ô@@ R@@ O@@ N kwagh@@ ngeren u injaa ka ieren i wasen kpôô . “ W@@ aan Nen A@@ mba@@ aior la Iky@@ o ” ( Mba@@ wasen Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ) , 10 / 15 Takerada u Mpase tese ér mba i shigh ve mkurem la man mbagenev cii , vea er tom u pasen kwagh la . Yange i ver un vea Ru@@ tu iveren , ve hingir mbamaren mba Yesu Kristu mba ter tamen sha ikyev i wan ve O@@ be@@ di . Nenge er mci@@ e u cian Aôndo ka a wase or nan taver ishima sha wono ! Yehova na se mfe u kpilighyol u nyi ? M@@ sen una fatyô u wasen Kwa@@ se@@ kristu u lun a aeren a dedoo S@@ op@@ hi@@ a : Ka kwagh u a taver mo je la . Sha nahan yô “ sé vesen sha akaa cii ken . . . Er alaghga ih@@ uma la ia lu mbaaferev kwagh u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima nahan kpa , Yehova man mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi yô ngi ve ih@@ uma i doon . Mbat@@ amen mba zenden sha man mba eren tom m@@ ishen man mba eren tom shin iy@@ agh ki Betel shin af@@ ishi a bran@@ ci man up@@ ania ka ve er anmgbianev vev tom taveraa sha ci u m@@ doo u ve doo ve ishima kua Yehova la . Ka nyi ia wase se se eren kwagh ior kundu kundu er Aôndo nahana ? A@@ kar a Yesu a mimi ga ne yange undu un zum u ve kav inja i kwaghôron na ugen ga la . Ishima yange i vihi Davidi a Aôndo ? Mkaanem ma Aôndo iv a mbam@@ sur@@ shima kpishi De u Nan Nen Or I@@ bo Ga@@ egh ! “ Ne gema ne hingir ikp@@ an i Aôndo . ” — R@@ O@@ M . Man lu jijingi u Aôndo wase ve ve , ve kav mlu u mbakp@@ enev , shi ve na jighjigh a mnder u shin ku ye . Yange ve na ve iwasen i injaa , ve ny@@ ô@@ ôso iyol ve kure u@@ gb@@ ayol vev mba ken jijingi man mba iyolough man mba ken ishima kpaa . 4 Mimi J@@ e , Aôndo We Se Iky@@ o — Er i Hii Ve Se F@@ e Yô Sha iwasen i S@@ us@@ an yô , nom na er ityom i ken jijingi sha aan kposo kposo , ityom ne wa tom u ortamen man tom u pania kpa ker , shi á er tom u ish@@ u@@ en ortamen u sôron atôônanongo kua tom u K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci la kpaa . Se fa ser se fatyô u zuan a m@@ de u asorabo shi se lu a imoshima i wanger wanger man iky@@ ar@@ yan i dedoo vea Aôndo kua ishimaveren i zuan a uma u tsôron kpaa . — Yohane 14 : 6 ; Mbaromanu 6 : 23 ; Mbaheberu 9 : 24 - 28 ; 1 Peteru 3 : 21 . Z@@ a Hemen u L@@ un a I@@ mo@@ shima i Dedoo ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 32 : 8 ; Yesaia 30 : 3 ; 31 : 1 - 3 ) Se nôngon ityav mbi ke ’ jijingi mb@@ ira yô , sé za hemen u suur sha Yehova a ishima yase cii man se de ser a̱ kôôm m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a ase , shi se yi@@ er sha mkav wase kpaa ga . M@@ cie u cian Aôndo yange wase O@@ b@@ a@@ dia nena , man ikyav na la wase u nena ? Mo vea mbam@@ ishen mbagenev se va nyôr ken tar u Kor@@ ea J@@ e yô shi A@@ tindi la yange wa ve akaa sha kwagh u kwaghyan man mlu u tsembelee u yange va a mkpeyol la . Aluer m ta@@ mber u eren tom u tsaase mbagenev la hegen kpa , tiônnongo una lu zan hemen her . ’ ( Pasalmi 1@@ 39 : 16 ) I@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh you i̱ n@@ der@@ an uma i̱ hiihii la i̱ lu a mfe u n@@ der@@ an alegh a iyolough ou jimin cii . Tom kp@@ an u ior kpishi ve nder nôngon ér i de la kpa ngu zan hemen her . Paulu yange tin@@ d@@ in Mbakristu mba ken T@@ esalonika a washika na u hiihii la ica i gbe ga yô , a shi a tindi ve a washika ugen , u sha uhar . “ Ish@@ an i sha use ” la ka Yesu Kristu u i ne un tor u Tartor Aôndo la . Yange m za mkohol u ningir ugen la nahan , m ungwa John Bar@@ r , u lu ken Mbahemenev Mba Shin I@@ t@@ ine mba Mbashiada mba Yehova la na kwaghôron taver agumaior ishima ér : “ De vihin nen kwagh u hemban lun a inja u ne lu a mi la ga , ka ian i fan Yehova shi soon un i ne lu a mi la je la . ” A@@ g@@ umaior a a lu Mbakristu kpa ashighe agen ka a u@@ le sha ci u mbamzeyol mba ken ishima . Zum u “ Mba i sar ve u zuan a uma u tsôron ” la ka vea na jighjigh yô , se lu a atô@@ akyaa a injaa a kaan a ve ser “ Se su@@ gh ne za van sha gbenda u uma ú hemban doon ! ” ( Aer . Ashighe agen ivese ka i zua iorov uhar mba aeren a ity@@ ôô ve a kaha yô . 9 : 11 ) Or@@ gen u i yer un ér Fran@@ ci@@ sc@@ o yô , yange ngohol inyaregh ki kuman u@@ do@@ la dubu uta@@ ankar@@ uhar ( sha inyaregh ki Amerika ) hen orgen , iti na ér Al@@ fre@@ do , sha u una ki@@ mbi inj@@ ô i yange gba ken b@@ an@@ ke yô . ( Mbaheberu 5 : 12 – 6 : 3 ) Nahan yô , se fatyô u pinen ayol a ase ser : ‘ Aluer m tsa ken tiônnongo u Mbakristu shighe ngu a vese ga shin shighe vese je kpaa , m nengen Mkaanem ma Aôndo ma henen sha tse@@ ene@@ ke wam la nena ? Er nan ve i hembe doon u ig@@ y@@ um@@ ior man ig@@ y@@ um@@ u@@ kase ia sule iyol tsembelee shighe u i lu tsuan or u vea vôso la , man vea tsua u a hembe doon la nena ? Shin se kaa ser , Aôndo una kar a ior mba ve ne mbagenev ican la kera . Man ken hemen di ye ? Zum u i we se kwagh yô , doo u se ker ish@@ ô shin se l@@ aha kwaghbo u se er la , shin se na mbagenev ibo , er Saulu nahan ga . Ish@@ aren ne ia fatyô u vihin Orkristu sha u imb@@ ishi kwaghôron u Aôndo u a lu ken a nan la , nahan una kera “ ume ” atam ken a nan ga . Nahan tsô hii nan ve mbayev ve kpen@@ e ? N@@ gi@@ se Or@@ pasalmi wa icam wener : “ Zum u m hen mer , ng@@ uhar wam ngu do@@ l@@ ough yô , erdoo Wou kô@@ rom sha , T@@ ER@@ E . Anmgbianev mba nomso mbagenev di vea soo u eren tom u di@@ ak@@ on shin ortamen ken tiônnongo ga . Ng@@ ôm una na mpase sha kwagh ne . — Jo@@ el In@@ i@@ av mbi upristi mba wan h@@ ua lu nan Yehova la vihi un ishima , gadia ve eren hanma kwagh sha iny@@ ar , a̱ lu u wu@@ hen ih@@ in@@ da shin u ke@@ er usu sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi je kpaa . ( Mat . 13 : 38 ) Kwagh ne ngu u a inja kua mba hen tsombor wou nena ? Yehova yange tindi Peteru ér a za hen ya u Kor@@ ne@@ li@@ u , Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev u lu ip@@ usu la . Á kaa wener : “ De eren nen kwagh sha u wan ayol a en ik@@ o tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa hide nen ayol a en ijime ; hanma or nana̱ nengen er orgen hemba nan yô . Hanma or nana de kera waan akaa a nan iyol i nan ik@@ o tseegh ga , kpa nana wa akaa a mbagenev ik@@ o kpaa . ” — Mbafilipi 2 : 3 , 4 . Ior kpishi na jighjigh ér , mkaanem nam man hemba man mimi nyian cii . Shighe u bo i@@ yô ugen ny@@ ima un la , alaghga tsô yange ve kure ikyaa sha lan ér ka Di@@ ke , in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u iji@@ r@@ ôron i mimi la , a lu ts@@ ahan un ye . — 11 / 1 , peeji 9 . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Alaghga a gba u shighe a kar cii man se mbagenev se fatyô u geman uuma asev sha er ‘ á kohol se ken bem sha ishigh N@@ agh sé lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga ’ ye . Tor Davidi yange pine ér : “ Shi nan je , T@@ ER@@ E , man Ú de u hung@@ u@@ l mo gbe@@ me ? ” Nahan ve za kôr a@@ you ha@@ ya shi ve ki@@ mbi inyaregh sha uh@@ ô@@ te@@ l mba taver ishe ga . Kape we kpa loho u dedoo u Tartor u lu ú ze@@ ge kwagh laa ? Nahan , una mgbegha mbagenev ér ve er kwagh@@ bo@@ o ? U or@@ on iyev ga la ka kwagh u shami shi ka ieren i tesen dooshima shi hiden a iyol jime nena ? Se hen ken kwaghhenen u a kar la ser , Yehova lu “ Or@@ yiman ” sha ashighe a tsuaa la . ( Ps . Gba u se na jighjigh shi se yar tom a akaa a Aôndo a er sha u yiman se la . Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu kaa ér Aôndo yange ôr a ikyurior i Iserael wener : “ Mo TER M gem kposo ga . ” A@@ bu@@ ter agen kua i@@ or@@ il mbagen kpa , m@@ gem u he ne yange doo ve ga . Hen tugh mbu hiihii mb@@ ura , i haa se ken b@@ a@@ aki u yange a za a ior ve , ve hi@@ la lu her la . Sha kpôô yô , tar u uumace doo un ishima je “ A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” ( Mbaefese 5 : 15 , 16 ) Shi amba a mbamaren ne nga pan@@ den akaa a d@@ an@@ en or la , mba gem mba taver ônov vev asema u keghen ato shi henen kwagh sha anyom a ve a kom vough kua tahav vev la kpaa . — Anzaakaa 8 : 32 . Timoteu yange fatyô u zan ape Paulu lu la f@@ aa je he ? Aluer se gb@@ ihi Bibilo yase i ôron man kwaghhenen wase u sha tse@@ ene@@ ke la man mbamsen asev mba eren man tom@@ shir@@ en wase u Mbakristu man mbamkombo yô , se lu gb@@ ih@@ in ayol a ase sha u a@@ kper@@ an a mbagenev ve te la a̱ nyôr ken a vese yô . Ô@@ ôn kure kure . ( Ken im@@ ese ) Mo vea E@@ s@@ ther sha iyange i se er ivese la Sha nahan yô , nenge i doo u ú za hemen u veren ishima sha kwagh u lun a inja sha wono ! Davidi wase se u fan ér Aôndo we mbacivir un ikyo . K@@ asev U@@ har Mba Ve C@@ ir I@@ j@@ ô Ve Ga Yô Bibilo pase se kwagh u yange er shighe u i er Yesu batisema ken inyom i 29 la . I@@ jiir la kaa ér : “ Icighan Jijingi sen sha a Na . . . imo kpaa due Sha kaa ér : We , U ngu Wan Wam u ishima ishima ; ka We ishima i doom a We yum ye . ” Ka asorabo a nyi nahan i den ior a ga ? ( a ) A@@ g@@ umaior zua a iwasen ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ve eren hanma shighe la nena ? B@@ em u Kristu la una na se lu a vangertiôr ser se doo Yehova ishima . PE@@ E@@ J@@ I 16 Kanyi Yesu yange eren hanma shighe , man gba u se kav un sha ci u nyi ? I@@ ca gba ga tsô Maria man Lu@@ cy hii u henen Bibilo vea môm ken Mbashiada mba Yehova . [ F@@ o@@ to u sha peeji 7 ] ( Yohane 3 : 16 ) Nenge er dooshima ne a kpilighyol sha wono ! Me fatyô u kaan vangertiôr mer , Bibilo gema uma wam . Tsô m hii u nengen mer gba u me gema uma wam sha er me er ishima i Aôndo yô . Nahan m hide m na Aôndo jighjigh . Gba u nana nôngo sha afatyô u nan cii nana haa “ hanma mhen ab@@ at@@ a sha u a̱ wa Kristu ikyo ” yô . — 2 Kor . ( Mpase 2 : 7 , 10 ; 1 Mbat@@ esalonika 4 : 14 - 17 ) Yesu na mba ve hembe mban ian i civirigh sha u ve̱ “ ya kon u uma ” la ken ‘ paradi@@ so u sha u Aôndo la . ’ Shi doo u nongo u Kristu ua bende a gbenda u se eren kwagh la man a ishimaveren yase nena ? ( a ) Ka ishimaverenkeghen i nyi yange i va a mi sha m - er u yange Aôndo ôr Satan ijir laa ? K@@ per sev mbu aven yô , anmgbian wase u kwase ne tôô “ ì@@ l - ishima ” ne za kwase u wan ndor a na ne a mi . * Yange se mba we In@@ tan@@ et hen ya wase je maa hii inja ne , nahan m hii u henen mer a̱ shi nan kpa ngu nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha kô@@ m@@ pu@@ ta . Akaa ne cii kohol ka ikyav i tahav mbu ‘ jijingi u tar ne ’ mbu lun a mi sha ior yô . Or@@ tôvon sha akaa ugen kaa ér : “ W@@ ea hen wer iy@@ ev@@ or@@ on ne ishim@@ ap@@ ever yô , kenger sha ish@@ iv mbi ior mba ve or@@ on iyev anyom anyom tsô u nenge . ” Se F@@ atyô u Nan Ma Or@@ gen Jighjigh J@@ e Kpa ? Kwagh u i er ken Se@@ kar@@ ia 13 : 7 la yange kure sha mi nena ? P@@ risti E@@ s@@ era , un u yange nger takerada ne la hii ôron kwagh u tindi u Shi@@ ru@@ shi Tor u Per@@ shia wa ér Mbayuda mba i yem a ve ken Bab@@ ilon ve hide ken tar ve la . ( Pasalmi 5@@ 4 : 2 , 4 ; 5@@ 7 : 1 ) Davidi yange zua a iwasen kpa ? Gba u se lu a imba ishimataver i Mose la , sha ci u Yesu kaa ér : “ Á va a ven sha ishigh ki u@@ g@@ om@@ na man u@@ tor kpaa sha ci Wam , sha er i̱ hingir mpase her a ve man her atô@@ at@@ yev kpaa yô . M - B@@ AN U SH@@ I@@ G@@ H@@ E : Ken ityar kpishi , ka uter ve hemban keren inyaregh ki kuren u@@ gb@@ ayol mba tsombor ve ye . Er kwagh u iny@@ ar a lu taver seer a seer tar sha won cii yô , ior umiliôn imôngo mba yange ve lu a ityom i i kimb@@ in ve inyaregh hanma shighe la kpa , i gber ve ij@@ e@@ mbe . Alaghga tom ngu ican , nahan er u lu zuan a tom ga shighe a lu karen yô , a@@ dooga u ngu henen wer Yehova ngu nengen a mzeyol wou ne ga shi ngu ungwan msen wou kpaa ga . ( 1 Pet . 3 : 1 ) Er i lu kasev mba ken Kristu i er mkaanem man sha ci ve nahan kpa , ma sha ci u noov mba civir Yehova , mba kasev vev ve fe Aôndo ga la kpaa . Aluer se mba dondon kwaghwan la vough vough yô , se mba tesen ser , se na m@@ ser@@ akaa u Yehova a ser a ver ne jighjigh . — Y@@ ak . * Alaghga Solomon umbur shighe u yange ishima za ter na , Davidi iyol kpishi ve ôr kwagh kaa ér : “ H@@ aa akaa a zan we iyol cii sha TER ” la . — Pasalmi 55 : 4 , 22 . ( Luka 5 : 27 , 28 ) Se ôr kwagh u Peteru man An@@ der@@ ia mba ve lu kôron ish@@ u la ér : “ Nahan ve undu u@@ kp@@ er vev fese , ve dondo sha a Na . ” Ne N@@ oo@@ v , p@@ ande nen u vihin shighe sha akaa a a lu hange hange ga la , sha er ne seer zuan a shighe u wasen kwase wen yô , hemban je yô , shighe u kwase wen a mar ica i lu a gba ga la . Shighe u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v lu hemen Mbaiserael la , Y@@ e@@ fe@@ ta bu@@ m a Yehova ér aluer a na Mba@@ am@@ on sha ikyev na yô , ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia due hen ih@@ in@@ da i ya na sha u va keghen un gbenda zum u una hide ityav cii , una gema i una na Yehova “ nagh ku nan@@ den sha mi . ” “ Ken . . . Hanma Z@@ wa Cii ” Mkaanem ma mbatamen ma a wase se kpishi Kwagh u una wase se u wan ishima nôngon ityav mbi ken jijingi ne yô , ka u wan mimi u ken Mkaanem ma Aôndo la ken ishima yase vough er Yosua man K@@ al@@ e@@ bu kua Mbakristu mba sha ashighe a tsuaa la kpa er nahan . — Mbaromanu 10 : 17 . ( Ôr Pasalmi 1@@ 22 : 3 , 4 . ) ( b ) Kanyi i wase u u̱ kuren ikyaa er or@@ pasalmi nahana ? Se za hemen u lun a gbashima sha tom u pasen kwagh shinii , se de ser akaa a ase a lu se kwagh u hiihii ? M@@ nder u i nder Yesu shin ku la yange una lu kwagh u mimi ga nahan , Peteru ma ci@@ h@@ i ma pase mbahemenev mba kwaghaôndo , mba ve kôr Yesu ihyom shi ve zua zwa ve wua un la ér i nder Yesu shin ku@@ u ? 1 : 27 ) Sha ci u nahan yô , apostoli Yohane nger ér Aôndo doo se ishima “ sha ci u se vande doon Un ishima . ” ​ —⁠ 1 Yoh . 4 :⁠ 19 . Se mba a vangertiôr wanger wanger ser Yehova una gb@@ ihi ior nav mba@@ jighjigh mayange ga ; una yima ve sha ikyev i “ zege@@ can ” i i lu van ne . Yerusalem Una H@@ ingir “ I@@ wen i Y@@ uh@@ wan ” Yange Z@@ ua a Ishim@@ as@@ ur@@ un hen Aôndo Na ( Eliya ) , 10 / 1 Nahan A@@ my er nena ? • Kanyi se hen sha kwagh u Yehova sha gbenda u a kuren awashima na laa ? Aluer imoshima i Orkristu lumun ér nana ember iniongo la ga yô , alaghga nana hingir u eren nan ayôôso . 18 : 10 . ( Ese@@ k . 1 : 28 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha kwagh u nongo u Yehova yô , ishima ia tsu@@ e se ker u eren kwagh er Yesaia nahan . Tsô mo kpa m sôn bir@@ o man takerada , m gba mi ngeren . ( Mat . 18 : 10 ) Apostoli Paulu yange ôr kwagh u mbatyomov mba jighjigh ér : “ Ve cii , kera ka u@@ jijingi mba eren tom mba ka i tin@@ d@@ in ve u za wasen mba vea ya dyako u myom la gaa ? ” ( Heb . I nger kwagh u yange ve er la ken Bibilo “ sha ci u ityesen yase , ” man sha u a lu se ic@@ in@@ tan , “ se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne . ” ( Rom . 15 : 4 ; 1 Kor . Kape shighe u Kristu una hide ken tahav mbu Tartor la kpa a lu vough je la . Ior mba Yehova mba ainge kpaa ve fa je e̱r i lu u ican a tser ve yô . • Ka sha nyi gbenda u lumun a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma vesen la i lu kwagh u or a tsua a imoshima i nana , kpa kanyi kwagh ne a yange ? Ka h@@ an jighilii i doo u ityesen i erdoo ia wa am@@ ise , man a fatyô u eren kwagh ne nena ? Nahan kpa , Yesu shi wa se kwagh ér se “ vande keren . . . perapera u [ Aôndo . ] ” Una yar tom a ian ne sha u taver Yehova ishima ér a hungur a kwagh u Iserael , a gema a er tsombor na u hingir ze@@ ge ikyurior shinii ? Kwagh ka una za iyol yô , m hemba soon u pasen kwagh u a er la man er i hii ve kwagh shon a er yô kua gbenda u kwagh shon a er kpaa . Shighe u mbahenen mba Yesu kpishi undu un la , Peteru kaa ér nyi ? Anmgbian ugen ken tar u Fran@@ s , mba yer un ér S@@ é@@ b@@ ast@@ i@@ en vea kwase na Jo@@ han@@ na , yange ve mough ve yem ken tar u B@@ en@@ in ken inyom i 20@@ 10 la . Á ôr kwagh a ior Mbaiserael man Yuda mbah@@ emb@@ an@@ ato mba sha ayange a M@@ ika la sha mh@@ ôôn a kaa ér “ ior A@@ v , ” shi ôr kwagh a ve sha zamber kpaa . SH@@ I@@ N SO@@ U@@ T@@ H A@@ M@@ ER@@ I@@ KA : Ken inyom i 20@@ 12 la , i wu@@ he iorov 25 ken tar u B@@ ra@@ z@@ il ér ve tôô inyaregh ki gomoti ve ker ish@@ angen . Mbaromanu 7 : 2 kaa ér , kwase u nan er nom yô , i kange nan sha “ tindi vea nom . ” Mbat@@ wer@@ ev mba sha ayange ase ne kôr cio u mba@@ ap@@ ir@@ ashe kpuaa ashe ve a p@@ ir@@ in la . E@@ ̱r anyom nga ng@@ ur karen yô , alaghga Mbakristu mbagenev ke ’ Yerusalem yange vea lu henen ér shin a lu hanma shighe jim kwaghôron u profeti u Yesu la una iv - ou . I@@ mba kwagh ne vande eren hen atô u ior mba Yehova kwa imôngo imôngo . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Ma a fatyô u geman uuma mba iorov sha m@@ tem u ma tem gbilin ga la , er i tese ikyav ken vande - eren u a dondo ne nahan . Ôr Mbaefese 4 : 31 , 32 ; 5 : 8 , 9 . Ese@@ ter lôh@@ ô A@@ ha@@ su@@ er@@ u iniongo sha kwa har sha er a doo un a na yô . Aluer ka u se zua a tindi u hanma or nana lumun a mi shi una lu ior cii a iwasen yô , a gba u se za ikyua a or u nan we ave sha kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a ga , shin ga@@ do u ior , shin mbam@@ pav mba ityar i pav ker kposo kposo la kpaa ga ; or shon u nan nengen a kwagh hen iky@@ um iky@@ um tseegh er orumace nahan ga , shin nan lu a mbam@@ yen mba orumace kpaa ga yô . 14 : 26 - 28 ) Nahan Yehova tese ér un ngu a tahav mbu yiman ior nav ken nyityô mlu u taver cii . Ishima ia vihi or@@ maren la a if@@ er@@ or la je ka ashe tugh ga . A@@ I@@ P@@ OR 15 - 21 , 20@@ 13 Uma u apostoli Paulu yange kaha a u tor Solomon kpishi . Z@@ ua a iwasen ken kwaghwan u mbatamen mba ningir sha man kasev vev ve ne la . Yange geman gbenda u pasen kwagh la , sha er una pase kwagh a kôr ior mba sha ajiir wue wue man mba lun a aeren kposo kposo ken ishima yô . — Aer . Shi heen kpa , u fan mlu u akaa lu@@ ̱ ve i nger kwagh shon la una wase . Or@@ fankwagh Solomon kaa ér : “ M@@ kighir u kighir mbagenev la ka a gema or@@ fankwagh nan hingir ib@@ u@@ me@@ or . ” Akaa agen a a wasen se ve se ze hemen u lun uma sha tar , er ahumbe a se ôôn mi ne nahan , man im@@ end@@ enev man an@@ ny@@ am@@ ev kua ut@@ ye@@ ku cii , mba vihin kure kure sha ci u uumace mba eren a mi sha inja ga . Sha nahan yô , ka i doo se u pasen mbagenev ser mba ve lu suur sha hemen u Tartor la , shi ve lu ungwan imo i Aôndo shi ve lu eren kwagh u perapera la cii vea fatyô u lun azende a na . ( Ps . 5 :⁠ 3 ) Mba ve lu eren sha akaawan a ken ityesen i Yesu la yô , ve seer sô@@ som a Yehova u a lu “ i@@ mbor i uma ” la . ( Ps . 36 : 9 ; Anz . 22 : 11 ; Mat . ( b ) A@@ eren a Aôndo a i ter á heen ne bende a mba á doo ve ishima la cica cii nena ? Bibilo ôr jighilii ér : “ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa . ” Inja i u soon mbagenev er iyol yase yô ka u nengen mbagenev er se soo ser ior ve nengen se la , shi ka u eren a mbagenev er se soo ser ior ve eren a vese la . Kwaghôron U Christ@@ of B@@ au@@ er Yes@@ e@@ bel , T@@ or@@ kwase u wan ifer la tindi a loho hen Eliya ér un ngu wu@@ an un . ‘ I K@@ uma Wan@@ akiriki U Yehova Sha C@@ i U A@@ ka@@ abo A@@ se ’ Gb@@ id@@ ye kwar sha kwagh u Ruamabera a ôr sha kwagh u iorov an@@ igh@@ eni mba i nder ve shin ku la . — Nenge itinekwagh i i kaa ér “ I@@ orov An@@ igh@@ eni mba Bibilo I K@@ aa É@@ r I N@@ der Ve Shin K@@ u La . ” Alaghga akaa agen aa d@@ an se ishima sha kwagh u i lu ôron la . Kpa batisema u eren man u civir Aôndo ka kwagh u b@@ un@@ den m@@ ze@@ hemen u or ken hem@@ ene ? Gadia asema am a shir@@ in nga kpishi , ishima yam kpaa ure . ” — U@@ k@@ we@@ legh 1 : 12 , 22 . Kpa ang@@ er@@ e@@ ke yô , ka u eren aiegh sha iyol i orgen sha u vihin nan iti . Yehova kaa ér un ngu kwar ve sha ci u , i na ve kwar ken tar u i kar la ga , kpa i gema i ver ve sha ian@@ tom i injaa tsung . M@@ vese u se nenge a mi hen ijiir ne la na se iember i vesen . Er nan i lu sha mi ga u hendan a ortamen u nan er kwagh u i tese nan ér nana er la ga ? Bibilo tese ér akaa a kpilighyol a se nengen a mi sha won cii , i gba á a awashima je . Í war Yerusalem , shi S@@ en@@ aker@@ ib@@ i kpaa yange due ken tar u Yuda kera . Ka sea gbidyen kwar sha akaa a Yehova a ne se la yô , se nenge er Yesu kpa a er tom u injaa yô . Paulu kpa yange nenge a tom u injaa u Yesu ne , nahan a nger ér : “ Sha mnenge wase yô or môm kpe sha ci u ior cii , nahan yô , ve cii ve kpe je ve . Bibilo na mlumun ér : “ Mba@@ kp@@ enev yô , fa ma kwagh ga . ” — Or@@ pasenkwagh 9 : 5 . Alaghga ityakerada shon igen i yange ve ter la lu ityakerada i ken Bibilo , i yange í ôr kwagh u i sha gbenda u u taver se mba ôron Bibilo nyian u fan jighilii yô . Yakob yange civir Yehova sha mimi zan zan ku na . ( Mateu 24 : 13 , 14 ; 28 : 19 , 20 ) Shin er se lu tagher a m@@ taver u tar ne nahan kpa gba u se lu a ishimataver sha er se za hemen u ku@@ mban imôngo a anmgbianev asev yô . Kwagh u er ve ne tese se nyi ? Hanma gbaa u a um atam ga , u ken injakwagh i kon u wain ne cii yô , Yehova “ ka A kar a mi sha . ” Yesaia yange lu uma anyom kar hemba 7@@ 00 cii man shighe u Yesu , u lu Mesiya la ye . ( Anzaakaa 5 : 15 – 17 ) Nahan , or ka nana hen ér nana y@@ av a kwase shin nom u nan ga ken myer kpa or a fa ga nahan i lu nan inja er mngerem ma iin a ii mara nyo@@ ho nahan . Aluer sar ior u ungwan loho wase shin sar ve u ungwan ga kpa , kwagh u vesen u una na se msaanyol ken tom wase u pasen kwagh ne yô , ka ieren yase . Kpa aeren a ve a ifer la yange due han@@ a ? ( Genese 9 : 1 ) Nahan cii kpa , Mkaanem ma Aôndo tese ér i kighir mbacivir un mba ve er ivaa mbara ér saa ve yaven a ayol a ve sha ci u maren ônov tseegh ga . I Ge@@ ma U V@@ ee ? Icighan ngeren ôr kwagh u “ m@@ mar u Yesu ” la ér : “ Zum u Yosev lu sô@@ ôr a sô@@ ôr ngô Na , Maria , man er ve lu a zua ga je tsô , i nenge un a iy@@ av sha Icighan Jijingi . ” I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN : S@@ E F@@ AT@@ YÔ U L@@ U@@ N A U@@ M@@ A U IN@@ J@@ A@@ A Solomon yange wuese wan@@ kwase la kpishi kaa ér a “ doo ashe er uwer , wang er iyange ” nahan . Shin er tar u vihi tsung nahan je kpa , Mbashiada mba Yehova nenge aeren a dedoo ér ka tindi man ka vegher u mcivir ve kpaa . N@@ aan Nen Mba@@ beenyol Mba Ve Lu a V@@ en la I@@ civir , 3 / 15 N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u yange ve kar a ishima ve , ve za er tom ve ú pristi la sha tindi ga , nahan ica gba ga tsô Yehova maa ts@@ wer upristi ér zum u ve lu za eren tom ken tar@@ ber@@ n@@ ak@@ el yô , ve̱ de me wain ga , shin nyityô m@@ sôr i̱ í we kwa sha mi kpaa je ga . Aluer i ôr avur a ruamabera yô , tôô wer avur ne ka akaaôron a Aôndo aa a taver ne cii asema yô . Kpa ka sea lu mba hiden a iyol ijime ga yô , shighe u i wuese se yô se nenge ser se hemba mbagenev cii . ( Yoh . 19 : 30 ) Akaa a vesen a Yesu er batisema ve Aôndo wase un er ken anyom atar man iwer at@@ ar@@ atar maa kpe la kpilighyol kpen kpen ! Yange lu u ikyuryan i Tindi la ia kura tsombor la shi ia wase uumace vea fa Mesiya . Kp@@ iligh nom na iyol , nahan a kaa ér , “ E@@ i , m na jighjigh a kwagh la ga ! ” Kwagh a fatyô u lun nahan . ( Mbaefese 1 : 22 ) Hii sha shighe la je , Yesu ngu hemen , nahan ngu tesen er un fe hemen yô . M@@ kor u K@@ ur@@ an Ve sha “ I@@ f@@ er ” Gba u vea tese ér hange ve u mba ve tsu@@ m mbara ve hide hen Yehova . 8 : 2 ) Shighe u zayol a lu hen atô u iorov uhar yô , alaghga se hen ser se fa zayol la . Ka nyi ia wase or u nan lu a isharen ga la u eren tom@@ o ? Ity@@ ôkyaa igen i i gbe u a hungur a mi ga yô ka tom u tor u ke ’ jijingi u a hemen tar ne , u̱ i nengen a na ga la a lu eren la , un u Bibilo i pase ér ka Satan Diabolo la . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbian ugen ngu eren mkombo u duen kwaghpasen hen ang@@ ar u hen kp@@ em@@ nger u S@@ t . Kanyi yange i wase ior mba lun sha kwa@@ r@@ kyaa ga ne ve hingir mba fan ity@@ es@@ ene ? Bibilo kaa ér : “ Zum u ve za ar hen vande u gb@@ ir@@ en al@@ ak@@ e@@ ma u N@@ ak@@ on la yô , U@@ s@@ a za uwegh sha are@@ ki u Aôndo kôr un , gadia ab@@ ua nôngo gb@@ ev . Nahan u soo wer akuraior cii a kohol a civir Aôndo u mimi kpa ? ” Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo lumun a kwagh u Paulu ôr shighe u hingir or@@ henen u Kristu la , á kaa wener : “ Ka sha ci [ u Yesu ] man m de akaa cii a sa@@ am ye , m nenge a hingir mo hông@@ or sha u Kristu Una lu mtsera wam yô . ” Hanma Orkristu nana pine iyol i nan ér , ‘ M soon mer mbagenev ve va ikyua a mo kpa , shin hanma shighe ior ka ve nenge m wa ityough inya m eren kwagh wa@@ ma ? ’ Doo u se kpa se lu a gbashima kpishi u civir Yehova a mba nan jighjigh mbagenev imôngo ga he ? * ( Mal@@ aki 3 : 1 ; 1 Peteru 4 : 17 ) Mba yange ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo shin tar la cii i kar jighjigh ve u nan . Zum u akuraior aa kohol aa zua zwa ér aa tim ior mba Aôndo , er i tsen@@ ge@@ ôron nahan la yô , se umbur msen u or@@ pasalmi a er ne : “ K@@ un@@ ya u̱ kôr ve , i̱ k@@ unda ve iyol gbem , i̱ nzughul a ve je , ve̱ tim kera . ” — Ps . Ka nahan man í taver kpishi u zuan a mbahemenev mba dedoo yum ye . ( Yeremia ) , 7 / 1 Nahan ishima doo ve ker ga . Tsô ve nyôr gir@@ gi@@ do@@ go ve tsa yemen gar u V@@ is@@ b@@ ad@@ en ( W@@ i@@ es@@ b@@ ad@@ en ) tugh k@@ ak@@ a , ape af@@ ishi a bran@@ ci lu la . Nahan kpa , yange er kwagh sha shighe u i lu eren un batisema la hemba er Tindi tese ér i eren la . Shin ka u hen wer uumace mbap@@ er@@ apera vea yem sha , sha i@@ van@@ de@@ e ? N@@ oo@@ v man kasev ka vea ‘ waan ishima a ayol a ve , shi vea de@@ en ayol a en kwaghbo ’ yô , kwagh ne a na ivese ve i taver . ( K@@ ol . Tom wase u pasen kwagh ne ua gema or nana ? Kpa ieren na zum u Yehova tsaha un la tese ér lu or u cian Aôndo u mimi . Kwagh ne lu erdoo u hemban cii je i er a kwase u K@@ an@@ aan u ngise civir ak@@ ombo ne ye ! ( Aerenakaa 24 : 15 ) Dooshima u ve lu a mi hen I@@ mbor i “ u@@ zege@@ mbaakaav ” ne iv asema a ve , shi ishima mgbegha ve u pasen mimi mba injaa mban ne . Kpa er Yehova tsaha Davidi yô , a hide a iyol na ijime , a lumun ibo , shi a hide a taver iky@@ ar@@ yan na a Yehova kpaa . — Ps . W@@ al@@ ter za hemen u wan mbayev nav kwagh ken Mkaanem ma Aôndo , shi s@@ ônon Yehova iwasen ken msen . Kpa , kwa ne yô , kwagh u Timoteu gba apostoli ne ishima sha ci u Timoteu lu gumor u lun tsera tsera . Ve eren msen imôngo , man kwagh la zough asema a ve kpaa . Or@@ pasalmi Davidi lu nger wener : “ [ Yehova ] Una hemen mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh sha u eren jighilii ; Una tese mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh gbenda Na . ” — Pasalmi 25 : 9 ; Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Shighe kom u Yesu una k@@ ú@@ ù@@ s@@ ù tom na shin tar yô , a kaa a P@@ il@@ at@@ u ér : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . Nyian ne , Mbashiada mba Yehova sha tar cii mba nôngon kpoghuloo ér vea za hemen u tesen mbagenev imba dooshima u vough ne . Ka Tartor u profeti Daniel u ken Mbaheberu yange ôr kwagh u ú je u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov ve kar i hembe 25 nahan la . P@@ A@@ U@@ L@@ U A@@ ts@@ an@@ aior ne hen u zuan a mk@@ om sha akaa a kiriki a a lu hange hange sha ci u uma la . Ka nahan ve Aôndo tsua Yesu Kristu , u lu icighan jijingi na un kuma u eren ityom i i hembe lun hange hange cii la ye . Shi gba u ú kura ishima you sha er i@@ pi@@ la ia doo u ishima ga yô , gadia Diabolo fa ér ‘ or u i@@ pi@@ la i doo nan yô , [ Yehova ] kôr nan ihyom . ’ ATSAM A A GBER YÔ , KA : 48 , 1@@ 36 Er nan ve yange yer ityakerada laa ? Ve hen kwagh ken takerada u Bibilo Tese la mba been m@@ tom ma m@@ tar ma hiihii mara yô , ishima hii u zan K@@ a@@ ther@@ ine iyol . ( Anzaakaa 21 : 1 ) Nahan yô , a ta ihy@@ agh sha ci u Yehova , lu sha ci na ga . Shi er lu tamen a vese cii yô , lu un je se gema pinen un akaa a ken zwa J@@ a@@ man a taver se la ye , shi se z@@ aan hen a na sha akaa agen kpaa . ” Shighe môm kpa seer nan mba@@ ats@@ anev ican ga . Kpa za hemen u wan ishima a ats@@ an@@ aior . Maa m wa ishima u eren tom pania . Go@@ den@@ z@@ i ) , 11 / 1 Aôndo wasem u tsuan akaa sha inja , shi hegen m ya ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa kua tsombor wam . Hii nan ve Adam man Ifa man K@@ ain kua Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti ve yem ken Ge@@ h@@ en@@ a ? “ I@@ mo Ve S@@ a@@ mber Sha Tar Sha W@@ on Cii ” , 1 / 1 Kwagh u hange hange u yange i er hen iniongo ne yô , i ôr Tindi u Aôndo sha ato a ior “ ayange ayange , hii sha iyange i hiihii je zan zan ar sha iyange i masetyô la . ” — Ne@@ h . 24 : 22 . Aôndo doo anmgbianev mban ishima kua mba@@ wan@@ ndor ka nahan ve ve eren ityom i injaa ne ye . — Marku 12 : 30 , 31 . ( Mateu 24 : 45 – 47 ) I@@ t@@ ine i takerada u u lu a u@@ peeji 2@@ 24 ne ér Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Lu sha tahav mbu Aôndo ivande la er ye , di er u@@ ivande mbagen mba Elisha er shighe u lu uma la kpa lu sha tahav mbu Aôndo nahan . Umbur akaa a Bibilo i er sha kwagh u ior mba yange ve vaa la . A@@ ge@@ e a ve la doom shi gbashima ve la taver mo ishima . Ity@@ esen i Mba@@ aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la hendan a kwagh u Yesu kaa a mbahenen nav ér ve er la . Yange kaa a ve ér : “ Z@@ a gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi . ” ( Mat . • “ U@@ wegh ku Aôndo ku age@@ egh ku sha ” a@@ vese nena ? “ T@@ a@@ ai@@ ky@@ ôngo man i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya vea lu sar sar , deser@@ ti una ember , una mon@@ do er ish@@ o@@ h@@ ough nahan , una mon@@ do mgb@@ es@@ ee , man una ember , una ember a icam zwa . ” — Yesaia 35 : 1 , 2 . Orshiada ugen kaa ér : “ Or ka nana waan mo kwagh ve nana̱ nam icivir nahan , ishima i lum sh@@ imi gbar gbar u kporom ikyua a nan . ” Nenge ase mkaanem nam m@@ agen kpuaa ma ma lu a injaa tsung yô . Yange mba maan tempel yô , i tôô t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ken Gi@@ be@@ on i va a mi ken Yerusalem ; a shi nan kpa i va ver un ken tempel shon . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 1 : 3 , 4 . Aluer Yehova doo se ishima sha mimi yô , se er akaa cii sha ci u iengem na . Mba@@ jighjigh mban lu Yeremia man as@@ ande a ior mba ve lu sha ayange a na la , kua Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara kpaa . ( Yobu 14 : ​ 13 - 15 ) A@@ dooga tsô lu kon u o@@ le@@ v la a tese ikyav sha mi ye , sha u tesen ér un ngu a vangertiôr ér Aôndo una fatyô u va nd@@ eren un shin ku . Doo se kpishi er Yehova á ne se hanma kwagh u una wase se u yan ikyar a na dông nahan . U fatyô u veren ishima wer u@@ bo@@ l mban ve̱ haa hen inya sha u@@ ka@@ la vev vough vough , mba lun k@@ wer ve lu imôngo shi mba lun a@@ gbe@@ dang kpa ve lu ijiir i môm shi u@@ ka@@ la mbagenev kpa vough vough nah@@ an@@ aa ? “ Er i lu isharen na u tin@@ d@@ in a inyaregh shin af@@ ishi a nengen sha gba@@ at@@ om yô , se mbamaren nav se ko@@ so an iky@@ egh ne vese nahan se tee í . Or@@ henen Yakobu nger ér : “ Ne fa er u yan ikyar a tar i lu u lun ihyom a Aôndo gaa ? ( Ho@@ sea 3 : 5 ) Sha kpôô yô , kwagh ne ka ikyav i i doo u se time sha mi shighe u se tagher a mbamtaver mba hen tsombor yô . Aôndo K@@ ura Davidi sha Ga@@ mbe u U@@ ange M doo we@@ e ? ” M na jighjigh mer u soo u lun shin Betel zan zan Ter una kar tôôn we sha . Satan kaa ér we u undu Yehova sha er u war uma wou yô . Er Davidi er kwaghbo ga nahan kpa á yevese á yem ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo , gadia uma na lu sha z@@ ongo . ( L@@ ev . 15 : 25 - 27 ) Kpa Yesu kav er “ akaa [ agen ] a a hembe lun a inja ken atindi la ” i lu “ mhôônom ma zungwen man jighjigh u nan ” yô , nahan a z@@ ôh@@ ô a kwase la ér a bende a iky@@ ondo na yum ga . K@@ e ’ masejime yô , kwase u@@ gen@@ egh u yange nenge i@@ aven la kaa ér : “ Yange í gba fan mba ve lu a jijingi u Aôndo mbara wang je . ” Yange ôr kwagh a a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a Mbaromanu kôr ve ken asema kua ats@@ an@@ aior a ken tar u F@@ er@@ g@@ ia kpaa . I nenge e̱r m@@ ne u nan or kwagh á ve a msaanyol la nena ? Ka ve ny@@ iman ér Aôndo ngu ga , nahan ve kera fa er U@@ hemban@@ sha a we uumace atindi sha kwagh u aeren a wang la ga , shi ve fa er or a kura atindi shon ga ve , a lu isholibo ga . Z@@ a@@ mber a na a bugh u ishima sha er u hemba kaven kwaghfan na yô . ( Ps . ( Ps . 1@@ 12 : 1 , 2 ) Aluer u nenge yô , or@@ pasalmi ne hii ôron kwagh u “ or ” môm tseegh , kpa ken ivur i sha uhar la yô , a hide a ôr kwagh u “ mbap@@ er@@ apera . ” Ken inyom i 19@@ 70 la , i kaa ér m yem hen bran@@ ci u ken gar u G@@ u@@ a@@ y@@ a@@ qu@@ il la vea A@@ l S@@ ch@@ ul@@ l@@ o . Ka tom u injaa u nyi Yesu yange hii shighe u a lu shin tar la , man lu u a er u a kighir shighe u han@@ a ? “ Me C@@ ia Kwagh u B@@ o Ga , sha ci u We U Lu a Mo Yô ” Or@@ ngeren takerada ugen , u ken derianyom u sha 19 la kaa ér or@@ hemen ad@@ ua ugen yange pase kwagh u Yon@@ a man zege@@ ish@@ u la wener ka kwaghôron u sha ikyav tsô : Yon@@ a lu tsan ken h@@ ô@@ te@@ l ugen ken gar u Yo@@ pa , iti i h@@ ô@@ te@@ l ne ér The S@@ ign of the Wh@@ al@@ e . Nahan ú mase tsuan mcivir ú á lu sha ishima you yô . — Mbaefese 4 : 13 ; Mbafilipi 1 : 9 ; 1 Timoteu 6 : 20 ; 2 Peteru 3 : 18 . ( Marku 12 : 29 , 30 ; 1 Yohane 4 : 19 ) Aôndo gem ‘ waren se ’ sha ikyev i mbaihyomov asev . Yange mba tesen profeti ne iengem i Aôndo ken mpase u sha mnenge yô , a kav er un lu or@@ sho@@ li@@ bo yô . Yehova una gba mba ve s@@ enge ér ve mba civir un la mk@@ er nan je ? Nenge ase igbenda iti@@ ar i kwagh ne a wase se yô . Aluer i@@ mba@@ kwagh ne er u yô , jighjigh u nan una wase u u taver ishima nena ? Bibilo kaa ér : “ Mbah@@ enen N@@ av mbagenev kpishi er ve ungwa kwagh ne nahan yô , ve kaa er : Kwaghôron ne ngu ican je ; ka an nana fatyô u veren ato sha mini ? ” Mbag@@ e@@ man Bibilo kpishi samber a mhen ne ér mkaanem ma apostoli Peteru ma i nger ke ’ 2 Peteru 1 : 19 mara ôr ka kwagh u ke ’ ishima i or i ke ’ van@@ ger . Mbashiada mba Yehova mba ze a loho u dedoo ne hen ior , er Yesu kua mbahenen nav kpa yange ve eren nahan . De@@ ma kpa yange kura ishima na ga . U tesen ikyav yô , se hendan a iyol@@ kpen nena ? Nahan lu u Tit@@ u una “ yange ve c@@ oho@@ loo . ” Heela tseegh ga , ve vaa af@@ an@@ yô sha akaa a yange ve er sha lan shighe u ve lu yev la , nahan sar ve tsung u kuran ne sha amba@@ akaa la . ; F@@ o@@ to u i@@ wen i engem i ken tar u Ar@@ ab@@ ia : I zua a mi sha ikyev i H@@ ai - B@@ ar , Yo@@ t@@ v@@ at@@ a , Israel ; F@@ o@@ to u or u k@@ ahan sule : I zua a mi sha ikyev i G@@ ar@@ o N@@ al@@ b@@ an@@ di@@ an Ka “ a lu sha ian i doon ga kpaa , ” ka i nôngo tsung sha u tom u kwaghpasen u̱ z@@ aan hemen her@@ egh yô . — 2 Timoteu 4 : 1 , 2 . Kwase nana fatyô u tesen sha iliam i nan ér ityesen i erdoo ngi sha no@@ mbor u nan nena ? • Se tese ser Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima nena ? ( Yohane 17 : 14 – 16 ) Se fatyô u k@@ angen ishima gb@@ ang lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar sha akaa a vesen amba er u wan ave sha akaa a taregh ga , man u palegh u@@ iniongo mba u@@ kwaghaôndo ve eren la kua ga@@ do ve man iji@@ mba i eren kpaa . Sh@@ im@@ er@@ on Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii mb@@ ira lu ityav mbi hiihii ken ityav mbi kuran bem shin tar kera , mbi mb@@ ia tim kwagh f@@ alegh a gba yô . ( Aer . 4 : 13 ) Se fatyô u seer zuan a mkav sha aka@@ ac@@ imin a Aôndo nena ? I@@ jir i yange ate@@ jir ne kure la hingir ze@@ ge itinekwagh ken abaver wuee . ( F@@ il . 4 : 6 , 7 ) Heela tseegh ga , ka nan suur sha Aôndo sha u a na nan ishimataver man agee , a nana fatyô u nôngon a nyityô zayol u nan tagher a mi , shin eren nyityô tom i Aôndo a ne nan cii , kuren u vough yô . — Ôr 2 Timoteu 1 : 7 , 8 . Aluer se hii u henen sha kwagh u aan a injaa a yange se de a kar se ken ijime la yô , se er nena ? Man lu inja er ka kwagh u mimi yange a ôr nahan ! 14 : 28 - 30 ; Yo@@ s . Sha ci u yange na ior ian gb@@ anger gb@@ anger ér ve̱ tsua aluer vea soo u civir Yehova shin vea soo ga yô . OR@@ L@@ E@@ V@@ I u wan iy@@ u@@ he hemen ikpelaior i tor@@ on asema sha u hendan a mbahemenev mba Yehova ver la . Á kaa a Satan wener mkaanem ma ma due hen Yehova mara ma hemba m@@ á@@ n a inja a kwaghyan . Kpa aluer se gema se ya ican zan zan ar ken ku ye ? ( Yohane 3 : 16 ; Mbaheberu 6 : 10 ; 1 Yohane 4 : 16 , 19 ) M@@ ôm ken kwagh u yange i er sha u nan ip@@ aa la yô lu mnder u i nder Yesu shin ku la . ( Anzaakaa 24 : 5 ) Lu a mba@@ awashima mba dedoo mba ú soo wer ú kure ve yô , shi lu a awashima wer ú wase mbagenev kpaa , kpa fa wer alaghga u fatyô u eren sha mba@@ awashima mban vough er ior mbagen nahan ga . Shi se hen akaa agen a se er ve se taver mbagenev mba ve lu yan ican la ishima yô . De kighir nom@@ ou shin kwase wou wer a z@@ ôh@@ ô a mbayev nav ga . Awa@@ shima u mzough ne yô , lu u zuan ityar cii lun g@@ ung@@ ur môm , shi lamen sha ci u i kpaa . M@@ ge@@ m@@ shima man msen u eren , kua iwasen i mbamaren mba nan man mbatamen mba ken Kristu vea na nan sha dooshima la ia wase nan , nana lu er H@@ es@@ e@@ k@@ ia nahan , shi nana wanger gbenda u nan shi nana waan mkaanem nam ikyo kpaa . — Yakobu 5 : 13 – 15 . Bibilo wa kasev kwagh ér : “ K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev er ka Ter nahan , Gadia nom ka ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan . . . kwase kpaa , a̱ cia nom u nan . ” Man shi er hanma or nana̱ ya kwagh , nana̱ ma kwagh , i̱ doo nan iyol ken tom u nan ye ican sha mi la cii ; kwagh ne ka i@@ wua i Aôndo je . ” — OR@@ P@@ A@@ S@@ EN@@ KW@@ AG@@ H 3 : 12 , 13 . ( 1 Timoteu 6 : 5 ) Alaghga se tôô ser u zan Orkristu u nan lu a inyaregh iyol ser nana na se inj@@ ô i se fe ser se fatyô u kimb@@ in ga la , kwaghbo ngu sha mi ga . Aluer ior due a mbamhen vev kposo kposo je kpaa , tese erdoo man ikyo i wan . Shighe u Yesu lu ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e hen tugh mbu kper@@ nan a wua un la , a “ kimbir mkaanem ma ” vande ôron kwagh t@@ eren ma la . — M@@ ar . Ken inyom i 19@@ 40 la , ior kpishi ken tiônnongo wase za c@@ at@@ a b@@ ôô@@ s@@ u yem mkohol u i er ken gar u De@@ tro@@ it , ken kpen@@ tar u Mic@@ hi@@ g@@ an la . ( a ) Kanyi i wasen se u eren mbamkombo mba maan se ken ji@@ jing@@ ii ? Aluer se ver ishima sha msen u Mose er la yô , se nenge ser msen na ne tese ér , er Aôndo a lu uma gbem sha won yô , ityendezwa i dedoo ia er ér una na se uma u tsôron la ia kure kpee . Tho@@ mp@@ son Shi ats@@ an@@ aior a eren t@@ ent@@ i kpa lamen a ve doo doo . I tôô ‘ F@@ ar@@ a@@ o , tor u Igipiti , man ikpelaior na ’ i kar sha kon u se@@ d@@ ar u a gber u a ta inya sha “ S@@ an@@ ker u tor u Bab@@ ilon ” yô . — Ese@@ kiel 31 : 2 , 3 , 12 ; 32 : 11 , 12 . Hen er yange kunya a kôr Aberaham kpishi u k@@ angen wan na ave kua angahar , p@@ endan un sha at@@ se a nan@@ den nagh , a Aberaham maa sha ave a na la yô . Sha mimi yô , saa or nana taver ishima dedoo ve nana kôr cio u kuran atindi a Bibilo ye , hemban je yô zum u mbagenev ve lu nahan nan tar yô . ( b ) Aluer se mba a inja i mimi yô , se zua a mbam@@ tsera mba ny@@ i@@ vi@@ i ? Yesu yange yila mbaapostoli nav 12 ken mhii u tom na ken G@@ al@@ il@@ ia la a tindi ve a kaa ér ve̱ za yôô ér : “ Tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” W@@ ea soo u v@@ ô@@ son or u nan lu a isharen i civir Yehova a ishima i môm er we nahan yô , sôn un kwagh ne ken msen . ( F@@ il . Se “ taver nen ken Ter sha tahav mbu agee a Na ” a uwer gban shio sha msen u eren hanma shighe shi timen ke ’ Mkaanem ma Aôndo shi zuan vea mbananjighjigh a vese imôngo mbara kpaa . ( b ) Alaghga Paulu yange nôngo ityav a isholibo na nena ? J@@ e yô gumor la á va kwaghhenen hanma iyange , nahan ngô@@ ôr ga tsô maa ve hen takerada u M@@ fe la ve bee . Kpa i wa se tindi ér shighe u i lu yan kwagh yô , or nana de nengen tele@@ v@@ ishen shin ungwan re@@ di@@ o shin ôron takerada ga . Er se lu mbakur@@ an@@ ya yô , ka nyi kwagh i vesen i gbe u se umb@@ ur@@ u ? Aluer se mba y@@ eren asorabo ase yô , kanyi ia due k@@ ere ? Apostoli Yohane u be@@ e@@ yol la wa se kwagh sha gbar ne doo kpen kpen . Wan@@ kwase In@@ dia ugen yange kaa ér : “ Mbamaren asev hemba tsan a vese shi hemba mban a kwaghfan kpaa , or a fatyô u gban tsu@@ ghun ve er se nahan ga . . . Sha ci u a taver Satan u kôron se sha a@@ yom a na la ga ; a fa u geman kwagh u bo hingir er u dedoo nahan , gadia ka kwagh u yange er zum u a mee Ifa je la . — 2 Mbakorinte 11 : 14 ; 1 Timoteu 2 : 14 . Sha shighe u Kristu una hemen anyom dubu la , a saan nongo u zege@@ ikpelaior la iyol tsung u pasen mba a nder ve er u lun Mbashiada mba Yehova ken ayange a masejime ne yange lu yô . Jijingi u Aôndo Yange Un Aluer u soo u seer fan kwagh u ka a er se zum u se kpe la yô , nenge ken an@@ takerada u a lu a itinekwagh ér Kanyi Ka i̱ Er Se Zum u Se K@@ pe L@@ aa ? 5 : 4 , 8 ) Nahan kpa , mbagenev ken tiônnongo kpa vea fatyô u nan iwasen , man doo u vea er nahan kpaa . Doo u se ungwan imo i Yehova . W@@ a I@@ c@@ am i W@@ u@@ ese Yehova ! As@@ av yange kaa ér Aôndo ngu ‘ kwar na gbem sha won ’ sha ci u nyi ? U Ngu Or@@ tom u Jighjigh ! Yange i shi i va a m@@ ser@@ akaa ugen ken derianyom u hiihii u sha Shighe W@@ ase ne zum u Yesu Kristu kohol as@@ ande a Iserael va a ve ken mcivir u mimi la . Er shighe lu yemen yô , ishima hii u vihin un . * Takerada ne pase kwagh u uma u Kristu sha ad@@ on@@ don a dondon shi u ôr kwagh u ityesen na er i ôr ken I@@ vangeli i ny@@ iin la nahan . M@@ shi u Tor Davidi lu a mi yô , lu mban u iyol i kôron tsaha , er kwagh na a Bete@@ she@@ ba a tese nahan . Ú fatyô u kaven mba ve lu non@@ go@@ ior na nyian je kpa ? Ka sea seer eren tom wase u pasen kwagh la yô , se hemba lun kôôsôô a Yehova cii . PE@@ E@@ J@@ I 24 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 6 , 4@@ 9 Ngeren u hiihii la tese er agumaior aa de kwaghwan u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la una hemen á yô . Yehova una tim mba ve hendan a na mbara cica cii shighe u una tese tahav nav sha gbenda u kpilighyol la , kpa una gema a yima ior nav a nyôr a ve ken tar u he u perapera una tema ker la . Shin er Aôndo de un isholibo na nahan kpa , Davidi hungur isholibo na a B@@ ate@@ she@@ ba man akaabo a a due ker la ga . ( 2 S@@ am . • Ka ieren i orumace i nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a , man ka sha ci u nyi ? ( Or@@ pa . 3 : 12 , 13 ) Aluer se mba nengen shighe u eren i@@ ember@@ yolough la ser ka môm ken u@@ iyua mba Aôndo yô , kwagh ne una mgbegha se u eren kwagh a mi sha gbenda u ua na a saan un u a ne se iyua la iyol yô . ( Mateu 24 : 21 ) Zege@@ can la una bee a ifer , nahan mcivir u mimi una samber sha tar cii . Í va a Yesu hen a na sha ci u á soo ér una va un inya , shin sha ci u P@@ il@@ at@@ u lôh@@ ô un ér a va un inya ga . Shi kwagh ugen u a lu hange hange sha u van a gb@@ ong gb@@ ong u ken jijingi yô ka mbamkombo mba zan hanma shighe mbara . U fatyô u ôron kwagh u mnder u shin ku ne ken 1 Utor ityough 17 . Sha mimi yô , ijô ngi kpuaa tseegh i ior ve lamen í wuee yô , er zwa Buter man zwa F@@ r@@ en@@ ch man zwa Ish@@ pania nahan . Er za ikyua a Yesu yô , a bende a iky@@ ondo na maa angev nav mb@@ ura bee . Sha mhen ve yô , una kera hide hen ya na ga , shi una kera fa ma kwagh kpaa ga zan zan shighe u Aôndo a ver la una kar kuman . Kpa saa or a lu ortamen ve nana tese er a mbagenev doo doo ga . V@@ eren mbacivir un mba ve veren ishima sha Mkaanem nam la doo doo , een , mba ve er m@@ á hanma iyange la . — Pasalmi 1 : 1 , 2 . Er se lu nengen a akav a vesen a tesen ér mkur zu@@ lum la yô , se fa je ser se mba ken shighe u mkur a s@@ ôôn van yô . M@@ tim u Yehova na zwa ér i tim ya u A@@ hab@@ a gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u la tese ér a kôr mcivir u aiegh man m@@ he@@ e u ha@@ an awambe a mba@@ ish@@ ôô@@ v inya la ihyom . ( Ôr Yesaia 25 : ​ 7 , 8 . ) 12 : ​ 22 , 23 . ( Mateu 19 :⁠ 5 ) Yange gba u ivaa ia lu mzough u nomso@@ or man kwase u lun gbe@@ ke@@ ke . Er sev lu wanger yô , lu un ken ishima nena ? Er i tese ken Pasalmi 1@@ 12 : 1 nahan , saan Mbakristu mba mimi mban iyol tsung sha ci u mba “ cie TER . ” Aberaham yange lu a ityôkyaa i lun a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku , sha ci u zum u un vea kwase na S@@ ara ve be@@ e@@ yol k@@ umbur k@@ umbur je alegh ve a maren ônov kpa kpe je kpaa , Aôndo hide a tahav mbu mar@@ ev vev her sha ivande . 35 : 33 . Kwagh ne na yô kwase wam man ônov av mba kasev mba uhar mba ve hembe kaven ishigh mbara ve lumun ér Mbashiada mba Yehova ve̱ hen Bibilo a ve . A@@ ka@@ abo a a er la va un a mbamzeyol kpishi shi a va mbagenev kpa a mbamzeyol , nahan kpa a gema ishima sha mimi nahan Yehova lumun un shi a za hemen u suen un shi veren un doo doo kpaa . 6 : 14 ) Bibilo wa mbacivir Aôndo mba ve lu keren nom shin kwase u vea vôso la kwagh ér , ve er ivese “ ken Ter tseegh , ” inja na yô , ve vôso nom shin kwase u nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova , i er nan batisema shi nan lu kuran atindi a Ruamabera la tseegh . ( 1 Kor . “ M ngu a iwuese kpishi er Yehova a lu Aôndo wam yô . ” ​ — Sh@@ er@@ y@@ l ( Mateu 5 : 16 ) Se mba a iwuese er Yehova a lu nan sha u ‘ iwanger i̱ mon@@ do i̱ wanger se ken ime ’ i i tser tar cii ainge ne nahan ! — Yesaia 5@@ 8 : 10 . Yange upristi ve gema i̱ ‘ cii ve nan@@ de sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi , sha u i̱ lu nagh ku nan@@ den , nagh ku usu@@ gh ku human doon ku nan TER yô . ’ — Lev@@ iti@@ ku 1 : 3 , 4 , 9 ; Genese 8 : 21 . Er kwagh a gbe sha anmgbianev mba nomso kpishi ne , kanyi i doo u vea er@@ ee ? Paulu nger wener : “ Er se lu a ian yô , se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” ( Ivur 20 ) Yange sar Yehova a ônov nav tsung . Ka Aôndo tseegh vea suur sha a na ér a yima ve ye . Paulu shi kaa ér : “ Ka sha jighjigh u nan man Noa kpaa , zum u Aôndo wa un kwagh sha akaa a i lu a nenge a mi ga la yô , a wa ikyo a gba t@@ so sha u yiman ya na . Ashighe agen ngu a ungwa msen wase sha gbenda u se hen la ga . Nahan , Samuel ungwa imo i Yehova tsô á shighe Saulu , Or@@ ben@@ y@@ am@@ in , u kuma or ashe doo doo la mkurem , maa hingir tor . Ka ken gbenda u injaa u nyi nahan Yehova a kaha kposo a Sat@@ ana ? Iyange igen yô , or ne de kwase na yem mkohol u vesen maa un kura ak@@ ondo a na ken ijime cica cii yem kwagh na . Yange i hii u yôôn loho u iji@@ righ ne sha mkohol u vesen u i ku@@ mba ken gar u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , O@@ hi@@ o , ken inyom i 19@@ 22 la , man a yôô loho ne zan zan zege@@ can una kar van . Heela tseegh ga , aluer se dondo ikyav i Yesu ver se la shi se mba wasen mbagenev u eren nahan yô , mcivir u se civir Aôndo ken mzough saan saan ne kpa una va Aôndo iyol@@ na a iember . Aôndo tsua Yesu ér a lu zege@@ pristi wase . Sha nahan yô , lu kwaghbo u Yesu eren tom u Yehova na un la sha Iyange i Me@@ men ga . — Mat . 7 : 26 ) Nahan ka imba bredi u ka i umbur ku u Yesu a mi je la . Z@@ a nenge vi@@ di@@ o i Doo u Ú Hen Bibilo sha C@@ i u Ny@@ i ? Yehova una er nyi sha ci u mba ve civir un sha jighjigh nyian , mba ve lu a ishimaveren i va yan dyako u tar laa ? Zum u u lu ôron Bibilo sha kwa u hiihii yô , alaghga kape a lu u t@@ umb@@ u@@ lu@@ u je la . Nahan kpa , aluer u pase tsombor wou aeren a vough a u soo wer u lu a mi la wang yô , kwagh ne una wase ônov ou u tsuan aeren a vough a vea lu a mi yô . T@@ ô@@ v@@ ac@@ an ne tu@@ le ve ishima shinii ? A@@ kav a T@@ esen M@@ sur@@ shima u Aôndo a Ne Yô Se wa ishima a ku u or u doon se ishima nena ? Shi se soo ser tar ne u na se iwasen ga . Ishima yange i vihi Yesu ker a na ga , kpa a kundu ishima a pase un inja i kwagh u lu eren la man er i lu kwagh u injaa kpishi yô . — Yohane 13 : 1 - 17 . 12 : 21 — Se “ hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo ” nena ? Nahan kpa , nagh ku Yesu na sha uma na la na yô , se fatyô u yan ikyar i dedoo a Aôndo . U tesen ikyav yô , se fatyô u zan ken kasua sha ityough ki anmgbianev asev mba been iyol shin mba ve lu u@@ ange la , za y@@ amen ve akaa a ve soo la . Aluer sha hiihii la kwagh za iyol kpa , alaghga ken masejime yô kwagh u dedoo una due ker . 1 : 1 - 6 ) Ver ishima sha ishember i i kaa ér “ kposo kposo ” la . Mba ve eren tom shin Betel man mbam@@ ishen kua mbakur@@ an mba ningir sha cii mba nengen tom u ve eren la ér ka icighan@@ tom u Yehova a ne ve yô . He@@ mba doon u aluer or nan tsua ér i er nan batisema yô , i lu sha ci Yehova doo nan ishima kpishi , i de lu sha ci u ka kwagh u tsombor u nan u eren ga . Zum u ish@@ u ne m@@ en@@ a un la shighe hii u karen kure kure , ah@@ wa kar imôngo . Kwagh ka a er yô , wan@@ ye@@ kwa@@ or ne kegh iyol u ny@@ iman iyol na ga cii . Ken ityesen i Yesu la , yange ôr kwagh u iorov uhar mba ve maa a@@ you yô , u môm ken a ve lu or@@ fankwagh ugen di lu ib@@ u@@ me@@ or . Y@@ u@@ g@@ u kaa ér : “ M vaa af@@ an@@ yô ga cii . Kwagh ne kpa una fatyô u van we a mtsera kpishi . Nahan kpa , gba u u wa ishima , er ka wea henen ma zwa ugen ve u wa ishima zan zan u va fa u lamen u wang nahan . Aluer se mba ungwan imo i Yehova yô , una tese se dooshima na . Ne agumaior a ken tiônnongo u Kristu , ne tsegha ayol a en sha ci u Yehova ve@@ e ? A@@ tic@@ a na nga ne un ian yô , a gba zenden pinen sha hanma k@@ l@@ ase u una nyôr her cii ér una fa mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ve lu mar@@ nya u M@@ ap@@ u@@ c@@ he yô . Eliya lu her tswen , lu henen sha kwagh u tom na u profeti , u u lu un inja er u hingir gbilin kwagh la . Kwagh ne tese di tsô ér kwagh u yange Yesu ôr sha Ity@@ esen na i sha U@@ wo la ka u y@@ is@@ an sha won cii , u a bende a uuma mbaiorov sha hanma shighe cii yô . Vea tese er ve ker ior mba Aôndo ihyom yô , vough er ‘ Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i ’ u a lu akuraior a sha won a a ta num sha ior mba Aôndo sha mkur u zege@@ can la nahan . Nahan , s@@ ase Yeremia iyol u pasen loho u i wa un sha ikyev la , di er Paulu kpaa nahan . — Mbaromanu 1 : 15 , 16 . Yange saan Yesu iyol u eren ishima i Aôndo shi eren sha u i̱ doo un yô , shin yange a̱ lu sha ashighe a taver tsung je kpaa . ( Genese 5 : 29 ) Kpa M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee ma karen kera yô , Yehova ver Noa man ônov nav doo doo , pase awashima Na wener ve̱ mar , ve̱ seer a seer , ve̱ iv tar . Ikyav i tesen yô , i@@ pi@@ pa@@ abaver i i yer ér In@@ tern@@ ational H@@ er@@ al@@ d T@@ ribu@@ ne la ôr kwagh u M@@ zough u Ity@@ ar i Y@@ uro@@ pa ér : “ Kwagh u keren ér saa se hemba mbagen keng la ka kwagh u vesen u a lu zan hemen ken ityar i Y@@ uro@@ pa yô , kwagh ne kua mhen u henen ér tar ugen ngu ny@@ igh@@ en ugen la kpaa . “ Aôndo Ter Una ver ne Pro@@ feti ken anmgbianev enev , er mo nahan ; ka Un ver nen ato sha a Na . . . ye . ” ​ ​ —⁠ A@@ ER . Se fatyô u yaren tom a Pasalmi 14@@ 6 : 3 - 6 sha u wasen amba@@ aior ne sha u a̱ lu a ishimaverenkeghen sha kwagh u a hembe lun u vea har ishima sha mi i hembe u yemen t@@ w@@ ev ken tar ugen yô . Aôndo yô , ngu nena ? Shi mbagenev mba alaghga ve za vea tsombor u Yesu yô , lu S@@ al@@ ome , an@@ ngô u Maria u kwase man nom na Se@@ be@@ de@@ u kua ônov vev mba nomso Yakobu man Yohane mba yange ve va hingir mbaapostoli mba Yesu la . ” N@@ ana geman ku@@ usu kwaghôron la yô , nana fatyô u t@@ eren mbampin mbara sha u hiden kimbir atô@@ akaa a vesen la . Ka u a gba kenger m@@ sô@@ rom ma man ng@@ een karen ikyaa inya la kpen@@ en@@ ene ga . M@@ tim u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a , 3 / 0@@ 8 Shighe u ayôôso a dugh yô , alaghga u@@ gomoti vea tu@@ ur ior ér ve sue tar ve . I@@ fer@@ or Tor A@@ hab@@ a yange venda u nengen a nyi ? ( Ôr Luka 13 : 6 - 9 . ) Nahan ve vaa ican , ve kaa ér : “ Se mba gbe nengen di a man@@ a ne tseegh tsô . ” Er nan ve u lun a imoshima tseegh la i tese ér or nana palegh isholibo ga ? Se kpa se lu nen a imba mhôônom ma kôron ne sha mba ve v@@ ôr la . Utor u sha uhar ityough 14 , ivur 25 ôr se kwagh u Yon@@ a kpuaa . I saan we iyol u eren Yehova tom shighe u u lu iyev ne . 5 : 5 , 6 , 15 ) Kwagh ne lu be@@ er@@ kwagh ga . I@@ mba kwagh la ia fatyô u eren we@@ e ? — Alaghga u ngu ken makeranta , nahan u ungwa mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev mba ôron kwagh u Mbashiada mba Yehova . Yesu kaa wener : “ M gbe eren ma kwagh sha tahav A@@ v iyol Y@@ am ga , kpa M er akaa er Ter A tes@@ em yô . ” U@@ umace kpishi tese jighjigh u nan shi ve za hemen u tilen sha mimi , sha kwagh u hemen u Yehova man u tseghan iti na la kpaa . Nahan doo u se pine ayol a ase ser , ‘ I@@ ember@@ yolough i í doon mo la ngi wasen mo u lun a aeren a dedoo je he ? ’ Ka se hen ser mbagenev hemba fan tom a v@@ es@@ ee ? Er u W@@ a Ishima a Ieren i D@@ ang i Kwase Wou Shin N@@ om@@ ou Yô Shin er ah@@ endan lu a R@@ é@@ g@@ is kp@@ ii nahan kpaa , a lu wan ishima her . A ôr kwagh a ter sen@@ ou man m@@ n@@ ôô u ura . 1 : 5@@ 5@@ 7 ( Mateu 10 : 30 ) Kwagh la tese ér hanma or u nan civir Yehova cii kwagh u nan gba un ishima tsung . Sha u@@ ger@@ i mba utar mbara cii , i kôr a kôr ha@@ ya sha ajiir aa gba u a ku@@ mban her yô . Aluer se mba timen sha akaa a Yehova a gbe la yô , se hen akaa a injaa kpishi . 15 : 13 ; 17 : 22 . Cii ve Wan u Aôndo u môm môm la va shin tar ne je kpa , yange hiden a iyol na ijime . Aôndo yange ôr kwagh a Paulu shighe u á er msen hen a na la ér : “ M@@ rumun u sha mh@@ ôôn Wam kuma u , gadia agee A@@ m ka a tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er . ” Kwagh@@ henen U H@@ enen Iyol Y@@ ase U Ngu A W@@ a Se A@@ go A L@@ un Mbat@@ esen la Ne@@ hem@@ ia , u lu g@@ om@@ na u Mbayuda ken derianyom u sha uta@@ an Cii man Shighe u Yesu la , yange nôngo sha afatyô na cii ér una er ishima i Aôndo . De pasen mbagenev mbam@@ yen mba ikyar u shin z@@ eren t@@ eren aeren a na a a vihi u ishima la ga , a lu sha as@@ enge tsô kpaa ga . Gba u icighan jijingi una za hemen u nengen sha mbakur@@ an mba Mbakristu mban er ve lu eren ityom ve sha inja i mbakur@@ an ilev i Aôndo la . 12 : 3 ; Mat . Yehova wasen mba a tsough ve ér ve nengen sha iyôngo na la nena ? Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Or@@ t@@ wer ugen yange nôngo ac@@ in imôngo ér una ta@@ m mciem iyol m lumun awambe a tan . Shin er luun ijiir i môm nahan kpa , hanma or u nan ve un inya yô , a pase nan kwagh u jighjigh na u nan u he ne . De se dondo nen kwaghwan u a lu ken 1 Mbakorinte 10 : 12 la , nahan se kera suur sha mhen wase ga . • Se mba ye ikyar a Yehova sha ci u nyi ? Man ka kwagh u Yesu yange ôr kwagh sha mi ken mkur u injakwagh na i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir la je ne . A@@ mba@@ akaa ne er sha gbaa u jighjigh u nan u u@@ kwaghaôndo la kpaa — ape any@@ im@@ an@@ akaa a de ish@@ ar la . Z@@ ua á sha “ kwaghôron u dedoo ” u ú vande kaven la . Sha ic@@ egh@@ zwa ve la yô , lu u̱ aluer or@@ gb@@ an@@ ijô la fatyô u kimb@@ in ga yô , á gba u or u a til un ken ijime ne una ki@@ mbi i̱ . S@@ ara eren m@@ w@@ em ma ken@@ gese sha ish@@ am u@@ iy@@ ia i hen hanma ijiir i ve tem t@@ w@@ ev yô . Hanma uwer ka i gber magaz@@ in ne i nôngo u kuman u@@ kô@@ pi m@@ iliôn 46 . Kwagh ne na yô , ka magaz@@ in ne i hemban samber a mi sha tar cii ye . M@@ nenge la yange una nôngo u kighir Mbakristu sha u ve̱ lumun a gbenda u ior henen kwagh la . Zum u ve mar Fe@@ li@@ to yô , gba ve ishima u nôngon sha afatyô ve cii y@@ esen un sha u a̱ lu or u civir Yehova . Kpa lu u Mbaiserael vea er nyi cii ve vea mase du@@ ene ? Dooshima na la ka u been mayange ga . ( Ho@@ sea 14 : 2 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i ‘ ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua ’ la tese ini@@ av mbi ken jijingi , ka mkaanem ma se er sha u wuese Yehova man mba@@ awashima nav la . ( Marku 6 : 30 , 31 ; Luka 13 : 24 ; 1 Timoteu 4 : 8 ) Shi akaa agen kpishi kpa nga been se agee . Sha kpôô yô , ka un a hembe iengem man icivir kua agee sha won cii ye . 8 , 9 . ( a ) Se er nan ve se palegh u henen sha kwagh u mkpeyol wase za karen ikyaa inya laa ? B@@ em u Mbaromanu la na yô ior zenden sha ishima ve , shi ve lamen zwa môm shi tindi kuran ve shi mlu u Mbayuda lu ken ityar kpishi la wase mbahenen mba Yesu u eren tom u pasen kwagh u Aôndo na ve la . Aluer u ngu kôron iyol tsaha yô , tese ér u ngu or@@ fankwagh . ; F@@ er@@ g@@ us@@ on , D . Kpa ishe i “ bo ” gema wa at@@ ser@@ egh shi ngi tem kwagh shi ngi kenger a@@ gbil@@ in@@ akaa kpaa . “ Kwase ugen ken ikpelaior g@@ enger imo , kaa a [ Yesu ] er : Saan iy@@ av mbu mbu mar U la iyol , man at@@ u@@ mba a U me a la . Kpa kwagh er vihi yô , ngu a umbur at@@ ser@@ egh a mbahemenev mba kwaghaôndo eren yô . Yange ve ma ta@@ shi kpoghuloo , ve mough ve gbidye do shi ve ii inyaregh shin gb@@ ande u eren iyua sh@@ imi ken c@@ ôô@@ ci , ve hide ve pasen un ad@@ ua ér una er isholibo yô , una hi@@ a ken ig@@ y@@ am@@ usu . Sha nahan yô , i̱ hingir ieren yase u “ wan ishima saan saan . ” — Mbakolose 1 : 9 - 12 . Ior mba ve yem t@@ w@@ ev ken haregh u kwagh a hembe gban sha mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor la zua a averen sha iniôngon ve i ve ne ayol a ve la . Ishima i legh legh ka ieren i ka i na or agee a wan ishima shighe u i nzughul a nan , nahan nan ker u eren a mba nzughul a nan la dang ga yô . 41 : 3 ) Mimi yô , or yange nana wa ic@@ an@@ or ikyo yô , nan fa je ér Aôndo kpa nenge a kwagh u dedoo u nan er la , shi una hungur nan ga . Kwagh la na yô , Aôndo ti kpa kera kôr mlu ve u vough la dông ga . Shi se fa er ka sea er akaa a nan se msaanyol ve i doo se yô , shi i@@ wa@@ v@@ aren kpa ngi se a iwasen . M@@ fe ne ngu hange hange sha ci u nyi ? Heela tseegh ga , se mba a ijiir yase i omb@@ on@@ akaa sha In@@ tan@@ et i or a za ve nana zua a akaawan a ken Bibilo ken ijô i hemban er 3@@ 00 nahan yô . * Ken avur a Bibilo agen yô , i gema ishember i “ or@@ jir ” ne ér “ or@@ wasen ” shin “ or@@ kuran ” shin “ or u nôngon kwagh sha ci u or . ” Nenge ase kwagh u anmgbian u kwase ugen yange tagher a mi ne . ( b ) Inja i m@@ til sha mimi u i er kwagh na ken Bibilo la ér nyi ? I@@ f@@ er ngi hen gar ne kpishi ga . 14 : 7 - 9 ) Se mba@@ ̱ civir Yehova shin tar se fatyô u ‘ nengen a Aôndo ’ sha u nengen akaa a a eren sha ci wase la . Aluer gba u ú er tom sha d@@ aa u tilen sha mi maan kwagh shin sha tor@@ y@@ ough yô , alaghga tindi a tese ér we u ta kor ken i@@ w@@ enge u zer m@@ ape sha er u o@@ s@@ ough u gba ga yô , gayô i̱ kase kwagh u kôron ave ker sha kur@@ ugh ku iy@@ ough sha . Nahan doo u se hen sha mbamzeyol mba aluer se gba ah@@ on nyian ve vea va la . I tes@@ em ér Yehova soo wener noov man kasev vev ve lu imôngo , ve de p@@ aven ga . S@@ aa ka Icighan Bibilo , Mkaanem ma Aôndo tseegh ma a lu im@@ aagh ki jighjigh u nan u Mbakristu kua gbenda u uma ve kpaa ye . ( Mateu 24 : 42 ) Yesu wa se kwagh ér se kura di icin i môm tsô se de ga , kpa ka u se ‘ kuran gbem . ’ ( Yesaia 1 : 1 ; 6 : 8 ) Yehova maa na un tom u profeti . Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una kende se ga sha ci u nyi ? Ity@@ av gbem mbi ve a ican , he ’ mba ve hembe mbi la je kpaa . Er i doo u noov man kasev vea nôngon u kuren mbamzeyol vev nahan kpa , Bibilo na nom shin kwase u ikyar u nan a er idya yô ian i p@@ aven ivaa gayô den nan a kwaghbo . ( Mat . Ken zwa Grika man zwa Heberu yô , inja i ishember ne tese ér ka u eren kwagh “ vough ” shin “ jighilii . ” Aluer kwagh er nahan yô , mbadondon un vea er nena ? ( Luka 9 : 23 ; 14 : 27 ) Sha mimi yô , or u nan lu Orkristu di tsô yô , gba u nana t@@ ange iyol i nan ga . Ka ikyav i tesen ér Yehova kor ior nav i nyi u nenge a mini ? Nahan se lu nen a isharen i tesen mbagenev dooshima sha u pasen ve loho u dedoo shi tesen ve mimi shi taver mba ve civir Aôndo a vese imôngo la asema er Paulu kpa eren nahan . — Ôr Aerenakaa 14 : 21 - 23 . Apostoli Paulu yange tese er i gbe u Orkristu nana za hemen u palegh ayôôso a ken tar ne la nena ? Nahan anmgbian ne hii Bibilo i henen a Be@@ ere shi a za iky@@ ura ken jijingi kpaa . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u . ” ( E@@ ks . M va s@@ ôôn yô , m nenge A@@ k@@ ik@@ o lu lamen vea kwase ne . Mpase ne lu kwagh u taver Aber@@ am u lu a wan shio ne ishima kpishi ! Or@@ gb@@ an@@ akaa la yange lu a ian i kaan ér uumace ve ungwan imo na vindi v@@ indi@@ i ? Ashighe kpishi , ior ka ve lu hen ya shighe u or@@ pasenkwagh nan va u va pasen kwagh la ga , man ashighe agen di yô , alaghga vea kohol ior hen ya ny@@ i@@ aan je kpa kwagh a gba ve sha kwaghaôndo ga . Mbagenev mba ve s@@ enge ér ve fa un yô kaa ér yange b@@ i@@ is@@ i a ior ga , shi soon ér or a fa kwagh na ga , shi vihi tu kpaa . Ka ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi Aôndo yange na ve ? U eren nahan ne hemba di u se fan tsô ser se mba ken ayange a masejime ne , shi ka u se fan ser ayange ne ka a ican tseegh tsô ga . Er se fe inja i m@@ ve u Kristu yô se hemba mban a ishima i eren nyi , man doo u se kange ishima u eren nyi ? Kwase ugen u i yer un ér De@@ b@@ b@@ i@@ e , u nom na , Paul er idya a kwase ugen , u lu a aka@@ we u Paul yô kaa ér : “ Yange m lu a mbampin kpishi mba pinen sha kwagh ne . Sha nahan yô , shighe u ior mba asema a mimi ve lu keren iwanger sha atesen ase yô , alaghga vea za g@@ á@@ à@@ s@@ è sha mba@@ aie mba ior mba vendan mimi mban . Nahan kpa , doo u se nôngo kwagh tsung sha u kôôm no@@ mbor wase , vough er or u hendan ny@@ inya ka nan wa i̱ li@@ j@@ am sha u kôôm i̱ nahan . ( Anz . 4 : 23 ) T@@ ime ase sha kwagh u i er ken Anzaakaa 7 : 6 - 23 , u a pase er “ wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen u kaven kwagh ga ” yange gba ken imeen i id@@ y@@ a@@ kwase ugen yô . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u i kaa a Aberaham ér una hingir “ ikyurior i vesen ” ve ica gba ga maa er la . ( Gen . A timin Zege@@ bab@@ ilon kera cii yô , u@@ tor mba tar ne vea mase kaven er yange lu ve a iwasen kpishi yô . ( b ) Tese ikyav er Yehova a nengen sha mbacivir un yô . Anyom a Davidi tsa ken to@@ ho man sha u@@ wo u kuran ilev la wa un ago sha tom u vesen u kuran ikyurior i Iserael . * ( Ps . O@@ mar kaa ér : “ Yange se mba tesen an@@ ar la se mba been yô , ior mbagenev hemen se ningir a vese sha , se nenge iy@@ aagh ki Betel . 6 : 6 ) Kwagh u Yesu a kaa a vese ér se nyôr ken iyou i ken i@@ u@@ v , se wu@@ he h@@ unda , se sôn Ter la tese ér se de u eren msen sha ci u anmgbianev asev mba ken tiônnongo ga . 4 : 10 ) Z@@ ayol ugen u una fatyô u yange mbagenev u zuan a iember yô , ka mciem ma lun a mi ér vea fatyô u geman or ga la . Shi ka a inja u se ver ishima sha kwagh u se nengen shin se ôron shin se ongo la je zua ga ! M Hii U ‘ Umbur U A G@@ bem La , ’ Ka Anyom A@@ kun@@ du@@ any@@ iin - gber J@@ e ne Gadia hanma or u i sar nan ka yiman uma u nan yô , una saa nan a saa ; kpa han@@ mô u uma u nan una saa nan sha ci Wam man Loho u Dedoo ne yô , nana yima un a yima je . ” U tesen ikyav yô , mbamaren mba lun a mkav fa er ve lu a tom u vesen u wasen mbayev vev u nan Aôndo jighjigh taveraa yô . Apostoli Paulu iyol@@ na yange ya ican kpishi , nahan nger Mbakristu mba ken K@@ orinte washika ôr ve er jijingi u Aôndo wase un yô . ( 1 Samuel 16 : 7 ) Ka i@@ mba@@ or i se lu ken atô , “ or u ken myer u ken ishima ” la una tese er Aôndo a nengen se la ye . — 1 Peteru 3 : 4 . I@@ gbenda i ngise A@@ ma@@ shia kar sha mi la í zua sha í mbah@@ e@@ men mba@@ ad@@ ua ve karen sha mi nyian la nena ? Ashighe kpishi Yesu yange una soo u eren msen yô , a yem hen ijiir i i hu@@ an yô , shi yange kaa a mbadondon un ér ve kpa ve eren nahan . Gba u mbagenev mba i shigh ve mkurem mbara vea kera lu m@@ nya shin ku gbem ga . 9@@ 1 : 5 , 6 ) Ior kpishi gba ken h@@ ôn u “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” sha u keren u lun sha tse@@ ene@@ ke ve . ( Mateu 10 : 1 – 42 ; Luka 6 : 12 – 16 ) Zum u Yesu lu zenden pasen kwagh ken tar u Iserael la , ve zende vea na je kuma er anyom ahar shin hemba nahan je kpaa , kwagh ne na yô , mlu ve vea Yesu seer taver a taver . ( b ) K@@ asev vea za hemen u doon noov ishima nena ? Sha nahan yô , ior ka ve hen ér er ican i yan i ngee ken tar yum yô , kwagh la tese je ér Aôndo wa ikyo sha kwagh wase ga . ( Mbaromanu 9 : 17 , 22 - 25 ) Er yange Yehova wa ishima yô , nahan a fatyô u sôron akuraior sha u una dugh “ nongo ken a ve sha ci u iti Na yô . ” Shi Yesu kaa ér ka atindi ahar ne je man atindi kua mbap@@ ro@@ feti cii ve har sha mi ye . Aluer se za hemen u lun a imoshima i dedoo yô , a wase se nena ? Yehova U@@ ng@@ wa M@@ sen u Or@@ pasalmi U@@ gen Er a Ishima i M@@ ôm La 25 : 14 ) Kpa ka wea er nahan yô , u tese wer ve doo u ishima shi u ngu nan ve icivir , nahan i hemba lun ve ican ga u van ikyua a we . Yohan@@ a dondo Yesu shi sh@@ ile un sha mimi zan zan ar ken ashighe a ican je kpaa . 1 : 11 ; 3 : 9 , 10 ; 5 : 1 , 2 ; 11 : 1 , 5 . • Er í na Yeremia tom u taver nahan kpa , yange hemba iyol kpen na nena ? 3 : 15 , 16 ) De hungur dooshima u Aôndo a tese u la ga , shi ungwan kwaghwan na u injaa la kpaa . “ C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u . ” ( Genese 12 : 1 - 3 ; 17 : 4 - 8 ; 18 : 10 - 14 ) U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen ka kom un@@ yi@@ in yô , Mose kohol tsombor u Aberaham ijiir i môm — u ú hingir ikyurior i vesen la — he ’ U@@ kpu@@ un K@@ pu@@ un mba Mo@@ ab@@ i , a umbur ve e̱r Aôndo a k@@ ur ityendezwa na a ve yô . Shighe u mbayev av lu cuku la , m hen mer imba kwagh ne nahan ia er tsombor wam ga , shin er m nenge mbayev mba hen icombor igen lu hemban ato nahan kpaa ” ​ —⁠ Re@@ g@@ gi@@ e . Nyian ne , Mbakristu mbagenev tsua u lun kwa@@ v ayol a ve , mbagenev di hemba ve a hemba ve lu kwa@@ v ye . De keghen wer saa mbagenev ve vande eren a we doo doo ga . Se lu nengen sha mbampin mban man mbagenev ken ngeren wase u a ve la . 26 : 11 ) Paulu yange hen u kighir ishim@@ avi@@ h@@ in na la , nahan kpa , ashighe agen i gba u una nôngo kpoghuloo ve una kighir ishima na kua kwaghôron na ye . ( Aer . Apostoli Yohane yange nger kwagh shighe u á be@@ e@@ yol la , wener : “ Aluer an@@ ti or nana er isholibo kpaa , se mba a Or@@ wasen hen Ter , Yesu Kristu Or@@ perapera . ” Sha mimi yô , á ôr kwagh u mba@@ jighjigh mban vough nahan ér : “ Tar kuma sha ve kpaa ga . ” — Mbaheberu 11 : 16 , 38 . U er nahan yô , kwaghwan ve la una lu u a iwasen , shi u hen kwagh ken kwaghfan ve la kpaa . — Anz . Iyange igen , ng@@ ur nôngon ér una ôr Bibilo yô , m@@ ny@@ am kar un . B@@ ou@@ ange ne ka u sha injakwagh u yange tse@@ v ken atô u ang@@ ôgh@@ ime u tar u ú lu u@@ ange sha an@@ za a ú man kwaghaôndo u ú shi ú lu sha ikyev i tahav mbu Satan ne . Hen shighe ne , lu un@@ ingir mba kiriki uhar tseegh lu ken tar la ye . U seer yô , ior mba i er kwagh ve ken takerada u Ese@@ ter la ver akav a i doo u se dondo man a i doo u se palegh yô . A tsa kuma anyom 8@@ 2 . Nenge a Ikyav i Gb@@ end@@ atesen u Aôndo la Nyian • ken ishima ? Tom u kuran iyôngo la doom kpen kpen . — Yoh . 21 : 16 . Gbenda ngu u se fatyô u fan kwagh u ken hemen je kpa ? Yobu ure , lu un inja er Aôndo gb@@ ihi un nahan . Kpa , or ka nana gba le@@ ti hen iji@@ ir@@ tom yô , kwagh la a bende a mbatomov mbagenev kua m@@ doom ma akaa a ve eren la man ityom i ve eren sha ci u ior la . Doo@@ m kpishi er yange m tsua u zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ga yô . ” Ka shami , kegh ase ato sha mkaanem ma k@@ und@@ un@@ yol ma Yesu man , ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ik@@ av mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . Sha mlu wase tseegh yô , mô wase môm kpa nan kuma u a yima nan ga . Man ú za hemen u zuan a mi ke ’ uma wou zan zan je — “ er ayange a ik@@ on a lu nahan . ” Akaa a i lu ôron la sue awashima u Yehova kpa ? Ior mbagenev kua iniongo igen kpaa ka i nôngo kpoghuloo sha er ia na ior ishim@@ as@@ ur@@ un yô . Kpa or@@ ya wam yô , hembe soon u ôron mkur u kwagh tseegh . ” Cii man wan na kpe yô , van@@ den sôron kwase ugen u angev mbu sha ak@@ u@@ he wua wan na yô . Ese@@ ter man Mor@@ de@@ ka@@ i yange ve ver ikyav i dedoo i ‘ ungwan imo i tahav mbu ve lu mbu sha ikyev la . ’ — Mbaromanu 13 : 1 . Ka iwasen i nyi Aôndo a ne se zum u se ver mimi hiihii ken uuma asev yôô ? Yange er akaa kpishi , nahan kpa a pine iyol na ér , ‘ Kanyi jim i ne uma a hembe lun a inja ? ’ Yange a ha@@ mbe ik@@ yom i if@@ er@@ or u ‘ Aôndo a we nan i@@ fan ’ la sha kon , hanma or a nenge a mi yô , kwagh ne a hingir ic@@ in@@ tan hen Mbaiserael mbagenev . ( 1 Mbakorinte 15 : 24 - 28 ) Ka kwagh u dedoo u una va er uumace mba ungwan imo i Yehova je ne ! V@@ ang@@ er@@ tiôr u m lu a mi ken nongo u Yehova la seer kpishi je . Heela tseegh ga , mbacivir Yehova mba a ian i zuan a tahav mbu hemban sha won cii , ka icighan jijingi u Aôndo je la . Kanyi u fatyô u henen ken kwaghôron nee ? Á gb@@ ihi ônov nav kua ngô ve cii . U tesen ikyav yô , gbenda u kpilighyol u i er se la tese ér mimi je , Aôndo ngu a dooshima u t@@ angen iyol ga . [ Mkaanem ma sha peeji 6 ] Kpa doo u nana er kwagh ne nena ? ( b ) Kwagh ne na mbagenev pine ér nyi ? Aluer nom man kwase taver ken jijingi , shi mba ikyua a Yehova kpaa yô , ivaa ve ia doo Gba u se lu tse@@ vaa sha er se palegh kwaghbo u or den u wuese Yehova sha erdoo na la sha ci u nyi ? Ishima i legh legh ia fatyô u b@@ enden a tsombor nena ? Aluer or@@ ya yange nan lumun a kwagh u nan ongo sha ger@@ am@@ af@@ on la ga , shin nan tese isharen sha kwagh u nan er sha ka@@ a@@ de u pasen kwagh a mi la ga di ye ? ( Mateu 13 : 55 , 5@@ 6 ) Shi a@@ dooga ve lu hiden yemen vea anmgbianev vev mbagenev , er Yakobu man Yohane kua ter ve Se@@ be@@ de@@ u man ngô ve , S@@ al@@ ome , u a@@ dooga lu an@@ ngô u Maria u kwase la nahan . Ka ne né lum tartor u upristi kua ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or ye . ” — Ekesodu 19 : 5 , 6 ; Duteronomi 26 : 19 . Ken inyom i 19@@ 33 la , ior kpishi kera lu a inyaregh ki kimb@@ in ha@@ ya ga , nahan hanma iyange yô , i z@@ enda ior ken u@@ y@@ aav mba kuman dubu môm . Kwagh@@ tôvon ugen tese ér iorov 8@@ 6 ken atô u iorov deri mba i tôv ve yô kaa ér or u ve ne nan jighjigh nan er kwagh a ve sha mimi ga . Aôndo gem kposo ga . ( Mal@@ aki 3 : 6 ) A tôndo zwa ér ica a gba ga tsô una kar a if@@ er@@ kwagh sha , kua mba ve eren af@@ er la cii . S@@ ev mbu gen mbu aven ke ’ inyom i 19@@ 17 yô , K@@ ar@@ l nenge a an@@ kwa@@ takerada u@@ gen@@ egh sha go@@ do@@ b@@ i maa tôô . ( 1 Timoteu 1 : 11 , N@@ W ) Nahan a er nan je ve mbacivir un vea lu gb@@ u@@ ugh shin vea zer henen sha akaa a g@@ es@@ egh@@ ee gbe@@ me ? Nahan ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i , inyom i 19@@ 7@@ 9 la , se za nyôr hen ijiir ne . Kwagh ne una wase agumaior ne u ‘ nan imo sha mpin u hanma or u nana pine ve ity@@ ô@@ i@@ kaa i ishimaverenkeghen i i lu ken a ve la . ’ — 1 Pet . Mbat@@ yomov mba wasen ior je he ? Nahan kpa ken ishima yam yô , kunya lu kôron mo a ve . ’ P@@ ine iyol you wer : ‘ Akaa nga a m lu eren ônov av her@@ egh , a vea fatyô u eren ayol a ve yôô ? ’ Yesaia kaa ér : “ M nenge Ter tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki ta@@ ven ki lun sha gen@@ g . ” W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo . ” — Mbakolose 3 : 12 , 13 . Ish@@ ember i “ p@@ enda ishima ” la i̱ tese u or nan ishima i nan jimin cii sha u eren ma kwagh . Nahan yange lu shami e̱r yange Aôndo na or@@ tom na , Yesu , sha u a̱ zua a iember ken ityom i ave na nahan . G@@ wen : Kwagh u vesen u lu tagher mo u vesen ken mimi , u gba u me hemba yô , lu kwagh u mba@@ im@@ ev . Yehova ka O@@ ri@@ vangeli u hemban cii , kpa se fatyô u yilan un ser Or@@ m@@ ishen u hemban cii ga , sha ci u ma or tindi un ga . I@@ nger vande lun k@@ ere k@@ ere , kwagh za un iyol shighe môm ga . Or a̱ kegh ato a vese shin nana̱ kegh ga kpa , u se eren Yehova icighan@@ tom sha u pasen kwagh la ne se iember i vesen . — Ps . 7@@ 1 : 23 ; ôr Mbaromanu 1 : 9 . Sha kpôô yô , Yehova una fatyô u eren kwagh zan kpe a igbenda na i sha dooshima la sha u ‘ karen ’ a or@@ henen u Kristu sha , shin kaan ér nan yina sha er nan k@@ an shio u eren kwagh u a hembe tahav mbu nan ken inya ga . — Pasalmi 10@@ 3 : 14 ; Mbakolose 3 : 23 ; 1 Yohane 5 : 3 . Mbamaren av yange ve wasem u tsaase imoshima yam , ve venda a venda a mo ér m de p@@ ende uwegh sha ic@@ u@@ l sha ci u H@@ it@@ l@@ er ga ze . “ Yange m u@@ ve ityough z@@ endan mkpeyol man sh@@ a@@ gba man msaanyol a ashe iky@@ usu . Gbenda u ngeren kwagh ne ka u wase or fa wang ér ka icam nan lu ôron ye , shi kwagh ne ka a wase or u umbur kwagh u nan lu ôron la . Kwagh la a lu tom u kpilighyol je a zua ga ! — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 1 - 5@@ 4 . • Er nan ve Davidi a kar Yehova sha or@@ kur@@ an@@ ilev kpa i lu sha mi ? U tesen ikyav yô , alaghga u na jighjigh taveraa wer idya , inja na yô ka u or yaven a kwase u nan ga shin kwase yaven a nomso@@ or u a lu nom u nan ga la , ka kwaghbo . Ity@@ endezwa ne yange i̱ iv sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la , er apostoli Peteru lu er shiada nahan . A kaa ér : “ Ka Yesu shon ne je , Aôndo nder Un ye , se cii se mba shiada sha kwagh ne . Anyom nga kar kpuaa yô , B@@ r@@ un@@ o yem ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or , ve@@ gh@@ er@@ tar u ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika . Shighe u anmgbian u nomso shin u kwase a ember yô , se ember a nan imôngo . • Kanyi yange i̱ mgbegha mbananjighjigh mba tsuaa mbara u nan Yehova ini@@ a@@ av@@ a ? Er g@@ um or@@ ny@@ ar la ungwa Kristu shighe u á lôh@@ ô un ér a̱ dondo un la ga , yem kwagh na kera yô , Peteru kaa a Yesu ér : “ Yô , nenge ase , se undu akaa cii , se dondo U , nahan ka nyi je sé va zua a mini ? ” Ior K@@ er Mbam@@ lumun sha Mbam@@ pin Mba sha Kwagh u Yesu T@@ ume ve iyol cica cii . ” ( 1 Pet . 5 : 2 ) Ken inyom i 19@@ 7@@ 6 di i ver Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine sha u@@ kô@@ m@@ ati@@ i at@@ ar@@ atar sha u ve nengen sha kwagh u tom u Tartor la sha tar cii yô . N@@ aagh ku hemban cii ku ku hembe lun iyua i vough i Yehova a ne se yô ka naagh ku ip@@ aa ku yange na sha Wan na Yesu la . Akaa a í er ken Takerada u Samuel u Hi@@ ihii ne aa fatyô u b@@ enden a mbamhen asev man aeren a ase kpaa . — Mbaheberu 4 : 12 . Mbaiserael hingir u hemban Yehova ato . Kpa i̱ lu or u ken myer u ken ishima la , a h@@ we u saan ishe ga , u ishima i legh legh man u lun ving la ; ka kwagh u hemban sha mnenge u Aôndo je la . ” — 1 Pet . Nahan ior kpishi kera lumun u nan Mbashiada mba Yehova ijiir i tsan ga . ( 1 Utor 4 : 25 ) Er Solomon lu tor u injaa nahan kpa , yange bee Mbaiserael angev man isholibo man ku ga . ( 1 Yohane 2 : 3 – 5 ) Mayange je se er nen tom u pasen kwagh la wegh wegh inja er naagh ku Yesu a ne sha ci wase la ka be@@ er kwagh ga . — Mbaheberu 10 : 29 . U soo u ungwan akaa ne ag@@ en@@ ee ? Nahan ‘ shir@@ or man anc@@ ôgh@@ ol man kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ’ cii ve ya kwagh i̱ kuma ve . — Duteronomi 14 : 28 , 29 ; 28 : 1 , 2 , 11 - 14 . ( b ) Hii nan ve Yehova una de ér isholibo i za hemen gbem sha won ga ? W@@ ea soo u zuan a mkav seer yô , ôr ityough 1 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? A@@ mb@@ or@@ am@@ nger a k@@ undun iyol ne tile sha ityough ki akaa a Yehova a ser a ver sha er se zua a uma u tsôron la . Aluer né ver ato ga , man né ver ishima sha mi sha u né na iti Y@@ am icivir ga yô , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne , nahan Me haa ne i@@ fan , Me wa iveren yen kpaa i@@ fan . ” Me fatyô u h@@ ôron m@@ sô@@ rom s@@ ati môm shin uwer môm shin iwer imôngo nahan kpa ? Ken tar u I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amer@@ ica ugen , Mbashiada due zende gba s@@ enen gbar u I@@ f@@ i u A@@ ma@@ z@@ on la sha u zan ior a mimi ne . P@@ ase er kwagh u i er ken Yesaia la yange kure sha mi la . I pase m@@ har u nom man kwase ve h@@ aren sha ayol a ve ne ken Genese 2 : 24 ér : ‘ Ka sha ci u nahan man or ka nan undu ter u nan kua ngô u nan , nan var ken kwase u nan , ve hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye . ’ Ka kwagh u anmgbian u kwase u i yer un ér Ro@@ sel@@ l@@ en , yange er je la . P@@ ine ve ve ôr u kwagh u ve ne jighjigh a mi yô . Kpa , shighe u tsombor u dugh kwaghpasen imôngo la a̱ de gem lu shighe u van a zwa nu@@ su@@ u ga . Tor Solomon ngise kaa wener : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” * ( Mateu 3 : 16 , 17 ) Ka Yehova iyol@@ na yange ôr mkaanem man ye , nahan ma wase se u fan Ter u Yehova a lu yô . 24 : 45 ; 1 T@@ es . Yange i fa Ar@@ th@@ ur L@@ in@@ d@@ say W@@ illi@@ am@@ s , ter u ter u ter@@ em la shi ior soo un sha ieren na i kundu kundu la . Yange i gba u or a gbidyen kwar sha kwagh tsembelee shi nana lu a kwaghfan ve nana fatyô u eren tom ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika ye . ( Genese 4@@ 9 : 3 - 28 ) Nenge imba dooshima u been mayange ga u Yakob tese ne sha wono ! F@@ a kwagh u Kristu kuma un ga . SE@@ T@@ E@@ MB@@ A 3 - 9 , 20@@ 12 ( a ) Uma una lu nena ken tar u he u Aôndo laa ? ( Ef . 2 : 11 - 18 ) Shighe u Yesu kpe shi i nder un shin ku kera la kpa , vor u i@@ yô la shi za hemen u ts@@ wa@@ men vor u kwase la her . Kwagh u Tor M@@ an@@ ase la tese se er Aôndo a den asorabo a vesen nena ? ( Ivur 10 , 11 ) Nen@@ gen aa kasev mba ng@@ ur van yô , a fa je ér kwagh u un mough un lu zenden keren la , shighe na kuma ve . Ka Kwagh u In@@ j@@ aa Shin Ka I@@ b@@ um@@ egh K@@ i Kwagh@@ a ? Nahan yô , i lu u kwagh u civirigh er i yer u sha iti i Aôndo yô , dondo Yesu sha u pasen iti i injaa la hen ior cii . Shighe u mkur u ican i yan mgb@@ ôghom hegen ; mbakp@@ enev je kpaa vea nder vea hide a lu uma • Ka sha igbenda i nyi nahan Kristu Or@@ hemen wase a lu a va ga ? • ken tom u kwagh@@ pas@@ ene ? 6 : 44 ) Kwagh ne na yô , hanma tar cii ior mba van ken mimi mba ng@@ een seer a seer . Mayange se mba hungur ic@@ in@@ tan i apostoli Paulu a te ne ga , a kaa wener , “ u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo , ” mbamlu mba dedoo mba se lu a mi anyom imôngo je kpa , á fatyô u vihin ve . — 1 Mbakorinte 15 : 33 . ( Mbaefese 4 : 11 , 12 ) Yesu yange kôôm mhen kua ieren i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la sha ikyev i mbakur@@ an mba jighjigh . Mbak@@ ur@@ an mban mbagenev je yô , jijingi mgbegha ve nahan ve nger atôônanongo u@@ washika kpishi . M@@ hen u kpe@@ egh ne una na yô , se gba tô@@ mon ayange a tsuaa la . V@@ eren ishima ér se cii se̱ na un naagh kwagh môm ga , shi se kpa se fatyô u nan un naagh kwagh môm ga . Sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 1 , 19@@ 4@@ 9 la , m hii u eren pania , maa i t@@ indi@@ m hen ang@@ ar u B@@ or@@ cul@@ o , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Ne@@ ther@@ lands , ape tiônnongo u kiriki lu la . 3 : 1 - 3 ) U tesen ikyav yô , alaghga ma a@@ ah@@ e una er nahan ior a nyôr ken mbamlu mba vihin tsung . A luun Hi@@ it@@ om yô , ashighe kpishi se yem kwaghpasen sha ag@@ ar a Mbashiada lu ga yô , se lôh@@ ôn ior ser ve va ungwa kwaghôron u a lu nan ai@@ k@@ ighe la . U tesen ikyav yô , sha ayange a profeti Mal@@ aki la Mbaiserael naan nagh sha ilev mbi lun a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol , shighe ne Yesaia kera lu uma ga anyom kar er deri utar nahan . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 10 : 1 – 29 : 30 ) ( Mateu 6 : 11 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ kwaghyan ” la ka bredi , shi i̱ tile sha ityough ki hanma inj@@ a@@ kwaghyan cii . Sha nahan yô , Yesu tese ér se fatyô u suur sha Aôndo ser a naan se kwaghyan ayange ayange . — Pasalmi 37 : 25 . Ka ve va i lu u va lamen a mo sha kwagh u erdoo man dooshima u sha tar cii la . . . . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Alaghga tsô “ mba ve yen ishima ” la kav er v@@ é kera lu a ishima i taver ga nahan , man aa iwasen shio yô , vea kôr cio u hendan a akaa a ve tagher ishigh a mi la ga . Sha nahan yô , gba kpee u se kôr iyol yase tsaha sha kwagh u se kenger la kua u se den ser a nyôr se ken ishima la ! Kpa , ka u se gba hi@@ an a or tsô ser se seer u@@ lum wase sha ishigh ki nan shin se nôngo yô nana nenge ér se doo nan ishim@@ aa ? U tesen ikyav yô , u fatyô u ôron nom@@ ou shin kwase wou gayô ma ijende you i ken Kristu kwagh u ú zough a mi u doon we shighe u ú lu henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wou la . 20 : 2 , 27 ) A been yô , i mase ha@@ mb@@ en ik@@ yom i nan sha kon , sha u i lu ic@@ in@@ tan hen mbagenev yô . — 5 / 15 , peeji 13 . Kwagh@@ ts@@ eren u sha U@@ tar man Kwagh u I@@ bo@@ awambe Shi gba u gbenda u se civir Aôndo la ua tese ér ior doo se ishima tsung . Ne se ian i kaven akaa kpuaa kpuaa . ( Mat . 24 : ​ 30 , 42 , 44 ) Sha nahan yô , shighe u Yesu kaa ér “ ter u mbatomov mbara za hide , ôr iyenge i iny@@ ar a ve ” la , ikyav tese wang ér lu ôron kwagh u zum u una va u va ôron ior ijir shighe u mk@@ ur@@ tar la . Shighe u i kôr H@@ ar@@ al@@ d la , kwase na El@@ s@@ a , lu a wan sha ave , lu iwer pue . Ken derianyom u hiihii la , ior mbagenev mba lun a ishima i mimi ken gar u E@@ fese , ver ikyav i dedoo sha kwagh ne . E@@ m@@ ma ts@@ aan hen ya u tic@@ a na , M@@ ili@@ us Christ@@ ian@@ son , man kwase u M@@ ili@@ us lu môm ken Mbah@@ enen Bibilo , kape i yilan Mbashiada mba Yehova hen shighe la je la . Hanma or cii nan ngu a averen a aa na nana lu a iwuese yô . Kpa mbap@@ u@@ un@@ akaa mbagenev mba pu@@ un Daniel , kaan ér akaa a í lu inja er yange er sha u iv@@ in akaaôron a profeti a i nger ke ’ takerada u i yer sha iti na la yange vande eren karen cii ve i mase ngeren á ye . S@@ aa or@@ sho@@ ja nana hen u yaren tom a iky@@ agh ki nôngon ityav a mi ki nan@@ egh shi nana kar iyol tsembelee ve nana fatyô u yaren tom a ki sha inja ye . 10 : 5 - 11 . ( Mal@@ aki 3 : 6 ) Bibilo i ôr jighilii nahan ér , ku u Yesu yange kpe sha u nan naagh ken inyom i 33 S.@@ W . la “ ese ” shin “ b@@ unde ” A@@ tindi , kua ‘ tindi u ngohol môm - ken - u@@ pue ’ la kpa ker . — Mbakolose 2 : 13 , 14 ; Mbaefese 2 : 13 - 15 ; Mbaheberu 7 : 5 , 18 . Mba ôron u@@ vande - eren mban mba been yô , P@@ at@@ ri@@ ck La@@ Fran@@ ca u a lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u Amerika la tôv mba ve vande been makeranta u G@@ ile@@ adi , ve lu eren tom m@@ ishen ken ityar kposo kposo la . Nenge ase ikyav i i dondo shin heen ne : I yôô ken mkombo ugen ken tiônnongo ér anmgbian u kwase ugen hingir pania u ke@@ ke . Kpa ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 70 la , i de u eren kwagh ne nahan ; lu mbam@@ zough mba mbatamen gema nengen sha ityom ne ye . Jighjigh u Nan ” • Ka i er batisema u Mbakristu nena ? S@@ aa or a er kwagh a hemba u gban fan tsô ér Yesu ka Or@@ yiman tseegh tsô la ve , Aôndo una lumun nan ye . ( Anzaakaa 9 : 10 ; 30 : 3 ; N@@ W ) Mbaiserael mba ngise yange ve er kp@@ ande sha z@@ en@@ aria , ve zer sha ts@@ ar u pristi u tamen u sha it@@ you , ve nger sha mi , er ka i gber ikyav sha kwagh nahan ér : “ Yehova ka icighan Aôndo . ” Aluer a gba sha mi yô , mbayev ve̱ er an@@ umbe sha akaa a yange er i nger ken Bibilo la . A gba u undu tsombor wou u za lu ijiir igen , nahan alaghga kwase wou una hingir u yan ican shin we iyol you@@ we ? Akaa a nan se msaanyol ne agen nga a kwaghbo ker ga ; nga sha ci u h@@ ô@@ mon a h@@ ôm kwagh tseegh , kpa ayange ne an@@ umbe a sha kô@@ m@@ pu@@ ta kua ic@@ er i vi@@ di@@ o man í D@@ V@@ D ngi tesen akaa a Bibilo i vende seer a seer . I pase kwagh ne gbar gbar ken M@@ ika 4 : 5 , profeti la kaa hen ijiir la ér : “ Ior cii mba zenden han@@ mô ve ken iti i aôndo u nan , man se yô , sé zende ken iti i TER [ Yehova ] , Aôndo wase , gbem sha won . ” Ka imba m@@ doo i nyi i doo u or@@ wan@@ ndor a vese nana doo se ishima ? Ka mbamtaver mba nyi ngô u lun or@@ maren un tswen a tagher a mini , man se mba nengen ior mba ve lu er un nahan la nena ? A kaa ér : “ Aluer se mba a or hen tsombor wase u uter asev mbat@@ sev ve doo nan ishima ga yô , ka kwagh u kunya . ” Ka mimi yange ior eren a Kristu man mbaapostoli nav doo doo , kpa er ve zenden a “ ikp@@ any@@ ar ” yô , tese ér ve keghen iyol ér hanma shighe cii ior ve kuren u@@ gb@@ ayol vev ga . ( Yoh . ( Ôr Mbafilipi 4 : 7 . ) I@@ cu@@ gh i Diabolo i i lu zan hemen hegen kpoghuloo ne i wa jijingi u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ken ior hanma ijiir cii , nahan mba hendan a atindiakaa a Bibilo . U fatyô u pinen ijende you i̱ i̱ ôron we kwagh u mimi yô , wer nana̱ pase u aluer u ngu a ieren i s@@ angen s@@ ange ga yô . Yehova kaa ér : “ Ka sha i@@ wu@@ he Y@@ am man sha my@@ egh u ishima Y@@ am i vihin M kaa kwagh ye . . . . ( Marku 7 : 37 ; Yohane 7 : 46 ) Nenge imba ikyav i dedoo i i gbe u se dondo la sha wono ! Shin er Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d lu or u ci@@ gh@@ ir ishima sha kwagh shi i fa un ér ka or u ôron kwagh pa@@ ase pa@@ ase shi ôron kwagh am@@ o ahar kpaa ga nahan cii kpa , sha ishigh ki Aôndo yô , yange hiden a iyol na ijime , ashighe kpishi ikyav yange i tese ken mbamsen nav mba eren pe@@ pe zum u a̱ tema u civir Aôndo shin Betel yô . Yesu kaa ér : “ Anzaakaa ne aa er sha iyange i á pase Wan u or la . ” ( Genese 47 : 30 ; 50 : 12 , 13 ) Ru@@ tu gba kaan tsô wener , “ H@@ en@@ pe ú za cii , mo kpaa me za , ” ga , kpa yange mough undu ior nav dondo Na@@ omi , nahan “ ve uhar ve gba yemen zan zan ve za ar hen Bete@@ le@@ he@@ m . ” ( 1 Yohane 2 : 2 ) “ Jijingi u mimi ” la zua anmgbianev mba Kristu man ak@@ ar a ve hingir g@@ ung@@ ur môm . Nenge ken takerada u i yer ér Is There a Creator Who C@@ ar@@ es Ab@@ out You ? , u i lu Mbashiada mba Yehova ve gber la . Gb@@ a@@ at@@ om u i yer ér U@@ .@@ S Ge@@ olo@@ g@@ ical S@@ ur@@ ve@@ y la kaa ér ka inyom “ i ior hemba kpen ku u tar@@ t@@ enger ken atô u anyom a karen er 5@@ 00 nahan je ne ” man “ hii shighe u i hii u fan kwagh u tar@@ t@@ enger je ka tar@@ t@@ enger môm tseegh u hembe wu@@ an ior a u ng@@ un ye . ” Heela la m nenge a ya ugen u í maa sha iky@@ on yô , i ese te@@ mbe ya la tsembelee . U tesen ikyav yô , mbap@@ ati@@ v ka vea ta@@ an ave van@@ ger ér ve mba eren kwagh a ior sha mimi yô , ashighe kpishi ve lu kaan ér ve mba bu@@ men a b@@ ume ior ga . M@@ k@@ ur u I@@ f@@ er M@@ gb@@ ôghom ! Er m lu pasen kwagh her kpoghuloo yô , d@@ as@@ enda mba gomoti soo ér shi vea kô@@ rom a za wu@@ he . Alaghga ú pine sha l@@ an@@ shima wer , ‘ A hii nan ve kwagh a lu@@ ̱ nahana ? ’ Yange hen makeranta u ú lu kwagh môm a kwaghhenen u ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ainge yô . S@@ ar un pe ma ú zough a uma u a lu “ uma jim ” la yô — ka uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar je la . Pasalmi 8@@ 0 di ka msen u í er hen Aôndo ér a hide a ior nav yô . Kanyi yange i na ve Mbaiserael venda akaawan a dedoo a Yehova waan ve sha ayange a Samuel laa ? Mbamaren mbara yange ve soo u wasen wan ve , kpa ve lu a tahav sha kwagh u tsua u eren la ga . ( Mateu 4 : 10 ; 6 : 9 ; 22 : 37 , 38 ; Yohane 12 : 28 ; 17 : 6 ) Kwagh ne tese ér Yesu er kwagh er or@@ pasalmi u yange lôh@@ ô ior ér : “ Ke@@ he nen iti i TER a mo imôngo ; sé kende nen iti Na sha imôngo ” la nahan . ‘ Ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter u nan a we nan ya sha ikyev laa ? ’ — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 45 . Hi@@ ihii yô , nenge ase kwagh u i s@@ enge ér or nana lu a inyaregh yô , a saan nan iyol la . ( Mbaheberu 13 : 18 ) Aluer or@@ vesen wase sha tom soo ér se er if@@ er@@ kwagh yô , se kange ishima se dondo nen gb@@ end@@ atesen u Aôndo . Yobu shi pase er ka i lu Or@@ gban wase u dooshima ken ishima a akaa a a gbe la yô , a kaa ér : “ Tom u ave O@@ u ua sar U . ” Mkaanem ma profeti mara yange ma lu ôron lu kwagh u as@@ ande a i kohol á i due a ve ken uiky@@ angen sha ikyev i Bab@@ ilon kera i hide a ve ken tar u uter vev la . V@@ e@@ gher u hiihii u Aerenakaa ne hemba ôron kwagh u tom u apostoli Peteru , vegher u sha uhar la di hemba ôron kwagh u tom u apostoli Paulu . Er Se K@@ ura Iky@@ ar@@ yan Y@@ ase Yô N@@ ombor u zege@@ inyam i shin mnger , i i yer ér b@@ lu@@ e wh@@ al@@ e la di y@@ uh@@ wa er nor@@ tar nahan . Paulu kaa nahan ér : “ Nahan yô , ne anmgbianev av mba doon mo ishima , tile nen dông , de kpo@@ gh@@ or nen ga , eren nen tom u Ter ng@@ egh je sha hanma shighe cii , gadia ne fa , ken Ter yô , tom wen ngu gbilin ga . ” Aberaham Yange Lu a U@@ r@@ ak@@ u@@ mi M@@ im@@ ii ? W@@ ea soo u seer kaven kwagh ne yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér : “ Bibilo — Ka Takerada U Aôndo A Ne Yô ” la , ken ityough 2 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . Hii nan ve i gbe u vea ‘ su@@ se wan zwa ’ ? Pro@@ fes@@ ôr ugen ken Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i Hebrew , mba yer un ér Eph@@ rai@@ m S@@ ter@@ n , a kaa ér , a shi nan kpa yange i “ tsegha ” ajiir a ta@@ ven sha ne kpishi “ sha ci u Y@@ ah@@ we@@ h [ Yehova ] . ” Kwagh u m@@ asen yô , a gba u se eren kwagh u se pasen mbagenev la ve se fatyô u wan ishima , dondon kwagh u nongo u Yehova u tesen la ye . Ken mhii u anyom pue shon la , tôv@@ ac@@ an u ci@@ er@@ yol mough sha ior mba Aôndo je zua ga , hemban cii je yô , lu mba ke ’ N@@ az@@ i Jam@@ an@@ i . “ Aôndo hemba ishima yase ” inja nena , man á “ fa akaa cii ” nena ? Gadia wanakiriki ne tese jighjigh sha u eren tom u i we un sha ikyev la vough . Ka Kwagh@@ aôndo u i fe un yum la je a hembe lun a ibo sha u duen a u@@ kwagh@@ hi@@ r mba sha kwagh u ku@@ ugh ne ye . I kaa her ér : ‘ A@@ she a Yehova nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ’ ” Ior kpishi dondo imba kwaghwan u i wa David ne , nahan mba eren tom taveraa ér vea na tsombor ve hanma kwagh u ve nenge ér a doo sha ci ve cii . Ikyav i Yesu man ityesen na kua iwuese i yange wuese ve la wase ve u vesen ken jijingi . ( 1 Samuel 1 : 9 – 11 ) Eliya di , T@@ or@@ kwase Yes@@ e@@ bel lu keren un a ku , nahan ci@@ er un iyol kpishi tsô a sôn Yehova ér : “ K@@ uma hegen ne ; T@@ ER@@ E , ngohol uma wam , gadia m hemba uter av ga . ” Er nan ve Saulu u tôvon Mbakristu a ican la hingir u lumun jighjigh u nan ve ? Yange wase ior sha u ve fa Aôndo shi tese ve u eren msen ér i tsegha iti Aôndo . Apostoli Paulu taver se ishima ér , zenden “ zende u u kom sha myer u i yila ne la , a iyol@@ gen@@ gese ga , man a ishima i legh legh , man a ishima i wan kpaa , kundu nen asema a ayol a en sha dooshima . Me pine un kwagh sha mi nahan , a ci@@ er un iyol kpishi . ” — Kwaghôron u Ken , ken tar u K@@ an@@ ada . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a i nger ken Ese@@ kiel 17 : 22 - 24 man 21 : 26 , 27 la tese er a va ver Tartor u Mesiya la sha yô . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i tesen ieren i̱ í gem i̱ ér “ kohol ” ne , í pase i̱ ér ka ishember i i̱ bende a iky@@ ôr i keren man ashighe kpishi inja í i̱ yô ka i lu ‘ za kohol ’ shin u “ aren her ” yô . 24 : 37 - 39 ) Nyian kpa , kape ior kpishi ve we ic@@ in@@ tan ikyo ga je la . Yange m vande fan u wan ago a hiin iliam a or shin timen ken Ruamabera a nan ga . ” Á kaa a mbahenen nav wener : “ Saan ashe a en iyol , gadia nga nengen , ato a en kpaa saan a iyol gadia nga ungwan . ” — Mateu 13 : 16 . ( Aerenakaa 13 : 2 , 4 ; 16 : 6 , 7 ) Lu tesen gbenda u kuren akaa a mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem la . Yesu yange kaa ér : “ Or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” “ De nyer nen nongo a aeren a im@@ egh a a lu a inja ga la ze . ” ​ — 5 : 11 . I tese se ér aluer se soo u zuan a atam a dedoo yô , gba u se er tom kpoghuloo . I zua a ak@@ ondo a nyian d@@ in@@ de@@ e a sha ayange a tsuaa la sha ajiir a a lu hen Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la , er hen gar u C@@ á@@ di@@ z , ken tar u Ish@@ pania la nahan . ( Mbaheberu 5 : 7 ; Luka 22 : 41 – 44 ) Zum u se er msen sha mimi shi se pase er i lu se ken ishima yô , se lu a vangertiôr ser ter wase u sha la una ungwa se saan saan . Ve venda hemen u Yehova Aôndo man tahav nav kua ian i á lu a mi i tsuan Tor u nana hemba hemen u uumace sha inja la . Doo u nom man kwase mba ve lu Mbakristu vea ver ishima vea er kwagh sha kwaghfan , man ka Bibilo ia wase ve u eren kwagh ne ye . Nahan se er ivese ken inyom i 19@@ 7@@ 1 la , shi doom kpishi er hii shighe la je , a lu a mo ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so shi a lu suen mo nahan . Kanyi i lu gbenda u vesen môm u se fatyô u hemen sha u nan ior i@@ civi@@ r@@ i , man er nan kwagh a lu nahana ? Yange ôr “ an@@ zaakaa dubu utar . ” Ishim@@ any@@ ian i uma u a taver ainge yum ne ngu a d@@ an ior kpishi u undun tindi u Aôndo Er ior m@@ iliôn imôngo mban mba tseghan iyol ve sha ci u Yehova kera , shi ka lun sha ityesen i Yesu a tese la yô , maa i er ve batisema “ ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi . ” ( Aerenakaa 19 : 18 ) Akaa a Paulu tese ve sha kwagh u Kristu la yange kôr ve sha m@@ tema kpen kpen , nahan ve nan@@ de ityakerada ve i ah@@ ir la . U Ngu W@@ u@@ ese A@@ veren O@@ u sha Mimi Kpa ? Er se vande ôron sha ijime nahan , de hungur awashima wou la ga . ( Ivur 5 ) Nenge ase yô , er usu u u lu ye@@ ghen ken age@@ va la tile sha mlu u icighan Aôndo hen ijiir la yô , ijiir la cii hingir icighan@@ jiir ! 27 : 4 ) Davidi lu Or@@ le@@ v@@ i ga , kpa hide hen er yange una tile ken won u icighan te@@ mbe , ikyua a ijiir i civir Yehova her la yô . 3 / 1 Yesu yange hii u lamen zwa u uumace sha ivande ga kpa hii u henen u shighe u lu iyev la . A@@ vur a Bibilo ne kua agen kpaa wasem kure kure tsô , m va zua a bem ken ishima yam . ( Luka 8 : 1 ; Yohane 4 : 23 , 24 , 31 ) Ka nahan ve Yesu kaa ér : “ Kwagh@@ yan Wam yô , ka u Me er ishima i u A t@@ indi@@ m la , Me kure tom Na vough kpaa ” ye . A@@ mon man Mo@@ ab@@ i Shighe u nom man kwase ve shi hen ya ve uhar tseegh je kpa , gba keng u vea za hemen u yaren tom a no@@ mbor ve sha gbenda u tesen ér ve mba ne ayol a ve icivir . ( Yohane 3 : 16 ) N@@ aagh ku ip@@ aa ku Yesu la tese wanger wanger ér mhen u mbagenev ve henen ér se gba kwagh sha ishigh ki Yehova ga shi se doo un ishima kpaa ga la ka u vough ga . ( b ) Se fatyô u wasen mba ve sember van ken tiônnongo la nena ? ( Ôr Genese 19 : 21 , 22 . ) 15 : 29 . Se fatyô u h@@ aren sha Yehova shi suur sha a na sha ci u er kwagh sha mimi ; mayange je tsu@@ ghun mba ve te ikyaa a na la ga . H@@ ôn ugen u a lu ken tar u Satan ne yô ka idya . M@@ fe u Aôndo la una wase u u̱ dondon gbenda u uma u hemban doon cii shi una na yô , Aôndo una doo u ishima tsung . M va kom anyom 15 yô , m lu eren tom u kôron any@@ inya a ken to@@ ho va koson a ken ya . Nenge ase imba inja i lun g@@ es@@ egh@@ ee ne sha wono ! — N@@ um@@ er@@ i 11 : 4 - 6 . Mimi u a lu ke ’ kwagh ne yô ka un ne , kwagh u se zough a mi ke ’ takerada wase u ôron la hemba h@@ aren sha shighe u se shi ôron ú la kua iniôngon i se nôngon sha m@@ t@@ í@@ m u timen ke ’ ú la kpaa . Na@@ a@@ man ongo kwagh ne yô , fese je a soo wener una za kohol Elisha . T@@ U@@ T@@ A U C@@ I@@ V@@ I@@ R I@@ kp@@ an igen ia gba uwer , je yô shi ia gba ah@@ on sha m@@ shi u yange lu inja e̱r or@@ vesen ve shi hiden yum laa ? Ashighe kpishi mpin ne ka a na yô , anmgbianev asev ve hemba pasen ior kwagh u jighjigh wase u nan cii . Adam man Ifa ve lu ke ’ paradi@@ so . Dooshima man mzough u yange lu hen atô ve la kpiligh mo iyol , kua ieren ve i nan or mlumun sha hanma mpin ken Bibilo la kpaa . 9 , 10 . ( a ) Hii nan ve u lun iyol wang la i lu kwagh u vesen hen Mbakristu ? Mb@@ ate@@ en kasua ka ve kaa a ior ér gba kpee u vea lu a ma kô@@ m@@ pu@@ ta , ua za sember duen yô . Y@@ ese Ka mbampin mba nyi i gbe u Mbakristu vea pine ayol a ve sha kwagh u jighjigh u nan ve ? Ken mpase u sha mnenge u zege@@ ikpelaior u i nger ken takerada u Mpase la , i ôr kwagh ve ér “ ve ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve , ” man ve lu eren Yehova “ tom ken tempel Na tugh man ate@@ tan . ” Apostoli Paulu nger wener : “ Ka ken ishima ka i na jighjigh sha u zuan a ish@@ ô ye , shi ka sha zwa ka i pase sha u zuan a myom ye . ” ( Rom . Er nan ve ashighe agen a fatyô u eren M - umbur u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la a gb@@ ande man iy@@ ongo i môm tseegh ga ? ( Mbaromanu 12 : 2 ) M lu nôngon eren akaa ne kure kure . Aluer se tagher a ah@@ endan ne kpa iyol i de kpen se shin i kpiligh se iyol ga . 119 : 27 . U tesen ikyav yô , aluer ka z@@ ur@@ um u ortamen u sôron atôônanongo una va sôr tiônnongo wen yô , er nan u tim vea tsombor wou sha kwagh u ityom i mbakur@@ an mba ningir sha ve eren kua averen a ve zough a mi sha ityom shon la ga ? Se pine mbampin sha inja zum u se lu henen Bibilo a ior la nena ? Sha nahan yô , ior mba Yehova mba a mk@@ om@@ shima u mimi . ( Mpase 12 : 17 ) Anmgbianev asev mba ken tar u Fran@@ ce mban mba a vangertiôr ér mkaanem ma profeti Yesaia man maa kure sha a ve , ma kaa ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , ik@@ ô@@ l ia la@@ gh ki ga ; hanma zwa u ua mough ua hendan a we sha ijir kpaa , ú hemba u . ” — Yesaia 5@@ 4 : 17 . Yange ker u sôron mzeyol ne sha u za pinen tar u Igipiti shin akuraior agen a wan ndor a tar na iwasen , nahan geman eren kwagh u sha ishima i Yehova ga la ze . Yosev de ve kwaghbo ve , nahan ônov mba Yakob hingir ikyurior i lun a ian i civirigh i yilan sha iti i Yehova . ( Gen . U môm kpe , ugen di vihi iyol kpishi , je yô i za t@@ ôn@@ don un ng@@ uhar ken iy@@ ou@@ ci . A@@ vur aa á dondo vea ivur i í kaa ér se kav Aôndo la na mlumun sha mpin ne . N@@ ongo wase pase u@@ fi@@ im man an@@ umbe man ityakerada kua ats@@ am a i gbe u se palegh , shighe u se eren i@@ ember@@ yolough la jighilii ga . A kaa ér : “ Hanma sev yô , ka m su@@ gh Yehova pe@@ pe , er a w@@ es@@ em u kaven Bibilo yô . ” Yesu yange yila mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a na la ér “ mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev ” shi kaa a ve ér : “ Kwagh u Yesaia tsengaôron sha a ven yô , ka vough je , er lu kaa er : N@@ on@@ go@@ ior ne ngu civir Mo sha ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ve tseegh , kpa ishima ve yô , ngi ica a Mo je . ” — Mateu 15 : 7 - 9 . Ka nyi i gbe u se er shighe u isharen i bo i nyer se ken ishima ? Fe@@ be@@ war@@ i 18 - 24 , 200@@ 8 • Hii nan ve ka se ember shin er i tôvon se a ican nahan kpaa ? Aluer se ver Yehova sha ishigh y@@ ase@@ gh gbem yô kwagh la una wase se u ungwan imo na , nahan se zua a averen kpaa . ( Mat . 25 : 31 - 33 ) Mkaanem man ma ôron kwagh u m@@ ve u Kristu una va sha inja i or@@ jir sha u va p@@ aven “ akuraior cii ” a@@ vegher ahar la : una pav “ iyôngo , ” ka mba una va kohol ve vea lu suen anmgbianev nav mba ken jijingi ( Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba vea shi shin tar ) je la , una ver ve kposo a “ iv@@ o , ” ka “ mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ikyo ga ” je la . Shi yange fa er Yehova a lu Aôndo u dooshima , u i sar un tsung u nd@@ eren un yô . “ Lo@@ ti u a za vea Aber@@ am imôngo la kpaa , lu a iyôngo man ab@@ ua kua ut@@ ent@@ i kpaa . Apostoli Paulu nger ér : “ Dooshima we ishima , lu sar sar , gbe i@@ wu@@ he ga ; dooshima gen@@ gese iyol ga , mor@@ on iyol kpaa ga , we dang ga , keren kwagh na iyol na tsô ga . ” ( 1 Kor . • Hemen u uumace ve hemen sha tse@@ ene@@ ke ve a Aôndo shio la ua fatyô u zan kera ga sha ci u nyi ? U@@ wo u O@@ le@@ v la u pav ker a@@ vegher ahar inja nena ? ( 1 Peteru 4 : 16 ) Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba taver asema mban mba ‘ hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo . ’ er i hii ve i gbe u se veren ashe sha injar yase la nena ? 17 , 18 . ( a ) Se tôv ayol a ase nena ve se fa ser i@@ ember@@ yolough i se tsough la zua sha atindi a Bibilo shin i zua ga ? Se zua a mlumun sha mpin ne ken Mpase 14 : 6 : “ M nenge ort@@ yom u Sha ugen lu pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo lu a I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo u yôôn hen mba ve tem shin tar cii , hen hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior . ” Yehova yange una soo yô , ma na mbatyomov tom u ngeren Ruamabera la . 11 : 9 , 10 ) Kanyi ia wase ne u eren akaa nee ? Pro@@ fes@@ ôr G . ER I H@@ I@@ I V@@ E Y@@ ES@@ U A SO@@ O É@@ R S@@ E K@@ U@@ R@@ AN YÔ Shighe u m za sha u za pasen mba@@ vesen mba kô@@ mp@@ eni la mer m soo u eren tom u pasen kwagh hanma shighe yô , ve kaa ér vea seer mo inyaregh , gadia ve hen ér aluer ve er nahan yô me kera za m@@ ape ga . Ka i doo u sha ci u nyi ? “ De O@@ ron Nen I@@ yev Sha Kwagh W@@ en Ga ” Kwagh u mimi u a gem a lu yô , ka ior kpuaa tseegh ve zough a akaa a dedoo ne ye . M@@ sen u Yesu ua lu ikyav i tesen la tese se ér se s@@ ônon Yehova ser , a̱ ‘ yima se sha if@@ er@@ or , ’ Satan Diabolo . — Mateu 6 : 13 . Anyom a karen ken ijime er iky@@ undu shin iky@@ un@@ du@@ gber nahan , imba kwagh ne yange ma i taver u eren kpishi . • Inja i u or tseghan iyol i nan sha ci u Aôndo la ér nyi ? Se fa ser , Yehova ngu nengen hanma kwagh cii . — Pasalmi 8@@ 6 : 2 . Ka kwagh u Yehova kpa a soo ér se er vough je la ! ( Yesaia 60 : 2 ) Kpa ú ngu wer ime ne ka i wan kpôô kpôô ne ga . 3 :⁠ 5 ) Sha nahan yô , doo u se kera ker icivir yase ga . ( Mbaromanu 3 : 24 ) He@@ en ne Paulu lu ôron kwagh u mba i tsough ve ér ve̱ lu mba@@ y@@ an@@ dyako imôngo vea Kristu sha Tartor u sha la . Se fatyô u henen kwagh u injaa hen mba ve lu hen u@@ bran@@ ci mba i ma@@ gh ve sha mbagen la . Be@@ en yô , a ver ishima sha u kohol as@@ ande a mba 14@@ 4,000 mba vea za tema tor a na imôngo ken Tartor na la . D@@ ugh m@@ tese u tesen an@@ za a dedoo la kera je kpa , yange tsen@@ ga vande tesen ken igbar wanger wanger e̱r una iv mba@@ awashima nav sha kwagh u ior nav yô . Nahan , Bibilo ka ia kaa ér Aôndo nengen ken ishima yô , ngi kaan ér nengen m@@ lu@@ ashe u ken won la tseegh ga , kpa hembe veren ishima sha mlu u ken atô u or la . Alaghga ú kaa wer ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba Mic@@ ha@@ el nengen la lu mzeyol na u vesen je la . Shi yange fa shighe u un mase shin a mi u iv@@ in tom na kpaa . Icighan jijingi yange mgbegha Paulu nger ér : “ Ior cii ve̱ fa ishimawan yen doo doo . ” Ka ikyav i nyi Tor Davidi a ver se sha kwagh u tsuan akaa a se er laa ? Alaghga u nenge wer mbamaren ou mba nan we ian i eren kwagh sha ishima you cuku tseegh , er B@@ ri@@ el@@ le kpa hen nahan . ( Ôr Yesaia 5@@ 8 : 6 , 7 . ) Ieren ve ne lu i sha gba@@ aôndo ga , nahan ve maa ônov mba ci@@ er@@ yol , i yilan ve ér A@@ kô@@ r@@ aior . Apostoli Paulu yange nger ér : “ Mbat@@ amen mba ve nengen sha ior dedoo yô , i̱ wa ve ik@@ o kwa har je . ” Jigh@@ ilii yô , shighe u apostoli Paulu kaa ér Mbakristu mba tsuaa mbara mba “ ikp@@ an i Aôndo ” la , lu kaan ér mba eren Aôndo tom sha ci u a doo ve ishima . ( Rom . Nenge er yange pase m@@ lu@@ a@@ inja u m - mar u he la wang ken iliam na vea N@@ ik@@ o@@ dem@@ u yô . Kwagh@@ yan u ken jijingi u se zuan a mi sha shighe vough la ka ikyav i tesen ér , Yesu , u a lu Ity@@ ough ki nôngo na la , ngu kuren ityendezwa i a er ér una koson se la . Tho@@ m@@ son la nger ken takerada na u The L@@ and and the B@@ ook la ér : “ Or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan hemen ilev mbi nan gbenda sha ci u tesen mbi gbenda tseegh ga , kpa ka i lu sha ci u nana fa aluer ka u ilev mb@@ ia kar ape nan ze la kpa kwagh a er mbi ga yô . . . . Nahan kpa , Bibilo iyol i i̱ ngi a ikyav i hemban cii i tesen ér ityakerada i í lu ker la cii ka i mimi . Sha mimi je , se soo u nan ser i saan ishima na iyol ! — Anzaakaa 27 : 11 . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i í gem i̱ ken icighan Bibilo ér “ ishima i legh legh ” ken ivur i sha 23 ne , ashighe kpishi mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev ka ve gema i̱ ér “ be@@ m@@ shima ” shin “ inja i kundu kundu . ” Shin er ve nenge a ijiir i se ko@@ so ityakerada po@@ o la ga nahan kpa , ve zua a ityakerada igen , i se yer shin ityô - ga@@ mbe wase yô . Yange ve er nena ? ( b ) Se kav injakwagh la hegen nena ? Or@@ jighjigh man ter@@ tamen Yobu , u Bibilo i er kwagh na la yange kaa ér : “ M ya iky@@ ur a ashe am ; nahan á er nan man me kenger sha ini@@ un@@ kwa@@ s@@ a ? ” — Yobu 31 : 1 . 3@@ 8@@ 9 Cii man Adam hemba ato yô , Yehova Aôndo vande tôvon akaa a yange gba shin tar la , kua uumace mba hiihii mbara kpaa , nahan mase kuren wener hanma kwagh lu u “ doon tsung . ” Er i lu Yehova Aôndo * a gbe akaa cii shi a lu u@@ hemban@@ agee yô , alaghga ior kpishi vea soo u kaan ér akaa a a eren shin tar cii , kua a bo kpaa , ka un a ne a eren ye . Ken masejime yô , m hen ityough ki eren nahan m bugh sh@@ ôô@@ p@@ u i eren ityough . ( Yes . 65 : 17 , 21 ) Nahan yô , se za nen hemen u civir Aôndo sha gbenda u wang shi se seer taver ikyar i se ye vea na la kpaa . Shi yange ve gba ah@@ on inja er mba eren a er ayôôso ga , shin ve soo u lamen sha Yehova dang ga . Shin er hen sha lan ér ka Aôndo a w@@ oo un ônov nahan kpa , a wuese iti i Yehova . Á kaa wener : “ M mase kaven mer , mbagenev lumun a ityesen i gba@@ duen la sha ci u i kaa a ve ér mba@@ fan@@ takerada cii lumun a ityesen la . ” James man tsombor na har asema ave , lu sha kwagh u yange saa kera la ga , kpa lu sha kwagh u yange lu her la . In@@ i@@ ôngon i u nenge sha afatyô wou cii wer u civir un la ia hungur un ga , shi una na u injar kpee . — M@@ ar . 14 : 3 - 9 ; ôr Luka 21 : 1 - 4 . Bar@@ ry kaa ér : “ Ka i gba u mbayev mba ve lu hi@@ an la vea henen u tsuan kwagh sha kwaghfan , a u gban n@@ ur@@ en ga@@ gher eren kwagh er ishima i lu ve ker la . ” Dooshima la ngu a tahav mbu mgbegh@@ an se kpen kpen ! Yange Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr shi Lu T@@ se@@ vaa Kp@@ aa ( Pasalmi 8@@ 6 : 5 ) Iyol i hiden a mi ijime man mhôônom ma zungwen ka aeren a a ze ih@@ yan i môm yô . Shighe u lu ken kô@@ le@@ eji la , a zua a u@@ iyua kpishi sha ci u mfe takerada na la shi fa an@@ umbe a eren tsembelee kpaa . Bar@@ r , u lu anyom 9@@ 7 , shi lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine ica i gba la , kure mkombo ne sha gbenda u kôron ken ishima , sha msen u a er a iyol i hiden a mi ijime man a ishima i môm la . Akaa a Satan a lu eren aa a lu b@@ enden a ior la na yô u ungwan imo i Aôndo la hingir kwagh u taver kpen kpen Tom ve u pasen kwagh shi geman ior sha u ve hingir mbahenen la wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u lun ken bem vea Aôndo shi yan ikyar a na shi va hingir ônov nav mba ken jijingi je kpaa . Ken zwa u Heberu yô , ze@@ ge iny@@ on i li@@ hen angahar i zenden shin mnger ne ngi a iti i í z@@ ou sha mlu u kwase yô , man inja na yô ér “ u a til sha mimi la ; u a lu a erdoo la . ” N@@ om ugen u a vese kwase anyom 25 yô kaa ér : “ Ashighe agen ka i taver kpishi u kuren mbamgbe mba kwase wou man mba mbamaren ou man mba anmgbianev ou kua mba won@@ ov ou hen shighe môm . Cii man se hen Bibilo a or tsembelee yô , saa se vande henen hanma i@@ aven i i gbe u se hen a nan la iyol yase vindi vindi . M@@ nder u i nder Yesu shin ku la tese ér hanma kwagh u yange ôr cii ka mimi . Nahan kpa va hingir u lun “ apostoli u atô@@ at@@ yev . ” ​ ​ —⁠ Rom . Er se vande henen nahan , a gba u u fa kwagh u u soo u eren a uma wou la . Ior umiliôn u@@ deri imôngo mba a ijiir i tsan man kwaghyan kua ak@@ ondo a z@@ eren ga . Kwagh ne tese er Yesu a lu a tahav mbu nd@@ eren ior asev mba ve kpe la shin ku shi been a angev ken tar u he u u lu van la sha yô . Ity@@ akerada i I@@ vangeli la ôr kwagh u mbampin mba Yesu pine wuee sha u wasen or u henen sha kwagh la . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 4 ] Kwagh u ú er yô , Yehova a doo ú shima sha ishima you cii man sha mfe wou cii man a uma wou cii kua sha agee ou cii . Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh Doo Yehova Ishima Mbat@@ amen mba nengen sha tom hen ajiir a i maan A@@ you a Tartor shin i eren ityom imba la nahan cii ka ve kuran mba ve lu iyôngo i Yehova i i gbe un kwagh la , ve tesen ve kwagh u vea er hen iji@@ ir@@ tom la yô . ( Yes . ( Ôr 1 Yohane 4 : 1 . ) M@@ akeranta yange u doom ishima ga , kpa a@@ yem a gban sha any@@ inya gema lu kwagh wam kpen kpen . Ken pur@@ usu ugen la je yô lu zenden pasen mba@@ kwa@@ re@@ v kwagh sha a@@ you a i wu@@ he ve la . Yesu yange tese ieren i sar sar nena ? B@@ ri@@ an : Bibilo ia fatyô u wasen se sha akaa ne cii . Se fa ser aeren a dedoo a Mbashiada mba Yehova ve eren la i fa a wuee nena ? Kpa m@@ vese u va ken hemen la tese ér ka Yehova a ne m@@ ze@@ hemen ye . A@@ ka@@ a@@ ôron a Yesu a profeti man ityom i yange er sha u him@@ en se la bende a tsombor u uumace cii . Kwagh u ve ungwa la lu kposo a kwagh u ken c@@ ôô@@ ci ve gadia ken c@@ ôô@@ ci ve yô , ve hemban wan a wa ats@@ am ! Yange i kôr Yesu i yem a na hen ya u pristi u tamen . Er ior kpishi ve lu gban ah@@ on sha m@@ lu@@ a@@ inja u atindi a Yehova yô , gba u se taver asema sha mlumun u se lumun ser atindi a Aôndo nga a mtsera hen a@@ vese la . Mimi je yange gba u Mose una kôôm mhen u Yehov@@ aa ? Nahan Yehova haa un im@@ ande iyol . — 2 K@@ ron . Er ior kaan ér een shin e@@ i , kpa awashima ve geman luun kposo yô , ve lu tesen ér ve kuma u a na ve jighjigh ga , shi mba a mhen u “ ifer . ” — Ôr Mateu 5 : 33 - 37 . ( Pasalmi 14@@ 6 : 6 , 7 ; Yesaia 65 : 17 , 21 - 23 ; 2 Peteru 3 : 13 ) Zum u Kwa@@ se@@ shiada ugen ken tar u@@ gen@@ egh ken A@@ shia ungwa or@@ kasua ugen pase ishim@@ any@@ ian na sha kwagh u mlu u iny@@ ar yô , á pase un wener kwagh u a lu zan hemen ken tar shon ne ka vegher u akaa a a lu eren sha tar jimin cii yô . KW@@ A@@ SE@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U u been iyol ugen , ôr Bibilo jimin cii bee hemba kwa 40 , kpa ngu a de u ôron i ga . Yehova na se akaa a doon atô kposo kposo , a se fatyô u ember uma a mi sha igbenda wue wue yô . • U@@ ̱ mbatamen tôôn mba ve lu Mbakristu a ve imôngo mbara ér ka anmgbianev vev la ne ve u̱ eren kwagh sha nyi igbenda ? M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a man W@@ o@@ j@@ ci@@ e@@ ch mba wan ago@@ yol sha kwagh u vea za ôr yô Kwagh ne wa “ iniongo i m@@ sôr shin m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den . . . idya shin iji@@ mba i eren ” kpa ker cii . ( Rom . Nahan gba u Mbakristu vea kuran atindi a gomoti u tar u ve lu her la , kua a sha kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh ku tan kpaa , ve vea lu a imoshima i wang sha ishigh ki Aôndo man uumace ye . Ity@@ ôkyaa i môm yô , yange soo u zuan a icivir . ( 1 S@@ am . Ng@@ ô@@ ôr hungur un er kwase la lu nyôron a na ken ib@@ ume , “ sha ci u m@@ saa u uma na je ga . ” J@@ e yô , alaghga u hii u nan iyol you ibo sha isholibo i nan er la . ( Mbagalatia 6 : 10 ) Nahan , zum u mbamzeyol ve lu karen jighjigh u nan u anmgbianev asev yô , se tese ve akaa ken Bibilo a a wase ve u nôngon a mbamzeyol mban yô . Ka he@@ ela man una hingir “ kon u se@@ d@@ ar u dedoo , ” una va tar cii a iveren i mimi ye . — Mpase 14 : 1 . Yange i “ yima ” Paulu “ ken zwa u be@@ gha ” sha ci u nyi ? Lu tiônnongo u hiihii u eren mkombo ken zwa Buter ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o je la . Nahan kpa tom lu a lu ve iny@@ ar her tsô . 34 : 5 , 6 ) Alaghga tsô Diabolo lu soon u tôôn ik@@ yom i Mose za eren mcivir u aiegh a mi . “ T@@ ile nen dông sha jighjigh u nan . . . taver nen iyol . ” — 1 K@@ OR . Yange Yesu kaa a P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u wener Un va shin tar sha er una pase mimi yô . Doo u se dondo kwaghwan u apostoli Paulu ne , a kaa ér se “ wanger . . . ayol a ase sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii , ” shi se “ wua . . . alegh a [ ase ] a shin tar la kera , ka idya man hông@@ or man ity@@ or@@ on@@ shima man isharen i bo man h@@ ua u eren . ” — 2 Kor . Davidi nôngo wener una tôô are@@ ki a yem a mi ken Yerusalem , kpa kwagh gema due ker u vihin kpen kpen . Se fa iyange man ih@@ wa i mk@@ ur@@ tar una va la jighilii ga , er Yesu yange kaa nahan . ( Mat . Aluer mba@@ y@@ aav mba eren nahan yô , mba kohol iyol sha ci u kwagh u Yehova a s@@ ôôn eren la . shighe u i dugh kwaghpasen u sha uya uya , ken ic@@ ile i B@@ al@@ i la , shi ior i In@@ don@@ es@@ ia kpa no@@ gh@@ ol mbap@@ asenkwagh mbara doo doo Kwagh ne tese ér mba ve suur sha Aôndo cii vea fatyô u hemban nyityô m@@ te@@ v u sha ican u ve tagher a mi cii . Se kpa se nôngo se henen nen akaa a ken jijingi zan zan er se fetyô la sha er ishima yase ia za hemen u lun tse@@ vaa , er Mose man Daniel kpa er nahan . Or@@ kur@@ an@@ ya nana fatyô u lun a an@@ za a dedoo kpishi , shi nana lu a mfe sha akaa kpishi , kpa aluer nan ngu eren kwagh a ter u nan sha any@@ ighe yô , an@@ za agen la cii aa gba kwagh ga . Kanyi ia wase se ve se palegh u ke@@ men iyol sha u eren ityom i Aôndo i i gbe u se er laa ? Kwagh u sha uhar yô , mbaihyomov mba Ne@@ hem@@ ia wa un aie iyol ér ka un “ ka hendan kwagh ” a Tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta . ( Mbaheberu 10 : 1 - 10 ; 1 Yohane 2 : 2 ) Ka naagh ku Yesu yange na la ku iv akaa shon a yange lu ikyav i sha inja i profeti la ye . Man shi á er nan man vea ungwa aluer or u ôron kwaghaôndo nana lu ga yôô ? ” — Mbaromanu 10 : 13 , 14 . H@@ ide sha a atsan a a ve no@@ on ga la di ye ? U@@ s@@ u u l@@ at@@ ri@@ ki fa@@ an lun ga , nahan i taver se u k@@ ir@@ en ak@@ ondo sha inj@@ in u k@@ ir@@ en kwagh la , shi u kô@@ ôn kpa i lu se ican . Aluer or u kwagh a kom nan ga nan lumun ér ter@@ u una fatyô u wasen we shighe u ican i tser u ga yô , alaghga a taver we u pasen nan wer ter@@ u ka or u mimi . Nahan Yehova kaa ér , una tim afer@@ aior la cii ken atô u anyom 1@@ 20 . — Genese 6 : 3 - 5 . Nahan doo u se pine ayol a ase ser , “ Kwagh u m tsough u eren ne una bende a iky@@ ar@@ yan yam vea Yehova nena ? ” Kwagh ne yange una lu ze@@ ge tom u i eren un sha an - n@@ ase u kiriki man an@@ ish@@ wa , kua sha lu man tor u ku@@ men kwagh a mi yô . ( Ekesodu 32 : 32 , 33 ; Pasalmi 5@@ 6 : 8 ) Nahan yô , kanyi yange lu s@@ ônon Aôndo ér a̱ ere ? M@@ ver u sha Icighan Jijingi Yesu ôr Duteronomi 6 : 16 tsô a venda ér una kar Ter na ga . Heela tseegh ga , upristi mba tamen mba ken Iserael , mba ve civir Aôndo sha ikyev i Tindi la lu mba@@ asorabo , nahan lu u vea fatyô u nan nagh ku vough sha ci u isholibo ga . E@@ ̱r ú lu h@@ il@@ an henen sha kwagh u ú va ember ke ’ tar u he jim la yô , hide kenger ase ke ’ ishima nenge akaa a kwaghôron u Aôndo u profeti a pase ne , ér : “ Gb@@ ase@@ ela man wan@@ iyôngo vea ya to@@ ho imôngo , be@@ gha una ya to@@ ho er b@@ ua nahan , v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ua lu kwaghyan u i@@ yô . Mkaanem ma Aôndo ma i nger ma anyom a kar hegen i hembe 2@@ ,@@ 5@@ 00 ne ma “ uma je , ma tem gbilin ga . ” — Mbaheberu 4 : 12 . Shin er ve lu bem a ior cii nahan kpa , mba nôngon ityav mbi ken jijingi a mbaihyomov mba age@@ egh . Ka been he@@ ela yô , Mose kaa a ior ér : “ Ne er isholibo ” i vesen je . Nahan m mase k@@ angen ishima mer , me civir Yehova tswen , vough er S@@ ha@@ der@@ aki man Me@@ sh@@ aki kua A@@ be@@ di - ne@@ go kpa er nahan . ​ —⁠ D@@ an . Lu inja er hanma kwagh u tar u keren cii lu a mi nahan . Kpa gema lum kwagh u z@@ ange u eren nahan ga . S@@ aa se ver shighe u ôron takerada shi gbidyen kwar sha kwagh u se er la ve se kôr cio u henen sha akaa a mimi a ken jijingi la ken ishima yase shi timen sha mi tsung kpaa ye . Mbaheberu 13 : 17 kaa ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve gadia mba kuran uuma enev er ka ior mba vea za pase kwagh u ve er la keng nahan . V@@ e@@ ̱ er nahan saan saan i̱ de lu sha ishima i vihin ga , gayô , á lu ne a inja ga . ” M Umbur Dooshima U M Hii L@@ un a M@@ i La ( A . ( Yohane 17 : 12 ; 2 Mbat@@ esalonika 2 : 3 ) I gber amba@@ aior la i@@ gber i môm a “ mba@@ ci@@ an@@ kwagh ” mba a tim ve ke ’ ber@@ usu u sha injakwagh , vea kpe vea saa kp@@ um kp@@ um la . ( Gen . Kpa se mba eren tom pania her shi se mba nengen sha ngô wase doo doo kpaa . Or@@ ya ugen pine kwase na ér : “ Mba@@ y@@ ev@@ kasev mban za han@@ a ? ” Ashighe kpishi u eren nahan la ve a t@@ so u ur@@ un u ken jijingi . Sha kpôô yô , doo u se de ser ‘ no@@ mbor wase u lu er at@@ sem u esen , ’ nahan hingir u pu@@ un ior shin l@@ ahan ve sha iliam yase ga . ( Ps . 5@@ 2 : 2 ; Anz . Kwagh u B@@ r@@ un@@ o er ne lu kwagh u z@@ ange ga . Akaa a i@@ gbe@@ tar la nga tesen er Aôndo a lu a tahav kpishi yô . A pa@@ ase ah@@ on a gban sha ian i Aôndo i hemen , man hem@@ en@@ tor na la kera wang . Kpa alaghga mbagenev vea pine ér : Doo u se cia Sat@@ ana ? ( Mat . 13 : 33 ) Kanyi i lu kwa nee , man u zua sha m@@ vese u Tartor nena ? K@@ a@@ zu@@ k@@ o kaa ér : “ Ka i gba u a wase or@@ ya wam u eren hanma kwagh cii . Yange lumun u civir Yehova he ’ hanma ijiir i a kaa ér una l@@ ú cii shi yange lumun nyityô m@@ tese i una lu tesen un gbenda cii , sha er tsombor na ua zua a dyako la yô . Bibilo hii ôron se kwagh u Aber@@ am ( u i mase va yilan un ér Aberaham la ) ken Genese 11 : 26 hen ape i kaa ér : “ T@@ era lu anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber man a mar Aber@@ am man N@@ ah@@ or man H@@ ar@@ an ” la . V@@ i@@ vi@@ an@@ ne , u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Yange m hen sha mkaanem ma ken Genese 2 : 24 mara , nahan ma wasem u kaven mer m hingir ‘ iy@@ ô@@ gh i môm ’ vea or@@ ya wam , ka vea wan wam ga . Luka ôr kwagh u mar u Yohane u Eren B@@ atisema man kwagh u mar u Yesu , shi a pase se ér Yohane u eren B@@ atisema yange hii tom u pasen kwagh shighe u T@@ ib@@ er@@ i@@ u Shi@@ sar tsa sha iky@@ ôn kuma anyom 15 la , inja na yô ka ken mhii u inyom i 29 la . Mbakristu mba mimi ver ishima u nengen a nyi ken “ ayange a masejime ” nee ? Se kpa doo u se er kwagh sha kwaghfan shighe u se lu pasen ior asev mba ve fe mimi ga la kwagh yô . Doo u se zungwen mbagenev mhôônom sha ci u nyi , man saan “ mba ve zu@@ ngu mhôônom ” la iyol sha ci u nyi ? ( Luka 14 : 33 ) Mba yange ve dondo ic@@ in@@ tan la ve yevese ve yem Y@@ ord@@ an y@@ ande la yô , ve war . Kpa az@@ en@@ awambe a i he@@ e kwase la ken sa@@ gh ga la , kua a á lu inja er a doo kuma ga , shin nga a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough la di , á er a mi nena ? Kpa ka sha Yehova se suur ye . Nahan kape i doo u mbamaren kpa vea ker igbenda i tesen ônov vev atesen a injaa , vea waan ishima a kimbir atindi a Yehova zan zan ônov vev vea kar fan shin dondon a kpaa je la . Mpase 4 : 11 pase se ityôkyaa i vesen ér : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” Or u nan l@@ aha shin nan lu a icivir sha naagh ku Yesu ga yô , nana nyôr iyol ken kwaghbo u á ‘ dugh nan ken nongo u [ Aôndo ] kera ’ yô , di vough er yange i er a ma or u Iserael u nan lu wang ga man nan ye naagh ku bem kura la nahan . — Lev@@ iti@@ ku 7 : 20 ; Mbaheberu 10 : 28 - 31 . 11 : 19 , 20 , 31 - 35 . ( Mateu 24 : 14 ; Yesaia 43 : 10 ; 1 Mbakorinte 3 : 9 ) Se mba ior mba se ‘ doo ayol a ase yô . ’ “ Man akaa a ne hen her a mo man ne ngohol man ne ungwa man ne nenge a mi ken mo yô , ka a je eren nen a , man Aôndo u bem Una lu a ven ye . ” — MB@@ A@@ F@@ I@@ L@@ I@@ P@@ I 4 : 9 . Aluer se mba hemban veren ishima sha akaa a a hembe lun a inja la yô , se hemba lun a shighe u eren tom u wasen ior ser ve ya ikyar i dedoo vea Yehova , tom u se lu eren sha u pasen ior Mkaanem ma Aôndo ne . ( Ôr Mpase 17 : 16 , 17 . ) Alaghga mkaanem ma i nger ken avur ne ma a zua sha akaa a lu zan se iyol la . Aluer se er nahan yô , se “ ya dyako u uityendezwa ” nav , kua ityendezwa i uma u tsôron la kpaa . — Mbaheberu 6 : 12 ; Mpase 21 : 4 . U@@ gomoti mbagenev ka ve er a ior c@@ a@@ veraa kpishi . M@@ lumun u hemban kuman ken ato yô ér , sha jighilii yô , iwanger ngi kwagh môm a akaa a ahar ne ga . ” U tesen ikyav yô , akaa a kpilighyol a Yehova a gbe nga kpishi a se fatyô u tôvon a fan , nahan zuan a iember yô . M hii u henen mer or a kaa ér nana dondo akaawan a Bibilo nahan , nana lu or u injaa shin a saan nan iyol kpa ? H@@ ide hen sha igbenda wue wue i ve ne jighjigh la . Shighe u lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la , lu hemen tom u pasen kwagh . Ka wea nenge der@@ a@@ ma man akav a tesen shi wea ungwa aka@@ atô@@ v@@ on sha mbam@@ kohol mban nahan , i doo u ga he ? Ú pase kwaghôron u Marku 1 : 14 , 15 la nena ? Ka shami u kaan ér , ishima ngi Yehova ker a tar ung@@ un ne er yange i lu un ker a tar u ú lu cii man M@@ ngerem ma De@@ mee la nahan . Akaa nga kpishi a se fe sha kwagh ne ga yô . Sha iyange i No@@ ve@@ mba 22 , 20@@ 10 la , u@@ j@@ ôô@@ ji uta@@ an mba ken af@@ ishi a hemban cii a ken A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan la venda p@@ it@@ ishen u tar u Rus@@ sia nger ér i̱ za a ijir ne hen af@@ ishi a hemban cii a ken ate@@ jir ne la . Nahan kwagh ne va a ayôôso hen ya u Aberaham je hingir u S@@ ara una z@@ enda H@@ ag@@ ar kera . Sha I@@ shigh ki Kwa@@ v@@ jir ! Nahan kpa , ka hange hange u ior vea fa mimi sha kwagh u Aôndo . Sha iwasen i takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La man amba a an@@ takerada er Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? la yô , ka se fatyô u henen Bibilo a ior ken ya nahan se fatyô u lun uwegh ken tom u wasen mbah@@ ev mba i sar ve u fan la sha u ve̱ hingir mbahenen yô . Mba ve lu “ Iserael u Aôndo ” la ve shi her kpuaa shin tar ne , man anmgbianev mba Yesu mban za hemen u lun “ mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Kristu ” her . ( 2 Kor . * ( Mateu 28 : 19 ) Apostoli Peteru kaa a Mbayuda mba ve kegh ato a kwaghôron na sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la kua mba ve hingir Mbayuda mbara cii ér : “ Ge@@ ma nen asema , i̱ er han@@ mô wen batisema ken iti i Yesu Kristu sha m@@ de u asorabo a en , tsô né ngohol Icighan Jijingi i@@ wua je . ” Heela tseegh ga , doo u “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” mba Aôndo vea eren as@@ enge a dang shin vea t@@ eren amba@@ akaa la hen atô ve ga . ( Ef . ( b ) Ú ôr kwagh u iji@@ r@@ ôron i Aôndo i mimi man kwaghfan na kua tahav nav wer nyi ? Satan er inja er kwagh ne kpiligh un iyol kpishi nahan , lu inja er ngu kaan ér : ‘ Er nan man Aôndo á er kwagh imba ne nahana ? I@@ K@@ Y@@ A@@ I@@ OR i ken Kristu ngi Yehova kwagh u injaa man er ab@@ er@@ av@@ ure@@ gh a k@@ undun iyol nahan . Er nan ve yange gba u Paulu una p@@ á@@ à ityesen i mnder u shin ku iyol@@ o ? Tindi u Mose yange lu gbenda u tseer tseer u i tese tindi u Aôndo yô . Se kpa er se fe ser mcivir u mimi una hemba keng yô , kwagh ne a̱ mgbegha se u eren tom sha gbashima shi henen sha kwagh u iyou i mcivir u Yehova shi nengen sha i kpaa . S@@ ar@@ ah J@@ a@@ y@@ ne yange tsua kwagh u masetyô ne . 19 , 20 . ( a ) Yehova nengen ityom i mba@@ beenyol mba civir un ve lu eren sha ci na la nena ? “ Ka nyi i doo shin i vihi sha kwagh u u tsough u eren laa ? ” • Er nan ve i hembe lun hange hange u eren kwagh u shami , a u keren ser se lu ken bem a mbag@@ en@@ eve ? Kwagh u sha uhar yô , Aôndo wase se u lun a ishimaverenkeghen ser a va de u eren ior ican . Shin alaghga ú tagher ishigh a kwagh u a gbe hange hange u tsuan u una gema uma wou yô , amba er u tsuan or u ú vôso , shin u ngohol tom u i tee ú la , shin u y@@ amen ya nahan . 1@@ 11 : 3 . I gbe je se mba a vande nengen a imba kwagh la ga . Ka aeren a nyi jijingi u Aôndo ka a wase mba ve zenden sha jijingi ve lu a mini ? Akaa a ve er ne cii lu sha ci u D@@ ina tseegh ga , a@@ dooga lu sha ci u im@@ anger man i@@ heen i ve nenge ér i he@@ e ve kpishi yum la kpaa . Ka mbamzeyol mba nyi ig@@ y@@ um@@ ior ka i tagher a mi sha u eren a mbak@@ ov ve mba ken makeranta doo doo ? ( Mateu 26 : 39 ) Sha shighe u Yesu lu yan ican tsung je gande ôron la je kpaa , mayange a nzughul angahar sha ishimaveren i yange lu a mi i nan iyol na sha u eren ishima i Ter na la ga . U@@ H@@ EN wer ka ican u eren kwagh u v@@ ough@@ l@@ o ? 17 : 26 . 15 : 14 . 1 : 16 — Aluer ka sha iyange i sha un@@ yi@@ in la je i mase gban akaa a nan iwanger yô , Aôndo yange na iwanger sha iyange i hiihii la inja nena ? * ( Mateu 4 : 17 ; 5 : 3 , 10 , 19 , 20 ) Sha nahan yô , Tartor u Aôndo ka gomoti u sha . ER “ T@@ IN@@ D@@ I U V@@ O@@ U@@ G@@ H ” L@@ A A P@@ A@@ S@@ EN S@@ E A T@@ O@@ H@@ O L@@ A Shin ú tese ve u soon Yehova Aôndo shi yan ikyar a n@@ aa ? Loho u dedoo la ka u na mbam@@ lumun mba kuman ken ato sha mbampin mba injaa , shi ngu a tahav mbu geman mbamlu mba iorov . Ka u na se ishimaverenkeghen kua ishimataver shighe u ican i tser se yô . A@@ na kpa lu her shighe u i va a an@@ ky@@ und@@ an Yesu ken tempel la . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ke ’ Z@@ wa Grika i yange yar tom a mi la ashighe agen ka i̱ lu ikyav i mtim u tsôron . Kwaghôron u profeti u ken Daniel 2 : 44 la kaa ér Tartor u Aôndo ua ‘ hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i . ’ C@@ i@@ vi@@ r Yehova a ishima i môm : Paulu wa u suur sha uityendezwa mba Yehova iya i môm a tom u eren kpoghuloo , nahan a nger ér : “ S@@ ar se u han@@ mô wen nana̱ tese i@@ mba@@ shima i veren tsung shon la u zan ken mfe u mimi u ishimaverenkeghen yase zan zan mkur je . ” Ka i doo mba@@ y@@ ev@@ makeranta kpishi u nzughul a ati@@ ca a ve . Yesu Kristu shi tese dooshima , man dooshima ka ieren i vesen i Ter na u a lu sha la . ( 1 Yoh . Ka ieren i nyi uumace ve lu a mi i a tsa nan kpa Yehova una lu a i̱ ga ? Apostoli Peteru nger wener : “ Aôndo lu wan ishima [ inja i i zough sha u kighir ave van@@ ger la ] sha ayange a Noa zum u i lu gban t@@ so la , ka ker man ior kp@@ egh@@ ee , ka uuma mba iorov an@@ igh@@ eni tsô ve war sha mnger ye . ” T@@ so@@ mbor la cii maa za zua ayol a ve ker , zan zan yô ve mough ve za tema t@@ w@@ ev ken Go@@ sen , ape inya i doon iy@@ i@@ av lu la . ( a ) Awa@@ shima u naagh ku isholibo man naagh ku ib@@ oo@@ gh yô yange lu nyi ? Aluer se soo ser Aôndo a ungwa mbamsen asev shi a lumun se yô , gba u se wa mbam@@ pase nav ikyo . Kanyi i hembe doon we sha kwagh u iy@@ ôn@@ ô ? Sha nahan yô , ishima i de vihin we sha kwagh u u fetyô u eren ga la ze , kpa i̱ saan we iyol sha kwagh u ú fetyô u eren la . 4@@ ,@@ 0@@ 1@@ 7@@ ,@@ 2@@ 13 Kpa , mb@@ ang@@ eren Bibilo iorov an@@ igh@@ eni ôr se kwagh u Yesu kpishi je . 11 : 17 - 26 , 33 . Yange gba u Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la vea doo ayol a ve sha ci u nyi ? Kwagh u vihin una fatyô u ts@@ eren hanma or sha hanma shighe cii . I yila “ Tartor u Aôndo ” ér “ tartor u Sha . ” Kwagh ne tese ér Yesu man ati@@ ator a na la vea hemen sha . Shi doo u se fa ser aluer se mba eren msen ken igbar yô , se er ser i doo ior mba ve lu ungwan la ga shin se er ve g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je , ior ve henen a hen shighe u se er “ A@@ men ” ga . Se kpa Yehova una fatyô u mgbegh@@ an or ér nana yange se u eren kwaghbo . Sha kpôô yô , jighjigh u Mbaiserael yange ve na Yehova la seer taver sha ci u ve dondo kwagh u kaa ér ve er la . Er mbagenev ve ne iwasen nahan kpa , gba u mbayev vea aa ve a tom u nengen sha mbamaren vev la ga . Ka ve hemba soon ér i nder ve kure kure . Kpa se mba ne mbayev mba m mar vea wan ve la ian i yilan ve , shi su@@ ghun ve sha in@@ ôngon ve yô , kera taver ve yum ga . ” O@@ ru@@ m@@ ace ka nana mar wan yô , wan la nan due a isholibo man mlu u wang ga . Shi yange ve tes@@ em er Aôndo a lu a iti na kpôô kpôô yô , nahan kwagh la kô@@ rom ken ishima tsung . U umbur kwaghyan u hange hange u i kaa ér yange ya vea mba dondon un mba mimi la kpa ? • M@@ hi@@ di u ‘ hiden a iyol ijime er se lu zenden vea Aôndo ’ la kua nyi man nyi k@@ ere ? Zum u kwagh a er nahan yô , doo u se gbidye kwar se nenge aluer ka zege@@ kwagh je , ka u se ungwa ato ga yô . Nahan kpa , vea fatyô u suur sha iwasen i zege@@ ikpelaior i i lu ak@@ ar a ve la . Shighe u mba@@ kpe@@ hen ish@@ or sha as@@ an va pine Tor H@@ er@@ o@@ de kwagh u “ Tor u Mbayuda u i mar Un ” la , ishima vihi un p@@ ev , nahan a kange ishima ér saa un wua un . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ; Pasalmi 8@@ 6 : 11 ) Ken zwa Grika yô , ishember i í gem i̱ ér “ mba ve ker num ” la , ikyav i i̱ kp@@ ôgh@@ ôô yô , ka “ mba van a bem . ” Shi alaghga ishima ia lu eren mbagenev ican sha ci u mbam@@ tsu@@ m mba yange ve tsu@@ me tsuaa la , vea gba henen ér shin Yehova una de ve a asorabo je o . 11 , 12 . ( a ) Ka nyi ia wase se u sôron gbenda u se nengen m@@ yen u orumace laa ? Aberaham na Yehova , “ Or@@ ji@@ righ u tar cii ” la jighjigh , nahan a hide a iyol ijime a ôr Yehova kwagh u za un iyol la . Doo se kpishi u fan er Yehova a eren ior ican ga nahan . Kwagh ne una wase se se kera naan mbatyomov icivir i i lu i ve ga la ga . Shighe u Paulu nger nongo u Kristu u ken K@@ olose washika , shi wa ve kwagh ér i ôr washika shon ken La@@ od@@ ish@@ ia kpaa la , a kaa ér ve ‘ wa am@@ ishe ken Kristu shi i maa ve ken a Na kpaa . ’ Kwagh la una na a saan se iyol kpen kpen . Ka gbenda u nyi yange i yaren tom a mi sha u nan ior kwaghyan u ken jijingi sha derianyom u hiihii laa , man lu unô ve lu ityough sha u nan kwaghyan nee ? Gba hange hange u u er kwagh ne sha ci u nyi ? Ka nyi i gbe u se ser sha kwagh u zwa u Tartor man yi@@ ase i u man atindi a u ? Kpa er Aôndo “ tindi Wan Na iyol Na ken mlu u iyol i isholibo ” shi a na un hingir ip@@ aan yô , Aôndo ‘ ôr isholibo ijir ken iyol , A na i ibo , ’ nahan a ‘ er kwagh u atindi fatyô u eren ga la . ’ Nahan gba u Mbakristu vea kura ayol a ve sha akaa a a ze inja nahan cii . Ka i lu se ken ishima nena , er se civir Yehova ne ? ( Pasalmi 25 : 13 ; 37 : 9 , 22 , 29 , 34 ) Heela tseegh ga , Ruamabera ôr kwagh u ior mba Yehova a ver ve doo doo la ér han@@ mô ve nana tema bem bem “ shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan , ma or nana kera ta ve mciem iyol ga . ” ( Mateu 11 : 28 - 30 ) Mba@@ yev mba kiriki kpaa yange vea lu a na yô , i kpe ve iyol . Nahan a gba u u p@@ ande shighe la u er tom a mi sha u tsaase mbagenev . ( Or@@ pa . Shighe u kwase la ese Yesu angahar shi shighe un mkurem , kpa Yesu lu a de un kwaghbo na ga la , a ôr Sh@@ im@@ on injakwagh sha u pasen un kwagh u vesen ugen . Nahan gba mbahenen nav ishima kpishi u fan shighe u Tartor shon ua va yô . Sha kwagh u takerada ugen u er yô , a fatyô u pasen kwagh u ijiir ne i er ne ér : “ U gema asorabo [ am ] ú er á á hingir er m er asorabo ga nahan . ” Anmgbian ugen ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine kaa ér : “ Hanma pe@@ pe yô , ka m gbidye kwar sha Mkaanem ma Aôndo , shi m hen sha inja i ma , shi m ker mkav sha mi , nahan m zua a akaa a injaa shi i saan mo iyol kpishi . ” 2 : 7 , 8 ) Shighe u Yohane ter kwagh u “ tindi u tse ” la , lu nyi lu ô@@ ron@@ o ? I ese ijiir la wang je hemba er yange i vande lun la . Nahan kpa , agumaior a ken Kristu agen hingir u tu@@ men ityough ken ityom igen kua akaa a ka ve eren shighe u ve me@@ men la . ( 1 Peteru 3 : 7 ) Mba nzughul a kasev vev sha u gb@@ i@@ di shin sha iliam i dang ga , shi mba n@@ orom sha aeren a yaven a ayol a ve a shami ga la ga , man mba l@@ ahan kasev vev sha u hi@@ an a kasev mbagenev shin sha u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la ga . ( Anzaakaa 14 : 15 ) Orkristu ugen lumun wener una tile or u n@@ á@@ n jighjigh a na imôngo ugen ken ijime a̱ gba inj@@ ô . Ngu a tahav hemba Satan yem zende zende . Mo man G@@ r@@ ace se er tom u sôron atôônanongo hen un@@ ingir uhar mba ken kpen@@ tar u I@@ o@@ wa man a@@ vegher agen ken kpen@@ tar u M@@ in@@ n@@ es@@ o@@ ta man S@@ outh D@@ ak@@ o@@ ta . Heela tseegh ga , lam a up@@ ania man mbakur@@ an mba ningir sha kpaa . Shi Yesu yange tese er mlu na a kaha kposo a Aôndo yô . Or nana gba lun a kwaghfan sha ci u nan ngu ig@@ y@@ an@@ den@@ or yum ga . I@@ gbe@@ tar na se ityôkyaa i vesen i suur sha Yehova A kaa ér : “ Ne ungwa i kaa er : Doo a or u nan we ndor a we yô , gema kôr or@@ ihyom wou ihyom . Sha nahan yô , ka nan na mbamlu mba ke ’ ishima man mbam@@ nenge mba mbagenev icivir shi nan wa ve ikyo kpaa . Hegen m nenge yô , uma wam hemba doon cii . De se hide sha kwagh u i pase ken Yesaia 6@@ 2 : 10 la . Solomon ôr kwaghôron u sha ikyav sha u wasen se u fan er i doo u se eren a mbagenev doo doo yô . 34 : 25 , 28 . 2 : 1 - 5 ) Nahan kpa , mba a ityom i eren kpishi shi ka taver ve u veren shighe jighilii u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke ve . ( Pasalmi 55 : 22 ) Hen ase sha kwagh ne . ( Ps . 27 : 10 ) Akaa a i er ken 1 Samuel ityough 22 la wase se u fan ser mbamaren mba Davidi yange ve undu un ga . ( Daniel 2 : 44 ) Hen shighe la , Wan u Aôndo , Yesu , una kure tom na u Wan@@ tor u B@@ em la . Ior mba ve lu ken mcivir u mimi yô , ve lumun ér Yehova kuma u hemen tar cii , gadia un a gbe akaa cii ye . ( Mpa . Nahan cii kpa , m lu kaan ken ishima mer , ‘ Me er nan ve me hide me venda mkaanem mara sha wono ? ’ Kpa er A@@ bel lu vesen la , ma shighe ngu u nenge u@@ cer@@ ub@@ i mbara v@@ ôr a tom ve ne , undu u yôô ? Or@@ sule la una fatyô u tilen sha ityough ki hanma Orkristu u i lu inja er nan ngu eren tsembelee , kpa ishima i nan i lu ken mzeyol la . 6 : 14 , 15 ) Ka mba ve den mbagenev akaabo a ve la tseegh Aôndo kpa una den ve kwaghbo ve ye . Ka sha nyi gbenda nahan ort@@ ani@@ vor la kpa nan lu su@@ nd@@ an ‘ fese je er shighe u iy@@ i@@ agh k@@ ia vi@@ a ’ laa ? A lu nan ape waren a@@ ah@@ e yô , nana gema ishima shi nana ker iwasen i ken jijingi hen mbatamen mba ken tiônnongo u nan la . I nger ér : “ K@@ asev [ mba Solomon ] gema un ishima , a dondo mba@@ aôndo mbagenev . ” ( Yobu 1 : 8 , 21 , 22 ) Nahan cii kpa yange e̱r un ke ’ ishima e̱r un@@ à n@@ á iyol na ish@@ ô nahan . Nahan kpa , ka nan lu a “ ishima i legh legh ” kua ieren i “ lun ving , ” nahan nan er kwagh ken mzough vea nom u nan sha er kwagh u nan tsough u eren la una za vough yô . Yange lu u ve cii vea lu uma ken sule u do@@ on@@ ashe shin tar ne , ape i@@ war i mbakp@@ enev ia lu ga yô . Man u lun a ci ken m - er u eren tom sun@@ da u i lu Aôndo a lu hemen ne ka kwagh u nan iember i vesen je zua ga ! Shighe u se nyer ken ishim@@ any@@ ian yô , ka nyi ia fatyô u wasen se ? “ Ka m er msen shighe u m tagher a mbamzeyol yô , m zamber a Aôndo mer a de@@ m asorabo am shi a wasem me lu Kwa@@ se@@ kristu u dedoo . ” ​ —⁠ Mkaanem ma M@@ ag@@ d@@ al@@ ene , kwase ugen ken tar u G@@ han@@ a . Kwagh@@ wan u anmgbianev mban yange ve wam sha dooshima la doom kpen kpen , kua ikyav ve i tilen sha mimi hen Yehova man nongo na la kpaa . Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve sôn Aôndo nyi , man se hen nyi ken kwagh ne ? Shighe u Yohane u Eren B@@ atisema due lu pasen kwagh , iwer imôngo cii man Yesu mase van la , ior kpishi lu kaan ér : “ Shin ka Kristu je ne@@ ou ? ” Mkaanem ma Yesu man tese ér yange fa ieren i vesen i orumace nan lu a mi la , ka isharen i ôron ior mba nan akaa a a gbe nan ishima man a s@@ ôngo s@@ ôngo la je la . — M@@ ar . 5 : 19 . Kpa , har ishima you cii sha averen man mba@@ awashima ou mba ken jijingi la . — Anzaakaa 23 : 17 . An@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev mba pu@@ ev mbara kera kura ishima ve sha shighe la ga . Jigh@@ ilii yô , sha ayange a ase ne kpa , kwagh er u injaa , u a hembe ng@@ ura yô . M@@ kpeyol wase u tsôron har sha u se wan ikyo sha vegher u vesen u loho na ne . Ka se se ôr e̱r mkur u uumace mbagenev una va lu ga . Se fatyô u kaan a or shighe u i lu a nyôr mkombo ga , shin shighe u i dugh mkombo la ser “ Ka zan nena ? ( 2 Timoteu 2 : 15 ; 3 : 16 , 17 ) Yehova tesen se akaa a injaa ken tiônnongo u Kristu er sha derianyom u hiihii la kpa lu nahan . U tesen ikyav yô , mhôônom yange ma kôr un a mba ve lu yan ican la . I gbe je aeren a ior nga a vihi sha tar jimin cii er a vihi nyian nahan ga . 10 : 11 . A kaa wener : “ Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan , Kape noov kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan la . ( Daniel 3 : 15 - 18 ) Nahan a lumun u dondon nom na zan iniongo la , kpa kange ishima ér una nyôr iyol ken akaa a kwaghaôndo shon una lu eren la ga , man lu kwagh u imoshima na lumun yô lu eren ye . T@@ ôô wer kwagh shon ngu eren ave ave . ( Mpase 19 : 19 , 20 ; 20 : 1 – 3 , 10 ) I@@ can i Aôndo a de ér ior ve ya sha an@@ shighe kpuaa la ia kimbir ga . Er Paulu yange nenge a tahav mbu Aôndo na un la yô a ember , á kaa wener : “ Me ta i@@ ha@@ gh sha ish@@ e@@ er saan saan sha u agee a Kristu a̱ tema ken mo yô . Shighe u se hide se za hen ajiir la kwa@@ gen yô , doo kwase g@@ anden ugen tsô a kaa ér : “ Ne mb@@ am er ka ônov nahan . • Tom wase u pasen ior loho u dedoo la ngu wasen u eren nyi , kua sha ajiir a ior ve keghen ato a vese ga je kpaa ? Sha nahan yô , keghen nen iyange i Yehova la . 17 : ​ 34 , 35 . Yange fa kwagh u ior mbara vea er shighe u vea ôr mimi mba ken Ruamabera mba i nger ken takerada u Bibilo Tese la ga . U tesen ikyav yô , Anzaakaa 12 : 10 kaa ér : “ Or@@ perapera we uma u z@@ end@@ en@@ ya na ikyo . ” U@@ umace mba jighjigh vea ember uma zan zan ik@@ ighir a kera lu ga , shi hanma sev mbu vea umbur akaa a doon a a lu eren ken uma ve la yô , i doo ve je i zua ga . Una z@@ ôh@@ ô se nena ? ( Aerenakaa 10 : 44 , 45 ) Mbahemenev mba ken Kristu yange ve er nena ? 6 : ​ 1 - 3 ) Ior mba ken gar u N@@ as@@ are@@ ti lumun ityesen i Yesu ga sha ci u i mar un hen tsombor u lun a kwagh ave ga yum . W@@ ea lu Orkristu u ú tsegh iyol you sha ci u Aôndo yô , we kpa ka Aôndo yange ur@@ ugh we va a mi ken mcivir u mimi ye . Kpa ng@@ ôm man ter@@ em soo ér m undu ya ga . Sha kpôô yô , akaa lu kpishi a una hen sha mi yô ! Shin er Se@@ de@@ k@@ ia yange bu@@ m ér una ungwan imo i tor u Bab@@ ilon nahan kpa , gema hen ga@@ fa ugen la , ka tor u Igipiti je la , ér a wase un , kpa zua a iwasen ga . Ka or “ ungwa ” kwagh u Aôndo a ôron la sha u ôron Mkaanem mara shi timen ken ma kpaa . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 1 : 11 , 12 ) Kwagh u Solomon yange sôn man u yange sôn ga la na yô , Yehova fa ishima i Solomon . Yehova K@@ uma U Se W@@ u@@ ese Un Ken M@@ kohol • Hii nan ve ‘ kwagh u bo una tser se ga ’ ? Nenge ase er yange ma kpe Mose iyol sha wono . Yange una soo yô , ma lu or u age@@ egh shi ma lu sh@@ a@@ gba@@ or shi ma za iti kpaa . KW@@ A@@ S@@ E ugen u hemban anyom 60 yange de ak@@ ombo a civir sha ci u nyi ? U wuese Yehova sha ishimaverenkeghen i mnder u shin ku i b@@ un@@ den mayange ga , i a ne se la ga he ? Gba u hanma shighe yô , u koson jighjigh u nan wou la sha u hiden gbidyen kwar sha atô@@ akyaa a a ne ve u ne jighjigh la . — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 5 : 21 ; Mbaheberu 11 : 1 , 6 . Hii nan ve i ser ajiir kpishi a ngise i gema lu ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i , lu inja i mkaanem mara ga laa ? Daniel yange ôr kwagh sha kwagh u shighe wase kaa ér : “ Sha ayange a u@@ tor mbara , Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , . . . ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” Kwagh@@ ngeren u sha kp@@ á@@ nd@@ é shon ne mase ôron kwagh u yange er la nahan ér : “ A@@ du@@ g@@ wer a yange i yilan á ér S@@ S la yange ta [ un ] gb@@ u@@ u@@ ka wua sha uwer u Se@@ te@@ mba 15 , 19@@ 39 sha ci u a venda u p@@ eren atindi a kwaghaôndo na yum . ” Mba vea lu hemen ken tom u geman tar cii hingir u he la vea na a saan we iyol , sha ci u vea wa u ik@@ yô sha mimi . U kporom ikyua a Aôndo nena ? Ve de aeren a hông@@ or@@ ough , ve haa or@@ he iyol , nahan ve h@@ ime a Aôndo . Aluer se mba ungwan imo i mba ve lu hemen se la yô , se mba tesen ser mba ve lu “ u@@ iyua ” ne ve doo ishima tsung , shi se mba tesen ser Aôndo man Kristu , u a lu Ity@@ ough ki tiônnongo la , doo se ishima . — Ef . ( Mbaromanu 4 : 16 , 17 ; Mbagalatia 3 : 6 - 9 ; 1 Peteru 3 : 6 ) Nahan kasev mba ve lu a noov mba nan jighjigh di yô ve̱ de kera naan noov vev icivir ini@@ e i mba ve lu a noov mba nan jighjigh ga mbara kpa ve ne mba vev la ga he ? Ity@@ endezwa ne man uityendezwa mbagenev mba lun er i nahan cii ka ib@@ um@@ un i tesen ér Aôndo una nenge sha kwagh u mkpeyol u non@@ go@@ ior na . Ka mhen u nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Tor u Tartor u Aôndo ne una hemen tswen ga . Er i gbe je ka hegen ior ve zuan a abaver sha hanma ity@@ ô@@ kwagh i ve soo cii ye . Hanma iyange ka mea due kwaghpasen mea hide yô , i saan mo iyol kpishi , gadia tom wam ne ngu wasen ior mbagenev . 12 :⁠ 8 ) Ashighe agen Ruamabera ka una ter ishember i kwa la yô , a ôron kwagh u hông@@ or shin isholibo . Ken I@@ ti i Ter ( Yo@@ shua 14 : 9 - 14 ; 15 : 13 , 14 ) Er ú be@@ e@@ yol kpa ú lu u@@ men atam a Tartor her nahan , lu a vangertiôr wer , Yehova ngu a we , er lu a K@@ al@@ e@@ bu nahan . A@@ yange nga kar yô , m yem m za lu ikyua a gar u K@@ ar@@ l@@ s@@ ru@@ he . Fe@@ be@@ war@@ i 1 - 7 Aluer se tôv sha gbenda u jijingi u Aôndo mgbegha Paulu ve ker u taver Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara asema la yô , a doo kpishi . 15 : 36 - 39 ) Kwagh u yange er ve ne tese ér , hen atô u mbacivir Aôndo sha gbashima la je kpa ashighe agen any@@ iman aa fatyô u duen . H@@ ar@@ al@@ d nger ér : “ Anyom a m tsa ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v man ken ga@@ adi sha ci u jighjigh u m na Aôndo cii lu anyom 14 . M - er u vea er zege@@ tom ne a kure la una kende a hemen u Yehova u sha won cii la sha shi una tese tahav nav . Kwagh ne ka a va a bem , shi tsombor na sha won cii u eren kwagh ken mzough . Akaa a zwa u se fe ka u wase se u eren ne la cii kpilighyol , shi mbat@@ ô@@ v@@ on sha kwagh u sa@@ in@@ s@@ i kpa fa er i hii ve m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m ma wasen se u eren kwagh ne tsembelee nahan ga . S@@ ef@@ ania kaa ér : “ Kpa or@@ mimi ga yô , nan fa kunya ga . ” Ivur i sha inyom i 200@@ 5 ne ér nyi , man kanyi se time sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? Ikyav i sha uhar i se time sha mi hegen ne yô ka ikyav i Yon@@ a . Se mba or@@ on iyev ga sha ci u ka kwagh u shami , kpa ka cii la ga , ka ieren i sha dooshima kpaa . Se zua a mlumun ken kwagh u Paulu ter ér ‘ i za a ior cii ken ish@@ ô i nan [ “ sha ci u , ” N@@ W ] uma ’ la . — Rom . In@@ i@@ ongo i ihi@@ ar ne cii a de i , ia vese imôngo zan zan shighe u su@@ nd@@ an , ka shighe u “ mk@@ ur@@ tar ” je la . ( Mat . Yange venda kwaghwan u Yehova sha apera , nahan kwagh ne yem a na zan zan a hingir u wu@@ an or . ​ — Gen . ( Anzaakaa 1 : 8 ) Zum u mbamaren ve lu k@@ ang@@ en@@ aa nahan sha ishigh ki ônov vev yô , ônov mbara kpa vea fa kwagh u i ver ishima ér ve̱ er yô . Or luun a icivir sha mnenge u nan tsô ga , kpa i gba u mbagenev kpa vea lumun a nan ve nana lu a icivir ye . ( Mateu 6 : 33 ) Se wuese agumaior a a ne mkaanem ma Yesu man jighjigh , nahan á lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe la kpishi je ! Mbakristu cii fa er u dondon hemen u mba ve lu ityough la i lu a inja yô . Mbaiserael mba ve due ken Igipiti la na Yehova jighjigh ga , nahan kwagh la gema awashima u Yehova shinii ? M@@ lumun u sha mpin ne ngu il@@ ian ga ; ter môm u ônov mba nan ve doo nan ishima , u nana na ve kwagh u bo kpa nan ngu ga . Sha kpôô yô , sha mhii u non@@ go@@ ior u ú dondo Lu@@ ther , i gem yilan ve ér Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti hii u hendan kwagh la je , maa ve hii u eren p@@ ati kpaa . 4 Nenge ken Ity@@ akerada Y@@ ase . Ior Doo Un Ishima “ Loho u dedoo u Tartor ne . . . ” — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 14 . T@@ ES@@ E W@@ ER KW@@ AG@@ H U I@@ OR GB@@ A U I@@ SH@@ I@@ M@@ A Aluer dooshima man mhôônom ma zungwen ngee ken a vese yô , a shi nan kpa kwaghôron wase una lu u doon man u nan mbagenev ishimataver . Aberaham man S@@ ara yange ve kegh iyol u undun mkpeyol u ken tar u U@@ r la 10 , 11 . ( a ) Ka unô ken a vese i gbe u a wuese ve ? 20 : 12 , 13 ) Tar cii ua hingir Paradi@@ so er yange lu ken sule u E@@ den la nahan . Anmgbian K@@ nor@@ r yange za ken Shi@@ per@@ u anyom nga karen ahar yô , ken inyom i 19@@ 7@@ 4 la tar u Shi@@ per@@ u er ayôôso a pati@@ i . Mbahemenev mba lun a tahav kpishi je kpa , akaa nga a va er kpo@@ o a̱ nga á h@@ ungwa ve sha iky@@ ôn kera yô . M@@ h@@ ôônom ma ka ma kôr Yehova a vese la ka ma na se soo u kaven un . Ka kwagh u orgen u i yer un ér D@@ an@@ ilo kpa ka a er je ne . ( Yakobu 1 : 12 , 17 ) “ I@@ y@@ ôngo igen ” i í lu a ishimaveren i lun shin tar ne la yô , mba veren ashe keghen ér vea lu uma gbem sha won ken tar u paradi@@ so la . Ieren Y@@ ase Ng@@ i T@@ esen Ny@@ i ? 25 : 8 ; 33 : 24 ) Nenge er ishima ia lu se sh@@ imi shighe u Yehova una tim mbaihyomov nav cii shi una nyôr a vese ken tar u he u bem man perapera una lu ker la yô . Icighan mlu man mlu u wang u sha iyol la zua sha Bibilo kôôsôô . Er ci@@ er tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati iyol nahan kpa , yange er nena ? Kpa ityôkyaa i hemban cii yô , ungwan imo ve sha ci u Yehova Aôndo , T@@ er@@ u u sha la kaa ér u er nahan . Nyian ne , se mba eren tom a i@@ wa@@ v@@ aren i sha kô@@ m@@ pu@@ ta man In@@ tan@@ et sha gbenda u vesen sha u samber a loho u dedoo , aren a ior ken u@@ ic@@ ile mba lun ica hi@@ in@@ ii man hanma vegher sha tar cii . Er nan i doo u se hen kwagh sha ikyev i Aôndo ? Sha ci u aluer u er nahan ga yô , alaghga nana kpe . Ken inyom i 19@@ 19 la , ve due ken iky@@ ang@@ enev mbi Zege@@ bab@@ ilon , u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh la kera . ( Mpa . Ter ngu eren ne@@ gh ne@@ gh sha ityendezwa Na la er mbagenev ve nenge er ngu eren ne@@ gh ne@@ gh nahan ga , kpa we ishima a ven , mayange sar Un u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema asema . ” Nahan kpa , ashighe kpishi noov man kasev ka ve tagher a “ ican ken iyol . ” ( 1 Kor . Yesu yange tese ér ayange a ase man a Noa nga kwagh@@ môm . Iyol na i nyi ? Peteru er tom a ish@@ in@@ d@@ an i sha uhar la sha u bu@@ ghun Mb@@ as@@ am@@ aria gbenda u nyôron ken Tartor u Aôndo . Or nana tese ér kwagh u Tartor gba nan ishima sha mimi nena ? 18 : 20 ) Shi de waren a mbagenev kpaa ga . Shighe u Yesu lu tin@@ d@@ in mbahenen nav ér ve za pase kwagh la , a akaa a ve ér : “ De su@@ ghun nen ma or sha gbenda kpaa ga . ” Yange nenge er í lu timin atôônanongo a he yemen ken haregh u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia , ape loho u dedoo samber je nôngo u y@@ is@@ an la . ( Yesaia 6 : 8 ) Er Timoteu wa iyol u eren Aôndo tom shi lu a ishima i eren un tom yô , uma na doo kpen kpen . Amo@@ shi yange lu a loho sha ci u mbaihyomov mba Iserael mba ve wa ndor a ve la , kua Yuda man Iserael cii . Ity@@ ôkyaa ngi i i gbe u se tôô shighe wase se kar sha mbagenev ken mcivir u se civir Aôndo ne ga shin m@@ ne u se ne ior ityakerada i h@@ aren sha Bibilo la ga shin ing@@ y@@ egh ki ior mba se henen Bibilo a ve la kpaa ga . Mbakristu vea fatyô u zuan a msaanyol ken ivese ve . K@@ per nan , se mba we icam i hiin mkohol shi mba eren msen u hiin kera yô , kwagh u yangen se iember kera lu ga . Aôndo lumun a ior nav , shi ngu veren ve doo doo , nahan kera mba yan ican inja er mba ken tar u i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya i ken jijingi ga . 4 : 2 , 3 ) Hii hen shighe la zan zan shighe wase ne , anyom kar er 3@@ ,000 nahan man isholibo ngi hemban seer a seer . Kanyi nahan u fatyô u eren sha er u wase wan wou nana vese a hingir org@@ anden u lun a inja i dedoo ? A shi nan kpa , yange ôr kwase na h@@ en@@ pe ko@@ so ityakerada la ga , sha er una kura un sha ikyev i d@@ as@@ enda , aluer ve va u va tôvon kwase na yô . Kwagh u A T@@ ende Z@@ wa La Kape Yesu kpa una fatyô u tesen se er se seer eren tom wase u pasen kwagh la je la , kpa saa se lu nôngon ser se er kwagh u se tsough la , se tema a tema ga ve Yesu una er nahan ye . I@@ G@@ I@@ P@@ I@@ T@@ I Kwagh er vihi yô , se mba shin tar ne vea ior mba ve lu kwagh@@ môm a mba Paulu a er kwagh ve la yô . 1 , 2 . ( a ) Ka akaa a nyi aa na se nyôr ken ican tsung ny@@ ian@@ a ? Ka u@@ icighan mbaakaav utar mba nyi i nger ken M@@ ika 6 : 8 ? Iyange na ia va sha shighe u a ver la . “ Mb@@ ap@@ er@@ apera Vea Eng@@ em ” Shi doo u han@@ mô wase nana umbur ér an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh la yange kaa a an@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh la ér a p@@ ande mkurem ve@@ m a na ve . Ashighe agen asema a ve nga a hen kwagh sha gbenda u vough ga . Anmgbianev mba kasev uhar mba ve lu up@@ ania yô , taver uter vev mba ve lu mbatamen yô asema ve hingir up@@ ania mba ke@@ ke . * Sha nahan yô , aluer se gbidye kwar a ishima se time sha averen a se zough a mi hegen e̱r se keghen iember i í ver se ken hemen ken tar u he u Aôndo la yô , se fatyô u lun saan saan . Shi ken tar u Iserael u tsuaa la , kasev kpa lu a ian i civir Aôndo . ( Mateu 24 : 14 ) I yila mkur u a lu van la kpaa ér “ iyange i vesen i Aôndo ” man “ Armag@@ e@@ don . ” ( Ôr Ese@@ kiel 38 : 18 - 23 . ) Alaghga u ngu tagher a mbamtaver kua am@@ een hen iji@@ ir@@ tom you . Ka se nôngo sha afatyô wase cii se kure ic@@ egh@@ zwa i se er a or sha kwagh u iny@@ ar la . Shi ka sea lu or a inj@@ ô kpa se ki@@ mbi nan , sha er ‘ een wase una lu een ’ her@@ egh yô . ( Mat . 5 : 37 ; Ps . Se henen kwagh a nan shighe a karen yô , se wase nan sha er m@@ doo u Aôndo a doo nan ishima la a seer taver a taver yô . Nahan , sha m@@ kaan shin sha ieren yase cii , mayange se tese il@@ y@@ ahan sha ior mba Yehova a lu eren tom a ve nyian sha u tesen se ne ga . ( N@@ um . Sha m@@ vese u agee a Na man sha ci u m@@ taver u tahav N@@ av , mô môm u lun ga ngu ga . ” — Yesaia 40 : 26 ; Yeremia 32 : 17 . Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta ka iti shin it@@ it@@ om i u@@ tor mba Per@@ shia uhar . I yilan u môm ér Bar@@ di@@ ya shin G@@ au@@ mat@@ a . Nahan cii kpa , kwagh hemba Peteru a hemba je ga . 17 : 22 . Ngu a agee a vesen aa yange wase un u wan ishima hemban atsan atô kposo kposo aa yange ya la vindi v@@ indi@@ i ? “ Shighe u H@@ u@@ an V@@ ing , ” 5 /@@ ⁠ 15 U eren nahan ne una wase se u lun tse@@ vaa ga . Kpa nengen a i@@ kpa i makeranta i Ma@@ x a ver sha te@@ bu@@ l u a lu tsembelee la yô , a hide a vihi sha ishi . I N@@ ger Ruamabera U@@ gen sha Ity@@ ough K@@ i Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu L@@ aa ? ( Mbaheberu 6 : 10 ) U@@ nd@@ un mba ve civir un a ishima i môm la ga , shi a tôô ve ér mba un kwagh u injaa . 22 : 11 ) Nahan yô , Orkristu nana fatyô u zan hemen u lun a ishima i wang ken ashighe a ican ne nena ? Yesu ôr mkaanem ma Yehova ma ma er kwagh u ior mba ve civir un sha mimi ga la ér : “ N@@ on@@ go@@ ior ne ngu civir Mo sha ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ve tseegh , kpa ishima ve yô , ngi ica a Mo je . ” ( Mat . 7@@ 8 :⁠ 8 ) A@@ kav a ior mba yange ve hemba mbamtaver sha ci u ve vande wan iyol keghen a kegh la nga ken Bibilo kpishi . ​ ​ —⁠ E@@ s@@ era 7 : 10 ; D@@ an . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 S.@@ W . la , i haa icighan jijingi u Aôndo sha mbahenen 1@@ 20 mba ve kohol ijiir i môm sha kpo@@ iyou u sha yô . Takerada u Lev@@ iti@@ ku ôr kwagh u hemen u Yehova var var nena ? Ken msen u Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve er ne cii ve sôn Yehova kwagh môm tseegh tsô . To@@ ma gema ôr kwagh sha ishimataver kaa ér : ‘ S@@ é za , se za kpe nen a Yesu imôngo . ’ Man yange lu mbap@@ asenkwagh taveraa mba kuman er iorov 6@@ ,@@ 1@@ 1@@ 7@@ ,@@ 6@@ 6@@ 6 nahan yange ve er tom ne ye . Alaghga tsô , akaa a mbamaren mba Mose tese un iyev la wase un u nengen er e@@ ev mbu Mbai@@ gipiti civir la lu gbil@@ in@@ kwagh yô . Or@@ vesen wam lumun , nahan m hii eren tom nah@@ a@@ la uwer môm . ” 3 : 13 ) Yô , se kange nen ishima u wasen ayol a ase sha er se lu sha gbenda u zan ken uma u tsôron la her yô . Aluer u pine ve kwagh sha kwagh ne yô , alaghga vea na mlumun fese ér idya i eren ka kwaghbo . 23 : 3 , 5 ; 25 : 7 . Sha nahan yô , yange Yesu Kristu va hingir orumace yô , a kaa a Mbayuda nahan ér : “ Ter wen , Aberaham , saan un iyol kpishi sha ci u una va nenge iyange Y@@ am . ” Saan Mbat@@ omov mba Yehova Iyol , 11 / 1 Jighjigh u nan ka a na se nenge a “ ikyav i akaa a i nengen a mi ga la . ” ( Heb . Yange m suur sha mkav wam , man m fa lu ib@@ u@@ me@@ kwagh m lu eren ye , sha ci u m fa kwagh môm ga . ” De ‘ G@@ be U@@ wer ’ u Pas@@ en Kwagh Ga ‘ K@@ ôr ’ N@@ om@@ so Mbagenev Se@@ er Zum u a kpe yô , a “ y@@ av a uter nav imôngo . ” 22 : 37 , 38 ) Kpa ka i kaa a vese ér se na ri@@ po@@ ti i tom wase u pasen kwagh la . Ka i gba u a tese or@@ sho@@ li@@ bo la dooshima , kpa i doo u a wase nan u fan ér i lumun a isholibo i nan la ga ve , kwagh u injaa a due ken tsaha u i ne nan la ye . I@@ ̱ kaa ér : ‘ Mba ve fe iti You yô , vea suur sha a We , gadia [ Yehova ] , We , U kende mbak@@ eren We la dang mayange ga . ’ Er nan ior ve lu yan ican kpishi sha t@@ ara ? Mba ve ye ikyar a na nahan ne hemba mban ken mkpeyol . Ka akaa a nyi nahan i doo u or nana hen sha mi zum u i lu nan ape yevese tôv@@ ac@@ an yemen ijiir igen shin i lu nan ape zan m@@ ape ga yôô ? Kpa ka jighjigh wase , inja na yô ka atesen a se lumun a mi la í lu ôron heen ér se kar ga . Ny@@ ityô kwagh i ú hen wer Bibilo ngi cii , shi wea fa i̱ nan nan kpaa , gba hange hange u ú time sha avur a vesen a any@@ iin ne . ( a ) Mbaiserael yange ve hemba ningir gar u Y@@ er@@ ik@@ o sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la nena ? Nahan kpa m za hemen u nôngon a ashe a cian man vangertiôr u a ban ken a mo la her , nahan me fatyô u kaan mer ka sha tahav av m er ityom la m ze iky@@ ura ga . Kpa ashighe agen yange a lu ij@@ en shin wu@@ he u kôr un shin a lu id@@ ye@@ legh . ( Ôr Mateu 2 : ​ 13 - 18 . ) Se dondo iyol i hiden a mi ijime i Yesu la ( a ) sha mnenge u se nengen ayol ase la nena , shi ( b ) sha gbenda u se eren a mbagen la nena ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u tar t@@ enger ken tar u H@@ a@@ iti sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 12 , 20@@ 10 la , a̱ ng@@ ure ôron abaver sha tele@@ v@@ ishen ve a̱ tesen a@@ you man akaa agen a m@@ t@@ enger shon yô@@ h@@ ôr la nahan , u kenger a kenger tsô kpa i ci@@ er mo iyol . Ity@@ ôkyaa i hiihii i mkaanem ma Aôndo ma hemban ainge yô ka er jijingi u Yehova a lu eren tom taveraa di vough er yange i lu ken derianyom u hiihii nahan la . Ka gomoti u sha , u a lu Tartor u Aôndo la una tim mbaaferev kua mbah@@ emb@@ an@@ ato cii ye , ka gomoti u uumace shin u@@ a@@ ah@@ e ga . “ K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev er ka Ter nahan . Gadia nom ka ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan man ka Un je A lu Or@@ yiman u iyol Na la kpaa ye . ” ( Mateu 24 : 45 ) Alaghga nana har kwaghwan u nan sha aeren a ity@@ ôô a hen ningir u nan shin sha mfe u nan u a yen la tseegh . I ver Yesu Tor sha , shi ayange a masejime hii . ( Mpa . Se mba eren kwagh u suen mzough la kpa ? ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ; Mbaefese 2 : 2 , 3 ) Er Lo@@ ti u lu or u cian Aôndo la ya ican ken ishima nahan , alaghga se kpa , se mba yan ican ken ishima tsung sha ci u akaa a iji@@ mba@@ gh a mba ve kase se ve ôron shi ve eren se nengen ne . Tindi u Mose la tese ér Yehova s@@ ende@@ gh sha kwagh ga nena ? Yesu pase wener : “ K@@ er nen tartor [ u Aôndo ] man akaa ne cii [ á kwagh a gbe se a mi er kwaghyan man ak@@ ondo nahan ] á seer ne a ye . ” Er se hingir ak@@ ar a Yehova nahan kpa , se fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan yase vea na . Yosua tema ken gar u T@@ im@@ n@@ ati - s@@ era ayange nga kar yô , á yila mbatamen man mbahemenev man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kua mba@@ vesen mba Iserael cii , á wa ve kwagh ér ve taver ishima shi ve za hemen u nan Yehova jighjigh kpaa . Aluer atindi a Aôndo doo or ishima kpoghuloo je sar nan tsung u eren ishima i Yehova yô , a fatyô u kaan ér nan nger atindi a Aôndo ken ishima i nan . ga . Gadia ka sha kwaghfan u pin kwagh ne je ga . ” — Or@@ pasenkwagh 7 : 10 . Se seer zuan a msaanyol ken tom u geman ior hingir mbahenen la nena ? Er Zege@@ mnger u T@@ amen a mgb@@ ough a akaa a uma sh@@ imi yô , a tile sha ityough ki “ zege@@ ikpelaior ” i ia war Armag@@ e@@ don la . Aluer we or@@ maren u kôr ijende a mbayev ou mba ve lu hi@@ an la , shi u wase ve ve ‘ kôr ijende a Yehova , N@@ W ’ kpa tese ér u kera ngu a tahav sha a ve ga ze . ( Ps . Se hii nan ve se tese ser se mba a iwuese tsung sha mzough u a lu hen atô u anmgbianev Mbakristu tar sha won cii ne ? Iky@@ uryan i Davidi la na se vangertiôr sha kwagh u hemen u Mesiya ér nyi ? ( Anzaakaa 30 : 1 – 31 : 31 ) O@@ ri@@ serael yange nana gba ican nana fatyô u y@@ amen an@@ iyôngo shin ani@@ v@@ o va nan nagh a mi ga yô , nan na nagh sha mba@@ ati@@ i uhar shin u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar . Tsô A@@ hab@@ a maa tempel shi ta at@@ se a nan@@ den nagh sha mi sha ci u Ba@@ al shi a hemen ior sha u civir aôndo u atô@@ at@@ yev agen ne . Kwagh ka a er i doo yô , yange i va a u@@ iyua mba taver ishe mbara sha shighe u doon tsung , gadia lu u ica ia kera gba ga tsô , tsombor u Yesu , u ikyav tese ér u lu a kwagh ave ga la , ua yevese tor ugen ua za yer ken tar ugen . — Mateu 2 : 11 - 15 . Alaghga mkaanem ma Yesu hide ôr la yange maa wase Peteru u fan ityôkyaa i a venda ze@@ he na la sha imo i taver nahan yô . ( b ) Hii nan ve i doo u se ver ishima ser hanma or nana̱ lumun a vese ga ? Kwagh la yange lu u umbur zege@@ pristi la sha u a̱ fa ér gba u una palegh u eren nyityô kwagh i ia hông@@ or a icighan@@ jiir la cii “ gadia m@@ tsegh u mkurem ma sh@@ igh@@ en u Aôndo [ lu ] sha a na . ” — Ekesodu 29 : 6 ; 39 : 30 ; Lev@@ iti@@ ku 21 : 12 . Ka se er kwagh u hemban doon a mbagenev sha u wasen ve u ngohol iwanger i ken jijingi i i dugh hen Aôndo la . Akaa a i nger ken pasalmi u sha 2 la yange vande kuren sha ayange a Davidi la . 9 , 10 . ( a ) Er nan ve im@@ anger i lu kwaghbo , man kanyi ia wase se u palegh im@@ ang@@ ere ? la . Anyom nga kar kpuaa yô , shi gba u a hide a pav Jo@@ el . U nan jighjigh sha mimi la ka di u kaan ér Aôndo ngu tseegh tsô ga . ( Ho@@ sea 2 : 15 ) N@@ on@@ go@@ ior u Yehova u tsuaa u u lu er ka kwase na la lu a ishimaveren ér vea hide ken tar ve hen ape “ p@@ ev u A@@ kor ” lu la . ( Yo@@ el 2 : ​ 3 , 5 ) Ior ka ve ke@@ er ze@@ ge usu ér vea yange ikyo@@ mon u karen , kpa i gba sha mi ga . • N@@ ongo u Yehova u shin tar ne wase ú sha nyi igbenda sha u u̱ kuma u lun or@@ pasen loho u dedoo ? Anmgbian ne ôr u@@ injar mba dedoo mba un z@@ ou a mi sha u wasen mba asema a yen ve la u kaven mba@@ aie mba Satan a eren ne shi palegh ve kpaa . ( Yohane 8 : 12 - 5@@ 9 ) Yesu dugh ke ’ Yerusalem kera yô , maa a hii ze@@ ge shiada u eren ke ’ Y@@ u@@ dia ts@@ ú@@ s@@ é@@ è . Sha ayange a ase ne kpa Yehova ngu va eren imba “ tom ” i a na u jighjigh ga laa ? J@@ on : Kape i lu je la , yan m lu ôron takerada wen u@@ gen@@ egh , nahan i ôr ker ér Tartor u Aôndo hii u hemen ken inyom i 1914 . Nahan kpa , m za hemen u eren msen mer Yehova a wase ve ve fa mimi . Mbashiada mbagen pase kwagh anyom imôngo kpa ve de jighjigh u ve ne Yehova la v@@ ôr , nahan ve undu tiônnongo u Kristu . “ Se mba mbananjighjigh sha er uma una war yô . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 10 : 39 . Ken atô u anyom 1@@ ,000 a Yesu kua mba vea lu hemen vea na la , vea wase ior u hiden lun vough , kwagh u a tsa kpa vea fatyô u eren ayol a ve ga la . — Mpase 20 : 6 . ( b ) Ka mpin u nyi i doo u se pine iyol yase ? Aôndo kaa a vese sha ikyev i profeti na Yesaia ér : “ Kwaghôron Wam , u a dugh ken zwa Wam . . . yô , i@@ kôr ia la@@ gh un . ” Sha mimi yô , aluer se l@@ ôô ken iyol yase yô , ka di ken iyol yase se sun@@ da ye , kpa aluer se gema se l@@ ôô ken Jijingi yô , se sun@@ da di ken Jijingi je . Aluer se mba a kwaghfan sha mimi yô , a saan se iyol u den ser Yehova a̱ kuran se . 3 : 14 , 15 ) Ka sea lu hen tsombor môm je kpa , an@@ za ase a lu kposo kposo shi mbamlu asev kpa mba lun kwagh môm ga . Nahan cii kpa , er se var a tindi u a pasen se a to@@ ho la yô , se mba zuan a mtsera u tindi ne hegen je . Ieren i mbamaren sha kwagh u henen Bibilo ia bende a ikyar i wan ve nan ye vea Aôndo la nena ? Ngeren u i@@ vangeli i Luka kaa ér , “ eren dedoo a mba ve lu a ish@@ u@@ ghun ga kua mb@@ ab@@ ov kpaa . ” — Luka 6 : 35 . S@@ ea er ivaa shin sea lu kwa@@ v kpa , ngeren mban vea pase se atô@@ akyaa a i doo u se wuese u@@ iyua mban yô , man gbenda u se tese ser se mba a iwuese sha u@@ iyua mban la . ( Mpase 14 : 1 , 4 ) Se na jighjigh ser mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar sha ashighe kposo kposo la cii kohol hingir “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” u Yesu a kaa wener una naan se “ kwaghyan ” sha ashighe ashighe la . Nahan Mbayuda mba ken derianyom u hiihii mbara kpishi lu a ishimaverenkeghen la . Sha u henen Bibilo kure kure yô , V@@ ania kua Mar@@ c@@ el@@ o hii u n@@ á@@ n Aôndo jighjigh taveraa , shi lun a vangertiôr sha iyol i Aôndo ka a wa a kegh a kegh u wasen ve sha u been a mbamzeyol vev la kpaa . Ken ngeren u dondon ne , sé time sha akaa at@@ aan , a aa wase se u dondon ikyav i nongo u Yehova u ver se la yô . U@@ b@@ omb@@ au@@ angev mba ken jijingi mban na ior umiliôn imôngo u kera soon Aôndo ga . — Ôr Pasalmi 9@@ 1 : 7 - 10 ; Mat . “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka dooshima . ” Ka sha inja je i tee ve i kar sha ior nav mba tsuaa mbara ye . Zum u Mba@@ am@@ on mough num a an - gar u Mbaiserael ugen yô , “ jijingi u Aôndo kende [ Saulu ] sha agee . ” Paulu seer wan se kwagh sha kwagh u dooshima , ér : “ Ny@@ agh nen kwagh u a lu u ifer , var nen sha kwagh u dedoo . ” ( Mbaromanu 15 : 26 , 27 ) Nyian ne kpaa , ka se er iyua sha ci u mbananjighjigh a vese imôngo mba ve lu ken ibanave la a ishima yase man sha dooshima kpaa . Yehova na se kwagh u@@ gen@@ egh u tesen se gbenda — ka imoshima je la . ( 1 Yohane 4 : 8 ) Hanma kwagh u Aôndo a eren cii ka dooshima na ka a mgbegha un u eren kwagh shon ye . * Ken ufoto mba Yesu kpishi mba i kp@@ el a kp@@ ela cii , m@@ lu@@ ashe na bee or u ka nan lu zung@@ u@@ lu@@ u , ahan a gbe nan zwa ga , shin aa gb@@ aan je kpa i la@@ ghen a la@@ gh yô . I@@ ti i gumor ne ér B@@ r@@ un@@ o . Yange bee kô@@ le@@ eji , hemba yan iky@@ aren a mba ken k@@ l@@ ase na cii , nahan anmgbianev nav man ati@@ ca na lu k@@ umbur a na ér a yem makeranta u vesen . ( Yeremia 1 : 17 , 18 ) Icighan M@@ kaan i Yehova sôr gbenda u u lu u shami la wanger wanger ver sha ci wase . U Ô@@ ron Akaa V@@ ighe V@@ ighe sha Kwagh@@ fan An@@ it@@ a kaa ér : “ Yange y@@ ang@@ em u zan mbamkombo shi kaa ér iti i Aôndo tsô kpa m de t@@ eren ga . ( Mbaheberu 11 : 4 ) Nahan se fatyô u lun a vangertiôr ser , Yehova ngu umbur un , una va nder un shin ku , una lu uma ken paradi@@ so shin tar . “ Ter . . . ande hen Sh@@ im@@ on ! ” Davidi kaa ér : “ Gadia ter@@ em man ng@@ ôm un@@ du@@ m , kpa TER Una tô@@ ôm . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 6@@ 1 , 45 Jighjigh u Nan Ka a M@@ gb@@ egh@@ a Se Se Er Akaa a Dedoo O@@ k@@ to@@ ba 15 , 200@@ 9 Nenge ase kwagh u A@@ na , profeti u kwase ugen u sha derianyom u hiihii yange eren yô . A eren msen ti@@ ôn@@ ôô a been yô , a ningir a a@@ gb@@ ande ne sha , sha inja sha inja , er i doo u a er hen ijiir i i lu eren mkombo ne la . Aôndo nengen a ior umiliôn 8@@ 00 mba ve tse ij@@ en hanma iyange la , man umiliôn mbagenev mba icombor ve i nzughul a ve la , man ikp@@ ela i mbamaren mba ishima i nyian ve sha mlu u mbayev vev u ken hemen man mkpeyol ve la . Kpa mba eren tom ken mcivir u Yehova her sha afatyô ve cii . ( Genese 6 : 13 ) Nenge ican i Noa ya u y@@ esen tsombor na ken imba tar la sha wono ! Nahan a wa ve kwagh ér er ve lu mba nan jighjigh yô , ve ‘ bugh ishima ’ sha u van ikyua a na kua mbagenev kpaa . Er nan i lu hange hange u se hen kwagh sha ikyev i Aôndo ? We kpa nagh ku Yesu na sha uma na la ka iyua i Aôndo iyol na a ne u yô . Ka doon we u duen kwaghpasen vea mbayev man agumaior kua mbag@@ anden cii kpa ? Er yange i mar hanma O@@ ri@@ serael ken ikyurior i í tsegha i̱ nahan kpa , hanma ve nan lu a ian i tsuan u civir Aôndo shin vendan un . Sha nahan yô , Yehova nder Wan na u ishima ishima ne shin ku shi na un injar i uma u kpen ga sha Tartor u sha . We kpa aa fatyô u geman uma wou . ( Genese 19 : 11 ; Luka 1 : 20 – 22 , 6@@ 2 – 6@@ 4 ) Ka dyako u isholibo u se ye la a ve a akaa ne ye . Yange wan@@ kwase la kaa wener : “ T@@ erem ma a lu ase hen profeti u ken Sam@@ aria la , nahan ma a bee un im@@ ande ! ” — 2 Utor 5 : 1 - 3 . Lu kwa u sha uhar u i nam wa@@ da ér m nyôr S@@ ho@@ ja i Amerika je la . Aôndo kaa ér : “ Ka nahan man M kaa Mbaiserael , M@@ er : ‘ Ma or u ken ven nana̱ de ye awambe ga ye . ’ ( Ru@@ tu 4 : 14 , 15 ) Er Na@@ omi hide ken Bete@@ le@@ he@@ m “ a@@ ve@@ ve ” nahan kpa , hide shi lu “ ave ki@@ va ki@@ va ” ! — Ru@@ tu 1 : 21 . ( b ) Er i nger ken Mateu 13 : 28 nahan , ka nyi yange i pine ian ér a ere , man lu unô pine ian sh@@ on@@ o ? Nahan kpa , se mba been makeranta yô , i hide i tindi se ken tar u K@@ an@@ ada ! ( Mbaheberu 5 : 14 ) Umbur kwagh u Yehova ôr sha ikyev i profeti Yesaia ne , ér : “ Kwagh á tser mba ve yer ifer er , kwagh u dedoo , man kwagh u dedoo yô , ve gem ve yer er ifer la . ” Tor A@@ ha@@ su@@ er@@ u er ze@@ ge iniongo ken inyom i sha utar i m@@ tem@@ tor na la ( ka inyom i 4@@ 9@@ 3 Cii man Shighe u Yesu je la ) . Nahan kpa , shighe u Solomon lu tor la , a undu kwaghwan u Aôndo . Mbafilipi 2 : 4 ngu a kwaghwan u injaa sha kwagh ne . Ivur Bibilo la kaa ér : “ Hanma or nana de kera waan akaa a nan iyol i nan ikyo tseegh ga , kpa nana wa akaa a mbagenev ikyo kpaa . ” “ Tsô A bugh ve ishima sha u kaven icighan@@ ruamabera . ” Yange Se C@@ ia Ga sha ci u Yehova Lu a V@@ ese ( E . Kanyi ka se er sha u palegh mbat@@ esen mba ai@@ eve ? F@@ o@@ to : M@@ u@@ se@@ u da C@@ id@@ a@@ de / L@@ is@@ bo@@ a Kanyi yange i na ve mcivir u Ba@@ al lu kwagh u vihin y@@ um@@ u ? Kwagh u kwase ne a ôr sha heen ne zua sha kwagh u apostoli Yohane a nger ne , ér : “ Akaa a a lu shin tar cii , isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man i@@ ha@@ gh i uma ne , ka a Ter ga , ka a taregh tsô . ” Sha kwagh u i nger ken I@@ vangeli i Luka yô , Peteru kaa ér : “ Nenge , se undu akaa ase , se dondo U . ” K@@ u ka ua wua or wase yô , i lu se er nan kpe ga nahan . Jo@@ ac@@ him kaa ér : “ Yange ishima vi@@ him tsung shi m m@@ or iyol kpaa . Mba ve nyôr a nyôr Mbayuda la kpa i nengen ve ér mba ikyurior la . Akaa ne cii n@@ ungwa sha akav a a lu ke ’ Ruamabera a tesen ér hegen se mb@@ á ke ’ ashighe a mkur yem ica hi@@ in@@ ii la . Lu hange hange u Iserael una ‘ hungur akaa a ashe na nenge a mi la ga , ’ ka nahan ve una za iky@@ ura ye . Zum u m lu wasen mba shin af@@ ishi a mkohol la tom yô , Anmgbian K@@ nor@@ r za va f@@ aa f@@ aa va kende yil@@ am ér , “ F@@ red , ” maa kaa ér , “ hungur mo , m kera tsua anmgbian u nana lam a up@@ ania mba ve kohol ken ze@@ ge iyou u eren iniongo ker , u a lu ikyua ikyua heen , se ki@@ mbi inyaregh sha mi la ga cii . F@@ o@@ to u I@@ ji@@ mba@@ gh — V@@ ih@@ in Or Shin V@@ ih@@ in Ga ? Mo yô , m hembe veren ishima sha kwase wam sha u wasen un . ” Jo@@ han@@ n@@ es G@@ ut@@ en@@ ber@@ g Shighe u inyom i 14@@ 50 la nahan , or u ken tar u Jam@@ an@@ i ne var iky@@ e@@ ky@@ e i gb@@ eren ityakerada a mi i̱ hiihii bee . Yehova kaa ér : “ Me p@@ aa ve sha tahav mbu She@@ ol ; Me p@@ aa ve sha ku ; we ku , ka h@@ an ub@@ omb@@ au@@ angev ou ve lu ? ▪ Shighe u mnenge u iky@@ ar@@ em a per tindi u Bibilo ga yô , doo u me han@@ ger sha mnenge wam ga sha ci u nyi ? Ka kwagh u vesen u nyi a lu ken Ho@@ sea 2 : 6 – 8 , man mkaanem man zua sha mlu u Iserael nena ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i i gem ér “ or@@ tom ” ken Bibilo la i ôr kwagh u or u nan nenge kwagh a ishima i môm ér nana sh@@ ire mbagenev tom yô . Se Mba Eren Tom W@@ ase sha Gb@@ a@@ shima Nahan kpa , sha u dondon gbenda u Aôndo a soo la yô , se lu er ‘ ikyav mbi i@@ civirigh mbi i tsegha mbi , shin i ver mbi sha u eren Yehova tom a mi shi i ser mbi sha ci u hanma tom u dedoo yô . ’ Lu@@ un er Yesu una ungwan kwagh ga yô , yange ma kô@@ r@@ cio u eren kwagh ne ga . Mbat@@ amen mba ken ityar cii mba ne mbakur@@ an mba ningir sha mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine ve ver ve la icivir “ H@@ endan Nen A Diabolo ” Sha kpôô yô , gbenda u i lamen ijô ainge ne kaha kposo a iyua i icighan jijingi i̱ yange i na mbadondon Yesu mba tsuaa mbara . Paulu nger ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga , ma hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii , ka ma nyôr zan zan ma pav uma a jijingi man shi u@@ ij@@ u@@ an a m@@ shi@@ am kpaa , ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” U seer sha gbashima u se lu a mi sha tom u kwaghpasen la yô , se fatyô u tesen ser loho u Tartor mgbegha asema ase nena ? • M@@ seer u m@@ vende u vendan atindi Ma@@ ac@@ i 17 - 23 , 200@@ 8 Iyol i H@@ id@@ en a M@@ i J@@ ime Ng@@ i K@@ ur Mbam@@ zeyol Tsô a tôô mngerem a ôô ave , a kaa ér : “ M ngu a ibo sha awambe a ish@@ ôô@@ gh ne ga . ” Mbagenev yô , de u eren uma u iji@@ mba@@ gh . ( Luka 21 : 19 ) O@@ ru@@ m@@ ace môm nana fatyô u eren se if@@ er@@ kwagh gbem sha won ga . Lu u vea hingir ‘ tartor u upristi sha ci u Yehova . ’ W@@ ea lu ortamen yô , u nôngon wer u fa agumaior a ken tiônnongo wou kpa ? Mba ve kom u eren tom u ortamen shin di@@ ak@@ on man ve lu a vôso kwase ga yô , vea fatyô u zan M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom , vea been makeranta ne yô , a fatyô u tin@@ d@@ in ve hen tiônnongo u ken tar ve shin ken ityar igen ape i gbe u a wase Mbakristu sha u ve vi@@ a ken jijingi la . ( 1 S@@ am . 17 : 32 - 5@@ 1 ; Ps . 18 : 0 - 50 ) Davidi yange nger kwagh sha erdoo u Aôndo u a hembe cii la ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , U er akaa a O@@ u a kpilighyol ngee kua mbamhen O@@ u mba sha a vese la kpaa ; kwagh u á kar un sha a We yô , kera ngu ga . ” — Ps . Kor mbap@@ er@@ apera . ( Pasalmi 119 : 9@@ 2 ) Lu ior mbagen lu tôvon un a ican ga , kpa lu Mbaiserael mba ve p@@ eren atindi la kôr un ihyom ye . Doo u se dondo hemen u Yehova , á lu mbamhen asev ga sha ci u nyi , man ka mbampin mba nyi ve due ? ( Ho@@ sea 5 : 15 ) Aluer se er nahan yô , se sun@@ da injar i dedoo , shi se zua a iember man bem u hemban cii u mba zenden vea Aôndo sha mimi ve zough a mi la . — Pasalmi 1@@ 00 : 2 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 . A@@ g@@ umaior a A C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Gb@@ a@@ shima La Aluer se mba eren nahan yô , hanma kwagh u se eren ken uma wase cii una tese ér sar se u eren ishima i Yehova shi pon@@ on mba@@ aie mba Satan la kpaa . I@@ ny@@ aregh man A@@ eren a Dedoo , 2 / 1 Or@@ tamen u hemen makeranta ka a ver ishima sha akaaôron a ken makeranta man ior mba vea na a la kpaa . Sha kpôô yô , alaghga a t@@ ume u iyol sha ci u mbamzeyol ou . Vea ume atam a iyol i been ve her ; vea lu a z@@ ar kpishi , shi vea lu gese gese kpaa , sha u pasen er TER A lu u perapera yô . ” Paulu yange soo ér mbananjighjigh a na imôngo mba doon un ishima mbara ve er kwagh u una vihi mlu ve u dedoo vea Yehova ga . M@@ yen u uumace man ieren i kwaghaôndo i keren u hemban mbagenev la na yô , mbahenen mba Yesu kpa keren ér ma ve hembe mbagenev . Kwaghôron u profeti u i er ken takerada u Mpase , u un kpa a er kwagh u mtim u u@@ gomoti mba uumace la seer tan iwanger sha kwagh ne . Mose kpen yô , Yosua u kar hemen Mbaiserael sha ityough ki Mose la , “ iv a jijingi u mfe . ” ( D@@ ut . Lu kwagh u er Yobu je ne . U palegh h@@ ôn u c@@ a@@ ghen a c@@ agh kwagh la nena ? Kpa , gema shighe wase ne di ye ? K@@ A@@ D@@ U@@ N@@ A 3 ( Z@@ wa Buter ) ( 2 Pet . 3 : 11 ) Se ver nen shighe kpishi sha u eren msen sha gbashima shi henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wase shi zan mbamkombo shi eren mcivir u hen tsombor hanma shighe shi eren tom u pasen kwagh u Tartor sha ishima i tse@@ en kpaa . Ken washika u apostoli Paulu nger Mbafilipi la , a ôr kwagh ugen u una fatyô u hingir aôndo yô . Ity@@ av mbi i nôngo ikyua a Me@@ gi@@ do u tsuaa la zua sha mlu wase u ken hemen nena ? ; H@@ un@@ t@@ le@@ y , E . Á ta iwanger sha mbampin mba ve z@@ eren van ior ken asema gbem la , inja er , er i hii man a ne ican iy@@ an man m@@ nyoon ian , man kwagh u una va er sha akaa ne yô . Nahan a nger ér : “ Ngeren u sha kwagh u uma u anmgbian u nomso la yange wasem u kaven angev av , shi m zua a ishimaverenkeghen kpaa . ” Shin er se fatyô u eren u@@ ivande ga nahan kpa , se fatyô u wasen ior saan saan ser ve fa mimi u a lu ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . Nahan kpa , aluer Orkristu tsu@@ me undu ikyum@@ u@@ ile yô , shi nana fatyô u kuren tom u nan lu a mi u eren sha ci u mbananjighjigh a nan imôngo la je he ? ( Mbaefese 4 : 23 , 24 ) Paulu ôr kwagh ne nahan ér : “ T@@ su@@ aa la yô , ne lu ime kpa hegen yô , ne mba iwanger ken Ter . U hen wer er mbagenev lu eren akaa a dedoo ga yô , yange a taver Samuel u eren kwagh u dedoo ga he ? — Er taver Samuel nahan kpa , a za hemen u civir Yehova sha mimi sha ayange a uma na cii . — 1 Samuel 3 : 19 - 21 . U@@ dubu imôngo ken atô ve ka mbai@@ vangeli mba eren tom ke@@ ke — mba pania man mbam@@ ishen — mba samber a loho u dedoo u Tartor ne ‘ zan zan aren ken ik@@ ighir i tar ’ je . 19 Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La Yehova kaa ér : “ Kpa zer timen k@@ imi tugh man ate@@ tan . ” Heela tseegh ga , hanma or ken tiônnongo nana zua a iwasen sha u lun imôngo vea Mbakristu mba beenyol . F@@ ese je , u due u yem sha i@@ wo , if@@ i u Y@@ ord@@ an y@@ ande la , vea Mbakristu mba@@ jighjigh mbagenev mba hen gar la cii , kua ang@@ ar@@ ev mba ve kase un la . ( Gen . 1 : 2 ; Mba@@ j . 14 : 5 , 6 ; 1 S@@ am . Jigh@@ ilii yô , sha iyange i i due a takerada u Matthew ate@@ tan sha mkombo u injaa la je , m na or takerada ne ! ” A kaa ér : “ Zum la [ ior ] vea na ne ken ican , vea wua ne kpaa ; akuraior cii aa kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am . ” 4 : 5 ) Yô , se cii se dondo nen ikyav i apostoli Paulu yange ver la . A nger wener : “ M er akaa cii sha ci u Loho u Dedoo sha u me zua a kwar sha mi yô . ” ( 1 Kor . Tsô mba@@ shir@@ en mbara kaa a na er : Nahan ka u ka se̱ za wu@@ he i se̱ kura kera ? M@@ gem u sha iengem la tese iengem man m - ne u a va na Yesu tor u Tartor ken hemen la , man kwagh ne tese ér kwaghôron u profeti u Aôndo ka u b@@ un@@ den mayange ga . Er ve “ dugh ken zege@@ can la ” uma yô , vea lu shin tar ne zum u a er ivese i Tor Mesiya sha la . Er i cian ér kasev mba ve a imeen yô , i lumun ér ve lam a nomso ken igbar , shin ve zende kera ga , saa vea ci@@ r kwagh sha ityough . Yehova yange pase Adam ken sule u E@@ den kwagh u una er nena ? E@@ i . Doo u se tôv se fa , aluer Aôndo wase se sha ikyaa la sha ma gbenda u se kav ga yô . Kwagh@@ ngeren wase u a dondo ne una ôr kwagh ne . Shi kwagh ugen u a hembe doon u se fa je yô , ior mba zan ad@@ ua mba ken V@@ egh@@ er@@ tar u I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , ape i lu ityar i ab@@ uter ga la , wa iyol sha kwaghaôndo hemba ior mba ken V@@ egh@@ er@@ tar u I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , ape i hembe lun ityar i ab@@ uter la . ( Mbakolose 2 : 8 ; 1 Yohane 4 : 1 ) Mbashiada mba Yehova dondo ikyav i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la , mba eren tom u pasen kwaghaôndo ken ityar je hemba 2@@ 30 , shi mba kuren tom ne doo doo kpaa , nahan mba van ior a loho u dedoo u Tartor u Yesu ôr ior la , sha hanma ijiir i ve zough a ve cii . Ka nyi ia wase se u lun a mnenge u mimi ? ( Yesaia 45 : 18 ) Nahan , i gba tar jighilii sha ci u uumace ve lu sha ú yô . ( Yes . 43 : 19 ) Takerada u Yesaia ityough 1 - 6 ôr kwagh u icin i i ta Mbaiserael c@@ iligh c@@ iligh ér kwaghbo una va tser gar u Yerusalem man ag@@ ar a a kase un la . ( Mbagalatia 5 : 13 ; 1 Yohane 3 : 18 ) Ikyav i tesen yô , mba eren kwagh ne zum u ve za zough ishigh a anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev mba ve lu u@@ ange la shi ve taver mba ve yen ishima la asema , shi ve wase mba ve taver ga la . Nahan er P@@ ase@@ ka lu Mbayuda “ iyange i umbur ” nahan kpa , hen Mbakristu yô ka nahan ga . Kpa er se lu Mbakristu yô , doo u se fa kwagh u i , shi se umbur akaa a injaa a i tese se la , sha ci u “ icighan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . ” — 2 Tim . Man shighe la kpa kera shi ica ga . — Genese 18 : 23 – 32 ; Duteronomi 32 : 4 ; Pasalmi 37 : 9 , 10 , 38 . ( Ôr Pasalmi 1@@ 37 : 1 - 6 . ) ( Aerenakaa 18 : 3 , 4 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 7 , 8 ; 1 Timoteu 5 : 8 ) Ú ver Tartor ngu u kwagh u hiihii kpa ? — Mateu 6 : 25 - 33 . A kaa ér : Hegen m ngu nengen sha inyaregh y@@ agh iyol yam . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mba nan ior magaz@@ in u Awa@@ ke ! Á kaa a ve wener , “ m su@@ gh ne , ” maa a wu@@ he h@@ unda je . ▪ Shin ú naan nan tra@@ k yô maa kaa wer , “ M soo u fan mnenge wou sha itinekwagh ne , ka nahan ve m ve heen nyian ye . ” Ka imba kwagh i i̱ er ken tar u F@@ in@@ land je ne . ( Yohane 4 : 34 ) Er se lu Mbakristu , se tsegh ayol a ase yô , se kpa doo se tsung u eren ishima i Aôndo er Yesu kpa yange er nahan . 6 : 2 ; Ps . Ka aeren a doon D@@ ina a nyi alaghga yange una nenge a mi ken She@@ k@@ em ? U@@ j@@ ende mba b@@ ov vea na jijingi u tar ne una vihi mhen wase . Mbagenev di yô , shighe ka a kar cii ve ve mase fan ye . Ka Yehova yange hii zuan uumace ivese ye , shi ivese ka un kwagh u i@@ civirigh kpaa . Hegen Mbashiada mba hen gar u N@@ ap@@ les je nôngo u kuman er 3@@ ,@@ 7@@ 00 nahan . Or@@ tamen ugen vôso kwase , mba saan saan kuma anyom 20 hegen , a kaa ér : “ Ashighe agen ka a i hemba lun a inja u kaan ér ‘ Y@@ am anyi , ’ a u kaan ér ‘ U doom ishima . ’ ” Sha nahan yô , nom man kwase vea er nan ve wan u doon ve ishima , u una fatyô u nengen sha iyol na ga la , una va ve a mp@@ av ga ? 28 : 19 ) Cii ve i̱ er or batisema nana̱ hingir Orkristu u mimi , shi nan hingir mô ken Mbashiada mba Yehova yô , saa or la nana lumun ér Ter , Yehova hemba cii , shi nana fa ian i Yesu a lu sha mi , kua tahav mbu a lu a mi la kpaa . 9 : 27 . Me wa icam i wuese TER , gadia A er a mo doo kpishi je . ” ( Ps . ( Luka 9 : 6@@ 2 ) Er se hingir ikp@@ an i Aôndo yô , kera ka a inja u shin henen sha akaa a se undu la hanma shighe ga . ( Pasalmi 1 : 2 ) Bibilo yase i ôron i̱ de lu kwagh u gban ôron tsô ga kpa i̱ lu kwagh u saan iyol tsung . 15 : 5@@ 3 , 5@@ 4 . Er Yosev tile sha mimi yô , i de un tom shi i wu@@ he un ken ga@@ adi , nahan kpa , Yehova gema ver un doo doo . ( Gen . Se mba eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen sha ci u se wa ayol a ase sha ikyev i tahav mbu Kristu . Aluer u nenge wer kwaghbo una fatyô u hiin yô , u er nyi ? Yobu man Maria , man mbacivir Aôndo mbagen nyian , er St@@ an@@ le@@ y J@@ ones nahan ve sue hem@@ en@@ tor u Yehova I@@ kp@@ elaior i tor@@ on asema , i ashighe agen mbahemenev mba kwaghaôndo , shin mba kwagh u pati@@ i a ye ve ishima ka ve hemen i̱ la , nzughul a ior mba Aôndo sha ajiir kpishi . ( Mbakolose 1 : 13 - 16 ) I kôôm ior mba ken La@@ od@@ ish@@ ia sha er mlu ve u ken jijingi yange ‘ nd@@ ôh@@ ôr ga , shi tse@@ e kpaa ga yô . ’ Zum u i we se tom sha ikyev yô , iyol i hiden a mi ijime ia wase se se palegh u tesen ser ka se je ne , shi tesen ser ka sha iniôngon yase man m@@ fe@@ tom wase ve tiônnongo a lu zan hemen ye . 11 , 12 . ( a ) Ka nyi i tese ér Yehova lu a ior mba Wan na lu eren tom a ve sha u koson atôônanongo sha shighe u mbaapostoli laa ? I@@ ̱ sha uhar yô , se nenge a zayol u a ve sha m@@ zende u i zende Satan kua az@@ ô@@ v a na sha kera , sha u iv@@ in mkaanem ma ken Mpase 12 : 9 la . ( b ) Or u nan lu O@@ ri@@ serael ga yange nana soo u civir Yehova yô i gba u nana er nyi ? Ka ken igbenda i nyi nahan se nenge a ieren i dedoo i ken mbag@@ en@@ eve ? Ka u lun a aeren a aa wase se u wan ishima a am@@ een man u suur sha Yehova shi lun a vangertiôr ser se hemba am@@ een shon , shi a wa u y@@ in@@ an ishima ga kpa ker . Nahan u nenge nena — aluer nom ngu eren kwagh a kwase u nan er ka wanye nahan yô , nan ngu nzughul a ivaa i nan ga he ? Gba u nana ter kwagh u hông@@ or@@ ough tsô kpaa ga , man u kenger imba kwagh la a isharen i bo je yô hemba vihin cii . Ka di zende u doon zan tsô ga . ( 1 Timoteu 6 : 17 – 19 ) Nahan aluer i mee se ér se er idya yô , se hendan nen a í tsung je . Daniel yange fa e̱r Aôndo “ ka A dugh u@@ tor shi A ver u@@ tor ” yô . Kwagh u hiihii yô , ka m@@ ver u Tartor u Mesiya la . 7 : 28 ) Se kpa shighe u se tim sha ityesen i Yesu Kristu , Or@@ tesen U@@ hemban i se hen ken Iyoukura ne kua atesen a na agen yô , se er nen sha akaa a se hen la . Shin a lu iwer kpishi ? 16 : 33 ) Yange za hemen u pasen kwagh , shin er i lu hendan a na nahan kpaa . Ka kwa me Yesu yange venda sha kwaghôron na shin sha ieren na ér una bee wan u kwase ne angev ga ? Kwagh@@ fan u Yehova due ken igbar sha m@@ ne u a ne uumace mkaanem nam ér mba ve hi@@ di a ayol a ve jime shi ve soo u henen Bibilo yô ve fa ma la . Nahan kpa , i tim ve kera ave ave la je ga . I@@ vaa i eren kô@@ ugh la ngi ve a mbamzeyol kpishi mba ior mba ve vese ayol a ve iyev yev la ka ve k@@ an shio u sôron yô . Z@@ a Hemen u K@@ eren Ior Mba In@@ j@@ aa M@@ lu u ikpelaior la yange kôr Yesu ke ’ ishima zum u i kuma u una tindi mbaapostoli mba 12 mbara ityom yô . Se fatyô u lun ikyav i dedoo er Timoteu nahan sha mlu u wang nena ? ( 2 Peteru 3 : 1 – 4 ) Aluer se ‘ tema imôngo a mban@@ ah@@ an@@ tar ’ ga yô , kwagh@@ ts@@ eren u a lu van sha a ve u una b@@ unde mayange ga la una tser se ga . — Anzaakaa 1 : 22 – 27 . Kape sema u kwagh ne ú lu je ne . Yange m va kav mer ka mea kegh ato a ior shi mea wase ve u fan Mkaanem ma Aôndo yô , kwagh ne a nam msaanyol u mimi . Yehova shi seer eren ityendezwa ér : “ Mo Me gema u , ú hingir kwagh u engem zan zan gbem . . . Or u kôron num nan eren kwagh u una ‘ pav ah@@ ur@@ aior ’ ga . ( Anz . Yesu yange er nyi sha u tesen kwagh u Tartor ú Aôndo ua va ere ? S@@ aa or a er nyi keng ve nana fatyô u yan ikyar vea Aôndo ? M@@ pin la ka u hange hange . Inja i Bibilo I Tese la Ka I He@@ mban Do@@ on Cii Er i lu isharen yase la yô , se nôngo sha gbashima se seer taver nen jighjigh wase shi se civir un kpoghuloo kpaa . Hen A@@ pe Aôndo a Hemen Gbenda Cii , Se dondo Ka kwagh u ican kpishi u hemban imeen shin aeren a bo . A na mpase sha kwagh u “ ul@@ ah@@ adi ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber ” mba sha kwaghôron u profeti u ke ’ Daniel 9 : 24 - 27 la nena ? 18 : 13 ) Mkaanem man pase ér gba u mba@@ eren tom u sun@@ da ne cii vea lu wang ken jijingi man sha aeren . * — Ekesodu 34 : 6 , 7 ; Yakobu 5 : 16 . Ka nyi ia wase se ve se hen sha avur a Ruamabera vea or vighe v@@ igh@@ ee ? Se mba kombo imôngo hanma shighe sha ci u nyi ? Yesu Kristu kpa shighe u lu eren tom na shin tar la kape i lam sha a na dang je la , yange ior se un shi ve n@@ aha un tar shi ve he@@ e un shi ve haa un az@@ er iyol je kpaa . L@@ U K@@ EN inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W . la , iky@@ u@@ ior i Iserael hii lun ye . Una fatyô u hiden eren ayol a he sha ci u mba a nder ve shin ku la . Hen tugh mbu masetyô mbu uma na la , a ôr kwagh ve á kaa ér ka mba ve ‘ taver ishima ve lu a Mo ken am@@ een a i lu me@@ en Mo la cii ’ yô . A fa wener aluer un ker mtsera sha tom u Aôndo a tsough un ér una er la yô , a lu sha mi ga . A@@ ts@@ am agen a M@@ us@@ s@@ org@@ s@@ k@@ y yange dugh la kpa ôr kwagh u ior mba ken Bibilo , er i í yer ér “ M@@ tim u S@@ en@@ aker@@ ib@@ i ” la nahan . M@@ sen lu kwagh u Mbayuda eren hanma shighe yô , shi lu vegher u mcivir ve kpaa . Mba@@ z@@ ende@@ v mbagenev kpa kar gbenda la nenge a or u mban@@ um@@ un@@ gbenda vihi un iyol ne , kpa lu Or@@ s@@ am@@ aria ne “ mhôônom kôr un ” a na , wase un ye . ( b ) Yesu yange ta icin sha kwagh u loho u dedoo ua va er la ér nyi , kpa ka ieren i nyi ka se za hen ior a mini ? M@@ sen yange wase anmgbianev mban er wase sha ayange a P@@ ine@@ ha@@ shi la nahan kpa ? Or u nan lu a jighjigh u nan u mimi yô , ka nan lu a vangertiôr ér iniôngon i nan i eren akaa a aa na a doo Aôndo a nan la ia saa ishe ga . Kpa ve gema ve pu@@ u un a pu@@ u . Hii nan ve i gbe kpee u ior mba Aôndo vea lu ior mba s@@ angen a s@@ ange ga ? Se tese iwuese sha ‘ m@@ vese u iyenge ’ i akaa a mimi a ke ’ jijingi a i hi@@ la pase se la nena ? Orkristu ugen yange lu a angev mbu ken it@@ you mbu i yer ér b@@ i@@ po@@ l@@ ar dis@@ order la , nahan i lu un ican kpishi u pasen loho u Tartor ne sha uya uya . ( a ) Ka sha nyi igbenda nahan se tese ser se kav ibanave yase i̱ ken jijingi man i̱ mbagenev kpaa ? • Ka unô ainge ve lu er ‘ u@@ shir@@ mbaiorov ’ man “ mbayev mba kiriki ” nahana , man hii nan i gbe u vea ôron Bibilo hanma iyange ? Kwagh u i ver sha mi la una fatyô u b@@ enden a mbamhen asev man mbamlu man aeren a ase taveraa je . An@@ sh@@ ul@@ am la yange lu inja er “ sule u i kase u ig@@ yar ” nahan nena ? Gba u mbamaren vea waan ishima sha ci u nyi ? Mkaanem ma ma kaa ér or@@ kur@@ an@@ ilev la “ za ker i i saa la ” la tese se nyi sha kwagh u inja i or@@ kuran sh@@ on@@ o ? Kwa@@ se@@ kristu ugen u gba u una wa ishima a kwagh u a yer wener ka “ mbam@@ nyoon mba ka ve va sha m@@ yar u yaren tom a iyev sha inja ga la , ” kaa ér : “ Alaghga tar ua doo@@ ashe shi ua sar ú kpaa . W@@ a ago@@ yol sha mbamkombo . Nahan kpa , se fatyô u lun a vangertiôr ser Aôndo una na nomso mba a we ve ityom sha ikyev ken tiônnongo la kwaghfan sha er vea fatyô u nengen sha iyôngo na tsembelee yô . — Anz . Er ve fetyô u lamen tsembelee ga nahan kpa , ken ishima ve yô , mba kaan a Yehova ér : “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! Shighe u m lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin la , Kwa@@ se@@ shiada u lamen zwa u H@@ ung@@ ary , zwa u Ng@@ ôm kpa lamen la va un inya , va pase un kwagh , nahan Ng@@ ôm hingir u ungwan loho u Bibilo . ( Mateu 5 : 3 ) Sha nahan yô , hanma inyom yô ior mba ken “ hanma zwa ” mba ve lu hingir mbahenen mba Kristu mba seer a seer . Se hen kwagh na kpishi sha u timen sha akaa a a gbe la . ​ —⁠ Ps . Doo u se hen sha ityôkyaa i í ne ve se lu tin@@ d@@ in a loho sha In@@ tan@@ et la cii ve se mase kighir ijiir i tin@@ d@@ in a mi la ga he ? Nahan a nger a pine iwasen hen mba@@ gb@@ eren takerada la , ve di ve wase un u zuan a B@@ i@@ bel@@ for@@ s@@ ch@@ er , kape i yilan Mbashiada mba Yehova ken tar u Jam@@ an@@ i hen shighe la je la . Shighe u m hii tom u sôron atôônanongo la , um@@ ato man tele@@ v@@ ishen man ak@@ e@@ ke a gb@@ eren kwagh lu hen haregh la kpuaa tseegh , shi m lu a re@@ di@@ o u cuku shin u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta ga . Ikyav i T@@ esen i Ter La Ne se un sha ikyev i anmgbianev asev mba ken Kristu . Sha nahan yô , iyange i gba u a wua Mbayuda la i kom yô , kera lu Mbayuda i wua ga kpa gema lu mba ve lu keren u wu@@ an ve la . Kpa , Yesu gema ôr kwagh a ve u alaghga kpiligh ve iyol ungwan yô . Á pase ve ér vea va ember ken hemen a hemba cii , sha ci u gbashima u ve lu a mi sha kwagh u Tartor la . Na@@ a@@ man za ken Iserael nahan i bee un im@@ ande na la sha ivande . Nyian kpa , Satan kua tar na u bo ne ngu me@@ en se sha akaa shon a Mbakolose tagher a mi la . Ieren ve la tese ér mba s@@ ônon Yehova kwagh môm tseegh , er Davidi nahan . 4 : 24 ; 5 : 21 ; 6 : 11 . Yehova ne se agee a wan ishima ken tom wase u pasen kwagh nena ? Maa isharen i henen sha kwagh u foto la ya tor ken ishima yam . Ishim@@ any@@ ian i A@@ yange A@@ yange La “ T@@ aver Nen Ken Ter ” U@@ ngeren mbat@@ im@@ en sha mi mban pase se ityôkyaa i i ne ve Yehova yange na Satan ian ér a er Yobu atsan kpishi yô . * Yesu pase kwagh ne wanger wang . Ve tese iwuese hen Yehova , Or@@ wasen ve la , ‘ sha u yôôn aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila ve ken ime , A va a ve ken iwanger Na i kpiligh iyol la . ’ “ Ver nen ishima , or nana̱ de ker ne yemen a ven . . . sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ga . ” — MB@@ A@@ K@@ O@@ L@@ O@@ S@@ E 2 : 8 . Aluer ma kwagh zua se a or@@ wan ndor a vese man se fa kwagh u se er jighilii ga yô , doo u se sôn Aôndo a hemen se sha icighan jijingi na . Een , vea fatyô . Er nan ve i gbe u se wa ago@@ yol tsembelee shighe u se lu eren ivese man iniongo i iv@@ es@@ egh ? Yange doo se u undun B@@ ra@@ z@@ il ga cii , kpa se wuese kpishi er mbap@@ asenkwagh u Tartor kua atôônanongo a seer ng@@ een ken tar la nahan . “ A@@ she a Ter yô , nga sha mbap@@ er@@ apera . ” — 1 PE@@ T . U ungwan kwagh la una fatyô u waren we nena ? M@@ yom sha Iky@@ ev i Tartor u Aôndo M@@ gb@@ ôghom Ve ! Er Kwagh u Una Na I@@ vese You I@@ a T@@ aver shi a Saan Ne Iyol Yô , 1 / 15 A time sha kwagh ne ken kwagh@@ ngeren u dondon ne . Ikyav i tesen yô , tôô ase wer u ngu O@@ ri@@ serael sha yange a Mose la . Nahan kpa , Yosev soo u nan un kunya ken igbar ga , shi soo ér i tsaha un ga , nahan wa ishima ér una pav a na myer . Er i tsengaôron nahan , Yesu h@@ enda wan@@ j@@ aki nyôr Yerusalem , nahan ikpelaior ger am@@ o wuese un ér ngu “ Tor u A ve ken iti i Ter ” yô . F@@ ar@@ a@@ o Ne@@ k@@ o , tor u Igipiti yange wua Yo@@ sia , tor u Yuda ken utya shin “ p@@ ev u Me@@ gi@@ do , ” nahan i vaa ku na sha “ U@@ k@@ we@@ legh ” anyom imôngo . ( H@@ ag@@ ai 2 : 19 ) Yehova lumun ve a ishima na cii . Kpa aluer kape i lu la yô , hii nan ve i saan ior kpishi iyol nyian ga , shi ve ze iky@@ ura shin ve zough a mk@@ om ken uma ve ga ? • Er nan ve i doo u se lu mba zungwen mhôônom , shi se lu mba lun asema wang shi kôron num kpaa ? Una na mbacivir un sha mimi vea hide a hingir he@@ gh sha er vea zua a iwasen sha erdoo na gbem sha won yô . — Yobu 33 : 25 ; ôr Mbaheberu 6 : 10 . A@@ L@@ U@@ ER ú fa wer b@@ ou@@ ange u wu@@ an or ngu samber hen ape ú lu la nahan ú kura iyol you ga he ? I@@ ember@@ yolough i tar ne cii ka hi@@ r@@ a tsô . 1 , 2 . ( a ) Ka aan a nyi se lu a mi a taver mbagenev ishima ? Ka sha nyi igbenda nahan atindiakaa a ken Bibilo a kuran we sha ikyev i mbam@@ nyoon mba iji@@ mba i eren i ve a mi laa ? Wan@@ kwase Shi@@ ada ne nger kaa wener : “ Se cii yange se vôso ior mba ve lu Mbakristu a vese imôngo yô , man se mba iorov 23 ken tsombor wase mba se civir imôngo hegen yô . ” Ior kpishi mba ngohol loho u dedoo ne her . A tindi profeti na N@@ at@@ an hen Davidi . ( Yobu 34 : 10 ) Ka Yehova a ve se a ican ga , kpa ka un a ne se “ hanma nagh ku dedoo man hanma iyua i vough kpaa ” ye . — Y@@ ak . 3 : 1 - 5 , 12 . Akaa nga kpishi a i gbe u se hen se fa sha kwagh u mlu wase u ke ’ hemen yô . Aberaham kpa , Yehova na un injar sha jighjigh u na un la , gadia Aôndo hide kimbir iky@@ ur i vande yan a na ér akuraior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor na la shi bu@@ m ér una er kwagh ne kpaa . ​ ​ —⁠ Ivur 15 - 18 . 3 : 13 , 16 ; 8 : 1 , 18 . U@@ bran@@ ci mba ken ityar igen kaa nahan ér , ior kpishi mba ne ishima sha kwagh u sôron a@@ you a ve shin akaa a ve lu a mi la ga . Ab@@ iya lu hen ya u ifer ngee her kpishi yô . ( 1 Mbakorinte 15 : 42 - 44 ) Á kaa wener : “ Mba lee kwagh u a lu u h@@ ôôn yô , kpa mba gem mba nd@@ eren kwagh u a lu u h@@ ôôn ga yô . ” Takerada u atindi a kwaghaôndo u Mbayuda , u yange i hii u ngeren u ken inyom shon la , ta nomso icin ér : “ De lamen nen a kasev kpishi ga . Aluer ne er nahan yô , vea hông@@ or ne . ” ▪ Mbat@@ amen , Ne Nenge Tom u T@@ sa@@ ase Mbagenev la Nen@@ a ? Yehova gbe maan ior shin akuraior er a soo la , eren mbagenev ér ve doo , mbagenev di ve vi@@ hii ? Ka jighjigh u nyi ior mbagen ve lu a mi sha kwagh u mimi , man er nan ve mhen ve la a lu shami ga ? Mbagalatia 3 : 19 kaa ér í na Tindi “ sha m@@ kaa u mbatyomov mba S@@ ha@@ av sha ik@@ ev i or@@ him@@ en . ” Sha ci u ne we igbenda Y@@ am ik@@ o ga ” yô . Jigh@@ ilii yô , uumace mba ve ne Yesu jighjigh cii vea zua a averen a tsôron sha ci u nagh ku ip@@ aan ku a ne la . ( Pasalmi 9 : 18 ) Shi Bibilo ôr kwagh u Or u a gbe se la kaa ér : “ U bugh uwegh O@@ ugh , U ne hanma kwagh u uma sha isharen na , ka kom un . ” Shi a seer wener : “ Nahan aluer ishe you ia lu dedoo yô , iyol you cii kpaa ia iv a iwanger . ” Mayange je ú va ah@@ enge ga , gadia Yehova Aôndo iyol na ôr kwagh u Wan na , wener : “ Mo M ver Tor Wam sha icighan@@ wo Wam , Shi@@ on . ” — Pasalmi 2 : 6 . Or môm ken iorov an@@ igh@@ eni mban kaa ér yange nan za lu hen ijiir i doon tsung shin i yan ican ga . ; T@@ id@@ well , T . M@@ kighir u Mbak@@ ov Ngu a T@@ ahav K@@ uma Nen@@ a ? 34 : 8 . Kwagh@@ bo ka una p@@ enda ishigh u van sha a vese yô , ka se palegh shin se yer gayô se yevese . Paulu pine Yesu ér : “ M@@ ̱ er nana , T@@ ere ? ” Hegen ne yô , ve kpaa mba wasen u samber a loho u dedoo u Tartor u Aôndo ne sha tar . — Mateu 24 : 14 . Se fatyô u pinen ser : ‘ Ma shighe una va u hanma or u nan lu uma cii yô nana lu ken mkpeyol je kpa ? ’ Alaghga a lu se er ve kav se tsembelee ga nahan , shi isharen i ken ishima i ka i taver tsung la ia fatyô u mgbegh@@ an se u dondon kwagh u a sar ishima yase la . Ka mba i shigh ve mkurem la cii ve lu uwegh sha tom u karen mba ve civir Aôndo a ve imôngo sha tar cii la kwaghyan u ken jijingi ga . Mba hiden za sôron ior umiliôn imôngo , shi mba i lu henen Bibilo a ve kpaa mba udubu deri imôngo . Ish@@ aren i lun yôugh@@ yô@@ ugh kpa ia fatyô u nan se se ure . Yohane yange fa kwagh ne nahan , un u lu apostoli u hemban tsan la . Peteru kaa a ve ér : “ Ge@@ ma nen asema , i̱ er han@@ mô wen batisema ken iti i Yesu Kristu . . . tsô né ngohol Icighan Jijingi iyua je . ” — Aer . 2 : 1 - 4 , 36 - 38 . K@@ e ’ inyom i sha uhar i Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar tema tor ( 6@@ 0@@ 6 / 6@@ 0@@ 5 C.S.@@ W . ) , lu hemen tar cii e̱r i ér kwaghôron u profeti ke ’ Bibilo nahan la yô Aôndo er m@@ ny@@ am ma kpiligh iyol ci@@ er un . Nahan je kpa , akaa a Yohane yange nger ken I@@ vangeli na la nga a inja kpen kpen . ( Mbaheberu 11 : 32 – 34 ) Iyol ia fatyô u kpen Mbakristu ker , nahan kpa , hemba k@@ an a inja u se zan hemen u eren ishima i Aôndo a uwer gban shio ga he ? — 2 Mbakorinte 4 : 1 , 16 ; Mbagalatia 6 : 9 . 7@@ 3 : 9 — Mba@@ aferev ver “ zwa ve ngu hendan a U@@ sha , no@@ mbor ve yô , ngu gem ngu zenden shin inya ” nena ? Shi se fatyô u kaan a mbagenev ser ve er msen sha ci wase , er Paulu kpa er nahan . “ C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ikyo . ” — OR@@ P@@ A . ( Duteronomi 7 : 3 , 4 ) Aôndo yange wa ve tindi ne sha ci u nyi ? U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u Yesu yange ôr sha “ wanakiriki ” shin kp@@ an ugen , shighe u zu@@ lum u Yesu una kpe la . 1 : 1 , 2 . Aluer gba u se tsua kwagh u se er yô , doo u se tsua un a@@ yem a@@ yem ga , kpa hemba doon u se kundu iyol se ker akaawan a Aôndo a er sha kwagh shon la shi se er sha mi kpaa . A@@ mba@@ akaa ne ka “ u z@@ endan ahumbe ityô ” tsô . 37 : 3 ; Yes . 48 : 17 , 18 ) Kape ú nengen u a gbe u laa ? Nenge ase akaa agen a ve ôr ne . Ashighe agen ior mba wan@@ ndor a vese ka vea nenge er i lu nzughul a vese kpa se lu eren akaa a dedoo yô , ishima i hemba lun ve u ungwan loho wase u Mbakristu la . — 1 Peteru 2 : 12 . Yehova nenge sha mciem ma Eliya lu a mi ne kua akaa a nan un ishim@@ any@@ ian la nena ? ( Yakobu 5 : 17 ; Mateu 17 : 1 - 9 ) Mose kpa yange tagher a mbamzeyol kpishi mba se tagher a mi nyian ne , shi hemba ve kpaa . ( 1 Peteru 5 : 8 ) Kanyi se er ve se lumun ser m@@ doom ma tar u Satan ne ma kôr se ga ? ( b ) Yange i fa gbenda u Kristu koson ior ken jijingi la wang nena ? ( Con@@ temp@@ or@@ ary Eng@@ lish V@@ er@@ son ) Ka sha jighjigh u nan man or@@ perapera nana lu uma ye . Tsô maa a kende a lam sha mkav man sha kwaghfan kpaa . Nahan kpa , kwaghôron u profeti ugen , u un kpa a er kwagh u shighe wase ne yô tese ér , sha “ iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee la , ” a kohol ‘ u@@ tor mba sha tar sha won cii ’ ér ve nôngo ityav a Yehova . ( Mpa . I@@ t@@ inekwagh ne doo Yesu ishima je lu kwagh u̱ una gban di tesen i̱ di sha u gban z@@ eren kimbir kwagh môm môm gbem sha gbenda u ior vea v@@ ôr a mi shin a kera doo ve u ungwan ga la ga . M@@ pin u sha uhar u sha kwagh u tindi u Kristu ne yô ka , se er tom u geman ior hingir mbahenen la han@@ a ? Mbashiada mba Yehova kpishi sôr akaa a ve ver sha er vea za im@@ akeranta ne yô . Doo se kpishi er Yehova a hii eren kwagh sha u una u@@ lu@@ gh se una va a vese hen a na , shi a wase se se ye ikyar a na shi se ze hemen u lun a na kôôsôô yô ! ( Mbagalatia 5 : 13 ) Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve doo ayol a ve er ve doo un ishima nahan . Er u@@ be@@ gha ve hembe taver iyol a uumace shi ve hembe wan kp@@ aver a uumace yô , mayange se ker ser se nôngo kwagh a Satan shin se hemba un a@@ yem sha tahav asev ga . Nahan kpa , Mose fa ér Aôndo una fatyô u kôron hanma kwagh geman . Yehova ver Yesu Kristu ér a̱ lu Tor Mesiya sha U@@ wo u Shi@@ on sha kera kpaa . — Mpase 14 : 1 . • Er nan ve i gbe hange hange u mbamaren vea hemba veren ishima sha mbayev vev he@@ gen@@ e ? Se lumun a Yehova man Mkaanem nam sha ci u hanma shighe yô kwaghôron na gbe inya ga . I@@ vese i Wan@@ iyôngo la ia va a averen a nyi , man ka unô Kristu una hingir ter ve sha shighe u Hemen na u Anyom laa ? • Hii nan ve Mbakristu ve palegh ieren i s@@ angen a s@@ ange ? 21 : 12 ; 22 : 16 - 18 ; 28 : 14 ; 2 S@@ am . Shi m soo mer me wase mbagenev mba ken tiônnongo sha afatyô wam cii , me wase ve vough er mo kpa mbatamen mbagenev yange ve wasem nahan . ” Aluer u mough g@@ ô@@ g@@ ô zende yô , gba u ú fa je wer ú tagher a mbamzeyol sha gbenda keng , nahan u vande wan iyol . T@@ ser ne yange u er shiada u vesen , shi u va Yehova a icivir , ica gba ga maa A@@ do@@ l@@ f H@@ it@@ l@@ er hii u tôvon ior mba Yehova mba ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la a ican kpoghuloo . * Shighe u m lu eren tom m@@ ishen ken tar u T@@ ha@@ il@@ and her la a kaa a mo ér una v@@ ô@@ som , nahan m lumun . N@@ ôngon u ungwan kwagh u ve lu@@ ̱ ungwan la shi i lu u ken ishima er lu ve nahan . K@@ ain yange una soo yô ma gema ishima na kua mnenge na , kpa tsua u vendan kwaghwan u Aôndo . ( Ivur 9 ) Alaghga kwagh ne una umbur se kwagh ugen u er Davidi yô . Mose nger ér : “ W@@ aan atindi a . . . m we u nyian ne [ ikyo ] , sha er á kpe u iyol yô . ” Shighe u Mbaiserael lumun hemen u Aôndo la , akuraior agen nenge a m@@ kposo u gomoti u Aôndo aa u ior . I@@ j@@ ung@@ wen ka kwagh u sha gba@@ aôndo u ka se er zum u or kpe se yô . Ka we zan yange u tôv se a ican yum ye ga@@ ̱ ? ’ — Aer . 9 : 21 . “ V@@ a D@@ ondo Sha A Mo ” 4 : 15 ; Y@@ ak . ( Pasalmi 8@@ 1 : 11 , 12 ) Ve soo ér vea yar tom a hanma kwagh u ve lu a mi cii sha u keren isharen ve ayol a ve . — Anzaakaa 18 : 1 . ‘ KA SH@@ A U@@ T@@ A@@ H@@ A G@@ A , K@@ P@@ A KA SH@@ A J@@ I@@ J@@ I@@ NG@@ I W@@ A@@ M ’ 2 : 5 , 41 ) Yange i tôv mbahenen a ican tsung nahan ve sa@@ mbe , kpa kwagh ne na yô , ve seer samber a loho u dedoo sha ajiir agen . K@@ am@@ er@@ on : M@@ pin wou doo kpishi , J@@ on . Nyian kpa , ka sea eren erdoo a mbagenev yô , ior ve soo u lun ikyua a vese . Ka akaa a nyi a lu zan hemen nyian ve i gbe u hanma shighe se umbur ser asaren a iyolough a bo nga a tahav mbu vihin se ? Hegen je kpa ken ityar í í yange tom ne yô , ma nongo ngu u i ver sha tindi ker ga , kpa loho u Tartor yô mba pasen her , shi mba geman ior hingir mbahenen , nahan hemen u Aôndo la ngu yemen hemen her . Na Nen A@@ yol a E@@ n Jighjigh V@@ ang@@ er@@ tiôr Or@@ kasua ka nana va yô , kwase Shi@@ ada la ka a kporom á hide ken kpe te@@ gh@@ elee á na nan ian . ( Yobu 14 : 13 - 15 ) ‘ Tom u ave a Aôndo ua sar un , ’ una lu a isharen i nd@@ eren Yobu tsung je . A@@ g@@ umaior A Á Lu W@@ u@@ ese Yehova Yô Ve mban cii ve var a kasev vev man noov vev her gb@@ ang gb@@ ang , sha ashighe a kwagh a ze ve iyol kpishi je kpaa . — Genese 2 : 24 ; Anzaakaa 18 : 24 . Mbam@@ hen mban nahan ka mba shami ga cii . Mbam@@ lu mbagenev mbara yô , ka dooshima man kwaghfan man iji@@ r@@ ôron i sha mimi . D@@ ugh Bibilo sha Yô , Ka Ikyav I@@ gen i Ny@@ i i Lu i T@@ esen É@@ r Yesu Yange Lu Or Kp@@ ôô Kp@@ ôô ? Aluer amba ne gema ishima ga yô , averen a tsôron la aa kar ve . Saan Mba Ve Z@@ enden sha Mimi la Iyol , 6 / 1 Ity@@ esen na ne ngi se a iwasen nyian : Mbashiada mba Yehova ka vea kohol imôngo yô , mbat@@ esen ve na kasev kpa ian i lamen . 1 : 15 - 21 . Ior kpishi mba ve undu ityar ve , ve yem ken ityar igen ka vea za hen mimi ken ityar shon yô , ve hide ken tar ve sha er vea wase mba hen tsombor ve man mbagenev ve fa mimi yô . Er nan ve msen a lu kwagh u hange hange u wasen se geman erdoo hingir ieren yase ? U@@ ityendezwa mba Yehova vea kure sha mi keng , a b@@ unde ga U tesen ikyav yô , alaghga or@@ henen Bibilo nana nenge er or@@ maren u nan lu nengen sha u@@ ôn tswen nan lu nôngon kwagh tsung sha u van mkombo ken Iyou i Tartor a ônov mba nan mba kiriki yô . 15 , 16 . ( a ) Tom u pania man ish@@ u@@ ghun zua kwagh môm sha nyi gbenda ? ( Yes . 5@@ 4 : 13 ) Shi aluer se mba wan zwa ken mbamkombo mba tiônnongo shi se mba pasen kwagh sha gbashima yô , se zua a bem man msaanyol . 9 : 21 ) Yange venda u ts@@ ahan Mbaiserael mba ve lam sha hemen na dang la , shin er yange una nenge ér , er i lu Aôndo a ver un tor yô , una tsaha ve kpa a lu kwaghbo ga nahan kpaa . Hen er van@@ nya u Paulu la yange una doo Timoteu kpishi yô . Alaghga mhôônom ma se zu@@ ngu mbagenev la ma a na yô , Aôndo una ôr se ijir kpa una shi uwegh . ( Y@@ ak . Nahan Aôndo tim ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a F@@ ar@@ a@@ o cica cii , or@@ sho@@ ja môm tsô war ga ! — Ekesodu 14 : 21 - 28 ; Pasalmi 1@@ 36 : 15 . ( Mbaheberu 2 : 13 ; 5 : 7 - 9 ) Yesu yange na ve mfe u mimi u sha kwagh u awashima u Aôndo shi a na ve ib@@ um@@ un ér icighan jijingi una hemen ve vea mase kaven awashima shon wang . ( Mbaheberu 2 : 13 – 15 ) Er Satan “ a lu a tahav mbu ku@@ ugh ” yô , yange tu@@ ur Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti ken ijime shi mgbegha mbahemenev mba Mbayuda kua Mbar@@ o@@ ma ve wua Yesu . 2 : 15 ; 4 : 13 ) Se fa er se yen yô , kpa se mba a vangertiôr ser Yehova una zung@@ we se mhôônom shighe u se er kwagh u vough ga je kpaa . Anyom nga kar ahar yô , m hii u eren pania . Yehova kaa a na ér : “ U ngu keren akaa a vesen sha ci wou iyol you@@ we ? • Kwase nana tese a ishima i môm ér nan ngu ungwan imo i nom u nan nena ? Ka se y@@ av se gba m@@ ny@@ am mem mem sha ci u Aôndo na se kera mba a mciem ga , er Davidi nahan . 24 : 3 - 14 ; Mpa . 12 : 9 , 12 ) Heela tseegh ga , kwaghôron u profeti ugen wase se u fan inyom i “ shighe u atô@@ at@@ yev ” una kar kuman ve , Tartor u Mesiya ua hii u hemen sha la kpaa , ka inyom i 1914 je la . Kwagh u sha uhar yô , iji@@ r@@ ôron i sha mimi la ngi we ikyo sha kwagh u ior mba kwagh a tser ve la . Ka Akaa a Ny@@ i U F@@ atyô u T@@ su@@ an W@@ er U Er@@ e ? Lu sha ci u tor lu or u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v tseegh tsô shinii ? Ú ngu nôngon we ú zua a imba mfe u vough la kpa ? Ka hanma shighe i hii u veren nongo u Aôndo ? Mbagenev kpishi ka i taver ve u henen zwa ugen . Mimi je , Peteru yange yar tom a mfe man tse - we na ken tom u kôron ish@@ u la cii sha u ha@@ an u@@ kp@@ er nav hen ajiir a yange hen ér ish@@ u ngi kpishi yô , kpa zua a kwagh ga . ( b ) Ka ic@@ in@@ tan i nyi Yehova a te sha ikyev i profeti As@@ aria ? ( Yesaia 40 : 11 ) Shi amba a a@@ aven ne nga samber a iember , shi m@@ ze wase la tese iwuese i se lu a mi sha mbam@@ pase mba Yehova yô . — Ne@@ hem@@ ia 8 : 5 - 8 , 12 . Satan kaa wener Aôndo ngu tsu@@ ghun nom man kwase u hiihii la , sha nahan yô ngu ny@@ u@@ men ve kwagh u dedoo . Lu sha jijingi shon môm Yehova gba sha man tar ye . ( Gen . Shighe u Satan ôr kwagh a Ifa sha u a hemba Aôndo ato la , lu van a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato sha hemen u Yehova u sha won cii la . Kpa mbaapostoli mbagenev vande duen ken ga@@ adi kera sha ivande . Peteru lu môm ken a ve . ( Aer . Paulu yange tse ken An@@ ti@@ o@@ ki u Shi@@ ria de@@ gh@@ ôô yô , a mough zende na u m@@ ishen u sha utar la ken inyom i 5@@ 2 . ( Aer . ( M@@ ika 6 : 8 ) Yesu Kristu tese ikyav er hemen u Ter na a we un sha ikyev la ua lu u sha erdoo yô . Er Davidi ungwa kwagh u M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti ôr un la bee cii yô , mase kaven er un lumun kwaghôron u Shi@@ ba la í lu shami ga nahan . Iky@@ aior , wa nen ik@@ yô tsung gayô ne vihi mlu wen u ken jijingi la . — Pasalmi 119 : 10@@ 1 ; Anzaakaa 22 : 3 . U Ô@@ ron Takerada u N@@ ah@@ um man Habak@@ u kua S@@ ef@@ ania As@@ av - as@@ av Yesu yange palegh imeen i Diabolo i hiihii la nena ? Nahan ve kohol imôngo sha u nôngon ityav a ve . — Yo@@ s . 3 : 11 ) Anyom 40 ken ijime la , Mose yevese undu Igipiti ér F@@ ar@@ a@@ o a de w@@ oo un ga . Sha mimi yô , mbah@@ e@@ men u@@ kwaghaôndo mba ve sen@@ gen ér ve mba dondon Bibilo la ve va a an@@ zu@@ gh@@ ul@@ akaa man mbam@@ tsu@@ m kpishi je . 3 : 18 , 19 ; 5 : 5 ; 6 : 7 ; 7 : 23 . Yange vaa af@@ an@@ yô tsung sha akaa a ngise er la tseegh ga , a hen kwagh u una er ve una za hemen u civir Aôndo sha mimi la kpaa . Kwagh ugen u una na kwagh a gba or sha mnenge u nom u nan shin kwase u nan ga yô ka iyol@@ mor@@ on . ( New In@@ tern@@ ational V@@ er@@ sion ) A@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo yange kôr mbagenev nahan i “ tim ve ken ik@@ ôngo . ” Yange or a yam de@@ l@@ ab@@ a kwaghyan yô , a tôô nan . Or@@ gen u ngeren kwagh kaa nahan er : “ Tar u mba@@ im@@ ev ver ‘ te@@ mbe kasua gbilin ’ sha er han@@ ma@@ or nana yar a mbamhen mba nan@@ ev her yô . ” Ka i gba u mba@@ an@@ umb@@ ev vea zer karen iyol iwer imôngo sha er vea hemba ini@@ umbe yô . S@@ op@@ hi@@ a : Ka sha mi . Ken kwaghhenen u una dondo ne , se va hen se fa aluer profeti la yange una za hemen u ungwan imo i Yehova shin una za hemen ga kpaa , kua kwagh u yange er un la cii . I tôô Yesu i gb@@ ir ih@@ yan i môm a iwanger i ken jijingi la . ( Ef . 4 : 26 , 27 ) Aluer se de ishima vihi se kar ikyaa inya yô , kwagh la una na Diabolo ian i van a mp@@ av kua any@@ iman ken tiônnongo . Aluer ya wam ngu ker c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u kpa , iyol yam di tsô yô ngi wang . ” Aluer tse@@ e iyol hen ijiir i henen kwagh ga , shi usu ngu her wang , ayôôso kpa nga ga , shi kwagh@@ teman kpa doo yô , a hemba lun ican ga u veren ishima sha kwaghhenen . Kpa aluer se mba a mnenge u kpe@@ egh — ser mayange je ior mba se pasen ve kwagh la vea gema asema a ve ga yô — se fatyô u nengen a ieren i dedoo i ken mbagenev kpa ? El@@ s@@ a lu ôron kwagh u Yehova una va er ken hemen ga , shin kwagh u yange er anyom dubu imôngo sha shighe u Yobu la ga . Aôndo tôndo zwa ér una de se asorabo a ase sha ikyev i naagh ku ip@@ aa ku Kristu kura . Kpa mba imoshima ve taver ga la gema hen ér doo u vea ya akaa a Tindi u Mose yange venda la ga . ( M@@ ika 4 : 5 ) Aluer we kpa u kange ishima wer u zenden vea Yehova er M@@ ika nahan yô , ashighe a ican a se lu ker ne aa vihi a t@@ ume inya je kpa , var a Na . ( Ivur 11 , ngeren u shin kpe , N@@ W ) Nahan , u ôron kwagh sha ikyav yô , Yehova ka a shi m@@ ough@@ on “ pe@@ pe kua ai@@ k@@ ighe , ” ‘ tin@@ d@@ in mbatomov nav , u@@ profeti cii , ayange ayange ’ ér ve za ta ior nav icin sha kwagh u ijir i una va ôr ve la , shi a ‘ lu per ’ zan zan kwaghôron na a kar kuren . — Yeremia 7 : 25 . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve pase kwagh sha gbashima je yô , mbaihyomov vev kaa ér “ ve vihi tar ” sha kwaghpasen ve la . — Aer . 17 : 6 ; 28 : 22 . ( 1 Peteru 3 : 1 ) A lu nan nan kpa , fa wer Yehova ngu nengen mlu wou la , nahan shighe u a soo cii tsô una er kwagh sha mi . ( Mpase 12 : 9 , 12 ) Sha nahan yô , ka Satan Diabolo jighilii a hii nan un ibo sha if@@ er@@ kwagh ye . 4 : 32 ; K@@ ol . Er Yehova lu veren Davidi doo doo yô , doo Saulu ga , nahan a kôr un ihyom tsung . Wan@@ ye la ka nan lumun dooshima u ter u nan . K@@ asev mba In@@ j@@ aa mba Ve Lu a N@@ oo@@ v Ga La Wan u An@@ na u kwase gema er nan sha kwagh ne ? Nenge Tom W@@ ase ú Tartor u O@@ k@@ to@@ ba 200@@ 8 , peeji u sha 8 la kpaa . Ka Yesu Kristu i ver un Or@@ hemen u tiônnongo ye . ( Mat . Peteru nger ér yange mba ‘ ne Yesu uma sha Jijingi ’ kera yô , kwagh ne er . ( 1 Pet . Mbamaren vea fatyô u kaan a mô ve ér nana hen ityakerada ne a wan ve sha shighe ugen kposo , i de lu sha shighe u ve eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la ga . Ka mbampin mba nyi i gbe u mbamaren mba ve lu Mbakristu vea hen sha mini ? L@@ ö@@ s@@ ch ; T . * Ikyav tese wang ér , gba u ú nengen sha kwase wou — u kuren mbamgbe nav mba iyolough man mba ken ishima , kpa u hemban cii je yô , mba ken jijingi la . Kwagh u a ne ve tiônnongo u Kristu a lu ken mzough yô , ka er Aôndo a doo se ishima , man kwagh la a mgb@@ egh se u eren kwagh a mbagenev sha dooshima la . ( 2 Yohane 10 , 11 ) U palegh mba@@ ah@@ end@@ anev mban ne una kura se sha ikyev i mbamhen vev mba dang mbara . Ka an nan lu ‘ or@@ wan@@ ndor ’ a vese ? Ken derianyom u sha 21 ne , mkaanem ma Aôndo samber tser sha ajiir a tar cii . Nahan cii kpa , u tesen ônov ou la s@@ á@@ à sha ashighe a i vande veren sha ci u kwaghhenen la tseegh ga . Kape nyian kpa Mbashiada mba Yehova ve tse@@ e ishima je la . Se ker ishimaveren i jijingi nena , man se er nahan yô , ka nyi ia due k@@ ere ? Ikyav i tesen yô , Yehova yange kaa a profeti Mose ér : “ K@@ aa Mbaiserael ve̱ v@@ am a nagh ; ngohol nagh A@@ gh hen hanma or u i doo nan u nan yô . ” ‘ Er u va fe Aôndo ne , ’ ka nyi u soo u eren he@@ gen@@ e ? “ Á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . ” — Yesaia 65 : 17 . Aôndo ngu sha ian i hemban doon cii i una tese uumace cii gbenda u hemban doon u vea kar sha mi sha ayange a uma ve yô . I@@ can tser uumace sha ci u or u hiihii la hemba Aôndo ato , nahan ta mlu na u vough la kera kua u tsombor kpaa . ( Lev@@ iti@@ ku 4 : 2 , 3 , 22 , 27 ) K@@ e ’ vegher ugen di yô , yange i dugh mba@@ asorabo mba ve vende u geman asema la kera ; yange ve lu a ian i nan ini@@ aav ga . — Ekesodu 21 : 12 - 15 ; Lev@@ iti@@ ku 17 : 10 ; 20 : 2 , 6 , 10 ; N@@ um@@ er@@ i 15 : 30 ; Mbaheberu 2 : 2 . Man ka er i p@@ ande ayange la kera yô , gayô , ma i yom ma or ga . ” Alaghga vea lu a mfe man m@@ vi@@ e u a lu hange hange sha u nôngon a mbamtaver mba ken ivese shi y@@ esen mbayev la ga . ( b ) Ka akaa agen a nyi a i “ nengen a mi ga ” ú lu a ishimaverenkeghen i va nengen a mi ken Paradi@@ so shin t@@ ara ? Sha nahan yô , se mba veren ishima ser anmgbianev asev ve lu vough ga , kpa ka se umbur ser alaghga mba a mbamzeyol mba se fe ga yô . Alaghga sha hiihii la , a lu ú kwagh u ican kpishi u eren kwagh ne , shi mhen la una ta ú mciem iyol . Kpa , mbamzeyol va ta sha a na c@@ iligh c@@ iligh ac@@ in atar . Gba u ú za hemen u civir Yehova . ( D@@ ut . Kwagh ugen u shi yange ior eren sha ayange la yô , lu iti geman shin iti m@@ us@@ an . 4 : 1 ) Noa man Aberaham man Is@@ ak@@ a , kua Yakob mba ve civir Yehova sha mimi la yange ve fa iti na . Nahan cii kpa , ú lumun wer sha mimi yô u lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a or imba la jim yô , a gba u or nana lu ôron a ôr sha zwa tseegh ga , shin nana nger a nger ase@@ mber a tesen nahan m@@ ape tseegh ga , kpa nana er kwagh a hemba nahan ga z@@ ee ? • Er nan ve i lu hange hange u lun a mnenge u vough sha kwagh u iny@@ ara ? Sha ci u ka un a lu Tor u He@@ mban@@ cii shi a gbe se ye . Sha kpôô yô , ‘ aeren a na a dedoo a masetyô la hemba ng@@ een a a hiihii la . ’ Ior mba Aôndo vea lu inja er mba a or u wasen ve ga nahan . Iyol i or ngi a alegh kposo kposo er iky@@ e@@ ky@@ e i shir@@ en tom nahan . Ior mba ve sember fan mimi u ken Bibilo kpa ashighe agen dooshima u Aôndo ka a mgbegha ve ve pase mbagenev kwagh u Yehova man Tartor na vangertiôr je i kôr ve sha m@@ tema , nahan ve hingir u timen ken Ruamabera . Ka nyi i gbe u se er ve se yina ishima ga , man ka nyi se time sha mi ken ngeren nee ? Aluer nan ngu nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh yô , a gba u nana ker iwasen sha er nana de ieren i bo ne yô . — Y@@ ak . Ng@@ un ka kwaghyan u a sen Sha je ne , sha er an@@ ti or u nana ya un yô , nana kera kpe ga yô . Hii nan ve i doo u mba ken ivese vea gba zwa môm sha gbenda u vea sôr mbamzeyol mba ken iv@@ es@@ ee ? Paulu yange nengen a mpase u sha mnenge la yô , un vea mba ve lu zan zende a na imôngo la cii ‘ kure ikyaa ér , ka Aôndo A yer ve sha u ve̱ za ôr ’ ior i M@@ ase@@ don@@ ia “ Loho u Dedoo ye . ” ▪ Ka akaa ahar a nyi nahan u er ve ivaa you ia hemba do@@ on@@ oo ? R@@ ic@@ ar@@ do kaa wener “ er m nenge mer Yehova ngu suen mo sha dooshima shi ngu ungwan mbamsen av sha akaa a a lu inja er nga cuku kpaa yô , m seer kporom ikyua a na . • Er nan ve sha ajiir a Mbakristu Mba@@ aiev ve tim a@@ you a adu@@ agh je kpa Mbashiada mba Yehova ve pas@@ en@@ kwagh@@ a ? Sha iyange i Se@@ te@@ mba 1 , 20@@ 12 la anmgbian Mark S@@ an@@ der@@ son hii u eren tom u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine . U sôron aka@@ aeren a ase veren vough shi nan iyol yase m - mem kpishi la kpaa a lu kwagh u wasen . Aluer ishima ngi zan se iyol ér se yina u henen Bibilo a or nahan , se er nena ? ( b ) Ka akaa a unô se time sha mi ken kwagh@@ ngeren nee ? ( Ôr Yakobu 1 : 14 , 15 . ) • lu or u mhôônom kôron un a ior je la . — Marku 1 : 40 , 41 . Paulu t@@ angen iyol ga , á er tom sha ci ve a as@@ enge iyol shio . 3 : 1 , 2 ) Ka se tese ser se mba a iwuese sha kwaghyan u ken jijingi u i ne se la tsung , sha u yan un hanma shighe cii . Alaghga we kpa a@@ sh@@ en u er kwagh u shami ga sha ci u kwagh ugen d@@ an u . ( Pasalmi 5@@ 6 : 8 , nenge ngeren u sha it@@ you la kpaa ) Nahan Davidi tese wener Yehova una hungur m@@ liam nam ga kpa una nenge sha na doo doo shi una kura un kpaa . ( Anz . 23 : 20 , 21 ; nenge Duteronomi 21 : 18 - 21 . ) Alaghga mbagenev yange ve tsua u eren tom a aan a injaa a sha derianyom u hiihii la , nahan kwagh ne yange ve u civir Yehova . Ikyav i dedoo i ter na Is@@ ak@@ a la yange i wase un kpishi . Iyou i Tartor ka im@@ aagh ki i tsegh ki sha ci u Yehova yô . Ka sea nôngon kpoghuloo sea civir Yehova ser a doo se ishima yô , i doo un je i zua ga . ( Mpa . 7 : 15 ) Doo se kpishi u kporom hen Yehova vangertiôr ken msen , gadia ngu a ‘ ta ikyaa a vese ’ shighe u i lu karen jighjigh u nan wase yô ! ​ ​ —⁠ Ôr Pasalmi 1@@ 18 : ​ 5 - 9 . ( Mbaefese 2 : 11 - 15 ) Paulu lu ôron kwagh u “ tindi u akaawan ” u yange i na sha ikyev i Mose la , kpa alaghga ishember i “ kpe@@ kpe ” i yange ôr kwagh ter la umbur ior kwagh u kpe@@ kpe u lu ken tempel kpôô kpôô yô . Ka akaa cii uumace ve fe ga , kpa Aôndo yô , fa akaa cii . Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr nongo a Mbayuda , mba í tsegha ve sha jijingi , ve hingir Mbakristu sha iyange shon la cii , ve kav er Yesu lu eren tom a mbaapostoli mban yô . Kwagh u a gbe a zough vea iliam i sha ity@@ uh@@ wan kôôsôô yô , ka ishim@@ an@@ yo@@ on i karen ikyaa inya la . T@@ i@@ ônnongo u Mbakristu ngu er tsombor nahan . Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku la ka iveren hen a vese je zua ga ! I@@ K@@ O@@ T A@@ K@@ AN ( zwa E@@ fi@@ k ) Kpa aluer ka inja er mbayev ou mba zan iky@@ ura ken jijingi ga , shi alaghga je yô , mba hu@@ nan jighjigh u ve ne la di ye ? M zamber a na mer a̱ de@@ m asorabo am shi a nam icighan jijingi na a̱ hemen mo shi a̱ taver mo kpaa . Kwagh la lu u tesen ikyurior la ér uma ka icighan@@ kwagh sha ishigh ki Yehova . I@@ liam na man ieren na tese ér a soo u dondon atindi a Bibilo kpa ? Yehova yange lu lôh@@ ôn ior heen ér ve va vea za id@@ y@@ u sha er vea gba zwa môm sha kwagh ga . Takerada u Mpase ngu er kwagh u iyenge i 6@@ 6@@ 6 ngu been a bee nahan man ú ôr kwagh u iorov 14@@ 4,000 mba ve lu mbadondon Wan@@ iyôngo , Yesu Kristu , mba i nger iti na man iti i Ter na Yehova sha at@@ su@@ l a ve la . “ Me ver angahar a am jighilii sha u@@ ini@@ e@@ zwa O@@ u cii . ” — P@@ S . P@@ alegh Akaa a V@@ ih@@ in I@@ vaa OR@@ G@@ EN u i yer un ér D@@ ev@@ on yô , kaa nahan ér : “ Kwagh ne taver mo z@@ ee , hanma kasua yô , icighan jijingi ngu a gba sha ior kpishi ken c@@ ôô@@ ci yam , maa ve hii u lamen ijô kposo kposo sha ivande je . Kwagh ne na se ian i se kar mlu u asema ase yô . Er zege@@ can a zu@@ lum ne , se soo ser se nôngo sha afatyô wase cii se lu a jighjigh u nan sha er se lu môm ken mba Tor wase u iengem la una va wuese ve zum u a pase un yô . K@@ wa u ng@@ un kpa , er Is@@ ak@@ a soo bem yô , a mough a tsombor na kua hanma kwagh u lu a mi cii yem pe gen . Nyian kpa , alaghga u va kav wer kwaghôron wou vihi ma anmgbian ishima a mfe wou shio shin ci u ú hen sha mi cii u ôr ga . 17 , 18 . ( a ) Yehova yange “ ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii ” sha mhii u tsombor u uumace sha nyi gbenda ? Zum u u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav mba A@@ le@@ kes@@ an@@ der u T@@ amen , un@@ yi@@ in , pav tartor u Grika ker a@@ vegher any@@ iin la , ve nôngo ér vea zua tar u Yuda man u Shi@@ ria u hingir u eren kwagh er Mbag@@ rika nahan , shi ve̱ eren kwaghaôndo u Mbag@@ rika . F@@ re@@ der@@ ick * kaa ér : “ Zum u se sember v@@ ô@@ son ayol ase la , hanma shighe yô m s@@ ende@@ gh mer saa mo vea kwase wam se hen Bibilo imôngo . N@@ om@@ so@@ mbaiorov uhar mba ke ’ tar u E@@ ti@@ op@@ ia w@@ ù@@ h@@ à iyol c@@ a@@ veraa za mkombo u Mbashiada mba Yehova . E@@ wa pase er ka un er kwagh ne yô , ér : “ Ka mea ôron Bibilo yô , m ôr avur agen a a gbe a zough sha avur a m lu ôron la kpaa , shi ka m nenge ken Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x shi m yar tom a tser u Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary on C@@ D - R@@ O@@ M la . Nahan yô , kuran nen , gadia ne fa shighe u Or@@ ya Una va ga , shin a lu ai@@ k@@ igh@@ e@@ ou , shin a lu at@@ ôgh@@ ô@@ to u u@@ tu@@ ou , shin a lu sha i@@ ke@@ gh@@ t@@ ông@@ on@@ ou , shin a lu pe@@ pe@@ ou , yô , A̱ de kera va bu@@ lun ne a bu@@ l A̱ kohol ne m@@ nya ga . B@@ re@@ di u i we kwa shami ga kua wain u nyian u M - umbur u a lu ikyav la cii tile sha ityough ki iyol i Kristu i i lu a isholibo ga la man awambe na a i he@@ e inya la — ka cii naagh ku kua yima orumace sha ikyev i dyako u isholibo man ku je la . — Mbaromanu 5 : 12 ; 6 : 23 . ( Mbaefese 1 : 22 ; Mateu 20 : 28 ) Kape i lu u nom u nan lu Orkristu kpa nana er vough je la , nana hemen sha u keren kwagh u nan iyol i nan tseegh ga , kpa nana ker kwagh u sha ishima i kwase u nan man mbayev mba nan — een , kwagh u sha ci u tsombor cii . Ieren i Dedoo Ng@@ i a Inja Kpa u nenge wer M@@ an@@ ase yange una nôngo u wasen un ér a civir Yehova ga he ? — 10 , 11 . ( a ) M@@ sen ka iyua injaa i Yehova a ne se sha ci u nyi ? U@@ a war kporom ikyua hemban er ú lu hegen ne yô , mngerem ma sha tar cica cii maa uma fese je ; kpa ua gba di ica a hemba nahan yô , mngerem ma sha tar cii maa kundu a gba a@@ kp@@ o . Er mba@@ beenyol ka ve kera nengen tsembelee ga shi ve kera ungwan tsembelee ga yô , ka i taver ve u ôron takerada shi ungwan akaawan a ken jijingi , shi ka i lu ve ican kpishi u wan iyol i zan mbamkombo mba Mbakristu . N@@ ana naan mbam@@ lumun sha mbampin mban shi se wuese nan er nan tim sha kwagh la sha gbashima nahan cii yô , se pine , aluer nan nenge ér u ôron takerada u u tese ér i gba aka@@ au@@ ma la ka kwaghbo yô . Shi ka i doo u pasen kwagh hen imba haregh ne kpen kpen . Shighe kar yô , a seer kaan nahan ér , ‘ tor u tar ne ngu a ma ity@@ ô@@ kwagh sha a Mo ga , ’ shi kaa ér , “ i [ ôr ] tor u tar ne ijir . ” Mbashiada mba Yehova mba kuman er m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan mba pasen loho u Tartor ken ityar i hemban 2@@ 30 , hanma inyom ka ve pase kwagh i kuma er ah@@ wa b@@ iliôn môm man ti@@ ôn nahan . I ôr se kwagh u at@@ se agen a nan@@ den nagh sha mi . He ’ shighe la yange tar mgb@@ ough a i@@ pi@@ la , shi hanma mhen u ishima i or cii lu “ u bo tseegh gbem . ” Mkaanem nam ma a ne i nger la gba inya ga . Ka mlu u nyi Shi@@ on yange lu ker ken inyom i 19@@ 18 la , man kwaghôron u profeti yange ts@@ eng@@ an@@ ôron kwagh ne nena ? U civir Yehova ken ayange a masejime ne ka tom . U@@ umace mba ve yen ne ka ve shi nôngon ér vea lu a tahav sha mbagenev , nahan kwagh ne a gema a va a ityav man mk@@ ighir kua ican i yan kpaa . ( 2 Peteru 3 : 8 , 9 ) Ivur ne ter atô@@ akaa ahar a a wase se u kaven ishimawan i Yehova yô . Kwagh ne una wase ne nena ? ( Ôr Mateu 9 : 37 . ) A@@ ure@@ le yange tsua kwagh u sha uhar la . Gba kpee u mba ve vese ayol la vea nôngo a mbamtaver vev imôngo ve ivese ve ia za iky@@ ura ye . Kwagh u a ne se iember kpishi je yô ka er ka se za a loho u ishimaverenkeghen ne hen mba ve lu a ishima i v@@ ôron man m@@ zu@@ ngu la . U tesen ikyav yô , mba ngeren Bibilo i henen sha tse@@ ene@@ ke wase hanma shighe la ken ib@@ aver yase ga , shi mba ngeren mbamkombo mba tiônnongo mba se ze man mbam@@ lumun mba se ne sha mbampin ken mbamkombo mbara ga , kua iwasen i se ne anmgbianev man u@@ iyua mba se eren sha u suen tom u pasen kwagh u Tartor tar sha won cii la kpaa ga , shi akaa agen kpa nga a i ngeren ken ib@@ aver i tom wase ga yô . Nahan , aluer se er ishima i Aôndo yô , alaghga se lu ken mbara mba vea war vea nyôr ken tar u he u Aôndo la . Nahan Davidi kav er un er Yehova isholibo yô . — 2 Samuel 12 : 1 - 7 , 13 . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 ) Nahan Mbashiada mba Yehova wase ior mba ikyo@@ ov u den m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den man u v@@ á@@ r@@ é@@ n a ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov mbi m@@ á@@ n man dang u eren kua u ish@@ or i gbidyen yan tor ke ’ or la . Kwase na S@@ ar@@ ah di pase kwagh u iky@@ ar@@ yan na vea anmgbian u kwase ugen u yange wa ishima anyom imôngo ken up@@ ur@@ usu mba ken tar u Ch@@ ina sha ci u jighjigh u nan na yô . An@@ ngô u ter@@ em u tamen la wa ap@@ ii , maa a hemba ijir la , kpa cii man a ijir ne due yô , a tsa ken ga@@ adi ayange pue . Er nan ve ior mba Aôndo ve lu ken m@@ z@@ ough@@ o ? G@@ omoti ne ngu kpôô kpôô , ka kwagh u ken mhen u or u a c@@ imin u kaven ga ! Er nan ve kwase ugen u tôô iy@@ ongo i an@@ umbe a nôngon num yô , yange de akaa a a wa ishima u eren laa ? M vihin ishima a kwase wam man mbayev av sha an@@ kwagh u cuku . Shin er se wu@@ h@@ a iyol sha inja i man ahumbe nahan kpa , kwagh gba ior sha mi ga . ” I@@ t@@ yom ne ia na u msaanyol kpen kpen ! Kanyi i lu akaawan ? I tôv F@@ ri@@ e@@ da a ican anyom 23 sha ikyev u@@ gomoti kposo kposo uhar mba yange ve hemen sha nom - or yô . Mbamaren mba Ab@@ ig@@ ail yange ve lumun ivaa ne shin ve na wan ve nom ne sha ci u N@@ ab@@ al lu a kwagh ave shi lu sh@@ a@@ gba@@ or y@@ um@@ u@@ u ? Ashighe a ican . — 2 Timoteu 3 : 1 Apostoli Paulu yange ôr kwagh u Kristu ér : “ Ka ken a Na man i yer akaa a injaa cii a sha kwaghfan man mkav kpaa ye . ” ( K@@ ol . Kpa Yesu yô , gema lu kasev tindi ve ér ve za er shiada sha kwagh u mnder na u shin ku ye . A@@ ve ave la je , Ab@@ ig@@ ail tôô u@@ iyua yem u za nengen a Davidi . Shighe u se tagher a mbamzeyol ken ivese yô , se nôngo nen kpoghuloo se sôr nen mbamzeyol mba shon , se umbur nen ser mba i zough ve ken ivese yô , “ mayange ve kera mba uhar ga , kpa ka iy@@ ô@@ gh i môm je . ” ( Mat . Alaghga Davidi lu ôron kwagh u mngerem ma i@@ wa@@ gh igen ken Tar u Ity@@ endezwa la . Yehova wa tindi ér or u nan w@@ oo or yô , nan kpa i̱ wua kpee , shi er ityendezwa wener mayange una kera va a M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee mag@@ en@@ em ga , nahan a ver iky@@ ume ér i̱ lu ikyav i̱ ityendezwa na ne . ( a ) Kwagh u Aôndo er a Davidi la bende a ior nav nena ? 23 : 19 . Yehova yange taver ior nav ishima ér ve doo un ishima nena ? I ôr ken takerada u Anzaakaa ér : “ Aluer ú gba uwer sha iyange i ican yô , agee ou vese ga . ” Yeremia ts@@ eng@@ ap@@ asen ér : “ TER ngu kaan nahan er : S@@ aa anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber á iv sha ci u Bab@@ ilon , man Me va sôr ne , Me kure kwaghôron Wam u dedoo a ven , Me hide a ven hen ijiir ne ye . ” ( Y@@ er . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ ish@@ ô i nan ” la kua i ‘ za a ior cii ken ish@@ ô i nan ’ la cii ngi ôron kwagh u nyi ? Nahan , u wuese un nena ? ( Luka 6 : 45 ) Nahan yô , iv ishima you a akaa a dedoo . Kwagh u u er shighe u or soo u yaven a we sha ig@@ yo@@ s@@ ough yô • Ka sha nyi i fe org@@ eng@@ es@@ e@@ yol@@ o ? Aluer kwagh ngu nahan yô , vea ya bo@@ ki a ityakerada shi ia hingir kwagh u vesen ken uma ve . ” Mba@@ yev , Kanyi I@@ a W@@ ase Ne u D@@ on@@ don Ikyav i Yesu L@@ aa ? • Ka m@@ gem u m@@ tem@@ tor u nyi se lu kporom ikyua a mini ? Ken ityar igen yô , ka i wa se kwagh iyol ér se mba mbah@@ endan kwagh a gomoti , er Ne@@ hem@@ ia kpa ngise i wa un kwagh iyol ér ngu hendan kwagh a tor nahan . Se mba a ian i civirigh i wasen mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh u tsuan hemen u vough u vea lumun a mi yô . Ka ken zwa shon môm môm man iwuese ka i due kua shi i@@ fan i wan kpaa ye . ” ( 2 Timoteu 4 : 2 ) Mba zan hemen “ gban uwer ga , sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu , ” di vough er ak@@ ar a ve a sha derianyom u hiihii nahan kpa yange er nahan . Kwagh@@ henen wam u sha tse@@ ene@@ ke la ngu zan nena ? “ T@@ su@@ aa la yô , ne lu ime . ” ​ — 5 : 8 . Alaghga mbagenev vea kaa ér anyom atar lu a bee ga tsô ic@@ egh la kure , sha nahan yô , i kuma anyom atar ga . Er nan ve se lu a vangertiôr ser Aôndo ngu suen ser sha tom u se eren nee ? Yange mbamaren av mba maren A@@ ng@@ el@@ o yô , ve mough ve yem t@@ w@@ ev ken tar u Amerika , ve za tema hen gar u Ro@@ ch@@ es@@ ter , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ape i mar@@ em ken inyom i 19@@ 26 la . ( Pasalmi 119 : 18 ) Er se lu seer u fan Aôndo man igbenda na la , shi se lu hemban lun a iwuese sha mimi u mkaanem ma Yesaia la , á kaa ér : “ TER Or@@ p@@ aan wou , Icighan u Iserael , ngu kaan nahan er : Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . ( Mbagalatia 2 : 14 ) Aôndo na “ ic@@ ugh i taver ” ken ior mba aie a hembe doon ve la , kpa myom har sha jighjigh u nan ken loho u dedoo man u zenden sha mimi . — 2 Mbat@@ esalonika 2 : 9 - 12 ; Mbaefese 1 : 13 , 14 . Yange m hii zuan a Mbashiada mba Yehova sha kwa u hiihii cii ve m pav ya a kwase wam ye . Yange ve vaa iyol ér ve mba vihin a vihi shighe ve tsô , shi henen ér mkaanem ma Yesu mara ka m@@ à maa iv sha k@@ ov ve ga kpa a lu sha ú ke ’ hem@@ en@@ ee ? S@@ ea waan ishima a ior mba se hii u henen Bibilo a ve la kpa , gba u se fa ser mbagenev kpishi mkaanem ma Aôndo ma a ume atam ken ve ga . ▪ Er Se Z@@ a Hemen u L@@ un a M@@ nenge u V@@ ough Yô 4 : 17 ) Sha nahan yô , akaa a a er Paulu la , wase un u taver mbananjighjigh a na imôngo asema ér “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga . ” — Ôr Mbafilipi 4 : 6 , 7 , 13 . Er hingir Orkristu anyom kar kuma er 20 nahan kpa , mayange je lumun ér kwagh môm tsô a tu@@ le jighjigh u na Aôndo la a hide a mi ijime ga . Yange i tôv sha tindi u Shi@@ ru@@ shi wa “ sha kwagh u iyou i Aôndo i ken Yerusalem la , ” nahan i mase zuan a ngeren u tindi shon . ; D@@ ur@@ ran@@ t , J . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase u i yer un ér Jose@@ ph@@ us la kaa ér yange i hii u maan tempel la ken inyom i sha 18 i hemen u H@@ er@@ o@@ de la , gayô lu ken inyom i sha 18 shin 17 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . A@@ dooga tom wou ua na u v@@ ôr kpishi . Er yange soo é se ts@@ aan la yô , ayange a uma wase nga c@@ ô@@ hiin tsô . ( Mbaheberu 6 : 10 ) Een , Yehova umbur ityom i yange ve er sha gbashima la cii , a ko@@ so i ke ’ mhen na u a lu a ik@@ ighir ga la . Shin er Davidi ver ikyav i dedoo sha igbenda kpishi nahan kpa , yange er asorabo a vesen imôngo . ( 2 S@@ am . I@@ liam i dedoo ia wase mlu u k@@ ang@@ en@@ aa ne una hemba taver a taver cii . 10 :⁠ 4 ) Se hen u yaren tom a ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Aôndo a ne se ne ken ikyav i Yesu ver se la . Yange m zua a mtsera man mk@@ om u a lu ken kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke la , shi m kav er u ôron Bibilo shi eren msen la a ne or tahav kpishi yô . ” Mal@@ aki ver ishima sha i@@ gb@@ end@@ a@@ akaa ihi@@ ar i i lu kwagh môm , i á yar tom a ish@@ ember@@ ti i i yer ér “ mimi ga ” la pu@@ usu pu@@ usu yô . Ka kwaghbo u Orkristu keren u̱ lun a ityom ke ’ tiônnongo ga . I@@ pi@@ la i ior ve eren hen ajiir a ase la kpa na yô t@@ ume se iyol a uma . Er i lu a inja u hiden kimbir kwagh u ú we iyol u za ôron la shin ishima nahan kpa , mbagenev nenge ér hemba doon u karen iyol sha kwagh u ve we ishima u za ôron la duen sha . Ve zua a bem man mkpeyol ken tar u ú iv a mzeyol yum ne . Aluer ka nahan ga yô , u ngu kwagh@@ môm vea mbacivir Aôndo mbagenev . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 18 ] * ​ ​ — Ikyav tese ér , an@@ ngô na u kwase vea wan na u nomso yange ve lu mba dondon Yesu . ( Mbaheberu 2 : 2 - 4 ) Een , ka Yesu je a lu it@@ ine i my@@ ee u yôôn kwaghôron u profeti ye . — Mpase 19 : 10 . Ka unô ikyav ve i ishimataver la i hembe doon we ci@@ il@@ i ? ( Luka 19 : 38 ) K@@ per@@ nan yô , Yesu nyôr ken tempel , za z@@ enda mbakp@@ eng@@ av mba wan h@@ ua , mba ve lu mb@@ i@@ en Mbayuda mbagenev ken Iyou i Aôndo la . — Luka 19 : 45 , 46 . A za tile ken Li@@ da , ape yange bee or kpen alegh En@@ ia angev la , tsô maa a kar a yem ken Yo@@ pa ape ig@@ ir@@ g@@ i mnger tilen la . Man kwagh u hemba gban ve kera je yô , c@@ ôô@@ ci ve lumun ér nomso ve yaven a ayol a ve . ‘ Ka ken a Na man m - iv u Aôndo cii a tem ken iyol je ye . ’ ( K@@ ol . ‘ Lu Nen Mbat@@ seen A@@ sema ’ U M@@ aren Or H@@ egh , 4 /@@ ⁠ 1 De se hii nengen sha kwaghpasen u sha tele@@ f@@ on . U tan imba at@@ se la shi yange lu ieren i tesen ishimataver kpishi . Re@@ be@@ ka ngu kwase u sha uhar u yange va hingir u civir Yehova sha mimi , u i ter kwagh na ken Bibilo yô . ( b ) Doo u se kange ishima ser se er nyi ? T@@ ere , y@@ im@@ am due a Mo hen shighe ne kera ! Jijingi u Aôndo ka a na se lu a eren a dedoo , a ka a wase se kua mba se lu a ve man mba se civir Aôndo a ve imôngo la yô . Kwagh ne na yô hingir u hendan kwagh a Mose man A@@ ron , man hemban je yô , a Yehova kpaa . — 1 Samuel 15 : 23 ; Yakobu 1 : 14 , 15 . ( 1 Timoteu 1 : 18 , 19 ) Aluer mkaanem ma Aôndo ma iwanger i angahar a ase ayange ayange yô , Yehova una na se injar i hemban cii , ka uma u tsôron je la . — Yohane 17 : 3 . ( Yohane 3 : 16 ) Yehova yange ver akav a profeti sha ini@@ aav mbi nan@@ den kua u@@ iyua mba yange i eren sha ikyev i Tindi u Mose la , sha u tesen ior nav mba a tsough la kwagh u i gbe u vea er keng sha u zuan a m@@ de u asorabo ve shi ny@@ ô@@ ôso ishimaverenkeghen ve i myom la yô . Bibilo ta se icin sha kwagh u “ ayange a masejime ” ne , ér : “ U@@ d@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior vea yem hemen hemen vea hemba vihin a vihi kwagh . Aôndo kaa ér : “ Ka Mo je iyev i or@@ on i lu i Y@@ am ye . ” Tsô a ôr kwagh a ve u alaghga yange una kpiligh ve iyol yô , ér : “ M gema M ember sha ci wen er M lu her ga yô , . . . se za nen her a na . ” D@@ i vough er m@@ lu@@ ashe u akaa a i gbe a ne man gu@@ yolough u á man kwa@@ v@@ yolough u á man mlu u á sha no@@ mbor man ih@@ uma i á man imo i á a lu kposo kposo nahan , kape jighjigh u a lu wue wue la kpa ka a na uma a hemba lun a isharen shi a hemba lun yar yar shi a hemba saan iyol je la . Kanyi ka i saan se iyol u eren sha u kuran mlu u injaa wase vea Aôndo man Wan na laa ? Ngeren mban time sha igbenda i se fatyô u eren kwagh ne yô . A@@ ik@@ i@@ e shon la , Yesu vea mbaapostoli nav ve kohol ijiir i môm ke ’ iyou igen ke ’ Yerusalem , he ’ ape i vande wan iyol keghen a kegh u ember iniongo i P@@ ase@@ ka la . Ve lumun ki@@ oo . Shi dooshima u m lu a mi sha tom u pasen kwagh la p@@ ande cuku ga . Ngeren mba dondon mban vea seer pasen we kwagh u Yesu Kristu , or u yange pase loho u ua fatyô u geman uma wou gbem sha won yô . Or@@ gen ken tar u In@@ dia u wan na a gbe iky@@ u@@ ngu yô kaa ér : “ Ashighe agen kwagh ne ngu a z@@ am iyol vea kwase wam , shi ishima i vihi se kpaa . Kpa hanma shighe yô , icombor ne ngi nenge u van mkombo f@@ aa . 15 : 20 ) Ken ityar kpishi , se mba tagher a tôv@@ ac@@ an jighilii ga , nahan kpa se mba gem se mba tagher a ior mba kwagh wase a doo ve ga , kua mba ve soo u ungwan loho wase kpaa ga yô . M dugh pur@@ usu yô , fese je maa m hide m hii tom wam u pania la . Nenge peeji 21 . c . 8@@ 8 ⇩ Sha u Mbashiada vea kôôm m@@ ver u ashighe ve yô , hegen ve kpishi mba eren tom u keren ior ne ate@@ tan , alaghga sha shighe u i hembe mkombo u Mbakristu la . Yesu man Paulu ver se ikyav i eren erdoo a mbagenev shi lumun erdoo u mbagenev nena ? I na han@@ mô wase iky@@ ondo i mba@@ kwa@@ re@@ v , i í var b@@ a@@ a@@ ji u g@@ al@@ o - g@@ al@@ o sha mi yô , kua an@@ t@@ as@@ a , man kôô@@ p@@ u man co@@ k@@ el@@ i . Er se lu uma ne , doo u se ver ishima ser tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo mbu seer eren tom ken uuma ase@@ vaa ? Shighe kar yô , m va ungwa mer yange se pav gbenda ica gba ga maa ve za num b@@ am ugen sha zwa gb@@ u@@ u@@ ka . ( Pasalmi 8@@ 6 : 5 ; 10@@ 3 : 2 , 3 ; 1 Yohane 1 : 9 ; 4 : 18 ) Aluer se mba a mnenge u Yehova la yô , mbagen vea fatyô u doon se ishima shi se fatyô u den mba ve er se akaabo la a an@@ z@@ ô ve kpaa . I pase ape sha man tar ve dugh la ken ase@@ mber a hiihii a ken Bibilo la ér : “ Sha hiihii Aôndo gba Sha man tar . ” ( Gen . Ka i tese ajiir a i gbe u a tindi mbap@@ asen kwagh her man ityakerada i a tindi a mi hen ajiir ne , man kwagh u i gbe u a er ve a seer pasen kwagh her kpaa yô . Shi nana fa ér ior mba nan mba ve kpe cii kera mba a mfe u ungwan kwagh shin nengen shin lamen shin b@@ enden kwagh ave shin henen kwagh kpaa ga . Kpa er shighe a lu karen la , aluer mbamaren kera mba fan@@ tyô u ningir sha ga , er u zan kasua shin kwagh ngu hungur ve kpishi yô , a gba u mbayev vea er kwagh sha mi . Ior mba civir Aôndo mba@@ jighjigh lumun a mkaanem ma Davidi ma á kaa ér : “ Vea ôr kwagh u iengem i tartor Wou [ u Yehova ] , vea ter agee a O@@ u kpaa ” la . — Pasalmi 1@@ 45 : 11 . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : I mar@@ em ken tar u C@@ y@@ pr@@ us , kpa m gema m vese ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Nahan kpa , Aôndo yange gba or a awashima ér nana kpe ga . Kpa m vande tsuan kwagh u me er cii m mase ôron ve ye . Er nom a lu ityough hen tsombor yô , ngu a tahav mbu kôôm mba hen tsombor na kua kwase na kpaa . ( Ôr Luka 2 : 5@@ 2 . ) Ka nahan man Aôndo Wou haa U mkurem ma i@@ ember@@ egh hemba mba@@ kwa@@ v Wou ye . ” Yesu yange pasen loho u dedoo sha mkav . 5 : 14 , 15 ) Ka mimi , alaghga kwagh ne una va due ken kunya man a@@ dooga kwaghbo je kpa una due ker . C@@ H@@ R@@ I@@ S@@ T@@ O@@ P@@ H@@ ER lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin , un vea an@@ ngô na ve due pe@@ pe ve za kohol anmgbian u ngô ve kua kwase na man mbayev nav uhar cii , ve lu eren tom ve u Mbakristu u pasen ior kwagh sha uya uya la , ikyua a gar u M@@ an@@ ch@@ es@@ ter ken tar u I@@ ng@@ i@@ la . Gadia mtim man i@@ pi@@ la mb@@ am sha ishi ; n@@ um@@ su@@ wen ngu , man ah@@ endan gema mough . ” Ka nyi i lu mhôônom ma kô@@ ron@@ o ? Tsô er a kohol upristi mba tamen cii kua mb@@ ang@@ eren mba non@@ go@@ ior la yô , a pine ve hen ape á mar Kristu yô . ” ( Mat . Shi umbur kpaa wer , aluer u tile sha mimi yô , u ngu tan ikyaa a m@@ tem@@ tor u Yehova shi u ngu kuran ishimaverenkeghen you kpaa . Hen shighe la , mba ve lu ken tsombor u Iserael ga , kpa ve soo u civir Yehova yô , i na ve ian i nyôron nongo a icighan@@ nongo na la . Sha mimi yô , sar mbatomov mba Aôndo mba ve tsegh a@@ yo@@ la@@ ve cii u civir un sha mimi . Ka ityom i nyi alaghga Kor@@ aki yange lu a mini , man kwagh la tese ér ieren na vande lun nena ? Man dooshima ne una za hemen nena ? Kpa se fa mimi ne ! Peteru yange ôr er i lu a inja u se lu a ishima i keghen kwagh la var var , á kaa ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , er ne lu keghen akaa ne yô , nôngo nen tsung sha u á kohol ne ken bem sha ishigh [ ki Aôndo ] né lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga yô . ” A@@ na , wan@@ ye@@ kwase u lun anyom 15 u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Mba@@ y@@ ev@@ nomso man mba@@ y@@ ev@@ kasev mba ken makeranta wam hii u yaven ayol a ve kera kpaa . Shi Yesaia yange tôô Yehova kar sha vegher u tom sule u@@ gen@@ egh — ka u gbidyen iy@@ i@@ agh je la . Yange tile sha mimi a m@@ shi shio . M@@ fe wase sha akaa a Aôndo a gbe la gba ikyev ga , vough er Yobu yange kaa nahan , ér : “ Nenge , akaa ang@@ an ka akaa a ken kpe u aeren a Na tsô ; ka ani@@ vur u a@@ un a Na tsô , se ongo ye ! ( Ps . 1@@ 12 : 5 ) Alaghga u nenge er ior kpishi ve wasen mbagenev , kpa i lu sha ci u mhôônom kôr ve a ve ga yô . Kwagh ne una taver ikyar yan yase a Yehova u “ A ne . . . kwaghfan man mfe kua iember ” la . ( Or@@ pa . Bar@@ u@@ ki lu aka@@ we u profeti Yeremia . I@@ y@@ ua I T@@ sôron I Or@@ gban Se A Ne Se Yô ( Mpase 4 : 11 ) Nahan kpa , aluer se kporom hen a na yô , un kpaa una kporom her a vese . “ Aôndo Una kera kure ijir sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan N@@ av mba ve ve a m@@ liam hen Na tugh man te@@ tan [ la gaa ] ? ” — L@@ U@@ KA 18 : 7 . Mbagenev di kaa ér vea kaa a ve ér : “ Ne doom ishima kpishi . ” — I ôr kwagh ne ken takerada u i yer ér For Par@@ ents On@@ ly , u S@@ ha@@ un@@ ti F@@ el@@ d@@ h@@ ah@@ n man L@@ is@@ a R@@ ice ve gber la . Ka mnenge u nyi i doo u se lu a mi shighe u kwagh a nyoon se tsung la , man doo u se er nyi sha mini ? ( Y@@ ak . 1 : 23 - 25 ) Er tom a Mkaanem ma Aôndo er ka s@@ an@@ ker nahan , sha u kuran atesen a u ne jighjigh a mi la man sha u du@@ ghun atesen a aiegh ken asema a mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kera . Yesu kaven er lu Ter na , Yehova bee kwase la angev yô , a kaa a na er : “ Wan@@ kwase , jighjigh wou u nan war u ve ; yem bem bem , angev ou mb@@ u̱ bee u . ” Nyian kpaa kwaghwan u yange i wa sha akaa ng@@ an la ngu a inja tsembelee je . Akaa ne cii i nger sha ci wase ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la . — Aerenakaa 10 : 21 , 22 ; 13 : 46 , 47 ; 2 Timoteu 1 : 13 ; 4 : 5 ; Mbaheberu 6 : 1 - 3 ; 2 Peteru 3 : 17 , 18 . Aluer ú nôngo sha afatyô wou kpa gba sha mi ga yô , de nan a Yehova . Nahan kpa ve wa ishima ve kegh ato a mo hanma shighe cii , shi ve gbidye kwar sha mbam@@ nenge av zu@@ lee shin er ashighe ag@@ enegh ve lumun a mi ga nahan kpaa . • Yesu ôr ér nyi sha kwagh u ôron mbagenev ijir laa ? Kwagh la tese ér uma na yange lu u injaa ga he ? Kape i lu je la , Yehova lumun a ior mba hiden a iyol ijime , nahan ngu a na ve icivir man uma . M@@ doo u Yehova a doo ve ishima shi ve wuese un la ka a mgbegha ve u soon un a ishima ve i môm , a at@@ ser@@ egh shio . • Ka akaa ahar a nyi nahan i doo u se er@@ ee ? [ U@@ foto mba sha peeji 24 ] Yehova t@@ ì@@ m afer@@ aior a a lu@@ ̱ ken gar u So@@ dom kua ag@@ ar agen a a wa ndor a na la , kpa Lo@@ ti man ônov nav mba kasev yô , á de ve , ve war . Sha kpôô yô , ka sea kura tindi u Aôndo a we se ér , se pasen loho u dedoo shi se taver mbagenev asema la yô , hanma or cii nan zua a iveren . ( Yeremia 37 : 21 ) Shin er Yeremia man Eliya ve lu a kwaghyan c@@ ô@@ hiin nahan kpaa , Yehova ko@@ so ve . Yesu wa ze@@ ge tom ne sha ikyev i uumace . Alaghga mba ken tiônnongo vea lu a ityakerada i pasen Bibilo kpishi , shi ikyav mbi t@@ omov , an@@ za er takerada u i yer ér Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la man tser u Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary on C@@ D - R@@ O@@ M nahan , mbi ken ijô igen . I ôr ken Mbaromanu 15 : 13 ér : ‘ Aôndo u ishimaverenkeghen A̱ iv ne a iember gb@@ ing kua bem kpaa sha jighjigh u ne ne la , sha u né ngee a ishimaverenkeghen sha agee a Icighan Jijingi yô . ’ Nahan kpa , Davidi fa er iniôngon i orumace tseegh i kom ga yô . Mba ve soo u hiden hen Yehova cii a ngohol ve saan saan . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Shin er E@@ no@@ ki fa akaa a se fe nyian ne ga nahan kpa , lu a mfe kuma u wan im@@ agh ki jighjigh u taver . Kpa ka nyi ia na ve or a lu a ieren i lumun ér mbagenev ve va ikyua a nan la ? Yange wa ve kwagh nahan sha er Mbakristu vea palegh u eren kwagh nzughul nzughul shighe u ve kohol imôngo yô . — 1 Mbakorinte 14 : 35 . Ishima i legh legh yange wase Mose u yaren tom a tahav mbu vesen mbu Aôndo na un la doo doo shi eren tom u i wa un la kpa vough . I@@ GB@@ EN@@ D@@ A P@@ U@@ E I U F@@ AT@@ YÔ U N@@ AN MB@@ A@@ M@@ K@@ O@@ MB@@ O A@@ SE@@ V M@@ A@@ AN W@@ E K@@ U@@ A MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V YÔ 5 : 34 , 37 . Mbamaren — Tese Nen Ô@@ no@@ v En@@ ev I@@ yev , 8 / 15 Gba u vea fa ér aluer ivese ve doo yô , kwagh la una va Yehova u a lu or u hiin ivese la a icivir , nahan vea nôngo kpoghuloo sha er ivese ve ia doo yô . — 1 Pet . ( Aerenakaa 12 : 6 – 11 ) Bibilo ôr se akav a tesen agen kpishi a mbatyomov kura ior yô , nahan kwagh ne tese mimi u kwagh u i er ken Pasalmi 34 : 7 la ; ijiir la kaa ér : “ Or@@ t@@ yom u TER ka a haa af@@ o a wa mba@@ cian Un atô , a yima ve kpaa . ” ( Yes . 25 : 8 ) Er ter u nan kar a kwagh u a ne ônov mba nan ve lu yan ican la kera shi nan ese ve m@@ liam sha ashe kera nahan , doo Yehova kpishi u timin ku kera ! Yehova ôr kwagh u tempel na u sha ikyav la ér : “ Me t@@ enger akuraior cii , nahan akaa@@ injaa a akuraior cii aa va , nahan Me iv iyou ne a iengem . ” Tindi u Bibilo môm kpa yange kwagh la ga . A pase kwagh u bredi man wain mba i eren mkombo u M - umbur a mi la ve til sha mi yô , shi a tese er ka i hii ve or nan fa ér nan kuma u yan bredi shi man wain la yô . Se var a nongo u Yehova a lu yaren tom a u nyian ne sha mimi kpa ? A saan Mbashiada mba Yehova iyol u tesen we kwagh u mnder u shin ku ken Bibilo you , er i hii ve ve ne jighjigh ér mba va nd@@ eren ior shin ku yô . Cii man m undu tar u H@@ a@@ iti yô , mbau@@ ange mbagenev uhar mba i tôndo ve uwegh ku y@@ an@@ egh yô nôngo ngerem u@@ washika sha u su@@ ghun mo , ve zamber a mo ér m de er u@@ washika mban ga zan zan me kar nyôron shin ig@@ ir@@ g@@ i ve . Ikyav i vegher u nongo u Yehova , u a lu shin tar ne la tese se nyi ? Aluer mimi je ú soo wer ú hemba ha@@ gh@@ el@@ aa u ken uma wou u a ngee yum la yô , kanyi ia wase ú we ? Alaghga we man tsombor wou cii ne nenge ner ne mba sha ian i ne fatyô u m@@ ough@@ on yemen t@@ w@@ ev hen haregh u kwagh a hembe gban sha mbap@@ asen kwagh u Tartor her la . Aluer mba ve vese ayol a ve mba eren msen imôngo yô , kwagh ne una wase ve u nôngon a mbamzeyol U@@ ̱ se fan mhen u Kristu la una fatyô u nan se mkav sha nyi kwagh@@ a ? Sha ayange a mbaapostoli la , anmgbianev gba any@@ iman kpoghuloo sha ikyaa igen . 3 : 1 - 5 , 13 ) Nahan se za nen hemen u hendan a Diabolo , gadia iky@@ ôr ia la@@ gh ma ity@@ um@@ ugh ki una yar tom a mi sha u timin ior mba Aôndo kera la ga , sha ci u Yehova ngu a vese . — Ps . 6@@ 9 : 9 ) Kwagh u Yesu er sha ishimataver la tese ér yange de@@ en ér i̱ nzughul a mcivir u mimi ga . Se mba zough a kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough zum u se ze mbamkombo la Ka nahan ve Yesu ta icin sha kwagh u yevese undun gar shighe u i gbe torough torough u timin un la ér : “ U nan lu sha tor kpaa , nana̱ de h@@ ongo sha u tôôn ikyav mbi ken iyou i nan ga ” ye . — Mateu 24 : 17 . T@@ ahav mbu geman or mbu Mkaanem ma Aôndo ma lu a mi la man iwasen i Yehova a ne sha icighan jijingi na la , ngi wasen ior u geman uuma vev kpishi je . ( Rom . H@@ AN@@ M@@ A ikyurior yô , nôngo u lun a injakwagh sha kwagh u mlu u kwa@@ v@@ aôndo . Ka nyi se fatyô u henen sha kwagh u tiônnongo yange er sha zayol u Peteru laa ? ( a ) Kanyi i gbe u se er sha er se er kwagh u a lu a inja yô ? Alaghga mbagenev vea cia u ny@@ igh@@ en ior sha imba gbenda ne sha ci u a va ya ve zwa iji@@ righ . P@@ ania ugen ken gar u K@@ y@@ z@@ y@@ l , mba yer un ér Maria , gema ungwa kwagh u mkohol u ior zua a@@ kp@@ am a@@ kp@@ am ne . Nahan a nenge ér mkohol la lu ian i dedoo i una fatyô u za pasen ior mba loho u dedoo u aren a ve hanma shighe ga mbara kwagh yô . Maria pase kwagh u yange za hemen yô . Hanma or u i tsough yô saa nan@@ á lu or@@ tom u So@@ ci@@ e@@ ty u eren tom hanma shighe , ga yô nan@@ á lu or u eren tom sha ashighe ashighe ken nongo [ tiônnongo ] u mba@@ shiada mba Yehova , shi saa nan@@ á lu a jijingi u Ter keng . ” M@@ lumun u se ne sha mpin u a kaa ér Ka nyi ? I@@ ca a kera gba ga tsô , Yehova una pase profeti na wener Mb@@ ab@@ ab@@ ilon vea yem iyol@@ sh@@ ô sha ish@@ ar ve i̱ yan sha h@@ ua man ib@@ o@@ awambe ve í i ngee yum la ga . — Habak@@ u 2 : 8 . Yesu tsegha iyol na jimin cii sha ci u Aôndo . Nahan kpa , a de tom shon , a hide a yem ken tar u Philipp@@ ines . Alaghga we kpa kape i lu u je la . A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan la shi ta ikyaa a vese sha ijir i Mbashiada mba Yehova vea tar u Ar@@ m@@ en@@ ia la . Man shi han@@ mô u i sar nan ka lun u hiihii ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki u mbagenev cii . ” I T@@ ôndo Z@@ wa u̱ Y@@ iman Ior mba Aôndo ! Mateu yange ôr kwagh ken I@@ vangeli na ter mkaanem ma ma lu ken Yesaia 42 : 1 - 4 la sha Yesu . — Mat . Yange ve yange ish@@ am@@ ior u gbilin ashe ken aka@@ am@@ yer a Aôndo la . Ka se wuese un sha erdoo na sha a@@ vese la shi se ker u eren kwagh a mbagen sha mh@@ ôôn kpaa . Ngu u Ikyav i Dedoo Shin Ka i B@@ o ? Kpa , nyityô ican i tar u bo ne u ve se a mi cii , se mba a atô@@ akaa a injaa a civir Aôndo sha mimi er Yobu nahan . ( 2 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ) Aluer se kav kwagh u Yesu yange ôr ne yô , se fatyô u nengen a ikyav i tesen wang ér Yehova we se ikyo asange asange la , ken mkaanem mara . ( a ) Kwagh u Yesu , ua lu Or@@ sule la ôr a mba@@ shir@@ en la tese se nyi ? Aluer yange kwagh a lu nahan yô , kwagh ne una nôngo u pasen er i hii ve hanma shighe Peteru yange a vande lamen hiihii la . A kaa ér : “ Ka m tema shin iky@@ e@@ ky@@ e yam hen ape i ver ben@@ ci u teman hen i@@ ijiir i te@@ en akaa la . Orkristu u nan vi@@ e la ka u nan ne i kpiligh mbagenev iyol a mfe u nan la ga . Icighan tempel u Solomon maa la tsa anyom 4@@ 20 , hii ken inyom i 10@@ 27 C.S.@@ Y . la zan zan 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . Kpa ‘ iyou i masetyô ’ la yô i tsa je hemba anyom 5@@ 8@@ 0 , hii shighe u i maa i̱ í bee ken inyom i 5@@ 15 C.S.@@ Y . la zan zan shighe u i kar yô@@ h@@ ôr i ken inyom i 70 la . Hanma kwa cii , Yesu kaa Satan imo sha u ôron un avur a ruamabera a a lu a iti i Yehova ker yô . U Ô@@ ron I@@ h@@ y@@ ul@@ en@@ ruamabera , 4 / 0@@ 8 M@@ we u aka@@ au@@ ma a we ker kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh shi a doo ashe man gbenda u i er a la cii tese nyi ? Mbat@@ omov mba Aôndo mba tagher a mbamtaver nyian mba lun er mba Yeremia tagher a mi la nena ? Takerada u i yer ér E@@ vi@@ d@@ ence for the H@@ ist@@ or@@ ical Jesus la kaa ér : “ Mba@@ fan@@ takerada kpishi vea lumun ér or u i yer iti na ér Yesu , Or@@ n@@ as@@ are@@ ti la yange lu kpôô kpôô , sha derianyom u hiihii la . ” An@@ nongo u mbap@@ asenkwagh ugen yange lu sha ityough ki u@@ w@@ oo@@ gh . Kpa , ka nyi ia wase se ve se fa ser i@@ ember@@ yolough i se tsough la ngi se a i@@ wa@@ sen@@ a ? Nahan id@@ y@@ a@@ kwase la mee un er kwagh u yange ma er ga yô . ( 1 Yohane 2 : 15 , 16 ) Ish@@ ember i i ôr ér “ akaa cii ” la , Yohane ver ma kwagh môm ken inya ga . Be@@ tu@@ el man Yosev man Ru@@ tu yange ve er erdoo ve nena ? Hen shighe ne , usu u l@@ at@@ ri@@ ki lu ga ! De D@@ on@@ don M@@ nenge u I@@ kp@@ elaior Ga Se fatyô u henen kwagh ugen ken injakwagh i Yesu la . Ka nyi se fatyô u ôron sha kwagh u A@@ tindi a Yehova , man tindi u a pasen se a to@@ ho la wasen se u eren nyi ? Sha nahan yô , Yehova yange kaa a ior nav ér ve ‘ ande asema a ve , i̱ de kera lu ak@@ ondo ga ; shi ve gema hen a na . ’ — Yo@@ el 2 : 13 . Ior kpishi fa kwagh u a lu Tartor la ga , nahan vea fatyô u tesen ior kwagh u ú vough ga . ( Rom . 12 : 1 ) Er i ne Mbakristu ish@@ ô sha ci u jighjigh u nan ve yô , doo u kwagh u Paulu a ze hemen u ôron la una bende a mlu ve ayol a ve man mbagenev man u@@ gomoti kpaa . Kwagh@@ aôndo u Mbayuda yange lu a “ mkaanem ma uma u tsôron ” ga , nyian kpa a fatyô u zuan a mkaanem ma uma u tsôron ken Zege@@ bab@@ ilon , u a lu tartor u u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev sha tar cii la ga . Ngeren mban tese er mbatamen vea seer lun a iwuese sha ian ve i civirigh i kuran ikyum@@ u@@ ile la yô . Ka sha nyi gbenda nahan nom man kwase vea seer doon ayol a ve ken anyom a ve lu y@@ esen ônov vev laa ? Ka akaawan a nyi yange i wa Mbakristu sha kwagh u awambe , man lu sha ci u nyi ? Bibilo tese ér ica a gba ga tsô una kar a akaa a vihin a Diabolo kua hemen u uumace u ve a mi la cii kera . U taver mbagenev asema ser ve lu a dooshima man aeren a dedoo la ngu inja er u k@@ enden at@@ ôndo a usu u u lu nôngon u p@@ ir@@ in nahan . U taver ayol a ase asema la di gema ngu er u wan iky@@ on ken usu sha u u za hemen u ye@@ ghen shin u hemba ye@@ ghen nahan . Kpa mbagenev di yem sha u za ôron Mbaf@@ ar@@ ishi kwagh u er la . Or@@ k@@ rit@@ u nana palegh u wu@@ an imoshima i nan zum u nan lu tsuan kwagh u nana er sha kwagh u awambe la nena ? Lu nyi i na ve ior kpishi hingir u eren b@@ ati@@ se@@ maa ? I@@ pi@@ pa@@ abaver i í yer ér Ne@@ u@@ e Z@@ ü@@ r@@ ch@@ er Ze@@ it@@ un@@ g la kaa ér , “ hanma or yô ka i sar nan u ior mbagenev ve na nan jighjigh . Anmgbianev utar mba ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine kpaa na akaaôron . [ Bo@@ z / F@@ o@@ to u sha peeji 4 ] De se time sha mbampin mba un@@ yi@@ in mban sha ad@@ ondo ad@@ ondo . “ Tartor [ la ] . . . ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” — D@@ AN@@ I@@ E@@ L 2 : 44 . Nahan a nger ér : “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo ; kwa@@ v@@ aôndo kpaa ngu tesen tom u ave Na . ” Apostoli Paulu nger kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la hen ijiir igen ér mba “ hingir icighan@@ tempel u Ter . ” D@@ ugh ikyav mbi u@@ ty@@ aav man ityesen i or@@ sho@@ ja nan ngohol la kera yô , shi lu u or@@ sho@@ ja u Roma nana eren sha imo i kur@@ utya ve nana hemba ye . ( Ôr Mpase 2 : 18 - 29 ) Yange i maa T@@ i@@ ati@@ re ( u hegen a lu A@@ k@@ hi@@ sar la ) sha kpe u gbaa u I@@ f@@ i u Ge@@ di@@ z ( u ngise lu H@@ er@@ m@@ us la ) shin ity@@ ô@@ tar i A@@ shia u K@@ iriki . Ka i gba taver mbagenev u zan hen ajiir a a lu a he tsô . Ka an je nana kôr cio u been a kwagh u a tser tar ne sha wono , man kwagh ne una er nena ? Nenge ase kwagh u Mbashiada mba jighjigh mbagenev ve er ne , shi ver ishima sha avur a ruamabera a ve ter sha u suen kwaghôron ve la kpaa . Kpa saa se kegh iyol u nôngon kwagh ve se kô@@ r@@ cio u eren nahan ye . De se time sha akaa a yange i tim Yerusalem ken inyom 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . Nahan yô , doo u se ungwan imo i Yehova gaa ? Een , “ hide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ku lu sha a ven nahan , sha er shighe á va kuma vough yô Una kende ne sha ” yô . — 1 Peteru 5 : 6 . Ka unô i doo u se ya ijende a ve kôôsôô ? Se hide se gbidye kwar sha akaa a ke ’ jijingi a a ze sh@@ imi la a@@ kp@@ a@@ mber imôngo , a̱ vi@@ a se ke ’ it@@ you shi se time sha á kpaa . 26 : 42 . Nahan kpa , doo Un er Yesu ungwa imo na shi ya ican nahan , shi kwagh u ku na ua er la kpa doo un . — Anzaakaa 27 : 11 ; Yesaia 6@@ 3 : 9 . Man tom sun@@ da na la yange ú za iky@@ ura kpishi , sha ci u ken kwagh@@ ngeren na u yange nger hen Mbakristu mba ken K@@ orinte ikyua ikyua a inyom i 55 S.@@ W . la , a kaa ér : “ Anmgbianev , m ngu pasen ne sha u fa nen Loho u Dedoo u m ôr ne , ne ngohol ne til sha mi la . ” 1 : 2 , 3 ) Aluer se wa ishima a nan shi se er kwagh a nan sha dooshima yô , kwagh ne una mgbegha nan nana soo u seer fan kwagh u se lu ôron nan la . Er nan ve hingir u or@@ dondon u Yesu Kristu ne una va tile hen ate@@ jir u G@@ om@@ na F@@ es@@ e@@ tu@@ u ? — Aerenakaa 25 : 13 - 23 . Ka sha ci u nyi se pasen kwagh@@ a ? Shin er Maria civir Aôndo sha jighjigh nahan kpa , lu vough ga . A@@ ve ave je maa An@@ der@@ ia hingir or@@ dondon u Yesu shi torough un iyol u za u ôron Peteru loho u dedoo ér : Mesiya va ve ! Nahan m kange ishima hegen mer me icivir Yehova , shi me er batisema fele fele je . J@@ un 7 - 13 , 20@@ 10 ( Pasalmi 1@@ 18 : 1 , 29 ) Alaghga yange a lu mkaanem ma masejime ma iwuese ma Yesu Kristu wa vea mbaapostoli nav mba@@ jighjigh hen tugh mbu masetyô cii ve mase kpen ken 33 S.@@ W . je ne . — Mateu 26 : 30 . K@@ era cii cii je , or u nan lu u@@ ange tsung yô ka nan lumun t@@ wer@@ sôron u ua bee nan angev la a ishima i nan , aluer ka u t@@ wer@@ sôron la ua nyoon nan je kpaa . ( Pasalmi 45 : 7 ; Mbaheberu 1 : 9 ) Sha ing@@ in ne kpaa , gba u Mbakristu vea dondo Yesu . • Ka “ a@@ gbil@@ in@@ akaa ” a nyi i doo u se v@@ end@@ aa ? Nahan aluer se lumun hemen ve a ishima i môm yô , a saan se iyol kpee je . M@@ til u ve tile sha mimi la yange una wase mba dondon Kristu a ve imôngo u eren er ve nahan keng je . Mbagenev mba fetyô u pasen loho u dedoo shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga sha ci u iyol@@ been shin angev . Alaghga Satan una mee se sha u se tsu@@ e sha ityough ki tempel se gba shin inya ga , kpa una fatyô u me@@ en se sha u se kar Yehova yô . A pase wener : “ Hanma shighe u yange mea nyôr ken iyou i í lu tôvon mo ker la cii bem a gba sha a mo . . . . Genese 22 : ​ 1 - ​ 18 Paulu yange kaa a Timoteu ér a wa mbagenev kwagh , “ ve̱ eren akaa a dedoo ve̱ lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha aeren a dedoo , ve̱ naan iyua , ve̱ pan@@ den kwagh ve̱ naan mbagenev kpaa , nahan man vea wa im@@ agh ki dedoo sha ci ve ayol a ve ken hemen ye , sha u vea kôr ave sha uma u a lu uma jim la . ” ( 1 Tim . Se hii sha shighe u Maria lu a er nom ga la je , ve se fa ityôkyaa la ye . Se fatyô u pasen inyom shon jighilii je kpa ? 4 , 5 . ( a ) Er nan ve mlumun u Yesu la kpiligh Or@@ f@@ ar@@ ishi la iyol ga ? Ior vea lu mba va hingir “ tar u he ” u u lu uumace mba perapera , mba vea va lu shin tar sha ikyev i “ Sha u he ” la kpaa ga . ( Mpa . A kaa ér : ‘ Na@@ a@@ man una lu ken Sam@@ aria yô , profeti u Yehova , Elisha ma a bee un im@@ ande . ’ 1 : 22 ) T@@ aver kpishi u tesen dooshima shi eren a mbagenev sha inja , hemban cii yô , hen ijiir i tiônnongo a lu a ior mba ve dugh sha ajiir kposo kposo yô . Mbam@@ tsu@@ m N@@ av Tese Un Kwagh@@ fan ( Yon@@ a ) , 1 /@@ ⁠ 1 Ior mba Yehova ka ve er nan ve ve lu ken mlu u wang ne ? ( Heb . 11 : 13 - 15 ) Kpa ve hide ga . Ior mbagenev ka ve nenge ma kwagh shin ma ikyav ér ka kur@@ ayol , ve tôô ér ka ak@@ ombo a aa fatyô u kuran ve yô , kpa ior mba Aôndo yô mba nengen iti na nahan ga . Er se lu mbatomov mba Aôndo U@@ hemban@@ sha yô , se yar nen tom sha mkaanem ma Paulu man , ér : “ Anmgbianev av , m ngu zamber a ven sha mhôônom ma kôron ma Aôndo mer , gema nen ayol a en na nen nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo , ka m@@ civi@@ ra@@ ôndo wen u ken jijingi je la . ” Paulu lu or u veren ishima fan akaa a mba yange pasen ve kwagh na a jighjigh la , shi yange a nôngo u fan mlu ve kpaa . Een , mba ve tôô shighe sha u henen Bibilo vighe vighe la ka ve zua a iwasen kpishi je . Ka kwagh u kpilighyol u nyi Yehova er ken inyom i 19@@ 19 laa , man kwagh ne yange va a nyi kwagh@@ a ? Kwagh u Yehova a keren hen mbacivir un yô ka u ve ‘ eren kwagh u mimi shi ve soon u zungwen mhôônom , shi ve hiden a iyol ijime ’ er ve zenden vea Aôndo ve la . Kwagh ugen kpa ngu u ú fatyô u eren sha u tesen wer u fa inja i u eren batisema ken iti i Wan yô . Kwagh u sha uta@@ an yô , gba u ú umbur hanma shighe wer ica a gba ga tsô Yehova una dugh uumace ken atsan a a ts@@ eren ve la cii . Sha nahan yô , Paulu te@@ v mba@@ ôron kwagh@@ ngeren na nahan ér : “ Se kera hungur nen m@@ ny@@ am er mbagenev nahan ga , se lu nen per gen@@ g ge gen@@ g . ” Luka yar tom a ishember i “ se ” la u tesen ér un kpa yange un nenge akaa agen a mbaapostoli er la . J@@ un 28 , 20@@ 10 – J@@ ul@@ ai 4 , 20@@ 10 Cii man i na or ican yô , nana lu a mfe u nan her . Nahan gba hange hange u se “ kuran ” shi se kohol iyol sha ci u iyange i Yehova la . — Mateu 24 : 42 , 44 . Tom u k@@ amen ib@@ ua at@@ u@@ mba shi koson ig@@ y@@ o man iky@@ egh sha ashighe kposo kposo la , lu kwagh u m fa cuku ga yô . Shi m pase un mer m soo u gban teman a tema ga , m soo mer me eren ityom kposo kposo ken mcivir na . ” T@@ aver ior kpishi u nan jighjigh ér Aôndo u a gbe sha man tar u u ke@@ he kpishi ne una lumun ér uumace ve zende vea na . 11 : 1 - 5 ; 2 Tim . Yange i mar agumaior a Iserael ken ikyurior i Aôndo tsua yô A nger wener : “ W@@ aan nen hanma tindi u ior ve we la ikyo sha ci u Ter — shin a lu tor u a hembe cii ” kpaa . ( 1 Pet . Yange I I@@ v U@@ gb@@ ayol N@@ av mba ken Jijingi La Yange ve nenge ér , u civir mba@@ aôndo mba Tartor u Roma la lu di u tesen ér ve lumun tahav mbu Tartor la tsô . Bibilo tese ér D@@ ina yange soo ér She@@ k@@ em a y@@ av a na ga nena ? Aluer se ver “ tartor [ u Yehova ] man perapera Na ” hiihii yô , una ver se sha iniôngon i se lu nôngon kpoghuloo ser se zua a akaa a hange hange a kwagh a gbe se a mi la . ( Mat . 6 : 33 ; Ef . K@@ EN inyom i 55 la , apostoli Paulu lu hen gar u T@@ er@@ o@@ a , u lu hen kp@@ em@@ nger la . I@@ civir cii i lu i Or@@ gban se u lun a dooshima , u a ne se ian i i@@ civirigh i a yilan se sha iti na la . — Ps . “ Doo Nen A@@ yol A E@@ n T@@ su@@ ng , ” 10 / 1 I@@ wanger i iyange i í aren a tar wase ne nd@@ ahar tsung je , kpa ngi sha inja vough kuma u or á lu uma . Kpa Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti yô , Yesu gema pav a pav ijende a na . ( Aerenakaa 5 : 17 , 18 , 40 ; 2 Timoteu 3 : 12 ; Mpase 12 : 12 , 17 ) U@@ gomoti mba ityar ig@@ enegh wa at@@ ab@@ am sha tom ve er se lu ôron kwagh zan a mi ave ne . Ú er kwagh a ve nahan semb@@ er@@ ee ne ve@@ e ? Sha ayange a ngise la , ashighe kpishi or a tim im@@ agh yô , nan ver ikyav sha mi ; alaghga ikyav la i lu sha u tesen or u i lu im@@ agh ki nan la . Se er nahan sha u ungwan imo na sha hanma kwagh cii . ( Ivur 23 , 24 ) Aôndo kaa ér aluer un zua a mbap@@ er@@ apera 50 yô una tim ag@@ ar la ga . Yange i doo un u henen Ruamabera shi á zua a mk@@ om ker kpaa . I@@ l@@ se man G@@ ü@@ n@@ ther man A@@ sho@@ k man Fe@@ e@@ ma cii ve zua vea anmgbianev vev mbagenev mba ve lu Mbashiada mba Yehova umiliôn umiliôn tar sha won jimin cii la . Ve ki@@ mbi un inyaregh kpishi hemba kwagh u i kimb@@ in un hen iji@@ ir@@ tom na la , kpa ve gema ve soo ér a̱ er tom ne ving , gomoti a de fe kwagh sha mi ga . Orkristu nana soo u lun hen ijiir i í eren idya shin iji@@ mba ga . ‘ A@@ ma@@ gh a Ve N@@ ga Shin V@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ’ ( Yes . 40 : 29 - 31 ) Ka se nenge ser mfe wase yina u wasen tom nee ? PE@@ E@@ J@@ I 17 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 41 , 8@@ 9 “ Hegen Ne Ge@@ ma Ne H@@ ingir N@@ on@@ go@@ ior u Aôndo , ” 11 / 15 Se cii se mba henen sha kwagh u ken hemen . Ishim@@ any@@ ian mo kpishi . Ngeren mban vea tese er i gbe hange hange u fan ior mba Aôndo shi civir Yehova vea ve imôngo yô . Se hen nyi sha kwagh u Yehova iyol na a pase sha kwagh na ken Ekesodu 3 : 14 la ? Kwase na ongo kwagh la nahan yô , á kaa wener , “ Mo kpa me za . ” Yô , time ase sha kwagh@@ tôvon u yange i tôv ke ’ tar u Jam@@ an@@ i ve i mase kaven la . ( Heb . 13 : 5 ) Ka sea dondon kwagh u Mkaanem ma a ne i nger la ma kaa yô , kwagh la a kura se . Nahan tsô , ka unô nyian ve lu pasen iti i Yehova shi ve lu nan í icivir sha tar jimin ci@@ ilii ? ( Mbakolose 4 : 11 ) Kpa sha mimi yô , vea fatyô u fan asema ase ga . Mb@@ as@@ adu@@ shi na jighjigh a mnder u shin ku ga , kpa Mbaf@@ ar@@ ishi gema na jighjigh a mi . Ka nyi ia wase se ve se war ityav mbi a va ta sha ior mba Aôndo laa ? ▪ ‘ I@@ yev i O@@ ron Do@@ om@@ o ? ’ In@@ j@@ akwagh igen kaa ér , “ ih@@ in@@ ga i z@@ ô@@ mon , ka i due awambe , kape ishima i nyoon yum kpaa , i ne num la . ” De se time nen sha kwaghôron u profeti u a lu ken takerada u Yesaia ityough 60 la , sha er se fa iveren i i lu sha ci u mba Yehova a doo ve ishima la yô . Kwase u ken Kwaghôron u Pro@@ feti la T@@ a I@@ wanger Mic@@ hel@@ le : Shi yange se nenge er ka sea y@@ aan ican ve kwagh la a doo Aôndo ga yô . Shi Aôndo na Adam tom u geman tar cii hingir Paradi@@ so . Shighe kar yô , Yesu tindi mbadondon un ér ve kpa ve za er tom shon . Bibilo kaa ér : “ Ve gba zenden nyôron ang@@ ar@@ ev mba kiriki , ve lu ôron ior Loho u Dedoo . ” — Luka 8 : 1 ; 9 : 2 - 6 . Akaa a i er ker la nga se a inja kpishi je . Pasalmi 70 man 7@@ 1 di kaa ér Yehova ka Or@@ yiman wase . Lu nyi i wase R@@ hon@@ da ve wa ishima ? Tsô se bugh Bibilo se tese ve Yohane 13 : 34 , 35 . Se fatyô u tesen er mlu u Mbakristu mbara a lu kwagh@@ môm a u ior mba Aôndo nyian yô . Tor Saulu gba keren ish@@ ô sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na ne , a kaa ér : “ Ior tsegha iyôngo kua ib@@ ua i hemban doon sha u nan TER , Aôndo wou , nagh a mi . ” — 1 Samuel 15 : 1 - 15 . ( Mbaromanu 5 : 20 , 21 ; Mbagalatia 3 : 19 ) U seer yô , Mose yange kav awashima u Yehova u doon tsung , u sha kwagh u Tartor u Mesiya man Paradi@@ so u Tartor shon ua va a mi shin tar la tsembelee ga . Mbagenev ka ve nenge ér gba u vea ôr ior kwagh sha mi sha u ve pase mnenge ve , kpa kwagh ne ka a gema a na abaver a bo la a samber a samber . Kpa “ iwanger [ ve ] due k@@ ôndo ” sha ken tar u Satan u u we ime yum ne , “ sha ci u mba ve lu a mimi yô . ” K@@ ure kure tsô , mo vea na se va hingir azende a kôôsôô , nahan a kaa a mo ér se se hen atesen a Bibilo a i gbe u me hii fan la . Kanyi ia due ken num u Go@@ g@@ i una va ta sha ior mba Yehova laa ? Dooshima U A Lu Er Dooshima u Aôndo La Gbenda u Bibilo i Er kwagh u Armag@@ e@@ don La ( Mateu 13 : 23 ) I@@ vor i í lee ken sule la , ia fatyô u u@@ men atam kposo kposo sha er mlu u í a lu la . Ken ityar igen yô , i wa tindi ér nom man kwase ve eren ivese hen af@@ ishi a gomoti shin sha ishigh ki or u gomoti a tsough ér nana zuan ior ivese la . Maa a er di nahan je ! ” Ka nahan ve ashighe kpishi iwuese i or ne se i̱ í dugh ken ishima i nan la ngi i kporom a vese ikyua a or shon u nan ker ian i nana taver se ishima la ye . — Anzaakaa 15 : 23 . U tesen ikyav yô , Bo@@ a@@ shi man Davidi man Solomon kua Se@@ de@@ k@@ ia cii yange ve bu@@ m . Yange m bee kô@@ le@@ eji , ica i gbe ga yô , m tsua mer me mough me yem ken gar u New Y@@ or@@ k . Ikyav i tesen yô , ior mba hen tsombor wase vea fatyô u lumun a kwagh u se er ve la kpa ? Tsô a g@@ enger imo a kaa ér : “ T@@ ere , y@@ im@@ am ! ” • Se tese ser se mba a kwaghfan u ken jijingi nena ? Nenge Mpase 12 : 9 . Ka akaa a nyi se hi@@ la hen sha ikyav i Ifa man i Yobu kua i Yesu Kristu laa ? ( D@@ ut . 34 : 9 ) Icighan jijingi yange na un tahav mbu ts@@ eng@@ an@@ ôron akaa shin eren u@@ ivande er Mose nahan ga , kpa icighan jijingi wase un u hemen Mbaiserael ken ityav mbi ve lu nôngon , man shighe kar yô , ve ngohol tar u K@@ an@@ aan cii la . I@@ y@@ ôngo i Aôndo jimin cii doo ve ishima , ka nahan ve ve ‘ veren ishima u tesen ’ ken tiônnongo ye . Sha mimi yô , doo u se hen sha mlu wase je se tôô ser orgen môm nan ngu a ice sha it@@ you ga ze ; shin se hen sha mlu wase je se gema nengen ser se gba kwagh ga ze . ( Ôr Aerenakaa 20 : 28 . ) Anmgbian la kaa a na ér a hen sha ishim@@ avi@@ h@@ in i Yehova yange una nyôr ker , shighe u mbagenev ken mbatyomov mba ve lu ônov nav la hemba un ato la . Doo u se kpa se dondo ikyav na la er se lu pasen ior kwagh sha gbashima , kuren tom u se lu a mi u ‘ geman akuraior cii a̱ hingir mbahenen , shi tesen ve u kuran akaa a Yesu a we se kwagh sha mi cii ’ la nahan . Kanyi i lu “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” ? K@@ on u i̱ yer ú ér “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la ” yange u tese ian i Aôndo a lu a mi u wan ve tindi la . A lumun ibo nahan ér : “ Yange imo yam i ke ’ ishima zer ng@@ a@@ ghen mo gbem , tsô m de u zan mbamkombo . I@@ wanger i I Lu T@@ an Se@@ er a Se@@ er Ne W@@ ase u S@@ ôron Akaa T@@ ime nen ker Mkaanem ma Aôndo . Kpa henen sha kwagh u a vande eren la . ” Nahan yange ko@@ so ‘ ityesen ’ la ke ’ shima na shi a zua a iwasen ke ’ kwaghwan na la kpaa . M@@ lumun u Aberaham zua a mi yô ér , Yehova eren kwagh u vough hanma shighe cii ! Hen j@@ ough@@ tar i Tar u Ity@@ endezwa la , i mee ve ve gba ken iji@@ mba i eren man mcivir u h@@ wan@@ ger@@ egh u Ba@@ al - Pe@@ or la . Alaghga mba ve soo u v@@ ô@@ son ayol a ve la mba a kuma kwagh kpaa ga . 22 : 9 , 10 . T@@ ôô wer u ngu or@@ sho@@ ja . I ker i@@ gb@@ o ngi van u tan we sha ishima , nahan u ngu palegh wer i de te u ga . ( Yoh . 21 : 7 ) Kpa suur sha tahav nav ga , a hide a ver ishima sha Yesu ér a wase un . Kpa , Aôndo yange er kwagh sha kwaghfan , gadia a na i nger akaaôron a profeti vighe vighe shi i nger a akuma akuma sha u tesen ér ka hen a na akaaôron ne a dugh ye . Nahan anyom a ny@@ iin cii , tar u Amerika lu nan ityar i yange i lumun hemen ve la inyaregh kpishi ér ve hide ve sôr iky@@ ô@@ mp@@ eni ve her shi ve kaha ish@@ u@@ le . * Shi aluer u time sha “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La , ” mba i gb@@ eren ken Iyoukura la yô , u seer zuan a iwanger sha avur a Bibilo agen . M@@ sen u ikyav la hii t@@ eren kwagh u a hembe lun u injaa hiihii . ( 2 Mbakorinte 9 : 14 , 15 ) I@@ gbenda wue wue i Aôndo a tese erdoo sha ikyev i Yesu Kristu ne nahan i mgbegha ú u lun a iwuese man ish@@ u@@ ghun gbem sha won ga he ? Alaghga mbagenev vea soo ér i wase ve sha ci u m@@ ts@@ wen@@ em kôr ve shin ishima yina ve . Sha kpôô yô , Aôndo ver iniôngon i anmgbian u kwase ne la doo doo ! ( 1 Samuel 15 : 28 ) A@@ yange nga kar yô , Yehova kaa a Samuel ér a za shighe Davidi , wan u Y@@ ese u masetyô la mkurem , a̱ hingir tor u Iserael sha ityough ki Saulu . 4 : ​ 13 , 14 ) Yange ma sar u keng ! 4 : 17 - 19 ) Heela tseegh ga , ityesen i gba@@ duen man atesen a aiegh agen yange ior u lumun loho u dedoo , u u dugh hen Aôndo la . — Ôr Mbaefese 2 : 11 - 13 . Se fatyô u zuan a iwasen sha ikyav i Solomon i dedoo la man ken akaa a shami ga aa yange va er ken uma na la nena ? • Icighan jijingi una wase se ken uuma asev nena ? Hen ase yôô : Er or u yange nan hii pasen we mimi u ken Bibilo la nan ny@@ agh u ga nahan saan we iyol ga he ? Ka sea hen sha akaa a doon a Yehova una va na se ken Paradi@@ so shin tar mgbegh@@ aa la nahan , i doo se kpen kpen . Nahan kpa , fa wer ua kure kpee , a b@@ unde ga ! Yakobu nger wener : “ Anmgbianev av , i̱ lu ne kwagh u iember tseegh shighe u am@@ een atô kposo kposo aa va tser ne yô . ” H@@ es@@ e@@ k@@ ia za hemen u “ eren kwagh u dedoo sha ishigh ki TER . ” Eliya fa wener kwagh u Elisha a sen un ne un ngu a tahav mbu nan un ga saa Aôndo tseegh . Ka nyi ia fatyô u yangen tom u icighan jijingi a eren sha ci wase laa ? ‘ A tese ior N@@ av agee a ityom Na , sha er A ne ve dyako u atô@@ at@@ yev yô . ’ ( Ps . Ashighe kpishi ud@@ as@@ enda ka ve tagher a ior mba ishima i vihi ve ker kpishi ve lu ‘ z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger shi ve lu tu@@ h@@ wan ’ mbagen y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur yô . Kpa mbau@@ ty@@ aav mbara kar ishima hide yem , kwagh ne lu ikyav i tesen Mbakristu mba ve lu ken gar la ér gbenda bugh u vea ‘ yevese vea yem sha i@@ wo ’ yô . Kpa , Yesu gema ôr kwagh u mhen u@@ gen@@ egh kposo je . Nahan mbagenev na jighjigh ér uma hii ab@@ ur@@ ab@@ ur — ka Aôndo a gbe uma ga . M@@ zough u Mbakristu mba mimi ve lu ker la kaha kposo a ini@@ um i nôngon i í lu ken a@@ you a adu@@ aav a Mbakristu Mba@@ aiev la . Er i vande ho@@ gh@@ ol ve a mlu u kwase man nom la yô , vea ngô@@ ôr nyôron iyol ken ieren i iji@@ mba@@ gh ga . — Anz . Mba nyer a mbat@@ esen mba aiev ken uya vev shin mba su@@ ghun ve kpaa ga . A@@ kav a ken Bibilo ne aa wase se se fa ser ka isholibo i or er tseegh ka i tese ér nan kuma u a zung@@ we nan shin a zung@@ we nan ga , ga ; akaa ag@@ enegh er ityôkyaa i í ne ve nan er isholibo shon la man er ishima i nan i lu ker la kua m - er u nan er i̱ sha apera la kpaa ka a tese ér nan kuma u a zung@@ we nan shin a zung@@ we nan ga . ( N@@ um@@ er@@ i 20 : 7 – 12 ; 27 : 12 , 13 ) Tsô , Mose zamber a Aôndo , kaa ér : “ Shi de , m@@ ̱ nenge tar u dedoo u y@@ ande Y@@ ord@@ an la . ” Tsô mba tem inya cii yô , F@@ es@@ e@@ tu na zwa , i va a apostoli Paulu u lu Orkristu la sha ishigh vev . ( Yohane 10 : 16 ) Mbai@@ hyomov mba Kristu mban kpaa kure ken “ ime i ken won ” shon ne i môm , i i lu ime i ken jijingi la . Kwaghôron u K@@ ev@@ in W@@ illi@@ am@@ s Nahan kpa , gba u se g@@ ôron ve a g@@ ôr ga , se wuese ve a wuese sha iwasen ve la . Bibilo kaa ér : “ Ka er i k@@ ur iji@@ r@@ ôron i sha tom u ifer fe@@ fa ga yô , man ishima i ônov mba iorov i taver sha u eren ifer nahan ye . ” Er ihy@@ ur@@ an i ahumbe man ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger taver yum yô , u lamen ayol a ve kpa lu kwagh u ican . Kpa mba va hembe Yehova ato yô , i z@@ enda ve ken sule u E@@ den , ape lu ya ve la kera . Ashighe agen yô , iyol ia kpe se tsung je a gande se u ku@@ mban a anmgbianev asev Mbakristu ember a ve imôngo . Heela tseegh ga , mimi u Bibilo tese tahav sha u hemban hanma m@@ tagher u se tagher a mi cii , u kwaghaôndo man amba@@ akaa la nahan . ( Anzaakaa 30 : 18 , 19 ) A@@ tindi nga jighilii sha kwagh ne ga . Mar@@ e@@ th@@ a d@@ u R@@ aan Yange i er tom a up@@ ip@@ amba@@ abaver man re@@ di@@ o sha u samber a mimi u Bibilo nena , man igbenda ne wase tsembelee sha ci nyi ? Kwagh u hemban yô , Orkristu u nan hen makeranta yô ka nan hemba kaven kwagh u Bibilo i er yô , shi ka nan hemba fan u gbidyen kwar sha mbamzeyol nahan nan fa kwagh u injaa u nana er yô shi nan hemba fan u tesen ior mimi u ken Bibilo sha gbenda u ua wanger ve shi a kuma ve kpaa yô . • Samuel H@@ er@@ d yange hii tom pania ke ’ inyom i 19@@ 5@@ 8 , man ka kom ke ’ inyom i 19@@ 65 yô , hide gba eren tom u sôron ningir man haregh zan zan ar ke ’ inyom i 199@@ 7 la . ( Daniel 10 : 12 , 13 , 20 ) I yila Satan ken Mpase 13 : 1 , 2 ér “ dar@@ ak@@ on , ” man a ‘ gema agee a na man shi iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough man shi tahav mbu vesen kpaa ’ a na inyam igen i i til sha ityough ki iniongo i pati@@ i yô . Se mba ken shighe u kwagh u Yesu tsengaôron la a lu kuren sha mi yô . ( Nenge ngeren u shin kpe u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la ) . Nahan ishember i sôron akaa la tese ér ka gbenda u nengen sha akaa . Kanyi kwagh nahan ia seer ny@@ ô@@ ôso gbashima u se lu a mi u eren tom wase u pasen kwagh laa ? A u yange ma dugh isharen ne ken a na kera la yô , a de i vese ken a na zan zan a kar eren isholibo . ( Y@@ ak . A@@ zende a ou nga wasen we u seer zuan a mk@@ om , shin nga nan kwagh kera ngu kuman we ga ? Ve kaa ér : “ Se mban , se mba van her a We ; gadia ka We u lu TER , Aôndo wase , ye . ” Er se fe ser a va ta num sha ior mba Aôndo nahan kpa , doo u ishima ia nyian se a kar ikyaa inya ga . • M@@ ne u Yesu na iyol na aa iyol@@ t@@ angen shio la bende a we nena ? ( Anzaakaa 2 : 3 - 6 ) Nenge i kpilighyol u uumace mba ve yen ne nahan vea fatyô u kaven “ mfe u fan Aôndo ” la sha wono ! Sha er ú zua a akav a ior mba ve de i@@ pi@@ la i eren sha u vea hingir Mbashiada yô , nenge ken Awa@@ ke ! Kpa , kwagh ne tese icivir i kwase a lu a mi , shi na kwase ian i yaren tom a kwaghfan na u a lu a mi sha akaa kpishi la man mfe na sha gbenda u Aôndo a soo ér i lu la . Yange m za nyer hen gar u Ro@@ ano@@ ke yô , m zua a Mary hen ya u E@@ d@@ na F@@ o@@ w@@ l@@ k@@ es . M de mer tom shin i@@ ember@@ yolough gayô mlu u hen tsombor wam a pa@@ ve@@ m a Yehov@@ aa ? ’ Er i taver u fan kwagh u ini@@ aav atô kposo kposo kôron ke ’ it@@ you vi@@ e vi@@ e nahan kpa , doo u se time sha atô@@ akaa a vesen agen a sha kwagh ne . Mbam@@ kombo mban ka ve wase sha er se er tom u pasen kwagh ne yô . Ú tesen wer u wuese mbamkombo mban sha u zan ve hanma shighe shi eren sha akaa a ú hen la kpa ? — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Aluer or wou kpe ku s@@ wen@@ de@@ gh shin ka ku s@@ wen@@ de@@ gh ga je kpa , alaghga u lu henen wer : ‘ Ka shami u zung@@ wen@@ ee ? • Ka nyi ngi i wase ior mba Yehova u civir un ken m@@ z@@ ough@@ o ? Yerusalem hingir ice zan zan anyom 70 nga been ken 5@@ 37 C.S.@@ W . yô , as@@ ande a Mbayuda hide hen ice la . Shin er Aber@@ am yange mough undu ikyav ér mbi saa sha u una undu tar u U@@ r nahan kpaa , lu or@@ ny@@ ar shighe u a va due ken H@@ ar@@ an kera la . Wan na u nomso u vesen la lu anyom 12 hen shighe la , cian ashe kpishi je yô , a̱ va u va henen kwagh vea na kpa a yevese a za yer . Er a er isholibo ga yô , gba u a de un kwaghbo ga . U aren sha mlu u vi@@ an ken mimi la ngu a lu iky@@ aior kwagh u ican kpishi . “ Ver ishima sha or u vough , shi nenge sha or u mimi kpaa , gadia injar ngi sha ci u or u bem . ” — Pasalmi 37 : 11 , 37 ; Mpase 21 : 3 , 4 . Tartor U@@ a V@@ a a Mbam@@ tsera mba T@@ sôron Lu@@ ther kpa ng@@ ur wan zwa sha akaa a pati@@ i taveraa yô , icivir na maa p@@ ande sha ishigh ki ior kpishi . Mbat@@ amen ka ve umbur er gbenda u ve we mbagenev kwagh la kpa u lu hange hange yô . Ka atô av@@ es@@ egh a nyi se lu a ian i eren@@ e , man se zua a kwaghwan sha kwagh ne han@@ a ? Gba u mbatamen vea na ayol a ve a kighir nena ? Kpa hegen ne yô , mba nôngon kwagh a kwaghbo ka sha ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi yolough ga , kpa ka mbi ken jijingi . Zum u El@@ da@@ di man Me@@ da@@ di gba ôron kwagh er u@@ profeti nahan la , Mose nôngo ér una ker icivir sha ci na sha u yangen ve ga , kpa gema doo un a doo a ve . M@@ ika 7 : 3 tese ér , “ ort@@ aregh ka a sôn , man or@@ ji@@ righ kpaa ka a wa iyol sha u zuan a inyaregh ki ken myer . ” Apostoli la har ishima sha atesen a Bibilo shin akaa a mba@@ yi@@ ase heen ga . U nôngon wer u man@@ de k@@ us@@ a ken kon a u fan u yaren tom a ha@@ ma shio la ka kwagh u ican man u kpen iyol kpen kpen . Lu ken I@@ mo ne kpa i gba akaa agen cii ye . M@@ kav u Peteru kav m@@ lu@@ a@@ inja u mpase u sha mnenge la na yô , kper@@ nan sev mbu aven yô , á dondo ior mban ve za nyôr ken ya u Kor@@ ne@@ li@@ u . A lu eren iniongo i̱ í eren i̱ sha hanma inyom ne ai@@ k@@ ighe sha wer@@ ayange u ú zough sha uwer u N@@ is@@ an 14 sha k@@ al@@ enda u̱ wer@@ egh u̱ ken Bibilo la — iyange i L@@ ah@@ adi , A@@ ip@@ or 8 , 200@@ 1 . M@@ ô wase môm kpa nana dondo ikyav i tesen gbenda la ga . Hen Kwagh Er Tor Nahan I@@ ti i or@@ ngeren takerada ngi hange hange , ka nahan ve ngise la , kasev mb@@ ang@@ eren ityakerada tôôn ati a nomso sha er mba@@ ôron vea nenge takerada ve ashe ashe sha ci u ka kwase nan nger u yum ga ye . Ishima i wan gba zua vea u lun bem bem , gadia ka u wan ishima a kwagh u vihin u or er a orgen yô , veren ishima ér kwagh a va gema kposo . Af@@ er@@ aior a sha ayange a M@@ ika la aa fatyô u veren ishima ér Yehova á er kwagh a ve sha inja doo doo je kpa ? Er Paul tôv sha itinekwagh i msen la ken takerada u i yer ér Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la yô , a fa er i nger mbamsen ken Bibilo i kom er 18@@ 0 nahan yô . Tsô a nam ityakerada i pasen Bibilo igen , shi a tôndo zwa ér una hide a va p@@ ase@@ m akaa a ityakerada ne i er yô . U sa@@ ven kwagh u se hi@@ r@@ a hen ne yô , umbur wer sha ayange a Noa la Aôndo pase ér uumace vea fatyô u yan inyam i z@@ end@@ en@@ ya sha er vea war uma yô , kpa yange lu u vea ya a kua awambe a i̱ ga . Yange nenge er gar la lu a mk@@ or ga , shi Mbayuda mba i hide a ve la ve sa@@ mbe ve hingir sal@@ em sal@@ em shi iyol kpe ve , shi ve lu wang sha ishigh ki Yehova kpaa ga yô . Hii hen shighe la je , de akaa agen ken uma na sha er una gema dondon atindi a Bibilo shi a doo Yehova a na yô . Lu Mose ican kpishi u undun y@@ aagh ki tor u Igipiti , ki mkpeyol lu her la za lun ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo je , ka u tu@@ nan ga . Ka sea due kwaghpasen vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev yô , se zua a ian i ‘ taver asema ayol a ase . ’ — Rom . Alaghga nana lu eren ityom i injaa ken tiônnongo sha igbenda kpishi je . Kpa gema sha kwagh u eren iyua sha ikyev i mbam@@ zough mba ngohol iyua sha ci u mba@@ ibanave la yô , doo u se er kwagh sha kwaghfan shighe u se lu gbidyen kwar nengen sha zamber u i dugh a mi a ar a vese la yô . Kwaghôron u profeti u a pase ér ior vea lu kaan ér “ B@@ em , man mkpeyol ” la una kure sha mi nena ? In@@ j@@ ar i se civir Yehova ‘ a ishima yase cii kua uma wase cii ’ ve se zua a mi la i hemba injar i se er tom u u@@ ke ve se zua a mi la ica je . ( Yo@@ s . Alaghga yange a lan ior kpishi ishima sha tor u Yesu venda u ngohol la . Peteru u sha uhar 1 : 21 kaa ér : “ Gadia mayange ma kwaghôron u profeti due sha awashima u or ga , kpa Icighan Jijingi mgbegha ior man ve ôr kwagh u Aôndo ye . ” “ M N@@ E@@ NG@@ E A H@@ I@@ NG@@ I@@ R M@@ O H@@ Ô@@ NG@@ OR ” Mbahemenev mban ka ve taver anmgbianev mba ve lu ken iniongo i Kristu i hemban er 1@@ 00@@ ,000 la asema shi ve wa ve kwagh ken Ruamabera . E@@ ̱r i@@ been@@ egh ki iwanger gba m@@ ure sha mbaapostoli mbara yô , Aôndo yôô nahan ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u ishima i doom a Na yum yô ; ungwan nen Un . ” ( 3 Yoh . 14 ) Un kpa yange lu a ak@@ ar a dedoo kpishi . Aluer se ny@@ agh mba vendan mimi mban yô , a lu ieren i sha kwaghfan . Er nan ú nenge sha afatyô wou cii sha u eren tom u pasen kwagh ne shi kuren u ga ? Kwagh u i lu ôron heen ne yange una taver ve u kaven ga . Ka nyi se gbidyen kwar sha mi hanma shighe ve , a wase se se za hemen u ngohol mbam@@ pase mba Aôndo ? ( Pasalmi 34 : 9 ) Se time sha kwagh ne wang ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . ( Mbakolose 3 : 22 ) Ka an@@ ti or je a doo nan u eren kwagh imôngo a imba or u nan eren kwagh a ishima i môm nahan la ga sha wono ? 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 3 : 5 A va nd@@ eren mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara vea hiden a luun uma yô , vea mase kaven ér uityendezwa mba yange ve na ve jighjigh la hingir kwagh u mimi . ( Luka 4 : 13 ) Yesu yange za hemen u hendan a hanma kwagh u Satan va a mi sha u me@@ en un sha u a de kera til sha mimi ga la cii . I@@ liam yase ne wasem m na jighjigh mer tom u pasen kwagh hanma shighe la ka tom u hemban doon cii u or a fatyô u eren yô . Sha nahan yô , ve tese ikyav i iyol@@ tseghan ve sha ci u Aôndo sha ikyev i Kristu la . ( Mbagalatia 3 : 24 ) Kpa kwagh u yange er vihi yô , ikyurior i Iserael yange i̱ dondo m@@ t@@ aa u yange i lu t@@ á@@ à@@ n ve la ga , kpa ve gema ve vihi a vihi ian shon . Mbat@@ wer@@ ev maa pav kwase ne dugh a@@ ji a kwase ka nan lu a mi la , shi ve ngohol m@@ ny@@ an@@ de@@ m ma wan kwase iy@@ av hen nom na , ve gema akaa ne cii ve haa ijiir i môm , nahan akaa ne n@@ ungwa vese hingir ij@@ en@@ awambe i ji@@ r@@ en wan . Ka m@@ kposo u nyi a lu sha gbenda u í eren kwagh a Mbashiada mba Yehova ny@@ ian@@ a ? De se hii nengen er i pase inja i ishember i ityôkyaa la sha er se na mlumun sha mpin ne yô . M@@ kohol U V@@ esen U Mbashiada Mba Yehova Sha nahan yô , Tom W@@ ase ú Tartor u Fe@@ be@@ war@@ i 20@@ 11 ne ngu a ib@@ aver i inyom i tom , i i hii ken Se@@ te@@ mba 1 , 200@@ 9 , zan zan i kure ken A@@ gu@@ su@@ tu 31 , 20@@ 10 la . ( Ivur 8 - 10 ) Aôndo ka una zua a ityôkyaa i zungwen mhôônom yô , a zung@@ we wuee , man vindi vindi . Mbaefese 5 : 22 - 24 , 33 kaa ér : “ K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev er ka Ter nahan , Gadia nom ka ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan man ka Un je A lu Or@@ yiman u iyol Na la kpaa ye . Tsô m hii u tôvon mer me fa kwagh u a gem ng@@ ôm yô , nahan m hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Aluer ka nahan yô , gu@@ da se eren akaa sha In@@ tan@@ et shighe u mbagenev ve lu a vese la tseegh . Shi yange m na kwaghôron wam u hiihii sha mkohol u vesen ica lu a gba kpaa ga . Or@@ vesen la kaa a na ér : “ M soo kwagh u ior mba ve ne ayol a ve a iyol@@ t@@ angen shio sha u wasen mbagenev yô . ” Se fa hen ape ia m@@ ende ga . Man kape lu kpaa je la , Yesu due ken tsombor u Davidi jighilii . Heela tseegh ga , uma yange taver Aberaham ken tar u K@@ an@@ aan kpishi . Er nan ve i doo u se dondo kwaghwan u ken Mbaefese 4 : 26 , 27 laa ? ( Pasalmi 34 : 19 ; 1 Mbakorinte 10 : 13 ) Se kpishi se fatyô u eren shiada ser , ka sea suur sha Yehova vangertiôr yô , á na se tahav mbu wan ishima a nyityô m@@ taver cii . “ T@@ ER@@ E , tese se u eren msen . ” Bibilo pase ér yange Adam eren isholibo yô , a ‘ t@@ é@@ è ’ iyol na kua ônov nav mba lu u̱ a va mar ve ke ’ hemen la kpaa cii , kua se kpa shami — nahan hingir u aluer ka u orumace nan@@ á lu a ishimaverenkeghen i ikyo@@ o yô saa a na ip@@ aa keng . 6 : 2 ) Ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . Hii sha shighe la je zan zan uumace mba ken “ ayange a masejime . ” Ka nahan ve Anmgbian F@@ ro@@ st a kaa ér saa ne hen zwa J@@ a@@ man , ga yô or a de kera lamen a ven ken zwa Buter mayange ga ye . ” 9 : 24 ; 10 : 10 , 12 ) Nahan kpa , mbahenen mba Yesu mba shin tar , kua mbaapostoli nav mba@@ jighjigh mbara yange ve lu mba@@ asorabo her . Shin er ie@@ ev mb@@ in cii mbi til sha ityough ki ior mba ve kpe ica i gbe la nahan kpa , ik@@ we@@ ior ne cii na jighjigh ér e@@ ev vev mbu kwaghaôndo hemba age@@ egh shi mbu hemban eren u@@ ivande mba kpilighyol a mbu gen . Yange nyian ashe iky@@ ôr a mo . Anzaakaa nga a na se lu a foto u kwagh ken ishima yase , nahan a wase se u hemban zuan a mhen sha akaa a he . M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — Mbafilipi 4 : 11 - 13 . 4 : 19 . Anzaakaa 8 : 30 ta iwanger sha mlu ve ne , ér : “ Shighe la , [ mo Yesu ] m lu vea Na [ Yehova Aôndo ] , er or u fan tom nahan , hanma iyange m lu saan saan gbem , m lu ember sha ishigh N@@ agh gbem . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) 6 : 17 ) Hii shighe u A@@ le@@ x gba kpen@@ ga la je , a gema eren akaa cii ‘ sha ci u loho u dedoo . ’ Paulu yange kaa wener “ kp@@ an u Ter yô , ka u nana̱ lu or u a@@ y@@ ongo ga keng , kpa nana̱ lu sar sar a ior cii , nana̱ lu or u fan ityesen man or u wan ishima kpaa , nana̱ kôôm mbah@@ endan kwagh a nan sha ishima i legh legh . ” Kpa akaa ne aa wase ior shighe u ve gbe angev shin inyaregh ki taver kpoghuloo shin shighe u ma a@@ ah@@ e a er la nena ? Kpa er Yehova na uumace ér ve nger Bibilo yô , i̱ hemba zuan sha mlu wase . ( Mateu 24 : 14 ) Er se yen nahan kpa , mkaanem ma Paulu man ma taver se ishima , ma kaa ér : “ Se mba a kwagh u injaa ne ken ik@@ av mbi iny@@ aav ; nahan agee a hemban la ka a Aôndo , ka ken vese a dugh ga . ” Jighjigh u nan u se lu a mi ken mnder u Kristu shin ku la bende a vese nena ? Yehova Aôndo tese wan@@ i@@ unda u ken akaa a i gbe a cii ne dooshima u hemban cii . Kwagh ne wase se u nengen er Yehova yange wasen se hanma shighe , u fan gbenda u hemban doon u pasen kwagh yô . ‘ Aluer Ne Mba S@@ angen sha Dooshima Yô ’ J@@ an@@ awar@@ i 12 - 14 , 200@@ 1 13 : 1 — ‘ Aôndo ver ’ u@@ gomoti , mba ve lu hegen ne sha nyi gbenda ? Ka ishimat@@ ver i nyi ú zough a mi ken Pasalmi 37 : 10 ? Gba u ne agumaior ne gande ne kuma nan ve ne lumun u civir Yehov@@ aa ? Aluer se ver ishima yô , se nenge ser , mbayev makeranta mbagenev ka ve hemba fan kwagh fele a mbagenev . S@@ ôn un a na u icighan jijingi man kwaghfan na , shi a tese u kwagh u ú er yô . Kwagh ugen yô , aluer zwa u ior man aeren a ve a uter kaha yô , mhen ve man ieren ve kpaa ia kaha . Nahan tugh mbu il yô , tor u Shi@@ ria tindi any@@ inya kua ak@@ e@@ ke man ikyum@@ utya i vesen ken Do@@ tan . Nahan cii kpa , Ab@@ ig@@ ail za kohol un ôr un hanma kwagh cii . Y@@ e@@ h@@ u “ tim Ba@@ al ken Iserael kera ” gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . Kpa Yeremia zamber a ve ér ve ‘ wa imo i TER , Aôndo ikyo . ’ Ikyav tese ér , U@@ s@@ a lu Or@@ le@@ v@@ i ( kpa lu pristi ga ) , nahan yange una lan Tindi u i wa sha kwagh u A@@ re@@ ki la ga . ( b ) Doo u mbahenen mba Yesu vea wase ior u fan iti i Yehova sha ci u nyi ? I@@ war man ajiir a koson mbakp@@ enev kua mbamzeyol mbagenev mba sha kwagh u ku@@ ugh kpaa vea kera lu ga . Se fatyô u kaan a a@@ kper@@ an shio ser , u civir Yehova ka kwagh u hemban doon cii u or nana er yô . ” Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kaa ér , akaa a i ter ken ur@@ u@@ amabera mba uhar mban tese ér ur@@ u@@ amabera mban lu icam i yange i wa sha kwagh u ityav mbi Mbaiserael nôngo vea mbaihyomov vev la . Inja kwagh ne ia fatyô u eren see ? Mbakristu mbakur@@ an hendan a any@@ iman la sha ci u , er ve lu mba tilen sha ityough ki Yesu Kristu yô , ve yar tom a tahav mbu Ruamabera . • Mba ve lu ngô môm a we la . — 1 Tim . Kwagh ne yange er ken G@@ ar u M@@ il@@ an , ken tar u I@@ tal@@ ia ken inyom i 19@@ 43 pe@@ legh ken inyom i 19@@ 44 la . Er ve “ b@@ am Icighan u Iserael ” sha ieren ve la nahan kpa , Yehova za hemen u zungwen ve mhôônom her sha u tesen ve gbenda sha ity@@ ô@@ gh k@@ ira zan zan ve kar nyôron ken Tar u U@@ ityendezwa la . — Ps . Er lu u Yosev a vihi inyaregh kpishi , shi una ya ican tsung u za iin ter na ken tar u K@@ an@@ aan nahan kpa , á er er ter na kaa nahan vough . — Genese 47 : 29 - 31 ; 50 : 7 - 14 . Loho u dedoo ne ka iyua i hemban doon cii i í ne se yô , shi ngu ve se a iember kpishi kpaa . Aluer se mba zungwen mbagenev mhôônom yô , ve kpa vea zung@@ we se mhôônom . Mba ker ken inyom i 19@@ 32 yô , i wa atôônanongo cii kwagh ken Iyoukura ér a de u eren ish@@ angen tsuan mbatamen man udi@@ ak@@ on . Iky@@ o i wan i sha dooshima i Aôndo yange wa ior nav shighe u i ver Tartor la kera cii la , Satan kpa ta ashe lu nengen . Sha nahan yô , kwagh zua se a tar ne ga . Ka sea due kwaghpasen yô , se taver jighjigh wase u nan kua u mbagenev kpaa . ( b ) Ú wase or@@ henen la sha u nana̱ za hemen u vesen ke ’ jijingi nena ? ( Pasalmi 119 : 6@@ 6 ) Se kpa kape i doo u se eren msen n@@ du@@ u@@ lu@@ u je la . [ 1 ] ( ikyum@@ hi@@ ange i sha 3 ) Er Pasalmi 8@@ 7 : ​ 5 , 6 a tese nahan , alaghga ken hemen yô , Aôndo una va pase ati a mba vea lu hemen vea Yesu sha la cii . ​ — Mbaromanu 8 : 19 . Nahan kpa , Mpase 22 : 1 , 2 tese ér shighe ngu van u a bee se hanma ityô i u@@ ange cii yô . ( 2 Mbakorinte 2 : 7 ; Yakobu 2 : 13 ; 3 : 1 ) Sha kpôô yô , Orkristu u mimi môm kpa nana soo u dondon Satan sha u wan ts@@ wam , vihin kwagh shi b@@ an@@ en a mhôônom ma zungwen ga . Ikyav tese wang je ér Mbafilipi yange ve soo ér vea na Paulu akaa sha ci u gb@@ ayol na , sha er una fatyô u zan hemen a tom u pasen kwagh shi taver anmgbianev ishima la , shin er i wu@@ he un ken pur@@ usu nahan kpaa . — F@@ il . De Ts@@ aha u Yehova u Maa U ken J@@ iji@@ ing@@ i T@@ amen kwagh u nan sha u or nana lu a uma u ikyo@@ o yô ka un ne : Gba u saa se ya ikyar vea Yehova doo doo , Or@@ gban se u̱ a lu Ter u sha la . Nenge Iyoukura i ken zwa Buter i Se@@ te@@ mba 15 , 19@@ 8@@ 1 , peeji 29 man 30 la , shi nenge takerada u ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ’ la , peeji 20@@ 7 - 20@@ 9 . ( Mbakolose 4 : 12 ) Mbashiada mba Yehova tar sha won cii ve ny@@ ima ts@@ ombo u eren nahan , er ve lu zan hemen u pasen loho u dedoo ú Tartor u Aôndo ken mimi sha tar cii la . — Mateu 24 : 14 . M@@ E@@ X@@ I@@ C@@ O Yesu ka ‘ Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan . ’ 55 : 22 ) Davidi yange nger mkaanem man shighe u ican tsu@@ le un tsung yô . Yange mbamaren av mba kaven wang ér ka u me kera fatyô u vesen seer ga yô , ve taver mo ishima ér m eren tom kpoghuloo sha er me tôô ishima sha mlu wam la kera yô . Cii ve kwagh a lu nahan yô , de se za nen hemen u eren kwagh u una na mbamkombo mba Mbakristu vea maa mbagenev ken jijingi yô . Wan@@ nomso la di gema kaa ér : “ Er im@@ on@@ don i it@@ yo@@ mb@@ o i ken atô u us@@ aa i lu nahan , kape u a doom ishima la a lu ken atô u ôn@@ kasev la . ” Kanyi se tim shami ken Pasalmi 119 : 1 – 8@@ 8 , man er se lu veren ishima u timen sha Pasalmi 119 : 8@@ 9 – 1@@ 7@@ 6 nahan , kanyi i doo u se pine ayol a ase ? • Ka han@@ a a zua a msaanyol u hemban cii laa ? Ka nyi yange gba u a vande eren cii ve M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma a va ? Kwagh u a hembe lun a inja je yô , shighe u se za zough a mi ke ’ akaa agen se gem un se ôr Mkaanem ma Aôndo a mi shi se tim ke ’ m@@ á la una va se a injar kpishi sha gbaa u mlu wase vea Aôndo la . Shighe tese ér uumace vea fatyô u hemen sha tse@@ ene@@ ke ve ayol a ve doo doo a Aôndo shio ga . ( a ) Ka nyi kwagh yange i na anmgbian u kwase ugen ishim@@ avi@@ h@@ in@@ i , kpa gema er nena ? Mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mba hemban lumun a lumun a aeren a Bibilo i vende á jighilii la cii . Sha nahan yô , Yesu lu kaan ér kwagh a de hembe gban se u omb@@ on akaa a injaa shin ember uma sha akaa a se lu a mi la ga . Kpa hegen yô m fa di tsô mer m ngu a kwagh ke ’ hemen shi ka lun mo inja er uma wam hemba ng@@ un sha kwa@@ r@@ kyaa hegen nahan . V@@ ande eren kwagh ne cii ve , u mase nengen sha mbamgbe nav ye . 8 , 9 . ( a ) Mbaiserael lu icighan ikyurior nena ? Yesu lu a akaa a injaa a nyi ? Mo man Al@@ lan se lu eren tom Betel shi eren tom u zenden sôron atôônanongo , se er tom ne z@@ ur@@ um anyom 50 . Yange tsa eren msen tugh ka ka , man er ishima lu tan un k@@ we la , a mough a nd@@ yar zende a yem hen h@@ unda u anmgbian na . A kaa ér : “ Yange m haa mbamzeyol av cii sha Yehova . Se er tom u geman ior hingir mbahenen la han@@ a ? Kanyi kwagh i gbe kpee u se tese ior sha er se wase ve vea hingir mbahenen mba Kristu ? Kwagh ne v@@ am a averen agen kpishi . I@@ c@@ in@@ tan ne tese ér hii sha shighe u mbaapostoli la zan zan nyian , Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu er u@@ wua nahan la , ban shin tar shighe môm kpaa ga . A kaa a ve ér : “ Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . Gbenda u vesen môm u se er kwagh ne yô , ka u gbidyen kwar sha kwagh u nagh ku ip@@ aan . K@@ wa ne yô , a kegh ato zu@@ lee , a ungwa hanma ishember cii ! L@@ amen ti@@ ôn@@ ôô been yô maa lôh@@ ô G@@ ary B@@ re@@ au@@ x u a lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u Amerika la ér a na kwaghôron u hiihii . Ity@@ ôkyaa ngi i ôron ishember ne zum u or lu ôron takerada ga . Aluer se mba eren tom u Aôndo a ne se sha gbashima , shi se mba ngohol ityesen i ken jijingi , shi se mba a ior sar sar , shi nan mbagenev icivir yô , Aôndo man ior vea “ rumun ” se a ishima i môm . ( Aer . 20 : 30 ) Shi , anmgbianev mbagenev lu a ieren i van a mp@@ av i Paulu ta icin ér ngi “ eren tom hegen ken ônov mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” la her . — Ef . Sha kpôô yô , mbamlu mba Yesaia yange pase la ve hemba doon a mba yange Mbayuda lu k@@ er@@ egh ke ’ tar u Bab@@ ilon la ca je . Ka mbam@@ tsera mba nyi ve lu sha u lamen a mbagenev sha gbenda u maan ve a maa ? Yange a kpiligh un iyol a k@@ ondo , er lu zenden zan hen ape Yesu lu la . A@@ g@@ umaior a ken tiônnongo nyian kpishi kpa na ayol a ve a mk@@ ighir shio , u seer eren tom u Aôndo shighe u ve lu kwa@@ v la . ( 2 Yohane 6 ) Mba Yehova a doo ve ishima sha mimi yô sar ve tsung u wan ayol a ve sha ikyev na ér a kura ve . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 18@@ 8 , 8@@ 8 Kpa ka ieren i t@@ angen iyol ga la tseegh i gbe u or a lu a mi ve nana fa u geman ior hingir mbahenen ga . Hen shighe la me yôô mer , “ Yange m gba i@@ wan , kpa hegen m ngu k@@ ere k@@ ere , man me lu nahan gbem sha won ! ” Er Mose lumun iwasen i í na un la yô , a zua a msaanyol u eren ishima i Aôndo . M@@ seer u ve lu seer la kpa tese ér Yehova una kure uityendezwa mba a er sha kwagh u mlu u ken hemen la kpee a b@@ unde ga . I@@ sho@@ li@@ bo i eren sha apera la ne un ishima vihin , kpa mba ve gem a asema yô , zu@@ ngu ve mhôônom . Gadia ne cii ne mba ônov mba i@@ wan@@ ger@@ ev , man shi ônov mba ate@@ tan , se kera mba mbau@@ tu@@ u@@ v shin mba@@ im@@ ev kpaa ga . ” “ D@@ ondo Per@@ apera I@@ tyô ” Nahan cii kpa , m de u pasen kwagh kpoghuloo ga . SA@@ U@@ L@@ U vese hen gar u za iti kpishi yô . Ngeren ne môm môm shi ôr kwagh u “ ort@@ aregh [ jijingi u bo ] u Grika ” kpaa . Er i gbe tar je , ior mba ken akuraior cii mba a lu ken mzough i ngee er ve lu nyian nahan ga . ( Anz . 2 : 1 - 7 ) Yô , se cii se lu nen ior mba vi@@ an ken jijingi , mba ve lu a mfe man kwaghfan u ior mba ve eren tom sha mkav ve u ken ishima , nahan i ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo la . De se nenge nen er icombor ia fatyô u eren kwagh ken mzough sha u nôngon a mbamtaver mban yô . 5@@ 8 : 13 , 14 ) Kwagh u vesen yô , Iyange i Me@@ men la i lu ts@@ eng@@ an tesen kwagh u M@@ mem u mimi , u una va lu ken hemen sha ikyev i Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la . ( Rom . ▪ Ka D@@ y@@ ako W@@ ase J@@ e Ne Ka i doo mbatamen u wan or u i sar nan u eren tom u ken tiônnongo la kwagh shi taver nan ishima , kpa ka or u nan lu keren tom la ka i gba u nana er kwagh u Ruamabera a tese ér gba u nana eren la ye . ( Aerenakaa 15 : 14 ) Mba@@ apostoli man mbagenev pase kwagh kaa ér “ hanma or u nan yer sha iti i Ter yô , nana war . ” 26 : 26 ) Lu bredi u i wa kwa sha mi ga yô , vough er u i eren P@@ ase@@ ka a mi la kpa lu nahan . Shi Mose yange soo ér Mbaiserael mbagenev mbara ve lu a vangertiôr u un kpa lu a mi la . Alaghga nan kera eren nahan ga . Alaghga kwagh u se tim sha mi ken takerada u Mbaromanu ne na yô , ka inja er mlu u uumace cii kua mlu wase kpaa , kôr kunya kpishi sha ishigh ki U@@ hemban@@ sha nahan . Nahan kpa , yange vea za nyôron hen ape tempel lu la yô , ve zua a “ iember kpishi , ” nahan mba ve lu her cii ‘ ve wuese TER . ’ Vea zua a pe waren ga . Sha ci u i y@@ ua gbenda na , nahan lu kwagh u vea fatyô u karen za wasen un ga . Ikyav i ishember ne yô ka u or geman ishima i nan veren sha kwagh zu@@ tu@@ u : u gbidyen kwar sha kwagh , hemban cii je yô , u lun ving henen sha kwagh vighe vighe shi henen vindi vindi kpaa . Kpa , u samber a loho u dedoo u Tartor u Aôndo hen ior cii la ve Aôndo a icivir , sha ci u kwaghpasen ngu kuren ishima i Aôndo shi kwagh ne ka a bugh mba ve lumun loho u Aôndo la cii gbenda u zuan a mbam@@ tsera mba tsan gbem sha won . ( Nenge ape i nger ér AT@@ ES@@ EN A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O > MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A M@@ I L@@ A > T@@ SO@@ MB@@ OR ) T@@ ib@@ er@@ i@@ u Shi@@ sar yange wu@@ he H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa ken pur@@ usu ne , ken inyom i 36 / 27 la sha ci u a kaa ér ica a gba ga tsô alaghga C@@ al@@ ig@@ u@@ la una hingir tor . Nahan kpa , aluer akaa a a doon wan wou u eren la doo u ga di ye ? Kape ishima yase kpaa i̱ lu je la , aluer ú ver ishima u kuran ishima you ga yô , asaren a ou a ken ishima , man mbamhen mba k@@ enden we ken ishima u eren kwagh la vea kôôm we , vea mgbegha ú u za gba ken kwagh u bo . ( Duteronomi 30 : 19 ) Yehova eren if@@ er@@ kwagh mayange ga , if@@ er@@ kwagh vihi un ishima tsung ; man mhôônom ma ker un a mba ve lu yan ican la kpaa . — Yobu 34 : 10 ; Anzaakaa 6 : 16 - 19 ; 1 Peteru 5 : 7 . Er se kange ishima ser se eren kwagh sha mimi nahan kpa , mlu wase ken tar u ior ve eren akaa ne la na yô , ashighe kpishi ka se tagher a mbamlu mba karen m@@ til sha mimi wase la . “ Sha u [ Kristu ] Una ver nongo Na sha ishigh N@@ agh , u̱ engem u̱ de kera lu a ah@@ u@@ ar shin adi@@ vi@@ r shin mô u ken amba@@ akaa la kpaa ga . ” ​ — 5 : 27 . Mayange je , vea de u van a icivir sha iti i Aôndo sha jighjigh ve u nan la man sha ishima i wan ve la man sha gbashima ve la ga . Or@@ fan@@ takerada Phili@@ p J@@ en@@ kin@@ s u a timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase man kwaghaôndo la ts@@ eng@@ ak@@ aan wener : “ Ikyav tese ér anyom pue shin iky@@ undu nahan ken hemen yô , Mbakristu mba ken ityar i ab@@ uter vea nenge anmgbianev vev mba ken ityar i i lu ab@@ uter ga la ér , mba eren Kwagh@@ aôndo u Kristu sha mimi ga , mban di kpa vea nenge ve nahan . ” 4 : 13 — ‘ Ity@@ akerada i yange i er sha ak@@ ô@@ v ’ a inyam la lu nyi ? Shi una nenge er aeren a nan la a tese ér nan haa or@@ he iyol yô . Alaghga u pine wer , ‘ mlu u wang u Aôndo ne na yô , kwagh gba un sha kwagh wase ga shi ka u se fatyô u zan ikyua a na ga shinii ? ’ B@@ em@@ shima ngu s@@ aren we@@ e ? Kwagh ne seer tan iwanger sha mpin u Yesu pine ne , ér : “ Ka nyi kwagh man or nana na sha u p@@ aan uma u nan sha mini ? ” Yeremia 17 : 9 kaa ér “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii . ” 3 : 15 , 16 ) Ka ieren i nyi nahan tiônnongo wou a lu a mini ? Aluer ne mba cian ner ne va tagher a am@@ een ken makeranta yô , yar nen tom a 1 Mbakorinte 10 : 13 . ▪ “ Gadia aluer or á zua a tar cii , kpa uma u nan una gema á saa nan yô , á doo nan sha nyi ? ” — Mat . 2 : 2 , 12 ) Kpa se yô , se kange nen ishima ser mayange je se er kwagh u waren uma wase u hegen ne sha gbenda u Yehova una venda se ga , gadia se na jighjigh ser aluer se za hemen u civir Aôndo sha mimi yô , una na se “ uma u a lu uma jim la , ” ka uma u tsôron ken tar u he u a t@@ ende zwa a mi je la . — 1 Tim . Maa a na i yem a mi i za pase ken deser@@ ti sha u tesen ér kp@@ ev la tôô asorabo a ikyurior la jimin cii . — Lev@@ iti@@ ku 16 : 3 - 16 , 21 , 22 . Yehova nengen hanma kwagh u un er cii , lun u doon tsung yô , a ter kwagh u mhii u iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar . Iyange ne ka iyange i ah@@ wa 24 , i̱ sev ka mbu av shi tugh mbu ile la ga , kpa ka g@@ ô@@ g@@ ô@@ shighe u Aôndo a mem tom u gban akaa shin tar yô . ( Gen . K@@ ange ishima wer u “ er Aôndo tom u u doo Un [ yô ] , sha mci@@ e@@ aôndo man iyol i su@@ l@@ en . ” ( Mateu 14 : 14 ; Marku 6 : 44 ) Marku veren ishima sha u ôron kwagh u yange na ve mhôônom kôr Yesu man kwagh u yange gema er la yô , a nger nahan ér : “ A nenge a ikpelaior kpishi , nahan mhôônom kôr Un a ve sha ci u ve lu er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga yô . Gba u anmgbian u nom na ugen una er ivaa man a lu eren i ken iyou ad@@ ua . Jighjigh u nan gema uma u or ne je yô hegen mba@@ kwa@@ re@@ v mbagenev ka ve za her a na ér a̱ tese ve gbenda u vea kar man vea sôr mbamzeyol vev yô . Se va fa ser mba yange se pase ve kwagh la kpishi hingir anmgbianev asev hegen . Ior mba jighjigh mban vea tese ior mba Aôndo gbenda . ( Mal@@ aki 3 : 18 ) Ior kpishi mba ve er kwagh sha mimi yô , ka vea nenge a ieren i mimi i Mbashiada mba Yehova man bem ve man mlu ve u sar sar kua ishimataver ve la nahan ve wuese ve shi ve fa je ér mba kposo a ior i tar ne . ‘ H@@ ingir Nen I@@ kp@@ an i Yehova , ’ 10 / 15 “ A ver u môm ken Betel , ugen a ver ken D@@ an . M@@ kav u ken Bibilo man be@@ m@@ shima u ka a va a mi hen mba ve lu civir Aôndo u mimi la ngu a inja kpen kpen . N@@ om na kaa ér : “ Kwagh u se hen sha kwagh u mlu u dedoo la yange wase se u nengen er i gbe u se naan ayol a ase jighjigh , se luun a mbamhen mba kpe@@ egh sha orgen ga , kpa se keren u nengen a kwagh u dedoo ken ayol a ase yô . ( b ) Yesu yange eren a kasev sha icivir nena ? U tesen ikyav yô , gba hange hange u se kôr iyol tsaha shighe u i lu nan kwaghôron sha er se yem henen akaa ken ishima ga yô . Doo u se wa ikyo sha mnenge u mbagenev ve lu a mi sha akaa a se tsough u eren laa ? Kpa gba u se cii se “ nongo ” kpoghuloo , se sue tom u Tartor . Gbenda u Z@@ an ken M@@ tim Yehova yange er kwagh a Solomon sha mh@@ ôôn nena , kpa ka nyi i gbe u se umbur sha kwagh la ? Kwagh u Yehova Aôndo wase u hemban a ôr ne ka u taver se ishima ga he ? Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange umbur ma isholibo i ishima na lu zan un iyol sha mi yôô ? Tsô á hii sôron at@@ se a Yehova a nan@@ den nagh sha mi la shi a p@@ enda ac@@ i a no@@ mb@@ ua sha mi . 20 , 21 . ( a ) Er nan i doo u Yehova a̱ kuran se ? A@@ li@@ cia , wan@@ kwase ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , kaa ér : “ Ior kpishi hen ér se mba hembe soon u lamen a azende a ase sha kwagh u yaven a or , kpa ka mimi ga . Nahan kpa , lu kwagh u kp@@ er ken hemen yô , kwase ne una ta ave van@@ ger a wan na ne . Shi luun er yange a kure sha awashima na la yô , p@@ end@@ at@@ you u tor je kpa ma war ga . Jigh@@ ilii yô , orumace môm kpa nan ngu perapera za bee ga . Aluer se mba a ibo sha kwagh la ele@@ gh@@ ee ga je kpa , er se lu Mbakristu mba hiden a iyol ijime yô , a gba u se hen sha vegher u se er shami ga la , shi se lumun ibo kpaa . — Ôr Anzaakaa 6 : 1 - 5 . Kanyi Mbakristu mba mimi mba ve lu ken hanma tiônnongo cii vea soo u eren@@ e ? Yohane , u lu môm ken mba ve nger ityakerada i I@@ vangeli la , ôr kwagh u Yesu , u lu “ I@@ mo ” la vough nahan ér , a lu “ sha iky@@ um i Ter . ” ( Yoh . Satan er akaa kposo kposo , a yangen ior u eren ishima i Yehova shin d@@ an@@ en ve asema . M@@ sen una fatyô u wasen se ken ityav mbi se lu nôngon a asaren a bo la nena ? 15 : 5@@ 2 , 5@@ 3 ; Mpa . 2 :⁠ 4 ) Kanyi i ne ve ior ve gem an@@ za ve nahana ? W@@ a iyol you ikyo sha akaa a nan lu eren a we la . 10 : 18 — Shighe u Yesu kaa a mbahenen mba 70 ér : “ M nenge Satan sen sha aôndo , gba er iny@@ i@@ ar nahan ” la , lu ôron ér nyi j@@ imi ? Nenge ase igbenda iny@@ iin i se eren kwagh ne yô . “ I@@ wer ngi karen kpuaa yô , ng@@ ôm hingir Orshiada u Yehova nahan m hii u ôron ityakerada ve . Gbenda u Yehova a nengen ifer la . ( Yesaia 43 : 10 ) Hii sha shighe u i na Tindi u sha Iky@@ ev i Mose ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W la zan zan va ar sha Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W la je , hanma or u ken ikyurior i Iserael yô nan lu ken nongo u wanakiriki ne . Ikyav i kwagh ne ér Mbakristu mba i shigh ve mkurem man “ iyôngo igen ” i i lu a kar a ve la mba yaren tom a akaa@@ injaa a akuraior sha u samber a mcivir u wang . 3 : 11 ; 1 Pet . 2 : 6 ) Lu nyi Paulu lu a mi ken ishima zum u a nger kwagh u “ I@@ ma@@ gh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga ” laa ? Er m za mgb@@ ôghom a gar u W@@ i@@ wil@@ í yô , iyange ta kpishi , shi m nenge a if@@ i u C@@ o@@ c@@ o la , man lu kwa wam u hiihii u nengen a if@@ i ne je ne . Kanyi i lu hange hange u wan@@ ye@@ kwa@@ or nana er sha u yan ikyar a Aôndo ? ( 1 Kor . 1 : 10 , 11 ) Paulu maa b@@ unde awashima na u zan hen a ve la , gema nger ve washika u i yer hegen ér 1 Mbakorinte la . Ken washika la , Paulu wa ve kwagh shi kôôm ve sha dooshima . ( Rom . 8 : 24 , 25 ) Aluer u ngu a ishimaverenkeghen taveraa sha uityendezwa mba Aôndo yô , kwagh ne una wase ú u wan ishima . Kanyi i doo u hanma or ken tiônnongo cii nana ere ? [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 3 ] Shi Tindi yange kaa ér ior ve de son@@ do ikp@@ i@@ sule ve i̱ been ga , sha er mba@@ ats@@ anev vea yar t@@ war her yô . Yange ker gbenda u waren kwagh u tser un la sha tahav nav man mfe u Yehova na un la . Kwagh@@ fan u a lu ken takerada u Or@@ pasenkwagh la una wase se se tsua akaa a se er ve uma wase una lu a inja yô . Kwagh ka a er i doo yô , sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la , apostoli Peteru ôr kwagh u i nger ken Pasalmi 16 : 10 sha kwagh u ku u Davidi la , kaa ér : “ Ú undu uma wam shin She@@ ol ga . ” Gbenda u ior ve k@@ or@@ on ak@@ ondo shi ve eren h@@ we la ngu gem hanma shighe . Sha nahan yô , cii man Yesu mase k@@ ôn@@ don yemen sha yô , a taver mbahenen nav ishima ér : “ N@@ é va ngohol agee shighe u Icighan Jijingi Una va sha a ven yô , man né lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” — Aer . Nahan se hingir u fan Yehova tsembelee , shi soon kwagh na tsung . Se mba ken ashighe a ican man a ior ve we akaa a eren ave kpishi yô . Nahan alaghga a taver se u fan anmgbianev mba ve lu ku@@ wan karen ihy@@ ongo la . ( Heb . Kanyi ia wase se ve se kôr kwaghbo ih@@ yo@@ mo ? Yange ver Adam man Ifa ken sule u E@@ den ér ve̱ ‘ sôron u shi ve̱ kuran u ’ anyom 70 shin 8@@ 0 nahan tseegh ga , kpa i̱ lu gbem sha won . ( Gen . Kwagh u m ungwa la ma@@ am iyol je yô , kasua u dondon la , m za hen ijiir la angahar . As@@ orabo a pasen “ M pase isholibo yam sha ishigh Y@@ ough , ifer yam kpaa m yer U ga . ” ​ —⁠ Pasalmi 32 :⁠ 5 . Ka u nan zenden jigh@@ il@@ aa , nan eren perapera , nan er kwagh sha mimi ken ishima i nan [ la ] , . . . ( Mateu 24 : 45 ) Zum u ka a tese gbenda u ú har sha Ruamabera la nahan , ka m nôngo u yaren tom sha ú kpa , ka m dondon i lu di ngeren u tindi la tseegh tsô ga , kpa ka m dondo i lu inja i Tindi la kpa ? Maa Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d kaa sha iky@@ enge iky@@ enge ér : “ Nenge , mba@@ shiada mba Tartor mbah@@ ev mba ve hembe 1@@ 5@@ ,000 mban ! ” F@@ E@@ B@@ E@@ W@@ AR@@ I 11 - 17 , 20@@ 13 M eren msen hen Yehova mer a nam jijingi na je kpa ? Nahan yô , ka nyi i ne ve u@@ a@@ ah@@ e mbara ve lu eren seer a se@@ ere ? Tartor u age@@ egh ne kpa yange u nôngo ér ua tim ior mba Aôndo kera . Ior mba kuman iyenge 8@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 nahan fa mimi u Bibilo ne shi mba tesen mbagenev mimi shon tar sha won cii . Aluer u ngu eren ak@@ ombo , a lu nyityô ak@@ ombo kpa , de fele je . N@@ om@@ so , Ne mba D@@ on@@ don Hemen u Kristu u a Lu I@@ t@@ you la Kpa ? Gb@@ id@@ ye kwar sha er ú yar tom sha ma ken uma wou yô . Ú F@@ atyô U L@@ un Inja W@@ ang H@@ er 14 , 15 . ( a ) Ka “ gbil@@ in@@ kwagh ” u nyi yange na ior kpishi mba sha ayange a Yeremia la gb@@ ev mbu n@@ ông@@ on@@ o ? ( Anzaakaa 8 : 33 ) Ivur Bibilo igen kaa ér u ungwan imo i mbamaren la ka “ kwagh u doon ” Ter wase Yesu Kristu . Doo u se zamber a gomoti man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ve kura se sha ikyev i mbaihyomov . Er se lu ior mba Yehova yô , se fa mimi sha kwagh u awashima u Aôndo sha ci u uumace man tar ne . Nahan kpa , yange tor a lôh@@ ô or ga , man nana za ape a lu yô , i wua nan . — Ese@@ ter 4 : 4 - 11 . Mbam@@ hen mba ah@@ ur@@ aior a ase man aeren a ve shin ijiir i se vese her la ia fatyô u b@@ enden a imoshima yase . 9 / 1 Ken ityar igen i ken Y@@ uro@@ pa yô , icombor i lun a or@@ maren môm tseegh ngi seer a seer . Alaghga yange vea tese un ér batisema u Mbakristu yô ka i m@@ ir or shin mnger shi nan ngohol icighan jijingi . Ken hemen yô , Yehova una tim nongo ne kua Diabolo , nahan una tese tseer tseer ér ka un a lu tor u hemban cii ye . “ Nenge , T@@ ere ! Ka sha g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u kuran sha mi ka m tile , m shi her di@@ di ; man sha ijiir yam i kuran , ka m tile , m lu her@@ egh kuran hanma tugh ” ye . — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 21 : 8 . Kpa , kwagh ne tese ikyav wang ér Yohane tôô kwagh u Marku nger la un kpa nger nahan ge@@ de@@ e ga . ( Luka 10 : 42 ; 14 : 12 – 14 ) Ashighe kpishi anmgbian H@@ ak@@ o@@ p yange a sôr ian a ver í un man ior mbagen kp@@ egh@@ ee vea er iniongo yô . 6 , 7 . ( a ) Ka mlu u nyi yange lu hen atô u Mb@@ al@@ ev@@ i mba ve lu upristi man mba ve lu ga laa ? Ka sea eren tom u pasen kwagh sha gbashima yô , se zua a averen a nyi ? Sha ashighe a mbaapostoli la , lu kwagh u doon er Mbakristu kpishi lu a jighjigh u nan man ve har asema sha tom u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo la nahan . Mkaanem ma Yesu ôr a mbahenen nav mba kpuaa la , ashighe agen ma a fatyô lun sha ci u mbahenen kpishi . • Ka atô@@ akaa a nyi a ne ve i doo u se wuese Yehova ? ( Mpa . 7 : 9 ) Kwagh ne na yô , atôônanongo a ase kpishi nga a ior kpishi mba ve dugh sha ajiir kposo kposo yô . Nahan kpa , se soo ser Yehova a lu I@@ j@@ ende yase , er lu ijende i Yesu man mbadondon un mba sha derianyom u hiihii la nahan . ( Ekesodu 32 : 19 ; 34 : 1 ) Hii sha shighe u í wa atindi la je , nga a gema ga zan zan nyian . U fa er yange hii ve R@@ ah@@ ab@@ i hingir u fan kwagh u ivande ne kpa ? ​ — * Aluer wanye soo ér nana vese a hingir ig@@ y@@ an@@ den@@ or u nana fatyô kôôm uma nan yô , gba kpee u nana hen u kôron iyol tsaha er nan lu iyev la je . ( Rom . 7 : 21 ) Paulu yange fa inj@@ a@@ or i un lu yô , man or u soo ér una lu kpaa . Bibilo tese ér shighe u Yehova gba tar bee la doo un tsung , i̱ kaa ér : “ Tsô Aôndo gema nenge hanma kwagh u Un er yô , lu u doon tsung . ” Aluer se soo ser Yehova a̱ sue se shi a̱ ver se doo doo yô , tom u ken tempel u ken jijingi la u̱ lu se kwagh u hiihii . Ú ngu wan@@ ye@@ kwa@@ or shin wan@@ ye@@ kwase u ú lu a vôso kwase shin nom ga yôô ? Shi ka i gber akaa a taver se ishima , a anmgbianev asev ve pase sha zwa ve la , ken um@@ ag@@ az@@ in asev . Shi a pase ve kwagh u un kua mbagenev yange ve er sha u zan mkohol u vesen yô . Sha shighe ugen la , doo anmgbian u kwase u tse@@ en ishima ne iyol ga , nahan gba u a pav un , kpa lu a inyaregh ki kimb@@ in ga . Doo u Se Su@@ ur sha Yehova sha ci u Ny@@ i ? Kwagh@@ aôndo u Mb@@ ab@@ ud@@ d@@ h@@ a kaa ér ishima yange i za or@@ vesen ve S@@ id@@ d@@ h@@ ā@@ r@@ th@@ a G@@ au@@ ta@@ ma , u yange hii kwaghaôndo u Mb@@ ab@@ ud@@ d@@ h@@ a la iyol kpishi er i hii ve ior ve lu yan ican shi ve lu kpen yô . T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase k@@ ú eren shiada wanger wanger sha kwagh u zayol u mlu u lun sha tse@@ ene@@ ke kera suur sha Aôndo ga a ve a mi la . Kwaghôron u ken igbar u a lu a itinekwagh ér , “ B@@ em man M@@ kpeyol u Mimi Una V@@ a Hanma Sh@@ igh@@ ee ? ” la una na mlumun sha mbampin mban . ( Ekesodu 6 : 12 , 30 ) Yehova ta ikyaa a Mose , nahan a hingir or u Aôndo tin@@ d@@ in un hen Iserael shi un lamen a Aôndo sha ci u Iserael yô . Aluer u tsen@@ ga fan akaa a ken hemen la jighilii yô , a wase u u̱ fan kwagh u ú er ve uma wou una lu a inja yô . S@@ é nôngon nen tsung u nengen ior sha gbenda u Yesu kpa yange nengen ve , e̱r “ iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan ” la . Cii man ku na yô a hide a hen sha kwagh u uma na tsô a kaa ér : “ Kwagh u yange erem ne , kua akaa ag@@ enegh kpaa wasem u fan mer uumace mba tsu@@ m , kpa Yehova ngu yaren tom a se uumace mba se yen ne sha u eren tom na u injaa . ” Ity@@ esen sha Kwagh u “ M@@ k@@ ur , ” 7 /@@ ⁠ 1 Mb@@ al@@ ev@@ i mba ve lu ken ag@@ ar a i na ve ken tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la ti@@ mb@@ ir u duen ken tar la kera ga , vough er uter vev mba tse@@ v mba@@ jighjigh mbara kpa er nahan . ( E@@ ks . 32 : 26 - 28 ; N@@ um . ( Genese 6 : 13 ; Ekesodu 33 : 1 ; Yobu 38 : 1 - 3 ) Ken masejime yô , a wa Mbaiserael atindi sha ikyev i Mose . Iyange igen yô , angev mbu iyol@@ hi@@ an k@@ ende@@ m inya , maa m va zua a washika u wan@@ y@@ em@@ akeranta ugen t@@ indi@@ m a mi ken tar u C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire yô . ( Genese 39 : 9 ) Yosev yange venda u eren idya ér i doo tsombor na ga , gadia u lu ica a na . Se kpa se mba a akaa a ken jijingi kpishi a henen sha mi , er Timoteu nahan . Bibilo kaa ér : “ A@@ tsan a or@@ perapera ngee . ” Mayange je A@@ gn@@ es v@@ ôr hide ijime sha u civir Yehova ga . Ikyav i M - ande u Yesu , 10 / 1 5 : ​ 1 - 4 ) Er noov man kasev ve fe ér “ Aôndo Una ôr mba@@ eren@@ iji@@ mba man mba@@ vihin ivaa sha idya la ijir ” yô , ka ve nôngo kwagh kpoghuloo sha er ivaa ve ia lu kwagh u civirigh shi ia lu a ac@@ ôgh@@ or ga yô . ​ —⁠ Heb . Nahan cii kpa , Paulu kaa ér : “ Gadia Aôndo yila se ka sha ci u h@@ wanger ga kpa ka sha icighan@@ mlu je . Aluer ú nenge a an@@ za at@@ a@@ ankar@@ ahar ken a nan á doon we yô , pine iyol you wer , ‘ An@@ za atar á a mase shin la yô , er nan lu a mi ga nahan kpa me fatyô u lun a nan imôngo ? Ngeren mbara nahan vea fatyô u bu@@ ghun gbenda u ôron kwagh u an@@ ny@@ am@@ ev mba Yehova a gbe , man ajiir a engem ashe a a lu sha tar man aeren a ity@@ ôô atô kposo kposo kua igbenda kposo kposo i ior ve eren uma la . ( Aer . 20 : 35 ) Heela tseegh ga , mbacivir Yehova mba i er ve batisema cii vea fatyô u zuan a iveren i ‘ van@@ den keren Tartor u Aôndo man perapera na ’ la ken mzough u anmgbianev u sha tar cii la . — Mat . Yesu za hemen ér : Ka Yehova a lu u@@ hemban sha won cii u a we A@@ tindi ye . Nahan kpa , iyange i me@@ men i Aôndo la hiin yô , kwaghbo gema er . U tesen ikyav yô , se na jighjigh sha mimi ser ica a gba ga tsô a tim Zege@@ bab@@ ilon kera kpa ? Se kpaa mayange se lumun ser m - ban u jighjigh u nan u mbagenev la a̱ yange m - er u se eren Yehova tom sha jighjigh la ga , di er Ne@@ hem@@ ia kpa lu er nahan . — Ne@@ hem@@ ia 13 : 10 - 13 , 23 - 27 . Ka mnenge u nyi Yehova á lu a mi sha ayange a uma wase , man mnenge na ne kaha a u ior kpishi nyian nena ? ( Ôr Mbaromanu 10 : 13 - 15 . ) Se zamber Aôndo , yem undu se a ican yase ! ” — Mkaanem man ka ma O@@ li@@ ver C@@ ro@@ m@@ well ngise ôr yô ; Le@@ o@@ po@@ ld Amer@@ y , or u shin Iyou@@ id@@ y@@ u i tar u B@@ rit@@ ain la kpa va kimbir ôron ma . A ver bredi man wain ne sha te@@ bu@@ l ikyua a or@@ nan@@ kwaghôron . Alaghga yange a lu Mbaheberu mbau@@ tar mbara ape palegh u lun hen ijiir la , sha er yange ve kav e̱r i sôr i̱ ver ér á er mcivir u aie her yô . S@@ en@@ ou ne ka a ci@@ r sha i@@ wo ne i t@@ av i kuma angahar 10 , a lu her zan zan i kuma iwer at@@ ar@@ atar . Mbat@@ amen vea dondo ikyav i Kristu zum u ve lu taver mbagenev asema ér ve civir Aôndo nena ? 30 “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh Ka Nan Gba Nan Jighjigh sha Hanma Kwaghôron Tsô ” ( Ôr 1 Samuel 17 : 5@@ 7 ; 18 : 1 , 3 . ) ( Luka 4 : 22 ) Kwaghôron u kundu kundu ngu a doo ior u ungwan , shi tesen ér no@@ mbor wase ngu a tahav ga ze . M pine iyol yam mer , inja na yô , ior soo u fan Yehova , kpa or u tesen ve nan ngu ga , gba u vea kegh a ke@@ gh@@ e ? Mose yange undu ian i i@@ civirigh man uma u yôugh@@ yô@@ ugh , gema “ lu un gu@@ da u i̱ er a na dang a non@@ go@@ ior u Aôndo imôngo . ” S@@ ôn Yehova a̱ wase ú u̱ nengen sha mlu wou u ke ’ ishima la . Mba@@ ate@@ jir mba ken ityar igen kpa na se ian i civir Aôndo shi pasen kwagh ken igbar . Paulu yange wa ve kwagh ér nyi ? Ieren i nan or icivir la yange i hingir iky@@ e na . Kwagh ugen u a lu môm ken ikyav mbi u@@ ty@@ aav y@@ asev mbi ken jijingi mb@@ ira yô , ka “ ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , ka jighjigh u nan je la . ” Kanyi or nana er keng ve nana va lu uma hen shighe la ? Mba ve tô@@ mon ayange a ngise tar doo la alaghga ve̱ kera umbur er sha ayange la je kpa akaa a vihin man mbamzeyol yange ve luun , man er mimi je uma yange gba lun di zwa ahan ahan tseegh tsô ga yô . Kpa lu nyi i na ve Yesu , or u vough u lun a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shio la za hen ijiir laa ? Kpa or@@ ti yevese . Y@@ ES@@ U yange k@@ ôndo yem sha , anyom nga kar er 30 nahan yô , apostoli Peteru nger washika ugen hen “ u@@ shir@@ mbaiorov mba ve sa@@ mbe ve lu ken P@@ on@@ tu man G@@ alatia man K@@ ap@@ ado@@ shia man A@@ shia man shi B@@ it@@ in@@ ia la , ka mba i tsough ve ” je la . ( 1 Pet . Yô , se kange nen ishima u lun bem bem a ior vough er or@@ pasalmi nahan . ( Mateu 10 : 12 , 13 ) Loho u se pasen ior la ka ú dedoo . Anmgbianev mba kasev mban yange ve wase u nengen sha an@@ nongo u mbap@@ asenkwagh u Tartor hen ger@@ i ugen u tiônnongo lu ga yô . A seer wener : “ [ Timoteu ] una umbur ne igbenda i m lu zan sha mi ken Kristu Yesu la . ” Shi u fatyô u eren tom a kwagh@@ kp@@ el@@ an la shighe u ú lu eren mcivir wou u hen tsombor yô . M@@ A@@ A@@ C@@ I 19 - 25 , 20@@ 12 Bibilo kaa ér : “ A taver ishima a kon u m@@ tsaha , A kera wa kunya ikyo ga sha ci u iember i i ver Un sha ishi la , A za tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku iky@@ ôn@@ ough ki Aôndo ki torough . ” ( Heb . A kaa ér : “ Cii man m yem yô , m ôr ngeren mbagen ken Iyoukura sha kwagh u isharen i zan ken ya la . 16 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo — Kanyi Aôndo A We Ishima u Eren sha ci u Tar N@@ ee ? Shighe kar yô , m ungwa ortamen u sôron atôônanongo na kwaghôron sha kwagh u tom u pania . Nyian ne , ior ka vea er kwagh una doo azende a ve man aa wuese yô , ve tôô er ve er kwagh u injaa . ( Mat . 6 : 10 ) Doo u se fa ser , “ tartor ” u Yesu a ter ken msen ne ka gomoti u Mesiya , u Kristu man “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” mba i nder ve shin ku , mba vea tema tor a Kristu imôngo sha la ve lu ityough sha mi la . ( D@@ an . 7 : 13 , 14 , 18 ; Yes . Ken injakwagh na igen la , a tôô mba ve “ rumun kwaghôron [ u Aôndo ] saan saan ” kpa ve hi@@ di ijime shighe u ve tagher a imeen i karen jighjigh u nan ve la a kar sha vande . Mba@@ eren any@@ ighe ka vea ng@@ ur@@ en tan li@@ ba ati@@ h@@ i ati@@ h@@ i yô , ve hemban wan a wa h@@ ua cii . Er Aôndo a lu doon se ishima seer a seer la , se kpa se lu doon un ishima seer a seer , nahan se hingir a na kôôsôô . ​ — Ôr 1 Mbakorinte 8 : 3 . Tor Davidi u ken Iserael u tsuaa la kpa ka ikyav igen i tesen or u yange Aôndo su@@ r nan ishima yô . Alaghga nana nenge a akav a tesen ér nan ngu dedoo ga , er m@@ nyoon u iyol nyoon nan sha ashighe ashighe nahan . Aôndo yange lu ‘ ijiir i teman ’ i Aberaham nena ? Anzaakaa aa a lu ken ityough ki sha 25 zan zan 29 la di ka ‘ ior mba H@@ es@@ e@@ k@@ ia , tor u Yuda ’ yange ve hide ve nger a ye . Ka akaa a nyi Aôndo a er sha u wasen se u wan ishima a ats@@ ana ? ( Yosua 13 : 1 – 24 : 33 ) Kape mba ve undu tiônnongo ve za hi@@ di mbara kpa ka ve na i saan mba ken tiônnongo iyol je la . Se dondo kwaghwan u Ruamabera sha kwagh u mlu u kôô@@ soo u ken ivese nena ? Ka been he@@ ela yô , Davidi maa hingir tor shi lu or@@ hemban@@ ityav kpaa . Ka kwagh u ican kpishi u dondon Yehova sha ayange a uma wase cii er K@@ al@@ e@@ bu nahan . Er ve fe ityôkyaa i i ne ve akaa ne a lu eren ga shi ve fe kwagh u a lu keghen ve ken hemen ga yô , kera mba a ishimaverenkeghen ga . — Ef . Ikyav i tesen yô , ve kaa a vese er iyange yase ka i ts@@ enda tahav ke ’ hanma se@@ k@@ ôn@@ d mbu lu kwagh môm a m@@ yo@@ ho@@ m ma kwagh u bu@@ gh@@ ur u i yer ér T@@ N@@ T , u a lu a m@@ yo@@ ho@@ m ma vesen ma ma kom e̱r ut@@ ôn m@@ iliôn 1@@ 00@@ ,000 nahan yô . Ka m pine ve mer vea lu Mbakristu yô ve ô@@ rom , man aluer ve kaa ér ve mba Mbakristu yô , shi m pine ve i kuma kwa har shin kwa tar je kpaa , m ta@@ an ve mciem mer me tsaha ve . Gbenda u sha uhar yô , zum u ka mea pase ior kwagh mea bee yô , ve taver mo ishima shi ve ô@@ rom akaa a ve ongo i doo ve yô . Ka unô yange ve lu a ian i tesen ior ken tiônnongo , man kasev mba@@ jighjigh mba i shighe ve mkurem la nenge kwagh ne nena ? Doo u ‘ kwagh a zua se a tar u ú s@@ ôôn karen kera ne ’ ga . Zum u mbahenen mba Yesu va pase un er ve lu du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov mba i nengen a ve ga la ken ior kera yô , a kaa a ve ér : “ M nenge Satan sen sha aôndo , gba er iny@@ i@@ ar nahan . ” Hen sha kwagh u ve er la , i de lu sha gbenda u ve er kwagh shon la ga . ( Luka 11 : 13 ) Kwagh u m@@ asen kuren yô , se fatyô u keren dooshima sha ú lun ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so a tiônnongo u Mbakristu . M@@ til sha mimi u Paulu la va or - m@@ s@@ ende la ah@@ enge kpishi ! Ken inyom i 19@@ 60 la , m soo u eren kwase . Yange i eren akaa kposo kposo a iky@@ ondo i sha ai@@ ve a iv@@ o . • Er nan ve hanma Orkristu nan lu a ian i fan “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” ? D@@ al@@ ia ka a hii pasen anmgbianev mba kasev mbara mbamhen nav , maa ve nger washika sha mi . ( Mateu 20 : 21 ) Hen Mbayuda yô , kwagh u teman or ken wegh ku y@@ an@@ egh shin ku im@@ es@@ egh la lu icivir i vesen . Yange ngô@@ ôr ga je tsô nenge e̱r í lu hange hange u una timen sha ivur Bibilo vea ônov nav mba kiriki mbara hanma sev cii ve vea m@@ asen yemen makeranta un di una yem tom yô , nahan maa a gba a mi je . Ka “ Aôndo , U@@ hemban@@ agee ” la tseegh a lu a tahav mbu gban uma ye . Ior mba ken tsombor u u@@ tor cii yange ve ta@@ an kp@@ an@@ de@@ gh sha shighe u Yesu la ga . Paulu vande ngeren u@@ washika je kuma uhar nahan sha u s@@ ende@@ gh wener myom kera har sha Tindi u kuran ga . Kpa hide di sha vegher ugen yô , num tan ugen ngu u ú hembe vihin aa u ng@@ un yô , kpa ityô i tar ne wa ikyo sha ú yum ga shin kwagh gba ve sha ú ga . ( Anz . 18 : 11 ) M@@ hen u kpe@@ egh u lun a inyaregh ne yangen or u vesen ken jijingi . — Ôr Mateu 13 : 18 , 22 . W@@ ase ve ve ya ikyar a Yehova iky@@ ang@@ egh . S@@ ene@@ g@@ al ka tar u ahumbe a ke ’ ta@@ ai@@ ky@@ ôngo a to@@ on i@@ oo ka a va ta sha ú , shi ahumbe a kundu kundu a shin ity@@ e@@ ku i A@@ t@@ l@@ an@@ tic la kpa shi a te sha ú yô . P@@ ip@@ a@@ abaver i ken tar u I@@ ng@@ i@@ la i̱ í yer ér The E@@ con@@ om@@ ist la kaa ér : “ U@@ umace kpen mban yôugh@@ yô@@ ugh shi mba a mfe u t@@ wer@@ egh shi ve za iky@@ ura ken i@@ wa@@ v@@ aren , kpa mba a zua a mfe u vea bee a ibanave ga . ” ( 1 Mbakorinte 2 : 7 ) Sha kpôô yô , kwaghfan u Yehova ngu a ik@@ ighir ga , man aluer se mba tôvon kwaghfan na la yô , se zua a iember kpishi . Gbenda u ve nengen ityesen i wanakiriki u jighjigh a ne la ngu b@@ enden a ikyar i ve ye a Kristu la nena ? Sha u vea va averen a tsôron sha ci u ior umiliôn imôngo mba vea lu sha tar , mba gomoti u Aôndo una hemen la . 4 : 4 , 5 ; 5 : 1 . Se soo ser se venda aan a tom a se zough a mi shin ma ian i ia wase se se hemba kuman u eren ityom yase la ga . ” AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 5 - 11 , 20@@ 13 We kpa , se mba lôh@@ ôn we ser va hen atindiakaa a Aôndo a ken Bibilo la . 21 Doo u Se Lu T@@ se@@ mbelee sha ci u Ny@@ i ? Or@@ ngeren Bibilo ugen yange fa akaabo ne , nahan a kaa ér : “ M ker hanma gbenda u aiegh ihyom . ” ( Ps . I@@ y@@ uh@@ we , 2 / 15 K@@ era kpa , gbenda u vesen u Orkristu nana fatyô u seer fan atesen a Bibilo yô , ka sha u pinen mbampin . — Aerenakaa 17 : 2 , 3 . Er m hingir iyol a@@ gb@@ ende a@@ gb@@ ende nahan kpa , saan uma wam iyol ga . Alaghga mbagenev vea hen ér Yesu yange lu ke@@ hen a ke@@ he a kwagh zwa tsô . Ikyav i tesen yô , nenge ase igbenda iti@@ ar , i se tese shin heen , i se fatyô u eren kwagh ne yô . ( b ) Ka hanma shighe Lo@@ ti yange ôr kwagh ter erdoo u Yehova laa ? Gbenda u Yehova Er Kwagh a Aberaham man Iserael La ( Mbaefese 6 : 11 ) Ka a kpe iyol a nenge mbam@@ yina asev nahan a yar tom a ve sha u nôngon m@@ enger mlu wase u ken jijingi la cir@@ in a mi inya . Yehova So@@ o É@@ r Se Na Un Kwagh u He@@ mban Do@@ on Ior mba hendan mbara vea hemba ga . Se kpa u pasen loho u iengem u Tartor la ma a ve se a iember nahan ! Nahan kanyi yange i er zum u apostoli Paulu lu eren shiada he ’ á@@ gb@@ ú@@ gh@@ ú@@ r a ior Grika ke ’ A@@ re@@ op@@ ag@@ u u ke ’ A@@ ten@@ e la ve , ôr kwagh gber sha Yesu , shi kaa a ve ér Aôndo nder un shin ku yôô ? Sha u nan ian ér tsombor u uumace u̱ yem kwagh u ú yô , Aôndo tese kwa môm nahan ér kwagh gba se sha hemen na , una kera shi kimbir tesen nahan ga . Er nan ve se fe ser ka a inja u eren msen sha akaa a a ze se i@@ yo@@ loo ? • Ka sha nyi a ôr ior ijir ken atô u Anyom D@@ u@@ bu laa ? U tesen ikyav yô , yange pase Noa wanger wanger er una gba t@@ so yô , tom ne lu u or môm lu a vande eren u ga yô , man gba u una er u vough er i tese un nahan , shi kape er kpaa je la . Kwagh ne wa u se eren kwagh u se fetyô cii sha u zan hemen u suen mzough wase u anmgbianev u sha tar cii la , kua ken tiônnongo kpaa . Ne mba kaven akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo , kpa . . . G@@ wen : A@@ mar a v@@ in@@ en , a se na ishima sha mi sha hiihii la , yange a va se a msaanyol , kpa i gema i ngô@@ ôr ga . * Pro@@ feti u beenyol ne shi ôr akaa a á er un hii shighe u lu gumor zan zan bee iyol la , man akaa ne taver se ishima u lun nomso man kasev mba cian Aôndo man mba civir un sha mimi . Or@@ tamen ugen za sôr nom man kwase ugen mba ve h@@ ôr tom je kuma anyom at@@ ar@@ atar yô . 12 : 14 - 20 ; 14 : 13 - 20 ; 26 : 26 - 29 ) Er or@@ pasalmi lu ôron kwagh u Aberaham man mba hen tsombor na la , a kaa ér : “ [ Yehova ] lumun ma or nzughul a ve ga , A z@@ ôh@@ ô a u@@ tor sha ci ve kpaa , lu kaan er : De [ b@@ enden ] nen mba M shigh ve mkurem la ave ga , mbap@@ ro@@ feti A@@ v kpaa de eren nen ve kwagh u vihin ga . ” — Ps . Ken ityough 7 zan zan 13 ki takerada u Mbashiada mba Yehova ve gber i yer ér Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x At H@@ and ! la kpaa , i time ken Mpase 2 : 1 – 3 : 22 . Er se vande ôron nahan , kaa a nan wer nana za pase mbatamen kwagh u nan er la , de we a wa nan kwagh ken Bibilo ga . Rus@@ sel@@ l nger wener : “ Hanma or nana nenge iyol i nan ér nan ngu wanakiriki u Ter a tsough nan sha u nana er un tom a shighe u nan man a mfe u nan man a inyaregh ki nan , kua akaa a nan agen kpaa , nahan nana nenge ér nan er tom a akaa ne sha afatyô u nan cii sha ci u icivir i Ter u nan . ” 1 : ​ 6 - 10 ) Shighe u Yohane nenge a kwagh ne ken mpase u sha mnenge yô , a ôr kwagh u Yesu , man ak@@ um a mbatyomov mba sh@@ aav lu zan a na ityô sha any@@ inya a pu@@ pu@@ u sha u za nôngon ityav mbi perapera . — Mpa . 1 , 2 . ( a ) Kanyi i@@ mbor i ut@@ aha i kpôô kpôô se cii se h@@ aren sha mini ? 1 , 2 . ( a ) Tom u yange gba u a er ken tempel la ua bende a ior mba Aôndo nena ? I “ yima ” se “ sha jighjigh u nan , ” ka “ sha tom u eren ” u Tindi u Mose shin u Mbakristu ve eren la ga . De se time nen sha akav agen a ken tiônnongo u Kristu u tsuaa la , a taver se ishima , nahan se nenge kwagh u aa tese se yô . 2 : ​ 1 - 10 . 5 : 23 , 24 . Yehova una va a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha shighe vough . I@@ mbor yase i mfe u Bibilo kua mkav u se lu a mi la una wase se u vendan kwaghbo geman eren kwagh u dedoo . ( Genese 42 : 36 , 38 ) A@@ kav a ahar á i ter heen sha kwagh u She@@ ol ne tese ér , ka ijiir i or ka nana kpe ve nan za lu uma her ga , kpa ka ijiir i mbakp@@ enev mba ve lu sh@@ imi cii ve fe ma kwagh môm ga yô . Pro@@ feti Elisha kaa a na ér a ker iv@@ aan sha w@@ in@@ do@@ u vegher u tar u Shi@@ ria la , u tesen ér a hemba tar la ityav sha uwegh ku Yehova . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér , “ Aluer Wan@@ akiriki u B@@ o La . . . ” la ) James , or u se vande ôron kwagh na ken ngeren ne la kpa , yange lu un ican . 2 : 28 - 32 . ( Yohane 13 : 14 , 15 ) Mbakristu mba mimi ve̱ lu a ishima i sh@@ ilen anmgbianev vev , shi i saan ve iyol u eren nahan kpaa . — Mateu 20 : 26 , 27 ; Yohane 13 : 17 . Ú Er Icighan Jijingi I@@ sho@@ li@@ bo ? ( Ôr Pasalmi 9@@ 1 : 1 . ) • Kwagh u se hen ne sue awashima wou u veren ishima wer ú er nyi ken inyom ne ? Ka m shi su@@ ghun un er a hemen mo m ne uma wam cii sha tom na nahan . Nahan a “ hemba eren tom ” a mbaapostoli mbagenev cii . 2 , 3 . ( a ) Ka a inja u nôngon ityav a asaren a bo sha ci nyi ? Aluer se mba ungwan kwaghwan ne shi dondon un yô , se lu tesen ser se mba a iwuese shi Yehova doo se ishima sha mimi . — Yoh . V@@ e@@ gher ugen u ity@@ am@@ egh ki jijingi yô ka dooshima , man dooshima wa u soon kwagh u mbagenev kpishi shi wan ve ikyo sha mimi shi lun kôôsôô a ve kpaa . Aluer se mba eren nahan yô , a tese ér se mba veren ishima sha ijiir i se civir Yehova sha mimi her la , er Yesu nahan . ​ — Yoh . Sha ci u kwa ua fatyô u tilen sha ityough ki kwaghbo man ifer shin isholibo . S@@ pr@@ ou@@ l la nahan . Yange nger ér : “ Aluer i mar or he@@ gh ga yô , . . . nan ngu Orkristu ga . ” ( Cii man Shighe u Yesu ) la za zan zan ar sha shighe u ayôôso ne lu zan hemen la kpaa . Nahan cii kpa , Mbaiserael mbagenev yange ve hungur Yehova ga . Nahan kpa , Yehova gema ver m@@ til sha mimi u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Rus@@ sia la , sha u nan ve m@@ hembe sha ijir . A er tom ne zan zan nôngo u kuman anyom 6@@ 7 . “ Me Na U In@@ j@@ ar ” P@@ alegh M@@ civir u A@@ i@@ egh ! Un lu ica a Iyou i Tartor kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 40 . A kaa ér : “ Shighe kar yô , se kav ser shighe u tar t@@ enger iyange kar i môm la , ortamen u sôron atôônanongo vea anmgbian ugen lu va keren se . D@@ ugh ivese kera je kpa , nyityô iniongo i̱ í gbe u a ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough her cii i de ko@@ ho mbi sha gbenda u mb@@ ia yange ior u lamen ga . T@@ A@@ H@@ A@@ V MB@@ U A@@ M@@ ER@@ I@@ KA V@@ E@@ A I@@ NG@@ I@@ L@@ A M@@ AN IN@@ Y@@ A@@ M I L@@ U@@ N A A@@ K@@ OR A@@ H@@ A@@ R L@@ A ( Yobu 31 : 1 ) Yobu yange lu a kwase shi kange ishima ér una per atindi a wang a Aôndo ga . Ken inyom i 200@@ 9 la , mlu u Ch@@ er@@ i cii kôr gema . * F@@ ese je maa a d@@ aa Satan man az@@ ô@@ v a na a gb@@ ihi shin tar ne . ( Mbaromanu 16 : 17 , 18 ; 1 Mbakorinte 1 : 10 ; Mbagalatia 5 : 19 - 21 ) Aluer ma Orkristu hii u lumun a mbam@@ nenge mba ior mba vendan mimi la shi nan soo u samber a ve yô , doo u nana ungwa ic@@ in@@ tan i Kristu ta ne ! Ity@@ ôkyaa i môm i yange i ver M - umbur ne yô , ka sha kwagh u awashima ugen u ku u Yesu u k@@ ur un yô . Yehova fa asema a ase , kpa se yô , se fa asema a mbagenev ga . Se lumun u eren kwagh u i kaa ér se er la sha gbashima , shi se er tom u i ne se la saan saan kpa ? Nyian kpa kape i lu je la . Ka a gba u me tsaha ônov av yô , ishima i z@@ am iyol sha kwaghbo u ve er la kpishi , nahan m shi henen sha mi . Hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la je , u̱ Yehova lumun or la hingir iyua i a ne mba ve ne Yesu Kristu jighjigh la mgbegh@@ aa yô . Aluer or hen ér akaa nga zan nan iyol ka sha ci u akaabo a yange nan vande eren yô , se ôr a ôr nan ijir ga , kpa se ôr nan ser nana zua a ishim@@ as@@ ur@@ un sha u ôron kwagh u i nger ken 1 Yohane 2 : 1 , 2 man Pasalmi 10@@ 3 : 11 - 14 la . Yange doo se kpishi shi se er msen imôngo hen tsombor se su@@ gh Yehova a ishima i môm . Nahan kpa , se mba seer timen sha kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u ayange a masejime la yô , se kav er i lu u kwagh ne una kure sha igbenda ihi@@ ar yô . • Er nan ve se kaa s@@ ér m@@ ver u veren mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on la ka kwagh u hemen u Aôndo , ka u̱ ish@@ ang@@ enegh ga ? Ken u@@ kasua kpuaa tseegh , maa se er iky@@ e@@ ky@@ e la hii u eren tom sha inja , je yô , i er tom u mba v@@ aren i je kpa fa ér ia er ga yô . ” Shi@@ v He ’ Mbashiada mba Yehova yô , u̱ or “ ungwan imo i tahav ( gomoti ) mbu nan lu mbu sha ik@@ ev la ” ka kwagh u i gbe u hanma Orkristu nan@@ á er yô . 2 : 4 ; Yoh . 6 : 15 ; 17 : 14 - 16 . Er Yesu kpe kera ica i gbe ga nahan , mbadondon un mba ve lu ke ’ Yerusalem mbara tagher ishigh a to@@ v@@ ac@@ an . Shighe karen yô , Peteru nger ér : “ W@@ aan nen hanma tindi u ior ve we la ikyo sha ci u Ter . ” A er nan ve kwagh ne una lu mimi ga ? Mba nyer ken inyom i 19@@ 7@@ 3 yô , Iyoukura pase ér ta@@ av u man ka ieren i hông@@ or@@ ough shi taver mba@@ ôron i asema ér ve de ta@@ av u man . ( Mbaromanu 1 : 24 , 28 ; 7 : 21 - 25 ) Sha vegher ugen yô , ish@@ ember@@ kwaghôron i “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” la tese ér an@@ za a i nger la ka atam a iniôngon i í kp@@ enen yilan ér an@@ za a kôôm uma u or shin a nan or hemban doon inja la ga , kpa gema ka i@@ er@@ tom i jijingi u Aôndo ken or a ne á ye . ( Ôr Mpase 12 : 10 , 12 . ) Nyian kpa mba civir Aôndo sha mimi mba ny@@ a@@ ghen awambe her nahan . — Aerenakaa 15 : 28 , 29 . Kpa se gema se kohol imôngo a mba Een ve a lun Een her@@ egh la hanma shighe cii . — Heb . Er m fe mer mba umbur mo shi ve wa ikyo sha kwagh u mkpeyol wam yô , kwagh ne ka a wasem u wan ishima . ” Á kende a mimi u mkaanem ma Yehova man uityendezwa nav sha . Yesu keghen ato a ior tseegh ga , yange a fa mbamhen vev nahan a fa kwagh u una ôr yô . Nahan cii kpa , alaghga ma Orkristu nana tagher a atsan zan zan a ar ken ku je kpaa . A@@ k@@ an kaa ér : “ Er m nenge ” a akaa la yô , “ s@@ ar@@ em , tsô m tôô akaa la . ” E@@ ri@@ c : M kav kwagh u u lu ôron la jighilii ga . Doo u se nengen ivese nena ? 1 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R D@@ AN@@ I@@ E@@ L 3 : 1 - 30 . Se lu nen a aeren a Aôndo shi i saan se iyol kpishi u eren tom u i ne se u pasen kwagh u Tartor la sha gbashima . ( Aerenakaa 9 : 1 - 18 ) Paulu yange nger ityakerada i Bibilo 14 , hii sha takerada u Mbaromanu zan zan kighir sha takerada u Mbaheberu . Akaa a mimi a doon tsung , a a lu ken Mkaanem ma Yehova a ne i nger la nga se a inja kpishi ! ( Ps . 13 :⁠ 5 ) Se fa ser nyityô ican i i̱ lu eren se hegen cii kpa , ken mkur yô , Aôndo una na mba ve keren un yô injar . M vande kaan we gaa ? I@@ ca a gba ga tsô , shighe u Diabolo u masetyô la una kuma ! M@@ nenge wase sha kwagh u mlu u ken hemen kaha a u tar ne nena ? Lu shighe ne tseegh Yehova kura ve ga . M@@ ag@@ az@@ in ne nôngo sha hanma gbenda cii u taver mbamaren mba ve lu Mbakristu la ishima ér ve wasen wan ve u i dugh nan kera , u nan lu tsan hen ya ve la ken jijingi , aluer doo u vea er nahan yô . M hi@@ di ken makeranta yô , m za hen bu@@ ter - makeranta . Shighe u m lu wanye la , m na Aôndo jighjigh tsung . Kpa ka nyi tom yange eren ve koson iyol na hen ger@@ i nee ? ( Anz . 22 : 29 ) I@@ t@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi Davidi la yange mbi na i pe@@ ver tor iyol shighe u jijingi u bo a k@@ enden ken a na yô , er nyian kpa ashighe kpishi it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi dedoo ka mbi na i pe@@ ver ior iyol nahan . ( Ôr Mateu 4 : ​ 4 - 10 . ) Doo se kpishi er se fe ser Aôndo u a gbe sha man tar kua hanma kwagh u uma cii la i lu Aôndo u dooshima yô ! Nahan de se sôn nen i̱ na se kwaghfan sha er se hendan a am@@ een shi se er a mbagenev sha inja shi hii hegen je se lu eren Yehova tom sha afatyô wase cii yô — nyian je ! Yosua yange hemen Mbaiserael nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa ken inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ Y . la . Sha utar yô , de keren u ôron hanma kwagh ga . I@@ gbenda lu kposo kposo i zenden sha atôônanongo . M@@ te@@ v u sha ican u Satan a ve mi sha mbadondon Yesu , hii sha ayange a mbaapostoli la je zan zan hegen ne , tese er a vihi tu yô . Apostoli Peteru taver se ishima ér : “ Iyange i Ter ia va er or@@ mbai@@ v nahan . U@@ sha vea kar kera sha ih@@ ur@@ an i@@ oo , ase@@ ma@@ akaa aa hi@@ a kera man tar kua ityom i sha u cii kpaa ia hi@@ a kera . ” Bibilo kaa ken M@@ ika 4 : 3 , 4 ér : “ Han@@ mô ve nana tema shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan , ma or nana kera ta ve mciem iyol ga ; gadia ka zwa u TER u ak@@ um a Sha je , u kaa nahan ye . ” ( Aerenakaa 18 : 1 - 4 ) Yange ve tee uuma vev sha ci u Paulu sha gbenda u i pase se jighilii ga yô . Shighe kar yô , Ch@@ er@@ i kaa a mo ér : “ Ior mban soo kwagh wam sha mimi . Aôndo D@@ u@@ e a Gbenda u P@@ aan U@@ umace 5 I@@ OR mba lun a ish@@ u@@ ghun mba ken atôônanongo 9@@ 4@@ ,@@ 6@@ 00 á Mbashiada mba Yehova á á lu tar sha won cii la . Kwagh u a ne ve iky@@ aior i ken tar nyian kpishi i ar ave shi i keren asaren a iyolough yô , ka sha ci u ve ban a “ mpase ” shin mkav , inja na yô Aôndo ngu hemen ve ga shin mba a ishimaverenkeghen i dedoo ken hemen ga . ( Anz . ( a ) Ka mbamzeyol mba nyi Mbakristu mba sha ayange a karen la man mba@@ ainge ve tagher a mini ? Kpa , doo u hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ M de mer akaa a nyian ishima a uma a̱ d@@ anem shinii ? Mo man Ge@@ or@@ ge kua mbam@@ ishen mbagenev se er tom u m@@ ishen hen iy@@ av mbi mbam@@ ishen kposo kposo je kuma anyom pue . Anmgbian ugen u fa ats@@ am a du@@ ghun yô , i yilan un ér E@@ rich F@@ ro@@ st , yange dugh ats@@ am a i wa ken tser ne yô . • Ka nena se fatyô u pinen mbampin sha inja zum u se lu pasen kwagh sha uya uya laa ? Nahan kpa , Bibilo umbur se ér : “ Or u nan ci@@ r akaabo a nan yô , nana zua a iveren ga , kpa u nan pase a , shi nan undu a yô , nana zua a mhôônom ma zungwen . ” ( Anz . Kpa er anyom aa lu karen la , alaghga m@@ vese wase u ken jijingi ne una kera lu tseer tseer er sha hiihii la nahan ga . “ M@@ ô ve môm kera shi ga . ” ( E@@ ks . 8 , 9 . ( a ) Ka nyi iyua ú fatyô u nan Yehov@@ aa ? ( b ) Kanyi i tese ér Davidi vaa af@@ an@@ yô u civir Aôndo ga ? Lu mba ken tsombor u Y@@ eho@@ y@@ ak@@ in tindi ne yange ve u ‘ teman sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Davidi ken Yuda ’ ye . Alaghga je yô , kwagh u yange na ve gb@@ ev mbu nôngon la kpa una kera lu ga ku@@ aa . ( Mpase 7 : 9 ; 12 : 9 , 17 ) Apostoli Peteru wa Mbakristu kwagh wener : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nen kpaa , or@@ i@@ ho@@ m wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . Shi mba ka ve ngohol ityesen shi ve ker u eren ityom ken tiônnongo la kpa ka ve zua a iveren na . Mb@@ ad@@ on@@ don mba Yesu Kristu mba tsuaa mbara kaa ér ka Tor Davidi á nger pasalmi u sha uhar la ye . Aôndo kaa a ve ér , ‘ ne tse@@ gh@@ am ga . ’ De se sule nen iyol u civir un , sha u veren ishima kuran ic@@ in@@ tan i í te gb@@ ang gb@@ ang ér i̱ palegh ak@@ ombo a civir la . ▪ u eren akaa a ken jijingi hanma shighe Lu hanma shighe “ if@@ i u mngerem ma um@@ am ” la hii u ku@@ ana ? W@@ AN@@ KW@@ A@@ S@@ E ugen u te@@ en m@@ sô@@ rom hen b@@ aa , u yange fa ity@@ uh@@ wan@@ ev shi maan m@@ sô@@ rom kpishi kua mci@@ mb@@ im ma b@@ om kpaa yô , yange gema uma na nena ? W@@ ea soo u fan atô@@ akyaa a a ne ve Aôndo a ne ican i yan ian la vighe vighe yô , ôr ityough 11 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Er yange vande tsuan u eren kwagh u dedoo sha hiihii la yô , kwagh ne taver jighjigh na u nan , nahan kwa ne kpa , a tile dông her sha ci u Yehova . “ C@@ ia nen TER , ne u@@ icighan N@@ av , gadia kwagh b@@ an@@ en mba ve cie Un la ga ! ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 34 : 9 . T@@ aver Ve u L@@ un Mb@@ any@@ ar@@ ev shi L@@ un a A@@ eren a Dedoo Kp@@ aa Jighjigh U Nan U Mimi La — Shi Or A F@@ atyô u L@@ un a M@@ i Kpa ? We yô u ngu eren nahan kpa ? Or ka nana tsaase imoshima i nan tsembelee yô , i wase nan tsung u eren kwagh u dedoo u una na tiônnongo una za hemen u lun ken mzough yô . Sh@@ an@@ n@@ on shi kaa ér : “ Saan se iyol kpishi er Yehova Aôndo wase u a hembe agee la , a ne se iyua i doon tsung ne yô ! ” ( Yesaia 65 : 11 , 12 ) Er ve tsua kwagh u dedoo ga yô , i tim ve . A@@ kombo a vihin iky@@ ôr man a doon iky@@ ôr la k@@ an shio u yiman ve . An@@ th@@ on@@ y : F@@ a wer , Mbashiada mba Yehova na Yesu jighjigh . Yon@@ a kange ishima kpishi ér una za ityom i Yehova tindi un ne ga ! Aluer mba te@@ en kwagh sha ishe i al@@ aha yô , me za keren u y@@ amen sha ishe i taver mer nyi ? Ken anyom ahar a karen ne tseegh , i er iorov mba kuman 5@@ 7@@ 0@@ ,@@ 6@@ 0@@ 1 batisema , ve hingir Mbashiada mba Yehova ! Sha mimi yô , u sh@@ igh@@ en or mkurem ér nana hemen ma ikyurior la , ngu kwagh môm a tom u tsaase ma anmgbian ér nana va lu ortamen shin di@@ ak@@ on la ga . Tartor u Yesu tôndo zwa ér una na ve la hemba ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i orumace nana na ve cii . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ) Heela tseegh ga , i nger ma kwaghôron u A@@ bel ken Bibilo ga . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ‘ mbatyomov ’ la zua sha tom ve u ve lu eren u̱ zan ityom la . ( Ôr Mbakolose 3 : 8 - 10 , 13 . ) Shi time ase sha kwagh u gumor Kristu ugen u i yilan un ér Timoteu , u Yehova na un ityom kpishi shi lu sha aan a tom kpa kpishi la . Mbahemenev mba Shin T@@ ine er nyi kwagh@@ a , man kanyi se time sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? Man zenden nen ken dooshima . ” — Ef . Yesu kaa ér , lu “ zum u ior lu yaven ” la . ( Mat . A kaa ér : “ Ne mba a ôr kwagh u i nger la gaa , er Un u A er ve sha hiihii la je , A er ve nomso@@ or kua kwase ; man A kaa er : Ka sha ci u nahan man nomso@@ or nana undu ter u nan man ngô u nan , nana var ken kwase u nan , ve uhar vea hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye gaa ? Ishima i legh legh man ishimawan mba eren tom imôngo sha u van a bem ken tiônnongo . L@@ loy@@ d ) , 7 / 15 A@@ jiir agen yô , gomoti ci@@ r tom u pasen kwagh , nahan ior mba Yehova mba yan ican . Á fatyô u nengen a tahav mbu Satan a lu a mi mbu nzughul a mhen u orumace la ken kwaghôron u profeti u a pase kwagh na ér ka “ un . . . a lu tsu@@ ghun tar cii la . ” N@@ om nana tese ér nan wa kwase u nan ikyo nena ? Ka a̱ l@@ aha hem@@ en@@ tor u Yehova sha imba gbenda ne nahan , a er nena ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8 , 10@@ 7 Aluer u ngu or u ú er tom u ken af@@ ishi i ho@@ gh@@ ol we yô , alaghga a lu u er tom u ha@@ an i@@ us@@ a iyol ua za u kera ga nahan . Ngeren ne una s@@ av ôron ase@@ mber a ken Genese 1 : 1 – 11 : 9 , inja na yô kwagh u yange er hii sha i@@ gbe@@ tar je zan zan va ar sha shighe u Yehova hii u eren kwagh a Aberaham la . Ve yô , alaghga ve tôô ér ve kôr Yesu ihyom ga , kpa Yesu ti nenge ér ve kôr un ihyom . Ka nyi ia fatyô u b@@ enden a gbenda u se nengen mba ken tiônnongo mba i gbe u a wasen ve laa ? Kwagh u una due ker yô a lu mkav . Er gbaa iyol na una fatyô u@@ men atam ga , saa una luun ken kon u wain , kape ne kpaa , saa né luun ken a Mo la . ” S@@ ea lu Mbakristu mba i er se batisema shin sea hii a hii u henen kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav kpa , se fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima kpishi ken mkaanem ma Aôndo ma i nger la . Hegen , mba@@ wasen tom mban mba iorov 23 . Hen shighe la , i kighir Mbaheberu mba un@@ yi@@ in mbara ér ve ya akaa a Tindi u Aôndo a vende yô . ( Ôr Yesaia 5@@ 3 : 8 . ) ( Mateu 20 : 28 ) A saan mba vea lu ngohol mba a nder ve mbara iyol kpishi , gadia vea wase ve u fan er naagh ku ip@@ aan kura ku lu gbenda u Yehova a er erdoo a vese shi a zu@@ ngu se mhôônom kpaa nahan . Hen tugh mb@@ ura , m mase ôron takerada la been . ( 2 Mbakorinte 5 : 20 ; Mbaefese 2 : 19 ; Aerenakaa 1 : 8 ) U seer yô , yange lu u ve mban ne vea za hemen u lun a “ ishima i môm man mhen môm kpaa ” sha er Tor ve Yesu Kristu una lumun ve yô . A̱ shi nan kpa yange Habak@@ u mase ngeren takerada na la kuren ke ’ inyom i 6@@ 28 C.S.@@ W . la , cii man Bab@@ ilon hingir tahav mbu hemen tar cii ye . P@@ risti u c@@ ôô@@ ci i A@@ ng@@ li@@ can ugen , u i yer un ér David Wat@@ son yô , nger wener : “ Ka er c@@ ôô@@ ci i k@@ an@@ shio u pasen kwagh shi tesen ior sha gbashima ve nyian ior kpishi ve soo u civir Aôndo ga ye . ” A za hemen a ieren na i eren msen hen Yehova kwa tar ken hanma iyange la . Han@@ a Mbat@@ amen mban shi tes@@ em er i doo u yaren tom a Bibilo tsembelee zum u m lu nengen sha ma mzeyol shin shighe u m lu taver or ishima yô . ” 119 : 20 ) I@@ j@@ en man im@@ ura i kwagh u perapera ngi ker se sha u tesen ér kwagh u perapera gba se ishima tsung kpa ? “ S@@ é Gba Nen U@@ wer u Eren Akaa a Dedoo Ga ” M na un mlumun mer ityesen i Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la ka i mimi ga , kpa me fatyô u tesen un ape Bibilo i ôr kwagh shon la ga . Iky@@ urior i He 50 : 20 . Pro@@ feti Yesaia pase mbam@@ tsera mba ior mba ve lumun loho u dedoo ve ngô@@ ôr zuan a mi ga la nena ? Se fatyô u lun a vangertiôr ser , averen a Tartor a i tsen@@ ge@@ ôron kwagh u a la cii aa kure shami vough . Nahan kpa , sha shighe ugen la , ior mough sha ajiir agen ken T@@ u@@ va za mkohol u tôvon sha akaa ken gar@@ tamen u T@@ u@@ va u i yer ér K@@ y@@ z@@ y@@ l la . Se mba kohol imôngo sha u wuese Yehova , nahan hanma shighe yô mbamkombo asev ve luun a icivir . Mbam@@ pin mban wa u kua mba doon we ishima cii ker . Lu akaa a ior kpishi ve eren yô . Ro@@ cio kaa ér : “ Yange se mba nyer an@@ ru@@ um iyou wase ne , uwer ngu kar môm yô , i yila se ér se za er tom hen W@@ all@@ k@@ ill sha an@@ shighe kpuaa . Nenge ken takerada u In@@ sight on the Scriptures , T@@ ihi 1 , peeji 8@@ 5@@ 3 la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . Se fa dedoo ser ve doo Yesu Kristu , u a lu Ity@@ ough vev la ishima . M@@ til sha mimi u Mbashiada mba jighjigh mba i shigh ve mkurem la taver mbacivir Aôndo asema nyian u wan ishima a nyityô ican i ve tagher a mi cii , kua shighe u mba hen iji@@ ir@@ tom ve shin ior vev mba ve civir Yehova ga la ve lu tôvon ve a ican , shin mba ve ze makeranta môm a ve la ve lu nahan ve tar sha ci u jighjigh ve u nan yô . ( 1 Pet . Se fatyô u kaven Yehova , Ter wase u sha la je he ? M@@ h@@ ôônom yange ma kôr Yesu a ior . Anmgbianev mban ka vea tsuan kwagh u vea er yô , ve dondo kwagh u i tese ken Mkaanem ma Aôndo la , ve de ma hingir ‘ im@@ enger i angahar a ve , man iwanger i gbenda ve , ’ shi ve sôn Yehova ér a hemen ve kpaa . ( Mbaromanu 5 : 18 , 19 ) Nahan kpa , yange a nyoon Yehova tsung shighe u nenge Wan na ya ican shi kpe sha kon u m@@ tsaha la . Kpa mayange m ya ga . ” ​ —⁠ Mkaanem ma Samuel , * orgen ken tar u K@@ en@@ ya . • Er nan ve se lu a vangertiôr ser aluer se sôn Yehova icighan jijingi yô , una na se ? Gba u kwagh u nan fe sha kwagh u igbenda i Aôndo man atindi a na la una doo nan ishima . Se soo ser mbamkombo mba se eren ken A@@ you ase a Tartor la ve kundu mba ve ve la cii iyol kpa i de lu her g@@ ong g@@ ong er i zua ma ze@@ ge iniongo nahan ga . N@@ om@@ so kpa iliam i mbagenev ia fatyô u taver ve ishima shin nan ve ul@@ en , kua iliam i kasev vev la kpaa . Nahan se hii u henen zwa u ior mba hen ger@@ i u se lu eren tom u pasen kwagh her la lamen la . Kwagh ne na yô , kera taver ior mba hen ger@@ i la u ngohol loho wase ga . Shin er se fe shighe u “ k@@ ov ne ” ua lu zan zan a za kighir jighilii ga nahan kpa , gba u se kav akaa agen sha kwagh u ishember i “ k@@ ov ” la kpaa . Ashighe kpishi ka a ôron kwagh u k@@ ov yô , ka kwagh u ior mba lun anyom kposo kposo mba ve lu uma hen shighe môm la i ôron ye . Shighe ve ne li@@ hen yum ga shi ngu a lu a ik@@ ighir kpaa . ( E@@ ks . I@@ ca gba ga je maa F@@ la@@ vi@@ a kav er kwagh yange gba mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev kpishi u ‘ waren tar ne ’ ga yô . Aluer m zua a or u injaa yô , me vôso nan . ( Yeremia 8 : 18 ) Ishima ia kera taver se ga . Anmgbianev mba kasev mba lun kwa@@ v , mba hemban 50 nahan , mba ken nongo ne . He@@ mba henen sha aeren a Yehova a doon tsung la . Saulu er kwagh a mbahenen mba Yesu nena , man er nan ve lu eren kwagh a ve nahana ? Er i lu u mbamaren vea wase ônov vev u lun imôngo a mba wan akaa a ken jijingi ikyo nahan , shi gba u vea wase ve hii shighe u ve lu iyev la je vea tsua kwagh u vea hen ken makeranta kua ityom i vea er kpaa . Na akav a akaawan a vesen ag@@ enegh . Er ishima i legh legh i lu ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo yô , ka a inja u ieren ne ia zua kp@@ ian a mlu u Aôndo u kpilighyol la . Kwagh u or ka una doo se ishima yô , aeren a nan kpa a doo se shi se nôngo ser se lu er nan nahan . Zum u N@@ ic@@ o@@ le u lu anyom 13 la va kav ibanave na i ken jijingi yô , maa hii u ôron Bibilo hanma sev . Inja i u kwagh u ken jijingi gban se ishima la ér nyi ? ( Ivur 45 ) U@@ r@@ a maa hii u kohol fele fele . A lu suur sha Aôndo ; yô , A̱ yima Un hegen , aluer a doo Un a Na yô , gadia kaan er , Un ngu Wan u Aôndo je . ” ( Mat . Ka akaa a se er je a dondo heen ne : Anmgbianev ve doo u ishima shi kohol a mba civir Aôndo imôngo shi ker igbenda i eren a ior dedoo shi ‘ ember a mba ve ember la imôngo . ’ Aluer i er kwagh a or sha at@@ ser@@ egh yô , a doo nan ga , nahan nana er ayôôso , shin nana vihi ishima , shin van@@ ger a var nan ker gbem . 17 , 18 . ( a ) Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u fan ser Yehova ngu wasen se ? Hen ase sha ajiir a i t@@ ér á ken kwaghôron ne la , ajiir er — I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man Betel man Gb@@ ur@@ um@@ aa u Y@@ ord@@ an man So@@ dom kua He@@ ber@@ on nahan . “ Se fatyô u kaan vangertiôr ser : Ter ka Or@@ wasen mo . ” — H@@ E@@ B . Un kpa , imba kwaghbo la una tser un ken igbar je , a lu ken myer ga . — 2 Samuel 12 : 7 - 12 . Ka an nan lu Or@@ ngeren Bibilo jim j@@ imi ? Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér ‘ ts@@ eren ab@@ ur ab@@ ur ’ la , ngi ken Bibilo ijiir i môm tseegh , ken ivur ne . “ Se za nen hemen sha mlu u vi@@ an la . ” ​ ​ —⁠ H@@ E@@ B . 5 , 6 . ( a ) Yesu yange a er a mba ve doo un ishima la nena ? 40 :⁠ 8 ) Al@@ ber@@ t kaa ér : “ Yange m hii sha msen u eren . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Lu u mbahenen mba Yesu vea lu mba geman ior hingir mbahenen — ka mbatomov je la . A sôn Aôndo ér a wase un . 22 : 30 — Tindi ne ngohol ian i Yesu Kristu a lu a mi i teman tor sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Davidi la k@@ er@@ aa ? 28 : 8 - 10 ; Luka 24 : 13 - 16 , 30 - 36 ; Yoh . 20 : 11 - 18 . ( 1 Peteru 2 : 5 ; 1 Mbakorinte 6 : 11 ) N@@ agh ku i naan sha g@@ umb@@ ua la tile sha ityough ki kwagh u Yesu er sha ci u mba i shigh ve mkurem la . ( Ôr Pasalmi 6@@ 2 : 8 ; 1 Peteru 5 : 7 . ) H@@ ide sha kwagh u “ shighe u mkur ” yô , profeti Daniel nger nahan ér : “ Ior kpishi vea zende wue wue man mfe kpaa una seer . I@@ mba mnenge ne i̱ kaha kposo a kwagh u Ruamabera a kaa yô . B@@ em man mkpeyol u lu zum u m@@ tem@@ tor u Solomon la tese se ikyav i dyako i í t@@ ende zwa u nan se la Kpa ashighe agen kwagh ngu a lu nahan ga , sha ci u ior kpishi ken tar u se lu ker ne ‘ mba a dooshima ga . ’ Yange i wua Yesu sha iyange i In@@ i@@ ongo i P@@ ase@@ ka u ken inyom i 33 la anyom kar kuma er pue nahan cii ve kwagh ne er ye . — Aerenakaa 12 : 1 - 5 , 11 - 17 . I@@ kp@@ ur mba pania mba kuman iorov 3@@ 6@@ 9 mba pasen kwagh ken u@@ ic@@ ile 28 kposo kposo Akaa a hange hange nga a ka i gba u Mbakristu mba mimi cii vea de akaa agen aa kar ve sha u vea er a yô . Ka ve er nahan sha er vea ya ikyar i mimi vea Yehova shi vea za hemen u lun a na kôôsôô yô . M ongo u Yesu ungwan imo i mbamaren nav la tese u nyi ? Er Yehova a gem “ or wase u k@@ imi ne ” a hingir he@@ gh “ ayange ayange ” yô , doo u se ngohol akaa a Yehova a ne se ne nahan se lumun ser iyange i môm tsô i kar se a u timen sha akaa a ken jijingi shio ga . P@@ ase er a lu mba vea war Armag@@ e@@ don la ken ishima shighe u vea nenge a nder ior shin ku yô . Kape Yehova kpa a ne se Mkaanem nam sha er maa wase se u hemban nyityô ican i se tagher a mi cii je la . Se fa nahan sha ci u Gi@@ di@@ on yange ta at@@ se hen ijiir la , yila a ér “ Yehova - sh@@ al@@ om . ” Shighe kar hen ai@@ k@@ ighe la yô , ve kaa ér : “ A@@ sema lu ye@@ ghen se a y@@ egh zum u A lu ôron kwagh a vese sha gbenda , pasen se icighan@@ ruamabera la gaa ? ” Sha nahan yô , shighe u se tagher a am@@ een cii , se hemba iniôngon i Satan ngu a nôngo wener una m@@ ô@@ ôr a@@ kper@@ an a tan ken asema a ase la . K@@ am kwagh u i@@ civirigh kpishi u wasen mba se civir Yehova imôngo la . U tesen ikyav yô , alaghga or a ôr kwagh u doon se ga , shin er i lu awashima u nan la ga nahan kpaa . 12 Kp@@ orom hen Aôndo — A ‘ I@@ v A@@ sema a A@@ se ’ 14 Ka aeren a Aôndo agen a nyi nahan se fatyô u k@@ av@@ ene ? 5 : 40 , 41 ) * Aluer se wa mbagenev ikyo shi sar se u wasen ve yô , se er kwagh u i kaa ér se er la tseegh ga , kpa a hemba nah@@ a@@ la . — 1 Kor . Er se lu a akaa ne yô , hanma wase hen tsombor nan lu a tom u eren hen ya . Nahan kpa doom kpishi er yange m hii tom pania shighe u m lu gum@@ kwase la nahan ! ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne , u i kp@@ er a kp@@ ela la . ) Mbashiada mba Yehova mba nôngon ér vea gema ior mba sha tar cii sha kwaghaôndo ve u pasen keng ga . Kwagh u hemban doon u se er a or yô , ka u wasen nan nana zua a mfe u Aôndo Nahan a ôr kwagh u A@@ gri@@ pa a fe sha kwaghaôndo u Mbayuda la a kaa wener ken kwaghpasen na cii un “ gbe ôron ma kwagh ugen ga saa akaa a u@@ profeti kua Mose lu kaa er á va er ” sha ku u Mesiya man mnder u shin ku la tseegh . Ka Tartor tseegh ua va ior a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u tsan gbem sha won la ye . A ver ik@@ we i Iserael doo doo shi a kure kwaghôron na sha mkaanem man , ér : “ Saan we iyol Iserael , ka an nan lu er we nahana ? A shi nan kpa ts@@ wam u mbayev mban ne lu ieren i mbamaren vev ele@@ gh@@ ee . Hen ani@@ jiir u i yer ér H@@ é@@ t@@ in la , ior kpishi ka ve tim m@@ t@@ ôm cii ve ve maa a@@ you ye , sha er mngerem ma a karen shin inya yô , shi ka ve zenden sha ut@@ so mba kiriki . Sha nahan yô , yange i doo mbagenev u lun vea na kua mbayev je kpaa ? — 4 / 15 , peeji 10 . Ka aeren a dedoo a nyi Yesu lu a mini ? U tesen ikyav yô , a@@ dooga apostoli Yakobu man Yohane lu ônov mba S@@ al@@ ome , u lu anmgbian u ngô u Yesu la . Peteru na se mkaanem ma sur@@ un ishima man ér : “ H@@ ide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ku lu sha a ven nahan , sha er shighe á va kuma vough yô Una kende ne sha . Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye . ” Alaghga se vande henen a je kpaa . 23 : 1 , 2 ) M@@ fe ne wase un u eren tom ne sha dooshima man sha mh@@ ôôn kpaa . Ashighe agen ka i̱ kaa jighilii ér uma ka zende , kpa ashighe agen yô i̱ gema i̱ ôr mkaanem ma tesen ér uma ka zende . wan u a undu ter na la ? Aluer se nenge ser í nzughul a vese sha ish@@ ô yase maa se er kwagh ga@@ agh yô , alaghga ieren la ia vihi bem wase a hemba m@@ nzughul u i nzughul a vese la je kpaa . Aluer se hide a iyol ijime se er kwagh sha kwaghwan u Bibilo i we se ér se hemba veren ishima sha akaa a kwagh a gbe se sha mi la tseegh shi se ver ishima sha kwagh u sev mbu nyian , i de lu sev mbu kp@@ er la ga yô , kwagh ne una wase se , se kera lu a ishima i nyian dang dang ga . — 1 Peteru 5 : 6 , 7 . 7@@ 2 : 12 , 13 ) A va a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol nena ? Nahan de se umbur nen kwagh u ngô u wan@@ kwase u kpuaa la . ( Pasalmi 10@@ 5 : 4 , 5 ) Er Yehova , Aôndo u mimi tom shi civir un sha mimi kpaa . M@@ lumun u Yehova yange na Mose la seer tan iwanger sha inja i iti na nena ? Kpa er Mose tsu@@ me hen kwa ne yô , kera lu u una zua a kwagh u vande veren ishima a mi ica i gba la ga ! ( Anzaakaa 12 : 18 ) Paulu yange nger Mbakolose washika ér : “ Ne noov kpaa , kasev enev ve̱ doo ne asema , de y@@ u@@ wen nen ve ga . ” U soo u seer henen kwagh u Aôndo u a ne se ishimaverenkeghen i dedoo nee ? ( 2 Utor 2 : 2 , 4 , 6 ; 3 : 11 ) Sha kpôô yô , Elisha yange tôô wener profeti u vesen ne ka ter na ua tese un akaa a ken jijingi yô . — 2 Utor 2 : 12 . K@@ ain yange cia ér anmgbian na u saa ku la una or iyev sha na ga Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange wa ishima ér uumace ve been iyol ve y@@ aan ican ga . Ô@@ no@@ v mba Aôndo mba sha man mba shin tar ne cii vea kohol a hingir zege@@ tsombor u Ter ve u sha la . “ Ka A Na Or u Nan Ver La A@@ ge@@ e ” I T@@ aver Se Ishima u Se@@ er Eren Tom Shighe u zu@@ lum u una kpe la , a kaa ér : “ Ken uma wam cii , m lu a ijiir i môm i tsan ga . Ka tom u vesen u nyi Yehova a le@@ he iky@@ aior ér ve ere , man ka mbampin mba nyi se lu timen sha mini ? Eliya yange kohol A@@ hab@@ a kaa a na ér : “ K@@ ôndo , za ya kwagh , ma kwagh , gadia ih@@ ur@@ an i zege@@ ura ngi . ” Alaghga a gba u se gema mhen wase sha ci u nyi ? Mbat@@ ôôn mbara tile ; tsô A kaa er : Wan@@ ye kwa@@ or , M ngu kaan a we M@@ er ; M@@ ough sha ! Er ma@@ am iyol yô , m hii u ôron Bibilo sha ah@@ wa an@@ igh@@ eni a ut@@ u zan zan ah@@ wa any@@ iin sha use . Ve mba utar mban cii ve lu anmgbianev mba Iserael . Yange se mba tse ken tar u Kor@@ ea anyom atar nga karen yô , mo man kwase wam Li@@ z cii se tôô angev mbu sha m@@ tema . M na jighjigh mer er ne yen nahan kpa , ne fatyô u nôngon u lun er mo nahan . ’ ( Yobu 33 : 24 , 25 ) Mkaanem mara yange ma a na Yobu ishimaverenkeghen kpee je . Doo u se civir Yehova sha mimi man a ishima i môm sha ci u nyi ? ( Marku 5 : 40 ; Luka 16 : 14 ; 18 : 32 ) Mbakristu mba tsuaa mbara kpa i lam sha ve dang . Sha kwagh u i nger ken M@@ ika 3 : 9 - 12 yô , mbahemenev mba yan ibo i awambe mbara yange ve ngohol ing@@ y@@ at@@ u ve kuren a@@ jir , shi upristi kpa ve tesen sha tôndo , shi u@@ profeti mba@@ aiev mbara kpa ve ts@@ eng@@ an@@ pasen akaa sha iny@@ ar . Cii man “ ônov mba Ru@@ b@@ en man ônov mba Ga@@ di kua ve@@ gh@@ er@@ k@@ we u M@@ an@@ ase ” mough za tema I@@ f@@ i Y@@ ord@@ an y@@ ande la , ve ‘ ta at@@ se a nan@@ den nagh sha mi hen kpe u Y@@ ord@@ an , zege@@ at@@ se , gba iky@@ ôr mimi . ’ “ Er ne er a mô gen u ken anmgbianev A@@ v mba hemban gban ijime mban nahan yô , ka Mo je ne er a Mo nahan ye . ” — M@@ A@@ T . ( Mbaheberu 2 : 1 ) Shighe u Yehova a tese gbenda u a kar sha kwagh ken Mkaanem nam man sha ikyev i jijingi na man non@@ go@@ ior na u shin tar ne yô , de se dondon nen kwagh la . Ka ior mba Tor u ken Yerusalem hemen ve la Yehova yange lumun ve shi ve doo un ishima ye . Yesu kpa ngu or@@ kuran u ior mba Yehova shi ngu tor u una hemba yô . Nahan sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , apostoli Peteru , u lu môm ken mba i tsaase ve la pase ikpelaior i̱ i kohol ken Yerusalem la kwagh , lu ôron kwagh t@@ eren avur kpishi ken Ruamabera u ken zwa Heberu la . Doo u se fa ser mba@@ aie mba yange i er ken sule u E@@ den la lu u hendan a mlu u mimi u Yehova , man kwagh ne bende a na jighilii je . T@@ ugh mbu ilen yô , or@@ kuran la tema ker ato kera ts@@ wang sha er una ungwa i@@ ov i ia tese ér or@@ mbai@@ v la va ve yô . Kpa luun er mea er nahan yô , ma i lu inja er m tôô inyaregh m za wa ken b@@ am u a s@@ ôôn kpen yô . ” ( Genese 18 : 25 ; Mbaromanu 14 : 12 ) Ka Yehova a lu sha ian i tesen or u nan er isholibo i a de nan i̱ ga ye , shi ka un kpa una fatyô u ngohol jijingi na hen a vese kera ye . ( 2 Utor 13 : 23 ) Se dondo Yesu nena ? U tesen ikyav yô , hii ken inyom i 19@@ 7@@ 5 zan zan 199@@ 9 la , ing@@ y@@ egh ki u@@ a@@ ah@@ e mba ve er ken hanma inyom mba i er kwagh ve la yina 3@@ 00 ica je . Ivur i sha 16 la seer kaan ér : “ Ve gema , kpa ve ver ishigh Sha ga ” — inja na yô “ ve hide ken mcivir u wang la ga . ” U veren ve “ sha hemen ” la inja na yô ka u tin@@ d@@ in ve ken u@@ y@@ un@@ iv@@ as@@ iti mba hemban doon sha tar cii , er y@@ un@@ iv@@ as@@ iti u ken tar u I@@ ng@@ i@@ la u í yer ér O@@ x@@ for@@ d man u Ca@@ mb@@ ri@@ d@@ ge la nahan , kua u@@ y@@ un@@ iv@@ as@@ iti mba ken tar u Amerika mba i yer ve ér I@@ v@@ y Le@@ ag@@ u@@ e la man mbagenev kpaa . K@@ ay M@@ ur@@ dy u a lu ken Ca@@ th@@ oli@@ c Bible In@@ st@@ itu@@ te ken Lo@@ s A@@ ng@@ el@@ es la kaa wener , “ Se Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o yô , se fa ho@@ gh@@ or a Bibilo ga , kpa kwagh ne ngu geman . ” Una tsa sha won a zua a mi je kpa ? Shin er yange saan Mbah@@ enen Bibilo mban iyol sha ci u akaa a ve lu henen la nahan kpa , ve de ér mfe u he u ve lu zuan a mi la a na vea hingir u mor@@ on iyol ga ; shi ve pase ior ér ka sha tahav vev ve zough a mfe u he u ve lu tesen ior la ga . ( 1 Kor . Ka Aôndo u jighjigh , ngu a ifer ga , Un ka u perapera man u mimi . ” An@@ ti@@ o@@ ki ( u Shi@@ ria ) Nahan kpa , sha shighe ugen la , “ any@@ iman nga gbe her atô ve tsung yô , maa ve pav zende . ” ( Aer . Yesu yange kaa a tiônnongo u ken S@@ em@@ ur@@ na ér : “ De cie akaa a aa va tser u la ga . L@@ ù kwaghôron u nyi yange Paulu kimbir zum u a nger mkaanem m@@ à m@@ á lu ke ’ Mbaheberu 10 : 38 laa ? Yakobu nger ér : “ W@@ a nen ishima zan zan m - ande u Ter . Yesu yange waan ior ikyo shi fa mbamlu vev kpaa , nahan ior kposo kposo keghen ato a na . — Luka 7 : 36 - 50 ; 18 : 15 - 17 ; 19 : 1 - 10 . A zamber a Yehova ér a de te un kera ga , shi a de ngohol icighan jijingi Na her a na kpaa ga . Hanma ijiir i Mbayuda vea yem cii ve za hemen u civir Aôndo ve . — Mat . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 36 , 14 Man gema di iji@@ r@@ ôron i mimi ga yô ka u nzughul a or shin kôron or ihyom shin eren a or c@@ a@@ veraa . Yesu Kristu yange ôr kwagh u gb@@ ough ku hur@@ en ib@@ ua a mi shighe u a nder shin ku kera la , a ôr kwagh ne zum u a ande hen orgen u i yilan un ér Saulu , shighe u or ne lu yemen ér una za kôr mbahenen mba Yesu yô . M@@ lu ve hen ijiir la va a icivir sha tempel na la . Nahan lu mci@@ e@@ aôndo , shin icivir i civir Yehova a iyol su@@ l@@ en la yange í na ve , Amo@@ shi lu pasen kwagh vangertiôr ye . A@@ mba la kera za hemen u lun ‘ ani@@ k@@ und@@ anev sha gbenda u kwaghbo ’ ga . Lu hen shighe ne , er i pase ken mhii u ngeren ne nahan , ashe ve zua ye . Mba@@ apostoli mba uhar mban yange ve lu keren ian i vesen ken Tartor . Ken Genese ityough 39 cii , i pase mlu u k@@ ang@@ en@@ aa u Yehova man Yosev la tseer tseer . ( b ) Kanyi mbampin i doo u se pine ayol a ase shighe u se lu eren ayôôso kpoghuloo a or u nan jighjigh a@@ vese a imôngo ? Aluer se mba y@@ amen iyua shin se mba nan a na iyua shin se mba ngohol iyua i iv@@ es@@ egh je kpa , hanma wase nan ngu a ian i tesen jighjigh u nan sha akaa a i gbe u se tsua u eren a ishima yase ne kpaa . Yehova So@@ o É@@ r U@@ ̱ T@@ sua Kwagh u Ú Er Yô Sha iyange i Lu@@ c@@ í@@ a kpe la , nom@@ om kaa a mo ér un soo u sôron akaa ken uma na . Sha nahan yô , aka@@ au@@ ma kposo kposo a a lu shin tar ne cii nga zan hemen u eren akaa er Yehova Aôndo a we ishima ér a eren la , sha an@@ za a a vough vough . ( Ps . Kor@@ aki yange lu Or@@ le@@ v@@ i u he ’ ip@@ aven u Mbak@@ o@@ h@@ ati , wan u anmgbian u Mose man A@@ ron . Hegen je kpa , u fatyô u nengen sha wan wou u a gbe i@@ wan la dedoo . Davidi lu or@@ kur@@ an@@ ilev sha nyi gbenda ? Pro@@ feti Yeremia kpa lu Or@@ le@@ v@@ i ugen u nenge ér Yehova ka kwar na yô . Paulu yange kaa ér ka or môm tseegh nan hembe g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh sha ci u nyi ? I@@ ca gbe ga yô , m mase kaven mer u z@@ endan akaa ne ityô la , ngu inja er u ôron n@@ in@@ ga ic@@ aa nahan . Kwagh ne a seer taver jighjigh u se ne Aôndo la . Se nôngo kwagh nan ve se lu a ishima i legh legh , man ka sha ci u nyi ? ( Duteronomi 32 : 4 ) Ho@@ sea yange zende sha igbenda i Aôndo i jighilii la anyom 5@@ 9 , shin hemba nahan je kpaa . A lu a inja sha u se veren ishima sha a@@ vegher a mkombo , kua a a lu ôron kwagh sha tom wase u pasenkwagh la kpaa . Hii nan i gbe u se lu a ishimaveren ser a va lu gu@@ da ke ’ hem@@ ene ? Sha ci u a fa kwagh u a doo sha ci u ior nav yô . Zum u Mbaiserael due ken tar u kp@@ an u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo la je kpa , u@@ profeti man mba@@ jighjigh mba civir Aôndo mbagenev za hemen u tesen vangertiôr sha mcivir u mimi . Fe@@ be@@ war@@ i 23 , 200@@ 9 – Ma@@ ac@@ i 1 , 200@@ 9 Ar@@ ab@@ a ( P@@ ev u Gb@@ en@@ g ) Yesu Kristu , u a lu Or@@ kwa@@ se@@ he la wu@@ h@@ a iyol sha ak@@ ondo a iv@@ es@@ egh a engem , a Tor . Man jighjigh na u nan la tese se nyi ? Yakobu shi kaa ér : “ Aluer ma or ngu henen er nan cie Aôndo , kpa nan ker no@@ mbor u nan tsaha ga nan tsu@@ ghun ishima i nan iyol i nan yô , mci@@ e@@ aôndo u nan la , ka gbilin tsô . ” Nahan cii kpa , or@@ fan@@ takerada ugen una kera kaa ga yô , ish@@ ember@@ ti i̱ í yar tom a mi ken ivur shon ne á fatyô u “ yaren tom a i̱ u ôron kwagh u mba ve ker ijende i k@@ ang@@ en@@ aa , ve lu s@@ ôngo s@@ ôngo yô . ” Aluer ve doo u yô , u er nan ve u seer fan kwagh u Tartor sh@@ on@@ o ? Er se tese orgen kwagh u Bibilo i tese sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev yô , a pine se ér , “ Hii nan ne vande van ga ? ” U@@ ̱ fan zwa u hen ijiir la tsembelee ga la , ka a na i lu ican u lamen a mbagenev . Ior kpishi nenge ér , aluer kwase u fan kwagh er S@@ him C@@ he@@ ong nahan i tsaha un ken ig@@ y@@ am@@ usu sha ci u i er un batisema ga yum yô , ka shami ga cii , shi doo ga kpishi . M@@ h@@ ôônom kôr un a na kpen kpen . Daniel ityough 5 tese ér lu@@ ̱ Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar yange tema tor lu hemen Bab@@ ilon zum u i t@@ ì@@ m gar la ke ’ inyom i 5@@ 39 C.S.@@ W la ye . Ka mimi , shighe u se hii u henen Bibilo la , se kpishi se lu eren akaa a vough ga . Doo u ú vande henen sha ieren you cii ve u mase henen sha kwagh u ú ôr or ye . Kpa kwagh u vesen yô , ka un ne : Aluer se mba tsuan akaa a ken jijingi a se er yô , kwagh ne una na se hemba lun a gbashima sha ityom i ken nongo u Yehova , nahan a wase se u wan ago@@ yol sha uma u ken tar u he la . Ity@@ ôkyaa igen i ken Ruamabera i i gbe u se na wanakiriki u jighjigh icivir yô , ka sha ci u i ôr kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar la sha injakwagh ér mba “ tempel ” u Yehova a tem ker ken “ jijingi ” yô . ( Mateu 11 : 4 - 6 ) E@@ ̱r Yesu yange nder mbakp@@ enev shin ku zum u a lu shin tar heen ne yô , mimi je shi una er nahan kpaa sha tahav mbu Aôndo zum u a hingir ze@@ ge or u ke ’ jijingi ne . Nan eren tom sha gbashima , shi nan nengen sha tom u ke ’ ya u nan dedoo . Shin er ka a dugh or kera i nyoon se nahan kpa , shighe ka una karen yô , kwagh u injaa a due ker . ka ikyav mbi t@@ omov mbi nyi nahan , se er tom a mi kpoghuloo sha u samber a loho u T@@ ar@@ tor@@ o ? T@@ so@@ mbor ka u lu a ior mba ve lu a aeren kposo kposo yô , kpa hanma or yô , ka nan lu a tom u injaa u eren . ( a ) As@@ ande a mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar her la mba a vangertiôr ér nyi ? Yesu yange tese mbahenen nav mfe u a zua a mi hen Aôndo la zan zan tugh mgb@@ igh mgb@@ igh . Hii nan ve i gbe u se taver ishima shi se lu a jighjigh keng ve se fatyô u veren ishe yase jighilii ? Bibilo ta se icin ér : “ Ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh i kwase u u fe nan ga la , ngi nen@@ de er an@@ ende a ikp@@ a@@ you nahan , man zwa u nan kpaa hemba le@@ gh@@ em a mkurem , kpa mkur u nan yô , y@@ ua er kon u y@@ u@@ an nahan , er s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar nahan . ” Een , aluer se ver mimi hiihii ken uuma asev , shi se de ser icighan jijingi u Yehova a̱ kôôm i@@ aven i angahar ase yô , se zua a msaanyol u hemban cii hegen . Ashighe a at@@ a@@ ankar@@ ahar la yange hii ica i gba cii Yesu va shin tar ye , shi zum u Yesu hide yem sha la kpa ashighe la lu a bee ga . Nahan de se nenge nen ase er Bibilo i̱ pase aeren a Yehova a duen tseer tseer la yô — aeren shon yô ka tahav man iji@@ r@@ ôron i sha mimi man kwaghfan man dooshima je la . Ior mba ke ’ Bibilo kpishi mba yange ve lu ikyav sha u nan mba i ne ve tahav mbara icivir , shin er yange mbau@@ tahav mbara ve n@@ zu@@ gh@@ ur a tahav vev shin ve yar tom a mbu sha inja ga nahan kpaa . Ken ase@@ mber a i zough a mi ken ishember i pasen ieren la cii ka ishember i i yer ér she@@ ’@@ men , u a lu ishember i pasen ti la i hembe yaren tom a mi ye , man ashighe kpishi ka i gema ishember ne ér mkurem shin “ mkurem ma o@@ le@@ v . ” ( D@@ ut . 8 : 8 ; L@@ ev . V@@ a a Bibilo you man takerada shin ityakerada i a lu timen ker ken mkombo la sha er u lu dondon , nahan u hemba kaven kwagh u i lu henen la yô . Man me eren kwagh la yô , kanyi ia va k@@ ere ? ’ Nahan kpa , kwagh ngu a er i doo yô , Yehova una gema a ver mba ve zenden ken iti na mbara doo doo . Mbagenev lan kwagh u Aôndo je . Er nan u tsough akaa a we man tsombor wou ne fatyô u eren la ga ? Yange gba u una tsua kwagh u una er yô , man lu kwagh u taver kpishi . a@@ gbaa a u a til sha mini ? Shin er lu a akaa a injaa kpishi a eren nahan kpaa a er tom sha iky@@ e@@ ky@@ e ne vea mo de@@ gh@@ ôô cii a mase yemen ye . Kanyi i lu keghen mba ve ze hemen u zenden sha mimi laa ? I@@ ca i gba ga je maa a hii u fan hanma ish@@ ange@@ b@@ a@@ ac@@ aa i mea p@@ enda un sha u@@ we yô . Nahan , i hemba gban se ishima u yaren tom a hanma ian sha u taver ior asema ser ve lumun “ Loho u Dedoo ” ne cii man t@@ so a kua a kar ihy@@ ongo ye . — Mateu 24 : 14 . 14 : 15 ) Nahan kpa , de we a wa ah@@ ô sha kwagh ga . ( Ôr Marku 14 : 37 . ) ( 1 Peteru 1 : 7 ) U môm ken ave ven@@ gese nahan hii u henen Bibilo . • Er nan ve i doo u ú tôv ú fa aluer we iyol you ú ngu nan Yehova i@@ civi@@ r@@ i ? Doo u agumaior a i y@@ ese á , á lu Mbashiada mba Yehova vea kar ayol a ve vea nenge aluer mlu u ve lu ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Aôndo la na mba hemban taver a taver ken jijingi kpa vea fa yô . Nahan kpa , aluer ka u se wa ishima se keghen yô , a gba u se nengen akaa er Yehova a nengen la . ( Yeremia 17 : 9 ) We ú har sha or u wan at@@ ser@@ egh man u vihin tu wer nana̱ hemen we ú tsua ma kwagh@@ a ? • Se Hen u ungwan kwagh nena ? Hen shighe ne , lu mba@@ ibanave mba eren tom sule lu ken tar u Lu@@ th@@ u@@ ania ye , nahan lu kwagh u ican kpishi u pasen kwagh ken ag@@ ar . ( Gen . 19 : 14 ) Lu Lo@@ ti vea ônov nav mba kasev , mba ve var a na la tseegh ve war ye . A@@ kpa as@@ an a a lu sha won ne tese m@@ hembe u Yehova a hembe la U fan Bibilo tsema tsema la hemba di u fan mkaanem ma ma lu ker tseegh la . Mbakristu mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem man ah@@ ur@@ aior a ve mba a kwagh u cian iji@@ r@@ ôron i í lu van la ga . Yesu yange kaa ér : “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol . ” ( Yeremia 9 : 24 ) Nahan cii kpa , doo u vea hiden a ayol a ve ijime . 20 “ S@@ é Z@@ a a V@@ en I@@ m@@ ôngo ” Sha kpôô yô , ka akaa a dedoo tseegh Yehova a eren se ye . 5 : 12 , 13 ) Ka ve tese ér ve kegh iyol i eren tom kpoghuloo , shi akaa nga a geman yô , ve kpa ve geman . Ka Ieren i sha Gb@@ a@@ aôndo u Nen@@ gen sha Iyol Y@@ ase Yesu yange a pine ve mbampin i nyôr ve ken ishima nahan shima i mgbegha ve ker . 14 : 1 ; 16 : 5 ; 17 : 4 ) Tit@@ u lu pasen kwagh ken K@@ re@@ te . ( Aerenakaa 4 : 29 ) Nahan taver ishima u ôron ior mbagenev kwagh sha jighjigh u nan wou la . 5 : 22 - 25 . Yange nenge a Elisha je kpa , ng@@ or sha imo i m@@ li@@ a vaa shin er ma kwagh ugen sha u tesen ij@@ ung@@ wen na i tsung la ga . Shin m hembe soon u tesen mbamhen av@@ a ? ’ Yesu ôr kwagh t@@ ér mbadondon nav ér : “ Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga , saa Ter u A t@@ indi@@ m la , Una ur@@ ugh nan . ” 17 - 19 . ( a ) Ka ‘ iyua ’ i nyi i ter ken Mateu 5 : 23 , 24 ? Hen ase er a lu va nd@@ eren ior sha tar wuee ve a lu la ! Ikyav la ngi kpe@@ her kpe@@ her nan je ? Bibilo kaa a vese ér : “ A y@@ ôr ve iwer , ve ya , ve ma . Tsô “ a su@@ gh Aôndo shi a ôr kwagh Na a mba ve lu keghen mp@@ aa u Yerusalem la cii . ” Shighe u mbaapostoli mba ve lu mba “ yangen ” m@@ vende u vendan atindi mbara hii u yaven shin ku la , Mbakristu kpishi gba m@@ ny@@ am ken jijingi . Doo u Ú T@@ se@@ gha Iyol You sha ci u Yehova sha ci u Ny@@ i ? M@@ sen Una W@@ ase U sha Akaa Kp@@ ishi 6 ( Pasalmi 40 : 8 ; Mateu 26 : 39 ) Shi se soo u civir Yehova gbem sha won kpaa . ( b ) Ka mlumun u sha mpin u nyi una pase er Yehova a geman gbenda u a kuren awashima n@@ aa ? Hii nan ve i gbe u se de@@ en or a kwaghbo ? I gema ivur ne ken Bibilo i í yer ér King James V@@ er@@ sion la ér S@@ ef@@ anu “ lu yilan Aôndo . ” Í pase inja i kp@@ an ér ka “ or u i yam nan , nan hingir ikyav mbi orgen , shi nan lu a ian i eren ishima i nan ga , saa i̱ or@@ vesen u nan la tseegh yô . ” Kape sha ayange a Yesu la kpa kwagh lu je la . In@@ j@@ ar i bo i or zough a mi sha dang u eren la ia fatyô u lun a nan anyom a kar imôngo , alaghga je yô , zan zan ku u nan . Or@@ vesen u hen iji@@ ir@@ tom la kaa a gum@@ kwase ne ér una tôô un tom shi una ver un sha ian i vesen kpaa , kpa saa gum@@ kwase la una y@@ av a na cii ve una tôô un tom ye . T@@ ô@@ v fa mimi sha kwagh u kpen@@ ga la vindi vindi , pine mba ve lu a mfe sha akaa aa a lu ken kpen@@ ga shon la ve ôr u , shi nenge akaawan a ken Bibilo a a bende a kwagh shon la . ( Ka ve pase inja i kwagh u i er ken Mateu 16 : 18 , 19 la shami ga . ) ( Mbaefese 4 : 11 , 12 ) Se mba a Bibilo , Mkaanem ma Aôndo sha u ma hemen se shi ma tesen se gbenda yô . W@@ ase nan nana umbur ashighe a yange nan lu civir Yehova ve saan nan iyol la , shi taver nan ishima nana ôr akaa a doon a yange nan zua a mi ken mbamkombo mba tiônnongo man ken tom u pasen kwagh man sha mbam@@ kohol mba vesen la . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , yange tôô m@@ tsaha u Yehova una va a mi sha ik@@ we pue i tartor u Iserael , u yange u venda mimi la kar sha “ ura u a@@ w@@ omb@@ o@@ gh man ij@@ ever@@ ahumbe u vihin kwagh , ” u ior vea zua a ijiir i y@@ eren ga yô . Yange va mase kaven ér doo u p@@ eren atindi a Yehova ga , shi nenge ér nga a inja kpishi kpaa . Nahan kpa , ve na jighjigh ér ior mba mimi mba ken u@@ kwaghaôndo cii , man Aôndo ngu nengen a ve shi a lumun ve ér mba mbacivir un . Mkaanem ma or@@ pasalmi la shi ma umbur se ityôkyaa i sha uhar í í ne ve Mbashiada mba Yehova ve lu a ishimat@@ seen yum yô . Yesu yange er msen kwa@@ gen la kaa a Aôndo ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” Yesu kaa a na ér : “ Y@@ em kera , Satan , gadia i nger er : C@@ i@@ vi@@ r Ter , Aôndo wou . ” 19 : 12 ) Yesu ngu ember aan a vesen a i ne un la vea ve imôngo . ( Aer . 7 : ​ 39 - 41 ) Paulu taver Mbakristu asema ér , ve ‘ nôngo tsung ’ ve de “ gb@@ aan sha inja i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” i Mbaiserael hemba shighe u ve cia u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la ga . ​ ​ —⁠ Heb . la di tese i@@ aven i sha 9 . S@@ il@@ vi@@ a za nyer ke ’ tar u D@@ en@@ mar@@ k yô , i kua a na i yem a na ke ’ af@@ o a mba@@ yevese ityav , maa fese je a hii u keren Mbashiada mba Yehova . Sha ityôkyaa ne yô , e̱r Yehova yôô ér kwagh a tser Shi@@ ria man F@@ il@@ it@@ ia man T@@ ir@@ u nahan kpa kera kpiligh se iyol ga cii . Yange fa e̱r Yehova a soo ér mbacivir un ve̱ lu a ishimaverenkeghen i uma u tsôron ke ’ paradi@@ so shin tar sha u ia suen ve dông ke ’ ak@@ aren atô kposo kposo a vea tagher a mi shin tar la yô . Nahan yô , mkurem ma ken im@@ enger umbur se kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma mimi man icighan jijingi na u ka a na mbacivir sha mimi tahav mbu lun mba tan iwanger la . Sha nahan yô , ka inja er ve kpa mba ngohol ityesen i Aôndo a lu tesen se ken Mkaanem nam kua sha jijingi na la nahan . P@@ ase er jighjigh u nan man mlu wase vea Aôndo a z@@ ou yô . Shighe u or@@ m@@ ishen ugen , iti na ér H@@ ar@@ old King , lu ken pur@@ usu ken tar u Ch@@ ina la , a nger ats@@ am sha kwagh u M - umbur shi a er bredi sha c@@ in@@ ka@@ fa , a gema a er wain di sha atam a kon u i yer ér bl@@ ack c@@ ur@@ ran@@ t la . We TER , U kuma u teman tor . ” — 1 K@@ R@@ O@@ N@@ I@@ K@@ U 29 : 11 . I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron ne tese ér , shi a fatyô u kaven mkaanem ma Yesu mara ér , yange lu ôron kwagh u mnder u shin ku u shin tar la . Paulu yange za iky@@ ura sha mimi nena ? Nahan ken “ inyom i sha utar ” i Eliya va yôô ér ura ua hide a hii u n@@ ôôn la , ic@@ egh la za je kuma er anyom atar man ti@@ ôn nahan . Mb@@ ats@@ av ka ve tese ér ah@@ ir a or nan er la aa hide sha ityough ki nan a kuma kwa tar jimin , man kwagh ne ka m@@ yange u vesen he ’ mba ve we ior a@@ fan la . Shighe u Yehova tim tar u u fa Aôndo ga sha M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la , á yima Noa man tsombor na u ú cian Aôndo la . Sha uhar yô , mpase u pasen loho u dedoo la ka u wan im@@ aagh ki iji@@ r@@ ôron i Aôndo i perapera la . Nahan , apostoli Paulu nger ér : “ Be@@ em er Aôndo ver se mbaapostoli se hemba gban ijime cii , bee er ka ior mba i er ve ijir i ku@@ ugh yô ; gadia se [ mbaapostoli se ] hingir kwagh u tar man mbatyomov mba S@@ ha@@ av kua ior kpaa ve kenger un yô . ” Shighe u i G@@ be u Se P@@ av Iky@@ ar@@ yan Yô A kaa ér : “ T@@ su@@ wa nen nagh ken akaa a en , sha u nan TER ; hanma or u i doo nan u nan yô , nana̱ va a mi , ka nagh ku á na TER ” yô . Aluer se kôr kwaghbo ihyom yô , mayange se de ser asaren a bo a wa am@@ ise ken asema a ase ga . Shin er kwase u Po@@ ti@@ far zer zan Yosev iyol ayange imôngo nahan kpa , Yosev tsua u ungwan imo i Yehova , lu imo i kwase la ga . Timothy : Ken ya u Ma@@ ma wam yô , ka sea ya kwagh kpa , se mba k@@ ir a@@ gb@@ ande ga , ka se tôô se za ver un shin k@@ icin , a k@@ ire . Hi@@ ihii yô , se nenge Mpase ityough 12 . Kwagh u gema va ker yô , lu iky@@ a@@ ats@@ eren hen a ve man hen ônov vev mba ve lu a̱ mar ga la . Kpa kwagh u Yon@@ at@@ an doo se ka sha ci u yange er kwagh a Davidi sha mimi tse@@ egh@@ lee ? Lu kwagh u taver mo kpishi , kpa Yehova nam agee . ( Mat . 12 : 34 ) Aluer se soo u tesen erdoo ken iliam yase yô , gba u se lu a erdoo ken ishima yase . Pro@@ fes@@ ô ugen nger takerada ôr kwagh u igbenda i eren ah@@ ir a Ruamabera u Mbakristu . Zum u Armag@@ e@@ don una va la kwaghfan u tar ne una “ bee ca ca . ” • Zum u se lu tsuan tom u se er yô , ka akaa a injaa a nyi nahan i doo u se hen sha mini ? PE@@ E@@ J@@ I 18 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 36 , 5@@ 1 Shighe u ka vea nenge a kwagh ken vese u una vihi mlu wase u ken jijingi yô , ve er kwagh fe@@ fa sha er se hide sha gbenda yô . Ú fatyô u wan Orkristu ugen ken ijende i tsombor wou ú lu zan la kpa ? U@@ ivande mba Yesu eren la na se vanger@@ ti@@ or man ishimaverenkeghen . Se F@@ atyô u Wan Ishima a I@@ can i Y@@ an Nen@@ a ? Yehova ngu zan hemen u tan iwanger , ng@@ í mon@@ don sha ior nav her . 3 , 4 . ( a ) Ka ngeren mbat@@ sev mba nyi ve lu a iti i Aôndo i i nger sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a any@@ iin laa ? Man hen shighe ne gema gba u me lamen a ior ken zwa Buter . Kanyi se hen ken Mbaheberu 2 : 14 , 15 ? 12 , 13 . ( a ) Wan@@ iyôngo una zua ivaa hanma shighe ? Nahan doo u se zenden sha jighjigh u nan , i de lu sha mnenge a nenge ga . — 2 Mbakorinte 5 : 7 . 7 : 25 . Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev na se ishimataver , sha u tesen se dooshima kpishi shi nan se iwasen i í gba u vea na se la . M hii u henen kwagh u u@@ g@@ ô@@ g@@ ô@@ mba@@ a@@ y@@ ough mba ta@@ ven sha kua ic@@ ar i vesen iyev je . Shighe u Yesu hii u sôron tempel la , lu nyi nenge a mini ? Aluer u undu tiônnongo u Kristu u a lu ijiir i nan we mk@@ or la yô , hen ase er uma wou una lu la . Ú na jighjigh wer Yesu ngu a gema kposo ga , shi una fatyô u zungwen a we ken ish@@ e@@ er you er ngise eren nahan ga he ? So@@ ho u ku@@ ugh vihi kpen kpen shi u nyoon kpaa . Kpa se yô , kwagh wase ngu kposo . Nyian kpaa , ne ve tahav ken jijingi , shi a er ityendezwa i yiman ve sha ci u naagh ku Yesu la . Ka hanma shighe a nôngo ityav mbi Armag@@ e@@ don laa ? Kwagh ne ve se a iember ken ishima u lun a amba@@ aior ne ken a@@ vese gaa ? Ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 1 , 19@@ 50 la , se hii tom pania . ( Ps . 14@@ 3 : 5 ) Kpa u umbur Or@@ gban se la kua u timen sha kwagh u a soo ér se er la kpaa . ( Cii man Shighe u Yesu ) la yô , Yehova tindi profeti H@@ ag@@ ai ér a pase ior kwaghôron Na , shi iwer ngi karen ihi@@ ar yô a tindi profeti Se@@ kar@@ ia kpaa . Er Mbakristu ve dugh sha ajiir kposo kposo nahan kpa , mba ken mzough Kwaghôron na ne due ken Iyoukura i [ zwa Buter ] Ma@@ ac@@ i 1 , 19@@ 8@@ 8 , peeji 10 - 17 . Er Nan Ve I Doo U Se Eren M@@ sen G@@ be@@ me ? Yange na naagh ku vough sha iyol na shi i haa un awambe inya kper@@ nan ate@@ tan sha iyange shon i Mbayuda i N@@ is@@ an 14 la . Kpa za ér una za kegh ato a ve , shin er lu pinen ve mbampin nahan kpaa . A er hanma kwagh sha er mbat@@ ô@@ mov nav ve̱ de kera l@@ an@@ en a lan a@@ yom a Satan ga yô . Ior t@@ ume ityough eren akaa ve nyian , vough er sha ayange a Noa la nahan Su@@ e Anmgbianev mba Kristu sha Mimi , 3 / 15 ( Mateu 5 : 5 ) A shi nan kpa yange lu ôron kwagh t@@ eren kwagh u i nger ke ’ Pasalmi 37 : 29 u a tsen@@ ge@@ kaan ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem ” la . Aluer saan we iyol yô , hii ase u zuan a ‘ mfe u Yehova ’ u injaa la hegen je . ( Mateu 24 : 45 ; 28 : 18 – 20 ) Aluer se mba eren sha imo na yô se zua a uma u tsôron . — Aerenakaa 3 : 23 . Mbamaren man Mbakristu mbatamen mba i ver ve mbara lumun ér ngeren mban mba sha shighe vough man mba a m@@ tser kpaa . Ka nyi i dugh ken ityesen i i ne mbag@@ e@@ man@@ kwagh cii laa ? A@@ ka@@ a@@ yan a doon atô kposo kposo man m@@ dugh kua m - m@@ ir u iyange cii tese er uumace ve doo un ishima ga he ? — Pasalmi 10@@ 4 : 24 ; Yesaia 40 : 26 . Yesu kaa ér , “ M eren akaa a doon Un gbem . ” Mbat@@ amen man mba i lu tsaase ve la vea fatyô u henen nyi hen Samuel man Eliya kua Elisha mba sha ayange a tsuaa laa ? Anmgbian ugen , R@@ em@@ c@@ o vea kwase na , Su@@ z@@ an@@ ne mba ve dugh ken tar u Ne@@ ther@@ lands , ve lu eren tom u pasen kwagh ken tar u N@@ am@@ ib@@ ia la ve kaa nahan ér : “ Ka dooshima a ne ve se lu eren tom u pasen kwagh heen her ye . ” Se mba za nyer hen M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi yô , Anmgbian K@@ nor@@ r kaa a vese ér se mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba i lu tesen se kwagh ken zwa F@@ r@@ en@@ ch la cii , a lu tin@@ d@@ in se ken A@@ fri@@ ka . Shi yange kwagh hu@@ la nongo u mbat@@ ô@@ v@@ on kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke mba ke ’ tar u Jam@@ an@@ i iyol gb@@ ong zum u ior mbat@@ ô@@ v@@ on kwagh mbagenev sember za kaven “ wa@@ y@@ o môm u mba mbat@@ ô@@ v@@ on kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke mba ke ’ tar u Jam@@ an@@ i yange er yô . ” Hii nan kwagh a gbe se sha ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Adam man Ifa yange ve hemba Aôndo ato , nahan i z@@ enda ve ken E@@ den kera . U tesen ikyav yô , Aberaham man S@@ ara yange ve undu gar u U@@ r u lu yôugh@@ yô@@ ugh la sha imo i Aôndo , nahan gba u vea lu a mfe man aeren a aa wase ve u tsan ken t@@ ent@@ i yô . Shin er Mb@@ al@@ ev@@ i lu a kwar ken tar u Iserael ga nahan kpa , ve ts@@ aan han@@ a ? Sha shighe u hi@@ r u hiihii la , se lu sôron tiônnongo ugen u lu shin kpe u i@@ wo i tar u Y@@ uro@@ pa , i í lu vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la , nahan se y@@ av ken ru@@ um@@ you u kwagh u nan m@@ tse@@ e lu ker ga yô , sha ityough ki w@@ una u omb@@ on to@@ ho u koson an@@ ny@@ am@@ ev . I@@ tyô ve yange i soo u kighir ve ér ve nyôr mzough ve u mba@@ at@@ em@@ ty@@ o la shin a̱ gande kpa ve sue mzough ne . Shi ka i taver kpishi u or undun tsombor u nan kua azende a nan za lun ijiir igen . Sha ajiir a ityom i sha tôndo i i kimb@@ in inyaregh kpishi i ban je kpaa , mbatomov mba ve lu a mimi iyol , ve fe tom shi ve eren tom kpoghuloo la mba hembe zuan a kwagh a mbagenev . M@@ tem wam man m@@ mough wam kpaa We U fa , U fa mhen wam ken ica je . ” Anyom dubu at@@ ar@@ atar a Satan , tor u tar ne a tu@@ ur uumace ve hemen ayol a ve sha tindi ga ne na yô , se nyôr ken mlu u vihin u hemban cii , u se lu ker hegen ne . ( Yoh . Bibilo wa mbamaren kwagh sha kwagh u y@@ esen ônov ér ve lamen a ve ‘ zum u vea tema hen ya man zum u vea zenden sha gbenda man zum u vea y@@ av inya man zum u vea m@@ ough@@ on sha ’ kpaa . K@@ it@@ ty maa kav ér ka ian i un er msen ér i va una pase kwagh je ne . 6 : 12 ) A shi nan kpa m@@ kposo ne wase u u kaven er ityav mbi u lu a mi u nôngon la mbi lu mbi kiriki ga yô . Nahan kpa , se zende gbilin ga . A@@ ka@@ abo a ka a er se ab@@ ur ab@@ u la di Aôndo una er nena sha mini ? Anzaakaa 4 : 18 la gba mimi vough sha kwagh u iwanger i ken jijingi i í vesen kure kure la . Nenge imba er kwagh ne yange una doo sha wono ! T@@ ahav mbu se lu a mi mbu lamen a mbagenev la ka iyua i kpiligh iyol i Or@@ gban se a ne se yô . Er mbahemenev mba tar u Igipiti man ú A@@ shi@@ ria kua ú Bab@@ ilon cii ve gen@@ gese iyol nahan kpa , tor u T@@ ir@@ u yô wase ior mba Aôndo kpishi je . Sha mimi yô , ngi ican u ôron ga , kpa ngi sh@@ am@@ ii ? M@@ ea er nan kpa i gba sha mi ga . D@@ ugh ityakerada i i gb@@ eren la sha yô , shi nongo u Yehova ka u gber ngeren mba nengen sh@@ imi nan kwaghôron ken mbamkombo man sha mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen . Nahan kpa atesen na samber sha won wuee . Or môm nana fatyô u ngohol ian@@ tom la hen a na kera ga . Hen ase sha ikyaa ne : Iky@@ aren i hiihii i ken sule u E@@ den la yange i har sha u Adam vea Ifa lumun ér Yehova ngu a ian i wan ve atindi shin ngu a mi ga . ( Gen . Una ‘ bugh u aan a Sha , una haa u iveren , je ia ne@@ er á haa inya . ’ ( M@@ al . PE@@ E@@ J@@ I 27 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 9 , 1@@ 35 30 : 18 . ( Yohane 20 : 24 - 29 ) D@@ i er apostoli Paulu yange kaa vough nahan , Bibilo pon@@ on mbamhen mba ke ’ ishima i or , shi i̱ ne uma u or lu a inja kpaa . Ashighe kpishi Yesu yange a tese ior kwagh sha an@@ zaakaa , shi a pase mba i sar ve u seer fan la inja i an@@ zaakaa shon . ( Ivur 2 ) Sha vegher ugen yô , a fatyô u kaan ér Yehova ngu “ ica , ” a tema sha u@@ sha . ( Aer . 4 : 13 ) Mbah@@ enen mban za im@@ akeranta i tesen kwaghaôndo , er mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mbara nahan ga . Ka akaa agen a nyi i er sha kwagh u dooshima ken 1 Mbakorinte 13 : 4 - 8 ? Bibilo ôr kwagh u ior kpishi mba ve ye atsan kposo kposo kpa ve ze hemen u civir Aôndo sha mimi yô . Yehova una fatyô u taver se ishima sha ikyev i ma or u nan jighjigh a vese imôngo ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Nahan mfe u ken it@@ you la tseegh yô , una fatyô u wasen se u zuan a ishima i i lu sha ishima i Yehova la ga . 15 : 16 , 17 . Ken mhii u inyom i 2@@ 000 la , mo kpa m hii u henen Bibilo vea Mbashiada . Lu or u wuese kwagh , gema kôr iyol tsaha u pu@@ un mbagenev . Ity@@ ôkyaa i môm yô , yange soo kwagh u ior kpishi shi waan ve ikyo kpaa . Mbamaren ve tesen ônov vev akaawan a Aôndo hanma shighe cii “ M@@ taver u tahav ” mbu Aôndo kua ieren na i nan ior kwagh mgbegh@@ aa la ia na yô , Tartor la ua kure isharen i hanma or u nan lu sha ikyev i u cii . ​ — Yesaia 40 : 26 ; Pasalmi 1@@ 45 : 16 . 12 : 2 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti yange kure sha Yesu , shi a pase se mba@@ awashima mba Aôndo sha gbenda u ú mgb@@ egh se u nan jighjigh yô . Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr 22 , 23 . ( a ) Ikyav mbi u@@ ty@@ aav y@@ asev mbi ken jijingi la wa nyi man nyi k@@ ere ? Hii nan ú lu a ishimaveren wer tar u he ua va a mk@@ om zan z@@ ana ? ( Ôr Luka 11 : 13 . ) Jigh@@ ilii yô , aluer u ngu van@@ den keren Tartor u Aôndo yô , akaa agen ne cii a seer ne a . ” — Mat . Ge@@ ma we iyol you di ye ? Kpa zum u ú lu pasen un akaa a ú soo la yô , er nahan sha gbenda u i@@ civirigh . 5 : 14 ) Ka atô@@ akyaa a injaa agen a nyi a ne ve i gbe u se hen u tsuan akaa a se soo u eren la sha injaa ? Í pase ityôkyaa i hiihii la ke ’ Yeremia 10 : 23 nahan ér : “ Gbenda u or ngu sha ik@@ ev i nan ga ; or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ik@@ ev i nan ga . ” ( Mbaefese 6 : 4 ) Ka a̱ ver ishima sha wanye nan nan kpa , ashighe ag@@ enegh nan hemba ato nan de u civir Yehova . Ikyav sha ci W@@ ase , He@@ mban J@@ e yô sha ci u N@@ oo@@ v Er P@@ l@@ in@@ y mase va kaven nahan , Mbakristu kpishi gbenda lu u kighir ve ér ve civir mba@@ aôndo mbagenev ga . 2 : 2 ) Iyange i me@@ men i Aôndo la ngi a kure ga . Shi ayange nga kar yô , any@@ iman mough sha kwagh ugen u i lu s@@ ende@@ gh ér mba ken tiônnongo u Kristu mba ve lu Mbayuda ga la ve eren yô . Ngeren ne una time sha uh@@ ôn utar mba Diabolo a ker ior a mi la , man er a ze iky@@ ura la kpaa . 13 : 45 , 46 ) Yesu kaa ér mayange or u te@@ en kasua la de u tesen iwuese sha ta@@ gbe@@ de la ga . Yesu ver mbamaren ikyav i nyi ? Umbur wer apostoli Paulu yange pase kwagh u ior mba ve vi@@ e ken jijingi la ér “ ka ve mba ve er tom sha mkav u ken ishima , [ i ] ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” yô . Ngeren u una luun a itinekwagh ér “ U F@@ a Kpa ? ” Mba karen mo cii mba been yô , or@@ sho@@ ja u vesen ugen kaa a mo ér , “ U ngu môm ken ior mba ve hembe zuan a ak@@ undu cii yô . ” Yange gba u a wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mban vea zua kwaghyan u ken jijingi ken zwa ve ! Wan@@ kwase ugen u lun anyom 14 , iti na ér S@@ an@@ dr@@ a , yange tagher a mbamzeyol mba vesen , kpa Yehova wase un a hemba ve . Mbam@@ kombo mba ka i z@@ aan ken A@@ you a Tartor a Mbashiada mba Yehova hanma kasua la ka i lu di u za pasen mba@@ ad@@ ua tsô ga ; mba eren mbamkombo mban sha gbenda u a tsaase ior yô . ( Rom . 13 : 8 - 10 ) Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , ka se tese dooshima u mimi la ken bo@@ tar u Satan a hemen , u ifer man i@@ pi@@ la i du@@ mbur shi mzough a lu ker ga ne . ( 1 Yoh . ( b ) Yange i yila Mbaiserael ve kohol imôngo nena ? Zege@@ iky@@ e@@ ky@@ e u engem ne tile sha ityough ki nongo u Aôndo , u Yehova a hemen hanma vegher u u la . Ter gbenda môm u u nenge wer Mbashiada mba Yehova mba kposo a u@@ kwaghaôndo mbagenev cii yô . Yange ve fa ér gba u vea “ hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” — Aer . 5 : 28 , 29 , 40 - 42 . Ka sha igbenda i nyi nahan i tsu@@ gh Ifa ? Umbur M@@ ge@@ m@@ shima Wou man M@@ gem u Í G@@ em Ú La Bibilo ka takerada u sha kwagh u iny@@ ar ga . Shin er ashighe agen ka i t@@ ume se iyol shi se gba angev nahan kpa , ka sea hide sea hen sha atam a dedoo a tom wase u um la yô , i saan se iyol kpishi . ( 2 Peteru 1 : 8 ) De se har ishima sha kwagh u i gbe u se seer mcivir u civir Aôndo sha ishima taver yase la . 8 : 3 - 5 , 14 - 16 ; Yo@@ s . 24 : 5 - 7 ) Yange shighe kom u Mbaiserael vea hemba ikyurior i age@@ egh i Mbak@@ an@@ aan ityav , vea ya dyako i Tar u Ity@@ endezwa la yô , Yosua nenge er Aôndo u un man Mbaiserael mbagenev ve civir la na ve agee ve hemba ityav mb@@ ira yô . — Yo@@ s . Nahan kwagh u una wase ú u wan ishima a mlu ne yô , ka u zan hemen u lun a Yehova kôôsôô . Ka er yange er nahan ga ve , “ a kera lumun u i̱ yila un ér wan u Wan@@ f@@ ar@@ a@@ o ga ye . Lu un gu@@ da u i̱ er a na dang a non@@ go@@ ior u Aôndo imôngo a u una lu ken m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la . ” ( D@@ ut . 17 : 17 ) Nahan kpa , shi Yehova gba geman ijime a Solomon ga . V@@ e@@ gher u nongo ne u shin tar la kpa kape a lu yemen le@@ va le@@ va je la . Nahan kpa , af@@ ishi a bran@@ ci kaa ér , “ cii man u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba nan iwasen ve va wase yô , anmgbianev asev mba ken Kristu mba sha ajiir agen lu nan iwasen kera kpaa . ” Nahan cii kpa , mba yôôn ér Saulu ngu tor yô , maa a n@@ di@@ ir . Davidi kaa wener , “ W@@ a TER gbenda wou sha ik@@ ev , suur sha a Na , ” shi mase seer kpaa ér , “ Una er sha mi vough . ” Yange ú y@@ is@@ a or sha er “ av@@ aan a usu ” a í ter kwagh u á ken Mbaefese 6 : 16 la aa bende a nan ga yô . 5 : 7 ) Tartor u Yehova a ver la ka gbenda u vesen u a lu tesen ér se doo un ishima yô . Gba u se de akaa kpishi aa kar se ve se fatyô u eren akaa sha ci u Tartor u Aôndo ye . Ve fa er ve kpa ve lu ken mzough u anmgbianev u tar sha won cii , u Mbashiada mba Yehova la , shi mzough shon gba ve kwagh kpa ? ( Luka 18 : 8 ) I ver ishima er kwagh a lu nahan . Or@@ gen u ngise lu môm ke ’ mbahemenev mba shin t@@ ine mb@@ à ke ’ derianyom u hiihii la yange nger anmgbianev nav kwagh ér : “ Aluer kwaghfan una yina mô wen yô , nana̱ sôn Aôndo u ka A na ior cii wuee , A kera kô@@ h@@ ôn ashe ga la , tsô á na nan di je . Sha kwagh u ah@@ on shon a i gba la yô , Marku nger ér “ mbagenev asema vihi ve , ” shi “ ishima vihi ve a na kpishi . ” ( Marku 14 : 3 - 9 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) Tom u pasen kwagh shi tesen ior la yange hemba gban Yesu kwagh . ( 1 Kor . 4 : 7 ) Nahan kpa , Yehova kighir se ér se eren kwagh sha mimi ga . Ka mba ve lu “ tsombor u Aberaham , ” anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem , ‘ ve lu a kwar sha myer u a dugh Sha ’ la . Kpa ica gba ga tsô maa shi a t@@ ume ng@@ uhar sha tindi shon . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ver akaa a a gbe la cii sha inja vough vough , hii sha i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i̱ n@@ der@@ an uma , i i lu kwagh u hemban nd@@ ahar cii , i yer ér c@@ el@@ l la zan zan yem sha a@@ zu@@ ku - as@@ an a a lu ken a@@ zu@@ ku a vesen man ken a@@ zu@@ ku a tamen a tamen la cii . A@@ jiir agen ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la kpa tese ér ka Yesu a lu un u Aôndo a ver Un tor u i ôr kwagh na ken ityough ki sha uhar ki pasalmi la ye . Yehova nenge hanma or u nan civir un cii ér nan ngu un kwagh u injaa , nan gba un kwagh . U ngu mon@@ don iengem i Yehova Aôndo hegen , shi u ngu veren ishima u va mon@@ don i gbem sha won kpa ? M@@ sen u nan Aôndo ish@@ u@@ ghun la kpa ngu hange hange . Nahan Yehova kaa a Se@@ kar@@ ia ér una gema ayange a any@@ iin a zungwen mtim u Yerusalem la aa hingir ‘ msaanyol man iember man u@@ iniongo mba dedoo . ’ Matthew kaa ér : “ Yange mba ne kwaghôron ne mba been yô , m za hemen u henen sha kwagh u Rus@@ sia , nahan m sôn Yehova jighilii mer s@@ ar@@ em u yemen ker za wasen tom . ” 9 : 1 , 2 ) Shi shighe u ator ne hii ityav a ior mba Aôndo la je kpa , ve lu a ian i vea fatyô u kaven er uwegh ku Aôndo lu a Mbaiserael yô . Ken ityar kpishi nyian , Orkristu ka nana soo u eren ivese yô , i gba u nana dondo atindi agen a hen tar la keng . Er A@@ le@@ x@@ a lu anyom an@@ igh@@ eni la je , a nger washika hen k@@ l@@ ase na u pasen ve er i hii ve una fatyô u ember iniongo i K@@ ir@@ im@@ ishi vea ve ga yô . Man ka kwagh u a soo ér mba civir un ve er jighilii je la . A kaa ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol . ” Ka wea gba angev nahan , ka hanma ort@@ wer ka u hemba soon wer nana nenge u we ? U@@ vande - eren mba vea ôr u la , vea na jighjigh u nan wou una seer taver kpe@@ egh . N@@ gi@@ se Yobu er nahan . ( Yohane 18 : 37 , 38 ) Yesu yange lu ôron kwagh u mimi u a dugh hen Aôndo la , lu er P@@ il@@ at@@ u hen nahan la ga . Amo@@ shi lu or@@ kur@@ an@@ iyôngo . Nahan m pine tsombor wam mer , “ Ka nyi ne nenge a mini ? ” K@@ er igbenda i he i pasen ior kwagh ken Ruamabera . Shin er i lu tôvon mbacivir Aôndo a ican nahan kpa , se er nyi ga ? U Ngu D@@ en W@@ er Yehova A Lu Kwa@@ r Wou Kpa ? Kpa , ityôkyaa ngi i vea zamber sha ci u m - ongo u ve ongo imo i Aôndo man sha ci u m@@ doo u anmgbianev vev ve doo ve ishima la ga . — Mateu 28 : 19 , 20 ; Mbaromanu 13 : 5 - 7 . Ng@@ ôm yange lu a mbampin mba sha kwagh u Bibilo kpishi mba soo u zuan a mbam@@ lumun shami ka@@ veraa yô . Mba ken tiônnongo vea fatyô u eren nyi sha u taver agumaior ishima ? Aôndo na ve ian i tsuan uma gayô ku , inja na yô , ka u lun uma shin kera lun ga ku@@ aa . Ma Orkristu môm nana soo u s@@ enden orgen ityough shin wan nan aie iyol ga . Jigh@@ ilii yô , yange ior kpishi fa Yesu ér ngu or@@ tesen . D@@ y@@ ako u T@@ so@@ mbor Wam Z@@ an Z@@ an I@@ k@@ yo@@ v i I@@ ti@@ ankar@@ ihi@@ ar ( K . Kpa aluer ior mba hen haregh wou la hemba soon u zuan a mlumun sha akaa agen yô , ker gbenda ugen u ú pase ve kwagh ve vea soo u ungwan yô . D@@ I@@ SE@@ MB@@ A 10 - 16 , 20@@ 12 Mba@@ ah@@ end@@ anev Vea F@@ atyô u Y@@ angen Tom W@@ ase u Pas@@ en Kwagh la Ga Er se ne nagh ku Yesu kura jighjigh yô , se mba a bem ken ishima shi se ya ikyar a Aôndo kôôsôô . ( Rom . Satan soo ér se lam sha akaa a se ne jighjigh a mi la ga . A soo ér se de u pasen loho u dedoo . ( Mpa . Lu kwagh u taver ga cii . Kwa@@ gen la , Mar@@ i@@ o va hen ya wase tugh , ishima za un iyol tsung . Alaghga yange i mar u je , u lu vea mbamaren ou zan zan u kar wan iky@@ ondo . ( Anzaakaa 22 : 3 ; 2 Timoteu 2 : 22 ) Mba@@ yev ve̱ gba tagher a mbamzeyol mban tsô sha ci u vea zua a iwasen ken makeranta y@@ um@@ u ? Sha ajiir agen yô , ior ka ve hemba lun her ate@@ tan shin ai@@ k@@ ighe . ( Pasalmi 1@@ 45 : 14 ) Sha kpôô yô , Ter wase u sha la “ tee se ayange ayange ” shi ne se kwagh u kwagh a gbe se a mi la kpaa . — Pasalmi 6@@ 8 : 19 . “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga , er ne kpaa á na ne ibo ga@@ gh ga yô . ” Yesu Ver Se Ikyav i H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime S@@ ch@@ ro@@ e@@ der ; D . Mbat@@ omov mba Yehova vea tagher a iky@@ aren i nyi ken hemen i ia kar m - ongo u ve ongo imo na laa ? Yange i gba u il@@ egh ki i lu nan naagh a mi la k@@ ia lu ki ke ’ ikyum@@ u@@ ile , inja na yô i gba u k@@ ia lu ke ’ atô u ilev mb@@ ì mb@@ í lu wang mbi “ lu a i@@ ho@@ gh@@ ol@@ ough iyol ga ” yô . Sha kwagh u i er ken M@@ ika 1 : 2 la yô , yange gba u Yehova una er nyi ? • Ka akaa a nyi nongo u Yehova u ser , a a wase u seer taver gbenda u Yehova a ver sha u kuran ior nav laa ? Sha mhii u zende u Mbaiserael u anyom ak@@ un@@ du@@ ahar ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , Mose tindi nomso@@ mbaiorov 12 ér ve za nenge tar u K@@ an@@ aan mk@@ er . Ken washika u Paulu nger hen Mbafilipi la , a kaa ér : “ Gadia ka Aôndo je A lu eren tom ken a ven ye , sha u kwagh u a doo Un la a̱ sar ne , shi ne@@ ̱ eren sha mi kpaa . ” N@@ oo@@ v man kasev mba se er kwagh ve sha heen ne kpishi ka mbamaren mba tamen hegen . N@@ ongo u Yehova ka u na ior ityesen i nyi , man ka nyi i lu awashima u ityesen sh@@ on@@ o ? Sha kpôô yô , loho la ka u dedoo , man kwagh ne hide a vese sha kwagh u vegher u loho u dedoo u Paulu pase kwagh na wang ken takerada u Mbaromanu la . ( 2 Peteru 3 : 11 , 12 ) F@@ a wer , kwaghôron u Peteru a er sha heen ne , lu mpin lu pinen ga . Anmgbianev av mba kasev lu Mar@@ gi@@ e man O@@ l@@ ga . I y@@ es@@ em hen ang@@ er@@ i u S@@ outh B@@ ound Bro@@ ok , ken kpen@@ tar u New J@@ er@@ se@@ y , ken tar u Amerika . Gba u se nôngo sha afatyô wase cii se palegh aeren a bo ne . Kanyi gbenda i doo u se karen sha kwagh u mbamhen mba ve lu mba inj@@ aav ga laa ? M@@ nenge u ior kpishi ve lu a mi ér u yaven a or cii ve m@@ asen eren ivaa man u kwase gayô nom yaven a or u ve vese nan ga kua u nomso@@ or yaven a nomso@@ or ugen ka kwagh u vough la , una fatyô u hông@@ or ishima i Orkristu . 32 “ W@@ ea L@@ um@@ un yô T@@ ôô Se F@@ o@@ to ! ” OR M@@ Ô@@ M tsô soo ér nana gba angev kpoghuloo shin ma a@@ ah@@ e a tser nan ga . Hanma Orkristu cii yô , nana lumun ér amba a ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba se time sha mi heen la cii , a nd@@ ôh@@ ôr ishima kpishi shi nga a na or nan lu a asaren a sha gba@@ aôndo ga . M mough vea L@@ au@@ ri@@ e , se nyôr t@@ so , se sen ken ity@@ e@@ ku , se va hen ijiir igen ken A@@ fri@@ ka , se va mough her se per ity@@ e@@ ku i A@@ t@@ l@@ an@@ tic O@@ c@@ e@@ an , se yem ken Amerika . Mba “ Hemen Ne ” M tesen mbagenev dooshima shi m we ve ikyo kpaa sha er bo@@ ki wam a ve una seer taver yô . Aluer hanma shighe u ngu henen sha kwagh u alaghga mbagenev vea lu henen la yô , u fatyô u zuan a inyaregh ki koson tsombor wou ga . Yehova yange mgbegha Paulu nger ér : “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” ( Rom . Yange m ts@@ aan ken iyou vea iorov mbagenev uhar . Ka ú tagher a akaa a karen jighjigh wou jighilii sha ashighe agen er Yesu kpa yange tagher a mi laa ? Er se yen yô , ka z@@ ange u eren nahan ga . Yehova yange ts@@ eng@@ averen nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem ne zum u á wa ishima ér vor u kwase la ua c@@ agh Satan ityough la . Bibilo i ôron ayange ayange shi zan mbamkombo mba Mbakristu n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi eren tom u kwaghpasen sha gbashima la cii umbur se ér Yehova we se ikyo Zum u i ve sha kwagh u m@@ sôr yô , se er nen kwagh sha kwaghfan , “ se̱ venda m@@ we u i wa Aôndo ik@@ o ga la man asaren a taregh kpaa , se̱ zenden tse@@ v tse@@ v man sha jighjigh man sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo . ” — Tit@@ u 2 : 12 . • Se hen nyi sha gbenda u Yesu yange tesen ior laa ? Sha nahan yô , ve lu a be@@ m@@ shima u mbagenev lu a mi ga yô . Yehova yange doo Paulu ishima shi hemba s@@ aren un u Yehova a lumun un , a u zuan a inyaregh shi lun tagher tagher sha mnenge u ior la . Nahan kpa , ka nan fa er u eren nahan la nan lu k@@ enden a atindi a nan sha hemban aa Aôndo , man er ieren ne i ne nan kera lu or@@ perapera sha ishigh ki Aôndo ga la ga . Í Hii u K@@ ohol Akaa a Sha La ( Genese 14 : 22 - 24 ) Kwagh ne umbur se tom u se lu a mi u lun a ci er se fetyô cii ken mpase u “ pasen iti Na ken igbar ” ainge la . — Mbaheberu 13 : 15 ; Mbaromanu 10 : 10 . Ishim@@ a@@ wan I@@ ̱ Ve a M@@ saanyol Sha hiihii la , Yobu lu hemban veren ishima sha iyol na man í mbagenev . I@@ civir ka i va a msaanyol ken ivese nena ? ( Pasalmi 7 : 11 ; 33 : 5 ) Kwagh yange gba or@@ jir la u wasen kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la ga , kpa Yehova yô , kwagh u hanma or cii gba un ishima . Shi u sha uhar yô , hii nan i gbe u a tsegha i ? Een , ka kwagh u se fatyô u eren yô ! Mpase 11 : 15 na mlumun ér : “ Tartor u shin tar hingir u Ter wase man u Kristu Na ve , Una tema tor gbem sha won . ” Gbenda u ior mbagenev hen gar u F@@ l@@ or@@ ence ngohol loho u dedoo la lu kwagh u saan iyol kpishi . Kwagh er doo yô , yange i er tser u a hungur a mi ga ne sha shighe vough , u u taver jighjigh u nan u Mbakristu kpishi , mba lu u ica a gba ga tsô , a kar jighjigh ve u nan hen shighe u Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la . — Ngeren u pasen yi@@ ase yase , u ken tar u Jam@@ an@@ i . Ken masejime yô , a yem a Yuda uiky@@ angen , kpa “ as@@ ande aa hide . ” Ishima tsu@@ w@@ em ker er m kar sha ishim@@ avi@@ h@@ in m za sha makeranta la m za kaa tic@@ a la akaa nahan . ( Yes . 65 : 17 ) Ka akaa a doon tsung a nyi a lu keghen se ? K@@ usu M@@ lu u ken Jijingi la H@@ er Sha iwasen i Yehova man jijingi na , kua tiônnongo u Kristu yô , se kô@@ r@@ cio u hemban ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i nan se iyol@@ kpen shin mciem cii . U m@@ asen yô , doo u se ver ishima sha uityendezwa mba Yehova , nahan se ‘ ember sha ishimaverenkeghen ’ i uma u tsôron , a lu sha shin a lu shin tar kpaa . Tar ne samber a mnenge u vough ga sha kwagh u iv@@ es@@ egh man u yaven a nomso@@ or shin kwase la nena ? Yehova una er nyi shighe u Satan una nôngo ér una tim mbacivir un laa ? ( Mateu 24 : 3 - 8 , 21 , 22 , 36 - 41 ; 28 : 19 , 20 ) Ka gbenda u hemban cii u zungwen mba ve lu ken tiônnongo ga mhôônom je ne . Aôndo wa se kwagh wang sha kwagh u aeren a dedoo man ieren i mimi man iliam i doon ungwan man u se henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wase man u zan mbamkombo mba Mbakristu kua u pasen loho u dedoo la cii . ( Yo@@ s . 1 : 8 ; Mat . 28 : ​ 19 , 20 ; Ef . 4 : ​ 25 , 28 , 29 ; 5 : ​ 3 - 5 ; Heb . Kpa , or u hemen mkombo u Iyoukura i H@@ enen la , una za hemen u pinen mbampin mban sha u sa@@ ven kwagh u i hen la ken mkur u hanma kwaghhenen cii . Yehova pasen se kwagh u awashima na man kwagh u un soo ér se er la sha ikyev i nongo na . Aluer se mba ungwan imo i Yehova shi eren tom imôngo vea nongo na yô , se nyôr ken m@@ mem na . Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 24 , inyom i 7@@ 9 S.@@ W . la U@@ wo u V@@ es@@ u@@ vi@@ us la hii u bu@@ gh@@ ur . Kpa Aôndo shi tôndo zwa ér : “ Me na ne@@ ̱ due a iti , man ne@@ ̱ lu a iwuese kpaa ken akuraior a sha won cii , zum u Me gema mlu wen sha ashe a en la . ” — S@@ ef@@ ania 3 : 1 , 8 , 20 . Pe@@ dr@@ o tsa ken pur@@ usu kuma iwer 18 ; shighe u lu ken pur@@ usu la á za hemen u eren akaa a hendan a gomoti . Ashighe kpishi Yesu yange a ke@@ he a kwaghôron ken tom na u pasen kwagh la . U@@ pristi mba vendan mimi mba ken Yerusalem mbara yange ve lu n@@ ungwan mcivir u civir Yehova sha kwaghaôndo u aiegh . Kpa ka ior mba ve sember van ken mimi Yehova una tsua ga , ka ior mba ve civir Yehova sha mimi ica i gbe , er mbahenen mba Yesu ôr kwagh ve shighe u hii mkombo u Umbur ku na la nahan . Kp@@ iligh Gi@@ di@@ on iyol tsô a kaa ér : “ M saa ve T@@ ere , A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ! Se kpa Aôndo na se tom vough er u@@ profeti mban nahan , man gba u se er tom ne se bee cii mkur u tar ne ye . U tesen ikyav yô , ken ityar kpishi ior na jighjigh ér or ka nana kpe yô jijingi u nan a war ku , sha nahan yô zum u ka a mar wan shin zum u or ka nana kpe yô , ve er ze@@ ge iniongo . I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 6 ( zwa I@@ gb@@ o ) ( b ) Er nan adu@@ g@@ wer la yange k@@ an shio u kôron Yesu ? “ De K@@ u@@ wan K@@ aren I@@ h@@ ongo Ga ” 2 : 4 ) Ka sea naan Yehova icivir man iwuese nahan , kwagh ne a na se lu yô@@ ugh yô@@ ugh ken jijingi . ( Anz . ( Pasalmi 119 : 1@@ 45 ) Se mba eren mbamsen sha im@@ anger shin a asema ahar er mbamsen mba u@@ kwaghaôndo kpishi ve eren sha ashighe a u@@ iniongo mba@@ adu@@ av vev nahan la ga . Ity@@ esen i Í Lu a Inja Nyian Yô M@@ hi@@ di u i hide i ver hemen sha inja la yange taver tiônnongo u Kristu kpen kpen . W@@ any@@ e@@ kwase la fa dedoo je wener tahav nav mbu yina , kpa a gema a fa ér tahav ban ter na ga . A@@ mba@@ akaa a Yehova er ang@@ era nahan tese u@@ lum na man m@@ hembe na kpaa . Anmgbian u kwase ugen , iti na ér An@@ n@@ i@@ e Po@@ g@@ gen@@ see yange zua a iveren shighe u a tile ken oo ib@@ y@@ ugh ib@@ y@@ ugh sha g@@ ô@@ g@@ ô nongo sha mkohol u vesen ugen ken tar u Amerika , ken inyom i 19@@ 50 la . 3 : 1 ) Solomon yange nger kwagh ne sha u tesen er i lu a inja u or a fa shighe u a hembe doon u nana er ma kwagh u injaa yô , a lu sule k@@ ahan shin zende shin kpen@@ ga u eren shin u lamen a mbagenev kpaa . Mba ne kwase ugen an@@ kwa@@ takerada u kiriki yô , m@@ liam haa un ashe . Ken mhii u inyom 19@@ 70 la , angev av er gu@@ da , nahan se hide shi se lu eren tom u zenden sôron atôônanongo . ( Ef . 5 : 11 , 12 ) Aluer or er isholibo i vesen se fa , kpa se ungwa ato yô , Yehova una kar a icighan jijingi na ken tiônnongo kera , shi tiônnongo la jimin cii una kera lu ken bem ga . Yehova ngu a ur@@ ugh se a va a mi hen Wan nan nena ? Shin er uumace ve lu vough ga nahan kpa , Yehova keghen iyol u tesen ve sha ci u erdoo na . T@@ a@@ y@@ l@@ ene u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ U fatyô u ôron un ny@@ ity@@ ô@@ kwagh cii . ” Dooshima mgbegha ve ve wa or ne ikyo shi ve nenge sha mbamgbe nav shi ve ker gbenda u vea wasen un kpaa . He@@ mba doon u se lu a iti i dedoo sha ishigh ki Yehova a u lun a inyaregh kpishi la . ( 2 Kor . 1 : 19 ) Heela tseegh ga , hanma shighe u Paulu yange una ter ishember i ‘ mba@@ eren tom a na imôngo ’ la ken washika na cii yô , i lu kwagh u ak@@ ar a na a kôôsôô , er Apo@@ l@@ o man A@@ ku@@ la kua P@@ ri@@ se@@ ka man Timoteu man Tit@@ u kua mbagenev nahan . ( Rom . 16 : 3 , 21 ; 1 Kor . 3 : 6 - 9 ; 2 Kor . ( Yoh . 6 : 44 ) Se fatyô u taver ve ishima ser Yehova we mbacivir un mba “ asema a vihin ve la ” ikyo . ( Ps . Er yange Mbaiserael vea kuran Tindi di tsô yô , Yehova a ver ikyurior la doo doo . Be@@ en yô , Ro@@ ber@@ t W@@ all@@ en , u a er tom shin Betel je i z@@ ur@@ um anyom 60 la , pase er K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en a nengen sha tom u pasen kwagh u ior mba Yehova kua tom u ken atôônanongo la . ( b ) Er nan ve Yehova a wuese kwagh sha mimi ? Nahan cii kpa , El@@ la gema na Yehova jighjigh tsung . Or@@ pasalmi yange nger wener : “ TER ngu karen or@@ perapera kua if@@ er@@ or kpaa ; or u ip@@ ira i doo nan la yô , A kôr nan i@@ ho@@ m . ” J@@ O@@ S 3 ( zwa Buter ) ( Mpase 12 : 10 ) Anmgbianev mba i s@@ enden ve ityough la ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar ken ayange a masejime ne . 37 : 28 , 29 . ( b ) Mba@@ yev mba kiriki vea fatyô u pasen jighjigh u nan ve ken mbamkombo sha inja nena ? ( Ho@@ sea 2 : 18 ) As@@ ande a Mbayuda mba ve hide ken tar ve la tema bem bem , ve cia iny@@ am@@ to@@ ho ga . Gbenda u Yon@@ a ôr kwagh u gar u N@@ ini@@ ve la kpa zua sha kwagh u mbat@@ ô@@ v@@ on akaa a mba@@ yi@@ ase ve ôr la man sha kaa a i dugh shin inya kpaa yô . Gbenda u du@@ ghun mbamhen mban ken ishima yam kera ne wasem kpen kpen , hemban je yô , ashighe a m nyer tugh kpa m fetyô u yaven ga yô . Mba hembe ungwan ishember ne ken a@@ you a adu@@ aa a Mbakristu Mba@@ aiev . “ Ka gbenda je ne , za nen sha u . ” — Y@@ E@@ S . I@@ veren i Yehova “ Ng@@ i Ve a I@@ ny@@ aregh ” ( Mateu 4 : 4 ) Aluer se mba ye kwaghyan u ken iyol hanma sev yô , i̱ hemba gban se ishima u yan kwaghyan u ken jijingi la hanma shighe cii ! Ken uumace cii , ka Yesu tseegh yange vande lun or u ken jijingi sha cii ve mase van shin tar ne ye . * Ikyav tese ér Yesu lu ôron kwagh u ivur i masetyô i ken Yesaia ityough 6@@ 6 la . Ka dooshima u nyi Yesu yange tese mbadondon un ér ve tesen mbag@@ en@@ eve ? 34 : 11 - 16 ) Solomon yange nenge ér Mbai@@ gipiti lu ken ior mba i ter ve sha ati la gaa ? I ôr kwagh u dooshima u a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe la sha gbenda u dedoo ga kpaa . ​ —⁠ Yoh . 3 : 19 ; 12 : 43 ; 2 Tim . Alaghga if@@ er@@ or la nana ya ican kpishi sha shighe u i wu@@ h@@ u nan nan lu ken pur@@ usu la , kpa sha mimi yô nana fatyô u nan or@@ jir la ibo kaan ér ka nan nan ne ve nan lu yan ican y@@ ee ? ( 1 Mbakorinte 2 : 16 ) U lun a mhen u Kristu la inja na yô ka u fan gbenda u á eren kwagh la , shi fan mbamlu nav vindi vindi sha er se fa kwagh u una fatyô u eren sha ma ian i kwagh a er yô . ( Aer . 10 : 9 - 35 ) Saulu u va hingir apostoli Paulu la kpa gema mnenge na , nahan de u ny@@ a@@ ghen ior . Kwagh ne wase se u lun a ishimaveren a a@@ kp@@ el@@ an a tan shio ser , Aôndo una kure ityendezwa na i á er wener una va a ‘ u@@ sha mba he@@ v man tar u he u perapera una tema ker ’ la . — 2 Peteru 3 : 13 . L@@ is@@ a u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Ka i taver kpishi u nôngon a m@@ ts@@ wen@@ em . ” 13 Ú C@@ i@@ e Mba@@ kpen@@ e@@ ve@@ e ? Se@@ ma@@ kwagh u n@@ der@@ an uma u i yer ér D@@ N@@ A la ngu kwagh@@ môm ken aka@@ au@@ ma ne cii nena ? Rus@@ sel@@ l lumun ér mbagenev yange ve wase un u kaven Bibilo i un lu henen la . A@@ zende a ou aa lu a mbayev mba gban i@@ wan ga je kpa , aa fatyô u sur@@ un we ishima . Ken masejime yô , zum u Mba@@ fil@@ iti lu nôngon ityav a Iserael la , Saulu za pine Yehova kwagh sha ikp@@ ar@@ ashe . Ior mba Yehova man Wan na Yesu Kristu a doo ve ishima yô , mba a ityôkyaa i cian Armag@@ e@@ don ga . Er Yesu kpe kera yô , mbahenen nav kange ishima er sha tindi u lu wa ve ér ve pase kwagh na “ ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je ” la . 1 : 12 - 16 ) I@@ wuese i Paulu lu a mi sha mhôônom ma Aôndo zung@@ we un la mgbegha un u zan hemen u pasen kwagh . Hen er u fatyô u yaren tom sha mbamhen man avur a Bibilo la sha afatyô wou cii yô . M nôngo u y@@ in@@ an ishima kuma ac@@ in ahar , kpa Yehova mgbegha mbamaren av taver mo ishima . Yehova kor mba ve soo kwagh na shi ve ongo imo na la nena ? Akaa a mbagenev ve eren sha mhen ve yô , ka amba@@ akaa er it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough man ityakerada shin com@@ pu@@ ter pro@@ gra@@ m u i ne orgen ian i eren ga la nahan , a̱ gber akaa ne sha pi@@ pa shin a̱ wa ken kô@@ m@@ pu@@ ta kpaa . ( Mateu 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 1 : 6 – 8 ) Kanyi ú er ve ú wase or u ú henen Bibilo a nan la nana za hemen ken jijingi ? Yange ior lu a iwuese kpishi hen Au@@ gu@@ st@@ us , sha ci u lu un va ve a mkpeyol man bem , sha shighe u ve nôngo ityav shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an la ye , hemban je yô , mba ve lu vegher u sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , ape i lamen zwa Grika la . 8 :⁠ 20 . Kpa saa u hide a iyol ijime ve u lumun kwagh u mbagenev ve er u la shi u sôr inja ye . Se wuese kpishi er Yehova a ne se iyol man mhen u a wasen se u ember uma sha tar nahan , kua akaa a dedoo a a lu sha mi la cii . Ikyav i tesen yô , yange za ivese igen , shi gema mngerem sha ivande hingir wain , ior ma doo ve . ( Yoh . Mimi yô , u civir Yehova ka kwagh u z@@ ange ga . Man er i kôôm un yô , a hide a iyol ijime a ngohol kwaghwan la , kwagh ne kpaa wase un u wan ishima tsembelee . Ivur i i dondo la i na mlumun ér : “ Gadia nom ka ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan man ka Un je A lu Or@@ yiman u iyol Na la . ” Shighe u i t@@ um mbamaren iyol man ve kera lu zwa môm sha gbenda u ts@@ ahan wanye ga yô , ka i hingir u an - usu u cuku una nan@@ de ze@@ ge ik@@ yô . Er nan ve i lu ‘ iyua i Yesu ga ’ ? Bibilo wa se kwagh nahan ér : “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , u i we b@@ ar sha mi yô , sha u fa nen er i doo u ne@@ a ôr kwagh a hanma or yô . ” — Mbakolose 4 : 6 . ( Mbaheberu 11 : 5 ) Ng@@ un ka u kaan ér Aôndo tôô un yem a na sha , za lu uma sh@@ a@@ a@@ la her ga . M na jighjigh mer Ter una ver u doo doo aluer u nôngo kpoghuloo u ngu civir un sha mimi yô . ” H@@ it@@ l@@ er yange unde iky@@ ôn@@ ough ken inyom i 19@@ 33 la , man kwagh ne lu mhii u anyom 23 aa F@@ ri@@ e@@ da a ya ican kpishi sha ikyev i u@@ gomoti uhar mba yange ve hemen sha nom - or yô . ( Pasalmi 65 : 2 ) Yesu pine ér : “ Ka han@@ mô wen u nan lu ter man wan u nan una sôn nan ish@@ u , man nana gema á na un i@@ yô sha ityough ki ish@@ u la ase ! Kanyi yange i na ve Yesu taver ishima tsung nahana ? ( Anzaakaa 16 : 31 ) Aluer ú ngu or@@ beenyol yô , ú fa er iliam you man ieren you ia fatyô u wasen mbagenev kpishi kpa ? Kwagh u gum@@ kwase ugen ken tar u Jam@@ an@@ i , u i yer un ér She@@ i@@ la la tese er mbamkombo ve lu a inja yô . Kwaghôron u F@@ ar@@ a@@ o yange a hingir tindi ; lu tindi je lu tahav nav ye . N@@ om@@ so@@ or man kwase ugen u ve lu tsan imôngo , kpa ve vese ayol a ve ga yô , mba henen Bibilo shi ve soo u eren batisema , kpa ve fatyô u zuan ivaa sha tindi ga , sha ci u nomso@@ or la ngu ken tar la sha tindi ga . Jigh@@ ilii yô , ka jijingi la a tesen se kwagh u se er ye . M@@ kohol u yange i er ken gar u Par@@ is ken inyom i 19@@ 55 , lu a itinekwagh ér “ T@@ ri@@ um@@ p@@ han@@ t Kingdom ” la ka kwagh u hungur mo ga . Er nan ve m@@ gem u Kor@@ ne@@ li@@ u gema ishima la lu kwagh u vesen y@@ um@@ u ? ( b ) sha ieren yase a mba@@ wan@@ ndor a vese nena ? Cii man a̱ tindi ve yô , a ôr ve kwagh u i lu u vea er jighilii yô . Ka ne hen nyi sha shighe u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wen u ai@@ k@@ ighe laa ? Kwagh u i er ken Yeremia 16 : 15 la tese ér alaghga ivur ne ngi ôron kwagh u za keren Mbaiserael mba ve gem asema la kpaa . U tesen ikyav yô , Orkristu ugen sha derianyom u hiihii , u i yilan un ér De@@ ma yô , yange ‘ eren tom imôngo ’ vea Paulu . Kpa De@@ ma va de akaa a taregh d@@ an un . Yange ú sôn Aôndo imoshima i dedoo shi i er ú batisema sha u tesen ikyav i iyol@@ tseghan you sha ci na . Gbenda môm u ú hembe lun tseer tseer cii , u Mbakristu ve eren akaa a dedoo a mbagenev yô , ka sha “ mpase u ishimaverenkeghen yase ” la . K@@ enger ken T@@ i@@ ônnongo Wou Yange lu “ a iti ” shin lu inja er ngu uma nahan , kpa uwer gban u ken jijingi taver ken a na je yô , Yesu nenge wener ngu “ kpen@@ egh . ” Mbagenev ken a vese kôr cio u za pasen loho u dedoo sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mba@@ yôôn Tartor la , kpa se mbagenev kpishi se mba suen mcivir u mimi sha ajiir a ase . Shi fa wer or ka nana henen a hen kwagh yô , nan tsu@@ men . Se dondo kwaghwan ne nena ? — Anz . Ú yaren tom a “ s@@ an@@ ker u jijingi ” ken tom wou u pasen kwagh kpa ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku , ityough 33 ) U hen wer shighe u Yo@@ shia tema tor la , lu nyi i er@@ ee ? Kanyi i doo ú sha gbenda u Yesu a k@@ ur tom na u vesen ken awashima u Yehova nee ? ( b ) I@@ ny@@ aregh k@@ ia yange or u civir Yehova nena ? 14 : 14 ) U@@ profeti mba@@ aiev mbara yange ve s@@ enge ér ve mba ôron kwagh ken iti i Yehova , kpa lu mbamhen vev shin kwaghfan ve ve lu ôron ye . Ity@@ ôkyaa ngi i lun a ishim@@ any@@ ian sha kwagh u ijiir i or u i dugh nan kera la nan tem ken Iyou i Tartor ga . 6 : 33 ) Kwagh u a hembe gban se ishima la ka a tese kwagh u a sar se man kwagh u se lu henen ken ishima la kua kwagh u se we ishima u eren la kpaa . Mb@@ ap@@ asenkwagh u Tartor mba ve eren nahan cii mba tesen ishimat@@ seen sha tom u i@@ vangeli ne . Tim : E@@ i . 13 : 4 - 8 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha mkaanem ma icighan jijingi mgbegha Paulu nger ne shi eren sha mi yô , se seer zuan a msaanyol ken ivese yase . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U , Wan u Yehova u môm môm la pase ken igbar imba mcivir u a lu sha ishima i Ter na u sha la . P@@ ic@@ tor@@ ial Ar@@ c@@ hi@@ ve ( Ne@@ ar E@@ ast@@ er@@ n H@@ ist@@ ory ) E@@ st . Heela tseegh ga , yange i er U@@ ye@@ h@@ u Mbak@@ iriki 11 , mba iorov uhar ve tsa ker , mba i nahan sha ak@@ e@@ ke yô , hen af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u J@@ ap@@ an la . ( 2 Peteru 3 : 16 ) Kpa mayange se hu@@ le mfe u wanye nan lu a mi u kaven kwagh la kera ga . Ior mba hen gar la civir mba@@ aôndo mba aiev , ter na kpa eren nahan . U pasen ior kwaghaôndo sha hanma ian i í dugh kpa ? 6@@ 1 : 1 , 2 . Sha mimi yô , Davidi yange lu Or@@ le@@ v@@ i ga , nahan lu a ian i eren tom u pristi sha at@@ se la ga . Nahan , ve lu karen akaa a yolough man a ken jijingi imôngo . Tom u ican ne u w@@ à@@ s@@ è nyi ? T@@ so@@ mbor u mba@@ aôndo ugen ú Mbai@@ gipiti civir yô , lu O@@ si@@ r@@ is man in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u i yilan ér Is@@ is la kua wan ve , H@@ or@@ us . D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I “ Y@@ E@@ M H@@ E@@ M@@ EN H@@ E@@ M@@ EN ” ( Aer . 15 : 16 , 17 ) Kpa sha derianyom u sha uhar la , mbagenev ken mba yange i tese ve kwaghfan u Mbag@@ rika , mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu yô , hii u nengen ér kwaghfan u Mbag@@ rika la hemba gban kwagh a Ici@@ ghan@@ ruamabera . U@@ r@@ a yange u n@@ ôô zan zan mngerem va sha tar de@@ e@@ mee , hemba tar ele@@ gh ele@@ gh , er Yehova kaa nahan . — Genese 7 : 16 - 21 . Ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v je kpa yange ve za hemen u nengen sha mbagenev shi karen kwaghyan ve vea Mbayuda mba yange ve lu kpen ij@@ en la kua mba ve lu Mbayuda ga kpaa , shin er yange kwaghyan ve la lu sha ikyo ga nahan je kpaa . Apostoli Paulu yange ôr kwagh sha kwagh ne var var ken washika na u a nger a tindi a mi hen Mbakristu mba ken Roma la . Aluer se hen Mkaanem ma Aôndo yô se zua a nyi ? Ka u nan nagh ér i saan Aôndo iyol@@ o ? Aluer kwagh u u lu wan or kwagh sha mi la ka kwagh u kiriki shin ka kwagh u vesen kpa , Anzaakaa 15 : 28 kaa ér : “ Ishima i or@@ perapera ka i henen imo@@ kwagh i ia ôr yô . ” 1 , 2 . ( a ) Ka ic@@ in@@ tan i nyi a saan we iyol u ungwan shighe u ú pin ijende you gbenda , man ka sha ci u nyi ? Ab@@ aver a i zough a mi ken ityar kposo kposo yô tese ér , u undun or u ú vese la shin ônov ou za eren tom ken tar ugen la ka kwagh ugen u a ve a mbamzeyol mba vesen yô . Kwagh la yange una su@@ r un ishima kpen kpen ! Kwagh ne umbur se kwaghwan u injaa u Yesu yange wa se la , ér : “ K@@ o@@ son nen akaa a injaa sha ci wen Sha , ape iv@@ ina shin nd@@ ur@@ an ve vihin kwagh ga , mbai@@ v kpaa ve iin ga la . ” ( Mat . Er nan ve Paulu yange nger mkaanem mara ? Aôndo una fatyô u doon se ishima tsung sha ci u nyi ? 8 : 10 . ( Ru@@ tu 1 : 20 , 21 ) Ka sea er msen er Yesu yange tese nahan la yô , kwagh ne a tese ér se mba s@@ ônon Yehova ser a̱ de undun se ér se gba ken imeen ga . Yesu za hemen ér : “ Nenge ase , i undu ya wou , hingir ice . ” M nengen Yehova mer ka I@@ j@@ ende yam i kôôsôô , i̱ i̱ eren aie ga , shi i̱ soo ér i kp@@ em iyol kpa ? 9 : 4 ) U lumun wer doo u se lu a mnenge u Aôndo a lu a mi sha kwagh u awambe la , shi se kura tindi u a we ér se ny@@ agh a la kpa ? T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an nger ér : “ T@@ ime ase sha kwagh u ior mba wan h@@ ua mba yange ve ma awambe a mbaaferev ken ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh . . . sha u been angev vev mbu iky@@ u@@ ngu la . ” ( Ekesodu 12 : 7 , 22 ) Ka hanma wan@@ i@@ unda u ken Iserael yange ma nan ci@@ h@@ i ma nan venda u dondon kwaghwan u Aôndo kaa ér or a de dugh ken iyou i̱ í shighe awambe sha a@@ mb@@ usu a h@@ unda man sha kp@@ an@@ de@@ h@@ unda u i ga la ve ma nan war sha wono ? 5 : ​ 1 - 5 ) Mayange de nengen wer , mbatyomov mba b@@ ov shin “ tor u u@@ jijingi mba b@@ ov ” la yina agee ga . ( Mat . Yon@@ at@@ an fa er Aôndo lu a Davidi , lu Saulu ga yô , nahan a tsua u eren kwagh a Davidi sha mimi . ( Yesaia 33 : 24 ) Mbam@@ hen mba kpishi ken takerada u Er Ú Hii shi Ú Z@@ a Hemen u L@@ amen a Ior ken Bibilo Yô la . L@@ um er kwagh tsua ken a mo f@@ en@@ ee gba nahan . Yesu yange tese ikpelaior kwagh nena ? Hegen nahan “ an@@ shighe kp@@ egh@@ ee ” la una lu ikyua ikyua u been . K@@ a@@ de@@ shi - b@@ ar@@ ne@@ a Shighe u mbayev ka ve vese ve undu ya , ve lu sha tse@@ ene@@ ke ve la vese ga . 3 : 11 ; 8 : 17 ) A@@ yange a ase nga ci@@ ôn tsô , nga a kar kera fe@@ fa . T@@ ime ase sha mkaanem ma apostoli Paulu man . — Ôr Aerenakaa 14 : 16 , 17 . Sha mimi yô , Peteru sember kaan ér Yesu ka “ Kristu Wan u Aôndo u uma . ” G@@ um@@ kwase u@@ gen@@ egh u takerada u i yer ér The I@@ ri@@ sh T@@ im@@ es ú er kwagh na ér “ ka ity@@ a@@ gher kwase mbat@@ s@@ av shi ka kwase u hemen môm ke ’ mbam@@ kohol mba mbat@@ s@@ av mba hemban cii ken tar u I@@ rel@@ and ” la kaa nahan wener : “ U lumun ér Diabolo ngu la ka u lumun a ityesen i Kwagh u Kristu je la . . . Ashighe agen sen@@ ou yange a haa sha gbenda kpishi , nahan se kera nenge a gbenda wang ga . He@@ mba doon u se wa im@@ aagh ki kwaghôron wase la cii ve se za hemen ye . ( K@@ ol . 3 : ​ 23 , 24 ) Kwagh ne na yô , ve doo mba ve tee ve tom mbara ishima kpishi , nahan mba soon u den ve tom ga@@ gher ga . ( 1 Mbakorinte 10 : 31 ) K@@ era je kpa , ka hange hange u se suur sha Yehova sha msen u eren sha er se za hemen u eren kwagh u doon un yô . — Pasalmi 37 : 5 . Akaa ne cii shi tese erdoo u Yehova a lu a mi kpishi la man m@@ rumun na u sha mh@@ ôôn sha er a ser gbenda a ver u yiman orumace yô . Aluer se suur sha Yehova a ishima i môm shi se er msen hen a na kpoghuloo ser a na se kwaghfan shi a na se agee kua ishimataver , shi se suur sha akaawan a na a ishima yase cii yô , una na se agee a hendan a am@@ een a Satan la . — Ps . U yaren tom a kwaghwan u Aôndo sha u tsuan or u ú vôso la ve a msaanyol kpishi 6 : 4 ) Doo u se karen akaa a se eren la sha akaa a mbagenev ve eren la ga , kpa se ver ishima sha kwagh u se fetyô u eren la tseegh . Or u i shigh nan mkurem ka nana tile sha mimi zan zan nana kar kpen yô , ka i ‘ nder iyol i nan sha inja i jijingi , ’ i nder “ kwagh u a lu u h@@ ôôn ga , ” u a lu “ kwagh u i@@ civirigh ” la . Ka nyi i tese ér kwagh gba nongo u Aôndo sha mgb@@ e u ken jijingi u hanma or@@ o ? Kpa , se fa Yehova sha igbenda i Mose yange fa un ga yô . ( Tit@@ u 1 : 15 ) Nahan kpa , sha iwasen i Yehova yô se za hemen u lun a imoshima i wang . H@@ es@@ e@@ k@@ ia Yange Su@@ ur sha Aôndo Lu Gb@@ il@@ in Ga Nahan kpa , u Orkristu tsaase imoshima i nan shi eren tom a mi la saa sha u henen kwagh u Bibilo i er la tseegh tsô ga . Nahan cii kpa , lu u vea zende hur@@ ugh hur@@ ugh ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom 40 vea Mbaiserael mbagenev . ( 2 Samuel 1 : 23 , 24 ) Shin er Saulu yange n@@ zu@@ gh@@ ur a Davidi nahan kpa ieren i un gema tese sha u nan or u Yehova a tsegh nan icivir la l@@ ù i̱ doon ishima i môm ! ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ; Marku 13 : 3 - 37 ) I sember ngeren kwagh ken pi@@ pa@@ abaver i ter derianyom u sha 20 la sha itinekwagh i i kaa nahan la ér “ Á Z@@ eren Umbur Un Er Ka K@@ ov u Saan I@@ she . ” Nahan Yesu yange gem un ne ngô na yô , ve hide shi ve lu tsombor môm . Kpa yange taver iyol shi doo tseegh tsô ga . ( b ) Kanyi yange i va a ayôôso ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii laa , man i sôr mzeyol ne nena ? Ikyav tese ér lu or u Ro@@ ber@@ t na un jighjigh je tôô ave sha ne wua un ye . Hen shighe la , ve kua mbagenev mba ve lu ken nongo u mba 14@@ 4,000 la cii vea hemen a Kristu imôngo sha Tartor u sha Yesu shi yange er ityendezwa a mbahenen mba tsuaa mbara ér jijingi una ‘ tese ve akaa cii ’ shi ‘ Una hemen ve Una za a ve ken mimi cii . ’ Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve venda u civir tor shin ie@@ ev mbi mba@@ aôndo Er@@ doo u D@@ on er a ior la kôr ve sha m@@ tema kpen kpen . A@@ ti a i ne Satan la pase er a lu or u wan ifer kpishi yô . ( S@@ ef@@ ania 2 : 2 , 3 ) Aluer u er nahan yô , u fatyô u wan ishima a nyityô kwaghbo u a tser ú cii . Ka mbampin mba nyi i doo u gumor u nan lu a er batisema ga nana pine iyol i nana ? A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I P@@ A@@ U@@ L@@ U wa Mbakristu kwagh ér : “ Se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” ( G@@ al . Ken anyom a a sember karen ne , se samber a tom wase ne sha u lamen a ior sha ajiir a á kera lu hen u@@ y@@ aav vev tseegh ga yô . Mbai@@ gipiti mba ve lu z@@ endan ijime van cii zege@@ mnger la kua a ve , ve tim . Anmgbian u kwase ugen ken tar u Amerika , u i yer un ér K@@ a@@ y@@ la yô , nger ér : “ M@@ nenge u anmgbianev mbagenev ken tiônnongo wam lu a mi sha kwagh ne la nam iyol@@ kpen . Yange upristi kua or u nan ne naagh ku shon la kpa nan ya kwagh u i ne naagh a mi la zum u i haa awambe la shi i ne Yehova ah@@ ôm la kera cii yô . Aluer u tsua imba uma la yô , Yehova una ver iniôngon you la doo doo . Ior mbagenev kpishi sha tar wuee kpa mba a vangertiôr ér Aôndo nengen ve ér mba azende a na . 24 : 46 , 30 , 42 , 44 ) Shi er se vande ôron sha ikyum@@ hi@@ ange i sha 12 la nahan , ‘ m@@ ve ’ u Yesu u i ter ken Mateu 25 : 31 la kpa ngu ôron kwagh u shighe u iji@@ r@@ ôron i ken hemen la . Bar@@ u@@ ki lu nôngon ér una nger kwaghôron u profeti ugen zum u Yehova gema ishima ver sha na la . Mbagenev mba yange wase ve la , ve va hingir mbatamen ken tiônnongo , nahan ve kpa ve dondo ikyav i M@@ as@@ an@@ a@@ o la . Kape tom u Mbakristu ve eren ainge la kpa ú lu vough je la . * Hii shighe u i gber takerada la je , iwanger ngi seer tan sha atô@@ akaa kpishi , nahan ase@@ mber agen a i nger ken takerada u ats@@ am la hingir akaa a tse . Se mba zuan a iwasen sha iyua i icighan jijingi u Yehova a ne se la nena ? Kpa dooshima u mbamaren ve lu a mi sha ônov vev la hemba di u kaan sha zwa tseegh ér ve doo ve ishima la . Kpa Mbaheberu mban fa er u eren imba kwagh la i lu u p@@ eren tindi u Aôndo yô . Nahan kpa , gbenda u Yehova a nengen se la hemba ng@@ un hange hange a gbenda u se nengen ayol a ase la , shi mhen na kpa hemba u wase yem zende zende . ( Yes . 16 , 17 . ( a ) Er nan ve i yer mba i shigh ve mkurem la ér “ ônov mba Aôndo , ” man ve “ nenge a Aôndo ” nena ? Aluer akaa a ken jijingi hemba gban se kwagh a akaa a iyolough yô , an@@ zughul man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba tar ne vea fatyô u imb@@ ishi se ga . Ken masejime yô , se cii se hingir u eren tom u pasen kwagh hanma shighe . Se mba ee iyol shin k@@ ungwa u@@ wa@@ gh se mba been yô , se time ken ivur Bibilo i sha iyange la imôngo shi se ya kwagh , maa se kôr gbenda ave un@@ den yemen sha ag@@ ar a ic@@ aa la . ( Y@@ ak . 1 : 17 ) Sha kpôô yô , doo u han@@ ma@@ or nana wuese Yehova sha kwagh u a er sha ci u nan la . Paulu zua ieren i Aôndo a lumun a mi la vea isharen i zuan a mfe u vough la ken ngeren na ugen . • Aluer ka u icighan tom yase i̱ doo Aôndo yô , ka nyi se lu a mi keng - e ? Yesu yange kaa a mbaapostoli nav kwa kimbir kimbir ér gba kpee u una ya ican shi a wua un kpaa . Bibilo wa Mbakristu nyian cii kwagh ér ve er nom shin kwase “ ken Ter tseegh . ” 13 : 3 - 9 . Mayange se hen nen ser , “ akaa cii nga her di er a lu sha mhii u i@@ gbe@@ tar la nahan ” ga . — 1 T@@ es . ( 1 Tim . 2 : 4 ) Sha nahan yô , cii man se war mkur u ayange a masetyô ne yô , gba u se ôron Bibilo shi se dondon akaawan a i ken uma wase . U tesen ikyav yô , shighe u Paulu kua mba ve lu eren tom u m@@ ishen vea na imôngo la ve lu ken F@@ ilipi la , ve zua a kwase ugen , i yilan ér Li@@ dia , ve hii u pasen un loho u dedoo . Yange i z@@ end@@ am ken makeranta shighe u m lu anyom 15 la , nahan m kera lu a ijiir i tsan ga . Kpa Y@@ e@@ h@@ u gema wa kp@@ aver hemba un ! Sha ci u a gba se a isharen i civir un , shi a er se sha gbenda u se fatyô u tesen dooshima yô . 19 : 14 ; 31 : 11 ) Sha kpôô yô , kwase nana fatyô u eren akaa , a aa bende a tsombor u nan tsung , sha gbenda u dedoo shin u bo yô . Mbat@@ yomov mba suen mba ve lu eren tom sun@@ da u ken jijingi ne Kwagh ne ngu hange hange , sha ci u iliam man ieren i ior mba hen tsombor u or ka i bende a mnenge u mba ken tiônnongo ve nengen nan la . Kwa@@ gen la , i wu@@ he se ken b@@ a@@ aki ayange 40 sha shighe u hi@@ r , a kwagh u nan m@@ tse@@ en@@ em shio . Alaghga mbagenev de u kohol a tiônnongo imôngo shi ve de u eren ityom i Mbakristu la . Aluer or hii se sha apera je kpa , doo u se lumun ser se lu ikyav mbi koson iy@@ ugh ga . Nahan kpa , lu a tom u una eren a koson iyol na ga . Yesu lu tsengaôron wener mbadondon nav vea lu mbap@@ asenkwagh mba lun a gbashima zum u a kaa ér : “ Á vande ôron akuraior cii Loho u Dedoo ne keng ” la . Jigh@@ ilii yô , icivir ban hanma ijiir cii . Aôndo shi pine ér : “ Ka sha nyi i tim im@@ agh ki u ? ” Een , lu u Yehova una bee a ifer i kpilighyol la ken tar u Yuda kera cii . ( Luka 8 : 1 ; 9 : 1 , 2 ) Alaghga yange vea umbur kwagh u ôr ve sha kwagh u sun@@ da la , ér : “ S@@ unda yô , ngee , kpa mbatomov yô , gema mba ci@@ ôn tsô ; nahan yô , sôn nen Ter u sun@@ da A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” Orkristu N@@ ana F@@ atyô u V@@ ih@@ in Jijingi Ishima Nen@@ a ? Nahan , lu u una na i@@ w@@ om a iyol na i vough la . 15 Z@@ a Hemen u T@@ seen Ishima ken Tom u Pas@@ en Kwagh La Ma tahav mbu sh@@ aav shin mbu shin tar môm mb@@ ua fatyô u yangen Aôndo u kuren awashima na ga . ( Yes . Se fatyô u kaan ser , Ter yange er kwagh ne sha u tsaase Wan na u môm - môm la . Ieren ve i hemban soon ayol a ve tseegh shi hemban ato la yange i̱ va a ze@@ ge m@@ saa hen a ve tseegh tsô ga , kpa shi lu hen ônov vev mba yange lu u vea va mar la kpaa . F@@ a inyaregh ki i gbe u ú vihi yô . 3 , 4 . ( a ) Iky@@ o i Yehova yange wa Davidi la tese er a veren ishima sha kwagh wase asange asange nena ? Ken makeranta kpa alaghga tic@@ a nana kaa ér : ‘ I tese mbayev u kaan ér yam anyi ga . ’ ( a ) Ior mbagenev mba vihin inyaregh vev nena ? 30 : 22 - 24 ) Shighe kar yô , a shi a mar wan ugen , i ii un iti ér B@@ en@@ y@@ am@@ in . Nahan kpa , gba u vea lu a ishimawan tsung je . ( F@@ il . 4 : 5 ) Ka sea lu a ishimawan shin sea eren kwagh akuma akuma yô , kwagh la kpa a wase se , se palegh u geman ishima yase cii nan sha kwagh u t@@ wer@@ egh , je yô , akaa a ken jijingi kera gban se kwagh ga la . Ka sea ungwa a pase avur a Bibilo shi sea gbidye kwar sha mi yô , se har ishima sha akaa a kwagh a hembe gban shami la , ka u̱ pa@@ ase hemen u Yehova iyol shi tseghan iti na je la , se kera henen sha ican yase tseegh tsô ga . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Se mba kohol ken an - ini@@ ong@@ ov mba kiriki sha u zuan mkombo u Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo la , se mba timen ken Bibilo tsung sha ikyev i ma takerada u nongo u Yehova u ne la . I@@ ̱ kaa ér “ Me ember , me ember tsung sha erdoo Wou , gadia U nenge ican yam , U fa er i lu zan uma wam iyol yum yô . ” Lu nyi i ere ? SH@@ A iyange i tom@@ ahar ate@@ tan , uwer u N@@ is@@ an ayange 11 ken inyom i 33 S.@@ W . la , mbahenen mba Yesu pine un kwagh u a lu a inja kpishi hen a vese nyian kpaa yô . “ Sha u di@@ abolo a̱ za mee Un yô . ” Or u nan hi@@ di a iyol i nan ijime yô , ka nan fatyô u k@@ undun ishima fan ik@@ ighir i tahav mbu nan@@ ev man agee a nan kpaa , shi nan palegh u z@@ eren henen u@@ zege@@ mbaakaav mba gbil@@ ini@@ v la . Kwagh@@ tôvon ugen tese ér , hii ken inyom i 19@@ 46 zan zan inyom i 20@@ 13 la , i nôngo ityav kposo kposo sha tar kuma iyenge 3@@ 31 . ( Mbagalatia 6 : 10 ) Gbenda môm u ve eren kwagh ne yô ka u za sôron anmgbianev , taver ve asema . Kpa kwaghôron u profeti M@@ ika tese ér Yehova una er tom a ikyum@@ utya i nyi sha u nôngon ityav a “ A@@ shi@@ ria , ” or@@ ihyom u a vihi tu kpishi nee ? Hen shighe la m lu ken ishim@@ avi@@ h@@ in tsung , kpa kwagh la v@@ am a m@@ mem ken ishima shi Yehova hide ngohol mo . ” — Yakobu 5 : 16 . Alaghga mlumun u anmgbian u Mose na un ne , kuma un ken ato , sha ci u ngeren la kure nahan ér : “ Mose ongo nahan yô , doo un . ” ( Mbagalatia 5 : 1 ; 6 : 16 ; Mbaefese 3 : 5 - 7 ; Mbakolose 1 : 4 , 5 ; Mpase 22 : 5 ) A@@ veren la yange lu a injaa kpen kpen ! U ma a tu@@ ur wi@@ ib@@ al@@ o la yô , ka a har ze@@ ge i@@ kpa . H@@ I@@ I ken J@@ an@@ awar@@ i u 18@@ 8@@ 5 la je zan zan hegen , i zer zuan mbamkombo mba sha inyom mba Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la . Inja i u nan or iwasen yô , ka u fan shighe u í lu nan ka lun tswen la , shi lun her shighe u kwagh a gbe nan sha iwasen la kpaa ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Nahan or u ú henen Bibilo a nan la nana hiin u zan mbamkombo hanma shighe yô , a@@ dooga nan kpa nana hingir u tesen ior Mkaanem ma Aôndo . Shin er sha ayange agen yô ka i gba u a kôôm un nahan kpa , sha iyange ing@@ in ne tsô yô á taver ityough ga cii . Yehova lumun mba ve hiden a iyol ijime la , ka mba ve k@@ enden a iyol sha la ga . Doo u se fa ser ka awashima u Aôndo sha ci wase ne ga . Nahan mbagenev kpishi kpa ve va , ve va ma “ mngerem ma um@@ am gbilin ” ! Ka iwasen i nyi i lu sha ci u mbara mba ve lu a ishima@@ y@@ in@@ an laa ? Akaa aa H@@ ar@@ old yange nenge a mi shighe u lu or@@ sho@@ ja la na un ishima vihin kpishi , nahan á kaa ér Aôndo ngu ga . Kwagh ne v@@ am ab@@ ur@@ ab@@ ur sha ci u er m u@@ ve ityough ken kwaghpasen yô , m kera lu a ishim@@ any@@ ian sha kwagh u lun ortamen la ga . — Ôr Pasalmi 37 : 3 , 4 . Lu@@ un er kwagh a gbe un sha mbamsen asev ga yô , mayange ma a taver se ishima ma a kaa ér , “ taver nen ishima sha msen u eren , ” ga . Kristu yange tese ieren i wan mbagenev ikyo zum u bo@@ ki na u ishima ishima L@@ as@@ ar@@ u kpe la . E@@ i , a suur sha Yehova shi a ungwa imo na “ sha iyange la je . ” — Genese 17 : 10 - 14 , 23 . Hegen ne , i ver atôônanongo a eren mkombo ken iliam i sha ave sha tar hemba 1@@ ,@@ 1@@ 00 . ( Mateu 4 : 4 ) Saan mba ve fe mgb@@ e ve u ken jijingi la iyol , gadia ka ve kô@@ r@@ cio u kporom ikyua a Yehova , “ Aôndo u sar sar , ” nahan Yehova ngu a na ve kwagh u injaa u una wase ve u zuan a msaanyol yô , ka ishimaverenkeghen je la . — 1 Timoteu 1 : 11 . U@@ s@@ ati mba kar kpuaa yô , á kohol A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a iyol na , á tema a na ve lam gbem . Heela tseegh ga , Noa lu “ yôôn kwagh u perapera ” kpaa . ( 2 Kor . 7 : 13 ) Nyian kpa , Mbashiada mba Yehova mba zough a m@@ mem u mimi sha u lun imôngo vea Mbakristu mbagenev . Or u i er nan batisema yô , ka or u nan ver ishima i nan cii sha awashima môm , u nan lumun ér ican i d@@ an nan shin i na nan iyol@@ kpen sha u kuren awashima la ga yô . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Í na apostoli Paulu mkaanem sha kwagh u m@@ ze u zan mbamkombo Mbakristu la , á nger ér : “ S@@ é wa nen ayol a ase ik@@ o , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Se@@ ̱ de b@@ undu nen mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga , kpa sé taver nen asema ayol a ase , i̱ seer eren nahan er ne nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ” ( b ) Davidi hingir u ‘ doon ’ Saulu “ ishima ” tsung sha ci u nyi ? U môm la ka a ker ikyar na kô@@ t@@ ôn , ng@@ u@@ la di a kôr ts@@ ong a gema a ver kera shi a kegh iyol a ugen . Nahan kpa , tahav mbu nom nan lu a mi sha kwase u nan lu mbu a kighir . Kpa á kaa ér : “ A er nan man me er kwaghbo u vesen ne , me er Aôndo isholibo nahana ? ” Ken ngeren ne man u una dondo la , se lu timen sha Pasalmi 119 la sha ad@@ ondo a dondo er i gem vough ken zwa Heberu la nahan . Er nan ve i lu u mayange a er or u nan ne jighjigh a ityesen i Mba@@ aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la batisema ga ? Se mb@@ á mba@@ gban ah@@ on ga . Aluer se zer henen sha asorabo ase a tse la yô , alaghga se ‘ ure kpishi , shi a k@@ unda se iyol tsung . ’ ‘ Or@@ fankwagh ka Nan Nenge a Kwagh@@ bo Nan Y@@ er ’ Yange i sôr ajiir atsan i ver sha ci u anmgbianev Mbakristu mba ve̱ lu van la . Se mba kaan ser mba va fe@@ ese mba i shigh ve mkurem mbara yemen a mi Sha ga , sha ci u ityesen ne ka i u@@ kwaghaôndo mba aiegh . Nahan kpa , a va kohol as@@ ande a mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem , mba vea lu shin tar her la a yem a ve Sha er ka i pe@@ legh ashe nahan . Gba G@@ es@@ a u A@@ y@@ em@@ egh la sha Ishim@@ at@@ aver ( Mateu 9 : 35 , 36 ) Er mhôônom kôr un yum yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . Ka nyi i tese ér ior mba Yehova doo un ishima sha mimi ? * ( Ôr Mateu 24 : 45 - 47 . ) 39 : 7 - 9 ) Shi yange i pase ior aeren man akaawan a Mbakristu sha zwa , shin ve hen a sha u nengen er mbagenev ve eren kwagh la . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa yange ve civir Aôndo sha ats@@ am a wan . ” Nahan Peteru yange lu taver mbananjighjigh a na mbara asema ér m@@ ve u iyange i Yehova la a sar ve tsung je . I@@ ca a gba ga tsô , Yehova una bee a ican i uumace kera sha u timin mbaaferev , geman waren ior nav ken tar u u lu sha ikyev i Satan ne ; una er kwagh ne sha ikyev i Tartor u Mesiya . ( 1 Yoh . ( Anzaakaa 4 : 20 - 22 ) A@@ ka@@ a@@ wan kaha kposo vea atindi nena ? Se su@@ gh ne sha kwagh ne ! ” ( Ivur 7 ) Aôndo yange fa ican i ior nav lu yan la ; shi ungwa m@@ liam ve@@ m ma ve lu v@@ aan yilan un la kpaa . ▪ ‘ Kwagh gbem sha mnenge u or@@ ya wam shin kwase wam gaa ? ’ ( E@@ ks . 23 : 2 ) Nahan kpa , or u nan fe u tsuan akaa a van Aôndo a icivir yô , nana de ér mciem shin u doon it@@ you a mbagenev la a na yô nana er kwagh u a hendan a imoshima i nan i Bibilo i tsaase i la ga . — Rom . U eren tom sha ci u mbagenev la wa u eren tom sha gbashima shi lun a ieren i t@@ angen iyol ga la kpa ker . Nenge ase er m@@ ze ve la yange bende a Paulu yô , a kaa ér : “ S@@ ef@@ ana man F@@ ort@@ un@@ at@@ u kua A@@ k@@ ai@@ ku za va nahan m ember je gadia ve va seer kwagh u a yen ken a mo er ne lu a mo ga la . Gadia ve taver jijingi wam . ” ( 1 Kor . V@@ or la V@@ a M na jighjigh mer u vande ungwan mkaanem ma ior kpishi ve fe ne : “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” — Mateu 5 : 5 . 4 : 2 ) Mba@@ ic@@ u@@ ghu@@ v na jighjigh ér Yesu una va ken iyol i or ga . Nahan kpa er se lu uumace mba se yen yô , ka se nyôr iyol ken “ aeren a iyolough ” agen inja er “ idya man hông@@ or man iji@@ mba i eren , man u civir ak@@ ombo man ah@@ ir a eren man i@@ ho@@ m i kôron man iy@@ ongo i keren man i@@ wu@@ he man ishima i nyoon man u wan iyol you ik@@ o tseegh , man u hendan akaa , man mbam@@ pav ” nahan . Wan@@ kwase ugen ngu ken tar u yange í ci@@ r tom u Tartor ica i gba yô , mba yer un ér El@@ la . Er i gbe u mbacivir Yehova sha mimi cii vea lu ken icighan@@ mlu ne yô , mkav u se zua a mi ken Lev@@ iti@@ ku man iwuese i se tese sha mi la , una wase se se lu u@@ icighan@@ mbaiorov . 5 : 14 - 16 ) Er kwagh u ú fetyô cii sha er u sôr akaa a u er sha mi ga la yô . Doo u se time se fa ij@@ ung@@ wen shon i Yesu á er kwagh u í ne , ka nahan man se kav kwaghôron na ne ye . Shi kwagh ugen yô , ka cii a@@ yem a i ne mba ve hembe a la injar i uma u tsôron je ne . A gba nôngon u eren inja i mimi sha akaa cii , sha er inja i mimi man an@@ za a Mbakristu agen kpa a gbe Mbashiada kwagh yum yô . Ikyav i tesen yô , time ase sha mkaanem ma Yehova ôr a Mose shighe u Mbaiserael er wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria sha u civir la . Shighe u kwagh a lu nahan cii yô , doo u se ker iwasen hen Yehova . Shighe ugen la wan@@ nomso ne hen gb@@ ang kende kaa ér An@@ sh@@ ul@@ am ngu er “ sule u i kase u ig@@ yar ” nahan . ( Mbaefese 1 : 13 , 14 ; Mbakolose 1 : 5 ) Ka Mbakristu mban ve lu “ akaa a a lu Sha ” la ye . Gba u a kohol ve vea ar sha iyenge i Yehova a soo la . Se de ser ieren i Solomon la i lu ic@@ in@@ tan hen a vese kpa ? ( b ) Er nan ve i doo u se lu a vangertiôr er or@@ pasalmi nahana ? I erem batisema sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 8 , 200@@ 5 . Yange i maa S@@ em@@ ur@@ na ( u hegen i lu gar u I@@ z@@ m@@ ir ken tar u T@@ ur@@ ke@@ y la ) shin kp@@ em@@ nger u ity@@ ô@@ tar i A@@ shia u K@@ iriki . M@@ K@@ U@@ R KA M@@ TI@@ M U T@@ A@@ R N@@ E SH@@ A I@@ G@@ Y@@ A@@ M@@ U@@ S@@ U G@@ A . Mbagenev nenge ér akaa a ve er sha lan la vihi je ka kwagh u Aôndo una fatyô u den ve ga . Shighe lu a kuma u a pav Mbakristu mba aiev mba ve lu iv@@ or i bo la a ver kposo a Mbakristu mba mimi mba ve lu u@@ wua la ga . ( 1 Peteru 5 : 10 ) ‘ I@@ y@@ ugh igen i i shi yô , Aôndo una zer shin i@@ w@@ enge ’ na . Yehova Aôndo man Mkaanem nam lumun a mp@@ av u u@@ kwaghaôndo ve lu p@@ aven akuraior ne ga . Hanma or@@ sho@@ li@@ bo u nan vende u geman ishima cii nana sun@@ da kwaghbo . Mkaanem ma Paulu ma i nger ken 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 la pase or u nan sur@@ un se asema hanma shighe yô , ka Yehova Aôndo je la . ( b ) Kanyi i wasen se u pasen ior kwagh shin er i lu hendan a@@ vese nahana ? M@@ ika 3 : 4 kaa ér : “ Vea vaa a TER , kpa Una wa ve ik@@ o ga ; Una yer ve ishigh N@@ agh hen shighe la , sha ci u afer@@ akaa a ve er la . ” Ishima maa gba zan Di@@ o@@ j@@ any iyol , gadia lu zuan a Mbashiada sha er una hide a hii Bibilo i henen a ve ga . Y@@ A@@ NG@@ E i mar@@ em ken uwer u Ma@@ ac@@ i , inyom i 19@@ 30 la , hen ag@@ ar a N@@ am@@ ku@@ mba a a lu ikyua a ger@@ i u L@@ il@@ ong@@ we , ken tar u hegen i yer ér , M@@ ala@@ w@@ i la . Orkristu u nan eren kwagh akuma akuma nan s@@ ende@@ gh ér ior ve er kwagh sha mnenge u nan keng ga . De Yehova A Hemen We A Z@@ a a We ken M@@ lu u ken U@@ iky@@ angen Ga La Ka aeren a nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ aa ? ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Shighe kar yô , i er mo man L@@ au@@ ri@@ e batisema , se hingir Mbashiada mba Yehova . Aluer u ngu karen iyol you sha mbagenev sha er wea gba kwagh kpa u fa yô , kwagh ne una na yô u hingir or u gen@@ gese iyol shin mlu wou una kuman we mayange ga . J@@ an@@ awar@@ i - ma@@ ac@@ i 20@@ 11 Kpa se yô , se fa akaa ne cii . 32 : 29 ; Mba@@ j . 13 : ​ 17 , 18 ) Er mbatyomov mban ve lu umiliôn imôngo nahan kpa , Bibilo ôr se ati a mbatyomov uhar tseegh , ka M@@ i@@ ka@@ el man G@@ ab@@ er@@ i@@ el je la . A gba u se na jighjigh ser iyua la ngi kpôô kpôô . Sha hiihii la , alaghga kwagh ne una na a hemba hu@@ an se cii , nahan kpa una wase se se umbur ser Aôndo ka ijiir yase i waren shi gba u se kegh un ser a yima se . Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Yesu Yange Lu a Anmgbianev mba N@@ om@@ so man Mbak@@ ase@@ va ? ” S@@ ôn Aôndo kwagh u ú soo la jighilii , zamber a na a wase u u hemban ma ieren you i i tese ér jighjigh wou ngu nd@@ ôh@@ ôr la , er ieren i den or a kwaghbo ga la nahan . Jigh@@ ilii yô , Yehova ngu a aeren kposo kposo je hemba 40 , a i vande timen sha a ken ityakerada yase yô . Ior er kpen@@ ga kundu kundu sha shighe u i s@@ enge ér ka shighe u B@@ em lu ken tar u Roma la . Aluer se tsaase imoshima yase yô , ia wase se shighe u se lu keren tom yô Ve lu anmgbianev nav mba ken jijingi mba mimi . Ka Mbaiserael mba sha iyol mba ve lu tsombor u Yakob la i hii nan ve tindi ne ga , kpa lu “ Iserael u Aôndo , ” iky@@ u@@ ior i ken jijingi la i hii nan ve ye . A@@ ji@@ ra@@ ôron a sha mimi ga a afer@@ aior ôron la bende a Yuda man Iserael nena ? U nengen a m@@ kposo u zuan a mfe u vough u Bibilo man u lun a mkav u m@@ ir m@@ ir sha kwagh u i̱ kaa la yô , de se time nen sha kwagh u i yer wuee ér Ter W@@ ase , shin M@@ sen u Ter u i nger ken Mateu 6 : 9 - 13 la . Ka non@@ go@@ ior u Yehova tseegh mhôônom ma ker un a ve ga . ( Luka 12 : 1 - 12 ) Akaa ne lu akaa a injaa a doo u mbahenen nav vea fa kwagh sha mi yô . Shighe kar yô , non@@ go@@ ior ugen u i yilan ér G@@ no@@ st@@ ic@@ s la seer samber a mhen u mnder u shin ku ka kwagh u sha injakwagh la . ( Mbaromanu 7 : 22 - 24 ) A@@ kav a i tese ken Bibilo ne a̱ taver mk@@ ange u se kange ishima gb@@ ang gb@@ ang ser mayange je se yina ishima ga , kpa se taver a taver ishima sha er se seer lun a iyol kôron tsaha la . Á tagher kwagh a Go@@ li@@ ati , á kaa a na wener : “ U ngu van her a mo a s@@ an@@ ker man i@@ w@@ ange kua d@@ ag@@ i , kpa mo yô , m ngu van hen a we ken iti i TER u ak@@ um a Sha , Aôndo u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael , u u b@@ amen Un la . ” Sha mimi yô , am@@ een agen ka i lu se se va a á sha ayol a ase ye . Mbam@@ kohol mban mba ne se mngerem ma um@@ am ma mimi ma ma dugh ken mkaanem ma Aôndo la tseegh ga , kpa mba ne se ian i “ bu@@ ghun ishima ” ken mbam@@ zough mba se zough ayol a ase la . ( 2 Kor . Takerada u sha inyom u i yer ér 200@@ 1 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses la pase i@@ pi@@ la i Mbakristu mba ken tar u A@@ ng@@ o@@ la ve ye ican a mi sha ikyev i mbaihyomov yô . Shi ne mbagen ka ne tagher a mzeyol u m@@ til p@@ al@@ egh@@ aa kua akaa agen a karen jighjigh wen kpaa . P@@ alegh akaa a vihin shighe la kpa gema ver ishima sha u wasen mbagenev . 9 : 6 - 8 ) Sha nahan yô , kera lu u or a due ken tsombor u Aberaham la kpôô kpôô keng ve awashima u Yehova sha kwagh u vor la una kure ga . Nenge ase akaaôron a profeti a kpilighyol a a lu ken Yesaia ityough 25 zan zan 27 la . M@@ vende u vendan di a venda kwagh tseegh nahan ne doo je kpa ? Shi mba samber a loho u dedoo ne sha gbenda ugen kpaa , u yô ka sha . . . A fatyô u zuan a atam a dedoo di er mbamaren mba lun tswen kpishi mba ve suur sha Aôndo , ve yar tom a kwaghwan na doo doo ve ve y@@ ese mbayev ve lun wang shi ve lu mba taver ken jijingi nahan . V@@ a k@@ em uwegh yô , ng@@ ôm za bugh h@@ unda , kpa ter@@ em u cian ashe er mo nahan la yô , tema vea mo ken iyou her , se lu ungwan iliam i i lu zan hemen la . ( Duteronomi 10 : 12 , 13 ; 30 : 19 , 20 ; Pasalmi 21 : 13 ; 9@@ 6 : 1 , 2 ; 1@@ 38 : 5 ) Er se lu mbag@@ e@@ man ior hingir mbahenen yô , se kpa se mba kor atindi a Aôndo , shi se mba tesen ser Aôndo doo se ishima sha u pasen ior mbagenev kwagh na man mba@@ awashima nav kpaa . Mbak@@ ur@@ an@@ ilev mba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh yange ve hemen , ilev vev mbi dondo ve ijime . Sha jighilii yô , ka inyaregh ve civir ye . ” ( Mbaromanu 12 : 4 - 9 ) Ieren i tesen mbagenev dooshima la ka kwagh u vesen u i fe Mbakristu mba mimi a mi je la . Yehova yange nenge a jighjigh u Han@@ a la , nahan ver un doo doo . — 1 S@@ am . Doo u Mbakristu cii , hemban je yô agumaior aa lumun ér an@@ umbe a taver iyol shin it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shin i@@ ember@@ yolough shin akaa agen a doon ve ishima shin al@@ am a gbil@@ ini@@ gh man amba@@ akaa la nahan a̱ yange ve u eren akaa a ken jijingi ga . Mbagenev undu tiônnongo sha ci u nyi ? Nahan iyôngo igen i ia war zege@@ can la ia lu “ zege@@ ikpelaior . ” — Mpa . Kwagh@@ wan na ne yange doo mba ken tiônnongo la mba yange ve lu a ishima i ungwan kwagh je ka u tu@@ nan ga . Nahan kpa , hen ase sha ikyav i Paulu ne . 13 : 24 ; 29 : 15 , 21 . ( Yohane 5 : 1 – 9 , 16 – 18 ) Yesu palegh iyol na tese atô@@ akaa a vesen atar á an@@ ti Or@@ yuda u kwagh u mimi a doo nan tsô yô , aa wase nan u fan i@@ mba@@ or i un lu jim yô . Er i gbe se sha i@@ been i Aôndo yô , se mba a kwaghfan man mhen u eren kwagh sha inja , mba vea fatyô u wasen se u timen sha u@@ zayol asev vighe vighe shi eren kwagh sha inja man sha shighe vough kpaa . Man ka kwagh u á er a mo vough je la . ” Alaghga Yehova una ker gbenda u been a ican yase shin una na se agee a se wa ishima a mi yô . Gbenda u tseer tseer u ityesen i Aôndo i wasen se u wan ago@@ yol sha m@@ ve u iyange i Yehova yô , ka sha u wasen se u tsuan akaa a vesen ken uma sha inja . Takerada u i yer ér Se@@ x S@@ mar@@ t la pase ér alaghga agumaior agen aa s@@ enge ér a lumun a mnenge u mbamaren vev sha kwagh u idya la . ( N@@ um . 15 : 27 - 31 ) I@@ sho@@ li@@ bo ya tor ken uumace shi i y@@ is@@ a ve u zan hen Or@@ gban ve . ( Ps . 5@@ 1 : 5 ; Yes . Ka ityesen i nyi Yesu lu tese , man a lôh@@ ô ior mba ve kegh ato a na ke ’ tempel la ér ve̱ er nyi ? 1 : ​ 14 , 15 ) Aluer se gbidye kwar sha kwagh ne yô , a maa se iyol u ôron mbagenev loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . ​ — Ps . ( b ) Doo u se de mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 5 : 47 la ma a bende a gbenda u se eren kwagh ior la sha ci u nyi ? Yehova fa se dedoo er ter u fankwagh ka a fa ônov nav dedoo nahan . 28 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La Shin mbagenev ka ve er ivaa , anyom a karen kpishi yô , ve va hingir u lun tswen sha ci u ku wua or u ve vese nan la , gayô ve pav ivese a nan . ( Yo@@ s . 11 : 20 ) Ity@@ av yange hemba mbaihyomov mba Mbaiserael sha ci u ve venda u kaven er lu Aôndo lu nôngon ityav sha ci u ior nav yô . Nahan kwagh ngu ke ’ kwaghhenen hemba di takerada u ôron sha laa laa , shin alaghga kp@@ el@@ an ihi@@ ange ape se er se kar la la . 9@@ 5 : 10 , 11 . ( Gen . 6 : 17 ) Mayange kwagh lu a van@@ den eren nahan ga . Mba wuese kwagh u ati@@ ca a ve a eren sha ci ve la kpa ? M ngeren m pin yô , ngô@@ ôr ga je maa mba eren kwaghaôndo u E@@ vange@@ lic@@ al Pro@@ t@@ est@@ ants mbagenev va hen ya wam . “ Awa@@ shima u TER ” Una B@@ unde Ga , 8 / 1 8 - 11 . Í N@@ zu@@ gh@@ ur a Tindi u V@@ esen La Ikyav tese wang ér Mbakristu cii vea fatyô u zuan a mtsera u vesen sha mkaanem ma Yesu yange ôr a atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken A@@ shia u K@@ iriki la . Yesu tese er i lu hange hange u se wanger asema sha mbamhen mba iji@@ mba@@ gh zum u a ôr mkaanem man la , ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” — Mat . Mbam@@ lumun mba se na sha mbampin mban har sha gbenda u se civir Aôndo la ; sea civir un a ishima yase i môm shin a lu nahan ga kpaa . Aluer se za hemen u timen sha akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la yô , jighjigh u se ne Mkaanem ma Aôndo kua u Aôndo a Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem la una hemba taver cii . Hen shighe u M@@ an@@ ase lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la , a zua a ian i hiden henen sha uma na . ( b ) Ka atô@@ akyaa a nyi Bibilo i ne se aa se suur sha Yehova ? ( Luka 3 : 21 , 22 ) Yesu yange ‘ bee a isholibo kera ’ sha u nan uma na sha u a̱ hingir ip@@ aan ke ’ inyom i 33 C.S.@@ W . la . ( a ) Ka ityom i nyi noov ve lu a mini ? Daniel fa ityôkyaa i “ or@@ vesen u mba@@ eren tom ken iyou i tor ” la lu cian tor yô , nahan kera pine un iwasen ga . Aluer u soo wer u z@@ eren kimbir mbamsen ga shi u s@@ ônon kwagh u a gbe u la jighilii yô , nger akaa a a er u ken iyange la shin inya , gayô fa akaa shon lu a mi ken ishima . Kpa aluer se fa akaa ne yô , aa wase se u fan er i hii ve ashighe agen ior ka ve ôr shi ve er kwagh u i doo u ma ve er ga yô , nahan se fatyô u den ve kwaghbo . O@@ henen u Yesu ugen u sha ayange a tsuaa , u nan er aie yô , lu A@@ nan@@ ia . Kwagh er vihi yô , ior umiliôn imôngo nyian mba a hii u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba ken jijingi mban tsô kpaa ga . U civir Aôndo sha at@@ ser@@ egh shi tesen perapera kpa sha at@@ ser@@ egh la ka gbil@@ in@@ kwagh je . W@@ any@@ e@@ kwase Kristu ugen pase wener : “ Mbak@@ ov wam mba ken k@@ l@@ ase er jighjigh wam war v@@ ôron da@@ al@@ aa je any@@ ang@@ em kar . Ka unô ken T@@ i@@ ônnongo u Kristu u sha derianyom u hiihii la yange ve lu uwegh ken tom kwagh@@ pas@@ ene ? E@@ d@@ w@@ in pine mbayev nav mbau@@ tar wener : “ Kwagh ne ka u ana ? ” Ity@@ ôkyaa jim ngi ke ’ mkaanem ma or@@ pasalmi ma a kaa nahan la , ér : “ I@@ t@@ yom You cii ia wuese We , T@@ ER@@ E ; mba i doo U a ve la , vea wuese We ; vea ôr kwagh u iengem i tartor Wou , vea ter agee a O@@ u kpaa ; sha er á pase ônov mba iorov aeren a Na a age@@ egh , kua iengem i icivir i tartor Na la kpaa . ” Yange a henen kwagh a or a been a bee nahan , orgen nan kar . Hii shighe u mbatyomov mbaaferev mbara kera lu sha “ tahav vev mbu i ver ve sha mi hiihii la ga ” je , ve kohol Satan ve hingir az@@ ô@@ v a na , shi mba wasen un u eren afer@@ akaa kpaa . Aluer se mba shir@@ en Yehova tom kpoghuloo yô , se kura ayol ase sha akaa a a due a vese ken paradi@@ so u ken jijingi u tiônnongo u Yehova ua lu tar sha won cii la . Ve pine un ér : “ Ka nyi ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” ( Mat . ( Yobu 34 : 10 ) Ka mimi , mbamaren vea fatyô u tesen ônov vev u eren kwagh u dedoo shin u bo . Akaa a yange i tsengaôron ér aa er ken ayange a masejime la aa fatyô u wasen ior u fan er i gbe u vea ya ikyar a Aôndo yô . Yesu Yange T@@ aver Ity@@ ough Ga Er nan ve ican i yan i du@@ mbur yum nahana ? 1 : 2 , 19 . Shighe u se lu ken ican yô , gba u se er nyi ? Mba i lu ve tseegh ve lu or@@ maren mbara , kua mba ikyar ve i iv@@ es@@ egh i saa ku mbara di yô , vea er nena sha kwagh nee ? J . Doo se kpishi er Yehova a lumun ér se lu ikp@@ an na nahan ! Shin una sôn iji@@ kegh , man nana gema á na un iy@@ ese ! 18 : 25 - 29 ) Shi yange i na upristi “ In@@ i@@ av mbi k@@ enden sha , mbi u@@ icighan@@ mbaakaav cii , ” mbi Mbaiserael ve va ne Aôndo hen ijiir na i civir un ker la . ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Se fatyô u zuan a azende a dedoo ken mbadondon Yesu mban , azende a aa doo se ishima shi se na a jighjigh shi se pasen a akaa a ase a myer je kpaa yô . ( Pasalmi 15 : 1 ) Kpa sha mimi yô , Yehova una gba lôh@@ ôn hanma or tsô ér nana va ken t@@ ent@@ i na shin icighan@@ wo na ga , saa or “ u nan zenden jigh@@ il@@ aa , nan eren perapera , nan er kwagh sha mimi ken ishima i nan ” la tseegh una lôh@@ ô nan ye . Paulu wa se kwagh ér : “ Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga , saa di u doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô , nahan mba vea ungwa kpaa vea zua a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . ” Ka sha igbenda i nyi nahan i doo u se tese ser se mba a ‘ ishima i keghen kwagh@@ aa ’ ? Yehova Aôndo , Ter u sun@@ da ungwa zamber wase u i zamber ér a̱ seer mbatomov la . Nahan , kera taver se u kaven er i hii ve mba@@ yôôn kasua ka ve zer tesen se ufoto sha a@@ yom sha u se nenge a it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh ve shin akaa a ve eren la , nahan i sar se u y@@ amen akaa shon ga ! Kwa@@ sen@@ ôô@@ s@@ u la maa kar yem kwagh na . Yakob ongo kwagh u mbayev nav za er la yô , a z@@ ôh@@ ô a ve a kaa ér : “ Ne nzughul a mo je , ne ge@@ m@@ am , m due ior mba ken tar ne ishima , ka Mbak@@ an@@ aan man Mb@@ ap@@ er@@ ishi je la ; man mo , m ngu an@@ nongo kp@@ egh@@ ee tsô . Aluer vea kohol vea va ta num sha a mo yô , me tim a ya wam . ” Á@@ d@@ á@@ m S@@ z@@ ing@@ er , sha shighe u yange i wu@@ he un ken pur@@ usu la , man er á lu hegen ne Se fatyô u fan gbenda u Yehova a nengen m@@ yen u orumace la ken ikyav i Paulu yange tese ken washika na u hiihii u nger hen Mbakorinte la . ( M@@ ar . 6 : 34 ) Aluer Yehova ngu nengen sha ior shi tesen ve kwagh u vea er ga yô , vea ya ican . Kpa , ashighe agen kwagh ka una taver kpa se lumun a mi , inja er u ôron iyenge yemen ken hemen man u ôron hiden ken ijime nahan . Er Yehova gba kwase sha h@@ wan u Adam yô , Adam vea Ifa yange ve hemba lun kôôsôô a mba ve vese ayol a ve nyian cii ! Nahan yô , mba eren hanma kwagh u Bibilo i ôr sha kwagh u ivaa cii . Ka nyi se fe sha kwagh u “ bem , man mkpeyol ” u a va yôô ken hemen laa ? Er tom wase ne ú bee ú ngise Amo@@ shi eren la sha igbenda kpishi yô , se zua a mtsera kpishi aluer se time sha ikyav i tesen na la yô . 37 :⁠ 7 . M@@ gber u New World T@@ rans@@ lation u i hembe yaren tom a mi la ngu a ajiir a tesen ape avur agen a gbe a zough sha agen la , kua “ T@@ able of the B@@ oo@@ ks of the Bible ” [ Ity@@ akerada i ke ’ Bibilo ] i i ne ati a mb@@ ang@@ eren man ajiir a yange i nger á la man ashighe a yange i hii u ngeren zan zan i kar kuren la kpaa . ( Pasalmi 26 : 11 , 12 ) Ishima i Davidi kange wener una zende sha ish@@ ô na sha u tilen sha mimi la i̱ zua sha kwagh u yange zamber wener i p@@ aa un la . ( Yesaia 38 : 17 ) Ka i lu inja er a ese asorabo shon cii kera nahan . — Aerenakaa 3 : 19 . Paulu yange nger Timoteu kaa a na wener : “ Ka jijingi u cian kwagh , Aôndo A ne se ga , kpa ka u age@@ egh . . . Aôndo yar tom a Wan na sha u pasen mimi nena ? Ka akaawan shon ne í nger ken takerada u Bibilo ú Lev@@ iti@@ ku ye . Nahan kpa , alaghga ashighe agen se nenge ser kwagh hemba se . Er m lu ortamen u sôron atôônanongo yô , m na kwaghôron wam u hiihii u ken igbar la sha iyange la ate@@ tan . Paulu yange tese iyol hiden a mi ijime zum u lu wan kwagh je kpaa nena ? Kwagh He@@ mba Gb@@ an sha M@@ yom Hegen Cii A@@ kav nga ken Bibilo kpishi a tesen er mnenge u tar u nengen sh@@ a@@ gba u eren la ngu a za a or ken mtim yô . 16 : 12 ) Mbah@@ enen mba Yesu kav inja i kwagh u ôr ve la ga , tsô ve gba any@@ iman ker ayol a ve ér ngu kaan nahan sha ci u ve hungur u tôôn bredi yum . • Ka hanma tindi i nger ken asema a i@@ or@@ o ? Ka i taver mo kpishi u den mbagenev a kwaghbo ? Anzaakaa 23 : 22 kaa ér : “ De l@@ ahan ngô@@ u shighe u a bee iyol la ga . ” U hemban cii je yô , se lu eren ishima i Yehova , Ter wase u sha , u lun a dooshima la . Nahan kpa , ken anyom a a kar u@@ deri imôngo ne , akaaôron ne mgbegha ior ve nzughul a kasev kpishi . Or u timen sha akaa Mba@@ yi@@ ase u sha shighe u mbaapostoli , u i yilan un ér Jose@@ ph@@ us la , yange wa ior kwagh ér : “ I de ne ma shiada u kwase nan er la jighjigh ga , sha ci u sha mar@@ ami ve je , ve wa aie shi mba pe pe pe . ” ( Pasalmi 40 : 8 ) Yange doo Davidi u eren ishima i Aôndo . Y@@ e@@ h@@ u lu “ wan u O@@ m@@ r@@ i ” jighilii ga , kpa i yilan ator a yange hemen tar u Iserael sha ad@@ ondo ad@@ ondo la , i suur sha O@@ m@@ r@@ i , alaghga lu sha ci u m@@ ze u iti i O@@ m@@ r@@ i za g@@ wa kpishi la kua shi m@@ maa u a maa Sam@@ aria , gar@@ tamen u tar u Iserael sha shighe na la . ( a ) Yehova ngu eren akaa a vesen sha gbaa u tom kwaghpasen la nena ? Ngu ken Iyoukura i Se@@ te@@ mba – O@@ k@@ to@@ ba 20@@ 13 . Tese Hanma Wan@@ ye Kwagh sha M@@ lu u Nan Ka hanma shighe nahan erdoo ngu a hingir ieren i vough ga , man ka sha ci u nyi ? Mb@@ ap@@ er@@ apera Ga kpa mba Shin She@@ olo ? E@@ ̱r se er batisema sha u tesen ikyav i iyol@@ tseghan yase sha ci u Aôndo se been yô , shi á gba u ikyar yase vea na kpaa ia hemba taver a taver cii . Shi apostoli ne pase wang ér , ‘ mbagenev yô , ki hange ve nahan ve tsu@@ me ve undu jighjigh u nan , ve kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo . ’ ( 1 Tim . Inja i kwagh u Yesu ôr ér : “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam ” la ér nyi ? Shin er ior i J@@ ap@@ an kpishi ve fe kwagh u Bibilo tsembelee ga nahan kpa , ve soo u ôron takerada ne . A lu nyi je yange i̱ wase un kpa , se fa tsô ser : H@@ es@@ e@@ k@@ ia tsua u eren akaa ken uma na a yange lu kposo a akaa a ter na er la yô . Er i pase ken Yobu 42 : 5 nahan , se “ nenge ” a Aôndo nena ? Samuel yange ‘ er perapera ’ nena ? A kaa ér : ‘ K@@ un@@ ya kô@@ rom sha ci u Loho u Dedoo la ga gadia ka agee a Aôndo a sha myom u yiman hanma or u nan ne jighjigh cii , hii sha or u Yuda man shi or u Grika kpaa . ’ 10@@ 4 : 30 . ( Mbagalatia 3 : 23 – 25 ) Kpa , er kwagh u í nger ken Lev@@ iti@@ ku la a te se iwanger sha mnenge u Yehova a nengen akaa kpishi yô , nahan una fatyô u b@@ enden a mcivir wase . Apostoli Paulu yange tese jighjigh u nan man ishimataver nena ? Er Nan Ve Jijingi u T@@ aregh a S@@ a@@ mber W@@ u@@ ee Y@@ um N@@ ah@@ ana ? Aluer se hen ser or er se kwagh u vihin man se za kohol nan se lam ga , se wa kwagh ishima a nan nahan se hen ser Yehova una ver se doo doo kpa ? Nahan kpa , Aôndo U@@ hemban@@ agee la una er nena ? — Mpase 15 : 3 . Iky@@ á@@ v mbi sh@@ on@@ ov yô ka ityakerada , um@@ ag@@ az@@ in , an@@ ty@@ akerada man ung@@ eren mba karen sha ave , an@@ ty@@ akerada mba kiriki man ic@@ er i ungwan a ungwa man ic@@ er i nengen a nenge kpaa cii . Yehova kpa yange ôr kwagh nahan , á kaa wener : “ Er á fatyô u ôron ak@@ um a Sha ga nahan , man wa@@ ar@@ a@@ wa u zege@@ mnger kpaa á fatyô u karen u ga , kape Me seer ing@@ e@@ egh ki vor u Davidi wanakiriki Wam ” je la . Nyian ne , mba pasen iy@@ ugh i Aôndo sha loho u iji@@ righ , u i lu samber a mi sha tar u Satan ne er ka atsan la , man ka ken ityakerada yase i pasen Bibilo la je i pase imba loho la ye . — Mpa . Yange gbe wan ago u za kohol Davidi yô , Shi@@ ba tsu@@ gh un shi kaa ér a̱ de una za sha ci na . A fatyô u kaan sha mimi nahan ér nongo u kwaghaôndo môm sha tar ú ú tese ishimat@@ seen man ishimataver sha iniôngon i ve nôngon ér vea samber aa loho u dedoo u Tartor la er Mbashiada mba Yehova nahan yô , ngu ga . Ngeren ugen ken hemen una time sha kwagh u Yesu tese ior sha kwagh u Tartor u Aôndo la . Shighe u i lu nôngon ér a gema Bibilo ken ijô igen la , i tagher a mbamzeyol mba kwagh@@ geman kpishi . Aluer u tôô shighe u hen er ityakerada i Bibilo , i i lu 6@@ 6 la cii i lu zwa môm man er atindiakaa a Bibilo a hemba cii man er akaaôron a profeti a ken Bibilo a gbe inya ga yô , u nenge a akav kpishi a tesen ér ka or u a gbe akaa cii la a nger i ye . 3 : 15 ) U er nahan yô , u tema a kpe u iyol , shi u lu ken mzough vea nom@@ ou shin kwase wou , shi u zua a averen a mba ve den mbagenev kwaghbo ve zuan a mi la . ​ —⁠ Rom . ( Yoh . 15 : 19 ) U tesen ikyav yô , er nan u wase or u henen Bibilo a nan la u wan iyol sha mbam@@ lumun mba h@@ aren sha Bibilo mba ve taver ga , mba or a ungwa a kuma nan shighe u mba ve eren tom hen ijiir i môm a nan ve pin nan la , shin ve lu ny@@ iman kwagh a nan ga ? ( Luka 1 :⁠ 3 ) Nahan yange time sha akaa la doo doo nena ? Sha jighilii yô , yange shighe va u̱ gar u Bab@@ ilon gema hingir ti@@ h@@ i u al@@ ô@@ gh yô . Heela tseegh ga , batisema ka kwagh u hange hange u mba ve soo u waren cii vea er yô . Kpa E@@ li zamber a Samuel wener : “ De y@@ eren mo un ze . ” Shighe ne nahan , m lu a kwase shi m lu a mbayev kpaa , kpa ashighe kpishi m waan ishima a tsombor wam ga . A kaa ér : “ Shighe u m mar D@@ on , wan wam u nomso la , mo vea nom@@ om se lu eren tom ken tar u ken won , shi se hii u henen Bibilo ica lu a gba ga . ( Yosua 2 : 13 ; 6 : 22 - 25 ; Lev@@ iti@@ ku 19 : 33 , 34 ) Kpa ka akaa a Yehova er a na cii la ga . An@@ dre@@ y shi kaa ér : “ Kwagh ugen yô , ka gbenda u i er kwagh u Satan la . Er nan ve u kaan ér Tindi u Mose ngu hange hange sha u zuan a myom la i lu kwagh u shami ga ? Kpa kwagh ne gema ka i@@ civi@@ r@@ yolough i sha inja je . ( Mateu 6 : 33 ; Aerenakaa 5 : 29 ) Yesu yange ôr kwagh u m@@ til u tilen par@@ egh@@ aa la var var zum u a kaa a mbahenen nav nahan la , ér : “ Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” Yô , se ker nen igbenda i se fetyô la cii se kura nen ayol a ase man icombor yase sha er se civir Yehova a “ ishima i wang , man imo i dedoo i ken ishima man shi jighjigh u lun a im@@ anger ga la ” yô . — 1 Tim . Ka nyi ia na ve a lu se z@@ ange u veren ishima ken mbamkombo ? ( Yobu 1 : 1 , 3 , 20 - 22 ) Aberaham yange de ér akaa a un lu a mi kpishi la a yange un u ngohol tom u taver u Yehova na un la ga , sha nahan yô , zua a iveren i hingir “ ter u akuraior kpishi . ” Ng@@ i vihin a vihi Aôndo iti . Ashighe agen mbamlu mbagenev ka ve na yô , i taver or u zuan a ikyar u sha ishima i nan . Ivur i sha 7 zan zan 9 la shi seer k@@ enden a m@@ hembe u Aôndo a hembe la sha , sha u ôron kwagh u aeren a na . Aluer ishima yase ngi wang yô , kwagh ne una bende a vese nena ? Shi a doo se a nan kpa ? ( 1 Kor . ( Tit@@ u 2 : 11 - 14 ) “ N@@ on@@ go@@ ior ” ne ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , man shi “ iyôngo igen ” i Yesu , i i lu umiliôn imôngo , i lu suen Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . — Yoh . 10 : 16 . 24 : 37 ) Ikyav i tesen yô , se kpa se mba nengen er u@@ jijingi mbaaferev ve lu wan ave sha akaa yô . Yon@@ a kaa a mbat@@ so@@ ov mbara ér ve kôr un ve gb@@ ihi un shin zege@@ mnger Shin er Mbaiserael nyôr ke ’ Tar u Ity@@ endezwa la nahan kpaa , kanyi yange i kar ve ? N@@ ut@@ t@@ all nenge e̱r kwagh ne a zua yô , á kaa wener : “ M@@ nenge u Mbakristu mba tsuaa nengen ityav la ngu kwagh môm aa mnenge u Mbashiada mba Yehova ve lu a mi la man kwagh la taver se u lumun a mi je zua ga . ” ( Mbaheberu 6 : 10 ) Sha mimi yô , vihi se kpishi er ve kera lu a vese ga nahan . Mbagenev yô , akaa a mba@@ ad@@ ua eren myer kua ga@@ do ve man ity@@ ough@@ olo@@ v vev doo ve ishima ; mbagen je yô soo ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu la , shin er ityesen ne i lu ken Bibilo ga nahan kpaa . Iyange i̱ V@@ esen i̱ Í G@@ be u Ú Umbur Yô , 4 / 1 ( Luka 6 : 12 ; 22 : ​ 40 - 46 ) Lu@@ un er msen ka kwagh u nan se m@@ pe@@ ver@@ yol tseegh tsô yô , Yesu yange ma tese mbahenen nav u eren m@@ sen@@ ee ? I yila Wan ne ér “ I@@ mo ” sha ci u ka un a lu or@@ shua u Aôndo u vesen ye . Shighe u se tagher a atsan yô . Nahan cii kpa , m soo mer me er kwagh u i kaa ér mo m er la . Yange kera lu a mhen u orumace ga zan zan anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar . Yange una fa awashima u Davidi lu a mi ér Solomon a̱ ya tor la shin una fa ga kpa Bibilo ôr se ga . ( Yesaia 33 : 24 ; 35 : 5 , 6 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Mba ve kpe ve yem shin inya la kpaa a wase ve . 11 : 27 , 28 . 13 : ​ 15 - 18 ) Se de ser akaa a yolough a saa se ishe sha er se za hemen u tilen sha mimi her kpa ? Ken Ruamabera yô , ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i̱ i gem ér “ erdoo ” la , ngi a i@@ pasen i zan sh@@ imi tsung je yô , ijô kpishi fatyô u zuan a ish@@ ember@@ ti i môm jighilii i pasen inja i i̱ jimin cii ga . Kpa mk@@ om ne due ka han@@ a ? Er F@@ ar@@ a@@ o lu tor u Igipiti u gen@@ gese iyol yô , a venda u nan Mbaiserael ian ér ve yem , nahan Yehova va a atsan a vihin atô kposo kposo sha tar la . Ka ishima i Yehova i lu kwagh u vesen ye , ka i̱ yase ga . Man aluer akaa a á gbe la aa ôr shin aa er nyi kwagh je kpa kape kwagh a za hemen u lun je la . Nahan Yehova kaa a Noa ér : “ M@@ k@@ ur u uumace cii va sha ishigh Y@@ agh ve . ” A@@ ng@@ ev mbu nan@@ ev mbu ken jijingi mb@@ ura gba iky@@ ôr nan je ? U er nahan yô , kwagh ne una wase un sha iyange la kpishi je . 3 : 11 ) Se lumun a kwagh u apostoli Paulu yange nger ne , ér : “ K@@ pas@@ h ! M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! ” Kape dooshima na ma aeren na a at@@ ar@@ atar a se tim sha mi ne kpa a ze k@@ wen@@ g je la . — Rom . Jighjigh u nan wase ka a mgbegha se u eren shiada a ishimataver hen mba@@ wan@@ ndor a vese man mba eren tom a vese imôngo man mba se ze makeranta a ve imôngo kua mbagenev kpaa . — Mbaromanu 1 : 14 - 16 . ( a ) Ka tse@@ ene@@ ke u nyi yange Adam man Ifa k@@ ere ? ( b ) Hii nan ve u ne jighjigh a mnder u shin ku laa ? Gbenda u Yesu eren tom a tahav nav shighe u lu shin tar la na se v@@ ag@@ er@@ ti@@ or ér una va er tom a tahav nav ken tar u he nena ? U tesen ikyav yô , i wuese ma ér ka “ tamen kwagh ken Ruamabera je la , ” shi ka “ u sa@@ ven ôron tom u Mbakristu ve lu a mi hen or@@ wan@@ ndor a ve je la , ” man “ tamen tindi u doon tar ” kpaa . U@@ profeti mba aiev vea tsu@@ me a ior kpishi . Shin er Timoteu lu a angev mbu gen mbu lu yan ican a mi nahan kpaa , tese jighjigh u nan a ishima môm ‘ shi er tom a Paulu imôngo sha Loho u Dedoo er wan vea ter nahan . ’ Mbah@@ ô@@ mon@@ akaa na ior “ h@@ or no@@ mbor ve er s@@ an@@ ker ” nahan , shi “ ve h@@ ôn av@@ aan a ve ” a a lu “ kwaghôron u bo ” la . A@@ tindi ne tese shighe u i gbe u a wa inyam ia lu shin mnger , shi á tese gbenda u a tar inyam sha kp@@ ande a haa awambe a i̱ inya yô , man b@@ ar u i gbe u a shighe sha i̱ , man kwa u i gbe u a ôô i̱ sha mngerem ma n@@ do@@ lo@@ m kpaa yô . “ S@@ aa iyange ia due , gayô sev mb@@ ua fatyô u wanger ga ” ( Mbakolose 4 : 6 ) Umbur wer ‘ kwagh u gban ôron ga@@ agh la k@@ ó@@ m e̱r s@@ an@@ ker nahan . ’ * Er nan ve ishima za un iyol yum nahana ? Ashighe agen yô , mciem man ka ma na m er kwagh a kwase wam sha kwagh u iny@@ ar i doo ga cii . ” Mkaanem ma ma lu shin heen , ma lu a inja kpishi ne kpa yange ma lu ken kwaghôron na u profeti la , ma kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — Mat . Apostoli Yohane nger ér : “ Akaa a a lu shin tar cii , isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man ihy@@ agh i uma ne , ka a Ter ga , ka a taregh tsô . ” ( 1 Yoh . Yesu er msen hen Yehova kaa ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” A seer wener : “ Akaa ne M ôr ne sha er de nenge nen gb@@ ev ga yô . Nahan m gba ôron kwagh u m kav ga tsô , akaa a a g@@ an@@ de@@ m , a m fe a ga je . ” P@@ ase jighjigh u nan u ne cii ne lu a mi la tsung sha mimi u kwagh u avur ne a t@@ ende zwa a mi la . Kpa zum u i̱ ôr ve loho u dedoo ken zwa ve ú mar@@ ami yô doo ve nahan ve kegh ato zu@@ lee . — Aerenakaa 2 : 5 , 7 - 12 . Z@@ a Hemen u Z@@ enden sha I@@ gbenda i Yehova i Jigh@@ ilii La K@@ era ga je kpa , tiônnongo la lu a tsa i kuma inyom i môm ga ! Akaa nga atar a ka a wase nomso@@ or shin kwase nan na ishima sha ivaa i nan yô ; akaa shon yô ka u lun imôngo man jighjigh u nan ayol a ve man u yan ikyar ayol a ve . Gbenda u Yehova er kwagh a Yerusalem , er i nger ken takerada u U@@ k@@ we@@ legh la tese se akaa a injaa ahar . Akaa agen kpishi kpa er un , kua ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i wan na , Ab@@ es@@ al@@ om , i̱ tagher a mi la kpaa . Ikyav i tesen yô , ajiir kpishi a ior ve kohol her ka a lu c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u , a doo ashe u kenger ga . Yehova kaha kposo a uumace sha kwaghôron nena ? • Ka ken igbenda i nyi nahan wan@@ ye@@ kwa@@ or nana “ kporom hen Aôndo ” ? Ka i saan un iyol sha er ú ne un kwagh u una na Satan ikyar la tseegh ga , kpa shi ka i saan un iyol sha er hegen ú kom u zuan a injar hen a na yô . Sha kwaghôron u orgen u timen ken Bibilo á ôr yô , shighe u Paulu yange nger mkaanem mara he ’ Mbakristu mba ken K@@ orinte la , lu kaan ér : “ M ver iyol m kegh a kegh u yaren tom a agee a am man shighe wam man uma wam , man akaa a m lu a mi cii , sha ci u mkpeyol wen , vough er ter ngu a er a ônov mba nan@@ ev nahan . ” Ka mimi , ashighe agen a lu ican u zan hemen a tom ne kpishi . Shi se nôngo se fa mba ve eren akaa shon ken atô u ior kpishi mba ve sen@@ gen ér mba Mbakristu nyian la . U tesen ikyav yô , ken mhii u derianyom u sha 20 la , ior mbagenev na jighjigh ér Mbayuda man ior mba yange i yilan ve ér F@@ re@@ em@@ as@@ ons la cii ve wa kwagh ishima u̱ va “ n@@ um@@ un ib@@ ugh@@ ashe i Mbakristu geman veren gomoti shin tar sha er ve cii vea hemen yô . ” Yange í lumun u@@ iyua ‘ sha kwagh u or nan lu a mi la , ka sha kwagh u nan lu a mi ga la ga . ’ Ka nana eren nahan yô , nan tesen wan u nan la kpa u lun a dooshima . Ka ican i nyi nahan se fatyô u tagher a mi no@@ on@@ o ? Nahan cii kpa , a lumun u v@@ ô@@ son mo . Se mba eren ivese yô , a va kohol mo hen ag@@ ar a a fa kwagh u a cuku kpaa ga ne . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | U SO@@ O U H@@ EN@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ? Se Er a Awa@@ mbe sha Inja Nen@@ a ? ▪ Ú fatyô u ôron Bibilo sha ci u ú nenge wer ka takerada u doon u ôron , shin ka hange hange u ôron i . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 30 , 31 ] ▪ U tee shighe n@@ al@@ egh@@ aa u lamen a tsombor wou je he ? Sha kpôô yô , yange i fa Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la sha m@@ doo u ve doo ayol a ve shi Aôndo kpa doo ve ishima tsung la . Ken masejime yô , Yosua man K@@ al@@ e@@ bu ôr kwagh sha ishima ve i môm , kaa ér : “ Tar u se zende ken u sha u nengen u mk@@ er la , ka tar u doon kpishi . Jijingi yange mgbegha un taver anmgbianev nav mba ken K@@ orinte ishima ér ve de keghen ér saa ken mb@@ ee u kasua man vea nenge an@@ kwagh a ne@@ er her u vea er iyua a mi ga , kpa ve̱ hii u veren inyaregh ki eren iyua a mi sha mhii u kasua , han@@ mô ve er tahav mbu nan mbu kom la . Se fatyô u kaven vangertiôr u Paulu nena , man a lu nyi ia gema ia due k@@ er@@ egh@@ e ? ‘ Ici@@ ghan@@ ruamabera Cii I Na a Na Ve I N@@ ger Y@@ e ’ Or@@ gen u timen ken Bibilo pase inja i ishember i “ y@@ u@@ wen ” la ér ka u “ lamen a ve dang shin gbidyen ve , shin eren a ve sha dooshima ga , shin wan ve ikyo ga , shin koson ve ga , shin kuran ve ga shi wasen ve kpaa ga . ” Er i lu nahan u hen e̱r yange a lu mbahenen mba sha derianyom u hiihii mba yange ve ungwa ityesen i Yesu la ken ishima ve@@ e ? Nahan ve gema kenger ishigh yam sha mci@@ e sha u vea fa mea vande lun ken ma ishima vihin yô . ( Mateu 5 : 11 , 12 ) “ Or u nan taver ishima ken imeen yô , saan nan iyol , gadia zum u nana kar iky@@ aren i i lu karen nan la yô , nana ngohol ts@@ ar u uma . ” — Yakobu 1 : 12 . Ka ityesen i sha kwagh u iyol i hiden a mi ijime i nyi kwagh u yange er Bar@@ u@@ ki ne a tese se ? Se fatyô u tsuan ser se dondo gbenda u perapera shi se na i saan Yehova iyol , a u se dondon gbenda u bo , nahan nan un ishim@@ avi@@ h@@ in la . Er or môm lu kuran iyôngo ne ga yô , kwagh tser i , nahan i s@@ ar@@ em . Shin er yange lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga nahan kpa , e̱r i mar un lu wan@@ iky@@ und@@ an yô , lu u una vesen una henen akaa a z@@ aan , zan zan una vese a kar wan iky@@ ondo . ( b ) Ikyav i Mose la tese se nyi sha m@@ ne u Yehova a ne jijingi n@@ aa ? 14 : 21 - 25 . ( Yohane 11 : 18 ) Kwagh@@ bo ugen yange er ken gar la , u@@ kasua kpuaa ken ijime cii man Yesu kpe ye . Ken masejime yô , ve va nenge ér tindi u ve wa la wase ga nahan tindi shon tsa anyom pue tseegh . Ka imba kwagh u Yesu yange wa mbadondon un mba i shighe ve mkurem , ve lu “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la je la , a kaa a ve ér : “ T@@ a nen ak@@ ondo uya , am@@ enger a en kpaa a̱ ye@@ ghen . Yange se fa er i hii ve iti i Yehova i lu a inja yô man er i hii ve a de ior ve lu yan ican yô man ityôkyaa i mbagenev ve lu yemen sha yô kua kwagh u a lu keghen uumace mba jighjigh ken hemen la kpaa . Sha kpôô yô , imôngo teman i ken makeranta ne ume atam a dedoo kpen kpen ! Kpa ka igbenda i nyi nahan u kar sha mi ve u fatyô u taver ve ishima ? “ Aôndo ka ijiir yase i waren ker man agee ase kpaa , ka iwasen i i lu ikyua ikyua ken ican je . ” — P@@ S . Ior ts@@ ar i@@ usu sha aôndo sha u samber a loho ne , shin mba@@ zan a loho yôô kwagh ne ior ungwa . Or a fatyô u kôron azende a bo hen ajiir ne . “ Ka sha ci u nahan man or ka nan undu ter u nan kua ngô u nan , nan var ken kwase u nan , ve hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye . ” — G@@ EN . Ka nahan ve i doo u se lu su@@ laa sha u ôron shin tin@@ d@@ in ior a il@@ yo@@ ho i se fe kwagh u i̱ i kom se ga la ye . I@@ C@@ AN i k@@ ung@@ un ka bo@@ kwagh kpen kpen . Lu Nen A I@@ wuese shi Lu Nen Saan Saan Kp@@ aa ( Mateu 26 : 30 ) Ka kwa u masetyô u Yesu wa icam i wuese Yehova vea mbaapostoli nav imôngo je la . ( Duteronomi 24 : 6 ) Aôndo yange nenge ér n@@ ase man an@@ ish@@ wa ka akaa a hange hange sha ci u a á shio yô , mba hen tsombor vea fatyô u eren bredi hanma sev , koson ayol a ve ga . — Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ M@@ w@@ em ma I W@@ u@@ an Hanma S@@ ev man B@@ re@@ di u I K@@ aan sha A@@ yange a T@@ su@@ aa La . ” Gbenda u dedoo ugen kpaa ngu u wasen u ôron an@@ zaakaa a injaa — ka Iyoukura man Awa@@ ke ! , kua ityakerada igen í Mbashiada mba Yehova ve gber yô . Shighe u Yosev lu ken Igipiti la , kera lu a or@@ jime ga , shi lu tagher ishigh a mbamzeyol mba karen aeren a na a dedoo man mlu na u cian Aôndo la kpaa . Ka nahan ve Davidi yange wa Mbaiserael kwagh ér ve wa ishima , ve kegh Aôndo ve ye . Alaghga a gba u se tsaha iyol yase sha u teman ijiir i môm shin hen kwaghhenen la , kera torough a torough henen un ga . Hen shighe la , u@@ c@@ ile mban lu sha ikyev i tar u I@@ ng@@ i@@ la , i yilan ve ér G@@ il@@ ber@@ t man El@@ li@@ ce . Tsô kwase na gba henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova , nahan ikyav ve i Mbakristu la i gba wasen Fran@@ c@@ o te@@ gh te@@ gh , a gba nengen er i gbe u una gema inja yô . Jijingi mgbegha mba ve nger Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika mbara ve nger akaa a kpilighyol sha kwagh u awashima u Yehova , sha ci u iwasen yase . Kwagh u tesen ikyav ér m@@ seer ngu van a va ken tar u H@@ a@@ iti yô , sha iyange i A@@ ip@@ or 19 , 2@@ 000 la , ior va iniongo i M - umbur u umbur ku u Kristu la hemba ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asen kwagh u Tartor mba ken tar la kwa ny@@ iin . U been yô , pine nan wer , “ Kape we kpa u henen kwagh laa ? ” K@@ era kpa , sar ve u fan kwagh wase kua ityom yase . ( 1 Pet . Alaghga tsô yange ve ungwa loho u m@@ mar u Yesu sha gbenda shighe u ve va nyôr ken tar u Iserael la shinii ? Ior mba ve lu uma hegen kpishi er Yehova tom a ishima ve cii kuma u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo . Aluer se kaa ser n@@ amba ne ka u sha ikyav yô , kwagh ne tese ér n@@ amba môm tsô kera ngu ken takerada u Mpase u se kaa ser ka n@@ amba u kpôô kpôô ga . ” I@@ so@@ u yange tese ér kwagh gba un a dyako u injaa la ga nena ? Yange za mkombo u vesen ugen vea mbamaren nav shighe u lu anyom 12 la . 11 : 1 ) Se fa ser , aluer se mba pasen loho u dedoo ne yô , se war uuma kpishi . De se nenge sha ityesen i môm i se z@@ ou a mi yô : Ka i gba u or nana taver ishima shi nana lu or u t@@ angen iyol ga ve nana wase ior mba ican i tser ve la ye . Kape Yehova kpa mhôônom ma ker un a mba a zu@@ ngu ve mhôônom je la . Mayange se na nen mbagenev gb@@ ev mbu nôngon sha kwaghôron wase shin sha ieren yase ga . Kwagh ne yange lu iveren i Aôndo je lu u henen a hen ga . Ken masejime yô , “ zege@@ ikpelaior ” due ken akuraior a sha won cii va kohol ve , ér vea civir Yehova imôngo . Ka nyi i ne se ib@@ um@@ un ér awashima u Yehova una b@@ unde mayange ga ? M@@ sen ka kwagh u civirigh hen a vese shi ka môm ken igbenda i se civir Aôndo yô . Hi@@ ihii la , i shi s@@ aren mo u lun vea tsombor wam ! W@@ ase wan wou u anyom pue - kar la a̱ fa er akaa a á tsough u eren la aa fatyô u nan un iti i dedoo shin iti i bo yô . ​ —⁠ Anzaakaa 11 : ​ 17 , 22 ; 20 :⁠ 11 . Han@@ a yange ver nyi iky@@ av@@ a ? □ Ve cii yange ve undu aan a civirigh sha ci u eren Yehova man ior nav tom . — 2 Kor . ( 2 Utor 18 : 1 – 5 ) Se kpa se suur sha Aôndo yô , se fatyô u wan ishima a am@@ een nahan tilen sha mimi hen Aôndo . — Yakobu 1 : 5 – 8 . ( Genese 6 : 22 ) Kpa ior mba sha ayange a Noa la yô lu er Noa nahan ga , ve wa ts@@ wam kpishi shi ve eren aeren a dang kpaa . 1@@ 1@@ 1@@ ,@@ 10@@ 1 Nahan kpa , jijingi u Aôndo u a lu a agee la una wase se se seer kaven aka@@ ac@@ imin a ken jijingi shi una taver se se lu a agee sha mlu u or u se lu ken atô la . Wan@@ akiriki ve la yange ôr ér N@@ ab@@ al “ ka gbil@@ in@@ or je , gande u á ôr kwagh a na . ” Mba ve umbur u a gbe ve la ka ve lu a uma u akuma akuma , shi ve lu a vangertiôr ér mayange Yehova una “ undu ” ve ga , shi una “ kende ” ve kpaa ga . ( b ) Ka ikyaa i nyi i doo u se umbur hanma shighe ? ( Ôr Yon@@ a 4 : 11 . ) 40 : 3 – 47 : 12 — T@@ em@@ pel u Ese@@ kiel nenge a mi ken mpase u sha mnenge la tile sha ityough ki nyi ? Gba u shighe a kar cii ve , tom wen u he u lun mbamaren la ua ho@@ gh@@ ol ne ye , di vough er or ka nana wa ak@@ ô@@ v a he ve i gba u nana wa ishima shi shighe a kar cii ve a ho@@ gh@@ ol nan a mi nahan . ( Yeremia 32 : 9 – 12 ) Nyian kpa or@@ fankwagh ka nana soo u zuan ave a orgen eren kpen@@ ga yô , nan vande ngeren ic@@ egh@@ zwa , ka a lu anmgbian u nan shin or u civir Aôndo a nan imôngo kpaa . ( 1 Pet . 5 : 7 ) J@@ e yô , a tôndo zwa ér una na se agee a se wa ishima a imeen yô . — 1 Kor . Ken ashighe a karen la , yange m ngô@@ ôr hu@@ nan kwagh ve ga . Kwaghôron u profeti u Amo@@ shi la maa gema ver ishigh sha ikyurior i sha uta@@ ankar@@ uhar la — tar na u Yuda la jighilii . Hen ase sha akaa@@ injaa a yange ko@@ so sha la yôô ! Doo u se nenge tindi u Yehova a we sha kwagh u awambe la nena ? ( Mbagalatia 6 : 10 ) Nahan ka saan ve iyol u wasen mba ican i tser ve la kpen kpen . Anmgbian ugen ken tar u K@@ an@@ ada , mba yer un ér Be@@ a@@ u , a kaa ér : “ Shighe u m lu ken tar wam la , m zuan a usu man mngerem hanma shighe , kpa heen yô , akaa ne nga fe lun ga . ” Akaa agen a Yehova Aôndo a er a ‘ doon ashe ’ shin lun a inja man iwasen sha shighe vough yô , ka mgb@@ e u yange gba Adam man Ifa man iky@@ ur i yange ya a tar , gema ver iky@@ ume ér i̱ lu ikyav la man iky@@ ur i a ya a Aberaham man Davidi kua m@@ ve u Mesiya man m@@ ver u a ver Yesu Kristu Tor u Tartor na la . U@@ a tim u@@ gomoti mbagenev cii shi ua na a gema eren ishima i Aôndo sha man shin tar cii . ( Yohane 12 : 28 - 36 ) Sha mimi yô tom ci@@ r Yesu sha ayange ahar a masetyô la kpen kpen . Nenge ase kwagh u ityesen i i kaa ér akaa cii gba duen ab@@ u tsô la . 10 : 11 , 15 ) N@@ agh ku ip@@ aan ku Kristu la ka iyua i hemban cii i i ne sha ci u uumace yô ! ( Pasalmi 9@@ 6 : 5 ) Ken tar u ainge ú kwagh a fe gban ú sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo yum ga ne , ior gema civir tar ve man ie@@ ev mbi tesen ikyav i tar ve man mba@@ du@@ en@@ ati , kua inyaregh jim je kpaa . Nahan shighe u Yesu nenge a ieren ne ken mbahenen mba tese ve la , ishima yange ia vihi un kpen kpen . Nahan kpa , Yeremia yina ishima ga . Hanma shighe yô , ka i gba u or a taver ishima ve nana er tom u pasen kwagh u Tartor la ye Nahan Mose man A@@ ron er isholibo i vesen . Kpa d@@ as@@ enda kôr Christ@@ ine kwa imôngo , shi ashe ver iky@@ ôr sha inja i yange igen a gb@@ ihi un ke ’ pur@@ usu . Yange i ta Mbaiserael icin ér nyi cii ve ve za mase teman ken tar ve ? Tsô An@@ t@@ ôn@@ i@@ o maa hii u pasen mbau@@ angev mbagenev kwagh u un lu henen ke ’ ityakerada shon la . Ashighe agen uwer ka u gba ú sha ci u ka ior kpuaa tseegh ken mba ka u zua a ve ken tom u kwaghpasen u Mbakristu la ka ve tese isharen sha loho u dedoo ne yum shinii ? Alaghga yange ú venda t@@ wer@@ sôron shon sha ci u palegh m@@ nyoon u i kaa la ga . Kpa Mose nenge a ishigh ki Yehova ga , gadia ‘ or á fatyô u nengen a Aôndo shi lun uma ga . ’ ( F@@ il@@ em@@ on 1 , 2 ) Yange i lumun ior mba ken akuraior cii ken tiônnongo u Kristu , sha ci u ve na jighjigh ér “ m@@ kposo ngu hen Or@@ yuda a Or@@ g@@ rika je ga , gadia ka Ter môm je A lu u ve cii ye . ” Se fatyô u ôron an@@ zaakaa a sha inja nena ? Takerada u Mpase kaa ér , a kohol “ u@@ tor mba sha tar sha won cii . . . sha ci u ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee la . ” Kwagh la jim je yô , a mgbegha se u pinen un sha u a̱ pase se se̱ “ fa er i doo u ma se ôr ing@@ e@@ egh ki ayange ase sha u sé zua a ishima i fan kwagh yô . ” Cii man Mbaiserael nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la yô , Mose wa ve kwagh ér : “ D@@ ondo nen TER , Aôndo wen , cian nen Un , waan nen atindi Na ik@@ o , ungwa nen imo Na , civir nen Un , var nen a Na . ” Kanyi I Lu Tom u Mbakristu ? K@@ on u am@@ on@@ di ka “ môm ken iky@@ on i ka i kp@@ ar tsuaa yô . ” Nahan de se time nen sha Pasalmi 9@@ 0 vighe vighe sha mnenge u ior mba ve ne ayol a ve sha ikyev i Aôndo la . Mbashiada mba Yehova nyian kpa mba dondon ikyav i Yesu man mbadondon un mba sha derianyom u hiihii yange ve ver la . 19 : 20 ; 20 : 16 ; Aer . 26 : 14 ) Ikyav tese ér yange i va n@@ ungwa ase@@ mber a ken zwa Shi@@ ria sha zwa Heberu u i lamen sha shighe u mbaapostoli la , nahan alaghga tsô Yesu kpa er tom a ase@@ mber agen a ken zwa Shi@@ ria la . Nahan kpa Yesu kaa ér : “ Han@@ mô u i sar nan ka lun u vesen ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . T@@ se@@ gh ku ôron ku Bibilo i er sha al@@ ô sha al@@ ô man akaaôron a profeti a a k@@ ur sha mi la tese ér ka ken inyom i 1914 la , i ver Tartor u Aôndo sha man Yesu Kristu gema lu Tor u ú ye . 3 Se Mba D@@ u@@ en a M@@ gber u Iyoukura i ken Z@@ wa Buter ú T@@ aver Ga ( Genese 6 : 5 ; Duteronomi 32 : 4 , 5 ; Yohane 15 : 19 ; Yakobu 1 : 14 , 15 ) Yehova ka i@@ mbor i “ hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough . ” Ruamabera ôr kwagh môm u a tese ér yange ve yaren tom a U@@ ri@@ m man T@@ um@@ im sha shighe ve la shin sha ayange a ken hemen ga . U er nahan yô , kwagh ne una fatyô u wasen we , u palegh u yan ikyar a tar u tse , u ica a gba ga tsô ua kar kera ne . Sha kpôô yô , á vihi hemba or@@ mbai@@ v , sha ci u awashima na yô ka u una ‘ wua shi una tim ’ kpaa . 4 : 3 , 4 , 6 , 9 ) Kwagh ne tese ér iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la lu zan hemen her sha shighe u Paulu la kpaa . ( Pasalmi 34 : 16 ) Shighe u Aôndo una yima se sha gbenda u vesen una nyôr a vese ken tar u perapera u he la se zua a injar i vesen je a lu kwagh u ôron ga ! E@@ i , gadia apostoli Paulu kaa wener , “ Adam yô , i tsu@@ gh un ga . ” 4 : 25 ) Or u aie u eren a ye tor ken a nan , u a@@ dooga yange nan hii aie u eren iyev je yô , alaghga a taver nan u ôron kwagh u mimi . Ka ve ‘ ny@@ agh kwagh u a lu u ifer ’ la , ve gema ve ‘ var sha kwagh u dedoo . ’ Kpa er a kar a isholibo man ku kera jimin cii , shi a yima uumace kera cii yô , nahan kwagh a kera gba orumace a na sha inja i Or@@ p@@ aan la ga . Iky@@ aior , N@@ ôngo Nen Ior Cii Ve Nenge M@@ ze@@ hemen W@@ en Yesu , Or@@ tesen u T@@ amen kar za nyôr ke ’ tempel sha u una tese yô , di er van@@ den eren ke@@ ke zum u una za ke ’ Yerusalem la nahan . Kape B@@ ill u i vande t@@ eren kwagh na la kpa i lu je la . Er Luka yange nger nahan , yange Yesu kaan ér or@@ wan@@ ndor a vese nana̱ doo se ishima yô , “ or@@ fan@@ atindi ugen ” pine ér : “ Ka an nan lu or@@ wan ndor a mo ? ” Pasalmi 8@@ 1 gema ka kwagh u i wa ior mba Yehova ér ve ungwa imo na la . Aluer ú time sha ac@@ in a tan a mb@@ ang@@ eren ityakerada mba tsuaa yange ve nger shighe u mbaapostoli kera lu ga la , inja er T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an nahan yô ú nenge wer akaa a i eren sha ashighe a me@@ men sha ayange la kpishi yange mgb@@ ough aa akaabo a vihin mlu u ken jijingi man aeren a wang aa Mbakristu mba mimi la . MB@@ A@@ Y@@ I@@ A@@ S@@ E mba sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ôr injakwagh igen ér : “ I@@ liam ka az@@ ur@@ fa , u hu@@ an ving gema ka z@@ en@@ aria . ” Shin er G@@ er@@ son lu a mlu u vihin ishima shi lu ts@@ wam ts@@ wam nahan kpaa , gema lu s@@ aren un u zuan a be@@ m@@ shima . Alaghga ashighe agen se kpa se zung@@ we kpishi , er mbahenen mba Yesu mbara nahan . Hegen se time sha kwaghwan u Peteru wa nomso mba ve vese kasev ne . Nahan Yehova haa un im@@ ande , Aôndo kera lumun un ga zan zan ku na . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 26 : 16 – 21 . 3 : 34 - 36 . Doo u se ngohol tsaha nena ? 10 : 22 ; Yoh . 14 : 9 . De se time sha ashighe shon a Yesu ôr kwagh u ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar la . ( 1 Mbakorinte 1 : 26 , 27 ) Aluer or u u nenge wer u hemba nan nan ngu tesen we kwagh man taver we u hiden a iyol jime lumun kwagh u nan lu tesen we la yô , umbur wer Aôndo ngu yaren a yar tom a nan sha u tesen we tsô . K@@ ohol akaa a Aberaham keghen iyol u eren sha ci u mcivir u mimi la cii yô , i yila un ér : “ Ter u . . . mba ve ne jighjigh la cii . ” ( Rom . Shin er m nenge mer Mbashiada mba inja kundu kundu shi ve wam ikyo nahan kpa , m lu a kegh iyol u den uma u m eren la ga . ( Mateu 10 : 29 - 31 ) Nenge imba ishima i í su@@ r se ér se doo Yehova ishima ne sha wono ! Yange doom kpishi u kaven er orumace u k@@ ak@@ a ne nahan kpa nana fatyô u nan ér i saan or u a gbe sha man tar la iyol yô . Ve fa je ér se nôngo ser se o@@ s@@ ough z@@ un kur@@ ugh ga . Aôndo fa hanma iky@@ aren i u lu tagher a mi cii , nahan una fatyô u suen we shi una su@@ r u ishima sha jijingi na . Gbenda u se er nahan yô , ka u ôron Mkaanem ma Aôndo hanma shighe — aluer se a̱ fatyô yô i luun hanma iyange . Se dondo ikyav i Davidi zum u ior ve lu nzughul a vese shin ve lu ny@@ a@@ ghen se nena ? Aluer nan er nahan ga yô , nan “ ngu yan man nan ngu man ha@@ an m@@ tsaha sha iyol i nan . ” Iyange i Yehova i mgb@@ ôghom , nahan “ se lu nen gen@@ g ge gen@@ g se har nen per@@ utya u jighjigh u nan man dooshima ; man ag@@ un@@ du@@ utya . . . ka ishimaveren keghen i myom je la . ” Se va dondo ikyav i Yesu la , nahan se hide a ayol a ase ijime kpa ? Yange i er mkohol u ityar ityar ne ken ag@@ iri@@ g@@ i u i yer ér P@@ ala@@ is des sp@@ or@@ ts la , ikyua a im@@ aagh ki i yer ér E@@ if@@ fe@@ l To@@ wer la . Ikyav i Yesu la i̱ mgbegha se u wasen ior , er se fetyô la cii . ​ — 1 Pet . Een , gadia a ôr kwagh na sha mimi ér : “ A@@ ts@@ ôngo nga a ijô , iny@@ on i sha kpaa ngi a a@@ ya ; kpa Wan u or yô , ngu ape suur ityough ga . ” In@@ i@@ ôngon ve la ka i na mbagenev ve nenge er tom u pasen kwagh u se eren la u lu sha ci u iwasen i ior yô . Se umbur nen ve ken mbamsen asev , se s@@ ônon nen Yehova ser a na ve icighan jijingi na sha er vea fatyô u lun a ishimataver shi yôôn loho u dedoo vangertiôr yô . — Ef . Yehova yange kaa a Wan na ér : “ T@@ em@@ am ken uwegh ku y@@ an@@ egh , zan zan Me gema mbai@@ ho@@ mov O@@ u vea hingir We kwagh u p@@ endan angahar sha mi . ” — Ps . Nahan cii kpa , mbagenev lu ken Yuda sha shighe la mba mimi gba ve ishima yô . D@@ i er i ts@@ enge i vande ôron ken Yesaia 2 : 2 - 4 nahan , mba tesen “ ior kpishi ” ‘ igbenda i Yehova shi mba zenden ken i kpaa , ’ je yô ve hemba iorov umiliôn at@@ ar@@ atar sha tar cii . Ity@@ akerada i gb@@ eren i Mbashiada mba Yehova ve hembe sha tar cii la na yô , or ka nan hen Bibilo ken zwa u nan soo cii . M soo u kaan a agumaior a a lu tô@@ mon ér aa za ‘ bende ’ tar aa nenge la mer : ‘ De nen ! ’ Tom shon yô , ka u pasen ior kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen . Se er nan ve se ‘ iv a icighan ji@@ jing@@ ii ’ ? W@@ aan Akaa a Mbagenev Iky@@ o We kpa kôr ijende a ior mba ve civir Yehova yô , ka nahan man u er kwagh u vough ye ! Alaghga or u se hi@@ e a nan la nana ver ishima ér se soo u sô@@ ôr nan v@@ ô@@ son . Tsô A bugh zwa Na , A gba tesen ve , kaan er : Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol , gadia tartor u Sha ka u ve je . ’ — Mateu 5 : 1 – 3 . Gba u se er nyi ve se lu ken paradi@@ so wase u ken jijingi ne her@@ egh ? Se ng@@ ur@@ en zuan a iveren i Aôndo yô , kwagh la una mgbegha se u dondon ieren i M@@ ika la . Sha mimi yô , ma or nana fatyô u eren akaa a Bibilo i tese la je kpa ? Nahan dooshima una bee mayange ga . M ngu den mer kwaghfan u taregh man mhen u ú a̱ bende a gbenda u m eren kwagh yôô ? ’ Kape se kpa se lamen a ior mba se zough a ve cii , se s@@ ange a s@@ ange ga je la . I@@ gen haa sha iky@@ u@@ u ape inya i civir ga yô ; nahan i m@@ ende fese sha ci u inya i ze i kom i ga yô . I@@ h@@ yom ne ia kure shighe u Satan Diabolo una tôô ian na i Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i , una ta num sha ior mba Aôndo tar sha won cii la . Yange i er Yesu batisema fese je maa hii u pasen kwagh u Tartor , shi tese mbagenev tom shon . Yange mba pasen M@@ an@@ ase yô , a hide ken Yerusalem , a va za hemen a tom tor na . Yange i un@@ du@@ m a ônov uhar , maa m hingir ve ngô man ter cii . ” ○ Ka akaa a nyi nahan se fatyô u henen ken kwagh u yange za hemen , u i nger ken Bibilo nee ? Sha er nana wase or u ishima i vihi nan ker la u fan ér mkaanem man ma sha ci u nan yô , ortamen la nana fatyô u pinen ér : ‘ Yehova ngu ikyua a unô ? Mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev er shiada sha kwagh u tahav mbu Aôndo na ior mbagenev shi mgbegha ve u ngeren Bibilo la . Kwagh u kpiligh mo iyol maa er , gadia Jo@@ el hii u tôôn angahar ! Yange Paulu nger ve washika nahan ér : E@@ p@@ af@@ era ngu “ eren msen sha gbashima sha ci wen gbem sha u né tile né lu vough né kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii ” yô . “ M@@ lu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la ” sar u kpa ? 9 , 10 . ( a ) Er nan ve N@@ ik@@ o@@ dem@@ u man Yosev u A@@ re@@ m@@ ati@@ a yange ve soo Yesu kpa ve lu y@@ eren@@ e ? Shighe kar yô , Mbashiada mba Yehova mban za nyôr ape ve lu zan la sha shighe u i lu ku@@ usu vegher u masetyô u i@@ aven i tseghan af@@ ishi a bran@@ ci la . 25 : 6 . Kwagh ne yange za hemen gbem kuma anyom any@@ iin man ti@@ ôn zan zan i kar nan mba ad@@ er a pu@@ pu@@ u ian i ningir shin if@@ i ne . T@@ AR@@ T@@ OR U K@@ EN I@@ MB@@ U@@ S@@ U@@ T@@ AR@@ I@@ M@@ ES@@ E ( Y@@ er@@ ob@@ i@@ am ) Un man kwase na ve hen Bibilo anyom imôngo , man shin er yange ve zua a mbam@@ tagher nahan kpa , ken masejime yô ve kuma u hingir mbap@@ asenkwagh mba Tartor . Shighe u Mbakristu mba ve vese ayol a ve la , ve soo u p@@ aven ivaa shin undun ayol a ve yô , ka nyi ka i nôngo u lun za@@ yol@@ o ? Er nan ve i lu sha inja u Yesu ôron kwagh u gbenda u mough ‘ Yerusalem yem Y@@ er@@ ik@@ o ’ la sha u pasen kwagh u yange ver ishigh u ôron ken ikyo@@ kwaghôron i sha injakwagh na i Or@@ s@@ am@@ aria or@@ wan@@ ndor laa ? N@@ om U In@@ j@@ aa Anmgbian ve u vesen lu i yilan un iti ér H@@ u@@ go , un yô , kwagh hemba gban un u timen sha kwaghfan u taregh man gba@@ duen tseegh . 8 : 21 ) Kpa sha ayange a ase ne di ye ? U@@ ̱ môm ka Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ cor@@ por@@ ated . ( Yesaia 11 : 1 - 9 ) Er m fe akaa a mimi ne shi m lu wasen mbagenev mer ve na akaa ne jighjigh ne , saan mo iyol kpen kpen . Ôr Mbaromanu 8 : 6 . Solomon yange fatyô u zungwen a mba ve lu sha ikyev na la sha ci u nyi ? ( Mateu 5 : 11 , 12 ) Kwagh u Yesu a er ne kure sha mbadondon un mba tsuaa mbara . Aôndo nenge ak@@ ombo a civir nena ? * Gba kpee u or u i sar nan u hingir or@@ pasen kwagh u Tartor la , kua mbacivir Aôndo mbagenev cii , vea na jighjigh a a@@ kper@@ an shio ér mimi je Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo . Kwaghôron u Ar@@ th@@ ur B@@ on@@ no ‘ Ne na Yesu Kristu jighjigh kpa ? ’ We kpa alaghga i y@@ ese u hen tsombor u mbacivir Yehova Aôndo , di er agumaior a se er kwagh u a la nahan . Gba u ior kpishi mba ve lu a mfe u kwagh@@ maan vea na ayol a ve sha u eren tom u maan kwagh ne ve , a fatyô u maan ajiir ne cica cii ye . Ken mpase u sha mnenge u sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in la , Yohane nenge a “ Wan@@ iyôngo tile sha u@@ wo u Shi@@ on . Yehova kaa a vese ér aluer akaa a aa wase se u sôron mlu wase vea Aôndo la hemba gban se ishima yô , akaa a iyolough a kwagh a gbe se a mi la aa ban se ga . — Mateu 6 : 24 – 33 . Gbenda u Dedoo u S@@ ôron M@@ zeyol Er mkur u tar u Satan ne a z@@ ur@@ um hegen kpishi yô , se fatyô u kaan ser tugh za kpishi , nahan gba u Mbakristu vea nôngo kwagh kpoghuloo sha er vea za hemen u lun kp@@ er yô . U tesen ikyav yô , tôô ase wer doo u iyol ga , nahan ort@@ wer za karen we akaa yô , a yila u ken af@@ ishi na , a pase u zayol wou la sha mimi , a kaa a we ér : “ Nenge , gba u u er kwagh sha angev ou mb@@ un fe@@ fa . Shi a kaa ér : “ I@@ ce yen i sha it@@ you kpaa , i ôr i cii . ” Doo u a eren iniongo i M - umbur ne kwa me sha er a za hemen u umbur ku u Kristu ? ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Shi ngi i wase ior u dondon kwaghwan ne , ér : “ De hingir nen inja i môm a tar ne ga , kpa i̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen sha er né kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” 1 : 17 ) Uma u se lu a mi la kpa , ka iyua i injaa i Yehova a ne se yô . Akaa a d@@ an@@ en ior a a lu ainge yô , ka tele@@ v@@ ishen u nengen man an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o kua u keren akaa sha In@@ tan@@ et . Aôndo soo ér se za hemen u taver ken jijingi sha u v@@ aren a na shi suen ityom kposo kposo i nongo na u lu eren la . Bibilo i í gem vough , sha gbenda u a taver or u ôron kaven ga ne , ia wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ken tar u B@@ ul@@ gar@@ ia u fan Yehova . Tsô Aôndo ôr Samuel awashima na u yange vande ôron ér una tsaha ya u E@@ li la . Se mba a vangertiôr ser Mbakristu mba ken Roma mbara yange ve ungwa kwagh u Paulu ôr a ve la shi ve sôr inja ve kpaa . Bibilo taver se ishima ér se hen kwagh u mbacivir Aôndo sha mimi , nahan se “ kav . . . jighjigh ve u nan ” la . Doo u se dugh isharen i lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la ken asema a ase kera sha ci u nyi ? Kwagh ugen yô , lu tse@@ vaa . U@@ umace mba er so@@ so nahan . Er se fe ser Yehova suen mba angev mbu ker ve la nahan kwagh ne taver se ishima ga he ? — 2 Kor . Nahan cii kpa , Noa gba t@@ so , shi ci@@ gh@@ ir ishima ta mbagenev icin ér M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee ma van , nahan a war a@@ ah@@ e la vea tsombor na . Anmgbianev mba eren batisema , mba ve vi@@ e ken mimi la , ka udi@@ ak@@ on man mbatamen , mba ve lu eren tom sha ci u mbagenev ken tiônnongo yô . Mba@@ yev mbagenev ka vea ng@@ ur@@ en vesen yô , i seer nan ve ian gb@@ ang@@ es@@ aa , i de ve ér ve er sha ishima ve . Ngeren ugen u i nger ken inyom shon yô wase ior u fan ér hanma or u nan soo u eren kwagh sha ishima i Aôndo yô , gba u nana dondo tindi u Bibilo i we ér , “ se wanger . . . ayol a ase sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii ” la . Er kwagh sha kwaghfan shighe u ú lu pasen kwagh sha uya uya kpaa . I ver iyange i me@@ men la sha ci u icombor i̱ civir Aôndo shi i̱ eren msen shi i̱ gbidyen kwar sha A@@ tindi a Aôndo . Kwagh u mba tesen ér or due ken iny@@ am@@ to@@ ho ve kaan ér a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a uma due iyol i a la ka i@@ gb@@ ong@@ or jighilii . ” [ Mkaanem ma sha peeji 4 ] Inja na yô , mba ve lu “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la vea lu ken iengem i Kristu shi vea ya icivir a na imôngo sha . Mba ve lu “ iyôngo igen ” la di , vea zua a uma u tsôron ken Paradi@@ so shin tar . ​ —⁠ Luka 12 : 32 ; Yoh . 6 : ​ 40 , 47 ; 10 :⁠ 16 . ‘ Y@@ e@@ h@@ u pav an@@ ib@@ u@@ av mba z@@ en@@ aria mba ve lu ken Betel kua ken D@@ an la ga . ’ Ka Or@@ gban tswen a lu iwanger i mimi ye . I tsu@@ am ér m lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci , kô@@ m@@ ati@@ i ne lu u hiihii u ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . 28 : 16 ) Mba ve war fan kwagh u Bibilo i er sha kwagh u isholibo la yô , alaghga loho u sha kwagh u Yesu la ua lu ve kwagh u he ga . ( 1 Kor . 12 : 26 ) Ka sea eren a mba@@ beenyol sha dooshima yô , se lu tesen ser se mba dondon kwaghwan u Paulu ne , ér : “ W@@ asen nen ikyav ayol a en , ka nahan man né er sha tindi u Kristu vough ye . ” — G@@ al . ( a ) Mba@@ aie mba yange i er ken E@@ den la ve lu inja nena ? 5 : 10 . Aluer se er nahan yô , zum u se tagher a mbamlu mba taver je kpa se tile dông , se ungwa imo i Aôndo shi se hendan a Diabolo kpaa . ( 1 Tim . 2 : 9 ) Aluer se mba wu@@ h@@ an iyol “ sha kwaghfan ” yô , se lu henen sha kwagh u a doo se la tsô ga . Se wa ikyo sha mnenge u mbagenev kpaa . Ve lu gban ah@@ on sha nyi ? 26 : 6@@ 9 - 7@@ 5 . 31 :⁠ 24 . Diabolo yange gba ah@@ on sha ityôkyaa i i ne ve á civir Aôndo yô . Yobu yange fa ér kwagh ngu nahan ga . Nahan kpa , mba uma sha ci wou , ken ashighe a ican je kpaa . ( Mpa . 12 : 12 ) Shi a gba u vea er tom ve u pasen kwagh la sha shighe u “ ayange a masejime , ” a aa iv a “ ashighe a ican ” la . — 2 Tim . Kwagh u ve fa sha kwagh u Yehova la wase ve u fan kwagh u a soo man u a soo ga yô . Nahan kpa , kanyi ia lu he ’ shighe la ? Kwagh u una wase se yô , ka u umbur igbenda kposo kposo i jijingi u Yehova a eren tom la shi gbidyen kwar sha mi . Or@@ ya wam ngu a na ônov asev ian ér ve za mbamkombo mba kwaghaôndo wam vea mo , sha ci u doo un er i lu akaa a dedoo tseegh i tesen ve ker nahan . ” Shi taver mba ve civir Aôndo a na imôngo la kpa ishima ér ve dondo ikyav na la . ( Aer . 20 : 20 , 21 ; 1 Kor . 7@@ 1 : 16 - 18 . Kwagh ugen kpa ngu u a lu hange hange u Paulu a er se kwagh sha mi ken kwagh u á wa Mbakristu mba ken Roma la yô . ( Mateu 1 : 12 ; Luka 3 : 27 ) Alaghga Pe@@ d@@ aia yange kpe kô@@ ugh , nahan S@@ heal@@ ti@@ el y@@ ese Ser@@ ub@@ a@@ bel . Sha mimi yô , gba u se waan ishima a mbam@@ yen mba se uumace se lu a mi la man am@@ een kposo kposo , nahan kpa gba u shi se na anmgbianev asev mba nomso man mbak@@ asev jighjigh tsung je shi se wa ve ikyo kpishi je . Kwagh u ôron ga@@ gh la , shin aluer i ôr un ka sha mfe ga je kpa , ka a nyoon ken ishima tsung . Kanyi se fatyô u henen ken inja i Habak@@ u , er i tese ikyav ke ’ Habak@@ u 2 : 1 laa ? ( 2 Pet . Yehova nengen mba ka ve pav ivaa sha ityôkyaa i Ruamabera a lumun a mi ga la nena ? Peteru wa kwagh ér : “ F@@ a nen er ishima i wan i Ter wase la i lu myom yô . ” ( Luka 1 : 7@@ 8 ) Er nan u hen kwagh u u er ve u seer kporom ikyua a Yehova ga ? [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 15 ] Er ort@@ yom la ôr nahan , kwase u M@@ ano@@ a mar wan nomso , iti na ér S@@ em@@ son , u a ze iti ken Bibilo yum la . Aluer se mba cian Yehova yô , kwagh ne una wase se se hemba lun a ishima i ungwan kwagh nena ? ( Ekesodu 34 : 6 ) Ruamabera ôr kwagh u mimi u Yehova c@@ iligh c@@ iligh je . ( Yakobu 1 : 5 ) Shighe u se soo u tsuan kwagh u se er yô , se fatyô geman hen Yehova vangertiôr ser a na se kwaghfan u una wase se u tsuan kwagh u injaa yô . Icighan Kwagh@@ wan U@@ gen Yange gb@@ aan uwer u wuese Yehova shi su@@ ghun un ga . ( Luka 21 : ​ 25 - 27 ; ôr Marku 13 : ​ 24 - 26 . ) M@@ k@@ ur u kwaghôron u profeti ne una kua u@@ ivande man akaa a kpilighyol a a lu eren sha kwa@@ v@@ aôndo kpôô kpôô yôô ? Kpa Yesu ta ve icin sha kwagh u ka a na or hingir u za eren idya la , ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . Shi m fa mer , aluer nom@@ om hen Bibilo yô , a wase un u geman inja . ” Aluer ij@@ en ia kôr or@@ ihyom wou yô , na nan kwaghyan , aluer im@@ ura ia kôr nan kpaa na nan kwagh@@ man , ka sha gbenda ne man ú haa nan ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger sha it@@ you ye . 16 : 14 ; 18 : 11 , 25 , 28 , 29 ; 19 : 10 , 11 ; 20 : 32 , 33 ; 22 : 16 - 19 . 23 : ​ 1 , 2 ; Ru@@ tu 1 : ​ 3 , 12 . • Se fatyô u palegh u vihin icighan jijingi ishima sha nyi igbenda ? U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l ka ijiir i g@@ wer@@ g@@ we a ngee her kpishi yô , ka ijiir i ahumbe a shin zege@@ mnger a nd@@ ôh@@ ôr a k@@ ôn@@ don sha shi a ve a ura man av@@ ure kpishi yô . Er se fe ser Tartor u Mesiya hii u hemen sha hegen , shi se mba sha “ shighe u mkur ” yô , doo u kwagh ne una bende a vese nena ? Yehova u a “ ongo msen ” la ngee a akaa a eren je u una k@@ an shio u ungwan mbamsen asev ga . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Er se fe ser mbatyomov mba ve lu a kwaghfan shi ve lu a agee mba suen se ken tom ne nahan , kwagh ne taver se ishima ga he ? ( Mpase 12 : 9 - 12 ; 20 : 1 - 3 ) Hii shighe la je , i seer u tôvon mbadondon mba Yesu mba i shigh ve mkurem la a ican . Yehova karen se sha ci u nyi ? Er m lu dondon akaawan a Bibilo yô , saan mo iyol shi m zua a be@@ m@@ shima kpaa . An@@ ti@@ or u i ker nan nyôron ker yô , a wua nan man awambe a nan aa lu sha ityough ki nan . ” ( Mbaefese 4 : 13 ) Doo u se taver ve ishima shighe u i gbe u se er a ve nahan la sha u ve mban ne vea fatyô u hingir Mbakristu mba ve vi@@ e yô , amba a apostoli Paulu yange nger kwagh ve la , ér : “ Kwagh@@ yan u taver yô , ngu sha ci u mbag@@ anden , ka ve mba ve er tom sha mkav u ken ishima , ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” — Mbaheberu 5 : 14 . Heela tseegh ga , Bibilo ôr se orgen u í fe@@ ese nan í ze a nan sha , Sha u sha utar la ga saa Paulu tseegh , shi ka un kpaa á er se mpase u sha mnenge ne ye . Á umbur ve imba Aôndo u un lu yô . 7 , 8 . ( a ) Ka nena i@@ gbe@@ tar i ne se atô@@ akyaa a se suur sha Yehova ? Ior kpishi mba dondon nongo u Iserael u Aôndo la nyian 7@@ ,@@ 3@@ 1@@ 3@@ ,@@ 1@@ 7@@ 3 ( Ôr Mbaromanu 5 :⁠ 8 . ) Ka ve nôngo ér ior kpishi ve dondo ve , man ka ve er kwagh ne sha u samber a atesen a sha “ at@@ ser@@ egh ” shi ka ve ‘ kôr akaa agen ken u@@ icighan@@ mba@@ ur@@ u@@ amabera ve goo@@ m a mi ’ sha u i zua sha mbamhen vev yô . ( 2 Pet . Akaa a ken Bibilo a se time sha mi ne shi tese ér erdoo ka kwagh u or ka nan kar a ishima i nan nan er sar sar , i lu sha mk@@ ighir ga yô . Pro@@ feti ne ma sôn Yehova ér a seer tan un iwanger sha kwagh ne , kpa Bibilo tese ér yange er nahan ga . 3 : 15 ; 5 : 31 ) K@@ era yô , u vande yan ikyar a Or@@ gban we ga , shi u lu a ishimaverenkeghen i mimi kpaa ga . Davidi u sha ayange a ngise u un kpa veren ashe a Aôndo sha u a̱ na un tahav la nger ér : “ T@@ ER@@ E , ver ato sha akaaôron am ; ver ishima sha m@@ to@@ gh@@ ol wam . Ver ishima tsô ú nenge asorabo a upristi mban de í lu eren “ ken iyou i aôndo ve ” la ! Shi se palegh u eren asorabo a se de la . Paulu wa se kwagh sha kwagh ne doo kpen kpen , a kaa ér : “ M ngu kaan han@@ mô wen . . . mer , nana̱ de nengen sha mlu u nan i̱ hemban er ma nan nenge la ga , kpa nana̱ nenge sha mnenge u mimi . ” Yange hii Ity@@ esen na i sha U@@ wo la sha u pasen ve ér , or nana zua a msaanyol u mimi sha u yan ikyar i dedoo vea Aôndo . Or@@ t@@ yom u Aôndo ne na un kav mpase u sha mnenge la , shi pase un wang ér Yehova ungwa mbamsen nav , shi a kaa a na ér a “ doo ior ishima kpishi . ” a . “ U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , tom u kwaghpasen ne ng@@ um kwagh u z@@ ange ga . M ngu a Bibilo yam heen , wea lumun yô ôr ivur ne . E@@ ri@@ c : I kaa ér , “ Hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan , kwase kpaa , a̱ cia nom u nan . ” Hen shighe la je hii u eren msen ér Yehova a wase un . Yesu yange fa er kwase la a lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol shi a gbe ican yô , nahan a nenge ér iyua na la ngi a inja kpishi shi a wuese i kpaa . Kpa aluer se time ken Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la yô , se nenge ser hanma or u nan nenge u civir Aôndo cii kenger nan dang ga . 9 , 10 . ( a ) Ka an se hemba soon ser se eren kwagh a nan sha mimi ci@@ ilii ? U tsaase ior ken mbamkombo sha ci u tom@@ shir@@ en Kpa , aluer ortamen u ken Kristu nan nenge or u ken tiônnongo nan ngu nôngon u undun “ kwagh u doon , man kwagh u perapera man kwagh u mimi ” kpa nan cia ér nana va vihi or shon ishima , nahan nan kera wa nan kwagh ken Ruamabera ga yô , nan ngu eren erdoo a nan ga . — Mbaefese 5 : 9 . ( Ôr Pasalmi 48 : 1 , 2 , 9 , 12 , 13 . ) Kpa ne yô , ne gema a mi , hingir b@@ ar u mban@@ um@@ un@@ ior . ” — Marku 11 : 15 - 17 . A gba u una taver ishima ve una er kwagh ne ye . A@@ gu@@ su@@ tu 9 - 15 , 20@@ 10 u A@@ gu@@ su@@ tu 8 , 199@@ 7 , sha itinekwagh i i kaa ér , “ Your K@@ id@@ ne@@ ys — A F@@ il@@ ter for Li@@ fe ” la . Hi@@ ihii yô , yange gba u a nder Yesu Kristu shin ku sha er una za na Aôndo injar i nagh ku na sha ci wase la yô . Jighjigh u nan u Timoteu la una wase se u taver jighjigh u nan wase nyian nena ? 6 , 7 . ( a ) Kanyi ior mba sha ayange a Noa la fa ga , man ka kwagh môm sha ayange ase ne nena ? Kpa , kwagh ne gema tese ér shighe wase ne kaha kposo a hanma shighe ugen cii . 3 : 15 ) Yohane yange nger mpase u sha mnenge ne , anyom kar u@@ deri imôngo kpa , Roma , u lu ityough ki sha at@@ ar@@ atar ki inyam la , za hemen u hemban tahav sha tar cii her . Hen mbagenev kpishi yô , kwagh la tseegh kpa tese ikyav i i kom ve yô , ér a̱ shi nan kpa Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu keng . W@@ ea lu anmgbian u yange u lu ortamen man u va kera kuma u eren tom la hegen ga yô , iyol i de kp@@ een we ga . Doo as@@ ande a mba i shigh ve mkurem , a a shi shin tar la kpishi u fan ér ica a gba ga tsô vea za kohol anmgbianev vev mbagenev mbara sha , kua Yesu Kristu u a vese ve la kpaa . ( Ekesodu 8 : 23 , 24 ) Shin er mfe u yange ve fa mba@@ awashima mba Yehova la vese ga nahan kpa , kwagh u yange ve fa dedoo yô lu un ne , ér : Mba@@ aôndo mba Igipiti k@@ an shio u kuran Mbai@@ gipiti , kpa Yehova yô tese tahav nav sha ci u Mbaiserael . I@@ ca kera gba ga je maa mbatomov nav zua zwa wua un . Gba u una gbaa kuran hanma shighe tsô . ( b ) “ Ikyav i Wan u or ” la ia lu tesen nyi hen ior mba Yehov@@ aa ? A ngohol ave ahar . Nahan kpa , mbam@@ tsera mba ken ian i Yehova a ne uumace ér ve hemen ayol a ve la . Kpa , taver mo kpishi u den aeren am a bo la . Hen sha kwagh u anmgbian u kwase u beenyol E@@ the@@ l , un ngu ken iy@@ aagh ki nengen sha mba@@ beenyol . Se fa ser mbaihyomov asev vea fatyô u eren se kwaghbo u tsan gbem sha won ga . Ver ase ishima sha mkaanem ma apostoli Paulu man , á kaa ér : “ Se yô , se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za saan ishe ga , kpa se mba mbananjighjigh sha er uma una war yô . ” M lu a mbampin kpishi sha kwagh u m lu ôron la . Inja i iti i Solomon la jighilii yô ér “ bem . ” ( Yesaia 43 : 10 ) Sha mimi yô , a fatyô u karen iwuese i anmgbianev mba nomso man mba kasev mba@@ beenyol man mba ve lu u@@ ange shin mba ve lu gb@@ on gb@@ on ga la sha iyua i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol er la . Sha ci u any@@ iman a yange ve gba ayol a ve la yô ve lu yangen m - er@@ tom u icighan jijingi u Aôndo , gadia ngu a va a mzough man bem . 16 : 41 , 4@@ 9 . Kanyi i lu erdoo ? H@@ ide ta@@ mber hen sha kwagh u Bibilo i̱ lu ts@@ eng@@ an ôron ne yôô . Er i tsengaôron nahan , Tor u Aôndo a tsegh un la “ una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . Inja na yô , gba u icighan jijingi una hemen we ken akaa a u eren ayange ayange la . “ M nenge ik@@ ighir i hanma kwagh u vough cii , kpa tindi Wou yô , gb@@ ange@@ se kpishi . ” Ka ityesen i nyi yange gba u a na mbap@@ asenkwagh u T@@ ar@@ tor@@ o , man ka makeranta u nyi u wase ve ve hingir mba@@ fan ityesen tsema tsema ? Akaa a yange vande eren la tese ér una er kwagh nahan keng a b@@ unde ga . 2 : 1 - 6 ) Shi kwagh ugen yô , jijingi u Aôndo ngu sha tiônnongo u Kristu . I ôr kwagh u Yerusalem ér ka kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u a lu v@@ aan nom na man ônov nav yô , nahan a pine ér : “ Shin ma ican ngi er ican yam ne kp@@ a@@ ou ? ” Doo u se time se fa er se er ve se tese iwuese sha kwagh u Yehova man Yesu ve er sha ci wase la . — Ôr Yohane 3 : 16 ; 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 . “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande . ” — Yeremia 17 : 9 . T@@ egh te@@ gh tsô Timoteu va de ashe a cian a yange lu yangen un u pasen kwagh la , nahan hingir u pasen mbagenev loho u dedoo u sha kwagh u Yesu Kristu vangertiôr . I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 8 ( zwa Buter ) ( Yoh . 10 : 16 ) Bibilo tese ér vea va lu shin tar ne i@@ gbe@@ ke@@ ke . Nahan kanyi ia wase noov man kasev ve ivaa ve ia doo , shin er Satan a soo ér kwagh a lu nahan ga kpaa ? ( Mpase 12 : 12 , 17 ) Shi Satan ngu tan num sha hanma or u nan te ikyaa a “ vor ” la cii . Or ne kaa a Mbayuda mba ve lu ke ’ ic@@ ile i K@@ re@@ ta la sha z@@ wan@@ yo@@ h@@ on ér un ngu mes@@ iya , nahan una yima ve una due a ve ke ’ mk@@ ighir kera . Shi se lumun kpaa ser ka sha a@@ jir a mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba lun a shin shima ve k@@ ur sha mimi la a ne ve se zough a ian i civir gbar gbar ye . Kanyi yange i na ve mimi doo u ishima ? Yesu yange tese ior nyi sha kwagh u Tindi ? “ Kape i lu ishima i Ter wen u A lu Sha la , u mb@@ akiriki mban , mô ve nana̱ saa ga la . ” — Mateu 18 : 12 - 14 . shin ka mfe u lun a mi ts@@ ú@@ s@@ é@@ è laa ? “ Nenge F@@ o@@ to La ! ” Yehova una pine mbamaren mba ken Kristu kwagh sha ufoto mba vea de ér i nenge hen uya vev la . Aôndo iyol na ôr kwagh u tesen ér kape i lu vough je la , ér : “ Mo TER M gem kposo ga . ” Se@@ kar@@ ia 6 : 12 , 13 ts@@ eng@@ ap@@ asen er Yesu kpa una er tom u vesen sha u wasen mcivir u mimi a samber sha won cii yô . D@@ ugh u eren iyua sha iny@@ ar jighilii kera kpa , igbenda igen ngi i or a fatyô u suen tom u Tartor u i lu eren tar sha won cii ne yô . Se zua a mlumun sha mpin ne u una seer taver jighjigh wase yô , ken Pasalmi 70 . Ishim@@ a@@ wan i Yesu la ngi se a inja nyian , gadia Paulu kaa ér : “ Ka nahan man i zung@@ w@@ em mhôônom ye , ka sha u Yesu Una tese ishimawan Na cii ken mo u m hembe ne , i̱ hingir mbagenev ikyav mba vea mase va nan Un jighjigh sha u zuan a uma u tsôron yô . ” — 1 Timoteu 1 : 16 . Anmgbian ugen yange kegh hemba anyom pue cii , i va na un ortamen ye . N@@ ôngo h@@ ime nen iy@@ ongo la sha er bem una lu ken tiônnongo kua mzough kpaa yô . K@@ ar fa kwagh u Aôndo a lumun un yô Mbakristu mba ve eren idya shin iji@@ mba a m@@ ge@@ m@@ shima shio yô , vea “ ya dyako u Tartor u Aôndo ga ” ; ‘ kwar ve yô . . . ka ku u sha uhar . ’ 4 , 5 . ( a ) Yehova eren kwagh sha mimi nena ? Nahan kera kpiligh iyol er hii ve mbahenen umbur mkaanem ma Davidi zum u ve nenge kwagh u Yesu er ken tempel la ga . • Kanyi akaa se e̱r sha al@@ ô sha al@@ ô ve tom wase ua ume at@@ a@@ ma ? ( Yoh . 13 : 35 ) Peteru shi ôr kwagh u aeren ase a “ civir Aôndo ” la , inja na yô ka akaa a se eren sha u seer taver ikyar i se ye vea Yehova la . Ka sha dooshima se cii se hingir u lun uma ye , sha ci u lu dooshima u t@@ angen iyol ga u Yehova la na un gba se ye . A@@ ny@@ iman ve ne lu sha kwagh u or@@ m@@ ishen u sha utar u i yilan un ér Marku la . Mayange nana fatyô ga . U tesen ikyav yô , m lu u Aberaham vea H@@ ag@@ ai man S@@ ar@@ ai la tese kwagh u mlu u Yehova vea ikyurior i Iserael , man vegher u nongo u Aôndo u Sha la . ( G@@ al . Ka i umbur ku u Yesu a nyi man nyi , man akaa shon tile sha ityough ki nyi ? Heela tseegh ga , akaa shon tese dooshima u vesen , u Aôndo a lu a mi la . Nahan alaghga se pine ser : Bibilo tese kwagh u ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar la je kpa ? T@@ erem man ng@@ ôm yange ve mar se uta@@ ankar@@ uhar , mban@@ om@@ so un@@ yi@@ in , mbak@@ asev di utar . Nahan m vese hen tsombor u ior ngee her yô . Er hanma gomoti a lu a ior sha ikyev nahan , kape Tartor u Aôndo kpaa u lu je la . D@@ ondo Ishim@@ a@@ wan i Yehova La , 2 / 1 Hen shighe la se hide se hen sha akaa a dedoo a Yehova a ter sha a vese la cii , nahan se kpa se kaa ser : “ A cii i kure [ se ] a vough . ” Mbamaren kpishi mba ve eren nahan la mase kaven ér ieren ve ne na yô , wan ve la hingir u y@@ eren ve kwagh u a lu jim la . Aluer m tu@@ h@@ wa icighan jijingi yô , m gema ishima sha isholibo yam la sha mimi kpa ? Se ôr nahan sha ci u nyi ? Mbat@@ amen vea fatyô u wasen Mbakristu mba ve lu a mbamzeyol ken ivese ve la nena ? ( Pasalmi 19 : 2 ) U@@ sha mba pasen kwaghfan u Aôndo man tahav nav mbu gb@@ an@@ akaa sha use use man hanma tugh kpaa . Shi se fatyô u wan ago@@ yol u va lun ken tar u he la , sha u wan ishima zum u i ny@@ ô@@ ôso mkav wase sha kwagh u mimi u Bibilo i tese yô . Ú er nan ve ior vea nenge m@@ ze@@ hemen wou ken tom u pasen kwagh laa ? Yange una soo yô , ma kaa a wanakiriki u Aberaham la ér : ‘ E@@ i , me fatyô u p@@ aven a wan wam u kwase u a lum uwegh ku y@@ an@@ egh ne ga , a̱ lu a mo heen ikyua . ’ T@@ ôô wer ka we u lu N@@ at@@ an ye . ( b ) Aôndo yange nenge u@@ iniongo mba í eren ken Iserael sha ayange a Tor Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha U@@ har la nena ? TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R G@@ EN@@ ES@@ E 3 : 1 - 24 . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 7 la . ) Yehova tesen se kwagh u se er la , ken ityakerada ne . Alaghga ú fatyô u nan iwasen i sha iny@@ ar shin ma iwasen igen jighilii ga sha ci u mgb@@ e u ú gbe ica a nan la . ( Yakobu 1 : 17 ) Sha hanma sev yô , ka se wuese Yehova er se lu uma yô . Alaghga ken ityar igen Mbakristu vea lu ker bem bem sha an@@ shighe kpuaa , nahan kpa , ica a gb@@ aan ga yô maa tôv@@ ac@@ an una mough num a ve . Se fatyô u tesen imba ikyo i wan la sha mbau@@ ange mba se fe ve sha ati la kpa ? Er tagher a atsan man mbamtaver kpishi nahan kpa , a za hemen u civir Aôndo sha mimi her , shi mayange uma due un ishima ga . Kape se mbagenev kpishi kpa akaa a er se ke ’ uuma asev a ka sea umbur ve kunya u kôr se a ayol a ase je la , lu@@ ̱ ashighe a alaghga mciem ta se iyol ab@@ ur@@ ab@@ ur nahan se kera tile sha mimi vangertiôr e̱r yange ma se soo ser se tile la ga yô . Ma i na ve m@@ sô@@ rom ma nyo@@ h@@ on shi ma i ku@@ h@@ wa ve zan zan ma i yem a ve ken ya ve . D@@ ugh ior mba i yer ve ken Ruamabera sha iti i Yesu la sha yô , Or@@ yuda u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , Jose@@ ph@@ us , nger ati a iorov mbagenev 12 mba i yer ve sha iti i Yesu yô . U fa u eren kwagh a inyaregh sha inja Yehova yange er kwagh u ior kpishi ver ishima ér una er cuku kpaa ga yô . Ka hanma shighe ka i hemba lun ve z@@ ange u keghen ato a vese ? Ma ican shin ivande , kua ku u wan na u i@@ unda je kpa , fatyô u geman ishima i F@@ ar@@ a@@ o ér Mose lu lamen a na sha indi i Yehova ga . Anmgbian S@@ pl@@ an@@ e kaa ér , “ Aluer u ngu a zayol vea or yô , hide tema inya nger aeren a or la pue a a doo u ishima yô . Ken inyom i 199@@ 9 la , se tagher a mzeyol ugen . 12 : 1 , 5 , 9 , 17 . ( Ru@@ tu 1 : ​ 16 , 17 ) Aôndo yange doo Ru@@ tu man Na@@ omi ishima je zua ga , man lu dooshima ne bende a gbenda u ve eren kwagh ayol a ve la ye . Aluer m@@ taver u uma ne ngu pan@@ den yangen we iember yô , hii nan ú nôngo ú tôv ú nenge shin aluer ú fatyô u zuan a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha u ny@@ ô@@ ôso iyol sha akaa ag@@ enegh ga ? ( Amo@@ shi 7 : 14 ) Í mar un lu wan u profeti ga , shi í na un ityesen i profeti kpaa ga . Ikyav i tesen yô , Yo@@ ab@@ i kur@@ utya u Davidi yange wua Ab@@ in@@ er , anmgbian u Saulu . Nahan ij@@ ever@@ ahumbe ka ia kar b@@ a@@ veraa je kpa u m@@ ô@@ ugh ga . Aluer se kure ikyaa nahan yô , se nenge ser or@@ ya la er kwagh shami ga shi lu a dooshima kpaa ga . N@@ ga gbenda u uma u akuma akuma man uma u wasen , u a bende a uuma asev sha igbenda wuee sha er se zua a mtsera yô . Tsô ior hii u nengen an@@ za a dedoo a mbayev mba kwase ne lu a mi la . T@@ ôô wer , m va kaa a we mer m hemba ng@@ un a agee a we . Paulu nger sha kwagh u “ anmgbianev mba aiev ” wener : “ An@@ shighe môm tsô kpaa se kera rumun u nan ayol a ase sha ikyev ve ga , sha er mimi u i@@ vangeli a̱ lu a ven her gbem ” yô . ( Yesaia 21 : 7 , 8 ) Or@@ kuran ne eren as@@ enge aa tom kura na ga ! ▪ “ Eren Nen Kwagh Ne sha u Umbur Mo ” A kaa a ve ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ihy@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , iyange la i̱ de va bu@@ lun ne er kwagh@@ h@@ ônon nahan ga ; gadia kape ia va bu@@ l a bu@@ l ” je la . — Luka 21 : 34 , 35 . A@@ m@@ n@@ on Sha ci u nyi ? Sha ci u Satan fa ér wan@@ iky@@ und@@ an ne una vese a hingir Mesiya u i tôndo zwa a mi la . M@@ lee yô i l@@ ôô ve ke ’ m@@ he@@ e sha shighe u ku@@ ugh , kpa i gema i nder ve ka kwagh u a lu u h@@ ôôn ga , u a kera lu a isholibo kpaa ga yô . ( Ôr 1 Utor 3 : 10 - 14 . ) Nahan ve kaa a Iserael u ken jijingi ne ér : “ S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ” Sha nahan yô , i kav inja i iti i Yehova la ér “ G@@ em Ne Kwagh Lu . ” U ngu zuan a iwasen sha mi tsembelee kpa ? ( Ôr Genese 19 : 15 . ) Shighe kar yô , m wase tom u seer maan af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or la . Ka ieren i Mkaanem ma Aôndo ma lumun a mi yô . M@@ s@@ ende ka aie shin ma kwaghôron u vihin tsung u i er sha iyol i or sha u a vihi nan ityough a orgen yô . Ka wea ungwa iti i Mose nahan , ka nyi ngi i va u ken ishima ? ( Mbagalatia 5 : 22 ) Er se vande ôron ken kwaghhenen u a kar la nahan , se war zuan a mlumun sha kwagh ne ken kwagh u Yohane á nger la , á kaa wener — tar ngu sha ikyev i or u ken jijingi u wan ts@@ wam , ka Satan Diabolo je la . Ish@@ ember i “ er tom ” man “ ho@@ h@@ g@@ or ” la ngi tesen ér gba u se za hemen u nôngon kwagh . Sha nahan yô , ngu yaren tom a akaa a se nengen a mi man a se ongo la , sha ci u ka sea nenge kwagh shin sea ungwa kwagh yô , a nyôr se ken ishima jighilii . I@@ b@@ aver igen kaa ér : “ Anmgbianev mba ken a@@ vegher kposo kposo a tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or cii ve kohol akaa a nan m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol . U fatyô u ôron mo gaa ? ” ( D@@ an . 6 : 4 ) Shi gba u se umbur kwaghwan u Paulu wa Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la , ér hanma il@@ ye@@ egh ki “ iyol i Kristu ” yô ki sha ci u alegh agen la , man gba u k@@ ia lu ken mzough vea mbadondon Yesu mba mimi mba i shigh ve mkurem la . ( Ef . Kpa iorov mba uhar mban tile dông , shi ve suur sha Yehova . — N@@ um . ( Pasalmi 1 : 1 - 3 ; Anzaakaa 2 : 1 - 9 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 , 18 ) Nan kohol imôngo vea mbananjighjigh mbagen nahan nan zough a iwasen sha mbam@@ ne man m@@ ser@@ akaa u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a lu nan la . ○ R@@ ah@@ ab@@ i yange zamber a mbam@@ k@@ er@@ ev mbara ve er ityendezwa a na ér nyi ? Aluer mea soo yô , me fatyô u henen M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi been , maa alaghga a t@@ indi@@ m u za eren tom u m@@ ishen . ( Pasalmi 1@@ 45 : 12 ) Ú keren shi ú yaren tom a aan a a dugh la tsema tsema sha u pasen ior kwagh u tartor u Yehova kpa ? Ior Mba Yange Ve N@@ ger Kwagh u Yesu La , 7 / 1 4 : 11 ) Yehova hingir Or@@ gb@@ an@@ akaa sha u pasen ieren na i dooshima i i hembe duen tseer tseer la . 1 : 14 ) Mbat@@ yomov ver se ikyav i dedoo kpen kpen i ia wase se u civir Yehova vea mbagenev ken mzough , er ikyum@@ utya i i tsaase i tsembelee nahan yô . — 1 Kor . Shighe u m hingir ic@@ ôr - kwagh ken a@@ yem a gban sha ag@@ u@@ g@@ u la , Mbashiada mba Yehova hii u lamen a shi@@ ôr yam , u i yer un ér E@@ vi@@ ja ( u va hingir kwase wam la ) . N@@ ongo u Aôndo war shi ngu vesen seer a seer shin tar her sha ci u ior mba ve lu ken nongo shon la Aôndo lumun ve . E@@ ri@@ c : Ka shami . Kwagh u uma u Davidi la tese se vighe vighe ér , saa se lumun atindiakaa a Yehova , aa sha kwagh u dedoo man u bo la , shi se tesen mimi wase sha u eren á kpoghuloo ve kwagh ne una tese ér se lumun hem@@ en@@ tor na ye . 7 : ​ 1 - 3 ) Heela tseegh ga , mbatyomov kohol Yesu ken tom u “ p@@ aven iyôngo a iv@@ o ” la . ​ ​ —⁠ Mat . Se “ rumun nen amba@@ aior ne . ” — 1 Mbakorinte 16 : 18 . Nenge er u̱ wan se ken “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo ” la i lu iveren sha wono ! ( Mat . 27 : 26 ) Kpa ica gba ga je tsô , iv@@ av i i c@@ agh un ik@@ ish@@ ing@@ uhar la bee , sha ci u Yehova nder Yesu shin ku . Hen tugh môm tseegh ort@@ yom u Aôndo la tim “ an@@ om@@ aior a age@@ egh ” a sho@@ ja i A@@ shi@@ ria cica cii , nahan S@@ en@@ aker@@ ib@@ i hide hen ya na a kunya . Kpa a ôr kwagh u iv@@ or i môm i i her sha ajiir kposo kposo shi i um atam kposo kposo yô . B@@ ish@@ ô@@ p ne yange na mlumun sha mpin na ne ga . Yesaia 25 : 6 kaa ér : “ Sha u@@ wo ne TER u ak@@ um a Sha Una y@@ ôr akuraior cii iwer sha akaa a wan ah@@ ôm , iwer i sha wain u a tse a ak@@ ase na , sha akaa a ah@@ ô@@ mough a a mgb@@ ough a m@@ shi@@ am , sha wain u tse u i kase un dedoo yô . ” U tesen ikyav yô , shighe u Yesu hii tom na u pasen kwagh ica lu a gba ga la , orgen u i yilan un ér N@@ at@@ an@@ ael yô , va hen a na . ( Mat . 9 : 9 ; 10 : 2 - 4 ) Jigh@@ ilii yô , Yesu lôh@@ ô hanma or u perapera a doo nan ishima cii ér nana dondo sha a na . Nahan a sôn Yehova er a wase un . Bibilo bugh ior mban ashe , nahan ve kera lan un kua a@@ yom a na ga . Er kwaghyan ne lu kwaghyan u ai@@ k@@ ighe u masetyô u Yesu ya vea mbadondon nav mba@@ jighjigh mbara yô , mba i yila un ér Kwagh@@ yan u M@@ ase@@ tyô . U tesen ikyav yô , alaghga ngô nana pase mbayev mba nan mba ve we g@@ anden sha la ityôkyaa i i doo u vea ôô ave zum u ve ze ken ihy@@ ungwa yô , man zum u ve ker inyaregh ave man shighe u ve soo u yan kwagh yô . Mb@@ u a fatyô u wasen ior asange asange kua ityô jimin cii kpaa . Yange i wa Mbaiserael kwagh ér ve ‘ kaha sule ve ’ ve de zende a@@ gbil@@ in@@ akaa ityô ga Sha nahan yô , cii man u kô@@ r@@ cio u hemban ieren i soon iyol you tseegh la yô , a gba u ú hii ôron Mkaanem ma Aôndo zu@@ lee . Z@@ a Hemen u M@@ aan T@@ i@@ ônnongo A wa un ikyo je he ? Ka nyi se fatyô u henen sha ikyav i Yesu laa ? ( Mpase 12 : 9 ) Un ngu “ ter u aie , ” man mba ve nôngon ér vea tsu@@ gh mbatomov mba Aôndo er un nahan la cii mba ônov nav . ( Mateu 24 : 3 ) A gbe u uumace vea nenge m@@ ve na la sha ashe ve yô , shi ityôkyaa ma i lu i tesen ve ikyav i m@@ ve shon kpa ? Yesu ngu kuran ior , zan a ve sha gbenda u uma u tsôron . Ngu eren kwagh ne sha ikyev i Mbakristu mba mimi . 10 : 24 , 25 ) M@@ lu u kundu kundu u anmgbianev la ngu a su@@ r se asema . ( Mbagalatia 6 : 1 ) Se cii se fatyô u nan sha er mzough man bem u Mbakristu la una za hemen yô sha u lun “ a iyol@@ gen@@ gese ga man a ishima i legh legh ” kpaa . 5 : 8 ) Shighe u or@@ sho@@ ja nan lu nôngon num a or@@ ihyom yô , ka i gba u nana kura ishima i nan . U fa er yange er ve v@@ ̱@@ e hingir mbamaren nav kpa ? — Se fatyô u kaan ser A@@ bel yange vande fan er ityendezwa i Aôndo er sha kwagh u i@@ yô la ia za kure ga . ( 1 Timoteu 4 : 8 ) Ú na ishimaverenkeghen i mlu u ken hemen u kpilighyol u b@@ un@@ den mayange ga la tseegh ga , kpa shi ngu ve a gu@@ da ken “ uma u hegen ne ” kpaa . 4 : 8 ; Anz . Ngu eren tom ú ú hembe cii la he ’ ityô i uumace , kpa ka ke ’ tempel u orumace a maa la ga , ka ke ’ tempel u sha ikyav i tesen la , ka m@@ ser@@ akaa u vesen u Yehova u mcivir u yange hii ke ’ inyom i 29 S.@@ W . la je la . Ne fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh kpaa ga . ” — M@@ A@@ T . U tesen ér mkaanem man ka ma mimi yô , Yehova za hemen kaa ér : “ Gadia er U@@ sha ve t@@ av sha ve gbe ica a tar nahan , kape igbenda Y@@ am i t@@ av i hembe igbenda yen la , mbamhen A@@ v kpaa ve hembe mba enev je la . ” — Yes . ( Genese 1 : ​ 27 , 28 ) Kpa shighe kar yô , Adam tsua ér una kera er tom vea Aôndo imôngo ga , nahan kwagh ne va un a ican i yan tsung kua ônov nav cii . ​ — Genese 3 : ​ 17 - 19 , 23 . A ta icin gb@@ ang gb@@ ang ér , mba i lu ve ape eren ishima i Aôndo kua i u@@ jijingi mbagenev kpaa la , mba eren kwagh u ‘ b@@ amen Ter ér , A̱ er iy@@ u@@ he . ’ Shi por@@ ·@@ ne@@ i@@ ʹ@@ a kua u n@@ di@@ ar alegh a y@@ av@@ a@@ or la ker , man u yaven a orgen shin ts@@ war kua u ng@@ iri@@ gh il@@ ye@@ egh ki y@@ av@@ a@@ or ki orgen la cii ka aeren a idya a i hembe eren sha ajiir a mba@@ a@@ sh@@ a@@ wo ve lu la . Ka ú zege@@ kwagh je u ú gema m - er u eren ishima i Aôndo la a̱ hingir kwagh u hemban cii ke ’ uma wou kpa ? Kpa doo u mbatamen vea ker gbenda ugen sha er vea wase mbagenev mba vea fatyô u zan mbamkombo ken Iyol i Tartor ga la . “ Z@@ wa u wang ” la ka mimi u Aôndo u a lu ken Bibilo , Mkaanem nam la . Ve na yô , ka inja er Yehova kuma u hemen tswen ga , ngu a ngu vegher Aôndo nahan . U wasen mba ve v@@ ôr la ve a averen hen vese cii nena ? 10@@ 3 : 10 , 13 , 14 ) Kpa gba u se umbur ser : aeren a ase aa fatyô u nyôron a vese ken kwaghbo hegen shin ken hemen . Z@@ U@@ M u orgen u i yer un ér Ro@@ ber@@ t hii makeranta u henen iyev la je , ikyav tese ér ngu a ityough . Gba u se hen sha kwagh ne zu@@ lee sha ci u aluer se fa dedoo ser Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu yô , doo u se ver ishima ser mba ve civir un vea lu ken bem man ken mzough ayol a ve ga he ? Aôndo yange er nyi sha ci u orumace shighe u Adam gba ken kwaghbo laa ? U@@ umace vea fatyô u nôngon num a gomoti u Aôndo u sha u i nengen a mi ga la nena ? Sha nahan yô , i tsua Mateu 6 : 10 ér i lu ivur yase i sha inyom i 20@@ 14 , i i lu inyom i sha 1@@ 00 i Tartor u Aôndo u hemen sha hegen ne . Ivur la kaa ér : “ Tartor Wou u̱ va . ” ( Mbaheberu 13 : 18 ) U tesen ikyav yô , mayange ve er aie ken ate@@ jir shighe u ve bu@@ m u ôron mimi kera la ga . Er nan ve mbatomov mba Aôndo ve hembe lun a tom u vesen , ú k@@ enden a kwagh u mimi sha laa ? Se@@ mb@@ er@@ ee ne , ortamen ugen pine un er i hii ve yange de shighe kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve mase kaan ér i hide a na ken mimi yô . Shin er u eren mcivir u hen tsombor sha igbenda kposo kposo la ngu a na mcivir u hen tsombor a maa iyol nahan kpa , saa hanma or nana van@@ den wan iyol sha mi ve nana zua a kwaghwan u wasen nan ye . Yange fa er Aôndo una kura un sha ikyev i mbaihyomov nav sha shighe u ku na la ga yô . Shighe ne lu ian i Yesu una tese ér una tile sha mimi hen Aôndo hanma shighe cii yô . N@@ on@@ go@@ ior u Yehova ngu eren tom u maan kwagh tar sha won jimin cii . Ka a Inja u Eren M@@ sen@@ ee ? De se nenge er Yesu yange ko@@ so ikp@@ ela i mbadondon un mba i shighe ve mkurem sha shighe u mbaapostoli la , sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior kpuaa yô . Doo u se wuese iyol hiden a mi ijime i Yehova la shi se palegh iyol@@ gen@@ gese i ka i za a or ken mtim la ga he ? Ken ngeren u dondon ne , sé tôv se fa , er atesen a aiegh agen yange hii yô . In@@ j@@ akwagh i sha kwagh u iyôngo man iv@@ o la wase se u nengen tom wase u pasen kwagh la nena ? Ng@@ ur yemen yô , a tôô C@@ l@@ ai@@ re shin mat@@ o ér una za h@@ ungwa un hen k@@ ent@@ i ugen . Een , ku u or u ú vese nan , nan doo ú ishima la ka u na or nan er akaa wue wue , sha ci u ic@@ ôgh@@ or i kwase lun la hemba di u nan kera lun a nom ga la . Ka ityôkyaa i i ne ve Yesu yange eren u@@ ivande tseegh ga , kpa pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” sha gbashima je la . Shi ka se zua a ishimataver ken mkaanem ma Yesu ôr nahan la , ér : “ De cie nen mba ve w@@ oo iyol tseegh , kpa ve fetyô u wu@@ an uma ga la ze ; gu@@ da cia nen Un u A fetyô u timin uma kua iyol cii ken Ge@@ h@@ en@@ a ” la . Yange se mough ken S@@ as@@ k@@ at@@ c@@ he@@ wan u yemen gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity sha mat@@ o . ( a ) Yange gba u Mbaiserael vea er nyi ve vea lu a ian i hingir “ tartor u upristi ” ? U na a saan mbamaren ou iyol kpen kpen . C@@ i@@ er as@@ ande a a shi her la iyol nahan a mough ér aa yem ken Igipiti , er Yeremia ta ve icin nahan kpa , ve wa ic@@ in@@ tan na la ikyo ga , ve mough ve yem . U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev kaa ér yange i gba u a s@@ ôngo wan@@ iyôngo la sha “ a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh , ” inja na yô , i lu sha shighe u iyange i m@@ ir kpa ime i lu a wa ga yô . ( E@@ ks . 12 : 6 ) ​ — 12 / 15 , peeji 18 - 19 . Ve ver ikyav i dedoo sha ci u se mba se ze mbamkombo ken A@@ you a Tartor nyian , ape ka se tema ken mkpeyol la . T@@ ime sha kwagh u Bibilo i̱ er ér se doo Aôndo ishima la . Er nan ve Yesu yange er ivande sha u geman bredi man wain u M - umbur la ga ? I@@ c@@ ombor ngi kpishi i noov man kasev ve eren kwaghaôndo môm ga yô . Ka h@@ an agumaior aa fatyô u zuan a iwasen i tsuan akaa ken uma sha kwagh@@ f@@ ana ? Bibilo ka icighan takerada u a lu a ityakerada i kiriki k@@ imi 6@@ 6 yô . Shi a seer ér : “ M eren akaa a doon Un gbem . ” ( Yoh . Ô@@ no@@ v vev mba uhar mbara cii mba eren tom u pasen i@@ vangeli hanma shighe hegen . Sha ci u iwanger la ngi pan@@ den kure kure , nahan taver we u fan . Gba u se na ishima yase sha u eren akaa a nan Yehova icivir , ka kwagh u a hembe doon u se er je ne . Shin er ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev ne i ngee yum nahan kpa , ior kpishi ka ve venda ieren ne a vaa zwa . 2 : 3 , 4 ; 2 Kor . Ar@@ te@@ mi , lu in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u doon iy@@ i@@ av . Yange í maa T@@ em@@ pel u Ar@@ te@@ mi doo kpishi shi t@@ av gen@@ g kpaa . F@@ ol@@ ake shi ôr kwagh ugen ér un ngu veren ashe keghen shighe u Aôndo una va kar a angev cii kera , sha ikyev i Tartor na la . Shighe u Mb@@ an@@ az@@ i lu hemen tar u Jam@@ an@@ i la , ve soo ér vea tim Mbashiada mba Yehova mba ken tar la keng keng kpa ve k@@ an shio . ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Kpa Satan soo wener una b@@ ume Mbakristu ve hemba veren ishima u kuren mgb@@ e ne . ( Daniel 2 : 44 ) Sha nahan yô , hemba k@@ an torough torough hegen u se ‘ su@@ se Wan zwa ’ shi se civir Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee la kpaa ! Yesu va kpen kera yô , kera lu u mbahenen nav vea kuran atindi la cica cii ga . ( Yesaia 26 : 5 , 6 ) Alaghga gar u taver sha u i ter heen ne a lu Bab@@ ilon . Ka takerada u Yesaia tseegh u ts@@ enge ôron akaa a dedoo a aa va er ken hemen ga . T@@ ime sha kwagh ne sha mimi , nahan tsua u eren kwagh u una na u hemba veren ishima sha iky@@ ar@@ yan you vea Yehova yô . • Er Yesu a lu Ity@@ ough ki nongo u Kristu yô , dondon aeren a Ter na nena ? ▪ Mba yer kwagh@@ myer u se er kwagh na ne ér nyi , man er nan i yer kwagh@@ myer ne nahana ? Se mba been makeranta u G@@ ile@@ adi yô , i tindi se ér se er tom u ningir sha ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika I@@ ̱ nôngo u lun ken hanma zwa u ior ve lamen sha tar cii . Hi@@ ihii yô , se time ase nen sha ikyav mbi t@@ omov mbi se er tom a mi ken anyom 1@@ 00 a karen ne la . Ka hen shighe la man Peteru ôr kwagh ne ye ; á kaa wener : “ Mimi je , m kav , Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Nahan kpa , Mbakristu kpishi zua a mk@@ ighir sha gbenda u vesen je zua ga . Er nenge ér tom na ngu yangen un u eren sha atesen a ken Bibilo yô , a de tom na la a hide ken tar u B@@ ra@@ z@@ il ér una za wase tsombor na u fa mimi . Kwagh u sha uhar la di kaa ér , “ hanma or u nan t@@ eren iti i [ Yehova ] yô , nana̱ pav a ifer . ” Mkaanem man taver mbat@@ im@@ en sha akaa a ken Bibilo mbagenev u kaven kpen kpen . Mbat@@ yomov mba Su@@ en Tom u Pas@@ en Loho u Dedoo Ne sha Gb@@ a@@ shima J@@ e Aôndo ka a pase se awashima na , u tesen ér un wa se ikyo , shi un ngu eren tom kpoghuloo sha ci u mlu wase u ken hemen . M@@ pin u a hembe lun u injaa u alaghga a pine yô ér , Aluer imba tindi la ngu yô , una doo ú ishima shi ú kura un kpa ? Aôndo tsengaôron kwagh u Mbaiserael mba ve “ kpo@@ gh@@ or i@@ wu@@ he Na sha mba@@ aôndo mbagenev ” la , á kaa ér : “ M@@ er yer ve ishigh Y@@ agh . ” Se mba a mgb@@ e u ken jijingi u i lu Aôndo tseegh una fatyô u wasen se kuren yô . Apostoli Paulu ôr kwagh u mkaanem ma Or@@ pasalmi , ma ma dugh hen Aôndo la , ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga , ma hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii , ka ma nyôr zan zan ma pav uma a jijingi man shi u@@ ij@@ u@@ an a m@@ shi@@ am kpaa , ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” Hen ase sha kwagh ne : Or môm u nan hembe ku agee kpa nan ngu ga , orumace u nana “ yima uma u nan sha ikyev i She@@ ol ” shin H@@ a@@ de , u a lu u@@ war u uumace jimin cii la je kpa nan ngu ga . ( Rom . 1 : 20 ) Yehova shi pase se kwagh na ken Bibilo i i lu Mkaanem nam ma a ne i nger la . 6 : 23 ) Mba ve kpe kera mbara kpa Yesu ka “ uma ” hen a ve . Gbenda u sha tindi u mbakp@@ eng@@ av man ior mba eren ityom ve wu@@ h@@ an iyol la je kpa ka hanma shighe u tesen mlu u vough u a doo u Mbakristu vea dondo ga . Bibilo pase “ saa ” u lu Paulu ken “ iyol ” la jighilii ga . 119 : 33 - 35 . A@@ dooga ishima ia nyian we sha kwagh u ken hemen , nahan u pine wer , ‘ Me lu a inyaregh ki kuren mbamgbe av shighe u me kera fatyô u eren tom ga la kpa ? ’ Nahan kpa , tom u maan a@@ you a a lu ikyua a tempel la za hemen zan zan per@@ egh Pente@@ k@@ ost@@ i u sha 33 la . ( N@@ um . 25 : 1 , 9 ) Ashighe agen Mbaiserael yange ve gba ken imeen sha u eren ayôôso a ah@@ end@@ an@@ egh , kwa@@ gen la ve mough ayôôso a Mose man Aôndo je kpaa ! ( N@@ um . ( Genese 1 : 26 - 28 ; 2 : 8 , 9 ; Yesaia 45 : 18 ) Nahan ve nger ve pase kwagh u msaanyol u ior vea lu a mi shin tar ne zum u vea lu sha ikyev i Tartor u Aôndo la . — Pasalmi 37 : 11 , 29 ; Yesaia 11 : 6 - 9 ; 25 : 8 ; 33 : 24 ; 65 : 21 - 24 . I@@ y@@ ua i yange nam ne umbur mo kwagh u Han@@ a yange a za na wan na Samuel iky@@ ondo shighe u lu eren tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . — 1 S@@ am . Aluer anmgbianev mban mba hen tiônnongo shin hen haregh wou yô , u umbur ve nena ? Yesu yange tese apostoli Yohane mpase u sha mnenge u sha kwagh u “ kwa@@ se@@ he , ” u a lu mba i shigh ve mkurem , ve lu iorov 14@@ 4,000 , mba vea za hemen vea Kristu imôngo Sha la . Ka an i doo u a na nan ibo — ka mbamaren mba wanye la shin ka mbak@@ ov mba nan@@ aa ? Mba nzughul a jighjigh u nan u mbagenev . ” Nahan kwagh u Bibilo i kaa ér bem una va lu her atô u uumace man iny@@ am@@ to@@ ho la , a de kpiligh se iyol ga . “ Ken hanma kwagh cii , naan nen ish@@ u@@ ghun . ” — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 18 . ( Luka 11 : 13 ) Jijingi u Aôndo ka una eren tom ken a vese yô , se lu a aeren a dedoo , a ka a na se hemba fan u eren hanma tom ken mcivir u se civir Aôndo la cii yô . Sha iyange i iji@@ r@@ ôron i Yehova la , Mbakristu Mba@@ aiev man akuraior a a hendan a ior mba Aôndo cii a tim ve , vough er yange i tim Yerusalem u sha ashighe a tsuaa la man akuraior a ak@@ ase ve la nahan . Er iyange ne lu i iniongo yô , gba u a saan ve iyol ken mcivir u Yehova . ( N@@ um . • Se hen nyi hen Yosev man Na@@ omi ? Anmgbianev mba anmgbian u beenyol ne kua anmgbianev mba ken tiônnongo ve fa zayol mban nahan ve wase anmgbian ne . — 4 / 15 , peeji 25 - 27 . Ka m zende m ôr azende am cii sha u keren mer ve ta ikyaa a mo@@ o ? Tom u p@@ il@@ gr@@ im@@ s la yange u na yô , jighjigh u nan u Mbakristu seer taver shi u va a ve ken mzough shi u wase ve u lun kôôsôô a nongo u Yehova K@@ wa ne kpa Yesu shi tile sha mimi na hen Yehova her , nahan a ôr mkaanem ma ken ruamabera sha u hendan a na . Hii shighe u i gba sha man tar la je , or môm u uma u nan a lu a inja kpishi shi a bende sha kwagh u mkpeyol wase u tsôron er uma u Yesu nahan kpa nan ngu ga . Kpa , taver se er i hii ve kwagh a lu nahan ga , gadia Yesu tsengaôron ér kwagh a lu nahan . ( b ) Ôr vande - eren u a tese m@@ kposo u a lu hen atô u akaa a iyolough man akaa a ken jijingi yô . Shi@@ r@@ or u a lu her a ven yô , a̱ lu ne er ka or u tar la jim yô , a̱ doo u ishima er iyol you nahan ; gadia ne kpaa ngise ne lu u@@ shir@@ mbaiorov ken tar u Igipiti . ” ( Aerenakaa 2 : 11 ) Er iyange i Yehova i lu mgb@@ ôghom yô , doo u se lu ken ‘ icighan@@ mlu shi se lu civir Aôndo ’ ga he ? — 2 Peteru 3 : 10 - 12 . Aluer se “ ver ishima sha TER ” shin se mba dondon un a ishima i môm yô , una kura se vough er kura K@@ al@@ e@@ bu u lu jighjigh shi ungwan Aôndo la nahan . Ka an nana pine Un er : Ka nyi U eren ne ? ” Shighe u ú pin iyol you mbampin mban man ú nenge wer zayol ngu yô , de tem a tema ga . Yakob yange sôr zayol u lu a mi vea I@@ so@@ u la nena , man lu nyi i due k@@ ere ? “ I L@@ aha Un ” shi “ i W@@ a Un Iky@@ o Ga ” 12 : 34 ) Shi Yakobu u lu ngô môm vea Yesu la kpa kav er kwaghôron wase a b@@ enden a mcivir wase yô . Sha ci u nahan yô , ve zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha mbamzeyol mba um@@ av mba ve ngee yum la , er we kpa ú fatyô u zuan a mi nahan . — Luka 4 : 16 - 21 ; 19 : 47 , 48 ; Yohane 7 : 46 . Ter u zungwen mhôônom u i er kwagh na ken injakwagh ne la tile sha ityough ki Yehova , Ter wase u sha , u lun a dooshima la . I ter iyol kôron tsaha , ieren i ka i na or venda kwagh iny@@ igh i môm la ken 2 Peteru 1 : 5 - 7 , kua aeren agen er jighjigh u nan man aeren a dedoo man kwaghfan man ishimataver man mcivir u civir Aôndo , man u doon a anmgbianev man u lun a dooshima nahan . ( Luka 15 : 11 - 24 ) An@@ n yange hen nyi sha kwagh u er un laa ? Doo u mba i shigh ve mkurem la vea nengen ayol a ve sha shighe u ve lu keghen injar ia na ve sha la nena ? Ne mb@@ á mb@@ à yôôn ang@@ we na . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Apostoli Paulu yange wa ishima a mbamzeyol mba taver tsung , nahan á ôr a vangertiôr wener : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” Zum u Mbashiada mba Yehova za hen ya u H@@ ar@@ old yô , á kaa a ve ér mayange je ve de kera ve hen ya na ga . Cii man se zende ken iti i Aôndo yô , gba u se er nyi man nyi ? Hegen shighe kar kpishi , kpa mkur ngu a va ga . mar A@@ B@@ ER@@ A@@ H@@ A@@ M ( Luka 6 : 12 - 16 ) Ken anyom ahar a dondon la , hemba lun a mba 12 mbara kôôsôô , lu tesen ve sha m@@ kaan man sha ieren kpaa . Ze@@ ge tom u Yesu tsengaôron kwagh na la mba eren un hegen torough torough je . Nyian kpa kape i lu je la , ior kpishi “ ka mba@@ gb@@ an@@ ah@@ on mba ma kwagh a kom ve ga ” yô . Yehova ôr a profeti Yesaia ér a kaa ve ér : “ U v@@ am a iyôngo i nagh ough ku nan@@ den ga , u civir Mo sha nagh ough ku s@@ ôngon kpaa ga . A shi nan kpa yange a kpiligh ior kpishi iyol er Noa vea tsombor na ve lu eren tom la zan vough vough nahan . Aluer ka se kwagh u ican u wan iyol yase sha ikyev i ut@@ aha kpaa , se nôngo taveraa se ungwan imo i mba Aôndo a ne ve tahav ken tiônnongo la , shi se wa iyol yase sha ikyev ve kpaa . Aôndo ver tindi u ieren i dedoo la . Ikyav i tesen yô , i pase kwagh u A@@ na , u yange lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ or man profeti u kwase u lun anyom 8@@ 4 la ér yange “ undun tempel ga , civir Aôndo [ ishember i ke ’ zwa Grika i i bende a la@@ ·@@ tre@@ i@@ ʹ@@ a la ] sha kwaghyan u h@@ ôron man msen u eren tugh man te@@ tan . ” Gbenda u ka se er kwagh shighe u kwagh wase a gem la kpa ka kwagh u hange hange . Een , zamber u a dugh shin ishima la ngu a lu a iniôngon i nôngon ér kwagh la a de kera kimbir eren ga yô . • Kanyi ka i na ve i “ saan se iyol sha ayange ase cii ” ? “ Sha kwagh u akaa a [ ve ] nger la yô , ” Paulu wa ve kwagh sha kwagh u iv@@ es@@ egh man kwa@@ v . ( 1 Kor . Aluer tsombor ngu a mbayev mba kiriki kua mba kaven ishigh kpaa yô , ua fatyô u p@@ aven shighe u henen kwagh la ker . I ôr kwagh u ior mba wan ts@@ wam shi lamen dang la sha injakwagh er ka iny@@ am@@ ky@@ ume nahan . Yesu yange ôron an@@ zaakaa sha ci u nyi ? “ A@@ yange nga van , kape Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O A kaa ne , a Me tindi ij@@ en shin tar , kpa á lu ij@@ en i kwaghyan shin im@@ ura i mnger ga , kpa á lu sha u ungwan kwaghôron u TER . ” Yehova gema kaa a na ér : “ Me mough a Mbak@@ al@@ di , ikyurior i nyoon ishima tsung . ” ( 1 Peteru 2 : 2 , 3 ) Aluer se kar ayol a ase se nenge “ er Ter A doo ” yô , Bibilo i ôron ia hingir u s@@ aren se . U shi u umbur u tôôn ici@@ gh you ki u lu m@@ en@@ an sha u nôngon a angev yô . Doo u Mbakristu vea soo icombor ve , vea lu er ior mba ken “ ayange a masejime , ” “ mb@@ al@@ un a dooshima ga ” la ga . ( 2 Tim . U ngu a ishima i taver , u rumun ican sha ci u iti Y@@ am kpaa , u v@@ ôr ga . Er up@@ ania mba tse@@ en ishima mban fa u h@@ ô@@ mon kwagh kpishi yô , kwagh ne wase ve kpen kpen ! D@@ ugh@@ um sha ikyev i mba@@ eren@@ af@@ er , y@@ im@@ am sha ikyev i mbah@@ a@@ an@@ awambe . ” ( Ps . N@@ ana luun a kwase u nan imôngo “ sha kwaghfan ” shi nana̱ de ‘ nyoon ishima a nan sha ts@@ wam ’ kpaa ga . • Yehova wasen ior nav sha nyi igbenda ? Inja i ishember i “ icivir ” la ken ijô i yange i nger Bibilo ker la ér nyi ? Zum u í tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W la , Aôndo shi tese mhôônom nam ma zungwen sha mba ve ungwa imo na la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 20 , 48 Lu tar u se tem sha u ne kpôô kpôô i tim ga , kpa lu “ mba ve [ venda ] Aôndo la , ” ka mbaihyomov mba Aôndo je la , yange ve “ tim kera ye . ” 4 : 17 ) S@@ aa se palegh ieren i hông@@ or@@ ough ken myer shin ken igbar ve Yehova una de ér se za sha “ Ici@@ ghan@@ gbenda ” her ye . Se soo ser se za hemen u lun a ishimaveren i kpilighyol i ‘ tilen ving , nengen myom u TER ’ la . Ú fatyô u tesen kwagh sha gbenda u taver ga sha shighe u ú lu henen Bibilo a or hen ya shin zum u ú hi@@ di u za sôr mba ve tese isharen la nena ? Kwagh la tese wang je ér , a ver ve ikyav i masetyô la sha at@@ su@@ l a ve , cii man zege@@ can la una hii ga . Nenge ase er ka i lu ican u nengen sha wanye u kiriki u nan lu gb@@ ang gb@@ ang yô , nahan tôô ase wer tom la ngu nahan kwa deri môm . Saan se iyol kpishi er se fe ser mba i shigh ve mkurem mba ve lu a bee iyol ga , mba ve lu uma hen shighe môm vea mba@@ beenyol mba i shigh ve mkurem , mba yange ve nenge a ikyav la ken mhii u inyom i 1914 la , vea kpe cica cii ga tsô maa zege@@ can la una hii nahan ! Yange m fatyô u fan un ga , man vi@@ him kpishi er m kera lu a ter ga yô , hemban je yô zum u mea nenge er mbayev mbagenev ken makeranta ve lu a uter vev her yô . D@@ ondo Ikyav i T@@ esen i̱ Yesu Ver La , 1 / 1 Gba u se asange asange se gbidyen kwar sha kwagh u Yehova a er sha ci wase la , er Paulu nahan . Shi yange pase inja i u ‘ vendan ’ u eren Aôndo tom la kpaa . Yehova kpa ngu a igbenda kposo kposo i kuren awashima na u tsôron la . ( 1 Utor 16 : 34 ) I@@ fan i Noa wa wan u wan na K@@ an@@ aan la kpa kure sha mi vough zum u Mbag@@ i@@ be@@ on hingir ikp@@ an la . Nahan cii kpa , yange gba u ikyurior i Iserael jimin cii ia er tom sha ci u hem@@ en@@ tor u Yehova , ia pase iwuese na hen akuraior ag@@ enegh . Kpa sha mimi yô , mkaanem man lu tindi je i wa Mbag@@ adi ér a̱ ta num sha ve yô , ve kpa ve de tem a tema ga , ve or iyev kpee . P@@ ine nan mbampin mban ken mkaanem ou man sha gbenda u kundu kundu man u ua doo nan yô , i de lu inja er u ngu tôvon nan a tôv ga . 5 : 7 . Kpa se taver ve asema ser ve za hemen a tom ve u dedoo la . Ka nena se asange asange se fatyô u zuan a mtsera sha ishimawan i Yehova laa ? Genese 2 : 18 kaa ér Aôndo yange gba kwase ér a lu or@@ wasen u nomso@@ or , ér nana lu kwagh@@ môm a nomso@@ or ga . 5 : 22 , 23 ) Ka nan eren msen sha gbashima . Aluer ka u se lu a mnenge u vough sha ityom i dedoo i Yesu lu er la yô , gba u se time sha nyi ? Mba a kwagh u injaa ga , vough er kon u u kpe sha shighe u hi@@ ir nahan . Yehova ‘ V@@ eren Mba Ve C@@ i@@ e Un la Doo Doo ’ Kpa , a za hemen u tesen dooshima na sha u tin@@ d@@ in un a inyaregh hanma shighe shi yilan un sha tele@@ f@@ on pinen shin aluer ma kwagh a̱ ban un shin mbayev yô . G@@ um@@ or ugen u lun anyom iky@@ undu kar at@@ aan , mba yer iti na ér K@@ ur@@ t , a ôr er yange er ve un kua anmgbianev nav mban@@ om@@ so utar ve hen inja i dedoo yô . A kaa ér : “ Yange se nengen shi se ungwan er Ma@@ ma man Bab@@ a ve lamen ayol a ve sha gbenda u lu@@ gh lu@@ gh shi ve tesen ishimawan man ikyo i wan sha mbagenev yô . Sha kpôô yô , yange Peteru soo u hiden shi ha@@ an u@@ kp@@ er mban shin mnger ga , hemban je yô hen shighe ne , gadia lu shighe u ish@@ u yan kwagh la ga . Ka ve er kwagh ne sha u dondon atindi a a lu ken Mkaanem ma Aôndo la , man ikyav i Yesu man mbahenen nav ve ver la . Yô , zua a ishim@@ as@@ ur@@ un ken mkaanem ma or@@ pasalmi ma a kaa nahan la , ér : “ Gadia TER Una ta ior N@@ av kera ga , man Una undu dyako Na kpaa ga . ” — Pasalmi 9@@ 4 : 14 . K@@ on u or@@ pasalmi a er kwagh u ú heen ne u gba m@@ enden iyol i u tsô ga . Mose kpa ka orgen u civir Yehova ken “ ikp@@ ela i mba@@ shiada , ” u yange ver ikyav i dedoo yô . Mba ve lu ken ikyuryan i he la “ mba vangertiôr u nyôron ken icighan@@ jiir . ” Jigh@@ ilii yô , ka mfe tseegh i gbe u se lu a mi kpishi ve se ‘ wa am@@ ishe shi a tim se ’ ken mimi ga . Yesu lu or u hanma or nana fatyô u van hen a na shi lun ikyua a na kpaa yô , kua mba ve gba kwagh ga la je kpaa . Shi Yehova pase kwaghbo u or a per tindi ne ve una tser nan yô . Kanyi Se Lu Or@@ wan@@ ndor A V@@ ese a M@@ in@@ i ? “ Hen Mbaefese ” Kwagh u vesen u i gbe u se er yô , doo u se lu asema le@@ gh@@ legh , shi se lumun ityesen . Ve mba pania mba shir@@ en tom ke@@ ke . Kwagh Gba sha In@@ i@@ ôngon man Iky@@ á@@ v mbi T@@ omov Mb@@ i W@@ asen 4 , 5 . ( a ) Yesu yange kar m@@ ve na sha nyi ? Se tese ikyav môm tsô , kpa se kav er u se lun a mnenge u mimi la i hembe di u eren kwagh u a doo se , shin mbagenev ve nenge ér a hemba doon , shin hemba ng@@ un z@@ ange la yô . 9 : 7 ; 10 : 19 ) Sha mimi yô , Yehova soo ér se ember , ishima yase kpa i iv a “ msaanyol . ” — Aer . Aluer kwagh er nahan vough yô , or u yange nan tsen@@ ga fan kwagh shon la nana za g@@ wa . ( 1 Mbakorinte 15 : 24 – 26 ; Mbaefese 1 : 20 – 23 ) T@@ ahav mbu Yesu saa sha mbau@@ m@@ av tseegh ga . ( Marku 7 : 20 - 22 ) Hen ase sha kwagh ne : Ka ishima i or , i í lu vough ga ne i ve a akaa a vihin kpishi a se lu nengen a mi ne ga z@@ ee ? Ka hembe gban se ishima u duen iti shi lun a inyaregh kpishi shi hingir tagher tagher ken t@@ ara ? ( Mbaromanu 10 : 3 ) Ka sha ityôkyaa i nyi Paulu yange ôr kwagh t@@ ér amba@@ aior la ér “ ve fa perapera u a dugh her Aôndo la ga ” ? Shi ve kaa ér : “ A@@ ng@@ we ne gema uma wase ! Shighe kar yô , m wa da@@ i u nyian - k@@ ang shin it@@ you . Sha nahan yô , kera lu u vor u Aberaham la ua due ken a ve tseegh ga . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu a itinekwagh ér “ Hen Mbaefese ” la . ) Shi una fatyô u yiman se asange asange nyian nena ? Anmgbian ugen u a dugh ken kpen@@ tar u N@@ or@@ th C@@ ar@@ ol@@ ina , i yer un ér G@@ ary yô , a er tom u hemen kwagh@@ maan kuma anyom 30 hegen . Or@@ tamen u ningir sha ugen z@@ aan za ôron A@@ le@@ x mkaanem ma sur@@ un un ishima hanma shighe . Yange m tsua u hiden yemen ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine . • Er@@ doo jim kanyi ? Nahan kpa kwagh@@ eren ve ne tese ér ve m@@ en@@ a r@@ ak@@ u@@ mi u un kpa á lu inyam i wang ga la . L@@ is@@ a duen kwaghpasen vea mbagenev , shi lôh@@ ôn anmgbianev kpishi imôngo hen ya na , shi kôr azende a he kpaa . Kpa sha iwasen i Yehova yô u fatyô u pasen kwagh sha igbenda igen kpoghuloo , er u pasen kwagh sha tele@@ f@@ on shin washika u ngeren nahan . Ken derianyom u hiihii la , mlu u ke ’ hemen wa tiônnongo u Kristu u yange i ver la ime . Shighe u lu ken G@@ al@@ il@@ ia la , ior udubu imôngo mba yange ve soo u shi yan kwaghyan u Yesu na ve sha ivande la gba dondon un ijime . Nahan a n@@ alegh a mi yô , non@@ go@@ ior u u kor atindi la jimin cii ua hingir saan saan shi ua lu a uma u kundu kundu kpaa . Ken inyom i 19@@ 50 la , yange doo mba ve za mkohol u ityar ityar u i er ken gar u New Y@@ or@@ k la kpishi er i due a Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Christian Greek Scriptures la nahan . Bibilo i New World T@@ rans@@ lation lu Bibilo i ken zwa Buter u ainge , i í hide i nger iti i Aôndo ker sha ajiir a i gbe u ma i nger la vough vough yô . — Y@@ er . Nahan kpa , mbagenev di yô , mba pin kwagh nahan ga ku@@ aa je , sha ci u ve ny@@ iman ér Aôndo ngu ga . — Pasalmi 10 : 4 . Nahan se fa hegen ser m - mar u he la ka kwagh u hange hange , man ka Aôndo a maren ior he@@ gh ye , shi ngu wan uumace kpuaa ago@@ yol u za hemen sha . Ka Yehova a lu Or@@ gban se ye , nahan hanma kwagh u se lu a mi cii ka hen a na a dugh ye . Man ka a lu se iyol yase sea wase or nana gema uma u nan je yô , i hemba doon se cii . Er ve za zende ken tar u L@@ ib@@ er@@ ia ken inyom i 19@@ 6@@ 3 yô , Anmgbian H@@ en@@ sc@@ he@@ l gba ken tôv@@ ac@@ an u vihin tsung sha ci u á venda u eren iniongo i civir tar la a ve imôngo yum . Tor Solomon yange fa wener mbayev vea fatyô u eren kwagh u una bende a mbamaren vev tsung yô . Umbur mkaanem ma Paulu yange kaa la , ér : “ Anmgbianev av , m ngu zamber a ven sha mhôônom ma kôron ma Aôndo mer , gema nen ayol a en na nen nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo , ka m@@ civi@@ ra@@ ôndo wen u ken jijingi je la . 14 , 15 . ( a ) Ka sha nyi gbenda yange Daniel palegh mzeyol sha kwagh u m - ongo u ungwan imo i or@@ o ? • Jighjigh u nan man iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha mba wasen Orkristu u kuran ishima i nan nena ? Ka se sôn un ser a wase se se za hemen u taver ken jijingi her shi eren tom u pasen kwagh sha gbashima . ” Kwagh ne una wase se u palegh iyol@@ mor@@ on , shi una na iyol ia kera kpe se ga . Sha shighe ugen la , Mose u “ lu ishima legh legh je zua ga ” la , de ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ikyurior i Iserael na un ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi , nahan kera na Aôndo icivir ga . ( K@@ ol . 3 : 16 ) Yehova kuma u se civir un hanma shighe , ken mbamkombo mba se ze la man sha akaa a se eren ker la cii . • Ka se@@ ma@@ kwagh u nyi ú lu ke ’ m - iv u akaaôron a profeti a ke ’ takerada u Daniel la j@@ imi ? Nahan yô nôngo kpoghuloo de eren kwagh u or@@ ya wou shin kwase wou una hen nahan ga . — Mateu 7 : 12 . Satan , u lu ‘ zenden wue wue shin tar ’ la kpa , lu môm ken a ve . ( Pasalmi 36 : 9 ) Nahan , ne mbamaren , ne mba eren a iyua i̱ injaa i̱ Aôndo á ne ne la nena ? Ka ishimaverenkeghen i doon tsung i nyi se lu veren ashe a mini ? Mbag@@ anden mbagenev ken tiônnongo yange ve wase anmgbian ugen u lu gum@@ kwase la nena ? ( Rom . 5 : 18 ) K@@ u u Yesu la bugh gbenda sha er Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , vea za zua a uma u kpen ga sha , mba ve lu “ iyôngo igen ” la di vea zua a uma u tsôron shin tar yô . — Yoh . Yehova vande ôron tor kwagh u i gbe u una er yô . Mb@@ av@@ end@@ an@@ mimi mba sha ayange ne mba inja kwagh môm a Satan nena ? Fe@@ li@@ ku hide jime sha igbenda na ga , shi Paulu di kpa lu ke ’ pur@@ usu her@@ egh kera nôngo u nd@@ yaren tindi sha u nan ing@@ y@@ at@@ u ga . Een , aluer ve er akaa a atar a i nger ken S@@ ef@@ ania 2 : 2 , 3 la di tsô yô . Or@@ gen ken tar u L@@ ib@@ er@@ ia kaa ér : “ Ashighe agen kwase wam ka a kaa ér , un ngu hemban nengen sha wan , mo yô kwagh gb@@ am sha kwagh u wan wase ga . Shi i z@@ enda Diabolo sha , i gb@@ ihi shin tar . A lu nyi kpa , aluer se mba gbidyen kwar sha icam ne yô , se hemba suur sha Yehova cii . Yesu yange tese ér Aôndo una ‘ vihi aeren a di@@ abolo kera ’ sha ikyev i Tartor na nena ? Ken anyom a karen ne , m tagher akaa agen a karen jighjigh wan u nan . W@@ a tser u ungwan a ungwa , u ini@@ umbe i sha kwagh u ken Bibilo ungwa . M@@ ci@@ em man ka ma kp@@ an ka nan cian or@@ vesen u nan u vihin tu gi@@ gh gi@@ gh ér nana va er kwagh u vihin nan la ga , kpa ka ma wanye u i sar nan tsung u eren kwagh u una doo ter u nan , ka nan lu a mi la . Kpa takerada la shi tese ér Mbakristu mban mba ken mba@@ ad@@ ua kposo kposo hemba 4@@ 1@@ ,000 , man hanma ad@@ ua yô , ngu a atesen kua atindi a na . Nahan yô , Iyoukura ia za hemen u nan Yehova icivir , gadia ka un a lu Aôndo u mimi ye shi ia za hemen u sur@@ un mba@@ ôron magaz@@ in ne asema sha loho u dedoo u Tartor . U@@ ̱ se lun u@@ icighan@@ mbaiorov yô , a gba kpee u se za hemen u lun wang sha iyol man sha mbamhen asev man sha ieren yase kua ken jijingi kpaa . Ka Aôndo a ne isharen i eren tom ken or ye , sha ci u ka jijingi u Yehova ngu a mgbegha or u keren ér nana er Aôndo tom ye . Shi ka jijingi ngu a na or agee a eren Aôndo tom kpaa ye . U ungwan imo i Yesu la wa u ‘ veren ashe sha a na shi veren ishima dondon ikyav na la kpaa . ’ ( Heb . Ior kpishi soo ityakerada i i er kwagh na yô . Nyian kpa , ka sha ityôkyaa ne Mbashiada mba Yehova ve ngeren ib@@ aver i tom ve u pasen kwagh u ve eren tar sha won cii ne ye ; mba eren tom ne sha tindi u Yesu wa ve la , á kaa ér : “ Man Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Nahan gba pe se kôr iyol tsaha keng . Gba u se wa ikyo sha aeren a na kpaa , gadia a n@@ ungwa sha u@@ iniongo mba vesen mba ior ve eren kua ga@@ do u ior man idya i ior ve eren kpoghuloo la , shi nga ken u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba ve lu seer a seer , mba ve k@@ ough kwagh u mba@@ im@@ ev sha mi la . Shi se tôô un shin mat@@ o za nenge a ort@@ wer . ” Aôndo kaa a Mose ér : “ H@@ aa A@@ ron u@@ icighan@@ mba@@ ak@@ on@@ do@@ v , shighe un mkurem , tsegha un , a̱ eren Mo tom u pristi . ” ( E@@ ks . Kanyi akaa nahan i gbe u saa or a er cii ve nana mase tseghan iyol i nan shi eren batisema ? ( Pasalmi 7@@ 2 : ​ 12 - 14 ) Bibilo tôndo zwa a mbau@@ ange ér : “ Ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga . ” Ken inyom i 199@@ 5 la , m za zua vea mba yange se ya ican imôngo yô , nahan saan mo iyol kpishi . K@@ A@@ V J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H V@@ E U N@@ AN | TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U Nahan cii kpa , gema fatyô u ôron un ave ave la ga . Alaghga je yô , se lu henen ser se ngee a akaa a eren nahan gande se u veren ishima sha “ akaa a a hembe lun a inja ” la , ka akaa a a gbe a zough sha mcivir u Yehova je la . — F@@ il . M ngu a vangertiôr mer mlu wam u ken hemen una doo sha ci u Yehova ngu nengen sha a mo kpa ? ’ Aluer se er nahan yô , Aôndo una lumun se shi uma wase una lu a inja kpaa . ( Lev@@ iti@@ ku 4 : 3 ; 8 : 12 ; 2 Samuel 22 : 5@@ 1 ; Mbaheberu 11 : 24 - 26 ) Ka Yesu u a lu Mesiya u i tsengaôron ér ngu van la yange lu or u tilen sha ityough ki Yehova u vesen ye . 6 : 2 , 4 ) Heela tseegh ga , mbatyomov mba ve y@@ av a kasev mban lu eren kwagh u sha gba@@ aôndo ga . Kpa ka ve tseegh ga , ior kpishi mba ve lu ken ityar i Bibilo i samber ker wuee la je kpa fa kwagh u ken Bibilo kpuaa di tsô . A F@@ atyô u Z@@ u@@ an a Mimi ( Duteronomi 10 : 12 , 13 ; 30 : 19 , 20 ) Lu@@ un er Adam yange una lu a mfe u tsuan ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ga yô , kwagh ne ma tese ér ngu or u vough u i ne nan ian i eren kwagh u nan nenge i doo nan la ga . Kwagh u a S@@ aa la Ka Kwagh u In@@ j@@ aa Shi ken injakwagh ne i môm i môm , ter la kaa ér : ‘ Er m hi@@ r nahan yô , ma m ngohol kwagh wam . ’ ( Mat . Hanma tiônnongo yô ngu a ior mba jijingi u Yehova a tsough ve ve lu mbatamen yô . ( Nenge ape i nger ér KW@@ AG@@ H W@@ A@@ S@@ E / MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ A I@@ OR V@@ E P@@ I@@ N H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E L@@ A ) ( Yohane 7 : 4@@ 9 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) Yange ior doo Mbaf@@ ar@@ ishi mbara ishima ga kpa lu u l@@ ahan ve shi heen ve tseegh . Yesu shi yange tese kwaghfan sha u pasen kwagh u ka a na ve or hingir u za eren isholibo la . W@@ a ikyo sha er a lu we u ôron nan kwagh u nana er hanma shighe ga yô . Cii man ve mough yô , ve kaa a anmgbian u kwase ugen ken tiônnongo ve ér a nengen ve sha ya , shi ve kaa a mba hen tsombor ve ér ve nengen sha ter u K@@ en@@ ne@@ th u bee iyol la . Yehova ka “ Ter u A lu a mhôônom ma zungwen man ka Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” kpaa . 50 : 5 ) Aluer u nger akaa ne cii u wa uwegh , mba@@ shiada ou kpa wa ave ka@@ veraa yô , anmgbianev ou mba ve ne jighjigh ga mbara vea hemba lumun a mi cii . Er nan ve ú fatyô u kaan wer kwagh u ka a er ken sa@@ gh u kwase uya la ka ivande ? U@@ washika uhar mba jijingi mgbegha Peteru nger la mba a akaawan kpishi a wasen mba i shigh ve mkurem la kua iyôngo igen cii u lun a ishimaverenkeghen ve la ken ishima hanma shighe cii . 60 : 13 ) Yehova ka a er kwagh ne nena ? Kpa ngi ôron ka kwagh u or eren ityom i i gbe u nana er sha ishigh ki Aôndo man hen ior kpaa la . la , ken Iyoukura i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 200@@ 9 , peeji 29 - 31 . 15 , 16 . ( a ) Ka ib@@ aver i vihin i nyi Davidi yange ungwa shighe u nger Pasalmi 34 bee laa ? ( Mbaefese 5 : 25 ) Shin er Yesu er kwase ken uma na ga nahan cii kpa , ikyav i Kristu a ver la ia wase u u lun nom u injaa . ( Or A@@ zaakaa 30 : 4 . ) I ko@@ so akaaôron a Davidi a k@@ und@@ un@@ yol ne ér a taver se ishima , nahan se kpaa se suur sha Yehova ser ka un a lu Or@@ kuran se ye . Se time sha akaa ahar a aa wase se ve se fa er u vesen ken jijingi la una tsaase mfe wase u tsuan kwagh u se soo u eren la yô . E@@ ̱r Se E@@ ̱r ve Se He@@ mban T@@ aver ken Jighjigh u Nan Yô Nahan kpa , ing@@ ye@@ gh@@ ior í í kohol imôngo a Mbashiada mba Yehova la ia fatyô u lun gbenda u tesen ér Aôndo ngu a ve ga ; shi kwagh gba Aôndo sha ing@@ ye@@ gh@@ ior kpaa ga . ( Pasalmi 10 : 13 ) M@@ hen ve u l@@ ahan Aôndo la ngu hanma ijiir cii . Ken masejime yô , ken inyom i 19@@ 8@@ 7 la , i tindi se ken gar u C@@ ast@@ le@@ b@@ ar , man kape se lu zan zan nyian je la . Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se mba a icivir la . Ka Mic@@ hi@@ k@@ o tseegh a lu a mzeyol ne ga . Icighan jijingi ka a wase mba eren tom i@@ vangeli nena ? Nahan kpa , ve kar kwagh ve ve yem , ve er kwagh môm shami ga . Kpa a gba u se kange ishima shi se nôngo kwagh tsung ve se fatyô u sôron akaa a se soo u eren la ye . Gbenda u Wan Yange W@@ ase Ter Na La Davidi tsa hingir t@@ am@@ en@@ or , “ bee iyol ” k@@ umbur k@@ umbur . Yehova er kwagh sha gbenda u kpilighyol sha ayange ase ne nena ? “ B@@ em u Kristu a̱ lu or@@ hemen ken asema a en gadia ka sha ci u kwagh ne man i yila ne ken iyol i môm ye . ” — MB@@ A@@ K@@ O@@ L@@ O@@ S@@ E 3 : 15 . Ka hiin je Yehova a kohol akuraior cii ken mcivir u mimi je ne . Nahan yô , gema ka unô jim Tartor ne ua hemen ve ? Sha mimi yô , “ ashe a Ter . . . nga sha mbap@@ er@@ apera shi veren ato sha zamber ve kpaa . ” ( B@@ u@@ d ) S@@ ul@@ li@@ van kua L@@ y@@ man S@@ w@@ ing@@ le nahan , mban cii ve va hingir Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine . Yange m kôr ijende vea ior mba ve lu tamen a mo yem zende zende , shi ve soo kwagh u Yehova kpaa ga yô , maa ve ts@@ ar@@ em inja ve i bo la . Una na mba ve cie un la kwagh u a sar ve yô , man shi Una ungwa m@@ liam ve@@ m , Una yima ve kpaa . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 18 , 19 . Gb@@ a@@ shima u kpilighyol u mba ve na ayol a ve mban tese la , na yô , ang@@ we u i yôô ken gar u K@@ az@@ an@@ la@@ k man u S@@ an@@ d@@ ans@@ ki la kpa samber nyôr a ang@@ ar@@ ev man u@@ ger@@ i mba ve lu ikyua yô . ‘ TI@@ L@@ E D@@ Ô@@ N@@ G SH@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H U N@@ AN ’ Ka been he@@ ela yô , gum@@ kwase ugen , iti na ér Ke@@ tly , gba ng@@ or@@ on v@@ aan sha ci u m@@ nyoon . U@@ ng@@ wa kwaghwan u mbagenev . Yehova una fatyô u doon se ishima sha ci u nyi ? Ken inyom i 6@@ 6 S.@@ W . la Mbayuda mase m@@ ough@@ on ah@@ endan a Roma . SONGS T@@ O B@@ E U@@ SE@@ D : 46 , 23 Se er nan ve se tsua akaa a i pase se kwagh u a wang ga la sha injaa ? Aluer se time sha gbenda u loho na u bende a uuma mba iorov sha tar cii yô , ior kpishi vea lumun ér mimi je , or ne yange gema tar ne jimin cii . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 9 , 8@@ 9 Er nan i lu a inja u zamber a Yehova ser a time sha kwagh wase ? Kpa a fatyô u hu@@ an ving ga . Paulu za hemen wener : “ Ver nen ishima u eren akaa a dedoo sha ishigh ki ior cii . ” Ú Su@@ ur Sha Aôndo A Ishima I M@@ ôm Kpa ? Kwa@@ gen la , Yesu pase er any@@ ighe a lu kwaghbo yô . “ Hanma kwagh u ne eren cii yô , eren nen un , i̱ lu sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan . ” — K@@ O@@ L . Ka sha ci u nyi ior ve we ikyav i mk@@ ur@@ tar i Yesu yange ôr la ikyo ga ? ( a ) Lu nyi Yesu tagher a mi sha iyange i P@@ ase@@ ka u ken inyom i 33 laa ? “ Tindi a lu or@@ kuran wase u zan a vese ken Kristu . ” — MB@@ AG@@ A@@ L@@ AT@@ I@@ A 3 : 24 . Zum u lu anyom 12 la , mbamaren nav “ va kohol Un ken tempel , A tema her atô u mbat@@ esen , lu ungwan ve , man shi lu pinen ve akaa . ” Zum u Mose yila ve ér ve va sha ishigh nagh yô , ve kaa sha ci@@ h@@ i ér : “ S@@ é va ga ” ! ( N@@ um . 8 : 11 ) Kwagh ne tese ér aluer or hungur Yehova yô , nana fatyô u hemban un ato sha apera . Ken ityar ig@@ enegh yô , ka i taver u zuan a mba i sar ve u ungwan la . I wa se kwagh ken Ruamabera ér , se de hemban veren ishima sha ican i se lu h@@ il@@ an yan hegen ne ga kpa se hemba veren ishima sha averen a Yehova a ken hemen la . ( 2 Kor . I@@ ca i gbe ga yô , kwase u ngise lu p@@ ast@@ ô la man mbagenev hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . ( 1 Yohane 3 : 18 ) Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una tese igbenda injaa i se tese dooshima ne sha u nengen sha mbamgbe vev yô . Aluer se mba nôngon a isharen i yaven or u se vese nan ga la yô , Mbakristu mba se civir Yehova vea ve imôngo la vea fatyô u wasen se shighe u se ze hen a ve yô . Ishima vihi an@@ u@@ un@@ au@@ kase a na ; un iyol na kpaa , ican ngi eren un tsung . Bibilo G@@ em Ior , 7 / 1 , 10 / 1 ▪ Ú zua a iwasen i ôron Bibilo shi kaven kwagh u ú lu ôron la han@@ a ? Mba@@ kwaghaôndo mba ve lu hendan kwagh a na la “ fatyô u hemban mfe man Jijingi u un ôron kwagh a m@@ in la ga . ” Er tartor u Mbaromanu lu ke@@ hen seer la , vea za zuan a mba@@ aôndo mbagenev yô , ve hingir u civir ve , sha ci u ve na jighjigh ér ka mba@@ aôndo mba ve vande fan yô , kpa ve gema a gema mlu ve tsô . Se time nen sha akaa agen a i gbe u se lu tse@@ vaa sha mi la . K@@ EN inyom i 19@@ 23 la , ior iv ken iyou i ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shi eren der@@ a@@ ma igen hen gar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o po@@ o ! S@@ aa or a yila sha iti i Yehova a jighjigh u nan ve a yima nan ye , kpa saa se pase ve kwagh u Yehova ve vea yila sha iti na ye . Dooshima ve u t@@ angen iyol ga la yange mgbegha ve , ve er kwagh u wasen or@@ kur@@ an@@ ga@@ adi la fese , nahan hingir u or la kua ya na cii vea hingir mbananjighjigh . ( Aer . Kwagh ne tese wang ér Yehova ka una lamen a uumace yô , a pase ve mbam@@ nenge nav sha gbenda u taver ga , sha er vea kav yô . I maa iy@@ aav mbi Betel er iy@@ aav mbi u@@ zege@@ mbaiorov ga . Shi i ôr ken Pasalmi ugen ér : “ U tim tar sha am@@ agh a u , sha er u̱ de t@@ enger mayange ga yô . ” Aluer u nenge wer u hông@@ or kpishi sha ci u asorabo a u vande eren ken uma wou la , nahan gande u Aôndo una de u a yô , kwagh u M@@ an@@ ase la a̱ taver we ishima . Nenge ken Iyoukura ( zwa Buter ) u Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 199@@ 9 , peeji 4 - 8 la . Mbaiserael yange mba va nyer ken Tar u Ity@@ endezwa yô , ve kera lu ior mba azende azende ga , nahan mbagenev kpishi ken a ve hingir mba eren tom sule . Er se lu mbap@@ asenkwagh u Tartor yô , ka akaa a ken jijingi a nyi nahan se fatyô u tsuan u eren@@ e ? Yesu Kristu hemen mbadondon un nyian sha ikyev i icighan jijingi man “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” kua sha ikyev i mbatamen mba ken tiônnongo . Man ka ityôkyaa i i ne ve i tin@@ d@@ in p@@ il@@ gr@@ im@@ s je ne . ” Ish@@ ember i ‘ ijiir i p@@ endan angahar sha mi ’ i i ter ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ngi ôron kwagh u nyi ? M@@ w@@ oo u ve wua ior la maa kure ikyaa laa ? ( Mbakolose 4 : 11 ) Sha u eren nahan yô , se mba tesen ieren i Yehova ken a vese . F@@ ar@@ a@@ o maa yila Mose man A@@ ron fese , kaa a ve ér : “ M@@ ough , due nen ken ior av kera , . . . yem za civir nen TER er ne kaa nahan . ” ( Mateu 22 : 37 - 39 ) Ka mba ve dondo mkaanem man tseegh vea lu mbadondon mba Yesu mba mimi ye . 3 : 2 - 4 ) Mbah@@ enen Bibilo sha mimi mban lu iv@@ or i dedoo jim jim . Ú hemba doon we a ny@@ ity@@ ô@@ kwagh igen cii kpa ? V@@ or u Yehova tôndo zwa ken E@@ den ér ngu van la ka Yesu . Ka V@@ or shon Yehova una yar tom a mi u “ vihin aeren A di@@ abolo ” ye . Ka nyi kwagh i er sha u wasen mbamaren sha u ve tesen mbayev vev tsema tsema ? I@@ vor i dedoo igen yange i hingir i bo@@ o ? ( 3 Yohane 3 - 8 ) Aluer or@@ vesen Yohane yange una tese a tese Ga@@ y@@ u mimi ga je kpa , anyom a na man m@@ vi@@ e na u Orkristu la man dooshima u ter la na yô , á fatyô u nengen gumor ne inja er alaghga yange lu môm ken ônov mba Yohane mba ken jijingi nahan . N@@ gi@@ se la “ upristi mba tamen man mb@@ ang@@ eren tile , gba n@@ orom wan [ Yesu ] akaa iyol tsung . ” Mbam@@ pin mba Yesu yange pine la mba Mbakristu a inja kpishi sha ci u nyi ? 24 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — R@@ ah@@ ab@@ i Yange U@@ ng@@ wan Ab@@ aver Ka tom u nyi Peteru lu a mini , man ka an nan na un ú ? “ K@@ ohol nen iyol gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ” — M@@ A@@ T . U W@@ u@@ ese Yehova Nen@@ a ? Doo u se ver shighe u ôron ma shi henen sha ma ken ishima . Ikyav i tesen yô , yange J@@ im fe ér m ngu tsan shin mat@@ o je maa a kaa a mo ér m za kohol anmgbian u kwase ugen u lu a ya u naan ha@@ ya yô . Un kpa ma tese ve saan saan sha u ‘ n@@ ôôn perapera sha a ve . ’ ( Pasalmi 9@@ 2 : 5 ) “ M@@ fe [ u Yehova ] ngu a ik@@ ighir ga . ” Ka u kwagh u tan ihy@@ agh a mi , er u lu ken nongo u u nengen sha mkpeyol u mba ve lu ker la kpa ? I Y@@ a Iky@@ ur i Tartor a Ve Aluer ka u a ôr ing@@ y@@ egh ki as@@ an keng yô , a lu “ 1 a u@@ z@@ el@@ o sha mi 21 kwa 3@@ 00 , shin a hemba ing@@ y@@ egh ki ngise mb@@ as@@ ain@@ s@@ i kaa la kwa tar . ” “ Se mba mon@@ don iengem i Ter er ka ijingi nahan ” — 2 K@@ OR . [ Ngeren u kiriki / U@@ foto mba sha peeji 6 , 7 ] Ka tom u nyi i doo u ua hemba gban se kwagh he@@ gen@@ e ? Yesu Kristu kaa a mbadondon nav wener ve ‘ vande keren tartor hiihii . ’ U Z@@ u@@ an a Ish@@ u@@ ur i Dedoo i Nan Jighjigh K@@ enger sha injar i i ver u la . ( Mpase 21 : 3 , 4 ) U@@ umace vea hingir vough yô , ishima ia kera nyian or môm ga , iyol@@ kpen ia kera lu ga , a@@ ah@@ e kpaa ga . Sha mnenge u orumace yô , alaghga a lu shami u eren kwagh nahan . Nahan , mkaanem ma Aôndo hemba atesen a kwaghaôndo u aiegh la . Á kaa ér : ‘ Kwagh@@ yan Wam yô , ka u Me er ishima i u A t@@ indi@@ m la , Me kure tom Na vough kpaa . ’ Er i lu nahan , u hen ken ishima you wer , wea nôngo nan nan kpa u fatyô u lun a aeren a dedoo ga ve@@ e ? Nahan , kanyi i yen ken mbam@@ gem mba Bibilo mb@@ ana ? Nahan kpa , ka m su@@ gh Yehova hanma iyange cii sha kwagh u yange m er u wasen T@@ ed la . D@@ i vough er Bibilo yange ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan , ke ’ shighe wase ne ‘ ud@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior yem hemen hemen ve hemba vihin a vihi kwagh cii . ’ K@@ per@@ nan , i kura anmgbianev 1@@ 30 , mba ve lu ken Iyou i Tartor i se soo u zan her la , i yem a mi ijiir igen , ape zayol lu ga yô . Gbenda u se palegh akaabo a a lu ken m@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in yô ka u palegh u man ma karen ikyaa inya tseegh ga kpa ka u veren ishima ser se t@@ ume ityough ken m@@ sôr ga . M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara yange ma na ve hide ve yem sha . Kpa er iy@@ i@@ agh m@@ ende vese , man ki hiin u maren , iv@@ or i bo la kpaa gema due ken igbar . Sha kwagh ne kpa kwaghôron u Yehova gba inya ga . V@@ an@@ nya u yange za u za nan un an@@ takerada la yange due doo kpishi , shi kwase u V@@ ia ( Be@@ t@@ ty ) yange lumun ér i hide shi i va un inya kwa@@ gen kpaa . Er shi kpuaa u una kpe la , a hemen mkombo u timen sha ivur pe@@ pe u i eren hanma iyange la hen tsombor u vesen u Betel u ken gar u New Y@@ or@@ k la , saan ior cii iyol shi ve zua a mtsera kpaa . Aluer kwagh ngu nahan yô , er msen sha gbashima hen Yehova a wase u har ishima you sha akaa a doon . Lu@@ un er ka mbatyomov mba sh@@ aav yange una ne ve tom u ngeren Mkaanem nam ma icighan@@ egh ne nahan , Bibilo ma i̱ ker ken ishima tsung er i̱ ker se nahan ne kpa ? Ka i yam sh@@ ingir i kp@@ ela foto u or@@ kpen la shami i na mba@@ v@@ a@@ an@@ ku ve hu@@ wa . A “ gbidye mbagenev ; ” alaghga a er nahan sha u nan zwa ér i tsaha ve sha kwaghbo ve la . • Tom u i@@ vangeli ú Mbashiada mba Yehova la vese sha ayange ase ne nena ? D@@ ugh m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la kera yô , ka ityôkyaa i vesen igen i nyi i ne ve se pasen ior kwagh ? ( Aer . 20 : 26 , 27 ) Shi ngu te mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga icin ér “ shighe [ u Aôndo ] u ôron ijir kuma ve . ” ○ Samuel yange hingir u za lun ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u Yehova , civir un ker nena ? Ka hen shighe ne a hemba yaren tom a Ruamabera tsema tsema shi una lu a iwasen kpaa ye . OR@@ F@@ AN@@ T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , u i yer un ér B@@ er@@ tr@@ and Rus@@ sel@@ l la nger ér : “ M@@ ôm ken akaa a a hembe nan or ishim@@ avi@@ h@@ in yô , ka iy@@ uh@@ we . ” Ka sea waan ago shi sea z@@ aan mbamkombo shi sea eren sha kwagh u se hen la ken tom wase u lun mbat@@ esen la yô , se zua a ityesen i vesen i í ne se kom yô . 41 : ​ 16 , 33 , 34 . ( Habak@@ u 2 : 3 ) Er se nenge ken ngeren u una dondo la nahan , “ shighe na ” la zu@@ lum . Aluer se er nahan ga yô , se hingir u lamen sha ior mba Yehova a tsough ve la , shi se hingir u l@@ ahan kwaghyan u ken jijingi u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a ne se la kpaa . — Mateu 24 : 45 . Yehova soo u kuran a@@ vese man icombor . — Mateu 19 : 4 - 6 . Dooshima ka kwagh u hiihii ken ityesen . ” Sha ashighe agen yô , yange i gba u mbau@@ ng@@ wan a na mbara vea time sha kwaghôron na la sha er vea kav vindi vindi yô . M@@ ea m@@ ough@@ on sha ga yô , mba@@ y@@ ev@@ nomso uhar shin utar ve nôngo ér vea ur@@ ugh mo sha ice vea mough a mo sha . Nenge dyako u vesen u lu keghen I@@ so@@ u ne sha wono ! Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la , apostoli Peteru pase ér ivur i i̱ er kwaghôron u profeti ne ngi ôron kwagh u Yesu . A kaa ér : “ [ Davidi ] ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen ken hemen a ôr kwagh u mnder u Kristu er , i undu Un shin H@@ a@@ de ga , iyol Na kpaa i nenge a m@@ he@@ e ga . ” — Aer . 2 : 23 - 27 , 31 . Jigh@@ ilii yô , Yesu yange keren a ker u tesen ior mimi sha kwagh u Yehova man imba Aôndo u a lu la . ( Mat . 20 : 28 ) Yesu u Yehova hii gban un ken jijingi la pase wang ér , er i va mar un shin tar , un lu or u vough yô , una fatyô u nan nagh sha iyol Na hingir ip@@ aa sha ci u ior cii . U tesen ikyav yô , er Yesu yange ôr nahan , ka wain u a lu a kwa sha mi la tseegh una pav “ a@@ kp@@ a@@ ak@@ ô@@ vough a tse ” ye , a lu z@@ ar u atam a wain u u lu a kwa sha mi ga la ga . Lu u or u vande lun a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u A@@ tô@@ at@@ yev ne una fatyô u ‘ ma@@ ghen ’ sha ve sha “ mk@@ ange u bem ” sha won kpa ? ( Ef . Ka nahan man yange m fa kwagh u me er ye . ( 4 ) Per@@ e@@ z , L . Aluer kwagh ngu nahan yô , se ember a mba i vande nd@@ eren ior vev la , shi se wa ishima kpa ? Er Aôndo una fatyô u fan hanma kwagh u akaa a sha aôndo ne yô , se mba a vangertiôr ser una fatyô u fan hanma kwagh u uumace mba ing@@ y@@ egh ve i hembe nd@@ ahar ne kpaa . Zum u Yosev lu kp@@ an ken ya u Po@@ ti@@ far la i lu kighir un hanma iyange sha u a er idya yô . In@@ i@@ umbe i í zer tesen i anyom u@@ deri u@@ deri sha kwagh u or u nan kom u hemen la ia kure . Kwagh u i gbe u se cica cii se er yô , ka u lun jighjigh . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka Aôndo u wan nagh . Nahan shighe u Yesu ter mngerem la , N@@ ik@@ o@@ dem@@ u fa kwagh u Yesu lu ôron yô , gba lun mngerem tsô ga , kpa lu batisema u eren shin mnger . Di@@ se@@ mba 27 , 20@@ 10 – J@@ an@@ awar@@ i 2 , 20@@ 11 Ior mba hiden a ayol a ve ijime , mba asema a mimi , mba ij@@ en i fan mimi i̱ ker ve la lu ngohol loho u dedoo u Tartor . 10 : 17 , 18 — Yesu yange kôôm or u yila Un ér “ Or@@ tesen u dedoo ” la sha ci u nyi ? 11 , 12 . ( a ) Yesu yange tese wang ér gba u a hingir ieren yase u eren kwagh sha mimi nena ? Mbamaren asev mba hiihii , Adam man Ifa , yange ve er kwagh sha ib@@ ume , sha ci u ve venda hemen u Aôndo , ve gema ve lumun ér “ tse@@ yô . . . u i yer un er Diabolo man shi Satan la ” a hemen ve . ( Mpa . Sha kpôô yô Yehova suen mba ve civir un sha mimi la . Er yange kwagh kar a na i@@ gbe@@ kera na kpa i̱ due ken igbar cii yô , kwagh gande un á pase m@@ hembe u Yehova man tahav N@@ av mbu age@@ egh la sha zwa na . 15 , 16 . ( a ) Aluer se mba gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi yô , ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mini ? ( Ôr Yohane 20 : ​ 30 , 31 . ) Nenge m@@ kposo u a lu hen atô u ônov mba Aôndo mba uhar mban ne ! Ka averen a nyi i doo u a umbur anmgbianev mba ve hingir u h@@ ôron tom laa ? Aluer se er nahan yô , se tese ser kwagh u Satan yange s@@ enge ér or môm kpa nana fatyô u eren kwagh u Aôndo a soo ga la ka aie . — Ôr 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ; 15 : 33 . Ka un er bab@@ a na ta un kera nahan . 9 : 31 . * ( Mpase 16 : 15 ) Ka se pe undun aeren ase a Mbakristu man aeren ase a dedoo la , geman den ser Satan a tese se kwagh u se er ga . U@@ ̱ Yehova yange ma hemen ior nav ma kar a ve sha gbenda u ikyav i tese gbar gbar ér l@@ ù u hemban he@@ gh@@ em u karen , ú yange per Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia jighilii la yô , a gema a kar a ve sha gbenda u ke ’ ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ú yange ú lu ican u̱ zan sha u la . NG@@ I@@ S@@ E or@@ pasalmi As@@ av kaa wener : “ Mo yô , doom u mgb@@ ôghom a Aôndo . ” Mbat@@ amen mba ken tiônnongo mba ne Mbakristu mba ve lu mbag@@ anden la icivir . ( Pasalmi 9@@ 7 : 10 ) Mbamaren mba ve kav kwagh yô , vea ker ian sha u eren tom u taver ne . Alaghga amba@@ aior la aa lu “ mba@@ fankwagh sha inja i iyolough ” ga . 19 , 20 . ( a ) Mbat@@ amen vea yar tom a mkav sha u wasen mba ve lamen sha kwaghfan ga la nena ? I@@ j@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger man ub@@ omb@@ au@@ angev mba ve lu zan hemen la , kua akaaôron a profeti a ken Bibilo a a kure sha mi vough la cii , tese ér Yesu Kristu hii u hemen sha , ken Tartor u Aôndo ken inyom i 1914 la . Or ne ngu ortamen ken tiônnongo u Kristu hegen . ( Mpase 7 : 9 , 14 ) Kwagh ne tese ér gba u or nana na naagh ku Yesu la jighjigh shi nana hingir or@@ tom u Yehova u nan tsegh iyol i nan shi nan er batisema yô . Gba u Yon@@ a á zende angahar a kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 00 ve una za nyôr ken gar la ye , lu g@@ ô@@ g@@ ô zende u una tôô un a kuma uwer jimin sha gbenda yô . Ken masejime yô , Na@@ omi mough ér una hide ken tar u Yuda , nahan kasev c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ônov nav mbara kpa mough a na ityô . Kpa ashighe agen yô , zayol la ka a lu u vesen nahan se fatyô u gban hungur a mi shin cir@@ in un nahan ga . ( b ) Ior mba Aôndo kange ishima ér vea za hemen u eren nyi ? 2 : 18 , 19 ) Yange venda mba ken tiônnongo la sha ci u ve de iji@@ mba i eren lu zan hemen ken tiônnongo la , a kaa a ve ér : “ M tim ah@@ i man asema . . . Me na ne injar sha inja i aeren a en ser ser . ” ( Mpa . Aluer se mba or@@ on iyev i ifer sha ifer yô se mba eren kwagh u ma i lu Yehova ma a er yô . Aluer i tôô ú tom yô , alaghga a lu tan we ave iky@@ ôr ér u̱ sh@@ ire tom i̱ hemba er ú lu van@@ den shir@@ en la . W@@ ea soo u seer fan er mkaanem ma Yesu man ma lu kuren sha mi nyian yô , ôr ityough 9 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Ikyav i tesen yô , aluer hanma shighe u ngu lamen a or wou shin ma ijende you sha ish@@ ember@@ kwaghôron i môm nahan , a lu nan nena ? I@@ v@@ o i ihi@@ ar ne í lu naagh ku isholibo . Yehova de gema zamber a zamber a Mbaiserael ér : “ V@@ a nen ase , sé hen nen kwagh imôngo . . . shin er asorabo a en a nyian b@@ ong , nahan kpaa aa ku@@ ngu er a@@ w@@ ombo nahan . ” De se nenge nen er mbatamen vea fatyô u tesen mbagenev mba ve kom yô . ( a ) Shighe u Yesu lu eren shiada ken tempel la , mbayev mb@@ akiriki yange ve g@@ enger am@@ o ve ôr ér nyi ? Iky@@ aior Kwagh W@@ en Gba Mbamaren En@@ ev Ishima Or@@ pasalmi la yange lu a vangertiôr ér , er un lu ijende i Aôndo yô , Aôndo una umbur un . Ka nyi igen kpa u er ve u pase kwagh a Mkaanem ma Aôndo tsembelee ? “ I@@ b@@ um@@ egh ki or@@ ough ka ki vihi nan gbenda , ishima i nan kpaa i hingir iy@@ ongo a TER . ” — AN@@ Z . 14 : 28 ; 17 : 3 ) Shi lu hiin yam u nengen a iti i Aôndo , i Yehova la , ken Bibilo je la . ​ — E@@ ks . M@@ hen u He u sha Kwagh u B@@ atisema ( Anzaakaa 19 : 11 ) Aluer mbamaren umbur ér ve kpa yange ve “ ôron kwagh er wanye nahan , [ ve ] henen kwagh er wanye nahan , [ ve ] nengen kwagh ken ishima er wanye nahan ” yô , vea fa aeren a ônov vev . Yange nger kwagh sha kwagh u “ ashighe a sôron akaa cii , er Aôndo vande ôron a u@@ icighan@@ mbap@@ ro@@ feti N@@ av mba tsuaa , ve gema ve ôr ior la . ” ( Aer . Kwase ugen , u yange hingir Kwa@@ se@@ kristu shighe u lu anyom er 65 nahan la , nger wer@@ ayange sha i@@ gb@@ ende Bibilo na u tesen shighe u yange un hii u ôron Bibilo shi va mase ngeren shighe u yange un bee la kpaa . ( Mat . 13 : 38 ) Nahan kpa , doo u se fa ser anyi a yan la nga ôron kwagh u mtim . — Ps . ” Shi kwase ugen ken gar u K@@ yo@@ to ken tar u J@@ ap@@ an di tindi a ish@@ u@@ ghun wener zum u un hii u tesen ônov mba mbayev nav takerada ne yô , ve pine un mbampin an@@ za er “ ‘ Kanyi kwagh wan la a lu eren@@ ee ? Awa@@ shima wam lu u hingir or u ngohol ing@@ y@@ at@@ u wu@@ an ior . M ngu veren ishima u va yemen sha , za nengen er a nder ior shin tar , nahan me fatyô u hiden nengen a ter@@ em u maren mo la ishigh a ishigh yô Mb@@ ang@@ eren Bibilo kav ér mba ve er ivaa yô , vea lu a mbamzeyol sha ci u m@@ yen u orumace nan yen la . Aluer ka se inja er i er kwagh ke ’ tiônnongo shami ga , shin a war a war lun se inja nahan kpa se er nena ? Ka mbamtaver mba nyi Yeremia tagher a mi , man nôngo a ve nena ? ( Mat . 20 : 28 ) Yehova soo ér “ an@@ ti or u nan ne [ Yesu ] jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron ” ! — Yoh . 3 : 16 . ( 2 Utor 17 : 20 ; 18 : 6 ) Ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . zum u H@@ es@@ e@@ k@@ ia tema tor sha Yuda , Ho@@ sh@@ ea gema tema tor sha Iserael la , Sh@@ al@@ man@@ es@@ er , Tor u A@@ shi@@ ria , “ ngohol Sam@@ aria , a kura Iserael , a yem a ve u@@ ik@@ angen ken A@@ shi@@ ria . ” Aluer nom nan ngu dondon gbenda u Yesu a hemen sha dooshima la yô , a hemba lun kwase u nan z@@ ange u soon nan shi nan nan icivir shi ungwan nan . — Ôr Tit@@ u 2 : 3 - 5 . Shi ka m nôngo u keren akaa agen ken takerada u In@@ sight on the Scriptures la kua ityakerada igen kpaa . ” 5@@ 1 : 1 - 3 ) Davidi yange gema ishima sha mimi , nahan Yehova de un isholibo na la . A@@ nan@@ ia yange zua zwa vea kwase na ér vea er aie . Bibilo ôr kwagh na ér : “ Ma or kuma sha a na shin tar ga , ka or u mimi , u perapera , u cian Aôndo , palegh kwaghbo . ” Nahan gbenda u se civir Aôndo la ngu ne se iyol kpen ga , shin ngu ne se mba v@@ ôron ga . ( Ps . 10@@ 3 : 2 ) Se kpa Yehova er a vese doo , nahan doo u se nenge ser kwagh u a er sha ci wase la ka be@@ er kwagh ga . Tsô ve nenge ini@@ ombor er ka i usu nahan . . . Ve cii i iv ve a Icighan Jijingi . ” M gba ish@@ angen la . • Kanyi man nyi i lu ke ’ dyako u mbadondon Kristu mba i shigh ve mkurem laa ? Ka ve nyôr a mbamhen mba vendan mimi ken myer , vough er mbaaferev ka ve mee ve nyôr a akaa ken tar ugen sha tindi ga nahan . 5 : 19 - 21 . Een , se fatyô u nan un kwagh u injaa . Kwase na lu vea na hen shighe la kua mo man kwase u se ts@@ aan iyou i môm la . Paulu yange taver Mbat@@ esalonika ishima ér ve su@@ r ayol a ve asema sha ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la been yô , á kaa ér : “ Iyange i Ter ngi van er or@@ mbai@@ v ka nan va tugh nahan . ” Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Fran@@ ce er nena sha ah@@ endan a i lu hendan a ve laa , man hii nan yange ve za hemen u pasen kwagh@@ a ? Nahan yô , mayange de gbe uwer sha kwagh u nom@@ ou shin kwase wou ga . ” Er yange se nenge nahan , ashighe a at@@ a@@ ankar@@ ahar la hii shighe u i tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . A@@ tindi a Aôndo na Iserael la tese ér ve doo un ishima nena ? Aluer se dondo ikyav i tesen i mbaapostoli mba Yesu la yô , se na ikyar ser , e@@ i . U eren kwagh kundu kundu shighe u ishima i vihi se la hemba di u saan sha ishi tseegh tsô la . Er i mar@@ em je , m lu a undu ya wam m za zende u hemban u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 0 ga , kpa hen shighe ne gba u me za zende u hemban u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ ,@@ 5@@ 00 je kpaa ! Yange ker u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga , shi mar ônov ga . ( S@@ ef@@ ania 1 : 12 , 13 ) Ior vea za hemen u “ eren akaa a ve ” a ve eren ayange ayange la , kpa mayange vea zua a iwasen í tsôron sha ityom ve i sha ican la ga . Gadia N@@ ini@@ ve lu gar@@ tamen u A@@ shi@@ ria , man Mba@@ a@@ shi@@ ria gema lu ior mba i fa ve sha ts@@ wam u eren kpoghuloo yô . Ka akaa a nyi ken uma u Mose man u Yesu yange lu kwagh m@@ ô@@ mô ? ( Rom . 12 : 11 ) Jijingi u Yehova yange wase apostoli ne kpishi u wan ishima ken tom na u pasen kwagh la . Sha ikyav i tesen yô , nenge ase mpin u i pin nahan ne , ér : Hii nan ve se fe ser m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase ne ngu kwagh môm a u yange Yesu tesen laa ? Doo u mba ve lu hemen ior mba Aôndo cii vea palegh u vendan mimi ele@@ gh ele@@ gh . ‘ Ver Nen A@@ to shi K@@ av Nen Kp@@ aa , ’ 12 / 15 “ T@@ em ” vea amba@@ aior la sha ikyev i icighan jijingi na sha er una ‘ nder ishima i mba hiden a iyol ijime man i mba@@ v@@ a@@ an@@ af@@ an@@ yô ’ yô . Jigh@@ ilii yô , Yesu “ er ma isholibo ga . ” ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Nahan kpa ve fa dedoo ér aa iwasen i mbatyomov shio yô , vea fatyô u eren tom ne ga . Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara mba gb@@ eren ityakerada ken ijô kpishi , i taver se asema ken jijingi . Nyian ne , i seer ak@@ ighir a Iserael u Aôndo y@@ is@@ a sha tar cii man zege@@ ikpelaior i̱ í seer i̱ la i̱ kuma iyenge ior er m@@ iliôn at@@ ar@@ atar nahan , mba tse@@ en asema sha u samber a tom u pasen loho u dedoo ne . Ma or gbe van hen T@@ erem ga , saa nana kar her a Mo . ” — Yoh . 1 : 14 ; 14 : 6 . Er i tese ken ngeren ne nahan , mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara lu “ u@@ shir@@ mbaiorov . ” Ka er se lu eren sha ic@@ egh@@ zwa yase a Aôndo , i ka se er shighe u se tsegh ayol a ase sha ci na , se kaa ser se kuran atindi a na a a lu ken Mkaanem nam la ngu a na ve kwagh a lu nahan ye . 16 : 1 - 5 . A̱ shi nan kpa , Eliya yange hemba zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un ken mkaanem ma ‘ imo , i i za va lu@@ ee ’ kende kaa un la . Nahan cii kpa , ikyav tese ér ken mhii la je , wan@@ kwase la pase wang er wan u kuran ilev la a doo un ishima yô . Sha derianyom u hiihii la , i wase Mbakristu er zege@@ tom u pasen kwagh . Nyian ne , se fa ser V@@ or la va shi i c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . Ka Aerenakaa 2 : 21 . ( 1 Pet . 5 : 8 ) Sha nahan yô , ngeren ne una lu timen sha aeren atar a Satan a a ne ve i gbe u se kura ayol a ase sha ikyev i or@@ ihyom u Yehova man u ior N@@ av la yô . Bibilo pase ér ka a kôôm or sha inja vough je kpa , í taver nan u lumun mk@@ ô@@ ôm shon . ( Heb . Kwagh môm tsô a de yangen we shin mbayev ou u zuan a iember i i lu keghen ne la ga . • Kwagh@@ wan u ken ung@@ eren mba apostoli Peteru man Paulu la wase se u lun per nena ? Zege@@ mnger u ken G@@ al@@ il@@ ia Mal@@ aki nger kwaghôron u profeti sha kwagh u mcivir u mimi u sha shighe wase ne , kaa ér : “ Tsô mba@@ cian TER kpaa gema ôr kwagh ayol a ve ; TER kpaa ver ato , ungwa , i nger ruamabera u umbur akaa sha ishigh N@@ agh , sha ci u mba ve cie TER , man mba ve civir iti Na yô . ” Gadia , Mbaheberu 11 : 32 - 38 lumun a ishimataver na la sha u wan Gi@@ di@@ on iti ke ’ ior mba “ i taver ve agee ” man mba “ ve hingir mbat@@ a@@ ver@@ ayol ken utya ” yô . Ve na jighjigh ér Aôndo ngu a Davidi , nahan ishigh ve@@ gh engem . Mba a vangertiôr ér : “ TER Una ta ior N@@ av kera ga , man Una undu dyako Na kpaa ga . ” — Pasalmi 9@@ 4 : 14 . ( Luka 16 : 10 ) Akaa nga kpishi a se fatyô u tesen jighjigh wase sha mi yô , kpa de se time sha kwagh môm tseegh , kwagh shon yô ka iniongo i eren , iniongo ne kua iniongo i ka i er hen ivese i Mbakristu la kpa ker . Mbakristu mba lun kwa@@ v vea fatyô u nengen ér ve gba kwagh ken mcivir u Yehova sha ci u nyi ? ( b ) Ú kange ishima wer u tsua gbenda u dooshima sha ci u nyi ? Shighe kar yô , if@@ er@@ or Tor A@@ hab@@ a zua a ian i ma nenge a uwegh ku Aôndo sha akaa a a lu eren la yô . W@@ ea fa yô , nôngo sha afatyô wou cii er nahan . Kwagh u yange er Mbayuda ne tese se nyi ? Sha kwagh u i nger ken S@@ ef@@ ania 1 : 14 - 16 yô , iyange i ji@@ righ i Yehova la i̱ mgb@@ ôghom nan je ? 19 : 16 ; 1 Kor . 5 : 11 ) Mba gban ah@@ on mba sha derianyom u hiihii la , yange ve “ vendan mbau@@ tahav , ve lu tu@@ h@@ wan mba ve engem la . ” N@@ om na , Adam kpa hemba Aôndo ato , nahan kwaghbo va sha uumace cii . — Gen . Shin aluer ikyar u u a lu Orshiada u Yehova ga la soo u eren hanma kwagh u hen ivese la di ye ? M va bee makeranta maa m vôso kwase , ica i gba ga maa se maa mbayev u un@@ yi@@ in . Yange se hen kwagh zan zan tugh . M V@@ ese ken Jijingi , M Er B@@ atisema shi M Y@@ em Betel I@@ ca i gbe ga yô , a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa ne gba hingir alegh a iyolough kposo kposo . ( Anzaakaa 4 : 18 ) Iyoukura i Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 28 la kaa ér : “ Se fatyô u kaan ser , er i samber a Bibilo yô man kwagh ne kure kwagh u i tsen@@ ge@@ ôron ér a pase i@@ vangeli i tartor a tser tar la shinii ? Hen ase sha kwagh u uma u Solomon . Ka ken ijô i vesen ne tseegh ve lu eren tom u geman kwagh ne ker ga . Aluer ú kuma u a fatyô u tôôn we tom shighe u ú bee kô@@ le@@ eji yô , doo . Mbagenev ka ve tôô ish@@ u@@ en pania uwer môm shin iwer imôngo ken hanma inyom , mbagenev di kô@@ r@@ cio u eren tom u pania u ke@@ ke la . Aluer or za hemen u eren isholibo yô , Aôndo una er a icighan jijingi u a ne nan la nena ? Á lumun ijir i Davidi kure sha kwagh na vea Shi@@ ba la ave ahar . Cii man i fa ér tsombor ngu eren erdoo yô , gba u hanma or hen tsombor nana nôngo kpoghuloo nana eren erdoo . 10 : 1 - 11 . Doo u se nenge un nena ? Er se lu keghen m@@ ve u iyange i iy@@ ugh i Yehova sha bo@@ tar ne nahan , “ am@@ een atô kposo kposo ” nga ts@@ eren se . Tindi u V@@ esen la una wase se u tesen icivir sha shighe u mbagenev nena ? Aluer mbamaren ou ka mba civir Aôndo a uma ve cii yô , alaghga ve ver i@@ aven i tsombor ua henen Bibilo hen ya wou hanma shighe yô . Kwagh u kpilighyol yô , Yesaia yange tsengaôron kwagh u m@@ hi@@ di la , di e̱r i nger ke ’ ityough 65 la nahan . Saan we iyol sha ishimaveren ne ga he ? Se nenge yô , yange i wa Tindi u una na ve anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v kpa vea kpe ij@@ en ga yô . Shighe u a va nder mbakp@@ enev umiliôn imôngo ken tar u he la kpa a “ saan ior iyol kpishi ” ( N@@ W ) , gadia a va ‘ nder mba ve lu mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga la ’ kpaa . ( Aer . Kwagh u sha utar yô , Bibilo pase ken Duteronomi 10 : 17 gbar gbar ér Yehova “ s@@ angen a s@@ ange ga , ngohol inyaregh kpaa ga . ” Anmgbian ne vea kwase na mba lôh@@ ôn anmgbian u kwase ne imôngo la cii yô , azende a ve agen kpa lôh@@ ô ve imôngo ai@@ k@@ ighe sha iyange shon , maa ve lumun . ( Luka 2 : 5@@ 1 , 5@@ 2 ) Nenge imba er yange hide a iyol na ijime la sha wono ! Mbakristu kpishi tese ér anmgbianev vev doo ve ishima sha u taver ishima , ‘ veren mon ve ’ sha ci ve , kuran ve sha er mbaihyomov vev vea bu@@ la ve shin vea wua ve ga yô . — Ôr 1 Yohane 3 : 16 . Ka injar i nyi mba ve ne Yesu jighjigh shi ve eren kwagh u tesen ér ve na un jighjigh la vea zua a mini ? Or ka nana na ú ibo sha kwagh u ú er ga nahan , ka i lu ú ken ishima nena , man kwagh ne tese se nyi kwagh@@ a ? ( Tit@@ u 1 : 15 ) Alaghga mbagenev ken ior mban lu Mbayuda , gadia ve var a ityesen i ‘ ic@@ ôngo ’ la . 12 , 13 . ( a ) Paradi@@ so u ken jijingi la kanyi ? Shighe u zege@@ m@@ t@@ enger u tar t@@ enger ve i pase ve a mfe u or@@ kur@@ an@@ ga@@ adi la shio la , yange saan ve iyol kpishi er ve lu a tahav mbu vea or iyev sha or shon yôô ? Anyom pue ken ijime , shighe u ve lu ken tar u Fran@@ s la , ve hii u ôron ngeren mba ve er kwagh sha kwagh u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la , shi ve lam a mba ve pasen kwagh hanma shighe la . Se fatyô u henen nyi sha kwagh u yange er Mbaiserael la ? Sha ayange a apostoli Paulu nger kwagh u i er heen ne la , tar u Mbag@@ rika man Mbaromanu u ú kase un ú wa atô la ú mgb@@ ough a hanma inja ifer cii . D@@ y@@ ako wase ne kua averen a se lu zuan a mi sha ci u mfe u se fe Mkaanem ma Aôndo vough shi se fe mimi sha kwagh na la , man mkav u vough , u se lu a mi sha kwagh u mba@@ awashima nav la . 23 : 15 , 16 ; Ne@@ h . 8 : 9 - 18 ) Kape se kpa ka se zua a mbam@@ tsera kpishi ken mbamkombo man mbam@@ kohol mba kiriki kua mba vesen mba se ze la je la . Shi se fatyô u pasen nan er mbamkombo ve lu gbenda môm u se civir Aôndo man er ve wasen se asange asange yô . ( Mateu 4 : 23 ; Luka 4 : 43 ) A pase kwagh u a lu Tartor u Aôndo la , kua kwagh u Tartor shon ua er sha u kuren awashima u Aôndo la wang man sha gbenda u taver ga . — Mateu 6 : 9 , 10 . 17 : 20 ) U fatyô u van@@ den keren perapera u Aôndo , aluer u eren nahan la una na u nyôr ken mbamtaver je kpaa je he ? Kwagh u a hembe lun se a inja er u se doo Yehova man Wan na Yesu Kristu ishima yô , ngu ga . Aluer Satan O@@ ri@@ h@@ yom u Aôndo u vesen , u Bibilo i kaa ér ngu “ tor u tar ne ” la er kwagh u bo man i gema ibo i ma i ne un la mba nan Aôndo yô , ng@@ ura tese ér mba nan Aôndo icivir mayange ga ! — Yohane 14 : 30 ; 1 Yohane 5 : 19 . U er nahan yô , alaghga a kpiligh we iyol er shighe la a vese ga yô . 5 : ​ 9 , 10 ) Mba vea lu sha ikyev i hemen u Tartor la yô , a nger ér : “ Shighe u iyange i ji@@ righ ia kar kera la kpa , uumace vea za hemen u lun shin tar , a lu di anyom 1@@ 000 tseegh ga , kpa a lu gbem sha won . ” Adam man Ifa dondo Satan , nahan ve pav a or u gba ve la . ( 2 Timoteu 1 : 13 ) Sha ci u nahan yô , yange ve zua a iwanger tseegh ga kpa i kôr ve ken ishima tsu@@ gh tsu@@ gh . Paulu kpa yange saan un iyol hen shighe ne . ( Genese 2 : 7 ; 3 : 19 ) Shighe u se kpe yô , m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m kpa ka ma kpe , nahan mbamhen asev cii ve saa ishe . Yange m tôndo zwa a Yehova ken msen mer me er ishima na , kpa m lu eren un tom sha afatyô wam cii ga , nahan kwagh ne z@@ am iyol . M@@ lu@@ ashe u Yesu u sha Inja i Or La Paulu tese ken ityough ki sha utar ki washika u nger Mbaefese la ér “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” la kua mimi mba ior mba Yehova kpishi ve vande fan doo doo yô , er mimi sha kwagh u V@@ or u ityendezwa la nahan man ior mba i tsough ve ér ve yem sha la kua mimi sha kwagh u Tartor u Mesiya la . Mb@@ as@@ adu@@ shi yange ve pine mpin ugen sha kwagh u kwase ugen u yange nom na u hiihii kpe , u sha uhar kpa kpe , zan zan kuma noov imôngo yô . 7@@ 3 : 2 , 14 . Aluer ú nyôr ken A@@ you a Tartor a ve yô , ka ajiir a ve civir Aôndo her je la , ú nenge a ufoto mba ior mba u@@ kwaghaôndo mbagenev ve kaan ér ka u@@ icighan@@ mbaiorov la ker ga , shi ú nenge a e@@ ev mbu Yesu shin Maria kpaa ga . Ka mimi , mbap@@ ati@@ i mbagenev ka ve sôn Aôndo iveren sha iniôngon ve i van a bem man mkpeyol la , kpa a er nan ve Aôndo una ver mba ve vende u wan ayol a ve sha ikyev i hemen na la doo doo ? — Ps . ( Mbaheberu 7 : 26 ; 10 : 5 - 10 ) Mbashiada mba Yehova fa kwagh ne nahan vough , nahan mb@@ á dondon ikyav i Yesu yange ver la sha u eren M - umbur ne a bredi u a lu a kwa ga yô . ▪ “ K@@ aa A@@ se Se Y@@ ôô , Ka Hanma Shighe man Akaa Ne A@@ a Er@@ e ? ” • Inja i u ôron kwagh sha mimi a or@@ wan@@ ndor a vese la ér nyi ? ‘ W@@ aan atindi Na ikyo . ’ Elisha vea Ge@@ ha@@ shi yange ve kpe , anyom kar kuma er dubu môm nahan cii ve , i va mase maren Yesu , u a lu Wan u Aôndo la shin tar ye . Yange i gba u or a taver ishima ve nana er tom ne sha igbenda i ng@@ in nahan ye , kpa igbenda ne yange i wase u kuran iti i Yehova kua ior nav sha ashe a ikpelaior . ” Sha shighe u Aôndo er uumace la , á tese ér m@@ kposo u vesen ngu hen atô ve a u@@ z@@ end@@ en@@ ya . I gema akaa agen sha gbenda u yange i eren mbam@@ kohol la nena ? Kwagh u hiihii yô , vea ker shighe u teman a ve imôngo kpee . Sha kpôô yô , u ts@@ wa@@ men z@@ end@@ en@@ ya la ka u eren kwagh sha ishima i Aôndo ga , gadia Mkaanem nav kaa ér : “ Or@@ perapera we uma u z@@ end@@ en@@ ya na ik@@ o . ” Ka we iyol you yange u tsua wer i mar u y@@ ee ? Kwagh ne er hemba anyom 3@@ ,@@ 7@@ 00 hegen . David man mo cii se lu a isharen i v@@ in@@ en am@@ ar aren sha az@@ enger . I ôr kwagh u u@@ profeti man ati@@ ca a ke ’ An@@ ti@@ o@@ ki ke ’ Aerenakaa 13 : 2 ér yange a lu “ civir Ter ” Yehova ke ’ igbar ( m@@ gem u ke ’ zwa Grika u a bende a ishember i le@@ i@@ ·@@ t@@ our@@ ·@@ gi@@ ʹ@@ a yô ) . Ver ishima sha kwagh u avur ahar a hiihii la a akaa la , ér : “ Ne upristi , kwaghwan ne ka sha ci wen je . Ka nyi se fatyô u henen sha injakwagh i Yesu i ort@@ ani@@ vor laa ? Maa mough yem hen ger@@ i ugen , a u kimb@@ in inj@@ ô la shio . Doo u a hii u tesen wanye hanma shighe ? Anmgbian ugen u un kpa yange i kaa a na ér a yem shin Betel u ken M@@ ex@@ ic@@ o , i yer un ér Ju@@ an yô , kaa ér : “ Yange lum er mba hiden maren mo he@@ gh nahan ; gba u me kôr azende a he . Mbakristu jimin cii ka ve wase u keren mba alaghga vea hingir mbahenen mba Yesu la . Zum u i gbe u ú tsua kwagh u ú er sha kwagh a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken awambe la yô , de hur@@ en kwagh u imoshima you i lu ôron we la ga A@@ veren N@@ ga sha ci u Mb@@ ap@@ er@@ apera ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 8 , 1@@ 6@@ 1 • U@@ umace vea fatyô u nengen a Aôndo nena ? Gbenda u dedoo u se tese ser ityesen i erdoo ngi sha no@@ mbor wase yô , ka u ‘ taver mba ve yen ishima la asema . ’ — 1 T@@ es . Ior mba nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh seer iyenge sha ci u In@@ tan@@ et na yô , kera ka ican u nengen ve ga . Ashighe agen Yehova una soo ér mbacivir un mba@@ jighjigh ve er msen sha ma kwagh u a ze ve iyol la shighe a war karen cii ve una er kwagh sha msen ve la ye . Doo u se ‘ lumun ’ nen or@@ sho@@ li@@ bo u nan gem ishima shi i hi@@ di a nan ken tiônnongo la ‘ sha dooshima ’ sha er se na bem man mzough ve lu ken tiônnongo u Aôndo shi Yehova kpa a lumun se ga he ? — Mat . Ikyav cuku kpa tese ér af@@ an@@ yô a Yuda vaa la lu m@@ ge@@ m@@ shima u mimi ga . Hii shighe u Yehova nder Yesu shin ku la je , a hide a er akaa a kpilighyol ag@@ enegh kpishi . Akaa a Aôndo a ne la cii har sha nagh ku ip@@ aa ku Yesu Kristu na sha iyol na la . — Mat . Nahan kpa , umbur wer , kwaghfan u Yesu lu a mi la lu sha mcivir u civir Aôndo . Ka kwagh u i hembe doon cii u me er a uma wam je ne ! ” Mbahe@@ mban@@ ato mban yange ma ve hendan a tahav mbu Mose la ga , sha ci u kwagh u ve vande fan la . ( Aerenakaa 4 : 13 ) Paulu yange pase ityôkyaa wener : “ Nenge nen sha myer u i yila ne la , anmgbianev , mba@@ fankwagh sha inja i iyolough ngee ken ven ga , mba@@ age@@ ev kpaa ngee ga , shin mbai@@ civi@@ ri@@ v kpaa ga , kpa akaa a a lu a ib@@ ume ken tar yô , Aôndo s@@ ange a sha u heen mba@@ fankwagh . ” Hegen ka shighe u v@@ ôron ne ga . 3 : 25 , 26 ; K@@ ol . ( Mateu 9 : 35 - 38 ) Cii man a̱ “ yem zende ” yô , á gema ijiir tom la á wa sha ikyev i mbahenen nav mba jighjigh mbara , á kaa a ve wener : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii ; nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” Ikyav i tesen yô , zum u Paulu iv a icighan jijingi yô , a gba lamen ijô kposo kposo sha ivande . 6@@ 6 : 14 . J@@ U@@ L@@ A@@ I 8 - 14 , 20@@ 13 Kanyi ia wase se ve se kura ishima yase i sha injakwagh la ser i̱ de v@@ ôron ga ? • Se mba tesen m@@ ze@@ hemen sha zende wase man mlu wase u wang la nena ? “ Ka [ Sh@@ ilo ] akuraior aa ungwan imo Na ye . ” — G@@ EN@@ ES@@ E 4@@ 9 : 10 . ( b ) Hii nan ve se kaa ser mbatyomov mba suen tom wa@@ s@@ a ? Kanyi kwagh Yesu yange wa se u tesen se er se na Aôndo i@@ civi@@ r@@ i , man se er kwagh ne nena ? Kpa , ve lu@@ ̱ a̱ fa shin ve kav wanger wanger er Yehova á ne uityendezwa nav cii ve k@@ ur nahan , ga . — Genese 12 : 1 , 2 ; 15 : 7 , 13 – 16 ; 26 : 24 ; 28 : 10 – 15 . Anmgbian u a lu anyom 22 , i yer un ér S@@ im@@ on yô , yange za nyôr hen ic@@ ile i P@@ ala@@ u ken inyom i 200@@ 7 la , ica i gba ga je tsô a kav er una fatyô u zuan a inyaregh kpishi er shighe u lu ken tar na , ken I@@ ng@@ i@@ la ve@@ zuan a mi la ga yô . Or@@ ngeren i@@ vangeli Mateu man Marku man Luka cii nger mlumun u Yesu na mbahenen nav sha mpin u ve pine un la vighe vighe . Nahan i ver ishima ér vea nenge er i gbe hange hange u vea ‘ Y@@ e@@ vese , vea due ken atô u Bab@@ ilon kera ’ yô . — Mpa . Hen ase sha ic@@ in@@ tan la . Ka Ny@@ i U F@@ atyô u Nan sha u Z@@ u@@ an a Uma u Ts@@ ô@@ ron@@ ô ? ( Yohane 10 : 16 ) Ka i saan se iyol er Aôndo a “ taver tom u ave ase ” se mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor ne sha igbenda igen ne je zua ga ! Sha hiihii la , Yobu lu ken mkpeyol , lu inja er ma shighe môm kpa kwagh a tser un ga nahan . Yô , hen ase Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Ka nyi i lu u hiden a iyol ijime ? Er nena u tee min@@ iti kpuaa u lam a ve ga ? ( b ) Anmgbianev mba Paulu mba ken Kristu la er un ityom i ‘ sur@@ un ishima ’ i nyi nahan ken Roma ? Aluer anmgbianev mba kasev man mba nomso mba ken tiônnongo cii za hemen u eren aeren a Yakobu a er kwagh u a la yô , a kpe hanma or ken tiônnongo cii iyol . ( Ps . M@@ til u mbacivir Aôndo mba mimi ve til dông sha jighjigh sha bo ihyom i Satan a ker ve ne ka ikyav i tesen ér hem@@ en@@ tor u Yehova la ka hemen u vough , u ú kom u suur sha ú , shi ka u perapera kpaa . SE@@ ER TI@@ M@@ EN SH@@ A KW@@ AG@@ H N@@ E . — Ô@@ R L@@ U@@ KA 22 : 31 - 34 ; M@@ AT@@ E@@ U 26 : 55 - 5@@ 8 ; YO@@ H@@ AN@@ E 21 : 9 - 17 . • Ashighe agen ne fatyô u duen a kwagh u ne er yô . U ngu eren tom ken sun@@ da ne “ ng@@ egh ” kpa ? — 1 Kor . M H@@ ide ken I@@ rel@@ and A@@ yôôso nga a gba hen atô u nom man kwase man vea sôr a ga yô , a va a mp@@ av hen atô ve , nahan wanye nan gba ken iky@@ um i or@@ maren u nana hemba nan nan ian u eren ishima i nan la . Ikyav i kwaghôron u dedoo u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii hen sha ikyev i Paulu la lu nyi ? Yehova ngu a ur@@ ugh ior sha ci u a nenge a kwagh u dedoo ken a ve , shi we ve ikyo asange asange . I@@ ny@@ aregh ki soon k@@ ia fatyô u vihin ivaa nena ? Mbakristu ker ér akaawan a Yehova a hemen ve sha igbenda i nyi ? M@@ yom sha Iky@@ ev i Tartor u Aôndo M@@ gb@@ o@@ gh@@ om Ve ! Ng@@ i I@@ can u Ô@@ ron Ga , kpa Ng@@ i Sh@@ am@@ ii ? Vea fatyô u maan jijingi u pania ken ve shi lun a mi her kpaa . Ngu Or@@ jir u Eren Kwagh sha Mimi Hanma Shighe Mimi yô , iti i Aôndo ngi ior nav a inja kpishi je . Sha nahan yô , de se nôngo nen sha afatyô wase cii , se kura nen ieren i dedoo i tiônnongo la . Mba@@ fan@@ takerada mba ve hii geman “ I@@ vangeli i Yuda ” la , yange ve hemba suur sha kwagh u I@@ r@@ en@@ a@@ e@@ us nger sha kwagh u i@@ vangeli shon la . Nahan ve za na kô@@ mp@@ eni ugen tôndo ér u maa ve ya ne , vea hiden u a inyaregh sha uwer kure kure , ken atô u anyom pue . Shi ú fatyô u lôh@@ ôn ve wer ve kohol we ne due kwaghpasen , shin ve kohol we ne wa ago iyol a mkombo imôngo . Ka averen a nyi a lu sha ci u mba ve nengen a ieren i dedoo i mbagenev laa ? M ngu a ufoto kpishi ken af@@ ishi am mba ve gbem kwagh yô ! Gb@@ aa môm ka akaa a ôron a ôr , ugen la di ka akaaôron a profeti . Uma u T@@ sôron ken Paradi@@ so Shin Tar Ngeren Mba I Gb@@ er Ken Iyoukura Ken In@@ yom I 200@@ 7 Yô ( 1 Yoh . 4 : 8 ) Hanma kwagh u a tese se man u a kaa ér se er man hanma kwagh u a ne se cii , ka sha ci u mkpeyol wase man mtsera wase . — Yes . Nahan yô , er nan ve ú hi@@ di ú tem ving ihy@@ ongo i ú soo u duen kwaghpasen la , ú hen a ishima you ú nenge er í hingir torough torough u ior vea ungwa loho u ú lu pasen ve la ga ? Mo vea Ch@@ er@@ i cii se zua a kwagh u a hembe doon a m@@ doom ase@@ m yô . Ka i taver mbap@@ asenkwagh mbagenev kpishi u zuan a ior mba vea lam a ve , shighe u ve dugh kwaghpasen u sha uya uya la . Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve er erdoo ayol a ve je , kwagh ne kpiligh mbagenev mba ve lu mbacivir Aôndo ga la iyol kpishi , nahan T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an lu ôr kwagh u mbadondon mba Yesu mban wener , ‘ mba ior mba erdoo a ye tor ken ve yô . ’ ▪ Ka Tom u Ny@@ i K@@ asev Ve Eren sha u K@@ ur@@ en Awa@@ shima u Yehova ? Hii shighe la je , i pav un kwa har shi i sôr un sha gbenda u sôron angev , u i yer ér ra@@ di@@ ation la , shi angev mbu kpen alegh mb@@ ura hide kôr un kwa har , nahan kera lu a tahav ken vegher na u ken im@@ ese la kpishi ga , shi kera nengen tsembelee kpaa ga . U er nena ve u fa u lamen sha ave tsema tsema shi kaven iliam i sha ave wang - na ? ( Luka 22 : 28 - 30 ) U ve̱ zua a ishimaverenkeghen i yemen sha la yô , a gba u a ‘ mar ve ken Jijingi ’ vea hingir ônov mba Aôndo mba ken jijingi man mba i shigh ve mkurem sha u ve̱ lu u@@ tor man upristi vea Kristu yô . — Yohane 3 : 5 - 8 ; 2 Mbakorinte 1 : 21 , 22 ; Tit@@ u 3 : 5 - 7 ; 1 Peteru 1 : 3 , 4 ; Mpase 20 : 6 . Ashighe agen yô , alaghga se tagher a kwagh u nan se iyol@@ kpen , u una na se kera lu a vangertiôr ga yô . Kpa Eliya yô , i@@ been@@ egh k@@ ira lu un kwagh u injaa kpen kpen . 14 :⁠ 12 . Mbat@@ amen mbagenev yô , alaghga yange ve wa mbagenev tom sha ikyev kpa ve nenge a mtsera ker ga . Á kaa ér : “ Tartor u Sha ngu er kwa u kwase ka nan tôô , nan wa ken m@@ w@@ em ma ma kom uiky@@ aren utar zan zan u zende sha mi cii je ” nahan . Yosua yange nôngo ityav a us@@ an@@ ker man a a@@ w@@ ange . A@@ g@@ umaior a a s@@ enge ér nga civir Yehova la aa fatyô u kighir we ér u er kwaghbo nena ? Shighe u Samuel ungwa ér Mbaiserael soo ér i ver ve tor la , yange va ah@@ enge shi a nenge ér ve venda un . ( 1 S@@ am . K@@ era ka u atô@@ at@@ yev kpaa gaa ? Yange ak@@ e@@ ke a ior i Bab@@ ilon a he@@ mb@@ en kpe@@ kpe@@ gar a mi nga ng@@ ur yô@@ h@@ ôr “ a@@ you@@ au@@ t@@ ya a ta@@ ven ” yô , mbakur@@ an Yerusalem lu aa tahav ga . ▪ F@@ a wer kwaghbo ngu ken u lun a ati@@ mb@@ ir@@ akaa la . — Luka 9 : 5@@ 9 - 6@@ 2 . A@@ g@@ umaior kpishi a a civir Yehova ga la soo ayol a ve tseegh , shi kwagh hemba gban ve u zuan a kwagh u ve soo la tseegh . 5 : 33 ) Kwagh u una taver Mbakristu mba ve vi@@ e la u kaven sha kwaghwan u Bibilo ne môm je kpa ngu ga . Yange pase iyol na hen ve ave ave la je ga , kpa gema ker gbenda sha er a kure mbamgbe vev shi vea zua a kwaghyan u vea za na ter ve u bee iyol la yô . Ken inyom i 1@@ 5@@ 13 , cii man shighe u Yesu la , Yehova pase wanakiriki na Mose awashima na sha ci u Mbaiserael . Ity@@ esen i Yesu man ityom na i age@@ egh la tese kwa kimbir kimbir ér ngu Mesiya , un u Yehova a Ts@@ ough la . Nahan kpa , er se lu tagher a m@@ te@@ v u sha ican u yange i tsengaôron ne , mba karen m@@ til sha mimi wase hen Yehova , sha ci u se ta ikyaa a m@@ tem@@ tor na yum . M hi@@ di hen ya yô , m er msen mer Yehova a wasem shi m hii u tesen mbayev av Bibilo a ishima yam i môm . ” Anyom an@@ igh@@ eni nga kar yô , Jo@@ ã@@ o fa mimi , nahan imoshima na i Bibilo tsaase i la mgbegha un hide za ki@@ mbi kô@@ mp@@ eni u yange gba u inj@@ ô la inyaregh k@@ ira ! Nahan ter na la y@@ u@@ we , a gema a na un sha ikyev i mba@@ eren ior ican la , er saa una ki@@ mbi inj@@ ô i a ye un cii ve . ” — Mat . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Nahan er uumace mba lun vough ga mban lu ng@@ een seer a seer yô , aeren a ve tese wang ér , “ mhen u ishima i or ka u bo , hii sha iyev mbu nan je . ” — Genese 8 : 21 . Er se ne ayol a ase ken tom u geman ior hingir mbahenen ne nahan , kanyi kwagh se fe ve i̱ ne se mk@@ om@@ o ? A kaa ér : “ Shi lumun i@@ kwar ihi@@ ar i jijingi wou i̱ gba sha a mo . ” Peteru kegh ato zu@@ lee , er mbagenev mba ve lu hen kpe@@ zege@@ mnger la nahan . De se time nen sha mbamzeyol mbagen mba ikyaa ne i ve a mi yô . Ruamabera wa se kwagh ér se yar tom a “ tahav mbu mhen ” wase shi se ‘ kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa . ’ He@@ mbe mbaihyomov nav mban ityav gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u yô , a za vôso kwase u doon un ishima tsung . Mbakristu mba mimi nd@@ era eren erdoo sha dooshima ica i gba hegen . Kpa , doo u se hen ser kwagh gba Yehova sha ican i mbatomov nav ve lu yan sha shighe u á lu keghen ne ga ze . 1@@ 36 : 11 - 15 . Nahan kpa , ken tar u he u u lu van la , Aôndo una kar a akaa a vihin ne kera . Ishima vi@@ him kpishi maa m gba lamen dang dang , ôron akaa a nyoon un iyol . ” shin “ U ngu dedoo ga@@ ̱ ? ” Nahan cii kpa mlumun ngu . Á F@@ AT@@ YÔ u nengen akaa kpishi sha inja kpa ag@@ enegh di yô a fatyô u kenger a g@@ es@@ egh@@ ee , kpa kwagh la kohol cii har sha inja yase . “ I@@ yi@@ av mb@@ i̱ ngee shin tar sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v je kpaa . ” — Pasalmi 7@@ 2 : 16 . ( Mbaefese 1 : 7 ; 2 : 13 ; Mpase 5 : 9 ) Sha nahan yô , hii shighe u i er se batisema la je se hingir “ kwagh u Ter . ” ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 ; Yohane 11 : 11 - 13 ) Ka mnder u shin ku una hide a uma u or her ye — ka u m@@ ough@@ on ke ’ m@@ ny@@ am ma ku@@ ugh mara ‘ hiden tilen sha ’ J@@ e la . ( Mateu 7 : 12 ) Se cii se mba soon ser i ki@@ mbi se inyaregh tsembelee sha ma tom u se er yô , shi se mba soon ser mbagenev ve nzughul a tom@@ a@@ ve@@ egh wase ga . ( Yakobu 1 : 5 ) Shi Yehova una na se “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ” la . Yange taver iyol shi lu wan@@ kwase u henen kwagh kpishi , shi kwagh@@ kper@@ an doo un ishima tsung . Nahan cii kpa , Aôndo yange er akaa kposo kposo , a a na ityendezwa na la kure vough yô . Er nan ve i lu shami u kaan ér ka Yehova tswen a lu “ U@@ hemban@@ agee , ” man ka sha nyi igbenda nahan á yaren tom a tahav nav mb@@ ù mb@@ ú te h@@ indi iyol yum laa ? Er@@ doo u Yehova ka a ur@@ ugh ior a va a ve hen a na . Aluer mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga soo u nyôron a aeren a hông@@ or@@ ough sha ku iin la yô , doo u ne tile dông shi ne taver ishima ne pase ve kundu kundu man sha ishima i legh legh ner , Mbakristu mba eren amba@@ akaa la ga . ( 1 Pet . Mba eren akaa ne cii yô , ve mase kaven ér uma ve hemba ng@@ un a inja hegen cii sha ci u mba a shighe kpishi u lun vea tsombor ve shi eren Yehova tom kpaa . Nahan , Paulu ng@@ ur ôron kwagh sha ish@@ ember@@ ti i “ Or@@ yuda ” ( inja na ér “ or u ken Yuda ” u i̱ wuese shin i civir nan la yô ) á seer kaan ér : “ I@@ wuese i nan yô , ka i hen ior ga , ka ken Aôndo i dugh ye . ” Bibilo tsengaôron kwagh u shighe u ior mba lamen ijô kposo kposo vea ungwa loho u i̱ , u nan ior uma la . • Yesu eren a ior mba yange pasen ve kwagh la nena ? Icighan jijingi u Aôndo shi wase ior ve nger Mkaanem ma Aôndo shi a wase mkaanem man ma her sha ci u iwasen yase . Ú soo wer ú zua a averen a hemen u dedoo ne ua va a mi la kpa ? Sha nahan yô , se fatyô u kaan ser Pasalmi 9@@ 1 ngu ôron kwagh u mk@@ or u ken jijingi . U tesen ikyav yô , hii shighe u i ji@@ re ú la , u tse ken uya us@@ ati utar yô ak@@ u@@ he a ken iyol you hii u vesen . Ôr Iyoukura i Di@@ se@@ mba 15 , 20@@ 10 , peeji 30 - 31 . Shi se fatyô u eren msen sha ci u ior asev er Mose kpa er nahan . PE@@ E@@ J@@ I 16 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 1 , 9@@ 1 ( Ôr Ne@@ hem@@ ia 2 : 1 - 8 . ) ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 17 ) Yô , aluer iy@@ ongo zua se a ma anmgbian u ken Kristu yô se h@@ ime nen fese sha er or@@ wu@@ an@@ or Satan una vihi bem wase u Mbakristu la ga yô . — Luka 17 : 3 , 4 . Orkristu apostoli Paulu yange nger kwagh ne tindi a mi he ’ mba ke ’ Roma mba ve na jighjigh a na imôngo la , man a lu se a iwasen aluer se time sha kwagh u yange ôr , er i nger ke ’ Mbaromanu 13 : 1 - 7 la nahan yô . Akaa a i er sha heen ne tese ér uumace mba a tahav mbu eren akaa a dedoo a mbagenev . ( Mat . 15 : 3 - 6 ) Uma u Yesu cii har sha u fan atindi a Aôndo shi kuren a . ( Mat . Gba u nana ker a ker “ tom u dedoo ” u or@@ kuran ne . J@@ e yô , a kar a ishima na a ver gbenda u him@@ en uumace a na . 7 , 8 . ( a ) Sha shighe u Noa la , akaa vihi nan je ? Se seer zuan a akaawan agen ken ity@@ ou@@ v mbi iny@@ iin mbi kwaghôron u profeti u Ho@@ sea ne , a a wase se se zenden vea Aôndo yô . ( b ) Er nan ve Paulu a kaa ér í gb@@ ihi akaa a i gbe a cii ken dang “ sha ishima ” i á ga ? Nahan S@@ ef@@ ania yôô awashima u Aôndo u timin Yerusalem , man kwaghôron u profeti ne shi tese uwegh sha mtim u a va tim Mbakristu Mba@@ aiev la kpaa . Mba ve lu ken atôônanongo a a lu eren akaa sha inja sha inja la yange ve zua a mtsera kpishi ken iwasen i mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on lu nan ve sha gbashima la . ( F@@ il . 1 : 1 ; 1 Pet . Ú fa@@ an i yô maa hii u duen kwaghpasen a u@@ tra@@ k shin an@@ ty@@ akerada mba ken ijô shon . Nahan cii kpa , sha iwasen i Yehova yô , vea fatyô u kuran ivese ve shi ia fatyô u taver kpaa . Kpa hanma shighe yô se ôron kwagh u una maa a maa mbagenev yô . I N@@ A I@@ B@@ A@@ V@@ ER I D@@ E@@ D@@ O@@ O I K@@ EN T@@ A@@ R U M@@ E@@ X@@ I@@ C@@ O A “ dugh un kera ” nena , man a “ ôr un ijiir nena ” ? Yange i de veren A@@ re@@ ki ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el anyom ngee sha shighe u Davidi za tôô A@@ re@@ ki shon va a mi ken Yerusalem va ver ken t@@ ent@@ i u a tim la . A kaa a na ér , “ T@@ su@@ aa tsuaa la , Aôndo gba sha man tar kua hanma kwagh u a lu sha u cii , shi gba iyange man uwer kua as@@ an . ” A F@@ atyô u C@@ ir@@ in Ior mba Aôndo Z@@ wa Ga K@@ ohol cii yô , a nger atindiakaa a or á kuma sha á la kposo kposo kuma 16 . Lu Jighjigh Or ne kpa wan na u nomso u doon un ishima saa ku . De D@@ on@@ don M@@ nenge u I@@ kp@@ elaior Ga , 8 / 15 Yange m nenge er uma wase lu doon shi Yehova lu veren se yô . ( Yohane 14 : 23 ) U kwagh a lu nahan — man sha u hemen se doo doo yô — Yehova kaa a vese ér se eren kwagh sha akaawan a na . 14 - 16 . ( a ) Lu nyi i wase orgen ken Kwagh@@ aôndo u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi man wan@@ kwase ugen ken Kwagh@@ aôndo u Mbah@@ in@@ d@@ u kua kwase ugen u h@@ una ér Aôndo ngu ga yô , ve na jighjigh ér ka Aôndo a ne i nger Bibilo ? Nahan cii kpa , se fatyô u hungur a ikyaa i vesen i í lu se inya ne ga : Z@@ an zan hegen kpa ior um@@ li@@ ôn udubu udubu mba yan ican i ityav man angev man ij@@ en kua aka@@ ats@@ eren agen a ve a mi yô . Shighe u m lu eren tar ne tom la saan mo iyol ga , kpa hegen yô saan mo iyol kpishi . ” 2 , 3 . ( a ) Yehova ngu a “ kwaghfan Un tswen ” sha ci u nyi ? Er u k@@ us@@ un mlu u ken jijingi u tsombor her la i lu kwagh u hange hange yum yô , kanyi igbenda nahan a fatyô u eren kwagh ne ? M nenge yô , ior kaha . A za hemen a kaa ér : “ [ Mkaanem ma Aôndo ] hingir mo ken ishima er usu u hi@@ an , u i ci@@ r u ken ak@@ u@@ he am yô , m wa ishima je , m v@@ ôr , he@@ mb@@ am kera . ” • Yesu yange eren a ior kundu kundu nena ? Ken inyom i 199@@ 3 la , magaz@@ in u ior kpishi ve er yô , due a foto u ani@@ wa@@ av uhar mba ve tema hen kô@@ m@@ pu@@ ta yô . Yange gba u saa Yohane una lu a jighjigh u nan keng ve una na kwagh u yange nenge a mi ken mpase u sha mnenge la jighjigh ye . Sha shighe u iky@@ aren i masetyô la , Aôndo una pase Satan Diabolo u a wu@@ he un anyom dubu shin ih@@ ungwa i zan k@@ wen@@ g la . De se time sha akaa atar a yange er ior mba civir Aôndo , a i nger ken Ruamabera la ; se time sha kwagh u uma u Davidi vea Saulu man u A@@ nan@@ ia kua S@@ af@@ ira man shi kwagh u Yosev vea kwase u Po@@ ti@@ far . M@@ Ô@@ M ken akaaôron a u@@ profeti a hemban kpilighyol ken Bibilo la ngu ken Aerenakaa 1 : 8 . Umbur wer , alaghga ga tsô ikyar u ngu keren ka u we u kure zayol na fese ga , kpa a soo ér u tese sha mimi wer mhôônom kôr u a na . N@@ ongo u upristi mba sha inja i tor la vea va er nyi ? Ka sea nenge a m@@ ze@@ hemen na ken jijingi nahan , i saan se iyol kpen kpen . Shi ka er Paulu za mgb@@ ôghom a B@@ it@@ in@@ ia nahan cii ve Yesu yange un ye . Aluer se mba eren nahan yô , Yehova una hemen se shi una sue se kpaa . Nahan kpa , u@@ sho@@ ja iorov 3@@ ,000 mba i tindi ve ér ve za ta ityav sha gar ne , ve ngohol un la , za yevese ior i A@@ i . Sha mimi yô Paulu lu or u eren tom sha gbashima . ( 1 Yohane 3 : 16 ) Se tese ve dooshima nena ? Nahan kpa , a gema a taver or@@ ya la nana pine ken ishima i nan ér : ‘ Ka an di ne , man ngu pinen mo mpin ne ér nyi ? A rumun . Ka an nan gbe u kua mo ? Ka sha Bibilo i henen ú va hingir u fan kwagh u icighan jijingi ga he ? Nahan yô , se lu nen a vangertiôr , nahan se kaa nen ser : “ Ter ka Or@@ wasen mo , me kera cia ga , ka nyi je or á er@@ e@@ me ? ” ​ —⁠ Heb . Mar@@ j@@ or@@ i@@ e ka kwase u shir@@ en Yehova tom sha gbashima , u a we agumaior kwagh shi a wasen mo sha mimi shi a lu iky@@ ar@@ em u mimi yô . Kpa Mal@@ aki ityough 2 tese ér doo u se lu a ishimaveren ser mbat@@ esen mba ken tiônnongo vea dondo mfe u a dugh hen Aôndo la , a lu mbamhen vev mba vea fatyô u nan iyôngo gb@@ ev mbu nôngon la ga . Ior kpishi yange ve mough sha ajiir a ic@@ aa , ve va sha u ember In@@ i@@ ongo i Pente@@ k@@ ost@@ i . Nyian kpa se mba eren tom u wasen ior sha er vea undu atesen a kwaghaôndo u aiegh , kua ak@@ ombo a civir kpaa yô . Marku pase kwagh ne vighe vighe ; a ôr ape Yesu lu yaven shin t@@ so man kwagh u lu yaven sha mi kpaa . I@@ mba ieren la i bende a ikyo i wan sha akaawan cuku ga . Yange se lu a ikyav mbi eren in@@ umbe a mi , er us@@ an@@ ker man i@@ gb@@ ough man ak@@ ese kua akaa agen nahan . Nahan m hii u kôron avur a Bibilo ken it@@ you , er Mateu 10 : 28 man 26 : 5@@ 2 nahan , sha er me wa ago@@ yol sha atsan a me lu tagher a mi la yô . Ka inja er tsombor u orumace cii ngu s@@ aren avur avur yô . Yesu yange fa Mkaanem ma Aôndo wang , ka nahan ve kaa ér : “ I nger er . . . i shi i nger er . . . Una lu or@@ hemen u una na uumace mba ungwan imo i Aôndo vea hide a zua a uma u vough u lun a angev shio la . ( a ) Mbaheberu 10 : 22 tese kwagh u yange i eren sha m@@ ne u nan naagh la nena ? Yange va ken Yerusalem , kpa mough her@@ egh yem ken An@@ ti@@ o@@ ki , m@@ ough@@ on heen yô , a yem ken Shi@@ per@@ u man Per@@ ga . Pro@@ feti la ts@@ eng@@ ap@@ asen wener a kohol ior “ hii hen zege@@ mnger zan zan za ar hen zege@@ mnger , man hii sha u@@ wo zan zan za ar sha u@@ wo , ” sha u ve kpa ve̱ hingir mbacivir Yehova yô . Hen shighe la , kwagh a lu kposo a tar u Satan a hemen , u ior ve hembe soon u eren kwagh sha asema ve hegen la ! Shi se lu nengen er Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la i lu iky@@ agh ki tom@@ ough ki injaa ki ki tsegh iti i Aôndo shi ki pase awashima na yô . Man nenge er i gbe hange hange u se zua a mfe u mimi u ken Ruamabera , se er tom a mi , shi se vese ken jijingi , hemban je yô , hegen u zege@@ can a zu@@ lum ne sha wono ! Mbashiada mba Yehova kpishi fa ér ican i yan ka kwagh u kiriki ga . E@@ mber Uma sha u C@@ ian Yehova , 3 / 1 Nahan aluer se wase or u se lu henen Bibilo a nan la ser nana er sha kwagh u nan lu henen la yô , se mba wasen nan sha dooshima ser nana hingir or@@ henen u Kristu . Aluer se mba eren ts@@ wam a ior yô , alaghga mbagenev vea yina ishima nahan vea palegh se . Shighe u mbagenev ve we se kwagh sha kwagh u t@@ wer@@ sôron yô , ka nyi i doo u se ere ? Or a fatyô u eren iyua sha akaa a h@@ we@@ e@@ man akaa a injaa agen . “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , . . . sha u fa nen er i doo u ne@@ a ôr kwagh a hanma or yô . ” — K@@ O@@ L . Nahan se tsua a ishima yase ser se ungwan Yehova , sha ci u se soo u civir un shi eren kwagh u vough . — Mbaromanu 6 : 16 , 17 ; 1 Yohane 5 : 3 . Aluer Aôndo de ér mbaihyomov nav ve tim ior nav shin tar cica cii yô , a h@@ una ian i a lu a mi i hemen la , kua ieren na kpaa . Hii sha shighe u mgb@@ er u hiihii u takerada ne hii duen ke ’ inyom i 18@@ 7@@ 9 la je tsô , Yehova nd@@ era veren se doo doo , a na se mcivir u a lu hemban wanger a wanger cii yô . Yesaia tsengaôron kwagh ne anyom kar hemba deri cii ve kwagh ne va mase eren ye . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 15 - 21 . Bab@@ a yange una za kasua u za te@@ en iy@@ i@@ av sha shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough , una ng@@ ur@@ en hiden yô , ashighe kpishi a hide se a atam a ap@@ u a doon tsung ken an@@ a@@ kwa@@ ti . Bibilo ngi a loho u Aôndo u u lu sha ci u uumace cii je ka u henen a hen ga . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber shi ve samber a mi ye . ( Yoh . 14 :⁠ 9 ) Yange tese mbahenen nav wanger wanger ér , Aôndo hemba soon k@@ we@@ ior shin ma tar a ugen ga . ( Mateu 19 : 24 ) Kp@@ iligh we iyol a gbenda u Yesu ôron kwagh vighe vighe sha akav a tesen shi er yange a ôr kwagh sha m@@ kaan kpuaa kpa kwagh la a lu a inja kpishi la gaa ? Kpa er tsombor ve va ya ican a ic@@ ôron u@@ ange igen yô , maa a@@ kper@@ an hii u lun ve sha kwaghaôndo ve la . 3 : 8 - 10 ; 4 : 23 , 24 ; 6 : 15 , 16 — Ka anyom a me yange i maa tempel u he laa ? 3 : ​ 14 - 17 ) Alaghga Mbayuda mbagenev yange ve fa ér Yesu ka Mesiya ga shin ve kav ityesen na ga . Kpa , nyityô kwagh i vihin i ve er se cii ia lu sha ans@@ ighe kpuaa tsô . Aluer ka nahan yô , a@@ dooga yange i hii ngeren ken ivur ne ér , “ wan u Ar@@ p@@ ak@@ e@@ sh@@ adi Or@@ k@@ al@@ di . ” 1@@ 31 : 1 - 3 — Davidi yange ‘ su@@ r ishima na , hingir de@@ m de@@ m , er wan u den at@@ u@@ mba ka a lu hen ngô na nahan ’ nena ? Apostoli ne yange fa ér gba u mba ve civir Aôndo vea na imôngo la vea fa ér cii man ve lu a jighjigh u nan yô , gba u vea lu a ishimataver man ishimawan . ( b ) Inja i mkaanem ma Yesu man i nger ken Yohane 13 : 34 mara ér nyi , man Mbakristu kpishi tese imba dooshima la nena ? Nahan cii kpa , er ve lu yan kwaghyan zan a mi a ve la je , mbaapostoli “ gba s@@ ende@@ gh any@@ iman ayol a ve ér shin ka han@@ mô ve á ver nan or@@ v@@ es@@ en@@ ou ? ” Aôndo yange gba or nena ? U tesen ikyav yô , mba@@ ah@@ end@@ anev mba ken tar ugen u i ci@@ r mcivir u mimi yô k@@ an shio u yangen ior mba Aôndo kwaghyan u ken jijingi . Mbagenev kaa ér m@@ ter u i kera ter Yosev ga ne tese ér yange saa ku cii ve Yesu hii tom na u zenden pasen ior kwagh la ye . Ka akaa a dedoo a nyi mbatomov mba Yehova mba jighjigh vea fatyô u veren ashe ér U@@ hemban@@ cii la una na ve ? Ka Yehova una ôr mba@@ asorabo ijir ye . Mba@@ shir@@ en mba Or@@ sule la mba pasen un mzeyol la yô , ve pine un ér : ‘ Ka u ka se̱ za wu@@ he i se̱ kura k@@ er@@ aa ? ’ ( Mat . ( Ôr Ese@@ kiel 38 : ​ 22 , 23 . ) Davidi ver se ikyav i dedoo sha kwagh u keren bem , zenden un ityô . Aluer se za hemen u ungwan ac@@ in a tan a na yô , se fatyô u lun uma gbem sha won . Ken ngeren ne se hi@@ la time sha akaabo atar a ka a na ior ve tsu@@ me yô , ka : ikpelaior man ishima yase man “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav . ” Kwagh ne va a msaanyol sha kpishi , kpa tar yô gema nyôr ken zayol u i gba u je u lu a nyôr ker ga yô . Hen shighe la , se mase “ nengen ” er Yehova una tim ‘ mba@@ ah@@ end@@ anev asev ’ sha gbenda u kunya yô . 20 : 1 , 2 ) Ior mba Aôndo yange ve er kwagh kuma iwuese , sha ci u ve suur sha tahav vev ve , ve hemba mbaihyomov vev ga . Kwagh ne na yô Mbaiserael mba ve sember hingir ikyurior la lu er akuraior agen nahan ga . Kpa hii ken inyom i 1914 la je , Tartor u Mesiya ngu eren tom kpoghuloo sha u hiden a bem man mzough ne her . ( Ef . Doo u se nenge tom u Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova ve eren , ve mba jijingi a tsough ve la ser ka icighan@@ tom . Tom u mbatamen mba ve di ve gem ve tsough ér ve nengen sha af@@ ishi a Mbashiada man u@@ haregh vev man un@@ ingir kua atôônanongo a ve la kpa , doo u se nenge ser ka icighan@@ tom . Kpa ve hu@@ an ving ; gadia ve lu ôron kwagh sha gbenda er , ka an nan lu or@@ v@@ es@@ ene ? ” Sha mimi yô , kwagh ne taver kpishi je , sha ci u se ya dyako i asaren man aeren a dang aa a lu kposo a ikyav i Kristu a ver la sha ikyev i mbamaren asev mba hiihii mbara . Ka akaa atar a nyi se lu timen sha mi sha kwagh u iliam yase ? “ A@@ se@@ ma@@ akaa aa H@@ ia K@@ era ” Bibilo kaa ér : “ Mb@@ al@@ an@@ enkwagh yô , dyako ve ka ­ l@@ an@@ egh , kpa mba@@ fankwagh yô , mba kange ve ts@@ ar u mfe sha it@@ you . ” ​ — Anz . Sha hiihii u Aôndo gba uumace la , a na Adam man kwase na , Ifa , tar kua akaa a kpilighyol a shin u cii ér ve tôvon sha mi shi a lu a ve kpaa . Er yange Anmgbian H@@ en@@ sc@@ he@@ l luun vea Anmgbian K@@ nor@@ r hanma shighe cii yô , á zende sha ityar je hemba 1@@ 50 , ve lu taver Mbashiada mba Yehova tar sha won cii asema , hemban cii je yô lu mbam@@ ishen man mba ve eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci kposo kposo la . Heela tseegh ga , anmgbianev mban vande ngeren Paulu washika pinen un akaa agen ér a ta ve iwanger sha mi . U tesen ikyav yô , Bibilo ôr kwagh u N@@ im@@ ro@@ di , wan u Noa u k@@ ov u sha utar la ér : “ Ka un je hii lun nom@@ or sha tar ye . Er se lu zuan a li@@ ba kpishi yô , se gb@@ anger a kpen@@ ga wase ne . 1@@ 45 : 14 ) Se ker iwasen hen mbatamen mba ken tiônnongo sha er vea wase se u nôngon a angev mbu ken jijingi yô . Zum u mbamlu mban nahan vea lu sha shighe u hemen u Tartor la , mayange se kera cia kwagh je ga , se lu ken mk@@ or . Nenge ase kwagh u Anmgbian W . Yange mgbegha mba@@ kwaghaôndo ken derianyom u hiihii la ér ve hông@@ or nongo u Kristu . ( Genese 29 : 21 , 22 ; Yohane 2 : 1 , 2 ) A@@ vese a ior ve eren nyian ne tese wang ér aluer se soo ser a@@ vese ase a tese ér se mba ior mba eren kwagh sha kwaghfan shi se mba Mbakristu mba mimi yô , gba u se wa ago@@ yol tsembelee . Er nan ve Se@@ de@@ k@@ ia yange lumun mhen u ati@@ ator la fele shi va lumun mhen u E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki kpa fele nahana ? Ka i tim ve hen haregh u pe@@ pe man u iy@@ ange@@ been ; ka ve saa gbem , ma or nan wa ve ikyo ga . ” — Yobu 4 : 19 , 20 . Mba@@ yev mba kiriki ka vea eren kwagh u ve fe u eren tsembelee yô , i maa ve iyol . 6 : 14 , 15 . Er nan u kar mfe u ú zough a mi sha kwagh u akaa a mimi a hange hange a a lu ken Bibilo la hegen u nenge ga ? Yehova pasen mbah@@ id@@ en a iyol ijime igbenda i una kure awashima na vindi vindi sha ikyev i gbenda u á tsough u lamen a ior nav la man sha shighe u i kom un cii . Yange ve fa “ icam i Shi@@ on , ” shi ve umbur an@@ zaakaa kpishi , shi ve fa gbenda u mbacivir Aôndo mbagenev vande civir un sha jighjigh la kpaa . Ior mba@@ jighjigh mba sha ayange a ngise la kpaa yange ve kav kwagh ne nahan . Er@@ doo Ve a In@@ j@@ ar i Dedoo Nahan cii kpa , naan mo icivir kpishi . Er nan ve i lu a inja u Aôndo man or@@ wan@@ ndor a vese vea hemba doon se ishima a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaaka@@ av@@ a ? Ka nyi Yesu lu henen ken ishima zum u a nenge a or@@ im@@ ande u alaghga je yô , vihi ashe u kenger nee ? ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Ior kpishi mba ve ôr kwaghwan u mimi u wanger wanger u ken Bibilo la yô , ve nger mba gb@@ eren Iyoukura ve pase er kwagh@@ ngeren la bende a ve yô . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 25 ] Yehova na se iveren i kaven mimi mba ken jijingi Kpa kaa ér una bee Paulu mzeyol na la sha ma ivande ga . Loho ne kua kwagh u mimi u se pasen ior ser se uumace se doo Yehova , Ter wase u sha ishima tsung la . ( Yoh . 3 : 16 ; 1 Pet . Yange i pine ior ér ve̱ ôr akaa a a hembe lun a inja ke ’ ivese la . Ka un a fe mlu u uumace u ken hemen ye . ( Yes . I@@ sho@@ li@@ bo yange i hingir u b@@ enden a nomso man kasev sha gbenda u bo ken ikyo@@ v i ken hemen nena ? 6@@ 4 : 6 . Shighe u ior mba Yehova ve lu jighjigh yô , ka a wa ve ikyo , a na i kpe ve iyol shi a kura ve kpaa . W@@ a@@ shika u Paulu la yange taver jighjigh u Timoteu keng je , gadia a umbur un kwagh u za hemen shighe u Yehova na or@@ jighjigh A@@ ron ish@@ ô , kpa gema p@@ on at@@ ser@@ egh a Kor@@ aki vea ior nav ken igbar , shi venda ve , shi tim ve kera la . ( Lev@@ iti@@ ku 16 : 2 ) I@@ been@@ egh k@@ in yange ki tile ijiir i môm sha ahumbe ki ningir sha icighan A@@ re@@ ki la hen atô u u@@ cer@@ ub@@ i mba z@@ en@@ aria mba uhar mbara . Or ne za hingir ort@@ wer hen ger@@ i ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i kpen@@ tar u Al@@ as@@ ka , ken tar u Amerika , ape m@@ lu@@ yol na nôngo u lun kwagh môm a u ior mba ve v@@ aan ts@@ wer hen iy@@ ou@@ ci na la . M@@ sen shi yange wasem u hemban mzeyol ugen u taver mo kpishi . ( Ôr Yobu 31 : 6 . ) Mkaanem ma Aôndo ma T@@ aver We Ishima Kpa ? “ Zege@@ pristi u Z@@ ung@@ wen M@@ h@@ ôônom man u Jighjigh ” la alaghga a doo ga . K@@ ure kure tsô se gba henen u ho@@ gh@@ or a ve , anyom nga kar ahar yô , kera lu se ican u hiin Bibilo i henen a ve ga . Yange pase ér dooshima ka kwagh u kwagh a gbe uumace cii sha mi yô , shi se cii ka a tese se dooshima yô , i doo se . W@@ ea soo u seer fan kwagh u uityendezwa mba Aôndo sha kwagh u mlu wase u ken hemen la yô , ôr ityough 3 man ityough 7 kua ityough 8 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Nahan doo u se wa ikyo sha er se palegh hanma gbenda u ah@@ ir cii yô . — Duteronomi 18 : 10 – 12 . Akaa agen yange na yô , Mbayuda mbagenev fatyô u hiden ken Yerusalem man ken Yuda ga . Mkaanem ma Apostoli Paulu nger Mbakristu mba jighjigh man ka ma mimi . Ma kaa ér : “ M fa , atsan a se ye shighe u ainge ne a kuma sha iengem i á va pase se la ga . ” — Mbaromanu 8 : 18 . C@@ ur@@ t kaa wener , “ A@@ mba@@ akaa ne nga a eren we kwa kimbir kimbir yô , tese ér Yehova ngu a we . ” Kwagh ne una wase u@@ u eren tom tsembelee shi kuran iyol you , man a saan we iyol kpaa . Tsô Yosua mase ôron nyi a ior mbagenev mba ve civir Aôndo a na imôngo mbara ? M@@ lu wase ngu er u ônov Mbaiserael mba ve wa iyol ve kegh a kegh u ngohol Tar u Ity@@ endezwa la nahan , gadia se tile sha k@@ ur u tar u he u í t@@ ende zwa u nan se ú la . I@@ L@@ YO@@ H@@ O i Yehova yange na S@@ ef@@ ania ér a̱ yôô la yange i taver kpen kpen ! M@@ sô@@ rom ka ma bende a mhen u or nena , man er nan kwagh ne i lu kwaghbo ? M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 7 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) Shighe u ve mar u la u lu an@@ iky@@ und@@ an u for@@ o@@ to@@ to , nahan ve lu koson we , man er ve lu mbacivir Yehova yô , mayange ve kende u ga . Ka hanma or cii kwagh u ken jijingi a gbe nan ishima ga , mbagenev kpishi mba a jighjigh u nan ga shi u@@ icighan@@ mbaakaav gba ve kwagh ga . ( 2 T@@ es . Ity@@ ôkyaa shon yô , lu sha ci u “ kwagh u ne lu a mi kpishi la ngu wasen sha ibanave i mbara ken shighe ne . ” — 2 Kor . ( b ) Kanyi se time sha mini , man ka sha ci u nyi ? T@@ ôô wer ú ngu ke ’ ate@@ jir , mba ôron ijir . TER bu@@ m Una kera vaa af@@ an@@ yô ga : We U ngu pristi u tsôron gbem sha won sha inja i mlu u tom u M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki la . ” 28 : 13 ) Nahan se civir nen Aôndo a ishima i môm shi se palegh nen akaa a aa hông@@ or se la . M@@ zough u Ity@@ ar Cii due a ib@@ aver igen i í yer ér H@@ uman De@@ velo@@ p@@ ment R@@ ep@@ ort 200@@ 2 la , ib@@ aver ne kaa ér , “ inyaregh ki mb@@ any@@ ar@@ ev uta@@ an ken deri mba ve hembe lun a inyaregh tar sha won cii mbara ve zough a mi la tseegh kpa , ki hemba ki mba@@ ibanave uta@@ an ken deri mba i hembe gban ve kera tar sha won cii ve zough a mi la kwa 1@@ 14 . ” Yange ci@@ er Mar@@ il@@ y@@ n iyol u undun tsombor na u doon un ishima kpishi la kua gbenda u ve civir Aôndo kôôsôô la . Nahan cii kpa , mba@@ y@@ aav kpishi kav ic@@ in@@ tan la ga , ve hen ér ta@@ sh@@ an la lu yôôn a yôô ityakerada yase , nahan ve ngohol i . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Aluer u nenge wer kwagh u ma kwase ugen shin nomso@@ or ugen hemba doon we a kwase wou shin nom@@ ou yô , nôngo tsung kwagh a de fe zuan we a nan ga , saa sha kwagh u a gbe hange hange tseegh tsô . Sha nahan yô , Paulu wa se kwagh ér : “ Hanma kwagh u ne eren cii yô , eren nen un , i̱ lu sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan , i̱ de kera lu sha ci u ior ga . ” — Ôr Mbakolose 3 : 18 - 24 . Er i ser shighe Hegen ne yô , se seer zuan a ian ai@@ k@@ ighe i veren ishima sha mcivir u hen tsombor wase ! ” Yange ishima i gba un awambe zum una nenge a mbara mba ican i er ve la yô , je yô , kwagh ne a mgbegha un u nan ve m@@ pe@@ ver@@ yol sha atsan a ve lu yan la . Nahan kpa , or ne tsu@@ me ga . Ken mkombo u se hii nyôron her la , Anmgbian Ro@@ d@@ ri@@ go V@@ ac@@ a tile sha tse@@ mbe , lu nan kwaghôron ugen u wan mbau@@ ng@@ wan ker . ( Nenge Luka 22 : 29 , 30 . ) Yesu yange kaa a Mbayuda mbagenev mba ve lu ungwan a na la wener : “ De henen nen ner , M va sha u b@@ un@@ den atindiakaa kua u@@ profeti ga , [ ka Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu je la ] M va sha u b@@ un@@ den a b@@ unde ga , kpa ka u eren sha mi vough . ( Mateu 3 : 17 ; Yohane 3 : 3 ) Nahan un u a lu vegher u vesen u “ vor ” u kwase la maa mase duen . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada C@@ le@@ m@@ ens V@@ ol@@ l@@ n@@ h@@ als u ken M@@ akeranta u Han@@ n@@ ah - Ar@@ end@@ t u T@@ im@@ en sha Kwagh u Hemen u sha N@@ om - or la kaa ér : “ Ka akaa a pati@@ i tseegh u@@ gomoti mba hemen sha nom - or la ve eren tahav sha mi ga . Daniel kpa yange nenge a mpase u sha mnenge u a ne se ishimataver yô . 5@@ 4 : 5 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kua iyôngo igen cii vea vaa af@@ an@@ yô ér yange ve lu u@@ shir@@ mbaiorov shin tar u ifer ne ga . Ka akaa a nyi nahan a tese ér se mba ken mkur u tar nee ? T@@ erem , u lu ken ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi sha ku u ng@@ ôm kua an@@ ng@@ ôm u nomso , u i sember maren la , yange un@@ du@@ m vea ter na , u kwase na kpe kera la , yem hen gar ugen ica , lu za eren tom . Jigh@@ ilii yô , ka i er any@@ ighe sha shighe u keren ish@@ angen man shighe u ha@@ an i la , ken ityar i i lu a kwagh ave kpishi la je kpaa . Hegen ka shighe u hiden ken tiônnongo man hen Ter wase u sha , u lun a dooshima je ne . Se fatyô u tôôn jighjigh wase u nan karen sha usu u i ke@@ er yô . “ Mo yô , u timen sha avur a ma takerada u ken Bibilo la ka kwagh u mgbegh@@ an mo ishima ker kpen kpen . ” — Daniel , á er batisema ken inyom i 19@@ 46 . Aluer u har kwaghwan wou la sha mkaanem ma Aôndo yô , una fatyô u maan mhen u wan wou la sha gbenda u dedoo . — Ôr Duteronomi 6 : 4 - 7 ; Anzaakaa 22 : 6 . A kaa ér : “ Yange m kange ishima mer me za hemen u eren akaa a ken jijingi vough vough . ( Genese 18 : 25 ) Yange er kwagh nahan lu shami je kpa ? Ikyav i tesen yô , Ruamabera ôr kwagh u ‘ tar u̱ de kera doon se ishima ga . ’ Shi@@ gh u M@@ ngerem va sha tar De@@ e@@ mee la karen ka kom er anyom 4@@ 50 nahan yô , Yehova kaa a ter@@ tamen Aberaham ér una mar wan , u V@@ or u ityendezwa ua due ken tsombor na yô . ( Gen . Shighe u batisema ka shighe u i@@ ember@@ egh , u eren as@@ enge a mi ga ( Yuda 18 ) Aluer mbagenev venda u veren ato a we kpa , iyol i de kp@@ een we ga . Mba va s@@ ôôn he ’ ijiir la yô , zege@@ ikpelaior nenge a ve maa gba van a mbau@@ angev man mba@@ a@@ wan@@ ev kpishi he ’ Yesu , shi un di kpa bee ve cii angev . Gadia nenge ase yô kwase ne lu a nom u una suur sha nan ga , ng@@ u@@ la kpa lu kwagh u taver , shi wan na u môm môm kar saa ku hegen . Ve kaa ér : “ Kwagh ne wase se u fan mbamzeyol mba a@@ dooga se tagher a mi la tseegh ga , kpa shi se fa akaa agen a or u nan lu a angev mb@@ un nana fatyô u eren yô . 3 : 10 , 11 ) Inja i ishember ne jim ér nyi ? ( b ) Aluer se mba a ci ken iember i nan a na or kwagh la yô , ka ana se k@@ av@@ en@@ a ? Shighe u Anmgbian Rus@@ sel@@ l kpe kera la , i hii u eren tom a gbenda ugen u pasen loho u dedoo . Yange una nenge mbah@@ e@@ men mba@@ ad@@ ua vea tsu@@ ghun ior yô , a wa ishima a wa shio , nahan mayange de@@ en ér ian i pasen ior akaa a mimi a ken Bibilo la i kar un ga . • Ka aeren a nyi aa wase se u lun ken mzough a Mbakristu mbag@@ en@@ eve ? Shi kpiligh se iyol er Yehova yange tsen@@ ga nengen er ing@@ y@@ egh ki mbacivir sha mimi k@@ ia seer sha ayange ne nahan . ( 2 Samuel 11 : 27 ) Yehova tindi profeti N@@ at@@ an , za a kwagh u yange Davidi er la za pase un sha a@@ yom . ( Daniel 9 : 27 ; Mateu 15 : 7 - 9 ; 24 : 15 ) Heela tseegh ga , Yesu man mbahenen nav tsengaôron akaa a aa va er ken hemen yô , man se mba nengen er akaa ne agen a lu eren sha nyian yô . Ior mba i tsua ve mbara cii kuma sha tom ne er i nger ken Bibilo nahan . Mba@@ kp@@ ish@@ iv mba yange ve mough ken ityar i Y@@ uro@@ pa ve va u va yôôn ang@@ we u vesen u ken B@@ ul@@ gar@@ ia ne , yange ve wa iyol i zan M@@ kohol u V@@ esen u “ K@@ ur@@ an Nen ” la hen gar u S@@ of@@ ia . “ V@@ a , va nenge nen ityom i TER , A er akaa@@ ci@@ er@@ yol shin tar , A er ityav mbi bee zan zan ar hen ik@@ ighir i tar je . ” — Pasalmi 46 : 8 , 9 . Dooshima u been mayange ga la wase anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken tar u M@@ ala@@ w@@ i u taver ishima ken am@@ een Davidi kpa ishima lu nyian un tsung sha kwagh u er la , kpa a gba uwer ga . ( Mateu 24 : 45 - 47 ; 1 Mbakorinte 2 : 10 ; 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) U yaren tom sha kwaghfan la mgbegh@@ an se u ‘ van@@ den keren Tartor u Aôndo ’ shi yaren tom a ayange ase sha gbenda u ua va Yehova a icivir shi ua na un msaanyol yô . Gba u vea yevese aeren a hông@@ or@@ ough cii , di er vea yevese kwaghbo u a lu nôngon u wu@@ an ve nahan . ( Luka 23 : 43 ; Yohane 5 : 28 , 29 ) Yô , seer henen kwagh u or u a lu a tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev ne man kwagh u ú er ve we kpa u lu a ishimaverenkeghen ne yô . Luka lu kaa ér : “ Mba eren msen kera yô , ijiir i ve kohol her la , i t@@ enger , ve cii i iv ve a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwaghôron u Aôndo vangertiôr . ” — Aerenakaa 4 : 31 . Doo u se fa ib@@ ume erdoo u mbagenev vea er a vese la shi se palegh un ave ave je . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 14 la ] Ter u@@ iyua mba Aôndo mbagenev mba vea fatyô u nan se iember , er se lu keghen averen ken hemen ne . Nahan shighe u i pine u mpin u ken Bibilo u ú lu a ikyar sha mi ga yô , ú fatyô u kaan nahan wer : “ M su@@ gh u sha imba mpin u dedoo u ú pin ne . Kpa mayange je Yehova lumun a u@@ iniongo mba@@ aiev mban ga . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 28 ] Mar@@ ta hide a@@ yem za ôr an@@ ngô na Maria myer ér : “ Or@@ tesen ngu heen man ngu yilan we . ” Kpa mba ve dondo kwaghwan u amba@@ aior la cii “ ka i da@@ ase a ve i yem a ve wue wue sha ahumbe a [ hanma ] ityesen ” cii . ​ —⁠ Ef . I@@ mba kwagh la yange i erem . ( a ) Ka mzeyol u nyi a lu sha kwagh u Mbakristu henen kwagh laa ? Nahan kanyi ia na se lumun shi ishima ia tseer se ker u henen kwagh u Yehova a lu tesen laa ? Zum u jijingi wam ure ken a mo yô . ” ( Ps . M lu hen tiônnongo môm vea anmgbianev mba nomso mbagen uhar mba ve lu ikp@@ ur pania yô . Anmgbian u nomso ka nana hemen kwaghhenen ken tiônnongo , man nana yila kwase wou ér nana na mlumun yô nan yila nan ér “ Anmgbian u Kwase . ” Kpa se fatyô u dondon mcivir u civir Aôndo u vough la . Kpa ica ka i gba ga tsô iky@@ aior ne i gba v@@ aan af@@ an@@ yô er ve vese kwase shin nom yô . ( 1 Peteru 2 : 17 ; 3 : 10 , 11 ; 4 : 8 ; 2 Peteru 1 : 5 - 7 ) Ka hange hange u se lu a dooshima ayol a ase sha er se lu ken bem yô . PE@@ E@@ J@@ I 23 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 1 , 43 Mbat@@ amen man udi@@ ak@@ on mba a ian i civirigh i eren tom sha m@@ ver u sha hemen u Aôndo la Man aluer or ngu ic@@ an@@ or yô , maa tese ér nan ngu a iveren i Aôndo ga , shin a lumun nan gaa ? ( Mateu 7 : 13 , 14 ; 1 Peteru 2 : 9 ) Mba@@ apostoli mban de akaa a ve a eren cii ve dondo Yesu sha u keren Tartor , di er or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de la kpa yange tee akaa a na cii sha er una za yam ta@@ gbe@@ de u lun ishe kpishi la nahan . Ve y@@ aan kwaghyan imôngo shi ve eren akaa a nan ve msaanyol imôngo shi ve tesen dooshima ayol a ve kpaa . Ve er nahan anyom 15 . M lu henen mer aluer m er nahan yô , me nenge a kwagh u a lu mimi la wang . “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo ; kwa@@ v@@ aôndo kpaa ngu tesen tom u ave Na . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 19 : 1 . Shi kwagh ugen yô , ishima mgbegha se u dondon Yehova sha u wan ishima a anmgbianev asev man mba se pasen ve kwagh la , er Yehova kpa a we ishima a ve nahan . Sha kpôô yô , kwagh ka una sar se man sea zua a mi fese ga nahan ishima i za se iyol kpen kpen . Se fatyô u kaan ser Mbaf@@ ar@@ ishi lu a “ g@@ ung@@ ur@@ kon ” ken ishe sha ci u nyi ? Hii nan ve m@@ vende u ior kpishi ve vende loho u dedoo ne a kpiligh se iyol ga ? 5 : 24 , 25 — Ka unô ve lu ‘ duen ken ku , nyôron ken uma ’ ? Ka i lum er m venda kwaghwan ne mer ngu a inja ga shin a taver gande shin m nenge mer ieren yam la ngi shami shinii ? Yange hen u tesen iwuese hen Yehova sha u ungwan imo na kpa ? Se mba we ave sha ayôôso a pati@@ i a tar ne ga , shi se mba nenge ityav kpaa ga . ( Mat . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Nahan u se lun ior i tar ne ga yô , ka u se ‘ kuran iyol yase wang sha kwagh u taregh . ’ 4 : 18 ) Shighe u i nôngo Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii i bee ken inyom i 19@@ 19 la , Mbah@@ enen Bibilo hii eren mkohol u vesen hen ijiir i i yer ér C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , i i lu ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , ken tar u Amerika la . Anmgbianev mba ken ityar igen i i wa ndor a tar u Jam@@ an@@ i , er tar u Fran@@ ce man tar u Ne@@ ther@@ lands kua tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land nahan kpa , yange ve ci@@ h@@ i ku sha u tin@@ d@@ in anmgbianev vev mba i lu tôvon ve a ican ken Jam@@ an@@ i la a kwaghyan u ken jijingi . Alaghga yange lu a kwagh a ve kpishi je kuma u una yam ityakerada i Ruamabera yô . — Aer . C@@ ar@@ ol di kaa wener : “ Ka sea hide sea za sôr ve yô , se ôr ve ati ase shi se pine ve di a̱ ve . Aluer wea lu a mzeyol yô , de yemen za maan m@@ sô@@ rom ga , tile nôngo a mzeyol la . 18 : 21 ) Nahan kpa , u ngu wer gba u se de u lamen sha ci u se mba cian ser alaghga se va ôr kwagh u vihin ga , di vough er usu kpa se de u ke@@ er ser a@@ dooga ua va hi@@ a kwagh yum ga nahan . Alaghga ashighe agen se ‘ tsa per ac@@ in imôngo ’ shi se ‘ lu ij@@ en ac@@ in imôngo ’ sha ci u tom wase u pasen kwagh la , er apostoli Paulu nahan . Yosev ver Mbakristu mba ve vese kasev man mba ve lu kwa@@ v la ikyav i dedoo kpen kpen . M@@ ô wase môm kpa nana de z@@ eren ak@@ ondo shin eren it@@ you sha mi yo@@ ho@@ loo i karen ikyaa inya ga , shi i̱ de lu sha gbenda u ú tese ér se ya ikyar a tar ne kpaa ga . Nahan kpa , Aberaham hide ijime ga . Sha nahan yô , Mbakristu ka ve er mkombo u M - umbur a wain . Shi m hen u soon ior ken ‘ hanma nongo , man ikyurior man hanma zwa ’ cii . Yange “ maa u sha er ior ve̱ tema sha u ” yô . ( Genese 3 : 8 - 13 , 23 , 24 ) M@@ pav ne yange bende a ônov vev mba yange ve ya dyako u isholibo man m@@ yina u or man ku la . Mbak@@ ur@@ an mba ningir sha mba i yilan ve ér p@@ il@@ gr@@ im@@ s mban yange ve fa u tesen ior a u@@ c@@ a@@ ate man ufoto man akav a tesen , shin hanma kwagh u ve zough a mi , u vea tese kwagh a mi ve a kôr ior ken ishima cii . De se time sha kwagh u yange za hemen yô . Sha ci u ka ve soo u ‘ z@@ eren kimbir ’ ase@@ mber á ve ker ve lu a mi ken it@@ you la kua ase@@ mber a gbil@@ ini@@ gh agen . In@@ j@@ a@@ kwaghôron i mimi ne kuma sha a ve vough er : I@@ wa su@@ wa , shi hide ya , man shi : Ng@@ ô@@ i@@ go ôô iyol kpa shi hide v@@ ingir shin an@@ gb@@ i@@ ôr . ” — 2 Peteru 2 : 20 – 22 . Or@@ gen ken mba@@ any@@ iny@@ av mban h@@ enda ny@@ inya u nyian b@@ ong , nahan i na un ian ér “ a̱ kura bem shin tar kera , ior ve̱ wua ayol a ve ; i na un ze@@ g@@ es@@ an@@ ker ” kpaa . De se time sha akaa a injaa atar , a se er ve aa wase se se hemba zuan a iwasen ken kwaghhenen wase u sha tse@@ ene@@ ke la yô . Nahan apostoli Paulu nger ér : “ I yem a H@@ en@@ o Sha . . . , nahan a kera nenge a ku ashe ga . ” Ka a@@ aven a nyi ú fatyô u dondon sha u henen atesen a Yesu , man ú fatyô u fan m@@ ze@@ hemen wou nena ? 12 : 2 ) Ve mban kpishi vande lun mba yange ve kôr ior ihyom shi ve eren kwagh u mba vi@@ a a mba vi@@ a u tar u Satan ne u eren la yô . ( 2 Utor 1 : 3 , 4 , 15 , 16 ) Sha nahan yô , á sôn Eliya wener a̱ na un i@@ kwar ihi@@ ar i jijingi na u ishimataver man u “ ishima [ tse@@ en ] tsung sha kwagh u TER ” la — aeren ne ka aeren a doon kpishi a jijingi u Aôndo ka a wase or u lun a mi yô . “ A er ityav mbi bee zan zan ar hen ik@@ ighir i tar je . ” Mbakristu fa ér a tôv ve a ican . “ T@@ ôô Bibilo Jigh@@ ilii ” Zum u Yesu va zua a Maria , an@@ ngô u L@@ as@@ ar@@ u u kwase la , shi nengen un kua mbagenev v@@ aan yô , “ sôô Un ken ishima , ishima ta Un k@@ we kpaa . ” “ Se Mba Z@@ wa M@@ ôm Ga , kpa Se Doo A@@ yol a A@@ se ” Nahan zum u a nenge ér ashighe a un kur@@ un tom la aa na una gb@@ aan le@@ ti ken mbamkombo mba tiônnongo je a kuman min@@ iti 45 yô , a sôr ian vea ikyar - tom na ugen , nahan a̱ luun sha iyange i mkombo yô , ng@@ u@@ la a yar f@@ aa , un di a gema a zua a ian i kur@@ un tsuaa . A na zwa i yôô m@@ tem@@ tor na ke ’ tar la cii . — 2 Samuel 15 : 10 . M@@ nenge u Aôndo sha Kwagh u M@@ lu u W@@ ang I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ugen , Al@@ van L@@ am@@ son ôr kwagh u ityesen i Mba@@ aôndo U@@ tar la ken takerada na u i yer ér The Ch@@ ur@@ ch of the First Th@@ ree C@@ ent@@ uri@@ es la ér “ ityesen i Mba@@ aôndo U@@ tar la due ken Ruamabera u Iky@@ uryan i T@@ se man i He la ga ; kpa lu mb@@ ang@@ erenakaa a c@@ ôô@@ ci mba ve lumun ityesen i P@@ l@@ ato la nyôr a ityesen i Mba@@ aôndo U@@ tar la ken mcivir u Mbakristu ye . ” Shighe u hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova la , kwagh shon doo nom na , S@@ te@@ ve ga . Peteru iyol na kpa yange zua a iwasen man averen kpishi hen anmgbianev cii , man se kpa kwagh a fatyô u lun nahan . — 1 Peteru 2 : 17 ; 5 : 9 . ( Aer . 21 : 8 , 9 ) M@@ ôm ken u@@ iyua mba icighan jijingi na ior yô , lu kwaghôron u profeti , nahan ag@@ um@@ au@@ kase ne yar tom a iyua shon sha u kuren kwagh u i er ken Yo@@ el 2 : 28 , 29 la . H@@ E@@ M@@ EN ka ish@@ ember@@ ti i i vihi ior kpishi ishima yô , sha ci u ka i na or nan hen kwagh u mk@@ ighir man u n@@ umb@@ en sha iyol i or . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa yange ve tôô ér ve mba “ u@@ shir@@ mbaiorov ” shin tar ne . 2@@ 8@@ ,@@ 8@@ 24 ( Aerenakaa 4 : 20 ) Ior mba ve lu tesen iengem i Aôndo sha tar nyian ne hemba m@@ iliôn at@@ ar@@ atar , man er i gbe je ka shighe u ior ve hembe tesen iengem i Aôndo je ne . Tor u A@@ eren a Na a Doo Ior N@@ av Ve O@@ ng@@ o Un sha Mimi La Ikyav i tesen yô , time sha akaa agen a se fe Yesu a mi la . Yehova kaa ér , “ M tem sha ijiir i Sha i i tsegh i yô , shi M tem hen un u a lu a jijingi u v@@ aan af@@ an@@ yô man u hiden a iyol ijime , man Me nder ishima i mba@@ v@@ a@@ an@@ af@@ an@@ yô la . ” — Yesaia 5@@ 7 : 15 . Ng@@ ô u E@@ ve@@ l@@ y@@ n ( ken im@@ ese ) vea ng@@ ôm I@@ makeranta i henen tom@@ a@@ ve@@ e . . . ngi ng@@ een ayange ne kpishi . Ka iliam tseegh yange kera lamen ga ye . Alaghga ú umbur kwagh u yange ú hen wer ‘ á bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe , shi á bugh mbak@@ on@@ don@@ ato ato , shi mngerem maa due shin inya ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ’ a doo kenger la . ‘ Shin akaa a hegen ne , shin akaa a lu van ken hemen ’ la . 20 , 21 . ( a ) Dooshima hemba sha hanma gbenda cii sha ci u nyi ? Jighjigh u nan ka vegher u ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi shin tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo . ( Yoh . 6 : 14 ) Kpa ve gema ve “ l@@ aha un ” shi ve “ wa un ikyo ga , ” vough er kwaghôron u profeti u Yesaia tsengaôron nahan . Shi i ôr ken The 1@@ 00 – M@@ inu@@ te Bible la ér “ Satan , or@@ tom u [ Aôndo ] ugen . . . u tom na yô i lu u s@@ enden uumace ityough la ” yange ta num sha or@@ jighjigh Yobu . Cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va sha tar yô , E@@ no@@ ki man Noa vande “ zenden vea Aôndo . ” ( M@@ ar . 3 : 17 ; 5 : 41 ; 7 : 11 , 34 ; 15 : 22 , 34 ) A yar tom a ase@@ mber a ken zwa L@@ at@@ in kpishi shi a pase ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken zwa u Mbag@@ rika , a ior ve fe kpishi la sha ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken zwa u L@@ at@@ in . U zan mbamkombo mba Mbakristu la kpaa na se tom u i gbe u se er yô . Er Mbam@@ kohol Mb@@ av@@ esen U@@ tar S@@ ôr Uma Wam Yô ( G . • Ka sha a@@ aven a nyi nahan yange Yehova a tese tahav n@@ av@@ a ? ( Genese 25 : 29 - 34 ; Mbaheberu 12 : 14 - 17 ) Iky@@ urior i yange l@@ ù u á lu sha ikyev i i̱ man uityendezwa mba Aôndo tôndo a Aberaham la vea iv la i̱ va due ke ’ Yakob , u̱ yange Aôndo gema un iti hingir Iserael la . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken Bibilo , i i til sha ityough ki “ uma ” la tese se nyi ? Ity@@ esen I A@@ i@@ egh 6 : Aôndo L@@ um@@ un É@@ r I@@ ̱ C@@ i@@ vi@@ r Un A I@@ e@@ ev Man A@@ kav A@@ gen De nengen wer , a seer we ityom ken tiônnongo yô , fese je maa a gba u u gema eren kwagh sha gbenda u u kaha kposo a u i van@@ den eren la ga . Kwagh la kpa lu tom u ci@@ er@@ yol , u̱ waren mbap@@ er@@ apera geman timin mbaaferev la . — Genese 19 : 24 . ( Yohane 17 : 5 ) E@@ ̱r mbayev je kpa yange i kpe ve iyol a na nahan , kwagh la kpa ngu a inja ga z@@ ee ? ( Pasalmi 37 : 8 ) Sha kpôô yô , ashighe agen ka se lu a ityôkyaa i vough i vihin ishima , kpa Paulu wa se kwagh ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . De ne nen di@@ abolo ian ga . ” — Mbaefese 4 : 26 , 27 . Se hen nyi ken Anzaakaa 6 : 30 – 35 sha kwagh u isholibo i eren@@ e ? Ka nahan ve , zum u Mbaiserael lu yemen ken Tar u Ity@@ endezwa angahar la , Aôndo lu nan ve kwaghyan u ken jijingi man u iyolough kpaa ye . Ruamabera kaa ér : “ Noa er nahan ; kwagh u Aôndo kaa un la cii , a er sha mi je . ” Umbur wer , Satan p@@ enda ishima u vihin mbamhen asev . Se time sha igbenda iti@@ ar i u fatyô u eren kwagh ne yô . ( b ) Ka hanma shighe nahan i doo u se hii u civir Yehova a ishima yase i m@@ ô@@ mô ? Yange gba nomso@@ or man kwase cii sha hiihii la ér kwagh a za a ve i doo ! Tese ve er i hii ve ka u veren ashe a mbam@@ kohol mba kiriki man mbam@@ kohol mba vesen kua m@@ ve u ortamen u sôron atôônanongo yô . — Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ A@@ t@@ ine@@ akaa a T@@ im@@ en sha mi ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ” la sha peeji 28 . ( Ne@@ hem@@ ia 9 : 1 , 2 ; 10 : 29 ) Er Yerusalem ngee a ior ga yô , i er ish@@ or , i tsua or môm ken atô u iorov pue pue mba ve lu ken gar ga la ér ve za tema ken gar . Shin er Satan una de nôngon ér iyol i kpe se ga nahan kpa , aluer se ‘ kundu ishima ’ shi se mba ‘ gen@@ g ge gen@@ g kpaa , sha u se fatyô u eren msen yô , ’ una kô@@ r@@ cio ga . Z@@ a hemen u kenger sha tindi u vough la , nahan nôngon sha u ú za hemen u tesen wer u soo iyol tseegh ga yô . ( Mat . 5 : 45 ) Ka nahan ve apostoli Paulu yange pase mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga kwagh u Yehova kaa ér ka un A “ eren akaa a dedoo , A n@@ ôôn ne ura u s@@ enen sha , A iv@@ in asema a en a kwaghyan man msaanyol kpaa ” ye . ( Aer . Sha mimi yô , ka a inja kpishi u se time sha akaa a yange tser ior mban la , kua m@@ ze@@ hemen man gbe@@ ev vev man agee a ve man mbam@@ yen vev kpaa . — Rom . K@@ er igbenda i eren a mbagenev kundu kundu . Ruamabera tese ér ka a inja u nan mbagenev tahav mbu hemen ken tiônnongo u Kristu nena ? Yesu yange iv mkaanem ma profeti ma Davidi lu ôr nahan la , ér : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam . ” — Pasalmi 40 : 8 . Er kwagh gba Mbayuda a mcivir u mimi ga yô , ini@@ av mbi Mbayuda mba civir Aôndo a ishima i môm ga mban lu nan sha at@@ se a nan@@ den nagh á yange i hi@@ r@@ a ta ken Yerusalem la cii Yehova lumun a mi ga . — E@@ s@@ era 3 : 3 . Shi se wa mban a kwaghfan man ieren i mimi , shi se fatyô u eren kwagh a mbagenev sha dooshima a iyol t@@ angen shio kpaa . Er i vande pasen ken ijime nahan , alegh a iyol i orumace cii nga a inja . Er hange un tsung u kuran mba@@ van@@ nya nav mbara yô , á kaa a ve wener : “ Anmgbianev av , de eren nen ifer nahan ze he ! Se@@ te@@ mba 22 - 28 , 200@@ 8 Tsô a kaa ér : “ We or@@ tom u ifer ne , an@@ z@@ ô ou la cii m de u sha ci u u zamber a mo yô . Mbashiada mba Yehova mba lôh@@ ôn we man tsombor wou cii ér ne va mkombo u umbur ku u Yesu , ne va ungwa kwaghôron u una pase er i hii ve ku na u lu a inja kpishi la , man er u ku na shon ua fatyô u wasen we kpaa yô . Ka kwagh u vesen u van a msaanyol hen tsombor , sha ci u ngi ne nom man kwase u lun imôngo tseegh ga , kpa shi ngi i bugh ian i dedoo i y@@ esen mbayev kpaa . ( Yakobu 1 : 17 ; Mal@@ aki 3 :⁠ 6 ) Sha mimi yô , Yehova Aôndo ngu er ior mba or môm kpa nan fetyô u eren kwagh sha ishima ve ga shi jighjigh kpa i ne ve ga la ga . Aluer as@@ ande a yange shi ken Bab@@ ilon , er Daniel u bee iyol la nahan sue mcivir u mimi u ken Yerusalem la a ishima i môm , shi ve palegh mcivir u aiegh u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon yô , Aôndo una ver ve doo doo . Hanma iyange yô , anmgbianev mbagenev ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova lu nan akaaôron man abaver a ken ityar igen hen mbam@@ kohol mban , nahan mkombo ne doo kpen kpen . ( b ) Se tese m@@ doo u Mkaanem ma Yehova ma doo se ishima la nena ? U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u ma anmgbian u a ze mbamkombo shi a pasen kwagh hanma shighe yô . Yange i y@@ ese Mose sha gbenda u ú kaha kposo yô . Ve cii ve eren tom u u@@ ke hanma shighe nahan ve lu ken mkpeyol . Nahan cii kpa , hemba s@@ aren un u zuan a msaanyol u or ka nana wase mbak@@ eren Yehova ve nan zua a mi la . ( Anz . 17 : 3 ; 21 : 2 ) S@@ aa kwagh u Yehova a zough a mi ken ishima yase la una lu sha ishima na ve , se fatyô u yan ikyar a na shi mlu wase u ken hemen kpa una va doo ye . Sha nahan yô , lu u eren a or doo doo di tsô . Er nan i taver Mbakristu u dondon atindi a ken Bibilo nyian y@@ um@@ u ? Umbur wer aluer se mba wasen anmgbianev asev yô , se zua a msaanyol u or ka nan zua a mi sha u nan mbagenev kwagh la . M@@ lu W@@ ase u hen Af@@ o Hanma shighe yô , yange a yar tom a mfe na u tsema tsema ne ken ityesen na sha u suen mimi . Sha kpôô yô , ior mba Yehova yar tom a ve u ngeren akaaôron a profeti a Mesiya la je kpa , yange ve kav kwagh u ve nger la cica cii ga . ( 1 Pet . Na@@ omi , kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken Iserael ngise kaa a Or@@ pa man Ru@@ tu ér : “ TER A̱ na ne m@@ mem , han@@ mô wen hen ya u nom u nan . ” We u na mlumun sha mpin la nena ? Sha nahan yô , vea va ôr un kwagh u ve lu eren la cii . Sha shighe ugen la , a n@@ di@@ ir , kpa lu sha ci u za lu vea agumaior agen imôngo , lu eren kwagh na yum ga . Se mba a ityakerada i i har sha Bibilo kpishi i ia wase se u tôvon sha kwagh yô . Se tese ser se na jighjigh ser hemen u Yehova hemba doon nena ? Hen shighe la , Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati gema lu tor ken Yuda . Kpa alaghga orgen di nana nenge iyou la sha gbenda ugen kposo . Sha kpôô yô , aluer u sôr ishima you ker doo doo yô , aeren a ity@@ am@@ egh ki jijingi la aa ngee ken a we , kpa aluer u sôr i tsembelee ga yô aa ban ken a we kpishi . Man shi er hanma or nana̱ ya kwagh , nana̱ ma kwagh , i̱ doo nan iyol ken tom u nan ye ican sha mi la cii ; kwagh ne ka i@@ wua i Aôndo je . ” — Or@@ pasenkwagh 3 : 12 , 13 . 6 : 31 - 43 ) I kaa a vese ken Pasalmi 7@@ 3 ér As@@ av ( shin ma or u ken tsombor na ) yange lu a zayol sha kwagh u mbaaferev mba ve lu yô@@ ugh yô@@ ugh ken uma ve la , shi lu tô@@ mon ér ma un lu er ve nahan . Se kpa doo u se hen ityesen i injaa ne . Kanyi ia wase se u tilen sha mimi ? V@@ ania yange z@@ aan ad@@ ua je kpa lu un er Aôndo undu un nahan . Heela tseegh ga , zum u ka a̱ wa se akaa a aa wase se u lun sha “ gbenda u sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe ” ne nahan ka se ngohol akaawan la a iwuese kpa ? Nahan u de b@@ ôô@@ s@@ u la kar cii u mase p@@ eren ye , ka kwaghfan je la ! ( Yuda 16 ) Or u nan lu a ah@@ ur@@ aior a kwagh a kom a sha won ga yô , a taver nan kpishi u zuan a mk@@ om . ( 1 Samuel 16 : 7 ) Heela tseegh ga , tindi ne p@@ on asaren a ken ishima a ka a na or er aeren a bo la . — Yakobu 1 : 14 . U ôron Mkaanem ma Aôndo la ka kwagh u hange hange u yan ikyar i k@@ ang@@ en@@ aa a Yehova Ka a tese kwagh u se lu jim jim la . A fa er i lu hange hange u hanma or cii nana ya ikyar a Or@@ gb@@ an@@ akaa sha gbenda u iky@@ ar@@ yan la ia t@@ enger mayange ga , ia za hemen gbem shi ia tese ér nan suur sha a na yô . Gadia ishima i Aôndo yô , kape i lu ne , ka u né eren dedoo man né ci@@ r ab@@ u@@ me@@ aior zwa sha l@@ an@@ egh ve@@ gh ye . ” Aluer a er nahan yô , a lu inja er ngu hiden a uumace ér ve lu inj@@ in , nahan ve eren kwagh u i we ve g@@ ia u eren tseegh nahan ! Paulu wa se kwagh ér se taver mbagenev asema nena ? Yange na mbahenen nav ityesen i hiden a iyol jime sha u ôôn ve angahar . Mbahemenev mba kwaghaôndo mba ng@@ iligh ior ato sha u lumun aeren a a zough sha asaren a ve a bo la . A@@ eren amba er idya i eren man my@@ av u nomso yaven a nomso man m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den nahan . Ashighe agen yô , se nenge anmgbianev Mbakristu mba ve civir a vese imôngo vea lu nôngon u kôron iyol tsaha sha kwagh u se nenge ser ngu se ityôkyaa ga la , nahan a taver se u wan ikyo sha kwagh ve . Sha hiihii la yô , or la nenge a ior c@@ í@@ n@@ ̀@@ g — lu “ nengen a ve er ka ik@@ on nahan , [ kpa ve lu ] zenden . ” U henen kwagh shi hiden gbidyen kwar sha mi la una wase se nena ? ( Mbagalatia 3 : 26 - 29 ; Mbaefese 2 : 4 - 7 ) Er Paulu lu tesen iwuese a ishima i môm sha mkav man awashima u mhôônom ma Yehova ma zungwen a ishimawan , i í lu sha ikyev i i̱ man iyenge i mba i tsough ve ér ve̱ lu Iserael u ken jijingi la ki mase k@@ on@@ don yô , a gbidye iwer wener : “ K@@ pas@@ h ! M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! 14 , 15 . ( a ) Aluer se gema shighe wase cii se na sha kwagh u inyaregh ki keren yô , ka nyi ia er se ? Yesu vande kaan a mbaapostoli nav ér : “ Hen tugh mb@@ un , ne cii á na ne an@@ zughul sha kwagh Wam . ” Gadia ishima i non@@ go@@ ior ne ci@@ gh@@ ir , ato a ve kpaa nga ongo dedoo ga . ” U Aôndo Do@@ on Se Ishima la Ka u C@@ ian Un J@@ e La ( a ) Ka mnenge u id@@ yaa u shami ga u nyi a ne agumaior agen a te m@@ til sha mimi ve kera ? Ka nahan ve i gbe u Mbakristu vea wa ikyo a kwagh u Yesu yange kaa ér : “ I@@ wanger yen i̱ wanger sha ishigh ki i@@ or@@ ough ” la ye . Doo u se wase mba se henen Bibilo a ve la ve cian Aôndo sha mimi shi ve naan Yehova icivir kpaa . Sha mimi yô , Diabolo soo ér kwagh a hemba gban Yesu sha mnenge u ior lu a mi sha a na la , je yô , a̱ er kwagh u sha ihy@@ agh . Ô@@ n@@ kasev mba Iserael mbagenev duen anyom anyom za waan icam i wuese un sha ci u ieren na i t@@ angen iyol ga la . ​ —⁠ Mba@@ j . A nôngo ityav mb@@ in sha tar jimin cii . ( 1 Peteru 4 : 14 ) Mba pasen loho u dedoo u Tartor u Yehova a ver la sha tar jimin cii . Se F@@ atyô u He@@ mban Tar Yesu ôr kwagh u mbadondon nav wener : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” A@@ tindi a Aôndo yange na Mbaiserael la wase se u fan inja kp@@ an u Yehova a soo ér se lu yô . U@@ kwagh@@ hi@@ r mban yange ve gba lun di sha u wuese mba@@ aôndo mba ve lu a mbam@@ shi man mbam@@ yen kwagh môm vea uumace la tseegh tsô ga . Inja na yô Paulu yange lu kaan ér í h@@ ì@@ d@@ è wanye kwa@@ or la a uma na her . 7 : 9 , 10 , 14 . ( b ) Er nan ve Yehova yange de ér Wan na a ya ican shi á kpe ? ( Luka 1 : 19 ; 2 : 10 ; Aer . 8 : 26 , 27 , 35 ; Mpa . Hi@@ ihii yô , doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Aluer m ngu ken mlu u orgen nan lu ker la nahan , me soo mer i er kwagh a mo nena ? ’ Anmgbian u nomso nana fatyô u lun a isharen i eren tom sha ci u tiônnongo la kpa ? Se mba civir un a uma wase jimin cii . Kpa taver u imba mpase u i pase mlu u Yesu ne i̱ lu mimi yô , un u I@@ vangeli i kaa ér ngu ishima legh legh shi a doo inja shi mhôônom ma ker un tsung kpaa la . Nahan kpa , se yô se fa ser ka sea tese iwuese sha kwagh u se lu a mi la yô , i doo Yehova kpishi . Ka akaa a nyi ? Shin er Al@@ an a lu gumor her nahan kpa , a hen ken ishima na er una lu or@@ beenyol ve ma i lu un yô . Shighe u Yesu Kristu lu shin tar la , yange ungwa imo i Ter na shi a hide a iyol na ijime zan zan a kar kpen sha kon . Se mba been yô , doo ior kpishi , ve kure ave taver je N@@ i@@ ur@@ ka ungwa . Ngeren u “ Sha ci u A@@ g@@ umaior ” la kpa ka ngeren u dedoo u se gb@@ eren ken Iyoukura ne yô . 9 : 4 , 5 ) Yange ve kohol ken Yerusalem ken inyom i 4@@ 55 , cii man m@@ ve u Kristu la , sha uwer u Mbayuda u sha uta@@ ankar@@ uhar ayange 24 , mba yer uwer ne ér T@@ ish@@ r@@ i . 20 : 28 ) Doo u se kpa se dondo gbenda u Paulu yaren tom a ase@@ mber kpuaa sha u pasen ior kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô la . — 1 Kor . ( Yohane 3 : 16 ) Sha nahan yô , se kpa se na un uma wase cii — se tsegha ayol ase sha ci na . — Anzaakaa 3 : 9 ; 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 . 5 : 9 , 10 ; 14 : 1 , 4 ) Kwase u i er kwagh na ken Su@@ le u E@@ den la di ka “ Yerusalem u Sha , ” u a lu nongo u Aôndo u ken jijingi , u i lu mbatyomov la . Mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior ka ve vihi iky@@ ar@@ yan ve vea Yehova man i mbagenev kpaa . Er mbamzeyol mba tar ne ve lu ng@@ een seer a seer la , kape ior umiliôn umiliôn ve lu keren u y@@ eren ken kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke man i@@ wa@@ bu@@ ter man mbam@@ zough mba lun a inyaregh man iniongo i pati@@ i man i kwaghaôndo , i i lu inja er i t@@ av gen@@ g la je la . Ikyav i tesen yô , ngise Yesu tese mbadondon un ér : ‘ Ny@@ ityô kwagh i ne sôn Ter yô , Una na ne ken iti Y@@ am . ’ Se va hen ken ngeren u a dondo ne er mkav u ve seer zuan a mi la una bende a ve , man er kwagh ne una za zan zan una za kure sha mkohol u kohol mbagenev umiliôn umiliôn mba vea va lu shin tar sha hemen u Yesu yô . — Mpase 7 : 9 , 14 . Wan na u kwase man mba hen tsombor na mbagenev gema hendan a na tsung . Apostoli Paulu yange nger kwagh sha kwagh u “ mkohol u mbai@@ und@@ av mba i nger ve ati Sha ” yô . Aluer Orkristu ngu a mlu u dedoo ga yô , alaghga kwagh la una na iember i nan ia bee fese je , man kwagh la a lu bo@@ kwagh sha ci u Ne@@ hem@@ ia kaa ér : “ I@@ ember i [ se ] ember TER la ka agee a [ ase ] je . ” Yakob man Na@@ omi man Davidi man mba@@ shir@@ en Aôndo mbagen kpaa yange ve ôr kwagh sha ieren i Yehova ne . 11 : 19 ) Kape nyian kpa i lu vough je la . 5 , 6 . ( a ) Er nan ve yange upristi mban lu a ibo yum nahana ? Y@@ A@@ NG@@ E m vese hen sule - mough , u ter u ter@@ em , ken kpen@@ tar u Ge@@ org@@ ia , ken tar u Amerika , shighe u inyaregh ban sha tar kpishi ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la . Shi nôngo u nengen a uumace mba jighjigh ken tar u he u Aôndo , u sha hemen u Solomon u He@@ mban la ken ishima you . ; D@@ im@@ ic@@ h@@ in@@ o , P . Er kwagh tsu@@ le Davidi man lu a gbenda u waren ga yô , gba Yehova shin iky@@ um ér a yima un . ( a ) Yesu lu tese “ or@@ fan@@ atindi ugen ” ér a̱ lu a mnenge u zan ica sha kwagh u or u nan lu or@@ wan@@ ndor á na nena ? Solomon yange tema tor anyom 40 . Ken ayange ne , mba taver ior mba Aôndo asema hanma ijiir cii ér ve yar tom a Bibilo tsung je shighe u ve due kwaghpasen ve u ken igbar la yô . De se lu nen ase ‘ ishima legh legh , shi se ke@@ hen ityough kpaa ga ’ er Yesu nahan . M@@ kav u we kaven mimi man tahav mbu loho u Aôndo la una seer vesen . I@@ yol@@ gen@@ gese ka kwagh u ke ’ ishima u a lu nôngon u zan hanma or cii iyol yô . Mbaiserael mba sha ayange a Ese@@ kiel la lu a mnenge u kpee sha ci u nyi ? M zenden m nengen iy@@ aagh ki Betel yô , m zua ishimataver i mayange m lu a vande zuan a mi ga yô . Aôndo tôô inya i shin tar ne er or a mi sha icighan jijingi na . — Gen . Mba ve ne Aôndo jighjigh yô , mba zough a “ erdoo Na u ng@@ een yum la man bem Na man ishimawan Na . ” Sha kpôô yô , ashighe agen nga a yange i lum inja er me kera fatyô u wan ishima ga yô . Umbur wer Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Ver nen ishima , kuran nen , gadia ne fa zum u shighe la una kuma ga . Shighe kar yô , m ho@@ gh@@ or a Bibilo shi saan mo iyol u ôron mbagenev akaa a m lu henen la . ( Genese 1 : 26 ; M@@ ika 6 : 8 ) Bibilo kar mlu wase u Mbakristu la sha iky@@ ondo i or ka nan haa iyol ior ve nenge a mi la . Gadia A ngohol icivir man iengem hen Aôndo Ter zum u imo due ken iengem i hemban la , ôr kwagh a Na er : Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima u ishima i doom a Na yum yô . Ze@@ ge ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u Par@@ an gema lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an . Apostoli Paulu nger ér : “ T@@ aver nen ken Ter sha tahav mbu agee a Na . Kanyi se tagher a mi er se lu tan iv@@ or i mimi u Tartor nee , nahan cii kpa hii nan ve i lu u se lu a ieren i dedoo la her@@ egh@@ e ? E@@ ̱r ‘ zege@@ dar@@ ak@@ on . . . , u a lu tse@@ i@@ yô la ’ a lu “ ter u aie ” yô , ngu “ tsu@@ ghun tar cii . ” Sha nahan yô , ka hange hange u h@@ eren a her . D@@ an 20 : 18 ; 24 : 6 . ( Mateu 24 : 14 ) Kwagh la ka ikyav i m@@ yô@@ h@@ ô@@ l u Zege@@ bab@@ ilon , di vough e̱r ngise i pase Iserael i tu@@ h@@ wa ke ’ derianyom u sha at@@ ar@@ atar C.S.@@ W . la ve , l@@ ù ikyav i mtim u Bab@@ ilon u tsuaa la nahan . Kpa O@@ ri@@ gen yange har ityesen na la sha nyi ? Yesu kaa ér : “ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due kpaa . ” ( b ) Lu nyi Yesu er hen ity@@ u@@ ngu laa , man kwagh ne tese ser nyi ? ( Aerenakaa 16 : 4 , 5 ) Kpa kwagh ne lu a lu mhii di tsô . ( Mbaefese 2 : 15 ) M@@ ôm - ken - u@@ pue ne ka u nan Yehova hanma kwagh u se lu a mi cii ga . Mba yange ve lu hen mkombo ne wa icam n@@ amba 8@@ 6 sha u ku@@ usu kwagh@@ tôvon u injaa ne . I@@ c@@ am ne ngi a itinekwagh ér , “ F@@ ai@@ th@@ ful W@@ om@@ en , Christian S@@ ist@@ ers . ” Aluer u ngu eren nahan yô , u zua a “ mfe u fan ishima [ i Aôndo ] ” la , nahan u fa kwagh u ú er ve u za hemen u “ doon un ken akaa cii ” yô . Satan man az@@ ô@@ v a na mba tsu@@ ghun uumace . — Ôr Mpase 12 : 9 . “ S@@ é gba nen uwer u eren akaa a dedoo ga , gadia shighe á va kuma yô , sé sun@@ da aluer se yina ishima ga yô . ” — MB@@ AG@@ A@@ L@@ AT@@ I@@ A 6 : 9 . Nahan kpa , aluer se er hanma kwagh u se fetyô cii sha u nengen sha Iyou i Tartor yase yô , se va Yehova a icivir shi se lu vihin inyaregh ki anmgbianev asev ka ve er iyua a mi la dang dang ga . 3 : 13 ) He@@ en ne , Paulu pase se akaa ahar a i gbe u se er yô . Kwagh ka una za iyol nahan or môm ken ven nan soo u lamen sha mi kpa ugen la nan soo ga shinii ? U nenge er ve cii kwagh ne yange una vihi ve kpa ? — Bibilo kaa ér Paulu za samber sha U@@ ti@@ ku , ku@@ ve un . 24 : 11 . Er nan ve se fe ser yange i wa Kristu Tartor sha ikyev ken inyom i 33 la ga ? Kwagh ugen yange er sha ayange a Mose la , u a tese mimi u kwagh ne yô . Shi shighe ng@@ ur karen yô , anmgbianev mba nomso man mba kasev , mba ken T@@ i@@ ônnongo u O@@ s@@ w@@ es@@ try la hingir se tsombor u he , sha ci u ve lu suen se shi tesen se dooshima sha ashighe a se lu yan ican la cii . A@@ vegher ag@@ enegh kpa nga sha kwagh u aeren a vough a Mbakristu la shi kape akav a ken Bibilo kpaa a lu sha mi ka@@ veraa je la , shi ase@@ ma@@ akaa a wan kwagh a se fatyô u henen shi yaren tom a mi man tesen á kpaa nga . Yange i wa im@@ aagh ki ikyuryan i he ne zum u Yesu kpe , kpa ken masejime yô za na Ter na injar i awambe a na a á haa inya la ken inyom i 33 la . M@@ lumun u sha mpin ne una har sha gbenda u ne dondon kwaghwan u a lu ken Or@@ pasenkwagh 4 : ​ 9 , 10 la , ijiir la kaa ér : “ G@@ uda uhar a u môm , sha ci u mba a injar i dedoo sha tom ve u sha ican . Kwagh ne yange taver A@@ de@@ le ishima , tsô a tsegha iyol na sha ci u Yehova . M Z@@ A W@@ A@@ S@@ E T@@ O@@ M K@@ EN T@@ A@@ R U F@@ R@@ AN@@ C@@ E Alaghga se nenge ser se mba ker iyol tsaha sha akaa ne cii , man aluer ka nahan mimi yô , doo . Ka u se kegh ser ian i henen kwagh i va iyol i i ga . 12 - 14 . Nyian ne , Yehova na Yesu Kristu ian ér a tsua ior mba ve vi@@ e doo doo yô ve lu mbakur@@ an mba hemen sha akaa a mcivir u Aôndo sha er vea nengen sha iyôngo Na ken ashighe a ican a vihin tsung a uumace ve lu ker ne yô . Se fatyô u tesen iengem i Aôndo nena ? Jighjigh u Nan Ve a B@@ em U hen kwagh ken ikyav ne je he ? Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” Shi mba ve lu ityough hen tsombor la mba a tom u henen Bibilo a mba hen tsombor cii . ( 1 T@@ es . Bibilo tese er i lu a inja u tsuan shighe u vough u lamen la nena ? ( Nenge ngeren u shin kpe u a lu sha peeji 21 la kpaa . ) Ruamabera kaa ér : “ Or u nan lu a ci sha mnder u hiihii ne yô , saan nan iyol , nan ngu icighan@@ or kpaa . U@@ gomoti ka ve keren ér ud@@ as@@ enda shin mbak@@ angen iy@@ av mba ve nengen sha ikyav mbi i nyôron a mi ken tar ve la ve de any@@ ighe , kpa mbatomov mba gomoti mba tagher tagher yô , ka vea eren any@@ ighe kpa kwagh gbe gomoti sha mi ga , nahan ior kera na gomoti jighjigh ga . ( Mat . 5 : 3 ) Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo la mba uma sha u eren ishima na , ka u eren ishima i Satan ga . Or@@ tamen u ken Kristu ugen ken tar u Amerika mba yer un ér David , yange sar un u eren tom u pania u ke@@ ke vea kwase na man mbayev nav . D@@ on Ad@@ am@@ s Kpa mbai@@ ho@@ mov enev ve̱ doo ne ishima , eren nen a ve doo doo , p@@ waren nen kwagh , kpa de veren nen ishima u shi ngohol kpee ga ; nahan injar yen ia lu i vesen je , man né lu ônov mba U@@ hemban@@ sha ye ; gadia W@@ en yô , eren dedoo a mba ve lu a ish@@ u@@ ghun ga kua mb@@ ab@@ ov kpaa . Er Mbakristu Mba sha A@@ yange a T@@ su@@ aa Mb@@ ara Er Kwagh u Yesu K@@ aa Ne Y@@ o : Ken derianyom u hiihii la , Mbakristu yilan ayol a ve ér “ anmgbian ” shin ‘ anmgbian u kwase . ’ Ken anyom pue a a sember karen ne , Mbashiada mban samber a akaa ne je hemba u@@ kô@@ pi ub@@ iliôn 20 nahan ; aluer i kar kwar u vough yô , han@@ ma@@ or sha tar nana nôngo u zuan a akaa ne je er u@@ kô@@ pi utar utar nahan ! A@@ dooga ú gba ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange , man angev mb@@ un uma u m@@ shi@@ am ken iyol shi mbu na yô , uma due ú ishima kpaa . ( Yohane 18 : 37 ) Yesu ôr mkaanem man shighe u i va a na hen P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , Or@@ ro@@ man@@ u u lu G@@ om@@ na u Y@@ u@@ dia la . Gadia aluer se er Aôndo isholibo yô , una fatyô u nengen ér se kuma ku . . . . Ve tôô ér Yehova ngu kpôô kpôô kpa ? Gba kpee u mbacivir Yehova cii vea er nyi ? ( 2 Samuel 7 : 12 , 13 ; Pasalmi 8@@ 9 : 3 , 4 ) Iky@@ uryan i Tindi la yange i bugh Mbayuda gbenda u fan Mesiya , nahan Yehova shi seer pasen mba@@ awashima nav mbagen mba vea kure yô . M@@ O@@ S@@ E lu sha U@@ wo u S@@ en@@ ai un tswen . Aluer se mba eren sha akaa ne kua agen kpaa yô se lu tesen ser se mba ungwan mba Yehova man Wan na ve ver sha u ve nengen sha ikyum@@ ile la . Er mk@@ ur@@ tar a z@@ ur@@ um yô , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M ngu gen@@ g ge gen@@ g sha kwagh u msen u eren nena ? Nahan kpa , ityesen i aiegh i Mbakristu lumun a mi la va a atesen a aiegh agen , man ka atesen ne cica cii a kohol hegen a hingir atesen a Mbakristu ye . A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la yange v@@ é ngohol ior doo doo kpishi . Ka se kohol imôngo ser se hen akaa a ken jijingi shi se seer zuan a msaanyol , u a lu vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi la . Yesu yange bee mbagenev angev shi na ve kwaghyan kpaa , kpa kwagh gba ve u dondon un ga , t@@ ati@@ v yem lu za eren akaa ve . Ka a lu sha iyange i mkombo yô , Jo@@ el a nenge wener un za hen Iyou i Tartor sha shighe , sha er una su@@ gh hanma or u nan lu nyôron ker cii kundu kundu yô . Er hegen ne uma wase a ngô@@ ôr ga nahan kpa , i kaa a vese ér Aôndo ka “ ijiir yase i teman , sha ikyo@@ v ikyo@@ v . ” Mbashiada mba Yehova Mba a K@@ asev ken A Ve Mba Ve Lu Mbat@@ esen Y@@ ôô ? Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , iky@@ ôr ia la@@ gh ki ga ; hanma zwa u ua mough ua hendan a we sha ijir kpaa , ú hemba u . ” ( Yes . Yesu yange ôr kwagh u Ter na kaa wener ng@@ ura una tese Wan “ ityom i i hembe ing@@ in kpaa . ” ( b ) Se lu timen sha mbampin mba nyi ken ngeren nee ? Anmgbian ugen yange pase un kwagh ken inyom i 19@@ 45 , shighe u lu anyom iky@@ undu la . Yange m been tom sho@@ ja yô , maa m yem ken tar u Jam@@ an@@ i . Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve y@@ ese Paulu shighe u i yilan un ér Saulu la , shi ve tese un kpaa , nahan a kôr mbahenen mba Yesu ihyom shi wa uwegh sha u wu@@ an ve . 4 , 5 . ( a ) Hii nan ve kwaghwan u Paulu yange wa Mbaromanu ér “ ember nen sha ishimaverenkeghen ” la lu ve sha shighe v@@ ough@@ l@@ o ? E@@ i , lu kwagh u Paulu lu ôron la ga . Aôndo una tim mba ve ne iti na icivir ga la . — Ôr Pasalmi 8@@ 3 : 17 , 18 . Kp@@ ishi ka ve tindi mbam@@ ishen ken ityar igen ér ve̱ za gema ior ve̱ nyôr nongo ve . ( Mbagalatia 6 : 10 ) Er se lu Mbakristu yô , se mba a tom u soon mbananjighjigh a vese imôngo — ka anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu je la . Lu ibanave i na ve , ve er kwagh nahan ye shinii ? Er@@ n@@ est Be@@ av@@ or yange ver ikyav i tesen i Orkristu u tse@@ en ishima la sha ci u mbayev nav Sha nahan yô , shighe u kera shi ica ga u una kpe la , a kaa ér Aôndo fa er un dondon atindi a na sha mimi yô . ( Pasalmi 5@@ 1 : 17 ) U ma i lu nahan la yô , ka i gema i saan un iyol u ngohol ve . — Luka 15 : 22 - 24 . Er í pase un ér ngi sha ci u Mbashiada mba Yehova tseegh ga yô , a kaa ér , “ Kwa@@ gen Mbashiada mba Yehova vea va hen ya wam yô me lam a ve . ” 1 / 1 I Gba U@@ umace É@@ r Ve Er Ny@@ i ? Yange hen akaa ne kpoghuloo je yô , shighe kar yô , Paulu tindi un a vangertiôr ér a sôron atôônanongo , a eren ityom igen sha ci na . ( 1 Utor 11 : ​ 1 - 6 ) U@@ j@@ ende mba b@@ ov mba Solomon lu a mi la vihi kwaghfan na la cii , nahan a hingir u undun mcivir u mimi . Yange tese A@@ na dooshima na sha gbenda u lun tseer tseer sha u nan un ian ér a̱ nenge a wan@@ iky@@ und@@ an u l@@ ù u una vese a hingir Or@@ yiman tar la . H@@ er@@ o@@ de va kpen yô , ort@@ yom la shi kaa a Yosev ér a hide ken Iserael , “ gadia mba ve lu keren Wan ne a ku [ la ] . . . kpe kera . ” I ôr kwagh u nomso man kasev mba jighjigh imôngo ken Bibilo mba yange ishima yina ve kpishi je ve t@@ ôm ku yô , ken ve yô lu Re@@ be@@ ka man Yakob man Mose man Yobu . — Genese 25 : 22 , N@@ W ; 37 : 35 ; N@@ um@@ er@@ i 11 : 13 - 15 ; Yobu 14 : 13 . Kpa ib@@ ume erdoo yô , ka ieren i vough ga , i ka i mgbegha or nan lumun if@@ er@@ kwagh yô . Mbagenev ka vea v@@ ôr shighe n@@ al@@ egh@@ aa yô ve tôô ér ityom i Kristu i ve lu eren la ngi y@@ uh@@ wan ve a y@@ uh@@ wa ikyav , ve kera tôô ér ityom la ka i nan ve m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol er Yesu tôndo zwa ér a lu nahan la ga . Kwagh ne na yô , se mba hembe lamen doo doo hegen cii . ” Ken tar u kwagh a hembe gban ior sha akaa a ve tseegh ne , ieren yase i t@@ angen iyol ga la ka i va Yehova Aôndo a icivir kpishi . — Rom . ( Ekesodu 1 : 13 ) Shi ka ngeren u s@@ á@@ gher iyol kpaa , a ôr kwagh u mhii u ikyurior jimin . Mose yange wa uter mba ken Iserael kwagh ér : “ T@@ esen ônov ou [ akaaôron a Aôndo ] sha gbashima je , ôron kwagh u a , zum u wea tema hen ya wou man zum u wea zenden sha gbenda man zum u wea y@@ av inya man zum u wea m@@ ough@@ on sha . ” “ Kwagh u hemban cii , u or a er ve nana due ken kp@@ er u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh kera yô , gba u nana er msen hen Yehova ér a wase nan . ” — Fran@@ z . Umbur wer , aluer se soo ser Yehova a er tom a vese yô , gba u se fa ser iyol i hiden a mi ijime hemba ng@@ in hange hange a mfe u se lu a mi la . ( Nenge Marku 6 : 31 . ) Ro@@ ber@@ t lu ig@@ y@@ an@@ den@@ or u lu ishima kundu kundu yô ; i@@ pi@@ pa@@ abaver i í yer ér The T@@ im@@ es of L@@ on@@ don la ôr ér Ro@@ ber@@ t yange “ lu a icivir kpishi sha ort@@ wer na shi soo kwagh na tsung shi na un jighjigh kpaa . ” Ka nyi u er ve u fatyô u kuran ikyar i i ye vea Yehova laa ? Shi , mbakp@@ eng@@ av mban vea ny@@ igh@@ en ats@@ an@@ aior aa k@@ ung@@ un p@@ un@@ g cii yô , i gba u ats@@ an@@ aior ne aa tee ayol a ve , aa hingir ikp@@ an ve . U tesen ikyav yô , se fa ser ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la gba zua sha kwagh u Tartor u Aôndo , shi a hii ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . 8 : ​ 35 - 39 . Jijingi man I@@ y@@ ôngo I@@ gen Apostoli Paulu nger ér : “ H@@ aa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” Jigh@@ ilii yô , mba a na ve uma u tsôron shin tar la cii a lu mba ve ne nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh yô . ( Yoh . 24 : 44 ; 1 Kor . 7 : 29 ) Sha nahan yô , gba hange hange u se kohol iyol sha er a va timin Zege@@ bab@@ ilon , shi Kristu una v@@ aan u timin tar u Satan ne kera yô , un kpa una tese ér un ngu Or@@ p@@ aan se . Mbam@@ ne mban cii wase Mbakristu amba er Timoteu nahan sha u vesen ke ’ jijingi . — Aerenakaa 15 : 22 - 32 ; 1 Peteru 1 : 1 . Nahan , er nan ve nan taver ishima , nan ze hemen u zenden ken mimi ga ? — 2 Yoh . Awa@@ shima u m - mar u he ne yô , ka u wan mbatomov mba Aôndo mba i mar ve he@@ gh la ago@@ yol sha er vea za tema tor sha Tartor u sha la yô . Kpa tile yôô ! Mba been yô gba sha kwa u Eliya . Davidi ngise ya ican kpishi , kpa lu a vangertiôr ér Yehova undu un ga . “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” gber ityakerada kpishi i ia wase ú u eren kwagh ne yô . Er hemen u Aôndo u lu u tsôron yô , u kaha a hemen u hanma orumace ugen cii . Hi@@ ihii yô , er nan ve i doo u se kura tindi u í we ér se gema ior ve hingir mbahenen laa ? A kaa wener : “ Zum u m lu an@@ ye la , ior ve zer kighir mo yaven a mo , kwagh ne na yô , m lu a icivir iyol cuku kpaa ga . M@@ civir u Iserael u sha ayange a tsuaa la ngu kwagh@@ môm a mcivir u Mbakristu Mba@@ aiev nena ? Kwagh ne wasem u tilen a nongo u Aôndo ne dông . ” — Yohane 6 : 6@@ 8 . E@@ s@@ era shi lam a Mb@@ al@@ ev@@ i , tsô Mb@@ al@@ ev@@ i 38 man Mb@@ as@@ ô@@ ron@@ tempel 2@@ 20 hide a na imôngo . Or@@ d@@ as@@ enda ugen maa kôr or@@ der@@ ab@@ a la , gba ngeren kwagh u or@@ der@@ ab@@ a shon shin inya . A@@ eren a ity@@ ôô p@@ ir ior ashe a asema nena ? Ng@@ ôm man ter@@ em kua anmgbianev av kpishi za ivese ne , nahan saan mo iyol kpishi ! M@@ yom U Sha C@@ i U Mba Ve Ts@@ ough I@@ wanger La A̱ shi nan kpa í tsua ing@@ y@@ egh ki Iserael u ke ’ jijingi la jimin cii i bee , ka “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” u á lu mba@@ y@@ an@@ dyako u Tartor mbara je la . “ OR U nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima . ” M@@ kposo u vesen u á lu he ’ atô u ini@@ aav mbi i ne Yehova man mbi i ne mba@@ aôndo mba@@ aiev la yô kanyi ? SH@@ A shighe u G@@ ir@@ gar u B@@ er@@ l@@ in yô@@ h@@ ôr haa inya ken inyom i 19@@ 8@@ 9 la , aka@@ am@@ yer kpishi due ken igbar a ior vande fan ga yô . A hemba un u tin@@ d@@ in zege@@ ish@@ u ér i̱ za m@@ en@@ a or@@ o ? Sha nahan yô , iyua i i hingir ish@@ ô i nan la ngi a inja sha gbenda ugen kposo . Maa ve pin@@ em ér : “ A er nan ve ijiir i shin it@@ ine i Mbashiada mba Yehova ia lu ken Bibilo , a kera lu ken tar u Amerika ga ? ” A kaa wener un ngu keren a ker Mbashiada mba Yehova , je un er msen ér Aôndo a wase un una zua a ve . Peteru yange lu a ieren i dedoo igen — yange tile sha jighjigh . Sha nahan yô , shighe u i nder un shin ku ica lu a gba ga la , shi cii man a k@@ ôndo Sha yô , a na mbahenen nav zege@@ tom ne , ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” ( Gen . 5 : 32 ; 7 : 6 ) Ô@@ no@@ v vev mba nomso mba utar mbara vese wa ak@@ ondo vôso kasev , nahan tsombor u Noa seer iyenge hingir “ uuma mba iorov an@@ igh@@ eni . ” Sha nahan yô , Mbashiada mba Yehova mba nôngon kpoghuloo pasen mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato kwagh tar sha won cii shi mba eren ic@@ er i vi@@ di@@ o sha u wasen ve kpaa . Ve lumun “ Wan@@ tor u B@@ em ” sha mimi , nahan mba we ave sha akaa a taregh ga . — Yesaia 2 : 2 - 4 ; 9 : 6 , 7 . Er i mar kwase ne hen tsombor u u z@@ aan Ad@@ ua u F@@ ada yô , a za kaa a f@@ ada u hen ijiir ve la ér a wase un , kpa or@@ ti na un ishigh tsô kpaa ga . SH@@ A ayange a Noa la , Yehova “ va a mngerem de@@ e@@ mee sha tar u mba ve vende Aôndo la , ” kpa gema ver gbenda u yiman ior . I@@ pi@@ pa@@ abaver i̱ í yer ér The New Y@@ or@@ k T@@ im@@ es la ôr kwagh u ib@@ aver i gba@@ at@@ om u nengen sha kwagh u iyenge ior u ken tar u United St@@ ates u i yer ér U@@ .@@ S . Yesu Kristu yange bende a uumace nena ? Kpa aluer nan de kwaghyan u yan ku@@ aa sha ci u nan kera soo u shi yan kwagh u una nyoon nan iy@@ av ga yô , a lu shami ga . PE@@ E@@ J@@ I 14 . Yesaia tsengaôron kwagh u mlu u ke ’ hemen u saan iyol u nyi , man ka ish@@ ember@@ kwaghôron i nyi kwagh a hembe gban sha mini ? I pase inja i ish@@ ember@@ ti i “ i@@ ho@@ m ” la ken Ruamabera sha igbenda kposo kposo . W@@ ea soo u hiden tôvon sha ikyaa ne yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ H@@ el@@ p@@ ing Those With M@@ C@@ S , ” ken Awa@@ ke ! I@@ jir í a va ôr afer@@ aior la ka loho u sur@@ un ior ishima sha ci u nyi ? Yange i wa Mbaiserael tindi ér ve de ye ah@@ ôm a inyam a ken won ga , kpa kwaghyan u injaa u k@@ und@@ un@@ yol yô , i na ve ian ér ve y@@ aan . S@@ aa kunya ua kôron or a mbagenev shi nana wasen ve ve , a kaa ér nan ngu or u zungwen mhôônom ye . U kuren kwagh u injaa u ú we ishima u eren ne yô , a doo u ú fa kwaghpasen tsembelee shi u pasen kwagh n@@ du@@ u@@ lu@@ u , mayange u de uwer môm u kar , a u we pasen kwagh shio ga . Nahan cii kpa , alaghga u pine wer : ‘ Aôndo nengen mo nena ? Hanma or@@ maren nana pine iyol i nan mpin ne , ‘ M hembe wuese tiônnongo shin m hembe lamen sha ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? ’ Hen tugh mbu masetyô mbu a wua Yesu la a kera sôn Ter na ér a tindi un a “ ak@@ um a mbatyomov mba S@@ ha@@ av ” ga . Ken derianyom u hiihii la , icighan jijingi yange wase ken tom u pasen kwagh la nena ? ( a ) Ka gbenda môm u nyi se fatyô u wasen or u nan ne jighjigh ér ior mba dedoo cii mba yemen sha la u henen sha kwagh shon vighe v@@ igh@@ ee ? Shighe u Yesu lu eren iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la , kanyi bredi nahan yange er iniongo la a mini ? Ivur i sha 11 la seer ér , ieren i mimi ga i Iserael la yange i na ve hông@@ or a “ icighan@@ jiir u TER ” la . Sha ityôkyaa ne yô , kera taver se er i hii ve ajiir a Mbakristu mba sha derianyom u hiihii civir Aôndo ker la lu kwagh môm a u@@ shin@@ ago@@ ge mba Mbayuda civir Aôndo ker la ga . Doo u se nenge tom wase u pasen kwagh ne nena ? Er nan ú kera ta@@ mber shighe u ú er ma ivur nahan ú pin iyol you wer , ‘ Kanyi kwagh ivur ne i̱ tes@@ em sha kwagh u Yehova ’ ga ? Doo u se wa ishima a or u nan lu henen Bibilo la , shi se er kwagh a nan kundu kundu , er Yehova a eren a vese nahan . — Ps . 1 : 8 ) Hen ase yôô , ka an u hemba nan nan i@@ civi@@ r@@ i ? ( 1 Mbakorinte 5 : 11 ; 2 Yohane 9 - 11 ) Ng@@ ur ngeren washika la yô , a pase ngô na kundu kundu ér ka un yange tsua u undun tsombor ve ye , sha ci u yange za er isholibo shi venda u geman ishima . Kwaghôron u profeti la kaa ér : “ TER , Or@@ p@@ aan wen , Icighan u Iserael ngu kaan nahan er : Ka sha ci wen je Me tindi sha Bab@@ ilon ye . ” — Yes . Shighe kar kpuaa yô , Paulu shi nger Mbakorinte mban washika u sha uhar . ( Yohane 15 : 20 ; 17 : 14 ) Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase John L . v@@ on Mo@@ sh@@ ei@@ m yila Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ér “ ior mba nd@@ ôh@@ ôr de@@ m de@@ m er mk@@ unde mnger nahan , mba ve we kwagh ishima shin ve tô@@ mon ma kwagh u bo sha iyol i mbah@@ e@@ men tar ga yô . ” ( Rom . 12 : 12 ) Doo u se sôn Yehova ser a wase se u civir un sha gbenda u una lumun se yô . Nahan se fatyô u kaan ser , ‘ ônov mba nomso ka dyako u TER A ne yô . ’ I pase ior kpishi ér ka Aôndo a ve a ican i yan ye . T@@ ihi u sha 1@@ 31 , Na@@ mba 1 Kpa yange m kange ishima gb@@ ang gb@@ ang mer mayange je me undu Yehova ga cii . ( Mateu 24 : 17 , 18 ) Mbat@@ im@@ en sha akaa a mba@@ yi@@ ase kaa ér anyom yange kar any@@ iin cii ve i va mase timin Yerusalem ye . Kpa er nan ve gba u Mbakristu vea er kwagh sha ic@@ in@@ tan i Yesu la fele fele ken inyom i 6@@ 6 laa ? Aluer kwagh ngu nahan yô , ka we tswen ga , ior mbagenev kpa i er a ve nahan . Se nenge a m - iv u awashima u Aôndo sha kwagh u awambe nena ? Alaghga una na ma or@@ jir ugen nana lu a ishima i gbar gbar er G@@ am@@ ali@@ el nahan . Yesu yange kaa a mbadondon un ér : “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô ; er ne doom ishima nahan , kape ne kpaa , doo nen ayol a en vough la . “ M@@ cie u cian TER ka mhii u kwaghfan je la . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 9 : 10 . J@@ un 15 - 21 , 200@@ 9 Jigh@@ ilii yô , Mbashiada mba Yehova mbagenev ka mbat@@ wer@@ ev er Luka , Orkristu u ken derianyom u hiihii la kpa lu ort@@ wer nahan . — Mbakolose 4 : 14 . 23 : 21 . Man erdoo kaha kposo a u eren di a or doo doo shin u zungwen or mh@@ ôôn@@ om@@ ôô ? Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha M@@ ôm la yange mbi va a m@@ gem ken akaa a eren a uumace . Ka m@@ gem u a fatyô u sôron mayange ga yô . M nyer anyom 17 yô , m hii ta@@ av u man . Á kaa ér : “ Er se kera lu sha ian i eren tom u m@@ ishen ken tar ugen ga yô , se tsua u eren ‘ tom u mbam@@ ishen ’ ken tar wase . Kpa er m lu henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wam zu@@ lee shi duen kwaghpasen yô , hii u lun mo gu@@ da . O@@ ru@@ ma K@@ era Ngu V@@ ough Ga Mba Yehova A Doo Ve Ishima yô Mba a Inja he ’ A Na Ieren ne kaha kposo a kwagh u i eren sha ajiir a í ts@@ wer u ôron kwagh u ku@@ ugh yô , shi í nenge ér ka kwagh u k@@ on@@ don iyol , shi ka í soo ér mbayev ve̱ de fe kpaa ga , sha ci u í hen ér “ a ci@@ er ve iyol je a gande yô . ” Kpa , a gema a nenge wener tom na ngu a icivir je gande . Kwagh ne har sha inja i@@ ember@@ yolough i u tsough u eren la , man shighe u ka u vihi u eren i la . ( Genese 15 : 5 , 6 ) Aluer se mba pasen Yehova akaa a a ze se iyol la ken msen , shi se mba lun a vangertiôr sha uityendezwa nav mba a er ken Bibilo la , shi se mba ungwan imo na yô , una taver jighjigh wase u nan la . Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u mbacivir Aôndo man ior i tar nee ? ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka nyi yange i er mb@@ ab@@ an@@ en a jighjigh u nan , mba sha ayange a Noa la ci@@ il@@ i ? Shi Daniel yange nenge a mbam@@ pase mba sha mnenge uhar , mba i pase un kwagh u tartor ne kua tor u ú , u hemban cii la vighe vighe yô . Ish@@ u@@ ghun “ U su@@ ghun TER ka kwagh u dedoo . ” ​ —⁠ Pasalmi 9@@ 2 :⁠ 1 . Aluer kwase la pav a nom u nan la yô , kwase la nana fatyô u eren nom ugen . Satan man nongo na mba nôngon ér m@@ kposo u á lu hen atô u kwagh u dedoo man u bo kua kwagh u wang man u a lu wang ga man inja i dedoo man i bo la man kwagh u i lumun a mi man u i lumun a mi ga la a̱ hingir c@@ ing . De se time sha ikyav i môm — ka mnder u shin ku u i hii ngeren ken Bibilo la . Ity@@ endezwa i Yehova er ne na yô , lu u Mbaiserael vea fatyô u ‘ hingir kwagh u Yehova , ’ ken akuraior cii . Sha nahan yô , aluer or ngu dondon igbenda i agumaior , a a undu ior mba Aôndo , a yem ken tar la nahan , shi nan ngu eren kwagh sha kwaghfan kpa ? Ka i er ivese ken ityar igen nena , man ivese la ka i bende a kwaghôron u iv@@ es@@ egh nena ? Mbahemenev vev kpa lu eren af@@ er . S@@ ab@@ ina ngu môm ken a amba la . He@@ mba doon u se nôngo sha afatyô wase cii se lu mba@@ iny@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo hegen ga z@@ ee ? Aluer or ngu zan ad@@ ua ga kpa nana lu or u dedoo - o ? T@@ A@@ R N@@ A : P@@ H@@ I@@ L@@ I@@ P@@ P@@ IN@@ E@@ S ( Mat . 24 : 6 ) Ken inyom i 70 la , ak@@ um@@ at@@ ya a Mbaromanu va tim gar u Yerusalem , shi nôngo ityav mbi gen iky@@ u@@ aa a tartor la . Shi lu a imoshima i ia wase un u tsuan kwagh u wasen un , u una doo Ter na u sha la kpaa yô . ( Mateu 24 : 3 – 14 ) Nahan kpa , er sha ayange a Amo@@ shi la kpa ior hu@@ le ic@@ in@@ tan na la kera nahan , kape nyian kpa ior kpishi ve lu hur@@ en akav a á lu tesen shighe u se lu ker ne kera , kua loho u Tartor la kpaa je ne . ( Mbafilipi 4 : 5 ) U keren ng@@ egh ng@@ egh ga la kanyi ? Zum u i l@@ aha un kpa , “ A or iyev sha m@@ l@@ aha la ga , . . . kpa A gema A wa sha ik@@ ev i Un u A er ijir sha mimi la . ” “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 27 : 11 . Ken mb@@ ee u kasua u O@@ k@@ to@@ ba 5 man 6 , inyom i 20@@ 13 la , ior mba kuman er 1@@ ,@@ 4@@ 1@@ 3@@ ,@@ 6@@ 7@@ 6 nahan , mba ken ityar 31 za mkombo u sha kwa 1@@ 29 u mzough u Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , shin ve lu nengen kwagh u i lu eren hen mkombo ne la sha tele@@ v@@ ishen . Mba eren mkombo ne hanma inyom . Or shon nan ngu m@@ li@@ a kp@@ ish@@ ii ? Tsô vea za hemen u civir Yehova a ishima i môm shighe u una mase timin mbacivir Ba@@ al vindi vindi la kpa ? ( b ) Ka igbenda i nyi nahan Diabolo a hông@@ or ior a mi hen ijiir you we ? H@@ EN@@ S@@ C@@ H@@ E@@ L u lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova anyom imôngo la kure tom na u shin tar sha iyange i Sat@@ i , Ma@@ ac@@ i 22 , 200@@ 3 . Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira yange mbi hii ken inyom i 19@@ 39 , man ica i gba ga tsô mbi samber . Ka Aôndo a ne ve amba akaa ne a eren ga . He ’ mbagen yô , alaghga ka gbenda u ú hembe he@@ gh@@ em ve je la — shin ka cii gbenda u ve lu a mi — ú zuan a kwagh u ve soo je la . ( Luka 20 : 47 ) Yange gba ican je yô , kwagh u za er iyua a mi ken tempel la lu kwagh u or u tee a tôô nan ij@@ o@@ do kpa nana fatyô u zuan a mi ze@@ ver@@ a yô . T@@ em@@ pel u ken jijingi la ka gbenda u Aôndo a ser a ver sha u i civir un sha mimi la . Nahan kpa , bem man mkpeyol u i yôô ne , man akaa agen a i yôô sha u keren bem man mkpeyol la cii kure kwaghôron u profeti u i nger ken 1 Mbat@@ esalonika 5 : 3 la ga . SH@@ A iyange i ember iniongo i í yer ér Ar@@ mist@@ ice D@@ ay la , ka sha iyange i No@@ ve@@ mba 11 , 19@@ 18 je la , i kohol mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba hen makeranta wase ab@@ ur ab@@ ur ér ve ember mkur u Ity@@ av mbi V@@ esen , mbi i va hingir u yilan mbi ér Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I la . J@@ e yô ve hii u henen ér ngu palegh ve a palegh . • Ka akaa agen a nyi yange i tsengaôron sha kwagh u m - man@@ de u i man@@ de Yesu laa ? U U@@ ng@@ wan Yehova Shin U@@ wegh Ga Inja na yô , lu kaan ér aluer un er or ican tsung yô , ken masejime nana de u civir Aôndo sha mimi . Maa tsua akaa a ne er ve aa wase ne u seer vesen ken jijingi la . 4 : 9 - 13 . Satan kaa ér aluer Yobu nyôr ken u@@ ange yô , una kera na Aôndo jighjigh ga . Mbat@@ amen vea fatyô u dondon ikyav i Samuel la , shighe u ve lu tsaase mbagenev la nena ? Nahan anmgbianev mba vi@@ an ts@@ or ts@@ or shi za seer nan un mkaanem . Ka a inja u nan mbagenev ibo sha mbam@@ tsu@@ m asev ga . Er Yakobu , anmgbian u Yesu u sha ngô la lu wan kwagh sha gbenda u se yar tom a no@@ mbor wase yô , á kaa wener : “ Aluer or nana nôngo gb@@ ev sha kwaghôron ga yô , nan ngu or u vough je , iyol cii kpaa nana fatyô u kôron i tsaha . ” ( Mpa . 17 : 1 , 5 , 16 , 17 ; 19 : 1 , 2 ) A been yô , Kristu una tim bo@@ tar u Satan ne cii sha Armag@@ e@@ don , u a lu “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee la . ” ( Mpa . 10 : 1 ; K@@ ol . 2 : 17 ) I ôr akaaôron a profeti cii sha ci u Yesu , man akaaôron a profeti ne wase se u fan tom u Yesu a lu a mi sha u kuren awashima u Yehova la . ( Mpa . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 11 ) P@@ ase Inja i “ Y@@ a Akaa a Wan A@@ h@@ ôm ” ( Ne 8 : 10 ) man “ De Y@@ e Nen A@@ h@@ ôm Ga ” ( L@@ e 3 : 17 ) , 12 / 15 Alaghga mbat@@ an@@ a@@ kper@@ an sha kwagh vea pine ér : ‘ Yange er nan ve i@@ mba@@ kwagh la i ere ? Er kon u l@@ ag@@ an@@ i au@@ na la u eren kwagh nahan , se kpa se fatyô u man mngerem ma um@@ am ma Mkaanem ma Aôndo la shi koson ma ken iyol yase kpaa . ( b ) Kwagh u ôr a mbahenen ér vea tagher a atsan keng la yange taver ve ishima nena ? ( Aerenakaa 15 : 6 ) Er ve lam sha ikyaa ne shi ve gbidye kwar sha mi zu@@ lee shi ve sôn iwasen i icighan jijingi yô , ve mase kuren í sha kwagh u Ruamabera a tese la vough . 30 : 21 ) Doo u imba kwagh ne ia er se ga . Yange sea soo u man mngerem yô , se ji@@ i@@ di ma gayô se haa ici@@ gh sh@@ imi sha er maa doo man yô . Yange er as@@ enge sha inja i una lu a ishimaveren i eren dang u yaven a ig@@ y@@ um@@ u@@ kase mayange ga cii . 11 , 12 . ( a ) Ka m@@ taver u nyi i gbe u se er kwagh sha mi , man icighan jijingi ngu wasen se nena ? ( Ivur 2 , 3 , 21 , 23 ) Heela tseegh ga , or@@ henen S@@ ef@@ anu kpa yange ng@@ ur ôron kwagh u Yosev yô , a kaa ér : “ Aôndo lu a na . ” — Aerenakaa 7 : 9 . Sha mimi yô , yange kwaghbo lu sha u or ôôn iyol lun tsembelee ga . Ka hange hange u se cii se lu sha ikyev i hemen u Kristu la her . Heela tseegh ga , ka hen Yehova ifer i dugh ga . Ka akaa a nyi nahan a er ve a wase ve vea hide ken tiônnongo ? Aluer mba ve lu a ityom i vesen ken tiônnongo la er nahan yô , vea lu dondon ikyav i Paulu la . J@@ ul@@ ai - Se@@ te@@ mba 20@@ 10 Mose nger ér : “ T@@ ER@@ E , . . . Er i lu a due a i@@ wo ken igbar ga , man er U lu a gba inya man tar ga , hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev je zan zan gbem sha won , U ngu Aôndo . ” [ Ter ] la ka nan gba tilen tsô ér nan ngu kuran wan u nan ga , kpa ka nan lu vea wan la kpôô kpôô ; nan den ér kwagh môm tsô a pav nan a wan u nan la ga . ” Ior mba ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u I@@ rel@@ and shi hii ayôôso . S@@ tu@@ ar@@ t Bar@@ n@@ es , u lu anyom 14 ken inyom i 1914 la Ka akaa a lun se a iwasen a nyi nahan se fatyô u henen shighe u se lu eren mcivir u hen ts@@ omb@@ or@@ o ? ( b ) Kwagh u Yehova kaa ér una er Yes@@ e@@ bel la kure vough nena ? • Ka an@@ za a ior a nyi a til sha ityough ki inya atô a iny@@ iin a Yesu a ôr kwagh u á laa ? 9@@ 0 : 10 ) Er se lu mbayev mba Aôndo yô , se doo un ishima sha mimi sha ci u a tôndo zwa u va eren se akaa a doon tsung ken hemen . Yange ter@@ em vihi ishima a mo shi z@@ end@@ am hen ya kera . Mbah@@ enen sôr ik@@ yom na sha u iin , tsô ve tindi loho ér i̱ za kaa apostoli Peteru a̱ va , ab@@ unde kpa a̱ va su@@ r ve asema . ( b ) Ka ngeren u ken Ruamabera u han@@ a Yesu yange ôr kwagh sha mi u tesen ikyav ér mayange je Yehova lumun ngee ngee sha kwagh u mk@@ or u kuran tindi u Iyange i me@@ men la ga ? Man ka or u a tindi ér i va hen Bibilo a na ne je kpa ? Ior kpishi pin@@ em ér : ‘ Kwase wou wase ú u wan ishima a atsan a ou cii kpa ? ’ Mba ve ungwa kwagh u Yesu lu yôôn shi ve na loho u dedoo la jighjigh yô , ve zua a averen kpishi . ( 1 Peteru 4 : 4 ) Kwagh a fatyô u lun nahan ken makeranta shin sha ijiir tom shin hen tsombor je kpaa . Kanyi i hembe gban u mo man iky@@ ar@@ em se eren he@@ gen@@ e ? Ka mcivir u nyi a lu sha ishima i Aôndo ? 9 : 10 . ( Yoh . 10 : 10 ) Ka kwagh u m lu keghen hegen je la , uma u iv@@ in a bem man mk@@ or man iember man averen a Yehova mgbegh@@ aa la . S@@ ea soo u va nengen a mlu u ken hemen u doon tsung , u i t@@ ende zwa a mi ken Mkaanem ma Aôndo la yô , gba kpee u se er nyi ? 31 : 3 ; 2 Kor . 4 : 16 ) Se mba ken paradi@@ so u ken jijingi , ape se zuan a kwaghyan u ken jijingi mgbegh@@ aa shi se lu a anmgbianev mba ve doo se ishima shi se eren kwagh a ve ken mzough la . 18 Aôndo G@@ em Ishima sha Kwagh@@ a ? 20 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Wan u An@@ ngô u Paulu u Kwase W@@ ar Un Ka nyi se er zum u se ongo imo i mba i fe ve ga laa ? Mbakristu ka ve var sha kwagh u dedoo , vough er ven@@ de@@ ve ngu a var sha kwagh nahan Nahan , i wa mbamaren kwagh ér ve hii u tesen mbayev vev inja i dedoo shighe u ve lu iyev la je . Er ishima za un iyol kpishi sha ie@@ ev mbi í lu civir ken gar la yô , a pase ve kwagh sha kwaghfan . U ng@@ ur@@ en zuan a mfe u Yehova seer shi dondon atindi a na a perapera a u lu henen la yô , jighjigh u nan wou una seer taver , nahan Yehova una hemba lun a we ikyua cii . ​ —⁠ Mbakolose 1 : ​ 9 , 10 . He@@ mba doon u suur sha Aôndo man nongo na a u suur sha ior mba se we ndor a ve la . ( Pasalmi 119 : 14@@ 6 ) Een , se tese sha m@@ kaan man sha ieren kpaa ser mbam@@ pase mba Yehova doo se ishima tsung je . P@@ ase er kwaghwan u a lu ken Mbaefese 4 : 26 , 27 la una wase nom man kwase u sôron ayôôso a aa gba hen atô ve yô . Zum u se tee i@@ gb@@ ur i lun or@@ henen i Yesu a ne se la yô , se mba nôngon num a Satan . Ka kwagh u a wase tsung yô . ” — Mbafilipi 4 : 6 , 7 . ( Yobu 42 : 7 ) Nahan lu inja er lu man tar@@ nahan er or ka nan ma mngerem a ahan zwa nahan . Ikyav tese ér , á kar Mbam@@ o@@ ab@@ i mban uiky@@ aren utar , á wua ve uiky@@ aren uhar , kpa mba ken iky@@ aren u môm la yô á de ve uma . Yange Mose pine Yehova ér a̱ tese un iengem Na yô , a kaa a na ér : “ Ú fatyô u nengen a ishigh Y@@ agh ga ; gadia or á fatyô u nengen a Mo , shi lun uma ga . ” M lu henen mer , kasua uhar cii ka u se lu imôngo se tseegh , se kera ya ican u lamen zwa J@@ a@@ man ga . ( Yohane 6 : 60 , 6@@ 6 - 6@@ 8 ) I@@ mba inja ne ka i dedoo kpen kpen ! Yange za nenge mbahenen mba he@@ v mban nahan nyi i er@@ ee ? Kpa gema Yehova yô , aluer ka se ken ishima er or a fatyô u soon se ga , se gba ma kwagh kpaa ga kpa , a kaa a vese ér hanma wase u nan civir un sha jighjigh u nan di tsô yô , nan gba kwagh sha ishigh nagh . Ruamabera wase se u palegh mbamhen mba kpe@@ egh nena ? Yesu mase kuren injakwagh na la wener : “ Nahan yô , de cie nen ga ; mba@@ ats@@ ator kpishi kpaa ne hemba ve . ” ( Pasalmi 12 : 3 ) Ab@@ es@@ al@@ om yange lu a ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh i nyo@@ h@@ on . Kwagh u ku u ior mbagenev ngu a maa ior iyol u ungwan kpishi . Yange or a na un icivir kpa , a gema icivir la cii a na Ter na . ( M@@ ar . Mateu 9 : 36 ôr kwagh u Yesu ér : “ Er A nenge a ikpelaior yô , mhôônom kôr Un a ve tsung , sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” Yange i mar Yesu sha ivande sha ikyev i ini@@ un@@ kwase Maria , man er lu Wan u Aôndo yô a ngohol dyako u ku@@ ugh he ’ Adam ga . Mkaanem mara tese ér Paulu yange fa er anmgbianev mbara lu civir Aôndo sha mimi , sha ci u ve na Aôndo jighjigh , lu sha ci u un Paulu shin ior mbagenev ga yô . A kaa wener : “ Saan mo iyol kpishi er m suur sha Yehova nahan . Er ior mba ken ityar i Y@@ uro@@ pa ve nongo a ior i Ar@@ ab@@ ia yô , se mbayev se hen u lamen zwa u Ar@@ ab@@ ia man zwa Buter kua zwa F@@ r@@ en@@ ch man zwa I@@ tal@@ ia kua zwa Grika , u u lu zwa wase la kpaa . Ú fatyô u kaven ityôkyaa i i ne ve kwagh a lu nahan he ’ mbagenev kpishi yô . Ve lu keren gb@@ end@@ atesen na ga . Yehova yange pase profeti Yesaia kwagh u tartor u ua tim Bab@@ ilon la vindi vindi , anyom kar hemba deri môm cii man shighe u Daniel la ye . G@@ reg@@ or@@ i@@ o kaa ér : “ Shighe u se va nyôr heen la , Mbashiada lu iorov un@@ yi@@ in tseegh . Gba u mbakur@@ an mba ior mba Aôndo vea lu mba ior vea z@@ aan hen a ve gbar gbar yô . I na ve uma u kpen ga , ka uma u una lu gbem sha won shi a fatyô u timin un ga je la . 2 : 21 ) Gba hange hange u se dondo sha angahar a Kristu sha ci u nyi ? Shi alaghga nana nenge er nom man kwase ve lu ny@@ ô@@ ôso uma ve sha gbenda u vesen sha er vea zua a shighe a nengen sha mbamaren vev mba beenyol yô . I@@ mo ne ka i ôr se ijir , i na se ‘ ibo gayô ish@@ ô . ’ Gba hange hange u se de@@ en mbagenev mba ve er se kwaghbo la kwaghbo ve , vea lu mba ken tiônnongo u Kristu shin vea lu ga kpaa . Se er nahan yô , kwagh la u wase se u lun ken bem vea mba hen icombor yase man azende a ase man mbagenev kua Yehova cii . Se tese dooshima hen tsombor nena ? Akaa a i er ken Bibilo kpishi kua a sha ayange ase ne kpa tese ér kape i lu vough je la . Su@@ ur sha Yehova , Nahan Z@@ ua a M@@ saanyol Gba u mbakur@@ an@@ ilev mba ken Kristu vea dondo ikyav i Yesu , “ or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ” la . Yange kwagh zer zan tiônnongo u ke ’ Yerusalem la iyol ica i gba . ( Yohane 12 : 31 ; 14 : 30 ) Mimi yô , we kpa u soo wer Diabolo man tar na ne u lu a ma ity@@ ô@@ kwagh sha a we ga . Yô , er tom sha mkaanem ma apostoli Yohane man , ma kaa ér : “ Tar u̱ de kera doon ne ishima ga shin akaa a lu shin tar tsô kpaa ga . ” ( Mpase 12 : 11 ) Sha nahan yô , m@@ hembe u hemban Satan , un u a lu i@@ mbor i ifer la zua sha tom u pasen loho u Tartor la . Yange sar un tsung u ‘ henen sha atindi ’ a Yehova di@@ di sha er una fa mkaanem nam yô . “ Iyol i Kristu ” Ishima Ng@@ i i T@@ aver Hanma Or Cii M@@ fe u m fe mer , kwagh u m tsough u eren ne doo Yehova ne na yô , saan mo iyol . 20 , 21 . ( a ) Se dondo ikyav i Paulu sha kwagh u tom wase u pasen ior loho u dedoo la nena ? U er nan ve u zua a shighe u gbidyen kwa@@ r@@ a ? Alaghga vea zer pu@@ un anmgbianev mbagenev ken tiônnongo shin mbatamen mba ken Kristu gayô Mbahemenev mba Shin T@@ ine . D@@ I@@ SE@@ MB@@ A 17 - 23 , 20@@ 12 I pase ibo i O@@ ho@@ la ( Iserael ) man O@@ ho@@ li@@ ba ( Yuda ) ken igbar . Mbam@@ kombo mba uta@@ an mba nongo u Yehova ú ser ú ver ken s@@ ati la mba wasen se u kuman u lun mbatomov nena ? Kwagh pasen u sha go@@ do@@ b@@ i nahan doo je gande ! Nahan kpa , hemba doon u tsombor ua lu a mbamaren cii , ter una lu or@@ ya . A@@ dooga u nenge er mbap@@ asenkwagh mba ve ze iky@@ ura ken tom ve ve fe u keghen ato tsembelee yô . ( Anz . U tesen ikyav yô , tôô wer ijende you i ishima ishima tindi u a washika . Mb@@ á mba@@ ap@@ ir@@ ashe sha aeren , sha ci u ve hemba veren ishima sha z@@ en@@ aria u ke ’ tempel la a m@@ lu@@ a@@ inja u ke ’ jijingi u ijiir shon i mcivir la . ( Luka 7 : 1 - 10 ) Shi yange er akaa sha ci u ior mba Aôndo kpaa , sha u tesen ér ve doo un ishima . Se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban ken Amo@@ shi 1 : 1 . Í kaa her ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a Amo@@ shi , u a lu u môm ken mbakur@@ an@@ iyôngo mba ken T@@ e@@ ko@@ a . . . sha ayange á U@@ shia tor u Yuda man sha ayange a Y@@ er@@ ob@@ i@@ am wan u Yo@@ a@@ shi , tor u Iserael ” la . Paulu yange una nôngo nan nan sha u civir Aôndo kpa , yange fa wener ‘ aluer un ngu a dooshima ga yô ’ kwagh la cii a lu gbilin tsô . Alaghga tsô a hemba kpen ior iyol aluer ve lumun u lun sha tse@@ ene@@ ke ve yôô ? N@@ om man mgb@@ ian iny@@ on ne cii ka ve u@@ ven sha a@@ ji imôngo shi ve koson ônov imôngo kpaa . Shi se time sha atô@@ akyaa a a ne ve Mbashiada ayol a ve kpa ve ne jighjigh er ve mba a mimi yô . Yô se kpa se za nen hemen u eren e̱r ve nahan vough , se gba nen uwer ga . Shighe u Anmgbian u kwase ugen , u i yilan un ér Ch@@ ar@@ lo@@ t@@ te Wh@@ ite , u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la za nyôr ken gar u L@@ ou@@ is@@ v@@ il@@ le , ken kpen@@ tar u K@@ ent@@ u@@ c@@ k@@ y , ken tar u Amerika , lu kp@@ el@@ an iky@@ e@@ ky@@ e i tôôn ityakerada yô , ior kpishi lu kenger un . Aôndo yange hii gban nomso@@ or . Yange ôron an@@ zaakaa a taver ga , a ior vea ngô@@ ôr fan ga , sha er una pase ve akaa a c@@ imin a ken jijingi yô . ( Mat . 26 : ​ 26 , 27 ) Yesu yange kera na mbahenen nav kwaghyan ugen ga , kpa gema lu a akaa kpishi a una ôr mbahenen nav mba jighjigh mban hen tugh mbu vea hungur a mi mayange ga ne yô . Shi á za hemen a kaa ér : “ Kpa mô wen nana̱ de y@@ aan ican er ka or@@ wu@@ an@@ or shin or@@ mbai@@ v , shin or u eren ifer shin or u a@@ mber sha akaa nahan ga . Mkaanem ma wan@@ kwase ugen ken Iserael yange ôr sha ishimataver la ma wase orgen nena ? Mba@@ civir Aôndo mbagenev di ye ? Man Yesu lumun a mnenge la ga je lu li@@ an ga . W@@ ea soo u seer kaven kwagh u i er ken Genese 3 : 15 la yô , ôr ityough 19 ki takerada u Kp@@ orom hen Yehova la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Nahan er Yesu kpe anyom kar kuma er an@@ igh@@ eni nahan je kpa , Mateu kôr cio u ngeren I@@ vangeli i hiihii la , i á nger kwagh u Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo i k@@ undun iyol la man an@@ zaakaa a na a sha kwagh u Tartor man shi kwagh u ikyav i m - ande na u yange ôr vighe vighe la . 30 Kwaghôron Wou — Ka a Lu ‘ Een Vea E@@ i I@@ m@@ ôn@@ go@@ o ’ ? Se F@@ atyô u Su@@ ur sha I@@ wasen i Yehova Ka aeren agen a nyi i gbe u Mbakristu vea p@@ al@@ egh@@ a , man ka han@@ a vea zua a tahav mbu hendan a aeren sh@@ on@@ o ? Ka mbamzeyol mba ny@@ i@@ iv nahan ior ve lu tagher a mi ny@@ ian@@ a ? Doo u se cii se pine ayol a ase ser , ‘ Ka mea ôr kwagh u i nger ken Bibilo shin ken ityakerada i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh nahan , a̱ taver mo u dondo kwagh shon je kpa , m dondo un ave ave je he ? ’ — Mat . S@@ ea lu a kwagh ave shin sea lu ken ican shin sea lu gumor shin org@@ anden shin sea lu gb@@ ong gb@@ ong shin sea lu u@@ ange kpa , se fatyô u yan ikyar kôôsôô vea Yehova . Ashighe ag@@ enegh yô , alaghga nom nana kaa a kwase u nan ér nana ji@@ i@@ di inja kwaghyan igen , alaghga ka sha ci u kwaghyan la doo un shin sha ci u ashighe nga a i ho@@ gh@@ ol un a kwaghyan la yô . U tesen ikyav yô , i ôr kwagh u “ abaver a Samuel , or@@ nen@@ gen@@ akaa , ” man “ abaver a profeti N@@ at@@ an , ” man “ abaver a Ga@@ di or@@ nen@@ gen@@ akaa ” ken 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 29 . Aluer wan wou u a lu hi@@ an la kav mnenge wou sha ma kwagh yô , ishima ia hemba mgbegh@@ an un u ungwan imo you . Ma@@ ac@@ i 15 , 200@@ 8 Nahan ka se er kwagh u una wase mbagenev , shi se wa ior ikyo , shi se er akaa a a lu sha ishima i mbagen hen tsombor yô . A nenge sha mbampin mban ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Wan@@ akiriki la iyol na kpa tese ér Yehova yange tesen un hanma shighe cii , a kaa ér : “ Hanma sev ka A n@@ der@@ em , ka A bu@@ gh@@ um ato er M@@ ̱ ungwa er ior mba henen kwagh nahan . ” ( Yes . Kpa jighilii yô , se tese ser se suur sha Yehova zum u se tagher a mbamzeyol ken tar u ainge ne nena ? Nahan alaghga mbamaren mban vea hen ér doo u ônov vev vea za im@@ akeranta i vesen keng . • Ka vegher u m@@ vese u Tartor u nyi i te iwanger sha mi ken injakwagh i kp@@ er u kp@@ el@@ an laa ? Aluer u nenge wer i kav er i lu u ga , shin i er kwagh a we sha mimi ga yô , de de@@ en wer kwagh ne a zer nan we ishim@@ avi@@ h@@ in man i@@ ur@@ en ga . 12 : 42 ) Yesu yange pase ior “ mkaanem ma uma u tsôron . ” Ka sha nyi igbenda nahan Aôndo a lam a u@@ um@@ ac@@ ee ? Doo u iember ia du@@ mbur hen atô u ior mba Aôndo sha ci u nyi ? Kpa er Yesu yar tom a Mkaanem ma Aôndo sha u hendan kwagh a Diabolo been cii yô maa Yehova tindi mbatyomov nav ér ve taver un . A saan se iyol kpishi u nengen er a tsegha iti i Yehova shi a tese er i lu un tseegh a kom u hemen yô ! ( Mat . Er se civir Yehova yô , gba u hanma shighe yô , se tôvon ayol a ase sha er se fa , sea lu kuran atindi a perapera a Yehova la yô . ( Anz . 28 : 18 ; 1 Kor . Ka mnenge wase la . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , “ jijingi u mimi ” sen sha Mbakristu mba kuman er iorov 1@@ 20 nahan , mba ve kohol imôngo ken Yerusalem la . ( 1 Utor 19 : 1 ) Nenge ase yô , er A@@ hab@@ a lu ôron kwase na akaa a á er ken iyange la cii yô , á ter kwagh u Yehova Aôndo u Eliya ga . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 4 , 5 la ] Sha nahan yô , nongo u or@@ kur@@ an@@ ya la ngu ‘ jighjigh , ’ mayange ua va Yehova shin Yesu ah@@ enge , shin ua undu ve shi ua undu akaa a mimi a ken Bibilo shin ior mba Aôndo kpaa ga . Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l yange time sha itinekwagh i m@@ hi@@ di u a va hide a uumace cii vea hingir sha mlu u vough er Adam la nahan nger ér nyi ? U tesen ikyav yô , Mbashiada mba Yehova uhar ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia yange ve va ke@@ ma uwegh sha h@@ unda u gum@@ kwase ugen . Ken masejime yô , or ne gba ‘ nengen akaa cii wanger wanger , ’ shi fa hanma kwagh u lu nengen a mi kpaa . Ikyav tese ér , isharen i mbayev ve lun a mi i kaven uter vev la ka i sha mar@@ ami . Aluer se er msen , se sôn iwasen kpa se zua a mi fese ga je kpa , ka nyi i doo u se ere ? Zege@@ mnger u Nyian lu Mbaiserael sha hemen , ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya di lu ve ken ijime , nahan ve tôô ér pe vea kar a war ngu ga , tsô ve gba nan Mose ibo je . Kpa , er Aerenakaa 10 : 34 , 35 a pase nahan : “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” ( b ) Doo u mbacivir Yehova vea lamen iliam ve nena ? Ity@@ ar shon yô ka tar u Ar@@ g@@ ent@@ ina ( takerada u Y@@ ear@@ book u ken inyom i 200@@ 1 , peeji 18@@ 6 ) ; tar u E@@ ast G@@ er@@ many ( takerada u Y@@ ear@@ book u ken inyom i 199@@ 9 , peeji 8@@ 3 ) ; tar u P@@ ap@@ ua New G@@ u@@ in@@ ea ( takerada u Y@@ ear@@ book u ken inyom i 200@@ 5 , peeji 6@@ 3 ) ; man I@@ c@@ ile i R@@ ob@@ in@@ son C@@ ru@@ so@@ e ( Iyoukura [ zwa Buter ] i J@@ un 15 , 2@@ 000 , peeji 9 ) . Mayange Yehova nengen mcivir u mimi be@@ elee ga . Me@@ g@@ an : U kaa vough . A@@ vur a Bibilo kpishi pase mlu u sha shighe u doon tsung la . A@@ veren a ve zough a mi la wase ve u fan ér u van@@ den keren Tartor u Aôndo la ne or msaanyol u mimi man mk@@ om u vesen kpaa . T@@ aver mba@@ fan@@ takerada anyom imôngo u lumun ér P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u yange lu or kpôô kpôô . Ior mba kpishi sha ayange a ase ne mba kwagh a gbe ve a ishim@@ as@@ ur@@ un ne sha shighe u ve lu zungwen sha ci u ma a@@ ah@@ e u a bende a ior udubu imôngo , shin sha ci u ma ican i ve lu yan i i̱ bende a ve tseegh yô . Nyian yô , m fa un dedoo ! ” Sha ayange a Noa la , mbatyomov mbagenev kpa nyôr ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne . Kwagh wam yange doo The@@ o@@ do@@ to@@ s ishima tsung . U ngu a jijingi u t@@ angen iyol ga la kpa ? Nahan kpa , er Yehova kôôm un sha dooshima yô , a sôr inja , nahan a kaa ér : “ M gba ôron kwagh u m kav ga tsô . ” U tsuan kwagh u hemban doon cii la ka kwagh u m@@ te m@@ te ga . S@@ op@@ hi@@ a : Mba kwagh môm . ( 2 Timoteu 2 : 15 ) Shin er mbamlu asev ve kaha kposo a mba Davidi la nahan kpa , se fatyô u henen kwagh sha gbenda u yange er akaa ken uma na la . ( Ôr 1 Utor 10 : 23 - 27 . ) Heela tseegh ga , er nan ve yange nan nger iti i tor u age@@ egh la man u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav nav mba un@@ yi@@ in mbara ga ? Ken mba ve lam la , or@@ hemen ad@@ ua ugen kaa ér : “ Or a fatyô u pasen er akaaôron a Bibilo a lu a iwasen kpishi sha ci u m@@ vese u mbayev u ken jijingi la vough za been ga . ” U@@ pasalmi mba i ne i nger ne mba a iwasen hen a@@ vese nena ? I@@ civir i Yehova ke@@ he kuma nena ? De se lu nen a kwagh u dedoo u kôron ken we hanma sev sha gbaa u akaa a ken jijingi la , nahan a lu inja je er se mba kô@@ son inyaregh ken b@@ am u ken jijingi nahan . — Mateu 6 : 20 ; 1 Peteru 2 : 12 ; 3 : 15 ; Yakobu 3 : 13 . Akaa nga kpishi a a ne ve mnder u shin ku a lu kwagh u b@@ un@@ den mayange ga yô . M@@ ngerem ma kp@@ ish@@ im kpaa maa fatyô u p@@ ir@@ in dooshima ga , u@@ if@@ i kpaa vea fatyô u mir@@ en a na ga ; aluer or nana na akaa a hen ya u nan cii sha u y@@ amen dooshima yô , á l@@ aha nan doo doo je . ” Nahan doo u hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ Ka atô@@ akaa a hiihii la tseegh m henen y@@ ee ? Paulu kaa ér : “ Se lu vangertiôr ken Aôndo wase , se ôr ne Loho u Dedoo u Aôndo , lu sha ah@@ endan kpishi je . ” ( 1 T@@ es . ( Pasalmi 119 : 9@@ 3 ) Gbenda môm u eren kwagh ne yô ka u ôron akaa a ken jijingi a tsombor wou sha hanma ian i í dugh cii . Kpa kwagh u lu tesen mbayev la lu u dedoo kpen kpen , shi ve kpa kwaghhenen gba ve ishima . 24 : 45 ; 1 Pet . 2 : 4 , 5 ) Vea kp@@ een shi a nd@@ eren ve kera cii yô , vea za kohol Kristu sha , vea er tom u ator man upristi la vea na imôngo sha gbashima . ( Luka 22 : 29 ; 1 Pet . 1 : 3 - 5 ; Mpa . Doo u mba hegen ve lu eren doo doo a as@@ ande a mba 14@@ 4,000 mba ve lu anmgbianev mba Kristu la vea ya kwaghyan u Ter u A@@ ik@@ ighe nee ? 13 : 10 ) U se eren tom ne ka kwagh u civirigh kpen kpen . • Er nan ve mbam@@ lumun mba i ne ken mbamkombo la ka ve wase u ‘ maan a maa tiônnongo ’ ? A@@ tindi a a kaa ér Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima la nga hange hange sha nyi gbenda ? Kape i gbe u se y@@ aan kwaghyan u ken jijingi sha u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase shi gbidyen kwar sha kwagh u se hen la shi zan mbamkombo hanma shighe , sha er ishima yase i sha injakwagh la ia lu gb@@ ang gb@@ ang je la . — Ps . Tese ikyav i tiônnongo môm u a dondo ikyav ne yô . Kanyi kwagh i gbe u se er shighe u se lu zan mbamkombo mba Mbakristu yôô ? Ken takerada u Mbaefese ne môm môm , Paulu er tom a ase@@ mber a tesen m@@ kposo ne sha ajiir kpishi . 1 , 2 . ( a ) Ka mlu u nyi Aôndo a soo ér ior nav ve lu k@@ ere ? 1 : 20 ) U tesen ikyav yô , a gba tar ne sha gbenda u se lu uma shi se tema i kpe se iyol kpaa yô . Shin alaghga saa la lu tar@@ nahan u ior mbara yange ve nahan Paulu sha kwaghfan na ér ngu ani@@ ur@@ en apostoli , shi ve gb@@ aan ah@@ on sha tom na u pasenkwagh shi tesen ior la . Gadia ka hanma ijiir , shin ka hanma shighe je a ôr kwagh u iorov uhar mba ve lu zenden imôngo ve ior a fa ga ? Doo u kwagh ne una kaha kposo nyian hen mba Aôndo a ne ve ian i va lun uma ken paradi@@ so shin tar mbara cii he ? Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la ua been kera yô , ka nyi ia er Tor man Tartor laa ? ( Genese 3 : 1 - 5 ) Mba ve lu a imba jijingi shon nyian ne kpa mba henen ér ma ve lu a ian i eren hanma kwagh u i sar ve u eren cii , Aôndo ma a pin ve kwagh sha mi ga shi ma a yange ve kpaa ga . Kpa Yesu er kwagh hemba di u kaan sha zwa tseegh ér Aôndo doo un ishima la . Ity@@ endezwa i sha uhar i Yehova er ér una kura ior nav la di ye ? Ka an nan keghen a kegh iyol u taver mba i gbe u a taver ve ishima laa ? ( Ôr 2 Peteru 3 : 13 . ) • Er nan ve i doo u mba hen tsombor vea eren erdoo ? A Er Nan Ve Ior Vea De Ny@@ a@@ ghen A@@ kur@@ aior A@@ gen@@ e ? A nger Timoteu ér : “ Mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev ken tar u ainge ne yô , wa ve kwagh wer , ve̱ de gen@@ gese ayol a ve ga , ve de veren ishima sha inyaregh ki i fe kwagh sha m@@ in ken hemen ga la ze , kpa ve̱ ver ishima sha Aôndo u A ne se akaa cii wuee sha u se̱ er kwagh a mi yô . ” — 1 Timoteu 6 : 17 . Yesu yange wa mbaapostoli nav kwagh ér nyi , man lu sha ci u nyi ? U wa ago@@ yol u pa@@ ase jighjigh wou u nan iyol kpa ? ( Mba@@ j . 6 : 33 , 34 ; 15 : 14 , 15 ) Alaghga a lu vangertiôr u Mbakristu mba tsuaa mbara lu a mi la , shin m@@ til u S@@ ef@@ anu tile sha ishigh ki M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ving la , ka u hen sha mi ye . Mba@@ civir Yehova doo un ishima je ka kwagh u una de ér i tim ve jimin cii ga . M tem he ’ ishigh ki kô@@ m@@ pu@@ ta ka shi ka hembe shighe u m er Bibilo laa ? ’ 9 : 15 . “ Zege@@ ikpelaior ” ia lu ken paradi@@ so shin tar la Ashighe kpishi yange se lam sha akaa a ken Bibilo vea or@@ ya zan zan tugh mbu kar ilen . Ashighe kpishi yange mbatomov mba Aôndo mba su@@ nd@@ an sun@@ da ve zua a ior shighe u ior mba shon vea za ad@@ ua vea duen ken u@@ c@@ ôô@@ ci vev la , maa ve na ve an@@ ty@@ akerada mba kiriki mba ve lu a il@@ yo@@ ho i i dugh ken Ruamabera i ser sha u i̱ kpo@@ gh@@ or m@@ won@@ g@@ or u dedoo ken ior mba inj@@ aav yô . ( Yohane 1 : 18 ; 4 : 24 ) Akaa a Aôndo a gbe la wase se u fan aeren a na . A za hemen u suur sha Yehova . Or@@ kuran pur@@ usu ugen va kaa a vese ken myer ér : “ Kwagh wen vihi gomoti ishima ga . U lu vough sha igbenda you cii , hii sha iyange i i gba u je , zan zan ar sha iyange i i zua a ifer ken a we la . Paulu yar tom a Mkaanem ma Aôndo sha kwaghfan man sha inja kpaa . ▪ Se fatyô u kporom hen Aôndo mimi kpa ? C@@ i@@ vi@@ r Yehova u A@@ k@@ um a Sha G@@ bem T@@ sua Akaa a U So@@ o u Eren la sha Kwagh@@ fan N@@ om man kwase u ve eren kwaghaôndo môm ga kpa ivaa ve ia fatyô u doon , gadia ia fatyô u lun gbem shi van ve a msaanyol kpaa . Mkaanem ma Davidi ma dondon man ka ma nan se ishim@@ as@@ ur@@ un i mimi . Ma kaa ér : ‘ TER ngu ikyua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ’ A@@ kav a sha ishi ne nga a inja kpishi ken iliam i sha ave . I@@ liam i lamen a agumaior gbar gbar la , ka i kporom a ve ikyua a tiônnongo shi i wase ve u nengen ér i wa ve sha kwa@@ r@@ kyaa ken tiônnongo . “ Saan ve iyol , mba eren tom u Yehova imôngo sar sar . ” Nenge myom u Aôndo : M@@ yom una lu injar i mba ve til sha mimi ve u Orkristu shi ve suur sha Yehova sha u a̱ war ve la cii . Er se fe iyange i mkur u tar ne ga yô , kwagh ne gema na se ian i tesen ér se mba civir Aôndo a awashima u dedoo . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 15 ] K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne ka a ver ishima ér u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mbagenev mbara mba eren tom vough vough . Marku kaa ér : “ Shighe u [ mbau@@ ty@@ aav ] man@@ de Un la , lu ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin ate@@ tan . ” Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u kwase ugen u ken tar u In@@ dia , u lu anyom 9@@ 3 la . Se lu nen saan saan , se ember nen , se civir nen Un , gadia ivaa i zuan i Wan@@ iyôngo kuma ve , kwase Na kpaa kohol iyol ve . ” — Mpa . Yehova tema tor ngu hemen , un ka Tor u He@@ mban sha won cii . Di@@ se@@ mba 7 - 13 , 200@@ 9 Ieren i Mbakristu mba tsuaa i dedoo la cii kpa , Utor mba Mbar@@ o@@ ma kpishi nenge a i ga . “ U@@ wegh ku TER lu sha Eliya , a fi@@ ir iky@@ ondo shin i@@ w@@ enge , a yevese a kar A@@ hab@@ a sha hemen zan zan hen h@@ unda u Yes@@ er@@ e@@ el . ” Ishima you ta i@@ ha@@ gh sha ci u m@@ doo@@ ashe wou ; u vihi kwaghfan wou sha iengem you la . ” Hanma kwagh u sha mi ga cii Yehova una sôr un sha gbenda u u gande mfe wase yô . Sha ajiir kpishi , ior ka ve nenge ér gba u vea naan anmgbianev man azende a ve inyaregh man u@@ iyua . A nger ér : “ M fa ma kwagh u hemban doon ve ngu ga , saa u ember man u eren akaa a dedoo sha ayange a ve lu uma la cii . Man shi er hanma or nana̱ ya kwagh , nana̱ ma kwagh , i̱ doo nan iyol ken tom u nan ye ican sha mi la cii ; kwagh ne ka iyua i Aôndo je . ” F@@ er@@ nan@@ do man S@@ ar@@ ah mba i er kwagh ve sha heen ne soo ayol a ve kpishi . 4 - 6 . ( a ) Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve soo u “ tilen eren msen ken u@@ shin@@ ago@@ ge man sha ak@@ ahar a ak@@ ô@@ m@@ ai@@ gbenda ” sha ci u nyi ? 5 : 12 ) Kwagh ne lu kwagh u he u gba u vea lumun a mi ér ka kwagh u mimi yô . Ashighe agen , Aôndo a tsaha ior sha u@@ ange . Yange er kwagh ne a F@@ ar@@ a@@ o sha ayange a Aberaham la , shi va er a M@@ iri@@ am , an@@ ngô u Mose u kwase . ( Gen . 12 : 17 ; N@@ um . 12 : 9 , 10 ; 2 S@@ am . Mbag@@ anden je kpa , ka i taver ve u eren kwagh u vough . I nger ke ’ Habak@@ u 2 : 6 ér : “ Kwagh á tser un u a kohol akaa a a lu a na ga ne — ka zan zan hanma shighe je ? — man a kange ik@@ av iyol sha akaa a ity@@ ung@@ ugh . ” ( Genese 22 : 18 ) Shighe kar yô , Yakob u lu wan u wan u Aberaham la yem sh@@ ir ken tar u Igipiti , ape tsombor na vese hingir ikyurior i Iserael la . “ I ver un kwaghyan inya er a̱ ya ; kpa a kaa er : Me ya ve ga , saa me vande ôron kwagh u m ve ne ve . ” Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , a tôndo zwa a mbahenen nav ér nyi ? Nahan u fatyô u suur sha a na , shi u fa wer , aluer u ngu ungwan imo na yô , kwagh u hemban doon cii una due ker . Kpa Sh@@ ar@@ on hen kwagh u Yehova man uityendezwa mba a er sha kwagh u mlu gb@@ ong gb@@ ong u sha iyol la , nahan kwagh ne na un ishimaverenkeghen . Yesu yange nenge ih@@ ye@@ en i ku na ua va a mi la ér ka be@@ er@@ kwagh ga . Er se suur sha Yehova yô , heen kpa se zua a tahav mbu Yehova a ne mbacivir un mba ve lu ken mzeyol la . ( F@@ il . Nahan we u na un uri@@ ga uhar una na mba@@ van@@ nya mbara . ’ 4 : 1 - 6 ) Anmgbianev asev mba ken gar u Mo@@ sc@@ ow kpa yange ve de ér mba@@ ah@@ end@@ anev ve yange ve tom u i gbe u a er nyian la ga , ka tom u pasen loho u dedoo je la . ( 1 Pet . Er nan ve angahar a ven@@ de@@ ve nga a var sha kwagh u k@@ ông@@ or iyol@@ o ? P@@ risti u Or@@ th@@ o@@ do@@ x ugen nger ér : “ Se mba ne mbi icivir sha ci u mbi lu u@@ icighan@@ mbaakaav yô , man sha ci u se mba civir kwagh u I@@ e@@ ev mb@@ ira mbi til sha ityough nagh la . ” Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , mbaapostoli nav pine un ér : “ T@@ ere , ka hen shighe ne man Ú hide Mbaiserael a tahav mbu veren tor ve ayol a ve y@@ ee ? ” • sha u dondon tindi u Aôndo u a kaa ér i er ivese ken Ter tseegh la nena ? PE@@ E@@ J@@ I 21 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 8 , 6 Bibilo pase wanger wanger ér mba ve lumun a aeren ne man mba ve eren a kpaa “ vea ya dyako u tartor u Aôndo ga . ” — 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ; Mbaromanu 1 : 24 – 32 . Gbenda ugen u Satan a eren kwagh ne yô , ka sha u kôron ave sha isharen i uumace i eren kwaghbo la . Yange i maa a@@ you ken gar u Yerusalem i zua er ag@@ ar agen a ngise kpa lu nahan . U hemban vihin cii yô , se mba ken “ ayange a masejime ” a ior kpishi ve we ayol a ve ikyo tseegh shi ve vende u civir Aôndo yô , man aeren ne nga a vihi ivese i ngô@@ ôr ga . ( 2 Tim . M@@ vende u ka or venda man ah@@ on a gban man shi kwaghôron u dang u or@@ ya la ka a wase a wase loho u bem wase la u ‘ hiden hen a@@ vese tseegh . ’ 12 : 2 , 3 . Wan@@ kwase ne maa kaa ér : “ We kpaa , u lu a Yesu . . . imôngo . ” Ú fatyô u ôron an@@ takerada u i yer ér A B@@ ook for All People la . 8@@ 9 : 3 , 4 ; Luka 1 : 30 - 33 ) Ka Yesu Kristu a lu vegher u vesen u vor shon ye . T@@ ôô ase wer nom u kwase Kristu ugen eren kwaghaôndo ugen kposo . Mba dondon Iserael u Aôndo . Se mba a iwuese sha kwagh u mba i shigh ve mkurem mbara sha ci u nyi , man se mba a vangertiôr se nyi ? Or@@ pasalmi ngise wa icam ér : “ W@@ a TER gbenda wou sha ikyev , suur sha a Na , Una er sha mi vough . ” — Pasalmi 37 : 5 . Se mba kaven Yehova sha ieren yase a mba ve lu mbananjighjigh a vese imôngo ga la nena ? Er mkur u tar ne a mgb@@ ôghom hegen ne , se mba a iwuese kpishi er Yehova a seer tan iwanger sha injakwagh i iyôngo man iv@@ o la , kua an@@ zaakaa agen a a gbe a zough sha injakwagh shon , i nger kwagh u a ken Mateu 24 man 25 la nahan ! Aluer ú ngu ken tar u ican i eren u zuan a tom yum ga yô , alaghga ú nenge a ityom kpishi i ia sar ú u eren yô , ityom ne igen ia lu a m@@ shi shami kpaa . * Yange duen kwaghpasen hanma shighe , kpa i gema i saan un iyol ga . “ Nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” — Mateu 28 : 20 . I gema Bibilo jimin cii shin a@@ vegher a i̱ ken ijô kposo kposo hemba 2@@ ,@@ 4@@ 00 . Akaa a se ver ishima yase sha mi la nga a bende a mhen wase man aeren a ase . Iky@@ aa ne kpa lu saa u kuman M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti ken iyol . Aluer se mba s@@ ende@@ gh ser se er akaa a á gande tahav asev ken inya yô , se lu nan iyol yase ican . “ Se mba a dooshima sha ci u se vande doon Un ishima je yô . ” — 1 YO@@ H . 4 : 19 . Alaghga a lu u z@@ ange u ho@@ gh@@ ol a mbamlu ou ga . I@@ gy@@ um@@ ior ka i soo ér mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ve nyer k@@ l@@ ase a ve imôngo la ve fa ve . Se wase atô@@ at@@ yev a a lamen zwa u@@ gen@@ egh kposo a á lu hen haregh wase nena ? U Ô@@ ron Takerada u Yohane As@@ av - as@@ av ( F@@ il . 2 : ​ 5 - 8 ) Uma u Yesu la tese ér uumace vea fatyô u ungwan kwagh ken bo@@ tar ne je kpaa . Shi kwagh ugen yô , mba ve lumun loho u dedoo u se pasen la cii mba ngô@@ ôr zuan a m@@ sur@@ shima kua mbam@@ tsera mbagenev ga . Mbat@@ amen , Ne T@@ aver ‘ Or u Nan V@@ ôr ’ la Ishima Kpa ? Mbakristu cii vea de ér Yehova a lu kwar ve nena , man alaghga kwagh ne una taver sha ci u nyi ? ‘ Yô , ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter u nan una wa nan ya sha ikyev sha u nana naan ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? ’ — M@@ A@@ T . Or@@ g@@ rika u fan takerada ugen nger kwagh kaa wener : “ Sha atindi a Mbar@@ o@@ ma yô , kwase lu a ian i eren kwagh sha ishima na ga . 6 : 7 ; 2 Tim . ( Mbaromanu 12 : 21 ) Nenge inja er ieren ve i lu kposo a ieren i ior ve lu a mi ken tar u ainge , i or@@ on iyev la sha wono ! Hanma shighe cii Yehova we iyol keghen a kegh u veren ato a ior nav . Sha mimi yô , nom u nan nzughul a kwase u nan cii , a̱ lu ken i@@ u@@ v shin ken igbar kpaa , nan wa nan ikyo ga . Mba@@ yev mba ve nengen mbamaren ve ôron takerada shi ve henen kwagh ashighe ashighe yô , ka ve hemba nengen akaa la ér ka akaa a sha gba@@ aôndo a i doo u vea eren ken uuma vev yô . 4 / 1 Se K@@ ende Nen a I@@ ti i Yehova Sha I@@ m@@ ôngo , 3 / 1 Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a yange mba za hi@@ di zende ve u m@@ ishen la yô , ve pase er tom la za kera kpishi yô . Gba kpee u se na Yehova icivir kua mba í ver ve sha aan a tom hen atô u ior nav la kpaa . 3 : 12 ) Ka sea yila Yehova ken msen ser a wase se yô , a ungwa , er or@@ maren u lun a dooshima nahan . ( Mbafilipi 2 : 25 - 30 ; 1 Timoteu 5 : 23 ; 2 Timoteu 4 : 20 ) Heela tseegh ga , or@@ pasalmi wa icam sha kwagh u “ Or u nan we mba@@ ats@@ anev ik@@ o ” la , ér : “ TER Una su@@ we nan sha ga@@ mbe u nan u u@@ ange ; Ú@@ na gema my@@ av@@ inya u nan la sha iyange i angev mbu nan . ” Hii sha iyange i injaa la je , ior mbagenev kpishi kpa wasem . Davidi , Tor u Iserael u sha ayange a tsuaa la tese ken Pasalmi ugen ér ka Yehova a lu I@@ mbor i msaanyol u mimi ye . Se umbur nen mlu wase u injaa u se lu a mi a Yehova la , nahan se za hemen u eren tom u pasen kwagh u Tartor u i ne se sha ikyev ne . ( Luka 4 : 13 ) Nahan aluer se kôr cio u hendan a Diabolo yô , doo u se su@@ gh Yehova . 2 : 26 , 27 ) Nahan ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Kristu a sha la aa kua anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem , mba hen shighe ne nahan vea zua a injar ve i yemen sha la . Mkaanem ma Aôndo K@@ ohol Ior ken M@@ zough Doo u nana kav sha msen wase la ér se soo u wasen nan sha er nana seer fan Or@@ gban u nan shi nana kporom hen a Na shi nana zua a iwasen sha kwaghwan Na kpaa yô . A kaa ér “ kpe@@ kpe ” lu “ ker atô ” u iniongo i ihi@@ ar ne , u yange pav i ver kposo kposo yô . Umbur wer , ior umiliôn kpishi nyian dondo kwagh u imoshima ve i er ve ga nahan í hingir kpen@@ egh , nahan i na ve ian i eren aie shin eren akaabo agen kpaa a u zungwen shio . “ Su@@ le u I@@ kon i W@@ ain u Dedoo ” “ M@@ p@@ aa u uma ” wase “ taver ishe ” je ma kwagh u orumace môm u nan yen ne nana er sha ci wase ve una z@@ ur@@ um ikyua a nagh ku p@@ aan se k@@ un je kpa ngu ga . Lu@@ un er Yehova una b@@ undu ku u se lu kpen ne a u kimb@@ in injar i nagh ku ip@@ aan sha mi shio yô , kwaghôron na la ma a kera lu u mimi ga . Shi se hen se fa er se lu bem bem a ior mba hen ya wase man ken tiônnongo yô , kua igbenda i se fatyô u hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo yô . Maria di kaa ér : “ Shin er or@@ ya wam lu tôvon mo a ican kpoghuloo nahan kpa , lu kwagh u me de u civir Aôndo wam mayange ga . Kwaghôron u Le@@ on@@ ard S@@ m@@ ith ( Pasalmi 1@@ 26 : 6 ) Ka nahan ve , shighe u Yesu seer nan anmgbianev nav mba jighjigh mba i shigh ve mkurem la tom ken inyom i 19@@ 19 la yô , á kaa a ve wener : ‘ U er jighjigh sha akaa kp@@ egh@@ ee ; nahan me ver u sha akaa kpishi . Yesu yange taver tiônnongo u ken S@@ ar@@ dis@@ u la ishima kua mbagenev mba vea va ôr mkaanem nam mara kpaa , ér ve tese dooshima u ve hii lun a mi sha mimi la shi ve za hemen u yan ikyar i dedoo vea Aôndo . U fatyô u pinen mbampin iyol you shi duen a mbam@@ lumun mba a fatyô u nan sha mi yô . 25 : 32 , 33 ) Kwagh u vesen u Yehova una er ne una karen kera yô , á kôr Satan Diabolo man az@@ ô@@ v a na cii a gb@@ ihi shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la , nahan vea kera fatyô u eren kwagh ga . Davidi mase kuren pasalmi na ne sha mkaanem ma taver se ishima man : ‘ TER ngu p@@ aan uma u mbayev N@@ av ; mba ve suur sha a Na cii yô , á na ve ibo ga . ’ Yange i gba u a tôô awambe a b@@ ua man a iv@@ o a m@@ ishi vegher u are@@ ki u ikyuryan lu la , shi a za m@@ ishi sha ishigh ki are@@ ki shon kpaa . Mbagenev di a tindi ve vea za hi@@ la lu ikp@@ ur pania sha an@@ shighe kpuaa ken ag@@ ar a ken to@@ ho , vea hii tom wase ken ag@@ ar shon shi vea gb@@ anger a u kpaa . Mbagenev mba pasen loho u dedoo ne sha gbashima , hen ajiir a i lamen zwa ugen yô . ( Ps . 16 , 17 . ( a ) Se fatyô u dondon ikyav i Yesu la shighe u se lu lamen a mba hen tsombor shin mba se ye ijende a ve kôôsôô ken tiônnongo la nena ? Gba u ú hen u yaren tom a “ s@@ an@@ ker u jijingi ” tsema tsema W@@ ea lu ortamen shin di@@ ak@@ on yô , ka u hide a iyol ijime , u tese wer tom u Yehova a we u sha ikyev ne u gba u kwagh kpa ? Nahan gba u saa Aber@@ am una lu a jighjigh u nan tsung ve una gb@@ ihi yôugh@@ yô@@ ugh man mkpeyol u U@@ r la ye . Pasalmi ne mase kuren nahan ér : “ Mba ve suur sha a Na [ Yehova ] cii saan ve iyol ! ” Ka mea va a mbayev yô i doo un , nahan a m@@ ugh@@ ur ahan shi a b@@ on ashe kpaa . ” Wan Wou Una K@@ aa É@@ r Ny@@ i ? Mal@@ aki ôr se kwagh u una er shighe u a wanger tempel la a bee kera la ér : “ N@@ é gema né kav m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la . ” 11 : 3 — Ka am@@ agh a nyi a yô@@ h@@ ô@@ r@@ ôô ? Yange i tsua un ér a pase loho u dedoo hen ior mba ve lu Mbayuda ga yô , nahan nenge ér vea hemba soon iti na i Roma la . 2 : 14 ) Kpa kwagh ne tese ér ka un a w@@ oo hanma or cii ga . Sha nahan yô , an@@ ti@@ kristu tsu@@ me a ior shi a na ve kera fa or u nan lu Yehova Aôndo man Yesu Kristu kpôô kpôô ga . Yehova koson iyôngo na i sha ikyav ne shi ne ngi yaven ken bem , shi i i saa la kpa ngu a ker a hide a mi . Nahan kpa , Mbakristu mba@@ aiev yô , mba a mhen u taregh shi mba eren akaa a tar u eren , aa a hembe hendan a Aôndo ken ayange a masejime ne la . — Ps . Ka nyi i lu ieren i s@@ angen a s@@ ange ga laa ? Ge@@ ma sha ayange ase ne di ye ? ( Marku 10 : 13 - 16 ) Yesu lu a ieren i kundu kundu shi eren erdoo , shi yange i doo mbagenev u lun ikyua a na . ( Pasalmi 7@@ 8 : 26 ; Mateu 6 : 26 ) Zum u Eliya lu k@@ ôn@@ don sha hi@@ ar yemen sha kwa@@ v@@ aôndo la , a shi nan kpa iky@@ e@@ ky@@ e i usu i i tôô un sh@@ imi la , i za kende un hen ma ip@@ aven tar igen , lu her shighe wa karen . Nenge ken takerada u i yer ér Re@@ as@@ on@@ ing From the Scriptures la , sha peeji 9@@ 5 - 9@@ 7 , sha itinekwagh i i kaa ér “ Why do Jehovah’s Witnesses say that God’s Kingdom was estab@@ l@@ ished in 1914 ? ” Kpa kwagh gema er kpiligh ve iyol yô , s@@ ati yange kar môm nahan tseegh maa anmgbian la hide va ve inya , nahan Ke@@ ith vea kwase na na un ian ér a pase ve kwagh u jighjigh na u nan ken Ruamabera . Su@@ ur Sha Yehova Shi Lu A Ishim@@ a@@ verenkeghen , Nahan T@@ aver Ishima Ngu ts@@ wam ts@@ wam ga , shi kighir or kpaa ga . Yesu yange fa er un lu a ityom i injaa kpishi i eren sha u kuren awashima u Aôndo yô . Aluer ka nyityô kwagh je i̱ na ve Lo@@ ti lu a mhen shin awashima ng@@ ura nahan kpa , se mba a vangertiôr ser : Yehova eren kwagh u vough hanma shighe cii , nahan ngu a ityôkyaa i dedoo i i ne ve á yer Lo@@ ti ér “ or u perapera ” yô . Mba ker ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 la yô , ufoto man u@@ fi@@ im kua an inj@@ in u tesen tser ne a mi la ya tsegh kpishi . A@@ zende nga lu imôngo . ( Pasalmi 37 : 5 ) Kwagh ne tese ér se wa mbamzeyol asev cii sha ikyev i Yehova maa se wa ave iky@@ um ga . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 21 ) A@@ g@@ umaior a i y@@ ese a ken icombor i cian Aôndo yô gba u aa fa ér vea fatyô u gban lun Mbakristu mba mimi tsô sha ci u mbamaren vev mba Mbakristu yum ga . ( N@@ um . 18 : 20 ) Lu Mb@@ al@@ ev@@ i tseegh Yehova lu kwar ve y@@ ee ? Maa hingir u lun a injaa i bo , i p@@ eren atindi a Yehova . U Ô@@ ron Takerada u Yakobu man Peteru u sha 1 man u sha 2 As@@ av - as@@ av , 11 / 15 2 : 22 , 23 . V@@ ihi mbagenev iyol mimi man ka hemban gban a gba kera , shi mbagenev di yô iyol@@ been kaa kwagh a ve je zua ga , shi mbagenev mba shin zungwen ku u ikyar ve i̱ ve lu a i̱ imôngo ica i gbe la kpaa . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 28 , 10@@ 7 K@@ ange Ishima W@@ er u Hemen Se za hii u eren tom shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la ken uwer u J@@ ul@@ ai , inyom i 199@@ 0 la . Ka tom u nyi apostoli Paulu yange nenge ér ka icighan@@ tom@@ o , man er nan se kpa se nengen u nahana ? F@@ a u h@@ ô@@ mon kwagh . Ka nongo u Yehova u tesen se gbenda nyian ye ( F@@ il . 2 : 3 ) Mba ve hemen ken tiônnongo cii ve nengen ér ior mbagenev hemba ve . ( b ) A@@ ka@@ a@@ wan a i er ken ikyum@@ hi@@ ange i sha 12 la zua sha akaa kposo kposo a or ka nan tsua u eren iyol i nan la nena ? La@@ ur@@ ence u i vande ôron kwagh na la kaa ér : “ M@@ ver u Ma@@ de@@ le@@ ine lu v@@ ôron la yange bende a mo sha hiihii la kpen kpen , je yô , hanma shighe u mea za sôr un yô m vaa . U seer yô , m@@ til u yange ve tile sha mimi her dông sha shighe u i lu nôngon ityav la ngu zan hemen her u wasen ior u fan kwaghaôndo u mimi . — Yesaia 2 : 2 - 4 . Kwagh u Yesu er sha iyange i N@@ is@@ an 10 ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la , zua sha kwagh u yange vande eren ke ’ tempel sha iniongo i P@@ ase@@ ka u ke ’ inyom i 30 S.@@ W . la nena ? Ken ivaa kpa , dooshima ka a wase nom man kwase u kuran kwagh u Yesu ôr ér : “ Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga ” la . Nahan kpa , yange za hemen u nan Aôndo jighjigh . “ Mbam@@ hen kua mba@@ awashima ” vea fatyô u geman er shighe a lu karen shi akaa a dedoo man a taver a lu eren se la . Shi mbacivir Yehova sha mimi fa ior mba ve lu ga yô . T@@ ihi takerada u pasen akaa u i vande t@@ eren un la kaa ér : “ Se mba henen an@@ za a ior mba ve dondo a vese mbara shin se mb@@ á kor a se mba nyer a mi ke ’ a@@ vese inja er am@@ ise a kon ka a kura mngerem nahan . ” Ver ase ishima sha ngeren ua dondo ne , gadia ngeren ne due a mbamhen mba tesen igbenda i se tese ior mbagenev shi se wase ve u ngohol loho u Tartor la . Yehova kera soo ér ior ve civir un er ve civir Aôndo ken tempel ken Yerusalem u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen ken ijime la nahan ga . M@@ te@@ v u Saulu lu tôvon Mbakristu a ican ne , lu Aôndo jighilii je lu nôngon kwagh a na ye , man kwagh u lu eren ne lu kwagh u una bu@@ la a bu@@ la iyol na tsô . — Aerenakaa 26 : 14 . Nahan kpa , mlu u ashighe ne a lu torough torough kua ikyo i yange wa ior nav mba ve doo un ishima la na yô , á hide ken ya . A@@ jiir agen nga a ior mbagenev kpishi ve tee asema ve sha kwaghaôndo kera je shi ve ho@@ o ts@@ wam iyol kpaa yô . Shighe u Davidi lu hemen ikyurior i Iserael la , tar u Iserael hii hen if@@ i u Igipiti zan zan za kighir hen if@@ i u U@@ fer@@ ati . ( 2 S@@ am . Nahan kpa , yange ve er tom sha kwagh u ve fa la sha er una lu ve a inja ga . U@@ kwaghaôndo kpishi mba ve lu Mbakristu ga la kpaa ka ve ture or ishima sha kwagh u yaren tom a mhen la , kpa mba gem mba hembe h@@ aren ishima sha u gban z@@ eren kimbir akaaôron kp@@ ii tsô , kua u gban eren mbamsen sha ashighe a iniongo , man igbenda wue wue i gban di hu@@ an ving tsô nahan . J@@ un 9 - 15 , 200@@ 8 Sha kpôô yô , yange gba u Mbakristu vea palegh ub@@ omb@@ ai@@ orov mban , man kape nyian kpa i gbe u se er je la . — Anz . I wa “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” ne ya u Kristu cii sha ikyev shi i wa un tom u nengen sha nongo u Kristu kua tom u nongo ne u eren shin tar la cii sha ikyev , inja na yô ka “ akaa a [ Kristu ] a a lu a mi la cii . ” Ity@@ ough ki sha 4 la tsengaôron ér ken ayange a masetyô yô , akuraior cii aa k@@ ôndo sha u@@ wo u ya u Yehova u í kende a ú sha la sha u za ngohol ityesen hen a na . Shi a kaa ér : “ U@@ wegh O@@ ugh ka ku taver je , U kende uwegh O@@ ugh ku y@@ an@@ egh , ku sha je . ” ( Ps . Man mfe u se fe Or u nan ne m@@ vese la kpa na se iyol hiden a mi jime je gande . Ka bo tôv@@ ac@@ an u nyi Mbashiada mba ken S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen yange ve wa ishima a mi , man yange ve zua a agee a wan ishima a tôv@@ ac@@ an ne han@@ a ? Bibilo i ôr se gbenda u hemban doon cii u se eren akaa ken uma yô . K@@ ain yange hingir u lun a ishima i wan at@@ ser@@ egh sha ci u nyi , man kwagh la tese se nyi ? Se ume ity@@ am@@ egh ki jijingi nena ? Aluer Orkristu ngu a zayol vea Orkristu ugen shin ma or hen tsombor u nan , man nan soo u ôron mbatamen kwagh sha mi di ye ? Paulu , apostoli u Kristu nger kwagh sha vegher u injaa u Tindi u Aôndo sôr ver ne ér : “ Sha tindi yô , shi kpuaa tsô akaa cii ma i wanger a sha awambe , man aluer á haa awambe ga yô m@@ de u akaabo kpaa una lu ga . ” Takerada ugen u u er kwagh u iky@@ on i ken Bibilo yô kaa ér , iky@@ on kera ngi sha ajiir agen ken tar u Iserael sha ayange ne ga ku@@ aa je . Sha kpôô yô , u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba se zough a mi ken tom wase u pasen kwagh kua akaa a a sember eren a a tese ér se mba ken ayange a masejime ne kpaa a a na se atô@@ akaa kposo kposo a se ôr kwagh u una maa mbagenev yô . — Aerenakaa 14 : 27 ; 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . Ve s@@ enge ér ne mba er Bibilo ga , kpa ka kwagh u ne er hen pe@@ pe ne jimin cii je ne ! ” Aôndo a Doo Ú Ishima T@@ su@@ ng Yange m soo mer shighe u se lu henen Bibilo yô , a ver ishima her jighilii . Or@@ tamen ugen ken Kristu , u yange ho@@ gh@@ or a ior kpishi mba kasev shin noov kpe ve yô , za ôr A@@ le@@ x mkaanem ma nan ishim@@ as@@ ur@@ un . Apostoli Paulu yange ôr kwagh u ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi sho@@ ja i Roma la sha u tesen er i lu hange hange u Mbakristu vea h@@ ua ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi iyol keng ve vea kôr cio u nôngon ityav a Diabolo tsembelee yô . K@@ asev mban yange ve er nena sha tindi u ifer u tor wa ve nee ? ( 2 Tim . 3 : 1 - 5 ) Mbakristu mba mimi kpa mbamzeyol mban ts@@ wer ve ga ; nahan , aluer ikyar u er a we dang yô , kanyi ia wase ú u wan ishima ? “ I@@ mo Ve S@@ a@@ mber Sha Tar Sha W@@ on Cii ” Se mba ye kwaghyan u dedoo u ken jijingi kpishi ken M@@ kombo u ken I@@ gbar la man Iyoukura i H@@ enen kpaa . Sha kpôô yô , Yehova una na mba ve tagher a mbamtaver kpa ve ze hemen u civir un sha mimi la injar . — Heb . Ka Aôndo u igbenda na cii i lu jighilii la tswen una kar a ieren ne kera ye . Z@@ enden sha I@@ gbenda i Yehova , 2 / 15 Kpa aeren a yaven a or , a a lu sha gba@@ aôndo ga la cii mayange je aa doo Aôndo ga . A hide a nder Daniel sha mnder u mbap@@ er@@ apera la Yange sea tsuan kwagh u se hen ken makeranta shin ma kwagh ugen u una bende a vese ken hemen yô , ve taver se ishima ér se tsua kwagh u una wase se u zuan a tom u se eren sha ashighe ashighe , sha er se lu a ian i eren tom u pania yô . ” Apostoli Paulu ver se ikyav i dedoo sha u tesen mbagenev dooshima . T@@ aver tsô . Nahan ishima i de vihin we sha akaa a ve er sha lan la fese ga . Shi á kaa wener : “ Kpa mba ve til í cii or ngu nahan ga . Yesu kaa ér : “ Aluer . . . ne fa u nan ônov enev u@@ i@@ wua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” ( Mateu 25 : 36 ) Ken shighe u mkur ne , hii ken 1914 la je , imba kwagh ne tser ior mba i shigh ve mkurem la kpishi . Ken masejime yô , gumor Eli@@ h@@ u kende wa ve kwagh , shi Yehova kôôm Yobu sha aôndo . — Yobu 32 : 1 - 6 ; 38 : 1 ; 40 : 1 - 6 ; 42 : 1 . A@@ k@@ ondo ase a Mbakristu a sha ikyav la kpaa ka aa ile sha ci u mbam@@ shi mba se lu a mi sha aeren a ase shin an@@ za a ase nahan ka se k@@ ire á nahan vough kpa ? ( Mateu 24 : 14 ) A saan mbap@@ asenkwagh mba ve lu a er batisema ga la iyol u ôron mbagenev kwagh u jighjigh u nan ve kpen kpen . Aluer mba nzughul a we je kpa , de gbe ôron hanma kwagh u a ve u ken it@@ you shin ken ishima cii tsô ga . “ Aôndo u ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un A̱ na ne , lu nen . . . sha inja i Kristu Yesu la . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 15 : 5 . 11 , 12 . ( a ) Yesu yange er nena shighe u ior soo u d@@ an@@ en un sha tom na laa ? Kpa ka ve eren kwagh ken uma ve akuma akuma , je ve eren akaa a tar u nenge ér ka a ikyo@@ o@@ gh ga la , sha er vea civir Yehova a ishima i môm yô . ( 1 Tim . Wan u An@@ na u kwase la gema kaa a na ér : “ Aluer ú er batisema yô , me za gb@@ ihi ú ken iy@@ aagh ki i nengen sha mbag@@ anden la . ” Aluer uuma asev cii har sha iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova yô , se lu eren akav a tesen wanger wanger ser dyako u Aôndo a ne se ne gba se kwagh mimi . Se fatyô u henen nyi hen apostoli Paulu sha gbaa u lun a ieren i wuese kwagh laa ? Sha shighe u “ zege@@ can ” la , a ta num sha ior mba Aôndo sha kwa u masetyô . ( Mat . Kristu Ka A@@ ge@@ e a Aôndo M@@ lu u lun wang u sha iyol la ngu kwagh u injaa ken mcivir u mimi her@@ egh@@ ee ? Nyian ne , se kpa se mba a atô@@ akyaa kpishi a suur sha mbam@@ pase mba Yehova mba ve lu ken Bibilo , i̱ i̱ lu Mkaanem nam ma ma gbe inya ga la yô . ( 1 S@@ am . 18 : 7 - 11 ; 19 : 10 ) Saulu maa mough a iorov 3@@ ,000 , u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov mba i s@@ ange ve a s@@ ange ken Iserael cii , ve gba za keren Davidi ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . A kaa ér , “ Ka kwagh u ma@@ ma a eren yô , nahan se ônov nav cii hingir iky@@ e yase u nan ior icivir . ” Ish@@ ember i̱ ken zwa Heberu i̱ í gem ken ivur i sha 16 ér “ er ” la , ngi kposo a i̱ í ter ken Genese ityough 1 , ivur i sha 1 man 21 man 27 ér “ gba ” la . ( Ôr Mateu 5 : 39 , 44 , 45 . ) ( tar u S@@ wa@@ z@@ il@@ and ) , 8 / 15 Se lu timen sha akaa a ny@@ iin a aa wase se ve se za hemen u lun wang yô . Mba ve ny@@ a@@ ghen m@@ vende u vendan atindi yô , gba u vea hen u ny@@ a@@ ghen ufoto mba iji@@ mba@@ gh . Kpa ka mea er msen hen Yehova sha kwagh shon yô , ica i gba ga cii maa or@@ pasenkwagh nan tsua u duen kwaghpasen vea mo . ” Kwagh u a lu yô , saa se kange ishima u lun wang sha aeren a dedoo . Takerada ugen pase inja i ishima i í er kwagh u i ken Bibilo la ér ka “ vegher u or u ken atô ” u “ kwagh a hembe gban Aôndo a mi shi or ka nan ya ikyar i nan a mi vea Aôndo shi á ne nan u lun a aeren a dedoo kpaa yô . ” Or@@ pasalmi yange fa kwagh ne nahan , nahan á nger ér : “ T@@ ER@@ E , aluer W@@ ea we afer@@ akaa ik@@ o yô , ka an ma nan til sha , T@@ ere ? ” Yange gba u vea na Yesu Kristu jighjigh , shi vea er batisema ve vea ya ikyar i injaa vea Aôndo ye . — Mateu 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 2 : 38 , 41 . “ Loho u dedoo . . . ne ” — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 14 . ( Ps . 41 : 1 - 3 ) Shin er Yehova a kera been or môm angev sha ivande nyian ga nahan kpa , ngu a na or u nan lu yan ican a angev la kwaghfan man tahav mbu wan ishima a mzeyol u nan la . Kpa kwagh ka a er i doo yô , a undu se ken ikyaa ne se tseegh ga . Sha nahan yô , aluer se soo ser Yehova a kura se sha shighe u zege@@ can la yô , gba kpee u se kav ser Yehova ngu a ior shin tar , mba a kohol ve ken atôônanongo yô . Or u Mayange J@@ e , N@@ ana Gba U@@ wer u W@@ asen Se Ga Yô ( Luka 1 : 30 , 31 ; 2 : 21 ; 3 : 23 , 38 ) Nahan Yesu za hemen u ungwan imo i Ter na a ishima na , or kpa kighir un ga , shin er tagher a am@@ een a taver kpishi nahan kpaa . In@@ i@@ av mbi i naan mb@@ ira man ityom i upristi eren la cii lu ikyav i tesen tom u Yesu una va er la tsô . ( Heb . Shighe ne Yesu lu vea mbaapostoli nav cii ken Per@@ ea ( u lu y@@ ande Y@@ ord@@ an ) la , lu yemen zende na u masetyô ken Yerusalem . ( Mat . 19 : 1 ; 20 : 17 , 29 ; M@@ ar . “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee . ” — Mpase 4 : 11 . ( Mat . 24 : 45 ) U ngu dondon kwagh ne kpa ? Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d nengen er ishima lu a de u vihin Anmgbian K@@ le@@ in ker ga yô , a ta un icin a kaa ér a de gbe ken to u Diabolo ga . Kwagh ne na yô , hemba lun mo z@@ ange u yemen ken tar la . ” Kwagh ugen u shi una wase se yô , ka u wan ikyo sha mba se ker ijende a ve la . Kpa a za mkohol u vesen ugen maa za zua a takerada u Bibilo Tese la . Nahan icighan jijingi tese ve ér ve za pase kwagh sha ajiir a ior vea hemba veren ato la . “ TER A̱ y@@ ang@@ em er me er ter@@ em kwagh ne ga yô , ka or u TER , u i shigh un mkurem yô ” Mbakristu mba ve lumun ér Aôndo a hemen ve la zua a ikyar i i̱ har sha Ruamabera yô . Or@@ fan@@ atindi Ar@@ n@@ au@@ d M@@ on@@ te@@ b@@ ou@@ g u ke ’ gar u Par@@ is vaa iyol nahan wener : “ A@@ ny@@ ighe ngu inja er ka ze@@ ge kwagh u vihin ahumbe man inya u a lu zan uuma mbaiorov iyol nahan . ” Yange se su@@ gh Yehova er a war uma wase yô . Akaa a Yehova a gbe la nga tesen se aeren a na sha igbenda kposo kposo . Sha tar cii , ior kpishi mba ve s@@ enge ér ve lumun a Bibilo shi mba ior mba civir Aôndo la lumun ér Ruamabera a kôôm uuma vev sha ma gbenda u wasen môm kpaa ga . Hanma iyange yô , ka m er msen mer Yehova a wasem me hide a iyol ijime sha er una lumun mo yô . ” Wan@@ akiriki u jighjigh ne shi ka u fan kwagh , sha ci u ke@@ hen ityough ga , shi hembe fan kwagh a Yehova shin te anu shighe u Aôndo a te iwanger sha kwagh wang la kpaa ga . I@@ nya i hiihii la taver , í sha uhar la civir ga , man í sha utar la di us@@ aa wu@@ h@@ a ci@@ r í . Mkaanem ma Aôndo ma pasen kwagh u kunya man u vihin tsung u er Mbaiserael ne ma been yô , ma ta se icin ér : “ Or u nan fe ér nan tile yô , nana̱ ver ishima er nana kera va gba ga yô . ” ( 1 Kor . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba mon@@ don iengem i Yehova . Lu u mba ve hingir mbadondon Yesu , mba i shighe ve mkurem , ve lu a Yesu kôôsôô , ve lu ungwan imo na shi yan atsan er un nahan la , vea hemen vea na sha . ( F@@ il . Nenge ikyav i tesen igen ken Genese 16 : 7 - 11 , 13 . Paulu tese ityôkyaa ne nahan sha u ôron mkaanem ma i nger ken Pasalmi 19 : 4 la , á tôô ma á zua sha tom u pasen kwagh u Mbakristu la , lu sha shiada u i@@ gbe@@ tar a lu eren a iliam shio la Paulu zua mkaanem man ga . Yange “ undun tempel ga , civir Aôndo sha kwaghyan u h@@ ôron man msen u eren tugh man te@@ tan . ” Shi a kaa ér i time ih@@ ungwa i wa at@@ se la atô shi i iv mngerem shin mi kpaa . Ter ugen u lun a ônov uhar , mba yer un ér Mic@@ ha@@ el , a kaa ér : “ Er se mbamaren se lu kwa@@ v môm a mbayev asev ga nahan kpa , se fatyô u lun azende a ve . ” Kwase u sha injakwagh ne er idya a u@@ tor kpishi shi a h@@ unde sha awambe a mbacivir Aôndo mba mimi . Er m lu Orshiada ga nahan kpa , m soo mer me er iyua ne sha ci u m kav er ne eren akaa sha dooshima yô . ” Aluer se tile dông se mba tesen iengem i Aôndo yô , ma tôv@@ ac@@ an môm kpa una fatyô u cir@@ in se zwa kp@@ um kp@@ um ga . ( Ivur 16 ) Ka an nana ya D@@ y@@ ako u tsôron , nana hemen gbem sha won ken ikyuryan nee ? — Pasalmi 8@@ 9 : 20 , 29 , 34 - 36 . • Hii nan ve i lu kwagh u hange hange u kuran ishima ? Zum u yange i pine un kwagh u a ne ve a lu a imba ishimaverenkeghen ng@@ i@@ la nahan , shin er a lu ken ican nahan je kpaa yô , a kaa ér : “ Ka jighjigh u m ne Yehova la . Mbakristu mba hiihii mbara yange ve eren ior batisema nena ? Er nan ve ve lu bem bem ayol a ve man a ior mbagenev kpaa ? I@@ t@@ ine@@ kwaghôron i ken an@@ takerada u tôôn abaver u i yer ér E@@ mer@@ g@@ ing T@@ r@@ ends ne sa@@ v@@ ôron kwagh@@ tôvon u i tôv ken tar u United St@@ ates cii i zough a mi la . Paulu maa bee or la i@@ wan sha ivande ! — Aerenakaa 14 : 5 - 10 . Sha shighe u zege@@ can u a lu van u una kure sha Armag@@ e@@ don la , Kristu una nôngo ityav a kwaghbo cii . Yange yar tom a mbakur@@ an mba jijingi tsua ve la sha u ve hemen Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la shi ve taver ve asema kpaa . — 1 Mbakorinte 16 : 15 - 18 ; 2 Timoteu 2 : 2 ; Tit@@ u 1 : 5 . Iyange igen yô a nôngo num a vihi gumor ugen iyol . Maa a yevese a za ôr ngô na ér se mba keren ijiir i tsan , nahan ngô na tese se erdoo , a na se ijiir i tsan hen tugh mb@@ ura . ▪ Akaa A I G@@ be A la N@@ ga Pas@@ en Kwagh u Aôndo u Uma Hen a ishima you , nahan pase er ij@@ ôr la yange ia lu la ; pase i@@ gb@@ anger man m@@ ze kua ih@@ uma i ij@@ ôr shon . Anmgbianev yange ve tese dooshima shi ve na ayol a ve sha u karen mba ve va mkohol u vesen la kwaghyan u dedoo , kpa geman taver ishe ga , u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo . Nahan a lu mba ve lu yemen sha , mba ve lu “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la tseegh vea zua a uma u tsôron ga . I@@ yol@@ tseghan i Mbakristu ka kwagh u vesen . Ka a̱ ngeren washika la a been yô , or@@ kpen@@ ga la a wa uwegh sh@@ imi , nahan or u i ne nan washika la cii nan fa ér ka or@@ kpen@@ ga la a nger ye . Tor ne d@@ aan Diabolo k@@ enden shin tar ne kera cii yô , a hide a na ishima na sha mba ve ongo imo na shin tar ne la , sha u una wanger ve , shi una tese ve shi una kohol ve imôngo , ve eren ishima i Aôndo yô . Zum u Yesu tese mbahenen nav msen u eren la , a pase wang ér doo u se s@@ ônon Aôndo ser a kure mgb@@ e wase , ka ‘ kwaghyan u a lu sha ci u ayange ayange ’ je la . Ish@@ aren i keren ér ma un hembe mbagenev la na yô , a gba iy@@ uh@@ we , a kera umbur tom u dedoo u un man nom na ve lu eren la ga . Nahan kera saan un iyol a mlu ve la ga . an@@ takerada ugen u i yilan un ér In@@ for@@ man@@ t la gema ôr kwagh u mba i shigh ve mkurem la ér : “ S@@ aa vea pasen kwagh u Tartor la keng ve a saan ve iyol tsung ye . ” 11 : 1 ; F@@ il . Nahan doo u se fa u yaren tom a mi tsema tsema ga he ? ( a ) Ka an@@ za agen a nyi Orkristu ka nan hen u lun a mini ? ; Y@@ oung , T . Aôndo yange tindi Wan na sha u a̱ va kpe sha ci wase , nahan a̱ tese er uumace ve doo un ishima kpishi yô . U Eren Er@@ doo hen I@@ ji@@ ir@@ tom Mayange de de@@ en wer ma kwagh u vihin môm a̱ tagher we mcivir u ú civir Yehova la ga . Paulu yange ôr kwagh a ve kuma ve ken ishima . Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ N@@ aan Yehova N@@ agh a Ishima i M@@ ôm ” la , ken Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i 15 , 20@@ 12 , peeji 21 - 25 . Umbur er Adam man Ifa yange ve hingir u lun a ieren i soon iyol ve tseegh la yô . Shi er msen hen Yehova sha kwagh shon . Ge@@ ma ase ashe hegen kenger vegher u shin ity@@ ô@@ tar la yôô . Shi mbatyomov mbagenev yô ka U@@ cer@@ ub@@ i , mban di mba eren tom u k@@ enden a m@@ tem@@ tor u Yehova sha . ( Gen . Aluer or ban a ish@@ o@@ on i sha ishima i môm ne yô , nana̱ na iyol i nan sha u civir Aôndo nan nan kpa a wase nan ga . Shi mba vihin tar sha gbenda ugen kpaa . Er a za zende semb@@ er@@ ee ne yô , a kaa a mba@@ z@@ ende@@ v nav mbagenev wener : “ M nenge ajiir k@@ um@@ am ; m soo u duen kwaghpasen ! ” Doo u se nengen ior mba se pasen ve kwagh la nena , man ka sha ci u nyi ? ( Marku 1 : ​ 9 , 10 ) Shighe u i m@@ ir Yesu shin if@@ i u Y@@ ord@@ an la , i er un batisema sha mnger . Doo se kpishi er se lu ken ze@@ gen@@ ongo u ior mba ve lu civir Yehova “ sha inja sha inja ” ne kpen kpen ! I@@ orov 36 za mkohol ne , i gema i er iorov 8 batisema . Shi alaghga s@@ an@@ ker ne wa vegher u nongo u Aôndo u ú lu sha la kpa ker ; ka mbatyomov nav mba age@@ egh je la . “ I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo ” u i lu yôôn ne ngu ur@@ ugh mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi van a ve ken mcivir u Aôndo u mimi la . — Mpase 14 : 6 , 7 . ( 2 Kor . 6 : 5 ) Kwagh ne pase kwagh u a lu ieren i t@@ angen iyol ga la wang , shi a umbur se kwagh u up@@ ania mba tom u pasen kwagh la u lu ve kwagh u hiihii ken uma , shi ve kuren u@@ gb@@ ayol vev ayol a ve la . ( Genese 1 : 27 ) Nahan á na nan aeren a na , kua ieren na i̱ eren kwagh u vough man u perapera la kpaa . Mbam@@ lumun mba nam ken Bibilo vough vough la doom , nahan m lumun mer a hen Bibilo a mo . ” 5@@ 1 : 12 ) Se kpa Yehova una su@@ r se ishima , shi una ver ieren yase i dedoo man mkaanem ase@@ m ma sur@@ un mba ve zu@@ ngu mbara asema la doo doo . Kwagh ne tese er tsombor u lu a tom u vesen , u wasen nom shin ter shighe u nan lu keren tom u di@@ ak@@ on shin ortamen ken tiônnongo yô . — Ôr 1 Timothy 3 : 4 , 5 , 12 . Nahan mba ve lu her la “ asema pe@@ ver ve kpishi . ” Tar u Igipiti kpa a ya u ish@@ ar . Nahan cii kpa , Yesu kaa a Ter na vangertiôr ér : “ Ka ishima Y@@ am ga , i̱ lu ishima You i̱ er ye . ” ( Yohane 6 : 44 ; Aerenakaa 16 : 14 ) Lu a vangertiôr wer : Aluer u ngu timen ken mkaanem ma Aôndo a ishima i môm yô , u zua a “ mfe u fan Aôndo ” la , ka kwagh u injaa u una na uma wou una hemba lun a inja cii je la . — Anzaakaa 2 : 10 - 21 . Nahan kpa , u ngu wer Yehova una yange ér i de me@@ en se ga ze . ( 1 Kor . Yesu pase ér : “ Ka mba ve ongo , kpa sha ijende ve la an@@ zughul a nyian ishima man inyaregh man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba uma ne gema imb@@ ishi ve , ve kera ume atam ga . ” Yehova yange kaa a na ér a unde a yem sha U@@ wo u H@@ or@@ e@@ b@@ i , nahan a tile sha ishigh ki ior . Nenge ase ikyav i môm i i tese kwagh u dedoo u ngu a due , shighe u tsombor u kor tindi u Yehova a we ér i palegh u zuan kwagh a or u i dugh nan ken tiônnongo sha la yô . Tsô nenge ase yô , a yem man a kera hide ga . Nenge A@@ se Un U A Eren A@@ ka@@ a@@ kpilighyol La ! Ashighe kpishi , kwagh ne ka a mgbegha se u seer vesen , shi eren kwagh hemban er se van@@ den eren la . Aluer ka nahan yô , doo u se nôngo sha afatyô wase cii se hide se lu a aeren a injaa a yange se vande lun a mi la ga he ? Aluer se ker ser a lumun se yô , se fatyô u nengen er a lu eren tom sha u been a hanma kwagh u a ts@@ eren uumace cii yô . Shighe u u lu tagher a atsan ne yô , ka nyi i doo u u ere ? Yeremia ôr kwagh u mbap@@ er@@ apera ér : “ TER u ak@@ um a Sha . . . U kar mbap@@ er@@ apera , U nengen ah@@ i kua ishima kpaa . ” ( Y@@ er . ( 1 Utor 10 : 1 , 6 , 7 ) Nahan kpa , Yesu yange tese kwaghfan u a hembe ng@@ u@@ la ica je yô , a ôr kwagh na iyol na ér : ‘ Nenge , u A hembe Solomon . . . ng@@ un heen ne . ’ — Mat . Yange i tese ityendezwa i̱ í e̱r a ve la ke ’ i@@ gb@@ ara ? 19 : 29 . Sha nahan yô , b@@ ou@@ ange u Aôndo tindi a mi la wua ior hemba 20@@ ,000 . • A@@ yange ase ne nga kwagh môm a ayange a Noa la nena ? Yesu iyol na kaa ér : “ M er akaa er Ter A tes@@ em yô . ” ( Yoh . Nahan Davidi tin@@ d@@ in mbatyomov nav ér ve̱ za sôn kwaghyan yô , N@@ ab@@ al “ nyoon ishima a ôr kwagh a ve c@@ aver c@@ aver ” shi a z@@ enda ve sha ishigh nagh kera ve yem ave ave . Yange er msen ne ter akaa a kpilighyol a Yehova er shin Zege@@ mnger u Nyian man ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo man ken Y@@ er@@ ik@@ o la . A na se Mkaanem nam man icighan jijingi na , man mzough u anmgbianev tar sha won cii ér a wase se . Nahan iyange igen ka kom atô@@ ut@@ u yô , ikpelaior i tor@@ on asema va kase iyou i se lu ker la , ve lu ng@@ or@@ on kaan ér : “ Aôndo wase ka aôndo u ha@@ an awambe inya , a soo awambe a atô@@ at@@ yev ne . ” Kpa gema di ior mba ve lu a an@@ ar ne ga ye ? 7 : 25 ) Man lu u una mem u eren kwagh ne shighe môm ga ; una ‘ lu per ’ zan zan kwaghôron na u profeti la una kar kuren . Alaghga er se ye dyako i m@@ yen shi i s@@ aren se u k@@ enden a iyol yase sha yô , a sar se u keren iti@@ zan , kpa aluer se hide a ayol a ase ijime yô se kera n@@ orom ikyaa ga . — Rom . Shighe la kar yô , mbaihyomov mba Tartor za hemen u ‘ eren ior mba Aôndo ifer geman suur sha tindi ’ ken atô u anyom kpishi . Sha nahan yô , a kaa ér : “ Aluer ishe you i ken iy@@ an ia na u an@@ zughul yô , dugh i , ta kera ; gadia á lu u gu@@ da u il@@ ye@@ gh@@ egh you i môm ki saa a u ma i gb@@ ihi iyol you jimin ken ge@@ h@@ en@@ a la . Wan u Aôndo yange er tom ken Iserael kpoghuloo nena ? ‘ TER ka Aôndo u lun a erdoo , man u eren a ior udubu imôngo dedoo . ’ Í vande ôron a@@ jir ahar ken a@@ jir ne í k@@ ù@@ r@@ è . ( Duteronomi 32 :⁠ 4 ) Sha nahan yô , ka shami u henen ér Aôndo u “ perapera man u mimi ” una soo ér ior ve ya ican , shin una va ior a kwagh@@ ts@@ eren sha u ts@@ ahan ve shin u wanger ve@@ e ? Bibilo kaa ér : “ Hii sha Mose kua u@@ profeti cii , A gba pasen ve akaa a sha iyol Na ken icighan@@ ruamabera cii . ” Anyom nga kar ahar yô , se mough se yem ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine , se za nyôr an@@ you u cuku ugen hen gar u D@@ z@@ han@@ ko@@ y , gar ne gba ica a gar u Y@@ al@@ ta kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 60 nahan , ken ic@@ ile i C@@ r@@ im@@ e@@ an la . Gbenda u sha uta@@ an u se zough a mtsera sha ci u se fa shighe u mkur una va la ga yô , ka sha ci u kwagh ne ngu a na atsan a se tagher a mi hegen la a tsaase se . ( Luka 22 : 6@@ 2 ) Ikyav tese wang ér Aôndo yange de Peteru isholibo la , gadia ayange nga kar 50 yô , i na Peteru ian i civirigh i pasen kwagh u Yesu gbar gbar sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i . M@@ ser@@ akaa u a har sha Ruamabera ne wasen se Mbashiada mba Yehova u kuran atindi a wang a Aôndo a perapera la . Kwagh ne ka kwagh u hungur mo sha won ga . ” Aluer kwagh u hemban lun a inja una lu man kwagh una kuma iwuese yô , ver nen ishima sha akaa ne . ” Yesu “ yila ikpelaior man mbahenen N@@ av her a Na ” kaa a ve ér : “ Aluer an@@ ti or a sar nan pe van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan , nana̱ tôô [ kon u nan u m@@ tsaha ] , nana̱ dondo sha a Mo . Hii nan ve i lu a inja u kwase a ‘ na nom u nan u̱ nan ne jighjigh ga la icivir tsung - n@@ u ’ ? Mimi yô , ashighe agen ka se gba any@@ iman , kpa se nôngo kpoghuloo se dondo Tindi u V@@ esen la sha u eren a hanma wase sha u@@ e man sha icivir . ” Nahan kpa , se fa e̱r i hii ve akaa ne á lu eren yô , man kwagh la na taver se iyol . ( Aerenakaa 24 : 5 , 14 ; 28 : 22 ) Ior ka ve wa ve mba@@ aie iyol sha u vea nôngo yô , vea vihi ve iti . Ikyav i tesen yô , hen sha gbenda u Yehova yima wan u anmgbian u Aberaham , Lo@@ ti kua tsombor na , shighe u A tim gar u So@@ dom u ve lu ker la . Yesu tese ér akaawan a a lu ken Mkaanem ma Aôndo la doo un ishima nena ? • Se er nan ve se seer lun a iwuese sha iengem i u@@ lum u Yehova laa ? K@@ wa ne kpa , shi a er msen hen Yehova . I@@ y@@ ua I I@@ ̱ He@@ mbe L@@ un a I@@ wasen La Ka averen a se va zua a mi ken Tartor u Aôndo je la . Ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova nahan i er ve batisema ve hingir mbahenen mba Yesu Kristu . 1 , 2 . ( a ) Lu ityom i nyi mbahenen mba Yesu eren@@ ee ? 9 : 1 - 5 , 13 - 17 ) Se tsua kwaghfan shin se tsua ib@@ u@@ me@@ gh@@ e ? Ishim@@ a@@ verenkeghen yase i t@@ enger ga la ngi i wase se u tagher ishigh a mbamtaver Zege@@ bab@@ ilon ngise hii nena ? ‘ H@@ ur@@ or yô , lu a dooshima gbem , man shi i mar anmgbian sha ci u ayange a ican . ’ Doo u se wa anmgbianev mba ken Kristu mba se civir a ve imôngo la ikyo shi se eren kwagh a ve sha mh@@ ôôn . Zum u i lu nahan yô , Aôndo una fa akaa a a gbe se kpa se ter ken mbamsen asev ga la , shi una er se akaa a a gbe se la sha mfe na u vough la . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A una tsa a kar a if@@ er@@ kwagh man ican i yan shin tar ne kera je kpa ? Cii man Davidi a kpe kera yô , Yehova tôndo zwa a na ér tartor na ua lu u tsôron . ‘ U V@@ erem Kwagh@@ yan sha I@@ shi ’ ( Ekesodu 40 : 17 ; N@@ um@@ er@@ i 1 : 1 – 3 ) Yehova zer ôron mba civir un kwa kimbir kimbir ér ve̱ lu u@@ icighan@@ mbaiorov . — Lev@@ iti@@ ku 11 : 44 ; 19 : 2 ; 20 : 7 , 26 . I@@ ̱ kaa ér : “ Na nen Aôndo jighjigh , Mo kpaa nam nen jighjigh . ” U tesen ikyav yô , Yobu 10 : 1 yange lu a ase@@ mber 27 , kpa hegen ngu a mi 19 ; Anzaakaa 8 : 6 yange lu a ase@@ mber 20 , kpa hegen ngu a mi 13 . 17 : 17 ) Se fa ser “ se mba mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo je , ” shi icighan jijingi ngu suen se . ( 1 Kor . Ka ikyav i nyi i tese ér Yehova yange ungwan mbamsen mba ior eren ayol a ve laa ? I gbe je , or môm kpa nan ngu a ôr mkaanem ma kôron ior ken ishima tsung er Yesu Kristu nahan ga . ( Anzaakaa 27 : 5 ) Shighe u se lu tesen dooshima sha mimi yô , alaghga ishigh y@@ ase@@ gh kpaa k@@ ia tese dooshima ne , nahan alaghga kwagh ne una na a lu mbagen ken ishima u ve kpa kporom ikyua a vese . Or nan@@ á fatyô u tôôn inyaregh y@@ amen iky@@ ar@@ yan i dedoo vea Aôndo man uma u sar sar u hen tsombor ga Aluer u hen er u va bende ve ave iyol hen shighe la tseegh kpa , ij@@ ung@@ wen you la ia p@@ ande . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Er Yehova ng@@ ur eren awashima na shin tar yô , a er kwagh a Aberaham sha gbenda u k@@ ahan kposo . A@@ yange nga kar kpuaa yô , minist@@ a u nengen sha kwagh u takerada u henen va makeranta la inya , nahan a lam a mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev mba ve lu Mbashiada yô . ( M@@ gem u New T@@ est@@ am@@ ent in Mo@@ dern Eng@@ lish , sha ikyev i J . Aberaham yange una hingir u eren kwagh sha mnenge na , una maa ya una lu her shi una ker u duen iti , una kera kegh Yehova ga nahan , ma lu nena ? ( Ps . 7@@ 3 : 28 ) Se fa ser , er se lu ken atô u “ k@@ ov u lun kpe u g@@ es@@ egh@@ ee ne ” yô , a lu se ican kpishi u zenden vea Aôndo , kpa se na jighjigh a ityendezwa i Aôndo a er ér una wase se sha iniôngon yase la . ( F@@ il . Alaghga se lu imôngo yô , vea er se kwagh ga . ” Shighe u A@@ ng@@ ev Mb@@ u Z@@ e Se Iyol Yô Ken imb@@ u@@ lu@@ gh mbagen i nenge a akav a tesen or u yange nan yer ngeren mba shon yô . Jigh@@ ilii yô , gbenda u ú eren msen hen Yehova la gba zua a gbenda u ú nengen un la . Se tsa ken T@@ ex@@ as heen kuma anyom 25 hegen , se mba vea anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve we se ikyo yô , nahan se mba a ve kôôsôô . 6 : 36 ) Gba u se fa asaren a ase a bo la , shi se nôngo sha afatyô wase se kighir a , sha er se ar sha ian i nan Aôndo icivir sha mimi yô . Anmgbian ugen yange tese ikyav i iyol@@ tseghan i Mbakristu la nena ? ▪ Ma shighe môm tsô kpa Mbashiada mba Yehova mba a bee ior angev sha ivande ga . ( Ekesodu 9 : 13 – 16 ) Yehova yange wa ishima ér una tsaha F@@ ar@@ a@@ o , un u ishima na i wa a@@ kpe@@ ma la , sha er una tese agee a na sha gbenda u m@@ tsaha la una lu ic@@ in@@ tan hen hanma or u hendan kwagh a na cii yô . 8@@ 3 : 18 ) Sha mimi yô , ka Yehova a lu Or u hemban gban kwagh sha won cii ye . Tese Ve A@@ eren a Dedoo • U er nan ve u civir Aôndo sha mimi shighe u ú lu ts@@ wen@@ ee ? A doo u nana hen sha kwagh u Yehova Aôndo man Yesu Kristu ve lu eren sha ci wase la . N@@ ine@@ ve yange hingir ijiir i iny@@ am@@ to@@ ho man iny@@ on ts@@ aan her yô , nahan lu am@@ o a iny@@ on man ahumbe a ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo aa lu tan sha u@@ w@@ in@@ do@@ u mba a@@ you a a hingir ice la . Ka or u ú lu k@@ imi , ka ishima you je la , kwagh a gbe Yehova a mi ye . Yesu wa se kwagh sha kwagh u gban di lun a̱ sa@@ gh a sa@@ gh la ken loho u á tindi hen Mbakristu mba ken gar u La@@ od@@ ish@@ ia mba sha derianyom u hiihii la , ér : “ U nd@@ ôh@@ ôr ga , u tse@@ e kpaa ga . Gba u se tema se gbidye kwar sha akaa a zan se iyol shi se sôr a sha u kohol a mbananjighjigh a vese imôngo . — Anzaakaa 18 : 1 . Cii man m due gar la imb@@ usu yô , m nenge a u@@ k@@ ent@@ i uhar . A kaa ér : “ Se kera lan a@@ yom a [ Satan ] ga . ” ( 1 Mbakorinte 15 : 32 ) Aluer yange kwagh una er nahan yô , yange i yima un , di vough er Daniel kpa yange i yima un sha ikyev i u@@ be@@ gha nahan . Sha ityôkyaa ne yô , vea fatyô u ‘ tan ihy@@ agh ken Ter ’ er apostoli kpa er nahan . — 1 Kor . Hen ase kwagh u Davidi , u lu or@@ kur@@ an@@ ilev u hiden a iyol ijime , shi va hingir tor u lun a tahav la . Mba yer loho u í ôron sha kwagh u Tartor u Aôndo la ér “ loho u dedoo , ” sha ci u loho la pase ér Aôndo ver gomoti sha , sha u a nengen sha tar ne yô ! — Mateu 24 : 14 ; Daniel 2 : 44 . Kwagh@@ ngeren wase u a dondo ne una time sha kwagh ne . Se zua a u@@ washika kpishi mba ior ve nger u wuese k@@ al@@ enda u 200@@ 3 ne yô . ( Yeremia 5@@ 2 : 1 - 34 ) Ashighe agen , or@@ maren u been iyol ka nan lam dang shin iwuese tsô nan lu a mi sha akaa a i eren a nan la ga . ( Aerenakaa 2 : 38 ) Yange gba u Mbayuda man mba ve nyôr ve la cii vea er batisema sha u tesen ér ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova tseegh ga , kpa shi gba u vea tese kpaa ér ve lumun ér ka ken iti i Yesu , Yehova una de ve asorabo ye . M umbur kwagh u tiônnongo u Fa@@ en@@ za , u m hii sôron la . M@@ lu u or u nan nengen sha mbamaren la una fatyô u geman , nahan a gba u tsombor ua hide ua nenge sha kwagh ne . A@@ semb@@ er@@ ati@@ i a a gbe a zough sha ishember i pasen ieren ne tese yôugh@@ yô@@ ugh man mkpeyol . ( Luka 11 : 13 ) Shi ka a inja u se s@@ ônon ser icighan jijingi a wase se se seer kporom hen Yehova . Shi a za hemen a pase akaa agen a ken takerada la , shi a ter at@@ ine@@ akaa agen ken ú kpaa . Shighe u i gbe u k@@ enden uwegh sha shin p@@ endan uwegh sha Bibilo ken ate@@ jir b@@ um@@ un yô , alaghga Orkristu nana soo u eren nahan . Er mhôônom kôr un a mba@@ wan@@ ndor a na yô , yange a nôngo sha afatyô na cii a pase ve kwagh . Mba yer Zege@@ mnger u T@@ amen la ainge ér Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia . Tindi la yange lu hange hange je yô , a lu kwagh u ab@@ ur@@ ab@@ ur je kpa una er man or@@ sho@@ ja u ken Iserael nana ya inyam i i s@@ enge i̱ ga yô , nan hingir u lun a ibo i kwaghbo u vesen iyol . Ka nahan ve , ka sea gba angev yô , se za nenge a ort@@ wer shin se z@@ aan iy@@ ou@@ ci sha ashighe ashighe sha u za karen akaa ye . S@@ aa se na mlumun sha mpin u hanma or nan pin se vighe vighe ve se lu ôron kwagh sha mimi y@@ ee ? ▪ Ú su@@ ghun or@@ ya yô , ú fatyô u nan nan tra@@ k maa kaan a nan wer , “ M va heen nyian mer me va ô@@ ro@@ u kwagh u doon sha itinekwagh ne . ” Apostoli Yakobu yange nger ér : “ Or@@ gen ken a ven nan ngu [ u@@ ange ken ji@@ jing@@ ii ] ? Yehova T@@ esen Se E@@ ̱r Se Ôr I@@ ng@@ e@@ egh K@@ i A@@ yange A@@ se Yô Or@@ gen u lun anyom 43 , mba yer un ér Philipp@@ e , a kaa ér : “ Yange taver ter@@ em kpishi u tesen mo dooshima . Er nan se fe ser Yehova keghen iyol u tesen uumace mba ve lu vough ga laa ? Ior mba@@ jighjigh mban kange ishima ér vea dondo kwagh u Ruamabera man icighan jijingi a tese yô . M lu a u@@ do@@ la 40 man iky@@ e@@ ky@@ e i tse , kua i@@ kpa i he i môm tseegh . Kwa@@ se@@ shiada u Yehova ugen u beenyol , iti na ér El@@ f@@ i , a zua a m@@ sur@@ shima man iwasen sha u eren sha akaawan a ken Ruamabera , a a lu ken ityakerada i nongo u wanakiriki u jighjigh u gb@@ eren la ica gba hegen . Er Mbamaren Vea Ts@@ aha Ô@@ no@@ v V@@ ev sha Dooshima Yô Yange i tsen@@ ga ôron kwagh sha m@@ ve u Mesiya ér nyi ? Gba ig@@ y@@ anden or ishima u ma nan kav akaa a ken jijingi . Ka akaa nyi yange er Yo@@ a@@ shi man ati@@ ator a wan ifer aa a lu u@@ j@@ ende nav sha shighe u ve undu Yehova kera laa ? Tsô a undu tiônnongo u he la sha ikyev i Shi@@ la , anmgbian u vi@@ an tsema tsema u anyom na za n@@ al@@ egh@@ aa yô , man sha ikyev i Timoteu kpaa . A kaa ér : “ Ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter u nan una wa nan ya sha ikyev sha u nana naan ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? S@@ ev mbu aven yô , Samuel shighe Saulu mkurem , su@@ se un zwa shi seer wan un kwagh . Er se lu a ian i i@@ civirigh i lun Mbashiada nav yô , gba u se eren kwagh sha gbenda u van un a icivir . Nahan u er nena ? Kpa Aôndo yange tsua Yon@@ a ér a lu profeti sha ci u á he@@ mba@@ ato yum shinii ? Sha mimi yô , gba u uumace vea “ gba wan ” ishima a mbahemenev vev mba ve yen la tsô shinii ? Ken gar u N@@ ai@@ ro@@ b@@ i , u a lu ken tar u K@@ en@@ ya la , kasev Mbakristu uhar sember been kwaghpasen hen uya mba i wa ve sha ikyev ér ve̱ pase kwagh her yô . A̱ shi nan kpa wan@@ kwase la ngu karen ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh a wan@@ nomso u kuran ilev la sha at@@ ôôn a z@@ en@@ aria a v@@ ingir v@@ ingir , shi ngu karen ak@@ ugh@@ ur a na sha i@@ wen i to@@ pa@@ shi . ( Aerenakaa 17 : 26 ) Sha nahan yô , ior cii mba anmgbianev . ( Ôr Mbaheberu 3 : 12 . ) ( b ) I@@ yol@@ kpen ia va Mbakristu a nyi kwagh i bo ? Ka asaren a ken ishima yase a nyi aa na se de u ungwan imo i Yehova ? Yange zua a kwaghyan u ken jijingi u lu keren la hen Yehova , nahan a wuese tsung . Kpa kwagh a saa eren nahana ? Shighe u Yohane u eren B@@ atisema nenge Yesu lu van yô , kaa ér : “ Nenge Wan@@ iyôngo u Aôndo u A tee isholibo i tar kera ne , Ng@@ ura . ” Kwagh u hiihii yô , Aôndo yange a vande tan ior icin . Yehova shi kaa ér un ngu Aôndo “ u wan ishima . ” ( ivur 6 ) V@@ ih@@ in ishima fele a uumace mba ve civir un nahan ga . Kpa Aôndo una kure kwagh u a we ishima u eren sha ci u uumace ne nena ? S@@ é va nen sha ishigh N@@ agh a ish@@ u@@ ghun , sé ember , sé ter nen Un sha ats@@ am a wuese . ” — Pasalmi 9@@ 5 : 1 , 2 . ( Luka 22 : 27 ) Shighe kar yô , ishimawan i Yesu man erdoo na , kua ikyav na i dedoo la , mase kôron mbaapostoli nav ken asema . Ngeren u hiihii ken ngeren mba uhar mban una wase u u timen sha mbamsen mba u eren hen Yehova la . [ R@@ iv@@ ers ] Nahan kpa , nomso man kasev mba ken Kristu mba ve dondon akaawan a Bibilo , shin er ve lu ken mbamlu kposo kposo nahan la cii Yehova ngu veren ve doo doo . Ka kwagh u yange za hemen ken gar u B@@ es@@ lan , Al@@ ania ken inyom i 200@@ 4 vough je la . Mba eren ts@@ wam yange ve sô@@ ghul num a ud@@ as@@ enda , nahan i wua ior u@@ deri u@@ deri kua mbayev mba kiriki , mba lu hiin ve zan makeranta je la . Ka “ iyange i m@@ vihi , ” i i lu er ij@@ ever@@ ahumbe nahan yô . Ken masejime yô , m gba pasen kwagh sha u@@ zege@@ mba@@ y@@ aav , ikyua a gar u B@@ el@@ f@@ ast , maa m za zua a kwase ugen ken tar u Rus@@ sia u ngise lu ken tar u Li@@ th@@ u@@ ania yô . ( Ekesodu 16 : 5 , 23 , 24 ) Sha nahan yô man@@ a umbur ve wanger wanger ér doo u vea ungwan kwagh , shi uuma vev har sha bredi ga kpa a har sha “ hanma kwaghôron u a dugh ken zwa u TER ” yô . ( Ôr Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 7 : 9 - 14 . ) U seer sha mi yô , Mbashiada mba Yehova hii Bibilo i henen a anmgbianev nav mbak@@ asev uhar man wan na u hemban anyom pue kar a kar la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) Yehova ka a yar tom a̱ tahav nav sha tindi . I ôr kwagh sha kwagh ne ken Awa@@ ke ! shon môm , ken kwagh@@ ngeren u á kaa ér “ Kwagh u A He@@ mbe Do@@ on a I@@ ny@@ aregh Yô ” la . — Or@@ pasenkwagh 7 : 12 . I lu nahan ú nenge wanye sule iyol shin iky@@ um i ngô u nan g@@ ir g@@ ir sha dooshima ve@@ e ? A@@ ip@@ or - j@@ un 20@@ 11 Nahan lu kwagh u or môm nana fatyô u nan ior mban ish@@ ô sha ieren ve i shami ga ne kaan ér ‘ ve venda u wasen or u i vihi un iyol ne sha ci u ve hen ér a kpe yum , man aluer ve bende or kpen ave yô vea kera lu wang ga sha an@@ shighe kpuaa , nahan vea er tom ken tempel ga ze . ’ 2 : 12 . Kpa lu nen saan saan , ember nen gbem sha kwagh u M lu gban yô ; gadia , nenge , M ngu gban Yerusalem M@@ er , a̱ lu kwagh u iember , ior nav kpaa ve̱ lu saan saan . [ F@@ o@@ to u sha peeji 22 ] Er Marku yina ishima ga yô , i ver un doo doo nena ? Aluer se hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi ken jijingi mbi Paulu yange ôr kwagh u mbi ken washika u nger Mbaefese la yô , mb@@ ia wase se . A@@ V@@ U@@ R A A D@@ O@@ N@@ D@@ O N@@ E T@@ ES@@ E É@@ R KA N@@ Y@@ I I@@ A W@@ A@@ S@@ E S@@ E V@@ E S@@ E T@@ A@@ V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A ? Er nan ve yange nan nger ér anyom aa kar imôngo cii ve u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav mba un@@ yi@@ in mbara vea kôr cio u hemen a@@ vegher kposo kposo a zege@@ tartor u A@@ le@@ kes@@ an@@ der la ga ? Mbaiserael yange vea ongo imo i Aôndo nahan , kanyi ma i ere ? Gba u se de ser Mkaanem ma Aôndo ma na se mkav u vough sha kwagh u mhen u Yehova . Ma@@ ac@@ i 1 - 7 , 20@@ 10 ( a ) Se kav kwagh u N@@ ab@@ oti la hegen nena , man ikyav na la ngi se cii a iwasen sha ci u nyi ? ( Ese@@ kiel 6 : 3 ) A ôr kwagh u una er mba ve tem ken tar u Yuda yô , wener : “ I@@ y@@ ev@@ or@@ on i á or u iyev va ve . ” — Ese@@ kiel 7 : 7 . Shi aluer hanma shighe ior ka ve nenge se wa it@@ you u kenger shin kô@@ m@@ pu@@ ta u cuku u kôron sha u@@ we yô , vea kure ikyaa ér se soo u lamen a ve ga . Aluer nan er nahan yô , nan tese ér nan fa er nan lu a ityom i eren ken ivese yô . Nyian ne , mbap@@ asen loho u dedoo u Tartor tar sha won cii nôngo u kuman er umiliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan . Aôndo lumun ér Solomon a̱ maa tempel shi a̱ nger ityakerada i Bibilo igen kpaa . ( 1 Kor . 15 : 42 - 44 ) Aluer “ m - ember una lu Sha sha ci u or@@ sho@@ li@@ bo môm u nan gema ishima ” yô , nenge ase er iember ia mgb@@ ough sha , shighe u ma anmgbianev u Kristu nan til sha mimi zan zan nana kar kuren tom u nan shin tar yô . Ka akaa a nyi Yehova yange er ve mgbegha Yosua u kporom hen a n@@ aa ? Ka iveren man iyua i gbil@@ ini@@ gh i nyi ior mba Yehova ve zough a mi ken “ shighe u mkur ” nee ? Mose kaa ér : “ [ Yehova ] A̱ doo u ishima , man . . . eren TER , Aôndo wou , tom a ishima you cii , man a uma wou cii . ” Mbakristu mba ken derianyom u hii la nena ? Mbayuda man Mbag@@ rika kpishi mba ve lu ken ag@@ ar a Paulu pase kwagh ker la na jighjigh . ( Aer . Er Paulu zua a mfe u mimi yô , nagh ku ip@@ aan ku Yesu la gba un kwagh , kua tom u pasen kwagh u Mbakristu eren la , man ishimaverenkeghen i yemen sha la ; kpa akaa ne gba tar kwagh ga . lun or@@ maren u hiden a iyol ijime nena ? Ka unô ve yer Aôndo sha iti na shi ve pasen ior i ny@@ ian@@ a ? K@@ enger ase ke ’ ishima you e̱r Habak@@ u , profeti u Yehova a tem sha te@@ mbe u ha@@ av mb@@ u̱ iyou na , a lu man ahumbe á a du@@ l@@ en ai@@ k@@ ighe d@@ ù@@ ù la yô . Gba u mbayev ou vea fa tiônnongo u tsombor wou u nyer mkombo her la . ( Ps . 1@@ 45 : 16 ) S@@ ta@@ v@@ ro@@ s man D@@ or@@ a yange ve soo u te@@ en ya ve la maan ugen u una lu a Iyou i Tartor yô , nahan ve maa an@@ you u lun a u@@ kp@@ ar mba tsan uhar sha ci wam man James . Ity@@ av nav mb@@ in mb@@ ia gba wu@@ an hanma or tsô ga , mb@@ ia s@@ ange a s@@ ange . Heela tseegh ga , ka se kwagh u civirigh kpishi u fan inja i iti shon kua ityôkyaa i vesen i i ne ve i gbe u a tsegha i la kpaa . Aluer se mba a jighjigh u nan u mimi yô , se nenge ser Yehova Aôndo ngu kpôô kpôô . M ngu or@@ tom a we imôngo kua anmgbianev ou kpaa , ka u@@ profeti je la , man shi mbara mba ve we akaaôron a ken takerada ne ik@@ o yô . ( b ) Yesu ver se ikyav i zan mbamkombo za civir Aôndo nena ? Y@@ e@@ h@@ u yôô ér un ‘ ngu a nagh ze@@ gen@@ an ku una na Ba@@ al yô . ’ N@@ om@@ so@@ mbaiorov mban soo u fan kwagh ugen . Tindi la yange kaa ér i na ip@@ yaven i Lev@@ i môm - ken - u@@ pue u iy@@ i@@ agh man atam a ik@@ on man môm - ken - u@@ pue u ikyum@@ u@@ ile sha u suen tom ve u ve lu eren ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . — Lev@@ iti@@ ku 27 : 30 , 32 ; N@@ um@@ er@@ i 18 : 21 , 24 . A kaa a mo ér , “ M er msen sha kwagh ne kpoghuloo sha er me fa wang , a a@@ kper@@ an shio , mer m ngu eren kwagh u Yehova a soo ér m er yô . ” 37 : 10 , 11 ; Yes . 25 : 6 ; 65 : 21 , 22 ) Mayange a hungur ve er i lu Yehova , “ Aôndo u sha won cii ” la a ne ve akaa ne , er ngise hungur Mbaiserael nahan ga . ( Yes . O@@ b@@ a@@ dia ôr kwaghôron u profeti ér : “ Sha u@@ wo u Shi@@ on yô , á zua a mba@@ waren , ua hingir icighan@@ jiir . ” — O@@ b@@ a@@ dia 17 . Mba ve lu mbahemenev ken tiônnongo la mba tesen ér ve mba sha ikyev i hemen u Kristu la nena ? ( Yohane 4 : 35 ) Anmgbian ne kaa ér : “ T@@ i@@ ônnongo ne ngu a anmgbianev mba nomso man mba kasev 30 mba ve mough sha ajiir agen ve ve sha u va wasen tom yô . Nahan a hii u henen Bibilo kpoghuloo shi a za mkohol u ningir kpaa , shi a gema van mbamkombo ken Iyou i Tartor . Ka akav a ken Bibilo a nyi a tese ér doo u or a ti@@ mb@@ ir u eren batisema aa ityôkyaa shio ga ? ( Yohane 16 : 23 ) Nahan , gba u se eren msen ken iti i Yesu , gadia ka un tseegh a lu gbenda u Aôndo a he@@ e iveren na sha uumace jimin cii ye . Mbamaren kua mbayev ka vea lu ijiir i môm ga yô , kwagh la a na i lu ican kpishi u nan mbamaren mba been iyol mbara iwasen i ma i ne ve la . Shi kav er mbayev nav mba kasev lu nengen ikyav ken a na yô . Mba vende kwaghaôndo wam ga , shi ka mea lu vea ve i hemba doom mo a anmgbianev mbagenev . ” Yange ve nenge a ityom kpishi i Yehova er sha u yiman ve yô , shi lu u ica a gba ga tsô vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la . M@@ h@@ ôônom ma ma kôr Yesu a ior mba tesen ve la lu ikyav i tesen ér ve doo un ishima . 12 , 13 . ( a ) Ka awashima u nyi i doo u se lu a mi zum u se lu ‘ yangen kwagh ’ a or@@ o , man se dondo ikyav i Yesu la nena ? Kpa sha ci u m@@ doo u Aôndo kua Wan na ve doo se ishima shi se soo u eren kwagh u doon ve la yô , yange doo se u geman gbenda u se henen kwagh shi se eren kwagh la . Yange ve ta i@@ ha@@ gh e̱r ve ve lu u@@ ts@@ wa@@ mbaiorov yô . Tsô Ne@@ hem@@ ia wa mbam@@ aan g@@ il@@ gar la tom u kuran gar a “ us@@ an@@ ker vev man a@@ w@@ ange a ve man av@@ aan a ve ” kpaa . la . Sha ashighe a tsuaa la ikyurior ia hemba ityav yô , i wa ats@@ am a m@@ hembe . “ Iyange i Ter ” i i ér kwagh u i heen ne ia hii sha mtim u kwaghaôndo u aiegh , ia kure sha ityav mbi Armag@@ e@@ don la . Umbur wer cii man Aôndo tim gar u Y@@ er@@ ik@@ o yô , á kaa a Mbaiserael ér hanma iyange yô , ve ningir gar u Y@@ er@@ ik@@ o kwa môm , ve er nahan ayange at@@ ar@@ atar . ( Tit@@ u 2 : 9 , 10 ) Or@@ gen yaren tom hen ijiir i gomoti igen , iti na ér J@@ ur@@ an@@ di@@ r , yange una za zende yô , a hide a va ôr inyaregh ki un vihi sha zende la cii sha mimi . Er ashighe agen yange i lu inja er or fa ape Peteru a til jighilii ga nahan kpa , Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen ér una va taver er vande nahan . — Yoh . 1 : 42 . Ne se akaa a kwagh a gbe se a mi la hanma shighe cii . ” ( Ese@@ kiel 18 : 31 , 32 ) Sha nahan yô , ishimawan i Yehova ka ikyav i dooshima na , shi i̱ tese m@@ yar u a yaren tom a tahav nav sha kwaghfan la kpaa . Yehova W@@ asen Se Nen@@ a ? Jigh@@ ilii yô , mbagenev vihi shighe kpishi nôngo ér vea hen makeranta vea za ar sha az@@ enger , nahan kwagh ne vihi mlu ve u ken jijingi la . Satan ngu a ian i hemen tar ne kuma shighe nena ? Yange Mar@@ c@@ el@@ in@@ o ze mkombo yô , kpiligh un iyol u nengen kwagh u za hemen hen Iyou i Tartor la . Nahan m kaa a na mer , aie môm ngu a mar ugen , shi aluer a de u tsu@@ ghun mo ga yô , se pav ivaa yase ne . ” ( b ) Hii nan i doo u se lumun ser mlu u or u hen tsombor wase a yange se u pasen nan kwagh ga ? 4 : 13 ) Shighe u se gbe ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange shin se vihi iyol ke@@ he@@ lee yô , ka i nyoon se , kpa se mba lumun ser i er se ma t@@ wer u Bibilo i yange la ga . Nahan hanma shighe u una nenge ior mba lamen zwa Buter mba den tom vea lu saan saan yô , a za su@@ gh ve shi a pine ve kwagh u ve lu eren ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o yô . ( 1 Peteru 5 :⁠ 7 ) A soo ér we u ôron un mbamzeyol ou . Hanma Iyou i Tartor yô , ngi a ijiir i ior teman henen Bibilo shi ungwan akaaôron a ken Bibilo A@@ jiir a teman ne kpishi nga a al@@ ye@@ b@@ ag@@ u u tilen sha mi pasen kwagh ken mbamkombo mba i nyer ken Iyou i Tartor la . 25 : ​ 31 - 34 , 41 , 46 ; Mpa . 6 : 13 ) In@@ i@@ ôngon na i henen zwa P@@ ala@@ u la na yô , anmgbianev soo un kpishi . P@@ ase er mkaanem ma i nger ken Mpase 6 : 10 , 11 la ma lu ôron kwagh u mnder u hiihii la yô . Shin ka nyi mzough i lu hen iwanger a ime ? ” Alaghga ú zua a ase@@ mber ag@@ enegh kpaa a á doo u tsung yô . Ka hanma pasalmi se lu lamen sh@@ am@@ in@@ i ? Z@@ an zan je yô , anyom kar imôngo je kpa , Davidi lu or u azende azende — akaa ne cii lu sha ci u i@@ wu@@ he i Saulu la . — 1 Samuel 24 : 14 , 15 ; Anzaakaa 27 : 4 . 9 : ​ 11 , 12 ; Y@@ ak . 4 : ​ 13 , 14 ) Er ior mba Yehova ve doo mbatamen ishima shi kwagh ve a gbe ve ishima ve yô , ka ve nôngo kpoghuloo ve tese agumaior akaa a ve hen ken a@@ yom a karen la . ​ — Ôr Pasalmi 7@@ 1 : ​ 17 , 18 . U henen zwa ugen ka inja er or ngu du@@ ghun gbenda ken ik@@ yô nahan . Y@@ A@@ NG@@ E i mar S@@ on@@ ia ken tar u Ish@@ pania . Or ka nana lu ken gar la h@@ an kpa nan ungwa ihy@@ ur@@ an i zege@@ if@@ i ne . U He@@ mban Mbam@@ yina A@@ sev M@@ ik@@ ha@@ il man In@@ ga kaa ér , u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la na yô , ve seer kporom hen Yehova , shi ior seer doon ve ishima shi saan ve iyol je gande . Hemen u uumace u sha ikyev i Satan la ngu van a ican i yan tseegh . ( Marku 2 : 15 , 16 ; 3 : 1 - 6 ; Luka 7 : 31 - 35 ) Zum u yange ve va fa kpôô kpôô ér i nder Yesu shin ku er ve wua un kera la nahan je kpa , taver ve u lumun ér kwagh la lu sha m - er u Aôndo . M - ongo u ve ongo imo i Aôndo ne har sha kwagh u a hembe lun kwagh u vesen shi a hembe gb@@ anger shi a hembe taver cii yô , man kape iyôngo igen la kpa i ongo imo i Aôndo sha ci u tindi na ngu ve ken asema je la . ( Genese 8 : 21 ; Pasalmi 5@@ 1 : 5 ) Nahan cii kpa , Yesu yange hen u ungwan kwagh . Kwagh ne ka ikyav i dedoo hen mbamaren mba ve lu Mbakristu la kpen kpen ! Lu kwagh u O@@ ri@@ serael nana undu Yehova nana za civir ma aôndo ugen yô , ka mimi je nan vende ye . Saan se iyol kpishi er se nenge atôônanongo a ken gar u C@@ u@@ enc@@ a a seer iyenge a nyer 33 , man kohol cii yô , atôônanongo a ken haregh u i hii tin@@ d@@ in se her la di kuma 6@@ 3 . M@@ seer la lu u kpilighyol kpen kpen ! Y@@ ES@@ U yange fa er mbahenen nav vea fatyô u kuran akaa a un we ve kwagh sha mi la sha tahav vev tseegh ga yô . Paulu kpa yange nenge er i gbe u se za hemen u sôron uma wase yô . Nahan icin i Mose ta ve sha kwagh u ak@@ ombo a civir la lu sha inja kpen kpen ! Anzaakaa 13 : 20 kaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” 6 , 7 . ( a ) E@@ p@@ af@@ era yange ver ikyav i dedoo sha kwagh u msen nena ? Yehova ne Mbakristu mba jighjigh agee nyian sha ikyev i icighan jijingi na man Mkaanem nam man mzough u anmgbianev asev Mbakristu la . Ior kpishi kwagh u mlu u mbakp@@ enev nzughul ve shi mbagenev er mba@@ aie sha kwagh u mbakp@@ enev kpaa , kpa Bibilo ta iwanger sha kwagh u mbakp@@ enev . Yange na zwa i wua ônov mba wan na , A@@ ha@@ shia ! Kwa@@ r ve ngu ken uma ne tseegh . ( Yes . 5@@ 4 : 5 , 6 ) Lu u vea lumun hemen na , vea waan atindi a na ikyo yô , un kpa una tese ve ér un ngu ‘ N@@ om ’ u hemban cii . Sha iyange shon la , saan anmgbianev ou mba nomso man mba kasev iyol u nengen er u tese wer Aôndo doo u ishima a ishima you cii , man a uma wou cii , man a mfe wou cii kua a agee ou cii yô ! — Marku 12 : 30 . S@@ ea lu ken nyityô mlu cii , sea lu ig@@ y@@ um@@ ior shin mba@@ beenyol shin sea er ivese shin sea lu kwa@@ v , sea lu dedoo shin sea lu u@@ ange kpaa , se nôngo se eren nen sha iyol@@ tseghan yase la sha er mbamlu asev ve lu la . Nahan kpa u ngu môm ken Mbashiada mba Yehova her . ( Yes . N@@ om u lun a kwaghfan ka nan tese ér kwase u nan doo nan ishima sha u henen sha gbenda u mar ka u bende a kwase sha iyol man ken ishima kpishi la . I@@ ember la tseegh na yô , á nôngo sha afatyô na sha er una yam ta@@ gbe@@ de la yô . Gb@@ id@@ ye kwar sha mbamlu shin mbamhen vev , nahan pine iyol you wer , i lu we nahan yange ma u er nena ? Lu tartor u h@@ an va hingir ityough kin@@ i , man lu u tartor ne ua er a vor u kwase la nena ? Takerada u In@@ j@@ aa u H@@ enen Bibilo a Ior Se wase mbagenev u hingir azende a Yehova zum u se lu eren tom wase u pasen kwagh la nena ? * ( Luka 22 : 19 ) Kwagh ne tese wang je ér Yesu soo ér kwagh a gba se sha mar na ga , kpa kwagh a̱ gba se sha ku u yange kpe sha u p@@ aan se la . — Mateu 20 : 28 . I@@ h@@ y@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough k@@ ia fatyô u nan or nana er asorabo a vesen agen . Mayange je se de u kuren mbamgbe asev shin se de u eren tom u pasen kwagh sha ci u iyange i Yehova i mgb@@ ôghom yum ga . Ve lu ken “ ikp@@ ela i mba@@ shiada i vesen ” igen , i i zua a ian i civirigh i hingir azende a Aôndo la . Aôndo una kura zege@@ ikpelaior la sha nyi igbenda ? Hegen ne , m ngu eren tom vea tiônnongo la saan saan . ” 5 : 15 , 17 , 27 , 28 , 38 , 39 . Lu hen ningir - tar ne Davidi man ior nav lu nôngon a uma , keren kwagh u vea ya shi wan ishima a atsan atô kposo kposo ye . Ru@@ ther@@ for@@ d , u l@@ ù p@@ es@@ id@@ en u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty la , kua ak@@ ar a na at@@ a@@ ankar@@ ahar a yange hemba lun a na kôôsôô la cii . Í lôh@@ ô ve ér ve gema ve yila mbagenev kpa ve “ V@@ a . ” N@@ um T@@ an sha G@@ omoti u Aôndo La Mkaanem ma Davidi ma i nger ken Pasalmi 1@@ 39 la pase mimi u kwagh ne wang . Inja i u suur sha Yehova la ér nyi ? Yange i y@@ è@@ r profeti Yeremia man E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la , kua nomso@@ mbaiorov man kasev mba ken ya u Yon@@ ad@@ ab@@ i kpaa sha iyange i iy@@ ugh i Yehova la . — Yeremia 35 : 18 , 19 ; 39 : 11 , 12 , 15 - 18 . Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee hi@@ r a iyol ijime , man a soo ér mbacivir un kpa ve hiden a iyol ijime . — Yakobu 4 : 6 . Jigh@@ ilii yô , se mba a ikyav hegen je i tesen ér uityendezwa mba Aôndo vea kure sha mi kpee . Kwagh a fatyô u lun nahan , aluer shighe u í er or batisema la , nan lu eren afer@@ akaa ken myer , a luun er yange nan vande eren batisema kera cii ve nan er a yô , ma i dugh nan ken tiônnongo kera yô . — 2 / 15 , peeji 22 . Hen shighe la , a lu se tseegh se lu dondon ikyav i profeti Daniel u sha ayange a tsuaa la sha u zan hemen u civir Aôndo , a lu nyi je ia er kpaa ye . ​ — D@@ an . Iyange igen , er m due makeranta m lu hiden ken ya yô , ijende yam igen nam shi@@ g@@ al@@ i ; maa m ngohol m ma . Akaa a a kom civir ne kua m@@ ver u se veren ishima sha tom wase u Mbakristu la , shi fan ser ashighe ne ka ashighe a ican shi fan er i gbe u se lu a ieren i dedoo kpaa yô . N@@ om u nan we kwase u nan ikyo , u nan sur@@ un kwase u nan ishima zum u kwagh a ze nan iyol yô , nan ngu eren kwagh u vesen u una wase ivaa ve ia doo tsung yô . Aluer ashighe agen ka se inja er se fatyô u eren ityom i batisema ka a va a mi la ga kpa se er kwaghbo ga . ( Mateu 6 : 5 - 13 ; Marku 12 : 17 ; Luka 11 : 28 ) Nahan kpa , kwagh u lu Yesu sha ishima , u hemban ôron yô , lu kwagh u Tartor u Aôndo . — Luka 6 : 45 . Ru@@ ther@@ for@@ d kua ak@@ ar a na Lu nyi i wase ior mba Aôndo ve ve taver ken jijingi her ken tar u Bab@@ il@@ on@@ o ? ( Mateu 24 : 14 ) Nyian ne yô , kwaghôron u profeti la ngu iv@@ in e̱r i gbe je a lu a vande iv@@ in nahan ga yô . T@@ ugh yange mb@@ ua ile shin ura a n@@ ôôn yô , i na mba@@ kwa@@ re@@ v ian i zenden ga . Er i taver u eren nahan kpa , aluer se er nahan yô , se zua a averen a a kom sha iniôngon yase yô . Se mba se lu mbacivir Yehova ne , se kav ikyav i shighe u mkur ne . ( b ) Saulu yange tôv Davidi a ican nena ? Shighe u se lu hiden la , se sôr ian i va henen Bibilo a kwase ugen u lu ken gar u vesen yô . 2 : 7 ) Anyom nga karen er 2@@ ,000 nahan yô , Yehova shi hide ter kwagh u vor ne . Ashighe kpishi m lu ving , zwa kpa m bugh ga . Nahan kpa , alaghga mbagenev di yô , mimi ngu a̱ wa am@@ ise ken asema a ve ga . U@@ washika Mba Jijingi M@@ gb@@ egh@@ a Mba@@ apostoli N@@ ger la K@@ aa É@@ r Ny@@ i ? Nenge ase kwagh u yange lu ken tom shon la . U@@ ̱ umbur Yehova la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ve kav kwagh u a lu iji@@ r@@ ôron i sha mimi man i perapera la ga ku@@ aa , di er mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a Yesu la kpa yange ve kav kwagh ne ga nahan . — Mateu 23 : 23 - 28 . Aerenakaa 7 : 5@@ 9 kaa ér : “ Ve ta S@@ ef@@ anu a@@ wen , lu yilan kaan er : Ter Yesu , ngohol jijingi wam ! ” • Se fatyô u zuan a tahav he ’ Yehova sha nyi igbenda ? 2 : 3 ) Nenge ase ikyav igen kpaa . K@@ e ’ shighe u mkur ne yô , Mbakristu mba mimi kpishi “ zende wue wue ” ke ’ u@@ peeji mba Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la . 31 : 1 - 5 , 25 - 30 . ( Mateu 5 : 10 ) I@@ can i yan ka kwagh u dedoo , u or a wuese a wuese ga . “ Mba@@ yev av , dooshima wase a̱ de kera luun sha m@@ kaan shin sha no@@ mbor tsô ga , kpa i̱ lu sha ieren man sha mimi kpaa . ” — 1 YO@@ H . Akaa aa va er ken hemen sha ad@@ on@@ don ad@@ on@@ don nena , man kanyi ia gema a due k@@ ere ? Se wa nen ishima shi se kuran nen kpoghuloo di er Mar@@ gar@@ et nahan . Kanyi ia er mba@@ afer@@ eve ? ( Mbaefese 4 : 31 ) A̱ shi nan kpa , a@@ e r@@ en a ken gar u E@@ fese man mbam@@ yen mba Mbakristu mba ken gar shon kua uma ve u tse la kpaa na yô ve lu a aeren a í wa ve kwagh ér ve dugh ken a ve kera ne . Hanma or ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii la cii yange nan wa uwegh ken i@@ vangeli ( Mat . 6 : 22 - 34 ) U tesen ikyav yô , nenge er Yehova yange nenge sha Yeremia sha shighe u Yerusalem lu ken ashighe a ican ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la yô . ( Duteronomi 14 : 1 ) I@@ gy@@ um@@ ior i Mbashiada kpaa mba iyol ish@@ ô ga , ka i shi yilan ve ati a iy@@ ongo sha ci u mba dondon atindiakaa a Yehova a we sha kwagh u an@@ za a wang la yum . Er bredi la a lu môm yô , nahan se mba se lu kpishi kpaa , se mba iyol i môm je , gadia se cii se ya bredi môm la . ” ( 1 Mbakorinte 10 : 16 , 17 ) A@@ li@@ ce za mkombo ken Iyou i Tartor , za nyer yô , anmgbianev mba lamen zwa P@@ un@@ j@@ ab@@ i mbara ngohol un sar sar . Ka akaa a nyi nahan a ne ve i taver mbagenev u kôron iyol tsaha ? ( Amo@@ shi 1 : 6 , 9 ) Nenge imba kwagh la sha wono — ve kôr ior mba Aôndo jimin ve za tee , hingir ikp@@ an ! Mkaanem ma Aôndo kaa a vese ér se naan unô i@@ civi@@ r@@ i ? Shi kape Na@@ omi kpa yange lu u saa Ru@@ tu una wase un kpee ve , una ver tse je la . Ka mbatamen mba ken tiônnongo wase ve hembe kuman u vea wase se ye . Ro@@ ber@@ t : Een , m ungwa i ôr ijiir la ken c@@ ôô@@ ci yam kwa imôngo . Ka ieren i lun ikyav i dedoo i nyi yange Yesaia tese ? Cii man i er tom ne tsembelee yô , gba u iky@@ e@@ ky@@ e i he i gb@@ eren ityakerada i í yam la ia eren tom ah@@ wa pue kar at@@ ar@@ atar hanma iyange cii . Sha nahan yô , H@@ er@@ o@@ de wua Yakobu “ sha s@@ an@@ ker . ” Mbat@@ amen , er nan ne ker igbenda i ne fatyô u seer tesen ior mba ve tsegha ayol man ve kom u ngohol í la ga ? Yesu yange er kwagh ne sha m@@ kaan man sha ieren na man sha ityesen na kua sha ikyav i ver se la . Or môm ngu a nenge a Aôndo ga sha ci un ngu a iyol i ken Jijingi , inja na yô mlu u uma na hemba u aka@@ au@@ ma a iyolough aa a lu shin tar ne la . Hen ase sha kwagh u yange er la . Kpa gema di u ke@@ hen a mbam@@ yen mba ikyar ú u ken ivese la di ye ? Mbashiada mba Yehova zer pasen kwagh u loho u dedoo u Tartor u Aôndo ne hemba anyom 1@@ 00 hegen . U T@@ an I@@ vor I Mimi U Tartor A kaa wener : “ Er yange m lu tswen yô , lu ken up@@ ip@@ amba@@ abaver m hemban yôôn akaaôron a am ye . ” Gba u se fa atindi a Aôndo shi aa doo se ishima ve se za hemen u lun mar@@ nya u Tartor na ye . ( Daniel 9 : 27 ) * Cii man inyom i 36 S.@@ W . la i kuma yô , Mbayuda mbagenev ven@@ gese myer la , kua shighe u inyom shon i bee kera la kpaa , tsô , er Paulu va mase kaan nahan , ‘ as@@ ande shi her a i tsua a sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn yô . ’ — Mbaromanu 11 : 5 . Í ôr mbam@@ tsera kpishi ken Anzaakaa ityough ihi@@ ar mba or a zua a kwaghfan ve nana zua a mi yô . Kpa hemban cii yô , gba u se fa kwagh u se er ve iy@@ uh@@ we ia ya tor ken a vese ga yô . ( Mpa . 7 : 9 , 13 - 17 ; 21 : 1 - 5 ) Shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la , a nder ior shin ku , vea kohol zege@@ ikpelaior ne , vea lu shin tar . ( Mpa . I vande t@@ eren atô@@ akyaa agen ne ke ’ kwagh@@ ngeren u a kar ke ’ ijime la . Nahan ve wua ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbaihyomov vev 1@@ 20@@ ,000 . — Mba@@ j . Ka Yesu Kristu , Wan u Aôndo u lun a dooshima la a lu “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u tamen ” ye . Nahan doo u mbatamen vea umbur hanma shighe ér ve mba mbakur@@ an@@ ilev mba ve lu wasen un a wase tom yô . — Heb . T@@ ôô ase wer ú ngu ortamen ken ma tiônnongo u Kristu nyian . Ka mimi u vesen u sha kwagh u Yehova u nyi una su@@ r se ishima , shi una taver se ishima ? Kanyi kwagh i lu gbenda u hemban lun a inja u “ eren kwagh u dedoo ” ? Ka wea gbidyen kwar sha kwagh u ú lu ôron ken Bibilo la yô , i hemba maan we iyol . A̱ shi nan kpa yange lu unô i lu ôron kwagh a ve ken S@@ ef@@ ania 3 : 8 ? Nahan sha iwasen i ter na yô , a za ze@@ ge y@@ un@@ iv@@ as@@ iti igen , a za hen igbenda i eren pe@@ tur@@ u@@ u a u vihin ahumbe shio . ( Rom . 5 : 8 ) Sha nahan yô , shighe u se lu umbur ku u Kristu sha u nan un icivir yô , doo u se umbur ser , ka Yehova , u a lu Aberaham u V@@ esen la a ser ian ér i na i@@ w@@ om ne ye . ( b ) Na akav a tesen e̱r no@@ mbor ka u fatyô u saan kwagh ishe yô . Mayange eren kwagh u keren icivir iyol na ga . • Inja i kwaghôron u i er ér i ‘ haa m@@ liam ase@@ m ken ish@@ egh ’ shin i nger ma ken “ ruamabera ” u Yehova la ér nyi ? ( Mateu 13 : 4@@ 9 ) Se mba ken ayange a ‘ mk@@ ur@@ tar ’ hegen , nahan ior umiliôn umiliôn mba ungwan loho u dedoo u Tartor u Aôndo shi mba geman uuma vev kpaa . — Mateu 24 : 3 , 14 . M@@ yen wase u ikyav i tese ke ’ igbar er se yina , u̱ a gem a kaha kposo a ieren i vough i Yesu yange ver hingir ikyav sha u se̱ dondo la , ashighe agen yô alaghga una fatyô u nan se iyol@@ kpen . Yesu Kristu yange tese mbadondon un ér ve eren msen nahan ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ” Er se ôr ken M@@ ika 7 : 14 nahan , M@@ ika tôô ior mba Aôndo kar sha iyôngo í í lu sha ikyev i or u kuran í yô . Dooshima Ngu H@@ ange H@@ ange Ka nan lamen shi nan eren kwagh sha er u a doo Aôndo yô . Er se p@@ ande se tim sha an@@ zaakaa a Yesu sha kwagh u m@@ vese nahan a tese se nyi ? MB@@ A ve fe akaa a ken Ruamabera yô , ka a t@@ eren iti i H@@ ar@@ an maa ve umbur kwagh u Aberaham , ter@@ tamen u lu or@@ jighjigh la . Ior kpishi mough ken ityar ve za tema t@@ w@@ ev ken ityar i A@@ bu@@ ter kpishi , nahan anmgbianev mba ken ityar ne tagher a m@@ taver u a lu sha u geman ior mba ken “ hanma zwa ” hingir mbahenen la . I@@ sho@@ li@@ bo ne na yô , wan u ve mar sha idya ve la kua nom u B@@ ate@@ she@@ ba cii saa ku a ish@@ ô iyol . Hanma shighe u ijende you i lu lamen vea we cii yô , ka u kegh ato , shi we kpa wea lamen yô , i kegh ato Paulu yange pase ican i tagher a mi yô , a kaa ér : “ M fa ma kwagh u doon tem ken mo ga , inja na yô , ka ken iyol yam je la , gadia kwagh yô , s@@ aren mo kpa u eren a er kwagh u doon yô , ka ga . Yehova gba u ér we u ember uma , man a soo ér i saan we iyol kpaa . I@@ wer ia karen kpuaa yô , hide nenge nen aluer hanma wen ngu eren kwagh u i gbe u nana er la vough yô . U tesen ikyav yô , su@@ gh nan wer , “ J@@ an@@ e u p@@ ande ve@@ e ? ” U eren akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , mbananjighjigh la , wasen u kaven mba Aôndo a suen ve ken ijime la . Nahan gba u mba ve lu Mbayuda ga la kpa vea doo ve ishima , hemban je yô mba ve nyôr Mbayuda la . Nahan cii kpa , iniôngon yase i se nôngon sha tse@@ ene@@ ke wase ser se hen Mkaanem ma Aôndo la , kua msen u eren s@@ ônon Yehova sha u a̱ tese se gbenda shi a̱ na se jijingi la , akaa ne cii aa va se a injar kpishi ken hemen . — Mbaefese 3 : 14 - 19 . ( Ôr Duteronomi 15 : 7 . ) Er Mbakristu mba tsuaa mbara yange lu nahan , Mbashiada mba Yehova mba sha ayange ne kpa yange mhii ve lu cu@@ ku@@ u tsô . Se fa mimi sha kwagh u mba ve kpe la nahan se mba kera cie ser Aôndo una va nan@@ de ior ken ig@@ y@@ am@@ usu shin una kende ve ken pu@@ g@@ at@@ or@@ i er ior kpishi ve ne jighjigh nahan ga . — Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 . Er nan ve kwagh u Yesu yange er hen tugh mbu N@@ is@@ an 14 ken inyom i 33 S.@@ W . la a lu a inja ? Nahan aluer mbagenev mba nengen se ér se mba s@@ angen a s@@ ange ior ga yô , se fa sha nyi ? Ivur i sha 7 la pase ér : “ Mba va mgb@@ ôghom a M@@ ish@@ ia yô , ve gba nôngon u ma ve yem ken B@@ it@@ in@@ ia , kpa Jijingi u Yesu lumun a ve ga . ” Er Yesu yange fa ér Peteru una ny@@ iman un hen an@@ shighe kpuaa nahan kpa , a tese ér un ngu a vangertiôr ken Peteru nena ? ( b ) Aluer se mba henen sha kwagh u yange za hemen la yô , una wase se nena ? Sha iyange i môm tseegh , i er Mbayuda kua mba ve nyôr a nyôr nongo u Mbayuda mba ve mough sha ajiir wue wue ve va ken Yerusalem u va eren iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i la batisema je kuma iorov 3@@ ,000 ! T@@ so@@ mbor wam u ken jijingi ne doo je zua ga . ” Alaghga yange orgen ken tiônnongo nan er kwagh u doon we ga , nahan u de u kohol imôngo vea nongo u Yehova . Yange ior zua a zua zwa ve i wa ityakerada ne ken Bibilo ga ye shinii ? A shi nan kpa , Yesu ‘ hii ’ u nengen a aeren a bo ken Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti hen shighe la . — Yoh . 6 : 6@@ 6 - 7@@ 1 . Gbenda u timen sha m - iv u Aerenakaa 1 : 8 yô ka u nengen sha kwaghôron u í kaa ér “ kwaghôron u Aôndo seer ng@@ een ” la , ka kwaghôron u ing@@ y@@ eren na i̱ p@@ ande i̱ kaha kpuaa kpa a due ac@@ in atar tseegh ken Bibilo man ac@@ in la cii a dugh i lu ken takerada u Aerenakaa yô . ( Aerenakaa 6 : 7 ; 12 : 24 ; 19 : 20 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) Inja na yô ér , we u ungwan imo i mbamaren ou ken hanma kwagh u a lu sha ishima i Aôndo cii . — Aerenakaa 5 : 29 . 6 : 10 ; Heb . 13 : 16 ) Hanma or ken tiônnongo cii , anmgbianev mba nomso man mba kasev kua agumaior man mba@@ beenyol cii , vea fatyô u wan uwegh sha u ‘ maan iyol i i lu ken dooshima ’ ne . Kpa se nenge ser a shi nan kpa lu Yehova je ungwa msen wase ye . Inja i a ér “ due ” man “ yila . ” A fatyô u ôron kwagh u ishember i e@@ k@@ ·@@ k@@ le@@ ·@@ si@@ ʹ@@ a ne sha ior mba ve kohol imôngo sha u eren kwagh u a gbe a zough a kwaghaôndo ga yô , er “ ikpelaior ” i De@@ me@@ tri@@ u yange kohol i̱ sha u hendan kwagh a Paulu ken E@@ fese la nahan . 6 : 20 ) Ka sea de akaa cii sea keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , mba ve tse gbem ga la yô , ashighe kpishi kwagh ne ngu a na se va ah@@ enge . • u er nan ve u lu a gbashima shi u za hemen u eren tom ne sha gbashima ? I nzughul á i . Yesu yange kaa ér Aôndo a̱ doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese . Shighe kar yô , m kav er mhen wam ne a lu shami ga yô . ” Yesu yange ts@@ eng@@ ak@@ aan a mbaapostoli nav je ér : “ Me yem Me za sôr ne ijiir yô , Me shi Me hide , Me va kua a ven sha er ne kpaa né lu hen ape M lu yô . ” — Yohane 14 : 3 . R@@ ac@@ hel@@ le kaa ér : “ Ng@@ ôm yange a shi ôron akaa a vihin mo ishima ker . A fatyô u karen ishima i se kange ser se lu a aeren a wang la nena ? Umbur wer , se er kwagh ne sha u fan inja i an@@ zaakaa la tseegh ga , kpa ka sha u eren sha ityesen i se zough a mi la . Er i er ve batisema ‘ ken iti i icighan jijingi ’ yô , ka ve lu ken ij@@ ough@@ ave vea jijingi shi ve har sha a na sha u a wase ve yô . ( Mat . Yange I Y@@ er Ishim@@ a@@ verenkeghen i Uma u T@@ sôron La Er De@@ bor@@ a man Bar@@ aki man Y@@ ael er kwagh sha ishimataver yô , tar u Iserael “ zua a m@@ mem anyom ak@@ un@@ du@@ ahar . ” ( Mba@@ j . Kpa yange m wasen sha u esen te@@ mbe yô , m zua vea anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi . • Se nenge mcivir u se civir Aôndo ne nena ? ( Yakobu 5 : 11 ) B@@ ee kera yô , Yesu iyol na wa se kwagh wener : “ Ka sha ishima yen i wan man né zua a uma wen ye . ” — Luka 21 : 19 . ( Mbaheberu 6 : 10 ) Ken ngeren u dondon ne , se lu timen sha akaa a vesen a jighjigh u nan u mba@@ beenyol a er yô . Hanma Orkristu “ nana̱ kar tom u nan iyol i nan . ” Sha mimi yô , ônov mba eren kwagh er uter vev nahan . Ken washika u a nger Mbakolose la , a kaa ér : “ A@@ rist@@ are@@ ku u i wu@@ he un a mo imôngo ngu su@@ ghun ne man shi Marku anmgbian u Bar@@ n@@ ab@@ a la kpaa ( wen yô , i vande wan ne kwagh sha kwagh na . Aluer una nyôr ken ven yô , lumun nen un ) . . . Ka akaa a i ter ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u iv@@ or i dedoo man i bo la a nyi aa va er ken hem@@ ene ? 3 : 10 — “ M@@ ôm - ken - u@@ pue mba jimin ” mba i v@@ aan a mi hen Yehova la tile sha ityough ki u nan Yehova hanma kwagh u se lu a mi ci@@ il@@ i ? Man aluer se mba eren amba@@ akaa la yô , una lumun a ini@@ av mbi iwuese mbi se ne sha ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh yase la kpa ? ( Pasalmi 1@@ 13 : 6 - 8 ) Shi Yehova ka a na se ian i maan mlu u s@@ ôngo s@@ ôngo a na , shi á tôndo zwa ér una wa se ikyo aluer se “ vande keren . . . tartor Na man perapera Na ” yô . Ve soo u lumun ér tahav mbu b@@ ov mbu hemban or agee mbu m@@ ape , shi mbu a fatyô u b@@ enden a gbenda u ve henen kwagh la ga . ( Yeremia 41 : 16 – 43 : 7 ) Ú nenge a ityesen ken akaa a yange er ne i ia fatyô u wasen we sha er zum u ú ker ishigh ki Yehova yô , una de ér u̱ zua a na kpa ? Yange or a lu wang ga yô , i gba u nana na nagh ku isholibo shin nagh ku ib@@ oo@@ gh , sha er nana hingir wang hen ishigh ki Yehova cii ve , nana mase nan nagh a ishima i dedoo ye . ( L@@ ev . ( Yesaia 40 : 26 ) Een , Yehova ngu a ‘ m@@ vese u age@@ egh , ’ shi ka un a lu I@@ mbor i “ m@@ taver u tahav , ” i̱ i̱ ne i@@ am@@ egh ki lu la kpaa ye . A tese ve kwagh u Tartor u Aôndo . ( 1 Kor . 7 : 39 ) Aluer Orkristu soo u v@@ ô@@ son kwase shin nom yô , nana vôso or shin kwase u ve civir Aôndo imôngo yô . Mayange Aôndo una de ér i tim ior nav kera ga ( Or@@ pa . 7 : 12 ) Sha mimi yô , han@@ mô wase nana nenge er mkaanem ma ma lu ken Anzaakaa 3 : ​ 13 , 18 la ma lu mimi yô . B@@ ugh Daniel ityough 3 nahan ôr iyol you nenge er Mbaheberu mba utar mbara yange ve venda u civir e@@ ev mbu z@@ en@@ aria mbu Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar ver la , nahan gba u a wua ve yô . Y@@ i@@ ase tese ér kwagh lu nahan vough . Jijingi yange mgbegha Apostoli Paulu nger ityakerada i Bibilo 14 . “ U civir Aôndo man kwagh a kuman we yô , mtsera ngu sha mi vese . ” Er ishima lu Paulu sha tom u vesen u Timoteu lu eren la yô , a nger un ér : “ M ngu wan we kwagh sha ishigh ki Aôndo man Kristu Yesu . . . yôô kwaghôron Na wa iyol sha mi keghen a kegh . ” Lu@@ un er yange vea hen ér alaghga ter ve una hide ken tugh mbu gen@@ egh kposo yô , yange ma taver ve u lun per tugh mb@@ ura jimin cii . ( Ivur 1@@ 26 – 1@@ 28 ) Aluer se mba ôron Bibilo ayange ayange yô , se umbur avur a dedoo amba er ang@@ an nahan zum u se lu eren msen hen Yehova yô . Takerada u F@@ il@@ em@@ on pase er apostoli Paulu yange hide a On@@ es@@ im@@ u , kp@@ an u yevese la , hen or@@ vesen na , F@@ il@@ em@@ on yô . Mbat@@ amen mba eren tom a shighe ve sha inja nena ? Mbai@@ hyomov nav mba gen@@ gese iyol man mba l@@ ahan tindi u Aôndo lu nahan un tar shi waan un mba@@ aie iyol kpaa . Nahan yô , mbam@@ gem mba Bibilo mba sha ayange ne kpishi dugh ishember i Aôndo i í nger ken ivur ne shami ga la kera . Nahan , ú hen wer Yehova una nzughul a ieren na i̱ eren kwagh u perapera la sha akaa ag@@ enegh shinii ? Gbenda u dedoo u veren ishima umbur kwagh yô , ka u z@@ eren henen kwagh u ú hen wer ú fa un vi@@ a ú la kp@@ ii . ” 22 : 37 - 39 . Sha kpôô yô , Tindi la lu “ m@@ ure u akaa a doon a a lu van la tsô , kera ka e@@ ev mbu akaa la jim ga . ” ( 1 Tim . 4 : 15 ) Timoteu vande tesen m@@ ze@@ hemen na , ior nenge je kar a kar ikyaa inya ga z@@ ee ? De se seer timen sha ivur ne vighe vighe . Shighe a kar nahan , dooshima ve ne una seer taver , shin una bee ? ’ U@@ ̱ or a̱ hen Bibilo tsung yô , gba u nana nôngo kwagh a ishima i môm . Ken masejime yô , Or@@ s@@ am@@ aria kpa va due her , a nenge a or ne a av@@ av iyol , nahan a er kwagh a or ne sha mh@@ ôôn kpishi . Mkaanem ma i nger ken Yesaia 41 : 13 la ma doo se kpishi je . Sha mimi yô , uter kpishi ken Mbaiserael yange ve dondo kwagh u Mose kaa la . Gba u se lu a mfe u vough sha kwagh u Or@@ gban se kua awashima na kpaa . Aluer se mba umbur hanma shighe cii ser tiônnongo ne ka u Yehova shi Yesu ngu Ity@@ ough ki tiônnongo yô , kwagh la una wase se u dondon kwaghwan . Nahan kpa , Yesu una er tom u wasen uumace ve hingir vough la tswen ga . T@@ ime ase sha akaa atar a yange aa wase A@@ bel u lun a jighjigh u nan taveraa yô . Inja na yô , i seer iti ne ajiir 6 , hemba er yange lu ken mgb@@ er u inyom i 19@@ 8@@ 4 la . 3 : 1 ) K@@ un@@ ya kôr Yesu u yilan mba i shigh ve mkurem mbara ér “ anmgbianev ” nav ga . — Heb . Nahan Yesu kaa ér : “ Or u nana tu@@ h@@ wa Icighan Jijingi yô , mayange je á de nan isholibo i nan ga , kpa nana ya ibo i tsôron gbem sha won je . ” — Marku 3 : 20 - 29 . ( Anzaakaa 8 : 13 ; 16 : 18 ) Kape i lu ve ishima vihi Yehova a “ ishima i gban g@@ es@@ a i tor u A@@ shi@@ ria man i@@ ha@@ gh i ashe na a k@@ enden sha la ” je ne ! Bibilo tese ér Yesu hemban ôron kwagh u Tartor a hanma kwagh ugen cii . Shighe u lu eren tom na u pasen kwagh la , a ter kwagh u Tartor hemba kwa 1@@ 00 nahan . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mb@@ ap@@ asenkwagh u Tartor mba pasen kwagh sha uya uya hen ang@@ ar u i yer ér E@@ ra@@ p la . A@@ ng@@ ar ne ngu môm ken ang@@ ar@@ ev mba ve lu sha i@@ wo man shin up@@ ev mba hen ti@@ ôn@@ tar u i yer ér Mor@@ o@@ be , ken tar u P@@ ap@@ ua New G@@ u@@ in@@ ea la ‘ Yehova Ka Or@@ kuran Mo ’ Kpa Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara gema hii u keren igbenda igen i samber a loho u dedoo . Er kwagh u ior mba hen ijiir la ôr ken Mkaanem ma Aôndo la kôr ve ken asema yô , lu ati a ve tseegh ve nger ken won u u@@ kpe@@ kpe mba a@@ you ve ga , kpa shi ve nger avur a Bibilo agen a yange lu a iti i Aôndo kpôô kpôô la kpa sha a@@ you a ve . I@@ wasen na la nam agee , m za hemen u keren mer me er ishima i Yehova , shin er ashighe kpishi yange m fa kwagh u m lu sha mi jighilii ga nahan kpaa . K@@ e ’ anyom a a sember karen ne , mbai@@ ho@@ mov hingir u kp@@ ur@@ un mba@@ aie sha iyol i mba ve te iwanger i Aôndo la sha u yaren tom a igbenda i samber a abaver . 27 : 13 ) Sha mimi yô , sea lu a ishimaverenkeghen ga , shi sea fe akaa a i nger ken Pasalmi u sha 27 la ga yô , uma wase ma a lu nena ? Yehova una er nyi sha ci u uumace ken tar u he laa ? N@@ ôngon u wasen wan wou y@@ u@@ e y@@ u@@ e je sha u nana hide hen Yehova yô U z@@ eren kimbir kwagh môm gbem la ngu a wase se u umbur kwagh shon , man vegher u vesen u ityesen yase i Mbakristu yô ka u z@@ eren umbur se akaa a se vande henen la . S@@ é umbur ityom i sha dooshima i mbananjighjigh a vese imôngo mban ve vande eren ken ashighe a karen ken ijime la — man mbagenev ken ve je yô , er ityom ne u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo . Gba u Mbakristu vea nôngo kpoghuloo vea dondo ieren i Aôndo i dedoo ne , nahan vea sôr akaa a ve lu a mi hen ya cii vea ver a sha inja vough vough . Ka abaver a bo tseegh í er ye . ’ Ju@@ li@@ e kaa ér : “ Se mba hi@@ di mkohol la yô , se sôn Yehova ser a na se ishimataver i m@@ ough@@ on yemen ken tar u T@@ ai@@ wan . ” Er se lu ken tar u ú lu hemban hendan kwagh a Aôndo cii yô , a lu ieren i sha kwaghfan kpishi u hiden nengen er aeren ase man an@@ za ase a lu yô . Kwagh u una er la umbur se M@@ dugh u Iserael yange due ken Igipiti la . Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ I@@ liam i Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor — Kwagh Gba Aôndo sha A@@ tsan a Se Lu Y@@ an Ne J@@ e Kpa ? ” Aluer ior mba soon u ungwan loho wase ga yô , se gema gbenda u se pasen kwagh la , se lamen a ior mba hen haregh wase sha akaa a aa doo ve u ungwan yô . ​ —⁠ 1 /@@ ⁠ 15 , peeji 8 - ​ 10 . Shin er a lu sha ian i vesen i Tor u sha won cii nahan kpa , eren a uumace doo doo man sha icivir kpaa . • I@@ wanger i i lu tan seer a seer ne sôr atesen nena ? Ve cii mba a ian i eren ivaa . ( a ) Kwaghôron u profeti u Mal@@ aki la va kure sha gbenda u vesen nena ? Bibilo pase wanger wanger er i hii ve ic@@ ugh i du@@ mbur shin tar ne yum yô . ( 2 Mbakorinte 1 : 21 , 22 ; Mpase 5 : 9 , 10 ; 20 : 6 ) A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a a ne ve í fe ér iyenge ve i 14@@ 4,000 la ka iyenge i kpôô kpôô yô . Kpa ve lu mba yevese a@@ yem a uma jim jim , er mba gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh nahan . Lu inja er gumor ne doo inja yô , shi hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova kpaa je . Er i lu Yehova a hii kwagh u iv@@ es@@ egh shi a soo ér i lu kwagh u tsôron yô , gba hange hange u noov man kasev vea nôngo dooshima ve la una ye@@ ghen a y@@ egh , shi vea eren akaa a a na ve vea lu soon ayol a ve seer a seer la . ​ —⁠ M@@ ar . Kwaghôron u profeti ne shi kaa ér Yehova una tsaha mbaihyomov nav sha “ b@@ ou@@ ange . ” Aluer or hen ér isholibo i nan ke@@ he hemba nagh ku Yesu yô , doo u nana umbur kwagh u Paulu ne . ( Mbaromanu 7 : 21 - 24 ) Una soo ér u̱ hen wer m@@ yen u ú yen la na yô , Aôndo una kera ngohol mcivir wou la ga . Nahan kpa , ken anyom a a sember karen ne , se de u ôron kwagh ne nahan . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Mbagenev vea kaa ér : “ Kpa tile yôô , akaa a kpilighyol a ior mba ve s@@ enge ér mba dondon akaawan a Bibilo ve eren la nahan , a er nan ve or nana gba nan di jighjigh a hanma kwagh u Bibilo i ôr ts@@ ôô ? ” ( Ôr Mpase 12 : 17 . ) “ U lu ken E@@ den , sule u Aôndo , hanma i@@ wen i injaa ci@@ r u iyol . . . Mic@@ ha@@ el kaa wener : “ Er se er tom ne ga anyom imôngo yô , ci@@ er se iyol . Dooshima shi mgbegha E@@ p@@ af@@ era man Luka man On@@ es@@ if@@ er@@ u kua mbagenev u wasen apostoli shighe u i wu@@ he un ken ga@@ adi ken Roma la . Mba@@ du@@ ghun akaa shin inya ande sha ze@@ ge ij@@ ôr igen ken tar u Gi@@ be@@ on , i̱ za sh@@ imi gb@@ en@@ g kuma er u mit@@ a 25 nahan . Nahan tic@@ a ugen u kwase hii u me@@ en mo . Se@@ er timen sha kwagh u ú er la , sha u tôvon sha mi zu@@ tu@@ u . Yange ve de ér kwagh môm a d@@ an ve ga . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A a taver we kpishi u henen wer we iyol you u ngu tor shin tor@@ kwase . Nahan Aôndo “ sôr ve gar . ” Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve tôô ikyav mbi t@@ wa@@ m@@ ev sha u kuran iyol ve ga . Kwagh ne tese ér gba u se palegh ts@@ wam man num man nyityô ieren i ia yange ior u lun ken bem cii . ( Mbagalatia 6 : 7 ) Á kaa ér : “ Er m hii u henen sha m@@ doo u or u eren tom vea nom@@ om imôngo la lu doon mo ishima yô , m mase kaven mer , or ne yange una soo u fan mimi je kpa , m lu yangen un . Bibilo kaa ér , “ tsô Ab@@ ig@@ ail tôô ikp@@ en@@ bredi deri uhar fe@@ fa . ” Sha ci u “ hanma nagh ku dedoo man hanma iyua i vough kpaa ka Sha hen Ter u iwanger ve dugh , ve s@@ enen ye . ” Anmgbian Le@@ t@@ t shi yôô ér a z@@ aan M@@ akeranta u Mbak@@ ur@@ an Mba N@@ ingir Sha kua K@@ asev V@@ ev man M@@ akeranta u Anmgbianev Mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci kua K@@ asev V@@ ev la kwa har ken inyom hen gar u P@@ atter@@ son , sha er mba ve ze u kwa u hiihii la kpa shi ian ia lu i vea fatyô u hiden zan sha kwa har yô . Ny@@ ityô zayol i yange ia zua se vea ud@@ as@@ enda cii se fatyô u been a mi sha ikyev i or@@ fan@@ atindi tsema tsema u nan fe igbenda i ningir tindi ke ’ jime shin í y@@ amen ish@@ ô he ’ or u nan lu sha dis@@ a vough yô . 1 : 24 ; Y@@ ak . 1 : 2 , 3 ) Er Paulu fa ér anmgbianev nav mba ken F@@ ilipi kpa alaghga vea tagher a atsan a un tagher a mi la , kpa ishimawan na la ia taver ve ishima yô , a zua a ityôkyaa i ember a ve imôngo . Paulu kaa ér : “ D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera kua hanma inja i dang kpaa . Ken inyom ne , se lu umbur ku u Yesu sha iyange i T@@ om@@ at@@ aan , A@@ ip@@ or 3 , shighe u iyange ia m@@ ile yô . ( Genese 2 : 24 ; Mateu 19 : 4 - 6 ; Mbaheberu 13 : 4 ) M@@ y@@ av u nom yaven a kwase na la ka gbenda u ka ve tese ish@@ o@@ on man dooshima hen ayol a ve yô . Se cii se mba a ityôkyaa i ‘ hiden a ayol a ase ijime ’ hen mbatamen . 12 , 13 . ( a ) Kanyi ia fatyô u lun inja i kwagh u dondon sha u masetyô u i er ken msen u ikyav la ga ? U@@ pania mba ve yem ken T@@ ai@@ wan , ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la kpishi ve fatyô u kuren mbamgbe vev sha u tesen zwa Buter . “ Me ver atindi A@@ m ken atô ve je man shi Me nger a ken asema a ve kpaa . ” — Yeremia 31 : 33 . Ka se hen kwagh kpoghuloo ken makeranta . ( Pasalmi 1 : 3 ) Se mba se civir Yehova ne kpa se mba tagher a mbamtaver di vough er hanma orumace ugen kpa nan tagher a mi nahan . Man aluer se mba ikp@@ an i Yehova shi se mba shir@@ en un tom sha mimi yô , se zua a mbam@@ tsera mba nyi ? ‘ U@@ b@@ omb@@ au@@ angev vea lu sha ajiir kposo kposo . ’ I@@ sho@@ li@@ bo na ne vihi iky@@ ar@@ yan na vea Yehova gbe@@ ke@@ ke shinii ? Or@@ t@@ yom u Yehova dugh a apostoli Peteru ken ga@@ adi u H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa u Hi@@ ihii sha ivande ken inyom i 44 la yô , a kar a za “ hen ya u Maria , ngô u Yohane , u i yilan un er Marku la ; ior kohol her@@ egh kpishi , lu eren msen . ” — Aer . 12 : 1 - 12 . 4 : 4 ; Ef . Ka sha igbenda i nyi mgb@@ er u Iyoukura i ken zwa bu@@ ter u taver ga la , i lu iyua i i ne se sha u tesen se dooshima ? ( b ) Se er sha tindi u i we ken Mpase 18 : 4 la nena ? Or u In@@ tan@@ et yange ya un ishima , u se vande t@@ eren kwagh na la , kpa lu kwagh u er je la . Er se ye dyako i m@@ yen yô , ka he@@ gh@@ em se u ungwan kwagh ga . Tar ngu ngohol vegher u kpuaa tseegh ke ’ agee a iyange i du@@ ghun la cii . L@@ er@@ o@@ y ) , 9 / 15 Kanyi kwagh Yeremia yange na jighjigh a mi ve fatyô u yôôn ic@@ in@@ tan i Yehova vangertiôr nahana ? Shi ka e@@ ev mbu ka i er i shighe iv@@ u@@ e sha mi doo doo sha mlu u Kristu man Maria man “ us@@ ent ” la man mbatyomov man akaa agen man akaa a ken Bibilo shin akaa a mba@@ yi@@ ase a ken C@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x la . ( 2 Timoteu 4 : 3 , 4 , The Jerusalem Bible ) “ U@@ kwagh@@ hi@@ r ” mba shon mba se er kwagh se ter mbagenev kpuaa ne , mb@@ á v@@ í@@ h@@ í@@ n mlu u ke ’ jijingi , kpa mimi u Mkaanem ma Aôndo yô gem maan a maa , shi ve a uma u tsôron kpaa . ( 2 Mbakorinte 11 : 23 - 27 ) Nahan cii kpa , alaghga Paulu lu ôron kwagh u ayol a kpôô kpôô ga , kpa lu pasen er uma na jimin cii á tese ér un ngu Orkristu yô . ( b ) Ka aeren a dedoo a nyi Ese@@ ter yange lu a mini , man sha ci u nahan yô Yehova yar tom a na nena ? U se ember iky@@ ar@@ yan i tsôron vea Yehova yô , sar se na loho u dedoo jighjigh shi se lumun a akaa a mimi a Ruamabera a ôr la ser — ka Mkaanem ma Aôndo . S@@ aa se fa mbam@@ yen asev ve , se fatyô u mon@@ don iengem i Aôndo ye . ( 2 K@@ ron . Ieren i Kor@@ aki i gen@@ gese iyol la tese se nyi ? Aluer se umbur kwagh u yange er se sha kwa u hiihii la yô , kwagh ne una wase se se wa ago iyol . De henen sha akaa a u hen wer or shon nan hemba ikyar u la ga . Dooshima u Yehova la na yô , se mba a vangertiôr ser nyi ? Sha ityôkyaa ne yô , Paulu wa kwagh nahan ér : “ Umbur nen mbahemenev enev , ve mba ve ôr ne mkaanem ma Aôndo , ver nen ishima sha mkur u zende ve man shi kav nen jighjigh ve u nan kpaa . ” [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to peeji 13 la ] Lu u a kpe ve iyol sha ci u nyi ? Sha ci u Aôndo lumun ve shi jijingi na tema sha a ve . — 1 Pet . A@@ vur a Bibilo a a Er Kwagh u A@@ yange a M@@ ase@@ tyô yô 7 : ​ 5 - 7 ) Nahan kera kpiligh se iyol er hii ve Paulu taver Mbakristu asema sha mkaanem ma nger ve la ga . A nger ér : “ Lu nen a ish@@ u@@ ghun . . . , waan nen ayol a en kwagh sha kwaghfan cii , shi waan nen u@@ pasalmi man ats@@ am man gb@@ eren nen am@@ o a ken jijingi , su@@ ghun nen . ” ​ —⁠ K@@ ol . Ka sea henen Bibilo a or yô , se lôh@@ ô nan ser nana va kohol a tiônnongo imôngo . A kaa a ve ér , “ Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo M ngu u Icighan je . ” — 1 Peteru 1 : 16 . ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ; Mbaefese 5 : 23 ) Kpa u lun ityough ki tsombor ka u eren kwagh sha nom - or ga . ( 2 ) Aluer u ngu dondon aeren a ityô you agen yô , aa wa u a wa sha ikyev i u@@ jijingi mban@@ aa ? Ne he@@ mb@@ am ônov cii man m te ave van@@ ger a ven kpaa . Nahan se mba eren sha tindi u Yesu wa se la , se mba cie mbaihyomov asev ga kpa se mba eren msen sha ci ve . A doo u nana ker ma gbenda u dedoo u sôron angev mbu shon ga he ? Or@@ jir u V@@ esen tôndo zwa a vese ér iyange na ia lu i timin mba ve cie Aôndo ga mbara tseegh . Nahan kpa , mbamtaver mba ken tom u yemen za pasen kwagh ken tar ugen la . Doo@@ m kpishi er m lu ken nongo u Mbakristu mba fan kwagh , mba ve eren a ior kundu kundu shi ve tesen ve dooshima shi ve t@@ angen ayol a ve ga nahan . 12 : 9 – 11 — Er nan ve lu M@@ iri@@ am tseegh í haa un im@@ ande i@@ yo@@ loo ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 3 , 1@@ 20 C@@ ar@@ ol@@ ine za hi@@ di va nyer yô , Be@@ t@@ ty kaa a na ér , un lôh@@ ô kasev mba ve ye kwagh imôngo la ér un ngu teman imôngo vea Mbashiada mba Yehova . 26 : 5@@ 2 - 55 ) Nahan kpa , ter ve Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di , or u ken k@@ we u M@@ an@@ ase la va saa ku , a wan u nomso shio . 34 : 15 , 16 ) Aluer se mba nengen sha anmgbianev asev mba@@ beenyol mbara sha gbashima yô , se lu tesen ve ser se ta ve kera ga . ( 2 Mbat@@ esalonika 3 : 2 ) A fatyô u ôron nahan sha kwagh u mimi kpaa . Peteru yange nôngo gb@@ ev kpa de u yevese ga nena ? Cii man H@@ en@@ o hii u ôron kwaghôron u Pro@@ feti yô , fa je ér a kar jighjigh na kua ishimataver na kpaa . Nahan sha iwasen i Yehova yô , m de ta@@ av u maan . ( Mbaromanu 8 : ​ 19 - 21 ) Se kav inja i mkaanem ma apostoli Yohane man apostoli Paulu ne nena ? AT@@ IN@@ E@@ A@@ K@@ A@@ A A I GB@@ ER@@ EN H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E YÔ Ka Yehova Aôndo , un u a lu Or@@ hiin tsombor la a lu a kwaghwan u hemban doon cii , u a tese mbamaren er vea y@@ ese ônov vev ye . Er se cii se vande fan nahan , mbamkombo mba taver se asema kpishi . ( Heb . ( Habak@@ u 1 : 5 - 11 ) Kpa yange i tsengaôron kwagh@@ ts@@ eren ne tsuaa sha ayange a Yesaia la anyom kar ke ’ ijime hemba deri môm . U@@ L@@ I 6 ( zwa I@@ gb@@ o ) Ka nyi akaa i hembe gban ior kpishi ishima ny@@ ian@@ a ? ( Or@@ pa . 12 : 1 ) Aluer mbayev hen u eren tom kpoghuloo , shi mba eren ityom i hen ya , i i kom sha anyom a ve man tahav vev yô , ka kwaghbo ga . ( U@@ k@@ we . I@@ L@@ ES@@ A 2 ( zwa Buter ) ( Ôr Aerenakaa 16 : 14 , 15 ; Mbafilipi 4 : 15 - 18 . ) ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Gba u noov vea hemen hen uya vev . • Ka sha nyi gbenda P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la ve hen kwagh sha ikyev i apostoli Paulu ? 5 : 19 ) Ken hanma ve@@ gh@@ er@@ tar u se lu cii kpa , aluer se tôô ma i@@ pi@@ pa@@ abaver se ôr yô , se kav er i lu hemban eren ts@@ wam man i@@ pi@@ la hen shighe wase ne yô . ( b ) Yange i taver Yosua ishima nena ? Ka sea tile sha mimi yô , kwagh ne a wase se se ta ikyaa a hemen u Yehova sha ci u á doo se ishima shi se tese ser Satan ka or u aiegh . Yesu kpe ka tse ayange atar yô , Yehova nder un shin ku hide lu uma ken jijingi , shighe kom yô , a k@@ ôndo sha . Yehova una na mbacivir un cii injar , “ Or@@ yuda ” la man “ iorov pue ” mbara cii , nahan a soo ér ve cii ve kuran atindi na shi ve za hemen u tilen sha mimi . Er mbahenen nav kpishi tôô ér Yesu ngu ôron kwagh u iyol man awambe kpôô kpôô yô , ve kaa ér : “ Kwaghôron ne ngu ican je ; ka an nana fatyô u veren ato sha mini ? ” Aluer u ker u lun ortamen anyom kar imôngo hegen man mba a na u ga kpa , za hemen u suur sha Yehova shi civir un saan saan . Doo se kpishi u fan er Yehova Aôndo , un u a gbe se la , a lan ij@@ ung@@ wen yase ga nahan . I zua a mkaanem ma i nger ken ivur i sha inyom i 20@@ 13 mara ken ivur Bibilo i han@@ a , man u nenge wer ma a taver we ishima nena ? Nahan i fatyô u tesen in@@ umbe i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la ken u@@ ger@@ i mba kuman 8@@ 0 ken hanma sev mbu yange a̱ ver cii ! Nahan cii kpa , ishima gema nyian ve sha akaa agen . ( 1 Yoh . 5 : 19 ) Sha nahan yô , er nongo u Kristu u sha derianyom u hiihii la lu a an@@ za@@ aior ker kposo kposo , er Mbaefese mba lun ikp@@ an man kasev Mbag@@ rika mba tagher tagher man nomso@@ mbaiorov mba ken Yuda mba@@ fan takerada kua mba ve vande lun mba civir ak@@ ombo la , kpa ve lu ken mzough yô , kwagh ne yange una lu er ka ivande nahan . — Aer . Gadia ma ka uma je hen mba ve zough a ma yô , ma ve iyol ve cii a mkpeyol je . ” Nahan i ver ishima ér ung@@ ô deri ve mar ônov 8@@ 0 . E@@ i , sha ci u Yehova ôr mkaanem ma ta@@ ver@@ shima ne , ér : “ Ka dooshima a s@@ ar@@ em ye , ka nagh ga ; man mfe u fan Aôndo kpaa hemban doon a ini@@ av mbi nan@@ den . ” Se mba mba@@ asorabo ; se cii se mba tsu@@ m . ( b ) Davidi yange nengen iti i Aôndo nena ? A za hemen wener : “ Aluer wea ker un [ mkav ] er az@@ ur@@ fa nahan , man wea ker un er akaa a injaa a i yer yô , ” . . . Yange lu a iwuese ga , nahan hingir u “ mor@@ on iyol , ” tsô gba l@@ ahan hemen u Aôndo . Yesu kaa a mbadondon nav wener : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” Gba kpee u se kange ishima ser se kura tindi u Aôndo a we sha kwagh u awambe la . • Ka mlu u ken hemen u nyi a lu keghen ior mba ve kighir ior i Aôndo laa ? Mba suen zege@@ tom ne sha inyaregh ki ior ve eren iyua a mi sha asema a ve la . Kpa kwagh u ve er la lu ieren i ic@@ u@@ ghu@@ gh . “ Maa [ Paulu ] gba pasen ken u@@ shin@@ ago@@ ge ér Yesu ka Wan u Aôndo . ” ( Aer . A shi nan kpa Maria lu henen ér Yesu ngu k@@ ôn@@ don yemen sha nahan una kera nenge a na ga , ka nahan ve soo u ku@@ ven un ye . Yange mgb@@ ôghom u Mbaiserael vea hii u ngohol Tar u Ity@@ endezwa . ( Mbaromanu 10 : 13 , 14 , 17 ) Ka ve vea tsua ayol a ve u ngohol loho ne shin vendan u ngohol ú ye . Kwagh ne kpiligh ter u wan ne iyol kpen kpen , kpa ka mbayev ume ve nengen a amba a foto ne kpa ve bu@@ ghun mbamaren vev zwa ga ? Alaghga ú fa ape ú ker ve ú zua a mbam@@ lumun sha mbampin ou mbara ga . I@@ orov 14@@ 4,000 mba i tsough ve la vea tema tor sha shi vea lu upristi man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ken Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la . ( Mpa . I@@ J@@ I@@ I@@ R I I Y@@ ER É@@ R TI@@ M@@ E@@ S S@@ Q@@ U@@ AR@@ E , I L@@ U H@@ EN V@@ E@@ G@@ H@@ ER U G@@ A@@ R U N@@ E@@ W Y@@ OR@@ K , U I Y@@ ER É@@ R M@@ AN@@ H@@ AT@@ T@@ AN L@@ A U@@ P@@ AN@@ I@@ A Lu kwagh u nom u ng@@ ôm a lumun Orshiada u Yehova nana lu hen ya na ga ! Akaa a i nger ken takerada u Yobu ne ka akaa a a er ken atô u anyom 1@@ 40 , hii ken inyom i 1@@ 6@@ 5@@ 7 zan zan 14@@ 7@@ 3 Cii man Shighe u Yesu la . Ga@@ yô shighe u hemen u As@@ a zu@@ lum u ku@@ usu la , ior hide maa ajiir a ta@@ ven sha ne her , nahan i kera vihi a ga zan zan wan na Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati va mase vihin a . ​ —⁠ 1 Utor 15 : 14 ; 2 K@@ ron . • Hii nan ve mbatomov mba Aôndo ve lu ken mk@@ or man ken Be@@ me ? Sha nahan yô jighjigh u nan u Aberaham kera lu kwagh u henen a hen ga , nahan í shi í tôndo zwa a na ér akuraior cii aa zua a iveren ken tsombor na . Mba eren p@@ ati shin mba nenge iny@@ um kpaa ga . Doo u ashighe agen se lôh@@ ô ve ve due kwaghpasen a vese . • Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu ôr kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku man i uma u tsôron shin tar var var nena ? Nahan m pine un mer me fa una lu Orshiada u Yehova yô . ( Pasalmi 2 : 2 , 3 ; Aerenakaa 4 : 25 , 26 ) Nenge ase yô , á kaa wener u@@ tor mba tar ne vea zua zwa sha u henen akaa num sha Yehova , Or@@ gban u tar jimin cii , man Yesu Kristu , un u á shigh un mkurem , á ver un Tor la . ( Aerenakaa 8 : 34 - 36 ) Ken masejime yô , Peteru kaa a Kor@@ ne@@ li@@ u man A@@ tô@@ at@@ yev ag@@ enegh wener “ or u nan cie [ Aôndo ] , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan ” shi a kaa wener an@@ ti@@ or u nan ne jighjigh ken Yesu Kristu yô , á de nan asorabo a nan cii . D@@ as@@ enda mbara mba zough An@@ t@@ ôn@@ i@@ o a ici@@ gh ki i yer ér ko@@ ke@@ in la yô , maa ve kôr a mi gbidyen un je . U tesen ikyav yô , aluer nom soo u fan inyaregh ki kwase na a vihin sha an@@ ka@@ am mba kiriki kpaa la keng keng yô , kwagh ne tese ér gbenda u kwase na a vihin inyaregh la shi un . U tesen kwagh u a har sha Bibilo tseegh la inja na ér nyi ? Tor ne shi zenden ‘ sha ci u ishima i le@@ gh@@ legh . ’ 1@@ 45 : 18 ; Heb . 13 : 5 ) Sha nahan yô , zum u u lu tesen nan ikyo i wan yô , taver nan ishima wer Aôndo fa shi wuese er mimi a doo nan ishima shi nan lu nôngon kpoghuloo ér nana sue mcivir u mimi yô . — F@@ il . U se fan ser Yehova we mbag@@ anden ikyo la ka kwagh u taver se ishima kpen kpen ! Kwagh u A He@@ mbe Do@@ on A u Pas@@ en M@@ lu U Kwa@@ v@@ aôndo Yô Akaa at@@ aan agen la di ôr kwagh u tar u he u Aôndo una va a mi la . Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba ken E@@ fese washika ér : “ K@@ era ka awambe man inyam se lu nôngon ityav a ve ga , kpa ka . . . u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ” M@@ sen una wase ú u seer taver isharen you i civir Aôndo la nena ? Ve doo Yesu ishima sha ci u mba ne Aôndo “ nagh ku iwuese gbem sha a Na , ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti Na ken igbar je la , ” di er Yesu kpa yange pase iti i Aôndo shighe u lu shin tar la nahan . — Mbaheberu 13 : 15 . He@@ mba doon u se tese ve u gbidyen kwar sha akaawan a ken Bibilo sha er vea mase tsuan gbenda u vea er kwagh ayol a ve yô . Kwagh hemba gban se sha m@@ doom ma nongo u Aôndo . Se kpishi se vande tagher a mbam@@ gem mban shin se va tagher a mi ken hemen . Er lu sha shighe u M@@ ika la nahan , kape ainge kpa ior kpishi ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo je la . I@@ jiir yase i civir Aôndo ne ka iyua i doon tsung , i Yehova a ne se yô . Mba@@ apostoli mba ken Yerusalem mba ongo ér Mb@@ as@@ am@@ aria lumun kwaghôron u Aôndo yô , ve tindi Peteru man Yohane hen a ve . Yô , time ase sha igbenda i myer it@@ ian i zuan a mk@@ om ken Bibilo , i̱ ị lu Mkaanem ma Aôndo la . Aluer or nan ngu henen zwa u he yô , ka hange hange u nana lamen zwa shon sha er a var nan yô . ( Or@@ pasenkwagh 1 : 2 , 3 ) I nger ishember i “ gbil@@ in@@ kwagh ” man i “ shin tar ” la ac@@ in imôngo ken takerada u Or@@ pasenkwagh . ( Yohane 1 : 41 ) Kwagh u vesen u a ne ve se eren tom u geman ior hingir mbahenen yô , ka m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la . Kwagh er Solomon vihi ts@@ ôô , gadia lu un je vande ngeren mkaanem man ye , wener : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” — Anzaakaa 27 : 11 . Nahan mbamaren vea er nan ve a lu mbayev vev ican u lamen a ve ga ? Inja i kwagh ne yô lu u a kera zua a iji@@ r@@ ôron i mimi ga je la . ( Luka 8 : 1 ) Yange tese ve tom u pasen kwagh shi hemen ve sha u pasen kwagh shi tesen , nahan a ver ve ikyav i dedoo i vea dondo yô . Se mba a iwuese kpishi sha ci u gb@@ end@@ atesen u Yehova á ne sha ikyev i Mkaanem nam kua icighan jijingi la ! Ma or ngu a tahav jighilii mbu sôron mzeyol u tar nee ? ( b ) Se kav Yesu nena ? Sha kwagh u Yohane 6 : 44 a ôr la yô , ka unô vea lu mba@@ y@@ an@@ dyako a Yesu imôngo ? GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Mba ker ken inyom i 19@@ 8@@ 8 yô , m zua a Or@@ bu@@ d@@ d@@ h@@ a ugen , u taver mo ishima ér m ôr Bibilo yô . Nyian ne , S@@ ab@@ ina kera ngu di an@@ can - kwase u eren tom sha ican kp@@ ii a iember shio ga . Se na mba@@ beenyol mba ke ’ tiônnongo mbara icivir nena ? Aluer kwaghwan wase har sha atindiakaa a ken Bibilo yô , kwaghwan shon una doo shi una fatyô u lun or u nan ongo un la a iwasen gbem sha won kpaa . Shi kwaghôron u profeti ne ngu kaan ér , angev mbu iyol@@ been mbu ka mbu na or nan kun@@ den iyol t@@ ì@@ v - t@@ ì@@ v i yer ér Al@@ z@@ he@@ im@@ er la mb@@ ua kera lu ga , shin ian@@ g@@ ev mbi sha ik@@ u@@ he , shin im@@ or i sha iyol , shin ian@@ g@@ ev mbi a@@ sh@@ ee — mbi mba@@ beenyol ve gbe yum la cii mb@@ ia kera lu je ga . Hanma shighe u ian i dugh cii yô , se pasen nen nomso mba ve yaren hen ijiir i tom i môm a vese la kwagh , shi se lamen a noov mba nan jighjigh ga , mba kasev vev ve lu ken tiônnongo la kpaa . ( Marku 12 : 41 - 44 ) Aluer i tôô iyua i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la i kar sha iyua i mbagen er yô , i gba iky@@ egh ga , kpa , Yesu fa wener iyua i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol er sha gbashima , sha u civir Aôndo la lu Ter na u sha zege@@ kwagh . Hii shighe u i@@ gbe@@ tar je zan zan nyian , kwagh u mkpeyol u uumace gba Yesu ishima kpen kpen . Yon@@ at@@ an yange eren kwagh a ter na nena ? Nahan aluer se mba a ishimaveren i yemen sha shin lun shin tar kpa , kwagh u “ mnder u hiihii ” la gba se ishima tsung . G@@ ati Ken kwaghôron u hiihii u Mose ôr Mbaiserael la , á pase akaa agen a ve tagher a mi ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la vighe vighe — hemban je yô , akaa a aa wase ve er ve lu kohol iyol u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la yô . A sember kaan ér : “ Ken anyom a at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin a a kar hii shighe u m hii henen Bibilo la je , iky@@ ar@@ yan yam a Yehova seer a seer . Yange ve lu tagher a ma mk@@ ighir ugen shin ve lu ken mci@@ e shin ve lu dedoo ga , gayô ve lu nôngon a ma zayol ugen shinii ? Sha kpôô yô , ngu “ tsu@@ ghun tar cii . ” ( Heb . 12 : 17 ) Aluer se gbidye kwar sha mbampin mban yô , á wase se u ‘ ny@@ a@@ ghen kwagh u a lu u ifer la ’ geman ‘ v@@ aren a kwagh u dedoo . ’ ( Rom . Or@@ gen u ngeren ityakerada , u i yer un ér St@@ an G@@ u@@ th@@ ri@@ e yô , kaa ér : “ Han@@ ma@@ or nôngo u lun a mhen u nan sha kwagh u or u [ Yesu ] a lu yô . Shighe u mbayev mba ve lu a kuma makeranta ga mbara ka vea lu a̱ fa u ôron man u ngeren ga la je tsô maa mbamaren mbagenev ve taver ve ishima ér ve̱ “ ngeren akaa ” a ve ongo ke ’ mbamkombo la shin inya . Sha mnenge u mba@@ fan@@ takerada mban yô , Yuda lu or u eren g@@ wa@@ ikyaa , sha ci u ve s@@ enge ér Yuda lu apostoli u hemba fan Yesu , nahan a nenge Yesu mk@@ er sha ci u Yesu kaa a na ér a er nahan yô . Kwagh u mbakp@@ enev vea hide a lu uma la lu mbahenen mba Yesu kwagh u he ga ; yange i hii u nd@@ eren ior cii man i mar ve ye . Nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ ul@@ ai 1 , 199@@ 6 , peeji 14 - 24 . Kpa ve palegh aeren a aa vihi Yehova ishima la . Kanyi ia wase se ve se za hemen u lun mba Yehova a fe se ér se mba mba n@@ av@@ a ? “ Mba eren a tartor u Sha sha i@@ go@@ s@@ or ; mba@@ eren kwagh sha i@@ go@@ s@@ or kpaa mba ngohol u sha agee . ” — M@@ AT@@ E@@ U 11 : 12 . ( Heb . 10 : 1 - 4 ) A fatyô u den ior asorabo a ve nena ? Un man Saulu cii ve lu a mnenge u Yehova ga . Nahan kpa , ka akaa ne tseegh yange na ve Yesu lu Or@@ tesen u hemban ga . Tsô , a gba henen ér ityôkyaa kpa ngi i lun or u civir Yehova ga . Kpa mba ve lu “ iyôngo igen ” la di ye ? — Yoh . 10 : 16 . Anyom nga kar er 1@@ ,@@ 20@@ 0 nahan yô , orgen u i yilan un ér W@@ il@@ liam T@@ y@@ nd@@ al@@ e la hii u geman Bibilo i ken zwa Heberu man zwa Grika la ken zwa Buter . A kaa a or@@ fan@@ takerada ugen ér : “ Aluer Aôndo kur@@ am yô , anyom a kar kpishi ga tsô me nôngo wanye u k@@ ahan sule je kpa nana fa Ruamabera a hemba u . ” Aluer gomoti ngu a ior mba a hemen ve ga nahan , shi ka gomoti kpa ? Mkaanem ma Paulu man ma lu kwaghwan hen a vese : “ S@@ é wa nen ayol a ase ikyo , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Ka cii ijiir i i er kwagh nahan ken Bibilo je la . Er se fe shighe man ih@@ wa i mkur una va jighilii ga yô , kwagh ne wasen se u tesen er ishima i lu se ker la . Davidi yange zamber a Yehova ér a yima un sha ikyev i mbaihyomov nav , shi a̱ he@@ e ve sha ci u af@@ er a ve . Ú hen wer mpin u Yesu yange pine mbamaren nav ér : “ Er nan man ne keren Mo ? ” la tese ér Yesu lu nyi wan@@ a ? Ve venda hemen u Aôndo ér vea hemen ayol a ve , kpa sha mimi yô ve hingir u lun a lu sha ikyev i Diabolo . — Genese 3 : 1 - 6 ; Mpase 12 : 9 . Gadia Bibilo ta icin ér vea ya imba ican ne . — 1 Mbakorinte 7 : 28 . H@@ ôn u Satan ugen yô ka akaa a mba@@ im@@ ev a nga a lu inja er nga a kwaghbo ker ga la . F@@ o@@ to u a lu sha ne : Anmgbian F@@ ro@@ st ( ngu ken iy@@ an ) kua mbagenev mba yange ve za zende vea Anmgbian K@@ nor@@ r ( ngu ken im@@ ese ) la ; foto u ken iy@@ an : Se za me@@ m@@ yol ken tar u Su@@ wi@@ z@@ al@@ an ken inyom i 19@@ 5@@ 2 [ F@@ o@@ to u sha peeji 20 la ] “ U nan fetyô u lumun kwagh ne yô , nana̱ lumun . ” — M@@ AT@@ T . “ Ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga . ” Kwagh u ve lu ôron ne lu shami . I@@ ny@@ on i i er kwagh u i ken injakwagh ne la tile sha ityough ki mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve keren kwaghyan u ken jijingi man m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol kua mk@@ or ken tiônnongo u Kristu la . — Nenge Ese@@ kiel 17 : 23 . Umbur wer , Aberaham yange ver ishima na sha “ gar u a lu a im@@ aagh ” la . ( Heb . Shin er i ter ishember i Armag@@ e@@ don ne ken Bibilo ijiir i môm tseegh nahan kpa , gbenda u í ôr kwagh u ishember ne ken takerada u Mpase la tese wang ér Armag@@ e@@ don una bende a hanma or shin tar . U nenge wer m@@ doo u u doo Aôndo ishima la una wase u nena ? Yosua wa Mbaiserael kwagh ér ve ‘ cia TER , ve er Un tom ’ E@@ ̱r Habak@@ u a seer kaven awashima u Yehova yô , ishimaverenkeghen na seer taver a taver . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) We kpa Yehova soo u veren we doo doo . “ Eren Nen M@@ sen G@@ bem ” Cii man i mar Yeremia yô , Yehova , Aôndo u mimi la tsua un ér a lu profeti u tan ior nav icin er ve lu eren ishima i Aôndo ga yô . Kwaghôron u profeti u ken Bibilo pase se or shon . Mb@@ an@@ ah@@ an@@ tar mban mba nahan tar kaan ér : “ Ity@@ endezwa i m - ande Na ngi han@@ a ? Ngeren ne pase se wang er i hii ve i gbe u se umbur ku u Yesu yô . 5 : 14 - 16 ) Sha nahan yô , se fatyô u pasen Aôndo asorabo a ase , s@@ ônon un ser a de se asorabo shon , shi se kera kimbir eren kwaghbo la ga . Ka gbe sha K@@ it@@ ty yô , a kaa vangertiôr ér , “ M ngu môm ken Mbashiada mba Yehova , man ka Bibilo i tesen mo er me civir Aôndo shi me lu a inja i dedoo ye . ” Mayange je ú vaa af@@ an@@ yô ga cii . Ka a ôr kwagh sha ikyav a ter pue ken Bibilo yô , i tese ér kwagh u i lu ôron la ngu jimin . T@@ ur@@ ku Kwase nana fatyô u maan ya u nan nena ? ( Mbaheberu 11 : 6 ) Ka hange hange u nan ini@@ av mbi dedoo shi ka kwagh u doon kpaa , kpa kwagh u Yehova a hembe soon cii yô ka u se waan atindi a na ikyo sha ci u a doo se ishima . — Anzaakaa 3 : 1 , 2 . Se fatyô u henen kwagh ken kwagh u Yehova ôr a Mose man akaa a yange za hemen la . Yehova yange pase Ese@@ kiel ér ior mba eren akaa a hông@@ or@@ ough myer , a kaa a na ér : “ Wan u or , u nenge kwagh u mbatamen mba ya u Iserael ve lu eren ken ime , hanma or ken iyou i ie@@ ev mbi nan la kpa ? Satan hemen nom man kwase u hiihii la gbenda ve venda hemen u Aôndo , ve gema ve tsua u lun sha tse@@ ene@@ ke ve . Ka mlu u nyi nahan se lu ker sha ayange nee , man gba u se er nyi kwagh@@ a ? Or u nan ye iyol Y@@ am , shi nan me awambe A@@ m yô , nan ngu a uma u tsôron ; Me nder nan sha iyange i masetyô . ” — Yohane 6 : 5@@ 3 , 5@@ 4 . Shi ú ôr er ior wuese Yehova Aôndo shi ve dondo kwaghwan na yô . I@@ ca i gbe ga yô , Jo@@ di hii u zan mbamkombo ken Iyou i Tartor . Pro@@ feti la kaa sha ishimataver ér : “ Me tile sha ijiir yam i kuran , me lu sha iyou i ta@@ ven g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , me kenger sha u me fa kwagh u Una ka@@ am yô , man kwagh u me gema me kaa sha mh@@ una wam yô . ” ( Mateu 5 : 28 ) N@@ om shin kwase ka nana y@@ av a orgen yô , nan er kwaghbo u vihin ivaa i nan la , man ka kwagh u Bibilo kpa i ôr ér ka ityôkyaa i p@@ aven ivaa je ne . Or@@ pasalmi Davidi yange wa icam kaa ér : “ U doom ishima tsung je , T@@ ER@@ E , We u U lu agee am ” ne ! ( Ps . ( zwa Buter ) u J@@ ul@@ ai 20@@ 11 , peeji 24 - 27 ; Awa@@ ke ! ( zwa Buter ) u A@@ gu@@ su@@ tu 20@@ 11 , peeji 10 - 13 ; Awa@@ ke ! Ikyav i môm yô ka ijende . Peteru ta a@@ kper@@ an ken ishima sha kwagh ne kpishi . Kpa a er nahan ga , a dondo ib@@ ume kwaghwan u mbak@@ ov na , mba vese a ve imôngo la . F@@ la@@ vi@@ a lumun mimi u hen ken Bibilo la , nahan i er un batisema . Aluer se gbidye kwar sha akav a mba civir Aôndo sha mimi , mba tsuaa man mba hegen yô , ishima ia hemba taver se u zan ken hemen , se kera gema ashe ken ijime ga . 41 : 13 ; 4@@ 9 : 15 . Kwagh ne tese ér a va fe@@ ese mba i shigh ve mkurem la a yem a mi Sh@@ aa ? • U se eren mbamsen kpoghuloo la una wase se shighe u se tagher a atsan nena ? ( Mbaefese 6 : 18 ) M@@ sen ka a taver ikyar i se ye vea Aôndo la shi a wase se se lu tse@@ vaa kpaa . A@@ i@@ e ugen u Satan a lu eren doo doo yô ka un ne — ngu tsu@@ ghun ior ér kwagh wase doo Yehova ishima ga , shi Yehova nengen ér se gba kwagh sha ishigh nagh ga . Kape kwagh yange er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbagenev sha shighe u mbaapostoli je la . Su@@ ur sha Yehova , Aôndo u “ Ashighe man A@@ an ” Maa se tee iy@@ agh y@@ ase@@ gh ki ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la . ” ( Yohane 16 : 12 ) Yesu kighir mbadondon un ga , kpa gema taver ve asema ér ve “ nôngo ” kwagh kpoghuloo . Nahan hii shighe la je , hanma or u i mar nan yô , nan fa ér yange nana kpe keng . Sha nahan yô , ior kpishi ka ve saa pinen ér : ‘ Ka nyi ka i er se shighe u se kpe laa ? ( 1 Yohane 5 : 19 ) Hi@@ ihii yô , doo u nana fa ér gba u a kura nan shi nana lumun ér i kura nan kpaa . Apostoli Paulu yange kaa wener : “ Awa@@ mbe a an@@ om@@ ab@@ ua man iv@@ o aa fatyô u tôôn asorabo kera je ga . ” ( Heb . Ior mba ken A@@ fri@@ ka man ityar igen kpishi na jighjigh ér , aluer i dondo aeren a ity@@ ôô ne ga yô , a doo u@@ jijingi mba uter mbat@@ sev ga . Ka sea ngohol tsaha u Yehova a ne se sha ikyev i mbatamen mba ken Kristu la yô , se lu sha gbenda u uma her . — Anz . U fatyô u ôron m@@ tom mara been ken atô u min@@ iti 15 zan zan 20 , nahan a kpiligh we iyol u nengen ér mkaanem ma Yesu mara ma taver u kaven ga , kpa ma gem ma lu a tahav kpishi yô . ( K@@ ol . 1 : 15 ) Aluer se mba dondon Kristu ijime yô , se hemba kporom ikyua a Yehova . Mb@@ ap@@ er@@ shia kpishi gema hingir mb@@ any@@ ôron Mbayuda , sha ci u ve lu henen ér ka er Aôndo a lu veren Mbayuda ve i gem tindi u i wa ér i tim ve kera la ye . Mic@@ ha@@ el kaa ér : “ I@@ wer kpuaa ken ijime , kwase wam , Maria , nenge a foto ugen u m ko@@ so sha K@@ ô@@ m@@ pu@@ ta wase yô , maa pin@@ em kwagh sha mi . ( Ôr Mbaromanu 14 : 17 . ) Ka u henen a hen ga , ishim@@ avi@@ h@@ in i Davidi la gema hingir un kunya man ah@@ enge a van fese je . ▪ Ka I@@ jiir Y@@ ase i C@@ i@@ vi@@ r Aôndo J@@ e Ne Nahan A@@ my er nyi ? Anmgbian ugen ken tar u Jam@@ an@@ i nger wener : “ Hanma shighe u ka mea ungwa abaver yô — ityav mbi nôngon man tar - t@@ enger man i@@ pi@@ la kua m@@ vihi u i lu vihin tar wase ne — cii ngu a tes@@ em wang e̱r mkur a hembe mgb@@ ôghom cii yô . ” Anmgbian wase ne maa bugh Bibilo gba nan ve mbam@@ lumun sha mbampin vev mbara . Aluer mea er iyenge ve kpaa , ma ve hembe wa@@ ar@@ a@@ wa . ” ( Ps . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Shighe u m lu iyev la , tsombor wam ngô@@ ôr m@@ ough@@ on t@@ w@@ ev ga . Hen shighe ne , m sember henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Kpa Yosev nôngo o@@ s@@ ough , yevese yem kera . Yange tôôn mfe na cii sho@@ gh@@ or ve inya ér i̱ hu@@ la ve iyol i̱ k@@ ondo kp@@ ú@@ l@@ o ga . Gba u gbenda u henen sha kwagh u ú lu sha inja yô , ua c@@ imin a c@@ imin ga . Nahan kpa de ga , gema lumun u eren tom u taver u i wa un sha ikyev ér a ngohol “ ag@@ ar a vesen a lun a u@@ g@@ ir , ” a a lu ken ajiir a i@@ w@@ oo@@ gh ken tar u Yuda , ape Mba@@ an@@ aki mba ve lu ak@@ ô@@ r@@ aior lu la . Ken inyom i 19@@ 8@@ 9 la i due a a@@ gbaa a kwagh@@ ngeren a i yilan ér “ Y@@ oung People As@@ k . . . ” la kuma er 20@@ 0 nahan ken Awa@@ ke ! Ve hingir a ibo i ak@@ ombo a civir man dang u eren man mk@@ ighir u mba ibanave man asorabo a vihin tsung la ! ( Mpase 17 : 16 , 17 ) Vea na ve mk@@ or gbem sha won ga . Mbamaren vea wase ônov vev u tsuan akaa a aa na ve msaanyol nena ? ( 1 Yohane 2 : 1 , 2 ) Sha kpôô yô , se mba a iember ser ior mba ve ne ip@@ aa la jighjigh cii vea fatyô u lun ken mlu u dedoo vea Yehova , shi lun a ishimaveren i uma u lun a kighir shio ken tar u he u a t@@ endezwa la kpaa . D@@ on Ad@@ am@@ s , u yange va shin Betel ken inyom i 19@@ 43 la , pase ér ka anmgbianev mba ve hemen u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mbagenev mba uta@@ an mbara ve kohol ve lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine Tom la ye , man kô@@ m@@ ati@@ i ne nengen ér u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba uta@@ an mbara er tom ken mzough . 37 : 23 - 28 ; 42 : 21 ) Yosev yange undu jighjigh na u nan sha ci u kwaghbo u vihin tsung u er un laa ? Bibilo kaa ér : “ Ity@@ ough ki kwase . . . ka nom . ” * Kpa , akaa a perapera a Aôndo a yange i pase ken Tindi la yange taver yum shi y@@ uh@@ wa ior ikyav yum , je wa a wa ior ken uiky@@ angen , gema yange ve u ember , er ior kpishi nyian ve s@@ enge nah@@ an@@ aa ? Yehova pine un ér : “ Kanyi u eren he@@ ene ? ” Nahan doo u mayange se hen ser se gande u gban ken imeen ga . Bibilo shi wa se kwagh u doon tsung u tesen se er i doo u se luun a mbagenev yô . Ikyav i tesen yô , shighe u se lu tsuan iky@@ ondo i iv@@ es@@ egh shin iky@@ ondo i se h@@ ua se za kasua a mi kpaa , doo u hanma shighe yô iyol@@ wu@@ h@@ an yase ia tese ér se mba “ mba cian Aôndo . ” ( 1 Tim . Mayange iliam shin ieren i mbagenev i de mgbegh@@ an se u den u icivir Aôndo sha gbashima ga . Ka an yange nan hii aie u eren@@ e , man lu sha ci u nyi ? Ve cii ve lu ci@@ v@@ in ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu — kpa mba@@ awashima vev lu kwagh môm ga . S@@ aa se kar se yem ijiir igen keng ve , se za fa kwagh u ve lu eren la ye . U dondon hemen u Mkaanem ma Aôndo la ka a na se ishimataver i se fatyô u wan ishima a am@@ een yô . • Aluer or pine se er i hii ve Aôndo a ne ican i yan ian yô , se kaa a nan ser nyi ? Mba ve lu nôngon a mbamzeyol mba ken ivese la vea seer zuan a ishimataver sha u timen sha ngeren mba sha kwagh u iv@@ es@@ egh mba ve lu ken Iyoukura ( zwa Buter ) i Se@@ te@@ mba 15 , 200@@ 3 man Awa@@ ke ! “ Hen shighe u taver tsung , u se lu zungwen ne , m sôn Yehova mer a wase tsombor wam sha er se per atindi a na ga yô . Shi nenge ikyav i Aberaham la yôô . Man kape lu kpaa je la ! Nyian ne ior mbagenev mba a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u a lu “ idya ” jim jim yô . “ A fa mba ve suur sha a Na yô . ” — N@@ ah . 1 : 7 ; Aer . Ashighe agen ka se tsua u eren kwagh er imoshima yase i tese se la . ▪ Ú er nan ve ú wase wan wou u lu hi@@ an a hi@@ a la una vi@@ a una kuma u tagher ishigh a mbam@@ ta@@ ver@@ a ? la , i gema ú ken ijô 9@@ 5 . ( a ) Peteru kaa ér doo u noov vea eren a kasev vev sha icivir sha ci u nyi ? Er se zuan a inyaregh kpishi hanma shighe gayô , se hen u vihin inyaregh sha inja , nahan kwagh môm b@@ an@@ en se ga . I@@ j@@ ôr ng@@ i@@ la kpa shi Mba@@ fil@@ iti gba ayôôso sha mi . Nahan kpa agumaior ne venda . Gba u ne nenge ayol a en ner ne mba ak@@ ar . Nahan kpa , Ne@@ hem@@ ia fa er ve lu mbaihyomov vev her yô . ( Mpase 18 : 1 - 3 ) Shin er ve kua mba ve tu@@ ur ve ke ’ jime la ve lu tan num sha a vese nahan kpaa , se mba a ib@@ um@@ un ne nahan ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , i@@ kôr ia la@@ gh ki ga ; hanma zwa u ua mough ua hendan a we sha ijir kpaa , ú hemba u . 22 : 15 ) Shighe u kwagh a lu nahan yô , dondo ikyav i Yesu la . Sha hiihii la , ve lu a m@@ shi ga , shi gba u vea lu uma gbem sha won . Mbakristu mba eren kwagh akuma akuma nena ? Nyian ne , mba tu@@ nan ér Aôndo ngu ga , man mba nan jighjigh a ityesen i akaa cii gba duen ab@@ u tsô la , mba seer u samber a mba@@ aie mba ve har sha mbamhen mba kpe@@ egh man mba gbil@@ ini@@ gh yô . Yange i bugh af@@ ishi a bran@@ ci ken gar u Par@@ is , hen V@@ il@@ la G@@ u@@ ib@@ er@@ t . 14 : 13 , 19 . In@@ i@@ aav Mb@@ i Yange Mb@@ i Doo Aôndo Ishima Yô Doo u se time sha tom u vesen u Yesu a er sha u kuren awashima u Aôndo la sha ci u nyi ? Hen shighe la mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh kua mbap@@ er@@ apera cii vea ember bem u a lu bem jim jim la , gadia hanma shighe cii yô “ atindi a TER ” aa gb@@ aan ve ishima . 13 : 7 , 8 ; Heb . K@@ ura Nen Iky@@ um@@ u@@ ile i Aôndo Takerada u Mpase kaa ér Yesu una er kwagh ne shighe u una tema tor anyom dubu la . — Ôr Mpase 20 : 4 , 11 , 12 . ( Luka 22 : 28 - 30 ) Vea tema tor a Yesu imôngo ken Tartor na . — Luka 22 : 15 , 16 . M ER T@@ O@@ M P@@ AN@@ I@@ A K@@ EN I@@ C@@ I@@ L@@ E I T@@ A@@ S@@ M@@ AN@@ I@@ A Yange ic@@ egh ki i vande ôron ér k@@ ia va la ki karen yô Eliya maa kaa a Tor A@@ hab@@ a ér a̱ kohol Mbaiserael kua u@@ profeti mba Ba@@ al cii sha U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l . — 1 Utor 18 : 1 , 19 . Kanyi kwaghwan yange Mose wa Iserael zum u ve haa af@@ o shin U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i laa ? Shighe u i mar Davidi la anyom kar hegen hemba 3@@ 000 , je kpa ior umiliôn imôngo mba mbamlu vev ve lu kwagh@@ môm ga shi ve lu sha ajiir kposo kposo sha tar cii yô , mba ôron u@@ pasalmi mba Davidi ayange ayange ér vea zua a ishim@@ as@@ ur@@ un man ishimaverenkeghen . — 2 K@@ ron . 7 : 6 ; Ôr Pasalmi 34 : 7 , 8 ; 1@@ 39 : 2 - 8 ; A@@ mo . 6 : 5 . Kape kwagh wou a gbe Yehova man Wan na ishima vough je la . ( Luka 12 : 5 – 7 ) Mba@@ ats@@ ator mba henen kwagh u Yehova ga . Kanyi se umbur ve ia wase se u wan ishima a ic@@ an@@ aa ? Ka inja er gbenda u yange ve soo u sôron mzeyol ne doo nahan . Nahan yô , se cii se za nen hemen u keren icighan jijingi , sha u eren msen shi henen Ruamabera . Kwaghôron u profeti ne yange hii kuren shighe u as@@ ande a Mbayuda mba i yem a ve uiky@@ angen la hide ken Yuda ken inyom i 5@@ 37 Cii man Shighe u Yesu la . A@@ yange nga kar yô , ihyom ne va kôr E@@ no@@ ki , or u perapera u saa ku cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mase van la . Aluer se lumun ser jijingi ne a er tom ken uma wase yô , una ume ity@@ am@@ egh ken a@@ vese ki k@@ ia va mbagenev a mkpeyol shi k@@ ia va Aôndo a icivir yô . Nahan kpa , kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania la na ishimaveren i myom . Kpa gema hen ase sha er ishima ia lu Aberaham ker zum u Aôndo kaa a na ér : “ M@@ ough , zende tar ne cii , za kighir sha ili@@ hen i u man i@@ gb@@ anger i u , gadia nan Y@@ am we u ” la ! — Genese 13 : 17 . Ve ngô@@ ôr pu@@ un kwagh ga . U tesen ikyav yô , mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa a mba@@ yi@@ ase ker ah@@ ab@@ a ér ken ityav mbi Tar Cii mbi sha U@@ har mb@@ ira tseegh i wua ior kuma er m@@ iliôn 50 zan zan 60 nahan . * ( Daniel 2 : 44 ; 2 Peteru 3 : 13 ) Se er nyi ve se zua a mtsera ken ityendezwa i Aôndo laa ? Nahan se er kwagh u Yehova a tese se la , a̱ taver se nan nan kpaa . Kpa m zua a shighe u ôron i ga , sha ci u m ngee a akaa a eren ken makeranta kpishi . Kwagh lu nahan sha ci u Tindi u i na ve la tese ér gba u a nengen sha ats@@ an@@ aior , shi a de@@ en ior a an@@ z@@ ô a i ne ve yô . Tor Davidi yange kaa ér : “ N@@ gi@@ se m lu iyev , hegen m bee iyol , nahan kpaa , mayange m ngu a nenge i ta or@@ perapera kera ga , shin tsombor u nan kpaa u s@@ ônon kwaghyan ga . ” ( Ps . Sha kpôô yô , avur a Pasalmi 1@@ 45 agen la cii tese er Yehova ngu a er ieren ne yô , man er ior nav mba@@ jighjigh ka ve ven@@ gese erdoo na ne yô . ( Mpase 2 : 9 ) Nenge imba er mlu ve la yange kaha kposo a u mba ken La@@ od@@ ish@@ ia mba ve lu tan ave van@@ ger aa u@@ yôugh@@ yô@@ ugh mba taregh kpa sha mimi yô ve lu ken ican la ! Kpa ka hanma or u nan hii u henen Mkaanem ma Aôndo cii , Aôndo una lumun a nan ga . MB@@ A@@ H@@ EN@@ EN mba Yesu mbagenev uhar lu zan ken ang@@ ar ugen , u gba ica a Yerusalem kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 11 nahan yô . Ikyav i Yesu la tese noov ér , hemen u Orkristu u̱ de lu kwagh u eren a er mbagenev ican ga . ( Genese 39 : 23 ; Yosua 1 : 7 , 8 ; Yesaia 55 : 11 ) Shighe u ka sea tagher a mbaihyomov je kpa kape kwagh ne ngu a kure vough je ne . — Pasalmi 1@@ 12 : 1 – 3 ; 3 Yohane 2 . Tsô i za va a Davidi ér a va lu hen gar u Gi@@ be@@ a , a ku@@ h@@ wan Saulu it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough , gadia un fa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan kpishi . W@@ a ikyo : Mayange je shighe ne a de hingir we shighe u pasen kwase wou shin nom@@ ou mbam@@ shi nav ga . Hanma or ken tiônnongo cii nana hen sha aeren a nan , nahan nana nôngo u du@@ ghun aeren a bo la ken a nan kera . Aôndo kaa wener profeti Daniel , Or@@ he@@ beru , ka “ or u doon ishima tsung ” gadia ‘ hiden a iyol na ijime ’ sha ishigh nagh . SH@@ A iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 28 , inyom i 19@@ 6@@ 3 la , or@@ hemen u ior mba keren ér i na ve ian i eren akaa sha ishima ve ugen ken tar u Amerika , u i yilan un ér Mar@@ t@@ in Lu@@ ther King , J@@ r . la , ôr ishember igen ken kwaghôron na u a ze g@@ wa yum la , ér “ M ngu a ishimaverenkeghen . ” Or@@ tamen u sôron atôônanongo la kaa ér : “ Ior mba hen ijiir la yange ve ngô@@ ôr fan se man ityakerada i se naan ve la ga . ( Anzaakaa 31 : 23 ) Inja na yô ka or u nan kom shi nan lu a mimi iyol shi nan lu jighjigh shi nan kom u a suur sha a nan shi nan cian Aôndo kpaa yô . Se cii se kohol iniongo kpuaa kpuaa myer se hen Iyoukura . Shin alaghga u ngu henen wer or u hen tsombor wou gayô ma ijende you nana war angev mbu nan gbe la je - o . Ngu ôron kwagh a vese sha jighjigh na u nan . Utor u sha U@@ har shi wase se u fan ér profeti Elisha lu a gbashima u pasen iti i Yehova shi lu a gbashima sha mcivir u mimi . Nahan kpa , or@@ ngeren I@@ vangeli , Mateu pase ér kwaghôron u profeti Yesaia ne yange kure sha Yesu tseegh . ​ —⁠ Mateu 1 : ​ 22 , 23 . Sha nahan yô , eren nen akaa imôngo shi var a ikyar ú u ken ivese kpaa . Jigh@@ ilii yô , u za hemen u henen kwagh u Aôndo gbem sha won sha ci u uumace fa di “ akaa a ken kpe u aeren a Na [ shin ve fa aeren a Aôndo kpuaa ] tsô . ” Lu inja er Yehova na un “ tsa ken ajiir a im@@ egh , er mba ve kpe ica i gbe yô . ” Kanyi kwagh igen se fatyô u henen sha kwagh u M@@ dugh u Mbaiserael due ken tar u Igipiti laa ? Er yange í tôô ér ah@@ ôm ka ci u hemban doon cii yô , m@@ ts@@ wer u í ts@@ wer Mbaiserael ér ve̱ de ye á ga la tese ve ér , ka vegher u a hembe doon cii la á lu sha ci u Yehova ye . ( 2 Peteru 2 : 7 ) Yange “ ishima i nyian i sha iniongo i Kristu cii ” ta sha Paulu . Yehova fa er i vihi u ken ishima yô . Shighe u se lu tsuan i@@ ember@@ yolough i se er yô , ka kwaghwan u Bibilo u nyi i doo u se umb@@ ur@@ u ? Yange fa di tsô wener a̱ lu@@ ̱ mbam@@ tagher shin a̱ lu@@ ̱ mbam@@ yina mbaiorov kpaa , ma kwagh u una tagher Yehova u nan hanma Orkristu u nan lu nôngon u civir Un sha mimi la “ agee a hemban la ” je kpa ngu ga . Tor er kwagh hen shighe ne kaha kposo kpen kpen , gadia anyom 40 ken ijime nahan tor venda ér una or iyev sha u wu@@ an A@@ don@@ iya man mbagenev mba ve zua zwa a na imôngo sha tor la ga , kpa kwa ne yô er nahan ga ! Lu akaa a nyi er ken inyom i 6@@ 6 laa ? Nahan shighe u nan lu tsuan akaa a nana er ken uma yô , nan tese ér nan vi@@ a ken jijingi . 13 : 21 ) Kpa aluer se kange ishima ser se er ishima i Yehova yô , loho u tartor la ua wase se u wan jighjigh u nan wase am@@ ishe taveraa . 3 : 24 ; Yes . 6 : ​ 1 - 3 , 6 , 7 ) Mbat@@ yomov mbagenev mba ve eren ishima i Aôndo la di mba a ityom kposo kposo . ​ ​ —⁠ Heb . la ken takerada ( zwa Buter ) u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k la . A ta se icin ér : “ De kera gbe nan nen hanma jijingi jighjigh tsô ga , kpa kar nen u@@ jijingi , shin ka her Aôndo ve dugh je@@ ou ? Gadia mbap@@ ro@@ feti mba aiev kpishi due , mba zenden sha won . ” — 1 Yohane 4 : 1 . Or@@ t@@ yom la ta se iky@@ ugh@@ ur zum u a kaa ér ka ‘ Un u A er Sha man tar ’ la . U fatyô u ôron avur shon . 5@@ 4 : 11 , 17 ) Ior mba Yehova tar sha won cii nenge er ityendezwa la i lu kuren shami ken ayange a “ masejime ” ne nahan . ( 2 Tim . Nahan yô , kanyi ia wase se u lun a isharen i ôron shi henen Mkaanem ma Aôndo ? Ashighe agen kwagh ne yange a z@@ am iyol , m pine iyol yam mer , ‘ Kwagh u m tsough u eren ne ka u vough je kpa ? ’ ” Se mba tee ayol a ase se mba kar sha ior mba i lu inja er mba eren tom mba ver ga la ga . ” 2 : 12 — Ka sha nyi gbenda u@@ tor mba sha won cii vea ‘ su@@ se Wan zwa ’ ? Ka mimi , Y@@ e@@ h@@ u yange haa awambe inya kpishi . W@@ ea ôr hanma ishember yô , hen er ia wase uma wou la . Kwagh ne va lu a iwasen hemban je yô hen apostoli Yohane u be@@ e@@ yol la ken mkur u derianyom u hiihii S.@@ W . la , ka shighe u yange hii u ngeren I@@ vangeli na je la . Hi@@ ihii yô , Yesu yange kaa ér mbahenen nav vea er tom u pasen kwagh la “ á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” ( Aer . U@@ pristi iorov 8@@ 1 va kaa a na ér kwagh u a soo u eren la ka u sha mi ga . 9 : 6 ) Mimi yô , ka Yehova Aôndo yange gba u@@ sha kua “ iky@@ um ve cii ” ye , ka kwa@@ v@@ aôndo kua a@@ zu@@ ku - as@@ an a a lu sha mi , i gande ôron la je la . Er Timoteu kpa lu er nahan , se cii se palegh u eren kwagh u se ya kunya — shin u se na kunya ua kôr Yehova a@@ vese la ! — 2 Timoteu 2 : 15 . Paulu yange ta icin ér “ iyange i Ter ngi van er or@@ mbai@@ v ka nan va tugh nahan . ” A kura mba ve lu a ishimaveren i va lun uma gbem shin tar la jimin cii shighe u “ zege@@ can ” una va la , a nyôr a ve ken “ tar u he , ” u “ perapera una tema ker ” la . ( Yohane 7 : 5@@ 2 ) Mbag@@ e@@ man kwagh man mbat@@ im@@ en@@ sh@@ a@@ akaa kpishi kaa ér Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve jimin kwaghôron ve ne sha u tesen ér ma profeti môm lu a vande duen ken G@@ al@@ il@@ ia , an@@ jiir u sha kwar ikyaa ga la ga , shin ma profeti môm tsô una due hen ijiir ne ga . Zum u tor la va hen Is@@ ak@@ a hen B@@ er@@ she@@ ba vea mbatomov nav sha u va yan iky@@ ur a na yô , a kaa a na ér : “ Se nenge dedoo er TER A lu a we yô . ” Sha kpôô yô , ka sea hen sha kwagh u shighe u akaa a shin tar aa kera wua se shin aa gba se i@@ wan ga , sha ci u “ t@@ ent@@ i u Aôndo [ una lu ] hen ior ” la nahan , i doo se je i zua ga ! ( Mpa . Shi er m va lu ica a tsombor wam yô , ashighe a ka mlu imôngo a ve la ka a hemba gban mo kwagh . Á Y@@ ima Se Sha M@@ rumun U Sha M@@ h@@ ôôn , A Lu Sha Tom U Eren T@@ se@@ egh ga Ú er Mkaanem ma Aôndo ayange ayange a iwuese shi u eren msen wer a wase u u dondo ma kpa ? Mba wasen se asange asange nena ? 5@@ 3 : 11 — Ka sha mfe u nyi Mesiya una “ gema ior kpishi vea hingir mbap@@ er@@ apera ” ? Inja na yô , Bibilo hemba t@@ eren iti i Yehova a hanma orgen u i er kwagh u nan ker cii . Shi ka i gba u vea na shighe man agee a ve ve vea er kwagh ne ye . ( 1 Mbakorinte 14 : 4 , 5 , 12 , 23 ) Kwagh ne tese ér yange kwagh gba Paulu a atôônanongo a Kristu , gadia a fa ér Mbakristu mba ken hanma tiônnongo yô , mba a ian i wuese Aôndo . 12 : 17 ) Ity@@ av mb@@ in mb@@ ia bee ga , sha ci u Satan za hemen u nôngon ér una vihi jighjigh u nan u as@@ ande a 14@@ 4,000 la man mba ve lu iyôngo igen la kpaa . Ivur la kaa ér : “ T@@ esen ônov ou a sha gbashima je , ôron kwagh u a , zum u wea tema hen ya wou man zum u wea zenden sha gbenda man zum u wea y@@ av inya man zum u wea m@@ ough@@ on sha . ” Ka m@@ kposo u nyi a lu hen ato u mfe man mkav kua kwagh@@ f@@ ana ? ikyuryan i Tindi . Tsô i̱ nder D@@ or@@ ka shin ku , man se na jighjigh ser yange za hemen a “ aeren a dedoo kpishi , man i@@ wua i nan kpaa . ” Ken zwa u Heberu yô , u ungwan imo i or la gba zua a u keghen ato a nan . Hegen u ityar igen i lu a ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior ne je yô , uumace hemba mban a tahav mbu timin ior kpishi sha tar . A taver kpishi u imba kwaghhenen ng@@ u@@ la nahan a na perapera a seer doon se ishima shin a tsaase imoshima yase sha u i ese tsema tsema yô . Yange m hii zuan a S@@ ab@@ ina iyange igen ate@@ tan , hen ijiir i te@@ en kwagh i anmgbian na u kwase u vesen , lu te@@ en mbak@@ as@@ u@@ av mba ve c@@ in@@ ge hen k@@ ent@@ i u anmgbian na la akaa sha ishimawan . I@@ j@@ u@@ ku - as@@ an ne ngi a as@@ an kpishi kua iyange man ajiir a ningir iyange a lun er tar nahan man tar u se lu shin u ne kpaa . Tar wase ne ngu ken ij@@ u@@ ku - as@@ an ne vough er an - ish@@ ange inya u hen wa@@ ar@@ a@@ wa u hen kpe@@ ze@@ ge - mnger nahan . Nahan akaa a i gbe , se nengen a mi la pase kwaghfan u Yehova man u Yesu , u a lu or u fan tom u Yehova la . 6 : ​ 9 , 10 ) A doo se tsung u nengen er kwagh u Aôndo yange wa ishima hiihii u eren sha ci u uumace man tar la una kure yô . Mkaanem man kure sha Mbakristu mba mimi kpishi . Hii nan ve iember i se zua a mi sha u henen Mkaanem ma Aôndo la ia fatyô u been ga ? Mor@@ de@@ ka@@ i ker gbenda u karen a ij@@ ough@@ zwa i H@@ a@@ man la kera sha tindi . — Mbafilipi 1 : 7 . Yehova kegh iyol u hiden a iyol na ijime sha ci wase , sha u una yima se shighe u ishima i yen se yô U tesen ikyev yô , nenge ase kwagh u yange ve er zum u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha U@@ har ken inyom i 19@@ 39 zan zan 19@@ 45 la . Umbur mba ve hingir u h@@ ôron tom mbara wer , Aôndo keren kwagh hen a vese ka ng@@ een ka karen ikyaa inya ga . K@@ ura Ishima you ( Lev@@ iti@@ ku 24 : 20 ) Aluer or nenge sha tindi u “ ishe sha ishe ” la ze@@ ver@@ a yô , a lu nan inja er ngu tesen ér i or@@ on iyev nahan . Ken tar u C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire kpa , gumor Kristu ugen u yange nger washika hen af@@ ishi a bran@@ ci yô , tese imba ieren ne , á nger wener : “ M ngu di@@ ak@@ on . Mimi u ken Ruamabera una fatyô u “ yô@@ h@@ ôr a@@ you a utya , ” ka atesen a aiegh a i pase á ken igbar man aeren a bo kua kwaghfan u uumace mba ve yen ne je la . Nahan yô , Aôndo ka una de se asorabo la nahan , se lumun a m@@ de u asorabo la shi se na jighjigh ser kwagh ne ngu a tahav mbu wanger se je he ? Nahan L@@ or@@ ra@@ ine lumun u za eren tom shin Betel u ken tar u B@@ ra@@ z@@ il la anyom ahar , shi va er inyom i môm shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , maa se er ivese . Yehova de u wasen se sha ikyev i anmgbianev asev ny@@ ian@@ a ? Man aluer se za hemen u tesen sha m@@ kaan man sha ieren yase ser mimi je ‘ igbenda i Yehova ngi jighilii ’ yô , se zua a uma u tsôron ne kpee , a b@@ unde ga . Nahan Marku ver se ikyav i se dondo yô . I ôr kwagh u kwaghfan ken takerada u Anzaakaa ér : “ TER lu a mo sha mhii u gbenda Na je , je er ityom Na lu a lu ga , tsuaa la je . . . . Yesu yange dondo gbenda u Ter na eren kwagh a uumace la kighir nena ? Jijingi yange mgbegha profeti Daniel tsengaôron ér : “ Man sha ayange a u@@ tor mbara [ u@@ tor mba ve lu hemen hegen ne ] , Aôndo u Sha Una ver tartor ugen [ sha ] u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ikyev i ma iky@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen [ i i lu hegen ] ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” ( D@@ an . Ka im@@ akeranta i nyi nahan i ver sha u tsaase mba ve soo u eren tom u pasen kwagh u Tartor tsema tsema ? Er iyange lu nôngon u mir@@ en hegen , man tugh mbu p@@ enda ishigh u van yô , gande Eliya iyol hen shighe la . • Ú palegh akaabo a m@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in ma ve a mi la nena ? Aluer or@@ maren wou nan ngu hen ya yô , na ior mba ve nengen sha nan mba u ne ve jighjigh la ak@@ ii sha er zum u kwagh a er ab@@ ur@@ ab@@ ur yô , vea fatyô u bu@@ ghun fese wasen nan yô . I pase ken Bibilo ér “ u@@ jijingi mba di@@ abolo mba ve eren u@@ ivande ” la kohol “ u@@ tor mba sha tar sha won cii , ” mba ve lu mbaihyomov mba Aôndo la “ hen ijiir i i yer ken zwa u Heberu er Armag@@ e@@ don la . ” — Mpase 16 : 14 , 16 . Er anmgbianev lumun u yan ny@@ ity@@ o ican cii yô , mbagenev za hemen u eren g@@ ô@@ g@@ ô@@ zende u lun a ican ker kpishi ne shighe war karen . 32 : 8 ) Heela tseegh ga , mbamaren ou mba ve fe mimi la , man mbatamen mba ken tiônnongo vea wase u u fa er u dondo akaawan ne ken uma wou yô . M mase kaven mer agumaior kpishi nga eren kwaghaôndo , kpa ve gema ve fa atesen a kwaghaôndo ve ga ku@@ aa je . Kwaghôron u Ru@@ th D@@ an@@ ner Er mbahenen nav mbara yina nahan je kpa , yange waan ishima a ve shi eren a ve dedoo kpaa . ( b ) Yehova una fatyô u eren nyi sha u sur@@ un ishima i ‘ ur@@ en tsung - nu@@ u ’ ? Mbah@@ enen mba jighjigh mban lu kposo a mbagen mba í er kwagh ve ken ityakerada i I@@ vangeli la ! Ken masejime u ikpelaior va sha u va kôron Ter la , mbaapostoli kpishi yevese . Kwagh ne lu inja er or la man tsombor u nan kua upristi mbara man Yehova mba yan iwer imôngo ken bem nahan . OR@@ P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I Davidi ngise er msen hen Yehova ér : “ E@@ re@@ m m@@ ̱ ungwa erdoo Wou pe@@ pe , . . . U se eren kwagh zuan sha e̱r akaawan a pase la una pase mbamhen mba ken asema a ase la nena ? A nenge wan u A@@ ha@@ shi u nomso , u i yilan un ér H@@ es@@ e@@ k@@ ia , u lu Tor u dedoo la , kar tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira , shi hide a mcivir u mimi . • Ka akaa a nyi Yehova a sôr ken nongo na ? Ka nyi u umbur sha kwagh laa ? Una V@@ a Er Ny@@ i ken H@@ em@@ ene , 5 / 1 21 , 22 . ( a ) Doo u se tese ishima i veren sha iyou i Yehova sha ci u nyi ? U fatyô u pasen Yehova zayol wou ken msen , nahan zuan a bem ishima , sha ci u u fa wer u er kwagh u fatyô la cii sha zayol wou shon , nahan Yehova una mase eren kwagh u a shi la kpa ? Nahan kpa , ú kimbir nengen i̱ doo doo . Nahan á kaa a na wener , un kpa yange un lu a ah@@ on a gban sha akaa kpishi shighe u yange un lu an@@ ye la , kpa Mbashiada mba Yehova wase un . A fatyô u karen jighjigh wase u nan nyian nena ? * Tsô ior hingir a@@ y@@ ongo a Mose man A@@ ron , ve kaa ér : “ Inja na nan man ne ve a ior i TER ken deser@@ ti ne , sha u sé va kpe ker , se a u@@ z@@ end@@ en@@ ya asev cii ? ” Yesu za hemen ôr kwagh u kpilighyol , wener : ‘ Ne mba fetyô u kaven u@@ ivande mba ve tesen mlu u ashighe ga . ’ — Mateu 16 : 2 , 3 . Hii shighe la je , m kera na jighjigh mer Aôndo ngu ga . Shi akaa a u er la kpa u hemba tsuan a eren a sha inja shi u hemba wasen mbagenev tsembelee kpaa , shi u kera eren kwagh er mba ve fe Ruamabera i kom ve ga la ga . U@@ ngeren mban vea pase se er se dondo ikyav i Yesu sha u tesen ior kwagh sha dooshima shi lun mbap@@ asenkwagh vangertiôr yô . ( Yohane 14 : 30 ; 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Kwagh ne wase se se fa er i hii ve ica a gba ga tsô Yesu una tim u@@ gomoti mba uumace cica cii kera , a lu un tseegh una Hemen sha tar yô . Ne@@ hem@@ ia ungwa loho ér ior nav mba “ ken zege@@ can kua il@@ y@@ ahan kpishi kpaa ; g@@ il@@ gar u Yerusalem yô@@ h@@ ôr , u@@ civir nav kpaa usu hi@@ a ve , ” nahan a ure kpishi . Ken ngeren wase u a dondo ne , se lu timen sha iyua i dedoo igen i Aôndo a ne se yô , ka iyua i lun kwa@@ v je la . 35 ⇩ T@@ ime ase sha kwagh u profeti Habak@@ u , u yange i kaa a na ér a tsengaôron kwagh u mtim u Yerusalem la . A@@ dooga se hen ser kwagh u se er ve vea gema inja je kpa ngu ga . Kpa ikyav mb@@ in mb@@ ia fatyô u gban wasen we ga , saa u ver ishima sha mbi tsembelee shi u hu@@ an mbi iyol kpaa . B@@ ri@@ an : Doo@@ m kpishi er m zough a we yô , E@@ ri@@ c . 19 : 8 , 19 , 26 ) Ikyav tese wang ér , Kwagh@@ aôndo u Mbakristu mba mimi yange ur@@ ugh an@@ za@@ aior kposo kposo va a ve ken mzough . ( Luka 14 : 28 ) Aluer or ngu a awashima u yemen ken tar ugen yô , ka kwagh u i@@ gbe u nana er vough je la . ( 1 Yohane 1 : 8 , 9 ; 2 : 1 , 2 ) Shi doo u se fa kpaa ser Yehova tôvon mbacivir un sha gbenda u dedoo . Kpa Ne@@ hem@@ ia lumun ga . 6 , 7 . ( a ) G@@ um@@ kwase u lun anyom 17 yange er shiada hen mbak@@ ov na mba ken k@@ l@@ ase na nena ? 19 , 20 . ( a ) Mba taver nomso mba ve er batisema cii asema ér ve er nyi ? Nenge ase ieren i Yesu la i kaha kposo a ieren i ior kpishi mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la sha wono ! U nenge kwagh u yange a na ve Aôndo a vaa af@@ an@@ yô shin a gema awashima na kpa ? 9 : 26 . A@@ ER@@ EN a Yehova cica cii nga a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga , nga vough , shi a doo kpaa . Ka mbam@@ yen mba nyi Paulu yange nôngo ér una he@@ mb@@ aa ? 1 , 2 . ( a ) Aluer se mba henen sha kwagh u or wase shi lamen a mbagenev sha kwagh u nan yô , ka nyi ia due k@@ ere ? Or@@ t@@ yom u Yehova yange kaa a kwase u M@@ ano@@ a u lu iky@@ ô@@ m@@ kwase la ér una mar wan@@ nomso . ( Mba@@ j . Akaa agen a a ze hemen shin tar la na yô , ka ican u pasen kwagh ga . Nahan kpa er se lu ken tar u Satan a hemen u ne yô , ashighe agen ka i tôv se a ican shi se tagher a mbamtaver mbagenev , nahan i lu se ican kpishi u pasen kwagh . Kwagh ka una lu nahan yô , i lu sha iwasen i Yehova tseegh se fatyô u pasen kwagh ye . — Yes . Nahan yange i nger i sha iwasen i icighan jijingi kpa i va saa a saa shinii ? ‘ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ’ — Mateu 5 : 5 . Ka inja er mbamzeyol mba orumace mba u@@ a@@ ah@@ e mba sha gba@@ aôndo er mngerem ma de@@ e@@ mee kua ior , i@@ wo bu@@ gh@@ ur wua ior shi ij@@ ever@@ ahumbe man ts@@ wam u ior ve lu eren seer a seer ne gande ave nahan . Yange hen ityakerada yase sha afatyô na cii anyom ngee , kpa lu fan@@ tyô u zan mbamkombo n@@ du@@ u@@ lu@@ u ga . Se kpa aluer hanma shighe se mba gban ah@@ on sha kwagh u mba Aôndo a tsough ve ér ve hemen ior nav la yô , se lu tesen ser se na Aôndo jighjigh taveraa ga . Shi mayange mba@@ ah@@ end@@ anev vea kôr cio u cir@@ in tom wase u pasen kwaghaôndo la ga , gadia “ uwegh ku Ter ” ku a vese . — Aerenakaa 11 : 21 . Ior lu a Na imôngo ve kuma dubu deri man ak@@ un@@ du@@ ahar kar un@@ yi@@ in , i nger iti Na man shi iti i Ter Na sha at@@ su@@ l a ve . . . . Yange m soo u lun a kwase shio ga . Ts@@ aha u Yehova tsaha un la na un u henen a ishima . Ba@@ al yange lu an - aôndo u doon iy@@ i@@ av , u ior veren ishima ér a n@@ ô@@ ôr ve ura shi a na ve iy@@ i@@ av kpaa yô . Shin er i s@@ ar@@ em u pasen ve , ôron kwagh ve nahan kpaa , ve ngee gande u ôron . ” — Ps . 1 : 17 , 26 . ( Ps . 23 : ​ 1 - 3 ) A tese wang ér un ngu “ ijiir yase i waren ker man agee ase , ” hemban je yô , sha ashighe a se lu yan ican yô ! ( Ps . Gba u se cii se palegh ah@@ on a gban , gadia ieren i gban ah@@ on la ngi i vihi mlu u ken jijingi . I@@ yol@@ tseghan man batisema u eren shi ne se iveren igen kpaa , ka ian i civirigh i nyôron ken “ ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” je la . Or@@ gen u i yer un ér W@@ arr@@ en B@@ u@@ f@@ fe@@ t@@ t , u a lu môm ken mba hemban inyaregh sha tar cii la ka a fa kpen@@ ga u una er ve una gba ga yô , je mbagenev mba yer un ér profeti . Yange a lu shighe u sen@@ ou a haa kpishi yô , ve har a@@ kpa ken ijime , ve unde sha ikp@@ ande i lun pe@@ tee , ve do@@ l@@ ough sha sen@@ ou ne . Yange a pase un yô , ma ker kwaghyan iyol na . ( Mateu 24 : 14 ) Yange doo Davidi a hem@@ en@@ tor u Aôndo la shi kav m@@ hembe u ú kpaa , nahan á wuese m@@ tem@@ tor Na la , er i tese ken avur a dondon a ken Pasalmi 1@@ 45 ne nahan . ( Mpase 1 : 12 – 16 ) Nahan , doo u se wa ikyo tsung sha er se nengen nongo u Yehova ú shin tar la sha mnenge u orumace ga yô . Or nana fatyô u shi hiden tilen sha mimi shighe u nan kera til sha mimi ga yôô ? I@@ v@@ a@@ ap@@ aven ia na kwase shin nom ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi kua mbayev kpaa Cii ve or nan lu Orkristu u mimi yô , a gba u nana nôngo kwagh tsung . Lu sha ci u Peteru ne@@ er kwagh@@ cian ga , kpa lu or u ts@@ o@@ ghul ishima shi nan jighjigh tsung , u̱ yange va p@@ ande yina ishima he ’ an@@ shighe kpuaa di tsô yô . B@@ atisema shi ka a bugh se gbenda u zuan a averen a ken jijingi agen kpishi hegen kua ken hemen kpaa . Ior mba Yehova kpa mba ul@@ en . Er nan ve se fe ser tom u pasen kwagh la ngu hange han@@ ge@@ e ? Yange pine nahan sha ci u nyi ? Sha kpôô yô , se fatyô u veren ishima ser ashighe ag@@ enegh iyol ia kpe se . Sha kpôô yô , aluer wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la hen u tsuan akaa a una er iyol@@ na shighe u a lu vea we hen ya ne ga yô , ka shighe u una va undu ya la man una fa u eren a y@@ ee ? ( 1 Yohane 5 : 19 ) Nahan kpa ior umiliôn imôngo mba zenden sha jijingi nyian . Er se time sha akaa a kpilighyol a i gbe u aa va er la yô , ishima ia taver se se za hemen u lun gen@@ g ge gen@@ g . Ka sha ci u uumace nyian kpishi mba zenden ken ime i ken jijingi . “ A@@ yange a anyom a ase kuma anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber , man aluer ayol ase aa taver kpishi yô , a kuma ak@@ un@@ du@@ any@@ iin je ; nahan kpaa ihy@@ agh i a yô , ka zayol man ishima i vihin . ” — Pasalmi 9@@ 0 : 10 . Ve er nahan nôngo u kuman uwer jimin . U wasen or@@ wan@@ ndor u kwagh a gbe nan a iwasen la ka gbenda u eren erdoo Hii hen shighe la je , Paulu za hemen u yilan Yesu ér “ Ter ” na , shi a za hemen u ungwan imo i Yesu sha ayange a uma na shin tar cii . ( Aer . 22 : 6 - 16 ; 2 Kor . ( Ekesodu 22 : 16 , 17 ; Duteronomi 24 : 1 - 4 ) Aluer or m@@ è@@ è ini@@ un@@ kwase i or l@@ ú a̱ tôndo zwa a í ga nan vihi i yô , á gba u nan@@ á vôso í aluer ter u í lumun yô , shi nan@@ á fatyô u p@@ aven a nan ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” Se kure ser ka Yesu Kristu a lu M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u tamen la ye . Shighe ne lu atôônanongo kpuaa tseegh lu a Iyou i Tartor ye , nahan i hemban nyôron mkombo ken uya mba anmgbianev shin ajiir a ve kôr ha@@ ya yô . Shi za hemen ér : “ De ne nen . . . an@@ zughul ga . ” ( 1 Kor . ( b ) Ken anyom a yange kar kpishi cii man inyom i 1914 la , mbacivir Yehova lu pasen nyi , man mbah@@ e@@ men tar er nena ? Hen shighe la , “ ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga . ” — Yes . Mbah@@ enen Bibilo , kape ngise i yilan Mbashiada mba Yehova je la , yange ve fa tindi u i we ér i gema ior ve hingir mbahenen sha tar cii la doo doo je . Sha hiihii la se na ishima sha kwaghhenen ga . ( Mat . 13 : 33 ) — J@@ ul@@ ai 1@@ 5@@ ,@@ 200@@ 8 , peeji 19 - 20 . Man aluer or la tsua u eren sha imoshima i nan nahan nan “ hemba dondon atindiakaa a kwaghaôndo u nan a atindi a taregh yô , ” Tar la ua fatyô u nengen kwagh la ér nan ngu a ish@@ ô u̱ dondon ian i nan lu a mi u eren kwaghaôndo u sha ishima i nan la , nan aver ian shon ga . — Aerenakaa 5 : 29 . Sha nahan yô , ashighe kpishi ka i nger “ Yohane 3 : 16 ” shin i nger mkaanem ma ivur Bibilo shon sha kpe@@ kpe hen ape i zough kwagh ken igbar yô , shin i var sha um@@ ato gayô sha ajiir ag@@ enegh . O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ne gema kaa ér : “ Á er nan man me k@@ av@@ aa ? S@@ aa or nana p@@ ase@@ m . ” In@@ i@@ ongo i P@@ ase@@ ka la kaha a iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la nena ? Kwagh la una lu iyua i vesen je a zua ga ! u J@@ un 8 , 200@@ 3 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber magaz@@ in mban ye . Nahan cii kpa , m sh@@ alegh m bee makeranta ne . Mbam@@ pase mba Yehova V@@ e@@ ̱ Na U I@@ ember ken Ishima , 9 / 15 Nahan kpa , mayange se de nen ser iyol@@ gen@@ gese man m - ban u jighjigh shin “ ic@@ ugh i isholibo ” i ya tor ken a vese ga . ( Heb . Ve mba er Mbakristu mba@@ aiev nahan ga , gadia ve dondo “ kwaghôron u dedoo ” u Yesu Kristu yange ver , u mbadondon nav mba jighjigh mba sha derianyom u hiihii kpa dondon la . De se time nen sha akaa a vesen atar , a a wase se u seer soon Ter wase u sha la yô : ( 1 ) Ter wase ne se akaa cii . Tor u i yilan un ér An@@ ti@@ o@@ ch@@ us I@@ V la yange er nyi ? Y@@ A@@ NG@@ E ihy@@ ur@@ an i lun er ura u ku@@ men nahan lu taver seer a seer . Yehova ver se ikyav i hemban cii sha kwagh u s@@ angen a s@@ ange ior ga la . Aluer se nôngo gb@@ ev se gba sha u henen sha akaa a yolough man a a lu a perapera ga , sha an@@ shighe kpuaa je kpa , sha iwasen i Yehova yô , se fatyô u hiden m@@ ough@@ on sha . — Ôr Anzaakaa 24 : 16 . Ngeren mba yange ve ta icin sha kwagh u an@@ umbe a i tesen sha tele@@ v@@ ishen sha kwagh u ior ve eren ayange ayange la taver un ishima nahan de u nengen akaa a Yehova a ker a ihyom la . — Amo@@ shi 5 : 14 , 15 . Ka akaa a nyi nahan i seer zuan a mkav sha mi ve yange i nenge doo u a ny@@ ô@@ ôso akaa ken takerada u ats@@ am laa ? Lu@@ un er ka sha ayange ase ne yô , anyom a E@@ no@@ ki tsa sha won la ngee tsung je , kpa sha ayange la yô lu di anyom kpuaa tsô . Mbat@@ yomov mbara yange ve na jighjigh ér aluer ve undu aan a i ver ve sha mi sha la , ve yem z@@ endan asaren a ve a sha gba@@ aôndo ga la shin tar yô , a hemba kpen ve iyol . M@@ ̱ gba lun hen tiônnongo wam , ape m fe ah@@ ia , shi m ho@@ gh@@ or a ior mba her ne tsô gaa ? ” Ashighe agen m@@ kposo ne ngu a va a mzeyol ken ivese . Lu u mba ve za makeranta ne la vea hingir mbam@@ ishen . Ken ve yô lu anmgbian Lo@@ well T@@ ur@@ ner man W@@ il@@ liam ( B@@ ill ) K@@ ast@@ en man R@@ ic@@ hard K@@ el@@ se@@ y man R@@ am@@ on T@@ em@@ ple@@ t@@ on . ( b ) Aluer se dondo kwaghwan u a lu ken Mbafilipi 4 : 6 , 7 la yô , una wase se nena ? Inja i ish@@ ember@@ ti i S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la ér “ A@@ kun@@ du@@ at@@ ar@@ gber . ” • Aluer se mba kôron iyol tsaha sha kwaghôron wase a mbagenev hen ya yô , ka mbam@@ tsera mba nyi nahan se zua a mini ? Se lu va eren i@@ ember@@ yolough shi kuren asaren a ase ken Paradi@@ so nena ? Er nan ka i taver mbagenev u kaven ér ve doo Yehova ishima ? ( Pasalmi 119 : 1 , 2 ; Yesaia 48 : 17 ) P@@ ine wan wou mbampin mban nahan kegh ato ungwa kwagh u nana ôr la sha er ú fa ishima i nan yô . ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 15 - 17 ) Nahan Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba yange ve kpe cii m - ande u Kristu la i vande nd@@ eren ve a mba yange ve lu uma sha shighe u Kristu ande la . Shi ikyav mbi he@@ v du@@ mbur ken u@@ k@@ ent@@ i mba vesen , man ma shighe môm kpa ior mba gbe uwer u y@@ amen mbi ga . ( Yosua 6 : 1 – 12 : 24 ) Yehova kaa a profeti la ér a̱ ôr mkaanem ma taver man ér : “ Kwagh á tser un u a kaa a kon er : N@@ der ; man a i@@ wen i lamen ga er : M@@ ough sha [ la ] . De se na nen mkaanem ma i er ken Mbaromanu 8 : 35 - 39 la jighjigh se tôô ave sha , ma kaa ér : “ Ka an nana pav se a dooshima u Kristu ? ( Genese 1 : 26 ) I gba orumace i na nan tahav mbu tsuan kwagh u nan soo u eren yô , nahan nana fatyô u tsuan ér Aôndo a doo nan ishima shi nana suur sha a na sha mimi sha u eren kwagh u vough sha ishigh nagh . • I@@ y@@ ua i ish@@ ô i nan la na u ishimaverenkeghen i nyi ? Sha nahan yô , aluer or hen ér nana pav ivese sha ityôkyaa i Ruamabera a lumun a mi ga , man alaghga je yô nana wa ken ishima u za v@@ ô@@ son orgen yô , a lu shami ga cii . — Gen . Nahan shighe u u er ityakerada i Mbakristu yô , pine iyol you wer : ‘ I@@ wanger i m zough a mi ne zua sha kwagh u m vande fan sha kwagh u m hen ne nena ? Kwagh u Ior Mbagenev Ve Ôr Yô SE@@ ER TI@@ M@@ EN SH@@ A KW@@ AG@@ H N@@ E . — Ô@@ R G@@ EN@@ ES@@ E 13 : 7 - 13 . Shi a tese ér Yehova ngu eren kwagh a ikyurior i a tsough yô . Nahan doo u se er kwagh sha kwaghfan sha u tôvon fan er mbamsen asev ve lu yô . Ashighe agen je yô m kaa a ve mer m ngu henen Bibilo shi s@@ ar@@ em u hingir or u injaa ken tar wam . Ka sha igbenda i nyi nahan se tese ser se wa iyol se mba keghen a kegh m@@ ve u K@@ rist@@ u@@ u ? Jijingi u Yehova jim kanyi , jijingi ne ngu a agee nena , man er nan ve i gbe u se lu a jijingi ne ny@@ ian@@ a ? A@@ K@@ A@@ A@@ Ô@@ R@@ O@@ N a sha kwagh u mk@@ ur@@ tar ngee nyian kpen kpen . I@@ za@@ be@@ la , u ishima ka i nyian un shi a ure la , kaa ér : “ M ngu a ‘ uter ’ man ‘ ung@@ ô ’ kpishi ken tiônnongo , mba ka ve kegh ato a mo shi ve ker u fan er i lum ken ishima la yô . Ka nahan ve kwagh a hembe gban Mbashiada mba Yehova u pasen ior mimi u Tartor er Yesu kpa kwagh hemba gban un u pasen ior mimi nahan ye . Shi ve wa ago@@ yol sha gbenda u alaghga iliam shon ia za la . N@@ oo@@ v man kasev mba ve lu Mbakristu yô , akaa shon a a wase ve vea sôr mbamzeyol vev yô ka akaawan a dedoo a ken Bibilo man iwasen i hen anmgbianev vev mba ken Kristu man msen u eren hen Yehova kpoghuloo shi lun ikyua ikyua a na kpaa la . “ Shighe kuma u ne ayol a en ne tsa ken a@@ you a en a i ci@@ r a ikp@@ ande sha yô , er iyou ne i gema i lu al@@ ô@@ gh nahana ? ” Aluer se umbur yô , Yesu yange pine ér : “ Shighe u Wan u or Una va la yô , Una zua a jighjigh u nan ne sha won kpa ? ” ( 1 Yohane 4 : 8 ) Kpa Aôndo shon u dooshima ne lu@@ ̱ h@@ an j@@ imi ? L@@ um@@ un iwasen i ken jijingi hen mbatamen mba ken Kristu ( Ôr Mbaromanu 5 : 1 . ) Hanma uwer yô , ka i due a ikyav i tesen er a na ior magaz@@ in yô ken Tom W@@ ase ú Tartor . Ve taver anmgbianev mbagenev ishima ér ve ya akaa@@ yan ne , kpa anmgbianev mbagenev venda . Paulu yange fa kwagh u Satan ôr sha uumace la . Iyange igen yô , I@@ so@@ u za hide ken to@@ ho , nahan a nenge Yakob lu “ ji@@ i@@ di kwagh . ” 11 : 6 ) U fatyô u l@@ ôôn iv@@ or you sha u lôh@@ ôn ior ma mkohol shin ma kwaghôron u ken igbar shighe u ian i dugh kpa ? Se@@ kar@@ ia man Eli@@ sa@@ bet@@ u yange ve er hanma kwagh u gba u vea er cii . Lu an nan na Yohane mpase u sha mnenge nee ? 24 : ​ 3 - 8 ; Luka 21 : ​ 10 , 11 ) Akaa ne cii tese ér ken inyom i 1914 la i na Ter Yesu Kristu “ ts@@ ar u sha it@@ you . ” Lu nyi i er shighe u Sh@@ im@@ e@@ on man Lev@@ i ve kighir ishim@@ an@@ yo@@ on ve ga laa ? Apostoli Paulu pase mimi u kôron ken ishima ne ken washika u nger yô . Nenge kwagh ne a lu shiada u tesen wanger wanger er hemen u Aôndo u hembe sha wono ! I vande t@@ eren iti i M@@ iri@@ am , nahan a̱ shi nan kpa , lu un hemen gbenda sha imb@@ wase ne ye . Sha mnenge u Aôndo yô , mlu wase vea anmgbianev asev ka vegher u hange hange u mcivir wase . D@@ i er or@@ k@@ ap@@ in@@ ta kpa ka i gba u nana lu a ha@@ ma nahan , Paulu kpaa lu u una lu a iky@@ agh ki tom@@ ough tsembelee ki una pase mimi u Aôndo a kôr ior ken asema yô . J@@ e yô a na Wan na u môm môm la sha er hanma or nana zua a ian i zuan a uma u tsôron yô . Shighe u i lu nôngon ityav mbi tar cii mbi sha uhar la , ior mbagen mba ve z@@ aan ad@@ ua u F@@ ada , i yilan ve ér C@@ ro@@ at@@ s man k@@ we ior ugen u z@@ aan ad@@ ua ken c@@ ôô@@ ci i í yer ér Or@@ th@@ o@@ do@@ x , i yilan ve ér Ser@@ bs hen ningir tar u B@@ al@@ k@@ an la nôngo ityav ayol a ve je h@@ undu sen . ( 1 Peteru 5 : 9 ) Shi aluer u ôr mbatamen mba ve we u ikyo zayol wou shin u ôr Mbakristu mbagenev mba ve taver ken mimi yô , vea wase u . • Hii nan ve se kav ikyav i m@@ doom ma Yehova ? Aluer u er nahan yô , alaghga vea kure ikyaa ér , ‘ Er kwagh a gbe Bab@@ a man Ma@@ ma sha kwagh ne ga yô , tese je ér kwaghbo ngu sha mi ga . ’ Ka sea kav er Yehova a wasen se shi a ongo mbamsen asev yô , kwagh ne a na jighjigh wase a taver . A@@ kav a ken Bibilo aa a dondo shin heen ne tese mimi u kwagh ne wang . Kwagh la una va a averen kpishi shi una na se atô@@ akyaa wuee a lun a iember kpaa . • M@@ fe u yange Yesu fa ér ku na ngu ikyua la yange bende a tom na u masetyô ke ’ tempel ke ’ Yerusalem nena ? Hii sha iyange i Se@@ te@@ mba 1 , 20@@ 14 la yem hemen , kape a gema veren mbatamen man udi@@ ak@@ on je ne : Hanma ortamen u sôron atôônanongo cii nana tôvon sha anmgbianev mba i soo u veren ve mbatamen man udi@@ ak@@ on ken ningir na la vighe vighe . Ieren i A@@ nan@@ ia la tese se nyi ? Yange i er nan ve va hingir u Aôndo una lu a tempel u v@@ es@@ ene ? A fatyô u kaan ér ka mimi . . . ( a ) Yange msen wase Ne@@ hem@@ ia shighe u tagher a mzeyol la nena ? Mbat@@ yomov man uumace venda hemen u Yehova anyom udubu imôngo hegen . Se fatyô u nengen er mbagenev yange ve hii u lun a mhen u shami ga la kure kure , nahan ve hingir u eren akaa a yange za a ve doo ga yô . Yange i mar@@ em hen gar u B@@ ak@@ u , ken tar u A@@ z@@ er@@ b@@ ai@@ j@@ an . Ka a tesen mbayev kwagh sha dooshima yô , i maa ve iyol a mi . ( Yesaia 60 : 22 ) Shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la , if@@ i la una hemba ku@@ an cii , man mngerem mara wa mkav u ior vea seer kaven akaa a i nger ken “ ur@@ u@@ amabera ” mba a bugh la kpa ker . — Mpase 20 : 12 ; 22 : 1 , 2 . Sha mimi yô , mkaanem man ka kwaghôron u profeti u vesen je zua ga ! Er nan i gbe u se na jighjigh a a@@ kper@@ an shio ser Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo ? • Mba ken tiônnongo vea fatyô u wasen wan@@ ye@@ kwa@@ or u nan undu ter u nan sha u nana̱ hide nena ? Nenge imba mkaanem ma k@@ undun ken ishima ma i nger ken M@@ ika 4 : 1 - 4 la , ma kaa ér : “ Sha ayange a masetyô la , á ver u@@ wo u ya u TER sha ityough ki i@@ w@@ oo@@ v , á kende a u sha , ua kar ag@@ u@@ ngu ; akuraior aa ur yemen her ; . . . Ishima i Aberaham lu a mi i nan nagh sha Is@@ ak@@ a la tile sha nagh ku Aôndo na sha Yesu , Wan na u môm - môm sha ci u asorabo ase la . “ Ishima ” la tile sha ityough ki or u se lu k@@ imi la jimin cii . Ka nahan ve Bibilo i kaa ér : “ Ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga ” ye . Wan na u nomso ugen di maan mci@@ mb@@ im ma b@@ ov kpoghuloo , nahan ashighe kpishi a hingir gen@@ g , maa a gba anger un kua ônov nav mba kasev . Kwaghôron wase u kundu kundu . Ka h@@ an Yehova a lu ? Bibilo kaa ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Ab@@ aver agen di kaa ér , agumaior nga ave ken af@@ er kpishi a i er ken tar u A@@ shia ken atô u anyom pue a a kar ne yô . Ka hanma shighe nahan i hembe doon u gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo ? Nenge ase er yange a saan un iyol shighe u a ko@@ so inyaregh zan zan mase va kuman u y@@ amen ya u akuma akuma u lun a a@@ y@@ ough ker at@@ aan la ! Kwagh@@ henen u á tese se u lun a ish@@ u@@ ghun ne a̱ mgbegha se u hiden nengen sha igbenda i se tese ser se mba a iwuese yô . 3 , 4 . ( a ) Ka jijingi u nyi agumaior kpishi a lu a mi ny@@ ian@@ a ? Sha mimi yô , Yehova ngu Ter u hemban cii . Nahan u ngu veren ishima sha tom wou sha er u kure u kpa ? 1 : 18 , 19 ) I@@ y@@ ôngo ne doo un ishima kpishi je yange lumun u nan uma sha ci u i . Nahan yô , se za nen hemen u ‘ l@@ ôôn ken jijingi , ’ se keren gb@@ end@@ atesen na sha gbashima , hegen man gbem sha won . 119 : 1@@ 33 . Er nan ve se k@@ ur ikyaa ser shighe u a va tim u@@ kwaghaôndo mba ken Zege@@ bab@@ ilon la , a tim mba yange ve z@@ aan u@@ kwaghaôndo mbara cica cii ga ? Ka u̱ hemen shon ne yô ua luun nena ? ( 2 Timoteu 2 : 26 ) Aluer Satan kôr se yô , una vihi mlu wase vea Aôndo , man ken masejime yô a va tim se kera . Ior mba ken gar la wa dang kpishi je gande , nahan ken hemen yô a̱ va kaa ér or “ hingir or K@@ orinte ” yô , i lu ôron kwagh u “ dang u eren ” u nan la . ( a ) Ka sea de akaa aa kar se sha ci u tom u Tartor nahan , se zua a iwasen i nyi ? • U lun or@@ henen u Yesu la inja na kanyi ? ( Mpa . 11 : 17 ; Ps . Mbam@@ ishen mbagenev ken Mbakristu Mba@@ aiev mba ve kighir ior ér ve̱ gema asema nena ? • Mba ken tiônnongo cii vea fatyô u lun a ci ken iember i nan a na kwagh la nena ? 13 : 48 , N@@ W ) Yehova ngu van a amba@@ aior la ken nongo na . Lu u tar la ua lu sha ikyev i Roma her , di er nyian kpa u@@ gomoti ve lu a tahav sha ajiir a Mbakristu ve lu la nahan . U tesen ikyav yô , K@@ ir@@ im@@ ishi yange lu iniongo i í eren sha u civir an - aôndo u í yer ér M@@ i@@ thr@@ a man u í yer ér Sat@@ ur@@ n la . Eliya lu iyev je tsô hii u nengen er ior nav venda mcivir u Yehova , kera lu ve ity@@ ô@@ kwagh ga yô , shin er lu kwagh u hemban doon ken tar na nahan kpaa . Yange nenge er Aôndo ungwa mbamsen nav uhar yô . Doo u se kav kwagh ne nena ? I@@ mba mhen la ia na isharen yase i pasen loho u dedoo u Tartor la ia n@@ d . — Rom . Nahan m kav mer gba u me gema duen ken iyou shi ior vea gba kenger mo . Kpa m wa ishima . Kwagh ne hemba ng@@ un hange hange ken mcivir u se civir Yehova la cii . T@@ egh te@@ gh tsô anmgbian la va kav er un de akaa a doon ga a mbagenev er la a lu yangen un u civir Aôndo u a doo un ishima la yô . Tom u pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la , wasem u geman uma wam sha igbenda kposo kposo shi na saan mo iyol . ” Ngeren ne una wase se u fan er jijingi u taregh una fatyô u hemen se yô . Ka Un@@ ô Ve Lu a A@@ eren a Mbakristu Mba Mimi la Ny@@ ian@@ a ? Hii ken inyom i 199@@ 9 la je , iorov pue mba wasen mba@@ ats@@ anev er iyua shin tôndo zwa ér vea na u@@ do@@ la b@@ iliôn 38 sha u wasen mba@@ ats@@ anev . Kwagh u sha utar yô , gba u anmgbian u i kaa ér i ver nan ortamen shin di@@ ak@@ on la nana ume ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi u Aôndo ken uma u nan . ( G@@ al . Mo kpaa m vande fan Un ga ; kpa Un u A t@@ indi@@ m sha u eren batisema sha mnger la , ka Un je A kaa a mo er : Or u u nenge Jijingi Una sen sha a Na , Una tema sha a Na yô , ka Un u A eren batisema sha Icighan Jijingi je la . ( b ) Mbam@@ sen ou vea wase mbayev ou u suur sha Aôndo nena ? De se hide se time ase nen sha akav a tesen atar a se vande t@@ eren ken ngeren ne , aa á taver ior kpishi u kaven la . Een , sha ashighe a a taver ne je kpaa , se fatyô u lun saan saan ken mcivir u se civir Aôndo wase u saan saan ne . 8 , 9 . ( a ) Se fatyô u lun er Yehova nahan sha nyi igbenda ? ‘ K@@ ôr Iyol Ts@@ aha sha Akaa Cii ’ Ka nahan ve Bibilo i te se icin ér se “ de hingir . . . inja i môm a tar ne ga ” ye . — Mbaromanu 12 : 2 . Iky@@ aa igen i shi yange í due a mi won ken inyom i 19@@ 41 í zuan sha i̱ ng@@ ira yô lu ikyaa i m@@ til sha mimi , u a ne se ian i tesen m@@ til wase sha kwagh u hem@@ en@@ tor u Aôndo la . Ka atô@@ akyaa a nyi nahan aa na mbagenev vea hen ér tom ve kera kuma ga ? Alaghga tsô kape lu or@@ ngeren pasalmi ken ishima shighe u bee iyol je la , gadia a sôn Yehova ér : “ De tem kera sha shighe u i@@ yo@@ li@@ been la ga , de undun mo shighe u agee am a bee la ga . . . . zan zan shighe u m bee iyol , m m@@ ende iv@@ u kpaa , de undun mo ga , Aôndo . ” Shighe u Anmgbian N . Bibilo tese ér msen wa hanma kwagh u se eren ken uma wase cii ker . 1@@ 22 : 1 ; Heb . 2 : 12 ) Mkaanem ma Aôndo kaa ér Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a yange ve tôô “ shighe kpishi , ve lu ôron kwagh vangertiôr ken Ter . ” Yange mase shin ishima i hanma or cii u den sha u iwanger i nan i̱ wanger sha er nana lu a ci iyol i nan sha u eren shiada u kwagh u mimi ne yô . Nahan kpa , alaghga or a h@@ ôn ih@@ yô@@ we sha takerada u Yesaia ityough 6@@ 1 , ape i nger kwaghôron u profeti u a lu kuren sha tiônnongo u Kristu la . Se lamen vea nan se been yô , se hide se gba henen takerada u M@@ fe u se van@@ den henen a nan la . ( b ) Mba eren akaa a iv@@ es@@ egh ag@@ enegh nena ? ( Ôr Yohane 5 : 3 . ) Kwagh u a hembe tesen kwagh ne cii yô , Yesu u i nder un shin ku la ande hen ior kpishi sha ashighe kposo kposo man ajiir kposo kposo . Ior kpishi ken Iserael yange ve ungwa imo i Yehova ga , kpa mbagenev yô , suur sha a na . Kwagh@@ yan una kera ban sha ci u mgb@@ e u ij@@ en shin m - ban u iny@@ ar shin hemen u bo ga . I@@ ca i gba ga tsô maa a tagher a ij@@ en man i@@ pi@@ la sha ikyev i mba@@ wan@@ ndor a na , shi sh@@ í c@@ ô@@ hiin tsô yange ma i ngohol un kwase kpaa , shi yange tagher a ihyom i sha ikyev i an@@ ter@@ ev mbagenev man ts@@ wam u ken u@@ ity@@ a . I@@ sho@@ li@@ bo ya tor sha a va . M@@ ôm ken a ve yô , ka Yohane u Eren B@@ atisema . D@@ i er mba sha derianyom u hiihii la kpa ve eren nahan , mba ve kpe sha ikyaa i m@@ civi@@ ra@@ ôndo ve sha derianyom u sha 20 mban kpa mba eren shiada ken igbar ér Yehova ka Aôndo u mimi tswen , shi ka un tseegh a kom u nan un jighjigh shi suur sha a na h@@ un@@ den ishima ye . — Mpase 4 : 11 . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 PE@@ E@@ J@@ I 8 - 12 2 : 1 , 2 ) Ka akaa a nyi nahan se fatyô u henen ken kwagh u Paulu yange wa ve sha dooshima nee , man se dondo a nyian nena ? • Kanyi tom icighan jijingi a eren sha u nan se kuman u lun mbat@@ om@@ o@@ v@@ o ? Kwagh u vesen yô , yange lu m@@ doo u Ter doo un ishima la . Yange s@@ ar@@ em tsung u lun a ter . Ken kwagh u apostoli Paulu ôr a mba@@ fankwagh ts@@ ura man mba bu@@ ghun ashe mba ken A@@ ten@@ e la yô , a kaa ér : “ Aôndo u A er tar man akaa a a lu k@@ imi cii ” la er hanma kwagh u kwagh a gbe ior sha mi sha u vea nenge ker ‘ vea ker un . . . sha er vea zua a Na kpaa ’ yô . Kwagh ne ka sha inja vough je , gadia kwagh môm p@@ aven nom man mgb@@ ian ôô - ôô u pu@@ pu@@ u er iny@@ on ig@@ enegh nahan ga , ka ve lu imôngo zan zan saa ku . Anyom nga kar yô , a nger washika hen Y@@ e@@ hor@@ am , tor u Yuda . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 21 : 1 , 12 – 15 . Kwaghôron u Mar@@ k@@ us : Ken inyom i 19@@ 8@@ 2 la , i pav J@@ an@@ n@@ y , kpa kwagh za iyol ga . ( Mbaromanu 16 : 20 ; Mpase 12 : 9 ) Heela tseegh ga , Yehova shi tsengaôron ér “ vor ” ugen u ua va ken hemen yô , ua p@@ aa uumace ken isholibo . Mayange m ngu a vaa af@@ an@@ yô sha kwagh u m tsua u eren la ga . Sha mimi yô , se mba a vangertiôr ser ma ity@@ um@@ ugh i môm tsô k@@ ia b@@ unde awashima u Aôndo ga . A@@ kper@@ an nga sha kwagh@@ a la ga . Se Z@@ ua a I@@ ember man A@@ tsan Ka nahan ve ve lu a bem shi ve eren perapera kpaa ye . — Yesaia 60 : 17 . Kpa u@@ kasua mba kar kpuaa yô , un kpa i lôh@@ ô un ér a za makeranta ne vea mo , nahan mo vea na cii doo se je zua ga . Akaa a In@@ j@@ aa N@@ ga V@@ an ken Hemen Maa ôr Mpase 21 : 3 , 4 . 1 , 2 . ( a ) Ka kwaghwan u nyi Paulu a nger ken washika na u hen Mbaromanu laa ? la maa a wa ago iyol u nan kwaghôron sha itinekwagh i i@@ gbe@@ tar la . A pase kwagh u gbenda u i sôr i ver u henen Bibilo a ior ken u@@ y@@ aav vev gbilin la ken u@@ washika mban , shi á nger n@@ amba u tele@@ f@@ on u ngô na kpa k@@ er@@ egh . Heela tseegh ga , mbap@@ asenkwagh mba ken atôônanongo a i eren mkombo ken zwa Buter mba ve lu eren tom u pania mbara hemba ng@@ een , kwagh ne seer gbashima u ior lu a mi la , shi atôônanongo shon lu vesen seer a seer kpaa . Mkaanem ma Aôndo pase kwagh u a ne or kom u lun or@@ pasen loho u dedoo u Mbakristu yô . E@@ ̱r se lu a kwagh ne ken ishima nahan yô , se fatyô u kaven m@@ ke@@ he@@ m ma kwagh u profeti Yesaia a ôr la . ( Marku 4 : 18 , 19 ) Nahan Bibilo wa se kwagh ér : “ I@@ ny@@ aregh ki s@@ aren k@@ i̱ de luun ken uma wen ga . M@@ h@@ ôônom yange ma kôron Yesu a mba@@ ats@@ anev shi wasen ve kpaa . U H@@ id@@ en Eren Or B@@ atisema , 2 / 15 Ka ity@@ ou@@ v mb@@ igen mbi se zua a mi ken takerada ne je ne : “ Ka Ity@@ esen i Ny@@ i sha Kwagh u Aôndo I Lu I Mimi ? ” man “ Mba@@ kp@@ enev Mba Han@@ a ? ” man “ Kanyi i Lu Tartor u Aôndo ? ” ( Mateu 10 : 16 - 23 , 28 ) Se mba di “ u@@ shir@@ mbaiorov ” ken tar ne tsô . 11 : 2 , 23 ) Nyian ne , i nger hanma kwagh u i gbe u se fa ve se civir Aôndo “ ken jijingi kua ken mimi ” la ken Bibilo . Aluer se soo u zuan a iwasen sha akaa a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la yô , a gba u se er tom sha akaa a injaa a se hen la ken uma wase shi se lumun ser jijingi u Aôndo a hemen se . — G@@ al . H@@ ar@@ old nenge abaver sha tele@@ v@@ ishen aa i tese Mbashiada mba yange ve er tom imôngo sha u maan iyou i Tartor sha shighe kpuaa tseegh yô , kpa B@@ ill ti yô fa ga . U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba karen m@@ til sha mimi wase nena ? 20 : 18 , 19 , 35 ) Paulu shi kaa a mba ken K@@ orinte kpaa ér un ya tor sha kwagh u jighjigh ve u nan ga . • Shi kpuaa tsô Satan una er nyi , man kanyi ia va k@@ ere ? ( Yohane 17 : 11 , 15 , 16 ) Nahan se mba a ityom i eren tar ne . Kwa@@ r gbidyen sha mlu wase vea Aôndo man orumace er se nahan la ngu wasen se u maan mnenge u nengen sh@@ a@@ gba sha gbenda u injaa la nena ? ( Luka 3 : 21 , 22 ) Nahan lu zum u i er un batisema la i tsegha un ye . Inja ve ne doo mbagenev kpen kpen . T@@ su@@ we A@@ gri@@ pa ken ishima nahan a kaa a Paulu ér nena ? Mbat@@ esen ior ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho ne mba tesen i sha ci u akav nga a tesen ér ityesen ne ka i mimi yum ga , kpa ka sha ci u “ asaren a ve ayol a ve ; ” alaghga sar ve u lun hen atô u mbat@@ ô@@ v@@ on@@ akaa mba ve lumun a ityesen ne yô . Yange na Eliya wa@@ da ga , kpa a gema a g@@ ure sha ishigh ki Eliya , a zamber a na ér : “ Or u Aôndo , uma wam kua uma u mbayev ou ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber mban , a̱ shi lu kwagh u injaa sha ashe ou . ( Heb . 11 : 32 - 34 ) Se fatyô u henen kwagh hen ior mba i er kwagh ve ken Ruamabera la shi dondon ikyav ve i dedoo la , shi doo u se er nahan kpaa . Yehova tese ér se doo un ishima sha u pasen se mimi u ( a ) sha kwagh na nena ? 3 : 16 , 17 ) Aôndo una hungur mba ve cie un sha mimi shi iti na i doo ve ishima la mayange ga . — Heb . ; P@@ i@@ er@@ ce , S . Or@@ m@@ ishen ne maa mough nyôr t@@ so va sha u va tesen mo Bibilo . Nahan cii kpa , se na jighjigh ser Aôndo una ungwa msen u se eren ser Tartor na u va la . I lu nahan kwagh er u , u zung@@ we kpishi ve@@ e ? GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : T@@ erem yange gba uwer u wasem mo ga . Yange kaa a or@@ im@@ ande ugen u zamber a na ér a wanger un yô , ér “ M lumun . ” U eren kwagh akuma akuma la wa u fan mbam@@ yen asev kpaa ker . Er lu sha ayange a apostoli Paulu la nahan , ior kpishi nyian ka ve za a ‘ kwagh u ve ver ’ her shin inyaregh ki ve soo u eren iyua a mi la , ve za kende shin a@@ kwa@@ ti u eren iyua , u i nger sha mi ér “ Tom W@@ ase u Í Eren Tar Sha W@@ on Cii La . ” Yange i “ ci@@ r ” kwaghôron u profeti Daniel nger la zan zan shighe shon . ( D@@ an . A fatyô u kaan ér Yehova , u a lu “ U@@ hemban@@ sha sha tar cii ” la una var inya , una due a mbacivir un ken mlu ve u kunya la kera , shi una hide a lumun ve . Mbam@@ hen O@@ u za kpishi . ” Aluer u wa ikyar u la kwagh , kpa nan venda nahan u er nena ? “ A@@ tu@@ mba ” tseegh nga kom “ mbag@@ anden ” ga . Yange a yina nahan shin iyôngo ia saa yô , or@@ kur@@ an@@ ilev nan ki@@ mbi kwagh u a saa la . De se time sha kwagh u den or kwaghbo la sha gbenda ugen kpaa . Shi a tese er se fatyô u zuan a mtsera sha gbenda u a maan se nyian la kpaa . Tar ngu nena ny@@ ian@@ a ? ( T@@ ôô kar sha Mbaheberu 10 : 30 . ) Peteru man mbaapostoli mbagenev mba ongo nahan yô , ishima vihi ve tsung . M@@ lu wase una fatyô u lun kwagh môm a u Paulu la nena ? Yange ver i̱ doo doo kighir nan je ? Yange i fa Paulu doo doo sha ig@@ wa@@ akaa i á er ken tom u Kristu la , nahan kpa a fa er i lu sha tahav nav man un er akaa la ga yô . M@@ lu u ken hemen la doo ga he ? K@@ sen@@ iya ngu keghen shighe u ‘ inyam na ia hingir he@@ gh á hemba i wanye kpaa ; man una hide a hingir er sha ayange aa lu iyev la yô . ’ Kwagh ugen yô , alaghga Mb@@ an@@ as@@ are@@ ti mbagenev nenge sha ashe a ve er Maria wa iy@@ av mbu hanma wan na yô . Nahan kpa Noa ‘ lu or@@ perapera sha ishigh ki Yehova ken k@@ ov la ’ cii . — Genese 7 : 1 . Yehova Ne “ Mba Ve Lu K@@ eren Un la In@@ j@@ ar ” A@@ F@@ AT@@ YÔ u pasen u@@ ivande mba Yehova yange er ken Igipiti u tsuaa la sha mkaanem ma inj@@ a@@ am man , kaan ér , “ ka kwagh u hungur a mi mayange ga . ” Yange hemban tesen kwagh sha akaa a i eren ayange ayange ke ’ uma la , man lu kwagh u i fa un a mi kpaa je la . Shighe K@@ ar u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Ga Ka Bibilo i Aôndo a ne i nger la i̱ lu i@@ mbor i vesen i Aôndo a we se kwagh ye . U@@ gen mba yer ér Mar@@ c@@ el@@ o . Mbai@@ hyomov shi hide nôngo ér vea yange tom la , kpa ve k@@ an@@ shio . Se fa keng ser , mba@@ van@@ nya mbara nahan vea lu a u@@ vande - eren mba doon ungwan . Yange i hide i sôr ase@@ mber a vesen agen ken Bibilo ne . Shighe u m lu anyom 12 la , m fa Ruamabera er hegen nahan ga . Ity@@ endezwa i ken M@@ gem u sha I@@ engem la K@@ ure Sh@@ ami Ver ase ishima sha ish@@ ember@@ kwaghôron i Paulu la , ér : “ Kpa se yô , se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za saan ishe ga . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Shighe u ngô u Samuel yem a na ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la , a shi nan kpa Samuel lu anyom atar tseegh . Ve hendan a Na ken deser@@ ti , ac@@ in imôngo je , ve vihi Un ishima ken to@@ ho ; ve shi ve mee Aôndo , ve b@@ am Icighan u Iserael . ” ( Ps . la , peeji 20@@ 0 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Ngeren ugen ken hemen una pase er nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura ku bugh gbenda u se fatyô u duen ken isholibo kera la , man kwagh u se er ve se zua a mtsera u nagh ku shon yô . Aluer se time sha gbenda u mba civir Yehova mba sha ayange a tsuaa mbara tese ishimataver la yô , a wase se nena ? Er ior kpishi ve fe gbenda u vea sôr mbamzeyol vev ga yô , mba suur sha uumace mba ve yen ne . 5 : 21 - 24 ) Yehova yange na E@@ no@@ ki ishimataver sha er una pase ior mba sha ayange a na la loho u age@@ egh sha ci u akaaôron a ve man aeren a ve a vendan Aôndo la yô . M@@ lu u ken Ishima man M@@ hen u H@@ enen sha Kwagh K@@ po@@ ghuloo Aluer se mba veren ishima ser mbagenev ve er kwagh i hemba tahav vev ken inya ga yô , ka kwagh u vough . Nahan m de u za henen kwagh a na . ” Kpa a gema a tese ér un soo u lun ken bem a an@@ ngô na . Aberaham kaa a an@@ ngô na ér : “ A@@ yôôso a̱ de luun mo a we ga , man hen atô u mbakur@@ an@@ ilev av a mba ou kpaa ga , gadia se mba anmgbianev je . ” Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , yange a tesen tser u “ Cre@@ ation D@@ ra@@ ma ” la ken ajiir a tesen sen@@ e@@ ma la yô , ior ve nyôr po@@ o sha u za nengen , nahan kwagh ne na yô , ior gema ôron kwagh u Mbashiada mba Yehova hanma ijiir cii ken ger@@ i . Aluer u fa nomso man kasev mba i er kwagh ve ken Bibilo la er ka ior kpôô kpôô mba ve lu a aeren a ve kua mbam@@ nenge vev yô , kwagh u ú hen hen a ve la una hemba lun we a iwasen . Una bende a anmgbianev av mba nomso man mba kasev ken tiônnongo nena ? ( b ) Aluer taver Orkristu u kaven iwanger i i te sha ma ivur Ruamabera yô , kanyi i̱ lu ieren i hemban lun sha mfe i i gbe u nana ere ? Yesu maa ôr ve kwagh u ikyav i un iyol na ver la , ér : “ Er Wan u or kpaa A ve , i lu sha u i̱ er Un tom ga , kpa sha u Un Una er mbagenev tom man Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ” ​ —⁠ Mat . ( Luka 14 : 28 ) Nahan vea kera nenge tom u y@@ esen mbayev ér ka kwagh u taver jo@@ o ga . PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 1 , 1@@ 32 Alaghga azende a ase man ior mba hen tsombor wase mba kwagh wase a gbe ve ishima yô , vea wa se kwagh ér se p@@ ande tom wase u pasen kwagh la , shin se tsua uma u ve nenge ér ka uma u dedoo la . ( Mbaefese 5 : 25 ; 1 Peteru 3 : 7 ) U@@ ng@@ wa ase kwagh u L@@ in@@ da , anmgbian u kwase ugen a er ne . Se tese ikyav sha m@@ sô@@ rom ma man . Kwagh u Eliya yange er sha u tesen or u nan lu Aôndo u mimi , hen atô u Yehova man Ba@@ al la una wase se se tsua Aôndo u se civir la sha kwaghfan . Er se fetyô u eren la cii , se lu nen a vangertiôr ser a doo Ter wase u dooshima , Yehova , un u á ne se akaa mgbegh@@ aa ne er se lu a ish@@ u@@ ghun la kpen kpen . Apostoli Paulu pase er yange i ‘ kohol inyaregh sha ci u u@@ icighan@@ mbaiorov ’ ken u@@ washika nav mba yange nger hen tiônnongo u ken K@@ orinte la . U ungwan imo i mbamaren enev la ka kwagh u “ vough . ” Ior kpishi mba ve yaren tom a In@@ tan@@ et yô , taver ve u lun iyol ish@@ ô sha kwagh ne . * Sha ayange a Iserael u tsuaa la , Zege@@ pristi A@@ ron yange a kange at@@ sar sha it@@ you , lu “ icighan@@ ts@@ ar , ” u yange lu an@@ ar u lun i@@ pe u yange i er un sha z@@ en@@ aria u mon@@ don ser@@ e@@ te@@ te , í nger sh@@ am@@ in ken zwa Heberu ér , “ I tsegha Un sha ci u Ter ” la . Hegen yô , ngu me@@ men shin ku , kpa una va ‘ mough a tile sha ’ sha “ mnder u mbap@@ er@@ apera la , ” ka shighe u Hemen u Kristu ú Anyom D@@ u@@ bu la ua kuma je la . 1@@ 11 : 6 ) Kwagh u kpilighyol u Aôndo yange er sha ci u Mbaiserael , u alaghga or@@ pasalmi lu a mi ken ishima ve ôr mkaanem ma ma lu sha heen ne yô , lu m@@ yem u Aôndo yima ve due a ve ken Igipiti sha ivande la . U tesen ikyav yô , anmgbian ugen yange taver ior kpishi ishima ken jijingi anyom imôngo . Mbakristu mba mimi nyian mba ne Mbakristu mbagenev iyua , kua mba@@ wan@@ ndor a ve mba ve lu ken ibanave la kpaa . Yobu shi na mlumun iyol na kaa ér : “ Sha ayange a mnenge u sha ican yam ne cii me kegh me veren ashe , zan zan m@@ dugh wam una kar kuman . ” Nahan se lu timen sha kwagh u “ e@@ ev ” mbu Maria mbu ior ve kp@@ er shin i gbe a gba shin i maa a maa la ga . Yehova eren á nena ? Yange ve tagher a mbamtaver mba luun sha tahav vev tseegh yô , yange ma taver ve u nôngon hemban yô . Man gema di ônov mba A@@ ron N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u di ye ? “ Na Nen Shi@@ sar Akaa a a Lu a Shi@@ sar Yô ” De se time nen sha igbenda iny@@ iin i á wasen se yô . Sha nahan yô , A@@ bel kôr iyôngo igen ken ikyum@@ ile na la za na nagh a mi . U Ô@@ ron Takerada u E@@ s@@ era As@@ av - as@@ av , 1 / 1 Nahan se ng@@ ur@@ en henen kwagh yô , mfe u se zough a mi la a̱ wase se u kporom ikyua hen Yehova shi a̱ na se u wasen mbagenev sha er ve kpa vea kporom ikyua hen a na yô — mayange i̱ de lu u kwagh la una na se kende a kende a iyol yase sha ser , se hemba mbagenev je ve ga . — Mateu 23 : 12 ; Luka 9 : 48 . Er ú za hemen a iliam shon yô : De H@@ ung@@ ur Yehova Ga Ve gba kaan ér : “ Ior mba se nenge a ve ker cii ka u@@ g@@ ô@@ g@@ ô@@ mbaiorov je . Er se lu zan hemen u gbidyen kwar sha mkaanem ma Aôndo la , kwagh ne a mgbegha se u ungwan imo i Yehova hanma shighe cii . ( 2 Peteru 2 : 5 ) A̱ shi nan kpa ior yange vea n@@ aha un tar sha loho u lu pasen sha kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la , vough er se kpa ior ka ve n@@ aha se tar shighe u ka sea tesen ve akav a Ruamabera a tese ér shi c@@ ô@@ hiin tsô a tim tar ne kera la nahan . T@@ ER@@ E , tes@@ em gbenda Wou , sha u me zende ken mimi Wou ; sôr ishima yam i̱ hingir i môm sha u cian iti You . ” — Pasalmi 8@@ 6 : 10 , 11 . ( Pasalmi 37 : 2 ) Alaghga ah@@ u a ndor aa lu sha ashe gese gese , kpa ica ka a gb@@ aan ga yô á use á kpe kera . Kpa shi takerada u Amo@@ shi la tese ér Yehova k@@ ombor a k@@ ombor ôron ior ijir ga . Gbenda u vesen u zuan a an@@ zaakaa a dedoo yô , ka sha u lun tse@@ vaa , ‘ kenger zu@@ lee ’ fan akaa a a lu eren hen ningir wase hanma iyange yô . Ka er Aôndo a tindi Wan na a va ne uma na sha ci wase ve , i hingir u a fatyô u nd@@ eren se shin ku ye . Aluer uumace mbagenev doo se ishima yô , se lu tesen ser , Yehova , Aôndo u a gbe or sha i@@ been Na la doo se ishima . — Genese 1 : 26 . A pase wener , ka mnenge u or a ne or lu a icivir ga , kpa ka mnenge u Aôndo . 9 : 24 ; Luka 4 : 43 . U fatyô u man ahumbe vea nan imôngo gayô tôôn nan shin mat@@ o ningir a mi sha , shin eren an@@ umbe , shin eren ityom igen hen ya vea nan . U tesen ikyav yô , Yesu kaa ér : “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol . ” Sha ayange a tsuaa la , ior eren ivese i veren anmgbian tse , inja na yô , yange nom a kpe kwase , a wan shio yô , an@@ ngô u or@@ kpen , u a mar ga la nan tôô kwase u or u a kpe la , nan mar a nan sha ci u anmgbian u nan u a kpe a wan shio la , sha er iti i tsombor u or@@ kpen la ia za hemen yô . — Gen . Shighe u u lu eren msen vea mbayev ou yô , de eren msen sha ci ve tseegh tsô ga . ( Ôr Mbaromanu 2 : 14 , 15 . ) Yesu iyol na ôr kwagh sha kwagh ne ken Ity@@ esen na i Sha U@@ wo la , ér : “ Kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er : Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô ; sha er né lu ônov mba Ter wen u A lu Sha yô . ” ​ —⁠ Mateu 5 : ​ 44 , 45 . Er Elisha wase Eliya tom kuma er anyom at@@ ar@@ atar nahan kpa , venda ér una undu un ga . Mba ve ngohol ú yô , ve hingir g@@ ung@@ ur môm k@@ ang@@ en@@ aa a mzough u anmgbianev u Mbakristu tar sha won cii , mba ve den ér mbam@@ pav mba tar u or shin zwa u or shin kp@@ am u or a̱ pav ve ga yô . Sha nahan yô , gum@@ kwase ne wa ôn@@ kasev mba Yerusalem kwagh , a kaa ér : “ De kpo@@ gh@@ ol nen dooshima ga , man shi de nd@@ eren nen un kpaa ga , saa á kuma un ve . ” Er tar u Kor@@ ea lu ken ican shighe u se va nyôr ker la nahan kpa , h@@ en@@ gen ne yô , ngu môm ken ityar i i hembe lun a kwagh ave cii yô . A@@ tô@@ ôn@@ anongo ne lu ken G@@ alatia , ti@@ ôn@@ tar u Mbar@@ o@@ ma la kpishi . A na mlumun sha mimi a kaa ér , ‘ M soo mer ve gbidyen b@@ or vea mo ! ’ Or@@ tamen u nan kom yô , nana pase kwagh u Bibilo i er sha kwagh u mkombo ne la , sha gbenda u civirigh man sha gbenda u a wanger hanma or yô . U tesen ikyav yô , or@@ jir ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la mba yer un ér W@@ il@@ liam B@@ l@@ ac@@ k@@ st@@ one , un lu ken derianyom u sha 18 la , a nger wener , ma tindi u orumace môm kpa a de karen tilen sha ityough ki “ atindi a Aôndo a i pase ” ken Bibilo la ga . ( Yohane 17 : 17 ) Yange m@@ á lu ve tindi u ve ver sha kwagh u jighjigh u nan man a@@ erenakaa ve kpaa yô . Yehova yange tese ér un lumun a nagh ku ip@@ aan ku Kristu na la sha u wan Yesu tom ér a haa icighan jijingi sha mbahenen nav mba ve kohol imôngo ken Yerusalem sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . — Aer . 2 : 33 . * K@@ on@@ dr@@ at@@ ye@@ va , kwase atindi@@ gh u tan ikyaa ken c@@ ôô@@ ci la shi kimbir wan Mbashiada mba Yehova kwagh iyol ér mba tesen ior ér ve kôr mbagenev ihyom , maa a seer ér u cir@@ in nongo u Mbashiada mba Yehova u tindi a lumun a u la ka gbenda u kuran ian i Mbashiada mba ken gar u Mo@@ sc@@ ow ve lu a mi i eren akaa a ve soo la ! Shi hanma inyom yô , ka m seer zuan a kwagh u tesen mo ér atô@@ akyaa ne ka a mimi , nahan kwagh ne taver jighjigh wam u nan shi wasem u seer lun a vangertiôr mer sha kpôô yô , ka se se lu a mimi ye . ” E@@ mber I@@ v@@ a@@ a@@ zuan i Wan@@ iyôngo La ! ‘ In@@ i@@ un@@ kwase . . . ia mar wan u nomso ’ Nahan kpa , Bibilo pase sha mimi ér , “ ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . ” Ikyav y@@ av cii yange m wa ken i@@ kpa , nahan kpa m civir Yehova saan saan shi kwagh b@@ anem ga . ” V@@ al@@ ent@@ ina yange na Satan mlumun u kuman . A hingir or u pasen kwagh u Kristu kpoghuloo , kera lu or@@ ihyom u Mbakristu ga . An@@ zughul a tar ne a nyian ishima aa fatyô u imb@@ ishi kwaghôron u Tartor Ka ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi mbi nyi mb@@ ia wase se u hendan a Diabolo ? Ka Satan ga , kpa ikyav tese ér Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i ka mzough u akuraior cii a a va nôngo ér a a tim ior mba Aôndo kera sha shighe u zege@@ can una hii la . — 5 / 15 , peeji 29 - 30 . Aluer se time sha kwagh u civirigh u Yehova a we se sha ikyev ne nahan , a er nan je ve se ci@@ r zwa sha wono ? Hegen saan un iyol kpishi , er a lu umbur Or@@ gban na sha iyev nav yô . — Or@@ pa . T@@ erem S@@ aa Kpa M Z@@ ua a Ter U@@ gen ( G . ( Ôr Anzaakaa 29 : 25 . ) Hen tugh mbu mbatyomov mban va nyôr la je , “ ior mba hen gar la , . . . [ va ] kase ya la , mba@@ ye@@ vi@@ k@@ aior kua mbatamen kpaa , ior ca ca cii , ” ve va ér vea va y@@ av a ve . Awa@@ shima wou ngu nena ? ’ Sha nahan yô , a nger Mbakristu mba ken K@@ orinte ér : “ Ka nyi mzough i lu hen iwanger a ime ? Takerada u Se@@ kar@@ ia ôr kwagh u “ iorov pue ” ér , vea za kohol “ Or@@ yuda , ” vea kaa ér , “ S@@ é za a ven imôngo . ” N@@ om@@ om kpa nenge er Bibilo i wasem m lu kwase u dedoo man er i wasem u wuese un hanma shighe mer ngu nom u fan kwagh yô . ( Rom . 10 : 13 - 15 ) Shi gba u se p@@ on atesen a kwaghaôndo u aiegh aa a vihin iti i Or@@ gban se la sha kwaghfan , er ityesen i sha kwagh u ig@@ y@@ am@@ usu , i i er kwagh u tesen ér Aôndo u dooshima la ngu a aeren a bo a Diabolo la . — Y@@ er . Se na Yehova jighjigh er wanye u nan suur sha ter u nan u lun a dooshima nahan Kanyi i doo u mbacivir Yehova mba sha ayange ne vea fa ken ishima sha kwagh u tôv@@ ac@@ ana ? Gba u nom u nan lu Orkristu la nana fa ér hii shighe u mar u an@@ iky@@ und@@ an la je , anyom aa kar imôngo je kpa alaghga kwase u nan nana fa@@ an zuan a shighe u henen Bibilo shi gbidyen kwar sha kwagh u nan hen la ga , shi ashighe agen nana fa@@ an@@ tyô u veren ishima shighe u mbamkombo ve lu zan hemen la tsembelee ga . ( Mpase 17 : 18 ) Zege@@ gar la ka “ Zege@@ bab@@ ilon , ” tartor u kwaghaôndo u aiegh u samber sha tar cii la . Nahan cii kpa , msen ka a wase se u lun a mnenge u vough sha er mbamzeyol asev vea hemba se ga yô . Sha sha ci wen , ne mba i kor ne sha agee a Aôndo sha jighjigh u nan , sha u ngohol myom u i kegh iyol i ver a ver u pasen un sha iyange i masetyô ” la . Eliya pase Yehova er ishima i lu un ker , shighe u lu yan ican ken ishima tsung yô Or@@ pasalmi pase wang er se yar tom a Mkaanem ma Aôndo sha u karen asema a ase yô . 5 : 33 ; Gen . 2 : 23 , 24 ) Shighe ka una karen yô , mlu ve u kôôsôô la a seer taver , shi ve seer soon ayol a ve kpaa . Kwagh ne na tom za kera ken ityar i mlu u kpen@@ ga kua shi u keren i@@ ember@@ yolough a ne ior ve kera lu hen uya vev ga la . 10 : 16 ) Shighe u m fa mimi sha kwagh ne la , m kav mer , u ishimaverenkeghen yam i lun uma gbem sha won shin tar la i̱ kure sha mi vough yô , gba u me sue nongo u mba i shigh ve mkurem la . Ka kwagh u mo man kwase wam se nenge a mi sha ayange a uma wase u se er akaa kpishi a nan se msaanyol je la . Er lu ior kpuaa tseegh nenge a it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh ve igen la yô , kwagh la na ve iyol@@ kpen shinii ? ( 2 Pet . 2 : 7 ) Er ka se nôngo tsung sha u kuran atindi a Aôndo , se keren iy@@ ongo ga nahan kpa , ashighe kpishi mbahemenev mba wan ts@@ wam ka ve tôv se a ican . — 2 Tim . Shin e̱r An@@ t@@ ôn@@ i@@ o hingir u taver ke ’ C@@ ôô@@ ci i K@@ at@@ oli@@ k@@ o tsung nahan kpa , lu a mbampin mba pinen her kpishi . Tsô D@@ or@@ ka mough sha ! Sha mimi yô , alaghga mbagenev vea taver inja , shin vea v@@ ôr ken jijingi kpaa . Mbagenev yô , alaghga vea nenge iv mbu A@@ k@@ an la ér ka kwaghbo u ikyo@@ o@@ gh ga , vea hen ér yange mbu bende a ma or ga nahan ityôkyaa ngi sha kwagh la ga . Ikyav i tesen yô , yange kaa a Mbaiserael ér : “ Tindi ngu môm sha ci u or u tar la kua shir@@ or u a va nyer ne a nyôr la kpaa . ” ( E@@ ks . 12 : 4@@ 9 ; L@@ ev . Lu un nger takerada u Bibilo u i yer ér Yuda la ye . — Yuda 1 . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 7@@ 4 , 19@@ 1 Mba dugh ken tiônnongo . • Ka akav a nyi a tese ér yange Yesu a tese kwagh sha gbenda u taver ga , u yange u wanger wang na ? Ka vea ya ican sha isholibo ve , shi vea umbur er yange ve lu ken msaanyol shighe u ve ya ikyar i dedoo a Yehova man ior nav la yô , kwagh ne a na ve gema ishima . Ior ngohol “ mfe [ u mimi ] ” nyian z@@ ur@@ um iorov m@@ iliôn an@@ igh@@ eni , shi mba dondon akaa a ve hen la kpaa . Kwagh u Aberaham hen la na yô , Yehova doo un ishima , shi mfe la wase un u lun a jighjigh u nan taveraa . Tsô a kaa a ngô na sha mci@@ e ér , “ Ma@@ ma yam anyi , hungur mo kera . ” Kpa mbagenev kpishi mba sha ajiir a bem a we lun her yô . Ka nahan ve nyian kpa ior ve ôron akaa a vihin tsung sha Mbakristu mba mimi shi ve we ve mba@@ aie iyol shi ve vihin ve iti kpaa ye . ( Rom . 5 : 12 ) Sha kpôô yô , “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . ” Nahan kpa , aluer ka we i vihi u iyol yô , alaghga u hen wer : ‘ Me na iyol yam icivir shighe u m k@@ an@@ shio u eren ityom yam nena ? “ Saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol , gadia á zung@@ we ve mhôônom . ” Ô@@ no@@ v mba er ‘ av@@ aan a sha uwegh ku or@@ age@@ egh ’ nena ? Tsô Yesu pin mbaapostoli mba pue kar uhar mbara aluer ve kpa a lu ve a ka yemen yô , Sh@@ im@@ on Peteru gema kaa a Na ér : “ T@@ ere , ka hen an je shi sé z@@ aa ? ( Yohane 10 : 18 ) M@@ fe u Yesu fa ér un doo Ter na ishima shi a lumun un la kpa na uma na hemba lun a inja cii . Nahan kpa , ior kpishi ken ayange a masejime ne mba a ieren i mimi ga shi mba a dooshima kpaa ga . ( 2 Tim . Mbakristu mba hiden a iyol ijime , fa doo doo er ve lu mba@@ asorabo yô , ka nahan ve ka ve zamber a Yehova ér a̱ de ve asorabo ve sha ci u naagh ku ip@@ aan ku Kristu na sha ci ve la ye . Ô@@ no@@ v mba Yakob mba vesen “ kera fatyô u ôron kwagh ” a an@@ ngô ve u kiriki Yosev “ bem bem ga . ” Shi mba karen akaawan a a lu ken ngeren mba wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la ken inya ga . Er so@@ so ka a kura z@@ ar kwagh u i we un sh@@ imi la nahan , kape se kpa se dondon aeren a mba ve lu ikyua a vese je la . Alaghga we kpa u vande nengen imba kwagh ne . Heela tseegh ga , Yesaia 32 : 1 kaa ér : “ Nenge , tor [ Kristu Yesu u a lu sha la ] una tema tor sha perapera , ati@@ ator [ mba ve til sha ityough ki Kristu shin tar la ] kpaa aa kura tar sha iji@@ r@@ ôron i mimi . ” Nahan kpa , m gema m soo makeranta kua an@@ umbe . ( b ) Lu nyi i er ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 1914 la , man er nan ve se fe ? W@@ E K@@ P@@ A , imba kwagh u yange er N@@ in@@ fa ne er u we@@ e ? Er nan ve Yesu kaa a na ér a de v@@ aan ga ? 4 : 14 - 17 ) Heela tseegh ga , ken anyom a Mose er tom la cii Yehova sue un , lu nan un ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i̱ gba u una lu a mi ve una kô@@ r@@ cio u eren ityom i Aôndo na un la cii . * Í kura se sha ikyev i iy@@ av mbu wan ke ’ won u iv@@ a@@ a@@ zuan la . Zum u Paulu za ken Li@@ se@@ t@@ era ken A@@ shia u K@@ iriki yô , a bee orgen angev sha ivande . Se fatyô u dondon ikyav i dedoo i Paulu i lun a iwuese la nena ? ( Ôr Pasalmi 37 : 25 ; Anzaakaa 10 : 3 . ) ( b ) Diabolo ta num sha a vese kpa a hemba ga nena ? Se fa ser kape i lu je la , sha ci u yange na ior kpuaa agee sha ayange a i lu ngeren Bibilo la , nahan ve nder ior shin ku . 14 : 17 ) Kwagh ne tese wang je ér Yehova tesen erdoo na hen uumace cii . — Luka 6 : 35 . 11 : 1 ; 1 Pet . ( Marku 5 : 35 - 43 ; Luka 8 : 4@@ 9 - 5@@ 6 ) Zum u a va nder ior shin ku ke ’ paradi@@ so shin tar yô , a “ k@@ ondo ” mba doon ve ishima mbara “ iyol ” je ka u henen a hen ga . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i í gem ér u “ zungwen mhôônom ” ne í gema i̱ ken zwa T@@ iv ér “ erdoo . ” Nahan yô , se dondo nen kwaghwan u Paulu ne , a kaa ér : “ W@@ ua nen alegh a en a shin tar la kera , ka idya man hông@@ or man ity@@ or@@ on@@ shima man isharen i bo man h@@ ua u eren , ka ak@@ ombo a civir je la . ” Shi ve pase kwagh u a lu perapera u Yehova man er i hii ve i doo u se vande keren un shi mayange se ôr Yehova ijir sha atindi a ase ga yô . ( Ôr Mbaheberu 12 : 9 . ) Umbur or@@ vesen u lun a inyaregh u yange pine Yesu Kristu ér : “ Me er nan man me zua a uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? ” Nahan cii kpa , an@@ vegher u tahav mbu nd@@ ahar tsung mbu mbu dugh sha Iyange mbu va te shin tar la hemba ng@@ un a agee a tahav mbu i yaren tom a mi sha ajiir a v@@ aren ikyav á sha tar cii . Ka un tswen una fatyô u timin Satan man az@@ ô@@ v a na kua uumace mbaaferev kera ye . — Yeremia 10 : 23 , 24 . Ú dondon ikyav i Yesu la yô , ka se har kwaghpasen wase man ityesen yase cii sha Bibilo . Alaghga u pine wer , ‘ me fatyô u sôron shighe u eren kwagh ne nena ? ’ Yesu na uma na sha ci wase . ( b ) U nengen ian i u lu a mi i suen tom u pasen kwagh sha tar cii la nena ? Yange za makeranta u henen it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan , nahan lu a awashima u va hingir or u hemen mbak@@ uh@@ wan@@ t@@ yo@@ gh@@ olo@@ v . I za kôr Orshiada ugen vea kwase na kua iorov mbagenev 30 , mba sar ve u henen Bibilo , shi ve z@@ aan mbamkombo asev yô . A@@ she ase nga se a inja nena ? Ka tom u nom u nengen sha tsombor u nan shi tesen u mkaanem ma Aôndo . ( 1 Tim . Ka hanma iky@@ ôn@@ ough ki torough Pasalmi 2 : 6 a iv sha mi v@@ ough@@ loo ? Aluer saa se u ‘ zan hemen sha mlu u vi@@ an la ’ yô , gba u se pine ayol a ase ser : ‘ M ngu kaven mimi u ken Bibilo la seer a seer kpa ? Nahan nan zua a ian shighe u iji@@ righ la u pasen ish@@ ô i nan . Shi yange i yila I@@ so@@ u kpaa ér E@@ dom . A hide a sôr mlu u Mbaiserael mba ve gem asema la nena ? 55 : 7 . Ka ityôkyaa i môm i nyi i ne ve i doo u se lumun ser Aôndo ngu ? Se kpa se fatyô u tesen imba ieren ne shighe u ian i dugh i se na ayol a ase sha u wasen mbagenev zum u se ze mkohol u vesen man sha ashighe agen kpaa . Fran@@ ci@@ sc@@ o man Mbashiada mbagenev taver mo ishima ken Bibilo shi nam ityakerada igen i pasen Bibilo ér m ôr . PE@@ E@@ J@@ I 14 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 60 , 1@@ 00 Tsô Aôndo kaa a ve ér , “ ne [ hemba ] ato sha kwaghôron Wam . ” Kpa han@@ mô ve nana tema shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan , ma or nana kera ta ve mciem iyol ga ; gadia ka zwa u TER u ak@@ um a Sha je , u kaa nahan ye . ” — M@@ ika 4 : 2 - 4 . T@@ so@@ mb@@ o ugen u ú lu Mbashiada yô lu her , ve ts@@ aan ken iyou i môm . Hii nan ve ka i taver se u tan im@@ anger kera shighe u se tagher a am@@ e@@ ene ? Ka ve umbur mo akaa a injaa a m er ken uma wam la . Nahan m lam a ortamen u sôron atôônanongo K@@ ur@@ t K@@ uh@@ n , m pine un mnenge na sha kwagh u van@@ den eren tom u@@ ke iwer kpuaa sha er me yam mat@@ o u eren pania a mi yô . ( Anzaakaa 6 : 16 - 19 ) Aluer se er aie yô , de se time sha ityôkyaa la dedoo . ( Pasalmi 10@@ 4 : 5 ) Aluer ka Or@@ gban se a gbe sha man tar u do@@ on@@ ashe ne kua akaa a a lu shin u cii yô , se na jighjigh ser ngu a tahav mbu sôron u . ● K@@ u ka gbenda u sha gba@@ aôndo Genese 1 : 28 ; 2 : 17 ; u kuren uma Mbaromanu 5 : 12 Kwagh u Yehova va mgbegha Yeremia nger la man gbenda u a kure kwaghôron u profeti shon la , na mlumun sha mpin u profeti la pine la . Gbenda u Uma Ú He@@ mban Do@@ on Cii U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u “ jighjigh u nan ” u se fetyô “ u p@@ ir@@ in av@@ aan a usu a or@@ bo . . . a mi cii ” la . ( Ef . ( Duteronomi 10 : 17 , 18 ) Yange ta Mbaiserael icin ér aluer ve er kasev man mbayev mba ve lu a or ijime ga mbara ican , man mbara vaa m@@ liam yô , una ungwa m@@ liam ve@@ m kpee . Sha nahan yô , Orkristu u mimi nan eren sha mkaanem ma ma k@@ ur ivur i masetyô i ken Mbaromanu ityough 12 la . Ma kaa ér : “ Kwagh@@ bo a de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ” An@@ takerada shon kaa ér : “ Tom yô ngee tsô , kpa ka u Ter , nahan una na se agee se er u . Nahan alaghga yange nenge er Yesu er ivande na i hiihii , i gema mngerem hingir wain hen iniongo i iv@@ es@@ egh i ken K@@ ana la . Ng@@ ô@@ kwase u lun anyom 70 , u ken uma na cii yange z@@ aan ad@@ ua u i yer ér Ch@@ ur@@ ch of Eng@@ land la , yange lumun u henen Bibilo vea kwase Shi@@ ada u Yehova . Kwagh ne kpiligh kwa@@ se@@ t@@ wer la iyol kpen kpen . Doo u or nana ver ishima nana kegh myom u TER ving . ” Tsô , ishima i gba zan mo iyol nahan m u@@ le kpishi . ” 15 : 41 ) Shighe u i tôô ik@@ yom i Yesu sha kon u i man@@ de un la kera u za iin la , “ kasev mba ve due ken G@@ al@@ il@@ ia a Na imôngo la kpaa ve dondo ve , ve za nenge u@@ war man er i ver ik@@ yom Na kpaa . Mba hi@@ r yô , ve sôr ici@@ mb@@ iv man mkurem ma sh@@ igh@@ en . ” Ior kpishi sha ayange ne nôngo ér vea tim ior mba Yehova , kpa ve k@@ an@@ shio . Yehova Nen@@ gen sha Mbat@@ omov N@@ av Mba@@ beenyol Mb@@ ara Doo Doo , 8 / 15 Gbenda u nyôron : Ka i nyôr mkombo sha mkohol u ningir , sha u pasen mba i sar ve u zan makeranta shon la kwagh u vea er yô . A@@ ny@@ ighe u gomoti ka ieren i mbahemenev mba gomoti ka ve eren tom a tahav mbu gomoti sha ifer sha ci u mtsera ve la . Mbagenev na jighjigh ér saa vea lu ortamen shin a na ve imba tom la ken tiônnongo ve , vea nenge ér ve za iky@@ ura ken mcivir u Yehova ye . Nahan yô , tindi u á we ér i̱ er ior batisema shi i̱ tese ve ne “ ka aka@@ aeren ahar á sha ad@@ ondo ad@@ ondo . . . keng ga . ” [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sha peeji 13 la ] M@@ u@@ se@@ o Bar@@ d@@ in@@ i , F@@ l@@ or@@ ence J@@ an@@ awar@@ i 19 - 25 , 200@@ 9 Er vese hen tsombor u eren kwaghaôndo kpoghuloo yô , yange civir Aôndo vea ter na hanma shighe . Alaghga je yô wan la una t@@ ume nan angahar . ( Ese@@ k . 2 : 6 ) Pro@@ feti Ese@@ kiel yange una ôr ior mkaanem ma Aôndo ga , nahan if@@ er@@ or ma nan kpe ken ifer i nan a u ungwan ic@@ in@@ tan la shio yô , Aôndo ma pine un kwagh u if@@ er@@ or shon . Ú fatyô u vendan kwaghbo shighe u ú tagher a mi ab@@ u la kpa ? U tesen ikyav yô , kwagh@@ tôvon ugen ken tar u P@@ ol@@ and tese ér mb@@ al@@ un anyom 30 mba ve er ivese i tse i kom er hii anyom atar zan zan at@@ ar@@ atar cii ka ve nôngo u p@@ aven ivaa keng ; man ka mba ve lu anyom 30 la tseegh ve lu p@@ aven ivaa ga . ( 1 Yohane 2 : ​ 20 , 27 ) Gba u Yehova una tese Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , er hanma or kpa a tesen nan nahan . U@@ ̱ Eren sha Mbam@@ pase mba Yehova la Ka Uma ! ( Ekesodu 22 : 28 ) Mb@@ au@@ ity@@ uh@@ wan@@ ev mba ve gem ishima ga cii vea ya dyako u Tartor u Aôndo ga . Mba ve vende u lumun hemen u un u Aôndo a ver un Tor la yô mba l@@ ahan Yehova . ( Mateu 24 : 36 ) Jighjigh u se ne ser mkur ngu van ne wase se u kuran , kpa aluer se mba a vangertiôr ser mimi je iyange i Yehova i mgb@@ ôghom yô , ishima ia hemba mgbegh@@ an se u kuran . — S@@ ef@@ ania 1 : 14 . Ashighe kpishi or ka nana lu or u hiden a iyol a nan ijime shin nana lu or u ke@@ hen it@@ you kpa , ka shighe u i ne nan tahav la ka i fa ye . Kwagh u Aôndo a Er sha ci Wou La , 5 / 1 Aluer icighan jijingi ngu hemen we yô , gba u ú palegh aeren a nyi ? M@@ sen W@@ asen Se u P@@ anden Ishim@@ any@@ ian Yesu Lu Ô@@ ron Kwagh u I@@ gy@@ am@@ usu Sh@@ in@@ ii ? ( b ) Ka unô nahan ieren ve i lu ic@@ in@@ tan hen a vese ? ( 1 Mbakorinte 8 : 1 ) E@@ i , u zuan a mfe u vough la kwaghbo ngu sha mi ga . MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U MB@@ A I SH@@ I@@ G@@ H V@@ E M@@ K@@ U@@ R@@ E@@ M L@@ A MB@@ A A “ I@@ SH@@ I@@ M@@ A@@ V@@ ER@@ EN@@ K@@ E@@ G@@ H@@ EN I I L@@ U U@@ M@@ A ” YÔ Ka sea lamen sha imba gbenda la yô , se hii ôron kwagh , maa se tese m@@ kposo u kwagh u se ôron la , sha u eren tom a ase@@ mber er kpa , shin nahan kpa , shin nahan cii kpa , shin sha vegher ugen yô nahan . Ken ayange a masejime ne , kwagh gba ior mba Aôndo sha iwasen i ken jijingi i mbatamen ve ne sha dooshima la . Ve soo ican ga shi ve soo u tagher van@@ ger a m@@ taver kpaa ga . ” ( Pasalmi 11 : 4 ) Shi a@@ fa@@ eren@@ ga Yehova yange tin@@ d@@ in mbatyomov ér ve naan Mbaiserael man@@ a . Ngeren u ken hemen la una na mlumun sha mpin ne . Alaghga a sar se er Aôndo ma a bee a mzeyol wase ave ave nahan , kpa se na jighjigh ser Yehova fa shighe jighilii u una bee a mzeyol shon man gbenda u una bee a mi kpaa . — Ps . 2 : 7 ; 3 : 5 — Hii nan ve An - sh@@ ul@@ am yange wa ôn@@ kasev mba ken ya u tor kwagh “ sha um@@ or@@ ya man mba@@ a@@ shi@@ m mba ken to@@ ho ” ? Shi yange tôndo zwa ér una kura ve sha ikyev i mbaihyomov vev . Kpa kwagh u vesen u a dugh ker yô , anyom a yange m lu nôngon mer me kura ivese yam la wase wan wase u kwase u tilen ken mimi dông . Han@@ mô wase nan@@ á fatyô u pinen ér , ‘ M ngu yaren tom a shighe u a shi her sha ci u tar ung@@ un ne sha u yiman iyol yam kua mba ve lu ungwan mo la kpa ? Er ve yen yô , ashighe agen ka ve na or u ve vese nan la ishim@@ avi@@ h@@ in shi ve kera lamen gbar gbar ga . ( Y@@ ak . Inja i ishember i “ sôron akaa ” la ér nyi ? Hen a ve yô i lu kwagh u mimi je . Ka ken a Na man iyol cii er i ma@@ gh i , i zua i sha iwasen i hanma ij@@ u@@ an i i lu ker yô , sha tom u hanma il@@ ye@@ gh@@ egh ki lu eren sha inja i ki la , i lu vesen i lu maan iyol i i ken dooshima ye . ” ​ —⁠ Ef . ( 2 Timoteu 4 : 2 - 4 ) Ka sha nahan ve , una fatyô u tesen ior mba ve lu a asema a mimi sha gbenda u vea nengen akaa mnenge u Yehova , vea kera tsu@@ me a dondo atesen a tar ne ga ye . “ Sha Kp@@ ôô yô , Ka Ici@@ ghan@@ ti i Aôndo i He@@ mban J@@ e Ne , ” 10 / 15 28 : 19 , 20 ; M@@ ar . 13 : 10 . Yehova una fatyô u wan se ago iyol ér se yôô loho na , je se kua ken u@@ haregh mba kwagh a taver her je kpaa yô . [ Mkaanem ma sha peeji 5 ] Ka we iyol you u tsua u v@@ ô@@ son nom shin kwase ugen ye . Nahan cii kpa , “ ku u sha uhar ” la ngu or@@ ihyom u uumace mba vea civir Or@@ gban ve la ga . Yosev yange tese kwaghfan sha gbaa ne . Hen ase ken ishima tsô u nenge er ura lu n@@ ôôn c@@ am c@@ am ts@@ endan Eliya sha ishi er lu yevese la , man er lu henen sha kwagh u iyange i hemban kpilighyol ken uma na cii la yô . Shighe u mbatamen mba nengen sha haregh lu tesen tser u vi@@ di@@ o i i yer ér The New World So@@ ci@@ e@@ ty in A@@ ction la , yange m yila ior mba nengen sha ma sh@@ ôô@@ p@@ u i ior go@@ h@@ on akaa her yô , m kaa a ve mer ve ver tele@@ v@@ ishen u vesen môm sha ci u “ Or@@ vesen Tho@@ mp@@ son . ” Yange m been makeranta yô i tô@@ ôm tom ken iyou i tu@@ men ak@@ ondo sha ci u ior i F@@ r@@ en@@ ch , nahan saan mo iyol kpishi u tu@@ men ak@@ ondo a taver ishe sha ci u a@@ sh@@ a@@ gb@@ au@@ kase . 2 : 42 ; 2 Tim . Nenge ikyav i Yesu Kristu sha u fan shighe u ka i tsegha or man or u ka nan tsegha nan yô . Mba yer un ér D@@ ust@@ in , iti i kwase na ér J@@ as@@ s@@ a . Cii man shighe ne yô , vande lun awashima ve u y@@ amen t@@ so , tsan sh@@ imi inyom jimin . ( Anzaakaa 28 : 26 ) Aluer ú soo u zan zende man ú fa gbenda ga , kpa ú gema ú ngu a ngeren u tesen gbenda yô ú nenge sh@@ imi cii man ú mough zende la ye , Mkaanem ma Aôndo kpa kape i lu je la , aluer ú yar tom a ma yô , ma a kôôm we ú er kwagh sha kwaghfan nahan ú war ish@@ ôm . — Pasalmi 119 : 10@@ 5 . Ken inyom i 19@@ 8@@ 5 la , mlu anyom pue . Ken inyom i 199@@ 3 la , i hide i na se tom u sôron atôônanongo la hen ningir ugen vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar la . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve er msen ér : “ Hegen yô , T@@ ere , nenge m@@ yange ve ne , yô , na ikp@@ an You ne ve̱ ôr kwagh vangertiôr . ” ( Mbaheberu 11 : 6 ) Aluer se mba a a@@ kper@@ an ser Yehova una kure uityendezwa nav yô , ‘ kwagh a lu hemban zuan se a tar ne . ’ Akaa nga kpishi a se fatyô u eren sha u yangen ishima yase u hingir er inya i sha gbenda i ma kwagh a fatyô u m@@ enden her ga la . Ô@@ no@@ v ou vea fatyô u seer henen kwagh u Yehova ken mbamsen mba u eren la . Yange ḿ lu ken iyou i koson ityakerada i ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti la ayange imôngo ḿ shi henen kwagh sha u@@ kwaghaôndo kposo kposo . 2 : 3 , 4 ) Yehova soo ér ior ve fa mimi sha er vea civir un sha gbenda u una ver ve yô . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Yesu Kristu ngu a mbadondon un sha shighe u mk@@ ur@@ tar ne nena ? Shighe u se lu pasen ior loho u waren uma u ken Ruamabera yô , mayange je se ‘ kar nen akaa a i nger la ken inya ga . ’ — 1 Kor . 6@@ 6 :⁠ 1 ) Nahan kpa , tempel u i maa sha shighe u Solomon lu tor la lu ijiir i vesen i ior civir Yehova her yô , shi her kpa i eren mbamsen ye . ​ —⁠ 1 Utor 8 : ​ 27 - 30 . Kwagh u Solomon la tese mimi u kwagh u i nger ken Mbagalatia 6 : 7 la nena ? Zege@@ takerada shon u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa a kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke la shi kaa ér : “ Sha er m@@ ningir u iky@@ as@@ en@@ ahumbe la a lu kper@@ egh kper@@ egh shi mlu u tu@@ lu@@ gh a lu n@@ zu@@ gh@@ ur n@@ zu@@ gh@@ ur shi a@@ vegher a ahumbe kpa a tsu@@ m i ngee i gande yô , ka inja er taver u keren ah@@ ab@@ a sha gbenda u i hii ve a@@ been á k@@ asen man m@@ n@@ do@@ lo@@ m ma gbe la nahan . ” Bibilo Na Se I@@ b@@ um@@ un É@@ r Se Doo Aôndo Ishima Ka nahan ve Yehova a taver se ishima sha ikyev i nongo na ér se ôron Bibilo hanma shighe ye . ( Yohane 11 : 11 ) Kpa mbahenen nav kav inja i kwagh ne ga , nahan Yesu kaa a ve jighilii ér : “ L@@ as@@ ar@@ u kpe . ” — Yohane 11 : 14 . M@@ tse u Aber@@ am man ya na lu tsan ken ut@@ ent@@ i la , yange “ pase gbar gbar er ve lu mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov shin tar ” yô “ K@@ ar A@@ h@@ i A@@ m kua Ishima Y@@ am ” * Alaghga tsô ani@@ been u wanakiriki la nenge a mi la lu un ma kwagh u injaa ga . ( inja na yô ér , “ U@@ wegh ku sha heen , uwegh ku sha heen ! ” ) ( Ese@@ kiel 36 : 35 ) Yehova tôndo zwa ér una kura ior nav mba vea hide la sha er “ Go@@ g@@ i ” una ta num sha a ve ga yô . — Ese@@ kiel 38 : 2 . Ken atôônanongo ag@@ enegh yô , mbatamen mba zan hemen u tesen udi@@ ak@@ on ityesen i injaa her . ( b ) Er nan ve i lu hange hange u se fa ser ka Aôndo yange hii ivese ? ‘ Er Yehova A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . ’ U@@ Y@@ O 5 ( zwa Buter ) Y@@ A@@ NG@@ E ior mbagenev za u za nengen akaa hen ijiir igen , tsô ij@@ en za kôr ve . Kape mbamhen mba i dugh a mi ér Yesu yange vôso Maria M@@ age@@ d@@ al@@ en@@ a kua akaa agen a tan hi@@ di iyol , a i er ken ityakerada i mimi ga , ior ve s@@ enge ér i seer pasen kwagh u Yesu la kpa i lu je la . Ashighe kpishi mbamhen av cii ve lu sha u keren gbenda u me wua iyol yam tseegh . A gema uma na , a hingir u dondon Kristu sha gbashima . — Mbafilipi 3 : 5 - 7 . ( b ) Mbamaren vea wase mbayev vev vea za hemen u civir Aôndo sha mimi nena ? Er z@@ aan ad@@ ua u f@@ ada taveraa yô , a sôr ian sha er se za lam a orgen u lu henen makeranta u f@@ ada yô . Dooshima u a lu hen atô u Mbakristu mba mimi ne kaha kpo@@ soo ? I@@ sho@@ li@@ bo man ifer lu samber fele fele . Or u nan ne jighjigh ér mkur mgb@@ ôghom ga yô , alaghga nana hii u eren akaa a nan , kaan ér Yehova una va kera kure uityendezwa nav ga kpa or fa ga . Ve kpa kwagh ve lu kwagh môm a O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la , gadia ve vande fan atesen a hange hange a ken Mkaanem ma Aôndo . — Aerenakaa 2 : 37 – 41 . Aôndo yila or la ér ib@@ u@@ me@@ or . Ieren i Mbakristu mba mimi man mnenge ve sha akaa a ken tar u nyian ne har sha mkaanem ma apostoli Yohane ma han@@ a ? Er Satan , u a hendan a hanma kwagh u Aôndo a soo cii la , tu@@ ur Adam man Ifa ken ijime yô , ve tese ér ve hemba soon ayol a ve tseegh sha u vendan hemen u Aôndo , ve de ve hemba soon u lun sha tse@@ ene@@ ke ve shi eren sha asema ve . Yesaia 11 : 6 - 9 Gb@@ ar u af@@ ishi a nengen sha tom u Mbashiada mba Yehova ken tar la yange a tindi a um@@ ato utar hanma sev cii sha u i̱ wase Mbashiada mba ve lu van sha gbenda la shi i̱ ker mba alaghga vea tsu@@ me gbenda la kpaa . A@@ yom imôngo ken ijime la , Yosua ver ikyav i dedoo i lu kposo a kwagh u Mbaiserael er la , a kaa a ve ér : “ Aluer , u civir TER , á lu ne kwagh u bo yô , tsua nen u i lu ne ka civir la nyian , . . . kpa mo a ya wam cii yô , ka TER sé civir Un ye . ” ( Yo@@ s . • Yehova wa shima u eren nyi a akaa a a lu sha man a a lu shin tar laa ? An@@ th@@ on@@ y : M tese u avur a Bibilo a a pase er u nan Yesu jighjigh la i lu kwagh u hange hange yôô ? Bibilo kaa ér , Noa yange nyer a tsombor na kua an@@ ny@@ am@@ ev cii ken t@@ so yô , “ [ Yehova ] maa wu@@ he un k@@ imi . ” Mayange je se hingir nen mba kwagh a gbe ve ga , shi ve we ikyo sha kwagh kpaa ga , mba mlu ve a kom ve la ga — ka u teman ken mkpeyol sha gbenda u sha mi ga je la . — Luka 21 : 29 - 36 . Shin er ieren ne yange i hii ken kwaghaôndo u Mbayuda nahan kpa , saan se iyol kpishi er se fe ser Yehova yange tese mbacivir un sha mimi u tsuan kwagh u vea er sha kwagh u awambe la ken imba gbenda ne ga nahan . Ka un a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa ga . Mkaanem mara yange ma taver mo ishima u tilen sha mimi dông . ​ —⁠ Yobu 27 :⁠ 5 . Hii nan i lu kwagh u kpilighyol u kaan ér Yesu lu Or@@ tesen u F@@ an Ity@@ esen tsema tsema ga , man atesen a na ta iwanger sha nyi kwagh@@ a ? “ W@@ u@@ ese nen TER shin tar , ne . . . ik@@ aior kua mba@@ y@@ ev@@ kasev . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 14@@ 8 : 7 , 12 . Kwagh u hiihii yô , m@@ til u Yesu tile sha mimi zan zan ku na la kure vegher u vesen u “ kwagh@@ myer ” la . ( Ôr 1 Utor 19 : 5 - 8 . ) • Er nan ve u tesen dooshima la i lu kwagh u hange hange u se cii se er@@ ee ? Peteru wa hanma kwase Kristu kwagh wener , mô ve môm tsô nana de h@@ aren ishima i nan sha h@@ we u eren sha u nana nôngo a doo ga . Yehova pase ér : “ Ishima ng@@ im per sha kwaghôron Wam sha u Me kure un vough yô . ” ( Y@@ er . Mbam@@ taver man mbamzeyol vea fatyô u nan se iyol@@ kpen . Genese 6 : 2 ôr kwagh ve ér : “ Ô@@ no@@ v mba Aôndo nenge ôn@@ kasev mba iorov doo ashe ; tsô ve er kasev mba sha asema a ve cii . ” A@@ iky@@ ôr kua angev mb@@ ua fatyô u yangen or kwagh eren sha shighe kpuaa shin ken uma u nan cii . Kanyi yange i̱ er shighe u ior i Iserael man Yuda venda u veren ato hen Yehova laa ? Kwagh er vihi yô , Mbaiserael mba ye dyako u Tar u Ity@@ endezwa la yô , ve yem civir mba@@ aôndo mba Mbak@@ an@@ aan , sha u eren idya shi nan nagh sha ônov vev . Shi se time sha akaa a se er ve se yange mzeyol u ah@@ on a gban aa fatyô u van a mi hen atô wase nyian la . I er usu due Sha sen shin tar sha ci u i s@@ enge ér ngi profeti , gadia i s@@ enge ér i hemba afer@@ akaa ken ityav mbi tar cii mbi ihi@@ ar mbi yange i nôngo ken derianyom u sha iky@@ undu la , shi i hemba gomoti u ity@@ em@@ imôngo kpaa . Nahan doo u se kpa se venda u pasen mba i sar ve u ungwan loho u waren uma ne kwagh ga . — Ôr Mateu 7 : 12 . T@@ ime sha injakwagh i doon tsung ne , nahan fa kwagh u Yesu a tese se sha kwagh u mhôônom ma zungwen man ihyom la . Er Yesu lu lamen a mbahenen nav yô , a kaa ér : “ Hegen je kpaa ne mba wang sha ci u kwaghôron u M er ne la . ” ( Yoh . Sha nahan yô , a na se iwasen sha u se kav shi se yar tom a atindi a tesen gbenda ne yô . W@@ any@@ em@@ akeranta nana fatyô u pasen iky@@ aren ga saa nana ôron ityakerada i nan shi nana eren ityom i i ne nan ken makeranta la kpaa . Yesu yange tese wang ér un zu@@ ngu mhôônom shighe u nder wan u Y@@ ai@@ r@@ u u kwase shin ku la Takerada u i yer ér A H@@ ist@@ ory of M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar la kaa ér : “ Er mbatomov mbagenev ken iyou i tor@@ kwase mba ve soo kwagh môm u una va a m@@ gem ga la nenge ior kpishi lu eren batisema yô , doo ve ga , nahan ve s@@ ende@@ gh kwagh a na ve kaa ér aluer a de ior nav mba yan iyol i Kristu yô , ka u b@@ um@@ un je ve lu b@@ um@@ un ér vea lu sha ikyev i tar u I@@ ng@@ i@@ la la . ” Nahan kpa , ma a inja sha ayange ne vough er sha shighe u i nger ma la nahan . I@@ wer kar iti@@ ar tseegh maa , i tindi se ér se za er tom u nengen sha haregh , hen ti@@ ôn@@ tar u F@@ l@@ an@@ ders . 25 : 31 - 33 ) E@@ i . I@@ ji@@ r@@ ôron i masetyô la ia va zum u Yesu una va sha shighe u zege@@ can la . u J@@ an@@ awar@@ i 22 , 200@@ 1 la ôr akaa imôngo sha itinekwagh i i kaa ér “ M@@ sur@@ shima sha ci u Mb@@ au@@ angev ” la . Er nan ve ior kpishi ka ve nenge ér kwagh gba ve a iyol kôron tsaha keng ga , kpa kwagh ne tese ikyav ér nyi ? Kwagh u una na ve tar ua lu ken mzough yô ka u lun a or@@ hemen môm u nana er kwagh sha ci u mkpeyol u ior cii yô . ( Mateu 5 : 3 ) Kpa , doo u se wa ikyo tsung sha er a lu akaa a ken jijingi a mimi la se kure mgb@@ e wase ne a mi ye . Ka i T@@ aver Mbagenev Kp@@ ishi u K@@ ôron Iyol Ts@@ aha 24 : 7 ) Ka ivur Bibilo i ngeren ne a har sha mi je la , man ivur ne na se ishimataver kpen kpen . U hemban je yô , i̱ ôr se kwagh u Yehova , Or@@ gban wase u a lu Ter wase u sha , Yehova la . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i̱ “ dooshima ” la i̱ hemba gb@@ anger , akaa shin mbamhen je kpa vea fatyô u doon or ishima . Shi mimi je ka kwagh u a er je la , nahan kwagh na doom je gande . 4 : 1 - 6 . ( Luka 22 : 41 - 44 ; Mbaheberu 5 : 7 , 8 ; 12 : 3 ) K@@ asev vea fatyô u nengen ikyav ken Yesu , gadia Bibilo kaa ér : “ Ity@@ ough ki kwase yô , gema ka nom , man ityough ki Kristu yô , ka Aôndo je . ” Ashighe kpishi jighjigh u nan wase ka a ya ga@@ du@@ ga a ak@@ aren . ‘ Er ica i ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh a ity@@ ô@@ tar nahan , kape ngu A pav akaabo ase a vese la . ’ Nahan , Aôndo er Adam gba m@@ ny@@ am mem mem , maa a dugh un h@@ wan môm , a za “ maa kwase a mi . ” Kwagh u hange hange u una wase se u kporom ikyua a Yehova yô , ka u lamen vea na hanma shighe . Cii man “ shighe ” u ku u Yesu u̱ kuma yô , lu a tom kpishi u eren Ter na u sha la . Sha nahan yô , ‘ hanma or u ishima i tor nan ityô man hanma or u jijingi u nan mgbegha nan yô , ’ nan na z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa man to@@ gu@@ la man ikyav mbi h@@ we@@ ev kua ikyav mb@@ ig@@ enev . Er Yesu lu Wan u Aôndo u lu a agee man tahav kpishi nahan kpa , mhôônom kôron un a ior shi eren a ve kundu kundu kpaa , hemban je yô mba ve lu yan atsan mbara . Kape Ter wase u sha la kpa a eren a vese doo doo , a ne se “ u@@ i@@ wua mba dedoo , ” er icighan jijingi nahan je la . Mkaanem ma i nger ken Yesaia 6@@ 1 : 1 - 3 la ma kuma sha Yesu shi ma gema ma p@@ on a p@@ on mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi nena ? Kpa aluer gema sar u u eren Yehova tom ga di yô , ka nyi i doo u u ere ? Ka un u a lu “ Tor u tsôron u A lu u kpen ga , u i nengen a Na kpaa ga , u A lu Aôndo , Un tswen ” je la . Se mba utar mban , se gber ior i@@ wa@@ mbe kuma iorov 1@@ 14 shi se nenge a mba@@ vih@@ in@@ yol iorov 10@@ 5 sha iyange la . ( b ) Lu nyi i mgbegha ior kpishi mba ken ikpelaior u eren b@@ ati@@ se@@ maa ? Kpa aluer m hingir Orshiada nyian yô , kp@@ er nahan hanma or cii nana ungwa . Kpa hen shighe ne mbamaren vev lu Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o her man ve n@@ umb@@ en sha ad@@ ua ve ga shi ve fa soon kwagh u mimi u ken Bibilo ne ga . ( Mpa . 18 : 8 , 21 ) A nder mbakp@@ enev shi a na ve ian i lun una gbem sha won . ( Yes . Bibilo er ityendezwa ér : “ TER ngu ikyua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ” Se fatyô u kaan ser i nenge or môm ken “ Iserael u Aôndo ” la ér nan due ken ikyurior igen ga sha ci u nyi ? Nahan kpa , Mbayuda kpishi ngohol Yesu ga , ve gema ve na zwa ér i wua un . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger sha kwagh u iti i Aôndo yô , ôr an@@ takerada u ken zwa Buter , u a lu a itinekwagh ér The D@@ iv@@ ine N@@ ame That Will E@@ nd@@ ure F@@ or@@ ever ( I@@ ti i Aôndo , I ia Lu G@@ bem Sha W@@ on ) la . I@@ ti i Aôndo i i gem ér “ Ne Kwagh Lu ” la , ngi a inja nena ? S@@ aa se na Yesu Kristu , Wan u môm môm la jighjigh . 3 : 8 ) Er i lu ican u kôron no@@ mbor wase tsaha nahan kpa , kanyi ia wase se u kôron u tsaha ? 26 : 15 ; 5@@ 4 : 2 . ( Mpase 6 : 1 – 4 ) Ny@@ inya ne man un u a tem sha mi la tile sha ityough ki ityav mbi nôngon , man ze@@ g@@ es@@ an@@ ker la di tile sha ityough ki ityav mbi mbi seer ng@@ een ainge shi mbi lu wu@@ an ior kpa kpishi je i hembe ave a tse ne kua shi ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi age@@ egh mbi ainge ne kpaa . Shi kwagh ne una wase se u sôron ishima yase sha ci u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la . Aluer ior lumun loho u dedoo shin ve venda u yô , ka nyi ia er ve ? Mbamaren kpa ka ve vaa iyol sha kwagh u mbayev vev nahan . Kape kwaghyan u ken jijingi kpa vea hen ér ka hange hange u ve yan ga je la . Hi@@ ihii yô , gba u hanma ve nana lu or@@ shiada u Yehova , nana pasen loho u dedoo u Tartor la . Doo u se hen ken ishima yase ser , ‘ Kwagh u zan iyol ngu ga ’ ze . He@@ mba doon u nengen a kwagh u alaghga una va a kwaghbo la . 12 :⁠ 3 ) Alaghga tsô Yehova soo u kôôm we sha gbenda u ú lu a kav tsembelee ga yô . I tese ken igbar er kwaghaôndo u akuraior agen , u A@@ hab@@ a vea T@@ or@@ kwase na Yes@@ e@@ bel va a mi ken tartor u ik@@ we pue i Iserael la lu u aiegh yô . Shin er u nan nagh ku ip@@ aan kura jighjigh la , una war se sha ikyev i tindi u isholibo man u ku@@ ugh nahan kpa , se mba mba@@ asorabo man mba y@@ in@@ an her . A ôr mbaapostoli nav kwagh u icighan jijingi ér : “ Me sôn Ter , man Una na ne Or@@ sur@@ un@@ shima ugen u Una lu a ven gbem yô . ” Kwagh ne mgbegha wan la undu azende na a bo la . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Nahan , se su@@ gh nen Yehova sha akaa a a lu eren sha ikyev i mbakur@@ an mba jighjigh mban shi se ungwan nen ve a iyol hiden a mi ijime . Apostoli Paulu yange nger Timoteu u lu ikyar na u tom la washika , wa un kwagh sha kwagh u inyaregh ki z@@ endan la taver taver . M@@ lumun u Is@@ ak@@ a lumun u eren hanma kwagh u ter na kaa un la tese er Yesu yange lumun u yan ican shi kpen sha ci wase yô . — Heb . “ Sha ” ne ka ajiir a ken i@@ am@@ egh ica hi@@ in@@ ii ga shi ka ijiir i ken jijingi i Aôndo man mbatyomov nav ve lu la kpaa ga . • Ka nyi kwagh ú zough a mi ken Pasalmi 37 : 1 , 2 ? Ny@@ ityô ut@@ aha i mzough ne a lu a mi cii , ka ityar i i lu ker la i ne un ye , hemban cii je yô , tahav mbu vesen mbu mbu lu suen un la , ka T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la je la . Yange i̱ wase un tile dông . Kwase ne hi@@ r ijime ga yô , Yesu kaa ér : “ Doo u tôôn kwaghyan u u@@ ôn , k@@ enden ani@@ wa@@ av ga . ” • Yesu ka Davidi u V@@ esen sha nyi gbenda ? Nahan kpa , ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 70 , shighe u mase shin er anyom 40 , u “ ayange a masejime ” aa hii la , an@@ nongo u Mbakristu mba mimi hii u kohol imôngo ken gar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , ken tar u Amerika , sha u timen ken Bibilo sha gbashima shi keren “ mfe [ u mimi ] . ” ( 2 Tim . ( 1 Utor 10 : 1 , 2 ) Kwagh ne kpa tese ityôkyaa i môm i alaghga yange i na ve Solomon ter kwagh u “ kwase , shin kasev je kpaa ” yô . 1@@ 12 : 6 - 8 ) I gbe je ka hegen ior ve lu hemban ungwan il@@ yo@@ ho i bo , er ityav man ts@@ wam man ian@@ g@@ ev mbi he@@ v kua mbi tse@@ v mbi mbi lu hiden her la man ifer man ibanave kua m@@ vihi u i lu vihin tar la nahan ye . Or@@ gen u i yer un ér David G . Ka mkaanem ma nyi Peteru a ôr sha u taver mba alaghga vea hingir u y@@ in@@ an asema laa ? Kwaghôron ne lu a itinekwagh ér “ F@@ as@@ ci@@ sm or F@@ re@@ e@@ dom ” ( G@@ omoti u K@@ ighir Ior shin U Nan Ve I@@ an i Ieren Ishima Ve ) . D@@ N@@ A ka a ko@@ so mkaanem i kuma nena ? Ishima de u vihin mo sha akaa a yange m ôr shami ga la , m gema m ver ishima sha akaa a yange m ôron shami la . ” Mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara sule iyol time sha ung@@ eren mba i na ér i̱ nger ne doo doo shi ve er shami kpaa . 1 : 1 – 5 : 28 ) H@@ ide shi hen sha kwagh u Yehova er a Lo@@ ti la . Ka Yesu T@@ se@@ egh a lu Gbenda u M@@ yom Y@@ e ( Luka 4 : 16 ; Aerenakaa 15 : 21 ) Mb@@ á taver mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior asema nyian ér ve̱ dondo ikyav i Yesu la sha u ôron Mkaanem ma Aôndo hanma iyange shi zan mbamkombo he ’ ape í ôron Bibilo shi i henen i̱ la kpaa . Anmgbian u kwase u nan lu kwa@@ v yô nana fatyô u nôngon a m@@ ts@@ wen@@ em nena ? Kanyi ia wase se se lumun hemen u Yehova ? Yange i ny@@ ô@@ ôso jighjigh u Or@@ jir Bar@@ aki sha kwaghwan , man kwaghwan ne lu ib@@ um@@ un hen a na . 4 : 6 ) Jigh@@ ilii yô , hanma kwagh u a bende a uma wase shin ikyar i se ye a Yehova la cii yô , doo u se eren msen sha mi . Kpa vea ‘ luun a kasev vev imôngo sha kwaghfan shi ve waan ve ikyo er kasev vev ve hembe y@@ in@@ an agee yô . ’ ( 1 Pet . Alaghga or u nan lu keren tom u ken tiônnongo la nana ôr kwagh u tesen ér sar nan u lun ortamen , shin nana nôngo ér mzough u mbatamen a a lumun nan . Er nan a lu yan ican ve i vihi u y@@ um@@ u ? Yange kaa a ior mba ve lu ungwan kwaghôron na la er : “ Nahan yô , aluer wea va a i@@ wua you u va nan sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi la , man wea umbur her er kwagh a zua an@@ ngô@@ u a we yô , undu i@@ wua you her hen kpe at@@ se@@ egh la , za vande him@@ en a an@@ ngô@@ u la , man ú hide , ú va na i@@ wua you ye . ” Sha nahan yô , de se time nen sha gbenda u se henen kwagh la . Shighe kar yô , se ngohol takerada u nan se ian i zan ken tar u S@@ outh Kor@@ ea . • N@@ ongo u Yehova a ver ú kura la man ah@@ ur@@ aior a ve cii ve tese inja jijingi i nyi ? Aôndo tsua nongo u i yer u ér “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” la sha u u hemen sha vea Yesu . Yange mba pasen kwagh ken gar u M@@ ase@@ don@@ ia u i yer ér F@@ ilipi la mba been cii yô , i gbidye Paulu man Shi@@ la tsung maa i gb@@ ihi ve ken ga@@ adi . Nenge ase ikyav i anmgbianev asev mba kasev uhar ken tar u M@@ ala@@ w@@ i . Akaa ér : “ Takerada ne doo ve ishima kpishi . • Er nan ve m@@ doo u mbagenev ve doo se ishima la ka a mgbegha se u palegh aeren a dang na ? Nahan er Han@@ a lu henen sha iyange la yô , kwagh ne taver un ishima u eren sha ic@@ egh@@ zwa na a Yehova . An@@ n kaa wener : “ A@@ g@@ umaior a lun er mo nahan kpishi nga aa icombor i í ne jighjigh a atesen a Kristu ga yô . Ken inyom i 2@@ 000 la , m kuma u a erem batisema , tsô i erem batisema m hingir Orshiada u Yehova . Aluer ú soo ú ôron kwagh u avur ne vi@@ e vi@@ e yô , nenge ken ityough 28 ki takerada u Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x At H@@ and ! la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . Er Peteru lu or u lun a jighjigh u nan kpishi yô , a zua a ian i geman ishima sha asorabo a na shi henen môm ken akaa a hemban doon cii a Yesu tese yô . Ka sha m@@ ngee u akaa a kasua ou man i iv u a tom u i@@ per@@ agh ye , u maa u er isholibo ; . . . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una pase se akaa ag@@ enegh kpaa , shi una seer ôron se akaawan a ken Ruamabera a se er ve ivaa yase ia doo yô . I Na Ve I@@ veren sha ci u Mba U@@ ng@@ wan I@@ mo i “ Or@@ kur@@ an@@ ya ” u Aôndo La Ngu ‘ ijiir i teman ’ sha ci u ior nav nyian nena ? Shi se se kegh iyol u wan ishima , keghen zan zan shighe u ishimaverenkeghen yase ia kure la , er Aberaham kpa er nahan . — Ôr Mbaromanu 8 : 25 . Sha shighe u Ese@@ kiel la kpa kwagh lu nahan . Ior mba ken akuraior yange ve yilan Mbayuda sha iti i Yehova . ​ — Ese@@ k . ( Mbaheberu 11 : 1 – 12 : 2 ) Sha ikyav i tesen yô , umbur kwaghôron na u masetyô u par@@ egh iyol u yange ôr sha ishigh ki P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u la . Doo u se fa tahav mbu Satan a lu a mi yô , man kwagh u se er ve se hendan a na man az@@ ô@@ v a na kpaa yô . “ T@@ ER@@ E , ka We je , U lu ijiir yase i teman , sha ikyo@@ v ikyo@@ v ye . ” — P@@ S . Mbagenev ka ve tese ior zwa Buter shin ma zwa ugen , gayô ve tesen mbayev mba iorov shin ve k@@ or@@ on iky@@ e@@ ky@@ e shin ve ta@@ an ior p@@ ent@@ a sha a@@ you , gayô ve ker nyityô tom i vea eren sha ashighe ashighe cii . Mbahemenev mbagenev kura ian i ior ve lu a mi i eren akaa la , kua ian i civir Aôndo sha mimi la kpaa — man Satan soo ér kwagh a lu nahan ga cii . Or@@ gen mba yer un ér B@@ en , ngu a wan u nomso u kpen alegh , shi wan ne ngu a angev mbu i yer ér As@@ per@@ ger@@ ’s sy@@ nd@@ ro@@ me la . ( S@@ ef@@ ania 2 : 2 , 3 ) Er se lu a ishimaverenkeghen i va waren sha iyange i ji@@ righ i Yehova la yô , de se time nen ken takerada u Bibilo u S@@ ef@@ ania ne . U fatyô u zuan a iwasen hen azende a dedoo nena ? Nahan yô , ka sha nyi igbenda nahan se tese dooshima shighe u se lu tesen i@@ or@@ oo ? Hen shighe ne a tim Zege@@ bab@@ ilon u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii , u a kom mtim la kera . Ken injakwagh shon la , Kristu pase ken igbar ér myom u iyôngo igen la har sha ieren ve a mba i shigh ve mkurem , mba a yila ve ér “ anmgbianev A@@ v ” la . Gba u se eren kwagh a ian i se lu a mi i tsuan kwagh u se soo u eren la sha inja ve , Aôndo una lumun se ye , sha ci u Yehova kighir or ér nana civir un ga . “ Ng@@ um a Inja Kp@@ ishi J@@ e ” ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 29 ) Se mbagenev se tagher a ashighe a vihin tsung zum u se̱ lu zungwen ku u or wase u doon se ishima yô . Kwagh ne tese ér aluer se er kwagh u hendan a awashima u Aôndo la sha ma gbenda yô , se nyôr ken m@@ mem na ga shinii ? N@@ ongo u ú kar u hemen tar la sha tindi ga ne ngu hendan kwagh a gomoti u tar la , shi ngu karen m - sue u mba ve lu sha ikyev i gomoti la cii ve sue un la . 27 : 17 . I@@ mba mnenge ne ia fatyô u wasen we kpa ? Se vea A@@ na man De@@ li@@ a di i tindi se ken gar u C@@ u@@ enc@@ a , gar u sha utar u hemban ke@@ hen ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or . Kanyi kwagh i hembe doon u eren sha kwagh u aie u mba vendan mimi laa ? Paulu pase ér “ se mba a u@@ i@@ wua kposo kposo sha inja i m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u i ne se la . ” 19 : 3 - 8 ) Mbat@@ amen mba ve lu Mbakristu mban mba tem tor sha ikyum@@ ile ga . M@@ fe u a zua a mi shighe u lu kuran iyôngo la wase un u va hemen ikyurior i Iserael sha ishimawan . ( Mbaromanu 3 : 23 ) Hanma sev yô , ka se tagher a akaa a vihin aa mlu wase u isholibo ne man mbam@@ yen asev . ( Ekesodu 30 : 7 ; N@@ um@@ er@@ i 4 : 16 ) Kpa Kor@@ aki kua mba ve sue un la cii ve er nahan ga ! ( Mpase 7 : 4 , 9 ) Sha nahan yô , í ts@@ wer ma non@@ go@@ ior shin ma zwa ken tiônnongo u Mbakristu nyian ne ga . Shin ‘ iyol i Or@@ pasalmi la kua ishima na vea taver ga kpaa ’ Aôndo una lu ‘ kwar na gbem sha won . ’ ‘ M@@ E F@@ AT@@ YÔ u wan ishima a ican ne sha tahav av tseegh ga . Nahan kpa , anyom nga karen ahar yô , a hen kwagh kuma u una tsegha uma na he ’ Yehova . Nenge imba kwagh u doon tsung u a lu keghen ve la sha wono ! M t@@ ôm mer ma m lu a ior er ne nahan ma ve wasem u eren tom u gomoti wam kuren ú doo doo ! ’ Yange i kighir tsombor u K@@ us@@ ser@@ ow cii sha ci u ve venda u gb@@ ih@@ in jighjigh ve u nan yum U@@ washika mba Paulu nger la pase er yange ver ishima sha ikyaa ne zu@@ lee yô . Inja na yô , or u kwagh a er nan nahan la nana kera zua a msaanyol man bem u jijingi u Aôndo a ne se la ga . Nahan ve war mtim u vihin tsung u yange tser Yerusalem , u i nger kwagh na la . Yesu yange pase er i s@@ aren uumace u kuren mgb@@ e ve u ken jijingi ne yô . Yehova ongo mbamsen asev tseegh ga kpa eren kwagh sha mi kpaa . K@@ era ka kwagh u ican u kaven e̱r i hii ve mbagenev ken Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve gba soon uma u ke@@ hen iyol man mlu u ior mba yange ve kase ve la ga . Mba@@ apostoli yange ve fa m@@ lu@@ a@@ inja u loho u dedoo u n@@ á@@ n uma ne tsembelee , nahan ve lu a mhôônom ma zungwen tsung sha mba yange ve pasen ve ú la . Nahan Aôndo wa ayange a m@@ lan ve la ikyo ga ; kpa hegen yô , ngu pasen ior sha hanma ijiir cii er ve̱ gema ishima . ” Yange gba u H@@ ag@@ ai una hide a iyol na ijime sha ci u nyi ? ( Mbaromanu 14 : 10 - 12 ) Aluer se mba ungwan imo i mbatamen mba i tsough ve la yô , se mba tesen ser se mba ungwan Kristu , un u a lu Ity@@ ough ki tiônnongo la . — Mbakolose 2 : 19 . Yehova eren kwagh ua lu u vough shi a lu u shami yô , shi gem ga , s@@ angen a s@@ ange kpaa ga . A@@ zende am agen kaa ér aa za ver@@ em zende ne , mo kpa m lumun . Yehova yange tindi u@@ profeti mban ve tim mcivir u Ba@@ al ken Iserael kera , nahan kpa shighe kar yô , Mbaiserael hide shi gba hemban un ato sha apera . Yange m z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu cii , m pase kwagh ken uwer môm i kuma je er ah@@ wa 30 ga yô 40 nahan , shi m teman imôngo vea mba ve lu Mbakristu a mo imôngo la . Ka nyi i lu Tindi u V@@ esen laa ? Aôndo na se akaa a i nger sha kwagh u ior mba ngise i nder ve shin ku la sha u sur@@ un se ishima shi taver jighjigh u se ne mnder u shin ku la . Kwagh ne na yô , taver mo u kaan a ve mer m ngu undun ve . Mba ve we ndor a na la vea hen ér nyi ? Dooshima u Aôndo sha tsombor u uumace vese je yô , a na Wan na u hemban doon un ishima la sha er uumace mba jighjigh vea o@@ s@@ ough sha ikyev i isholibo man ku kera shi vea lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron yô . U tesen ikyav yô , ity@@ a@@ gh@@ er@@ or ugen u eren tom u gomoti ken gar u S@@ t . I yilan ter@@ em ér John O@@ l@@ son , ng@@ ôm di ér E@@ va . Ve lu hen gar u S@@ po@@ k@@ an@@ e , kpen@@ tar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , tar u Amerika ken inyom i 19@@ 23 la . Er Yesu vôso kwase ga , shi lu a ônov ga nahan cii kpa , a ver mbamaren mba ken Kristu ikyav i dedoo . Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ve tese anmgbianev ken tiônnongo shi ve wase mbananjighjigh a ve imôngo u pasen kwagh Mbahemenev mba shin t@@ ine mbara kera za zwa jighilii sha mpin la ga . Yange a l@@ aha un nahan , jighjigh u nan na a wase un u lun a iwuese sha tom na u civirigh la nena ? ( Heb . 11 : 27 ) Tor Davidi yange zende vea Ter na u sha la a iyol hiden a mi ijime . Yehova shi na mba@@ eren@@ akaabo mbagen mbara kpa ican . Er nan ve i lu u “ zege@@ ikpelaior ” i mbacivir Aôndo vea zua a mbam@@ tsera mban@@ aa ? Na@@ omi iyol na kpa yange kaa je ér Ru@@ tu ngu a ian i lun ken tar u Mo@@ ab@@ i her . Er se yen kpishi nahan kpa , se fatyô u eren kwagh u saan Or@@ gban wase iyol . 3 , 4 . ( a ) Ka a̱ ôron kwagh u “ wanakiriki ” ken takerada u Yesaia nahan i lu ôron kwagh u ana ? ( a ) Or@@ pasalmi yange er msen ér Yehova a er nyi ? ( 2 Pet . 3 : 3 ) Alaghga mbau@@ tahav man mba ne ze makeranta imôngo shin mba hen iji@@ ir@@ tom kua mba hen tsombor wase je kpa , vea hendan a vese . Nahan ken inyom i 19@@ 6@@ 4 la , se mar D@@ ina , wan wase u kwase . Ken inyom i 19@@ 6@@ 6 la di se mar V@@ ik@@ tor , wan wase u nomso . 12 : 8 , 9 ) Sha kpôô yô , “ icighan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye , ” nahan ngi a mbamhen mba uumace ker ga . — 2 Tim . ( Pasalmi 36 : 9 ) Er uma a lu icighan kwagh yô , a doo kpishi aluer or ngu nahan mat@@ o yô , nana de me m@@ sô@@ rom ma taver ga jimin cii . Ka iwer i nyi Yehova a y@@ ere , man ken tar u he yô , iwer la ia va wa nyi man nyi k@@ ere ? A@@ dooga shighe u ú tôô u been tom shon la una wa li@@ hen , nahan kpa u seer taver mlu wou vea wan wou la , shi u lu tesen un u eren tom kpoghuloo . M@@ kor ken ‘ I@@ jiir i Y@@ eren i Aôndo ’ Se zua a ikyav i kwagh ne ken takerada u Genese . Shighe kar yô , m hingir or@@ geman kwagh iyol yam , m gema zwa Buter ken zwa F@@ r@@ en@@ ch . U fatyô u tin@@ d@@ in iny@@ i@@ ar , i̱ za ; man ia kaa a we er : Se mban , kpa ? Ka an nan ver kwaghfan sha a@@ been@@ e ? PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 27 , 8@@ 3 T@@ ô@@ v sha uma wou nenge , aluer ka u ú gema eren akaa akuma akuma yô . ( 1 Mbakorinte 7 : 14 ) Or@@ henen Yakobu yange nger ér : “ Or u nan fe u eren dedoo kpa nan kera er nahan ga yô , hingir isholibo je nan er ye . ” M@@ til sha mimi ka kwagh u injaa kpishi ! Nahan cii kpa , m za hemen u eren tom u sôron atôônanongo la kpa her sha ci u anmgbianev mba eren tom ne yina . Mkaanem ma or@@ pasalmi ôr sha kwagh u m - lee man m@@ son@@ do u su@@ nd@@ an la tese ikyav i ikyo@@ i@@ wan i Yehova wa as@@ ande a ior a yange hide ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon u tsuaa la man iveren i yange na ve kpaa la . Yange m hide m time sha kwagh ne nahan mayange je , m kera dondo ve sha ieren ve ne ga . ” Nahan cii kpa , yange kôr cio . Zum u Eli@@ f@@ as@@ a man B@@ il@@ da@@ di man S@@ of@@ ar , mba ve s@@ enge ér mba azende a Yobu la , wa un akaa iyol yô , ishima vihi Yobu a ve kpishi . Jo@@ An@@ n hingir ikp@@ ur pania , J@@ ay di yem shin Betel . Kpa un hen ér ka or@@ sule , nahan á kaa a na ér : “ T@@ ere , aluer W@@ ea tôô Un yô , ka@@ am ape U za ver yô , m@@ ̱ za m@@ ̱ za tôô . ” Inja i iti i Aôndo i Yehova la yô ér “ Ne Kwagh Lu . ” U lun a kwaghôron u injaa u ôron amba a anmgbianev mban ne nahan una na mbayev mk@@ om . H@@ ar@@ u@@ ic@@ h@@ i Y@@ am@@ ada vea kwase na T@@ an@@ e hii u eren tom pania , wan ve u kwase , Y@@ u@@ k@@ ik@@ o , di yem lu za eren tom shin Betel u ken gar u To@@ ky@@ o la . 22 : 26 . Maa shi i va z@@ enda se man Mbashiada mbagenev ken tar la kera ér se hide se yem ken M@@ ala@@ w@@ i , ape ngise i vande tôvon se a ican la . Gba u han@@ mô wase nana er nyi ve nana zua a mtsera zum u ini@@ umbe i sha kwagh u or u nan kom u hemen la ia kure laa ? Nenge , Satan n@@ orom sha u una ye@@ gher ne er u@@ wua nahan . ” Er m lu anyom 23 tseegh yô , m nengen iyol yam mer m ngu wanye u k@@ ahan sule , u nan fe kwagh môm ga yô . ( Yohane 12 : 27 ) Nenge imba ikyav i á ver sha ci wase ne sha wono — ikyav i m@@ ne u nan iyol jimin cii sha icighan awashima la ! Hanma shighe u ort@@ wer nan kaa nahan yô , a kaa a nan mer , “ N@@ alegh ase uwegh ou . ” ( 2 K@@ ron . 5 : 13 ; 33 : 4 ) Nahan cii kpa , Bibilo ngi a akaawan a a tese se er se eren kwagh hen ajiir a se civir Aôndo her sha ayange ne la , man er se tese icivir sha a la kpaa . KA AN u hen wer nan ngu a kwagh@@ f@@ ana ? Aluer se er msen shi se suur sha Yehova yô , una wase se u tilen dông . Ishim@@ a@@ wan ve la i due gbil@@ in@@ ii ? Er ieren la vihi nahan kpa Yehova wa Ho@@ sea kwagh ér : “ Shi za , za sô@@ ôr kwase u a doo hur@@ or na ishima , kpa a gema a hingir id@@ y@@ a@@ kwase , vough er TER A soo Mbaiserael shin er ve gem ve dondo mba@@ aôndo mbagenev nahan kpaa , shi ve soo az@@ en a atam a ik@@ on i wain a ombor ” la . 2 :⁠ 3 ) Alaghga er se lu ôron mkaanem man nahan , se pine ser : ‘ Er nan i doo u se ker akaa a injaa sh@@ on@@ o ? ’ Se mba a vangertiôr er Ru@@ tu nahan kpa ? Mo@@ ya ) 11 / 1 Me lumun er ne@@ ̱ zua a Mo kpaa . ” — Y@@ er . Ken masejime yô , wanakiriki la mase kaan ér : “ Á lu ne ka eren a ter@@ em dedoo man sha mimi kpaa yô , ka@@ am nen , man á lu nahan ga kpaa , ka@@ am nen , sha u me gema ken iy@@ an shin ken im@@ ese yô . ” — Ivur 4@@ 9 . Er u He@@ mba I@@ h@@ y@@ agh man I@@ y@@ uh@@ we Yô Shighe kar yô , gba u ior mba ken ic@@ ile i K@@ iri@@ b@@ ati ( i ngise i yilan i ér G@@ il@@ ber@@ t la ) man ic@@ ile i T@@ u@@ v@@ a@@ lu ( i ngise i yilan i ér El@@ li@@ ce la ) vea zua a tse@@ ene@@ ke ve sha ikyev i tar u I@@ ng@@ i@@ la , nahan g@@ om@@ na kaa a mo ér un soo veren mo or@@ hemen u ic@@ ile i T@@ u@@ v@@ a@@ lu la . Ka Aôndo u He@@ mban@@ agee la tseegh a lu Tor u vough ye , nahan kpa a soo ér ior ve tsua hemen na sha ci u un doo ve ishima . Yosua za hemen ér : “ Ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” ( 1 Timoteu 4 : 16 ) H@@ ide hen ase sha inja i kwagh la tsô u nenge . Sha nahan yô , Lev@@ iti@@ ku 20 : 2 kaa ér : “ Hanma or u ken Mbaiserael shin u ken u@@ shir@@ mbaiorov mba ve tse ken Iserael , u nana na Mo@@ le@@ ki wan u nan yô , i̱ wua nan kpee je ; ior mba ken tar la je , ve̱ ta nan a@@ wen . ” Man m@@ suur u yange suur sha Yehova la due gbilin ga cii . Yange kwagh a zayol yô , pristi u tamen á lam a Aôndo sha ikyev i U@@ ri@@ m kua T@@ um@@ im sha kwagh shon . Mbagenev nôngo gb@@ ev shighe u ve nenge or u tiônnongo a ne nan icivir nan er kwagh u a zough sha Bibilo ga yô . Nahan cii kpa , Ter la lu or@@ man@@ ta@@ av . S@@ E MB@@ A ken ashighe a hemban taver cii . ( 2 Tim . T@@ so@@ mbor wou ua fatyô u tsuan ér ua seer shighe u ú pasen kwagh la je he ? ( b ) U fatyô u taver ikyar i u ye a Yehova la nena ? Paulu yange nger wener : “ Aluer ma or nana hen er nan ngu ma kwagh kpa nan gba kwagh ga yô , nan ngu tsu@@ ghun iyol i nan . ” Mkaanem ma Yohane mara tese ér lu mbakur@@ an mbara tseegh ve l@@ ahan ga , ve l@@ ahan ityesen ve man kwaghwan ve kpaa . Aôndo ungwa msen u wanakiriki u Aberaham zum u Re@@ be@@ ka ke@@ se mngerem na ur@@ ak@@ u@@ mi nav cii la . P@@ an@@ a@@ yi@@ o@@ ta yange zenden sha uya uya kohol inyaregh sha ci u p@@ ati la je kpaa . I@@ wer ngi kar 7 yô , Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii mb@@ ira p@@ ev . Hen ave yô , Yesu yange va a inja ish@@ u kôron igen kposo . A fa tiônnongo bu@@ l@@ ana ga . Paulu kaa ér mba nengen a aeren a Aôndo la , “ hii sha i@@ gbe@@ tar je . ” Kpa aluer nan va kav ér kwagh ngu nahan ga yô , se na nan ishima vihin tsung . J@@ ones kaa wener : ‘ A@@ mba a aie ang@@ an nahan ka a taver u kighir a kpen kpen . ’ B@@ ee he@@ ela kera yô , hen ase sha akaa a mbagenev yange vea de ér a̱ hingir ve m@@ saa je í lu u̱ henen a hen ga la . 12 : 10 ) Shi Pasalmi 34 : 20 kaa ér Aôndo ngu kuran ak@@ u@@ he a un shon la , môm kpa a so@@ mb@@ o ga . P@@ ine@@ ha@@ shi u lu pristi u tamen u Mbaiserael hen shighe ne la , lu a vangertiôr ken Yehova her dông ; kwa ne kpa shi a er kwagh u due tseer tseer yô . 17 , 18 . ( a ) Ka ieren i nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ a ? “ Jijingi ” Ngu K@@ aan É@@ r , “ V@@ a ! ” Paulu pase ve ér mnder u Aôndo nder Yesu shin ku la ka ikyav i mimi i tesen ér una er kwagh ne . Kpa ka se ume atam ken tom u se lu shir@@ en Aôndo ne shi se ume atam a jijingi kpaa . — Yeremia 17 : 7 , 8 ; Mbagalatia 5 : 22 , 23 . Er Mbakristu ve yen yô , Satan soo ér ve hen ér ve gba kwagh ga . Ngu i@@ mbor i ut@@ aha iyol@@ na . Tindi ugen ken tindi la yange kaa ér : “ M@@ ough tile sha , sha ishigh ki or u m@@ enden iv@@ u , civir ishigh ki t@@ am@@ en@@ or . ” ( L@@ ev . Se er nan ve se civir Yehova a ishima i m@@ ô@@ mô ? Kwagh@@ fan u tar ne b@@ enden a ior nyian nena ? U@@ s@@ ati kar imôngo , kpa mbak@@ ov ve mba ken k@@ l@@ ase lu pinen ve mbampin sha kwagh u Mbashiada mba Yehova her tsô ! I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 39 Ka kwaghwan u nyi Solomon er tom sha mi ga , man kanyi i due ken ieren na nee ? Takerada ugen kaa ér or@@ kur@@ an@@ ilev shi yange nan pav iyôngo a iv@@ o sha shighe u ilev mb@@ in mbi lu “ un@@ den yô , man shighe u k@@ amen mbi at@@ u@@ mba kua sha shighe u t@@ ôn@@ don mbi ai@@ ve . ” Takerada u mba@@ yi@@ ase u i yer ér 2 M@@ acc@@ a@@ be@@ es la kaa ér shighe u pristi u tamen ugen u vendan mimi , u i yilan un ér J@@ as@@ on , soo u maan ijiir i an@@ umb@@ egh igen ken Yerusalem sha u kaven Mbag@@ rika yô , ayôôso mough sha kwagh la kpoghuloo . — 2 M@@ ac@@ c . Anmgbian u kwase ugen , mba yer un ér K@@ en@@ y@@ at@@ te , á kaa wener : “ Ishima yange i taver mo sha kwagh u tom pania ga cii . Mba@@ yev mba hemban mbamaren vev ato . — 2 Timoteu 3 : 2 Z@@ a hemen u lun vea ior mba ve “ lu a jighjigh u nan man imo i dedoo i ken ishima ” yô . 15 , 16 . ( a ) U@@ pristi yange ve lu a nyi ieren sha kwagh u naagh ku nan laa ? U er nan ve u hemba fan u dondon atindi a mbamaren ou shi lumun mk@@ ô@@ ôm ve ? ( Aerenakaa 20 : 20 , 35 ) Zum u ka sea gbidye kwar sha kwagh u ishimaverenkeghen i dedoo i Tartor man averen a ua va a mi la kpaa yô , ka i hemba saan se iyol cii . 5 : 37 . Paulu nger wener : “ Lu nen sar sar ayol a en , zungwen nen mhôônom , de nen ayol a en kwaghbo , er Aôndo kpaa A de ne ken Kristu nahan . ” — Mbaefese 4 : 25 , 26 , 32 . 6 : 33 ) Aluer se er nahan yô , se lu a ityom i Aôndo kpishi i eren , nahan kwagh ne una na se msaanyol u mimi . — 1 Kor . Shi va kaa a ve ér : “ C@@ ia nen TER , er nen Un tom sha ishima i môm man sha mimi kpaa . . . ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ; Mbaromanu 16 : 20 ) Kpa aluer se soo u eren ishima i Yehova Aôndo , er Yesu kpa yange er nahan yô , gba u se palegh u eren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia tese ér se wa ayol a ase sha ikyev i Satan shin az@@ ô@@ v a na shi se mba civir ve cii . Kanyi yange i̱ na ve Mbashiada udubu udubu mban mough sha u wasen anmgbianev ve@@ ve ? Se hen nyi sha gbenda u mbatomov mba Aôndo mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara nôngon a angev laa ? 4 , 5 . ( a ) Saan mba kwagh u ken jijingi a gbe ve ishima la iyol sha ci u nyi ? Ter u An@@ c@@ ôgh@@ olo@@ v , 4 /@@ ⁠ 1 4@@ ,@@ 19@@ 2 Ve yilan u@@ iniongo vev mbagen ér u@@ icighan@@ mbam@@ kohol sha u tesen er ve lu icighan@@ kwagh yô . Gba u se ny@@ ô@@ ôso un hanma shighe sha u sôron akaa agen ken uma wase . Kwase u injaa ka nan wase tsombor u nan u ‘ lun per , ’ sha u wasen nom u nan u tesen mbayev mba nan kwagh u Yehova . ( Anz . ( Ivur 1 , 2 ) Sha kpôô yô , Po@@ ti@@ far O@@ ri@@ gipiti u yange lu Or@@ vesen u Yosev la je kpa , yange lumun ér Yehova ngu a Yosev . Nahan gba u a tsaha ve sha ku u tsôron shi i z@@ enda ve ken Paradi@@ so u hiihii la kera . Ity@@ akerada i Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la ngi a mkaanem ma hemban doon cii . Nyian ne kpaa , kape mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo kpishi ve lu yan ikyar a mbah@@ e@@ men tar je la . T@@ ôô wer yange ú tsu@@ me gbenda , kpa ú nengen shin ikyav i tesen gbenda vindi vindi yô , ú hide ú gba yemen sha gbenda u jighilii la . Kpa tindi ne gema kaa ér aluer or venda u nyôron sho@@ ja sha ci u “ kwaghaôndo shin aeren a nan ne jighjigh ér a doo ga ” yô , i de nan . Ikyav i tesen yô , Paulu yange nger ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , . . . se wanger nen ayol a ase sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii , se sôr nen m@@ tsegh wase , a̱ hingir vough sha mci@@ e u cian Ter la . ” ( Yeremia 20 : 9 ; Mateu 28 : 19 , 20 ; Mbaromanu 1 : 15 , 16 ) Ishima ng@@ im ker u nôngon kwagh kpoghuloo lun a ci ken ma gba@@ at@@ om u pasen kwagh hanma shighe u̱ m fetyô la kpa ? 5 : 19 ) Nahan er se lu Mbakristu yô , doo u se gba kôron ijende a or tsô ga . 8 : 6 ) Kpa ityesen i Ter man Wan man Icighan Jijingi Ka Aôndo M@@ ôm la zua sha i Ruamabera ga je ka ashe tugh ga . Yange i yila ang@@ we u yôôn la ér Kwagh u Mba@@ yi@@ ase u A Lu H@@ er Ity@@ ough N@@ d@@ or Yô . ▪ U Ngu Nen@@ gen a U@@ wegh K@@ u Aôndo sha Akaa A A Lu Eren Ken Uma Wou la Kpa ? Nenge ikyav i Yehova Aôndo iyol na a ver sha gbenda u yange er kwagh a wan na ugen la . M@@ hen u ve henen ér tindi u Aôndo pase ve tu@@ h@@ wa la ngu shami vough , man mba a msaanyol u mimi kpaa , shi mba keghen shighe u a va pase ve sha ikyev i isholibo man zayol mba vihin tsung mbara a tu@@ h@@ wa yô . ( Luka 2 : 19 , 5@@ 1 ) Yange hingir or@@ henen u jighjigh u Yesu . S@@ aa nana lu tse@@ v tse@@ v shin nana lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol ve u kaa wer ka nom u dedoo y@@ ee ? L@@ um@@ un Hemen u Yehova , 6 / 15 Yehova ka a nenge a hanma kwagh u ú lu eren cii , shi una va na un injar sha mi kpaa . ( 1 Samuel 16 : 11 ) Davidi yange kuran iyôngo ken won tugh , nahan a̱ shi nan kpa as@@ an a á nengen a mi tugh la wase un u fan er i gbe u se cian Yehova yô . Er se fatyô u yaren tom a Ruamabera sha u pa@@ ase mimi iyol , vough er Yesu yange yar tom a mi shighe Diabolo lu me@@ en un la nahan kpa , Bibilo ka a@@ kpa u gbidyen mbau@@ ng@@ wan se a mi ser ve keghen ato sha kwagh u se lu ôron ve ga . ( D@@ ut . Kpa hi@@ e yô , gba di ngohol shin rumun a hanma kwagh u i tese un la ashe iky@@ usu tsô ga . Er mbag@@ anden , hemban cii je yô mbatamen mba ken tiônnongo ve fe kwagh u mkaanem ma a fatyô u eren yô , ka ve tôô shighe u eren msen shi henen sha kwagh u vea wa or la , gadia awashima ve ka u kwagh la a wase or la tseegh . — 1 Peteru 5 : 5 . Nenge er mbatamen mba ken E@@ fese mbara yange vea ungwa loho u Paulu la ve a saan ve iyol sha wono ! Ka atô@@ akaa a nyi a ne ve i gbe u se ungwan imo i Yehova ? A@@ B@@ ER@@ A@@ H@@ A@@ M “ Ter u I@@ kp@@ elaior ” Sha nahan yô , hanma or ken tiônnongo u Kristu nana fatyô u lun or@@ tesen shi lun or@@ hemen kpaa , man kape i gbe u hanma or nana lu je la . — Mateu 5 : 16 . Kape mbahemenev mba kwaghaôndo mba ken Iserael u tsuaa la kpa nzughul a kasev je la . Satan una fatyô u me@@ en se sha isharen i kwaghyan i i lu ken a vese la sha u una nôngo se de u civir Aôndo yô . ER KW@@ AG@@ H U Ú H@@ EN L@@ A . Tom u Pas@@ en Kwagh Ngu Ne Se M@@ mem ken Ishima Hii nan jim ve yange se lu ijende ? Ka a eren tahav mbu i pase ikyav i mbu ér ka “ agee shin ian i kôôm kwagh shin ôron ijir shin yangen aeren a mbagenev ” la sha inja yô , mbu lu a inja . Ken mpase la , i tese Ese@@ kiel iorov at@@ ar@@ atar , hanma or lu a iky@@ agh ki ts@@ wa@@ m@@ egh ki nan ken u@@ we , shi a nenge a or u sha uta@@ ankar@@ uhar ci@@ r ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol , lu a k@@ or@@ ough ku in@@ ki ku or@@ ngeren hen ikyo@@ o@@ so . Lu mci@@ e u Yobu cian Aôndo la na ve Satan ta num sha a na ye , lu inyaregh ki lu a mi kpishi shin mlu u lu ity@@ a@@ gh@@ er@@ or la ga . ​ —⁠ Yobu 1 : 1 ; 29 : ​ 7 - 16 ; 31 :⁠ 1 . Ngeren u dondon ne una tese er i lu eren tom ne sha ayange ase ne yô . M@@ ci@@ em lu a bee ken tar ne ga , nahan kpa , m fa er lu ior kpuaa ken iorov m@@ iliôn pue mba ve lu ken tar u Ca@@ mb@@ o@@ dia la tseegh ve ungwa loho u dedoo u Tartor yô . ( Genese 11 : 10 - 24 ) Sha kwagh u Genese 11 : 31 a kaa yô , Aber@@ am lu vea tsombor na ken “ U@@ r u Mbak@@ al@@ di , ” gar u yôugh@@ yô@@ ugh u ngise lu hen ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki I@@ f@@ i u U@@ fer@@ ati yô . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Ior kpishi mba cian kwagh u una va er ken hemen la . Sha mimi yô , lu tom u taver kpen kpen . — 1 Utor 13 : 1 - 3 . 5 : 25 ) Gba u nana lamen a kwase u nan kundu kundu man sha ikyo i wan , gadia kwase la kuma icivir . — 1 Pet . Hanma kwa u yange una zua a inyaregh cii , a yôô iwer yô@@ ugh yô@@ ugh se ya vea mba@@ wan@@ ndor a vese . Gbenda u ior ve henen kwagh shi ve eren akaa a h@@ ô@@ mon la ngu kwagh môm ken hanma zwa ga . Nahan , er anyom gba karen yô , i pase kwagh kpen kpen . Hanma shighe yô , iniôngon ve la ka i na ve maa a@@ you a do@@ on@@ ashe sha ci u mcivir u Yehova . Maa fese je se za ôr d@@ as@@ enda . 5 : 17 ) Yehova ka Aôndo , “ hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev je zan zan gbem sha won . ” Doo u se za teman imôngo a mba@@ beenyol mban shi se lamen a ve sar sar , aluer se mba eren nahan yô , kwagh ne una wase se u fan mbamgbe vev . 2 : 13 ) Ka Aôndo a ne isharen i eren tom ken or ye , shi jijingi u Yehova una fatyô u taver or sha u nana er Aôndo tom yô . ( F@@ il . Iyange igen yô , Ge@@ or@@ ge za zua a R@@ i@@ e hen ya . 50 : 4 ) Sha ashighe la cii , Wan@@ akiriki u Yehova ne ungwan Ter na shi henen kwagh hen a na kpaa , sha nahan yô , hingir or@@ henen u ungwan kwagh . Er a va kar a ku kera yô , kwagh u vesen u a ve a m@@ liam man ij@@ ung@@ wen man ican la cii una kera lu ga . Aluer ú gbidye kwar ú nenge er tar la ú lu ainge yô , alaghga ú nenge er tar la u um kpu@@ gh@@ o kpu@@ gh@@ o , u lu a wa@@ ar@@ a@@ wa kpu@@ un kua a@@ wen shi ú tse@@ e iyol tsung yô . Ivur ne doo Ca@@ ther@@ ine ishima kpen kpen . ( Daniel 2 : 44 ; Mpase 19 : 19 , 20 ) Nahan yô , nenge i doo u se palegh ikyav i ku@@ ugh i iny@@ am@@ ky@@ ume ne sha wono ! U “ [ kura ] ishima you ” shi u lu p@@ al@@ egh@@ aa a tar nena ? Nahan zum u se ze u umbur ku u Yesu yô , a gba u se gbidye kwar se nenge er ku na u lu se a inja la . Yange gba u Mbakristu mba hiihii mbara , vea nôngo kwagh ve vea za hemen u nan ishima sha akaa a ken jijingi hemban hanma kwagh ugen cii ye . Iky@@ o i ve we sha uiky@@ asen vev ne ka kwagh u doon hanma or u nan lu karen gbenda cii . Kwagh u sha uhar yô , Yehova zu@@ ngu mhôônom ; a “ kegh iyol u den ” mba ve gem asema la “ kwaghbo ” shi hiden lumun ve . Akaa a se er ken Bibilo ne shi tese var var ér doo u eren erdoo a ior mba kwagh a tser ve man i lu u ve iyol ve vea fatyô u eren kwagh sha mi ga la . Mba@@ kp@@ ish@@ iv mba kwa@@ v sha er vea civir Yehova a “ akaa a zan iyol ” shio yô . ( Mbaefese 3 : 11 , 12 ) Nyian ne i bugh gbenda u kporom hen Aôndo sha ci u ior umiliôn umiliôn je ! Ka as@@ ande a ior kpuaa tseegh a nder ve vea yem a za lu uma sha ye . M@@ gem ka kwagh u or u nan tsough a ishima i nan môm u dondon Kristu Yesu nana er a ishima i nan gbar gbar yô . A kaa a iyol na wener : “ Me kera ter [ Aôndo ] ga , me kera ôr kwagh ken iti Na kpaa ga . ” ( Yohane 10 : 16 ; Mbagalatia 6 : 16 ; S@@ ef@@ ania 3 : 9 ) Sha gbaa ne kpaa , ishember igen ngi i̱ se time sha mi yô . Shighe u Yesu er msen ér i tsegha iti i Ter na la , imo due sha kaa ér : “ M vande civir i , Me shi Me civir i kpaa . ” — Yoh . 12 : 28 . Nahan a ôr wanakiriki na kwagh u una er fese yô , wener : “ M@@ ough , za kaa A@@ hab@@ a wer , sôr iky@@ e@@ ky@@ e you , sen sha er ura ua y@@ is@@ a u ga yô . ” Yakobu 1 : 13 kaa ér : “ Á fatyô u me@@ en Aôndo sha kwagh u ifer ga , man Un yô me@@ en ma or ga . ” Yesu lu a kwaghfan vough er Ter na nahan , shi er lu “ or u fan tom ” yô , yange lu vea Ter na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so . Ka gbenda u tar u nengen ishim@@ an@@ yo@@ on u nyi ua fatyô u b@@ enden a vese ? Yange i ts@@ ar im@@ enger la i ver sha da@@ ar@@ im@@ enger , nahan i̱ ta iwanger ken iyou ape i ver i̱ her la . Ge@@ ma di ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn mba ve kpe iyol ish@@ ô hii shighe u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den la di ye ? Mba@@ civir Yehova mba@@ jighjigh kpishi yange ve vihi ayol shighe u ijiir igen bu@@ gh@@ ur ken gar u T@@ ou@@ l@@ ouse yô , shi yange í wua Mbakristu mba@@ jighjigh udubu udubu sha ikyev i hemen u N@@ az@@ i , mbagen kpe ken af@@ o a Mba@@ kwa@@ re@@ v shin í wua ve sha igbenda igen i vihin kpishi , kpa Aôndo er ma kwagh u yangen kwagh ne ga . Ve hungur a kwagh u mimi u i nger ken Anzaakaa 28 : 26 la , ér : “ Or u nan suur sha ishima i nan iyol i nan yô , ka ib@@ u@@ me@@ or je , kpa or u nan zenden sha kwaghfan yô , á yima nan . ” Nahan yô , or u i sar nan ka lun ikyar a tar yô , nan hingir or@@ ihyom u Aôndo je ve . ” — Yakobu 4 : 4 . Apostoli Paulu nger ér : “ Ka Aôndo je A lu eren tom ken a ven ye , sha u kwagh u a doo Un la a̱ sar ne , shi ne@@ ̱ eren sha mi kpaa . ” ( F@@ il . Yange i ngohol ut@@ al@@ ent@@ i mba i na un la kera , shi i z@@ enda un kpaa . — Ôr Mateu 25 : 14 - 18 , 23 , 26 , 28 - 30 . Kwagh ne kpiligh se iyol sha imba mfe u hemban u yange á ôr mimi mba injaa sha gbenda u mbau@@ ng@@ wan a na vea kav la . ( Ôr Mbakorinte 12 : 8 – 10 . ) Nahan kpa , ior mba Yehova mba ken mzough , shin er ve dugh ken “ hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa ” nahan kpaa . — Mpa . Doo u mayange je se suur sha inyaregh y@@ ase@@ gh ser ki na se mkpeyol ga sha ci u nyi ? Yehova yange tese ér kwagh u agumaior a ken tiônnongo u Kristu u tsuaa la gba un ishima nena ? Shighe u se lu v@@ in@@ en am@@ ar la , se v@@ ine am@@ ar sha mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba am@@ aregh ken ityar kpishi , se lu v@@ in@@ en am@@ ar vea mba@@ am@@ ar@@ ev mba duen ati , er Mar@@ got F@@ on@@ te@@ y@@ n man Ru@@ do@@ l@@ f N@@ ure@@ yev nahan . ( Mbaheberu 8 : 7 – 13 ) Yesu tsengaôron ér i ngohol ian ve i lun ken Tartor u Mesiya la hen a ve kera , i na Iserael u ken jijingi , mba ve lu iyenge 14@@ 4,000 la . — Mpase 7 : 4 – 8 . Yesu Kristu yange tese ér aluer se mba ken bem vea anmgbianev asev ga yô , Yehova una lumun mcivir wase ga . A ‘ p@@ enda i sha av@@ ande a nan . ’ I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbianev mba ken tar u Philipp@@ ines ka ve nôngo ér vea pase ior cii loho u dedoo , amba er or u a lu sha kwagh@@ hendan na heen ne nahan . Kwagh u yange er ne ngu nyian nahan ga , kpa ashighe ag@@ enegh akaa nga a er a á war zan nahan yô . Kwagh u nana er yô , nana nger washika nana pase kwaghaôndo u nan la wang ér nan kera ngu ken kwaghaôndo u aiegh la ga . Ior mbagenev mba i er kwagh ve ken Bibilo yô mba se ikyav i dedoo , kpa shi vea fatyô u lun se ikyav i bo kpaa . Sha nahan yô , undu ijiir la . Ka unô vea nenge a ikyav i m@@ ve u Kristu shi vea fa inja na ? 14 , 15 . ( a ) N@@ ongo u Yehova ka u wase se se vese ken jijingi nena ? 5 : 7 ) Yô , se sôron nen t@@ wer , kpa i lu sha gbenda u Mkaanem ma Aôndo ma lumun a mi la ! Yesu kaa a ve ér : “ Ka sha ci u m@@ yina u jighjigh wen u nan ; gadia ka mimi je M kaan ne ne , aluer ne@@ a lu a jighjigh u nan sha inja i ish@@ ange i mase@@ ta@@ di yô , . . . ma kwagh u ne fatyô u eren un ga yô , una kera lu ga . ” ( Mat . Anyom nga kar atar yô , i nam tom u civirigh ugen , m hingir môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Tom u Kwagh@@ pasen ken Tar la . Ng@@ i a inja sha ci wase cii , shi takerada ua fatyô u ôron akaa kpishi shi lun a mtsera hen ior kpishi mba ve ôron ú yô . ( b ) Ka nyi se ver ishima ser ia va er ken hem@@ ene ? Hen ase er ishigh you k@@ ia lu a a@@ zu@@ ugh a inyam ne ga ve iliam you ia lu la . Yehova yange gba uumace a isharen i soon mbagenev , shi ka ve soo ér ve kpa mbagenev ve soo ve . ‘ I@@ ny@@ aregh ’ k@@ ia fatyô u tsu@@ ghun se nena ? ‘ I@@ wanger i ishigh ki Yehova ’ la tile sha ityough ki nyi ? 2 : ​ 3 , 4 ) Shighe kar yô , hingir ican kpishi u fan mba ve lu civir Aôndo sha mimi ken tempel na u ken jijingi la . Ashighe kpishi p@@ ati man h@@ ua ngu a yange ior mbagenev u zuan a kwaghyan , sha nahan yô , ior kpishi mba kpen ij@@ en , hemban je yô mbayev . ( Yakobu 3 : 17 ) Kwagh@@ fan ka tahav mbu yaren tom a mfe man mkav sha u kuren mbamzeyol shi palegh shin yangen kwaghbo shin kuren mba@@ awashima shin wan or kwagh sha inja . Yange m soo mer hanma shighe u i gbe u me mough cii , m kar a kar . ” Saan un iyol shi lu or u eren kwagh sha mimi , u fan kwagh kpaa , nahan m za kohol un , m pase un mbamzeyol av cii . Er nahan yô , i s@@ ende un sha kon shi i nan@@ de un sha usu . Zum u a lu ôron kwagh u m@@ gem shon man injakwagh i á til shami la yô , a nger ér : “ Gadia zum u se va pase ne agee man m - ande u Ter wase Yesu Kristu la yô , kera lu sha gbenda u u@@ kwagh@@ hi@@ r mba i dugh a dugh sha kwaghfan la se lu zan ga , kpa se lu mba se nenge a nenge iengem Na sha ashe je . Kpa kwagh ka a er i vihi di yô , ior mba Yesu pase ve kwagh la kpishi kegh ato a na ga . Kpa ashighe agen di yô , akaa a ka a va se a ican la ka a gande u orumace nana su@@ r se ishima . U zua a mlumun sha mpin ne sha peeji 13 . Tsô m hii u ôron un akaa a m hen ken Bibilo la , kpa er i y@@ ese un ken Kwagh@@ aôndo u Mb@@ ab@@ uda yô , taver un u lumun a mi . Se mba zough a iwasen he ’ tahav mbu Yehova a tesen ke ’ igbar la nena ? Be@@ en yô , ior gba kuren “ ave , ve kaa er : Tor a̱ tsa sha won ! ” Jijingi u Aôndo yange er tom a ve nena ? Alaghga se nyôr ken ican sha ci u angev shin sha ci u u@@ k@@ or@@ kor mba iyol@@ been i ve a mi la . Iky@@ e@@ t@@ ye@@ utya la lu yemen fele er iny@@ i@@ ar nahan , shi lu geman pe a soo cii . Ior ka vea yem t@@ w@@ ev ken tar u u lu u ve ga yô , ashighe agen mba i lu tar ve la ve pu@@ u ve . Er nan ve se fe ser saa Mbakristu vea ya atsan ken uma ve keng ve vea er ishima i Aôndo ga ? Ity@@ esen i Paulu yange i wanger shi i taver u kaven ga shi tesen sha kwaghfan ( b ) Paulu tese ér un ngu a vangertiôr ér Yehova una wa un ikyo nena ? I de ci@@ er we iyol u pasen nan wer u yaven a or ka iyua i dedoo i Aôndo a ne se , i̱ nan kpa nana va zua a mi ken hemen zum u nana er kwase shin nana vôso nom u nan la ga . Yange kaa a Noa ér a̱ pase kwagh , shi Noa pase kpaa — a er tom u “ yôôn kwagh u perapera ” je kuma e̱r anyom 40 shin 50 shin hemba nahan kpaa . K@@ wa ne di ka Luka a nger ye , un u yange lu ort@@ wer nahan mkpeyol u mbagenev gba un ishima la . Yehova na se Mkaanem nam ma ma lu uma la , sha er se fatyô u tesen ser kwagh u se ôron ior la ka u mimi shi a due hen a na yô . Shi alaghga je yô , yange nan due nan za nenge kon nan ts@@ ôr , nan gber sha ij@@ e@@ mbe nan ta inya , nan mase k@@ ú@@ r@@ à@@ n ag@@ ung@@ ur@@ ai@@ ky@@ on la va ha@@ an ke ’ ya . ( Yesaia 33 : 24 ) “ [ Aôndo ] Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . . . . 3 , 4 . ( a ) Gba u icombor i Mbakristu ia kuran sha ci u nyi ? ( Pasalmi 119 : 10@@ 3 , 10@@ 4 ) Nahan kwagh ne una kura se sha iyol@@ vihin i ken jijingi er se lu tagher a an@@ om@@ aior a bo a gen@@ gese iyol shi cian Aôndo ga ken ayange a masejime ne yô . — 2 Timoteu 3 : 1 – 5 . Tsô á pine kwagh u kwase la . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Yesaia 1 : 18 ) Ish@@ ember i i̱ er ér “ nyian b@@ ong ” ne tese kwagh u a nyian kpishi , á lu b@@ a@@ ang yô . Se Nenge a I@@ wasen i Yehova Or@@ ngeren Bibilo ugen u yange i na un mkaanem nger yô , ta se icin sha kwagh u shighe wase u “ ayange a masejime ” ne , a kaa ér : “ U@@ d@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior vea yem hemen hemen vea hemba vihin a vihi kwagh . Er Yehova a hembe agee cii shi a lu sha nahan kpa , ngu a ver ishima sha or “ u nan hide a iyol i nan ijime man nan lu a jijingi u v@@ aan af@@ an@@ yô , shi nan gbidye ik@@ ar@@ ik@@ ase iyol sha kwaghôron [ Na ] yô . ” A@@ eren a hông@@ or@@ ough a ior mba ken gar la lu eren la tese ér gar la kuma u a tim un . Yo@@ a@@ shi ․ ․ Mayange je a@@ kper@@ an a̱ de lu se ken ishima sha ac@@ in a tan a Aôndo ga . * — 1 T@@ es . Se er nahan yô , se tese ser Yehova doo se ishima shi mimi je se soo ser mkaanem nam ma lu ‘ im@@ enger i angahar a ase . ’ ( Mateu 11 : 25 ) Yehova pase mba@@ awashima nav hen mbara mba ve lu a asema a mimi man iyol hiden a mi jime la . Sha gba@@ aôndo yô , ishima ia za nan iyol . Shin er i vihi se er Anmgbian Bar@@ r a kera lu a vese shin tar ne ga nahan kpa , se ember a na imôngo sha m@@ ngohol u a ngohol iyua i uma u kpen ga la , ka ian i i@@ civirigh i yange ver ashe a mi shi ashighe kpishi a ôr kwagh a mi kpaa yô . Is@@ ak@@ a man Yakob kpaa ve hingir mba@@ y@@ an@@ dyako u ityendezwa shon môm môm la . ( Mpase 13 : 2 ; 17 : 1 , 2 ) Hen ase sha kwagh u mk@@ ighir man iky@@ ang@@ enev man ityav man ayôôso a mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a a a w@@ oo ior umiliôn imôngo ken atô u u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen mban tsô u nenge . Se fatyô u kaan ser m@@ ze u tom u pasen loho u Tartor u lu zan hemen shi ior mba Yehova ve lu ng@@ een seer a seer ne ka ivande . Nan ngu er kon u i m@@ ô@@ ôr hen u@@ k@@ ung@@ ô@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev , u u um sha shighe u u yô , ika i u kpaa ngi usu ga ; hanma kwagh u nan eren kpaa , nana kure un vough . ’ Shin er tor@@ kwase soo kwagh u mbam@@ ishen sha hiihii ga nahan kpa , mba ker ken uwer u Me@@ i 18@@ 31 yô , a wa tindi u doon kpen kpen . Ú ng@@ ur@@ en ungwan kwaghôron u a har sha Bibilo shin gbaa mkombo ugen yô , nôngo u̱ p@@ aven ase@@ ma@@ akaa la veren kposo kposo . Gbenda môm u se fatyô u dondon kwaghwan u Aôndo na Paulu nger ne yô , ka sha u tôvon ayol a ase . Shighe u Mose lu anyom 8@@ 0 la tôô ak@@ u@@ he a Yosev due a mi ken Igipiti kera . Gbenda môm u Yehova a ne se iwasen sha shighe vough yô , ka sha ikyev i anmgbianev mba ken Kristu . ( Ps . 14@@ 6 : 3 ) Nahan ve gema uuma vev cii kua mlu ve u ken hemen la , ve wa sha ikyev i Yehova , sha ci u ve fa ér ve doo un ishima shi k@@ ur Mkaanem nam ka b@@ undu ga . — Rom . M soo u fan kwagh u a wase un u wan ishima yô . ” I@@ ny@@ am ngi tesen ieren i nyi ny@@ ian@@ a ? G@@ um@@ kwase ne tsua u van@@ den keren Tartor nahan a de tom na u pasen kwagh hanma shighe la ga . • Ka akaa a nyi Yehova a er sha er se fatyô u lun a na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so ? Shi m gbidye kwar yô , m nenge mer se fatyô u te@@ en ya wase la zuan a inyaregh ki kimb@@ in an@@ z@@ ô a mi shi nengen sha iyol yase zan zan me kar ngohol p@@ en@@ sh@@ en wam . “ Ka di u Z@@ endan A@@ h@@ umbe I@@ tyô Tsô ” Í kôr Davidi tor sha k@@ we u Yuda ken gar u He@@ ber@@ on . Kwagh ne na yô , gba u a m@@ us@@ an mbap@@ asenkwagh vea yem ken atôônanongo kposo kposo , shi a sôr haregh u tiônnongo shi a m@@ us@@ an ityom i anmgbianev mba ve lu hemen ken atôônanongo la kpaa . Nenge ngeren u tesen gbenda , ka Bibilo je la . Aluer se mba veren ishima sha kwaghfan u Aôndo yô , se seer zuan a msaanyol hegen shi una kura se ken hemen kpaa . Nahan kpa , shi i za hemen u l@@ ôôn as@@ ande a u@@ wua kpaa ken sule , ú u lu tar ne la . M@@ dugh u i ka ken ik@@ ighir i Sha je ; m@@ ningir u i kpaa ka zan zan za ar sha ik@@ ighir na igen , ma kwagh lun myer sha m@@ tse@@ e u i kpaa ga . ” — Pasalmi 19 : 4 - 6 . ( 1 Peteru 2 : 13 - 15 ) Ka se lu a iwuese kpishi sha akaa a gomoti a er a wasen se la , man u dondon kwagh u mkaanem ma Peteru la yô , se mba kor atindi a ve shi se mba te kp@@ an@@ de@@ gh kpaa . Mkaanem ma Aôndo na mlumun sha mpin la jighilii ga . • Ka akaabo a ahar a nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Kpa , gema ka gbenda u tesen Yehova ser a doo se ishima kpishi . Bibilo shi tôndo zwa ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” Ken inyom i 19@@ 65 la , i hide i tindi se hen tiônnongo u se lu her hegen ne . Nahan a lu shami u kaan ér at@@ ar@@ atar tile sha ityough ki kwagh u a lu vough ga shin a yen sha ishigh ki Aôndo ga z@@ ee ? Yange i yilan se ér Mbah@@ enen Bibilo , kpa se va tôô iti i Mbashiada mba Yehova la sha iyange i L@@ ah@@ adi , J@@ ul@@ ai 26 , 19@@ 31 . Ken inyom i 19@@ 21 la , Ng@@ ôm u eren kwaghaôndo u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o la vôso T@@ erem u eren kwaghaôndo u Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti la . Nahan kpa se yô , mayange je se lumun ser mbamhen mba sha mi ga ve tsu@@ me a vese ga . ( Marku 13 : 35 - 37 ) Ka u se kuran di vough e̱r ngise Habak@@ u kpa kuran shi Yesu kpa a ôr nahan ! F@@ a wer or@@ tesen wou ka ijende you , shi pase un a fa er u lu a iwuese kpishi , er a lu nôngon kwagh sha ci wou yô . Mary gba henen ken ishima na ér : “ M er idya a or ne ga , shi sar un u fan Bibilo . Kwagh u a vande hur@@ en kera yô , [ una ] fatyô u hingir jigh@@ el@@ aa ga . ” Á kaa a Mose ér a̱ ôr kwagh a Mbaiserael , a̱ kaa a ve ér : “ Zum u né za nyôr ken tar u M lu zan a ven ker la , né gbaa yan iy@@ i@@ agh ki hen tar la yô , naan nen TER nagh ku k@@ enden sha [ shin ku sha asema a en ] . ” Ka E@@ no@@ ki i hii ôron kwagh na ken Ruamabera ér yange zende vea Aôndo ye . Aôndo shi ver mbatamen ken nongo u Kristu kpaa sha u ve naan se iwasen yô . Pro@@ feti ne shi tsengaôron ér Yehova una va a mtim sha iyange i Armag@@ e@@ don . Nahan a mase kuren msen ne ér : “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O , Ter , ka agee am , A gema angahar a am hingir er a a@@ shi@@ m yô , A erem m zende sha a@@ jir a am a ta@@ ven sha . ” — Habak@@ u 3 : 1 , 19 . 38 : 23 ) Kwagh ne kua mba ve lu inja er F@@ ar@@ a@@ o la kpaa . N@@ gi@@ se F@@ ar@@ a@@ o kaa ér : ‘ Ka an nan lu Yehova je , u me ungwa imo Na ? ’ ( Genese 22 : 18 ; Yesaia 5@@ 3 : 4 , 5 ) Lu u or u i tôndo zwa ér ngu van ne , una due ken Bete@@ le@@ he@@ m . — Ôr M@@ ika 5 : 2 . “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” — Mateu 7 : 12 . “ Mba Ve C@@ i@@ vi@@ r Aôndo la Ter F@@ a u Y@@ iman Ve ” Ior soo un kpishi . Kwagh môm ngu u una k@@ an@@ shio u eren , shin nan ér a er sha u kuren awashima na ga Ú F@@ atyô u P@@ eren Y@@ ande M@@ ase@@ don@@ ia K@@ een Kpa ? I@@ ny@@ on kpishi ka i nôngo kpoghuloo ér ia ko@@ so ônov vev I@@ wuese i lun a mi sha Mkaanem ma Aôndo la ia mgbegha se u eren nyi ? Ishim@@ a@@ verenkeghen i mba ve lu iyôngo igen la gba zua vea i mba i shigh ve mkurem la nena ? Or@@ ya la lu a iy@@ ongo i vesen i i̱ lu a mngerem ma nd@@ ôh@@ ôr sh@@ imi yô , nahan a haa ma shin c@@ ôô@@ p@@ u a nam ér m ma . Hanma inyom yô , ka i vihi inyaregh u@@ do@@ la umiliôn imôngo sha u nengen sha mbakur@@ an mba ningir sha man ikp@@ ur mba pania man mbam@@ ishen . Sha jighilii yô , akaa a ahar ne cii zua ikp@@ i i môm . Se fatyô u veren ishima sha “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” la ken ashighe a ican 7 , 8 . ( a ) Ka sha nyi gbenda nahan Tindi lu ‘ ish@@ e@@ er sha ci u iyol@@ o ’ ? Yange ve na ior kpishi gema nengen Yesu ér ka an - or@@ k@@ ap@@ in@@ ta tsô , shi ve nengen mbahenen nav ér ka “ ior mba lun sha kwa@@ r@@ kyaa ga . ” ( Aer . K@@ asev mbagenev mba ve lu mbahenen mba Yesu yô yange ve nenge sha u@@ gb@@ ayol nav man mbaapostoli nav . Kanyi kwagh yange gba u ia er ior mba sha ayange a M@@ ika mba u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav hemba doon ve ishima laa ? 5 : 44 . ( Gen . 5 : 32 ) M@@ ase shin anyom deri môm u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma a va , kpa Yehova lu a pase Noa tom u vesen u lu u una er sha u waren tsombor u uumace la ga . ( 2 Mbakorinte 3 : 6 ) Nahan kpa , tom u ve eren ne bende a ior kpishi mba ve lu a ishimaveren i va lun uma shin tar la . ( Mbaromanu 10 : 2 ) A fatyô u tôôn amba@@ aior la karen sha wanye u ngô u nan a tindi nan ér nana̱ za yam mkurem ma ah@@ i@@ im , kpa er nan kegh ato nan ongo ityom i ngô u nan la dedoo ga yô , nan gem nan za yam ma nyian la . Sha kpôô yô , aluer ma or vese hen imba ijiir ne yô , alaghga a taver nan u henen ér nan ngu or@@ sho@@ li@@ bo sha gbenda u Paulu lu pasen la . T@@ ica ka una lu a nyôr k@@ l@@ ase a vese ga yô , m za tema ken iyou i koson ityakerada , m ôr takerada u Y@@ oung People As@@ k la . ” Shi a lam a ior mba ve eren tom u pasen kwagh hen ijiir i ic@@ aa yô . M@@ tsegh u tseghan ior sha jijingi la hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , kpa m@@ tsegh shon una za hemen gbem sha won ga . ( Mpase 20 : 12 , 13 ) Mba ve lu perapera ga kpishi a lu ian ve i sha uhar ne ga , kpa a lu ian ve i hiihii jighilii , i zuan a uma u tsôron shin tar , sha u henen shi eren ishima i Aôndo . Mbat@@ amen vea fatyô u suen mba ve lu wan ishima a mbamzeyol la nena ? A@@ tô@@ akaa a Tindi u Yehova Una Doo Se La Apostoli Paulu nger ér : “ I h@@ ime se a Aôndo sha ku u Wan Na zum u se lu mbaihyomov la . ” U tesen ikyav yô , i nger ken Duteronomi 8 : 18 ér : “ Kpa umbur TER , Aôndo wou , ka Un A ne u tahav mbu zuan a inyaregh ye . ” ( Pasalmi 119 : 33 – 40 ) Ka se hide a ayol ijime , se ker kwaghwan hen Yehova sha er se kura atindi na a ‘ ishima yase cii ’ yô . Nahan cii kpa gum@@ kwase ne venda iny@@ igh i môm . Se ng@@ ur@@ en fan aeren a Yehova seer yô , ishima ia lu se ker sha kwagh na nena ? Shighe ngu u uter asev mba tse@@ v yange ve lu ken Paradi@@ so yô . Nenge imba er mnenge u ior mba ve lu ken tiônnongo u Kristu la a kaha a u ior mba ve lu ker ga la sha wono ! A@@ yange nga kar atar yô , a nyôr ken Yerusalem sha iyange i sha pue i uwer shon la . A shi nan kpa Yesaia yange ‘ er ri@@ ga ’ na u ken won la mase shin a iky@@ ondo i ken atô tseegh . — 1 Samuel 19 : 24 . Ikyav i tesen yô , a fatyô u tesen an@@ ye u kpuaa ér Aôndo yange gba akaa cii . U@@ ̱ ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , doo u a saan se iyol er i lu Aôndo a ver m@@ ningir ne í kera lu iniongo í uumace ga nahan . — Pasalmi 14@@ 8 : 1 - 5 . ( Pasalmi 1@@ 15 : 16 ) Ka nahan ve , Yesu kaa ér : “ Ne , ka shin ne lu ye ; Mo yô , ka Sha M dugh ye . ” Paulu yange wa Timoteu u lu gumor la kwagh ér a na hanma or ken tiônnongo icivir . Kpa profeti ne gema tindi wanye na ér a za ôr Na@@ a@@ man kwagh u Aôndo a kaa ér a er sha er im@@ ande na ia bee yô . Ken inyom i tom i 200@@ 4 i̱ yange i̱ hii ken uwer u Se@@ te@@ mba 200@@ 3 zan zan per@@ egh ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 200@@ 4 la kpaa ior kpishi na ayol a ve sha u eren Aôndo tom . Yesu shi wa kwagh nahan ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ne sha kwagh u kp@@ er ga , gadia kp@@ er una gba nôngon sha kwagh na iyol na tsô . ” Kwagh ne una na yô , ajiir kpishi sha tar aa vihi sha ci u ut@@ ye@@ ku mba s@@ aren av@@ enge man ic@@ egh man mngerem ma ku@@ an akaa man ian@@ g@@ ev man u@@ j@@ ever@@ ahumbe kua ityav mbi nôngon kp@@ el@@ an akaa a injaa a shin inya . Nahan kape Yehova kpa a nengen ior nav je la . Zum u i pine anmgbian ugen u hemban anyom 60 , er i hii ve a ne jighjigh ér un zua a mimi yô , a ôr kwagh u Yesu Kristu var var , a kaa ér : “ Se hen kwagh u uma u Yesu man tom na u pasen kwagh la , nahan ikyav na la i doo se . Aôndo man Wan na tese uumace dooshima u hemban cii sha nagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu na la . Er m lu eren tom u esen a@@ you sha er me zuan a inyaregh ki me za hemen u pasen kwagh hanma shighe yô , ter@@ em nenge ér makeranta u m ze la cii ‘ saa ishe . ’ Er msen sha kwagh ne , nahan gbidye kwar nenge kwagh u u fatyô u eren ken tom u i lu eren zan a mi ave ne , a lu ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k shin ma tom u maan ajiir a civir Aôndo her agen kpaa ; nahan we kpa nenge er Yehova una ver u yô . ​ — M@@ ar . 10 : ​ 29 , 30 . Se tsua u lun vea ior mba Aôndo a doo ve ishima laa ? Ka akaa agen a nyi Orkristu nana fatyô u gbidyen kwar sha mini ? I@@ j@@ ende yase ne gema kaa ér : “ Yô de ase me ôr ne kwagh ! Yange nger takerada na u sha 20 , ôr yi@@ ase i Mbayuda ker . Kpa , doo u se ‘ hiden nen a ayol a ase ijime . ’ Ashighe kpishi yange a kav kwagh u i er ken ngeren mba shon jighilii ga . Af@@ ishi a ken tar ugen sha ki Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa kaa ér : “ A@@ tô@@ ôn@@ anongo ase kpishi hemba ng@@ een a anmgbianev mbak@@ asev , ashighe agen je yô ka i nôngo u lun ve tseegh . Doo u se ôron akaa a a na mbagenev ishim@@ avi@@ h@@ in ga , kpa i lu akaa a a taver ve a taver asema yô . — Anzaakaa 18 : 21 . 3 : 34 ; 6 : 6@@ 8 ) Er iwanger ka ia ta sha kwagh ve i wanger wang nahan , akaa a mimi a Yesu tesen ior la yange p@@ on aeren a bo shi wase ior u fan aeren a dedoo kpaa . Nahan una kohol ve vea kô@@ so anmgbian u kwase la shin una gema kwaghôron sh@@ on@@ o ? 18 :⁠ 1 ) Tor Saulu yange soo ér wan na Yon@@ at@@ an a tema tor sha Iserael . Gb@@ a@@ shima ve la ngu a taver se ishima shi a mgbegha se u pasen kwagh sha gbashima . — Rom . Nahan kwa har cii , Yehova na zwa Gi@@ di@@ on a p@@ ande iyenge i mbau@@ ty@@ aav mbara , zan zan mbau@@ ty@@ aav mba mbaihyomov mbara kar hemban mbau@@ ty@@ aav mba Iserael iyenge kwa 4@@ 50 . ( Mba@@ j . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 5 , 20@@ 5 Nahan iyol v@@ aan yase sha kwagh u se er u shami ga la ia wase se u keren bem . Yange pasen kwagh hen ijiir i môm tseegh ga . Cii man Yohane va nger kwagh sha kwagh u mba ve tsu@@ ghun ior sha atesen a kwaghaôndo ne yô , Yesu Kristu vande wan mbadondon un kwagh sha ikyaa shon ica i gba , ér : “ K@@ ura nen ayol a en sha u@@ profeti mba aiev mba ve ve her a ven a ak@@ ô@@ v a iyôngo iyol , kpa ken atô ve yô , gema ka u@@ gb@@ ase@@ ela mba hu@@ av je . ” Sha mimi yô ka i taver u hiin iliam a ior sha ajiir agen . ( Luka 9 : ​ 10 - 17 ) I kohol kwaghyan u nee her la kuma ak@@ ese 12 ! Ka se tsegha iyol yase sha ci u Yehova nena , man iyol@@ tseghan zua vea batisema u eren nena ? Alaghga a taver se u palegh ieren i hông@@ or@@ ough ne . Sha mimi yô , agumaior a a civir Yehova la kaha kposo a agumaior a a civir un ga la ! Mbamaren mbagen mba eren ityom kpoghuloo sha er vea ko@@ so inyaregh ki vea tindi ônov vev ken im@@ akeranta i vesen yô . Heela tseegh ga , ka se lôh@@ ô ior cii , u@@ tor mba tar ne man mba ve tem tor sha a ve la kpaa ser , ve lumun hemen na . Nahan yô de se nôngo nen sha afatyô wase cii se wase nen ve sha er vea hide vea lu ken mk@@ or ken jijingi shi vea zua a iember sha u civir Yehova a ior nav imôngo yô . — Mbaheberu 13 : 15 ; 1 Peteru 5 : 6 , 7 . ( Duteronomi 13 : 5 - 9 ) U@@ pristi mba Ba@@ al mban lu mbaihyomov mba vesen mba Yehova Aôndo , mba hendan a mba@@ awashima nav sha apera . ( 1 Timoteu 4 : 7 , 8 , 10 ) Kpa alaghga u pine wer , ‘ aluer m ngu henen Bibilo yô , kwagh ne una wasem u eren akaa a m we ishima u eren la nena ? ’ “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — F@@ I@@ L . ( Mateu 24 : 36 ) Kpa u̱ shin keren a ker ah@@ ab@@ a , u̱ Bibilo i lumun a mi ga la kaha kposo a u veren ishima keghen mkur , ieren i Bibilo i gem i lumun a mi la . Kanyi i gbe u se er ve se hemba ityav mbi se lu nôngon a Satan nee ? ( Yoh . ( Mbagalatia 6 : 7 ) Aluer kwagh tser ve hegen ga kpa , ica a gba ga tsô kwagh a tser ve zum u Aôndo una va kar a ifer jimin cii shin tar ne kera la . Shi alaghga igbenda igen kpa yange i lu i i yaren tom a awambe sha u sôron ian@@ g@@ ev shin sôron iyol ker yô . ( Yo@@ s . 3 : 15 - 17 ; 5 : 10 ) Er yange ish@@ am@@ akaa de ish@@ ar ken Y@@ er@@ ik@@ o yô , tese ér Mbaiserael yange ve wa gar la atô tser shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga , er Bibilo i pase nahan . Yange gba u hanma or nana er iyua sha kwagh u nan nenge i doo nan la . Sha nahan yô , mbamhen asev cii ve lu sha kwagh u vesen u a lu keghen ior mba jighjigh mba Yehova cica cii la . T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase tese er kwagh á lu mimi nahan yô . — Or@@ pasenkwagh 8 : 9 . I P@@ ase Se Sha Iky@@ ev i M@@ ci@@ em i T@@ uh@@ wa Mba ker ken s@@ ati ugen yô , C@@ am@@ er@@ on na mbatomov mba tor@@ kwase us@@ enda mba ic@@ ah@@ ur mb@@ akiriki uhar mba ve er sha akaa a ve zua a mi hen ningir la yô . A saan Mbashiada mba Yehova iyol kpishi u pasen we akaa ne cii kua akaa a hange hange agen kpaa . Yehova yange nenge il@@ y@@ ahan i Kor@@ aki l@@ ù l@@ aha mba Un tsegh ve la nena ? Er up@@ ania mba sha ayange a tsuaa la nahan , se kange ishima ser se za hemen u eren tom u pasen kwagh ne zan zan Yehova una kaa ér se er u kuma . Ts@@ aha u Yehova shi ka u wase se u kaven gbenda ugen u se doo un ishima yô . Kanyi yange i na ve Yesu tese akav a pasen or u un lu ? Ka kwaghwan u Ruamabera u nyi una mgbegha se se za hemen u tesen or@@ wan ndor a vese dooshima ? Gadia ng@@ un ka loho u ne ungwa sha hiihii ne : ka u ma se doo ayol a ase . ” ( 1 Yoh . ( Mbaheberu 10 : 1 – 4 ) Nahan kpa , ini@@ aav mb@@ ira lu sha ityôkyaa je . Mayange je Yesu de ér tar ne u yange un u eren tom na u pasen kwagh shin u gema ieren na i vough la shin u na un una de u eren akaa a mcivir u mimi ga ; se kpa se er nen nahan . Sha iyange i T@@ om@@ ahar , O@@ k@@ to@@ ba 29 , 19@@ 29 la kwagh u vihin tsung er . Yange ishe akaa hii u gban ken kô@@ mp@@ eni u nengen sha kwagh u y@@ amen akaa sha iny@@ ar te@@ en , u ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la , nahan kwagh ne za hemen zan zan tar cii hingir u nyôron ken ibanave i vesen . Kwagh ne una na ve “ ishima i vihin . ” 4 , 5 . ( a ) Mba taver nomso mba i er ve batisema la asema ér ve ker u eren ityom i nyi ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Kwaghôron u or@@ jir la lu vough zum u a kaa ér jighjigh u nan u he u John man T@@ ania ve zough a mi la e̱r “ ivande ” la . Kpa ka han@@ mô j@@ imi ? M@@ pin ne ka u kôron ken ishima kpen kpen . ( Luka 11 : 1 ) Yesu ng@@ ur nan imo sha mpin la yô , a ôr an@@ zaakaa ahar a á tesen se er se er msen ve Aôndo una ungwa yô . Ter shin or@@ ya ngu a tahav mbu eren hanma kwagh u a soo cii a akaa a a lu a na yô . ( Yakobu 4 : 7 ) Orkristu ugen nger af@@ ishi a nengen sha gba@@ at@@ om a Mbashiada mba Yehova a ken tar u Fran@@ ce la ér : “ Sha kpôô yô , Satan wa at@@ ser@@ egh . Ú H@@ EN wer ú eren a mbagenev doo doo ? P@@ ase Akaa A Yehova A Er A A K@@ om I@@ wuese La ! ( Yohane 4 : 5 – 34 ; 18 : 37 ) Se kpa aluer sar se tsung u pasen loho u dedoo di er Yesu nahan yô , se zua a aan kpishi a pasen ior ú . ‘ K@@ ôr Kwagh@@ bo I@@ h@@ yom ’ G@@ ar u E@@ fese , ape i nyôr mkohol u c@@ ôô@@ ci ne , vande lun it@@ ine i civir ak@@ ombo anyom u@@ deri imôngo , h@@ en@@ pe i eren iniongo i in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u doon iy@@ i@@ av u i yilan ér Ar@@ te@@ mi la . ( b ) U fatyô u tôôn m@@ lu@@ a@@ inja u z@@ en@@ aria karen sha mfe u fan Aôndo la nena ? Bibilo kaa ér aluer Yehova hungur aeren ase a dedoo man dooshima u se tese sha ci u iti na la yô , una tôô ér un ban a perapera . — Mbaheberu 6 : 10 . Aluer or er nahan yô , “ nana hen kwagh u uma u Yesu man atesen a na , a ior mba yange ve nenge a na ve nger la . ” ( Mbaefese 4 : 28 ) Doo u mbatomov vea dondo kwaghwan ne shighe u or@@ vesen u hen iji@@ ir@@ tom nan lu nengen kwagh u ve lu eren ga la kpaa . T@@ aver mo u kaven er a hii ve ishima ia vihi nan ker ica ia gba yum nahan la . Pro@@ feti Daniel yange tsengaôron kwagh u num tan u masetyô sha ior mba Aôndo la nena ? 11 : 1 - 9 . Shighe u Yakob lu hen gar u Lu@@ shi la , Yehova ande hen a na ken m@@ nya , kaa a na ér : ‘ Nenge , M ngu a we , Me kuran we h@@ en@@ pe ú za cii , Me shi Me hide a we ken tar ne kpaa ; gadia Me undu u ga , saa Me kure kwagh u M kaa u ne ve . ’ ( Gen . Sha nahan yô , apostoli Paulu man tiônnongo cii nengen ve ér ka kwase man nom . Yesu K@@ aa a Mba@@ apostoli N@@ av É@@ r Ve ‘ De C@@ i@@ e Ga ’ sha ci u Ny@@ i ? M za nengen a na , se mba ng@@ ur lamen yô , m kaa a na mer m ngu wan ago u zan New Y@@ or@@ k cii , m@@ asen yemen tar u Jam@@ an@@ i ye . K@@ a@@ a@@ de u sha kwagh u t@@ wer@@ egh ne ngu a pase akaa a or nan soo la . Sha ci u a na se ib@@ um@@ un ér sea tagher a ican sha shighe u zege@@ can la nan nan kpa , er se lu nongo u Yehova yô , se due ker sha . ( Mpa . I tsua Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l , u lu anyom 27 hen shighe ne la , ér a lu or@@ ken@@ gese kwagh@@ ngeren , shi i tsua anmgbianev mba vi@@ an ken jijingi mbagen uta@@ an ér ve ngeren magaz@@ in ne hanma shighe cii . “ K@@ av , wan u or , gadia mpase u sha mnenge ne ka kwagh u sha shighe u mkur . ” — D@@ AN@@ I@@ E@@ L 8 : 17 . Mba maren we yô , ter u man ngô u lu ikyua a we , shi alaghga ve su@@ gh Aôndo sha ian i a ne ve kua tom u kpilighyol man u vesen u a ne ve ér ve y@@ ese u la . A@@ vur a Ruamabera kpishi tese ér sha ashighe a i ngeren Bibilo la lu ior zege@@ kwagh u ngohol mba@@ van@@ nya man mbacivir Aôndo je yô hemba lun ve zege@@ kwagh cii . 1 : 7 , 8 ) Kape mbam@@ ishen mbah@@ ev mban kpa Aôndo una wase ve je la . Mkaanem ma Aôndo na se ib@@ um@@ un ér koson se cii sha mimi . ( 1 Pet . ( Yobu 1 : 8 – 2 : 9 ; 16 : 2 ; 27 : 5 ; 31 : 6 ) Diabolo ngu tôvon Mbashiada mba Yehova a ican nyian ér una vihi jighjigh ve , sha er una tese ér kwagh u yange un ôr la ka mimi yô . Kwagh u Paulu a er heen ér un pase ‘ Mbayuda man Mbag@@ rika kwagh u ishima i geman hen Aôndo man kwagh u jighjigh u nan Ter wase Yesu Kristu la ’ ta iwanger sha kwagh ne . Wan@@ kwase la kav Peteru . Ashighe agen , mbakp@@ eng@@ av man ati@@ ca kua mba hen tsombor vea wa agumaior kwagh ér a z@@ enda u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô . Bibilo kaa ér Yehova ka dooshima . ( 1 Yoh . Alaghga u zamber Aôndo ac@@ in imôngo , kpa zayol la bee ga . Ú fatyô u pasen e̱r m - iv na u vesen la a ve zan zan a va ar a vese he ’ shighe u mkur ne kpa ? Ashighe kpishi se mba zough a ian i tsuan kwagh u se soo u eren la sha inja ga . Shin er msen u eren zu@@ lee una fatyô u pan@@ den m@@ tu@@ me@@ yol mimi nahan kpa , ka msen tseegh ga am@@ o agen a sha gba@@ aôndo shin iyol t@@ iligh kpaa ia fatyô u pe@@ ver m@@ tu@@ me@@ yol . Nahan kpa , kwagh gema er vihi yô , mba@@ abaver venda u pasen yi@@ ase igen i hemban lun a inja cii , shin ve venda u pasen yi@@ ase shon sha mimi je kpaa . Anzaakaa 19 : 11 kaa ér : “ Kwagh@@ fan u or ka a na nan y@@ u@@ wen fe@@ fa ga . ” Lu ap@@ el u he u i gema yilan un sha iti i kwase u W@@ ili@@ am@@ s ér L@@ ad@@ y W@@ illi@@ am@@ s ne yange i tôô i z@@ or sha ap@@ el ugen maa i zua a ap@@ el u nyian iyol u i yer ér C@@ ri@@ pp@@ s P@@ ink , u a lu ken mba@@ ap@@ el mba ior kpishi sha tar ve hembe soon la ye . Kpa , hen ase sha kwagh u Timoteu . Se kera tese imba ieren i ngohol or ave ahar i̱ ter u yange wan na undu un ken injakwagh i Yesu la ga h@@ a ? Sha nahan yô m@@ tee u ka i tôô ityendezwa i iv@@ es@@ egh ér ka kwagh u kiriki ga shi i lu kwagh u i@@ ember@@ egh kpa her@@ egh la una iv awashima u civirigh e̱r ve mba uhar mbara vea za hemen vea ar sha ian i iv@@ es@@ egh jim i i hembe lun i i@@ ember@@ egh shi i hembe lun tamen kwagh kpaa la . — Anzaakaa 5 : 18 , 19 ; Mbaefese 5 : 33 . Nahan kpa , kanyi ia er aluer kwagh u gomoti u uumace ve soo ér se er la hendan a kwagh u Aôndo a soo ér se ere ? I@@ an i u lu a mi ken hemen i lun Orshiada u Yehova u ôron kwagh vangertiôr , shin er alaghga ú cie ashe hegen nahan kpaa . Aluer fatyô u g@@ es@@ an h@@ unda shon ga yô , ver or@@ kuran her u nana ta@@ an mba ve soo u nyôron sha u la icin yô . Hanma shighe u mea pine mpin cii yô , Mbashiada mban ve nam mlumun shin ve p@@ ase@@ m mkav ve ken Bibilo , ve kera har sha mbam@@ nenge vev ga . Ka nyi i doo u se pine ayol a ase sha kwagh u iliam yase a Yehova ? Yange i tôv mbag@@ anden 1@@ ,000 ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , nahan i mase kaven ér “ hanma or ken tar u I@@ ng@@ i@@ la ka nan vihi min@@ iti 8@@ 8 hanma iyange sha u lamen sha tele@@ f@@ on u ken iyou , shi nan vihi min@@ iti 6@@ 2 sha u lamen sha tele@@ f@@ on u i yer ér hand@@ set la , shi nan vihi min@@ iti 5@@ 3 sha u tin@@ d@@ in ior a il@@ yo@@ ho sha kô@@ m@@ pu@@ ta , shi nan vihi min@@ iti 22 sha u tin@@ d@@ in ior a il@@ yo@@ ho sha tele@@ f@@ on . ” ( Ne@@ hem@@ ia 9 : 6 ; Pasalmi 24 : 1 ; 10@@ 4 : 24 ; 1@@ 36 : 5 , 6 ) U@@ ̱ ôron kwagh ne sha u i̱ wanger wang yô , nenge ityôkyaa igen ken takerada u Yosua la . 12 : 2 ; Heb . Zege@@ ish@@ u i vesen i ken zege@@ mnger ne i fe zende tyô shin mnger ga shinii ? 12 : 1 , 2 ) Mba ve yen ishima ga la cii vea zua a iyua . Bibilo kaa ér : “ G@@ wa u Davidi samber sha ityar ityar cii ; TER er akuraior cii , a cian un . ” ​ —⁠ 1 K@@ ron . Lu dooshima mgbegha Aôndo ve tindi wan na va p@@ aa se sha er Una de se asorabo gbe@@ ke@@ ke shi se kuma u hiden lun uma gbem sha won ken mlu u vough ye . Kwase ugen nger washika ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i í yer ér L@@ e Pro@@ gr@@ è@@ s la , i@@ pi@@ pa@@ abaver ne ka i ken gar u S@@ ain@@ t É@@ ti@@ en@@ ne ken tar u Fran@@ ce . M lu hen ger@@ i u H@@ il@@ ver@@ su@@ m ; ger@@ i ne gba ica a gar u A@@ m@@ st@@ er@@ d@@ am kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 24 nahan , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , ken tar u Ne@@ ther@@ lands . Er nan ve se eren msen ser , i “ Y@@ ima se sha ikyev i or@@ bo ” ? M va kom anyom 18 yô , m lu henen sha kwagh u m@@ ough@@ on yemen ken tar u Ca@@ mb@@ o@@ dia la . Ú ngu wer , ve fa m@@ kposo u kwagh u dedoo man u bo maa saa he@@ ela ga ; ve kôr kwaghbo ihyom , kpa kwagh u dedoo yô doo ve ishima . 11 : 14 , 15 ) Aluer se dondo ikyav i Aberaham a ver la yô , se lu tesen ser se mba a kwaghfan . Gba u se eren akaa ken uma akuma akuma , shi se nenge u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man iti@@ zan man tom u injaa ér ka kwagh u hemban cii ga . ( 2 Tim . 3 : 15 ) Mba@@ yev mba k@@ ik@@ ir@@ i je kpa , ka vea z@@ aan mbamkombo hen Iyou i Tartor yô , ve hii u kaven akaaôron shi fan ats@@ am a Tartor tsembelee . Aluer U Ngu K@@ eren W@@ er Aôndo A L@@ um@@ un We Yô , U Z@@ ua a Uma u T@@ sôron A ôr kwagh ve ér , ka “ ior mba M maa sha ci Wam iyol Y@@ am je , vea pase iwuese Y@@ am . ” ( Yes . 15 : 10 ) Man kwagh u una wase se u eren kwagh ne yô ka u veren ishima sha kwagh u se lu henen la . Ishim@@ a@@ verenkeghen i Yange Gba u Yesu Una P@@ ase Inja i I@@ ̱ K@@ en@@ g Ga Yô 5 : 8 ) Yesu man mbahenen nav yange ve ver inyaregh ki wasen mba@@ ats@@ anev a mi , kpa or u nengen mk@@ er , Yuda u I@@ se@@ kar@@ i@@ oti du@@ ghun k@@ ig@@ enegh ker . ( Yoh . Se er nan ve se lu a dooshima u t@@ angen iyol ga la sha anmgbianev ase@@ va ? Er m gbe i@@ wan shi m lu u@@ ange yô , ka i taver mbagenev er m fetyô u eren mhen je tsuan u civir Aôndo yô . Kpa , ashighe agen ka i lu ú inja er ú ngu ica a Yehova yôô ? Sha kpôô yô se mba a ityôkyaa i ‘ ember sha ishimaverenkeghen ’ yase ne . U@@ umace mba eren isholibo yô , ve kera lu ken tsombor u Aôndo ga , nahan kpa awashima u Yehova la gema ga . 5 : 4 ; Mpa . Alaghga se hen kwagh u or@@ wan@@ ndor a vese ser ka or u nan dondo ya a vese , u nan lu a vese kôôsôô shi nan wasen se yô . Gbenda u ior ve saan ku sha ayange a ase ne ngu kposo sha igbenda kpishi man ashighe kpishi ior ka ve sar ku shighe u ve lu ve tswen yô . Aluer se time sha igbenda i Yesu tese ishimataver shighe u tagher a atsan la yô , jighjigh u nan wase una seer taver . U Ô@@ ron Takerada u Mateu As@@ av - as@@ av Z@@ ende wen u hen atô@@ at@@ yev u̱ lu wanger wanger . ” — 1 Pet . ( a ) Kwase ugen yange zua a ijende jim jim nena ? Hii shighe la je , hanma kwagh u se lu a mi yô ka u Yehova . Gba u Se H@@ ide a Iyol I@@ jime Ve Se U@@ ng@@ wan I@@ mo i Yehova Y@@ e Ve va gema nengen shighe ne ér ka shighe u eren a ve kundu kundu . ” U zenden sha jijingi la wa u eren sha kwagh u i nger ken Mpase 22 : 17 la ker . I ôr hen ijiir la ér : “ Jijingi man kwa@@ se@@ he mba kaan er : V@@ a ! Gba u se dondo ikyav i mbahenen mba Yesu mba mba@@ jighjigh mbara ve se kav an@@ zaakaa a yange ôr la ye . Ashighe agen ka i gba u se er kwagh sha u sôron shin kôôm mnenge u kpe@@ egh u mbagenev ve lu a mi sha kwagh wase yô . A@@ sember A@@ ny@@ iin a Pas@@ en Kwagh u Dooshima a Lu Yô Aluer isholibo na ne due ken igbar yô , a lu kwagh u kunya je a gande ! Shighe u ter@@ em lu u@@ ange va zu@@ lum ken ku la , ior enev uhar v@@ aan va ôron un Bibilo hanma iyange . Shi mbatamen ka vea hemen ken kwaghpasen yô , ng@@ un kpa i lu gbenda ugen u veren Mbakristu mbagenev ikyav i dedoo . Anmgbianev kpishi yem sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asen kwagh u Tartor la sha inyaregh vev . Hi@@ ihii yô , “ or u zungwen mhôônom ka iyol i nan je nan eren a i dedoo ye . ” Ka nan va ken myer , shighe u ior ve ver ishima ga yô . Kwagh u sha uhar yô , mhôônom ma ker un a mba@@ ish@@ ôô@@ v mba i nzughul a ve la . U@@ ̱ tesen ikyav yô , i@@ aven ig@@ enegh i í eren sha T@@ V ke ’ tar u D@@ en@@ mar@@ k time sha itinekwagh i i kaa ér “ Ity@@ ôkyaa i i hii ve jighjigh u nan u ior i D@@ en@@ mar@@ k a lu nd@@ ôh@@ ôr a nd@@ ôh@@ ôr la . ” ( Luka 5 : 31 ) Shin er sha ayange a Yesu la i lu a̱ fa tom t@@ wer@@ egh tsembelee ga nahan kpaa , yange tese ér a fatyô u zuan a iwasen he ’ ort@@ wer . U nengen ior mba ve lu tesen akuraior cii mimi la nena ? I@@ ca ia gba ga tsô u hide u nenge a ior ou mba ve saa ku la ! A lu nan kwaghôron ne tar sha won cii ken ityar i hemban er 2@@ 30 nahan . ( Nenge ken mba@@ a@@ kwa@@ ti mba sha peeji 11 man 12 la . ) Ng@@ ô u L@@ em@@ uel ta a ta an@@ ingir ga , a ôr kwagh la jighilii nahan ér : “ De vihin agee ou sha u@@ kase ga . ” Ka atindi ahar ne je man atindi . . . [ a ] har sha mi ye . ” ( Ôr Mateu 19 : 26 . ) Aluer jijingi u taregh yange se u nengen a akaabo a a lu sha u or yan kwagh man u man kwagh karen ikyaa inya la ga nahan , se fa sha nyi ? Y@@ ES@@ U yange lu a uma u injaa m@@ im@@ ii ? Ge@@ ma sha vegher wase yô , Bibilo kaa ér : “ Or@@ hemen wen ngu môm tsô , ka Kristu . ” Nenge er orgen vea kwase na yange ve wase ônov vev mbak@@ asev uhar u henen sha kwagh u am@@ ar a v@@ in@@ en a i lôh@@ ô ve ken makeranta yô . U@@ K@@ Ô@@ P@@ I 5@@ ,@@ 8@@ 00@@ ,000 G@@ omoti u Roma yange hemen gar u F@@ ilipi . 2 : 9 - 11 ) Er or môm tsô nan fe iti la i hembe Yesu ga yô , a nger i sha at@@ su@@ l a anmgbianev nav mba@@ jighjigh mba ve lu sha la , inja na yô , a wase ve u yan ikyar taveraa vea na . ( Mpa . ( 1 Samuel 10 : 21 , 22 ; 15 : 17 ) Sha shighe ugen la gba u Saulu una nôngo ityav a Mba@@ fil@@ iti . A kaa ér : “ S@@ aa or a bugh ashe tsung ve nana nenge er mlu u tar a ze ga . ( 1 Timoteu 1 : 13 ) Un lu Or@@ f@@ ar@@ ishi , í tese un “ atindi a uter . . . doo doo . ” M shi sha u eren mkombo a doon iky@@ ôr , er mba@@ am@@ ar@@ ev mbagenev nahan . Aluer mba a mbayev yô , mbayev mbara vea zua a iwasen hen or@@ maren u nan lu Orkristu la . — 1 Mbakorinte 7 : 12 – 14 . Se mba zough a iwasen i ken jijingi shighe u se nyer ken ican yô Kpa hide sha vegher ugen yô , mciem maa fatyô u lun kwagh u dedoo . Shighe ka una karen yô , akaa a tse a hungur se , nahan se kpishi se gba tô@@ mon ser yange ma se ver ma kwagh shin ma se nger ma kwagh u umbur se akaa shon . Kpa ve pine nan ér : “ U soo wer m hide m va tese u er ka se hen Bibilo a or yôô ? ” M@@ hen wase zua vea u Aôndo wase , un u a ‘ ker or u i@@ pi@@ la i doo nan ishima ihyom ’ la kpa ? Ka sea gbidyen kwar sha akaa ne cii yô , ishima i mgbegha se u wuese Or@@ gban se la sha u eren un tom sha ayange a uma wase cii , er se fetyô la . — Or@@ pa . 18 : 12 , 13 , 23 , 24 , 27 . Ikyav i dedoo i a ver se sha u taver ishimataver shi lun a gbashima la ka kwagh u hungur mo ga . 26 : 9 . Bibilo ôr se kwagh u mase eren yô , i̱ kaa ér : “ Tsô Mose h@@ ungwa sha u@@ wo u S@@ en@@ ai , . . . fa er kwa@@ v u ishigh nagh u engem ga , sha er a lu ôron kwagh a [ Yehova ] yô . ” — Ekesodu 33 : 18 – 34 : 7 , 29 . la . Mayange m hen mer una tsua itinekwagh la cuku ga ! Ka “ h@@ unda u vesen ” u nyi yange u bugh sha ci u apostoli Paulu ? ( Ôr Mateu 6 : 19 - 21 , 24 - 26 , 31 - 34 . ) Yange er sha kwagh ne nena ? Doo u se nenge tar u Satan ne nena ? Akaa a se t@@ eren ken mbamsen asev la ka a tese er se suur sha Aôndo la . Ka tôv@@ ac@@ an u nyi nahan yange i va a mi sha Mbashiada ken tar u M@@ ala@@ w@@ i ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 60 la , man yange ve er nena ? Shin er Peteru ny@@ iman Yesu nahan kpa , yange er kwagh sha ishimataver hemba mbahenen mbagenev mbara nena ? Takerada u Mpase yôô kwagh u m@@ ve u Tor la una va “ a agee a vesen kua iengem ” sha u timin mbaihyomov mba Aôndo la kaa ér : “ Tsô m nenge Sha lu i@@ vegher , nenge , ny@@ inya u pu@@ pu@@ u lu . M pine ve mbampin mba taver mba m hen mer vea fatyô u nan mlumun ga yô . Ikyav tese ér tar la nenge a m@@ seer u ior mba zan c@@ ôô@@ ci ve lu seer a seer la , nahan ú kaa ér kwaghaôndo ngu tamen kwagh ken uuma vev . Ka ieren i i tese ikyav i or u nan lu or@@ henen u Yesu Kristu yô . Ka ikyav i ieren i mimi i nyi Yehova a ver se sha kwagh u iky@@ ur i̱ ya vea Aberaham laa ? 5 : 1 - 4 : A wa mbaaferev mba i tsaha ve ga mbara i@@ fan . Shighe u se lu yev la mbamaren asev vea ôron akaa a ken tiônnongo yô , se kpa ve na se ian se ôr kwagh , nahan se hingir u taver ken mimi vough er ve nahan . ( Or@@ pa . 7 : 7 , N@@ W ) Aluer ican shin “ mk@@ ighir u kighir ” orgen la na yô , ikyar u lam a we dang kpa wa ishima , ungwa ato . S@@ é sue kwagh u nongo u Yehova u lu eren la nena ? Aluer u kange ishima u ungwan er A@@ bel a lu lamen a vese la , shi u ngu dondon ikyav i jighjigh na u nan la yô , alaghga u fatyô . Takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban la pase akaa ne agen sha gbenda u doon tsung . Zum u ne tagher a mzeyol yô , tôv sha kwagh u a lu mnenge u Yehova sha ikyaa shon la ken Bibilo . Or u H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime shi T@@ aver Ishima Aluer or ôr mkaanem man yô , nana nenge e̱r kwaghôron u K@@ ôn@@ fu@@ shi@@ an la i lu u yange Yesu ôr la , kpa u̱ na ne a gem a lu g@@ es@@ egh@@ ee yô . • Er nan ve u soo wer u za hemen u zenden ken iwanger i i lu tan seer a seer nee ? Vea kar a “ ap@@ usu ” a asema a ve kera , inja na yô gba u vea dugh mbamhen man mba@@ awashima mba b@@ ov ken ve kera . Yange m hii u ngohol atesen a Ruamabera a doon tsung ne vough er so@@ so ka a kura mngerem nahan . M lu henen ‘ mimi u a pasen se a to@@ ho ’ la . Aluer se wa ityough u eren ityom i Kristu yô , ia na ishima ia hemba taver se u lun Mbakristu mba mimi Hen imba shighe u ican tsung ne nahan , lu kwagh u Yesu una kaa ér “ Aôndo A̱ b@@ unde kwagh ” la ga . ( Pasalmi 12 : 6 ) Sha kpôô yô , Bibilo ngi a hanma kwagh u i gbe u or a tôô ve nana maa jighjigh u nan a mi una taver gb@@ ang gb@@ ang yô . K@@ ure K@@ ure tsô anmgbian u kwase ne hide taver . Mbat@@ yomov mba ve gema ayol a ve , ve hingir uumace , ve vôso kasev ne mar ônov mba gban ak@@ ôr shi lun a agee kpishi a kasev mbara . Ity@@ ôkyaa i môm ngi i ia na se u henen ser Yehova una kura se sha hanma kwagh u una vihi mlu wase vea na la ga . ( Rom . Kwagh ugen yô , Yehova tsegha Yesu , lu Tor man Zege@@ pristi . ( Ps . Yehova ne se kwaghyan sha shighe vough tseegh ga , kpa ka se ya kwaghyan ne a kuma se gb@@ ing gb@@ ing kpaa . Tese W@@ er Mbagenev Doo u Ishima sha Mimi Se er kwagh ne sha u veren ishima sha kwagh u a lu u injaa la . Shin ne cia ior nahan ne na Diabolo ian a kôr ne uma ne hingir u eren ishima n@@ aa ? Nahan cii kpa , lu Mbakristu kpuaa tseegh ve lumun u eren nahan waren ye . Mba@@ kp@@ ish@@ iv tile sha jighjigh her . ” ( Heb . 4 : 12 ) Inja i “ uma ” u i er kwagh na heen ne yô , ka kwagh u se lu ken won , u ior ka vea kenger se ve ve nenge a mi la . Inja i “ jijingi ” u i er kwagh na heen ne yô , ka kwagh u se lu k@@ imi , u ior ka vea kenger se kpa ve fatyô u nengen a mi ga la . Se@@ kar@@ ia 14 : 8 , 9 kaa ér : “ Sha iyange la mngerem ma um@@ am maa due ken Yerusalem ; ti@@ ôn u ma ugen una yem sha zege@@ mnger u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh man ti@@ ôn ugen shin zege@@ mnger u shin ity@@ ô@@ tar ; f@@ am kua inyom kpaa , á lu nahan . U kera tan kwaghôron an@@ ingir ga yô , kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke due a mbamhen mba vi@@ e vi@@ e , kpa sha mimi yô ve k@@ an shio u pasen kwagh u ura vindi vindi . Kwagh u yange er ne na yô , á hingir “ or u aie shi ka ter u aie ” kpaa . — Yohane 8 : 44 . K@@ ohol cii yô , kwagh ze kon ne iyol ga sha ci u ú fa u tagher hanma mzeyol cii . Zum u iky@@ aior ka ia ungwa imo i Yehova yô , ka mbam@@ tsera mba vesen mba nyi nahan ka ve zua a mini ? Á kôr ave sha an@@ kwagh u cuku maa á b@@ unde mbamkombo mba Mbakristu je , kwaghaôndo kpa kera pasen ga . 5 : 19 . Yange gba u Mose una cia ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 19@@ 2 , 1@@ 70 Gbenda u Yesu eren kwagh a mbagenev la tese u nyi ? “ Ma ve lu ase a i@@ mba@@ shima i cian Mo waan atindi A@@ m cii ik@@ o gbem la . ” — D@@ U@@ T@@ ER@@ O@@ N@@ O@@ M@@ I 5 : 29 . Zum u yange i yila mba@@ y@@ an@@ dyako ken derianyom u hiihii la , lu ve cii ve lu sha aan a tom a vesen ken tiônnongo ga . ( Pasalmi 1@@ 45 : 15 , 16 ) U@@ umace mba k@@ ahan sule shi mba lee iy@@ i@@ av , kpa ka Aôndo tseegh a lu a tahav mbu nan ér akaa a vese ye , aa ken jijingi man aa iyolough kpaa . Aluer se cii se mba eren akaa ne yô , aa wase se u duen ken uiky@@ angen kera . Yehova u a Ne se “ hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough ” la na han@@ mô wase u@@ iyua atô kposo kposo . ( Y@@ ak . G@@ R@@ AN@@ T ; b@@ om u i yer ér at@@ ôm la : U@@ SA@@ F p@@ ho@@ to ; af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v : U@@ .@@ S . U nenge er Yehova a we se atindi na a wang la akuma akuma shi a we a sha ci u mk@@ or wase kpa ? Doo u se de mbagenev kwaghbo ve sha ci u nyi ? Gba u vea nenge se ér se mba azende a ve shi se soo ve a ishima i môm . Nahan ne mase fan er i hii ve se eren u@@ iniongo mban ga yô . — 2 Mbakorinte 6 : 14 – 18 . Akaa a i lu ôron ken mbamkombo mban cii taver un ishima kpishi , nahan hii shighe la je or a karen gbenda hen ya na yô a na nan ityakerada i i har sha Bibilo yô . O@@ re@@ an@@ na maa er batisema , hingir môm ken Mbashiada mba Yehova . Ú fatyô ú eren tom pania kpa ? “ Ken masetyô u akaa ne yô , m nenge ort@@ yom u Sha ugen lu s@@ enen Sha , lu a tahav mbu vesen , . . . Er nan ve i lu Mbakristu kpuaa , mba ve lu a ishimaveren i yemen sha la tseegh ve ye bredi shi ve me wain , kpa ikpelaior i i lu a ishimaveren i lun shin tar la yô i̱ ye bredi shi i me wain la ga ? Anzaakaa ne nga a inja sha ci wase nyian nena ? ( Aerenakaa 15 : 6 - 15 , 22 - 29 ; 16 : 4 , 5 ) Kape i lu sha ayange a ase ne kpaa je la , wanakiriki u jighjigh ngu yaren tom a Mbahemenev mba Shin T@@ ine sha u tan iwanger sha akaa a hange hange amba er m@@ til u Mbakristu tilen p@@ al@@ egh@@ aa man m@@ tsegh u awambe a lu icighan kwagh la man m@@ yar u yaren tom a mci@@ mb@@ im ma b@@ ov kua ta@@ av u m@@ á@@ n la . I@@ ca a kera gba ga tsô a yima se sha ikyev i bo@@ tar u Satan ne . Ken inyom i 19@@ 5@@ 6 la I@@ da vôso nom , nahan ve yem ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ fri@@ ka , kpa mo yô m lu ken gar u Par@@ is her@@ egh . M@@ y@@ ese u mbamaren ka ve y@@ ese mbayev vev nahan ne ka a wase ve , nahan sha anyom a ve lu ken makeranta la cii ve seer lun a iyol kôron tsaha . ” Kwagh@@ yôôn shon u yange i yôô sha ayange a Yo@@ shia Tor u injaa la , za a mbaaferev mba ve lu ken tar u Yuda la doo ga . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i mba Nen@@ gen sha Tom Kwagh@@ maan hen H@@ aregh la yange tindi ior mba nan iwasen , ve za er tom kpoghuloo a m - mem shio , sha u sôron uya mba anmgbianev . K@@ e ’ uwer u Me@@ i 19@@ 19 la , ate@@ jir u à@@ p@@ í@@ ì u he ’ haregh la kaa ér í ôr ior mban ijir sha mimi ga , nahan i hide i sôr ijir i i kure ve hiihii la . Hegen yô , ishima gb@@ am sh@@ imi . I@@ ca kera gba ga maa , ma@@ ma na u vesen ne va zua na . Ka mk@@ or u nyi Pasalmi 9@@ 1 a t@@ ende zwa a mini ? A@@ kav a T@@ esen Dooshima Ior mba Yehova mba eren sha mkaanem ma Yesu sha kwagh u tom u pasen loho u dedoo la nena ? Vea za pase kwagh sha ajiir a mbap@@ asenkwagh ve lu kpuaa , shin ve lu ga ku@@ aa yô . U@@ ̱ Gi@@ di@@ on yange ma ts@@ en iyol na ke ’ igbar la yô , a gema a er kwagh la tugh shighe u ime wa nahan hemba taver u ma or nana̱ kav un la . N@@ ôngon u henen kwagh u he sha kwagh u ior mba Bibilo i er kwagh ve la . Yesu iyol na kpa kaa ér : “ U nan lu nongo a Mo ga yô , nan ngu ihyom a Mo [ shin nan ngu an@@ ti@@ kristu ] je ; man u nan kohol a Mo ga yô , nan ngu s@@ aren a sar . ” — Luka 11 : 23 . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 5 : 13 , 14 ) Solomon k@@ ur msen u m@@ tsegh la yô , “ usu sen Sha va hi@@ a nagh ku nan@@ den kua ini@@ av mbi s@@ ôngon ” mb@@ ira cii . Nahan doo u se hen ser ivese i Mal@@ on vea Ru@@ tu la tese ér tindi u Yehova a we mbacivir un ér ve v@@ ô@@ son ayol a ve tseegh la ka u shami ga shinii ? Kpa , mba gb@@ i@@ di ve ken igbar cii yô , ior mba hen ijiir la za kohol Mbashiada kaa a ve ér ve va hen Bibilo a ve hen uya vev ! Yange gba u Ifa una eren tom vea Adam , una lu “ or@@ wasen ” un . Sha gbaa ne yô , Mpase 21 : 3 , 4 kaa ér : “ Nenge , t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior , . . . Satan ngu samber a mba@@ aie mbagenev mba se ver ishima ga ve vea tsu@@ me a vese yô . Nahan se zua a mkav u una wase se u nôngon a m@@ taver u se nyer ker la yô . — 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . Ior kpishi , ieren i eren kwagh sha ishima i mbagenev la i fa doon ve ga , inja na yô mba fe soon u eren kwagh u doon mbagenev , u ve ayol a ve yô a lu sha ishima ve ga la ga . Mbagenev je yô , nenge ér u eren nahan la ka shami ga ku@@ aa je . A tôô akaa@@ yan kpishi a p@@ enda sha u@@ j@@ aki ér una za na Davidi , ng@@ ur yemen yô a za ya ga@@ du@@ ga a Davidi kua mban@@ um@@ u@@ v nav sha gbenda . Yange i tese tser u “ Cre@@ ation D@@ ra@@ ma ” la ken tar u A@@ ust@@ ria man u Jam@@ an@@ i man u Lu@@ x@@ emb@@ ur@@ g man u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land , kua sha ajiir agen a ior lamen zwa Jam@@ an@@ i yô . ( Mateu 6 : 31 - 34 ) Shi mbamzeyol ka vea ta sha ve je kpa ve nôngo sha afatyô ve u eren aeren a Kristu . Í nger kwagh ne ken Bibilo u tesen m@@ tem u Mbam@@ o@@ ab@@ i ( sha ikyev i Mo@@ ab@@ i iyol na ) man Mba@@ am@@ on ( sha ikyev i B@@ en@@ y@@ am@@ in ) yange ve tema vea Mbaiserael , mba ve due ken tsombor u Aberaham la . Na Nen ‘ Akaa a A Lu K@@ imi ’ La Er Kwagh sha Akaa a U Hen La Nahan kpa , Mar@@ ta g@@ ili@@ m sha u eren ze@@ ge iwer man akaa agen hen ya , sha ci u Yesu a yar tar yô . “ Kwagh@@ myer u Tartor U Aôndo ” Anyom nga kar er 1@@ ,@@ 6@@ 00 , ka va ar sha shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va sha tar la yô , “ isholibo i or ke@@ he sha won , man hanma mhen u ishima i nan kpaa lu u bo tseegh gbem . ” ( Gen . Ng@@ ô u lu zungwen ku u wan na ne ng@@ ur@@ en keren u fan ityôkyaa i wan a kpe un yô , a kaa a Eliya ér : “ Ka nyi i z@@ ough@@ om a we , we or u Aôndo ? TER tôô a@@ jir a i ôr u la kera , A kar a or@@ i@@ ho@@ m wou kera ; Tor u Iserael , TER ngu ken atô wou ; ú kera shi cia kwagh u bo ga . ( Ôr Mbaromanu 1 : 11 , 12 . ) I@@ mba m@@ men i kwagh m@@ en@@ an or ishima , u á z@@ eren eren pu@@ usu pu@@ usu ne mba yer ér kwagh gu@@ ven or . 70 : 1 - 5 . Yehova yange fa ér ishimawan na la ia na ior mbagen ken ikyurior i i̱ vende u zenden sha gbenda na la vea gema inja . Er Davidi fa wener Yehova ngu kuran un yô , kwagh ne na un m@@ sur@@ shima shi seer u@@ lu@@ gh un van a mi ken iky@@ um na kpaa . Paulu yange una gbe uwer shighe u lu yan atsan la nahan , anmgbianev mban ma hen ér ikyar i ve ya a Yehova man tom u i na ve la , kua ishimaverenkeghen ve la cii ka gbil@@ in@@ kwagh ga he ? ( Yohane 17 : 26 ) Yesu yange wase mbahenen nav ve lu a imba dooshima u un man Ter na lu a mi la , nahan , kwaghôron na man ieren na cii pase kwagh u iti i Aôndo i til sha mi yô — ka aeren a Aôndo a dedoo je la . Yehova yange duen a ikyurior la ken kp@@ an ken tar u Igipiti kera yô , a tsua u yan ikyar i k@@ ang@@ en@@ aa a ve . ( 1 Pet . 4 : 15 ) Nahan kpa , Yesu tsengaôron ér a tôv mbadondon un a ican sha ci u iti na . ( Yoh . Kwagh@@ yan u Yesu na ikpelaior la lu ak@@ or ak@@ or ga , kpa lu kwaghyan u una na ve agee a vea fatyô u hiden yemen ken uya vev mba ve gba ica la . “ Á Na Ne In@@ j@@ ar sha Tom W@@ en ” 9 : 7 ) Anmgbian u kwase ugen ken tar u K@@ an@@ ada u i yer iti na ér Ca@@ ther@@ ine yô , ka una nenge a akaa a Aôndo a gbe la yô , i saan un iyol kpishi , hemban je yô , shighe u f@@ am . [ Mkaanem ma sha peeji 21 la ] “ Ken atô u anyom 60 a se lu azende ne cii , kwagh môm vihi iky@@ ar@@ yan yase ga ” [ F@@ o@@ to u sha peeji 17 la ] Elisha kaa ér aluer Na@@ a@@ man er kwagh ne yô , im@@ ande na ia bee . 1 , 2 . ( a ) A@@ veren a doon tsung yange kar Mbaiserael mba kuman iorov er 2@@ 4,000 nahan sha ci u nyi ? Kpa nenge er or ka nana hii u eren sha kwaghwan la ve i doo sha wono ! Mba@@ apostoli kpa yange shighe karen yô ve gba eren sha kwaghwan la . Hanma shighe yô gba u se fa ser ka Yesu a lu Ity@@ ough ki tiônnongo ye . A er nan ve ku shin ma “ or@@ ihyom ” ugen nana lu a tahav a hemba “ Aôndo U@@ hemban@@ agee ” ? B@@ ra@@ z@@ il Shi ashighe agen ior vea za zende kpa ve tsa ken a@@ you a tsan ker , hen ape i maa shin@@ ago@@ ge la . Cii man kasev ve kura tindi ne yô , saa vea hen shi vea dondo ikyav i tiônnongo u mbadondon mba Kristu mba i shigh ve mkurem la . Kwagh ugen yange er hen mkohol la u una hungur mo mayange ga yô . Er soo u kaven loho u profeti la yô , a lumun ér F@@ il@@ ib@@ u a pase un kwagh u lu ôron kpa kaven ga la . ( Aer . ‘ Yehova De Me H@@ ide Me V@@ a C@@ i@@ vi@@ r We ’ Nahan cii kpa , se lumun ser , amba@@ akaa er kwaghyan man i@@ ember@@ yolough nahan , hanma or ngu a ian i tsuan kwagh u nan soo yô . — Rom . Maria I@@ sa@@ bel shi pine ér i na un ian una za sha hanma k@@ l@@ ase cii . Yange m hen zwa F@@ r@@ en@@ ch man zwa J@@ a@@ man kua zwa L@@ at@@ in ken makeranta , kpa zwa F@@ r@@ en@@ ch hemba taver mo cii . Ka tom u nyi or@@ kur@@ an@@ ilev u sha ayange a tsuaa la nan eren sha hanma se@@ ve ? Yehova Aôndo , u̱ a lu Or@@ ngeren Bibilo la k@@ ù@@ r@@ à i̱ sha ikyev i u@@ kwaghaôndo man mba ke ’ tar mba ve ker i̱ ihyom sha k@@ ume la je kuma u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo . Sha uhar yô , inja i u ôron kwagh sha mimi la ér nyi ? Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki yange mba te num sha a ve shighe kar yô , Mba@@ fil@@ iti mough va ityav sha Iserael . Ka ishim@@ avi@@ h@@ in i nyi u nenge a mi ken iky@@ enge i Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , er a ne zwa ér i kende usu u̱ hemba tse@@ en a u i vande ke@@ er la kwa ta@@ ankar@@ uh@@ ara ? A ver iyange man tar man uwer sha inja vough , mô hemba ng@@ un ikyua shin ica a ugen ga ; a ver akaa ne sha inja sha inja sha er tar wase ua tse@@ e akuma akuma shi ua zuan a iwanger man ime man sev man ashighe kposo kposo , shi ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger kpa aa m@@ ough@@ on shin zege@@ mnger sha inja sha inja yô . Aluer m hingir u zenden vea ikpelaior i i lu i vough ga yô , a gba s@@ aren mo ka eren mer i doo azende a am , man kwagh la una fatyô u van a kwaghbo . ” Nenge ikyav i tesen i vesen i kwagh ne a tese se sha er se lu wan ishima keghen mkur u tar ung@@ un ne sha wono ! A@@ t@@ ine@@ av@@ il@@ egh a a lu sha h@@ unda u nyôron ken tempel la tese ér ka mba ve lu a aeren a dedoo tseegh a na ve ian i nyôron ken tempel la ye . Er nan ve ivaa i p@@ aven i lu seer a se@@ ere ? ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Kanyi i doo u se er aluer se hide se mba eren ma ieren i doon ga i yange se de u eren la yôô ? ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Tese ikyav er kwaghôron u kundu kundu ngu a wase yô . Nahan kpa , de se time sha agen kpuaa . Tom na u pasen kwagh la yange u mgbegha mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi nahan ve gema asema . ( b ) Ka i vande gb@@ eren ityakerada yase ken zwa Buter sha ci u nyi ? Paulu yange kaa ken washika na u nger Timoteu sha kwa har la ér : “ M ngu umbur jighjigh u nan u mimi u a lu ken a we ” la . ( 2 Tim . Mba za nyer yô , ve gba g@@ enger am@@ o zan zan ah@@ wa ahar , ve lu kaan ér : “ Ar@@ te@@ mi u Mbaefese ka zege@@ kwagh je ! ” Nahan yô , dugh u se henen kwagh u ikyav i Yesu kera yô , gba u se sôn icighan jijingi u Yehova sha er se hemba dondon ikyav i Yesu la tsembelee yô . U@@ p@@ ase@@ t@@ ô kpishi mba yange ve za makeranta ken kô@@ le@@ eji ugen ken tar u Sam@@ o@@ a yô , lu hen u@@ c@@ ile mba hen tar wam ne . Shi@@ a man M@@ tsera : Or nana fatyô u nan Wat@@ ch To@@ wer iyua i shia i nan yam vea b@@ am shin kô@@ mp@@ eni shin mtsera u nana zua a mi sha an@@ z@@ ô a ior ve ngohol hen a nan la . Yehova pase ér Yobu lu or u “ k@@ usu mimi na taveraa ” yô . Shighe u ior mba zan iti shin mba@@ ate@@ jir ve k@@ ur a@@ jir ve ne Mbashiada mba Yehova ish@@ ô sha akaa a taver yô , kwagh la ka a nôngo u pan@@ den ihyom i kôron shi a na ior ve hemba kenger Mbashiada sha inja kpaa . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 44 , 18@@ 2 Doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Uma wam hemba h@@ aren sha u keren akaa a van a msaanyol man m@@ kpe@@ yo@@ loo ? ’ Na@@ shon Ge@@ ma y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i henen di y@@ ee ? Heela tseegh ga , M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér The New Y@@ or@@ k T@@ im@@ es la kaa ér , “ gbenda u vesen u mbakp@@ ish@@ iv ve or@@ on iyev yô , ka u iin kô@@ mp@@ eni ikyav . ” Alaghga yange lu her je “ Lo@@ ti kende ashe , nenge gb@@ ur@@ um@@ aa u Y@@ ord@@ an cii , lu a mngerem h@@ an h@@ an kpaa ; er TER lu a tim So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a ga la , vegher u zan hen So@@ ar la , lu er sule u TER yô , bee tar u Igipiti ” ye . — Genese 13 : 8 - 10 . U tesen ikyav yô , M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la wase se u tesen ior Mkaanem ma Aôndo tsembelee hemba anyom 60 hegen . SH@@ A ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Ch@@ ile yô , anyom ka a kar imôngo cii man ura u mase n@@ ôôn ye . Or u Nan K@@ om u K@@ ohol A@@ kur@@ aior Cii ken M@@ zough La ( Ôr Mateu 13 : 24 - 30 , 37 - 43 . ) Ikyav na ia wase se se fa er se za hemen u zuan a iwasen i jijingi u Aôndo er se lu tagher a mbam@@ gem ken uuma asev nahan . ( Heb . 4 : 12 ) Kpa saa se ôron Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la shi se dondon kwagh u ma tese la ve , tahav mbu ma lu a mi la mb@@ ua wase se ye . M@@ nenge u V@@ ough D@@ al@@ ia ngu vea ngô na u a nengen sha a na yô , mba yer un ér G@@ al@@ ina . N@@ om u Ch@@ ar@@ l@@ ene kaa ér : “ Dooshima u anmgbianev mba kasev mba uhar mbara tese se man iwasen i ve na se la ia hungur mo mayange ga . Yesu yange gema ngô na hingir un kwase u una civir ga ; shi ma shighe môm tsô kaa a mbahenen nav ér ve civir un ga . Kpa doo u vea lumun a kwagh u i er ken msen cii ve vea mase kaan ér amen ye . Kanyi kwagh Yobu lu a mfe sha mi ga ? Se fatyô u wuese Yehova a iliam shio kpa ? Sha nahan yô , Satan an Yesu van@@ ger . ( Luke 10 : 1 - 12 ; John 14 : 12 ) A tôndo zwa a mbadondon un ér una za hemen u eren tom ne a ve imôngo “ zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” — Mat . ( Yoh . 21 : 15 - 17 ) Kwagh u sha utar yô , shi a gba u mba ve lu pasen loho u dedoo la vea kohol imôngo sha u civir Yehova , shi a tese ve er vea er tom u pasen kwagh la yô . ( Heb . Kwagh ne ngu a doo ve kpishi , sha ci u zum u ve za gb@@ ihi i̱ yô , tese ér ka Yehova je ve ‘ ne un kwagh ye . ’ ” ( Pasalmi 14@@ 3 : 10 ; Mateu 6 : 9 , 10 ) M@@ ver u veren mbakur@@ an mba Mbakristu shin mbatamen man udi@@ ak@@ on la ka sha ini@@ e@@ zwa i Aôndo , sha ci u gbenda u i karen sha mi sha u du@@ ghun amba@@ aior a vi@@ an la sha iti shi tseghan ve la ka i lu u zuan sha m@@ ser@@ akaa u Aôndo er i nger ken Ici@@ ghan@@ ruamabera nahan . I nger kwagh ne kwa tar ken takerada u sha utar u ken Ity@@ akerada i I@@ ny@@ iin i nongo u Mbak@@ ôn@@ fu@@ shi@@ an ú i yer ér An@@ al@@ e@@ cts la . Shighe kar , M@@ ig@@ uel ng@@ ur pasen kwagh hen pur@@ usu u i wu@@ he or la ker la yô , a zua a na . T@@ ime ase nenge er u eren sha atindiakaa a Mbakristu sha jighjigh u nan la i lu kwagh u una wase se u keren bem yô . ( b ) Gba u mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun uma shin tar gbem sha won la vea y@@ aan bredi shi vea maan wain u M - umbur la ga sha ci u nyi ? Ka i@@ wa@@ v@@ aren i nyi i wase se u pasen loho u dedoo ? Takerada u i yer ér The New En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica la kaa ér , “ ze@@ ge c@@ ôô@@ ci la seer tôôn ian i tartor u Aôndo , u ior lu veren ashe a mi la . ” Umbur Un sha ijende you cii , Un kpaa Una kôôm igbenda you . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 3 : 5 , 6 . Ka sha ikyev i naagh ku ip@@ aan ku Kristu la tseegh a fatyô u zuan a myom u tsôron ye . Ka i tôô mfe i maa jighjigh u taver . Nahan sha iyange i T@@ om@@ at@@ aan ai@@ k@@ ighe , ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 19@@ 43 la , m wa akaa am a hange hange agen ken a@@ kwa@@ ti , m za unde a mi m kange sha kon , hen ape wa lun ica a ya yô . K@@ EN u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba sha 18 man 19 la tar u Y@@ uro@@ pa man u United St@@ ates lu ken mbamlu mba h@@ wan@@ ger@@ egh mba kpilighyol je gande mbam@@ ishen mba sha shighe la lu pasen kwagh u á fatyô u yilan ér ka “ ityesen i mlu u wang ” yô . Kpa orgen u i yilan un ér G@@ ut@@ en@@ ber@@ g yô yange va due a iky@@ e@@ ky@@ e i gb@@ eren ityakerada , anyom kar hemba 5@@ 50 hegen . Shin er lu u mbaapostoli mbagenev mbara vea tsua orgen u nana tile sha ityough ki Yuda nahan kpa , Yuda una ngohol injar i vesen a hemba mbahenen mbagenev mbara cii , sha ci u a wase Yesu due ken pur@@ usu u iyol i inyam man awambe ne kera . 27 : 38 - 44 ) Mbayuda yange ve wa Yesu aie iyol ér ngu or u ity@@ uh@@ wan . ( M@@ ar . Á kaa wener sha yange i̱ hiihii i̱ wan na u kwase hii zan makeranta la , za dugh makeranta va nyer hen ya yô , va kaa a na ér un hen “ msen u he ken makeranta , ” nahan un kaa a na ér á kimbir msen la una ungwa . Alaghga a gba u ne nôngo kwagh tsung ve ne hendan a mci@@ mb@@ im mbi m@@ á@@ n dang dang man ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough kua idya kpaa ye . Yesu t@@ ôn@@ do@@ zwa wener : “ Me sôn Ter , man Una na ne Or@@ sur@@ un@@ shima ugen u Una lu a ven gbem yô , ka Jijingi u mimi u tar u fetyô u ngohol Un ga yô . ” Apostoli Paulu ôr kwagh na ér : “ Aôndo u tar u ainge ne p@@ ir ve ashe a asema sha u ve̱ de nengen a iwanger i Loho u Dedoo u iengem i Kristu u A lu i@@ been i Aôndo la ga ” yô . Aluer se za hemen u dondon mbam@@ pase mba Aôndo mba perapera yô , se lu a vangertiôr ser un kpa una za hemen u lumun se . Lu nyi i tagher g@@ um or@@ ny@@ ar la u dondon Yesu ? U nenge kwagh u awambe a Yesu za na Yehova , a a kuma u p@@ aan se la nena ? Aluer se tôô akaa a se ne jighjigh a mi la se kar sha Mkaanem ma Aôndo yô , se lu eren kwagh er ior mban@@ gi@@ se mba ken gar u B@@ er@@ ea kpa er nahan . Nenge imba er i@@ gb@@ ur i Yesu yange i le@@ gh@@ em shi i pe@@ ese sha wono ! ( Mbaefese 3 : 18 ; 4 : 5 ; Mbakolose 1 : 23 ; 2 : 7 ) Sha mimi yô , a er nan man Orkristu nana lu ken mzough vea mbananjighjigh a nan imôngo aluer nan na jighjigh shin nan lumun di vegher u “ jighjigh u nan ” wase la di tseegh yôô ? E@@ no@@ ki Z@@ ua a T@@ ahav Mb@@ u Z@@ enden vea Aôndo Han@@ a ? I@@ liam i Yesu lam a na sha ivande sha gbenda u zan ken D@@ am@@ ase@@ ku la wase Saulu gema inja . Yange y@@ uh@@ wa mnger tôô ve za haa ken ic@@ ile i M@@ el@@ it@@ a . ( 1 Utor 3 : 10 - 14 ; Yobu 42 : 12 - 15 ; Marku 12 : 41 - 44 ; Yohane 12 : 3 - 8 ) Zum u nom u kwase Kristu u@@ gen@@ egh u sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh hingir Orshiada u Yehova yô , kwase la kaa ér : “ Yange nom@@ om a tôôn angahar a yemen mo ke ’ hemen , a un@@ du@@ m a hanma kwagh cii ḿ tôô . 3 : 1 , 7 ) Nahan kpa , alaghga orgen nana vande lamen sha a we dang je kpa , u nenge wer k@@ unda nan iyol sha mimi sha ci u akaa a u ne jighjigh a mi la , er kwagh u aeren a wang sha gbaa u y@@ av@@ a@@ or la nahan . • Se dondo Yehova sha u nengen mbagenev shighe u se dugh kwaghpasen la nena ? Ve soo ér vea dondo un sha mimi . ( Mbaheberu 11 : 35 – 37 ; 12 : 1 ) T@@ ime sha aeren ve a perapera la . 3 : 16 ) Kpa ka hanma or nana tôô Bibilo nana ôr tsô maa Aôndo una na nan icighan jijingi na ga . Ka nyi ia wase se ve se seer taver jighjigh wase , shi una za hemen u lun taveraa ? K@@ ar@@ em a ayôôso a ats@@ am a ou kera ; gadia mk@@ o@@ ho u um@@ olo ou la kpaa , M soo u ungwan ga . [ Mkaanem ma sha peeji 9 ] Se fatyô u wasen Mbakristu mba ve bee iyol man mba ve lu kor kor la u civir Aôndo sha mimi nena ? G@@ om@@ er maren wan na u sha uhar u alaghga a wa y@@ av nav sha idya la yô , Aôndo kaa a Ho@@ sea ér : “ I@@ i un iti wer , L@@ o - ru@@ ha@@ ma [ inja na yô , “ I Z@@ ung@@ we Un M@@ h@@ ôônom Ga ” ] , gadia Me kera seer u zungwen ya u Iserael mhôônom sha u den ve ibo ve ga . ” Ka er nor a zende mbaihyomov ve mbahemenev mba kwaghaôndo mba ken Yerusalem er kwagh a na nahan ye . U tesen ikyav yô , shighe u Satan lu me@@ en Yesu la , hanma kwa yô Yesu a kaa ér : “ I nger ér . ” ( Mat . ( 2 Pet . 3 : 11 , 12 ) Kwagh u mba ve lu zan hemen ken tar ne la a de s@@ aren ne ga . Ka sha inja je Bibilo i kaa ér : “ Kwagh@@ fan ngu hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime ” ye . yô , a kaa ér : “ Mo ne , t@@ indi@@ m . ” ​ —⁠ Yes . Nahan ka hegen je i gbe u se nenge sha akaa ne vighe vighe ye . Tom u V@@ esen u Mbam@@ kombo A@@ sev Mba Z@@ an U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Samuel u Sha U@@ har 1 : 14 , 19 , 26 ) Kwagh ne shi er nahan vough , sha awashima u Yehova la . Zum u se lu a isharen shi se tagher a imeen shi ian i gbe yô , se fatyô u gban ken kwaghbo fese je . Ior mb@@ à nan ayol a ve gbilin mban yange ve n@@ ông@@ or sha tom n@@ du@@ ur@@ u@@ u tugh man ate@@ tan , kua ken mb@@ ee u s@@ ati kpaa , je war kuman inyom jimin sha u hiden maan A@@ you a Tartor 8 man uya 7@@ 00 sha ci u anmgbianev vev mba ken Kristu . ( Tit@@ u 2 : 3 , 4 ) Er kwase u injaa nan ne nom u nan icivir shi nom u nan a doo nan ishima yô , ka nan na ivese ve i doo shi tsombor ve jimin cii u lu ken mkpeyol . Nahan kpa , se hide ijime ga . Nahan kaa a nan wer ka i doo ú u ungwan mhen u ior sha kwagh u msen u eren , tsô alaghga nana ôr u kwagh u nan ne jighjigh a mi yô . ( Luka 2 : 1 - 5 ) Aôndo soo ér noov man kasev ve eren kwagh a ayol a ve sha mimi . • Er nan ve mba ny@@ iman ér Aôndo ngu ga la ve lu a ity@@ ô@@ kwagh i môm ish@@ ôô@@ gh ga ? Sha hiihii la , yange m na kwaghôron u ken igbar hanma iyange i L@@ ah@@ adi , mea been yô , O@@ ly a kure ave . ( Mateu 24 : 45 – 47 ) I@@ an i civirigh i mba ve lu “ iyôngo igen ” la ve lu a mi i lun ak@@ ar a nongo u mba ve lu “ tempel ” la doo ve je zua ga . — Yohane 10 : 16 ; Mateu 25 : 37 – 40 . 24 : ​ 3 , 14 ) Doo u kwagh ne una bende a vese nena ? KA U@@ U@@ M@@ A@@ C@@ E V@@ E@@ A V@@ A A M@@ K@@ U@@ R G@@ A , SH@@ I@@ N KA A@@ W@@ EN A O@@ SO@@ U@@ G@@ H SH@@ A H@@ A@@ AN SH@@ I@@ N T@@ A@@ R K@@ P@@ A@@ A G@@ A . Ve Er Kwagh u a Ne Uma Ve a He@@ mbe L@@ un a Inja Yô — We D@@ i Y@@ e ? 2 : 10 - 13 . Anmgbian u Le@@ o u kwase , mba yer un ér Ru@@ th La L@@ on@@ de , vea nom na , C@@ ur@@ ti@@ ss , yange ve tôô Mark , u mbamaren nav kpe sha ig@@ ir@@ g@@ i la , ve y@@ ese un . ( b ) Kanyi i tese se shi i taver se ishima ér se̱ ere ? Hanma or u nan soo kwaghwan u Aôndo cii yô , nana zua a iwasen aluer nan ngu a isharen i zuan a kwaghfan u a ne ior uma la yô . ( b ) Gba u se kange ishima u eren nyi ? ( b ) Ka ieren i nyi nahan se lu eren ve ia tese ér mimi je se lumun iyua i icighan jijingi ga ? Man shi se fatyô u fan a kpaa . ( 1 Utor 19 : 14 , 18 ) A@@ shi nan kpa , mba@@ jighjigh mbagenev ya ican sha ci u asorabo a ik@@ urior la , nahan kpa Yehova tese ve erdoo na . Tar ‘ M@@ gb@@ ough a I@@ pi@@ la ’ Shi m mough m yem ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Grika m za unde sha U@@ wo u A@@ th@@ o@@ s , ú i tôô ér hemba ng@@ un icighan u@@ wo ken kwaghaôndo u Mbakristu u Or@@ th@@ o@@ do@@ x sha tar cii la je kpaa . Heela tseegh ga , “ ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa ér : Kwagh nyoon mo , ga . ” — Yesaia 33 : 24 ; 35 : 5 , 6 . Sha igbenda ing@@ in cii , mba suen anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la sha u wan ikyo sha u@@ gb@@ ayol mba nongo u Yehova ú ú lu samber seer la ! 1 : 35 - 41 . Ka nyi ka i na mbacivir Yehova sha gbashima mbagenev , er De@@ bor@@ a nahan , u y@@ in@@ an ishima ? Saan anmgbianev mba nomso man mba kasev mban iyol u esen un you , shi k@@ ir@@ en un akaa , eren un kwaghyan , shi zan un ityom kpaa . Yehova yange wuese E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki sha ci u nyi , man er kwagh ne nena ? • Mba ve civir Yehova ga mbara vea doo se ishima nena ? ( 2 K@@ ron . 32 : 3 - 5 ) Hen shighe ne Yehova er tom a an@@ om@@ aior er H@@ es@@ e@@ k@@ ia man ati@@ ator a na kua u@@ profeti mba jighjigh nahan sha u kuran ior N@@ av . Mkaanem ma Aôndo ma a hemen se nena ? “ Ne fa i p@@ aa ne sha mlu wen u gbil@@ ini@@ gh u ne ngohol hen uter la ; lu sha akaa a saan ishe ga , . . . kpa lu sha awambe a injaa a Kristu er ka a wan@@ iyôngo u lun a ac@@ ôgh@@ or iyol ga , a i@@ ho@@ gh@@ ol@@ ough kpaa ga nahan . ” — 1 Peteru 1 : 18 , 19 . 10 : 24 , 25 ) Heela tseegh ga , mbayev kpishi mba pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo vea mbamaren vev imôngo . Kpa kwagh er u ci@@ er un iyol yô , ter u James gema kaa a na ér , “ James , aluer m za mkombo nyian nahan , we kpa u z@@ aa ? ” A kange ishima ér una za hemen u gban a@@ yem ne her . M fa mba@@ awashima nav , ve doo ga . ’ M@@ lu na u saan saan ne kpa lu ityôkyaa i môm i yange i na ve , hide taver un iyol shi mo kpa kera lum ican u nengen sha a na ga yô . Nenge er yange wea lu hen shighe la ve ma lu u la . ( Ka vea er ivese yô , ve de ér ayange a kar kpishi cii ve a na kwaghôron la ga , gadia ve er ivese sha ishigh ki Aôndo man ior , kua tiônnongo u Kristu kpaa . ) Yehova na se imba iyua la vough , ka icighan jijingi na je la . Aberaham vea S@@ ara yange ve ts@@ aan ken at@@ umbe sha ayange a ve yem sh@@ ir ken ityar i ve fa i ga la cii . I@@ y@@ ua i vesen i Yehova a ne se yô , ka icighan jijingi na . Heela tseegh ga , kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Tartor la una na u ishimaverenkeghen i mimi ken shighe u mbamzeyol ve ngee yum ne . Kpa , “ saan ” mba ve zu@@ ngu la iyol sha ci u nyi ? Davidi yange hen ér mbam@@ gem mban cii vea va ken uma na tsô kpaa ga , shi yange fa kwagh u una va er un ken hemen kpaa ga . A@@ g@@ umaior ag@@ enegh a eren a@@ vese shi lun k@@ ang@@ en@@ aa lu hen ang@@ ar u kiriki u@@ gen@@ egh a ônov . Akaa a Paulu a ter la cii — ka dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha je la — akaa ne cii nga a inja ka@@ veraa , man ka a cii a ne ve or fetyô u hingir u lun a an@@ za a he a Orkristu ye . Shi ú ngu ‘ keren ishima i legh legh ’ sha u gban ishima sh@@ imi k@@ ù@@ r k@@ ù@@ r shi lun a ieren i wan iyol you sha ikyev i Aôndo man m@@ ser@@ akaa na u á ver sha ci u nan myom la kpa ? Kpa , aluer nom u nan kpe yô , nan ngu a ian i hiden shi v@@ ô@@ son nom ugen . 6 : 3 ; F@@ il . Shighe ka una karen kpuaa , er iyange i môm nahan yô , mbat@@ wer@@ ev ve kar az@@ en@@ awambe ne tsembelee , sha er vea fa a dedoo , a a haa kwase la ken sa@@ gh kpa aa vese tsembelee , shi a doon ga aa lu kpa vea fa yô . V@@ e@@ gher ugen u ka i taver mbagenev u kôron iyol tsaha yô , ka sha gbar u y@@ av@@ a@@ or . Shi ka i seer tesen ve kwagh u vea er yô , ken u@@ washika man Iyoukura kua ityakerada igen er ú i yer ér Or@@ g@@ ani@@ zed to Do Jehovah’s Will la nahan . U tesen ikyav yô , shighe u ter@@ tamen Yakob be@@ e@@ yol shi p@@ ir ashe shi kera m@@ ough@@ on sha ga@@ mbe ga la kpa , yange na uityendezwa mba Aôndo mbara jighjigh taveraa . ( Gen . 9 :⁠ 7 ) Yehova kighir ma or ér nana sue mcivir u mimi ga . ( b ) Ka ieren i nyi i gbe u se lu a mi sha kwagh@@ h@@ en@@ ene , man ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi sha u eren tom u injaa nee ? U fa kwase u hiihii u i ter un la kpa ? — Ka S@@ ara , kwase u Aberaham . Ikyav tese ér ken masejime yô yange i va seer iyenge ve , gadia lu “ mbaapostoli man mbatamen ken Yerusalem ” lu hemen ye . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) — Aerenakaa 15 : 2 . Yange se pase ser , A@@ hab@@ a man Yes@@ e@@ bel tile sha ityough ki Satan man nongo na ; N@@ ab@@ oti di tile sha ityough ki Yesu ; ku u N@@ ab@@ oti la gema tile sha ityough ki ku u Yesu la . 2 : 3 , 4 ) Shi er “ ma kwagh u i gbe sha won kpaa [ a lu ] myer sha ishigh [ ki Yehova ] ga ” yô , se fatyô u nan jighjigh ser una u@@ lu@@ gh “ mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la ” una va a mi ken nongo na , shi una na ve kwaghyan u ken jijingi kpaa . — Heb . Eliya maa er msen kaa ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo u Aberaham man u Is@@ ak@@ a kua u Iserael , na i̱ fa nyian ken igbar je er We U lu Aôndo ken Iserael , man mo kpaa m lu wanakiriki Wou , m er akaa ne cii sha imo You yô . Alaghga a lu ijiir i u dugh her la shin mlu wou una na ve u lu a mnenge u or u nan lu a kwaghfan ye . U tesen ikyav yô , i dugh iti i Aôndo i í yer ér Yehova la ken U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev kera , i gema i wa ati@@ at@@ om , amba er “ Aôndo ” shin “ Ter ” nahan sha ityough ki iti i Aôndo la . S@@ é kura dyako wase la nena ? Er bredi a lu kwaghyan u or a ngô@@ ôr eren un ga nahan kpa , gbenda u il@@ yô@@ gh@@ on@@ ough mbi i eren bredi a mi la ka mbi n@@ ungwa imôngo , i hingir bredi la ka kwagh u taver u fan kpishi . Er Nan Ve I G@@ be U A Umbur In@@ i@@ ongo I Kwagh@@ yan U Ter U A@@ ik@@ ighe la ? Shin , u nenge wer er a lu vesen ne , icivir i yange lu a mi sha a we la pan@@ de@@ e ? Se lu a tahav mbu eren kwagh ne sha mfe u Yehova u a ne se agee wuee la , er Paulu kpa lu a mbu nahan . Yange or kighir we a batisema ga , ú tsua a ishima you ve ú er ye . Er Yobu lu O@@ ri@@ serael ga nahan kpa civir Yehova Aôndo . Kpa se za hemen u pasen ior loho u dedoo ne kua mba ve hendan a vese la kpaa . Yesu , u a lu Tor u Tartor u Aôndo la , hii u hemen hen atô u mbaihyomov nav . I@@ L@@ U nahan u ungwa kwagh u doon we sha ma mkohol wase u vesen u yange mgbegha u u gema mlu wou ve@@ e ? A kaa ér : “ Kwagh u mimi doon TER ishima , man shi te mba i doo Un a ve la kera ga . 11 : 9 ) Kwagh u doon yô , ka Bibilo tseegh i ne mbam@@ lumun mba kuman sha ityôkyaa i i hii ve ior ve lamen ijô kposo kposo nyian ye . Yô , hanma shighe cii se lu nen a iwuese sha imba mk@@ ô@@ ôm la , di er or@@ pasalmi kpa ngise er nahan . ( Mpase 2 : 10 ) Er tar cii u lu sha ikyev i Satan yô , una fatyô u h@@ ônon se sha asaren a taregh man akaa ag@@ enegh a d@@ an@@ en or kpaa . Yange mba veren Tartor u Aôndo ken inyom i 1914 la yô , i d@@ aa Satan i gb@@ ihi shin tar , nahan “ ishima vihi un tsung gadia a fa er shighe na a kera vese ga yô . ” ( Ps . 6@@ 9 : 33 ) Ashighe agen alaghga ican ia er se je se hingir er ka mba@@ kwa@@ re@@ v nahan . I@@ wer ngi kar kpuaa yô , i tindi se a washika u lôh@@ ôn se M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ el@@ ase u sha 24 , u lu been ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 19@@ 55 la . Shi@@ r@@ le@@ y : Kpa er nan ve i lu u uumace cii vea ya ican gbem sha won sha ci u isholibo i Adam man Ifa tseegh ve er laa ? Er Nan Ve Yehova a Ne I@@ can i Y@@ an I@@ ana ? ( Mateu 22 : 39 ) Sha kpôô yô , Aôndo u a nengen ken asema a ior la una fatyô u wan ior atindi a ng@@ ara nahan . ​ — 1 Samuel 16 : 7 . Er nan ve ishima i legh legh i lu kwagh u hange hange shighe u i lu wan or kwagh@@ a ? ( Gen . 3 : 12 ) Adam venda u lumun ibo sha isholibo na la tseegh ga , kpa shi a ker u nan kwase na ibo kua Aôndo u yange na un kwase shon la kpaa ! “ K@@ erem nen , nahan né lu uma . ” — A@@ M@@ O@@ SH@@ I 5 : 4 . M@@ zeyol wase ne yange hii u been shighe u se ôr kwagh u Bibilo i pase u tesen er Aôndo yange ver ivaa yô . 2 : 25 . Inja na yô Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la , ngi a tahav mbu mb@@ ua wase ior u geman uuma vev yô . A@@ ka@@ abo hii ka kwagh u nyian a mi ga , nahan kpa ka hegen ne je i gbe u Tartor u Aôndo ua yima se sha mbamzeyol mban ye . Iyange igen yô , kwase u or@@ vesen na yila un kaa ér : “ Kwagh er u doon ve ! ( Anzaakaa 3 : 27 ) Shi aluer se mba wasen mbagenev yô , se wase ve sha kwaghfan sha er iwasen yase la ia na vea hingir mbau@@ h@@ we@@ ev ga yô . ( Genese 22 : 18 ) Kwagh ne tese ér mimi je , lu u akuraior a sha tar cii aa zua a iveren ken “ tsombor ” u Aberaham . H@@ ide Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine , mba ve lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh nyian la di ye ? ( Z@@ ua a iwanger : Ôr ivur 6 . ) Kwagh ne wa u n@@ di@@ ar alegh a y@@ av@@ a@@ or la kpa ker , shin er agumaior kpishi sha tar a k@@ ur ikyar ér ka ieren i i lumun a mi nahan kpaa . Ka unô i wuese ve ér mba mbakur@@ an tindi hen tar ve , shin er ve nyer iyol ken p@@ ati ga nahan je kpaa ? Nenge , M ver un M@@ er , a̱ lu shiada hen ior a̱ lu or@@ hemen man or@@ wan akuraior kwagh . ” — Yesaia 55 : 1 - 4 . Kanyi mzough i lu hen atô u ishima i legh legh man icighan jijingi , man kanyi se nenge sha mi ken kwagh@@ ngeren nee ? Ka ikyaa i vesen i nyi yange i ta iwanger sha í sha mkohol u ken gar u S@@ t . Nahan ka nyi i gbe u se ere ? Or@@ f@@ ar@@ ishi ugen gba ah@@ on sha kwagh ne , kpa Yesu lam a na kundu kundu . ​ — Luka 7 : ​ 36 - 48 . • Doo u se eren erdoo a nyi i@@ eren@@ e ? Ka kwagh u ishima ia de vihin we ga . G@@ lo@@ be : C@@ our@@ tes@@ y of R@@ ep@@ lo@@ g@@ le G@@ lo@@ bes Yehova U@@ ng@@ wa M@@ sen u Or@@ pasalmi U@@ gen Er a Ishima i M@@ ôm La , 10 / 15 ( 1 Peteru 5 : 8 ) Satan ka a tôv se a ican shi a kighir se , shi a mee se kpaa . Nenge akav a tesen ken Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i 1 , 2@@ 000 , peeji 26 la man ken takerada u i yer ér 199@@ 7 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses la , sha peeji 5@@ 1 . Er se vande tesen ken ngeren u karen la nahan , Yesu kaa a na ér : ‘ Tindi u tamen man u hiihii ’ yô ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” E@@ ri@@ c kaa ér : “ M kohol ze@@ ge ‘ nongo ’ u mbacivir Yehova , mba ve eren un tom hanma shighe la . Shi se mba dugh kwaghaôndo u pasen kpa imôngo . Er i gbe hange hange u se war uuma mba iorov nahan kpa , ityôkyaa i vesen ngi i se pasen kwagh sha uya uya yô . • M@@ h@@ ôônom ma zungwen ka nyi ? A shi nan kpa ôr kwagh ne a awashima u dedoo . Yesu maa gema ijime a Peteru , a gema a kenger mbahenen nav mbagenev mbara . De torough u eren kwagh cii man u mase tôvon sha mi shin u sôn Aôndo kwaghfan ga . 2@@ 000 “ Mba@@ eren Sha Mkaanem Ma Aôndo ” A@@ jiir A Á K@@ u@@ mba Mbam@@ kohol Mba V@@ esen Yô ( a ) Ka hanma kwaghôron u Yesu u sha kwagh u ivaa i eren i gbe u se lu a mi ken ishima ? P@@ ase v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n u ú zough a mi sha kwaghpasen u sha tele@@ f@@ on shin pase v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n môm ken u@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba i nger ken ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange a a dondon sha heen ne . Kwagh ne ka a hii te@@ gh te@@ gh , sha gbenda u nana fatyô u kaven ga yô . N@@ ongo u Yeremia ne ka u ua yôô di “ inyom i erdoo u TER ” tseegh tsô ga , kpa vea yôô “ iyange i iy@@ ev@@ or@@ on i Aôndo wase ” kpaa . — Yes . Nahan Yesu lu taver Mbayuda asema ér ve s@@ ônon Aôndo akaa a kera je kpa ma ve s@@ ônon ér a na ve yô . Pasalmi 1@@ 36 ngu a ats@@ am a yange í nd@@ era shi í lumun yô ; hanma ivur i ken Pasalmi ne yô í hii n@@ der@@ an icam ker cii ve í lumun ye . Inja i u ‘ wan ayol a ase ikyo ’ la ér nyi , man u se er nahan yô , a gba u se er nena ? K@@ undu ishima , kegh ato a nan , nana̱ ôr ú hanma kwagh ken mhii zan zan ken mkur . Kanyi i̱ yangen mbakp@@ ish@@ iv u nan Aôndo icivir i̱ í kom sha a na , í Or@@ gb@@ an@@ akaa laa ? Aluer u nenge yô , i kaa heen ér nam kwaghyan “ wam ” nyian ga , kpa i kaa ér na se kwaghyan “ wase ” nyian . Tor d@@ as@@ enda la kaa a na ér : “ Or ne ngu vendan u wan uwegh shin ngeren u a kaa ér un ngu Orshiada u Yehova ga la . ( Luka 6 : 48 ) Kape mbahenen mba Yesu kpa ve nôngon kpoghuloo u lun a aeren a injaa a a kporom a ve hen Aôndo je la . — Mateu 5 : 5 - 7 ; 6 : 33 . K@@ era cii je ka i lam sha atô@@ akaa a vesen ken mkombo . Lu sha ci u a kange ishima ér mayange una vihi mlu na vea Aôndo ga ve , kô@@ r@@ cio u lun wang shi tilen sha mimi ye . Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in la Doo u vea umbur ayol a ve kwagh ne hanma shighe : “ Ken a Na yô , se mba a mp@@ aa u sha awambe Na man shi m@@ de u gb@@ ev mbu nôngon sha mlumun Na u sha mh@@ ôôn u ng@@ een yum la . ” — Ef . TER kua agee a Na ” ? Lu nyi i wase un gb@@ ihi jighjigh na ga . ( b ) Kanyi kwagh ngi i tu@@ ur se ve se zamber a or u se er nan kwaghbo la ser nana ya se anyi ? Aluer ú wa ishima a tôv@@ ac@@ an yô , alaghga akaa a dedoo aa due ker . ( Mateu 23 : 5 , 6 ) Yange i maa al@@ ye@@ b@@ ag@@ u a wa lu hen atô u shin@@ ago@@ ge , i ver an@@ te@@ bu@@ l u tilen her nan kwaghôron man kwagh@@ teman sha mi sha ci u or u nan kwaghôron ( 5 ) . Adam man Ifa yange ve venda hemen u Aôndo ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 18 - 21 ) Een , sha shighe u mbaihyomov vev va u va tan num sha ve la je kpa , ior za hemen u wuese Yehova kpoghuloo je . Hen shighe ne , Ad@@ ua u F@@ ada lu a tahav hen ti@@ ôn@@ tar ne kpishi . Kwase na mase kuren ér : “ Tom wase saa se ishe ga . ” ( b ) As@@ a venda kwaghwan la nena , man lu nyi i due k@@ ere ? Kpa ka ve hen Bibilo sha er vea zua a mfe u mimi kua kwaghwan u Aôndo yô . — 12 / 15 , peeji 3 . Hi@@ ihii yô , ka sha ci u u@@ gomoti nd@@ era wu@@ an ior ha@@ an awambe inya er iny@@ am@@ ky@@ ume nahan u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . Kpa cii man u hide u er u yô , gba keng u ú ker u eren u . ( 1 Tim . Er U Z@@ ua a M@@ saanyol Yô , 10 / 1 Nahan cii kpa , lu m@@ til u a tile sha mimi shi a hemba Yehova ato ga la je yange na ve hemba doon ashe cii ye . Hen ase sha akaa a yange er cii man kwagh u vesen u yange i gba tar je lu a vande eren ga la va mase eren yô — kwagh u vesen ne lu M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa la . Nahan m karen iyol hanma shighe cii . ( Mpa . 5 : 6 ) Sha mimi yô , Aôndo na Yesu icighan jijingi na , nahan ngu a mkav u vough . ( 1 Peteru 4 : 11 ) Ior mba ve keren tahav sha ci ve la cii ka ve hingir u mor@@ on iyol . ( Pasalmi 10@@ 4 : 4 ; Mpase 4 : 11 ) Kpa , gba uumace na ve tahav mbu maren ônov mba vea bee mbamaren vev yô . Z@@ a Hemen u Eren Akaa a A G@@ be Ne Cii Ishima La Lu@@ un er yange vea hembe Aôndo ato ga yô , tar ma iv a tsombor ve u lun saan saan a ve imôngo ken Paradi@@ so hegen . Er Yesu lu ôron akaa a kôron ken ishima ne nahan je kpa , or la va tôndo un iliam , soo ér a wasen un u sôron zayol u lu a mi hen tsombor sha kwagh u dyako yô . Nahan de de@@ en wer tar ne u tese u kwagh u ú er , shin u gema aeren a ou ga . U sha uhar yô ka Noa . Sha derianyom u hiihii la kpa Mbakristu yange ve hendan a jijingi u taregh , sha nahan yô ve lu kposo a mba ve lu Mbakristu ga la . Ka sea or iyev ga , kpa sea lu bem bem a ior yô , se ver ishima ser dooshima wase ne una wase mba ve hendan kwagh a vese kpoghuloo la , vea hingir mbacivir Yehova . Ka aeren man asaren a bo a h@@ an nahan , alaghga a gba u se dugh ken ishima yase kera ? Er ior mbara ve lamen kpishi ga nahan kpa , mba ior mba soon mbagenev kpishi shi mba a inja i dedoo kpaa . Kpa kwagh er doo yô , ka imba mlu u ken hemen u Yehova a soo sha ci wou la ga . U Ngu L@@ um@@ un W@@ er Jijingi u Aôndo A Hemen We Kpa ? Shighe u tar u Satan u mough ah@@ endan a vese sha ma gbenda cii yô , gba u se kporom ikyua a Yehova ken msen , se pine un se a wase se . Nyian kpa , Aôndo tsegha Mbashiada mba Yehova sha ci na , er yange tsegha Mbaiserael nahan . Nahan shighe u a@@ mbor a ai@@ v a mnger ande sha , ken “ inyom , i anyom a Noa kuma deri at@@ ar@@ atar la , sha uwer u sha uhar , ayange a u pue kar at@@ a@@ ankar@@ ahar la , ” ve er hanma kwagh cii bee . — Gen . Jighjigh u se ne a ishima i môm ser ‘ igbenda i Yehova ngi jighilii ’ la wasen se u zenden vea Aôndo . ( b ) K@@ u u Yesu a kpe sha u p@@ aan we la na yô ka u ken ishima nena ? ( Yakobu 5 : 17 , 18 ) Nenge er yange a saan Mbaiserael iyol vea lu ôron kwagh shon yemen sha gbenda shighe u ve lu hiden ken uya vev la ; Yehova yange tese er un lu Aôndo u mimi yô . ( b ) Ka averen a nyi se zough a mi sha ci u se mba eren ishima i Yehova a ishima yase cii man a agee ase ci@@ ilii ? Kpa ior i Ch@@ ina fa kwagh u Bibilo ga shi kwagh gba ve a i ga . ” — M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A L@@ I@@ N , KW@@ A@@ S@@ E U K@@ EN C@@ H@@ IN@@ A . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 7 : 1 - 3 ) Mba eren iniongo ayange 14 nga been yô , Mbaiserael hide hen uya vev “ ve gba ember saan saan sha ci u aeren a dedoo a TER A er a Davidi man Solomon kua ior N@@ av Iserael , yô . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 7 : 10 . ( Luka 12 : 16 - 21 ) Nahan yô , hemba doon u dondon kwaghwan u Bibilo kpa palegh ieren i wan ayol a ase ikyo tseegh i i du@@ mbur ken tar u Satan ne . — 1 Yoh . U tesen ikyav yô , shighe u se lu ôron kwagh u mpase u Yosev pase m@@ ny@@ am ma or u kaan F@@ ar@@ a@@ o bredi man or u to@@ on un kwagh@@ man la , K@@ a@@ it@@ l@@ y@@ n nger kwagh er un ngu or@@ kwar u yange nan lu her nan lu nengen er kwagh la lu eren nahan . ” — Gen . ityough 40 . Nahan , Yehova ngu a ish@@ ô wanger wanger u timin tar u ifer ne kera . ( M@@ al . 3 : 10 ) Su@@ k@@ h@@ i shi kaa ér : “ Mimi yô , u m@@ ough@@ on undun ya wam la yange hemba lun mo kwagh u taver . Zum u B@@ en@@ ha@@ da lu tan ihy@@ agh kaan ér una tim Sam@@ aria kera yô , tor u Iserael kaa a na ér : “ Or u nan kange a kange iyol i utya yô , nana̱ de te i@@ ha@@ gh er or u nan vande eren ik@@ av kera , ” u nan za hembe ityav nan hi@@ di ga . U Ts@@ an I@@ jiir i M@@ ôm Vea Mbagenev , 2 / 15 Een , aluer uumace mba ve ongo imo i Aôndo la ve na nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh yô , vea nyôr ken mlu u vough u lun a m@@ shi ga , sha shighe u Anyom D@@ u@@ bu a Hemen u Kristu , zum u ‘ Wan u Aôndo una vihi aeren a di@@ abolo kera ’ la . — 1 Yoh . 3 : 8 . Cii man se er kwagh sha lan yô , ka nyi ia wase se u fan mba@@ awashima ase@@ va ? ( Yeremia 30 : 11 ) Mbamaren , ne fa ape ônov enev ve eren i doon man ape ve eren i doon ga la kpa ? Aluer ve er nahan yô , ‘ mhôônom ma a kôr Un a ior N@@ av ’ nahan una z@@ enda “ mba ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ” la kera , ka ikyo@@ mon ki vihin akaa je la . Yohane nger washika na u hiihii la sha ci u mba i shigh ve mkurem ve lu sha ci u Kristu mbara . Yange nger washika ne wa Mbakristu kwagh u una wase ve u palegh mba@@ vendan mimi , geman tilen dông sha kwagh u mimi man u perapera yô . K@@ ohol cii yô , uma yange taver mo hen shighe la kpishi . ” 4 : 7 , 8 ) Nahan yô , a gba kpee u u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou . T@@ A@@ R N@@ A : A@@ M@@ ER@@ I@@ KA Nahan kpa , ior kpishi hen u wan ishima a mbamzeyol vev , nahan kwagh la wase ve u lun saan saan . Kwagh er doo yô , takerada ugen u pasen ase@@ mber , u i yer ér W@@ e@@ b@@ st@@ er@@ ’s T@@ hi@@ r@@ d New In@@ tern@@ ational D@@ ic@@ tion@@ ary la pase inja i ishember i “ Jehovah God ” ( “ Yehova Aôndo ” ) la ér “ ka aôndo u hemban cii u Mbashiada mba Yehova ve fe un , shi i lu un tseegh ve civir yô . ” A kaa ér , “ Er m lu lamen a ior yô , kwagh ne p@@ ande m@@ nyoon u ken ishima yam la . ” Ngu a avur a Bibilo a a ne mlumun sha mbampin 20 mba ve har sha Ruamabera yô Tom ôr kwagh u a zough sha takerada u Yakobu 3 : 18 yô , ér : “ Se mba nenge u lamen a ior shi lun ken bem a ve . Kpa shi iyange ia ng@@ ur@@ en k@@ ôn@@ don sha te@@ mbe yô , nan gba nengen yemen ca hi@@ in@@ ii . Mayange je gema tom na ar mbagenev a mi ga . ( M@@ ar . Kwagh@@ hi@@ r 3 : Aôndo ka a yem a mbayev mba kiriki ér ve̱ za hingir mbatyomov mba sh@@ aav . Ng@@ ô@@ k@@ yo@@ son ( ôr sha ishima vihin ) : Ng@@ ô@@ u ngu tesen we ér we u wa h@@ w@@ ev nahan u fa kpa ? Ity@@ esen i Yehova He@@ mba Ng@@ in a Inja a Ity@@ esen i T@@ aregh U tesen ikyav yô , zum u Tor A@@ ha@@ shia , u lu tor u eren kwagh sha mimi la soo u nengen a profeti Eliya yô , a tindi “ or@@ hem@@ ent@@ y@@ av u a lu a ior ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber sha ikyev yô , a ior nav mba ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber mbara cii ” ér ve za va a na . ( 1 Pet . 3 : 3 , 4 ) S@@ aa se fa mbamlu mba dedoo ga mba ve lu ken a@@ vese la shi se fa kwagh u a ne ve ve lun la shi se lu a aeren a Orkristu ve se fatyô u sôron aeren a ase ye . Se fatyô u tesen ikyav i tindi ne sha kwagh u er Or@@ le@@ v@@ i u i yilan un ér Kor@@ aki la . Nahan ka a p@@ ande zende na , a kera ker kwagh hen a vese u g@@ anden se agee ken inya ga . 4 : 7 ; Ps . 6 , 7 . ( a ) Ishima i wan at@@ ser@@ egh ia fatyô u mgbegh@@ an or u eren kwaghbo u nyi ? Sha nahan yô , ka hange hange u se ôron Bibilo use use shi se gbidyen kwar sha kwagh u se er la . Ken masejime yô , Yehova nenge ér ve kuma ku jighilii . Sha nahan yô , Een wase a luun Een her@@ egh ! Heela tseegh ga , ka sea wase ior ser ve̱ va fa Aôndo yô , ve kpa ve hingir ah@@ ur@@ aior ase , ve na i saan se iyol ishima i môm . 5 : 7 , 8 . ( Luka 10 : 25 - 37 ) Jighjigh u se ne uityendezwa mba Aôndo la , man m@@ doo u mba@@ wan ndor a vese ve doo se ishima la una mgbegha se u eren tom u pasen kwagh kpoghuloo cii man shighe a bee ye . M@@ iri@@ am anmgbian u Mose u kwase kua anmgbian na A@@ ron cii ve gba ah@@ on ér : “ Ka Mose tsô , TER A er kwagh a na y@@ ee ? He ’ kwa ne kpa profeti u a yar tom a na sha u a ôr ior loho la kpa yina ga , ka Yesu Kristu je la . Nahan cii kpa , Yesu gema ta icin sha kwagh u henen sha idya la . Ken injakwagh igen i Yesu ôr la , a ôr se kwagh u or@@ ny@@ ar ugen u i@@ una na yange i iv a iy@@ i@@ av yô . Doo u a maa se iyol u lamen sha akaabo a mbagenev ve er a vese ga . Kpa hemba doon u se de ve akaabo ve . — Mbakolose 3 : 13 . Nahan u fan iti i Aôndo la tese ér u na jighjigh wer Aôndo una kure uityendezwa nav . • Aluer or nan ngu eren akaa a ken jijingi yô ka averen a nyi nana zua a mi ? M sh@@ ir te@@ gh@@ elee m bende un uwegh sha vande , maa a gema a kenger se shin er p@@ ir ashe anyom kar 11 nahan kpaa . Nahan cii kpa , ken inyom i 200@@ 1 ne aluer ú time sha gbaa kwaghhenen ne vi@@ e vi@@ e , ú ker iwanger ken i@@ una i ityakerada i hemban sha tar cii shin ú yar tom a igbenda i hemban cii i gban mk@@ er sha akaa sha In@@ tan@@ et la sha u ú zua a kwagh u i sember fan sha kwagh ne yô , ú zua a nyi ? I kure ve ijir ér i̱ er ve atsan sha ci u ve lu eren Aôndo tom yô , shi sha ajiir la , ve wa ishima a atsan a i ver u wu@@ an ve sha mi la . ” Ka nahan ve yange nder wan u Y@@ ai@@ r@@ u u kwase , er nder wan u nomso u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken gar u N@@ ain la nahan ye . Yesu yange tese sha injakwagh ér gba u kwagh a lu nahan nena ? Zum u Aberaham lu a a@@ kper@@ an ken ishima sha kwagh u maren wan la , Yehova er a na nena ? 119 : 7@@ 3 ) Se mba a vangertiôr ser mba ve fe zwa Buter kpishi ga , kua mbayev mba ve lamen zwa Buter kpa vea hemban wan iyol sha mkombo u Iyoukura i H@@ enen la hanma kasua . Takerada ugen u i nger sha kwagh u tsaase mbayev shighe u ve lu iyev la kaa ér : “ Shighe u i mar wan ica i lu a gba ga la , ka lu nan ican u kôron kwagh ken it@@ you ga . ( b ) Aber@@ am yange er a kwase na nena sha kwagh nee ? Shighe kar yô , m er tom pania kuma anyom at@@ aan . Yehova ka “ U@@ hemban@@ sha , ” man “ U@@ hemban@@ agee ” kpaa . Alaghga Solomon u yange lu wan u nomso u sha uhar u Davidi man B@@ ate@@ she@@ ba la yange gbidye kwar sha vegher u bo u uma u ter na ne . KA Y@@ E@@ HO@@ V@@ A a lu I@@ mbor i iwanger i iyange i í ne uma a lu shin tar ne la ye . Shighe u Yehova yima Mbaiserael sha ivande , due a ve ken Igipiti kera ica lu a gba ga la , kanyi yange i̱ er zum u ve zua a mngerem ma dedoo fese ma vea ma ga laa ? Yehova yange wa ishima u eren nyi sha ayange a Noa la ? Y@@ A@@ NG@@ E GB@@ A U M@@ E SE@@ ER G@@ E@@ M@@ AN U@@ M@@ A W@@ A@@ M Ieren ve a ats@@ an@@ aior kaha kposo a gbenda u Yehova Aôndo , u a lu Tor u He@@ mban@@ sha cii a eren kwagh a ats@@ an@@ aior la kpishi je ! Bibilo tese ér Aôndo lumun a hanma mcivir cii ga . Shi er agumaior kpishi lu eren tom vea mbananjighjigh mbagenev imôngo yô , kwagh ne wase ve u tsuan akaa a ken jijingi a vea er yô . • Ka ikyav i nyi i̱ lu i tesen ér ior mba Aôndo mba zough a iwanger i ken jijingi kure kure ? 13 : 24 - 30 , 38 ) Yange lu u u@@ wua ua vese vea iv@@ or i bo la imôngo zan zan shighe u su@@ nd@@ an . Se er nan ve atsan aa na se ishima@@ y@@ in@@ an ga ? Kpa ka cii loho u dedoo la ga ! Heela tseegh ga , se fatyô u suur sha Aôndo sha ci u ngu a tahav mbu wasen mba ve civir un cii , shi gba un ishima u eren nahan kpaa . ( b ) Ikyav i or henen sha kwagh la ér nyi ? U soo u fan er yange er kwagh ne yôô ? Luka ôr tsombor u Yesu za kure sha or u hiihii la . Se er nan ve se fa zwa u wang ne tseegh ga , kpa shi se fa u lamen u tsembelee ? Yange sea ng@@ ure ser se ar he ’ ijiir ne i yina se ga . S@@ of@@ ar je yô hemba lamen vihin cii . Hii nan ve se lu a ityôkyaa i zan hemen a tom her er mbatomov mba sun@@ da mba ve lu a i@@ emb@@ ere ? Ve kaa a na ér a er akaabo a vihin tsung , ka nahan ve a lu yan ican ye . Ka nyi ka i na tsombor u lu ken m@@ saan@@ yo@@ loo ? Satan ngu a na ior ve hen ér aluer ve za iky@@ ura ken tar ne yô , vea zua a mk@@ om , kpa doo u Mbakristu vea umbur ér saa vea ya ikyar a Yehova kôôsôô ve vea zua a mk@@ om u mimi ye . Ivur i sha 40 la kaa ér : “ Ve vihi Un ishima . ” Nahan or@@ jighjigh , u lu a mbam@@ yen la tese ér Satan ka or@@ aie . Umbur kwagh u F@@ ar@@ a@@ o la . Yô , han@@ mô wase nana za hemen u s@@ ônon Aôndo , shi suur sha a na , shi ‘ lun a vangertiôr ’ her a na sha u a wase se yô . ( 1 T@@ es . Mbamaren av sember z@@ endan mo hen ya ve u ve lumun m ts@@ aan her la . Kpa Mbashiada mba Yehova cii mba er mbagenev loho u dedoo ú i tese ve ne . T@@ su@@ aa tsuaa la je , Bibilo tsen@@ ga pasen ér : “ Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ikyev i ma iky@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” Hanma or ken iorov mba uhar mba lun vough mbara yô , ieren i nan due a kwagh ker kposo nena ? * ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ngu a inja nena ? Kwagh ne na yô , Yehova ver kasev mban cii doo doo . K@@ EN atôônanongo a Mbashiada mba Yehova sha tar cii , hingir torough torough u zuan a ior mba vea fatyô u eren tom u or@@ kuran yô . Apostoli Paulu ta icin ér : “ Jijingi ngu kaan wanger wanger er : Sha ayange a masejime yô , mbagenev vea undu jighjigh u nan , vea ver ishima sha u@@ jijingi mba tsu@@ ghun ior man sha ityesen i u@@ jijingi mba b@@ ov . ” M@@ til u Yobu tile sha mimi la na yô , Yehova kaa a Satan ér : “ [ Yobu ] k@@ usu mimi na taveraa shin er u va ve@@ mb@@ en Mo wer , M@@ ̱ kôr un ihyom , M@@ ̱ tim un sha ityôkyaa ga , nahan kpaa . ” Yesu yange waan ishima vough er Ter na nahan nena ? Kanyi ia wase mba hen tsombor u Orkristu , u eren kwagh a mbagenev hen tsombor la sar sar shi eren a ve doo doo ? F@@ ese nahan , mat@@ o wam u engem la saa kua inyaregh man in@@ mgb@@ ian@@ kwase yam i ishima ishima la cii . Alaghga or nana pine ér , ‘ Aôndo yange ma fatyô u gban den Adam man Ifa a isholibo ve tsô gaa ? ’ 13 , 14 . ( a ) Kanyi kwagh i lu vegher u vesen u ikyav i sha m@@ ve u Kristu laa ? Iky@@ aa ing@@ ira nahan se fatyô u kuren i fele je kpa ? Hen shighe la ishima ia y@@ egh Yehova ker , una h@@ yer mbaihyomov nav , una sho@@ gh@@ ur ve shin angahar e̱r ka i sho@@ gh@@ ur s@@ á@@ m u@@ iy@@ ia sha vande u gbidyen iy@@ i@@ agh nahan . Yange gba u shi a tim Yerusalem ken derianyom u hiihii S.@@ W . la sha ci u nyi ? Er Yesaia lu nengen mpase ne her la , a ungwa Yehova pine ér : “ Ka an Me tindi nan , man ka an nana za sha ci W@@ as@@ a ? ” Kp@@ iligh ng@@ u@@ la iyol je , tsô a pine Ru@@ k@@ ia ér : “ Ka ana nan kpe ? Aluer se time sha kwagh u yange er ve i va hingir u ‘ timin mbacivir Ba@@ al ken Iserael ’ kera yô , se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban wang . — 2 Utor 10 : 28 . Ka Ny@@ i Ka i Er Se Zum u Se K@@ pe L@@ aa ? I T@@ sen@@ gaôron M@@ ve u Mesiya 12 : 8 ; Luka 6 : 5 . M@@ pin u hange hange u i doo u se pine yô ér : Se fatyô u veren ishima ser Yehova una ungwa mbamsen mba se eren ser a̱ wase se laa ? Yesu lu kaa ér shighe ngu van u “ akuraior a sha won cii aa ta ave sha van@@ ger ” yô . Nahan ityesen i ts@@ eng@@ averen la tese ér Aôndo vande veren kwagh u kp@@ er sev a av una er hanma or yô , a lu kwagh u bo shin u dedoo kpaa . A̱ ú n@@ ur@@ en tsô gban eren ivese yô , a lu a inja kpishi u gumor nana ta@@ mber nana her a her tsuan kwase u nan@@ á vôso la . Shighe kar yô , Peteru hemen sha u lamen a ikpelaior i i kohol her la cii . Kpa or@@ pasalmi As@@ av pase ér , Mbaiserael “ wa ikyo sha ikyuryan i Aôndo ga , ve lumun u zenden sha atindi a Na kpaa ga . ” 7 : 1 ) Kwagh ne yange bende a Mbaiserael nena ? I@@ ca gba ga je tsô maa ve kav er sar ior kpishi u fan mimi ken tar la yô . Mimi je , mbacivir Yehova mba saan saan sha ci u ishimaverenkeghen ve i kpilighyol la Paulu kaa ér aluer Orkristu ngu nan iyua yô , nana na i sar sar . Shighe u ú lu henen kwagh vea ma anmgbian u nan hingir u h@@ ôron tom yô , u fatyô u pinen nan wer , “ Yange u fa mimi nena ? ” Ge@@ ma nenge ken tiônnongo wou ! Mbai@@ hyomov asev mba gbe nôngon a vese a it@@ yo@@ kyaa shio tsô , kpa se yô se gba uwer ga . Yange m vande zan mkohol hen ijiir la anyom kar kuma 65 hegen . Kpa ica i gbe ga yô , u nenge a ig@@ yo@@ om i vesen sha gbenda ne . Or u v@@ in@@ en am@@ ar ugen , u v@@ in@@ en am@@ ar hen ag@@ iri@@ g@@ i u v@@ in@@ en am@@ ar ne , yange bugh ze@@ ge kô@@ mp@@ eni ugen hen gar u W@@ up@@ per@@ t@@ al , ken tar u Jam@@ an@@ i , nahan tsua se ér se za v@@ in@@ en am@@ ar her vea na . Ne I@@ c@@ ombor i Mbakristu , “ K@@ ohol Nen Iyol , ” 5 / 15 Ikyav i tesen yô , or@@ m@@ ishen ugen lu henen kwagh vea orgen man kwase na . Nahan or ne vea kwase na za kaa a na ér ve soo u hingir mbap@@ asenkwagh mba ve lu a er batisema ga yô . Kpa a gema a nger kwagh ugen u hemban doon cii ​ —⁠ ka kwagh u Aôndo yange ôr yô . Kanyi kwaghôron u kpilighyol Tor A@@ gri@@ pa yange ô@@ r@@ ô ? Er i lu mo tseegh m lu Kwa@@ se@@ shiada u been iyol hen tiônnongo ne yô , anmgbianev mba nomso man mba kasev mba hen tiônnongo ne “ tô@@ ôm , ” m hingir ve “ ngô@@ tamen . ” ‘ Tom wou ua hungur Un ga , shin dooshima u u tese sha ci u iti Na la kpaa ga . ’ I ver ishima ér mbatomov mba Aôndo ve er nena sha shighe u a hii u tan num sha a ve laa ? ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Nahan kpa , aluer u kaa wer ter u Yesu lu Yosev man ngô na lu Maria kpa , he@@ ela kpa u kaa shami . Doo u or la nana vihi shighe ga , nana undu kwaghaôndo la sha er mcivir u aiegh una vihi nan ga yô . Bibilo ia wase u u nengen er msen a lu kwagh u nan or m@@ pe@@ ver@@ yol tseegh tsô ga , kpa a lu gbenda u vesen u kporom hen Aôndo yô . ( Luke 11 : 12 ) A@@ dooga yange í seer iky@@ a@@ y@@ u@@ e man il@@ yô@@ gh@@ ônov mb@@ igen sha akaa@@ yan ne , er k@@ ung@@ ur@@ ak@@ u man yi@@ ye man a@@ y@@ egh man mase@@ ta@@ di nahan . Yesu yange ver nongo u Kristu , sha er ua za hemen a tom u a hii la yô . Or@@ ngeren akaa ugen kaa ér : “ Ashighe kpishi ka sea soo u eren kwagh fele fele yô — a lu u eren kwase shin u un@@ den u@@ wo kpa , se gba tôôn tsô ser kwagh u se soo u eren la doo , nahan se ver ishima sha akaa a se soo u ungwan la tseegh . ” Shighe a karen yô , m za hen sh@@ ôô@@ p@@ u la m za tôô . Aluer se mba zan hemen u timen ke ’ Ruamabera shi eren sha akaa a se henen la shi yaren tom a mbam@@ ne mba Yehova mba ke ’ jijingi mbara yô , mbam@@ pase nav vea doo se ng@@ e@@ egh je . Ka ieren i hange hange i nyi Yesu yange umbur mbahenen nav ér gba u vea lu a mini ? Nahan kpa , u suur sha na imba ne ne , hemba di mhen u lun a mi ken ishima tseegh tsô la . Anmgbian u kwase ugen nengen ér Jac@@ ob hembe lamen zwa Grika tsembelee a zwa Buter yô , a yilan anmgbian u ken tiônnongo ugen u a fe zwa Grika yô , ér a va lam a na . Sha kpôô yô , hanma ikyav i or@@ ak@@ on@@ do@@ ato nan er sha ave shin sha iyol shin sha ishigh ki nan shighe u nan lu lamen iliam i sha ave la cii ngi a mpase . Nahan cii kpa , Yehova ôr ken Mkaanem nam ér , kwase a er nom ken Ter tseegh . Se nenge ikyav sha nongo u Kristu u ken ic@@ ile i K@@ re@@ ta la . ( Ôr Daniel 12 : 3 , 10 . ) “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” Ka nyi a va gba kpee u akuraior aa fa ? U tesen ikyav yô , alaghga u yar tom a ngeren u a lu a itinekwagh ér “ How Would You An@@ s@@ wer ? , ” u a lun sha peeji 31 u hanma Awa@@ ke ! Yesu gema pase ve ér : “ H@@ ur@@ or wase L@@ as@@ ar@@ u ngu yaven , kpa Me za me za nder un . ” I@@ ca i gbe ga yô , m - per u yange ior per Zege@@ mnger u Nyian la man mtim u yange i tim ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a F@@ ar@@ a@@ o la cii seer tesen ikyav i agee a Aôndo . ( b ) Ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase , man ka sha ci u nyi ? Hii nan ve i gbe u se y@@ aan akaaôron a Yehova hanma shighe , man se ya á nena ? Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 3 - 11 Ish@@ ember i ken zwa Heberu i i gem ken Yesaia 7 : 14 ér “ ini@@ un@@ kwase ” la , ngi ôron kwagh u kwase u a vese nom shin u a vese ga la cii . 2 : 14 - 17 — Tor yange tsa a Ese@@ ter ? Ru@@ tu hemban b@@ i@@ ishi a mbacivir Yehova . Lu er D@@ ina , wan u Yakob nahan ga . Kpa m gema m fa er Yehova a ne mo man nom@@ om tom u y@@ esen wan wase ne yô . ” Yange kav e̱r Yehova a ker ing@@ y@@ at@@ u ihyom yô , nahan a er msen ér Aôndo a̱ de gb@@ eren un i@@ gber i môm a mba@@ asorabo mba “ uwegh ve@@ gh ku y@@ an@@ egh ku iv a inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô a mi la ” ga . — Pasalmi 26 : 10 . 4 : 4 ) Gba u se hen u dondon akaawan a ken Bibilo ken uma wase . Ishima man gba nyian un a mba@@ van@@ nya mba ve ngee kpishi ne . K@@ u ka zayol u vesen , kpa Aôndo ngu a gbenda u vough u va karen a ku kera Yobu Lu Or U T@@ aver Ishima Man Or U Mimi Yehova yange soo un tsung er Davidi nahan . P@@ ho@@ to cre@@ d@@ its pages 2 and 3 , clo@@ c@@ k@@ wise from to@@ p left : © M@@ as@@ s@@ imo P@@ i@@ z@@ z@@ o@@ t@@ ti / age fo@@ to@@ sto@@ ck and H@@ ag@@ ia S@@ op@@ hi@@ a ; © A@@ ng@@ el@@ o C@@ av@@ all@@ i / age fo@@ to@@ sto@@ ck ; © Ala@@ in C@@ ast@@ e / age fo@@ to@@ sto@@ ck ; © 20@@ 10 Su@@ per@@ S@@ to@@ ck ; Eng@@ ra@@ v@@ ings by D@@ or@@ é Mayange ve ungwa mbahemenev mba@@ adu@@ av mba yange ve wa ve tindi er ve de eren shiada sha kwagh u Yesu ga la ga . Nahan kpa , a er msen hen Aôndo , a kaa ér : “ M hen kwagh sha aeren a O@@ u cii , m hen kwagh ken ishima sha tom u ave O@@ u je . ” ( Mbaromanu 12 : 1 ; Mbaheberu 13 : 15 , 16 ) I@@ wen i i tim i “ sha ik@@ ighir i [ Igipiti ] ” la tese uwegh sha tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu “ ity@@ ô@@ gh man im@@ agh ki mimi a suur sha mi ” mba ve lu shiada ke ’ “ Igipiti ” la , ka tar u ve s@@ ôôn undun ú ne je la . — 1 Timoteu 3 : 15 . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Kwa@@ gen ikyar u una lamen a we yô , kighir isharen i bu@@ ghun zwa fese ôron kwagh la . 9 : 9 - 11 , 24 , 25 . Yange i gba u nana lu ken gar la zan zan pristi u tamen una kar kpen , nahan or u nan w@@ oo or ab@@ u la nan pav a tsombor u nan kua ya u nan anyom imôngo . Or u nan lu a bem u Kristu ken ishima i nan yô , nana er nena ? Se va time sha ieren ne ken ngeren ugen ken hemen . Se mba a iember u eren Aôndo u̱ a k@@ enden ior mba@@ shir@@ en un tom shighe u ve nenge gbe@@ ev la ga he ? H@@ ag@@ ai kpa wa Mbayuda mba iyol kpe ve ve , ve gba uwer u eren tom u i na ve la imba kwaghwan ne ken inyom i 5@@ 20 la . J@@ e yô kwagh ne na un vangertiôr u kaan a Yosua u kar tile sha ityough nagh la ér : “ Ka TER Una hemen we ye ; Una lu a we , Una kende u ga , Una undu u kpaa ga ; de cie ga , de luun a mciem iyol kpaa ga . ” — D@@ ut . Hanma or u nan dondo ikyav i Yesu shi nan lumun atesen a na yô , nan ngu ven@@ gese m@@ le@@ he u Yesu a lu lôh@@ ôn ior er Davidi kpa yange lôh@@ ô ior nav nahan , wener : ‘ V@@ a nen , ne mbayev , va ver nen ato her a mo ; me tese ne u cian TER . ’ Shi se fatyô u s@@ ônon Aôndo ma kwagh u a gbe se la jighilii . Kwagh ne lu ivande i Aôndo er yô , di er man@@ a u naan ve ayange ayange la kpa lu ivande nahan . Mbagenev ken mba se za makeranta ne imôngo la kpa wasem . Man alaghga yange una hemba veren ishima sha akaawan a a lu sha ci u ator a ken Iserael la . A nger ér : “ Ne kera fa gaa ? Mba@@ gban a@@ yem ken ini@@ umbe ka ve yevese cii , kpa ka môm tsô nan tôô i@@ wua la ye gaa ? Gba u Mbakristu cii vea wa ago@@ yol u hendan a mba@@ a@@ gbe mba ve lu hemban seer a seer ne kua mk@@ ighir u mbak@@ ov u kwagh ne a ve a mi la kpaa . — Ôr Mbakolose 2 : 8 . I nger hen ijiir la ér : “ Kwaghôron u Aôndo seer ng@@ een ; iyenge i mbahenen seer ken Yerusalem kpishi ; upristi kpishi kpaa lu wan jighjigh u nan la ik@@ o . ” Hii nan se fe ser kwagh gba Yehova sha or u se tsough u v@@ ô@@ son laa ? I@@ ny@@ am an@@ za er Be@@ he@@ mo@@ th , shin nor@@ mnger nahan . 15 , 16 . ( a ) U fatyô u lun a vangertiôr wer Aôndo una wase u u tsaase mbayev sha ci u nyi ? Umbur wer kwagh u tseer tseer u yange lu ke ’ naagh ku nan@@ den kura yô , lu m@@ nan@@ de u yange i nan@@ de inyam la jimin cii sha at@@ se a nan@@ den naagh sha mi la — man kwagh la lu ikyav i injaa i tesen mcivir man iyol@@ tseghan i shin uwegh ga la . Apostoli Peteru kaa a vese ér : “ Shighe kuma u ijir ia ng@@ ur@@ um sha ya u Aôndo je ve . • Er nan ve i doo u se eren msen gbe@@ me ? Mimi yô , Yehova yange nenge a mfe na ne , nahan a er tom a na . Kwagh ne tese wang ér gba u se palegh azende shin ma kwagh u se er ve una na se kera lu a mnenge u Aôndo ga la . ( Yes . Sha nahan yô , ortamen ka nana wuese mo sha ma kwagh u m er sha ci u tiônnongo nahan i kun@@ du@@ m iyol , shi ishima i taver mo kpen kpen ! ▪ Su@@ ur sha Yehova Hanma Shighe Cii ! Iyoukura i [ Z@@ wa Buter ] i Ma@@ ac@@ i 15 , 19@@ 8@@ 3 , peeji 30 zan zan 31 , ôr kwagh u mba ve vese ayol a ve la u i doo u se time sha mi yô . 32 : 8 , 9 . ( Mat . 10 :⁠ 8 ) Nahan yô , nôngo sha gbashima wou cii sha er u er tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen ne yô . ( Mat . ( Mbafilipi 2 : 3 ) Kp@@ aa , Paulu zamber a tor wener a wa ishima a ungwa kwagh na . Ishima mgbegha u civir imba Aôndo u a we mba civir un ikyo ne kpa ? 1 : 47 ) Ieren na . Ka itinekwagh i Mbashiada mba Yehova i sha inyom i 2@@ 000 je ne : “ Se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime . . . ga , kpa se mba mbananjighjigh . ” — Mbaheberu 10 : 39 . Yakobu ngu ôron kwagh u ma ivur heen jighilii ga . ( Luka 7 : 11 - 15 ) Mimi je ivande ne seer taver a taver jighjigh u se ne ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la cii . Ken “ ashighe a ican ” ne , gba u anmgbianev ou mba nomso man mbak@@ asev ken tiônnongo vea wase u shi we kpa u wase ve . ( 2 Tim . Y@@ eho@@ ah@@ a@@ shi / Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im ․ ․ B@@ atisema u Mbakristu ngu sha ci u hanma or ga . Go@@ od@@ spe@@ ed una kera kaa ga yô , “ ini@@ e@@ zwa i hemen la ” i̱ lu ken asema ase . ( b ) Mba taver se ishima ér se nengen ior mba se pasen ve loho u dedoo la nan ? Í kaa ér : “ [ Yesu ] kende ashe , A nenge mb@@ any@@ ar@@ ev lu ha@@ an u@@ iyua vev ken a@@ kwa@@ ti u iny@@ ar . ( Mbaefese 6 : 11 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i i̱ til sha ityough ki “ a@@ yom ” la a fatyô geman i̱ kpaa ér a “ at@@ ser@@ egh ” shin “ ic@@ ugh . ” M pos@@ on anyom 20 yô , m vôso S@@ a@@ ime . Bar@@ b@@ er yange a “ doo u ungwan hanma shighe cii . ” Er i lu cii kpa , ka Bibilo i lu ape se hii kwagh henen wase ye , shi se mba a mgb@@ er u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i í pase iti i Aôndo var var shi í te iwanger sha kwagh u hemen u Tartor u Aôndo kpaa yô . — Pasalmi 14@@ 9 : 1 - 9 ; Daniel 2 : 44 ; Mateu 6 : 9 , 10 . ( Or@@ pasenkwagh 1 : 4 ) Ka kwagh u se fatyô u kaven ken asema ase er Aôndo nd@@ era lun gbem sha won nahan la ga . Shighe u Yesu tema kwaghyan ne vea mba dondon un la , a wa ve tindi jighilii ér ve eren nahan . Ior yange ve doo un ishima . Kwagh ne una na yô mcivir u mimi una bee shin tar kera ku@@ aa . Kwagh u H@@ ag@@ ai , u lu kp@@ an@@ kwase u S@@ ar@@ ai la tese mimi u mkaanem man . Kpa ka Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ka ve mase tsuan kwagh u a er ye , nahan mba@@ wasen mban di ve gema ve nenge ér i dondo kwagh u kô@@ m@@ ati@@ i la a kaa la shi ve er hanma tom u i ne ve cii . AT@@ E@@ J@@ I@@ R u tamen u Mbayuda wu@@ he mbaapostoli mba Yesu Kristu , un u ate@@ jir shon môm môm ôr un ijir shi wua un ica lu a gba ga la . Tor u hen gar la kpa va . Peteru yange lu a mci@@ e u cian ior ken a na , je yô ashighe agen a tsu@@ me kpishi ; kpa a za hemen u eren kwagh a Yesu sha mimi shi civir Yehova sha mimi . Shighe u apostoli Paulu lu ngeren washika hen Mbakristu mba ken Roma la , a tese kwaghbo u i gbe u se palegh ve se kô@@ r@@ cio u van@@ den keren perapera u Aôndo yô . Er “ gar ” u Yerusalem a til sha ityough ki Yerusalem u sha la yô , “ u@@ wo u O@@ le@@ v u u lu Yerusalem sha ishi ” la kpa u tile sha ityough ki kwagh . ( Yobu 40 : ​ 6 - 8 ; 42 : ​ 3 , 6 ) Er Yobu hide a iyol na ijime yô , Aôndo hemba veren un doo doo cii . ​ ​ —⁠ Yobu 42 : ​ 10 - 13 . Nahan mbamaren kpishi wa mbayev vev kwagh ér ve za im@@ akeranta i vesen er ve lu iyev la , sha er vea zua a ityom i a kimb@@ in ve inyaregh kpishi yô . Or u timen ken Bibilo , John R . Yesu vea mbahenen nav va nyôr he ’ vegher tar u De@@ k@@ ap@@ oli , sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia la . Ka sea za nyôron hen ya yô , ityom i eren hen ya , i keghen se a kegh . Nenge ikyav sha Timoteu u Paulu ôr kwagh na ér ngu or u “ eren Aôndo tom sha Loho u Dedoo u Kristu ” la . — 1 Mbat@@ esalonika 3 : 2 . Yehova una pase uumace mba ungwan imo na sha ikyev i ku una tu@@ h@@ wa . Yange “ ver ashe sha injar ” la . ( Heb . Kpa sha mimi yô , iyol i orumace ka iky@@ e@@ ky@@ e i shir@@ en tom ga . U@@ ̱ K@@ eren V@@ or La Or@@ henen Yakobu yila un ér “ Ter u iwanger , ” shi a kaa ér : “ Un yô , ma m@@ gem ngu ken a Na ga , shin m@@ ure u m@@ gem tsô kpaa ga . ” ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 4 , 5 ; 29 : 23 ) Solomon kpen yô , u@@ tor mbagenev kpishi hemen ken Yerusalem , kpa u@@ tor mban kpishi tile sha mimi ga . 4 : 7 , 8 ) Mimi yô , Aôndo er kwagh sha er una de se asorabo , kpa una per atindi na a perapera la ga yô . Kpa aluer uumace n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr , ve venda ér Or@@ maan u T@@ amen la a de maan ve ga di ye ? ( b ) Ka kwaghbo u nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ a ? W@@ ase N@@ om@@ so Ve Z@@ a Hemen ken Jijingi P@@ ase er uma u hegen ne a lu kposo a “ uma u a lu uma jim la ” yô . ( Ps 41 : 1 , 3 ) Ken avur ne kpa Davidi tese ér un suur sha Yehova , gadia á kaa ér “ TER iyol na . ” Yesu yange una pasen ior Mkaanem ma Aôndo yô , a ôr ve kwagh u iti i Aôndo la . Mba i sar ve u hingir mba@@ shir@@ en Aôndo tom nyian ne di ye ? Alaghga mbagenev vea ‘ lam sha a we dang ’ man vea soo u den kpaa ga . ( 1 Pet . O@@ ru@@ m@@ ace yange sember duen ken ang@@ ôgh@@ ime u hemban cii u ken derianyom u sha 20 la , ka ityav mbi tar cii mbi sha uhar la . Sha mimi yô Yehova ver jighjigh u or ne vea kwase na ve lu a mi la doo doo . “ Gadia her ape i@@ wu@@ he i lu kua u wan kwagh wou ik@@ o tseegh yô , an@@ zughul ban ga , kua shi hanma ieren i dang kpaa . ” Se nenge ser kwagh ne zua sha gbenda u kpilighyol u Yehova a “ sôron akaa ” sha u kuren awashima na u vesen la . ‘ Aôndo soo ér u lu or@@ ny@@ ar , u lu a um@@ ato kpishi , shi u lu a kpen@@ ga u vesen . Nahan cii kpa , shin er i ne mbamaren tom ér ve̱ “ y@@ ese [ mbayev vev ] sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” nahan kpa , ka u tesen ér vea kôr ityesen la kpee ga . I@@ y@@ uh@@ we ia fatyô u van a akaa a vihin kpishi . Tsô a min@@ di m@@ liam , a gba v@@ aan tsung . — Marku 14 : 7@@ 2 ; Luka 22 : 6@@ 1 , 6@@ 2 . 200@@ 2 “ Mba@@ yôôn A@@ ng@@ we U Tartor Sha Gb@@ a@@ shima ” A@@ jiir A Á K@@ u@@ mba M@@ kohol U V@@ esen yô Ne se kwagh u i gbe u se lu a mi ve , se wa ishima a am@@ een shi se kura mlu wase vea na la . ( a ) Mba hembe ôron kwagh u dooshima nena ? Davidi wuese kwagh ne sha u pasen m@@ taver man m@@ til d@@ ong u dooshima na hen Or@@ p@@ aan na la . Kwagh ne tese ér ka Aôndo u a we se ikyo ga shi a lumun ior u van ikyua a na kpaa ga , a er kwagh nahan y@@ ee ? De veren ishima wer Yehova a bee u angev sha ivande ga . A va a ku sha uumace mba hiihii mbara kua tsombor ve kpaa . E@@ ̱r se er ken Mal@@ aki 1 : 2 , 3 la nahan , Yehova kaan ér “ Yakob doom ishima ” yô , shi a kaa ér , “ I@@ so@@ u yô , M kôr un i@@ ho@@ m . ” Yesu ôr kwagh u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la been a bee nahan maa á ôr kwagh u wanakiriki u bo la . Yange mba tin@@ d@@ in A@@ ng@@ el@@ o man Ar@@ tur@@ o ér ve za er tom hen ijiir igen yô , se shi her tswen . Gadia kwaghyan kpaa ngu ga , mngerem kpaa ma ga ; kwaghyan u injaa ga ne [ man@@ a ] , due se ishima . ” — N@@ um . “ TER Una lu iwanger you i tsôron . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 60 : 20 . Ka nyi akaa nahan aa fatyô u nan Orkristu gb@@ ev mbu n@@ ông@@ on@@ o ? Yange gba u vea ker or u injaa nena ? 24 : 17 - 19 ; 25 : 14 . Kpa nenge ikyav i Tor Davidi yange ver ne . M hii u eren tom hen Gb@@ a@@ at@@ om u nengen sha T@@ om@@ shir@@ en , man er anyom a kar hegen i kom 40 nahan kpa , m ngu eren tom ne her . 24 : 21 ; 25 : 31 - 33 . Eren a Mba@@ beenyol sha Dooshima Gba u u@@ ivande mban vea gba se kwagh sha ci u nyi ? M@@ sen na u i nger un vighe vighe ken ityough ihi@@ ar ki takerada u Yon@@ a la pase akaa kpishi je . ( Anzaakaa 29 : 11 ) Aluer taver we u kôron no@@ mbor wou yô , sôn Yehova er Tor Davidi kpa er nahan , wer : “ Ver mk@@ or sha zwa wam T@@ ER@@ E , kura ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh yam . ” — Pasalmi 14@@ 1 : 3 . ( b ) Ka bredi u nyi ka i er M - umbur a mini ? Se pine ve ser : “ A@@ tindi a P@@ u@@ e la kaa ér i de civir e@@ ev ga , man er nan ve Mbakristu ve civir Yesu man ter@@ an@@ kon man Maria kua ie@@ ev mb@@ ig@@ ene ? ” Una hemban gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u yô , una zua ivaa a kwa@@ se@@ he u doon ashe , u a lu vea ak@@ ar a na a an@@ u@@ un@@ au@@ kase yô . Y@@ e@@ h@@ u yange kaa a Yon@@ ad@@ ab@@ i ér a unde a kohol un sha iky@@ e@@ ky@@ e , nahan unde a ishima i môm kohol un . Nyian kpaa , “ zege@@ ikpelaior ” lumun a ishima i môm ér vea sue mba dondon Yesu Kristu mba i shigh ve mkurem ve til sha ityough ki Y@@ e@@ h@@ u nyian la . — Mpase 7 : 9 . ( Aerenakaa 9 : 35 , 42 ) Ken masejime yô , apostoli Paulu yem ijende i kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a udubu imôngo ken zege@@ mnger man sha tar cii , lu veren atôônanongo wue wue ken ikp@@ en@@ tar i Me@@ dit@@ eren@@ ia kpishi . Er@@ doo u Ru@@ tu la yange gema lu Na@@ omi iveren Kpa mba ve lu mar@@ nya u Tartor yô , ka ve hen sha kwagh u una due ken ieren ve la , man er mbagenev ve nenge ieren ve la kpaa . Yesu tese mbaapostoli nav wang ér gba u vea lu mbah@@ id@@ en a iyol ijime shi eren kwagh akuma akuma , er wanye nahan . • Ka aeren a Yesu a nyi i doo u se k@@ av@@ aa ? Er Aberaham lu “ i@@ kar u Aôndo ” yô , a shi nan kpa fa mnenge u Yehova sha kwagh ne shi lumun a mi kpaa . Diabolo ka or@@ aie . ( Mbaheberu 11 : 4 ) A@@ bel lam a vese sha jighjigh u nan . Yange i na nagh ku isholibo sha an@@ ny@@ on môm ken an@@ ny@@ on@@ ov mban . Kape aluer se mba eren tom u pasen kwagh la sha gbashima , sha afatyô wase cii ve , ishima yase i sha injakwagh la ia lu gb@@ ang gb@@ ang je la . — Luka 13 : 24 ; F@@ il . Shi m ngu a imoshima i wang . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Aluer ma mgbegh@@ an se kpa se mba hendan a ma yô , se mba bu@@ lan a bu@@ la iyol yase tsô . Kwaghôron u profeti tese ér a ver Tartor u Mesiya la sha , ken inyom i 1914 la . I@@ liam i yange se lam la i wasem kpishi . ” Kpa , kwagh gba Aôndo sha akaa a a lu zan se iyol la je kpa ? Yehova nenge ican i uumace ve lu yan ne nena ? Or@@ tamen ugen kaa ér , “ ka doon mo u sôron anmgbianev kpishi . Akaa a á pase se la cii nga ken Bibilo . Mar@@ ta . . . g@@ ili@@ m sha je t@@ ume un iyol . ” — L@@ U@@ KA 10 : 39 , 40 . I@@ wuese i lun a mi sha kwagh ga la ngi ve a mk@@ om u kwagh kuman or ga la . U H@@ id@@ en K@@ imb@@ ir K@@ pase K@@ pase Aluer i pine ú ér ú ôr kwagh u Peteru nahan , kwagh u ú hii henen sha a na yô , á lu aeren an@@ za er or u torough sha kwagh man or u ôron kwagh sha ut@@ aha , man or u mor@@ on iyol jim je kpaa ga he ? Y@@ ES@@ U lu lamen vea a azende na a kôôsôô , Peteru man Yakobu man An@@ der@@ ia kua Yohane . Sha mimi yô , mbag@@ anden kpishi vea d@@ aa or u nan er ve kwagh la kpôô kpôô ga , kpa vea gema a or iyev sha a@@ yom . Nahan Yehova ngu wan se kwagh ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” Kwagh tsô gba ve sha kwaghwan u Bibilo i we sha kwagh ne la ga , nahan ka ve eren akaa a a mgbegha ve u eren idya yô . Kpa se gema se soo u seer kaven mba@@ awashima mba Aôndo tsô . ” Nahan kpa , ka nena Aôndo u hemban@@ agee , u a hembe T@@ ahav sha won cii la á tesen ishima i legh le@@ gh@@ e ? K@@ wa ne kpa se nenge er Yehova taver se ishima sha ikyev i azende ase a ken Kristu mba ve civir Aôndo anyom imôngo yô ● Shi@@ ada i ior er yô . 8 : 34 ; Heb . 3 : 13 ) Shin er alaghga mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga vea kaa ér u p@@ eren atindi a Yehova la ne se u eren kwagh sha ishima yase nahan kpa , ka i ngô@@ ôr ga tsô nyityô or u nan ongo imba ityesen la nan hingir kp@@ an u isholibo shi nan er a uma u nan dang dang kpaa . — Rom . Se mba hi@@ di hen Ba@@ ur@@ u yô , m zua a washika ugen u pasen mo ér i nam tom u ortamen u sôron atôônanongo a Mbashiada mba Yehova . Se er nan ve se hen u tsuan akaa a se soo u eren la sha kwagh@@ f@@ ana ? Tsô aluer i fa se ér se mba per ken jijingi , kpa kwagh gema gba se sha aan a tom a civirigh a Mbakristu la ga , shi ityom i mcivir yase i se eren la kpa ka ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe tsô shi se mba “ s@@ ôôn u kpen ” ken jijingi di ye ? ( Ivur 1 ) A@@ ha@@ shi yange ur@@ ugh ior nav ve undu mcivir u wang , u Yehova la . Kp@@ iligh or@@ vesen u nengen sha ijiir la iyol , a kaa ér , “ A lu mbatomov av yô , ma i tee ve kasua jimin u eren tom u ne Mbashiada ne er ken ah@@ wa kpuaa ne ! ” Shin er Yehova a lu “ U@@ hemban@@ sha ” nahan kpa , sha hiihii la je tsô , a na akaa a un gbe la icivir sha u wan ve ke ’ ityom na . Sha mimi yô , kasev mba ken Kristu kpishi mba a ityom i eren hen tsombor ; kpa , ve ver akaa a Tartor hiihii . ( 1 Utor 15 : 11 , 14 ) Se kpa gba u se civir Aôndo a ishima i vough . He@@ mba Kwagh@@ bo sha Kwagh u Dedoo ( Yohane 17 : 16 ) Kpa , ve gema ve ver ishima tsung mba nengen akaa a a tese ér in@@ umbe la ngi zan ia za kure — sha gbenda u vihin kpishi yô — gadia ve fa doo doo ér m@@ ser@@ tar ne una kure keng cii man Yehova una va a tar u he u perapera la ye . A@@ ka@@ a@@ ôron a uter a i nger ken Bibilo ga yô , kaa ér Ke@@ lo@@ pa shin A@@ le@@ fe@@ u , nom u kwase ugen ken kasev mba i ter ve ken Yohane 19 : 25 la , lu anmgbian u Yosev , ter - ikyo@@ son u Yesu . ( Yakobu 3 : 5 , 6 ) N@@ om man kwase ka vea kôr no@@ mbor ve tsaha ga yô , any@@ iman a cuku je kpa a ke@@ he a hingir zege@@ kwagh . Aluer or na u iyua i dedoo kpa ú er tom a mi sha inja ga yô , ia lu ú a inja ga . ( b ) Er nan se soo u fan u eren m@@ sen@@ e ? ( Ôr Mateu 22 : 36 , 37 . ) V@@ ende ér e@@ i yô , ve pine un ér a̱ pase ve er yange er ve a fe u lamen zwa ve la . ( Yohane 18 : 1 , 2 ) Yesu mase shin a ah@@ wa kpuaa tseegh tsô maa una kpe inja er ngu if@@ er@@ or u vihin tsung nahan . Kp@@ orom hen Yehova Er Ú Lu G@@ um@@ or Ne ( Genese 22 : 12 ) Ma gbenda môm kpa kwagh ne tese ér Aôndo ngu a m@@ shi shin a yina ga . Nahan hemba k@@ an hange hange u ú nôngo ityav mbi ken jijingi cii , sha er u lu ken uiky@@ angen ga yô . Kpa se tile sha aeren a mimi man a perapera , shi se eren akaa cii sha mimi ken uma wase u ayange ayange la . ( Ekesodu 15 : 26 ; Duteronomi 7 : 12 ; 13 : 18 ; 15 : 5 ; Yosua 22 : 2 ; Pasalmi 8@@ 1 : 13 ) Mkaanem ma Aôndo ma kaa ér u ver ato a ter@@ u man ngô@@ u sha ci u nyi ? Shin er mkur u tar u ainge ne a lu a va ga nahan kpa , se gba nen ah@@ on ga . Yesu ngu nengen sha tom u sun@@ da tar sha won cii sha u kuren mpase u Yohane nenge a mi la . I@@ vese kpaa ka Aôndo a ser a ver ye . 18 : 27 , 28 . Nenge ase akaa a vesen agen a Yehova a hi@@ la er yô . Aluer ú ungwa loho u ú bende a we tsung nahan ú hen sha mi ga tsô u gba lumun ú ts@@ ôô ? Se fatyô u lun a iember yase her shin ken amba a m@@ taver ne nahan kpaa ? Vea hide vea hen sha tom u yange ve er sha jighjigh la nahan , ishima ve ia iv a iember man iwuese kpishi . Aluer u ngu or@@ maren yô , de luun or u kôron i@@ ember@@ yolough cii ihyom ga . ( Heb . 12 : 2 ) Mbai@@ hyomov mba Yesu ta un sa@@ mbe shi ve ta un az@@ er shi ve er un ak@@ ondo shi ve gbidye un shi ve man@@ de un shi ve n@@ aha un tar . ( M@@ ar . Kpa , saa vea er kwagh ne cii man Tartor u Mesiya ua tim akuraior a a lu hendan la ye . Tsô a t@@ ume id@@ y@@ u a mbahemenev mba lun a ior sha ikyev , nahan a kaa wener á tôô A@@ re@@ ki á yem a mi ‘ aluer vea nenge a doo nahan , man a lu ishima i TER ’ yô . ( Ôr Mbakorinte 9 : 25 - 27 . ) Aluer ka u se kpe je kpa , mayange se lumun ser ior mba ve fe Yehova ga shi kwagh a gbe ve sha kwagh na ga mbara ve kighir se se hemba un ato ga . IN@@ J@@ A@@ KW@@ AG@@ H igen kaa er : “ Ka wea lu a iky@@ ondo ga ú de ave sha kor . ” ( 1 Mbakorinte 16 : 1 ) Alaghga a kpiligh we iyol sha kwagh u mkaanem ma Paulu ma pase sha iyua i Orkristu eren la . A@@ vur ne kaa ér : “ Gadia Yesu Kristu Wan u Aôndo u se ôr ne kwagh Na la . . . lu “ een ” vea “ e@@ i ” imôngo ga , kpa ken a Na yô , lu “ een ” vough . Mba eren tom u du@@ ghun z@@ en@@ aria la kpishi lu ior mba yange ve due ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa yô , nahan ve kaa ér se na ve Bibilo i ken zwa ve . Ior umiliôn imôngo na jighjigh ér , or ka nana kpe yô , nan hingir jijingi u uter mbat@@ sev , shi nan lu a tahav mbu wasen shin eren mbau@@ m@@ av kwaghbo . Er i nger ke ’ Anzaakaa 11 : 2 nahan , akaaôron a ke ’ Bibilo a i nger sha kwagh u Kor@@ aki man Ab@@ es@@ al@@ om kua Saulu la tese wang je ér , iyol@@ gen@@ gese ngi ve a kunya . 19 - 21 . ( a ) Ka sha gbenda u vesen u nyi nahan se tese ser “ se mba alegh ayol a ase ” ? Er nan ve Davidi yange nôngo wener una or iyev ga ? Yange ko@@ so inyaregh kuma u una fatyô u lun ken tar u B@@ ul@@ gar@@ ia inyom i môm yô . Mbagenev ke ’ tiônnongo u Kristu u tsuaa la yange ve er nahan vough , man ve hingir mba vendan mimi . Er inyom i 19@@ 8@@ 9 lu yemen u za been la , cii man gomoti u ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa , sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , u nengen ér or hemba or ga la , a gba yô , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine m@@ us@@ an mo man kwase wam se yem hen ijiir yase i shin it@@ ine , i i lu ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la . Akaa ne cii na yô uma due un ishima , nahan nôngo u wu@@ an iyol na ac@@ in imôngo . • “ Yange ci@@ er mo iyol , kpa m va kende sha ishimataver m pine mbamaren av mpin sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or la , kpa ve gema ve ôr kwagh a mo inja er m er kwaghbo nahan ; ve pin@@ em ér , ‘ Er nan u pin kwagh nahana ? Tese Mba@@ yev O@@ u Ve So@@ o Takerada u Ô@@ ron man Kwagh@@ henen 25 • Ka akaa a injaa a nyi se fatyô u eren sha u wasen or u nan v@@ ôr laa ? ( Mbaromanu 15 : 5 , 6 ) Gba u se kpa se civir Yehova Aôndo “ sha imo i môm ” nyian , gadia se mba non@@ go@@ ior na u ú lu ken mzough yô . Mba@@ y@@ aav vea er nan ve vea nenge sha mgb@@ e u tsombor ve u sha iyol la a u undun u shio ? Paulu kaa ér : “ W@@ asen nen mba ve taver ga yô , waan nen ishima a ior cii . ” Kwagh@@ pasen na la va na ivande i er , ivande ne i er shiada i vesen sha kwagh u Yehova . ( Marku 12 : 17 ) Ior mba Yehova ainge mba dondon kwaghwan ne man i wuese ve sha er ve lu a jighjigh iyol sha u tan kp@@ an@@ de@@ gh nahan . — Mbaheberu 13 : 18 . Hii ken atô u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la je , “ iyôngo igen ” i i lu seer ng@@ een a ngee , i i lu a ishimaverenkeghen i yan dyako u tar la ngi suen “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” ne . 6 : 34 ) Kpa yange fa er ica a kera gba ga tsô una kure tom na shin tar , una hide a yem sha yô . ( Mat . ( Daniel 7 : 13 , 14 ) Ken hemen yô , Yesu una va er tom na u Tor la sha u van a bem sha tar shi una bee a ican i yan kpaa . — Ôr Pasalmi 7@@ 2 : 7 , 8 , 13 . ( Yosua 2 : 1 , 9 - 11 ) Sha kpôô yô , kwagh u R@@ ah@@ ab@@ i hen sha kwagh u Yehova man akaa a yange er sha ci u Iserael la kôr un ken ishima , nahan á na un jighjigh . — Mbaromanu 10 : 10 . Paulu yange kaa a tiônnongo u ken T@@ esalonika la ér : “ W@@ asen nen mba ve taver ga yô . ” Peteru pase ve ér , ivande i kpilighyol ne ka ikyav i tesen ér icighan jijingi u Yehova ngu eren tom ken Yesu Kristu . Eren I@@ y@@ ua a Ishima i S@@ ar S@@ ar , 11 /@@ ⁠ 15 3 : 21 ) Sha nahan yô , i ya ikyuryan i Tartor ne a Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu iorov 14@@ 4,000 la . Kpa ken zege@@ tar u i yilan ér So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la man ken ityar igen i í ya ikyar a ú , í lu ken ij@@ ough@@ zwa i i yer ér W@@ ar@@ saw P@@ ack la yô , i ts@@ wer tom u Mbashiada ker . U soo wer mbayev ou ve lu a mnenge u or@@ pasalmi kpa lu a mi la . A nger wener : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . ” ( Ps . Gba u Yehova una doo se ishima tsung shi se lu a na kôôsôô ve a tese ér se fa un ye , shi mba se civir un vea ve imôngo la kpa vea doo se ishima . Mimi je Yehova ongo mbamsen ase@@ vaa ? Alaghga una yar tom a mbatamen mba vi@@ an ts@@ or ts@@ or sha u sôron akaa a i gbe u a sôr la . — Pasalmi 43 : 5 ; Mbakolose 1 : 18 ; Tit@@ u 1 : 5 . I yila un ér “ u A He@@ mbe lun Icighan ” la . • Doo u se nenge tsaha nena ? Shi sôron ik@@ on i t@@ ur kpaa . Nahan tom u E@@ ve@@ l@@ y@@ n lu eren hen ti@@ ôn@@ tar ne la lu u ican kpishi , kpa a hide ijime ga , a suur sha Yehova . Er nan se fe ser Yesu fa mlu u uumace u ken ishima shi “ una yima or@@ ibanave zum u nana vaa ” yôô ? Tom u or@@ hemen Iyoukura i H@@ enen la kanyi ? ( 1 Mbakorinte 15 : 23 ) I nder ve cii hen shighe môm ga , kpa mnder ne una za hemen shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Shighe u Davidi dugh Pasalmi ne la , lu ken ya u tor ga , shi lu ken ma ya tsô kpaa ga . 7 : 14 ) Se mba fetyô u eren kwagh ken bem a ior , kua mba se nengen ve ser ishima ngô@@ ôr vihin ve ga shi mba tee kwagh ge@@ de ge@@ de la kpa ? Aluer se mba ungwan imo i Aôndo yô , se lu ken dooshima na man u Wan na kpaa . — 1 Yoh . 5 : 3 . Alaghga kwaghyan una ban , akaa aa saa ishe , shi ior vea ku@@ ngu ican . Se ôr kwagh u anmgbianev mba i ter ve ken Mbakolose 4 : 10 , 11 la ser nyi ? Aluer se mba a iwuese sha kwagh u Yehova man wan na ve er sha u yiman se sha ikyev i isholibo man ku la yô , se tese sha aeren a ase . ( 1 Yoh . U@@ z@@ end@@ en@@ ya mbagen an@@ za er i@@ wa shin kp@@ ate@@ ma nahan ka ve hingir ak@@ ar a ior . Er nan ve se fatyô u kaan ser akaa a nan se iember ka “ i@@ wua i Aôndo , ” kpa Bibilo gema ta se icin wang ér nyi ? Yehova una ungwa se shighe u se sen un ser a seer se jighjigh u nan yô , shi jighjigh wase una seer taver , nahan se “ kuma tartor u Aôndo . ” — 2 T@@ es . ( Ps . 34 : 15 ) Nahan yô , ka a inja kpishi u se suur sha Yehova a ishima yase cii , se yi@@ er sha mkav wase ga ! — Anz . 11 : 25 . Shighe u se lu eren tom shin Betel la , m@@ til wase sha kwagh u awambe u Bibilo i we tindi sha mi la due ken igbar ken tar u I@@ tal@@ ia . Ity@@ akerada i nongo u Yehova , ka u to@@ v sha akaa vighe vighe cii ve u gber ne ka i wase se u nengen a aeren a na a dedoo la ken akaa a a gbe la . Ka an A hen kwagh a nan man nan pase Un kwagh , nan tese Un gbenda u vough , nan seer Un mfe man nan pase Un gbenda u kaven kwagh ase ? ” Í ôr kwagh u injakwagh i Yesu a er sha kwagh u iyôngo man iv@@ o la ken m@@ gem u he ne ér “ aluer or na or iwasen cuku kpa ” a doo Yesu a nan . Nahan kpa , ka “ anmgbianev ” mba Yesu mba ve lu mbadondon un la a kaa ér aluer or er erdoo a ve yô una ver nan doo doo ye . • Han@@ mô wase nana er nan ve nana wase u van a dooshima ken tiônnongo ? “ U@@ wegh K@@ u Aôndo K@@ u A@@ ge@@ egh K@@ u Lu sha a ” We 1 : 22 ) Apostoli Yohane , u un kpa Ter ôô un angahar la nger ér : “ Mba@@ yev av , dooshima wase a̱ de kera luun sha m@@ kaan shin sha no@@ mbor tsô ga , kpa i̱ lu sha ieren man sha mimi kpaa . ” ( 1 Yoh . Sha nahan yô , doo u ú time sha mbampin mban : Er nan ve i gbe u a na nagh ku p@@ aan mo ? ( 1 Yohane 2 : 1 , 2 ) Kwagh ugen u shi a ne se iember yô ka mlu u se lu ken mzough u anmgbianev u mimi tar sha won cii la . Ka inja er shighe u k@@ ov ne hii u lun la zua sha mnenge u hiihii u a lu ken takerada u Mpase la nahan . ( Mpa . Mb@@ agen ve hingir u m@@ en@@ an ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov er mo kpa yange m m@@ en@@ an nahan . Ken ityar kpishi nyian , i wa tindi ér agumaior a̱ hen makeranta zan zan a kar aren sha anyom a i ver la . * Ashighe atar man ti@@ ôn za ken ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar kwa har , nahan ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la ka ayange 1@@ ,@@ 2@@ 60 kwa har , ka ayange 2@@ ,@@ 5@@ 20 je la . Ken ityough ki sha uta@@ an ki washika u Paulu tindi a mi hen Mbagalatia la , a tese m@@ kposo u aeren a iyolough man ity@@ am@@ egh ki jijingi la . Doo u se hemba wan ikyo sha mlu u ken ishima u mbagenev , a u wase la . ( F@@ il . Ikyav i tesen yô , alaghga a lu iky@@ e you i hi@@ an a or shin alaghga u ngu or u ka u shi henen sha kwagh u yaven a orgen yô . Er Aôndo a bugh gbenda u va karen a isholibo man ku kera yô , doo u se er nena ? “ Ka mba ve cie Yehova la ve ye ikyar kôôsôô a na ye . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 25 : 14 , N@@ W . Mbat@@ omov mba Yehova mba sha ayange a tsuaa la kpa gba u vea waan ishima a aeren ne . Kpa aluer se ver ishima sha igbenda i or shon nan kaha a vese la ga yô , se kera nenge nan ser nan due ken ikyurior igen ga . Se fa anmgbianev mba dedoo mba ngohol mba@@ van@@ nya tsembelee . Nahan ve ts@@ ôr anmgbianev mba kasev mba ve kpa ve lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe la yô . Apostoli Paulu yange p@@ á@@ à mnder u shin ku iyol gbar gbar U zua un a ishima i jighjigh sha ishigh Y@@ ough man shi U tôndo zwa a na kpaa , W@@ er , Ú na un tar u Mbak@@ an@@ aan . . . , Ú na tsombor na je ; man shi U er sha kwaghôron Wou vough , gadia We U ngu u perapera . ” ( Ne@@ h . Ka ityôkyaa i ember je . Ne mba@@ beenyol , ne fatyô u duen kwaghpasen a ve imôngo shi kôron ijende a ve kpa ? ( 2 Kor . 13 : 5 ) Alaghga a gba u se gbidyen kwar sha aeren a ase agen tsembelee sha ashighe ashighe , sha er mcivir wase una n@@ ungwa at@@ ser@@ egh sha mi ga yô . kpa m@@ d@@ or u agee a Na yô , ka an nana fatyô a k@@ av@@ en@@ a ? ” Mbashiada mba Yehova mba ongo imo i Aôndo a kaa wanger wanger ér se de civir un a e@@ ev mbu ma kwagh môm ga la . Mbamaren asev mba ve lu zungwen ku na la , za pine f@@ ada ugen ér , “ Joh@@ n@@ n@@ y yem han@@ a ? ” Ter im@@ akeranta igen i i wase Mbashiada mba ve kom u zan i la , u vesen ken jijingi yô . • Mbamaren vea wase ônov vev u eren tom ken mcivir u Yehova nena ? Lu sha u vea zua a msaanyol u mimi man u tsôron yô . Apostoli Peteru yange nger kwagh ne sha ci u mtsera wase , á kaa wener : “ Er akaa cii á va s@@ ough kera nahan yô , doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nana ? ” U yaren tom a ufoto mba ity@@ ar@@ ev man ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh la una wase . Yange i maa ag@@ undu ne lu i@@ war i iin U@@ f@@ ar@@ a@@ o mba Igipiti ker . U fa kwagh u ior vea er shighe u ú er ve ivur Bibilo i u tsough u pasen ve kwagh a mi la ga . ( Yobu 31 : 6 ) Tor Davidi u Iserael u sha ayange a tsuaa la kpa er msen hen Yehova wener á kar mimi na , á kaa ér : ‘ Er a mo jighilii T@@ ER@@ E , gadia mo m zenden sha mimi , m suur sha TER a a@@ kp@@ el@@ an ga . ’ Nahan kpa , ngu a ishima i legh legh . — Pasalmi 18 : 35 . Er se fa ape ger@@ i ne lu ga yô , se dugh foto u tesen ajiir fese se gba keren ijiir ne . M ngu veren ashe sha myom Wou T@@ ER@@ E , atindiakaa a O@@ u kpaa nga iember yam je . ” — Pasalmi 119 : 16 , 24 , 25 , 47 , 7@@ 7 , 1@@ 7@@ 4 . Hen zum la mba ve lu ken Y@@ u@@ dia , ve̱ yevese ve̱ yem sha i@@ wo ; mba ve lu ken atô u gar yô , ve̱ due ken won ; man mba ve lu ken ak@@ ôngo a gar la kpaa ve̱ de kera nyer k@@ imi ga . ” Ka sha ci u aluer se mba gb@@ on gb@@ on shi se mba a kwagh ave gb@@ o@@ gh@@ ur gb@@ o@@ gh@@ ur shi se mba ken vegher tar u ityav mbi fe b@@ enden a mi ga , ij@@ en i gban kpa ga , u@@ ai@@ ky@@ ôr mba sha gba@@ aôndo kpa ga yô , alaghga — hegen di tsô yô — se p@@ ande se hungur a mlu u í lu hange hange u tar u he u Aôndo u̱ va la . Akaa agen yange va er ken inyom i 1914 la er ve lu veren shima ér aa er la ga , nahan ve er nena ? Dooshima u anmgbianev u mimi ka di iliam i gban lamen kundu kundu , shin ka u gban ng@@ or@@ on ku@@ ven ior dang dang wer ú ngu tesen dooshima ga . 7 : 15 - 17 , 20 ) Mimi je , kwagh u or henen sha mi ken ishima i nan la ngu a bende a aeren a nan kpee je . Yesu yange hiden a iyol na ijime sha mimi Nahan kpa , ze ior mbagen iyol sha ian i ve lu a mi i eren kwagh u ve soo u eren la ga , kpa civir Or@@ gb@@ an@@ akaa tseegh . Ka an jighilii Mbaiserael mough ayôôso a nan zum u ve gba ah@@ on laa ? J@@ an@@ awar@@ i 30 , 20@@ 12 – Fe@@ be@@ war@@ i 5 , 20@@ 12 Yehova kpa ka “ Aôndo u mimi ” je ka u henen a hen ga . Shin alaghga icighan jijingi u Yehova una hemen se sha ma gbenda u@@ gen@@ egh . Mb@@ á eren ivese kera yô , kwase la kaa ér , yange imoshima na za un iyol kpen kpen , kwagh ne na yô , saan un iyol sha iyange i iv@@ es@@ egh la ga cii . M@@ ana lu “ iy@@ i@@ agh ki S@@ ha@@ gh ” sha ci u yange due sha . Kpa Yesu gema pase vighe vighe er yange lu ter na ken ishima man kwagh u yange er shighe u ishima gema wan na ker ve hide hen ya la . Bibilo kaa a vese ér se̱ yevese a@@ yem a sha injakwagh ne . Hii ivur i sha 10 la je yem hemen , Mal@@ aki ityough 2 hemba tan iwanger jighilii sha kwagh u ieren i mimi ga la . Er tar ne u kase se a an@@ za man aeren a u cii yô , gba u se taver ishima keng ve ua hông@@ or se ga ye . Ka sea tese ior ikyo@@ i@@ wan shi sea eren a ve kundu kundu yô , se mba tan iwanger yase la , shi se mba dondon atindi a Ruamabera a injaa la , shi se mba nan Ter wase u sha la icivir . ( Mat . Apostoli Paulu nger ér : “ Z@@ ende nen er ônov mba i@@ wan@@ ger@@ ev nahan . Gadia ity@@ am@@ egh ki i@@ wan@@ ger@@ egh yô , ki ken hanma kwagh u doon , man kwagh u perapera man kwagh u mimi cii . ” ( Ef . ( Aerenakaa 1 : 8 ; 4 : 31 ) M@@ ze u tom ve u pasen kwagh lu zan iky@@ ura la kpa lu ikyav i tesen tahav mbu icighan jijingi . Kwagh ne man akaa agen a se tim sha mi la tese se kwagh u injaa ne ér , gba kpee u se fa shighe u uwegh ku Yehova ku lu eren tom yô . Aluer se venda mhen u mbaaferev yô , se lu ‘ tilen sha gbenda u mba@@ asorabo ga . ’ D@@ er@@ ab@@ a ne una er nan he@@ gen@@ e ? ‘ I@@ or@@ van@@ nya ’ Mba C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Mimi ken M@@ zough , 12 / 15 Mba vea gema vea lu mbahenen mbah@@ ev la kpaa vea hen u kuran akaa a Yesu wa ve kwagh sha mi la cii kua tindi u za geman ior hingir mbahenen la kpaa . Kwagh la yange doo wan wam kpen kpen . Lu ishimataver i G@@ ary yange soo u zuan a mi vough je la . Shi vea fa er tom@@ shir@@ en ne u ne msaanyol shi u ne mk@@ om man iember yô . — Aerenakaa 20 : 35 . Hii nan ve yange i gba u or@@ sho@@ ja u Roma nana wa ak@@ ô@@ v a taver iyol@@ o , man kwagh ne tese se nyi ? Nahan kpa , ken inyom i 200@@ 6 la , a tôô me@@ m@@ yol inyom i môm a yem ken tar u N@@ ig@@ er u za eren tom pania . ( Mpase 20 : 6 ) Ior kpishi mba a nder ve shin ku la vea lu um@@ a@@ sha tar , shighe u ua hide a hingir paradi@@ so la . M@@ h@@ ôônom kôr un a Ru@@ tu kpishi nahan a na zwa ér ior nav ve̱ de un a̱ yar t@@ war ken sule na . 9 : 2 - 8 ; 2 Pet . 1 : 16 - 18 ) Iky@@ ar i Yesu ya a mbahenen nav kôôsôô la lu ik@@ ile , i yange i va wase ve u eren ityom i vesen yô . “ Iky@@ urior igen ia kera tsu@@ wa s@@ an@@ ker a ikyurior igen ga , vea kera hen ityav mbi nôngon kpaa ga . ” — Yesaia 2 : 4 . Er nan ve i gbe u se hemba eren tom wase u pasen kwagh la hegen ci@@ il@@ i ? ( Yesaia 26 : 7 , 8 ) Yehova ka Aôndo u perapera , man ior mba ve civir un yô , saa vea kura atindi a na a perapera la keng . 5 , 6 . ( a ) Gba u hanma Orkristu nana er nyi ? A kuman sha shighe u Yehova vough yô , we kpa ú kaa ikyaa i Yobu kaa a Or@@ gban la wer : “ Ú yila , mo me gema me ven@@ gese . ” ( Yeremia 1 : 6 , 7 ) Se kpaa , aluer se mba wuese Yehova yô , ityôkyaa ngi i se lu a mciem ga . A@@ vur la kaa ér ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo yô ka “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . ” Kwagh ve una fatyô u gban se ishima shi se sue ve kpaa . Or u nan we kwase u nan ikyo yô , kwase la nana zua a m@@ mem ken ishima Aluer or u nan civir Yehova a vese imôngo ga nan pine se ish@@ i@@ ôr nahan , mlumun u se na nan la una tese ér se mba a mnenge u Davidi lu a mi laa , shin se mba a mnenge u Solomon laa ? Yesu kaa ér , ‘ u i te iv@@ or hen a nan hen inya i dedoo yô , ume atam , ugen kwa ak@@ un@@ du@@ at@@ aan , ugen ak@@ un@@ du@@ atar , ugen yô , ik@@ un@@ du@@ gber . ’ ( Mpase 21 : 3 ) Sha uhar yô , ityendezwa la i ôr kwagh u tar , ape “ ku ua kera lu ga ” yô , ka tar u ku u lu ker , kpa ua va kera lu ga yô . • Gba u or@@ tom u Kristu nana wa ishima a mbamtaver sha ci u nyi ? U ngu wer , yange gema a gema ishima na ga , yange er a er kwagh u kuren mbamgbe mba ior nav sha ashighe kposo kposo man sha ci u mtsera ve tseegh tsô . I@@ an ngi her gb@@ anger gb@@ anger i hiden yan ikyar a Yehova ( Yohane 14 :⁠ 1 ) Sha nahan yô , u er nan ve u lu a jighjigh u nan u Aôndo a keren hen mba a ur@@ ugh ve a ve a mi her a na laa ? Kanyi nahan ior ve lu eren sha u tesen ér ve na loho u dedoo jighjigh ? Se ver ishima ser se er akaa a Solomon er la jighilii ga , kpa akaa a yange er shighe u lu civir Aôndo sha mimi la , a̱ wase se u gbidyen kwar fan kwagh u a lu m@@ ze@@ iky@@ ura u mimi yô , shi a̱ wase se u keren ser se kpa se za iky@@ ura sha mimi . “ Eren nen tom u Ter ng@@ egh je . ” — 1 K@@ OR . Iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira lu a aka@@ ver . Sha ajiir agen yô , mba ve fe tom u nengen sha mba@@ beenyol la fa ng@@ een ga nahan kwagh ne ka a na yô , ve fan@@ tyô u nengen sha mba@@ beenyol tsembelee ga . Lu iyange i kwagh u vihin tsung er A@@ hab@@ a man mbacivir Ba@@ al mbagenev yô . Shighe kar yô , shi va kaa ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” “ Tar ” tile sha ityough ki nyi , man a tim u kera nena ? Kpa ka hen shighe wase ne tseegh se lu a ian i wasen mbagenev sha u ve war Armag@@ e@@ don ye . I@@ civir i nan mbagenev ngi hiin sha gbenda u se nengen ve la . 25 : 1 - 30 ) Yesu yange pase awashima u an@@ zaakaa ne wang , kaa ér : “ Yô , kuran nen gadia ne fa iyange shin ih@@ wa kpaa ga . ” Yesu lu kaan ér mbahenen nav vea fa shighe u una va tim tar u Satan ne jighilii ga . ( Mat . Ieren ve la kaha kposo a i̱ or@@ kasua u Yesu yange ôr kwagh na ken injakwagh la ! ( Or@@ pasenkwagh 5 : 10 , The New Eng@@ lish Bible ) Kpa , or nana fatyô u z@@ endan inyaregh ityô shi civir Aôndo a ishima i m@@ ô@@ mô ? Kwagh u i er ken avur ne la tese ér Paulu ngu ôron kwagh u “ tom ” u i eren ken tiônnongo shin tiônnongo shon u i yer un ér “ iyol i môm ” la . Alaghga ka M@@ an@@ ase , ter tamen u Yo@@ shia u yange gema ishima la yange er kwagh u taver Yo@@ shia ishima shighe u lu iyev la ye . A gba eren er or@@ ihy@@ undu nahan . Yesu taver Y@@ ai@@ r@@ u ishima , un u lu m@@ zu@@ ngu tsung ne ér a̱ na jighjigh , tsô a dondo un ve yem ke ’ ya na , hen ape ikpelaior kase lu v@@ aan la . ( Aer . 21 : ​ 8 , 9 ) A shi nan kpa , ve lu a ishimat@@ seen er ter ve nahan . Er ior mbara ungwa ic@@ in@@ tan i Aôndo shi gema uma ve ga yô , lu u Yehova una undu ve sha ikyev i mbaihyomov vev . P@@ risti la maa n@@ á@@ n@@ de wener : ‘ De kwaghpasen wou ne ! Mba been yô , ve za wu@@ he El@@ la ken sev ayange atar , lu ker tswen . Kpa m@@ civi@@ ra@@ ôndo kanyi ? Ity@@ av mbi Aôndo a t@@ angen sha u una hemba la mb@@ ia va mbah@@ e@@ mban un ato a a@@ ah@@ e . Ikyav tese ér Paulu lu ôron kwagh u yange za hemen sha ayange a Mose la , sha u taver Timoteu ishima shi umbur un er Yehova a lu a tahav mbu fan kwagh u a lu ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato shi yangen i kpaa yô . Yobu yange civir Yehova sha mimi , nahan Yehova ver un doo doo . A nôngo ér or a de ongo imo i Aôndo ga , sha u me@@ en Ifa ér a ya atam a kon u mfe u fan kwagh u dedoo man u bo la . ( Gen . 3 : 1 - 5 ; Mpa . ( Mbaheberu 13 : 5 ) Aluer Orkristu soo u eren kpen@@ ga yô , nana̱ pine iyol i nan ér , ‘ Doo u me er kpen@@ ga ne keng - ne ? ’ Paulu seer kaan ér : “ De vihin tom u Aôndo kera sha ci u kwaghyan ga . ” Ior kpishi na jighjigh ér ie@@ ev mbi kwaghaôndo mbi a mhôônom ma Aôndo shi mbi a tahav mbu eren ivande . Bibilo kaa ér : “ Mba ve lumun kwaghôron na la i er ve batisema ; sha iyange la i seer ior er dubu utar nahan . ” ( Aer . Yesu yange kaa a mbadondon un ér aluer ior vea venda u ungwan loho u ve lu pasen la kpa ve hemba veren ishima u keren ior mba inj@@ aav . Se er nan ve se ver ishima sha tom wa@@ s@@ a , man ka sha ci u nyi i gbe u se er nahana ? Se er tom a ikyav mb@@ in mb@@ ig@@ enev sha an@@ shighe kpuaa , kpa mb@@ ig@@ enev yô , se mba eren tom a mi zan zan nyian . Er nan ve ior ka ve hemba soon u vihin a vihi a u ma ve lu mba dedoo ? Shi@@ ba kaa ér M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti hemba ato ngu ken Yerusalem , man awashima na yô ka u ma un hingir tor iyol na . S@@ E K@@ P@@ I@@ SH@@ I ka sea ungwa kwagh u “ uma u a lu uma jim la ” yô , kwagh ne a umbur se kwagh u ishimaverenkeghen yase i va lun uma ken Paradi@@ so shin tar gbem sha won la . S@@ op@@ hi@@ a : M vande fan kwagh la nahan ga cii , ka er yange u va p@@ ase@@ m la m fa ye . Shin er a gba i@@ wan nahan kpa , mlu na u lu ker ne na un ian i eren tom u pasen kwagh la kpishi . Yange mba tesen akaa la hen haregh u tiônnongo ugen mba been kera yô , ing@@ y@@ egh ki mba i lu henen Bibilo a ve ken uya la s@@ a k@@ wan yem kuma 30 ken deri . Kwagh ne kua u henen akaa a injaa sha u ôron kwagh u ior mba Yehova a de ér i nger kwagh ve ken mkaanem nam , shi i̱ ko@@ so ung@@ eren mban sha ci wase la kpaa . Ro@@ ber@@ t ôr kwagh ugen u i gbe u a er a mba@@ beenyol yô . A kaa ér : “ Doo u se taver ve asema ser aluer ve fatyô yô , ve z@@ aan mbamkombo Mbakristu . ” ( Mbaromanu 1 : 22 , 23 ) Or u nan lu civir Aôndo sha ikyev i ie@@ ev mb@@ igen mbi or nan er la nahan , nan ngu ‘ civir ken mimi ’ kpa ? I@@ YO@@ U@@ G@@ H i I@@ dy@@ u i ken I@@ p@@ av@@ en@@ tar i C@@ ali@@ for@@ n@@ ia ken tar u United St@@ ates la kange tindi ugen ken uwer u J@@ ul@@ ai 2@@ 000 la , i ver ishima ér aluer ai@@ ky@@ ôr er man ior mba ai@@ ky@@ ôr la a er ve la zamber a or u nan vihi iyol la ér nana ya anyi yô , i de kera nengen ér ka ibo je ve lu lumun la ga . Er alaghga jighjigh wase la ka a doo mbau@@ tahav mba taregh nahan kpa ka í kpiligh ve iyol sha er se we kwagh ishima ga shi se lu a im@@ or ishima kpaa ga la . Ngu a na ne kwaghwan u hemban doon cii , er ne ember uma wen u u@@ ye la yô . Ma ôr kwagh u ior kpishi mba ve wase sha u kuren awashima u Aôndo yô . Alaghga mbagenev aeren a uter vev aa lu kposo a vese shin vea lamen zwa wase tsembelee ga . Zum u m za sôr tiônnongo la , m na kwaghôron u taver anmgbianev asema u hiihii la , m been yô , Anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r va kaa a mo ér : “ Mal@@ col@@ m , u wa se kwagh u i gbe u se er tom sha mi yô , nahan u er shami . Shin er se lu ken ashighe a ican nahan kpa , se zenden nen vea Aôndo er E@@ no@@ ki nahan . Nahan kpa , ityom igen ngi di ityô i môm tsô , or fetyô u duen a mbamhen mbah@@ ev sha i ga . Alaghga tsô lu u kwagh a va er nahan ve , Yehova tsen@@ ga mgbegh@@ an u@@ profeti nav , Daniel man Yeremia kua pristi E@@ s@@ era ve nger a@@ vegher a ityakerada ve la agen ken zwa Shi@@ ria ye . * Yange kwagh gba un sha mlumun ga , shi Yesu kpa bugh zwa ga . Yange i gba m@@ tom ma ator a ati@@ ator a i lu yemen a ve uiky@@ angen la , i har ve sha mon er ka ish@@ iligh nahan . Hen shighe ne E@@ ri@@ c hide yem ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , nahan fe ér m ngu ikyua a na hegen yô , doo un kpishi . ( Yohane 13 : 34 ) Nahan doo u Orkristu nana lumun u kpen sha ci u mbananjighjigh a nan imôngo je kpaa . G@@ wen : Ishima yam cii yange yem sha u v@@ in@@ en am@@ ar . I ôr akaa a doon tsung ken icam ne ér , bem una ngee , mk@@ ighir man i@@ pi@@ la vea bee shi iy@@ i@@ av mb@@ ia ngee shin tar ! Shin er lu nôngon kpoghuloo ér una yange Mbayuda ve de maan tempel ga nahan kpa , lu u jijingi u Yehova una er zege@@ tom sha u karen a hanma kwagh u yangen ve tom la kera , shi una na ve agee vea maa tempel la a kure . Hegen je kpa ior mba mba ve lu keghen shighe u vea nenge a mzough u mimi la yô . Yange akaa a iyolough hemban un hanma kwagh ga . Sha ing@@ in kpa Y@@ e@@ h@@ u er kwagh u tesen ‘ gbashima na sha ci u TER . ’ 13 : 7 6 , 7 . ( a ) Yange gba u tsombor u Aberaham ua hingir “ er as@@ an a Sha ” nahan sha nyi gbenda ? Jigh@@ ilii yô , Yesu yange hide nenge tom u un er la yô , a kaa ér : “ M tesen ken shin@@ ago@@ ge man ken tempel ke@@ ke je , ape Mbayuda cii ve kohol la . ” — Yohane 18 : 20 . U tesen ikyav yô , anmgbian B@@ ri@@ an nger wener : “ Yange m den tom sha anyom 65 , er tindi u tar u I@@ ng@@ i@@ la a kaa la yô , mo man kwase wam cii uma gba lun se dang nahan . Gbenda môm yô , lu u zan sha ajiir a Mbayuda lu kpishi la za pasen ve loho u dedoo . K@@ am@@ er@@ on : Een . Doo u se lu a i@@ civi@@ r@@ yolough man msaanyol kua mk@@ om ken tom u Tartor u se lu eren ne . Yange pase inja i injakwagh ne ken Marku 4 : 14 - 20 . Mba@@ yev vev man ônov mba ônov vev kpishi mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe la , mbagenev ken a ve mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe ne ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , K@@ an@@ ada , I@@ ng@@ i@@ la , Grika , kua S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land . U tesen ikyav yô , Amo@@ shi 4 : 6 – 11 tese ér Yehova zer ôron kwa imôngo ér aeren a Iserael la doo un ishima ga . Aôndo yange p@@ ir mbaihyomov mbara ashe sha ivande , nahan yima Elisha kua wanakiriki na cii . Tar ne ua fatyô u nan se ian i eren kwagh u sha ishima yase ga sha ci u nyi ? Iyol palegh i Paulu palegh sha kwaghfan ne na yô , tahav mbu Mkaanem ma Aôndo mbu age@@ egh bende a or@@ hemen ugen . Ka al@@ am man aeren a nyi i gbe u se de@@ e ? Kpa mba@@ vesen mbara kpishi venda u tôôn mo tom . “ KA H@@ ER A@@ Ô@@ N@@ D@@ O T@@ SE@@ E@@ G@@ H Ú V@@ ER A@@ SH@@ E V@@ IN@@ G Y@@ E , W@@ E U@@ M@@ A W@@ A@@ M ” Nahan ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu , ken inyom 19@@ 41 la , i tô@@ ôm i yem a mo hen R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck , af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v agen , a yange za iti sha if@@ er@@ kwagh kpishi yô ; mough hen gar u B@@ er@@ l@@ in yem hen af@@ o ne kuma ér u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 0 nahan , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Jam@@ an@@ i . I@@ c@@ egh yange ki za ken tar la kuma anyom atar man ti@@ ôn , kpa sha iyange shon i a hungur i̱ mayange ga ne yô Yehova n@@ ô@@ ôr ura ! Hanma tiônnongo u Yesu tindi loho hen a na yô , a ôr a za kure ér : “ Or u nan lu a ato yô , nana̱ ungwa kwagh u Jijingi A lu ôron a iniongo i Kristu yô . ” ( Mpa . Kpa alaghga tsô akaa a yolough yange va hii u doon De@@ ma hemba akaa a ken jijingi . Mose shi yange na ikyurior i Iserael Tindi u ikyuryan sha u@@ wo u S@@ en@@ ai . 1@@ 39 : 17 , 18 . M@@ samber u sha Ity@@ ar i Ity@@ ar Mbat@@ amen mba i fetyô u zan he ’ a ve vangertiôr la mba iveren A@@ ka@@ ang@@ eren a vesen a ken Iyoukura ( zwa Buter ) i A@@ gu@@ su@@ tu 1 man i̱ A@@ gu@@ su@@ tu 15 ken inyom i 19@@ 35 la ôr kwagh u “ zege@@ ikpelaior ” i i er kwagh u i̱ ken Mpase ityough 7 la . Zum u mbadondon un mba ve lu a na kôôsôô mban gba any@@ iman sha kwagh u or u nan hembe ken ve la kpa , Yesu kôôm ve kundu kundu shi a tese ve ikyav sha wanye u kiriki . ( M@@ ar . ( Gen . 3 : 15 ) I gbe je kpa orumace ugen nan ngu a lumun u tôôn imba uiky@@ a la ga . U tesen ikyav yô , ú fatyô u hiin iliam a or sha u pinen nan wer , “ Er uumace ve tagher a mbamzeyol nyian yum nahan , ú hen wer ka h@@ an se zua a kwaghwan u injaa ? ” Shighe u lu anyom 8@@ 0 la , a nenge sha Davidi man mbau@@ ty@@ aav nav doo doo ; a na ve kwaghyan man ijiir i tsan shighe u Ab@@ es@@ al@@ om lu hendan kwagh a Davidi la . Sha nahan yô , ka ican ga cii u or nengen mcivir u Aôndo ér ka zayol ugen , shin ka ikyav mbi y@@ uh@@ wan tsô . Maria , ngô u Marku , lu a ze@@ ge - ya ken Yerusalem , ape Mbakristu mba tsuaa mbara ku@@ mban , kua apostoli Peteru kpaa yô . Alaghga ve cii , shin mô ken atô ve nan kera ngu dondon atindiakaa a Bibilo ga . Een , Yesu Kristu yange hemen nongo u wanakiriki ne jimin cii . Sha ayange ase ne kpa , Yehova er kwagh sha gbenda u kpilighyol sha u kohol as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . ( W@@ a a@@ kwa@@ ti u kaa ér “ U Y@@ aren Tom a I@@ liam i sha A@@ ve Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen ” la ker . ) ( Ôr Mateu 12 : ​ 39 , 40 . ) Lu ma tor u lun a tahav Aôndo tsua ga , shin ma pristi u fankwagh tsema tsema kpaa ga , shin ma sh@@ a@@ gba@@ or kpaa je ga . M@@ ôm ken igbenda i hemban doon cii , i se naan kwagh wuee yô , ka u nan shighe wase man agee a ase u wasen mbagenev shi taver ve asema . Yange ve lu a ian i pasen kwagh ken tar u í lu van@@ den civir Yehova kera laa ? Se wase mbah@@ ev vea cian u pasen ior kwagh ga nena ? 6 : 33 ; Heb . 13 : 5 ) Aluer se mba a akaa a nan se mkpeyol la ga , man se fatyô u zuan a a ga nahan se fatyô u wan ishima kpa ? I bugh ih@@ in@@ da i A@@ you a Tartor ne i ver sha ci u ior mba hen ityô you cii ! Or@@ ts@@ oo u lu a vese , shi er tom la anyom kpishi la je kpa ci@@ er un iyol sha m@@ ke@@ he@@ m ma ish@@ u la , nahan a n@@ aha t@@ so la fele fele a va ikyua a kpe@@ tar . Ivur la kaa ér : “ De any@@ im@@ an@@ akaa , je er a lu a hingir num ga la . ” ( a ) Yeremia yange tese ér un na Bar@@ u@@ ki jighjigh nena ? • R@@ ah@@ ab@@ i ( Ese@@ k . , it@@ you 40 - 48 ) Ken mpase u sha mnenge la , upristi er tom ken tempel , ve lu nan kwaghwan shi ungwan kwaghwan man mk@@ ô@@ ôm u Yehova . ( Ese@@ k . Ka nahan man i kera lu kwagh u kpilighyol er se nengen shighe ser ka kwagh u injaa ga ye . Yesu tesen ior nyi j@@ imi ? 1 , 2 . ( a ) Ken anyom a karen la , or u hemen ad@@ ua ugen pase mnder u shin ku nena ? H@@ aa Ishim@@ a@@ wan Iyol Mbam@@ pin mban cii tese ér gba u se hen u eren kwagh sha inja . Nahan me fatyô u kaan mer Yehova kura Ther@@ es@@ a , yange civir Yehova sha mimi zan zan kar kpen . “ TER eren perapera sha igbenda Na cii . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 45 : 17 . Aôndo yange maa Adam “ sha v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u iny@@ aagh , ” nahan a kaa a na ér una ‘ hide a hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v . ’ S@@ ôr Ishima You man M@@ hen Wou Alaghga á lu inja er igbenda ig@@ enegh hemba he@@ gh@@ em nahan . Na akav a akaaôron a a har sha kwagh u a doo ishima man kwagh u a doo u ungwan la . ( Pasalmi 25 : 8 ) Ity@@ esen i Aôndo na Mbaiserael la yange i lu a atindi a vesen pue — A@@ tindi a P@@ u@@ e — a yange i nger sha ikp@@ ande i a@@ wen ihi@@ ar man i ver ken icighan a@@ kwa@@ ti u i yilan ér are@@ ki u i@@ kur@@ yan la . Aluer or tsua u tseghan iyol i nan sha ci u Yehova shin nan er ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh yô , gba u nana gema kwagh u nan tsough u eren la ga . Doo u se gba ca a hanma ieren i hông@@ or@@ ough cii , a lu sha it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan shin sha akaa a nan msaanyol shin sha In@@ tan@@ et shin a lu ken ityakerada shin um@@ ag@@ az@@ in kpaa . Gadia mo kpa m lu ken mlu môm vea An@@ dr@@ é , gumor u i er kwagh na ken tser shon la . Mbagenev vea fatyô u za gb@@ eren ngeren mba sha ijiir yase i sha In@@ tan@@ et la kpuaa za nan mba ve ze sha In@@ tan@@ et ga la , kpa mba wan atôônanongo tindi ér a eren nahan ga . Ashighe kpishi ka i taver u pasen ior mban kwagh sha ci u mba ya sha ajiir a u@@ zege@@ mbaiorov , ape or ka nana va sha h@@ unda kpa i lu mbatomov vev ve va bugh h@@ unda yô . M@@ vi@@ e u Orkristu lu myer ga , lu ken igbar er iwanger i mon@@ don wang nahan . Nahan aluer mlu wou una lu nan nan kpaa , jijingi u Aôndo man dooshima u ken ishima a̱ mgbegha ú ken mlu wou cii sha u lun a ci ken tom ne . ( Yesaia 60 : 3 ) Ka unô ve lu “ u@@ tor ” mba i er kwagh ve heen mb@@ ana ? Yange tindi Wan na Yesu Kristu va kpe sha ci u uumace cii . — Ôr Yohane 3 : 16 , 36 . Shi R@@ a@@ be@@ sh@@ ake kaa ér Yehova una fatyô u yiman Mbayuda sha ikyev i A@@ shi@@ ria ga , vough ér akuraior agen la kpa mba@@ aôndo vev ve fetyô u yiman ve ga nahan . ( Mateu 22 : 37 - 39 ) Or u nan civir a isharen i mtsera u nan tseegh yô nana zua a iember kpuaa tseegh . Yange Yerusalem mgb@@ ough a mba@@ ah@@ ab@@ a mba nyi zum u P@@ ase@@ ka u ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la mgb@@ ôghom yôô , man lu sha ci u nyi ? ( Mat . 19 : ​ 5 , 6 ) Hegen ne , gba u se nôngo kwagh a hemba ave a tse , se ‘ nôngo tsung sha u i kohol se ken bem sha ishigh N@@ agh , se lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga . ’ ​ —⁠ 2 Pet . ( b ) Doo u se umbur nyi sha kwagh u aeren ase ? Or@@ t@@ yom u yange hemba ato ve hingir Satan Diabolo la una e̱r nan kpa una fatyô u yangen awashima Na u vesen la ga . Ka m@@ we u a we ishima ér una va tsegha iti Na shi una ver Tartor u engem u ua hemen sha tar u paradi@@ so je la . ( Mpase 14 : 6 ) Tar ua hide a lu Paradi@@ so , nahan an@@ ti@@ or u nan soo u eren ishima i Aôndo cii nana lu ker . Ikyav i tesen yô , tôô wer u ngu wasen mbakp@@ enev mba i sember nd@@ eren ve la , wer ve va fa Yehova . ( Yoh . 17 : 3 ; Aer . Aluer se mba a amba a mhen ne yô , u Satan ma a yevese se la yô , una gema a lu a lu ikyua a vese , nahan una zer nôngon u ma un mee se sha u se ta ikyaa a na yô . Shighe u T@@ im@@ en sha A@@ tô@@ akyaa a Mimi Ka sha hanma kwagh cii se n@@ orom ikyaa ga y@@ ee ? 1 : ​ 15 - 17 ) Yesu kpa ngu a kwaghfan vough er Yehova nahan . Yesu yange tese ieren ne nena ? Ken ityar igen kpaa kape kwagh a lu je ne , man sha ajiir agen je yô , kwagh ne hemba vihin cii . V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A Z@@ U@@ M U Ú L@@ U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H YÔ Ng@@ ô u Ma@@ x fa ér kwaghyan una fatyô u hông@@ or sha igbenda kposo kposo . Yehova eren a mbacivir un nena ? A kaa ér : “ A er nan man me er kwaghbo u vesen ne , me er Aôndo isholibo nahana ? ” ( Gen . Shighe kar yô , Davidi vôso Ab@@ ig@@ ail . — 1 S@@ am . ( Mbakolose 1 : 18 ) Mbat@@ omov mba Aôndo mba ve hiden a ayol a ve ijime la ka vea wuese iti i Aôndo shi vea ôr mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mban loho u Bibilo u icighan jijingi u Aôndo a wase ve u kaven la yô , asema a mgbegha ve u va kohol imôngo a tiônnongo . — Yohane 6 : 44 ; Aerenakaa 16 : 14 . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Hi@@ ihii yô , ú tese se kwagh u a lu dooshima u mimi u hen atô u nomso@@ or man kwase la . Mbakristu mba ‘ tem kwagh u mbaaferev ga ’ Shighe kar yô , i ver@@ em ortamen u ningir sha ken tar u Amerika . ( a ) Er nan ve i lu hange hange u or@@ henen nana̱ lu a ityôkyaa i injaa i civir Yehova ? Er@@ doo J@@ im Kanyi ? Alaghga a gba u a nenge sha nan sha any@@ ang@@ em kpuaa shin shighe a kar n@@ al@@ egh@@ aa je . Hanma iyange yô , gba u icombor i i lu Mbakristu cii , vea lamen a mba ken tsombor sha inja . Anmgbian ugen u a lu ortamen ica i gbe hegen , i yer un ér R@@ a@@ y@@ mon@@ d yô , pase kwagh u atindi a Aôndo la ér : “ Mo yô , m nenge mer ka or u se lu la kwagh a hembe gban sha mi ye . Yohane 1 : 12 kaa ér : “ Mba ve rumun [ Yesu ] la yô , ve cii A na ve tahav mbu vea hingir ônov mba Aôndo , ka mba ve ne iti Na jighjigh je la . ” Paulu shi kaa a na ér : “ P@@ alegh ayôôso a gbil@@ ini@@ gh a dang la . Gadia vea hemba yemen a yem hemen sha u vendan Aôndo . Kwaghôron ve una za hemen er iv@@ av i samber yan or iyol nahan . H@@ im@@ ene@@ u man F@@ ile@@ tu kpaa mba ken a ve . Se hide se time sha ikyaa ne , nahan se nenge ser doo u se ny@@ ô@@ ôso mnenge wase . M zer keren Yehova e̱r ḿ lu wan@@ ye@@ kwase cuku la je . Iky@@ aior i i vese ayol a ve ka i mase kaven nyi , man kwagh ne ka a va a zayol hen atô ve nena ? 2 : 15 ) Aluer se mba eren nahan yô , se lu eren ishima i Yehova shi se zua a averen kpishi je . — Ôr Mal@@ aki 3 : 10 . A@@ ti@@ ator a Mba@@ fil@@ iti at@@ aan yange fa er De@@ li@@ la soo S@@ em@@ son sha mimi ga yô , nahan ve tôndo zwa ér vea na De@@ li@@ la inyaregh kpishi , a̱ mee un a̱ fa er i hii ve a taver agee yum yô , sha er vea wua un yô . Or u hemen sha ut@@ aha ka nana wua ior mba ve lumun a akaa a nan lu eren la ga nahan , ka i kase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ken ishima a nan ga he ? Ashighe agen a taver se u ôron anmgbianev asev mbagenev mimi mba ken Bibilo sha ci u mlu ve . Ifa na kwagh u i ôr un la jighjigh je shi ôr Adam . Adam er kwagh u mimi ga u i kaa ér a er ne , nahan kwagh u er la va uumace a ican . — Gen . K@@ al@@ ou@@ dia nger washika hen Fe@@ li@@ ku pase un er i we ishima u wu@@ an Paulu nahan . Shin er alaghga a gba u se mbagenev kpishi se ny@@ ô@@ ôso akaa ken uma wase sha igbenda ne mayange ga nahan kpa , se fatyô u dondon ikyav i anmgbianev asev mba nomso man mba kasev , mba ve lu veren akaa a Tartor hiihii ken uma ve ne ga he ? M za hemen zan zan ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 199@@ 7 la yô , m tese ikyav i iyol@@ tseghan yam hen Yehova sha u eren batisema shin mnger . Lu nyi jim gba u I@@ cu@@ wan u Yehova la una wa ishima a mini ? Akaa ne cii a̱ nyôr a̱ tema iyôngo igen la ken asema , ve̱ kav er i hii ve Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika a har ishima sha Kristu man anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem la man tom u vesen u ve lu a mi u eren mba@@ awashima mba Yehova la yum yô . Kwaghôron u profeti u ken ivur ne ngu kuren nyian . ( b ) Ú wase mba ve hingir u h@@ ôron tom mbara vea nenge er mlu ve a vihi sha ci u ve de u zan mbamkombo nena ? MB@@ A@@ A@@ J@@ I@@ R@@ I@@ V ( Luka 8 : 1 ) Gba u se lu a jighjigh u nan kua ishimataver er un nahan ve , se kô@@ r@@ cio u pasen loho u Tartor ne ye . Mba ve lu eren tom m@@ ishen nyian ne mba zuan a averen er or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de la nahan Er yange er nahan yô , Yehova tindi or@@ nen@@ gen@@ akaa Han@@ an@@ i ér a za kôôm As@@ a . Nahan hanma or ia gba sha “ iyange i nan ” yô , ve ku@@ mba hen ya u nan . Kpa or er Mar@@ th@@ a nahan nana fatyô u henen Bibilo a orgen je kpa ? Yange una za mkombo kpa , a vande wan iyol sha mi ga , a henen sha kwagh u shighe u shi una “ hide a za nyôr sha In@@ tan@@ et la ” ken ishima . Ma kwagh u uma môm shin tar ne kpa ngu er ugen nahan vough ga , nahan se fatyô u kuren ikyaa ser mbatyomov mba ve lu umiliôn imôngo la kpa , Yehova er ve sha mbamlu vev kposo kposo . Yehova tôndo zwa ér una p@@ ir mba ve mough num a ior nav mba ve pasen kwagh u Tartor sha ishima i tse@@ en la ashe shi una ta ve “ mciem iyol ” vea hingir t@@ umb@@ ur@@ u@@ u . A@@ do@@ l@@ f@@ o ô@@ rom kwagh u akaa a mimi a doon tsung a ken Bibilo , ityendezwa i sha kwagh u bem u ken hemen man i sha kwagh u ‘ uma u una bee sha won ga ’ la . ( Yoh . 10 : 10 ; Mpa . Hii nan ve tom u Yesu ú ve a mbam@@ tsera mba ve zough sha kwagh môm ga ? Ken washika u hiihii u Paulu nger hen Mbakorinte la , a tôô tiônnongo a kar sha iyol i or . Lu akaawan man gbenda tesen sha ci u tor . Kwagh ne umbur se kwagh u i er ken N@@ um@@ er@@ i 16 : 5 la . — Ôr . Doo u mba ve lu hemen ken tiônnongo la vea hemba nan anmgbianev icivir cii , mayange vea “ eren tahav . . . sha ikyum@@ u@@ ile ” ga . ( 1 Pet . Marku yange zua a iwasen sha m@@ tsaha u i tsaha un la je he ? Paulu yange nenge mhôônom ma Yehova man Yesu zung@@ we un la nena , man kwagh ne tese se nyi ? Yesu kaa ér nyi sha kwagh u m@@ wanger u iwanger yase , man ka gbenda u nyi nahan se na ve iwanger yase ia wanger ken tom wase u pasen kwagh@@ a ? T@@ so D@@ w@@ em - iky@@ ôr I@@ wa ( M@@ ika 4 : 1 - 4 ) Kpa mba ve eren kwaghaôndo u mimi la ka ve gema ve vihi shighe man akaa ve sha u wasen mbagenev shi taver ve asema , a iyol t@@ angen shio . — Ôr Yohane 13 : 34 , 35 ; 1 Yohane 4 : 20 , 21 . 34 : 18 ) Kwaghôron wase u kundu kundu una wase mba ishima i vihi ve la vea zua a ishim@@ as@@ ur@@ un i mimi . — Anz . Nahan ken inyom i 200@@ 2 la , a mough a yem ken Rus@@ sia . I@@ wu@@ he ka i due ker kua ayôôso man ity@@ uh@@ wan@@ ev man u henen akaa a vihin sha or ” kpaa . — 1 Timoteu 6 : 3 , 4 . Se fatyô u fan mlu ve doo doo er Ter wase u sha la nena ? Hen ase sha kwagh u dooshima u Yehova a tese sha u nan ip@@ aan la . Ka ishimaveren i nyi i lu sha kwagh u been a i@@ pi@@ la shin tar u ainge nee ? Er nan ve Di@@ o@@ tre@@ fe kuma tsaha sha s@@ ende@@ ty@@ o na laa ? AN@@ YO@@ M kar hegen je kuma er 4,000 nahan , yange Lo@@ ti , wan u an@@ ngô u Aberaham ôr kwagh u Yehova wener : “ U zung@@ w@@ em je ” ( ú er a mo doo doo , N@@ W ) ( Genese 19 : 19 ) Ka hiin u ish@@ ember@@ ti i ‘ erdoo ’ ne i̱ dugh ken Bibilo i̱ ken zwa Buter i̱ í yer ér New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la je ne , man ken Bibilo ne yô ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a “ erdoo ” man “ u@@ erdoo ” la due ker kuma je er kwa 2@@ 50 nahan . 1@@ 6@@ 2 ⇩ Yehova tesen mba ve civir un sha mimi la dooshima sha gbenda u injaa , u tsan gbem . Man aluer ior mba yan ican kpishi kua mba@@ ish@@ ôô@@ v kpaa sha ci u ifer shon di ye ? U tesen ikyav yô : T@@ ôô ase wer , ma Orkristu nan ngu nôngon a isharen i ka i kende ken a nan u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la . Ú lu imôngo vea mba asema legh legh , a iyol@@ been shio nahan a doo u ga he ? M za hemen u eren tom shin iy@@ agh ki Betel ki ken tar u Kor@@ ea la . Hii ken inyom i 199@@ 6 la je , mo man Mar@@ j@@ or@@ i@@ e se mba eren tom hen I@@ jiir i Ny@@ ôron I@@ makeranta i Watchtower , i i lu hen an@@ jiir u i yer ér P@@ atter@@ son , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la ; ani@@ jiir ne ngu Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n vegher u ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , gba ica kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 10 nahan . ( Rom . 5 : 10 ) Aluer se na jighjigh a awambe a Yesu la yô , a doo Aôndo a vese shi una na se jighjigh . Er Ne@@ hem@@ ia fa er msen a lu a tahav yô , lu s@@ ônon Aôndo ér a̱ umbur un sha gbenda u tesen ér doo un a na shi a̱ ver un doo doo kpaa . — Ne@@ hem@@ ia 2 : 4 . A luun nahan yô , ma lu inja er ka U@@ ria a lu ter u wan u B@@ ate@@ she@@ ba la nahan . Alaghga ú pine wan wou u nomso wer , “ Ú er nyi ny@@ ian@@ a ? ” Nahan m er tom ken b@@ an@@ ke man af@@ ishi agen shighe wa karen sha ci u m na jighjigh mer gba u me zua a inyaregh ki me suen iyol yam ken tom u pania la yô . M eren hanma kwagh u m fetyô cii sha er me zua a inyaregh ki y@@ amen mci@@ mb@@ im ma b@@ ov yô . Nahan aluer se de asaren a yolough ya tor sha a vese yô , kwaghbo una tser se , er yange tser Mbaiserael iorov 2@@ 4,000 hen u@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i la nahan . • I@@ liam i dang ia fatyô u vihin ivaa nena ? U Ô@@ ron Takerada u Mbaromanu As@@ av - as@@ av , 6 / 15 • K@@ wa u ken injakwagh i Yesu la tile sha ityough ki nyi , man Yesu pase mimi sha kwagh u m@@ vese u Tartor ken injakwagh ne nena ? Er m eren msen hen Aôndo sha mimi man a ‘ ishima i ur@@ en tsung yô , ’ m mase kaven mer m vihi er m henen nahan la ga . ( Ese@@ kiel 2 : 3 ) Yehova kaa ér : “ Nenge , u ngu ve icam i dedoo i or u nan doo imo , man nan fe u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v dedoo yô . ” U@@ ivande mba Yesu eren la wase se u fan or u a lu , man or u Ter na kpa a lu yô . Nahan kpa , mpin u vesen gema due ér : Hanma or doo Aôndo ishima kpa ? Ngu keghen nyi ? ’ ( Yo@@ s . 1 : 8 ) Kwagh u vesen yô , gba u se waan ian yase ikyo , se pan@@ den shighe u se eren akaa a a lu hange hange ga la , se geman se gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo ayange ayange . — Ef . 15 : 42 - 5@@ 3 ; 1 Yoh . 3 : 2 . Nahan cii kpa , B@@ il@@ da@@ di di gema lu Or@@ sh@@ uh@@ i , man i kav ér ior mban yange ve tema sha kpe u U@@ fer@@ ati . Mba ve lu ityough sha kwagh u kighir ior ér ve nyôr sho@@ ja la , soo kwagh u Mbashiada mba Yehova ga , sha ci u m@@ til wase u p@@ al@@ egh@@ aa la . Sha kpôô yô , hanma shighe u Ruamabera a er kwagh u mkur u tar ung@@ un di tsô yô , ka se nôngo u zuan a icin tan i kuran nen shin lu nen per gen@@ g ge gen@@ g la kpee je . Kpa “ M@@ tem@@ tor Na ka m@@ tem@@ tor u tsôron , u una kar kera mayange ga , man tartor Na kpaa ka u timin kera mayange ga . ” ( D@@ an . • As@@ an man ajiir agen a sha kwa@@ v@@ aôndo , a á lu er tar wase nahan la nga pasen icivir i Aôndo nena ? Kwagh ne una fatyô u tesen se nyi kwagh@@ a ? Ka zayol u nyi or u ken injakwagh i Yesu la lu a mini ? S@@ ho@@ ja i Roma lu sho@@ ja i í tese i̱ tsema tsema sha ican tsung yô , nahan kpa lu u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya ne aa yaren tom a ikyav mbi u@@ ty@@ aav vev sha er aa hemba zan iky@@ ura ken ityav mbi nôngon yô . Er m lu eren tom hen af@@ ishi a shin it@@ ine shi wasen u tin@@ d@@ in a ityakerada ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia man Y@@ uro@@ pa man S@@ outh Amer@@ ica yô , m hemba fan kwagh u mzough wase u anmgbianev u sha tar cii la . Aluer ú ôr a sha laa laa yô , ú hen wer nga ôron kwagh u ijiir i do@@ on@@ ashe , ape i lu her kundu kundu — er ape kon u gbe m@@ ure hen kp@@ em@@ nger nahan . Er lu Aôndo u hemban agee la iyol na pine Yobu mbampin yô , kwagh la ta Yobu ih@@ indi iyol kpen kpen ! Iyol i hiden a mi ijime : Bibilo kaa ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . I@@ lar@@ ia kaa ér , er mbamaren nav soo tom u pasen kwagh la kpishi yô , kwagh ne na un kpa tom shon doo un ishima . Kpa se pav a ifer nena ? Aluer or ngu a ikyav kpishi kpa , saa nana lu uma ve mb@@ ia lu nan a iwasen ye . A@@ ron n@@ a@@ gher iyol ga , maa er e@@ ev mbu wan@@ b@@ ua . ( E@@ ks . Inja na yô , lu tor u mbagenev ken Iserael kpishi soo la ga . Aluer or nan zua a ma tom u nan lu keren u lun la ga yô , alaghga ishima ia doo nan ker ga . Davidi yange lu uma sha shighe u kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke lu a lu ga yô , nahan kpa gema nenge a akaa a kpilighyol kpishi a a tese tom@@ a@@ ve@@ e u Aôndo yô . Aluer u ngu eren kwagh a or@@ ya wou shin kwase wou sha icivir nahan yô , un kpa ishima ia hemba lun un u nan we icivir . — Mateu 7 : 2 ; Mbaromanu 12 : 10 . T@@ so@@ mbor ne lu a dooshima man ieren i kundu kundu , shi Jo@@ e yange eren kwagh a kwase na kua mbayev nav sha icivir . ( a ) Ka sha nyi se fa ser Yehova soo ér u̱ ember iyev ou@@ we ? Ve fa je e̱r u ungwan kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo la i lu sha ci u mkpeyol ve yô . Shi atsan la tese kpaa ér Aôndo una fatyô u h@@ eren a her van a kwagh@@ ts@@ eren sha mbaihyomov nav , kpa una gema a kura mba ve civir un la . 12 , 13 . ( a ) Ior kpishi mba ve ungwa akaaôron a Yesu la yange ve er nena ? Nahan gba se kegh ato zu@@ lee shighe u i lu eren msen la . Ka mimi , Peteru ny@@ iman Ter na ve , kpa de se umbur nen ser ka m@@ til u Peteru yange tile sha jighjigh la man mgb@@ e u kwagh u Yesu gba un ishima la lu na ve Peteru hingir u za nyôron hen bo ijiir la ye , ijiir i mbaapostoli kpishi fatyô u aren her ga la . — Yohane 18 : 15 - 27 . Gbenda u Satan nzughul a mkaanem ma Yehova man mba@@ awashima nav la tese mlu na u mimi ga la . Sha kpôô yô , uma ne ka iyua i hemban cii i se va zua a mi yô ! Zum u i kar Aberaham yô , a lumun u “ [ nan ] nagh sha Is@@ ak@@ a , . . . wan na u môm môm la . ” ( Heb . ( b ) Ka mbamhen mba i dugh a mi ken ityakerada yase sha kwagh u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor mba h@@ an u lu don@@ don@@ o ? De se hii karen Yesu sha Mose , nahan se nenge er kwagh la una wase se se seer lun a iwuese sha tom u Yesu a lu a mi sha u kuren awashima u Aôndo la yô . Aôndo pase ér : “ Ken a na yô , i wa zuan a kwagh u dedoo sha ishigh ki TER , Aôndo u Iserael , ken ya u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am . ” Shighe u ú lu tesen mbayev ou kwagh yô , umbur gbenda u Yesu wa mbahenen nav kwagh la . Shi ka a inja tsung u geman gbenda u se pasen ior kwagh la kpaa , gadia aeren a ior nga kposo kposo shi m@@ fe@@ takerada ve man u@@ kwaghaôndo vev kpa mba kwagh môm ga . Aberaham yange hingir “ i@@ kar u Aôndo ” sha ci u jighjigh na u nan la , lu sha ci u tar u a due her la ga . Ka Yehova , Ter wase u sha la , a ne se uma ye . Shi mbatamen vea fatyô u kaven apostoli Paulu sha gbaa ne . Aluer u umbur yô Yehova yange yem a Mbaiserael hen ijiir i ha@@ gher kpishi , gadia u@@ wo lu ve vegher ne , Zege@@ mnger u Nyian di lu vegher la , lu inja er kwagh tser ve a tser je nahan . Kanyi kwagh i gbe u ônov vea tsua er ve lu g@@ anden ior laa ? Í mase kuren takerada u Anzaakaa sha ‘ akaaôron a injaa ’ ahar ( Anzaakaa 30 : 1 ; 31 : 1 ; N@@ W ) Gbenda u A@@ g@@ ur a tôô akaa agen a kar sha agen la ka u ua wase se kpen kpen , man akaaôron na la tese er kwagh a kom or u wan h@@ ua mayange ga yô , shi a tese er wan@@ ye@@ kwase nan kaven akaaôron a or nan er sha u me@@ en nan la ga yô . Se vande henen ken kwaghhenen u a kar la er i lu jijingi u Aôndo u a hemen se la a wasen se u “ ôron kwaghôron u Aôndo vangertiôr ” yô . Hen ya je kpa , saa or@@ ya nana fa hemen keng , ga yô mayange a saan kwase u nan iyol kua mbayev ga . Yesu vande kaan a F@@ il@@ ib@@ u ér : “ D@@ ondo sha a Mo . ” ( Yoh . Dooshima — Ka Kwagh u M@@ gb@@ egh@@ an Or I ‘ na ’ mba i shigh ve mkurem mba ve til sha mimi la ‘ ian enger enger ’ i nyôron ken Tartor nena , man ishimaverenkeghen ne bende a mba i shigh ve mkurem mba ve lu uma shin tar la nena ? Mbamaren man mbayev mba ve eren mcivir imôngo yô , vea hemba lun imôngo ken dooshima , u a lu “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough ” la . — K@@ ol 3 : 14 . Nahan kpa , ashighe agen , ior ka ve lam sha ve dang . Yesu tese ér ak@@ ar a na doo un ishima nena ? Aluer se mba eren nahan yô , se zua a ishimataver , se fa ser , mbamzeyol mba se tagher a mi ken uma cii , ka Yehova a ve se a mi ga . — Mbafilipi 1 : 9 , 10 . A@@ kav ne tese ér Yehova den mba ve gem ishima sha mimi la isholibo ve . 7 , 8 . ( a ) Yesu yange wa ishima a nyi kwagh sha iyange i N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . laa , man kwagh ne yange bende a Ter na u sha la nena ? Umbur mkaanem ma Yesu man , ér : “ Hanma tartor u u pav sha ihyom yô , á tim u kera . ” — Mat . B@@ ri@@ an : D@@ ugh Bibilo sha je kpa , an@@ kwagh ugen ngu u a tese ér Tor Davidi yange lu kpôô kpôô yô . I@@ aven i ôron Bibilo hanma sev la kpaa ngi a inja . ( 2 Samuel 22 : 2 - 4 ) Davidi yange fa je ér mbacivir Yehova sha jighjigh ka vea vaa vea sôn iwasen yô , A ungwa . — Pasalmi 31 : 22 , 23 ; 1@@ 45 : 19 . Kpa aluer ka lun we inja er mba nan we ortamen fele er i ne mbagenev nahan ga di ye ? ( b ) Bibilo pase wanakiriki u i er kwagh na ken Yesaia ityough 42 , 4@@ 9 , 50 , 5@@ 2 , man 5@@ 3 la nena ? Yange i man@@ de Yesu a mban@@ um@@ un@@ gbenda uhar shighe u i wua un la . Ashighe kpishi kanyi kwagh yange i lu ken uityendezwa mba myom mbara , man kwagh ne yange a bende a ior mba lun a jighjigh mba ken Iserael la nena ? Anmgbian Mic@@ he@@ l vea kwase na Mar@@ i@@ e - A@@ gn@@ è@@ s ken tar u Fran@@ s ; ve z@@ ur@@ um anyom 60 . Anyom at@@ aan ken ijime la , ve mough ve yem ken tar u B@@ en@@ in . ( Mbagalatia 6 : 10 ) A@@ in@@ ge kpa , “ iyôngo igen ” i Yesu , i i lu Mbakristu mba lun a ishimaverenkeghen i lun shin tar ne , mba a ian i civirigh i eren erdoo a ior mba Yehova mba i shigh ve mkurem la , ka as@@ ande a mba 14@@ 4,000 mba i lu u a na ve uma u kpen ga sha je la . I gber Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ken zwa Buter ati@@ h@@ i at@@ aan , i lu duen a mi sha ad@@ ondo ad@@ ondo , i hii duen a ti@@ h@@ i u hiihii la ken inyom i 19@@ 5@@ 3 . Ver ishima nenge er yange Yesu k@@ ume ac@@ in sha m - er u eren ishima i Ter na ér ka kwagh u a lu gbenda u zuan a averen a Tartor u Aôndo la . S@@ ar u tsung u nôngon ityav mbi dedoo mbi jighjigh za kuren , er Paulu nahan kpa ? ( Mpase 21 : 1 - 4 ) Mkaanem ma Yesu ôr kua ma apostoli Paulu ôr sha kwagh u akaa a aa er shin tar cii man Tartor u Aôndo ua mase van la nga eren hegen . ( Mbaheberu 10 : 36 ) Gba u se lu a ishima i taver sha er i war taver u civir Aôndo yô . 12 : 14 , 22 . “ Ver Nen Ishima sha Akaa a Sha ” N@@ am@@ ang@@ ol@@ wa Su@@ tu@@ tu Hanma ijiir sha tar cii yô , kwagh u i eren ken A@@ you a Tartor la kaha ga , kpa i gema i maa a sha igbenda kposo kposo shi nga indi kwagh môm ga . 9 : 33 ) Shighe u Yesu lu tesen Peteru er una gbidye kwar sha atindiakaa yô , a pine un mpin shi a na un mbam@@ lumun imôngo sha u a tsua môm ker yô . ( Yesaia 9 : 6 ; Luka 22 : 28 - 30 ) Kpa Yesu hemba veren ishima sha kwagh u tahav man icivir i una va zua a mi la ga . Mba@@ civir Aôndo mba shin tar ne ka vea henen sha shighe u akaa a Aôndo a t@@ ende zwa a mi la aa kure la yô , i wase ve . Ka an je nana ci@@ h@@ i a tsengaôron iti man tsombor u or u nana nan@@ de ak@@ u@@ he a ior sha at@@ se a nan@@ den nagh , kua gar u at@@ se shon aa lu her la vough , anyom aa kar 3@@ 00 cii ve kwagh la una er nahan v@@ ough@@ l@@ o ? Mar@@ i@@ o kaa ér : “ M hii u henen sha mlu wam u ken hemen shi ôron Bibilo kpaa . ( 2 Mbakorinte 10 : 4 , 5 ) Kpa doo u se gema se l@@ ahan mbagen shin se na ve it@@ yo@@ kyaa i vea kôr loho wase ihyom ga . Gba u hanma or nana tsua kwagh u nana er sha kwagh ne iyol i nan . M@@ k@@ ur u kwaghôron u profeti ne wase se u fan ér or u a “ ci@@ r ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol ” la tile sha ityough ki as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . A@@ sember a ahar ne cii nga ôron kwagh môm , shi a cii nga hange hange . ( b ) Er nan ve yange ior kpe kpishi shighe u i va mase timin Yerusalem ken inyom i 70 S.@@ W . la ? 18 : 27 , 28 ) Hen shighe ne yô , Apo@@ l@@ o fatyô u pasen inja i batisema u Mbakristu la vough . Ken ngeren ne , se nenge er u den ser icighan jijingi a hemen se la una wase se u lamen vangertiôr shighe u se dugh kwaghpasen yô . Sha ayange a Tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati , Tor u sha uta@@ an u ken tsombor u tor Davidi la , akuraior atar zua ak@@ um@@ au@@ t@@ ya ve va sha u va tan ityav sha Yuda . Me tese u ken Bibilo yam . • Mateu 6 : 33 la nena ? “ I@@ fer@@ or Á K@@ era Lu Ga ” ‘ Ka ken TER uma wam a te ihy@@ agh ye ; mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ve̱ ungwa man i̱ saan ve iyol . ’ Nahan , iyôngo igen hii van va kohol ve lu@@ gh lu@@ gh . Lu u vea wa ago@@ yol sha akaa a vea lu yan kwaghyan ne a mi la , kua bredi u i we kwa sha mi ga , man wan u nyian . I pase ken Iyoukura i Se@@ te@@ mba 1 , 200@@ 7 la ér mbamaren mbagen ashighe agen ka ve vande zan id@@ y@@ u a ônov vev cii man ve wa atindi hen ya ye . Kwagh ugen kpa ngu u yange na ve i p@@ endan mbagenev ave sha it@@ you yô . Or u lun ishima legh legh ka nan de ér mbagenev ve tese nan shi ve wa nan kwagh sha er nana vese ken jijingi yô . Kape Ter u wan u nan a saa ku kpa a sar nan u wan shon ma a hi@@ di ma a lu uma je la . Shin mkaanem ma Th@@ or@@ e@@ a@@ u mara ma sha kwar ikyar her@@ egh@@ e ? A er nan je ve Aôndo yange ma lumun a naagh vev kura e̱r at@@ se a nan@@ den naagh yange iv a m@@ liam sha injakwagh — m@@ liam ma vihin ken ishima ma kasev vev mba i gb@@ ihi ve mbara lu v@@ aan laa ? N@@ gi@@ se Mbaiserael a y@@ aan ican nahan ishima i za Yehova iyol kpen kpen . Kwagh ne kpa tese ér Yehova we mba ve kôr ikyar a na cii ikyo . Nyian ne ka i s@@ ase agumaior kpishi iyol u vihin ini@@ u@@ un ve shi mba ve lu a vande yaven a or ga la kpa i gema i nahan ve tar . Nahan yô , aluer se soo u fan kwagh u dooshima yô , a gba u se hen kwagh sha kwagh u Yehova kpee je . • Kanyi ia er ior mba ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo kpa u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ve hembe doon ve laa ? Kanyi yange i er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u a til sha ityough ki Mbakristu mba i shigh ve mkurem laa ? 1 , 2 . ( a ) Ka i@@ vesen i nyi i ver ishima ér wanye nana vese ? Á lu ikyav i ikyuryan her atô Wam a ven . ” ( Gen . 16 : 31 ) Kape Yehova a nengen se je la , nahan doo u se kpa se nengen ayol a ase er un kpa a nengen se la nahan . Ashighe agen Yehova ngu a ngô@@ ôr u nengen sha zayol wase sha ci u nyi ? Shighe u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 la lu zan u za been la , gomoti u T@@ y@@ em@@ imôngo la ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova vough er gomoti u sha Ts@@ wam u yange vande hemen tar u H@@ ung@@ ary la kpa er nahan . Kwagh u Yehova er a ve la tese wang ér a wa iyol u kuran tiônnongo na sha ikyev i mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev . Bibilo kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man i pasen dooshima u se doo Aôndo ishima la ye , er Aôndo tindi Wan Na u môm môm shin tar , sha u se̱ lu uma sha a Na . Kpa , ken min@@ iti kpuaa mba u tee u lamen a nan ne , ú fatyô u fan kwagh u a hembe zan or@@ ya la iyol yô shi ú fatyô u ôron avur a Bibilo ahar shi tan iwanger sha mi shi sôron ian i hiden za sôron nan kpaa . ( Mat . 13 : 30 ) Kpa i ombo u@@ wua u sha injakwagh la sha w@@ una u Yehova nena ? Yange i kô@@ rom ga@@ mbe ken iy@@ ou@@ ci , hen gar ugen ken kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , tar u Amerika . Mba been kera yô , tic@@ a la kua mba@@ y@@ ev@@ makeranta kpaa lu a mbampin kpishi mba pinen , mbampin mban na mbayev mban hide tile sha hemen u k@@ l@@ ase kuma min@@ iti 20 . Ior mba lun a isharen kpa , ve tese iwuese sha kwagh u S@@ te@@ p@@ han@@ i@@ e a lu tesen ve la sha u zan hen ya na za henen Bibilo . Sha nahan yô , doo u se wuese un ken mbamsen asev “ kwa ta@@ ankar@@ uhar sha iyange i môm , ” inja na yô , doo u se wuese un hanma shighe cii . Tsô se er nan ve se fa ‘ igbenda i tesen ior kwagh ’ shighe u se lu pasen mbagenev loho u dedoo u Tartor u Aôndo laa ? — 2 Tim . Hii ken inyom i 1914 la je , ka nyi kwagh ior umiliôn imôngo ve lu eren@@ ee , man ka sha ci u nyi ? Mo kpa yange m soo mer a eren kwagh a mo kundu kundu nahan vough . ” Sha mimi yô , am@@ een shin atsan nga a tser mbacivir Aôndo yô , ve er msen hen a na ér a̱ wase ve . Se tsa ken iyou i lun a usu u l@@ at@@ ri@@ ki man mngerem shio iwer imôngo . ” ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 11 : 40 ) Shi se er msen sha ci u mbam@@ ishen man sha ci u ior mba ken ityar igen mba ij@@ en i mimi ne i ker ve la kpaa . ( Heb . 11 : 27 ) Nahan yô , hanma kwa u ne er ivur Bibilo yô , tôô nen shighe la sha u seer henen kwagh u Yehova . S@@ ôn Aôndo icighan jijingi . Ka akaa a nyi nahan nga a na ve nom vea kwase ve kera lu k@@ ang@@ en@@ aa ga ? N@@ aan Nen Mba@@ beenyol Mba Ve Lu a V@@ en la I@@ civir 22 : ​ 12 , 13 ) Zum u i yima Mbaiserael sha ikyev i Mbai@@ gipiti la kpa , Mbaiserael yar tom a iyôngo sha inja ; yange ve er “ P@@ ase@@ ka u TER ” sha i . U@@ umace kpa mba a ibo sha akaabo a a eren la . 12 , 13 . ( a ) Mbat@@ im@@ en sha akaa a mba@@ yi@@ ase kaa ér kanyi yange i fa tiônnongo u Kristu u sha ayange a tsuaa la a mini ? Maria yange y@@ ese ônov nav sha ican kpishi a nom shio , vough er nyian kpa kasev mba lun c@@ ôgh@@ ol ve nengen sha ônov vev tswen nahan . I@@ b@@ aver igen ken tar u R@@ wan@@ da kaa ér : “ Anmgbianev yange ve hen kwagh a ior kpishi ayange a kar , kpa ve vese ken jijingi ga , sha ci u ve lu a Bibilo ga . Kwagh u i er ken M@@ ika 5 : 5 , 6 la yange una taver H@@ es@@ e@@ k@@ ia ishima sha ci u nyi ? 30 Mayange De Y@@ en Ishima Ga ! ( Mbaromanu 12 : 2 ; Mpase 7 : 9 ) Vea fatyô u den u ôron akaa a ve ongo man a ve nenge la ga , di vough er Mbakristu mba tsuaa mbara kpa er nahan . Ve er kwagh u a hembe lun a inja cii yô . ( a ) Ka kwaghwan u nyi yange Yesu wa mbadondon un sha shighe v@@ ough@@ l@@ o ? ( b ) Se fatyô u kaven ve shi zuan a mtsera sha ikyav ve i jighjigh u nan la nena ? Gadia aluer or u nan we ik@@ un@@ ya i z@@ en@@ aria sha ave kua ri@@ ga u i@@ civirigh nana va nyôr ken mkohol wen , man shi ic@@ an@@ or nana va nyôr a a@@ j@@ av iyol yô , ne gema ne kenger or u nan he@@ e ri@@ ga u i@@ civirigh la ne kaa a nan ner : We yô , i@@ ka@@ gh ki teman ki dedoo k@@ in , kpa ne gema ne kaa a ic@@ an@@ or la ner : We , tile ke@@ era , shin : V@@ a tema shin an@@ kwagh wam u p@@ endan angahar sha mi ne — kera ka mp@@ av ne nyer a mi ken atô wen gaa ? Aluer se er nahan yô , mayange je agee aa ban se a wan ishima a mbamzeyol ga . Aluer Orkristu kuma u ngohol imba iwasen la yô nana ngohol kpa a lu kwaghbo ga . Kwagh môm kpa ngu myer sha ishigh na ga . Ish@@ aren na i civir Aôndo “ ken jijingi ” la na yô , haa ie@@ ev mb@@ ira cii kera , shin er vihi inyaregh sha mbi je kpaa . Wan@@ kwase ugen ken tar u I@@ tal@@ ia , iti na ér I@@ lar@@ ia , a kaa ér : “ Mbamaren av yange ve soo it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi mbi doom u ungwan la . Anmgbian u kwase u tile hen ijiir shon la fa je ér takerada la doo or ne . A@@ ge@@ e a Yehova a ne mbatomov nav sha icighan jijingi la mbu ne han@@ mô wase tahav mbu hendan a akaa a vihin mlu wase u dedoo la shighe u i gbe u se er nahan yô , shi nga wasen se u eren kwagh u tesen ér se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo . — Ôr M@@ ika 3 : 8 ; Mbakolose 1 : 29 . Doo u se hendan a mtsera u Diabolo a ye sha asaren ase a yolough a sha gba@@ aôndo la sha ci u nyi ? Bibilo kaa ér Mose “ taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” U Z@@ an Iky@@ ura ken M@@ lu u Kwa@@ v Alaghga mbagenev vea soo t@@ ur sha ci u nyi ? Kwagh u sha uhar yô , saa nan gema ishima ga . ( L@@ ev . 1 : 4 ; 22 : 17 - 29 ) Nahan zum u Yesu kaa ér , a va ‘ na iyol na shi a haa awambe a na sha ci ve ’ yô , ve kav ér ka u una na nagh sha uma na u vough la . ( Mpase 6 : 2 ) Yehova nenge ah@@ endan aa á va a mi sha ior nav sha shighe u m@@ hembe u masetyô ne nena ? Yô , sé fa nen , sé nôngo nen tsung u fan TER ; m@@ dugh Na ka u kpee je , er m - av u use nahan : Una va hen vese er ura nahan , er ka ura u masetyô u ha@@ an mngerem inya yô . ” Er m lu anyom 34 tseegh yô , m umbur Anmgbian K@@ nor@@ r mer , “ M ngu a vi@@ a or i kuma ga . ” Kwagh ne inja na yô , aluer se va a mbam@@ gem ken a vese shi se tsegha ayol a ase hen Yehova kera yô , mayange je kera gba u se nôngo ser se za hemen u lun ishima i legh legh gaa ? 10 : 10 — “ Or u k@@ amen ashe ” ka nan na ishim@@ avi@@ h@@ in nena ? Umbur wer , Yehova yange de ér A@@ kur@@ aior cii a “ zenden sha igbenda i a . ” Mbat@@ amen ka ve dondo ikyav i Samuel la nyian nena , man ka mk@@ om u nyi ka ve zua a mini ? Ve ayol a ve vea ng@@ ur@@ en kporom ikyua a Yehova yô , vea fatyô u wasen mbayev vev u ve kpa eren nahan vough . — Duteronomi 6 : 5 - 7 . Er ú lu or@@ tom u Tartor u tse@@ en ishima , u nôngon wer ú gema ior mbahenen yô , ú fatyô u seer ci wou ken tom u pasen kwagh ne kpa ? Shi vea pase se er Satan a lu nôngon ér una yange se u zuan a mlu u ken uiky@@ angen ga la sha u me@@ en se a ian i ior mba ken tar ve lu a mi i eren kwagh sha asema a ve la . Kpa kwase u nan lu kwa@@ v shin ini@@ un@@ kwase yô , ishima ka i nyian nan sha akaa a Ter er nana er man nana lu wang ken iyol man ken jijingi kpaa yô . Yesu yange tese mbahenen nav ér ve sôn Yehova a na ve icighan jijingi na . I umbur Timoteu ér a de undun atesen a mimi a ken Mkaanem ma Aôndo la ga , sha er una lu ‘ or@@ tom u i gbe u nana ya kunya ga yô . T@@ ere ! Ka unô i doo u vea doo se ishima ? ( 1 S@@ am . 24 : 2 ) Iyange igen yô , Saulu fa ga maa za nyôr ken b@@ ar , ape Davidi a ior nav lu la . Mkaanem man ma a kure ken hemen . Gba hange hange u noov man kasev vea de@@ en ayol a ve kwaghbo sha ci u nyi ? Dooshima ” I@@ tyô Yange i yila ior mbagenev mba ve lu uma cii shighe u Yesu va shin tar la sha iti ne . 1@@ 13 : 4 - 9 . Kpa i luun er yange una vande tôvon sha i@@ gb@@ end@@ a@@ akaa wue wue nengen vighe vighe cii man una mase lumun u tôôn imba uiky@@ a i sha kwagh u inj@@ ô la nahan yange ma fatyô u palegh kwagh ne shinii ? — Anzaakaa 17 : 18 . K@@ wa ne yô , ve lu a ityakerada i ken zwa u T@@ ag@@ al@@ o@@ g kpaa , sha ci u ve fa er mba@@ van@@ nya mbara kpishi lu ior mba ken tar u Philipp@@ ines yô . Ve za tile hen kpe ij@@ ôr sha ci u Eli@@ es@@ er fa je ér ka a lu ate@@ tan yô , ior ve va k@@ esen mngerem sha ci u ilev vev man icombor ve . Shighe u mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mba Mbaheberu mba un@@ yi@@ in mban lu sh@@ ir ken Bab@@ ilon la yô , ve kura atindi a tar la nahan i tsua ve fese je sha u za henen kwagh ugen kposo . ( 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 ) Sha kpôô yô , dooshima ne ka di ma mhen ú gbil@@ ini@@ gh ú ken it@@ you shin ú or lu henen ken ishima i nan tsô ga . ( b ) Anmgbian u kwase ne yange na Satan mlumun u kuman sha ieren na nena ? Mimi ban kpishi , ing@@ y@@ at@@ u i ngohol gema du@@ mbur wuee , je yô , lu u “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ” vea ver ashe ér a ôr ve ijir sha mimi sha won ga . Mbashiada mba Yehova yô , gema doo ve tsung u i yilan ve i suur sha iti i Aôndo , shi mba ne i icivir kpaa . I wa foo@@ m u ikp@@ ur pania man u tom u sôron atôônanongo ker . Kwagh u a doo je yô , yange i er mba uhar batisema , shi ken uwer u Ma@@ ac@@ i , 20@@ 12 la , ve tôô ish@@ u@@ en pania . Shi yange gba u mbatamen vea dondo ikyav na la shighe u ve lu sôron anmgbianev yô . M@@ lu u H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange kaha a u Ru@@ tu kpishi . Se mba we mbayev asev kwagh ser ve na nomso@@ mbaiorov mba jighjigh mban icivir shi ve keren kwaghwan u ken Ruamabera hen a ve kpa ? Ashighe kpishi yange m hen mer ‘ Aôndo yô , Ngu Hanma V@@ e@@ gher ? ’ Kwagh la na yô , tom na lu ican kpishi , sha ci u yange i gba u a sho@@ gh@@ or un shin lu , gayô a do@@ l@@ ough un sha n@@ ase . Sha mimi yô , u yiman ônov mba Adam man Ifa la lu kwagh u m@@ te m@@ te ga . Un kpa yange “ vihi Un ken ishima ” tsung zum u wan na u hiihii ken tsombor u uumace hemba un ato , kua uumace mba ve va lu cii man mngerem ma de@@ e@@ mee la . I nenge ér zum u ai@@ ky@@ ôr ka una vihi ior ayol shin akaa yô , ka i za ior iyol u kaan ér i ya ve anyi sha ci u ate@@ jir una nenge imba ieren la ér ka mlumun u lumun ibo . ( Mpase 14 : 1 , 3 ) Ve mba shon mba ve lu dondon Yesu hanma ijiir i a ze cii ne mba yemen sha vea za er nyi ? Ishima vihi mbahemenev mba kwaghaôndo sha kwagh u ve ungwa lu ôron la , nahan ve soo u kôron un . Mba tesen ér ‘ ifer ka kwagh u dedoo , man kwagh u dedoo ka ifer . ’ U se hendan a mbam@@ kighir mban yô , gba hange hange u “ ishima i wang ” ia doo se shi se kange ishima ser se lu wang ken ishima . Nahan kpa a kaa ér , ka i taver kpishi u y@@ eren mbayev a mzeyol . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Een se fatyô u suur sha Yehova ser a̱ na se tahav mbu se fatyô u kuren tom u se lu a mi sha a ve ne yô . Ka sha gbenda u injaa u nyi nahan se fatyô u suen tom u Yehova ? T@@ ile D@@ ông H@@ endan a Ts@@ wa Or@@ aie La H@@ ông@@ or u gar ne ngee je i p@@ enda ity@@ egh ki shon sha usu gbilin , ki tse@@ e kpishi , kpa nd@@ ur@@ an u ki la bugh kera ga . Saan se iyol shi ka se kwagh u civirigh kpishi u ôron mbagenev ishimaverenkeghen i Bibilo i ne se la , shin ka nahan ga ? Bibilo kaa ér : “ Zum u i l@@ aha Un kpaa mayange A or iyev sha m@@ l@@ aha la ga , er A ya ican kpaa A ta h@@ wa ga , kpa A gema A wa sha ikyev i Un u A er ijir sha mimi la . ” Mb@@ an@@ an@@ jigh@@ jigh@@ ga vea nenge a akav ne kpa vea kav ga , kpa mbahenen mba Yesu yô vea nenge akav ne shi vea kav kpaa . Yesu yange ye P@@ ase@@ ka vea mbaapostoli nav been nahan maa a ver iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la . Kwagh ne tese ér yange ve er iniongo i he ne sha iyange i i eren P@@ ase@@ ka la . Mb@@ al@@ ev@@ i pase ibo i Mbaiserael , ve kaa ér : “ Anyom kpishi je U lu wan ishima a ve , U pase ve ibo ve sha Jijingi Wou , sha akaaôron a u@@ profeti O@@ u ; nahan kpaa ve lumun ve ver ato ga ; ka nahan man U gema ve U na sha ikyev i akuraior a ken tar la ” ye . — Ne@@ h . Yesu lu uma , a hingir or u ken jijingi u age@@ egh , u orumace môm nana fatyô u eren un kwagh ga yô . Se mbagen se hingir u eren uma u a gem icighan tom i eren Aôndo la a hingir se kwagh u cuku ken uma yôô ? * ( 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 ) Dooshima wasen se u wan ishima a ayol a ase shi wasen se u umbur ser se cii se yina shi se mba gbe kpaa . 7 : 19 . • Ka akaa atar a nyi aa wase se u hendan a isharen i eren kwagh sha any@@ ighe laa ? V@@ e@@ gher ugen u i gbe u Mbakristu vea lu a mba@@ awashima mba Aôndo ken ishima yô , ka sha u dondon kwaghwan u Bibilo , u a kaa ér i er ivese “ ken Ter tseegh ” la . ( 1 Kor . ( Yohane 4 : 24 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i lun uma gbem sha won sha ikyev i Tartor u Aôndo la ngi sha ci u ior mba ken akuraior cii man mbag@@ anden man mbayev man ats@@ an@@ aior kua mba@@ iny@@ ar@@ ev kpaa . Apostoli Peteru kaa wener : “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” — Aerenakaa 10 : 34 , 35 . Sha gbenda ugen yô , a fatyô u pasen “ i@@ ho@@ m ” ér ka u ts@@ wa@@ men or kpoghuloo , wan kwagh ishima a nan je s@@ ende@@ gh nan ityough . D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I , T@@ OR u Iserael u sha ayange a tsuaa la “ ver ashe hen TER a ishima i ti@@ aver , ” nahan ishima mgbegha un ker tsô a kaa a Yehova wener a ‘ ver ato her a na , A ungwa m@@ liam nam ’ kpaa . ( Ôr Aerenakaa 15 : 28 . ) Gbenda u Se He@@ mba M@@ ci@@ em Yô ( 1 Utor 17 : 8 - 24 ) Hen ase sha imba iember i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange una lu a mi , e̱r yange i ki@@ mbi un injar sha jighjigh u nan na , mnder u shin ku u hiihii u i hii ngeren la lu u wan na u nomso u ishima ishima la yôô ! 13 , 14 . ( a ) Mbamaren vea er nan ve bem una lu hen ya ? Yuda pase ér E@@ no@@ ki yange tsen@@ ga kaan wener : “ Ter va a u@@ icighan N@@ av udubu udubu , sha u Una ôr ior cii ijir ; mba ve vende Aôndo la cii Una na ve ibo sha aeren a ve a vendan Aôndo la cii , a ve er ve venda Aôndo la man shi sha akaaôron a vihin cii a mba@@ asorabo mba ve vende Aôndo la ve lu ôron sha a Na yô . ” Ishima yange i̱ za Yesu iyol ér mbadondon un kpa tar u Satan ne ua mee ve vea ‘ hide ’ vea yem u eren akaa a ve undu la . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Ve W@@ u@@ ese M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ” la kpaa . ) ( b ) We u zua a iwasen ken mcivir u hen tsombor nena ? Shighe karen yô , K@@ ain wan u hiihii u Adam man Ifa ve mar la er kwaghbo u vihin tsung , á wua anmgbian na A@@ bel . — Genese 3 : 16 ; 4 : 8 . ( Mat . 22 : 37 - 39 ) Er se lu seer u timen sha ieren ne ken ngeren u dondon ne nahan , aluer Yehova doo se ishima kua atindiakaa a na yô , kwagh ne una wase se u lun bem bem a uumace mbagenev shi tesen mba@@ wan@@ ndor a vese kpa dooshima . M@@ N@@ E@@ NG@@ E u Mbakristu ve lu a mi sha kwagh u kp@@ an la kaha a u ior kpishi ve lu a mi la . Gadia hanma shighe u ka M@@ ea t@@ eren un sha ishim@@ avi@@ h@@ in yô , M gba umbur un di sha gbashima je . ’ Cii man í kôr Yesu í wua un yô , á kaa a mbahenen nav ér : “ A@@ sema a̱ de kera te ne k@@ we ga ; na nen Aôndo jighjigh , Mo kpaa nam nen jighjigh . ” Aluer se wa ishima a afer@@ akaa er As@@ av nahan yô , se mba eren kwagh sha kwaghfan ; man se fatyô u wan ishima a afer@@ akaa sha “ u mgb@@ ôghom a Aôndo ” shi yan ikyar a Na s@@ ôngo s@@ ôngo kpaa . • — ken mlu wase a mbag@@ en@@ eve ? Ka nyi yange i na ve Mbayuda mbagenev venda u keghen ato a Yesu ? Iky@@ ar i kôôsôô ngi er ma kwagh u injaa nahan . Nahan er m lu or u pasen loho u dedoo yô , sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 11 , 19@@ 5@@ 2 la , i kaa a mo ér mo m ngu a ian i vendan u nyôron sho@@ ja . Yehova kaa a Adam man Ifa wener : “ M@@ ar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar , gema nen u , u̱ lu sha ik@@ ev yen ; ish@@ u i shin zege@@ mnger man iny@@ on i pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo man hanma kwagh u uma u a zenden sha tar cii , ve̱ lu sha ik@@ ev yen . ” 5 : 21 ) Nahan kpa , Bibilo tese ér ka ie@@ ev tseegh mbi lu mba@@ aôndo ga . “ K@@ ende nen ashe a en sha , nenge nen : ka an nan gbe akaa ne , nan dugh a ak@@ um a ve sha iyenge ve , nan yer a cii sha ati ati ? ( Aerenakaa 1 : 8 ) Shi ikyav tese ér , Yesu tese mbaapostoli mbara . Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ve fa akaa a ken jijingi ga la je kpa kav kwagh ne nahan . Hen ase sha kwagh u a hembe lun kwagh u hange hange la . Ka inyaregh ki a seer nan wer la ki hembe gban we kwagh shin ka iky@@ ar@@ yan you vea Yehova ? 6 : 25 - 34 . M eren pania shighe kar yô , m wa ishima u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . Maa mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev mba ken zwa Buter kua ijô igen kpa hii u dondon ieren ne . Yange m due pur@@ usu je kpa , kwagh gema ga , m za hemen a uma wam la her . ▪ Se kera de ser ishima i za se iyol kpishi ga Ve soo ér a vihi ishima , nahan a tu@@ h@@ wa ve gayô a nôngo num a ve . Ve kav ér u̱ ior doon ve ishima shi mhôônom kôron ve a ior la wa u pasen man u tesen kwagh u Tartor la kpa k@@ er@@ egh — gadia ka kwagh u yange gba u una lu se@@ ma@@ kwagh u ityom ve i dedoo je la . Yange kpiligh mo iyol zum u m va mase fan mer T@@ erem yange vese hen tsombor u i ku@@ ven shin i su@@ sen or zwa ga yô ! ( Yoh . 10 : 16 ) Mba keren ér i er kwagh a ve kposo ga ; shi mba kaan ér , er ve ye bredi shi ve me wain u umbur ku u Yesu la yô , ve hemba mbatamen mba i ver ve ken tiônnongo la kpaa ga . Tor Davidi pase er ishimaverenkeghen man ishimataver ve zough yô , a kaa ér : “ Ver ishima sha Yehova ; lu dông , ishima you i̱ taver ; een , ver ishima sha Yehova . ” Kpa , akaa agen kpishi a ka se tsua u eren la ka i lu a y@@ uh@@ wan ga . 3 : 11 — Er nan ve ior cii fa Ru@@ tu ér lu “ kwase u injaa ” ? Ashighe agen Bibilo ka i ter ishember i “ iyol ” la sha u ôron kwagh u m@@ yen u iyol yase i lu ker la . Ikyav yase i Mbakristu la ia fatyô u h@@ aren sha atindi a Yehova man kwagh u a ver ishima ér se er la tseegh , aluer ka nahan ga yô , a lu ikyav i sha inja ga . M@@ i@@ ke kaa ér : “ Ashighe agen , yange se wa ishima ser se za mkombo f@@ aa , kpa i gba sha mi ga , nahan kpa se mba ng@@ ur eren kwagh ken mzough yô , se gba zan mbamkombo sha shighe . ” Nahan ka zege@@ kwagh je u Yehova nengen ér Wan na tese kwagh sha an@@ zaakaa er anyom va kar u@@ deri imôngo ken hemen la ga he ? Ve gema ve kôr un a kôr ihyom , ve tôv un a ican shi ve zua zwa ve wua un kpaa ! — Marku 14 : 1 ; 15 : 1 - 3 , 10 - 15 . Sha mimi yô , er mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u mbagenev kpa tô@@ mon nahan , alaghga ashighe agen Peteru yange a t@@ ôm ér una fetyô yô , ma un nyer shin an@@ gb@@ i@@ ôr a mnger jighilii man un za ker ish@@ u ape i kohol cii i za yer la , gayô una t@@ ôm a t@@ ôm ish@@ u tseegh kpa , maa i kar i iv ken u@@ kp@@ er nav po@@ o . Dooshima u Yehova ngu er u or@@ maren u lun a dooshima nena ? Nahan kpa , Mbakristu kpishi mba nôngon a u@@ zayol atô kposo kposo . Yehova yange nger i̱ sha ci u mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime la kua mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba shin tar cii . Kwagh@@ pasen u Paulu la yange wase ior mba pase ve kwagh iyol na ve ve hingir Mbakristu la tseegh ga . Sha shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i 33 S.@@ W . la , apostoli Peteru yange kaa a mbau@@ ng@@ wan a na la ér : “ Ge@@ ma nen asema , i̱ er han@@ mô wen batisema ken iti i Yesu Kristu sha m@@ de u asorabo a en . ” Yosev ongo wener Yakob ( shin Iserael ) ngu van yô maa “ zer iky@@ e@@ ky@@ e na sha any@@ inya , unde , yem za kegh ter na Iserael gbenda ken Go@@ sen ; tesen iyol na her a na yô , a ka@@ mber un ave sha mon a gba v@@ aan un sha mon , vaa je shighe kar . ” Gbenda u Yehova yange er kwagh a Mbaiserael je kuma er anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 la wase se u seer fan aeren a na agen kpishi . Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen ú lu a wan yô , na Yehova Aôndo jighjigh shi tese erdoo , nahan kwagh ne mgbegha un á tôô kwaghyan na u masetyô á na profeti u Aôndo . Ka sea ver kwagh u Yehova hiihii yô , ngu a ver akaa a se tsough u eren la doo doo sha nyi igbenda ? Mba@@ yôôn kasua mba fan a@@ yom na ior u henen ér u or ôôn iyol shin shi@@ en ma ic@@ ah@@ ur la una na nana due kposo je yô mbagenev vea t@@ ôm a t@@ ôm . Mbat@@ yomov mban undu ajiir a ve sha , va shin tar , va gema ayol a ve hingir uumace shi vôso kasev mba do@@ on@@ ashe . Ka a lu gbilin mba@@ y@@ ev@@ makeranta vea henen kwagh je kpa , ve gema ve ki@@ mbi injar sha u u@@ ven ityough ken akaa a suen m@@ ser@@ tar u orumace . Kape Satan kpa a lu a kunya sha mba a lu keren u yan la ga je la . Cii man ve zua a ts@@ ar u uma sha yô , saa vea lu jighjigh zan zan a ar ken ku . — Mpa . Per@@ e@@ g@@ am@@ u ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6 , 19@@ 3 Kape Or@@ j@@ a@@ man u tsan tom ke ’ kwagh@@ ngeren man abaver a ôron sha tele@@ v@@ ishen yange kaa la . ( Or@@ pasenkwagh 5 : 4 ; Mateu 23 : 37 , 38 ) Sha nahan yô , Aôndo gema ishima na ver ken “ atô@@ at@@ yev sha u Una dugh nongo ken a ve sha ci u iti Na yô . ” Ka am@@ een agen aa alaghga gumor nana tagher a mi je ne . Mb@@ au@@ tahav kua mba lun a kwagh ave vea fatyô u sôron tar , nahan been a ibanave sha tar k@@ er@@ aa ? An@@ wan@@ kwase ugen ken tar u To@@ go , u lun anyom 11 , u i yer un ér Lo@@ is@@ i yô pase er tsombor na u kange ishima sha kwagh u mcivir u hen tsombor yô . ( b ) Ka an jighilii i doo u a na nan icivir sha hemen u Kristu la , man ka u ken ishima nena sha kwagh u Tartor la u er laa ? Apostoli Peteru man Paulu yange ve tese m@@ lu@@ a@@ inja u zuan a agee a Aôndo a ne la nena ? Aluer u kar her nahan vea na u ta@@ av ér u maa ? Kpa , gba u mbamaren vea nôngo tsung vea sôr iv@@ aan i h@@ ul@@ en la , inja na yô , vea er kwagh ne sha u kôôm ieren i vough ga i an@@ ye ve nan lu a mi la . A@@ kp@@ er a Yehova a sha injakwagh la nga kuran se di er ônov mba iny@@ on@@ ov nahan , sha ci u se yer ken ijiir i waren , ken nongo u Kristu u mimi la yô . — Ru@@ tu 2 : 12 ; Pasalmi 5 : 1 , 11 . ‘ Ge@@ ma Ishima , T@@ aver Anmgbianev A@@ sema , ’ 8 / 15 I samber a loho u Bibilo za kighir nan je ? Se er nan ve se seer lun a jighjigh u nan na ? Kape se kpa m@@ doo u Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima la a ne ve se pasen kwagh vangertiôr je la . ​ —⁠ Mat . S@@ aa kwagh ne una er ve , a er ishima i Aôndo shin tar vough er i eren i sha nahan ye . 17 , 18 . ( a ) Ka nyi i tese ér nagh ku Yesu la wase mbagenev kpaa , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem la tseegh ga ? ( Mateu 5 : 12 ) U@@ profeti mba ngise Yehova tin@@ d@@ in ve ér ve za ta ikyurior i Iserael i b@@ an@@ en a jighjigh icin la , í ngohol ve doo doo ga , shi í tôv ve a ican ashighe kpishi . 14 : 21 - 23 . 1 : 4 — Ô@@ no@@ v mba Yobu yange ve umbur ayange a mara ? Se fatyô u kôron uwegh nagh ku age@@ egh kura , er mbayev mba suur sha a na nahan , shi lun a vangertiôr ser una hemen se sha gbenda u vough shi una wase se ken ashighe ase a ican kpaa . — Pasalmi 6@@ 3 : 7 , 8 . 24 : 36 . • I@@ pi@@ pa@@ abaver i̱ í yer ér J@@ ap@@ an T@@ im@@ es la kaa ér mzough u ken tar u J@@ ap@@ an u i yer ér J@@ ap@@ an Fe@@ der@@ ation of B@@ ar As@@ soci@@ ations la wa ior kwagh ér , “ doo u a nengen sha mzeyol u nzughul a mbayev mba kiriki man mbamzeyol mbagen mba hen ya , kpa hemba doon u veren ishima sha mzeyol u nzughul a mba@@ beenyol la . ” Lu pasen ve kwagh môm u nan ve ishimaverenkeghen ga . Kanyi yange i mgbegha Yo@@ shia ve er kwagh nahana ? ‘ Lu T@@ a@@ veraa , T@@ aver Ishima T@@ su@@ ng ’ Eren a ior doo doo — Mateu 15 : 21 - 28 . Se time sha akaa agen a á fatyô u wasen la ken ngeren u dondon ne . Ne@@ hem@@ ia cia ve wa tsa ityô sha ci u il@@ y@@ ahan ve man mba@@ aie mba ve wan un iyol la ga . Mbakristu mba mimi cii ka ve maa jighjigh u nan ken Yesu Kristu dông , nahan ishima ka i mgbegha ve ker ve yôô jighjigh ve u nan la hen mbagenev ken igbar . Maa nana kange ishima ér mayange nana er ma kwagh u vihin jijingi u Aôndo ishima ga , nahan nana tsua ér , hii hen shighe la yem ken hemen , nana palegh ic@@ er i bo cii . Yesu yange wa Peteru kua mbahenen mbagenev mbara kwagh sha er una wase ve yô . A pase ve er i doo u t@@ angen iyol ga la , kua averen a vea tese ieren i t@@ angen iyol ga la ve vea zua a mi yô . ( Mat . Alaghga sha hiihii la mhen la una lu ú t@@ umb@@ ur@@ u@@ u . Tsô a gba zamber a na kaan ér : “ T@@ erem , ibo ne ka sha a mo i lu ye , ka sha ityough y@@ agh je . . . de kp@@ an wou u kwase a̱ ôr u kwagh sha ato ou , shi ungwa kwaghôron u kp@@ an wou u kwase kpaa . ” Kwase na Ke@@ tr@@ a di , pase er yange un hen kwagh u m@@ til sha mimi shighe u un lu eren pania hen tiônnongo ugen u mba@@ vendan mimi kua mbamzeyol mbagenev lu her kpishi yô . ( Luka 22 : 20 ) Takerada u Mateu kpa nger kwagh u Yesu ôr sha kwagh u wain la kaa ér : “ Ka awambe A@@ m a ikyuryan je ne , a i he@@ e a sha ci u ior kpishi sha u den asorabo ” yô . — Mat . 16 : ​ 1 - 4 ) Bibilo ôr se er Yeremia yange nenge kwaghwan u Yehova ne ga , nahan kpa , i gema i pase se ér yange lu or u mkaanem ma Yehova doo un ishima yô . ( Y@@ er . T@@ so@@ mbor wou ngu eren an@@ umbe vea mbagenev mba akaa a ken jijingi a gbe ve ishima la kpa ? G@@ au@@ ta@@ ma ( B@@ ud@@ d@@ h@@ a ) man R@@ ous@@ se@@ a@@ u man V@@ ol@@ t@@ ai@@ re ker igbenda kposo kposo i zuan a iwanger Mba ny@@ iman ér ang@@ an ka “ ayange a masejime ” ga , mba kaan ken asema ve nahan ér , “ TER Una er kwagh u dedoo ga , shin u bo kpaa ga . ” Satan ka a nôngo ér una tsu@@ gh se sha kwagh u mcivir u Yehova nena ? I@@ B@@ A@@ D@@ AN 5 ( Z@@ wa Buter ) Er nan ve se fe ser Yesu keghen ato a mba tesen ve laa ? Se fatyô u fan er yange a lu Aberaham ken ishima , zum u Yehova kaa ér a due a undu tar na la ga . Or môm yange nan taver un ishima ér a de gbe uwer ga , a z@@ aan hen or@@ jir la her ga , kpa se yô , Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér se ‘ taver ishima sha msen u eren . ’ ( Yohane 11 : 43 ) L@@ as@@ ar@@ u maa due . Kwagh ne kpiligh mba ve kase ve lu nengen la iyol . Nahan yô , ior vea fa kwagh u Tartor ne sha er vea lumun hemen u ú shi vea lu sha ikyev i ú nena ? Yange lu ôron kwagh u akaa a Mkaanem ma Aôndo ma vende jighilii la ga , kpa lu ôron kwagh u akaa a Ruamabera a ne Orkristu ian i tsuan kwagh u nana er , er imoshima i nan i tese nan la . ( Mbaefese 6 : 15 ; Aerenakaa 20 : 24 ; Mateu 24 : 14 ) Awa@@ shima wase yô , ka u pu@@ un jighjigh u nan u orgen ga shin ny@@ iman a ny@@ iman kwagh a ior ga , kpa ka u pasen ve loho u dedoo u ken Mkaanem ma Aôndo la . SE@@ F@@ AN@@ I@@ A yange hii tom na u profeti la sha i@@ aven i̱ taver kpishi ken mlu u tar u Yuda la . Se kpa , kwagh u se fe sha kwagh u vegher u nongo u Yehova , u a lu shin tar la , a mgbegha se u suen nongo u Yehova . Sha mimi yô , noov mba ve hi@@ di a iyol ijime er Yesu nahan yô , kasev vev vea na ve icivir shi vea sue ve kpaa . Be@@ en yô , “ Yakob na I@@ so@@ u bredi man al@@ ev a ji@@ i@@ di ; a ya , a ma , a mough , a yem a nagh ; kape I@@ so@@ u l@@ aha dyako na u wan@@ i@@ unda la . ” — Gen . Yange mba veren Tartor u Aôndo sha yô , Yehova sa@@ gh mba i shigh ve mkurem mba ve tile sha jighjigh la iky@@ ang@@ enev mbi ken jijingi , ve due ken Zege@@ bab@@ ilon kera . Yehova yange wa ishima a mbacivir un mbagenev , mba iyol kpe ve ashighe agen yô . Ngeren u a dondo ne una wase se u fan er ku u Kristu la u wase Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la yô . U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen , mba yer un ér L@@ is@@ a , yange soo u hemban veren ishima sha tom u pasen kwagh la ken uma na . Z@@ an zan hegen kpa ijô igen i ken deser@@ ti u S@@ ah@@ ara , i í hembe zenden a zende , inja er zwa u T@@ u@@ are@@ g la nahan , ngi he@@ e mngerem ken ish@@ egh i í er i sha iky@@ ô@@ vor ki iv@@ o jimin cii shin ki iyôngo yô . Ior mba Aôndo mba shin tar vea “ nd@@ yar mbaaferev ” kpôô kpôô ga , inja na yô vea wa uwegh sha u timin ve ga . M vande nan jighjigh mer Takerada u kwaghaôndo u Mor@@ mon la kaha a Bibilo ga . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u i wu@@ he apostoli Yohane ken ic@@ ile i P@@ at@@ em@@ o ken iyol@@ been la , nenge a mbam@@ pase mba sha mnenge 16 . L@@ O@@ H@@ O u kwase u M@@ ano@@ a va ôr un la lu u kpilighyol . Cii man Aôndo gba ad@@ am man i@@ fa yô , a lu a vangertiôr ér uumace vea kô@@ r@@ cio u eren kwagh u a zough sha awashima na , shi kaven un shi eren kwagh u van un a icivir kpaa . Sha ayange ase ne kpa kwagh eren nahan . Ka kwagh u Aôndo a tese je la . Ve P@@ ande Akaa ken Uma Ve sha er Vea Se@@ er T@@ om@@ shir@@ en Ve Yô ( Anzaakaa 28 : 13 ) Shi mkaanem ma or@@ pasalmi man kpa ka ma sur@@ un mba@@ asorabo mba ve gem asema la ishima , ma kaa ér : “ N@@ agh ku Aôndo A rumun yô , ka jijingi u zamber ; ishima i zamber , i ur@@ en tsung yô , Ú l@@ aha ga , Aôndo . ” — Pasalmi 5@@ 1 : 17 . Aôndo shi kaa a Noa ér a nyôr a hanma inja i kwagh u uma cii ken t@@ so ; inyam i wang , i í doo u nan nagh a mi yô , it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar , igen yô , i lu ihi@@ ar ihi@@ ar . — Genese 7 : 1 - 3 . Se tese ikyav sha akaa kpuaa tsô : Ikyav mbi ior ve tee sha kwagh u atesen a aiegh man mbamhen mba gbil@@ ini@@ gh mba sha akaa mba@@ im@@ ev man mbamhen mba uumace . Or u se eren tom ijiir i môm ne wasem u fan mer me za hemen u henen akaa a he , nahan ityôkyaa lu i me cia u civir Aôndo sha ci u mfe wam vese ga yum ga . M@@ k@@ ur va sha tar u Mbayuda ken inyom i 70 , zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma tim Yerusalem kua tempel kpaa la . P@@ il@@ gri@@ m ugen u i yilan un ér John A . ( Pasalmi 9@@ 4 : 20 ) T@@ ô@@ v@@ ac@@ an ne una na ior mbagenev vea undu Yehova . K@@ u umbur ne ka u wase se u umbur kwagh u p@@ aan hem@@ en@@ tor u Yehova iyol shi tseghan iti na man kwagh u kuren awashima na kua myom u uumace kpaa . M@@ TI@@ L U A TI@@ L@@ E A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A SH@@ A M@@ I@@ M@@ I L@@ A M@@ GB@@ E@@ G@@ H@@ A U@@ N I yilan ort@@ wer la ér J@@ an@@ ina , * nahan ort@@ wer ne ng@@ ur nengen wan la yô , a pine ngô na D@@ or@@ o@@ ta ér a̱ ôr un akaa a wan na ne ka una lu hen ya ve , á eren yô . U tesen ikyav yô , aluer or pine u mpin ken iliam i sha ave man nan b@@ on ashe sha a we yô , nan soo er we u kaa wer een gayô e@@ i , shin we u gbidye kwar sha kwagh u nan lu ôron la . Shin u@@ if@@ i mba mk@@ ure@@ v udubu pu@@ ee ? ; T@@ id@@ well , K . Yange ve ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aan vea Or@@ gban ve , vough er ter a wan nahan . Er kera shi ica ga u a mar Is@@ ak@@ a la , imba kwagh ne er ken gar u G@@ era . U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u profeti Ho@@ sea yange ôr a Mbaiserael mba Aôndo venda ve sha ci u ve lu civir mba@@ aôndo mbagenev la . Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ve wa ikyo a mbacivir a ve imôngo sha dooshima 1 : 8 , 9 ) F@@ a wer ve soo ér we u zua a uma u tsôron , man ma kwagh môm ken tar ne kpa kuma sha uma u tsôron ga . — Mat . U@@ umace kpishi fa er tom u sha mimi u ve a mk@@ om yô . • Hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la zan zan nyian , gba u Mbayuda man mba ve nyôr Mbayuda vea er nyi ve vea hingir Iserael u ken ji@@ jing@@ ii ? “ Mba@@ ap@@ ir@@ ashe ” Mba T@@ su@@ men a Ior Kp@@ ishi ( Yoh . 11 : 24 ) Mb@@ as@@ adu@@ shi mba sha ayange la na jighjigh a mnder u shin ku ga . 9 : 9 - 38 M zu@@ ngu ior mhôônom ka za kighir nena , man me fatyô u seer eren kwagh ne nena ? Yange ici@@ mb@@ iv mbi man ya tor ken gumor ne je yô a keren kwaghyan sha ig@@ y@@ u@@ ngu i u@@ ih@@ yô@@ ugh , una la@@ gh a̱ zua a an@@ kwagh u ikyo@@ o je maa a tee sha u una shi a yam ici@@ mb@@ iv yô . Alaghga lu shighe u ngô u Timoteu man ngô na u tamen hingir Mbakristu je ne . I@@ tyô na hen ér mba@@ aôndo vev vea tsaha un sha u wu@@ an un . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6 , 1@@ 23 I kaa ér : “ N@@ oo@@ v man kasev ve̱ soo ayol a ve shi ve̱ naan ayol a ve icivir . Er se nenge ken ngeren u á kar la nahan , Yesu lu wa im@@ aagh ki ityesen na sha dooshima . ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) W@@ a@@ shika u i gber ken pi@@ pa@@ abaver i The Mo@@ sc@@ ow T@@ im@@ es la kaa ér : “ [ I fa Mbashiada mba Yehova ] tsembelee e̱r ve keren iy@@ ongo ga , mhôônom ma ker ve a ior shi ve lu ior mba lun asema legh legh , mba ve doo u eren kwagh a ve yô , mba kighir ior mbagenev ga shi hanma shighe mba keren u lun ken bem vea mbagenev . . . Ka shighe u yange kwagh hemba Peteru ke ’ uma na dedoo je la . E@@ ̱r yange mase tsan sha won nan kpa alaghga yange kwagh la una hungur un ga . 5 : 3 ) Nahan kpa , nomso kpishi ve hii u henen mimi , kpa ve kera za hemen a mi ga . Nyian se yer hen ijiir i y@@ eren i ken jijingi hen ape ior mba Aôndo jimin cii ve zuan a mk@@ or la . Apostoli Yohane kpa yange va nger mkaanem ma ma ze kwagh môm a man yô hen mba ve lu Mbakristu a na imôngo la , á kaa wener : “ Or u nan we atindi a [ Kristu ] ik@@ o yô , nan lu ken a Na . ” Tom u wasen mbagenev la saa sha shighe u bem man mzough u tiônnongo a lu kpe@@ gher kpe kpe@@ gher la tseegh ga . A̱ shi nan kpa lu nyi yange i na ve i pine mpin sha kwagh u tindi u a lu u t@@ am@@ ene ? Yehova wase se se fa akaa kpishi sha kwagh u Yesu , sha er se fatyô u dondon un ijime yô . — 1 Pet . Paulu za nyôr ken gar u Roma , ayange nga kar atar yô , a yila mba ve lu mba@@ vesen ken Mbayuda la , sha u una pase ve kwagh yô . Ro@@ ber@@ t Lu@@ c@@ ci@@ on@@ i Ka akaa a nyi nahan a b@@ enden a gbenda u se zu@@ ngu mbagenev mhôônom laa ? Yehova kaa a mba í sar ve u eren ishima na la cii ér : “ K@@ ôr nen kwaghbo i@@ ho@@ m man kwagh@@ dedoo a̱ doo ne ishima . ” Nahan cii kpa , i wa zuan a kwagh u dedoo ken a na . Or a de tsu@@ m henen ér iyol hiden a mi ijime man aeren ang@@ ara la nahan ka i@@ gbe@@ kera shin ka ikyav i tesen ér or ngu tan ikyaa a kwaghbo ga . T@@ so ve gema ve tsua gbenda u hemen ior u mayange ua za iky@@ ura ga yô . ( L@@ ev . 16 : 6 - 10 ) Yange i gba pe pristi u tamen una hii nan nagh sha no@@ mb@@ ua “ sha ci na iyol na kua ya na kpaa . ” 4 :⁠ 8 ) Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba ve lu Mbashiada a vese imôngo la mba a kwagh u nan se vese . Aluer nan er isholibo je kpaa , á de nan . ” — Yakobu 5 : 14 , 15 . Bibilo kaa a vese ér : “ Mose va a kwagh ve la hen TER . ” “ TER U@@ N@@ A Z@@ U@@ NG@@ W@@ E Y@@ A@@ K@@ O@@ B M@@ H@@ Ô@@ Ô@@ N@@ O@@ M ” 1@@ 39 : 16 . ( Tit@@ u 2 : 4 , 5 ) Nan er kwagh u nom u nan sha inja sha er mbagenev vea l@@ aha nan ga yô . ( Mateu 24 : 14 ) “ Mbak@@ ô@@ ron@@ ior ” mba ainge mban mba karen ishimaverenkeghen ve i Mbakristu la vea mbagenev heen sha ishimataver . — Mateu 4 : 19 . U been yô , doo u ú er tom pania , u lu or u pasen kwagh u Tartor hanma shighe . ” Kpa se gba nen uwer u eren kwagh u doon sha ishigh ki Aôndo ga , gadia Paulu kaa ér : “ Ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ” ( Pasalmi 119 : 1@@ 6@@ 9 – 1@@ 7@@ 6 ) Aluer se mba eren sha akaawan a Aôndo yô , se lu ken mk@@ or ken jijingi tseegh ga kpa ‘ zwa wase ua za hemen u wuese Yehova n@@ du@@ u@@ lu@@ u . ’ Mbam@@ aan A@@ you a Tartor ka i tsaase ve sha tom u maan A@@ you a Tartor shi ve wasen ityom i maan kwagh igen ken ityar ve . Ka ken mbamlu mba nyi alaghga mbagenev vea hen ér Yehova ngu nengen a ican ve ga ? Ka icombor i Mbakristu je i hembe doon u ia lu ijiir i zuan a m@@ mem man bem ye . Mb@@ ang@@ eren Bibilo yange ve lu ior mba ve ôron kwagh shi eren kwagh sha mimi yô , ve lu er A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira , mba ve wa aie la nahan ga . Apostoli Paulu nger wener : “ Lu nen sar sar ayol a en , zungwen nen mhôônom , de nen ayol a en kwaghbo , er Aôndo kpaa A de ne ken Kristu nahan . ” K@@ ange ishima , de de@@ en wer kwagh môm a pav u a Yehova ga . Er u lu a azende a dedoo ken tiônnongo nahan je kpa , alaghga a taver we u wan ishima a mbamtaver mba u tagher a mi ayange ayange la . Sha ci u mkaanem ma or@@ pasalmi man gb@@ anger hemba nahan . Yange i tôô ve shighe nena u yô@@ ron@@ o ? Zum u Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve va mase tôôn A@@ re@@ ki hen ya u O@@ be@@ di - e@@ dom ve yem a mi ken Yerusalem yô , i wa icam i Davidi yange dugh yô . Gba u saa or a lu a mba@@ an@@ ar mba wan kper@@ egh kper@@ egh ve nan@@ á ngohol il@@ yo@@ ho he ’ Aôndo ga T@@ or@@ ough mo iyol u hiden nengen a ter u ng@@ ôm , u a kpe la . ” I ôr akaa ken Ruamabera , a a tese ér Yehova ngu a tahav mbu fan aeren a dedoo ken hanma or yô . Er se lu mbacivir Yehova yô , mayange se mba keren u eren akaa a aa za due ken idya i eren ga . Pasalmi 1@@ 20 zan zan 1@@ 34 na se mlumun sha mpin ne wang . ( H@@ ag@@ ai 2 : 12 - 14 ) A@@ yom agen a Satan yô , ka u mgbegh@@ an ig@@ y@@ um@@ ior man mbag@@ anden mba ve lu Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve la sha u ve lu a uma u an@@ za ahar nahan ve ‘ vihin Icighan Jijingi u Aôndo ishima . ’ Aluer ieren you ngi wang yô , u ngu tesen wer u na jijingi la ian i eren tom dông ken uma wou . Man shin er ve lu vor [ tsombor ] u Aberaham nahan kpaa , ka ve cii ve lu ônov nav [ ve lu ken vor u Aberaham ] ga . . . M@@ nenge u Aberaham lu a mi ér a̱ hemba kpa a zua a mbap@@ er@@ apera pue ken So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la lu mimi ga . Kwagh u er sha ayange a Noa la ka kwaghwan u vesen hen ior mba ainge mba ve vende u ungwan imo i Aôndo la . — Mateu 24 : 39 . Kpa lu u jijingi shon una er tom ken unô ? Nahan kpa , ior mba ve henen akaa a i gbe u vea hii fan ken Bibilo la , vea fatyô u tsuan kwaghaôndo u mimi . B@@ ee kera yô , akaa a vihin tsung yange er un ken uma na . Yange i na apostoli Paulu nger ér : “ Se ayol a ase se kuma u kaan ser ma kwagh ka u wase ga , kpa mk@@ om wase ka her Aôndo a dugh ye . Ka Un A gem se se kom u lun mbatomov ” ye . Lu kwa u hiihii u Mose lam sha kwagh ne je la , sôn Yehova tsung sha ci u ing@@ y@@ ôr na . M shi a kasua uhar tseegh mba eren tom ken tar u Fran@@ s . M@@ on@@ a u yange nôngo a m@@ ts@@ wen@@ em vea anmgbian u kwase ugen u ve eren pania imôngo la kaa ér : “ Yange se nôngo a m@@ ts@@ wen@@ em man sha u henen ityakerada i nongo wase imôngo hanma shighe . “ Akaa ” a Paulu ter heen ne lu atesen a mimi a ken Bibilo a yange mgbegha Timoteu u nan loho u dedoo jighjigh yô . ( M@@ ar . 4 : 24 ) A@@ ka@@ a@@ wan a Yehova nga wang shi nga jighilii , kpa gba u se ver ishima sha akaawan ne shi se ungwa kwagh u a lu wan se la . Mkaanem ma i na profeti Yesaia nger la lumun a kwagh ne ér : “ To@@ ho ka u uma , im@@ on@@ don a use , kpa kwaghôron u TER wase yô , una lu her gbem sha won . ” — Yesaia 40 : 8 . Kwagh ne tese kwagh u vesen u á lu eren sha ayange a ase ne nena ? Nahan kpa , ka sea henen mkaanem ma Aôndo yô , se fa kwagh u se ver ashe a mi sha ‘ iyange i Yehova ’ yô . ( 2 Pet . Er nan ve i taver se er i hii ve ‘ ishima i yen ’ Mbakristu mba ainge mbagenev ga ? Hanma inyom yô , sha Iyange i Nan I@@ w@@ om la pristi u tamen yange a za sha at@@ se a nan@@ den naagh a ke ’ te@@ mbe tempel la a za na naagh sha no@@ mb@@ ua sha u nan i@@ w@@ om sha ci u asorabo a upristi . Mbamaren kpishi tagher a mbamzeyol er ityav mbi nôngon man ayôôso a pati@@ i man m - ban u iny@@ ar man m@@ nyoon man ishima@@ y@@ in@@ an nahan , kua akaa ag@@ enegh kpaa . K@@ e ’ masejime , zum u nan kom u duen kwaghpasen yô , ú fatyô u lôh@@ ôn nan wer nana̱ dondo ú ne due kwaghpasen . Mbam@@ kombo man mbam@@ kohol mba kiriki kua mbam@@ kohol mba vesen mba Mbashiada mba Yehova mba ma@@ ghen se ken jijingi zan zan hegen . Shi doo u mbam@@ tsera mba naagh ku ip@@ aan ku Kristu ku ve se a mi la kpa vea hungur se ga . • Kanyi ia wase se ve se palegh u me@@ er m@@ ny@@ am ken jijingi ? Hi@@ di a iyol na ijime , ongo imo i Ter na sha akaa cii shi suen hemen Na kpaa . ​ —⁠ Mat . Ka keng a gba u nana nôngo kwagh ve nana sue nom u nan dông sha m@@ kaan man sha ieren ye . Ashighe agen yô , alaghga a lu ma iky@@ e@@ ky@@ e keng ia wase or la ve nana lu uma ye . Doo u se tese iwuese sha tom u ve lu eren sha dooshima ne . Ú zua a mbam@@ tsera kpishi zum ú lu nengen sh@@ a@@ gba sha inja i Kristu yô . Aluer ka nahan yô , mkaanem ma Yesu mara ôr se akaa kpishi sha kwagh u mba a za na ve uma sha la : Mba eren kasev ga , vea kera fatyô u shi kpen mayange ga , shi sha igbenda igen yô , mba er mbatyomov mba S@@ ha@@ av nahan . Shighe u orgen yila un ér or@@ tesen u “ dedoo ” yô , a kaa ér : “ Er nan man u y@@ erem wer Or u dedoo ? 12 : 11 ) Bibilo ôr kwagh u ‘ Or@@ yuda ugen u va ken E@@ fese , iti na ér Apo@@ l@@ o , i mar un ken A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia , u lu or u fan kwagh kpe kpe ’ la , ér : “ Er a tse@@ en ishima sha kwagh kpishi yô , a gba ôron kwagh , tesen akaa sha kwagh u Yesu vighe vighe . ” ( Aer . Sha ayange a Tor Solomon u Iserael la je kpa , dooshima u mimi za ih@@ yen . W@@ ea soo u seer fan kwagh u nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura yô , ôr ityough ki sha 5 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Kanyi yange i lu ken an@@ zaakaa a Yesu la i̱ p@@ aven ior veren kpo@@ soo ? Nenge a hanma kwagh ken ishima you . ( Mateu 21 : 43 ; 23 : 37 , 38 ) Cii man shighe la yô , Mbaiserael lu mba@@ shiada mba Aôndo . Ôr mba u pasen ve loho u dedoo la wer ka Yehova tseegh una yima se ye . M hen mer u nomso lun a isharen i yaven a nomso mbagenev la kpa ka ieren i sha gba@@ aôndo . Sha mimi yô , mbayev mbagenev ka ve su@@ wa a su@@ wa mbamaren vev ge@@ de@@ e . ( b ) Inja i ishember i “ We U k@@ enden mo ityough sha ” la ér nyi ? U ngu wer se ver a ver ma t@@ wer@@ sôron u se eren ga . Iserael u Aôndo 5@@ 00 Yange i hii ôron mkaanem ma d@@ ur@@ an iyol ma í yer ér — “ shighe u mkur ” ne — tsa hegen kuma anyom 2@@ ,@@ 6@@ 00 , l@@ ù ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el yange ôr ma ye . Yange t@@ ôn@@ do@@ zwa a mbahenen nav ér : “ N@@ é fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ” — Yohane 8 : 32 . E@@ ri@@ c : O@@ K . M@@ saanyol ngu ken m@@ tese u tesen mbagenev mimi u ken Bibilo la . Yange i wanger ior mba Aôndo hii ken inyom i 1914 zan zan kure ken mhii u inyom i 19@@ 19 la nena ? 4 , 5 . ( a ) Yange Aôndo lu kwar u Mb@@ al@@ ev@@ i nena ? 9@@ 4 : 19 ; F@@ il . Ieren na i yange lu a mi sha kwagh u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la , man iyol i a kegh u zan hanma ijiir i nongo u Yehova ua tindi un cii la , doom je zua ga . Maa a kaa a ve ér ve̱ tsu@@ e ve̱ gba shin zege@@ mnger la , nahan una pav sha ish@@ iv vev kera . M@@ lumun u nan sha mbampin mban cii yô ka een , e̱r se va nenge ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo ne nahan . U ta ashe u nenge a iyol you ken Paradi@@ so , er u lu ember uma , ma kwagh u nyian we ishima a lu ga kpa ? 17 Ma Ity@@ um@@ ugh K@@ i I V@@ ar sha u V@@ ih@@ in Se Yo@@ l K@@ i K@@ ia He@@ mba J@@ e kpa K@@ i Ga Diabolo fa ér shighe na kera shi vese ga , nahan ngu nôngon kwagh tsung ér una h@@ ungwa a vese . Se Cii Se So@@ o I@@ wuese Adam man Ifa mba gbe ke ’ isholibo kera yô , Aôndo kende kaa a i@@ yô ér : “ Me ver i@@ ho@@ m hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” Aluer or vande zan ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ga , kpa nan mough nan tswen , a compas@@ s shin or u tesen nan gbenda shio , nan yem ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo fi@@ in@@ ii hen ijiir i nan fe i ga nahan , a tese ér nan b@@ ume ga he ? Davidi kure mkaanem ma jijingi mgbegha un nger ne vough nahan ér : ‘ M@@ war ka hen TER a lu ye , I@@ veren You i̱ lu sha ior O@@ u . ’ Kwagh u wan na u kwase pine un ne seer taver un ishima u den tom la . ( Nenge Yakobu 1 : 14 , 15 . ) ( Nenge foto u ken mhii la . ) ( b ) Se ya ikyar a Yehova nena ? Lu u a gba zege@@ t@@ so shi a kohol an@@ ny@@ am@@ ev ken t@@ so shon sha er vea war yô . Yange vea lu a ishima i eren kwagh torough torough ga nahan , ka se ume ma se ongo loho u dedoo ny@@ ian@@ a ? — Ôr Pasalmi 119 : 60 . Se mba kera nyer mbam@@ kohol ken mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba ho@@ gh@@ ol ga , kpa ka se ku@@ mba ken A@@ you a M@@ kohol a lun gb@@ ang@@ es@@ aa . Ka m@@ kposo u nyi se nenge a mi hen atô u tiônnongo u Kristu a tar u Satan a hemen ú nee ? U tesen ikyav yô , er Yesu Kristu ng@@ ur ôron kwagh u k@@ ov u hemban ato u sha ayange a na la yô , a kaa ér : “ Yohane va , lu yan kwagh ga , lu man kwagh kpaa ga , kpa mba kaan er : Ngu a jijingi u bo . Shi zum u i ci@@ r se a akaa a i we se iyol sha abaver la kpa , se umbur nen kwagh u Paulu shi seer wan Timoteu ne , wener : ‘ Vea [ mba ve lu eren sha imo i mba i ve fe ga la ] a gema vea ver [ ato ] sha u@@ kwagh@@ hi@@ r . Yesu yange ôr kwagh u a@@ ah@@ e ugen u wua iorov 18 , mba ve lu ken g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven sha hen shighe u i yô@@ h@@ ôr i kighir ve la , anyom kar z@@ ur@@ um 2@@ ,000 hegen . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E kpishi ka i taver se u eren a mbagenev doo doo . Sha mimi yô , “ hanma kwagh ngu a [ shighe ] na , ” kua shighe u eren i@@ ember@@ yolough man shighe u eren tom u u@@ ke kua shighe u eren tom wase u Mbakristu kpaa . ( Or@@ pa . Kwagh u yange er ken Do@@ tan la kpa na Elisha ityôkyaa i vesen i suur sha Yehova kua ak@@ um a mbatyomov nav a a kuran mbacivir un la . Apostoli Peteru nger ér : “ Ka sha kwagh ne je i yer ne ye , gadia Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . Á nger wener : “ Zum u vea kaan er : B@@ em , man mkpeyol yô , ka zum la je mtim una ande sha a ve ib@@ u@@ v er mar@@ to@@ gh@@ or ka a kôr kwase uya nahan . ” — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 3 ; Mpase 16 : 13 . Nahan kera kpiligh se iyol er Yehova tsua ve ér ve nenge sha Wan na Yesu shighe u i mar un shin tar ne la ga . Anmgbian ne lu or u eren tom ken sule u anmgbian Rus@@ sel@@ l , kpa mough va ken Y@@ uro@@ pa sha u va pasen loho u dedoo . Kpa gba u mbamaren vea umbur ér ashighe kpishi mbayev mba ve lu hi@@ an a hi@@ a la ka ve henen ér aluer ve er kwagh shami ga yô , ve saa a saa ishe je . Nenge er yange ishima ia za Aberaham iyol tsung u kôron ih@@ yô sha uwegh nagh ér una s@@ ôngo wan na la sha wono ! I@@ mba m@@ gem ne nam m hen kwagh kpishi sha kwagh u awashima u uma . As@@ orabo a Mbayuda eren la na yô Yehova lumun ini@@ av vev ga . ( Luka 1 : 7@@ 6 ) I va hingir u yilan wan na ne ér Yohane u Eren B@@ atisema , ka un kpa yange lu yôôn ang@@ we u m@@ ve u profeti u a hembe Mose , u ior nd@@ era veren ashe a na la ye , ka Yesu Kristu je la . ( Yoh . ( b ) Gbenda u Yehova tsaha mbah@@ emb@@ an@@ ato sha ayange a Mose la tese se nyi ? Nenge I@@ ti I I Lu Shin P@@ ev La • Kanyi ityesen nahan se fatyô u zuan a mi ke ’ isholibo i wan@@ ye@@ kwa@@ or u Solomon a ter kwagh na laa ? I “ na un ts@@ ar u sha it@@ you ” ken inyom i 1914 , shighe u i ver un Tor ken Tartor u sha la . Ashighe kpishi ior ka ve ker i@@ ember@@ yolough i hemba hanma kwagh ugen cii , sha er vea nôngo uma a lu ve gu@@ da yô . ( 1 Peteru 2 : 21 ) Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una wase se u fan kwagh u se er ve se za hemen u zenden er Kristu kpa zenden nahan la . ( Yobu 12 : 12 ) Ka mea hide mea hen sha kwagh u uma wam yô , m lumun a mkaanem ma Yobu man . Ka a lam a ve kundu kundu shi a lam a ve sha akaa a s@@ ôngo s@@ ôngo yô , i doo ve , sha ci u kwagh la ngu a tese ve ér i soo kwagh ve . Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve kor a@@ kp@@ a@@ gher a gb@@ ange@@ se , ve wa avur a Ruamabera ker . — Mat . Nahan a ya kon u i kaa ér a de ye ga la , a na jighjigh ér una ya u kpa una kpe ga . ( Mpa . 21 : 4 ) Er se lu keghen shighe u a va kure ityendezwa la yô , Yehova a kohol se ken mlu u wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga , shi se lu nen p@@ al@@ egh@@ aa a bo@@ tar ne kua aeren a u , a a l@@ ahan Aôndo la cii . — 2 Pet . A “ shi A tsa her ape A lu la ayange ahar ” cii ve mough gba yemen Be@@ tan@@ i ye . ‘ Yange Lu a I@@ ny@@ aregh kpa Saan Un Iyol Ga ’ Ngeren ne lumun a kwaghôron u profeti u a kaa ér ka “ as@@ ande ” a Mbaiserael kpuaa tseegh aa hide ken tar ve la , gadia er Mbaiserael mough ken A@@ shi@@ ria man ken Bab@@ ilon hide ken Y@@ u@@ dia nahan kpa , mbagenev kpishi hide ga . — Yes . Ngeren u una dondo la di una seer timen sha uh@@ ôn mba Satan uhar . Tsô , Yakob mough yem ken Igipiti za kohol Yosev , nahan saan ve cii iyol . Nenge takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom ( Mbashiada mba Yehova — Mba Ve Pas@@ en Kwagh u Tartor u Aôndo La ) , peeji 19@@ 1 - 19@@ 8 , 4@@ 48 - 4@@ 5@@ 4 . Shighe u se tagher a mbamtaver man mbamzeyol yô , doo u se zer henen ser mlu wase u ken ijime la yange hemba doon a u hegen ga , man alaghga shighe la se lu a fa mimi kpaa ga . I ker ah@@ ab@@ a ér ken inyom i 19@@ 13 la , up@@ ip@@ amba@@ abaver mba kuman 2@@ ,000 nahan lu gb@@ eren akaaôron a Rus@@ sel@@ l , iorov mba kuman er 1@@ 5@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 nahan lu ôron ! Mbakristu mba kaven kwagh mba ve time sha akaa a jijingi na Paulu nger la , man akaa agen vi@@ e vi@@ e yô kure ikyaa vough sha kwagh u Tindi la . [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh u sha peeji 23 - 26 ] Aberaham lu môm ken mba jighjigh mban . Ny@@ ityô or cii a gba eren nan batisema ts@@ ôô ? Kwaghôron u profeti u Daniel ôr se nyi sha kwagh u mlu u ken hemen u hemen u Diabolo ? ( 1 Utor 8 : 6@@ 6 ) Sha mimi yô , er Solomon yange kaa nahan , “ iveren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” — Anzaakaa 10 : 22 . I@@ sho@@ li@@ bo samber tser sha hanma or cii , sha ci u uumace mba ve yen ne cii mba eren isholibo . Kwaghôron u profeti u Mal@@ aki la yange kure sha shighe u Yesu la nena ? A kôr if@@ er@@ kwagh ihyom , shi shighe ka una kuma yô , a ôr mba ve lu eren asorabo sha apera la ijir . Er i lu u se fatyô u ‘ kôôm m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar ase ’ ga yô , ka se hingir u ungwan imo i Yehova gayô imo i Satan . ( Y@@ er . ( Yuda 22 , 23 ) Aluer u ngu ken makeranta man mba tesen kwagh u akaa a uma gba duen ab@@ u tsô la yô , pase vangertiôr wer ka Aôndo a gbe akaa a uma cii ye . Aluer u er nahan yô , alaghga kwagh ne una wase mbagenev je a kpiligh we iyol . 119 : 9 ; Y@@ ak . 1 : 21 - 25 ) Ka kwagh u k@@ undun iyol kpishi , u fan ser sha iwasen i mkaanem ma Aôndo ma mimi la yô , a fatyô u ‘ ôôn se ’ asorabo a vesen je kpaa nahan ! — 1 Kor . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 3 , 9@@ 2 ( Yakobu 1 : 15 ) Nahan Yesu wa se kwagh ér se ‘ ver ishima ’ se nenge ior mba mkaanem nam ma ker ve la ga , kpa se kar ayol a ase se nenge akaa a se henen ken ishima yase la , sha er se ‘ kura ayol a ase sha hanma h@@ ua ’ yô . Nahan kpa , ior mbagenev kpishi gema nenge ér jighjigh u nan ng@@ ura ka u gbil@@ ini@@ gh . Gbenda u ak@@ u@@ wa a eren akaa la tese se nyi ? Wan u kwase ne u lun anyom 11 kpa kpe angev mbu mbu wua Lu@@ c@@ í@@ a la . In@@ i@@ av mb@@ i@@ la cii fatyô u sa@@ ghen uumace sha ikyev i iky@@ ang@@ enev mbi isholibo man ku kera ga . ( Yohane 6 : 15 ) Mbagenev nyian vea hen ér Yesu yange una lumun sh@@ a@@ gba shin tor yô , alaghga yange ma er akaa a hemban doon sha ci u orumace . M@@ lu u dedoo ka ieren i injaa , i í tesen i sha u eren akaa a wasen mbagenev , di vough er sar sar nahan yô . Bibilo ôr kwagh u akuraior kaa ér ‘ mfe ve la wa ime , mba p@@ al@@ egh@@ aa a uma u Aôndo , sha ci u l@@ an@@ egh ku ku lu ken ve la . ’ Alaghga or nana hen ér u eren erdoo ka kwagh u hange hange ga , shin nana kure ikyaa ér u eren erdoo ka ikyav i tesen ér or nan ngu ish@@ e@@ er@@ or . Tsô m gba keren iwasen , nahan m er msen hen Yehova kpoghuloo je . Peteru yange tile sha ishigh ki Mbayuda mba civir Aôndo ken tempel . Shi aluer se mba eren msen sha ci u anmgbianev mba sha tar cii yô , kwagh ne una wase se u lun a ieren i Kristu kpa lu a mi la . ( Yoh . ( Mateu 28 : 19 ) I@@ mba batisema u eren la tese ér se hendan kwagh a icighan jijingi ga , shi mayange se er ma kwagh u una yange tom u jijingi shon a eren hen atô u mbadondon Kristu la kpaa ga . Bibilo kaa ér : “ Tsô A bugh ve ishima sha u kaven icighan@@ ruamabera . ” — Luka 24 : 45 . ( Mpase 20 : 12 , 13 ) Zege@@ ikpelaior ne ia lu sha ikyev i Tartor u Mesiya u Kristu Yesu una hemen la gbem sha won . 6@@ 5@@ ,@@ 2@@ 45 B@@ re@@ di mba uhar mba yange i wa kwa sha mi , mba pristi jing@@ ir sha ishigh ki Yehova sha hanma iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la tile sha ityough ki nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Mbashiada mba Yehova ka ve nenge uumace ér ka mba ashe a ver iky@@ ôr sha inja i vea va lu ke ’ mlu u anmgbianev u̱ Mbakristu la yô . Sha kwagh u Yesaia 60 : 17 a kaa yô , Yehova yange er ityendezwa ér : “ Me va a z@@ en@@ aria sha ityough ki to@@ gu@@ la , shi Me va a az@@ ur@@ fa sha ityough ki iy@@ ô@@ gh , to@@ gu@@ la sha ityough ki kon , iy@@ ô@@ gh sha ityough ki a@@ wen . Me ver bem a̱ lu or@@ kur@@ an@@ tar wou man perapera a̱ lu it@@ yo@@ or wou . ” Ka vea ci@@ h@@ i ati@@ ca a ve , vea per atindi a makeranta u we la yô , ve hen ér ve mba tse@@ v tse@@ v . U L@@ un Jighjigh Kanyi ? Jigh@@ ilii yô , kwagh@@ tôvon tese ér mbagenev mba ve ze ad@@ ua ga je kpa mba eren msen hanma shighe . I@@ t@@ yom i Kor@@ aki eren la alaghga yange i va a na ikyua a A@@ ron man ônov nav . U eren nahan la ve a mlumun u Aôndo tseegh ga , kpa shi ne se iember i vesen kpaa , man “ atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga ” ; nga ne a na “ m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol . ” Ken takerada u Duteronomi jimin cii , Mose ôr var var ér doo u mci@@ e u cian Aôndo la una lu mba@@ eren un tom kwagh u vesen ken uuma vev . — Duteronomi 4 : 10 ; 6 : 13 , 24 ; 8 : 6 ; 13 : 4 ; 31 : 12 , 13 . Aôndo u a gbe se la na se ahumbe a se ôôn m@@ in ne man kwaghyan u se ye la kua mngerem ma se me la . R@@ a@@ be@@ sh@@ ake yange kaa ér nyi , man Mbayuda er nena ? Yehova yange kaa a “ or u ishima legh legh je zua ga ” la ér un ngu tin@@ d@@ in un hen F@@ ar@@ a@@ o , a za due a ior mba Aôndo ken uiky@@ angen man ken kp@@ an ken tar u Igipiti kera . ( N@@ um . Akaa nga ahar a yange wasem u undun kwaghaôndo u Sh@@ into vindi vindi yô . Mbashiada mba Yehova mba nengen iwasen i gomoti a ne ior la nena ? ▪ Umbur wer ayange a se lu ker ne ka a masejime . — Ef . Kwagh@@ hi@@ r u A@@ z@@ te@@ c ôr kwagh u tar u tsuaa u ak@@ ô@@ r@@ aior lu ker yô , shi a ôr kwagh u mngerem ma de@@ e@@ mee kpaa . Doo u se tese icivir sha mbamkombo asev mban , a̱ lu mba vesen shin mba kiriki kpaa . Se tese icivir ne sha ieren yase zum u se ze ve la . Kanyi i ere ? ’ ” — Kwaghôron u M@@ as@@ ami , ken tar u J@@ ap@@ an . K@@ am er i lu je se mba a lam sha kwagh shon ga nahan . Maa môm ken a ve gema pine u ér , “ We u ngu Orshiada u Yehova gaa ? Nahan m ver akaa a i gbe u a ver a hiihii la , ka iyol i m tsegh u civir Yehova a ishima i môm la je la . Shi er or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan wa wan@@ iyôngo shin iky@@ um nahan , kape Yehova , “ Ter u A lu a mhôônom ma zungwen ” la kpa ka a tese se ikyo i wan sha ashighe a ican je la . Mba doon se ishima vea fatyô u eren kwagh u vihin se kpishi shin p@@ aven a vese shin ny@@ a@@ ghen se je kpaa . Inja na yô , nana lu kaan ken ishima i nan ér , ‘ i z@@ aan tsô a nengen , aluer Yehova una kure uityendezwa nav mimi yô . ’ A lu ú ver ishima yô Aôndo yange taver Paulu ishima sha u a̱ lu a iwuese sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u un vande nan un sha ikyev i Kristu la . Er i pase ken ngeren u a kar la nahan , mbadondon mba Kristu mba hiihii , mba ve kohol ve lu nongo ne la , yange ve kar ve tile sha ityough ki ikyurior i Iserael i̱ i̱ venda mimi la , nahan ve hingir mba i yilan ve sha iti i Yehova yô . Wan u kwase ne ugen z@@ aan makeranta vea Lu@@ c@@ í@@ a imôngo . Sha kpôô yô , “ ve zer kohol ken tempel ayange ayange , . . . ve lu wuese Aôndo , ior cii kpaa lu rumun ve . ” U@@ mor@@ ya man mba@@ a@@ shi@@ m ka ve engem ashe shi ve doo kenger kpaa . Satan shi wa Aôndo aie iyol ér ngu ny@@ u@@ men ior mba a hemen ve la ian i tsuan kwagh u dedoo man u bo . Sha nahan yô , lu sha ityôkyaa i dedoo man mb@@ ang@@ eren I@@ vangeli hemba veren ishima u ngeren akaa a yange e̱r he ’ shighe u Yesu lu shir@@ en tom u pasen kwagh la ye . A wa icam ér : “ Ka her Aôndo tseegh ú ver ashe ving ye , we uma wam , gadia ka hen a Na man ishimaverenkeghen yam i lu ye . ” — Pasalmi 6@@ 2 : 5 . ( Mateu 6 : 31 – 33 ) Nahan se@@ ma@@ kwagh u injakwagh la i tese se yô , ka u se̱ civir Aôndo a ishima i môm shi se̱ eren tom u pasen kwagh u Tartor la sha gbashima kpaa . Kwagh u mba ve tse ken mcivir u Yehova ve er ken anyom a karen shi ve lu eren zan zan hegen ne doo se je zua ga . Yehova gema kaa ér : “ Ne mba nan nagh sha kwaghyan u hông@@ or@@ ough sha at@@ se A@@ m a nan@@ den nagh sha mi ” la . “ M K@@ ER@@ A ngu a orgen u nan lu ishima i môm a ven u nana ver ishima sha kwagh wen sha mimi nahan ga . . . . M@@ kpeyol man M@@ saanyol Ngu ken Hemen ( Mbaromanu 6 : 14 ; Mbaefese 2 : 11 – 16 ) Nahan cii kpa , akaawan á í nger ken Lev@@ iti@@ ku ne nga a inja hen a@@ vese , á tese se akaa kpishi sha er se civir Aôndo wase Yehova yô . I nger ér : “ Mba ye kwaghyan kera yô , A tôô iy@@ ongo nahan vough A kaa er : I@@ y@@ ongo ne yô , ka Iky@@ uryan i he i sha awambe A@@ m . ” 9 : 11 - 14 . ( Yohane 10 : 16 ; Mbaromanu 8 : 19 – 21 ; Mbafilipi 3 : 20 ) “ M@@ lu u iengem u lun a iky@@ ang@@ enev ga ” la wa myom u a yima se sha ikyev i isholibo man akaa a vihin a i̱ ve a mi la kpa ker . Yehova kaa ér : “ Me er nan or@@ wasen u lun er nan nahan . ” I ‘ yima ve sha m - ee u i ôô ’ ve la sha ci u Aôndo ôô ve shin k@@ ire ve sha awambe a Yesu sha nagh ku ip@@ aa ku a ne la . A̱ shi nan kpa , u umbur ma shighe u yange u ôr ma takerada , maa u kaa wer , ‘ Ka kwagh u m lu keren vough je la ! M tema m dondo vea or u m@@ asen ken kpe , vegher u ken im@@ ese I@@ ca i gbe ga yô , bo@@ l la kpôô kpôô kpa hii u vihin mlu wam u ken jijingi la . Nahan kpa mbagenev venda ishimaverenkeghen la . Shi kwagh ne una na mbagenev vea hii u yan ikyar a Yehova , man alaghga ikyar ne ia va hingir kôôsôô shi ia lu gbem sha won kpaa . Aluer ikyar yase i ken ivese shin ma ortamen shin ma ijende yase i taver se ishima sha mkaanem ma kundu kundu kua ieren i dedoo nahan , a doo se je a zua ga ! Yehova ongo mbamsen mba mbatomov nav ve eren hen a na sha mimi la . — Pasalmi 8@@ 6 : 6 , 7 . H@@ ur@@ or wou ka nana ôr u er ieren you i ze nan iyol nahan u er nena ? 32 : 2 ; Mat . A@@ you kpishi vihi kua iy@@ aagh ki p@@ es@@ id@@ en u tar la kpaa ; a@@ you agen je yô hembe hingir al@@ ô@@ gh . Nahan kpa , aluer se zer v@@ aan af@@ an@@ yô yô , kwagh la una yange se u civir Aôndo tsembelee . Ma or kpaa doo u nana vihi ga shin ma tar kpaa doo u ua vihi ga . 3 : 1 - 10 : Shi a tese ér Satan lu yangen tom u maan tempel la shi í yima Zege@@ pristi Yosua shi i wanger un asorabo kpaa . ( 2 Peteru 2 : 2 ; Yohane 8 : 32 ) Ka atesen a Mbakristu jimin cii la a lu “ mimi u i@@ vangeli ” ye . 9 , 10 ) Iky@@ ar u ken ivese nana de nengen ér , aluer nan za ôr mbatamen kwagh sha imba ieren i ior mba ken tar ne yô , nan er sha mi ga ze . Doo u iky@@ aior i ken Kristu ia nenge ivese i eren nena ? ( Mateu 3 : 17 ) W@@ ani@@ unda ne kaa a Ter na wener : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . ” — Pasalmi 40 : 8 ; Mbaheberu 10 : 9 , 10 . Ver Yehova sha I@@ shigh You G@@ bem , 2 / 15 Or@@ gen lu uma ken derianyom u hiihii la , í yilan un ér Saulu . Í fa un tseer tseer sha iliam na i dang man sha aeren a na a p@@ il@@ agh kpaa . Bar@@ u@@ ki lu aka@@ we u fan tom tsema tsema , yange er tom sha jighjigh vea Yeremia sha u pasen a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova hen Yuda ; tom ne lu u taver kpen kpen . ( Y@@ er . Aôndo tindi Se@@ kar@@ ia wan u Y@@ eho@@ y@@ ada ér a̱ venda a Yo@@ a@@ shi a̱ de ak@@ ombo a civir . ( b ) Kanyi ka i na ve i maa se iyol u lun Mbakristu mba mimi ? Kp@@ aa , á kaa a na ér : “ Wan@@ kwase , jighjigh wou u nan war u ve ; yem bem bem , angev ou mb@@ u̱ bee u . ” 1 : 12 - 14 ) Nyian ne kpa , kape iyenge i se mba se lu pasen Mkaanem ma Aôndo la i hembe ng@@ een je la . Heela tseegh ga , Yehova gema kwagh la hingir tindi . A kaa a Mose ér : “ Aluer or á kpe man nana lu a wan@@ nomso ga yô , i̱ gema dyako u nan i̱ na wan u nan u kwase . ” Shighe u lu ken tar u Par@@ ag@@ u@@ ay la , á hen zwa u Ish@@ pania shi lu henen Bibilo a ior kpaa . A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a tor la yange anger tar u Yuda . Yohane nger wener : “ Tar u̱ de kera doon ne ishima ga shin akaa a lu shin tar tsô kpaa ga . Yange m lu iyev shi m soon u eren hanma kwagh vough , a m@@ shi shio , shi m veren ishima mer mbagenev kpa ve er nahan . Mbagenev ve yemen sha hemen , nahan vea za nenge a or a shi ve yô , ve ker ad@@ er a ve sha aôndo . U nan orgen jighjigh la ne uma u or hembe doon , ” je yô kwagh ne ngu “ hange hange sha u waren uma . ” Mimi man M@@ civir u Orkristu Rus@@ sel@@ l washika kaa nahan ér : “ K@@ wa u yange m hii za nengen S@@ ene@@ ma wou la lu shighe u uma wam kôr gema je la ; shin me kaa mer , lu shighe u mfe wam u fan Bibilo hii u k@@ ahan kposo je la . ” ( Yo@@ el 1 : 2 , 3 ) Kwagh u mba ve lu iyôngo igen ve hen sha ikyev i mba i shigh ve mkurem la doo ve kpen kpen , sha nahan yô , hange ve u tesen mbagenev mba ve soo u civir Yehova la mfe u Ruamabera u ve zough a mi la . — Mpase 7 : 9 , 10 . Nahan a hen a ishima na ér , ‘ M fa mer me kera fatyô u eren u ga . ’ • ven@@ de@@ ve ? Mba va he@@ e af@@ o hen K@@ a@@ de@@ shi yô , Mose tindi iorov 12 za za nenge mk@@ er ken Tar u Ity@@ endezwa la . ( Mbaheberu 4 : 13 ) Er se fe ser Aôndo ngu nengen kwagh u se eren , sha ci u á soo ér se er kwagh u dedoo yô , doo u kwagh ne una taver se ishima se palegh iky@@ aren i iin , shin u nenge nahan ga ? ( 2 Timoteu 3 : 1 – 5 , 12 ) Alaghga ú tagher a amba@@ aior la zum u ú dugh kwaghaôndo u pasen shin ú lu eren ityom ig@@ enegh yô . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : L@@ U OR U GB@@ I@@ D@@ Y@@ EN D@@ O SH@@ I MB@@ I@@ EN I@@ OR 13 , 14 . ( a ) Se er nan ve se fa kwagh u a gbe ior ishima ? Ka “ a@@ yom ” a nyi yange ere ? Er Se S@@ ur Mba C@@ i@@ vi@@ r Aôndo a V@@ ese I@@ m@@ ôngo Ishima La Yesu wa se kwagh kaa ér : “ Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii [ kua kwaghyan man kwagh@@ man man ak@@ ondo ] á seer ne a ye . ” Sha kwagh u Paulu a pase ken Mbaromanu 12 : 1 , 2 la yô , kanyi ia wase se u or@@ on iyev i ifer sha ifer ga ? Una tim Satan man Adam man Ifa , mbah@@ emb@@ an@@ ato mba utar mban her ave ave j@@ ee ? Mbashiada mba Yehova nd@@ era pasen kwagh ken tar u Jam@@ an@@ i tsa hegen hemba anyom 1@@ 00 . Kpa m ngu a Bibilo ga . Apostoli Yohane nger kwagh wener : “ Ka vangertiôr wase u se lu a mi sha ishigh N@@ agh ne : ka sea sôn nyityô kwagh u a lu sha ishima Na vough yô , A ungwa se . ” Shi er tom sha akaa a Kristu a er ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la kpaa . Kwaghôron u Mar@@ k@@ us : Sha hiihii la , se fa ma anmgbian u nomso shin u kwase ken atôônanongo la ga , kpa ve ngohol se saan saan shi ve er a vese kundu kundu . ( Heb . Ka a inja u se fa kwagh u iniongo i P@@ ase@@ ka la sha ci u nyi ? Heela tseegh ga , ve tese se dooshima u se tsa sha won nan nan kpa se er ve kwagh u una kuma sha mi ga yô . ( b ) Kanyi yange i na Bar@@ u@@ ki iyol kpen@@ e , kpa i gema i wase un nena ? ( Ôr Mbaromanu 12 : 10 . ) Kwagh ne tese mzough u ken jijingi u yange a lu hen atô u ik@@ we 12 i Mbaiserael shighe u vea kohol imôngo u civir Aôndo la . Ve fa ér aluer ve civir Aôndo vea noov vev man ônov vev yô , kwagh ne una wase tsombor ve shi ua lu ken mzough kpaa , man Maria kpa alaghga fa kwagh ne nahan . Zum u Ab@@ es@@ al@@ om , wan u Davidi mough num a na shi soo ér una ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Davidi yô , un man ah@@ ur@@ aior a na , a a ta ikyaa a na sha mimi yô , ve yevese ve due ken Yerusalem kera . Aluer TER A lu Aôndo yô , dondo nen Un ; a lu Ba@@ al yô , dondo nen un . ” Nahan kpa , ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken sule u E@@ den la i due a ikyaa i yange gba u a nenge sha mi sha ci u iwasen i uumace man mbatyomov cii yô . Ne@@ hem@@ ia yange ungwa ve her ga . Aluer u er nahan yô , u lu tesen wer akaa a a lu Aôndo icighan@@ kwagh la gba u kwagh tsung . — Gen . Man Mkaanem ma Aôndo tsengaôron ér kwagh a lu nahan , ma kaa ér : “ Shighe ngu van u ior [ mba ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo mbara ] vea kera fatyô u veren ato sha ityesen i dedoo ga , vea kohol mbat@@ esen kpishi sha asaren a ve ayol a ve sha ci u ato vande ng@@ iligh ve yô . ” Kwagh er doo yô , zum u Paulu lu ngeren Mbakorinte kwagh la , a er tom a ishember i “ lu a agee ga ” man “ ish@@ e@@ er ” la , sha u pasen gbenda u mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga nengen Mbakristu mba tsuaa la , kua gbenda u nengen kwagh na iyol na la . ( 1 Kor . • Mbakristu mba ve nenge atsan man tôv@@ ac@@ an nena ? Yange gba u una lu mbagenev ikyav sha zende na . A̱ shi nan kpa , Adam man Ifa yange vea doo@@ ashe shi vea lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol kpaa . ( Heb . 11 : 27 ) Hanma shighe cii yô , Yesu eren kwagh u Ter na kaa un la , nahan Ter na za hemen u veren un dedoo sha ieren na la . ( Yoh . Kpa ka u cian Yehova , nan un icivir sha ci u ian i a lu sha mi la . Aluer gba sha mi yô , seer nan wan wou ityom sha er u wase un u seer lun a aeren a dedoo yô . Mbaiserael mba sha ayange a E@@ s@@ era mbara yange ve er kwagh sha mimi ga , sha ci u ve “ er kasev ken atô@@ at@@ yev . ” Man aluer se kôr ave , nahan se venda u dondon atindi a Aôndo yô , a lu shami ga cii . ( E@@ s@@ era 10 : 10 ; 2 Kor . Sha mhii u tom na u profeti la , i tese un gbaa u kon u am@@ on@@ di ne ken mpase u sha mnenge . A bee a akaa a ne cii shighe u a tim tar u Satan ne kera la . Kwagh ne lu gbenda u vesen u karen jighjigh u nan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la , shi kwagh u er la tese kwaghfan kpishi ! Shi mbatyomov mban ka ve hemen Mbashiada ve za a ve hen mba i sar ve u ungwan loho u ve pasen la . ( b ) Er nan ve icin i i ta Iserael u tsuaa la i lu a inja sha ci wase ny@@ ian@@ a ? ( 2 Peteru 3 : 8 ) U tesen ikyav yô , ah@@ ungwa u pu@@ lu@@ gh u ngu a tsa ayange 50 tseegh la una fatyô u kaven kwagh u se uumace mba ka se tsa anyom 70 shin 8@@ 0 laa ? Kpa ka di akaa a ve lu a mi kwagh môm cii je la . We kpa ú fa je wer , ken u@@ sha mbah@@ ev man tar u he u Yehova a t@@ ende zwa la yô , se fatyô u geman ashe kenger kera maa kaan ke ’ ishima yase ser , ‘ Sha kpôô yô , Aôndo er akaa cii hingir a he ! ’ Nahan kpa , er ngeren u a dondo ne una pase nahan , aluer se soo u zuan a uma u tsôron yô , se er kwagh a hemba di u palegh kwaghbo tseegh tsô la . Doo u se nenge am@@ een ser ka aan a se sue hem@@ en@@ tor u Yehova , shi se tese ser Satan ka or@@ aie , shi se hemba wan atindi a Yehova ikyo , shi se hemba tesen aeren agen a a doo un ishima la kpaa . — Mbaheberu 5 : 7 , 8 . Gbenda u vesen u Aôndo a tese uumace dooshima yô , ka nagh ku ip@@ aan ku yange na sha Yesu la . A@@ eren man An@@ za a Ior N@@ ga V@@ ih@@ in Se@@ er a Se@@ er . Ka sha igbenda igen i nyi nahan Yehova a tese kwaghfan na u hemban cii kua ishima@@ wan@@ a ? ( Luka 22 : 24 ; Yohane 13 : 1 - 5 ) Nahan Yesu yange z@@ ôh@@ ô a mbaapostoli nav mban@@ aa ? Shi Satan , u a lu Go@@ g@@ i la kpa kwagh a tser un . A@@ kav A Se Hen Sha M@@ i Yô Pro@@ feti Yeremia yange ôr kwagh u Mbaiserael wener : “ Se per atindi . . . U tesen ikyav yô , alaghga nom shin kwase nana hii u lun a mbamzeyol mba ken ishima mba vesen . ( 1 Mbakorinte 6 : 18 ) Aluer se ungwa tindi u Aôndo a we ér se̱ palegh m@@ doo u inyaregh doon se ishima la yô , se vihi be@@ m@@ shima wase er ior kpishi ve zende u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ve , ve vihi u̱ ve nahan la ga . Er nan ve anmgbianev mba nomso mba ve er batisema ka ve nôngo ér vea seer zuan a tom ken tiônnongo ? ( b ) Kanyi i lu hange hange i ia wase se mba se lu mbahenen mba Kristu ne u tesen ishima@@ wan@@ a ? Shi a kaa ér , “ Kwagh ne shi wase se se umbur u keren shighe za man ahumbe ken ic@@ ile i doon tsung i se lu eren tom u pasen kwagh her la . ” Shi aluer ma or@@ hemen tar nan ngu eren akaa sha mimi nan nan kpa , nana fatyô u eren kwagh u vough za been ga . ( Yesaia 29 : 13 ; Mateu 15 : 7 , 8 ) Yehova yange venda u ngohol amba a ini@@ aav mb@@ i@@ la , kua ior mba yange ve naan mbi la kpaa . — Ho@@ sea 4 : 6 ; Mateu 21 : 43 . Er nan i doo u se er msen vea or u se henen Bibilo a nan shi se ter iti i nana ? Se fatyô u lun a gbashima ken tom u pasen kwagh la nena ? Alaghga se hii pania u eren shin a na se ityom igen ken tiônnongo je kpaa . Shi ve tôô inyaregh ki ve ngohol kp@@ an@@ de@@ gh hen ats@@ an@@ aior la , ve yam wain a mi ve maan sha u@@ iniongo mba u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev . Nahan Aôndo wa un inya it@@ ine sha u keghen kwagh u ke ’ hemen la . ( Aerenakaa 5 : 19 ; 8 : 26 ; 10 : 3 - 8 , 22 ; 12 : 7 - 11 ; 27 : 23 , 24 ; 1 Peteru 3 : 22 ) Heela tseegh ga , Or@@ hemen wase shi tese tiônnongo sha ikyev i ior mba ve kom la sha u ve̱ lu mbahemenev mba shin t@@ ine . — Aerenakaa 1 : 20 , 24 - 26 ; 6 : 1 - 6 ; 8 : 5 , 14 - 17 . Yehova wuese iniôngon yase i civir un la kpishi . T@@ erem yange na jighjigh ér un ngu yemen sha . Mbar@@ o@@ ma mba timin Yerusalem ken inyom i 70 yô , Mbae@@ dom kera lu ga . Yesu ngu sha hegen , ngu zungwen a vese er se lu nôngon ser se lu mbau@@ ng@@ wan kwagh nahan . — Anzaakaa 27 : 11 ; Mbaheberu 2 : 18 ; 4 : 15 . Kpa kwagh ne tese ér mbatomov mba Yehova mba shin tar vea nd@@ yar ve sha ikyav , gadia zum u a tim tar u Satan kera la vea ember kpen kpen . — Pasalmi 1@@ 45 : 20 ; Mpase 20 : 1 - 3 . • Se fatyô u zuan a iwasen sha u henen kwagh u iy@@ ôn man ak@@ u@@ wa man ikyo@@ mon kua ven@@ de@@ ve sha ci u nyi ? Er hegen se lu veren ashe gbenda a shighe u a va kar a atsan a uumace ve lu yan ne kera cii nahan , Yehova Ter wase u dooshima ngu kuran se . Yehova ngu a tahav mbu eren hanma kwagh . Kanyi ia hii eren shighe u zege@@ can una va laa ? Sha shighe u batisema wase la , se sôn Yehova “ imo i wanger wanger i ken ishima . ” 9 : 22 - 24 . Ior ka ve kôr or u nan lu a mhen u bo ihyom . Mbagenev vea fatyô u wasen se u tsuan kwagh u se soo u eren laa ? D@@ i vough er m@@ ny@@ im man an@@ gb@@ i@@ ôr nga a ng@@ ur@@ en duen sha u@@ wo u i gbe je u lu a vande bu@@ gh@@ ur ga ve ikyav i tese ér ngu s@@ ôôn bu@@ gh@@ ur nahan , kape ts@@ wam u i lu seer eren kwaghaôndo sha ajiir wue wue tar sha won cii ne kpa ú tese ér mtim u kwaghaôndo u aiegh mgb@@ ôghom je ne . Nahan kpa , Yehova ka una nenge wea civir un sha ishima i môm nahan ‘ i saan un iyol ’ kpen kpen . ( Anz . Yehova yange yar tom a u@@ cer@@ ub@@ i ken sule u E@@ den nena ? 8 , 9 . ( a ) U@@ ria yange tese m@@ yen na sha nyi gbenda , man lu nyi i̱ gema i̱ va k@@ ere ? Se mb@@ á lôh@@ ôn we saan saan ser va iniongo ne . Se er nahan aluer se mba ior mba taver asema er wan u an@@ ngô u Paulu u kwase la nahan yô . ​ —⁠ Yohane 7 : 1 ; 15 : 13 ; Mateu 24 : 14 ; 28 : ​ 18 - 20 . Í t@@ ér akaa agen shin heen a nga a na mbahemenev mba lun a tahav kpishi je kpa ve h@@ ungwa sha iky@@ ôn kera kpo@@ o yô . C@@ ol@@ por@@ te@@ ur mba ke@@ ke mbara hemban pasen kwagh ayange kpishi ; ish@@ u@@ en col@@ por@@ te@@ ur pasen kwagh ih@@ wa i môm shin ah@@ wa ahar nahan hanma iyange . 1 : ​ 20 - 26 , N@@ W . Yange i kaa ér or@@ pas@@ en@@ i@@ vangeli ugen u za iti kpishi yô , za nenge a takerada u M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn la ijiir i môm vea ityakerada na yô , ishima vihi un kpishi . Eren kwagh u a zough sha aeren na a vesen la vough yô . A yô ka , dooshima man kwaghfan man perapera kua tahav . Kwagh ne na yô , ior mba Aôndo kô@@ r@@ cio u lamen a hanma or cii , nahan loho u dedoo hingir u samber wuee . Aluer se kav er i veren mbatamen shin udi@@ ak@@ on la yô , se hemba fan tom u icighan jijingi a eren sha gbaa ne yô . Ka mbampin mba nyi i doo u mba ve soo u v@@ ô@@ son ayol a ve la vea time sha mi , man vea zua a kwaghwan han@@ a ? Ior mba ve hen ér aeren ang@@ an nahan cii ka “ idya ” ga la mba tsu@@ ghun a tsu@@ gh ayol a ve , shi ve gba ken to u Satan kpaa . Apostoli Paulu mase kuren kwaghôron na la ér : “ Zum u á va gema akaa cii á hingir sha ikyev Na yô , Wan kpaa Una gema iyol Na Una wa sha ikyev i Un u A gem akaa cii A wa sha ikyev Na la , sha er Aôndo Una ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii yô . ” ( 1 Kor . ( Or@@ pa . 7 : 20 ) Kpa Yehova kenger se sha mh@@ ôôn , vough er or@@ maren u ônov mba nan ve doo nan ishima kpishi ve nan soo u kuran ve sha ikyev i kwaghbo nahan . Yehova yange wa Mbaiserael tindi ér ve naan nagh sha ilev mbi “ tsembelee , ” i de lu mbi p@@ ir@@ in ashe shin so@@ mb@@ on shin ke@@ er shin lun a angev ga . ( L@@ ev . Alaghga mbagenev vea kaa ér mba@@ kwaghaôndo mba tor@@ on asema vea kôr ave sha kwagh u yange er ne sha u eren i@@ pi@@ la ken iti i kwaghaôndo . ( 1 Utor 9 : ​ 17 - 19 ) Tom u maan kwagh ne yange u wase tartor u Iserael cii . Se ts@@ aan ken an@@ you u ho@@ gh@@ o@@ loo ugen . A lu kwagh u doon we kpen kpen u va lun ken tar u ior cii vea lu ior mba mimi , tar u ior mba nzughul a mbagenev vea kera lu ga gbem sha won la ! U@@ war la lu gbilin . — Yohane 20 : 3 - 9 . Kpa cii man shighe ne yô , m kaa a Mbashiada mer ve za pase ng@@ ôm kwagh . De kera keren a ga ; gadia nenge , M ngu van a kwagh u bo sha uuma cii , . . . kpa Me gema uma wou a̱ hingir we er ka ish@@ ar u ye yô , sha ajiir a ú zenden cii . ” ( Y@@ er . 3 : 16 ) Shi gba u se henen Mkaanem ma Aôndo hanma shighe shi se nôngon sha afatyô wase cii se eren sha akaa a se er ker la . 2 : 3 , 4 ) Kwagh ne na yô , ior kpishi hingir u ungwan kwagh ne , ér : I mar Mesiya u a lu van la ! Gbenda u sôron zayol ne : Shighe u u ôron mbagenev kwagh u ikyar u yô , ôr ve kwagh u “ doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô , nahan mba vea ungwa kpaa vea zua a mlumun u sha mh@@ ôôn . ” Tar u Satan ngu me@@ en se sha u se hemba veren ishima sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav kua sh@@ a@@ gba man tahav , kpa Yehova yô , taver se asema ér se ver ishima sha akaa a ken jijingi a a hembe lun a inja yô . M@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in ka ma va a mbamzeyol mba sha iyol kua mba ken jijingi kpishi . I@@ ̱ Ne Uma u A Lu a Z@@ ayol la M@@ taver I@@ ti na kpôô kpôô ne bugh gbenda u kaven mba@@ awashima nav shi fan or u a lu la kpaa . Or@@ h@@ ut@@ u man Or@@ tu@@ ts@@ i mba eren tom imôngo saan saan ( 2 Peteru 2 : 8 ) Yehova kaa a Lo@@ ti ér un soo u timin ag@@ ar a ifer ne kera shi waren Lo@@ ti vea tsombor na . Ashighe kpishi ka i lu ior mba tar ne ú nenge ér ve gba kwagh ga la ka a kar ve nan nan kpa ve suur sha Aôndo je ve t@@ enger ga ye . Yange er nahan sha ityôkyaa . Nahan we kpa , doo u ú er kwagh u una wase u ú nenge sha mba u le@@ he ve iniongo la , shi u wa mkpeyol ve u ken jijingi ikyo kpaa yô . Kpa ú ngu wer , ka u ú gema u wa ve atindi hen iniongo shon c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u ga . M@@ yer u yange i yer ishimaverenkeghen i uumace lun uma gbem sha won shin tar la kpiligh se iyol ga sha ci u nyi ? Akaa a bo a a nd@@ era eren uumace hegen ne tese wanger wanger ér kwagh ne ka mimi . Nahan hanma kwa u a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a ou a n@@ der@@ an uma a pav ker , a er a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a he yô , sema u i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh you i n@@ der@@ an uma la ka i tindi a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a he ne a mkaanem ma n@@ der@@ an alegh a iyolough a ou , nahan kwagh ne a wase or u lun uma shi lun a alegh a yolough man aeren a i gbe u nana lu a mi la . ( b ) Se fatyô u fan or u yange nan gb@@ ihi akaa a i gbe a cii ken dang la nena ? ( M@@ ika 6 : 8 ) Shi ma pase se atô@@ akyaa a a ne ve i doo u se eren nahan yô . Nahan kpa , mba ve lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara lu kôron tom u lun mbahemenev man mbatomov mba So@@ ci@@ e@@ ty la her . ( Mateu 18 : 20 ) Aluer Yesu ngu a Mbakristu sha ikyev i icighan jijingi zum u ve kombo ken iti na yô , doo u mbamkombo mban vea lu se icighan@@ kwagh ga z@@ ee ? Shin e̱r ior mban kpishi ve lu a mfe u ke ’ Bibilo ga nahan kpa , ka ve ember u fan ér kera shi ica ga tsô uityendezwa mba yange Yehova Aôndo er a u@@ profeti mba@@ jighjigh mba tsuaa la vea iv . Kwagh ne ka a wase mbap@@ asenkwagh u sôron mbamzeyol vev tseegh ga , kpa shi ngu a wase ve ve hen u tôvon sha kwagh shi suur sha ityakerada i Yehova a ne se la kpaa . Aôndo vande eren ityendezwa a Tor Davidi , u lu or@@ perapera la , u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken ijime , á kaa ér : “ Y@@ a wou kua tartor wou vea tile dông sha ishigh y@@ ough gbem ; ik@@ ôn@@ ough y@@ ough ki torough k@@ ia lu her gbem sha won . ” Yakobu nger ér : “ Aluer kwaghfan una yina mô wen yô , nana̱ sôn Aôndo u ka A na ior cii wuee , A kera kô@@ h@@ ôn ashe ga la , tsô á na nan di je . ” ( Y@@ ak . ( 2 ) V@@ endan mbamhen mba b@@ ov sha u henen sha akaa a a hembe lun a inja la , shi eren msen hen Aôndo . Zum u gomoti u tse una h@@ ungwa u he una kar a tema yô , mbatomov mban maa shi ve gema ve gba suen gomoti ne je , kpa se yô se tile her dông tsô . Ka nyi ia wase mbatamen u ‘ wan ’ mba ve lu sha ikyev ve la “ ikyo ” ? S@@ E C@@ I@@ I ka se soo u fan kwagh u mbagenev ve henen sha a@@ vese la . M shi a min@@ iti kpuaa . M@@ lu u sar sar man mlu u dedoo ne mk@@ un@@ du@@ yol , er ahumbe a k@@ und@@ un@@ yol ka a ta se iyol shin sea ma kwagh@@ man u nd@@ ôh@@ ôr shighe u iyange i te kpishi ve i kundu se iyol nahan . Kpa ve civir Yehova sha mimi , nahan ve doo Paulu ishima tsung . — Rom . 6 : 15 - 17 ) Maa vea kaven er gbenda môm u lu u waren mtim ga yô , vea vaa sha ishim@@ any@@ ian shi vea ‘ ya anyi ’ sha ishim@@ avi@@ h@@ in . T@@ a kor sha ityough nagh zer m@@ ape sha er una m@@ enger ga yô . A̱ shi nan kpa , kwagh ugen u Yesu ôr ve la yange una doo ve u ungwan . I@@ ji@@ r@@ ôron i Mimi Doo Yehova Ishima , 9 / 1 Ka msaanyol u mo kpa m lu keren vough je la ! Gadia i nger ér : Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo M ngu u Icighan je . ” Kwagh u sha uhar yô , hanma shighe u sea tema kwaghhenen yô , K@@ ing@@ s@@ le@@ y a ôr takerada kpa a gema a kav cuku di tsô . Anmgbian u i lu tesen nan yô , gba u nana fa kwagh u i ver ishima er nana er la . Kwagh u una hemba wasen ve cii yô , ka u ve lun a aeren a Aôndo vea “ mbara mba ve yer iti i Ter sha ishima i wang la imôngo . ” Á kaa wener : “ Mb@@ agen lu kenger mo , maa ica i@@ gbe ga yô ior kpishi gba va k@@ asen mo ken ijime . 3 : 18 , 19 ) I@@ y@@ av mbu or mb@@ ua fatyô u hingir aôndo u nan nena ? Ken tar u he u Aôndo una va a mi la , mbamzeyol mba iyol@@ been i ve a mi la vea kera lu ga . Yange mba veren Tartor la je tsô , maa shighe kuma u a hide a tiônnongo u Kristu u i hide i ver — u i seer un ityom i sha kwagh u Tartor hegen la — a li@@ an un una dondo gbenda u tiônnongo u Kristu u sha derianyom u hiihii la yange dondon la . Sha C@@ i U A@@ g@@ umaior “ Ka Gbenda J@@ e Ne . Ka a inja u se za hemen u gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi sha ci u nyi , man kwagh ne una mgbegha se u eren nyi ? Per@@ apera a Doo U Ishima a Ishima You Cii , 2 / 15 ( b ) Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba van ken tiônnongo Kristu nyian nena ? Yange se eren kwaghaôndo kpoghuloo . M lu wanye u wasen f@@ ada shighe u i ze ad@@ ua yô , nahan mo kpa m soo u va hingir f@@ ada . Yange de u eren u@@ fi@@ im , sha er una seer zuan a ian i civir Yehova kpoghuloo yô . Ior mba Aôndo mba nôngon kpoghuloo sha u vea seer pasen kwagh sha ajiir kpishi sha tar shi vea kohol anmgbianev tar sha won cii imôngo ken mzough yô . Mbaiserael mbagen mba yange ve lu a ieren i Yakob la hen Yehova cii yô , ve̱ doo un ishima . — Mal@@ aki 1 : 1 , 2 . Kpa se gema se de nen mbamhen mba Aôndo ve hemen se hanma shighe cii . Ve tile sha ityough ki mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar , kpa ve lu ken nongo u tor ga la cii . Shighe u sea za hen Iyou i Tartor yô , i lu se inja er Yehova kôr se sha ave ngu tesen se dooshima na nahan . K@@ EN inyom i 32 la , Yesu tagher a zayol ugen ken G@@ al@@ il@@ ia . Akaa a ka i tesen sha tele@@ v@@ ishen la ka a na yô , mban@@ en@@ gen ve ver ashe u nengen er bo - or u ken fi@@ im la nana “ zua a kwagh u nan keren la , ” man ka i nôngo u lun i@@ hemban@@ or u ken fi@@ im shon nan va mase h@@ ungwan a nan ye . Er mba ken akuraior agen lu a ian i eren akaa agen ga nahan kpa , yange i wa Mbaiserael tindi ér ve eren a ve doo doo man sha icivir kpaa . Ka a eren nahan mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato vea nengen yô , ashe a ve a hingir ato , nahan ve ungwa kwagh u í lu ôron la . Z@@ a nger sha ad@@ er@@ e@@ shi u a lu sha peeji u sha uhar u magaz@@ in ne tin@@ d@@ in a mi hen af@@ ishi a bran@@ ci a a lu ikyua a ijiir you la . Nahan lu kaan ér hanma or u i er nan ijir i kaa ér nan ngu iyôngo cii yô , gba u nana na anmgbianev nav kwaghyan shin nana zer ve iky@@ ondo shin nana va nenge ve angev shin nana va sôr ve ken ga@@ adi kpôô kpôô ga . T@@ so@@ mbor ne jimin cii nenge ér kwagh môm saa u ga ; kpa ve gema ve zua a akaa a dedoo kpishi sha u keren uma u a lu “ uma jim ” la . — Mbafilipi 3 : 8 ; 1 Timoteu 6 : 6 - 8 . Se fatyô u zan hemen u kporom ikyua a Yehova gbem sha won . Yesu , u a lu Ity@@ ough ki nongo u Kristu la , yange er tom a an@@ nongo u kpuaa u nomso mba vi@@ an ken jijingi mban sha u tan iwanger sha atesen a a tsu@@ me ior la , shi nengen sha tom u pasen ior loho u dedoo u Tartor kua tom u tesen ior la . — Aer . 15 : 6 - 29 ; 21 : 17 - 19 ; K@@ ol . A kaa a na ér : “ I@@ a na uma wou una lu a inja , shi ia wase ú ken tom wou kpaa . ” J@@ es@@ se nyer anyom 19 yô , i lôh@@ ô un ér a za er tom ken Betel u ken tar u Amerika , Paul kpa nyer anyom 19 yô , i yila un . ( G@@ al . 2 : 9 ) Kape or u yange nan vande eren tom u ortamen nan va de kpa nana fatyô u hiden eren tom ne , nahan zuan a iember ken tom u taver mba ve civir Aôndo a nan imôngo je la . Er nan ve ú pin iyol you wer : ‘ M fa doo doo er akaa a a lu zan hemen sha tar ne a lu a inja ken jijingi , shi m fa er Wan u Aôndo a lu hemen sha hegen kpa ? ’ Shighe u icighan jijingi haa sha a ve sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 S.@@ W . la yô , “ hanma iyange kpaa ve lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu . ” — Aerenakaa 5 : 42 . ( a ) Yehova tese wener kwagh u kasev mba@@ jighjigh , kpa hemban je yô kwagh u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v gba un ishima nena ? A@@ yôôso a i er ken inyom i 19@@ 7@@ 7 la lu sha ci u se venda u nôngon ityav . Sha kwagh u m@@ gem ne yô , magaz@@ in u i yer ér U@@ .@@ S . Er nan ve Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve fa ér gba u vea ya bredi shi vea ma wain u M - umbur laa ? Ka han@@ mô wen u nan lu ter man wan u nan una sôn nan ish@@ u , man nana gema á na un i@@ yô sha ityough ki ish@@ u la ase ! ( 1 Utor 13 : 8 - 10 ) Kwagh u profeti ne yange tsua u eren la tese se nyi sha kwagh u civir Yehova a ishima yase i môm laa ? — Rom . Er yange se za hen ijiir ne se hide la , Mbashiada mbagenev at@@ ar@@ atar kpa za her , ve tsa her kuma kasua utar . 6 : 4 ) Nahan kpa , shighe u mbayev kpishi ka vea hi@@ an a hi@@ a la , ka ve lu a fa kwagh u ve lu sha mi jighilii ga , nahan ve soo ér i waan ve kwagh . YO@@ N@@ A — V@@ E@@ G@@ H@@ ER U SH@@ A U@@ H@@ A@@ R Paulu yange kaa a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ér : “ Mo or@@ kwar u ken Ter ne , m ngu wan ne kwagh mer , zende nen zende u u kom sha myer u i yila ne la . ” Sha nahan yô , gba u ú her a her tsuan i@@ ember@@ yolough i u er yô . Takerada u N@@ um@@ er@@ i pase se kwagh ne nahan var var je . M@@ ika umbur se atô@@ akyaa a atar shon , ér : Yehova ka Or@@ p@@ aan se shi ka Or@@ hemen se gbenda shi ka Or@@ kuran wase kpaa . Kwagh gema er vihi yô , ken tar u ior ve we h@@ ua ne , mbagenev or ngu a gba angev yô , ve nenge ér ian due i vea zua a inyaregh ve . A kaa wener : “ Bibilo i m na kwaghyan wam m ngohol la i̱ wasem kpen kpen . Er ij@@ en i sha iyol kô@@ rom nahan kpa , m zua a kwaghyan u ken jijingi u wasem kua mbagenev ken ican yô . Sha ayange ase ne cii , Mbashiada mba Yehova pase loho u dedoo u Tartor ne sha u seer iv@@ in mkaanem ma i nger ken Mateu 24 : 14 la . Er lu a tema inya ga la je maa a yôô saan saan ér : “ Shighe u A@@ tô@@ at@@ yev kure ve ; iyange i ator a ve bee kpaa . ” I@@ y@@ enge Ior Ng@@ i Se@@ er Fe@@ le Fe@@ le Nyian Ver ishima sha mkpeyol wou . Yange ve tôô akaa a Paulu tese ve la ve kar sha Ruamabera sha u vea nenge aa lu mimi yô . Kpa , kwase di ye ? P@@ ine un mnenge u ma ijende i nan sha kwagh u ne lu ôron la . Ngeren u a dondo ne una pase er i hii ve kwagh a lu nahan yô . “ K@@ ura nen ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ven la , er ka sha ci u Aôndo nahan , i̱ de lu er i kighir ne a kighir ga , kpa i̱ lu sha asema a en . ” — 1 PE@@ T . ( Yesaia 39 : 5 , 6 ) Anyom kar je hemba 1@@ 00 nahan , maa kwaghôron u profeti ne kure sha mi vough . Shighe u Yesu lu ôron kwagh u “ iv@@ or ” shin kwaghôron u Tartor , u a vese ga la , a kaa ér : “ Man u i te iv@@ or hen a nan ken us@@ aa yô , ka u ka nan ungwa kwaghôron la kpa an@@ zughul a tar ne a nyian ishima man ic@@ ugh i iny@@ ar ve va imb@@ ishi kwaghôron la , a kera ume atam ga . ” ( Mat . Doo u Mbakristu vea er tom a ian i civir Aôndo i tar u ve lu her u ne la sha ci u “ mp@@ al@@ egh@@ yol u Loho u Dedoo man shi mtim u i tim u la kpaa . ” — F@@ il . T@@ ar@@ o kaa ér : “ Ishima yange vihi ve a mo je yô , ve y@@ ang@@ em u zan ve inya anyom imôngo . Ka m - umbur u nyi yange i wa ken icam i yange i gber zum u i yem a A@@ re@@ ki a zayol shio laa ? ( 2 Mbakorinte 3 : 5 , 6 ) Ver ishima nenge ishember i í yar tom a mi ac@@ in atar heen ne ér — “ kom ” man “ mk@@ om ” man “ kuma ” ne . Er se nenge kwagh tsung ser se lu Mbakristu mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime yô , se mba veren ashe ser se va war iyange i vesen i Aôndo , shighe u una kar a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol kua ityom ve cii shin tar kera la . N@@ ôngo yar tom a ityesen shon ken sev mb@@ ura je . Paulu shi za hemen ér : “ Er ne lu a akaa ne cii yô , shi tôô nen ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , ka jighjigh u nan je la , u né fatyô u p@@ ir@@ in av@@ aan a usu a or@@ bo la a mi cii yô . ” Yange m fa Pasalmi ityough 23 man 9@@ 1 ken it@@ you , nahan m na jighjigh mer Yehova una kur@@ am hanma shighe cii . 30 Sha C@@ i u A@@ g@@ umaior — P@@ alegh U@@ jijingi Mba B@@ ov ! Ruamabera tese nahan ga . U tesen ikyav yô , time sha kwaghfan u iy@@ ôn i lu a mi kpishi la . ​ —⁠ Ôr Anzaakaa 30 : ​ 24 , 25 . Er nan ve kwagh lu nahana ? D@@ ust@@ in vea kwase na J@@ as@@ s@@ a lu henen ér ve mba eren akaa ken uma ve akuma akuma , shi ve mba suur sha Yehova kpaa . ( Mateu 3 : 15 - 17 ; Mbaheberu 10 : 5 - 9 ) Kwagh ne lu ikyav i Timoteu i tseghan iyol he ’ Aôndo a ishima i môm je ne . Nahan kpa doo u se er kwagh sha kwaghfan . A nger ér : “ M@@ aan nen ayol a en ken icighan@@ jighjigh wen u nan , eren nen msen ken Icighan Jijingi . K@@ ur@@ an nen ayol a en , luun nen ken dooshima u Aôndo . K@@ egh nen mhôônom ma zungwen ma Ter wase Yesu Kristu a ishima i veren keghen uma u tsôron la . ” Er nan ve i doo u iky@@ aior ia hen ér ve mba iyev yô ve yina u wuese Yehova ga ? Kwagh la una wase icombor u fan aluer mba zan hemen ken mcivir u Yehova yô , shi vea kar vea fa akaa a a hembe lun a inja la . — Ôr Mbafilipi 1 : 10 . ( b ) Tom u kwaghpasen ne ngu hange hange he ’ or@@ tom u Kristu nena ? Vea been tom ve u shin tar ne a ikyo i wan he ’ shighe u m - ande u Yesu la yô , á “ va gema [ ve ] cii . Á lu fese je er ka i pe@@ legh ashe nahan . ” Kwagh u Una W@@ ase Or N@@ ana Lu N@@ om u In@@ j@@ aa Yô N@@ am@@ ang@@ ol@@ wa shi kaa ér , “ angahar ka a nyoon mo kpoghuloo je kpa m den mer a y@@ ang@@ em u eren tom wan ga . ” Vea soo yô ve er kwagh u ve we ishima u eren la . Kpa yange ve ‘ na Loho u Dedoo jighjigh ’ nena , man se kpaa se na loho u dedoo jighjigh nena ? W@@ ea soo u fan kwagh u an@@ zaakaa la vighe vighe yô , ôr Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 200@@ 8 la , peeji 12 - 21 . ( Lev@@ iti@@ ku 5 : 7 , 11 ) Kwagh ne tese ér kwagh u Aôndo keren hen mba nan nagh mbara lu kwagh u hemban ve ken inya ga . Bibilo kaa ér : “ [ Or ] u nan ne Wan jighjigh yô , nan ngu a uma u tsôron ; kpa u nan hembe Wan ato yô , nana nenge a uma ashe ga , kpa iy@@ ugh i Aôndo ngi sha a nan . ” Y@@ a Iky@@ ar a Yehova Iky@@ ang@@ egh You Shi , mayange ka u se tôô ser u eren akaa a Mbakristu la na se anyi a yan sha mp@@ er u se p@@ eren atindi a Aôndo ke ’ igbenda i uma wase ig@@ enegh la ga . ( 2 Mbakorinte 3 : 7 , 14 ) M@@ lu ve la vihi kpishi ! Shi a kaa ér : “ Nahan kpa , hii shighe u Mbashiada mba Yehova va ke@@ ma uwegh sha h@@ unda wam la je , uma wam jimin cii kôr gema . ” Kanyi ikyav i mes@@ iya u aiegh nahan ú fatyô u ô@@ ron@@ ô ? Er lu inja er i@@ wo man zege@@ mnger y@@ is@@ a Mbaiserael , ve kera lu a pe karen waren ga yô , F@@ ar@@ a@@ o u gen@@ gese iyol yum ne na jighjigh je ér un kôr a kôr ve je . Z@@ ende Z@@ ende u u K@@ om Yehova Yô Jigh@@ ilii yô , luun er yange a n@@ em ian i zan makeranta la yô , ma gba u me er tom vea kô@@ mp@@ eni la gbem . Ma kaa ér : “ M va sha u nan mp@@ av her atô u or a ter u nan , man wan@@ kwase kpaa a ngô u nan , wan@@ k@@ em di a ngô@@ k@@ em u nan . Yange tsen@@ ga kaan ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — Mateu 24 : 14 . 16 : 1 , 2 . Yehova den kwaghbo nena ? Yehova ngu sôron akaa ken vegher u nongo na u a lu shin tar ne sha ad@@ ondo ad@@ ondo . Nahan yô , er Aôndo a doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese yô , i lu dooshima ne a̱ mgbegh@@ an se u eren akaa a se eren ken mcivir wase u a k@@ ou tom wase u pasen kwagh kpa ker la ye , mayange i de lu mtsera u iny@@ ar ga . — Mateu 22 : 37 - 39 ; 2 Mbakorinte 11 : 7 . Ken inyom i 199@@ 2 la i sôr kwagh ugen u a zough sha kwagh u Mbaiserael mough ken Bab@@ ilon hide ken tar ve ve er la . U wuese Yehova hingir kwagh u hiihii ken uuma asev mba se tsegh sha ci na la . Nahan kpa , ken inyom i 199@@ 5 la , se hide se ny@@ ô@@ ôso mkav wase ne . ( Heb . 4 : 4 ) Ngeren u hiihii ken ngeren mba uhar mban una pase awashima u Aôndo sha kwagh u iyange i me@@ men na man er i hii ve iyange shon i lu se a inja yô . 4 : ​ 26 , 27 ) * Nahan kpa , saa se dondo kwaghwan la , ga yô , a taver se u keren bem . Alaghga akaa a se time sha mi la a lu akaa a doon kpishi . Aôndo nengen ve ér mba un a inja kpishi , shi ve doo un ishima tsung . — Ps . ( Ese@@ kiel 28 : 12 - 19 ) Ve cii yange ve hii doo , kpa ken masejime yô , iyol@@ mor@@ on ve la na ve gba ken kwaghbo . Yange lumun a kwagh u mbahemenev mba shin t@@ ine mba ke ’ tiônnongo u Kristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve tsua u eren la sha icivir . Ne mba ne er “ ishima i Aôndo ” shi ne tesen jighjigh wen sha aeren a en la ne fatyô u veren ashe gbenda u va “ ngohol kwagh u i t@@ ende zwa a ven la . ” — Mbaheberu 10 : 36 . 46 : 10 , 11 . Aluer se nenge a kwagh sha In@@ tan@@ et u a ze se iyol yô , doo u se sôn Yehova kwaghfan shi se lam a anmgbianev mba ve vi@@ e ken jijingi la sha kwagh shon . K@@ ange Ishima W@@ er Ú T@@ ile sha Mimi Shi i pav un ip@@ aven i vesen kwa tar . Ka Yehova a ne m@@ vese u ken jijingi ye , gadia ka a ver iniôngon yase man i mba ve lumun loho u dedoo la kpaa . Ikyav tese wang ér Yehova yange soo ér mbayev ve zua a mbam@@ lumun mba kuman ve ken ato sha mbampin mba vea pine sha kwagh u mcivir u mimi yô ; lu mbam@@ lumun mba vea mgbegha ve u soon Yehova ér ka Aôndo ve man Or@@ yiman ve yô . Mb@@ ad@@ on@@ don mba Kristu mba i shigh ve mkurem mbara yange ve hii u kaan ior loho la ken inyom i 19@@ 18 la je . ( Mbaheberu 2 : 1 ) Kp@@ ishi ken a ve ka ve bee wanye u ken injakwagh i Yesu yange ôr sha kwagh u u yange undu ya u ter na za vihi dyako na ken tar u ic@@ aa la . — Luka 15 : 11 - 16 . 8 : 15 - 17 ; Mpa . 7 : 4 ) Shi Mpase 5 : 9 , 10 pase ér mba ve lu Mbayuda ga kpa vea lu ken Iserael u Aôndo ne , sha ci u ve due ken “ hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior man hanma ikyurior . ” Anmgbian u kwase A@@ na , u a lu ken tar u B@@ ra@@ z@@ il la , kaa ér : “ Yange sea tagher a mbamzeyol , er shighe u mbamaren av mba vesen ve gbe angev nahan yô , mbamaren av ve er msen hen Yehova ér a na ve agee a nôngon a mi , kua kwaghfan u una wase ve u tsuan kwagh u dedoo yô . D@@ i er wan@@ ye@@ kwa@@ or u Solomon yange pase kwagh na la kpa lu nahan , Davidi kpa akaa yange lu a yange za zan za na un u̱ eren isholibo shi mase nan sha u i gba kera yô . Maa wan wou la una pine ér , “ Aluer mba@@ v@@ aren kô@@ m@@ pu@@ ta k@@ an@@ shio u eren imba kwagh la yô , a er nan ve akaa a a lu a mhen ga la aa gema a fatyô ? ” ( Mbakolose 3 : 14 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i Paulu a ter heen ér “ ma@@ ghen ” la a fatyô u yilan i kpaa ér i@@ gb@@ i@@ la i ken iyol i orumace . ( Yohane 10 : 16 ) D@@ ugh ah@@ endan a alaghga Mbakristu vea tagher a mi ken tom ve u ken igbar la sha je kpaa , alaghga vea va zua a am@@ een a karen uuma vev iky@@ ang@@ egh . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la hii u keren mba vea va civir a ve imôngo mban ken hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa , shi lôh@@ ôn ve sha u ve va nyôr nôngo a ve yô . Lu nyi Paulu lu wan kwagh shami , zum u a lu ôron kwagh u mba gban a@@ yem ken g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u Mbag@@ rika laa ? I nger kwagh u m@@ doo u Yehova doo A@@ na ishima la ken Bibilo . 4 : 6 , 7 ) Aluer gba u ú kegh gbem je kpa , de yen ishima ga . Shighe u Yesu lu sha vea Aôndo anyom kpishi la , eren kwagh sha mimi , nahan Yehova lu a vangertiôr ér Wan na u ishima ishima ne una va shin tar kpa una za hemen u tilen sha mimi . Ú fatyô u lun vangertiôr wer Yehova una wase ú u eren kwagh u a soo hen a we la sha ci u nyi ? Yange lu ican kpishi u zuan a tom hen gar ne , shi taver kpishi u zuan a ijiir i tsan . A kaa ér : “ Akaa a a lum mtsera la cii , a gema hingir mo m@@ saa sha ci u Kristu . ” Z@@ an zan nyian je kpa , mba yange ve er tom u pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la mba zuan a mtsera sha tom u ngise ve er anyom kpishi ken tar u ken won la . Ô@@ ron takerada i duen sha . Yange eren a ve doo doo . ( Mateu 5 : 44 ; Yohane 13 : ​ 34 , 35 ) Shi umbur , aluer se hii u eren akaa a dedoo er Yo@@ a@@ shi yange er nahan yô , doo u se za hemen u lun ijende vea ior mba Yehova a doo ve ishima , mba ve taver se ishima ér se civir un la . [ Ngeren u shin kpe ] Ve undu nongo na . — Mat . ( Aerenakaa 28 : 24 ) Nyian ne kpaa , kwagh ne nôngo u lun nahan vough . U@@ umace mba ve yen ne vea zende vea Aôndo nena ? ( Mbagalatia 6 : 4 ) De lamen nen sha akaa a ken ivaa yen a aa va a any@@ iman shin ayôôso shighe u ne lu henen kwagh la ga , kpa i lu sha ian igen . ( Ôr 1 Mbat@@ esalonika 2 : 11 , 12 . ) Nahan kpa , Yesu wa ik@@ yô ga . Ka sea nyôr ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh sea yem ma tar ugen , u shighe u her a kaha kposo a u wase yô , ka i tôô ayange kpuaa cii ve i li@@ an iyol yase a shighe u ken tar shon ye . Ka nan tese ken uma u nan cii ér ikyar i nan ye a Yehova la hemba gban nan kwagh , shi nan tesen mbagenev dooshima u t@@ angen iyol ga la . U tesen ikyav yô , alaghga ú pine wer : ‘ M we ago sha Bibilo i henen i sha hanma s@@ ati i ka i yar tom a Iyoukura la nena ? Doo u se time se fa er iy@@ uh@@ we ia fatyô u m@@ ough@@ on se ken ishima yô , shi se fa kwaghbo u iy@@ uh@@ we i ve a mi la kpaa . Shighe u se zough a ian i taver i@@ mba@@ or la ishima yô , gba u se lam a nan kundu kundu , man sha dooshima kpaa . A mase kaan wener , “ M nenge mer , u wuese mbagenev la ka kwagh u i gbe u me er kpee yô . ” Hanma shighe yô , umbur wer ka we iyol you i gbe u u er kwagh u van we a iti i dedoo ye . Tom i@@ vangeli ne yange u za iky@@ ura sha derianyom u hiihii la nena ? Ma kwagh u injaa ngu u a hembe kwagh ne yôô ? — Yohane 17 : 3 . ( Mbaromanu 10 : 14 , 15 ) M@@ h@@ ôônom ma a kôr se hanma shighe u se zough a ior mba ve shir@@ in asema sha mimi man ve lu v@@ aan shi ve lu a ishimaverenkeghen ga la cii . — Ese@@ kiel 9 : 4 ; Mbaromanu 8 : 22 2 : 16 ) Shi samber a aeren a iyolough , er idya man ak@@ ombo a civir man ah@@ ir a eren man iy@@ u@@ he kua ishim@@ an@@ yo@@ on man ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough nahan . ( G@@ al . Z@@ an zan hegen je kpa , m nengen a ufoto mban sha ashighe a hemban vihin cii , zum u ka mea ungwa ih@@ um@@ akwagh i dang m@@ ape shin it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mb@@ ig@@ enev shin mea nenge a ma kwagh ugen , shin mhen u kpe@@ egh ka una v@@ am ken ishima yô . N@@ ongo u Kristu gban k@@ an di ijiir i ior ve kombo her ve eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav tsô ga . ▪ “ W@@ en u A er ishe yô , Una nenge ga h@@ a ? ” — Ps . KA Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange ver nongo u Kristu sha ayange a mbaapostoli la , shi a hi@@ di a mcivir u mimi sha shighe wase ne kpaa ye . Hanma ican i se ye cii yô , a lan i̱ ga . Se soo u tesen mba@@ wan ndor a vese dooshima sha gbenda u hemban cii . Ken ivese kpa kape i lu vough je la . Or@@ gen yange nger af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova agen washika kaa ér un ngu or u In@@ tan@@ et a ngohol un awambe yô . Kpa kwagh ugen gema er u vihin yô , mbananjighjigh a vese imôngo mbagenev v@@ ôr ken jijingi , nahan ve o@@ gh@@ om wegh sha u kuran tindi u Kristu a we ér se gema ior ve hingir mbahenen ne , mbagenev de a de u kuran tindi ne ku@@ aa je . Nahan kpa , ior mba Aôndo ka ve fa ajiir kpishi a i gbe u a seer pasen kwagh her la sha ikyev i magaz@@ in ne man ityakerada igen . U Wan Ishima a A@@ ta@@ m a I@@ sho@@ li@@ bo I U@@ m La U hen wer kanyi yange i na ve Eliya time ihy@@ ungwa ningir at@@ se a Yehova , maa iv mngerem sh@@ imi ? Kwagh u Jo@@ el man kwase na u ve vese ayol a ve anyom 5@@ 1 hegen la tese mimi u kwagh ne . ( 1 Mbakorinte 10 : 11 ) Bibilo shi ngi a kwaghfan u mimi ker sha u wan se kwagh sha ashighe a se tagher a zayol u tsuan kwagh u se soo u eren ke ’ uma wase yô . Lu un hii eren aie sha won cii ye , shi a mee Ifa sha aie na la , nahan Ifa hemba Aôndo ato . ( 1 Tim . Zum u mba@@ fan@@ takerada ve pase mbam@@ nenge vev mba ny@@ iman a ny@@ iman Aôndo la yô , kwagh ne ngu a yange mbagenev ve kera na Aôndo icivir i̱ í kom sha a na , i á lu Or@@ gb@@ an@@ akaa la ga . — Anzaakaa 14 : 15 , 18 . Ú fatyô u lun a ci sha u nan mbagen ishim@@ as@@ ur@@ un ne nena ? Hen Kwagh sha Ikyav i Yesu Ver La Gbenda u u keghen ato la , ua wase ikyar u u fan wea naan nan icivir shin wea naan ga kpaa . ▪ K@@ av Jighjigh u Nan u Mose La Nahan kpa , akaa nga a a ne ve i gbe u a sar se tsung u fan ajiir a Bibilo i er kwagh u a la yô . Shin alaghga or a lu a ak@@ ii shin a@@ jingi ikyua a nan je kpa nana hide nana lu keren a . Yange ki@@ mbi “ uma sha uma ” er atindiakaa a na a tese la , sha er una er kwagh a uumace mba ve ongo imo na la sha mimi , nahan ve hide ve lu uma gbem sha won yô . Ken Tom W@@ ase u Kwagh@@ pasen ( 1 Mbakorinte 5 : 7 ) Awa@@ mbe a Yesu haa inya la yima ior kpishi , di er awambe a wan@@ iyôngo u P@@ ase@@ ka la kpa yange yima ônov mbai@@ und@@ av mba Mbaiserael nahan . — Yohane 3 : 16 , 36 . K@@ per@@ nan sev mbu aven a av nahan , ken gar u P@@ om@@ pe@@ ii kpaa imba am@@ gb@@ i@@ ôr ne kua kpishi wua hanma or u nan lu ken gar la cii . Lu kwagh u iyolough ga , kpa lu kwagh u lu a inja kpishi yô . ( Yohane 3 : 16 ) Ka ke ’ m@@ ser@@ akaa ne , mba ve gem asema sha kwaghbo ve sha mimi la — inja er wan u lu undu ter na ke ’ injakwagh i Yesu la nahan — a h@@ ime ve a Aôndo man una hide a ngohol ve er ka ônov nav ye . — Luka 15 : 11 - 24 ; Mbaromanu 8 : 21 ; 2 Mbakorinte 6 : 18 . E@@ ̱r ve hemba Aôndo ato yô , kwagh ne tese ér ve ta ikyaa a Satan , un u a hendan kwagh a hem@@ en@@ tor u Yehova kpoghuloo la . Kwagh u ip@@ aan la har sha nyi i kuman sha mini ? ( Yesaia 40 : 6 , 7 , 22 ) G@@ war to@@ ho môm ngu a ma ityôkyaa i tan i@@ ha@@ gh a ag@@ ar a to@@ ho agen sha ci u ú hemba li@@ hen a ve y@@ um@@ u@@ u ? Sha mnenge u Mbayuda yô , A@@ tô@@ at@@ yev yange kuma u u@@ men atam a mimi ga . U NG@@ U yan ic@@ ana ? 1 : 9 , 16 ; 2 : 16 ; 15 : 19 ) U hen wer Paulu yange ôr Mbaromanu kwagh u Yesu Kristu var var sha ci u nyi ? ( Yohane 4 : 31 ) Kpa kwagh u Yesu ôr la tese ér ka una eren tom u Aôndo yô , un v@@ ôron ga . Yehova ‘ seer tom u nyo@@ on@@ yol sha iveren na ga , ’ er hanma iveren na cii ka i lu nahan . — Anz . 4 : 20 ) Aluer Orkristu sôr mzeyol u a lu hen atô u nan vea anmgbian u nan la ga yô , una na nana kôr nan ihyom . Se K@@ ôr Ity@@ ough sha U@@ j@@ ende mba Se Lu a M@@ i La Nahan doo u se hen kwagh sha kwagh u er ve la , hemban cii je yô hegen u ior ve nenge ér iji@@ mba i eren ka kwagh u dedoo ne . Tindi ne kera lu a inja ga , kpa Paulu dondo kwaghwan u mbatamen mba ken Yerusalem la . Er lu hemban akuraior ityav yô , a hingir er or u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom ma wain nahan . Yange i na I@@ so@@ u iti i E@@ dom la ( inja na ér “ nyian ” ) zum u tee dyako na u injaa u wan@@ i@@ unda sha ci u al@@ ev a nyian la . ( Y@@ er . 25 : ​ 8 - 11 ) Yesaia u icighan jijingi mgbegha un tsengaôron ér Yehova una va due a ior nav ken uiky@@ angen la , kaa ér : “ Saan mba ve keghen Un la cii iyol ! ” ( Yes . Kpa aluer u va a nagh ku nan man u va umbur wer iy@@ ongo zua an@@ ngô@@ u a we yô , a gba hange hange u ú za h@@ ime iy@@ ongo la vea nan cii ve u mase nan iyua la ye . Jijingi u taregh k@@ enden a “ isharen i a@@ sh@@ ee ” ken ior sha u mgbegh@@ an ve u eren h@@ ua shi z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô . ( 1 Yoh . Yange i wua un ken inyom i 19@@ 43 , shighe u lu nôngon ityav ken tar u Rus@@ sia la . Mbat@@ amen mba ken T@@ esalonika yange ve umbur ikyav i dedoo i Paulu ver ve sha kwagh u kuran ikyum@@ u@@ ile la . Se mba a atô@@ akaa a se na Aôndo jighjigh je ka u ôron a ôr ga . 24 : ​ 1 - 3 , 15 - 22 ) Nahan mbahenen mba Yesu kôr cio u nengen a ikyav ne shi eren sha kwaghwan na la kpa ? Ú pase ishimaverenkeghen man ityom i “ iyôngo igen ” i lu eren sha ayange ne nena ? Satan Diabolo yange fatyô u cir@@ in Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la a ve zwa ga . ER S@@ E vande henen ken ngeren u ken ijime la nahan , uma u Yesu yange lu a inja . Nahan aluer u zua a mfe u vough u ken Bibilo la shi u ngu eren sha mi er Pe@@ dr@@ o nahan yô , we kpa u fatyô u lun a ishimaverenkeghen i va lun uma ken tar u “ perapera una tema ker ” la . ER V@@ A zu@@ lum u Yesu una kure tom na u pasen kwagh shin tar la , sar mbahenen nav u fan kwagh u mlu ve u ken hemen je zua ga . Nahan yô , i gba se sha ci u nyi ? [ Ma@@ p / F@@ o@@ to u sha peeji 5 ] ( Mateu 26 : 47 - 55 ; Luka 22 : 47 - 5@@ 1 ; Yohane 18 : 10 , 11 ) Peteru vande eren akaa a shami ga kpishi a yange gba u Or@@ vesen na una de un a asorabo a na yô . Awa@@ mbe a Yesu aa fatyô u yiman uumace kpishi Paulu yange fa ér i nder Yesu shin ku , gadia Yesu u i nder un la iyol na lam a Paulu kaa a na ér a de u tôvon Mbakristu mba tsuaa mbara a ican . Aluer nan kange ityough yô , nana lu tesen icivir sha kwagh u hemen u ken tiônnongo , u Yehova a ser a ver la , sha ci u nan ngu eren tom u ma i lu anmgbian u nomso ma nan er la . ( 1 Kor . Kanyi Me Na Yehova ? U ôron kwagh sha mimi yô , mlumun ka e@@ i . Nenge imba er Yehova yange ver mba ve civir un sha jighjigh , mba ve taver ishima ne sha wono ! — Yosua 14 : 6 , 9 – 14 ; 19 : 4@@ 9 , 50 ; 24 : 29 . Sha uhar yô , ka ve tese ior atindiakaa a Mbakristu , nahan shighe u ve yar tom a á yô , nga á wase ve u den i@@ pi@@ la i eren sha hanma gbenda cii . Er Yesu lu wanye la je , kwagh u hemba saan un iyol yô lu u henen kwagh u Yehova . U kôron iyol yase tsaha la kpa gba u se nôngo kwagh tsung ve se kôr cio ye . Yehova lu er ityendezwa sha ikyev i profeti na M@@ ika wener ken tar na u he u perapera la yô , ‘ ma or nana kera ta ior nav mciem iyol ga . ’ — M@@ ika 4 : 4 . Kwaghôron u profeti ne shi tese ér ze@@ ge i@@ wen u yange bugh sha u@@ wo , ken inyom i 1914 la , tile sha ityough i Tartor u Aôndo . Bibilo i̱ í yer ér To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion la i̱ nger ish@@ ember@@ kwaghôron ne ér : “ Ve lum a iwasen kpishi je . ” ( Mat . 24 : 44 ) Nahan kpa , tar yô , a hemba ci@@ er u iyol cii . Aluer u tese ve dooshima yô , a saan we iyol kpishi u nengen er ve lu civir Yehova , shi ve ze hemen u lun mbayev mba cian un mba ve lu “ zenden sha mimi ” la yô . — 3 Yoh . 4 . 24 : 6@@ 3 ) Yange tsua u henen kwagh hen shighe u hu@@ an k@@ wen@@ g yô , shi yem hen ijiir i ayôôso lu ga yô . 2 , 3 . ( a ) Inja i ish@@ ember@@ ti i “ Diabolo ” la zua tsembelee sha kwagh u yange er Yobu la nena ? Gba u se tsuaa or u se ungwa imo i nan yô . Kp@@ orom ikyua a na yô , or@@ van@@ nya shon kende kaa a na ér : “ Y@@ am anyi sha kwagh u m er la . N@@ um u i lu nôngon a ing@@ y@@ at@@ u la ka ú sha aeren a ior , ka ú a fatyô u hemban sha atindi a wan tseegh shin sha “ ma s@@ an@@ ker ” u m@@ tsaha u sha atindi kpaa ga . Ka atô@@ akaa a nyi se time sha mi ken kwaghhenen nee ? ( N@@ um@@ er@@ i 21 : 6 ) Shighe ugen la , i vande timin mba hemban@@ ato gban ah@@ on hemba iorov 14@@ ,@@ 7@@ 00 . A@@ du@@ g@@ wer kase Yo@@ a@@ shi sha u kuran un . Nahan ortamen la wa un kwagh ér a eren a kwase u hemen hen iji@@ ir@@ tom na la er una soo ér i eren a na , er Yesu tese se u eren nahan . Anyom 20@@ 0 ye ? • Se maa dooshima u Mbakristu la nena ? Satan goo@@ m a Mkaanem ma Aôndo , lu yaren tom a mi sha il@@ y@@ ahan sha u kuren mba@@ awashima nav mba sha ifer la . Nahan ve nam ag@@ ar agen , m z@@ aan her tswen m za pasen kwagh sha uya uya , shi m hiden m za sôron mba ve tese isharen la . Ka m t@@ una , shin ka m nyoon ishima ? ’ Ity@@ endezwa la s@@ av pasen er Aôndo a we ishima u been a hanma ican i yan cii yô . Yesu Kristu u a lu Tor u Tartor u sha la una yima mbap@@ er@@ apera sha ikyev i hanma kwagh u a lu zan ve iyol cii , kua mk@@ er u isholibo i Adam er la i̱ ker ve dông la , man angev kua ku u isholibo shon i ve a mi la kpaa . Ka v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n u nyi a tese mzough u Mbashiada mba Yehova ve lu a mi laa , man er nan ve ve lu a imba mzough nee ? John kaa ér : “ Er yange m v@@ ôr kpishi nahan kpa , m nenge mer tsombor wam za hemen u veren ishima sha akaa a ken jijingi her . T@@ ime ase sha kwagh u yange ôr zum u mbahenen nav z@@ ôh@@ ô a ior sha ci u “ ve va a mbayev mba kiriki her a Na ” yum la . Kanyi mbamaren vea hen sha mnenge u Yesu lu a mi sha kwagh u mbayev laa ? M@@ ci@@ em ma mimi man , ka di kwagh u ken ishima tsô ga ; kpa ka se tese ma sha aeren . • Ikyav i mci@@ e u cian Aôndo yô ka nyi , man b@@ enden a vese nena ? Sha hiihii la , m@@ vese lu kpuaa tseegh , shi i kaa ér tom la “ taver u eren . ” ( Luka 12 : 11 , 12 ) S@@ aa se hen makeranta a za nyôr sha az@@ enger keng ve se kav akaa a mimi a ken jijingi a c@@ imin a i gber la ga . Ka ve ve “ mar u ” shi ve nengen sha a@@ we ye gaa ? D@@ ugh a@@ vegher a ihy@@ ul@@ er@@ u@@ amabera ne sha yô , mba a zua a kwagh@@ ngeren u Mbaheberu môm u i nger un anyom u@@ deri u@@ deri er ng@@ un nahan la ga . S@@ us@@ an yange tema sha h@@ unda hen ya u mbamaren nav . Yange ve hen ér ve hemba fan kwagh a Paulu , nahan á yila ve ér u@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli . — 2 Mbakorinte 11 : 3 – 5 ; 1 Timoteu 6 : 3 – 5 . ( Yoh . 10 : 11 , 27 ) Shi Yesu er kwagh u a ôr ne nahan vough , yange kpe sha ci u p@@ aan iyôngo na , kpa Yehova “ kende Un sha . . . sha u A̱ lu Or@@ hemen man Or@@ yiman ” yô . — Aer . 5 : 31 ; Heb . [ F@@ o@@ to u sha peeji 19 ] Yange ishima vihi anmgbian u lu gumor ne sha er i we un kwagh sha mimi yum yôô ? Kwagh u yange er Pau@@ l@@ ina ken tar u G@@ han@@ a la kpa tese ikyav i tahav mbu Mkaanem ma Aôndo la . S@@ id@@ ne@@ i , u se vande t@@ eren kwagh na la yange er ai@@ ky@@ ôr anyom nga kar 17 yô , a kaa ér : “ Mayange m na Yehova Aôndo ibo sha ai@@ ky@@ ôr la ga , kpa u ôron sha mimi yô , ishima yange vi@@ him a na . Kwagh u vesen ken ini@@ umbe ne yô , i gba zua sha kwagh u pa@@ ase hemen u Yehova Aôndo iyol la . Or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan lu a gb@@ ough ku g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an nan hur@@ en ikyum@@ u@@ ile a mi . Aluer ne mba keghen ato a ve zu@@ lee shi eren kwagh u ve kaa la yô , vea gema nan ne icivir , shi ne kpa ne tese ner ne kuma u a na ne jighjigh . Hii nan ve i doo u ú ôr takerada u Bibilo Tese laa ? P@@ ase mbamaren ou mnenge wou sha akaa . Yange i ôr kwagh i gber sha ishimaverenkeghen i a va pase or@@ uma ke ’ mlu u kp@@ an sha ikyev i isholibo man ku kera la fese je er or u hiihii man kwase u hiihii la yange ve er isholibo kera yô . Ashighe agen yange Yesu una y@@ aan kwaghyan kpa a waan ior kwagh ken jijingi her . Yange vea lu ior mba dedoo shin mba dedoo ga kpa , lu kwagh u na ve a@@ ah@@ e la wua ve la ga . Mba O@@ ng@@ o Mbam@@ sen Mba Un@@ ô ? Shi u tôô takerada u u za nyôr b@@ ôô@@ s@@ u ve u lu ôron yô . ( Yesaia 41 : 8 ; Yakobu 2 : 23 ) Yehova soo ér se lu ak@@ ar a na . * Sha mimi yô , Yehova Aôndo kôr hanma gbenda u nzughul a mbagenev cii ihyom . Kwagh ka a er yô , i lôh@@ ô se ér se za makeranta ne vea k@@ l@@ ase u una hii ken Fe@@ be@@ war@@ i 19@@ 5@@ 4 la . Kwagh u akaawan a lu jim jim yô , ka a tu@@ ur mba á lu sha ci ve la u dondon a ken ishima je . Amo@@ shi yange er nyi sha ah@@ endan a A@@ ma@@ shia laa ? ( Or@@ pasenkwagh 11 : 6 ) Kpa hegen di yô , umbur mba@@ jighjigh er Noa man Yeremia nahan . Cii man i tese wanye kwagh a̱ wase nan shi ishima i̱ mgbegha nan u eren kwagh u vough yô , gba u a tese nan kwagh la shighe n@@ al@@ egh@@ aa , shi a ver ishima sha ityesen la , shi a ver shighe u tesen nan kpaa . Ity@@ endezwa i̱ a er wener una kura se la , a bu@@ m a bu@@ m ér mayange se lu a ma mzeyol shio shin tar u ú mgb@@ ough a mzeyol ne ga ; shi ú ngu wer ka u tar a̱ kôr a̱ gema a̱ ci@@ r inya kpa , saa una er u@@ ivande sha ci wase keng ga . Een , ve se a mi . Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye . ” — 1 Peteru 5 : 6 , 7 . Se fa@@ an atô@@ akaa ne yô , se hide se time sha akaa ahar a i er ken Bibilo a alaghga a taver se mbagenev u kaven yô . Tsô Yesu una lu jighjigh hen Ter na kpa ? Yange doo O@@ s@@ man kpishi nahan á su@@ gh Yehova er á wase un , un zough a mimi hen ijiir i un hen ér una zua a mi her ga nahan . I ka@@ am ér yange i wua Mbashiada mba ken tar u Jam@@ an@@ i kpishi sha ci u jighjigh ve u nan . Nahan í p@@ enda i̱ sha da@@ ar u kon shin u iy@@ ôô@@ gh “ i̱ wanger mba ve lu ken iyou la cii . ” ( Ôr Anzaakaa 15 : 23 . ) • U fatyô u zuan a akav a dedoo man bo ken Bibilo sha ci u nyi ? Sha iyange shon ne , Yesu tese ikpelaior i i kohol her la man mbahenen nav cii ityesen i injaa . Kpa m nenge mer tar u ifer ne ngu a kwagh u ua na se u una kuma sha ian i se lu a mi i civir Yehova Aôndo la ga . Shi ngu a kwaghwan u a dugh hen Aôndo sha u tesen se e̱r se zenden ken shighe u akaa a taver kpishi ne , sha e̱r se kôr ishimaverenkeghen yase her gb@@ ang gb@@ ang yô . 2 : 19 , 20 , 23 ) M@@ fe ne kpilighyol kpen kpen ! I@@ ny@@ am i ken Mpase 13 : 1 , 2 la jimin cii tile sha ityough ki u@@ gomoti mba shin tar cii mba Satan a ne ve tahav shi a lu hemen ve la . ( Mateu 9 : 36 ) Ikyav tese ér , iky@@ ar@@ yan i sha dooshima sha shighe u se gande or yô ia wase u been a akaa a vihin kpishi a yange se zua a mi shighe u se lu iyev sha ci u i tese se dooshima ga la . Yesu yange pase vighe vighe kwagh u a lu hange hange sha u tesen ér dooshima u or@@ wan@@ ndor a vese la ngu sha ci u ior mba ve lu zwa môm shin tar môm a vese ga la kpaa . — Luka 10 : 29 , 33 - 37 Ikyav tese wang ér , Yehova Aôndo man Wan na mba ken mzough u sha dooshima u̱ o@@ gh@@ om mayange ga , u̱ a hembe sh@@ a@@ won cii yô . Se fa dedoo ser , Yehova ngu tesen se gbenda . Mbagenev mba ve lu pasen kwagh ken tar ugen yô , ka ve zua a inyaregh ki kuren mbamgbe vev sha u . . . A ngohol mimi fese , a tsegha uma na he ’ Yehova maa i er un batisema . H@@ EN sha kwagh ne tsô u nenge . Ken mkur u derianyom u sha 19 la , i hide shi i hii mcivir u mimi shin er u@@ kwaghaôndo mba vendan mimi du@@ mbur sha shighe la ica gba nahan . E@@ i , Yehova una er nahan ga . As@@ ande a lun jighjigh yange hide ken Yerusalem ( 1 K@@ orinte 11 : 3 ) Kwase na u yange undu ken ya la hendan a na sha kwagh u jighjigh na u nan u he ne tsung je , á soo ér nom na a de hi@@ di ken ya va tesen tsombor ve ityesen i í har sha Bibilo í á zough a mi la ga , kpa a̱ eren tom a̱ tin@@ d@@ in ve a inyaregh . Satan yange ta num sha mbahenen mba Yesu mba sha ashighe a tsuaa la je gba uwer ga , vough er Yesu ôr nahan , shi ngu tan num sha a vese nyian kpaa . ( Ef . Mbat@@ amen mba ken Kristu mba dondon hemen u Kristu Se na Yehova kwagh nena ? Yesu yange hide a iyol na ijime shi kegh ato a kwagh u Ter na tese una la zu@@ lee . Ken masejime yô , er i tsengaôron ken takerada u Daniel la nahan , ‘ mfe maa seer a seer . ’ Mb@@ an vea zua a uma u tsôron shin tar , kwagh u Adam man Ifa ta kera la . ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; Yesaia 55 : 8 , 9 ) Nahan er se lu uma , se lu eren akaa ase nahan , se eren a er Yehova a soo la . Ka ve pase ior kwagh sha go@@ do@@ b@@ i ape ian i dugh cii Shighe u m lu anyom pue la , m hii u zan ityom i u@@ kar@@ u@@ wa kua mban@@ an ior inj@@ ô ngohol li@@ ba karen ikyaa inya . ( a ) Aluer se mba henen sha ma kwaghwan u yange i wa se man ishima ngi vihin se yô , ka nyi ia fatyô u eren@@ e ? Hen shighe la m lu ortamen u zenden nengen atôônanongo a Mbashiada mba Yehova . Ka ityendezwa i nyi Yehova a er i tesen ér se doo un ishima shi we se ikyo ? Ken ityar igen yô , ior ka ve nôngo ér vea lu ken mk@@ or , nahan ve wa akaa a if@@ er@@ or nana va hen ya ve ve , aa er imo yô , kua u@@ ish@@ in@@ d@@ an mba taver man akaa a k@@ asen sha ig@@ yar , a or a bende ker ve aa d@@ ura nan yô . Shi ka un a hemen tar u uumace mba ve yen ne shi a lu vihin u ye . Yange m na ior u@@ kô@@ pi mba takerada u Y@@ oung People As@@ k la 23 . Man aluer ma Orkristu nan va kohol se , nan ôr se ma kwagh u nan hen ér se er nan u vihin shin nan wa se aie iyol nahan se er nena ? Adam , ter u wan@@ iky@@ und@@ an la kua ngô na Ifa cii lu wegh sha ij@@ en@@ awambe i i ji@@ re ken iy@@ av mbu Ifa , i̱ vese zan zan va hingir orumace la . ( Mateu 5 : 43 - 45 ; Aerenakaa 14 : 16 , 17 ) Se dondo nen ikyav i Ter wase u sha la nahan se kura nen ayol a ase sha u eren mba ve wuese kwagh ga la kwaghbo ga , shi se eren a ve doo doo kpaa , shi se eren a mbaihyomov asev kpa doo doo . I wa se kwagh ér se ‘ de k@@ enden k@@ or@@ ough ase@@ gh sha ga , ’ inja na yô se de te ihy@@ agh shin k@@ enden a iyol sha ga . ( 1 Yohane 5 : 14 ) Nahan or@@ pasalmi Davidi nger ér : “ [ Yehova ] ungwa imo yam . ” Umbur wer se mba tse gbem ga , shi ka se gba angev ashighe agen shi mbamzeyol kpa mba ts@@ eren se . ( 2 Peteru 1 : 20 , 21 ) Se fatyô u fan mimi sha kwagh u Aôndo sha u ôron Bibilo . — Ôr Yohane 17 : 17 ; 2 Timoteu 3 : 16 . Ka sha nyi gbenda nahan Yesu yange tese sha injakwagh wener mk@@ ar u shighe karen la alaghga una na se kera lu tse@@ vaa ken jijingi ga ? Sha nahan yô , shighe u mbaapostoli shin ior mba ve lu eren tom ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea mbaapostoli mbara tese ikyav i icighan jijingi u Aôndo ngu a ve yô , Mbakristu mba tsuaa mbara lumun a ityakerada i Ruamabera u ken Z@@ wa Grika , í ve nger la ér ka i mimi . 9 : ​ 6 , 7 ) Sha nahan yô , lu as@@ ande a ior kpuaa tseegh nenge a mi ye . Sha vegher ugen di yô , a@@ dooga iyol@@ been shin angev na u u de tom u ú lu eren la . A T@@ ô@@ v Se A I@@ can kpa Se S@@ ende@@ gh H@@ er Yange i doo P@@ a@@ olo vea mo kpishi u tôôn shighe lamen a ve sha akaa a ken jijingi , shi eren an@@ umbe a ve imôngo . P@@ a@@ olo yô hemban gbidyen bo@@ l vea ve shighe u se lu eren an@@ umbe la yô . Mbashiada mba sha ayange a tsuaa mbara tese ér g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u sha injakwagh ne una taver nan nan kpa , or a fatyô u hemban . Gbenda ugen u se ar a asema a ior mbau@@ ng@@ wan a@@ vese yô ka sha u nengen tom ne er Aôndo a nengen u la shi se lu a ishimawan kpaa . U sha utar yô , una ko@@ so ve . A hide a bugh tempel , shi a hide a ver mcivir u wang la . ( 1 Mbakorinte 10 : 11 ) Nahan , zum u se soo u tsuan kwagh u vesen shin u kiriki u se er yô , mayange je se de ser k@@ on@@ j@@ o u tar u Satan u gb@@ i@@ di ér se p@@ ir isharen yase ave ave la a tsu@@ me a vese ga . Hii shighe la je , i hemba veren ishima sha u he@@ gh@@ em tom ken ijiir i shin t@@ ine la man sha a@@ gbar a Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty la kpaa sha e̱r ‘ á kar á fa akaa a a hembe lun a inja ’ la yô . ( K@@ ar Genese 12 : 7 sha Yosua 11 : 23 nenge . ) Nahan “ Mbaf@@ ar@@ ishi man mb@@ ang@@ eren vev gba ah@@ on a mbahenen N@@ av , ve kaa er : Inja na nan ne ye kwagh shi ne me kwagh a mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh kua mba@@ asorabo imôngo ? ” ( Ôr 2 Mbakorinte 6 : 12 , 13 . ) Lu a Ishima i Shi@@ r@@ en Ior A ôr injakwagh i hiihii la sha kwagh u orgen u yange ngohol or@@ van@@ nya yô , injakwagh i sha uhar la di lu sha kwagh u ter ugen u na wan na kwagh u sôn yô . Alaghga tsô akaa ne agen aa er hen c@@ in i môm . Tor As@@ a yange hembe Mbak@@ u@@ shi ityav kera gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u yô , As@@ aria , profeti u Aôndo va wa un man ior nav kwagh u doon kpishi . Sha kpôô yô , we man Bab@@ a cii ne kuma iwuese . ” ( b ) Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren u a dondo nee ? ( b ) Yange gba u Mose una hen nyi kwagh cii ve una kuma u Yehova a yar tom a n@@ aa ? ( Habak@@ u 1 : 1 , 2 , 5 , 6 , 13 , 14 ; 2 : 2 , 3 ) Yehova yange na profeti ne icivir sha u wan ishim@@ any@@ ian i un Habak@@ u la ikyo tsung je shi nan un mbam@@ lumun kpaa . Kpa iv@@ or la haa sha ajiir kposo kposo . Aluer u fa tom u icighan jijingi a lu eren sha u kuren awashima u Yehova nyian , shi u lumun a gbenda u icighan jijingi a eren tom la yô , er kwagh u dedoo u ú hen la . U nenge a kwagh ugen u Satan yange ôr a Ifa la kpa ? Takerada u masetyô ken Bibilo na mpase u sha mnenge u sa@@ gher iyol , u a tese ér a va hide a uumace cii sha mlu u vough yô . Satan kaa ér una fatyô u geman hanma or cii nana er kwagh u un soo yô . Er se ne nagh ku ip@@ aan ku Kristu la jighjigh yô , Yehova nengen se ér se mba mbap@@ er@@ apera . Mba i shigh ve mkurem la , nengen ve ér mba ônov nav , mba ve lu iyôngo igen la di nengen ve ér mba azende a na . Nahan cii kpa , er se lu ken tar ne yô , any@@ iman aa lu hen atô wase keng . ( Rom . Kwagh er u kpiligh se iyol yô , ior lu kaan a vese ér ior mbagenev mba ken ang@@ ar u Lo@@ s Ar@@ en@@ al@@ es , ijiir i se lu zan her la , mba ve kaan ér ve mba Mbashiada mba Yehova yô , shi ior mban mba nyer mbamkombo mba henen Bibilo hen ang@@ ar shon . Sha iwasen i Yehova yô , a de u maan ta@@ av , kwagh u vande nôngon ér una de kpa k@@ an@@ shio la . A gema a kaa a ve ér : “ U a doom ishima la engem iyol man shi [ ngu ] nyian kpaa , ior dubu pue kpaa un hemba cii . ” la ngu a mpin u u hide u va sôr nan ve ne lam sha mi yô , ér , “ Aôndo una gema tar wase ne ua hemba doon nena ? ” ; F@@ u@@ ji@@ i , R . Kwagh ne tese ér Or@@ yuda la ka or môm tseegh ga , kpa a tile sha ityough ki an@@ nongo u mba i shigh ve mkurem la cii . Yange eren kwagh a ior kundu kundu man sha mh@@ ôôn shi mlu ve a kôr un ken ishima kpaa . Shi ve kav kpaa ér mkur u tar ung@@ un hii ken inyom i 1914 la . Sha shighe ugen la , a lam a Ter na u sha la ken msen sh@@ í kuma ah@@ wa imôngo je . Yange iyol kp@@ em , nahan m lam a ortamen u lu henen Bibilo a mo la . Se nenge a mimi u kwagh ne sha gbenda u Yehova yange er kwagh shighe u ifer du@@ mbur sha tar , sha ayange a mngerem ma de@@ e@@ mee lu a va ga la . I Y@@ E@@ M A I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L M@@ AN Y@@ U@@ D@@ A U@@ I@@ K@@ Y@@ A@@ NG@@ EN A shi nan kpa , ngu eren msen sha kwagh u vesen u i gbe u una er yô . Gba u una tsua iorov 12 mba vea lu mbaapostoli nav yô . Kpa gema ka ishima yase u civir Yehova gbem sha won ! Mose lu or “ inja i môm a vese tsô , ” di vough er Eliya u lu vea Mose imôngo ken mpase u sha mnenge u Yesu , shighe u lu eren tom na shin tar la nahan . He@@ mba doon u or a ter akaa a a gbe nan ishima la ken msen u nan lu eren nan tswen la , kpa a lu ken msen u ken igbar ga . Alaghga mbagenev yô , ishim@@ any@@ ian atô kposo kposo yange i nôngo u gb@@ ih@@ in ve inya cii ve ve̱ mase va henen mimi ye . Kwagh u vesen u yange gba u me er yô lu u civir Yehova a ishima yam cii . ” ( Mateu 10 : 17 , 18 , 21 , 22 ) A@@ tsan a Mbakristu mba sha derianyom u hiihii ve̱ ya la ka ikyav i tesen ér mkaanem ma Yesu man kure sha mi vough . ( a ) I@@ aven i hiihii i zege@@ can la ia karen kera yô , nyi ia ere ? ( Yoh . 18 : 37 ) ‘ Mba i fe ve ga la yô , iyôngo i Yesu ne kav imo ve ga . ’ ( Yoh . Mbam@@ hen mbagenev mba shin heen mba vea wase or u alaghga nana kaa ér ‘ M soo u wasen ve , kpa m fa er me wase jighilii ga ’ la . Tor Yo@@ a@@ shi u Mbayuda yange kaa a upristi ér ve tôô u@@ iyua mba i er sha ci u iyou i Yehova la ve “ sôr iyou [ shon ] sha ajiir a i vihi yô , hanma ijiir i i vihi cii . ” Aluer se mba s@@ ende@@ gh sha kwagh yô , tese ér ka u se civir Aôndo a iyol@@ t@@ ang@@ en@@ aa ? Kwagh@@ tôvon u i te@@ v ken gar u C@@ an@@ ter@@ b@@ ury la tese ér ken inyom i 200@@ 2 la , i nzughul a mba@@ beenyol 65 , kpa ken inyom i 200@@ 3 la iyenge ne seer hingir 10@@ 7 . Dooshima ka kwagh u hemban ma@@ ghen mzough taveraa cii shi hemban mgbegh@@ an or sha u nana̱ er kwagh u a lu u shami la . — 1 Mbakorinte 13 : 8 , 13 ; Mbakolose 3 : 14 . man se er tom u geman ior hingir mbahenen la han@@ a ? ( Gen . 2 : ​ 16 , 17 ) I@@ yô yange kaa a na ér : “ N@@ é kpe je ga ; gadia Aôndo fa iyange i né ya a la , iyange la ashe aa bugh ne , né hingir er Aôndo nahan , né gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ” Shighe u kwaghhenen u hen tsombor la una z@@ ur@@ um yô a nyôr ken iyou a za wa ago , nahan á gema a kwaghhenen la sha u a̱ zua sha u@@ gb@@ ayol mba hanma wan na cii yô . SE@@ A lu gb@@ ong gb@@ ong shin sea lu yôugh@@ yô@@ ugh , sea eren ityom yase i sha ayange ayange la je kpaa , or kaan aa ku ga . “ Or môm môm ngu u nana fatyô u eren uter uhar tom ga . . . ( Yobu 28 : 28 ) Er Yobu lu or u eren kwase yô , a ver ishima sha ig@@ y@@ um@@ u@@ kase sha gbenda u kpe@@ egh ga , shi u wan kpa yange wa akaa a iji@@ mba@@ gh ken ishima na ga . Sha mimi yô , aluer se hide a ayol a ase ijime , shi se mba a gbashima shi se mba dondon atindi a ken Mkaanem ma Aôndo yô , se za hemen u eren tom u ze@@ ge sun@@ da u ken jijingi , u i lu eren zan a mi ave hegen la kpoghuloo . Kwagh@@ fan u mimi kua mfe cii ka iyua i dedoo i Aôndo a ne se sha ikyev i icighan jijingi na yô . ( 1 Kor . Tsô , ka unô vea fa akav a tesen m@@ ve u Kristu la man m@@ lu@@ a@@ inja u m@@ ve na sh@@ on@@ o ? Nahan kpa , sha iwasen i Yehova yô , se ver ishima sha ityom i i hi@@ la na se hen shighe ne la . Á fatyô u yilan môm ke ’ mbahemenev mbara ér or@@ utya u yange maa zege@@ tartor yô . ( b ) Doo u se palegh hanma kwagh u a b@@ i@@ ishi a ah@@ ir a eren sha ci u nyi ? John kaa ér : “ Kwagh ne na yô , hingir u a lu kwase wam tseegh una nengen sha wan wase u kiriki ne , kua mo shi una tôôn mo a z@@ aan a mi sha iy@@ ou@@ ci ye . ” 2 :⁠ 2 ) Mb@@ au@@ tahav mba ken F@@ ilipi yange ve gbidye Paulu man ikyar na Shi@@ la sha mba@@ a@@ kpa shi ve kôr ve ve wa ken ga@@ adi shi ve man@@ de ve a@@ gbe kpaa . ( Aer . Sha ajiir ag@@ enegh yô , akaa a i tsen@@ ge@@ ôron ér aa er ken ayange a masejime ne nga van ior a ican kpen kpen . Ken masejime yô , se va tsua ser se henen kwagh sha ah@@ wa at@@ ar@@ atar zan zan ah@@ wa at@@ ar@@ atar man ti@@ ôn pe@@ pe . ( Mbaefese 3 : 9 ) Ka un a “ er Sha man tar man zege@@ mnger kua akaa a a lu ken ve cii kpaa ye . ” Een , ior kpishi yange ve ya kwaghyan u iniongo ne sha civir ga shi ve kav m@@ lu@@ a@@ inja u iniongo la vindi vindi kpaa ga . Hii shighe la je , hanma T@@ om@@ any@@ iin pe@@ pe yô , se hen m@@ tom m@@ tar ken takerada la . Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u wasen anmgbianev mba ve lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la u nengen sha af@@ ishi a bran@@ ci kposo kposo , shi veren ishima sha m@@ ze@@ hemen u tom u pasen kwagh u atôônanongo a eren la , shi nengen sha un@@ ingir man u@@ haregh . T@@ ica la wuese ieren i mimi i Na@@ th@@ al@@ ia la . Kpa aluer u lam sha kwagh shon shighe u ishima i vihi u her la yô , alaghga ikyaa shon ia hemba vihin cii ; shi u den wer shighe a kar kpishi yum la kpa tese kwaghfan ga . U fatyô u hiin sha u henen Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la ayange ayange . Ka ve ve̱ lu gbenda u Yehova a lu yaren tom a ú u̱ nan ior nav kwaghwan man hemen u ken jijingi ye . — Mateu 24 : 45 - 47 . Hegen mba kera eren tom kpoghuloo sha u kimb@@ in inyaregh sha akaa a kwagh a gbe ve a mi ga la ga . Nahan ve seer mban a shighe u eren tom u pasenkwagh . Gadia Maria hemba fan kwagh u Eli@@ sa@@ bet@@ u a hanma kwase ugen cii . Or@@ pasenkwagh 3 : 11 kaa ér : “ A er hanma kwagh er a̱ doo ashe sha shighe na , man A shi A ver m@@ ts@@ ôr ken asema a ve ; nahan kpaa , or fatyô u timen fan tom u Aôndo A er sha hiihii je , zan zan mkur la kpaa ga . ” Hii sha shighe u isholibo kpo@@ gh@@ or mlu u Yehova a orumace u un gbe la je tsô Or@@ gban se zer wan ishima kp@@ ii , shi a dugh gbenda sha er uumace mba ve gem asema yô , ve̱ sôr mlu ve a na la a̱ lu gu@@ da yô . ( 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 ) I@@ mba nom la keren u dondon aeren a sha inja i aôndo a Yesu Kristu , un u a lu ityough nagh la . ( 2 Mbakorinte 4 : 3 , 4 ) D@@ ugh iniôngon i Satan a lu nôngon ér ma un yer loho u dedoo ne sha je kpa , ior kpishi ci@@ r ashe a asema a ve sha ci u ve soo u nengen ga . A lu nyi je kpa , Yesu pase wang ér , gba u hanma or nana tsua u civir Yehova a ishima i nan . I@@ mba or la nan ngu jighjigh sha an@@ kwagh u kiriki kpaa . — Luka 12 : 48 ; 16 : 10 . V@@ E T@@ A@@ V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A SH@@ I V@@ E L@@ U A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H U N@@ AN Er se dugh ken tsombor u Adam man Ifa yô , se mba mba@@ asorabo . Nahan se kuma u ngohol “ injar i isholibo i kimb@@ in ” la . ( Mbaefese 4 : 30 ) Mbagenev gba ken kwagh@@ h@@ ônon ne sha u yaren tom a In@@ tan@@ et sha gbenda u vough ga . Se fatyô u kuran ishima yase shi wan ikyo sha akaa a se henen ken ishima la nena ? Maa se hingir u lun a vangertiôr u Yesu kpa lu a mi ve kaa ér : ‘ Un u A t@@ indi@@ m la , ka u mimi je , . . . Nahan , kwagh hemba gban sha u ma i seer zuan a mbatamen cii , nahan mba ve lu keren u lun sha ian i civirigh ne yô i wuese ve . Ior ka ve shi wan or kwagh kaan ér ‘ nana de ye ican nahan ga ’ shin nana ‘ vande keren mkpeyol ’ u nan . Se mba soon ser i kpe mbamaren asev iyol sha ci u ve doo se ishima . Ior mba utar mba yange ve s@@ enge ér ve mba ak@@ ar a na la ve lu s@@ ende@@ gh kwagh a na , man Yobu di kpa ashighe kpishi a lu nan ve mbam@@ lumun . A zua a u hiihii la ke ’ Yesaia ityough 65 . M@@ an@@ ase ta at@@ se a nan@@ den nagh sha mi sha ci u Ba@@ al shi civir “ ak@@ um a Sha cii , ” shi ta at@@ se a nan@@ den nagh sha mi sha ci u mba@@ aôndo mba aiev ken ity@@ e@@ mbe i tempel ihi@@ ar . U U@@ ng@@ wan Kwagh sha Shighe u N@@ um T@@ an u Go@@ g@@ i La Apostoli Peteru yange kaa ér : “ M@@ zough u anmgbianev cii a̱ doo ne ishima . ” Mic@@ hel@@ le : Hen ase sha inja i kwagh u se er ne . Kwa@@ r@@ gbidyen ne ka u bu@@ gh@@ um ishima u seer kaven mimi . ” ( Mbaromanu 12 : 1 , 2 ; Mateu 6 : 33 ; 1 Timoteu 6 : 17 - 19 ) Kwagh u a hembe doon yô , ka u dondon ikyav i Mose la , geman ijime a akaa a tar ne aa lu me@@ en se la man veren tom u Yehova hiihii ken uuma asev . Sha mimi yô , yange tsa sha won nenge er wan na Is@@ ak@@ a vese yô . 11 , 12 . ( a ) Mbayuda mba ken derianyom u hiihii la yange ve lumun ér Yesu ka Mesiya ga sha atô@@ akyaa a nyi ? “ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo [ i Yesu ] , vea due kpaa ” yô . Nahan ishima vihi mbahemenev mba@@ ad@@ ua kpen kpen . Kpa lu akaa ne tseegh zua vea akaa a i eren ken shin@@ ago@@ ge la ga . Er Mar@@ i@@ us@@ z nahan , mnenge u vough una dugh hanma ishim@@ any@@ ian cii ken or kera ga . 1 : 8 , 17 — I@@ t@@ it@@ om i “ A@@ le@@ fa man O@@ me@@ ga ” man i u “ hiihii man u masetyô ” la ka i ana ? Peteru kaa wener : “ H@@ we wen a̱ de luun u ken won tsô ga , er gb@@ at@@ you u gban nahan , shin u wan akaa a h@@ we@@ egh a z@@ en@@ aria shin ak@@ ondo a z@@ eren ga . “ I@@ ku@@ ri@@ or igen ia mough ityav a ik@@ urior igen ; tartor ugen kpaa ua mough ityav a tartor ugen . ” Mbashiada mba Yehova tôô Tartor la hingir ve t@@ ine kwaghpasen sha hanma tar cii Ka ishimaveren yase ser ior cii ma ve ven@@ gese mkaanem ma or@@ pasalmi man , ér : “ Na nen TER icivir man agee . Kwagh u M kaan ne ne , M ngu kaan ior cii M@@ er : K@@ ur@@ an nen . ” Na ikyav i tesen iwasen i ngeren mba Mbakristu ve lu a mi ken tom sun@@ da ne la . ( Mbaefese 4 : 5 ) Kanyi ia wase ve vea ‘ lu zwa môm ’ sha er mp@@ av una nyôr hen atô ve ga ? ( Pasalmi 2 : 1 ) ‘ U@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ’ mba ve lu “ henen ” yô ér ma ve hemen gbem sh@@ a@@ won . I@@ ny@@ aregh man akaa aa fatyô u nan se kwagh u i gbe u se lu a mi ve a saan se iyol la ga , shin aa fatyô u kuran se sha ikyev i angev man ku ga . Akaa ne cii ka “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav . ” Nenge i lu kwagh u doon kpishi u lun a mba@@ jighjigh hen atô wase sha wono ! — Mbaheberu 13 : 16 . Er m soo it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan j@@ ang j@@ ang yô , taver mo kpishi u den kwagh u m tsua u eren ken uma wam ne . Yesu na wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la zege@@ tom . Er ishima yina un kpishi , shi mciem ta un iyol yô , lu nôngon yemen hemen hemen , shin er ijiir la lu ag@@ u@@ ngu ag@@ u@@ ngu shi iyange kpa i ta b@@ a@@ veraa nahan kpaa . Sha hiihii la , Al@@ ber@@ t soo u ungwan ga . 4 : 6 - 11 ; 5 : 4 , 6 , 14 . ( b ) Akaa a D@@ N@@ A a ze hemen u eren sha inja vough vough la tese se nyi ? Ka atesen a nyi yange Yesu tese sha u ke@@ hen a kwagh@@ ô@@ ron@@ o ? ( b ) Ka ikyav i nyi i tese ér S@@ ef@@ anu lu or u hiden a iyol ijime ? ( b ) Ka kwaghwan u nyi loho u Aôndo u sha ikyev i H@@ ag@@ ai la ú lu tes@@ ene ? Sha iveren i Yehova yô , m@@ tem@@ tor u Solomon hingir shighe u bem man mkpeyol u i lu a vande zuan a mi sha ikyev i gomoti môm shin tar ga yô . S@@ E ‘ V@@ A@@ R A KW@@ AG@@ H U D@@ E@@ D@@ O@@ O ’ K@@ P@@ A ? ( Tit@@ u 1 : 2 ) Sha nahan yô , alaghga a lu ú ke ’ ishima inja e̱r ikyaa kure a kure je , ka u se shi yaren a yar k@@ wan sha ishimaveren i saan iyol ne , zan a za hemen u suur he ’ Aôndo , man ka cii je la yô . ( a ) Paulu yange sôn nyi sha ci u Mbakristu mba ken F@@ ilipi la , man lu sha ci u nyi ? Aluer hanma shighe se mba eren msen s@@ ônon Yehova ser a̱ kar se yô , kwagh ne una wase se u tilen sha mimi . Nahan kpa , Yehova yô , ngu nahan ga . ( Ps . Doo se kpishi er se seer kaven er awashima u Yehova a lu zan u za kuren yô . M hi@@ di ken ya sha iyange shon yô , m nenge i ver@@ em iky@@ a@@ y@@ u@@ e sha h@@ unda u ken ijime ya wam kpishi . U@@ sha man Tar u U@@ a K@@ ar K@@ era La Umbur wer amba a kwaghôron ne nga ôron kwagh u ior asange asange ga kpa ka tar jimin cii u ú lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la . 12 : 30 . Er Kristu a lu M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u hemban , u mbatyomov cii ve lu sha ikyev na yô , yange d@@ aa Satan a az@@ ô@@ v a na sha icighan ijiir u u@@ sha la , gema gb@@ ihi ve shin tar . Kpa gema kav er lu Yehova kura un ken G@@ ati shi yima un kpaa yô . Sha derianyom u hiihii la , Orkristu ugen u lu profeti yô , i yilan un ér A@@ g@@ ab@@ u , yange kaa ér “ zege@@ j@@ en una gba , á tser tar cii . Ior mbagenev kpishi ka ve er tom a Bibilo sha gbenda ugen kpaa , u ú lu vough ga yô . Er Kwa@@ se@@ kristu ne a vande lamen a nom na sha kwagh shon ga yô , doo u una pine wan na la ér , “ Ú pine ter@@ u kpa ? ” M hen ken Bibilo mer gba u me nengen sha iyol yam shi me nengen sha ônov av kpaa , nahan kera lu u me veren ashe a ng@@ ôm mer a naan mo inyaregh ga . ( Yohane 3 : 16 ) U@@ umace vea zua a mbam@@ tsera mban sha ci u nagh ku ip@@ aan ku Aôndo a ne sha wan na la . Takerada u G@@ er@@ hard B@@ es@@ i@@ er man Er@@ w@@ in K . Shi a kaa ér : “ Kpa gema ci@@ er se iyol . Yesu yange wuese Mbakristu mba ken T@@ i@@ ati@@ re ‘ mba ve fa akaa a c@@ imin a Satan ga ’ la . ( Mpa . I nger u@@ ivande mba Yesu mbagenev ken ityakerada i I@@ vangeli igen la ga , kpa ivande ng@@ in yô , i nger i ken ityakerada i I@@ vangeli i iny@@ iin la cii . ( M@@ ar . Er kwagh@@ môm yange lu u a seer sha awambe a Yesu ve aa lu a inja ga yô , wain la kpa ityôkyaa ngi i seer kwa shin il@@ yô@@ gh@@ on@@ ov mbagenev sha mi ér a seer doon ga . Kwase ugen ken gar u M@@ as@@ s@@ ach@@ u@@ se@@ t@@ ts , ken tar u Amerika ôr kwagh u “ ufoto mba i er ve sha inja sha inja ” kpishi la . ( Pasalmi 7@@ 9 : 13 ; 9@@ 5 : 7 ) Nahan hanma k@@ ov u he yô , í tese ú atindi a Yehova shi gba u ua kuran á sha ci u ikyuryan i i̱ zua Iserael a Yehova la . — Duteronomi 11 : 18 , 19 . Kpa sha iwasen na yô , se fa akaa kpishi sha kwagh u Tartor u Aôndo man kwagh u ica a gba ga tsô ua er la kpaa . Ior umiliôn imôngo kera lu a tom ga . Aôndo yila Mbakristu mban ér “ nongo u upristi mba sha inja i tor , ” shi a na ve tom u ‘ yôôn aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila ve ken ime , A va a ve ken iwanger Na i kpiligh iyol la . ’ ( 1 Pet . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a ken S@@ em@@ ur@@ na man F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia due tseer tseer sha ikyav ve i ungwan kwagh la , gadia u@@ washika mba Yesu nger hen ve la lu a mkaanem ma kôôm ve ker ga . ( Mateu 24 : 9 ) Sha kpôô yô , se Mbashiada mba Yehova se tagher a tôv@@ ac@@ an u vihin tsung sha ajiir wue wue sha tar . Er mfe ne yange lu a ik@@ ighir yô , Mbakristu mba tsuaa mbara fa hanma kwagh u una va er ken hemen cii vindi vindi ga . Aluer ne na uma wen ken mcivir u Yehova yô , ne zua a iember i mimi . Akaa a yange ungwa ér Aôndo er a Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob , mba ve lu anmgbianev nav mba ken a@@ gbaa la doo un ishima . Ka akaabo a nyi a tser mba ve vende u ungwan tindi u Aôndo sha kwagh nee ? ’ E@@ V@@ ER@@ T@@ O@@ N D@@ E F@@ R@@ E@@ I@@ T@@ A@@ S / A@@ F@@ P / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . ( Ivur 5 ; N@@ um@@ er@@ i 13 : 23 ) Sha nahan yô , ve na Mose man A@@ ron ibo sha ci u ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la lu er ijiir i doon iy@@ i@@ agh i uter vev mba gban ah@@ on mbara venda u teman ker sha ayange a karen ken ijime la nahan ga ! Yehova yange venda mba gban ah@@ on mban ga . Kpa gema kaa a Mose ér a er akaa atar . I@@ gy@@ an@@ den@@ or K@@ al@@ e@@ bu tese wener un suur sha Yehova nena , man Mbakristu mba ve be@@ e@@ yol vea dondo ikyav i K@@ al@@ e@@ bu la nena ? Ken inyom i 200@@ 5 la , Hi@@ ro@@ o vôso anmgbian u kwase ugen , iti na ér S@@ ve@@ t@@ l@@ ana , shi mba eren tom pania imôngo zan zan hegen . Ts@@ wam u eren wua ior udubu udubu anyom imôngo hegen . ( Mbaheberu 1 : 1 , 2 ; 2 : 2 ) Yesu yange kaa a P@@ il@@ at@@ u ér : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . Ngu ikyav i dedoo he ’ hanma wase cii — mbayev man mbag@@ anden , nomso@@ mbaiorov man kasev kpaa . Yange mba tseghan tempel ken inyom i 10@@ 26 C.S.@@ Y . Kwagh ne ka a nam ian i pasen un er yange i lum shighe u m lu er un nahan la , shi un di kpa a ô@@ rom er akaa a lu nyian yô . Su@@ ur sha Yehova , a na u tahav . Se S@@ ôn Aôndo Ny@@ i ? A@@ z@@ ô@@ v ne aa kera fatyô u geman hingir uumace ga , kpa nga a tahav mbu nzughul a asema a ior kua uuma vev kpaa . Yesu kuma u se dondo ikyav na sha ci u nyi ? Shi hen sha atô@@ akyaa kposo kposo a a ne ve or u eren idya yô , i lu “ iyol i nan je nan eren i kwaghbo ” la . ( 1 Kor . Ikyav i tesen yô , ka a wase ve ve fa ishima na . ( Anz . 15 : 33 ) Yange gba u a wa Mose ago@@ yol u va wan ishima a atsan man mbamtaver mba una tagher a mi la . ( Heb . 12 : 2 ) Mayange de er akaa a taregh a d@@ an un ga . N@@ om@@ so man kasev mba ken nongo u “ zege@@ ikpelaior ” la cii mba veren ashe u va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so Lu unô i “ ase@@ gh ” ve sha kon u o@@ le@@ v u ken ya la kera , man lu unô i tôô ve i za z@@ or sha mini ? Heela tseegh ga , aluer se mba tesen iwuese shi wan mbagenev ikyo yô , se ayol a ase kpaa se lu a ish@@ u@@ ghun hen Yehova shi un kpaa una kav kwagh ne . Lu sha mhii u uwer u A@@ ip@@ or , ke ’ inyom i 199@@ 8 la je , un vea S@@ us@@ an ve hingir tsombor u Betel ú ke ’ United St@@ ates la ye . Nahan kpa , Yehova shi soo ér u ‘ naan nagh sar sar . ’ Ese@@ ter kaa a Mor@@ de@@ ka@@ i ér a kohol Mbayuda ken gar u Sh@@ u@@ sh@@ an , ve h@@ ôr kwaghyan sha ci na . Sha kwagh u Aerenakaa 13 : 38 - 41 a kaa yô , apostoli Paulu l@@ ù tese Mbayuda mba ke ’ An@@ ti@@ o@@ ki mbara kwagh u̱ u̱ vendan Yesu , l@@ ahan naagh nagh ku i@@ w@@ om la una va a mi yô . Yesu “ ngu iwanger i tar ” sha nyi gbenda ? Á doo TER a an@@ om@@ ai@@ y@@ ôngo u@@ du@@ bu@@ u ? Jighjigh u or ka una taver ga yô , nan kera suur sha Aôndo ga , nan hingir u nan jighjigh a mbamhen mba@@ aiev mba uumace . Ior mba yange ve nger i̱ la ve kaa ér ka sha tahav mbu Aôndo yange ve nger i̱ ye , man kwagh u i nger ker la ngu a akav de ish@@ ar a tesen ér iky@@ aan ve ne ka i mimi . Mba@@ du@@ ghun akaa shin inya zua a any@@ ian@@ or a ngeren iyol , do@@ on@@ ashe tsung ken Sam@@ aria , u lu gar@@ tamen u tartor u Iserael la . Heela tseegh ga , ka inja er á soo ér ônov nav ve de gbe karen ishima tsô eren kwagh ga nahan , kpa kwase na yô nenge nahan ga . Lu sha “ iyange i akaa a kiriki , ” nongo u Mbah@@ enen Bibilo mba hen gar u K@@ o@@ be , mba ve lu iorov 36 la , er mkohol ve u hiihii la ye . Ka mkur u kwaghôron u profeti u nyi Mbaiserael mba i yem a ve uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la nenge a mini ? Shi a tese ér Aôndo veren ior nav doo doo shighe u ka vea er kwagh u doon un shi vea er a mbagenev sha inja yô . Or ka nana kpe yô , i ôô ik@@ yom i nan sha u wan nan ago@@ yol a za lun uma ken jijingi . 7 , 8 . ( a ) Ka nyi mbamaren mbagenev mba ve hi@@ di ve va kohol tsombor ve la ka ve er sha l@@ ana ? • Ka unô Satan a lu kôron ve ihyom ny@@ ian@@ a ? ( 1 Mbat@@ esalonika 1 : 5 ) Kwagh@@ pasen na man kwagh@@ tesen na cii lu a tahav mbu van a ze@@ ge m@@ gem ke ’ uuma mba ior mba yange ve kegh ato a na la . M eren tom hen Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en ne ka nenge u kuman er anyom atar nahan yô , iyange igen Ma@@ x L@@ ar@@ son , ortamen ugen u nengen sha ijiir i gb@@ eren ityakerada , kaa a mo er Anmgbian K@@ nor@@ r soo u nengen a mo . S@@ ef@@ anu fa Ruamabera vindi vindi kpa hide a iyol na ijime lu or u karen a kar kwaghyan Nenge ase igbenda i it@@ ian ne : 1 . Hanma gomoti ngu a atindi a ior nav vea dondon yô , man hanma or u nan soo u lun sha ikyev i gomoti la di tsô yô ka i gba u nana kura atindi shon keng keng . Mbam@@ nenge kposo kposo lu zan hemen ken Mbakristu sha kwagh u Tindi u Mose je kuma anyom imôngo Yesu ôr kwagh a N@@ ik@@ o@@ dem@@ u , Or@@ f@@ ar@@ ishi wener : “ Hanma or u nan eren kwaghbo yô , ka iwanger je nan vende ye , man shi nan ve hen iwanger kpaa ga , sha ci u i̱ de vende aeren a nan ga yô . Se Z@@ ua a I@@ t@@ yom i C@@ i@@ vi@@ righ man A@@ veren ken Tar u N@@ or@@ ther@@ n I@@ rel@@ and A@@ dooga a gba u mbagenev vea hide a ayol a ve ijime ve vea lumun ér i@@ ember@@ yolough i ve eren la vihi Yehova ishima ye . Mbat@@ yomov mba wasen ior mba Yehova nyian kpaa ? Kape Yesu yange pase iyol na ér ka un or@@ i@@ vangeli shon u yange u@@ profeti ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh na ér una va ôr loho u dedoo shi una su@@ r ior asema kpaa je la . Kpa , se ng@@ ur@@ en vesen ken jijingi dondon hemen u jijingi u Aôndo yô , m@@ gem u vesen una lu ken an@@ za ase man aeren ase kpaa . I Y@@ ima I@@ ng@@ y@@ ôr Y@@ am i Do@@ on Mo Ishima Ikyav i tesen yô , Yesu pase ve kwa imôngo ér ve hiden a ayol a ve ijime . Un hemba soon ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh man kô@@ m@@ pu@@ ta . Or A F@@ atyô U S@@ ôron Tar Ne Kpa ? Shighe u Yehova tindi Mose ér a za due a ior nav ken Igipiti kera la , yange seer pasen un inja i iti na la . TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R G@@ EN@@ ES@@ E 19 : 1 - 14 . 3 : 1 - 3 ) Ior umiliôn umiliôn mba ve lu “ iyôngo igen , ” ve nyer nongo a mba i shigh ve mkurem , ve lu pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo a ve imôngo mbara di id@@ y@@ ako ve ka nyi ? Er se vande ôron nahan , Yehova ngu kohol ior nav shi ngu eren akaa a nan ve msaanyol ken ‘ iyou na i msen , ’ ka tempel na u ken jijingi je la . Gbenda môm u ú er kwagh ne yô ka u fan kwagh u Bibilo i tese ér ka u “ dedoo ” man u “ bo ” la shighe u i gbe u se tsua akaa a se er yô . Nahan kpa , mba tar u nengen ér ka ior mba fan kwagh la mba we ior kwagh u una wase ve , vea er akaa a injaa ken uma ve ga . 27 U F@@ a Kpa ? “ I na Un tor sha won cii man icivir man tartor , sha u ior man akuraior man ijô cii ve̱ er Un tom . ” — D@@ AN@@ I@@ E@@ L 7 : 14 . Aluer se h@@ unde ishima sha kwagh u a lu u vesen ken uma wase la shi se ta “ uma u a lu uma jim la ” kera yô , kwagh a tser se . Yesu na un mlumun sha u ôron un injakwagh sha kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria ugen u lu zan zende ve za ase@@ gh sha Or@@ yuda u mbai@@ v num un gbenda yô . Ka ve ver mbagenev ikyav i dedoo shi ve tese ér ian ve ken tiônnongo gba ve kwagh sha u nan anmgbianev mba ve hemen ken tiônnongo la icivir , shi wu@@ h@@ an iyol sha inja , shi eren i@@ ember@@ yolough i dedoo kpaa . ( b ) Ú pase kwagh u tom u Mbakristu ve lu a mi u eren nyian ne wer kanyi tom@@ o ? Doo@@ m kpishi u ungwan akaa a yange er ve je er i lu a mar@@ em ga la . Nahan kpa , Satan soo ér se hen ser gba u se lu vea Aôndo nahan ga . Nahan kpa , shighe u i gbe u se tese m@@ til wase sha kwagh u vesen , er jighjigh wase man hem@@ en@@ tor u Yehova nahan yô , se cia u pasen ser se mba Mbashiada mba Yehova ga . Kwagh u a hembe sur@@ un mb@@ as@@ und@@ av mba Aôndo ishima , man hemban cii je yô mba ve ye ican a tôv@@ ac@@ an la yô , ka mkaanem ma i nger ken Pasalmi 1@@ 26 : 5 , 6 la , ér : “ Mba ve lee a m@@ liam i@@ ker yô , vea sun@@ da a iember tsung . Zum u vea eren u@@ iniongo mba civirigh yô , i ningir a ie@@ ev mbi ve civir la ken gar la cii , shi i na mbi ini@@ aav kpaa . “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” — AN@@ Z . Shi , alaghga mbagenev kpa a kende ve ken ishima u dondon ve , nahan ve kpa a war ve sha iyange i iy@@ ugh i Yehova la . In@@ yom i 1914 la yange i been kera yô , Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbagenev kure ikyaa ér Yesu ti@@ mb@@ ir u van , sha ci u nyi ? A “ sh@@ indi un ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh ken ato , A haa ij@@ er , A bende un sha no@@ mbor . ” Yange saan ve iyol kpishi , ve wuese un , shi ve pase un er kwagh u a er a la a doo ve yô ! Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér ak@@ ondo a nyian b@@ ong “ lu ak@@ ondo a yange i wa a̱ be@@ ba u tsan gbem shin u mayange je aa ku@@ ngu ga yô . Mbashiada mba Yehova mba a ikyav mbi t@@ omov mbi ve yaren tom a mi u tôvon kwagh sha mbampin , shin sha akaa a ve tagher a mi ken kwagh henen ve u ve lu henen sha u tesen ayol a ve shin mbagenev la . Hen shighe u d@@ as@@ enda kô@@ rom ne cii , kwase wam u doon mo ishima la fa kwagh u lu za hemen ga . ( a ) Yehova yange lam a Mose man Samuel man Davidi ken zwa u nyi ? Kwagh u M@@ yom a H@@ ar sha M@@ i La — Ka I@@ p@@ aa Bibilo ôr jighilii ér Yohan@@ a eren iyua sha iny@@ ar ga . Umbur wer , kwagh u una due ken tom la cii ka we u ú we nan tom sha ikyev la a pine u kwagh sha mi ye . ​ —⁠ Luka 12 :⁠ 48 . Shighe u Yehova due a Mbaiserael ken kp@@ an kera ken Igipiti , lu yemen a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la , a wa ve kwagh sha kwagh u ior mba ken tar la , ér : “ De g@@ ur mba@@ aôndo vev inya ga , shi de civir ve kpaa ga , shi de eren sha aeren ve la kpaa ga ; kpa yô@@ h@@ ôr ve kera ci ca , hembe m@@ t@@ ôm ve@@ m ma a@@ wen@@ em avur avur . Shighe u se tagher a mbamzeyol mban yô , ka i taver se kpishi u tesen ser Yehova doo se ishima shi eren kwagh u a lu u vough kpaa . Er nan ve gbenda u O@@ b@@ a@@ dia civir Yehova la u kp@@ iligh@@ yol@@ o ? 26 : 12 ; 1@@ 11 : 1 ; Yes . Heela tseegh ga , mbagenev ka vea yar tom kpa ve eren a er akaa a ve , shin er u eren nahan la i lu tindi u p@@ eren hen iji@@ ir@@ tom nahan kpaa . la , shin aka@@ ang@@ eren a a er kwagh u mlu u uma u ior á i gb@@ eren ke ’ takerada ne la , shin aka@@ ang@@ eren a sha kwagh u mba@@ yi@@ ase shin mlu u akaa a sha tar shin u henen akaa a gba@@ aôndo la . Nahan kpa , shighe u Satan mee uumace , ve hendan a hemen u Yehova la , ikyar i ve ya vea na la vihi . Nahan se fatyô u lun a vangertiôr ser una kure akaa a ken Bibilo á se lu veren ishima keghen la keng a b@@ unde ga . Anmgbian ugen yange eren tom shin Betel ugen hen haregh u C@@ ent@@ r@@ al Amer@@ ica vea kwase na , kpa i va yem a ve shin Betel u ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , ape iyenge i mba shin Betel la i hembe i Betel u yange ve vande lun her la i nôngo u kuman kwa 30 yô . Nahan a gba u se ôr nan avur a ruamabera kpishi shi se pase nan a kpaa . “ I@@ bu@@ me@@ or ” yô nan veren ishima i nan sha akaa a injaa tseegh ga , nahan hemba doon u se ker mkav sha er se eren kwagh sha kwaghfan yô . Kwagh ne tese wang ér a@@ kwa@@ ti ne lu u i wa ak@@ u@@ he a anmgbian na ugen ker yô . R@@ ah@@ ab@@ i u lu mar@@ nya u K@@ an@@ aan man tsombor na kua Mbag@@ i@@ be@@ on cii ve cia Yehova man ve er kwagh sha mciem ve@@ m mara vough . 3 , 4 . ( a ) Er nan ve Shi@@ f@@ era man P@@ ua yange ve hemba F@@ ar@@ a@@ o ato zum a kaa a ve ér shighe u ve lu kôron mar yô ve wua hanma wan@@ iky@@ und@@ an u nomso u Iserael cii laa ? Shighe u apostoli Paulu lu ken gar u A@@ ten@@ e , ken Grika la , a nenge er gar la mgb@@ o@@ gh a mba@@ aôndo shin ie@@ ev mbi ior na jighjigh ér ka mbi mbi ne ve uma shi mbi kuren u@@ gb@@ ayol vev yô . Ng@@ ôm yevese undu tar u N@@ am@@ ib@@ ia , shighe u utya , za nyôr mzough u i yilan ér S@@ outh W@@ est A@@ fri@@ can Pe@@ op@@ le’s Or@@ g@@ ani@@ z@@ ation ( S@@ W@@ A@@ P@@ O ) la . Ka nyi ia wase se ve se seer zungwen a mbag@@ en@@ eve ? Loho u mbatyomov ve lu yôôn la tese ér , gba u se yôô loho u dedoo u Tartor u Aôndo a ver la torough torough . A taver we u nan un jighjigh kpen kpen . Zum u ic@@ ugh i iny@@ ar man an@@ zughul a tar ne a nyian ishima la a te sha or yô , ka a imb@@ ishi kwaghôron la . ● K@@ u ka mkur u mlu wase sha won Yobu 14 : 14 , 15 ; Yohane 3 : 16 ; vindi vindi je la 17 : 3 ; Aerenakaa 24 : 15 Gadia M kaan ne , u@@ profeti man u@@ tor kpishi lu ve pe ma ve nenge akaa a ne nenge ne , kpa ve nenge a mi ga ; man shi ma ve ongo akaa a ne ongo ne , kpaa ve ungwa a ga . ” ▪ P@@ alegh aeren a im@@ egh Nahan an@@ u@@ un@@ au@@ kase la cii nder , gba sôron am@@ enger a ve . ” Ken zwa Heberu yô , ish@@ ember@@ ti i “ ih@@ in@@ ga ” shin “ ho@@ ih@@ en@@ ga ” ( ʼ@@ ap@@ h ) la , mba shi yaren tom a mi sha injakwagh sha u tesen ér ka ishim@@ an@@ yo@@ on . Yehova pav mcivir u mimi man u aiegh wang je . Anmgbianev asev ka vea pase se akaa a ve a s@@ ôngo s@@ ôngo shi vea na jighjigh ér se due a mi te@@ mbe ga yô , dooshima u a vande lun hen atô wase la a hemba taver cii . Sha kpôô yô , se cii akaa ne nga se a inja gaa ? A shi nan kpa , Yesu yange hii tôôn kon u m@@ tsaha un tswen , kpa er i gbidye un c@@ oho@@ loo yô , hingir u a ker orgen ér nana wase un u tôôn u ye . ( Luka 23 : 26 ; Yoh . S@@ aa or nana er nyi ve Yehova una ver nan@@ aa , man kwagh ne tese ér doo u se er nena ? “ Er@@ doo Wou man mimi Wou ve̱ kur@@ am gbem ! ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 40 : 11 . I yila u@@ pasalmi mban ér A@@ ts@@ am a zan In@@ i@@ ongo , man a̱ shi nan kpa Mbaiserael waan a shighe u vea z@@ aan u@@ iniongo vev mba sha inyom ken Yerusalem la . I@@ ca i gba ga maa u@@ sho@@ ja va kase ve . Sha ashighe a i ngeren Bibilo la , Yehova naan iwasen sha ikyev i anmgbianev nena ? Kanyi akaa nahan i gbe u se tsua u eren ken uma wase sha er us@@ aa mba sha injakwagh mba Yesu a ôr ken injakwagh na la vea imb@@ ishi se ga yôô ? Sha mimi yô , Yesu yange lu ke@@ hen a kwaghôron zum u á kaa ér : “ Solomon a iengem na cii je kpaa , mayange haa ak@@ ondo er mô ve môm nahan ga , ” la ga . 13 : 1 - 4 ) Tsô ve kaa ér : “ K@@ era kaa ase se yôô , ka hanma shighe man akaa ne aa ere ? Man ka nyi ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” Shi una taver han@@ mô wase ishima u lun mbau@@ ng@@ wan imo i Tor u Tartor la , shi una taver se ishima u seer gbidyen kwar sha inja i ivur yase i sha inyom i 20@@ 14 ne kpaa . Mb@@ agen ka ve pu@@ u kwagh u kuran atindi a Aôndo la , kpa ken “ ayange a masejime ” ne , mba ngise ve lu Mbakristu kpa hegen ve hingir u vendan mimi la ka ve hemba tesen sha tar@@ nahan ve la cii ér mimi gba ma kwagh môm ga . ( Marku 1 : 1 – 9 : 50 ) ( Mateu 5 : 44 ) Gbenda môm u m tesen ior dooshima ne yô , ka u pasen ve loho u dedoo u Tartor u Aôndo . Aôndo ôr kwagh u Davidi ér ka or u mimi . • Yehova pase “ kwagh@@ myer ” la kure kure nena ? Paulu yange pase mbatamen mba ken E@@ fese gbenda u vesen u eren kwagh ne , ka kwaghpasen u sha uya uya je la . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Duteronomi Se zua a mlumun sha mpin ne ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Er nan ve i lu hange hange u me palegh u lun i@@ mba@@ or laa ? Gbenda u yange ve lam la na yô , ve vihi iky@@ ar@@ yan ve vea Yehova ga shi ve war uuma mbagenev kpaa . M pase anmgbianev av sha kwaghfan mer me nôngo sha afatyô wam me na ve kwagh u m fetyô la , aluer kwagh ne bende a mbamgbe mba tsombor wam mba ken jijingi la ga yô . ” H@@ ak@@ an kaa ér : “ Shighe u i zua kwase wam a ky@@ ans@@ a yô , k@@ unda se uhar cii iyol kpishi . Man aluer u nenge wer gbenda u ú lu zan sha mi la ka u vough ga yô , hii u zan sha u vough la fese je . Ka sea pasen mbagenev averen a Tartor ua va a mi la yô , kwagh ne a na se kporom ikyua a Yehova . Yakobu 4 : 8 • Ka atô@@ akyaa a nyi nahan ior ve ne sha u vendan mcivir u mimi , kpa Aôndo a lumun a a ga ? Í tsua ve sha ci u ve fa takerada kpishi shin ve lu a mfe u eren akaa yum ga . M@@ til sha mimi kanyi ? ( Genese 6 : 6 ; 14 : 22 ; 18 : 25 ) A@@ sember a i er heen kposo kposo ne cii nga ôron kwagh u Aôndo m@@ ô@@ mô ? Yange lu un er a vihi a vihi shighe na yôô ? D@@ on@@ al@@ d G@@ or@@ don S@@ ea henen kwagh yô , K@@ ing@@ s@@ le@@ y a sh@@ ar sha k@@ ap@@ e@@ e@@ te u i yer ér r@@ ôô@@ g@@ u la , a pe@@ legh angahar , i saan un iyol , a ke@@ man uwegh hen inya shighe u una pasen kwagh u a hen la iky@@ enge iky@@ enge yô . I@@ wanger i Yehova ta la wase Yobu u hemban nan jighjigh ken iji@@ r@@ ôron i Yehova man gbenda na u a eren akaa la . Kpa gema di “ as@@ an a at@@ a@@ ankar@@ ahar ” la ye ? “ Shighe u M tim im@@ agh ki taregh la , u lu han@@ a ? Aluer se mba ôron Bibilo yô , se fatyô u fan ape i kaa ér ior mba Aôndo mbagenev yange ve tsu@@ me , man er m@@ tsu@@ m ve la a hingir ic@@ in@@ tan hen a vese yô . ( Duteronomi 6 : 5 ) Yesu tese ér tindi ne ka tindi u a hembe atindi cii yô . M den mba ve civir Yehova a mo imôngo la a mbam@@ yen vev , vough er ve kpa ve den mo nahan kpa ? Yange pase wang ér una ver “ or@@ kur@@ an@@ ya ” shin “ wanakiriki ” môm tseegh , sha u a nengen sha akaa na cii yô . Shighe u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha U@@ har tema tor la , tar u Iserael lu a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav kpishi , kpa kpen kera yô u@@ yôugh@@ yô@@ ugh mbara cii bee kera , lu ayôôso a pati@@ i lu m@@ asen zan hemen ye . KW@@ A@@ S@@ E ugen vea mbayev nav utar yange ve hii Bibilo i henen vea Mbashiada mba Yehova hen anc@@ ile ugen ikyua a kpe@@ zege@@ mnger , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u J@@ ap@@ an la . ( Lev@@ iti@@ ku 11 : 4 , 21 - 24 ) J@@ ingir kwagh u Yesu lu ôron la wanger . Yesu kaa ér : “ Aluer ka mba ne doo ve ishima la tsô vea doo ne yô , ka nyi iwuese á wuese ne a mini ? Shighe ng@@ ur karen yô , akaa gba geman . Kpa m hiin u ôron yô , fese je m kav mer Ru@@ di wa tra@@ k u Watchtower So@@ ci@@ e@@ ty gber yô , ken Bibilo shon . Shi me tsa me nenge a na kpa - o ? ’ Kpa kwagh ka a er i vihi yô , mbagenev kpishi ka vea nenge a ikyav i tesen ve gbenda u vea dondo ken uma ve , man a lu gbenda u sha ishima ve ga yô ve venda ikyav shon . Alaghga u fa ior mba ve vende tindi u Aôndo sha kwagh ne man ve son@@ do injar i bo sha ci u isholibo ve la yô . ( Yoh . 12 : 50 ) Nahan se nenge ase nen er akaaôron a Yesu agen , a a er ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la aa bende a mbamsen asev yô . Kanyi yange i na ve apostoli Peteru yange cia kwagh@@ a ? Nahan kpa , jighjigh u nan u Mose la yange wase un u nengen a kwagh u a hembe akaa a ang@@ ara i yem ica yô . 3 : ​ 1 - 5 ) Lu Satan l@@ aha Yehova sha kwagh u Yobu ye . ( Yeremia 24 : 4 - 7 ; 29 : 10 ; 30 : 18 , 19 ) Kwaghôron u profeti ne yange kure sha mi vough , nahan ikyurior i Mbayuda za hemen zan zan nyian . James M@@ an@@ t@@ z Se lu timen sha akaa a ka i gba u se er cii ve a er se batisema la , nahan se nenge sea lu dondon gbenda u mimi ne v@@ a@@ an@@ aa yô . Er or u timen ken Bibilo ugen lu pasen inja i ish@@ ember@@ ti i í gem ér “ ishima i legh legh ” ne yô , á kaa wener : “ Or u lun [ ishima legh legh ] ka or u kôron iyol tsaha kpoghuloo , ka ieren i nan i vesen je la . ( Duteronomi 22 : 23 - 29 ; Mateu 1 : 18 , 19 ) Yange lu@@ ̱ u Mbaiserael vea fatyô u eren ityendezwa i̱ iv@@ es@@ egh shin v@@ ô@@ son anmgbianev vev mbagen ga . Yesu yange eren kwagh a mbahenen sha iyol@@ gen@@ gese ga nena ? Yange kaa ér : “ Er kwaghyan u me ya tugh ne , haa iky@@ ondo iyol , du@@ em a kwaghyan , m@@ ̱ ya , m@@ ̱ ma , tsô we ú mase yan man man . ” De se v@@ aan nen hen Aôndo , se asange asange hanma shighe di nahan vough sha kwagh u ishimaverenkeghen yase . Sha derianyom u hiihii la , mbaapostoli ver ikyav i dedoo sha kwagh u dondon hemen u Kristu la . Un hen kwagh sha ikyev i G@@ am@@ ali@@ el , or@@ fan@@ atindi u yange za iti kpishi yô . A zamber wener : “ T@@ ere , shi kegh ato sha msen u wanakiriki Wou man msen u mbayev O@@ u , mba i lu ve ka cian iti You yô ; shi na wanakiriki Wou iky@@ ô@@ r@@ la@@ ghen nyian , man na i̱ doo or ne a na . ” • Cii man Yesu va shin tar yô ngohol ityesen i nyi ? Er m@@ sô@@ rom ma man kpishi ma ve a mbamzeyol yô , se nenge ser kwaghwan u Bibilo i we sha kwagh u m@@ sôr la ka u injaa ga he ? H@@ I@@ D@@ E H@@ EN SH@@ A A@@ K@@ A@@ A A A H@@ E@@ MB@@ E GB@@ AN W@@ E KW@@ AG@@ H L@@ A Se mba henen ken ishima ser : ‘ Er nan ve se lu zan ayol ase iyol sha kwagh u or u nan v@@ ôr ne j@@ imi , ga ? Nahan , kwagh ne tese ér ior lumun ér ie@@ ev mbi kwaghaôndo mb@@ igen mbi aa tahav shi mb@@ á civir mbi kpaa . ( Genese 22 : 17 , 18 ) Mkaanem mara zua Aberaham sha m - iv u kwaghôron u profeti u hiihii la . Er nan ve Yesu man Peteru yange ve ta kp@@ an@@ de@@ gh ku tempel sha she@@ k@@ el môm tse@@ egh@@ le ? F@@ a wer , Yesu kpa shighe u va shin tar la lu or u vough er Adam nahan . 13 , 14 . ( a ) “ Ashighe a ican ” aa fatyô u van se a mbamzeyol nena ? A@@ tor man up@@ es@@ id@@ en shin mbap@@ ati@@ i vea kera tema tor sha uumace ga . I@@ OR mba gbe yaren tom a ishember i “ kwaghfan ” la tsô . ( Anzaakaa 28 : 13 ; Yakobu 5 : 13 - 16 ) Aluer nan gema ishima sha mimi shi nan ume atam a a kom m@@ ge@@ m@@ shima yô , nana kera lu yan kwaghyan la sha dang ga . — Luka 3 : 8 . Shi m za hemen u lamen a ior dang kpishi . Yange fa dedoo ér ica a gba ga tsô a tim tar u un lu ker la . ( b ) Ka hanma shighe nahan wanye nana fatyô u vendan kwagh u mbamaren mba nan ve kaa ér nana er laa ? Se mba undun m@@ tse@@ en@@ em ma ken A@@ fri@@ ka yô , hen shighe ne gba u se wa ishima a m@@ d@@ ôh@@ ô@@ rom . “ TER ta ikyaa a mo , me kera cia ga , ka nyi je or á er@@ e@@ me ? ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 18 : 6 . Ngeren u a er kwagh u ivur i sha inyom i 20@@ 10 ne una na mlumun sha mbampin mban . I@@ ca i gbe ga yô , a due a@@ yem saan saan , á tese sha ave wener : ‘ M zua a mi ve ! Nenge ase kwagh u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati , tor u Yuda yange er zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbam@@ o@@ ab@@ i man Mba@@ am@@ on va sha u va nôngon ityav a na la . I@@ deri ihi@@ ar i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol yange er iyua a mi la kuma inyaregh nena ? A@@ ma@@ shia yange ma fa je wener mba m - anger mba un lu anger la cii vea lu gbilin tseegh . Ity@@ ôkyaa i môm í í ne ve Mbashiada mba Yehova ve lu a ishimat@@ seen yum nahan yô kanyi ? 20 : 6 . Mba maan ijiir i tsan i lun a a@@ you a tsan ker 3@@ 00 ken iy@@ agh y@@ ase@@ gh ki ken W@@ all@@ k@@ ill la , man i wa ishima u been kwagh@@ maan ne ken inyom i 20@@ 14 . M@@ ôm ken a ve lu or@@ sule , u lumun u eren kwagh vea anmgbianev mban ken mzough yô . Una er kwagh la sha ikyev i wan na Yesu sha shighe Na u a ver la . Inja na yô we u ngohol iyua i mbamaren ou ve ne u ga ? K@@ asev mba ve pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo ne mba iky@@ um i vesen . Zum u Yehova á kighir á mough sha yô , kwagh a tser mba ve ban a jighjigh u nan la — a lu vough er i@@ wo s@@ ough er ka ikp@@ a@@ y@@ ough yô , shi a lu er tar t@@ enger ap@@ ev pav ik@@ we nahan . Aluer se ungwa ang@@ er@@ e@@ ke a vihin sha iyol i ma ikyar yase nahan ka se s@@ ase lumun a min@@ ii ? Yange lumun ér Satan a b@@ ume un sha uityendezwa nav mbara ga , shi yange hen sha uityendezwa mban cuku tsô kpaa ga . Mbagenev mba ve lu civir Yehova a ior nav imôngo yô kera mba a mnenge u ken jijingi ga . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Er se cii se yen shi ashighe agen ka se er kwagh u vihin yô , ka se soo ser mbagenev ve waan ishima a vese shighe u se er ve kwagh u vihin yô . Ôr van@@ de@@ eren u a tese er i doo u mbamaren vea lamen a ônov vev yô ? Wan@@ kwase ugen u lun anyom 15 kaa ér : “ Mbam@@ zeyol asev mba hemban vihin seer a seer . Nenge ase er yange ôr kwagh a Yehova sha icivir yô . Genese 18 : 27 kaa ér : “ Nenge , m gbe ci@@ h@@ in ôron kwagh a TER tsô , mo u m lu di inya kua m@@ t@@ w@@ em tsô ne . ” Er ior ve kera fe lun a shighe u teman hen ya ga yô , ka ve ki@@ mbi orgen kposo inyaregh u eren ve tom u sôron ya la . ( N@@ um@@ er@@ i 16 : 29 , 30 ) Nahan yange a̱ lu inya ia aver zwa a m@@ en@@ a ve , shin a̱ lu usu ua sen sha a hi@@ a ve er u hi@@ a Kor@@ aki man mba 2@@ 50 mba ve ta ikyaa a na la nahan kpa , lu shin She@@ ol shin H@@ a@@ de mbah@@ emb@@ an@@ ato mban cii yem ye . — N@@ um@@ er@@ i 26 : 10 N@@ W . Maa a ôr mkaanem ma ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu , a kaa ér : “ Mose kpaa lu kaa er : Aôndo Ter Una ver ne Pro@@ feti ken anmgbianev enev , er mo nahan ; ka Un ver nen ato sha a Na sha akaa a Una ôr ne cii ye . ” ​ ​ —⁠ Aer . 3 : ​ 11 , 22 , 23 ; ôr Duteronomi 18 : ​ 15 , 18 , 19 . Alaghga mbamtaver mba se er kwagh sha mi sha heen mban vea tser u ga . Sha mimi yô , noov man kasev cii vea fatyô u lun ken msaanyol shi wasen ayol a ve ken ashighe a taver kpaa . ​ —⁠ Anz . A ôr kwagh u mlu wase vea Yehova man mbananjighjigh a vese imôngo man mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga kua mbah@@ e@@ men tar kpaa . Mateu 24 : 23 - 27 wase se u fan er kwagh u i er ken Luka heen ne ka kwagh u m@@ ve u Kristu jighilii . Kpa doo u se ver ishima ser Aôndo shin Yesu ve bee se angev sha ivande he@@ gen@@ ee ? 3 : 3 ) Z@@ ayol ne yange lu ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii ne an@@ shighe wa karen je . Umbur wer Yehova soo ér se̱ lu uma ken tar na u he la gbem sha won , h@@ en@@ pe mayange mbamzeyol mba lun sha inja i us@@ aa la vea kera tsa a tser se sha won ga la . Paulu tese ér sha tahav mbu jijingi u Aôndo man nagh ku ip@@ aan ku Wan u Aôndo la yô , Aôndo er kwagh u Tindi u Mose la k@@ an@@ shio yô . A nôngo ityav mbi Armag@@ e@@ don , maa a kende Satan man az@@ ô@@ v a na shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la . — 9 / 15 , peeji 4 . Or môm kpa soo ér nana tsua kwagh u dang , u una nyôr a nan ken zayol shin kunya la ga . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) A@@ mba akaa ne cii nga vegher u mlu u orumace nan lu ker hegen ne . Sha iyange i Di@@ se@@ mba 31 , 19@@ 5@@ 7 la , m vôso El@@ si@@ e , se lu se uhar tseegh ken iy@@ aagh ki mbam@@ ishen ki ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Par@@ ag@@ u@@ ay la . ( Aerenakaa 18 : 5 , Kingdom In@@ ter@@ l@@ ine@@ ar T@@ rans@@ lation ) Se fatyô u nengen er ka ve s@@ ende@@ gh kwaghôron a ior sha kwaghfan zan zan tsô kwagh la a kôr ve ken asema la . ( Yoh . 10 : 16 ) Nahan inyom i 19@@ 35 la karen yô , tom u pasen kwagh cii hemba lun sha u kohol “ zege@@ ikpelaior ” i apostoli Yohane nenge a i ken mpase u sha mnenge , i ia va war “ zege@@ can ” la . — Mpa . Sha ashighe kpishi a karen ken ijime la , Mbashiada mba Yehova yar tom sha mkaanem ma sha tindi ma mbahenen mba Yesu Kristu yange ve kaa ér : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior ” la . — Aerenakaa 5 : 29 . 17 : 14 - 20 ) Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh la cii , a shi kaan a mbahenen nav er i gbe hange hange u vea lu a jighjigh u nan yô . Yesu tindi mbagenev 70 ér ve vande zan a na ken hanma gar man hanma i@@ di@@ ô@@ ya ken Y@@ u@@ dia . “ M@@ lu u Eng@@ em u L@@ un a Iky@@ ang@@ enev ga ” la Ngu V@@ an ken Hemen ! Apostoli Paulu yange pase wener u eren iniongo i Kwagh@@ yan u Ter ne una wase mbahenen mba Yesu u ‘ yôôn ku u Ter . ’ U tesen ikyav yô , Bibilo pase se akaa a se er ve aa wase se u lun dedoo yô , i̱ wase se u eren kwagh akuma akuma sha akaa cii , shi i̱ ta se icin sha kwagh u ih@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough man h@@ ua u eren . — 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 . Peteru yange v@@ ôr ken jijingi , kpa hide taver her nena ? A kaa ér : “ H@@ ua kar hi@@ mb@@ ir an@@ za a dedoo cica cii . ” W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? , ityough 15 man 16 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Anmgbian Ch@@ ar@@ les T . J@@ ul@@ ai 25 - 31 , 20@@ 11 U tesen ikyav yô , i pase ken Iyoukura i Me@@ i 15 , 20@@ 13 , peeji u sha 6 la , er u pase mbagenev akaa a u ne jighjigh a mi la vangertiôr , sha u pinen wan@@ y@@ em@@ akeranta u nan lu k@@ el@@ ase môm a we mbampin mbagenev yô . 6 : 5 ) Nahan kpa , vea fatyô u pasen nan kwagh u Yehova a kaa , u a gbe a zough sha kwagh u nan soo u eren la yô . U fatyô u pinen un er azende a na a nenge kwagh shon la . 13 : 35 . Sha mimi yô , mhôônom ma i zung@@ we Peteru ne kôr un ken ishima shi a hen kwagh sha mi kpaa . M we iyol sha kwaghhenen tsembelee shi m ne mbam@@ lumun mba maan mbagenev ken jijingi kpa ? Ikyav i tesen yô , takerada ugen u ú er kwagh u kwaghaôndo u̱ ior i A@@ fri@@ ka kaa ér : “ M@@ ne u ior i A@@ fri@@ ka i̱ ne ak@@ ombo man ish@@ or i kpe@@ hen man ts@@ av mbu b@@ ough jighjigh tsung ér mbu mimi shi mbu b@@ or ior kpaa la wa am@@ ise ken uma ve kpen kpen je . . . Nahan ka imoshima yase ia wase se u eren kwagh ne ye . Er nan i doo u mbatamen vea hen u wan mbagenev ityom igen sha ikyev ken tiônnongo , man vea er kwagh ne nena ? Shighe u i nongo Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii i bee , tar u P@@ ol@@ and hide lu sha tse@@ ene@@ ke u u la , ior ngee gande u ken inya , nahan kwagh ne hingir zayol u vesen . ( Anzaakaa 11 : 2 ; Mbaheberu 6 : 15 ; 3 Yohane 9 , 10 ) Aluer ka or u a vese kwase yô , a̱ lu or@@ hemen tsombor sha dooshima u a fetyô u hemen ya na tsembelee yô . K@@ aan nahan yô , a@@ kper@@ an gba hen atô ve , mkohol la maa num ! — Aerenakaa 23 : 6 – 9 . “ Er Tom U I@@ vangeli , ” 4 / 1 A kaa a ve ér : “ Doo Ter wen u nan ne tartor la . ” Er i lu inja er ityar ne er kwagh u vough nahan kpa , mbap@@ u@@ un@@ akaa nenge ér kwagh u ic@@ egh@@ zwa i N@@ P@@ T la ia fatyô u eren yô , ia yange ityar i i lu a ikyav mbi u@@ ty@@ aav ga la u v@@ aren mbi tseegh . A@@ bel kpaa p@@ ande ônov mba tsu@@ ts@@ wa@@ v mba ilev nav , va na ah@@ ôm a ve . ” I ver ik@@ ighir ga , kape u soo u henen za kighir la cii . U ngu eren tom a ian ne sha kwaghfan sha er u kura mbayev ou ken jijingi kpa ? ( Pasalmi 119 : 9@@ 7 , 10@@ 5 ) M@@ doo u kwagh u perapera a doo se ishima la ngu a na yô se venda mhen u taregh u ngu a na or nan hingir u vendan igbenda i Yehova i wang la . Paradi@@ so u ken jijingi la ka a na i fa ior mba Aôndo a lumun ve shi ve lu civir un ken tempel na u ken jijingi la wang . ​ — M@@ al . Kanyi i gbe u se palegh shighe u iyol i kpe se , man ka sha ci u nyi ? Kpa , Tindi gema ts@@ wer ér inj@@ ô i̱ í ne or sha u nana̱ nôngo ican a mi yô , i̱ de ngohol mtsera sha i̱ ga . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Nahan yô , ka kwagh u kpilighyol u mba ve lu a jighjigh u nan nyian ne y@@ in@@ an ishima ga . • Kanyi Yehova a vande eren kera sha kwagh u un u a ve a i@@ pi@@ la i eren cii laa ? Hii hen shighe la zan zan nyian , ior mba ve lu ngohol loho ne mba seer a seer . Ngeren Mba I Gb@@ er Ken Iyoukura Ken In@@ yom I 20@@ 11 Yô 11 : 6 , 11 - 13 . M@@ ika ityough ki sha 6 la ôr kwagh u ayôôso a Yehova a ta@@ m a ior nav sha u yilan ve ijir la . Se soo ser se h@@ è@@ è@@ n iyol ga cii . ” Shi u ôr kwagh u or@@ hemen u taver ishima kpaa . A@@ ny@@ iman a gban nga sha kwagh ne ga . “ Er yange gb@@ am ishima u fan mnenge na sha ityakerada ne yô , m sôn ian u va teman imôngo a na . Yehova yange tese wang ér un we kasev ikyo shighe u a gba Ifa la ; a gba un ér a lu kp@@ an u Adam ga . Er@@ doo kaha kposo a u eren a or doo doo nena ? De cie nen ga ; mba@@ ats@@ ator kpishi je kpaa ne hemba ve inja . ” — Luka 12 : 4 - 7 . 40 : 5 , 12 . Shi doo u vea tese anmgbianev mba ve lu civir a ve imôngo , mba ve lu nôngon u kôron iyol tsaha sha gbaa u y@@ av@@ a@@ or la ikyo i wan . Ity@@ ôkyaa igen i i ne se iember yô ka i i bende a ieren yase i lun bem bem ken tom sun@@ da la . Ú na jighjigh wer tar ne ua tim kpa ? Kpa kwagh ngu a er i vihi yô , mbagenev ken a vese ya ga@@ du@@ ga a mbamtaver mba uma maa hide ijime , kwagh kera gba ve a ityom ve i ken jijingi ga . Gba u se suur sha Aôndo a ishima yase cii ser una fatyô u kôôm se , ka nahan man se zenden sha jighjigh u nan ye . Yesu yange lu ken G@@ al@@ il@@ ia lu lamen a ikpelaior i i due sha ajiir kposo kposo yô . Ve wase se u fan ser se fatyô u eren akaa a dedoo ken mcivir u Yehova . Ka an nan lu A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l , man yange kpe yô yem han@@ a ? Yehova man Wan na vea undu ve ic@@ ôgh@@ ol ga . Hegen ne , mba nenge u eren erdoo a mbagenev shi wasen ve kpaa . Lu kwagh u Eliya kpa er je ne . • Ka tom u nyi yange gba u Yesu una er e̱r Yakob tsengaôron ken kwaghôron na u profeti zum u mgb@@ ôghom a ku na laa ? Yesu Kristu u a lu “ Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan ” la ver se ikyav i dedoo sha gbar ne . U@@ ̱ zuan sha kwagh u i nger ke ’ Pasalmi 119 : 60 , 6@@ 1 la yô , kanyi vangertiôr se lu a mini ? Or@@ pasalmi shi kaa ér anyom dubu nga her Aôndo er shighe u or@@ kuran af@@ o ka a hii mk@@ or u her atô@@ ut@@ u la nahan . Shighe u Ity@@ av p@@ ev ken tar u Kor@@ ea ken inyom 19@@ 50 la , i nam wa@@ da sha kwagh har ér m za sho@@ ja . M tese ve mer aluer ve nger kwagh shin inya cuku tseegh kpa , kwagh la una umbur ve kwagh u or u nan tese isharen la , kua ijiir i nan lu la , shi kwagh ne una na ishima a taver ve u hiden za sôron or shon kpaa . Kpa kwagh gema er vihi yô , Paulu shi keghen Tit@@ u hen T@@ er@@ o@@ a di@@ di , ér a va un a ib@@ aver i sha kwagh u anmgbianev mbara , kpa Tit@@ u va ga . ( Ekesodu 12 : 38 ) Ior mba sh@@ on@@ ov mba ve lu Mbaiserael ga ne ve vande nengen atsan a kpilighyol a pue a i er Igipiti , je i gema mba@@ aôndo vev hingir kwagh u ahan la . Shighe u E@@ ri@@ c lu zan makeranta la , Mbashiada mba Yehova hii u henen Bibilo a na . 12 : 12 ) Nahan cii kpa , “ shighe ” ne za hemen anyom imôngo hegen , man alaghga mbagenev vea hen ér ayange a masejime ne kpa li@@ he yum . Gba u se ungwan imo i Yehova a ishima i môm er K@@ al@@ e@@ bu u ken Iserael kpa ungwa nahan . In@@ yom i môm ken anyom a a sember karen la , anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tar u Z@@ a@@ mb@@ ia yange ve hen Bibilo a iorov hemba 200@@ ,000 nahan . Hanma or@@ pasenkwagh yange nan hen Bibilo a or môm tseegh ga . Ngeren ne tese er u wuese icivir i Aôndo la una bende a vese yô . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ngu a kwagh u ôron ior nav , nahan a tindi profeti na M@@ ika hen a ve . Yange ve zua a ior kpuaa tseegh hen ya shi fa gban ior mba shon ishima a loho ve u Mbakristu la ga , nahan ishima taver C@@ ar@@ ol@@ ine zum u kwase ugen ven@@ gese yô . 17 - 19 . ( a ) Ka aeren a Aôndo a nyi i we se kwagh heen ér se dondo ? Gbenda u Yehova a Kp@@ orom a V@@ ese Yô ( Mbagalatia 6 : 1 ) Nahan cii kpa , mba a inja sha ishigh ki Yehova her , ve kuma u a na ve icivir . Mba@@ yev kasev utar mba ve va mkohol la nam n@@ amba u u@@ tele@@ f@@ on vev . ( Luka 19 : 47 ; 20 :⁠ 1 ) Nahan Yesu tese ishima i tse@@ en ken tom na u pasen kwagh la je ka u tu@@ nan ga . Y@@ eho@@ ah@@ a@@ shi tema tor iwer iti@@ ar tseegh tsô maa F@@ ar@@ a@@ o , tor u Igipiti ugen wu@@ he un zan zan kar kpen ken uiky@@ angen . Ka nahan ve Yesu kaa ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve ” ye . Tsô TER Aôndo tôô or la ver un ken sule u E@@ den , sha u a̱ sôron u man a̱ kuran u kpaa . ” Anmgbian wase ne hen sha kwagh ne zu@@ lee shi er msen kpaa . Een , sha ci u yange kaa a mbahenen nav ér : “ Han@@ mô u nan hi@@ r a iyol i nan ijime yô , á kende a nan sha . ” ( Mat . Sha nahan yô , ngise Mbashiada mba Yehova ôr ken takerada ve u i yer ér S@@ tu@@ di@@ es in the Scriptures , T@@ ihi u sha uta@@ an la ér : “ Se mba veren ashe ser se va nenge a kohol ior kpôô kpôô sha U@@ wo i Me@@ gi@@ do ga . ” Gba u se umbur ser , aluer se undu jighjigh wase u nan yô , ka sha ci u akaa a se tsough u eren ken uma wase la . Kanyi akaa ? Yehova “ He@@ mba Ishima Y@@ ase ” Ny@@ ityô ican i se lu yan cii , ka ib@@ um@@ un i nyi Yehova a ne mba ve civir un sha jighjigh dông laa ? Kpa ngu a hungur a asorabo a mba ve gem ishima la cii . Yehova wa mba@@ beenyol tom u civirigh u pasen agee a na hen mba ve lu ngohol mcivir u mimi hegen ne . Kwase u ken Sam@@ aria ugen za va u k@@ esen mngerem . N@@ i@@ ur@@ ka ngu henen Bibilo a anmgbian u ngô na man wan u anmgbian u ngô na la kua kwase u anmgbian na ugen . 6@@ ,@@ 5@@ 17 7 Tartor U Aôndo U@@ a V@@ a Hanma Shighe ? Ior umiliôn imôngo hi@@ la va ken tempel u sha ikyav ne sha u va civir Aôndo “ ken jijingi kua ken mimi , ” man hanma inyom yô “ akaa@@ injaa a akuraior ” udubu u@@ deri imôngo nga van ken tempel ne . • I@@ wasen i mba nan jighjigh a vese imôngo ia wase se nena ? Ashighe agen yô , alaghga a lu inja er kwagh ugen ngu u se er ga , saa se b@@ unde kwagh u se t@@ ende zwa ser se er la nahan . Mba ve civir Yehova sha jighjigh sha tar cii , mba hemban pasen kwagh a shighe ve cii , shi mba henen ijô igen , shi mba m@@ ough@@ on yemen sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la . Yange i pav Mbahemenev mba Shin T@@ ine ken u@@ kô@@ m@@ ati@@ i at@@ er@@ atar , nahan sha mhii u uwer u J@@ an@@ awar@@ i 1 , 19@@ 7@@ 6 la , u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mban hii u nengen sha ityom í í eren ken nongo ne man í ken atôônanongo a sha tar cii la . S@@ aa se fa hanma kwagh sha akaa a Aôndo a gbe la keng ve , se na un jighjigh shi una doo se ishima shi se civir un sha mimi ga . Takerada ugen u pasen akaa a Bibilo kaa ér , “ Er Yesu tese ér aluer nom undu kwase za er ugen yô ka idya , ka kasev tseegh vea er nahan ve a lu idya ga yô , lu tesen ér kasev kpa mba sha kwa@@ r@@ kyaa shi mba a icivir er nomso nahan . ” ( Mbaheberu 12 : 2 ) Ka nahan yô , ka sea tagher a mbamtaver je kpa , se tile her dông . Ú K@@ av Ikyav i M - ande u Yesu La Kpa ? ( Gen . 3 : 15 ) Bibilo seer tan iwanger sha itinekwagh ne , sha ci u i̱ ôr kwagh u Yesu Kristu ér : “ Ka nahan man i pase Wan u Aôndo ye , sha u vihin aeren a di@@ abolo kera . ” ( 1 Yoh . Heela tseegh ga , m@@ doo u mbagenev ve doo se ishima la ka a tese wang ér , se mba Mbakristu mba mimi . Nenge ase kwagh u Yakob , wan u Is@@ ak@@ a yange er ne . Kpa sha kpôô yô , yange kwagh zua ve a Yehova u a lu Tor u He@@ mban Cii , a hembe hanma g@@ om@@ na u orumace i yem zende zende la . • Mbagenev vea zua a mtsera ken “ mnder u hemban doon ” nena ? Kwa@@ gen la kaa a Peteru , u lu or@@ kô@@ ron@@ ish@@ u la wener : “ Kp@@ orom hen ijiir i i ze yô , za kende u@@ kp@@ er enev sha u kôron ish@@ u . ” Nahan kpa , Yesu za hemen u lun saan saan shi kôron iyol na tsaha . Yange i er tô@@ gh ku gen@@ egh sha i@@ yô , er ku i er kwagh u ku ken pasalmi ne nahan . Heela tseegh ga , shi se mba tesen kpaa ser sar se tsung u nengen e̱r a er ishima i Aôndo sha won cii yô . Nahan kpa , inyaregh ki ka se vihi sha u gb@@ eren ityakerada i pasen Bibilo shi nengen sha mba ve ne ayol a ve u eren tom shin Betel tar sha won cii , mba ve hembe 20@@ ,000 la , se wa sha ki se ter sha heen ne ga . Sha mimi yô , hemba doon u suur sha Yehova hanma shighe cii a u suur sha asaren a ase . Á hii Bibilo i henen a An@@ ton@@ i@@ o ica i lu a gba ga je tsô maa An@@ ton@@ i@@ o kav er i lu Tartor u Aôndo tseegh u lu ishimaveren i mimi i mba@@ ats@@ anev mba ken tar u K@@ olo@@ mb@@ ia man ajiir ag@@ enegh sha tar cii yô . Kpa , Yesu gema pase ér ve cii vea va yevese cica cii vea undu un . Ka sea kera ver ishima sha mbam@@ yen mba mbatamen ga , kpa a doo se u eren sha kwaghwan ve la yô , se lu tesen ser Kristu doo se ishima . Hi@@ ihii yô , er se vande ôron sha heen nahan , naagh ku môm - ken - u@@ pue la lu kwagh u or a soo yô ga ; hanma or ken Iserael yô lu kwagh u nana na naagh k@@ un keng . J@@ im yô , yange ve “ hemba gban ijime ” ken a ve cii . “ I@@ dy@@ ur@@ an man iny@@ i@@ ar kua i@@ been@@ egh ki iligh kpaa lu sha u@@ wo la , man imo i ikp@@ am@@ kor lu kaan taver taver ; ior mba hen af@@ o cii gbidye ak@@ ar@@ kase iyol . . . . Nahan Bibilo nenge u eren akaa a nan se iember ér ka shighe u vihin ga . ( Y@@ er . 20 : 11 ) Alaghga iyol ia kpe u sha ci u ka inja er kwagh u injaa ngu duen ken tom wou ga , shin u ngu fan@@ tyô u eren kwagh u ken jijingi ugen u u we ishima u eren la ga nahan . Akaa a d@@ an@@ en aa fatyô u yangen se u zan hemen ken jijingi . N@@ yer yô a su@@ gh anmgbianev mba ve lu her la cii saan saan ér : “ Ne nder ve@@ e ? ” Ka Tom u Han@@ a Ú He@@ mbe L@@ un a Inja ? Ô@@ no@@ v av mbau@@ ta@@ an mban cii i er ve batisema . ” Kpa , mba den a de Mbaiserael ér ve̱ yem nahan , shi ve kôr z@@ endan ve ijime i@@ u@@ u . ( 2 Tim . 1 : 16 ; 4 : 6 ) Nahan se kav kwagh u na ve sar Paulu tsung u lun a ityakerada la yô . Mbamaren vea er nan ve vea taver wan ve ishima u civir Yehova ? F@@ ese nahan Y@@ er@@ ob@@ i@@ am gema inja , gba zamber a or u Aôndo la ér : “ S@@ ôn ase TER , Aôndo wou , A̱ zung@@ w@@ em mhôônom , er msen sha ci wam er m@@ ̱ shi m@@ ̱ hide a uwegh agh her yô . ” Yehova fa er se nengen “ anmgbianev ” mba Kristu la cii . ( Mat . Ô@@ no@@ v nav mba nomso , Ar@@ th@@ ur L@@ in@@ d@@ say ( 7 ) man Tho@@ m@@ as , ve er tom u ortamen ken tiônnongo anyom kpishi , er ter ve nahan . Ikyav i tesen yô , aluer ku wua or u hen tsombor wase kpo@@ o yô , alaghga se zung@@ we tsung . Man shi ice yen i sha it@@ you je kpaa i ôr i cii . Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im tôv mba yange ve ôron kwagh ken iti i Yehova la a ican shi wua ve kpaa . ( Ivur 6 ) Ish@@ ember i “ tahav , ” i i ter heen ne ngi ôron kwagh u hemen . Nahan kpa , or u ken jijingi , u vihin tu ne me@@ en ior shi tsu@@ ghun ve . I nger Bibilo sha ase@@ mber a a er kwagh jighilii , shi a taver u kaven ga , a se fatyô u geman ken ijô u@@ deri imôngo shi ior mba sha ajiir kposo kposo shin sha ikyo@@ v ikyo@@ v kpa vea fatyô u kaven yô . Yange i hide a are@@ ki u ikyuryan ken Iserael i va ver ken K@@ iri@@ ati - y@@ ear@@ im lu ker anyom nga karen kpishi yô , Tor Davidi soo wener i tôô un i va ver a lu ken Yerusalem . Kpa , nom@@ om vande lun ortamen ken tiônnongo cii ve mase hiin u eren kpen@@ ga u sha inja ga ye . U eren tom u Mbakristu u pasen kwagh sha gbashima la kpaa ka kwagh ugen u wasen se u lun per ken jijingi . Yange va hiin u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova yô , va mase fan er Mbakristu mba mimi ve lun ken bem vea ior mbagenev , i lu u wan akaa ken ishima a ve ga yô . Yange na jighjigh ér Yehova una nenge sha a na . Sha nahan yô , m hii u yan ikyar a T@@ erem u sha la kôôsôô , kua mbagenev mba ve ‘ yer ér Ab@@ a , T@@ ere , ’ er i pase ken Mbaromanu 8 : 15 nahan la . * Kpa kanyi jim se er sha er or u se tese nan akaa a Yesu a we se kwagh sha mi la nana hingir a hingir or@@ henen tseegh ga , kpa nana za hemen u lun or@@ henen here ? Yehova ver shighe u una kar a ifer kera yô , man una er kwagh ne sha shighe vough . — Yes . A kaa ér : “ Yange m fa er mbamhen av vihi Yehova yô , kpa kunya gema kô@@ rom kpishi u ôron mbagenev er lum ken ishima la . ” Ka averen a nyi mba ve ongo imo i Yehova la vea zua a mi hegen man ken hem@@ ene ? Mba yer gumor ne ér G@@ or@@ don K@@ am@@ mer@@ u@@ d . Er Yesu vande lun sha vea Ter na u sha la anyom ub@@ iliôn imôngo yô , yange fa un vindi vindi . Yange henen sha ajiir kposo kposo a una fatyô u za pasen kwagh her la been yô , a nger a pine af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u G@@ u@@ am , nahan af@@ ishi ne pase un kwagh u soo u fan la . A nder mbakp@@ enev shin ku ken anyom dubu la . “ Me pase anmgbianev A@@ v iti You , ka her atô u mkohol man me . . . civir We ye . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 2 : 12 . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 PE@@ E@@ J@@ I 21 - 25 Ka sea ng@@ ur@@ en keren mk@@ ô@@ ôm u Yehova ken msen u eren tsung , shi sea ng@@ ur@@ en dondon gb@@ end@@ atesen u icighan jijingi na yô , mlu wase vea na a gba zan sh@@ imi , shi asema ase kpaa a gba mgbegh@@ an se u civir un ‘ a ishima yase cii man a uma wase cii man a agee ase cii . ’ — Duteronomi 6 : 5 ; Mbagalatia 5 : 22 - 25 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 ; Mpase 4 : 11 . Heela tseegh ga , lu or u vough , ken uma na u lu or la cii er isholibo mayange mayange ga . Jigh@@ ilii yô , akaa nga kpishi a i gbe u se er ve se war yô . Kpa apostoli Paulu yange pase kwagh u vesen ugen u a lu hange hange yô , ér : “ Á fatyô u doon Aôndo ishima ga , saa sha jighjigh u nan . ” ( Heb . Sha u Davidi una war uma na yô , yevese za lu ken ub@@ ar mba ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u Eng@@ e@@ di , ape yange i gba u una unde ag@@ u@@ ngu a ta@@ ven shi una h@@ ungwa shin ap@@ ev a lun av@@ ande av@@ ande la . Yange ma ve kure ikyaa ne fese , luun er mba i tsua ve la time sha kwagh u Ruamabera ôr yô , kpa ve mbakp@@ ish@@ iv ve er nahan ga . Tese Mba@@ yev O@@ u Ve So@@ o Takerada u Ô@@ ron man Kwagh@@ henen , 7 / 15 Doo u noov vea lu a kasev vev nena ? Er tsombor u i@@ yô la lu ng@@ een seer a seer nahan kpa , kwase la man tsombor na yô , i fa kwagh ve ga je nôngo u kuman anyom 4,000 , hii shighe u Yehova er ityendezwa i ken E@@ den la . Kanyi mbamzeyol vea fatyô u van ke ’ mzough u zuan a abaver a m@@ yange shio laa ? 19 : 3 ) A been yô , se time sha akaa at@@ aan a aa wase se ve , se palegh u hiin u nan Yehova ibo sha mbamzeyol asev je kpaa yô . Shi ve hide ve maa a@@ you a ve shi ve l@@ ôô iky@@ on i wain ve kua ish@@ u@@ le iky@@ on ve kpaa , a ayôôso shio . • Ior gema aeren a ve sha ci u loho u dedoo u Tartor nena ? I gber ngeren mba vea wase mba hen tsombor , mba ve til sha mi la u wan ishima , shighe u or ve nan undu Yehova la . U hen wer kwaghôron wou la zua sha ieren you@@ we@@ e ? ” Shi ve nenge a z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa man ak@@ ondo kua akaa a injaa agen . Doo u se wa ishima se dondo ini@@ e@@ zwa i Aôndo , shi se yina ishima sha ci u iyol kpe se yum ga . I@@ wen la ngi a va ta sha e@@ ev mb@@ ura ga , ia va ta sha mbu ken hemen , ia hembe mbu mb@@ ua hingir v@@ u@@ we . Kape nyian kpa kwagh ma a lu la ga z@@ ee ? Kwagh ne yange na yô , ifer du@@ mbur , shi mhen u or man ieren i nan cii hingir u vihin tsung . ( Mateu 20 : 28 ) Mayange Yesu lu ny@@ ang ny@@ ang shin eren kwagh a mba ve lu sha ikyev na la sha nom@@ or ga , kpa naan ve mk@@ un@@ du@@ yol . Yesu been ior angev sha ci u una zua a mbadondon kpishi shin una ur@@ ugh ikpelaior i̱ dondo un ijime ga . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara kpishi ver se ikyav i dedoo sha gbaa ne . Ka a@@ yom a nengen sha kwagh tsembelee shinii ? U tesen ikyav yô , ken inyom i 20@@ 14 la , mzough u mb@@ as@@ ain@@ s@@ i man mba@@ wasen ior u kaven kwaghbo u una fatyô u ts@@ eren ve , u i yer ér Se@@ c@@ urity Bo@@ ard la ta gbaa u M@@ zough u Ity@@ ar Cii u a keren bem man mkpeyol sha ci u ityar cii , u i yer ér United N@@ ations Se@@ c@@ urity C@@ oun@@ ci@@ l la icin sha akaa aa fatyô u timin uumace cii yô , ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i i yer ér B@@ ul@@ let@@ in of the A@@ tom@@ ic S@@ ci@@ enti@@ st@@ s la . Sha mimi yô , ngise i nger akaawan ken Ruamabera u ken Z@@ wa Grika la jighilii ér a̱ wase mba i shigh ve mkurem la shi a̱ taver ve asema sha er vea kôr mimi gb@@ ang , nahan vea kuma u yemen sha yô . U@@ d@@ as@@ enda mbara yange ve hide ve va . Ka tom u nyi we or@@ maren u lu a mi u eren shighe u wan wou a hi@@ e shin a lu hi@@ an laa ? Hii nan i lu kwagh u hange hange u henen kwagh iyol yase ? A@@ ka@@ a@@ ôron a Yesu la a̱ Lu Ú a Inja ken A@@ yange a Uma Wou Cii Aluer se kôr ityough ga yô , imba jijingi i ha@@ gher sha kwagh la ia wa am@@ ise ke ’ asema ase . Ka tom u han@@ ma@@ or hen ya u nengen ér ya ngu wang . M@@ te@@ v u sha ican una fatyô u van sha igbenda kpishi , ashighe agen una va no@@ on , kpa ashighe agen una va ken myer . Ashighe kpishi ka er ishima i gbe ve sh@@ imi la ka i hemba lun z@@ ange u hiin iliam a ve ye . U er nan ve u wase mbayev ou vea nenge a akaa a doon tsung , a nongo u Yehova sha ‘ ashe a ve ’ ? Alaghga sha hiihii la u hen wer or u doon we ishima nahan nana fatyô u eren we kwagh u vihin tsung imba la ga . Yehova fa hanma kwagh u a lu se ken ishima la ; se fatyô u y@@ eren un asaren man mba@@ awashima asev ga . 22 : 6 - 16 . • Jighjigh u nan sha mimi har sha nyi , man kwagh ne una wase se u taver ishima nena ? Shin er ve lu a mbam@@ yen nahan kpa , ve doo Yesu ishima “ zan zan ar sha mkur je . ” Aluer ian i u lu a mi i civir Yehova la gba u kwagh yô , fa wer una nenge sha mbamgbe ou mba ken jijingi man mba sha iyol cii , er yange nenge sha Mb@@ al@@ ev@@ i nahan . Ka unô i er kwagh u mfe u ve lu a mi la ken Bibilo , man i umbur ve nena ? Yeremia yange ta icin ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande . ” A@@ k@@ li@@ lu u a lu mar@@ nya u tar u E@@ ti@@ op@@ ia la lu tswen ken L@@ on@@ don , ken gar@@ tamen u tar u B@@ rit@@ ain la . 7 :⁠ 5 ) Aluer nom man kwase de ér Satan a ya mtsera sha “ mban u kôron iyol tsaha ” ve la , nahan mô ve nan hingir u gban ken imeen , eren idya yô , nenge imba er a vihi sha won yô ! U lamen a mbayev sha gbenda u wasen ve la hemba di u gban ôron kwagh a ve tsô la . Sha kpôô yô , vangertiôr u yange Paulu lu a mi la lu u una fatyô u ts@@ aren orgen . Y@@ A@@ NG@@ E i va ôr Yesu ér ijende na i ishima ishima , L@@ as@@ ar@@ u , ngu u@@ ange kpoghuloo . Man gema Yosev , ter - ikyo@@ son u Yesu yô , kwagh na za nena ? ( Mbagalatia 6 : 7 ) A@@ ta@@ m a idya i eren yô , a fatyô u lun iv@@ a@@ ap@@ aven shin iy@@ av mbu kwase wan ab@@ u man angev mbu ts@@ aren sha my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or la shin m@@ ne u kera nan or@@ gen@@ egh la jighjigh ga shi n@@ á@@ n nan icivir kpaa ga la . Ken sule u E@@ den , ape tsombor u uumace hii la , Aôndo u a gbe uumace la yange kaa a orumace u hiihii la , Adam ér : “ Hanma kon u ken sule ne , gbaa yan u tsô , kpa kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la , de ye u ga , gadia iyange i ú ya u la , ú kpe je . ” Ishima i mgbegha hanma Orkristu ker nana “ za ker i i saa la , ” vough er or@@ kur@@ an@@ ilev u ken injakwagh la nahan . Ka nyi i lu kwagh u vesen u i doo u se gbidyen kwar sha mi , man ka sha ci u nyi ? ( Mpase 12 : 9 ) Shighe u ior ka vea nenge ér mimi je kwagh gba se sha kwagh ve sha mimi yô , ka ve hemba keghen iyol i veren ato a loho wase la . Is@@ ak@@ a er kwagh u tor u Mba@@ fil@@ iti kaa un la sha er un lu bem bem a Mba@@ fil@@ iti yô . — Gen . M na jighjigh ma shighe môm mer , akaa a m eren la nga b@@ enden a na kpaa ga . Man loho ne ú bende a ior à@@ s@@ à@@ ng@@ é à@@ s@@ à@@ ng@@ é kua akuraior jimin cii sha gbenda u bo shin u dedoo , kwagh ne kohol cii har sha er ve ngohol loho shon la . Kpa hemba doon u sôron kwaghôron wase veren sha atô@@ akaa a vesen kpuaa , nahan yaren tom sha akaa aa se tôv se z@@ ou a mi aa a sue atô@@ akaa ne man aa se fatyô u ôron kwagh sha á sha shighe u kwaghôron wase la vough yô . Lu hen ijiir ne i tesen ior Tindi u Yehova shi ve civir un kpaa ye . • Ka “ h@@ unda u vesen ” u van se a aan a he u nyi ú bugh sha ci wase ? ( b ) Ka “ iyange i TER ” i nyi se tagher a mi ken hem@@ en@@ ee ? Shi a fatyô u been a ieren ne sha u sa@@ ghen tindi u mbah@@ e@@ men ad@@ ua saan kwa@@ v la kera ga sha ci u ka vea er idya a orov 1@@ 00 nahan yô , iorov 8@@ 0 ken ve ka ve lu nomso@@ mbaiorov man mba@@ y@@ ev@@ nomso . ” — La St@@ am@@ pa . Ken vegher u mhii u washika u Paulu nger hen Mbaromanu la , a ter kwagh u injaa u una due ken loho u dedoo u a za hemen u pasen la . Ity@@ ôkyaa i môm i yange na ve Yesu kaa ér ka mpase u sha mnenge yô lu sha ci u Mose man Eliya vande kpen kera ica i gba , nahan ve lu her sha mlu u iyolough ga . Shighe u or vese kwase yô , ka nan undu ter u nan kua ngô u nan , man kape kwase kpa ka nan er je la . 19 : 7 , 11 ; 119 : 1 . Yange tôndo zwa a ve ér una sôr ve ajiir sha , nahan kpa mkaanem nam mara ma a inja hen mba ve ver ishima u va lun uma gbem sha won shin tar la kpaa . Kwagh ne tese ér “ m@@ taver u tahav ” mbu Yehova ka kwagh u ny@@ iman ga . — Ôr Yesaia 40 : 26 . K@@ er la , i imb@@ ishi mba@@ kwa@@ re@@ v mba kuman er iorov 3@@ 00 nahan cii ijiir môm , ve y@@ av ve zua ayol . Kwagh ne kpaa ka gbil@@ in@@ kwagh . ” — Or@@ pasenkwagh 2 : 18 , 19 . Ve lu zungwen ku u Yesu , shi ve fa ér i nder un shin ku kpaa ga . Man er lu mbananjighjigh tseegh ve kohol imôngo ve eren [ M - umbur u ku u Kristu ] la yô , maa í kaa je ér hanma shighe yô ka ve kôr an@@ iky@@ und@@ an ve na naagh a mi , shi ve ma awambe na shi ve ya inyam na kpaa . ” ( M@@ ar . 10 : ​ 17 - 22 ; Luka 18 : ​ 18 , 23 ) Yange i fa Yesu a mb@@ any@@ ar@@ ev man mba@@ du@@ en@@ ati ga , kpa i fa un ér ka ijende i mba@@ ats@@ anev mba ior waan ve sha kwa@@ r@@ kyaa ga la . ​ ​ —⁠ Mat . 18 : 12 - 14 . ( Ôr 2 Utor 9 : 24 - 26 . ) Yesu vande tsengaôron wener á lu vough e̱r ka wua u i sember k@@ ahan ve i lee iv@@ or i bo k@@ er@@ egh i kar i wu@@ h@@ u i imb@@ ishi ú , i taver u fan m@@ kposo u wua a iv@@ or i bo la nahan . Z@@ an zan nyian kpa ka m umbur tugh mbu yange ortamen ugen va kohol mo hen ya wam ve , hii u henen Bibilo a mo la . Nahan icombor i ônov mba Iserael lu 13 . Yange i maren hen ger@@ i u S@@ an@@ to D@@ om@@ ing@@ o , ken tar u D@@ om@@ ini@@ k@@ an . I mar se un@@ yi@@ in , m lu u masetyô . Shighe ne kpa akaa a ken jijingi gba ikyurior ne ishima ga . Satan yange nenge er akaa a se ter sha heen ne lu eren yô . M su@@ gh Yehova sha ishimataver i m zua a mi sha zende u m za shin Betel la . ” He@@ mba anyom deri hegen , anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem , mb@@ à ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la , ve kpaa mba@@ ̱ eren tom u ‘ icighan@@ nongo u upristi sha u vea nan naagh ku ken jijingi , ku doon Aôndo ’ yô . Maa i due a Ab@@ aver a Tartor Na@@ mba 2 , i pase ityôkyaa i i na ve mbau@@ tahav lu yangen m@@ samber u takerada u The F@@ in@@ ished M@@ y@@ st@@ er@@ y la yô . Nyian ne , ‘ ajiir ase a kôron ish@@ u ’ seer kuma ityar 2@@ 35 . — Marku 13 : 10 . Sha nahan yô , mba i doo Yehova a ve shi a ver ve doo doo la je kpa , vea fatyô u palegh akaa a nan ve ishim@@ avi@@ h@@ in ku@@ aa ga , vea lu kwa@@ v shin vea er ivaa kpaa . Hen shighe la “ Aôndo una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii . ” 4 : 15 . Nenge ase ikyav i Yesu iyol na kpa tese shighe u í wa un kwagh iyol ér á per tindi sha Iyange i Me@@ men la , shi ver ishima sha akav ahar a á tese sha u taver jighjigh u nan u mbahenen nav la kpaa . Er eren tom u i m@@ us@@ an un fele fele yô , hanma shighe i gba u se mough se yem ape i m@@ us@@ an un i yem a mi la , nahan m fa@@ an@@ tyô u zan mbamkombo hen ma tiônnongo ga . Aluer or u̱ nan lu sha tom u i ver nan la nan kera kuma sha icighan tindi la ga yô , shighe a kuman yô , icighan jijingi una er tom sha u du@@ ghun nan sha tom la kera . 10 : 31 - 33 ) U hemban cii yô , doo u kwagh a gba se sha atindiakaa a sha kwagh u iky@@ ar@@ yan yase a Aôndo la . Er mhen wase man aeren ase a dondo hemen u jijingi u Aôndo a za kighir la , ka di pe se vi@@ a ken jijingi se za kighir je la . ( Yoh . 13 : 12 - 15 ) Nyian kpa , se Mbakristu se mba a tom u dondon Yesu Kristu sha kwaghôron wase man aeren a ase . — 1 Pet . Aber@@ am yange ver ian na ken hemen ga kpa lu mkpeyol u Lo@@ ti hemba gban un ishima a u na ye ( Anzaakaa 11 : 28 ) Mbagenev yô , ka ve ver ishima sha ior mba hemen tar , kpa mbahemenev mba ve fe hemen je kpa ka ve tsu@@ me . Se fa kwagh ne nahan sha ci u ica gba ga je tsô lu imôngo vea anmgbianev nav mba ken Kristu mbagenev mbara . Alaghga tsô , i@@ kur@@ yan i Aberaham la yange i hii sha N@@ is@@ an 14 , 19@@ 43 C.S.@@ W . , shighe u Aber@@ am he@@ mba@@ ato ga per U@@ fer@@ ati la . Se wuese kpishi er Yehova a ‘ keghen iyol u den kwaghbo ’ nahan ! inja i u̱ kporom ikyua a Aôndo yô , ka u a̱ doo se ishima shi se cia un kpaa ( Aer . 5 : 17 - 29 ) Se kpa aluer mba hen icombor yase , shin mba se eren tom ijiir i môm a ve , shin se ze makeranta a ve imôngo nenge se mba eren kwagh u vough sha hanma ian cii yô , vea ngohol mimi . A kaa ér : “ M@@ sen wam a̱ lu U sha ishi er nagh ku hum@@ an@@ doon nahan , man shi mk@@ ende u ave am sha kpaa , er nagh ku nan ku ai@@ k@@ ighe yô . ” ( Ps . 14@@ 1 : 2 ; E@@ ks . Hanma ishember i kiriki i una nôngo a nger cii i tese je er ngu zan hemen . 5 : 25 ; Heb . 5 : 48 ) A shi nan kpa yange fa er uumace mba ve yen ne je kpa vea fatyô u lun a m@@ shi shio shin lun vough er i doo u vea lu la yô . Yesu kure injakwagh ne sha u wan se kwagh nahan ér : ‘ K@@ ohol nen iyol gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ’ — Mat . Yehova kaa a akuraior ér : “ T@@ ôô nen in@@ du@@ har yen gema var nen us@@ an@@ ker a mi , ah@@ ô a en a sôron iky@@ on a mi kpaa , var nen a@@ w@@ ange a mi ” sha er ne wa iyol i u@@ ity@@ a yô . Aluer ka angev mbu vesen yô , hemba doon u nengen a mbat@@ wer@@ ev kpishi , gadia Anzaakaa 15 : 22 kaa ér : “ Mba@@ awashima ka ve b@@ unde h@@ en@@ pe id@@ y@@ u i teman i lu ga yô , kpa sha iwasen i mba@@ wa@@ sen@@ mhen imôngo la , ka ve lu taveraa . ” Se nenge ikyav i kwagh ne ken ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev mbi ior ve lu v@@ aren sha u nôngon ini@@ um shi zuan a inyaregh la . 7 : 24 - 26 ) Lu nyi i wase ve u wan ishima ? ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) Nahan yô , aluer se soo ser se gba ken isholibo i vihin tsung i Yesu yange ôr kwagh u i̱ ne ga yô , se dugh mbamhen mbara ken a vese kera vindi vindi , shi se de u henen ve ken asema ase kpaa . Ieren ve i ngô a wan man dooshima ve la yange bende a mo tsung . 2 : 21 , 24 ; Yes . 5@@ 3 : 5 ) Kwagh ne bugh mba@@ asorabo gbenda u van hen Aôndo , er Peteru a ôr nahan , ér : “ Kristu kpaa kpe sha ci u asorabo kwa môm , Un Or@@ perapera sha ci u mbaaferev sha u Una va a vese hen Aôndo yô . ” — 1 Pet . Sha nahan yô , ka uumace ve ve a ibanave je ka u henen a hen ga , gadia ieren i ior kua u@@ gomoti i keren mtsera ve la ka ieren i uumace . Jigh@@ ilii yô , lu Davidi hii duen a mhen u maan tempel ye , nahan Aôndo pase Davidi er a maa tempel shon la vighe vighe man er a sôr un k@@ imi kpaa . Ken ityar igen yô , gomoti kimb@@ in mba@@ beenyol p@@ en@@ sh@@ en shi eren akaa a nengen sha ve shi ngu a mbat@@ wer@@ egh mba ve sôron ve sha uya vev yô . Ity@@ esen i i hembe cii la ka i wase se u eren ishima i Yehova shi lun ikp@@ an na . Yange soo u nan hanma wan@@ y@@ em@@ akeranta na kô@@ pi môm . ” Anmgbian ugen nger wener : “ Er inyom i 19@@ 40 lu zan u za been la je tsô m nd@@ era pasen kwagh sha gbashima zan zan hegen , m ngu zu@@ lum anyom 7@@ 5 , kpa mayange m ngu a pase kwagh i doom er ken uwer u se ne ior Awa@@ ke ! u pasen se@@ ma@@ kwagh ne nahan ga . ” “ K@@ usu kwagh u u lu a mi la gb@@ ang gb@@ ang . ” — M@@ P@@ A . T@@ egh te@@ gh tsô maa , ieren i̱ ve lu a mi sha kwagh u pati@@ i la i̱ kôr i̱ gema . 3 : 1 - 5 ) Er ve lu a or u nana wase ve u nôngon a ashighe a ican ne ga yô , ka i taver ve u been a u@@ zayol vev . K@@ e ’ masejime yô , An@@ t@@ ôn@@ i@@ o hide yem ku@@ le ku@@ le shi gba za eren akaa a ngise van@@ den eren la . Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mbara yange ve wua ijir i A@@ te@@ jir u Shin T@@ ine u Nen@@ gen sha I@@ er@@ tom yange vande kuren ken inyom i 199@@ 7 la , ve hide ve kaa a ate@@ jir shon ér a̱ hide a time sha ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u yange Mbashiada nger la . Kwagh ne una mgbegha nan u yevese sha afatyô u nan cii , shin eren hemban er ma nan er la je kpaa ga he ? • Ka an nan ver ikyav i hemban cii i hu@@ an ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi laa , man er nan ve i doo u se time sha ikyav na ne vighe v@@ igh@@ ee ? A@@ dooga or ne lu ôron Ruamabera la sha gbashima man a iyol hiden a mi ijime . I@@ ca kera gba ga je maa m due nongo a mba gbidyen bo@@ l la , m undu azende a am a ken tar la , m va kôr azende ken tiônnongo . ” We kpa awashima la wa u ker . Aluer u er isholibo i vesen yô , ker gbenda u hiden him@@ en a Yehova fele fele . Ka atô@@ akyaa ahar a a dugh tseer tseer je ne : ( 1 ) Yehova na wanakiriki ne jighjigh . Apostoli Yohane nger ér : “ Ka nahan man i pase Wan u Aôndo ye , sha u vihin aeren a di@@ abolo kera . ” — 1 Yoh . 3 : 8 . 9@@ 0 : 1 ) Yehova yange lu ‘ ijiir i teman ’ i mbacivir un sha ayange a tsuaa la nena ? Se er nan ve se bee a mbamtaver mba se tagher a mi ken tom kwaghpasen u ken igbar laa ? Er Yehova a den se kwaghbo yô , se dondo ikyav na ne sha u den mbagenev kwaghbo nena ? Er U W@@ a Ishima a Ieren i D@@ ang i Kwase Wou Shin N@@ om@@ ou Yô 29 Kpa un iyol na yô lu kwase ken k@@ we u D@@ an . Sha ityôkyaa ne yô , una fatyô u yiman ior nav mba@@ jighjigh hanma shighe u ve yer un cii , shi una sue ve zum u ve tagher a am@@ een kpaa . 7 : 35 . Er u lu timen sha kwagh la , ú ngu tesen ka iyol you . 24 : 14 ; 28 : 19 . Er am@@ een ne a dugh hen Satan Diabolo , un u a hembe uumace tahav la yô , se fatyô u hendan a am@@ een ne se ayol a ase tseegh ga . Ve mba uhar mban cii mba imôngo ken ayange a masejime ne . U na mbam@@ lumun sha mbampin mba ior ka ve shi pinen la , ér : Er nan ior mba dedoo ve ye ic@@ ana ? 18 , 19 . ( a ) Ka akaabo a nyi a lu ken idya i eren@@ e ? Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku i̱ í lu u mayange ia b@@ unde ga ne shi ia fatyô u wasen se u kôron jighjigh u se ne Ter wase u sha la her dông , shin aluer za zan zan je za ar ke ’ ku kpaa . Mba ve lu a tahav he ’ tsombor man ke ’ tiônnongo la ve w@@ á ik@@ yô tsung je , hemban je yô sha gbaa u ishim@@ an@@ yo@@ on la , gadia ishim@@ an@@ yo@@ on i ve a mciem , ka lu dooshima ga . * Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer [ Iyoukura i Shi@@ on ] i ke ’ uwer u J@@ an@@ awar@@ i 1 , 19@@ 00 la kaa ér : “ A@@ tesen a mba@@ yi@@ ase kaa ér yange Yosev kpe he ’ shighe u Yesu lu wanye la je , nahan ng@@ u@@ la maa kôr ave eren tom@@ a@@ ve@@ egh u man@@ den iky@@ on shi hingir or u kuren gb@@ ayol u tsombor na . Yange “ hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u [ sha kon u m@@ tsaha ] . ” Mbar@@ o@@ ma nôngo ac@@ in imôngo ér vea tim nôngo u Kristu , u u lu vegher u kiriki u vor la la . Se hen nyi sha ieren i ( a ) Ab@@ es@@ al@@ om man i Yuda kua i ( b ) De@@ li@@ la laa ? Mbah@@ enen Bibilo mba ngise mbara yange ve kav tindi u i we ér i̱ pase loho u dedoo la nena ? Kpa , kwagh ne p@@ ande jighjigh u Davidi na Yehova la ga . Nahan fese je a za hen ya shon u za sôron un , kpa or môm lu her ga . Z@@ U@@ M u Yesu lu pasen akaa a á lu ikyav i vesen i tesen ér se mba ken ayange a masejime yô , á pine mpin ne ér : “ Ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter u nan una wa nan ya sha ikyev sha u nana naan ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? ” OR KA nana ya kwaghyan u a doo ga yô iy@@ av mbu nyoon nan kpen kpen . Tor Solomon u ken Iserael u ngise la kaa wener : “ M@@ ny@@ am ma or@@ tom ka ma dedoo , shin nana ya kwagh ci@@ ôôn , shin kpishi kpaa , kpa m - ide u or@@ ny@@ ar yô , una rumun nan nana̱ y@@ av ga . ” Nahan kpa , doo u agumaior a ken Kristu aa pine ayol a ve ér : ‘ Akaa ne nga tôôn mo shighe ka kom nena ? B@@ ua u or yange una kôr orgen man nana kpe yô , í gba u or u b@@ ua la nana wua un sha ci u kuran mbagenev . Aluer se time sha kwagh u apostoli Paulu yange ôr a mbatamen mba ken E@@ fese , i nger ken Aerenakaa ityough 20 la yô , se fa kwagh u yange wase un u pasen kwagh sha gbashima yô . Aluer se nôngo sha afatyô wase cii je kpa , kwagh a fatyô u lun nahan . Sha ci u mimi je , “ ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . ” — Mbaromanu 3 : 23 . Hegen ne kera soon u b@@ un@@ den Bibilo i ôron ga , kwagh ka una soo u tagher un Bibilo i ôron yô , i vihi un kpishi . ( Rom . 5 : 6 - 8 ) Yange i na nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura lu sha ci u se kuma u a na se yum ga , kpa ka sha ci u se doo Yehova man Yesu ishima . F@@ o@@ to la tese nyi ? Yehova kaa sha zwa u Yesaia ér : “ Ior ou cii vea hingir mbap@@ er@@ apera . ” 13 :⁠ 1 ) De de@@ en u tesen mbagenev imba dooshima ne ga ! ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 6@@ 8 , 21 Zum u L@@ as@@ ar@@ u , ijende i Yesu , or u ken Be@@ tan@@ i gba angev yô , an@@ ng@@ ôô@@ v nav mba kasev tindi loho hen Yesu . Yesu yange ôr mkaanem ma taver ishima nahan ér : “ Ka sha a Na man ve cii ve lu uma ye . ” M@@ saanyol Ve ke ’ M@@ civir u C@@ i@@ vi@@ r Yehova La Nahan kpa , u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav mbara soo ér vea er kwagh i hemba nahan . P@@ ine ase iyol you wer , ‘ A@@ dooga Aôndo ngu eren tom a ve sha u yan ijende a mo ? ’ ( 1 Samuel 27 : 5 – 7 ) Iyange igen yô , er ior mba ken gar la lu ga yô , Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki va nan@@ de gar ve shi kôr kasev vev kua ônov vev man u@@ z@@ end@@ en@@ ya vev yem a mi . Bibilo kaa a vese : “ TER Aôndo er sule ken E@@ den vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , ver or u A er la k@@ er@@ egh . . . . ( Duteronomi 32 : 4 , 5 ; Mbaromanu 5 : 12 ) Yehova yange er kwagh sha er una sôr mzeyol ne yô . Ka ic@@ in@@ tan i nyi i gbe u se wa ikyo sha mi , man ka mbampin mba nyi se nenge sha mini ? ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Ngu wasen se u hendan a Diabolo , gadia ngu nôngon ér una vihi jighjigh wase u nan . Tsô una per Tindi u Aôndo sha er una war uma na yôô ? Hii shighe u Satan hii tom na u ifer la je , uumace zua a ku sha ci u mba@@ aie nav man hemen na kpaa . • Se palegh u ku@@ wan undun Yehova nena ? Doo@@ m u eren Yehova Aôndo tom a agee am cii shi doom u wasen mbagenev kpaa . ( 1 Timoteu 6 : 11 ) Ken inyom i 199@@ 8 la , í er un batisema shi ica gbe ga yô iember na iv haa inya zum u kwase na lumun u henen Bibilo yô . Lu u vea zende angahar shi vea za nyôr t@@ so , shi vea tagher a akaabo kpishi sha gbenda . Ka han@@ a se zua a mkpeyol u mimi , man se zua a mi nana ? Shi shighe ka una karen yô , mnenge ne a gema . • Kanyi ia wase se u or@@ on iyev ga ? N@@ om ugen u kwase na a lu kwase Shi@@ ada u Yehova yô kaa wener , sha mimi yô aeren a wang a Mbashiada ve eren la gande un van@@ ger , una fatyô u eren á ga . Nahan Yesu kaa a ve ér : “ Ka nyi akaa ne lu ôron ayol a en . . . y@@ em@@ ene ? ( Luka 13 : 24 ) Yesu iyol na kaa wener : “ Hanma or u nana tôô [ kon u m@@ tsaha ] u nan iyol i nan , nana dondo sha a Mo ga yô , nana fatyô u lun or@@ henen Wam ga . ” Ken inyom i 14@@ 48 la , i tsua un ér a lu môm ken mbahemenev mba kwaghaôndo mba i yer ve ér car@@ d@@ in@@ al la . Kwagh ne bende a Or u a né shi a taver se ishima u eren aeren a vough la kpaa . — Pasalmi 7@@ 4 : 10 ; Yakobu 3 : 17 . ‘ A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Sha ’ aa dondo Yesu sha u nôngon ityav mbi Aôndo la , a lu mbatyomov kua mba i shigh ve mkurem mba ve hembe , ve yem sha la . — Mat . I@@ jiir i omb@@ on@@ akaa sha In@@ tan@@ et ne ka w@@ w@@ w@@ .@@ wat@@ ch@@ to@@ wer@@ .@@ or@@ g . Ka kwaghwan a hemen i̱ ye , kpa ngi a ish@@ o@@ on or kpishi i ka i u@@ dugh mbananjighjigh i va a ve ikyua je i gema i hemba dooshima u anmgbianev mba sha iyol yô . Sha gbaa u iky@@ aior yô , mbagen ka ve fatyô u kaven atesen agen sha kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav sha shighe u ve lu iyev la je , nahan ve tsua ér vea er ishima na , kpa mbagenev yô , ka ve wa g@@ anden sha cii ve ve hii u kaven kwagh ne ye . • Kristu yange er nyi shighe u i na un tor kera la ? ( Mbagalatia 6 : 7 ) Shi or môm nana fatyô u waren mbamzeyol mba iyol@@ been man a@@ ah@@ e ve ve a mi la ga . I l@@ aha Un , ior kpaa ta Un kera ; . . . ka angev asev je A tee sha iyol Na ye , . . . i kuma Un sha ci u akaabo ase , . . . er wan@@ iyôngo u i ze a mi sha u za s@@ ôngon yô . ” Eren msen hen Ter ú u sha , u doon ishima la hanma shighe sha er una wase u ú palegh isholibo yô . Mba@@ yev Mbashiada vea na ve ian i wan zwa shi pasen mbam@@ nenge vev yô vea fatyô u taver ve ishima u keghen ato . Er nan ve se er tom a ikyav mbi t@@ omov kposo kposo ken tom wase u kwaghpasen laa ? Yange kpe a wan shio . • Ú hen wer doo u ú er nyi sha u wuese Yehova sha erdoo na laa ? Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u tesen mbap@@ asenkwagh sha u ve fa u pasen loho u dedoo shi tesen ior tsembelee . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Yange i ver mbahemenev mba shin t@@ ine sha shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 S.@@ W . la , man u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar hemba 18 cii ve nongo u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la mase lun ye . ( Mat . 7 : 8 ) A na mba i shigh ve mkurem la “ ts@@ ar u uma ” sha . Aluer se ver ishima se mba ‘ umbur akaaôron a u@@ icighan@@ mbap@@ ro@@ feti ngise ôr la man shi tindi u Ter Or@@ yiman ’ yô , kwagh la una wase se se hemba veren ishima sha iyange i Yehova i i mgb@@ ôghom ne . ( Anzaakaa 17 : 22 ; 24 : 10 ) Ishim@@ a@@ y@@ in@@ an ia fatyô u pan@@ den se agee iyol , shi ia na se v@@ ôr shi se u@@ le , nahan a taver se u duen ken mlu la kera shin keren iwasen . Yange ve wa ago a maan Iyou i M@@ kohol . J@@ on : M hen mer ka Aôndo i lu ôron ye . OR@@ F@@ AN@@ KW@@ AG@@ H Solomon yange nger kwagh anyom kar 3@@ ,000 hegen , a kaa ér : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou . ” ( Or@@ pa . Se nyôr ken tar la se mba tse ker kpuaa yô , tugh mb@@ ugen m ungwa ior lu eren ayôôso , sev mbu aven yô , m pine mbam@@ ishen mbagenev mbara pe@@ pe mer ve p@@ ase@@ m “ iniongo ” i ior lu eren hen tugh mbu karen la . 4 : 9 ) Lu u Mbagalatia mbara vea venda atesen a Mbayuda mba ve lu han@@ ger ér saa Mbakristu ve kura Tindi u Mose la ; ka nahan man vea fatyô u va hingir ônov mba Aôndo ye . Heela tseegh ga , se kera wa ikyo sha ikyav i tese wang er i gbe akaa agen aa “ a gande u timen fan ” la sha inja sha inja man aa awashima u dedoo la ga . ( Yobu 9 : 10 ; Ps . ( Ru@@ tu 1 : 8 ) Shi Ru@@ tu kpa yange una soo yô , ma vôso môm ken “ ik@@ aior ” i hen tar la , ma lu Bo@@ a@@ shi u be@@ e@@ yol cii la ga . Anmgbian u kwase ugen u a lu môm ken tsombor u Betel hegen yô kaa ér : “ Shighe u m lu vesen a vese la , kwagh u hemba doon mo cii yô , lu mlu u ya wase lu ijiir i kundu kundu , i waren la . Anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev vea fatyô u seer tom ve u pasen loho u dedoo la sha ajiir a atô@@ at@@ yev a lu hen tar ve la . Ve eren msen sha akaa a nyi nahana ? Sha tindi yô , mkaanem man iv sha a ve kpaa . I kaa her ér : “ Ô@@ no@@ v ou ci ca kpaa vea lu mba TER A tese ve yô ; mkpeyol u ônov ou kpaa una vese je . Ú ôr kwagh u Bibilo sha gbenda u i@@ civirigh nena ? Ken masejime yô , Y@@ eho@@ y@@ ada kpe zum u lu anyom 1@@ 30 la , i ii un a u@@ tor imôngo , “ gadia a er tom u dedoo ken Iserael sha ci u Aôndo kua iyou Na kpaa . ” ( 2 K@@ ron . ( Genese 1 : 31 ) Ka an yange nan gema hanma kwagh@@ a ? 6 : 6 ) Kpa ka a ôron kwagh u “ ishima ” tseegh yô , i lu ôron kwagh u or nan lu k@@ imi la jimin cii . M@@ k@@ urem ma ken sto@@ ve u se y@@ ôron a mi la kua kwaghyan wase cii bee sha iyange i masetyô i se due kwaghpasen hen ijiir la la . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Sha kpôô yô , de se ‘ hemba u@@ men nen atam ’ cii . Aluer u ngu or@@ pasenkwagh u nan vighe tsema tsema , u mbatamen ve kaa ér u wase or u h@@ ôron tom , man or shon nan ôr u ér yange nan er isholibo i vesen nahan , ú er nena ? Sha iyange i nan kwaghôron la , S@@ us@@ ana pase k@@ l@@ ase na ape Mbashiada mba Yehova ve zough a iti ve yô . 3 : 27 , 28 ) Shi mayange mba lumun ér inyaregh ki keren ki hemba gban ve kwagh a mcivir u ve civir Aôndo la ga . Gadia ve lumun ér Yesu ka Tor ve kpaa ga . Aluer se er tom u ican sha inja yô , ua na se msaanyol . Shi a tese ér Yehova una tsaha akuraior aa a te@@ v ior nav a ican nyian la kpaa . Yange i wa se kwagh ér se hen sha kwagh ne zu@@ lee , shi se er msen sha mi kpaa . Zum u an@@ om@@ aior a ken Iserael a a lu hen Y@@ a@@ be@@ shi - g@@ ile@@ adi la ungwa kwagh u er la yô , ve za tôô ak@@ om a ve a any@@ iin la , ve nan@@ de a , maa ve gema ak@@ u@@ he la ve ii . ( b ) Se ver ishima sha tom wase u pasen kwagh la nena ? U soo wer u za hemen u civir Yehova sha gbashima , shi u wa ago@@ yol wer u er tom u pasen kwagh ne zan zan i za kighir ape Ter a soo ér se er u se za kighir la je he ? A@@ ng@@ we U V@@ esen U Ken Tar U B@@ ul@@ gar@@ ia Z@@ a Iky@@ ura Gba u Mbakristu vea wasen ayol a ve , di vough er alegh a iyol i orumace kpa a eren kwagh imôngo nahan . H@@ AN@@ M@@ A inyom yô , ka i zua g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh sha ajiir kpishi . Shin er se lu ken tar ne shi se eren akaa ken ú nahan kpa , doo u se er tom sha kwaghwan u injaa u a kaa ér se lu er kwagh zua se a ú ga nahan la . ( Heb . 11 : ​ 28 , 30 , 31 ) Nenge er Mbaiserael yange vea ver ashe sha ônov vev mbai@@ und@@ av zu@@ lee sha er vea nenge kwagh u una er ve hen shighe u “ i ger m@@ liam ” ding sha ad@@ ô@@ a@@ ya a Mbai@@ gipiti cii la yô . Ma nyi ican i ia er se cii kpa , se fa di tsô ser Aôndo ngu a̱ gema dooshima na u a lu a mi sha ior nav la ga , kua han@@ mô wase cii kpaa . A zamber a Mbashiada mbara ér ve̱ va tema imôngo a na hen ya na fese , maa sha iyange la je i hii Bibilo i henen a na . Nahan , gba u se henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wase hanma shighe . ( b ) Kanyi ia na tom u kwaghpasen ua lu mbayev a iwasen man a i@@ emb@@ ere ? Nenge imba ah@@ enge a van la sha wono ! Or@@ gen u timen sha akaa a kwaghaôndo , u ityakerada na gema mbamhen mba ior kpishi sha ayange a Yesu hide yem sha anyom kar er 1@@ 00 nahan la , kaa ér kasev ve zenden “ er Ifa ngu zungwen shi v@@ aan af@@ an@@ yô sha kwaghbo na la nahan . ” ( Yohane 3 : 3 - 6 ) Kpa Yesu lu t@@ ôn@@ don zwa ér if@@ er@@ or la una hide a lu uma , ken Paradi@@ so . Ka icivir i nyi i lu keghen mba ve hi@@ di a ayol ijime ny@@ ian@@ a ? ( 2 Mbakorinte 6 : 11 – 13 ) We ú fatyô u ‘ bu@@ ghun ishima ’ eren a ior doo doo kpa ? Sha Gbenda u i Doo u Eren Kwagh a Mbagenev La Kwagh ne una wase se u zuan a mtsera sha u kohol vea Mbakristu mbagenev imôngo . E@@ ̱r Yange I K@@ ighir Mbakristu Sha u V@@ e@@ ̱ H@@ ide I@@ jime La Se zua a injakwagh igen sha kwagh u ort@@ ani@@ vor ken Marku 4 : 26 - 29 . 6 : 8 - 10 ) Yesaia yange undu tom u i na un la mayange ga . Nahan mayange a de tsu@@ ghun we ga . I@@ kp@@ an kpishi yange i kpe sha tom u du@@ ghun akaa a injaa shin inya , kpa ikp@@ an i í eren tom sule man i ityom i hen ya cii , y@@ aan ican nahan ga . 11 , 12 . ( a ) Ka ityom ihi@@ ar i nyi i ne wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh laa ? A ngohol mimi maa hingir ijende yam i ishima ishima . K@@ per@@ nan ai@@ k@@ ighe shi u ts@@ ar usu la u gba ôron takerada wou . Er m lu vea ior mbak@@ ôron akuraior agen ihyom gbem yô , m nenge ieren i Mbashiada kpiligh mo iyol . We kpa ú ngu a imba vangertiôr u kpo@@ gh@@ or ga la nah@@ an@@ aa ? U@@ washika mba ve nger mban — hemban je yô , mba ve lu ken ityakerada 27 i Aôndo a ne i nger , i ken Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika la — hen atôônanongo , man ka u se shi henen a hen ga , lu u@@ washika mban mbatamen mba ken atôônanongo yaren tom a mi sha u tesen mbagenev ye . * Ve lu pasen loho u ior kpishi soo u ungwan ga yô , di er Mbakristu mba tsuaa mbara nahan . Sha ci u aluer u ôr Bibilo u kav yô , ishima ia hemba mgbegh@@ an we u dondon kwaghwan u Aôndo . Nahan m luun vea kwase wam hanma shighe ga . ” Or@@ ngeren takerada ugen ôr kwagh ne nahan ér : “ Kwagh@@ bo u a lu zum u se lu wan mbagenev kwagh yô , ka ishima i ôron kwagh a ve sha nom or la , sha nahan yô , gba hange hange u se lu a ishima i legh legh . ” U H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime man u Eren Kwagh A@@ kuma A@@ kuma Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér , u “ eren sha u i̱ va fe@@ fa ” la , inja i i̱ kp@@ ôgh@@ ôô yô ka u “ torough a kwagh . ” Aôndo yange ôr Noa kwagh u un we ishima u eren yô , shi wa un tom kpaa , nahan Noa gba t@@ so sha u waren uumace man inyam . ( Gen . Yange n@@ aha Davidi tar ér ngu ma kwagh ga , shi ngu er kp@@ an u nan yevese ter u nan nahan . Mbamaren av ka Mbashiada mba Yehova ; yange ve nôngo kwagh kpoghuloo sha u tesen anmgbianev av mba nomso man mba kasev kua mo aeren a Mbakristu . Yange Mbashiada mba hen tiônnongo wase za mkohol la nôngo u kuman iorov 40 , sha gir@@ gi@@ do@@ go . Se er erdoo a mba@@ wan@@ ndor a vese nena ? M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo wase G@@ um kwa@@ se@@ shiada ugen nena ? A kaa ér : “ Aluer Aôndo ta ikyaa ken vese yô , ka an je shi nana hendan kwagh a vese ? ” Tsô m za hemen u eren msen mer Yehova a nam mkav . 39 : ​ 7 , 8 , 10 ) Or@@ gen u timen sha akaa a ken Bibilo kaa ér kwase u Po@@ ti@@ far lu kaan ér : “ ‘ De se lu imôngo se tseegh , sha an@@ shighe kpuaa tsô , ’ a awashima u k@@ enden Yosev isharen i yaven a na . ” Or@@ tamen ne ng@@ ur bu@@ ghun han@@ see@@ ti ne yô , a za tagher a mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi mba sha In@@ tan@@ et mbagenev mba i tesen ufoto mba ji@@ mba@@ gh her yô . Ken ngeren u dondon ne , se lu timen sha kwagh u Bibilo i i hi@@ di i ser ne di@@ ke di@@ ke , kua kwagh u ijô igen i i gem i ker la kpaa . Kwagh na doo ve ishima tsung . Kpa Yesu cia ve wa tsa ityô ga ; lu “ pinen ve akaa . ” Sha ci u a nenge a ahumbe man ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger , nahan ci@@ er un iyol . Ity@@ esen i Yesu ia fatyô u lun iky@@ agh ki tom@@ ough ki dedoo ki nôngon kwagh a ing@@ y@@ at@@ u ny@@ ian@@ aa ? M@@ gbe u i gbe u se lu ior mba zungwen mhôônom la . Ma@@ ac@@ i 23 - 29 , 200@@ 9 M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér Bib@@ lic@@ al Ar@@ cha@@ e@@ olo@@ gy Re@@ view la kaa ér , Mbai@@ gipiti yange vea eren u@@ iniongo vev mbagenev yô , i gba u nomso@@ or nana wa ago@@ yol u zan sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o inja er nan ngu zan ken tempel nahan . Nahan kpa , umbur wer yange hide saan mbahenen mba uhar mbara iyol zum u Yesu wase ve u henen sha uityendezwa mba ve vande kuren la , man uityendezwa mbara mbagenev je yô , yange ve kure sha ashe a ve je . Nahan yô , kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo , u a kaa ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g ” la ngu a inja tsung . Yosua yange tsua nyi , man kwagh ne va un a nyi ? A@@ a fatyô u lun ity@@ uh@@ wan@@ ev mbi nyoon tsung man mba@@ aie kua akaa a kpe@@ egh a mbaihyomov asev man mba@@ vendan mimi ve ôron sha u vihin jighjigh u nan wase la . Takerada shon la shi kaa ér : “ Hii sha D@@ er@@ ianyom u sha U@@ ta@@ an la zan zan , ie@@ ev mbi kwaghaôndo shin ie@@ ev mb@@ igen . . . du@@ mbur mbi i civir mb@@ i̱ ken igbar man ken i@@ u@@ v yô . Nahan saan mo iyol kpishi er kwagh u m lu tesen ve la lu wasen ve u geman uuma vev yô . ” Er i Hii Ve i T@@ aver Se u H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime Yô Elisha soo u tesen er Aôndo a lu a tahav mbu been Na@@ a@@ man angev yô . — 2 Utor 5 : 1 - 8 . N@@ ongo u mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo za va gba va yangen ér ish@@ am@@ ior i̱ de lu a Bibilo ga . Ô@@ no@@ v nav mba@@ vesen zamber a na ér a de ta@@ av u man . Gbenda u sha utar u se cii se tese ser se mba ak@@ ar a Kristu yô , ka sha u dondon ityesen i mbatamen mba ken tiônnongo . Nahan se tese ken uuma asev ayange ayange ser Mesiya ka Or@@ hemen wase nena ? Kwase ugen , iti na ér A@@ le@@ ah , a kaa ér , “ shighe u m mar wan wam u kwase la , er m kenger un yô , saan mo iyol je zua ga . Yesu shi tese igbenda ig@@ enegh i a kar sha u kuren mbamzeyol yô . Se mase va kaven ser Anmgbian V@@ ac@@ a p@@ ir ashe , kpa anmgbianev mba ken tiônnongo ka vea lam yô , a fa ak@@ enge a ve . “ Mo yô , M fa Un ; gadia M due her a Na , man ka Un kpaa A t@@ indi@@ m ye . ” — YO@@ H . Aluer Aôndo tsua nan ér nana za lu tor ken Tartor Na yô , maa una tsegha nan sha icighan jijingi na . Kwagh ne wa u hiden gbidyen kwar sha akav kpishi a a tese ér jijingi u Aôndo yange mgbegha ior ve ve nger Bibilo la kpaa . Shin er i we Yesu “ tahav mbu Sha man mbu sha won cii ” sha ikyev nahan kpa , una ngohol Yehova hemen ga . Mba@@ civir Aôndo sha Mimi Se@@ er Z@@ u@@ an a I@@ wanger Satan been he@@ ela yô , a na Ifa hingir u henen sha mlu na , man er una er ve a hemba kpen un iyol , una “ hingir er Aôndo nahan ” yô . SE@@ I@@ R Ka mbamtaver mba nyi se fatyô u tagher a mini , man ka nyi ia wase se u lun a mnenge u vough sha tom wase u pasen kwagh la ? Kwagh u ura di ye ? Yehova yange ôr mkaanem man sha u tesen er Yesu a doo un ishima tsung yô . A kaa ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô . ” — Mat . Kwagh ne ka m - umbur u dedoo hen mba alaghga any@@ iman aa gba ve sha kwagh u iny@@ ar vea anmgbian u nan jighjigh a nan imôngo yô . Z@@ a Hemen u C@@ i@@ vi@@ r Yehova a Ishima I M@@ ôm Nenge ase kwagh u Tor Solomon yange er ne . • Ka ú ken ishima nena sha kwagh u ityom i kpilighyol i Aôndo laa , man kwagh la mgbegha ú u eren nyi ? ( Yoh . 10 : 16 ) U ngu a iwuese sha mfe man mkav u Mkaanem ma Aôndo , u jijingi u Aôndo a wase u lun a mi la kpa ? Er u lu ôron la , ta@@ mber ashighe agen gbidye kwar sha kwagh u ú lu ôron la . I@@ ca i gbe ga yô , ve ungwa ér anmgbian ugen u i sember wu@@ hen un yô , yer u@@ kô@@ pi mba Iyoukura mba he@@ v ken ng@@ uhar ku i er sha kon i wa un yô , va a mi ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v la . ( Ôr Pasalmi 27 : 4 . ) Ikyav i tesen : T@@ ôô wer wan wou u cuku kaa a we ér u yam un iky@@ e@@ ky@@ e . Mba@@ yev ka ve hen kwagh sha u dondon kwagh u ve nengen i eren la . Ka gbenda u injaa u nyi tindi u Aôndo a kaha kposo a mbamhen mba or@@ um@@ ac@@ ee ? Ru@@ ther@@ for@@ d a mi sha iky@@ e@@ ky@@ e i i yer tele@@ gr@@ ap@@ h la yô . Shi de undun anmgbianev ga . Mba za n@@ ôô hen ape p@@ ev la hemba gb@@ anger la yô , As@@ a maa tile . Tor Solomon nger wener : “ Kwagh@@ fan u or ka a na nan y@@ u@@ wen fe@@ fa ga . ” Akaa a doon lu keghen ve ken hemen , man tom u taver kpaa . Man shi á er nan man vea na Un jighjigh , Un u ve lu a ungwa kwagh na ga laa ? 7 : 46 ) Se kange ishima u dondon ikyav na la sha u ôron mkaanem ma maa kôr ior ken ishima shighe u se lu pasen kwagh la kpa ? — K@@ ol . ( 1 Utor 21 : 1 - 16 ; 2 Utor 9 : 26 ) Er nan ve Aôndo de orgen er tahav sha or c@@ a@@ veraa yum nahana ? Eli@@ h@@ u kaa ér : “ [ Aôndo ] Una zung@@ we nan mhôônom , Una kaa er , ‘ Y@@ ima nan , nana̱ de s@@ enen shin ih@@ ungwa ga . Kwagh u Yesu man noov mba ken Kristu zua nena ? Sha iyange la ‘ iwanger i Aôndo ia lu sha a ve ga . ’ Inja na yô , Aôndo una zung@@ we ve mhôônom ga . U nger sha mi wer “ KW@@ AG@@ H GB@@ A SH@@ A M@@ I F@@ E@@ L@@ E F@@ E@@ L@@ E ! ” 7 , 8 . ( a ) Kanyi ka se er sha u palegh mbat@@ esen mba ai@@ eve ? Yange ior soo ér vea lu sha ikyev i or u nana kuran ve gbem , u vea nengen a nan yô . Paulu tese Tit@@ u er una “ ver mbatamen sha ag@@ ar ag@@ ar ” been yô , a wa un kwagh ér a “ yange [ mba aren ave mbara ] c@@ oho@@ loo sha u i̱ kpe jighjigh ve u nan la iyol ” yô . Er nan ve ve k@@ an@@ shio u zuan a bem u mimi man m@@ saan@@ yol@@ o ? I@@ wer ngi kar an@@ igh@@ eni yô , mo man M@@ ig@@ uel se er batisema ken uwer u J@@ ul@@ ai 26 , 19@@ 7@@ 4 . Ú er nahan sha ci u or@@ mbai@@ v ngeren or washika yôôn m@@ ve na ga . ( Yeremia 25 : 8 , 9 ) Nenge imba injar i yange ve ki@@ mbi sha ci u ve undu Yehova yum la sha wono ! ( Yuda 1 - 25 ) Hanma or u hen tsombor wam yange nan nenge ér m tindi wan wam D@@ on ken ya , mbamaren av ve y@@ ese un zan zan se kar zuan a inyaregh kpishi ve . ” 1@@ 13 : 3 — Á wuese iti i Yehova “ hii sha iy@@ ange@@ duen je , zan zan iy@@ ange@@ mir@@ en ” nena ? De se nenge kwagh u yange za hemen yô . Mkaanem ma Aôndo pase kwagh u una za hemen la ér , ka “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i ” una ta num sha ior mba Aôndo ye . 7@@ 3 : 23 , 24 . Yesu yange lu saan saan ken mci@@ e u cian Yehova la ( Anz . 3 : 5 , 6 ) Aluer se er nahan yô , “ Aôndo [ una ] zung@@ we se mhôônom , [ una ] ver se doo doo . ” ( Ps . Yehova ver Yosev doo doo , ke ’ masejime yô , i ver un or@@ hemen sha ya u Po@@ ti@@ far cii . Kape kwagh u mba ve lu ken Mbakristu Mba@@ aiev kpishi nyian kpa a lu je la . Sha kpôô yô , er se lu nôngon kpoghuloo u dondon Kristu yô , se mba zuan a averen a tsôron an@@ za er m@@ me@@ m@@ shima man mk@@ om man mlumun u Aôndo kua awashima u va zuan a uma u tsôron la nahan . — 1 Tim . ( G@@ al . 1 : 13 ) Sha mnenge u or yô , taver u henen ér una hingir Orkristu . ( 1 Mbakorinte 11 : 20 ) I wa Mbakristu tindi ér ve eren iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ne . Tar jimin cii fa er dooshima u Kristu a lu hen atô u Mbashiada mba Yehova yô . Nahan kpa Aôndo de Davidi isholibo na la , man a̱ shi nan kpa lu sha ci u m@@ ge@@ m@@ shima na la kua ikyuryan i Tartor i Aôndo ya a na la . Ve dondo ikyav i Or@@ hemen ve ver la . ( 3 ) Shi kuran ieren yase sha u palegh u nengen u@@ fi@@ im mba iji@@ mba@@ gh shin palegh u zan sha ajiir a sha In@@ tan@@ et a a lu a ufoto mba iji@@ mba@@ gh la . ​ — 5 / 1 , peeji 8 - 10 . A hii sha u pinen mpin u una wase se u henen sha kwagh ne yô , ér : “ Wan u man at@@ u@@ mba una hungur ngô na je kpa , mhôônom maa kôr un a wan u a dugh ken iy@@ av nav la gaa ? ” Se mba ‘ wan im@@ aagh ki dedoo sha ci wase ayol a ase ken hemen , sha u se kôr ave sha uma u a lu uma jim la ’ yô . ( 1 Tim . Shin a lu u m@@ ̱ kpe a We imôngo keng kpaa , mayange me ny@@ iman We ga . ” Shighe ne ka i kera nenge a uwer ga zan zan shighe a kar i kuma ah@@ wa 18 zan zan ah@@ wa 30 nahan cii ve , i va mase nengen a u ye . Or@@ pasalmi zamber a Yehova ér a er kwagh u vande eren ne a akuraior a a lu anger Mbaiserael sha ayange na la . PE@@ E@@ J@@ I 9 ( 2 Timoteu 3 : 1 , 13 ) Gba u se Mbakristu se lu per sha er se kura ayol a ase sha mbamhen mba kpe@@ egh mba vea na ve se undu mimi la . G@@ ab@@ er@@ i@@ el kaa a Maria ér : “ A@@ ge@@ e a U@@ hemban@@ sha la kpaa aa kase u ; ka sha ci u nahan man Un u á mar Un la á yilan Un er Ici@@ ghan@@ wan u Aôndo ye . ” — Luka 1 : 30 - 35 . Ka sha u kuran nyi kwaghwan u apostoli Peteru ve una wase se u lun wang sha an@@ za as@@ a ? I@@ ca a gba ga tsô Yehova una kure ityendezwa na la , shi una kar a hanma il@@ y@@ ahan cii sha iti na kera . I@@ war ia lu gbilin , a nder ior ub@@ iliôn imôngo shin ku — nahan tar ne ua hemba ng@@ een a ior . Se Mbakristu se mba eren tom sun@@ da u sha injakwagh . Ka i vi@@ him je m vaa , er ka ny@@ en akaa shon erem nahan . shighe u ú we iyol i eren ivaa la nena ? Yehova ungwa msen ve la , nahan iv ve a icighan jijingi tsô ve gba ôron kwagh u Aôndo vangertiôr . — Aer . 4 : 18 , 29 , 31 . Paulu za hemen u pasen se kwagh u a lu dooshima man u a lu dooshima ga yô . Nahan kpa , aluer se hii u veren ishima sha kwagh u kuren mbamgbe asev , er u eren tom u i lu kimbir se inyaregh kpishi , kpa u gem u lu yangen se u civir Aôndo la nahan yô , ka nyi ia fatyô u eren se ? ( Yohane 10 : 16 ) “ I@@ k@@ um ” i kuman umiliôn imôngo kohol tar sha won cii mba nan bem u Kristu ian ér a̱ lu or@@ hemen ken asema a ve . S@@ aa ka ior mba ve kav “ ikyav ” i mlu - her u l@@ ù u Yesu una lu ken tahav mbu Tartor la tseegh vea kav m - iv shon sha ashe a mkav ye . Kanyi Yange i̱ Z@@ ua Mba ken T@@ i@@ ônnongo Ve Lu I@@ m@@ ôngo ? 11 , 12 . ( a ) Ka akav a nyi a tese ér akaa a se tsough u eren ayange ayange la nga b@@ enden a m@@ til sha mimi wase ? ( Anzaakaa 12 : 18 ) Ken tsombor di yô , a kaa ér nena ? 3 : 16 , 17 ) Mkaanem ma taver or ishima man yange ma hii lun sha ci u Mbaiserael mba tsuaa , mba ve due ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon ve hide ken Yerusalem mbara . M@@ kohol ne yange doo un je zua ga , nahan hange un u seer fan akaa a yange i ôr ker la . — 1 Timoteu 2 : 3 , 4 . Ka mimi u nyi a lu ken “ icighan@@ ruamabera ” u i doo u se fa kpe@@ e@@ le ? Ka ort@@ wer u ka nan kegh ato a we c@@ oo@@ s@@ a maa nan ôr u imba t@@ wer i a er u la kp@@ ase , sha er ian i̱ due nan u nengen a or@@ u@@ ange ugen laa ? ( N@@ um . 18 : 20 ) Shin er se lu upristi shin Mb@@ al@@ ev@@ i ga , shi se lu eren tom ken tempel kpôô kpôô ga nahan kpa , se fatyô u kaven ve , sha u lun a vangertiôr ser Yehova una na se akaa a kwagh a gbe se a mi la . ( Ôr Mbaefese 6 : 11 , 12 . ) “ M Z@@ A@@ MB@@ ER K@@ EN V@@ U@@ U@@ L@@ E@@ V@@ U K@@ U@@ A K@@ EN M@@ T@@ W@@ E ” 14 : 3 . N@@ om man kwase ka vea vese hen icombor kposo kposo yô , ashighe kpishi ve hen u ts@@ ahan mbayev sha igbenda kposo kposo . I@@ ca ia kera gba ga tsô m@@ lu@@ ashe u tar ne cii una kar kera vindi vindi . Nahan cii kpa , Yehova kura S@@ ara , shi yima un hen shighe u taver tsung ne . Ken tom wase u se eren ne cii , awashima wase a lu u ôron ior kwagh u a lu ken Ruamabera la er se fetyô la cii . ( b ) Aluer mbamzeyol iv se ken ishima yô , Mkaanem ma Aôndo ma a su@@ r se asema nena ? Yes@@ e@@ bel tese ieren shin aeren a nyi ken ivur i sha 7 man i sha 25 laa ? Mba tesen ior sha uya uya man ken atôônanongo a ve , shi mba dondon gb@@ end@@ atesen u mbahemenev mba shin it@@ ine . Bibilo kaa ér mbakp@@ enev yô , “ fa ma kwagh ga . ” Yesu ôr kwagh u m@@ ve na ken Mateu 24 man 25 nahan a ver ishigh ér a lu hanma sh@@ igh@@ ee ? Mar@@ i@@ o yange undu tiônnongo u Kristu hingir u man m@@ sô@@ rom kpoghuloo kua mci@@ mb@@ im ma b@@ ov . Anyom nga karen 20 yô , i kôr un i za wu@@ he ken pur@@ usu . “ Á Na Ne In@@ j@@ ar sha Tom W@@ en ” ( As@@ a ) , 8 / 15 ( 2 T@@ es . 1 : 9 ) Maa se kaa a nan ser nana ôr Genese 2 : 16 , 17 , ape i tese ér injar i isholibo ka ku la . Kpa ter@@ em gema soo ér i kp@@ em iyol . Yohane shi kaa ér “ isharen i a@@ sh@@ ee ” kpa ka h@@ ôn u Satan ugen . • Doo u se lu a nyi ieren sha mhen u henen Mkaanem ma Aôndo ? Er “ U@@ s@@ u u H@@ ian ” ke ’ A@@ sema a A@@ se Nahan PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 65 , 6@@ 4 8@@ 6 : 12 . Hen ase sha ikyav i tesen ne : Aluer u ngu zan zende hen ijiir i u vande fan ga yô , alaghga u hii keren gbenda sha In@@ tan@@ et man sha um@@ a@@ ape kua ngeren mba tesen gbenda . Tsô ve gba veren ashe a ai@@ k@@ ighe u vea za van@@ nya la . I@@ ca a gba ga tsô Yesu una va “ a mbatyomov N@@ av mba age@@ ev imôngo . ” Anmgbian R@@ ic@@ hard u lu gumor hen shighe ne la kpa lu môm ken Mbashiada mban . A kaa ér : “ M fa kwagh u me ôr ga ! ( Rom . 12 : 1 ) Kwagh ugen yô , se kera zua a mk@@ om man iember kua averen agen a a lu sha u civir Yehova a ishima i môm la ga . — Anz . Kpa lu sha ci u shighe man ai@@ ky@@ ôr mba ve sha gbenda u ior cii , ka nahan ve yange ve kpe ku u vihin u ng@@ ura nahan ye . Nahan kpa , Au@@ gu@@ st@@ ine ôr kwagh g@@ es@@ egh@@ aa sha mkaanem ma Yesu a er ken Luka 14 : 23 ér , “ Z@@ a ve [ iyol ] , ve̱ [ nyôr ] ” la wener mkaanem man tese ér ka shami u kighir ior ér ve gema asema . Er hemba lun a shighe u henen sha kwagh u uma zu@@ lee yô , a hii u pinen mbampin , amba er , ‘ Se gba duen ab@@ u ts@@ ôô , shin i gba se a awashima je ? ’ 14 , 15 . ( a ) Yehova yange nenge ishima i yange yina Eliya sha an@@ shighe kpuaa la nena ? Se mba eren ivese kera yô , m za hemen u suen nom@@ om ken tom u sôron atôônanongo . Ior kpishi ken tar fa er isholibo i vihi tsung ga , kpa se yô , se fa . Apostoli Peteru lu môm ken Mbag@@ al@@ il@@ ia mbara . M hii pasen kwagh ken tar u I@@ ng@@ i@@ la anyom atar , maa i t@@ indi@@ m ken tar u I@@ rel@@ and , ker kpa m pase kwagh anyom atar . Yange a umbur mo er Yehova a fe iniôngon yam la yô . M ngu or u ken tiônnongo u nan eren kwagh sha ishima i môm a mbacivir a nan imôngo kpa ? ’ M@@ zough u Mbakristu Ve Aôndo a I@@ civir U tesen ikyav yô , orgen ken Y@@ uro@@ pa , u i yer un ér Li@@ am yô kaa ér : “ Ior mba hen ijiir yam mba fe ôron kwagh a or kundu kundu ga . Bibilo ngi a akav kpishi , a a lu ic@@ in@@ tan hen a vese yô . Kpa er m lu eren kwagh ne a na sha ut@@ aha yum yô , un kpa nyôr ityough ga . ” W@@ ea soo u seer fan kwagh u Yesu man kwagh u a er sha u kuren awashima u Aôndo yô , ôr ityough 4 ki takerada u Bibilo Tese ér Ny@@ i J@@ imi ? Sha kwagh u Habak@@ u 3 : 14 , 15 a er yô , kanyi ia er ior mba Yehova man mbaihyomov ve@@ ve ? Yehova yange kôôm ior i Iserael u sha ayange a tsuaa la sha ikyev i profeti Yeremia sha er yange ve er kwagh ne nahan ga yô . ( b ) T@@ em@@ pel u Yehova u ken jijingi la ka nyi , man mba civir un ker nena ? A@@ ron na Mose mlumun sha mpin na la , sha ci u alaghga tsô ônov nav mba ve lu upristi mba ve shi her la ve er kwagh ne sha ini@@ e@@ zwa na . N@@ el@@ li@@ e kpen inyom i karen môm yô , m zua a iveren i dedoo . ( Y@@ ak . 1 : 17 ) Akaa a uumace ve fe shighe a mi la , er m@@ ningir u tar nahan , nga b@@ enden a awashima u Aôndo ga . 1@@ 10 : 2 ) Er Kristu a lu T@@ or@@ utya , u or a fatyô u hemban un ityav ga yô , i yila un ér , “ We u age@@ egh . ” Kape i hembe lun hange hange u vea lamen ayol a ve wang je ne . Er nan ve i gbe hange hange u se kura tindi u Aôndo a we sha kwagh u awambe laa ? Een , se fatyô sha ci u akaa a a gbe la tese er Aôndo a lu a dooshima yô . ( Rom . Ken masejime yô , A@@ le@@ kes@@ an@@ da u T@@ amen hemba gar@@ tamen u ken ic@@ ile la ityav , nahan a wua mbau@@ ty@@ aav udubu imôngo shi a kôr a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a ken gar la 3@@ 0@@ ,000 a tee ve ve hingir ikp@@ an . “ K@@ ura nen ayol a en sha u@@ profeti mba aiev mba ve ve her a ven a ak@@ ô@@ v a iyôngo iyol , kpa ken atô ve yô , gema ka u@@ gb@@ ase@@ ela mba hu@@ av je . ” — Mateu 7 : 15 Se na jighjigh ser Yehova una na se injar sha m@@ til sha mimi wase la . — Yobu 27 : 5 . Yehova yange kimbir ityendezwa i er a Aberaham ne ac@@ in imôngo , shi hanma kwa u una kimbir ityendezwa ne yô , a seer pasen un kwagh u ikyuryan shon la . I@@ ER@@ EN i De@@ li@@ la man i Ab@@ es@@ al@@ om man i Yuda u I@@ se@@ kar@@ i@@ oti yange i zua nena ? Yon@@ a ôr mbat@@ so@@ ov mbara hanma kwagh cii . 7 : 13 , 14 , 18 . Mbaiserael shi hide hur@@ ugh yem ken K@@ a@@ de@@ shi , lu heen M@@ iri@@ am kpe ye . ( Ho@@ sea 4 : 1 ) Ior i Iserael i hemban@@ ato la gba ny@@ igh@@ en mbagenev shi wu@@ an ior , shi ve lu eren idya i ken jijingi man i kpôô kpôô kpaa . • Ka akaa a nyi a lu mbam@@ tsera mba hingir kwagh u Yehov@@ aa ? ( Gen . 7 : 6 ; 9 : 29 ) Shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va kar la , mbagenev tsa hemba anyom 1@@ 20 . Man gema shighe u yange ve eren i@@ ember@@ yolough a mi la di ye ? 22 : 18 ; 26 : 4 ; 28 : 14 ) Lu u ônov mba uter mba tamen mban vea va hingir k@@ we@@ ior shi vea lu ken tar u Aôndo tôndo zwa ér una na ve la . ( Gen . Mbam@@ zeyol amba er makeranta u henen sha inja ga man aeren a dang aa nga a hii ken mbayev la nga a na mbakp@@ ish@@ iv ve kera lu a ishima i henen kwagh ga cii . Kwagh u i er ke ’ Yesaia ityough 6@@ 6 la kpa lumun a kwagh la . Yehova kaa a Aberaham ér : “ Kwagh ne a̱ de kera vihin we sha ci u wan ne kua kwase wou ne kpaa ga ; kwagh u S@@ ara a kaa u cii , ungwa imo na . ” I kaa ér mbam@@ ishen mbagenev ken Mbakristu Mba@@ aiev ka ve tindi mba ashe a ver iky@@ ôr inja er vea gema asema la makeranta ken ityar i ken won . Kwagh ne wase se u fan gbenda u i gbe u nom nana tesen kwase u nan , shi nana soo nan shi nana wa nan ikyo , kwase kpa nana ungwan imo i nom u nan la . ( Ef . Paulu yange soo u seer fan tom u pasen kwagh shi eren u tsema tsema kpaa , man ikyav i Yesu la kôr un ken ishima . Sha nahan yô , ken “ ayange a masejime ” ne Mbakristu ve̱ de veren ishima ér a lu ve kposo ga . U Orkristu nana lu a jighjigh u nan taveraa shi nana wa un iny@@ at@@ ine yô , saa nana za hemen u gbidyen kwar sha mimi u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . Yange sea z@@ aan zende yô , i taver mbamaren av kpishi er i hii ve m lu kenger akaa sha gbenda ga , kpa m tema m lu ôron takerada shin ijime i mat@@ o yô . Aluer ve soo u eren iniongo yô , doo u vea fa inyaregh ki vea vihi sha iniongo shon man er iniongo shon ia lu yô . Er nan ve uta@@ gbe@@ de mba dedoo lu ior kwagh u injaa sha ashighe a tsuaa la y@@ um@@ u ? Nahan Mb@@ al@@ ev@@ i ver se ikyav i dedoo i wuese Yehova shi su@@ ghun un cii ve , m@@ asen s@@ ônon un kwagh u a gbe se la ye . Shi a kaa ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” ( Mat . Or ne kaa wener , un soo u kohol nongo u u “ de ior vev ér ve eren akaabo ga la . ” Shin tar ne yô , ican hii u ‘ ts@@ eren ’ uumace je hu@@ an iyol . K@@ ange Ishima Gb@@ ang W@@ er Ú Er Ishima i Aôndo Shi se yar tom a ma sha u kuran iyol yase di er Yesu yange er zum u i mee un la nahan . Se er nan ve se fa ser se kav inja i an@@ zaakaa a Yesu laa ? G@@ r@@ am@@ p zu@@ lum anyom 8@@ 0 hegen , kpa ngu ortamen ken tiônnongo her shi ngu wasen tom u maan shi sôron A@@ you a Tartor ken W@@ es@@ ter@@ n Au@@ str@@ al@@ ia . Lu zan iky@@ ura ken kwaghaôndo u Mbayuda , hemban mbak@@ ov na kpishi . ( Aer . U@@ d@@ all , a kaa ér : “ Se mba ken tar u m@@ doom ma ú ma lu pan@@ den yô , ngu vihin ashe seer a seer , ajiir a lun sha ashe wang kpa nga pan@@ den , shi hanma iyange yô , akaa a vihin tar ka a shi vihin iky@@ asen yase shi ayôôso kpa ngee , tar wase ne ngu vihin gban ic@@ aver . ” ( b ) U fatyô u zuan a kwaghfan man mkav nena ? W@@ ea soo yô , ôr . Se fatyô u ôron nyi sha kwagh u kwase la man tsombor na ? Kpa , mba cie un ga sha ci u mba ior mba cian kwagh ga ze . ( M@@ ar . 13 : 33 ) Yesu ta icin ne shighe u lu pasen kwagh u una lu ikyav i mkur u tar u ifer ne yô . Aluer se mba eren afer@@ akaa a lu sha akaa a kiriki je kpaa yô , kwagh ne una na uma a ts@@ o@@ ghul se . ( b ) U se tilen sha mimi la ka ian i civirigh nena ? Ka sha ci u Yehova ngu gar@@ utya u ior nav man ijiir ve i y@@ eren kpaa . Yange mea we ave sha ikyaa la yum nahan alaghga ma i nenge ér mo m ngu tan ikyaa a or sha mimi ga , shi kwagh la ma kure sha inja vough nahan ga . ” I hii ityough ki sha 14 ki takerada u Se@@ kar@@ ia k@@ in sha kwagh u ‘ iyange i Yehova . ’ Mbaiserael mba hingir u v@@ ô@@ son kasev a ior mbara imôngo yô , ve kera z@@ enda akuraior la ken tar la kera ga . M@@ tom ma takerada u Yeremia ma gen ôr kwagh u ityar i yange i kase tar u Yuda la , kpa takerada ne hemba ôron kwagh u tar u Yuda , sha shighe u u@@ tor uta@@ an mba ve hemen u la . ( G@@ al . 3 : 26 - 29 ; 6 : 16 ) Iky@@ urior ne lu nongo u mba i shigh ve mkurem , mba ve due ken Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev la . I@@ B@@ A@@ D@@ AN 3 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Kpa mbagenev yô kegh ato zu@@ lee , je yô ve va pine un mbampin kpishi . Ne fatyô u tôôn ityakerada sha ci wen man ah@@ ur@@ aior a en . Kwagh ne ka m@@ seer u kuman iorov e̱r 2@@ ,@@ 200@@ ,000 nahan , man kpishi ke ’ ior mban yange mb@@ á hingir Mbakristu yô , ve gb@@ ihi aeren a ve a a lu a perapera ga la . 4 :⁠ 8 ) Ken ngeren u a dondo ne , se time sha mbamsen mbagenev kua mkaanem ma sha zamber ma i nger ken Bibilo yô . Hanma kwa u Yehova ka una ôr mbaaferev ijir yô , a na mbap@@ er@@ apera ishimaverenkeghen . Er Aôndo a ver tindi ne “ ken atô ” u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , inja er i nger un a nger ken “ asema a ve ” yô , mba ongo Aôndo sha ci u ts@@ ahan mba ve hembe un ato yum ga , shin gba pe vea ungwan un keng yô ve fa kwagh u vea er ga ze . Sha kpôô yô , ityav mb@@ ira yange mbi gema hanma kwagh cii : yange mbi gema u@@ ij@@ oo@@ tar man u@@ gomoti man ishimaveren i akuraior tseegh tsô ga , mbi gema gbenda u ior ve nengen tar man ve ayol a ve la kpaa . S@@ ôron nen any@@ iman sha iyange i a gbe hen atô wen la je , “ de ne nen di@@ abolo ian ga ” Tor Davidi vande ngeren Tindi u Mose la iyol na lu a mi , shi fa er Yehova kaa ken Tindi la ér : “ I@@ y@@ ev@@ or@@ on ka i Y@@ am man mk@@ i@@ mbi kpaa ” yô ( D@@ ut . I@@ t@@ yom i zan ken gar u N@@ ine@@ ve la yange i lu ityom i ican kpen kpen . E@@ la@@ ine kaa ér : “ Shin er yange m kaa a mbagenev mer m na jighjigh mer Yehova de@@ m a kwaghbo wam nahan kpa , ashighe kpishi i lum er ngu ica a mo , shin mbagenev mba hemba mban ikyua a na , shi ve hemba fan un a mo nahan . ” Kwagh u vesen u i lu u or a lu a mi ve nana zua a ishima i wang yô , ka u zuan a mfe u vough u ishima i Aôndo man mba@@ awashima nav la . Ka nahan ve Bibilo i umbur se ér gba u ior mba Yehova vea “ de ifer ” ye . ( Ps . Nahan ve nam iyange i môm tseegh ér mo m tsua kwagh u m soo u eren la , a lu inyaregh shin a lu mimi kpa m ôr ve . Aluer se mba dondon ikyav i Yesu ver la yô , hanma wase nana seer maan ieren i kundu kundu ne . Nahan kpa , mbagenev kera ver ishima sha u vea palegh us@@ ene@@ ma man an@@ umbe a sha tele@@ v@@ ishen man an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o shin ityakerada i mbayev man ung@@ eren mba h@@ ô@@ mon kwagh mba ve ôr kwagh u i@@ pi@@ la shin ah@@ ir a eren la ga . Wan kpaa Una gema iyol Na Una wa sha ikyev i Un u A gem akaa cii A wa sha ikyev Na la , sha er Aôndo Una ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii yô . ” — 1 Mbakorinte 15 : 24 , 25 , 28 . Yesu yange pase kwagh u Ter ka nan soo ér kp@@ an u nan a er la nena ? Sha u keghen ato sha “ akaa a Aôndo a lu ôron nan ken ishima ” la . Doo u ú nenge tar ne nena ? Tindi u Mose la yange kaa ér ior ve naan iky@@ on ga . “ Aluer hanma or nana er isholibo ab@@ u , nana er ma kwagh u TER A yange er i̱ de eren ga yô , ” yange gba u or@@ isholibo la nana na naagh ku isholibo ku á kuma sha ian i nan lu sha mi la shin m@@ til u nan he ’ ityô . Yesu yange er shiada sha kwagh u mimi Nenge er yange a saan Yehova iyol u nengen imba jighjigh u nan man dooshima u tesen hen mbagenev la sha wono ! ​ —⁠ Aer . A kaa ér ve mba ken Mbayuda mba ken ic@@ ôngo . A tôndo zwa er aluer Yehova na Mba@@ am@@ on sha ikyev na yô , or u nana hii duen ken ya na va keghen un gbenda shighe u una hide ken u@@ ity@@ a la , nana hingir kwagh u Yehova . M hen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . K@@ e ’ masejime yô , m tsegha uma wam sha ci u Aôndo . ( Mateu 17 : 5 ) Kanyi kwagh Yesu , Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo la , á kaa ér se ere ? Nahan jighjigh u nan u As@@ a lu a mi hen Yehova la na yô , á fatyô u eren msen hen a na ér a̱ wase ve . Yange m wa iyol sha u me kôr bo@@ l la i̱ de ye se ikyo ga yô . A@@ tô@@ ôn@@ anongo ahar man iniongo ihi@@ ar ngi eren mbamkombo mba tiônnongo ken zwa B@@ ri@@ br@@ i , shi atôônanongo atar man iniongo ihi@@ ar ngi eren mbamkombo mba tiônnongo ken zwa Ca@@ be@@ c@@ ar . Or@@ vesen ve la yemen yô , mbatomov mba uhar mba hiihii mbara er kwagh sha ishimat@@ seen , ve “ za er kasua ” a inyaregh ki i na ve la fese je . Nahan kpa , anmgbian wase ne tile dông , tsô kwagh gande or@@ ihyom la de u nôngon ér una ta un mciem iyol . Ka unô i doo u a tese ve erdoo ? ( Ôr Mateu 24 : 32 - 34 . ) Ikyav igen yô , ka sha kwagh u Eli@@ za@@ be@@ th . Alaghga mbagenev mba a an@@ z@@ ô iyol kpishi . Yesu tese ér ve doo un ishima nena ? Nenge er i doo u u za hemen u eren tom ne sha gbashima sha wono ! A shi nan kpa , mb@@ as@@ ô@@ ron@@ tempel mba ve lu atô@@ at@@ yev a eren tom ken tempel la vese ga . Nahan una er kwagh u a fetyô cii kua m@@ vihi u vihin ivese la sha u yangen se u civir Aôndo sha mimi . Nahan kpa , nyityô kwagh i Yehova a kaa ér u̱ er cii yô , á kaa ka sha ci u iwasen you . A kaa ér : “ Mbat@@ amen mba ve mough sha ajiir agen ve ve la ka ve tsaase anmgbianev mba hen ijiir ne asange asange . Yange i hii nu@@ lu@@ gh un sha mnger , maa i sho@@ gh@@ or un shin lu , a been yô , i ts@@ en un sha oo . 13 , 14 . ( a ) Ô@@ no@@ v mba Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di mba kasev mba uta@@ an mbara yange ve tagher a nyi za@@ yol@@ o ? 6 : ​ 9 - 11 ) Mbagenev di gba u vea gema gbenda u ve nengen akuraior agen la . ( Aer . Kwagh u Se Eren Hanma Shighe u Se Z@@ ough u C@@ i@@ vi@@ r Yehova Yô Ka h@@ an se zua a mbam@@ lu@@ m@@ un@@ u ? A kaa ér : “ Ne vande zenden sha mi sha inja i mlu u tar u ainge ne , sha inja i tor u tahav mbu humb@@ ev , ka jijingi u a lu eren tom hegen ken ônov mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” je la . N@@ ana er kwagh ne sha u lôh@@ ôn ig@@ y@@ um@@ ior ér ve lam shin nan iyol i nan nana due a itinekwagh í hanma or nana wa zwa yô . • “ Ruamabera u Y@@ a@@ sh@@ ar ” man “ Ruamabera u Ity@@ av mbi TER ” la ka ityakerada i ken Bibilo i i saa yôô ? K@@ era lu kpen@@ egh , er mbaihyomov nav na jighjigh la ga . Kape Yon@@ a kpa yange i lu je la . Sha mimi yô , Yehova wasen se . ” Anmgbian ugen di mba yer un ér Mar@@ ek , a kaa ér : “ Mbam@@ gem mba sha kwagh u pati@@ i man kwagh u taregh ken tar u P@@ ol@@ and yange na yô , i de@@ m tom . Shi ya wase hingir ijiir i koson ityakerada i pasen Bibilo , i anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken A@@ m@@ st@@ er@@ d@@ am v@@ aan a mi hen a vese yô . Mimi u Bibilo Na Mbam@@ lumun mba K@@ uman Mo sha Mbam@@ pin A@@ v 8 10 : 16 ) Ka i saan se iyol kpishi er se fe akaa a mimi ne , shi se lu tesen mbah@@ ev yô ! ( Pasalmi 26 : 6 , 7 ) Mbam@@ kombo mba Mbashiada mba Yehova ka a@@ aven a doon tsung a se pase jighjigh wase u nan la g@@ enger g@@ enger yô . Alaghga ú dondo akaawan a ior a vough ga , shin ior vea tsu@@ me a we sha apera je kpaa . F@@ ri@@ e@@ da J@@ ess ( u a lu@@ T@@ hi@@ e@@ le hegen ne ) sha shighe u yange i kôr un la , man er á lu hegen ne Ka u hen wer Aôndo undu se shinii ? ( Rom . 12 : ​ 9 , 10 ) Sha kpôô yô , Mbakristu mba a ‘ dooshima ( a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe ) u sha im@@ anger ga ’ la . Lu u uter mba ken Iserael vea za hemen u ôron ônov vev akaa a injaa a ve hen sha kwagh u iniongo i P@@ ase@@ ka ne la sha ikyo@@ v ikyo@@ v . Mba ve kuma u a ver ve mbatamen shin udi@@ ak@@ on cii , i taver ve ishima ér ve nôngo ve er tom u ‘ kuran ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ve la . ’ Yehova una fatyô u yiman mba ve eren ishima na la sha tar cii . Yesu yange ta icin ér akaa ne aa na mbahenen nav mbagenev gb@@ ev mbu nôngon shi aa imb@@ ishi mimi u ve fe la shi aa mee ve kpaa . T@@ ime sha kwagh u ú henen la . Ishima i vihi ve hen shighe la kpishi , kpa ve lu a imoshima i wang . M@@ lu u as@@ ande a shin her la ngu nena ? K@@ aa a kwase wou wer a doo u ishima . Sha mimi yô u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev kpishi mba vihin inyaregh sha ityom i@@ vangeli kposo kposo . K@@ ar@@ ina yange tese isharen shi va mkombo . Sha shighe la man hegen kpaa , iveren i í seer zuan a mi yô ka m@@ taver u i taver iky@@ or í dooshima la , shi ka se tsua a ishima yase i môm ser se er Yehova tom imôngo sha mimi kpaa . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ikyurior i Iserael la i̱ k@@ an shio u “ eren sha tindi ne cii , sha ishigh ki TER , ” nahan ve kera zua a averen a ityendezwa la ga . Se fatyô u tan i@@ ha@@ gh ser se mba civir Yehova , kpa doo u hanma shighe yô se hiden a ayol ase ijime Ka mbam@@ tsera mba nyi u zua a mi sha u seer taver dooshima wou u hiihii laa ? ( Yesaia 60 : 2 ; 2 Mbakorinte 4 : 6 ; Mbaefese 5 : 8 - 11 ; 6 : 12 ) Ior mba ve tsough iwanger yô , vea fatyô u ôron a or@@ pasalmi imôngo nahan ér : “ TER ka iwanger yam man myom wam kpaa , ka an je me cia ? ” T@@ ahav mbu Aôndo na Yesu la mbu been ior angev , kpa a shi nan kpa yange mbu bende a ior mba ve nengen u@@ ivande nav la kpishi . Yehova ur@@ ugh se ve a mi ken mcivir u mimi nena ? ( 2 Timoteu 1 : 13 ) Z@@ an zan nyian kpa mba i shigh ve mkurem mbara mba wasen ayol a ve kua “ iyôngo igen ” i i lu ak@@ ar a ve la ér ve dondo gbenda u dedoo u Mbakristu mba@@ aiev ve vende ne . — Yohane 10 : 16 . “ O@@ ri@@ h@@ yom u masetyô u á tim un kera yô , ka ku . ” — 1 Mbakorinte 15 : 26 . Or u nan lu a ityom kpishi i eren kpa nan er i ga yô , nan hemba ng@@ un a ibo a or u nan lu a ityom kpa nan fe ér nan ngu a í ga shin nan fe u eren ityom i nan tsembelee ga la . Nahan kpa , ka vea tsa sha iky@@ ôn yum yô , í lu di u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kp@@ egh@@ ee tseegh — nahan ka vea h@@ ungwan yô , í lu an nan kar nan tema sha ian ve laa ? Shi ken inyom i 19@@ 7@@ 4 la kpa se zua a kwagh u doon ugen hen Yehova , shighe u i lôh@@ ô se ér se hide se yem shin Betel , ape shi i nam tom u ken af@@ ishi , shi shighe kar yô , i tsu@@ am m lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la . Ashighe kpishi , mbayev man mbag@@ anden duen sha ajiir kposo kposo v@@ aan hen a na vangertiôr . Mba@@ jighjigh mba been iyol mban ve̱ lu a vangertiôr ér Aôndo una ungwa mbamsen vev . Shighe u N@@ om shin Kwase Nan F@@ e Mimi Ga Yô Se fa nahan sha ci u ikyav i Yesu tsengaôron sha kwagh u “ mk@@ ur@@ tar ” la ngi kuren sha mi hegen . Maa i dugh un ken tiônnongo kera . Yehova yange doo anmgbian wase u kwase ne ishima , shi er wan na ne kpa doo un ishima yô , taver un kpishi u kuran tindi u ken Ruamabera la , nahan palegh u lun vea wan na hanma shighe la . Hi@@ ihii yô , Yehova kaa wener , “ ng@@ un ka Wan Wam . ” Inja na yô Yehova lu tan ave van@@ ger ér ka wan na je ne . M@@ lumun u sha mpin ne ngu môm tseegh ga , nahan kpa alaghga Paulu lu ôron kwagh u ave a p@@ endan sha u nan mbagenev u@@ iyua mba sha jijingi . Aôndo Z@@ a Han@@ a ? Yehova ngu di a dooshima tsô ga , kpa un iyol na ngu dooshima . I@@ ti i Aôndo ngi ken u@@ kô@@ pi mba Ruamabera u ken Z@@ wa Grika mba i hii gb@@ eren la kpaa . Kwagh u Yesu Tese Ior sha Kwagh u Aôndo La Nahan iveren na “ ia va kohol we . ” ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Shighe u yange Yehova gba or u hiihii la , A wa Wan na ke ’ tom la , lu e̱r “ or u fan tom ” nahan . • Er nan ve u lun a dooshima u Yehova la i ‘ hembe uma ’ ? ( 1 Peteru 2 : 9 ) Mkaanem man tese wanger wanger ér k@@ we u mba i shigh ve mkurem ve lu mbadondon Yesu la cii mb@@ á “ nongo u upristi mba sha inja i tor ” mba Peteru shi a yer ve ér “ ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or ” la . SH@@ A iyange i Sat@@ i , Se@@ te@@ mba 8 , 200@@ 7 la , ior mba kuman 6@@ ,@@ 3@@ 5@@ 2 mough ken ityar igen 41 va kohol sha u eren iniongo i been M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi i sha kwa 1@@ 23 la . Una undu or u civir un sha mimi ma shighe môm ga . ( Anz . 17 : 3 ; Ps . M fa atsan a ve la . ” Shi i kaa er ve n@@ zu@@ gh@@ ur a mlu u im@@ akeranta sha er vea ‘ na A@@ tô@@ at@@ yev a̱ gema henen kwagh er iny@@ am@@ to@@ ho nahan yô , ’ je yô shi vea dugh igbenda i gir@@ g@@ i do@@ go shin inya i̱ za ase@@ gh ken ag@@ ar a vesen sha er mbatamen mba Mbayuda vea ‘ hemba ior mba vea hendan a ve cii vea tim ve gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u yô . ’ ( Yohane 15 : 20 ) Nahan , mbahenen mba Kristu vea nôngo ityav mbi ken jijingi mbi mb@@ ia kar jighjigh ve u nan yô . — 2 Mbakorinte 10 : 3 - 5 ; Mbaefese 6 : 10 - 12 . Ú ng@@ ur@@ en vesen ken mfe u akaa a mimi a ken jijingi a zan sh@@ imi la yô , wa ikyo sha kwaghbo u mfe una fatyô u van a mi la — ka iyol man@@ ger je la . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Nahan ma or môm nana de henen ér er nan lu Orkristu u i shigh nan mkurem yô , nan ngu a kwaghfan je hemba u mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar ne la , ga . A̱ shi nan kpa , Mbakristu kpishi duen kwaghpasen a u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera kpishi ga . • Shighe u ior mba civir Aôndo ga ve hii se iy@@ ongo yô , doo u se er nena ? Mba ve lu zege@@ ikpelaior la kpa , mba suen tom u anmgbianev mba Kristu mba ve shi shin tar , shi ve lu hemen ken nongo u Yehova nyian la . N@@ om na yange undu un kuma anyom 15 , nahan lu y@@ esen mbayev un tswen . ( Mbaheberu 12 : 1 ) Gba u se suur sha jijingi u Aôndo ve se kôr cio u palegh aeren a iyolough man inyaregh ki keren man atesen a aiegh a aa fatyô u vihin jighjigh wase la ye . Nahan a fatyô u kaan ér ka Yuda or@@ mbai@@ v la yange hii ah@@ on a gban la ye , sha ci u aluer yange á tee mkurem ma taver ishe mara á we inyaregh k@@ ira shin ikp@@ any@@ ar i yange t@@ il@@ in la yô , yange ma hemba zuan a inyaregh ki una ii yô . * — Yohane 12 : 31 . 3 : 9 , N@@ W ) “ Akaa a injaa ” ne wa shighe wase man agee a ase kua inyaregh y@@ ase@@ gh cii ker . Akaa ne cii se fatyô u civir Yehova a mi . Aluer nan er isholibo je kpaa , á de nan . ” ( Y@@ ak . Ma m kar ken ven ma m ze M@@ ase@@ don@@ ia , shi ma m mough ken M@@ ase@@ don@@ ia ma m hi@@ r ken a ven , ne ma ne w@@ em ikyav u zan ken Y@@ u@@ dia ye . ” Nahan kpa , gba u mba ve lu kwa@@ v la vea kuran atindi a Yehova a we sha kwagh u idya i eren la . — Mat . 30 : ​ 20 , 21 ) Yehova soo ér una hemen se mba se tsegh ayol a ase sha ci na la , shi una kuran se sha er kwagh a de eren se ga yô . Mimi u ken Bibilo una fatyô u geman inja i or sha tahav mbu a lu mi la . A fa i@@ mba@@ or i u lu nôngon wer u lu la , shi iniôngon you la gba un kwagh , shin er ka u er akaa a shin nahan kpaa . Nahan aluer nom man kwase mba eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave ga yô , i@@ gb@@ ur i iv@@ aagh la ia nyoon ve a nyoon . Ab@@ es@@ al@@ om yange doo or ve@@ legh . 15 : 50 ; Yuda 9 . ( 1 Kor . 15 : 5@@ 8 ) Ka sea eren tom ng@@ egh sha ci u Yehova yô , se lu a shighe u eren a@@ gbil@@ in@@ akaa , a aa fatyô u gb@@ ih@@ in se ken kwaghbo la ga . ( Mat . Í lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha U@@ har la iwer kar kuma an@@ igh@@ eni hen shighe la ; mbi wua ior kpishi , shi mbi kar kwagh a tar u B@@ rit@@ ain man ak@@ ar a na je kera doo ato ga . Yohane yange har ak@@ ôndo iyol a í t@@ ume sha ai@@ ve a r@@ ak@@ u@@ mi yô , gema zer k@@ w@@ ange u ik@@ ô@@ v shin i@@ w@@ enge sha inja i profeti Eliya u yange lu ikyav i tesen i Yohane la . ‘ T@@ im@@ en Nen ken A@@ yol a E@@ n , ’ 8 / 1 Nahan a nger a tindi a mi . Apostoli Peteru yange nger kwagh sha kwagh u shighe u mk@@ ur@@ tar kaa ér : “ Mb@@ an@@ ah@@ an@@ tar vea due a tar@@ nahan , vea zende sha asaren a ve ayol a ve . Vea kaa ér ityendezwa i m - ande Na ngi han@@ a ? Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 12 : I nger kwagh u a zough sha kwagh ne ken Luka 21 : 28 . Fe@@ be@@ war@@ i 28 , 20@@ 11 – Ma@@ ac@@ i 6 , 20@@ 11 Kwagh u hemban cii yô , a lu u inja er u ngu nengen a Yehova Aôndo , er i doo un a we shi a lu sen a we kpaa yô ! ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 14 , 2@@ 23 Mpase 11 : 2 , 3 man 12 : 6 , 14 tese ér , ashighe atar man ti@@ ôn ka ayange 1@@ ,@@ 2@@ 60 . Ken tar u Grika di , ter ugen nger wener : “ Doo kwase wam man mo kpishi er mbayev asev mba utar yange ve er batisema , ve hingir Mbashiada mba Yehova sha shighe u ve lu agumaior la nahan . Nahan Paulu tsa ken gar la “ inyom i môm man iwer at@@ er@@ atar , ” lu tesen tiônnongo u he la shi ny@@ ô@@ ôso un . ( Mateu 6 : 9 ) Mayange je tôô ken ishima ér un ngu kwagh môm a Aôndo ga . ▪ U K@@ av Gbenda u Yehova a K@@ ur@@ an We la Kpa ? ( Pasalmi 1 : 1 - 3 ; 19 : 7 ; 2 Timoteu 2 : 7 ; 3 : 15 ) Ma a wase u ú kôr ijende a ior sha kwaghfan shi ú eren i@@ ember@@ yolough i dedoo man akaa ag@@ enegh kpa sha inja . Mbashiada kpishi yem sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asen kwagh u Tartor yô . P@@ in@@ en Mbam@@ pin mba In@@ j@@ aav Er ‘ U@@ sha ve t@@ av ve gbe ica a tar yô , ’ ashighe agen ka a ôron ér i hide a kwagh u i kende un sha la ijime yô , i kaa ér i ‘ kende un gba shin inya . ’ M@@ lu u tar na yô taver ior kpishi u wan ishima a ú . Nenge ase kwagh u up@@ ip@@ amba@@ abaver ve sember tôvon sha kwagh ne ve ve ôr yô . Alaghga nana kera soo u keghen ato a we ga . Doo u hanma Orkristu nana pine iyol i nan ér : ‘ Ka gbenda u h@@ an m lu zan sha mini ? H@@ al@@ le@@ y kaa ér : “ Yange i civir Ba@@ al , man A@@ she@@ tar@@ oti kua mba@@ aôndo mba Mbak@@ an@@ aan mbagen sha aka@@ as@@ ôron a kpilighyol sha my@@ av u yaven a ior la ; ngise u@@ tempel vev lu ajiir a eren ifer ker . ” Doo u se tsua i@@ ember@@ yolough sha kwaghfan sha ci u nyi ? Ve zende ve wase tom u maan A@@ you a Tartor ken A@@ fri@@ ka kuma anyom 20 hegen . Cii man derianyom u sha 17 la yô , tar u I@@ ng@@ i@@ la lu a tahav cuku tseegh . Ish@@ ember i “ va , ” i i vande t@@ eren ken Mateu 24 cii ivur i sha 46 la , ngi ôron kwagh u shighe u Yesu una va u ôron ijiir shi timin mbaaferev sha shighe u zege@@ can la tseegh . ( Mat . Tindi u Mose la yange tese ér Mbaiserael mba tsuaa mbara ve naan Yehova ini@@ av sha ashighe ashighe . 2 : 10 ) Kwagh ugen yô , aluer se za ande sha ak@@ ahar a gbenda ab@@ ur ab@@ ur sha gbenda u zan ken uma u tsôron la kpa , jijingi una za a vese sha gbenda u vough . Se hendan a imeen i eren kwaghbo nena ? An@@ t@@ ôn@@ i@@ o kaa nahan wener : “ Ka hegen m mase kaven inja i mkaanem ma i kaa ér ‘ Aôndo ka dooshima ’ la wang ye . ” Kanyi I@@ ny@@ ar ? A ver se ikyav sha kwaghôron na man sha aeren a na sha gbaa ne . Umbur wer Aôndo una fatyô u nan we tahav mbu kwagh a gbe u a mi la , sha er u nôngo a nyityô mlu yô . — Rom . Nahan se kpa aluer se mba cian Aôndo yô , una wase se . Nahan kpa , aluer ishima i tse@@ en i se lu a mi sha kwagh u tom u pasen kwagh la ngi nd@@ ôh@@ ôr nahan , se er nena ? 3 : 14 ; 4 : 2 . I@@ mba tar@@ nahan ung@@ u@@ la nahan yange ú w@@ à@@ s@@ è ve kpa ? ( Mpase 14 : 6 ) Or@@ kuran ga@@ adi ken tar ugen ken A@@ fri@@ ka yange nenge er i lu eren mbacivir Yehova ican yô , nahan a kaa ér : ‘ Ne mba gbe vihin shighe wen tôvon ior mban a ican tsô . I Y@@ ima Se Sha Kwa@@ r U Or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on Ka sha nyi gbenda nahan ishimataver yase la ia na mbagenev vea zua a i@@ civi@@ r@@ i ? ( Gen . 1 : 28 ) Aôndo yange tese Noa er una gba t@@ so u ior vea war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la wang . Aluer se mba henen sha kwagh zu@@ lee shi se mba eren msen cii ve tsuan kwagh u se er yô , se mba dondon sha angahar a Kristu . Ú ngu eren tom sun@@ da ne sha gbashima kpa ? ( Yohane 4 : 24 ; Mbakolose 1 : 15 ; 1 Timoteu 1 : 17 ) Nahan kpa Yesu yange lu kaan ér se uumace se fatyô u nengen a Yehova sha ashe kpôô kpôô jighilii ga . Nenge imba er shighe u iv@@ a@@ a@@ zuan ne la a lu shighe u saanyol sha won yô ! 4 : 1 ) Kwagh ne na yô , ior kpishi fa mimi sha kwagh u Aôndo ga . Er Jose@@ ph@@ us lu ôron kwagh u Mbayuda wener mba l@@ ahan u@@ icighan@@ mbaakaav ga nahan kpa , a hide a ôr kwagh u tindi u Aôndo sha gbenda u ng@@ un nahan ér : “ Or môm nana de l@@ ahan mba@@ aôndo mba ag@@ ar ag@@ enegh a civir la ga , shin yan ish@@ ar i akaa a ken u@@ tempel mba akuraior ga shin tôôn akaa a injaa a i tsegh ken iti i ma aôndo ugen ga . ” Mbam@@ pase mban mba a inja hen vese sha ci u ve ôr akaa a a lu eren sha tar hegen yô , shi ve tese kwagh u ica a gba ga tsô , Yehova una er yô . Shi m nôngo tsung m eren kwagh a kwase wam man wan wam sha inja i Orkristu . Kpa mbacivir un mba mimi , mba ve pav a ifer sha u karen her kera la cii yô , i tim ve ga . Shin er hegen m kera k@@ er@@ cio u zenden sha ityar wue wue er ngise nahan ga kpa , m za hemen u eren tom u wasen Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ayange ayange , sha u eren tom vea K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine Tom , man K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en . Aluer se kav injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u iv@@ or i dedoo man i bo la yô , a wase se sha igbenda i nyi ? Yange se zamber a Yehova ser a ver iniôngon yase sha er ityesen i se lu nan wan wase sha kwagh na la ia ume atam a dedoo yô . I tese ior kpishi ér Maria ngu him@@ en uumace a Aôndo shi wa@@ men Aôndo sha ci u uumace kpaa . ( Yesaia 6@@ 3 : 15 – 6@@ 4 : 12 ) Pro@@ feti Yesaia yange tese m@@ kposo u a lu hen atô u mba civir Yehova sha mimi la a mba ve civir un sha mimi ga la been cii yô , a kaa ér Yehova una ver mba ve civir Un sha mimi mbara doo doo . — Yesaia 65 : 1 – 6@@ 6 : 24 . Ishima i veren man iember i m nenge a mi ken a ve la k@@ ende@@ m a isharen i eren tom sha imba gbenda ne . ” ( Mbaromanu 5 : 6 - 8 ) I@@ mba dooshima u t@@ ang@@ en@@ yol ga la yange na uma u Yesu lu un a inja . Iyol i nan tsegh sha ci u Yehova la hemba ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh i nan er la , aluer yange wea vôso nan cii ve nan er batisema shin nana vande eren batisema cii ve u vôso nan kpaa . 7@@ 2 : 7 ) Hen shighe la , dooshima u Kristu kua mhôônom nam vea du@@ mbur , vough er shighe u lu shin tar la kpa lu nahan . Mose yange tagher a kwagh u karen jighjigh na u nan kua ishimataver na nena ? ( Heb . 5 :⁠ 8 ) Alaghga a lu inja er Yesu fa kwagh u mcivir u Yehova vindi vindi je kwagh shi ga nahan . 12 : 1 - 4 . Ikyav i tesen yô , ior mba ve me ity@@ u ga shi ve eren an@@ za a dedoo man mba ve we ikyo sha tindi u awambe la ka ve war u tôôn ian@@ g@@ ev mb@@ igen . Bibilo i ôron ngi er u nengen ken ijingi nahan . ( 1 Kor . 3 : 9 ) Ma orgen ngu u nana hemba wuese m@@ ne u ve ne ayol a ve la a na ga . Ken f@@ am u inyom i 200@@ 1 la , mo man anmgbian wam u vesen la kua u kwase la cii , se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo , nahan i er se batisema . “ Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga . ” — Mpase 21 : 4 . Mbaiserael yange ve nengen a ôô - ôô hanma shighe , sha ci u karen zende na u sha inyom la ken ityar i Bibilo la , hemban cii je yô ôô - ôô u pu@@ pu@@ u la . Shighe u a va nder ior shin ku la , a lu ú ken ishima nena ? Se fatyô u pasen jighjigh wase u nan ken igbar sha u nan ikyar sha mpin , shin sha u pasen inja i ma ivur Bibilo , shin ôron kwagh u yange er , u a tese ér ka a inja u dondo akaawan a Bibilo yô , kua sha igbenda igen kpaa . ( Ps . • Ter u sun@@ da ungwa zamber u i zamber ér a̱ seer mbatomov la nena ? Lu Mbag@@ rika due a ityesen i aiegh , i ve tesen ér tar ugen ngu , u uuma mba iorov ka ve ya ican ker la ga . Kanyi ia er mba@@ afer@@ eve , man mbap@@ er@@ apera di a lu nyi ia er ve ? Kpa , lu kwagh u z@@ ange ga . Aerenakaa 9 : 43 kaa se ér : “ Tsô a tsa hen Yo@@ pa ayange kpishi hen Sh@@ im@@ on , or u nyian ak@@ ô@@ v . ” Nahan aeren a na ne a̱ mgbegha se u cian un sha mimi . Doo u se su@@ ghun Aôndo ken mbamsen asev sha ci u atô@@ akyaa a nyi ? Shi ka sea kar ayange a uma wase , a a vese ga la sha akaa a i@@ gbe@@ tar a á ningir gbem sha won la kpa i lan se ishima er ayange ase a vese ga yô . Ikyav i “ var ” a Yehova la ér nyi ? MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN av yange ve lu hen ger@@ i Y@@ ut@@ z , ti@@ ôn@@ tar u L@@ or@@ ra@@ ine ken tar u Fran@@ ce , ikyua a ij@@ oo@@ tar i tar u Fran@@ ce vea Jam@@ an@@ i . Ishim@@ averen keghen myom la i ne Orkristu agee a hendan a am@@ een nena ? M@@ gem u i gem ér “ awambe Na ” la ngu a inja kpishi man doo u kwagh la una mgbegha se u henen akaa kpishi sha kwagh u awambe . Sha mimi yô sar , Aôndo u nd@@ eren mbap@@ er@@ apera mba ve kpe la cica cii . N@@ om ugen u a er ivese i kom anyom 30 hegen yô kaa ér , shighe u un vôso kwase iky@@ agh la , yange gba u una gema mhen na una kera “ henen kwagh sha ci u or môm tseegh ga . ” 12 : 3 ) Kape aluer se kpa se time sha ngeren u se hen cii ve ng@@ un ne , u a er kwagh u tom u nongo u Yehova u lu eren la vighe vighe ve , una wase se u wan ishima shi lun a gbashima wase her je la . ( Ekesodu 3 : 13 - 15 , N@@ W ) Nahan kpa , ngu Aôndo shon môm tsô . Kpa , Aôndo una va a m@@ gem la nena ? Tsô ort@@ yom la kar hemen Peteru due a na ken pur@@ usu la , ve za kar mbakur@@ an mba ve tile ken won la ve yem ve za ar hen h@@ unda u iy@@ ô@@ gh u vesen la , h@@ unda la maa “ gba bu@@ ghun ve iyol i u tsô . ” Hii ken inyom i 1914 la je , akaa kpishi a Yesu ôr ken kwaghôron na u profeti la kure sha mi vough . Kanyi akaa nahan i doo u se tôô ser ka u@@ icighan@@ mbaaka@@ av@@ a ? U fa ma or u nan ye iti la kpa ? — * Re@@ be@@ ka lu kwase u injaa u i er kwagh na ken Bibilo , takerada u hemban zan g@@ wa sha tar cii la . Kwagh u a ne kwaghhenen wase a lu ônov asev ze@@ ge kwagh ke ’ hanma s@@ ati yô , ka se gema akaa a i nger ke ’ Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo * la se er an@@ umbe a nengen a mi . Ka mea hide mea hen sha anyom 6@@ 7 a m civir Yehova ne nahan , m wuese un kpishi sha averen a m zough a mi la . Ka kwaghbo u or lun a inyaregh shin nôngon ér nana lu a inyaregh ga . 2 : 13 , 14 ) Se mba ior i tar ne ga . Nahan kpa , er Paulu a kaa a vese nahan , aluer atindi a u@@ gomoti mba ve hemen se la hendan a atindi a Aôndo ga yô , a gba u se kura a . — Ôr Mbaromanu 13 : 1 , 5 - 7 . Nahan yô , aluer nom kaa a kwase u nan ér nana er kwagh u tindi u Aôndo a vende yô , kwase Kristu la nana “ hemba ungwan imo i Aôndo . . . a imo i ior . ” — Aerenakaa 5 : 29 . Mbakristu Mba@@ aiev D@@ ondo Gbenda u Iserael La Ken inyom i 1914 , shighe u ayange a masetyô hii la , u@@ kwaghaôndo mba tar ne mba i lu mba ve sen@@ gen ér ve mba Mbakristu ve̱ hemen gbenda la , tese or u ve lu civir un jim jim yô . 16 :⁠ 9 ) Lu a vangertiôr wer u zua a averen kpishi . Sha ashighe a tsuaa la i kôron iny@@ on sha ci u ka i wa ats@@ am a doon ungwan shi ngi a ing@@ y@@ ur i do@@ on@@ ashe . Shi yange i kôr i sha ci u yan shi i na nagh a mi kpaa . M@@ sen u eren ka gbenda u hange hange u se zough a jijingi na yô . Aluer mba@@ wan@@ ndor a we doo u ishima yô , kwagh ne una yange ú u eren iji@@ mba . Aluer se er nahan yô , se lu a vangertiôr ser ‘ iky@@ ôr ia la@@ gh ity@@ um@@ ugh ’ ki i var sha ci u vihin mbatomov mba Aôndo mba i shigh ve mkurem la iyol ga , kua ak@@ ar a ve a a tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo la kpaa ga . H@@ AN@@ M@@ A SE@@ K@@ Ô@@ N@@ D : Ior ka ve nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et i nôngo u kuman iorov 3@@ 0@@ ,000 . ( Aerenakaa 10 : 34 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ s@@ angen a s@@ ange ” la , inja na yô , ka u “ kenger ior sha ishi , maa tsuan mba i soo la . ” Ve kaa ér : “ Ka wea fa wer u ngu eren kwagh u anmgbianev asev sha tar cii vea zua a iwasen sha mi nahan , i saan we iyol kpen kpen . ” De se time sha aeren shon agen . Ka a va mase fan ér ka mimi ga je kpa , iti - vihin la i saa her . ( Luka 10 : 20 ) Ishim@@ at@@ aver ve la na ve ishimaverenkeghen i i ve ah@@ enge ga la , man mb@@ as@@ und@@ av mba jighjigh mba ve lu a ishimaveren i yan dyako u tar la kpa mba a ishimaveren la nahan . — Mbaromanu 5 : 4 , 5 . U Z@@ a Hemen u T@@ ilen sha Mimi Kpa ? E@@ i , nana gba nan nan mbamaren mba nan jighjigh tsô ér vea er hanma kwagh sha inja , shin er ve lu vough ga nahan kpaa . U y@@ esen mbayev ka kwagh u taver kpen kpen . Yesaia 11 : 9 kaa ér : “ Vea vihi kwagh ga , vea tim kwagh sha icighan@@ wo Wam cii kpaa ga , gadia tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” Ru@@ ther@@ for@@ d na kwaghôron na u hiihii sha re@@ di@@ o , iorov mba kuman er 5@@ 0@@ ,000 nahan ungwa kwaghôron la . Shi mba yange ve kôr cio u henen kwagh na ga tsô ve kpe la kpa vea zua a mnder u uma ken tar u he u perapera la , nahan vea lu a ian i henen kwagh na . — Aerenakaa 24 : 15 . M - ee u i ôô A@@ ron man ônov nav la tile sha ityough ki nyi ? 5 : 28 , 29 ) A saan ior mba vea va lu uma hen shighe ne la iyol , gadia vea nenge er a pase ior ken iky@@ ang@@ enev mbi ku@@ ugh a tu@@ h@@ wa yô . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Sha nahan yô , “ kwaghôron u Aôndo seer ng@@ een . ” 3 : 1 , 5 - 7 . ” Sha kpôô yô , kwagh ne nyoon ngô u yange nger washika ne ken ishima , shi á nenge wener kwagh hemba un a hemba je . Mba eren V@@ ic@@ ti@@ or@@ ia batisema kera yô , wan na u lun anyom 13 za tôô ani@@ kpa ugen u lun a inyaregh ker po@@ o . Kwaghôron ne shi za hemen kaa nahan ér : “ Hegen ishima ngi tan Mo k@@ we , tsô shi Me kaa nana ? ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Nahan sha u henen Mkaanem ma Aôndo yô , se na “ kwagh u mimi la jighjigh . ” — 2 Mbat@@ esalonika 2 : 13 . Mkaanem ma Aôndo kaa a kwase ér a ungwan imo i nom na u a fe mimi ga la . ( Rom . 12 : 17 - 19 ) Se fatyô u pasen er ishima i lu se ker sha kwagh shon la ken msen shighe u se y@@ av sha ga@@ mbe ving la . Kpa ka kwagh u hange hange u zamber a or wer nana ya ú anyi ? Takerada ugen kaa ér , “ Cii man ityar i i lu a ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior kpishi la i vihi ub@@ om mban shin i̱ p@@ ande u v@@ aren ve yô , . . . saa ityar ne ia lu ken bem ayol a ve shi ia na ayol a ve jighjigh taveraa [ man taver u kwagh a er nahan tsô ] ve ia vihi ub@@ om mban shin ia p@@ ande u v@@ aren ve ye . ” Sha ayange a tsuaa tsuaa a mba@@ yi@@ ase la yô , or@@ hemen hen tsombor nan lu pristi hen tsombor u nan . Se lumun a ishima yase ser se er ishima i Aôndo , se dondo mbamhen asev ga . K@@ e ’ masejime yô , i va maa iy@@ aagh ki he@@ gh ki nengen sha bran@@ ci la ke ’ gar u Al@@ ma@@ di@@ es , u a lu ke ’ won gar u D@@ ak@@ ar la , nahan i gema iy@@ aagh k@@ in i wa Yehova sha ikyev ke ’ uwer u J@@ un 199@@ 9 la . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 , 3 PE@@ E@@ J@@ I 12 - 20 Mkaanem ma Aôndo tese wang ér , m yer u mbaaferev va m@@ asen yilan sha iti na shighe u t@@ so a kor a kaa ihy@@ ongo la lu a iwasen ga . — Anzaakaa 1 : 28 , 29 ; M@@ ika 3 : 4 ; Luka 13 : 24 , 25 . Er mbaaferev ve we or môm u nan lu sha kua shin tar ne ikyo ga yô , mba tem tu@@ h@@ wan Aôndo sha zwa ve ga . Aluer kwagh u se hen la nyôr se ken ishima yô , una mgbegha se u geman mlu wase . — Anz . Gba u se tôv se fa kwagh u Aôndo a soo ér mbacivir un ve̱ er sha gbar ne man kwagh u á er sha u wasen ve sha e̱r vea hingir wang shi vea lu a ieren ne her ve , una lumun a ve la . — Pasalmi 119 : 9 ; Daniel 12 : 10 . Gbenda u Mbat@@ yomov Ve W@@ asen U@@ umace Yô , 4 / 1 Á gba u vea “ kpe sha kwagh u atindi@@ gh ” sha er vea fatyô u zuan iyol i môm vea Kristu yô . — Mbaromanu 7 : 1 - 5 . ( b ) Kanyi ikyav i lu i̱ tesen ér tahav asev mbu kaven kwaghôron u profeti u Bibilo la har ka sha shighe u Aôndo a ver laa ? Gba u Aôndo una doo se ishima inja nena ? R@@ ah@@ ab@@ i tee uma na sha u y@@ eren mbam@@ k@@ er@@ ev mbara je wa ikyo ga , gadia un hingir kwase u nan Yehova jighjigh . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Mbat@@ amen mb@@ à ke ’ tiônnongo mb@@ á mba ve kuran se shi ve tesen se igbenda i perapera yô . 5 : 20 ) I ver ve mba nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , mba eren tom u nan kwaghyan u ken jijingi hen mba i shigh ve mkurem la man ikp@@ ela i Mbakristu mba ve lu umiliôn imôngo mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar gbem sha won la . ( Mat . Nahan yô , mayange je se kende nen kwagh u yange Paulu ôr a Mbakristu mba ken E@@ fese la ga , á kaa a ve wener : “ Mo or@@ kwar u ken Ter ne , m ngu wan ne kwagh mer , zende nen zende u u kom sha myer u i yila ne la , a iyol@@ gen@@ gese ga , man a ishima i legh legh . ” — Ka se se nger i yi@@ er ye ; Mbaefese 4 : 1 , 2 . Ka nyi jim i lu mzeyol u iv@@ es@@ egh ? Jigh@@ ilii je yô , hii nan ve ú ne kwagh u ú ne un jighjigh la jigh@@ jigh@@ i ? Un di a k@@ am@@ em uwegh te@@ gh@@ elee shi a pe@@ legh ashe u tesen ér un wuese ashighe a k@@ undun iyol la . ” T@@ ime sha mkaanem ma Yesu ma i nger ken Luka 14 : 28 ne : “ Ka an@@ ti ken a ven a lu nan ka maan g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven sha , nana kera tema nana vande ôron inyaregh ki maan a mi la ga , sha u nana fa shin nan ngu a kwagh u nana kure i a m@@ in kp@@ a@@ ou ? ” Yange n@@ aregh uwegh , bende or@@ im@@ ande la iyol , shi bee un im@@ ande kpaa . U fatyô u seer zuan a iember ken tom u injaa ne kpa ? Paulu man Yakobu pase var var e̱r i gbe u mcivir u mimi una lu wang keng la nena ? In@@ i@@ ôngon i wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi sha u ve hide ken tiônnongo u Kristu la i saan ashe ga sha ci u nyi ? 4 : 15 - 17 ; 2 T@@ es . 2 : 1 ) A fatyô u kaan ér shighe u i yer ér “ mk@@ ur@@ tar ” ( sy@@ n@@ ·@@ te@@ ʹ@@ le@@ i@@ ·@@ as ) ne gba zua vea shighe u m@@ ve u Kristu ( pa@@ ·@@ r@@ ou@@ ·@@ si@@ ʹ@@ a ) la . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Ka se zua a ian i tesen ken tiônnongo kpaa . Yesu ver ikyav sha gbaa u k@@ angen ishima sha tom u pasen kwagh la nena ? An@@ na : “ Yange m hen mer er m lu kwa@@ v yô , me fatyô u eren tom er kwa@@ se@@ m@@ ishen nahan ga . 48 : 15 - 19 , 30 - 35 — G@@ ar u Ese@@ kiel nenge a mi ken mpase u sha mnenge la tile sha ityough ki nyi ? ( Mbagalatia 6 : 8 ) Aluer se “ l@@ ôô ken Jijingi yô , ” Aôndo una za hemen u eren kwagh a vese sha dooshima . Shi Yehova war se sha ze@@ ge kwaghbo u isholibo i ve a mi la . N@@ go@@ ho@@ l a I@@ wuese , Ge@@ ma Na a Ishima i M@@ ôm , 7 /@@ ⁠ 15 Nahan kpa , at@@ ab@@ am ne na yô , kera lu z@@ ange u zuan a i ga . Yehova veren Mbakristu mba ve nôngon sha afatyô ve cii ér vea kura ivese ve la doo doo ( 2 Peteru 3 : 11 , 12 ) Aluer se mba a ishima i ungwan kwagh man se ver ishima ser ieren yase ngi wang man uma wase kpa iv a aeren a civir Aôndo yô , nahan ishimaveren yase i ken hemen la ia gba ken inya ga . Un man ngô na , Maria , kua anmgbian u ngô na Bar@@ n@@ ab@@ a ve lu anmgbianev mba hiihii mba ken tiônnongo u ken Yerusalem la . U tesen ikyav yô , tôô wer or kaa a we ér u zenden sha uya mba iorov u karen ve ber@@ e@@ di gbilin . Se mb@@ á veren ishima ser hanma or nana ungwa kwaghôron wase ga , gadia lu ior cii ungwa kwaghôron u Yesu ga . Alaghga yange ior mba ken tartor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la vea ungwa Amo@@ shi una lu yôôn iji@@ r@@ ôron sha tartor u Yuda la yô , a kpiligh ve iyol . I@@ b@@ aver ne ia tese er Yehova a lu veren tom u pasen ior kwagh la doo doo yô . Paulu yange fa at@@ ser@@ egh a Mbaf@@ ar@@ ishi dedoo kua kwaghbo u ieren ve la va a mi la . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Ior suur sha kwaghôron u H@@ es@@ e@@ k@@ ia tor u Yuda la . ” Kwagh ne mgbegha u u eren msen wer Yehova a mase ungwan msen u or@@ pasalmi ne ga he ? A sôn Yehova ér : “ I@@ ̱ k@@ unda [ mbaihyomov ou ] iyol gbem , i̱ nzughul a ve je , ve̱ tim kera , sha er ve̱ fa er We , u i yer iti You er [ Yehova ] la , i lu We tseegh U lu U@@ hemban@@ sha sha tar cii yô . ” — Ps . K@@ era kpa yange vande lun vea Yehova kôôsôô anyom imôngo , shi lu “ or u fan tom ” u Aôndo sha shighe u i lu gban tar la kpaa . ( Anz . U fatyô u dondon ikyav i Elisha nyian nena ? Shi á kaa a Mose ér a̱ ôr ônov mba Iserael ér : “ TER [ Yehova , N@@ W ] , Aôndo u uter enev , Aôndo u Aberaham man Aôndo u Is@@ ak@@ a man Aôndo u Yakob , t@@ indi@@ m hen a ven . ” Aluer se mba nengen a tar u he la ken ishima yase wang yô , kwagh ne una mgbegha se u van@@ den keren Tartor la . ( b ) Lu injar i taver ishima i nyi H@@ en@@ o ng@@ oho@@ l@@ o ? ( Ôr Yeremia 8 : 21 ; 9 : 1 . ) Er nan ve Mbakristu mbagenev sha shighe u Paulu la nyôr ken m@@ mem u Aôndo ga ? Lu ityôkyaa shon i môm . Nahan wea lamen a or@@ ya wou shin kwase wou yô , ôr un kwagh u mimi shi pase un ishima you kpaa . Loho u dedoo u Paulu yange za hemen u pasen ken E@@ fese la samber sha ajiir agen kpaa . ( b ) Yehova yange kura mbacivir un sha mimi sha akaa atar a nyi ? Shin er tom u shi her kpishi u i gbe u a er zan zan a kaa l@@ ôôn iy@@ i@@ av nahan kpa , akaa la d@@ an or@@ sule la , nahan a kera er tom na tsembelee ga . Ka ken iy@@ av mbu an mngerem ma ma kô@@ r@@ ough sha wu@@ he la ma du@@ gh@@ u ? Man av@@ ure a a dugh Sha a a kô@@ r@@ ough sha wu@@ he la , ka an nan mar a ? ” — Yobu 38 : 22 , 23 , 25 - 29 . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Ior mba ve ker cio u ungwan loho u dedoo ga anyom a kar imôngo la mba ungwan ú hegen ! I nger ken S@@ ef@@ ania 3 : 12 , 13 nahan ér : “ [ Mo Yehova ] Me undu at@@ er@@ egh@@ aior man ats@@ an@@ aior ken atô wou , vea suur sha iti i TER . 5 : 22 ) Mba ve lu er ka iyôngo la ka vea nenge a imba dooshima ne yô , i sar ve tsung . Nahan alaghga nana pine ér , “ Ka a inja u mo henen mer me fatyô u zuan a nom , u nan civir Yehova vea mo imôngo kpa ? Ka atô@@ akaa a i tim sha mi ken ngeren mban je ne . Ka sha nyi gbenda nahan ikyav i Solomon la i lu ic@@ in@@ tan hen a vese ? Ngeren u sha uhar la pase er aa fatyô u hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov yô . Nahan cii kpa , atsan ka aa lu nan nan kpa a taver u wan ishima a á . 1 , 2 . ( a ) M@@ ci@@ em maa fatyô u yiman se sha gbaa u iyolough nena ? Se kpishi se tagher a atsan a taver tsung , man alaghga ashighe agen se hen ser kwagh gba Aôndo u a gbe sha man tar u u ke@@ he kpishi ne sha atsan a ase ga . Er mbahemenev mba kwaghaôndo n@@ ú@@ m Mbayuda ke ’ jime yô , ve venda Yesu . A gba kaan ér kwagh la vihi un kpishi , shi un t@@ ôm ér ma un lu a ma gbenda u nan iwasen . R@@ al@@ ph kaa ér : “ Yange se er msen ser mbap@@ asenkwagh ve seer van . 24 : 15 ) Ka nyi yange i due ken kwagh u Yosua kange ishima u eren nee ? Re@@ be@@ ka va nyôr hen ij@@ ôr la , lu wan@@ kwase u “ doo ashe tsung ” yô . M@@ h@@ ôônom ka ma a kôr se a or yô , se soo ser ma se er kwagh a nan er ishima a su@@ r nan yô , hemban je yô , mba alaghga vea lu er ij@@ in@@ ga i he@@ mb@@ en shin mo@@ u u im@@ enger u y@@ ugh@@ ur m@@ ny@@ im sha injakwagh la . Ior kpishi mba se henen Bibilo a ve la vea fatyô u ôron mbam@@ lumun mba ve lu ken ikyum@@ hi@@ ange i se pin ve mpin her la . Sha ini@@ e@@ zwa i Aôndo yô , Yobu er msen sha ci u ak@@ ar a na a atar a yange na un ishim@@ avi@@ h@@ in tsung la . • Er nan hegen i lu shighe u ‘ k@@ us@@ un kwagh u se lu a mi la gb@@ ang gb@@ ang na ’ ? Saan se iyol kpishi er se lu azende a na yô . Sha hemen u Tor Mesiya , Yesu Kristu , vea mba 14@@ 4,000 mba vea tema tor a na la , Tartor u Aôndo ua kar a mbamzeyol mba uumace cii kera , shi ua sôr tar kpaa . Nahan yô , mcivir u Yehova kua hanma kwagh u a wasen u samber a mcivir ne cii a̱ lu kwagh u vesen ken uma wase . T@@ er@@ tamen u jighjigh Yobu yange lu ikyav i tesen hen noov man kasev mba Kristu mba ve er ivaa yô . A@@ kar a Yobu atar va u va ‘ sur@@ un un ishima . ’ I@@ K@@ O@@ T A@@ K@@ AN ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) Shi se fatyô u dondon ikyav i Maria ver i jighjigh u nan la , sha u keghen ato a Yehova shi gbidyen kwar sha akaa a se hen sha kwagh na kua mba@@ awashima nav la . Ior mbagenev mba ve ze ad@@ ua her je kpa , ka ve soo ér mbat@@ esen vev ve kaa a ve ér , ‘ W@@ ea er nyi je kpa , ú doo Aôndo ishima her . ’ Er nan ve yange i hide shi i gba eren akaa a tesen mp@@ av sha ve nahana ? Nahan a kaa a na ér Aôndo ngu keren mba ve soo u civir Un ken jijingi kua ken mimi la . Kwagh u kwase ne gba Yesu ishima shi er kwagh a na sha icivir kpaa . Yange na Adam man Ifa , uumace mba hiihii mbara ya u doon ashe , man akaa a hange hange a kwagh gba ve a mi cii , kua tom u dedoo u vea er yô . Lu sha ci u Peteru man mbahenen mbagenev mbara na jighjigh taveraa ér Yesu ngu uma , shi ngu hemen tom u Aôndo a soo ér i er la . Er Davidi lu zenden sha te@@ mb@@ e@@ y@@ ough@@ ough na yô , a nenge kwase u do@@ on@@ ashe ne lu ôôn iyol , tsô a tindi i za va a na , maa a y@@ av a na . Ikyav tese wang ér imba ikyo i ve we ga ne ka i vihi iky@@ ar@@ yan ve vea Yehova . Kwagh ne na yô , se zer lamen sha kwagh inyaregh ki m lu zuan a mi la . Hen ijiir igen di , m te@@ en ak@@ ondo shi m hon@@ don ior ityough . * S@@ aa se ayol a ase se nôngo kpoghuloo se fa kwagh u Bibilo i tese la a kuma se ve , se fatyô u wasen mbagenev ye . R@@ é@@ be@@ cc@@ a , Kwase ugen u a nengen sha mba@@ beenyol yô kaa ér : “ He@@ mba doon u va sôron hur@@ or wou sha ashighe a yan kwagh sha er u wase u nan nan kwaghyan yô , gadia ka ashighe a ka i hemba taver u nengen sha mba@@ beenyol mban je la . ” Mbashiada mba Yehova mba pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo sha ikyev i ityakerada i gb@@ eren man sha mkaanem ma sha zwa kpaa ( Yohane 15 : 8 ) Se ume atam kpishi nena ? Paulu yange fa wang er un lu “ or u ity@@ uh@@ wan , man or u tôvon mbagenev a ican man shi i@@ per@@ a@@ or ” yô . A@@ yange nga kar yô , a nger anmgbianev washika , a kaa ker wener : “ M za mkohol ne m hide nahan , m kange ishima mer hingir yam or u dedoo kpee . ” 6@@ 8 : 13 — ‘ I ci@@ r az@@ ur@@ fa sha a@@ kp@@ er a ati@@ i , shi i ci@@ r z@@ en@@ aria u a@@ y@@ ar@@ iky@@ ure kpaa sha ing@@ y@@ ur i a@@ kp@@ er a na ’ nena ? Nahan kpa , ka hange hange u se hen kwagh hen Yehova yô . D@@ ugh msen u eren sha gbashima hanma shighe la sha je kpa , doo u se hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi mbi Aôndo a ne se la cii iyol , sha er ‘ se fatyô u tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . ’ — Ef . 6 : 11 - 18 . Lu@@ un er Yehova ka Aôndo u ken myer , u se fe kwagh na ga yô , mayange je ma i lu kwagh u se fatyô u kporom hen a na ga . “ KW@@ AG@@ H@@ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Ngu D@@ umbur a D@@ umbur , kpa Inja i V@@ ough yô , Ng@@ i Gb@@ an a Gba I@@ jime . ” Gba u se cii se nôngo sha a fatyô wase cii se wanger tiônnongo . Ka akaa atar a nyi se er ve se za iky@@ ura ken tom wase u waren uma nee ? ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Kwagh ne ka ityôkyaa i dedoo i veren ishima keghen Yehova kpen kpen ! Hanma tom u yange se er cii yô , va a msaanyol u a dugh hen Yehova la sha igbenda kposo kposo . Sha nahan yô , ka ve er kwagh u van a mzough shi ve wase se u vesen hingir Mbakristu mba vi@@ an ken jijingi . Mba vendan mimi ka ve na ieren i gen@@ gese iyol ian ér i̱ z@@ ô@@ mon a mhen vev shi i̱ na ve gbe@@ ev mbu nôngon kpaa . Kape Yehova , Or@@ gban u sha man tar yange yila ter@@ tamen Aberaham je la . Ka sha u eren nahan ve se tese ser se mba ‘ keghen ’ kwagh shi se mba ‘ eren sha u iyange i̱ Yehova la i̱ va fe@@ fa ’ ye . * ( Anzaakaa 15 : 27 ) Aluer se mba vendan ifer i any@@ ighe hegen yô , se lu tesen mimi wase shighe u se lu eren msen he ’ Aôndo ser : “ Tartor wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ” la . — Mateu 6 : 10 . Mkaanem man pase mlu u tsombor ugen u yange ú mough ken tar u Ish@@ pania ú yem ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a yô . Paulu ôr kwagh u mba i shigh ve mkurem la ér : ‘ Or u nan lu kp@@ an ga man i yer nan la , nan ngu kp@@ an u Kristu je . Ish@@ ember i̱ “ wa ikyo ” la i̱ due ken Bibilo sha mbam@@ gem kposo kposo kuma kwa imôngo imôngo . Paulu yange ôr kwagh u m@@ lu@@ a@@ inja u ikyo i wan zum u a nger nahan la , ér : “ C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u , ka tindi u hiihii u ityendezwa i lu sha mi je la , ka nahan man á kpe u iyol man ú tsa sha won ye . ” Nahan kpa , Yesu hiden a iyol na ijime . Sha kpôô yô , doo se kpishi er se lu a ian i civirigh i pasen loho u dedoo tar sha won cii , cii man mkur una va la . Cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va sha ayange a Noa yô , mbatyomov mbagenev mba hemban@@ ato er nyi ? Diabolo , O@@ ri@@ h@@ yom wase u tamen , u̱ a lu “ zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya ” la ngu tan ve ave iky@@ ôr . U tesen ikyav yô , B@@ il@@ da@@ di kaa ér ônov mba Yobu yange ve er if@@ er@@ kwagh , nahan ku ve la lu vough . ( b ) Er nan ve i lu a inja u se fa kwagh u a lu ishima i sha injakwagh laa ? Ken inyom i 19@@ 42 la , m tsegha iyol yam sha ci u Aôndo , nahan i za erem batisema hen if@@ i wase ugen u doo u kenger yô . Hii ken inyom i 19@@ 19 la je mba pasen loho u tan ior icin vough er sha ayange a Noa la nahan . L@@ an se ishima er Davidi a tee Yehova a kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev ga ér nyi ? Aluer se mba henen Mkaanem ma Aôndo shi se mba eren tom sha ma yô , mlu wase man mbamhen asev vea zua sha mba nav keng . 33 : 6 — “ I@@ ôôn ” i ken zwa u Yehova la kanyi ? Kpa mba maren wan ve u hiihii la yô , ve ii un iti ér K@@ ain , shin “ Kwagh D@@ u@@ e , ” nahan Ifa kaa ér : “ M zua a nomso@@ or sha iwasen i TER . ” Aluer takerada u ôron maa u iyol yô , ve kpa ua maa ve iyol . Or@@ tom la lu or@@ vesen na a inj@@ ô ke@@ he@@ lee , man lu saa una er tom a kuma ayange m@@ iliôn 60 nahan ve una kô@@ r@@ cio u kimb@@ in ye . Nahan kpa ka i taver ior kpishi u lun a mnenge u vough . Gbenda ugen u yange i yar tom a mi yô lu ityakerada i gb@@ eren . Genese 13 kaa ér ve hembe t@@ w@@ ev ken Igipiti , ve yem a ak@@ um@@ au@@ ile ve cii ken “ I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an . ” 20@@ ,@@ 9@@ 23 Yange gba ah@@ on sha ityôkyaa i akaa a Yehova a gbe la a ongo Un shi a civir Un yô . Shi doo u mba ve vese ayol a ve vea taver ayol a ve asema sha er Aôndo una za hemen u doon ve ishima yô . — Anz . Se fatyô u tesen dooshima hen anmgbianev asev aluer sea fa ve sha ashe ga je kpaa nena ? Yange se er Yehova tom sha afatyô wase cii . Mbakristu mba nengen ivaa i eren nena , man ka sha ci u nyi ? OR U masetyô u yange nan nger kwagh u uma u Kristu man tom na yô , lu Yohane “ or@@ henen u a doo Yesu ishima la . ” Nenge ase er “ aeren a iyolough ” ka a va a mp@@ av yô . 7 , 8 . ( a ) Hii nan ve lu sha mi ga u Orkristu zan za nengen a@@ yem a gban sha ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya laa ? la . ) I ôr ken Ekesodu 12 : 6 ér i s@@ ôngo wan@@ iyôngo la “ ai@@ k@@ ighe . ” I ôr ken Yesaia 26 : 19 ér : “ Mba@@ kp@@ enev O@@ u vea lu uma ; . . . Sha shighe la je Aôndo ver ishima ér akaa a un we shima a tar ne sha hiihii la kure sha mi vough . ( Aerenakaa 20 : 20 ) Shi ka i saan ve iyol kpishi zum u ka vea nenge ér ‘ kwagh u Ter ngu zan hemen sha agee tsung , shi ngu hemban kpaa ’ yô . — Aerenakaa 19 : 20 . Shighe u u lu ôron takerada yô , ka nyi ia wase u u hemba kaven kwagh u u ôron la shi umb@@ ur@@ u ? N@@ gi@@ se la ityakerada yase pase ér Mbakristu mba aiev ‘ vaa shi ya anyi ’ anyom imôngo . Ve lu v@@ aan sha ci u “ ônov mba tartor ” p@@ on ve ér ve mba “ ônov mba if@@ er@@ or ” yum . Yange kaa a ve ér ve s@@ ôngo nom gum@@ ile , ve er awambe a na ve shighe sha ikp@@ ande i a@@ mb@@ usu a h@@ unda man kp@@ an@@ de@@ h@@ unda u sha , u a@@ you a ve shi ve de dugh ken won ga . Yehova pase se tu@@ h@@ wa sha u se̱ z@@ endan u@@ gb@@ ayol asev ayol a ase ityô ga . U Z@@ u@@ an a M@@ tsera sha M@@ tem@@ tor u Yehova La Ken ityar igen yô , mci@@ mb@@ im ma ken iy@@ ou@@ ci man mbi ity@@ ôô mbi . 25 : 34 - 40 ) Sha nahan yô , gbenda môm u se fatyô u zuan a iveren yô , ka sha u suen mba Aôndo a shigh ve mkurem la . I@@ mba an@@ umbe a vihin tsung ne lu kwagh u nd@@ ôh@@ ôr ve ishima ga , sha ci u an@@ umbe a ci@@ er@@ yol a s@@ ôngon ior ha@@ an awambe inya j@@ alegh j@@ alegh aa yange i eren ken mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ egh ne vande nzughul a mbamhen vev kera shi hông@@ or aeren a ve ica i gba . ” — Mateu 5 : 27 , 28 . Kpa Ter gem tsu@@ h@@ ur ishigh sha [ a ] mba ve eren ifer yô . ” ( 1 Peteru 3 : 12 ) Shin aluer se tile ken kpe se nenge jingi yô , alaghga a lu orgen se nenge a nan ker ye . ▪ Er nan ve To@@ ma kaa ér : ‘ S@@ é za , se za kpe nen a Yesu imôngo ’ ? Marku , or@@ ngeren I@@ vangeli , u i lu un tseegh a sh@@ ir a nger kwagh u yange za hemen la , na ib@@ aver i kwagh u yange e̱r yô . — Marku 7 : 31 - 35 . Nahan doo u se vande nan i lu or@@ ya la z@@ ange u lamen a vese . ( F@@ il . “ Mayange Or Ngu A Ôr Kwagh Er Or Ne Nahan Ga ” ( The T@@ rans@@ l@@ at@@ or@@ ’s New T@@ est@@ am@@ ent , 19@@ 7@@ 3 ) Ú nenge yô , ken mbam@@ gem mban cii , í hemba ôron kwagh u ku u Yesu . “ Ú F@@ AT@@ YÔ u yilan mo wer m ngu or u s@@ ônon kwagh ; kpa ishima a vi@@ him ga . U tesen ikyav yô , ior mba yange ve lu sha kwa@@ r@@ kyaa ga mbara ve cian mbahemenev mba kwaghaôndo mba yange ve b@@ ume ve shi ve tôô ve ikyav sha u wan ve atindi a uumace kp@@ o kp@@ o la . ( Mat . 23 : 4 ; M@@ ar . 7 : ​ 1 - 5 ; Yoh . M@@ kange u ken ivese la ka u tsan gbem sha won shi ka icighan mk@@ ange kpaa , gba u ka nom nana lu ityough hen tsombor ye . Ve kaa a vese ér , aluer mbamaren av man an@@ ng@@ ôm u kwase la kua mo cii se nyôr p@@ ati u Mb@@ an@@ az@@ i yô , a kura se a yem a vese ijiir igen ga . I@@ t@@ yom ing@@ ira nahan ngi ve a iwuese sha iti i Yehova Aôndo shi ka ikyav i mcivir u se “ civir Aôndo [ mcivir u á l@@ ú ] a inja sha akaa cii ” la . — 1 Timoteu 4 : 8 . Aluer u hen u lamen zwa ugen shighe u ú lu ken makeranta yô , u fatyô u seer tom wou u pasen kwagh la Nahan kpa , mba shin Betel kpishi lumun m@@ gem ne . Dooshima “ cir@@ in asorabo kpishi ” nena ? 6 : 11 , 18 ; 1 Pet . Kpa se na jighjigh taveraa ser , eren tom a tahav nav nyian sha ci u ior nav . ( 2 K@@ ron . Ka mci@@ e u cian Yehova sha icivir la yange na Yobu ker uma u perapera ye . A@@ L@@ U@@ ER ú ôr Bibilo yô , ú fatyô u nengen fese je er Aôndo yange er akaa a kpilighyol sha ci u Mbaiserael , ior nav mba tsuaa mbara yô . 16 , 17 . ( a ) Er nan ve i gbe hange hange u se eren erdoo shighe u se lu pasen kwagh sha ajiir a ior ve b@@ an@@ en her ga laa ? P@@ A@@ L@@ E@@ G@@ H I@@ M@@ GB@@ E I M@@ C@@ I@@ E@@ M M@@ AN M@@ K@@ I@@ G@@ H@@ I@@ R D@@ ugh kunya u yange m ya la kera yô , shi m hen mer a tsa kpa me kera lu nongo u Yehova a iwasen ga . ” Ve kaa a Na er : T@@ ere , va va nenge . Yesu tese mbacivir Aôndo u eren msen vangertiôr ér : “ Na se kwaghyan * wase nyian u a lu sha ci u ayange ayange la . ” Gadia iengem i Yehova Aôndo ngi wanger ker vough er i@@ been@@ egh ki wanger la kpa yange ki wanger ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la nahan . Bibilo tese ér iti i Aôndo ka Yehova . T@@ aver tsô ! ( b ) Er Satan a lu tan num sha a vese kpa se yen ishima ga yô , kwagh ne tese ér nyi ? Shi hen nen er ne yam ma kwagh ve , una bende a mk@@ egh u tsombor wen u lu keghen m@@ ve u Wan u or la yô . I@@ gbenda i Yehova kura ior nav sha ayange a tsuaa la tese se nyi ? Kanyi se hen sha kwagh u ‘ mhen u Yehov@@ aa ’ ? Shighe u Yesu ôr mkaanem man ne , yange una yila iti i Yehova je ka u henen a hen ga . — Luka 4 : 16 - 21 . U nam tsombor ga . ” Or@@ sho@@ ja ugen lam a H@@ ort@@ ê@@ n@@ cio ken Bibilo , kwaghôron la kôr un ken ishima kpen kpen . I zua a mi sha ikyev i A@@ ng@@ l@@ o - Au@@ str@@ al@@ ian O@@ b@@ ser@@ v@@ at@@ ory , foto u sha ikyev i David Mal@@ in Aluer u kav kwagh u icighan takerada ne a kaa yô , kwagh la una wase u u eren akaa ne : A@@ ka@@ abo a ior ve eren shin tar ne cica cii la aa bee mimi kpa ? Yange lu yan “ ican ” i sha iyol shin i ken ishima tsung , shi kera lu a agee a una nôngo a mbamzeyol nav ga . Davidi kaa ér : “ Or@@ fil@@ iti or@@ ip@@ usu ne ngu nyi je , man a b@@ amen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Aôndo u uma ? ” — 1 S@@ am . ( Pasalmi 119 : 7@@ 2 ) Sha gbenda u or@@ pasalmi a yar tom a ish@@ ember@@ ti i “ Tindi ” la yô , i gema i ken ishember i ken zwa Heberu i i yer ér to@@ h@@ ·@@ r@@ ah@@ ʹ la . Yesu yange tôndo zwa wener una yem yô una tindi mbahenen nav a nyi ? 16 : 14 ) Kwagh u sha uhar yô , gba u nana tile sha mimi . Yehova kôr mba “ ip@@ ira i doo ” ve ishima la ihyom . Yesu maa una kange Satan una gb@@ ihi un kua az@@ ô@@ v a na cii shin “ ih@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la . ” ​ ​ —⁠ Mpa . Shighe u Yesu ôr ér un ngu yemen una za sôr ajiir sha ci u mbaapostoli nav ve To@@ ma pine un mpin la , a kaa ér : “ Mo M ngu gbenda man mimi man uma kpaa . Er tar u ker ior mba Yehova ihyom nahan kpa , mba hemban seer a seer cii . W@@ a@@ shika u jijingi mgbegha Paulu nger hen Mbaheberu , man mkaanem ma Peteru la tese kwagh u ishimaverenkeghen i uma u tsôron shin tar nena ? Aluer sea zende vea Aôndo anyom imôngo shin sea hii a hii kpa , gba u se za hemen u tesen dooshima shi eren perapera , shi veren ishima keghen Aôndo hanma shighe cii . — Pasalmi 27 : 14 . An@@ na pase wener : “ Er se nenge ter wase lu nôngon sha afatyô na cii sha u una lu ter u injaa shi una hide a lu a vese kôôsôô yô , ieren ne na kwagh gema kpishi je . Se lu gen@@ g ge gen@@ g U kuren yô , aluer mbatamen mba wan mbagenev ityom sha ikyev yô , vea lu tesen ér ve na ve jighjigh . Shi shighe u se lu ken a@@ you a ase se tseegh la kpa , jijingi u a hemen se la una due ken igbar . Sha kpôô yô , mkaanem ma Aôndo á ne í nger ken takerada ne la ma uma je , ma tema gbilin ga . — Mbaheberu 4 : 12 . 11 , 12 . ( a ) Ka hanma shighe mbacivir Aôndo hii u yevese yemen shin p@@ ev u sha injakwagh laa ? Se@@ kar@@ ia lu “ ken nongo u Ab@@ iya . ” Yehova we ishima a mbamgbe mba se gbe la shi ne se ian i hemban mbam@@ yina asev mba se yen tsung la , shi zan hemen ken jijingi . In@@ j@@ akwagh ne kure sha mi ken atô u shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , ken ayange a mk@@ ur@@ tar ne . ▪ Nenge a kwagh u Bibilo i̱ lu ôron la ken ishima you . Nahan wea soo u ôron Bibilo yô , ôr Bibilo i í gem i vough , sha ase@@ mber a taver ga man sha gbenda u a maa or iyol u ôron kpaa yô . ( Luka 4 : 42 - 44 ) Yesu yange er sha mkaanem nam man vough , a zende tar u Iserael cii tser , lu pasen kwagh shi tesen ior . Umbur wer , Yehova Aôndo nenge ér nom man kwase mba “ iy@@ ô@@ gh i môm . ” Ken anyom u@@ deri imôngo a a kar ne , Kristu za hemen u wan kwa@@ se@@ he na la ago@@ yol sha u va zuan ivaa sha tartor . Shin er apostoli Paulu yange taver Mbakristu ishima ér ve ‘ lu gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen ’ nahan kpa , un iyol na yange k@@ an@@ shio u lun tse@@ vaa sha an@@ shighe ugen la . Kpa aluer Orkristu nenge ér aluer nan za yô , alaghga nana per atindi a Aôndo yô , a hemba doon u nana za a za ga ku@@ aa . ( 1 Yohane 5 : 19 ) ( b ) Ka ityôkyaa i nyi i ne ve i doo u se palegh gbenda u ior ve eren h@@ we shi ve wu@@ h@@ an iyol laa ? A@@ t@@ indi@@ akaa a sha zwa Wou he@@ mb@@ am a@@ gb@@ enger a z@@ en@@ aria man a az@@ ur@@ fa udubu je . ” M ngu anyom 9@@ 0 , E@@ d@@ ith di ngu anyom 8@@ 9 . Se kpa se mba di ‘ ônov mba iorov ’ tsô . Ka sha igbenda igen i nyi shi Bibilo i er kwagh i ter shighe u mk@@ ur@@ u ? Kp@@ orom hen Aôndo ​ — “ Ne Mba Ve Lu K@@ eren Un La In@@ j@@ ar ” 11 Hen ase sha kwagh ne yôô — or shon u yange h@@ á@@ ng@@ è un u hingir tor yum ne kera zua a m - ii u tsembelee shin ku tsô kpaa ga ! Yesu gema kaa a na ér : “ K@@ o@@ son Mo an@@ iy@@ ông@@ ov . . . ( a ) Er nan i doo u se fa er i lu Yehova ken ishima sha kwagh u ma m@@ yina u se lu nôngon a mi laa ? Ior kpishi kwagh ka una lu nahan yô , ve zer zungwen kp@@ ii . H@@ ingir mbaapostoli mbara iyol y@@ á@@ á y@@ á@@ á mimi , man lu sha ityôkyaa i dedoo kpaa . Man loho la ua fatyô u b@@ enden a uma wou nena ? Apostoli Paulu vea ak@@ ar a na cii “ Icighan Jijingi yange ve u ôron kwagh u Aôndo ken A@@ shia , ” shi ken B@@ it@@ in@@ ia kpa i lumun ér ve za pase kwagh ker ga . Ior lam hen mkohol la due a mbamhen kpishi . Ve mba shon yô lu ior mba ken C@@ ôô@@ ci i S@@ we@@ den man iniongo i adu@@ aav igen ken Mbakristu Mba@@ aiev man mba ken kwaghaôndo u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi kua mba ve ne jighjigh ér a kwaghaôndo shio kpa uumace vea fatyô u lun ken mkpeyol la . Ka ve ver mbatamen mba sôron atôônanongo man anmgbianev mba ve lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la . Gadia ne mba a mba@@ ats@@ anev a ven imôngo gbem , hanma shighe u i sar ne cii kpaa ne fatyô u eren a ve dedoo ; kpa Mo yô , né lu a Mo gbem ga . ” ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Sha mimi yô , aluer u ngu tesen mbagenev kwagh u Yehova Aôndo , shi u ngu wuese un yô , alaghga ve kpaa vea va civir Yehova . Paulu za hemen u pasen inja i kwagh u lu ôron yô . Ashighe kpishi ka i kaa ér Yehova ka dooshima . A kaa ér , “ Gba u hanma wase nana ker gbenda u hemban doon u eren Yehova tom shi nana za hemen kpaa . ” U fatyô nengen a akav la ken Mkaanem ma Aôndo ma ma tese m@@ lu@@ a@@ inja u yaren tom sha atindi a Aôndo a sha aeren a vough la man kwaghbo u a lu sha u vendan á la . Una soo yô , ma a bee a if@@ er@@ kwagh kera ica ma i gbe hegen , kpa ngu keghen shighe u vough . ( Rom . Yehova va ne ve Tindi yô , a tsua mbagenev ken k@@ we u Lev@@ i ér ve eren tom u pristi hanma shighe , shi mbagenev ker ve gema ve wasen upristi mbara . S@@ ea soo u va waren mtim u tar u Satan ne yô , ka nyi i gbe u se za hemen u eren@@ e ? Paulu yange ôr ve kwagh u una “ vande van ” yô , sha u kôôm mhen ve la . — 2 T@@ es . Mba ve ze hemen u lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne kua “ ase@@ ma@@ akaa ” a u la vea nyôr ken mlu u doon tsung u a lu keghen ve la keng , a b@@ unde ga ! Er se fe ser Yehova soo if@@ er@@ kwagh ga , shi una va kar a i kera yô , kwagh ne ngu a su@@ r se ishima shighe u i nzughul a vese yô . Mayange se de ser iyange i kar se a u timen sha akaa a ken jijingi shio ga . U ngu a ishimataver kuma u ú pase ior a@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo kpa ? Ieren i bo i ônov mba Yakob la yange ve u zuan a averen a na ga Ka sha nyi gbenda se nôngon a ishima i wan se tswen ga ? 40 : 12 , 13 ) Kwagh ne tese wang je ér Yehova yange de A@@ ron isholibo na la . Ge@@ ma anmgbianev mba jighjigh mba ve zer keren ér ma ve lu mbakur@@ an , i kom anyom imôngo hegen , kpa i lu a̱ wa ve tom shon sha ikyev ga ne di ye ? Á gema a kaa wener : “ Een , m umbur , kpa kwagh la kar kera je ve . ( Mateu 24 : 30 ) Kpa zum la , t@@ so á k@@ ù@@ à a kar ihy@@ ongo , vea mase kaven e̱r ma or môm kpa nan@@ á fatyô u tagher van@@ ger a Yehova ga yô . Shi yange i gba u se wa ishima a ub@@ om mba yange i shi keren ve , ve kar ken en@@ i@@ el u K@@ ent ve za ta sha gar u L@@ on@@ don la . Sha mimi yô , ior mbagenev er akaa sha kp@@ aver sha u vea bee a mk@@ ighir yô , nahan kpa u@@ kwaghaôndo mba hembe tan ikyaa a mba ve kighir ior la . Ka kwagh u yange er ken tar u Amerika vough je ne . Yange i wa tindi u kighir i@@ or@@ il . 7 Er Nan Ve i G@@ be u A M@@ ar Ior He@@ gh@@ e ? Yange kegh iyol shi maa un iyol u henen kwagh hen Yehova , lu nenge er Aôndo hide a iyol ijime , lu eren kwagh a uumace mba@@ asorabo ne sha mh@@ ôôn yô . — 11 / 15 , peeji 11 . Se fatyô u henen nyi ken ikyav i M@@ ika laa ? Ikyav ne tese kwagh u a eren ior hanma iyange ga z@@ ee ? U tesen ikyav yô , aluer ú ngu shin sha iji@@ ir@@ tom kpishi , eren tom imôngo vea kwase shin nomso@@ or shighe u i k@@ ur tom yô , ú ngu wan iyol you ken kwaghbo . Gadia mayange ma or nana kôr iyol i nan ihyom ga kpa nan koson i shi nan kor i kpaa di er Kristu kpaa A eren a nongo Na nahan . . . . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u wan u undu ter na la tese se ér se eren erdoo shi se de@@ en mbagenev asorabo a ve . — Luka 15 : 11 - 32 . Yesu iyol na yange kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” ( Yakobu 1 : 17 ) Apostoli Yohane yange taver mba nan jighjigh a na imôngo mbara asema nahan ér : “ Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se sen kpaa se mba ngohol i her a [ Aôndo ] , gadia se mba kor atindi a Na , shi se mba eren akaa a doon Un kpaa . ” — 1 Yohane 3 : 22 . Ior yange ve na jighjigh ér ka Ba@@ al a ve a ura ye , nahan a̱ shi nan kpa u@@ wo ne lu ijiir i i civir Ba@@ al her kpoghuloo yô . Sha shighe u mkohol la kure la nahan , Maria na ior um@@ ag@@ az@@ in 3@@ 8@@ 0 man ityakerada 1@@ 7@@ 3 kua ityakerada i kiriki 34 . A@@ hur@@ aior ne ka a dedoo shin ka a bo ? ’ — Or@@ pa . Shi shighe a karen yô , a gema gb@@ eren Iyoukura ne ken zwa F@@ r@@ en@@ ch , man zwa P@@ or@@ cho@@ ges , kua zwa Ish@@ pania . Shi ki pase kwagh u dooshima a lu yô . Aluer se er nahan yô , se kpa se wa icam er or@@ pasalmi nahan , ser : “ Mba i saan ve iyol yô , ka mba ve we mbam@@ pase [ shin akaawan a Yehova ] ikyo , ve keren Un a ishima ve cii la ; Uma wam kor mbam@@ pase O@@ u , ve doom ishima tsung je ! ” — Pasalmi 119 : 2 , 1@@ 6@@ 7 . Yesu kaa ér , “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave [ shin kwagh a gbe ve sha akaa a ] ken jijingi la iyol . ” ( 1 Peteru 1 : 16 ) Ieren i tsen@@ g ne nahan i bende a vese uumace mba se yen ne nena ? Aôndo We Kwagh W@@ ase Iky@@ o Kpa ? 1 / 1 Akaa a Ka a B@@ ende a I@@ an i Se Lu Sh@@ ami La Anmgbianev mba nomso mbagenev kpa kegh , sha er vea zua a kwase u injaa yô . Nahan ve tsua mbatomov mba ve yer iyol inja er ve mough ken tar u ic@@ aa nahan la ve tindi hen Yosua hen G@@ il@@ g@@ al sha u ve va lam sha ci ve man sha ci u ag@@ ar atar a a lu ikyua a ve la , ag@@ ar ne yô lu K@@ ef@@ ira man Be@@ er@@ oti kua K@@ iri@@ ati - y@@ ear@@ im . A fatyô u tôôn Satan karen sha or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on u nan h@@ ônon ikyar sha u kôron iny@@ on i í h@@ unde ishima kera la . Yange i due a ib@@ aver sha kwagh ne hen ijiir i Mbashiada mba Yehova i sha In@@ tan@@ et la , shi i ver ufoto mba Mbashiada mba kwagh ne bende a ve la , kua mbayev mba kiriki kpaa . Kwagh ne tese ér kanyi i tser kwaghaôndo u aiegh ? A lu shighe u se tese kwagh u a lu se ken ishima jim jim yô . A kaa ér : “ M gbe uwer u su@@ ghun Yehova sha ci u mzough wase u anmgbianev u sha tar cii la ga , gadia mba ve lu ken mzough shon la kpa ka tsombor wam . ( Aer . 19 : 1 , 23 , 24 , 34 ) Ken ic@@ ile i M@@ el@@ it@@ a di ior kaa ér Paulu ka aôndo , sha ci u i@@ yô ny@@ ima un kpa kwagh môm er un ga . ( Yohane 14 : 9 ) Nahan zum u se lu tsuan kwagh u se er yô , doo u se kpe iyol se hen sha kwagh u á lu Yesu ve maa a er yô . 13 : 38 . ( Ôr Duteronomi 15 : 12 , 16 , 17 . ) ( Mbaheberu 4 : 12 ) U tesen ikyav yô , yange i tôô kwase ugen u i yer un ér C@@ am@@ il@@ le la tom u nengen sha mba@@ beenyol . T@@ A@@ R U I@@ NG@@ I@@ L@@ A M@@ AN T@@ A@@ R U A@@ M@@ ER@@ I@@ KA H@@ I@@ NG@@ I@@ R T@@ A@@ H@@ A@@ V MB@@ U AG@@ E@@ E@@ G@@ H ugen u a lu a ngeren ugen sha kwagh u uta@@ ya yô . T@@ A@@ R N@@ A : J@@ A@@ M@@ AN@@ I U er nahan yô , u fatyô u zuan a mk@@ or sha uwegh ku Or@@ kur@@ an@@ ilev u He@@ mban , u a hemen shi a kuran shi a koson mba ve ze hemen u suur sha a na la . — Yesaia 40 : 11 Aluer sar se u eren ishima i Yehova yô , una nenge ér akaa a a gbe se la cii se zua a mi . Nahan shighe u Davidi va we iky@@ ondo yô , fa akaa kpishi ken tom na u zenden a il@@ egh , koson í shi kuran í kpaa la . Nahan kpa , a za hemen u keren ian i pasen kwagh zan zan h@@ unda kar bu@@ ghun . Kanyi ia tese ér se mba jigh@@ jigh@@ i ? ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Nahan ian i kporom hen Aôndo la ngi sha ci wase cii , sea lu ior ii shin bu@@ ter shin sea due ken ityar kposo kposo shin sea lamen zwa môm ga kpaa . Ka Tartor la Yehova una yar tom a mi , una p@@ aa hem@@ en@@ tor na iyol shi una tsegha iti na ye . Mo Me tôô , Mo Me kôr , shi Me yima kpaa . ” — Yes . ( Yesaia 60 : 7@@ a ) I@@ k@@ we@@ ior i kuran ilev la kpa ngi van ken icighan gar la sha u vea va na Yehova naagh sha ilev vev mbi hemban doon cii la . Paulu kpa yange nôngo kwagh tsung sha er una ungwan kwagh yô . Nahan kpa , Satan soo u kôron ve . ( 1 Pet . Mbakristu mba mimi mba ve lu uma nyian kpishi mba ken nongo u or@@ kur@@ an@@ ya la ga . ( K@@ ol . 4 : 16 ) Nahan kwaghyan u ken jijingi yina se sha ci u se fatyô u ôron washika la ga y@@ um@@ u@@ u ? 14 : 10 - 15 . Gba u se fa ser aluer se mba a iyol kôron tsaha je m@@ shi ngu ga yô ia wase se se palegh “ aeren a iyolough ” cica cii . Shi Mar@@ e@@ li@@ us eren tom hanma shighe cii sha er una zua a inyaregh ki kimb@@ in inj@@ ô i ve ngohol ve maa ya ve la yô . Yange mba k@@ ur iliam , hanma ve yemen kwagh u nan yô , Ab@@ ig@@ ail za hemen u henen sha kwaghôron ve la ; shi nenge a m@@ kposo u or@@ jighjigh Davidi , u lu or u fan kwagh la a nom na u lu ip@@ il@@ a@@ or la . A taver ve ishima ér ve̱ na Aôndo jighjigh , sha ci u kwagh la ka “ u a hemba z@@ en@@ aria inja ica ” je yô . 22 Kwagh u Se Hen hen Yesu ​ —⁠ Sha Kwagh u Mbam@@ sen mba Aôndo a O@@ ng@@ o La 24 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Yo@@ shia T@@ sua u Eren Kwagh u V@@ ough A@@ yange ne ka ayange a ah@@ wa 24 ga , kpa ka ashighe a g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an a yange er ityom i kpilighyol ker yô . Á kaa wener : “ Yange ikyav mb@@ ia war y@@ uh@@ wan kpuaa tsô kpa i taver mo u tôôn . I@@ j@@ ende igen i̱ Yeremia lu a mi yô , lu or@@ ngeren na Bar@@ u@@ ki . Gbenda u sha 3 : Se due kwaghpasen , se za zua a or u nan ne jighjigh ér ior mba dedoo cii mba y@@ amen sha yô . I@@ mo i V@@ ough i Yesu K@@ aa La Shi sha hiihii la , wa taver mba shin Betel u ken tar u A@@ ust@@ ria la u m@@ ough@@ on yemen hen Betel ugen u ior hemba ng@@ een her la . Yesu soo L@@ as@@ ar@@ u man tsombor na kpishi , nahan a er tom a tahav mbu Aôndo na un la sha u nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u shin ku ! ​ — Yoh . ( E@@ ks . 20 : 17 ) Sha kpôô yô , asaren ne ka mcivir u aôndo u aiegh . Yehova ser shin gem atindi a na er uumace ve eren nahan ga . A@@ tindi a na ka a jighjigh , nga gem kposo shighe môm ga . Nahan m kaa mer a nyôr ker . ” ( Mbaefese 1 : 18 ) Se fatyô u ôron kwagh ne sha gbenda ugen ser : Aluer or wuese m@@ doom ma i@@ gbe@@ tar man gbenda u i gbe akaa a i@@ gbe@@ tar la cii nan been yô , nan kaa ér Or ngu u nan gbe akaa ne ga nahan , mhen u nan la ka u ib@@ ume jighilii , di vough er aluer or nenge a e@@ ev mbu doon tsung , nan wuese mbu , kpa nan gema nan kaa ér or er a er mbu ga nahan . Sha nahan yô , se mba a ityôkyaa injaa i suur sha Yehova ser ka un a fe kwagh u se fatyô u wan ishima a mi la vough ye . Nahan kpa , Tor Davidi lu nger ér : “ Saan or u nan we mba i hembe ve iyol ikyo la iyol , ” ka mba i hembe ve iyol , amba er mba ve gbe angev , i gbe u a wase ve la nahan . — Ps . Een , m@@ hembe lu u Yehova . A shi nan kpa Y@@ eho@@ y@@ ada hemba anyom deri ken inya , zum u A@@ tal@@ ia , T@@ or@@ kwase u han@@ ger sha kwagh wua ônov mba ônov nav , ngohol Yuda hingir sha ikyev na la . A soo ér nom man kwase ve nger ivese ve , i hingir kwagh u i@@ gbe@@ ke@@ ke , u i er sha tindi yô . ( Yohane 10 : 16 ) Yehova ver an@@ ar u eren shiada ne doo doo kpa ? Shighe u ve mough ken tar u Mo@@ ab@@ i ve lu hiden yemen ken tar u Yuda la , Na@@ omi kaa a ag@@ um@@ au@@ kase la ér a hide a yem a za kohol ior vev . Shin er ka i lu iorov kpuaa , er iorov un@@ yi@@ in nahan tseegh ka ve na kwaghôron sha hanma sev nahan kpa , mbagenev mba ken tsombor u Betel la cii yô ka ve tema ve p@@ enda ishima sha kwaghôron la man ngeren u í lu ôron la . Mba@@ aferev mba ve nzughul a ior mba tahav mbu yen ve iyol yô . Yesu wa mba ve lu keghen ato a na mbara kwagh sha kwagh u mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi ér nyi ? Satan yange er tom a gbenda ne môm shighe u nôngo ér una mee Yesu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la kpaa . ( b ) Ka sea lu a mfe sha kwagh u Yehova nahan ngu a wase se se er nyi kwagh@@ a ? Kpa kwagh ne er sha u@@ sha mba se nengen a mi ga la . OR Á lu nena ve a kaa ér nan za iky@@ ura ? “ I@@ so@@ u l@@ aha dyako na u wan@@ i@@ unda la . ” Hanma inyom yô , ior mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la ka ve vihi inyaregh ki kuman er u@@ do@@ la umiliôn 1@@ 50 nahan sha u y@@ amen ityakerada i i lu a akaawan sha kwagh u or a er ve nana nôngo a mbamzeyol mba uma yô . “ Kwagh u Mimi Do@@ on TER Ishima ” ( a ) Ka sha ikyev i unô Kristu a lu hemen tiônnongo u Mbakristu ny@@ ian@@ a ? Ka kwagh u Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la i̱ tese sha kwagh u mbatyomov man ityôkyaa i i gbe ve laa ? I@@ ca i gbe ga yô , orgen va kôr ityakerada i ter@@ em lu a mi la ngohol man ta usu nan@@ de her ave ave je . Sha ashe a Yehova yô , hanma or u nan civir un cii nan ngu un kwagh u injaa . Mba@@ yev ou vea lu a mnenge wou sha makeranta u ve henen la shi ieren ve ia tese mnenge la hen ati@@ ca a ve kpaa . Er i z@@ ough@@ om a angev mbu he@@ v mb@@ un yô , gba u me hide me kar hanma kwagh cii . ” Se mba dondon ikyav i Yesu a ver la , ka nahan ve se lu pasen kwagh ah@@ wa kpishi nahan ye . I@@ veren I Yehova I@@ a V@@ a K@@ ohol We Kpa ? M karen her sha yô , ishima taver mo , shi m tôô mer Yehova ver@@ em doo doo . 20 : 7 - 10 ) Hanma Een yô , una lu Een her@@ egh , shi hanma E@@ i kpa , una lu E@@ i her@@ egh . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Aluer se mba a a@@ kper@@ an a tan sha tahav shin isharen i Yehova a lu a mi i nan se injar la yô , a er nan ve se fatyô u eren ishima n@@ aa ? I@@ ca i gba ga tsô , Yesu maa mough num a Satan man az@@ ô@@ v a na . ( S@@ ef@@ ania 2 : 3 ) Ior mba henen u lun noov man uter kua kasev man ung@@ ô mba dedoo sha A@@ you a Tartor a Mbashiada mba Yehova ve nyer mbamkombo her la . Yesu yange kaa wener sha shighe u m@@ ve na la kpa mbadondon un mba shin tar vea lu tan ior icin er Noa nahan . Mbahemenev mba Shin T@@ ine seer henen Bibilo shi ve gbidye kwar sha kwagh u ve hen la tsema tsema shi ve er msen kpoghuloo , nahan ve mase kuren ér , u henen sha amba@@ akaa la una wase ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ga . ( Mat . 20 : 28 ) Shighe u Yesu lu shin tar sha an@@ shighe kpuaa la , a ver se ikyav i dedoo i se dondo sha u eren uma u a hembe lun a inja cii yô . — 1 Kor . ( 1 Peteru 3 : 18 ) Yesu maa za tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo gba keghen zan zan shighe u Yehova kar nan un tahav mbu lun Tor u tar ne jimin cii la . ( Pasalmi 119 : 1@@ 38 ) Or@@ pasalmi yange kuran atindi a Aôndo , man er nan ve a kaa ér : “ M ngu kp@@ egh@@ ee man i l@@ aham kpaa ? ” U lu môm ken mba vea war la kpa ? L@@ U A I@@ W@@ U@@ ES@@ E A@@ le@@ x kaa a S@@ te@@ ve ér ieren na la za un iyol kpishi . Ity@@ ough@@ olo@@ v ka iyua i Aôndo a ne se yô , shi i hii u civir Aôndo a mbi ka kwagh u nyian a mi ga . ( E@@ ks . 15 : 20 , 21 ; Ef . Or@@ fan@@ takerada ugen di gema kaa wener , iy@@ ongo i wain u dedoo môm tseegh yange i taver ishe i kuma er inj@@ ar@@ tom i i kimb@@ in sha ah@@ wa ahar nahan . ( Daniel 6 : 10 , 11 ) Heela tseegh ga , Daniel lu or u henen Mkaanem ma Aôndo tsembelee man sha inja sha inja nahan ma wase un u umbur awashima u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh u Aôndo hanma shighe cii . Alaghga u mase kaven er yange i tsu@@ gh u yô . Nahan cii kpa , a za hemen u yevese a u v@@ ôron shio , gadia “ uwegh ku Ter ” lu sha a na . Se ungwa nyi kwagh@@ a ? Ka iwasen igen i nyi a time sha mi ken ngeren u a dondo laa ? Ka awashima u nyi Aôndo a lu a mi sha kwagh u iji@@ r@@ ô@@ ron@@ ô , man ka an nana ôr i ? Gba u se nôngo kwagh sha er se “ kôr ave sha uma u a lu uma jim la ” yô . Zum u wanakiriki u Aberaham soo u v@@ ô@@ son Re@@ be@@ ka za nan Is@@ ak@@ a la , ngô u Re@@ be@@ ka man anmgbian na u nomso pine Re@@ be@@ ka kwagh u a soo yô , tsô a kaa ér : ‘ Me yem . ’ ( Gen . Mbakristu mba mimi mba henen ér Aôndo wase u dooshima man u mh@@ ôôn una fatyô u nan or ican , shin ha@@ an or ma angev ga . Se tese ser akaa ne gba se ishima nena ? A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ a@@ shi@@ ria lu hemban ag@@ ar a Yuda ityav môm môm . — 2 Utor 18 : 13 . Eng@@ em er iwanger i iyange nahan . ” Kpa kanyi i vesen nahan jighilii una er sha ci u mtsera u or@@ um@@ ac@@ ee ? M@@ lu u Yesu u yange i mar un ken jijingi la . — M@@ AT@@ E@@ U 3 : 16 , 17 ; MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 8 : 14 - 17 ; MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 5 : 4 - 6 . Mic@@ hel@@ le : Er Davidi ya ican nahan kpa , yange fe ér Yehova ngu nengen hanma ican i un lu yan cii yô , kwagh la su@@ r un ishima . Sha nahan yô , sea lu wan ago@@ yol u eren ivaa shin sea soo ser ivaa yase i hemba doon , gayô sea lu nôngon ser se kura ivaa yase kpa , gba keng u se nenge ivaa ser : ka icighan kwagh shi ka Aôndo a ver i ye . De se time sha akaawan a ken Ruamabera a aa wase se u eren kwagh ne yô . Kpa yange gema ôr kwagh shami zum u a kaa ér mayange Aôndo una “ tim or@@ perapera a or@@ ifer imôngo ” ga la . I tôv Mbashiada udubu imôngo a ican shi i wua mbagenev u@@ deri imôngo ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v . ▪ ‘ H@@ ingir Nen I@@ kp@@ an i Yehova ’ Ity@@ ôkyaa yô , se fatyô u ôron ior ijir er Yesu nahan ga , sha ci u se mba “ ôron ijir sha kwagh u [ se ] nenge sha ashe ” shin se “ ongo sha ato [ ase ] ” la tseegh . Kpa Yesu yô , fe mbamhen asev man asema ase vindi vindi . — Yes . Aluer ne soo ner , or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on á kôr ne uma ga yô , palegh nen akaa a kiriki , a aa vihi ne la . ▪ U Ngu “ K@@ aven ” Kpa ? Gb@@ a@@ shima u Yehova la tese wang ér gba u se sue tom u pasen kwagh u Tartor , u Aôndo a ne se la a ishima yase cii , shi se eren u sar sar man sha gbashima kpaa . D@@ ugh ityakerada i pasen Bibilo i Mbashiada mba Yehova ve ne ior la kera yô , mba henen Bibilo a ior gbilin , sha er vea wase ve ve seer fan akaa a Aôndo á soo la . Bibilo kaa ér shighe u She@@ m lu iyev la , “ isholibo i or ” ke@@ he sha won . 3 : 14 , 15 ) Ashighe kpishi ka se ôr ior mkaanem ma Paulu ma ma dondo man , sha u pasen ve ér Bibilo due hen Aôndo , nahan kpa , se ayol a ase se fatyô u seer zuan a mtsera ken mkaanem ma shon , ma ken 2 Timoteu 3 : 16 . Ka mea nenge ior mba he@@ v vea vesen ken mimi nahan i doom je i zua ga ! ” ( Mat . 26 : 28 ; 27 : 33 ) Er bredi man wain mba i umbur ku u Yesu a mi la ve til sha ityough ki nagh ku doon tsung ku Yesu na sha ci u uumace mba ungwan imo i Aôndo la , shi se lu a iwuese kpishi sha erdoo ne yô , doo u hanma inyom se asange asange se wa ago@@ yol se za nyôr mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ne . 9 : 33 - 37 . Nahan m tôô ken ishima mer m kera ngu sha kwa@@ r@@ kyaa ga . ” Aluer u ngu zan zende man or u nan vande zan zende la gbem i ho@@ gh@@ or nan tese u gbenda yô , u lu a vangertiôr shi ishima ia gba u sh@@ imi kpaa . I@@ ca i gbe ga tsô maa , Yesu “ hii u ôron kwaghaôndo , gba kaan er : Ge@@ ma nen asema , gadia tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” ( Yakobu 3 : 17 , 18 ) Ivur i masetyô i kwaghôron u profeti u Ho@@ sea la kaa ér : “ Or u nan lu a kwaghfan yô , nana̱ ver ase ik@@ av sha akaa ne ; u nan lu a mfe yô , nana̱ fa a , gadia igbenda i TER ngi jighilii je , mbap@@ er@@ apera mba zenden sha i ; kpa mbap@@ eren@@ atindi yô , mba nenge gb@@ ev sha i . ” — Ho@@ sea 14 : 9 . ( b ) Kanyi ia na se tahav mbu hendan a iyol@@ kpen@@ e ? Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” ​ —⁠ Heb . Kanyi se lu timen shami ken ngeren u a dondo nee ? ▪ “ T@@ ile Nen D@@ ông sha Jighjigh u Nan ” Mbagenev , er Paulu man Timoteu nahan , lu a ian gb@@ anger gb@@ anger i eren tom u pasen kwagh shin u tesen ior la . Nahan de se time nen sha mbampin utar mba ior kpishi ve soo u zuan a mlumun sha mi yô . Ver Ishima Sha Kwaghôron U Aôndo U Pro@@ feti U Sha A@@ yange A A@@ se ne Se kpa se er kwagh ne sha igbenda iti@@ ar . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : T@@ a@@ sh@@ an u ig@@ ir@@ gi@@ do@@ go ugen ken gar u New D@@ el@@ h@@ i , ken tar u In@@ dia , u ag@@ ir@@ gi@@ do@@ go a til her hanma iyange i hembe 3@@ 00 yô , anmgbianev ka ve pase mba eren tom hen ta@@ sh@@ an ne loho u dedoo , kua mba zan zende mba sha ajiir kposo kposo mba ken tar la Davidi yange ôr a@@ vegher a Bibilo a a lu sha ayange a na la , nahan fa er mbap@@ er@@ apera vea fatyô u suur sha Yehova ér a̱ wase ve yô . Ka sha nyi igbenda nahan yange icighan jijingi wase mbahenen ken tom ve ? Umbur , Yesu kaa ér un ngu “ gbenda man mimi man uma kpaa . ” ( b ) M@@ tim u a lu van sha Zege@@ bab@@ ilon la bende a we nena ? “ Se mba a kwaghôron u profeti u a til dông je . • Kanyi mzough i̱ lu hen atô u mci@@ e u cian Aôndo man u zenden vea Aôndo ? 5 : 16 ) Een , a shi nan kpa Yehova yange ungwa msen u Mose , nahan kera tsaha A@@ ron ga sha ci u zamber la kua atô@@ akyaa agen ahar . Ken inyom i 19@@ 40 la , ud@@ as@@ enda mba vihin tu mba yange i yilan ve ér G@@ est@@ ap@@ o la kôr un pine un akaa vighe vighe , mba been yô , ve wu@@ he un iwer imôngo , lu ken iyou tswen ken pur@@ usu . Zum u se tagher a ican yô , a gba u se dondo ikyav na la a hemba ave a tse . G@@ wen : Yehova yange wase se u wan ishima a mbamtaver mban cii . Se tesen hanma sev ser Yehova doo se ishima a ishima yase cii nena ? Ver Ishima sha Er Ú T@@ su@@ gh Iyol You Ga Yô Se@@ er tôvon sha kwagh u A@@ kô@@ r@@ aior ne ken ityakerada man akaa agen a timen sha kwagh . Er kera lu a ya ga , shi lu a tom u eren ga nahan kpa , a za hemen u vesen ken jijingi . Gi@@ di@@ on yange tese iyol hiden a mi ijime ke ’ kwaghôron na vea ort@@ yom u Aôndo sha nyi gbenda ? Kpa hegen yô , nan nenge ér akaa a ak@@ ar a nan a eren la aa vihi mlu u nan u dedoo la , nahan gba u nana kera luun a ve imôngo hanma shighe ga . ( 1 Kor . Ka nyi ia fatyô u van a “ any@@ im@@ an@@ akaa a ib@@ ume , ” man Mbakristu mba ve lu mbatamen la vea ver ikyav i dedoo nena ? ( a ) Yesu yange lôh@@ ô Peteru man An@@ der@@ ia man Yakobu kua Yohane ér ve hingir mbak@@ ô@@ ron@@ ior , nahan ve er nana ? Hanma ivese yô ngi a mbamzeyol mba i . Kpa Mbaiserael yô , vea war aluer ve dondo kwagh u Aôndo tese Mose ér ve er la yô . Ken inyom i 60 man 6@@ 1 S.@@ W . la , Paulu ôr kwagh u “ Loho u Dedoo ” u ú ‘ nyôr sha won cii , shi ú lu u@@ men atam , vesen , ’ shi í “ yôô u hen akaa a i gbe a sha won cii ” la . Hi@@ ihii yô , shighe u Yehova lam a Mose la nahan , ter@@ tamen Aberaham man Is@@ ak@@ a kua Yakob cii kpe ica i gba . I@@ ember ia lu zum u ior mba ikyo@@ v kposo kposo vea hide a zua imôngo man shighe u ior mba ku u pav ve a mba doon ve ishima la kpa vea hide a zua a ku@@ ve ayol a ve saan saan aa m@@ liam ashe la je a gande ôron ! Hanma s@@ ati yô , ka se lu a aan a i ser i ver u eren ityom i ken Kristu amba er mbamkombo mba Mbakristu man kwaghhenen u henen sha tse@@ ene@@ ke man tom u kwaghpasen kpaa yô . • Ikyav i Daniel tese la ia wase se u hiden a iyol ijime nena ? 9 . ( b ) Hii nan ve a fatyô u kaan ér Zege@@ bab@@ ilon yô@@ h@@ ô@@ r@@ ô ? Ú ngu wer saa mbamsen mba shon vea doo ungwan je vea ta ikp@@ i , shin saa ase@@ mber a í er msen a mi la aa lu sha al@@ ô sha al@@ ô sha gbenda u duen tseer tseer kpee ga , kpa ka di u kwagh u se er ken msen la a̱ lu mimi shi se ôr un a ishima yase i môm la kwagh a gbe sha mi ye . F@@ o@@ to u iji@@ mba@@ gh ka kwaghbo ga , shin ka m@@ egh ku b@@ ough , shin se kaa ser ka kwagh u dedoo ga , kpa ka kwagh u wu@@ an or ga ? Kpa hegen yô kwagh ne kôr gema ku@@ aa , kera ka nahan ga . M@@ ngerem ma ng@@ ur uman yô , kon u o@@ le@@ v ú yange ú m@@ ire shin mnger la maa ú due sha tar , ú gba h@@ ô@@ mon . Nenge ase yô , Aôndo wase u doon ishima ngu a vangertiôr wener se fatyô u lun er un nahan . shin ‘ Mo m yina sha ityom ne ! ’ Gbenda ugen u a maa jighjigh u nan yô ka sha tom u kwaghpasen . Kpa , er Armag@@ e@@ don va sha shighe u ve hen ér una va la ga yô , iyol kpe ve . Kape yange ishima i za ator ahar agen iyol sha kwagh u kwagh@@ nyoon ve , sha ayange a profeti Eliya man Elisha je la . Er sha hiihii la iyua ne gba un kwagh ga nahan kpa fe ér ka iyua i wan na yô , doo un kpishi . Davidi yange za tôô icighan are@@ ki u ikyuryan la va a mi ken Yerusalem . Ka un a kaa ér i er u ye ; shi ka sha ikyev i Wan na a lu tesen er a er tom shon ye ; shi ka sha icighan jijingi a ne mba ve lu eren tom shon la tahav kpaa ye . Anmgbian u kwase ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia , u lu a angev mbu ken it@@ you mbu vihin tsung yô , yange ôr ngeren u sha kwagh u anmgbian u nomso ugen u vande eren tom u m@@ ishen , u un kpa lu a imba u@@ ange la , kpa wa ishima a mi tsembelee yô . ( Mpa . 12 : 9 ) A@@ eren a bo a se tim sha mi ken ngeren u se sember henen la cica cii due hen Satan , man a soo ér aeren ne a na se se̱ undu gbenda u zan ken uma u tsôron la . ( Mat . Aluer kape mbayev ou kpa i lu la yô , ka nyi i doo u ú ere ? Aluer mba nan kwaghôron u pasen mimi mba ken Bibilo sha tse@@ mbe u nan kwaghôron la , man se gema se mba lamen a mbagenev yô , kera tese ér se mba l@@ ahan Mkaanem ma Aôndo kua non@@ go@@ ior na ga z@@ ee ? Yesu yange hemba di or u keren gbenda u uumace ve̱ tema ke ’ mkpeyol tseegh la . U ungwan imo i Aôndo la ka kwagh u hange hange u se er ve se zua a uma yô . Alaghga mbagenev vea lu a mbam@@ shi mba ve fetyô u fan ga yô . Ne agumaior agen ne mba sha ajiir a ior ve gbe ican yô ; mbagenev di mba sha u@@ ger@@ i mba ior ve lu a kwagh ave kpishi yô . Mbat@@ yomov mba eren akaa a vesen agen sha “ iyange i Ter ” ne . Paulu yange pase ken washika na u a nger hen Mbakorinte la wang wener imba m@@ gem la ia fatyô u van . M@@ vende u yange ior mba Yehova venda u ungwan ac@@ in a tan a na la vihi tsô ! ( Yohane 8 : 44 ; Mpase 12 : 9 ) Kwagh ne pase er i hii ve ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la i du@@ mbur yô , kua ityôkyaa i i ne ve i lu kwagh u uumace vea fatyô u been a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev man m@@ s@@ ange u sha dooshima man at@@ em@@ ty@@ o kua kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a man ayôôso a kwaghaôndo man ihyom i kôron ga yô . 3 : ​ 23 , 24 ) Shighe kar yô , ayange a uma u or maa p@@ ande . Shighe u u lu tswen vea ikyar u je kpa , palegh u yilan un ati a iy@@ ongo shi ôron kwagh u una nyoon un iyol la . Yesu tese ken ityesen na ér ior doo un ishima tsung . Mbashiada mba Yehova na kwagh la jighjigh tôô ave sha . NG@@ I@@ S@@ E Peteru man mbahenen mbagenev at@@ ar@@ atar ya kwaghyan u Yesu y@@ ôr ve pe@@ pe pe@@ pe hen K@@ pe@@ zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia yô . Kwagh ne er cii Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la ye . ( Aerenakaa 4 : 24 ) Ka sha ikyev i Wan na , u a lu “ or u fan tom ” la Yehova yange gba akaa agen cii ye . Mbat@@ yomov mba jighjigh mba sha umiliôn imôngo . Kwagh u Yehova kaa ér ior nav vea hide a civir un sha gbenda u wang la ‘ hide her a Na gbilin ga . ’ Sha nahan yô , anmgbianev mban ver ikyav i dedoo sha ci u hanma or cii ken atôônanongo ve cii . — Ef . Yange hii u eren pania hen ijiir na , sha er una wa iyol i m@@ ough@@ on yemen yô . Kpa iengem i mba i shigh ve mkurem mba i nder ve la i hemba ca je . ( Mbaromanu 6 : 9 ) Sha kpôô yô , Paulu tôô Yesu u i nder un shin mbakp@@ enev la kar sha mbahemenev mba tar ne , kpa ken ve cii ka Yesu tswen a lu a uma u kpen ga ye . Kpa tser môm tsô kpa kar k@@ we ga . Er se vande ôron ken mhii u kwagh@@ ngeren ne nahan , gbenda u í er akaa a uma la na yô mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ka ve shi nengen kwagh ken á . Ve kpishi ka mba ve sember fan mimi yô , kpa up@@ ania mbak@@ asev mba lun kwa@@ v mba ve dugh ken ityar igen la ka ve wase kpishi sha u tsaase mbah@@ ev mban . I tôô David tom u k@@ ap@@ in@@ ta ken kô@@ mp@@ eni ugen hen gar ve . Ka imba loho i Yesu kpa yange yôô ve i l@@ ahan un je la . I@@ ̱ tese mhen u or , u ngu a wase nan u wan ishima a ican a u wan kwagh ishima a orgen shin keren u or@@ on iyev shio , man kwagh ngu a lu nahan sha ci u nan ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Aôndo , nahan iky@@ ar@@ yan ne di ngi i gema i hingir i@@ mbor i nan nan agee . — Yesaia 12 : 2 ; Mbafilipi 4 : 13 . Nahan , kwagh@@ ngeren u a dondo ne una time sha igbenda i Yehova a lu hemen nongo u Kristu wase man er tom u nongo ne u eren la ua wase se nyian yô . [ Ngeren u shin kpe ] Shighe u N@@ er@@ o wua ngô na A@@ gri@@ pp@@ ina ken inyom i 5@@ 9 la , lu B@@ ur@@ r@@ us kura un ye . Mbakristu kpishi mba lun kwa@@ v mba ve soo u eren ishima i Yehova yô , ka ve tsua u v@@ ô@@ son Orkristu u nan er batisema yô . ( Mbafilipi 2 : 3 , 4 ) Kwagh@@ wan u Paulu ngise wa or@@ m@@ ishen ugen la una fatyô u wasen mba ve sember v@@ ô@@ son ayol a ve la kpaa . Yange kaa ér ijiir i tsan kpa una wasem u keren . Jigh@@ ilii yô , or môm kpa nana fatyô u vihin Yehova Aôndo iyol ga . Kpa ica a gba ga tsô , una sôr hanma kwagh u uumace ve vihi la cii sha ikyev i Tartor na . Ken inyom i 19@@ 55 , shighe u m lu anyom 11 tseegh la , mo vea ng@@ ôm se kar i@@ wo imôngo se za mkohol u vesen ken gar u Roma . Lu hiin yase u zan mkohol u vesen je la . Yange se nenge ser Apo@@ lon@@ ij@@ a , u a lu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova la fa Bibilo kpishi , nahan D@@ al@@ ia hii u pinen un mbampin . Gba u se taver ayol a ase asema sha ci u nyi ? Ngeren u T@@ esen Kwagh u U So@@ o W@@ er i Er Shighe u U K@@ pe yô man u Nan Or@@ gen Shin ma N@@ ongo I@@ ny@@ aregh W@@ er Ve K@@ o@@ so : Or nana fatyô u ngeren ér shighe u nan kpe yô , i na Wat@@ ch To@@ wer akaa a nan lu a mi cii shin inyaregh ki nan . M T@@ a@@ gher a Mbam@@ taver , He@@ mban cii J@@ e Yô , A@@ ng@@ ev Gb@@ ough ku “ doo@@ ashe ” ku i ke@@ ver la tese ér Aôndo una kure ikyuryan i sha Tindi i ya a Mbayuda la , nahan una de u eren kwagh a ve ken bem . Ka ieren na ne i ne ve mo kpa m hingir Orshiada hegen ye ! ” ( Genese 22 : 18 ) Nahan ikyo i wan sha atindi a Aôndo gba b@@ i@@ ishi vea iveren i Aôndo man mlumun na kpaa . Ka wea hen sha ican i Yesu ya sha kon u m@@ tsaha zan zan kar kpen ku u nyoon tsung la nahan , kanyi ka i va u ken ishima ? P@@ ac@@ he@@ c@@ o ) , 7 / 1 Aôndo ngu a atô@@ akyaa ahar a a de ér kwagh a lu nahan yô ; ka ikyaa i vesen i hemen na man i uumace civir un sha jighjigh la . Sha nahan yô , kwagh u Paulu nger sha kwagh u Bibilo ken Mbaheberu 4 : 12 la ka u mimi . M hemba zuan a mk@@ om ken tom wam u shir@@ en hanma shighe ne hemba er ma m zough a mi ken tom u aka@@ we la . Sha nahan yô , ve de u yilan i , shi ken kwagh@@ ngeren ve kpa ve gema ngeren ase@@ mber agen sha ityough ki iti i Aôndo . Nahan kera kpiligh se iyol er an@@ zaakaa a Yesu kpishi a lu sha kwagh u mlu man aka@@ aeren a ior eren hanma iyange la nahan ga . A@@ li@@ ce kaa ér : “ Dooshima u ve tes@@ em la doom sar her , gadia m hide ken ya je kpa m lu umbur dooshima la her . ” Se fatyô u kuran nena ? 1 : 19 ) Shi Bibilo kaa ér ka Yesu a lu “ A@@ men ” ye . Maa a vôso B@@ ate@@ she@@ ba sha er una ci@@ r af@@ er a a er la yô . — 2 Samuel 11 : 1 – 27 . Kpa , anyom nga kar u@@ deri imôngo yô i mar E@@ no@@ ki , un yô dondo ikyav na la . Kpa lu eren tom a ve imôngo sha ci u iember ve . ( 2 Kor . A@@ ka@@ a@@ wan a ken Bibilo a se dondon la bende a mkpeyol wase nena ? 37 : 4 ) Aluer se hemba veren ishima sha akaa a ken jijingi hegen yô , se mba wan ago@@ yol sha uma u ts@@ or@@ on u ken tar u he la . ​ — Ôr Mateu 6 : ​ 19 - 21 . Shi i kôr un i wu@@ he , kwa ne yô , i wu@@ he un anyom pue . Mbashiada mba Yehova kaha kposo a u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev sha kwagh u pasen loho u dedoo la nena ? Shi kwagh ne ka a va a bem man perapera shi a va Yehova a icivir ; shi a tese ér hemen na hemba doon a u uumace ica je . I@@ ca i gbe ga yô , u za hide , nahan u mase kaven wer or la yem zende la undu u . Ka mbamtaver mba nyi ka se tagher a mini ? • Kanyi i lu kwagh u vesen u a ne ve i doo u nom man kwase vea vihi ivaa ve sha idya ga ? Aluer se de imba ihy@@ agh i tan ne ya tor ken a vese yô , kwagh ne una na se hingir u lun a ieren i vihin tsung , ka iyol@@ gen@@ gese je la . A kaa ér : “ Yange Yehova hingir or wam u ishima ishima , hegen je kpa ngu hur@@ or wam her . ” Doo u se eren erdoo a mba ve lu ken ibanave la . ( Yoh . 10 : 16 ) Paulu yange kaa ér mbacivir Aôndo a na imôngo ve eren msen sha ci na sha er a ‘ na un kwaghôron zum u una bugh zwa sha u pasen kwagh u myer u Loho u Dedoo ’ yô . ( Ef . Yange kwagh gba un u za lun hen ma tar ugen gbem sha won ga , a ver ishe na jighilii . ( Heb . ( Mateu 23 : 8 - 11 ) T@@ i@@ ônnongo u anmgbianev ngu a ian i lun a mbahemenev mba@@ adu@@ av mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mba ve ne ayol a ve icivir sha u tôôn u@@ zege@@ mba@@ ati@@ iv shi k@@ enden a ayol a ve sha hemban ish@@ am@@ ior i zan ad@@ ua la ga . Mbayuda lu ken Igipiti kpishi , nahan alaghga Maria man Yosev lu vea ior vev . ( Yoh . 14 : 2 , 3 ) Kwagh ne tese wang ér a za hemen u yan Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe u i ye kwa môm ken inyom la gbem sha won ga . Ken ngeren u hiihii ne , se hen er kwagh wase a gbe Aôndo ishima shi akaa a a eren ken uma wase la a tese ér uwegh nagh ku sha a vese la , kua er se palegh ieren i ior mba ve nengen a uwegh ku Aôndo sha akaa a ve ga la yô . Apostoli Paulu kaa ér : “ Ka [ Aôndo ] A ne uumace cii uma man i@@ ôôn kua akaa cii ye . Nahan kpa , ashighe agen a gba u se venda u ungwan imo i mbagenev , vea lu mbau@@ tahav je kpaa . Kwagh u vesen u or ka nana hen Bibilo shi nana dondo akaawan a i ve nan zua a mi yô , ka nan hingir u fan Yehova shi a doo nan ishima kpaa . Aluer Orkristu vôso or u nan jighjigh ga yô , kwagh a zua nan a mba ken tar a hemba er kwagh a zough Mbakristu mba gen a mba ken tar la . Kwaghôron u Mar@@ k@@ us : Hii iyange i se er ivese la je , se lu a isharen i zan M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi . I Y@@ ima “ U@@ t@@ ent@@ i mba Yuda ” I kaa a vese hen ijiir la ér , yange i wa Mbaiserael tindi ér ve de mba@@ ats@@ anev man u@@ shir@@ mbaiorov ve yar t@@ war u kwagh u ve undu ken ish@@ u@@ le ve la . ( Anzaakaa 13 : 10 ; 18 : 13 ) Ka ve vande s@@ ônon Aôndo ér a̱ na ve icighan jijingi na , vea been yô ve nenge sha atindiakaa a Bibilo kua akaa a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a we sha kwagh shon la cii ve ve mase tsuan kwagh u vea er ye . Lu or u nzughul a ior shi h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom , nahan ior cian un shi ve soo kwagh na ga . ​ —⁠ 1 Samuel 25 : ​ 2 , 3 , 17 , 21 , 25 . Á kaa wener : “ De cie akaa a aa va tser u la ga . Yesu na mlumun u tesen ér ve hen sha any@@ iman a ve la tsema tsema ga tsô ve gba mi ôron je , kaa ér : “ Hanma tartor u u pav sha i@@ ho@@ m yô , á tim u kera . Man shi hanma gar shin hanma ya u a pav sha i@@ ho@@ m yô , una lu ga . Ishim@@ at@@ seen i Mbashiada mba Yehova ve lu a mi nyian ne , i zua sha i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la . Yange i gba uumace ér ve lu uma shin tar ne , kpa Yesu yô i gba un ér a lu uma sha . Ken inyom i 19@@ 42 la ve gber Bibilo i King James V@@ er@@ sion la ve nger avur ken kpe á gban zuan sha ag@@ enegh kpaa . Tar ne ngu ne mk@@ or u ikyo@@ o@@ gh ga , a lu mk@@ or u ken ishima shin u sha iyol kpaa . Ngu a nenge sha mzeyol shon , a sôr un , maa a hungur a mi je . Nahan se mba cie tôv@@ ac@@ an je se mba gb@@ i@@ di ak@@ ar@@ kase iyol shin se mba keren gbenda u ruamabera a vende sha u se yevese tôv@@ ac@@ an shin se bee a mi ga . W@@ ea lu a ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar yô , fa wer u zua a ian ne sha kwagh u gomoti u ma orumace nan er ab@@ u ga . Or@@ perapera Yobu yange s@@ av ôron kwagh u mlu wase sha mimi , zum u a kaa ér “ ayange a ” or@@ uma “ nga ci@@ ôn tsô , man a iv a ican kpaa ” la . — Yobu 14 : 1 . Kpa , Yesu lu tesen mbadondon un kwagh u injaa u vea hen sha m@@ kposo u a lu hen atô u Aôndo man or@@ jir la yô . Aôndo hemba yaren tom a Wan na , Yesu Kristu sha u pasen orumace mimi . ( Yohane 1 : 18 ; 14 : 6 - 9 ) Zum u Yesu lu ken G@@ al@@ il@@ ia ken inyom i sha uhar i tom kwaghpasen na la , á er ityom i agee kpishi ken Kor@@ a@@ shin man Be@@ tes@@ ai@@ da man K@@ ap@@ er@@ nah@@ um kua ajiir agen aa á lu ikyua yô . Gbenda u dedoo u se wase or u nan lu nôngon a zayol u nan lu a mi ken ishima ér nan yina sha mbagenev la yô , ka u taver nan ishima ser nana de suur sha iyol i nan ga , kpa nana suur sha Yehova . Iky@@ ondo la ngi akuma akuma shi i doo man ngi sha civir je kpa , shin i tsu@@ le ken iyol man ia fatyô u k@@ enden isharen i ji@@ mba@@ gh ken or@@ o , shin ngi c@@ a@@ veraa ? Doo u se yaren tom a ian i se lu a mi i eren kwagh u se soo la sha inja sha ci u nyi ? Ka nyi i tese ér Yehova wuese iniôngon i se nôngon ser se civir un laa ? Ieren i Mbaf@@ ar@@ ishi yange i̱ lu nena , man se palegh u lun a imba ieren ve la nena ? Kwagh@@ aôndo u aiegh er idya inja nena , man ka mbamzeyol mba nyi ve dugh k@@ ere ? Ka mbamlu mba nyi nahan alaghga vea na a sar ior kpishi u ma ve zough a ishim@@ as@@ ur@@ un@@ u ? Ngeren u I@@ vangeli la tese ér Yesu eren kwagh sha ishima i taver shi ngu a ishima i kundu kundu kpaa . Er A F@@ a Ior mba Aôndo mba Jighjigh La 9 : 6 - 10 ; 16 : 1 - 4 ; 19 : 24 - 30 . Aluer i er u batisema ken iti i Wan yô , we kpa u lu sha ian i zuan a averen a vesen . — Ôr Yohane 10 : 9 - 11 . ( Yohane 14 : 30 ; Mbaefese 6 : 12 ) Yange kpiligh Yesu iyol er i hii ve un lu yan ican ga , nahan mba ve vese ayol a ve la kpaa i de kpiligh ve iyol shighe u ve lu yan “ ican ken iyol ” ga . Aôndo yange na mbagenev inyaregh kpishi , er Aberaham man Solomon nahan . ( a ) Iky@@ uryan i Tindi la yange i bugh Mbaiserael ian i nyi ? Sha shighe la , i lu a fa kwagh u angev mb@@ un kpishi ga . Er “ Yesu . . . iv a Icighan Jijingi [ yô ] , A mough hen Y@@ ord@@ an , A hide ; tsô Icighan Jijingi yem a Na ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ” sha er una za wa ago@@ yol u hiin tom u he u i na un la yô . Yesu yange tese ér ken hemen yô , a ver “ nongo ” u Mbakristu . ( Mbafilipi 4 :⁠ 6 ) Sha uhar yô , gba u se eren mbamsen asev cii ken iti i Wan u Aôndo , Yesu Kristu . Aluer se mba eren nahan yô , se taver jighjigh wase u nan , nahan kwagh ne a wase se u waren , nyôron ken tar u he la . Tom u Aôndo a ne se la ngu wasen se u lun ken mzough nena ? Ior mbagenev ken tar u I@@ tal@@ ia mba se lu henen Bibilo a ve yô yevese undu tar u S@@ om@@ al@@ ia , nahan se kera fatyô u veren tiônnongo her ga . Ior kpishi vea hingir “ mba lun a dooshima ga , ” shin er i gem ken Bibilo igen nahan , “ icombor ve ia doo ve ishima ga . ” Yehova kura iti na , i a ne iyol na la , ken Mkaanem nam , sha er ior nav vea yilan sha i yô . Se kpa , er i lu u se fatyô u been a m@@ yen wase man isharen i i lu ken a vese i soon iyol yase tseegh la hegen ga nahan kpa , gba kpee u se wa ikyo sha akaabo a a lu ker la , shi se za hemen u nôngon ityav a akaa ne kpaa . ( 1 Kor . Z@@ a hemen u seer fan Yehova , vese hingir or u vi@@ an ken jijingi . Shi z@@ enda ior mba ve gema icighan ijiir la hingir b@@ ar u mbai@@ v la ken tempel kera . Aluer se va kav ser iyol@@ mor@@ on ya tor ken a vese shin se wa h@@ ua yô , doo u se er nyi ? Kpa , ikyav tese ér ka mba yange i tsua ve u yemen sha , hii ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la cica cii i tsough ve ér ve tile sha ityough ki mba ve undu mimi la ga . ( Mpa . 6 : ​ 15 - 17 ) Kpa ior mba Aôndo yô , vea suur sha a na ér a kura ve . Z@@ ua A C@@ i Ken I@@ ember I Nan A Na Kwagh La ! Jac@@ ob hide tôv Maria a ican kpoghuloo kuma anyom atar . Kwagh@@ henen ne wase u nena ? I@@ c@@ ombor ia zua a msaanyol nena ? ( b ) A@@ g@@ umaior agen ver kwagh u mimi hiihii ken uma ve ga sha ci u nyi ? Ior kpishi lumun a kwagh u Bibilo i er sha kwagh u idya la ga . Ken masejime yô , tsombor wam gema nam mo icivir sha kwagh u m tsua u eren la . T@@ ime ase sha akaa a yange na ve Yeremia nger mkaanem nam mara yô . Ma shighe môm kpa se nenge nen akav a i eren sha u i̱ nenge la ser ka in@@ umbe , je yô se hingir u d@@ an@@ en ishimaveren yase ke ’ mkombo kpaa ga . Akaa agen yô , ka ityom i ken tiônnongo . 18 : 6 - 9 ) A@@ c@@ in ne cii , Davidi palegh iwanger la . • Ka mbam@@ tsera mba nyi , ka se zua a mi sha u henen Bibilo a i@@ or@@ o ? U tesen ikyav yô , alaghga a gba u ú tsua u v@@ ô@@ son kwase shin nom , shi u tsua or u ú soo u v@@ ô@@ son la kua tom u u soo u eren , zuan a inyaregh la kpaa . Ka nyi iti nahan á nam ve ia pase inja or i m lu v@@ ough@@ loo ? Takerada u 1 Utor ityough ki sha 17 k@@ ira kera ôr kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la za hemen ga . • Kanyi ia wase se ve se undu gbenda u uma ú hemban doon la ga ? Bibilo tôô icighan@@ mlu man mlu u wang u ken jijingi la kar sha mlu u wang u sha iyol la . Aluer ú o@@ vur nom@@ ou shin kwase wou uwegh iyol , gayô ú yila un iti i sha dooshima tseegh kpa una kav er ú lu kaan a na wer : “ Ú doom ishima . Mbam@@ kombo A@@ sev Ka U@@ icighan@@ mbam@@ kohol 3 : 2 ) Nahan ka i hii nan ve or lu a ieren ne , man ka nyi ka i wase nan u lun jigh@@ jigh@@ i ? Tom u pasen kwagh u m lu eren ken T@@ ai@@ wan ne na m zua a msaanyol ne ac@@ in imôngo . ” Aluer se mba gbidyen kwar sha ityom i Yehova yô , gba u se palegh ieren i ôron Aôndo ijir sha atindi a uumace la . 3 : 12 ) ( 2 ) Lu a imoshima i Bibilo i tsaase i la . Mbagenev di ka ve n@@ ông@@ or aeren a ve a wang la kera sha u p@@ ir@@ in isharen ve i iji@@ mba@@ gh la hen an@@ shighe kpuaa . Hanma shighe yô , umbur wer , mbayev ou ka iyua i Aôndo a ne ú yô . I@@ mba or la nan dondon akaawan a Yehova man hemen na nahan nan hingir “ er kon u i m@@ ô@@ ôr hen u@@ k@@ ung@@ ô@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev , u u um sha shighe u u yô , iky@@ a i u kpaa ngi usu ga ; hanma kwagh u nan eren kpaa , nana kure un vough . ” — Pasalmi 1 : 3 . A shi nan kpa Mar@@ ta u lu ijende i Yesu la lu a kwagh u mnder u shin ku la ken ishima , gadia a ôr kwagh u an@@ ngô na u saa ku la wener : “ M fa , una nder sha mnder u sha iyange i masetyô la . ” Kpa mimi yô , aluer u ver ishima ga yô , akaa agen a a fatyô u d@@ an@@ en ishima you , ia yem henen akaa agen , maa u kera zua a mtsera ken kwagh u u lu ôron la ga . Shi aluer se kôr ijende a ior mba ve eren kwagh ugen môm môm ga saa u keren igbenda i vea nôngo i̱ kpe ve iyol shin igbenda i vea za hemen ken kasua yô , se kpa akaa ne aa ya tor ken a vese . — Mateu 6 : 24 ; 1 Mbakorinte 15 : 33 . Ve lu ken mbam@@ k@@ er@@ ev mba 12 mba i tindi ve hen K@@ a@@ de@@ shi - b@@ ar@@ ne@@ a ér ve za nenge Tar u Ity@@ endezwa mk@@ er la . Sha nahan yô , ve kera t@@ av ve kar mba ve lu tamen a ve la ga . Se kpaa se hide nen a iyol ijime shi se lamen a ior ke ’ tom wase u pasenkwagh ne sha kwaghfan . A@@ tô@@ akaa a se time sha mi yô ka a je ne : ( 1 ) Yehova soo wener se civir un a asema ahar ga ( 2 ) Aôndo eren a ior nav sha dooshima ( 3 ) gba u se ver ishima se keghen Yehova hanma shighe cii ( 4 ) igbenda i Yehova ngi jighilii hanma shighe cii ( 5 ) mba ve er isholibo kpa vea fatyô u hiden hen Yehova . M@@ ôm - ken - u@@ pue man Tindi Ka unô vea lu tsombor u kwase la ? A gba u tsombor la ua lu or u ken jijingi . Or@@ gen u sha utar di kaa a Yesu ér cii man una dondo un yô , a na un ian una za “ lôh@@ ô ” mba hen ya na “ a@@ yem ” ve . Alaghga a gba u se hemba eren msen f@@ aa f@@ aa shi se hemba eren msen shighe n@@ al@@ egh@@ aa . C@@ i@@ vi@@ r nen Aôndo . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 6 : 20 . Apostoli Paulu yange ôr kwagh ter “ gbenda u or nana fatyô u zuan a mk@@ om ” yô . Aluer se mba ungwan imo i Aôndo ga yô , mayange una lumun se ga . Doo u or a tsua or u nan soo u v@@ ô@@ son la nena ? Nahan kpa , Yesu ôr injakwagh igen sha kwagh u kohol mba vea tema tor a na ken Tartor na la . Ma na mbananjighjigh cii ityôkyaa i lun a ishimaverenkeghen . Mic@@ he@@ l kaa ér : “ M seer a seer henen e̱r kwase wam una hemba doon mo ishima cii yô . Aluer se tsua u eren tom hen ijiir i í eren akaa a Bibilo i vende wanger wanger la yô , a lu sha mi ga . Kwagh u injaa ne ve se a inyaregh ga , kpa ngu a gema a va se a kwagh u inyaregh ki shin tar jimin cii kpa k@@ ia fatyô u y@@ amen un ga yô ; ka bem u ken ishima man mk@@ om man uma u saan saan . Ka dooshima yange na ve ve wa ishima a ic@@ e@@ en@@ yolough man ura man m@@ nd@@ ôh@@ ôr la cii er ve lu eren tom ve la ye . Aôndo Nen@@ gen Akaa a U Eren L@@ aa ? Yange i va gema yilan an@@ takerada u B@@ ul@@ let@@ in la ér In@@ for@@ man@@ t , kpa hegen mba yer un ér Tom W@@ ase ú Tartor . Ka nena kwagh henen wase una bende a mbag@@ en@@ eve ? ’ 34 : 15 ) Ka se nenge er Aôndo a ‘ lu ijiir yase i y@@ eren man iy@@ ou@@ ghu@@ t@@ ya yase , ’ hemban je yô , shighe u se tagher a ican ken uma wase la . Kape Maria nenge ér un ngu sha ikyev i Ter na , Yehova je la . Takerada u Yobu pase se ikyaa i Satan a dugh a mi sha ian i Aôndo a lu a mi i hemen la Nahan kpa Yehova kaa a vese ér se̱ de we ikyo ga , gadia un lumun a mcivir wase . A kaa ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ikyav mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . M@@ ôm ken amba@@ aior ne yô , ka Kwa@@ se@@ kristu ugen u i yer un ér Mor@@ en@@ a yô . Man doo u se seer lun a mfe ne sha ci u nyi ? Er nan ve i doo u se nenge ken Bibilo cii ve se na ikyar sha mpin u ka unô ve lu nan Aôndo icivir sha mimi laa ? I@@ .@@ B.@@ S.@@ A . tile sha ityough ki In@@ tern@@ ational Bible Stud@@ ents As@@ soci@@ ation . Kwagh@@ wan u Ng@@ ô u F@@ an@@ kwagh Se lu timen sha nyi ? Bibilo tese ér Yesu ngu Mesiya u ityendezwa la . ( E@@ s@@ era 2 : 1 , 2 , 43 – 5@@ 4 ; 8 : 20 ) Se kpa se fatyô u dondon ieren ve la , se nôngo nen u lun ken bem vea Aôndo shi lun a gbashima u eren ityom i Aôndo i kiriki kpaa . ( 1 T@@ es . 4 : ​ 9 , 10 ) Ish@@ ember igen i̱ í gem ér u ‘ doon a or sha dooshima ’ la , ngi ken Bibilo ijiir i môm tseegh , man inja i ishember ne yô ka u lun a or kôôsôô shi lun sar sar a nan , er hen tsombor nahan . Alaghga tsô imoshima i nan ngi a “ taver ” ga , nahan gba u nana seer tsaase i , shin imoshima i nan ka i na nan her kwagh sha igbenda igen za kar ikyaa inya yum . ( 1 Kor . ( Rom . 14 : 12 ) Sha nahan yô , han@@ mô wase nan ngu a ityôkyaa i injaa i tsuan kwagh u una va Aôndo a icivir yô . Yange ôr kwagh u makeranta la sa@@ gher sa@@ gher shi pase er mbatamen mba ve ze u la kpa ve lu a iwuese yô . Nahan yô , nôngo sha afatyô wou cii de nengen ufoto mba vea mee u u er kwagh u bo la ga . Nahan , kp@@ er nan sev mbu aven yô , anmgbian ne wam kwagh kundu kundu . ( Aerenakaa 10 : 38 , 42 ) Mkaanem man ka ma Peteru ngise ôr a Kor@@ ne@@ li@@ u kua tsombor na sha u pasen ve tom u í na un ú lun or@@ pasen i@@ vangeli la . • “ asema a tse@@ e [ agumaior ] u eren akaa a dedoo ” nena ? A been yô , or@@ nan@@ kwaghôron la una ôr kwagh u Mateu yange za hemen u pasen ne , ér : “ [ Yesu ] tôô iy@@ ongo , su@@ ghun yô , A na ve , A kaa er : Ne cii ma nen sh@@ imi ; gadia ka awambe A@@ m a i@@ kur@@ yan je ne , a i he@@ e a sha ci u ior kpishi sha u den asorabo ” yô . ( Mat . Gbenda u Aôndo zung@@ we ior mban mhôônom la zua sha gbenda u vough u a nengen uumace mba y@@ in@@ an la . Shi se nenge a m@@ kposo u or u nan lu a kwaghfan man u nan lu a mi ga la kpaa . Ve lu ken sule u E@@ den , akaa a Aôndo gba la kase ve wa atô , á lu ikyav i tesen erdoo u Aôndo er a uumace mba akaa ne lu sha ci ve la . Mba ve ze M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower ke ’ G@@ ile@@ adi sha u vea lu mbam@@ ishen man M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom kua mba ve sember hingir tsombor u Betel cii ka i gba u vea ôr Bibilo jimin cii vea bee ke ’ atô u inyom i môm . Alaghga mbagenev vea kaa ér , ‘ Or môm tsô nana fa kwagh sha mi ga . ’ Shighe ne , cii man mba ve er ivese la ve za hemen u lun shin Betel yô , i gba u môm ken a ve nana venda tsan shin Betel anyom pue shin a hemba nahan , ugen la di a̱ hemba kpa nana tsa anyom atar . “ Se haa angahar sha kp@@ an@@ de@@ h@@ unda u Armag@@ e@@ don shinii , shin ngu ca ken hemen hi@@ in@@ ii ? ” Hii nan ve yange Yosev ôr kwagh u iyol na wener un “ cie Aôndo ” man lu v@@ ough@@ ul@@ o ? Li@@ dia wa Mbakristu mbacivir a na imôngo ikyo nena ? Alaghga hemba soon u ôron loho u i na un la , lu kwagh u or u pasen loho la ga . ◆ Ru@@ tu : Ru@@ tu 1 : 4 , 5 , 16 , 17 ; 2 : 2 , 3 , 11 - 13 ; 4 : 15 . Er se lu nôngon ser se hiden a ayol a ase ijime sha mimi yô , se mase kaven er i gbe u se nôngo kwagh tsung ve se haa ityough ki taver ga iyol yô . N@@ ongo ne ua bende a uma wase man msaanyol wase nena ? Yange nan wase mba@@ ibanave shi nan m@@ ô@@ ôr iky@@ on i wain shi nan yam sule kpaa . Aluer ú soo u ôron ic@@ egh@@ zwa ve ne cica cii yô , nenge ken takerada u 19@@ 7@@ 4 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses , ( zwa Buter ) peeji 20@@ 8 - 20@@ 9 . A Ny@@ ôr P@@ ur@@ usu ken Tar u H@@ ung@@ ary , shi i Y@@ em a Na ken Af@@ o a Tom ken Tar u Ser@@ b@@ ia ( Aerenakaa 2 : 15 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 7 ) Nahan , gba u or@@ kwa@@ se@@ he kua Orkristu u nan lu a inja i mimi , u or@@ kwa@@ se@@ he á tsough nan ér nana nenge sha ivese i nan la cii vea ver ishima ér hanma or u nan ve ivese la cii nan dondo kwaghwan u injaa ne , ér : “ De h@@ undu nen m@@ sô@@ rom ga , dang ngu k@@ er@@ egh . ” — Mbaefese 5 : 18 ; Anzaakaa 20 : 1 ; Ho@@ sea 4 : 11 . MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN ka vea tema vea lu kenger mbayev vev shighe u ve lu n@@ umb@@ en yô , ashighe kpishi ka i kpiligh ve iyol sha mfe u mbayev mbara ve lu a mi la . Ken inyom shon i môm , i nam wa@@ da ér mo m nyôr sho@@ ja , nahan m za hen ijiir i tôôn ior sho@@ ja la m za pase er i hii ve ishima yam i lumun mo u nyôron sho@@ ja ga yô . Ka nahan ve or@@ pasalmi nger wener : “ Ka ker [ ken atô u ior mba ve zough sha dooshima la ] je TER A ne iveren ye , ka uma u tsôron je la . ” — Pasalmi 1@@ 33 : 1 – 3 . Aôndo yange tôndo zwa a or@@ jighjigh Aber@@ ahan ér , “ vor ” u ityendezwa la ua due ken tsombor u Aberaham . Nahan Mbaiserael kaa ér nyi ? Kpa ka sea hingir ikp@@ an i Aôndo yô , se war tom kp@@ an ugen u vihin tsung u ú yangen se msaanyol yô . Yesu yange kaa a mbadondon un ér ve eren msen ér Tartor la u va sha ci u ka u ua hide a bem shin tar shi ua na uumace cii vea hingir mbap@@ er@@ apera ye . I@@ p@@ aven yam ngi been yô , Yehova nam agee a dondon or@@ ya wam eren tom u sôron atôônanongo la . ( 2 Kor . Or@@ t@@ wer ugen ken tar u Amerika , mba yer un ér Yo@@ ic@@ h@@ i C@@ hi@@ da , un vea Pro@@ fes@@ ôr An@@ dre@@ w S@@ te@@ p@@ to@@ e , ve due a ib@@ aver ken M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér J@@ our@@ n@@ al of the Amer@@ ican C@@ ol@@ le@@ ge of C@@ ar@@ di@@ olo@@ gy la , ve kaa ér : “ Akaa agen a i sember zuan a mi ken kwagh@@ tôvon yô , tese ér ishim@@ avi@@ h@@ in man ihyom i kôron i ne angev mbu sh@@ im@@ av . ” P@@ ania u Eren Ka a T@@ aver Iky@@ ar I Se Y@@ e a Aôndo La 9 / 15 Lu kwagh u tindi u dooshima la lu ôron ye . Ivur Bibilo la ôr kwagh u ior mba vea va lu uma hen shighe la ér : “ [ Aôndo ] Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” Nahan ve mase kaven er Ruamabera ts@@ eng@@ ap@@ asen ér mbaihyomov mba Aôndo vea wua un shi a nder un shin ku sha ivande yô . ( E@@ ks . 12 : 38 ) Shighe u i va a ican i sha uta@@ ankar@@ uhar sha Igipiti la , ‘ mbatomov mba F@@ ar@@ a@@ o ’ mbagenev cia imo i Yehova , nahan ve hingir u lun ken ikpelaior igen i i lu n@@ ungwa n@@ ungwa la je ka u henen a hen ga . — E@@ ks . M ngu kp@@ an u iny@@ ar shin kp@@ an u A@@ ôn@@ doo ? ’ ​ —⁠ Mat . U tesen ikyav yô , Or@@ gen u i yer iti na ér Le@@ o * yô , yange kav er i lu u mayange je una fatyô u fan akaa a Aôndo a gbe la been ga yô , nahan kwagh ne wase un u seer hiden a iyol ijime . Paulu yange pase er Mbakristu mbagenev ve lu mba ‘ sur@@ un un ishima ’ sha shighe u i wu@@ he un ken Roma la nahan . Nahan , Peteru wa se kwagh ér se za hemen hanma shighe cii u lun a ‘ icighan@@ mlu man aeren a civir Aôndo . ’ Kpa Davidi yevese yem ape lu ican u zan her yô . Mbayuda cii yange i yilan ve ér Mbashiada mba Yehova , kpa lu u Yesu una lu or@@ shiada u Yehova u hemban ken a ve cii . Hanma kwagh cii har sha or u se soo u ungwan imo i nan la . Ior mba Yehova mba jighjigh tese ér doo ve u yilan sha iti i Aôndo la nena ? la , Peteru na un mlumun wang nahan ér : “ We U ngu Kristu Wan u Aôndo u uma . ” ( Mat . 6 : 19 - 24 , 33 . Z@@ wa Grika yange u lu a ase@@ mber kpishi , nahan lu ican u pasen atesen a mimi a Bibilo ken zwa ne ga . Maa a kegh Aôndo ér a er kwagh u a soo la . ( Yesaia 48 : 17 ) U tsuan kwagh u sha ishima you kpa geman eren sha atindi a Aôndo la una fatyô u lun iky@@ á@@ v mbi y@@ uh@@ wan ga kpa a fatyô u van a akaa a dedoo an@@ za er kwaghyan man ya man tom@@ a@@ ve@@ egh kua it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough kpaa nahan . Yehova shi ôr kwagh a Mose sha ikyev i ort@@ yom . Gba u se er tom hen inya i dedoo i ken ishima yase , hen ape i te iv@@ or i mimi u Tartor la . Yange kwagh una za or la iyol sha kwagh u dyako mimi kpa i ôr se ga . Mic@@ hel@@ le : Ka sha mi , nahan shi nenge ase kwagh u i er ken Genese ne . [ F@@ o@@ to u sha peeji 20 , 21 ] ATSAM A A GBER YÔ , KA : 65 , 26 Cii man ku u Yesu yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ N@@ é lu a Mo gbem ga . ” ( Mat . K@@ a@@ a@@ de u pasen kwagh ne yange a wase sha igbenda kpishi . N@@ O@@ V@@ E@@ MB@@ A 19 - 25 , 20@@ 12 Shi u fatyô u kaan wer , “ Jigh@@ ilii yô , ivur ne ôr kwagh hemba nah@@ a@@ la . ” ( Mateu 26 : 42 , 5@@ 3 , 5@@ 4 ; Yohane 6 : 38 ) Shighe u ishima za Yesu iyol tsung ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la je kpa , á kaa a Ter na ér : “ I@@ ̱ de eren sha ishima Y@@ am ga , i̱ er sha ishima You . ” Ka an tseegh nana fatyô u vihin m@@ til sha mimi w@@ ou@@ we ? W@@ a@@ shika la kaa ér , u eren nahan la una seer m@@ doo u Yehova a doo se ishima shi mimi kpa a doo se ishima la , shi “ una wase se u k@@ us@@ un jighjigh wase u nan la her , kua iember yase man ishimataver , zan zan mkur u engem la una kar kuman . ” K@@ e ’ kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , u@@ gomoti mba hemen sha nom - or ande s@@ á@@ gh@@ é@@ l@@ á due hemen , nahan tar u Jam@@ an@@ i man I@@ tal@@ ia kua J@@ ap@@ an cii zua hingir ity@@ ahav mbi V@@ esen . Á pase ér , uumace vea fatyô u yan inyam i z@@ end@@ en@@ ya , kpa a gema a wa tindi ér : “ Hanma kwagh u t@@ enger u a lu uma yô , una lu kwaghyan wen ; M na ne ve cii , er lu M na ne aka@@ am@@ enden nahan . M W@@ u@@ ese Yehova “ Paradi@@ so u ken jijingi ” la ngu kwagh môm a “ tempel u ken jijingi ” la ga sha ci u nyi ? Er yange se er zende se yem ikyua ga yô , ashighe kpishi se tsa sha uya mba iorov . Apostoli Paulu kaa a vese ér , Yesu lu “ ken mlu u Aôndo ” shighe u lu a va shin tar ne ga la . Ka ve er tom a up@@ ip@@ amba@@ abaver man uta@@ sh@@ an mba tele@@ v@@ ishen kua In@@ tan@@ et sha u samber a mba@@ aie . U zan a nongo u Yehova u ú lu zan hemen ne kôôsôô yô gba u se kav tom u Aôndo a ne Yesu Kristu ér a̱ lu “ ityough ki nongo ” ne la . I@@ ember i m zough a mi sha u eren mbagenev tom ne na yô ishima kera shi nyian mo sha ci u mbamhen mba kpe@@ egh man uma u hông@@ or@@ ough u m er iyev la ga . Nahan yô , lu u tom u sôron mlu u uumace la ua kure sha ku u Yesu la ga . Alaghga anmgbian nana lu a mbam@@ yen mba nan kpa aluer Yehova lumun nan yô ka sha mi u se vendan nana ? ( Yoh . Ior kpishi mba ve lu henen Mkaanem ma Aôndo zua a mtsera kpishi sha u timen ken ufoto mba tesen ajiir a Bibilo i er kwagh u á la . Nahan i mough a na ken Yerusalem a mbau@@ ty@@ aav mba kuran un kpishi i va a na hen S@@ es@@ aria , u lu gar u ag@@ ir@@ g@@ i a mnger tilen her shi lu ijiir i shin it@@ ine i ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma cii la , h@@ en@@ pe Paulu kaa ér una za a ijir na hen Shi@@ sar la . Ka nyi Yesu a lu eren ny@@ ian@@ a , man ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh ne ? Hen shighe u se lu ken makeranta la , se cii se seer fan u tilen sha ishigh ki k@@ l@@ ase jimin cii lamen . Mba ye kwaghyan kera yô , A tôô iy@@ ongo nahan vough . ” S@@ ôn Yehova cii ve u mase eren ic@@ egh@@ zwa sha kwagh shin tsuan akaa a u er ye , de tsough akaa ne cii ve u mase s@@ ônon un ga . Kwaghôron ne zua sha kwagh u m vande fan kera la nena ? ’ 12 : 3 ; 20 : 10 , 12 ; Ps . Ka mlu u ken uiky@@ angen ga u nyi Yehova a ne se ? Ashighe agen yange i na ior iyua i sha ivande ne sha u p@@ endan ve ave sha it@@ you . Kpa lu shighe u i er un batisema kera la , icighan jijingi tsua un hingir wan u Aôndo u ken jijingi ye . Lu hen shighe la Yehova pase gbar gbar ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima ” je ne ye . 2 : 20 , 21 ) Kwagh ugen yô , Paulu pase kwagh u mzough u Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev a a lu Mbakristu la wang , shi a umbur anmgbianev er i lu Aôndo a gbe ve cii yô . Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . . . . ( Mpase 7 : 9 , 10 ; Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ) Er ve lu “ ik@@ um i môm ” sha ikyev i “ Or@@ kuran môm ” yô , ve ngohol “ tindi u Kristu ” ne ave ahar , shi hemen ve ken akaa a ve eren cii . — Yohane 10 : 16 . 19 : 4 - 6 ) Lu u han@@ mô ve nana tsua kwagh u nan soo u eren a uma u nan la . Kpa ken hemen yô , una m@@ en@@ a ku sha won kera , shi una kar a m@@ hembe u ku u hembe cii la kpa kera . Hi@@ ihii yô , akaa a Aôndo ngise er a mbaaferev la tese kwagh u una er sha ayange ase ne yô . 6 H@@ E@@ B@@ ER@@ O@@ N M soo u wasen we . ” ( 1 Peteru 4 : 4 ) Ior ka ve lam sha mbamaren mbagen mba ve lu Mbakristu c@@ a@@ veraa ér ve “ wa ônov vev ikyo ga ” shin “ mba nzughul a ve ” sha ci u ve venda ér i de ser ve t@@ wer aa awambe a tan ga yum . Ka nyi igen kpa se fatyô u eren sha u wan ago@@ yol sha ci u umbur ku u Yesu ? Er Yehova a kegh iyol u den se kwaghbo yô , gba u se er nyi ? Ior mba hen tsombor môm je kpa , ‘ mba a dooshima ’ hen ayol a ve ga , shi ve hingir “ mb@@ al@@ un a ish@@ u@@ ghun ga man mb@@ al@@ un wang ga . . . man mbak@@ ôron ayol a ve tsaha ga man an@@ om@@ aior a bo . ” Ka kwagh u kpilighyol man kwagh u doon kpishi er ngô man ter ka ve mar an@@ ky@@ und@@ an ve ko@@ so nan doo doo nahan ! Ken inyom i 5@@ 1 la , A@@ gri@@ pp@@ ina u K@@ iriki , u lu kwase u K@@ al@@ ou@@ dia Shi@@ sar la , gema B@@ ur@@ r@@ us hingir or@@ sho@@ ja u hemen Mbak@@ ur@@ an Tor . Kpa f@@ am a gb@@ aan yô , u hide u h@@ ôm , u kp@@ ar , u doo@@ ashe kpishi . ” ” “ Tartor Wou [ Mesiya ] u va . . . ” Ashighe kpishi akaa a a fatyô u kaven a nga , a ka a hii u eren zan zan or nan kar za eren idya yô . Er nan ve i gbe u Mbakristu vea eren iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe nee ? Yange kaa a mbahenen nav ér : “ Er M doo Ter ishima , nahan kape ne kpaa , ne doom ishima la ; luun nen ken dooshima Wam ne . Akaa a or we ishima u eren la aa fatyô u wan nyi man nyi k@@ ere ? Or u ngise tese ikyav i kwagh ne yô lu Tor u Mba@@ a@@ shi@@ ria E@@ s@@ ar@@ ha@@ don . Yange ta i@@ ha@@ gh nahan ér : “ M ngu a tahav , M hemba tahav cii , M ngu nom@@ or , M gba iky@@ ôr , M ngu a agee . ” Ngeren ne una na mbam@@ lumun sha mbampin utar mba nyi ? Aluer or nana dugh akaa ne ken iyol i nan kera yô , nana lu i@@ ka@@ gh ki i@@ civirigh ki i tsegha ki , ki lu or u ki a inja kpishi yô , ki i ser ki sha ci u hanma tom u dedoo yô . ” — 2 Timoteu 2 : 20 , 21 . Ma ort@@ wer u p@@ aven ior shin ma ici@@ gh ki orumace nan er i môm tsô kpa k@@ ia fatyô u been a mhen u bo ken ishima i orumace ga . Yesu ka “ mnder man uma kpaa , ” shi e̱r i kera shi ca ga tsô i lu u̱ “ mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due ” nahan , ka kwagh u nan ishima i sur@@ un kpen kpen ! — Yohane 5 : 28 , 29 ; 11 : 25 . Aluer se soo u zan iky@@ ura ken tom ne yô saa se ker iwasen hen Yehova . ( Yohane 17 : 15 ) Se mba pasen mba ken tar kwagh shi se mba ze makeranta a ve shi se mba eren tom a ve imôngo kpaa . Er Yehova a lu Aôndo u eren kwagh vough shi a lu Aôndo u bem yô , se fatyô u henen je ser hanma iky@@ u@@ ior i a tem tor sha í cii ia lu nongo u eren kwagh sha inja sha inja . I@@ T@@ Y@@ EN@@ D@@ E@@ Z@@ W@@ A I SH@@ A KW@@ AG@@ H U N@@ O@@ NG@@ O U U@@ P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I MB@@ A SH@@ A IN@@ J@@ A I T@@ OR Kwagh ne wase u u zuan a “ myom sha jighjigh u nan u ken Kristu Yesu la , ” shi una wase u “ lu a ago@@ yol ” u eren Aôndo tom je ka u henen a hen ga . Aôndo ka una de se asorabo nahan , a hungur a mi je he ? ( Yesaia 60 : 22 ) K@@ e ’ inyom i 19@@ 19 la , ve lu di as@@ ande kpuaa tseegh tsô , kpa kera kera tsô “ U K@@ iriki ” vese hemba a hemba “ K@@ we@@ ior ” jim . ( F@@ il . 2 : 16 ) A@@ dooga mbagenev vea nenge aeren a ou a dedoo la nahan vea civir Yehova . — Ôr Mateu 5 : 16 . Yange í vande ts@@ eng@@ an pasen m@@ ve u á tsuaa , shi va sha er í pase la nahan vough . Ngeren u i yer ér Jewish An@@ ti@@ qu@@ ities la , Takerada u sha 18 , ityough ki sha u 3 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 5 . Ken masejime yô , se fatyô u hiden shi zan makeranta . Kpa m fa mer Yehova yange una soo ér se za hemen u pasen kwagh sha re@@ di@@ o her yô , ma de ér gomoti a yange se ga . Gba kpee u mbatamen mba ken Kristu vea hemba lun ior mba sur@@ un anmgbianev vev mba nomso man mbak@@ asev mba ken jijingi asema . T@@ sua i@@ ember@@ yolough i dedoo Kpa se fatyô u seer lun a mnenge u vough sha kwagh ve , er Aôndo nahan . Shighe u M@@ an@@ ase lu uiky@@ angen la , zamber a Yehova ér a de un kwaghbo na , nahan Yehova de un . Mbayuda yange ve maan u@@ shin@@ ago@@ ge vev akuma akuma shi ve ha@@ an ikyav ker kpishi ga . “ I@@ m@@ enger i A@@ ng@@ ahar a A@@ m ” Yange m@@ à ve ver ashe a na ér a̱ lu V@@ ande ve man cii ijiir ve i y@@ eren i mimi man ijiir ve i waren kua I@@ mbor i̱ myom ve kpaa . Nenge ase akaa ahar a alaghga yange na ve er nahan yô . T@@ or@@ kwase Ese@@ ter yange tese jighjigh u nan man ishimataver sha gbenda u vesen , shighe u if@@ er@@ or H@@ a@@ man soo u timin Mbayuda ken tartor u Per@@ shia cica cii , ken derianyom u sha uta@@ an C.S.@@ Y . la . Yesu yange er msen hen Ter na , “ man i ungwa Un kpaa . ” ​ —⁠ Mbaheberu 5 : 7 Yesu lu a akaa a eren kpishi ai@@ k@@ ighe la . ( Mateu 14 : 14 ; 20 : 30 - 34 ) Aluer se mba dondon ikyav i Yesu i zungwen mhôônom la yô , uma wase una hemba lun a inja , gadia ka i saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol . Yange a@@ ji na a j@@ ilen iyol la lu ave ken iy@@ av nav mbu wan mb@@ ura je kpa ? Man aluer se za hemen u suur sha jijingi u Aôndo yô , hegen je zan zan gbem sha won se fatyô u ‘ veren iyol yase sha ishigh ki Aôndo er ior mba i kar ve ve kom yô . ’ — 2 Timoteu 2 : 15 . Kwagh ne na yô lum er m fa kwagh môm ga nahan , nahan m ure kpishi . ( Yeremia 46 : 25 , 26 ; Ese@@ kiel 29 : 14 , 15 ) Kwagh ne kpa kure sha mi vough . ( Pasalmi 9@@ 2 : 1 - 4 ) Zum u ka sea hemba ma zayol u a lu zan m@@ ze@@ hemen wase u ken jijingi iyol yô , alaghga ishima ia er se ker u ember shi nan ish@@ u@@ ghun ken msen di vough er or@@ pasalmi kpa yange er shighe u a wa icam nahan la , ér : “ V@@ a , sé wa nen icam i wuese TER , sé ember , sé ter nen vande u myom wase . Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” 13 , 14 . ( a ) Ka ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi a fatyô u zuan a mi ken Pasalmi 1@@ 26 : 5 , 6 la ? P@@ ania la maa kaa a na ér , “ Kwagh ne ka kwagh u u er we tswen ga , u va gba u vihi iyol . ” As@@ ande a Iserael a a shi her la aa kera er ifer ga , man shi aa kera er aie kpaa ga ; á kera zua a ma no@@ mbor u ic@@ u@@ ghu@@ gh ken zwa ve kpaa ga ; gadia vea ya kwagh , vea y@@ av inya , ma or u tan ve mciem nana kera lu ga . ” Mbagenev di za up@@ ati mba i eren tugh tseegh la , shin mba ior ka ve er ak@@ ondo ve lu id@@ ye@@ legh la shin ve za sha ajiir a t@@ iligh ior iyol sha gbenda u iji@@ mba@@ gh . Mbagenev na jighjigh ér isharen i se lu a mi tsung u eren kwagh la ngi er i@@ gbil@@ a@@ yolough nahan . Nahan ka Satan a ne ve ka i shi ôron kwagh u i@@ pi@@ la i eren i i̱ nongo kwagh u mba@@ im@@ egh shi i zer tesen i sha tele@@ v@@ ishen kpaa ye . Sha nahan yô , se mba nengen tom u pasen loho u dedoo u Tartor la be@@ elee ga . 3 : 17 — Yange i wa tar i@@ fan nena , man i@@ fan shon i tsa kuma shighe nena ? Mayange mbatamen mba nengen ma di@@ ak@@ on u ve lu tamen a nan ér nan yina sha a ve ga . A@@ dooga mk@@ ar u vea kar kera sha “ ihy@@ ur@@ an [ i taver ] i@@ oo , ” shin , sha “ k@@ ume u taver tsung , ” er i gem ken Bibilo igen nahan la , tese mtim u a tim u@@ sha mban kera fese la . Aluer se mba eren akaa a dedoo a ior yô , kwagh ne una wase se se gba uwer u civir Yehova ga . Er se lu ior mba Aôndo yô , ka sea tagher a amba u@@ zayol mba mba@@ wan@@ ndor a vese ve tagher a mi la kpa , se mba eren kwagh er ve nahan ga . Ka sha ci u Tartor u Aôndo ka kwagh u c@@ imin , u a taver u kaven yôô ? Kristu fa je ér hanma or u i shigh nan mkurem cii nana fatyô u tilen sha mimi shi va ngohol iyua i doon tsung la ! Er nan ve se de ser ishima i za se iyol sha ci u se nenge u@@ ivande mba ngise Yehova er la ga ? Nahan doo u se pine iyol yase sha mimi ser , ‘ Ḿ ngu a mhen u Kristu sha gbaa ne kpa ? I@@ m@@ ôngo ve ne yange i taver mo ishima kpen kpen ! Kwagh@@ henen u se kimbir henen sha kwagh u Kor@@ aki ne taver jighjigh wou ken nongo u Yehova ú shin t@@ ara ? Kape aluer se mba eren ityom ken mcivir u mimi ng@@ e@@ egh ve , se tile dông ken ayange a masetyô ne kpaa je la . — Ôr 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . Nahan kpa mba ker ken inyom i 18@@ 8@@ 7 la yô , kwase ugen zua a kp@@ ande u iny@@ aagh ugen ken gar u A@@ mar@@ na , ken Igipiti . Ka an yange nan ôr mkaanem ma í nger ken avur nee ? Kpa Un [ Aôndo ] u A tim asema la A fa er ishimaveren i Jijingi i lu yô . ” ( Rom . Ior mbagenev yô ny@@ iman ér ican i yan ngi a ngi ga jimin cii , gadia taver ve u lumun ér Aôndo una na ican i yan ian shi ka un a ve a ican i yan kpaa ga . Nahan kpa , aluer or@@ sule nan er tom kpoghuloo ga nahan , nana zua a kwagh je he ? Er Yehova a doom ishima tsung nahan kpa , mbagenev kpa doom ishima . 22 : 5 , 9 ; 29 : 3 – 5 , 14 – 16 . ( Mpa . 18 : 2 , 4 ) Ken inyom i 19@@ 19 , shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii mb@@ ira bee ica lu a gba ga la , mba i shigh ve mkurem mbara hemba zuan a ian i pasen kwagh sha tar wuee . Iky@@ aior i i lu Mbashiada mba Yehova sha tar jimin cii ne mba eren sha mkaanem ma ma lu ken Tit@@ u 2 : 10 la , ijiir la kaa ér : “ H@@ ingir kwagh u h@@ we@@ egh sha ityesen i Aôndo Or@@ yiman wase sha akaa cii . ” Ity@@ esen hen a V@@ ese Nyian ( Aerenakaa 1 : 8 ) As@@ ande a anmgbianev mba Kristu mba jighjigh mba ve shi her la , mba eren tom ne kpoghuloo sha iwasen i ak@@ ar a ve , a “ zege@@ ikpelaior ” i i til sha mimi la . ( b ) Se fatyô u kaan ser yange ve lu hendan a awashima u Yehova la sha ci u nyi ? Kpa mbacivir Yehova yô , ka ve nôngo sha afatyô ve cii ve hide a ayol a ve ijime , ve lumun ibo sha kwagh u ve er a or i doo nan ga yô , shi ve zamber a nan ér nana ya ve anyi . W@@ ea soo u seer fan kwagh u an@@ inyam nen yô , ôr Awa@@ ke ! Nenge er Paulu ôr kwagh u kasev ungwan noov vev shi cian ve kpaa la var var yô . Shi una fatyô u yan se shighe kpishi kpaa . Se er tom u sôron atôônanongo anyom 18 , nahan hanma kasua se mough hen ya môm se yem hen ugen , se zende tar u Amerika nôngo u ts@@ eren . Yange pu@@ u hemen u Aôndo . Kpa asema vihi mbagenev , tsô ve kohol ior kpishi ve hingir num ken gar . Tsô Na@@ a@@ man goo@@ m sha ishim@@ avi@@ h@@ in gba yemen ken tar na . — 2 Utor 5 : 9 - 12 . M fa kwagh u lu pu@@ g@@ at@@ or@@ i jighilii ga . Een , gadia idya i eren ka ityôkyaa i vesen i í lu du@@ ghun ior ken ior mba Aôndo kera yô . U Ô@@ ron Takerada u Mpase As@@ av - as@@ av ​ —⁠ V@@ e@@ gher u Hi@@ ihii , 1 /@@ ⁠ 15 ( Mateu 20 : 28 ) Kpa Yesu yange nu@@ le ga@@ gher sha ishima i taver hen shighe môm tsô maa na uma na ga . Nahan yô , Ter lu kaan a Wan na ér , ‘ U doom ishima . ’ ( Mateu 5 : 7 ) Mkaanem man tese wanger wanger er i doo u or u nan soo ér Aôndo a zung@@ we nan mhôônom yô nan kpa nana zungwen mbagenev mhôônom yô ! 7 : 15 . Jigh@@ ilii yô , kwagh u ka a due ken tom wase la har sha ishima i or u nan ongo loho wase la . Ho@@ sea 8 : 13 kaa ér : “ [ Yehova ] Una umbur if@@ er@@ kwagh ve man Una tsaha ve sha asorabo a ve . ” Nahan se er nan ve se hemba yaren tom a atesen a Yes@@ u@@ u ? ( Ôr Mbaromanu 5 : 21 . ) A@@ ka@@ ah@@ ônon a Satan a A@@ in@@ ge ( 2 Timoteu 3 : 1 , 3 ) “ Kpa , ” Yehova yôô wener , “ Mo yô , ú hungur Mo ga . ” • Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u lun im@@ enger i angahar a ase nena ? ( Pasalmi 9@@ 4 : 20 ) Kpa yange i ôr a@@ jir sha akaa á tu@@ ta u su@@ ghun kua atindi a ts@@ w@@ eren kwaghpasen u sha uya - uya la ke ’ mba@@ ate@@ jir sha u kper@@ an ish@@ ô , nahan a@@ jir a yange mba@@ ate@@ jir kure la gema hingir im@@ aagh ki suen ian i civir gbar gbar ke ’ tar u United St@@ ates la . U@@ umace yange ve hingir mbaihyomov mba Aôndo sha ci u isholibo . N@@ agh ku ip@@ aan ku Yesu kura wase uumace nena ? Se tese ser se mba civir Yehova a ishima i môm nena ? Mba pin un mbampin yô , i va kav er i gbe je kpa a lu a sôr ma Orshiada u Yehova ga yô . Aluer i er kwagh a vese sha i@@ pi@@ la shin or wase nan kpe yô , se er kwagh sha ishim@@ an@@ yo@@ on ga , kpa doo u se suur sha Yehova a ishima yase cii . A kaa ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii , ” shi a seer ér , “ or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” — Mateu 22 : 37 - 39 . S@@ ar ú ka we kpa uma wou a̱ lu a imba jighjigh u nan la nah@@ an@@ aa ? ( b ) Ka nyi ia wase mbatamen ve , vea taver ma anmgbian ishima shighe u ve ze nan iny@@ aa ? Ka ishember i ken zwa Grika i í yer ér Ph@@ ro@@ ʹ@@ n@@ i@@ ·@@ mo@@ s la i gem i̱ ér “ fan kwagh ” ye . Ieren i i K@@ om sha Y@@ a u Aôndo Yô ( Mbaromanu 8 : 28 - 30 ) Apostoli Peteru yila ve ér “ icighan@@ ikyurior . ” Apostoli Paulu , u a lu môm ken as@@ ande a ior mba sh@@ on@@ ov ne , yange nger mbananjighjigh a na imôngo ér : “ Ne ngohol jijingi u mlu u wan , ka sha mi je se yer ser Ab@@ a , T@@ ere , ye . Zum u Yosua man K@@ al@@ e@@ bu lu nôngon ér vea taver ikyurior i Iserael ishima ve za hemen u suur sha Yehova yô , mbagenev soo u tan ve a@@ wen . Ikyav i kwagh ne i due ken igbar ken mkaanem nam ma a seer ôron la , ér : “ U sar uma wam tugh tsung je , jijingi wam u ken a mo kpaa ngu keren We sha gbashima ; gadia shighe u a@@ ji@@ ra@@ ôron a O@@ u a lu sha won yô , mba ve tem shin tar la mba henen perapera . ” N@@ ab@@ al yange lu ken gar u Ma@@ on , kpa gema eren tom ken gar u K@@ ar@@ me@@ l , ikyua a Ma@@ on , man a shi nan kpa lu a inya i sule ken K@@ ar@@ me@@ l . M@@ sen u Solomon doo Yehova , nahan a na un kwagh u sôn la tseegh ga , kpa shi a na un inyaregh man icivir kpaa . Nahan kpa , Marku za undu ak@@ ar a na ne ken zende ve la hide hen ya na , man ityôkyaa kpa or fa ga . Anmgbian Christian vea kwase na Dani@@ ela ve mar ônov mba kasev uhar , mba ve hi@@ e yô . Hen Or@@ t@@ yom u hen La@@ od@@ ish@@ ia La Inja na yô , i nger iti i Aôndo sha ase@@ mber any@@ iin a ken zwa Heberu ér Yo@@ h@@ d@@ h man He man W@@ a@@ w man He ; ijô kpishi gema ase@@ mber ne ér Y@@ H@@ W@@ H . Alaghga u ngu henen ken ishima wer : ‘ Wan wam u nomso gema nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gha ? ’ Yehova fe kwagh u a lu or ken ishima la ! Tsô zum u nana teman sha ik@@ ôn@@ ough nagh ki torough yô , nana̱ nger tindi ne ken ruamabera , . . . nana̱ lu a mi , nana̱ ôron ker sha ayange a uma u nan cii ; sha u nana̱ hen u cian TER , Aôndo u nan , man u wan akaaôron a tindi ne cii kua akaawan ne ik@@ o , nana̱ eren sha mi . ” — Duteronomi 17 : 14 - 19 . Inja na yô , saa se hii nengen mbagenev ser ve kuma icivir ve se fatyô u eren kwagh a ve sha icivir ye . Ka nyi mbamaren vea er ve vea fatyô u wasen wan ve u veren ishima sha kwagh u ve lu nôngon ér vea tese nan laa ? Orkristu ka nan fa er kwagh u nan tsough u eren la una bende a mbagenev yô . Shi se mba a ishimaverenkeghen i akaa a ken hemen kpaa . “ U@@ pristi mba TER ” mbara ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu a ci “ sha mnder u hiihii ” shi vea “ lu upristi mba Aôndo man mba Kristu kpaa , vea tema tor a Na imôngo sha anyom dubu la . ” ( Mpa . Shin er i lu u vea var ken atindiakaa a perapera nahan kpaa , vea fatyô u zamber a wanye la “ tugh man te@@ tan ” sha u nana̱ hide sha gbenda u mimi yô . Nahan er nan ve ka i lu ior z@@ ange u hiin iliam a vese shighe u se we b@@ a@@ a@@ ji u mk@@ oho@@ l@@ o ? Nenge imba la sha wono , Yesu kera lu or u vesen , u hemen mbatyomov sha ga , kpa lu an@@ ye u henen a hen kwagh ! T@@ su@@ ghun ior ga shi or môm kpa nana fatyô u tsu@@ ghun un ga . E@@ mil@@ ia Pe@@ der@@ son Ekesodu u a lu takerada u sha uhar u ken Bibilo la di ôr er Yehova yange due a Mbaiserael ken kp@@ an kera ken tar u Igipiti , sha u tesen er un lu Aôndo tswen yô . Sha nahan yô , se kav er Mkaanem ma Aôndo ma pase e̱r tsaha u mbamaren u sha dooshima ú lu kwagh u doon yô , “ gadia vea hingir we kwagh u h@@ we@@ egh sha ic@@ u@@ l , kua m@@ shi@@ ri@@ m sha mon wou kpaa , ” shi ma kaa ér ka kwagh “ u doon Ter ” kpaa . Nenge kwaghôron na u dondon ne . Bibilo wa se kwagh wang sha kwagh u mbat@@ esen mba aiev ér nyi ? Kwagh@@ yan u ken jijingi ngu hange hange sha ci u mkpeyol wase , er kwaghyan u iyolough kpa a lu nahan . ( 1 Pet . 2 : 17 ) He@@ mba doon u mba ve lu sha ian i nengen sha mbagenev , er noov man mbamaren kua mbatamen mba ken Kristu nahan , vea naan mba ve lu sha ikyev ve la icivir sha er vea wase ve vea lu a i@@ civi@@ r@@ yolough ve her yô . Een , kwaghhenen u van a mtsera yô , ka i gba u á ker iwanger , á time , inja er mb@@ á keren kwagh u injaa nahan . Ish@@ aren i sha gba@@ aôndo i mbayev ve lu a mi i soon u fan akaa la ia fatyô u ur@@ ugh ve u za nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh . Doo u se ker ng@@ egh ng@@ egh sha igbenda i Yehova a zu@@ ngu mhôônom la ga . I@@ B@@ A@@ V@@ ER I K@@ EN T@@ A@@ R U J@@ A@@ P@@ AN M@@ sô@@ rom Ma De Y@@ e Tor sha a We Ga 6 : 6 , 7 ) Shin a@@ dooga mbacivir Yehova mbagenev yange ve due kwaghpasen maa ve za zua a we ve pase u kwagh , u hingir u fan mimi er mbagenev u@@ du@@ d@@ u u@@ du@@ d@@ u kpa yange i pase ve kwagh nahan . — Rom . Anmgbian Lo@@ well man R@@ ic@@ hard yô , kasev vev mba uma a ve her . ( 2 Kor . 4 : 7 , 8 ) Yehova tôndo zwa ér una kar a m@@ taver kera ga , kpa a taver se ishima ér una na se agee sha jijingi na sha er se wa ishima a mi yô . — F@@ il . 17 : 9 ; Mat . Ikyav i ase@@ mber a kwaghôron a i kaa ér “ akaa a sha aôndo ” man “ akaa a shin tar ” la yô kanyi ? ( Mateu 24 : 12 ; 1 Mbat@@ esalonika 4 : 9 ) Mbam@@ kohol mba ityar i ityar mba Mbashiada mba Yehova la ka ian i dedoo i henen ityesen ne . Nahan akuraior ne “ vihi ayol a ve tsung . ” Ngeren ne una wase se u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Ka i gba u vea ny@@ ô@@ ôso akaa ken uma ve , kpa shighe a karen yô , ve nenge a iwasen i i lu ken kwagh shon la . ( Or@@ pa . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 16 ] U pase gbenda u Yehova a hemen akaa a á gbe la nena ? Shighe u mkur una va la , Yehova una yima mba@@ shiada nav mba ve civir un sha mimi la , nahan hanma or nana fa er iti na i hembe cii yô . — Ese@@ k . P@@ ase ase@@ mb@@ er@@ akaa a ahar a i yer ér “ aeren a iyolough ” man “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” la . 18 : 6 ) Kwagh ne tese ér Yehova s@@ ende@@ gh sha kwagh ga nena ? — Ôr Lev@@ iti@@ ku 5 : 7 , 11 . M@@ tsaha u vesen u ka i na ve yô , ka mp@@ av u ka i pav ve a Aôndo gbem sha won la . ” Bibilo kaa ér nyi ? A kaa a ikpelaior i lu pasen i kwagh la ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng . ” Ngeren mban vea wase se u kaven er Yehova a soo ér se nengen tom u se lu a mi u nengen sha tsombor wase la yô , kua er ka a wase se u eren u la kpaa . ( Mpase 21 : 4 ) Sha nahan yô , ka we Mkaanem ma Aôndo a ne i nger man ma ôron kwagh ne a we ye . • Ka akav a nyi a tese ér m@@ hembe u Yehova gande u k@@ av@@ ene ? Doo u mbatamen vea wa ikyo sha er vea er tom u kuran ikyum@@ u@@ ile la shi tsombor ve kpa vea ver ishima sha u yô . ( 1 Tim . Kpa a pase ér : ‘ Mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ’ ( Yoh . Kanyi ia wase u ú er kwagh u vough shin er mbagenev vea soo ér we u ny@@ igh@@ en ior nahan kpaa ? Doo u nana hemba veren ishima sha mnenge u Yehova sha kwagh u nan soo la , er i tese ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la nahan . Ken uma na cii , lu kwa môm tseegh undu tsombor na ye . Yange undu tsombor na kasua uhar tseegh , kpa hanma iyange yô , ya a sar un . Be@@ en yô , John E . I@@ vese ve ka i taver sha ci u mba eren akaa a kiriki kpishi a tesen ayol a ve dooshima , mba eren di akaa a vesen kpuaa tseegh , er i tesen ken u@@ fi@@ im shin sha tele@@ v@@ ishen nahan ga . Akaa ne kua u ku@@ ven ayol man u ôron mkaanem ma kundu kundu kua u tesen erdoo man u sen a orgen m@@ u@@ u m@@ u@@ u shin pinen nan sha mimi wer “ iyange kar nena ? ” Yange ve hendan a mbahemenev mba shin t@@ ine gbar gbar sha u tesen “ ityesen i ma ve tese ga la . ” U L@@ un Er P@@ ine@@ ha@@ shi Nahan Shighe u Ú T@@ a@@ gher a Mbam@@ taver , 9 / 15 U er nan ve u p@@ ande “ mbamzeyol mba ayange ayange mba nom man kwase vea tagher a mi ” laa ? — 1 Mbakorinte 7 : 28 , m@@ gem u Bibilo i i yer ér To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion la . A kaa wener : “ Ka m kôr iyol yam tsaha ve m er kwagh ne ye , shi m vihin inyaregh y@@ agh sha akaa a a hembe lun a inja la tseegh . Iky@@ aior i ken Kristu nyian kpishi dondo ikyav i dedoo i Yesu man i Paulu kua i Timoteu la . Nahan hemba doon u se tese ser se mba a kwaghfan , sha u veren ishima yase cii sha iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova , i kwagh môm una fatyô u vihin i ga la ! — Ôr Mbaheberu 13 : 5 , 6 . ( b ) Ka sha igbenda igen i nyi nahan Mbakristu mba lun per ken jijingi ve lu er kwagh zua a ve tar ga ? Ken ngeren ne , se time sha ufoto mban mbagenev man er i hii ve Satan a yaren tom a ve yô kua er se kura ayol a ase sha ufoto mba shon yô . A pase wener : “ T@@ so@@ mbor wam yange ua zuan kwagh a mo c@@ ô@@ hiin tseegh , er u va sôron mo nahan kpa , ma k@@ um@@ am , nahan ma kera s@@ ar@@ em u hiden hen Yehova sha er me shi me lu vea anmgbianev av man tsombor wam imôngo ga . ” Zum u Mba@@ beenyol Vea H@@ ide a H@@ ingir Y@@ ev La Shighe u se zough a imba or la yô , se suur nan ishima , shi se pase nan nana fa er i gbe u nana zua a mfe u kwagh u ken jijingi , man er nana kure mgb@@ e ne yô . — Mateu 5 : 3 , 4 . Mbamaren nav ôr kwagh kaa ér : “ Er se nengen m@@ ze@@ hemen u wan wase nahan , se kav e̱r i lu Yehova a eren hanma kwagh kua ityesen na yô . ” Mose de wener Aôndo a tese un igbenda na je kpa ? — Pasalmi 25 : 9 . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a tse@@ en ishima nga hen an@@ ter@@ egh la hegen ahar , mbap@@ asenkwagh gema mba her zu@@ lum 20@@ 0 kua mbatamen mba hen ity@@ ôn@@ ya kpishi . ( Luka 15 : 17 - 24 ) Een , doo u mayange je or nana m@@ or iyol nana venda u zamber mbagenev ér ve de nan a kwaghbo u nan er la ga . ▪ Su@@ e Anmgbianev mba Kristu sha Mimi M@@ tim u kwaghaôndo u aiegh una kpiligh ior iyol kpishi . Nahan kpa , aluer orgen nan soo u keren tom la ga di ye ? Ken injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la kpa , Yesu lu tesen ér mbagenev kpishi ken mbadondon un mba i shigh ve mkurem la vea va lu er an@@ u@@ un@@ au@@ kase at@@ aan a l@@ an@@ en kwagh la nahan ga . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ôr ken takerada u Or@@ pasenkwagh 3 : 1 ér , “ hanma kwagh ngu a ayange na . ” ( Luka 23 : 2 , 5 , 14 , 18 - 25 ) Shin er Yesu kpe sha kon nahan cii kpaa , num u yange i ta sha Wan u Aôndo u̱ ish@@ ôô sha ifer i hemban cii la wase ga ku@@ aa je , gadia Yehova nder Yesu shin ku shi kende a na ver un ken uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh . Yesu u a lu Or@@ p@@ aan shin Or@@ yiman se la yima se sha ikyev i asorabo ase tseegh ga , kpa a bugh se gbenda u ember uma ken hemen . Inja na yô , ka ônov mba ken iyol la man ve lu ônov mba Aôndo ga , kpa ka ônov mba ityendezwa la man i we ve ken tsombor ye . ’ ( Rom . Nahan cii kpa , Noa ta a@@ kper@@ an shin nenge ér kwagh tsô kpa una fatyô u eren nahan ga ze . ( Aerenakaa 8 : 4 ) “ Ve mba i sa@@ mbe ve la ” cii yange ve lu mbai@@ vangeli , i tsua a tsua as@@ ande ken ave ga . Ikyav i dedoo i Yesaia , u yange hii tom na u profeti cii ve i mar H@@ es@@ e@@ k@@ ia la , bende a gumor u lu wan u tor nee ? ( Mateu 24 : 45 , 46 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 6 ) A@@ ka@@ a@@ wan a sha shighe vough ne doo u kpa ? Anmgbian O@@ t@@ to K@@ u@@ g@@ lit@@ s@@ ch yange lu ityough sha akaa ne . 10 : 9 , 10 . Nahan kpa , a doo ashe shi a wa ini@@ umbe kpaa shi kwagh hange un kpishi ; lu zenden kera da@@ al@@ aa , un@@ den sha ityakerada yase , ngohol ab@@ ir@@ o ase shi wan ave ken a@@ kpa a ri@@ ga ase keren kwagh u una dugh yô . Kanyi ikyav i tese ér ka a inja u tsaase mbayev iy@@ eve , man ka an nan kom u a na nan icivir sha atam a ka a ume laa ? 3 : 5 , 6 ) Yesu yange zua a iwasen sha u suur sha Ter na a ishima na i môm . Ter u Han@@ n@@ ah yange z@@ aan mbamkombo vea na hen ijiir shon . Ka ve zua a inyaregh ki nengen sha u@@ gb@@ ayol vev nena ? Sha nahan yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine na ian ér i er makeranta u mbatamen ne ugen ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken New Y@@ or@@ k , hii ken Di@@ se@@ mba 7 , 200@@ 9 la . Nahan kpa Yehova fa ér iky@@ aior i i civir un yô ia lu kposo . Kanyi se fa ve ia wase se u veren ishima sha kwagh u i doo u se “ vande keren ” laa ? Iky@@ agh ki tom@@ ough ki gen ki ki lu ken ijô kpishi yô , ka takerada u i yer ér Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la . Sha nahan yô , shighe u se nenge gb@@ ev shin se gbe je kpa , i de kpiligh se iyol ga . — 1 Utor 8 : 46 . A@@ nan@@ ia gbidye inya , maa kpe ! Nenge ase yô , ice i sha ityough y@@ ase@@ gh je kpaa i ôr í ! Ka sha ci u se mba ken “ ashighe a ican , ” er Bibilo i ts@@ enge kaan nahan . Sha shighe u Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la , or môm ken atô u iorov utar ken tar u I@@ tal@@ ia lu kp@@ an , sha ajiir ag@@ enegh yô lu or môm ken atô u iorov uta@@ an . ” Ka hanma shighe yange Yesaia ôr kwaghôron u profeti , man akaa a yange tsen@@ ga pasen la cii iv ke ’ gbenda u kpilighyol nena ? Nahan shi vea zua a shighe kua agee a eren akaa a ken jijingi je kpa ? ( b ) Doo u mbamaren vea dondo ikyav i Yehova sha u eren a ônov vev sha dooshima nena ? Aluer ka nahan yô , se kôr avur ne ken it@@ you se saa a mi , ka Anzaakaa 14 : 17 man Mbaefese 4 : 31 . ( 2 Timoteu 3 : 15 ) Ka u hanma wase nana lu a iwuese tsung sha mimi u Yehova a pase se la , sea lu iyev shin sea be@@ e@@ yol je kpaa . Yehova ôr kwagh u mba ve lu atam a t@@ ur a dedoo la ér : “ Me na ve ishima sha u vea fa er Mo M lu TER yô ; vea hingir ior A@@ v je . ” ( Y@@ er . ▪ Aluer u hii u ôron Bibilo ken Genese zan zan Mpase yô , u zua a mtsera kpishi , nahan kpa igbenda igen kpa ngi i u ôr Bibilo ve a maa u iyol a mi yô . Sha kpôô yô , ka ican kpishi u lun wang . Heela tseegh ga , “ ior mba i ne ve lu u@@ iyua , ” [ N@@ W ] la kpa ka ve va a bem man mzough . Aluer noov man kasev mba eren akaa imôngo yô , a wase ve u lun ken mzough Ikyav i mhôônom ma zungwen ma Yehova Aôndo man Yesu Kristu ve ver la tese ér i pav mhôônom ker a@@ vegher ahar . Mayange sar se u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ve̱ gema asema ve̱ nahan i h@@ ime ve a Yehova , vough er Yehova kpa i sar un nahan . Kpa i nger I@@ vangeli i Luka la sha ci u akuraior cii . Yange i na Timoteu ian i vesen i eren tom u nyi ? Nenge er u tôôn ian za lamen vea ity@@ a@@ gh@@ er@@ or u eren tom gomoti tseegh kpa ka i taver yô , man aluer ka u or nana ya ikyar vea nan je yô a hemba taver cii ! ( Mpa . 17 : 15 - 18 ) A lu vegher u hiihii u “ zege@@ can ” la je la . — Mat . Er m soo mer inyaregh y@@ agh ki de been ga yô , m kura ki m yam inya a mi shi m wa ken kpen@@ ga kpaa . Kpa doo u se dondo mkaanem ma Aôndo yange na i nger ne , ér : “ Or@@ fankwagh ka nan nenge a kwaghbo , nan yer , kpa mb@@ al@@ an@@ enkwagh yô , ka ve kar , ve za ya ican . ” ​ — Anz . Anmgbian ugen mba yer un ér M@@ i@@ ro@@ s@@ ł@@ a@@ w , a kaa ér : “ Mo man kwase wam se sôr ian i ka se za wase anmgbian u kwase ugen u a pav ivaa yô . Kpa asorabo a nan er la di ye ? ( Luka 7 : 37 - 50 ; 21 : 1 - 4 ) Yesu waan ikyo sha mgb@@ e u ken jijingi u hanma or cii . Zum u i wa Mbaiserael sha ikyev í Yosua ér a hemen ve la , i kaa a na ér : “ Ruamabera u atindi@@ gh [ u Mose nger la ] a̱ de karen sha zwa wou kera ga , kpa zer timen k@@ imi tugh man ate@@ tan , sha er ú ver ishima u eren akaa a i nger k@@ imi cii ; gadia ka nahan man i@@ kôr ia la@@ gh u sha akaa cii , shi ka nahan man ú er kwagh sha inja kpaa ye . ” A@@ ure@@ le kaa wener : “ Kwagh môm hemba kwagh u se ne ayol a ase u va eren Yehova tom heen la ga . ” O@@ K@@ T@@ O@@ B@@ A 22 - 28 , 20@@ 12 ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) Ior kpishi lumun ér ka gbenda u ior ve nzughul a iyol ve hanma shighe je la . Er lu vough nahan kpa , una er tom u pasen kwagh kpoghuloo yô , a v@@ ôr shi i gba u una mem , er hanma or kpa ka i lu nahan . — Luka 8 : 23 ; Yoh . 4 : 6 . ( 1 Samuel 16 : 7 ) Aôndo fa er i hii ve u lu a ieren you la yô , a fa er i lu gbenda u i ji@@ re u ken uya , shi i y@@ ese u , man ijiir you kua inj@@ a@@ or u i lu la cii i ne u lu or u ú lu la yô . Paulu kaa ér : “ Ka Aôndo je A lu eren tom ken a ven ye , sha u kwagh u a doo Un la a̱ sar ne , shi ne@@ ̱ eren sha mi kpaa . ” ( F@@ il . U@@ umace mba kwagh u perapera a doo ve ishima shi ve ongo imo i Aôndo yô , iji@@ r@@ ôron la ia na mlu ve u ken hemen la una doo gbem sha won . U hen wer luun er uumace ve doo Aôndo ishima ga nahan , mlu ve u ken hemen la ma a lu nena ? Ka nyi yange i wase Paulu ve hungur akaa a ken ijime , a yange vaa af@@ an@@ yô sha mi laa ? Ka ve har sha ì@@ kp@@ ù@@ m mfe ve la maa ve tsua u eren akaa a aa fatyô u bu@@ lan ayol a ve shin ior mbagenev kpaa yô . Ity@@ esen i ior i Con@@ stan@@ t@@ ine va mi la lu sha ci u been a ayôôso a a lu ken C@@ ôô@@ ci i sha derianyom u sha un@@ yi@@ in la . Er nan ve u fan Yehova shi un kpa fan se la , i lu kwagh u i@@ civirigh y@@ um@@ u ? Mba@@ apostoli mban yange ve vande eren akaa ahar ne , gadia Yesu pase ken msen na la ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a U n@@ em , M na ve , ve ngohol . ” ( Yoh . Yange i shighe Yesu “ mkurem ma iember ” hemba “ mba kwa@@ v ” na , ka u@@ tor mba Yuda mba ve due ken tsombor u Davidi la je la . Yange ve palegh Paulu sha ci u lu ken uiky@@ angen yum ga . Or u nan cie Yehova ken ishima i nan sha mimi , nan eren kwagh u a lu u vough la , ka nan doo un ishima kpishi . — Duteronomi 10 : 12 , 13 . Alaghga imba or la nana soo u civir Aôndo a mbagenev imôngo ga , shin nana tsua anmgbianev kpuaa mba nan soo yô , nana civir Aôndo a ve imôngo . Aluer nan er nahan yô , nana zuan a iwasen hen mbatamen man udi@@ ak@@ on mba ken nongo u Kristu je kpa ? R@@ at@@ ana maa undu mimi za nyôr ad@@ ua ugen sha er una vôso wan la yô . Lu kwagh u azende a apostoli Paulu agen er anyom a kar ken ijime hegen je i kom 1@@ ,@@ 9@@ 00 je la . Kpa ikyav tese wang je ér a@@ vegher a ahar ne cii nga hange hange shi gba u a ver ishima sha a zu@@ lee . Bibilo ôr kwagh u Ter Yesu ér ngu van “ sha , a mbatyomov N@@ av mba age@@ ev imôngo ken [ no@@ mb@@ or@@ usu , N@@ W ] ; Una tsaha mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ikyo ga la . ” Mba i te ve iv@@ or hen inya i dedoo yô , ka mba ka vea ungwa kwaghôron la , ve ngohol un , ve ume atam , ugen kwa iky@@ un@@ du@@ gber , ugen ak@@ un@@ du@@ atar man ugen ak@@ un@@ du@@ at@@ aan . ” Sha nahan yô , a lumun ér i hen Bibilo a na , shi hii u zan mbamkombo vea kwase na . H@@ ide hen ase sha mpin ne : “ Ka an [ jim , N@@ W ] nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” laa ? Ka mbam@@ kohol mba inj@@ aav mba nyi ior mba Yehova ve er sha shighe wase nee ? I@@ can i iny@@ ar na uma u ior umiliôn imôngo hingir c@@ a@@ veraa kpen kpen . Yehova wase or@@ utya u fan ityav doo doo ne á hemba ve , nahan He@@ ber@@ on hingir gar u ior yevese or u or@@ on iyev i awambe za waren ker yô . ( Mpase 5 : 9 , 10 ; 14 : 1 - 4 ; 20 : 6 ) Daniel yila ve ér “ u@@ icighan@@ mbaiorov mba U@@ hemban@@ sha , ” ve mban cii vea ngohol “ tartor man m@@ tem@@ tor man i@@ vesen i ity@@ artor i sha won cii ” a Kristu u a lu Ity@@ ough vev la imôngo . 2 : 13 ; Y@@ ak . Ka sea hen kwagh u aeren a Yehova a doon tsung la , shi sea nôngo sea hingir “ mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan , ” shi sea ‘ zenden ken dooshima ’ yô , kwagh ne a taver se ishima u palegh “ idya man hanma inja i hông@@ or@@ ough ” cii . ( Ef . Ken Ruamabera yô , i kimbir tan mbacivir Aôndo icin ér ve̱ cia Yehova kuma ac@@ in imôngo . De se nenge nen sha mbamlu mbagen mba ve ne i gbe u se taver ishima yô . U wa ago iyol u eren batisema nena ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A tese se dooshima . A na se iyua i hemban cii sha u tin@@ d@@ in Yesu , Wan na u ishima ishima la shin tar ! Luka 8 : 18 ; Heb . Mbat@@ omov mba Aôndo vea fatyô u taver mbagen mba ve lu yan ican tsung la asema nena ? Vea gema ity@@ um@@ u@@ v vev , shin “ ud@@ ag@@ i ” vev vea t@@ ume mbau@@ ty@@ aav vev a mi . Shi kape mbayev kpishi mba ve lu Mbashiada kpa ve̱ fe takerada ken makeranta je la . Nahan kpa , ka ve tindi anmgbianev mba ve kom vough yô sha u eren tom u veren ior sha ityom igen la sha ci ve . Se kpa , saa se er ityom i ihi@@ ar , i i ne Mbakristu la cii ve se lu Mbakristu mba mimi ye . Shi nenge ase ikyav i Tor U@@ shia ne kpaa . Anyom nga gbe karen yô , m lu hemban man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov ma taver cii , shi mci@@ mb@@ im man kpishi ya tor ken a mo . Kpa , se mba ongo kwaghwan u Yakobu a we ér : ‘ Ishima i taver , i̱ kure tom u i vough sha u sé lu vough man jimin , sé kera yina sha kwagh môm môm ga yô . ’ — Yakobu 1 : 2 - 4 . 6 : 17 ; Ps . ( Yeremia 31 : 35 ; Pasalmi 8 : 3 ) Ka Un a gbe iyange yase ne ye , ka i i̱ lu an@@ ar u ye@@ ghen ib@@ ugh ib@@ ugh , u̱ du@@ ghun zege@@ ut@@ aha sa@@ gher sa@@ gher ts@@ endan sha won cii ye , man mb@@ u@@ g@@ enev ka mbu lu iwanger mb@@ u@@ g@@ enev di i lu m@@ tse@@ e . Tsô Paulu nger ve washika kaa ér : “ A@@ sema su@@ r se sha kwagh wen . ” — 1 Mbat@@ esalonika 3 : 2 - 7 . Shighe u m vôso John la ( 2 Pet . 1 : 12 ) Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ka ma pase se kwagh u Aôndo a soo la hanma kwa u se er ma cii . Davidi , wan@@ nomso u kuran ilev la yange tagher van@@ ger a nyi kwagh@@ a ? ( b ) Se kange ishima u eren nyi ? Kpa aluer se mba a ishimaverenkeghen sha kwagh u se nenge a mi ga la yô , ka sha ishima i wan je se kegh un ye . ” A@@ yange nga kar any@@ iin yô , ve er iniongo i P@@ ase@@ ka sha uwer u Ab@@ ib@@ a , ayange a u pue kar any@@ iin ai@@ k@@ ighe , hen u@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Y@@ er@@ ik@@ o la . ( Ôr Mbakolose 2 : ​ 1 , 2 , N@@ W . ) ( Luka 9 : 46 - 48 ) Yesu wa ishima tese mbaapostoli nav sha u ve nenge ér gba u vea lu mbah@@ id@@ en a iyol ijime . Aôndo u mimi la yange ungwa msen u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati , nahan war ve sha ivande je . ( 2 K@@ ron . Nahan kpa hen shighe shon la je , m umbur vande - eren ugen u i er ken Iyoukura sha kwagh u anmgbian u yange tagher a imba iky@@ aren ne yô . Shin Er I@@ j@@ en I G@@ be ken Jijingi Nahan kpa , Mba Z@@ an Hemen [ U@@ foto mba sha peeji 17 ] Akaa a aa W@@ ase Se u Wan Ishima Yô A@@ eren a ase a dedoo la pav se ver kposo a tar ne nena ? ( b ) Ú fa mnenge wou sha kwagh u zan iky@@ ura nena ? * Akaa ne ngee je gande u or nana h@@ ure kera ér ka iwasen i mbatyomov mba Aôndo ga ze . PE@@ E@@ J@@ I 27 M@@ te@@ v u sha ican ne kpa lu mkur u kwaghôron u profeti u ken Bibilo . Ken tar ung@@ un ne , kwagh u mbagen ve tee ér ka kwagh u dedoo la ka a lu kwaghbo hen mbagenev . Apostoli Paulu yange kaa ér un ‘ hemba gban ijime ken u@@ icighan@@ mbaiorov cii . ’ ( Ef . u he . Me@@ g@@ an : Ka mimi , ior kpishi mba ember K@@ ir@@ im@@ ishi . M@@ pin la lu u taver kpishi . ( Yohane 15 : 13 ) Nahan Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve kura tindi u he ne kpa ? Hen shighe ne nahan Yosev tsa ken ga@@ adi anyom imôngo . ( 2 ) Yehova ka Aôndo U@@ hemban@@ sha cii , shi ka Or@@ gban u sha man tar kpaa . 2 : 2 , 3 . A@@ kur@@ aior a sha tar cii aa kohol a ta num sha ior mba Yehova . Nahan mba ker ken inyom i 19@@ 19 yô , i ver or@@ hemen u nengen sha tom@@ shir@@ en ken hanma tiônnongo . Yange m ungwa kwagh u ityendezwa la nahan doom kpen kpen . ( Yesaia 5@@ 7 : 15 ) Nahan mbacivir un mba a nder ishima ve la ka ve hide ve civir un saan saan . NG@@ ER@@ EN U T@@ ES@@ EN A@@ J@@ I@@ I@@ R Mic@@ hel@@ le : M ungwa or nan ngu yilan we sha han@@ see@@ ti , nahan me va seer lamen a we sha itinekwagh ne sha ian igen . ( Ôr Ekesodu 6 : 1 , 6 , 7 . ) Yehova Ka ‘ Aôndo u Saan Saan ’ Cii man Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira mbi p@@ ev yô , atôônanongo 32 ken atô u atôônanongo 8@@ 4 a a lu ken tar u Fran@@ ce la lu a a ken zwa P@@ oli@@ sh . Er Tom Wou u Pas@@ en I@@ vangeli La Mbam@@ sen mba nan eren cii , a venda ve . Ken ayange a hiihii a uma u Yesu shin tar la yô , lu nyi man nyi i̱ er un@@ u ? Ka a̱ na or ka@@ a@@ de ne nahan i doo nan kpen kpen . Ka ityôkyaa i sha utar i h@@ an i ne ve se ne jighjigh ser Tartor u Aôndo ngu s@@ ôôn ‘ van@@ a ’ ? Mbakristu kpishi zua a iti i dedoo sha jighjigh u ve ne Aôndo shi ve suur sha a na sha ashighe a i lu tôvon ve a ican la . Ngeren u a dondo ne una time sha gbenda u Yesu yange lu Davidi u V@@ esen man Solomon u V@@ esen la . Er Yehova a er ijir sha gbenda u vough yô , gba u mba@@ asorabo cii vea kpe . la , lu se je ôr kwagh ne a vese ye . — Pasalmi 6@@ 6 : 1 , 2 . P@@ es@@ id@@ en u c@@ ôô@@ ci la maa gema gba sen sha ig@@ yer , kaan a ortamen la ér : “ Nahan ne er nena he@@ gen@@ e ? Er anyom kar pu@@ e@@ tar@@ atar nahan kpa ve lu a bee tempel shon ga , shi i ci@@ r tom u maan tempel la kpaa . Se cii se mba a tom môm , shi se mba a ian i eren tom ne kwagh@@ môm : Inja na yô , gba u se za hemen u civir Aôndo sha jighjigh shi se “ eren akaa a dedoo . ” Peteru kaa a ve ér : “ Ne mba ic@@ u@@ wan@@ nongo , nongo u upristi mba sha inja i tor , icighan@@ ikyurior . ” 4 : 23 ) Er se lu mbadondon nav yô , ka tom shon môm se kpa se eren ye . “ Aôndo Tese Ne u Do@@ on A@@ yol a E@@ n ” M@@ sen wasen mo hanma shighe cii . ” ( Anzaakaa 6 : 16 - 19 ) Sha nahan yô , kange ishima dông zenden sha gbenda u mimi . Akaa a yange er Davidi man apostoli Peteru la , tese ér yange ve lu a mbam@@ shi uhar , ka mban u iyol i kôron tsaha man mci@@ e u cian or . Aluer u ti@@ mb@@ ir u za keren iwasen yô , isharen i eren idya la ia lu taver seer a seer ken a we , maa ia ‘ j@@ ilen iyol kera yô , ia gema a mar isholibo , ’ i ka i bende a mbagenev sha gbenda u vihin tsung shi i va a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova kpaa la . Ior mba civir Aôndo mban za iky@@ ura sha ci u yange i doo ve u eren ishima i Aôndo . Ashighe kpishi ior mba ve eren tom imôngo , ka ve hingir azende a s@@ ôngo s@@ ôngo . Yange wea lu ken T@@ esalonika nahan , ma u lu a iwuese kpishi sha tom u mbatamen eren la kpa ? Aluer u ngu or@@ maren yô , u nenge wer doo u ashighe agen ú er kwagh sha ishima i ônov ou zum u ú lu wan ve atindi ga he ? Tsô ve pine un kwagh u vea er a na ve t@@ so la una ur ga shi vea war kpaa yô . Ka loho u mbakp@@ ish@@ iv ve n@@ umb@@ u sha u ga yô . ( Mat . 15 : 19 ) Sha nahan yô , aluer ishima i anmgbian mgbegha nan u eren idya man nan gema ishima ga yô , Yehova una fatyô u vendan nan ku@@ aa . “ A N@@ yo@@ on Ishima A Ôr Kwagh a Ve C@@ aver C@@ aver ” Se ôr ken Bibilo s@@ ér : “ M ungwa zege@@ imo due ken ik@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira kaa er : Nenge , t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior , Una tema a ve , vea lu non@@ go@@ ior Na , Aôndo iyol Na Una lu a ve . In@@ yom i 19@@ 00 la yange i been ica i gbe ga maa anmgbian u Ma@@ ma wam u kwase , mba yer un ér E@@ m@@ ma , mough yem ken gar u N@@ or@@ th@@ field , ken kpen@@ tar u M@@ in@@ n@@ es@@ o@@ ta sha u za henen kwagh@@ ku@@ h@@ wan . ( Anzaakaa 14 : 15 ) Iky@@ o you i wan la zua sha ieren i ior B@@ er@@ ea * mba sha ayange a tsuaa la . Se fatyô u nengen a kwaghfan u Yehova sha gbenda u a er tar ne ér aka@@ au@@ ma a za hemen u lun sha mi la . Aluer ú time sha kwagh u i er sha “ im@@ enger ” man “ da@@ ar@@ im@@ enger ” ken takerada u In@@ sight on the Scriptures la yô , ú wase or u ú henen Bibilo a nan la nana seer zuan a iwanger sha injakwagh i Yesu la . ( 2 Tim . Se fatyô u eren msen sha amba@@ akaa ne : Er Yesaia ng@@ ur karen ish@@ or@@ ibo man ku sha “ ik@@ ondo i civir ” shin “ ik@@ ondo i y@@ is@@ an ” yô , a kaa ér : “ Sha u@@ wo ne [ Yehova ] Una vihi ik@@ ondo i civir kera , i i ci@@ r sha ior cii la , kua ik@@ ondo i y@@ is@@ an i i samber i sha akuraior cii la . ” ( Tit@@ u 2 : ​ 3 - 5 ) Nenge inja er anmgbianev mba kasev mba vi@@ an ken jijingi ve lu a iwasen hen mbagenev ken tiônnongo ne sha wono ! Mba ve lu ken iyol la , kwagh ve una fatyô u doon Aôndo kpaa ga . ” — Rom . Aluer se gba ke ’ idya i eren yô , se zua nen a ishimataver sha u fan e̱r Yehova a we iyol a keghen a kegh u zungwen mba ve gem asema sha mimi mbara mhôônom yô , shi se kange nen asema ser mayange se kera kimbir eren isholibo shon ga . — Isaiah 55 : 7 . Mal@@ aki 3 : 16 kaa ér : “ Tsô mba@@ cian TER kpaa gema ôr kwagh ayol a ve ; TER kpaa ver ato , ungwa , i nger ruamabera u umbur akaa sha ishigh N@@ agh , sha ci u mba ve cie TER , man mba ve civir iti Na yô . ” Se kpa se fatyô u eren iti i dedoo a Aôndo . Apostoli Paulu yange pase wang nahan ér : “ Akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” Y@@ ES@@ U yange er msen g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha ato a mbahenen nav ken tugh mbu masejime mbu uma na u vough shin tar ne la . Se fa ser yange tôôn iyol na ge@@ de ge@@ de shin eren as@@ enge ga ze . • U pasen Mkaanem ma Aôndo tsembelee la wa nyi man nyi nahan k@@ er@@ egh ? * Yange i̱ ôr kwagh u imeen i ken myer i an@@ umbe a i tesen sha tele@@ v@@ ishen ne ér : “ Ior ka ve kôr ave ér mba tesen dooshima ayol a ve nahan ve hingir u eren nyityô ieren i dang i ve soo cii . Ieren yase a ikyar yase i ken ivese man ônov asev man mba ve civir Aôndo a vese imôngo kua mbagenev cii ia tese ér se ume ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo . M yemen yô , saan mo iyol er m zua a ior kpishi mba m hen Bibilo a ve , ve er batisema yô . Nahan ve er wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria , ve kaa ér : “ Iserael , ka mba@@ aôndo ou mba ve dugh a we ken tar u Igipiti je ne ! ” Ka Aôndo u a ts@@ enge ôron kwagh u mhii u ity@@ artor i age@@ egh man mtim u i vough la shi a er se akaa ken Bibilo a tesen se uma u dedoo kpaa ye . Anmgbian u i tsough nan ér nana na kwaghôron u iv@@ es@@ egh la nana na un sa@@ gher sa@@ gher man sha icivir kua sha gbenda u taver hanma or ishima ken jijingi . A gba tôvon yô , Habak@@ u yange nger takerada na u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar uhar cii i mase timin Yerusalem ke ’ inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . ye . ( Anz . 22 : 3 ) Shi shighe u imeen i ve yô , venda i fese je . ​ — Gen . 14 : 19 ; 2 Kor . 2 : 4 - 11 . Er akaa a lu eren shin tar zan vough vough sha u kuren akaaôron a profeti a ken Bibilo nahan , se hingir u kaven kwagh ne kure kure . Nahan cii kpa , sar se u mon@@ don iengem i Yehova . U@@ L@@ O@@ Y@@ A MB@@ AR@@ A Z@@ U@@ A A Z@@ W@@ A G@@ A Ken inyom shon ne i môm , Mbashiada mba Yehova tôô ah@@ wa 1@@ ,@@ 2@@ 3@@ 4@@ ,@@ 7@@ 9@@ 6@@ ,@@ 4@@ 7@@ 7 u ôron ior mbagenev loho u dedoo u Tartor . 13 , 14 . ( a ) Ka nyi yange i wase Mose ve kuma u eren tom u Yehova na un laa ? H@@ er ave ave je maa iky@@ um i mbatyomov va due her gba “ wuese Aôndo . ” Mbahemenev mba ken kwaghaôndo u Mbayuda la kôr un ihyom . 8 : 7 ; 11 : 5 . Er nan ve S@@ ef@@ anu yange hingir u kpen sha ci u shiada na i eren@@ e ? Akaa ne sh@@ í ng@@ iri@@ gh Iserael iyol u geman inja je kpa ? Ka akaa a nyi se fatyô u henen ken ikyav i Yesu ver se i hendan a am@@ een a Sat@@ ana ? Nahan im@@ ande maa bee un fese , a hingir wanger wanger . ” 37 : 28 ; 9@@ 1 : 1 - 3 ) Mba vea war “ zege@@ can ” la vea lu zege@@ ikpelaior jim jim . Or@@ tom la gema pine un ér , “ Aluer m kaa mer m ngu ga nahan u na jighjigh kpa ? ” ( Pasalmi 9@@ 4 : 14 ) Tsô kanyi ia er shighe u akuraior aa ker u b@@ un@@ den awashima u Yehova laa ? ( Anzaakaa 22 : 6 ) Nahan kpa , Mbakristu mba i lu ve tseegh ve lu or@@ maren yô , saa vea suur sha Yehov@@ a@@ .@@ Vea na jighjigh ér una fatyô u wasen ve keng . — Pasalmi 1@@ 21 : 1 - 3 . A@@ tô@@ akaa nga kpishi a a ne ve se pasen kwagh sha uya uya yô . Kwagh ne yange nam agee a geman inja . ” Mba@@ ôron ityakerada i i@@ vangeli mbagenev nyian nenge a akaa kpuaa tseegh a tesen ér Peteru lu er vande nahan . Davidi , Tor u Iserael u tsuaa la yange fa dedoo ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu u a kom u a wuese un sha akaa a kpilighyol a a gbe la yô . Nenge i lu ican ga u uumace tsu@@ ghun ayol a ve sha mnenge u ve nengen mbagenev la sha wono ! Ka hanma shighe ikyuryan i he la hii u eren tom@@ o ? Kpa kwaghbo gema ngu ken ieren i we taver ve ishima wer ve hemba veren ishima sha makeranta u henen kua inyaregh ki keren a mcivir u mimi la . Man ka kwagh u a lu zan hemen vough je ne . ( 2 Utor 11 : 1 ) Lu Yo@@ a@@ shi wan u A@@ ha@@ shia tseegh war ye . I yer un , anyom nga kar at@@ ar@@ atar yô , maa i kôr un tor sha Yuda . ( Yon@@ a 1 : 1 , 2 ) U yange Yon@@ a ma za ityom i Aôndo la yô , or@@ ti yevese sha ishigh nagh kera ! 5 : 18 , 19 — Na@@ a@@ man yange zamber ér i de un kwaghbo na sha ci u fa ér gba u una za civir e@@ ev y@@ um@@ u ? Hen Mba@@ ôron Takerada Ne ( magaz@@ in u Iyoukura ) , 1 / 1 U@@ umace mba ve yen ne cii mba tagher a mbamzeyol ken uuma vev . Nahan kpa , Mbakristu mba tagher a ican igen kpaa . Yehova hingir Pro@@ feti man Or@@ yiman sha u tesen ér un eren kwagh sha awashima na vough shi un eren kwagh er iti na i tese nahan . • Icighan jijingi ka a ver Mbakristu mba vi@@ an la sha tom nena ? 14 : 30 ) Ikyav i tesen yô , tar u Satan na inyaregh taver kpishi u zuan a mi , nahan ú na ior hingir u lun ken uiky@@ angen . Yange m hen mer er m v@@ ôr kpishi yô , me kera fatyô u eren kwagh môm ga . ” Kwagh ne vi@@ him kpishi , sha ci u hii shighe u m lu iyev la je , m lu veren ishima u eren tom u pania a uma wam cii . Man aluer ka taver se u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase yô , se er nena ? “ M ngu yevese zan hen ik@@ ighir i i ver la sha u zuan a i@@ wua . ” — F@@ I@@ L . Ka nyi i lu u fan iti i Aôndo ? 6 : 33 ) Er u lu timen sha kwagh@@ ngeren ne nahan , ker igbenda i u yar tom a ngeren ne ken tom wou u pasen kwagh la yô . Yehova kaa a na ér a̱ mough a̱ yem ke ’ gar u N@@ ine@@ ve u yange wa ifer kua ts@@ wam tsung la . Akaa a Se Er Ve Se F@@ atyô u L@@ amen a Aôndo Yô Shi a saan se iyol er se lu sh@@ ilen tom ne vea anmgbianev asev mba nomso man mbak@@ asev umiliôn imôngo , mba ve lu a ishimaveren i môm a vese la . Mar@@ i@@ o nenge a m@@ kposo hen ato u mba er tom a ve shin Betel man mba eren tom a ve ken won la . Yehova kor ior nav sha akaa aa a fatyô u vihin ve ken jijingi la nena ? M@@ fe u vough u ken Bibilo u se lu a mi la shi una wase se se seer tesen ser uumace e̱r se nahan doo se ishima . A@@ gu@@ su@@ tu 24 - 30 , 200@@ 9 Ior mba Aôndo mba sha ayange ne vea yar tom sha mkaanem man nena ? — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 17 . Paulu lu or u wan iyol na ikyo tseegh ga . Z@@ a Hemen u Ke@@ ghen ! Er nan ve se fatyô u kaan ser , Yesu yange kaa a mbadondon un cii ér ve eren tom u pasen kwagh@@ a ? Mkaanem ma Aôndo dugh aeren a bo a yange ya tor ken a na , a á du@@ mbur ken tar u u ban a aeren a dedoo ne , nahan ma gema un a hingir u lun a aeren a dedoo , er mhôônom ma kôron man dooshima nahan . H@@ ag@@ ai taver ve ishima ér , “ T@@ aver nen ishima , ne ior mba hen tar ne cii , er nen tom . ” U zua a iwasen ken Bibilo i henen sha kwagh u aeren a vough a Mbakristu la nena ? T@@ OR U I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L U H@@ I@@ I@@ H@@ I@@ I L@@ A — Z@@ A I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ A SH@@ I@@ N V@@ A N@@ Z@@ U@@ G@@ H@@ U@@ R A@@ NG@@ A@@ H@@ AR@@ A ? Kwagh u doon kenger ne ka a na ior mba man ahumbe nengen ityar ve mough sha ajiir wue wue ve va he ’ ip@@ av@@ en@@ tar la sha u va nengen . Hen shighe ne je kpa , lu a soo kwagh u Bibilo ga . ‘ Kwagh Gb@@ am a Kwagh@@ hum@@ an@@ doon W@@ en J@@ e Kpa ? ’ Bibilo kaa ér : “ Hanma kwagh ngu a ayange na . . . shighe u m@@ li@@ a ngu . ” S@@ an@@ ker u jijingi una hemba tar vihin ityav . ( a ) Hii nan ve se fatyô u kaan ser akaa a i ngeren ken Iyoukura man Awa@@ ke ! M kange ishima mer me za hemen u tilen sha mimi hen a na , kpa ashighe kpishi m@@ ts@@ wen@@ em ka ma na ishima i vihin kpishi . ” 5 : ​ 27 - 29 ) Yange a anger ve aa ku je kpa , ve gba uwer u kuran tindi u Yesu wa ve ér ve gema ior ve hingir mbahenen la ga . Ken inyom i 200@@ 5 la , ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh seer hemba 5@@ 0@@ ,000 , ki lu u bran@@ ci una nengen sha mi la , nahan gba hange hange u a gb@@ anger a af@@ ishi a bran@@ ci a seer . Er Mbashiada mba Yehova ayol a ve ve lu mba kuran tindi shi ve wasen mbagenev sha u mbara kpa ve̱ sôr uuma vev ve̱ gema eren kwagh u dedoo yô , nahan mba pan@@ den ikyav mbi ior mba tom ve i lu u nengen sha mbamzeyol mba he ’ u@@ ip@@ aven la . U@@ umace mba ve yen ne mba nenge ér vea er kwagh ken mzough , kpa mba ngô@@ ôr tagher a mbamtaver ga . M wuese Yehova kpishi er a wasem m zough a kwagh u injaa ken uma wam shi i saan mo iyol kpishi hen atô u anmgbianev mba mimi yô . Kpa se pine ayol a ase ser : ‘ M nengen iwanger i ka ia va ta sha mkav u ken Bibilo nyian ne nena ? Yehova una va hemen uumace sha dooshima ken tar u he , u Paradi@@ so la sha ikyev i Tartor u Mesiya . ( D@@ an . Ngeren ne pase se er i hii ve Aôndo yange lu a vangertiôr ken Wan na yô . I@@ orov 1@@ 10 yange ve va M - umbur . ” Shi doo u vea palegh u ‘ gb@@ ih@@ in uma ve sha ci u ak@@ ar a ve ’ ga . U tesen ikyav yô , ortamen u Hemen Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo ka nan er tom u wasen kpishi , ka nan hemen ken tom u pasen kwagh shi nan tsaase mbagenev kpaa . Mba@@ fan@@ takerada mba ve nenge ér Yuda ka ij@@ ô@@ v , sha ci u ve kaa ér Yuda hemba fan Yesu a mbahenen mbagenev cii la , ôr nahan sha ci u ve kaa ér I@@ vangeli i ken Bibilo kpa tese ér az@@ ô@@ v yange a pase or u Yesu lu la vough . — Marku 3 : 11 ; 5 : 7 . Kanyi se er keng ve se za hemen u u@@ men atam a dedoo , er i tese ken Yeremia 17 : 7 , 8 man Pasalmi 1 : 1 - 3 nahana ? M@@ gem u Bibilo u i yer ér The New Jerusalem Bible la kaa ken Aerenakaa 7 : 55 , 5@@ 6 ér , “ S@@ ef@@ anu iv a Icighan Jijingi , a kende ashe sha , a nenge a iengem i Aôndo man Yesu tile ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ( Marku 12 : 30 ; Yohane 4 : 24 ; Yakobu 1 : 27 ) Heela tseegh ga , a fatyô u tesen ve “ u eren kwagh u mimi man u soon u zungwen mhôônom , man u hiden a iyol ijime er u zenden vea Aôndo ” nahan . Ve N@@ go@@ ho@@ l Mba@@ kp@@ enev V@@ ev sha M@@ nder u Shin K@@ u Ka a na hanma or hen tsombor as@@ a@@ im@@ ent@@ i yô , nan tôô ér ka mcivir u hen tsombor u nan . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka nyi u nenge a mi i tesen ér tar ne vihi tu vough er Satan nahana ? Nahan a kaa a mo ér ka mimi . M@@ tem wam man m@@ mough wam kpaa We U fa , U fa mhen wam ken ica je . Kanyi yange i wase nom man kwase na u wan ishima a ku u wan ve u nomso , man kanyi ú hen ken kwagh u yange er ve nee ? ( Yohane 3 : 16 ; 17 : 3 ) Bibilo kaa ér : “ I@@ ny@@ aregh ki lu a inja sha iyange i ishima i vihin la ga , ” man “ Or u nan suur sha inyaregh ki nan yô , nan gba . ” ( Heb . 10 : 10 ) Nahan myom u se zough a mi sha nagh ku Kristu la due hen Yehova jighilii . Yehova yange ôr kwagh u ior nav , ikyurior i Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa la ér mba wanakiriki na . Se mba veren ashe keghen shighe u á va wanger se isholibo kera yô . Ish@@ aren i Saulu lu u una ungwa imo i Aôndo ga , kpa soo wener i na un icivir sha ishigh ki ior . 14 , 15 . ( a ) Ishim@@ any@@ ian man m - ban u mk@@ or seer ng@@ een ken ayange a masejime ne nena ? Mbagenev tee uya man ikp@@ en@@ ga ve sha u vea va heen , ape kwagh a gbe sha mbap@@ asenkwagh kpishi ne , vea va er tom yô . U tesen ikyav yô , aluer or nan ngu zan se ih@@ ô@@ we ken ishe yô , se d@@ aa nan uwegh kera fese je , se hen a hen kwagh u se er ga . Mba@@ fan@@ takerada mbara kav ér ityakerada yase ka i taver ior asema ér ve “ kura tsombor ve man ivaa ve ” shi kwagh u i s@@ enge ér ityakerada yase ngi tesen ior ér ve kôr mbagenev ihyom la ka “ aie pur@@ u@@ tu@@ tu . ” ( Marku 9 : 24 ) Mbah@@ enen mba Yesu kpa yange ve kaa a na ér a ‘ seer ve jighjigh u nan ! ’ Mbakristu mbagen mba ve vese ayol a ve tsua ér vea mar ga sha ci u nyi ? Akaa a i nengen a mi ga la kpa Mbaromanu civir á . Sha mimi yô , se fatyô u kaan ser akaa a k@@ und@@ an iyol man a nd@@ ôh@@ ôr ishima kpishi a a vihi yi@@ ase i uumace ne , gban k@@ an di i@@ eren@@ kwagh i uumace ts@@ ôô ? Ashighe agen a gba u se palegh u zan ikyua a mbagenev . Bibilo kaa a vese ér : “ L@@ an@@ egh kange wanye ken ishima . ” Shi ken zwa Heberu yô , ihi@@ ange 22 dondo sha mkaanem ma ma hii u@@ pasalmi mban la , hanma h@@ w@@ ange yô u hii sha ish@@ ange@@ b@@ a@@ ac@@ aa i môm ken as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Heberu , a a lu 22 la . Ngeren ne una time sha akaa at@@ aan a aa fatyô u nan Orkristu u civir Aôndo sha mimi ‘ hingir iy@@ ongo a Yehova ’ yô . ( Anz . Yehova ng@@ ur lamen sha ikyev i profeti na Yesaia yô , a kaa ér wan u man at@@ u@@ mba una “ hung@@ u@@ l ” ngô na , kpa un yô una hungur ior nav ga . ( Luka 2 : 4@@ 9 ; 4 : 16 - 19 ; 10 : 21 ; Yohane 18 : 20 ) I@@ an i se lu a mi i dondon ikyav i Yesu sha u wuese Yehova a mbananjighjigh a vese imôngo sha hanma shighe cii la doo se je zua ga , hemban je yô hegen u se “ nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom ” ne . — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . ( Ôr Yohane 4 : 23 , 24 . ) U@@ kwagh@@ hi@@ r mban lu nyi ? Kpa a gema a lu kwagh u nan we iember ! W@@ il@@ son A . KW@@ AG@@ H@@ H@@ EN@@ EN U SH@@ A T@@ SE@@ EN@@ E@@ K@@ E Kpa , ngi yer un ac@@ in atar yô , E@@ li kaa a Samuel ér shi ia yila u yô kaa wer : “ T@@ ER@@ E , gba ôron kwagh tsô , gadia wanakiriki Wou ngu ungwan . ” Ngeren mbagenev ken Iyoukura man Awa@@ ke ! Er ior soo u ôron ityakerada i M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn la nahan kpa , gema lu kwagh u ican kpishi u za nan ve ityakerada ne . Z@@ ua a A@@ veren sha u Eren Kwagh u A K@@ om sha T@@ ahav O@@ u Yô I@@ yol@@ hiden ijime mgbegha un er tom u pasen kwagh la a iyol@@ t@@ angen shio . Akaa a i gbe u ú er a shighe wou nga seer a se@@ ere ? P@@ il@@ at@@ u yange fa kwagh u Kristu cuku tseegh . Hen shighe la , wan ve u kwase vea wan na u kwase hingir Mbashiada mba Yehova . ( Yohane 15 : 18 – 20 ) A@@ tindi ase a Mbakristu la pav se ver kposo a tar ne , nahan alaghga ua ‘ lam sha a vese dang . ’ Shighe u se lu wan ishima a atsan yô , ka ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi se zua a mini ? ( D@@ an . 2 : 33 ) Daniel shi nenge a mpase u sha mnenge ugen , u a er kwagh u tartor u Roma kua tartor ugen u ua due ken Roma la kpaa yô . Kpa kwagh u hemba gban ve ishima ken ieren ne yô , lu er ieren shon tese wang ér Mbayuda vea hemba Tartor u Mbar@@ o@@ ma ato ga la . A@@ veren A Loho U Dedoo Er nan u seer henen mimi u sha kwagh u Yesu ne , sha er we man mba@@ doon we ishima mbara cii ne zua a mtsera ga ? Sha shighe la , Yesu due k@@ ôndo sha won cii , kua sha tar wase ne kpaa ! Sha ayange la , tor@@ kwase Yes@@ e@@ bel wua mbacivir Yehova kpishi , nahan kpa Eliya lu hendan kwagh a mcivir u Ba@@ al her tsô . U tesen ikyav yô , Yesu ôr kwagh ken Mateu 24 : 7 , 8 kaa ér : “ I@@ j@@ en ia gba man ity@@ ar@@ t@@ enger ia lu sha ajiir kposo kposo . Sha kwaghwan u i we ken Mbakolose 3 : 12 la yô , kanyi i gbe u se kange ishima u eren@@ e ? Yange vande nengen a tahav mbu Kristu , kpa hen shighe ne kwagh u Kristu er la bende a na kua tsombor na jighilii ! ( Mat . 5 : 44 ) Nahan doo u se hemba eren msen sha ci u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu cii ! Z@@ wa ne yange u taver F@@ er@@ n . Hen ijiir igen di , Orkristu ugen vea kwase na ve za er tom u pasen kwagh ken tar ugen ve sember hiden . ( Luka 17 : 22 , 31 ) Man ka kwagh u Mbakristu mbagen er vough je ne . 24 : ​ 45 - 47 ) Sha kpôô yô , u fatyô u ôron mbam@@ tsera mba u zough a mi sha ikyev i tiônnongo u Aôndo shi u va zua a mi ken hemen la cii been ga . Mba@@ beenyol mbagenev kpishi ka vea yem hen ijiir i nengen sha ve la yô , ishima i za ve iyol shi i ci@@ er ve iyol kpaa . S@@ aa se ver ishima sha or wase u ken myer la ve , se sôr aeren ase se hingir ior mba dedoo sha ishigh ki Aôndo ye . Shighe u un man wan na u kwase ve yem t@@ w@@ ev hen ijiir i he yô , taver ve u zuan a tom . Nahan kpa , tom u pasen loho u dedoo u Tartor , u Yesu a we wanakiriki u fan kwagh ér a er cii man mkur una va la hemba ng@@ een hegen cii . M@@ cie u cian Aôndo sha mimi la kua nyi man nyi ? In@@ j@@ ar i vesen i i lu sha ci u mba ve we ikyo yô ka iky@@ ar@@ yan i or vea Yehova hegen man uma u tsôron ken tar u he u bem la . — Mpase 21 : 3 , 4 . Kwagh u dondon yô , se har tom wase u pasen kwagh ne sha Mkaanem ma Aôndo . ( Pasalmi 27 : 14 ; N@@ W ) Aluer se soo ser ishima yase i lu dông yô , mayange se lu nen a a@@ kper@@ an sha kwagh u ishimaverenkeghen yase ga , kpa hanma shighe yô i luun se sha ishima shi i lu se kwagh u injaa kpaa . Nenge M ngu geman akaa cii hingir a he . ” “ Nenge nen sha , kende nen ity@@ ou@@ v sha , gadia mp@@ aa wen mgb@@ ôghom ve . ” ​ — L@@ U@@ KA 21 : 28 . Ngeren mba uhar mban vea wase se u nengen mbagenev sha gbenda u vough man palegh ieren i ior ve lu a mi wuee i ôron mbagenev ijiir la . Ken masejime yô , tor u Mba@@ fil@@ iti kaa a Is@@ ak@@ a ér : “ Y@@ em hen vese kera . ” ( Aerenakaa 15 : 28 , 29 ; 1 Mbakorinte 6 : 9 – 11 ) Ishima ngi ve sha akaa a ken jijingi , ka sha akaa a iyolough ga . Zum u Yesu lu tin@@ d@@ in loho hen tiônnongo u La@@ od@@ ish@@ ia la , a kaa ér : “ M fa aeren a ou , u nd@@ ôh@@ ôr ga , u tse@@ e kpaa ga . 17 : 15 . Satan ka a nôngo ér una wa asaren a bo ken ishima yase . Kwagh u ‘ veren ishima yase ’ sha Mkaanem ma Aôndo la wa nyi k@@ ere ? ( 2 Timoteu 3 : 1 – 5 ; Mateu 13 : 11 ) Hen shighe la , an@@ nongo u mbahenen Bibilo la kav er Kristu una va kp@@ ôgh@@ ôô nahan ga yô — kwagh ne kaha kposo a mhen u ior lu a mi wuee la . Se kpa alaghga tsô se hii u nengen ser se hemba gban kwagh a mba ve civir Yehova a vese imôngo la sha igbenda igen , shin se hemba mban a icivir a ior shinii ? Er nan ve yange i ver ishima sha kwagh u it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan sha shighe u Davidi la kpishi y@@ um@@ u ? ( Mbafilipi 4 : 12 , 13 ) Aluer se suur sha Yehova yô , una wase se se hemba akaa a se tagher a mi la cii . 2 : 26 ) Aluer se va kav ser se de mbamhen man asaren a ase hingir u hendan a kwagh u Yehova a soo ér se er la yô , doo u se er nyi ? U@@ sha vea kar kera sha ih@@ ur@@ an i@@ oo , ase@@ ma@@ akaa aa hi@@ a kera man tar kua ityom i sha u cii kpaa ia hi@@ a kera . ” ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Se mba tagher ishigh a am@@ een sha kwagh u aeren a vough shi se mba tagher a am@@ een a ken jijingi , man sha ashighe agen je yô , ka se tagher a am@@ een a sha akaa a iyolough kpaa . Mbagenev ka ve kuma ga , nahan i lumun ve u eren batisema u Mbakristu ga . Kpa , er m va tôv sha akaa a mba@@ vendan mimi waan Mbashiada mba Yehova iyol la yô , m hingir u kaven er mbat@@ esen mba aiev ve lu mba@@ wan at@@ ser@@ egh yô . Shighe u i wu@@ he Paulu ken pur@@ usu ken Roma ken inyom i 60 zan zan 6@@ 1 la , a tindi u@@ washika kpishi mba ah@@ e@@ gen ve hingir ityakerada i ken Ici@@ ghan@@ ruamabera la . Ka kwagh u taver se ishima kpishi u fan ser ka shighe u se k@@ an@@ shio u kôron iyol tsaha sha ma kwagh la tseegh Yehova ngu a nenge ga , kpa ac@@ in agen imôngo a se ker iyol tsaha sha kwagh la kpa ka a nenge , shin aluer mba ve lu Mbakristu a@@ vese imôngo mbara vea nenge ga je kpaa . Ior mba Yehova mba tagher a atsan kpishi sha ci u nyi ? A@@ you a mba@@ yi@@ ase maan la cii hingir al@@ ô@@ gh hen iky@@ asen u H@@ ar@@ an la . We kpa ú fatyô u eren nahan ! Sha ayange a Mbaiserael la kpa , mba i wa ve ityom i vesen sha ikyev la er akaabo a vihin tsung . Er Yohane 3 : 16 a kaa nahan , Aôndo tese se dooshima na sha u tin@@ d@@ in Wan na Yesu shin tar ér a va tese se kwagh u Ter na , Aôndo , shi a kpe sha ci wase . A@@ tindi a Yehova ka kwagh u gban ve ishima , shi ka ve zer henen sha a tugh man ate@@ tan . Wan wam John ngu ken K@@ an@@ ada vea kwase na man wan ve u nomso hegen . • Inja i or ny@@ iman iyol i nan shi tôôn kon u m@@ tsaha u nan shi dondon sha Yesu la ér nyi ? 1 : 1 , 2 ; 3 : 19 , 21 ) Mbakristu mba ken E@@ fese kpa Paulu yange wa ve kwagh kaa ér : “ D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera . ” 23 : 8 ) Nahan kpa akav a ior mba yange Aôndo na ve tahav ér ve hemen la nga ken Ruamabera u ken zwa Heberu man u ken zwa Grika la kpishi . Alaghga mbamaren vea tese ônov vev dooshima ga , shi a@@ dooga vea gema ônov vev vea hingir kwagh u keren mbam@@ tsera vev ayol a ve kpaa . 8 : 29 ) D@@ ondo ieren i ior mban cii . U dondon Tindi u V@@ esen ne ve a bem u mimi man mkpeyol je ka ashe tugh ga , sha ci u ve or a averen hegen man ken hemen kpaa sha ikyev i Tartor u Aôndo la . Kwagh u ior mba se er kwagh ve sha mhii u kwaghhenen ne yange kure nena ? Mba@@ an@@ umb@@ ev mba ve soo u za gban g@@ es@@ a sha ci u tar ve yô , ka ve tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , sha u karen iyol kpoghuloo hanma iyange , shin er mbak@@ ov ve mbagenev ka ve yem tar@@ yan nahan kpaa . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Aôndo una lumun mcivir u se lu civir un la , kpa saa una na se tahav man kwaghfan ve se fatyô u civir un ye . — 1 Mbakorinte 1 : 26 - 31 . Kwagh á tser mba ve nengen ayol a ve er ve mba mba@@ fankwagh , man shi ve nengen ayol a ve er ve mba mbak@@ av@@ enkwagh yô ! ” — Yesaia 5 : 20 , 21 . Mba@@ yev je kpa vea fatyô u tesen ér Yehova doo ve ishima sha u lun a iwuese sha akaa a ken jijingi a a ne se la . Nahan á kaa ér : “ Ity@@ av ka mbi TER ” je . Kwagh u a lu sha tser u kô@@ m@@ pu@@ ta ne ngu a ityakerada ker kpishi je . Samuel u lu iyev la , lu vesen hen t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la , man a shi nan kpa , yange fa kwagh u dang u ônov mba E@@ li lu eren la . Ka I@@ jiir Y@@ ase i C@@ i@@ vi@@ r Aôndo J@@ e Ne , 7 / 15 Sha kwagh u Yesaia 65 : 21 , 22 a ôr yô , ú fatyô u veren ashe keghen sha u va eren ityom i n@@ j@@ aa i nyi ? Se hen kwagh a tsombor ugen , nahan mbamaren mba hen tsombor shon er batisema . Mbak@@ ur@@ an je kpa , ve gande u gban ken imeen i z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la ga . Mic@@ hel@@ le : M kav hegen . U hemban cii yô , er msen hen Yehova . Nahan , aluer kwagh ngu nahan yô , ior cii vea fa m@@ ze@@ hemen wase la wang je a b@@ unde ga . ( 2 Utor 17 : 6 ; E@@ s@@ era 4 : 1 , 2 ; Yesaia 37 : 37 , 38 ) M@@ kor u Mba@@ a@@ shi@@ ria lu kuran ior duen a mi ken Sam@@ aria hiden va ha@@ an mbagenev ker la yange za hemen anyom 65 er i ter ken Yesaia 7 : 8 nahan . Nahan yô , yange gba or sha inja i nana gbaa ungwan imo na tsô ga , kpa lu sha inja i nana ungwan imo na sha ci u nan soo u ungwan imo na yô . Ior mbagenev yô , a@@ dooga vea nenge ér u keren or ashe shin ny@@ i@@ ar or ashe shin veren iyol sha gbenda u k@@ enden or isharen la ka kwaghbo ga , sha ci u ve bende nan ave iyol ga . Sha nahan yô , ka hange hange u se lamen zwa u wang ne gbem . Kwagh la na yô kwase u ngeren ugen yila m@@ ze@@ hemen ve la ér “ mlu u wang gi@@ ri@@ m iyol . ” Kpa ishim@@ any@@ ian ser ma za@@ yol@@ o ? Mbashiada mba Yehova mbagen mba ve lu hen tar ve di yô gema hen zwa ugen sha er vea wase ior mba ve tem t@@ w@@ ev ken tar ve la ken jijingi yô . Kpa , una hemen we ken uma , aluer u er msen shi u kange ishima wer u dondo hemen u jijingi na yô . ​ —⁠ G@@ al . Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Fran@@ ce kpishi mba yan ati a uter vev , mba yange ve er tom u du@@ ghun a@@ wen man u pasen kwagh sha gbashima la zan zan nyian . ( Duteronomi 32 : 4 , 5 ) Nahan yô , uumace mba yan ican hegen sha ci u Aôndo yange na iny@@ am@@ to@@ ho gema sha a@@ aven kposo kposo zan zan hingir ior ga . Ka unô i gbe u vea ya bredi la , shi vea ma wain laa ? ( 1 Yohane 3 : 8 ) Nahan kpa shighe u Yehova lam a Aberaham la , A pase ér ka or môm tseegh nana lu “ vor ” u Aberaham ga . 3 : 39 - 42 . Shi ú fatyô u wasen or@@ henen la sha u nana̱ kporom ikyua a Yehova sha u tesen nan u eren msen u a dugh ke ’ ishima i nan yô . Hen ase sha kwagh ne : Kristu pase kwagh kpoghuloo , nahan a v@@ ôr . Ka sea eren ityom i ken jijingi yô , se zua a m@@ mem . ( Yoh . 5 : 20 ) Er se Mbashiada mba Yehova se doo un ishima , shi se lu nôngon kpoghuloo ser se na un icivir shi se wase mbagenev yô , a na se “ no@@ mbor u ior mba henen kwagh . ” — Yes . Kwagh ne na yô , kasua a y@@ ar@@ em kpen kpen . Hen shighe la , hemba doon u karen her kera . Maa se va nenge er a lu eren ishima i Aôndo sha tar cii , zum u a nder ior ub@@ iliôn imôngo shin ku vea lu uma ken paradi@@ so shin tar la . A ôr takerada u N@@ ah@@ um 1 : 7 , a time sha vegher u a kaa ér Yehova “ fa mba ve suur sha a Na , ” shi ka a hingir ve “ ijiir i waren sha iyange i ican la . ” 3 Ú Umbur Kpa ? Se mba nôngon a m@@ nyoon la shi wan ishima imôngo . ” A kaa a mbahenen nav ér : “ M sen Sha , ka sha u Me er ishima Y@@ am ga , kpa ka u eren ishima i u A t@@ indi@@ m la . ” Nahan m de tom u i kimb@@ in mo inyaregh kpishi yô , m hide m ngu eren tom sha tse@@ ene@@ ke wam , nahan m hemba ng@@ un a shighe u pasen kwagh cii . ” Er nan ve a fatyô u kaan ér m@@ doo u Aôndo a doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese la zua k@@ ang@@ en@@ a@@ an@@ aa ? ( Mbaheberu 12 : 1 ) Aluer se ver ishima ga yô , “ u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba uma ” vea kar vea tôô ian i ityom yase i ken jijingi la , nahan vea “ imb@@ ishi ” í ku@@ aa . — Luka 8 : 14 . Yange m tese ikyav i nengen sha atô@@ akaa a atar ne sha mkohol la . K@@ ohol cii yô , V@@ al@@ ent@@ ina tsa ken pur@@ usu man ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v anyom 21 . Yange saan mo iyol kpen kpen ! ” ( Nenge peeji 27 . ) Mbah@@ end@@ an@@ kwagh a Aôndo ka vea soo u van a mbam@@ pav hen atô wase yô , mbaihyomov mban ve mase kaven er dooshima u Mbakristu a taver dông yô . ( Mateu 7 : 12 ) Ka sea eren nahan yô , se tese ser Aôndo u a gbe se kua mba@@ wan@@ ndor a vese sha i@@ been na la , doo se ishima . — Genese 1 : 26 . N@@ om u A@@ le@@ ah kaa wener , “ ishima yange i nyian mo , m lu henen mer me kôr cio u wasen wan wam u kwase ne u nôngon a mbamzeyol mba ior ve tagher a mi la je kpa ? ” 28 : 20 ) Nahan kpa , doo u se hen ser mba ve vende u lun ken mzough a ikyum@@ u@@ ile i Aôndo , shi ve yem kwagh ve la , vea war kpa ? — M@@ i@@ k . ( 1 Samuel 13 : 1 , 8 – 14 ) Kwagh ne lu mhii u akaa a Saulu hii eren a a tese ér ngu a iyol hiden ijime ga yô . ( a ) Yesu kaa a mbaapostoli nav ér ve er nyi shighe u ior vea venda u ungwan loho ve laa ? Fe@@ le fele je maa m hii u zan mbamkombo shi henen Bibilo . ( 1 Kor . 10 : 13 ) Nahan aluer u ngu henen sha akav a mbagenev ve ver la , kera ka sha ican i ú lu yan la ga yô , ishima a hemba taver we u wan ishima . Er nan ve i lu a inja u timen sha kwagh u yange za hemen hen atô u Yesu man kwase u lu va ken ya u Sh@@ im@@ on laa ? ( b ) Mkaanem ma jijingi u Aôndo a ne i nger la ma wasen se u lun a ieren i nyi ? Bibilo tese ér “ á sa@@ gh Satan ken ga@@ adi na kera . ” Ca@@ th@@ oli@@ c la kimbir kwagh u or u nengen sha kwaghhenen u u@@ kwaghaôndo yange ôr yô , ér Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o yange vea nyôr k@@ l@@ ase u henen Bibilo yô , i lu ve e̱r “ í ny@@ ume ve Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o kwagh nahan , shi ve kav ér kwagh u injaa ngu ken Bibilo kpishi je . Ka nahan man Saulu de ve ye . Ken gar u Ch@@ or@@ z@@ ow di i nyôr mkohol ne ken zwa P@@ oli@@ sh man Rus@@ sia man U@@ k@@ ra@@ ine kua I@@ liam i Sha A@@ ve i zwa P@@ oli@@ sh . Ka ne né nôngo ityav mb@@ in ga ; wa nen ago iyol , tile nen ving , tsô né nenge m@@ yem u TER Una yima ne , we Yuda man Yerusalem ; de cie nen ga , asema a̱ de yen ne kpaa ga ; kp@@ er , due nen , nôngo nen ityav a ve , gadia TER ngu a ven . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 15 - 17 . Shi ak@@ ô@@ v kpa yange ve vande wan shin angahar . 17 , 18 . M@@ lumun sha mbampin mban ka een ! • Ka unô ve fe akav a tesen m@@ ve u Yesu man inja i á ? In@@ tan@@ et Y@@ e Shighe Shin W@@ asen u Eren Kwagh K@@ ô@@ v@@ or@@ a ? Ngeren ne una time sha akaa atar ken akaa kpishi a lun a inja a Yesu tese mbahenen nav la . ( 2 Mbakorinte 5 : 18 , 19 ) Ishim@@ a@@ wan na la i na ior umiliôn imôngo tile a ishima . — Yesaia 2 : 2 , 3 . Kape kwagh u anmgbian u kwase ugen u i yer un ér , L@@ in@@ da * la , yange lu vough je la . Un yange wase u nengen sha mbamaren nav mba ve lu u@@ ange anyom imôngo cii ve ve mase saan ku la . Nenge peeji 15 man 16 . Ve fa ijô kpishi a u ôron ityakerada shio . Kpa ka i gema i lu ve ican u ôron takerada . Yehova yange er nena shighe u ya iky@@ ur a Mbaiserael la , man Mbaiserael di gema er nena ? F@@ ese je maa Yehova hii u eren kwagh u yange tôndo zwa a Iserael la . Se dondo ikyav i Yesu sha i@@ aven na i vesen i “ Un u A Lu A@@ men ” la nena ? Ka hanma shighe nahan a fatyô u kaan ér Aôndo yila Mbakristu mba ve vese ayol a ve la sha ci u be@@ me ? ( 2 Mbakorinte 2 : 5 - 8 ) Se nenge a dooshima u Yehova man mhôônom nam ma zungwen ke ’ kwaghwan u i ne i nger ne . Ivur i sha 9 la pase kwagh u za hemen hen shighe la yô , ér : “ T@@ ugh mbu il yô , Paulu nenge a kwagh ken mpase u sha mnenge , or u M@@ ase@@ don@@ ia tile , lu zamber a na , kaan er : Shi per y@@ ande M@@ ase@@ don@@ ia ke@@ en , va wase se . ” Kpa er anmgbian la kôr iyol na tsaha shi lam kundu kundu yô , kwagh ne za kure doo doo . Ka ieren i nyi Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve lu a mi ? Nahan kpa , u ma na Yehova jighjigh yô , gema lu Satan na un jighjigh ye . Shighe u Mbaiserael lu ikyurior i Aôndo ya iky@@ ur a ve la je kpa , u@@ shir@@ mbaiorov vea va ken tempel sha u va civir Yehova yô , ve er msen hen a na . A@@ Ô@@ N@@ D@@ O U@@ R@@ U@@ G@@ H S@@ E Anmgbian ugen ken tar u Amerika nger ér : “ Shighe u mo vea kwase wam se za mkohol u ningir u i er ken inyom i 200@@ 6 la nahan , i er se batisema kuma anyom 30 . I@@ sho@@ li@@ bo i Peteru Er Ne , I@@ ̱ G@@ ande u A Z@@ ung@@ we Un M@@ h@@ ôôn@@ om@@ oo ? Ken inyom i 19@@ 33 la , ior mba af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Jam@@ an@@ i sôr ian i tesen tser ne ve ve va u nengen u la zu@@ lum m@@ iliôn môm . I tese se ér Yehova ngu Or@@ kur@@ an@@ ilev u a we hanma iyôngo na ikyo yô , kua “ mb@@ akiriki ” mba tar u nengen ve ér ve gba kwagh ga la kpaa . ( Rom . 6 : 23 ) Nahan kpa , er se doo Aôndo ishima kpishi yô , a soo u yiman se sha ikyev i isholibo man ku . 1 : 28 . 9 , 10 . ( a ) Ka mkaanem ma nyi Yesu yange ôr seer sha msen u ikyav la , man mkaanem man ma gema ma tese nyi kwagh@@ a ? Ken masejime yô , B@@ lo@@ s@@ som nger ér : “ M ngu a iwuese kpishi sha er yange m wa ikyo sha kwaghwan u dedoo la nahan . J@@ ones man B@@ ev@@ an maa ve bugh an@@ makeranta , ica i gbe ga yô , ve yem ve za kura kasev man mbayev vev ken Ma@@ ur@@ iti@@ us ve va a ve hen To@@ am@@ as@@ ina . Umbur wer Yehova una fatyô u waren se sha ikyev i hanma imeen cii . ( Yesaia 6@@ 6 : 8 ) Ka ke ’ ú je ikyum@@ ior i lun e̱r iy@@ ongo nahan ne i̱ t@@ um nongo yemen lu@@ gh lu@@ gh ke ’ “ ayange a masetyô ” ne ye , ka ak@@ ar a Iserael u ke ’ jijingi je la . — Yesaia 2 : 2 - 4 ; Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ; Yohane 10 : 16 ; Mpase 7 : 9 . Mbagenev na jighjigh ér iniôngon ne ka i wase u yangen m@@ s@@ ange u sha dooshima tsô , kpa ia fatyô u karen a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la kera ga . Satan soo ér we u pav ijende vea Yehova . Nahan una fatyô u tôvon we a ican no@@ on shin van we a ican ken myer . Kwagh u vihin yô , Mbaiserael kera za hemen u dondon ats@@ am a ve wa u wuese Aôndo la ga . An@@ takerada u nan abaver a t@@ wer@@ egh u í yer ér The New Eng@@ land J@@ our@@ n@@ al of Me@@ dic@@ ine la pase ér alaghga a lu mbat@@ wer@@ ev man mba wasen mbat@@ wer@@ ev mb@@ à eren t@@ wer a il sha ave ken a@@ you@@ a@@ cii ve ne ve mba i ker ve ga@@ mbe ken a@@ you@@ a@@ cii la ka ve tôô ian@@ g@@ ev mbi ts@@ aren mbi hanma inyom ka i vihi inyaregh ki kuman u@@ do@@ la udubu udubu u sôron la ye . P@@ ase or@@ ngohol ityesen la wer kwagh u i kaa ér nana er la har sha Bibilo . Gbenda u A Z@@ ua Tar Yô W@@ ea lu wasen wan wou shin orgen wer nana hingir or@@ henen u Yesu Kristu kpa , fa wer kwagh u a lu u vesen yô ka u keghen ato a nan . Aluer se er isholibo i vesen man se mba yan ican i atam a m@@ tsu@@ m wase a um la yô , a kera taver u uwer gban se ga . Ikyav i tesen yô , hen ase sha mbampin mba ve dondo ne . Kpa i̱ kaa ér a wa ken ishima ér una pav a Maria , gadia yange or nana tôndo zwa a kwase ér nana vôso nan yô , i tôô ér ve er ayol a ve kera kpaa . Gba u Se Ver Akaa a He@@ mban L@@ un a Inja la Hi@@ ihii Ior kpishi yange ve hen ér “ Kwase u Tho@@ mp@@ son ” ka kwa@@ se@@ ya u a tee un tom hen ya na yô . A kaa ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian , gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” Una ôr ior ijir sha gbaa u aluer ve@@ a̱ ta ikyaa a anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem la yô . A lumun ng@@ ase ér i hen Bibilo a na . ( Ivur 8 ) Lu sha ityôkyaa ne Yehova tindi Mose , kaa a na ér : “ D@@ u@@ e a ior A@@ v . . . ken tar u Igipiti ” ye . Er m fe kwagh u Bibilo i tese yô , kwagh ne wasem u eren kwagh u injaa a uma wam . Er nan ve uumace ve hingir u kpen@@ e ? ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 12 ) Y@@ a@@ be@@ shi soo ér Aôndo a̱ kure asaren a ken ishima na , nahan a ver ashe a Aôndo u uwegh nagh ku yen sha u yiman mba ve ne un jighjigh mbara ga la . — Isaiah 5@@ 9 : 1 . Mbagenev He@@ mba So@@ on É@@ r i ‘ Ng@@ iligh Ve A@@ to ’ ( 1 Peteru 2 : 9 , 10 ) Iky@@ ar i dedoo i Mbaiserael mba sha mar@@ ami ya vea Yehova la maa kure . ( Mateu 4 : 23 ; 1 Mbakorinte 3 : 5 ) Paulu yange kaa a Timoteu ér : “ Kpa we yô , kundu ishima sha akaa cii , taver ishima sha ican you ; er tom u i@@ vangeli , kure u doo doo . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) — 2 Timoteu 4 : 5 . B@@ ee he@@ ela kera yô , Satan shi va a ku sha uumace . Kwagh ka a er i vihi yô , mbagenev ka vea umbur akaa a yange ve de a kar ve yô , ve vaa af@@ an@@ yô ér yange vea fe yô , ma ve de ér a kar ve ga . 1 , 2 . ( a ) Shighe u i nder Yesu shin ku ve lu tin@@ d@@ in mbahenen nav ér ve̱ gema ior ve̱ hingir mbahenen la , yange er ityendezwa a ve ér nyi ? Alaghga sar ú ka henen Bibilo a or kpa ú ngu a̱ fatyô u eren nahan ga . 6 , 7 . ( a ) Ka h@@ an “ zege@@ ikpelaior ” la i du@@ gh@@ u ? Se mba . . . veren asema sha . . . akaa a i nengen a mi ga la , gadia akaa . . . a i nengen a mi ga la gema ka a tsôron je . ” — 2 M@@ ak@@ orinte . Mkaanem ma i na Davidi nger ne ma pase se ér , zum u Yehova a de se asorabo ase yô , ngu a gb@@ ihi asorabo ase ne ica a vese kpen kpen je . Samuel za ve yô , tor gba keren ish@@ ô sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la , kaan ér ka er Samuel a ve fele ga ve un “ c@@ imin ishima ” un ne nagh ér i doo Yehova a na ye . Nahan cii kpa , Aôndo una va gema uumace cii vea hide a lu vough , sha ikyev i Yesu . — Ôr Mbaromanu 7 : 21 , 24 , 25 . ( Mat . 5 : 14 - 16 ) Kpa aluer se mba eren kwagh ser ior “ ve nenge ” i doo ve , er mba eren an@@ umbe nahan yô , Aôndo una ‘ na se injar ’ ga . U se eren nahan “ sha ish@@ u@@ ghun ” yô , gba u hanma shighe cii , se lu a ish@@ u@@ ghun sha kwagh u a lu eren sha ci wase hegen shi sha kwagh u una va er sha ci wase ken hemen la . ( Ôr Pasalmi 119 : 10@@ 5 . ) ( Aerenakaa 2 : 11 ) Nahan , ikyurior i he i ken jijingi ne , hingir “ wanakiriki ” u una yôô icivir i Yehova hen akuraior shi una naan kwaghyan sha ashighe ashighe kpaa yô . Kanyi alaghga ia na se undu jighjigh u nan wase ? Kpa alaghga se hen ser er se lu ken u@@ y@@ aav asev ken i@@ u@@ v yô , aluer se haa iyol inya , se er sha ishima yase kpa ka kwagh ga . Yange Yehova nenge ieren ve la nena ? Nahan ve hii u eren ‘ kwaghbo sha ishigh ki Yehova , ’ civir mba@@ aôndo mba@@ aiev . ( Mba@@ j . U tesen ikyav yô , una na se hemba h@@ aren sha Aôndo , gadia a tese ér msaanyol u mimi ve sha u “ zenden sha atindi a TER . ” I@@ c@@ ombor i Mbakristu kpishi tese mimi u kwagh ne . ER I due a ônov mba Iserael ken Igipiti , ken kp@@ an kera sha ivande yô , doo ve sha hiihii la kpishi , er yange ve hingir u civir Yehova sha tse@@ ene@@ ke ve yô . ( E@@ ks . Mayange Yeremia ‘ de u u@@ men atam ga , ’ er kon u ú he@@ m gese gese , “ u i m@@ ô@@ ôr u hen kp@@ em@@ nger , ” shin iky@@ on i i ur@@ un i tsembelee nahan . Hemen u Satan wase uumace ma shighe môm kpaa ga Er lu se inja er se vihi shighe wase man agee a ase gbilin sha u z@@ endan akaa a iyolough yô , se tsua ser se gema eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . “ OR@@ G@@ EN ken tar u B@@ ra@@ z@@ il u a lu anyom 24 yô , iti na ér S@@ id@@ ne@@ i . Kpa gba u se fa ser Mbakristu mba jighjigh kpishi kpe sha ci u tôv@@ ac@@ an , er mbagenev kpishi yange ve kpe sha shighe u Mb@@ an@@ az@@ i la nahan . Nahan kpa , shighe u Yesu tema kwaghyan a mbahenen nav sha iyange i iniongo i P@@ ase@@ ka la , a kaa a Yuda ér : “ Kwagh u i lu u pe eren yô , er fe@@ fa . ” An@@ ngô wase man ijende yase u doon se ishima ne kpe undu kwase man mbayev at@@ ar@@ atar , kua ônov mba ônov nav man mbayev mba ônov mba ônov nav . Lu un wa tindi ken inyom i 5@@ 22 C.S.@@ Y . la ér i de kera maan tempel ga ye . Ashighe kpishi se ts@@ aan sha ak@@ ô@@ v a inyam . ( Ekesodu 34 : 28 ; Luka 4 : 1 , 2 ) Kwagh@@ yan u ya la bee a mbamzeyol nav cii kera ga , nahan kpa a gema a taver un sha gbenda u kpilighyol . T@@ erem me@@ men ga sha u nôngon koson tsombor wase , se iorov 12 . Ng@@ om di a nenge ér , se ônov nav cii ad@@ ua kar mô wase ga . Se@@ kar@@ ia shi pase er hanma kwagh u ken tar u he la cii una yôô icighan@@ mlu u Yehova yô . Nahan ior mba hen ic@@ ile la kaa ér : “ Or ne ka or@@ wu@@ an@@ or keng ; shin er a war zege@@ mnger nahan kpaa , iji@@ r@@ ôron de un er a̱ war ga . ” ​ —⁠ Aerenakaa 28 :⁠ 4 . Anyom nga kar , gumor ne ng@@ ur wan iyol i una yem tom m@@ ishen ken tar ugen yô , a umbur kwagh u Orkristu la vea kwase na , kua akaa a yange ve lu ôron ve sar un u lun or@@ m@@ ishen la . A sue anmgbianev mba Kristu sha mimi nena ? He@@ mban cii je yô aluer ior v@@ ôr a loho u Tartor u se pasen ve ne , shin ve er a vese dang yô . Er í nger ken I@@ vangeli i Mateu la nahan , mkaanem man kua mkaanem mag@@ enev at@@ ar@@ atar ma tesen or u i saan nan iyol yô , lu mkaanem ma Yesu hii kwaghôron u Ity@@ esen na i Sha U@@ wo i i ze g@@ wa yum la a mi yô . Mbakristu mba mimi mba keren perapera nahan ve “ iv a atam a perapera a a lu sha Yesu Kristu la sha ci u icivir man iwuese i Aôndo . ” Kanyi ia wase se u lun mbat@@ esen mba hemban fan ityesen zum u se lu hiden u za sôron ior shi henen Bibilo a ve laa ? M@@ liam iv un ken ashe po@@ o je lu nengen tsembelee ga . ( Shin alaghga ma or u hen tsombor u nom na kpe man gba u a za er ad@@ ua sha ci u or u a kpe la ken iyou ad@@ ua . ) Er Nan i Doo u S@@ ôron Mbam@@ zeyol I@@ m@@ ôngo ? We u er nahan kpa ? ​ — Se mba s@@ ônon ser we kpa ma u er nahan . Mose yange lu cian sha ci u nyi ? Kpa , cii man ve̱ tim i yô , ve kaa a Lo@@ ti man tsombor na ér ve̱ yevese ve due gar u So@@ dom imb@@ usu , ve̱ de gem ashe ijime ga . 24 : 14 ) Mbagenev mba yange ve eren tom u pasen kwagh la kpa ve de hegen . Aluer se kpa se mba a imba ishimataver i Yobu la yô , shighe u se tagher a am@@ een shin ah@@ endan shin atsan je kpa se fatyô u k@@ us@@ un mimi wase her gban . Kpa akaa ne cii yô , ka a ka mhii u ican tsô . ” 3 : 10 ) Er mba i shigh ve mkurem , ve lu civir Aôndo sha mimi mbara ve lu ken ikyuryan i Tartor la yô , vea hemen vea Kristu sha Tartor gbem sha won . ( Mpa . Er ve kenger ôn@@ kasev mba iorov tsung yô , isharen i sha gba@@ aôndo ga i yaven a uumace kende ken mbatyomov mba hemban ato mban , nahan ve mar ônov mba wan i@@ pi@@ la tsung . U@@ washika mba G@@ om@@ na P@@ l@@ in@@ y u K@@ iriki u tar u B@@ i@@ th@@ y@@ n@@ ia nger hen Tor T@@ ra@@ j@@ an la tese ér mbahemenev mbara jimin cii fatyô u fan kwagh u Kwagh@@ aôndo u Mbakristu a til sha mi jighilii ga cii . ( 2 K@@ ron . 10 : 17 ) Yehova yange ver ian i mba a va mar ve ken tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese mbara kpa vea de u civir wan@@ b@@ ua , vea hide a va civir Yehova sha mimi ken Yuda yô . — 2 K@@ ron . ( 2 Utor 9 : 17 ) A shi nan kpa , Y@@ e@@ h@@ u lu zan a mbau@@ ty@@ aav kpishi sha er una kure awashima na keng keng yô . ( Ôr Mateu 11 : 28 , 29 . ) Yange lu a ky@@ ans@@ a , nahan lu a mciem ér un ngu kpen . ‘ Tsô á bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe , man á bugh mbak@@ on@@ don@@ ato ato . “ M ngu nengen a Anmgbian Rus@@ sel@@ l ken vi@@ di@@ o ne , kpa k@@ am er ka un iyol na a lu lamen ga nahan ! ” — Mkaanem ma orgen u nenge vi@@ di@@ o i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” ken inyom i 1914 yô . G@@ um Orkristu ugen kange ishima ér una er nyi a uma n@@ aa , man a mase kaven nyi ? Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una nenge sha mbampin mban . U Wan Ishima a Mbam@@ zeyol la Se@@ er T@@ aver M@@ suur u Se Su@@ ur sha Yehova La ( A . Mimi je se mba a iwuese sha mba m - umbur mba sha mh@@ ôôn man akaawan a ka se ngohol he ’ mba ve lu Mbakristu a vese imôngo kua mbatamen la kpaa . 28 : 20 ) Solomon er kwagh sha ishimataver , nahan maa Yehova tempel u doon ashe ken Yerusalem . M@@ yo@@ ho@@ m ma ri@@ g@@ au@@ t@@ ya na u iy@@ ôô y@@ uh@@ wa kuma er u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 5@@ 7 nahan , shi lu a i@@ w@@ ange i ke@@ hen tsung kua s@@ an@@ ker kpaa . U@@ umace vea fatyô u nengen a iengem i Aôndo jighilii shi lun uma her ga , gadia mba di inyam man awambe tsô . Nahan Aôndo wase Davidi vea ior nav ve z@@ enda Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki ve za ngohol hanma kwagh u ve tôô cii . — 1 Samuel 30 : 1 – 20 . 5 : 1 , 5 . Aluer or soo u nyôron nongo a tiônnongo u Kristu yô , akaa agen nga a i gbe u nana vande eren yô . Mbam@@ taver mba nan ka nyi ? M Z@@ ua a Kwagh u He@@ mban Do@@ on a M@@ doom A@@ m ( M . maa kende kaa a anmgbian la ér “ Sha mimi yô , u̱ va di je . Se va lam sha kwagh ne . ” Kwaghôron u Yesu ne tese er i lu ican ga u or lun a mbam@@ nenge mba shami ga sha kwagh u uma yô . Diabolo ngu tu@@ ur uumace ér ve seer eren akaabo a hemban vihin cii . Yesu er nena sha kwagh nee ? Gbenda u Yehova Eren Kwagh a Aberaham La Kwagh ne tese se kwagh u taver se ishima kpen kpen . Ka nena mbacivir Yehova ve lu kposo a mbacivir un ga ? Aluer mbagenev lumun a mnenge u nan ne ga yô , a lu shami ga . Se fatyô u pinen mbampin mba vea wase se u ‘ k@@ esen ’ mbamhen mba or u se lu henen Bibilo a nan la shi fan er i lu nan ken ishima la nena , kpa kanyi i doo u se fa ken ishima yase ? Se mba a isharen i hemban ato ken a vese . Nahan kpa , Mbayuda mba yange ve ver ishima u kuran tindi la je kpaa ve fatyô u kuran Tindi u Aôndo la vindi vindi ga . Alaghga a lu inja er ior kpishi mbamzeyol mban mba b@@ enden a ve ga nahan . Kanyi i gbe u se er sha u dondon sha Yesu ? Apostoli Peteru tôô u keren bem la kar sha u or kuran no@@ mbor u nan la . ( 1 Pet . Maa T@@ so@@ mbor Wou u T@@ aver • Kanyi i tese ér iky@@ ôr la@@ gh akaa a Satan a var sha ci u vihin se iyol la ga ? Yange m undu ya m za lu hen ger@@ i u Z@@ an@@ es@@ v@@ il@@ le ikyua a ya wase , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , kpa m z@@ aan tsombor wam inya fele fele sha u me za taver ve ishima yô . Ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u “ u@@ wua ” man “ iv@@ or i bo ” la , “ iv@@ or i dedoo ” la tile sha ityough ki “ ônov mba tartor . ” ( Mat . Hen shighe ne kwagh u doon tsung u i k@@ ur takerada u Mpase a mi la una er ; ka iv@@ a@@ a@@ zuan i wan@@ iyôngo je la . ( Mpa . ( Yesaia 65 : 25 ) Nenge ase e̱r imba m@@ gem la ia kaha kposo a kwagh u se nengen a mi shi se b@@ enden a mi nyian ne sha wono ! ( Yoh . 13 : 20 ) Sha nahan yô , Yesu yila mba a shigh ve mkurem , ve lu mba ôron kwagh sha ci na la ér “ anmgbianev ” nav . Doo u se cii se umbur er yange er ve se due ken iky@@ ang@@ enev mbi ken jijingi , se hingir Mbashiada mba Yehova yô . • I@@ y@@ u@@ he yange i na Kor@@ aki u eren kwagh sha iyol@@ gen@@ gese nena ? Yehova ka una nenge a or u mimi u ken Bibilo la a doo nan yô , a na nan icighan jijingi na sha er a wase nan u kaven shi dondon mimi la ken uma u nan yô . Ve hu@@ wa ak@@ ondo a makeranta a k@@ wer ; er ve lu zenden sha i@@ gb@@ ud@@ u van yô , lu inja er ka ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a a lu kp@@ ian@@ ger va tan sha tar nahan . 3 : 23 , 24 ; 5 : 1 ; 8 : 15 - 17 . Nahan u nenge agumaior ahar a u fe a ga yô , nga van we sha hemen . SH@@ A ayange a i lu ngeren Bibilo la , i yaren tom a gb@@ ough ku hur@@ en ib@@ ua — lu gb@@ ough ku li@@ hen g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , ku yange i wa my@@ ôm ma hor@@ on mb@@ era mb@@ era sha ityough nagh — sha u hur@@ en u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba tôôn ikyav a mi er ib@@ ua nahan . ( Yakobu 4 : 8 ) Doo u m@@ le@@ he u Aôndo a lôh@@ ô se ér se kporom hen a na ne una na se hen sha kwagh u ian i vesen i se lu a mi i eren msen hen a na la ga he ? Aluer se er nahan yô a doo Yehova a vese kpen kpen ! ( b ) Ka isharen i nyi Yehova yange gba uumace cii a mini ? Ka kwagh u saan iyol kpishi er as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la ve til her ve t@@ enger ga , er “ ity@@ ô@@ gh ki iy@@ ô@@ gh ” man “ gar@@ utya ” nahan la ! Or@@ tamen , u yange fa gumor ne dedoo la , gema bugh Bibilo na he ’ 1 Timoteu 3 : 3 he ’ ape i kaa er amba@@ aior a i tsough a ne a̱ luun “ inja legh legh ” la . K@@ ia kera lu ga . A̱ shi nan kpa , Mose lu cian ér F@@ ar@@ a@@ o una kegh ato a or u Yehova a tindi nan hen a na ga . ( Yeremia 46 : 2 ) Heela tseegh ga , tempel u Yehova lu ken Yerusalem , shi mba ken tsombor - tor u Davidi hemen doo doo , a mzeyol shio . Ka se er a mba ve ne jighjigh a vese imôngo ga la “ sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa ” ( Yohane 13 : 15 ) Kpa gema na Mbaf@@ ar@@ ishi ibo , sha ci u ve eren akaa a ve kaan a ior ér ve̱ er la ga . ( Yohane 3 : ​ 3 , 5 ) Maa a pase ér : “ I@@ ̱ de kpiligh we iyol er M kaa a we M@@ er : ka u á mar ne he@@ gh keng la ga . Nyian ne hemba k@@ an z@@ ange u ishima yase i bo ne tô@@ mon kwagh u se nengen a mi sha ashe ase la cii . K@@ era je kpa , ka un a ne akaa ne cii wuee sha u orumace a̱ er kwagh a mi ye . ( K@@ ol . 1 : 23 ) Se fatyô u veren ishima ser Aôndo una ungwa msen u se sen un ser a seer se jighjigh u nan laa ? U fan Yehova yô ka u kaven tahav nav . Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba uta@@ ankar@@ uhar mba ken ate@@ jir la cica cii kure ijir ta ikyaa a Mbashiada . Kpa mba ve vande v@@ ô@@ son or u nan civir Aôndo ga yô , Bibilo ngi a kwaghwan u una wase ve u nôngon a mbamtaver mba ve nyer ker la yô . Eliya yange gbe m@@ ny@@ am yô , Yehova tindi ort@@ yom na hen a na . Shi m hon@@ do ityough kua gbem , shi m de ieren i hu@@ an ak@@ ondo a il tseegh la . Yehova yange ver ve ken Paradi@@ so sha tar , i yilan un ér “ sule u E@@ den . ” Ka akaa a nyi nahan yange i er sha ci u mkpeyol u A@@ da@@ ma ? Sha nahan yô , a kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” — Yohane 13 : 35 . Shighe u Yehova gba mbatyomov kua uumace la kpa , Wan nenge gbenda u Yehova eren kwagh a han@@ mô ve la , nahan a seer fan aeren a Aôndo . Au@@ gu@@ st@@ ine u ken gar u Hi@@ pp@@ o ( u lu uma hen shighe u 3@@ 5@@ 4 – 4@@ 30 S.@@ W . ) la nger ken takerada na u í yer ér De C@@ iv@@ it@@ ate De@@ i ( G@@ ar u Aôndo ) la wener , ka c@@ ôô@@ ci jighilii je i lu Tartor u Aôndo ye . ( Yohane 6 : 10 – 15 ) Hen tugh mb@@ ura je a mough he@@ ela a yem ijiir igen . Kwagh ugen u Yehova shi a er ken pasalmi la na akuraior an@@ zughul je ka u henen a hen ga . Takerada u Bibilo Tese ne pase Mkaanem ma Aôndo sha gbenda u taver ga , di er Yesu kpa yange a pase akaa a c@@ imin sha gbenda u taver ga nahan . Ka keng u soo wer u kar a iti i bo i i ne u la kera . Ikyav i ‘ ci@@ r ak@@ u@@ zwa ’ la ér nyi , man er nan ve M@@ ika lu a ityôkyaa i eren imba kwagh ng@@ ira ga ? Er nan ve ku u Yesu u lu kwagh u injaa y@@ um@@ u ? Kwagh ugen u a taver mo kpishi yô , ka a lu saan saan , ica a gb@@ aan ga yô a gba y@@ u@@ wen ! A kange ishima wener una kar ior mba Aôndo . Me yem Me za sôr ne ijiir yô , Me shi Me hide , Me va kua a ven sha er ne kpaa né lu hen ape M lu yô . ” Yesu er a mbaapostoli nav mba jighjigh mba ve kera taver ga sha an@@ shighe kpuaa zum u ve ku@@ mba ape á tese ve la nena ? Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” — Mpase 21 : 3 , 4 . Una suur sha mkav na , shin una tôô ér er un tse sha won kpishi yô , ka un kwagh u ican ga , shin una tôô ér er un kav mnenge u Yehova sha akaa yô , a taver un ga ? ( Yeremia 17 : 9 ) Alaghga at@@ ser@@ egh a ishima i we ne aa va shighe u se lu keren ish@@ ô sha akaa a se lu a ibo shami la shin se lu nôngon u pan@@ den indi i mbam@@ yina asev shin se lu palegh iyol sha mbam@@ shi asev shin ke@@ hen a akaa a se er la yô . ( 1 Yohane 5 : 3 ) Alaghga a lu u ken ishima er lu apostoli Paulu nahan ; yange nger ér : “ Se fa dedoo ser , se mba a imo i dedoo ken ishima , sar se u zenden tsembelee [ shin “ eren kwagh sha mimi , ” N@@ W ] sha akaa cii . ” 26 : 38 , 41 ) Er Yesu lu van@@ den kuran nahan kpa , yange soo ér una hemba kuran hen shighe u tagher a iky@@ aren i taver ne sha er una hemba lun ikyua a Ter na u sha la cii yô . Nahan cii kpa , Ru@@ tu kwase u wan na kpe undu la gema er ig@@ y@@ an@@ den@@ or Bo@@ a@@ shi , mar wan a na u nomso , nahan maa hingir ngô@@ tamen u Yesu , u lu Mesiya la ! Er nan ve i lu kwaghbo u suur sha ishima yase ? ( 3 Yohane 9 , 10 ) Di@@ o@@ tre@@ fe lu lamen sha Yohane , nahan hingir kpee u a tsaha un . Or u yange i er nan batisema shighe u nan lu eren isholibo ga , kpa nan va er kwaghbo u a kom u kô@@ m@@ ati@@ i u ôron ijir una tema a nenge sha mi di ye ? Nenge ase kwagh u Paulu yange nger sha kwagh u Noa ne . 12 : 11 ) Aluer i dugh ma anmgbian wase shin ijende yase i kôôsôô nahan se er nena ? Yange vihi H@@ es@@ e@@ k@@ ia kpishi er i lu l@@ ahan iti i Yehova yô . Ka ityôkyaa i vesen i nyi i ne ve Aôndo a ne ian ér í tôv ior nav a ic@@ an@@ aa ? Kwa@@ r@@ karen u Mb@@ ap@@ asenkwagh ( ken umiliôn ) Kanyi ikyav i lu i tesen iveren i Yehova sha tom u kwagh@@ pas@@ ene ? Paulu yange ya ican ken gar u Li@@ se@@ t@@ era nena ? Se kpa , icighan jijingi na una fatyô u nan se tahav mbu wan ishima nah@@ a@@ la . 8 : 1 - 5 — Yange i hu@@ an Sha ving sha ci u nyi , man lu nyi í d@@ aa Sha í gb@@ ihi shin t@@ ara ? Kwagh la mgbegha un u geman uma na sha gbenda u vesen kpishi . Aluer u nenge yô , Paulu wa se kwagh ér se ‘ ver ishima ’ sha ieren i dedoo i mbatamen mba jighjigh mban , nahan se kav jighjigh ve u nan la . ( Ps . 32 : 1 , 2 ) Ts@@ aha yange u wase Davidi sôr inja je ka u henen a hen ga , nahan a hingir or@@ kuran u dedoo u ior mba Aôndo . Sha nahan yô , doo u se ha@@ an mkurem ma sha injakwagh man hanma shighe . ( Pasalmi 38 : 4 ) Aluer se mba sôron aeren a ase sha ashighe ashighe yô , se fatyô u he@@ gh@@ em iky@@ á@@ v mbi se tee mbi yo@@ ho se la . Mba@@ beenyol mbagenev kpishi ka ve v@@ ôr fele . Yesu yange fa u pasen ior loho u dedoo shi fa u tesen mimi u ken Ruamabera kpaa . I@@ v Mb@@ u Or M@@ ôm Nan F@@ e Kwagh sha M@@ i Ga Yô Ka i he@@ gh@@ em u kaan ér se soo u eren mbagenev tom shi se soo u veren mbamgbe vev sha hemen u mba asev la . ( Se@@ kar@@ ia 8 : 5 ; Mateu 11 : 16 , 17 ) Man er lu wan@@ i@@ unda u hen tsombor u lun a kwagh ave yum ga yô , alaghga lu a ityom i eren hen ya seer sha tom u k@@ ap@@ in@@ ta u Yosev lu tesen un la . Kwagh ne ka ityesen i dedoo hen a@@ vese kpen kpen ! Shighe ka una ng@@ ur@@ en karen yô , gbenda u nan eren kwagh shi nan we ikyo sha ityom i i we nan ken tiônnongo la u na yô , i fa akaa a nan fetyô u eren la kua ieren i nan kure kure . Ka mba ve eren msen sha mimi ér Tartor la u va shi ve lu eren ishima i Aôndo la tseegh Tartor u Aôndo ua er kwagh sha ci ve ye . Ve kera ta num sha Mbayuda ga . Kwagh ne a de lun ityôkyaa i ia na or nana er idya ga . ( b ) Er nan ve i doo u se na orgen ibo shighe u se gbe ken imeen ga ? Nahan kpa , or@@ pasalmi kaa ér : “ [ Yehova ] kaa man i gba ve . . . Umbur wer , hemba k@@ an hange hange u ú hen Bibilo a ônov ou cii . Nahan cii kpa , gba u se hemba akaa agen a nga a yangen se u eren kwagh u se tsegh ayol a ase u eren la . Apostoli la maa ôr ér : “ Nahan yô , ka u sé hemba veren ishima sha akaa a se van@@ den ungwan la keng sha u se̱ de ku@@ wan karen ih@@ ongo ga yô . ” — Mbaheberu 2 : 1 . T@@ ra@@ k u Ka Ny@@ i i Ve a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mb@@ or@@ o ? Tar u Satan ngu hemban k@@ enden a isharen i lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la sha cii . Takerada u i yer ér The En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica la kaa ér : “ Ish@@ ember i Ter man Wan man Icighan Jijingi ka Aôndo M@@ ôm la ngi ken ityakerada i ken Iky@@ uryan i He la ga , shin i na mpase ken Iky@@ uryan i He , u a tese kwagh u ityesen ne tsô kpaa ga . . . Se er kwagh ne nahan ken mbamsen asev mba eren hen a na man sha u den ser Mkaanem ma Yehova ma hemen se , shi nongo na kpa u̱ hemen se . Yange a saan Yesu iyol kpishi zum u a ungwa Ter na lu pasen er un doo un ishima yô ! I@@ gbenda ngi kpishi i tesen ser se wa mbagenev ikyo 9@@ 1 : 14 ) Sha mimi yô , Yehova Aôndo yem se sha ikyev i mbaihyomov asev shi kor se mba se lu ior nav ne sha u i de timin se kera ga yô . ( Mbaefese 4 : 24 ; Mbakolose 3 : 10 ) Sha nahan yô , shin er alaghga se kav ser akaa agen ken amba@@ akaa ne hemba duen tseer tseer ken uma wase sha ci u mlu wase man asaren a ase nahan cii kpa , hemba doon u se ver ishima sha akaa a Paulu a ter la jimin cii . U seer sha m@@ ne u Bibilo i ne se loho u ishimaverenkeghen ne yô , ngi i̱ wase se u nôngon a mbamzeyol mba sha hanma sev , inja er u hemban mnenge u nengen ayol a ase ser se gba kwagh ga sha ci u se mba ats@@ an@@ aior yum la . Aluer ne mba eren kwagh ne ts@@ ere tse ts@@ ere yô , kwaghhenen la una lu a iwasen er se ver ishima la ga . 12 : 4 ; Mat . Shighe u Paulu kaa a mbagenev ér ve̱ lu mbak@@ aven un yô , yange fatyô u kaan nahan a vangertiôr je gadia un lu kaven Yesu Kristu u ‘ A ver se ikyav i se dondo Un ijime ’ kpiligh kpiligh la . Yesu yila ve ér “ az@@ ô@@ v , ” shin u@@ jijingi mba hông@@ or@@ ou@@ v . ​ —⁠ Mateu 8 : ​ 29 - 31 ; 10 : 8 ; Marku 5 :⁠ 8 . OR@@ D@@ U@@ G@@ H@@ U@@ N@@ A@@ K@@ A@@ A shin inya man Or@@ bu@@ ter u civirigh la ve zer keren akaa@@ injaa imôngo anyom ngee . M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la maa “ yila mbaapostoli mbara , ve gbidye ve , ve shi ve ta ve icin er ve̱ de kera shi ôron kwagh ken iti i Yesu ga ; tsô ve pase ve , ve tu@@ h@@ wa . ” 15 , 16 . ( a ) Ka sha igbenda i nyi nahan Elisha na or@@ tesen na i@@ civi@@ r@@ i ? Nahan yô , keghen iyol u den mbagenev kwaghbo . — Ôr Mbaefese 4 : 31 , 32 . He@@ mba doon u se hide a ayol a ase ijime shi se eren kwagh sha kwaghfan . Sha nahan yô , iny@@ at@@ y@@ u@@ u la tile sha ityough ki ior mba ve lu sha ikyev i T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la , mba ka ve na tartor ne u kera lu a tahav kpishi er Tartor u Roma nahan ga la . Yesu ôr kwagh u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la been yô , maa á ôr an@@ zaakaa ahar a a pase kwagh u ieren i jighjigh man i kwaghfan la yô : á ôr injakwagh sha kwagh u an@@ u@@ un@@ au@@ kase man injakwagh sha kwagh u ut@@ al@@ ent@@ i . Se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban sha u kpen iyol zu@@ lee timen ken Pasalmi 37 , ivur 1 zan zan 11 . Paulu yange lu ôron kwagh u mba ken tiônnongo u Kristu jimin cii kua Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ken tiônnongo u T@@ esalonika la kpaa . A kaa ér : “ Tartor Wam ua lu u shin tar ne yô , mbayev A@@ v ma ve nenge ityav sha u i̱ de n@@ em sha ikyev i Mbayuda ga yô ; kpa hegen yô , tartor Wam ka u heen ga . ” Aluer se mba henen sha ase@@ mber ne yô , aa wase se u kaven kwagh u Paulu lu ôron la , shi alaghga aa wase se se hemba fan kwagh u i doo u se er la wang . I@@ vaa I@@ a F@@ atyô U Z@@ an Do@@ on Ken Tar U A@@ in@@ ge ne Yesu fa er ken tar u ior ve mor@@ on iyol yum ne yô , or u i kaa ér ka sh@@ a@@ gba@@ or yô ka or u nan lu a ior sha ave shi ka nana ta a ta h@@ wa tseegh kpa i er kwagh u nan soo la yô . Yesu gema kaa a na ér : “ K@@ o@@ son iyôngo yam . ” — Yohane 21 : 15 - 17 . Jighjigh u nan man ieren i mimi i V@@ ic@@ tor@@ ia tese la doo or@@ sho@@ ja la kpen kpen , nahan a p@@ ande ze@@ ge iny@@ ar ker a na un . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 23 ] Er Lo@@ is@@ i vande fan ats@@ am man akaa agen a i eren ad@@ ua a mi la yô , alaghga a nenge ér aluer un za yô kwagh la una bende a na kpishi . Yohane wuese Ga@@ y@@ u sha tom na u “ vough ” u a lu eren sha u wasen anmgbianev mba zenden sha la . In@@ yom i 19@@ 31 la i been yô , i m@@ us@@ an iti i “ col@@ por@@ te@@ ur ” la , i gema yilan ér “ pania . ” A@@ ka@@ a@@ wan ne su@@ r or@@ pasalmi ishima kpen kpen , shi aa su@@ r ior mba Aôndo mba ve lu nôngon a mbamtaver mba tar u ainge ne asema kpaa . Gba u se palegh u kôron ijende a mba ve eren akaabo la tseegh ga , kpa gba u se palegh u eren nahan a mba ve s@@ enge ér mba civir Yehova , kpa ve gem ve p@@ eren atindi a na sha apera la . I er u sha ci u nyi ? Ior kpishi ngise ve lu ator , mbagenev lu mbat@@ ar@@ ev , mbagenev lu up@@ es@@ id@@ en , mbagen di lu mbaaka@@ we mba vesen , mbagenev yô lu an@@ om@@ aior a hemen tar , kpa hegen ve h@@ ungwa iky@@ ôn@@ ough . A er nan u gba den aeren a ity@@ ôô a sha ikyo@@ v ikyo@@ v la nahana ? Nahan kpa , ior mba Aôndo mba ve tsa ken Bab@@ ilon anyom 70 , ve c@@ in ve hide ken tar ve ne hen kwaghfan sha kwagh u vande eren ve ne ga . Er kwagh u i sar ú ú eren yô . Shighe u Yesu nder shin ku kera la kpa a za hemen u tesen mba tsua ve ér ve lu mbakur@@ an la . De se time nen sha kwagh u idya i Davidi er a B@@ ate@@ she@@ ba la . ( 2 S@@ am . I@@ Y@@ A@@ NG@@ E sev doo wan@@ kwase u kpuaa ugen kpen kpen . Mbamaren kpishi ka ve wa at@@ ab@@ an ér i de eren kwagh môm shighe u kwaghhenen ga . ( Mateu 23 : 9 , 10 ) Shi ka ve zua a iwasen sha gb@@ end@@ atesen u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine , mba ve er tom u mbatamen ica i gbe la . Ka i gba u nana fa kwagh u se lu eren , u una fatyô u vihin ikyar i se ye a Yehova Aôndo la , shi nana kav er i lu se ken ishima la , shi nana kegh iyol u keren shighe shi nôngon tesen se ken Bibilo er se sôr gbenda wase , se gema eren ishima i Yehova yô . 5 : 14 , 15 . Akaa agen a N@@ at@@ an va er ken hemen la tese ér Aôndo yange venda un ga . U soon yôugh@@ yô@@ ugh la una na se hungur a Yehova . Ka i lu ve inja er or u ken injakwagh i Yesu u yange ande sha akaa@@ injaa a i yer ken sule la nahan . Mba ker ken inyom i 19@@ 7@@ 8 yô , bran@@ ci u ken A@@ ust@@ ria la hii u gb@@ eren um@@ ag@@ az@@ in ken ijô at@@ ar@@ atar , sha iky@@ e@@ ky@@ e i gb@@ eren ityakerada i cuku . ( Duteronomi 1 : 1 – 4 : 4@@ 9 ) Kwase la ongo ér Yesu ngu been ior angev yô , a nyôr ken ikpelaior i i̱ lu a na ityô la , a gba kaan ér : “ Aluer mea bende shin ak@@ ondo Na tseegh tsô kpaa , me war je . ” Ior kpishi mba hemban veren ishima sha kwagh u ashe a ve a nenge a mi la tseegh tsô shinii ? ( 2 Kor . 13 : 43 ) Ka hanma ijiir kwagh ne una ere , man a lu hanma shighe ? P@@ alegh Kwagh u Una Na U Ishim@@ any@@ ian Yô ( Yohane 17 : 20 ; Mbaromanu 10 : 14 , 15 ) N@@ go@@ ho@@ l iwasen i Yehova a lu nan sha ikyev i nongo na la cii . IN@@ J@@ A@@ KW@@ AG@@ H igen ken zwa Jam@@ an@@ i kaa ér : “ Ka wea kôr id@@ yer sha u@@ we u za u nyôr hanma ijiir cii . ” ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) U zan iniongo i M - umbur u ku u Kristu la una taver se ishimat@@ seen i se lu a mi u eren kwagh ne la , sha ci u ia umbur se m@@ doo u se doo Aôndo man Kristu ishima je i gande ôron la . — 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 . A@@ me@@ en A Se Ve a M@@ i sha A@@ yol a A@@ se La Z@@ a Hemen u Pas@@ en Kwagh T@@ or@@ ough T@@ or@@ ough , 3 / 15 Kwaghôron u profeti la yange kaa ér akuraior ne aa ta num sha as@@ ande a mba i shigh ve mk@@ ur@@ en la kua iyôngo igen i i lu ak@@ ar ve a jighjigh , i i lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar la kpaa . ( Mpa . Kwagh@@ ngeren u t@@ wer@@ egh la shi za hemen kaa ér : “ M@@ kav u Mbashiada ve kav kwagh u kwaghaôndo la yange ve u lumun [ a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa ] amba er ah@@ ôm a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma lun mngerem mngerem la ga , man ici@@ gh ki t@@ ôn@@ don awambe a duen ken iyol ki i er sha a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em la nahan ga ; hanma Orshiada yô , nana tsua u lumun shin vendan iyol i nan . ” Shighe u Mbayuda lu uiky@@ angen ken tar u Bab@@ ilon la , ve kpishi ve lumun a mbamhen mba mimi ga mban . Ka uityendezwa mba nyi u nenge ve k@@ ur sh@@ am@@ in@@ i , nahan ú kure ikyaa wer nyi ? • U se dondon Or@@ hemen wase u Aôndo a ver la ve se a mtsera nena ? Yuda yange nenge Yesu mk@@ er nena , man ken ijô igen yô , ior mba er kwagh u iti i Yuda la nena ? • M@@ doo u anmgbianev asev ve doo se ishima la ngu a ver se p@@ al@@ egh@@ aa , kposo a tar sha nyi igbenda ? P@@ risti shi ka nan tile sha ityough ki Yehova sha u tesen ior atindi a na . ( L@@ ev . 10 : 8 - 11 ; M@@ al . ( Anzaakaa 8 : 22 ) Er lu er ka “ or u fan tom ” yô , a er tom vea Ter na kpoghuloo shighe u lu gban akaa cii la . — Mbakolose 1 : 15 – 17 . Aluer se mba nan kwagh nahan yô , a saan se iyol shi Aôndo kpa a doo un a vese , “ gadia ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” 12 : 44 ) Nahan Ne@@ hem@@ ia nenge ér i er kwagh ne vough . Kwagh ne nam ishim@@ as@@ ur@@ un kpishi . “ Ieren i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ka ia ya tor ken or yô , nan eren kwagh ne ken i@@ u@@ v shi kunya u kôr nan je nan hen ér nana fatyô u pasen mbagenev ér ve wase nan ga . U@@ ng@@ wan ic@@ er ne hanma shighe cii ; u eren nahan yô , u ngô@@ ôr fan ase@@ mber a ats@@ am agen ken ats@@ am a ase a he la ga . Shighe kar yô , u lu or@@ m@@ ishen la vea kwase na , gba nôngon ér vea de tom u m@@ ishen a hide a yem ken ya . S@@ op@@ hi@@ a : Ka sha mi ! ( 2 Mbakorinte 2 : 10 , 11 ) Diabolo una fatyô u yan mtsera sha a vese sha igbenda kposo kposo , kpa er nan ve Paulu yange ôr kwagh nahana ? ( b ) Kanyi i̱ lu mpase u a hembe lun u sha inja , u̱ i pase “ at@@ se ” man “ i@@ wen ” i ken “ Igipiti ” laa ? 9 : 37 . Aôndo soo ér i kpe uumace iyol shi i saan ve iyol kpaa . Or@@ ngeren akaa ugen kaa ér : “ Mbakristu mba ve lu mbam@@ ishen mba m@@ ough@@ on yemen tom sha ajiir a ngise mbam@@ ishen m@@ ough@@ on her yemen a yem sha ajiir ag@@ enegh la . ” H@@ EN tugh mbu Yesu mbu masetyô shin tar la , a kaa a mbaapostoli mba jighjigh mbara ér : “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô ; er ne doom ishima nahan , kape ne kpaa , doo nen ayol a en vough la . N@@ ôngo fa er i hii ve ishima i vihi u yum la . U tesen ikyav yô , alaghga yange una hen sha kwagh u er shighe u Yehova na Iserael Tindi la . 6@@ 6 : 2 . Marku yange una lumun u hiden yemen vea Timoteu ken Roma er Paulu soo la je ka u tu@@ nan ga . Nahan cii kpa , er Yehova a zu@@ ngu mhôônom yô , yange a de ior nav kwaghbo shighe u ve gem ishima yô . Mbat@@ yomov man A@@ z@@ ô@@ v Mba Eren Se Ny@@ i ? Nahan kpa , alaghga Mbakristu mbagenev mba ve lu Mbayuda nenge ér doo u vea er ma tom shin vea za g@@ ô@@ g@@ ô zende sha iyange i̱ kera yô lu ve icighan iyange la ga . Se mba a bem sha ci u jighjigh u se ne Wan na , u yange na nagh sha uma na sha ci wase la . ( Rom . 5 : 1 ; Ef . T@@ A@@ R N@@ A : T@@ U@@ V@@ A@@ L@@ U I na mlumun ken Anzaakaa ityough ki sha uta@@ an la ér : Y@@ ar tom a m - er u sha inja , nahan fa uh@@ ôn mba iji@@ mba@@ gh mba tar ne . Nahan kpa , a gema a kav er i doo u una bur@@ un inyaregh una veren sha akaa a un soo u eren la vough vough yô . Akaa nga gbe lun a mimi tsô sha ci u or lumun ér nga mimi shin nan ngu a ishimaverenkeghen sha á shin nan na jighjigh ér nga mimi yum ga . ( Mpase 11 : 15 ; 21 : 3 , 4 ) Mba iv@@ in kwaghôron u profeti u Yesaia la sha u pasen ior ér ka “ inyom i erdoo u TER ” je ne , shighe u ian i lu her i orumace nana ngohol loho u dedoo je ne . Shighe u i doo yô , pase atô@@ akyaa a a ne ve u we ma tindi shin u tsough u eren ma kwagh yô . 1 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R YO@@ N@@ A 3 : 1 – 4 : 11 . ( Mbaromanu 5 : 12 ; 6 : 16 , 17 ) Lu@@ un er ka gbenda u Yehova a bugh u y@@ amen ve sha ikyev i isholibo sha u ve de kera lu ikp@@ an ga la ga yô , mayange je ma ve lu a pe waren ga . A shi nan kpa or@@ fan@@ takerada ne yange lu ôron kwagh u i@@ vangeli shin loho u dedoo u ú har sha Yesu la . Ashighe agen a gba u nom man kwase vea de shighe a wa karen kpuaa sha er ishima ia gba hanma ve sh@@ imi cii ve , vea lam sha kwagh u a nzughul her atô ve la ye . Yange i yilan wan u Maria ne ér “ or u N@@ as@@ are@@ ti , ” nahan kwagh ne na yô , i fa er Yesu ne a dugh ken gar u N@@ as@@ are@@ ti yô . Nahan kpa , ashighe kpishi , ka se fatyô u eren sha isharen yase ne ga . Kwagh u sha utar u se hen ken Ho@@ sea ityough 6 zan zan 9 yô , ka er ka i lu Yehova ken ishima zum u mbacivir un ve undu un la . Alaghga tsô u vande duen kwaghpasen u za tagher a amba@@ aior ne . Iyange igen yô , An@@ na pase wan na u kwase la ér mba za eren un batisema . Jighjigh u Noa la wase mbacivir Aôndo nyian nena ? Ma ityôkyaa ngi i tesen ior mfe u se lu a mi shin mfe takerada wase ga . Ve fa er mfe ve u ve lu a mi sha kwagh u mba@@ awashima mba Aôndo la a ne ve ze@@ ge tom u eren yô . M hen mer aluer m ngu zan mbamkombo Mbakristu shi duen kwaghpasen ts@@ ere tse ts@@ ere yô , me taver ken jijingi . Hii shighe la je , tsombor wase cii hemba veren ishima sha u eren ishima i Yehova . “ GB@@ EN@@ D@@ A ugen sha mnenge u or yô , ka u lu vough , kpa mkur u u yô , ka igbenda i ku@@ ugh je . ” Ne kav kwagh u Solomon lu ôron ne je kpa ? Ve mba un@@ yi@@ in mban cii , ve lu vea kasev vev k@@ ang@@ en@@ aa shi saan ve iyol kpaa . K@@ u ua fatyô u ts@@ eren se kpo@@ o shin se nyôr ken mlu u una za a vese zan zan a za due ken ku yô . Mbagenev yange ve hii kwagh ne doo kpe@@ kpe kpa ve de ér tar u̱ hông@@ or ve . 12 : 31 ; 15 : 20 ) Tar u u lu sha ikyev i Satan Diabolo ne kôr Mbakristu mba mimi ihyom sha ci u mba civir Yehova shi mba pasen kwagh u perapera yum . ( Mat . 24 : 9 ; 1 Yoh . Mba ne se kwaghyan u ken jijingi nyian nena ? Ken masejime yô , i tôv sha atindi cii , nahan i kure ijir ér anmgbianev asev mba a ish@@ ô sha akaa a i wa ve iyol la cii ! Bibilo pase wang ér mbaaferev vea lumun ér i ngohol tahav sha ikyev ve ken bem ga ; nahan yô Aôndo una mase eren kwagh u una bee a ifer kera gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh , kua ityav mbi b@@ ov kpaa yô . TER Una tema tor gbem sha won je . ” Aluer se nenge er agee a Aôndo a wase se ken ase@@ er a ase yô , se kaa ikyaa i Paulu nahan , ser : “ Ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ” — 2 Kor . ( Ôr 1 Timoteu 4 : 12 - 16 . ) Anmgbian ugen di ken tar u Amerika mba yer un ér Adam , iti i kwase na ér J@@ en@@ n@@ ifer . Shighe u Yehova kaa a Mb@@ al@@ ev@@ i ér : “ Mo M ngu kwar wou ” la , lu ôron ér nyi ? Mbagenev di ka ve lu er ish@@ u “ i bo ” la nahan , sha ci u ka mba i kohol ve la cii Yehova a lumun ve ga . 10 : 22 ) Ashighe agen mba@@ abaver ka ve wa se mba@@ aie iyol shi ve lam g@@ es@@ egh@@ ee sha a vese kpaa . ( Ps . Ka i saan nan iyol u wasen nom u nan la kpen kpen ! ( Luka 5 : 1 - 11 ; Mat . 4 : 18 , 19 ) K@@ wa u sha uhar u Yesu za ken G@@ al@@ il@@ ia u za pasen kwagh la kpaa , mbaapostoli 12 lu vea na . la ken a@@ kpe a gbil@@ ini@@ gh a i er sha don@@ k@@ o yô . T@@ i@@ ônnongo yange wase H@@ ak@@ an man I@@ nger nena ? Nahan ior ka ve nenge ér , aluer ve dondo aeren ne ga yô , a wa ityô ve i@@ fan , shi iky@@ ôr kpa ia la@@ gh ve ga . M@@ lu@@ a@@ inja u u̱ Eren Kwagh A@@ kuma A@@ kuma Apostoli Paulu kpa tagher a mbam@@ gem ken uma er Davidi nahan . Aluer se soo ser Aôndo a lumun se yô , gba u se za hemen u nan awambe a Yesu a he@@ e inya sha ci wase la jighjigh . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase ieren i ny@@ a@@ ghen ior sha ci u mlu u kwa@@ v@@ yolough ve la ér ka u “ kôron ior mba kwa@@ v@@ yolough ve u kaha a u wase la ihyom , ” shi “ nan jighjigh ér aeren man ityom i mba kwa@@ v@@ yolough ve u lu kposo a u wase la kaha , shi se hemba ior mbagenev sha ci u kwa@@ v@@ yolough u se lu a mi la . ” K@@ asev mba jighjigh kpishi civir Aôndo shin er “ tindi u Tor ” a yange ve u eren nahan kpaa Hanma or@@ pasenkwagh yô nan soo u zan iky@@ ura ken tom u pasen kwagh . ( Mbagalatia 3 : 16 ) Er Yesu lu or u vough yô , a tile sha mimi zan zan ku na , nahan a tese ér akaa a Satan ôr sha iyol i Yehova la cii ka mimi ga . Ivur Bibilo i i hemba kôron mo ken ishima yô , lu 2 Mbakorinte 7 : 1 . Mbahemenev mba kwaghaôndo mban yange ve nôngo u eren tindi sha hanma kwagh ken uma cii , kua sha akaa a a lu a ikyo@@ o ga je kpaa . Mkaanem ma Aôndo pase se nyi sha kwagh u ikyar i Davidi ya vea Yehova laa ? Hen sha Er Aôndo A Nen@@ gen Ior Mbagenev La Er se hembe mgb@@ ôghom a mtim hegen yô , gba u se hemba suur sha Mkaanem ma Yehova cii . 2 : 2 ) Ka nahan ve yange Paulu wa Mbat@@ esalonika kwagh ken washika u sha uhar u a nger ve la ye . A kaa ér : “ Anmgbianev , se mba wan ne kwagh ken iti i Ter Yesu Kristu ser , k@@ em nen ayol sha hanma anmgbian u nan zenden nzughul nzughul ” yô . Ka akav a nyi a tese ér aluer kasev mba ungwan imo i noov vev mba ve ne jighjigh ga la yô , kwagh u dedoo a due k@@ ere ? Yehova her a her a@@ ji@@ ra@@ ôron a na . Lu unô Peteru yila ve ér “ mba i tsough ve , ” shi yange yila ve ér “ i@@ or@@ van@@ nya ” sha ci u nyi ? Man ve fa ér ka gbenda u hemban doon u vea na ú kwagh je ne . Er m hii u ku@@ mban vea Mbashiada mba Yehova yô , m nenge a akaa a doon mo kpishi ken a ve . Nahan kpa ka kwagh u ican u kaan ér , “ M cie Aôndo ” ga . Doo u kwagh ne una na se hen sha gbenda u se lu civir Aôndo la , se pine ayol a ase ser : ‘ Ka mnenge u nyi m lu civir Yehova a mini ? Hen ijiir shon i môm i môm , Mbashiada mba Yehova er tom u nan anmgbianev vev iwasen kua mbagenev kpaa . Nahan kpa , mba ve lu nongo u zege@@ ikpelaior la kange ishima u ny@@ a@@ ghen “ idya man hông@@ or man iji@@ mba i eren , man u civir ak@@ ombo man ah@@ ir a eren man ihyom i kôron man iy@@ ongo i keren man i@@ wu@@ he man ishima i nyoon man u wan iyol you ikyo tseegh , man u hendan akaa , man mbam@@ pav , man m@@ t@@ ôm man ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav kua amba@@ akaa ne cii . ” — G@@ al . 18 , 19 . ( a ) Hii nan ve mba@@ ah@@ end@@ anev ve fetyô u vihin m@@ til sha mimi u ior i Yehova ga ? K@@ unda ve iyol sha hiihii la kpishi . El@@ se@@ be@@ th kaa ér : “ N@@ om@@ om yange kaa a mo ér mo m nôngo m zua a ya hen ger@@ i u Le@@ kes@@ ev , se kôr ha@@ ya her , nahan se gema di ya wase u ken B@@ er@@ gen la se na ior ha@@ ya . Sha ayange a Iserael u ngise la yô , i gba u a er icighan tom sha atindi a Yehova vough . Shi mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi vea fatyô u nengen a m@@ kposo u a lu hen atô u Mbakristu mba ve “ civir iti na ” sha mimi , shi ve lu Mbashiada nav la , man uumace mba ve civir un ga la . Mb@@ agen yange ve fa un sha g@@ wa u bo ér ka kwase u lun “ a asorabo , ” sha nahan yô Yesu kaa ér un fa “ asorabo Na a a lu kpishi la . ” — Luka 7 : 47 . Hanma iyange yô , i tese ve u nôngon ityav . KA M@@ I@@ M@@ I . A@@ mba a atôônanongo la ka mk@@ or hegen je kpaa , ka ijiir i Mbakristu ve zough a mkpeyol hen anmgbianev vev , sha ikyev i ikyo i wan i mbatamen i̱ sha dooshima la . ( Mateu 6 : 7 , 8 ) Aluer se fa dedoo ser se suur sha Aôndo shi se fa ser msen una wase se u kporom hen a na shi una taver jighjigh wase yô , ishima ia hemba mgbegh@@ an se u eren msen . Mbakristu kpishi mba sha ayange a mbaapostoli la kua mba sha ayange a ase ne de akaa a ve agen kpishi saa , sha er vea pasen kwagh hanma shighe yô . ( b ) A@@ yom a Satan man aa mba i fe ve ga la zua sha nyi gbenda ? U hiden yemen ken gar wase la kpa se tagher a mzeyol sha gbenda , gadia mat@@ o wase la za vihi sha gbenda . Ikyav i tesen yô , ken inyom i 19@@ 26 la , Anmgbian E@@ d@@ w@@ in S@@ kin@@ ner yem u za pasen kwagh ken tar u In@@ dia , shighe la Mbashiada lu ker kpuaa tseegh . Kpa , ka di nyi je orumace u ka ka nahan , nan lu a mi u nan Yehova u a gbe sha man tar cii laa ? Er ve lu yan kwaghyan zan a mi ave la , Yesu kighir mough er ri@@ ga na u ken won la . Nahan Aôndo kaa a ve ér : “ Ts@@ ôngo nen ayol a en sha ci u TER , kar nen a ap@@ usu a asema a en kera . ” — Y@@ er . U W@@ a Iyol U V@@ a W@@ aren Kpa ? Ngeren u dondon ne una time sha akaa agen a Yesu kaa a mbadondon un ér ve er tsô uma u ve una lu a inja la . Akaa a vihin a a lu eren sha tar nyian ne tese ér hemen u uumace cii wase ga . Kwagh ne kua ase@@ mber a he kua akaaôron kpaa . Aluer Orkristu pav ivaa yô , alaghga Ruamabera una lumun shin una yange nan u hiden v@@ ô@@ son nom shin kwase ugen . Alaghga or@@ hemen sha tom nana vaa iyol ér : ‘ Mbat@@ omov av mba lumun kwagh u ve er sha ar la ga , shi ka i taver ve u kaan ér ve er ka sha apera ga kpen kpen . ’ I@@ tyô ka i zua a mtsera kpishi zum u ior mba he ’ i̱ ka vea lu a mimi iyol a̱ hingir iky@@ e ve , a̱ kera lu di shighe u i gbe ve i doo la tseegh ga yô . Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ( Gen . 6 : 5 , 6 ) Ior mba imba kwagh ne i vande eren ve ga yô , alaghga vea kav er ka i vihi ken ishima la ga . Ieren i Yesu i se mase timen sha mi la ka i hemban doon cii , ieren shon yô , ka m@@ doo u uumace ve doo un ishima la . Kpa aluer nan pine u mpin man nan ny@@ u@@ la ishigh sha yô , nan ngu pinen ér ka an , shin kanyi , shin ka han@@ a , shin ka hanma shighe , shin ka sha ci u nyi , shin ka nena . Ka vegher shin a@@ vegher a nyi nahan ken uma wou , i doo u ú seer eren kwagh sha mi sha kwagh u hendan a imeen i yaven a or laa ? Ashighe kpishi uma wase ngu a iv a “ zayol man ishima i vihin . ” Mpase 12 : 7 man 17 : 14 wase se u fan shighe u alaghga mnder u hiihii la hii nena ? I@@ mo@@ shima i Bibilo i tsaase í , í lu wang la ka iyua i dedoo i Aôndo a ne yô . Er nan ve Paulu lu a ityôkyaa i dedoo i wuese kasev mbagenev mba sha derianyom u hiihii mba ken tiônnongo u Kristu laa ? Yehova venda i@@ pi@@ la kua ity@@ uh@@ wan@@ ev , nahan mayange ma ityôkyaa ngi i kwase shin nom nana nzughul a ikyar u nan tsung shin nana he@@ e nan ga . ( Ps . 11 : 5 ; Ef . ( a ) Mbakristu mba tsuaa lu yôôn gomoti u nyi ? Alaghga a bee a ican yase la kera fele ga . P@@ ri@@ shi@@ la vea A@@ ku@@ la ve kua a Apo@@ l@@ o , “ ve seer bu@@ ghun un gbenda u Aôndo wanger wanger ” “ TER Aôndo wa or kwagh kaa er : Hanma kon u ken sule ne , gbaa yan u tsô , kpa kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la , de ye u ga , gadia iyange i ú ya u la , ú kpe je . ” — Gen . Kpa ka ort@@ ani@@ vor la tseegh nan son@@ do atam a Tartor aa iv@@ or i i um atam ken or@@ henen shon ga , mbap@@ asenkwagh mbagenev mba yange ve l@@ ôô iv@@ or shon ga kpa ka ve sun@@ da . Sha kpôô yô , ikyav i Davidi la ia taver Mbakristu mba sha ayange ne mba ve er isholibo i vesen la asema kpen kpen . Yange sea undu tar u Kor@@ ea hen shighe la yô , se kpa ma se yem yem i môm . Man ngu yaren tom a nongo na u shin tar la sha u tesen mbacivir un er vea er tom u pasen kwagh yô . ( Yes . 18 , 19 . ( a ) Yange Aber@@ am fatyô u yiman Lo@@ ti nena ? Kwagh ne er ica lu a gba ga maa ishima vihi Mose a E@@ le@@ as@@ ar man I@@ t@@ am@@ ar sha ci u ve vende u yan kp@@ ev u nagh ku isholibo kura yô . ( L@@ ev . Yehova keren kwagh hen a vese ka hembe er se kôr cio u eren la ga . Yange i hen ér an@@ ar u i ú@@ mb@@ ú@@ r F@@ ar@@ a@@ o K@@ hu@@ f@@ u a mi ne ngise lu í@@ c@@ é i yange i ôr kwagh i ter í ke ’ Yesaia 19 : 19 , 20 je la , ér : “ Sha iyange la at@@ se a TER a nan@@ den nagh sha mi aa lu ken atô u tar u Igipiti , man i@@ wen i i tim i sha , sha u umbur TER ia lu sha ik@@ ighir i u . Nahan kpa noov mba ve lu Mbakristu yô mba eren nah@@ a@@ la ga , mba nengen sha icombor ve doo doo . 2 : 6 , 7 . Kpa fe ér ka ihy@@ un@@ dugh ga , ka m@@ vihi u i vihi un ken ishima la man a eren msen nahan yô , a ver un doo doo , a kaa a na ér : “ Aôndo u Iserael A̱ na u kwagh u u sen Un yô . ” — 1 Samuel 1 : 17 . Bibilo na atô@@ akyaa a vesen ahar a a ne ve kwagh a lu nahan yô . Shi Yehova ôr kwagh ken kwaghôron u profeti ugen u sha kwagh u Wan@@ akiriki na , u a lu Mesiya la ér : “ Nenge , á kpe Wan@@ akiriki Wam iyol , á na Un icivir , á kende Un sha , á kende Un sha tsung je . ” U@@ saa ka ve m@@ ende sha i , nahan ngi i kera lu er inya i dedoo la nahan ga . A kaa ér : “ Me kera ter Un ga , me kera ôr kwagh ken iti [ i Yehova ] kpaa ga . ” Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki yange ve ta num sha gar u Shi@@ k@@ el@@ ag@@ i , ve yem a kasev mba Davidi man ônov nav , kua kasev mba ior nav man ônov vev cii . ( Luka 11 : 13 ; Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) U dondon jighjigh u nan u mbananjighjigh a vese imôngo la kpaa una ny@@ ô@@ ôso ieren ne ken a vese . — 2 Timoteu 1 : 5 ; Mbaheberu 13 : 7 . Ve kohol cii ve za hen Mose man A@@ ron nahan ve kaa ér : “ Ne ya kuma ve , gadia ior cii ka u@@ icighan@@ mbaiorov , hanma or kpaa ; TER ngu a ve ; man ka nyi ne k@@ enden ayol a en sha je er ne hemba ior i TER cii nahana ? ” — N@@ um@@ er@@ i 16 : 1 - 3 . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 8 : 25 ; 1 Peteru 2 : 12 ) U eren tom wase u Mbakristu ne tsembelee shi eren u saan saan yô , gba u se lu a iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mbi sha inja shi se fa u yaren tom a mbi sha gbenda u injaa kpaa . U@@ j@@ ende mba b@@ ov vea vihi se , kpa hemban je yô iky@@ aior . Er ve eren nahan yô , kwagh ne una wase ior mbagenev kpishi kpaa vea zua a mbam@@ tsera mba ve lu sha u civir Aôndo “ ken jijingi kua ken mimi ” kpaa la . Sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 12 , 200@@ 1 la , af@@ ishi a tom a Mbashiada mba Yehova aa ken tar u F@@ in@@ land la zua a washika u due hen M@@ zough u Iky@@ ô@@ mp@@ eni i M@@ ô@@ ôr U@@ im@@ on@@ don ken tar u F@@ in@@ land la . Sha hiihii la , a@@ dooga Paulu nenge ér or a na un iwasen ne ga , sha ci yange nger hen Timoteu ér : “ Sha iyol@@ palegh yam i sha hiihii yô , ma or ta ken mo ga , i k@@ ende@@ m tswen , kpa i̱ de ne ve ibo sha mi ga . ” Ve kpishi yange i y@@ ese ve ken akaa ne , nahan gba u vea gema mlu ve la sha er vea hingir Mbakristu mba mimi yô . Shi gba u m@@ gem ve ne una kighir sha iyange i i er ve batisema la ga . Tar ne fatyô u nengen a mtim u a lu keghen kwaghaôndo u aiegh ne ga . Aluer se ban a iyol kôron tsaha yô kwagh ne tese ér nyi , man kwagh ne gema kaha kposo a ishimaveren igen i i nger ken Bibilo la nena ? I@@ wuese i se lu a mi hen Yehova man nongo na la i̱ tu@@ ur se u wan ayol a ase sha ikyev na . Shighe u imba kwagh ne i er u yô , alaghga u hen a ishima you wer , ‘ Ka h@@ an jim me shi zua a i@@ wa@@ sen@@ e ? ’ Nyian ne , saan E@@ ri@@ ca iyol kpishi u eren tom u ikp@@ ur pania hen ger@@ i u E@@ be@@ ye , ken u@@ ic@@ ile mba i yer ér Mar@@ shall la . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) A@@ ta@@ m ne aa fatyô u duen ken igbar sha aeren a ve eren a mbananjighjigh a ve imôngo man a ve eren a mbagenev la kpaa . Kwagh ne una er sha shighe u masetyô u zege@@ can la . C@@ ôô@@ ci fatyô u nan un mbam@@ lumun mba kuman un sha mbampin nav mbara ga . E@@ ̱r Yesu lu or u mh@@ ôôn yô , kwagh a za un iyol yô a nd@@ ô@@ ôr m@@ liam ashe , shi y@@ eren mlu u ishima na kpaa ga . Shi “ awashima Na u tsôron ” u a soo u veren uumace doo doo sha ikyev i Tartor na la kpa , gema ga . Lu mfe ne wase ú u vese ken iwer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin i ú lu ken uya cii i mase maren we la ye . Shi ken anyom iky@@ undu kar a u vese u hingir ig@@ y@@ anden or la kpa , lu mfe ne wase u ye . ( Ôr Genesis 1 : 28 . ) Kpa kwagh ne bende a we nena ? A kaa ér : “ Nenge , mbaihyomov O@@ u mough ayôôso , mba ve ker U ihyom kpaa , ve kende iyol sha ; mba henen kwagh u bo sha u hendan a ior O@@ u , mba henen imôngo sha kwagh u vea er mba U yer ve kera la . Aluer se soo ser Yehova a kure se ijir yô , doo u se lu a imba ieren i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la . Paulu za hemen wener Aôndo sur@@ un se asema sha er se kpa “ sé fatyô u sur@@ un mba ve lu ken hanma ican la ishima sha ishim@@ as@@ ur@@ un i se ayol a ase kpaa Aôndo A su@@ r se asema a mi la . ” ( 1 Mbakorinte 10 : 31 ) Ken tar u Paradi@@ so u ica a gba ga tsô se nyôr ker la , u@@ iniongo vea lu kpishi mba se za hemen u eren sha u ember erdoo u Yehova gbem sha won yô , kua shighe u kohol imôngo sha gbenda u vough a mba ve kor atindi a na a perapera la kpaa . — Pasalmi 1@@ 45 : 16 ; Yesaia 25 : 6 ; 2 Mbakorinte 7 : 1 . • Ka kwagh u mimi u nyi i gbe u se wase mbagenev vea k@@ av@@ a ? Kwagh u Yesu lu ôron jighilii yô ér , ‘ m fa mbamzeyol ou doo doo ; m fa atsan a ou cii . ’ M@@ an@@ ase yange “ er ifer kpishi sha ishigh ki [ Yehova ] . ” — 2 K@@ ron . W@@ ase Mba@@ yev V@@ e@@ ̱ V@@ ese ken Jijingi Z@@ an zan shighe u Eliya kar undun un la , Elisha lu umbur mkaanem ma or@@ tesen na ôr a na la . Ngeren ne una wase se u henen kwagh ken ikyav na i dedoo man i bo la . Pro@@ feti ugen u yôôn ang@@ we u iyange i mtim , u i yer un ér H@@ ar@@ old C@@ am@@ p@@ ing yô , yange samber a ang@@ we ugen sha tar cii vea mba dondon un ér mba timin tar ne ken inyom i 20@@ 11 . ( Ôr Daniel 12 : ​ 3 , 4 , 9 , 10 . ) Nahan ka an nan lu Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i laa ? A shi nan kpa , wan@@ kwase u kp@@ egh@@ ee ne yange fa er Bibilo i kaa ér Aôndo “ haa icivir man iengem iyol ” ga . ( Ps . Bibilo kaa ér K@@ ain , wan@@ i@@ unda u Adam wua an@@ ngô na A@@ bel nahan hingir orumace u hiihii u wu@@ an or . Nahan kpa , mbahemenev mba ve doo inja la je kpa mba fe ior vev tsembelee ga . Dooshima u Mbakristu la gban k@@ an di kwagh u i gbe u se er tseegh tsô ga Mb@@ au@@ tahav kaa a vese ér , “ Se fa dedoo ser ne Mba@@ am@@ er@@ ika mban ne yemen je , hanma kwagh u ne er cii una saa ishe . ” Yehova a ver ne doo doo shi a na ne agee sha er ne civir un zan zan mkur yô . . . . ( Mateu 22 : 29 ) Ici@@ ghan@@ ruamabera taver se ishima er ‘ mba ve lu shin i@@ war i m - umbur cii vea ungwa imo i Wan u or vea due . ’ Yesu yange tsua azende a na a kôôsôô la sha kwaghfan . ( 1 Tim . 2 : 6 ) — 6 / 15 , peeji 13 . Nenge ase kwagh u Mbakristu mbagenev sha ayange a mbaapostoli la yange ve er sha kwagh ugen u va a mp@@ av ken tiônnongo la yô . Nahan , m su@@ gh Yehova a m@@ liam ashe . ” Ishima vihi un ker tsung , tsô a kaa a N@@ at@@ an ér : “ Or u nan er nahan la , nan kuma ku . ” — 2 Samuel 12 : 1 - 6 . Yehova shi na atindi agen seer . ( Mateu 21 : 15 - 17 ) Ne ig@@ y@@ um@@ ior i ken tiônnongo kpaa , ne mba a ian i vesen i wuese Aôndo man Wan na vough er mbayev mb@@ akiriki mbara nahan . ( b ) Ka mbampin mba nyi ve kom u timen sha mini ? ; P@@ ear@@ son , N . De se time sha akaa a ayange ikyaa due sha mi la ken takerada u Genese , tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Shin se nenge ser , doo u se za ker tom ken tar ugen shin hen ma ve@@ gh@@ er@@ tar ugen sha er se seer zuan a inyaregh yô . Yange gba un ishima tsung u nan Yehova icivir . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Kwagh môm u injaa u se na Yehova ve una hemba u se eren uma sha gbenda u van un a msaanyol la je kpa ngu ga . Sha kpôô yô , ieren i or ia tese aluer nan lumun ér jijingi u taregh a hemen nan shin nan venda yô . — Nenge Mbaromanu 13 : 11 - 14 . I ôr kwagh u mbatamen mba i shigh ve mkurem mba yange ve lu ken mbam@@ zough mba mbatamen la ken Mpase 1 : 16 , 20 ér nyi , man mbatamen mba ve lu iyôngo igen la di a fatyô u ôron kwagh ve ér nyi ? Ve kua a Marku ér a za wase ve tom ne , kpa ayange nga kar yô Marku undu ve hide ken ya na ken Yerusalem . Bibilo pase ityôkyaa jighilii i undu ve ga . Lu nyi tom Mbakristu mba ke ’ derianyom u hiihii la cii ve lu a mi , kpa akaa va gema nena ? Se zua a m@@ mem sha u tôôn i@@ gb@@ ur i Kristu nena ? F@@ ese je maa Daniel gema kaa a Tor ér : “ Tor a̱ lu uma gbem . A er nan ve vea fa Yehova shi vea tsua u civir un , geman vendan mba@@ aôndo mba@@ aiev mba ung@@ ôô@@ v vev civir laa ? Nahan I@@ so@@ u er nena ? Mimi mbagenev mba i pase ken Bibilo la taver u kaven ga . Shighe kuma u Yehova , Tor u He@@ mban sha won cii la shi una er kwagh sha u yiman ior nav . Shighe u i gbe u se tsua kwagh u se er yô , doo u se time sha akaa Bibilo i we se sha kwagh shon la nahan se gbidye kwar sha er se dondo a yô . Yange mba gbe Ifa kera yô , Adam pase un tindi u Aôndo wa la . Kwagh u a hemba veren ishima sha mi zum u or lu tsuan or u nan soo u v@@ ô@@ son yô , i lu ieren i dedoo man mlu u nan u ken jijingi la . ( Mbaromanu 14 : 17 ; Mbakolose 2 : 16 ) Ve lu pasen ér ve fa Aôndo , kpa aeren a ve lu tesen kwagh ugen kposo . — Tit@@ u 1 : 16 . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Mbashiada mban lôh@@ ôm mkombo ve ugen , maa m mough m za . I@@ mba ieren ne wasem u ngohol nyityô tom i i n@@ em shin Betel cii a ishima i gbar gbar . ” A yila non@@ go@@ ior ne ér “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee . ” Er nan ve Yesu yange er msen ke ’ igbar cii ve mase nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u ? Apostoli Paulu yange eren tom vea Timoteu anyom nga kar er pue nahan yô , a nger Mbafilipi washika , a kaa ér : “ M kera ngu a orgen u nan lu ishima i môm a ven u nana ver ishima sha kwagh wen sha mimi [ er Timoteu ] nahan ga . . . . M@@ ngerem mara tile sha ityough ki akaa a Yehova a er sha u nan se uma la , kua nagh ku ip@@ aan ku Wan na Yesu Kristu na la man mfe u Aôndo u a lu ken Bibilo la . ( Luka 22 : 44 ) Een , Wan u Aôndo u yange yina ga la , lu or u eren msen . Ken h@@ unda u i@@ vegher u sha la , Yohane nenge a mbatamen 24 tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om shi kange at@@ sar er u@@ tor nahan . Aluer se na ian sha u Mkaanem ma Aôndo ma hemen se shi se mba eren tom a nongo na u i nengen a mi la ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so yô , se lu a vangertiôr ser una lu a@@ vese sha u wasen se sha hanma shighe cii . — Yesaia 41 : 8 - 13 . Á na mba ij@@ en kôr ve la kwaghyan . Nahan gba u ú fa “ ityesen ” ve u kôr cio u eren kwagh ne ye . ( Mateu 23 : 8 ) Paulu kaa ér : “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima , hemen nen sha u nan ior icivir . ” Gba u se lu a jighjigh u nan man ishima i wan , hemban cii yô , er se lu keghen mkur u bo tar ne yô . Sha shighe u Tor u ifer A@@ hab@@ a tema tor , kwase na Yes@@ e@@ bel lu tor@@ kwase la , í wua u@@ profeti mba Yehova kpishi sha s@@ an@@ ker . ( 1 Mbakorinte 3 : 16 , 17 ) Yehova “ tema ” hen atô u mba i shigh ve mkurem la , shi ngu “ zenden hen atô ve ” sha ikyev i jijingi na . ( Mateu 10 : 8 ) Shi angev hemba un u been or ma shighe môm ga . Yehova yange na profeti la kwagh u una wase un u zan hemen a tom na yô . Shi tsombor la cii ngu civir Yehova imôngo hegen . 22 , 23 . ( a ) Hii nan ve gumor Kristu nana tsua u eren kwagh u una taver ior mbagenev u k@@ av@@ en@@ a ? Ka mba@@ aie mba nyi nahan Satan a samber a mini ? Shin mba a ishimaverenkeghen ér mbap@@ ati@@ i vea sôr mbamzeyol vev , di vough er tar u Iserael u tsuaa la suur sha ityar i i wa ndor a u la shi u ya ikyar a i sha u keren iwasen nahan . ( b ) Ior mba ve lu a tom sha ikyev la vea hide a iyol ijime nena ? Er ve za ya iniongo la saan saan yô , Ese@@ ter zamber a ve ér shi ve va iniongo kper@@ nan kpaa . “ Yange taver mo kpishi u geman uma wam . ” — D@@ A@@ V@@ I@@ D H@@ U@@ D@@ SO@@ N MB@@ A@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R Yehova umiliôn imôngo nyian tsua kwagh u dedoo , ér vea civir Yehova Aôndo , shi vea dondo Yesu ijime . ( Mat . 16 : 24 ; 1 Pet . She@@ ol ka u@@ war u uumace jimin cii . Yehova yange bu@@ m ér nyi sha kwagh u vor u ityendezwa la , man mb@@ um na la wase se nena ? M vande fan mer Aôndo ngu , kpa hegen me fatyô u lamen a na er a lu ijende yam i ishima ishima ne ken msen . 33 : 22 ) Aluer se fa ser Yehova ka Tor wase yô , se lu mba cian Aôndo , shi ka kwagh u una na se kange ishima u hendan a imeen i eren kwagh sha any@@ ighe je la . Shighe u ka sea t@@ ume ityough u eren akaa a ken tiônnongo u Kristu amba er u zan mbamkombo mba Mbakristu shi suen tom u maan ajiir a civir Aôndo her man u wasen ior mba kwagh a tser ve la man amba@@ akaa la nahan , kwagh ne ngu a na i hemba maan se iyol u lun Mbakristu cii . — Mbagalatia 6 : 9 , 10 ; Mbaheberu 10 : 23 , 24 . Di@@ se@@ mba 6 - 12 , 20@@ 10 Se kpa Bibilo i fan i lu se kwagh u injaa . — Mateu 13 : 45 , 46 . . Apostoli Paulu yange hingir Orkristu yô , a kav Kristu . • Ka igbenda i injaa í nyi i lu í wasen mbayev u vesen ken mlu u ken jijingi ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka or@@ tom u ka i doo un a tom na yô . ( Ps . • Ka akav a ken Ruamabera a nyi a tese ér gba u Mbakristu vea suen shi vea wasen ayol a ve ? Akaa a Ter wase u Sha u a soo se ne a gbe la doo un ishima kpishi je , shi a soo ér se kpa a naan se msaanyol . ​ — Aer . 14 : 16 , 17 . T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A u E@@ s@@ era hii ape takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u sha U@@ har ú kighir la . Ôr takerada u In@@ sight on the Scriptures , T@@ ihi u sha 2 la , peeji 8@@ 41 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Ishima i ish@@ u ne tseegh kpa ke@@ he indi kuma u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 4@@ 50 man ngi i̱ samber a awambe ken iyol i ish@@ u ne i ngee je i kuma m@@ yo@@ ho@@ m u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 6@@ ,@@ 4@@ 00 ! Yesu ngu hemen se nyian sha ikyev i Mbahemenev mba shin T@@ ine kua mbatamen mba i tsough ve , ve til sha ityough ki “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . Nahan kpa , u se̱ za hemen u lun a msaanyol ken kwaghpasen yô , gba u se gbidye kwar sha mi zu@@ lee shi se wa ago@@ yol sha mi tsuaa . Nahan yô , doo u se kighir or u nan jighjigh a vese imôngo ser , nana er sha mnenge wase shin nana er kwagh u imoshima i nan i vende ga . Yange naan Aôndo nagh hanma shighe cii , ér alaghga tsô tsombor na er kwagh u vihin Aôndo shin “ ve venda Aôndo ken asema a ve . ” Mba ker ken inyom i 200@@ 2 , sha uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 1 yô , i lôh@@ ô un vea kwase na ér ve za er tom shin Betel . Loho u Dedoo Ú Ú Ve a A@@ veren a Ts@@ an G@@ bem La ( b ) P@@ ase akav agen a tesen ih@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough . Hi@@ ihii yô , de se time nen sha ah@@ on a gban aa i er kwagh u a ken Ruamabera la . Er nan ve i kaa ér aluer or ngu dondon akaawan a Aôndo yô , hanma kwagh u nan eren cii nana kure un v@@ ough@@ loo ? Satan yange va a mp@@ av hen atô u Adam man Ifa nena ? Doo u se eren i@@ ember@@ yolough akuma akuma sha ci u aluer se er za kaa ikyaa inya yô , ia kera wase se ga . Shi iwuese i lu a mi sha gbenda u kpilighyol u i war un la kpa lu seer a seer . 7 , 8 . ( a ) Ka am@@ een a nyi yange tser mba@@ jighjigh mba sha ashighe a tsuaa laa ? ( b ) Ka akaa a nyi yange er Mbaiserael a nan ve m@@ saan@@ yol@@ o ? Shighe u keghen la kure zum u Yehova Aôndo ver Wan na Tor u Tartor u Mesiya u yange i tsengaôron ér ngu van la . Yehova esen atindi a ase a p@@ eren kera sha ci na iyol na . Doo u mbayev vea kuran atindi ne kua atesen a ken Ruamabera a mbamaren vev ve tese ve la cii . • Er nan ve i doo u se kura ayol a ase sha h@@ ua u eren@@ e man se er kwagh ne nena ? Y@@ e@@ h@@ u maa kende kaa a mba eren tom ken ya u tor la jighilii ér ve d@@ aa Yes@@ e@@ bel hen ian la ve gb@@ ihi un shin inya . Aôndo tôndo zwa a mbacivir un sha mimi ken ivur la ér : “ Me wase ne . ” Apo@@ l@@ o lu Or@@ yuda , ikyav tese ér á vese ken gar u A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia . Yesu yange zamber a Yehova sha ci u Peteru sha er jighjigh u nan na a de yen ga yô . * Nahan , ka hanma shighe Yesu una hii u ôron iji@@ r@@ i ? [ Mkaanem ma sha peeji 8 ] A shi nan kpa ngô u Samuel yange vande tesen wan na u ng@@ ur@@ um sha ishigh ki P@@ risti u T@@ amen , E@@ li . ( 1 Mbakorinte 1 : 10 ) N@@ ongo ne jimin cii kohol hingir “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” shin nongo u or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh . — Mateu 24 : 45 ; Luka 12 : 42 . Se fatyô u koson kwagh m@@ ape sha u geman nan iyua a mi sha u suen mcivir u mimi shi wasen ior mba kwagh a ban ve la . Yange ma va hingir tagher tagher ken gomoti u hemba lun a tahav sha tar cii sha shighe na la , ior ma naan un icivir kpishi shi ma lu a akaa a injaa kpishi . 15 : 12 ) Ikyav i Yesu la yange i wase mbaapostoli nav kpishi je . Ter Eren Er@@ doo 9@@ 37 ․ ․ Jigh@@ ilii yô , aluer se soo u pasen mba ve lamen zwa ugen shi aeren a ity@@ ôô a ve kpa a lu kposo yô , a gba u se na shighe wase kua tahav asev kpishi . ( 1 S@@ am . 23 : 16 - 18 ) Iyol i hiden a mi ijime wase un u fan or u Aôndo tsegha nan u lun tor la , nahan a kera ‘ nenge sha mlu na hemba er ma nenge la ga . ’ ( Rom . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti shon yô ka a ne : I va mar un ken Bete@@ le@@ he@@ m ( M@@ ika 5 : 2 ; Luka 2 : 4 - 11 ) , shi i yila un ken Igipiti ( Ho@@ sea 11 : 1 ; Mateu 2 : 15 ) , shi i wua un , a u so@@ mb@@ on un ku@@ he shio . Doo@@ m U C@@ i@@ vi@@ r Yehova N@@ yôôso Jighjigh Wou u Nan Hegen ( Aerenakaa 5 : 29 ) Kpa , mayange una hendan kwagh a nom na ga , gadia ka un a lu ityough hen ya ye . ( Aerenakaa 24 : 14 , 15 ) A@@ vegher a Mkaanem ma Aôndo , amba e̱r “ atindiakaa ” nahan , tese uwegh sha mnder u mbakp@@ enev shin ku nena ? Umbur wer , i mar mô wase a mfe u mimi ga . D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera kua hanma inja i dang kpaa . ” ( Ef . Kpa shighe ne gema lu shighe u ve lu l@@ ôôn iy@@ i@@ av zan a mi ave yô . ( Pasalmi 7@@ 2 : 13 ) Sha nahan yô , i taver se ishima ér se̱ er kwagh u se fetyô u eren la cii , se̱ wa ishima se̱ keghen shighe u akaa aa va gema kposo la — a̱ lu shin tar ung@@ un ne shin a̱ lu u ú lu van la kpaa . Takerada ugen ôr kwagh u ishember i “ M fa ” la ér : “ Ish@@ ember ne tese mlu u ken ishima man ikyo i wan kua mhôônom ma kôron . ” Er Mar@@ il@@ y@@ n lu her ga yô , lu eren kwagh ér i doo J@@ im@@ my a na sha u tin@@ d@@ in un a inyaregh man u@@ iyua kpishi . 12 , 13 . ( a ) Ka tom u nyi ú fatyô u tsuan wer u eren@@ e ? Nahan kpa , sha kwagh u b@@ ish@@ ô@@ p u c@@ ôô@@ ci yase ôr yô , lu hen ang@@ ar wase la je “ ior hemba wan ikyo sha kwaghaôndo hen haregh na cii ye . ” Ka sea “ dondo sha kwagh u mimi ” nahan , kanyi ngi i va k@@ ere ? Eliya Lu T@@ se@@ vaa shi Gba U@@ wer u Ke@@ ghen Ga , 4 / 0@@ 8 NG@@ ER@@ EN MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V Ishim@@ a@@ wan i Yehova wa a Iserael la yange i̱ shi hemba anyom 1@@ 20 ica je . Alaghga yange ve nenge ér gba u ma i sôr akaa ag@@ enegh , a̱ l@@ ù mkav u Bibilo ga yô i̱ l@@ ú m@@ ze u akaa a ze hemen ke ’ nongo ne la . Nahan ve er msen hen Aôndo ér a wase un . Ka mimi , ijiir la kaa nahan ga , kpa Mbayuda mba ve lu Mbakristu la yange ma ve nenge ér i kaa nahan . Aluer mea de kwagh kpaa , kwagh u m de la , ka sha ci wen sha ishigh ki Kristu . Ka sha u Satan a̱ de ye mtsera sha a vese ga yô . Se kera lan a@@ yom a na ga . ” Ka akaa ahar a nyi i doo u se lu a mi ken ishima ? Apostoli Peteru nger kwagh u Yesu ér : “ Ngu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo , i gema mbatyomov mba S@@ ha@@ av man tahav kua agee i wa Un sha ikyev . ” ( 1 Pet . Mba suen mba ve eren tom shon ne shi mba taver ve asema shi mba eren u@@ iyua sha er tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la ua za hemen yô . F@@ a wer , ior mba mbamlu vev ve lu kposo kposo je kpa mba hemban mbamtaver mba kwaghpasen u sha uya uya la , nahan we kpa sha iwasen i Yehova yô u hemba zayol ne . ( 1 Yohane 5 : 13 - 15 ) I@@ can vande eren se kpishi sha ci u ihyom i Satan a ve a mi la . Mbagenev ka ve ôr ér Yehova doo ve ishima kpa mba a tsegha iyol ve shi ve er batisema ga sha ci u ve hen ér aluer ve er nahan ga yô , vea kera lu a ibo sha ityough vev ga . Or@@ tôvon sha akaa a Bibilo ugen kaa ér : “ I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika [ i i gem ken takerada u Marku 4 : 37 ér “ zege@@ ur@@ a@@ ahumbe ” ] la ngi ôron kwagh u ahumbe a bo a vihin kwagh , shin ij@@ ever@@ ahumbe ! Kwagh ne yange una vihi mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mbara tsung je . Heela tseegh ga , mbahemenev mba kwaghaôndo kpishi ka ve tese ér Aôndo tsen@@ ga veren hanma kwagh cii — kua hanma a@@ ah@@ e man ifer — i i lu zan hemen shin tar ne kpaa . Hen shighe u akaa a gem ken uma ve ne , doo u vea er nena ? Shin er a lu u vesen nahan kpaa , ngu kper@@ egh kper@@ egh ga . Er ikyav mbi inj@@ aav mbi C@@ ar@@ ter zua a mi ne doo kpishi nahan kpa , i gema i ver mbi ken ajiir a koson akaa a h@@ we@@ egh shin sha ajiir agen a ior ve koson akaa a ve yô . Se ‘ ker ishima i legh legh ’ nena ? Iyange ngi a tahav nena , man ka mimi u injaa u nyi i̱ seer tes@@ ene ? Shin er ior erem shiada u dedoo nahan kpa , i yam zwa iji@@ righ ( inyaregh ki Amerika ) u@@ do@@ la 10@@ ,000 , shi gba u a wu@@ h@@ w@@ em ken pur@@ usu anyom at@@ aan , ken gar u Le@@ av@@ en@@ wor@@ th , kpen@@ tar u K@@ ans@@ as . ( Luka 22 : 18 , 28 - 30 ) Nahan kpa , ka Or@@ kwa@@ se@@ he man kwa@@ se@@ he na la tseegh vea zua a msaanyol sha ivese i Wan@@ iyôngo la ga . Kwagh una hemba gban se sha kwaghwan u dooshima man u ungwan Aôndo a u h@@ aren ishima yase sha mcivir u ken won la . — Luka 11 : 42 . ( a ) Adam man Ifa yange ve lu veren ishima keghen kwagh u dedoo u nyi ? Davidi lu or u eren kwagh sha mimi . Ka kom sha use yô , se za nyôr hen ya ugen , maa se h@@ ungwa her . Paulu shi kaa ér : “ H@@ u@@ wa nen ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol sha u né fatyô u tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . . . U@@ ̱ “ yevese idya ” la wa u palegh aeren a por@@ ·@@ ne@@ i@@ ʹ@@ a tseegh ga , a wa u palegh u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh kpa ker kua ieren i hông@@ or@@ ough man u henen akaa a dang man u hi@@ an a nomso man kasev dang dang la . — Mat . “ Vea kohol mbat@@ esen kpishi sha asaren a ve ayol a ve sha ci u ato vande ng@@ iligh ve ” — 2 Timoteu 4 : 3 Alaghga u ver shighe ken hanma kasua , u duen za pasen ior kwagh sha uya uya , nahan kpa , u fatyô u seer eren kwagh ne sha u tan mbagenev icin kpa ? Zum u orumace a soo ér se er kwagh u a hendan a tindi u Aôndo yô , se er nena ? Í ker ah@@ ab@@ a ér , mar@@ nya mba tar u Amerika mba kuman er m@@ iliôn môm nahan yem t@@ w@@ ev ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o . Nenge a akaa a dedoo a Yehova a t@@ ende zwa u nan we la ken ishima you . Iky@@ on I I tse Anyom a Anyom La A shi á umbur se ér : “ Gadia se cii se mba nenge gb@@ ev sha akaa kpishi . I@@ c@@ ombor ve ngi i lu a imba mk@@ or u ken jijingi u or@@ pasalmi yange ter ken icam la . — Ôr Pasalmi 23 : 1 - 6 . Kwagh la taver se mba yange doo se ishima ne asema u̱ nôngon ser se kpa se va lu ker . ” Yange i wuese Mal@@ on sha ci u a vôso wan@@ kwase u ken Mbam@@ o@@ ab@@ i ga ; shi alaghga je yô , yange kpe shighe u lu gumor la je , cii ve Ru@@ tu va hingir kwase u civir Yehova ye . 7 : 39 ) Aluer ka kwagh u er u la yô , sôn Aôndo sha er una de u a kwaghbo wou shi una wase u yô . Shi yange m hide m zua a tom ugen u ú hendan a atindi a Bibilo ga yô . Aluer ú wa ishima zan zan yô , ú zua a m - iv u mkaanem ma Yesu m@@ à m@@ á kaa nahan la , ér : “ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô . ” — Mateu 5 : 11 . ( Pasalmi 36 : 9 ) Mayange se kenger nen tahav nav dang ga . Kanyi i lu “ zwa u wang ” la , man ú wase sha nyi gbenda ? Í kohol ve , ve hingir ikyurior , ve kôr gbenda yemen ken tar u K@@ an@@ aan . 5 : 8 ) Yehova , U@@ hemban@@ sha la fa kwagh u a lu zan hemen yô , man ica a gba ga tsô una yima mba perapera a doo ve ishima la . ( Mbakolose 1 : 15 , 16 ; Anzaakaa 8 : 30 , 31 ) Nahan ka u shi a zer kpiligh se iyol sha er yange lu a mfe dedoo sha kwagh u i@@ gbe@@ tar shinii ? Ka sha ityôkyaa ne ve v@@ é suur sha or u nana fatyô u eren nahan la a ishima ve cii ye — ka Yehova Aôndo je la . Shin er ku u noov mba kasev mban gb@@ ihi ve ken ibanave tsung nahan kpa , Yehova Aôndo ver ve dedoo shi nenge sha a ve kpaa . ​ —⁠ Ru@@ tu 1 : ​ 1 - 6 ; 2 : ​ 2 - 12 ; 4 : ​ 13 - 17 . A kaa ér : “ M kange ishima mer me dondo gbenda u Yehova a tes@@ em la . ( a ) Satan yange mee Yesu kwa u sha utar la nena ? Pro@@ feti la kaa a if@@ er@@ or la ér : “ Sha ci u we u sar akuraior kpishi , ior mba ve shi her cii ve di kpaa vea sar u , sha ci u awambe a ior , man sha ci u ip@@ ira i i er tar man gar , man mb@@ ate@@ man k@@ imi cii ” la . Ken mkur u hanma ityough cii , ngeren u kiriki ugen ngu her u a lu a itinekwagh ér “ U Nenge Nen@@ a ? ” Ka nyi Aôndo una va er sha ci u orumace ? ​ —⁠ Ôr Mbafilipi 1 :⁠ 9 . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 29 ] 19 : 3 - 9 . Nahan m hii u henen it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan hen makeranta ugen hen ningir wase , ape i tesen ior it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan la . Ka i taver mbagenev u lumun ér mbatyomov kpa mba a isharen i yaven a kwase . 1 :⁠ 7 ) Nahan Wan u Aôndo hide bugh se gbenda u him@@ en vea Aôndo . Ka sea wase “ mba@@ ats@@ anev ” yô , se mba kaven Yehova tseegh ga , doo un a vese kpaa ? ( Ps . 41 : 1 ; Ef . Ka sea wase mbagenev vea fa gbenda u uma u tsôron yô , se tese ve ser ve doo se ishima kua Yehova , u i “ sar Un u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” ( Ps . 44 : 21 ) Yehova shi na se Mkaanem nam , ma ma lu ijingi yase la . ( Mpa . 3 : 14 ) Uma u Yesu u vough shighe u lu shin tar la kua ku u a kpe sha u p@@ aan se la cii na yô , uityendezwa mba Yehova Aôndo cii kure sha mi vough . ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Yesu yange nenge ér un gande u wan iyol na sha ikyev i Aôndo ga . Sha shighe ugen la , or@@ sho@@ ja ugen pine un ér : “ A@@ sh@@ en u nenge er i te anmgbian wou gb@@ u@@ u@@ ka kpa ? Kwagh@@ ngeren u i gber g@@ è@@ é@@ nd@@ è@@ è ne ôr se akaa kpishi sha kwagh u inj@@ a@@ or i Yesu lu@@ ̱ yô . 2 : 19 ) Kwagh ne er ab@@ ur ab@@ ur ga . 11 : 1 ) Jighjigh u nan ngu ér ityakerada i ka sea yam kwagh ve i na se i , sha u tesen ér kwagh la ka u wase la nahan . 6 , 7 . ( a ) Ka mpase u sha mnenge u nyi yange i na Ese@@ kiel , man inja i mpase shon yô ér nyi ? Er mkur u tar ne a mgb@@ ôghom yô , Satan una lu hemban tan num sha ior mba Yehova cii . U zan a nongo u Yehova kôôsôô la tese ér se kav nyi kwagh sha i@@ aven i Yesu a lu sha mi laa ? Mbagenev kpa Yehova Una F@@ atyô u L@@ un Kwa@@ r Ve ( Yohane 9 : 17 , 30 - 34 ) Apostoli Peteru yila mba i shigh ve mkurem ve lu ken tiônnongo u Kristu la ér ka “ non@@ go@@ ior u Aôndo jim . ” Tor u cian Yehova una er ityom na nena ? Ngeren u I@@ vangeli kaa ér : “ Er Eli@@ sa@@ bet@@ u ungwa ish@@ u@@ ghun i Maria nahan yô , wan tsu@@ we un ken uya ; tsô Eli@@ sa@@ bet@@ u iv a Icighan Jijingi . ” Paulu yange pase loho u dedoo u Tartor ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia u K@@ iriki la zan zan za nyôr ken Y@@ uro@@ pa , lu veren atôônanongo shi hiden sôron a . Cii ve Yehova na Mbaiserael Tindi yô , mba@@ y@@ aav lu eren tom u pristi hen icombor ve . I@@ b@@ aver igen kaa ér , hii ken inyom 1914 je hanma inyom yô , tar ka u t@@ enger i kuma er kwa 18 nahan , ka i lu m@@ t@@ enger u a kom u he@@ mb@@ en a@@ you shi p@@ aven inya kpaa yô . Ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu yô , i ter kwagh u ishimawan ken ase@@ mb@@ er@@ akaa ahar a ken zwa Heberu man ikyav i a kpôô kpôô yô ér “ ini@@ e@@ mbe i i@@ ho@@ ah@@ en@@ ga , ” man ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation yô , ka i gema ér “ nyoon ishima f@@ aa ga . ” W@@ ea soo u seer zuan a mpase sha kwagh u Ruamabera a tese sha kwagh u ip@@ aan yô , ôr ityough it@@ ian ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , sha itinekwagh i “ I@@ p@@ aan — Ka I@@ y@@ ua i He@@ mban Cii I Aôndo A Ne U@@ umace Yô . ” Se D@@ ondo Yesu sha u So@@ on Mbagenev 12 : 10 ) Paulu pase imba dooshima u Kristu ne nahan ér : “ Dooshima we ishima , lu sar sar , gbe i@@ wu@@ he ga ; dooshima gen@@ gese iyol ga , mor@@ on iyol kpaa ga . ” I ôr ken Yesaia 65 : 17 , 18 ér : “ M ngu gban U@@ sha u he man tar u he kpaa ; á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . ( Mpase 22 : 1 , 2 ) Se wa nen ikyo sha er se ver ishima sha mkpeyol wase je se gema akaa a hange hange a ken jijingi la se gb@@ ihi ken ijime ga yô . — Mateu 5 : 3 ; Mbafilipi 1 : 10 . Gbenda ngu u u fatyô u fan er ka i lu la ga , saa kwagh ne una er u . ” D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 7 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) A kaa ér : “ M sen Sha , ka sha u Me er ishima Y@@ am ga , kpa ka u eren ishima i u A t@@ indi@@ m la . ” — Yohane 6 : 38 . T@@ A@@ L@@ L@@ IN@@ N A kaa ér : “ M wuese kpishi er m lu ken nongo u Yehova u doon tsung ne her@@ egh nahan . ” ( Luka 23 : 34 ) Ka sea lu a imba dooshima ne nahan , kanyi ka i ere ? Kwagh u i nger ken Anzaakaa 13 : 12 la yange er ve , i nger her ér : “ Ishim@@ a@@ verenkeghen i i zough a mi ga yô , ka i na ishima i ur@@ en . ” Er nan ve i doo u se gba uwer u nd@@ eren ior mba ve lu m@@ ny@@ am ken jijingi ga ? 14 : 6 ) Yesu kaa ér : “ Su@@ le la yô , ka tar . ” ( Ôr S@@ ef@@ ania 3 : 14 - 17 . ) Kanyi ia wase se u lun mba@@ yôôn loho u dedoo tsema tsema ? C@@ le@@ ve@@ land yange a er msen kwa tar ken iyange , a s@@ ônon ér Aôndo a tese un gbenda u vough u una civir Un yô . Shi a tôndo zwa ér mayange una kera “ naan mba@@ aôndo mbagenev nagh ku nan@@ den shin ku s@@ ôngon ga , saa TER tsô . ” — 2 Utor 5 : 13 - 17 . 8@@ 6 : 11 ) W@@ ea soo u fan , aluer i@@ ember@@ yolough i u soo la zua sha kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma tese yô , pine mbampin mba utar mban . Ka Tor — u a lu Wan u Aôndo la — á lu sha ian i dondon ken Yehova ye . Yange kaa ér : “ Ter va a u@@ icighan N@@ av udubu udubu , sha u Una ôr ior cii ijir ; mba ve vende Aôndo la cii Una na ve ibo sha aeren a ve a vendan Aôndo la cii , a ve er ve venda Aôndo la man shi sha akaaôron a vihin cii a mba@@ asorabo mba ve vende Aôndo la ve lu ôron sha a Na yô . ” • Ka sha nyi gbenda nahan ‘ i lu ishima ’ i Yehova u “ vihin ” Wan na iyol@@ o ? ( Daniel 7 : 9 , 10 ) Ô@@ no@@ v nav mba ken jijingi mban mba ongo imo na a ishima i môm . Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar la , yange yima ‘ mba ve tem ken ime ’ mbara nena , man ngu yiman ve her nena ? Sha ayange ase ne kpa kwagh ngu nahan . M@@ ôm ken igbenda i hemban doon u eren kwagh ne yô , ka u lamen vea mbayev ou f@@ aa f@@ aa . Ka sha u una “ h@@ ime akaa cii a iyol Na ” shi una “ va a bem sha awambe ” a Yesu Kristu . Ior mba Yehova tagher a mba@@ ah@@ end@@ anev kpishi nyian mba ve lu a tahav kpishi yô . Nahan yô , kuran nen . . . I lu nahan u er msen kpoghuloo wer Aôndo a wase u nahan a ungwa msen wou , á tindi Orkristu u nan civir Aôndo ica i gbe nan va sôr u , nan taver we ishima ve@@ e ? ( Y@@ ak . Í wa ve kwagh ér “ civir nen TER a mciem , ember nen a ak@@ ar@@ kase iyol . ” Mba zough ishigh yô , ishima i I@@ so@@ u vande gban sh@@ imi , nahan a yevese a za ku@@ ve Yakob . — Gen . Alaghga kwagh ne una umbur se kwagh u “ zege@@ dar@@ ak@@ on . . . , tse@@ yô u i yer un er Diabolo man shi Satan la . ” Mbagenev yange ve vihi ishima a mo je ve ver u gbidyen mo a gbidye . Yesu una mase kuren kwaghôron u profeti u yange i ôr ken sule u E@@ den la nena ? Or@@ henen Yakobu kaa ér : “ H@@ endan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . ” Ken inyom i 19@@ 6@@ 7 la , i lôh@@ ôm vea I@@ r@@ è@@ ne ér se za hingir mba eren tom shin Betel u ken B@@ ou@@ lo@@ g@@ ne - B@@ ill@@ an@@ cour@@ t la . Shi a tese wener Aôndo fa kwagh u orumace kôr inya , je yô , a fa iyenge i ice i sha ityough ki han@@ ma@@ or cii . Aluer ka m@@ shi@@ yol a ne ishim@@ any@@ ian la yô , a doo u eren kwagh shami , kpa amba@@ akaa la ka a or a tsua u eren nan iky@@ ang@@ egh yô . 5 : 4 ) Ka ior mba shon “ mba ve zu@@ ngu la ” shi “ kwagh u ken jijingi a gbe ve ishima ” kpaa ye . Akaa a Yehova a ne se sha shighe vough ne , ka gbenda u a tesen se ér un wa se ikyo je la . Mb@@ ap@@ asenkwagh 8@@ 6 due kwaghpasen sha iyange la , mba pasen kwagh ka kom ah@@ wa ahar nahan yô , ve kav er ve ker cio u hiin Bibilo i henen a iorov 15 yô . • Yehova kor mbacivir un mba mimi shighe u ve lu eren tom ve u Mbakristu la nena ? “ Se . . . mba nengen iengem i Ter er ka ken ijingi nahan . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 3 : 18 . Ve mba shon mba jijingi a tsough ve shi a hemen ve ne , mba nengen sha tom u Tartor man u koson anmgbianev ken jijingi . Er m lu nôngon kpoghuloo mer me palegh ic@@ in@@ tan i imoshima yam la nahan kpa , hanma shighe yô , ishima i lu nan mo ibo ér uma u m lu eren ne ka u dedoo ga . ( Mbakolose 1 : 15 , 16 ; Mbaheberu 2 : 6 , 7 ) Kwagh ne ka iyol hiden a mi ijime i kpilighyol kpen kpen ! Lu iorov 7@@ 2 gema Ruamabera u ken zwa Grika , u i yilan ér S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la ye . Adam man E@@ dy@@ ta ve vôso ayol a ve anyom 30 hegen , ve ôr kwagh u ivese igen ér : “ Yange or nana za s@@ ôôn her je tsô nan fa ér ka Mbakristu ve lu eren kwagh heen ye . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; 1 Peteru 4 : 8 ) Nahan yô , se fatyô u kaan ser a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe ka kwagh u ken mhen tseegh ga , kpa ka kwagh u a k@@ ou ishima i or kpaa yô . Lu sha hemen u Mose i ya ikyuryan i Tindi la a ikyurior i Iserael ye ; ken ikyuryan i he la di ka sha hemen u Yesu u a lu Ity@@ ough ki nongo u Kristu la i ye i ye . — Ef . Ishima yange i vi@@ him ker shi m fa kwagh u m lu sha mi jighilii ga . ( Genese 22 : 15 - 18 ) Yakob , wan u wan u Aberaham yange hingir ter u ik@@ we i Iserael i 12 la . Lu ihy@@ ur@@ an i zege@@ ur@@ a@@ ahumbe u u lu tan sha t@@ so u nyôr la tseegh tsô ga ; shi lu ihy@@ ur@@ an i ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a vesen a á lu hur@@ an er id@@ y@@ ur@@ an nahan va tan sha iky@@ on i ts@@ oo la kpaa ga . 4 : 7 ) Aluer se mba eren tom u pasen kwagh u i eren nyian ne kpoghuloo yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser se zua a iember kpishi . Ka unô Yehova á ur@@ ugh ve á ve a mi ken iky@@ um n@@ aa ? Ka nyi yange i er shighe u mbaapostoli kpe kera laa ? Heela tseegh ga , mnder u i nder Yesu shin ku la na mbahenen nav vangertiôr ér ve kpa a va nder ve . Kpa u ngu a kaa bredi a mi ga tsô maa a o@@ s@@ ough a ta inya , maa a pi@@ in . Se er tom ne ken tar u Z@@ imb@@ ab@@ we man M@@ ol@@ do@@ va man H@@ ung@@ ary man C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire . Umbur wer , ort@@ yom u Aôndo haa af@@ o ‘ wa mba@@ cian Yehova atô . ’ I seer yan ikyuryan igen a ve , ka ikyuryan i Tartor je la . ( S@@ ef@@ ania 1 : 14 ) Nahan tsô , ka hanma shighe jim Aôndo una ôr ijir nee ? ( a ) Loho u Tartor ngu b@@ enden a uuma mba ior mba ve ngohol u la sha gbenda u vesen nena ? 16 : ​ 1 - 3 ) Kpa , se wa ikyo sha ian i se lu a mi i suen wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la . Ka vangertiôr man mk@@ ange@@ shima u nyi se lu a mi ? ken zwa B@@ ri@@ br@@ i Sha nahan yô , mba er Aberaham man mba@@ jighjigh mbagenev mba sha ayange a tsuaa , mba i er kwagh ve ér “ ve lu mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov shin tar ” la nahan . ( Heb . Nahan i gba veren ior sha tom ken tiônnongo sha hemen u Aôndo . Hii shighe la je , se gema ngeren kwagh sha gbenda u taver ga ken ijô igen kpaa . Kanyi kwagh ig@@ enegh i kpilighyol yange i seer eren he ’ U@@ wo u S@@ en@@ ai sha kwagh u dyako u ônov mba Iserael laa ? ( 1@@ Timoteu 6 : 20 , 21 ) Een , doo u ainge kpa Mbakristu vea palegh u gban ts@@ enen ayol a ve sha mbamhen mb@@ ab@@ ov tsô la . Yesu yange kpe anyom nga kar er 22 nahan yô , Apostoli Paulu nger ér iorov mba hemban 5@@ 00 yange ve nenge a Yesu shighe u i nder un shin ku kera yô , shi ve kpishi ve lu uma her shighe u Paulu lu ngeren mkaanem man la . 4 : ​ 18 - 20 ) Mba pasen ve mba to@@ ho yô , ve ôr mbananjighjigh a ve imôngo kwagh u er la . Maa fatyô u vihin or ishima shin nan nan mkpeyol . Ka Yesu tseegh yange lu orumace u mon@@ do iengem i Aôndo a m@@ shi shio zan zan kar kpen ye . ( Amo@@ shi 1 : 1 ) Sha kwagh u i nger ken Amo@@ shi 5 : 21 – 24 yô , Aôndo kaa wener : “ M kôr u@@ in@@ ongo enev i@@ ho@@ m , M l@@ aha ve , icighan@@ mbam@@ kohol enev kpaa ve doom ishima ga . Shighe u Aôndo veren tor sha Iserael u tsuaa , imba er Davidi nahan la , akuraior a a kase ve la a u@@ tor vev cii ve kohol num sha Aôndo man or u á ver nan tor la . U fatyô u zuan a igbenda igen i u eren kwagh vea mba hen tsombor wou ken mzough kpa ? ( Luka 9 : 6@@ 2 ) Sha iyange i se er batisema la , se pase ken igbar ser : ‘ Aôndo ne ka Aôndo wase gbem sha won ; Una lu or@@ hemen wase zan zan ku kpaa . ’ — Pasalmi 48 : 14 . Sam@@ ira yange ungwa kwaghwan u mbamaren nav la , nahan ngu eren tom u Betel ken tar na hegen . • Er nan ve i doo u se ver ishima u eren ivese sha tindi shi eren akaa a aa na Aôndo i@@ civi@@ r@@ i ? 2 : 13 ) Sha nahan yô , u fatyô u s@@ ônon Yehova wer a na ú lu a isharen i eren ishima na . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve seer u eren asorabo sha u tôvon Yesu a ican kua mbadondon nav . Gba u Yobu ityough 38 k@@ ia bende a vese nena , man ka mbampin mba nyi ki dugh a mini ? • Er nan ve a@@ vese a Mbakristu je kpa aa fatyô u lun a mbam@@ ze@@ yo@@ loo ? ( Luka 4 : 22 ) K@@ era ka u henen a hen er ishigh nagh yange ki tesen msaanyol na la ga , shi ashe na kpaa yange a engem a isharen i tesen itinekwagh ne . ( Ps . 9@@ 0 : 10 ) Sha nahan yô , anyom 1@@ 20 a Genese 6 : 3 a er kwagh u a la , lu anyom a i ver ér orumace nana de tse a karen á ken inya ga ze . Sha kpôô yô , Yehova na kasev mba ve civir un sha mimi mban ian i civirigh i wasen u kuren mkaanem ma or@@ pasalmi man , ér : “ Ka Ter man A kaa imo Na ye ; kasev mba ve yôôn loho u dedoo ka iky@@ um i vesen . ” — Ps . Bibilo tese gbar gbar ér kwagh u mba ve civir Yehova ve eren la gba kwagh sha ishigh nagh kpen kpen . Ken inyom i 19@@ 8@@ 5 la , i na se ian se er mbam@@ kohol mba vesen un@@ yi@@ in hen mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ ev mba vesen , shin er at@@ ab@@ am lu sha tom wase her nahan kpaa . ( Ivur 50 ) Yange ve kav e̱r Yehova a we ave sha kwagh la yô , nahan ve lumun fese je ve ti@@ mb@@ ir ga . Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yange ve zua a averen sha jighjigh ve u nan man ishimataver ve la nena ? I T@@ sen@@ gaôron Kwagh u I@@ can i Mesiya Una Y@@ a La . ( Yosua 23 : 14 ) Akaa a ngise er , a i nger ken takerada u Yosua la tese mimi u mkaanem man vindi vindi je ! Nahan dooshima la yange un u eren kwagh t@@ angen iyol shi wase un u geman mbamhen nav cii h@@ aren sha u eren Aôndo tom kua uumace mba ken tiônnongo man mba ken won cii . Kanyi yange i wase un ve gema ishima ? Bibilo ne va a m@@ ze@@ hemen u vesen kpishi je , sha ci u i gema i sha gbenda u i lamen nyian ne , sha er a taver or u ôron kaven ga yô . Nahan kpa , er se yen yô , alaghga se mbagenev se lu nôngon ser se dugh ieren i mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a i yange se lu a mi la ken a vese kera . ( Y@@ er . 17 : 9 ; Ef . Loho u Tartor ne na ishima mgbegha ú ker u den akaa a i gbe hange hange u ú de la , sha er uma wou man aeren a ou kua mba@@ awashima ou vea zua sha akaa a Yehova a soo ér se eren la kpa ? Shighe u apostoli Paulu lu ngeren Mbakristu mba ken gar u Roma washika la , a ôr kwagh u kwaghfan u Aôndo la vighe vighe , kua “ kwagh@@ myer ” u Yehova u a we ishima u yiman uumace mba jighjigh shi tseghan Ici@@ ghan@@ ti Na sha ikyev i Tartor u Mesiya la . • Y@@ e@@ h@@ u yange kar a mcivir u Ba@@ al kera nena ? Nahan or@@ ap@@ ir@@ ashe je yô , a hemba tôôn nan shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii . Shi a kaa a mb@@ ate@@ en@@ mk@@ ung@@ um ér ve kura akaa a ve lu a mi la ve due a mi sha . ​ —⁠ Yoh . 2 : ​ 13 - 16 . Or@@ ngeren abaver ken i@@ pi@@ pa@@ abaver igen ken tar u Amerika kpa nger kwagh u ish@@ angen igen i yange í wa iyol u eren yô , wener : “ M t@@ ôm mer ma or u lun a m@@ yen shio ma nan til ish@@ angen ne . ” ( Pasalmi 1@@ 00 : 3 ; Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) De se time nen sha akav ahar a a tese m@@ lu@@ a@@ inja u se lun a mnenge u Aôndo kpa a lu a mi la . ( Yobu 1 : 13 - 19 ; 2 : 7 ; 14 : 13 ) Yobu yange fa je ér She@@ ol ka ig@@ y@@ am@@ usu i una yem ker una za hemba yan ican ga . ( a ) Shighe u Yesu hide yem sha la , yange za er nyi sha ci wase , man Yehova di gema er nyi ? Shin er i lu u mbap@@ eren atindi vea fatyô u waren “ sha iyange i iy@@ ugh i TER ga ” nahan kpa , kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania la na ishimaveren i nyi ? Sha kpôô yô , Bibilo pase kwagh u a ve a isholibo man ku la , shi i̱ tese er a va kar a akaa ne sha tar kera , a gema a na mbat@@ ilen sha mimi iember i been mayange ga kua uma u tsôron yô . M@@ ôm ken kasev mban lu iny@@ u@@ un kwase igen , i i yilan ér Maria la . I@@ c@@ egh i i za sha ayange a Eliya la kuma shighe nena ? Ken kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 30 la , ikyav tese wang ér mba kohol “ iyôngo igen ” ken mcivir u mimi . Yehova yange pase Yeremia ér un wa ishima u yan “ ikyuryan i he ” a ikyurior igen , ka Iserael u ken jijingi je la . Ka sha nyi gbenda nahan asorabo a ase a lu “ an@@ z@@ ô ” ? Bibilo ôr inyom i Yehova yange pase Noa ér M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma a va sha tar la jighilii ga . • Aluer se tôô ser Yehova ngu kpôô kpôô yô , se er nan shighe u i lu tôvon se a ic@@ ana ? 1 : 25 ; Mpa . Nahan cii kpa umbur wer , mkaanem ma Aôndo yange na Paulu nger ne ma kaan ér zum u se lu ke ’ amba a mkombo la yô , se̱ tema sh@@ ong se gbaa kenger tsô ga . Nahan kanyi yange ve er sha u taver un ishima ? ‘ D@@ ugh nen hanma ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera . ’ — Ef . ( b ) Aluer se mba gbidyen kwar sha kwagh u dyako wase u ken jijingi er i nger ken Mkaanem ma Aôndo la yô , a wase se nena ? U tesen ikyav yô , ken Bibilo i i yer ér New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la , i kaa ken ivur la ér : ‘ We , u i yer iti You er Yehova la , i lu We tseegh U lu U@@ hemban@@ sha sha tar cii yô . ’ ( Duteronomi 8 : 10 ; Luka 10 : 21 ) Shi aluer se er nahan yô se zua a mtsera u@@ gen@@ egh kpaa — kwagh la una wase se se hemba lun a mnenge u injaa ken uma shi se hemba lun a iwuese kpaa . I@@ y@@ ôngo igen i Kristu , i i lu a ishimaverenkeghen i va yan dyako shin tar gbem sha won la di mba “ akaa a a lu shin tar ” la . Er E@@ p@@ af@@ era lu samber a mimi ken gar na yô , alaghga tile sha ityough ki Paulu . Nyian kpa ikyav tese ér Yehova kor shi hemen tiônnongo u Kristu sha jijingi na . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 26 ) Shi i nger kpaa ér : “ I@@ ̱ de zough a . . . or u eren ah@@ ir , shin or u pasen u@@ ivande , shin or u lamen ish@@ or , shin or u yangen ak@@ ombo , shin or u nan pin jijingi u or@@ kpen kwagh ” ken a we ga . — Duteronomi 18 : 10 , 11 . Mbakristu mba ikp@@ an i Aôndo sha ci u á doo ve ishima . Ieren i civir akaa sha ityough ki Aôndo la ngi her , ngi a mem ga . Yehova hungur ityom i se eren un sha jighjigh la ga , kwagh ne kua u “ eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom ” kpaa ker . — Mbaheberu 6 : 10 . Ve mough ken Bab@@ ilon ca je ve h@@ ôn ishigh yemen ken Yuda . 13 : 34 , 35 ) Heela tseegh ga , doo u se s@@ ônon Aôndo ser a na se icighan jijingi na kpaa . ( Mateu 1 : 18 , 19 ) Yange ishima ia vihi Maria kpishi zum u a nenge ishima za Yosev iyol sha kwagh u kpilighyol u za hemen ne yô . Ka nyi se fatyô u henen sha kwagh u zende u Paulu laa ? Sha uhar yô , Yehova lu kaan ér una due a ior nav keng keng a b@@ unde ga . Yehova una na iti na icivir shighe u Tartor na ua tim hemen u uumace cii kera shi ua va uumace a bem man mkpeyol la . 31 :⁠ 1 ) G@@ um@@ or Yo@@ shia yange ya tor shighe u lu anyom an@@ igh@@ eni la . Ôr ngeren u ken zwa Buter u a lu a itinekwagh ér “ Is It Po@@ s@@ sible to B@@ u@@ il@@ d Fa@@ ith in a Creator ? ” Se mba pasen loho ser i doo ior u ungwan tsô ga , kpa se soo u wasen ior cii ser ve fa nyi ? Yehova wuese iniôngon i se nôngon ser se civir un la je ka u hen a hen ga . Er akaa a lu sha kwagh u m@@ sôr kpishi yô , a fatyô u wan tindi gb@@ ang gb@@ ang u tesen er or nana ma m@@ sô@@ rom a kighir ga . I N@@ am Tom u He Nahan ter la kaa ér : “ Cii man m lumun mer u ngu wan wam yô , m soo u fan aluer ú so@@ om shi ú naan mo icivir wer m ngu ter u yô . ” Yehova iyol na kpa ngu wan ishima a uumace . Ishima ia mgbegha un u dondon kwaghwan wou , nahan palegh u eren kwagh u nan un gb@@ ev mbu nôngon . Gba u se za hemen u kporom ikyua a Aôndo sha ci u nyi ? Paulu yange hingir Orkristu yô , a de akaa a ngise eren la . ( Mpase 5 : 9 ; 7 : 9 , 10 ) Ka a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior man ats@@ an@@ aior , shi ka mba ve hen takerada tsema tsema man mba ve fe takerada ga ku@@ aa yô . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í nger ér u “ eren sha u i̱ va fe@@ fa ” la a fatyô u geman í kp@@ ôgh@@ ôô ér “ u nôngon sha u kwagh á er fese . ” ( Mbaheberu 5 : 11 , 14 ) Ka i gba u saa a ta@@ m kwaghyan u taver keng ve a m@@ en@@ a shi una s@@ ough shin uya ye . Mbamaren vea wase ônov vev u ‘ tsuan uma ’ nena ? Akaa a d@@ an@@ en ior a shin tar ne man dyako u m@@ yen u se ye la ka a na yô , ishima i hemba lun se u eren tom a shighe wase sha ci u mkpeyol wase tseegh . Kpa , Yehova wa ishima ér i pase kwagh i hemba er yange i pase nahan cii man una tim bo tar u Satan jimin cii ye . A er nan ve una kuma u yan ijende a Un u lu yaren tom a tahav mbu Aôndo sha imba igbenda la nahana ? — Luka 5 : 6 - 9 . Kwaghôron u kundu kundu wasen se u seer doon a azende ase nena ? 1 : 5 ) Kpa er ishima i we at@@ ser@@ egh yô , alaghga se kav er “ akaa a [ a ] lu shin tar ” la a lu b@@ enden a vese tsung ga . ( Y@@ er . ( b ) M@@ pin u Yesu u sha uhar la yange una umbur mba ve lu ungwan a na la nyi ? Se kpa , shighe u se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova , i er se batisema la , lu sha ci u se lu a jighjigh u nan . Shi a tsaase mbat@@ esen mbagenev un@@ yi@@ in sha u ve tesen mbagenev ken zwa Ish@@ pania kpaa . Se mba a kwagh u eren sha angev mb@@ u@@ la ga . U@@ kwaghaôndo mbagenev mba nan di jighjigh her tsô ér Aôndo una tsaha mbaaferev gbem sha won ken ig@@ y@@ am@@ usu . ( Yesaia 5@@ 2 : 11 ) Nahan , á fatyô u kaan ér , zum u Mose zua ishigh a Kor@@ aki yô , lu p@@ í@@ nen un ér , Tom wou la kera gba ú kwagh ga je u̱ saa shi ú hingir pristi kpaa z@@ ee ? Shighe u Mbaiserael lu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , Yehova tese ve ér un ngu suen ve nena ? 5 : 30 ) Nahan kpa , kasev kpishi ve war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara vough er nomso nahan . Nahan yô , a̱ shi nan kpa , “ inyom i sha uhar ” la hii shighe u tor u Bab@@ ilon tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . , maa hingir tor u hemban agee sha tar cii la . Ity@@ ôkyaa yô , ka sha ci u mbamlu mbagenev vea fatyô u nen@@ ger se shi nan se u hungur a ijiir i mkpeyol wase u mimi a dugh jim la . Or@@ gen mba yer iti na ér Al@@ ber@@ t , yange ungwa loho u Tartor zum u Mbashiada mba Yehova hii u henen Bibilo a kwase na man wan na yô . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 4 : 29 - 31 ; Mbafilipi 1 : 14 ) De se hungur nen ape se lu ke ’ i@@ aven i shighe ne ga , shin se de u taver ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo kpaa ga . Ish@@ aren i or@@ on iyev i taver ken ior kpen kpen , nahan kpa , Mbakristu mba mimi mba lumun ér ieren ne i ya tor sha ve ga . Yesu yange kaa ér se nengen a akaa ne yô , se fa ser shighe u Aôndo una tim bo tar ne zu@@ lum ve . — Mateu 24 : 3 - 21 . * — Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 . Sha kpôô yô , saa se vande k@@ angen ishima ser se fa atindiakaa a Aôndo shi se dondo a kp@@ ili@@ di@@ di ve se fatyô u hendan a Diabolo man mbatomov nav ye . Nenge ase imba ikyo i Yesu lu wa mbagenev la sha wono ! Nahan yô , se er nan ve se lumun ser i kende se a ishima sha ga@@ egh ga ? Nahan ngeren u a dondo ne una wase se u fan er i doo u Mbakristu vea hiden a iyol ijime yô . Á zamber a Yehova ér : “ De tem kera sha ishigh Y@@ ough ga , shi de ngohol Icighan Jijingi Wou her a mo kera ga . ” Shighe u Davidi gba angev la , a kaa ér : “ Mo m kaa mer : T@@ ER@@ E , zung@@ w@@ em mhôônom ; be@@ em angev , gadia m er U isholibo . ” Ve kaa ér ka Yehova a ne ve tahav ye . Maa “ ve cii ve vaa tsung , ve ku@@ ve Paulu , ve gba su@@ sen un zwa . Kwagh u hemban vihin ve yum je yô , lu kwagh u a kaa er , mayange vea kera zua ishigh a na ga la . ” Pro@@ feti Yesaia pase er mfe u Yehova a lu la doo ungwan je zua ga . ( Marku 4 : 18 , 19 ) Alaghga se kera nengen a ior mba ve hingir u h@@ ôron tom la ken mbamkombo mba tiônnongo ga . Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce pine ér : “ Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine kera hen ér se mgb@@ ôghom a zege@@ can ga shinii ? ” ( b ) Se ‘ waan ior cii ikyo ’ nena ? I@@ vangeli i Marku kaa ér hen tugh mbu i kôr Yesu la wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen lu her , “ ci@@ r iky@@ ondo iyol , kpa lu ker id@@ ye@@ legh . ” Ken mkombo u sha inyom u yange i zua sha uwer u O@@ k@@ to@@ ba 2 , 19@@ 44 ken gar u P@@ it@@ ts@@ bur@@ gh la , ior mba ken mzough u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la er u@@ ic@@ egh@@ zwa at@@ ar@@ atar mba ny@@ ô@@ ôso atindi a veren mzough shon la . 2 : 9 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha m@@ yem u Yehova yima mbacivir un sha ayange a tsuaa la yô , ishima a hemba taver se u tagher a kwagh u a lu van la . Shi lam a mbamaren ou man mbatamen mba ken tiônnongo sha isharen you ne . Yange fa je wener kpishi ken a ve ‘ fa takerada yum ga , shi ka ior mba lun sha kwa@@ ri@@ kaa ga . ’ Aluer ú fa anmgbian u kwase u nan ker ave sha 1 Mbakorinte 7 : 37 gban gban sha kwaghfan , kpa hegen nan kera lu a tsombor u lun a nan kôôsôô ga nahan , ú fatyô u wan nan ken akaa ag@@ enegh a ne eren hen tsombor , alaghga ú lôh@@ ô nan kwaghyan shin ú lôh@@ ô nan wer nana̱ dondo ú ne za ma iniongo i ah@@ ur@@ aior shin an@@ ter@@ ev ou ve lu zuan la kpa ? ( Pasalmi 1@@ 45 : 1 , 2 ) Nahan de se ‘ kura ayol a ase , se luun ken dooshima u Aôndo a ishima i veren keghen uma u tsôron la . ’ Kape aluer u nenge or ngu id@@ ye@@ legh , shin u nenge a foto u iji@@ mba@@ gh ken takerada shin sha In@@ tan@@ et shin tele@@ v@@ ishen j@@ in@@ ge kpa , u gema ashe ou kera fese je la . Ngeren u or u nahan ig@@ ir@@ g@@ i la ngu a umbur nan ér hanma kwa u i lu u nana mough a ig@@ ir@@ g@@ i cii yô , gba u nana nenge ér akaa a i nger la nga eren tom tsembelee . Yange se zua a akaa a doon ken kwaghpasen kpen kpen ! U tesen ikyav yô , Mose yange kaa a Mbaiserael ér : “ TER Aôndo A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a agee ou cii . ” — D@@ ut . Kpa se er nan ve se fa a@@ yom a Satan ka a er ken myer er i@@ gb@@ in@@ de nahan laa ? I nger ke ’ Yesaia 5@@ 3 : 10 ér : “ Nahan kpaa lu ishima i TER je u vihin Un iyol ; A haa Un angev iyol kpaa ; shighe u Una gema iyol Na Una na nagh sha mi sha ci u isholibo yô , Una nenge a tsombor Na ; Una tsa sha won , man á kpe kwagh u TER A ver ishima sha mi la iyol sha uwegh N@@ agh . ” Ken an@@ nongo u se@@ kôô@@ tu wase u lu a mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ker hemba deri môm la , mbagen kpishi lu Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o man Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti , u môm eren kwaghaôndo u Mb@@ ab@@ u@@ di . ( Mateu 24 : 7 ) Ken inyom i 200@@ 5 la magaz@@ in ugen u i yer ér S@@ ci@@ ence la kaa ér : “ Ior mba kuman iyenge m@@ iliôn 8@@ 5@@ 4 sha tar cii ( ka iorov 14 ken atô u hanma iorov deri ken iy@@ en@@ ge@@ ior i sha tar jimin cii je la ) mba ye kwagh ka kom ve ga shin mba a mba a kwagh u vea ya ga ku@@ aa . ” ( Aer . 17 : 26 ; Rom . 12 : 10@@ a ) I taver se ishima ér se ‘ rumun ayol a ase er Kristu kpaa A rumun se sha ci u iengem i Aôndo nahan . ’ — Rom . Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev yô , u lamen a or u ve fe ga la ka kwagh u taver ve kpen kpen je . Man mbayev “ mbah@@ e@@ mban mbamaren ve ato ” kpa mba ken ashighe a ican ne . — 2 Tim . Kpa mô ken akaa ne una fatyô u van a msaanyol kua mk@@ om ken mlu imôngo la kpa ? ( Genese 3 : 1 - 6 ) Anyom nga karen er dubu un@@ yi@@ in nahan yô , apostoli Paulu pase mciem ma lu a mi wener alaghga Mbakristu mba ken K@@ orinte mba i shigh ve mkurem la vea va gba ken at@@ ser@@ egh a Satan la yô . Yange gba u ve mbagenev vea de aeren man an@@ za ve a tse la cii . 28 : 12 , 13 — M@@ ny@@ am ma yange ma ci@@ er Yakob , nenge a “ go@@ go ” shin ij@@ ande la , inja i ma ér nyi ? ( Mat . 28 : ​ 18 - 20 ) Maa Yesu na ve tom u inja , u pasen kwagh ne . ​ — 2 Kor . ( 1 Pet . 5 : 8 ) Shi fa wer , aluer u tsua avur a Bibilo sha inja , u ôr vea nan yô , kwagh ne una wase nan kpishi je . ​ — Ôr Mbaheberu 4 : 12 . Ka avur a Bibilo a nyi nahan aa fatyô u wasen ma anmgbian u i lu inja er nan soo u eren ityom i ken tiônnongo ga la u geman mhen u nana ? ( Luka 22 : 6@@ 1 , 6@@ 2 ) A@@ yange kar kuma 5@@ 1 tseegh maa Kristu na or@@ apostoli u a gema ishima ne icivir sha u nan un ian i tilen sha ityough ki mbahenen mba Yesu mba 1@@ 20 sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la , shi a yar tom a môm ke ’ “ u@@ ish@@ in@@ d@@ an mba tartor ” mbara kpaa . ( Luka 21 : 34 , 35 ) Er se lu mbatomov mba Aôndo yô , se kange ishima ser se er sha ic@@ in@@ tan i Yesu ne . Yesu ngu Or@@ him@@ en u ikyuryan la , nahan ngu a ci ker ga . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 1 - 5 ) Ikyav tese wang ér , er Davidi er akaabo a vesen ken uma na nahan kpa , mayange a de u civir Yehova sha mimi ga . ( Ôr Luka 22 : 27 . ) U@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve mase ku@@ usu derianyom u sha 19 la , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara tôô tom u keren ior mba inj@@ aav la . Kwagh ne na yô , sôô or@@ vesen u or@@ sule la iyol kpishi , er or@@ sule la a fetyô u wan ishima ga yô . Aluer se mba yevese sha inja yô , se nyôr iyol ken “ m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den ” ga . “ A@@ t@@ indi@@ akaa A O@@ u , Doo@@ m Ishima Z@@ ee ! ” M@@ iri@@ am man A@@ ron yange ve er un i@@ ve@@ ver , kpa Bibilo kaa ér Mose “ lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii . ” ( N@@ um . Mbam@@ pin mba Yesu pine la lu mba wasen mbahenen nav u henen sha inja i kwagh u ôr ve la jighilii . — Mark 8 : 16 - 21 . Armag@@ e@@ don Kanyi ? Nahan mpin u a lu yô ér , Gba u mlu u tom u se lu eren Aôndo la una doo a kuma nena ? — 2 Mbakorinte 10 : 17 , 18 . Kpa lu sha shighe u a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh lu ha@@ an yô . U@@ jijingi mba aferev vea fatyô u kighir se ér se er akaa a bo a vihin Ter wase u sha la ga . ( Ef . 4 : 31 ) Doo u noov man kasev vea z@@ eren l@@ ahan ayol a ve shin kaan ayol a ve akaa ga , sha er vea vihi ivese ga yô ; kpa gba u vea maa ivese ve sha u lamen kundu kundu man sha gbenda u tesen mhôônom ma zungwen . ​ —⁠ Ef . Yange lu u a va mar Yesu , ‘ Or@@ kur@@ an@@ tar u ken Iserael , u m@@ dugh Na hii tsuaa sha ayange a ngise ngise la , ’ shighe a kar kpishi cii ve , kwaghôron u profeti u a er kwagh u mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev an@@ igh@@ eni la una mase kuren sha gbenda u vesen ye . 119 : 18 ) Mayange de p@@ eren atindi shi vendan akaawan a Bibilo ga . A lu nyi kwagh je i lu nan kwagh la kpa , ior mba doon ishima mban cii mba a mgb@@ e u a fatyô u nengen sha mi shi i gbe u a kure un a mk@@ ighir shio man a erdoo yô . — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 . • Hii nan i doo u se ‘ hiden a ayol a ase ijime ’ ? Kwagh ne yange hingir h@@ ôn u bo je gande . Aluer se za hemen u suur sha Yehova yô , una naan se ishimataver hanma shighe cii . ( Aer . 18 : 3 ) Nahan kpa , sha mimi yô , lu shighe u ve vihin u eren ityom i Mbakristu imôngo la na ve mcivir u Yehova hemba gban ve kwagh ken ivaa ve ye . Nahan kpa , u or geman mlu u nan la ka u vesen ken jijingi shin sôron inja tseegh ga . ( Yohane 6 : 5@@ 1 ) Shin er mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev ve kaa ér , “ ng@@ un ka [ es@@ ·@@ tin@@ ʹ , zwa Grika ] iyol yam ” nahan kpa , m@@ gem u T@@ ha@@ yer Greek - Eng@@ lish L@@ ex@@ ic@@ on of the New T@@ est@@ am@@ ent kaa ér ikyav i ish@@ ember@@ ti i tesen ieren ing@@ in ne ashighe agen yô , ka i lu “ kwagh u a til sha ityough ki kwagh ugen , shin á lu ikyav i kwagh ugen , shin á tese kwagh ugen kposo yô . ” Er se lu mbacivir Yehova ainge yô , se lumun myer u i lu yilan mb@@ as@@ und@@ av la a iember . Yesu Una He@@ mba Ity@@ av Marku kaa a vese ér yange ka va kom ah@@ wa atar ate@@ tan yô , Yesu yila sha imo i taver g@@ enger g@@ enger ér : “ E@@ lo@@ i , E@@ lo@@ i , La@@ ma S@@ ab@@ at@@ an@@ i ! Nahan sea doo ak@@ enge shin sea doo ga kpa , se kera nôngo se wuese un sha u g@@ enger wan ats@@ am a wuese un a ishima i môm gaa ? — Mbaheberu 13 : 15 . Zege@@ t@@ as@@ a ne iv@@ in sha ub@@ av mbam@@ ng@@ er@@ ev dubu utar shin u@@ g@@ al@@ ôn mbam@@ ng@@ er@@ ev 1@@ 7@@ ,@@ 4@@ 00 . la . Ú K@@ aa W@@ er Ny@@ i ? Anyom ase iv a “ zayol man ishima i vihin . ” Kpa ve cia ikpelaior mba yange ve tôô Yesu ér ka profeti la . Kpa kwagh u a gem a lan ishima yô , ior kpishi sha tar cii , ka tar u United St@@ ates tseegh ga , suur sha iny@@ ar kua u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav hemba er ve suur sha Aôndo la . — Luka 12 : 16 - 21 . “ Gadia kape TER A kaa ne , Un u A gbe U@@ sha — ka Un man A lu Aôndo ye — u A maa tar man A er u kpaa la , ka Un A ver u ye ; A gba u er u̱ lu gbilin dang ga , A maa u sha er ior ve̱ tema sha u : Ka Mo M lu TER ye , mô ugen ngu ga . ” ( Mateu 5 : 10 – 12 ) Kpa sha iwasen i Aôndo yô , se fatyô u wan ishima a ak@@ aren ne , gban uwer ga , di vough er kon u kwagh a ze ú iyol ga kpa ua fatyô u tilen her dông shighe u ij@@ ever@@ ahumbe i va te sha ú nahan . Yange m er msen hen Aôndo shi m sôn un mer a wasem . Mbayuda maa yem hen “ ijiir i aiegh i y@@ eren , ” inja na yô , ve za ya ikyar a tar u Igipiti ér u wase ve . ( M@@ ika 5 : 7 ) A@@ in@@ ge ne ka unô ve lu “ as@@ ande a Yakob a a shi her la ” ? Ka akaa a mimi a nyi nahan i ôr sha kwagh u uma u Yesu ken Luka 2 : 40 - 5@@ 2 , man ka ikyav i dedoo i nyi a ver sha ci u ig@@ y@@ um@@ i@@ or@@ o ? ( Luka 10 : 27 ) Vea er nahan yô , vea hingir ‘ mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo . ’ — Luka 12 : 21 ; ôr Mateu 6 : 19 - 21 . Tsô a tindi mbatomov nav utar ken Yerusalem ér ve za ôr Mbayuda ve̱ haa ikyav inya . Ashighe agen yô , mba vendan mimi vea wa se kwagh iyol sha apera shin anmgbianev asev mba hen tsombor vea ts@@ wam se shin mba se ze makeranta a ve imôngo shin se eren tom a ve imôngo la vea n@@ aha se tar . U duen kwaghpasen vea mbap@@ asenkwagh mbagenev la di wasen se u wan ishima nena ? T@@ i@@ ônnongo ne mbakur@@ an mba ningir sha icivir nena , man kanyi ka i due k@@ ere ? ( Mbaromanu 12 : 19 - 21 ) Aluer se fatyô yô , se kar akaa a a hembe lun se a inja cii la a nan , ka mimi je la . Ka nena se eren a mbagenev ken tiônnongo kundu kundu er Kristu eren nahana ? A@@ dooga kwagh ne una na ishima a vihi nan , nahan nana soo u tesen we akaa a we kpa u eren shami ga yô . Ve yô , lu isharen i iji@@ mba@@ gh ve lu a mi sha uumace ye , man lu kwagh u vihin tsung gema due ker ye . Á pase wener : “ Hanma kwa u yange mea za ad@@ ua yô , m zua a kwagh u wasen mo ga , i lum vough er shighe u sh@@ en m lu van a va la nahan . ” Orshiada ugen lu hiden za sôron mba a vande lamen a ve la , tsô ze hen kwase ugen u yange lu a gbashima yô , de gema za zua a wan u kwase la ; tsô a pase wan la ér un ngu a ishim@@ any@@ ian sha mlu u mba wan ndor a na , un soo u fan er a@@ ah@@ e u a sember eren ne a kar ve , i lu ve iyol yô . Alaghga ishima ia nyian mbayev mbag@@ anden mbara ér or@@ maren ve la nana va kera wa ve ikyo ga . ( Mbagalatia 5 : 19 - 21 ) Nahan se fatyô u kuren ikyaa ser Paulu yange lu ôron kwagh u ik@@ we ior ihi@@ ar , mba ve lu a aeren a wang man mba ve lu wang ken jijingi man mba ve lu ga la . Shighe u tar t@@ enger taveraa ken tar u J@@ ap@@ an , mngerem ma shin t@@ ye@@ ku sar av@@ enge , ken uwer u Ma@@ ac@@ i 20@@ 11 la , or@@ pati@@ i u tagher tagher ugen kaa ér : “ Shin er kunya u k@@ erem a ior mba a@@ ah@@ e ne a tser ve la nahan kpa , m hen mer ka Aôndo a tsaha ve ye . ” Gbenda u Yesu a nengen hemen la kaha kposo a ieren i kwase u hiihii la ! Ka ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a nyi Yehova una ver sha ikyev i Wan na u a lu hemen hegen la , sha u a̱ ta num sha mbaihyomov mba ci@@ er@@ yol mb@@ ana ? Akaa a i nger sha kwagh ve la yange i nger a “ sha ci u ityesen yase , ” nahan aa fatyô u mgbegh@@ an se u seer lun a gbashima sha kwagh u Aôndo . ​ —⁠ Rom . Nahan kpa , se mba tswen ga . Or ka nana lu akaa hii iyev je yô , nan fe lun a iwuese sha mi kpishi ga . Shi nom man kwase vea seer taver dooshima u hen atô ve la sha u wuese ayol a ve . Kwagh u na ve ior mban kighir mough undu tar ve lu yemen tar ugen yô , lu m - ban u iny@@ ar man kasua u Ity@@ av mbi Y@@ uro@@ pa mbi Anyom Iky@@ un@@ du@@ gber mbi i lu nôngon zan a mi ave ( ken inyom i 1@@ 6@@ 18 zan zan inyom i 1@@ 6@@ 48 ) va a mi la . ( Mateu 4 : 18 - 22 ; Marku 10 : 13 - 16 ) Yesu yange waan ior ikyo shi eren a ior sha inja , ieren ne i mgbegha kasev mbagenev mba cian Aôndo ve ungwan un sha mimi , kasev mban mbagenev gba uwer u nengen sha a na shighe u lu pasen kwagh shin tar la ga , shi ve vihi inyaregh sha ci na kpaa . — Luka 8 : 1 - 3 . Se fatyô u veren ishima ser tar cii ua lu ken mzough kpa ? ( a ) Solomon tese kwaghbo u a lu ken u keren akaa a gbil@@ ini@@ gh ken uma wase la nena ? Aluer se ya ikyar a Yehova Aôndo yô , sea v@@ ôr kpa mayange je se v@@ ôr u civir un ga . Ikyav i tesen yô , shighe u Paulu za nyôr hen gar u K@@ orinte hiihii la , A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la lôh@@ ô un ér a za tsa hen ya ve , ape ikyav tese ér ken hemen yô , Paulu hingir u tsan her eren ityom na , shighe war karen la . Iyange igen sev mbu aven yô , Mba@@ fil@@ iti mough ityav a Iserael . ( 2 Timoteu 3 : 14 - 17 ) U se̱ zua a mtsera ken ityesen i Ruamabera shi se̱ er erdoo yô , saa se lu a ieren i or@@ pasalmi u yange wa icam ér : “ [ We Yehova ] U doo , man U eren akaa@@ doon kpaa , tes@@ em akaawan a O@@ u , ” la . — Pasalmi 119 : 6@@ 8 . 3 I@@ jiir i se lu her la : Er se lu ken tar u ú fe Aôndo ga , ape i gbe kpee u se lu uma shi se eren tom ker ne yô , ashighe agen a fatyô u tu@@ men ishima yase i inyam man awambe kua i sha injakwagh la iyol . Se fatyô u kaan ser ieren yase i dedoo la ka i ur@@ ugh ior i va mi hen Yehova sha ci u nyi ? Yehova wase K@@ al@@ e@@ bu , nahan a “ z@@ enda ve kera er TER A kaa ” nahan . Or@@ vesen John F . “ Ka an nan lu or u ai@@ egh@@ e , saa di u nan ny@@ iman er Yesu ka Kristu ga la ? Í tôô ik@@ yom i Yakob í yem a mi í za ii ken K@@ an@@ aan . Aluer mbag@@ anden er kwagh ne yô , vea na a hemba lun agumaior ican ga u sôron inja ve , shi vea za hemen u yan ikyar vea Aôndo kpaa . ( Mat . 1 : 20 , 21 ) Ken zwa Heberu yô , inja i iti i Yesu la ér , “ Yehova Ka M@@ yom . ” ( N@@ um . 26 : 8 - 10 ) Se hen kwagh u injaa kpishi ken kwagh ne . Ka kwagh u a wasen se u timen sha an@@ za ase man aeren a ase kua akaa a se tsough u eren la . Paulu yange nger Timoteu washika kaa ér : “ Zum u ú v@@ aan yô , v@@ am a iky@@ ondo i cir@@ in iyol i m undu ken T@@ er@@ o@@ a sha ikyev i K@@ ar@@ ep@@ u la , kua ityakerada kpaa , jim je yô ka i i er sha ak@@ ô@@ v la . ” ( 2 Tim . ( Ôr Mateu 24 : 22 ; M@@ al . ( Yohane 4 : 6 ) Yange zende angahar ken tar u ag@@ ung@@ u@@ u u Sam@@ aria la pe@@ pe jimin cii , nahan ij@@ en kôr un . Shighe u Yesu lu gumor la , yange ver ikyav i dedoo i zan mbamkombo mban . Or@@ kpen la za b@@ enden a ak@@ u@@ he a Elisha yô , a nder . — 2 Utor 13 : 20 , 21 . 12 : 11 ) In@@ i@@ ôngon yase i eren tom u Yehova la ia saa gbilin ga , sha ci u Bibilo kaa a vese ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Aôndo na mba ve kohol ve hingir gomoti ne tom sha u ve ver ishima ér i er ishima na shin tar er i eren i sha nahan . ( Ôr Mateu 24 : 45 - 47 . ) Aluer se fa ser nan ngu a de ta@@ av u man gayô se time ken ityakerada i i ôr kwagh sha ta@@ av u man la sha er se seer zuan a kwaghwan u se wase nan nana vese ken jijingi yô . Ashighe kpishi ior mba ve nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la ka ve yer ieren ne . Kpa ka mbamkombo mban je ka ve taver or ishima “ sha u maan ” nan ye . ( 1 Kor . 14 : 26 ; Ps . D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 9 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) Ka akaa ahar a nyi yange Yesu ôr shighe u lu ôron kwagh u or@@ wan@@ ndor a vese nana̱ doo se ishima laa ? Or@@ gen u tôôn abaver u i yer un ér James A . Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u Mbakristu ér mba ‘ zenden sha jijingi ’ shin “ jijingi . . . hemen ” ve shin mba “ uma sha jijingi . ” T@@ ime sha akav a tesen mba ve kohol ve lu “ k@@ ov ne , ” mba Yesu a er kwagh ve la ken Ruamabera . ( Mat . Se fatyô u eren a mbagenev kundu kundu er Aôndo nahan nena ? Ken ityar igen yô , anmgbianev mba sha ngô man mba sha ter cii ka ve kohol ve n@@ jo@@ gh@@ ol ken iyou i môm , nahan i hingir ican u zuan a ian eren kwagh ken i@@ u@@ v . Lu u Tor Yo@@ shia una karen kera yô , Y@@ eho@@ ah@@ a@@ shi una kar a tema sha ityough nagh , maa Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im una dondo , maa a gba di sha Y@@ eho@@ y@@ ak@@ in . Gba u nom una soo kwase na kpishi , kwase kpa nahan . Mba ve ungwa ve la cii alaghga ve lamen zwa Grika u ior ken ityar kposo kposo lamen sha ayange la yô . Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu u@@ wua u Yesu ôr kwagh u ú ken injakwagh i iv@@ or i bo la ! 19 , 20 . ( a ) Ka an nan lu V@@ or u ityendezwa laa ? ( Yohane 3 :⁠ 7 ) Nahan kwagh u Yesu lu ôron jighilii yô ér , saa a mar or he@@ gh keng ve nana fatyô u “ nyôron tartor u Aôndo ” ye . ​ —⁠ Yohane 3 :⁠ 5 . A@@ yem ne nga er u@@ g@@ es@@ a mbagenev nahan ga , sha ci u hanma or u nan yevese , shi nan taver ishima zan zan nan za bee yô , nana zua a injar . ( Mat . Yesu venda u nyôron iyol ken p@@ ati u eren . Sha nahan yô , Satan hingir “ Tor u tar ne . ” Ôr Yohane 14 : 30 ; Mpase 12 : 9 . 9 : 30 . Kwagh u yange er Yesu la tese se nyi ? Yehova gba “ Sha man tar ” tseegh ga kpa ‘ ne ort@@ ani@@ vor iv@@ or , shi ne bredi sha ci u kwaghyan ’ kpaa . ( Ps . S@@ aa ka or u nan “ zenden jigh@@ il@@ aa , nan eren perapera , nan er kwagh sha mimi ” la tseegh . Nahan Yehova wasem , lu sur@@ un mo ishima hanma shighe sha ikyev i anmgbianev av mba kasev man mba nomso mba ken Kristu . Kwagh u a hembe han@@ gen se yô , ka myom wase ga , kpa ka u i̱ tsegha iti i Yehova , shi i̱ tese ken igbar ér ka un a kom u hemen sha won cii ye . Ka akaa a nyi Yesu ôr ken ityesen na ve Peteru va mase zuan a iwanger sha mi shighe u i tsegha un sha icighan jijingi laa ? Kwagh u ze@@ ge iny@@ am@@ ky@@ ume la i hii eren yô , i kôr id@@ y@@ a@@ kwase la i ande avur avur . Nenge Tom W@@ ase ú Tartor u No@@ ve@@ mba 200@@ 6 , peeji 4 . T@@ ahav mbu Yehova a lu a mi mbu geman gbenda u kuren awashima na er mbamlu ve lu geman la , zua sha kwagh u un iyol na pase sha kwagh na la . ( Genese 3 : 15 ) Hii shighe la je , Yesu fa doo doo ér gba u una nôngo kpoghuloo una kure awashima u Yehova sha kwagh u hemen na man Tartor na kpaa . Cii man inyom i 1914 yô , an@@ nongo u Mbah@@ enen Bibilo hii u pasen loho u dedoo . Ikyav ve la pase se kwagh u a lu u eren kwagh torough torough yô . Alaghga we kpa imba kwagh ne vande eren we . Or@@ vesen u hen kô@@ mp@@ eni la kav er lu a m@@ fe@@ tom ga yô , kpa a gba tôôn un tom la tsô , lu u a kimb@@ in un inyaregh ki ki nôngo u hemban ki yange ngohol pe i de un tom la kwa har yô . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i̱ í gem ér ‘ hemen ’ ken Mbakolose 3 : 15 la i zua sha ishember i or@@ hemen an@@ umbe u yange nan naan ior iyua i g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u sha ayange ve la la . I er kwagh ne nahan shighe wa karen . Takerada u Mbayuda u i yer ér T@@ ar@@ gum@@ s , u ú s@@ av pasen akaa a i nger ken Ici@@ ghan@@ ruamabera la nger mkaanem ma Y@@ a@@ be@@ shi man ér : “ N@@ am ônov shi gb@@ anger tar wam , u ngee a ior ker . ” “ U@@ kwagh@@ ah@@ ir mba i dugh a dugh sha kwaghfan ” mban kuma sha atesen a taver ga a Bibilo , a mimi , a nan ior m@@ sur@@ shima la cuku kpaa ga . — 2 Peteru 1 : 16 . Yesu na Peteru ian kwa tar sha u a pase sha ishigh ki ah@@ ur@@ aior a na agen la cii er un doo un ishima yô , di vough er u ny@@ iman Yesu kpa Peteru ny@@ iman un kwa tar nahan . Or@@ henen Yakobu kpa pase ityôkyaa igen i i gbe u se waan mba@@ beenyol ikyo yô . Ashighe kpishi kwagh ka a hemba gban nomso sha akaa a iyolough a nan ve mkpeyol , a akaa a ken jijingi . Mkaanem ma Paulu man tese ér mba i shigh ve mkurem mbagenev ken tiônnongo u T@@ esalonika la ure kpishi . ( Anzaakaa 15 : 3 ) Ikyav i tesen yô , Genese 6 : 8 , 9 kaa ér “ Ge@@ ma doo TER a Noa ” shi Noa “ zenden vea Aôndo imôngo je . ” • A@@ g@@ umaior aa wase icombor ve u lun per ken jijingi nena ? Kwagh ne na yô , se lamen zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu ne sha hanma shighe cii shi se ho@@ gh@@ or a uma u hen ijiir la kpaa . U F@@ atyô u Z@@ an Iky@@ ura ken Uma Wou ( 2 Tim . 3 : 1 , 3 ) Ka nahan ve ka i lu ior kpishi ken ishima vough er A@@ tsu@@ k@@ o nahan ye . Paulu tôô tiônnongo u Kristu kar sha “ ya u vesen , ” a gema a kar mba ken tiônnongo di sha “ ikyav ” mbi ken ya . Tindi yange tese ma m@@ tsaha u a tsaha or u nan vende u nan môm - ken - u@@ pue la ga , kpa hanma or u Iserael yô kwagh ne yange lu tom u i gbe u nana er keng keng sha u suen mcivir u mimi sha gbenda ne yô . Aluer u vôso or u inja you i zough vea nan ga di ye ? ( Gen . 21 : 9 - 11 ) Nahan cii kpa , mbam@@ nenge mba ve lu a mi kposo kposo mban nd@@ ôh@@ ôr dooshima ve la ga . ( Yesaia 5@@ 8 : 5 - 7 ) Kpa a bredi shio yô , una lu or@@ ya u dedoo ga . Aluer se ngohol imba kwaghwan la yô , se lu tesen ser se mba dondon Kristu sha ci u ngu Or@@ hemen wase . Kwaghôron u or la a na vihi ga , nahan ve sôr ian ve ver ér shi vea va lam ke ’ atô u ayange atar . Nahan aluer se soo u lun ior mba tilen sha mimi yô , gba u se dondo ikyav i Yesu la . — 1 Pet . ( b ) Ka erdoo u nyi Tor Davidi yange er a M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti , man se fatyô u dondon ikyav i Davidi la nena ? Kwagh U A Ne Ve Uma W@@ ase A Lu Se a Inja La ( P . Anmgbian ugen u i yer un ér P@@ r@@ y@@ ce H@@ ugh@@ es la yange var a Aôndo man nongo Na . K@@ wa gen la a nger wener : “ Doo@@ m kpishi er mfe u m zough a mi sha kwagh u mba@@ awashima mba Yehova , hii sha ayange a m fa mimi cii man inyom i 1914 la , a wasem u eren akaa sha mba@@ awashima nav yô . A@@ dooga lu Eli@@ es@@ er ne kpa Aberaham yange tindi un ken Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia ér a za er kwase sha ci u Is@@ ak@@ a ye . Nahan kpa , gema di sha u wasen mba ve lu van@@ den eren Aôndo tom kera , ve mba ve lu dondon “ Gbenda la ” di ye ? Apostoli Peteru yange taver ior asema ér ve gema asema di er Yesu kpa er nahan . ( 1 Utor 3 : 12 , 13 ) Kwagh@@ fan u Solomon hemba cii , shi ngee a inyaregh je or ar ikyua a na ga . 8 : 3 ) Yange lu u saa vea lumun hemen u Yehova keng ve , vea za hemen u lun uma shi a saan ve iyol ye . 14 : 33 ) Yehova eren akaa a na cii sha inja vough vough . Ka mnenge u vough u nyi i doo u se lu a mi sha kwagh nee ? ( Mat . 5 : 37 ) Se ng@@ ur@@ en kuren kwaghôron wase yô , doo u se pine nan shighe u nan soo ér se hide se va la . E@@ i , yange wa mbampin mba Habak@@ u mbara sha ada , nahan á pase awashima na ér un ngu va m@@ ough@@ on a Mbak@@ al@@ di sha u ve̱ ôr ijir yô . Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve cii ve kange ishima ér ‘ vea kera lu uma sha ci ve ayol a ve ga ’ kpa vea pase “ Loho u Dedoo ” sha agee a ve cii . U@@ ̱ nôngon ser se ker ah@@ ab@@ a sha kwagh u ke ’ hemen la ka ì@@ sh@@ ò@@ r i h@@ á@@ á@@ n i ka se war cir@@ in atar hanma shighe yô . . . . Ikyav i Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Marku 14 : 25 la ér nyi ? 3 : 18 ) Se kpa aluer “ ishimaverenkeghen ” yase ngi sha Yehova , Aôndo u a er ijir sha mimi la , er Yeremia nahan yô , se na un jighjigh ser una va sôr hanma kwagh sha shighe vough . — U@@ k@@ we . Ikyav i Yesu a tese sha kwagh u ter u wa wan na ikyo la shi tese ér erdoo u Yehova hemba erdoo u mbamaren mba shin tar ne ica je . Ka sha ashighe a nyi nahan a fatyô u karen jighjigh wou u nana ? Yehova tesen aeren ne sha gbenda u vough . Gba u se lu a or@@ p@@ aan se keng . Jighjigh u nan u mimi har sha mfe u vough . Ka ishimaverenkeghen i nyi nahan se lu a mi sha ci u ishima i legh legh i Yehova laa ? Er Ruamabera a yange se u ha@@ an s@@ ent@@ e zan mbamkombo , shin i doo u a wa mbagenev atindi sha gbaa ne ga nahan kpa , mbatamen vea fatyô u pasen mba ken tiônnongo sha u vea kav mbamtaver mba mbagenev ve lu tagher a mi la yô . “ H@@ aa M@@ liam A@@ m ken Ish@@ egh You ” U nenge sha kwase wou nena ? ( Genese 9 : 3 , 4 ; Aerenakaa 15 : 28 , 29 ) Sha kpôô yô se mba kposo sha ci u se mba ikp@@ an i Aôndo man í Kristu . Or@@ gb@@ an@@ akaa u He@@ mban@@ agee Cii la Hi@@ di a Iyol I@@ jime ? 7 : 28 ) I@@ can ne ia fatyô u lun angev mbu alaghga mb@@ ua kôr nom shin kwase gayô ônov vev shin mbamaren vev mba@@ beenyol la . Ka sha gbenda môm u nyi Satan a nôngon ér una pav se a Yehova ? Hen ase yôô , aluer u za zua a i@@ wen injaa m@@ ape u dugh i yô , u gema ú gba fi@@ ir shin i@@ kpa ge@@ de@@ e tsô man a kuma u j@@ ee ? ( Pasalmi 10@@ 4 : 15 ) Nan lumun mnenge ne . U soo wer i eren a we sha u@@ e shi i naan we icivir je ka ashe tugh ga . 4 : 8 ; Mpa . 7 : 15 ) Mba eren kwagh ve kposo ga kpa mba eren kwagh er Tor ve u sha man anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar la ve tese nahan . 5 : 3 - 7 . ( Mateu 4 : 10 ; 6 : 9 ) Er se yen yô , gba u se eren msen ken iti i Yesu , sha ci u ka un a lu “ gbenda ” ye . J@@ un 29 – J@@ ul@@ ai 5 Aluer ka or u se fe nan anyom imôngo yô , doo u se na nan jighjigh gaa ? Er se vande ôron nahan , mbatamen ve umbur ér ikyum@@ u@@ ile i ve lu kuran la ka i Aôndo , ka i ve ayol a ve ga . ( Heb . 12 : 14 ) Kwagh ne kua anmgbianev asev kpa ker , gadia Yesu kaa ér : “ Aluer wea va a i@@ wua you u va nan sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi la , man wea umbur her er kwagh a zua an@@ ngô@@ u a we yô , undu i@@ wua you her hen kpe at@@ se@@ egh la , za vande him@@ en a an@@ ngô@@ u la , man ú hide , ú va na i@@ wua you ye . ” Una ‘ venda mba ve tsu@@ m ve undu akaawan a na cii ’ sha a@@ yom a ve man aie ve la . Kpa sha ci u naagh ku Yesu man mnder u shin ku yô , dyako u ku@@ ugh u yange se zua a mi sha ikyev i or@@ isholibo Adam la una kera hemba ga . — Mbaromanu 5 : 12 ; 6 : 23 . U zuan sha kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania la yô , yange lu u nyi ia er shighe u ior i Bab@@ ilon ia va ta num sha Yerusalem yôô ? I nger mkaanem man ke ’ I@@ vangeli i sha uwegh ku Luka nahan ér : “ Ter kaa er : Ka an nan lu or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh , u fan kwagh , u ter u nan una wa nan ya sha ik@@ ev sha u nana̱ karen ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? ” I lu nahan or pine u mpin ne ve@@ e ? — Or u yange nan pine u mpin ne la nan soo u fan aluer u wa ago@@ yol u eren ma kwagh yô . Shin aluer ka u wa iyol sha akaaôron a ken mkombo tsembelee , kpa gema ka fe doon we u wasen tom u esen shin k@@ ir@@ en Iyou i Tartor ga yô , u fatyô u tsuan u dondo kwaghwan u a lu ken Mbaromanu 12 : 16 la . — Ôr . U tesen ikyav yô , i@@ pi@@ pa@@ abaver i i yer ér Pe@@ di@@ at@@ ri@@ c@@ s la kaa ér : “ A@@ g@@ umaior man ag@@ um@@ au@@ kase a isharen id@@ yaa i taver ken ve yô , ka ve hen akaa ken ishima je ve hingir gb@@ u@@ u shin ve s@@ ende ayol a ve je kpaa . ” Alaghga kpen@@ ga u kôron ish@@ u la ua hemba doon Peteru ishima a Yesu shinii ? Or nana fatyô u geman mnenge u nan shighe u nan ongo mbagenev ve lu lamen sha akaawan a Ruamabera a a gbe a zough sha kwagh u i lu ôron la . ( Heb . 13 : 15 , 16 ) Gbenda u ior mba Yehova ve eren akaa ne la , tese iwuese i ve lu a mi sha akaa a Aôndo a ne ve la . Kanyi i gbe u mbatamen vea palegh zum u ve lu ôron mba@@ asorabo iji@@ r@@ i , man ka sha ci u nyi ? 6 : 10 ) Sha nahan yô , se tese ser iyua i uma la ngi se a inja kpishi . Sha kwagh u ashighe a ase ne yô , Yesu kaa ér : “ Nenge , M ngu van er or@@ mbai@@ v nahan . Shi icighan@@ ruamabera ugen kpaa kaa er : Vea nenge Un u ve kom Un la . ” — Yoh . 19 : 33 - 37 . Kwagh@@ wan u Yesu yange kaa ér se lu mba tesen ser se hemba nd@@ ahar la ka u taver se ishima kpen kpen . Nahan kpa gba u mba mlu ve a lu kwagh môm a u Mar@@ i@@ o la vea nôngo kwagh kpoghuloo ve vea fatyô u hiden hen Yehova ye . Aluer or nana nôngo gb@@ ev sha kwaghôron ga yô , nan ngu or u vough je . ” Í war or@@ perapera Lo@@ ti man ônov nav mba kasev mbara Aluer se er nahan yô , se va kuma u zuan a iyua i uma u tsôron . — Mat . Man jighilii yô , ka mb@@ i@@ la tseegh ga , hanma nagh ku ior ve ne cii kpa , ku a fatyô u eren kwagh ne ga . U@@ ng@@ wa imba ikp@@ eren anger la sha wono ! — Genese 3 : 4 , 5 . Sha nahan yô , ior kpishi ‘ ungwa kwaghôron u Aôndo , ve rumun un er ka kwaghôron u ior ga , kpa er ka kwaghôron u Aôndo man kape i lu kpaa je la . ’ Aluer akav nga kpishi a a tese ér Tartor u Aôndo ngu hemen sha hegen yô , er nan ve ior kpishi ve nenge a akav ne ga ? Ver ishima , sha er u ter mbamtaver mba u tagher a mi la tseegh ga , kpa shi u ter akaa a doon a u zough a mi la kpaa yô . ( F@@ il . Mbat@@ amen , Ne Nenge Tom u T@@ sa@@ ase Mbagenev la Nen@@ a ? PE@@ E@@ J@@ I 14 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 36 , 8@@ 7 ( Mateu 10 : 7 , 11 ; 28 : 19 ) U fatyô u fan Mbakristu mba mimi nyian a fese je , sha ci u mba zan hemen a tom shon her . Hii nan ve i doo u se nôngo kpoghuloo se hen aka@@ ac@@ imin a ken Mkaanem ma Aôndo ? K@@ e ’ msen u Yesu er he ’ Yehova he ’ tugh mbu masetyô mbu uma na u shin tar la , á zamber sha ci u mbadondon nav nahan ér : “ M na ve kwaghôron Wou , kpa tar kôr ve i@@ ho@@ m , sha ci u ve lu ior i tar ne ga yô , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . 10 : 39 ) Aluer ka awashima wase la yô , se fatyô u s@@ ônon er or u yange zamber a Yesu ér : “ W@@ ase@@ m sha m@@ yina u jighjigh wam u nan ” la nahan . ( M@@ ar . A fatyô u yaren tom a ishember i “ maa ” la sha injakwagh kpaa , inja er u ts@@ eren tsombor nahan ; inja na yô , ka u v@@ ô@@ son kwase veren tse je la . Zege@@ bab@@ ilon wua ior mba Aôndo mba mimi kpaa , je yô , afatyô u kaan ér a h@@ unde sha awambe a ve la . — Mpase 18 : 24 . ( Yohane 15 : 19 , 20 ) Er se lu mbacivir Yehova shi se tsegh ayol a ase sha ci na yô , se fatyô u palegh ikyaa i i bende a hanma or sh@@ a@@ won i i we m@@ tsegh u tseghan iti i Yehova man u k@@ enden a hem@@ en@@ tor na sha kpa ker ne ga . — Ese@@ kiel 38 : 23 ; Mateu 6 : 9 , 10 . Ka sha nyi gbenda i pase mlu u Yesu ken akaa@@ kper@@ an a Mbakristu Mba@@ aiev ve kp@@ el la , man hii nan gbenda u i pase mlu u Yesu ne ú lu sha mimi ga ? Ka akav ahar a ken Bibilo a nyi a tese se kwagh u nan mbau@@ tahav i@@ civi@@ r@@ i ? 5 : 48 . Nenge ase ikyav igen i i tese ér Yehova s@@ ende@@ gh sha kwagh ga yô , ken A@@ tindi a Mose la . Z@@ ua a M@@ kor ken Ior mba Aôndo , 6 / 15 Kwase ne za ikyua a Yesu . Sha nahan yô , se dondo nen ikyav i Davidi u He@@ mban , Kristu Yesu , u gbashima na sha kwagh u Yehova yange mgbegha un u shir@@ en tom sha mimi zan zan ku na la . Lu nyi i wase Aberaham tese jighjigh u nan u kpiligh iyol@@ o ? Shin er m@@ tse@@ e a dugh ken iyange imba la nahan kpa , ape i til la gba ica a tar kuma a kuma vough , sha er aka@@ au@@ ma cii aa za hemen u lun uma yô . • U nenge ian i civirigh i pasen ior iti i Aôndo la nena ? Shi ma u nenge er iny@@ am@@ to@@ ho i lu anden anmgbianev ou mba ken jijingi , shin er i man@@ de ve sha kon , shi i nan@@ de ve uma ér iwanger i ta tugh yô . Doo u se fa ser Bibilo ôr kwagh u ivaa i Solomon a wan@@ tor u ken atô@@ at@@ yev la , i been yô , i̱ kaa ér Aôndo na un kwaghfan u a sôn la , shi seer un inyaregh sha mi . Paulu tese ken ityough ki sha 10 ki washika na ne ér , Mbaiserael mba mar@@ ami mba sha ayange a na la lu nôngon ér vea lu perapera sha u dondon Tindi u Mose la , ve kera fa er “ Kristu [ lu ] mkur u tindi ” ga . Ala@@ in man L@@ il@@ ian@@ e yange ve war m - bu@@ gh@@ ur u ken gar u T@@ ou@@ l@@ ouse ne , kpa iorov mbagenev 30 kpe shi iorov u@@ deri imôngo vihi ayol , shin er kwagh ne er lu ibo ve ga nahan . Aluer ortamen u i tsough nan u nan kwaghôron la ôr kwagh sha icivir yô , kwagh la una na ivese la ia va Yehova Aôndo a icivir . Nahan kpa , er suur sha Yehova yô a lumun u eren tom u profeti la . ( Y@@ er . 4 : 3 , 4 ) Satan wa a@@ yom kpen kpen . Eren tom a kwaghaôndo u aiegh sha u tsu@@ ghun ior . Ka nahan ve Bibilo i kaa ér ngu a “ gema iyol na er ka ort@@ yom u iwanger nahan ” ye . Er se lu timen sha akav ne yô , hen er we kpa u fatyô u nan iwasen sha imba igbenda ne yô . Hanma kwagh u se fe sha kwagh u Y@@ a@@ be@@ shi cii yô , i nger un ken avur a ahar ne . Yosev lu o@@ perapera u civir Yehova . Yakob maa tema ken tar la zan zan kar been iyol , kpen sha anyom 14@@ 7 . Mba@@ yev mba ve lu ke ’ makeranta mba hendan a mbamlu mba dang mba ve kase ve la a ishimataver . Or u civir Aôndo môm u nan lu tagher a mbamzeyol mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam i ve a mi la ga je kpa nan ngu ga . Mbat@@ amen vea tese inja i Kristu sha u hiden a iyol ijime sha mlu ve vea mbagenev ken tiônnongo la nena ? 1 : 13 - 20 . Mba@@ civir Aôndo nyian kpishi tagher a imba m@@ taver u Yeremia kpa tagher a mi la . Shi a kaa ér : “ Me seer heen iyol yam á hemba heen kpaa , me l@@ aha iyol yam ; kpa ikp@@ an i u@@ kase i u ter i la , i yô , me lu i a icivir . ” — 2 Samuel 6 : 21 , 22 . Mb@@ u hingir be@@ er kwagh . Se mba dondon akaawan a Bibilo ken ieren yase , sha ci u ka se umbur ser se mba ior mba Yehova hanma shighe cii . Ka mimi , Yuda yange vaa af@@ an@@ yô shighe u nenge Yesu mk@@ er kera la , kpa mayange gema ishima sha isholibo i er sha apera la ga . U Ngu Y@@ e@@ men Hemen Hemen vea N@@ ongo u Yehova Kpa ? Tartor u Aôndo ka gomoti kpôô kpôô , u a lu hemen sha yô . Yehova tese se dooshima na u been mayange ga la nena ? A nger ér : “ Er ne vande wanger asema a en kera sha ikyo i ne wan mimi ikyo la u zan ken dooshima u mimi u hen anmgbianev yô , doo nen ayol a en ken ishima tsung . ” ( 1 Pet . Kpa wea nenge wer ka we u ne wan wou a gbe i@@ wan di ye ? Zum u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve kpe yô , ka i nder ve ke ’ iyol i inyam man awambe ga . 14 : 28 , 29 . Man se er nan se za hemen u kur@@ ana ? ER I H@@ I@@ I V@@ E I D@@ O@@ O U S@@ E K@@ U@@ R@@ AN YÔ Kpa Bibilo kaa ér : “ Lu tsu@@ ghun un a tsu@@ gh . ” — 1 Utor 13 : 11 - 18 . OR U du@@ ghun ats@@ am ugen yange nger wener : “ Kwagh u or a ôr , shin nana nger u a hembe vihin yô , ka u kaan ér : sh@@ en mea fe yô . ” Yange m hingir u keren kwagh u me er ve uma wam una lum a inja yô . A m@@ ô@@ ôr Un sha “ U@@ wo u ta@@ ven sha tser tser , ” ka U@@ wo u Shi@@ on u sha je la . ‘ An@@ u@@ un@@ au@@ kase a a lu ak@@ ar a kwa@@ se@@ he ’ la er tom imôngo vea nongo u u lu kwa@@ se@@ he la shin tar nena ? Sha nahan yô , gba hange hange u nom man kwase vea tesen ayol a ve dooshima hanma shighe cii ! 14 : 4 , 17 . Satan yange he@@ e Yobu nena , man kwagh ne bende a na nena ? Yange lu ice i S@@ em@@ son la na un agee ga . D@@ i er hanma i@@ wen i i maa e@@ ev mb@@ ura a mi la nahan , hanma kwaghôron u profeti sha kwagh u Mesiya yô ngu a loho u injaa sha kwagh u Mesiya . U lun uma hen shighe la a lu kwagh u doon kpishi ! Yange Daniel gema er nena ? Er hii Bibilo i henen la je , doom ga , kpa zum u á va kaa a mo wener un soo u eren batisema hingir Orshiada u Yehova yô , ishima z@@ am iyol je gande . ” ( Yobu 31 : 1 ) Or ne kpa venda u kenger ufoto mba iji@@ mb@@ av mbara , a venda ufoto mbara er ka m@@ egh nahan . Lu Kwase man Ng@@ ô u V@@ eren Ishima sha T@@ so@@ mbor Na ( Gen . 27 : 46 – 28 : 3 ) Er Yakob er kwagh sha ishimawan man a iyol t@@ angen shio yô , Yehova ver un doo doo , nahan Mesiya va due ken tsombor na . ( 1 Kor . 13 : 8 ) Nahan kpa , Mbashiada mba Yehova mba pasen loho u dedoo u Tartor ken ijô kposo kposo je hemba 4@@ 30 . Jigh@@ ilii yô , ka kwagh u ka se hen ken ishima la ka se due a mi sha zwa ye . ( Mateu 15 : 32 ; 26 : 40 , 41 ; Marku 6 : 31 ) Sha nahan yô , er Yesu lu or u vough nahan kpa , lu or u s@@ ende@@ gh sha mlu u vough la keng ga . G@@ um@@ or u lun anyom 25 u̱ lu wan u Kwa@@ se@@ shiada ugen kua shi anmgbianev mbak@@ asev mba ish@@ i@@ ôr i gumor ne uhar yange ve saa ku . Maa m nenge mer me fatyô u zan hemen . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 18 . F@@ ar@@ a@@ o shi wa tindi ér hanma kwase ken Mbaiserael u nan mar wan nomso cii yô , i̱ wua wan la . Nahan er a tema tor anyom 40 je kpa , a bee iyol k@@ umbur k@@ umbur ga . Kwagh ne tese gbenda u vegher u nongo u Yehova , u a lu sha la a eren tom la , sha gbenda u kpiligh iyol kpen kpen ! Yô se kange nen ishima “ se za nen hemen sha mlu u vi@@ an la . ” ( Ôr Yesaia 65 : ​ 13 , 14 . ) Gba u se umbur kwagh u Bibilo i i lu Mkaanem nam i̱ er la . Aluer u soo u seer zuan a iwanger sha ma mpin yô , nger un shin inya sha er u va time sha mi ken hemen yô . • ve ne ib@@ aver i tom ve u Mbakristu u pasen kwagh la kpa ? M hen mer er m lu Orkristu yô , gba u me zua a mfe tsembelee sha kwagh ne . Shi a sôr akaa a ver sha er ken hemen yô , awashima na una kure vough yô . Nahan ityôkyaa kera ngi i se ker a ker ah@@ ab@@ a sha kwagh u or u yange nan ngohol tal@@ ent@@ i uta@@ an man u nan ngohol tal@@ ent@@ i uhar la ga . “ V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A , N@@ E@@ NG@@ E N@@ EN SH@@ A A@@ K@@ A@@ A A [ A ] L@@ U T@@ S@@ ER@@ EN N@@ E YÔ ” Apostoli Peteru kpa yange lu a mlu u torough torough la ken ishima . ( b ) Er nan ve ashighe agen ka i doo u se pase ma ortamen kwagh u a ne se msaanyol shin mzeyol wa@@ s@@ a ? Or@@ d@@ as@@ enda ugen z@@ ôh@@ ô un shin am@@ gb@@ i@@ ôr gema zwa gb@@ u@@ u@@ ka h@@ ôn un sha ishi . He@@ mba doon er Yehova yange na Yon@@ a nger kwagh ne iyol na , kua msen u er hen Aôndo a ishima i môm , shighe u lu shin iv la ! Yange ngô@@ ôr ga je maa kav er lu hange hange u una tese se ônov nav mbau@@ tar mbara Bibilo yô . Kpa ter@@ em venda mimi , nahan i lu shighe u ter@@ em a lu hen ya ga tseegh , a tese se ye . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Pasalmi 10@@ 3 : 12 ) Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh gba ica a ity@@ ô@@ tar nan je ? A seer wener : “ Ve lu a ini@@ aav ga , u@@ tempel kpa ga , shi ve yaren tom a ie@@ ev shin ajiir a ngohol il@@ yo@@ ho shin upristi kpaa ga ; kwagh ne hingir kwagh u ikpelaior i i fe kwagh môm ga , i í henen ér kwaghaôndo una fatyô u lun a akaa la shio ga la vea l@@ ahan ve . Kanyi i tese ér Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve civir Aôndo a ats@@ am a wan@@ a ? ( Mateu 10 : 16 , 23 ) Awa@@ shima ve yô lu u pasen kwagh yemen ajiir wue wue shi tilen sha jighjigh hen Yehova . Alaghga or u nan lu henen kwagh la nana na mbam@@ lumun sha mbampin mba i̱ nger la vough , kpa nan lumun a kwagh u nan lu henen la j@@ ee ? ( 1 Utor 18 : 1 ) Nahan Eliya er msen ér awashima u Ter na ne a̱ kure sha mi . Yesu kpa yange va tese mbadondon un anyom dubu môm ken hemen ér ve eren msen sha u awashima u Aôndo a kure yô . — Mateu 6 : 9 , 10 . • Lu sha ikyev i unô icighan jijingi pasen akaa a mimi a c@@ imin sha derianyom u hiihii laa ? Aôndo gbe or kera yô , lu akaa a ahar agen la tseegh hingir hange hange u a er kwagh sha mi sha u kuren awashima na ye . Shighe u ka sea fa anmgbianev asev tsembelee yô , aeren a ve a injaa la nga a hemba doon se cii , aeren er mimi man jighjigh man ikyo i wan man erdoo man naagh ku nan man mhôônom ma zungwen man iyol@@ t@@ angen ga la nahan . IN@@ D@@ I@@ A Shi er se lu hemban eren Yehova tom yô , se hemba mban a na kôôsôô . Sha mimi yô , Davidi soo ér wan na a̱ er kwagh u un kpa yange lu un a inja kpishi yô , inja na yô a̱ ya ikyar vea Aôndo , a̱ lu a na kôôsôô . Ikyav i tesen yô , Tor Saulu yange nôngo ér una wua un , shi ior mbagenev di soo u tan un a@@ wen , shi kwase na iyol na je kpa n@@ aha un tar . Kwase ugen u yange i dugh un ken mimi kera , shi i va hide a na ken tiônnongo yô nger ér : “ Saan mo iyol sha ci u , er ior mba Yehova ve doo un ishima kpishi yô , ngu a nenge ér nongo na ngu wang . M fa TER ga , man den yam Iserael mer , a̱ yem je ga . ” Nan gb@@ ihi tindi u vough u ken Mkaanem ma Aôndo la ga , kpa ka nan za hemen u dondon atesen a ker la . * Yon@@ a lu profeti zum u Tor Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha U@@ har la tema tor sha ik@@ we pue i tartor u Iserael la . Mba te@@ en ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov man mba@@ ̱ yan ior inyaregh sha any@@ ighe mb@@ á omb@@ on u@@ sh@@ a@@ gba@@ mbaakaav , kpa ats@@ an@@ aior yô , nga kpen ij@@ en . ( Pasalmi 9@@ 4 : 19 ) Se ôr mkaanem ma kôron ken ishima ma m@@ zamber u mbatomov mba Aôndo yange ve zamber iwasen hen a na la ken Bibilo . Er Bibilo i tese aeren a na wanger wanger yô , se na jighjigh ser ka hen “ Aôndo u dooshima ” Bibilo i dugh ye . — 2 Timoteu 3 : 16 . Doo u se nenge kwagh u mba@@ y@@ in@@ an@@ asema ve er a vese “ sha lan ” la nena ? Mba ker ken inyom igen yô , i nam kwaghôron sha mkohol . ( Yoh 11 : 35 ) , 9 / 15 □ Ka atô@@ akaa a nyi a ne ve se kange ishima ser mayange se hide ijime sha u za timin ga ? Mbagenev ken a ve lu mbaapostoli mba Yesu mba 12 mbara . Kanyi i lu Tartor sh@@ on@@ o ? D@@ y@@ ako wase ne shi wa mfe u se fe akaa a injaa a ngise er la ker . Ior kpishi lu kaan a ve ér ka Aôndo ka a tôô ior mba ve kpe la a yem a ve ye , shin ka ishima i Aôndo u kwagh a lu nahan . ‘ Vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i iky@@ on i wain , man vea ya atam a i . Er nan ve a fatyô u kaan ér ieren i wang man mlu u wang u ken jijingi hemba ng@@ un a inja a mlu u wang u sha iyol@@ o ? Gba u se nôngo se zua a mfe u vough man mkav u kaven ishima i Aôndo man awashima na la sha er se fetyô la cii . S@@ aa se nenge ayol a ase ser se mba “ u@@ shir@@ mbaiorov ” ken tar u Satan ne , sha u vendan u ho@@ gh@@ om iyol ken uma u tu@@ men ityough ken tar@@ yan la , er Aberaham kpa yange er nahan . Ka Yehova a er atindi a i@@ gbe@@ tar , a uumace ve har sha mi sha u wasen ve u tôvon akaa la ye . Mose yange ker u taver jighjigh u nan u mbagenev . Mbaiserael mba sha ayange a Ese@@ kiel la yange ve per Tindi u Aôndo sha igbenda i se ter heen ne kua ig@@ enegh kpaa , shi ve wa ikyo sha Tindi u Aôndo wa ve sha dooshima la ga . Kape se kpaa jighjigh u nan ngu a wase se u tsuan akaa a ken jijingi aa a wase se u palegh u nyôron iyol ken tar u ú lu sha ikyev i or@@ bo Satan Diabolo je la . — 1 Yohane 2 : 15 - 17 ; 5 : 19 . Kpa mba Yehova a doo ve ishima yô , mcivir u Yehova u wang la hemba gban ve ishima a hanma kwagh ugen cii . Se kpe tsô se fa . ” Shi doo u se nger aeren a dedoo ne sha kp@@ ande u ishima yase , a hingir kwagh u vesen ken mcivir wase . Hii shighe u i na wanakiriki u jighjigh tom ne ken inyom i 19@@ 19 la je , i kohol ior umiliôn um@@ il@@ ôn mba ve lu “ ya ” la ken hanma zwa cii ken nongo u Yehova , shi mba koson ve ken jijingi . ( Mat . 24 : 14 ; Mpa . Kanyi se lu veren ashe a mi , man kanyi i doo u se lu eren@@ ee ? Ikyav tese wang ér mcivir u hen tsombor ka gbenda u vesen u wasen we u tesen mbayev ou akaa a ken jijingi shi kuran ve doo doo . ( Ôr Mpase 7 : ​ 9 , 13 , 14 . ) Ken Bibilo yô , ashighe kpishi ka i yar tom a ishember i mhôônom ma zungwen la sha u ôron kwagh u erdoo u or er a orgen u kwagh a tser nan yô . Een , torough se iyol u keghen iyange i mbaihyomov mba Yehova vea kera lu ga la . Hii nan ve kwagh lu nahana ? Ikyav i tesen yô , yange na Adam tahav sha aka@@ au@@ ma agen a a gba shin tar la cii , je yô , a kaa a na ér a er zege@@ tom u iin inyam ati . Tom ne lu u van Adam a msaanyol kpishi . ( Gen . Ka ityôkyaa i vesen i nyi i tsua Iserael hingir iky@@ uri@@ or@@ o ? • Ka unô ve ver se akav a hemba doon cii a hiden a iyol ijime ? Kpa , Aôndo shi er ityendezwa ér una kohol ior nav ijiir i môm , vea lu ken mzough imôngo . Se taver agumaior ishima ser a vese ken jijingi shi a nôngo sha er aa er tom u mbakur@@ an ken tiônnongo gayô aa hingir mbatomov mba zenden sha sôron atôônanongo shin aa za er tom shin Betel yô . Shin er ieren ve la lu kwagh u vough ga , shi se lumun a mi nyian ga nahan kpa , awashima ve u yevese sha imba gbenda ne yô , lu sha u vea tôô iyua yô . Ior Mb@@ á K@@ eren I@@ wanger Umbur wer lu shighe u As@@ av nyôr “ ken icighan@@ jiir u Aôndo ” la , mase kaven kwagh u ishima lu zan un iyol sha mi la ye . ( Ps . Yesu yange ver ishima ungwa akaa a Ter na wa un la cii ve mase van shin tar ye . Tsô m za hingir ord@@ as@@ enda u kôron num ken gar u Mo@@ sc@@ ow ; m lu or u tesen ud@@ as@@ enda mbagenev num u nôngon sha ave . Yange fa er un er akaa sha lan kpishi yô . — Aer . 26 : 9 - 11 . Z@@ ua a M@@ mem sha u L@@ un I@@ m@@ ôngo Vea Mbakristu Mbagenev Se mba lôh@@ ôn we gbar gbar ser lam a Mbashiada mba hen ijiir you gayô nger mba ve gb@@ eren magaz@@ in ne la . 10 , 11 . ( a ) Er nan i lu a inja u timen sha kwaghwan u Yehova wa Bar@@ u@@ ki laa ? Or@@ timen sha akaa a gba@@ aôndo H . Ve fa er se lu ken ayange a ‘ mk@@ ur@@ tar ’ kpa ? Er nan i doo u ônov vea er nahana ? Nyian ne , ngu suen tom sun@@ da u ken jijingi u i lu m@@ asen eren ne . Kpa , ior mbagenev kpishi ungwa mimi u Yesu yôô la . Aluer u time sha avur la yô , u nenge Yesu tsengaôron akaa a a lu kwagh@@ môm aa a ter ken injakwagh i iyôngo man iv@@ o la yô . Kpa u nan lu a dooshima ga yô , nan fa Aôndo ga , gadia Aôndo ka dooshima je . ” U tesen ikyav yô , yange gba u K@@ ain una kighir ishim@@ an@@ yo@@ on na la , shin una kighir ga . Aluer ka se inja er se pav a dooshima u Aôndo yô , se nôngo sha u kôôm akaa veren sha inja “ Or u s@@ enden anmgbianev asev la yô , i gb@@ ihi un kera . . . • Shighe u se vende hemen u Yehova yô , kanyi se lu eren@@ e ? J@@ U@@ L@@ A@@ I 2 - 8 , 20@@ 12 Saan se iyol kpishi , gadia se mba a akaa a a wase se se kav Mkaanem ma Aôndo yô . Al@@ an umbur mkaanem ma Yesu ma ma kaa ér : “ Er i lu ne pe ior ve̱ eren a ven la , ne kpaa eren nen a ve di nahan kpaa ” la . ( 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ) Aluer or suur sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav kpishi yô , nana kera kav er nan ‘ lu ibanave ken jijingi ’ ga . Se ker gbenda u eren kwagh vough er Yehova nahan — sha u kaven igbenda na shi eren aeren na man an@@ za a na la . Bibilo kaa ér ka ior mba ve vôso ayol ave tseegh ve̱ yaven ayol a ve ye . ( 2 Mbakorinte 2 : 7 , 10 , 11 ) A va tim Diabolo , gadia a kuma ku , nahan a soo ér we kpa u̱ hen wer u kuma ku . Ú U@@ MB@@ U@@ R shighe u yange ú hii henen kwagh u ishimaverenkeghen i dedoo i Yehova a ver sha ci u uumace mba ungwan un la kpa ? ( Luka 22 : 19 ) Hanma or u nana za mkombo la cii nana umbur kwagh u Yehova a er a nan sha ikyev i Wan na u ishima ishima , Yesu Kristu la . Bibilo ôr kwagh ne wang nahan ér : “ Gadia hanma ya yô , or maa un a maa , kpa u A maa akaa cii yô , ka Aôndo . ” Kwa@@ se@@ ya ugen mba yer un ér Jo@@ an , un vea nom na D@@ arr@@ en , ve y@@ ese ônov mbak@@ asev uhar . I@@ j@@ ever@@ ahumbe igen ngi van , ka ij@@ ever@@ ahumbe i i ver ishigh u timin uumace jimin cii . A shi nan kpa ngeren ne ngu ôron kwagh u ity@@ a@@ gher Or@@ le@@ v@@ i u wan ats@@ am , u lu hen shighe u Davidi lu Tor la , gayô ngu ôron kwagh u mba@@ wan@@ ats@@ am mba hen ya u As@@ av . 1 , 2 . ( a ) Er nan u lu a vangertiôr wer ior mba Yehova doo un ishima ? Er nan ve mci@@ e u Davidi yange cia Aôndo sha icivir la a lu sha injaa ? Se mb@@ á z@@ eren ungwan abaver a kwagh u a@@ gb@@ ugh@@ ur@@ aior a ngohol ing@@ y@@ at@@ u a ke ’ gomoti man mbah@@ u@@ av mbat@@ ôôn ior ityom man ati@@ ca a a fe tom ve ga kua mbamaren mba ve n@@ zu@@ gh@@ ur a ônov vev la cii . ( a ) Ka nyi se hen hen Yobu sha kwagh u den mbagenev kwaghbo ? Ior yange ve henen ér Di@@ ke nengen akaa a uumace ve eren ken myer la , nahan or yange nana er ifer i ior ve fe kwagh sha mi ga yô , Di@@ ke a za ôr aôndo u Se@@ use kwagh sha mi ér a̱ tsaha nan . Heela tseegh ga , se fatyô u nan jighjigh kpaa ser , uityendezwa mba Aôndo cii vea kure sha mi vough . Mba@@ ate@@ jir mba hen gar u Mo@@ su@@ k@@ o na atô@@ akyaa a kuman ken ato , a a tese ér Mbashiada mba Yehova ” per tindi sha u p@@ aven ior a icombor ve , shi taver ior asema ér ve s@@ ende ayol a ve shin ve venda t@@ wer@@ sôron ga . Jighjigh man mci@@ e u cian Aôndo yange wase un kpishi . A kaa ér : “ TER Or@@ p@@ aan wou , Icighan u Iserael , ngu kaan nahan er : Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . ” Man gema mbahenen mbah@@ ev mba ve seer mbara di ye ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 70 , 7@@ 4 18 : 23 ) “ Kwagh u Ter za hemen ” ken E@@ fese “ sha agee tsung , hemba kpaa . ” ( Aer . Yehova ongo mbamsen mba mbacivir un shi keghen ato sha u@@ zamber vev kpaa . — Pasalmi 1@@ 20 : 1 ; 1@@ 30 : 1 , 2 . Kwagh u Bibilo i er ne ka mimi : “ Akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” Ior ka ve er aie , ve tee kwagh ishe i kar ikyaa inya , shi ve ii ; mba kimb@@ in an@@ z@@ ô kpaa ga , shi ka ve kaa ihy@@ agh sha li@@ ba i ve zough a mi sha a@@ yom la . Ka ior kpuaa tseegh ve fe ér uma u mkpeyol man u msaanyol la ka “ jijingi u taregh ” ye , man jijingi ne ka mhen u vesen u a lu hemen ior umiliôn shin tar shi a lu mgbegh@@ an ve u hendan a Aôndo man awashima na sha ci wase yô . ( b ) I@@ y@@ ôngo igen la ngi nengen Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara nena ? ( Luka 4 : 43 ) Shi a kaa a mbadondon un ér ve er msen sha u Tartor la u va je kpaa . Yange tôô wener un ngu a kwaghyan kuma u yan vea profeti ne ga , je shi ôr un nahan kpaa . — 1 Utor 17 : 8 - 12 . Se hen nyi sha injakwagh i Or@@ s@@ am@@ aria u wan@@ ndor laa ? Shin er yange i na naagh kura kpôô kpôô ga nahan kpa , yange kwagh la lu foto u tesen kwagh u Yehova iyol na una va er ke ’ masejime yô — lu u una va tôô Wan na u môm môm la una na naagh ku hemban cii a mi sha u eren ishima Na he ’ orumace . Kanyi i lu m@@ ve na laa ? Shi mbagenev mba mba ka ve u@@ ve it@@ you yan kwagh shighe u ve lu nahan kwagh yô . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 25 ] ( Pasalmi 55 : 22 ) Kape shi Paulu kpa a nger je la , wener : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun , man bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu ye . ” Kwaghôron ve la ngu a tese ér , saa or nana er ivaa keng ve nana gba kwagh ye . ” Ro@@ s@@ a kaa ér : “ M er msen hen Yehova shi m sôn jijingi na mer a wasem . ” Ikyav i tesen yô , ken inyom i 1914 la i gber Iyoukura je kuma er u@@ kô@@ pi 5@@ 0@@ ,000 nahan . Sha nahan yô , a hemba Yehova ato . Se@@ kar@@ ia , wan u Y@@ eho@@ y@@ ada lu pristi u Yehova hen shighe la . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 3 ) Aluer ka u uma u hen tsombor una za a doo yô , a gba u Mbakristu vea tese imba dooshima u Yehova a lu a mi kua Yesu la . — Mbaefese 5 : 21 - 27 . S@@ an@@ dr@@ a umbur nahan ér : “ Er yange nom@@ om van@@ den tsuan u eren akaa kera ho@@ gh@@ or mo , kpa ḿ gba va hingir tswen kpo@@ o yô maa gba u me gba tsuan u eren akaa shon iyol yam . U eren tom shon ne gem k@@ ur mba@@ awashima mba vesen uhar . Mba er Mbaiserael iyenge cii mba been yô maa í pase ve er vea he@@ mb@@ en af@@ o á yemen sha inja sha inja yô , man er Mb@@ al@@ ev@@ i vea er ityom ve yô , shi í ôr ve kwagh u tom u eren ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la kpaa , shi í wa ve atindi sha kwagh u m@@ dugh u duen a or u nan lu wang ga ken ak@@ ôn@@ go@@ af@@ o@@ gh man sha kwagh u kwase u i bee nom u nan er nan er idya la man kwagh u ic@@ egh@@ zwa i Mb@@ an@@ as@@ ar@@ i la kpaa . Se kpaa se ver ishima se yar tom a hanma ian i i dugh cii u ôron kwagh u Tartor ne . — Yohane 2 : 23 ; 3 : 1 - 22 ; 4 : 1 - 42 ; Marku 1 : 14 . ‘ B@@ E@@ M W@@ EN SH@@ I Á H@@ I@@ R@@ E H@@ EN A V@@ EN ’ Aluer se za u pasen kwagh hen ya u or man nan er a vese doo shin doo ga kpa , a gba u se er nena ? 6 - 8 . Mbaiserael yange ve gba ah@@ on ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo nena ? • U ngu a zua a mbam@@ lumun sha mbampin mba hange hange mba u pinen sha kwagh u uma la ga . Maa Yehova kaa a Eliya ér : “ M@@ ough za ken S@@ ar@@ ef@@ ati u ken tar u Shi@@ don , za tema ker ; nenge , M kaa kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ker , M@@ er , a̱ koson we . ” — 1 Utor 17 : 1 - 9 . D@@ ondo Yesu sha u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Gbenda u A So@@ o É@@ r i C@@ i@@ vi@@ r Un La Sha mimi yô , “ mkaanem ma Aôndo ” ma a tahav mbu karen “ mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” ( Heb . Sha nahan yô , kpiligh se iyol er tar u mgb@@ o@@ gh a akaa a nd@@ ôh@@ ôr Yehova ishima , inja er h@@ ua man iji@@ mba man i@@ pi@@ la nahan ga . TER eren dedoo a ior cii ; mhôônom ma ker Un a ityom Na cii . ” ( Yohane 14 : 6 ) Yehova soo ér se kôr mbamsen ken ity@@ o se kimbir shin se nger ve shin takerada se ôron ga , kpa a soo ér se eren mbamsen ken mkaanem asev , er i lu se shin ishima la . — Ôr Mateu 6 : 7 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 . ( Mbafilipi 3 : 7 , 8 ) Er nan ve Paulu yange ôr imba kwagh laa ? Cii man shighe ne yô , a nger kwagh a ôr kwagh u ‘ Aôndo u m civir Un ken jijingi wam sha Loho u Dedoo u Wan Na la . ’ ( Aerenakaa 20 : 29 , 30 ) Apostoli Paulu ta icin var var sha kwagh u mbat@@ esen mba@@ aiev mban wener : “ Ver nen ishima , or nana̱ de ker ne yemen a ven ” ga . ( Mbaefese 6 : 17 - 20 ) Kwagh u apostoli Paulu yange nger he ’ Mbakristu mba ke ’ T@@ esalonika la a kar sha a vese vough , ér : “ I@@ vangeli yase va her a ven , lu sha kwaghôron tseegh ga kpa lu sha agee man sha Icighan Jijingi man gbar gbar kpishi je . Ne fa [ an@@ za@@ aior ] a se lu her atô wen sha ci wen yô . ” Kanyi kwagh i̱ ne Yehova i@@ civi@@ r@@ i , man ka unô i we ve kwagh ér ve kpa ve yôô icivir na ? Takerada u E@@ s@@ era ôr er yange i hide i maa tempel shi i hide i hii mcivir u Yehova shin er i lu hendan a ior mba Aôndo shi ve ayol a ve kpa ve lu eren akaa shami ga nahan . ( Mpase 21 : 1 ) Kpa , ka nyi ia er “ tar u he ” zum u mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem cica cii vea yem sha laa ? Ka a doon iv@@ or hen ijiir la yô i m@@ ugh@@ ur i ta m@@ ende i due sha . U@@ pasalmi kpa s@@ ú@@ è kwagh u mnder u shin ku la . 20 : 9 ) Mkaanem ma Aôndo er tahav ken uma u Yeremia shi mgbegha un u lamen kpaa . ( Aer 9 : 3 - 6 , 10 , 11 , 15 ) “ Un ” shon maa hingir apostoli Paulu . — 1 Tim . ( 1 Kor . 3 : 9 - 11 ) M@@ ig@@ uel kpa kaa wener , tom u pasen loho u dedoo u Tartor hemba nan un mk@@ om a tom u u@@ ke . E@@ fese Hegen u ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won i lu wanger wanger je i hembe ave a tse ne , ka ian i dedoo sha ci u mbatomov mba Aôndo i vea tese ér ve na ayol a ve hen Yehova shi vea ny@@ ô@@ ôso gbashima ve u ve lu a mi u civir un u a lu Tor ve u tsôron la ! — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 11 - 13 . ( b ) Se zua a msaanyol man m@@ ze@@ hemen ken uma nena ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A pasen mba@@ awashima nav he ’ mbacivir un sha ikyo i wan kpishi . Ka an i gbe u se er kwagh a nan sha mimi ? J@@ on : Lu m@@ ny@@ am ma ma ci@@ er Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar sha kwagh u ze@@ ge kon la . Ka in@@ umbe i sha ikyav i nyi i er kwagh u i ken takerada u Ho@@ sea ? Alaghga yange i ngohol ma tom hen a we kera sha ci u ú er kwagh u vough ga , shin sha ci u mbamzeyol mba u lu a mi hen tsombor la . Aluer u zua a msaanyol ken i@@ vesen you ga yô , doo u u undu ikyar u we@@ e ? 9@@ 0@@ ,@@ 8@@ 9@@ 4 Ken ishima you yô , ka am@@ o a nyi nahan ú lu “ ungwan ” shighe u u@@ profeti mbara ve lu lamen c@@ am ci c@@ am er i pase ken ivur 26 zan zan 29 la nahana ? Pro@@ feti M@@ ika yange nger ér : “ Ior cii mba zenden han@@ mô ve ken iti i aôndo u nan , man se yô , sé zende ken iti i [ Yehova ] , Aôndo wase , gbem sha won . ” ( 1 Utor 17 : 1 ) Anyom nga kar imôngo yô Eliya shi va hen A@@ hab@@ a , va kaa a na ér a kohol ior kua u@@ profeti mba Ba@@ al kpaa hen U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l . Y@@ AN@@ AG@@ E i y@@ es@@ em hen sule ugen ikyua a ang@@ ar u St@@ enen , ken kpen@@ tar u S@@ as@@ k@@ at@@ c@@ he@@ wan ken tar u K@@ an@@ ada . 9 : 1 - 4 . Kwase u fan kwagh ka nan nôngo kwagh kpoghuloo sha er msaanyol una lu hen tsombor shi ua za iky@@ ura yô . U@@ ter mba i waren taver ve u pasen er ishima i lu ve ker yô , ve umbur ikyav i Yehova ne . Yehova nengen mbam@@ yen asev sha gbenda u vough nena ? Lu@@ un er Paulu yange una lu a u@@ iyua mbagenev shi una er akaa a kpilighyol , kpa una gem a lu a dooshima ga nahan , ma lu un a inja sha nyi ? M@@ kpeyol ne va mbahemenev a shighe u me@@ men kpishi , shi mbahemenev mban ver ishima ér ikpelaior ember u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav kpishi sha er vea mough ah@@ endan a ve ga yô . Shi ma zua ak@@ um@@ ai@@ hi@@ ange atar a Pasalmi 42 man 43 la hingir icam i môm . Mimi mimi je kwagh u nan a na hembe van a msaanyol a u ngohol a ng@@ oho@@ l@@ o ? Su@@ k@@ h@@ i kaa ér : “ Kwagh u yange ve ôr la na yô , m hii u henen sha kwagh u m vande wan ishima u eren ga yô . ” Nahan yô , se nôngon nen u hemban tesen dooshima man mlu u sar sar man ishima i legh legh man aeren ag@@ enegh a sha inja i Kristu , gadia “ an@@ zaakaa ne yô , tindi yange a ga ” shin nga a ik@@ ighir ga . Umbur wer , anmgbianev mba nomso mbagenev mba ken tiônnongo mba vea fatyô u eren ityom i í ne u la yô , kpa ka we tseegh u lu anmgbian u nomso u i zough u vea kwase wou imôngo ye . Ashighe agen a lu u pe ôron a ôr kwagh sha zwa kera lamen ken iliam i sha ave ga , sha ci u alaghga hemba k@@ an we kô@@ v@@ or@@ a u eren nahan . Or@@ pasalmi ugen , u jijingi mgbegha un yô , nger ér : “ T@@ ER@@ E , aluer W@@ ea we afer@@ akaa ikyo yô , ka an ma nan til sha , T@@ ere ? ” 1 , 2 . ( a ) Ka kwagh u doon tsung u nyi yange er ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba inyom i 29 sha shighe u Yesu laa ? ( Duteronomi 30 : 19 ) Mba@@ yev mba ve tsough u civir Yehova shi zenden sha gbenda u zan ken uma la , ka ve na i saan mbamaren vev iyol kpishi zum u ve hingir gande gande la . A@@ ve a mbahemenev mba@@ adu@@ av ve we sha akaa a pati@@ i la na yô , ior mba i sar ve e̱r tar ma ú doo cii nyôr pinen mbampin mba inj@@ aav mban . Yange lumun ér mbamzeyol mban ve hemba un ga ! 4 : 10 ; Yoh . 17 : 16 ; 1 Yoh . 5 : 21 . ( Aerenakaa 5 : 28 , 29 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Se dondo nen jighjigh man dooshima u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba taver asema mban . — 1 Mbat@@ esalonika 1 : 6 . ( Mbagalatia 6 : 1 ) U lun a “ ishima i legh legh ” la , ka hanma shighe i lun kwagh u z@@ ange ga , hemban je yô , ka sha ci u se Mbakristu cii , kua mba i ver ve sha tom la kpaa , asaren a isholibo la bende a vese . Shi a za hemen ér : “ Hegen , aluer a gba nahan yô , am@@ een atô kposo kposo nga vihin ne asema sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee . ” Shighe K@@ ar u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Ga ( tar u Ish@@ pania ) , 12 / 15 Pas@@ en kwagh sha igbenda kpishi . Aluer ka nahan yô , umbur kwagh u i er ken Yohane 3 : 16 la . I@@ jiir la kaa ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la . ” Mbakristu mba@@ ̱ ve er ivese kpa mb@@ á ken mba ve zough a mk@@ om sha u wasen mbananjighjigh a ve imôngo la . Ka Aôndo yange tsua kwagh ne sha ci ve ye . Kanyi i He@@ mbe L@@ un a Inja ? Ikyav i tesen yô , sha shighe ugen la Yesu kaa a Peteru ér a zende sha kwa@@ v@@ mnger vea Na imôngo , apostoli ne ng@@ ur zenden yô , a gema a gba “ nengen ahumbe . ” A@@ te@@ tan di ye ? H@@ ar@@ ry ngu anyom 8@@ 7 hegen , a pase kwagh u a mgbegh@@ an un u eren Aôndo tom yô , wener , “ M soo u yaren tom a ayange a uma wam a a mase shin ne sha inja , m soo mer me er Yehova tom er m fetyô la cii . ” A hen u suur sha a na . Mba w@@ oo S@@ ef@@ anu yô , Paulu mough gba tôvon Mbakristu a ican kpoghuloo . Nahan se fatyô u pinen ser , ‘ Doo u kwagh ne una bende a akaa a se tsough u eren la man aeren ase nena ? U nyoon ishima fe@@ fa ga la wasen se u wan ishima a akaa a ve@@ mb@@ en or , aa a z@@ eren a or kp@@ ii i lu inja er aa bee ga , shin iwasen ia lu fese ga la . Aôndo yange ko@@ so ve , shi ôr ve akaa a vea er ve vea kura atindi a na yô . ( D@@ ut . I zua ivaa la , man ken masejime Ru@@ tu va maren wan yô , kasev mba ken gar u Bete@@ le@@ he@@ m ng@@ or ak@@ enge kaa ér : “ I mar Na@@ omi wan@@ nomso ” ve . Jighjigh u Nan man Kwagh@@ yan Cii man Eliya er msen yô , alaghga ikpelaior i i kohol la cii lu henen ér Yehova kpa una lu di gbil@@ in@@ kwagh er Ba@@ al nahan tsô . K@@ wa ne kpa , “ Or@@ yiman ” wase kure ityendezwa na i a er a vese ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol [ cii ] , iky@@ ô@@ l ia la@@ gh ki ga ” la vough . 3 : 9 , 10 ) Yesu yange ôr kwagh a mbahenen nav , u a tese ityôkyaa i vesen , i i ne ve i gbe u Mbakristu vea nôngo kpoghuloo vea kaven Aôndo yô ; a kaa a ve ér : “ Ka kwagh ne a ne T@@ erem icivir ye , ka u ne ume atam kpishi la . ” * ( Yoh . Kpa ayange nga kar at@@ ar@@ atar , mba gem u yemen yô , ve man anmgbianev mba ve tar ve iky@@ agh la cii ve gba v@@ aan ku@@ ven ayol a ve . Shighe u se lu eren pania u ke@@ ke la , ica gba ga maa , i tsua A@@ tsu@@ shi hingir ortamen u wasen ortamen u sôron atôônanongo tom . U tesen ikyav yô , mbamaren ve kôôm mbayev vev shighe u i taver ve u lumun a atesen a Bibilo agen yô . — 9 / 15 , peeji 18 - 21 . Tor Saulu , u yange Davidi shir@@ en un la , gema gba Davidi iy@@ uh@@ we sha ci u ig@@ wa@@ akaa i yange er la , nahan a gba keren gbenda u wu@@ an un . M@@ zough ugen u i yer ér Amer@@ ican So@@ ci@@ al He@@ al@@ th As@@ soci@@ ation la ôr kwagh u mbamzeyol mbagen ér : “ Ior mba ken tar u Amerika kpishi vea tôô angev mbu ts@@ aren sha idya er kwa môm nahan ken uma ve . ” Aluer or soo u kimbir eren batisema sha ci u atô@@ akyaa agen , ( er alaghga yange nan lu a mfe u Bibilo sha shighe u i er nan batisema la tsembelee ga nahan yô ) , ng@@ u@@ la ka kwagh u nana tsua iyol i nan yô . Kpa hegen ne , uma u wan wou goo@@ m kpishi je , nahan gba u we kpa u kôôm gbenda u ú er kwagh a nan la sha er u ‘ lu sha gbenda her ’ yô . U Z@@ u@@ an a Shighe u Ô@@ ron Bibilo shi T@@ im@@ en ke ’ I@@ ̱ Kp@@ aa Wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase yange na ter na icivir i vesen sha u lumun ér a tôô un a kure ityendezwa i er a Aôndo la , shin er lu kwagh u taver un tsung nahan kpaa . ​ —⁠ Mba@@ j . ( Yesaia 2 : 2 - 4 ; Mbaefese 6 : 11 - 17 ) Heela tseegh ga , yange gba u Yosua a nôngo ityav mbi ci@@ er@@ yol kpishi er nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa kera la je kpaa . Ior mba jighjigh mbara yange ve hen kwagh sha kwagh u ve er shami ga ne fese je . Sha u sha utar u Paulu nenge a mi la lu nyi ga , man lu “ paradi@@ so ” u nyi nenge a mini ? Aôndo una de ér uumace ve za hemen u teman tor sha mbagenev shi vihin mlu uumace u ken hem@@ ene ? Ve henen Bibilo nena ? I@@ a na se hingir u henen kwagh er ior mba hen ningir wase nahan . ( Heb . 4 : 12 ) Gba u se hide a mbampin mbara sha ayol a ase inja er ka Yehova a lu pinen se ve nahan , ve se hemba zuan a iwasen cii ye . ( Rom . Sha kpôô yô , Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda mbara yange vea nenge er u yan ikyar a Yehova la wa u ve fan ér ka Yehova a ne ve myom sha ikyev i Yesu la kpa ker yô . ( Anzaakaa 25 : 11 ) Er ivur Bibilo ne i pase wang nahan , kwagh u vesen u una wase u yô , ka u fan shighe u i doo u ú lam yô . Er m kera lu a shighe u nengen sha iyol yam tsô kpaa ga yô , m gba nengen mer m kera kuma u eren tom sha ci u mbagenev ga . ” W@@ ea soo u palegh ieren i den orgen a kwaghbo ga la yô , nôngo lu a ieren i wuese kwagh . D@@ E H@@ U@@ NG@@ U@@ R A I@@ SH@@ I@@ M@@ A@@ V@@ ER@@ EN@@ K@@ E@@ G@@ H@@ EN YO@@ U L@@ A G@@ A ( Anzaakaa 16 : 25 ) Hen fa akaa a i gbe u kwaghaôndo u mimi una eren la cii . U tesen ikyav yô , agumaior agen ka a n@@ di@@ ar alegh a y@@ av@@ a@@ or a mbagenev shin ve yaven a mbagenev shin ityô , gayô ve ng@@ iri@@ gh alegh a y@@ av@@ a@@ or a mbagenev . U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u yange er shighe u lu inja er ikyum@@ utya i F@@ ar@@ a@@ o man Zege@@ mnger u Nyian hi@@ mb@@ ir Mbaiserael hen atô la . Kwagh u sha uhar yô , u s@@ ônon un ser á na se “ kwaghyan wase . . . u a lu sha ci u ayange ayange ” la tese ér mayange je ishima i de nyian se kpoghuloo sha ci u kwagh u ken hemen ga . Doo u se er tom sha mkaanem ma Yesu man a ishima i môm , ma kaa ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” M gbe di eren akaa tsô , kpa mimi jighilii yô kwagh gb@@ am a mi gaa ? U gbidyen kwar sha mkaanem ma i nger sha mlu u uma la una na se kav er kwagh a gbe sha gb@@ end@@ atesen u Aôndo sha er se ôr ayange ase yô . Shi mbagenev mba yange ve kpe kpa i nder ve yô mba ken ikpelaior ne ; i nder ve ve hide ve hingir er sha ayange a ve lu iyev la nahan . 6 : ​ 9 - 13 ) Kpa u hemban yô , hanma shighe cii “ akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a . ” P@@ ER@@ A@@ P@@ ER@@ A U@@ N@@ A T@@ E@@ M@@ A T@@ OR : la . MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V mba ve yem u za pasen kwagh ken ityar igen la ka mbatamen mba ken tiônnongo u Kristu , mba ve nenge sha iyôngo i Aôndo anyom imôngo yô . Shighe u tar u ker se ihyom yô , i de kpiligh se iyol ga , sha ci u Yesu vande kaan ér kwagh a va lu nahan . T@@ egh te@@ gh tsô hanma or u nan lu uma cii nana civir Yehova . Tsô ior mba ve lu sha ikyev i u@@ gomoti mba T@@ y@@ em@@ imôngo la gba vendan hemen ne geman veren u@@ gomoti mba hemen sha gbenda ugen kposo , nahan u@@ gomoti mba ve taver dông er av@@ ande nahan la je kpa yô@@ h@@ ôr . Hi@@ ihii yô , Yehova ka I@@ mbor i ut@@ aha . Kanyi imba myom yange i yima ônov mba Yakob shin Iserael sha ci u dyako ve u ke ’ jijingi laa ? Kanyi man nyi i gbe u se er ve a saan se iyol shi se za iky@@ ura ? Sha nahan yô , ican i Yes@@ e@@ bel na N@@ ab@@ oti la tile sha ityough ki ican i mba i shigh ve mkurem vea va ya ken ayange a masejime la . M va ng@@ ur ôron anmgbianev yô , ortamen ugen pin@@ em ér : “ S@@ te@@ p@@ hen , wea ker or la nahan , ma u er a na nena ? ” Ka hanma shighe i doo u mbamaren vea tese ônov ve@@ ve ? Ú@@ mbur wer Yehova , Ter Aôndo U@@ hemban@@ agee ka I@@ mbor i “ agee ” ase . Yange doo se kpishi u pasen ior mba ken ag@@ ar a ic@@ aa la loho u dedoo . ‘ K@@ ure tom wou doo doo . ’ — 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 4 : 5 . Shighe a karen yô , alaghga ishimaverenkeghen yase la ia saa a saa ishe ku@@ aa je . ( b ) Ka ikyaa i nyi yange i due ken K@@ orinte sha derianyom u hiihii , i a shi nan kpa i na mbagenev kera fa er vea za sha igbenda i Yehova jighilii ga ? ( Mbagalatia 6 : 10 ) U henen Ruamabera hanma shighe yô , kwagh ne una wase u ú lu a aeren a Aôndo a aa wa u ago@@ yol sha ci u iyange i Yehova yô . Akaa a Yehova a soo ér mba civir un ve eren la nga gem ga • Er nan ve i gbe u se hen u tsuan kwagh@@ a ? Paulu kaa ér : “ Se mba duen a mimi ken igbar , se mba pasen ayol a ase sha ci u imo i ken ishima i hanma or sha ishigh ki Aôndo . ” — 2 Kor . Jigh@@ ilii yô , kwagh u mkaanem man ma er ne ka ivande i í hembe kpilighyol a hanma ivande igen ken Bibilo cii yô . Gadia Yehova yange ma kura un hanma ijiir i ma lu cii , nahan ityôkyaa lu i ma cia ga . Shi Kristu yange “ na ior [ mba ] u@@ iyua ” sha er vea wase se cii “ sé . . . kuma sha mzough u ken jighjigh u nan ” yô . — Ef . Mose ôron kwagh a ve ken iti la , kpa ve gema ve naan Un u a ye iti shon la icivir hanma shighe ga . I yila mba vea za tema tor a Yesu ne ken iengem ve i sha la ér “ ici@@ gh@@ ang@@ ar , ka Yerusalem u he je la . ” ( Heb . 12 : 22 ; Mpa . Zum u m mough sha iy@@ ou@@ ci m hide ken ya la je kpa , gba u una lu ken iy@@ ou@@ ci her sha er una seer m@@ yo@@ ho@@ m yô . Kpa er se v@@ ôr kpishi yô se fatyô u m@@ ough@@ on ga , nahan kpa se wuese kpishi er ve kera za hemen u ny@@ iman se ga yô . Tsô , zum u Paulu vea Bar@@ n@@ ab@@ a kaa a mbahenen ér ka u vea tagher a atsan kpishi keng la , yange ve ‘ taver ve asema ’ nena ? “ M@@ kombo u I Eren ken Z@@ wa Wam Yô ! ” Yange i hii tesen ior vi@@ di@@ o i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 11 , 1914 , hen gar u New Y@@ or@@ k . U er nan ve ishima ia hemba taver wan wou u lamen a we sha kwagh u yaven a or shin kwa@@ s@@ a ? Nahan Yesu kaa a Mbayuda ér gba u vea de asorabo a ve sha er Yehova a hide a lumun ve yô . ( Mat . I@@ ̱ ôr se loho sha kwagh u Tartor u Aôndo ér , ua kar a angev man ij@@ en man ifer man ityav mbi nôngon man hanma nyityô ican i yan cii kera . U@@ umace mba kin@@ en shi mba to@@ gh@@ or shi mba kpen kpaa . ( Pasalmi 119 : 33 , 34 ) Se kpa doo u se sôn Aôndo er Or@@ pasalmi kpa sôn un nahan , ser : “ Go@@ om a ishima yam ken mbam@@ pase O@@ u , i̱ de luun sha mtsera u bo ga . ” 20 , 21 . ( a ) U pase kwagh u or@@ tesen u nan fe ityesen tsembelee la nena ? ( Mbaheberu 10 : 12 , 13 ) Ken masejime yô , Aôndo na un tahav , nahan hii u hemen sha . — Ôr Daniel 7 : 13 , 14 . Doo u se nenge kwaghwan shin tsaha u Yehova nena ? Ve lumun aeren a mba ve fe Aôndo ga la , shi ve l@@ aha Aôndo sha idya ve i eren kua atesen a ve a a zough sha Ruamabera ga la , man sha ityav mbi ka ve s@@ enge ér mba nôngon sha ci u Aôndo la . Maa kaa a nan wer u ôr nan ivur Bibilo i môm sha kwagh u uityendezwa mban . Mba@@ zan mkohol yange ve va a ah@@ ô man u@@ f@@ ôô@@ ku mba yan kwaghyan a mi sha er vea p@@ ande mbak@@ ir@@ en ikyav mba kuman iorov 5@@ 7@@ 6 la tom yô . Kwase wam una eren a mo nahan ma i doom je ! ” Ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine la , pi@@ pa i̱ tôôn abaver i̱ í yer ér K@@ re@@ m@@ en@@ ch@@ u@@ k H@@ er@@ al@@ d la i̱ nger kwagh i̱ kaa ér Mbashiada mba Yehova ka bo nongo . Se cii se mba tagher a ican i m@@ yen u se ye dyako na , a ve a mi la , ken bo@@ tar ne . ( Daniel 9 : 25 ; Luka 3 : 1 , 21 , 22 ) Shi mimi ne hingir kwagh jim jim sha tom u Yesu u tan iwanger u lu eren er or@@ yôôn kwagh u Tartor la . Ken mkombo u yange i ku@@ mba la , a shi nan kpa mbagenev lu ny@@ iman ér saa ve ts@@ ôngo , kpa mbagenev lu ny@@ iman ér ve de ts@@ ôngon ga . Kanyi kwagh yange gba u Mbayuda man Mb@@ as@@ am@@ aria man ior mbagenev mba tsuaa mbara vea er sha u eren ishima i Yehova ? ( Yesaia 44 : 26 ) Ka Yehova Aôndo tseegh una fatyô u ôron mkaanem ma i nger ken ivur ne vough ye . ( Luka 8 : 30 , 31 ; 1 Yoh . 3 : 8 ) Ka gbenda u a hii u c@@ a@@ ghen i@@ yô ityough je ne . 13 Yesu yange er ivande na ior kpishi kwaghyan nahan nyi i ere ? Nahan er nongo u Kristu u lu ungwan imo i Kristu yô , kape kasev kpaa , ve̱ ungwa imo i noov vev ken akaa cii je la . . . . Nenge er Mkaanem ma Aôndo ma zough u suur sha Yehova vea u nan un icivir yô . J@@ im@@ my lu geman inja . K@@ era fa@@ an lamen a na ga , shi soon u pasen un ishima na kpaa ga . 25 : 8 ; Aer . 24 : 15 ) Nenge akaa a dedoo á a lu keghen ior umiliôn imôngo mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova la sha wono ! Tsô Mbaiserael gba p@@ eren shin tar@@ egh@@ ny@@ aagh . Lu@@ un er yange una er nahan je kpa ma lu inja er a er shami nahan , gadia lu a ian i eren kwagh nahan . Er ka i na or ing@@ y@@ at@@ u sha u nzughul a iji@@ r@@ ôron i mimi shin í lu sha ci u mba@@ awashima mbagenev mba if@@ er@@ ev nahan kpa , u̱ ôôn or ave di gema ka u tesen iwuese sha ci u tom u or nan er orgen yô . Bibilo ôr akaawan a injaa a aa wase se se de u henen ser se gba kwagh ga shi aa wase se u zuan a msaanyol u mimi yô . Ka akaawan shon agen je se tim sha mi heen ne . ( b ) Ka ishimaverenkeghen i nyi Yehova a ne ior mba nan jigh@@ jigh@@ i ? 33 : 11 , 20 — Aôndo ngise ôron kwagh a Mose “ ishigh a ishigh ” inja nena ? • Ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi sha u nan ior mbagenev mimi u ken Bibilo laa ? Shighe u Yesu Kristu lu shin tar la , a dondo ikyav i Ter na i zungwen mhôônom la a m@@ shi shio . Aluer se hide a iyol yase ijime yô , kanyi icivir se zua a mini ? Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ If You Are I@@ m@@ pres@@ sed In@@ to Ser@@ vice , ” u a lu ken Iyoukura [ zwa Buter ] i Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 200@@ 5 , peeji 23 - 26 la . Ka ikyav i nyi i tese ér angev mb@@ ua kôr se je kpa se fatyô u civir Yehova sha jighjigh here ? Pasalmi 10@@ 4 : 24 kaa ér : “ K@@ pas@@ h ! ( 1 Mbakorinte 7 : 39 ) Gba u Mbakristu mba lun kwa@@ v vea lu tse@@ vaa , ka nahan man vea hendan a mbamzeyol man am@@ een a ve tagher a mi la ye . M Hii u ‘ Umbur u A G@@ bem la , ’ Ka Anyom A@@ kun@@ du@@ any@@ iin - gber J@@ e Ne ( E . Aluer or er kwagh nahan yô doo je kpa ? Mb@@ ap@@ u@@ un@@ akaa kaa ér aluer or hen ér ityar i i lu a ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior kpishi la ia vihi ve shin ia p@@ ande u v@@ aren ve yô nan ngu tsu@@ ghun a tsu@@ gh iyol i nan . Ity@@ ôkyaa yô , yange ve henen ér ve kav kwagh u ve lu lamen a ior sha mi la jighilii ga . Ior kpishi de u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba keren d@@ an ve , ve kera ver ishima sha iyua la ga . T@@ ahav mbu t@@ omov mb@@ ura mb@@ ua fatyô u b@@ enden a vese nena ? Ngeren u “ Kp@@ orom hen Aôndo ” la di una tesen se akaa a se fatyô u henen sha kwagh u Yehova ken avur a Bibilo kposo kposo yô . Ka ve kaa ér , ma Aôndo u una de ér ifer i za hemen je kpa ngu ga , aluer ngu yô , a hemba sha won cii ga , gayô a wa kwagh wase ikyo ga . Er Aôndo yange wa ishima tsuaa je ér iorov 14@@ 4,000 ve ya dyako a Kristu imôngo nahan kpa , kwagh ne tese ér i tsen@@ ga veren ior mbagenev asange asange ér ve civir Aôndo sha jighjigh sha imba gbenda ne ga . • Mbamaren vea luun a ônov vev a kuman shighe nena nahana ? OR@@ NG@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A ugen iti na ér Su@@ e F@@ o@@ x , a ôr kwagh u lun a ieren i dedoo ér : “ Doo u hanma shighe cii se tesen inja i dedoo . Yesu yange ko@@ so nomso@@ mbaiorov mba kuman er 5@@ ,000 nahan , kua kasev man mbayev , sha ikp@@ en@@ bredi it@@ ian man ish@@ u ihi@@ ar . Yange se lu a ishimaveren ser se war ityav mbi Armag@@ e@@ don imôngo shi se nyôr ken tar u he u Yehova kpaa . Kpa or@@ ihyom u vihin tu u i yer ér ku la wua N@@ el@@ li@@ e ken inyom i 199@@ 8 . Kwagh la cii har sha gbenda u ú tsough u dondon loho u Yesu la . Yesu ver ikyav i hemban cii sha gbenda u yange er kwagh a ior mba ve lam sha a na c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u shi ve er un akaa a vihin la . U tesen ikyav yô , nyian ne ior kpishi shin tar mba a uya mba vea fatyô u k@@ enden zwa ve kaan ér ka uya vev ne ga . ; Y@@ oung , B . H@@ ide nenge nen sha akaa a á dugh ken tom u nan lu eren la ; kwagh ne una lu nan a iwasen kpishi . Yange se za ken tar u L@@ at@@ vi@@ a sha ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go tugh kwa môm ken uwer . ( Yohane 15 : 8 ) Se mba eren kwagh u i gbe u se er keng sha u lun mbahenen nav nyian ne je kpa ? Pro@@ feti u kwase A@@ na ngu Mbakristu ikyav i dedoo nena ? Nahan aluer se soo ser uma wase a lu a inja yô , a gba u se dondo Yesu shi se ungwan imo na . I@@ mba kwagh ne ngi eren ken ivaa you@@ we@@ e ? ( Luka 21 : 20 ) Nahan kpa , a@@ dooga u pine wer , ‘ Ka nyi me er ve a tese ér m ngu ungwan ic@@ in@@ tan kua kwaghwan laa ? ’ Aluer a@@ kper@@ an a tan va se ken ishima yô , kanyi i gbe u se er keng - e ? Mba a tom u injaa kpen kpen ! Ô@@ no@@ v vev yange ve vese , ve lu ior mba inj@@ aav , shi ve vôso kasev mba gba ve ishima u civir Aôndo u mimi , Yehova , sha mimi yô . A@@ dooga yange ungwa er uma lu ken sule u E@@ den , u alaghga ú lu her sha shighe la kpa i yange uumace u nyôron ker la . Ve fa ér tom u or@@ kuran yô , ka u wasen iyôngo sha u i zua a “ mhen u Kristu , ” ka mhen u ve mbatamen ga . In@@ i@@ ongo i iv@@ es@@ egh ka shighe u saanyol , nahan ka kwaghbo u Orkristu soon ér nana za i̱ ga . Kwagh gba tiônnongo u ken S@@ ar@@ dis@@ u la sha iwasen fele fe fele gadia lu kpen@@ egh ken jijingi . De se nenge nen at@@ ser@@ egh a yange yar tom a mi sha Mbakristu mba ke ’ Heberu mba Paulu nger ve washika la . U ker gbenda u nôngon a iky@@ a@@ ats@@ eren i u tagher a mi ab@@ ur@@ ab@@ ur ne sha mfe w@@ ou@@ we@@ e ? Gba u nana hemba veren ishima sha u eren Yehova , Aôndo u nan civir la tom . Ka gbenda u hemban wanger cii u i doo u ma i pase kwagh ne je ne : A@@ pe Ruamabera a tese ér ma or shin ma kwagh u a er , gayô ma kwagh tile sha ityough ki kwagh ugen yô , se lumun a mi nahan . “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” ( Mat . Paulu shi kaa ér : “ Lu@@ un nen ishima i môm ayol a en . ” Ka mbamtaver mba nyi Mbakristu mba sha ayange a ase ne ve tagher a mini ? S@@ ef@@ ania yange tsengaôron akaabo a aa er ior mba ve tsough u eren kwagh u vough ga la , nahan ikyav tese wang ér Yo@@ shia ungwa kwaghwan la . A@@ mba@@ aior a á lu a isharen nahan la cii ka á na jighjigh , man jighjigh u nan ve la ka a har sha mfe u vough u ve zough a mi ken Bibilo la , man sha Aôndo man mba@@ awashima nav . Ken washika u hiihii u Paulu nger Timoteu la , a tese akaa a aa kura Mbakristu mba ve lu ikp@@ an la . • Ka aeren a nyi i gbe u mba ve vese ayol a ve la vea lu a mi ? M fa mer mayange una gb@@ i@@ him ga . ” U lam a Aôndo nena ? Mbam@@ pase mba Yehova P@@ av Se Ver K@@ po@@ so 11 Sha nahan yô , shighe u i “ b@@ unde ” Tindi la kpa , ikyuryan i Aberaham la lu a inja her . ( Ef . Ng@@ ur y@@ en@@ gen nengen akaa a ahumbe shon va vihi hen ningir na la yô , á kav ér zege@@ kon ugen u tsa hen kpe@@ h@@ und@@ ag@@ ar na anyom anyom la kera lu ga . Er i lu awashima wase ne yô , de se henen nen Mkaanem ma Aôndo sha gbashima , shi se gbidyen kwar tsung sha kwagh u se hen ker la , shi se eren sha kwagh u se ko@@ so ken ishima yase la . I@@ c@@ in@@ tan sha ci u Mba Ve Er I@@ vese La Dooshima na la vese shi a bende a vese cii . Akaa a at@@ a@@ ankar@@ ahar ne nôngo u wan hanma inja i kwaghbo cii ker . Lu u a na mba i nyer a ve ke ’ ikyuryan la vea lu “ vough gbem , ” sha jighjigh u ve ne naagh ku k@@ ú ne ikyuryan shon i hii tom yaren la . 1@@ 45 : 6 ) U gbidyen kwar sha ityom i vesen i Aôndo la una seer taver ikyar i se ye vea Yehova la , shi kwagh ne una na yô a maa se iyol u ôron mbagenev kwagh na saan saan man sha gbashima kpaa . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : M vese ken gar u V@@ la@@ di@@ k@@ av@@ ka@@ z , gar@@ tamen u kpen@@ tar u N@@ or@@ th O@@ s@@ se@@ ti@@ a ( mba yer ijiir ne hegen ér Al@@ ania ) . Nenge Mpase 6 :⁠ 4 . K@@ am kwagh u civirigh kpen kpen u eren tom u maan kwagh m er vea anmgbianev av mba nomso man mba kasev ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ be@@ c cii kua ajiir agen kpaa , shighe u m lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Tom u Kwagh@@ maan hen H@@ aregh la . Shighe ne m lu kwa@@ v her , shi mbagenev kpishi mba m za makeranta ne vea ve imôngo la kpa ve lu kwa@@ v . Be@@ en he@@ ela kera yô , un vea kwase na , G@@ l@@ or@@ ia , hingir tsombor u Betel ú ke ’ tar u United St@@ ates , ape Anmgbian H@@ er@@ d á ker eren tom ken Af@@ ishi a Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en la . Or@@ maan la nana maa iky@@ agh k@@ igen a mi , shin nana gema inya la nana ta kera . Takerada u Yobu kaa ér Satan wa Yobu or@@ tom u Yehova u jighjigh kwagh iyol ér ngu civir Un sha ci u zuan a mtsera na iyol@@ na , á kaa ér : “ Ka gbilin Yobu a cie Aôndo y@@ ee ? ” Man shi u fa er hii iyev je u kav icighan@@ ruamabera u a fatyô u tesen we u zan ken myom sha jighjigh u nan u ken Kristu Yesu la . ” Kwagh la wasem u fan kwagh u gba u me sôr ken uma wam jim jim la ! ” — Anz . ( 1 Peteru 3 : 20 ) Sha mimi yô , ior mba yange ve lu ken won ya u Noa la cii , ve “ fa ” kwaghpasen na la “ ga . ” Yange mba du@@ ghun mo ken pur@@ usu yô , m kera za ikyua a azende am a bo la ga , m hide m hii u zan mbamkombo mba Mbakristu zan zan i kar hiden a mo ken tiônnongo . Nahan m hen iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ or@@ on . ( 1 Yohane 2 : 15 – 17 ) Mbakristu mbagen sha derianyom u hiihii la yange ve z@@ enda u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô nahan ve na uma ts@@ o@@ ghul ve tsung . ( Yesaia 6@@ 3 : 10 ; 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ; 2 Mbakorinte 7 : 1 ; Mbaefese 4 : 30 ) N@@ ana er kwagh ne sha ci u nan soo u eren ishima i Yehova Aôndo , kpa nan iyol i nan kpa nana zua a averen , a kpe nan iyol shi nana lu a be@@ m@@ shima kpaa . Nenge ase kwagh u Bibilo i er sha kwagh u m@@ nyer u Mbaiserael ken Tar u Ity@@ endezwa la . Kanyi yange i mgbegha ve mban cii u eren iyua ? Paulu yange ôr kwagh u mba ken tiônnongo u ken K@@ orinte mba ve lu mbai@@ dy@@ ar@@ ev man mba yaven a ayol a ve man mbah@@ un@@ den m@@ sô@@ rom la ér : “ Kape ne mbagenev kpaa ne vande lun la . Yange ve fa dedoo er Yesu lu môm ken ikp@@ ela u@@ ôn i Maria mar la yô . I Y@@ ar Tom a Icighan Jijingi sha u Gb@@ an A@@ ka@@ au@@ ma 22 Sha C@@ i u A@@ g@@ umaior ​ — I W@@ ar Ve ken A@@ tse a U@@ s@@ u u Y@@ e@@ ghen B@@ ur B@@ ur ! Ikyav tese ér yange wa lun a mkav sha kwagh u Aôndo u Iserael , kpa lu a gba civir Yehova er una yila un ér “ Aôndo wam , ” shighe u lu ôron kwagh na la ga . Nenge imba ib@@ ume la sha wono ! Mba nyer a aka@@ au@@ ma ken t@@ so la mba been cii yô , “ TER maa wu@@ he un . ” — Gen . Eren ityom i ken jijingi akuma akuma shi lumun iwasen hen mbagenev Nenge ase ikyav sha kwagh u yange er apostoli Paulu yô . ( Pasalmi 119 : 11 ) Aluer se na iyol yase ibo sha ma ityôkyaa je kpa doo u se umbur ser “ Aôndo hemba ishima yase man a fa akaa cii kpaa . ” ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ; Yesaia 65 : 17 - 25 ; Yohane 5 : 28 , 29 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Yange lu ishimaverenkeghen i kpilighyol je ú zua a mi ye ! Or@@ sule u nan lee sule iky@@ on nana fatyô u gban mba@@ a@@ kpa mbam@@ ng@@ er@@ ev ken sule u nan sha er iky@@ on injaa i nan lee la ia zuan a mngerem yô . ( G@@ al . 5 : 22 , 23 ) Aôndo una ungwa mbamsen ou , shi una ver iniôngon you i u lu nôngon wer u eren kwagh u mkaanem nam ma kaa la doo doo . P@@ R@@ O@@ F@@ E@@ T@@ I u Yehova , Mose yange kaa a upristi man mbatamen mba Iserael , anyom a karen ken ijime er 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan ér : “ K@@ ohol ior , nomso man kasev man mbayev mba kiriki . . . , ve̱ ungwa , ve̱ hen ve̱ cian TER , Aôndo wou , ve̱ waan akaaôron a tindi ne cii ikyo , ve̱ eren sha mi . ” ( D@@ ut . Marku Yange Y@@ ina Ishima Ga , 4 / 0@@ 8 Se ver iyol yase sha ishigh ki Aôndo er ior mba i kar ve ve kom yô nena ? Doo u se fa ser , zum u Yeremia va hingir u wan ikyo sha tar@@ nahan u ior nahan un la yô , tom la kera lu un a iember ga . A@@ ka@@ a@@ ôron a ka se ungwa la , man mkav u ka se zua a mi hen mbam@@ kohol mban la , ka a wase se u seer kporom ikyua a Aôndo . Aôndo zua nom man kwase ken ivese sha nyi gbenda ? * Mbag@@ e@@ man@@ kwagh kpishi gema S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta ne sha gbenda ve u ngeren kwagh la , mbagenev gema ase@@ mber a i nger ken zwa Heberu la ge@@ de@@ e , mbagenev di gema inja i kwagh u i nger la . * Kpa m@@ ge@@ m@@ shima u ior i S@@ a@@ x@@ on shin u ior i I@@ du@@ mea la yange lu u mimi je kpa ? Sha mimi yô , aluer asema mgbegha amba@@ aior ne ker ve zua a mfe u vough u Aôndo shi ve er sha mi , nahan ve de asorabo a eren yô Aôndo una lumun ve he ? Shighe u m lu ken tar u I@@ tal@@ ia la , m tsua mer me ver Yehova hiihii ken uma wam , nahan ngu wasen mo u kuren awashima wam u m lu a mi mer me er ityom kposo kposo ken mcivir na la . ” M@@ sen u Eliya la tese ér sar un tsung u nengen er Aôndo una er ishima na yô Aluer or nenge ér Bibilo “ ka takerada u uumace , ” ka Aôndo a ne i nger i̱ ga yô , kape nana venda u dondon atesen shin akaawan a i̱ a nan lumun a mi ga je la . Se wuese Ter wase u sha la kpishi er ngu a fa asorabo a ase a ken myer je kpaa , nahan a kôôm se tsuaa sha u t@@ so a de ku@@ wan a vese karen ihy@@ ongo ga yô ! Kpa , mbaapostoli “ lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron . . . er Yesu ka Kristu . ” Ka i@@ aven i nyi nahan inja i keghen kwagh ia wase se u lun a mnenge u dedoo sha akaa ? S@@ aa se dondo ikyav i Yesu la sha u tesen mbagenev sha dooshima keng ve , se fatyô u geman ior hingir mbahenen ye . A@@ my shi kaa ér : “ Kwagh u hemban vihin mo cii je yô , kwa@@ gen la m z@@ ôh@@ ô a anmgbian u kwase ugen u lu eren tom vea vese yô . U@@ wegh ku Yehova yina u suen shi taver mba ve civir un sha jighjigh la ga . Nahan m@@ tu@@ me@@ yol sh@@ ile sha a mo . Aluer se kar ieren i Ab@@ iya sha ieren i tsombor na yô , or@@ fan@@ takerada ugen una kera kaa ga yô , Ab@@ iya lu er ta@@ gbe@@ de u a lu “ hen atô u ti@@ h@@ i u a@@ wen ” nahan . 5 : 6 , 8 ) Shi gba u vea lu g@@ ung@@ ur môm . Shighe u ú lu tagher a ican man mbamtaver yô , umbur ikyav i Yosua man K@@ al@@ e@@ bu la . Lu@@ un er yange una kighir ve a kighir sha kwaghôron na yô , yange ma ve er iyua a ishima ve shi ma ve tese erdoo nahan ga . ’ Heela tseegh ga , mbamaren mba ken Kristu fa er i gbe u vea pase Yehova kwagh sha gbenda u ve nengen sha a we la yô . — 1 Tim . Ken mhii u ityough k@@ ira , kunya kôr Davidi kpishi er wen u un lu tor sha uumace tseegh tsô ne kpa , un tem ken iyou i tor i do@@ on@@ ashe , kpa are@@ ki u Aôndo yô , a gem a lu ken t@@ ent@@ i yô . Er nan ve i doo u se eren Aôndo tom sha injaa ? ( 1 Timoteu 3 : 16 ) Yesu tile sha mimi zan zan ku na , nahan a na mlumun wang sha ah@@ on a Satan gba la . Shi vea mgbegha se u wasen mbagenev ser ve na un icivir . I@@ mba@@ or la nana fatyô u lun a vangertiôr ér hegen je kpa Aôndo una ver nan doo doo , shi ken hemen kpa nana lu a ishimaverenkeghen i b@@ un@@ den mayange ga la . Inja na yô Aôndo lu pinen Yobu ér a̱ lu un a ne inyam ne an@@ za a í kposo kposo , á ne í ian í lu uma shi í vesen yô a̱ ôr á ungwa . Kwagh ne er ica kera gba ga maa se mough hen R@@ ed L@@ ake , sha ci u gba u a za tsaase John sha tom u ortamen u zenden sha la . ( Mateu 12 : ​ 43 - 45 ; Luka 8 : ​ 27 - 33 ) Shi ka ve tsu@@ gh ior ér ve mba u@@ jijingi mba mbakp@@ enev . 2 : 7 ) Ieren ne lu i hiden a iyol ijime . 2 I@@ yol@@ karen : Ashighe agen ka i gba u ishima yase ia seer tan k@@ we kp@@ ugh kp@@ ugh ac@@ in imôngo . Er se vande ôron nahan , Yehova yange ôr kwagh u mtim u Bab@@ ilon vighe vighe . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Sha mimi yô , “ iember i [ se ] ember TER la ka agee a [ ase ] je . ” Iyol ka i kp@@ em kpishi shi ityough ki nan@@ den mo fele fele , shi i lum ken ishima han@@ g . Mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa a mba@@ yi@@ ase mbagen nenge ér yange una hii u maan un kpa i fa jighilii ga . B@@ om ka una bu@@ gh@@ ur yô , mb@@ as@@ u@@ le@@ v ve undu u@@ tsa vev , nahan i hingir ve ican u zuan a tom u eren , shi kwaghyan kpa a taver u zuan a mi ken u@@ ger@@ i . Ashighe kpishi ka se nenge ser ka mbatamen mba ken Kristu tseegh i lu tom ve u ‘ kôôm ’ or ye . Or@@ de@@ l@@ ab@@ a la lu Orshiada ga , shi doo un u lun vea Mbashiada imôngo ayange pue je ga . Sha ci u ashighe agen yô , a tsua ve sha u ve tile sha ityough ki mba i shigh ve mkurem mba ve kera til sha mimi ga la . Aluer u hen sha ian i civirigh i u lu a mi la zu@@ lee yô , u fatyô u k@@ angen ishima we u lu vea as@@ ande a ior a a eren kwagh u vough ken uma ve la . Kape i gbe u or@@ tesen nyian kpa nana er kwagh vough je la . Gbenda u yange u hemba lun ikyua u Mbaiserael ma kar yô , lu u u dugh hen kpe Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia u kar ken tar u Mba@@ fil@@ iti la . Ikyav tese wang ér yange tar doo Mbakristu mbagenev ishima sha ayange a mbaapostoli la . 23 Kp@@ orom hen Aôndo — Zum u Mba@@ beenyol Vea H@@ ide a H@@ ingir Y@@ ev La Ka ak@@ aren kposo kposo a nyi ior mba Aôndo ve tagher a mi ny@@ ian@@ a ? 11 : 5@@ 3 , 5@@ 4 . Yange mba nd@@ eren Yesu shin ku kera cii yô , a kaa a mbadondon un ér ve za gema ior ve hingir mbahenen , shi ve tese ve u kuran “ akaa ” un we ve kwagh sha mi la “ cii . ” Mbam@@ lumun sha Mbam@@ pin mba Í P@@ in ken Ruamabera La : Bibilo pase se ér Aôndo ngu a na ian ér i̱ mee se , kpa am@@ een nga dugh hen Satan kua tar na u ifer man iyol yase i i yen ne . Mbam@@ tsera mba se zough a mi sha akaa a Aôndo a eren se la ka ve lu gbem , nahan doo u iwuese yase kpa ia lu gbem . Mba kighir or ga . K@@ i inja er ka ikp@@ ela i an@@ ny@@ on@@ ov mba ve lu pur@@ ugh sha ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger nahan . Kpa va kera lu nahan ga . Se lu a aeren shon nena ? KW@@ A@@ SE@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U ugen u civir Aôndo sha jighjigh , u yange nenge ér un gba kwagh môm môm ga yô , nger ér : “ M hen mer Yehova fa an@@ za am vindi vindi , nahan a tsa sha won kpa me doo un ishima , shin una lumun mo ga . ” Or u kwase u nan a doo nan ishima yô , ka iyol i nan je i doo nan ishima ye . ” K@@ ure M@@ gbe Wou u ken Jijingi La Ro@@ sal@@ ind M@@ il@@ es , kwase u a nger takerada u i yer ér Ch@@ il@@ dren We Des@@ er@@ ve la kaa wener : “ Mbamaren ka ve de shighe a kar cii ve ve mase ts@@ ahan ônov ye . U tesen ikyav yô , alaghga ma ijende yase i wan se ikyo nan er kwagh u nan fetyô la , sha er nana wase se shighe u se lu keren iwasen yô . 10 : 16 ) Kpa gema se asange asange di ye ? Er Se Z@@ a Hemen u L@@ un a Ieren i T@@ angen Iyol Ga la Yô W@@ any@@ e@@ kwase u i er a nan nahan yô , ka ibo i nan ga . Hanma or nana fatyô u zan mbamkombo ken ma Iyou i Tartor , hanma shighe u nan soo cii . ( b ) Ka aan a eren “ kasua ” a nyi i na mba ve tile sha jighjigh laa ? A lu shin tar , ape nongo la jimin cii ua er tom u pristi , ua tile sha ityough ki Yehova sha u ‘ yôôn aeren a Na a age@@ egh ’ shi nan ior kwaghyan u ken jijingi la . ( Mat . Er se lu keren gbenda u perapera ityô nahan , Yehova kpa ngu wasen se sha er se wa ishima a ak@@ aren man mbamtaver yô . S@@ ab@@ ina ngu a ngu di môm ken kp@@ i@@ la u@@ kase mba ve dugh sha use sha u za te@@ en kwaghyan man kwagh@@ man sha u@@ go@@ do@@ b@@ i mba ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a la tsô . Mbaiserael yange ve kav ishember i “ ikyuryan ” la , sha ci u Yehova vande eren imba ic@@ egh@@ zwa la a uter vev mba tse@@ v , Noa man Aberaham . ( Gen . Yehova we se kwagh hanma shighe nena , man er nan ve kwagh a gbe se a akaawan a na ? Bibilo ter ashighe a mbau@@ tahav mbagenev er ior ican yô . Kwagh ne umbur se kwagh u N@@ ab@@ oti . Paulu ta icin ér mbagenev vea kaha a undu mimi . ( Yobu 4 : 18 , 19 ) Doo u mnenge ne una na a saan se iyol er kwagh a gbe sha a vese ken tiônnongo wase , kua ken nongo u ior mba Aôndo mba ve lu tar sha won cii la yô . Nenge imba kwagh u ib@@ ume la sha wono ! In@@ i@@ ôngon i P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la nôngo sha u tesen Apo@@ l@@ o Ruamabera la tese se nyi kwagh@@ a ? ( Mbaefese 5 : 1 ) Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se fatyô u kaven un sha u ôron kwagh sha mimi shi eren kwagh sha mimi nena ? • M@@ til sha mimi bende a ikyaa i or u nan kom u hemen sha won cii la nena ? 7 : 4@@ 9 ) Kpa Wan u Aôndo ti yô , eren nahan ga . 5 : 2 . ( Anzaakaa 25 : 27 ) Sha mimi yô , Bibilo ta icin ér : “ TER A̱ tim ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh i nyo@@ h@@ on la cii , kua shi no@@ mbor u u te i@@ ha@@ gh la kpaa . ” Nahan alaghga nom u nan una kav m@@ kposo u aeren a nan a dedoo la aa aeren a nan a tse a yange nan lu a er tse@@ or kera ga ve nan eren la . ( Mbaheberu 13 : 15 ) Se fatyô u su@@ ghun Ter wase u sha u do@@ on@@ shima , Yehova Aôndo a ishima yase i môm sha u eren kwagh sha tahav asev man a inyaregh y@@ ase@@ gh sha er se na Yehova naagh ku iwuese sha u pasen kwagh gbar gbar man ken “ mbam@@ kohol mba iorov , ” mba ve lu Mbakristu a vese imôngo la . Tor u Bab@@ ilon u lu a tahav kpishi la je kpa , er nenge a tahav mbu Yehova yô , mase kaven ér “ U@@ hemban@@ sha ngu a tahav sha tartor u ior . ” ( D@@ an . Yange se tagher a mbamzeyol mbagenev kpaa . Yehova ka una time sha akaa a mba civir un ve ôron shi ve eren hanma iyange la yô , a ko@@ so kwagh u dedoo u ve er la ken ishima . ( 1 Mbakorinte 9 : 22 ) Ieren i wan mbagenev ikyo la ka t@@ am@@ enkwagh u kwaghaôndo u Mbakristu a har sha mi jim jim yô , man kwagh ne kua u wan mba ve lumun jighjigh u nan wase ga la kpa ikyo . Se kpa se fatyô u taver jighjigh wase u nan sha u nengen a akaa a injaa a Aôndo a t@@ ende a mi shi i lu aa er kpee a b@@ unde ga la ken ishima yase ! Hii nan ve i lu a inja kpishi u Orkristu nana dondo ieren i perapera ? Kwagh u icombor ve hemba ng@@ un ve sha ishima a asaren a ve man akaa a sha asema a ve kpaa . Ka nyi yange i na ve m hingir di@@ ak@@ on ga ? Ior kpishi mba ve wase u maan kwagh ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la yange ma ve na atô@@ akyaa a ma yange ve u eren tom ne yô . Shighe u Yesu lu shin tar ne la , a tagher a am@@ een kpishi . Se mba nengen a ikyav ne hanma shighe cii . Lu sha u timen ken ung@@ eren mba i ne i nger la shi yaren tom sha mi ken uuma vev . ( b ) Se er nan ve mbatyomov mba Yehova vea sue se kpee a b@@ unde ga ? Ve doo se ishima sha ci u aeren a ve man iwasen i ve ne tiônnongo la . A@@ ka@@ ang@@ eren shin ufoto mba iji@@ mb@@ av iv ken akaa a nan abaver , hemban je yô , In@@ tan@@ et . Er m er tom u pasen kwagh hanma shighe la i kom anyom 50 hegen nahan kpa , m ngu a nenge a ma kwagh u vihin mo tsung sha ci u m ngu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Yehova yum ga . Yesu yange a ôr kwagh vighe vighe shighe u i doo u una ôr yô . Ka nahan ve Aôndo de M@@ an@@ ase kwaghbo na shi hide a na sha tor ken Yerusalem ye . Se gema nyi sha mini ? N@@ ôngo T@@ su@@ ng Eren Er@@ doo Ken Tar U Ú I@@ v A Ts@@ wam Ne Inja na yô , ‘ Ka hanma shighe nahan me er i@@ ember@@ yolough laa ? Mba@@ eren fi@@ im mba ken H@@ ong K@@ ong yange ve fa@@ an tôôn ior mba eren amba@@ akaa la sha ityough vev , er mba@@ eren fi@@ im mba ken gar u H@@ ol@@ l@@ y@@ w@@ ood eren nahan ga . He@@ mban je yô , semb@@ er@@ ee ne , ior kpishi mba ken tar u An@@ d@@ or@@ r@@ a man mba hen gar u A@@ lic@@ an@@ te man u@@ c@@ ile mba hen B@@ al@@ ear@@ ic , kua gar u V@@ al@@ en@@ cia kpa hingir u lamen zwa u C@@ at@@ al@@ an ne . ( Duteronomi 7 : 1 – 3 ) Lu u ityav mb@@ in mb@@ ia bende a Mbag@@ i@@ be@@ on kpaa . Kanyi yange i gba u Mb@@ al@@ ev@@ i vea er ve Yehova una lu kwar ve ? I kaa a vese ken Duteronomi 32 : 4 ér : “ I@@ gbenda Na cii , ngi jighilii . ” [ Mkaanem ma sha peeji 11 ] Se@@ ̱ zua a ityôkyaa i sha uhar i i hii ve se lu yan ican la ken kwaghôron ne : “ Kwagh u or nan lee yô , shi ka un je nana sun@@ da ye . ” Umbur ityendezwa i Yehova a er a ior nav sha kwagh u keren “ gbenda u doon ” la . Er lu sha ayange a Yeremia la nahan , ior mb@@ á mb@@ à ve lu nôngon num a Aôndo sha u hendan a mba ve civir un shi ve lu eren ityom i icighan@@ egh i i we ve sha ikyev la yô . ( Yohane 14 : 6 ) Er mbacivir Aôndo sha mimi ve lu ken mzough sha gbenda u zan hen Ter yô , gba keng u vea lu ken mzough ken kwaghaôndo môm kpaa . M@@ ôm ken akaa a yange ôr sha ku u Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce yô , lu kwagh u ishimaverenkeghen i lu a mi ér un ngu yemen sha la , maa a ôr mkaanem ma Yesu man , ér : “ Ken ya u T@@ erem a@@ you nga kpishi . . . Nahan aluer se mba hiden henen sha atô@@ akyaa la yô m@@ doo u mimi hii doon se ishima la una hemba taver a taver cii . — Ôr Pasalmi 119 : 1@@ 5@@ 1 , 1@@ 5@@ 2 ; 14@@ 3 : 5 . Er takerada u Genese u kaa ér Aôndo “ lu me@@ men ” yô , tese ér Aôndo za hemen u me@@ men hen shighe la . 13 : 5 . I lu nahan i venda u eren we kwagh , shin tôôn we tom , gayô , i er kwagh a we sha il@@ y@@ ahan sha ci u u ngu mar@@ nya ga , shin u ngu or u zwa ugen shin u ngu a kwagh ave ga yum ve@@ e ? Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh la cii , a na Ter na icivir . ( Yoh . Ashighe agen kpa nga a ka i gba u uma una har sha dooshima u a taver ishima sha akaa cii la yô . Shin u umbur ma anmgbian u nomso u beenyol u nan dugh kwaghpasen a tiônnongo hanma s@@ ati anyom imôngo hegen yô . 15 , 16 . ( a ) Gba u se ver ishima sha injar yase sha ci u nyi ? N@@ ger akaa a ú soo wer i er hen ku wou man a ú soo wer i de eren ga la . Shi tese ijiir i ú soo wer i ii u her la man or shin ior mba vea lu ityough sha ku wou la cii shin inya . Akaa ne nga hange hange . ( Gen . Heela tseegh ga , ke ’ atô u us@@ ati mba ve kar uhar la , se lu a mba@@ van@@ nya je yô se kera lu a ian i y@@ ôron kpaa ga ! ” Ken inyom i 19@@ 12 la , anmgbianev mba shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la kaa a na ér or ngu van hen gar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o a u@@ tra@@ k imôngo mba ken zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese , mba ve lu a itinekwagh ér Wh@@ ere Are the De@@ ad ? Ka ishimaverenkeghen i nyi “ iyôngo igen ” la i lu a mini , man u nenge i nena ? Yange i wa anmgbian ugen vea kwase na kwagh iyol ér ve wua wan ve u kwase . Wan ve ne kpe angev mbu b@@ ov mbu sha awambe mb@@ ugen , mbu ior mba ve lu ikyua a I@@ t@@ ye@@ ku i Me@@ dit@@ er@@ ran@@ e@@ an la tôôn yô . Gba u hanma wase yô una wase nan sha imba gbenda ne . Aluer noov man kasev mba wan mbam@@ nenge mba or u ve vese nan la ikyo yô , vea fatyô u taver ivese ve . Se tese ser , se na wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ne jighjigh nena ? • Kanyi i tese ér Kristu ngu nengen mlu u ken jijingi u hanma tiônnongo ci@@ il@@ i ? Se er nahan yô , se lu tesen icivir sha ivese , i i lu iyua i Yehova a ne se la tseegh ga , kpa shi se lu nan Yehova Aôndo icivir , un u a ne se iyua shon la . Mba@@ yev mba i mar vea kasev mba ken atô@@ at@@ yev mban la fa u lamen shin ôron zwa Heberu kpaa ga . Or u nan er ma@@ shin ka nan fa er a eren tom yô . Or@@ henen Yakobu una kera kaa ga yô , “ hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . ” Nahan cii kpa , se zua a myom hen ijiir i y@@ eren i ken jijingi la tseegh ga . Or u i er kwagh na ken injakwagh i hiihii la yange soo u wasen ikyar na ga , kpa Yehova yô ngu nahan ga , ngu er or@@ maren u nan we ônov mba nan ikyo , u nan lu a gbashima u nan wan u nan kwagh u nan sen la . De se time nen sha atô@@ akaa any@@ iin a a wase se se lumun a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova yô . 5 : 12 ) Yehova una va sôr hanma kwagh u Satan a vihi la cii , shi una vihi ity@@ um@@ ugh ki Satan ki b@@ ough ki i yer ér ku la kpa kera . U ma ve gem ishember i pasen ieren ne ér “ u zuan a mfe ” u Aôndo yô , ve de ve gba geman tsô ér “ u fan ” Aôndo shin ve gema ér “ fa ” Aôndo . U@@ ̱ Z@@ u@@ an a M@@ tsera ke ’ A@@ tindi a Aôndo A An@@ za a Dedoo La Aôndo man Kristu nenge sha amba a m@@ gem la nena ? Kwagh ne yange wa nagh ku lu u Yesu una na sha uma na u vough la ker . Nahan kpa , Yesu yange ma tsua Peteru ér a lu môm ken mbaapostoli nav mba 12 la luun er mimi je yange Peteru lu or u eren kwagh torough torough man or u ôron kwagh sha ut@@ aha shin or u mor@@ on iyol yôô ? “ Loho u Dedoo u Tartor Ne Yô Á Ôr U ” Mbat@@ wer@@ ev kpishi mba eren t@@ wer u waren uuma mba iorov sha gbenda u Bibilo i yange la ga . ( Yesaia 48 : 17 ) V@@ e@@ gher ugen u ityesen i Aôndo ne ka icin i tan se “ tugh man te@@ tan ” sha kwagh u a@@ gb@@ egh a ken jijingi la sha er se lu a mciem ma dedoo ma cian akaabo la yô . Se kar ishima yase sha nyi gbenda ? ( 1 Samuel 17 : 23 , 26 , 48 - 5@@ 1 ) Shighe u Davidi lu tor la , profeti u Yehova N@@ at@@ an , va kôôm un , sha ci u asorabo a a er la . ( Mbaromanu 15 : 5 ; Yakobu 1 : 5 ) Heela tseegh ga , Yehova den ér se ya ican je i gande se u wan ishima ga . U fatyô u tsuan ayange agen ken kasua , ôron shi gbidyen kwar sha Bibilo i̱ ôron ken hanma s@@ ati i ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la . Yesu vese he ’ tsombor u gban iky@@ ôr , ke ’ mbamlu mba a̱ shi nan kpa yange ve lu akuma akuma yô In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe la yange i tile sha nyi ? Nahan kwagh la ngu pasen se ér kwaghôron u profeti ne ôr kwagh u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar tseegh ga . Yehova tsua wan na Yesu ér a lu Tor u Tartor Na . — Ôr Luka 1 : 30 - 33 . Nahan kpa , u@@ gomoti mba u uumace mba a isharen man tahav mbu tesen ior akaa ne ga . 3 : 16 ; Rom . Shi saa nana za hemen u eren perapera shi eren aeren agen a ken jijingi kpaa . Yehova soo ér se eren nahan . * Se fatyô u nan Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban jighjigh . Tom u Yehova a we se sha ikyev ne ka kwagh u injaa je ka u se de ser u̱ hingir be@@ er@@ kwagh ga . Ts@@ aha la va a kwagh u injaa ker . Mbaheberu 12 : 26 – 29 pase se ityôkyaa . ( Aerenakaa 8 : 4 ) A shi nan kpa yange a lu ve ken ishima er apostoli Peteru kpa yange lun un ken ishima zum u á kaa ér : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior ” la . Se mba suur sha ivande ga , kpa se na jighjigh ser mbatyomov mba Yehova mba age@@ ev ‘ haa af@@ o wa mba ve cie Un shi ve civir un sha mimi la atô . ’ Kpa Aôndo gema na uumace tahav mbu henen kwagh hemba ish@@ ôso ica . Ka mbampin mba nyi i doo u se time sha mi vighe vighe ? Nenge er se ngee a atô@@ akyaa a wuese Yehova sha wono ! Se mba a ishimaveren ser , se kua ior asev cii Yehova una wase se . Ka ter@@ u yange na ve i mar u ye . ◆ umbur man u kimbir . Er uuma mba iorov ve har sha iyange nahan cii kpa , ior kpishi nenge ér i̱ gba ma kwagh ga . ( Yohane 14 : 31 ) Er lu or@@ tesen yô , Yesu seer tesen dooshima ne sha igbenda ihi@@ ar . Nahan a na Satan imo fese je . Yange m mar wan wase u sha uhar la ken inyom i 19@@ 5@@ 2 , se ii un iti ser James . ( Mbaromanu 12 : 1 ) Sha kwaghôron u Paulu a ôr ne yô , ka u Mbakristu mba mimi zan di mba@@ ad@@ ua kwa môm ken s@@ ati tsô ga . ( Ivur 30 ; Duteronomi 6 : 5 ) Ish@@ ember i “ ishima ” man “ mhen ” man “ uma ” man “ agee ” la cii nôngo u ôron kwagh môm . Aluer akaa nga se sha shigh kpishi , a yangen se ér se de suur sha Yehova ga je kpa , se fatyô u tesen ser se suur sha na . A kaa ér , “ I gbe je ka a saan mo iyol er i saan mo hegen nahan ga ! ” Ikyav tese ér yange gbidye kwar sha averen a a zua a mi la , gadia a tese iwuese i mimi kwa kimbir kimbir . Ikyav tese ér yange kpiligh un iyol ga , sha ci u lu a wan môm tseegh . I ta se icin ken Mbaheberu 3 : 12 ér : “ Ver nen ishima , anmgbianev , sha u bo@@ shima u nan jighjigh ga a̱ de luun ken han@@ mô wen sha u né undu Aôndo u uma ga . ” Mayange je i “ kera due ken igbar ” i yar k@@ wan ga ! N@@ an@@ á kpe ‘ er wanye ’ nahan , aluer i kar sha mlu u m@@ à nan lu gbem sha won la yô . — 1 Timoteu 1 : 19 , 20 ; 2 Timoteu 2 : 16 - 19 . Yehova una soo yô yange ma gba uumace er ka iny@@ am@@ to@@ ho nahan , ma ve gbaa eren ishima na tsô , ma ve tsuan a tsua kwagh u vea er ga . Mba yange ve civir Aôndo sha mimi anyom imôngo je kpa ve lu eren akaa a tesen ér mba ‘ undun Aôndo u uma . ’ ( Heb . ( Luka 1 : 35 ) Inja i icighan ér kwagh u a lu “ wang ” a “ ac@@ ôgh@@ or shio ” yô . Mbaiserael yange vea ongo imo i Aôndo yô , ma ve zua a averen a nyi ? ( Pasalmi 5@@ 1 : 10 ) K@@ ange ishima wer ú ‘ tema saan saan a kwase u a doo u ishima sha ayange a uma wou u Aôndo a ne u shin tar la cii . ’ — Or@@ pasenkwagh 9 : 9 . 7 : 36 - 38 ) Paulu yange tese ér hemba doon u lun kwa@@ v , nahan kpa , shi a tese ér ivaa i eren kpa ka kwaghbo ga . I@@ jiir yase i sha In@@ tan@@ et ne ngi wasen ior sha ajiir a ic@@ aa hi@@ in@@ ii je kpaa , u ungwan loho u dedoo , vough er ngise ior ungwan sha re@@ di@@ o nahan . Iky@@ agh ki T@@ om@@ ough ki W@@ asen Mba@@ yev u L@@ amen Vea Mbamaren V@@ ev Aluer se kange ishima se kav avur a ruamabera a i lu timen sha mi shi i lu pasen se la yô , se zua a mbam@@ tsera je a zua ga ! — Ne@@ hem@@ ia 8 : 5 - 8 , 12 . Zum u mbahenen mba ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber mba Yesu tese ve u pasen kwagh mbara za hide a abaver a dedoo yô , Yesu iyol na “ ember ken Icighan Jijingi . ” ( Tit@@ u 2 : 4 ) Ka a inja u tesen wan wou dooshima . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem i̱ ér “ ikyo i wan , ” i̱ Paulu á er kwagh u i̱ la , í pav i̱ ker a@@ vegher ahar , ikyav i vegher ugen la ér hur@@ or man ugen la di ér dooshima . Aluer u ver ishima sha gbenda u nom ú shin kwase wou a lamen a mba hen tsombor na la yô , u hemba fan ikyar ú la cii . I@@ ̱ ôr se ityôkyaa i se lu uma , man er i hii ve ior ve lu yan ican man er uma una lu ken hemen yô . Ka or u nan eren akaa a a zough nan a mbagenev la wang wang — i tsu@@ m ga shi i lu sha icivir , í kera lu sha ic@@ ugh shin sha u tsu@@ men a or kpaa ga yô . ( b ) U kuran zwa wase la wa nyi man nyi k@@ ere ? ( Genese 20 : ​ 1 - 7 ) Lu Satan lu tu@@ ur ken ijime ér akaa ne a er y@@ ee ? ‘ M tom mer yange ma m tsua u eren kwagh ne ken uma wam ga . ’ Ken uma wou cii , i lu nahan u ôr imba kwagh ne ve@@ e ? Kwaghôron la yange wasem , m hii kaven mer , se kpa se mba ken ikyaa i i lu hen atô u Yehova man Satan la . Ne Mbak@@ ur@@ an , D@@ ondo Nen Ikyav i Mbak@@ ur@@ an@@ ilev mba He@@ mban Cii La Er Davidi kende a Yehova sha yô , kwagh ne na mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh kporom hen Yehova . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u wan wou u nomso shin u kwase lu henen a hen zende la , yange u tôôn ashe ou sha a na kera kpa ? Yange i wuese Mbakristu mba ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u man mba ken T@@ i@@ ati@@ re sha jighjigh ve man ishima i taver ve kua gbashima ve la kpaa . Or nana fatyô u gban lun tor tsô ga , saa ior vea lu mba nana hemen ve yô . Or la kaan a na ér un zua a loho u dedoo môm ker ga yô , A@@ mal@@ ia kaa ér , “ M va u a loho u dedoo sha kwagh u Tartor u Aôndo . ” Nahan alaghga , lu uwer u sha uta@@ ankar@@ uhar ken inyom i 10@@ 26 C.S.@@ Y . la í tsegha tempel ne ye . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 man u 19@@ 40 la , se pasen kwagh a mba@@ an@@ ar mba ku@@ h@@ wan tser kua akaaôron a yange i kura ken tser yô . Ka akav a profeti a nyi Yesu yange ôr mbadondon nav sha u tan ve icin ér mkur u m@@ ser@@ tar ugen sha ayange la mgb@@ ôgh@@ om@@ ô , man kwagh ne yange hii kuren shami ken derianyom u hiihii la nena ? Mba k@@ ur mkohol sha iyange i Sat@@ i yô , se hide se lu her zan zan ai@@ k@@ ighe co@@ o , se lu lamen a ior shi kôron azende a he . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara tagher a ah@@ endan ken tar u Satan ne shi vea za hemen u tagher a mi kpaa . I@@ y@@ ua i I@@ an i Eren Kwagh u Or So@@ o La ( Luka 4 : 1 ; Marku 1 : 12 ) Yesu tsa ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ayange 40 , nahan lu a shighe u una hen sha kwagh u imb@@ wase i Satan kaa Aôndo ér a kuma u hemen ga la vighe vighe man sha tom u yange gba u una er sha u k@@ enden a hemen u Yehova sha la . 7 : 2 - 8 ; 8 : 10 ) Lu iyenge i mbau@@ ty@@ aav , i Yehova soo je la . I T@@ ô@@ v Se a I@@ can kpa Se Mba a I@@ ember Er ve lu z@@ eren veren ato a na ga yô , nahan i@@ fan i yange i vande ôron kwagh u i̱ la i̱ kôr ve . Yesu er ityendezwa ne a Mbakristu mba ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia u sha ayange a tsuaa la wener : “ Er u kor kwaghôron u ishimawan Y@@ am yô , Mo kpaa Me kura u sha shighe u imeen i i lu van sha tar cii ” la . “ K@@ i W@@ asen Mo u Pas@@ en Ior Kwagh K@@ ôron Ve ken Ishima ” Mar@@ í@@ a ngu wasen La@@ ura u un@@ den sha mat@@ o Sha shighe u Iyange i J@@ iri@@ gh la , a bugh u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera . Sha mimi yô , Tartor u Aôndo hemba k@@ an abaver a doon jimin cii he ’ mba kwagh u mimi a doo ve ishima yô . ( Mpase 4 : 11 ) Heela tseegh ga , se fa er sha man tar yange ve vande lun ga yô . ( Luka 12 : 48 ) Sha nahan yô , a mase kuren injakwagh na i sha kwagh u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la sha u tan icin gban gban . M@@ ve U Kristu La Ngu U A Inja Kpa ? An@@ ti@@ kristu Ngu ‘ Ng@@ iligh Ior A@@ to ’ M@@ gem u Bibilo i i yer ér The Bible ​ ​ —⁠ An Amer@@ ican T@@ rans@@ lation la gema ishember ne ér “ tar u he . ” I m@@ us@@ an ati a ken ngeren ne cii . Kpa ngu a su@@ se m@@ tse@@ e ne kera , shin a hide a tindi a mi sha i@@ am@@ egh . Ng@@ i a kwaghwan u una wase u , u kuma u va lun ken tar u lun a zayol shio , u ua lu sha ikyev i hemen u Tartor u Aôndo la . Yô , se za nen hemen u pasen mbagenev kwagh u mimi ne sha gbashima ! — Mat . Pro@@ feti ne pase kwagh môm sha iyol na ga , ka iti na tseegh a pase ken takerada ú yange nger ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . • A fatyô u tesen ikyav i kwagh u ah@@ on a gban ka a er la nena ? T@@ i@@ ônnongo ka una ngohol kwaghwan u ma or@@ kuran u ningir sha a iember una er sha mi yô , kwagh la a tese ér ve na un icivir sha mimi . Satan ôr kwagh u mba ve suen hemen u Aôndo la cii ér : “ Hanma kwagh u or nan lu a mi cii , nana na sha [ u waren ] uma u nan . ” Jo@@ sé Á@@ ng@@ el kpaa kape yange er msen gbem , ker iwasen je la . Yange tese gbenda u a pasen loho u dedoo u Tartor hen ior mba sha tar cii yô . Sha kpôô yô , u za lun ken tar u ken won la ka kwagh u ican , kpa M@@ iri@@ am kaa ér : “ Tom ne v@@ am a msaanyol kpishi , shi ka m nenge mer Yehova ngu a mo . ” Ro@@ ber@@ t kpa lumun a kwagh ne . 11 : 5 ; 19 : 25 - 27 ) Nahan kpa , er nan ve Bibilo i kaa ér Yesu yange soo kwagh u Mar@@ ta ? Ka ken vese i imb@@ ishi ne ga , ka ken asema a en i imb@@ ishi ne ye . ( Yohane 14 : 6 ) U timen sha uma u Yesu zum u a lu shin tar la ka gbenda u hemban cii u ua na Yehova a hemba lun or jim jim hen a vese yô . ( Lev@@ iti@@ ku 8 : 1 – 10 : 20 ) 8 , 9 . ( a ) Inja i ishember i “ Un u A Lu A@@ men ” la ér nyi , man Yesu ka “ Un u A Lu A@@ men ” la sha ci u nyi ? Habak@@ u 3 : 5 kaa ér : “ B@@ ou@@ ange ngu zan Un sha hemen , angev mbu tse@@ en@@ yol dondo Un ijime . ” Ka se umbur ku u Yesu shighe u se lu eren iniongo i M - umbur ne , ku u ú kende a hem@@ en@@ tor u Yehova sha la . Takerada u Yobu pase wanger wanger ér ka Aôndo a ne ve uumace ve lu yan ican ga , kpa ka Satan . U se er tom i@@ vangeli ne tsema tsema yô , gba u se lu er Paulu nahan , yange ‘ hingir ior hanma kwagh cii , sha u a lu nan nan kpaa , una yima mbagenev yô . ’ Kwaghôron u profeti u Daniel la pase ér iny@@ at@@ y@@ u@@ u la ka “ ônov mba iorov , ” shin ior mba i hemen ve la . Yehova ver un doo doo hen ijiir la shi kaa a na ér : “ De cie ga , gadia M ngu a we , Me ver u doo doo , Me seer tsombor wou sha ci u wanakiriki Wam Aberaham . ” — Gen . G@@ ab@@ ri@@ el kpa ze ad@@ ua ugen u ior mba ken ad@@ ua la ve s@@ enge ér ve mba ngohol icighan jijingi shi mba lamen ijô kposo kposo yô . Lu nyi i na ve va mase nan jighjigh ér kwagh u yange un ungwa la lu mimi ? Mbat@@ yomov yange ma ve kô@@ r@@ cio u kaan ér ve “ kuma . . . ga , ” er Yakob ôr nahan ga , shin ma ve kaa ér ve er “ isholibo , ” er Peteru ôr nahan ga . ( Gen . Aluer ú ngu henen Bibilo shi ú ngu yaren tom a kwagh u i̱ tese la yô , ú va ember akaa a kpilighyol a a lu van ken hemen ne . Or@@ sho@@ li@@ bo yange nana undu gbenda u bo , nana gema ishima sha mimi yô , Yehova a “ kegh iyol u den [ nan ] kwaghbo . ” — Pasalmi 8@@ 6 : 5 . ( Mpa . 12 : 7 - 9 , 12 ) Er Armag@@ e@@ don a zu@@ lum yô , Satan ngu kighir se shi van se a atsan ér se nd@@ ôh@@ ôr ken jijingi . Shighe u Yesu lu pasen kwagh shin tar la , yange wa im@@ aagh ki tiônnongo u vesen nena ? Mary kaa ér : “ Yange m maren wan wase yô , m kera gba fan@@ tyô u eren kwagh ugen môm ga . I pase atô@@ akyaa ken ngeren u kiriki u a lu sha peeji u sha 16 la . Hanma shighe cii umbur batisema u ú er a lu ikyav i iyol@@ tseghan i ú tsegh a ishima you môm sha ci u Aôndo la . U@@ umace vea fa shin vea fa ga kpa , akaa a ve eren la tese ieren i un u a lu hemen ve la , kua ici@@ a na i tan i ‘ ku imôngo ngu nyoon ga ’ la kpaa . Alaghga a gba u se nôngo kpoghuloo ve se za mbamkombo mba Mbakristu ye . 19 , 20 . ( a ) Er nan ve Mbakristu ve lu a ma ityôkyaa i cian shin y@@ in@@ an asema ga ? Nahan se mba se hingir vough la yô , se lu nen a mhen ne . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) — Mbafilipi 3 : 12 - 15 . Yange una tagher a mzeyol je kpa , á ôr kwagh sha mimi , í doo mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ungwan kpen kpen . — Yohane 7 : 32 , 40 , 45 , 46 . Shighe u se lu keren akaa sha In@@ tan@@ et yô , se fatyô u zuan a il@@ yo@@ ho i hemban doon cii , shi se fatyô u zuan a il@@ yo@@ ho i hemban vihin kpaa . Kpa aluer se taver ishima ken tom u pasen kwagh yô , se wase mbagenev vea dondo Yesu . Akaa a Bibilo i ts@@ enge ôron la na se vanger@@ ti@@ or ér mlu u ken hemen una va doo . Or a er kwagh ne sha u ôron Bibilo hanma shighe , shi henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke u nan dông , shi gbidyen kwar , shi eren msen taveraa shi eren tom u pasen kwagh kpoghuloo . Nahan gba u se eren ve akuma akuma . ” Nahan yô se time nen sha tom u Yesu er sha mimi la , nahan se fa kwagh u i gbe u se er ve se kpa se kende a hemen u Yehova sha yô . — Yobu 1 : 6 - 12 ; 2 : 2 - 6 . Mbat@@ omov mba ke ’ Mbakristu Mba@@ aiev kpishi soo icivir gande , nahan ka ve tôô ati@@ at@@ om an@@ za er “ icighan or , ” shin “ f@@ ada ” nahan . Sha kpôô yô , er Bibilo i ôr nahan , aluer mbamaren mba lun vea mbayev vev shi mba tesen ve yô , a hemba saan mbayev mbara iyol . — Anz . 20 , 21 . ( a ) Ka ishimataver i nyi Peteru a taver se sha kwagh u iyange i Yehova la ? Nahan kpa , Yesu yange va ôr kwagh u a hembe lun a inja a ini@@ av mb@@ ira yô , a kaa ér aluer iy@@ ongo zua se a an@@ ngô wase yô , se h@@ ime i vea nan cii ve se za na Aôndo iyua yase la ye . Elisha yila d@@ w@@ em kôr mbayev mba taver ityough . — 2 Utor 2 : 23 , 24 . A@@ veren a ken jijingi a ior mba Aôndo ve zough a mi la ashighe kpishi ka a lu mbam@@ tsera mba vesen . 4 : 10 ; D@@ ut . Sha ci u inja i iti na ér , “ Ngu Aôndo Wam . ” Paradi@@ so ne maa saa , shi or môm kpa nan kera kô@@ r@@ cio u hiden a mi ga . Kwagh u vesen u a ne ve se lu kposo a ish@@ ôso yô , se mba a mfe u gbidyen kwar sha mbamhen mba Aôndo . M nengen a or u yange tes@@ em Bibilo shighe u m lu wanye la yô , m kaa a na mer shi a hide a hii u henen Bibilo a mo . ; W@@ illi@@ am@@ son , D . Se gema gbenda u se pasen akaa a i er ken Bibilo la kure kure nena ? Ruamabera u sha utar man u sha un@@ yi@@ in u Pasalmi la hii sha Pasalmi 7@@ 3 zan zan kure sha Pasalmi 10@@ 6 . U@@ ruamabera mban na se atô@@ akaa kpishi a wuese Or@@ gban se shi nan iti na icivir kpaa . Er u soo u nan nan icivir yô , alaghga u lam a nan kpuaa , kpa u gema u tese nan wer ka u ape zan hemen a iliam la ga . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 31 ] I pase kwagh u or u nan lu a ishimataver la ér ka nan “ tile dông shighe u nan tagher a atsan ” yô , shi ka nan “ tile sha dông sha kwagh u mimi ” shi ka nan “ wa ishima a atsan sha jighjigh u nan . ” A yila mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la ér , “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee , ” mba ve lu veren ashe u va lun uma shin tar la di a yila ve ér , “ iyôngo igen . ” ( 1 Timoteu 1 : 15 ) Shi apostoli Peteru yange ôr kwagh u myom ér ka ‘ mkur [ shin , m - bee ] u jighjigh u nan wase . ’ 1 : 5 ; Mat . Er ior war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara nahan , kape ior vea war mkur u tar ung@@ un kpaa je la . Kpa shighe la a lu a̱ nenge a b@@ a@@ mber uwer ga . M umbur er yange m henen mer Or gba a gba akaa a kpilighyol ne yô . Doo u se fa mbam@@ lumun sha mbampin mban , sha ci u aluer se soo u eren ishima i Yehova yô , saa una doo se ishima a ishima yase cii man a uma wase kua mfe wase cii . Yehova ngu sar sar , Wan na kpa ngu sar sar . Sha kwagh u Aerenakaa 20 : 20 , 21 a er yô , ka nyi jighilii apostoli Paulu er ken tom na u pasen kwagh laa ? Aluer se soo ser se lu a aeren a wang yô , gba u se palegh u hi@@ an a mbagenev . ( Ôr Duteronomi 18 : 10 - 12 . ) Yesu yange tese isholibo shin iyua i nan lu nan la jighilii ga . Lu sha ci u nyi yange yaren tom a imba gbenda nee ? Takerada u i yer ér , The Jewish En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kaa ér : “ Ka inja er yange lu ad@@ in@@ i u Mbaheberu mba tsuaa mbara u zenden a gb@@ ough nahan . ” Lu shighe u Satan , wan u Aôndo u ken jijingi u hemban@@ ato b@@ ume Adam man Ifa ve̱ venda hemen u Yehova la . Ô@@ no@@ v mba kasev mba Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di mban lu a vangertiôr ér aluer ve ungwa imo i Aôndo yô , hanma kwagh una za vough . Se mba za nyer sh@@ imi yô , se haa af@@ o , shi se zende se s@@ ange iky@@ on se ke@@ er usu sha u yangen iny@@ am@@ ky@@ ume u van ikyua a vese , maa se y@@ av , kpa or wase môm gema lu per lu k@@ enden usu la , ah@@ wa nga kar atar yô un kpa va y@@ av orgen di gema mough , se za hemen u yaven m@@ us@@ an ker nahan zan zan sev kar aven . Kpa Anmgbian K@@ le@@ in lumun zung@@ u@@ lu@@ u , sha ci u kwagh u a wa un la doo un ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 2@@ 14 , 6@@ 7 N@@ an@@ a̱ yila mbatamen mba nongo u Kristu , ve̱ er msen sha ci u nan . ” Kpa batisema ne lu kwagh u hiihii u una na ve vea zua a uma u tsôron sha di tsô . ( Aerenakaa 13 : 48 ) Yehova ngu ôron ijir shi ngu kuren ijir kpaa ken jijingi hen mbananjighjigh mba ve til ken vegher u Tartor shon ne . H@@ I@@ I sha ayange a i ngeren Bibilo her ave la je , í fa tar u Le@@ b@@ an@@ on sha akaa a sha gba@@ aôndo a a lu ker la . Hi@@ ihii la ve hen ér ka an@@ kp@@ ate@@ ma or nan undu her ye . Mbamaren ou vea lu Mbashiada ga je kpa , gba u ú “ civir ter@@ u man ngô@@ u . ” ( E@@ ks . 20 : 12 ; Anz . Shighe u m lu cuku la , ter@@ em z@@ aan a mo hen ijiir i gban a@@ yem sha ak@@ e@@ ke , nahan m hingir u soon an@@ umbe ne . Nahan yô , doo u se ver ishima hanma shighe se civir Yehova , shin er se tagher a am@@ een nahan kpaa . Er mbakp@@ enev ve “ [ fe ] ma kwagh ga ” yô , vea fatyô u ungwan kwagh shin nengen shin lamen shin b@@ enden kwagh ave shin henen kwagh ga . Yesu kpa shi tese Aôndo u a ne un uma la dooshima . ( Ôr Yobu 36 : ​ 1 , 11 . ) Kpa kwagh ngu u̱ á er ve una lu sha ishima na yô . Kwaghôron u profeti u Bibilo u ken takerada u Daniel la pase er mba ve lu “ u@@ tor sha tar ” mban ve nd@@ era eren tahav vev sha tar cii , hii sha ayange a tsuaa la je yô . Hen sha kwagh u er apostoli Paulu la . 8 : 24 . Kanyi dyako u injaa nahan Yehova á ver sha ci u mba ve lu ke ’ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ga mbara ? Er se lu ior mba eren isholibo yô , ityôkyaa je kpa se mba a mi i hingir kwagh u Aôndo u a lu vough la ga . Yange ôr kwagh u uumace a Yobu ér : “ Mb@@ an mba ve tem ken a@@ you a iny@@ aagh , a am@@ agh a a , a lu shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ne , mba i her ve er iv@@ ina nahana ! Tartor ka gomoti ua lu a tor u hemen yô . ( Mbaheberu 11 : 23 ; Aerenakaa 5 : 28 , 29 ) M@@ doo u Aôndo a doo kasev mba lun a ishimataver mban ishima shi mba@@ wan@@ ndor a ve kpa ve doo ve ishima la na yô , ve de ér ma kwagh a y@@ à@@ ng@@ è ve u pasen mbagenev loho u dedoo u Tartor u Aôndo la ga . Shighe a va kuman yô , Yehova una fatyô u shi hiden nd@@ eren or la , a imba uma u nan vande lun a mi la vough . Ka ieren i nyi i keren hen anmgbianev mba i ver ve ér ve lu mbakur@@ an ken tiônnongo laa ? ( Or@@ pasenkwagh 9 : 10 ) Eliya nenge ér un kpa un kera ngu a ma iwasen iyol ga . 6 : 16 ; 1 Pet . Aôndo ngise va a mngerem ma de@@ e@@ mee sha tar u sha ayange a Noa la , kpa er apostoli Peteru nger nahan , “ kwagh ne hungur ve sha apera ” je . Aôndo una nenge ér i er tom u pasen kwagh ne sha ishima na i kure vough . P@@ ase tom u Mesiya u Yesu er shighe u k@@ ôndo yem sha la . Ka se er hanma kwagh u se fetyô cii , sha u nan or u se lu henen Bibilo a nan la iwasen , nahan kpa , ka se kav er i lu nan iyol i nan nana tsua u tseghan iyol i nan sha ci u Aôndo yô . ( b ) Ikyav i Yesu i kuran la ngi uumace mba ve yen ne a inja je he ? Yesaia yange lu a vangertiôr ér , un@@ a̱ tagher a nyi m@@ taver je kpa , Yehova una wase un u kuren tom na doo doo . Ka unô ve til sha ityough ki Yesu , man ka sha igbenda i nyi ? Aluer se tsua u eren akaa a ken jijingi hegen yô , kwagh la una wase se u wan ago@@ yol u va lun uma ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa u van a mi la nena ? Gba u a su@@ r se ishima sha akaa kpishi ken uma . Se di ainge ye ? Ka wea pasen kwagh sha uya uya nahan , ka ivur i h@@ an ka i hemba doon we u ôron i@@ or@@ o ? Aluer u ngu kuran yô , shighe u Yesu una va sha u va timin bo@@ tar ne kera la , una kohol we per , u lu civir Aôndo sha gbashima . U@@ kasua mba kar uhar yô , shi ugen seer , ve hingir ity@@ ou@@ v iti@@ ar , ica i gba ga maa shi ugen seer sha a ve , ve hingir ity@@ ou@@ v iny@@ iin . Shighe kar yô , m mase kaven er mhen wam ne lu u shami ga yô . ” 12 : 12 ) Nahan gba u se ver ishima ser , er tar u vihi hegen nahan , ua za hemen u vihin seer a seer . Kwagh ngu nahan sha ci u kwagh u yange er shighe u Yesu kpe kera la . Yange tsua u eren uma u ior kpishi eren ken Igipiti la ga , kpa a tsua u yan ican vea ikp@@ an imôngo ! “ T@@ aver nen asema , Mo M hemba tar ne . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 16 : 33 . Hii nan ve m nenge mer hanma shighe u m lu kuran atindi a Aôndo cii yô , me zua a mbam@@ ts@@ er@@ aa ? ’ Kwagh u hiihii yô , doo u se wa mkaanem ma ken Anzaakaa 27 : 11 ne ken ishima , ma kaa ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” Aluer wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la fa u eren kwagh sha inja yô , u nenge wer doo u ú seer nan un ian i eren akaa agen gaa ? Or môm nana de keghen er saa nana ar sha i@@ aven la ve nana hii u civir Yehova ga . — Ôr Or@@ pasenkwagh 12 : 1 - 5 . A za ii tal@@ ent@@ i na la shin inya . Kristu kpe sha asorabo ase , i ii un , shi i nder un shin ku kpaa . 21 : 5 ) Anmgbian u nomso ugen , mba yer un ér Z@@ y@@ g@@ mun , ngu anyom 8@@ 8 hegen , a kaa ér : “ M sôr ian i pasen kwagh m ver sha inja sha inja , nahan tom@@ shir@@ en wam ngu hembe u@@ men atam . 1 : 6@@ 2 — Se@@ kar@@ ia yange k@@ ondo iky@@ egh kua ato ? Nahan kpa , se mba ken ashighe a ican , shi se mba tagher a ak@@ aren a jighjigh u nan wase kposo kposo . Yesu kaa ér : “ V@@ ande keren nen tartor [ u Aôndo ] man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” Zum u se yar tom a a sha mfe yô , ka se zua a z@@ ak@@ era . — Yosua 1 : 8 ; Anzaakaa 4 : 1 - 9 Shi a lumun a mcivir u ne lu civir un her la . Ka gbenda u h@@ an u tsua ? ( Mateu 24 : 45 – 47 ) Aluer se mba henen kwagh shi eren msen shi gbidyen kwar sha akaa a se lu henen la kpaa yô , kwagh ne una wase se se vese se hingir mbag@@ anden shi se lu mba ve “ er tom sha mkav u ken ishima , [ i ] ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” yô . Nenge ase kwagh u ngô@@ kwase Na@@ omi u nom na man mbayev nav uhar cii sar ku la . Anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken tiônnongo kpa vea fatyô u eren nahana ? Se fatyô u kaan ser , lu pinen iyol@@ na ér : ‘ Kwagh u m soo u ôron ne ka u mimi man u vough kpa ? Se mba keren u̱ fan ve kpa ? Nahan a lumun ér i hen Bibilo a na , ica i gbe ga yô a hingir u lun a “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ” la . Se fatyô u henen kwagh u jighjigh na u nan , shi nôngon ser se dondo ikyav na la kpaa . Davidi wuese Aôndo ken pasalmi ne , hii ivur i sha môm la zan zan i sha uta@@ ankar@@ uhar la sha er a yem un yô , shi a kaa a mba ve lu a na la ér ve kende Yehova sha a na imôngo , gadia un ka Or@@ yiman ior N@@ av u He@@ mban@@ cii . — Pasalmi 34 : 3 , 4 , 7 . Nahan yô ka Aôndo a lu Or@@ ngeren Bibilo jim jim ye . — Ôr 2 Timoteu 3 : 16 ; 2 Peteru 1 : 21 . Nahan cii kpa , ashighe kpishi mba@@ y@@ ev@@ nomso mba lun a uter ga ka ve saa ishe , nahan i wu@@ he mbagenev ken pur@@ usu , mba@@ y@@ ev@@ kasev mbagenev di ve hingir ung@@ ô mba lun a noov ga . Ikyav i kwaghbo u Saulu er la tese wang ér , u wan ikyo sha imo i Yehova la hemba nyityô nagh ku se na un cii . ( Yoh . 17 : 3 ; Mpa . 9 : 10 ) De se umbur nen mkaanem ma taver se ishima ma Aôndo a ne i nger ne ayange ayange , ma kaa ér : ‘ I@@ ti i Yehova ka g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u taver , or@@ perapera ka nan yevese nan ta k@@ imi , nan war . ’ — Anz . Yehova tôndo zwa ér “ [ una ] ungwa msen u mba ve lu a or@@ jime ga yô , [ una ] l@@ aha msen ve je ga . ” ( Ps . Ka wain u nyian Yesu yange er iniongo i M - umbur la a mi ye , je ka u henen a hen ga . Mimi yô , Aôndo fa akaa a a eren mba ve ne un jighjigh la tsembelee je . Sha nahan yô , azende a se tsough la , aa fatyô u b@@ enden a inj@@ a@@ or i se va lu la . — Ôr Anzaakaa 4 : 23 ; 13 : 20 . Yô , lam a imba or la “ sha akaaôron a dedoo man a sur@@ un ishima kpaa . ” ( S@@ ek . I@@ orov uhar mba lun kwagh môm vough mba ga . D@@ ugh tahav mbu Aôndo sha yô , lu nyi igen kpa i wase Mbashiada iorov 2@@ 30 u waren zende u ku@@ ugh ken pur@@ usu u ken S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen la ? Ka kwagh u hange hange u nyi Yakob yange er sha u keren ér una lu ken bem vea I@@ so@@ u ? T@@ a@@ gbe@@ de u dedoo u a yam la una lu un a iwasen nan je ? ’ Yesu shi ôr kwagh u mbagenev ér ve ngohol loho u tartor la saan saan , kpa er ‘ ve lu a mise ken ayol a ve ga ’ yô , fese je ve nôngo gb@@ ev . Aberaham lumun kwagh u Lo@@ ti tsua la , yange vihi ishima a na ga . ( Gen . Ka sha mfe u or lu a mi u nan mbam@@ lumun sha mbampin mba i pin sha kwagh u Ruamabera shin pasen kwagh shin nan akaaôron ken Bibilo tsema tsema la i fe ér i shighe or mkurem ken jijingi ga . He@@ mba k@@ an nahan cii ken “ ayange a masejime ” ne , gadia ior kpishi hingir “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh ” man “ mba ve soo u him@@ en iy@@ ongo kpaa ga ” yô . Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen taver se ishima ér se za er tom hen ang@@ ar u kiriki ugen , u i yer un ér A@@ mag@@ an@@ se@@ t@@ t la . A@@ ng@@ ar ne ngu hen kpe u ity@@ e@@ ku i A@@ t@@ l@@ an@@ tic , ang@@ ar ne gba ica a gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 60 nahan . ( Genese 28 : 3 ; 35 : 11 ; 48 : 4 ) N@@ gi@@ se í yila Mbaiserael shin í tsua ve ér ve lu “ ior i TER , ” shin “ mkohol u ior mba Aôndo ” u mimi . — N@@ um@@ er@@ i 20 : 4 ; Ne@@ hem@@ ia 13 : 1 ; Yosua 8 : 35 ; 1 Samuel 17 : 47 ; M@@ ika 2 : 5 . ( Yakobu 4 : 7 ) Nahan ken atô u iwer at@@ ar@@ atar tseegh , i seer u henen Bibilo a ior ken tar la je kuma iorov 33 ken atô u deri , m@@ seer ne ka m@@ seer u kpilighyol kpishi ! Mba@@ civir Yehova kpishi , kua mbagenev mba Yehova yar tom a ve u ngeren Bibilo je kpa , ve pine mbampin er mbara nahan . ( Yobu 21 : 7 - 13 ; Ps . 37 : 1 ; Y@@ er . Kpa shighe kar yô , Mbayuda hii u henen ér doo u yilan Aôndo sha iti ga ; mhen ne due ica i gba hegen . Lo@@ ti yange ti@@ mb@@ ir u eren kwagh ugen u ma tsua u eren fese shi ma er wang yô . “ Hanma kwagh u ne eren cii yô , eren nen un , i̱ lu sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan , i̱ de kera lu sha ci u ior ga . ” — MB@@ A@@ K@@ O@@ L@@ O@@ S@@ E 3 : 23 . Ngeren la kaa ér , zum u “ angahar a upristi mba ve [ tôô ] are@@ ki m@@ ire shin kp@@ em@@ nger yô , . . . mngerem ma s@@ enen mara ti@@ re ijiir i môm . . . nahan ior per sha ishigh ki Y@@ er@@ ik@@ o jighilii . A@@ ka@@ a@@ ôron A@@ gen a Mbahemenev mba Shin T@@ ine Na Yô Luka Lu Or u T@@ ime sha Akaa a T@@ se Doo Doo Y@@ ôô ? Ishima i legh legh i lu a mi la hingir ikyav i tesen hen mba ve lu shir@@ en Yehova nyian ne cii . — 1 Samuel 25 : 36 - 42 . Yange soo ér tar u lu ya ve . Sha kwagh u se soon ior asange asange ne kpa , se fatyô u dondon ikyav i Yesu , un u yange tese aeren a Aôndo a m@@ shi shio la . Hii shighe u mkohol la bee , m yem ken K@@ an@@ ada la , lu ngeren mo washika hanma iyange , man ken shighe u m za makeranta u G@@ ile@@ adi la kpa lu ngeren mo her zan zan m kar been . Aluer ú er nahan yô , mkaanem man ma a kure sha we vough , ma kaa ér : “ Ishima i nyian ka i na or nan ure , kpa kwaghôron u saan saan ka a na nan iember . ” — Anzaakaa 12 : 25 . ( Aerenakaa 3 : 25 , 26 ; Mbagalatia 3 : 8 , 9 ) K@@ e ’ m - iv u hiihii la yô , í tsegha ior mba ke ’ akuraior sha icighan jijingi maa ve hingir ônov mba Yehova Aôndo mba ke ’ jijingi , ve hingir anmgbianev mba Yesu Kristu . Mbat@@ omov mba Aôndo cii mba zough a jijingi shon , shi ka a wase ve u hemban mbamtaver mba ci@@ er@@ yol . Alaghga u fa ashighe agen kpishi kpaa , a Bibilo i tese ér Yehova yange a er tom a uumace shin mbatyomov u nan ior nav akaawan a aa wase ve u waren yô . Nenge ase yô , or@@ fankwagh u hemban sha tar cii ne tsua u suur sha kwaghfan na shighe u lu hendan a imeen la ga . U fatyô u palegh akaa a gbil@@ ini@@ gh a shin tar u Satan , a ior ve nengen ér aa na ve mkpeyol la , sha er aa d@@ an u u̱ eren ishima i Yehova ga kpa ? Kpa mba ve lu nôngon sha mimi ér vea kuran atindi a na la yô , ungwan mbamsen vev . Mkaanem ma anmgbian u kwase ugen pase mnenge u mbagenev kpishi sha Bibilo ne . A kaa ér : “ Bibilo ngi er an@@ a@@ kwa@@ ti u a lu a akaa a h@@ we@@ egh a injaa sh@@ imi kpishi nahan . Nahan , cii man Yesu va shin tar yô , lu M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u tamen . Ken mhii u inyom i 19@@ 33 la , i ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova ken tar u Jam@@ an@@ i . Kwagh ne tese ér Paulu man Mbakristu mbagenev sha ayange a Mba@@ apostoli la , fa mba ve ungwa mkaanem mara sha zwa u Yesu la . 2 : 11 , 12 . Yehova wase mbacivir un ve er ‘ ityom i i hembe ing@@ in ’ la , er Yesu tsengaôron nahan . Gba u mbayev mba ve due hen icombor i Mbakristu yô vea fa u ôron mbagenev kwagh u jighjigh u nan ve . Yehova tile p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne shi aôndo u vihin tu u a hemen u la kôr ior ikp@@ an . ( Yoh . U wan ikyo sha mbamgbe mba ken jijingi mba ior umiliôn imôngo la lu tom u kiriki ga , man upristi gema lu di kpuaa tsô . Ka unô ior ve lu er inya i i̱ civir ga laa , man kanyi i lu ityôkyaa jim jim i i̱ ne ve ka ve er kwagh sha gbenda u ka ve er laa ? Gba u saa una mough h@@ en@@ pe a lu la ve una “ va ” ga . Mbat@@ amen mba er “ ijiir i y@@ eren ahumbe nahan , man er ijiir i y@@ eren ur@@ a@@ ahumbe yô . ” — Yesaia 32 : 2 . 4 : 16 ) Aluer ior mba eren kwagh a mbagenev inja er ve gba kwagh ga yô , kwagh ne tese dooshima ga . Mayange je se kaa nen a up@@ ania man mbakur@@ an mba ningir sha man mbam@@ ishen kua mba ve lu shin Betel ser ve de tom u ve eren hanma shighe la ve yem keren akaa a taregh ga . ( Aerenakaa 9 : 15 ; 13 : 9 ; Mbagalatia 2 : 7 , 8 ) Shi a@@ dooga hemba soon iti na i Paulu la sha ci u gbenda u Mbag@@ rika yilan iti na i Saulu i ken zwa Heberu la za kwagh môm a iti i dang igen i ken zwa Grika . U sember zuan a kwagh u doon we ken kwaghhenen wou u sha tse@@ ene@@ ke shin u hen ts@@ omb@@ or@@ oo ? De vihin sha ishi , mi@@ in zwa shin du@@ ghun nan ashe ga . Nahan , mpin gema ngu ér a er nan ve ibanave kua mbamzeyol mbagenev mba ve lu zan uumace iyol ne vea bee sha wono ? Sha mimi yô , ashighe agen ka a er kwagh u doon mo ga shin m er kwagh u doon un ga , kpa ka se de ayol a ase kwaghbo shi se hungur a mi . A nger wener : “ Yange i doo se kpishi u ôron takerada ne , nahan umbur hanma kwagh u i tese ken ini@@ umbe ne la ! ” Er nan ve i lu kwagh u i@@ civirigh u we tesen kwagh er Yesu yange wa tindi nahana ? Er Adam hingir or@@ isholibo nahan kpa , Yehova na un ian i maren ônov . T@@ ed tse ken Au@@ str@@ al@@ ia ka kom anyom at@@ aan yô , a hide ken tar u Amerika , maa kar yem hen V@@ an@@ cou@@ ver , lu za eren pania her . ( Marku 14 : 4 - 9 ) Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve hen ér , iyua i eren mba@@ ats@@ anev la gban k@@ an kwagh u dedoo tseegh ga , kpa ka kwagh u una fatyô u wa@@ men asorabo je kpaa yô . Kwagh u se fe yô , Mbakristu mbagenev mba ve lu Mbaheberu la lu dondon aeren a mba@@ yi@@ ase agen a á lu ken Tindi u Mose la her . — G@@ al . Shighe u apostoli Paulu lu ôron kwagh a Mbakristu mba ken K@@ orinte sha kwagh u naagh ku nan sha iny@@ ar yô , á kaa ér : “ Aluer gbashima una lu yô , á rumun un sha kwagh u or nan lu a mi la , ka sha kwagh u nan lu a mi ga la ga . ” Ka atesen a tsu@@ men a nyi a ne ior ve henen ér ka Aôndo a ne ior ve lu yan ic@@ ana , kpa se wase ve nena ? Ity@@ endezwa ne i na yô , se man uumace mbagenev mba i ne ve iyua i uma u kpen ga , mba ve lu yemen sha la cii se kaa ser : “ We Ter , Aôndo , U@@ hemban@@ agee , ityom You i vese , i kpiligh iyol kpaa . Ior mba ve lu mbatomov mba Aôndo jim jim yô gba u vea lu a ishimawan keng . Er se nenge kpoghuloo ser se palegh akaa a vihin shi se er kwagh sha kwaghfan nahan kpa , se mba tsu@@ m , se cica cii . U eren kwagh sha kwaghfan u Aôndo la shi ne or lu a imoshima i wang . V@@ a K@@ ohol a V@@ ese sha Iyange i T@@ om@@ atar , A@@ ip@@ or 12 W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr ityough 5 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Kpa mzeyol u gema lu a mi yô , tom na yangen un u zan mbamkombo hanma shighe . A@@ mba a erdoo la yange a va a iember hen or u n@@ á@@ n la kua or u ngohol a ngohol la kpaa . B@@ ugh tra@@ k la , peeji u ken atô la , maa kaa a nan wer , “ Bibilo kaa ér ‘ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . ’ ” Davidi kaa a wan na ér : “ Aluer ú ker Un yô , ú zua a Na ; man aluer ú undu Un yô , Una ta u kera , Una h@@ unde ishima a we gbem je . ” Ior kpishi ker gbenda u sôron mzeyol u tar ne . Aluer u ngu nengen a mbatyomov mbara ken ishima yô , u fatyô u pasen loho u dedoo la vangertiôr . Mbamaren mbagenev ka ve er kwagh ne sha u ôron mbayev vev akaa ken takerada u Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la man Y@@ ear@@ book u Mbashiada mba Yehova man ngeren mba ka i gber ken ityakerada yase sha kwagh u uma u ior mbagenev la , man abaver a sha kwagh u ityom i ior mba Yehova ve er yô , kua tser wase u D@@ V@@ D u he , u u er kwagh u ior mba Aôndo mba sha ayange a ase ne la . ( b ) Aluer nom man kwase mba lun p@@ al@@ egh@@ aa shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , kwagh ne una fatyô u vihin ivaa ve nena ? Or@@ tom u Aôndo nana fatyô u v@@ ôron je yô , alaghga nana gba uwer u nôngon “ ityav mbi dedoo mbi jighjigh u nan ” u nan la je kpaa . — 1 Timoteu 6 : 12 . Shighe kar yô , mo vea C@@ rai@@ g se de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ om shi se de u man iky@@ ôh@@ ô kpishi kpaa , shi tom wam u te@@ en m@@ sô@@ rom hen b@@ aa la kpa m de u . Yehova yange er nena sha kwagh nee ? Er anyom a ou a lu cii kpa , u fatyô u eren i@@ mba@@ kwagh ne sha u lôh@@ ôn mba ken makeranta wou shin mba ve eren tom a we imôngo la M - umbur shin kwaghôron u ken igbar gayô mkohol u vesen . “ K@@ l@@ ase cii lu ôron e̱r ior ve keren igbenda i te@@ en ior akaa yô . Ôr ase 2 Mbakorinte 11 : 23 - 28 , nahan nenge er apostoli Paulu u lu môm ken nongo u Kristu la ya ican kpishi kpa za hemen u dondon hemen u Yesu Kristu her yô . Anmgbian u kwase ugen u i yilan un ér Mary H@@ in@@ ds yô , nenge tom u col@@ por@@ te@@ ur la ér “ ka gbenda u hemban doon u eren kwagh u hemban doon sha ci u ior mba hemban ng@@ een iyenge . ” ( Anzaakaa 2 : 1 - 5 ) Sha nahan yô se nôngo nen sha afatyô wase cii se kange nen ishima sha u ‘ hemban veren ishima ’ ken mbamkombo asev . Hegen ngu ken gar u Le@@ eds ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , ngu pasen kwaghaôndo sha ajiir a nomso ve tem mbam@@ zough vev yô ; ka á tôô min@@ iti pue á lam a nomso mban cii man ve ve t@@ ume it@@ you ha@@ an ish@@ or ye . As@@ a yange “ vihi at@@ se a nan@@ den nagh sha mi agen , a a lu a ve ga la , kera , kua ajiir a ta@@ ven sha la kpaa , a hembe m@@ t@@ ôm ma a@@ wen@@ em shi a gber A@@ sh@@ er@@ im kera . ” Kwagh môm u a ne ve tom wase u pasen kwagh ne u ze iky@@ ura yô , ka m@@ samber u Bibilo i samber wuee la . ” ( 1 Tim . 6 : ​ 12 , 20 , 21 ) Timoteu yange dondo kwaghwan u Paulu ne je ka ashe tugh ga . ​ —⁠ 1 Kor . Alaghga u nenge wer doo u ú nger mbam@@ shi man mbam@@ tsera mba ve lu ken tom u ú eren shin u we ishima u va eren la . Ka nomso man kasev cii inja e̱r kwagh ngu saan ve ken uma nahan , kpa kwagh shon yô mba fan@@ tyô u kaven un ga . ” Kpa aluer u za hemen u k@@ enden usu la wan iky@@ ôn ker yô , ua lu ye@@ ghen her . Shighe u yange z@@ ur@@ um u Yosua una hemen ior mba Aôndo una nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la , Yehova wua iorov dubu iky@@ undu kar utar mba ve hemba un ato la . Tsô m nenge mer doo u me hen Bibilo a Mbashiada . Lu nyi apostoli Paulu er ken g@@ an@@ den@@ e ? ( 1 Mbakorinte 4 : 13 ) I@@ ho@@ m i akuraior a ker se sha apera la ia fatyô u nan uumace lun ityough g@@ ondo a vese , kpa ia na Tor u sha won cii una gb@@ ihi se ga . ( Mateu 9 : 4 ; 12 : 22 - 30 ; Luka 9 : 46 , 47 ) U tesen ikyav yô , shighe u i nder Yesu ica lu a gba ga la , mbahenen nav uhar mough ken Yerusalem lu yemen ken E@@ mo@@ u . “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je . ” — H@@ E@@ B . 29 : ​ 13 , 14 ) Kwagh ne tese ér gba u ú er nyi ? * ( Mateu 6 : 25 ) Yesu fa wener , sha gba@@ aôndo je , ka i gba uumace mba ve lu vough ga ne ishima u zuan a akaa a kwagh a gbe ve a mi la kpen kpen . Aluer se kôr no@@ mbor wase tsaha u lamen sha ma anmgbian u ken Kristu ga yô , kape se kpa se vihi bem u ken tiônnongo u a lu inja er ka gar la je la . • Ior mba Aôndo mba civir Yehova “ tugh man te@@ tan ” kpaa nena ? Kpa , er i lu tôvon mo a ican yô , m nenge mer kwagh u ôr la lu mimi . Aôndo yange mgbegha Paulu wa se kwagh ér se waan ishima a ior shi se de@@ en ve kwaghbo . Yesu shi ôr injakwagh igen i í lu kwagh@@ môm a ing@@ in yô ér , ‘ a ts@@ aan gb@@ ang yô ’ una hide , una lu tor hen shighe la . — Mateu 25 : 19 . Yehova Ka “ Or@@ pas@@ en@@ aka@@ am@@ yer ” U tesen ikyav yô , ken derianyom u hiihii la , i wu@@ he mbaapostoli mbagenev ken pur@@ usu shi i va a ve ken ate@@ jir u tamen u Mbayuda , i ôr ve ijir sha ci u mba pasen kwagh u Yesu Kristu . 6 : 6 , 7 ) Ka hange hange u ú lamen a wan wou sha kwagh u ieren i civirigh , kpa u lamen a nan sha kwagh ne tseegh la kuma ga . Cii man i tôô gumor la makeranta yô , saa una hingir mar@@ nya . Paulu umbur ve gbenda u yange un pasen kwagh yô . A kaa ér : “ Ity@@ ough y@@ uh@@ wam sha u pasen ne hanma kwagh u lun a inja ga , man u tesen ne akaa ken igbar man ken uya enev kpaa ga . ” Mbahemenev mba ve fe tar sôron je kpa , ve fatyô u fan kwagh u kp@@ er sev a av ve una er ve ga . * — Mateu 24 : 8 . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 32 , 1@@ 6@@ 2 P@@ ine iyol you wer , ‘ Hii er anyom deri môm nahan tseegh hide ken ijime , uumace lu a tahav mbu timin ayol a ve vindi vindi kpa ? U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ng@@ ur karen yô mba@@ fan@@ takerada amba er J@@ er@@ ome man T@@ y@@ nd@@ al@@ e nahan due gba geman Mkaanem ma Aôndo sha kwaghfan shi karen ior ma kpaa . • Ka uityendezwa mba Aôndo mba nyi u nenge ve k@@ ur v@@ ough@@ l@@ o ? Mba@@ civir Aôndo kure akaaôron a profeti a nyi sha shighe wase nee ? Er u@@ profeti mba@@ aiev 4@@ 00 kaa a if@@ er@@ or A@@ hab@@ a ér una za hemba ityav nahan kpa , M@@ ik@@ aia , u lu profeti u Yehova u mimi la tsengaôron ér ityav mb@@ ia hemba un . Ú NG@@ U or@@ tesen nee ? Sha mimi yô , gba u jijingi u Aôndo una wase se ken tom wase u pasen kwagh ne . — S@@ ek . ; E@@ sp@@ ar@@ za , F . I@@ ̱ kar mlu u ior ve lu kposo kposo ken tiônnongo la sha um@@ ato kpishi mba ve lu yemen zende a vese imôngo sha gbenda yô . A kaa ér : “ M nenge kwagh engem er iy@@ ô@@ gh nahan ; . . . lu er m@@ lu@@ ashe u usu nahan ningir tser . . . Nahan doo u mba ve lu sô@@ ôr ayol a ve yô vea palegh u lun ken i@@ u@@ v ve tseegh . Or u he la ka a tese “ i@@ been i Un u A gbe un ” la , ka Yehova je la . ( K@@ ol . Er Nan Ve Mbashiada Mba Yehova Ve C@@ i@@ vi@@ r Aôndo A I@@ e@@ ev ga ? Se mba nôngon ser se de ishim@@ an@@ yo@@ on dang dang - na ? Ashighe agen ka se na naagh sha ayol ase . 28 : 20 ) Sha nahan yô , gba u a lu Yesu una lu tesen er a lu eren zege@@ tom ne ye . MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V MB@@ A “ E@@ EN ” V@@ E L@@ U E@@ EN H@@ ER L@@ A M@@ kase u Mbaiserael kase gar u Y@@ er@@ ik@@ o wa atô , er i er ken takerada u Yosua la tese ikyav i kwagh ne . Marku yange lu môm ken mbaapostoli mba Yesu mba 12 mbara ga shi lu ikyar i Yesu kpaa ga . Anmgbianev mbak@@ asev mbagenev lu a Bibilo hen af@@ o a i yem a na her la . Per@@ apera u Tor la a pasen kwagh na la ka “ perapera u Aôndo , ” inja na yô , ka atindi a Yehova a we sha kwagh u a lu u dedoo man u bo la je la . ( Rom . 3 : 21 ; D@@ ut . u J@@ un 22 , 19@@ 5@@ 2 , peeji 3 zan zan 4 . Shin er mbahemenev mba@@ adu@@ av ta ior icin ér ve de er Bibilo ga , shi lu iorov kpuaa tseegh lu a Bibilo nahan kpa , sar ior kpishi u fan mimi . Yange i nenge a m@@ doom nam shighe u lu s@@ enen shin “ sule u iky@@ on i ah@@ ii ” la , nahan i kua a na i yem a na hen ya u Solomon . — I@@ c@@ am i He@@ mban 1 : 6 ; 2 : 10 – 15 ; 6 : 11 . Se mba nengen ser ngu tor u a tem sha iky@@ ôn@@ ough ki torough nagh , a lu henen kwagh ken ishima zu@@ lee , geman ashe kenger shin tar sha ashighe ashighe sha er una nenge er tiônnongo na a lu zan yôô ? Se fatyô u taver ve ishima sha u pasen ve ser se wa ve ikyo shi kwagh ve gba se ishima sha mimi . M@@ tsegh u Aôndo la tese mlu na u wang u lun a ac@@ ôgh@@ or ga , u a lu un kwagh u hange hange la . Yehova lu kaa a ior nav mba i yem a ve uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la ér : “ U nan bende a ven yô , nan bende a hon@@ g@@ or@@ she [ Wam ] je . ” P@@ i@@ pa i tôôn abaver i̱ mba R@@ oman K@@ at@@ oli@@ k@@ o i̱ í yer ér L@@ ’@@ O@@ s@@ ser@@ v@@ at@@ or@@ e Rom@@ an@@ o la i̱ ôr sha kwagh u Mbakristu mbara vough nahan ér : “ Yange a̱ eren Mbakristu mba hiihii mbara batisema a̱ been je tsô maa , ve tôô ér ka tom ve u samber a I@@ vangeli . Ka sha u henen Bibilo n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi zan mbamkombo shi eren msen man sha u hiden timen sha kwagh u se hen la . Aluer se soo u henen zwa u wang ne yô , kanyi i gbe u se er@@ ee , man ka a inja u se eren nahan sha ci u nyi ? Doo u se kav jighjigh u nan u Yon@@ a la sha ing@@ in kpaa . Apostoli Paulu yange ôr kwagh ter mkaanem ma Yehova kaa a F@@ ar@@ a@@ o la zum u lu pasen tom u ishimawan i Aôndo i̱ er ken m@@ tsegh u tseghan icighan@@ ti Na la . Kwagh ne hemba b@@ enden a agumaior cii . A soo kwagh u dedoo ga cii . Kwagh ne na yô , dooshima ngu her atô u ior mba Aôndo kua bem man mk@@ or kpaa . — Ese@@ k . Nahan kpa , cii man or a nôngo ityav mbi jighjigh wase u nan ne yô gba u nana lu a mkav . Ru@@ tu naan nom na icivir shi kange ishima ér una civir Aôndo na sha mimi shi ungwan imoshima na i Bibilo i tsaase i la kpaa . Ka nyi i tese ér , hii sha derianyom u hiihii la je , ma shighe môm kpa Mbakristu mba mimi mba i shigh ve mkurem la bee shin tar ga ? Ka Tor u sha won cii u a lu I@@ mbor i vesen la a ne zwa shi a kaa ér u̱ tese iyol you man mbagenev kpaa ye . C@@ en@@ s@@ us B@@ ure@@ a@@ u yange due a mi ken inyom i 200@@ 1 la , ib@@ aver la tese ér m@@ kposo u a lu hen atô u mb@@ any@@ ar@@ ev man ats@@ an@@ aior la ngu hemban ng@@ een a ngee cii . Aluer ka se inja er se gba ica a dooshima u Aôndo yô , se pine ayol ase ser : “ M ngu nengen dooshima u Aôndo er ngu ma kwagh ga shinii ? ( Luka 6 : 45 ) Kwagh u yange wase Yesu u eren tom u pasen kwagh ne sha gbashima yô , lu ikyo i yange wa mbagenev la . Mba ker ken inyom igen yô , m er batisema . I@@ ca kera gba ga maa m hii pania u eren . Je@@ an@@ ine , ngô u lun tswen ugen ter akaa ne ag@@ enegh sha iti , ér ka : m@@ ts@@ wen@@ em man u nomso ve@@ ver ve ken ijiir tom sha ishima ve ga man m@@ ̱ - um@@ ayol u iny@@ ar . Una lu eren tom u Aôndo her ng@@ e@@ egh , nahan Yehova una wase un u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba tsombor na . Nahan , a shi nan kpa , mkaanem ma i kaa ér , “ ken tempel u TER , u are@@ ki u Aôndo lu ker la ” tese ér ka te@@ mbe u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . Shin er á ngee a tom kpishi shi lu a ian ga nahan kpa , or@@ kuran ne nenge anmgbian ugen lu yan ican u sôron iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ or@@ on ityakerada veren vough la nahan á tile á wase un . Een , gbenda ú fan Aôndo u mimi la , ú kua mk@@ egh u keghen ato a Yesu Kristu , gadia ka sha ikyev na man uumace ve fetyô — shi vea fatyô — u fan inj@@ a@@ or i Yehova a lu la ye . Mbakristu mba ken K@@ orinte kpishi yange ve ya kwaghyan u M - umbur la sha dang . Cii man se time sha kwagh u ken Ruamabera yô , doo u se hii s@@ ônon ken msen ser icighan jijingi a hemen se . S@@ op@@ hi@@ a : Ka mimi . Aôndo tsengaôron sha zwa u Yesaia ér Mb@@ ab@@ ab@@ ilon mba ve kôr Mbaiserael ve yem a ve uiky@@ angen ken tar ve la vea pase ve , vea hide a va maa Yerusalem shi vea maa tempel kpaa . Yehova Y@@ ima Davidi sha Iky@@ ev i Mba@@ ah@@ end@@ anev Lu hanma shighe nahan Yehova hii u lun a non@@ go@@ ior shin t@@ ara ? D@@ i er or u ken injakwagh la nahan , se fa er mimi ka a vese ken ishima i or ga . M va den tom u@@ ke u eren yô , ortamen ugen kaa a mo ér un ver ishima ér mo m er pania ; shi a nam foo@@ m u ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u nyôron pania kpaa . ( Anzaakaa 17 : 22 ) K@@ ohol cii yô , za hemen u lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Yehova man tiônnongo kpaa . Mayange gbe le@@ ti sha kwagh ga . 7 : 25 ) Shi nagh nagh kura na yô , ikyuryan i he la hingir kwagh u vough . — Heb . Kanyi i lu icivir i hemban cii hen Mbakristu mba ve er b@@ ati@@ se@@ maa ? 34 : 4 , 5 ) Alaghga kwagh ne lu u tesen ér ior mba shon yange ve kuma mba a ii ve sha icivir ga . Yange yer inyaregh ki gen@@ egh ! U hen wer aluer u ngu or u vough , u ‘ lun a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga , u lun p@@ al@@ egh@@ aa a mba@@ asorabo , ’ er Yesu nahan , a lu u z@@ ange u ungwan imo i mbamaren ou we@@ e ? Yange yem hemen le@@ va le@@ va , lu eren mbam@@ gem mba hange hange ken uma na fele fele je , shi ica gba ga tsô maa hii tom u pasen kwagh u Tartor . Se ‘ gba nen uwer ’ u pasen hanma or cii kwagh ga . — Ôr Aerenakaa 5 : 42 . Dooshima u Mbashiada mba Yehova tes@@ em la lu kwagh u m lu keren yô . Kanyi anmgbian ugen a kaa ér i̱ wase ivese na ? Ikyav i tesen yô , Mkaanem ma Yehova venda inj@@ ô i yan kpa kera kimb@@ in ga la sh@@ alegh sh@@ alegh . Mbaromanu ityough 12 tese se ér ( a ) doo u se er a uuma asev nena ? Nahan kwagh ne ka ikyav i tesen ér Maria tema vea Yesu sha iengem i sha la hegen . T@@ ime sha atô@@ akaa a ahar ne . Se mba tesen ser se hide a ayol a ase ijime er Mose nahan kpa ? I@@ vor i i̱ m@@ ende la use kera sha ci u inya za sh@@ imi ga yum . Mayange kighir se ér se̱ er ishima na ga . Mba saan saan ken ivaa ve i i tse i hembe anyom 34 hegen la . Yehova Ngu ‘ G@@ ar@@ u@@ ity@@ a W@@ ase sha Ashighe a M@@ zeyol , 9 / 1 Yange Mbashiada mba Yehova mba kaan ér vea hen Bibilo a mo yô , m lumun fese . ( Mbaefese 6 : 4 ) Nahan yô , mbayev pine ase nen ayol a en ner , ‘ Me lumun ityesen i sha dooshima i mbamaren av kpa ? ’ ( Daniel 1 : 1 - 3 ) G@@ um@@ or Daniel lu môm ken ve , alaghga yina anyom iky@@ undu hen shighe la . ( Aerenakaa 10 : 9 - 16 ) Yange a er at@@ umbe sha an@@ d@@ ar a av@@ il@@ egh sha tor@@ y@@ ough@@ ough yô , u lu ijiir i doon u me@@ men her . Hanma inyom yô , icombor i kohol i ya kwaghyan imôngo sha iyange la ; yange i s@@ ôngo wan@@ iyôngo u lun a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol shio . I@@ y@@ ua i In@@ j@@ aa A@@ ka@@ a@@ wan ne aa wase se se za hemen u zenden sha gbenda u zan ken uma u tsôron la . — Mateu 7 : 13 , 14 . Nahan kpa , vough er se nahan yange gba u Paulu una suur sha Yehova sha er una ôr loho u dedoo ne vangertiôr yô . Mateu ôr ér mba been u eren un batisema yô , “ [ Yesu ] due shin mnger fese . ” ( b ) Ior umiliôn imôngo mase kuren ikyaa ér nyi , man ka sha ci u nyi ? Sha kwagh u Bibilo i er yô , akaa a vesen nga ahar a aa na msaanyol ke ’ ivese yô , ka m@@ doo u ve doo ayol a ve ishima shi ve ne ayol a ve icivir la . ( Ekesodu 20 : 12 ; 21 : 15 , 17 ) Shi Tindi shon tese ér gba u a waan kasev mba ve we iy@@ av la ikyo . Sha mimi yô , ishimaveren i lun uma gbem sha won , wuese Yehova a mkur shio la ia na ityesen i ia lu zan hemen ken Anyom D@@ u@@ bu la a saan iyol kpen kpen . Yange nan ku@@ mba ilev mbi nan kure kure nan unde a mbi sha ag@@ u@@ ngu shi nan h@@ ungwa a mbi shin ap@@ ev shi nan per u@@ if@@ i a mbi kpaa . M nenge mer , er m gema eren akaa a doon V@@ au@@ ghan vea na imôngo yô , kwagh ne wase un u hemban lamen a mo gbar gbar . ” ( Pasalmi 31 : 23 ) Nahan se kange nen ishima se za nen hemen u tilen sha jighjigh , gadia Yehova ka ‘ Or@@ yiman u ior cii , jim yô , ka u mbananjighjigh . ’ — 1 Timoteu 4 : 10 . Nahan kwagh u a dugh ker la , ve kure mbamgbe vev mba akuma akuma la a mi . Inja na yô , Yes@@ e@@ bel lu b@@ um@@ un ér aluer un wua Eliya kper@@ nan keng keng sha u or@@ on iyev i u@@ profeti nav mba Ba@@ al la ga yô , gu@@ da una kpe di je . • Yehova Shi pase gbar gbar ér Yesu ka Mesiya . ( Mat . KA AN je i doo nan er ud@@ as@@ enda ve lu aa tahav mbu kôron mbai@@ v mba ve iin se akaa shin ve anger icombor yase la z@@ à wan ve ke ’ ga@@ adi ga ase ? Satan yange wa Yobu kwagh iyol ér nyi ? Ishim@@ an@@ yo@@ on ngi er usu nahan . Shi ka ú “ C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u ” sha u lun hen Bibilo i henen i hen tsombor la kpaa . Ivur i masetyô i M@@ ika ity@@ ô@@ ugh 2 la ôr kwagh u ior mba civir Yehova kaa ér : “ Tor ve kar hemen ve , man TER gema ngu ve sha hemen . ” Se fatyô u lun a ishimataver i i har sha jighjigh u nan la , er Yesu nahan Nahan kpa , Mbakristu vea fatyô u duen shin tar ne kera ga . Ka u ior mba Yehova vea ver ato a na sha ashighe ashighe ga , kpa ka u vea veren ato a na sha hanma shighe cii a hingir iky@@ e ve . Nahan kpa hegen — hen shighe u se lu uma ne je kpa — akaa nga a á kpilighyol di nahan vough yô . Apostoli Peteru ngise wa mbatamen kwagh wener ve ‘ de lu er mba eren tahav sha kwagh u i we ve sha ik@@ ev la ga , kpa ve lu ik@@ um@@ u@@ ile ik@@ av . ’ M@@ lu u k@@ ang@@ en@@ aa u Ter man Wan la lu taver seer a seer . ( Genese 2 : 24 ; Ekesodu 20 : 5 ; Pasalmi 36 : 9 ) Aluer se kav akaawan ne yô a kera taver se u lumun shi dondon atindi a a zough sha mi la ga . Aluer ve er nahan yô , mayange iniôngon ve ia saa gbilin ga . — Anzaakaa 23 : 15 . 13 : ​ 37 , 38 ) A vande veren ve ikyav la cii man zege@@ can la una hii ye . ( Mpa . Yange ve kôr un iyol , a fa mbam@@ yina vev mba sha iyol man mba ke ’ jijingi cii man ve mase pasen akaa a ve soo la ye . Er nan ve kunya kôr or@@ ya u Yesu a er kwagh na ken injakwagh la u za nd@@ eren ikyar na ga ? Cii man shighe ne yô , zum u Mose za sha U@@ wo u S@@ en@@ ai u za ngohol A@@ tindi la , Mbaiserael hingir mba@@ civi@@ r@@ ak@@ ombo , ve lu civir wan@@ b@@ ua shi ember y@@ agh y@@ agh . ( Luka 23 : ​ 13 - 15 , 25 ) Yange ve “ ny@@ iman ” shi ve zua zwa ve wua “ Tor u uma , ” shin er akav lu kpishi a tesen ér lu Aôndo je tindi un nahan kpaa . ( Aer . Nahan a gba hange hange u a yem a ve hen iy@@ aagh ki mba@@ beenyol . ( Mbaromanu 15 : 7 ) Ka kwagh u Paulu er vough je ne . Ken uwer u Se@@ te@@ mba , inyom i 200@@ 5 la , m zua a ian i@@ civirigh igen i kpiligh mo iyol kpishi . ( b ) Kanyi kwaghbo i gbe u iky@@ aior ia p@@ al@@ egh@@ a ? Nahan kpa , lu atesen a Bibilo la tseegh yange wasem u nan jighjigh mer ka Mbashiada mba Yehova ve lu ior mba Aôndo ga . U er nan ve u tese mbagenev kwaghfan u u zough a mi ken anyom kpishi laa ? Tom u pasen ior kwagh u mbakur@@ an ve eren la tese ér mba “ eren . . . akaa a doon a ior cii , ” kpa jim je yô gba u vea hemba eren akaa a doon a “ mbananjighjigh ” a ve imôngo . ( 1 Mbakorinte 3 : 9 ) Lu hanma shighe gba u mpase u sha mnenge la una kure ? “ Ior ka ve shi kighir mo ér m lu a ish@@ i@@ ôr , man ka i lu kwagh u dedoo je mbagenev ken a ve ve keren sha ci wam ye . Yange lu u mbaapostoli mban vea gba yemen aa akaa a ve lu a mi iyol la tsô , vea de ér asema a d@@ an ve sha u keren akaa seer ga . Ka atesen a mba@@ vendan mimi la tseegh aa fatyô u tsu@@ men a Mbakristu ga . I@@ liam i dang i mbagenev ia na se hingir iy@@ ongo a Yehova . Ka kwagh u dedoo u nyi mbahenen mba Yesu mba hiihii mbara ere ? Kpa suur sha iwasen i Aôndo sha ikyev i Yesu Kristu , nahan a za hemen u nôngon a ve . ( Rom . Í ôr kwagh na ér á h@@ enda ny@@ inya — ka ikyav i ken Bibilo i tesen ityav je la . • Jighjigh u nan kanyi , man hii nan ve i gbe u se lu a ieren nee ? Yange eren akaa a nan msaanyol vea azende a na imôngo . Shighe u Yesu lu shin tar la , Yehova vande veren “ iyange man shighe ” u akaa ne cii aa er yô . — Mat . Shighe u Or@@ tamen u sôron atôônanongo sôr se ve , kaa ér se fatyô u sôron gbenda u se eren mbamkombo la , yange doo se kpen kpen ! • Kanyi ú hen sha kwagh u ishima i legh legh ken ikyav i ( b ) Tese ikyav i kwaghfan u mimi u Mkaanem ma Aôndo ma lu a mi la . 2 : 17 ) Or@@ pasalmi kpa wa icam , kaa ér : “ Gadia á va tim afer@@ aior kera ; kpa mba ve veren ashe hen TER yô , ka ve vea ya dyako u tar ye . P@@ ine iyol you wer , ‘ Ka ah@@ wa a me ka m vihi sha u ôron ityakerada i taregh shin up@@ ip@@ amba@@ abaver , shin nengen tele@@ v@@ ishen , shin ungwan ity@@ ough@@ olo@@ v shin eren ma ini@@ umbe i doon mo ishima ? ’ ( Genese 24 : 6@@ 2 ; 25 : 11 ; 2 Samuel 3 : 10 ) Er yange ve mough ken Igipiti ve yem ve za har af@@ o hen U@@ wo u S@@ en@@ ai shi ve va hembe her ve zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 70 ve yem ken K@@ a@@ de@@ shi nahan lu inja er ve lu sha k@@ ur u Tar u Ity@@ endezwa la nahan . Kwagh u vesen yô ka ityesen . De gbe ôron tsô wer ú ôr u@@ peeji imôngo ú bee ga . 6 : ​ 3 - 5 , 20 ) Aluer se kegh iyol u ôron mbagenev atindiakaa a Aôndo shi tesen ser saa se u kuran á kpaa yô , se lu tesen ser Aôndo doo se ishima kpishi . I@@ m@@ end@@ enev ka mbi kura ahumbe a bo ne , man iwanger i iyange kua mngerem , maa mbi gema mbi na se ahumbe a dedoo man kwaghyan u nan se agee ken iyol . Ka sha igbenda i nyi nahan se tese ser se mba kuran ken tom wase u pasen kwagh laa ? Kwagh u ú hen ken Bibilo la una wase u , nahan we kpa u fatyô u kaan wer u “ zua a Mesiya ” nyian ve . ( b ) M@@ kav u se hi@@ di se zough a mi sha kwagh u i nger ken Mateu 13 : 42 la zua sha kwagh u i nger ken Pasalmi 1@@ 12 : 10 la nena ? Ka an@@ zaakaa ahar a nyi se time sha mi ken kwaghhenen u una dondo nee ? Mbah@@ enen mbara yange ve hen sha m@@ le@@ he u Yesu lôh@@ ô ve ér ve hingir mbadondon nav la ga tsô maa ve dondo un@@ u ? Kpa zum u yange m hii u zuan a ityakerada ken a@@ kpe yô , m fa je mer ne hungur a mo ga ! ” T@@ ime sha aeren kposo kposo a Yehova a lu a mi , a doon tsung la . P@@ es@@ id@@ en Tru@@ man yange una fa shin una fa ga kpaa , Paulu yange ôr kwagh u ime i í we i hi@@ mb@@ ir orumace ne , nahan a ta iky@@ ur sha mi ken aka@@ ang@@ eren a na la . I@@ mo@@ shima ve hông@@ or kpishi je yô i kera wasen ve u tsuan kwagh u injaa shin henen kwagh u injaa ga . ( Ôr Mbafilipi 4 : 11 - 13 . ) U He@@ mban I@@ ng@@ y@@ at@@ u N@@ um sha Mimi u Bibilo La Hi@@ ihii yô , lu u a de ve asorabo a ve gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . I@@ ̱ kaa ér : “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , u i we b@@ ar sha mi yô , sha u fa nen er i doo u ne@@ a ôr kwagh a hanma or yô . ” ( K@@ ol . Zum u ônov ve we ak@@ ondo i kom u vea er kasev yô , ung@@ ô ka ve lu a shima i nyian i sha inja sha kwagh u kwase u vea er la . U tesen ikyav yô , nenge kwagh u yange er a Ab@@ im@@ ele@@ ki , tor u Mba@@ fil@@ iti u ken gar u G@@ er@@ ar la . O@@ ru@@ m@@ ace nana fatyô u lun sha tse@@ ene@@ ke u nan , a hemen u Aôndo shio , kpa a kpe nan iyol , er Satan s@@ enge nahana ? “ Ver Ishima . . . u T@@ esen ” 29 ( Mbagalatia 2 : ​ 4 , 5 ; 1 Yohane 2 : 19 ) Shi a@@ dooga anmgbianev mbagenev mba i shigh ve mkurem la , vea kera tile sha mimi ga . Nahan kpa , sha an@@ shighe ugen la , mzeyol due sha kwagh u or u a ungwa imo i nan la je gbenda lu u palegh ga . 4 : 11 ) Sha nahan yô , ka a inja u se pine ayol a ase ser , ‘ Ka an nan hembe gban kwagh ken uma wa@@ ma ? ’ Sha nahan yô , se fatyô u kaan ser mba “ i@@ or@@ van@@ nya ” shin tar u Satan a hemen u ne . Yange ve eren nahan sha ci u ve na jighjigh ér uma kpen ga , nahan una hide a va tôô iyol i i ko@@ so her la . Hen ase sha kwagh ne : U tesen ikyav yô , a soo ér se eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la sha gbashima . — Mat . Li@@ se@@ t@@ era lu ani@@ jiir u ken ag@@ ar , hen gb@@ ur@@ um@@ aa u mngerem lu her kpishi yô , shi wa ndor a ag@@ ar agen ga . * Kpa , er nan ve iti i Aôndo i i lu kwagh u wang shin i lu kwagh u icighan@@ egh la i gbe u a tsegha i ? Í pase ken kwaghôron u profeti u Yesaia ér Yehova iyol na kpa “ haa perapera iyol er ri@@ g@@ au@@ t@@ ya u iy@@ ôô nahan . ” ( Pasalmi 119 : 7 , 8 ) Yehova yange undu Yosua ga , sha ci u a kura tindi u i wa un ér a ‘ a timen ken ruamabera u atindi@@ gh ne tugh man ate@@ tan , sha er una ver ishima una er akaa a i nger k@@ imi cii ’ la . Nahan kpa , Mbakristu mba mimi yô , ashighe kpishi ka i gba u vea er kwagh u ve nenge ér ka u shami yô . • Er nan ve Satan a te@@ v Mbakristu a ic@@ an@@ aa ? Aluer ka nahan yô , eren akaa ne vea ônov ou zan zan ú va nengen wer ve̱ kuma u eren ityom ne ayol a ve hegen yô , maa undu ve a mi . Kwagh u i ôr sha N@@ ine@@ ve la lu nahan vough , gadia akaa@@ kper@@ an a ken iyou i tor S@@ en@@ aker@@ ib@@ i i ken N@@ ine@@ ve la tese ér tar u A@@ shi@@ ria yange u er ior ican kpishi . Apostoli Paulu pase kwagh shon ér : “ Ka sha a Na man se . . . lu a ian i nyôron hen Ter ken Jijingi môm ye . ” Yehova maa de ér shighe a kar , nahan ior cii ve nenge aluer akaa a Satan ôr sha a na la ka mimi shin ka aie kpa vea fa yô . Yange lu u anyom aa kar imôngo cii man mba@@ eren kpen@@ ga a an@@ ar la vea mase fan@@ tyô u eren un ye . Yehova ka a umbur mbacivir un nena ? Se ungwa a kaa ér , “ Yes Father , m fa ijiir ve . ” Ashighe a taver er a ng@@ ara nahan mkaanem ase@@ m ma a lu ma ib@@ um@@ egh , shi ma a va se a ij@@ ung@@ wen ken ishima . ( Ne@@ hem@@ ia 1 : 1 – 6 : 19 ) Shighe u anmgbian wam u kwase Mar@@ iv@@ í lu iyev la , i y@@ av a na sha ig@@ yo@@ s@@ ough , nahan kwagh ne bende a na tsung . Ishima i i lu ye@@ ghen se a yer ker u wasen ior ser ve fa Aôndo la , tese ér mimi je sar Yehova u yiman ior . ( Yakobu 4 : 8 ) U ng@@ ur@@ en kporom hen Aôndo yô , u lu hemban nengen er Tartor u Aôndo la ua er akaa a dedoo sha ci wou hegen tseegh ga , kpa a lu gbem sha won yô . Sha nahan yô , gba u mbamaren vea hen vea fa er vea “ tese wanye gbenda u nana za yô . ” Shighe kar yô , F@@ er@@ nan@@ do hii u henen ér shin a tsa sha won a na un ortamen je - o ? A@@ ka@@ a@@ wan a W@@ asen Se A@@ yange A@@ yange ( 1 Peteru 2 : 15 ) He@@ mban cii je yô , ieren yase i dedoo la ka i kporom a ior i̱ va a ve ikyua hen nongo u Yehova , shi i̱ bugh ve gbenda u van un a icivir shi zuan a uma u ts@@ or@@ on kpaa . — Aerenakaa 13 : 48 . Yange m zua a ian i@@ civirigh i duen a Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Christian Greek Scriptures la ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu hen mkohol ne , man ka zwa u hemban nd@@ ahar u i gem Bibilo ne ker je la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 42 , 5@@ 6 Nahan kpa , ai@@ ky@@ ôr man mlu u iny@@ ar u a gem hanma shighe la , una fatyô u vihin mba@@ awashima mba dedoo mba or nan lu a mi la je kpaa . Aluer u tsua a ishima you u lun kwa@@ v shin mlu wou na u hingir u lun kwa@@ v kpa , akav a ken Ruamabera man a sha ayange ne a̱ wase u zua a msaanyol man mk@@ om ken uma wou . Ken kwagh u se tsough u eren a uma wase la . Er m na kwaghôron ugen hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh ugen m bee yô , se nenge non@@ go@@ ior ugen tema imôngo , ve lu dondon ieren i ior i B@@ ra@@ z@@ il i kasev su@@ sen ah@@ enge , nomso di zuan ave la ga . Aluer wea sember fan mimi je kpa , u ngu a mfe sha kwagh u mlu u uma , u una lu mbagenev a inja yô . Ken zwa Heberu yô , ishember i í gem ken ivur ne ér “ ip@@ aan ” la , inja i i ér “ u cir@@ in . ” Ken uwer u No@@ ve@@ mba 2@@ 000 la , i m@@ us@@ an un i hide a mi hen bran@@ ci u ken tar u Amerika , a er tom hen I@@ jiir i nan I@@ wanger sha Kwagh u Iyou@@ ci , shi ken masejime va er tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en . Yange tindi “ or@@ sur@@ un@@ shima ” — icighan jijingi — sha u nan mbadondon un ishimataver man u hemen ve ken tom ve kpaa . M@@ ôm ken mbam@@ pase mba i ne imba mci@@ e ne yô , ér ka “ ih@@ indi i tan or iyol man icivir i civir Or@@ gb@@ an@@ akaa man mci@@ e u cian su@@ lu@@ gha sha er se vihi un ishima ga la . ” Yange na ior mbara Tindi u Mose . ( Pasalmi 10@@ 3 : ​ 13 , 14 ) A fa ér se uumace mba un er se sha i@@ been na ne se fatyô u lun u@@ icighan@@ mbaiorov , vough er i doo u se lu la . Ikyav i tesen yô , or@@ nan@@ kwaghôron la yange ôr kwagh ter tiônnongo ugen ken gar u S@@ t . ( b ) Ka akav ahar a kuman ken ishima a nyi se time sha mi he@@ gen@@ e ? Lu shighe u Adam hingir or@@ sho@@ li@@ bo la a hii u maren ônov ye , maa ônov nav cii ya dyako u isholibo na la kua injar i isholibo shon kpaa . Alaghga a taver mba i lu je wan u ken uya nan lu a vande kpen ve ga la u kaven er ka i lu mba wan a kpe ve ken uya mbara ken ishima yô . M@@ nenge W@@ ase Una F@@ atyô u L@@ un K@@ pe Shin Y@@ in@@ an Alaghga yange una lu henen kwagh u shi@@ ôr na Yosev . Nyian kpa se fa dedoo ser Aôndo una ng@@ ur@@ en ôron mbaaferev ijir , ts@@ ahan ve yô , vea za yer h@@ an h@@ an kpa una ker ve , una tsaha ve kpaa , shi kape mba ve kom u una zung@@ we ve mhôônom la kpaa una ker ve asange asange hanma ijiir i ve lu sha tar cii , una zung@@ we ve mhôônom je la . Kanyi Yehova a soo ér mbacivir un ve̱ ere ? Aluer u soo u seer fan m@@ kposo u uma u kpen ga man uma u tsôron yô , ôr Iyoukura [ zwa Buter ] i A@@ ip@@ or 1 , 19@@ 8@@ 4 , peeji 30 - 31 la . A̱ lumun wener : “ Hegen je kpa ku u kwase wam nyoon mo kpishi , kpa m na jighjigh taveraa nahan mer ma kwagh môm u Yehova a ne ian a er se u una fatyô u van se a m@@ vihi u lun gbem je kpa ngu ga . ” Mb@@ au@@ tahav vea fatyô u kighir uumace , kpa vea fatyô u kighir Yehova ga . Yehova Pas@@ en Mimi Yakobu nger ér : ‘ Jighjigh u nan u lun a aeren ga , ngu kpen@@ egh . ’ — Yakobu 2 : 26 . Y@@ A L@@ A iv a ij@@ ung@@ wen . Nahan kpa , atô@@ akyaa a injaa nga , a i ne ve i doo u se wa ishima ken ivese i i lu inja er ia fatyô u doon ga la yô . • Ka ityesen i nyi se fatyô u henen ken ikyav i wanakiriki u Elisha laa ? Se Mba L@@ ôh@@ ôn We Se@@ ma@@ kwaghôron U F@@ atyô U T@@ e@@ man K@@ undu K@@ undu Ken Tar U U N@@ ge@@ e A Mbam@@ zeyol Y@@ um Ne ! ( Pasalmi 36 : 9 ) Ne se hanma kwagh u se soo sha u nan se msaanyol shi eren tom cii . nagh ku ip@@ aan ku Aôndo a ne la nena ? U henen sha akaa a dedoo a Yehova a er sha ci wase la wasen se nena ? Nahan kpa , doo se kpishi u fan ser , se mba a atô@@ akyaa a nengen Yehova ser ngu Ter wase u lun a dooshima . Yehova shi kor se sha u umbur se akaa sha ikyev i nongo na man ityakerada i nongo la u gb@@ eren la . Kwagh ugen yô , ak@@ ar a Yobu a atar la , va lu u sur@@ un un ishima ga , kpa gema lu u va bu@@ men un sha akaaôron a sha zwa ny@@ ôh@@ ôn , nahan un tar ér ka sha ci u asorabo na a ken myer la a ne ve a lu yan ican la ye . ( Genese 2 : 8 , 9 ) Sha kpôô yô , Adam lu a ya u do@@ on@@ ashe . * I@@ mba ishimaverenkeghen ne i kôr u ken ishima ga he ? Ka inja er gba u se sôr se tile sha imba igbenda nee ? A@@ t@@ indi@@ akaa A Aôndo N@@ ga Sha C@@ i U I@@ wasen Y@@ ase ; R@@ on@@ d@@ ó@@ n , D . Kpa fa wer , Yohane yange tese ér u ungwan imo i Aôndo sha kwagh u aeren a vough a Mbakristu la ka gbenda u hemban doon sha ci u ngu u yima di or sha ikyev i mbamzeyol , man sha ikyev i kwaghbo u ka a va aluer nan er nahan ga la tseegh tsô ga . * Nahan a kaa a na sha imo i kundu kundu ér : “ Wan@@ kwase , . . . angev ou mb@@ u̱ bee u . ” ( Aerenakaa 5 : 29 ) Sha nahan yô , Mbashiada na ayol a ve sha ikyev i Aôndo ken akaa cii . Yehova ts@@ eng@@ ap@@ asen m@@ ser@@ akaa u he sha ci u ior nav zum u a ôr mkaanem man la , ér : “ Iky@@ uryan i Me ya a ya u Iserael er ayange ne á kar kera yô . . . Í hii u kohol ior sha i@@ aven i hiihii ken inyom i 33 , sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i , zum u Yehova hii u kohol mba vea za tema tor a Kristu imôngo sha la . ( Aer . Mb@@ an ne ka mba i tsough ve sha icighan jijingi ga la . Mbahemenev mba ken kwaghaôndo u Mbayuda yange ve ny@@ a@@ ghen Mbayuda mba ve lu ats@@ an@@ aior la . ( Yoh . P@@ ase@@ t@@ ô la er Yohane 1 : 1 yô , Mar@@ i@@ o pase inja i ivur la vough . Ka nyi ia va a mk@@ ur@@ u ? Mbat@@ yomov mbagenev yange ve er nyi sha ayange a Noa laa , man Yehova er a ve nena ? Hii sha ayange a tsuaa la je , Satan kohol mbagenev ken vor na la , ve hingir u@@ gomoti shin ity@@ artor kposo kposo sha tar . ( Daniel 9 : 24 – 27 ) Takerada u Ne@@ hem@@ ia ôr akaa a ngise ior mba Aôndo er sha u maan kpe@@ kpe u Yerusalem la . A@@ tô@@ akaa a injaa a a lu ker la taver jighjigh wase u nan shi a wase se u kôron ave sha “ uma u a lu uma jim ” la , inja na yô , ka uma u tsôron ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa ér una na se la . Ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la sha peeji 2@@ 15 - 2@@ 18 . Ve fa je ér aluer or ngu tsembelee yô , tese ér i tsaha nan sha inja shi nan ngu a inja i dedoo kpaa . Nahan kpa , injakwagh ne shi tese ér mkav u iyôngo i kaven am@@ o a ior la wasen i u kaven imo i or@@ kuran i tseegh ga , kpa wasen i u kaven imo i or@@ ihyom u í kpaa . Se fatyô u tesen ve kwagh u vea er ve vea war zum u mtim una va sha tar u Satan ne yô . ( 2 T@@ es . A@@ pe se lu la , kundu iyol shi uma kpa taver ga . Aluer u ker iwasen hen mbatamen yô , vea nenge u nena ? Ior asev mba ve kpe mbara mba za yan ican m@@ ap@@ ee ? ( b ) Ka akaa a age@@ egh agen a nyi Aôndo yange er sha u yiman ior n@@ av@@ a ? Yesu kaa ér : “ Ka mba@@ dedoo kwagh a gbe ve a ort@@ wer ga , saa mba angev mbu ker ve la tseegh . ” — Mat . M@@ ôm ken akaa a i wa Mbashiada mba Yehova iyol yô , ér mba s@@ aren icombor . Nahan a nger ér : “ Er m veren ishima sha akaa a sha aôndo a a lu tom u u ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh O@@ u , ka uwer man as@@ an a U ver a yô , or ngu nyi ve U umbur nana ? Shin er yange fa ér zege@@ pristi ngu keren gbenda u wu@@ an un nahan kpa , Yesu lumun vangertiôr ér un ngu Kristu man Wan u Aôndo kpaa . Er m kav kwagh môm u i lu ôron la ga nahan kpa , kwaghôron na la mgbegh@@ am u hingir or@@ m@@ ishen , shi henen ijô igen , shi nan akaaôron er or@@ m@@ ishen la nahan . Yange m hide ijime je yô , m hingir u p@@ eren tindi u Aôndo kpaa . N@@ am@@ ang@@ ol@@ wa yange pase kwase ugen kwagh been yô , kwase shon haa m@@ liam ashe . Ka sha nyi igbenda nahan mba ve lu ken ime i ken jijingi la ve tese ér ve mba ken m@@ tsu@@ m@@ u ? Se mba z@@ ur@@ um a shighe u kwagh a va hemba gban se a anmgbianev asev cii yô . Shighe kar yô , Jac@@ ob p@@ ande u tôvon kwase na a ican , shi nôngo ku@@ le ku@@ le gema uma na . Ka nahan ve , pi@@ pa@@ abaver i ken tar u Jam@@ an@@ i i í yer ér F@@ O@@ C@@ U@@ S la ti yô maa i̱ yer u@@ kwaghaôndo mba vesen mba sha tar jimin cii la ér ici@@ gh ki gb@@ u@@ u@@ ka ye — ka kwaghaôndo u B@@ ud@@ d@@ h@@ a man u Con@@ fu@@ ci@@ us kua u Mbah@@ in@@ d@@ u man u Mbakristu Mba@@ aiev man u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi man u Mbayuda kua kwaghaôndo u T@@ a@@ o la je la . A kaa ér : “ M nyôr ken icighan@@ jiir u Aôndo . ” I ôr L@@ em@@ uel kwagh u kwase u injaa ér : “ Ishima i nom u nan , ka i suur sha nan . ” Se mba ember Paradi@@ so u mimi u ken jijingi . U@@ p@@ ase@@ t@@ ô man mbai@@ vangeli kera gba tesen ior ér Aôndo soo ér ve ungwan imo na ga . Habak@@ u una za hemen u yôôn loho u Aôndo her — shin u eren nahan la a̱ lu@@ ̱ u ku a wua un je kpaa . Yehova yima ior nav mba sha ashighe a tsuaa la shi hemen ve shi kura ve kpaa nena ? ( Yakobu 1 : 17 ) A@@ veren a Yehova nga ve a m@@ nyoon ga . Hen ase sha kwagh u Yesu ôr atôônanongo at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken A@@ shia u K@@ iriki ken washika u Yohane nger ve la . Lu mhii u tom u yange m er ken tar u B@@ ra@@ z@@ il nôngo u kuman anyom 25 , m lu zenden ajiir kpishi ken zege@@ tar la je la . A@@ ah@@ e ka una er nahan mbah@@ e@@ men ad@@ ua ve kaa ér nyi ? Yehova va a vese ken paradi@@ so u ken jijingi . ( Mbaefese 5 : 5 ) Mimi ka kwagh u injaa hen a we imba la kpa ? Er nan i doo u ú ver ishima sha kwagh u aeren a vough a Mbakristu er u lu henen Mkaanem ma Aôndo laa ? Kpa Samuel va bee iyol shi ônov nav mban@@ om@@ so tile sha mimi ga . Paulu zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a udubu udubu shin zege@@ mnger kua sha tar , lu pasen ior loho u dedoo Lu a@@ yom a nyi R@@ a@@ be@@ sh@@ ake yar tom a mi sha u tan Mbayuda mciem i@@ yo@@ loo ? ( 2 Samuel 21 : 1 – 24 : 25 ) Zum u se nenge ior ve er batisema yô se fatyô u tesen iember yase sha inja vough nena ? ( 1 Yohane 4 : 8 ) Mkaanem ma k@@ undun iyol man tese ér , gbenda u Yehova a hemen la ka u sha dooshima . Yange ve mase kaan ken masejime ér , “ ken anyom ahar a ken hemen la cii , yange se kegh ato kpishi aa Mbashiada mbagenev kpaa . ” • Kanyi ia wase se ve se na Lo@@ ti ibo sha m@@ ne u na ikpelaior i tor@@ on asema ônov nav mbak@@ asev la ga ? I@@ heen I sha ci u Mbai@@ hyomov mba Aôndo Bibilo gema tese ér msen u eren hemba di u nôngon a m@@ nyoon tseegh tsô la . Yesu mase kuren injakwagh ne ér : “ Kape T@@ erem u A lu Sha kpaa Una er a ven la , aluer ne kpaa han@@ mô wen nana de anmgbian u nan akaabo a nan gbar gbar ga yô . ” ( 1 Mbakorinte 3 : 6 - 9 ) S@@ ase se iyol u kuren tom u Aôndo a ne se ne a uma wase cii man sha er se fetyô la cii . Kpa ka sea nenge er tsombor ne u ze iky@@ ura ken mimi je wan ve u vesen la a tee pania nahan , i saan se iyol kpen kpen ! ” Dooshima u a lu ken tiônnongo u Kristu la doo ú ishima kpen kpen kpa ? K@@ ain wan u Adam wua anmgbian na u lu or@@ perapera la . Sha kpôô yô , mkaanem ma i er ken Or@@ pasenkwagh 4 : 9 , 10 la ka ma mimi , ma kaa ér : “ G@@ uda uhar a u môm , . . . Gadia aluer vea gba kpaa , u môm nana kôr ugen nan mough a nan sha . ” Yesaia 60 : 21 kaa ér : “ Ior ou cii vea hingir mbap@@ er@@ apera , vea ts@@ ôr yan dyako u tar la sha won , ka gbaa u M lee je la , tom u ave A@@ m , sha u i̱ civir Mo yô . ” Er m nenge mer ne mba kposo a ab@@ uter agen yô , m gba henen er i hii ve i lu nahan yô . Se henen sha kwagh cii ve se ôron ye , shi kwaghôron wase a de ng@@ een kpishi ga . Shighe u Yehova tsua Mb@@ al@@ ev@@ i sha ci u tom na la , yange hingir kwar ve nena ? * Kwaghôron u profeti M@@ ika la kaa ér vea “ kuran tar u A@@ shi@@ ria sha s@@ an@@ ker . ” Or ne lu ortamen , kwase na lu pania , ônov vev mban di lu mbap@@ asenkwagh mba tse@@ en ishima sha tom . Ka ikyav i nyi i tese ér Yehova kura Kristu Yesu , man ka nyi i̱ dugh ken mk@@ or u i kura un laa ? Lu Or@@ ny@@ ar sha I@@ shigh ki Aôndo Tsô m kaa mer , “ M ôr u m bee . ” Mbagenev yange ve nenge atesen a Yesu Kristu agen nena ? Shi se eren ior iyua er Yesu nahan , nahan a saan se iyol sha mimi . Umbur wer : U fatyô u vihin Yehova ishima ker shin u na a saan un iyol . ( Gen . 6 : 5 , 6 ; Anz . Ka vangertiôr u nyi una mgbegha se u kur@@ ana , man Yesu yange tese kwagh ne nena ? Kanyi ia wase ú u fan mnenge u or nengen Bibilo ? Er nan ve lu kwagh u hanma or nana fatyô u eren tom kwagh môm ga ? Yange su@@ gh ior sha ati ati ken mkur u washika na ugen la je hemba iorov 25 ; kua anmgbian u kwase ugen u i yilan un er Per@@ se la . Paulu kaa ér : “ S@@ ugh nen Per@@ se un u a doom ishima ” la . — Rom . Ve kpa vea lu kaan ér , ‘ nongo , sôron nen mo fe@@ fa . ’ An@@ ng@@ ôô@@ v nav mba nomso y@@ u@@ we shin gba num a na sha ci u wan@@ nomso u kuran ilev u doo un ishima la lôh@@ ô un ér vea ma ahumbe sha shighe u doon , sha iyange i ur@@ ah@@ e . Ka nana hiin u zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe yô , nan seer zuan a ityesen i ken jijingi shighe u nan hii u nan akaaôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo , shi nan hingir or@@ pasenkwagh u i lu a er nan batisema ga la . Inja i Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ngi nena , man mbaihyomov mba ci@@ er iyol mban vea “ hingir mb@@ al@@ un a ibo ” sha ci u nyi ? Kwa@@ se@@ shiada ugen u i yer un ér M@@ ad@@ a@@ í yô yange za M@@ akeranta u H@@ enen Tom P@@ ania , hi@@ di yô , ica gba ga maa a hii u henen Bibilo a iorov 15 , shi a gema iorov mba hemban 5 mba lu henen Bibilo a ve yô , a na mbap@@ asenkwagh mbagenev . Shi i yila Satan ér “ tse@@ yô , ” nahan umbur se kwagh u vihin tsung u yange er ken sule u E@@ den shighe u Satan b@@ ume Ifa sha ikyev i i@@ yô la . Kwase ugen ken gar u Ma@@ ine , ken tar u Amerika wuese takerada ne kpen kpen . Takerada u S@@ ef@@ ania shi tese er a va yer se sha iyange la yô kua kwagh u se er hegen sha u va waren iyange shon kpaa . Yosev lu sô@@ ôr un una vôso ; Yosev lu or@@ k@@ ap@@ in@@ ta , lu a inyaregh kpishi ga , kpa gema lu or u jighjigh . Kwagh u sha uhar yô , Yesu iyol na pase ér un er kwagh sha an@@ zaakaa sha er una pav mba ishima ve i we a@@ kpe@@ ma la una ver kposo yô . Ôr Pasalmi 45 : 1 . Kwagh u Una W@@ ase Se Yô ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) A fatyô u nan ma or ian ér nana yange tom u Yesu va shin tar sha u va eren la ga , shin or la nana̱ lu u ke ’ tsombor na je kpaa . Paulu yange ôr kwagh sha kwagh u orgen ken K@@ orinte u yange er isholibo kpa gema ishima yô , a kaa ér : “ De nen nan kwagh la man shi su@@ r nen nan ishima kpaa sha u ij@@ ung@@ wen i tsung la i̱ de hembe nan ga yô . ( 1 T@@ es . 5 : 17 ) Gba u se cii se s@@ ônon jijingi u Aôndo hanma shighe sha er se pase kwagh vangertiôr yô . — Luka 11 : 9 - 13 . Or@@ t@@ yom u lu s@@ enen sha , u “ lu a ish@@ in@@ d@@ an u ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la shi lu a ish@@ iligh ku vesen ken uwegh nagh ” la , una er a Satan man az@@ ô@@ v a na nena ? Shi i ôr anmgbian ne ér , ka i za tôô mbatomov mban sha ub@@ ôô@@ s@@ u tugh tugh hen ijiir i ve tse la , i yem a ve shin kp@@ em@@ nger . Ka ve bugh Bibilo ve ve tese mba ve lumun u ungwan la ér Yesu yange tôô uma na na naagh a mi sha u bu@@ ghun gbenda u kporom hen Aôndo shi zuan a m@@ de u asorabo man ishimaverenkeghen i uma u tsôron kpaa . A kpiligh iyol kpen kpen aluer or u ken tiônnongo nahan nan gema civir Yehova sha mimi ga , sha apera yô . Ve cii ka “ mba@@ age@@ ev , mba . . . eren sha imo [ i Aôndo ] ” la . Hen ase sha kwagh u usu u ka i ke@@ er u , u ye@@ ghen bugh bugh shighe u wu@@ he u ker kpishi , ve ior ve va sô@@ som her sha u sa@@ mb@@ en wu@@ he la . Ka hange hange u se ya ikyar a Ter wase u sha la k@@ ang@@ en@@ aa sha shighe u iyange i vesen i Aôndo i mgb@@ ôghom shi ican i ngee yum ne . Nahan cii kpa , loho u Aôndo a ne i nger hen se uumace , ka Bibilo je la , na se ib@@ um@@ un ér , Aôndo ngu ica a uumace ga shi kwagh gba un sha kwagh uumace ga ze . Mba a mfe u Ruamabera shi ve fa u yaren tom a akaawan a Bibilo kpaa . Kwagh ne wase se u fan er i hii ve yange Paulu nger ér “ Aôndo u bem ” yô . Er ngeren u dondon ne una tese se nahan , gbenda ugen u se fatyô u zan iky@@ ura ken tom wase u pasen kwagh ne yô , ka u dondon tindi u i fe un wuee ér ka Tindi u V@@ esen la . T@@ ô@@ v@@ ac@@ an ka a tser iky@@ aior i i lu Mbakristu la kpishi , mbak@@ ov ve ka ve nahan ve tar Yange doom kpishi er a nam mlumun sha hanma mpin ken Bibilo yô . Or@@ ya wase la lu or@@ kpen@@ ga u i fa un we@@ e yô . K@@ era kpa ieren i mbahemenev mba@@ adu@@ av vande duen un ishima , nahan a hu@@ le ic@@ in@@ tan la kera . Rus@@ sel@@ l ne ! T@@ aver I@@ vese You sha Kwaghôron u Dedoo • Alaghga kwaghfan u taregh una anger mlu wase u ke ’ jijingi la nena ? Aluer se mba eren tom i@@ vangeli hanma shighe yô , ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mini ? Een , Yehova ungwa msen u i er ke ’ Pasalmi 43 : 3 la sha gbenda u kpiligh iyol . Ikyav i tesen yô , se fatyô u geman mnenge u se nengen mbagenev la . Mayange je , Yesu Kristu , ua ver se ikyav i se dondo la ya ibo sha ci u á er ib@@ ume erdoo a mbagenev yum ga . Se yer sha “ iyange i iy@@ ugh i TER , ” i̱ i̱ s@@ ôôn van la nena ? ( Luka 1 : 5 , 8 , 9 ) Nahan kpa , ken inyom i 29 S.@@ W . ne , tempel ugen u ken jijingi hingir u lun , man lu Yesu Kristu lu Zege@@ pristi ye . Ashighe agen yange mea mough hen tiônnongo môm u za sôron ugen yô , m za angahar , ashighe agen m n@@ aha k@@ iky@@ e yam , ashighe agen di m nyôr u@@ ko@@ k@@ o mba b@@ ôô@@ s@@ u mba iv@@ in a ior sh@@ imi po@@ o , shin m nyôr gir@@ g@@ ir do@@ go . Davidi kaa a Go@@ li@@ ati ér : “ M ngu van hen a we ken iti i TER u ak@@ um a Sha , . . . ikpelaior ne cii ia fa er TER A yem sha s@@ an@@ ker kua i@@ w@@ ange ga yô ; gadia ityav ka mbi TER . ” Yehova una “ p@@ ande ayange ” a M@@ zough u Ity@@ ar Cii una ta num sha kwaghaôndo u aiegh la , una lumun ér a tim kwaghaôndo u mimi a kwaghaôndo u aiegh imôngo ga . Mbat@@ yomov va ve inya , ve yevese ve war i@@ pi@@ la - tor ugen shi ve yem sh@@ ir ac@@ in imôngo , shi ve y@@ ese ônov kpishi kpaa . Eren sha kwagh u ú hen la , de gbe uwer mayange ga , nahan “ Aôndo u bem Una lu a [ we ] . ” — Mbafilipi 4 : 9 Davidi lu wa icam ér : “ Nenge , Aôndo ka Or@@ wasen mo je . ” — Pasalmi 5@@ 4 : 4 . Anzaakaa 2 : 3 - 5 . Ka mtsera u nyi se zough a mi sha u henen Bibilo ? Sha ci u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba lun kwa@@ v : I@@ gbenda I@@ ti@@ ankar@@ ihi@@ ar i Se Ôr Bibilo Ve Se Z@@ ua a I@@ wasen Yô * ( Yohane 1 : 26 – 37 ) Yohane pase ken igbar ér Yesu ka Wan u Aôndo — Mesiya u ityendezwa la . Lu kwagh u or hen ér una er ga yô , sha ci u Shi@@ ru@@ shi civir Aôndo u Mbayuda ga . Kpa er I@@ sa@@ bel lu eren ityom i cuku cuku , sha ayange agen yô , a zua a inyaregh ki kuren mbamgbe nav . Yange er ityom ne kposo kposo kuma it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin ken inyom i hiihii , i ve yem hen ang@@ er@@ i ne la . M - à@@ nger ve man mba@@ aie vev man s@@ ende@@ ty@@ o ve man k@@ ume tan ve la — kua m@@ tindi u yange ve tindi mbam@@ k@@ er@@ ev ér ve̱ va er iyol i̱ kpe un la — akaa ne cii yange aa lu er ka us@@ aa mba ve lu seer kuman un a kuma ken iyol nahan . Mbam@@ lumun mba ve nam la kôr inya ga shi ve kuman ga . Aôndo hemen tsombor wou nah@@ a@@ la kpa ? N@@ ana fatyô u k@@ enden te@@ gh@@ elee sha er nom la nana kôr yô , shin nana ker sha ut@@ aha je a gema a za vihi a vihi nan iyol . — M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , peeji 1@@ 44 . Se er kwagh ne sha igbenda ihi@@ ar . Mo vea Li@@ z cii man kpe ye Ior kpishi gba ijir sha ican i i lu nan ior mban kpoghuloo la , nahan gomoti dugh ve ken pur@@ usu u u@@ sho@@ ja sha , yem a ve hen af@@ o a mba@@ zan sho@@ ja ga lu eren tom yô . Gba kpee u se nôngo se kura mhen wase sha ci u nyi ? O@@ ri@@ serael yange nana maa iyou i he yô , i gba u nana wa ig@@ yar sha ha@@ av mbu i sha , ape mba@@ y@@ aav teman a mba@@ van@@ nya la , nana kase cica cii . Er Yohan@@ a lu kwase u wanakiriki u H@@ er@@ o@@ de yô , mbagenev kure ikyaa ér lu a kwagh a ve kpishi . M@@ sen u eren gbem ka a wase jighjigh wase u nan . Aôndo u lun a dooshima ne na mbacivir un ib@@ um@@ un ér : “ Mayange Me undu u ga , Me kende u kpaa ga . ” — Mbaheberu 13 : 5 . I@@ kp@@ elaior yange i zua a Yesu sha gbenda shighe u lu yemen ér una za mem la , “ nahan mhôônom kôr Un a ve sha ci u ve lu er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga yô . Sha mimi yô , Yehova gb@@ ih@@ in se zum u se lu ken ican ga . “ Jijingi u Ter S@@ en T@@ e@@ ma sha Y@@ e@@ fe@@ ta ” Shi kwagh ugen yô , u@@ shir@@ mbaiorov mba ve sember zan sh@@ ir la mba hembe lun ku@@ su@@ su@@ s@@ u ; nahan saa se nôngo kpoghuloo ve se fa ve tsembelee ye . Tor ugen , u i yilan un ér Q@@ in Shi H@@ u@@ ang yô , un kpa yange kaa a mbat@@ wer@@ ev nav ér ve za n@@ ungwa un ici@@ gh ki una ma a kpe ga yô . ( De@@ uteron@@ om@@ y 29 : 17 N@@ W ; E@@ ze@@ kiel 6 : 9 N@@ W ) M@@ vihi u ak@@ ôngo shin a@@ mbi a vihi se ishima sha mar@@ ami wase la , gema wase se u kaven mnenge u Aôndo sha kwagh u hanma ityô i ak@@ ombo a civir cii . Ka ve zua a akaa a injaa man mkav u ken jijingi . Yehova ongo mbamsen mba mbacivir un , shi mba@@ asorabo mba ve gem asema la kpa ka vea vaa vea yila un yô , a kegh ato a ve . Yehova za hemen u nengen sha ior nav mba ve lu er ka iyôngo la . ▪ D@@ ugh angev mbu palegh sha yô , doo u se luun tsembelee sha ci u atô@@ akaa agen a nyi ? Anmgbian F@@ red Rus@@ k , u i kaa ér a̱ tsaase mo la kpa lu môm ken ve . A ôr kwagh u ish@@ u@@ ghun , inja na yô , ka msen u ka se su@@ gh Aôndo sha akaa a a er a vese la . Nahan cii kpa , Yesu eren kwagh u vough hanma shighe . Paulu suur sha Aôndo hanma shighe cii , nahan Aôndo na un agee sha jijingi na . Kwagh ne na yô , anmgbianev av mba kasev un@@ yi@@ in kua mo sha mi se nyôr tom u pasen kwagh hanma shighe ne , ka di anmgbian wam u kwase môm tseegh a lu eren tom ne ga ye . I@@ y@@ en@@ ge@@ ior : 7@@ ,@@ 0@@ 1@@ 3@@ ,@@ 8@@ 29 22 : 20 - 22 ) Mbaiserael yange vea naan Yehova nagh sha atam a iky@@ on shin sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia yô , i gba u vea na “ iy@@ i@@ av mbi tsu@@ ts@@ wa@@ v , ” vea na Yehova “ kwagh u a hembe doon cii ” la . ( N@@ um . ( Yohane 3 :⁠ 5 ) Sha nahan yô , mba maren or he@@ gh sha mnger kua sha jijingi . U keren aan a u pase nomso loho u dedoo kpa ? M@@ tem u icighan jijingi tema sha Yesu ken igbar la tese ér Yesu ka u i shigh Un mkurem la , inja na yô ka Mesiya shin Kristu . ( a ) Alaghga “ iv@@ aan i i keren i ate@@ tan la ” ia lu nyi , man se mba eren nena sha kwagh u í ? Yange nger tsombor na washika u pasen ve er un lu hiden ga yô , a kaa ér : “ Kwagh u vesen yô , Aôndo a doo se ishima , er Or@@ hemen wase Yesu Kristu wa se tindi nahan . 8 : 5 ; 9 :⁠ 24 . Er se kimbir nengen sha igbenda i yange Yesu tesen la nahan yô , se fatyô u kuren ikyaa fele ser u@@ du@@ g@@ wer mba yange ve k@@ an shio u kôron un la lu hemban a hemba kwaghôron zum u ve kaa ér : “ Mayange or ngu a ôr kwagh er Or ne nahan ga ” la ga . Lu u kwagh ne una kera lu nahan ga . Heela tseegh ga , Satan Diabolo ka una ng@@ ur@@ en nôngon u vihin m@@ te u se te ikyaa a Aôndo ne yô , a yar tom a ny@@ ity@@ o kwagh i̱ i̱ lu sha ikyev na cii . A@@ eren a na man akaawan a a ne se la cii aa fatyô u tesen se kwagh u a lu mhôônom ma zungwen ma mimi yô . 15 : 28 ; Heb . Nyian ne , we kpa u fatyô u lun a vangertiôr wer Yehova una mgbegha mbananjighjigh a we imôngo mba ve vi@@ e ken jijingi yô , sha u ve wase u u̱ eren tom wou u pasen kwagh la . Ishim@@ averen yase i̱ lu u du@@ ghun loho u ken Bibilo la ken u@@ peeji mba i̱ geman shi@@ ishi ú ken asema a mba ve ongo la . ( Mbafilipi 2 : 15 , N@@ W ; Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) Mba i shigh ve mkurem la vea hemba ‘ engem er as@@ an ’ nahan sha shighe u M@@ tem@@ tor u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la . Ka zum la vea wase Kristu tom u van mbap@@ er@@ apera mba shin tar ne aa mtsera u nagh ku ip@@ aa la ye . Yange ve kegh iyol i tesen ér ve vaa af@@ an@@ yô sha kwagh u ve er la shi ve sôr ape gba u vea sôr cii . Yange i tar mk@@ ôn@@ om ma sha hemen ( 4 ) mara ikyua a are@@ ki shi i tar ma ma ver ishigh ape ior ve tem la . M@@ k@@ ôn@@ om mara luun sha ci u mba@@ vesen mba shin@@ ago@@ ge kua mba@@ civirigh mbagenev kpaa . Paulu kaa ér ka “ mba ve lu keren Un la . ” Aluer se suur sha Yehova a ishima yase cii ga yô , mbamgbe mbagen kua akaa a doon se ishima agen aa yange se u civir Aôndo u mimi a ishima i môm ga . Hegen yô , Yehova pine ér : “ Ka unô ne , ve pur@@ ugh er i@@ been@@ egh nahan , man ve ve er mk@@ ung@@ um hen ah@@ ura a ma nahana ? Ngu a yar tom a ci@@ ghan jijingi na u bu@@ ghun nongo u kwa@@ se@@ he ashe a ken asema ér ve kav Bibilo , i̱ i̱ lu Mkaanem nam la . Alaghga hen shighe la , S@@ te@@ ve una kegh iyol u lamen sha zayol na la . 37 : 10 , 11 . Er i lu Yehova a gbe se yô , doo u se kure a ishima yase ser á fa se doo doo je . Lu orgen u Maria man Mar@@ ta , anmgbianev mba L@@ as@@ ar@@ u mba kasev , tindi un yô va Yesu a loho ne ye . A gema a pu@@ u Saulu a kaa ér : “ Tartor wou ua kera lu gbem ga . . . sha er u we kwagh u TER A kaa u ne ik@@ o ga yô . ” U tesen ikyav yô , mhen u eren kwaghbo shi y@@ eren mbatamen mba ken Kristu man tsombor wase a mi la una va se ken ishima tsô kpaa ga . Nahan cii kpa , cii man se kporom ikyua a Yehova yô , gba hange hange u se henen kwagh na a awashima u injaa . Sha kwagh ne yô , ne mba ember kpishi . ” — 1 Pet . ▪ Aluer u ngu civir Aôndo sha mimi yô , u hingir or@@ ny@@ ara ? Doo u se de@@ en mbagenev akaabo ve er Yehova kpa a we iyol u den se akaabo ase nahan . ( Yohane 13 : 23 - 26 ; 19 : 26 ) Yohane nger takerada môm ken ityakerada i Bibilo i iny@@ iin i í er kwagh u uma u Yesu la , mba yer i ér ityakerada i I@@ vangeli . Aluer se tôô iwanger se kar sha icivir yô , se seer kaven er i hii ve ior ve hembe soon icivir i uumace a i Aôndo yô . Shighe u i hii u tôvon Mbashiada mba Yehova a ican ken tar u M@@ ala@@ w@@ i la , ve kuma er iorov 18@@ ,000 nahan tseegh . Ken masejime yô , apostoli Paulu va hide shi kimbir kwaghôron shon ne gema kar sha mnder u Aôndo una nder mbakp@@ enev vea hide a lu uma la . 10 : 29 - 31 . A fatyô u tôôn imba kwaghhenen ne karen sha u esen a@@ jingi a sha w@@ in@@ do@@ u sha er or a fatyô u nengen kera wang yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 3 , 1@@ 29 I kaa ér ishember i Paulu a er heen ne i wa u “ k@@ umbur or u kwagh a ze nan iyol shin u nan lu zungwen man u wasen nan shin taver nan ishima . ” A vôso kwase na S@@ us@@ an ken uwer u Di@@ se@@ mba 19@@ 7@@ 1 . Ve er tom pania anyom any@@ iin maa ve mar wan ve u hiihii , ve ii un iti ér J@@ es@@ se . Hen shighe la , gba u me lu a tom u sha tindi . ( Yohane 12 : 42 , 43 ) Ve mbagenev kpishi de hemba doon ve u v@@ á@@ r@@ é@@ n ke ’ aeren a ve a ior la aa u ngohol iwanger i jijingi man mimi u a dugh hen Aôndo la . — Pasalmi 43 : 3 ; Mateu 13 : 15 . ( Yohane 14 : 2 , 3 ) Aluer u ôr avur a Bibilo aa a lu shin heen ne yô , u nenge a ati a nomso man kasev kpuaa mba vea tema tor a Yesu imôngo sha Tartor u Ter na la . — Mateu 10 : 2 - 4 ; Marku 15 : 39 - 41 ; Yohane 19 : 25 . Se fatyô u kaan ser apostoli Paulu yange ôr kwagh u loho u dedoo kwa kimbir kimbir ken takerada u Mbaromanu la sha ci u nyi ? Jigh@@ ilii yô , yange gba u me gema uma wam vindi vindi , gadia m eren uma er ka kwase nahan . Nahan ve kôr E@@ no@@ ki ihyom kpishi , man Yehova yange una yem a na fe@@ fa ga yô , ma ve wua un kpee je . ( Aerenakaa 17 : 5 – 15 ) A@@ shi nan kpa , ior mba he@@ v mbagen mba i gema ve ve hingir mbahenen la ve taver ishima ve zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a 40 ve za ar hen Zege@@ mnger u A@@ e@@ ge@@ an la , ve ki@@ mbi inyaregh ve nyôr t@@ so ve yem zende u kuman er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 5@@ 00 nahan . ( Aerenakaa 1 : 8 ) Tsô ikpelaior hii u va kohol a ve imôngo , maa mbahenen mbara hii u ôron ve akaa a dedoo a ve sember nengen shi ungwan la . Ka shami u henen ser hanma shighe yô , mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v vea ôr ijir sha mimi ga . “ G@@ uda yô , i̱ lu iwuese . ” ​ — 5 : 4 . Aluer or va u pasen we kwagh u Tartor u Aôndo nahan , ka kwaghaôndo u nyi u hen tsô wer nan due k@@ ere ? — Ôr Mateu 10 : 7 ; 24 : 14 . Jigh@@ ilii yô , ka i hemba lun mo z@@ ange u eren msen , a u lamen . • Ka mkav u nyi Bibilo i ne sha mnenge u Yesu yange a shi nengen sha gb@@ ayol u ior la ? I@@ ca i gba ga tsô i kôr The@@ o@@ do@@ to@@ s ga@@ mbe sha ci u lu a angev mbu ishim@@ av , nahan i kaa a na ér a de tom u lu eren la . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A soo ér u lu saan saan . ( Ps . 14 , 15 . ( a ) Ka mnenge u kpe@@ egh u nyi nahan ior mbagenev ve lu a mi sha kwagh u a lu “ idya ” jighilii ? 14 : 25 ) Nahan kohol cii yô , se mba a atô@@ akyaa kpishi a kaan ser Aôndo ngu eren akaa sha ci u ior nav . Nahan kpa , Yesu er nena ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 6 , 9@@ 8 Una tim kwaghaôndo u aiegh shi una kar a if@@ er@@ kwagh sha tar kera sha “ zege@@ can ” i una va a mi la . Takerada u Genese kaa ér Yosev va hingir or@@ vesen u nengen sha kwaghyan ken tar u Igipiti . Paulu shi pase m@@ taver ugen u ken ivese ken 1 Mbakorinte 7 : 32 - 34 . Ka kwagh u injaa u nyi non@@ go@@ ior u Aôndo u eren a ishima i veren@@ e , man kanyi i dugh k@@ ere ? 45 : 1 ; 4@@ 9 : 3 . Se za hemen u eren erdoo a mbagenev sha u zungwen mba ve er se isholibo la mhôônom . Kpa “ Icighan Jijingi mgbegha [ ve ] man ve ôr kwagh u Aôndo ye . ” ( Yoh . 5 : 19 ; 17 : 14 , 17 ) Yange eren a ior dedoo shi lumun ér mbagenev ve va ikyua a na . Yehova taver se ishima ér : “ Z@@ an zan iyol i been kpaa Me lu [ a ven ] her nahan vough . ” D@@ N@@ A Kpa yange zer henen sha inja i dang i nom na gbem ga . Ka saan un iyol a ifer ga , kpa saan un iyol a kwagh u mimi . ” — 1 Kor . Nahan kpa ken Bibilo yô , i pase mhen u kwagh u wang la sha ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken zwa Heberu man zwa Grika a a pase mlu u lun wang ér ka kwagh u sha iyol tseegh ga , kpa ashighe kpishi ka i lu sha gbar u ieren i dedoo man kwaghaôndo kpaa . Aôndo ôr kwagh u a tese ér una lumun ve yô , wener : “ Me na , á saan ve iyol ken iyou Y@@ am i msen . ” ( Yesaia 5@@ 6 : 6 , 7 ) Mpase 7 : 9 – 15 seer ôron se kwagh ve . Ior kpishi nenge an@@ ny@@ am@@ ev kposo kposo ér ka inyam i doon ve ishima shi nan ve msaanyol kpaa . De se tôv se fa kwagh u iyua i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii lu a mi i lamen ijô sha ivande la , tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Mayange i̱ de hungur we e̱r Yesu Kristu a lu uma her man hegen a lu hemen , a lu Tor u Aôndo a ker sha u a̱ hemen Tartor u sha la ga . Aluer mea er iyenge ve kpaa , ma ve hembe wa@@ ar@@ a@@ wa . ” Doo u ú cia un@@ u ? Aluer se mba gbidyen kwar sha avur a Bibilo a se soo u za pasen kwagh a mi sha iyange la , kua ityakerada i se we ishima u nan ior la yô , kwagh ne una wase se u eren tom wase u pasen kwagh la sha inja . ( 2 Tim . Zum u ú fe wer ma or u ken tiônnongo u Kristu , shin aluer ka or u ken tar kpaa nan ngu ken m@@ zu@@ ngu nahan , ashighe agen yô ka ú fatyô u fan kwagh u ú ôr shin ú er á nan jighilii gaa ? Shin alaghga ve tôô shighe ve fa ayol a ve tsembelee ga — ve fa akaa a doon ve ishima kua akaa a vihin ve ishima ga , shi ve fa mba@@ awashima vev kpaa ga , shi icombor ve kpa ve tôv ve fa ga . Er ve lu sh@@ ir ken tar u Bab@@ ilon ve lu gb@@ u@@ u yô , lu loho u ua su@@ r ve asema shi ua taver ve asema je ne ! Kwagh ne na yô , m hemba k@@ angen ishima mer me er pania sha ayange a uma wam cii . Nahan kpa , á mem he@@ ela tseegh ga . Nahan ian i se lu a mi i eren tom vea Aôndo la gba se kwagh ken ayange a masejime ne kpen kpen ! Kwagh ne hemba doon a u eren kwagh a agumaior inja er i v@@ ôr a ve , shi nan ve kpa hingir u henen ér i v@@ ôr a ve la . Ikyav i tesen yô , alaghga se venda kwaghwan u mba ve lu hemen ior mba Aôndo la . Yesu kaa a na ér : “ M@@ ough sha , yem ken D@@ am@@ ase@@ ku , ka k@@ er@@ egh ma á za ôr u akaa a i ver u sha mi a ú er a la ye . ” A kaa wener : “ Yange saan mo iyol kpishi zum u ian i ahumbe la bee kera yô . ” ( Ôr Ekesodu 20 : 5 ; 34 : 14 ; Yosua 24 : 19 . ) Sha kpôô yô , mkohol la lu kwagh u injaa kpishi u i lu a vande eren ken mcivir u mimi ga yô . ( a ) Ka atô@@ akyaa a nyi mbatamen ve lu a mi a a ne ve ve tsaase mbag@@ en@@ eve ? Or@@ tom u Aôndo ka nan hemba lun a gbashima sha kwagh u Tartor ken uma u nan . A@@ tô@@ akaa a i pase ken ngeren ne la aa wase se se seer kaven er Aôndo yange yar tom a icighan jijingi na u gban sha man tar yô . Nahan kpa , doo u vea tese dooshima ne sha gbenda u vea za er idya ga , kpa vea tese un sha inja . — Mbagalatia 5 : 19 . Bibilo tese se ér Yehova yange va ior nav a ishim@@ as@@ ur@@ un sha u waren ve Se yam an@@ mat@@ o u cuku u se zende sha un@@ ingir a mi anyom at@@ aan yô . Loho u se lu pasen ne due hen Yehova u a lu ikyav i vesen i civir man mlu u icighan@@ egh la . Gadia han@@ mô u Me tindi u her a nan yô , ka hen a nan ú za ye , man hanma kwagh u Me kaa u yô , ka wen ú ôr ye . Iky@@ u@@ ior la cii , yange i̱ lumun u lun ken ikyuryan , ka ic@@ egh@@ zwa je la , sha u vea kura atindi a Aôndo yô . ( Luka 7 : 39 ) Kpa Yesu yô , gema lu or u lun a mhôônom ma kôron kpishi . • Ka ikyav i taver ishima i nyi mbaapostoli ve ver se sha gbenda u ve hendan a tôv@@ ac@@ an laa ? “ Mba@@ doon mo ishima , . . . luun nen ken dooshima u Aôndo . . . a ishima i veren keghen uma u tsôron la . ” — Y@@ U@@ D@@ A 20 , 21 . ( Aerenakaa 21 : 25 ) Jigh@@ ilii yô , palegh akaa a Aôndo a vende cii , a a we zan sha akaa a Aôndo a vende la kpa palegh a . Er se lu wan ago iyol u zan iniongo i M - umbur ne nahan , i̱ sar se tsung u ungwan kwagh u Yesu yange ôr sha i@@ aven shon la , hemban cii je yô sha er se cii se soo ser ma se lu ken mba ve doo Aôndo ishima yô . A kaa ér : “ Z@@ wa F@@ r@@ en@@ ch u m hen la wasem u pasen ior kpishi mba lamen zwa shon kwagh , shi ka gbenda u injaa u he u m zough a mi u tesen ior kwagh , u ú ne kwaghpasen wam a hembe doon je ne . ” Nahan kpa ‘ Yon@@ a yila TER ken atsan a na , man A ungwa imo na . ( b ) Doo u se ver ishima sha nyi ? Ka ikyar i nyi Yehova a soo ér ior nav ve ya ? Nahan á er msen , á kaa wener : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wase , shi yima se sha ik@@ ev na , ity@@ artor i sha won i̱ fa er We u lu TER tswen yô . ” Paulu nenge iyua ne nena ? 8 Kanyi I@@ ̱ Lu ‘ M@@ kur@@ u ’ ? ( Ef . 5 : 15 , 16 ) Er i gbe tar je , ka hegen ifer i hembe ng@@ een ye . 13 : 8 ) Nahan kpa , lu u jijingi una za hemen u eren tom u or@@ tesen man u or u umbur Mbakristu akaa her shinii ? Ikyav i tesen yô , wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ka a shi wan se kwagh ér ‘ se lu per gen@@ g ge gen@@ g . ’ ( 1 T@@ es . Yange i kaa a Mbayuda ken Ne@@ hem@@ ia 8 : 10 ér “ ve ya akaa a wan ah@@ ôm ” N@@ W , kpa ken Lev@@ iti@@ ku 3 : 17 di i kaa a ve ér : “ De ye nen ah@@ ôm ga . ” Mbat@@ amen mba ve we ikyo sha ilev hanma ijiir cii vea h@@ una mkaanem man ga . Ior mba ve civir Aôndo a ishima i môm yô mba a ityôkyaa ig@@ enegh kpaa i i ne ve i gbe u vea venda ing@@ y@@ at@@ u yô . A kaa ér , “ yange m hii u ôron Bibilo , m wa ishima u ôron i jimin cii . Se mba lôh@@ ôn we . Ieren i E@@ li man Samuel man Saulu kua i Davidi la tese se mimi u vesen u nyi ? Jijingi Na ka tahav mbu age@@ ev mbu eren kwagh u dedoo u a wasen mbacivir un u tesen dooshima man msaanyol man bem man sar sar man aeren a doon agen yô . Shi a za hemen a kaa ér : “ A er kwagh u a fetyô yô . ” M ngu eren pania vea nom@@ om . Lu nyi i̱ na ve She@@ i@@ la due ken k@@ l@@ ase kera fele ? Un nengen er ishima i or i lu yô . — 1 Samuel 16 : 7 . Nahan ve hingir “ ônov mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato , ” mba tar u Satan ne . “ W@@ ea L@@ um@@ un yô T@@ ôô Se F@@ o@@ to ! ” Uma yange taver ve ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o kpishi , kpa ve zua a iember ; sha ci u ken atô u anyom ahar tseegh ve wase an@@ nongo u lun a mbap@@ asenkwagh iorov 17 vese hingir tiônnongo u lun a mbap@@ asenkwagh iorov 40 . J@@ ack kaa wener : “ Ashighe kpishi yange m za k@@ ur tom i tu@@ men iyol kpa m kar a kar m gba nengen sha wan wase u he ne , m nenge sha a na tugh zan zan m fatyô u yaven fele ga . * ( 1 Samuel 16 : 1 - 13 ) Shin er Davidi er asorabo nahan kpa , a sue hemen u Yehova sha mimi nahan Yehova lumun un . Aluer se mba a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn yô , kwagh ne una wase se se lu ken mzough shi una ur@@ ugh mbagenev vea civir Yehova . — Aerenakaa 10 : 34 , 35 ; Mpase 7 : 9 , 10 . S@@ pl@@ an@@ e ; and D . Shighe u “ sun@@ da u shin tar , ” ka sun@@ da u mba vea war mtim je la , ua bee yô , shighe a kuma u ort@@ yom una haa “ wain u shin tar ” u a son@@ do la “ shin zege@@ ih@@ ungwa u sho@@ gh@@ or wain u iy@@ ugh i Aôndo ” la . Yehova , or@@ kuran wase man Ter wase u dooshima ver se ikyav i dedoo shighe u due a Mbayuda ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Shi a ver se ikyav i dedoo shighe u due a Iserael u ken Jijingi ken iky@@ ang@@ enev mbi “ Zege@@ bab@@ ilon ” ken inyom i 19@@ 19 la kpaa ! 22 :⁠ 5 ) Ka amba@@ aior ne ka a ya bredi shi a ma wain shighe u i lu eren mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la ye . Sha hiihii la je , ivaa yase lu kwagh u any@@ am a i@@ wa . Shi Yesu kaa ér : ‘ Hanma or u nana pav a kwase u nan , nana gema á er ugen yô , ka idya je nan er . . . ye . ’ Se er nahan yô , se tese ser se mba a kwaghfan . — Anz . Nahan mayange je de ér mba@@ ah@@ end@@ anev nav mban ve nyôr a na ken any@@ im@@ an@@ akaa a gbil@@ ini@@ gh ga . U zenden sha jijingi la wa u kaan a mbagenev wer ve er nyi ? Ka nahan ve Yesu yange wa mbadondon un kwagh ér ve palegh akaa a yan shighe , nahan ve yar tom a shighe ve sha kwaghfan ye . • Kanyi ityendezwa Yesu yange er a tiônnongo u ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia laa , man ngi sha ci wase nyian nena ? M za hemen u pasen un akaa a mimi kpishi aa m lu henen la . Ka nyi se fatyô u henen sha gbenda u Peteru yange kaa imo laa ? • Se eren ityom i kuren u@@ gb@@ ayol asev , shi se waan ikyo sha mlu wase u ken jijingi man mbamzeyol asev mba ken ishima , man kwagh ne wa u tsuan i@@ ember@@ yolough i injaa kpa ker . — M@@ ar . 6 : 31 ; 2 Kor . I nger injakwagh ne ken Mateu ityough 13 , mba yer í ér injakwagh i iv@@ or i dedoo man iv@@ or i bo . Nahan yô , se er nen msen ser : “ G@@ em@@ am ashe kera sha u kenger gbil@@ in@@ kwagh . ” Yange Yehova wa ishima a ikyurior i Iserael nena ? Nahan kpa , akaa shi her kpishi a gba u vea hen yô . Er nan ve nongo u Aôndo ú lu lun a m@@ ze@@ hemen ainge , man er nan i doo u se dondo ú ? Gadia ve ôron ijir sha mimi ga , nahan ve k@@ an shio u eren tom u i we ve u kuran ilev la . Mbaiserael mbagenev lu ken ibanave sha ci u ve kera wa ikyo sha Tindi u Aôndo ga , shi ve wa ikyo sha mkpeyol ve hemba u mbagenev . — Mateu 22 : 37 - 40 . Sha nahan yô , kera taver ve u fan er soo ve ga . Nenge er a saan we iyol shighe u u zua ashe a uter ou mba ve saa ku ica i gbe la , shi u tese ve hanma kwagh u Aôndo a er sha ci ve la yô . T@@ ôô ase wer ma ijende you nan ta u icin ér , if@@ er@@ or ugen m@@ us@@ an ikyav i tesen gbenda sha apera ér nana bu@@ la mba ve lu zan zende sha gbenda shon , kpa ve fe u tsembelee ga la . E@@ i , sha ci u aeren a iyolough wa akaa a mbagenev vea nenge ér ka di mbam@@ yen mba iorov tsô la ker , er iy@@ u@@ he man ishima i nyoon man u hendan akaa man m@@ tom nahan . Ieren ve ne ia tese ér ve vihi kwagh shi mba zu@@ ngu or mhôônom ga , er Satan kpa a eren nahan . I@@ ̱ er kwagh u hemen u uumace ken ayange a masejime ne i̱ been yô shi i̱ seer ér : “ U@@ d@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior vea yem hemen hemen vea hemba vihin a vihi kwagh ” cii . M ngu kaan ne : De nen ior mban kera tsô ; gadia aluer mhen ne shin tom ne ua lu u ior yô , ua b@@ unde ; kpa a lu u Aôndo yô , né fatyô u b@@ un@@ den u ga , alaghga á va hingir er ne mba nôngon num ku@@ an Aôndo je kpaa ” yô . — Aerenakaa 5 : 33 - 39 . U nan dugh sha Aôndo yô , nan ongo mkaanem ma Aôndo ; kape i lu man ne ongo ma ga la , sha ci u ne dugh her Aôndo ga yô . ” — Yohane 8 : 46 , 47 . M@@ hembe u Davidi hemba Go@@ li@@ ati ityav la tese ér Aôndo una fatyô u taver ior nav agee , shi eren nahan kpaa . ( b ) Ka mbampin mba nyi vea wase se ? Yange Yehova wa ior mba eren ityom i pristi ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el tindi ér : “ M@@ sô@@ rom , shin ma kwagh@@ man u taver yô , de me nen ga , . . . zum u ne@@ a nyôron ken t@@ ent@@ i u kohol ker la , sha er né kpe ga yô ; ka tindi u eren sha mi gbem sha ik@@ ov ik@@ ov . ” MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V MB@@ A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A M@@ I L@@ A — Ka Aôndo A Ne Se Lu Y@@ an I@@ can Y@@ ee ? Aluer se mba wan Mkaanem ma Aôndo ikyo yô , se lu wang ken jijingi . Z@@ an zan hegen kpa , ka mea umbur akaa a vihin a sha ayange la yô , ishima i doom ker ga . ( 1 Mbakorinte 3 : 9 ; Aerenakaa 20 : 35 ) Tom ne ka u na uma wase a hemba lun a inja shi ka u na Or@@ gban se a gema a kaa imo a Satan Diabolo u a l@@ ahan un la . Er msen hen Yehova , de te a@@ kper@@ an wer una na u kwaghfan u wan ishima a imeen la ga . Aluer ve er nahan yô , noov vev kpa alaghga vea hemba lumun mnenge ve la . T@@ sua A@@ zende a O@@ u sha Kwagh@@ fan Er se nenge nahan , Paulu pase ér aluer akaa a sha ishima yase nga kposo kposo kpa er se per atindi a Mbakristu ga je , kwagh ne a̱ de vihin mzough wase ga . Ka kwagh u or a er a uma u nan ve a hemba saan nan iyol je ne ! ” Icighan jijingi una wase se u yô@@ h@@ ôr “ a@@ you a utya , ” inja na yô , ka u kuren ikyaa sha kwagh a u van@@ den kaven i tsembelee shio shin mbamhen mba kp@@ egh@@ ee , gayô mbam@@ nenge mba shami ga je la , nahan ‘ se haa hanma mhen ab@@ at@@ a sha u a̱ wa Kristu ikyo ’ yô . ( 2 Kor . Mba ve er isholibo i vesen , ve gbe je kpa vea fatyô u hiden hen Yehova . A@@ eren a Dedoo a i G@@ be u A@@ g@@ umaior A@@ a Hen Yô Iyou i Tartor igen lu ikyua a ya wam , kpa m lu cian mer me za her yô me kohol ior mba ve f@@ am iyev wam je yô . W@@ il@@ liam kaa ér : “ Kwagh u vesen u yange taver se tsung u eren yô , lu u m@@ ough@@ on undun ape se tema kpe se iyol la . ” 4 : 5 , 6 — “ Pro@@ feti Eliya ” tile sha ityough ki ana ? Kpa se gema se kav Yehova sha u den mbagenev kwaghbo sha mimi , shi se za hemen u civir Yehova vea ve imôngo kpaa . Mbam@@ zeyol mba iyol@@ been i ve@@ m a mi , er angev man ishim@@ any@@ ian sha akaa a m tagher a mi ayange ayange la nga a tu@@ le gbashima wam a hide a mi ijime . ” W@@ H@@ O p@@ ho@@ to sha ikyev i L . ( Luka 8 : 16 - 18 ) Kwagh@@ wan la zua sha tom wou u Orkristu la . Yesu taver ve ishima wener : “ Or@@ sur@@ un@@ shima , ka Icighan Jijingi je la , . . . Una tese ne akaa cii , man shi Una umbur ne akaa a M er ne cii kpaa . ” Doo u se tese icivir sha uya mba mbagenev sha ci u nyi ? “ Shighe u Do@@ on T@@ su@@ ng ” ( M - umbur ) , 2 / 15 Heela tseegh ga , mba ve civir Aôndo sha gbenda u vough cii mba kuran ve ‘ zan a ve hen a@@ mbor a mngerem ma um@@ am . ’ A@@ g@@ umaior a ken Kristu kpishi kaa ér ve mba henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke ve hanma shighe , nahan kwagh ne wase ve kpishi u ngohol mimi ave ahar . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A ú umbur er yange saan we iyol zum u ú fa wer ica a kera gba ga tsô uumace vea kera bee iyol ga shi vea kpe mayange ga , kpa vea lu uma shin tar gbem sha won yô . Ú C@@ i@@ e Mba@@ kpen@@ e@@ ve@@ e ? Paulu taver ve ishima nahan wener , ‘ m kaa nahan ka u seer ne a seer ican ga . ’ A@@ eren a ior man mbamlu mba ajiir aa ve dugh her la nga kposo kposo . Yange ishimaveren i orumace i zuan a msaanyol u tsôron ken mbamlu mba vough la i̱ saa ishe sha shighe u Adam er isholibo shi venda ian i Aôndo i wan atindi a aeren a dedoo la . Lu u Mbaiserael vea ungwan imo i Aôndo shi vea waan atindi a na ikyo yô , vea “ hemba akuraior a sha won cii . ” Hanma iyange yô , ka se zua a iwasen ken erdoo u Yehova la . D@@ y@@ ako u In@@ j@@ aa ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 13 ) A saan we iyol u eren tom vea or@@ vesen u nan dondon akaawan a ken Bibilo ne shi nan kimb@@ in we injar you cii sha shighe vough la ga z@@ ee ? ( Yesaia 27 : 1 ) “ L@@ evi@@ at@@ an ” u ainge la kanyi ? Alaghga vea hen ér aluer ve undu or u ve vese la yô , a hemba wasen ve , nahan vea kaa a ishima ve ér : ‘ M soo u hiden lun sha tse@@ ene@@ ke wam ! Kwagh@@ hi@@ r 1 : K@@ u ka gbenda u sha gba@@ aôndo u kuren uma . Kristu yange tese dooshima sha gbenda u tesen ior kwagh man gbenda u eren kwagh a ve kua gbenda u waan ve kwagh la kpaa . 2 /@@ ⁠ 15 Er se yen yô , ashighe kpishi ka i taver se u eren ishima i Aôndo . Ikyav i tesen yô , er se fe ser Bibilo venda “ ah@@ ir a eren ” yô , doo u se palegh nyityô t@@ wer@@ sôron u ú ts@@ ar kwagh u az@@ ô@@ v sha mi cii . Er nan ve i lu hange hange u se waan ishima ken tom u geman ior hingir mbahenen nee ? Doo u se kpa se de ser Aôndo a hemen se er or@@ pasalmi kpa er nahan . Yange nenge sha kwagh u mba@@ fan@@ takerada mba a tsua ve ér ve tôv sha kwagh u i pasen ken ityakerada yase la kaa un la yô , a kure ijir la ér : “ Ity@@ ôkyaa ngi i cir@@ in kwaghaôndo u Mbashiada mba Yehova mba ken gar u Mo@@ sc@@ ow shin yangen ve tom ga . ” Shighe karen yô , Elisha za zende ken D@@ am@@ ase@@ ku . Lo@@ ti yange war mtim lu sha a@@ yem a yange yevese due ken So@@ dom kera la . ( Mpase 14 : 6 , 7 , 14 - 16 ) Gba u a mase zuan a ior mba ken nongo u u@@ wua la , shi a kohol mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” i iyôngo igen la kpaa . — Mpase 7 : 9 ; Mateu 13 : 24 - 30 . ( Pasalmi 19 : 3 , 4 ) Ka inja vough er u@@ sha “ samber ” a imo ve tar sha won cii sha er shiada i ve lu eren ving ving la ia tser sha tar cii yô . I@@ ma@@ agh ki mlu ve cii k@@ ia yô@@ h@@ ôr , zan zan a man@@ de shin t@@ ine . ▪ u esen shi sôron ya shin iyou na tsembelee Shighe u In@@ i@@ ongo i M - umbur Ne — Ka Shighe u In@@ j@@ aa Er nan ve yange i kôôm ior mba ken La@@ od@@ ish@@ i@@ aa ? ▪ I@@ an i U Lu a M@@ i I Eren Tom Vea Yehova la I Gba U Kwagh ! ( a ) Davidi pine iwasen ken Pasalmi 70 nena ? Tsô mba kaven ér a va hingir hange hange u vea hide vea yem shighe u i lu a gema Bibilo ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y i bee ga yô , C@@ am@@ er@@ on pine wener i na ve s@@ ati môm vea hen sha kwagh u tor@@ kwase a pin ve la . Ka a inja u se eren msen sha ci u mbag@@ ene@@ ve@@ e ? • Ikyav i bredi u M - umbur u i we kwa ga la ér nyi ? Yange pine ér : “ T@@ ER@@ E , ka nan je m yila , man We U kera ong@@ om ga ? ” ( H@@ a@@ b . Er i nger ken I@@ vangeli i Yohane nahan , kanyi i lu kwagh u hange hange u or nana er ve nana lu or@@ h@@ en@@ ene ? Sha kpôô yô , mlumun u Aôndo ngu a mba ve er kwagh sha mimi la . — Yohane 9 : 35 - 37 . Anzaakaa 21 : 13 kaa ér : “ Or u nan ci@@ r ato a nan sha u nana ungwan m@@ liam ma ic@@ an@@ or ga yô , nan kpaa nana vaa , kpa á ungwa nan her ga . ” Ka unô ka ve ember shighe u vor u mimi u um atam laa ? Umbur wer or@@ kuran la “ ng@@ or ik@@ enge [ e̱r be@@ gha nahan N@@ W ] er : Nenge , T@@ ere ! Ka sha g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u kuran sha mi ka m tile , m shi her di@@ di ; man sha ijiir yam i kuran , ka m tile , m lu her@@ egh kuran hanma tugh ” ye . De se tese ikyav sha kwagh ne : Uma wase ngu er ka usu u ky@@ an@@ d@@ or nahan . Shi a kaa ér : “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan . . . . Orkristu u lun kwa@@ v nan hembe lun a ian i eren ityom i i ne nan ken mcivir u Yehova , a or u eren ivese . • Kanyi i gbe u se er ve se nyôr ken m@@ mem u Aôndo ny@@ ian@@ a ? Shighe kar yô , apostoli Yohane pase ityôkyaa wang . Eliya gema kaa a na ér nyi ? Hii shighe la je , dugh m@@ ne u u@@ jijingi mb@@ ab@@ ov mban ve ne i lu ican kpishi u or ungwan imo i Yehova ne kera je kpa , ve va orumace a mbamzeyol kpishi mba i gbe je ve lu a vande eren ga yô . ( Mbaheberu 11 : 9 ) Aber@@ am yange lu a tom u eren kpishi ken uma na ; lu a tom u nengen sha ikyum@@ u@@ ile na man mbayev mba ve eren un tom la kpaa . 8 : ​ 1 - 5 , 12 . Ikyav i tesen yô , ka i taver mo kpishi u lamen vea ônov av sha gbenda u injaa . ” ( U@@ k@@ we . 3 : 40 ) Cii man ve de u civir Aôndo yô , yange saan ve iyol sha ci u ve lu civir un sha mimi . Yehova tsua wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ér a naan ior nav kwaghyan u ken jijingi . I@@ y@@ ôngo igen , i i lu per er Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , kegh iyol u dondon kwagh u wanakiriki ne a tesen la . Nahan a er sha kwaghwan la , hanma shighe u ian a̱ due cii a pase mba ve lu nongo môm a na la kwagh u jighjigh u nan na u a har sha Bibilo la vangertiôr . Se nenge sha mpin u hiihii man u sha uhar la ken kwagh@@ ngeren ne . 2 , 3 . ( a ) Ior mba Aôndo vea tagher a nyi shighe u “ zege@@ can ” una va laa ? ( Luka 4 : 17 - 21 ; Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 ) Yesaia shi tsengaôron ér Yesu una lu or u ishima legh legh , u eren kwagh a mba ican i tser ve la a iyol hiden ijime . Mba w@@ oo S@@ ef@@ anu kera ayange nga kar yô “ zege@@ m@@ te@@ v u sha ican mough sha nongo u Kristu u u lu ken Yerusalem la . Ve cii i sa@@ mbe ve ken ityar i Y@@ u@@ dia man i Sam@@ aria , mase shin mbaapostoli tseegh . ” Ka i doom ken ishima kpen kpen . ” M@@ cie u cian Aôndo wa nyi man nyi k@@ ere ? Shi a wase se u fan tom u Yesu a lu eren la , man ityôkyaa i yange va shin tar shi kpe la , kua kwagh u Yesu a lu eren hegen la kpaa . 1@@ 2@@ 6@@ ,@@ 5@@ 3@@ 6@@ ,000 Alaghga a gba u vea yem ken tar ugen ape gomoti una yange ve u eren ivaa sha tindi ga yô . Aluer ú ngu ken imba mlu la yô , ker gbenda u sôron akaa veren vough sha u lamen a or u nan er ú kwaghbo la ken bem . Ter na u vesen , u a lu Orshiada ga la kpa nenge iwasen i Mbashiada lu nan la . Ashighe agen jijingi u Aôndo yange a mgbegha u@@ profeti kua mb@@ ang@@ eren Bibilo mban ve tsengaôron kwagh shin ve nger kwagh , kpa ve fa inja i kwagh shon ga . ( D@@ an . Gbenda u sôron zayol ne : L@@ um@@ un nen mbamlu enev , shi tese icivir sha gbenda u ikyar u a eren kwagh kposo a we la . Zum u ior ka vea henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova yô , ve fa kwagh na kpishi . K@@ ohol cica cii yô , iorov 1@@ 3@@ ,@@ 2@@ 35 , mba i lu dooshima u ve lu a mi sha Yehova a ne ve u lun ken mzough la yange ve va mkombo u i er un ken ah@@ wa atar la . Z@@ an zan nyian kpa , mbakur@@ an mba ningir sha mba wasen mbananjighjigh a ve imôngo a iyol@@ t@@ angen shio , ér ve kaa ér , “ Se fatyô u za pasen kwagh sha uya uya ! ” Bibilo pine ér , “ ka hanma wan man Ter A de kôôm nana ? ” Ikyav i tesen yô , Á@@ d@@ á@@ m S@@ z@@ ing@@ er kpa yange ya ican imba ne nahan . Ka un Aôndo a tindi un shin tar ne sha u tar u war sha a na ye . ( Yoh . ( 1 Utor 8 : 41 - 43 ) Se mba a vangertiôr ser , Yehova ka una sen ashe , a kenger shin tar yô , a nenge a k@@ we@@ ior môm tseegh , ka uumace jimin cii je la . Yange kighir Davidi ér a pase isholibo na ga , kpa tindi N@@ at@@ an ér a za ôr Davidi kwagh u tesen er isholibo na la i vihi tsung yô . Sha mimi yô , se̱ fatyô u fan inja i u ‘ yan ish@@ ar sha akaa a ken u@@ tempel ’ la jighilii ga , gadia ivur ne i pase kwagh sha kwagh ne kpuaa tseegh . Kristu “ Un u A lu hiihii man u masetyô u A kpe kpa shi A lu uma ” sha mnder u shin ku la yange wuese tiônnongo u hen S@@ em@@ ur@@ na la . Apostoli Paulu yange pase akaaôron a profeti ne kpishi . Aluer se ji@@ i@@ di mngerem shin tsua yô , saa se k@@ enden usu ve ma a za hemen u pu@@ gh@@ ur ye . Mba a va nder ve shin ku la vea za ken mnder u nyi , gayô a lu u nyi ? U fa u ôron mbagenev mimi u ken Bibilo la sha gbenda u una kôr ve ken ishima yô . Kpa er Yosua va kpe shighe kar kpuaa yô , “ k@@ ov ugen mough ken ijime ve , u u fe TER kua tom u A er sha ci u Iserael ga yô . Hii nan ve yange Yehova lam a K@@ ain , man K@@ ain yange gema er nena ? Ka “ mhii u i@@ gbe@@ tar i Aôndo , ” man yange gba un cii ve mase gban sha man tar kpaa ye . — Mbakolose 1 : 15 ; Mpase 3 : 14 . H@@ en@@ r@@ y@@ k kpa nengen ior er Ese@@ kiel nahan . A kaa ér : “ M soo u lun a ish@@ ô sha awambe a ior cii . Er Peteru lu ôron kwagh ne zan a mi ave la je , i@@ been@@ egh ki i@@ wan@@ ger@@ egh va gba m@@ ure sha a ve , imo maa due ken i@@ been@@ egh k@@ ira , kaa ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u ishima i doom a Na yum yô ; ungwan nen Un . ” — Mateu 17 : 1 – 6 . Aluer i tsua se ér se er msen sha ci u ior mba Aôndo yô , se umbur nen kwaghwan u Yesu ne . I@@ b@@ aver i inyom i tom i i gber ken inyom i 20@@ 11 ne tese ér Mbashiada mba Yehova yange ve er tom u pasen kwagh , hemba ah@@ wa m@@ iliôn 1 man dubu - deri 6 . Gbenda u i naan ini@@ av sha ayange a Iserael u tsuaa la tese se nyi ? 11 : 18 ) N@@ ongo u Yeremia ne kange ishima ér mayange vea gba uwer sha tom u Yehova Aôndo a ne ve u yôôn loho na u iji@@ righ tar sha won cii la ga . Akaa a a gbe ne cii na yô , doo se u wuese Aôndo wase . ( Ps . Kwagh u Ifa ungwa la doo un — i@@ yô la kaa a na ér una hingir er “ Aôndo nahan . ” I lu a ‘ mar or la he@@ gh ’ sha mnger kua jijingi , kwagh u i gbe u a er a or cii ve nana yem sha Tartor u sha la ga . Kpa er Yehova lu a profeti na yô , uwegh ku tor n@@ aregh sha profeti ne sha ishim@@ avi@@ h@@ in la saa ne@@ l@@ ôô sha ivande , shi at@@ se a nan@@ den nagh sha mi la kpa pav . De se time sha ase@@ mber shon sha ad@@ ondo ad@@ ondo . • K@@ asev mba ken Kristu mba dondon ikyav i nongo u Kristu nena ? Kwagh ne wasem u fan dedoo mer , msaanyol wam ken uma har sha nom u eren shin eren ga ze . ” Ngeren u i Y@@ er É@@ r “ I@@ c@@ am i hen K@@ pe Zege@@ mnger ” La — Ka Ngeren u N@@ yô@@ r@@ atô Man gema Tor u He@@ mban Cii la kpaa una ngohol naagh ku shin iyol ga ! Hanma iyange yô , a nôngo ér Yosev a y@@ av a na . Iyange igen yô , Satan gba ah@@ on sha jighjigh u nan u Yobu sha ishigh ki Aôndo . Gbenda u sha uhar yô , [ Be@@ te I@@ m@@ r@@ i ] ka ijiir i yange i mar M@@ iri@@ am her yô , shin ka ijiir i tsombor na jimin cii . ” ‘ I N@@ ger Sha C@@ i U Ity@@ esen Y@@ ase ’ 5 : 39 - 42 ; Mpa . 20 : 13 ) Zum u ne mba or kpe ne la ne gbidye kwar sha ivande i ia va er ken hemen ne yô , kwagh ne a̱ su@@ r ne asema . Kwase Kristu ugen pase e̱r i hii ve un ker cio u bu@@ ghun ishima na ts@@ enen sha ishigh ki ortamen ugen yô . A kaa wener : “ A lam a mo k@@ ú@@ nd@@ ù k@@ ú@@ nd@@ ù man sha mh@@ ôôn kpaa . Ken atô u ime i ken jijingi i i lu cir@@ in tar hegen ne yô , ashighe ag@@ enegh mbai@@ ho@@ mov asev ka ve gema sha a@@ yom sha er vea nôngo a vihi mlu wase u ken jijingi man shi vea yange tom wase u kwaghpasen ne kpaa yô . Shi i̱ na ve u kporom ikyua a ayol a ve kpaa . Sha ayange la , sea za sha ih@@ in@@ da i mba@@ y@@ aav yô , se wa ic@@ er i i kura akaaôron ker la sha ger@@ am@@ af@@ on , ve ungwa , a been yô , se na ve ityakerada i pasen Bibilo i sha kwagh u Tartor u Aôndo la . ( Aer . 20 : 31 ) Se fatyô u iv@@ in uuma asev a icighan@@ tom sha u ôron shi gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo ayange ayange man u eren msen hanma shighe shi nôngon tsung zan mbamkombo man u pasen kwagh hanma shighe u ian i dugh cii . — Ps . Kwagh u Ter wase u sha una seer doon se ishima . A kohol mba i shigh ve mkurem ne cii a bee shighe u a ver mbam@@ ase@@ tyô ken ve mba vea lu uma sha shighe u mk@@ ur@@ tar ne la ikyav , maa a yem a ve sha la . ( Mat . M@@ lumun u Yosev na kwase u Po@@ ti@@ far la tese ér mhen na yange zua sha mhen u Aôndo sha kwagh u ieren , shi imoshima na kpa lu dondon akaawan a Aôndo . SO@@ F@@ I@@ A A kaa ér : “ Hanma shighe yô , ka m wuese Yehova sha kwase u a n@@ em man mlu u se lu imôngo saan saan ne . U tesen ikyav yô , nenge kwagh u ngise er Tor Saulu ne . Mba@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya yila imba mcivir ne ér sy@@ n@@ cre@@ ti@@ sm , inja na yô , ka ieren i civir mba@@ aôndo kpishi hen shighe môm , shin kwaghaôndo u ior kpishi ve lumun a mi yô . Ma tindi ngu u yangen se u lun a aeren ne ga . ( G@@ al . Se soo ser se za hemen u civir Aôndo sha jighjigh sha ci u nyi ? Er ve lu a tahav kua mbamlu vev kposo kposo nahan je kpa , iwuese i í wuese ve yô lu kwagh môm . — Mateu 25 : 19 - 23 . Mbam@@ ishen mban mba za sôron atôônanongo a ken G@@ alatia mba been yô , ve kera kar sha igbenda i vesen i Mbar@@ o@@ ma kaha v@@ a@@ an@@ aa la ga , ve lu karen ken u@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba ken tar u F@@ er@@ ig@@ ia , ve zende je kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a u@@ deri imôngo , ve yem vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , shi ve za kar ve yem vegher u shin ity@@ ô@@ tar . Se mba henen ki yô , kpiligh mo iyol er yange m kav akaa kpishi ker ga yô . ( Mateu 24 : 14 ) U eren shiada i Yesu la shi lu u pasen mbagenev atesen a na a age@@ egh la kua u pasen tom na ken awashima u Yehova kpaa . Mbakristu kpa kape i lu je la . ” ( Duteronomi 27 : 1 – 34 : 12 ) Ish@@ aren i seer zuan a mfe la yange i̱ mgbegha un u pinen mbampin kpishi . Ka sha ityôkyaa i nyi se er kwagh nahana ? M@@ doo u Aôndo a doo se ishima man ah@@ ur@@ aior a ase kua jighjigh u se ne Yehova kua uityendezwa nav taveraa la una fatyô u mgbegh@@ an se u eren tom wase u pasen kwagh ne sha gbashima . Se fa iyange i Ter una va u va ôron bo@@ tar ne ijir ga , man ka hange hange u sé fa kpaa ga . Yange a lu b@@ ua u vesen yô nan er di nena ? Shi time sha ishimawan i Davidi yange una wa sha ci u i@@ wu@@ he i sha ihy@@ undu i ter na k@@ em , Tor Saulu la . KA I sar uumace tsung u kporom ikyua a mbagenev . Yange se tese ser se ngohol mimi zum u yange se tsegha iyol yase gbe@@ ke@@ ke sha ci u Yehova shi se tese ikyav i iyol tseghan yase la se er batisema shin mnger la . K@@ u na ne va a tôv@@ ac@@ an u vihin tsung ken Yerusalem , nahan mbahenen sa@@ mbe cica cii , ve yem ajiir kposo kposo , lu mbaapostoli tseegh mase shin her ye . ( Yeremia 10 : 23 ) Sha kpôô yô , ma or@@ tesen shin or@@ fankwagh ts@@ or ts@@ or shin or u wan se kwagh ugen kposo nan ngu u nana hemba tesen se mimi shin kwaghfan shin nana na se msaanyol ga . Kwagh la yange saa sha mbam@@ shi vev tseegh ga kpa kua inja ve i dedoo man ishima ve i tsuan ér vea e̱r ieren i dedoo ke ’ hemen la kpaa . Er nan i lu mba i shigh ve mkurem la tseegh ve ye bredi shi ve me wa@@ in@@ aa ? Nahan kpa , kwagh ne tese ér hanma or@@ hemen tar cii yô ka Satan a ver nan ga . ( Aer . 13 : 2 , 3 ) Lu Yesu iyol na je yila Saulu , or u T@@ ar@@ s@@ u la ér a hingir “ iky@@ agh ki i tsegh ki ” sha ci Na , sha u a za pase iti Na hen akuraior cii ye ; sha nahan yô , ishimataver i he i eren tom u pasen kwagh ne i̱ due hen Kristu , Or@@ hemen u tiônnongo la . Tartor U Aôndo U@@ a V@@ a Hanma Shighe ? Nahan kpa , ashighe kpishi or u i bugh nan ashe la ka nan nenge a akaa kpishi je i gande m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma nan u pasen akaa a nan nenge a mi la . ( Mpase 7 : 14 , 15 ) I@@ y@@ ôngo igen ne ngi nôngon sha afatyô ve cii u aren sha icighan atindi a Yehova a ver la , sha iwasen i icighan jijingi na . — 2 Mbakorinte 7 : 1 . Uma taver hen ijiir ne tsô . Nahan kpa , Yehova na ve agee sha jijingi na , ‘ sha u ve taver ishima shi ve wa ishima saan saan kpaa ’ yô . ( K@@ ol . PE@@ E@@ J@@ I 21 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 6 , 5@@ 6 Ka nyi ia wase u u lun a iwuese sha dyako wou u ken jijingi laa ? Anzaakaa ityough 31 pase ityom kposo kposo i kwase u injaa eren ken Iserael sha ayange a ngise la . Nahan kpa , yange m fa mer a he@@ mb@@ am u eren kwagh la ga , sha ci u mkaanem ma i er ken Bibilo ken 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 mara kô@@ rom ken ishima , ma kaa ér : “ Ne kera fa er mbaaferev vea ya dyako u tartor u Aôndo ga z@@ ee ? Ve pine se mbampin imôngo , or la a pine tsô i gba sha kwase na . ( Pasalmi 37 : 39 ) Takerada u Anzaakaa kpa ôr kwagh nahan ér : “ I@@ ti i TER ka g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u taver , or@@ perapera ka nan yevese nan ta k@@ imi , nan war . ” U ngu u@@ ange ga , shi taver we iyol , shi akaa a injaa nga keghen we . Yesu una lumun a kwagh u i ember mar na sha iyange i Di@@ se@@ mba 25 laa ? Ikyav tese ér ior mba yange ve gba zege@@ t@@ so u í yilan ér Tit@@ ani@@ c la , kua mba yange ve nyôr t@@ so shon kpaa cii , yange vea tôô ken ishima ve ér mimi je t@@ so la una fatyô u ur@@ un sha won ga . Ka Aôndo jighilii u er un kwaghbo ye . Kwagh ne tese ér we kpa Yehova una ver u doo doo . Ú ngu nan ônov ou akaa ne kpa ? Mbakristu mba i shigh ve mkurem la yange ve fa e̱r i gbe u a er ze@@ ge tom u Yesu kaa ér i er la sha ayange ne kpaa yô . Er R@@ ah@@ ab@@ i er kwagh sha jighjigh u nan man sha ishimataver yô , zum u Mbaiserael tim gar u Y@@ er@@ ik@@ o la , i war un a ya na cii . ( Heb . 11 : 30 , 31 ; Y@@ ak . Kwagh la doo H@@ a@@ man kpishi . Er mbamaren ve nengen sha mlu u ken jijingi u wan ve yô , ve soo u fan ér ngu veren ishima zu@@ lee sha kwagh u i lu tesen ken mbamkombo la . ( zwa Buter O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 9 , peeji 23 ) Ng@@ ôm yange a shi wuese tom u shin Betel . J@@ a@@ ime yange hiin u zan mbamkombo mba Mbakristu yô , a nenge a dooshima u anmgbianev la , nahan doo un kpishi . 6 : 33 ) Ka kwagh u taver se ishima kpen kpen u nengen er mbatomov mba Aôndo , mbayev man mbag@@ anden cii , ve lu dondon kwaghwan u injaa la nahan ! Ikyav i tesen yô , ne ior nav “ agee a hemban ” la sha iwasen i icighan jijingi na . ( 2 Kor . Lu a M@@ nenge u V@@ ough , Tsô a Saan We Iyol ( Heb . 8 : 2 ) T@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u mimi ne lu ze@@ ge tempel u ken jijingi , u a lu gbenda u i ser i ver u van sha ishigh ki Aôndo , sha ikyev i nagh ku Yesu Kristu man tom na u pristi la . Kanyi i wase un u wan ishima a mbamzeyol mba vihin tsung mb@@ ana ? Shighe kar yô , a er batisema shi va er tom shin Betel kpaa . Yesu yange pase wener : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” ( Mat . 5 : ​ 27 , 28 ; 2 Pet . Ve de akaa agen a yange ve wa ishima u eren la kar ve , sha er vea hemba eren Yehova tom yô . De se nenge ikyav igen kpaa . U se o@@ gh@@ om uwegh la yô , kanyi ieren nahan i doo sha u se lu a mini ? 3 : 5 - 7 ) Er Mbaiserael ya ikyar a akuraior a ken tar la yô ve hingir u v@@ ô@@ son ayol a ve shi ve civir ak@@ ombo a ve imôngo kpaa . Er Kwagh u Una Na Paradi@@ so u ken Jijingi la Una Se@@ er Do@@ on Yô Yesu yange za tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo lu keghen zan zan inyom i 1914 la , ér i̱ gema mbaihyomov nav cii ve hingir un kwagh u p@@ endan angahar sha mi . ( Ps . “ [ Yehova ] Una nôngo ityav a akuraior la , er ka A nôngo sha iyange i utya nahan . ” — SE@@ K . 5 : 8 ) Shi i wa noov kwagh ér ve ver ishima sha mlu u ken ishima u kasev vev la kpaa . Ka a kuma shighe u sun@@ da yô , nan sun@@ da iy@@ i@@ av sha shighe la kpee . A@@ tindi a Yehova a we uumace la nga sha ci u mkpeyol ve . Sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 3 , 19@@ 16 la , ate@@ jir kure un ijir ér a per tindi , nahan i ya un zwa iji@@ righ , shi i kighir un nyôr sho@@ ja kpaa . Mba eren kwagh ne , shin er i nger iti ne ken ngeren mba Bibilo mba hiihii mbara je i kom er kwa 7@@ ,000 nahan kpaa . I V@@ enda Iky@@ urior i Í T@@ se@@ gha I@@ ̱ La Shighe u atô@@ at@@ yev la kure ken inyom i 1914 la , nahan Tartor u Aôndo sha ikyev i Kristu Yesu hii tom . Ú na jighjigh a agee a Yehova a myom la kpa ? ( N@@ um@@ er@@ i 14 : 34 ) Sha nahan yô , Tartor u Aôndo kera lu a tor u hemen u ga kuma anyom 2@@ ,@@ 5@@ 20 . — Ôr Daniel 4 : 10 - 17 . A@@ ka@@ ang@@ eren ne due a akaawan a ken Bibilo a wasen se shi a due a akaa a i tôv ior mbak@@ aven kwagh kposo kposo mba ve ker cio u wan ishima a ian@@ g@@ ev mbi vihin tsung anyom kpishi yô . Yange er kwagh ne vea P@@ risti u tamen , E@@ le@@ as@@ ar man mbah@@ e@@ men mba sha ik@@ we ve cii . Mor@@ ia 3 : 3 , 4 ; Mpa . Yohane yange nger ér : “ Se fa se due ken Aôndo , kpa tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” Se cii se mba henen kwagh , shi se mba eren kwagh er i y@@ ese se la , man gbenda u ior mba hen ijiir yase ve eren kwagh la . U zua a ityesen ken kwagh ne kpa ? Ka ve hen ér : ‘ A kaa ér ka mo m er kwagh ne nahan mo mk@@ i@@ mbi shinii ? ’ • Pasalmi 7@@ 2 tsen@@ ga tesen nyi kwagh i ken hem@@ ene ? SH@@ A iyange i T@@ om@@ atar pe@@ pe , A@@ gu@@ su@@ tu 24 , 200@@ 5 la , i ôr Mbashiada hen af@@ ishi a ken tar u Amerika man C@@ an@@ ada loho u doon tsung . Takerada ú u lu a akaa a vesen shi u lu u̱ sa@@ gher iyol ne ngu a mkaanem man akaaôron a profeti aa “ i nger a sha u a̱ lu se ityesen , se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne yô . ” Or@@ geman mkaanem I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada C . Kwagh ne na yô , ve vihi aeren ve a dedoo shi ve hông@@ or mcivir ve kpaa . Yange doom kpishi u ungwan kwagh ne , sha ci u shighe u Ch@@ er@@ i eren u@@ fi@@ im la , kôron ijende a or ga . Yesu yange undu uma man iengem i vande lun a mi sha la , nahan “ gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom ” la sha er una kôr cio u eren tom u i tindi un shin tar la kuren yô . ( F@@ il . Shi ka sea eren akaa cii sha mimi yô , ishima i kera ze se iyol ser uumace vea va fa ma kwagh u bo u se er ga . ​ —⁠ 1 Tim . Yange ve fa ér tom u u hembe doon shi u hembe lun a inja cii u vea er yô , ka u ve lun nomso man kasev mba civir Aôndo . Iyange igen , Kwa@@ se@@ shiada la ve@@ m inya yô , m lumun mer a hii Bibilo i henen a mo . • P@@ ase er i hii ve u nan anmgbianev asev man mba hen tsombor wase icivir la i lu be@@ er@@ kwagh ga yô . “ Aluer wea ker un . . . yô , nahan ú kav mci@@ e u cian TER . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 2 : 4 , 5 . ( 2 K@@ ron . 9 : 30 ) Sha nahan yô , u kure ikyaa sha kwagh u i er ken 1 Utor 14 : 21 la wer nyi ? Mbam@@ pin mba K@@ imb@@ ir Kwagh ( a ) Ka gbenda môm u injaa u nyi Yesu yange naan mbahenen nav i@@ civi@@ r@@ i ? • Akaa a ior a i er ken Bibilo la taver se ishima nena ? Nahan , doo u se kpaa se lu a “ ishima i legh legh , ” gadia “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” — S@@ ef@@ ania 2 : 3 ; Pasalmi 37 : 11 . ( b ) Mbat@@ esen mba aiev mba dugh han@@ a , man kanyi ka ve soo ? U ma ve hi@@ di ma ve ôron a ôr mbagenev ijir la yô , ve fa je ér akaa a Aôndo a vende ga cii ka a “ wang ” je . ( Ekesodu 12 : 1 - 6 ; Lev@@ iti@@ ku 23 : 5 ) Kwagh ne tese ér gba u a umbur ku u Yesu la hanma shighe er yange i eren iniongo i P@@ ase@@ ka la nahan — kwa môm ken inyom — ka hanma uwer shin l@@ ah@@ adi shin iyange ga . “ Hanma iyange cii se er tom sha mimi , man ashighe kpishi se er u je i hemba kwagh u i kaa ér se er la ” Kpa ú ngu wer ka u se kighir a kighir mba i gbe ve ishima ga la ga . Mba@@ wan@@ ndor a we cii vea lu a ishima i môm i civir Yehova . Kwagh u una wase or môm shin tsombor la alaghga una wase mbagenev nah@@ a@@ la ga . Anmgbianev mba kasev mba hiden a iyol ijime mban mba iyua injaa hen tiônnongo kpen kpen ! Tom u pasen loho u Tartor la ka gbenda ugen u Yehova a wasen se yô . ( 1 Tim . 14@@ 6 : 2 . I y@@ ese Yosev hen tsombor u civir Aôndo , nahan a fa ér aluer or y@@ av a kwase , shin kwase y@@ av a or u nan lu nom u nan ga yô ka kwaghbo . Hen Ishim@@ at@@ aver hen Yesu Shi u@@ washika mba yange í na mbahenen mba Yesu ér ve̱ nger la kpa lu , kua shi takerada u profeti u Mpase la kpaa . ( 2 Mbakorinte 3 : 15 ) A̱ shi nan kpa Paulu fa kwagh u Yesu vande ôron a mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda la , Yesu ôr a ve ér : “ Ne mba timen ken icighan@@ ruamabera sha ci u ne mba henen ner , ka sha a ve man né zua a uma u tsôron ye ; yô , ka ve je ve pasen kwagh Wam ye . ” Er lu di@@ ak@@ on yô , i na un tom u nengen sha iny@@ ar man ityakerada kua haregh u pasen kwagh . Er mkaanem ma Paulu mara ma tese nahan , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ka i wase Mbakristu u lun z@@ or z@@ or a kwagh@@ ts@@ eren hanma shighe shi tagher ishigh a ku ayange ayange sha ci u tom ve u pasen kwagh u Tartor la . Shi doo se kpishi u nengen er ka i saan ior iyol kpishi zum u ve ongo mimi u ken Mkaanem ma Aôndo la shi ve kav un nahan . ” Nahan kpa ior mb@@ á mb@@ à ve kaan ér Mbashiada mba Yehova due i@@ gb@@ enge hen atô u uumace yô . Mose yange una tagher a akaa a nan un ishima i vihin je kpa , a tese iyol i hiden a mi ijime . Ikyav i Yesu Ver Mbamaren La “ K@@ asev U@@ har V@@ a K@@ uma Se U@@ wegh sha H@@ unda ” Nahan , ishima ia er se ker u kera eren kwagh u a kuma sha jighjigh u anmgbianev asev ve lu a mi ken a vese a . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Alaghga we kpa ú nenge er an@@ za a wang a lu been yô . Er se vande nengen nahan , Or@@ pa yô , ‘ hide hen ityô na kua hen aôndo na kpaa . ’ B@@ ri@@ an : Aluer nom ngu eren akaa a tesen ér kwase u nan doo nan ishima yô , a hemba lun kwase la ican ga u nan nom u nan icivir . 14 : 10 - 12 ) Kwagh@@ ts@@ eren ne va ve ab@@ ur@@ ab@@ ur@@ u@@ u ? 8 : 22 ; Ese@@ k . 34 : 16 ) Aluer or u i kpe nan iyol ga la nan dondo akaawan a Bibilo yô , aa wase nan , nana hide a tile vough ken mcivir u Yehova . Hanma kwagh u Aôndo a soo ér se fa sha kwagh u Wan na cii ngu ken Bibilo , i í lu ngeren u se fatyô u suur sha mi la . ( Ôr Mpase 2 : 1 - 7 . ) Tar u ainge ne ngu bu@@ men ior ér ve soo “ isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man ihy@@ agh i uma . ” Er ve lu a mhen ne nahan kpa , ashighe kpishi ka ve yem keren bem hen ijiir i i lu shami ga yô . M ngu nôngon mer me sôr mlu wam vea ônov av mba hen kwase wam u hiihii la , shi me wase tsombor wam u m lu a mi hegen ne u taver ken mimi . Yange ôr mkaanem man kwa har , a kaa ér : “ A shi nan kpa , Yesu lu ôron ér mba i shigh ve mkurem , mba ve lu uma shighe u i hii u nengen a ikyav la ken inyom i 1914 la , vea lu uma her zan zan vea kar kohol mba i shigh ve mkurem mbagenev mba vea nenge a mhii u zege@@ can la , mba i lu a mar ve shighe u i hii nengen a ikyav shon ga la . ” 6 : 14 , 15 Aluer ashighe agen ka i taver mo u den or a kwaghbo yô , alaghga ka iy@@ u@@ he shin iy@@ ugh i ne kwagh ne shinii ? ( 1 T@@ es . 4 : 11 ) T@@ esen mbagenev wer kwagh ve gba u ishima , kpa eren kwagh ne sha icivir , sha ci u akaa a ve agen vea soo u lamen sha mi shin vea soo ér ior ve fa ga . I@@ liam yase ia wase mbagenev ken tiônnongo vea fa er se ze iky@@ ura ken jijingi i kighir yô . Sha ashighe ag@@ enegh yô , m@@ shi@@ yol u or inja er u̱ uma duen nan ishima nahan una fatyô u n@@ á@@ n nan ishim@@ any@@ ian shin una fatyô u k@@ enden a kende i̱ at@@ ôndo . De m@@ kposo la a wase u . Sha kpôô yô , hanma Orkristu cii nana fatyô u taver ishima , aluer sha mimi je nan soo u eren ishima i Yehova yô , man aluer nan kange ishima ér nana za hemen u tilen sha jighjigh u nan her , shi aluer hanma shighe yô nan ngu suur sha Aôndo , shi nan ngu umbur ér ken ashighe a karen la kpa Yehova na mbagenev kpishi mba lun er nan nahan agee a taver ishima yô . Yehova Una Su@@ e U M@@ tsera u fan Bibilo er ú lu an@@ ye her ne . Jigh@@ ilii yô , shighe u m ya iyua ne la , lu un je nam i ye . ( 1 T@@ es . 1 : 3 ) Yehova kpa umbur mba ve civir un sha mimi la cii , mbamlu vev ka vea na ve ian i eren un tom kpishi shin cuku kpaa . — Heb . Tsô Satan una hemen “ u@@ tor mba sha tar sha won cii ” una za a ve vea za “ nôngo ityav a Wan@@ iyôngo kpa Wan@@ iyôngo Una hemba ve , . . . gadia Un ka Ter u uter man Tor u u@@ tor kpaa . ” ( Duteronomi 5 : 1 – 26 : 19 ) Se time nen sha mbampin mban . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 4 , 2@@ 20 Shi pase nan wer nan kpa nana fatyô u ôron Bibilo jimin cii been . ( 1 Timoteu 3 : 1 - 7 ; Tit@@ u 1 : 5 - 9 ) Nahan yô , se fatyô u kaan ser ka icighan jijingi je a ver ve ye . Mbam@@ lumun sha mbampin mban vea seer kporom a vese hen Aôndo , shi vea wase se se fa er se tese mbagenev kwagh u mnder u shin ku la yô . — 2 Timoteu 2 : 2 ; Yakobu 4 : 8 . M@@ zough u Anmgbianev Tar Sha W@@ on Cii Heela tseegh ga , Bibilo pase se ér : “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una lumun nan . ” ( Aer . Se fatyô u nengen a kwagh ne wang ken kwagh ugen u yange er shighe u Yesu lu tesen ior yô . Yange kôr ave sha an@@ kwagh u cuku sha una pav ivaa a na ga , shi kwase na kpa er nahan ga . Heela tseegh ga , mpin ka a due hen ijiir igen ken Bibilo sha ci u ka akaa cii i pase ken Ruamabera vindi vindi ga . Mbakristu mba gbe uwer ér kwagh hemba a hemba je ve ga sha ci u nyi ? A mase kuren injakwagh la sha mkaanem man , ér : “ Mb@@ ara [ mba ve lu iv@@ o la ] vea kar vea yem ken m@@ tsaha u tsôron ; kpa mbap@@ er@@ apera yô , vea nyôr ken uma u tsôron . ” ​ — Mat . Akaa a a er hii shighe u yange i gba or la je tese wanger wanger er i gbe u orumace nana lu sha ikyev i Aôndo man er m@@ tem@@ tor u Aôndo a hembe u orumace shin u Satan yô . U nenge kwagh u u ngohol la nena ? ( Mbaromanu 9 : 2 ) M@@ h@@ ôônom kôr Paulu a Mbayuda mba pasen ve loho u dedoo la . Gbenda u Kwagh U Dedoo Una He@@ mba I@@ f@@ er Yô Shighe u kwagh a er se yô , ka akaa a nyi nahan alaghga se hen sha mini ? Er nan zough a mi yô , nan p@@ enda i sha av@@ ande nan gba ember . A de ér mban@@ ah@@ an@@ tar mba if@@ er@@ ev mba ve kase un la ve yange un tom na ga . ( 1 Timoteu 5 : 13 ; 1 Peteru 4 : 15 ) Alaghga i de ma anmgbian tom , man ka u se fatyô u n@@ á@@ n nan tom ugen ga . Aluer se dondo ve yô , se undu gbenda u zan ken uma u tsôron la . Nahan kpa , saa he@@ ela tseegh ga , gba u se hemen mba se henen Bibilo a ve la sha iniôngon ve i ve lu nôngon ér hanma iyange yô vea eren sha akaawan a Kristu ken uma ve man ken tom kwaghpasen kpaa la . Yehova ne uumace mba un gbe la icivir nena ? Ve er tom ne saan saan a any@@ iman man mp@@ av shio , shi or môm nan ker iwuese sha tom ne ga , nahan kwagh ne tese ér mba Mbakristu mba mimi . ” M@@ zough wase u anmgbianev , u lun a dooshima la , ka iveren i Yehova a ne se yô . 3 :⁠ 7 ) Paulu kaa wener Aôndo na hanma or ken tiônnongo “ kwar u jighjigh u nan . ” Ú fatyô u H@@ id@@ en shi Eren U Kpa ? ’ C@@ I@@ I man mbatamen ve̱ nenge ér or u henen Bibilo kuma u nana hii u duen kwaghpasen yô , ka ve pine ayol a ve ér , ‘ Kwaghôron u nan tese ér nan na jighjigh ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo kpa ? ’ I@@ ca a gba ga tsô , “ hanma kwagh u a lu a i@@ ôôn tsô yô , ” una kende imo a wuese Yehova . K@@ e ’ masejime yô , ikyaa gba nôngon u g@@ anden ave — kwase la kav e̱r Davidi wa un iy@@ av yô . 1 , 2 . ( a ) U@@ umace seer zuan a mkav sha kwagh u sha man tar ken ashighe a karen ne nena ? Mose yange hemba anyom “ ak@@ un@@ du@@ any@@ iin ” zum u Yehova tsua un ér a lu profeti na shi a lu angahar a na la . • Ka a@@ yom a nyi Satan a lu yaren tom a mi nyian u me@@ en mbatomov mba Yehova ? Aberaham yange lu bem bem a Mba@@ fil@@ iti mba ve wa ndor a na la nena ? ( Daniel 9 : 24 - 27 ; Mateu 3 : 16 , 17 ; 20 : 17 - 19 ) Nahan , akaa lu ahar a yange hemen ieren i Yesu shin tar yô : yange lu awashima u m@@ ve na la man u wan ikyo sha mlu u shighe vough . Ka nyi i lu Tindi u V@@ esen la , man se dondo un nena ? Mbam@@ pin nav mbara wase se . Ken ngeren u dondon la , se va time sha akaa a a wase se sha ayange ne u pasen loho u dedoo aren ken ak@@ ighir a tar cii la . Heela tseegh ga , se mba zough a iwasen ken nongo u Yehova , u u lu tar sha won cii , u a ne u kwaghyan u ken jijingi sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la kpaa . ( Mat . Shi Tindi u Aôndo yange tese ér Mbaiserael ve b@@ um@@ un sha u sôron u@@ zayol mbagen . ( E@@ ks . Maria yange venda ér una kera vôso Yosev ga ze , nahan kwagh ne tese se nyi ? H@@ ag@@ ar yange zough a ian i civirigh yô hingir u gen@@ gese iyol Shi , m@@ doo u Yehova a doo se ishima la ka a mgbegha se u pasen ior kwagh sha ci u se soo u karen a mba@@ aie mba Satan a lu wan un iyol la kera . ( Yohane 11 : 32 - 36 ) Tsô Yesu er kwagh u kpiligh hanma or iyol ; a nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku , shin er kpe kuma ayange any@@ iin nahan je kpaa ! — Yohane 11 : 38 - 44 . Inja na yô , Yehova kaa ér : ‘ H@@ ide yem hen inya i yange i tôô i er u m@@ in la . ’ Aluer se ungwa imo na yô , se lu tesen ser a doo se ishima shi se wuese hanma kwagh u a er sha ci wase yô . T@@ ôô wer ú ngu Yobu , Aôndo U@@ hemban@@ agee ngu pinen we mbampin . Maa a za hemen a ôr mkaanem ma lun a inja man ér : “ Shighe u né nenge akaa ne aa eren yô , fa nen ner , tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ve . ” Ka “ iyange i Ter , ” i yange i hii shighe u “ tartor u shin tar hingir u Ter wase man u Kristu Na ” la . ( Mpa . ( Genese 3 : 15 ; 4 : 1 ) Nahan kpa , Ifa yange hen ér ka un , un lu kwase u Yehova tsengaôron ér una va mar “ vor ” la , shi ka K@@ ain a lu “ vor ” shon y@@ ee ? Akaa nga atar a a tese ér kwagh a fatyô u lun nahan yô . ( 1 ) Paulu u vande henen kwagh sha ikyev i G@@ am@@ ali@@ el la ôr Luka ; ( 2 ) Luka yange pine ma orgen ken M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v u nan zungwen mhôônom yô , er N@@ ik@@ o@@ dem@@ u nahan . ( 3 ) Aôndo pase Luka kwagh ne . Ka an@@ ti je yange ma nan na jighjigh ér i mase shin anyom 21 tse@@ egh@@ e@@ le , man á lu@@ ̱ Bab@@ ilon je Yehova una yar tom a mi u ôron i ? Se fatyô u hemban ieren ne sha u lun a mnenge u Yehova sha akaa shi eren sha kwaghwan u Paulu a we Mbakristu la , ér : “ Ny@@ agh nen kwagh u a lu u ifer , var nen sha kwagh u dedoo . ” ( Rom . u he tsô , shin sha u su@@ ghun ve sha kwagh u ve er ken um@@ ag@@ az@@ in asev i doo ve yum yô . 25 : 5 - 13 , 32 , 33 ; 2 S@@ am . In@@ j@@ akwagh i i er kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir la ia hemba wasen unô , man ka sha ci u nyi ? Er nan ve Aôndo u dooshima a soo ér se cia un@@ u ? W@@ ase Mbagenev Ve Er Kwagh U Bibilo I Tese yô Or@@ pasalmi gbidye iwer wener : “ K@@ pas@@ h ! Mbakristu mbara yange ve fa er i gbe kpee u Yehova , Aôndo u mimi una doo ve ishima a ishima ve cii man a uma ve cii man a mfe ve cii kpaa yô . Hegen yô , se mba wan ago@@ yol u eren tom u kp@@ el@@ an ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi , mbi i er kwagh u mbi ken Mbaefese 6 : 11 - 17 la , nahan hanma wase nana pase kwagh u ma iky@@ agh ki u@@ ty@@ aav ki til sha mi yô . Ka se kav ser Yehova ka Aôndo u a lu a dooshima , u a hembe soon ér se zua a kwagh u a hembe lun u dedoo la cii yô . Or u nan lu wasen or@@ sho@@ li@@ bo u nan gem ishima la shi nana “ ci@@ r asorabo [ a or@@ sho@@ li@@ bo shon ] kpishi ” kpaa . Aluer se ver Yehova sha ishigh y@@ ase@@ gh gbem yô , una hemen se sha icighan jijingi na . Ú fa er yange i na Yesu ican shi i man@@ de un kpaa yô . Di@@ se@@ mba 13 - 19 , 20@@ 10 Kwagh ne una mgbegha se u suur sha a na shi ungwan imo na . A@@ eren a nd@@ ôh@@ ôr Aôndo ishima amba er aie u eren man iv mbu iin man ity@@ uh@@ wan@@ ev man iliam i ikyo@@ o ga i lamen sha kwagh u idya man hông@@ or man as@@ enge a doon ga man m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den nahan . Ka nyi ia wase se u eren nahana ? Nahan mbamaren vea kera yar tom a hanma gbenda u Ruamabera a lumun a ú cii sha u wasen an@@ ye u nan undu ve la ér nana̱ tile a ishima gaa ? ( N@@ um . 16 : 1 - 11 ) Ve lu tsu@@ ghun ayol a ve , henen ér Aôndo una lumun a mcivir ve la . Er ka se de akaa a kar se sha u seer eren Yehova tom nahan kpa , ka se gema se zua a averen kpishi . ( 2 S@@ am . Shighe u Samuel lu wanye la , E@@ li lu pristi u tamen ken Iserael . 1 Peteru 3 : 8 A wanger tempel shi sôn Aôndo ér a de ior a asorabo a ve , shi a hembe ie@@ ev mbi ior civir ken tar la cii kera . Kpa Bibilo lumun batisema u eren an@@ iky@@ und@@ anev shin u eren mbag@@ anden sha ig@@ yo@@ su@@ gh la ga . Yange wa mkaanem ken asema a ior mba ve nger Bibilo la sha icighan jijingi na , shin tahav nav mbu t@@ omov . Ka ishember i ken zwa Grika i í yer ér pa@@ ·@@ r@@ ou@@ ·@@ si@@ ʹ@@ a la i gem i̱ ér m@@ ve ken zwa T@@ iv ye . Kwagh lu u Mbakristu mba mimi mban vea er ga . Se vande ôron ser , Yesu yange wuese Aôndo hen atô u mkohol shin nongo u Kristu sha u kuren kwagh u i er ken Pasalmi 22 : 22 la . Kpa afer@@ aior yô , á tim a sha tar kera . ” — Anz . 4 : 5 ) A na se kwaghwan u hemban doon cii ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Kwagh ne ka ityesen i se cii se lu a mi ken ishima , ken tar u ainge u ts@@ wam u ngee ker ne . Shi Yesu yila mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi ér “ mbahemenev mba p@@ ir@@ in ashe , ” shi kaa ér ve “ kera wa akaa a a hembe lun a inja ken atindi la ik@@ o ga , er : iji@@ r@@ ôron man mhôônom ma zungwen man jighjigh u nan ” nahan . Kwagh u gumor Samuel la tese kwagh u a lu ken mzough u “ zuan a mfe ” u Aôndo la nena ? Ka kwagh u doon tsung er se kpishi se lu den akaa agen a lu karen se sha ci u Yehova nahan , man se mba eren kwagh ne a mk@@ ighir shio ! Ikyav i tesen yô , apostoli Paulu tindi a loho u kuman ken ato ne hen Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev a a lu ken Roma la . ( Ekesodu 3 : 10 , 11 ; 4 : 1 , 10 ) Yange mba tin@@ d@@ in Yon@@ a ér a za yôô loho u ji@@ righ sha ior mba ken gar u N@@ ine@@ ve yô , á “ mough sha u yevese ishigh ki TER yemen hen T@@ ar@@ sh@@ ishi . ” ( 1 Yohane 4 : 1 ) Kpa se er nan ve se kar ma kwagh se fa una due hen Aôndo yôô ? Yange er nan jim ve hemba lun hange hange u Mbakolose vea “ kera t@@ enger ga ” ? Kwagh ne tese ér gba u se nôngo kpoghuloo sha er se “ hingir . . . inja i môm a tar ne ga ” yô . ​ —⁠ Ef . Hii shighe la je , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara cii hingir u lun ken ikyurior i í lu nongo u wanakiriki u Ter , Yesu Kristu a ver hegen la . Ka a pase akaa ne vighe vighe , er or u nan til sha ityough ki orgen , man er i hii ve nan til sha ityough ki nan la yô , i taver u umbur shi dondon kwagh u i er la kpishi . Shighe u Adam man Ifa , nom man kwase mba hiihii la yange ve per tindi u Aôndo wa ve wang ér ve de ye ity@@ am@@ egh ki kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la ga la , yange ve per tindi la lu sha apera je . Ka akaa a nyi jighilii nahan á fatyô u eren msen a mbayev imôngo t@@ eren kwagh sha mi cii man vea yem makeranta ? T@@ a@@ gbe@@ de mba inj@@ aav nd@@ era gban ishe ka kwagh u nyian a mi ga . Nahan kpa , ka inja er ka mgb@@ e@@ ishe na la yange lu se@@ ma@@ kwagh u Yesu soo ér ior ve fa ken injakwagh na la ga nahan . Anmgbian u kwase ugen di kaa ér : “ M civir Yehova hegen hemba anyom 25 . U H@@ im@@ en I@@ y@@ ongo S@@ op@@ hi@@ a : K@@ ai , doom yum ! Nahan cii kpa , a kaa ér un ‘ hen u kwagh kuman un ken hanma mlu cii . ’ — Mbafilipi 4 : 11 , 12 , m@@ gem u Bibilo i i yer ér New In@@ tern@@ ational V@@ er@@ sion la . Shi u wa atesen a ken Bibilo la cii ker . I ôr ken Mbaheberu 5 : 8 ér : “ Shin er Un lu Wan [ u Aôndo ] nahan kpaa , A hen ikyo i wan sha atsan a A ya la . ” Yange i na Paulu ian i keren ijiir na i tsan shi ngohol mba@@ van@@ nya shi pasen ve kwagh , “ ma or yangen un ga . ” — Aer . 28 : 16 , 30 , 31 . Apostoli Paulu yange tese ér u Mbakristu ve̱ er tom ve yô , kwagh gba sha agee hemba a sha mar@@ ami u uumace mba ve yen ne . Kpa gba u se ‘ za hemen u karen ’ ayol a ase sha u se fa aluer mimi je se mba zenden ken mimi her yô . ( 2 Kor . Kpa saa u a lu a inja sha ci u usu tseegh la yô gema tile sha ityough ki Ab@@ im@@ ele@@ ki u g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol shi wu@@ an ior kpaa , u lu keren ér una tema tor la . I@@ mba iniongo ne ia doo ig@@ y@@ um@@ ior man mbag@@ anden kpen kpen . Aluer we u ú le@@ he iniongo la u nenge sha i̱ sha inja yô , mba ve ve i la “ cii vea nenge a kwaghfan wou ” la . Nyian kpa , ka imba iyol hiden a mi ijime i anmgbianev mbak@@ asev mba tse@@ en asema mba i shigh ve mkurem kpa ve lu a mi hen mbatamen mba i tsough ve je la , ka a̱ lu mbatamen mba ve kpa i shigh ve mkurem shin mba i shigh ve ga la kpaa . 23 : 13 - 32 ) Yange i “ doo [ mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mbara ] u tilen eren msen ken u@@ shin@@ ago@@ ge man sha ak@@ ahar a ak@@ ô@@ m@@ ai@@ gbenda . ” Takerada u Ekesodu pase kwagh u Yehova kaa ér nyi ? Sha shighe ugen di , Yesu bugh ‘ or u i mar un a ashe a p@@ ir@@ in ’ yô , ashe . ( Pasalmi 34 : 8 ; Anzaakaa 10 : 22 ) Aluer se seer zuan a mfe man kwaghfan yô , ikyar i se ye vea na la i hemba taver cii . Shi er a lu er ka or u umbur Mbakristu akaa yô , una wase ve u umbur shi dondon akaa a i pase ve la vough . Kpa , ka u ishima i de ze Mbakristu iyol ga ; sha ci u Yehova una lu nengen sha a ve . Paulu yange eren msen hen Yehova hanma shighe ér a wase un sha er una er tom u pasen kwagh doo doo yô ( Yohane 5 : 28 , 29 ) G@@ um@@ or ugen mba yer iti na ér Mat@@ th@@ i@@ as , i y@@ ese un hen tsombor u Mbashiada mba Yehova . Een , Ho@@ sea yange er kwase u va hingir id@@ y@@ a@@ kwase yô . Mba@@ fankwagh u t@@ wer@@ egh ts@@ or ts@@ or kaa a ior ér msen ka ici@@ gh ki been a ishima@@ y@@ in@@ an man m@@ tu@@ me@@ yol . Ken inyom i 19@@ 8@@ 4 la , P@@ op@@ e John - Paul u sha U@@ har ôr kwagh sha kwagh ne ken washika na u nger hen ior u i yer ér S@@ al@@ vi@@ f@@ ic@@ i D@@ ol@@ or@@ is la . K@@ wa ugen la di “ a unde sha u@@ wo , Un tswen , sha u za eren msen . ” ( Yobu 32 : 1 , 2 ) Yange gba u Yobu una kôôm mnenge na la . Shighe kar kpuaa yô , Peteru lu nôngon her tsô ér una za tile ape ior a kav un ga yô , nahan kpa nomso@@ mbaiorov mbagenev mba ve lu ken te@@ mb@@ e@@ ya la yô za va . Jighjigh u nan u R@@ ah@@ ab@@ i la mgbegha un , nahan a gba teman a tema ga . ( c ) Ka iwasen i nyi se fatyô u veren ishima ser Aôndo una na se ny@@ ian@@ a ? ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ; Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Aluer se mba eren msen hen a na man se mba a vangertiôr ser una tese se erdoo shi una zung@@ we se mhôônom shi una wase se kpaa yô , jighjigh wase una seer vesen a vese cii . An - wan@@ kwase la yange nenge a b@@ a@@ a@@ ji u mkohol u se wa sha van@@ ger la , nahan fa er se lu Mbashiada mba Yehova yô . Ka Yehova Aôndo a ver se sha tom ye . Mb@@ as@@ am@@ aria yange ve har mcivir ve sha nyi ? A fa ér aluer or ngu yan kwaghyan u ken jijingi , u a lu mimi u ken Mkaanem ma Aôndo la yô , nana lu uma gbem sha won . Apostoli ne shi kaa ér ka Aôndo a “ er akuraior cii ye , sha u ve̱ tema sha won cii er A vande veren ve ashighe man ak@@ ighir a m@@ tem ve yô , sha u ve̱ ker Aôndo shin alaghga vea p@@ ev Un vea zua a Na kpaa , shin er A lu ica a han@@ mô wase ga nahan kpaa . ” ( Aer . M soo u zuan ishigh a we ga . ” Yange i nengen ini@@ av mb@@ igen mbi Tindi u Mose tese ér i naan la ér ka ini@@ av mbi bem . Er nan ve se fe ser i tsen@@ ga veren ior asange asange ken nongo u iorov 14@@ 4,000 mba vea yem sha la ga ? Aluer kwagh ngu nahan yô , alaghga mbat@@ an@@ a@@ kper@@ an sha akaa je kpa , vea lumun ér kwagh u Bibilo yange i tsengaôron la ngu kuren sha mi . Hegen ne , se fa dedoo ser gba u se nengen anmgbianev mba se lu tiônnongo môm a ve la man mzough u anmgbianev tar sha won cii la kua mba se pasen ve kwagh la cii er Yehova a nengen ve nahan . Kwagh u G@@ am@@ ali@@ el yange ôr la na yô mbahemenev mba kwaghaôndo kera za hemen a awashima u yange ve lu a mi u been a mbahenen mbara kera la ga , kpa kwagh la kar a tôv@@ ac@@ an kera jimin cii ga , sha ci u i nger ér : “ Nahan ve rumun imo na la . Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu nyian mba kaven Paulu sha u wan ikyum@@ u@@ ile ikyo . ( Lev@@ iti@@ ku 2 : 1 – 4 ; 23 : 13 ; N@@ um@@ er@@ i 15 : 1 – 5 ) Shi i naan ini@@ aav sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya kpaa . Shi á ôr kwagh u K@@ asua u A@@ pi F@@ or@@ um la wener “ mba nahan t@@ so man mba te@@ en akaa ken at@@ umbe mba wan bo ” de sh@@ aa hen kasua la . Kpa , Yobu ngohol mk@@ ô@@ ôm sha mbampin mba Aôndo pine un la yô , mhen na maa gema . Aluer u gba hiin iliam a nan a u wan ikyo sha kwagh u nan lu henen sha mi la shio yô , alaghga nana kegh ato a we ga . ( 2 Timoteu 2 : 24 ) Kpa jighilii yô , lu Timoteu í hii wan un kwagh nahan ye , gadia lu ortamen ken E@@ fese sha shighe la . I gbe je tsô ior mba Yehova nd@@ era eren shiada sha iti na shi k@@ é@@ nd@@ é@@ n a Mkaanem nam sha , sha u gb@@ eren shi samber a ityakerada umiliôn imôngo i í har sha Bibilo yô , kua Bibilo iyol i i̱ kpaa . Yehova nengen mba ve civir un la nena ? Kwagh ne gba u mimi una doo se ishima vough er se tsu@@ le un hen uya nahan , se keghen a kegh iyol u pasen loho u dedoo sha hanma shighe cii , shi se lu a ishimaverenkeghen i akaa a ken hemen la ken ishima . Nyian kpa , kape Aôndo a lu zungwen ior mhôônom je la , ve mba ve gem asema ve lu keren un sha u henen mfe u vough u Mkaanem nam , shi ve lu eren ishima na la . ▪ I@@ mo@@ shima You Ng@@ i Hemen We sha Inja Kpa ? Er Yehova yange pase akaa ken Tindi la vindi vindi sha u tesen Mbaiserael gbenda u lun wang shi lun u@@ icighan kpaa sha er una lumun a ve nahan , ka a inja u Mbakristu mba ainge kpaa vea gbidye kwar vindi vindi vea nenge er ve lu yaren tom sha imba gbenda ne ga he ? Sha kpôô yô , ka iveren i Yehova i “ ve a inyaregh ” ye ! — N@@ um@@ er@@ i 16 : 13 ; Duteronomi 4 : 5 - 8 ; 11 : 8 - 15 . “ Nahan bem gba sha nongo u Kristu . . . er i lu maan ve a maa ” yô . — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 9 : 31 . ( 2 Utor 10 : 30 , 31 ) Aluer u hide u hen sha kwagh Y@@ e@@ h@@ u er sha hiihii la yô , alaghga kwagh ne una kpiligh we iyol shi ishima ia vihi u ker kpaa . U@@ kwaghaôndo mbagenev cii kera lum a inja ga , nahan m kure ikyaa mer Aôndo ngu ga . Shighe kar yô , a na Adam , “ un kpaa ya je . ” Kpa er se nengen a Aôndo ga yô , se ‘ kporom hen Aôndo ’ nena ve se ya ijende a n@@ aa ? “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” pase m@@ lu@@ a@@ inja u ôron Bibilo var var nena ? Paulu na mlumun ér : “ A ver ashe sha injar . . . . • “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol ” sha ci u nyi ? W@@ ea Lu Orkristu hen T@@ so@@ mbor Wou Ts@@ wen Kpa a Saan We Iyol , 2 / 15 Yehova F@@ a u Y@@ iman Ior N@@ av , ” 4 / 15 Gba u mbacivir icighan Aôndo ne cii vea lu wang er un kpa a lu wang nahan . ​ —⁠ Ôr Lev@@ iti@@ ku 11 : ​ 44 , 45 . 5 : 8 ; Mpa . Mbah@@ enen mbah@@ ev mban “ na jighjigh sha akaa a i ôr la , ” shin er ior mbagenev kpishi ve ne jighjigh ga nahan kpaa . Aluer se time sha injakwagh ne yô , kwagh la una wase se se seer lun a iwuese sha m@@ ze u kwaghfan u Yehova a ze k@@ wen@@ g la , sea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin i yan dyako u uma u tsôron shin tar kpaa . 45 : 1 ; 47 : 13 – 48 : 29 — “ Tar ” la man mk@@ ar u i kar u la tile sha ityough ki nyi ? Or a fatyô u gbidyen kwar sha kwagh u zan iniongo i iv@@ es@@ egh ken iyou ad@@ ua shi tsuan kwagh u nana er nena ? Ishim@@ a@@ verenkeghen i geman uumace cii hingir sha mlu u vough u Adam ta kera la lu kwagh u Mbaiserael lu veren ishima sha mi yô . Kwagh@@ wan la tese jighilii ér ngu a vangertiôr ken a vese . [ U@@ foto mba sha peeji 24 , 25 ] Kpa m va hiin u henen Bibilo yô , m hii u geman mnenge wam ne . Aluer i wuese á sha mimi yô , kwagh la una va a dooshima ken tsombor man ken tiônnongo kpaa , man kwagh ne una taver agumaior asema u za keren kwaghwan hen anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve tse ken tom@@ shir@@ en yô . Mba dondon ikyav i Yesu Kristu yange ver la . Ka akav a yevese a nyi i er ken Bibilo ? A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A angev mb@@ ù mb@@ ú nyoon or kpishi i t@@ um nan iyol yô , mb@@ ua na nana hen ér uma u nan saa a saa ishe je . Gba u se kegh ser saa se zua a vande - eren u sa@@ gher iyol keng ve se er kwagh ne ga . A yila iti i kwase shon — ér lu Maria , an@@ ngô u Mar@@ ta man L@@ as@@ ar@@ u . Alaghga iyol ia hemba kpen se ayange ne cii , sha ci u shighe u se lu ker ne ka shighe u ican kpishi . M@@ sen wasen se u tsuan kwagh u se er nena ? 24 : 45 - 47 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban kua ak@@ ar a ve a a lu iyôngo igen la nenge ér , er ve lu dondon hemen u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba sha ayange a ase ne yô , ka Or@@ hemen ve Kristu jighilii je ve lu dondon ye . Cii man se na mlumun sha mpin la yô , de se nenge er ka i hii ve uumace ve ya ijende la . 24 : 7 . Mb@@ á fe ér ka keng or la una gber ato a ungwa kwaghôron ve yô , ve mase kuren ikyaa ér vea pase i@@ wa la kwagh . 45 : 13 , 14@@ a — Ka an nan lu “ wan u tor u kwase ” u “ á za a na hen tor ” laa ? Ikyav igen yô , alaghga mbatamen mba ken tiônnongo nenge ér ortamen ugen u nan er tom u ortamen anyom a we karen imôngo yô , nan kera ngu eren sha atindiakaa a Ruamabera ga . B@@ atisema u ve er ken ku u Kristu la kure shighe u ve kpe shi í nder ve í ne ve uma sha la . Yesu ôr mbagenev kwagh u uma u tsôron A kaa ér : ‘ Uma du@@ em ishima . ’ [ Ngeren u kiriki / ​ F@@ o@@ to u sha peeji 6 ] Ashighe A@@ gen Y@@ a Ka A S@@ ar 10 : 2 - 12 , 44 . Kwagh ne tese wang ér Yehova veren mba ve ne un jighjigh shi ve taver ishima la doo doo . — Ru@@ tu 2 : 12 ; 4 : 17 - 22 ; Mat . Kwagh u or nan lee yô , shi ka un je nana sun@@ da ye . ” — Mbagalatia 6 : 7 ; 1 Timoteu 5 : 24 . Nahan , aluer nan ngu kohol a non@@ go@@ ior shon u ú eren nahan la yô , nana lu imôngo a ior mba ve civir Aôndo ken mzough man ken “ jijingi kua ken mimi ” la kpaa , man mlu imôngo ne una va nan a iwasen . Uma u M@@ saanyol ken T@@ so@@ mbor — Ka I@@ y@@ ua i Dedoo A@@ yange nga kar yô , a pase er i hii ve yange un hii u henen kwagh a ve yô . Yon@@ a ungwa imo i Yehova nahan Yehova ver un doo doo je he ? Ikyav i sha uhar : Ka sea eren tom wase u kwaghpasen yô , se zua a mba ve ne jighjigh ér Aôndo ngu ga yô . Nahan or u nan eren kwagh môm sha ci u Aôndo ga nana fatyô u lun or u dedoo je he ? 6@@ 9 : 9 ; 119 : ​ 1@@ 11 , 1@@ 29 ; 1 Pet . Nenge ase mb@@ al@@ um@@ un mba Bibilo i ne sha mbampin mba ve lu shin heen ne : Apostoli Paulu kpa yange lu a mnenge u vough ne zum u a tagher a zayol yô . Y@@ ar Tom a “ S@@ an@@ ker u Jijingi ” T@@ sema T@@ sema , 2 / 15 Ka Orshiada ugen vea kwase na mba yange or ne ts@@ aan hen ya ve la tseegh yange ve wuese un er b@@ enden tsô kpa yange bende inyaregh k@@ ira ave ga nahan ye . Ma mzeyol ngu ken uma wou u i gbe u ú kera har ishima sha mi yum ga , sha er ú zua a ian i hemban veren ishima sha akaa a ken jijingi yôô ? Nahan cii kpa , m soo mer kwagh môm tsô a̱ zu@@ am a kwaghaôndo ga . ( Ese@@ kiel 18 : 31 ) U se ‘ geman ’ yô , ka u veren aeren a he sha ityough ki aeren aa lu sha ishima i Aôndo ga la . — Aerenakaa 3 : 19 ; Mbaefese 4 : 20 - 24 ; Mbakolose 3 : 5 - 14 . ( Ôr Ne@@ hem@@ ia 9 : 26 - 28 , 31 . ) Tsô Yesu tsengaôron kwagh u Peteru una er yô ; a kaa ér er iky@@ egh ia lu a t@@ ôngo kwa har ga je tsô , una ny@@ iman kwa tar je ér un fa Ter ga . Yange a er tom kpoghuloo sha u nengen sha ya na , kpa shi a nôngo sha u han@@ ma@@ or nana fa ér un ngu Orshiada . Aluer ka nyityô ieren i sha derianyom u hiihii i í k@@ ou iv mbu iin man idya man ish@@ ar i yan sha akaa a ken tempel la ker yange Paulu lu ôron je kpaa , mayange se nenge nen se@@ ma@@ kwagh u ken kwaghôron na la ser ka be@@ er kwagh ga . Mimi je , ior kpishi ny@@ iman ér u ve yaren tom a ie@@ ev ken mcivir la ka ak@@ ombo ve lu civir ga . Shighe u a nôngo ityav mbi Armag@@ e@@ don a bee yô , ior hanma ijiir cii vea nenge ityav ér ka kwaghbo u vihin tsung Dooshima u Mbashiada mba Yehova ve doo ayol a ve la bende a ieren ve nena ? ( Ru@@ tu 1 : 18 ) Na@@ omi yange due a mhen ér Ru@@ tu a̱ za hen Bo@@ a@@ shi yô , erdoo u kwase Mo@@ ab@@ i la na un u kaan ér : “ Kwagh u u kaa cii , me er . ” — Ru@@ tu 3 : 1 - 5 . N@@ gi@@ se Or@@ pasalmi wa icam ér : “ Aluer TER Una maa iyou ga yô , ka gbilin tsô mbam@@ aan i la ve eren tom ye . ” Kpa hide awashima u Mba@@ a@@ shi@@ ria la di ye ? Nahan Samuel nengen ér Yehova tsua môm ken ônov mba Y@@ ese mba uta@@ ankar@@ uhar mbara ga yô , a kaa ér i̱ za va a wan u Y@@ ese u masetyô la ape lu kuran ilev la . U tesen ikyav yô , se mba kera “ lamen ijô ” shin “ ôron akaaôron a profeti ” ga . Nahan se pase un wanger wanger ser se mba lamen a na sha akaa ne sha ci u se hen ser ngu eren dang ga ; kpa se soo ser , se wa un a wa ago iyol sha er una fatyô u palegh aeren a dang aa a nengen a mi hanma ijiir la tsô . ” Ú fatyô u kaan a nan wer , “ M soo mer me ô@@ ro@@ u ivur Bibilo i môm tseegh tsô . ” 3 : 1 ) U tesen ikyav yô , m - ban u iny@@ ar una na a hingir se ha@@ ang ken ishima . Sha ci u nahan yô , Kristu tese ér Satan Diabolo ngu or@@ aie , un shon u yange er aie ér ka sha ci u uumace zuan a mtsera ve iyol ve tseegh man ve ve civir Aôndo la . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 8 : 6 , 7 ) Nahan aluer kwase lumun u v@@ ô@@ son or yô , nana kange ishima a dondo ieren i wan@@ kwase Sh@@ ul@@ am ne sha u v@@ aren a or shon shi nana naan nan icivir kpaa . Ity@@ esen i Yesu la ka “ akaaôron a Aôndo ” jighilii . Mba ve soo u zuan a uma u tsôron cii saa vea hen u ungwan kwagh , gadia Bibilo kaa wang nahan ér , “ mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ik@@ o ga la ” cii vea war iyange i iyev or@@ on i Aôndo la ga . Ka An Se Ver A@@ she a Nan S@@ er N@@ an@@ a̱ Na Se M@@ pe@@ v@@ ere ? Ruamabera una fatyô u wasen se se hemba lun a vangertiôr ser Yehova una er kwagh u a soo la sha shighe u a ver la hanma ian cii . — H@@ a@@ b . Nenge ase kwagh u Aôndo a t@@ ende zwa ken Mkaanem nam la . Yange mba pin ve er hii ve ve mough ica je ve ve yô , ve kaa ér , ‘ Se mba ken mzough vea anmgbianev asev mba ken J@@ ap@@ an , man gba u a na ve iwasen . ’ ” 5 : 1 - 4 ) Shi nenge ase er yange mbatamen mba ningir sha , er Paulu nahan , vea za atôônanongo inya ve i doo anmgbianev yum yô ! ( Aer . ( b ) Kwa@@ se@@ shiada ugen ken tar u@@ gen@@ egh ken A@@ shia yange fatyô u wasen or@@ kasua ugen nena ? Shi kwagh ugen yô , Mbakristu mba aiegh kuma u mtim u a lu van la una tim ve , sha ci mbahemenev vev venda u tesen ior vev iti i Aôndo shi ve venda u tesen ve mimi sha kwagh u Aôndo kua atindiakaa a na . “ M nenge akaa cii hingir mo m@@ saa sha ci u mfe u fan Kristu Yesu T@@ erem la a hembe ica yum yô . ” ​ —⁠ F@@ I@@ L . A ngohol takerada shon ave ahar . Hii ken inyom i 1914 la zan zan nyian , se mba uma hen shighe u pa@@ ·@@ r@@ ou@@ ·@@ si@@ ʹ@@ a , shin m@@ ve u Kristu . Kwagh u Davidi er ne na yô , un iyol na , kua U@@ ria man B@@ ate@@ she@@ ba cii ve nyôr ken zayol u vihin tsung . Se er nan ve se zua a ‘ ishima i fan ’ Yehova ? • T@@ so@@ mbor u Adam yange u ngohol dyako u nyi , man lu nyi i due k@@ ere ? Kpa i̱ wuese Aôndo er ne lu ikp@@ an i isholibo kpa ne gem ne hingir mbau@@ ng@@ wan ityesen i i ne ken ven la sha asema a en je yô . Kwagh u se fe tsô yô , Aôndo undun mba@@ jighjigh nav ga . — Heb . Yesu lu tesen mbahenen nav kwagh u injaa : U z@@ endan ior we ve za er u tom la gem or nan hingir sh@@ a@@ gba@@ or ga ; ka u shir@@ en mbagenev tom sha dooshima la ngu a er kwagh ne ye . 37 :⁠ 8 ) Solomon kpa wa se kwagh ér : “ De kaan wer , me or iyev sha ifer , ga ! Nahan i er Kor@@ ne@@ li@@ u a mba hen ya na cii batisema . Yange nôngo tsung sha u se hen makeranta tsembelee . K@@ at@@ su@@ o M@@ i@@ ura vea kwase na H@@ ag@@ in@@ o yange ve ngohol ityakerada hen anmgbian u kwase I@@ shi@@ i , nahan taver ve u fan mimi ga . Aôndo yange kaa a Adam , nomso@@ or u hiihii la ér aluer a er kwagh u Bibilo i yer ér isholibo la yô , una kpe . Lu nen sar sar ayol a en , zungwen nen mhôônom , de nen ayol a en kwaghbo , er Aôndo kpaa A de ne ken Kristu nahan . ” Aluer u ôr pasalmi 10@@ 4 yô , we kpa u lu a mnenge na la . Nahan kpa , m va mase nengen mer ka Tartor u Aôndo tseegh ua kura tar wase ne sha mimi ye . Ka kwagh u i@@ civirigh kpishi u pasen mbagenev “ u@@ zege@@ mbaakaav ” mba Yehova Aôndo a er la kua akaa a a t@@ ende zwa u va eren ken hemen la kpaa . Sha ci u e̱r ú lu pasen kwagh yô , ka ic@@ in@@ tan i Aôndo je u lu yôôn la , man sha nahan yô , u ngu iv@@ in kwagh u Yesu yange kaa a mbadondon un ér ve er la . — Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . A shi nan kpa yange a taver Noa man tsombor na u tilen sha jighjigh di er E@@ no@@ ki , ter@@ tamen u Aberaham u se vande henen kwagh na ken kwaghhenen u a kar la kpa taver un nahan . I Y@@ I@@ L@@ A Yesu Kristu , wan u Yehova u môm môm la ér “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u tamen . ” ( Heb . ( 1 ) Yange p@@ enda ishima sha Tartor u Aôndo man sha Yesu Kristu . Kanyi yange i na ve Yehova ungwa mbamsen mba Tor Saulu mbara ga ? Alaghga ior mbagen kpa yange ve lu veren ishima ér a ya iwer a bee kera yô vea mase yan avur a a shi her la . Ruamabera ne ôr akaaôron a profeti a Mesiya a a kure sha Kristu yô . Saan mba ve ker num la iyol , gadia á yila ve er , ônov mba Aôndo . ’ Hii nan ve u zenden vea Aôndo i lu kwagh u hemban ci@@ ilii ? Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d yange taver anmgbianev mba ve mough sha tar cii ve va mkohol ne la ishima , hemban je yô , agumaior ér ve er tom pania ken tar u Fran@@ ce . Kwagh u Paulu ôr a A@@ gri@@ pa la tese ikyo i wan nena man ka iwasen i nyi kwaghôron na la a ve a mini ? Kpa ken masejime yô , a hide a iyol na jime nahan i bee un im@@ ande na la . Nenge ase er tar ua doo tsung hen shighe u hanma or nana soo Yehova man or@@ wan@@ ndor a nan la yô ! 24 : 2 - 7 . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 13 , 22 ) Man kanyi tom je i hembe tom u pasen mba@@ wan@@ ndor a vese akaa a mimi a ken Bibilo laa ? ( Ekesodu 6 : 3 ) U tesen ikyav yô , í ôr ken vegher u sha 1 u Bibilo ne ér Aôndo “ gba sha man tar ken atô u ayange a kpôô kpôô ne at@@ ar@@ atar . ” Aluer u nenge wer ashighe nga a ishima i hemban vihin we ker yô , de lamen nen sha mbamzeyol sha ashighe la ga . Shighe u i mar Yesu la , ort@@ yom u Yehova ande hen mbakur@@ an@@ ilev mba ve lu nengen sha ilev vev ken to@@ ho , ikyua a Bete@@ le@@ he@@ m yô . Ka aan a nyi se lu a mi a se taver anmgbianev Mbakristu asema ? 14 : 12 - 23 . I@@ wanger I Aôndo Ng@@ i S@@ a@@ mb@@ en I@@ me ! Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa kape yange ve er je la . Zum u anmgbian u kwase ne hide yila or la yô , or shon zamber a na ér a ya un anyi shi kaa a na wener sha shighe u sh@@ en a yer un la un vea kwase na ve lu eren num kpoghuloo je . Ma or gbe van hen T@@ erem ga , saa nana kar her a Mo . ” Umbur wer , cii man i kôr Yesu ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e yô , a kaa a mbaapostoli nav mbagenev utar ér : ‘ K@@ ur@@ an nen , eren nen msen . ’ — Mat . U ta iwanger sha Ruamabera wang shighe u ú lu tesen mbagenev la nena ? A kera kuma u̱ hemen ga zan zan anyom kar at@@ a@@ ankar@@ ahar , lu yan to@@ ho , di vough e̱r Daniel tsengaôron nahan . Iky@@ ar@@ yan ne ka i va a averen kpishi : ka u hemba nan Aôndo jighjigh , shi u hemba fan or u a lu jim jim la , kpa u hemban cii yô , Aôndo a seer doon we ishima . ( Mateu 23 : 8 - 12 ) Nan fa je ér inja i di@@ ·@@ a@@ ·@@ ko@@ ·@@ n@@ i@@ ʹ@@ a jim yô ka “ tom . ” 119 : 1@@ 11 ) A@@ tindi a Yehova doo se er or@@ pasalmi nahan kpa , shin ashighe agen ka se nenge ser a y@@ uh@@ wa y@@ um@@ u ? K@@ e ’ zwa Heberu yô , ish@@ ember@@ ti i í yer ér “ bem ” la hemba u kera nôngon ityav ga shin kera lun a ayôôso ga tseegh tsô la . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 1 ) Kwagh@@ wan ne ka gbenda u zuan a m@@ ze@@ hemen , — ungwan nen imo i Yehova shi eren nen ishima na kpaa . Yange Ú V@@ ande Eren T@@ om@@ oo ? , 8 /@@ ⁠ 15 5 : 19 ) Nahan kpa , er tar u lu vihin seer a seer yô , ka a tese mbagenev ér ka er uumace ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo ve akaabo kua atsan a ts@@ eren uumace cii shin tar ne yô , ve ungwa . Umbur nen u a gbe ne la . Aluer se mba nôngon her yô , se fa je ser un kpa una er a vese vough er a t@@ ende zwa nahan kpee . Yange Ve S@@ ôn kpa I U@@ ng@@ wa Ve Ga Ken ityar i ken A@@ fri@@ ka kpishi , ior na jighjigh ér , aluer i ii or u nan kpe la yôugh@@ yô@@ ugh ga yô , a doo jijingi u uter mbat@@ sev ga . Aluer se mba eren nahan yô a saan se iyol . — Mat . Tsô A kaa er : Mimi je M kaan ne ne , kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u a lu ic@@ an@@ kwase ne a he@@ e k@@ imi la , hemba u ve cii ; gadia ve cii ka ken m@@ ngee u ve ngee a akaa man ve he@@ e k@@ imi ye , kpa wen yô , ka ken ibanave na a he@@ e k@@ imi ye , ka kwagh u a lu a mi sha u koson iyol na cii je la . ” — Luka 21 : 1 – 4 . Mose yange kaa ér : “ A@@ yange a anyom a ase kuma anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber , man aluer ayol ase aa taver kpishi yô , a kuma ak@@ un@@ du@@ any@@ iin je ; nahan kpaa ihy@@ agh i a yô , ka zayol man ishima i vihin , gadia nga a kar fe@@ fa , se kpaa se kar kera wase . ” Hanma kwa u a gba u se na ve iwasen yô , se tese ve ma kwagh u i gber ken ityakerada yase i pasen Bibilo la , shi se er msen vea ve . ” ( Yohane 3 : 16 ; Mbagalatia 2 : 20 ) Ashighe agen alaghga a taver we u nan jighjigh wer akaa a ruamabera a er la bende a we . Aluer se fa akaa a a ne ve ior ve ye ican yô , kwagh ne una lu se a inja kpen kpen . Ken ngeren mban , se lu timen sha kwagh u ior kposo kposo mba i er kwagh ve ken Bibilo la . Shi se nenge a ikyav i m - ande na la . Se mba a vangertiôr ser mkur zu@@ lum ka sha ci u hanma kwagh u se ongo cii ka se gba nan jighjigh a mi tsô ga , kpa ka sha ci u se nenge akaa a mimi a Ruamabera a er la . ( Mateu 28 : 19 ; Mbaheberu 13 : 15 ) M@@ we u wan ‘ ak@@ ô@@ v shin angahar , aa a lu mk@@ oho@@ l@@ yol u sha i@@ vangeli i bem ’ la ka vegher u hange hange u “ ik@@ av mbi u@@ ty@@ av ” y@@ asev — mbi se yaren tom a mi u hendan a n@@ um@@ tan u Satan sha vese yô . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Yesu yange kaa ér shighe wase ne una lu er ayange a Noa gba t@@ so la nahan . 6@@ 6 : 3 – 5 . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i í yer ér V@@ ine@@ ’s Com@@ ple@@ te Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld and New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds , i í lu W . “ Z@@ an zan iyol i been kpaa Me lu her nahan vough , man zan zan iv@@ u je kpaa , Me tôô ne . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 46 : 4 . Er se lu henen kwagh a kwase ne la , a va kende be@@ elee a kaa ér , ‘ S@@ an@@ dr@@ a , mbayev kasev mbagenev utar mba se eren tom ijiir i môm yô , soo u henen Bibilo , kpa m kaa a ve mer ve ta@@ mber , a va gba sha a ve tsô , ve kpa vea hen . Or la kpa kegh ato ungwa er anmgbian wase u kwase ne lu pasen er i lu Tartor u Aôndo ua va kar a iji@@ r@@ ôron i sha mimi ga la kera nahan . 12 : 7 - 12 ) Shi Aôndo wase se u kaven inja i akaa a se nengen a mi sha ashe la kpaa . Se fa er i hii ve se lu tagher ishigh a ityav mbi nôngon man ity@@ ar@@ t@@ enger man ian@@ g@@ ev kua m - ban u kwaghyan yô , man er i hii ve ior ve lu eren afer@@ akaa , a a ne ve “ ashighe a ican ” a ve hen ayange a ase ne la kpaa . — 2 Tim . Ity@@ ôkyaa yô ér , ka ve ve “ mar u ” ye . ( Yesaia 36 : 1 – 4 , 20 ; 37 : 36 – 38 ) Ken masejime yô , A@@ shi@@ ria hingir u lun sha ikyev i Mb@@ ab@@ ab@@ ilon . Ho@@ sea ôr kwaghôron u profeti sha ayange a ator at@@ a@@ ankar@@ ahar a Iserael a masetyô la man sha ayange a Tor U@@ shia man Yo@@ ta@@ m man A@@ ha@@ shi kua H@@ es@@ e@@ k@@ ia tema tor sha Yuda la . ( Mbaefese 4 : 25 ) Mba@@ aie mba eren man u ôron mimi jighilii ga kua u den iliam a or la je kpa ngu a vihi jighjigh u nom man kwase ve ne ayol a ve la . Se tôv sha ishimawan i Yehova , nahan kwagh ne wase se u soon ieren ne shi ka se pe lun a i kpaa . Er nan ve Mark 13 : 35 - 37 a lu u a inja y@@ um@@ u ? Nahan m time sha mba@@ awashima av sha mimi . ( 1 Peteru 2 : 1 , 2 ) Ka gbe ú ishima u ôron Bibilo hanma iyange shi henen sha Mkaanem ma Aôndo man mba@@ awashima nav shighe u ú y@@ av tugh la kpa ? Nahan yô , se fatyô u fan shighe u tsa ken Yerusalem ga la ga . Yesu — Ikyav i Iyol H@@ id@@ en a M@@ i I@@ jime I He@@ mban sha won Cii ( Y@@ er . 1 : 1 ) Sha shighe ugen la lu taver Yeremia er hii ve mbaaferev lu zan iky@@ ura , kpa mbap@@ er@@ apera lu yan ican yô . Nenge ase ikyav i Jo@@ sé u ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Ish@@ pania la . A@@ g@@ umaior a a lu mbahenen la nga a nengen ken a vese , a henen igbenda injaa i pasen loho u dedoo la tseegh ga , shi nga a nenge kwagh u ka sea tagher a mbamtaver ken uma ve se er la kpaa . Kpa Aôndo na naagh ku ip@@ aan ku Yesu a m@@ s@@ ange shio sha ci u mb@@ any@@ ar@@ ev man ats@@ an@@ aior cii . Ngu a Umbur “ Er Se Lu V@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ” Yô Alaghga sha hiihii la yô , or u ú lu eren tom a nan imôngo la una kar a hemen . ( 1 Mbakorinte 2 : 14 , 15 ) Nahan doo u se lu a mnenge u vough sha akaa a se er ken ityakerada yase man um@@ ag@@ az@@ in asev kua ung@@ eren mbagenev , man akaa a se ongo ken mbamkombo shin sha zwa u mbatamen la ga he ? Yesu kaa er : “ Ka ican tsô , u mba ve lu a inyaregh kpishi vea nyôr sha tartor u Aôndo . ” 14 : 2 . ( Pasalmi 1@@ 21 : 3 , 4 ) Mayange je Aôndo una de ér angahar a mba ve suur sha a na a “ d@@ or@@ ough ga , ” shin una de ér ve gba ve k@@ an shio u m@@ ough@@ on kpaa ga . A@@ ip@@ or 4 - 10 , 20@@ 11 Er i lumun wan ne ér ngu mar@@ nya yô , una fatyô u eren hanma kwagh u mar@@ nya ve eren yô . • Er nan ve se fatyô u “ ember , ” shi a ‘ saan se ken ishima tsung ’ sha m@@ te@@ v u i lu tôvon se a ican laa ? Sha kpôô yô , ve nôngo kpoghuloo ve de aeren a ngise ve eren a sha inja i iny@@ am@@ to@@ ho la . “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” ​ —⁠ Pasalmi 37 : 29 Akaa aa yange er ne aa fatyô u taver jighjigh u nan wase sha mimi aluer se tôô shighe se hen shi se gbidye kwar sha á yô ! ( 1 Mbakorinte 16 : 1 ; Mbagalatia 1 : 2 ; Aerenakaa 14 : 19 - 23 ) Ruamabera tese ér atôônanongo ne cii lu “ iniongo i Kristu i Aôndo . ” — 1 Mbakorinte 11 : 16 ; 2 Mbat@@ esalonika 1 : 4 . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Ior kpishi hen atesen a Bibilo ne shi dondo kwagh u ve hen la , nahan kwagh ne wase ve u lun a ieren i mimi , kera mba mba@@ eren kwagh sha at@@ ser@@ egh ga . A@@ t@@ indi@@ akaa agen a yange i nger sha ikp@@ ande a@@ wen la kaa ér “ civir ter@@ u man ngô@@ u ” shi “ de iin ga , ” shi atindi la pase wanger wanger er i doo u tô@@ mon kwagh u orgen ga yô . — E@@ ks . ( a ) Gba kpee u se ôron avur a Bibilo a i tese ér se ôr sha shighe u umbur ku u Yesu la sha ci u nyi ? Shighe u Davidi lu yevese Tor Saulu la , lu a ian i eren a tor u Aôndo tsua ne c@@ a@@ veraa , shi er nahan kpaa . Sha kpôô yô , gbenda ugen ngu u se zua a msaanyol man mkpeyol u mimi ga , saa se suur sha Ter wase u lun a dooshima la , a lu sha iny@@ ar ga . — Ôr Mateu 6 : 24 , 25 , 31 - 34 . Me seer veren ishima sha u@@ gb@@ ayol av mba ken jijingi nena ? Se tese ser se mba a jighjigh u nan nena ? Ishim@@ any@@ ian ka kwagh u a lu ken uma wase kpôô kpôô ken “ ayange a masejime ” ne yô . Shighe u Yesu kpe kera anyom kar yô , i gb@@ ihi Paulu man Shi@@ la ken pur@@ usu ken F@@ ilipi . Ieren ne tese ér se na Yehova jighjigh . ( Mat . 7 : 28 ) Kwagh môm u na ve Yesu hemba sha won cii yô , yange fa akaa a vesen aa na ve uumace ve nyer ken mbamzeyol la , akaa shon yô , ka isholibo man m@@ yen man mfe u ve fa Aôndo ga la . Yô , nenge , u A hembe Solomon icivir Ng@@ un heen ne . ” Ka nyi i lu ishima i sha injakwagh laa ? Se mba eren tom u sôron atôônanongo ka kom anyom at@@ aan yô , i lôh@@ ô se ér se za er tom shin Betel u ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land la . ( 1 Mbakorinte 13 : 1 – 3 ) Nahan yô , aluer se soo ser Aôndo a lumun mcivir wase yô , saa se lu a dooshima kpee . Kpa Yesu gema kaa a ve ér : “ De nen mbayev mba kiriki , ve̱ va her a Mo ; de kera yangen nen ve ga , gadia ka an@@ za a mban ne je tartor u lu u ve ye . Ior kpishi ka vea nenge a mkaanem man ken I@@ vangeli i Mateu yô , ve kaa ér : “ Ka i shi s@@ aren mo u ôron Bibilo , ab@@ unde kpa kwa môm tsô . ” Mkaanem ma Ho@@ sea ma a ic@@ in@@ tan sha ci u mba@@ zan ad@@ ua kpishi nyian . A tese ér sar se tsung u lun ken tar u he u perapera , u lun wang shi lun sha inja , er se taver ior mbagen asema kpoghuloo sha kwagh u ú nahan la kpa ? Kor@@ aki yange lu a ian i civirigh i lun môm ke ’ mba yange i war ve sha ivande í per a ve ke ’ Zege@@ mnger u Nyian la , shi alaghga wen kpa yange wa uwegh sha iji@@ r@@ ôron i Yehova yange ôr Mbaiserael mba civir wan@@ b@@ ua sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la . Aluer se tagher a kwagh ken Ruamabera u i taver se u kaven yô , kanyi i doo u se ere ? Ne noov , a fatyô u ôron kwagh wen nahan kpa ? ( Ese@@ kiel 16 : 4@@ 9 , 50 ) Shin er i lu u aluer or kpen kwagh u u@@ gb@@ ayol yô , a lu nan inja er kwagh u yange Lo@@ ti tsua la lu u sha mfe nahan kpa , sha gbaa u ken jijingi yô lu nahan ga . Nahan kpa , se na jighjigh ser Satan una fatyô u k@@ enden asaren a a lu ken a vese la , shi nôngon sha u se er isholibo shin se soo tar ne , nahan se de u civir Yehova . ​ — Ôr 1 Yohane 2 : ​ 15 , 16 . Nahan er Yehova a lu a kwaghfan man tahav mbu hemban cii yô , se fatyô u nan jighjigh ser una kure mba@@ awashima nav kpee je . Nahan cii kpa , a lu hanma ijiir je u lu kpa , aluer u ngu ortamen u u lu a akaa ave kpishi u eren , kpa u gema u ver shighe u lun imôngo vea or u nan lu ngohol ityesen la yô , u lu kaan a nan wer , “ kwagh wou gb@@ am ishima . ” Ka an i gbe u se na nan iwuese sha akaa ne ci@@ ilii ? I@@ mba kwagh ne ka i vihi se kpen kpen . 24 : 10 ) Mayange je de yen ishima ga ! Yange ve er tom sha gbashima , je yô , ve gba g@@ ir u tse la nôngo u been , ve sôr ve maa . ( 2 Timoteu 3 : 1 – 5 ) Aluer se nenge akaa a a lu eren hegen ne sha ashe a jighjigh u nan yô , se kure ikyaa ser ka akaa a a vande eren kera tsô a lu kimbir u eren ga . 11 , 12 . Kanyi yange i lu i@@ mbor i kwaghôron u bo ke ’ tiônnongo u sha derianyom u hiihii laa ? G@@ um@@ or ugen pase kwagh u yange er un zum u ishima vihi un hen an - shighe ugen yô , ér : “ Yange m due hen ya kera , m gba num mer me kera hide her mayange ga . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase ikyav i “ kwaghhenen ” ér “ ka m@@ yar u yaren tom a mhen sha u zuan a mfe shin mkav sha u ôron takerada man u tôvon sha kwagh , man amba@@ akaa la nahan . ” ( b ) M@@ yom wase una har sha nyi ? Kwagh u vesen u a ne ve i doo u se lu wang sha hanma gbenda cii yô , se fa ser Yehova nengen kwagh u se eren yô man shi se va ôr un kwagh wase iyol yase kpaa . Shi a nger ér : “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! Kwagh u er Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa la tese ikyav i kwagh ne . Ka sea zung@@ we mbagenev mhôônom nahan , uma wase a hemba lun a injaa ? Or u nan lu a m@@ yen shio nana fatyô u ôron kwagh imba ne mayange kpa ? ( b ) Ka nyi ia wase se ve se kporom ikyua a Aôndo ? I@@ jiir i nan I@@ wanger sha Kwagh u Iyou@@ ci la kaa nahan ér : “ Yange kpiligh ort@@ wer la iyol kpishi zum u á nenge anmgbian la zua a gu@@ da yô . Ka mba jijingi a er shiada sha kwagh ve ér mba ônov mba Aôndo la tseegh ve kom u yan bredi shi man wain u i umbur ku u Yesu a mi la ye . Yesu Kristu yange kaa ér Satan Diabolo ngu “ or@@ wu@@ an@@ or ” man “ or u aie . ” Mba ve lu eren tom u pasen kwagh tar sha won cii kua ú tesen kpaa ne ka ior mba ve ne ayol a ve sha ci u tom ne yô . Kape Mbashiada mba Yehova ve eren mbamsen vev cii ken iti i Yesu je la . Shighe ne wa ayange 1@@ ,@@ 2@@ 60 ( ka iwer 42 je la ) , man ayange atar man ti@@ ôn , a i er kwagh u a ken Mpase ityough 11 sha injakwagh la ker . Sha utar yô , ka hanma shighe cii se fatyô u nengen a m@@ gem u a lu zan hemen ken ishima i or la ga . Me fatyô u wan ishima a imba kwagh la ga . ” I@@ e@@ ev mb@@ in kpishi lu mbi kasev mba lun id@@ ye@@ legh shi ke@@ hen at@@ u@@ mba . • Ka kwaghwan u nyi a wasen iky@@ aior u wan im@@ aagh sha ci u ayange a ve a ken hem@@ ene ? ( b ) Ka mba@@ awashima mba nyi a fatyô u lun a mi sha kwagh u Bibilo i ô@@ ron@@ o ? ( Mpase 7 : 9 - 14 ; Pasalmi 9@@ 4 : 14 ; 2 Peteru 2 : 9 ) Se mba a hanma ityôkyaa cii i lun a ishimaveren i yange se lu a mi sha hiihii la zan zan mkur . Er se yen nahan kpa , ivese yase ia fatyô u doon sha ci u nyi ? I@@ mo la shi kaa a Eliya ér a̱ pase er ishima i lu un ker yô , nahan a pase akaa a ishima lu zan un iyol sha mi la sha kwa har . • Ka akaa a lun kwagh môm sha m@@ vese u kpôô kpôô man u ken jijingi a nyi Yesu a er kwagh sha mini ? Or@@ kur@@ an@@ ya la ka a er kwagh ne nena ? • Ka uityendezwa mba Yehova mba nyi Yosua nenge ve kure v@@ ough@@ l@@ o ? Kpa kwagh ne tsa ga tsô se num kera , sha ci u mbag@@ anden mbagenev ken gar la lu yilan se ér se mba mbah@@ endan a atesen a c@@ ôô@@ ci . Shin er ter@@ em yange kpe ken inyom i 19@@ 8@@ 5 la nahan kpa , kwagh u lu wam ér m eren tom ng@@ e@@ egh ken nongo u Yehova hanma shighe la , hungur mo ga . 4 : 7 ; Yoh . 14 : 16 , 17 ) Shi mbatomov mba Aôndo mba zough a ag@@ egh ken mkaanem ma taver ishima ma ma lu ken Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . A kaa wener ka vea pine un mbampin kpa un fatyô u nan mlumun sha mi cica cii ga . Ka mpin ugen u mbaapostoli mba Yesu yange ve pine un er a mase lun vea ve sha kpo@@ you u sha ken Yerusalem je la . Aôndo yange yila Aberaham man S@@ ara ér ve due ken gar u H@@ ar@@ an ve yem ken tar u Mbak@@ an@@ aan , hemba anyom 60 . Aôndo kaa a vese ér : “ Kwagh ugen u i veren ishima sha mi hen mbak@@ ar@@ en@@ kwar yô , ka u ve̱ lu ior mba jighjigh . ” ( 1 Kor . Kpa cii man m za hemen u pasen kwagh u tom m@@ ishen wam , u m er i nôngo u kuman anyom 29 la yô , de m pase u kwagh u yange na ve m gema eren tom la yô . Paulu yange wa Mbafilipi kwagh ér ve palegh ieren ne . ( Mateu 7 : 13 , 14 ) Sha gba@@ aôndo yô , se mba a ian i tsuan gbenda u se soo la . U@@ s@@ u yange ua hii u hi@@ an ape i lu du@@ ghun ak@@ a yô , mba waren ior mbara ve za a il@@ y@@ ak@@ u hen ijiir shon . ( Mat . 16 : 8 ) Nahan kpa , se fatyô u henen kwagh u injaa ken kwagh u yange er Peteru la . Shighe kar yô , i fatyô u wasen anmgbianev 5@@ ,000 u hiden va kohol nongo u Yehova . Mbashiada mba Yehova na jighjigh ér Yesu u a lu Tor u Tartor u Aôndo la hii u hemen ken inyom i 1914 la , shi lu ken inyom shon kpa ayange a masetyô hii ye . Ka kwaghwan u Bibilo u nyi una wase iky@@ aior ia kera eren akaa nzughul nzughul ga ? Er se lu ken tar u ifer shi ior ve ban a dooshima shi ve we any@@ ighe nahan , kpa se lu civir Yehova ken paradi@@ so u ken jijingi yô , kwagh la ka ivande ! Kwase u Ho@@ sea shi ‘ wa iy@@ av , mar wan u kwase . ’ Yehova yange er sha atindi a na a vough man a perapera la zum u a na Wan na ér a̱ va p@@ aa uumace mba ungwan imo na sha ikyev i isholibo man ku la . Ver ikyav wer vangertiôr u Yesu la saa gbilin ga . D@@ al@@ í@@ di@@ o kaa ér : “ I@@ ny@@ aregh ki yange m vihin sha m@@ sôr la hegen m wasen mbagenev a ki shi m y@@ amen akaa a kwagh a gbem a mi yô . ” Una fatyô u ngohol bem na hen a vese kera , vihin ikyar i bem i a ye a vese la cii . . . . Shin er kera yô í kaan a ior ér inyaregh ki ne msaanyol keng ga nahan kpa , iorov 47 ken iorov deri ken atô u mba yange i pine ve mpin ne na jighjigh ér inyaregh ki ne msaanyol . F@@ a wer ken ngeren u hiihii u Ruamabera la yô , inja i kwagh u Paulu yange kaa a noov ér , “ kasev enev ve̱ doo ne ishima ” la yô , ka u kasev vev ve za hemen u doon ve ishima . Paulu nger kwagh nahan ér : “ Ken ayange a masejime yô , ashighe a ican aa va . Ú So@@ o u L@@ un Ny@@ i Or@@ o ? Er ve ungwa kwagh u Peteru ôr la , kua mkaanem ma ôr sha kwagh u ku u Yesu jighilii la yô , “ sôô [ ior kpishi ] ken ishima . ” Shi ka sea er akaa a nan se msaanyol vea mbagenev imôngo , shi sea lu vea azende a ase a injaa nahan i doo se . “ Tese se se̱ fa er i doo u ma se ôr ing@@ e@@ egh ki ayange ase sha u sé zua a ishima i fan kwagh yô . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 9@@ 0 : 12 . * W@@ ea lu a tsombor wou ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so shi ua wasen we shin a lu nahan ga kpa , doo u ú wuese kwagh u Aôndo a eren a vese sha ikyev i nongo u Kristu la . Paulu yange wa Timoteu kwagh ér a nengen anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu nena ? Kwagh@@ wan u A kom sha Tor Yô Or u nan lu or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo yô nan fa ér hanma iyôngo i nan cii ia fatyô u saan ken ikyum@@ iyôngo i nan la . Yakobu ngu kaan a we heen ér : ‘ K@@ enger ken ijingi i Mkaanem ma Aôndo nahan kar iyol you nenge mlu wou . K@@ ur@@ an Nen ! Sha nahan yô , se cii se za nen hemen u wuese un a ishima yase cii gbem sha won . Shi “ a iv a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man agee ” kpaa . • U pase inja i erdoo wer nena ? Yon@@ a er nena ? Sha iyange la , Aôndo una kar a mbaaferev kua mba ve vende u civir un la cii kera . ( Yohane 17 : 3 ) Nahan se mba a ishimaverenkeghen ser a va hemba ku kpee je . “ Iyange i vesen i Ter ” jim kanyi ? Shi yange na sha er iky@@ ondo ve i ha@@ an iyol ia bee iyol ga , shi ng@@ uhar tsô kpaa , ua m@@ ura ve ga yô . Ka sha nahan man i gbe u a p@@ aa se ye . — Ôr Mbaromanu 5 : 12 ; 6 : 23 . Paulu taver ve ishima wener ve ‘ bugh ishima ’ ve ngohol ior . Kpa ayange nga kar kpuaa yô , af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova ken tar u K@@ en@@ ya gbidye un wa@@ ya , nahan kpiligh un iyol kpishi . Yange hide zua a agee a na a ke ’ jijingi la sha u z@@ eren henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke na gbem . Se kpa Yehova yange gba se na se ian i tsuan kwagh u se soo u eren yô . M nenge mer Yehova ngu ungwan mbamsen av , sha u tesen mo akaa a kwagh a gbem a mi la , shi wasen mo u lun a ieren i kwagh kuman mo la , shin er m lu a hanma kwagh u a s@@ ar@@ em ga nahan kpaa . ” 15 : 24 - 28 ; Mpa . * Or@@ tamen ugen u i yer un ér Ro@@ ber@@ t la kaa ér : “ Aluer mbakur@@ an mba ken Kristu za sôr mba@@ beenyol sha er vea fa mlu u ijiir ve i tsan shi vea er msen vea ve nahan a doo ve kpen kpen . Sha shighe u A@@ hab@@ a lu tor la , mcivir u Ba@@ al hingir tamen kwagh ken Tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Yesu yange ver ikyav i or@@ henen Ruamabera nena , man lu nyi i wase un u eren kwagh nee ? 4 : 1 - 11 ) Kwagh ne tese se ér nyityô kwagh i Satan a er cii kpa , se fatyô u tilen sha mimi her . Shi ve ver ikyav i dedoo sha ci u mba ve lu veren ishima u va lun ken paradi@@ so la . Sha kpôô yô , mba ne ka pe@@ ver se iyol kpôô . Nenge ase kwagh u ikp@@ ur pania un@@ yi@@ in mba ken tar u N@@ ep@@ al la . ( Mateu 5 : 28 ; Yakobu 1 : 14 , 15 ) Or u nan hen u kôron iyol tsaha sha mbamhen mba nan yô , a er nan ican u kôron iyol i nan jimin cii tsaha ga . Se fatyô u kuren ikyaa ser hii sha shighe u mbaapostoli la zan zan nyian , Mbakristu mba i shigh ve mkurem ban shin tar shighe môm ga sha ci u nyi ? Yange lu hange hange u una na ve iwasen ne sha er vea kure tom u a hii la yô . Ior kpishi ka ve venda u ungwan loho u dedoo sha ci u mba cian kwagh u azende a ve man mba hen tsombor ve vea ôr sha a ve la . A kaa ér : “ Kwagh ka a er yô , yange lu se ican u pan@@ den akaa a se lu a mi la ga . Eren kwagh u doon Yehova hanma shighe cii . Een , Sh@@ ilo una ya dyako i ma kwagh ugen kposo ga , sar í hem@@ en@@ tor , u̱ tô@@ gh ku lu ikyav i ku la , man dyako i tahav mbu hemen mbu gb@@ ough ku ort@@ aregh ku til sha ityough ki mbu la . Mimi u se hen sha kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav la na yô , a seer doon se ishima , nahan se tsegha ayol a ase sha ci na . Doo u ú pine iyol you wer : “ Or á fatyô u veren usu sha van@@ ger u nan , man ak@@ ondo a nan á hi@@ a ga kpa ? Maa i tindi un za er tom u ortamen u sôron atôônanongo la hen gar u C@@ le@@ ve@@ land , kpen@@ tar u O@@ hi@@ o . I@@ ca i gbe ga yô , Yuda za va vea ikpelaior , “ fese nahan a za hen Yesu jighilii a kaa ér : M su@@ gh U , Or@@ tesen ! “ Nenge M Ngu Ge@@ man Akaa Cii H@@ ingir a He , ” 1 / 1 ( Mateu 6 : 26 , 28 - 30 ; 16 : 2 , 3 ) Yange zua aa mfe ne han@@ a ? Mba ve lu eren sha iyol@@ tseghan i ve tsegh sha ci u Aôndo yô , tamen kwagh hen ve yô ka u ve eren ishima i Aôndo . U kange ishima wer mayange u er kwagh u una na u hingir u lun sha ikyev i u@@ jijingi mba b@@ ov ga nena ? G@@ um@@ or Eli@@ h@@ u tema ving lu ungwan er ak@@ ar a Yobu lu lamen a na dang yô . Apostoli Paulu ôr kwagh sha kwagh ne ken washika na , a kaa wener : “ Zum u m lu wanye la yô , m ôron kwagh er wanye nahan , m henen kwagh er wanye nahan , m nengen kwagh ken ishima er wanye nahan . Kpa hegen er m hingir or@@ vesen ne yô , m de akaa a u@@ ye la . ” — 1 Mbakorinte 13 : 11 . 11 , 12 . ( a ) I tsegha mba i shigh ve mkurem la sha gbenda u vesen nena ? Yehova ne ikp@@ an na naagh mgbegh@@ aa je . Bibilo kera pase shighe man ijiir i Luka hen kwagh u t@@ wer@@ egh ga . I@@ wa shin kp@@ ate@@ ma tse ka kom anyom er 10 zan zan 15 nahan shin ka i hemba nahan je kpaa , kpa anyom ne cii har sha tsombor i@@ wa shin kp@@ ate@@ ma shon . Ken derianyom u sha un@@ yi@@ in C.S.@@ W . la , gumor ugen er t@@ am@@ enkwagh ke ’ m - iv u kwaghôron u profeti u Daniel ne . Mba 14@@ 4,000 mba a nder ve shin ku , ve ‘ hembe ’ la , vea tema tor a Yesu imôngo sha tar . — Mpase 3 : 21 ; 5 : 9 , 10 ; 14 : 1 , 3 , 4 ; 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 3 . Er gande Mbaf@@ ar@@ ishi tu@@ nan kwagh u or ne ôr ve ne yô , ve kaa ér ngu lamen a ve sha ci@@ h@@ i , nahan ve dugh un kera . — Yohane 9 : 24 - 34 . De se tôô ic@@ egh@@ zwa se kar sha iyol@@ tseghan tsô se nenge er ic@@ egh@@ zwa i eren ken ikyar i uumace ve ye ayol a ve la i ve a mbam@@ tsera yô . Shighe u Mbakristu nenge ‘ ak@@ um@@ au@@ t@@ ya kase ’ Yerusalem la , gba u vea tema a tema ga Ity@@ ar@@ t@@ enger i V@@ esen . T@@ su@@ aa la yô , i lumun ér or@@ u@@ ange u nan zu@@ lum ken ku shin or u nan vihi iyol ke@@ he@@ lee yô , nana kpe hen ijiir i i ho@@ gh@@ ol nan her man hen ya u nan la . Umbur wer Paulu kaa ér : ‘ Akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii . ’ T@@ ime ase sha atô@@ akyaa agen a a ne ve i lu u Yesu una kure ityom i Aôndo a ne un la tsembelee yô . M@@ sen ka vegher u hange hange u mcivir u mimi , nahan gba u se eren msen hen Yehova hanma shighe cii . ( Yohane 3 : 16 , 36 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Nyian ne , myom ngu ken akaa “ a kpilighyol ” á Mbakristu ka ve umbur shighe u ve lu timen sha mkaanem man yô , ér : “ P@@ ase akuraior iengem [ i Aôndo ] , man akaa a Na a kpilighyol kpaa hen ior cii . Ka mba ve lu nongo u sha uhar ne , ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar ye . Ma takerada môm kpa se lu a mi ú ua wase se u henen zwa u Kor@@ ea ga . Aluer se mba den mbagenev kwaghbo zum u ve er se kwagh u vihin yô , kwagh a za a doo kpishi . Hegen m ngu a vangertiôr mer , mo kpa me fatyô u nan mlumun shighe u i lu henen Iyoukura yô . ” Ú ngu g@@ um Orkristu u ú sember been makeranta shin ú zu@@ lum u been makeranta yôô ? Kpa tor shon ne môm na zwa i wua apostoli Yakobu , kpa Aôndo er kwagh u yangen ku ne ga . Ken iwer i it@@ ian i se lu ken makeranta ne la , mbat@@ esen asev wase se se fa er se zua a msaanyol ken Bibilo yase i henen yô . A na se ide . ” K@@ ende a iyol You sha je , kar U@@ sha cii , Aôndo ; iengem You kpaa , i̱ kende i sha sha tar cii . ” ( Ps . Mbakristu mba i shigh ve mkurem man mba ve lu iyôngo igen la cii mba a ishimaverenkeghen i nyi sha shighe u Iyange i J@@ iri@@ gh laa ? Yange m hii u nengen ishember i ‘ ikyurior igen ’ la mer i doo ga , nahan m wa tindi hen ity@@ ô@@ gh ki tele@@ v@@ ishen y@@ agh mer or a de er kwagh a ishember la shighe u nan lu nan abaver shin nan lu lamen vea mbagenev ken af@@ ishi ga , kpa i lu ishember i ‘ ityar ityar ’ la ve ôron kwagh a mi ye . ” I@@ ca i gbe ga yô , Ru@@ tu hingir kwase u a ‘ hemba [ Na@@ omi ] ônov mba nomso uta@@ ankar@@ uhar ’ yô — lu di sha ci u m@@ doo u Na@@ omi doo un ishima tsung la tseegh ga kpa shi lu sha ci u m@@ doo u Aôndo doo un ishima la kpaa . H@@ em@@ z@@ ǒ ( Mat . 5 : 44 ) Yange gba u mbahenen nav vea eren a mba ve lu ts@@ wa@@ men ve la doo doo . Ve lu a tahav mbu maren uumace mbagenev mba lun vough . Shighe u m va nyôr nongo u vesen ken kô@@ le@@ eji la , m tôô iy@@ ongo i an@@ umbe a í eren sha inyom ken tar u J@@ ap@@ an jimin la c@@ iligh c@@ iligh kuma anyom atar . ( Mateu 24 : 24 ) Er se lu ior mba Aôndo yô , ka se jighilii je á hembe veren ishima sha vese ye . I kaa ken Pasalmi 55 : 22 ér : “ H@@ aa akaa a zan we iyol cii sha TER , tsô Una taver we ; Una rumun er i̱ t@@ enger a mbap@@ er@@ apera mayange ga . ” Ikyav i tesen yô , zum u orgen kav er ku u Yesu la , u bugh gbenda u zuan a myom yô , fele je maa a hingir or@@ henen u Yesu . A za hemen u eren tom u profeti u Yehova her . — Ôr U@@ k@@ we@@ legh 3 : 22 - 24 . ( Mateu 24 : 3 ) Yesu gema kaa ér ka Yehova Aôndo tseegh a fe shighe jighilii u Tartor la ua tema tor sha tar ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ye . 1 : 26 , 28 ; 2 : 16 , 17 ) Lu akaa a gba u Aôndo una er cii je ne . Nahan cii kpa , ve de ér Mkaanem ma Aôndo ma nyôr ve ken asema , shi icighan jijingi wase ve ve gema uuma vev sha er vea “ zende zende u u kom Ter ” yô . Mbagenev mba yange ve ngohol mimi la vea pase mbagenev kwagh . Kwagh@@ wan ne wasem u undun azende am a tse la , nahan geman kôron azende a he a Mbashiada mba Yehova . Doo u vea fa ér ka hiin i lu or ken ishima nahan la ga . Z@@ enden vea Aôndo ken Ashighe a I@@ can Ne , 9 / 1 Bibilo ôr akaa kpishi sha kwagh u mlu u sha , man er u yemen sha la i lu ian i civirigh yô . 1 : 22 , 23 ) Ken hemen yô , “ Wan kpaa Una gema iyol Na Una wa sha ikyev i Un u A gem akaa cii A wa sha ikyev Na la , sha er Aôndo Una ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii yô . ” Yesu una er kwagh ne sha u tesen ér Aôndo ngu ityough sha a na . ( 1 Kor . A kaa ér : “ Shighe u anmgbianev mba kasev uhar lu lamen sha kwagh u t@@ so u ve nyôr ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa , ve mough ve va mkohol la , m kegh ato a ve zu@@ lee sha iliam ve i k@@ undun iyol la . ” A@@ K@@ A@@ A a umbur aa fatyô u nan se msaanyol . De de@@ en wer mbamhen mba kpe@@ egh ve na u u@@ le ga , kpa gema iv van@@ ger wou a mbamhen mba Yehova . Aluer u ngu ôron Bibilo zu@@ lee yô , kwagh la una kura u nena ? Nenge kwagh u i doo u or u ú henen Bibilo a nan la nana seer fan yô , nahan tsua kwagh u ú seer henen vea nan ken ngeren u seer ne yô . Shighe u Yehova pine Satan kwagh u m@@ til sha mimi u Yobu la , a na Yehova mlumun dang ér : “ Ka gbilin Yobu a cie Aôndo y@@ ee ? ” ( Ôr Mbaromanu 2 : 6 , 7 . ) Ka hen an ka se ker iwasen sha u wan ishima ? Aluer se s@@ enge ser se mba civir Aôndo kpa hemba gban se ishima u keren inyaregh a “ tartor Na man perapera Na ” yô , se mba wan iyol yase ken kwaghbo . — Mateu 6 : 33 ; 1 Timoteu 6 : 9 , 10 . Ka Un@@ ô A V@@ a N@@ der Ve ? Yesu ôr kwagh sha kwagh ne kaa ér : “ De koson nen akaa a injaa sha ci wen shin tar ne hen ape iv@@ ina kua nd@@ ur@@ an ve vihin kwagh kera , mbai@@ v kpaa ka ve time ve iin ne ga ; kpa koson nen akaa a injaa sha ci wen Sha , ape iv@@ ina shin nd@@ ur@@ an ve vihin kwagh ga , mbai@@ v kpaa ve iin ga la . Ka a inja kpishi u se ya ikyar a ior mba injaa . Ma wase ior kpishi ve er or u tse la iyol kera ve gema ve haa or u he la . Sha shighe ugen la , aka@@ we na u jighjigh , Bar@@ u@@ ki je kpa , vaa iyol ér un v@@ ôr . ( Y@@ er . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Gba u mbamaren mba civir Aôndo vea wase ônov vev u eren akaa a aa na ve msaanyol man mk@@ om shi Aôndo kpa una zua a icivir yô ; i lu akaa a aa wase ve u wan ago sha ci u iyange i Yehova yô . Or u timen sha akaa a Mbayuda u i yer un ér Jose@@ ph@@ us la kaa ér , H@@ er@@ o@@ de yange tese Mbayuda mba ve lu upristi la tom u k@@ ap@@ in@@ ta man u ku@@ an a@@ wen je kpaa , sha er or@@ tom u nan lu pristi ga nana de nyer ken ma icighan ijiir ga yô . Ka Un jim kpaa A tôô asorabo ase ken iyol Na je sha [ kon u m@@ tsaha ] sha er ma se kpe kera sha kwagh u isholibo , kpa se̱ gema se̱ lu uma sha ci u perapera ” ye . Akaa a A@@ a Na Uma Wou Una He@@ mba Do@@ on Yô Een , Lo@@ ti lu or@@ perapera , shi kwagh u i nger heen ne tese ér lu or u civir Aôndo je . ( b ) Ka kwaghwan u nyi a kera gbe kwagh ga ? Shighe u Yesu lu yan ican sha kon u m@@ tsaha la , i lu tu@@ h@@ wan un . Mateu kaa ér : “ Mba ve lu karen her yô , ve ôr akaa a dang , sha a Na , ve jing@@ ir ity@@ ou@@ v , ve kaa er : We u U he@@ mb@@ en tempel , shi U maa un ayange atar ne , yima ase iyol You ga ! Sha nahan yô , sea kar a ishima sea lu civir Aôndo je kpa , ican a er se u civir un . ( Mateu ityough 5 - 7 ) Sha hiihii la , lu taver mo u kaven kwagh u msaanyol u Yesu ôr la . 3 : 13 ) Ma or ngu ken tiônnongo u iy@@ ongo i zough u a nan yôô ? Shin er m lu wanye her nahan kpa , m tsua mer me hen zwa u Ca@@ mb@@ o@@ dia sha er me ôr mbayev mba ken makeranta wam kwagh u Yehova yô . Nahan ishima ve i sha injakwagh la ka i kera lu i môm ga . Mpase 19 : 9 kaa ér : “ Mba i le@@ he ve iniongo i kwa@@ se@@ he i Wan@@ iyôngo yô , saan ve iyol . ” Kpa se tsaase imoshima yase nena ? Nahan kpa , gema hingir u se z@@ aan iy@@ ou@@ ci hanma iyange u za sôron t@@ wer , shi ici@@ gh ki maan la kpa nzughul a na kpishi je . 9 : 35 - 38 ) Paulu yange er sha msen u alaghga un iyol na kpa sôn Ter ér a tindi mbatomov la sha u eren tom u pasen loho u dedoo sha gbashima . Aluer una kaa wener un na u@@ profeti jighjigh ga yô , una vihi iyol na hen Mbayuda . Ity@@ esen la ia wa ve ago@@ yol a va eren tom vea mba ve tee ve tom kua mba vea lu eren tom imôngo la kpaa . Mkaanem ma apostoli Yohane man wase se u fan ieren i Aôndo i hemban cii la . Ikyav tese ér ior kpishi mba ve lumun a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev ga la , mba fe ér ve ayol a ve mba ny@@ a@@ ghen mbagenev ga . Se er nan ve se tese ser se wuese gbenda u Yehova a ser a ver sha u se civir un sha mimi laa , man se er nan ve se asange asange se na mlu wase u ken bem ne una seer do@@ on@@ oo ? G@@ wen iyol na kpa hingir pania , nahan a wasen ve ken tom u pasen kwagh la ayange ayange . Ka nyi i wase ve ve fetyô u ôron kwagh vangertiôr nahana ? Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange tsengaôron ér ken ayange a masejime yô “ dooshima u mbagenev kpishi una nd@@ ôh@@ ôr . ” Yange m ôr ityakerada la kua ityakerada i Bibilo i Mateu man Marku man Luka kua Yohane la , m been yô , m mase kaven mer m zua a mimi . V@@ e@@ gher u hiihii u ivur la kaa ér : ‘ Sha ican ve i yan la cii , Un kpaa lu yan ican . ’ U y@@ amen kwagh hemba di u henen tsô wer u ngu a inyaregh kuma u y@@ amen ma kwagh shin u ngu a mi kuma ga la . • Er nan ve á fatyô u kaan ér ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ka kwagh u nyian ga ? Er ve teman t@@ w@@ ev hen ijiir i môm gbem ga yô , tese ér alaghga S@@ ara man mba@@ shir@@ en un kaan bredi sha at@@ se a ior kpishi kaan bredi sha mi hen gar u U@@ r , u lu ya u S@@ ara la ga . Lu batisema u Yohane eren ior u lu ikyav i m@@ ge@@ m@@ shima u sha asorabo aa ve er sha u p@@ eren Tindi u ikyuryan la tseegh Apo@@ l@@ o lu a mfe sha mi hen shighe la ye . Sha ayange a tsuaa la or nan sh@@ ile tom ah@@ wa 12 ken iyange , nan er tom ayange 6 ken s@@ ati , kpa inj@@ ar@@ tom i sha iyange jimin cii i lu di sule môm tseegh tsô . 7 , 8 . ( a ) Ka nyi i tese ér mbatamen ka vea dondo ikyav i Yesu man Paulu yô , kwagh u dedoo a due k@@ ere ? A kaa wener , “ Yehova ko@@ som ashighe kpishi shi taver mo ishima shi wasem u tsuan akaa a dedoo kpaa . K@@ E@@ NG@@ ER K@@ EN M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Ka m@@ asen shin kpuaa u vea za nenge a ort@@ wer yô ve hen ityough ki ki kaa ér , “ Nen@@ gen Uma Er Aôndo Kpa A Nen@@ gen La . ” Z@@ an zan hegen kpa se mba a fa er i gbe u se pase akuraior loho u dedoo se kighir ga , shi se fa iyange man shighe u mk@@ ur@@ tar kpaa ga . Yesu kaa ér u nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . T@@ so@@ mbor wam yange u wa lun a inyaregh . Shi mimi je , ve wase un zan zan er ish@@ u@@ en pania la kar been . U@@ pania mba tsuaa mban ver mba ve soo u seer eren tom u pasen kwagh la ikyav i ishimawan man ishimat@@ seen i vea fatyô u dondon yô . Shin er i@@ ember@@ yolough i lu hange hange kua m@@ mem nahan kpaa , gba u se ver akaa ne cii sha aan ve . Alaghga ka i doo nan u lun a mbatamen ken tiônnongo imôngo kpa u duen kwaghpasen yô , ka i doo nan ga . ( Luka 22 : 42 ) Shin er lu Yesu ican u eren kwagh shon nahan kpa , a ungwa imo i Aôndo . Gadia hii sha shighe u uter kpe kera la akaa cii nga her di er a lu sha mhii u i@@ gbe@@ tar la nahan . ” — 2 Peteru 3 : 3 , 4 . Alaghga yange lu ken u@@ ange kpoghuloo je sha shighe u á nger mkaanem ma ma tese er Aôndo ka a er a or@@ perapera u nan lu u@@ ange yô . Ve hii u kaven er ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la a lu been ken inyom i 1914 la yô . Se ver ishima se nenge ase@@ mb@@ er@@ akaa a ahar ne , ka “ aeren a iyolough ” man “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” je la . Shi a iv She@@ ol , u@@ war , a uuma mb@@ á ior mba@@ ish@@ ôô@@ v . I ta icin sha kwagh u ak@@ ombo a civir ér nyi ? Aluer se mba a ian i lun ken paradi@@ so shin tar shighe u mbaaferev vea kera lu sha tar ga la nahan , a saan se iyol je a zua ga ! ( Yesaia 6@@ 4 : 8 ; Mateu 6 : 9 ; Aerenakaa 4 : 24 ) Or@@ pasalmi wa icam ér : “ Ka We , U lu T@@ erem ye , Aôndo wam , man vande u m@@ yem wam . ” I zua a mi sha ikyev i Gre@@ en Ch@@ im@@ ne@@ y’s F@@ ar@@ m Ka tom u nyi i gbe u mbatamen vea eren sha ci u nongo u K@@ rist@@ u@@ u ? * A@@ vur a ken Bibilo ne kpishi kera ngee ase@@ mber ga , kpa kwagh u a lu ôron la gema ga , shin a hemba wanger je kpaa . Ashighe a ngise í eren u@@ iniongo mba í eren hanma inyom la lu a wuese Yehova , amba er In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe nahan Kp@@ ishi ken ve tile dông ken jighjigh u nan her zan zan hegen . Yehova nengen mba ve tsough u civir un la nena ? Takerada ugen u i yer ér Au@@ str@@ al@@ ian En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia la kaa ér , “ Mbashiada mba Yehova mba we ave ken ityav mbi ityav mbi nôngon ga . ” Awa@@ shima ne ka ikyuryan i Tartor i Yehova a er a Yesu Kristu , Wan na u ishima ishima la . — Luka 22 : 28 , 29 . Nahan zum u Yehova a de se asorabo a ase yô , kera doo u se hen ser ac@@ ôgh@@ or a asorabo shon aa lu ken vese gbem sha won ga . Nahan cii kpa , Satan za hemen a mba@@ aie nav mba eren sha iyol i Yehova sha s@@ ende@@ ty@@ o ne her@@ egh , zan zan je yô er u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo va kar ken hemen yô , apostoli Yohane nger kwagh sha ikyev i icighan jijingi kaa wener Satan ngu “ tsu@@ ghun tar cii . ” Ka nahan man M kaa Mbaiserael , M@@ er : ‘ Ma or u ken ven nana̱ de ye awambe ga ye . ’ Vea nenge er tar ne ua gema cica cii yô , sha ci u Aôndo una kar a hanma kwaghbo kera , kua ku je kpaa . Yange de sha kwaghfan ér akaa a un er ior ve fe la a mase pasen kwagh na iyol i a . ​ —⁠ Mat . Kanyi U F@@ atyô u Nan sha u Z@@ u@@ an a Uma u Ts@@ ô@@ ron@@ ô ? Er a lu Wan u Aôndo u môm môm yô , un iyol na a ver ikyav i hemban cii , i hiden a iyol ijime shi lumun hemen u Ter na la . ( Yes . 50 : 4 , 5 ; Yoh . Nahan m hen mer se lam sha kwagh ne kpishi ga . 12 , 13 . Kanyi kwagh igen Yehova a ne se i̱ tesen se gbenda ? T@@ so@@ mbor man T@@ ahav Ka sha nyi gbenda Davidi ver ikyav i dedoo sha ci u Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Kwagh la yange er ken inyom i 36 la . Dooshima una fatyô u mgbegh@@ an se u eren kwagh ne . Kpa Yesu yange k@@ é@@ mb@@ è@@ r mba@@ aie cii haa kera sha ci u iwasen i ior mba ve lu a ase@@ ma@@ am@@ imi la . Er nan ve i gbe hange hange u se taver jighjigh wase ? U soo u zuan a averen ne kpa ? Er Zege@@ bab@@ ilon , u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii la man mbahemenev mba wan ts@@ wam ve lu hendan a vese tsung nahan kpa , tom wase u pasen kwagh ne ngu zan hemen her tseegh ga , kpa shi ka tom u i gbe tar je i lu a er ú imba ne ga yô . Ka sea wase mba ve yen la yô , kwagh ne a va ior kpishi a averen nena ? Yakobu yange fa kwagh ne nahan , ka nahan ve wa mba ken tiônnongo kwagh sha er jijingi u taregh ne a de vihin ve ga ye . Alaghga kwagh a taver . Yange hii dooshima ne shighe u lu or@@ henen la je . Nahan m lumun u zan mkombo ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova . Yesu man mbahenen nav kpa yange ve wasen mba@@ ats@@ anev . ( Yoh . ( a ) Shighe u mba@@ ah@@ end@@ anev ve we se kwagh iyol yô , se dondo ikyav i Ne@@ hem@@ ia nena ? Kwaghôron na la kô@@ rom ken ishima . M@@ h@@ ôônom ma kôron se a ior di er yange ma kôr Yesu kpaa nahan . U@@ iniôngon mban cii saa ishe ga . Kpa Yehova gema umbur mnenge u Yo@@ shia nôngo hembe ie@@ ev ken Yuda kera la , nahan Yehova wa un iky@@ um , kera lu u a@@ fan a i tsen@@ ga ôron ér nga van sha tar u Yuda la aa kôr un ga . ( 2 K@@ ron . W@@ u@@ ese Yehova a Mbagenev I@@ m@@ ôngo ken Z@@ wa u W@@ ang Gba u Mbakristu vea palegh idya tseegh ga . Ka sea fa Ruamabera tsema tsema yô , se hemba wan ago@@ yol shi ishima kpa i hemba taver se u eren tom u pasen kwagh ne . ( Yohane 15 : 15 ) Ior kpishi ka a̱ fa ve ér ve mba ak@@ ar a or u duen iti shin ma ikp@@ ur@@ or yô , i saan ve iyol , kpa se se fatyô u lun ak@@ ar a iorov uhar mba ve hembe sha won cii yô ! • Iyol i hiden a mi ijime ngi wasen se u keren bem nena ? A@@ h@@ wa a yange sea lu ken mkombo vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev la cii , se fa je ser se fatyô u shir@@ in ikyav y@@ ase@@ gh sha Yehova , nahan se wa zuan a m@@ mem ken ishima . ” ( Ps . 11 : 7 - 14 — Gb@@ ough ku i yer ér “ M@@ zough ” man ku i yer ér “ Doo@@ ashe , ” ku Se@@ kar@@ ia ke@@ ver la tile sha ityough ki nyi ? ( Luka 4 : ​ 18 , 19 ) Shi ior kpa doo Yesu ishima . Sha mhii u kwaghaôndo u mimi je tsô , hii u tagher a ah@@ endan . ( Mbaromanu 10 : 17 ) Nahan , se fatyô u ôron kwagh u amba a u@@ kase ne ser ‘ kunya kôr Aôndo u i̱ yila Un er Aôndo ve ga . ’ Shi gba u se nôngon sha afatyô wase cii ser se dondon mbam@@ pase mba Aôndo ken uma wase . Shighe u i lu nôngon ityav mbi tar cii mbi hiihii la , Mbakristu mba i shigh ve mkurem la nôngo tsung ér vea za hemen a tom u eren shiada ne . M@@ seer u Mkaanem A@@ in@@ ge Paulu kaa ér : “ Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga , saa di u doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô , nahan mba vea ungwa kpaa vea zua a mlumun u sha mh@@ ôôn . ” ( Ef . Kwagh ne doom kpishi . Kpa gema an@@ umbe a eren kpishi la nga a na or nan kera fatyô u pasen kwagh sha inja ga . A kaa ér : “ Yehova yange wasem u nengen a aeren a dedoo a ortamen u wasen mzough u mbatamen tom la . Yesu yange waan mba ve na un jighjigh mbara ikyo . ( M@@ ar . ( Ps . 55 : 22 ) Bibilo kaa ér , “ A@@ she a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . ” Kwagh ne kua m@@ te u una ta num sha ior mba Yehova tar sha won cii la . Ish@@ ember i “ mbahemenev mba ik@@ we i Yuda ” la tile sha ityough ki mba ve lu ashe a ior mba Aôndo la . A@@ mba an@@ umb@@ egh ne kpishi ka a tese iji@@ mba@@ gh i hông@@ or@@ ough man ah@@ ir a eren kua ts@@ wam kpaa . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ De nyoon ishima fe@@ fa ga , gadia ishima i nyoon tema ken van@@ ger u ab@@ u@@ me@@ aior . ” ( Or@@ pa . ( Rom . 12 : 10 ) Gba u anmgbianev mba nomso mba ve lu sha aan a tom ken tiônnongo vea ver ikyav i dedoo , vea “ hemen ” sha u nan mba ve lu nengen sha a ve la icivir . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara za hemen u kuran sha nyi gbenda ? ( 1 Samuel 16 : 12 , 13 ) Davidi za hemen u suur sha jijingi la sha ayange a uma na cii . ga , mba ve lu ungwan la kpa mba kaan ér , “ V@@ a ! ” Er yange mngerem ma po@@ m ma mough ica ma va nyôr ken La@@ od@@ ish@@ ia yô , nahan alaghga yange ma tse@@ e da@@ al@@ aa shighe u ma va nyer ken gar la yô . K@@ un@@ ya ngu ker ú a ior mba@@ wan@@ ndor a we nahan kpa ? Nahan kpa , mayange Yehova Aôndo wase una hungur a azende na ga . Ka kwagh u he u nyi Yehova tsengaôron ér una er@@ ee ? A lu nyi je i lu zayol wase kpa , ah@@ on a gban aa fatyô u been a zayol wase ga . Sha nahan yô , Aôndo nenge ér ve kuma u lun uma gbem sha won ga , man mnenge na la lu sha mi . — Genese 3 : 1 – 6 . Hanma shighe ka se g@@ enger am@@ o sha u wan ats@@ am a wuese Yehova ken mbamkombo mba tiônnongo man mbam@@ kohol mba kiriki man mba@@ vesen cii . Peteru yange nger kwagh u nom u kwase u nan nana fatyô u ur@@ ugh nan sha ieren i nan i dedoo la yô . Ka se dondo Yesu sha u wasen mbayev u civir Aôndo Kpa m va mase kaven mer m ngu nan ing@@ y@@ at@@ u ken myer , man Bibilo venda kwagh ne . ” Hen u K@@ ur@@ an Er Mba@@ apostoli mba Yesu Nahan S@@ AN@@ D@@ R@@ A ka kwa@@ sec@@ ôgh@@ or u a lu ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia yô . [ U@@ foto mba sha peeji 26 ] 6 , 7 . ( a ) Yehova ver se ikyav i vesen sha kwagh u hiden a iyol ijime nena ? Kwase ugen u lun anyom 19 , u i yer un ér S@@ us@@ an yô , yange nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et shighe u lu iyev la . “ Mo TER M gem kposo ga . ” 30 : 8 ) T@@ er@@ tamen Yakob yange tindi ônov nav ken tar u Igipiti ér ve za yam kwaghyan sha er vea kpe ij@@ en ga yô . * ( Gen . Ka i hemba doon u tsombor ua tema a lam sha gbenda u eren kwagh ken mzough man iwasen i í gbe u a naan la man er a na i la . T@@ O@@ M U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H SH@@ A T@@ A@@ R C@@ I@@ I V@@ e@@ gher ugen u a lu ikyav i tesen shighe u mkur la ts@@ eng@@ ap@@ asen tom ugen u a lu eren u kpoghuloo je a hemba ave a tse yô , ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” ( Anz . 21 : 5 ) U tesen ikyav yô , aluer gba u se mough hen ijiir yase se za mkombo sha shighe u i ver la , man se gema se mough sha shighe u se za nyôron a nyôr nahan maa a hii mkombo nahan doo kpa ? I@@ jiir ne ka ijiir i sha injakwagh i lun kundu kundu man ken mk@@ or , ka mlu u zuan a mk@@ or sha akaa a vihin mlu wase u ken jijingi la . Kape nyian kpa gbenda u Yehova a hemen se ne alaghga kape ua lu inja er ngu ican u karen je la . De D@@ on@@ don “ U@@ kwagh@@ hi@@ r ” Ga Kwagh ugen u injaa , u una wase se u palegh jijingi u taregh yô , ka u pan@@ den ishim@@ any@@ ian . Shi m lu eren tom wam u kô@@ m@@ pu@@ ta la kpoghuloo , nahan i f@@ am kpishi ken tom ne . ( Heb . 6 : 18 , 19 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen yase la ka kwagh u se fatyô u suur sha mi ken ayange a se lu tagher a mbamtaver kpishi ne , man ia wase se se ta a@@ kper@@ an shin se ban a jighjigh u nan ga . — Ôr Mbaheberu 2 : 1 ; 6 : 11 . Nahan , u lun a ishimaveren i sha injar la ka iwasen i vesen i wasen Orkristu sha u nana wa ishima yô . Ve wase u maan atôônanongo a Kristu , nahan ve taver “ u@@ gir@@ gar ” mba nongo u Yehova la . Gbenda u injaa ugen kpa ngu u Mbakristu ve ne nagh yô . Ka ve na shighe ve man tahav vev sha u za pasen ior akaa a Aôndo a we ishima u eren la . Ken inyom i 19@@ 7@@ 5 la , se hii u nengen ser mbamaren asev bee iyol , nahan gba u a nenge sha a ve . “ [ Mo Yehova , ] ishima ng@@ im per sha kwaghôron Wam sha u Me kure un vough yô . ” — Y@@ ER . Anzaakaa 21 : 1 pase se wang je ér : “ Ishima i tor ngi sha ikyev i TER er u@@ ik@@ u@@ wan@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev nahan , ka A gema i h@@ en@@ pe i sar Un cii . ” Aluer se er nahan yô , aeren a dedoo a anmgbianev asev ve lu a mi la aa na yô vea doo se ishima vough er ve doo Yehova ishima nahan . — Ôr Mbaheberu 6 : 10 . Anmgbian u kwase ugen u anmgbianev mbagenev su@@ r un ishima shighe u wan na u kwase kpe yô , kaa ér , “ Yange azende a am a a va kohol mo shi aa v@@ aan vea mo tseegh kpa , ishima i pe@@ ver mo . ” Kwagh u a Ne Uma a He@@ mbe L@@ un a Inja Yô , 4 / 15 Una ku@@ h@@ wa mbi yô , i saan Saulu iyol , nahan a hingir u ‘ doon un ishima ’ tsung . — 1 Samuel 16 : 11 , 13 , 21 , 23 . Kpa , aluer mlu wou na yô , taver we tsung u zan hemen u kuran atindi a Yehova shi wan akaawan na ikyo yô , ú er nena ? Yange i mar Yesu ken Bete@@ le@@ he@@ m vough er i tsengaôron nahan . Lev@@ iti@@ ku 17 : 11 kaa ér : “ Uma u inyam yô , ka ken awambe a lu ye . ” Man er i va zua a Na a m@@ lu@@ yol er or nahan yô , A hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u [ sha kon u m@@ tsaha ; N@@ W ] je . ” — Mbafilipi 2 : 5 – 8 . Hegen u ngu sha ian i hemban doon cii i kaven ityôkyaa i i ne ve Yehova a we se tindi ér se de ye “ ma awambe ” ga la kpa ? ( L@@ ev . Gba hange hange u Aôndo una doo se ishima shi kwagh u ior kpa una gba se ishima shi se lu a ieren i t@@ angen iyol ga shi se waan ishima ve se fatyô u eren tom u geman ior hingir mbahenen ne tsembelee ye . Shi una wase u , u za hemen u civir un aluer u tagher a nyi zayol je kpaa . Ivur i sha inyom i 200@@ 3 la ér nyi , man kanyi i doo u se z@@ eren pinen ayol a ase hanma shighe ken inyom ne ci@@ ilii ? ( 3 ) Bo@@ sc@@ ain@@ o , A . Yange kaa ér un y@@ è@@ s@@ è ônov nav un t@@ è@@ s@@ è ve aeren a dedoo , shi ve di kpaa ve y@@ è@@ s@@ è ônov vev sha zwa la — a u nan Aôndo jighjigh shio . Yange kaa ér : “ Hen Mbag@@ rika yô , nom@@ or yange i lu or u nan de akaa cii nan har ishima sha iyev i or@@ on la . ( Yeremia 6 : 16 ) Inja i “ m@@ mem ” ér nyi ? la . Ngeren mba ti@@ ôn@@ ôô mban tese gbenda u kpilighyol u i gbe akaa la , shi ve pase igbenda i uumace ve nôngo ér vea kav i@@ wa@@ v@@ aren i Or@@ gb@@ an@@ akaa u He@@ mban la kpaa . Ka mba@@ aôndo utar ken môm mba h@@ an nahan Mb@@ ab@@ ab@@ ilon man Mbai@@ gipiti yange ve na jighjigh a mini ? E@@ mil@@ ia kaa ér un fa , shi aluer gba hange hange yô , una eren akaa ken uma na akuma akuma . • Mbakristu vea tese ér ve ungwa kwaghwan u i nger ken Aerenakaa 20 : 29 , 30 sha kwagh u mbat@@ esen mba aiev la nena ? Í pase kwagh u ikyuryan i he la ken Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i 15 , 20@@ 12 , peeji 26 - 30 . Ka a inja u timen fan er i hii ve i doo u se dondo “ Kristu ” sha ci u nyi ? ( Ôr Mbaromanu 15 : 5 ; 1 Kor . Aôndo na ian am@@ een ne kar jighjigh u nan u Yesu , kpa er Yesu lu or u vough , u suur sha Yehova hanma shighe shi wa iyol na sha ikyev i hemen Na yô , a za hemen u tilen sha mimi her gbem . Nyian ne , T@@ at@@ y@@ ana ngu eren tom u m@@ ishen ken Rus@@ sia . Mbashiada er nan ve nongo ve u lu wang - na ? L@@ as@@ ar@@ u maa due a “ iky@@ ang@@ enev ” iyol . Kpa ve cii ve zua a mtsera ken inja shon i dedoo i môm i môm i Yehova la — ka ishimawan je la . Tsô icighan jijingi tese F@@ il@@ ib@@ u , nahan á wase or@@ tom u ken ya u tor ne u kaven kwaghôron u profeti u Yesaia la . Een , aluer se tôô mbam@@ kposo asev mba kiriki hingir se zege@@ kwagh ga yô . Shi mfe u se fe ser tom wase u pasen kwagh ne hemba ng@@ un torough torough hegen cii ne kpa na yô , se hemba tse@@ en ishima sha tom shon cii . ( Yuda 1 ; nenge Mbaheberu 3 : 1 . ) Yange wa ishima u ngeren ve washika sha kwagh u ishimaverenkeghen i zuan a myom ken Tartor u Aôndo sha , i Mbakristu cii ve “ zough sha mi la . ” O@@ ng@@ o M@@ liam ma Mba A@@ sema a V@@ ihi Ve T@@ su@@ ng La , 11 / 15 Mo man kwase wam kua anmgbianev mbak@@ asev mbagenev uhar , mba yange i tindi ve hen ijiir shon la se kôr ha@@ ya ken a@@ you a kiriki atar . Ka hanma shighe man akaa ne cii aa er@@ ee ? Kanyi u hen wer Peteru una er he@@ gen@@ e ? — 13 : 10 . Shi yange fa kwagh u ityav mbi Iserael sember hemban ator a Mba@@ am@@ or , Shi@@ h@@ on kua O@@ go la kpa vindi vindi . 4 : 8 - 10 ) Yange gba u Mbakristu mba ve lu Mbaheberu la vea de u henen ér Aôndo una fatyô u lumun or sha ci u “ ityom i nan , ” ka u kuran Tindi u Mose je la . M pine un mer a p@@ ase@@ m imba c@@ ôô@@ ci la . Kpa mayange Amo@@ shi s@@ enge wener ka un iyol na un due a kwaghôron u profeti la ga . U ngu zuan a mtsera ken ian i Aôndo a ne se i lamen a na ken msen la tsembelee kpa ? Aluer se time sha ivur ne jimin cii , se ver ikyav sha ac@@ in a ahar a i t@@ ér ish@@ ember@@ ti i “ ishima ” la yô , se fatyô u kaven inja i mkaanem ma shon . Mkaanem ma Aôndo tese se Or u nana va a mzough u mimi yô Akaa ne cii kpa kuma kwase na ga , a va a iy@@ ugh man ishim@@ avi@@ h@@ in a va kaa a na ér : “ V@@ enda Aôndo , yô , kpe kera ” ! Shin yange gba ah@@ on sha i@@ er@@ kwagh i Davidi er la ér a er shami ga y@@ um@@ u ? Ashighe agen , yange á ngee a kwagh wuee , ashighe agen di á ban a kwagh . Ken inyom i 20@@ 14 ne , kwagh ne una er shighe u f@@ am , sha iyange i Ma@@ ac@@ i 30 , sha ah@@ wa 8 : 45 ai@@ k@@ ighe . Davidi hemen ip@@ aven i Yuda ken He@@ ber@@ on kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar man ti@@ ôn . Ver ishima sha kwagh u Anzaakaa 24 : 10 a ôr la , ér : “ Aluer ú gba uwer sha iyange i ican yô , agee ou vese ga . ” Aluer u nenge wer isharen i or@@ on iyev la ngi ji@@ r@@ en ken a we yô , u fatyô u gbidyen kwar sha ikyav i Yosua man K@@ al@@ e@@ bu la . ( 1 Mbakorinte 7 : 14 ) Ng@@ un ka u kaan ér mbayev mban tsegha ayol a ve sha u civir Yehova shinii ? “ Mba@@ ats@@ ator kpishi kpaa ne hemba ve ” “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la wasen se u kporom hen Aôndo . Shighe u Kwagh Gba sha I@@ jiir i Y@@ eren La Zum u Yosev pase iyol na hen anmgbianev nav kera yô , á pine ve wener : “ T@@ erem ngu uma her@@ egh ? ” M@@ kav ne wase se u nengen tom wase u pasen kwagh la nena ? PE@@ E@@ J@@ I 27 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 5 , 10@@ 4 Sha er “ sé kera lu mbayev mba ka i da@@ ase a ve i yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen , sha at@@ ser@@ egh a ior , sha m@@ tsu@@ gh u tsu@@ ghun ior tsu@@ men a ve sha wa@@ y@@ o la ga ” yô . Mbagenev di mba yan ican kpoghuloo sha ci u yange i nzughul a ve shin kwagh ugen na ve ve ure tsung shin ishima nyian ve kpishi sha ma kwagh . U tesen ikyav yô , A@@ ku@@ la man kwase na P@@ ri@@ shi@@ la ( P@@ ri@@ se@@ ka ) yange ve wase Paulu . Ieren i Saulu ne kaha a i Gi@@ di@@ on , u vande lun kur@@ utya u mbau@@ ty@@ aav mba Mbaiserael la kpishi je ! ( Yesaia 30 : 21 ) “ Kwaghôron ” u i ôr ken ijime yase la ka ken Mkaanem ma Aôndo a dugh ye . Aôndo yange lam a uumace . Ka tom u vesen u nyi yange i tsengaôron ér ng@@ u@@ la una va yô , una ere ? Lu S@@ ar S@@ ar shi Eren Er@@ doo Shi saa se hiden a iyol ijime ve se fatyô u lumun kwaghwan ye , shi se fatyô u pan@@ den akaa a se eren la sha er se hemba lun a ian i duen za pasen ior kwagh ye . I@@ vaa yase doo kpishi sha ci u atesen a kwaghaôndo na la . U tesen ikyav yô , noov ka ve tese ér ve lumun Tor ve u sha la sha mimi sha u eren a kasev vev man ônov vev sha inja i Kristu eren kwagh a ior la . Mar@@ il@@ ou kaa ér : “ Hegen ka i doom kenger akaa a doon tsung a Aôndo a gbe la , kua as@@ an a ka a mon@@ do sha kwa@@ v@@ aôndo tugh la . Er or u nahan t@@ so u a gbe m@@ ny@@ am nahan , amba a ior la nga a nder ga zan zan shighe a kar . 2 : 10 – 12 . Yange kpiligh mo iyol kpishi . 5 , 6 . ( a ) Ka sea umbur ik@@ wa i Yehova yange vande wasen se la nahan , kwagh la a wase se u taver ishima nena ? Shi a za hemen ér : “ M nenge er Yehova a undun ior nav ga yô . 7 : ​ 9 , 14 ) Kwagh ugen yô , Yesu man mba 14@@ 4,000 , mba vea tema tor a na imôngo la vea nder “ mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga ” la shin ku . I@@ liam i Paulu la wanger ken ato kpen kpen shi lam gbar gbar kpaa , tsô gande A@@ gri@@ pa kaa ér : “ Sha an@@ kwaghôron wou u kpuaa ne tsô , ka u ka geman mo , m@@ ̱ hingir Orkristu ! ” — Aerenakaa 26 : 2 , 3 , 27 , 28 . Kanyi se er sha u been a a@@ kper@@ an a a lu ningir se ken ishima laa ? Nahan kpa , u u hide u lu vea ior doo doo yô , gba kpee u u pase mbagenev ieren you i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la . Aluer amba a@@ kper@@ an a tan ang@@ ara nahan due yô , kanyi se er sha u karen a á kera ? M@@ fe u V@@ ough u F@@ an Aôndo la S@@ ur@@ un Se Ishima Yange Gba u Una Hen Akaa Kp@@ ishi Ken Bibilo yô , alaghga erdoo u uumace ve eren a mbagenev la ka i lu sha mzough u akaa a vande zuan ve k@@ ang@@ en@@ aa kera yô . ▪ Gb@@ id@@ yen Kwa@@ r sha Dooshima u Aôndo u Be@@ en Mayange Ga La Mkaanem ma Aôndo shi ma a kwagh ugen u una na se agee yô — ka ishimaverenkeghen i myom je la . Kwa@@ v@@ aôndo wanger sha mi wang , a@@ been lu ga . Bibilo tese ér ka iveren i Aôndo i ne msaanyol u hemban cii ye . Yesu tôndo zwa ér : “ Kwagh ne a̱ de kpiligh ne iyol ga , gadia shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due kpaa . ” Nahan kpa , i l@@ aha hemen u Aôndo la sha kua shin tar kpaa . ◆ K@@ asev mba ken Iserael mba nan naagh a iyol t@@ angen shio : Ekesodu 35 : 5 , 22 , 25 , 26 ; 36 : 3 - 7 ; Luka 21 : 1 - 4 . Se tese ken akaa a se tsough u eren la ser Yehova ka or hen a vese jim jim nena ? Tsô , er Yesu vande tan icin nahan , ‘ iyange la ia fatyô u va bu@@ lun se a b@@ ur er kwagh@@ h@@ ônon nahan . ’ — Luka 21 : 34 . Kwase ti venda a na iny@@ igh i môm , shin er fa er a de un tom nahan kpaa . A fatyô u ôron kwagh u Pasalmi u sha 4 la ér nyi ? ( U@@ k@@ we@@ legh 3 : 26 ) Er se eren msen ser Tartor u Aôndo u̱ va nahan kpa , se na jighjigh ser Aôndo fa shighe u a hembe doon u una ungwa msen wase ne yô . Er i lu tôvon Yeremia a ican nahan je kpa , á fa ér Yehova ngu a na “ er or@@ age@@ egh u ci@@ er iyol ” nahan Ka i taver u or nana̱ hungur an@@ zaakaa aa a lu sha inja yô . M@@ sen shon kaa ér : “ [ Aôndo ] a shi ver Tartor na sha ayange a uma wou . . . a er nahan fe@@ fa je . ” U er nan ve u p@@ ande ishim@@ avi@@ h@@ in shighe u ú lu lamen a ikyar u we ? B@@ er@@ ea Aôndo tsengaôron ér kwagh una tser “ ya ” u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am , tsombor na ua ya ican . Shighe u mkur una va la , ka akaa agen a nyi a a kar kera ? Ka tom u vesen u nyi kasev mbagenev mba ve lu Mbakristu vea va er@@ ee ? Á soo wener se hemba a . ( Yeremia 20 : 7 - 9 ) Shin er ashighe agen yange i ci@@ er Yeremia iyol nahan kpa , er Yehova doo un ishima yô a hi@@ re ijime ga . Kwagh ne kpaa ngu a ish@@ u@@ en ken Ruamabera . Mba@@ awashima man I@@ gbenda Zum u kwagh a lu nahan yô , ka mba hen tsombor u nan vea tsua ér i wa nan sha iky@@ e@@ ky@@ e la , shin i de we nan ga ye . Ish@@ ember i “ yima se sha ifer ” shin sha ikyev i if@@ er@@ or la di tese u s@@ ônon Aôndo ser a wase se , Satan a de hembe se agee ga . A hen sha akaa a aa va tser mba yange sar un u lun er ve la . U tesen ikyav yô , yange ve z@@ aan Paulu ityom shi ve za naan u@@ washika shi ve ôron il@@ yo@@ ho i yange á tindi a mi sha zwa la hen atôônanongo kposo kposo ; shi ve hiden ve va naan Paulu abaver a ta@@ ver@@ shima a mkpeyol u anmgbianev mba ken Roma man mba sha ajiir agen kpaa . Er inyaregh ki ban shi akaa a taver ishe yô , ashighe agen icombor ka i mough i yem t@@ w@@ ev ken ityar igen sha er ia za nôngo , mlu ve a seer doon yô . Mbakristu lumun u eren kwagh ne ga , gadia hen a ve yô , “ Yesu ka Ter . ” Zum u i lu tôvon ior , pinen ve kwagh u abaver a í er sha tele@@ v@@ ishen ken tar u Amerika yô , orgen kaa wener : ‘ Ka mea ungwa abaver mea bee yô , ishima i vi@@ him ker kpishi . Shighe u Yesu lu ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la , ‘ ishima vihi ’ un tsung , shi “ A lu ken ican ” kpaa . H@@ endan a Jijingi u Tar u Ú Lu Ge@@ man Ne , 4 / 1 11 : ​ 23 - 25 . Yesu hii sha u kaan ér : “ Or@@ gen mough ken Yerusalem u zan Y@@ er@@ ik@@ o , a za ande sha mban@@ um@@ un@@ gbenda , ve er un ik@@ av iyol kera , ve gbidye un kpaa , ve yem , ve undu un nôngon ku . ” Ve Z@@ ua a In@@ j@@ ar sha ci u T@@ esen Mimi Kpa , kwagh u yange er ken iniongo i Kristu sha ayange a mbaapostoli la tese ér ka i maa atôônanongo iyol kpishi u nengen sha mbamgbe mba anmgbianev mba been iyol mba ve veren ikyav i dedoo la . Bibilo wa se kwagh ér se hemba veren ishima sha akaa a hange hange . Or@@ gban wase una fatyô u kôôm shi tesen akaa aa lu sha kwa@@ v@@ aôndo la gbenda sha tahav nav . 14 , 15 . ( a ) Er nan ve kwagh u Yosev la a lu a inja hen a vese ? Doo u Kwa@@ se@@ kristu nana dondo ikyav i Yesu ver la sha u suen hemen u nom u nan . • Ikyav i “ var ” a Yehova ér nyi , man se za hemen u keren un nena ? Yange ta num sha ve sha ikyev i Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki mba ve lu mbaihyomov mba ior mba Aôndo la . Kpa ken mkur u kwa@@ van@@ yom la yô , iyenge i noov mba ve undu icombor ve la hide ijime hingir 1@@ 00 sha kwase môm . Yesu kaa ér : “ Shighe u né nenge akaa ne aa eren yô , fa nen ner , tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ve . ” ​ —⁠ Luka 21 :⁠ 31 . ( Mbagalatia 6 : 16 ) Nahan kpa , or môm ken iyôngo igen ne nana fatyô u hemen sha Tartor u sha la shin lun ken nongo u upristi kpaa ga , vough er mayange je lu u shir@@ or nana lu tor u Iserael shin pristi kpaa ga nahan . — Duteronomi 17 : 15 . Nenge ase ikyav i apostoli Paulu ne . Kpa ken tiônnongo u Kristu yô , Yehova kera pin se ér se na un ini@@ aav sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya man akaa ag@@ enegh er i eren sha ayange a tsuaa la nahan ga . Nahan kpa , iky@@ agh ki tom@@ ough y@@ ase@@ gh ki hemban cii yô ka Bibilo , man gba u se yar tom a iky@@ agh ki injaa k@@ in sha gbenda u dedoo man u injaa kpaa . Shi m lu henen sha kwagh u me de a@@ yem ne ve me lu eren sha u koson tsombor wam la kpaa . ( F@@ il . 2 : 4 ) Se fatyô u wuese mba civir Aôndo a vese imôngo sha aeren a dedoo a ve lu a mi , er dooshima man ishimataver man jighjigh u nan shin mhen u ka ve due a mi sha u sôron ma zayol la nahan . I pase ken takerada u Ru@@ tu e̱r yange Ru@@ tu , wan@@ kwase ken Mbam@@ o@@ ab@@ i u un kpa lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la er a Na@@ omi , ng@@ o u nom na dedoo yô . Shi er akaa agen sha y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yange i gba u iky@@ ô@@ mp@@ eni i eren kpen@@ ga ia sue mbat@@ im@@ en sha akaa sha iny@@ ar keng ve vea fatyô u henen a yô , mbat@@ im@@ en sha akaa mban ve nôngon u keren mtsera u iky@@ ô@@ mp@@ eni la . A kaa ér : “ Me tsaha ior mba ve tse a ak@@ ase a ve her la , mba ve kaan ken asema ve er : TER Una er kwagh u dedoo ga , shin u bo kpaa ga , la . 119 : 4@@ 9 , 50 ) Nyian ne se mba a Mkaanem ma Yehova ma i nger la ; ma a akav kpishi a tesen m@@ sur@@ shima u Aôndo a ne se la . 6 : 11 ) Sha kpôô yô , ka hanma ican i se tagher a mi cii Satan a lu uwer sha mi ga . Ka nahan ve gbenda u kasev ve lamen la u kaha kposo a gbenda u nomso ve lamen la ye . Ken inyom i 199@@ 8 la di i zua a iwanger vindi vindi sha kwagh u tempel u Ese@@ kiel nenge a mi ken mpase u sha mnenge la , man mpase ne ngu a kure ga . ( Mpase 7 : 9 , 14 ) Zege@@ ikpelaior la ia lu ing@@ y@@ egh nena ? Aôndo yange nenge I@@ so@@ u man Yakob nena ? Nahan cii kpa nyian ne , mpin ngu duen ér : Ma ityôkyaa ngi ken Ruamabera í tesen ityôkyaa i i ne ve i gbe u saa mbahemenev mba Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia mbara vea lu mba ve lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine keng yôô ? Awa@@ shima u ior ve lu a mi ve , ve keren iwanger sha kwagh shi ve henen kwagh yô , ka u nôngon ér vea fa akaa , shin vea fa mimi sha kwagh u tar wase u se lu shin ú ne . ( Mateu 17 : 1 - 9 ; Marku 9 : 1 - 9 ) Nenge m@@ ts@@ enge u i tsen@@ ga tesen iengem i Tartor u Kristu la sha gbenda u kpiligh iyol sha wono ! Kpa aluer or er isholibo man nan fatyô u eren msen ga , sha ci u nan nenge ér nan kera kuma u eren msen hen Aôndo ga di ye ? Ngu a tahav mbu ts@@ ahan , kpa ka a tsua a ishima na u hi@@ la den sha u nan or@@ sho@@ li@@ bo la ian i geman ishima . Sha nahan yô , akaa a yange hii u eren ken inyom i 1914 la , lu mhii u zege@@ can la ga , kpa lu “ mhii u ican ” tsô . ( Mat . Kwaghôron u or@@ pasalmi la ka msen u s@@ ônon ér Yehova a̱ tese ior nav er vea yar tom a kwaghfan sha akaa a a gbe ve la man sha u yaren tom a ayange ve aa a mase shin la sha u eren kwagh sha gbenda u Aôndo a soo la . Mb@@ al@@ ev@@ i ve wa icam hen shighe u saan iyol ne ve wuese Yehova sha mkaanem ma i nger ken 1 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 31 la , ve kaa ér : “ K@@ aa a akuraior er : TER tema tor . ” ( 1 K@@ ron . Ken inyom i 18@@ 8@@ 5 la , Mbah@@ enen Bibilo iorov 3@@ 00 lu eren tom u pania , u i yilan hen shighe la ér col@@ por@@ te@@ ur la . Sha ityôkyaa ne yô , Yesu kaa a mba ve lu ungwan a na la ér : “ Ver nen ato sha a Mo , ne cii , shi kav nen kpaa . ” — M@@ ar . Nahan kpa , agumaior ne ka a hen ér ve mba eren kwaghbo ga , sha ci u ka ve hen ér ve mba “ eren idya ” jighilii ga . Nahan we u ngu zan a nongo u Yehova ne ityô kpa ? Yesu ta se icin ken injakwagh na i ort@@ ani@@ vor la ér sha ashighe agen yô ‘ an@@ zughul a tar ne a nyian ishima man ic@@ ugh i iny@@ ar ka ve imb@@ ishi kwaghôron u Tartor ’ la . A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo A A@@ a W@@ ase Se Yô Bibilo ngi a akaawan kpishi a aa wase u ú vihin inyaregh you sha inja yô . U@@ ine@@ zwa mba TER ka mba vough je , mba ne iember ken ishima ; tindi u TER ngu wang je , ngu a wanger or ashe . Nyian ne , mba pasen loho u dedoo ne sha hanma ijiir , shi mba tesen ior ishimaverenkeghen i tar u he u doon la kpaa . Sha kpôô yô , akaa agen lu a gba u a hide a sôr yô . Saan mo iyol a atindi a O@@ u , a a doom ishima la . Hegen u se lu ôron kwagh ne , mba gb@@ eren u@@ kô@@ pi mba magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! Nenge sha akav agen ne : A kaa ér kwase la a̱ ji@@ i@@ di inja kwaghyan igen sha iyange i̱ nana lu ember me@@ m@@ yol vea mbagenev yô . ( Mateu 6 : 10 ) Nahan ica a gba ga tsô Tartor u Aôndo ua bee a hanma kwagh u ican i yan i ve a mi cii kera . ( Mat . 4 : ​ 16 , 17 ) Kwagh@@ pasen u Yesu la yange ta ior iwanger sha akaa a ken jijingi shi sa@@ gh ve ken iky@@ ang@@ enev mbi kwaghaôndo u aiegh kera . Alaghga kwagh u or nôngon kwagh kpoghuloo sha u nana zuan a iveren i Aôndo la una umbur se kwagh u ter@@ tamen Yakob . ( 1 Utor 17 : 8 - 24 ) Nahan jighjigh u a na Yehova kua or u Yehova tindi la hemba taver a taver cii . ( H@@ ide ôr ivur 4 man 5 . ) Anyom nga karen er 20 nahan yô apostoli Paulu umbur mbatamen mba ken tiônnongo u ken E@@ fese ér : ‘ Ity@@ ough y@@ uh@@ wam sha u pasen ne hanma kwagh u lun a inja ga , man u tesen ne akaa ken igbar man ken uya enev kpaa ga . ’ Kwagh u a hembe cii yô , haa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” ( K@@ ol . Kape mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev kpa ve hemen gbenda u tôvon Mbashiada mba Yehova a ican er Yes@@ e@@ bel je la . Yange ishima vihi un a Aôndo sha ci u a de kwaghbo tser un y@@ um@@ u@@ u ? Ngeren u karen la pase er hanma or hen tsombor nana wase tsombor jimin cii u lun per ken jijingi , sha u eren tom u nan sha gbashima yô . Shighe u mkur u tar ne una mase shin cuku la , alaghga a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova sha bo@@ tar u Satan ne aa kua mkaanem ma a@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo ma ma lu inja er ka mngerem ma gban a@@ kp@@ or nahan la . Anmgbian G@@ u@@ y P@@ i@@ er@@ ce u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la kpa yange lam , kaa ér sar hanma or u nan lu hen mkombo la cii u fan er kwagh@@ maan u se lu maan ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la a lu zan yô . Nahan cii kpa , u@@ icighan@@ mbaiorov mba Yehova fa ér Or@@ gban se ngu a ian i tesen se gbenda u se eren kwagh a awambe yô . ( Mbaheberu 9 : 24 ) Er ic@@ ôngo i sha ikyev i Tindi la lu i sha iyol nahan , ic@@ ôngo i Mbakristu yô gema lu i ‘ ken ishima , sha ikyev i jijingi . ’ A fatyô u kohol atesen a Yesu la veren vough vough sha igbenda kposo kposo . Nenge ase er i gbe ah@@ on sha kwagh u m@@ til sha mimi wou yô . Aluer se mba nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh yô se mba kera ‘ zenden sha jijingi ’ ga . Mb@@ ap@@ asen kwagh u Tartor mbagenev de tom u u@@ ke u ve eren hanma shighe la , mba eren tom ugen u ua na ve ian i seer keren mba i sar ve u fan mimi yô . Ka mbamzeyol mba nyi mbamaren ve tagher a mini ? I@@ t@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi doon ungwan mbi i ko@@ ho shighe u i lu tesen ini@@ umbe ne la na yô , ior kpishi fa ér ieren i wan@@ kwase ne ka i bo ga . Ior N@@ ôngo É@@ r Ma Ve S@@ er Tar Ne Ka hanma shighe Yesu una “ va ” ? — Mat . Ior kpishi ka a̱ er a ve sha icivir yô , ve hemba ungwan kwaghwan . Akaa agen nga kpishi a se fatyô u tsuan ayol a ase ga yô , er mbamaren asev shin anmgbianev asev shin ijiir i i mar se her la nahan . I@@ OR kpishi s@@ enge ér , “ kwase shin nom ka nana gema kwaghaôndo u nan yô , ayôôso a due , ve kera lu imôngo ga . ” 17 : 9 ) Kwagh ka una t@@ era se sha ishima yô , se ker atô@@ akyaa a kôron ave eren kwagh shon . Kpa , Ifa dondo hemen u Yehova ver ne ga . Er Yesu lu tesen ke ’ tempel her yô , a kaa ér : “ Shighe kuma u á na Wan u or icivir ve . ” Anmgbian D@@ un@@ ha@@ m vea kwase na yange ve taver mo ishima ér m er tom pania sha er me va kuma u eren tom m@@ ishen yô . Shighe u m lu anyom ahar la , tsombor wam mough hen Par@@ is yem hen gar u M@@ el@@ b@@ our@@ ne , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Ka ian i civirigh i nyi i ne Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbara ny@@ ian@@ a , man ka unô ve lu eren tom a mba i shigh ve mkurem la ity@@ ôô ? Yesu kaa ér : “ Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô ; sha er né lu ônov mba Ter wen u A lu Sha yô , gadia ka A er iyange Na i̱ due i̱ ta sha mbaaferev kua mbam@@ imi kpaa , man ka A n@@ ôô ura sha mbap@@ er@@ apera man mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpaa . ” ( Mat . Kwagh u yange due ken ieren na ne lu kwagh u Yehova vande tan icin ér una er yô . Eren Akaa ken Uma Wou Hanma Iyange sha ci u I@@ civir i Aôndo , 1 / 15 Inja i or wan iyol i nan ikyo tseegh ér nyi , man er nan ve i doo u se lu a imba ieren ne ga ? Ú Doo Ter Ishima T@@ su@@ ng J@@ e ▪ Ka hanma kwa nahan , m mase taver wan wam ishima sha kwagh shin m wuese un@@ u@@ u ? Mba ng@@ ur yemen sha gbenda yô , Eliya kaa a Elisha ér : “ K@@ a@@ am kwagh u m@@ ̱ er u yô , er m lu a pav a we ga ne . ” ( Ôr Aerenakaa 9 : 3 - 6 , 13 - 20 . ) Nahan kpa , inja na man mlu na vea nom na doom kpishi . Yobu lu a ak@@ ar atar , ak@@ ar a na ne va un inya inja er ve soo u va ‘ v@@ aan un , shi sur@@ un un ishima ’ nahan . Sha nahan yô , se za nen hemen u s@@ ônon Yehova vangertiôr ser a na se agee shi a̱ wase se se war Armag@@ e@@ don . — Ôr Pasalmi 27 : 14 . Or nana fatyô u lun or@@ jir u ts@@ o@@ ghul ishima man ter u lun a dooshima kua hur@@ or kpaa “ I@@ y@@ ôngo igen ” la ngi wasen ior kpishi u yan ikyar a Aôndo sha u suen mba i shigh ve mkurem la u eren tom u pasen kwagh . Heela tseegh ga , er i pase inja i tindi kôr inya shi i due a akaa a tesen ér akaa a i wa Mbashiada iyol la cii lu aie yô , mba@@ fan@@ atindi man u@@ j@@ ôô@@ ji man mba@@ du@@ gh@@ un@@ atindi shin iyou i id@@ y@@ u man mba fan kwagh u ian i uumace sha tar cii , kwagh ne una doo ve u ôron kpishi je . Iyange igen er wanakiriki u Elisha nder pe@@ pe kenger ken won yô , a nenge any@@ inya man ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya kase gar la cica cii . Kpa , mbahenen mba tsuaa mbara kpishi gema lu mba “ fan takerada yum . . . ga . ” Alaghga m l@@ ahan u@@ icighan@@ mbaakaav aa u kaven shio ? ’ P@@ ine iyol you wer , ‘ mimi je , m fa m@@ im@@ ii ? I zua a imba ikp@@ ande ne kpishi ken anyom a karen ken ijime er 1@@ 50 nahan ken tar u U@@ r man U@@ ru@@ k man Bab@@ ilon man N@@ im@@ ru@@ d man N@@ i@@ pp@@ ur man A@@ sh@@ ur man N@@ ini@@ ve man Mar@@ i man E@@ b@@ la man U@@ gar@@ it kua A@@ mar@@ na . Sha nahan yô , kwaghfan u Tor Solomon , u lu hemen tar u lun yôugh@@ yô@@ ugh la za g@@ wa kpishi . 5 : 15 ) Mayange i de hungur we er Yehova a zu@@ ngu mhôônom sha mimi ga , shi umbur wer yange ur@@ ugh we va a we ken tiônnongo sha ci u a nenge a kwagh u injaa ken a we . ( Aerenakaa 13 : 15 - 43 ; 17 : 22 - 34 ; 26 : 1 - 28 ) Nahan kpa u@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli mba ke ’ K@@ orinte mb@@ ati@@ v pu@@ u un ér kwaghôron na ka u ikyo@@ o@@ gh ga ! Sha kpôô yô , saa u taver ishima ve u ôr kwagh u mimi ye , aluer ka u kwagh la una va u a ma mzeyol je kpa u wa ikyo ga , er kwagh u yange er Na@@ th@@ al@@ ia , wan@@ ye@@ kwase ugen u lun anyom 14 ken makeranta la a tese nahan . In@@ j@@ akwagh i Yesu a er sha kwagh u ta@@ gbe@@ de u lun ishe kpishi la tese se nyi kwagh i v@@ es@@ ene ? Kwagh ne ka una er nahan yô , i yila ér “ uwer u he . ” Sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 17 , 19@@ 7@@ 6 la , ng@@ ôm saa ku . Hen shighe la , akaa a a lu sha man a a lu shin tar cii aa lu ken bem , a doo hanma or u wan iyol i nan sha ikyev i hemen u perapera u Yehova , un u a lu a awashima u vesen la . Heela tseegh ga , Yehova yange vande pasen Adam man Ifa awashima na kera . Kwaghôron u profeti u a lu ken Se@@ kar@@ ia la kpa ngu kuren sha imba gbenda ne vough . Kwagh la mgbegha A@@ na u ôron mbagenev kpa loho u dedoo ne . ( Ôr Mateu 18 : 1 - 4 . ) Lu u Mbaiserael vea za hemen u eren P@@ ase@@ ka sha hanma inyom sha ci u nyi ? I yilan anmgbian ne ér J@@ im G@@ ar@@ d@@ ner . Aluer u gba uwer u pasen kwagh ga , shi u ngu yaren tom a igbenda igen kpa u pasen kwagh yô , u zua a msaanyol u or ka nan zua a mi shighe u ior ve kegh ato a loho u Tartor la . ( b ) Tese ikyav er ka a wuese or u nan ‘ nenge gb@@ ev ’ ve i wase nan yô . Aluer ‘ se l@@ ôô perapera sha ci wase yô , se sun@@ da dooshima u Aôndo . ’ KW@@ AG@@ H u injaa hen wanye yô ka i@@ vesen , kpa kwagh ngu u a hembe di i@@ vesen i sha iyol tsô la . Hegen se time sha kwagh u Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti , u yange nenge Kristu mk@@ er la . Kwagh u hiihii yô , gba hange hange u wanye nana lu tsembelee sha er a kpe nan iyol yô . Ngeren u dondon ne una wase ú u fa er u er kwagh ne yô . Se hendan a mp@@ av u Satan a ve a mi la nena ? * Kwagh u vesen u á lu ke ’ kwaghwan la yô ér , ivese i Orkristu ka kwagh u gbe@@ ke@@ ke . — Genese 2 : 24 ; Marku 10 : 6 - 9 . AN@@ YO@@ M : 47 U Ngu Nen@@ gen a “ U I Nen@@ gen a Na Ga la ” Kpa ? • Ka aeren a nyi a kohol cii a lu ity@@ am@@ egh ki jijingi ? ( Mal@@ aki 3 : 1 - 5 ) Mba yange ve lu wang shin ve gema asema la za hemen a ityom i i@@ civirigh i ve van@@ den eren la . ( Mpase 22 : 8 , 9 ) Or@@ t@@ yom ne yange ver ikyav i dedoo kpen kpen sha ci u ikp@@ an i Aôndo cica cii ! Anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi undu uya vev sha er vea eren uma u akuma akuma yô , man ka i saan se iyol u ungwan u@@ vande - eren vev mba tesen er Yehova a nenge sha a ve la , man er ve civir Yehova ve ve zough msaanyol la kpaa . Mbakristu mba mimi mban yange ve nôngo kpoghuloo ve dugh at@@ ser@@ egh ken a ve kera . In@@ j@@ akwagh i sha uhar la ôr kwagh u Yehova , u a “ U ongo msen ” la . Nahan kpa , profeti la kegh iyol u lun ving , keghen iyange i vesen i Yehova la , shi lu a vangertiôr ér , Yehova una yima ior nav . Diabolo kaa a na ér sha iyange i una ya “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ” la , una “ hingir er Aôndo nahan , [ una ] gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ” ( Gen . Nenge ase imba er yange á k@@ unda mbaihyomov mba ior mba Aôndo mba yange ve lu ken ityar i í lu ikyua ikyua la iyol sha wono ! 8 , 9 . ( a ) Hii nan ve i doo u mba ve vese ayol a ve la vea lamen ayol a ve ? W@@ illi@@ am@@ s la kaa ér : “ Ng@@ un ne tile sha ityough ki iyol yam . ” — Luka 22 : 19 , 20 . • Yehova karen jighjigh u or@@ pasenkwagh u Tartor sha nyi kwagh@@ a ? A wase mbagenev u zan iky@@ ura nena ? Hegen yô , se mba tagher a ihyom i kôron man ah@@ een man tôv@@ ac@@ an shin ku je kpaa , sha ci u jighjigh u nan wase . U tesen ikyav yô , nenge ase mbam@@ gem mba i ve a mi sha akaa ag@@ enegh a vesen la . Yange lumun a mi , shi sue Davidi je war zuan a ku sha ikyaa i Davidi kpaa . Shighe u Mbakristu mba@@ beenyol ve yem hen ijiir i i nengen sha mba@@ beenyol yô , alaghga ijiir la ia lu hen haregh u tiônnongo ugen nahan anmgbianev mbara vea fa ve ga . Tom u Mbamaren ( Marku 12 : 41 - 44 ) Bibilo na se ishimataver ne nahan , ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” Mkaanem ma a k@@ ur kwaghôron na a mi la tese ér , gba u Mbakristu vea gbidye kwar vea nenge sha kwagh ne tsembelee . A@@ yôôso gba lu sha ikyaa i kwaghyan , kpa gema lu kwaghyan u iyolough . Ken atô u mba@@ kwa@@ re@@ v 3@@ 3@@ ,000 mba ve undu af@@ o a ken S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen la , ior udubu imôngo saa ku . Shighe u Yesu er batisema ica lu a gba ga la je , Satan va sha u va me@@ en un ér a ngohol tahav man iengem i tar ne . Ka sea nenge ior mba se henen Bibilo a ve vea v@@ aan mbamkombo shi vea fa@@ an hanma or nahan i lu se inja er tsombor tema ngu eren iniongo nahan . ” Nahan kpa , er jijingi u Yehova a hembe jijingi u taregh tahav ica je yô , se fatyô u hendan a ior mba nahan se tar , mba ka ve samber a mba@@ aie sha a vese shin ve nôngon ér vea kighir se se er kwagh sha asema a ve la . Aluer Orkristu er ivese i ity@@ ôô bee man nan soo yô , nana ôr ér i̱ na kwaghôron u iv@@ es@@ egh ken Iyou i Tartor ( Mateu 6 : 9 , 10 ; 24 : 14 ) Kape ishimaveren i va zuan a uma u tsôron kpa i ne se iember je la . Maria ko@@ so akaaôron man akaa a yange er sha u kuren akaaôron a u@@ profeti la cii ken ishima na . ( 1 Yohane 4 : 1 ) Hen ase sha ikyav ne . Er Davidi lu vough ga nahan kpa , a civir Aôndo sha mimi shi a suur sha a na kpaa . Er lu p@@ eren hen ijiir i mba@@ angahar la yô , a ungwa ayôôso , gem yô , a nenge mat@@ o ta sha mbayev kasev mbara . Se fatyô u ôron injakwagh i tesen ér Aôndo hemba Yesu nena ? 5 : 1 , 2 ) Apostoli Paulu yange taver se ishima ér se ‘ lu mbak@@ aven un er un kpa , un kaven Kristu nahan . ’ Ka imba ut@@ aha shon i môm i yange i tu@@ ur Paulu u gb@@ ih@@ in uma na u sha inja i Or@@ f@@ ar@@ ishi la geman hingir or@@ dondon Yesu Kristu taveraa la . Yô , se cii se za nen hemen u henen kwagh u aeren a Yehova a doon tsung la seer . Pro@@ feti u Yehova ne mough gba yemen sha gbenda shon môm u A@@ hab@@ a yem la . ( Ôr Or@@ pasenkwagh 7 : 20 . ) I@@ y@@ ua I@@ ̱ Yehova Iyol Na A Ne Yô ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) Yesu yange ôr kwagh u N@@ at@@ an@@ ael ér : ‘ Nenge , mimi je , ka or u ma ic@@ ugh i lu ken a na ga yô , ’ luun er ka we Yesu yange una ôr kwagh wou nahan yange ma doo u ga he ? Shin er se lu a zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ l@@ yol sha atsan a a̱ ts@@ eren se ne ga nahan kpa , se mba wasen ayol a ase shi se mba sur@@ un mba ve yen ishima la asema . Shighe u Mbaiserael lu yan ican sha ci u asorabo a ve la , Daniel zamber a Yehova ér a̱ zung@@ we ve mhôônom ; a kaa ér : ‘ De ngô@@ ôr ga , sha ci Wou , We , Aôndo wam ; sha ci u iti You . ’ Kwagh ne yange za a na za kav mba@@ awashima mba Aôndo mba kpilighyol . Umbur wer , Yehova yange nenge a awashima u Davidi la , shi doo un kpaa . Se tôô ser Orshiada ugen u i yer un ér An@@ th@@ on@@ y yô , va hen ya u orgen , iti na ér Tim . ( 2 Mbakorinte 6 : 14 - 18 ) Ikyav i tesen yô , mba ember iniongo i K@@ ir@@ im@@ ishi i í eren ken uwer u Di@@ se@@ mba 25 la ga . Se mba nenge tsung ser se na Yehova icivir ken hanma kwagh u se eren man hanma mlu u se nyer ker cii . Heela tseegh ga , Habak@@ u shi nger atsan at@@ aan , a aa tser Mbak@@ al@@ di yô . — Habak@@ u 2 : 4 . Ka ajiir at@@ aan a i seer ngeren iti i Aôndo je ne : 1 Samuel 2 : 25 ; 6 : 3 ; 10 : 26 ; 23 : 14 , 16 . Kpa zum u kwagh hemba gban un sha m@@ doom ma loho u a lu pasen la kua mtsera u ú yô , hide saan un iyol . P@@ ine iyol you wer : ‘ Lu@@ un er Yesu ngu heen man a nenge iky@@ ondo i m ho@@ o ne nahan , kunya a kô@@ rom a iyol y@@ a@@ ma ? ’ Nenge imba dyako u veren la sha wono ! Bete@@ she@@ ba yange fa awashima u A@@ don@@ iya lu a mi ve sôn tor ér a̱ na un Ab@@ ish@@ ag@@ i a̱ lu kwase na ga , kpa Solomon yô lan ga . Alaghga se mba eren ma kwagh u se lu a ian doo doo i eren yô . Nahan yô , u er nan ve u hemba mbam@@ kposo mban , u lamen a nom@@ ou shin kwase w@@ ou@@ we ? Aluer se tôô kwagh u Yohane nger ken Mpase ityough 13 sha kwagh u inyam la se kar sha u Daniel nger sha kwagh u inyam i ci@@ er@@ yol i lun a ak@@ or pue la yô , * se fa tartor u ú lu ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar la . D@@ ugh “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation , ” la kera je kpa yange i lu yaren tom a kwagh u yange i yilan ér “ E@@ ure@@ ka D@@ ra@@ ma ” [ In@@ umbe i Y@@ aren K@@ wan ] la . ( Ekesodu 6 : 3 ) M@@ lu u mbakp@@ enev ngu nena ? Lu anmgbianev mba i yilan ve ér col@@ por@@ te@@ ur@@ s la ve er tom ne ye . Aluer or ngu a inyaregh shin nan ngu a mi ga kpa , uumace cii yina shi ka kwagh môm a ts@@ eren ve ye . Gbenda ugen u se na Yehova icivir yô , ka u nan tiônnongo u Mbakristu u a lu tar sha won cii la icivir kua mba ve til sha ityough nagh la kpaa . Heela tseegh ga , u fatyô u henen akaa agen kpaa a u er yô . “ Ka ve pase er ve fa Aôndo kpa mba gem mba ny@@ iman Un sha aeren a ve . ” — Tit@@ u 1 : 16 Ior mba Davidi yange ve sôn N@@ ab@@ al kwaghyan sha icivir je , kpa a venda . Gba u se hen shi se fa u ember a mba ve lu ember la , shi se zungwen a mba ve lu zungwen la kpaa . Nahan M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a man W@@ o@@ j@@ ci@@ e@@ ch , or@@ pasen i@@ vangeli hanma shighe u á tse ken tom shon yô , gba wan ago@@ yol a teman imôngo ne . T@@ era , ter u Aberaham yange tsa sha won anyom 20@@ 5 . Mic@@ hel@@ le : Kpa cii man se time sha mlumun u Bibilo i ne yô , de se hide se s@@ av atô@@ akaa kpuaa a yange se time sha mi la . Ken inyom i 19@@ 65 la , i yil@@ am er m za k@@ el@@ ase u sha 41 u M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la . Nenge ase er yange ort@@ yom wase Maria , ini@@ un@@ kwase i ken Yuda zum u a kaa a na ér : “ Ú va wa iy@@ av , ú mar wan u nomso , ú ii Un iti wer Yesu ” la yô . ( Yohane 10 : 16 ) Mb@@ an ne ‘ nyôr nongo a TER sha u vea er Un tom man sha u iti i TER i doo ve ishima man sha u vea lu mbatomov N@@ av kpaa yô . ’ — Yesaia 5@@ 6 : 6 . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke mba a ikyav i tesen ér akaa gba duen tsô ve ve kure ikyaa nahan shinii ? Er mba se civir Yehova a ve imôngo mbara ve doo se ishima tsung yô , mzough wase ne ngu kposo a mbam@@ zough mbagenev sha tar cii . Lu kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga , kpa ve gema ve lu Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d a inja kpishi . Se umbur ishimataver i yange taver Iserael u sha ayange a ngise la kaa ér : “ Ka sha u hiden shi me@@ men man né war ye , ka sha m@@ tem u bem bem man jighjigh u nan , agee a en aa lu ye ” la . — Yesaia 30 : 15 . ( Pasalmi 119 : 1@@ 11 ) A@@ ka@@ a@@ wan a Aôndo nga hingir tsegh shin nga karen kera kpaa ga . U tesen ikyav yô , nyian ne , mba ken C@@ ôô@@ ci i í yer ér N@@ ative Amer@@ ican la kaa a ior vev ér ve y@@ aan an@@ kon ugen u g@@ aren ityough ker u i yer ér pe@@ yo@@ te la . 4 Aôndo W@@ a K@@ asev Iky@@ o Mimi Kpa ? U fa or ne ga , kpa nan gema nan pine u mpin ugen sha kwagh u akaa@@ yan a a doo u yô . N@@ O@@ M ugen u a er ivese i kom anyom 38 hegen , shi i saan ve iyol yô , kaa ér : “ Aluer u ngu nôngon kwagh kpoghuloo shi u ngu tesen wer u soo wer ivese you i doo yô , u fatyô u zuan a iveren i Yehova . ” Ashighe kpishi or ka nana er kwagh a doo se ga sea soo u ôron nan yô , se gema se na a na nan ibo shin se pu@@ u nan , hemban je yô mba hen tsombor wase . ( Mpase 5 : 8 ; 8 : 3 , 4 ) Jijingi u Aôndo yange mgbegha Davidi nger wener : “ M@@ sen wam a̱ lu U sha ishi er nagh ku hum@@ an@@ doon nahan . ” Nahan m er a@@ y@@ enge vea or@@ nahan gir@@ g@@ im@@ nger ugen , mer me wase un tom shin ig@@ ir@@ g@@ i na la , nahan kwagh u a soo u kimb@@ in mo la a za sha injar ig@@ ir@@ g@@ i yam i yemen ken tar u Amerika . Aluer u soo u zuan a averen a mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe ve zuan a mi la yô , pase Yehova isharen you . ( 1 Yoh . Ve kpa mba mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom sha ci u mba suur sha ayol a ve shi mba te ihy@@ agh shi tahav mbu kom ve ga . Nahan zum u se er ior kwagh u mimi u ken Bibilo u a doo se ishima la , shi se er ve kwagh u se ongo ken mkombo ve a doo se la shin ma kwaghwan u ken Ruamabera u a wase se la yô , se mba veren ishima sha akaa a a lu a mimi yô . “ A@@ kur@@ a@@ sh@@ ee ” A Yehova N@@ ga K@@ aren Ior Cii Yehova Una “ K@@ ure I@@ jir , ” 1 / 1 A@@ mba a ior ne nga a fatyô u zuan a msaanyol u mimi ga , kpa u hemban vihin je yô , ica a gba ga tsô , vea kar kera aa tar ne imôngo kua asaren a ú cii . — Mateu 6 : 19 , 20 ; 1 Yohane 2 : 15 - 17 . N@@ gu@@ la gema kaa ér nyi ? 20 , 21 . ( a ) Kwagh u S@@ ef@@ anu la tese ér shighe u i lu tôvon se a ican yô se hingir t@@ enge t@@ enge ga nena ? Anzaakaa 1 : 23 wa se kwagh ér : “ W@@ a nen m@@ yange wam ikyo , tsô me haa ne jijingi wam , me pase ne akaaôron am . ” Shi m@@ vese ve u ken jijingi la kpa alaghga una har sha er anyom a ve a lu la . M@@ liam ma ken Ish@@ egh , 10 / 0@@ 8 Lu a mnenge u vough sha kwagh u iny@@ ar . Kpa Yehova man Yesu cii mba a mbam@@ yen mban nahan ga . — Anz . Or@@ gen mba yer un ér Al@@ an M@@ ill@@ ard , a ôr kwagh u ihy@@ ul@@ en@@ ruamabera ne ken takerada na u i yer ér D@@ is@@ c@@ over@@ ies From the T@@ ime of Jesus la ér : “ Or yange nana ôron ruamabera ne yô , nan kôr ken uwegh ku im@@ ese nan samber , shi nan kôr kur@@ ugh ku ruamabera shon ken uwegh ku iy@@ an nan hur@@ en er nan lu ôron yemen la . Ôr mbagenev er ishima i lu ú ker la . 24 : 15 ; Yoh . 5 : 28 , 29 ) Mba a nder ve la vea hii uma u he , hii hen shighe la zan zan yem hemen , vea lu uma gbem sha won . R@@ ah@@ el , kwase u wan u Is@@ ak@@ a yange ii wan na u masetyô iti sha ci u ityôkyaa igen kposo . U gban di taver ishima be@@ maa la p@@ ir@@ in or ashe a nengen a kwaghbo , kpa mciem yô , ma umbur nan ér nana er te@@ gh@@ elee . Sha mimi yô , er se lu a ishimaveren ne ken ishima nahan yô , se nenge nyityô ican i yan ken tar ung@@ un cii ser ka kwagh u “ pe@@ es@@ a u sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee . ” ( Aerenakaa 22 : 3 – 5 ) Sha nahan yô , Saulu fa ér ka Yesu á lu Mesiya u mimi ga . A hii tôôn shighe a fa mgb@@ e u han@@ mô ve kua kwagh u a s@@ aren nan kpaa . Alaghga ú er ayôôso vea Orkristu u yange ne lamen sha to yô . Yange fa ér iyol yase i i yen ne ngi a tahav mbu vihin se . Ikyav i tesen yô , hen ase sha injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u mbatomov mba ve yar sule la . Ka kera s@@ aren mo u eren aeren a ji@@ mba@@ gh shi keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav er ngise m keren nahan ga . Cii man ortamen nana tese or@@ ngohol ityesen la sha u nana fa akaa a i gbe u nana er la yô , ka nyi a@@ dooga ortamen nana ere , man ka sha ci u nyi ? A iwasen i icighan jijingi shio yô , se fatyô u eren tom u pasen kwagh tar sha won cii ga Se mba lamen zwa ne sha u lumun a mimi u ken Bibilo la shi tesen mbagenev shi eren ishima i Aôndo kpaa . Yesu yange wa ago@@ yol sha tom u yange gba u una er sha u k@@ enden a hemen u Yehova sha la nena ? Ior mbagenev due a mhen ér ikyav i kwagh ne yô , yange lu ieren i Yehova u lamen a Adam hen imba shighe ne , alaghga je yô luun sha hanma iyange cii . Kpa , yange m@@ ough@@ on zende na u hiihii , ken inyom i 19@@ 12 la je tsô , maa za ta sha mngerem ma kô@@ r@@ ough sha wu@@ he hingir a@@ wen mara , iorov 1@@ ,@@ 5@@ 17 kpe . Yesu shi yange a na ior icivir sha u yilan ve sha ati a ve . Shighe u Satan er aie u hiihii la , yange mee uumace mba hiihii mbara ve dondo un ve hemba Or@@ gban ve u do@@ on@@ shima la ato . ​ ​ —⁠ Gen . Yehova yange una nenge a kwagh ken U@@ s@@ a u na ve tsaha un ave ave yô . — Anzaakaa 21 : 2 . Ve na nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh shi mba dondon un hanma shighe cii , sha nahan yô , mba ‘ taver a taver m@@ yila u i yila ve la man m@@ tsough u i tsua ve la . ’ Ge@@ h@@ en@@ a kanyi ? Mba za nyer ken gar u M@@ ex@@ ic@@ o C@@ ity la yô maa ve gba keren Mbashiada ityô fele fele je . ( Genese 1 : 27 ) Er i gbe se “ sha inja i mlu u Aôndo ” yô , se fatyô u dondon aeren a Aôndo ag@@ enegh shin er isholibo man mlu wase u vough ga la a hông@@ or se nahan kpaa . Yesu yange er kwagh nah@@ a@@ la sha ci u un ngu a shighe kpuaa tsô ga , kpa lu sha ci u a lu a gbashima shin iy@@ uh@@ we sha kwagh u iti i Ter na man mcivir u mimi . ( Mpase 20 : 1 – 3 ) Alaghga a lu ú inja er anyom dubu la ka g@@ ô@@ g@@ ô shighe nahan , kpa hen Yehova yô gema nga er “ iyange i môm nahan . ” — 2 Peteru 3 : 8 . ( Mateu 23 : 9 , 10 ; 28 : 19 , 20 ) Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase H . Daniel man Yohane ôr kwagh u mkur u u@@ gomoti mba uumace ér nyi ? Er ve lu wan iyol i yemen la , anmgbian u kwase ugen yila ve kaa a ve ér un ngu a iyua i un soo u nan ve yô . Kpa ka Yehova tswen i gbe u se civir ye , ka akaa a a gbe la ga . Sha kpôô yô , Davidi tese perapera na sha gbenda u á civir Yehova Aôndo a ishima i môm kua m@@ doo u a doo un ishima kpaa la . — Duteronomi 6 : 5 , 6 . Kpa gema dondo kwaghwan u a lu ken takerada u Yakobu 1 : 19 ne . I kaa her ér : “ Hanma or nana̱ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa nana̱ gema a̱ ngô@@ ôr a kwaghôron , nana̱ ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ” ( Pasalmi 2 : 1 - 9 ) Kwaghôron u profeti u Daniel tese Tartor u Mesiya la e̱r ka “ i@@ wen ” i i bugh sha “ u@@ wo ” yô . 20 : 6 ) Vea hingir ator man upristi vea Kristu imôngo sha ci u mtsera u uumace jimin cii . Kwagh er doo yô , se mba a mkaanem ma Aôndo a ne i nger sha kwagh u Yesu yô . V@@ a nengen ér ngeren u lu un a inja kpishi la kpa ngu ken i@@ kpa shon her yô , ishima gba un sh@@ imi . Sha nahan yô , doo un u man mngerem mara ga . ( Genese 4 : 8 ) L@@ am@@ e@@ ki er kwagh sha i@@ pi@@ la e̱r i eren sha ayange a na la nahan , a wua wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen , maa á dugh icam sha iyol gen@@ gese wener un wua or sha ci u una kura iyol na . Nahan lu taver mbagenev u lumun ikyuryan i he ne . Gba u hanma ijiir cii ior vea hen u kôron ing@@ y@@ at@@ u man any@@ ighe ihyom . Yange i maa Iyou i Tartor yase i doon tsung ne i bee cica cii ken atô u ayange an@@ igh@@ eni tseegh ! Ka mkaanem ma sur@@ un ishima ma nyi i ôr ken Mbaromanu 14 : 8 ? Hanma shighe yô , Yehova ngu a kegh iyol u eren se kwagh u se fatyô u eren ayol a ase ga la , kpa ngu a soo ér se er kwagh u se fetyô la . • Jighjigh wase man mlu wase vea Yehova zua nena ? M@@ ngerem ma kp@@ ish@@ im kpaa maa fatyô u p@@ ir@@ in dooshima ga , u@@ if@@ i kpaa vea fatyô u mir@@ en a na ga . ” Yohane z@@ om ve cii yila ér “ wan u mtim ” sha u tesen ér kape Yehova a nengen ve je la . “ W@@ en u A tem Sha , ngu sen , TER ngu nahan ve tar . A kaa ér : “ I@@ wanger ne nam m hemba kaven ivur la . ” 1 : 5 , 23 . Aluer se mba eren sha akaa a se hen ken Ruamabera la yô , se zua a mtsera nena ? Inja na yô gba u se ôron Bibilo shi se z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu . Or shon nan ngu a aeren a dedoo a nyi ? Or@@ gen vea kwase na ve er tom m@@ ishen anyom hemba hegen 42 , ken ityar kposo kposo iti@@ ar . 4 : 6 ) Er mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima yô , kwagh la ngu a mgbegha se u nan imo sha mpin u hanma or nan pin se ityôkyaa i ishimaverenkeghen yase la , a “ ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ” — 1 Pet . Mbam@@ sen mba ken Ruamabera kpishi mba ve zough sha mbam@@ k@@ in asev mba ve gande pasen la yô . U@@ re@@ di@@ o man tele@@ v@@ ishen shin In@@ tan@@ et lu hen shighe la ga , kpa R@@ ah@@ ab@@ i fa kwagh u ivande ne , shin er ivande ne er ijiir igen ica a gar u i mar un her la nahan kpaa . Ú Nenge W@@ er Mimi J@@ e Kristu Ka Or@@ hemen W@@ ase Kpa ? Yange mea za mbamkombo mba Mbakristu kpa , ashighe kpishi ishima yam i lu ken Iyou i Tartor ga , m henen kwagh u bo@@ l ne ken ishima . Yange soo ér una nenge sha a vese tsembelee . A@@ eren a ase a wang man imoshima yase i Bibilo i tsaase i la i̱ mgbegha se u palegh kwaghbo . ( Rom . • Er nan ve i gbe u se suur sha Aôndo , a lu sha iny@@ ar ga ? U Eren Er@@ doo a Mba@@ ̱ hen T@@ so@@ mbor Mba ker un shi mba er un ijir mba w@@ oo un kera yô , Aôndo nder un . Yesu yange tese ieren i nyi hen Yosev man Maria ? — Bibilo kaa ér : ‘ Yesu yem a ve , A va ken N@@ as@@ are@@ ti , A lu ungwan imo ve . ’ Ge@@ ma sha gbaa u fan un sha mimi la di ye ? Kanyi i ne ve ior ve lu fan@@ tyô u been a mbamzeyol mba tar ne sha ku@@ aa ga ? Man mba ken ya u or vea gema vea lu mbaihyomov mba nan je . ” ( Mat . ( Mbaheberu 11 : 7 ) Nyian kpa , mba i sar ve ka Aôndo a̱ sue ve la mba ci@@ h@@ in mba o@@ gh@@ om mkaanem ma Aôndo shin mba he@@ e iyol inya sha atindi a Aôndo sha u palegh tôv@@ ac@@ an ga . 4 : 4 ; 8 : ​ 20 ; Heb . Mimi je , me za seer a seer mbananjighjigh a mo imôngo mba hen tar la ikyav ga kpa , shin me lu or u ‘ sur@@ un ve asema ’ ? ” 25 : 22 ; L@@ ev . Z@@ an zan nyian kpa ngu ijende yam i s@@ ôngo s@@ ôngo . Anmgbian ne er tom u pasen kwagh anyom 48 , nahan lu nyi i wase un u lumun akaa á í sôr ken anyom ne ci@@ ilii ? Yange hii u henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova , man kwagh u lu henen la doo un kpishi . ‘ K@@ ura Ishima You ’ Se kpa , aluer se mba ôron Bibilo yô , se mba keghen ato a Yehova ser a lam a vese . Anmgbian ugen , Paul vea kwase na M@@ ag@@ gi@@ e , yange mba maren ônov kera yô , ve undu ya ve u ve tsa her je kuma anyom 30 la . Y@@ e@@ vese “ I@@ ny@@ aregh ki S@@ aren ” Or@@ pasalmi nger ér , “ Una ci@@ r u sha a@@ kp@@ er a Na , ka ken atô u a@@ kp@@ er a Na je , ú yer ye . ” — Pasalmi 9@@ 1 : 4 . Hi@@ ihii yô , yange i ver ishima sha u m@@ asen kohol ior mba ve lu Iserael u Aôndo la , mba been yô , gba di sha u kohol “ zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen ” la . Aluer mba henen zwa wou kua aeren a ityô you yô , umbur wer vea fa@@ an akaa ne kure kure . Shi ve time sha gbenda u se kar ve se wase agumaior shin mba ve sember eren batisema la u eren akaa a ve lu a mfe sha mi la tsembelee yô . Wan D@@ ondo Dooshima u Ter Na Ka we shin ka S@@ te@@ ve ? ’ Er@@ doo Ka a S@@ ough Ishima i Y@@ u@@ an , 6 / 15 Mba@@ beenyol ka vea henen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo shi vea kohol imôngo a ior mba Yehova hanma shighe yô , ve za hemen u ‘ lun a z@@ ar kpishi , shi lun gese gese kpaa , ’ inja na yô ka ve taver ken jijingi shi ve lu a iwasen ken tiônnongo kpishi . OR@@ P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I ugen yange kpiligh iyol ér : “ K@@ pas@@ h ! “ A mough her@@ egh a yem sha i@@ wo i i lu Betel vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la , a za tim t@@ ent@@ i na her ; Betel lu un vegher u shin ity@@ ô@@ tar , A@@ i gema lu un vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ; k@@ er@@ egh la , a ta TER at@@ se a nan@@ den nagh sha mi , a yila sha iti i TER . ” Iyol i hiden a mi ijime ngi ve a msaanyol nena ? Mba@@ a@@ shi@@ ria hemba Mb@@ as@@ am@@ aria ityav ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la Yesu yange hii nyi tom ke ’ G@@ al@@ il@@ ia ? A kaa wener , “ ken anyom a a kar ne , m hen Bibilo a ior hemba 20 , nahan ve hingir er ka ior mba hen tsombor wam nahan . Sha hiihii la , Yesu bugh un zwa sha ma kwagh môm ga . Takerada u i yer ér 1 - 2 - 3 of Di@@ sa@@ ster E@@ duc@@ ation la tese akaa a i doo u a wa ken ani@@ kpa ne yô . Ka akaa shon je ne : Akaa a sôron t@@ wer u ab@@ ur@@ ab@@ ur man ish@@ egh@@ mnger i kiriki man akaa@@ yan a saan ishe fele ga kua ityakerada i hange hange igen . Tsô iky@@ e@@ ky@@ e la za nôngo gb@@ ev maa U@@ s@@ a n@@ alegh uwer kôr A@@ re@@ ki ér a de gbe ga , nahan a kpe her ave ave sha “ kwaghbo ” u er la . A@@ tô@@ akaa nga kpishi a ka a na ve iyôngo i zua se a orgen yô , nahan kpa iny@@ ityô zayol u a zough se a anmgbian ugen cii , doo u se sôr un , se de ser a za hemen ga . Aluer se gba ken imeen la yô , ityôkyaa ngi i se na Satan ibo ga . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve ya ican lu sha ci u ve er kwaghbo yum ga , kpa lu sha ci u mba Mbakristu yum De we akaa ave ku@@ mba ku@@ mba ga , shi nger af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u u soo u za pasen kwagh la , shi u fa@@ an kwagh u i gbe u u vihi cii , kua mbamtaver mba u za tagher a mi la yô , kura ikyav yem ! ” Se time nen sha kwagh u Yehova ôr sha u pasen mlu na yô . I nger kwagh ne ken Ekesodu 34 : ​ 6 , 7 . Tsô mba te k@@ ume a ve taveraa yô , ve pase ve , ve tu@@ h@@ wa , nahan Peteru man Yohane za kohol anmgbianev vev , ve cii ve zua imôngo ve er msen hen Yehova . Una na mba ve cie Un la kwagh u a sar ve yô , man shi Una ungwa m@@ liam ve@@ m , Una yima ve kpaa . ( Ôr Mateu 25 : 31 - 34 , 41 , 46 . ) ( Or@@ pa . 12 : 13 ) Aluer Orkristu hingir u wan ityough ken tom u nan yô , nana ngô@@ ôr tôôn ishima sha akaa a ken jijingi a nan tsough u eren la kera ga . Shighe u i va ôr Yobu ku u ônov nav la , nyoon un kpishi , nahan kpa a na Aôndo ibo ér A er kwagh u kpe@@ egh ga . Shin er tugh va ile , hingir shighe u hemban ci@@ er@@ yol u mbaihyomov vea fatyô u za tan ityav sha Davidi ab@@ ur ab@@ ur nahan kpa , Davidi cia u yaven ga . Ka kwagh u vesen u nyi ka a na ivese i ta@@ ver@@ a , man ka sha ci u nyi ? 3 : 2 , 6 - 10 ) Mose er nahan sha ci u nyi ? Yange ve pin@@ em kwagh ve kua akaa agen a yange se vande lamen sha mi ken ijime yô . ” Shi veren ishima ér or nana lu vough , a m@@ shi shio ga ze . — Anzaakaa 10 : 12 . Ka averen a nyi nahan u zough a mi sha ci u ú vande keren Tartor ken akaa a u eren ci@@ ilii ? Er Yosua nenge akaa ne cii yô jighjigh na hemba taver a taver , nahan a kaa ér : “ Ne fa ken asema a en cii kua ken uuma enev cii kpaa , ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” — Yosua 23 : 14 . Sha nena yô ? 18 , 19 . ( a ) Ka se dondo ikyav i Yesu sha u wan mbagenev ikyo nena ? Anmgbianev mban ôr un kwagh sha kwagh u zenden nengen iyou ve la shi ve kaa ér una lumun yô vea za a na hen Iyou i Tartor la . ( b ) U ker u yan ikyar a mbagenev nena ? Er nan ve il@@ yo@@ ho i mtim la yange í iv sha Yuda man ityar ig@@ en@@ egh@@ e ? MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V MB@@ A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A M@@ I L@@ A ​ — Ka Ny@@ i Aôndo a So@@ o É@@ r M Er a Uma W@@ a@@ ma ? Or la , shin ter la , tile sha ityough ki ana , man tal@@ ent@@ i lu inyaregh ki kuman nena ? M@@ doo u Yehova a doo se ishima kua icighan jijingi na la una wase se se “ dugh tse@@ or kua aeren a na la kera , [ se ] haa or@@ he iyol . ” — Mbakolose 3 : 9 , 10 ; Mbagalatia 5 : 22 , 23 . “ Dooshima we ishima , lu sar sar . Mkaanem ma ken Yesaia 6@@ 6 : 23 mara ma a hemba kuren sha mi ken tar u he u Yehova a t@@ ende zwa a mi la . Lu unô ve tile ken won ve lu keren Yes@@ u@@ u ? Nahan kpa , mba@@ van@@ nya mban lu ior mba tôvon sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo . Ve venda u dondon tar u Satan ne . Mbat@@ amen mba te imba anmgbian la mciem iyol ga , kpa ka ve wa nan kwagh kundu kundu sha u pasen nan atindiakaa a ken Ruamabera shi tesen nan er nana dondo a ken uma u nan yô . Ḿ ngu ana ? Hegen ne S@@ on@@ ia ngu eren tom u pasen kwaghaôndo hanma shighe cii la . Hanma tom u i we u ken tiônnongo cii , a̱ kaa ér we u ese Iyou i Tartor kpa , er saan saan . Saan ig@@ y@@ um@@ ior kpishi iyol u eren tom ne . Kpa , se mba shin tar ne , ka shin u̱ se ye shi se me ye , shi se mba eren akaa agen kpa shin u̱ . Hii sha shighe u inyom i 18@@ 9@@ 4 la je , Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty tin@@ d@@ in anmgbianev mba zenden sha ér ve za sôr iniongo i i pin ér i va sôr í la . Sha shighe la gar la cii iv a ior mba ve lu ember iniongo i P@@ ase@@ ka ker yô . U@@ umace mbagenev vea fatyô u kaven mlu u Yesu vea Ter na u sha la tsembelee ga . Aluer u soo u zuan a mkaanem ken Bibilo seer sha kwagh u una wase tsombor wou yô , ôr takerada u i yer ér Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . Gba u se lu a iwuese hen Yehova Aôndo , Or@@ gban wase man I@@ mbor i Uma wase , hemban je yô shighe u se tem se hen sha u@@ iyua atô kposo kposo mba á ne se wuee ne yô . Yange i ver ishima ér ve gema hemen ken tom u pasen kwagh sha uya uya la . Satan yange kaa ér Yobu ngu civir Aôndo sha ci u nyi ? Cii man ior mba se pase ve kwagh la ve zua a myom yô , gba u se za sôron ve sha u y@@ aav vev hanma shighe cii . ( b ) Yange kwagh gba mba@@ eren kwagh sha ic@@ ugh la sha nyi ga ? [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 25 ] Ka u lu gbar gbar , ishima i za u iyol ga . Mbakristu mba ainge mba yaren tom a ishimawan i Yehova la sha inja Alaghga Yehova ngu a atô@@ akyaa a injaa a a ne ve a lu a er kwagh ga yô . I@@ wasen sha u T@@ ilen sha Mimi H@@ er sha Kwagh u M@@ tsegh u Awa@@ mbe Ka ve soo u van a iky@@ ôh@@ ô hen ivese ve ga , sha ci u ve fa ér ia fatyô u vihin msaanyol man m@@ ze@@ hemen u iniongo la . Nahan U@@ shia er nena ? S@@ E L@@ U@@ M@@ U@@ N G@@ A M@@ z@@ er@@ am ma M@@ z@@ er@@ am ma M@@ z@@ er@@ am ma M@@ z@@ er@@ am ma Nahan kpa , Yesu yange ngohol ish@@ in@@ d@@ an i Davidi la ga zan zan va ngohol i ken inyom i 33 , shighe u i kende un sha , i ver un ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo sha la . Ken masejime yô , vea kuma u civir Yehova shin tar gbem sha won . — Rom . Yange ve er u cuku maa ve de ér akuraior a wan ndor a ve , a a lu hendan a ve la kua at@@ ab@@ am u gomoti wa sha tom shon la a̱ kpe ve iyol . Apostoli Paulu kaa ér : ‘ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii ’ yô . Nahan aluer se nôngo sha gbashima er i we se Mbakristu kwagh nahan shin sea nôngo ga kpa , ka Yehova man Kristu Yesu tseegh vea na se ibo shin vea na se ish@@ ô sha mimi ye . — 2 Timoteu 2 : 15 ; 2 Peteru 1 : 10 ; 3 : 14 . Ka ikyav i eren a mbagenev kundu kundu i nyi Yesu yange ver@@ ee ? “ Nan bugh zwa u nan sha kwaghfan , ityesen i erdoo kpaa i lu sha no@@ mbor u nan . ” — AN@@ Z . Ú soo u fan kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma tese jim jim sha kwagh u mar or he@@ gh laa ? Kwaghôron u El@@ va G@@ j@@ er@@ de Or@@ ge@@ man@@ kwagh u a fe tom na tsembelee yô , a fa er i gbe hange hange u una fa awashima u or@@ ngeren takerada yô , sha ci u mfe la ka a wase nan u tsuan akaa kpishi a nana er shighe u nan lu geman kwagh la . ( a ) Paulu yange nger Mbakristu mba ken K@@ orinte washika , ôr ér nyi sha kwagh u jighjigh u nan man i@@ emb@@ ere ? Gba u ts@@ wam ua lu hen ya u Orkristu ga . 18 , 19 . ( a ) Satan ka a nôngo sha u una tsu@@ gh se sha gbenda u se nengen ayol a ase la nena ? Ikyav i tesen yô , anmgbian ugen u i yer un ér Ro@@ ber@@ t yô , nger wener : “ Mo man kwase wam yange se lu anyom 55 shighe u se nenge ser aan bugh se a seer pasen kwagh la . A tese er ian i Aôndo i hemen la i lu i vough nena ? Sha ashighe agen je yô , yange a ter ior mbagenev sha ati , man hanma kwa yô , a wuese shin a kôôm ve kpaa . Shin er se kpishi nyian se lu a ian i pasen kwagh shi zan mbamkombo a zayol shio nahan kpa , doo u se umbur kwagh u Bibilo i kaa ér “ m@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera ” la . Yehova So@@ o É@@ r Se C@@ i@@ vi@@ r Un a A@@ sema A@@ har Ga Er se lu Mbakristu mba nan jighjigh yô , se kange nen ishima hanma shighe cii u veren ishima shighe u Kristu a lu lamen yô shi ungwan kwagh u jijingi a lu ôron la . Zum u Yesu kaa ér : “ Ver nen ishima sha m - ongo u ne ongo ” la , l@@ ù ôron kwagh ne a mbag@@ anden . Lu nyi i wase As@@ a ve suur sha Aôndo a ishima i môm ér una kura un shi una tese un kwagh u una ere ? “ I de lu zung@@ u@@ lu@@ u ga , i̱ de lu sha apera kpaa ga . ” 19 : 9 . Lu sha ityar i han@@ a Amo@@ shi vande ôron kwaghôron u profeti , man ityôkyaa i môm i yange í na ve , í kuma u a ôr í ijir , a tsaha í kpaa yô , lu nyi ? Sha nahan yô , na i saan Yehova iyol sha u ungwan imo na shi civir un ! ( 1 Tim . 6 : 9 , 10 ) “ An@@ zughul a tar ne ” man u lun a ishim@@ any@@ ian kpishi sha akaa a hange hange a kwagh a gbe se a mi la , una na se kera lu a Yehova kôôsôô ga . ( Yeremia 25 : 11 ; Daniel 9 : 2 ) Shi hen sha kwagh u er shighe u Yo@@ shia , Tor u Yuda , lu hemen la . Zum u upristi mba tamen man mb@@ ang@@ eren nenge kwagh ne shi ve ungwa er mbayev lu g@@ enger am@@ o ken tempel kaan ér : “ Ho@@ s@@ ana Wan u Davidi ” yô , ishima gba ve awambe . Kpa ú fa kwagh u a lu Tartor u Aôndo man kwagh u ua er sha ci u orumace kpa ? Kpa a tsengaôron kwagh u akaa kposo kposo a a lu ikyav i mk@@ ur@@ tar , a ior vea nenge a mi sha tar cii yô . A shi nan kpa , lu un je hii ah@@ on a gban ne shi ur@@ ugh A@@ ron dondo un ijime ye . A@@ eren a Yange Na Ve Ior So@@ o u U@@ ng@@ wan Loho u Yesu Yô Ka unô ve lu mba@@ shiada mba uhar mban@@ aa ? Mba ny@@ iman kwagh gb@@ ang yô , apostoli Peteru man Paulu mough pase ve u@@ ivande mba kpilighyol mba Yehova a lu eren ken atô u ior mba nan jighjigh mban yô . Kpa ka iji@@ r@@ ôron i Aôndo una ôr Zege@@ bab@@ ilon cii ne ga . Apostoli Peteru nger wener : “ Kp@@ iligh ve iyol er ne [ Mbakristu ne ] kera nyer nongo a ve ken iji@@ mba i eren i g@@ anden ikyaa inya la , ga yô ; mba gbe lamen sha a ven dang tsô . ” 2 : 4 , 5 — Er nan ve R@@ ah@@ ab@@ i tsu@@ gh mbatomov mba tor mba ve lu keren mbam@@ k@@ er@@ ev mbara laa ? I@@ ti i “ Yehova ” la ka ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu , man inja i iti shon ér , “ ne kwagh lu . ” “ Yange i lu ai@@ k@@ ighe u hemban saan iyol ken s@@ ati cii ” Se vôso ayol a ase hegen kuma anyom 4@@ 9 . Shighe u se lu zuan ivese la se tôndo zwa ser se civir Yehova zan zan se kar been iyol imôngo , shi aluer se war mk@@ ur@@ tar ne yô , se vesen imôngo shi se za hemen u civir un gbem sha won . U suen ieren ne yô , semb@@ er@@ ee ne , i tindi a kwaghwan hen ub@@ ish@@ ô@@ p mba kwaghaôndo u F@@ ada cii ér “ iti i Aôndo i ka i nger ér Y@@ H@@ W@@ H , i yer ér te@@ tr@@ ag@@ r@@ am@@ mat@@ on la i de yaren tom a i ga , shin u t@@ eren i ” tsô kpa i de t@@ eren shighe u i lu eren ad@@ ua ga . * Ieren ne ka kwaghbo u a vihin iky@@ ar@@ yan shi a vihin or vea Aôndo kpaa yô . Or u hiden a iyol ijime ka nan fa er tahav mbu nan mbu lu a ik@@ ighir yô . Ka mea ôron un kwagh yô , ny@@ erem sha zwa ga , shi erem ijir kpaa ga ; ka a kegh ato a mo zu@@ lee . Mayange je de henen wer akaa a vihin a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la yange i va a mi la ka a ikyo@@ o@@ gh ga ze . I@@ ca a gba ga tsô , akuraior aa yôô ér “ bem , man mkpeyol ” ! I luun er yange ve soo yô , ma ve vihin shighe ve sha u ôron man ngeren ior mbagenev u@@ washika . Lu g@@ ô@@ g@@ ô gbenda , ime kpa wa hen shighe la shi nd@@ ôh@@ ôr inya kpaa . He ’ shighe u Mbakristu ne kpa ior mb@@ á tseer tseer mb@@ à yange ve na mba Aôndo na ve tahav mbara icivir yô . Ken inyom i 19@@ 60 la , m vôso anmgbian ugen u lu eren tom shin Betel yô , nahan i na se tom u ikp@@ ur pania ken gar u C@@ ha@@ um@@ on@@ t man V@@ ic@@ h@@ y . Mba zan hen ijiir ne vea fatyô u ôron ityakerada i ve soo la ken ijô i hemban 4@@ 30 . M@@ kposo u Aôndo man ter la yô , Aôndo ngu a tahav mbu kuren mba@@ awashima nav . — Pasalmi 1@@ 35 : 6 . 18 : 2 ; Yes . 44 : 28 ) Shi a hemen tom u pasen loho u dedoo , u i lu eren tar sha won cii sha u kohol as@@ ande a mba i shigh ve mkurem man “ iyôngo igen , ” i i lu umiliôn umiliôn , i lu suen “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la . — Mpa . Shi Yehova tese ér tsombor u uumace u doo un ishima tsung sha u nan Noa tom u “ yôôn kwagh u perapera . ” ( 2 Pet . Ka imba iwasen i nan or i nyi nahan i doo u se nenge sha mini ? Nahan un fa er kwagh môm a ze ve iyol ken it@@ you ga yô , shi a kaa ér , er mba ve lu ken nongo ne yange ve hingir Mbashiada mba Yehova yô , hemba mban bem bem a ior mba ken u@@ kwaghaôndo mbagenev . • Ka sea su@@ ghun mbagenev doo doo yô , se tese ser se mba Mbakristu mba lun a ieren i dedoo sha ci u nyi ? A ci@@ gh@@ ir ishima a due ken won a za kohol nomso@@ mbaiorov mba tor@@ on asema mban a lam a ve kundu kundu . ( Luka 21 : 1 - 4 ) Se kpishi se fatyô u zan mbamkombo mba Mbakristu shi eren tom u pasen kwagh u Tartor la kpaa . Mkaanem ma Aôndo tsengaôron ér ken ayange a ase ne , “ ud@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior vea yem hemen hemen vea hemba vihin a vihi kwagh . I nger atesen a Or@@ tesen u F@@ an Ity@@ esen Yesu yange tese hen kpe w@@ oo@@ gh u G@@ al@@ il@@ ia la ken ity@@ ou@@ v mb@@ in . Mbah@@ enen mba Yesu mba ken derianyom u hiihii la yange ve soo Yehova vough er Yesu nahan , man dooshima ne mgbegha ve u pasen loho u dedoo vangertiôr man a ishima i tse@@ en kpaa . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba ken J@@ ap@@ an kpishi tese gbashima ken tom u pasen kwagh la , gadia ve hii u nan ior takerada u he ne ken kwaghpasen u sha uya uya man shighe u ve hi@@ di ve ze u za sôron or la . Nenge ase yô , or u Aôndo sember ôron Tor Y@@ er@@ ob@@ i@@ am , u ver mcivir u wan@@ b@@ ua ken tartor u ik@@ we pue u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la loho u kôron ken ishima tsung . Tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati yange ker Yehova nena ? ( 1 Yohane 3 : 12 ) K@@ ain lu a mhen u Satan , nahan Diabolo tu@@ ur un ér a er awashima na u bo la . * Shi a ta se icin ér se de k@@ enden a ayol a ase sha ga shi se de er kwagh sha ishima nyoon kpaa ga . Ior kpishi mba eren msen hen Aôndo sha shighe u ve nyer ken zayol u vesen tseegh . ( Ôr Yohane 16 : 12 . ) 9 : 26 ; 24 : 7 . Pasalmi u sha 5@@ 1 la ngu a ats@@ am a Davidi dugh sha u zamber Yehova la , shi kwagh ne tese ér yange er kwagh hemba di u tesen ér un er kwaghbo la . Ôr ityough 30 ki ki lu a itinekwagh ér “ M W@@ a Iyol i Eren I@@ vese V@@ ee ? ” Yange Mbaiserael mba p@@ eren Zege@@ mnger u Nyian la yô , ve “ cia TER , ve na TER jighjigh . ” ( Lev@@ iti@@ ku 16 : 1 – 27 : 34 ) Jigh@@ ilii yô , or ngu u nana fatyô u ts@@ eng@@ an fan kwagh u ken hemen je kpa ? P@@ ine iyol you wer : ‘ Ishima hemba ng@@ in mo sha akaa agen kposo ayange nee ? Ka ve cii ve eren akaa a sha agee y@@ ee ? ” ( 1 Kor . M venda kwagh ne a tic@@ a ne , ica i gba ga maa i erem batisema , m hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova . A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la yange ve er tom u eren ut@@ ent@@ i la vea Paulu shighe war karen . Kpa ka Yehova u a lu Aôndo u mimi la tseegh una fatyô u sôron akaa a vihin la ye , shi ka un una fatyô u nan imba iwasen i kwagh a gbe sha mi la sha er mayange je aka@@ ats@@ eren ang@@ an nahan aa kera kimbir ga ye . ( Genese 1 : 2 , 14 ) Shi ka un a lu Or@@ gban iwanger i ken jijingi , i í sa@@ mb@@ en ime i ku@@ ugh i tar u Satan kera la ye . Er m lu wasen mbagenev u nan Yehova jighjigh yô , jighjigh wam u nan seer taver . B@@ EN@@ I@@ N C@@ I@@ T@@ Y 4 ( Z@@ wa E@@ do ) Tor Solomon yange nger ér : “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , man ai@@ k@@ ighe kpaa de hiden a uwegh ou ga ; gadia u fa i ia doo la ga , shin ka ng@@ in shin ka ng@@ ira , shin ihi@@ ar cii ia doo u . ” ( Or@@ pa . Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu iorov 14@@ 4,000 mbara di mba vegher u sha uhar u ken tsombor u Aberaham la . ( G@@ al . 3 : 16 , 29 ; Mpa . Yange gba u Yosua una er nyi ve una kure tom u Yehova na un la doo doo ? M@@ nenge u mba ken S@@ ar@@ dis@@ u man La@@ od@@ ish@@ ia kua ieren ve la yange kaha kposo a mnenge u Yesu yange nenge mlu ve u ken jijingi la nena ? Kwaghôron u An@@ th@@ on@@ y Mor@@ r@@ is I@@ I@@ I Or la kaa a na ér , “ M ongo er ne lu lamen sha kwagh u kimb@@ in injar mat@@ o yô , shi ken atô u iorov kpuaa mba m fe ve eren akaa cii sha mimi yô , ka Mba@@ j@@ oho@@ va . ” A shi nan kpa yange a saan un iyol shighe u mase kaven e̱r un er tom na u yange i na un u k@@ enden a hem@@ en@@ tor u Yehova sha , shi tseghan iti Na sha shighe u lu orumace u vough la kpen kpen ! Iyol i hiden a mi ijime i Yesu la va a averen a nyi ? Pasalmi u sha 27 , u Tor Davidi yange nger la una wase se u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban . G@@ uda u su@@ ghun Aôndo shi henen sha kwagh u mbagenev shi eren a ve doo doo , a u se veren ishima sha ayol a ase sha iyange i mar wase la ga he ? Kpa sha mimi yô , se mba a ian i se tsua kwagh u se er yôô ? Kape i lu ve Paulu kaa nahan ne , ér : “ K@@ pe ah@@ ii , mo or u gban kera nee ! Aluer u ngu beenyol seer a seer shi u nenge wer kera ka taver we iyol ga , shi agee nga y@@ in@@ an we iyol yô , alaghga mlu wou la una zua sha mkaanem ma i nger ken takerada u Or@@ pasenkwagh ityough 12 la . Ma@@ ac@@ i 22 - 28 , 20@@ 10 Ngeren u ken Luka 8 : 12 - 15 la tese ér ior mba ve til sha ityough ki atô a ny@@ aagh a a ny@@ iin ne cii , ‘ ungwa kwaghôron ’ la . Paulu nger wener , “ or u nan doo ter ishima yô , ka nan man A kôôm nan ye . ” ( b ) Yehova kaa ér se soo un man ka sha inja sha ci u nyi ? Nahan ka inja er tiônnongo u ken Yerusalem la yange una nyôron mbamkombo hen ya u ngô u Marku nahan . ( Yohane 10 : 16 ; Luka 23 : 43 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Ka i doo “ zege@@ ikpelaior ” i Mbakristu mba@@ jighjigh mba ve “ lu eren [ Aôndo ] tom ken tempel Na tugh man te@@ tan kpaa ” ne kpen kpen je u teman nengen a nenge iniongo i Kwagh@@ yan u Ter la a iwuese . 2 : 22 - 24 ; D@@ ut . Kpa S@@ t . Dooshima ka itinekwagh i vesen ken ity@@ ou@@ v mb@@ ì mb@@ í lu a kwaghwan u masejime u Yesu wa mbahenen nav yô . ‘ Or u Nan N@@ yer sha H@@ unda Ga ’ La Una kure awashima na ne shighe u hemen u Kristu u anyom dubu la ua bee la . Mba@@ yev ou fa ér aluer ve soo u ôron kwagh yô u kegh ato kpa ? 24 : 3 , 7 , 14 ; Luka 21 : 24 ) Nahan , hii shighe la je , “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” wa m@@ ver u Yehova a ver Yesu Tor sha uumace cii la kpa ker . 1@@ 10 : 3 . Kanyi i Lu M@@ til sha Mimi ? Kanyi akaa Paulu yange tôô aeren a Aôndo e̱r ishimawan nahan kar sha a , man ka kwaghwan u nyi yange wa Mbakristu mba ken K@@ olose ? Yehova ngu a “ kar ishima . ” ( 1 K@@ ron . Nahan ishima i vihi ve , i lu ve inja er mba kighir ve nahan . ( Mateu 11 : 25 ) Mimi je , ka kwagh u civirigh u lun môm ken mbah@@ id@@ en a iyol ijime mba ve fe kwagh u a lu Tartor u Aôndo jim jim , shi ve lu veren ashe keghen averen a ua va a mi hen mba ve lu suen u cica cii la ! ( M@@ ar . 12 : 31 ) Ken ngeren u a dondo ne di , se time sha akaa agen a ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la , a aa wase se u eren a mbagenev doo doo yô . Paradi@@ so u a lu van la k@@ am kwagh u kpôô kpôô kpa ? Yesu yange zenden yôôn ér ka un Mesiya je ne , er um@@ es@@ iya mba@@ aiev ve eren nahan la ga . ( Mateu 6 : 19 , 20 ) Aluer ishimaveren yase ngi sha akaa a ken jijingi — akaa shon a á k@@ ou tom u hange hange u geman ior hingir mbahenen ker ne yô — se fatyô u zuan a mk@@ om@@ shima sha u fan ser se mba eren ishima i Aôndo shi un kpa una na se mtsera . M kôr mkohol u mba@@ eren@@ akaabo i@@ ho@@ m ; m rumun u teman a mbaaferev imôngo ga . ’ I@@ OR mba a mnenge kposo kposo sha kwagh u mlu u wang la . Kpa ken masejime yô , m hen sha kwagh u i nger ken 1 Yohane 2 : 15 - 17 la , i kaa her ér : “ Tar u̱ de kera doon ne ishima ga shin akaa a lu shin tar tsô kpaa ga . Mbak@@ al@@ di mba vihin tu mbara ka mbacivir Yehova ga . A@@ bu@@ ku : A . Yange tesen ior kwagh sha gbenda u a taver ve u kaven ga , shi a wanger ve wang yô , shi mhen na u tôvon kwagh la kpa gande u pu@@ un . Hegen ne , ka mea b@@ unde mkombo shin mea fatyô u duen kwaghpasen ga yô , m nôngo m er kwagh fese sha er me kera b@@ unde kwa@@ gen ga yô . J@@ av@@ an kaa a na ér mbamaren nav tese un kwagh sha mi ken takerada u he ne , nahan doo ort@@ wer la kpen kpen . ” Ior kpishi vea kaa ér saa or nana var a kwase u nan keng keng ve nana kôr cio u nan ishima sha ivaa i nan nahan ye . Bibilo kaa a vese ér mba vendan mimi mba er or u a lu a angev mbu ts@@ aren la nahan , man ka ve tesen ior akaa a aa na vea gema henen kwagh er ve nahan yô . Ka nyi u kange ishima u eren sha kwagh u ajiir a se maa sha u civir Aôndo sha mimi her laa ? Shin er mbayev mbagenev hen tsombor vea fatyô u duen a angev mbu mbamaren ve ts@@ ar ve ken uya nahan kpa , a lu mbayev mba hen tsombor la cii vea due a angev mb@@ ura ga . ( Mpa . 3 : 15 - 17 ) Yange taver Yesu u vendan ity@@ artor i sha won cii i Satan na un la ga . ▪ Aluer u ngu a ma kwagh u koson iyol you a mi kpa , saa u za vihi shighe kua inyaregh man agee a ou sha u seer henen m@@ aker@@ an@@ t@@ aa ? Er i lu mba ve til sha ityough ki Mbahemenev mba Shin T@@ ine ka ve tsua mbatamen mban sha ikyev i icighan jijingi yô , ve kpa se fatyô u kaan ser mba ken uwegh ku y@@ an@@ egh ( shin sha ikyev i ) Yesu Kristu , un u a lu Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo la . Ve vendan inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô , nahan kwagh ne tese ér mba a an@@ za a dedoo aa a y@@ à@@ ng@@ è ve u eren tahav dang dang yô . Ken takerada u Mbaromanu la , apostoli Paulu ter vegher u “ loho u dedoo , ” u̱ a bende a uumace mba@@ asorabo ne yô . I@@ Y@@ E@@ NG@@ E I MB@@ A Z@@ AN M - U@@ MB@@ U@@ R ( 20@@ 14 ) 15 U F@@ a Kpa ? Nahan kanyi u fatyô u nan ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Se dondo iyol i hiden a mi ijime i Yesu la sha nyi igbenda ? Kwagh ne yange er shighe u Davidi hemba Yerusalem ityav ngohol gar la hingir gar@@ tamen na la . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A@@ H we ior nav kwagh kpoghuloo sha er vea nôngo a mbamzeyol ken ashighe a ican ne yô . Nahan uumace mba ken ayange a masejime a tar ung@@ un . Nenge kwagh u yange Yehova er a ikyurior i Iserael la . Nahan kpa , doo u se wa ikyo . ‘ U@@ sha man tar ua t@@ enger , ’ nahan Yehova una ôr akuraior ijir a vihi kpen kpen . Er atsan ne nga á nyoon se kpishi nahan kpa , se mba a ityôkyaa i dedoo i se wa ishima yô . 17 - 19 . ( a ) P@@ ase er Yesu yange sôr kwagh ugen u yange ma fatyô u van a mzeyol u vesen yô . ( b ) Kanyi yange i na ve kwagh shon ha@@ gher shi hemba vihin ci@@ il@@ i ? U@@ gen la di kaa ér awashima u pania u he la yô , ka u keren icivir ken tiônnongo tseegh . ( Rom . 10 : 13 ) M@@ yom u Yehova una na se la har sha u se yilan sha iti na la . ( Heb . 10 : ​ 1 - 4 ) Kpa Yesu yô gema ngu ‘ Wan@@ iyôngo u Aôndo u A tee isholibo i tar kera ’ yô . Maria va mar Yesu . Daniel 4 : 17 kaa ér i ôr kwaghôron u profeti “ sha ci u mba ve lu uma , ve̱ fa . 6 , 7 . ( a ) Er nan ve i lu a inja u lun a vangertiôr ken akaa a u ne jighjigh a mi laa , man u lu a vangertiôr nena ? Kpa lu am@@ o a or@@ vesen u ts@@ oo man mba@@ wasen un tom mba ve lu ng@@ or@@ on sha iky@@ enge i taver zum u ve lu nahan t@@ so sha gbashima ér a̱ de ur@@ un ga la . ( Ps . 1@@ 15 : 17 ) Ka nahan ve ka se nôngo sha afatyô wase cii ser se lu gban gban ye . S@@ aa se taver ishima ve se er kwagh u vough sha ishigh ki Yehova ye I P@@ ase Un , kpa Shighe Li@@ he Ga 2 : 16 ) Ka i vihi shighe man inyaregh kpishi sha er a ii or@@ kpen la “ ior ve ôron kwagh a mi ” yô . ( Luka 1 : 32 , 33 ) Maria fa ityendezwa i Aôndo er a Davidi anyom kar hemba dubu môm ér wan na una tema tor gbem sha won la . Kpa er nen kwagh ne sha shighe u ne ver sha u lamen sha akaa a zan ne iyol la . — Anzaakaa 10 : 19 ; 15 : 23 . I@@ b@@ aver i i sember tôvon ior mba lun a inyaregh kpishi ken tar u A@@ shia ve i zough a mi la tese ér mb@@ any@@ ar@@ ev mban kpishi “ za iti shi er akaa kpishi sha iny@@ ar , nahan kpa mba ken mkpeyol ga shi mba a mbamzeyol mbagenev kpaa . ” — Or@@ pasenkwagh 5 : 11 . “ Aôndo ka dooshima . ” ( Yohane 15 : 26 ) A kaa wener jijingi u Aôndo una tese mbahenen nav shi una hemen ve kpaa . — Yohane 14 : 16 , 26 ; 16 : 13 . Kape mbatamen mba ve kav kwagh kpa ka ve tese anmgbianev mba ve er batisema la sha er vea lu a aeren a a kom u a na ve sha tom je la . Mba@@ aie mba ve we mbagenev iyol la mba er m@@ egh ku iy@@ ô@@ gh nahan . Mbahe@@ men ad@@ ua yange ve tese ér a@@ vegher a Bibilo agen ka u@@ kwagh@@ hi@@ r tsô , nahan ityesen ne shi ter@@ em man ng@@ ôm . Kwagh u Bibilo i er heen ne tese ér , Aôndo fe shighe u ior nav ve lu yan ican la kpa ? Sha nahan yô , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban yange ve hide ve wa iyol u eren tom u pasen kwagh shi maan a@@ you a gb@@ eren ityakerada kpaa . 1 : 11 - 15 — Ka iky@@ a@@ y@@ u@@ e i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mba ken Yuda mba un@@ yi@@ in mbara ya la , i na mlu ve hemba doon y@@ ee ? 2 : 8 , 9 . Sha kpôô yô , mb@@ any@@ iman Bibilo nôngo sha afatyô ve cii ér vea tese ér or lu er Yon@@ a nahan ga , vough er zege@@ ish@@ u la kpa yange i soo u yan un kera keng keng nahan ! A@@ ka@@ a@@ ôron a any@@ iin a i ne i nger ne wase se u gb@@ ir@@ in ashe nengen kwagh u apostoli Paulu a yer ér “ mhen u Kristu ” la . Nahan kpa , iyange i ts@@ ahan “ mba ve fe Aôndo ga , ” i i s@@ ôôn van la ia hemba vihin a u@@ a@@ ah@@ e mbagen cii . Ka atô@@ akyaa a nyi se lu a mi a pasen ior kwagh a uwer gban shio ? 2 : 22 ; 1 Yoh . 5 : 19 ) Heela tseegh ga , er a lu nôngon ér aa ‘ umbur u A gbe a la ’ yô , a gba u aa wa ishima a il@@ y@@ ahan shin tar@@ nahan u mba ve soo akaa a ve ne jighjigh a mi ga la . ( Or@@ pa . Kpa or@@ sho@@ li@@ bo u gema ishima ne zua a m@@ sur@@ shima ken kwagh u i nger ken Bibilo sha kwagh u M@@ an@@ ase ken takerada u 2 K@@ ron@@ i@@ ku 33 : 1 - 17 la . Kwagh hemba gban se a ashighe a Yehova a ver u eren akaa la ga , kpa se mba civir un ser a doo se ishima . N@@ oo@@ v , Lu Nen a I@@ mba Dooshima u Kristu kpa Lu a M@@ i La ! Me kaa a TER mer : U ngu ijiir yam i y@@ eren man iy@@ ou@@ utya yam , Aôndo wam u m suur sha a We ne . Yesu kaa ér : “ Or@@ hemen wen ngu môm tsô , ka Kristu . ” ( Mbagalatia 6 : 1 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i i gem ér “ u kuran ” la inja i i ér “ u lun per . ” Lu Davidi iyol na yange kohol ikyav mbi wan na Solomon va maa ze@@ ge tempel a mi la ye . Gbenda môm u Yehova a we se ago iyol u tagher a ah@@ endan yô , ka u pasen se a@@ yom a Satan kua a mbatomov nav . ( 2 Kor . Kwagh ne mgbegha u u zan hemen u eren tom vea Yehova imôngo sha u nan ‘ ijiir na i p@@ endan angahar sha mi ’ ne i seer doon kpa ? Ity@@ akerada i i har sha Bibilo ne ia fatyô u eren tom tsaase tsaase nena ? 10 : 13 ) Kpa saa se lu a jighjigh u nan kua ishimataver ve , se kô@@ r@@ cio u nôngon a atsan ne ye . U U@@ r@@ un Ish@@ am i Mimi M@@ ngerem ke ’ Tar u Ch@@ ile Kwagh ne lu kwagh u ken anyom a karen la , se hen ser a tsa sha won kpa se fatyô u eren ga yô . Ken injakwagh i masetyô , i iyôngo man iv@@ o la , Yesu ôr kwagh u mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen Sha la . 5 :⁠ 3 ) Yesu yange tese ior mimi u Aôndo , u a lu kwagh u vesen u nan uumace jimin cii msaanyol yô , kpa lu cii kwagh u tese mbahenen nav la ga . Se mba dondon ikyav i akaaôron ne sha u eren sha akaa a se henen ken Bibilo la . A nger wener , er i mar un ikyua a Bete@@ le@@ he@@ m , ken kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , ape F@@ er@@ n hii tom pania la yô , un fa tsembelee er kasev D@@ ut@@ ch mba hen Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , er F@@ er@@ n nahan , ve lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol shi ve taver ishima kpishi yô . Ishima I@@ a F@@ atyô u V@@ ih@@ in Aôndo , 11 / 1 Mba@@ aôndo mba akuraior la fatyô u van a mba@@ shiada sha u tesen ér mba mba@@ aôndo kpôô kpôô ga . Ve fa ér aluer ve taver ishima ken tom u pasen kwagh ne shi ve er ishima i Yehova ken uma ve yô , vea va war “ zege@@ can la , ” maa vea lu ken tar u he u Aôndo la . — Yoh . Aluer u soo u ôron kwagh u iorov mbagenev mba an@@ igh@@ eni mba i nder ve shin ku la yô , nenge ken 1 Utor 17 : 21 – 23 man 2 Utor 4 : 32 – 37 ; 13 : 21 man Marku 5 : 35 , 41 – 43 man Luka 7 : 11 – 17 ; 24 : 34 man Yohane 11 : 43 – 45 kua Aerenakaa 9 : 36 – 42 . We kpa , ú fatyô u ny@@ ô@@ ôso uma wou sha er ian a due i ú lu a ci ken gbaa kwagh pasen u doon ne kpa ? ( Pasalmi 18 : 35 ) Shighe u Davidi lu ôron kwagh u ishima i legh legh i Yehova la lu yaren tom a ishember i ken zwa Heberu i ikyav na i lu “ u ng@@ u@@ lum ” la . M va kom anyom 15 yô , i t@@ indi@@ m makeranta ken gar u L@@ en@@ ing@@ ra@@ d , u i yer un hegen ér S@@ t . Iky@@ ur i Aôndo ya vea Davidi la i pase wang ér “ vor ” u Tartor u i tôndo zwa ér ua va la ua due ken tsombor u Davidi . — 2 Samuel 7 : 12 , 13 . Mba zuan a nyi ke ’ m@@ lee u l@@ ôôn mimi u Tartor nee ? Mkaanem ma i nger heen man tese se gbenda ugen u se fatyô u kporom hen Yehova yô , ma kaa ér : “ Ver ato sha kwaghwan , rumun ityesen , sha u u̱ hingir or@@ fankwagh sha ayange a ou a ken hemen yô . ” Z@@ a Hemen u L@@ un a Ishima I@@ ̱ W@@ u@@ ese Kwagh Or@@ ya ugen kaa ér : “ M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la wase se kpishi . Mba@@ yev asev ve kuma u se na ve shighe wase cii , shi se gema ishima yase cii se har sha a ve , shi se nôngo kwagh se gema ijime se gema iky@@ um sha ci ve kpaa . Een , u fatyô yum ! Alaghga tsô iyôngo tseegh ia fatyô u zuan a ijiir i k@@ und@@ un@@ yol i me@@ men her ken bem ga , saa or@@ kuran i una za a i hen “ ijiir i mkpeyol . ” Se time nen sha akaa a mimi at@@ a@@ ankar@@ ahar a Bibilo i er sha kwagh u Tartor yô . Mb@@ ap@@ er@@ apera vea lu her kpa mbaaferev yô a tim ve kera di vough er yange a pe@@ er s@@ am@@ u@@ y@@ ia ve s@@ am u hiden u ha@@ an sha vande kpa im@@ ough yô i pur@@ ugh kera nahan . “ G@@ em Ne Kwagh Lu ” Aôndo wa ishima ér ivese i sha icivir man my@@ av u nom yaven a kwase u nan la a lu gbenda u ts@@ eren tsombor . Er msen er Ne@@ hem@@ ia kpa sar un u eren tom u injaa ve sôn Aôndo nahan . A kaa ér : “ T@@ ere , . . . shi na wanakiriki Wou iky@@ ô@@ r@@ la@@ ghen . ” Kape sha ayange a Mbaiserael la kpa kwagh lu je la . Mbaiserael yange ve ya ikyurior a Yehova ér vea kuran atindi a na , nahan ve hingir u lun vea na kôôsôô . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Hii shighe la je , or u ken tsombor u Davidi ugen môm kpa nan kera hemen Iserael ken gar u Yerusalem la ga zan zan nyian . — Ôr Ese@@ kiel 21 : 27 . Or@@ perapera ka nana hen sha ts@@ wam u uumace ve eren mbagenev la yô , i za nan iyol kpishi . H@@ ans , u kwase na yange er batisema tsa nôngo u kuman anyom 30 cii ve va er batisema la lumun a kwagh ne . 3 : 8 ) Umbur wer , Yehova u a lu Ter wase u sha la keren kwagh u ng@@ een g@@ anden hen a vese ga . 5 : 4 , 5 . Saan se iyol kpishi er se lu eren tom u ikp@@ ur pania la shi se fetyô u eren tom shon hanma iyange yô . Er i gbe u me wase mba hen tsombor wam nahan kpa , ivur ne tes@@ em ér gba u me kure mbamgbe mba kwase wam hiihii . ” A SH@@ I nan kpa , u ungwa a ungwa ishember i “ mk@@ ighir u mbak@@ ov ” la tseegh ga , kpa we iyol you u vande tagher a mk@@ ighir u mbak@@ ov . P@@ ast@@ ô ugen yange lu lamen a ikpelaior i i̱ kohol sha u umbur num u mba@@ eren ts@@ wam ta sha gar ugen yô , a kaa ér : “ Se fa er i hii ve Aôndo a de afer@@ akaa man ican i yan i lu zan hemen nahan ga . ” Mbam@@ kombo mba Mbakristu man mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen ka ve wase se u taver ashe iky@@ ôr sha er se me@@ er m@@ ny@@ am ken jijingi ga nena ? Aluer mbagenev doo se ishima yô , se eren kwagh a ve nena ? Se na jighjigh a uityendezwa mba Yehova a er wener ior nav mba mimi vea war iyange na man a nyôr a ve ken tar u he la . Shighe u gomoti u Mb@@ an@@ az@@ i ngohol tahav ken inyom i 19@@ 33 la , i wa at@@ ab@@ am sha tom u Mbashiada mba Yehova sha ajiir kpishi ken tar u Jam@@ an@@ i . Aluer í p@@ ine@@ u kwagh u a lu “ m@@ rumun u sha mh@@ ôôn ” nahan ú kaa wer nyi ? Sha nahan yô , Yehova ka una kaa a or@@ sho@@ li@@ bo u nan gem ishima la ér una “ kera umbur ” asorabo a nan “ ga ” yô , á lu kaan ér una kera kôr nan kwar sha ci u asorabo a nan , er u nan nan ibo shin ts@@ ahan nan nahan ga . ( Amo@@ shi 7 : 14 ) Yange i tindi Yo@@ el ér a er tom u profeti ken Yuda , kpa Amo@@ shi yô , lu ken ik@@ we - pue i tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Sha kwaghôron u Yesaia a kaa la yô , kanyi kwagh i gbe u Mbakristu vea ere ? Ken inyom i tom i 20@@ 10 la , Mbashiada mba Yehova vihi inyaregh hemba u@@ do@@ la m@@ iliôn 1@@ 55 sha u nengen sha ikp@@ ur mba pania man mba m@@ ishen kua mbakur@@ an mba ningir sha , ken tom ve u pasen kwagh la . “ Wan@@ akiriki u bo ” la zua a iveren ken inyom i 19@@ 19 la ga In@@ j@@ akwagh i wan u a undu ter na la tese ér aluer se undu Ter wase u sha la ica gba je kpa , zum u se hi@@ di hen a na yô a saan un iyol . Kwagh u yange hemba kôron mo ken ishima cii je yô , lu ufoto mba sha kwagh u af@@ o a wu@@ an ior her , mba ve lu tesen ak@@ om a ior ati@@ h@@ i ati@@ h@@ i la . Aluer ka nahan yô , umbur wer or môm fa er awambe a tsombor , shin iky@@ asen man akaa agen a b@@ enden a wanye la tsembelee ga . Se fatyô u vihin jijingi u Aôndo ishima sha u eren akaa a Mkaanem ma Aôndo ma vende la kure kure , man alaghga je yô , fan tsô kpa se fa ser se mba eren akaa ne ga . Anyom nga karen ka hembe er at@@ aan nahan yô , shi i gba tôvon El@@ la a mbampin . Lu a Gb@@ a@@ shima sha Tom u Pas@@ en Kwagh Er Yesu Nahan Kwagh u Yesu ôr la tese ér doo u b@@ um@@ un ga ku@@ aa shinii ? Man sha ashighe a ator a mimi la je kpa , ashighe kpishi yange ior ve n@@ ungwa mcivir u mimi sha u aiegh . Nahan kpa , hegen se mba ken tar u ú lu tesen mbag@@ anden man mbayev iengem i ityav mbi nôngon , i lu m@@ lu@@ a@@ inja u bem ga yô . or u Yehova pav Zege@@ mnger u Nyian sha ikyev na yôô ? Nenge ken 19@@ 7@@ 8 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses , peeji 1@@ 5@@ 6 - 1@@ 5@@ 8 , 20@@ 1 - 2@@ 18 , u i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la . ( 2 Peteru 2 : 7 , 8 ) Nahan doo u hanma wase nana pine ér : ‘ M lumun a aeren a hông@@ or@@ ough a a kase se a we atô se nengen a mi la ken ishima yam shinii ? Eren hanma kwagh cii sha dooshima . Yesu pase ér tindi u vesen u sha uhar la ngu er u hiihii la nahan , a kaa ér : “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” ( 1 Mbakorinte 15 : 19 , 20 ) Paulu yange nenge ér ka u a va nder mbakp@@ enev shin ku keng a b@@ unde ga . Yehova ne mba ve er asorabo kpa ve gem ishima sha mimi la “ ashighe a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol , ” shin a wase ve ve lu a imo i wang ken shima . — Ôr Aerenakaa 3 : 19 . Or@@ t@@ yom la kaa a ve ér : “ I@@ ̱ de kera ci@@ er ne iyol ga ; ne mba keren Yesu u N@@ as@@ are@@ ti , u i man@@ de Un sha [ kon u m@@ tsaha la ] . Er nan ve u@@ tra@@ k mbah@@ ev mbara ve doo shi ve lu ican u pasen kwagh a mi ga ? Aluer se s@@ av Ho@@ sea ityough 1 zan zan 5 yô , akaa a se hen ker la aa seer ny@@ ô@@ ôso ishima i se kange ser se zenden vea Aôndo sha u nan un jighjigh shi eren ishima na la . Nenge ikyav sha L@@ au@@ re@@ l , u yange gba a@@ kp@@ iti je kuma anyom 37 shi u ôôn je kpa mase shin sha iwasen i an@@ ar u wasen un na ve ôôn la . Shighe kar yô , a nôngo ér m za kohol un , kpa gba sha mi ga . Kwaghôron u profeti u Yehova hii ôron shighe u uumace mba hiihii mbara he@@ mba@@ ato la tese awashima u Yehova lu a mi ér una ver vor shin Mesiya la . U tesen ikyav yô , Bibilo ôr se kwagh u or@@ sho@@ ja ugen , u lu kur@@ utya u tar u Shi@@ ria , u yange gba im@@ ande yô . Lu mnder u i nder Yesu shin ku la je tese wang ér kwagh a va lu nahan ye . Aluer se soo u kuran ayol a ase sha amba@@ akaa ne yô , saa se dondo kwaghwan u i we se heen ne , ér , ‘ er se lu a akaa ne cii yô , shi se tôô nen ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , ka jighjigh u nan je la . ’ ( Mateu 24 : 3 , 45 - 47 ) Shighe u Kristu “ hide ” sha u va nengen “ wanakiriki ” la ken inyom i 19@@ 18 la , a zua a as@@ ande a mbahenen mba jighjigh mba i shigh ve mkurem mba hii ken inyom i 18@@ 7@@ 9 la je , ve lu yaren tom a Iyoukura kua ityakerada i Bibilo igen sha u nan “ kwaghyan ” u ken jijingi “ sha ashighe ashighe ” yô . * Shi i na ve min@@ iti uta@@ an ér ve̱ pase kwagh u ve nger la sha zwa a ungwa . F@@ a Or u Nan Lu O@@ ri@@ h@@ yom J@@ im J@@ im La Alaghga mlu wase una lu gu@@ da , kpa ken ashighe a akaa a lu geman ne , mlu wase una fatyô u hemban vihin gban kera cii . 8 : 22 . Akaa nga kpishi a Yehova a tsough u ngeren ken Mkaanem nam ga yô . ; Le@@ ve@@ t@@ on , J . Hen ijiir igen la , Paulu kaa ér nagh ku Yesu na sha iyol na la hingir ‘ ip@@ aan . ’ Yange hii Bibilo i henen inyom môm karen yô , tsegha uma na sha ci u Yehova shi tese kwagh ne sha u eren batisema shin mnger . 2 : 1 - 13 : Mpase ne shi tese ér a seer maan Yerusalem shi Yehova una hingir un “ gir@@ gar u usu , á kase un á tser , ” inja na yô una kuran un . Inja i u ‘ lun asema wang ’ ér nyi , man mba ve lu asema wang mba “ nengen a Aôndo ” nena ? A@@ ka@@ a@@ ôron ang@@ an ka di akav ahar a tesen ér ior mba Yehova mba kposo a mba ve dondon atindi a Bibilo ga la . Nahan m mlumun u eren tom pania , kpa m hii u eren msen hanma iyange mer Yehova a wasem me soo tom pania . ” S@@ ar se lu a jighjigh u t@@ enger mayange ga la keng ser Yehova ngu , shi “ Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” Aluer ú fa yô , ú ngu a iveren i vesen je zua ga . Nahan yô se eren nen tom wase u Mbakristu kpoghuloo a awashima u dedoo . ( Ken inyom i 19@@ 4@@ 9 la , i p@@ ande ah@@ wa la hingir 1@@ 00 . ) • Kanyi kon u o@@ le@@ v u i er kwagh u ú ken Mbaromanu ityough 11 la u til sha mini ? We kpa u fatyô u lun a vangertiôr ken u a lu U@@ hemban@@ agee la , er As@@ av nahan . Ka mpin u nyi Mbakristu mba ve fe mimi ica i gbe la vea fatyô u pinen ayol a ve , man ka sha ci u nyi ? Ka a@@ yom a nyi Diabolo a lu eren sha u una yange se u civir Yehova ? Ishima you ngi ku@@ men ken van@@ ger her gb@@ ugh gb@@ ugh , sha ut@@ aha kpa ? ○ U fa anmgbianev mba Paulu mbagenev kpa , man kanyi se hen sha kwagh ve ? ( Mateu 10 : 8 ) Mb@@ á eren iky@@ aren ga , shi a na ér u̱ va ah@@ enge kpaa ga . M@@ hen ugen u a lu yô , ka un ne : H@@ ide nenge sha akaa ou a u eren sha mkur u hanma iyange ken s@@ ati u a lu van ne . A@@ tô@@ at@@ yev kpishi lu geman hingir Mbakristu . Er ve lu a tahav mb@@ un nahan kpa , ve lu iyol ish@@ ô sha mbamzeyol man atsan ga . “ Ne ungwa er i kaa er : De eren idya ga . Mbashiada soo ér vea hen Bibilo a mo , nahan ve lôh@@ ôm mbamkombo vev , kpa hanma kwa u vea lôh@@ ôm cii yô , m venda u zan . Zege@@ ikpelaior Tese Jighjigh u Nan Doo@@ m kpishi er Mbashiada mba m lu hen ijiir ve ne ka ve shi su@@ ghun mo sha iwasen i m lu wasen ve la nahan . ” Er ne lu a iwanger her ne , na nen i jighjigh sha u né hingir ônov mba iwanger yô . ” Lu ke ’ inyom i 29 S.@@ W . la . Ka sea geman uuma asev vea gb@@ aan sha ishima i Aôndo yô , se zua a mtsera nena ? A@@ na kaa ér : “ Yange yar tom , maa kera k@@ ur ga , man yô , lu anyom 5@@ 2 tseegh . ” M@@ an@@ dy man Be@@ th@@ any ve kaa ér : “ Cii man se ningir iy@@ aagh ki Betel yô , se lu henen ser Betel ka ijiir i u lam shin u se her a taver kpa a lu kwaghbo , shi ka ijiir i i lu sha ci u mbag@@ anden tseegh yô . 2 : 42 ) Yange ve soo shi lu u vea fatyô u “ kporom . . . hen iky@@ ôn@@ ough ki torough ki mh@@ ôôn vangertiôr . ” — Heb . Nahan kpa , gba u ne cii ne tese ner gba ne ishima u kuran ivaa yen . Or môm nan ngu a ian i eren nahan ga . Shi i lôh@@ ô un ér a tese ikyav i M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la , nahan tsua itinekwagh i i kaa ér , “ Er Nan Aôndo a Ne Af@@ er@@ akaa I@@ ana ? Lu sha jighjigh u nan tsung man Aber@@ am undu uma u mkpeyol u yange lu ken U@@ r la ye “ E@@ mber nen ken Ter gbem , shi me kaa mer , ember nen . ” — MB@@ A@@ F@@ I@@ L@@ I@@ P@@ I 4 : 4 . GB@@ A U S@@ E A@@ YO@@ L A A@@ S@@ E K@@ P@@ A S@@ E L@@ U P@@ ER Kpa iky@@ on i o@@ le@@ v gema ngi a tahav mbu kpiligh iyol , mbu waren sha ashighe a ican tsung . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , kwagh er kwase Kristu ugen vihi kpen kpen , nom na u ve vese ayol a ve i kom anyom 12 yô pav ivaa la yem za nyôr kwase ugen . 5@@ 4 : 17 ) Se mba cie ior mba Satan shin ikp@@ an na ga . Aluer se mba ungwan akaa a ka i zer wan se ne yô , kwagh ne una seer taver ishima i se kange ser se er Aôndo tom a “ mkav u ken ishima ” la . — Heb . Se time sha akaa a i hi@@ di i ser ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la kpuaa tseegh tsô . Kwagh ne wase ior kpishi u ôron shi kaven Bibilo i ve nenge ér ka iyua i Aôndo u a lamen a vese la a ne ve yô . Shin er Yehova doo Paulu ishima nahan kpa , ashighe agen i taver un eren kwagh u shami . Aluer mbamaren vev ka Mbakristu yô , ka Aôndo a ne ve tahav ér ve tesen igbenda na ye . — Ef . Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” — Pasalmi 37 : 11 , 29 . Ka awashima u Aôndo u nyi i doo u se lu a mi ken ishima ? “ Se mba alegh ayol a ase . ” — E@@ F . Ior mba civir Yehova mba ken tar u ior kpishi kwagh a kera gbe ve sha akaa a ken jijingi ga ne , man kwagh ne una fatyô u b@@ enden a ve kpaa . Sha nahan yô , ve kera ya ve ma ga , ve kpe ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . Aluer mbatamen mba teman imôngo a ve yô , kwagh ne una wase ve kpen kpen . A kaa ér : “ Mayange je m vaa af@@ an@@ yô ga . Mbagenev kpishi yange ve hen ér Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara vea k@@ ôndo a yem sha Shighe u A@@ tô@@ at@@ yev bee la , kpa kwagh er nahan ga . Ka a kaa a or@@ u@@ ange ér ici@@ gh ki nan lu m@@ en@@ an la k@@ ia va nan a mbamzeyol mbagenev yô , i hemba vihin nan iyol cii . G@@ um@@ kwase ugen u lun anyom 19 , mba yer iti na ér L@@ en@@ or@@ e , a kaa ér : “ Yange m soo u lun a azende , nahan m kôr ijende vea mba@@ y@@ ev@@ makeranta kpishi , kwagh ne gema y@@ ang@@ em u kporom ikyua a Aôndo anyom imôngo . ( Yohane 18 : 36 ) Á lu uumace vea hemen ior ken Tartor u Aôndo , u u lu sha ikyev i Kristu la ga . Ka nyi i doo u ia lu awashima wou jighilii shighe u u lu henen Mkaanem ma Aôndo laa ? Ve pase mkaanem ma ken Ruamabera sha m@@ t@@ ôm ma re@@ di@@ o ken ityar kposo kposo kua m@@ t@@ ôm ma re@@ di@@ o ma tar cii ungwan la kpaa . Kpa er Mor@@ de@@ ka@@ i venda u civir un yô , ishima vihi un kpishi . Kpa ken a@@ yem a uma ne yô , ka nahan ga . Yehova Aôndo u a hembe sha won cii la na se icivir sha imba gbenda ne , sha u nan se tom u pasen ior loho u dedoo ken Mkaanem nam . Tom na u un er sha jighjigh la ua hungur Aôndo ga . ▪ Umbur Mba Ve Eren Tom u Pas@@ en Kwagh Hanma Shighe La Kwagh@@ hi@@ r 4 : Ior mbagenev ka vea kpe kera cii yô , i za eren ve ican . Sha ci u gba u mba i sar ve sha mimi u eren ityom i mbatamen la vea lu a awashima u eren “ tom u dedoo , ” ka u lun sha ian@@ tom la di tsô ga . Lu sha ikyev i icighan jijingi i nger Bibilo ye . ( 2 Tim . Shi ka i taver un u zenden sha uya uya pasen kwagh kpaa . U nenge m@@ hembe u Yehova a hembe sha won cii la man mcivir u se civir un la nena ? • Kanyi ia lu kwagh u mgbegh@@ an se sha ci u mcivir u m@@ im@@ in@@ i ? Er nan ve í kaa ér Yehova tile ken ‘ uwegh ku y@@ an@@ egh ’ ? I@@ c@@ egh k@@ in vihi c@@ in@@ ka@@ fa man al@@ ev kua iky@@ u@@ le@@ ke i ior kaha la , kwagh ne na yô , ij@@ en gba kpishi . Lu ij@@ en i hemban vihin i i gba ken atô u anyom 15 je ne . ( b ) Sha kwagh u an@@ zaakaa a ahar a Yesu ne a tese yô , se fatyô u tesen ikyo i wan sha ve nena ? U fatyô u nengen a kwagh@@ ngeren u tsan hemban ng@@ un sha iyou igen hen ang@@ ar u i yer ér M@@ adu@@ la@@ in la . S@@ ar ve kpishi u lun a gomoti u una zua u@@ kwaghaôndo shi una kende a tar ve sha shi una kohol tar cii sha ikyev i “ or@@ yiman ” ve yô . Ka nyi anmgbianev mbagenev ve er sha kwagh u Iyou i Tartor ve i he , man kwagh ne na yô , ka u nena ? Gba u se nôngo kwagh tsung ve se tese ior akaa a Yesu wa se kwagh sha mi la cica cii ye . Anmgbian ugen nger ér : “ Ka i doom u keren ian , timen ken mgb@@ er u henen ken T@@ i@@ ônnongo ne , a Bibilo yam . ” K@@ u , kwagh ne shi nyo@@ ho ts@@ ôô ! Aberaham yange tindi un ken tar u Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia ér a za ker kwase u cian Aôndo sha ci u wan na Is@@ ak@@ a . As@@ ande a Mbayuda a yange hide hen tar ve ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W la zua a ian i tesen shin aluer vea zua “ a ishima i fan kwagh ” shi vea nenge a ityôkyaa i i doo u hiden veren ato hen Aôndo yô . — Pasalmi 9@@ 0 : 12 . Se nenge a gb@@ ev mbu hemen u uumace wang , hemban cii je yô nyian u mbah@@ e@@ men tar kpishi ve lu ‘ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima man mbah@@ a@@ gher sha akaa man mbag@@ en@@ gese iyol man mb@@ al@@ un wang ga , man mba ve soo u him@@ en iy@@ ongo kpaa ga man mbak@@ ôron ayol a ve tsaha ga man an@@ om@@ aior a bo man mba kwagh u dedoo a doo ve ga man mba@@ wan uma ve ikyo ga man mbam@@ or@@ on ayol a ve la . ’ — 2 Tim . Gbenda ugen u se tese anmgbianev asev ser ve doo se ishima shi ve gba se kwagh yô , ka u lun vea ve imôngo shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Ashighe kpishi ka i lu or u geman kwaghôron ken iliam i sha ave la i tesen nan sha tele@@ v@@ ishen u vesen ye , kpa or u nan kwaghôron la iyol na yô , alaghga mbau@@ ng@@ wan vea nenge a na t@@ so kpaa ga . 12 , 13 . ( a ) Doo u akaa a a lu eren shin tar ne la aa na se iyol@@ kpen ga sha ci u nyi ? ▪ D@@ ondo Ikyav i Yesu i H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime man i M@@ h@@ ôônom Ma K@@ ôron La Yehova una yar tom aa tahav mbu u@@ jijingi mb@@ à hemban or agee sha u m@@ asen timin mbaihyomov nav vindi vindi . Ken washika u Paulu nger hen Mbakolose la kpaa , á pase er loho u dedoo la yange u samber wuee yô . Ab@@ es@@ al@@ om yange lu ana , man yange nôngo sha u ngohol asema a mba van a a@@ jir he ’ tor nena ? Shi yange nenge tsombor na seer iyenge “ er as@@ an a Sha man er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger ” nahan ga . ( Luka 11 : 13 ) Sha kpôô yô , Yehova ka Ter u a hembe doon cii yô . • Er i dugh a mhen ken Mbaromanu 5 : 4 , 5 nahan , ka ishimaverenkeghen i nyi ú soo u lun a mini ? ( Mateu 24 : 45 - 47 ; 1 Mbakorinte 4 : 6 ) M@@ zough u mbatamen ka una tsuan kwagh u una er , u Ruamabera a lumun a mi yô , hanma ortamen nan lumun kwagh u i tsough la , una lu sha ishima i nan ga kpaa . Solomon lu a vangertiôr ér Yehova una yima ior N@@ av mba ve lu ken ican la Aluer u ngu ungwan imo i Aôndo sha ci u a doo u ishima yô , we kpa u lu or u mimi . Gbenda môm u ngu a er kwagh ne yô , ka ken mbamkombo mba Mbakristu . N@@ ongo u Kristu ngu a inja nena , man ka tom u vesen u nyi u eren@@ e ? Hen kwagh u m@@ hembe u yange i hemba Aôndo ato ken E@@ den la a ve nomso man kasev a mi yô . U hiihii yô , ka sea y@@ aan ican nahan , i za Yehova iyol . Yesu fa wener aluer mbaapostoli nav v@@ ôr shighe n@@ al@@ egh@@ aa yô , ishima ia za ve iyol Heela tseegh ga , Eliya yange lu a ‘ ishimat@@ seen tsung sha kwagh u Yehova , ’ nahan ikyav tese ér Elisha kpa soo u lun a imba ishimat@@ seen la . — 1 Utor 19 : 13 , 14 . • Yehova pase se mimi nena ? Se H@@ id@@ en Nen a Iyol I@@ jime Hen Anmgbianev A@@ sev ( a ) Inja i u van@@ den keren perapera u Aôndo la ér nyi ? I@@ f@@ er yange i samber wuee . ( Ekesodu 21 : 22 , 23 ) Nahan gba u se wua wan@@ iky@@ und@@ an u ken uya la sha apera ga . Takerada u Bibilo u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v nger kwagh u ashighe a ican ken uma u Mbaiserael . Kpa ka vangertiôr u lun a mi u a k@@ ou akaa a se tsough sha kwaghfan u eren ken uuma asev sha hanma sev yô . Yange ve fa Tindi u Aôndo wa sha kwagh u ini@@ aav mbi nan yô , kpa kwagh gba ve sha mi ga je yô hingir u Yehova una wa ve a wa kwagh taveraa . Man lu ken inyom i 70 la ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma va tim gar u Yerusalem man tempel kua iyou i M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la vindi vindi ye . Kwaghôron u profeti u Amo@@ shi ne hi@@ la wase se u kaven ér Aôndo gbe ôron ijir ga , saa ka a̱ gba kpee ve a ôr í ye . ( b ) Ka ieren i hiden a iyol ijime i nyi yange i hungur Peteru ga , man kwagh ne bende a vese nena ? A kaa ér : “ Nenge , ime ia ci@@ r tar , man ang@@ ôgh@@ ime kpaa una ci@@ r akuraior . ” 5 : 22 , 23 ) Man hide sha kwagh u keren gbenda u zungwen a ior mba se zuan a ve ken kwaghpasen wase la di ye ? 7 : 4@@ 9 ) Kpa Yesu yô , mhôônom kôron un a ior , gadia “ i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” ( Mat . Alaghga se soo u veren ishima sha mbam@@ yen mba anmgbianev asev . Doo mbacivir Yehova u tesen iengem i Aôndo Lu u ort@@ yom u Aôndo una zende ken tar la una tim ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba Igipiti , kpa mba Iserael mba ve ungwa kwagh u i kaa ér ve er la yô , a kura ve , maa a due a ve ken tar u kp@@ an kera . — E@@ ks . Er u@@ kwaghaôndo mba “ Mbakristu ” ve te j@@ ar nahan yô , se kera lan er i hii ve ior mbagenev ve hingir u lun ken m@@ tsu@@ m shin i dugh ve ishima a kwaghaôndo la ga . ( b ) Er se lu Mbakristu mba se tsegh ayol ase yô , ka ian i civirigh i nyi se lu a mini ? “ V@@ ar Nen a Na ” Shi á ôr er í nger iti i Aôndo ne ken K@@ ate@@ ki@@ sema mbat@@ sev mbat@@ sev mba kwaghaôndo u K@@ at@@ oli@@ k@@ o kpaa yô . A@@ bel yange una nenge er us@@ aa man u@@ sa@@ gher m@@ ende sha tar , er Yehova kaa la vough yô . Kpa or u perapera Wam nana lu uma sha jighjigh u nan , man aluer nana hide ijime yô , á kera saan uma Wam iyol a nan ga . ” Se kpa se taver nen a taver jighjigh wase u nan shighe u se tagher a mbamzeyol mba taver tsung mba ve ha@@ gher se u nôngon a ve yô . Ashighe agen yô , tsombor jimin cii u va ku@@ mba u ungwan loho u Bibilo u i kor ken ger@@ am@@ af@@ on la ! Mayange J@@ e Se H@@ unde Nen Ishima Ga Kwagh u hemba l@@ an@@ en mbah@@ e@@ men mbara ishima je yô , “ Ter lu seer [ mbahenen ] mba i lu yiman ve la sha iyenge ve ayange ayange . ” ( Mateu 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 2 : 41 ) I er Mbakristu mba i shigh ve mkurem la “ batisema sha ci u mbakp@@ enev ” sha m@@ nyer u ve nyer ke ’ inja uma i ia za a ve zan zan á ar ke ’ ku man mnder u shin ku la . Ikyav tese ke ’ Mpase 11 : 8 ér , “ Igipiti ” tile sha ityough ki tar u Satan . Nahan u fatyô u eren nyi ? Zum u Yesu lu tesen Ity@@ esen na i sha U@@ wo er i nger ken Mateu la yô , á ôr kwagh á t@@ ér kwagh u a lu ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la kwa 21 . — Mateu 4 : 4 - 10 ; 7 : 29 ; 11 : 10 ; 21 : 13 ; 26 : 24 , 31 ; Yohane 6 : 31 , 45 ; 8 : 17 . U@@ wer la ngu kar ayange 20 yô , ijende yam C@@ ar@@ men yil@@ am sha tele@@ f@@ on kaa a mo ér se za wase ior mba ken tar u H@@ a@@ iti . ( Mbaefese 5 : 23 ) Ve lumun ér i̱ wanger ve shi i̱ sôr ve kpaa . ( Ôr Anzaakaa 1 : 8 . ) ( Ps . 9@@ 1 : 1 ) “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” man mbatamen mba ken tiônnongo mba te se icin sha aeren a aa fatyô u vihin mk@@ or wase yô . ( Mat . ( Lev@@ iti@@ ku 14 : 21 ; 19 : 15 ) Ka sea kav Yehova sha gbenda u sha mh@@ ôôn u a eren kwagh a mba i yen ve iyol la nahan , ka i lu un ken ishima a vese nena ? Yange i ta Mbakristu mba ken T@@ esalonika icin sha kwagh u m@@ ve u ‘ iyange i Yehova ’ nena , man mba te se icin nyian nena ? ( Yesaia 46 : 9 , 10 ) Shi Bibilo pase se aeren a Aôndo a doon tsung la vighe vighe . ( b ) Mba@@ beenyol vea “ ume atam a iyol i been ve her ” nena ? Or@@ gen u i yer un ér C@@ ar@@ lo@@ s , a civir Yehova hegen i hembe anyom 50 yô va kav er i lu a inja u tôôn shighe gbidyen kwar sha kwagh u un hen la , sha er kwaghhenen na una ume atam yô . Mbat@@ amen na anmgbianev vev jighjigh shi mba pasen ve akaa a mimi a ken Ruamabera a ve hen la . U vi@@ a kuma u ú er kwagh u vesen ne ve@@ e ? Kape we kpa i sar Yehova u yaren tom a we ken hemen je la . • Ka ken mbamlu mba nyi nahan alaghga a taver se u dondon kwaghwan u Ruamabera , kpa ka hange hange u se eren nahan sha ci u nyi ? Lu u ua za hemen zan zan shighe u “ mk@@ ur@@ tar , ” ka shighe u Tartor u Aôndo ua hii u nengen sha akaa a á lu eren shin tar ne je la . 5 : 9 ) Kape nyian kpa i doo u mbakur@@ an vea nengen sha mba@@ beenyol mba ve lu sha ajiir a nengen sha mba@@ beenyol a a lu hen haregh ve je la . Uma u se va ember ken tar u he u Aôndo la una due ior ishima er uma u hegen ne nahan ga . A kaa ér una hembe i@@ una na kera una hide a maa i i hembe ke@@ hen yô , sha er una ko@@ so iy@@ i@@ av nav kua akaa a dedoo a un zough a mi la cica cii yô . Kwagh ne na yô , se mba eren kwagh ken mzough , nahan dooshima wase seer taver a taver cii . ” Nenge er Yesu a k@@ ur tom na u Mesiya la sha gbenda u kpilighyol a m@@ shi shio sha wono ! Mba ve kom u nyôron yô : Anmgbianev mba nomso mba ve yen anyom 23 ga , shi ve hembe anyom 6@@ 2 ga , ve lu gb@@ ong gb@@ ong , shi ve kegh iyol u za eren tom hen ape a tindi ve cii yô . ( b ) Ka akaabo a nyi a lu ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i h@@ en@@ ene ? Dooshima “ ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough , ” nahan ka ieren i í gbe hange hange u ia lu ken ivese yô . M ngu hemban veren ishima sha kwagh u Tartor kpa ? Se mba zough a iember kua m@@ sur@@ shima kpishi sha u kohol a ve imôngo hanma shighe ken mbamkombo asev . — F@@ ile . I D@@ u@@ e a Iky@@ aa i Kwagh u a Lu u Sh@@ ami La Gba u se lu a aeren a aa doo Yehova yô , shi se eren ityom i a lumun a mi la kpaa . — 2 Pet . ( a ) Ka nyi i lu iky@@ ar@@ y@@ ana ? “ [ Mose ] er vough . ” — Ekesodu 40 : 16 . Yesu kar m@@ ve na sha m@@ ve u or@@ mbai@@ v Hii sha iyange i gb@@ an@@ akaa i sha utar la zan zan sha iyange i sha at@@ ar@@ atar la , Aôndo gba iky@@ on man inyam atô kposo kposo sha tahav mbu icighan jijingi na . Heela tseegh ga , Yesu shi kaa ér se eren msen ser i de se asorabo ase . ​ —⁠ Luka 11 : ​ 3 , 4 . Aluer u soo u za eren tom u pasen kwagh ken tar ugen yô , nger hen af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova a ken ityar i u we ishima u za eren tom ne ker la . Ikyav i tesen yô , er i ver Kristu tor sha anyom nga karen iky@@ undu yô maa i hingir u fan mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” i “ iyôngo igen ” la . Anyom nga kar atar yô , se yem hen tiônnongo u cuku ugen ken gar u L@@ on@@ don@@ der@@ ry , ica ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese . 10 : 5 - 10 ) Yesu yange kpen shi nd@@ eren shin ku yô , a nyôr ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii u tempel u ken jijingi la , a za a mtsera u nagh nagh kura “ sha ishigh ki Aôndo . ” — Heb . Or u i er kwagh na ken injakwagh la lu a tal@@ ent@@ i an@@ igh@@ eni , man sha ayange la yô , lu zege@@ iny@@ ar . John man A@@ li@@ son ka vea tagher a mzeyol ne nahan ve er nena ? Er Kristu lumun ér “ i kuma un sha ci u akaabo ase ” shi “ i vihi Un iyol sha ci u afer@@ akaa a ase ” yô , a tôô asorabo a ase sha kon u m@@ tsaha shi a kpe sha ci wase kpaa . Gba u mbagenev vea kôôm inja ve i bo la m@@ im@@ ii ? SE@@ K@@ AR@@ I@@ A N@@ E@@ NG@@ E MB@@ A@@ M@@ P@@ A@@ S@@ E MB@@ A SH@@ A M@@ N@@ E@@ NG@@ E AN@@ I@@ G@@ H@@ EN@@ I Cii man N@@ ik@@ o@@ dem@@ u lam vea Yesu yô , Yohane u eren B@@ atisema vande ôron ér a er ior batisema sha jijingi kpaa , a lu sha mnger tseegh ga . Kanyi yange i sôr ken inyom i 199@@ 2 , man lu sha ci u nyi ? 20 : 28 ; Rom . Aluer u wa ishima yô , u nenge er Yehova una na u “ asaren a ken ishima you ” yô . 5 : 14 — Ka isholibo ka i na ve or nan gba angev y@@ ee ? “ M@@ nder U Hi@@ ihii ” La Ngu Z@@ an Hemen Hegen ! • Hii nan ve u zenden vea Aôndo i hembe lun kwagh u injaa ? ( b ) Aluer se mba a mzeyol u umbur aeren a dedoo a Yehova a er a vese yô , se er nena ? H@@ es@@ e@@ k@@ ia man Yesaia man M@@ ika kua ati@@ ator a ken Yerusalem yange ve tese ér ve mba mbakur@@ an mba dedoo nena ? Se fatyô u den u eren akaa ku@@ mba ku@@ mba ken uma wase sha er se p@@ ande akaa a d@@ an@@ en se ishima , nahan se hemba nan ishima sha tom u pasen kwagh u u hembe lun a inja cii la kpa ? • Ka sha nyi igbenda Yehova a ver ‘ to@@ gu@@ la sha ityough ki k@@ on@@ o ’ ? Yehova ngu kuran se er Yesu ôr ken msen u a er la nahan . Ka ve ver ak@@ um@@ au@@ t@@ ya doo doo , shi ve ôr akaa a pasen er i hii ve ityav mb@@ ira mbi lu shami yô . ( Yo@@ s . 3 : 12 - 17 ) Nenge er yange a doo Mbaiserael u nengen er mngerem mara de u ku@@ wan taveraa yô ! Sha mimi yô , saa mbamaren vea waan ishima shi vea duen a mbamhen mba he@@ v ve vea kôr cio u henen akaa a injaa a tsombor ve hanma shighe ye . Kwagh u seer sha mtsera u se zuan a mi sha dooshima u orumace jimin cii a doo un ishima la yô , shi se mba zough a averen a kpilighyol sha erdoo u Ter wase u sha a eren a vese la . Ve haa mkurem ken am@@ enger a ve kpishi sha er aa za hemen u tan iwanger zum u or@@ kwa@@ se@@ he una va la yô , nahan i na ve ian ve nyôr ken iyou i iniongo a or@@ kwa@@ se@@ he imôngo . — Mateu 25 : 10 - 12 . Ka Yehova ngu a hemba eren tom ne cii ye , sha ci u ka un ngu a ur@@ ugh or@@ henen la , a va a nan hen a na ye . Nahan se taver nen ishima shi se za nen hemen u samber a ityakerada ne sha gbashima . Yange de akaa agen ken uma na , nahan doom u nengen er lu seer u lun inja kundu ik@@ undu man er ishimawan na sha akaa kpa lu seer a seer yô . ( Yesaia 55 : 10 , 11 ) Tom u profeti u Yeremia er la kua gbenda u ior nenge loho na la zua sha kwagh u a lu zan hemen sha ayange ase ne yô . Yange m va kav mer , nom@@ om lu eren kwagh a mo kua Yehova sha mimi ga . Aluer ma ortamen nan ngu a tsombor yô , a gba u nana nengen sha tsombor u nan la sha inja , “ gadia aluer or nana fa u nengen sha ya u nan ga yô , á er nan man nana kura nongo u Kristu u Aôndo ? ” ( 1 Tim . ( Heb . 4 : 12 ) Sha nahan yô , cii ve a ôr avur ne hanma or nana ungwa yô , or u nan lu hemen mkombo la nana̱ ta@@ mber hanma or nana̱ bugh hen ijiir la nana̱ dondo er a lu ôron avur la yô . Nahan mo kpa m lumun mer i̱ hen Bibilo a mo , shighe kar yô , O@@ ly kpa kohol mo ken kwaghhenen ne . Zege@@ t@@ as@@ a u M@@ nger , 4 / 0@@ 8 Nahan kpa , gba u a pase mbatyomov mba sh@@ aav cii kua uumace kpaa , kwagh u una va due ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la kpee . ( Mbaheberu 4 : 13 ; Luka 8 : 17 ) Aluer se mba nôngon palegh akaa a a vihi Yehova ishima yô , se lu a imoshima i wang , shi a doo se u fan ser Aôndo lumun se . A@@ gb@@ oo@@ la kera cian mbakp@@ enev ga , shi a fa u hendan a az@@ ô@@ v kpaa Er i vihi kwase u W@@ il@@ li iyol kpishi yô , gba u una nenge sha kwase na anyom imôngo je . Mb@@ any@@ im@@ an@@ akaa ka ve pu@@ u akaaôron a profeti a Bibilo i er la , kpa se yô , se fa ser akaa a a lu eren shin tar ne nga kuren kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma ts@@ enge ôron yô . M@@ ase shin ayange atar tsô maa a wua Yesu Kristu . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Aluer se mba yan kwaghyan u ken jijingi u Yehova a ne la hanma shighe yô , se zua a mk@@ om shi a yô@@ h@@ ôr se iyol kpishi ! Er doo Po@@ ti@@ far , or u eren tom ken ya u F@@ ar@@ a@@ o a Yosev yô , a wa un ya na cii sha ikyev . K@@ ange ishima wer mayange je u “ l@@ ôô ken iyol ” ga . Nenge ase sha ikyav i Yesu Kristu yange ver sha kwagh ne la . 9 : 11 . * Ter u wan@@ kwase ne kaa ér : “ Yange m er msen mer Yehova a kura un . Ka n@@ amba u ior mba vea tema tor sha a Kristu imôngo , vea hemen tar u Paradi@@ so u ua iv a ior mba sar sar mba civir Yehova Aôndo , mba or fe iyenge ve ga la . — Pasalmi 37 : 29 . Yange ve hide ve za ken gar u Li@@ se@@ t@@ era man I@@ k@@ on@@ i@@ um , shin er mba@@ ah@@ end@@ anev mba ken ag@@ ar ne nôngo u wu@@ an Paulu nahan kpaa . — Aer . Kwagh@@ ngeren u a dondo la una ôr kwagh sha mpin u sha utar man u sha un@@ yi@@ in la . Nahan we kpaa , ka u ma u zu@@ ngu iky@@ ar@@ u u tom la keng er mo m zu@@ ngu u mhôônom nahan gaa ? ” ( Yesaia 30 : 20 ) A fa er una er ve una tese uumace mba ve yen ne akaaôron na a mimi a zan sh@@ imi la , aa kôr ve ken asema yô . Doo u se z@@ aan nen mbamkombo asev sha shighe sha er se wa icam i hiin shi se lu her shighe u i lu eren msen u hiin la yô . ( 1 Kor . 7 : 3 - 5 ) Ve mbagenev mba civir Yehova shi mba shir@@ en anmgbianev vev sha u zenden sôron un@@ ingir man u@@ haregh , shi mbagenev mba shin Betel kpaa . Sha nahan yô , ka sha gb@@ end@@ atesen u Mbahemenev mba Shin T@@ ine i ne ior mba ve kom mbara tom u eren ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova sha tar cii ityom i eren ye . Ka sha iti Na je man akuraior aa veren ishima á keghen ye . ” ( Mbafilipi 1 : 10 , 11 ) Sha uhar yô , tu@@ le inja uma you hide a mi ijime . A shi nan kpa , shighe u Timoteu lu anyom 20 kar la , yange za sôr tiônnongo u ken T@@ esalonika ne hide va ôr Paulu loho u dedoo sha kwagh ve , nahan ishima mgbegha Paulu nger ve washika wuese ve shi taver ve ishima kpaa . ( Ôr Yesaia 42 : 1 - 7 . ) M@@ Z@@ E@@ YO@@ L : Kwase u i yer un ér S@@ us@@ an R@@ ose - A@@ c@@ k@@ er@@ man , u se vande t@@ eren mkaanem nam ken ngeren ugen la kaa ér , aluer i soo u karen a any@@ ighe kera yô , a gba u a hii tan ityav sha “ mba ve lu sha ah@@ en@@ ga ” a gomoti la je . ( Heb . 10 : 38 , 39 ) De se time sha kwagh u Mose u i nger ken Mbaheberu 11 : 24 - 26 la . Ish@@ ember kwagh i i lu shin kpe sha peeji 1@@ 33 la wa agumaior kwagh ér : “ Re@@ hear@@ se your respon@@ ses with a par@@ ent or a mat@@ ure friend . ” Nahan kpa , Yehova hiin u doon se ishima tsung sha mar@@ ami wase je ga . Ng@@ ôm shi ko@@ so u@@ washika mba doon tsung mba ônov nav mba ve lu mbam@@ ishen ngeren un la . • Doo u se eren iyua nena ? Ka mzough u nyi a lu hen atô u ishimawan man icighan jijingi ? We u fatyô u lun môm ken a ve kpa ? A@@ ah@@ e tser un shi tsombor na kpa hingir s@@ ar@@ em s@@ ar@@ em . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 3 : 7 – 16 : 31 ) ( Ôr Yobu 1 : ​ 6 - 11 . ) Inja i ish@@ ember@@ ti i “ perapera ” la yô ér nyi ? Y@@ ar tom a foto ne , ôr kwagh a or@@ ya sha gbenda u nana kegh ato a we yô . U F@@ atyô u K@@ eren u H@@ id@@ en Eren Tom Er sé vande ôron ken ngeren u ken ijime la nahan , ú ngu sha ian injaa i ú na a saan Yehova iyol yô . Ka u soon perapera . “ Me Ôr Akaa O@@ u a Kp@@ ilighyol Cii ” Nahan cii kpa , Apostoli Paulu tese ken ityough 12 ki washika na u nger hen Mbakristu mba ken Roma la ér , gba u se naan Aôndo ini@@ aav her . 6 : 1 ) “ Per@@ apera ” u Yesu a er kwagh sha mi heen ne ka aeren a a lu sha ishima i Aôndo yô . 23 , 24 . ( a ) I@@ vande i sha kwagh u ish@@ u@@ u@@ v la i̱ tese se nyi i̱ injaa ? Sha shighe ugen la , kwase ugen ken Sam@@ aria kaa a Yesu ér : “ M fa Mesiya ngu van u i yer Un ér Kristu ” la . Nahan yange mba va tseghan un sha jijingi u Aôndo sha u a za er Yehova tom sha yô , kpiligh mo iyol yum ga . Mbam@@ zeyol vea fatyô u b@@ enden a vese nena ? T@@ wer@@ sôron shon u Mbashiada mba Yehova kpishi ve lumun a mi la , ashighe kpishi ka u hemba doon a t@@ wer@@ sôron u ú hendan a atindi Aôndo la . Se zua a ishima i doon Yehova nena ? De m pase er yange ma kure sha a mo yô . Aôndo wa@@ shima u eren kwagh u una bee a mbamzeyol mba uumace , kua ican i yan kpaa yô . Aôndo una kar a ican i uumace ve lu yan la kera nena ? Gba u Se “ Z@@ enden T@@ sev T@@ sev ” K@@ en@@ g Yehova na i nger akaa ne ken Bibilo sha ci u iwasen yase . ( Rom . Ior mba ken tar ka ve nenge imba ian la ér ka gbenda u zuan a mkpeyol ken hemen . Aluer ka u Aôndo una doo se ishima yô , kanyi i gbe u se hii eren keng - ne ? “ Kpa ” Bibilo kaa ér , “ a kaa nom na N@@ ab@@ al kwagh môm ga . ” ​ —⁠ 1 Samuel 25 : ​ 18 , 19 . Shighe u ngise Yesu lu a hii tom na u pasen kwagh ga la , ior a mough ken akuraior agen a va ken Iserael u va civir Yehova yô , í ngohol ve doo doo . U fatyô u eren kwagh ne sha u eren kwagh a ikyar u sha icivir . S@@ te@@ ve kaa ér : “ Ashighe kpishi Jo@@ di ka a tes@@ em dooshima sha u kôron mo uwegh , shi hanma shighe yô , ngu a kaa a mo ér ‘ u doom ishima . ’ ” 3 : 15 ) Ho@@ ward kaa ér , “ Doo@@ m kpishi er kwase wam yange a lu ving , a vihi ishima ga nahan ! ” Yange pasen kwaghaôndo shi tesen ior ken igbar sha ci u yange soo ér ve fa mimi sha kwagh na . — Luka 8 : 1 . 6 , 7 . ( a ) Ka nyi yange i er Paulu vea ak@@ ar a na shighe u ve za mgb@@ ôghom a B@@ it@@ in@@ ia laa ? U hemban cii yô , se fa Yesu ser ka “ or@@ gb@@ an@@ akaa ” shin or@@ k@@ ap@@ in@@ ta ga , kpa se fa un ser “ ngu Kristu . ” Se kpaa kwa@@ r@@ gbidyen man msen vea wase se u sô@@ som a Yehova . Or nana fatyô u palegh imba kwagh ne sha u a de eren nan ga nena ? KA U@@ N@@ Ô V@@ E L@@ U “ I@@ T@@ Y@@ AR@@ T@@ OR I@@ G@@ EN N@@ E C@@ I@@ I ” L@@ A@@ A ? 12 : ​ 18 , 23 ) Sha nahan yô , tom u ma or@@ perapera nan eren ken ya u Aôndo la u hemba shin u yina sha u Orkristu u jighjigh ugen nan eren la ga . 11 : 7 , 8 — Inja i kwagh u i kaa ér : “ Mimi je , iwanger doo , ashe kpaa doo a u nengen a iyange ” la ér nyi ? Ashighe a m naan ior kwaghyan hen h@@ ô@@ te@@ l la , kaa hegen ica gba . Bibilo shi ôr se akaa a Satan er sha u van a bo tôv@@ ac@@ an sha Yobu man Yesu Kristu yô . Aluer se kohol ngeren mban cii ijiir i môm yô , se kav ser a̱ shi nan kpa yange Maria shighe Yesu mkurem ma Yohane kpa a lumun ér yange ma lu “ n@@ ar@@ d@@ u jim ” la sha it@@ you kua shin angahar kpaa . Ka mbamsen mba unô ior nahan Aôndo a ongo ? 13 , 14 . ( a ) Iky@@ uryan i he la gba zua sha kwagh u Tartor nena ? Aôndo ngu a agee a wasen se ken atsan ase je gande ôron . Ka iky@@ aren i nyi Daniel man Mbaheberu mbagen utar , mba ve lu ak@@ ar a na la tagher a mi ken ya u tor u Bab@@ il@@ on@@ o ? Tese se ér Mkaanem ma Aôndo ma a akaaôron a profeti a mimi . I na mbagenev iyua i kwaghfan shin mfe , mbagenev di lu iyua i agee a been angev shin ôron akaa a profeti , mbagenev di i na ve tahav mbu lamen ken ijô ig@@ enegh . — 1 Mbakorinte 12 : 4 - 11 . Z@@ enden sha Jijingi sha Er U Z@@ ua a Uma man B@@ em Yô , 11 / 15 Kwagh u yange a wase mbagenev u fan ngeren mba sha ikp@@ ande mban yô , ka u ôron ngeren mba shon mba yange i nger ken ijô ihi@@ ar shin iti@@ ar la . Kape ken Paradi@@ so kpa , kwagh a va lu vough je la . Shi ka se ôr akaa a i we sha kwagh u tom u i ne nan la , shi ka i doom u eren tom a nan zan zan tom u nan la u kar h@@ ough nan . ” Paulu yar tom a ishember i “ mlu u wang ” ne jighilii sha u ôron kwagh u ieren i dedoo sha vegher u my@@ av u yaven a or la . A ôr kwagh u a lu kwagh u vesen sha kwagh u Tartor yô , ka tom u Yesu a lu a mi ken awashima u Aôndo je la . ▪ T@@ ica wou ugen u nan soo kwagh wou yô , ngu taver we ishima ér u za y@@ un@@ iv@@ as@@ iti keng keng . A@@ ts@@ an@@ aior nga a har ishima sha igbenda i ha@@ an do i̱ gomoti a lu ityough sha mi la . ( Anz . ( Genese 22 : 2 , 9 - 12 ; Yakobu 2 : 21 - 23 ) Aluer se na Yehova jighjigh , shi se mba eren ishima na yô , se kpa se fatyô u hingir azende a na . — Ôr Pasalmi 15 : 1 , 2 . Wan u Y@@ ese u Samuel lu a nenge a na ga yô , mase shin môm , iti na ér Davidi ; un lu “ kuran ilev . ” Kpa ka se zua a mbam@@ tsera kpishi sha u eren akaa er perapera u Aôndo a tese la . ( Yes . ( Or@@ pa . 3 : 12 , 13 ; 4 : 6 ) U hemban cii yô , shi nana shi a tahav iyol kua gbashima a kuma u eren ityom i nan i hen tsombor kua ityom i ken jijingi je he ? Aluer se ayol a ase sea tagher a ku sha ci u m@@ til sha mimi wase u Mbakristu la je kpa , Yehova ngu a tahav mbu wasen se , shi una wase se u tilen sha mimi hen a na kpaa . Er nan ve Yesu hen a hen kwagh u una er sha akaa a i ter sha heen ne man sha akaa agen kpaa ga ? Shi mbatyomov ka ve sue mbacivir Aôndo mba ve lu shin tar la shi ve taver ve asema kpaa . ( Heb . 13 : 20 , 21 ) Se lu timen sha akaa a doon shon atar ken ngeren ne : ( 1 ) ikyav mbi t@@ omov mbi i ne se la , man ( 2 ) igbenda i se er tom ne la , man ( 3 ) ityesen i i ne se la . ( Yohane 4 : 23 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) Sha ityôkyaa ne yô , apostoli Paulu nger ér : “ Sha ci u nahan yô , . . . se kera mem u eren msen man shi u zamber sha ci wen ga , ser , ma i iv ne a mfe u fan ishima Na sha kwaghfan cii man mkav u ken jijingi kpaa , sha u ne@@ ̱ zende zende u u kom Ter , ne@@ ̱ doon Un ken akaa cii . ” ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ; Mbafilipi 2 : 3 , 4 ) Paulu ôr ikyav i dedoo i Yesu ver la . I@@ orov mba kuman 5@@ 8@@ 5 mba ve lu her la cii lu keghen ato a na zu@@ lee . Mba ve lu civir Yehova kua mba ve til sha mimi hen a na cii ka ve zua a tôv@@ ac@@ an sha ma gbenda keng . Shin er Yobu lu “ or u mimi , u perapera ” nahan kpa , ashighe agen yô , kwaghôron na a tese ér ngu a mhen u kpe@@ egh , nahan Eli@@ h@@ u z@@ ôh@@ ô a na sha ci u “ a na ish@@ ô iyol na sha ishigh ki Aôndo yum . ” 14 , 15 . ( a ) Ka nyi se er ve mayange se ‘ gb@@ ihi iyou i Aôndo wase ’ ga ? T@@ i@@ ônnongo una fatyô u nan mba@@ beenyol mba ve lu a ve mbara icivir nena ? Wan@@ kwase ugen u lun anyom 17 , iti na ér Gi@@ sel@@ le , yange za ase@@ gh sha ani@@ kpa u wan inyaregh , u iky@@ at@@ akerada i pasen kwagh na kpa lu ker kua inyaregh ki kuman er u@@ do@@ la 35 ( sha inyaregh ki Amerika ) nahan yô . B@@ atisema u Eren “ sha Icighan Jijingi ” Mayange iyol@@ been ia kera wu@@ an ior ga shin angev shin u@@ ai@@ ky@@ ôr kpaa ga . Yohane 17 : 3 kaa ér : ‘ Uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ’ Se dondo kwaghwan u ken Mbaromanu 12 : 11 u a lu itinekwagh i ngeren ne la nena ? I taver anmgbianev ishima ér , shighe u ve ze mbam@@ kohol mba vesen yô , ve hemba tesen ikyo@@ i@@ wan ne cii , gadia i ver ijiir sha ci u mba ihy@@ uma i s@@ ent@@ e i ze ve iyol la kposo ga . Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér “ á mar or he@@ gh ” la a fatyô u shi geman i ér “ saa á mar or sha . ” Akaa shon ne kua ha@@ gh@@ el@@ aa man am@@ een a sha use use la . Aluer ortamen vande gbidyen kwar sha akaa ne yô , aa wase nan u lamen a or la sha gbenda u taver nan ishima , a kera lu sha gbenda u as@@ enge ga . Er Solomon za iky@@ ura sha igbenda kpishi nahan kpa , shighe kar yô , a er kwagh u vihin Yehova ishima . Nahan ve lumun ér i̱ hen Bibilo a ve , shi mba ze mkombo n@@ du@@ ur@@ u@@ u kpaa . Er Se F@@ a M@@ civir U Mimi Yô Aluer u kav wer u kera ngu keren Tartor sha gbashima er ngise nahan ga , sha ci u u de akaa a a lu hange hange ga la , nga d@@ an@@ en we yô , ka nyi u fatyô u eren@@ e ? Y@@ a una fatyô u lun ijiir i bem man mk@@ om a lu her yô , shin una lu ijiir i iy@@ ongo man num . Nahan a bee a mbamzeyol kpishi mba ibanave i ve a mi la hen shighe la . Mayange i de hungur we er ‘ iy@@ ugh i or i ve a perapera sha ishigh ki Aôndo ga ’ la ga . Akaa A@@ ny@@ iin a A@@ a W@@ ase U Yô M ngu or@@ tom a we imôngo kua anmgbianev ou kpaa . ” ( Mpa . G@@ ar ne lu ikyua a gar@@ tamen u Rus@@ sia u i yer ér Mo@@ sc@@ ow la . Lu unô ve suur sha iti i Yehova ken tar u Yuda u tsuaa laa , man ka unô ve lu eren nahan sha ayange nee ? We kpa u pasen mba hen tsombor wou kua azende a ou kwagh u Mesiya , er An@@ der@@ ia man F@@ il@@ ib@@ u nahan je ka u henen a hen ga . Hii nan Aôndo yange na uumace tahav mbu yaven a kwase shin nom@@ o ? Nahan kpa , doo u se fa ser mbamkombo mba se nyer sha u civir Yehova la ka icighan@@ kwagh . • Yehova tese ér se asange asange se doo un ishima nena ? Yesu yange kaa a Mbayuda mbagenev mba ve lu tan a@@ kper@@ an sha kwagh na la ér : “ T@@ or@@ kwase u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an una nder a k@@ ov ne sha iyange i ijir , man una na u ibo ; gadia a due ken ak@@ ighir a tar , a va sha u ungwan mfe u Solomon . ( I@@ c@@ am 1 : 15 ) Wan@@ kwase la di kpa kaa ér ashe a wan u kuran ilev la nga er “ ati@@ i ” nahan . N@@ ôngo u yaren tom a akaa ne sha iliam i maan a maa vea ior mba hen tsombor wou shin mbagenev . inja na yô , er : Aôndo Wam , Aôndo Wam , ka nyi U un@@ du@@ m@@ u ? ” ( M@@ ar . Yehova tese mba@@ asorabo dooshima nena ? Aluer Orshiada u@@ gen@@ egh nana wa kwagh man kwaghwan la una l@@ ù sha inja ga je kpaa , gba u mbatamen vea wuese nan er ishima i nan i lu sha kwagh shon yô . 2 : 2 , 3 ) Kpa mba hembe ityav mb@@ in hanma shighe ga . Aerenakaa 28 : 30 , 31 kaa ér : “ Paulu lu ken ya na u a lu tsan her@@ egh kimb@@ in inyaregh la anyom ahar je ; mba ve nyôron her a na cii lu lumun ve . A lu ôron kwagh u tartor u Aôndo , a lu tesen akaa a sha Ter Yesu Kristu gbar gbar , ma or yange un ga . ” A shi nan kpa yange kuma shighe u f@@ am ua hii kpa ura lu n@@ ôôn sha won ga , lu zum ne Eliya va mase ôron A@@ hab@@ a ér ic@@ egh ia za ken tar la ye . Ka nyi mba@@ jighjigh mbagenev ka ve tô@@ mô ? Shighe u Yesu lu lamen a mbahenen nav sha injakwagh , pasen ve er i gbe hange hange u vea na jighjigh a iyol na man awambe a na , aa lu u ica ia gba ga tsô una na nagh sha mi la yô , mbahenen mba Yesu mbagenev kpishi kav inja i mkaanem nam mara ga , nahan ve undu un . ( Yoh . Ver ishima zu@@ lee sha kwaghwan u Yesu ne . T@@ ahav . Mba ve kom u zan u yô : Hanma or u nan kohol a tiônnongo imôngo hanma shighe , shi nan lumun a atesen a Bibilo shi uma u nan a zough sha akaawan a Bibilo cii . ( Ho@@ s . 13 : 1 - 3 ) Ho@@ sea kaa a ve ér ve̱ zamber a Yehova ér : “ De [ se afer@@ akaa ase ] ci ca cii , lumun kwagh u a lu u doon yô , nahan sé gema ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v yase sé na nagh sha mi , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua . ” — Ho@@ s . Ú er nan ve ú wase or@@ henen wer nana̱ hingir ort@@ es@@ ene ? Ka sha ci u ve taver ken jijingi ga , nahan mba kera nengen a Aôndo ken ashe a asema a ve ga . Shi wan u Y@@ ai@@ r@@ u u kwase u anyom 12 la kpa i yila un sha ish@@ ember@@ ti i í gem heen ér “ mbayev mba kiriki ” ne . ( Z@@ ua a iwanger : Ôr 1 Utor 18 : 4 , 13 , 14 . ) De gbe u nôngon wer u taver jighjigh wou u nan ga . A@@ k@@ an t@@ una iv nav mb@@ ura zan zan i va kar pon@@ on un . “ Se mba a dooshima sha ci u se vande doon Un ishima je yô . ” — 1 YO@@ H@@ AN@@ E 4 : 19 . K@@ ye@@ e@@ ke i hiihii ka ia gb@@ aan shin mk@@ ure nahan i gba to@@ gh@@ or . ( Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Utor mba Per@@ shia , hii ken inyom i 5@@ 37 zan zan 4@@ 6@@ 7 C.S.@@ Y . la . ” ) Kwagh ne ka ian i civirigh hen a ve kua se cii ! Bibilo kaa ér Yehova ka Aôndo u “ mgb@@ ough@@ on a erdoo . ” ( E@@ ks . Kwagh u a hembe lun u vesen yô saa se ‘ na ayol a ase sha ikyev i Aôndo , ’ u a kor se la . Nenge ngeren u a kaa ér “ A@@ te@@ jir u T@@ amen K@@ ende a M@@ civir u Mimi ken ‘ Tar u Ar@@ ar@@ at ’ ” la , ken Iyoukura ( zwa Buter ) A@@ ip@@ or 1 , 200@@ 3 , peeji 11 - 14 . Anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi mba ve lu ken mbamlu mba taver yô , ve zua a m@@ mem man bem ken ishima hen Yehova . ( 1 Peteru 5 : 2 , 3 ) Gba u mbakur@@ an vea maan a maa “ ikyum@@ u@@ ile ” shi vea wasen i̱ kpaa . Ka sea hide sea hen sha kwagh u se er ken Bibilo la yô , loho u Bibilo la u bende a ishima yase , nahan i hemba saan se iyol u ôron Mkaanem ma Aôndo . palegh idya nena ? Nahan kpa , Bibilo pase se ijiir igen i ior ve hembe zuan a mkpeyol man msaanyol sha tar jimin cii nyian yô . Or u fan e@@ ev ka nana̱ kôr tom a ve yô , nan t@@ á@@ r iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mbi kwagh a gbe nan sha mi la vough vough . Mbat@@ ô@@ v@@ on mlu u aka@@ au@@ ma mbagenev kua mb@@ as@@ o@@ on kwagh u ish@@ ôso gema uma ve cii na sha u z@@ eren henen kwagh u atô a u@@ z@@ end@@ en@@ ya a ve tsough kpuaa tseegh u tôvon fan kwagh ve la . Yange ve kôr ijende a pania ugen vea kwase na , nahan up@@ ania mban wase ve u nengen er u eren kwagh ken uma akuma akuma la a ve a msaanyol kpishi yô . Kpa aluer anyom kar kpishi kpa wan ne venda u yan kwaghyan u taver yô , a za ngô na iyol . A kaa a na ér : “ Shi za ke@@ se an@@ mnger shin ish@@ egh va nam m@@ ̱ ma . ” 1@@ 11 : 7 , 8 ) “ I@@ t@@ yom i sha ave [ a Yehova ] ” la kua ikp@@ ande i a@@ wen ihi@@ ar , i yange nger atindi a pue sha mi sha ci u Mbaiserael la kpaa . ( E@@ ks . Awa@@ shima u Aôndo yô , lu u Adam a mar ior mba fan kwagh mba lun a ian i eren kwagh u ve nenge i doo ve yô . Paulu kaa ér : “ Hanma or nana̱ na er nan we ken ishima i nan la nahan , i̱ de lu zung@@ ur@@ u@@ u ga , i̱ de lu sha apera kpaa ga , gadia ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” ( 2 Kor . “ Tom ” u Aôndo u Kp@@ ilighyol u sha A@@ yange A@@ se Ne 37 : 37 , 38 ) “ Or u vough ” la ka or nan va fe Yehova man Wan na shi nan ongo imo na , nan eren ishima na la . ( Marku 12 : 30 ; Duteronomi 6 : 5 ) Gba pe Yehova una doo se ishima shi se wuese un er a lu Or@@ gban se man Or u nan se “ hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough ” kpaa yô . Sha shighe ugen la , Yesu , Wan u Aôndo nenge ér gba kpee u una pase mbahenen nav ve fa ér Aôndo nengen a kwagh u dedoo ken hanma or u nan civir un cii . Shighe u S@@ unda u Yange i K@@ egh G@@ bem la va K@@ uma Kwagh ne er nena ? 2 Utor 5 : 1 - 19 Shighe kar yô , ati a m lu ngeren ne hingir di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i jimin . Gba u se sôn , shin se zamber a Yehova ser a̱ na se icighan jijingi na . ( Or@@ pasenkwagh 4 : 1 ; 8 : 9 ) Nahan kpa , m@@ doo u Yehova a doo se ishima la una wase se u kaven tahav nav mbu á hembe cii la , nahan se gema se ungwan imo i mbau@@ tahav mba gomoti er i gbe u se ungwan ve la . Shighe u se lu eren tom u zenden sôron atôônanongo la , se zua a msaanyol kpishi sha u tsan vea icombor kposo kposo . Kpa doo u hanma shighe yô , se karen se nengen aluer mlu wase vea Yehova Aôndo , u a lu Ter wase man I@@ j@@ ende yase la , una lu taver seer a seer yô . — Ôr 2 Mbakorinte 13 : 5 , 6 . Ity@@ ôkyaa yô , ve kera na uityendezwa mba Yehova jighjigh ga . I ôr se iti i kwase na man ônov nav mbagenev . “ Yange ma i P@@ ase Ve F@@ ese J@@ e ” M@@ lu wam u kwase Kristu la una saa ishe , nahan jighjigh u m ne Aôndo la una v@@ ôr , man kwagh ne una na yô me hingir u vihin iky@@ ar@@ yan yam vea Yehova je kpaa . ” M@@ doo u Yehova man or@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima la ne se u karen loho u dedoo ne hen mbagenev . 20 : 29 , 30 ) Paulu za hemen u wan mbatamen mbara kwagh wener ve lu per ken jijingi . Sha nahan yô , Orkristu ka nan hen sha mbamgbe mba Mbakristu mbagenev tsembelee , nahan nan hen kwagh u nana er ve a kure mbamgbe mbara yô . — 1 Yohane 3 : 17 . “ V@@ ar Nen sha Kwagh u Dedoo ” Shi cii man Yesu wa mba dondon un tindi ér ve umbur un yô , a pase ve kwagh u i gbe u vea umbur un sha mi la wang . Gadia or@@ perapera je kpaa ka ican u orgen nana kpe sha ci u nan yô , nahan kpaa or u mimi yô , alaghga orgen nana ci@@ h@@ i á lumun u kpen sha ci u nan . ( b ) Ka nyi ia er mba vea lu er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh laa ? • Kanyi ia wase se u nengen ior mba hen haregh wase sha gbenda u v@@ ough@@ loo ? 11 : 26 — Ka “ hanma shighe ” nahan i gbe u a umbur ku u Yesu , man a eren kwagh ne “ zan zan ” hanma shighe ? Pasalmi 37 : 34 kaa ér : “ Ver ashe hen TER , wa ikyo sha gbenda Na , tsô Una kende u sha , ú ya dyako u tar , ú nenge mtim u á tim mbaaferev kera yô . ” Shighe u i lu sôron Bibilo ne la , i hide i time sha mbampin mba mbag@@ e@@ man Bibilo ken ijô kposo kposo pine udubu imôngo la . Mba@@ beenyol kpishi nyian mba eren kwagh er A@@ na nahan nena ? Ieren i du@@ ghun or@@ sho@@ li@@ bo u nan vende u geman ishima ken tiônnongo kera la , ka u tesen nan dooshima sha ci u nyi ? Se mba a ishimaveren ser ica a gba ga tsô ishima ia mgbegha u u tsegha iyol you sha ci u Yehova shi u pine mpin u or@@ tom ugen ken E@@ ti@@ op@@ ia pine F@@ il@@ ib@@ u la , ér : “ M@@ ngerem kpaa man , man ka nyi je i yange u eren mo batisema ? ” ( Aer . ( Mateu 19 :⁠ 5 ) J@@ im yô , u y@@ esen mbayev la ka a ka gbar u iv@@ es@@ egh di tsô , ka kwagh u ivese i har sha mi la ga . Mbakristu ka mbadondon mba Kristu Yesu man mba ityô i Tartor u Aôndo , shi ka kwagh u a ne ve v@@ é lu ior i tar ga kpaa je la . 14 : 15 , 16 ) Mba i shigh ve mk@@ ur@@ en la cii , á za hemen u ôron ve ijir asange asange sha shighe u mk@@ ur@@ tar ne cii . Kape mbah@@ ev man mba ve lu Mbakristu mba mimi ica i gbe la kpa ve veren ashe a Yehova ér a wase ve je la . Ka mnder u nyi una za hemen cii ve a mase nd@@ eren uumace mbag@@ en@@ eve ? R@@ acqu@@ el di kaa ér : “ M@@ lu wase hen ijiir ne tese se akaa kpishi , shi se hen akaa kpishi sha ikyev i anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba lu mar@@ nya , mba se pasen kwagh a ve imôngo la kpaa . ” “ Tartor Wou u̱ V@@ a ” — Kpa Ka Hanma Shighe ? ( 2 Mbakorinte 2 : 11 ) Se fa e̱r a lu nôngon sha afatyô na cii wener saa una nzughul se angahar sha u t@@ ul@@ en se hiden a mi ke ’ jime sha tom wase u se eren Aôndo ne yô . Bibilo tese ér imo i ken ishima ka kwagh u ken atô u a nengen ieren you shi a gb@@ i@@ di kwar sha mi yô . Hegen se seer timen sha aeren a bo a Satan agen atar . 1 : 1 , 2 ; Anz . ( c ) U fan kwagh u S@@ em@@ son shi kaven kwagh na la una wase se nena ? K@@ ô@@ mp@@ eni ugen u samber a ityakerada i kwaghaôndo , u ú lu môm ken iky@@ ô@@ mp@@ eni i hemban ke@@ hen ken tar u Amerika cii yô , yange u lumun ér ua samber a takerada u M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn la . D@@ as@@ enda va hingir u kôron mo ken masejime zum u m per tindi yô ; i wu@@ he@@ m ken pur@@ usu m tsa ker iwer 11 . Or@@ gen u yange war tar@@ t@@ enger u ken inyom i 19@@ 0@@ 6 la yô , kaa ér “ i gba je a@@ ah@@ e u vihin er hen gar shin kpen@@ tar imba la ga . ” Nahan kpa , shin er tôv@@ ac@@ an ne a vihi nahan kpa , ne Mbashiada u den eren tom u i we ve u pasen kwagh u Tartor la ga . ( b ) N@@ om@@ so@@ or nana ker u eren tom ken tiônnongo sha ci u mbagenev nena ? ( a ) Ka an i yer iti i nan ér ka nan nan nger Pasalmi 9@@ 0 , man alaghga ka hanma shighe yange i nger un@@ u ? Apostoli Peteru nger wener , “ ishima i legh legh man u lun ving la ; ka kwagh u hemban sha mnenge u Aôndo je . ” • Shin er akaa yange za er Mose ver ishima la ga nahan kpa , yange ver ishima na cii sha uityendezwa mba Yehova sha ci u nyi ? I@@ c@@ am i shin zege@@ mnger kpa ngi ker , ka icam i yange Mbaiserael wa shighe u Aôndo yima ve sha ivande shin Zege@@ mnger u Nyian je la . Aluer se ungwa kwagh sha iyol i or man se tôv sha mi ga maa se gba mi wan nan kwagh yô , a lu sha mi ga , shi kwagh la una va a mzeyol . Yesu yange fa ér mbaihyomov nav mba “ keren Un a ku ” je kpa , a za hemen u ôron ior kwagh u Tartor u Aôndo . Yesu ôr er a va ga@@ gher a va yima ior mba ve we iyol ve kegh a kegh la , kpa mbagenev yô a yima ve ga yô , á kaa wener : “ Hen shighe la ior ihi@@ ar vea lu ken ity@@ ev , á tôô u môm á undu u môm ; kasev uhar vea lu wu@@ an u@@ wua sha n@@ ase ; á tôô u môm á undu u môm . ” Lu u Mbaiserael vea lu a tar ga a kuma anyom 70 . T@@ ime ase sha igbenda i vesen iny@@ iin i i lu shin heen , i ve cii ve lu dondon Yesu shi ve lu eren Kwagh@@ aôndo u Kristu u mimi shin er ve dugh sha ajiir kposo kposo nahan kpaa . Alaghga a taver se kpishi u henen ser se fatyô u tsu@@ ghun ayol a ase . Een , doo u wan no@@ mbor li@@ j@@ am . Mba civir Aôndo mba zough a ishimataver shighe u i lu tôvon ve a ican la nena ? 6 , 7 . ( a ) S@@ aa se na mlumun sha mpin u hanma or nan pin se vighe vighe ve se lu ôron kwagh sha mimi y@@ ee ? Or u nan er nahan yô , nan wa h@@ ua . Yange kaa sha ishim@@ avi@@ h@@ in ér aluer i de ityakerada la her yô , un man mbai@@ vangeli mba zan iti mbagenev mba ve lu azende a na yô , vea kura ityakerada ve hen kô@@ mp@@ eni la sha , shi vea de u eren kpen@@ ga a u . “ T@@ ER@@ E , Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo . . . wuee . ” — E@@ K@@ E@@ SO@@ D@@ U 34 : 6 . Mayange J@@ e De G@@ be U@@ wer u W@@ u@@ ese Kwagh Ga , 2 / 1 Apostoli Paulu kaa ér : “ Ity@@ am@@ egh ki i@@ wan@@ ger@@ egh yô , ki ken hanma kwagh u doon , man kwagh u perapera man kwagh u mimi cii . ” Nenge ase kwagh u yange er kpôô kpôô ne . Er ú ker mpin u Aôndo la ú lu a mi ken ishima nahan , ú shi fa kwagh u sen@@ ou vi@@ a ú kpa , shin m@@ lu@@ ashe na kpa ? Genese 2 : 24 wasem kpishi sha u tsuan kwagh u a hembe doon u me er yô . G@@ an@@ de@@ m u tu@@ nan , tsô m pase un er m gem nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et yô ; ishima vihi un a mo je gande . ; F@@ r@@ yer , J . Lu dooshima na ve mhôônom kôr Yesu a ve ye . ( Yohane 4 : 7 - 10 ) Dooshima mgbegha Yesu u nan shighe man agee na sha u wasen mbagenev shi den ér mkpeyol na a kar un sha ci ve . Yehova kaa ér : “ Ô@@ ô nen ayol , wanger nen ayol a en ; kar nen a ifer i aeren a en sha ishigh Y@@ agh kera ; de nen akaabo a eren . ” — Yesaia 1 : 4 , 11 - 16 . U den or a kwaghbo shi hiden nan nan jighjigh la , alaghga a lu kwagh u kure kure . Er se vande pasen ken ngeren u karen la nahan , Mbakristu mba mimi mba er akuraior shin i@@ or@@ van@@ nya nahan ken bo@@ tar ne . 13 : 8 - 12 ) Kwagh ne tese wang je ér Paulu fa dedoo er icighan jijingi a lu a iwasen sha gbaa u ôron kwagh sha mimi la yô . Shi ka sea pasen ior kwagh a Bibilo i taver u kaven ga ne yô , i lu ve ican u fan mimi ga . Yange bee a ha@@ gh@@ el@@ aa u lu la , gema va a bem man mzough ken tiônnongo . Er Aôndo a hembe veren se ken jijingi nahan kpa , veren se sha iyol shi ne se ishima i kundu kundu kpaa . Shighe u mbayev lu g@@ enger am@@ o wuese Mesiya la , Yesu ungwa nahan kaa ér Ruamabera tsengaôron ér kwagh a er nahan . ( b ) We u zua a iwasen ken ityesen ne nena ? Doo@@ m kpishi er ityesen ne i lu wasen ve u geman uuma vev nahan . A nenge a ityakerada i pasen Bibilo igen , maa a kô@@ rom a yem a mi hen ta@@ sh@@ an u d@@ as@@ enda , gba za gbidyen mo . Anmgbian David S@@ cha@@ f@@ er , u a wasen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u T@@ esen la kpa wuese ngô na sha jighjigh na u lu a mi dông la , shi a pase kwagh u anmgbianev mba s@@ ôngon iky@@ on , mba ve wase un u eren ish@@ u@@ en pania shighe u un lu iyev la . Mkaanem ma Aôndo yila Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ér nyi , man ka tom u nyi Yesu a ne ve ? Gbenda môm u tesen jighjigh u nan shi tilen her dông er se mba nengen a Un u i nengen a na ga la yô , ka sha u pasen kwagh a ishimataver shin tôv@@ ac@@ an una lu je kpaa . Shi ior mba isharen i i@@ ember@@ yolough ve i lu inja i môm kpaa ashighe kpishi ka ve lu imôngo . Ú kav inja i msen u Yesu u a lu ikyav i tesen la kpa ? Yehova ôr ken kwaghôron u profeti u i nger ken Mal@@ aki 1 : 11 la ér : “ Hii sha m@@ dugh u iyange je zan zan za ar h@@ en@@ pe i m@@ ir yô , iti Y@@ am k@@ ume ken akuraior . . . mba nan@@ den iti Y@@ am nagh ku hum@@ an@@ doon kua nagh ku ku lu wang kpaa ; gadia iti Y@@ am k@@ ume ken akuraior . ” Er u fatyô u fan kwagh u or nan lu henen ken ishima ga nahan kpa , sha iwasen i Aôndo yô , u fatyô u eren kwagh sha kwaghfan . Er nan i doo u se palegh u keren “ akaa a vesen ” sha ci wase ken tar ung@@ un nee ? Ashighe ag@@ enegh iwanger i i te sha ma gbaa ty@@ es@@ enegh u Bibilo la ka i na “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” mbatomov mba Aôndo a shigh ve mkurem la a hide a time sha at@@ ine@@ akaa ag@@ enegh a a gbe a zough sha itinekwagh shon yô , di er akav a a sember eren man i nger shi@@ in ne a tese nahan . — Mateu 24 : 45 . Tho@@ m@@ as yange hingir p@@ ast@@ ô ken ad@@ ua u W@@ es@@ le@@ y shi fese je na iyol na u za eren tom m@@ ishen hen ti@@ ôn@@ tar u i yer ér S@@ outh P@@ a@@ ci@@ fic la . Shi ve han@@ ger ér i̱ civir ve shin ie@@ ev atô kposo kposo shin akav ag@@ enegh kpaa . Anmgbian ugen yange pine ér , ‘ M za hemen u eren tom wam , nahan m eren iyua sha inyaregh ki Amerika u@@ do@@ la 1@@ ,000 , sha hanma inyom , sha u suen tom ne , shin m er tom u col@@ por@@ te@@ ur la iyol y@@ a@@ ma ? ’ Shi ci@@ er mo iyol u zenden sha uya uya , pasen kwaghaôndo hen haregh wam . Á kaa wener : “ Una de ng@@ uhar wou ua d@@ or@@ ough ga ; u A kor u yô , Una me@@ er m@@ ny@@ am ga . Ka nyi i doo u Orkristu nana palegh u eren shighe u nan lu pasen or u hen tsombor u nan kwaghaôndo laa ? Maa a gba u se dondo kwagh u Mkaanem nam ma kaa se la , sha u nôngon du@@ ghun mbamhen mba Aôndo a soo ga la ken a vese sha . Kpa , doo u se pase Yehova isholibo i se er la , shi se ker iwasen hen mbatamen mba ken tiônnongo kpaa . — Anzaakaa 28 : 13 ; Yakobu 5 : 13 – 16 . Ior ka ve tema hen ya , ve ki@@ mbi inyaregh sha akaa shi ve tindi mbagenev a inyaregh shi ve er akaa a sha iny@@ ar agen sha In@@ tan@@ et , a u zan ken b@@ an@@ ke shio . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 17 , 20 ) Ken tar u he u ú lu van la kpa , ior vea tema ke ’ mkpeyol vea lu bem bem shi vea ya tar kpaa . Gba u se kav Aôndo sha u den mbagenev kwaghbo ve . — 5 / 15 , peeji 9 . Se mba ‘ veren mba ve to@@ ho se la dedoo ’ sha u lamen a ve kundu kundu . M@@ kpeyol ne tse ga . ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Mayange je Paulu taver ior ishima ér ve er iyua je ve per tindi ne ga . D@@ ondo Ikyav i Kwagh@@ fan u Yesu La Yehova Ka Aôndo u Dooshima Ô@@ no@@ v av mba ken jijingi mban he@@ mb@@ am nyityô yôugh@@ yô@@ ugh u ma m zough a mi la cii . ” Ka ic@@ in@@ tan i nyi Yehova a lu tan ior sha ayange nee , man mba yôôn ic@@ in@@ tan ne nena ? ( a ) Ka ikyurior i he i nyi Yehova yange tsua , man lu sha ci u nyi ? Tese ikyav er akaa a se zough a mi ken jijingi la nga a va se a mk@@ om yô . • Ka akaa a nyi a b@@ enden a ian i se lu a mi ken tiônnongo laa ? Kwagh ne tese wang ér , ma tahav mbu mb@@ ua hendan a vese ve mb@@ ua fatyô u yangen se tom u pasen kwagh u Tartor la je kpa mbu ga . ( 2 Timoteu 3 : 1 ; Ese@@ kiel 44 : 10 - 16 ; Mal@@ aki 3 : 1 - 3 ) Nahan kpa mpase u sha mnenge ne una mase kuren ken Paradi@@ so . • Se fatyô u nengen a kwaghfan u Yehova sha akaa a a gbe la man ken Bibilo nena ? ( Anz . 24 : 10 ) Alaghga uwer ua gba se u eren ityom i civir Aôndo igen , nahan se hingir u henen ser se civir Yehova ken anyom a karen la kpishi , nahan hegen yô mbagen kpa ve civir un . Ken inyom i i kar la , Mbashiada mban er tom ne hemba ah@@ wa b@@ iliôn môm man ti@@ ôn . Aluer tar ngu a kwagh a ve shin ngu a mi ga kpa , ma tar u ican i iny@@ ar i bende a u ga yô , ngu ga . I f@@ am ér m ngu or u henen Mkaanem ma Aôndo sha gbashima kpa ? Dooshima u Mbakristu , u a lu kwagh ugen u ka a mgbegha se u t@@ angen iyol ga la , ka kwagh u vesen u i fe mbahenen mba Yesu mba mimi a mi yô . Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu kpa mba ve a mzough sha u hemen ken tom u pasen kwagh la . Yesu kpa yange tagher a imba kwagh ne . Nenge kwagh@@ ngeren u a kaa ér : “ The Bible V@@ ie@@ w@@ point : How to C@@ op@@ e With Des@@ pa@@ ir , ” ken mgb@@ er u Awa@@ ke ! u Me@@ i 8 , 2@@ 000 , la . A@@ g@@ umaior a kwagh ve a lu nahan cii yô , ishima i̱ gba ve sh@@ imi , gadia mba tswen ga . “ Ú M@@ gb@@ ough a I@@ ember Dedoo , ” 1 / 1 De se time se fa nen kwagh u i yer ér dyako , man kwagh u dyako a til sha mi la kpaa . Mba@@ civir Yehova nenge ér ian i ve lu a mi i henen kwagh ken im@@ akeranta ne shi suen im@@ akeranta ne la , ka ian i civirigh kpen kpen . A kure mbamgbe mba iorov . ( 1 Mbakorinte 13 : 13 ) Dooshima wasen se u taver ishima shi ngu a wase se u kuran kpaa . Shighe u Se Er I@@ sho@@ li@@ bo kpa Doo u Se Er M@@ sen@@ e ? Kwagh ne una fatyô u nan Mbakristu mba ve soo u eren kwase ga shin eren nom ga lun kwa@@ v sha an@@ shighe kpuaa sh@@ ilen Aôndo tom la ze@@ ge gb@@ ev mbu nôngon . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 5 PE@@ E@@ J@@ I 26 - 30 Nahan lu u vea hemba mbaihyomov vev ityav gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u kpa , ma or nana ci@@ h@@ i a kar ihy@@ agh ér ka sha tahav mbu orumace shin kwaghfan u or ga . Paulu wa Mbakristu kwagh ér : ‘ De eren nen kwagh sha u wan ayol a en ikyo tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa hide nen ayol a en ijime ; hanma or nana̱ nengen ér orgen hemba nan . ’ Mba du@@ ghun ak@@ a a ig@@ ir@@ gi@@ do@@ go shin inya , mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , mba se vande ôron kwagh ve la yange ve lu a il@@ y@@ ak@@ u ér a wase ve vea fa ih@@ uma i bo i mk@@ ure tsuaa sha er vea kura i̱ ga yô . M@@ ci@@ em ma cian ij@@ en man ifer shin ityav ci@@ r ior udubu udubu imôngo ken ishim@@ any@@ ian gbem . Mbah@@ enen mba Yesu kpaa yange ve pase kwagh yem ica . Or ka nana vihi iyol , ij@@ ugh@@ ur ki iny@@ am@@ egh k@@ ia bugh yô , or@@ wasen mbat@@ wer@@ ev tom u lun a ikyo i wan ka nan kange nan ts@@ ar sha mi sha u kôron ij@@ ugh@@ ur k@@ ira her . Davidi na mlumun sha mpin ne ken pasalmi u kôron ken ishima tsung ne , ér : “ M vaa a TER g@@ enger g@@ enger , m zamber a TER g@@ enger g@@ enger kpaa . Yesu shi yange tese mbadondon un ér ve sôn tartor u Aôndo , ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” ( Mat . Shighe u Ruamabera a ôr kwagh a t@@ ér wain yô , ka i lu z@@ ar u atam a wain u u lu a kwa ga la a lu ôron ga . Aluer ikyar u saa ku yô , hen u pan@@ den ij@@ ung@@ wen ne kure kure sha hanma iyange . Kanyi yange i er ken gar u@@ gen@@ e , man ka ityesen i nyi se fatyô u zuan a mi ken kwagh ne ? ( Yesaia 35 : 6 ; Luka 23 : 43 ) Er Eliya lu yevese yemen sha gbenda u am@@ gb@@ i@@ ôr ngee sha mi la , a fa ken ishima tsô ér Ter na , Yehova Aôndo u mimi tswen la lumun un ! Anmgbian H@@ on@@ s@@ ber@@ ger yange ôr mkaanem ma anmgbian ugen ken tar u H@@ a@@ iti , u a@@ ah@@ e la wua kwase na yô , ôr yô , ér : “ Z@@ an zan hegen kpa , m ngu a de u v@@ aan ga . Ro@@ ber@@ t : M zua a kwagh u u lu ôron la . Ken m ningir wam a ve cii , mayange i môm tsô kpa mnenge ma or ts@@ ar ter@@ an ta@@ av shin bugh i@@ kpe ta@@ shi@@ i shin lam liam i dang a orgen ga . Aluer se soo ser “ m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man mhôônom ma zungwen man bem mba ve dugh hen Aôndo Ter man shi hen Yesu Kristu ” la ma kar se kua mzough u anmgbianev la ga yô , gba u se ‘ ver ishima ’ sha ayol a ase sha er se palegh mba ve ‘ kera lun ken ityesen i Kristu ga ’ la yô . — 2 Yoh . 3 . Kanyi Yehova a ver ishima ér se er ken mcivir u se civir un nee ? Gba kpee u se yemen hemen hemen her vea nongo u Yehova sha ci u nyi ? M@@ zamber . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , John La@@ ur@@ ence v@@ on Mo@@ sh@@ ei@@ m ôr kwagh u a zough sha kwagh ne vough nahan wener , yange lu ieren i Mbakristu mba sha derianyom u sha uhar , mba ve lu ken A@@ shia u K@@ iriki la u eren iniongo i M - umbur u ku u Yesu la “ sha iyange i sha pue - kar - un@@ yi@@ in u uwer u Mbayuda u hiihii u N@@ is@@ an la . ” Kpa se gema se hen kwagh u injaa ken kwagh ne . Er se lu nôngon sha u ungwan Yehova yô , ka a inja u se kav ser atindi na har sha akaawan a vesen . Ka sha igbenda i nyi nahan ortamen nana fatyô u wasen ma anmgbian u taver ken jijingi ? Nahan cii kpa , a doo u mbamaren mba ken Kristu vea na ônov vev ian ér ve pase mnenge ve sha kwagh u shighe u ve mbamaren ve tsough la . Kpa hegen u ve hingir agumaior ne , hanma kwagh yô ka se gba any@@ iman sha mi . Gbenda u V@@ eren Akaa Ne sha Al@@ ô sha Al@@ ô : Gb@@ a@@ at@@ om u K@@ o@@ son Akaa a sha Kwagh u Y@@ i@@ ase Y@@ ase la ngu a ikyav udubu udubu , mb@@ igen tsa hemba anyom deri môm . An@@ ti@@ kristu , 12 / 1 Kwagh u M@@ civi@@ ra@@ ôndo a Lu Yô * ( Rom . 12 : 12 ; F@@ il . Mba zan ad@@ ua ka ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu , kpa u@@ iniongo vev man aeren a ve kua jighjigh u nan ve cii zua sha atesen a Bibilo ga . “ A@@ sema a̱ de nyian ne sha kwagh u kp@@ er ga , gadia kp@@ er una gba nôngon sha kwagh na iyol na tsô ; hanma iyange zayol u i lu a mi la , kuma i . ” A kaa ér : “ Á mar tar sha iyange i m@@ ô@@ mo@@ o ? Nahan se di se gema ishima i nyian yase la cii se haa sha a na vangertiôr je , gadia ka un a lu koson se ye . — Ese@@ kiel 34 : 11 ; 1 Peteru 5 : 6 , 7 . Kwagh ka a er yô , ish@@ ember@@ kwaghôron i Davidi ôr a M@@ ik@@ al ér , “ me l@@ aha iyol yam ” la í zua a i̱ ken zwa Heberu , man ishember ne tese gbenda u Aôndo a nengen uumace la . Orkristu nana soo u lun er unô nahana ? Kwase u ken tar u New Ze@@ al@@ and , iti na ér J@@ en@@ ne@@ y , a kaa ér : “ Yange i zua wan wam a angev mbu sha ku@@ he u ken g@@ wan@@ ger@@ jime , anyom kar di kpuaa tseegh tsô maa , mea nôngo mer me er akaa agen me seer sha ityom i hen ya yô , m v@@ ôr kpishi , tsô m gba v@@ aan . ” Ve kav er i ne se akaa man agee a a hembe m@@ tse u se hemban tsan anyom a 70 zan zan 8@@ 0 la ca je yô . Loho u yange pasen la ngu a tahav sha ci u ú tese mimi sha kwagh u Aôndo shi u tese ior kwagh u vea er ve vea zua a mk@@ om u mimi ken uma yô , shi u pase wang ér ka Tartor u Aôndo ua va uumace a m@@ pe@@ ver@@ yol sha atsan a ve lu yan la cii ye . Peteru s@@ ende@@ gh her kaa ér : “ Shin a lu u m@@ ̱ kpe a We imôngo keng kpaa , mayange me ny@@ iman We ga . ” ( Mat . Lu sha ci u mbap@@ asenkwagh lu a ngee hen shighe la ga . Kpa se lu per nena ? KA A@@ K@@ A@@ A kpuaa tseegh a lu a tahav mbu kôôm mlu u mbayev u ken hemen la , i hembe u tesen ve takerada u ôron man kwaghhenen ye . ( Mbaheberu 11 : 8 , 9 , 15 ) Shi yange gba u Yosua una taver ishima shi una suur sha Yehova shi una fa A@@ tindi a na ve una hemen Mbaiserael una yem a ve ken Tar u Ity@@ endezwa ye . Nahan je kpa , Yehova ôr kwagh a ve sha mh@@ ôôn , yila ve ér , “ Ior A@@ v . ” ( Luka 21 : 24 ) Nahan hen shighe u Yesu lu shin tar la kpa iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo lu gbilin , shi lu u k@@ ia lu gbilin zan zan mhii u ayange a masejime . Shi umbur batisema wou la kpaa , de hungur iyange i hange hange ne ga . ( Anz . 3 : 12 ) Ve soo ér vea kura u sha aeren a bo shi vea wase u u̱ lu a aeren a dedoo . Yange suur sha Yehova Aôndo a ishima na cii . Er ya ikyar a Yehova taveraa yô , sar un tsung u maan Aôndo iyou . Man i nd@@ era eren akaa ne sha mbam@@ kohol ka kwagh u nyian a mi ga . U tesen ikyav yô , ka se zua a “ kwaghyan sha shighe vough ” sha akaaôron a ka i na la , man ityakerada i ka i due a mi sha mbam@@ kohol mban la . Sha nahan yô , aluer se soo u eren ivaa i dedoo yô , a gba u se dondo akaawan a Yehova , un u a ver ivaa la . ( Luka 10 : 1 ) Kwagh ne yange á tsaase ve shi a taver ve ishima tsô ga , kpa a na ve seer lun a gbashima sha tom u pasen kwagh la . Kpa ka ve keren “ be@@ m@@ shima u msen a ve a mi la . ” ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Aluer se mba a aeren a injaa a a har sha Ruamabera ne ken ishima yô aa wase se se kav ior mba se fatyô u nan ve jighjigh yô . Tom u Yesu ke ’ myom wase yô kanyi ? Or@@ pasalmi pase se Or shon , gadia a ôr kwagh na vangertiôr ér : “ I@@ wasen yam yô , ia va sha TER . ” Nahan kpa , aluer ka u iniongo ne ia lu kwagh u injaa hen or u nan lu eren i̱ la sha mimi yô , saa nana lu a mfe u vough u inja i iniongo ne er i tese ken Bibilo i i̱ lu Mkaanem ma Aôndo la . “ R@@ um@@ un Nen A@@ yol a E@@ n ” Yô , se za hemen a tom . ” Er Noa gba t@@ so la anyom imôngo cii man mase been nahan kpa , á er kwagh u Aôndo kaa un la cii , á er sha mi vough . Yehova yange tindi “ u@@ gu@@ g@@ ôô va naan un bredi kua inyam pe@@ pe , man shi bredi kua inyam ai@@ k@@ ighe ; a maan mngerem shin u@@ wa@@ gh . ” Yange a ôr akaaôron a profeti a i nger ken m@@ tom ma m@@ ta@@ an ma hiihii ma takerada u Yesaia la cii ve a ver Yesaia profeti shin a ver un profeti cii ve a ôr á kpa , Bibilo pase se ga . Shi kwagh la ka a wase se u tsu@@ wan eren akaa sha inja , shi kôôm mbam@@ shi asev shi wasen se u par@@ egh am@@ een shi una wase se u hiden sô@@ ghul ke ’ jijingi aluer se hii u d@@ or@@ ugh yemen ke ’ kpe je kpaa . — Pasalmi 19 : 7 . Tom ne ngu ican shi ka u na or nan v@@ ôr . Yesu yange er wain u doon hen ivese i á za ken K@@ ana la . Kwagh@@ fan u i er kwagh na er ka or la kaa ér un ngu or u fan tom . S@@ W@@ I@@ T@@ Z@@ ER@@ L@@ AN@@ D Anmgbianev mbagenev utar mba ve er tom kôôsôô vea Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la ôr ér nyi , man mkaanem ve@@ m mara ma a wase u u za hemen u lun wang nena ? 1 : 2 , 4 — Er nan ve lu k@@ we u Yuda í kaa ér u̱ hii za ngohol tar u í na ú laa ? Aôndo soo er u̱ tôô mbamaren ou ve̱ lu ú kp@@ am môm ga shi m@@ hemen u ve hemen we gbenda la kpa a̱ lu ú kwagh u injaa . — Anzaakaa 15 : 5 . P@@ ine iyol you wer , ‘ Kanyi me er ve me hemba wan ikyo sha akaa a á hembe doon iky@@ ar@@ em laa ? ’ P@@ alegh hanma inja idya man iji@@ mba cii . Wan@@ kwase la kaa ér : “ Er kon u ap@@ el u lu ken iky@@ on i iky@@ ôô nahan , kape u a doom ishima la a lu ken ôn@@ nomso la . ” D@@ ugh atsan aa a ts@@ eren uumace cii la kera je kpa , Mbakristu mba mimi tôô kon u m@@ tsaha u sha injakwagh . Bibilo ôr akaa agen a yange er la vighe vighe ga , nahan mbagenev ka vea ôr á man vea zua a iwanger ga nahan ve er nena , nahan kpa Bibilo yô i ôr se nyi sha kwagh u Yehova ? Sha jighilii yô Yehova samber a iwanger i ken jijingi la ken Mkaanem nam ma á ne i nger ken Bibilo la . • Hii nan ve se fatyô u kaan ser Yehova ka I@@ mbor i myom wa@@ s@@ a ? M@@ kposo u vesen u a lu ken kwagh ne yô , Tindi u V@@ esen u yange Yesu tese ér i̱ eren la yange gba u or a kôr cio u eren aeren a dedoo a a lu a iwasen hen mbagenev kpôô kpôô yô . Iky@@ urior i N@@ de@@ be@@ le vese iyenge ken ing@@ ye@@ gh@@ ior i shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca ga W@@ ea lu va zan mkombo u M - umbur vea Mbashiada mba Yehova sha kwa u hiihii yô , ka nyi u fatyô u veren ashe a mini ? Ka hanma tahav mbu se lu a mi cii mbu ve he ’ Aôndo jighilii ga . K@@ am@@ er@@ on : I de ze u iyol ga . Shighe u mngerem mara uma kera la , u@@ y@@ aav mba iorov man a@@ you agen a hen ijiir la cii vihi saa ishe , mase shin iy@@ aav kpuaa tsô . ( Yohane 4 : 24 ) Yesu yange yila Aôndo u mimi ér ka ‘ Ter na u A lu Sha yô . ’ 6 : 18 ) U fa mbananjighjigh mbagenev mba ve tagher a atsan yôô ? PE@@ E@@ J@@ I 15 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 26 , 6@@ 8 Kwagh u ma er la una fatyô u ‘ karen mbamhen kua mba@@ awashima ’ asev kpaa shi una wase se u eren akaa a injaa ken uma wase . — Mbaheberu 4 : 12 . Sha kpôô yô , lu or u taver ishima , ka nahan ve dondo ve ijime ye . Shi í wa ve kwagh iyol ér , tugh ka mb@@ ua ile yô nomso man kasev vev ve zua . . . ve er idya kpoghuloo . . . . Se fatyô u eren tom a ngeren u sha kwagh u P@@ ase@@ ka la man kwagh u i er ken Ekesodu la u pasen nyi sha kwagh u Yehova ? Anmgbian u kwase ugen u er pania vea nom na yô , kaa ér : “ Kwagh@@ pasen lu môm ken igbenda i yange wase se u lun imôngo shi lamen yô . Mayange de te m@@ til sha mimi wou u injaa la kera sha u kenger shin ôron akaa a iji@@ mba@@ gh ga . 28 : 19 . Lu K@@ pe@@ kpe Kp@@ ôô Kp@@ ôô ? Bibilo pase or u nan lu ityough sha hanma ihyom i i ker mbacivir Aôndo a ityôkyaa shio la nena ? Doo u se ver shighe u se teman se tseegh se gbidyen kwar sha akaa kposo kposo yô ! M@@ zough u iv@@ es@@ egh u hiihii la been kera yô , ivaa i eren hemban lun kwagh u sha ikyev i mbamaren mba kwase la man mba nomso@@ or la , sha ashighe agen yô i vande keren ishima i mba kwagh a lu sha ityough vev jim jim la . Hen shighe ne tugh hii u ilen shi sho@@ ja i ken mnger i ken tar u B@@ rit@@ ain lu shin gir@@ g@@ im@@ nger i í yer ér H@@ M@@ S P@@ all@@ as la . Mba@@ yev ka vea nyôr anyom a uma a hembe taver , er anyom pue kar nahan je kpa , a tesen ve kwagh sha dooshima shighe u i henen kwagh hen tsombor yô , kwagh la a za hemen u b@@ enden a gbenda u ve nengen kwaghhenen la . Er se lu nôngon sha gbashima ser se eren kwagh u dedoo nahan , er nan ve i doo u se umbur kwagh u i ôr ken Yakobu 3 : 17 laa ? Anmgbian ugen nger kwagh sha kwagh u tom u pasen kwagh u yange i er sha shighe u ityav mbi tar cii mbi hiihii la , ér : “ Mba civir Aôndo yange ve lu samber a ti@@ h@@ i u sha uta@@ ankar@@ uhar u takerada u S@@ tu@@ di@@ es in the Scriptures la sha gbashima , i yilan ti@@ h@@ i ne ér The F@@ in@@ ished M@@ y@@ st@@ er@@ y . ( b ) Man hanma mlumun u Yesu na Satan sha am@@ een la cii tese m@@ kposo u mhen u Yesu a u Satan nena ? ․ ․ ․ ․ ․ 10 : 22 ; 1 Yoh . 1 : 7 . Nahan ve fa ér ka mba ve vese ayol a ve tseegh i gbe u vea yaven ayol a ve , er Aôndo a tese la ye . ( Heb . Shighe u i nyer k@@ el@@ ase je kpa , mbayev mbagenev zua a ian i dedoo , nahan ve ôr tic@@ a ve man mbayev mba ken k@@ el@@ ase ve kwagh u akaa a injaa a Tartor u Aôndo ua er sha ci u uumace la . “ Aluer an@@ ti or nana ya kwaghyan ne yô , ” inja na yô , nana na nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh yô , nana lu a ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron . ( 1 Timoteu 2 : 9 , 10 ) Ma or@@ tom u Kristu môm kpa nan we iyol sha imba icivir i ng@@ ira nahan ga , shi kwagh gbe nan sha ati@@ at@@ om kpaa ga . Nahan u hen wer u tsu@@ mee ? Tom u Icighan Jijingi Yange Er Yô Peteru soo u taver mbananjighjigh a na imôngo asema . “ Er Sha u he man tar u he , mba Me er ve la , vea lu sha ishigh Y@@ agh gbem nahan , kape vor wen man iti yen vea lu gbem je la , kape TER A kaa la . ” — Yesaia 65 : 17 - 25 ; 6@@ 6 : 22 . I@@ can i yan . Kwagh na doo ve ishima shi mba ne un civir sha mfe na la man sha jighjigh na u nan u a lu ikyav hen mbagenev la . Aluer se mba tesen ior kwagh u Aôndo yô , se lu wasen ve u nengen e̱r ve kpa vea ko@@ so akaa a injaa sha a aa saa ishe mayange ga yô . Nahan doo u se pine ayol a ase ser : Kanyi i doo u me hen ken ikyav i I@@ ta@@ i yange ver nee ? Jighjigh u ú ne sha kwagh u “ iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ” ia va a mi la una wase ú u ‘ nengen a myom u Yehova ’ shi zan hemen u civir un sha mimi . — Yo@@ el 2 : 31 , 32 . H@@ as@@ or U tesen ikyav yô , T@@ or@@ kwase Ese@@ ter , yange soo ér or@@ ya na , Tor A@@ ha@@ su@@ er@@ u a̱ wase u sôron mzeyol ugen . Kpa gba u ú er sha atindi a Aôndo aluer u t@@ ôm wer a na ú uma gbem ken tar u he la yô . “ Ô@@ no@@ v mba tartor ” mba keghen injar i a na ve sha la a ishima i môm , kpa se cii gba u se tile dông sha jighjigh , shi se ta@@ an iwanger zan zan mkur una kar van . ( Mbafilipi 1 : 7 ) Ashighe agen yô ka i lu mba ve eren at@@ ser@@ egh ér mba civir Yehova la ve hendan kwagh a vese ye . Shin er a ze mbamkombo shi a pasen kwagh nahan kpa , a fatyô u den u henen sha akaa a taregh agen , a doon un la ga . Shin u ngu henen sha akaa a u soo u fan u eren , er e@@ ev shin kwagh@@ maan shin kwagh@@ ku@@ h@@ wan shin akaa agen a u zough a ian i henen a ken tar u ainge ne ga la . ( Yakobu 5 : 12 ) Yesu shin Yakobu cii ve kaa ér u or b@@ um@@ un sha u ôron mimi ken ate@@ jir la ka kwaghbo ga . Yange gba u Timoteu una lu ikyav i dedoo sha vegher u mlu u wang kpaa . Ikyav i môm ne ia tese e̱r tindi ne a lu a inja yô . Yange C . Se kpa se ungwa ini@@ e@@ zwa i̱ Yehova a ne ér se̱ pase kwaghaôndo la . Mba i shigh ve mkurem mbara kohol cii mba wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , kpa ka mba ve lu Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara tseegh ve nengen sha tom u nan kwaghyan u ken jijingi ye . — 6 / 15 , peeji 22 - 24 . Yange kure ikyaa ér tar u Igipiti ngu a kwagh u injaa u nan un ga . Ka akaa a Yehova a ne se a nyi sé henen sha mi ve una seer doon se ishima ? Zum u mbamhen asev ve ne se ure yô , Yehova una wase se nena ? Tartor u Aôndo — U@@ a Er Ny@@ i sha C@@ i W@@ ou@@ we ? Mbamaren ka ve vihi inyaregh shi ve na shighe man agee a ve sha u eren akaa a aa lu mbayev vev a iwasen yô . Heela tseegh ga , ish@@ or i kpe@@ hen man aie u eren kua any@@ ighe man idya i eren du@@ mbur hanma ijiir cii . KA Í doo ú ú tôvon fan kwagh u a c@@ imin yôô ? Yehova maa iv ityendezwa i lu er wener iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Davidi k@@ ia lu gbem sha won la . — 2 Samuel 7 : 12 , 13 ; Luka 1 : 32 , 33 . Jigh@@ ilii yô , bab@@ a wam yange hingir ijende yam i ishima ishima , shi m cian u ôron un akaa a am a s@@ ôngo s@@ ôngo kpaa ga . ” ( b ) Er@@ doo u Yehova la ka a mgbegha se u eren nyi ? M@@ H@@ Ô@@ Ô@@ N@@ O@@ M ma ker Satan Diabolo a uumace ga , hemban cii je yô , mba ve civir Yehova la . Yange Yehova kaa a tor la ér : “ Nenge , ú kpe sha ci u kwase u u ko@@ o a mi ne ; gadia ka kwase u or je . . . Inja i iti i Yesu ér “ Yehova ka M@@ yom . ” ( Gen . 2 : 7 - 9 ; Luka 3 : 38 ) Aôndo yange na ve tom u hange hange . Nenge ase kwagh u De@@ me@@ ter@@ i@@ u , or u v@@ aren i@@ wa i az@@ ur@@ fa , u a eren ie@@ ev ken gar u E@@ fese yange ôr sha kwagh u kwaghaôndo u pasen u Paulu yô . A@@ yom a Satan ne tese se imba or u a lu yô — inja na yô ngu if@@ er@@ or u wan at@@ ser@@ egh . A@@ tô@@ akaa nga kpishi a a ne ve Yesu ya ican yô . Mbam@@ kombo mba Kristu bugh se aan a injaa a tesen ér kwagh u mba@@ beenyol gba se ishima . A̱ t@@ indi@@ m a mi kpa m ôr ga , nahan ve ma@@ gh ci@@ mba ken iyou yam kpishi . ( Luka 13 : 24 ) Kpa Bibilo tôndo zwa a vese ken Pasalmi 1@@ 26 : 5 ér : “ Mba ve lee a m@@ liam i@@ ker yô , vea sun@@ da a iember tsung . ” Kwa@@ r@@ karen u vough u iyenge i mba i hen Bibilo a ve iorov 5@@ ,@@ 3@@ 0@@ 9@@ ,@@ 2@@ 8@@ 9 sha hanma uwer sha tar jimin cii ken inyom i i̱ kar la tese ér , ior kpishi mba ve lu er iyôngo nahan mba mba ij@@ en i kwagh u mimi u ken Bibilo la i ker ve yô . Aôndo pase se akaa kpishi sha kwagh na ken Bibilo . 9 , 10 . ( a ) Yesu yange kure kwaghôron u ken Yesaia 42 : 3 la shighe u lu eren tom u pasen kwagh shin tar la nena ? Yesu yange ver ishima tsung sha kwagh u Tartor , shi á tsua ior mbagenev kpuaa ve hingir mbadondon nav . Hii ken inyom i 19@@ 35 la je , ior umiliôn imôngo lumun as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la “ gema ” ve , ve “ hingir mbap@@ er@@ apera . ” ( D@@ an . Ka taver we u lumun mbam@@ gem mba sh@@ on@@ oo ? Shi aluer kwagh ngu nahan yô , awashima u Yehova a lu a mi ér tar cii u iv a ior mbacivir un sha mimi la kpa una kera kure sha mi ga ; man kwagh a er nahan mayange ga . I@@ jiir i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la tese akaa a Mbashiada mba Yehova ve ne jighjigh a mi la kua ityom i ve eren la vighe vighe . Ikyav i tesen yô , i ôr ken N@@ um@@ er@@ i 5 : 2 er : “ K@@ aa Mbaiserael , ve̱ due a hanma or@@ im@@ ande hen af@@ o kera , man hanma or u kwagh a dugh nan ken iyol a nen@@ de inya yô , man hanma or u nan kera lu wang ga , sha ci u nan bende a ku yô . ” Bibilo kaa a vese ér : “ Z@@ a hen iy@@ ôn , we or@@ uh@@ we ; ver ishima sha aeren a i ; yô , hingir or@@ fankwagh ; ngi a or u hemen i ga , shin or@@ nengen sha i , shin it@@ yo@@ or kpaa ga , nahan kpaa ka i kohol kwaghyan u i inyom , i koson iy@@ i@@ av mbi i sha shighe u sun@@ da . ” Jigh@@ ilii yô , ka mbayev mba ken k@@ el@@ ase wam i lu u vea cia ashe u ôron kwagh u kwaghaôndo ye , ka mo ga ! ” Mkaanem ma Aôndo tsengaôron ér a tim akuraior ne , aa kera lu ga . . . Se er nan ve se tsaase imoshima yase ? Yehova yange kura Mbaiserael shighe u ve ( a ) lu ken deser@@ ti la nena , man shighe u ve ( b ) nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la nena ? Wan u kpen ij@@ en : U@@ N@@ I@@ T@@ E@@ D N@@ AT@@ I@@ O@@ N@@ S / F@@ o@@ to sha ikyev i F . Kpa aluer kwaghaôndo na ior hemba mban ior mba ikyo@@ ov yô , ng@@ u@@ la tseegh tese ér Aôndo lumun a kwaghaôndo sh@@ on@@ oo ? Shin er han@@ see@@ ti una fatyô u wasen se ken kwaghpasen nahan kpa , doo u se ver ishima sha er se de iliam a or@@ ya se yem u lamen a or sha han@@ see@@ ti ga yô . Ka a̱ taver se ishima yô se zua a agee I@@ ̱ kaa ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” Er u lu henen kwagh u Yehova seer a seer la , jighjigh u ú ne un la una lu taver seer a seer , shi una lu doon we ishima seer a seer . Er Mbakristu mba ken K@@ orinte kpishi lu van@@ den karen ayol a ve cii man yan bredi shi man wain la ga yô , ve hingir “ ase@@ er@@ aior , ve lu dedoo ga kpaa , mbagenev kpe [ ken Jijingi ] kera je ” kpaa . Nahan kpa atindi a Aôndo yô , gema ga , kpa er Yehova nenge ér Mb@@ an@@ ine@@ ve gema ishima yô , un kpaa gema awashima na la . — Mal@@ aki 3 : 6 . Jigh@@ ilii yô , Se soo u tesen ser se hemba perapera ga , kpa doo u se lu kposo a mba Yehova a doo ve ishima ga shi ve civir un kpaa ga la . Jijingi u Aôndo ngu hemen we kpa ? Shin er tom ne lu u ican kpishi shi u nd@@ ôh@@ ôr ishima nahan kpa , yange m kô@@ r@@ cio u eren u ayange ayange sha ci u m lu gum@@ kwase shi m lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol her . Shi ve lu her shighe u Yehova tim F@@ ar@@ a@@ o a ikyum@@ utya na shin Zege@@ mnger u Nyian la . Hen ase@@ mber a u fe inja i a ga la . Ve va a u@@ iyua mba va nan as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la ; mba ‘ keren sha u i doo ve a ve ’ shi ve̱ wase ve ken jijingi kpaa . Sha ayange a Tor u Yuda , Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati u inja i iti na i lu “ Yehova Ka Or@@ jir ” la , Aôndo yima Yuda sha ikyev i akuraior a a wa ndor a ve la sha u eren ve nôngon num ayol a ve . 14 : ​ 1 , 18 . Doo u se nenge kwagh u keren iwasen hen Yehova la nena ? 2 : 17 ) Tar u Satan ngu inja er ua kar kera ga nahan . Nahan kpa , Yesu tôndo zwa wener , vea zua a anmgbianev ken jijingi mba “ nomso man mbak@@ asev kua ung@@ ôô@@ v man ônov ” ken tiônnongo . — M@@ ar . 10 : 30 . Kanyi i gbe u mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea fa ? Mba ve yô , m lu nengen er ve lu nan@@ den ya wase man akaa a ase cica cii yô . * Ken hanma ivese cii , gba u nom man kwase cii vea keghen iyol u gban zwa môm sha kwagh u ve soo u eren yô . I@@ m@@ ura i i ker se i kwagh u mimi man perapera la cii ka i bee . Yesu pase ér “ iv@@ or i dedoo ” la tile sha ityough ki “ ônov mba tartor ” man gema “ iv@@ or i bo ” la di yô , i tile sha ityough ki “ ônov mba if@@ er@@ or . ” Lu Tartor u Aôndo u sha u Yesu una hemen ú vea iorov 14@@ 4,000 la . Kpa Yesu fa er i lu Yuda tseegh ieren na la i lu sha apera yô . ( Yohane 10 : 16 ) Yange lu m@@ u@@ e p@@ es@@ id@@ en u So@@ ci@@ e@@ ty hii ken inyom i 19@@ 42 zan zan kighir ken inyom i 19@@ 45 la . 8 , 9 , 15 . Tsô or@@ hemen kwaghaôndo u mba gb@@ eren ic@@ u@@ l inya la lumun a mhen na la — maa l@@ ù mkur u “ mes@@ iya ” u Y@@ e@@ men je la . Pro@@ feti Daniel yange tsengaôron ér : “ Sha ayange a u@@ tor mbara [ mba ve lu sha shighe wase ne ] , Aôndo u Sha Una ver tartor ugen [ sha ] u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ikyev i ma iky@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen [ i i lu hegen ] ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” ( D@@ an . Yehova yange yem Mbaiserael ken tar u Igipiti kera yô , a kaa a ve ér una gema ve vea hingir ‘ kwagh na ’ iyol na , vea doo un ishima shi una kura ve vea lu “ icighan@@ ikyurior . ” “ Ieren i perapera ” i Yesu la man ikyo i wan na man m@@ til u a tile sha mimi zan zan ar ken ku la na yô , hingir u akuraior cii aa fatyô u zuan a iyua la gbilin kua uma u tsôron . ( 2 Kor . 5 : 14 , 15 ; 1 Pet . Diabolo tese ishim@@ avi@@ h@@ in tsung nena ? Davidi yange kaa a Yehova ér , “ Ma u lu iwasen yam ” ga , kpa ôr a Na vangertiôr ér , “ Ka We U lu ” iwasen yam ye . M@@ ik@@ ha@@ il shi kaa ér : “ Shi yange se zua a a kasev mbagenev mba ve nôngo u kuman er pue nahan yô , hen haregh shon , mba zan ad@@ ua u B@@ apti@@ st , mba sar ve u fan mimi tsung yô . Yobu yange gema ishima na cii ver sha u henen sha kwagh na tseegh sha shighe u angev mbu vihin tsung ta sha na shi mbayev nav sar ku , shi akaa a na sar man ah@@ ur@@ aior a na kpa lu wan un kwagh iyol sha mimi ga la . Sha an@@ shighe ugen la , Yesu wa mbahenen nav kwagh ér : “ Ver nen ishima , kuran nen ayol a en sha kwa u Mbaf@@ ar@@ ishi kua kwa u H@@ er@@ o@@ de la . ” ( M@@ ar . 8 : 15 ; Mat . Á l@@ aha Aôndo anyom kar hegen udubu imôngo . Er doo un ga nahan kpa lu a kwagh u eren ga . Sha shighe la mzeyol lu hen atô u Mbaiserael , mzeyol ne hii ica gba , lu ah@@ endan a hen atô u mcivir u mimi man u aiegh , ka mcivir u Yehova Aôndo man mcivir u ak@@ ombo u akuraior a a wa ndor a ve la . Kpa er Davidi cian Aôndo yô , ishima gba zan un iyol sha kwagh u er la shin er lu kwagh u bo ga nahan kpaa . M@@ A@@ A@@ C@@ I 18 - 24 , 20@@ 13 Yange Yesu tsengaôron ér ityav mbi nôngon man ij@@ en i gban man ity@@ ar@@ t@@ enger man ub@@ omb@@ au@@ angev vea kohol cii á lu ‘ ikyav i mlu u̱ una lu ’ ken tahav mb@@ ú tor@@ ov nav la . Anmgbian R@@ ic@@ hard Ru@@ do@@ l@@ ph , u a hembe anyom 1@@ 00 hegen la kaa ér : “ Yange se kav wang ser tindi u orumace môm kpa una fatyô u yangen tom u yôôn kwagh u Yehova man iti na ga . Alaghga tsô ish@@ i@@ ôr na , Yosev , una kera soo un ga sha ci u un ngu iy@@ av yum shin alaghga a he@@ e un sha ci u iy@@ av mb@@ un shinii ? ( 1 Peteru 2 : 17 , N@@ W ) Anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev cii doo se ishima sha ci u ve cii mba civir Yehova Aôndo a vese imôngo . Yesu yange ôr kwaghôron u profeti ugen u injaa sha kwagh u ayange a ‘ mk@@ ur@@ tar . ’ Ú tese wer Yehova ngu I@@ mbor i mimi nena ? Tese Ô@@ no@@ v O@@ u Inja i Dedoo , 4 / 1 Yesu yange vande nd@@ eren iorov uhar shin ku ; nder u môm ave ave la je , ugen la di alaghga lu ave ave ga , kpa lu sha iyange shon i kpe la nder un ye . Kpa , or shi ngu a mgb@@ e ugen kpaa , ka isharen i civir Aôndo je la . T@@ A@@ R N@@ A : F@@ IN@@ L@@ AN@@ D D@@ i vough er u yan kwagh sha ashighe vough vough a ne or mkpeyol nahan , kape u sôron ian henen kwagh shi timen ke ’ Bibilo hanma shighe la kpa á ne or mkpeyol u ke ’ jijingi je la . 3 “ W@@ aan Nen A@@ mba@@ aior la Iky@@ o ” Yange taver Yesu u kaan a mbahenen nav ér ve doo un ishima ga . Sha kpôô yô , ior mba ve nyer M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo ke ’ atôônanongo a Mbashiada mba Yehova tar sha won cii mbara ôr ityakerada i it@@ ian i hiihii i ke ’ Bibilo la bee hemba inyom i môm di kpuaa tseegh tsô . As@@ ande a Mbakristu mba jighjigh mba i shigh ve mkurem la kpa yange i kar ve , i sôr ve er ka sha usu nahan , nahan i lumun ve , ve hingir u “ vea na Ter nagh sha perapera . ” — Mal@@ aki 3 : 3 . Doo u se er nena shighe u i seer tan iwanger sha avur a Bibilo ag@@ ene , man ka sha ci u nyi ? Tsô Mbakristu mbagenev mba vi@@ an ken jijingi , mba ken nongo u Mbashiada mba Yehova mba hen ijiir la gba va henen Bibilo a mo , ve wasem u nengen a mtsera u me zua a mi sha u dondon akaawan a Bibilo yô . Aluer se mba eren kwagh u a tese ér se mba sha ci u hemen u Yehova yô , ka shighe u doon u nyi se fatyô u veren ashe a mini ? Kpa , m hen kwagh sha gbenda u Yesu eren kwagh a ior la shi m dondo kwaghwan na la , nahan kwagh la wasem u nôngon a ah@@ endan man imb@@ wase i i lu kaan mo la . Er mbamaren mbagenev ve cian ér i̱ de kaan ér ve mb@@ á n@@ zu@@ gh@@ ur a ônov vev — sha iyol man ken m@@ kaan man ken ishima ga yô — ve tsua ave sha mk@@ ô@@ ôm u kôôm ônov vev la sha . Aluer nom ngu eren a kwase u nan sha kwaghfan ga yô , Aôndo una venda mbamsen mba imba nom la vough er yange er a mbacivir un mba sha ashighe a tsuaa mba ve kende kasev vev la nahan . Shighe u zayol a lu ken tiônnongo yô , gba u mbatamen mba ken Kristu vea ti@@ mb@@ ir u sôron un ga . Aôndo yange mgbegha Tor Solomon nger ér : “ He@@ mba kuran ishima you a akaa a u kor a cii , gadia ka ken i uma a dugh ye . ” ( Mat . 24 : 42 ) Mayange de lumun a aie u Satan a samber a mi ér mkur z@@ ur@@ um ga , shin mkur una va tsô kpaa ga la ga . Shin er ter@@ em lumun mimi sha won ga nahan kpa , ken masejime yô , va lumun ér mo m z@@ aan hanma mkombo shi m duen kwaghpasen . □ Ve cii ve lu mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh . —⁠ N@@ um . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Tom u pasen mbagenev loho u myom u ú lu ken Bibilo la ka tom u ua va se a myom man mba ve ongo se la yô . Anmgbian ugen u a sember eren batisema yô , vôso kwase mar ônov utar . I@@ kp@@ elaior cii gbidye a@@ wer , kaa ér : “ Ka imo i Aôndo je , ka i or ga ! ” Ka ana Aôndo a lôh@@ ô nan ken t@@ ent@@ i na u sha injakwagh la ? Kwagh ne na yô , Yobu “ na ish@@ ô iyol na sha ishigh ki Aôndo . ” Ve kaa a Mose ér : “ Ka nyi ne dugh a vese ken Igipiti ner , sé va kpe ken deser@@ ti nahana ? Ka se yôô loho u Tartor ken igbar sha er se fetyô la cii a mciem shio . 18 , 19 . ( a ) Ka hanma shighe nahan i hembe doon u mbakur@@ an vea kôr iyol tsaha shi vea lu ishima legh le@@ gh@@ e ? 9@@ 7 :⁠ 10 . Alaghga je yô , ú kange kor m@@ ape wer a̱ kôr ave sha mi a̱ de gbe ga . Mbagenev vea fatyô u kôôm mhen u ve lu a mi sha kwagh u iky@@ ôr eren la sha er una zua sha gbenda u Yehova a nengen iky@@ ôr eren yô . B@@ atisema u eren shin mnger la ka kwagh u Mbakristu mba mimi ka ve er sha u tesen ér ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova Aôndo yô . I@@ wasen i i gbe u a na ve ne wa nyi man nyi kera ? ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Ity@@ esen i Tartor la , i ior ve lu zuan a mi sha tar cii hegen ne , ia tese u kwagh u u er ve u hingir mar@@ nya u Tartor la yô . Ka ve fa kwagh u a doo u vea er sha ma shighe yô . ” Aluer ú gba angev yô , ka hen or u sôron aka@@ ah@@ endan ú za y@@ ee ? Kwagh u or soon tar u nan kpishi geman kôron mbagenev ihyom ne hii ka kwagh u nyian a mi ga . Yange kwagh lu nahan sha ci u Yehova tsua Saulu sha inja ga ze , kpa lu sha ci u Saulu kera er kwagh sha jighjigh u nan ga , shi hingir u hemban ato . M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a kaa ér : “ A@@ ng@@ ev mbu m lu a mi ne ka mbu mb@@ ua tsa a mo shi mb@@ ua seer gban a gba kera yô . A lu i@@ aven i mk@@ or u ut@@ u i hiihii laa ? Se er nan man se fa i@@ ember@@ yolough i í doo sha ci u Or@@ k@@ rist@@ u@@ u ? I wa uumace mba@@ jighjigh cii kwagh ér ve kpa ve yôô icivir ne hanma or nana ungwa . ( Mbaefese 3 : 8 ) Yange lu or u fan tom u i@@ vangeli tsema tsema , nahan kpa ker icivir na iyol na ga , lu Aôndo naan un icivir ye . Yosev man Maria mba kaven er Yesu a saa yô , ve h@@ ile a@@ yem ve yem ken Yerusalem . Ka ishember i ken zwa Heberu i í fe mhii u i̱ jighilii ga yô . Hanma ijiir i iky@@ aior i ken Kristu i lu cii kpa , gba u ia yevese asaren ne sha u palegh aeren a bo a a vihi ve la . ( Mateu 5 : 12 ) Apostoli Paulu nger wener : “ In@@ j@@ ar i isholibo i kimb@@ in yô , ka ku , kpa i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo yô , ka uma u tsôron ken Kristu Yesu Ter wase . ” Anyom a karen ken ijime er 4,000 nahan , Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka yange ve mar ah@@ ina , lu I@@ so@@ u man Yakob . K@@ er I@@ wasen i Yehova sha Gb@@ a@@ shima , 9 / 15 U tesen ikyav yô , nenge ase mkaanem ma Davidi ma i nger ken Pasalmi 5@@ 1 la . ( Mbafilipi 4 : 5 ) Alaghga se lu a tahav man agee a mbagen ve lu a mi ga yô . Nahan kpa , hemba doon u keren a ker ah@@ ab@@ a ga . U fatyô u ngeren mbampin mba shon shin takerada , nahan seer timen sha mi ken hemen . Kwaghôron u tilen iyol ne been kera yô , iky@@ aior wa nongo g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an za suur sha tse@@ mbe , her ape Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d lu nan ve kô@@ pi u takerada u he la gbilin la . Takerada u i yer ér The Ex@@ pos@@ it@@ or@@ ’s Bible la kaa ér ikyav tese wang ér Se@@ kar@@ ia lu “ or u fan icighan@@ ruamabera tsema tsema shi lu a mkav sha kwagh u kwaghaôndo kpaa shi fa u tesen mbagenev kwaghfan na ne . ” Ka keng ia doo ú , sha ci u se cii i mar se a isharen i lun uma shi ember uma ken bem man mkpeyol kpaa . Davidi kaa nahan ér : “ We TER , U kuma u teman tor , U ngu ityough sha akaa cii . ” Nahan kpa , kwagh u dedoo due ken iniôngon na la . Shighe wam been m kur@@ un yô , m kohol inyaregh ki ior erem iyua a mi sha iyange la cii hemba ₦ 10@@ ,000 . ” L@@ an ve ishima ve gba kaan ér : ‘ Se va le@@ ti shinii ? Kpa shighe karen yô , á hingir or u yevese a yevese sha , gadia tor kôr un ihyom , lu z@@ endan un er ka iny@@ am@@ to@@ ho nahan ér una wua un . Yesu yange er msen hen Aôndo ôr kwagh u mbahenen nav kaa ér : “ M na ve kwaghôron Wou , kpa tar kôr ve i@@ ho@@ m , sha ci u ve lu ior i tar ne ga yô , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ( Anzaakaa 4 : 14 ) M@@ ôm ken igbenda i bo ne yô ka u i er kwagh u u ken Anzaakaa 5 : 3 , 4 la : “ Ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh i kwase u u fe nan ga la , ngi nen@@ de er an@@ ende a ikp@@ a@@ you nahan , man zwa u nan kpaa hemba le@@ gh@@ em a mkurem , kpa mkur u nan yô , y@@ ua er kon u y@@ u@@ an nahan , er s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar nahan . ” ( a ) Ka sha igbenda igen nyi nahan se na Aôndo i@@ civi@@ r@@ i ? * Lu imba erdoo u Mbak@@ eni tese hen ‘ Mbaiserael zum u ve due ken tar u Igipiti ’ je la . — 1 S@@ am . Yange tese ve gbenda u u hembe doon u vea eren a uuma vev kpaa yô . Yange gba u vea wa ago@@ yol vea keghen a kegh sha ci u vea dondo ity@@ ô@@ gh ki shon yô . Davidi yange ‘ hen kwagh sha aeren a Yehova cii , a hen kwagh ken ishima sha tom u ave a Aôndo je . ’ Nahan er i lu ityar i i lu ab@@ uter ga la i lu hemban suen u@@ c@@ ôô@@ ci hegen yô , kwagh ne ngu hingir kwagh u ken hemen yô ayôôso a va due sha mi yô . A fatyô u nan hanma or u hen tsombor tom u nana eren hanma iyange yô . S@@ U@@ U@@ R SH@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Yange lu a tahav mbu ma er wain sha ivande ma na ior ér ve ma , kpa ngeren la kaa a vese ér a er nah@@ a@@ la ga . Er Aôndo u lun a tahav mbu kpilighyol er Yehova nahan , ta ikyaa ken Eliya yô , Eliya kera lu a ityôkyaa i una cia A@@ hab@@ a man Yes@@ e@@ bel ga ! — Pasalmi 1@@ 18 : 6 . ( Pasalmi 9@@ 0 : 2 ) Yesu ka “ W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii . ” Man shi han@@ mô u i sar nan ka lun u hiihii ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . ” B@@ ee kera yô , hemen u uumace u ú doo ga ne ua fatyô u been a ifer ga , nahan aluer se mba nôngon ser se bee a afer@@ akaa kpa a gba sha mi ga . Shi í na K@@ al@@ e@@ bu gar u He@@ ber@@ on hingir u na , í na di Yosua gar u T@@ im@@ n@@ ati - s@@ era . A@@ K@@ A@@ A A D@@ O@@ O@@ N A I S@@ ER SH@@ A KW@@ AG@@ H U I@@ M@@ A@@ K@@ ER@@ AN@@ T@@ A I T@@ ES@@ EN I@@ OR B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O YÔ ( Ôr Pasalmi 14@@ 3 : 10 . ) Ken masejime Aôndo lamen a Yosev ken m@@ nya , tesen ér ngu sha ishima i un Yehova yô , ve zua a ityôkyaa i “ seer kôron un i@@ ho@@ m . ” Nahan kpa , er lu eren sha akaa a a lu henen la shi lu zan mbamkombo yô , kwagh la wase un u undun aeren a na a tse la . ( N@@ um . 15 : 29 , N@@ W — Inja i u “ eren batisema sha u hingir mbakp@@ enev la ” ér nyi ? Yange m va fe Mbashiada mba Yehova tsembelee yô , m kav er i lu mzough u anmgbianev sha tar cii yô . ( a ) Kanyi akaa yange lu imeen hen Mbakristu mba hiihii mbara ? B@@ ee kera yô , jijingi u Mbakristu man iniôngon i ior mban ve nôngon a ishima i môm la wase kpishi sha u nan se bem u kpilighyol man mzough sha inja i mbacivir Yehova . Shi “ mba ve civir Aôndo la [ A ] fa u yiman ve ken imeen . ” — 1 Tim . Ashighe kpishi er kwaghaôndo ma a er akaa a van a mzough yô , ngu a gema a va a va a mp@@ av . T@@ su@@ aa la Se Lu U@@ gb@@ ase@@ ela — Kpa Hegen yô , Se H@@ ingir I@@ y@@ ôngo ! Ka nan taver ken jijingi ve nan kuma u a tsua nan ér nana lu di@@ ak@@ on shin ortamen ye . Kpa pine ase iyol you yôô , ‘ Mba@@ yev av mba kohol mo nengen tele@@ v@@ ishen hanma shighe ? ’ 25 : 21 . Ken inyom i 19@@ 8@@ 7 la , orgen u nahan ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh var i@@ kpa i kp@@ el@@ an a kp@@ ela i lun a aka@@ ver , i ior ve zenden a mi hen uta@@ sh@@ an mba ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh man sha go@@ do@@ b@@ i ken ger@@ i nyian la . Nahan yô , seer kporom hen Yehova sha u eren msen hen a na hanma shighe . — Yakobu 4 : 8 . Nahan ior mba ve lu nôngon ér vea lu ior mba dedoo kpa , hii u nengen ér kwaghaôndo ngu a iwasen ga . Se fatyô u eren nyi hanma inyom sha u wan ago@@ yol u umbur ku u Yesu ? Nahan yô , cii man u hii kwase u sô@@ ôr yô , pine iyol you wer : ‘ Er nan ve m soo u eren ivaa ? 5 : 3 — Hii nan ve i yer id@@ y@@ a@@ kwase ér “ kwase u u fe nan ga ” ? I gema i tsua H@@ ad@@ as@@ a , ini@@ un@@ kwase i Mbayuda ken atô u an@@ u@@ un@@ au@@ kase a doon ashe a ken tartor la cii ér a lu p@@ end@@ at@@ you u tor . Ior mba yange lu u vea fatyô u eren kasev ga ku@@ aa la , lu mba i mar ve ve due a i@@ wan sha il@@ ye@@ egh vev ki ken myer shin i c@@ agh ve ake , shin ve lu nahan sha ci u ai@@ ky@@ ôr yô . L@@ as@@ ar@@ u yange vande kpen ayange kar any@@ iin cii ve Yesu mase zan he u@@ war la za kaa ér i̱ m@@ enger i@@ wen i nyôron ke ’ b@@ ar - war la sha ye . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 3 : Shighe kar yô , Yesu shi na ior kwaghyan sha ivande , nomso lu 4,000 , i wa kasev man mbayev ker ga . K@@ wa ne kpa , Yesu gema kwaghyan la “ na mbahenen ; mbahenen di gema na ikpelaior . ” — Mat . “ M@@ h@@ ôônom ma zungwen ” ma Aôndo ka ma mgbegha un a er kwagh sha ci wase . Ka sea eren msen hen a na yô , se tese ser se suur sha a na . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 6 , 1@@ 20 ‘ K@@ ôr N@@ ombor Wou Ts@@ aha ’ Ishim@@ averen i mba ve lu nôngon ityav a Aôndo ku@@ an ior nav la yô , l@@ ù u̱ timin Mbashiada mba Yehova gb@@ ù@@ r@@ ú gb@@ ù@@ r@@ ú he ’ haregh u gomoti u hemen sha nom - or yange lu la . Mbamaren vea kav e̱r u eren tom u sha uwer shi nengen sha tsombor he ’ shighe môm la i lu tom u kiriki ga yô , hemban je yô , mbamaren mba ve lu tswen mbara . Sha a@@ jir a tom kpaa orgen ka nan hemba fan tom fele a ior mbagen mba ve eren tom imôngo a nan yô . ( 2 Utor 25 : 8 – 17 ) Er yange i tsengaôron nahan , anyom 70 a Yerusalem hingir ice la bee sha shighe vough . “ K@@ U@@ R@@ AN KW@@ AG@@ H U I W@@ E U SH@@ A I@@ K@@ Y@@ E@@ V L@@ A ” Ken tar ugen ken A@@ fri@@ ka , mbagenev ka ve er mba@@ a@@ kwa@@ ti mba lun er um@@ ato man ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh man ut@@ so kua akaa agen kposo kposo nahan sha u tesen inyaregh vev man sh@@ a@@ gba ve kua yôugh@@ yô@@ ugh ve kpaa . Shi aluer taver we u fan er u dondo ma ityesen igen ken Bibilo yô , u fatyô u pinen ma ortamen ken tiônnongo shin Orkristu u nan vi@@ e yô , wer nana wase u . Ior mba Aôndo ka vea kav igbenda i Yehova shi ia doo ve ishima yô kwagh ne a wase ve ve palegh u eren akaa a kp@@ er sev a av vea na Aôndo ibo sha kwagh u a tser ve , shin vea kaa ér ngu eren ne@@ gh ne@@ gh ga yô . Mbakristu mba ve lu Mbayuda la yange ve hemba atô@@ at@@ yev sha nyi ? N@@ om nana wa kwase u nan ikyo nena ? Iky@@ aior — Er Nen Akaa A Nan Aôndo I@@ civir Shi Satan una fatyô tôvon se a ican ér se de u civir Aôndo . We kpa ú kav er yange hii ve kwagh lu nahan yô . ( Yohane 13 : 17 ) S@@ aa se dondo kwaghwan u Yesu a we se sha kwagh u eren a mbagenev sha inja la keng ve se lu Mbakristu mba mimi ye . Kpa ken akaa ne cii se hemba tser tser sha ci u Un u se doo Un ishima la . “ Ne Mba A@@ kar A@@ m , ” 10 /@@ ⁠ 15 10 - 12 . ( a ) Ka nyi ia na ve alaghga a lu Orkristu ican kpishi u nengen sha or u nan , u nan gbe ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange laa ? Yange na zwa i vande wu@@ an ior kpishi mba ve civir Aôndo sha mimi a Eliya imôngo yô , nahan lu inja er gba u a lu Eliya hegen á wua nahan . Shin er a@@ ah@@ e la a lu van nahan kpaa , Mbakristu vea fatyô u lun a vangertiôr sha mlu u ken hemen di vough er M@@ ika kpa yange lu a mi nahan . Se fa Yehova sha igbenda i Mose yange fa un sha í ga la nena ? Aluer se fa ortamen u sôron atôônanongo man kwase na tsembelee ga je kpa , se fatyô u lôh@@ ôn ve hen ya wase , shighe u ve ve tiônnongo wase inya yô . Er ve gen@@ gese iyol shi ve soo u eren tom u i na ve ga yô , Yehova wua Kor@@ aki kua mba ve hemba ato vea na la . ( N@@ um . Yange tesen mbahenen nav kundu kundu sha m@@ kaan man sha ieren na shi waan ishima a ve kpaa . Er msen cii u mase tsuan kwagh u ú er ye . Maa a kôr kp@@ ev ugen la a p@@ enda un ave sha ityough , a pase asorabo a ônov Mbaiserael cii sha mi . ▪ Aôndo fa er i lu kwagh u se fatyô u kaven Mkaanem nam sha iniôngon yase tseegh ga yô . 13 : 10 – 14 ; 15 : 22 – 25 , 30 . Alaghga ú fa er Tindi la yange kaa ér i naan Aôndo naagh sha amba@@ akaa er , naagh ku sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia man ku sha mk@@ ure man ku sha wain nahan yô . Kor@@ aki yange kav kwagh ne ga , nahan a ungwa imo i mba Yehova lu eren tom a ve la ga . ( 1 Mbakorinte 7 : 1 - 5 ) Kwagh ne tese ér gba u vea lamen a ayol a ve . Yange i hii u ngeren Bibilo shighe u shi anyom er 1@@ 5@@ 13 u a mar Yesu la , i va bee ken inyom i 9@@ 8 sha shighe u mbaapostoli la , shighe ne li@@ he hemba anyom 1@@ ,@@ 6@@ 00 . A mase kaan ér : “ Er tsombor wase sue se dông , shi anmgbianev asev mba ken jijingi kpa lu a vese man@@ ger@@ aa yô , ica gba ga je maa , ishima de u y@@ in@@ an se . ” ( 2 Mbakorinte 12 : 7 ) Kanyi yange i̱ lu saa u ken iyol i Paulu laa ? Ishima vihi Aôndo sha m - ban u jighjigh ve la , nahan ve kpe ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . ( Luka 8 : 5 ) I@@ nya i sha gbenda u yemen ken sule u al@@ ak@@ e@@ ma ngi i taver tsô , gadia ior ka ve shi karen nd@@ yaren i̱ angahar kp@@ ii . ( Yeremia 15 : 16 ) Een , yange Yeremia ember ken ian na i civirigh i pasen mkaanem ma Aôndo la . Y@@ ak . Zum u ak@@ ar a Daniel a atar la venda u civir e@@ ev mbu vesen mbu tor la yô , a na zwa ér i gb@@ ihi ve ken usu . Ve soo ér vea wase ior ve̱ ya dyako u paradi@@ so u Tartor u Aôndo ua va a mi shin tar ne la , ve̱ tema ker saan saan . ” M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 9 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) Nenge ase atô@@ akyaa a atar ne . Kpa gbenda u vesen u kwaghôron u profeti shon una va kure sha Tartor u Aôndo la yô , lu u ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la aa li@@ he a hemba anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar a yem zende zende . Or@@ maren ugen nana lu eren akaa ne cii tswen shin nana lu eren a er ikyar u nan u fan mimi ga a lu hendan a nan la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 60 , 34 • Hii nan ve i yer Yehova ér ‘ Aôndo u mbau@@ m@@ av@@ a ’ ? Tindi u se vande ôron kwagh t@@ eren la kaa ér aluer or wua uma u wan u ken uya yô , or shon kpa i wua nan . I@@ jiir la kaa ér : “ TER u ak@@ um a Sha ngu kaan nahan er : Nenge , or u i yer iti na er I@@ cer@@ en@@ kon la una due hen ijiir na , ka un una maa tempel u TER ye ; . . . una ya icivir i tor , una tema tor sha iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough man una lu pristi sha iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough . ” I@@ ji@@ r@@ ôron i mimi . Ka ieren i nyi i lu zan hemen sha tar ny@@ ian@@ a , man i va a nyi i bo ? Se mba a vangertiôr ser aluer se mba ‘ eren tom u Ter ng@@ egh ’ yô , tom wase ua lu “ gbilin ga . ” — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . 3 : 5 , 6 , 21 , 22 . Anmgbianev mba i ne ve iwasen sha imba gbenda ne mbara di vea tese iwuese nena ? Yesu tese ikpelaior i yange i̱ sember ungwan imo i i due sha la nyi kwagh@@ a ? Shi wan ve Matthew kpa kaa ér : “ Yange a lu iyange i mkombo yô , Bab@@ a a hide her tsuaa , a va wase se u wan ago@@ yol sha ci u mkombo . ” Mba “ D@@ on@@ don Wan@@ iyôngo ” 16 : ​ 26 , 27 ) Er iyange i Yehova i nan@@ gem yô , doo u hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ Ka h@@ an m omb@@ on akaa a injaa a@@ ma ? Shi ikyav tese ér se fa er se kar ve se er kwagh ne ga . ” Yehova yange su@@ r Eliya ishima shi taver un sha agee na a hemban cii la A kaa a na ér : “ I de u asorabo a ou ve . ” Hen tugh mbu kper@@ nan i wua Yesu Kristu la , á tôô bredi man wain u lu a kwa sha mi ga yô , á kar mbaapostoli nav , ér ve ya shi ve ma . Kpa her ape ne nyôr nongo a Kristu ken atsan a Na yô , ember nen . ” — 1 Pet . Kpa shighe u ayange a masejime hii a hii la , mpin u hange hange gema due ér , Ka unô ve lu as@@ an@@ de@@ aior sh@@ on@@ o ? F@@ ada gema Bibilo kende sha te@@ bu@@ l , maa kaa ér ityôkyaa ngi ga . Sha mimi yô , naagh ku Yesu kua va a mtsera he ’ uumace mba ungwan tindi ci ca cii , kua mba á nder ve vea lu shin tar la kpaa . — 1 Yohane 2 : 1 , 2 . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange kaa ér : “ V@@ a nen her a Mo . . . va hen nen kwagh sha ikyev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en . ” ( Mat . Mayange vea nenge ér ve mba kwa@@ v ga aluer se hingir ve “ anmgbianev mba nomso man anmgbianev mba kasev man ung@@ ô man ônov ” yô . — Ôr Marku 10 : 28 - 30 . U eren sha kwagh u Mbafilipi 1 : 7 a er la yô , kanyi nahan mbacivir Yehova ve er sha u suen ian ve i pasen kwagh laa ? Zum u kwagh a tser se er Davidi nahan yô , se tese ser se mba cie Aôndo nena ? E@@ s@@ s@@ ly maa za seer henen akaa agen kpuaa ken makeranta , a a wase un zua a tom u lu eren zuan a inyaregh ki kuren mbamgbe nav shighe u lu eren pania la yô . Nahan shi va mough yem hen ape kwagh a gbe sha mbap@@ asenkwagh hange hange yô . • Se hen nyi sha injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u r@@ ak@@ u@@ mi man ih@@ ura i an@@ ura laa ? Yesu ver mbamaren ikyav i dedoo , gadia eren akaa a yange tesen ior ér ve̱ er la . ( Ôr Duteronomi 4 : 5 - 8 ; Pasalmi 8@@ 6 : 7 - 10 . ) 2 : 23 , 24 . A@@ tar@@ atar yina môm u lun uta@@ ankar@@ uhar . Hen sha kwaghyan u dedoo u ken jijingi u se ye ne man er ka i na se mgbegh@@ aa man shi i na se un atô kposo kposo la tsô u nenge . Nahan yô , ka han@@ a u zua a kwaghwan u injaa ? Ka u u@@ dugh kwagh u i h@@ ôn la . — M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , peeji 1@@ 11 , ikyum@@ hi@@ ange 6 . A@@ hendan kpa ka kwagh ugen u a ne i lu se ican kpishi u pasen loho u dedoo u Tartor yô . Se kpa doo u se hide a iyol ijime sha gbenda u se eren tom u i ne se la di er Gi@@ di@@ on lu er nahan . Gba u saa u lu or u henen Mkaanem ma Aôndo doo doo , shi u ôron Bibilo hanma shighe shi u gbidyen kwar sha kwagh u ú lu henen la ve u fatyô u fan igbenda i Yehova shi atindi na aa doo ú ishima kpaa ye . ( N@@ um@@ er@@ i 25 : 1 - 18 ; E@@ s@@ era 10 : 10 - 14 ) A@@ in@@ ge kpa u zenden vea ior mba ikyo@@ ov ga la ka kwaghbo . Yehova ôr a Wan@@ akiriki na u a tsough la ken kwaghôron u profeti shon ér : “ M kura U kpaa ; M gema U , U hingir ikyuryan i ior . ” Se ember nyian kpishi shi ishima yase ngi bem bem sha ci u se fa ser ashe a Yehova nga sha a vese . soo kwagh u se tesen laa ? Kpa ikyav i ish@@ ember@@ ti i “ erdoo ” la ken Bibilo yô , ka m - er u eren kwagh a orgen doo doo sha ci u alaghga kwagh vande zuan ne k@@ ang@@ en@@ aa , nahan ú ngu eren erdoo a nan sha u kimb@@ in inj@@ ô i kwagh u nan vande eren a we la . ( b ) “ I@@ y@@ ôngo igen ” ngi ‘ nengen a Aôndo ’ nena ? Ka nyi i hembe doon u se eren ken shighe u se lu ker hegen nee ? A@@ kav a tesen a ken takerada ne kua ufoto mba i yar tom a mi la cii doo tsung je . ” Se ôr nahan sha ci u kwagh u apostoli Paulu yange ôr ken washika u nger Mbaromanu la . • Aluer an@@ za ase za hemen u lun wang yô , kanyi ia lu mtsera wa@@ s@@ a ? Kwagh yange er nahan sha ci u i@@ he@@ mb@@ e@@ ato i ior yange na yô , ishima vihi Mose man A@@ ron tsung , nahan ve ‘ hemba Aôndo ato hen atô u Mbaiserael hen mngerem ma M@@ er@@ ib@@ a . ’ ( D@@ ut . Nahan kpa , kwagh yange hemba a hemba Davidi j@@ ee ? Kwagh ugen u shi u er ve wan wou una hemba lun a ishimataver yô , ka sha u wasen un u eren akaa a vesen a a we ishima u eren ken uma na la . ‘ U ôron a ôr yô doo tsô , kpa kwagh a fatyô u eren nahan je kpa ? ’ Lu iniongo i Iserael er shighe u i due a ve ken kp@@ an , ken tar u Igipiti la . Yehova yange na Solomon nger ér : “ Ver ishima sha akaaôron a am ; ver ato sha mkaanem am ; ma@@ ̱ de karen we sha ashe kera ga , ko@@ so ma ken atô u ishima you . S@@ aa nana kegh iyol u lumun hemen u Yehova ve nana fatyô u civir un ye . Mbagenev mba mimi a sar ve la vea civir Yehova ( Nenge ikyum@@ hi@@ ange i sha 9 - 12 la ) ( Mateu 19 : 3 - 9 ) Nahan cii kpa , yange p@@ ande mnenge u nengen ivese ér ka kwagh u vesen la ga , shin ityendezwa i iv@@ es@@ egh kpaa ga . 22 : 37 ) Kwagh u sha uhar yô , ér ‘ saa se ungwan imo i Yehova ’ sha u henen Mkaanem ma Aôndo shi kuran atindi a na . ( 1 Yoh . Ish@@ ember i “ ity@@ uh@@ wan@@ ev ” i avur a ahar ne a ter ne ka kwaghôron u i ver ishima ér a̱ vihi or gayô a̱ he@@ e nan yô . ( 1 Mbakorinte 2 : 7 – 10 ) Ka icighan jijingi tseegh una wase or ve nana fatyô u kaven ishima i Aôndo sha mimi ye . Kpa , shin er iember i lu ken m@@ ngohol u ngohol iyua nahan kpaa , iember shi ngi ken u nan a na i̱ la kpaa . A@@ mbampin er “ Shighe u M tim im@@ agh ki taregh la , u lu han@@ a ? ” Yehova yange nenge inja i Wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la shi ver un doo doo kpaa di er yange vande veren Yosev man Yobu doo doo nahan . Lu kwase u m henen Bibilo a na ne yil@@ am ér un soo u zan mkombo vea mo ye ! Umbur wer Paulu wa se kwagh ér se hingir mba kaven mba yange ve ya dyako u uityendezwa “ sha jighjigh u nan man sha ishima i wan ” la . Yesu yange tese ér mbau@@ angev vea fatyô u za nengen a ort@@ wer u nan fe t@@ wer@@ sôron yô — ka tom u kwaghfan u ke ’ tar je la . Er kwaghôron u profeti u Daniel a tese nahan , ica a gba ga tsô Tartor u Aôndo ua hemen tar cii . • Ka sha nyi gbenda nahan se fatyô u tan i@@ ha@@ gh kpa se hiden a ayol a ase ijime ? Ka i ya u shighe man tahav mbu u yaren tom a mi u henen sha kwagh@@ vihin u i er u la , nahan u tu@@ h@@ wa ior mba ve vihi u ishima la ken ishima you , shi u ker igbenda i or@@ on iyev kpaa . ” Yange va s@@ ôôn hen Maria yô , á su@@ gh un á kaa ér : “ Mba su@@ ghun we , we u i rumun we sha mh@@ ôôn tsung ne , Ter ngu a we . ” Er yange lu a̱ lu a Mkaanem ma Aôndo jimin cii er se lu a mi ayange ne ga yô , u@@ wer@@ gban na ga la lu kwagh u kpilighyol kpishi . Kpa ve ban a dooshima , nahan ve gema ve lu keren a ker ér vea na mbap@@ er@@ apera mban iyol@@ kpen , ve̱ de u wuese Aôndo . ( Ivur 5 ) Ken inyom i hiihii i m@@ tem@@ tor na la , tor u lu gumor ne hii u nôngon kwagh sha ci u mcivir u mimi , nahan a vihi ajiir a ta@@ ven sha a i civir ie@@ ev mbi atô@@ at@@ yev her la . Shin alaghga sev av , kpa taver se u m@@ ough@@ on hen inya f@@ aa , duen kwaghpasen . Yesu yange a tese mkav shi mhôônom kôron un a mbadondon nav , nahan nengen sha u@@ gb@@ ayol vev mba sha iyol mbara . ( Mat . 28 : 18 ) Ngu eren tom a tahav mb@@ ura sha u kuren awashima u Yehova , er Yehova a tese la . N@@ um tan u Go@@ g@@ i la ua na Kristu a er nyi kwagh@@ a , man kanyi ia due ken kwagh@@ eren na laa ? Sha nahan yô , sea bee iyol shin sea lu iyev kpa , gba u se cica cii se umbur u keren iwasen hen Yehova . Akaa a í er ken aka@@ ang@@ eren a ahar ne kpishi yange i vande ôron á ken kwaghôron sha a@@ aven a mkohol u vesen u i zua ken inyom i 2@@ 000 man 200@@ 1 la . 6 : ​ 11 - 13 ) Er nan ve Paulu taver Mbakorinte ishima ér ve bugh ishima ken m@@ doo u ve doo ayol a ve laa ? Ka mea pasen ior mba ve va tem sha ben@@ ci la sha u me@@ men mbara kwagh nahan i saan mo iyol kpen kpen . ” Á na mlumun wener : “ Gadia zum u nana kar ik@@ aren i i lu karen nan la yô , nana ngohol ts@@ ar u uma u A t@@ ende zwa sha mi a mba A doo ve ishima ” la . — Yakobu 1 : 12 . Yehova kaa ér se̱ pase ior loho u hange hange u nyi ? U tôô ikyav mbi y@@ uh@@ wan ken tiônnongo ? Yehova ngu eren ityom i vesen man i kpilighyol sha ci u ior umiliôn imôngo mba ve lu ungwan imo na la . ( S@@ ek . ( N@@ um@@ er@@ i 1 : 1 – 3 ; 26 : 1 – 4 ) Bibilo ôr se awashima u Davidi lu a mi ve ôr iy@@ en@@ ge@@ ior ga . 5 : 28 ) Umbur kwagh u yange er tor Davidi la . • Ka nyi i gbe u hanma Orkristu nana er sha u tesen ér kwagh u mba@@ beenyol gba nan ishima sha mimi ? Tsô ne@@ a er nan sha mk@@ ur@@ u ? ” Bibilo ôr kwagh u mbacivir Aôndo mba mimi kwa imôngo ér ka ior mba lun a iember . 1 : ​ 3 - 10 . ( Luka 8 : 1 ) Yesu yange kaa a mbadondon un ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” Akaa ne wase se u seer fan kwagh u mlu u ior mba Roma mba sha ayange la , man er ngise ve eren kwaghaôndo la . Shi nenge Pasalmi 2 : 9 man Mpase 2 : 27 kpaa . Lu Er@@ na Lu@@ do@@ l@@ ph . Kpa Paulu tese ishima vihin na ne zum u lu ôron kwagh a ior sha I@@ gy@@ u@@ ngu igen i i yer ér Mar@@ s la ga . Er mbam@@ aan g@@ il@@ gar u Yerusalem la yange ve due a gbenda u he u eren tom nahan , nyian ne kpa ka a tôvon Mbashiada mba Yehova a ican yô , ve ker igbenda i he i pasen kwagh . Shi nenge ase sha kwagh u ikyar i se ye vea mbagenev la . Ka nan fa wang ér i lôh@@ ô nan ér nana yem sha . ( 1 Utor 22 : 1 ) Iyange igen yô , Mba@@ shi@@ ria va kôr wan@@ kwase u kiriki ne yem a na uiky@@ angen . D@@ O@@ N@@ D@@ O Y@@ ES@@ U N@@ A@@ H@@ AN L@@ U A U@@ M@@ A U IN@@ J@@ A@@ A 6 Ka ishember shon i môm shi yange yar tom a mi zum u lu ôron kwagh u Yesu , shighe u lu an@@ iky@@ und@@ an i gb@@ ir un shin an@@ ar u ha@@ an ilev kwaghyan la ye . ​ ​ —⁠ Luka 2 : ​ 12 , 16 ; 18 :⁠ 15 . • Zum u i lu tôvon se a ican yô , doo u se er nena ? Ken ityar igen yô , ka i torough ior iyol u ngohol ityakerada yase , shi ka i doo ve u henen Bibilo a vese kpaa . ( G@@ al . 3 : 26 - 29 ) Sha mimi yô , Yehova na kasev kpa ityom i vesen ken akaa a a ser a ver la . Kpa Yehova yô , gema ga . Shi u fatyô u suen up@@ ania gayô mbap@@ asenkwagh mbagenev mba ve eren tom sha gbashima ken tiônnongo wou la , sha u taver ve ishima , gayô nan ve an@@ iyua shin an@@ kwaghyan nahan . Shin er Habak@@ u kegh iyol ér ican ia va nahan kpa , ieren na yange i lu nena ? Shi í pase ve ik@@ ighir i tar la vough vough . I lu tu@@ ur mo ér m “ sue ikyurior yase , ” er ve ôron hen shighe shon la . B@@ re@@ di u Yesu tôô kar sha man@@ a u Mbaiserael venda sha il@@ y@@ ahan ne una fatyô u nan se mbam@@ tsera mba vea bee mayange ga yô . A kaa ér : “ Me ver atindi A@@ m ken atô ve je man shi Me nger a ken asema a ve kpaa . ” I fa un sha ma kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke shin ici@@ gh ki sôron angev ki a zough a mi ga . Anmgbian ugen ken tar u u lu a kwagh ave kpishi ga , u a er tom u ortamen ica i gbe yô kaa ér : “ Ior ka ve shi ôron er i saan Mbashiada mba Yehova iyol yô . Nahan kpa , doo u hanma shighe yô u lu zung@@ u@@ lu@@ u sha ci u mbam@@ yen ou ga . Yange m due tugh ny@@ igh@@ ee , m za kohol mbayev mbagenev . Nahan suur nen sha akaawan a á ne sha ikyev i nongo na la , shi za nen hemen u suen tiônnongo kua mbatamen kpaa . ( Pasalmi 14@@ 3 : 8 ) Pro@@ feti Yesaia kpa yange tese wener kwagh henen doo un zum u a kaa wener : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O nam no@@ mbor u ior mba henen kwagh , sha u Me fa er Me su@@ we wen u a ver la , sha kwaghôron yô ; hanma sev ka A n@@ der@@ em , ka A bu@@ gh@@ um ato er M@@ ̱ ungwa er ior mba henen kwagh nahan ” la . Lu nyi i na ve msaanyol man ishimat@@ a@@ ver@@ a ? ​ — Ôr Luka 10 : ​ 1 , 17 - 21 . • Aluer or@@ maren ngu eren kwagh sha mkav yô , kwagh ne una wase nan u lun a ishimawan nena ? U@@ ng@@ wa kwagh u profeti Yesaia a er sha kwagh u bem u se lu zuan a mi hegen ne . T@@ ôô ase wer , u ngu nahan mat@@ o sha g@@ ô@@ g@@ ô gbenda u a ze jighilii yô . Shighe u Iserael due ken tar u Igipiti la , Aôndo ôron ve akaa a vea er la sha ikyev i Mose man A@@ ron . Wan@@ nomso u kuran ilev la dondo wan@@ kwase la ijime , nahan ica i gba ga tsô a zua a gbenda u nengen a na . Wan ka nan vese ken uya sha mfe u a vande lun ken i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i n@@ der@@ an uma la Se fatyô u nengen a aeren a dedoo a anmgbianev asev la , nahan nengen er ve lu sha ian i seer zan iky@@ ura ken jijingi nahan kera h@@ aren ishima sha mbam@@ yen vev mbara ga kpa ? A@@ vur a Bibilo kpishi tese er iti i Aôndo i lu kwagh u vesen shi i gbe u a tsegha i yô . ( E@@ ks . 3 : 15 ; Ps . 8@@ 3 : 18 ; 14@@ 8 : 13 ; Yes . 42 : 8 ; 43 : 10 ; Yoh . 17 : 6 , 26 ; Aer . 1 : 3 , 4 ) Kpa saa a ‘ mar ve he@@ gh ’ keng ve vea kuma u ngohol dyako ne ye . ( Yoh . Shighe u Davidi lu nôngon wener una yer isholibo na la , yange ishima na un ibo tsung ! M nengen er i saan ve iyol shi kwaghpasen ka a maa ve iyol yô , m t@@ ôm mer mo kpa ma m lu er ve nahan . ” 18 : 15 . Ior kpishi vea zua a uma u tsôron ken Paradi@@ so shin tar ( b ) Ka unô ve ver akav a dedoo sha kwagh u hiden a iyol ijime ? Er kwagh u C@@ had la a tese nahan , mbatamen mba lun a mkav ka ve hii u tesen mba ve lu a isharen i va lun udi@@ ak@@ on shin mbatamen la ica i gba cii ve , ve va vi@@ a ve kuma u lun ortamen shin di@@ ak@@ on ye . Nahan kpa , u ôron i kaven la ka kwagh u cuku ga . Takerada la pase mtim u a va tim tse@@ gar u̱ civir mba@@ aôndo la . — Mpase 17 : 5 ; 18 : 21 . Aôndo ôr ken Mkaanem nam ér , “ u nan bende a ven yô , nan bende a hon@@ g@@ or@@ she [ Wam ] je . ” ( S@@ ek . I zua a mi sha ikyev i N@@ ational L@@ ib@@ r@@ ary of Me@@ dic@@ ine Iky@@ aior — Tom W@@ en U@@ a H@@ ung@@ ur Yehova Ga ! Bibilo kaa ér : “ He@@ mba kuran ishima you a akaa a u kor a cii , gadia ka ken i uma a dugh ye . ” 1 : ​ 23 - 36 ) Er lu profeti yô , Yesu tsengaôron akaa kpishi a aa va er ken hemen yô . Ish@@ aren yase yô , ka u lun “ mbananjighjigh sha er uma [ wase ] una war yô . ” ( Heb . 11 , 12 . ( a ) Se zua a iwasen ken injakwagh i kp@@ er u kp@@ el@@ an a kp@@ ela la nena ? Anmgbianev ugen ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine yange kaa ér : “ S@@ aa se fa ape se mough ve se fa ape se lu zan ye . ” Shi yange gba u me hen zwa F@@ r@@ en@@ ch sha er me fatyô u pasen ior mba ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u B@@ el@@ gi@@ um la kwagh yô . ( Mbaromanu 14 : 13 , 15 ) U lun ken mzough shi eren kwagh u una sue Tartor la hemba doon a u keren ser se er kwagh u se lu a ian i eren yô . Ka Tartor u Aôndo la i er kwagh u ú nahan ye , ka kwagh u ma gomoti u uumace una fatyô u eren ga yô , shin una fatyô ? Or@@ t@@ umb@@ un@@ m@@ fe@@ takerada Ch@@ ar@@ les S . B@@ atisema u eren ‘ ken iti i Wan ’ la ngu tesen ér ve lumun ér Yesu Kristu ka Or@@ p@@ aan ve man Or@@ hemen ve kua Tor ve kpaa . Kape a tim kwaghaôndo u aiegh sha won cii kera je la . — Ôr Mpase 17 : 16 . Shi kwagh u hange hange ugen u wasem yô , anmgbianev mba ken tiônnongo su@@ em , shi m zua a ishimataver ken ityakerada yase . 2 : 29 , 30 . Aluer se zer zungwen ma kwagh nahan yô , se lu nan iyol yase ican . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Ngu or u aie shi ka ter u aie , shi ngu or@@ m@@ s@@ ende man or u hendan kwagh a Yehova kpaa . ( Anz . 16 : 23 ) Ashighe agen yô , a gba u ú ker akaa agen ken ityakerada yase sha er u seer pasen or kwagh tsembelee yô . [ Ngeren u shin kpe ] Aluer i nenge ér wan u a lu vesen ken uya la ngu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol , shin az@@ en@@ awambe ji@@ re ônov imôngo di ye ? Shi se fatyô u b@@ enden akaa@@ yan a ve agen nengen . Ka ken nyi gbenda nahan alaghga or nana fatyô u zan hemen sha u lun vough er Yehova á lu nahana ? ▪ ‘ Ior Mba Yehova A Lu Aôndo Ve La ’ Er se fe kwagh ne nahan yô , or u hiden a iyol ijime nan yaren k@@ wan sha aan a tom a nan , shin nan te i@@ ha@@ gh sha akaa a nan er la ga . * A fatyô u pasen inja i ish@@ ember@@ ti ne ér ‘ m@@ sur@@ shima man m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol man ishimataver shin m@@ pe@@ ver@@ yol ’ je kpaa . Ôr ve er Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova la ve lu a ian i injaa i eren msen hen a na yô . U er nahan yô , vea fa je ér u ungwa kwagh u ve kaa la . Yesu yange tese kwagh ne zum u a er msen hen Ter na , a kaa nahan la , ér : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , Ter u Sha man tar , sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase ani@@ k@@ und@@ anev a yô . ” Z@@ ende u ior kpe sha gbenda kpishi la : K@@ Z - Ge@@ den@@ k@@ st@@ ä@@ t@@ te D@@ ac@@ ha@@ u , cour@@ tes@@ y of the U@@ SH@@ M@@ M P@@ ho@@ to Ar@@ c@@ hi@@ ves Nyian ne , saan mo iyol je zua ga . ( Yeremia 37 : 21 ) I tim Yerusalem shi i kôr ior mbagenev ker i yem a ve uiky@@ angen . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u yange er , shighe u Yesu kaa a mbahenen nav ér ica a gba ga tsô a wua un la . Nahan yô , de se lu nen a mnenge u ken jijingi , se ‘ ko@@ so nen akaa a injaa sha ’ sha u van@@ den veren m - er u eren Yehova tom hiihii ken uuma asev ! — Mateu 6 : 19 - 21 , 33 . Takerada u Yobu seer pasen se kwagh u Satan nena ? Yange i mar un a angev mbu kpen alegh . Shighe u Yesu wa Peteru kwagh kar kera la je kpa , lu u Peteru una za hemen u kôôm gbenda u nengen iyol na la . A fatyô u tesen ikyav i kwagh ne sha gbenda ne : T@@ ôô wer u ngu nôngon u per i@@ gb@@ ud@@ u i vesen , man u nenge b@@ ôô@@ s@@ u ngu van han@@ g . Ivur la kaa ér : “ TER shi kaa a na er : M nenge ican i ior A@@ v mba ve lu ken Igipiti la , shi M ungwa m@@ liam ve@@ m ma ve lu v@@ aan mbat@@ or@@ ough a ve la , gadia M fa atsan a ve la . ” Kwase na ne z@@ aan ad@@ ua u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o , nahan a kaa ér kwagh u un fe Mbashiada mba Yehova a mi yô , ka sha tom ve u “ pasen kwagh sha uya uya la . ” De se time nen sha an@@ zaakaa ne atar , nahan se nenge kwagh u aa fatyô u tesen se yô . ( 1 Kor . 5 : 9 - 13 ) Shi hanma or ken tiônnongo cii gba u nana kange ishima ér nana lu p@@ al@@ egh@@ aa a mba i dugh ve ken tiônnongo kera la . — 2 Yoh . 9 - 11 . Aluer i doo u yô , kwagh ngu u i gbe u u er yô . Yesu wa mbadondon nav tindi ér ve umbur iyange i m - mar na shin mnder na ga , kpa á gema á ver M - umbur u ku na u ip@@ aa la . 5 : 8 ) Hen ase sha kwagh môm u Paulu ter ér : “ Se lu mba@@ asorabo her ” la . Nahan Mba@@ a@@ shi@@ ria vea va tsu@@ we ve hen u@@ ga@@ mbe vev mba kundu kundu mba sha any@@ ian@@ or mbara kera , vea kp@@ ela ve vea yem a ve uiky@@ angen . Alaghga mbagenev vea nôngo sha afatyô ve cii kpa vea k@@ an@@ shio u eren kwagh ne . Nahan kpa , nyian ne H@@ ar@@ an hingir ani@@ jiir u lun a a@@ you a lun ha@@ av gbil@@ it@@ iti di tsô . Ashighe agen ka i nzughul a ior hen iji@@ ir@@ tom ve je kpaa . Ka ve nôngon sha afatyô ve cii ér vea lu wang er Yehova a soo la , sha iwasen i jijingi na . — 2 Kor . Ken m@@ ny@@ am ma Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar mara , yange nenge a zege@@ kon u t@@ av je za kôr sha kwa@@ v@@ aôndo yô . U eren msen henen kwagh nahan ne una wase Orkristu ‘ nana kuma nana lu a ago@@ yol ’ u wasen mbagenev . — 2 Tim . Yehova Na M@@ seer Ka ikyav i Yesu la . Yesu ver ikyav i or u gban a@@ yem ne kuren , i i hembe doon yô , nahan se fatyô u dondon ikyav na la . ( Heb . Ior mba tse@@ v man mba@@ ainge cii , ve er nan sha gbaa ne , man kanyi i dugh k@@ ere ? ’ ( Yesaia 42 : 1 ; Mateu 12 : 17 , 18 ) Un u a gbe se la hemba fan or u i doo u nana hemen se a vese cii . Ka nyi ia wase se u veren akaa a ken jijingi hiihii shi kuran mlu wase u Orkristu laa ? • Se fatyô u van@@ den keren perapera u Aôndo nena ? ( a ) Orkristu nana haa or@@ ihyom u nan “ ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger ” sha it@@ you nena ? Yehova soo ér se tsua u civir un a ishima yase . Mayange je se t@@ ôm m@@ ze@@ hemen u mbaaferev shi se dondo igbenda ve i ifer la ga . Alaghga mba ve er ivese yô vea kaa ér ka iniongo i yange ve er sha ivese ve la . “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O kera ngu ga , kpa Diabolo yô ngu her . ” AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 12 - 18 , 20@@ 13 Mba@@ yev mba se z@@ aan makeranta môm a ve la kpa er a vese sha icivir . A@@ bel yange a tôô shighe a hen sha kwagh u Yehova je ka u tu@@ nan ga . Ka h@@ an a lu ? * Jighjigh u nan wou ma a ze ase hemen u vesen shi Yehova Aôndo ma a kura ú ma ú lu uma zan zan gbem sha won ! Se F@@ atyô u H@@ enen Ny@@ i sha Ikyav i Paulu La ? “ Aluer ne@@ a lu ken kwaghôron Wam zan zan yô , ne mba mbahenen A@@ v mimi je . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 8 : 31 . Yesu ya ikyar i dedoo vea Ter na hii shighe u Aôndo gba un sha hiihii la je . A nger ér : “ Ver nen ato , anmgbianev av mba doon mo ishima , Aôndo kera tsu@@ wa mba@@ ats@@ anev mba ken tar ne sha u ve̱ lu mb@@ any@@ ar@@ ev ken jighjigh u nan man shi mba@@ y@@ an@@ dyako u tartor u A t@@ ende zwa a mba Un doo ve ishima la gaa ? ” Nahan kpa , aluer mbatamen kegh ato a we , kpa ve nenge ér u kera kuma u eren tom la ga ye ? 6 : 33 . Anmgbian u kwase u i yer un ér K@@ y@@ un@@ g - so@@ ok , u a lu hen ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia yô , yange er tom u pania vea nom na hemba anyom 20 . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 11 : Ôr Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 5 , peeji 18 - 28 . Nahan a pine ve ér : “ Ne kpaa , ka ne ka y@@ em@@ ene ? ” Ka “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav , ” man mba ve suur sha mbi yô “ vea hingir er mbi nahan . ” — Ps . Mbai@@ hyomov mba Aôndo er tom a hanma t@@ um@@ ugh cii sha u yangen tom u pasen loho u dedoo ne kuma anyom 2@@ ,000 hegen . Ve er tom a m@@ vende u vendan mimi man il@@ y@@ ahan man ikpelaior i tor@@ on asema man mba@@ at@@ ab@@ am man ican i nyoon tsung man ku . Kwagh@@ henen u a dondo ne una wase se se fa er se er tom i@@ vangeli ne se kure ú doo doo yô . Nahan yô , á ts@@ ôgh@@ ol Shi@@ on sha ci wen er sule nahan ; Yerusalem una hingir ati@@ h@@ i a al@@ ô@@ gh . ” shin lu sha ci u ityôkyaa ig@@ ene ? Ka sea hide sea za sôr ior shi sea hen Bibilo a ve sha inja , nahan sea wase ve u dondon atindi a Aôndo a perapera la yô , i saan se iyol kpishi . Mbagenev ka ve kaa ér mbat@@ s@@ wa@@ m@@ ev vea fatyô u tan ityav sha uumace , timin ve a ican iyol shio . Se timen sha a@@ vegher ne ken ngeren ne yô , se seer henen kwagh u awashima u Yehova , shi a kpiligh se iyol a m@@ ze u kwaghfan na a ze k@@ wen@@ g la kpaa . * In@@ yom i i̱ kar ne , Mbashiada yar tom a ah@@ wa 1@@ ,@@ 20@@ 2@@ ,@@ 3@@ 8@@ 1@@ ,@@ 3@@ 0@@ 2 u wasen ior sha u henen gbenda u Mbakristu ne . ( Ôr Yohane 4 : 36 - 38 . ) 5@@ 1 : ​ 10 , 12 ) Aluer isharen i eren kwaghbo la ia taver ken a vese nan nan kpa , Yehova una wase se se lu a isharen i eren ishima na la . ( Ese@@ ter 1 : 20 ) Mbakristu mba ve vese ayol a ve yô , ityôkyaa ngi i ma Tor nana wa a wa kasev tindi ér ve ungwan noov vev ga , gadia kasev fa dedoo ér gba u vea eren nahan . ( Gen . 1 : 28 - 30 ) Kpa , se fatyô u eren kwagh a iyua ne sha gbenda u vough ga kpaa ? Nahan kpa , hen ijiir yam i he ne yô , m lu or@@ van@@ nya shi ior kpishi vea nenge a mo yô , i kpiligh ve iyol a m@@ lu@@ yol wam la . ( Pasalmi 10@@ 3 : 20 ) Kwagh ne hemba ng@@ un nahan sha m@@ samber u samber a loho u dedoo sha ayange ase ne . Maa orgen u lu hemen mit@@ in ne kaa ér : “ De nen ve ve yem ! ” Or@@ t@@ wer ugen la pine Jo@@ el ér , “ U lumun a kwagh nee ? ” Mba@@ yev ka D@@ y@@ ako shi Mba I@@ y@@ ua Kp@@ aa Yesu yange kaa ér a saan mba ij@@ en kua im@@ ura i kwagh u perapera i ker ve la iyol , gadia vea “ ide . ” • Yange i kaa a wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen u i yilan iti na ér W@@ is@@ s@@ am la ér a̱ na kwaghôron u kuman min@@ iti 30 ke ’ k@@ l@@ ase na sha makeranta . Heela tseegh ga , er ishimawan i Yehova i̱ seer a seer la , kape se di kpa se lu hemban lun a lu a ian i ‘ eren tom sha ci u myom wase a mciem man iky@@ ar@@ iky@@ ase iyol ’ je la . — Mbafilipi 2 : 12 ; 2 Peteru 3 : 11 , 12 . Alaghga ior mbagenev mba ve lu k@@ ov môm shin aeren a ity@@ ôô a ve a lu inja i môm yô a taver ve u doon ayol a ve ga . Ve lôh@@ ô Ne@@ hem@@ ia , er ve vande lôh@@ ôn un nahan , ér : “ Yô , va ase , sé nenge sha kwagh ne . ” Or@@ kur@@ an@@ ilev u Kwagh Wou a G@@ be Un Ishima Yô ( Pasalmi 26 : 4 , 5 , 11 , 12 ) Ikyav i tesen yô , ikyar i Davidi ya vea Yon@@ at@@ an la lu i dedoo , sha ci u Yon@@ at@@ an yange taver un ishima u suur sha Yehova . — Ôr 1 Samuel 23 : 16 - 18 . Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba pasen icombor kwagh u vea time sha mi ken hanma kasua ga . 1 : 1 ; 2 : 11 , 12 . K@@ av Jighjigh Ve U Nan A kaa ér : “ Ior mba ken tar yange ve soo kwagh wam kpishi sha ci u yange m fa igbenda i nôngo a mbamzeyol kpishi shi hanma tom u yange a nam yô , m er m bee . Yange lu a ônov mbak@@ asev u 3 , man wan@@ nomso môm , kua ônov mba ônov nav 15 , man ônov mba ônov mba ônov nav 25 . ( Mbagalatia 6 : 10 ) U eren amba a tom ang@@ an ne a ishima i wang man a awashima u dedoo la , ka kwagh u doon Aôndo ishima . — 1 Timoteu 1 : 5 . 24 : 13 - 16 — Mbayuda vea ‘ lu hen akuraior , er m@@ n@@ do@@ or u kon u o@@ le@@ v nahan man er t@@ war@@ yaren u atam a iky@@ on i wain zum u i bee sun@@ da kera yô ’ nena ? “ Nahan yô , lu nen mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . Kanyi i ne ve ivaa ve ne i hembe doon a doon ci@@ ilii ? I@@ ̱ de hungur we u van@@ den timen ken Bibilo cii man ú tsua kwagh u ú soo u eren la ga . Gba u ishima yase ia lu per zum u se lu henen kwagh la , kpa u teman shin iky@@ ôn kundu kundu yum la una na se gba a gba m@@ ny@@ am . Ka wea tagher a mbamzeyol shin a gba u ú tsua kwagh u injaa u ú er shin wea hendan a imeen nahan ú suur sha ana ? U eren msen hanma shighe la una wase mba@@ beenyol man mba angev mbu ne i t@@ um ve iyol kpishi la . Davidi yange er idya shi wua or kighir sha mi ; nahan kpa , profeti N@@ at@@ an za kaa a na ér : ‘ TER de u a kwaghbo wou . ’ ​ — 2 S@@ am . 37 : 4 ; 1@@ 45 : 16 ; Luka 21 : 19 . Ka unô vea lu akaa ‘ a a lu shin tar ’ laa , man vea hingir “ ônov mba Aôndo ” nena ? K@@ e ’ inyom i 3@@ 34 C.S.@@ W . la , A@@ le@@ kes@@ an@@ der nôngo ityav nav mbi hiihii a Mb@@ ap@@ er@@ shia hemba ve he ’ I@@ f@@ i u G@@ ran@@ ic@@ us u a lu vegher u he ’ atô u imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man ity@@ ô@@ tar i tar u A@@ shia u K@@ iriki , ( ape ainge i lu tar u T@@ ô@@ ki la ) . Akaa a nan or ishim@@ avi@@ h@@ in nga kpishi . “ Aôndo . . . na Wan Na u môm môm la ” Yesu kaa a mbadondon nav ér : “ Ge@@ ma nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” ( Gen . 2 : 9 ) Nahan Diabolo lu kaan a Ifa ér saa una ungwa imo i Aôndo ve una lu uma ga . Kwagh ne lu c@@ ôr aie ! Yô , za hemen u kuren ic@@ egh@@ zwa i yange u er wer u wa kwase wou shin nom@@ ou ikyo gbem sha won la . Sha ajiir kpishi , ieren i lun a ati kpishi la i du@@ mbur . P@@ ase er kwase Kristu ugen gbidye kwar sha er una fa aluer doo u una za iniongo i iv@@ es@@ egh ken iyou ad@@ ua shin una za ga yô ? Ka akav atar a nyi a tese ér u keghen ato a or môm sha zayol u nan lu a mi vea orgen , maa fese je kuren ikyaa la ka sha mi ga ? Yange de ér Wan na u lu a isholibo ga , u va hingir Yesu la a ya ican shi a kpe , sha er una na nagh ku ip@@ aan sha u yiman uumace ken isholibo man ku yô . Hanma uwer yô , ka i gber magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! i nôngo u kuman u@@ kô@@ pi m@@ iliôn 1@@ 00 . Wan@@ ye ugen u lun anyom 14 , iti na ér Christ@@ op@@ her , a kaa ér : “ Ashighe agen ka m t@@ ôm mer ma m n@@ di@@ ir shin ma m dondo mbayev mba se ze makeranta imôngo la ityô sha er me lu kposo a ve ga yô . ” ( Yoh . 4 : 35 ) Yesu lu ôron kwagh u sun@@ da u ken ity@@ ev ga , kpa lu ôron kwagh u mkohol u a kohol mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba vea hingir mbadondon un la . ( Aerenakaa 17 : 25 ) Gba un ishima u se ember uma hegen man ken hemen kpaa . Or@@ henen Yakobu yange umbur mba ve lu Mbakristu a na imôngo mbara ér : “ Anmgbianev av , i̱ lu ne kwagh u iember tseegh shighe u am@@ een atô kposo kposo aa va tser ne yô , gadia ne fa , mk@@ ar u i lu karen jighjigh wen u nan la ka a na ishima i taver . ” U fatyô u zuan a ad@@ er@@ e@@ shi u af@@ ishi a bran@@ ci wou sha In@@ tan@@ et hen w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v . Nyian ne , ior kpishi soo u ungwan kwagh u Bibilo i lu ôron ga . Kanyi ia wase se ve se hemba iyol@@ kpen , se gema se er perapera shi se hen u lun a dooshima ? ( Anz . Mkaanem ma Aôndo ka ma er nyi ken or u nan yaren tom a ma la ? Nahan u t@@ eren ini@@ av mbi nan la na yô zamber u Mose lu zamber ér i̱ de Iserael a̱ yem a̱ za na Yehova naagh la hemba kô@@ r@@ ough ato cii . Or@@ taregh la yange kôr un lu uiky@@ angen ayange 21 zan zan lu “ M@@ i@@ ka@@ el , u môm ken mbat@@ ar@@ ev [ mbatyomov ] mba vesen ” la va wase un ye . Aluer se dondo dooshima man ishimawan i Yehova yô , se za hemen u pasen loho u dedoo her Mayange J@@ e De H@@ ung@@ ur Yehova Ga 3 : 16 ) Er u lu zan hemen ken jijingi la , a@@ dooga u seer fan wer , ‘ Ter u a lu Sha la ne mba ve sen Un la Icighan Jijingi , ’ kua we kpaa . D@@ ugh m@@ gem u Bibilo la sha yô , shi i gber u@@ kô@@ pi mba U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev ub@@ iliôn imôngo , shi i gema U@@ b@@ ib@@ ilo mban jimin shi a@@ vegher , ken ijô udubu imôngo . ( 1 Yoh . 4 : 9 , 10 ) Shighe u Yesu lu shin tar la , a ôr kwagh sha Yerusalem , u tese mnenge u Yehova sha gar la yô . H@@ ur@@ or wou ka una nan@@ de a we nahan , we kpa u tôndo iliam a na ng@@ ase je wer a doon yô i doo shinii ? Kanyi ka i wase mbagen u wan ishima a angev man am@@ een ag@@ ene ? Awa@@ shima u Yehova a tar una kure kpee u b@@ un@@ den ka ga . Takerada u í yer ér Our M@@ ag@@ n@@ ific@@ ent W@@ il@@ d@@ life la pase ér : “ U@@ ôô - ôô ka ve tese ieren i mimi kpishi sha mlu ve u lun mbamaren la . T@@ em@@ pel la tile sha ityough ki tempel u Aôndo u ken jijingi , inja na yô ka gbenda u a ser mcivir u wang a ver sha inja sha ayange ase ne la . Shighe u m lu gum@@ kwase la , yange doom u lun vea mbag@@ anden mba ken tiônnongo wase . Kwagh u sha uhar yô ka Aôndo a ne m@@ vese ye . Hanma shighe u i gbe i doo cii yô , nôngo u eren ma kwagh u ú eren ayange ayange la vea wan wou imôngo . A@@ kar a ve a a lu iyôngo igen la kpa nga ember a ve imôngo sha ishimaverenkeghen ve i kpilighyol la . — Mbaheberu 6 : 19 , 20 ; 10 : 19 - 22 . Icighan jijingi u Yehova ka a na anmgbianev asev ve doo se ishima Tsô a hii u gban ijir kaan ér , “ Ka u eren kwagh a mo er m ngu an@@ ye nahan ! ” Í due a mbamhen mba dedoo mba se dondo sha u sôron kwaghhenen wase sha u a̱ doo la ke ’ Kwagh@@ henen u sha 7 ke ’ takerada u i yer é@@ r@@ The@@ o@@ cr@@ atic M@@ ini@@ stry S@@ cho@@ ol G@@ u@@ ide@@ book la . Shighe u orgen u lu a iyôngo deri la za zua a iyôngo i i saa la yô , a er nena ? U@@ t@@ so kpishi t@@ ange van ken Yerusalem mba ve bee ikp@@ ela i mk@@ ung@@ um yô . Nahan doo u se tsua u eren akaa a aa na mbagenev “ an@@ zughul ga ” yô . — 1 Mbakorinte 10 : 29 , 32 . M@@ il@@ t@@ on ôr kwagh u iyua i a va na mba@@ jighjigh ken paradi@@ so shin tar la ken ngeren mban . Shighe u se tagher a ikyaa i kuran tindi u Aôndo a we sha kwagh u uma la kpa , mci@@ e u cian Aôndo una na a saan se iyol . Man kape mba hegen ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar ne la kpa i lu je la . De U@@ nd@@ un Gbenda u Uma Ú He@@ mban Do@@ on la Ga ! Alaghga sha hiihii la , a lu inja er ka Yehova je a lu veren se nahan . Jighjigh u nan ka a wase se sha gbenda u se eren msen hen Aôndo la nena ? Kpa a fatyô u geman gbenda u ior ve nengen mbagenev la j@@ ee ? Nahan kpa ka mbamaren ayol a ve vea tsua u henen kwagh a mbayev vev asange asange ye , aluer gba nahan yô . Me ver ishima sha er a lu ior mba ve er kwagh sha mimi shi ve lu a ieren i mimi tseegh vea lu azende a am yô . ” Shighe kar yô , se vôso ayol a ase . A@@ ng@@ e@@ li@@ ca , anmgbian u kwase u lun anyom 30 , u ken tar u K@@ an@@ ada u á lu eren tom u pasen kwagh sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa yô kaa ér , “ mbamtaver ngee , kpa er m lu wasen ior sha u pasen ve kwagh yô , m zua a mk@@ om . 7 : 7 ; 1 Pet . Aluer se wa ikyo ga yô , se gbaa dondon ikpelaior ityô sha hanma kwagh tsô . Mayange je , mlu u tar yange u lu cii man Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha M@@ ôm mb@@ ira una hungur mo ga , sha ci u hen shighe la lu inja er ior lu zuan a mfe sha akaa seer a seer nahan , shi ve lu zan iky@@ ura seer a seer kpaa . A nenge sha akaabo a mbagenev ve er la nena ? Loho : M@@ fe@@ doo , er nan u civir tu@@ ta ga ? Ka sea wuese mbagenev sha mimi yô , kwagh u injaa a fatyô u duen ker . A lôh@@ ô se ér se nyôr ken iyou na , nahan se hii u henen Bibilo a na . ” Er jijingi yange mgbegha apostoli Paulu ve nger nahan , ka mba ve dugh ken tsombor u Aberaham cii vea fatyô u sen@@ gen ér ve mba V@@ or u ityendezwa la ga . 2 : 5 ) Yesu lu kaa ér shighe wase ne una lu er shighe u Noa la nahan . Or môm fa er i hii ve i lu nahan ga . ” M@@ ôm ken atindi a i@@ kur@@ yan la kaa ér : “ De eren kasev ken a ga ; de tee wan wou u kwase ne or u ken a ga , man de eren wan u a , va ne wan wou ga . ” — Duteronomi 7 : 3 . 22 : ​ 1 , 2 . Ikyav i hiihii : Aluer wan wou u wan iky@@ ondo kaa a we ér ka i taver un u pasen mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken k@@ el@@ ase na jighjigh u un ne ér ka Aôndo a gbe akaa cii la nahan , u er nana ? Ka a va sha kwagh u t@@ wer@@ sôron nahan yô , i gba u hanma wase nana kegh iyol u tsuan kwagh u a doo nan la iyol i nan , shi hanma kwagh u a dugh ker cii , ng@@ u@@ la ka kwagh u nan . Kwagh ne una gema á hingir ne ian i pasen kwagh Wam . ” Shighe u Paulu nger Mbaheberu mba ve lu Mbakristu washika la , a kav er ica a gba ga tsô mbagenev vea undu uya vev kua akaa a ve yô . Uma u N@@ ge@@ en a Akaa Kp@@ ishi Er “ ior kohol her@@ egh kpishi ” yô , tese ér ya la ke@@ he . Akaa a Yesu man mbahenen nav yange ve kaa ér aa tese ér se mba ken “ ayange a masejime ” la na yô , uumace mba yan ican . Nahan Yesu kaa a ve gbar gbar er : L@@ as@@ ar@@ u kpe . ” U tesen ikyav yô , ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 50 la , wanye yange nana maan ta@@ av shin nana h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom shin nana v@@ in@@ en am@@ ar a dang yô , ishima i za mbamaren mba nan iyol kpishi . Nenge i doo u se er tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la sha gbashima sha wono ! Mimi u Bibilo hemba sha shighe u hegen ne nena ? Aluer der@@ ab@@ a ta sha or yevese kpa , ufoto mban ka ve tese , nahan kwagh ne a wase mbau@@ tahav u fan der@@ ab@@ a shon za kôron un . Nahan kpa ú ngu wer mbagenev hemba a hemba mbagenev ga ; mbamlu vev mba di kposo tsô . U ngu a wan u a gbe i@@ wan yôô ? Nyian kpa ior soo kwagh u mbatamen mba zenden sha man mbatamen mba ken tiônnongo man mbagenev kpaa sha ishimataver i ka ve tese sha u kuran iyôngo i Yehova la . Alaghga i na u tom u ua va u a inyaregh kpishi shin i seer we tom shin or kaa a we ér u kohol nan ne er kpen@@ ga u ua na u inyaregh kpishi yô . Anmgbianev mba ken B@@ ra@@ z@@ il ka vea nger se washika nahan , se hide se umbur ashighe a doon a ken uma wase la cii . Shighe u Yehova kaa a na ér una lu “ profeti u akuraior ” la , a gbidye iwer wener : “ U@@ w@@ u ! T@@ ere , A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ! Yange i tôô se ah@@ wa atar u m@@ ough@@ on ken tar u Jam@@ an@@ i karen sha i@@ wo ne , van hen ani@@ jiir ugen ken tar u C@@ he@@ ko@@ se@@ lo@@ v@@ ak@@ ia u mba@@ z@@ ende@@ v me@@ men her yô . ” M@@ lu u ity@@ ô@@ gh k@@ ira lu a ior mba Aôndo la na ve vangertiôr ér Aôndo ngu a ve . Yange tôô ér ka un je i lu eren un ican ye . Or@@ ya la una fe ér or@@ mbai@@ v ngu van di ye ? Jigh@@ ilii yô , ka nyi yange i mgbegha O@@ ri@@ serael ve nan ny@@ iman ian i lun sha tse@@ ene@@ ke u nan ér nana lu kp@@ ana ? Kpa aluer u tôv sha kwagh u u@@ iniongo mba shon a ior yô , alaghga vea hemba nengen a kwagh u ú lu ôron la . ” 19 : 28 - 30 . Er m lu timen ken ityakerada sha u nan mbam@@ lumun sha mbampin shi nengen sha aka@@ ac@@ imin kposo kposo yô , kwagh la wasem kpishi m hemba fan atesen a Mkaanem ma Aôndo shi m lu hemban dondon atindiakaa a Aôndo sha u wasen mbagenev . Yange haa do a akaa a a lu a mi la cii . Ve suur sha icighan jijingi u Aôndo ér a na ve agee a vea er tom ve er Peteru man mbakur@@ an mbagenev mba ken derianyom u hiihii kpa er nahan . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Icighan jijingi shi ka a wase ve u u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi . ( Pasalmi 119 : 65 – 7@@ 2 ) Shin er mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol wa or@@ pasalmi aie iyol nahan kpa , a wa icam a kaa ér : “ Doo@@ m er ican i erem . . . yô . ” ( 2 Kor . 10 : 3 , 4 ) Anmgbianev mba ve lu agumaior ken tar la yange ve fa je ér vea ya ican , kpa ic@@ ile t@@ enger ve sha it@@ you ga . Alaghga u kav er or a fatyô u nyôron iyol ken amba@@ akaa la c@@ or - c@@ or je nana kera lu a shighe kua agee a nana za hemen u civir Aôndo ga yô . Nahan yô , se fatyô u taver anmgbianev asev asema sha u ve tese ér Aôndo kua mba@@ wan ndor a ve doo ve ishima . Yange u va mase nengen a or shon nahan , u de wer akaa a vihin a ijende you ôr u sha iyol na la a yange u u nengen a kwaghfan u nan kua aeren a dedoo a nan@@ aa ? Lu nyi tom H@@ es@@ e@@ k@@ ia er sha mhii u hemen na laa ? Yehova una sôr akaa sha u kuren awashima na . ( Genese 3 : 19 ) Sha shighe u Aôndo a nenge i doo un la a nder ve a na ve iyol i i kom u vea za lu uma sha yô . Nahan er Davidi lu ku@@ h@@ wan m@@ olo iyange igen yô , “ Saulu ker i@@ w@@ ange la ; a kaa er : Me t@@ ume Davidi je i̱ kar i̱ kôr ken kpe@@ kpe ; kpa Davidi palegh kar kera kuma kwa har je . ” ( 1 Samuel . Mba a iember kpishi er mcivir u mimi a zough tsombor ve ken mzough môm nahan ! R@@ on@@ al@@ d kaa ér : “ U eren nahan ne na yô , m hingir u veren ishima sha kwagh ugen u i gbe u me hen ken hemen la . ” Kwagh môm u una wase se kpishi yô , ka m@@ sur@@ shima u ka se zua a mi hen tsombor wase shin azende ase gayô mbacivir Yehova a vese imôngo la . * Ka di iv@@ ur@@ ugh ki tahav mb@@ un tseegh ka ki nyôr a vese shin tar ye ; nahan kpa k@@ ira tseegh kpa kuma u suen akaa a uma a a lu sha tar wase ne cii . Apostoli Paulu yange er u@@ ivande , je yô , nder or shin ku kpaa , sha u tesen ikyav i vesen ér jijingi u Aôndo lu a na shi wase un u ngeren ityakerada i a nger la U ngu nan Aôndo ini@@ aav mbi dedoo kpa ? Er Yehova a lu Ter u dooshima yô , yange na uumace hanma kwagh u ve soo cii . Shighe u usu sen sha , va hi@@ a ônov mba A@@ ron , N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la , yange a vihi tsombor la tsung . Nenge ase sha akav ahar aa a sember eren ne . Iky@@ aior ia yevese asaren a bo nena ? M hii u nengen mer m ngu wan u mbamaren mba ve tô@@ ôm m hingir wan ve la ga , shi ve fa kwagh wam tsembelee kpaa ga . I er ityendezwa i̱ nan se ishim@@ as@@ ur@@ un sha kwagh u dyako wase ér nyi ? S@@ ôn Yehova a na u kwaghfan . Kwagh@@ fan la una wase u u eren ityom i u lu a mi ken nongo na la , er Tor Solomon kpa er nahan . I gema ishember i ken zwa Grika i “ s@@ ende@@ gh sha kwagh ga ” la ajiir kpishi ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la ér , u n@@ orom sha kwagh ga . • Ka sha nyi igbenda nahan mbam@@ pase mba Yehova ve wasen se ? 1 :⁠ 2 ) Kpa , ka hanma ian jighilii i hembe doon u henen kwagh ken ishima imba ne nahana ? Ka hanma shighe nahan i doo u aluer Orkristu ngu a ian i eren kwagh kpa nana er ga sha ci u anmgbianev mba nana ? Yesu shi kaa a ve ér : “ K@@ ur@@ an nen . ” A nenge ér dooshima ve la “ hemba wain ” u nan or msaanyol , shi iti i wan@@ nomso la ngi er “ mkurem ma human doon ma i he@@ e ” sha it@@ you yô . ( Ps . Ka a@@ aven a nyi se fatyô u tôôn , man gema di ka aeren a nyi se fatyô u maan sha er se lu per yôô ? Doo se kpishi er Aôndo a ne se icivir sha u den ér se tsuan kwagh u se soo la ayol a ase nahan ! • Icighan jijingi ka or@@ wasen nena ? Shin ka sha ci u u nenge wer or u nan er kwagh u doon we ga la nan soo u vihin we ishima sha ap@@ er@@ aa ? ( 1 Mbakorinte 15 : 3 – 8 ) Shi a kaa wener : “ Aluer mba pasen kwagh u Kristu er A nder shin mbakp@@ enev yô , hii nan man mbagenev ken ven ve kaan er mnder u shin mbakp@@ enev ngu ga ? Jijingi u Aôndo wasen se nyian zum u se tagher a ah@@ endan kpoghuloo sha ci u tom wase u pasen ior loho u dedoo la sha nyi igbenda ? ( b ) Kwagh u yange er la lu Yesu a inja nena ? ( c ) U kange ishima wer u er nyi , er u lu veren ashe a kwagh u ken hemen laa ? Sha nahan yô , u se pasen m@@ til wase u sha inja i Orkristu la ka iwasen yase tsung je , di vough er apostoli Peteru ngise tese nahan , ér : “ Aluer ne mba nôngon kpo@@ gh@@ o@@ loo sha kwagh u dedoo yô , ka an je nana gema á er ne kwagh u ifer ase ? Kwagh ne zua sha kwagh u yange er Adam , orumace u Aôndo hii gban la . Kwagh u Paulu a er sha kwagh u mbamkombo mba Mbakristu ken 1 Mbakorinte 14 : 26 - 33 la wase se u fan er yange i eren mbamkombo mbara sha derianyom u hiihii yô . Yobu yange kaa ér : “ M ya ik@@ ur a ashe am ; nahan á er nan man me kenger sha ini@@ un@@ kwa@@ s@@ a ? ” Mbat@@ im@@ en sha akaa er mci@@ mb@@ im shi due a igbenda i sôron t@@ wer atô kposo kposo i i been ian@@ g@@ ev mb@@ ig@@ enev yô . Ikyav i S@@ ara la tese ér gba u kasev vea lu mba cir@@ in ijô ve ken ivaa ga nena ? Pasalmi 32 : 8 kaa ér : “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa ; Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” Davidi va wuese Mbaiserael mbara sha kwagh u ve er la . — 1 S@@ am . Yange a lôh@@ ô un ma iniongo yô , á vande zan id@@ y@@ u vea kwase na cii ve a mase lumun ye , shi a gba u una er kwagh kpa á za id@@ y@@ u vea kwase na cii a er kwagh shon ye . Ka Satan a lu s@@ enden se ityough shi kaan ér se mba civir Aôndo sha ci u mtsera wase tseegh ye . ( Mpa . Awa@@ shima wase yô , ka u ior mba Aôndo ve “ zua ” imôngo , shi ve cii ve eren kwagh ken mzough . Yesu yange ôron akaa ne cii sha kwagh u mnder u shin ku been yô , a pine Mar@@ ta mpin u kôron ken ishima nahan ér : “ U na kwagh ne jighjigh kpa ? ” Ka akaawan a ken Bibilo man ngeren mba nyi vea wase u u nan mlumun sha mpin u or shon nan pine u laa ? ( H@@ a@@ b . 3 : 16 ) Er Habak@@ u ungwa ér mbaihyomov mba va tan num sha ior mba Aôndo yô , iy@@ av z@@ ô@@ mon un shi ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh na kpa k@@ unde shi agee bee un iyol kpaa . Aluer se mba eren msen dondon Yesu ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so yô , se fatyô u palegh am@@ een . Aluer u ngu a vande tseghan iyol you sha ci u Aôndo shi i er u batisema ga yô , atô@@ akyaa nga kpishi a i doo u ú er nahan yô . ( 1 Peteru 2 : 13 ; Mateu 17 : 24 - 27 ) Bibilo ôr kwagh u ikyav i hemban doon i Yesu ver sha kwagh u ungwan imo i Aôndo yô , ér : “ A gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom , A hingir kwagh môm a ior la . TER Una nôngo ityav sha ci wen , lu nen ving tsô . ” — Ekesodu 14 : 5 - 14 . Kanyi i lu kwagh u vesen u a ne ve i doo u nom man kwase vea vihi ivaa ve sha idya ga ? N@@ ôngo er imo er an@@ ny@@ am@@ ev mban ka ve er la : Se lu timen sha akaa a vesen atar ken kwaghôron wase , a yô ka : shighe u i doo u se ôr kwagh la , man kwagh u se ôr la , kua er se ôr kwagh yô . Ka hanma shighe u hen wer a hemba karen jighjigh wou u nan hen Aôndo ci@@ ilii , ka shighe u ú lu vea mbagenev la shin ka shighe u ú lu tswen la ? Ma shighe môm kpa se vaa af@@ an@@ yô sha akaa a yange se tsua u eren la ga . ( c ) a ‘ mfe wase cii ’ nena ? Yange m su@@ gh pro@@ fes@@ ô la k@@ igh k@@ igh , kpa m gema m pase un er i hii ve m soo u civir Yehova a uma wam cii yô . Nahan kpa , u ngu wer gba u ivaa you kpa ia kure ken mp@@ av keng ga . ( Ps . 37 : 25 ) Nahan kpa , mkaanem ma Davidi man ma tese ér kwagh yange ban or u civir Aôndo shighe môm ga ze , shin a tsa kpa kwagh a ban nan ga ze . Sha Kwagh u Tartor u Aôndo La Ka hen ijiir ne i môm môm C@@ us@@ a a koson ityakerada na man u@@ ihy@@ ur@@ en@@ ruamabera nav mba ve hembe 3@@ 10 la ye . Kpa aluer ka u nana er nahan yô kwagh la una na anmgbian u nan an@@ zughul yô , nana de s@@ ende@@ gh ér nana ma sha ci u nan ngu a ian yum ga . A kaa ér : “ M er msen mer Yehova a wasem , man gbenda u a wasem la doom je zua ga . Jijingi u Aôndo ka a wase se u lun a icivir sha Bibilo . 3 : 16 - 18 ) Sha nahan yô , alaghga a lu se pe kaan ser : “ I@@ ̱ wuese Aôndo sha Yesu Kristu Ter wase ! ” Sha nahan yô , G@@ ina u se er mkaanem nam ken ngeren u hiihii la kaa ér , “ M hen mer , u m nenge Aôndo mer ngu ijende yam yô , a gba u me time ken ‘ washika ’ na u a nger se la , ka Bibilo je la . ” 14 : 9 . ( Gen . 1 : 28 ) Yange lu u tsombor la ua samber sha inja sha inja sha tar shi ua gb@@ anger a Paradi@@ so la zan zan una tser tar cii . Sha nahan yô , T@@ ania Z@@ ag@@ ury u a lu or@@ tesen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il la , kaa ér : “ Hanma an@@ ye yô msaanyol sar nan . Aluer gba u me tsua or u me vôso la iyol yam yô , alaghga me tsua or u lun a inja ga . ” In@@ yom kar i môm yô , m nyôr nongo ugen u mba keren az@@ u . Er Yesu ma er nahan yô , gema hemba veren ishima sha u eren tom u yôôn loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . Shi a fa wener ka sea lu wang nahan kwagh la a na ior ve kav mlu - wang na u un a lu Ter wase u sha la . Shighe ne m lu anyom 24 . ” Nahan kpa , Paulu wa mbamaren mba ve lu Mbakristu kwagh ér : “ Ne uter kpaa , de eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” ( Ef . B@@ rist@@ ow man kwase na yange ve eren tom pania imôngo vea anmgbian H@@ ar@@ ve@@ y Con@@ ro@@ w man kwase na An@@ ne , mba ve lu a an@@ you u kp@@ el@@ an zenden a mi , u i er kpe@@ kpe na sha u@@ kô@@ t@@ ôn mba i ci@@ r k@@ oo@@ tar sha mi yô . Ish@@ ember i ken zwa Grika i “ mlu , ” i í gem ken mkaanem ma ma kaa ér “ mlu wen a̱ kuma sha loho u dedoo ” la , a fatyô u geman i kpaa ér , “ u eren kwagh er mar@@ nya nahan . ” Yange i nger kwaghôron u profeti u M@@ ika la anyom nga kar er deri at@@ ar@@ atar nahan yô , kwaghôron u profeti la maa kure . I mar Yesu ken gar u Bete@@ le@@ he@@ m . Se@@ kar@@ ia di hii u ken uwer u sha an@@ igh@@ eni ken inyom shon i môm . Ka se tsua u eren Yehova tom , aa u lun ikp@@ an i asaren a ase a iyolough shin aeren a ior ve t@@ ume it@@ you eren man igbenda i he i tar u za dugh a mi i eren kwagh la . — Mbagalatia 5 : 24 ; 2 Timoteu 2 : 22 ; Tit@@ u 2 : 11 , 12 . Awa@@ shima u batisema u Yohane yange eren la kaha kposo a u mbadondon Yesu yange ve eren la . Se mba civir Diabolo ga . ( Aerenakaa 10 : 35 ) U cian Aôndo la inja na yô , ka u nan un icivir , nan un jighjigh shi civir un , palegh u eren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia vihi un cii . A@@ ta@@ m a M@@ saanyol Nahan ve mase gban zwa môm ér akaa ne cii ka aeren a dedoo a i gbe u agumaior aa hen yô . Yange ort@@ yom ugen za ande hen mbakur@@ an@@ ilev kpo@@ o , kaa a ve ér : “ I mar ne Or@@ yiman . . . , ka Kristu Ter je la . ” 5 : 19 ; 6 : 6 ; Yoh . 3 : 16 ) Aluer se za hemen u lun ken mlu u dedoo ne vea Aôndo yô , Yehova una ver se doo doo hegen , shi ken hemen yô , se va zua a uma u tsôron ken mlu u vough . Tom na lu u nan uma na sha ci u orumace tseegh ga kpa shi lu u una “ pase mimi ” kpaa . Kanyi kwagh yange Yesu er sha u wasen mba ve lu a na imôngo mbara , kpa kanyi yange er ga ? Shin er De@@ ma luun vea Paulu nahan kpa , tar va hingir u doon un ishima kpishi . ( 2 Tim . Nahan yô , aluer se soo u dondon tar ne ga yô , a gba u se gbidye kwar sha aeren a ase man mbam@@ nenge asev man mba@@ awashima asev kua akaa a a gbe se ishima la sha mimi . Bibilo pase kwagh ne vighe vighe ga , nahan kpa i̱ tese akav agen a aa fatyô u wasen se u kaven í yô . A kaa ér : “ Ter . . . doom ishima . ” Bibilo kaa ér : “ A@@ hab@@ a ôr Yes@@ e@@ bel kwagh u Eliya er la cii , man er a w@@ oo u@@ profeti cii sha s@@ an@@ ker kpaa . ” Yesu yange na mbadondon un tom la ica lu a gba ga man kwagh u doon tsung er . Ka nahan ve Tor Davidi yange sôn Yehova kaa nahan ye , wener : “ Na er ishigh Y@@ ough k@@ i̱ wanger sha wanakiriki Wou , y@@ im@@ am sha erdoo Wou . ” 5 : 6 ; Y@@ ak . Iyange i Yehova la ia lu ze@@ ge iyange i hemban cii ! Ka or u hiden a iyol ijime , u nan kegh iyol u geman uma u nan la tseegh , Yehova ka a na iv@@ or i mimi la i vese ken ishima i nan ye . 12 : 19 ; 13 : 1 ) Tom u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo la yange u hemba gban Yesu ishima , man kape u gbe mbadondon un ishima nyian kpaa je la . Á ngohol aan a tom aa ve lu a mi la cii . Shighe a karen yô , or u henen Bibilo la nana kuma u duen za pasen ior kwagh . ( Lev@@ iti@@ ku 24 : 5 - 9 ; N@@ um@@ er@@ i 10 : 10 ; 28 : 9 , 10 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 2 : 4 ) Nahan Yesaia 6@@ 6 : 23 ôr kwagh u mcivir u civir Aôndo nd@@ ú@@ ú@@ r@@ ú@@ ú hanma s@@ ati man hanma uwer a u̱ h@@ ôron ma shighe môm ga la . Mba za hi@@ r yô , nomso mba pu@@ ev mbara ôr akaa sha kwagh u tar la , a a na mciem gba Mbaiserael iyol yô . Ka Aôndo a ne akaabo a lu eren ior kpishi nyian ga . 25 : 6 - 8 . U er nan ve kwagh una kera lu nahan ga ? I ôr ken 1 Mbakorinte 14 : 33 ér : “ Aôndo ka u nzughul nzughul ga , kpa ka u bem . ” P@@ ev u Yes@@ er@@ e@@ el Hen fa er se fatyô u ungwan imo i Yehova , aluer Satan man asaren a ase a bo aa lu yangen se je kpaa yô . T@@ so@@ ghul la maa hide ijime . Ity@@ ôkyaa yô , sha shighe la , mzough u mbahemenev man mbatomov mba mzough u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la yange ve lu vea Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova kôôsôô , man mban di yô , i gbe je ka ve lu ior mba i shigh ve mk@@ ur@@ en ken jijingi mbara tseegh . Kwagh@@ pasen ka gbenda u dedoo u tesen ser se mba a jighjigh u nan . Er tor u A@@ i vande hemban Mbaiserael kera yô , s@@ ase un iyol u duen va nôngon ityav a ve kpishi . Ken uwer u N@@ is@@ an inyom i 1@@ 5@@ 13 cii man Kristu la , Yehova kaa a Mose man A@@ ron ér ve za ôr Mbaiserael ve s@@ ôngo nom@@ iyôngo shin kp@@ ev u lun iyol gb@@ ur gb@@ ur , ve haa awambe sha ikp@@ an@@ de@@ h@@ unda . ( E@@ ks . Doo u se ker shighe u henen Bibilo shi eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la ken hanma kasua sha ci u nyi ? Er mbaihyomov mba@@ age@@ ev ve we iyol ve kegh a kegh u tan num sha a vese ne je yô , jijingi u Yehova hemba ng@@ un sha a vese cii . Nahan kpa Yehova fa asema a ase man mbamlu asev dedoo shi doo un tsung er se civir un a ishima i môm nahan . ( Yes . 6@@ 4 : 6 ) S@@ aa se na Yesu Kristu u Aôndo a ver un a lu gbenda u zuan a myom la jighjigh ve se fatyô u zuan a uma u tsôron ye . PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 8 , 24 M@@ ea za mbam@@ kohol mba saan iyol mban yô , m nenge mba yange m hen Bibilo a ve la . Er@@ doo man mimi ve doo se ishima , nahan se tese aeren ne sha ishigh ki hanma or cii er ka i@@ sha i taver ishe nahan . Cii man mbamaren ve mar wan yô , ka ve vande wan iyol tsembelee je ka u henen a hen ga . K@@ e ’ Iserael yô , yange i wa upristi man mbatamen kwagh ér : “ Ôr tindi ne sha ishigh ki Iserael cii , sha ato ve . • Er nan ve i gbe u se palegh u hi@@ an a mbag@@ en@@ eve ? I nger kwagh u Mbaiserael er u vihin tsung ne “ sha u a̱ lu se ityesen , se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne ” la . ( 1 Kor . Mbagenev ker inyaregh man icivir je vihi iyev vev man mkpeyol ve kua icombor ve shi ta akaa a ken jijingi kpa kera . Bibilo tese ér Aôndo veren ato a “ mba ve civir iti Na ” la . • Ka hanma shighe yange i wa akaa a Ter sha ikyev i wanakiriki u jighjigh laa , man er nan ve lu sha shighe la ? I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 41 Alaghga tsô , ashighe nga a wan wou u anyom pue kar la a soon u lamen a we yô . A@@ kav a ior mba se er kwagh ve sha heen ne a wase se se p@@ ande u cian ser se er icighan jijingi isholibo . Kape ne kpaa ior ve nengen perapera wen sha ashe la , kpa ken asema a en yô , ne iv a im@@ anger man m@@ vende u vendan atindi . ” ​ —⁠ Mat . Ken anyom a a sember karen ne , u@@ a@@ ah@@ e mba vihin tsung er ken ityar igen . ( Mbaromanu 7 : 18 ) Se kpa se kav ser se fatyô u eren akaa a dedoo a i sar se u eren la ci ca cii ga . Nyian ne kpaa , Yehova ngu a non@@ go@@ ior ú civir un u u l@@ ú e̱r u@@ profeti nahan , man tom ve kpa u lu kwagh môm a u Yeremia la yô . Yesu yange a ôr mbahenen nav akaa a mimi sha gbenda u taver ga . Yesu yange tôndo zwa a mba i lu kighir ve a ican shi ve tôô ikyav ken ishima kpishi la ér : “ V@@ a nen her a Mo , . . . Mo me na ne m@@ mem . ” A@@ gb@@ oo@@ la yange nenge ér akaa a Bibilo i er sha kwagh u ku@@ ugh man mlu u u@@ jijingi la cii nga shami . ( Yesaia 65 : 17 ; 2 Peteru 3 : 13 ) Mba@@ kp@@ ish@@ iv ken mba 14@@ 4,000 mba vea tema tor a Kristu imôngo la ve er tom ve shin tar ne sha jighjigh ve bee kera kpaa . Or@@ fankwagh Tor Solomon yange nger kwagh ér : “ Er te@@ gh@@ el@@ aa ; m - er u i er ur@@ u@@ amabera kpishi la yô , ik@@ ighir ngi ga ; takerada u henen kpishi ne iyol i kpen . ” Se ser nahan yô , se tese ser se ‘ umbur kwagh u kwase u Lo@@ ti ’ la ! Ka sha nyi gbenda nahan alaghga ashighe agen a taver se u nengen ser mbagenev hemba se ? Ka nyi man nyi a lu eren mkombo ne a mini ? Yesu Kristu ngu hemen tom u vesen u pasen kwagh u i gbe je i lu a vande eren ga yô Ter Ngu a Wan@@ akiriki u Jighjigh Kpa , er í wase ve ve zua a kasev yô , ve mar kpishi , iyenge ve seer , nahan sha ayange a Davidi tema tor la nomso mba ken k@@ we u B@@ en@@ y@@ am@@ in mba zan ityav tseegh war kuman iorov 6@@ 0@@ ,000 . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 7 : 6 – 11 . Er Yesu a p@@ aa mbadondon nav sha ikyev i isholibo kera yô , a yima ve sha ikyev i iy@@ ugh i Aôndo a nyôr a ve ken mlu u dedoo vea Yehova . ​ ​ —⁠ Mat . Lu dooshima u Kristu tesen la wase un u kuren awashima u Aôndo sha ci u uumace ye . 7 : 12 , 13 , 16 , 17 . J@@ un 15 , 20@@ 11 ○ Se er nyi ve se fatyô u waren mkur u tar nee ? Kwagh er vihi yô , er ayange a masetyô a tar u Satan ne a va shi cuku u been yô , jijingi u taregh mough u hendan kwagh a ieren i mimi hegen taver dedoo . U tesen ikyav yô , aluer u ngu a tom ga nahan , ishima a za u iyol ga he ? ( 1 Timoteu 6 : 20 , 21 ) Er se lu yôôn loho u Tartor vangertiôr ne , se cia mbai@@ ho@@ mov asev ga , sha ci u Yehova ka Or@@ kuran se . — Pasalmi 6@@ 4 : 1 ; Anzaakaa 3 : 25 , 26 . U lu tesen wer u kegh a kegh iyol u den mbagenev kwaghbo . — Anz . Kpa aluer ivese ngi a msaanyol ga yô , ka nyi i doo u a ere ? Sha nahan yô , gbashima u i er kwagh na ken Bibilo la hemba di u or taver ishima sha u keren kwagh u nan soo u zuan a mi shin u kwagh gi@@ ri@@ m or iyol , er ka i gi@@ ri@@ m mb@@ as@@ o@@ on an@@ umbe iyol sha kwagh u ini@@ umbe i i hembe doon ve ishima la nahan . Anmgbian u kwase ugen u a er tom u m@@ ishen hen vegher ugen ken tar u Amerika u i yer ér L@@ at@@ in Amer@@ ica la , i hembe anyom 40 yô , nger kwagh sha kwagh na man anmgbianev nav mba kasev uhar , a kaa ér : “ Yange se vese kuma u se fa ser se soo u civir Yehova shi va lun uma ken Paradi@@ so kpaa . 22 : 16 ) Nyian kpa , Mbakristu mba mimi mba dondon ikyav i Yesu la . 26 : 30 , 36 ) Alaghga shighe ne nahan lu sha use . Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha hen Ter na zum u i nder un shin ku la yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ikyev . ” 12 : ​ 7 - 10 . Kristu iyol@@ na yange er ivande na i̱ hiihii hen ivese igen , ivande la i na yô , ivese shon doo tsung . Satan yange tese Yesu ity@@ artor i sha won cii kua icivir i i , tsô a kaa a na ér : “ Akaa ne cii me na U , aluer W@@ ea g@@ ure inya , W@@ ea civir mo yô . ” ( Mat . “ U@@ jijingi mba aferev ” mba shon yô ka Satan man az@@ ô@@ v , ka ve i sar ve tsung u vihin mlu wase a Yehova Aôndo ye . ( Mbafilipi 2 : 17 ) Tom u yange Paulu er taveraa sha ci u Mbafilipi la yange i lu tom u eren ior sha dooshima man a uwer gban shio . K@@ e ’ inyom i 19@@ 5@@ 3 la , Ro@@ ber@@ t man Li@@ la kua mbayev vev cii ve undu gar u vesen ve za nyôr an@@ tse iyou u gban c@@ aver ke ’ sule ke ’ ang@@ ar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , ke ’ tar u U@@ .@@ S.@@ A . SH@@ I@@ N ER MB@@ A@@ M@@ T@@ A@@ V@@ ER MB@@ AN V@@ E L@@ U N@@ A@@ H@@ AN J@@ E K@@ P@@ A@@ A , I@@ K@@ YO@@ N I@@ G@@ EN I SH@@ A I@@ W@@ O KA I Z@@ ER SH@@ A A@@ MB@@ U@@ S@@ U A@@ W@@ EN GB@@ AN@@ G , F@@ A@@ M A̱ GB@@ A W@@ U@@ H@@ E U@@ A K@@ Ô@@ R A̱ N@@ D@@ Ô@@ H@@ Ô@@ R Z@@ U@@ Z@@ U SH@@ I@@ N I@@ C@@ E@@ G@@ H I@@ A Z@@ A A U@@ M@@ A IN@@ Y@@ A K@@ P@@ U@@ G@@ H@@ O K@@ P@@ U@@ G@@ H@@ O K@@ P@@ A KW@@ AG@@ H A Z@@ A Í I@@ YO@@ L G@@ A . U tesen ikyav yô , time ase sha takerada u Yesaia . Cii man se vôso ayol yô , se vande lamen gbar gbar sha kwagh u akaa a se va er ken hemen yô . U nengen kwagh be@@ elee ga la wa u nan anmgbianev asev mba nomso man mba kasev icivir kpa ker . Shi yange nder mbakp@@ enev mbagenev je kpaa . Davidi pase ken ivur i sha i môm la ér un ngu a vangertiôr ér Yehova una na iyôngo na akaa a kwagh a gbe i sha mi la , nahan ‘ kwagh môm a ban i ga . ’ ( Yesaia 55 : 10 , 11 ) Bibilo ôr se kwagh u ityendezwa i Aôndo a er ér una hide a mlu u ken Paradi@@ so , u orumace u hiihii vea kwase na yange ve ta kera la . Ka nyi ivande yange Elisha e̱r ke ’ gar u Sh@@ un@@ e@@ me ? ( Ekesodu 6 : 3 ) O@@ s@@ man shi yange hen fa er dooshima a lu ieren i Aôndo i hemban cii yô , man er u eren ior ican ken usu la i lu kwagh u nd@@ ôh@@ ôr Un ishima nahan . M@@ gem u sha iengem la lu@@ ̱ ikyav kwagh i profeti . A@@ A@@ V@@ EN A I@@ YO@@ L@@ K@@ AR@@ EN A@@ A F@@ AT@@ YÔ U W@@ A@@ S@@ EN Ity@@ ôkyaa ngi i i@@ mba@@ or la nana eren msen nana kaan ér : ‘ Yehova , m tsua u hemban we ato sha apera , kpa gba veren mo doo doo tsô , ’ maa nana ver ishima ér nana zua a averen ga . ( a ) Ken ayange a karen la ashighe kpishi u or ungwan imo i Yehova la yange i kua nyi k@@ ere ? “ Aôndo eren aie ga . ” — Tit@@ u 1 : 2 Anyom 5@@ 0@@ 2 ⇩ ar sha Aberaham ( anyom 9@@ 5@@ 2 ) ( Anzaakaa 1 : 8 , 9 ; 23 : 22 ; Mbaefese 6 : 1 ; 1 Timoteu 5 : 3 , 4 , 8 ) Ka i tôô iniôngon man dooshima man ishimataver man iyol i t@@ angen ga u eren ityom i hen tsombor la kuren doo doo . I saan se iyol u ôron Mkaanem ma Yehova . ( Mal@@ aki 3 : 6 ) I@@ fer@@ kwagh vihi un ishima shi ior ka vea y@@ aan ican nahan i doo un ga cii . “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 5 : 29 . Nahan kpa , ve na Yehova jighjigh , nahan ve zua a agee a pasen mba@@ wan@@ ndor a ve loho u Bibilo u ú ne se ishimaverenkeghen la . Sha kpôô yô , doo u taver ônov ou ishima wer ve tsua u eren ityom i dedoo , er tom u Betel shin tom u m@@ ishen man amba a tom a ng@@ ara nahan . Se mba se lu uma ken ayange a masejime a tar u ifer ne kpa sar se tsung u nengen er Or@@ hemen man Tor wase una va ken tahav mbu Tartor u va tseghan iti i Ter na shi tesen er A hembe sh@@ a@@ won cii yô . Apostoli Paulu yange wa ishima i legh legh ken “ ity@@ am@@ egh ki jijingi ” ki á er kwagh u ki ken Mbagalatia 5 : 22 , 23 la . Ka wea wase or nahan i saan we iyol kpen kpen ! ” Ve gba ken to u Satan man tar na u ifer ne . ( Yakobu 2 : 19 ) Jighjigh u se ne ser Aôndo ngu la a mgbegha se u tesen jighjigh u nan la sha u eren akaa a aa na a doo Aôndo a vese yô . — Yakobu 2 : 20 , 26 . Ôr ityough 11 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Kpa ior mba Aôndo yô , vea war er Noa man tsombor na nahan . — Mateu 24 : 37 - 42 . Kwagh la yange una na iyol ia kpe Paulu kpen kpen ! F@@ e ér kwagh u un lu eren la doo Yehova ga yô , gba u una er kwagh sha mi . “ D@@ O@@ O@@ M U M@@ GB@@ Ô@@ G@@ HO@@ M A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ” Dooshima u V@@ esen u Aôndo a Tese Se La Yange m tsa ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land iwer iti@@ ar , ka taver mo iyol yô m hide m hii makeranta , m kera cian mer a va z@@ end@@ am ga . Yehova yange er nyi sha U@@ wo u S@@ en@@ ai , man lu sha ci u nyi ? Akaa a a kom civir yô ka atô@@ akaa a a doo u ungwan shi a lu a inja yô , ka a@@ gbil@@ in@@ akaa ga . Sh@@ im@@ e@@ i yange tu@@ h@@ wa Tor Davidi b@@ ou@@ ty@@ uh@@ wan . 3 : 1 - 3 ) Y@@ i@@ ase tese ér kwagh ne er hii ken i 1914 la zan zan kure ken mhii u inyom i 19@@ 19 la . Kwagh ne tese mtim u vesen u a va tim mba ve s@@ enge ér mba Mbakristu la kua u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev mbagenev cii . — Mat . Aôndo ts@@ eng@@ ap@@ asen akaa ne vighe vighe . Ikyav mbi t@@ omov kpa ban ga . H@@ ide hen er anyom yange aa kar ve a lu mbayev mba vea gande a hingir nomso@@ mbaiorov man kasev mba wan ak@@ ondo la ken ishima , shighe u vea umbur er Yesu Kristu “ ku@@ ve ve , shi p@@ enda ve ave sha it@@ you ” la yô . ( M@@ ar . ( b ) I@@ wanger i Yehova ngi zan a za hemen u wanger sha ior nav nena ? ( 1 Yohane 3 : 15 ) Shin er tar u ker se ihyom nahan kpa , se hungur akaawan a Aôndo ga . Ishima yange i za Yesu iyol tsung er a wua un er or@@ mbai@@ av ve kwagh la una bende a Yehova Aôndo man iti Na yô . Aluer or u se henen Bibilo a nan yange nan vande lun ken kwaghaôndo u ior mba ker ve ‘ soo u h@@ è@@ è@@ n iyol ga ’ yô , alaghga a taver nan kpishi u hemban mciem ma nan lu a mi ma pasen i@@ vangeli sha er nana er sha tindi u Kristu á we wener se gema ior cii ve hingir mbahenen la . Mbam@@ gem mba inj@@ aav mban yange ve tese ikyav ér Aôndo haa iveren na sha mba yange ve due sha u suen Tartor na a ishimat@@ seen la , shi lumun a ve kpaa . Yange lum inja er m kpe ken atô nahan . U tesen ikyav yô , wan@@ ye@@ kwase u lun anyom 12 yange sar ku nahan mbamaren nav vaa shi zung@@ we ku na tsung . • Mbat@@ amen vea dondo ikyav i Yesu la er ve lu tesen nomso mba ken tiônnongo ér ve lu mbah@@ e@@ men la nena ? • Dooshima ngu a inja ken “ tindi u Kristu ” nena ? Nahan kpa , hanma kwagh u yange ú ya cii , na ú kwagh u dedoo u kwagh a gbe ú sha mi sha u wasen we la . Kape vea yevese vea yem sha i@@ wo i ta@@ ven , a̱ lu inja er ve “ unde sha aôndo ” je kpaa , vea war ga je la . Alaghga ashighe agen Aôndo una sue se sha ikyev i or u nan jighjigh a vese imôngo u va sur@@ un se ishima , shin sha u nan se kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough . Sha m - er kwagh u Yesu yô , ka unô i gbe u vea doo se ishima ? la . Hii shighe la je tsô ve gba henen kwagh sha iember shi kwaghhenen la za ve kera kpaa , shi K@@ ar@@ ina tindi a ityakerada i nan kwase la m@@ rumun sha mbampin nav kpaa . ( Luka 2 : 5@@ 1 , 5@@ 2 ; Mbaefese 6 : 1 ) Mba ve lumun hemen u Kristu sha mimi mba dondon un ‘ sha u zungwen mhôônom ayol a ve shi doon ayol a ve ’ kpaa . Anmgbianev mba nomso man mba kasev ( mba hii anyom 19 zan zan 7@@ 9 nahan ) mba hemban iorov 1@@ 00 , mba eren tom hen haregh u Mic@@ ron@@ es@@ ia , ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . Yange mba ne Yesu tor ken inyom i 1914 yô , i ôr kwagh na ér ngu “ hemban ” Shi a lu mba ve kuran á la iyua i injaa kpen kpen ! “ Mba atindiakaa a O@@ u a doo ve ishima yô , mba a bem kpishi je , ma kwagh u nan ve gb@@ ev mbu nôngon kera ngu ga . ” — Ps . Yange gba u ikyurior i Iserael ia er tom u “ wanakiriki ” u Aôndo nena ? Aôndo yange undu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ku@@ ngu ican la ga . Tsô Paulu una er nena ? Umbur kwagh ve je he ? Er nan se lu veren ashe gbenda keghen ser Tartor u Aôndo u̱ va ? ( Ivur 12 ) U soon Aôndo hemba di u gban henen kwagh na ken ishima tsô la . “ Zum u or u lamen zwa Ch@@ in@@ ese ugen u sha uta@@ an kpa va kaa ér i hen Bibilo a na yô , m kaa a iyol yam mer , ‘ Er m lu anyom 65 yô , tese ér maa ka u me de u eren Yehova tom ga . ’ ( 1 Peteru 3 : 7 ) Gba u noov vea fa ér Yehova nengen nomso mba ve civir un la ér ve hemba kasev mba ve civir un la ga . Kwagh u ú fa yô , er Yesu lu kaa nahan , mbahenen nav vea tagher a or@@ ihyom u a lu a agee shi í nengen a na ga yô — ka un a lu ‘ if@@ er@@ or ’ Satan Diabolo ye . Mbam@@ lu mba he@@ v mba hen haregh wen na yô , mbatamen sôr ashighe man ayange a eren mkombo u duen kwaghpasen , a a bende a shighe wou yôô ? K@@ e ’ uwer u No@@ ve@@ mba la , c@@ ôô@@ ci e̱r kwagh za per@@ egh uwegh inya . Er Yehova tese tahav nav mbu hemban sha won cii la ga , shi tim Satan her ave ave ga yô , ka ian i nyi a ne ? Paulu nger ér : “ Ne mba ken ime ga , nahan iyange la ia kera va tser ne er or@@ mbai@@ v nahan ga . Sha ayange ne kpa akaa a ts@@ eren ang@@ ara nahan nga ts@@ eren ior mba civir Yehova her . Aluer se soo perapera se gema se kôr tindi u p@@ eren ihyom yô , kwagh ne una taver se er Yesu nahan nena ? “ Z@@ U@@ M u Wan u or Una va sha iengem Na , ” una pav [ “ ior ] kposo ” la , kwagh wou man u tsombor wou una lu nena ? ( Mat . Yange kaa ér ikp@@ en@@ bredi i it@@ ian i i er sha sh@@ a@@ ir la tile sha ityough ki ityakerada i Bibilo i hiihii i it@@ ian la . Shi er ior hen ér u@@ wua hemba doon a sh@@ a@@ ir yô , kwagh ne tese ér “ ikyuryan i He ” la hemba doon a “ Iky@@ uryan i T@@ se ” la . Ish@@ ember ne ka it@@ it@@ om igen i Satan , un u a lu or u hiihii u eren aie la . — Yoh . 8 : 44 ; Mpa . H@@ em@@ en@@ tor u sha uhar ne ka Tartor u Mesiya u u lu sha ikyev i Yesu Kristu la . Peteru ng@@ ur ur@@ ugh u@@ kp@@ er mbara duen a mi shin mnger yô , ve y@@ uh@@ wa gande un . ( Yohane 13 : 15 ) Nahan mbamaren kpa , gba u vea pase ônov vev kwagh u a lu inja i dedoo yô , shi ve ayol a ve kpa vea lu a inja i dedoo sha er ônov vea nenge ikyav ken a ve yô . ( Genese 39 : 7 – 12 ) Tsô aluer i kera mee se sha idya ga kpa i mee se ér se er akaa a a na se lu yôugh@@ yô@@ ugh shin kwagh u una na se za ti shin akaa a a na se lu sh@@ a@@ gba or di ye ? Mbat@@ omov mba Yehova mba@@ ̱ sha ayange ne kpaa mba a gbashima er anmgbian M@@ ac@@ mil@@ lan nahan . Er nan ve i doo u se ure sha ci u mbam@@ yen asev ga , man ka iwasen i nyi Yehova a ne se shighe u se tsu@@ m laa ? Heela tseegh ga , hanma or ngu nengen er ub@@ omb@@ au@@ angev man u@@ a@@ ah@@ e man akaabo agen a lu wu@@ an ior umiliôn imôngo hanma inyom yô . Shi kwagh ugen yô , Yehova ka Aôndo u dooshima , nahan una fatyô u eren kwagh sha ifer sha u ts@@ eng@@ an veren ér uumace ve hemba un ato , nahan ve ya ican ga . Ken a Na yô , se mba a mp@@ aa u sha awambe Na man shi m@@ de u gb@@ ev mbu nôngon sha mlumun Na u sha mh@@ ôôn u ng@@ een yum la , u A ne ken vese wuee la ken hanma mfe kua mkav kpaa . Se se na jighjigh nah@@ a@@ la kpa ? Yehova ka I@@ mbor i ci@@ ghan jijingi . Shi u ve ny@@ ô@@ ôso mlu u uuma vev man gbenda ve u eren akaa la kpaa lu kwagh u una va ve a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol . Aluer yange or lu eren ma kwaghbo man nan va de , kpa kunya ngu kôron nan her nahan , se ‘ wa nan ikyo ’ nena ? I kaa ér a@@ wen agen a yange i maa tempel ne a mi la li@@ he kuma angahar 35 , shi gb@@ anger kuma angahar 15 , shi t@@ av kuma angahar 10 . A kav mimi ne sha u nengen er i yar tom a ase@@ mb@@ er@@ akaa a ke ’ Bibilo agen a a zough sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase la ke ’ Ruamabera yô . Yesu yange tese ken msen na u masetyô u er vea mbaapostoli nav mba 11 mba jighjigh mbara ér u fan Aôndo gba zua vea dooshima . A kaa ér : “ M pase ve iti You ; Me shi Me pase ve i kpaa ; sha u dooshima u M doo U la , a̱ lu ken a ve , Mo kpaa M@@ ̱ lu ken a ve yô . ” Bibilo ka ia ter ishember i “ mhen ” la yô , ngi i ôron kwagh u isharen yase man ieren yase kua tahav mbu mhen wase . Takerada ugen ( mba yer u ér The Re@@ li@@ gi@@ on of Baby@@ lon@@ ia and As@@ sy@@ ria ) , takerada la kaa ér Mb@@ ab@@ ab@@ ilon yange ve na jighjigh ér “ tar ugen ngu shin inya . . . ape mba@@ aôndo kua u@@ jijingi mba b@@ ov , mba lun a agee kpishi shi vihin tu ka ve naan uuma mba iorov atsan yô . ” Se fatyô u tôôn m@@ vese wase u ken jijingi la karen sha gbenda u kon ka u vese la . Aluer u za hemen u eren kwagh torough torough shi u ngu kuran kpaa yô , u lu tesen wer u ngu lumun a mkav u he u se lu seer zuan a mi sha kwagh u mimi u ken Bibilo la shi icighan jijingi ngu hemen we kpaa . — M@@ ar . Mbagenev yô , ka i taver ve kpishi u eren nahan . Kwagh ne na yô , mba ken mzough u or môm kpa nana fatyô u vihin un ga yô . Se@@ kar@@ ia / Sh@@ alu@@ m / M@@ en@@ ah@@ em Mba yange ve na ityesen i Paulu jighjigh la cii za kase un , maa a mough . Ú pase ior kpishi loho u dedoo nena ? Mbat@@ yomov ver se ikyav i eren Aôndo tom a iyol hiden a mi ijime nena ? Yehova shi yange nan ior nav mfe sha ikyev i icighan jijingi na . U tesen ikyav yô , ken inyom i 19@@ 8@@ 3 la , se za sôr tiônnongo ugen u eren mkombo ken zwa F@@ r@@ en@@ ch ken gar u An@@ t@@ wer@@ p la , nahan se tsa vea tsombor ugen . Anmgbian B@@ en@@ j@@ am@@ in B@@ an@@ di@@ wi@@ la , gumor ugen ken tar u Z@@ ai@@ re ( u i yer u hegen ér De@@ mo@@ cr@@ atic R@@ ep@@ ub@@ lic of C@@ ongo la ) , kpa va tsombor ne inya hen shighe shon . Yange Mbakolose lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem yô . Tar ka ya u or . Aluer se mba gbidyen kwar sha mbamsen mba ngise mbacivir Yehova er sha u pasen un mlu u ken atô ishima ve la yô , kwagh la una wase se , se hemba fan u eren msen . ( Yakobu 4 : 3 ) Heela tseegh ga , doo u se gba kuren ikyaa fese tsô ser mbamsen asev mba i lu inja er Aôndo ungwa ve ga la ka ikyav i tesen ér Aôndo venda se a venda je ga . U tesen ikyav yô , alaghga a tsu@@ we u ken ishima u gba keren igbenda i or@@ on iyev sha ikyar u u̱ a er isholibo la . A saan se iyol u eren ishima i Aôndo nena ? Yange ior kpishi hemban tsuan ato a hemban man m@@ vende u vendan mimi la a u̱ ma ve tsua iwanger i Yehova i mimi la . Se gber iky@@ at@@ akerada se kar ior wuee , shi se lôh@@ ô ior se due sha go@@ do@@ b@@ i sha u vendan ser mb@@ ate@@ en ak@@ ô@@ v a inyam man a@@ you@@ a@@ cii a karen t@@ wer@@ sôron sha an@@ ny@@ am@@ ev ve de u nzughul a an@@ ny@@ am@@ ev . Nenge imba er mlu u mbahenen mba Yesu , kua mbaapostoli kpaa yange lu kposo sha wono ! ( b ) Ka jijingi u nyi Mbakristu mba mimi ve tese ? 2 : 5 , 6 ) Kwagh ne yange una taver jighjigh u nan u Ne@@ hem@@ ia kpee je ! I@@ c@@ er i C@@ D i i yer ér S@@ ing to Jehovah — V@@ o@@ c@@ al R@@ end@@ iti@@ ons la ngi ken ijô kpishi . U tesen ikyav yô , Diabolo venda u ‘ tilen sha mimi . ’ Hanma shighe u ka mea kaa mer a er kwagh yô , a gba keren gbenda u una er kwagh shon ga yô . ” Kwagh u sha uhar yô , Yehova yaren tom a jijingi na sha u hemen nongo na , zan a u sha gbenda u a soo la . 1@@ 30 ⇩ Yange ve er kwagh sha ib@@ ume kpishi , gadia ve undu un ve hingir u civir ie@@ ev man m@@ t@@ ôm ma a@@ wen@@ em . Takerada ne kaa ér : “ Ishima ka i ta ve a@@ kper@@ an , nahan ve fatyô u lun a mnenge ve sha kwagh ne jighilii ga . I@@ mba ieren i nan kwagh wuee ne ka i va se a msaanyol kpishi , er se lu keghen m@@ ve u Tartor u Aôndo ne la . Yange a hu@@ an Davidi shi a̱ lu un inja er un ngu a or u wasen un ga yô , a er nena ? Ka inja er Yon@@ a yange hemba veren ishima sha kwagh u ior vea va hen sha a na la , lu m@@ ge@@ m@@ shima u Mb@@ an@@ ine@@ ve la ga nahan . Yesu yange er akaa a dedoo sha u kuren awashima u Aôndo . Ka unô ve lu “ k@@ ov ” u Yesu a er kwagh u ú ken Mateu 24 : 34 laa ? — Iyoukura i A@@ ip@@ or 15 , 20@@ 10 , peeji 10 - 11 . Er Yehova Aôndo kpa a eren nahan , se kpa se mba eren kwagh a ior cii sha dooshima — kua mba ve lu mbananjighjigh a vese imôngo ga mbara kpaa . Hii nan i gbe u ú umbur batisema u ú er la man ikyav i batisema sh@@ on@@ o ? Gba u a tsaha mbag@@ anden kpaa . ( Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ) Mbakristu mba i sember eren ve batisema mban gba yan kwaghyan u ken jijingi u injaa a mba i shigh ve mkurem la imôngo , man hii shighe la je iniongo i ihi@@ ar ne za hemen u yan kwaghyan u ken jijingi la imôngo sha te@@ bu@@ l môm . Mba@@ apostoli U@@ tar Mba Yange Ve K@@ an Shi@@ o u K@@ ur@@ an Yô ( 1 Peteru 3 : 4 ) Ka kwagh u Yehova a nengen shi a karen kpaa je la . • A er nan ve ishima ia de u nyian se ér se er isholibo i a de se ga ? Doo u se lu tse@@ v tse@@ v , se pav il@@ yo@@ ho i dedoo a i bo la . Kwagh u hemban vihin je yô , nomso man kasev mbagenev mba ve vese ayol a ve de ér “ ishima i y@@ u@@ an ” i vihi mlu u hen atô ve la . Kpa lu ôron kwagh u ayôôso a hen atô u iorov kpuaa , er iorov uhar nahan . “ T@@ erem yange gba uwer u wasem mo ga . ” — I@@ NG@@ O Z@@ I@@ M@@ M@@ ER@@ M@@ AN@@ N Daniel 2 : 41 - 45 tese er i gbe u ishima ia tse@@ e se u eren tom u pasen kwagh la nena ? ( Mateu 16 : 27 , 28 ) M@@ ase zan mbagenev ke ’ mbaapostoli mbara yange ve nenge Yesu lu van ken Tartor na mimi kpa ? Gadia ka nahan man á hemba nan ne u nyôron tartor u tsôron u Yesu Kristu , Ter wase man Or@@ yiman wase enger enger ye . ” — 2 Pet . Z@@ a nyer yô , kpiligh un iyol u nengen er agumaior agen kpa mough ken ityar igen va ken tar la sha u va seer eren Yehova tom nahan . Mbag@@ anden mba ve lu Mbakristu la vea fatyô u pasen mbagenev akaa a ve hen la nena ? ( Yakobu 2 : 23 ) Aberaham k@@ enden a kende ih@@ ô u s@@ ôngon wan na Is@@ ak@@ a nahan , ort@@ yom u Yehova kaa ér : “ De ze uwegh ough sha wanakiriki ga , shi de eren un ma kwagh kpaa ga ; gadia hegen yô , M fa u ngu or u cian Aôndo sha er u ny@@ um@@ um wan wou u môm môm kpaa ga yô . ” — Genese 22 : 10 - 12 . Inja i u “ kuran mzough u ken jijingi ” la ér nyi ? Mba veren ashe a Tartor u Aôndo ér u̱ va bee a mbamzeyol mba tar ne jimin cii . Kpa a pase kwagh u bredi la , a kaa ér : ‘ Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne . ’ M@@ gem u Yange V@@ a a A@@ veren Yô ( Yobu 30 : ​ 20 , 21 ) Kwagh ugen yô , kwagh yange hemba gban Yobu u keren ish@@ ô , ka nahan man kaa a Aôndo ér : “ Er U fe er m lu a ibo ga nahan kpaa ” ye , shi yange kaa ér ‘ kwagh u ap@@ er@@ agh ngu sha ave am ga man msen wam kpaa ngu wang . ’ T@@ ôôn akaa a he a ú henen la za zuan sha a tse a ú vande fan la . M@@ nder u hiihii la ngu sha ci u iorov 14@@ 4,000 tseegh . 15 : 2 - 4 ; 16 : 16 ; 21 : 5 . U@@ umace hii u kpen shighe u ve hemba Aôndo ato ken sule u E@@ den la je , vough er Aôndo kaa nahan . Nahan u lu ken bem man mkpeyol ken atô u anyom dubu la tseegh ga , kpa u lu ken bem man mkpeyol gbem sha won ! • Orkristu u nan lu hen ijiir i nengen sha mba@@ beenyol la ka nan tagher a mbamzeyol mba nyi ? • Kanyi mbamaren vea fatyô u eren sha u wasen ônov vev ve̱ kegh ato ke ’ mbamkombo ? Se@@ mb@@ er@@ ee ne kpa , Ab@@ aver a Tartor Na@@ mba 37 , a a lu a itinekwagh ér “ M@@ k@@ ur u Kwagh@@ aôndo u A@@ i@@ egh M@@ gb@@ ôghom Ve ! ” M - er u eren msen ser i̱ tsegha iti i Yehova la tese ape se til sha ikyaa i or u nan kom u nana hemen sha won cii la — kwagh ne tese ér se sue Yehova ser ka un a kom u hemen sha won cii ye . ( Y@@ ak . 2 : 15 - 17 ) Sha iwasen i anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo la yô , C@@ y@@ n@@ th@@ ia man ônov nav mba kasev mbara zua a tahav mbu tôôn ish@@ u@@ en pania , shighe u kwagh u vihin ne er ve iwer kar at@@ ar@@ atar tseegh la . — 2 Kor . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 4 : 1 – 5 : 31 ) De@@ bor@@ a yange taver Bar@@ aki ishima ér a hingir or@@ hemen u Aôndo a tsough un yô , nahan yange lu môm ken mbacivir Yehova mba yange ve “ z@@ enda ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a akuraior agen , yevese ” sha jighjigh u nan yô . U fatyô u ôron mbayev mba ne ze makeranta imôngo la shin ati@@ ca ou akaa ne . 3 : 17 ; K@@ ol . ( Mpa . 5 : 9 , 10 ; 7 : 4 ) Ka ikyuryan i i ne ve i hingir u vea za hemen a Yesu sha je la . Yehova wa iyol u den mba@@ asorabo mba ve gem ishima la ken m@@ doom nam . Jigh@@ ilii yô , aluer u de mbagenev kighir we u er kwaghbo yô , u hingir at@@ o@@ ki a ve . — Ôr 2 Peteru 2 : 19 . V@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN U H@@ E@@ MB@@ AN 5 , 6 . ( a ) M@@ fe u Yehova a lu a mi la ngu nena ? Shi ngu nan se kwaghyan u ken jijingi yôugh@@ yô@@ ugh ken ityakerada sha u se henen vea icombor yase man sha tse@@ ene@@ ke wase kpaa yô . Mba ve ve sha u va eren tom , kpa i lu sha u i er ve tom ga yô ka ve za iky@@ ura ( Yeremia 39 : 16 - 18 ) Yehova yange fa ér kwagh u E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki er la lu sha ci u kwagh u Yeremia gba un ishima tseegh ga , kpa shi lu sha ci u a na Aôndo jighjigh shi a suur sha a na kpaa . A shi nan kpa , lu “ inyaregh ki s@@ aren ” ki k@@ ia fatyô u vihin or@@ ny@@ ar shin ic@@ an@@ or la yange ki va a zayol ne ye . — 1 Tim . Bibilo wase se u palegh idya nena ? Aerenakaa 16 : 6 - 10 ôr ikyav igen i i tese ér Aôndo ngu hemen tom ne yô . Nenge imba er yange ve wa ikyo sha akav á tan ve icin ga ve kwagh er ve u vihin kpishi sha wono ! A@@ vur agen ken Ruamabera kpishi kpa ter kwagh u imba u@@ ity@@ a la . — M@@ p@@ ase@@ 16 : 14 - 16 ; Ese@@ kiel 38 : 22 , 23 ; Yo@@ el 3 : 12 - 14 ; Luka 21 : 34 , 35 ; 2 Peteru 3 : 11 , 12 . “ Aluer ma ityô ngi a ats@@ an@@ aior man mba kwagh a hemba ve kpishi yô , ia fatyô u zan kera shi lun sar sar ga . ” Ka kwagh u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la ua er sha ci u uumace vough je la . ( G@@ al . 6 : ​ 15 , 16 ) Ka nagh ku Kristu kura ku ne ve i ye iky@@ ur i he ne ye , shi ka sha awambe a a he@@ e la kpa i̱ hii u eren tom ye . Paulu yange naan mba ve civir Aôndo a na imôngo la icivir , sha nahan yô ve kpa ve naan un icivir . 7 , 8 . ( a ) Yehova ne mbatomov nav agee nyian sha tahav mbu nyi ? • Ieren i or soon tar u nan hemban u mbagenev la pav Mbakristu mba mimi ga sha ci u nyi ? ( 1 Mbakorinte 6 : 9 – 11 ; Mbakolose 3 : 5 – 10 ) Ka m@@ ge@@ m@@ shima una wase se u sôron inja kua mbamlu asev ye — inja na yô ka u v@@ aan af@@ an@@ yô sha asorabo a yange se eren la shi k@@ angen ishima ser se civir Yehova . Sha ayange a Yesaia la , ior kpishi mba Yehova er ikyuryan a ve la venda iwanger . Kpa gema lu sha mhii u iyange i Ter la , tartor ne hingir u lun ye . D@@ i er ter na man ngô na nahan , un kpa lu a ishimaverenkeghen i i har sha Bibilo , u va lun vea Yesu Kristu ken Tartor u sha la . Me fatyô u ember hegen di er or@@ pasalmi u i er kwagh na ken Bibilo la kpa yange ember nahan , mer : “ Aôndo , hii yev wam je , U tes@@ em ; zan zan ah@@ e@@ gen yô , m ngu pasen aeren a O@@ u a kpilighyol her . Or@@ gen u i yer iti na ér Fran@@ ci@@ sc@@ o yô vea kwase na I@@ l@@ í@@ dia mba ken ag@@ ar , ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e . Ikyav tese ér , alaghga tsô lu sha at@@ se a nan@@ den naagh A@@ bel na Aôndo naagh sha mi ye . Ieren igen i doon tsung i Yehova a lu a mi yô , s@@ ende@@ gh sha kwagh ga . Or@@ henen Yakobu pase wener mlu wase u isholibo la a̱ lu se ityôkyaa i zungwen . Zum u anmgbian u kwase ugen ken tar u H@@ awa@@ ii due lu za sôron mbakp@@ eng@@ av ken af@@ ishi ve a tom yô , á zua a or@@ vesen u kô@@ mp@@ eni u um@@ ato mba kuran pas@@ en@@ ja . F@@ ese nahan a er nomso@@ mbaiorov mba lu shin tsô u@@ gen@@ egh la uwegh ér ve va wase un . Ka kom sha wan@@ ger@@ n@@ yom u inyom shon la yô maa i er un batisema shin mnger shi i kôr un a hingir Wan u Aôndo u ke ’ jijingi kpaa . Sha nahan yô , apostoli Paulu kaa a Mbafilipi ér : “ Gadia m kera ngu a orgen u nan lu ishima i môm a ven u nana ver ishima sha kwagh wen sha mimi nahan ga . ” Ka nyi i doo u ú sôn Yehova , man imba msen ne una doo Yehova sha ci u nyi ? M kaan mer e@@ i yô , a kaa ér , “ Nahan yô , u ngu a hen Bibilo ga ! Ú ngu wan ago@@ yol sha tom u Aôndo ken tiônnongo sha u ôron Bibilo ayange ayange shi gbidyen kwar sha kwagh u ú er la kpa ? Ashighe kpishi sev ka mbu av je mbamaren ve mem ga , ka a lu sha iyange i mkombo a lu ai@@ k@@ ighe je yô i hemba vihin cii . Gbenda ugen u se er kwagh a “ anmgbianev ” mba Kristu ken ij@@ ough@@ ave yô , ka u se lumun akaa a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a gb@@ eren ken ityakerada yase ashighe ashighe , a i ny@@ ô@@ ôso sha mkav u se kav mimi u Ruamabera la . — Mat . Ka Yehova T@@ se@@ egh Una Y@@ ima Se Y@@ e I zua a ishember i “ gbashima , ” i í nger ken Pasalmi u Davidi la ken ishember i ken zwa Heberu , i ashighe kpishi ka i gema i sha ajiir agen ken Bibilo ér “ gba iy@@ uh@@ we ” shin “ iy@@ uh@@ we ” yô . Ke@@ ghen a kegh iyol u eren nyityô tom i a na u cii . U tesen ikyav yô , yange i de W@@ il@@ liam tom u ortamen shighe u er tom ne ken tar u I@@ ng@@ i@@ la kuma anyom er 30 nahan yô , nahan ishima vihi un a mbatamen mbagenev je mem ga . Ka kwagh u or la yange e̱r je la , man hegen ngu ortamen u tse@@ en ishima , ngu shir@@ en tom ke ’ tiônnongo u vesen ugen ke ’ haregh u D@@ ak@@ ar la . 10 , 11 . ( a ) Shin er Mbaf@@ ar@@ ishi kpishi hendan kwagh a Yesu kpoghuloo nahan kpa , er nan ve á pasen mbagenev ken ve kwaghaôndo ? Shighe u ka a du@@ ghun a dugh mo@@ u la , ngu a ku@@ ngu se@@ gh se@@ gh , i doo kenger kpen kpen . Aluer se soo u tesen kwaghfan er Yehova nahan yô , doo u se henen sha kwagh u una fatyô u duen ken aeren a ase la . Kwase ne ya ican a angev mbu i@@ mbor awambe anyom 12 , shi ikyav tese ér yange ze@@ va un iyol sha ci u awambe yina un ken iyol . • Ka akav a nyi a mbacivir Aôndo mba ngise man mba ainge mba tseghan ayol a ve a kom u se don@@ doo ? I@@ OR kpishi ken u@@ kwaghaôndo mba sha tar cii mba a ishimaveren ér vea lu uma gbem sha won sha igbenda kposo kposo . Man gema ior asange asange mba ve gbe ah@@ on sha kwagh la di ye ? Kwagh u sha uhar yô , aluer se venda u or@@ on iyev yô se mba eren kwagh sha dooshima . Ity@@ ôkyaa Ng@@ i i Aôndo Una Ver Tartor K@@ en@@ g - nee ? Nahan kpa , sha an@@ shighe ugen la , gar u H@@ ar@@ an u tsuaa la lu ijiir i í eren akaa her kpoghuloo yô . Yange tese mbahenen nav kure kure . Er kwaghôron u profeti la kaa nahan , hen tugh mb@@ ugen ken mhii u uwer u O@@ k@@ to@@ ba , inyom i 5@@ 39 , C.S.@@ Y . la , kwagh u kpiligh iyol tsung er sha tar . Se fatyô u eren msen er Davidi , or@@ ngeren pasalmi kpa er nahan . Bibilo ôr kwagh u ior mba ve er ishima i Aôndo man mba ve er ga yô . W@@ a@@ shika u a P@@ ase Kwagh u M@@ zough W@@ ang Yô • Paulu yange zua a ‘ ishima sur@@ un ’ hen anmgbianev mba v@@ é lu ken Roma la nena ? Ab@@ ig@@ ail ongo kwagh ne yô , a er nena ? Mbam@@ kombo mba atôônanongo a nyer la ka ve wase se u fan anmgbianev asev shi ve wase se u taver ayol a ase asema sha er se lu a “ dooshima man aeren a dedoo ” yô . Yange lu or u hiden a iyol ijime , u lun sar sar shi wan mbagenev ikyo , shi wasen mba ikyav y@@ uh@@ wa ve man mba i kighir ve sha ican la kpaa . N@@ ôngo sha A@@ fatyô Wou Cii K@@ ohol Iyol Ke@@ ghen a K@@ egh ( a ) Lu hanma shighe i ver Yesu T@@ or@@ o , man lu han@@ a ? Nahan a ôr ve kwagh u a lu keghen ve ke ’ hemen yô , ér : “ Hen tugh mb@@ un , ne cii á na ne an@@ zughul sha kwagh Wam , gadia i nger er : Me gbidye or@@ kur@@ an@@ ilev , ilev mbi ken ik@@ um la mb@@ ia sa@@ mbe . ” I@@ OR kpishi ainge hemba h@@ aren asema sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav . Ne mbamaren ne mba tesen ikyav sha u lun a zwa wan sha gbenda u injaa hanma shighe kpa ? Ka shami u kaan ér Aôndo ngu a ian i tesen er a na un icivir yô , man á tese gbenda u á na un civir ken Mkaanem nam , Bibilo . • Mbaheberu 13 : 17 ? D@@ y@@ ako i vesen ngi keghen mba ve lumun Un u Aôndo a ver un Tor la cii ken hemen . Shighe u se yer Yehova ser a time sha kwagh wase yô , sé lôh@@ ô un ser a kar se . Se@@ th H@@ y@@ at@@ t ( 2 Pet . 2 : 5 ) Noa lu a tom u wasen tsombor na ér u war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee . ‘ U erem ci@@ er@@ yol shi kpilighyol kpaa . ’ — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 39 : 14 . J@@ I@@ G@@ H@@ I@@ L@@ I@@ I yô , Yesu Kristu yange va shin tar ér una va na a na kwagh , lu u una va ngohol a ngohol kwagh ga . M@@ fe u se zough a mi sha u henen Bibilo la ka a wase se u kôron iyol tsaha ( Ôr Pasalmi 1@@ 42 : 2 . ) K@@ egh ato a kwagh u i lu ôron la zu@@ lee , sha er aluer va gba u u wase iky@@ ar@@ tom wou u tan or@@ ya la iwanger sha kwagh u a tsu@@ m nan , kpa u fatyô yô . Hanma kwa u yange a va hen Bibilo a mo yô , m pase iky@@ eren yam , C@@ rai@@ g , kwagh u m hen la . “ I yam ne a yam sha ishe je . Yange mba va pasen an@@ ng@@ ôm N@@ ik@@ ol@@ ai ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v ken inyom i 19@@ 6@@ 7 la yô , a za wase u nengen sha atôônanongo agen ken tar u E@@ st@@ on@@ ia kua gar ugen ken tar u Rus@@ sia . ( Ne@@ hem@@ ia 4 : 14 ) Nyian ne kpaa se soo ser se mough sha — se ker gbenda — u taver mba ve v@@ ôr la ishima . Ka i hen kwagh a mbagenev sha han@@ see@@ ti gayô vi@@ di@@ o u sha kô@@ m@@ pu@@ ta . Doo u se za hemen u keren icivir i i dugh hen Aôndo la sha ci u nyi ? Lu dooshima mgbegha Aôndo tindi Wan na ér a va kpe shin tar ne sha ci wase ye . Er i ‘ ese asorabo a ase kera ’ yô , ‘ ashighe a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol a sha ishigh ki Yehova kpaa va sha a vese . ’ Ikyav i tesen yô , tahav nav mbu hemban la mbu ne eren kwagh . ( Luka 22 : 24 - 30 ) Yesu shi na ve tindi ér ve̱ doo ayol a ve vough er un kpaa ve doo un ishima nahan . Ka i taver mba ve vese ayol a ve mbara nyian kpishi u lun saan saan ken ivese ve , mba ve civir Yehova imôngo je kpa ka i taver ve . A@@ h@@ on ve a gban ne lu tesen ér ve wuese akaa a dedoo a Yehova lu nan ve la ga . Heela tseegh ga , u mor@@ on iyol sha ijô i fan la una fatyô u nan or nana undu kwagh u a lu Mbakristu mba mimi kwagh u hange hange la — ka u ngohol ityesen je la . — 1 Timoteu 6 : 4 . Akaa ne wase se u kuren tom wase u geman ior hingir mbahenen ne sha igbenda kposo kposo . 7 : 1 , 9 . Kwagh u mimi u vesen u i gbe u a pase wang yô ér , ka Yehova a kom u hemen sha won cii ye . U Ô@@ ron Takerada u Yobu As@@ av - as@@ av Yesu yange kpe shi i nder un shin ku k@@ ôndo yem sha anyom kar je hemba anyom 60 cii ve Yohane mase ôron kwagh u an@@ ti@@ kristu ye . Ishima i á taver se man kwaghwan u á we se la una wase se u wan ishima a ashighe a ican ne . — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . I@@ yol@@ tseghan ka ikyav i tesen jighjigh u nan nena ? U tese ikyav yô , gum@@ kwase ugen yange kaa a mbatamen ér kwagh môm u yange na ve un gema uma na yô , lu gbenda u anmgbian na u nomso eren kwagh la . ( a ) Kanyi i tese ér Yesu yange soo wener se zer kimbir ase@@ mber a ken msen u a lu ikyav la vi@@ e vi@@ e ga ? Kwase la di gema kaa ér , “ Ka i@@ yô , i tsu@@ gh@@ um , ve m ye ye . ” ( a ) Kanyi se kôr cio u eren sha u ôron var var ser ishim@@ as@@ ur@@ un i Aôndo a ne la “ i ngee sha Yesu Kristu ” ? “ E@@ p@@ af@@ era , . . . u a lu or u ken a ven la ngu su@@ ghun ne . Ngu eren msen sha gbashima sha ci wen gbem . ” Kape Ter wase u a lu sha la kpa una nenge di nahan vough man a doo un kpaa je la . I@@ mo@@ shima i Davidi mgbegha un gema ishima . Hen shighe la , i ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova ken tar u Sp@@ ain , nahan lu henen ér mbau@@ tahav vea va z@@ enda ônov asev mba nomso mba uhar ken makeranta , nahan se hingir a@@ gbil@@ in@@ aior hen ijiir yase . Yange se zenden sha ub@@ ôô@@ s@@ u man ag@@ ir@@ gi@@ do@@ go man u@@ g@@ ong@@ ul@@ o man ut@@ so mba i gba sha kon yô kua ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh a cuku . Shighe u Aberaham ta ashe nenge a u@@ wo u Aôndo tese un la ken ica yô , a kaa a mbayev nav mbara ér : “ Lu nen heen . . . , mo vea wanakiriki ne sé za sh@@ ara , sé za civir Aôndo man sé hide sé va kohol ne ye . ” Ka nyi Aôndo a er sha u kuran Mkaanem n@@ a@@ ma ? Shi A ande hen Yakobu , man shi hen mbaapostoli cii kpaa . Kwaghôron u Paulu u i nger ken 2 Timoteu 2 : 19 la ôr kwagh u im@@ agh ki ki lu a kwagh@@ ngeren sha mi , inja er ka i ver ikyav sha kwagh nahan la . Or@@ pasalmi Davidi pase wener : “ M umbur ayange a ngise la , m hen kwagh sha aeren a O@@ u cii , m hen kwagh ken ishima sha tom u ave O@@ u je . ” — Pasalmi 14@@ 3 : 5 . • Er nan ve i doo u se za hemen u keren Yehova shi keren perapera shi keren ishima i legh le@@ gh@@ e ? Ken Mal@@ aki 1 : 4 la , i yila tar u E@@ dom ér ka tar u ifer shi ior nav kpaa ka mba i̱ vihi ishima a ve yô . 3 : ​ 1 - 4 ) Kwagh u apostoli Paulu tsen@@ ga nengen a mi ken mpase u sha mnenge anyom kar kuma u@@ deri imôngo la , hii u kuren sha mi . Hi@@ ihii yô , gba u se lumun ser se mba a tahav sha kwagh u m@@ vese u ken jijingi u or ga . Mpase ne ngu tesen se nyi ? Anmgbian ugen mba yer un ér E@@ sp@@ en , un vea kwase na J@@ an@@ ne mba ken tar ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa , ape ior ve lu a kwagh ave kpishi yô . Ngeren ne time sha atô@@ akyaa atar a a wase Mbakristu ve lu a vangertiôr ér ica a gba ga tsô Tartor u Aôndo ua tim bo@@ tar ne yô . Shighe ngu van u mayange a kera pase loho u dedoo ken tar u bo u mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga ne ga . Ishim@@ a@@ wan yange i wase un nena ? Shi ku u Yesu kpe sha kon la na yô , a ki@@ mbi injar i p@@ aan uumace . ( Mat . Shin er i ne nagh k@@ un anyom a kar hegen i z@@ ur@@ um 2@@ ,000 nahan kpa , doo u ku a gba se kwagh tsung er ka iyua i i ne se nyian nahan . Or@@ gen u i de un tom yô , hide va hen ijiir tom na la va ta hanma or u nenge a mi cii wua , been yô a wua iyol na . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Aluer an@@ ti or a sar nan ka van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan , nana̱ tôô [ kon u m@@ tsaha ] u nan , nana̱ dondo sha a Mo . ” Jighjigh u nan u a du@@ mbur ke ’ tar u A@@ fri@@ ka yô ér , aluer kwase doo nom u nan ishima yum yô , kwase la nan na nom la ì@@ l - shima sha u “ k@@ angen ” nan . Ve lumun ér i hen Bibilo a ve , te@@ gh te@@ gh tsô i er ve batisema sha u tesen ikyav i iyol tseghan ve sha ci u Yehova . Ka hanma Orkristu u jighjigh man or u henen Bibilo nana hen ér nan ngu eren kwagh sha tahav mbu torough er Davidi man Yo@@ shia man H@@ es@@ e@@ k@@ ia shin Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati A@@ tor a fan kwagh la nahana ? Mbashiada mban cii lumun u za eren tom u taver tsung ne sha ci u nyi ? W@@ ea soo u seer fan kwagh u Bibilo yô , nenge an@@ takerada u i yer Kanyi i Lu Loho u Bibilo ? Bibilo ka môm ken ityom i kpilighyol i Aôndo a er nena ? De se pase nen mbagenev akaa@@ kpilighyol a Aôndo la a iwuese i se lu a mi ken ishima la , se hii sha shighe u yange gba or ken sule u E@@ den la zan zan se za ar sha shighe u Aôndo una va sôr akaa jimin cii ken tar u he la . Hen ase sha atô@@ akaa a mimi ne : Sha tahav mbu Yehova Aôndo yô , Mkaanem nam , Bibilo , hingir takerada u i hembe samber a mi sha tar jimin cii yô . 25 : ​ 24 - 30 ; Luka 19 : ​ 22 , 23 . Paulu yange nger washika wuese tiônnongo u ken K@@ orinte la . A kaa ér : “ M wuese ne je er ne lu umbur mo sha hanma kwagh cii , man ne lu kuran ityesen er m ne ne nahan vough ” yô . ( 1 Kor . ( Genese 18 : 23 ) Mayange je , una er kwagh nahan ga , gadia perapera man kwagh u vough doo un ishima . ( Mateu 22 : 37 , 38 ) Bibilo zua m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la sha tom wase u pasen loho u dedoo la . 3 : 14 , 15 , 23 ; 4 : 5 . Se er tom a kwagh u se kav ne sha u wasen ayol ase man mbagenev nena ? Shi alaghga a lu a inja u ôron mbagenev kwagh u tom shon . Shighe u Adam man Ifa hii u maren ônov la nahan , isholibo vande vihin tsombor u uumace kera , ken mase ijime yô , nomso@@ or u hiihii man kwase u hiihii la bee iyol , kpe kera . Aluer Ruamabera tese wang ér ma tom doo sha ci u Orkristu ga yô , se kpishi se dondo kwagh u nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u tese la fese je . ( b ) Pro@@ feti la di gema kaa ér nyi ? Aluer mbahemenev mba tar ne nôngo ér vea yange ú u de u civir Aôndo yô , alaghga a lu inja er uma wou kua mlu wou u ken hemen man mbamgbe ou cii mba sha ikyev i orumace nahan . M@@ t@@ enger ne una “ yô@@ h@@ ôr iky@@ ôn@@ ough ki torough ki ity@@ artor ” shi una “ tim tahav mbu ity@@ artor i akuraior kera . ” — H@@ ag@@ ai 2 : 22 . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Aluer se wa ityough u keren akaa a a lu hange hange ga la yô , aa na uma a taver se kpishi shi aa yange se u eren ityom yase i Kristu la . Ity@@ ough ki gen ken takerada la ôr kwagh u Bibilo i̱ er sha kwagh u mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior Mbaheberu utar yô . Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mban lu S@@ ad@@ er@@ aki man Me@@ sh@@ aki man A@@ be@@ di - ne@@ go . 17 : 17 ) Shi se soo nongo u Yehova , u a lu tesen se akaa a mimi a doon tsung sha ikyev i ú la . Aluer or fa kwagh ga yô , kwagh u injaa môm una due ken tom u nan eren kpoghuloo la ga . Kwagh ne tese ér shighe ka una karen yô , se hemba fan kwagh u Yehova a soo ér se er la shi se hemba fan u eren ishima na kpaa . 14 - 16 . ( a ) Doo u se pase or@@ ya ityôkyaa i i ve a vese hen ya na la wang sha ci u nyi ? I@@ T@@ I i í tee ken m@@ gem u S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta u ken zwa Grika , í gem í yer ken zwa T@@ iv ér “ Genese ” la inja na ér “ mhii ” shin “ m@@ mar . ” M@@ kav u se zough a mi la una hingir kwagh wase u injaa u se fatyô u yaren tom a mi er se soo yô . — Mat . Ka nyi ia wase mbamaren u tesen mbayev vev akaa a ken jijingi ? Se fa nyi sha kwagh u Yobu , man er nan ve lu un keng Satan ta num sha a n@@ aa ? 19 : 5 , 6 ; 1 Kor . “ Kwagh@@ dedoo A̱ Doo Ne Ishima ” Hegen yô , G@@ ab@@ ri@@ e@@ le hide shi ngu eren tom u pania vea kwase na . ( 1 Pet . 2 : 9 ) Er i tsengaôron nahan , mba ve lu Mbayuda sha mar@@ ami , mba ve lumun Yesu ér ka Mesiya la , ve lu mba hiihii ken ikyurior i he la . ( D@@ an . 9 : 27 ; Mat . Yange í doo mban@@ ahan ag@@ ir@@ gi@@ am@@ nger shighe u iwanger ne ia hemen ve a̱ za a ve hen ah@@ ongo a ag@@ ir@@ g@@ i tilen her a vea war yô . Yange yer ve yô , a er tom a icighan jijingi na u geman gbenda ve u henen kwagh kua iyua i ve veren ashe a mi la kpaa . Shighe u lu wanye la , yange una za ma mkohol u vesen mba i er ken kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 50 la yô , i doo un kpishi shi a nenge er nongo u Yehova ke@@ he hemba tiônnongo na yô . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 3 ) Nahan kpa , aluer se ver ishima yô , se ayol a ase kpa se nenge er mbagenev ve eren a vese doo doo yô . Hanma iyange yô , m nôngon u ungwan imo - gb@@ u@@ u@@ ka . Se kpa se fatyô u karen ayol a ase kua akaa a se eren hanma shighe , a yange i er se batisema je se hii u eren la nengen . ( Mbafilipi 2 : 20 , 22 ) Apostoli Paulu yange nger mkaanem man sha u wuese gumor ugen . A nger ma hen Mbakristu mba ve lu ken F@@ ilipi ken derianyom u hiihii la . Á kaa wener : “ Zum u mbamhen ve ng@@ e@@ em ken ishima yô , mbam@@ sur@@ shima O@@ u nam ishima i saan saan . ” — Pasalmi 9@@ 4 : 19 . • Ka ke ’ nyi igbenda tom wase u tan iv@@ or ne ú lu u@@ men atam a dedoo ? Er ve vende u nyôron iyol ken amba a ku iin la yô , ior mba Yehova kpishi tagher a ity@@ uh@@ wan@@ ev man il@@ y@@ ahan shi icombor ve kua ityô ve cii ka ve nenge ve ér ve due ityô . ( Ekesodu 32 : 1 - 4 ) Shin er i taver u se̱ yem civir ak@@ ombo jighilii nahan kpaa , se fatyô u hingir mba@@ civi@@ r@@ ak@@ ombo sha u den ser asaren a ase a d@@ an se sha u se kera civir Yehova a ishima yase i môm ga yô . — Mbakolose 3 : 5 . ( Yoh . 10 : 16 ) Aluer wea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin va lun uma shin tar kpa , ngeren ne una wase ú u fan ityôkyaa i u lu a mi i ember sha ishimaverenkeghen you la , shi veren ashe a shighe u ia va kure sha mi la kpaa . 5 : 19 ) Sha nahan yô , aluer se soo ser Yehova a lumun se shi a ver se yô , a gba u se dondo kwaghwan u i nger ken Mbaromanu 12 : 2 la . — Ôr . Aôndo yange pase iyol na hen Mose ér : “ M ngu er m luun yô . ” Mar@@ iv@@ í yange hii Bibilo i henen ica gba ga tsô maa hii u pasen mba@@ kwa@@ re@@ v mbagenev kua u@@ wa@@ da akaa a ken Bibilo . Kwagh U Se Hen Hen Yesu Ny@@ ityô gbenda i̱ ú ser a@@ aven la ú ver cii , a̱ lu iky@@ ang@@ egh shin a̱ lu tsombor jimin cii kpaa , cii man u̱ kuran a@@ aven la vough vough yô , saa Bibilo i ôron ia lu ú kwagh u hiihii . Inja i u den kwaghbo ér nyi ? Sha kpôô yô , se cii se zua a iwasen kpishi ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo ken atôônanongo a ase . M@@ lu u Iserael lu nena hen shighe u i kôr Y@@ e@@ h@@ u tor laa ? Nenge ase ityendezwa i Yehova er a Mbayuda , i se kpa ia fatyô u taver se ishima ne . ( 2 Mbakorinte 4 : 16 - 18 ) Man er se lu keghen shighe u Yehova ne , se fatyô u maan aeren a injaa a Orkristu shi se wase mbagenev u eren kwagh sha kwaghfan sha u ngohol mimi sha shighe u Yehova a lu wan ishima ne . U gbidyen kwar sha Pasalmi 119 la una mgbegha se u henen Ruamabera vindi vindi . U@@ ̱ k@@ ov u ainge u u lu a inja i mo - hiihii ne ma ú lu kaven “ iengem i TER ” yô , ú de ngu vihin ka hemban gban a gba kera cii , u ku@@ usu yemen ke ’ iji@@ r@@ ôron i Aôndo la . Yange se henen Bibilo imôngo hanma shighe cii , nahan kpa sea tema u henen Bibilo yô , F@@ re@@ der@@ ick a gba h@@ ônon ave sha akaa a m er shami ga la cii , kua shi igbenda i me kar ve me seer lun kwa@@ se@@ ya u injaa yô . Aluer nom undu kwase u nan za y@@ av a kwase ugen shin kwase kpa er nahan yô , nan er Aôndo isholibo man ieren ne i̱ vihin icombor . Tsô Yehova due a Habak@@ u sha u a̱ ta ior icin ér aluer ve gema asema ga yô , kwagh a tser ve sha ikyev i Mbak@@ al@@ di shin Mb@@ ab@@ ab@@ ilon kpee . Ú fatyô u henen akav ag@@ enegh a atindi a Aôndo aa fatyô u wasen ken kasua u eren je ka u henen a hen ga . Yange kunya a kô@@ rom mo yô m se , nahan anmgbian ugen nam iti ér Kingdom S@@ m@@ ile ( A@@ h@@ an a Tartor ) . 5 : 11 , 12 . Mb@@ av@@ endan mimi mbagenev mba zan a za hemen u yaren tom a igbenda i samber a il@@ yo@@ ho he ’ ior wue wue la , kua In@@ tan@@ et kpaa , sha u samber a abaver a aiegh sha iyol i Mbashiada mba Yehova . ( Mpase 18 : 21 ) Shighe u a tim tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii la , iember ia lu sha kpen kpen ! — Mpase 19 : 1 , 2 . H@@ ar@@ o@@ she@@ ti Yobu yange ya ican kpishi , kpa a undu mimi na ga . Yehova lumun mba ve sen@@ gen ér mba civir un , kpa ve vende u eren sha Mkaanem nam la ga . — 2 Timoteu 3 : 5 . Se fatyô u nengen ikyav sha kwagh u yange er sha anyom a á lu@@ ̱ iyev la . Se er nan ve se ‘ taver ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo ’ ? Í ôr iyenge i ior sha kwa har , kpa mba i ôr ve iyenge sha kwa hiihii la , mô ve môm kera shi uma hen shighe ne ga , saa di Yosua man K@@ al@@ e@@ bu tseegh . I gbe je or ngu a fa u tesen mbagenev kwagh sha dooshima i hemba Yesu ga . ( b ) Mbam@@ pase mba Aôndo kaha a mbam@@ pase mba uumace nena ? Kwagh a̱ vihi ve shin una doo ve kpa , m@@ shi@@ m ve@@ m ma tese ga , shi mô ve nan se shin nan lam a ugen ga . Alaghga una na ior mba hen tsombor wase vea tôv se a ican shin vea hendan a vese , shin a lu ior mba sha ijiir tom shin mba ken makeranta je kpaa . Se er nan ve se lu a mhen u Kristu kpa lu a mi laa ? 22 : 3 ; Or@@ pa . 10 : 14 , 15 ) T@@ aver tsô ! Mo man K@@ o@@ j@@ o se mba eren tom u u hembe doon se ishima cii la hegen , se na ayol a ase se mba eren tom u tesen ior ; se mba tesen hanma or u nan kegh ato a vese cii akaawan a ken Bibilo gbilin . Aluer u ngu cian ashe u pasen kwagh sha uya uya yô , sôn Yehova a̱ wase u seer lun a jighjigh u nan man ishimataver , nahan una ungwa msen wou la . — Ôr Pasalmi 6@@ 6 : 19 , 20 . ( b ) Hii nan i doo u mbamaren vea ver ato doo doo zum u ve lamen vea ônov ve@@ ve ? Mba ve nger ityakerada i I@@ vangeli la ter akaaôron a profeti agen ken Ruamabera u ken zwa Heberu la kpishi , a yange kure sha Yesu Kristu yô . ( Mat . U@@ j@@ ende mba dedoo ka ve taver se ishima u eren ityom i dedoo i Mbakristu , er u ôron Bibilo man u zan mbamkombo shin u duen kwaghpasen nahan . Yehova kaa ér : ‘ Lu taveraa , taver ishima ; de cie ga ; de luun a mciem iyol ga ; gadia Yehova , Aôndo wou , ngu a we h@@ en@@ pe ú za cii . ” ( Yo@@ s . Kpa , i@@ mba@@ kwagh ne ia fatyô u eren aluer se er shiada sha orgen sha kwagh u se fe ga yô . Davidi yange ôr kwagh u mbah@@ yomov mba ior mba Yehova ér mba er iny@@ am@@ to@@ ho nahan , tsô a sôn Aôndo ér a̱ yange ve , ve de bu@@ lan ior nav ga . Ka a g@@ es@@ a iyou na , a se m@@ ugh m@@ ugh maa a ver ishigh yemen sha go@@ do@@ b@@ i u i lu pasen kwagh her la . Mbagenev lu tesen atesen aa a zua sha mimi u Kristu ga yô . Sha nahan yô , za hemen u tan iv@@ or mgbegh@@ aa , nahan u sun@@ da mgbegh@@ aa . Yange Yesu wa iyol na sha ikyev i Yehova sha ishigh ki mba ve wa un kwagh iyol la C@@ l@@ ai@@ re kaa a na ér una va henen Bibilo a na , maa a lumun . ( 2 Samuel 12 : 1 – 12 ) Davidi yange ma fatyô u hendan a mhen u iji@@ mba@@ gh la . Ken mhii u kwagh@@ ngeren u J@@ en@@ n@@ y la , á kaa wener , kwaghaôndo na “ ver atindi aa una dondo ken uma [ na ] yô . ” Ish@@ an i sha U@@ se la i vande duen ! 48 : ​ 1 - 4 , 10 ; Heb . 11 : 21 ) Sha ayange ne kpa , anmgbian u kwase ugen u lun anyom 9@@ 3 u i yer iti na ér In@@ es , u ka i v@@ ôr un iyol kpishi yô , kaa ér : “ Hanma iyange yô , ka mnenge mer Yehova ver@@ em kpishi . U@@ k@@ ent@@ i mba sha a@@ kpe a igbenda var ung@@ eren kposo kposo mba yôôn m@@ sô@@ rom ma nyo@@ h@@ on . Ka ne er tom kpoghuloo ner icombor yen i zua a kwaghyan u dedoo . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 21 , 1@@ 34 Lu u a kar ak@@ ondo a Mesiya sha ish@@ or i eren . P@@ ase un mciem ou man akaa a ishima i nyian we sha mi la . Hii nan ve se k@@ ur ikyaa nahana ? ( 1 Yohane 1 :⁠ 8 ) Nahan cii kpa , Paulu seer tan iwanger sha kwagh ne ér , yange mba lumun ve u lun ônov sha tindi yô , ve hingir u lun sha i@@ aven i he . Hen er uma una lu ken Paradi@@ so shin tar la . I@@ wer ihi@@ ar ngi been yô , kwagh u se ko@@ so la lu her ge@@ de@@ e , nahan shi se tôô pania sha iwer ihi@@ ar igen . ( Yeremia 5@@ 1 : 34 ) Zum u Satan a gbe me@@ en ape una kper@@ egh se , una h@@ yer se sha mbam@@ kighir mba taregh , shi una m@@ en@@ a se yô , de se palegh nen iky@@ ang@@ enev nav mb@@ ira se gema se nd@@ yar nen “ zege@@ i@@ yô ” ne angahar . Ikyav i tesen yô , ngô ka nana kaa a wanye u cu@@ ku@@ u ér nana̱ za ôr ave man ishigh yô , alaghga wanye la nana hen ér u za mir@@ in ave shin mnger shi nu@@ lu@@ gh zwa la tseegh kpa kuma . Ka kwagh u civirigh kpishi u tesen mba@@ wan ndor a vese dooshima sha u eren tom u hemban cii u pasen kwagh u Tartor ne la ! Nahan shighe u ú lu wan iyol i henen Bibilo a or yô , sôn Yehova a wase ú . Hii nan ve ashighe agen yange i gba u or@@ kur@@ an@@ ilev nana seer lun a ishimawan man ishima i legh le@@ gh@@ e ? Nahan kpa , aluer ter ne de er wan ne a za ker inyaregh iyol na a ki@@ mbi yô , kp@@ er gen@@ egh una hemba wan ikyo sha kwagh u a er yô . — Rom . Yesu kpa yange lu a ieren i Yehova i den kwaghbo la . T@@ on@@ y ngu a ma ikyav kpa ? U kaan ér ityakerada i iji@@ mba@@ gh ngi eren or kwagh môm u n@@ á@@ n n@@ à@@ n ish@@ es@@ aan ga la ka kwagh môm a u kaan ér ityakerada i dedoo la di kpa shi ngi ne or ma iwasen i dedoo ga . I ver Mbashiada mba Yehova iveren , ve zua a m@@ seer sha ci u ve za hemen u ‘ van@@ den keren tartor [ u Aôndo ] man perapera Na . ’ I nger mkaanem ma U@@ hemban@@ agee man sha ci u iwasen yase . ( Pasalmi 18 : 17 ; Ekesodu 15 : 2 ) Ne se agee sha u wasen se — ka icighan jijingi na je la . I@@ gbenda i uumace ve henen ér vea yer la cii ia kuma u kuran ve sha iyange la ga , shin ajiir a ve a koson ub@@ om la shin inyaregh vev kpa k@@ ia wase ve ga . Aluer se soo ser se nôngo i hingir iky@@ e yase u lamen sha akaa a a maa mbagenev yô , gba hange hange u se vande fan ser ka kwagh u a lu se ken ishima la ka se ôr ye . A@@ tindi la kura ve sha akaa a ma na ve ian@@ g@@ ev yô , shi tese m@@ kposo ve a akuraior a á kase ve a wa atô la . Mba ve lu hemen nongo u Mbah@@ enen Bibilo la hii u ôron var var ér gba hange hange u hanma or nana er tom u pasen kwagh u Tartor la . Mimi yô , a b@@ unde mbamkombo kpuaa nahan , kpa ka una nenge sha mba@@ beenyol iyange jimin una k@@ ur yô , a v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da . Kpa se ker imba t@@ so la iwer i iti@@ ar tseegh maa , kwagh u se wa ishima u eren ne va b@@ unde kpo@@ o . ( Aerenakaa 3 : 21 ) Yesu una “ yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . . . . 27 M Z@@ ua A M@@ sur@@ shima Ken Mbam@@ zeyol A@@ v Mba U@@ ye Paulu yange umbur Mbakristu mba i tsegha ve sha derianyom u sha hiihii la wener mbagenev ken ave yange ve lu mba@@ eren iji@@ mba man mbai@@ dy@@ ar@@ ev man nomso mba yaven a ayol a ve man mbai@@ v man mbah@@ u@@ av man mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom man mbau@@ ity@@ uh@@ wan@@ ev man mban@@ um@@ un@@ gbenda kpaa . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Ma ôr se akaa a mimi a yange er ior mba i er kwagh ve ken Bibilo yô . Kpa u yange er kwagh sha mimi ga la yô , ter na kaa ér ngu or@@ tom u “ ifer u wan h@@ w@@ ev . ” Kpa ior mbagenev yô , nenge ic@@ in@@ tan la be@@ elee shi kwagh gba ve sha mi kpaa ga . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve “ doo Un ishima zan zan ar sha mkur je . ” ( Yoh . Kwagh u sha uhar yô , ka u wan iyol i hendan a imeen . Shin er sha hiihii la tsombor wam venda ér m de henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova ga nahan kpa , ken masejime yô , ve va gema wuese Mbashiada . Mbakristu mbagenev di kpe ku u vihin tsung . ( Or@@ pa . Yange gba u Eliya una za hemen u eren Yehova tom sha mimi her@@ egh , sha er una lu mbagenev ikyav i dedoo hen shighe u ior kpishi lu hemban Yehova ato ne yô . Mbat@@ yomov mba mor@@ on iyol , wan ayol a ve ik@@ yô tseegh , mba ve hemba atô mban vihi uumace vindi vindi . — Genese 3 : 1 - 5 ; 6 : 1 , 2 ; Yuda 6 , 7 . D@@ el@@ l ka kwase u nom na a lu Orshiada u Yehova ga yô , kpa un gema ngu pania u eren tom hanma shighe shi ngu a ônov uta@@ an . Shi i n@@ zu@@ gh@@ ur a mba@@ kwa@@ re@@ v mba ken tar u I@@ ra@@ q . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 13 : 8 ) Mbamaren , kanyi ne hen sha ieren i M@@ ano@@ a nee ? Ka sea lu imôngo vea mbak@@ ov wase nahan , i doo se kpishi . Kpa Yesu kaven a@@ kper@@ an ken asema a ve nahan yô , A tôô wanye A ver hen ikyo@@ o@@ so , A kaa a ve er : An@@ ti or u nana lumun wanye ne ken iti Y@@ am yô , ka Mo je nan lumun ye , man shi an@@ ti or u nan lumun Mo yô , nan ngu lumun Un u A t@@ indi@@ m la kpaa . Kpa lu ah@@ endan a Mbashiada mba Yehova tagher a mi la yange wasem u nan jighjigh ye . Shi yange tese mbahenen nav dooshima sha u lun a ve kôôsôô shi eren akaa vea ve hanma shighe . ( M@@ ar . 6 : 31 , 32 ; Yoh . Se tese ieren i nan naagh ken tiônnongo wase man hen Mbakristu mba ken ityar ig@@ enegh nena ? 1 : 22 . Ity@@ ôkyaa i I Ne u Mayange Vea H@@ ide I@@ jime u Z@@ a T@@ imin Ga Yô M@@ pin u vesen u á lu ken kwagh ne yô ka un ne , ér : Ka kwaghaôndo u nyi a te@@ ven mbadondon un ér ve̱ eren ishima i Aôndo , shi a tesen ikyav gbar gbar ér Aôndo sue un ken ijime , sha u mba dondon un vea fatyô u kaan vangertiôr ér , “ Aôndo ta i@@ kaa ken vese ” ? Ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 19@@ 27 la , Mbah@@ enen Bibilo sôr ian ver sha er vea za na akaaôron hen gar u To@@ ky@@ o yô . Shighe a̱ karen yô , mba ve er tom sha akaa a i tese ve la kpa maa ve vi@@ a ve kuma u tesen mbagenev . Hegen ka shighe u nôngon num ayol a ase ne ga . “ Kwagh@@ tôvon môm tsô tese ér a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a uma gba duen iyol i a tsô ga ” 20 : 7 - 10 . Nahan yô á fatyô u kaan ér “ or u nan hendan a tahav mb@@ ura yô , ka Aôndo u A ver mbu la je nan lu hendan a Na ye . ” U henen shi timen ke ’ Bibilo hanma shighe la una wase se u “ pasen kwaghôron u mimi la jighilii ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 3 , 119 ( b ) Ka sha ci u nyi u@@ sha ve “ samber ” a imo ve ? Paulu wa kwagh sha kwagh u mlu u kôôsôô u ken ivese nena ? Fe@@ le je maa B@@ ur@@ r@@ us kaa a Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar ér ve ver N@@ er@@ o tor , nahan mba shin iy@@ ou@@ id@@ y@@ u mba kera fe kwagh u vea er ga yô , ve lumun ér N@@ er@@ o a tema tor . Ashighe agen or ka nana ke@@ he a gande yô , i lu angev gayô mar u nan . ( Mateu 16 : 24 ) A ter akaa atar heen a i gbe u se er keng yô . A mase kuren kwaghwan shon ér : “ I@@ ̱ eren akaa cii tsembelee je , sha inja sha inja . ” Kwagh ne ka gbenda môm u se fatyô u palegh u ny@@ iman jighjigh wase u nan man akaa a se lumun a mi la je la . 8 , 9 . ( a ) Er nan ve i doo u mbatamen mba ken Kristu vea gb@@ aan g@@ es@@ a ayol a ve ga ? Shi i̱ kaa ér “ ityough ki kwase yô , gema ka nom . ” ( 2 S@@ am . 15 : 13 ) T@@ aver Davidi er Ab@@ es@@ al@@ om er ve fatyô gema ikpelaior hingir u tan ikyaa ken a na yô , tsô a kaa ér : ‘ K@@ pas@@ h ! Sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 29 , 19@@ 60 la , Anmgbian Bar@@ r vôso M@@ il@@ dr@@ ed W@@ il@@ let , kwase u tse@@ en ishima , u vande eren tom pania man tom m@@ ishen ica i gba yô , á yila ivese na ne ér “ iky@@ ar@@ yan i injaa tsung . ” Yange hen tsembelee ga maa kure ikyaa ér una na Aôndo jighjigh shin una na un ga kpa , kwagh gba Aôndo sha kwagh na ga . I@@ kp@@ ela i “ iyôngo igen ” i Kristu la di ngi suen ve sha mimi . I@@ y@@ ôngo ne ngi mbatomov mba Tartor u Aôndo . ( N@@ ah@@ um 2 : 11 , 12 ; 3 : 1 ) Mb@@ an@@ ine@@ ve mba ve lu sha ayange a Yon@@ a la di i fa ve ér mba ior mba ve “ fe m@@ kposo u uwegh ve@@ gh ku y@@ an@@ egh a ku im@@ es@@ egh ga ” yô . Yange gema ishima na ver sha tiônnongo u Kristu u i sember bu@@ ghun la . Er se lu ken ashighe a bo ne yô , doo u se eren sha kwaghwan u a lu ken Mkaanem ma Aôndo ne vough vough , a kaa ér : “ Nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga , kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . Man waan nen ian yen ikyo , gadia ayange ne ka a bo je . ” Nahan ngô na man ter na kenger ayol a ve shi kpiligh ve iyol er ve kav er James a lu lôh@@ ôn ter na iniongo i M - umbur yô . Mose kaa ér : “ Ity@@ esen yam i̱ haa er ura nahan ; kwaghôron wam a̱ gba er av@@ ure nahan , er ura u ha@@ mber sha ag@@ um@@ at@@ o@@ ho nahan . ” Ru@@ b@@ é@@ n kaa ér : “ Yange saan se iyol kpishi u pasen ior mba ken ityar igen kwagh , mba ve lu ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o anyom imôngo , shi ve ongo loho u dedoo ken zwa ve sha kwa u hiihii la . C@@ ar@@ men kaa ér : “ Se mba a ihy@@ ungwa i ak@@ ôngo ga . Ka Yohane u i yilan un ér Marku la yange nger I@@ vangeli ne , shighe u Yesu Kristu kpe shi i nder un anyom kar kuma er 30 nahan la ye . Ikyav tese ér ior mba lamen ijô igen vea fa mimi a seer a seer . Aluer u ngu pasen kwagh hen haregh u ior ve fe lun hen ya ga nahan u er nena ? Di@@ se@@ mba 14 - 20 , 200@@ 9 Aberaham yange be@@ e@@ yol kpa er na uityendezwa mba Yehova jighjigh yô , “ a taver sha jighjigh u nan . ” Akaa ne kua inyaregh man i@@ ember@@ yolough man iniongo i pati@@ i man mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mbagenev kua ior mba hen tsombor je kpaa . L@@ amen a Ô@@ no@@ v O@@ u sha Kwagh u Y@@ aven a Or , 1 / 1 Kpa a tsua u eren batisema , nahan lun kôôsôô a Aôndo . Aluer nomso@@ or soo u maan ya u nan ken jijingi yô , kanyi nana er ve nana za iky@@ ura ? Paulu kpa kaa ér : “ Kristu kpaa ker kwagh u doon sha ci Na ga . ” ( Pasalmi 6@@ 8 : 11 ) Ve kpishi ve fa mimi ica ngi a gba ga , nahan kpa anmgbianev mbak@@ asev mba ken ityar igen , mba ve lu a er noov ga shi ve lu up@@ ania yô mba wasen kpishi sha u tesen mbah@@ ev mban . Ka sea dondon hemen u icighan jijingi u Aôndo yô , jighjigh u nan wase a hemban taver . Yehova yange ver Wan na lu Tor Mesiya sha , ken inyom i 1914 la . Paulu kpa wase se u fan ér mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar la mba ye bredi shi mba me wain u M - umbur la ga . Ka hegen i lu shighe u v@@ aren a tiônnongo u Kristu ye Zum u se tagher a imba m@@ taver ne yô , ka nyi ia wase se ve se yina ishima ga ? Ka sha igbenda i nyi nahan se wase mba he@@ v vea hemba mci@@ e u cian or@@ o ? Shighe la , pania naan ah@@ wa 1@@ 00 ken uwer . Kanyi mbatamen vea er sha er vea wase agumaior aa soo Yehova shi aa fa ér kwagh gba sha a ve shi mba ior a i@@ wa@@ sen@@ e ? M@@ H@@ EN : Aluer u soo wer ônov ou mbagenev mbara ve fa er u we ve ikyo yô , eren akaa a a doon ve u eren la . Tsô , Tor A@@ gri@@ pa kaa wener : “ Sha an@@ kwaghôron wou u kpuaa ne tsô , ka u ka geman mo , m@@ ̱ hingir Orkristu ! ” — Aerenakaa 26 : 1 - 28 . Or@@ t@@ yom u Aôndo yila í ér “ u@@ tor un@@ yi@@ in , ” nahan kwagh la tese ikyav ér í tile sha ityough ki ity@@ ahav mbi tar cii , mb@@ ì mb@@ í hemen sha ad@@ ondo ad@@ ondo la . Yange m er mbamsen dông shi m nôngo kwagh tsung mer Bibilo i ôron ayange ayange la i hingir kwagh u me eren hanma shighe yô . ” ( Anzaakaa 15 : 3 ) Er yange ishima vihi Aôndo a Mbaiserael yô , ve mba geman asema ga mbara ‘ anyom a ve kar bee er ishima@@ shir@@ in nahan . ’ Yesu yange lu kaan a Maria ér , er un lu Wan u Aôndo u i shigh un mkurem shi un er batisema yô , gba u una ngohol kwaghwan hen Ter na u sha la . Aluer se mba civir mba ve lu iky@@ agh ki tom@@ ough ki Kristu a lu yaren tom a mi u nengen sha akaa na a shin tar la yô se lu ‘ pasen ser Yesu Kristu ka Ter je sha ci u iengem i Aôndo Ter . ’ — Mbafilipi 2 : 11 . Er nan ve kwagh lu nahana ? — Ôr Mbaromanu 5 : 15 , 16 . U@@ wegh N@@ agh ku n@@ aregh , yô , ka an nana h@@ ure ku ? ” Se mba eren msen sha ci wase je ka il@@ ian ga , kpa doo u se eren msen sha ci u mbagenev kpaa , kua Mbakristu mba se fe ve sha ati jighilii ga la kpaa . Anmgbian ugen kaa ér : “ Kwagh u yange hemba taver mo u nôngon a mi yô , lu mbam@@ yen av . Kwagh ne wasem u nengen tom u pasen kwagh vough er Or@@ gban se kpa a nenge u nahan la . ” A kaa ér : “ Ne i@@ yô , ne ônov mba i@@ gb@@ in@@ de@@ v ! N@@ é er nan man né war ibo i nan i ken ge@@ h@@ en@@ a la ? ” Yô hen ase sha kwagh u Yehova Aôndo vea Wan na Yesu Kristu . Yange na Aôndo jighjigh sha gbashima je shi henen Ruamabera kpaa . Hen shighe u̱ i̱ l@@ ú mo - hiihii man m@@ soo u or soon iyol i nan tseegh ne , kera ka kwagh u ci@@ er@@ yol er ior kpishi ve lu a mnenge u c@@ imin sha kwagh u ikyo@@ i@@ wan man u tesen mbayev i̱ nahan ga . Yesu yange lu a dooshima u t@@ angen iyol ga sha mbagenev . Se kpa kape a na se iveren aluer se lumun shi se dondo Yesu , profeti u hemban Mose man “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” u á tsough un la je la . — Mateu 24 : 45 , 46 ; Aerenakaa 3 : 22 . Nahan kanyi se nenge i lu zan hemen je i lu ashe tugh ga ? Jigh@@ ilii yô , mba ve er sha mkaanem ma Peteru mbara vea hemba zuan a ityôkyaa i wuese kwagh u Ter a er sha ci u hanma or u nan soo u yan ikyar vea Aôndo la cii ! — Ôr Aerenakaa 2 : 30 - 36 . Shi m fa , we kpa u nenge wer u kaan ser se na Aôndo kua Yesu jighjigh la tseegh kuma ga . Sha hiihii la , alaghga u fatyô u ôron a ôr mlumun shi ôron ma ivur Bibilo . Ka nyi i tese ér yange mhôônom kôron Yesu a i@@ or@@ o , man yange ma a kôr un nahan a er nena ? ( Mbaheberu 12 : 14 – 16 , N@@ W ) Ish@@ ember i “ mise u y@@ u@@ an ” la tile sha ityough ki as@@ ande a ior mba ken nongo u Kristu mba ve hu@@ nan gbenda u ú eren akaa la . Mba za nyer hen Iyou i Tartor la yô , or la kenger ke@@ en man ke@@ en , tsô a kaa wener : “ Ng@@ i c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u ga cii . Lu u Mbaiserael vea ungwan imo i Aôndo nena ? Aluer ter@@ u man ngô@@ u mba ts@@ ahan we yô , ve soo kwagh u dedoo sha ci wou , mba tesen ér u doo ve ishima . “ F@@ a A@@ pe u L@@ un Z@@ an Yô ” Yange er kwagh u fatyô cii sha u lun ken bem vea Mba@@ fil@@ iti . “ Yesu hii u ôron kwaghaôndo , gba kaan er : Ge@@ ma nen asema , gadia tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” Ior mba Yehova mba ken ityar ne mba seer a seer shi mba k@@ enden a iti i Aôndo sha imôngo . Ú yar tom a Luka 16 : 10 sha u kuran ishima you nena ? Nahan er i lu u a gema gb@@ eren Iyoukura ne u@@ peeji 16 tseegh yô , alaghga a fatyô u seer geman i ken ijô igen kpa kpishi . 1 : 28 ) Zum u Adam man Ifa er isholibo yô , Yehova er kwagh sha kwagh la sha u nengen ér un sôr akaa un ver vough sha er awashima na la una kure vough yô . 3 : 11 - 13 . S@@ aa u fa Aôndo ve u lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron la ye . — Ôr Mateu 5 : 10 - 12 ; Yohane 17 : 3 . Se mba til a mat@@ o wase u ken jijingi la hanma kasua se mba iv@@ in mkurem ken tan@@ ke shin ka se haa ma cuku tseegh ts@@ ôô ? ( Yohane 8 : 44 ; Luka 12 : 15 ) Nahan kpa , kwagh wase gba Yehova ishima kpishi . Kape m@@ vese wase u Mbakristu la kpa a lu je la . U E@@ mber Ken Aôndo U M@@ yom W@@ ase U fatyô u wasen amba la kpa ? ( Yesaia 65 : 17 ) F@@ a ken ishima wer u fatyô u zuan a averen a Tartor u Aôndo aluer u dondo kwaghwan u Bibilo u a kaa ér : “ K@@ er . . . TER er ian i zuan a Na i lu her yô , yila . . . Yange vese hen ger@@ i u B@@ ag@@ ga@@ o , ti@@ ôn@@ tar u C@@ ag@@ a@@ yan . ( Gen . 31 : 41 , 42 ) Er L@@ ab@@ an nzughul a Yakob nahan kpa , Yakob wa ishima , sha ci u a na jighjigh ér Yehova una za hemen u nengen sha a na , man lu kwagh u er vough je la . Mbaiserael mbagenev je yô nyôr u civir mba@@ aôndo mba Igipiti ! — Ese@@ k . 13 : 35 ; Y@@ ak . 2 : 8 ) Man gbenda u vesen u ka se tese ser Aôndo man Kristu kua mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima yô , ka sha u pasen loho u dedoo u Tartor la . ​ — Yoh . 15 : 10 ; Aer . 1 : 8 . 18 : ​ 23 - 32 ) Yange tôô ér Aberaham ngu vihin un a vihi shighe ga . ( Yohane 15 : 16 ) Yesu yange ter ityôkyaa i vesen i i̱ ne ve se lu eren kwagh ne yô , á kaa wener : “ Ka kwagh ne a ne T@@ erem icivir ye , ka u ne ume atam kpishi la . ” Mbamaren ka vea y@@ ese ônov ken “ mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” yô , ka i lu m - er u sha dooshima je ve eren a ve la . Sha iyange la , ve nenge er Yesu ko@@ so ikpelaior udubu imôngo sha ikp@@ en@@ bredi man ish@@ u kpuaa tseegh yô . K@@ asev mbagenev di undu noov vev sha ci u noov mbara ka ve er i@@ pi@@ la kpishi , je ve nôngo u vihin ve iyol shin wu@@ an ve a wua ku@@ aa , gayô ka ve hendan a kasev vev taveraa je ve kera fatyô u civir Yehova ga . Pro@@ feti H@@ ag@@ ai umbur Mbayuda kwagh u iky@@ ur i Aôndo ya a ve sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la ken H@@ ag@@ ai 2 : 5 . Shighe u ya iky@@ ur a ve la , “ u@@ wo la cii t@@ enger kpishi . ” W@@ il@@ liam C@@ lar@@ k , or u timen sha tahav mbu yangen angev la kpaa kaa wener : “ K@@ u ka il@@ ye@@ gh@@ egh ki uma ga . ” I@@ mba kwagh u Yehova a er sha ci wase ne ka u injaa man u wasen se kpaa . Er pasalmi ne a er kwagh sha m - kar u uma u orumace karen kera yô , ka inja er yange i nger un sha shighe u yange i due a Mbaiserael ken uiky@@ angen ken Igipiti zum u zende u anyom 40 ken deser@@ ti , shighe u ior udubu imôngo kpe man k@@ ov u ifer la bee kera la . Se Gba H@@ enen Mimi mba ken Bibilo U@@ pristi Mba I@@ boo@@ gh La Anmgbian Bar@@ ry vea kwase na He@@ i@@ di , mba a ônov uta@@ an . Aluer se wuese ma wanye nahan , ka nyi ia fatyô u duen k@@ ere ? A b@@ unde kpa , ac@@ in ahar nahan di tsô yô , Davidi yer ken b@@ ar , kwa@@ gen la lu ken b@@ ar , u lu ikyua a A@@ du@@ lam yô , kwa@@ gen la di yer ken b@@ ar u lu ikyua a ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u Eng@@ e@@ di la . A lu sha u seer zuan a mkav sha akaa a se ôron ken Bibilo la . Aluer u venda hemen na yô , kwagh ne una tese er u nengen or@@ ya wou man Aôndo kua atindi a na kpaa yô . — Mbakolose 3 : 18 . Kpa , aluer u er tom ken mcivir u Yehova a uma wou yô , ú lu eren kwagh u injaa man u tsôron kpaa . De se p@@ ande ityakerada ne kpuaa se nenge shami . I@@ t@@ inekwagh i kwaghôron shon ér : “ I@@ vese I L@@ un A I@@ civir sha I@@ shigh K@@ i Aôndo . ” Ka i na kwaghôron ne min@@ iti 30 . Paulu yange nger mkaanem man sha u taver anmgbianev nav mba ken Kristu asema ér ve ver ishima sha injar i vea va zua a mi sha jighjigh ve u nan la . ( Luka 12 : 14 ) Yesu lu ôron kwagh u ior kpishi vande fan yô , sha ci u Tindi u Mose yange kaa ér i veren mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ken ag@@ ar , ve ôron a@@ jir sha amba@@ akaa la . Kpa aluer sha mar u or je , nan ngu or u cian ashe di ye ? Ikyav i ayange a masejime la ngi sha ityar ityar , i̱ “ tser tar ” cii . ( Mat . Anmgbian la man kwase na cii yange ve vihi mba@@ ah@@ wa i kuma er utar nahan hanma iyange sha gbenda u̱ yaren tom shi kur@@ un . 1@@ ,@@ 00@@ 3 Yange mhôônom kôr Yesu a ikpelaior la tsung “ sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” Davidi yô , yange hemba gban un u zuan a “ iti i mimi ” hen Yehova , er wan na yange va wa kwagh ken masejime ér i er nahan . ( Or@@ pa . Ior kpishi ken tar u Satan ne shi sha u ôron akaa a nan mbagenev ishim@@ avi@@ h@@ in . Ken inyom i 19@@ 22 la , ve hii u yôôn mkur u Mbakristu Mba@@ aiev , yôôn iji@@ r@@ ôron i iky@@ ort@@ ôngon i mbatyomov mba un@@ yi@@ in mba ken Mpase 8 : 7 - 12 la kua atsan a atar a i tsengaôron kwagh u á ken Mpase 9 : 1 – 11 : 15 la kpaa . Sha nahan yô , ka se nôngo u lamen a ior mba hen tsombor cii ken bem man sha gbenda u kundu kundu u ua na loho wase ua doo “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” la yô . — Aerenakaa 13 : 48 . Aluer se mba ‘ gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen ’ yô , shighe u imeen i ve ab@@ u kpa se fatyô u hemban i , nahan se ny@@ iman jighjigh wase u nan ga . Shi yange ve kohol iyol ve er ad@@ ua ken ijô kposo kposo ityar kpaa . Ken inyom i 19@@ 18 la , ve yem sh@@ ir ken jijingi zum u i kôr mbah@@ e@@ men Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty i za wu@@ he ken pur@@ usu la . Kpa gbenda u hemban cii u tesen ér ivese ia za iky@@ ura yô , ka gbenda u nom man kwase ve sôron mzeyol hen atô ve la . ( 1 S@@ am . 25 : 2 , 3 , 25 ) Davidi vea nomso@@ mbaiorov nav mbagenev yange ve kura akaa a N@@ ab@@ al sha shighe n@@ al@@ egh@@ aa , kpa mba va sen un kwaghyan man akaa agen yô , a “ gema a nyoon ishima a ôr kwagh a ve c@@ aver c@@ aver , ” shi a na ve kwagh@@ môm ga . Nahan kpa , se fatyô u nôngon ser se dondo ikyav na la , shi doo u se er nahan kpaa . ( 1 Pet . Er nan batisema u Mbakristu a lu sha ci u hanma or ga ? T@@ ôô ase wer kwagh ngu , u una na aeren a ou aa hemba doon shi una seer we mfe sha er anmgbianev ou vea hemba zuan a iwasen hen a we , shi u hemba lun a iwasen sha ishigh ki Aôndo yô . ◇ De pe@@ legh ikp@@ ande sha ity@@ el@@ an i go@@ go , nahan tilen sha mi eren tom ga . ( Aerenakaa 13 : 22 ; 1 Samuel 13 : 14 ) Davidi lu dondon di a dondo ikyav i iyol hiden jime i hemban cii , ka iyol hiden jime i Yehova Aôndo je la . Nahan kpa , ve kera torough a torough u sôron zayol ne sha gbenda la ga . Kpa ik@@ we i Mbaiserael i shin ity@@ ô@@ tar i Y@@ ord@@ an tindi ior ér ve za lam a anmgbianev vev sha zayol shon . Ieren i Yesu lu a mi sha Mkaanem ma Aôndo la yange i̱ kaha kposo a i mbahemenev mba@@ adu@@ aav mba sha ayange na la nena ? M@@ A@@ K@@ ER@@ AN@@ T@@ A U G@@ I@@ L@@ E@@ A@@ D@@ I U M Z@@ A L@@ A KA KW@@ AG@@ H U H@@ U@@ NG@@ U@@ R M@@ O G@@ A K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Kwagh@@ maan u he ’ H@@ aregh la yar tom a e@@ ev vev mbu fan la ve hide ve maa a@@ y@@ ough la . 3 : 1 ; 2 Pet . 3 : 13 ) Kwagh gema er vihi yô , mbacivir Yehova mbagenev de u kuran . Christ@@ op@@ her fa er ior mbara lu mba wan ts@@ wam kpishi yô , ka nahan ve yange er kwagh u se ôr ken mhii u ngeren ne la ye . Se tôô ngeren u hiden sa@@ ven kwagh , u ka a lu ken mkur u ngeren u henen ken T@@ i@@ ônnongo la , se yem a mi sha mhii . Nahan a su@@ gh@@ um . ” Hi@@ ihii yô , alaghga akaa a d@@ an@@ en or ishima aa na mbagenev vea kera wa ikyo sha ikyav la ga , nahan vea de u kuran shi vea ta ikyar i ve ye a Yehova la kera . ( Ne@@ hem@@ ia 2 : 1 - 3 ) Peteru kpaa shighe u ny@@ iman Yesu kera la ishima za un iyol nahan ‘ vaa tsung . ’ Kwagh ne tese ér ort@@ ani@@ vor la nan ngu eren tom u nan ga ze . ( 1 Timoteu 1 : 17 ) Mose ôr ken Pasalmi 9@@ 1 : 2 ér Yehova ka ‘ ijiir na i y@@ eren man iy@@ ou@@ utya na ’ — inja na yô ka Or@@ kuran un . Nahan he@@ l ci@@ er K@@ ar@@ l iyol kpishi . Ka mimi , m@@ ne u Yehova a ne hemen u ifer u Satan ian ne va a ican sha uumace , kua mba ve civir Aôndo sha mimi la kpaa . Kpa , u fa , m civir tu@@ ta sha ci u m ne u icivir . U fatyô u eren kwagh ne sha u shi t@@ eren ase@@ mber a a er kwagh u ú lu ôron la , shin pinen or u ú lu lamen a nan la mbampin mba vea wase nan u kaven ase@@ mber shon yô . U fatyô u za kuran u sha In@@ tan@@ et hen ijiir i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la ( Yesaia 1 : 1 ) Yange lu shighe u ayôôso a pati@@ i gba man at@@ ser@@ egh a kwaghaôndo lu man ijir i ôron sha any@@ ighe kua u kighir mba@@ ats@@ anev kpaa la . Anmgbian Jac@@ k@@ son , u yange lu or@@ ky@@ ôn u iniongo i been makeranta ne la yange pine ér , “ Aluer ior na u jighjigh yô , u hemba pasen kwagh@@ a ? ” 2 : 5 ) De se time nen ase sha akaa a ityakerada i I@@ vangeli ihi@@ ar i er yô . A@@ vur la gba zwa môm a mlu u̱ a lu “ Aôndo u sar sar ” la man m@@ ver u yange ver mbamaren asev mba hiihii mbara ke ’ paradi@@ so shin tar la kpaa . Ashighe kpishi ka ve ta@@ an ihy@@ agh a ijiir i ve dugh her la . Kpa gba u se de ser ieren ne i vihi se ga . ( Mat . 6 : 21 ) Aluer se soo u fan ape ishima yase i lu zan a ve vese yô , doo u se tôvon asema ase ashighe ashighe . Yange se venda u nyôron iyol ken ayôôso a pati@@ i a tar ne kua ayôôso a i lu eren ken haregh u Kor@@ ea la . ( Yoh . ( Luka 12 : 21 ) Kwagh môm tsô hemba u lun a mlumun u Ter wase u do@@ on@@ shima u sha la ga . N@@ aagh ku ip@@ aa ku Yesu a ne sha ci wase la bugh se gbenda u kôron ikyar a Aôndo U@@ hemban@@ agee . Apostoli Paulu yange ôr tindi ne nahan ér : “ Gadia aluer gbashima una lu yô , á rumun un sha kwagh u or nan lu a mi la , ka sha kwagh u nan lu a mi ga la ga . ” — 2 Mbakorinte 8 : 12 . 4 - 7 . Aôndo er ityendezwa ér una va a tar u ican i yan ia kera lu ker ga yô Mimi je , sea lu mba@@ fan dedoo shin mbahenen a hen kpa , de se “ wa TER icam . ” — Ps . Satan yange mgbegha Adam man Ifa ér ve hemba Aôndo ato Paulu yange er msen ér Mbakristu mba sha ayange a na la ve̱ “ vesen ken kwaghfan u Aôndo . ” Yesu kaa ér kwagh u kwase la a “ he@@ e k@@ imi la , hemba u [ mb@@ any@@ ar@@ ev mbara ] cii . ” 5 : 43 - 45 ) Gba u se tese or@@ wan ndor a vese dooshima , nana lu or@@ perapera shin nana lu or@@ perapera ga kpaa . A@@ dooga una mee se ér se eren h@@ we shi se wu@@ h@@ an iyol er ior i tar ne nahan shin se eren i@@ ember@@ yolough i bo . G@@ ary yange nengen tsembelee ga , nahan shighe u lu anyom at@@ ar@@ atar la , i za wa un makeranta u mba@@ ap@@ ir@@ ashe , u u lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u I@@ ng@@ i@@ la vegher u shin kpe ity@@ e@@ ku la , lu tsan sha makeranta . “ Per@@ apera ” yô , ka u dondon atindiakaa a sha kwagh u aeren a wang . ( 19@@ 7@@ 1 ) . 8 , 9 . ( a ) Kwagh@@ wan u Or@@ sule wa mba@@ shir@@ en un la lu mbau@@ ng@@ wan Yesu mbara a inja sha ci u nyi ? Er lu môm ken mbahenen mba Yesu mba tsuaa mbara yô , lu eren u@@ ivande mba vesen man akaa a kpilighyol ior lu nengen . T@@ ôô W@@ er Hanma Kwagh Una Z@@ a a Doo 18 : 4 - 8 ) Yô , mbacivir Aôndo cii , mba ve lu agumaior kua mbag@@ anden kpaa , ve nenge er i gbe hange hange u se nôngo sha afatyô wase cii se kohol iyol sha ci u iyange i Yehova , er Noa man tsombor na er nahan yô . Pasalmi 14@@ 8 : 10 ôr kwagh ter “ iny@@ am@@ to@@ ho man u@@ z@@ end@@ en@@ ya cii , akaa a a kp@@ er a kp@@ ela inya man iny@@ on i pur@@ ugh cii kpaa . ” Ity@@ ôkyaa i Se Eren B@@ atisema Yô Ka keng yange a lu kighir Aber@@ am ér a̱ lu a ci ken mcivir u dang ne , alaghga mk@@ ighir ne anmgbianev nav je kpa yange ve lu a ve sha mi . Er Yesu a lu Wan u Aôndo u môm môm yô , ngu a ian i fan ishima i Ter na man atindiakaa a na . Shighe u ishim@@ avi@@ h@@ in i ne se iyol@@ kpen yô , se fatyô u zamber a Aôndo ken msen shi se nôngo se gbidye kwar sha akaa a a kom iwuese yô . Se fa ser kwagh gba Yehova sha kwagh wase , sha ci u Mkaanem nam ma a ne i nger la pase se ityôkyaa i i ne ve a de ér uumace ve dondo gbenda u bo u ve tsough la yô . Yange mo vea kwase wam E@@ ve@@ l@@ y@@ n se za h@@ ungwa ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go hen ang@@ er@@ i ugen ken to@@ ho hi@@ in@@ ii , ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , hen ti@@ ôn@@ tar u On@@ tar@@ i@@ o , tar u K@@ an@@ ada la . Ka kwaghwan u Paulu u nyi i doo u nom man kwase vea don@@ doo ? Ka akaa ahar a nyi se hen ken injakwagh i tal@@ ent@@ i laa ? Tar ne ngu sha ikyev i Diabolo . Ter na zung@@ we un mhôônom . 5 : 4 , 5 ) Ior kpishi fa kwagh u Bibilo i tsen@@ ge@@ ôron sha akaa a a lu eren sha tar nyian ne ga , kpa se yô se fa . Nahan yô se ember nen ken ishimaverenkeghen i Aôndo a ne se ne , se de nen ser Satan a tsu@@ gh se shin a mee se sha a@@ yom na la ga . “ I@@ y@@ ôngo igen ” la kpa Yesu una hemen i̱ , ia zua a uma u tsôron ken tar u he u perapera , ape ior mba lun asema er gb@@ ase@@ ela nahan vea kera lu ga la . ​ —⁠ Ôr Yohane 10 : ​ 27 - 29 . Kpa m fa mer aluer m wa ishima m za hemen u suur sha Yehova shi civir un sha mimi yô , me nenge a na shighe u a nder un shin ku la . Gba u ne er tom taveraa sha er ne na ônov enev kwaghyan man ijiir i tsan man ak@@ ondo yô . Mbagenev ken atô ve vea hingir “ mbat@@ ar@@ ev sha won cii . ” I@@ OR kpishi hen ér kwagh gba Aôndo sha kwagh u ve eren la cuku tsô kpaa ga . 6 Er Ú Ôr Bibilo Ú K@@ av Yô — 3 . Iky@@ on i o@@ le@@ v igen tsa nôngo u kuman anyom 1@@ ,000 . Yange lu a kura mba@@ kwa@@ re@@ v mba ken pur@@ usu u ken S@@ ach@@ sen@@ sh@@ au@@ sen la a yem a ve vea za nyôr ut@@ so shin kpe@@ zege@@ mnger , nahan a ur ut@@ so mbara ken atô u ity@@ e@@ ku . Yesu vande pasen ér “ atô@@ at@@ yev kpaa kape a eren je la . ” Pasalmi 8@@ 3 wase Mbakristu nyian nena ? De se tese ikyav sha anmgbian u kwase ugen ken gar u V@@ i@@ en@@ na , ken tar u A@@ ust@@ ria , mba yer un ér Dani@@ ela . Per@@ apera man M@@ yom Yehova ka una ôron or@@ sho@@ li@@ bo ijir yô , a gba tôvon sha u fan shin a̱ lu u una zung@@ we nan mhôônom sha ikyev i naagh ku Wan na ku ip@@ aan la yô . Se palegh u dondon ikyav i nyi nahan sha kwagh u Bibilo i h@@ en@@ ene ? ( D@@ ut . Aluer ma anmgbian due a mhen man i lumun a mhen u nan la ga yô , alaghga ishima ia vihi nan , nahan nana hingir u lamen dang sha akaa agen a i vande lamen sha mi kuren la . T@@ ime sha u@@ kwagh@@ hi@@ r mban kpuaa man kar ve sha mimi u kwaghôron u Bibilo la , nahan nenge aluer ú zua a iwanger sha mbamhen ou mba sha kwagh u mciem ma ku@@ ugh la yô . Doo u se lu a iwuese sha tom u Yesu u P@@ risti u T@@ amen la sha ci u nyi , man se er kwagh ne nena ? ( Heb . 10 : 24 , 25 ) Mbaiserael yange ve kohol sha u ungwan man u henen kwagh u Yehova sha er vea civir un shi vea wa Tindi na ikyo yô . ( D@@ ut . M fa , inyom ne yô , u lu a ian ga . ’ 4 : 8 ) Sha mimi yô , Yehova una tese u ér u doo un ishima sha u veren we doo doo shi kuran we er u lu zenden sha gbenda u ho@@ gh@@ o@@ loo u zan ken uma ne yô . — Ps . Yehova una yima mbatomov nav mba ve kpe la nena ? Anmgbianev mba shin Betel mba eren tom shin Betel , shin hen af@@ ishi a geman kwagh a hen ity@@ ôn@@ ya . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 , 3 PE@@ E@@ J@@ I 13 - 21 ( b ) Kanyi yange Yehova er@@ ee , man kwagh ne va a mbampin mba nyi ? 48 : 17 , 18 ; 5@@ 7 : 19 – 21 . Aluer se mba wan atindiakaa a Aôndo ikyo yô se zua a averen . “ TER Aôndo tôô or la ver un ken sule u E@@ den , sha u a̱ sôron u man a̱ kuran u kpaa . Nahan kpa , er se lu vough ga yô , ashighe agen kwagh ne ka a na mbagenev ve hingir u taver ityough sha ci u mbam@@ nenge vev . ( Pasalmi 9@@ 7 : 10 ) Mbagenev yô , zua a iwasen kpishi sha u kôron avur a Bibilo a á er kwagh u m@@ yina u ve lu nôngon a mi la saan a mi . 25 : 2 ; 2 Kor . Aluer u ngu gumor shi u ngu gbidyen kwar kpoghuloo sha tom u u er ken mcivir u Yehova yô , u fatyô u hiden ôron ngeren mba i gber sha kwagh u igbenda kposo kposo i eren tom u pasen kwagh hanma shighe la , nahan tsuan môm ker eren . Aôndo yange wase Paulu nena ? Aluer kwagh u zan iyol hii yô , ker gbenda sha er ayôôso a a due ga yô . Kwagh@@ henen u sha tse@@ ene@@ ke yange wase Paulu nena ? I ker ah@@ ab@@ a ér a tôô am@@ u@@ nan m@@ iliôn 70 nahan u kuman sha m@@ yo@@ ho@@ m ma r@@ ak@@ u@@ mi u akuma akuma nahan ye ! “ Ka m ôr Bibilo man ityakerada i í har sha Bibilo aa awashima u timen nengen er ishima yam i lu yô , man fan mba@@ awashima av kpaa . ” — Z@@ el@@ da , á er batisema ken inyom i 19@@ 43 . Man yange hemba saan un iyol shighe u Paulu lôh@@ ô un ér a gema zenden vea na man Shi@@ la la . Akaa a a lu zan hemen sha tar la tese ér se mba ken shighe u ‘ mk@@ ur@@ tar ’ shi ica a gba ga tsô a tim tar ne . Kwagh@@ fan u ken Mkaanem ma Aôndo la ngu “ kon u uma ” sha ci u mba ve k@@ usu un shi ve eren kwagh a mi la . — Anz . Zum u i tsegha mbahenen mba Yesu sha icighan jijingi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , ve hii u pasen ior “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo . ” Shin alaghga a sar ve u lun a ishimaverenkeghen i môm a ma hur@@ or ve u ishima ishima u nan kaa ér nan ngu Orkristu u i shigh nan mkurem la kpa nan lu a mi yô . H@@ I@@ I ken mhii u kwagh u Mbashiada mba Yehova mba ainge la je tsô môm ken akaaôron a profeti a Yesu Kristu la nd@@ era gban ve ishima . Yesu yange kaa ér : “ Man Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” I@@ mba or la yange lu Tor Davidi , u yange van@@ den civir Yehova sha mimi u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo la . ( Anzaakaa 31 : 15 ; Mateu 24 : 41 ) Sha ayange a uter mbat@@ sev la , ior hemban k@@ ahan al@@ ak@@ e@@ ma u i yer ér em@@ mer la , u yange i taver u du@@ ghun ish@@ am ken ak@@ or a na yum la . Er nan ve i doo u mba ve kom u a er ve batisema la vea kera wa a wa ah@@ ô ga ? Nahan kpa , mayange tahav mbu Mose lu a mi mb@@ ura na un hingir u gen@@ gese iyol ga . Shi hen ase sha kwagh ne kpaa . I@@ wer ngi kar yô , David nger hur@@ or na ugen washika ér : “ Kwagh môm u nan or msaanyol hemban u eren Yehova tom hanma shighe a tsombor u nan je kpa ngu ga . Shighe u E@@ p@@ af@@ era lu ken Roma la , lu eren msen sha ci u unô i@@ or@@ o ? Davidi vaa af@@ an@@ yô , zamber a Yehova ér : “ De tem kera sha ishigh Y@@ ough ga , shi de ngohol Icighan Jijingi Wou her a mo kera ga . ” ( Ps . Ken masejime yô , i kohol akav ne kposo kposo deri uhar nahan a yange “ a wase or u ôron kwagh yô , shi akav ne yange lu a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i man sh@@ ôn kpaa . ” I pase kwagh u vegher u nongo u Aôndo u̱ shin tar nyian la vighe vighe ken takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la . Yange m g@@ ure inya ken pur@@ usu m er msen g@@ enger g@@ enger kwa tar ken iyange hen pe hanma or u nan lu karen ikyua a w@@ in@@ do@@ u u iyou i pur@@ usu yam yô nana nenge a mo yô , yange m shi umbur kwagh u Daniel u Bibilo i er kwagh na la ken ishima di@@ di . . . . Ior mba Aôndo a keren yô , ka mba i gbe ve ishima sha mimi u civir Un la . Apostoli Paulu tese ér , ka sea eren Yehova tom kpoghuloo yô , kwagh ne a na se lu a “ mfe u mimi u ishimaverenkeghen yase [ la ] zan zan mkur . ” Kwagh@@ wan u sha Dooshima u A D@@ ugh hen Yehova Yô PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 9 , 8 Or@@ fankwagh ts@@ ura u ke ’ tar u Fran@@ ce u i yer ér M@@ on@@ tes@@ qu@@ ie@@ u ( Ch@@ ar@@ les - L@@ ou@@ is de Se@@ con@@ d@@ at ) la yange nger kwagh nahan ér : “ Mo tseegh yô , kwaghhenen ka ici@@ gh ki hemban cii ki iv@@ ôron i uma . 15 : 5@@ 3 , 5@@ 4 ) K@@ u ua kera fatyô u wu@@ an mba a nder ve vea yem sha la mayange ga . ( Genese 2 : 16 , 17 ; 3 : 22 , 23 ) Yehova yange una gbe or ér nana gba angev shi nana hemba ato yô , ma kaa ér un gba or “ doo tsung ” ga . Habak@@ u yange er msen u sha mh@@ ôôn sha iky@@ enge i “ Shi@@ gi@@ on@@ oti , ” ka u@@ k@@ we@@ legh je la . Er nan ve se lu a vangertiôr ser , Yehova man W@@ ani@@ unda na mba a tahav sha akaa a shin tar@@ aa ? Anmgbian u nomso ugen vea kwase na er tom ken ityar kposo kposo kuma ityar an@@ igh@@ eni , á nger wener : “ Anmgbianev mba hen tar u se lu her ne fa kwagh je gande . ( 1 Mbakorinte 11 : 20 - 22 ) Paulu nger ér : “ Hanma or u nana ya bredi ne shin nana ma iy@@ ongo i Ter sha dang yô , nana lu a ibo sha iyol i Ter man sha awambe a Na kpaa . ” Aluer se tsua akaa a se fatyô u eren yô se kôr cio u eren kwagh ne . Ka i lu kasev mbagenev er Ro@@ s@@ a vaa iyol nahan , ér : “ Yange nom@@ om eren a mo vough er m ngu kp@@ an na u kwase nahan . ” Takerada ugen u tesen mba i sar ve pe eren ts@@ av la kaa ér : “ Zum u̱ ú tagher a kwagh u tan we a@@ kp@@ el@@ an yô , time sha kwagh shon nahan tsua u ú dondo yô . Tom wase yô , ka u gban kaan a ior tsô ser , aluer vea hide hen Aôndo yô , una bee a u@@ zayol vev cii nahan , a lu ve gu@@ da ga . ( a ) Inja i kwaghôron u Davidi ôr wener Yehova a haa m@@ liam nam ken ish@@ egh shin a nger ma shin takerada la ér nyi ? Shi se mba den mbagenev mba se eren kwagh a ve la asorabo ve je he ? I yila un nahan sha ci u I@@ f@@ i u U@@ fer@@ ati man if@@ i ugen u i yer ér T@@ ig@@ r@@ is la yange ve ku@@ an hen haregh la hanma inyom , nahan ijiir la lu er “ zege@@ mnger ” nahan . • Bibilo i ôron ne se agee nena ? Shi yange se gema takerada u The Tru@@ th That Le@@ ads to E@@ tern@@ al Li@@ fe la ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu shi se gber u sha ma@@ shin ne . 1 : 8 . Nahan kpa , kwagh ne una p@@ ande shighe u ma ú civir Yehova la kpishi je . Er a lu Or@@ gban se yô , a kuma u una doo se ishima shi se na un iwuese kpaa . Kwagh u a hembe gban un ishima yô , ka iyol@@ been yase ga , kpa ka “ or wase u k@@ imi ” la , ka mlu wase u ken jijingi je la . Gba u se kôron iyol tsaha ve se fatyô u eren kwagh ne ye . ( Mateu 7 : 6 ; 21 : 23 – 27 ; Yohane 7 : 3 – 10 ) Sha kpôô yô , i gema i na a na R@@ ah@@ ab@@ i “ ish@@ ô sha aeren ” a na , aa á k@@ ou m - bu@@ m u a b@@ ume mbatomov mba tor tindi ve kpaa la . — Yakobu 2 : 24 – 26 . I@@ Y@@ E@@ NG@@ E I U@@ P@@ AN@@ I@@ A SE@@ ER K@@ EN AN@@ YO@@ M AT@@ A@@ AN A K@@ AR@@ EN L@@ A K@@ U@@ M@@ A Sha mimi yô mbagenev vea lu a tahav mbu vihin se iyol shin wu@@ an se je kpaa . Shi mfe u ior kpa ngu kwagh môm ga . Shi shighe u N@@ ab@@ al l@@ aha Davidi la kpa , shi cuku yange ma er kwagh ga@@ egh , sha lan . P@@ risti u tamen yange naan ini@@ av sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya hanma iyange pe@@ pe kua ai@@ k@@ ighe , shi nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon hen Yehova kpaa . Aluer Yehova doo se ishima , nahan se wa ishima a atsan man am@@ een yô , se na a saan un iyol . Paulu yange nger ér : “ Gadia icighan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa . ” Er Kristu yange tese tiônnongo na dooshima nahan , kape noov kpa ve tesen kasev vev dooshima sha m@@ kaan man sha ieren je la . Se fatyô u kaan ser Aôndo man Yesu cii yange ve er tom a ishember i i er kwagh u tsombor yô , shighe u ve lu lamen sha kwagh u mlu ve la . Bibilo ta se icin ér : “ De tsu@@ ghun nen ayol a en ga , u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” Y@@ e@@ fe@@ ta yange fa wener alaghga je yô , á lu wan na u kwase una due u va keghen un gbenda ye . Lu a M@@ hen u Kristu sha Mba@@ asorabo Ken iwer i i lu karen ior tra@@ k man Awa@@ ke ! ne la , P@@ a@@ olo lu pasen kwagh ah@@ wa 16 hanma iyange , a u me@@ men shio . Nahan kwagh ne va a mbampin uhar . Ka ve je ne : Aluer se umbur kwagh u Yobu shighe u se tagher a mbamzeyol mba vihin yô , kwagh la una wase se nena ? Er lu sha derianyom u hiihii la nahan , nyian kpa “ mba i sar ve u zuan a uma u tsôron ” mbara mba ngohol loho ne . ( Aer . Mimi je , kwagh u nan er a we la vihi kp@@ ish@@ ii ? ( Daniel 6 : 16 - 22 ; Mbaheberu 11 : 32 , 33 ) Er Paulu yange lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku yô , lu a imba ieren i mba@@ v@@ end@@ an@@ mimi mba ke ’ Yuda mba sha ayange a Yesaia la ga . Ka ityôkyaa i nyi se lu a mi , i se palegh u geman ashe ijime ? Kanyi i gbe kpee u se er ve se lu u@@ icighan@@ mbai@@ or@@ o@@ v@@ o ? A lu u nenge yô , bem ngu shin tar nyian kpishi ga , shin ngu ? A kaa ér : “ M hemba uter av ga . ” • Kanyi i tese ér Yehova ka or@@ ya u nan nagh kpishi ? Ka injakwagh i nyi i tese ér doo u se lu a iwuese sha myom u Yehova a ne se laa ? Aluer se mba gbidyen kwar sha igbenda i Yehova a eren kwagh sha mimi la yô , se zua a ishimataver . Paulu pine wener : “ S@@ é gbaa eren isholibo tsô er se kera lu sha ikyev i atindi ga , i gem i lu sha ikyev i m@@ rumun u sha mh@@ ôôn yôô ? ” Kpa cii man shighe la yô , de se nôngo se dondo ieren i k@@ ov u tsuaa la , sha u den ser Yehova a lu “ ijiir yase i teman ” hegen . Yange wa mbahenen nav tindi ér ve za gema ior ve hingir mbahenen tseegh ga , a kaa a ve kpaa ér ve tese mbah@@ ev mbara ‘ u kuran akaa a Un we ve kwagh sha mi cii . ’ Ka sha akaa a nyi nahan i gbe u Orkristu nana hiden a iyol ijime ? Doo u han@@ mô wase nana pine iyol i nan ér , ‘ Me er nan ve Yehova una de@@ m kwaghbo ? ’ Ken masejime yô , m va kaa a mbamaren av mer , m kera soo u lun ken kwaghaôndo ve la ga . T@@ or@@ y@@ ough@@ ough lu ijiir i yaven kundu kundu sha shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough . Gbenda u Yehova er kwagh a Davidi sha isholibo i er vea B@@ ate@@ she@@ ba la tese ér iji@@ r@@ ôron na i mimi ngi un zege@@ kwagh nena ? Se mb@@ á zough imôngo he ’ te@@ mbe u shin tar , ú tempel la , se mb@@ á civir , se mb@@ á eren msen shi se mb@@ á ne Yehova icivir i í kom sha icighan iti na la yô . ( a ) Bibilo ôr se loho u dedoo u nyi ? Aluer ka nyityô mzeyol je mba@@ cian Aôndo ve lu a mi kpa , ityôkyaa ngi i vea tôô akaa a zan ve iyol la tswen ga . I@@ ca a gba ga tsô a tim tar u Satan ne , nahan Yesu una hemen mbadondon un , una nyôr a ve ken tar u he u perapera la , er Yo@@ shua kpa yange hemen Mbaiserael nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la nahan . U@@ c@@ ôô@@ ci mban gema mba su@@ nd@@ an kwagh u ve lee la nyian . Anzaakaa 15 : 3 kaa ér : “ A@@ she a TER nga sha hanma ijiir , nga kor mba@@ vih@@ in@@ kwagh kua mbam@@ imi . ” ( D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i T@@ iv ) A lu u time ken Bibilo vindi vindi yô u nenge er Ter wase u sha a ne akaawan sha akaa kposo kposo man sha a@@ vegher a uma yô . Shi ka “ ati@@ ator man mbat@@ ar@@ ev je , ve hemen sha kwaghbo ne ye . ” Aluer u fa or ga , shin u fa nan kpa ne mba bo@@ ki ga yô , a taver we u gban kaan a nan wer : “ Ô@@ rom hanma kwagh u u soo cii , me er u . ” Ka unô vea fatyô u kaven ‘ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ’ ? 6 : 9 ) Sha nahan yô , gba u se sh@@ ir a sh@@ ir ave ga . Shin er iyol i or ka i h@@ ôô shighe u nan kpe la nahan kpa , Aôndo una fatyô u nd@@ eren or shon a iyol i he . — Ôr 1 Mbakorinte 15 : 35 , 38 . Mbamaren vea nôngo u b@@ enden a ishima i ma wan ve u nan tsu@@ m gbenda la nena ? Ka sea nôngon ser se lu ken bem yô , Yehova a ver se doo doo nena ? Ka atô@@ akyaa a ken Ruamabera a nyi a tese ér gba u se na wanakiriki i@@ civi@@ r@@ i ? Gba u Se Lu a Ieren i Mimi De se nenge er u dondon atindiakaa a Bibilo la una na se za iky@@ ura yô . M@@ t@@ í@@ m u Bibilo t@@ í@@ m un ity@@ ô@@ ugh ki taver dông la wase un u lun a mnenge u vough sha kwagh u uma . Doo u ú undu iyua you inja er u undu i̱ hen kpe at@@ se@@ egh nahan , u za vande him@@ en a an@@ ngô@@ u . Nenge ase kwagh u yange za hemen ne : Yesu yange kpe kera yô , Mbakristu udubu imôngo mba ve lu Mbayuda la lu kuran Tindi u Mose la kpoghuloo , taver ve kpishi u undun un . N@@ ga wasen we u tsuan akaa a ú er a uma wou kpa ? Yange i hii ngeren Bibilo ken zwa Heberu man zwa Ar@@ am@@ ic man zwa Grika . ( Genese 24 : 6@@ 3 - 6@@ 7 ) Or@@ pasalmi Davidi yange a ‘ hen kwagh u Aôndo sha ashighe a mbam@@ kor mba u@@ tugh la . ’ Shi umbur kpaa wer , Paulu taver se ishima ér : “ Aôndo yô , ka u jighjigh , Una rumun er i̱ va mee ne i̱ hemba agee a en ga , kpa ken imeen la Una bugh ne gbenda u waren sha er ne@@ ̱ tile dông yô . ” — 1 Kor . ( Yobu 14 : 14 , 15 ) Pro@@ feti Daniel kpa sha zwa la , gadia ort@@ yom u Yehova su@@ r un ishima shi taver un ishima nahan ér : “ We , yem tsô , zan zan mkur ; gadia ú mem , man ú mough ú tile sha kwar wou , sha mkur u a@@ y@@ ang@@ egh . ” “ Mba ve suur sha [ Yehova ] cii yô , ve̱ ember ; V@@ e@@ ̱ g@@ enger am@@ o sha iember gbem . ” ​ ​ —⁠ P@@ S . Aluer se tema se sh@@ ir a sh@@ ir ave kpa se ver ishima ser Aôndo a na se jijingi n@@ aa ? Aluer or tile sha ityough ki U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l yô nana nenge tar u Iserael a yem ica hi@@ in@@ ii — hii hen p@@ ev u K@@ ish@@ on u a lu shin it@@ ine i u@@ wo shon la kua Zege@@ mnger u T@@ amen ( Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia ) u a lu ikyua la zan zan ar sha i@@ wo i Le@@ b@@ an@@ on i i lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ica la . Ken masejime yô , R@@ a@@ ú@@ l nyôr u eren iji@@ mba , nahan i dugh un ken tiônnongo kera . Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér , aluer se sôn Aôndo iwasen sha mimi yô , una ungwa se . H@@ ire nen ayol a en ijime sha ishigh ki Ter man Una kende ne sha ye . ” Ve ngohol kwagh u h@@ ôôn ga , ka iyol i ia kera h@@ ôô mayange ga , shi kwagh môm una ban i kpaa ga je la . 3 : 1 ) Shighe u imba kwagh la i er yô , doo u se cia ga . ( Mat . 11 : 29 ) Shin er mbahenen nav lu a mbam@@ shi nahan cii kpa , waan ishima a ve . ( Mbaromanu 8 : 16 , 17 ) Jigh@@ ilii yô , u@@ icighan@@ mbaiorov mban ka mbahenen mba Yesu mba i shigh ve mkurem sha jijingi la . D@@ y@@ ako ne ngi a mimi u Mkaanem ma Yehova , man ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron man icivir i se lu a mi i yôôn ang@@ we u loho u dedoo u tartor sha ci u Aôndo la . Loho u dedoo u Tartor la ka kwagh u injaa sha ci u nyi ? Dooshima ngu vegher u hiihii u “ ity@@ am@@ egh ” ki icighan jijingi u Aôndo la . Sha nahan yô , se kpaa se mba a tahav — shin e̱r mbu yen z@@ ar nahan je kpaa . ( 2 Tim . 4 : 5 ) Doo u se time sha Mbam@@ pin mban zu@@ lee . Mba@@ yev mba mbamaren vev ve doo ve ishima yô , ka ve ungwa ve shi ve na ve icivir ; mba lamen sha a ve g@@ es@@ egh@@ ee ga . I gber ngeren u a er kwagh u uma u Anmgbian K@@ le@@ in la ken Iyoukura i zwa Buter , i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 19@@ 8@@ 4 la . KA I tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u wan ago@@ yol sha ivese . A@@ in@@ ge ne kpaa , ka pe mbah@@ endan ve lu keren ityôkyaa i kôron ave ker je la . N@@ gi@@ se Eli@@ h@@ u kaa ér : “ A@@ yange a̱ ôr kwagh , ikp@@ era - anyom kpaa i̱ tese kwaghfan . ” ( Anzaakaa 15 : 29 ) Á lumun ér mba ngise kwagh na gba ve ishima ga kpa hegen ve hi@@ di a ayol a ve ijime ve lu keren gb@@ end@@ atesen na la ve̱ zua a na . A@@ you ase a M@@ kohol kpa ka kwagh u se eren her je la . P@@ ase kwagh u injaa u a lu ken Ho@@ sea 6 : 1 – 3 la . Nahan Anmgbian G@@ ar@@ d@@ ner kaa ér , “ Kpa de se gba henen ityough ki hiihii ne tsô . ” Er se na jijingi u Aôndo ian se a yar tom ken asema a ase man ken mbamhen asev yô , nahan m@@ doo u Yehova a doo se ishima la una hemba taver a taver cii . Ka ker ken kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 20 la yô , mbamaren av undu gar u J@@ as@@ per za nyôr ya ape gen . Ngeren mban time sha akaa at@@ a@@ ankar@@ ahar a a ne ve i doo u se de ser kwagh môm a pav se a Yehova ga yô . Aluer se de ser ican i yan i kôôm se yô , ishima ia vihi se a vihi zum u se lu yan ican ga . Yesu yange de Peteru man An@@ der@@ ia man mbaapostoli mbagenev kôr ish@@ u kpishi bee cii ve na ve tom u ‘ kôron ior ’ ye . Ior mba ish@@ ôô lu nôngon u timin sha ci u Yon@@ a ! ( Aerenakaa 1 :⁠ 5 ) Kwagh ne yange er hanma shighe ? Kpa mba ve lu ken u@@ ger@@ i man ag@@ ar a ken to@@ ho hi@@ in@@ ii la di ye ? 20 : 2 - 4 ) Alaghga T@@ ik@@ i@@ ku lu “ anmgbian ” u wase Tit@@ u u kohol iyua sha ci u anmgbianev mba ken Y@@ u@@ dia mba ve lu mba@@ ats@@ anev la . Kwagh ne tese ér kwaghôron u Yehova ka u mimi . ( Mateu 22 : 39 ) Ka tindi u vesen u sha uhar ne se lu timen sha mi hegen ye , man ka sha inja je . ( 1 Peteru 2 : 17 ) U tôvon sha mi vighe vighe la tese ér ‘ Aôndo u bem na ve sha u ve̱ lu vough sha hanma kwagh u doon cii sha u eren ishima Na . ’ — Mbaheberu 13 : 20 , 21 . U ngu a imba ishima la , man Aôndo una fatyô u tôvon i , shi we kpa u fatyô u nôngon wer u fa akaa a ken ishima you . Nahan ma nongo kera lu u ua naan ior kwaghyan u ken jijingi tsembelee ga . ( a ) Ka ityôkyaa i nyi ior mba Yehova mba ainge ve ver ishigh ér ican ngi ts@@ eren ve ? Kwagh@@ yan za ib@@ an . T@@ so@@ mbor : M@@ doo u ú doo mba hen ya wou ishima shi mhôônom ma ker ve a we la una wase u u wan ishima a angev . Yange ve nenge sha ashe a ve er Yehova a fe u yiman ior nav yô . Ashighe agen ka i lôh@@ ô ior mba hen en@@ i@@ ee ér ve wase u kuran ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough mbi sh@@ on@@ ov . Ka orgen môm ga , ka Satan Diabolo , u a lu “ tor u tar ne ” la , a lu eren akaa ne ye . — Yoh . ( Luka 8 : 1 ) Sha shighe ugen la , á v@@ ôr je á soo u za me@@ men hen “ ijiir i or lu ga yô , ” kpa er ikpelaior va kohol un ér a tese ve yô , á gba mi tesen ve je . Akaa a Aberaham hen sha kwagh u Aôndo la mgbegha un , nahan hingir u nan “ TER Aôndo U@@ hemban@@ sha u A gbe Sha man tar ” la icivir tsung . Mb@@ agen ka ve nôngo ér vea wase , kpa iwasen i tar jimin cii ka u na ior mba “ shighe u bo ” a va b@@ ur ve a b@@ ur la je kpa ashighe kpishi ka i gba kwagh ga . Sha er ashe a Yehova a lu sha a@@ vese shi a fe aeren ase a jighjigh la yô , se mba zough a nyi ishimataver ken Ruamabera ? Apostoli Yohane ta icin sha imba kwaghbo shon u yange u@@ profeti mba@@ aiev due a mi sha derianyom u hiihii la ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , de kera gbe nan nen hanma jijingi jighjigh tsô ga , kpa kar nen u@@ jijingi , shin ka her Aôndo ve dugh je@@ ou ? Gadia mbap@@ ro@@ feti mba aiev kpishi due , mba zenden sha won . ” H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia yange ve taver Mbayuda ishima ér ve er tom u maan kwagh 14 : 9 ) Yesu ngu a mlu u Ter na la ge@@ de@@ e , je yô , ka inja er or u nan nenge a Yesu yô , nan nenge a Ter na nahan . 20 : 30 - 34 ; 23 : 16 , 17 ) Nahan kera kpiligh se iyol er i hii ve Davidi yange gber k@@ we@@ legh sha ku u Yon@@ at@@ an , sha u tesen ér Yon@@ at@@ an doo un ishima shi ku na la vihi un tsung nahan ga . — 2 S@@ am . Yange m hingir pania ken inyom i 19@@ 5@@ 1 , nahan i t@@ indi@@ m hen ger@@ i u T@@ hi@@ on@@ v@@ il@@ le , m lu anyom 17 hen shighe ne . 9 : 2 ) A shi nan kpa Luka wa ayange a ahar la kpa ker , ka iyange i Yesu er ityendezwa shon la man iyange i m@@ gem u sha iengem la . Ú vihi inyaregh you sha imba kwagh u i er sha inja ga laa ? Ishima i sha injakwagh la i̱ tile sha ityough ki nyi ? 3 : 15 ) Er Yehova a lu wan ishima yô , se za nen hemen u civir un sha mimi . Nahan I@@ dy@@ ur@@ an man iny@@ i@@ ar ngi nongo sha imo i ikp@@ am@@ kor i kaan taver taver la yô , U@@ wo u S@@ en@@ ai iv a m@@ ny@@ im shi u gba t@@ enger . Aluer Yesu ka Aôndo yô , Aôndo je nahan una va lu shin tar shi una kende iyol na ér uumace ve wua un@@ u ? ” 1 : 27 ) Heela tseegh ga , Yesu kaa ér : “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol . ” Er Yange Mbahemenev Mba@@ adu@@ av Hii u Wan A@@ ve sha Akaa a P@@ ati@@ i La 10 : 42 . Er se lu Mbakristu yô , ityôkyaa ngi i se cia ser ma kwagh môm ken akaa a Paulu a yer ér “ akaa a hegen ” — ka akaa a a eren man mbamlu mba ken tar u ung@@ un ne je la — shin “ akaa a lu van ken hemen ” la je kpaa aa fatyô u p@@ aven mlu u k@@ ang@@ en@@ aa u Aôndo vea ior nav la ga . Ge@@ ma sha vegher ugen yô , Yesu lu ci@@ v@@ in ken Ruamabera sha dooshima , lu yaren tom a Mkaanem ma Aôndo kure kure sha u nan hanma mlumun cii . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) M zamber a na mer a wasem . ” Mbagenev va angahar , mbagenev sha any@@ inya , mbagenev shin mat@@ o . 30 : 19 , 20 ) Aluer se soo u zuan a uma yô , gba u se eren ishima i Yehova shi una doo se ishima , shi se ungwan imo na shi se var a na . Kwagh ne tese iyol i hiden a mi ijime kpen kpen ! Ka nyi i doo u sha kwagh u mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe nyian laa ? Aluer inyaregh doo or ishima tsung er wan@@ ye@@ kwa@@ or u lun a inyaregh kpishi la nahan yô , k@@ ia yange nan u civir Yehova a ishima i nan cii . ( Pasalmi 65 : 2 ; Luka 11 : 13 ) Mbam@@ ne mban cii ka igbenda i “ mhôônom ma zungwen tsung ma Aôndo wase . ” — Luka 1 : 7@@ 8 . Wan@@ kwase ugen u lun a@@ yom 12 , mba yer un ér Re@@ be@@ ka , a kaa ér : “ N@@ ea lumun yô , za nen hemen u gb@@ eren Iyoukura i he ne her ! ( Anzaakaa 11 : 17 ) Man kape i lu je la ! Yehova ngu nengen je kpa ? A@@ D@@ A@@ M man Ifa yange mba eren isholibo yô , Yehova pase awashima na ér una ver V@@ or u á c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar yô . Nahan shi m umbur mer gba u una er kwagh u nôngon kuren mba@@ awashima nav mbara sha tahav nav . ” Ashighe kpishi i ôr u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mban ken zwa Heberu , kpa i gema avur la ken zwa Shi@@ ria . Tindi u yange i wa upristi mba ken Iserael ér ve luun wang sha iyol la ngu ior mba Yehova a inja nyian kpishi . Alaghga a lu kighir ne ér ne lumun a ityesen i aka@@ au@@ ma cii gba duen ab@@ u tsô la . A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a age@@ egh a Mbak@@ an@@ aan yange hendan a ve tsung je . ( 1 Utor 18 : 41 ) Ikyav i Eliya ne i wase se u gbidyen kwar fan aluer se mba a jighjigh u nan taveraa ga he ? ( Ôr Mateu 6 : 9 - 13 . ) • U hen nyi sha tom u Yesu a er sha u kuren ityom i í ne un ati@@ at@@ om shami laa ? Shighe u nan lu yan ican shin nan lu zungwen kpaa , se zungwen a nan imôngo . ( a ) Yobu yange civir Yehova sha mimi nena ? ( Mal@@ aki 3 : 8 ) I@@ bo shon ne ia fatyô u lun sha Mbakristu mba ve ne môm - ken - u@@ pue ga la kpaa ? T@@ sua nen akaa a ne fatyô u veren ashe a mi imôngo yô , shi tsua nen akaa imôngo a ne fatyô u eren yô . Ka gbenda u nyi i lu u se keghen mk@@ ur@@ u ? Er ve za hemen a kwaghhenen yô , ve seer fan takerada u ôron . Alaghga or la nana lu keren kwaghaôndo u mimi a ishima i môm . Se hemba cian Aôndo hen shighe la cii shi se na un icivir tsung , kpa mba ve hendan a na yô vea kpe ku u kunya . Ior mba Yehova “ P@@ av a I@@ f@@ er ” 9@@ 2 : 12 — Or@@ perapera ka nan “ h@@ ôm y@@ a@@ gh@@ el@@ aa er ku@@ ghu@@ gh [ shin iv@@ ile ] nahan ” nena ? Aluer or@@ jir u a lu perapera ga la ungwa zamber u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la , kure un ijir yô , h@@ ile Yehova ve una ungwa mbamsen mba ior nav shi una kure ve ijir ga y@@ ee ? — Anzaakaa 15 : 29 . ( b ) Kanyi se time sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne sha kwagh u kôron iyol tsaha ? ( b ) Ka ikyav i dedoo i nyi Yesu a ver mba@@ ye@@ ve ? Yange doom kpishi sha ci u ken masejime yô , m zua a mbam@@ lumun sha mbampin av . ” ( G@@ al . 5 : 22 , 23 ) Sha nahan yô , saa sha iwasen i icighan jijingi , se lu a jighjigh u nan ye . Aluer Orkristu de ma kwagh shin ma or nan vihi dooshima u nan lu a mi sha anmgbianev la yô , nan ngu zenden ken ime i ken jijingi , nan fa pe nan lu zan ga . G@@ um@@ kwase ugen , mba yer iti na ér De@@ bor@@ ah , á kaa wener : “ Yange gba u me tsua kwagh u taver ken uma wam kpishi shighe u m lu anyom 22 la . Shin u soo wer u seer kporom ikyua a n@@ aa ? M@@ civir u akaa a lun a mkav a Yehova á gbe la á civir un sha jighjigh la , gba kwagh sha ishigh nagh kpen kpen je . Tor u fan kwagh Solomon nger ér : “ M@@ k@@ urem ma sh@@ igh@@ en kua kwagh@@ hum@@ an@@ doon mba ne ishima i saan saan , kape m@@ doom ma ikyar u or ma ma dugh ken mhen u gbar gbar ma lu la . ” ( Anz . ( Aerenakaa 28 : 8 , 9 ) Yesu yange kaa ér dooshima u t@@ angen iyol ga la una na a fa mbadondon nav . Solomon er kwagh u a lu u bo sha ishigh ki TER ” yô . — 1 Utor 11 : 4 - 6 . Eliya maa er msen hen Yehova sha u ic@@ egh ki ki za ken tar la kuma anyom atar man ti@@ ôn la i̱ bee yô . Nahan u er nan ve u lu a mnenge u vough shi u lu a ‘ iember i ú ember TER la ’ here ? ​ —⁠ Ne@@ h . Nyian ne , se mba a ngeren u Mkaanem ma Aôndo jimin cii . Er mbahemenev mba@@ adu@@ av ka ve shi henen makeranta u tesen kwaghaôndo zan zan ve za bee nahan , ka ve kuma u lun mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo he ? M@@ pin ne ka mpin u hanma or u civir Yehova yô nana na ikyar sha mi iyol i nan yô . — Mpase 12 : 12 , 17 . Ve kav ér ka Yehova a lu U@@ hemban@@ agee ye . ( b ) Lu ian i i@@ civirigh i nyi zua a mini ? Ikyav i Solomon ne tese se ér ka kwaghbo kpishi u henen ser er se fe mimi yô , mlu u tar ne una fatyô u b@@ enden a mhen wase ga . ( a ) Aluer imo i ken ishima yase ngi zan se iyol yô , se dondo ikyav i Davidi la nena ? Bibilo wa se tindi sha kwagh u iji@@ mba ér : “ Y@@ e@@ vese nen idya . ” Er lu kwagh u mbadondon Yesu , mba i shigh ve mkurem la lu ôron ken injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la yô , tese ér gba u mba ve lu “ iyôngo igen ” la vea zua a iwasen ken i gaa ? ( Yoh . Sha nahan yô , i nger mgb@@ er u Iyoukura i ken zwa Buter ú taver ga la sha ase@@ mber a taver ga man sha gbenda u ua lu or ican u kaven ga kpaa yô , sha er mba ve ze mkombo ne cii vea zua a iwasen kpishi yô . 25 : ​ 34 - 40 . Sha nahan yô , ka hange hange u se timen ken Mkaanem ma Aôndo sha gbashima . Alaghga vea fatyô u taver or ishima ér nana hide ken tiônnongo sha u tesen nan er nan doo Yehova ishima shi a keren kwagh hen a vese u hemban se agee ga yô . Hii nan ve i gbe u m@@ gem u sha iengem la una taver jighjigh u nan wase ? I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 5 ( zwa Go@@ k@@ ana ) Ka an nana na mlumun u hemban kuman ken ato sha mpin nee ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A lumun a mba ve lu civir un “ ken jijingi kua ken mimi ” la tseegh . A gba u or u henen Bibilo nana nenge a iveren i Yehova sha uma u nan iyol i nan . Z@@ ende la ua fatyô u zan a vese ken uma u sha gayô shin tar . Gba u se pine ayol a ase ser : ‘ Aluer m iv isharen yam i iyolough nahan , mlu wam vea Yehova una lu nena ? Nahan , aluer se soo akaa a taregh yô , se mba zan sha gbenda u bo , aluer akaa shon aa se soo la ka a bo keng ga kpa ka kwagh shon môm tsô . 3 : 4 ) M@@ doo u i@@ ember@@ yolough i hembe doon tar ne la una fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan yase a Yehova . F@@ a wer kwagh u i lu ôron heen jighilii yô ka m@@ vese u iv@@ or la man gbenda u i lu vesen kure kure la . Takerada u i yer ér The World Al@@ man@@ a@@ c la pase se ér ken atô u ing@@ y@@ egh k@@ in ne , Mbam@@ usu@@ lu@@ mi mba ker iorov 1@@ ,@@ 1@@ 6@@ 5@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ; Mbar@@ oman K@@ at@@ oli@@ k@@ o mba 1@@ ,@@ 0@@ 3@@ 0@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 man Mbah@@ in@@ d@@ u mba 7@@ 6@@ 2@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ; Mb@@ ab@@ ud@@ d@@ h@@ a di mba 3@@ 5@@ 4@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ; man Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti mba ing@@ y@@ egh 3@@ 1@@ 6@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ; mba i yer ér Or@@ th@@ o@@ do@@ x la di gema mba iorov 2@@ 14@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 . ( a ) Se fa ser uumace doo Aôndo man Kristu ishima nena ? Aluer mbatamen kaa ér we u hen Bibilo a ma anmgbian u i gbe u a wase nan ken jijingi yô , sôn Yehova a hemen we shi a ver iniôngon you la doo doo . Yehova tes@@ em wang sha ashighe kpishi ér un wam ikyo . A@@ ti a In@@ j@@ aa a ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu La Hi@@ ihii yô , or@@ tom u Roma u vesen ugen za kura ut@@ al@@ ent@@ i 17 mba ken icighan a@@ kwa@@ ti u iny@@ ar u ken tempel la yem a mi . Ashighe nga , a mbacivir Yehova mbagenev h@@ una kwaghfan u a lu ken ieren i t@@ angen iyol ga la yô . Ka mbam@@ yen mba nyi ior mbagenev ve lu a mini , man ka hanma shighe nahan a kar a mbam@@ yen mban kera gb@@ indi@@ gh gb@@ in@@ d@@ igh@@ i ? Yange se ku@@ ve ayol a se saan saan . ( Mbaromanu 6 : 17 ) Ka sea kuran atindi a Aôndo inja er i kighir se a kighir ga yô , se na i saan un iyol . U tesen ikyav yô , Tindi la kaa ér O@@ ri@@ serael nana de lu kp@@ an i̱ hembe anyom at@@ ar@@ atar ken inya ga . Tese ikyav i m@@ kposo u a lu hen ato u mfe man mkav kua kwaghfan yô . Mbat@@ yomov mba Yehova ver se ikyav i dedoo sha u eren un tom a iyol hiden a mi ijime . Aluer se fatyô yô , se lam a ve cii man shighe u iv@@ es@@ egh ye . Kpa gba u una sôn Yehova ér a wase un una de uma na u tse la cii ve una fatyô u nan un jighjigh ye . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange fa er Diabolo una hendan a na yô . Kpa vi@@ him kpishi er m de shighe a kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô . Tsô ve er nena ? ( Duteronomi 17 : 14 - 20 ; Yosua 1 : 7 , 8 ) Nahan doo u mbatamen mba ken tiônnongo kpa vea ôron Mkaanem ma Aôndo ayange ayange , gadia kwagh ne una wase ve vea tese “ ityesen i dedoo la . ” — Tit@@ u 2 : 1 . Gba u han@@ mô wase nana lu a iwuese shi nana civir Yehova a ishimawan , vough er K@@ al@@ e@@ bu man Yosua er nahan . Er noov man kasev cii ve yen yô , u henen u den orgen a kwaghbo la , ka kwagh u vesen u van a msaanyol ken ivese . — Ôr Mbaefese 4 : 31 , 32 ; 5 : 22 - 25 , 33 ; 1 Peteru 3 : 7 . Tese akav . ( b ) Ka nyi se hen sha gbenda u anmgbianev mbagenev er kwagh shighe u u@@ a@@ ah@@ e er laa ? Mark kaa ér , “ I@@ vaa yam yange i doo kpen kpen , m lu a tom u dedoo . Dooshima T@@ aver Ishima sha Akaa Cii ( Yohane 11 : 23 - 25 ) Maa her je Yesu nder L@@ as@@ ar@@ u ! Nahan a wa ve kwagh ér ve lu “ ônov mba ate@@ tan , ” ve lu “ per gen@@ g ge gen@@ g . ” ( 2 Timoteu 3 : 1 – 5 ) I@@ gy@@ um@@ ior i i lu Mbakristu ka i shi tagher a mbamzeyol mba karen jighjigh ve . A@@ K@@ A@@ A A Y@@ A@@ NG@@ E S@@ E D@@ E A K@@ A@@ R S@@ E L@@ A 1 : 13 , 21 — Lu Yehova na Na@@ omi ishim@@ avi@@ h@@ in shi na ve akaa tser un ye , shinii ? Aluer ortamen fa mbamtaver mba iyôngo i lu tagher a mi la yô , nana fa shighe kua gbenda u u hembe doon u nana taver i ishima shi nana sue i yô . Hi@@ ihii yô , alaghga Lo@@ ti yange er kwagh sha jighjigh u nan . Satan kpa yange za hen Ifa jighilii ga , kpa za hen a na sha ikyev i i@@ yô . Aluer se mba a kwagh u se ya a kuma se je kpa , hii nan ve i doo u se eren msen se s@@ ônon kwaghyan sha ci u mbag@@ en@@ eve ? Ior lu hen ger@@ i la hemba 5@@ 0@@ ,000 , man lu se se lu Mbashiada mba Yehova mba hiihii her ye . Bibilo kaa ér : “ Er TER kaa Mose nahan , kape ônov mba Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di mba kasev ve er je la ; gadia M@@ ah@@ ela man T@@ ir@@ s@@ a man Ho@@ ge@@ la man M@@ il@@ ka kua Noa , ônov mba Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di mba kasev , ve er ônov mba an@@ ng@@ ôô@@ v mba ter ve . Hen shighe ne , i kaa ér mo man L@@ id@@ as@@ i se za er tom u ikp@@ ur pania hen ang@@ er@@ i u cuku ugen ken Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e , ikyua a ij@@ ough@@ tar i tar u M@@ ala@@ w@@ i la . A fa er ufoto mba ji@@ mba@@ gh ve lu kwaghbo u eren as@@ enge a mi ga kpa ? Er Paulu kpa yange fa atam a dedoo a loho na yange u ume ken “ A@@ shia cii ” ga nahan , we kpa alaghga u fa kwagh u dedoo u una due ken loho u u pasen sha gbashima la ga . Sha gbenda ugen yô , aluer tahav yina se u eren iwer , lôh@@ ôn mbagenev ser ve va ya yô , se fatyô u tesen ve erdoo sha u mgb@@ a@@ ghen ve ah@@ i shin mor@@ on ve gar@@ i , gayô amba@@ akaa la nahan . Ka kwagh shon môm se lu nengen a mi gaa ? Yehova una er kwagh sha uityendezwa nav mimi man una kura Aber@@ am sha ikyev i kwaghbo kpa ? — Genese 12 : 10 ; Ekesodu 16 : 2 , 3 . 2 : 2 — Yehova yange “ wa iveren ” i upristi mba hemban@@ ato mbara “ i@@ fan ” nena ? Ú kende at@@ ôndo a ihy@@ agh shin han@@ ge@@ shima gayô isharen i or wan iyol i nan ikyo tseegh la ken mbayev ou , sha m@@ kaan man sha ieren you we@@ e ? 3 Yesu va a mtsera u awambe na a yange haa inya la hen Aôndo , sha nahan yô á na i@@ w@@ om i mimi sha ci u asorabo a ase . — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 9 : 12 , 24 ; 1 PE@@ T@@ ER@@ U 3 : 21 , 22 . Man ka kwagh u á lu keren u eren je la . 8 : 4 ; 9 : 30 ; 12 : 15 - 21 ; 16 : 20 ; Luka 5 : 14 ) S@@ aa di or u vande lun a u@@ jijingi mba b@@ ov u lu ken tar u G@@ er@@ as@@ ene la tseegh kwagh na kaha kposo ye . Kpa , u se lun a ishimaveren ser se zua a injar ka kwaghbo ga , shin tese ér ka mtsera je se lu keren ga . ( b ) Ka atô@@ akyaa a tesen ér ka Aôndo a ne i nger Bibilo a nyi , u soo wer u za pase i@@ or@@ o ? ( Luka 20 : 25 ) Paulu wa se kwagh ér : “ K@@ i@@ mbi nen hanma or kwagh u a lu u á ki@@ mbi nan la , or@@ ngohol kp@@ an@@ de@@ gh yô , i̱ ta nan kp@@ an@@ de@@ gh , or u sa@@ ven kpaa i̱ rumun nan u sa@@ ven , . . . or u i lu u á civir nan kpaa i̱ civir nan je . ” M fe mer m ngu a Ter u sha yô , s@@ ar@@ em tsung u fan un . Er se lu eren Aôndo tom imôngo yô , mzeyol a fatyô u lun sha ashighe agen . — Mbaromanu 12 : 10 ; Mbafilipi 2 : 3 . Sha nahan yô , u ungwan imo i Yehova shi suur sha a na a ishima i môm la ve ior nav a iember . — Ps . Sha mimi yô , mbatomov kpishi seer mban a igbenda i eren tom i alaghga ia kaha a Orkristu ugen yô . Alaghga ican ia tser se mbagenev kpoghuloo er Yobu nahan . “ M su@@ gh u kpishi er yange u l@@ ôô iv@@ or i mimi ken a mo , anyom 29 ken ijime , shi u ver@@ em ikyav i dedoo nahan . ” — A@@ li@@ ce Yange zung@@ we ngee je yô , a kera nenge kera ga kuma an@@ shighe kpuaa . ( Pasalmi 119 : 6@@ 4 ) Se lumun a kwaghôron u or@@ pasalmi la a ishima i môm , a kaa ér : “ Yô , ve̱ wuese TER sha erdoo Na , man aeren a Na a kpilighyol , a A eren a ônov mba iorov yô . ” Mba a jighjigh u nan u a lu tse@@ vaa yô , shi ka jighjigh u mimi kpaa , ka jighjigh u a har sha mimi u ken Bibilo u á ne ve mlu u karen jighjigh ne a mba ve keghen ato a ve cii yô . — 1 Timoteu 2 : 3 , 4 . 2 : 3 - 7 ) Mbat@@ esen mba@@ aiev mban gema dondon ieren i Mbayuda lu a mi i yilan sha iti i Aôndo ga la je kpaa . Aluer ne mba umbur un sha aeren a en man mbamhen enev kua akaa a ne tsough u eren la yô , kape ne kpa ne zua a mlu wen u ken hemen man ishimaverenkeghen yen je la . — Mpase 7 : 16 , 17 ; 21 : 3 , 4 . U er nan ve u lu ikyua a Aôndo ? Í lôh@@ ô Mbashiada mba Yehova kua mbagenev kpaa i gba tôvon sha itinekwagh ne . Lu ian i eren nyi ikyurior i Iserael lu a mi ve tseegh - le ? Mbaiserael lu ior mba i yilan ve sha iti i Yehova yô , nahan gba u vea er shiada sha kwagh u m@@ tem@@ tor u Yehova akuraior aa ungwa . A undu iyua na sha at@@ se a nan@@ den nagh , a yem u za him@@ en iy@@ ongo a an@@ ngô na Ity@@ esen sha Kwagh u Mbam@@ sen mba Aôndo a O@@ ng@@ o La , 4 /@@ ⁠ 1 1 , 2 . ( a ) Lu iky@@ a@@ ats@@ eren i nyi Davidi tagher a mini ? ( a ) Kanyi yange gba u mba@@ eren Yes@@ e@@ bel tom mbara vea kar ga@@ gh a er@@ ee ? 7 : 9 ; Yoh . 10 : 16 ) We kpa u soo u va lun uma gbem sha won ken Paradi@@ so , man ka wea gbidye kwar sha kwagh u Bibilo i kaa ér u va lu uma ken Paradi@@ so shin tar la nahan , i saan we iyol je i zua ga . ( Mbagalatia 6 : 7 ) Ior kpishi mba ve we atindi a Bibilo ikyo ga la , mba su@@ nd@@ an injar i iy@@ av mbu wan sha à@@ r man ian@@ g@@ ev mbi nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima kua akaa a ve er í var ve , a á pan@@ den ve agee ken iyol la nahan . Ity@@ av mbi been yô , tsombor ne mough yem ken gar u H@@ al@@ le ikyua a if@@ i u S@@ a@@ al@@ e , Er@@ na kpa yem a ve . U@@ umace ka ve nôngo ér vea dondo ikyav i or u nan doo ve ishima shi ve ne nan icivir yô , man ka Yehova Aôndo i hembe doon u se dondo ikyav na cii ye . Hen a vese yô Yehova , “ Aôndo u gbem sha won ” la , ka ‘ ijiir teman ’ — ka ijiir i y@@ eren i ken jijingi . Se palegh kwagh la nena ? Or ne kaa ér aluer un er ma ib@@ ume kwagh je kpa ka er kwase na a za nyer kwaghaôndo ugen ve un er kwagh la ye . ▪ Ka aeren a dedoo a nyi iky@@ ar@@ em u yange er idya la a lu a mi he@@ gen@@ e ? Ka tom u nyi or u nengen sha iniongo nana er hen iv@@ es@@ ee ? A@@ vur a Bibilo a a er kwagh u zende u Yesu za ken Yerusalem shighe u lu iyev la tese ér , ior mba hen tsombor môm yange vea z@@ aan zende ne yô , ve za vea ah@@ ur@@ aior a ve imôngo . Ka ve Yehova a ne ve zwa u wang la ye . S@@ ur Mbagenev A@@ sema Kpa er Yehova nenge a jighjigh u nan u Aberaham yô , a kaa a Aberaham ér a de ne naagh sha Is@@ ak@@ a ga , kpa gema tese un z@@ end@@ en@@ ya ugen ér a kôr a na naagh a mi . 15 Mbamaren — Tese Nen Ô@@ no@@ v En@@ ev Shighe u Ve Lu I@@ yev La 18 , 19 . ( a ) Er nan ve se ne ayol a ase sha u eren tom u pasen kwagh@@ a ? Nahan yô , de se na nen Yehova icivir , nahan se “ eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo , ” shi se palegh nen ieren i ia na or nana kera ver ishima sha msen u i lu eren la ga , shin ia kpiligh or iyol shin ia na orgen gb@@ ev mbu nôngo la cii . ​ ​ —⁠ 1 Kor . Nahan kpa , m za hemen a aeren a bo a m van@@ den eren la , m he@@ mb@@ en ior a@@ you m iin ve akaa shi m anger ior kpaa . 8 : 14 - 17 ) Jijingi u Aôndo kua jighjigh u ve ne nagh ku ip@@ aan ku Yesu la , wase ve u hemban num u Paulu a er kwagh u ú la , nahan sha kwagh ve yô , “ ibo kera ngi ga . ” Aôndo yange kaa a ve ér : “ I@@ v nen tar , gema nen u , u̱ lu sha ikyev yen . ” — Genese 1 : 28 . A kaa ér : “ Shighe u se lu a za mkohol la ga la , mo vea kwase wam se vande lamen kaan ser se ker iwasen hen Aôndo . R@@ ah@@ ab@@ i lu a@@ gb@@ ag@@ a@@ kwase u ken tar u K@@ an@@ aan , kpa i va fa un ér ka kwase u civir Yehova sha jighjigh na u nan la . Er alaghga a lu se ican u ‘ p@@ aven a ifer ’ nahan kpa , ka nyi i ne se vangertiôr man m@@ sur@@ shima ? Yesu yange tese ér un soo ér mbaapostoli man mbahenen nav ve za hemen a tom u yange un hii u eren la . Yehova nengen tom wase u pasen kwagh man mcivir wase nena , man doo u kwagh ne una na se er nyi ? T@@ ahav mbu “ humb@@ ev ” mbu az@@ ô@@ v@@ ugh ne mbu taver ior asema ér ve cia Aôndo shi ve eren akaa a dedoo ga , kpa mbu gem mbu tu@@ ur ior ken ijime ér ve hendan kwagh a Aôndo shi ve p@@ eren atindi a na kpaa . Yange pine Yobu mbampin kpishi mba ve wase un kera ver ishima sha iyol na ga , kpa ve wase un u seer fan er Aôndo a hembe tswen , or môm u hendan a na kpa nan lu ga yô . I@@ gbenda ne igen ka Bibilo i henen , man mbamkombo mba tiônnongo man kwaghpasen man msen u eren . Ve za hemen u eren kwagh inja er “ Aôndo ngu ga ” nahan . — Ps . G@@ R@@ I@@ F@@ F@@ IN@@ G I@@ SH@@ I@@ M@@ A I ER@@ EN KW@@ AG@@ H T@@ OR@@ O@@ U@@ G@@ H T@@ OR@@ O@@ U@@ G@@ H M@@ GB@@ E@@ G@@ H S@@ E ( Mateu 4 : 2 ; Yohane 4 : 6 , 7 ) Heela tseegh ga , yange a wa ishima a mbamtaver man atsan atô kposo kposo . Aluer an@@ ti or tar ua doo nan yô , dooshima u Ter ngu ken a nan ga . ” 11 : 5 ) Kpa se ume nen ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi u Aôndo , sha ci u aeren a ng@@ ara nahan aa hi@@ a kera shighe u m@@ tse@@ e u iy@@ ugh i Aôndo i sha injakwagh ia va la ga . — G@@ al . S@@ ea lu môm ken Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara shin sea lu ken “ iyôngo igen ” la kpaa , se mba er ikyav mbi iny@@ aav mbi taver ga nahan . Kanyi Ú U@@ mb@@ ur@@ u ? 3 :⁠ 23 . Er n@@ aha t@@ so shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , i@@ gb@@ i@@ la kpen un cica cii , hii ken ijime due sha ak@@ ende . Yehova tôndo zwa u wasen nongo na shi kuran u shi yiman u , sha iyol man ken jijingi kpaa . Shi se na jighjigh ser una er kwagh ne kpee . ( Ps . ( 2 Mbakorinte 1 : 8 , 9 ) Kpa ken washika shon ne môm , Paulu nger mkaanem ma nan ishim@@ as@@ ur@@ un ma i ter ma ken ikyum@@ hi@@ ange i sha 2 ken kwagh@@ ngeren ne la . — 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 . Ken ngeren u a dondo sha ng@@ un ne , se time sha gbenda u tiônnongo una ‘ lumun mbara mba ve eren tom her a na sha gbashima mba ve hemen ’ iyôngo la . Kpa aluer se wa ago@@ yol shi se mba eren kwagh ken mzough shi lamen gbar gbar , man u hemban cii je yô , se mba eren msen kpoghuloo yô , se fatyô u nan mbamaren asev mba been iyol mbara icivir . ( Luka 11 : 13 ) Jijingi la di ngu a gema a y@@ ese aeren a a doo Aôndo ishima la ken a vese shi ngu a wase se u nôngon a atsan kua am@@ een a karen jighjigh wase u nan , a a lu seer a seer hegen , er iyange i Yehova i mgb@@ ôghom ne . Jigh@@ ilii yô , Yesu lu kaan a mbahenen nav ér ve er tom u sun@@ da la . U C@@ ôgh@@ ol “ F@@ o@@ to ” la A@@ in@@ ge Er wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase la lu civir Yehova sha mimi yô , a na jighjigh ér gba u ter na una kure ityendezwa na la kpee . Kpa gbenda u akaa ne cii a eren tom ken mzough la jighilii yô se fa ga . Ikyav i tesen yô : T@@ ôô ase wer u za hen h@@ ô@@ te@@ l ugen u za yan kwaghyan , u gbe ashe shin takerada u i nger akaa@@ yan sh@@ imi la yô , ka ic@@ in@@ tan i sha kwagh u kwaghyan u bo tseegh u nenge a mi ye . Or u henen Bibilo a we la yange a wa ago iyol tsema tsema , a sôn icighan jijingi u Aôndo shi a wase ú u lun a iwuese a ishima môm sha mimi la . Yange ve lu “ ken atô ” u tar u u undu mcivir u mimi yô . Hanma iyange yô , u@@ sho@@ ja lu kpen ken utya je lu kuman er 6@@ ,000 nahan . M@@ nenge na ne hii nyian ga . Kpa hanma shighe u vea soo u kôron un je Yesu á o@@ s@@ ough á yem a nagh kera . — Mateu 21 : 45 , 46 ; Luka 4 : 28 - 30 ; Yohane 8 : 5@@ 7 - 5@@ 9 . Yange kunya kôr un u z@@ eren zamber kwagh u gba un ishima la ga . Hii nan ve se lu a “ bem kpishi ” ? ( 2 Tim . 4 : 12 ) Aluer se mba ior mba mimi yô , se kpa se zua a averen ken tom u se lu eren Yehova ne . Yesaia 6@@ 6 : 24 kaa a vese gb@@ ang gb@@ ang ér kwagh môm kpa una anger bem man perapera u tar u he la mayange ga . U tesen ikyav yô , se fa akaa a yange na ve a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a ken iyol you hii u p@@ aven ker hingir alegh a iyolough kposo kposo la jighilii ga . M va kom anyom 18 yô , m mough m yem hen gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y . Nahan Mic@@ ha@@ ł pase un wang ér un ngu keren ér una fa hanma kwagh ga . Anmgbianev mba kasev kpishi hen zwa ugen , nahan mba seer eren tom ve u kwaghpasen la sha u lamen a ior ken ijô ve . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O tese se dooshima sha igbenda kpishi . Er Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la nahan , ka ve kar a ishima ve ve na ayol a ve sha u eren ishima i Aôndo , shi ve keren u wasen mbagenev u henen kwagh u uityendezwa mba Tartor u Yehova la . ( Mbaromanu 1 : 20 ) Mba a iwuese kpishi , nahan asema mgbegha ve mba nan Yehova iengem man icivir . 3 : 16 ) Shi nagh ku Yesu kura tese ér un kpa se doo un ishima . Hii sha shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la zan zan anyom 27 nga kar yô , ve pase “ kwaghôron u mimi u Loho u Dedoo la ” hen Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev a “ hen akaa a i gbe a sha won cii . ” — K@@ ol . Yange se tsa hen uya mba anmgbianev . ( 1 Timoteu 5 : 23 ) Bibilo ta se icin ér , “ wain ka or@@ pu@@ un@@ akaa , m@@ sô@@ rom ma y@@ u@@ wan kpaa ka or@@ ayôôso ; hanma or u nan h@@ undu ma yô , ka or@@ fankwagh ga . ” Er se lu hiden yemen la , sea za s@@ ôôn hen ape ad@@ ô@@ at@@ o@@ ho a lu yô , tor@@ ger@@ i a dugh gb@@ u@@ u@@ ka , a kar a ny@@ inya na a yem sha hemen sha u za y@@ en@@ gen nengen or a yer ken to@@ ho yô . Umbur wer , saa se na Aôndo jighjigh ve se hemba mci@@ e u cian or la ye . Yange se zua a akaa a doon se kpen kpen . Nenge sha igbenda injaa iti@@ ar ne : ( 1 ) Tese ior kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma er la sha gbenda u vea lumun a mi yô . Yehova yaren tom a mzough u anmgbianev u kuran se nena ? Shighe u lu ken tempel la i tese un kwagh u Yehova Aôndo man atindi a na . M fa er mfe ne una nam inyaregh kpishi ken won yô , kpa me zua a msaanyol er heen nahan ga , gadia m zua a bem man mk@@ om ken uma hen ape akaa a nan ishima@@ y@@ in@@ an kua g@@ es@@ a u sha ajiir a i eren ityom i keren inyaregh la ve lu ga yô . M ngu a vangertiôr mer , er i lu un a gbe akaa cii yô , una de ér i nzughul a an@@ ny@@ am@@ ev man uumace gbem sha won ga , shi una lumun ér i vihi tar wase u doon ashe ne kpaa ga . Hanma shighe u yange mea due kwaghpasen yô , ishima i ta@@ m k@@ we je angahar a kun@@ den mo . Er ci@@ er Mbaiserael iyol ér ve mba s@@ ôôn timin yô , ve vaa ve yila Yehova kua Mose . “ Yo@@ a@@ shi eren kwagh u dedoo sha ishigh ki TER sha ayange a na cii , a pristi Y@@ eho@@ y@@ ada lu tesen un la . ” Aluer hanma shighe u ngu umbur un “ sha ijende you cii , ” er Mkaanem ma Aôndo taver we ishima ér u er la yô , un kpaa “ Una kôôm igbenda you . ” — Anz . ( H@@ ag@@ ai 2 : 2 , 3 ) T@@ em@@ pel u he u ve lu maan la una kuma sha iengem i tempel u tse la je kpa ? Se cii se mba a Ter môm . ” Ver ishima wer , Paulu kaa ér , kape ve lu la ga , kpa á kaa ér kape ve vande lun la . — 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 . A shi a nenge ér un kpa un gba kwagh . ” ( 1 Utor 14 : 1 - 18 ) M@@ ôm ken averen a A@@ hi@@ ya zua a mi yô , lu u ngeren Mkaanem ma Aôndo . 28 : 1 - 6 ) Yesu lu uma ! Davidi gema akaa a Saulu cica cii na un , shi ver Shi@@ ba , kp@@ an u Saulu ér a̱ nengen sha inya shon . • Doo u se ungwa un U Yehova a Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem la sha ci u nyi ? Yehova ngu a tahav mbu “ Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na ” la , shi una va a m@@ tsaha sha mba ve hembe un ato la kpaa . U@@ foto mba ji@@ mba@@ gh yange ya tor ken a na shi hii u man iky@@ a kpaa . Sha mimi yô , yange t@@ ati@@ v ma va ikyua a na ga cii , luun e̱r yange una lu or u ka nan lu gb@@ ú@@ ù@@ ù , nan lu sar sar ga , ahan kpa a gbe nan zwa sha won ga la yô ! ( b ) Aluer pania tagher a mbamtaver yô , doo u nana er nyi ? Ishim@@ at@@ aver man jighjigh u nan cii ka aeren a dedoo , nahan cii kpa , kwagh u yange na ve Davidi nôngo ityav a iky@@ ô@@ r@@ or Go@@ li@@ ati yô , lu sha ci u a tese icivir sha iti i Yehova . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e ​ — U Ô@@ ron Takerada u Aerenakaa As@@ av - as@@ av Er un hemba kwaghfan shin tar shi hemba mfe kua mkav shi lu or@@ kuran se ken jijingi u a hemba fan kwagh nahan je kpa , mayange suur sha kwaghfan na shighe u una tesen iyôngo i Yehova ga . Nahan yô , iky@@ aior , ne ng@@ ur@@ en henen sha kwagh u ne tsua u eren ken hemen yô , umbur nen iyange i Yehova kpaa . Yesu yange kaa ér : “ Ne cii ne mba anmgbianev . ” ( Aer . 18 : ​ 5 , 6 , 9 - 11 ) Yange ve kpa ve lu a ityôkyaa i soon Paulu shi nan un icivir kpaa . Ka mbampin mba nyi se lu timen sha mi ken ngeren u a dondo nee ? • I@@ wuese i sha mimi ka i va a dooshima hen atô u Mbakristu nena ? Or u zan zende ka nana nenge a ikyav sha gbenda , i tesen nan ér gbenda u nan lu zan la ka u vough nahan ishima i hemba taver nan . Apostoli Yohane ngise nger wener : “ Gadia ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” Nahan na kô@@ m@@ ati@@ i u nengen sha tom@@ shir@@ en u tiônnongo wou la washika u ú nger la . Sha ci u yange fa ér ij@@ ung@@ wen na la ngi s@@ ôôn been . Nahan alaghga se pine ser : ‘ Ka igbenda igen i wasen se u kaven Bibilo i nyi nahan kwagh a gbe se a mi ? Se zua a msaanyol sha u henen kwagh shi gbidyen kwar sha mi nena ? Aôndo yange duen a Mbaiserael ken Igipiti kera yô , maa kaa ér ve kuran Iyange i Me@@ men ken hanma kasua . Inja i ishember i ‘ hiden a iyol ijime ’ la sha gbaa u nengen sha or@@ u@@ ange yô , ka u fan wer gba u ú de u eren akaa agen . A gba u ú gbidye kwar sha inyaregh ki a kimb@@ in we la , man shighe u yaren tom shi kur@@ un , kua akaa agen kpaa . Mba ka sea wase ve la ka ve seer taver ken jijingi , man se ayol a a se di se gema se zua a msaanyol u or ka nan zua a mi sha u nan mbagenev kwagh la . ( Aer . ( Anzaakaa 2 : 5 ) Kwagh ne kpilighyol ts@@ ôô — se uumace mba se lu mba@@ asorabo ne nahan kpa se fatyô u zuan a “ mfe u fan Aôndo , ” Yehova , Ter U@@ hemban sha won cii la ! Shi ishima i wan at@@ ser@@ egh ia fatyô u lun k@@ er@@ egh a@@ vegher ahar — ka u ôron kwagh sha zwa nyo@@ h@@ on , kpa ieren yô geman karen kposo je la . Bibilo ôr kwagh u uiky@@ ur@@ mba@@ yan mba vesen at@@ ar@@ atar mba ve zough sha kwagh u Tartor u Mesiya , u Kristu Yesu a hemen la . ( Rom . 12 : 2 ) P@@ ase wan wou wer saa atô@@ akyaa a na aa lu kwagh@@ môm a a ou ga . Aluer se mba zenden sha jijingi yô , kwagh la una wase se nena ? I@@ orov kpuaa vea ya bredi ne shin alaghga or môm kpa nana ya ga , er yange lu sha atôônanongo kpishi zum u i umbur ku u Yesu ken inyom i 20@@ 13 la nahan . Apostoli Paulu nger kwagh hen mba ve lu Mbakristu a na imôngo , wener : “ Ka u sé hemba veren ishima sha akaa a se van@@ den ungwan la keng sha u se̱ de ku@@ wan karen ih@@ ongo ga yô . ” Mbaiserael yange ve nenge a aeren a Yehova sha igbenda kposo kposo sha akaa a kpilighyol a a er la ér ngu Aôndo U@@ hemban@@ agee man Or@@ jir man Or@@ hemen man Or@@ yiman man O@@ ru@@ t@@ ya kua Or@@ koson ve kpaa . — E@@ ks . Ka a wa iyol tsembelee cii ve a er mkombo u duen kwaghpasen yô , i hemba maan hanma or iyol u pasen kwagh sha uya uya . Kwagh Ngu Y@@ angen We u Eren B@@ atisema ? Kpa ka iwanger i nyi ? Bibilo shi ôr kwagh u “ tar ” ér u ya ibo sha ci u isholibo , nahan gba u a p@@ aa ú . Yehova una kar a mbam@@ nyoon mba se tagher a mi mbara cii kera Anmgbian u kwase ugen ken tar u A@@ ust@@ ria yange kav ér Aôndo nenge a tom u un lu eren un kpoghuloo la . Paulu yange nôngo a m@@ taver la hemba un , nahan we kpa u fatyô . Adam man Ifa yange mba eren isholibo , mba zende ve ken Paradi@@ so u lu ya ve la kera yô , Aôndo “ ver u@@ cer@@ ub@@ i hen sule u E@@ den vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la , kua s@@ an@@ ker u usu u jing@@ ir , sha u kuran gbenda u kon u uma la . ” ( 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 ) Dooshima u mimi fa er se lu vough ga yô . M ngu nôngon u ny@@ ô@@ ôso uma wam sha u a̱ zua sha kwagh u Pasalmi 37 : 3 , a kaa la , ér : ‘ Su@@ ur sha TER , eren akaa@@ dedoo , tema ken tar la , dondo sha kwagh u mimi . ’ ” Hii nan ve se fatyô u kaan ser kwagh u a lu shighe u g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an hen a@@ vese la gema ka iv@@ ur@@ ugh ki shighe hen Aôndo ? Or@@ vesen u or@@ tom u i de un inj@@ ô na la ongo nahan yô , a yila un a kaa a na ér : “ We or@@ tom u ifer ne , an@@ z@@ ô ou la cii m de u sha ci u u zamber a mo yô . Ken ityendezwa i Yehova er sha ikyev i Yesaia la , shi a kaa ér : “ Á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . ” Doo u akaa a i pase sha heen wang ne aa bende a zege@@ ikpelaior i í lu a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar , i í lu seer a seer iyenge la nena ? Takerada u ú wase ior kpishi u henen Ruamabera sha akaa a a lu zan hemen ainge ne yô ka takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? 5 : 28 , 29 . Heela tseegh ga , mbamaren ka vea wase mbayev vev vea hingir u civir Yehova nahan i saan ve iyol kpishi . Aôndo u se civir ne ngu a iwuese sha tom u se lu eren ne . U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Me@@ gi@@ do Kwagh u yange er Mbaiserael la , tese se nyi ? Kwagh u hiihii yô , Tartor ne ngu a gbaa u hemen , man ka Tor Yesu Kristu a lu ityough shami ye . Ka ityav mbi nyi ica ia gba ga tsô mb@@ ia pe@@ ve , man ka nyi a gba u mbacivir Aôndo vea er ga ? 13 , 14 . ( a ) Yehova tese ér un s@@ ende@@ gh sha kwagh ga nena ? Yange fa wener nyityô kwagh i yolough i un er sha ci u ior cii kpa ia tsa di an@@ shighe kpuaa tsô . Ôr Mbakolose 3 : 12 , 13 . Tor Solomon yange kaa ér : ‘ Wan wam , ungwan ityesen i ter@@ u , tindi u ngô@@ u kpaa , de te un kera ga . ’ ( Anz . W@@ H@@ O p@@ ho@@ to by E@@ d@@ ou@@ ard B@@ oub@@ at Yesaia shi tsengaôron ér a “ ho@@ ol [ Yesu ] a angev kpaa . ” ( 1 Yohane 3 : 8 ) Tar u u eren kwagh sha h@@ ua shi ihyom man afer@@ akaa a du@@ mbur ker ne cii , a kar a u kera . Shighe u lu henen Bibilo la , a ôr mba hen tsombor na akaa a un lu henen la . Sha kpôô yô , hegen ne alaghga u lu ungwan kwagh u num u mba@@ wan ts@@ wam ve lu tan sha ajiir kposo kposo la shin alaghga ma a@@ ah@@ e una er u . Yange i mar Ab@@ es@@ al@@ om cii ve , Aôndo er ityendezwa a Davidi sha kwagh u “ vor ” ye . Nahan m tsua mer me za hemen a tom pania her . ( Yohane 10 : 16 ) Ve taver ishima sha ikyuryan i he la gadia mba kor atindi a ikyuryan la , mba dondon m@@ ser@@ akaa u ikyuryan la kpaa , shi mba ye kwaghyan u ken jijingi u Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve ye la shi mba suen ve ken tom u pasen loho u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la kpaa . Er ve ban a jighjigh u nan yô , kwagh tsô gba ve a Tar u Ity@@ endezwa la ga , kpa ve hemba soon tar u Igipiti u u@@ jijingi mba b@@ ov hemen ú la . ( 1 Timoteu 3 : 15 ) Sha kpôô yô , nongo u Kristu u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara jimin cii lu ity@@ ô@@ ugh ken derianyom u hiihii la . U@@ a dondo gbenda u mbaapostoli pasen kwagh “ ken uya ” shi ve tesen ior Mkaanem ma Aôndo asange asange la . Se er nan ve se ôr ve kwagh sha gbenda u a kuma ve ? Z@@ a Hemen u Eren Tom sha M@@ kav Wou u ken Ishima La Mba@@ civir Aôndo vea va lu ken paradi@@ so gbem sha won nena , man a lu han@@ a ? Nenge ase mbampin mbagenev mba se fatyô u pine ayol a ase yô : ( Mateu 19 : 25 , 26 ) Sha kpôô yô , Yehova yange wase mb@@ any@@ ar@@ ev mbagenev sha ayange a tsuaa la ve hingir Mbakristu mba i shigh ve mkurem yô . M@@ du@@ mbur u I@@ e@@ ev mbi Kwagh@@ aôndo mbi D@@ umbur La Sha nahan yô , shighe u apostoli F@@ il@@ ib@@ u kaa a Yesu ér : “ Tese se Ter ” la , Yesu kaa a na vough nahan ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” ( Yoh . Ior kpishi nyian gema gbenda u ve van@@ den nengen Aôndo la shi i er ve batisema ken iti i Ter nena ? Kanyi me fatyô u henen sha kwagh u ior mba Bibilo i er kwagh ve nee ? ’ Kanyi jim yange i za i@@ yo@@ loo ? Yehova yange vande wan Yosua kwagh ér a̱ taver ishima , a̱ lu ici@@ h@@ i , shi a̱ de k@@ ahan undun Tindi u Aôndo ga . ( b ) Af@@ ishi a Mbashiada a ken ityar igen ôr ér nyi sha kwagh u anmgbianev mba ve mough ken ityar i ken won sha u va eren tom hen haregh ve laa ? Nenge akav agen a kwaghfan u ken Bibilo ne . Kpa ka cii la ga , i sôr ase@@ mber agen kpa kpishi . Mba nd@@ eren wan ne shin ku ng@@ ur sen yô , saan kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne iyol kpishi . ( Yohane 14 : 9 ) Nahan , e̱r ka sea ng@@ ur@@ en timen sha gbenda u Yesu yange henen sha kwagh e̱r i pase ke ’ I@@ vangeli la man e̱r yange i lu un ke ’ ishima la yô , kwagh la ka a na se u geman fan e̱r Yehova kpa a henen sha kwagh man e̱r i lun un ke ’ ishima la kpaa . Kpa kwaghôron u profeti ne ngu ôron kwagh u ior asange asange mba ken akur@@ ar@@ ior cii mba ve lu ken mzough ve lu eren Yehova icighan tom sha u@@ wo u mcivir u mimi la . Sha mimi yô ityar ne kuma u Aôndo una ôr í ijir una tsaha í je kpa ? Kpa , kon ka u er tom ne cii ving ving , i doo kpen kpen . la mba ne se kwaghyan u dedoo u ke ’ jijingi mgbegh@@ aa sha u se ember yô . Er ishember ne i lu sha akaa wuee yum yô , alaghga mbagen vea hen ér ishember ne zende te@@ mbe yum shi a lu ve inja er ior mba ve ôron í la mba er ka sha mimi ga nahan . ( Anzaakaa 9 : 9 ) Mose lu anyom 8@@ 0 shighe u Yehova tindi un la . Sha hiihii la , Yohane u Eren B@@ atisema venda ér Yesu a de eren batisema ga . * Ka nahan ve anmgbianev mba un@@ yi@@ in mban hingir u soon kwagh na tsung ye . ( Ps . 37 : 8 , 9 ) Gbenda môm u se hendan a Satan yô , ka u him@@ en iy@@ ongo fese , er Yesu wa se kwagh nahan . — Mat . Aluer u hen sha mkaanem ma anmgbianev mba utar mba se sember ôron kwagh ve ne yô , una wase u u ungwan imo i Aôndo shi lun wang . Se Mbakristu cii sar se u lun gb@@ ong gb@@ ong sha er se ember uma shi se er tom u Aôndo kpoghuloo yô . Man ma kôr u ken ishima kpaa sha ci u Yehova ngu ôron kwagh ken icighan@@ tempel na shi ngu lamen a ior hanma ijiir cii , kera ka Iserael man Yuda tseegh ga . ( Luka 12 : 32 ; Yohane 10 : 16 ) I@@ y@@ ôngo igen i i lu kohol í ken ayange a mkur ne ia kohol cii ia hingir “ zege@@ ikpelaior ” i̱ í gbe u ia war “ zege@@ can , ” ia lu a ishimaveren i lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar la . Aôndo yange na kwase ugen u i yilan un ér Maria la ian i nyi ? We kpa ma ú lu ase môm ken mbara mba vea zua a iember i kighir mayange ga , í uma u tsôron ken Paradi@@ so shin tar la . 10 : 16 ) Er nan ve se Mbashiada mba Yehova se hingir u pasen kwagh sha uya uya er mbaapostoli eren nahana ? Sha nahan yô , m - ande u Kristu , u a nenge a na sha ashe a b@@ ong ga la una hii cii man m@@ ve na u va u ôron ijir la ye . ( Mbaromanu 14 : 12 ; Mbagalatia 6 : 5 ) Nahan , i nger ken Mal@@ aki 1 : 14 ér : “ I@@ fan i̱ kôr or@@ cu@@ gh , u ka nan lu a nom@@ ile [ u wang ] ken ik@@ um@@ u@@ ile i nan la , man nan tôndo zwa je , kpa nan gema nan na TER nagh sha kwagh u lun a i@@ ho@@ gh@@ ol@@ ough iyol . ” Mbat@@ esen mba Mbayuda yange ve venda u tesen kasev , nahan kasev lu a mkav kpishi ga . Kpa Yesu yô lu nahan ga , yange tesen kasev shi taver ve ishima ér ve pasen mbam@@ nenge vev gbar gbar . 8 : 32 ) Er se lu “ ônov mba i@@ wan@@ ger@@ ev ” yô , ka se va ku sha gbenda u u tese ér se mba ken iwanger i ken jijingi yô , shi ka se zung@@ we akuma akuma man sha icivir , gadia se mba a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la . ( Ef . K@@ rist@@ ina vôso ortamen u ken Kristu ica i gba hegen . ( Yohane 5 : 27 - 29 ) Aluer se fa kwagh u Bibilo i ôr sha kwagh u mnder u shin mbakp@@ enev yô , vangertiôr u se lu a mi sha kwagh u tahav mbu Aôndo la una na se na jighjigh ser a va nder mbakp@@ enev . Tartor u Aôndo , 1 / 0@@ 8 , 7 / 0@@ 8 Mbaiserael hemba gar u Y@@ er@@ ik@@ o man gar u A@@ i ityav , tsô ve haa af@@ o hen G@@ il@@ g@@ al , u lu ikyua la . Aluer mimi je se mba ior mba soon bem yô , inja yase ia tese nahan . Cii man ort@@ yom la a tagher a ort@@ aregh u im@@ egh yô , Yehova vande tin@@ d@@ in ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el hen profeti Daniel ér a za tsen@@ ga pasen un m@@ ve u “ Mesiya u a lu Or@@ hemen ” la . ( D@@ an . Bibilo wa se kwagh ér : “ Or u nan dugh iyol i nan kposo yô , ka isharen i nan iyol i nan , nan keren ye , nahan nan mough num a kwaghfan u mimi cii . ” — Anzaakaa 18 : 1 . Aluer se tôô kwagh u i nger ken Ruamabera sha u pasen gbenda u Yesu been ior angev la se kar sha kwagh u mba been ior angev sha ivande ve eren ainge ne yô , se hingir u kaven fese ape u@@ ivande vev mbara ve dugh yô , a̱ lu hen Aôndo shin a̱ lu hen a na ga kpa se fa . Su@@ ur sha Aôndo u M@@ yom Yesu kaa ér : “ Ve fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa a ve cii . ” ( Mat . 12 : 22 . I@@ can i ter@@ em erem kua uma u m er zum u m lu hi@@ an a hi@@ a la bende a mo kpishi . Anmgbianev mbara za yila ijir hen tor@@ ger@@ i , nahan tor@@ ger@@ i va a any@@ inya ahar , va tôô se yem a vese ken ger@@ i . Ú ngu keren Yehova sha Bibilo i̱ henen man msen u eren tsung kpa ? U tesen ikyav yô , Anzaakaa 5 : 8 , 9 wa agumaior kwagh ér ve palegh idya ‘ sha er aa gema icivir ve aa na mbagenev ga ’ yô . O@@ ru@@ ma môm kpa nana kô@@ r@@ cio u eren imba kwagh ne ga . A er nan ve me shi keghen ivese i civirigh ? ” Er ats@@ am a henen a kera lu kpishi ga yô , se fatyô u henen ase@@ mber a ken ats@@ am a he la je kpaa . Will * kaa ér : “ Ishima ka ia vihi R@@ ac@@ he@@ l yô , a vaa shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Gadia ka m shi yan ican di@@ di . ” — Pasalmi 7@@ 3 : 2 , 3 , 13 , 14 . Nahan yô , doo u tiônnongo u Kristu una tese mba ka ve nôngo kpoghuloo ér vea kura ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh ve la dooshima shi una naan amba la icivir kpaa . Yesu yange hide a iyol na ijime nena ? Shi ior vea kera lu a ian i eren akaa sha ishima ve er ngise lu nahan ga . Er nan se fe ser Mbayuda kpishi mba ken derianyom u hiihii mbara lu a ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin t@@ ara ? ( Genese 24 : 5@@ 1 , 5@@ 8 ) Yosev kpa yange mbagenev tu@@ ur un ken ijime ve er erdoo na ga . A shi nan kpa yange ishima ia vihi un kpishi . 13 : 17 ) U tesen ikyav yô , alaghga ortamen ugen nana wa se kwagh ér ka hange hange u se eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la hanma shighe , shin nana due a mbamhen mba wasen se sha akaa agen ken tom wase u pasen kwagh la . Mbashiada mba Yehova mba eren tom sha ityar man ac@@ ile a zege@@ mnger wuee je hemba e̱r 2@@ 30 nahan . Man kanyi se asange asange se er sha ikyaa nee ? Sha shighe shon la je , shi ve hii u ôron mbagenev kwagh u jighjigh ve u nan u he ne . Gba u se nengen mbamkombo mba zan nena ? Ka sha agee a ase se tôô mbi ga . — Mateu 9 : 36 ; 11 : 28 , 29 ; 2 Mbakorinte 4 : 7 . A@@ yôôso yange hii van sha kwagh ne ken E@@ den shighe u Satan kaa ér Yehova kuma u hemen ga la . ( Anzaakaa 4 : 20 - 22 ) Shi i̱ hingir iky@@ e yase u karen a ishima yase , gbidyen kwar ken msen sha kwagh u̱ mkaanem man ieren yase i̱ pase la . ( Ekesodu 13 : 21 ; 14 : 21 , 22 ) Een , Mbaiserael mbara yange ve zua a ikyav i tesen m@@ doo u ve doo Yehova ishima la je gande tu@@ nan . Ka i gba u hanma shighe yô nana eren kwagh u kur@@ utya a kaa ér nana er la sha er nana war uma u nan man u mbagenev kpaa yô . I@@ t@@ inekwagh i mkohol u yange i zua ne kaa ér , “ M@@ kighir man Ieren i T@@ esen M@@ hembe : Mbashiada mba Yehova sha Iky@@ ev i G@@ omoti u I@@ j@@ ough@@ ave man G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo u Hemen sha N@@ om - or la . ” I@@ vande i Ma Or M@@ ôm kpa N@@ ana H@@ ure K@@ era Ga Yô Er Mose lu a jighjigh u nan yô , a fa er “ m@@ doom ma isholibo ” lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee yô . • Se er nan ve se hen se fa gbenda u Yehova una doo se ishima ? ( b ) Hii nan ve i ker mbacivir Aôndo ainge mban i@@ ho@@ m y@@ um@@ u ? Yange ve hemba h@@ aren ishima sha kwagh u vea zua a mi la . “ In@@ i@@ umbe i E@@ ure@@ ka ” la yange i za g@@ wa sha ajiir a a lu a mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba tesen sen@@ e@@ ma mbagenev la je kpaa . Er yange va hingir hange hange u a koson akaa a i ngeren la yô , i hingir u ngeren akaa sha ikp@@ ande i mba@@ yi@@ ase . Kpa doom kpishi er yange m su@@ la m h@@ ile ijime yô ! Mimi bende a hanma kwagh u se eren cii . Aluer ikyar u gema soo u lamen sha kwagh ne ga di ye ? ( a ) Er nan ve m - ume u ‘ u@@ men atam kpishi ’ ua lu kwagh u i gbe u se er keng keng la i lu kwagh u se cii se fatyô u eren@@ e ? Kwagh ugen yô , u@@ ze@@ ge mbaiorov man ats@@ an@@ aior a a lu civir mba@@ aôndo mba aiev ken tar u Iserael la yange vea fe kwagh u O@@ b@@ a@@ dia lu eren la yô ma ve ôr tor shin kwase na sha er vea doo ityough a ve yô . Ity@@ endezwa igen ken Bibilo , i̱ profeti Yesaia yange nger la i̱ na mlumun sha mpin ne . Er nan ve i doo u se zenden sha gbenda u mimi ? I kaa ér “ ishima ka i nyian [ nom ] sha akaa a taregh , er nana er man á doo kwase u nan yô , ” shi i kaa ér “ [ kwase ] u nan lu a nom yô , ishima ka i nyian nan sha akaa a taregh er nana er man á doo nom u nan yô . ” 7 : 13 , 14 ) Ishima mgbegha se u nan Yehova jighjigh shi kaven kwagh u a lu kuren sha ci wase la kpaa . Nahan se cian kwagh kpishi shi mea nenge er ng@@ ôm a lu yan ican nahan i vi@@ him kpishi . 13 , 14 . ( a ) I wa Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova la kwagh ér ve er nyi ? Sha nahan yô , Mbayuda mbara gema lu maan im@@ aagh ki vesen ki sha injakwagh sha ci u icivir ve , lu icivir i Aôndo ga . ( Mateu 14 : 14 – 21 ) Aluer ú soo wer u va a iky@@ ôh@@ ô hen iniongo yô , va a mi akuma akuma , shi va a m@@ sô@@ rom ma i we kwa sha mi ga kpaa sha ci u mbagenev mba vea soo u man yô . K@@ EN hanma inyom yô , ai@@ ky@@ ôr u aka@@ ah@@ endan ngu a wua ior er 3@@ 7@@ ,000 nahan ken tar u United St@@ ates tseegh . Er Yehova vande tan K@@ ain icin ér a palegh ishim@@ an@@ yo@@ on na la shi tôndo zwa ér aluer a er nahan yô , una ver un doo doo nahan kpa , K@@ ain er isholibo i vihin tsung ne . — Ôr Genese 4 : 6 - 8 . Kwase u i ôr kwagh na ken Yesaia 60 : 1 - 3 la ka Shi@@ on , nongo u sha u Yehova ú akaa a uma a ken jijingi la . Sha ityôkyaa ne yô , ngu a samber a mba@@ aie kure kure ér una wa mhen la ken asema a ase . Aluer se mba za sôron mba@@ beenyol hanma shighe yô , alaghga kwagh ne una kar “ mimi u dooshima [ wase ] ” la . ( 2 Kor . A shi nan kpa , yange i y@@ ese un ken mcivir u hông@@ or@@ ough u mba@@ aôndo mba Mbak@@ an@@ aan la . 6 , 7 . ( a ) Ka sha nyi gbenda Yehova á tese ér ka a gba u una er kwagh u a ker un iyol u eren je kpa , a er kwagh sha atindi na a vough man a perapera laa ? Se hen nyi sha ieren i Aôndo a Aber@@ ah@@ a@@ ma ? Nahan kwagh ne tese ér Aôndo wa ave iky@@ um ngu kenger ican i mbagenev ve eren ior laa ? Zum u i t@@ um se iyol yô , mayange se hen nen ser se p@@ ande m@@ taver u akaa a taver se la se hide a iember yase her sha u pan@@ den shighe u se henen Bibilo iky@@ ang@@ egh la shin kwaghpasen shin mbamkombo mba zan kpaa ga . Awa@@ shima la una kure kpee , gadia Yehova eren kwagh sha mimi . Mbamaren , zum u ne tem ne lu lamen yô , pase nen ônov enev ishima yen , inyaregh ki i gbe u ne vihin la man akaa agen a ne soo yô . Yesu yange lu ken tar u u@@ jijingi vea Ter na “ er i lu a gba tar ga la ” je . Yange Solomon na zwa i ver iky@@ ôn@@ ough ki torough ke ’ iy@@ an u ki nagh shi a kegh ato a ungwa kwagh u Bete@@ she@@ ba , ngô na u been iyol la soo u ôron un la . — 1 Utor 2 : 19 , 20 . Aluer se hemba ior mba a ver ér ve hemen se la ato yô , ka un je se lu hemban un ato ye ! ( b ) I wa mba civir Aôndo kwagh ér ve er nyi ? Aluer any@@ iman gba hen atô u nom vea kwase yô , kanyi vea er ve ayôôso aa due ga ? Aluer atindi a Aôndo nga se ken ishima yô , se tese ser se mba a jighjigh u nan man ishimaverenkeghen kua dooshima , akaa ne di aa gema a taver ivese yase . Se mba z@@ ou aa mtsera mgbegh@@ aa sha u ‘ hemban veren ishima ’ sha ashighe a se henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase shi se gb@@ i@@ di kwar sha mi la . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) I tese ér ityendezwa ne ka i mimi ken Anzaakaa 3 : 1 , 2 . I kaa her ér : “ Wan wam , ityesen yam i̱ de hungur we ga , ishima you i̱ waan atindi am ik@@ o , gadia vea seer we ayange á ngee , man anyom a uma kua bem kpaa . ” Lu shighe u uumace hii je la . Ka se dondo kwaghwan u Paulu u á we ér ‘ ungwan nen imo i mbat@@ ar@@ ev man mbau@@ tahav man mba ve nengen sha akaa , de karen nen imo ve ga , shi wa nen iyol kegh nen a kegh sha u eren hanma tom u dedoo , de er nen kwagh u dang sha ma or ga , shi de lu nen mban@@ ông@@ on@@ num ga , lu nen a ishima i legh legh shi hide nen a ayol a en ijime hen ior cii ’ la . — Tit@@ u 3 : 1 , 2 . Aluer se time sha kwaghôron na u palegh iyol la yô , akaa ahar tile tseer tseer : ( 1 ) Kwaghôron u Paulu u s@@ ende@@ gh nan ve atô@@ akaa la . Er se lu Mbakristu mba ve zenden sha jijingi yô , se na jighjigh ser Yehova nder Yesu shin mbakp@@ enev shi a kende un sha hemba akaa agen a á gbe cii . Sha derianyom u hiihii la , yange a̱ haa or@@ van@@ nya mkurem sha it@@ you yô , i lu u tesen nan erdoo ; u ha@@ an or mkurem shin angahar di gema lu ikyav i tesen iyol@@ hiden ijime . N@@ ana kera gba se kwagh ga sha ci u nan kera fatyô u eren kwagh sha ci wase er yange nan vande eren la ga y@@ um@@ u@@ u ? ( Mpase 5 : 10 ; 14 : 1 - 3 ) Mba vea tema tor a Yesu sha la vea er kwagh u a kô@@ r@@ cio u nengen sha Paradi@@ so u shin tar la sha inja shi a sôron un vough er atindi a Aôndo a tese nahan yô . Aluer a yer ken iyou i Aôndo yô , una er kwaghbo . U tesen ikyav yô : Or u nan lu ityough sha ze@@ ge kô@@ mp@@ eni cica cii yô , ka nan lu a ityom sha ave i eren kpishi . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 41 , 8@@ 9 Or@@ fan@@ takerada ugen u i yer un ér Mar@@ t@@ in H@@ en@@ ge@@ l la kaa ér , u wu@@ an or nahan la lu “ m@@ tsaha u ikp@@ an . Mbashiada mbara bugh Ruamabera tese se wang er i vende ér Mbakristu mba mimi ve de civir e@@ ev ga shi i gbe u a eren msen hen Aôndo tseegh yô . Se va time sha akaa ne ken ngeren u a dondo ne . [ Ngeren mba shin kpe ] D@@ i vough er wanye u kiriki ka nana lu a ter u nan ikyua ve kwagh a za nan iyol ga nahan , kape se kpa se l@@ ú ken uwegh ku Yehova ku kuran se la ve ishima i̱ nyian se ga je la . Mbam@@ tsera mba Nen@@ gen S@@ ha@@ gba sha Inja i Kristu Kpa , a gema a ver ishima na sha nomso@@ mbaiorov man kasev mba ve ‘ na saan un iyol la , ’ ka ior mba ve nenge kwagh kpoghuloo sha u vea er ishima na sha ci u a doo ve ishima la je la . — Anzaakaa 27 : 11 ; Mbaheberu 6 : 10 . Ity@@ akerada i I@@ vangeli ne pase mimi sha kwagh u Yesu , nahan í wase se u fan m@@ kposo u kwagh@@ hi@@ r man mimi . ( Luka 8 : 1 - 3 ) Ikyav i tesen yô , apostoli Paulu yila F@@ ib@@ i ér “ ka or@@ tom ken nongo u Kristu u ken K@@ en@@ k@@ ria la . ” Mbakristu mba mimi yô mba eren msen a ishima i môm shi mba ongo kwagh a ishima i môm shi mba eren Aôndo tom a ishima ve cii sha u tesen iwuese ve sha akaa a Aôndo a er sha ci ve la . — Pasalmi 6@@ 2 : 8 ; Marku 12 : 30 ; 1 Yohane 5 : 3 . Aluer se tese ser Aôndo doo se ishima a ishima yase i môm shi se mba iv@@ in ityendezwa i m@@ tsegh u se tsegha ayol a ase sha ci na la yô , nahan se hingir yôugh@@ yô@@ ugh ken jijingi . Mbagenev di yô , gema hen zwa ugen sha er vea wase ior mba ve lamen zwa u ken tar ugen yô . ( Mpa . 21 : 1 , 2 , 22 - 24 , N@@ W ) Er Yerusalem u ken tar u Iserael la kpa yange lu gar@@ tamen u gomoti u tar la nahan , kape Yerusalem u he la vea or@@ kwa@@ se@@ he na la kpa ve kohol cii ve hingir gomoti u m@@ ser@@ tar u he je la . Gbenda môm yô ka u seer zuan a mfe u vough la . Alaghga yange mbahenen mba Yesu hen ér a soo ér i za un iyol sha ikyaa i mbayev ke ’ us@@ ati mba mase shin a mi , ishima lu un ker ha@@ gh@@ el@@ aa ne ga . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 4 PE@@ E@@ J@@ I 22 - 26 Kpa mo yô , ishima gema z@@ am iyol sha afer@@ akaa a shin tar ne . Nahan kpa , gba u vea kegh iyol u eren kwagh a a@@ kper@@ an shio man sha ishimataver , er P@@ ine@@ ha@@ shi nahan . Aluer se sôn un icighan jijingi sha mimi yô , una ny@@ ume se ga cii . * Se tese ikyav sha ortamen ugen ken tar u B@@ ul@@ gar@@ ia . 3 , 4 . ( a ) Ka nyi i hembe gban nomso kpishi ishima ny@@ ian@@ a ? Paulu kaa ér u wan ishima a saa ne lu un vough er un ngu wan ishima a gb@@ i@@ di@@ v nahan . Er akaa a mimi a Yesu tese ve la doo ve nahan kpa , ve gema ve fa er mbagenev soo ityesen na ga yô . Hen Kwagh sha A@@ ka@@ abo a Mbaiserael Er La , 2 / 15 Mateu 3 : 16 , 17 Inja i ishember i ken zwa Grika i í gem heen ér “ hông@@ or ” la yô , ka kwagh “ u i k@@ enden ani@@ wa@@ av ” yô , shin “ ak@@ ôngo ” gayô “ a@@ mbi a u@@ ile . ” A@@ ti@@ at@@ om a Luka yila vough vough ne ka kwagh u vesen kpishi , sha ci u shighe u tartor u Roma kôr gema la , ati@@ at@@ om a mbatomov mba gomoti kpa gema . Ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi aluer se mba a mci@@ e@@ aôndo yôô ? Tsô , Bo@@ a@@ shi vihi shighe sha ikyaa ne ga . U@@ iyua mba I@@ v@@ es@@ egh Á nôngo ityav mbi ior mba tar môm nôngo ayol a ve ken tar ugen ken A@@ fri@@ ka , mbi yange i nôngo shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an la . ( 1 Samuel 25 : ​ 15 , 16 ) I@@ y@@ ôngo man mbakur@@ an@@ ilev yange ve tagher a akaabo kpishi . C@@ ôô@@ ci Kp@@ era Mbat@@ ar@@ ev W@@ a Iky@@ um A kaa ér mba tsu@@ ghun mo a tsu@@ gh . Gba hange hange u se de@@ en mbagenev a kwaghbo sha ci u nyi ? A̱ shi nan kpa , Bar@@ aki nenge wener un yina u zan tswen za nôngon ityav a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Shi@@ s@@ era la . Aluer Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbara ver ishima sha “ u@@ jijingi mba taregh ” yô , vea tese ér ve venda ian i civirigh i lun ônov mba Aôndo la . ( K@@ ol . Mkaanem ma Aôndo kaa a vese ér : “ Er Y@@ eho@@ y@@ ada kpe kera yô , ati@@ ator a Yuda va g@@ ure civir tor . Aluer u eren tom shin kasua sha tse@@ ene@@ ke wou yô , ú eren kwagh sha mimi ken tom shin kasua wou kpa , shin ashighe agen ka u ny@@ ighe mba@@ wan@@ ndor a we@@ e ? Yesu yange er tom u Aôndo na un la a agee na jimin cii ( 1 Timoteu 2 : 12 , 13 ) Sha nahan yô , er Aôndo vande gban Adam a Ifa yô , tese ér a soo ér i lu nomso ve tesen ken nongo u Kristu shi ve nengen sha u kpaa ye . Se mba za nyer hen gar u B@@ ang@@ k@@ ok u lu gar@@ tamen u T@@ ha@@ il@@ and la yô , se nenge a ity@@ e@@ mbe kasua kposo kposo i ior v@@ aan her kpishi yô , shi i@@ agh lu wue wue i i ior nahan ut@@ so karen sha mi yô . Or u jighjigh Yobu yange h@@ ôn uwegh sha isharen i mba@@ eren akaabo ve lu a mi sha ime kpôô kpôô la , a kaa wener : “ I@@ she i id@@ y@@ a@@ or ka i keghen a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh , nan kaan er : Ma ishe ia nenge a mo ga ; nan ci@@ r ishigh ki nan kpaa . ” ( Mateu 5 : 8 , 9 ) Ishima i wang yô ka i̱ i̱ lu wang sha aeren man sha akaa a ken jijingi kpaa la , shi or u nan lu a imba ishima ne nan civir Yehova a ishima i môm . Davidi zamber a Aôndo ér a kar ah@@ i na kua ishima na . Yehova iyol na kaa a vese ér se nenge un ér un ngu or u nan se injar . Kpa yange m va er Mateu 10 : 33 yô , mnenge wam gema sha kwagh ne ; ivur la ôr mkaanem ma Yesu man , ér : “ Hanma or u nana ny@@ iman Mo sha ishigh ki i@@ or@@ ough yô , ka di nan je Me ny@@ iman nan sha ishigh ki T@@ erem u A lu Sha kpaa ye . ” Ve H@@ ung@@ ur a Kwagh u Tartor ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Aluer se tsua kwagh u vough u se er man zayol va sha mi je kpa , se lu a vangertiôr ser Yehova una wase se u wan ishima shi ken masejime yô , una ver se doo doo . — 2 Mbakorinte 4 : 7 . De se nenge kwagh u Mkaanem nam ma kaa yô . Man doo se kpishi er i te se icin sha akaa a vihin mlu wase vea Yehova la nahan ! ( Anzaakaa 1 : 8 ; Mbaefese 6 : 4 ) Ka a henen Bibilo hen tsombor yô , mbayev ve fa ér ka shighe u ior kpishi ve va kohol imôngo tseegh i lu shighe u civir Aôndo ga , kpa ka kwagh u i gbe u a eren hen tsombor kpaa yô . — Duteronomi 6 : 6 - 9 . Aluer we kpa ka hen imba tsombor la yange u vese yô , alaghga a gba u ú nôngo kwagh kpoghuloo u wuese wan wou sha er ishima ia taver un yô . “ Maria . . . ungwa kwaghôron [ u Yesu ] la . Mba vea za mkombo u umbur ku u Yesu la vea umbur nyi ? Anmgbian u kwase ugen kpa kaa ér un nenge ér kwagh u mbatamen mbagenev “ ci@@ er un iyol kpishi sha ci u , ken mlu ve cii mba eren as@@ enge cuku ga . ” Alaghga je yô hen ijiir i se lu la se kpa sen@@ ou man ura vea yangen se tom . V@@ ar a Mbam@@ pase mba Yehova Nahan cii kpa , Davidi er akaabo a vesen , er kwaghbo u er vea Bete@@ she@@ ba , man m@@ w@@ oo u a wua U@@ ria la man m - er u a ôr iyenge i ior sha tindi ga la . ( 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 ) Ka dooshima u Kristu a lu mgbegh@@ an se ve se kera lu uma sha ci wase ayol a ase ga ye . Una lu or@@ on iyev la fan dedoo je ér kwagh u un eren ne zua sha iji@@ r@@ ôron na i mimi la vough . E@@ ̱r Yesu kpe kera yô , tôv@@ ac@@ an u p@@ il@@ agh mough kwagh gande Mbakristu mbagenev kpishi mba ve lu ke ’ gar la tsô ve sa@@ mbe ve yem wue wue . Na@@ omi na Bo@@ a@@ shi jighjigh . ( Anzaakaa 21 : 19 ; 26 : 21 ) Sha u msaanyol a̱ za hemen yô , ka hange hange u tsuan or u ú vôso la sha kwaghfan shi n@@ á@@ n n@@ à@@ n ishima you tôôn ave sha gbem sha won , sha ci u Aôndo yange ver ivese ér i̱ lu mzough u zan hemen sha ij@@ ough@@ zwa man ij@@ ough@@ ave . — Mateu 19 : 6 . Se Mba We I@@ c@@ in@@ tan i Yehova Iky@@ o ( Pasalmi 25 : 8 ; Se@@ kar@@ ia 9 : 17 ) Yesu ngu a ieren i dedoo shi a hemba fan u eren a mbagenev doon kpaa . Ka kwagh u ican kpishi u tesen ior mimi u ken Ruamabera sha gbenda u a wanger ve shi una kôr ve ken ishima yô . • P@@ ase igbenda ityar i i seer ôron kwagh u ishember i “ nongo u Kristu ” la ken Bibilo yô . Lu sha ci u or la nenge anmgbian ne lu sha ashe tsembelee shi ôr un kwagh sha mimi ve pine un mpin la ye . Ka ve na mba ve lu nôngon u palegh aeren a tar la iwasen asange asange . ( Tit@@ u 1 : 9 ; 1 Pet . A@@ gu@@ ngu a E@@ dom Mbagenev di yô , l@@ ù kwagh u hemban soon tar ve la mee ve ye . Kwagh@@ aôndo ka a hingir kwagh u ior gban eren tsô , shi ve eren un sha ci u ka kwaghaôndo u tsombor ve . S@@ te@@ ven man V@@ al@@ van@@ era kua J@@ o - An@@ ne mba i er kwagh ve ken ngeren u hiihii la , yange ve hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Y@@ e@@ hor@@ am ․ ․ Kwagh ne yange umbur mo er Yehova a koson hanma iyôngo na sha dooshima yô . Yange a ôr ior mba yange soo ér ve̱ lumun a na la u@@ zege@@ mbaakaav — kpa kwagh ne cii lu sha u una zua a ian i ut@@ aha yô . Ka nyi u kange ishima u eren@@ e ? Shighe u Yesu lu a va shin tar ga la je kpa , yange Ter na Yehova doo un ishima shi ungwan imo na hanma shighe cii . — Ôr Marku 1 : 9 - 11 ; Yohane 8 : 29 ; 17 : 5 . Una fatyô u lun kpe sha ci u isholibo shin ihyom shin m@@ s@@ ange shin aeren a ityô yase la . ( 1 Mbakorinte 15 : 20 ) Mbagenev mba i vande nd@@ eren ve shin ku la cii hide kpe , kpa Yesu yô kera kpe ga . Er nan ve mbatomov mba Yehova mba ve tsegh ayol a ve la ve lu a tom u eren shiada sha kwagh u Aôndo ve ? A@@ dooga u soo u y@@ eren isholibo i nan la , hemban je yô , aluer nan ngu ijende you i ishima ishima shin nan ngu or u hen tsombor wou yô . Kpa Aôndo gema ijime a vese ga , shi a b@@ unde awashima na la kpaa ga . T@@ aver ve asema sha gbashima wer ve er kwagh sha “ loho u Dedoo u iengem i [ Yehova ] Aôndo u sar sar ” la . — 1 Tim . In@@ i@@ ôngon you i tesen mbayev ou la ia saa mayange ga . Ve hen ér aluer tsombor ve mough yem ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k yô , vea lu eren kwagh sha kwaghfan ga , shi a taver wan ve u ho@@ gh@@ ol a ijiir i a vande fan i ga la . Anmgbian ne yange tese ieren i dedoo sha u karen ving yemen hen h@@ unda ugen . Hanma or nana ta@@ an kp@@ an@@ de@@ gh k@@ un yô , maa nan yem su@@ nd@@ an iy@@ i@@ av mbi nan . 16 : 4 , 5 . ‘ Tese Nen Ve U K@@ ur@@ an Akaa A M We Ne Kwagh Sha M@@ i Cii ’ A ôr kwagh u Davidi ér : “ A ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen ken hemen a ôr kwagh u mnder u Kristu er , i undu Un shin H@@ a@@ de ga , iyol Na kpaa i nenge a m@@ he@@ e ga . ” ( Aer . la , sha peeji 12 – 14 . ( Anzaakaa 8 : 31 ) U@@ umace doo Yesu ishima je gande , ka nahan ve na uma na hingir ip@@ aa sha er se zua a uma u tsôron ye . — Mateu 20 : 28 ; Yohane 10 : 18 . Er Yehova a fe er se yen nahan kpa , a ver ishima ér mbacivir un ve dondon atindi a un we sha kwagh u mlu u wang la . I@@ wer at@@ ar@@ atar ngi kar , se mba hi@@ di se mba za sôron tiônnongo la yô , iyenge i up@@ ania mba ke@@ ke yem nyôr iorov 22 . D@@ ugh ityough ki masetyô ki takerada u Duteronomi ki í lu orgen kposo nan nger la sha yô , lu Mose nger takerada ne ye . Ka a dugh or@@ sho@@ li@@ bo kera yô , alaghga nan gema ishima . Apostoli Peteru nger kwagh u ishimaverenkeghen i vesen i Mbakristu mba mimi la ér : “ Se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa Na la . ” Alaghga iyol@@ been ia na á taver ve u nôngon a mbamtaver mba ve zough a mi ke ’ uma la . A kaa ér : “ Yange lum inja er m ngu ‘ z@@ endan di ahumbe ityô tsô ’ nahan . ” A@@ te@@ jir la shi kaa ér gomoti u tar u Rus@@ sia a hide a na Mbashiada ian i eren tom ve , shi a nôngo kpee a sôr kwagh u a er a ve la . — Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ I@@ jir i A@@ te@@ jir la K@@ ure La , ” sha peeji 8 . 14 : 1 - 4 . Kwase ne eren tom ken gar u La P@@ a@@ z , ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a . Ieren i mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a i ior mba ken gar ne na yô kwagh fe gban mb@@ any@@ ar@@ ev a ats@@ an@@ aior ga . I nger ken Anzaakaa 2 : 6 ér : “ TER ne kwaghfan , mfe kua mkav mba dugh ken zwa Na . ” Sha “ iyange ” i sha uhar i̱ i@@ gbe@@ tar , i̱ í gba “ kwa@@ v@@ aôndo ” la , mngerem lu “ shin kwa@@ v@@ aôndo , ” shi mag@@ en@@ em lu “ sha kwa@@ v@@ aôndo ” kpaa . Shi ashighe agen icombor kpishi ka i tôô shighe i time sha akaa a á lu henen ken mbamkombo mba tiônnongo la , zum u í lu eren mcivir u hen tsombor yô . Mkaanem ma Yesu á er sha inja ne ma a tamen kwagh u una wase se yô . De se time nen sha atô@@ akaa ne vighe vighe . Ka akav á nyi jighilii nahan á lu a tesen kwaghfan u Yehova ua g@@ an@@ de@@ ôron nee ? U nan Yehova icivir la inja na yô , ka u se k@@ enden un sha tsen@@ g hemban hanma kwagh cii shi wuese un man civir un sha kwaghôron man sha ieren yase . Kpa Yesaia 6@@ 6 : 12 gema ôr kwagh u dooshima u Aôndo yange tese ior nav er mbamaren ka ve tese ônov vev dooshima nahan la . ( 2 Mbakorinte 8 : 12 ; 9 : 7 ) T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an nger wener : “ Aluer a@@ kwa@@ ti u gb@@ ih@@ in inyaregh sh@@ imi una lu je kpaa , yange i ver sha ci u ngohol inyaregh ki ior mba ve lu kimb@@ in nyôron sha h@@ unda inja er kwaghaôndo gema ka gbenda u keren a ker inyaregh la ga . Alaghga se tsua u timen ken ma ngeren u ken Iyoukura , u i gbe u a hen ken tiônnongo yô , shin takerada u i lu henen ken mkombo u Bibilo i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo ken kasua la yô . “ I@@ mo i Aôndo , ” tile vegher môm . Shighe u Yehova due a Mbaiserael ken Igipiti kera la , a kaa a ve ér ve er t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el . Aluer se time ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger , ma pase kwagh u yange za hemen shighe u Aôndo gba nomso@@ or man kwase u hiihii la yô , se nenge ser a soo ér uumace ve ya ican ga . Kpa shi i zer m@@ us@@ an un kwa kimbir kimbir . Nahan se hen nen ase sha er se er tom sha akaaôron a injaa a Wan u Aôndo u môm môm yange ôr ken ityesen na i sha u@@ wo la . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Mbaiserael la yange i bende a Yehova nena ? ( Ef . 4 : 15 , 16 ) Ter wase u sha fa ér , tiônnongo u a we hanma or ikyo ken hanma m@@ yen u nan cii yô , ngu a dooshima man mnenge u vough . F@@ a wer hegen ne nom@@ ou hingir ityough y@@ ough , man ka Aôndo je a ver un sha ian la ye . Anmgbian u ugen u a vese kwase i kom anyom 24 yô , kaa ér : “ Ashighe kpishi yange m ko@@ so kwagh ken ishima , m henen mer ‘ Aluer m lam sha ikyaa ne ga zan zan yô , ia va bee . ’ A shi nan kpa , Peteru lu shin t@@ so la ving , lu henen akaa ken ishima . ( Yohane 15 : 19 ) Shin er Yehova a de ér akaabo a tser se nahan kpa , ka hen a na a dugh ga . ( Yohane 15 : 8 ) Een , tom wase u pasen kwagh ne ngu tseghan iti i Yehova hen orumace cii . Mbamaren mba ve tesen mbayev vev vough yô , mba eren kwagh u a zough sha awashima u Aôndo a lu a mi ér una va a ior cii ken mzough la . Er nan i doo u se palegh u nan Peteru man mbaapostoli mbagenev ibo sha ci u yange ve gba m@@ ny@@ am ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e ? Er se hen ken ngeren u karen la nahan , Paulu “ lu eren sha u@@ ee . . . er ngô ka a u@@ ve sha ônov nav nahan . ” Aluer u de tom u kuran iyôngo i Aôndo yô , doo u ú gbidye kwar sha ityôkyaa i i ne ve yange u er nahan la . ▪ W@@ ea T@@ a@@ gher a “ A@@ tsan Kp@@ ishi ” kpa , C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Mimi “ Yange ior ve ar iky@@ ôn ve ke@@ er usu a mi shi ve maa a@@ you a mi , kwagh ne na yô , . . . . oo u ta ken tar la b@@ a@@ veraa shi ura kpa za ib@@ yan . Ka akaa a nyi nahan aa fatyô u b@@ un@@ den iliam i doo doo ? Ka i saan mba ve eren tom u geman ior hingir mbahenen la iyol kpishi zum u ka vea pase ior kwaghaôndo ken zwa ve v@@ é a doo ve tsung vea wuese nahan . Ka kwagh u Yon@@ a er je la . Bibilo shi pase ér ka tor u age@@ egh ugen , u a soo ér i fa un ga yô , a ne ve aeren a bo a ng@@ ara nahan a lu samber ye . Shi ka a na ve kwaghfan man akaawan a aa wase ve u wan ishima a mbamtaver shi vea zua a iember ken tom u ve lu shir@@ en un ne yô . Shighe u Mose lu anyom 1@@ 20 la , Yehova tese un Tar u Ity@@ endezwa la ken ica , maa Mose kpe sha ityough ki u@@ wo u Ne@@ bo . Er mbatamen lu a m@@ yen yô , lu u vea ver ishima sha u du@@ ghun mbamhen mba shami ga ken asema a ve kera — inja er u soon ayol a ve tseegh man ieren i s@@ angen a s@@ ange man h@@ ua — akaa aa fatyô u vihin iji@@ r@@ ôron ve la . Kwaghôron u profeti u Daniel man u Yohane la cii kure sha mi ke@@ mbe ke@@ mbe . 6 : 19 - 21 ) P@@ ine iyol you wer : ‘ M@@ ngu a ieren i ior mban ve lu a mi la kpa ? M@@ tsegh u Mbaiserael tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo la tese nyi ? Apostoli Paulu yar tom a ishember i i lu ican u geman ken zwa Buter sha ishember i môm tseegh yô . Ver ishima sha hanma kwagh u dedoo u a er , u tesen ér ngu nôngon kwagh seer yô , shi wuese un kpaa . Alaghga hiihii la u soo u pasen anmgbianev mba nomso man mba kasev mbamgbe ou ga . Kape gumor kpa a taver nan kpishi u eren kwagh u a kaha a u mbak@@ ov mba nan ve eren je la . Shi fa wer saan Yehova iyol a we kpishi er u kange ishima wer u dondo kwaghwan na yô . ( 1 S@@ am . Se fatyô u taver mzough wase la sha kwaghôron u maan a maa mbagenev nena ? Aluer se mba eren nahan yô , se fatyô u hendan a asaren a ase a eren isholibo la kua akaa a taregh a hông@@ or se la kpaa . ( Ps . Mba vea ver u doo doo yô , Mo kpaa Me ver ve doo doo ; or u nana wa u i@@ fan la , Mo kpaa Me wa nan i@@ fan ; ka ken a we je akuraior a sha won cii aa zua a iveren ye . ” — Genese 12 : 1 - 3 ; Aerenakaa 7 : 2 , 3 . Ka mbat@@ an ih@@ indi iyol man ci@@ er iyol kpaa ; iji@@ r@@ ôron ve man icivir ve gema due her ayol a ve . Er Aôndo soo ér ve samber nahan kpa , uumace mba hemban@@ ato mban kohol lu hen ijiir i yange i va hingir u yilan i ér Ba@@ bel la , ve soo u samber sha tar ga . Kpa aluer nom man kwase soo Yehova sha mimi shi mba s@@ ônon un jijingi na , shi ve nenge mzough ve la ér ka icighan kwagh yô , ishima ia mgbegha ve u eren kwagh ne . Er Tho@@ m@@ as ya ican ken tar u F@@ ij@@ i je kuma anyom 13 yô , va kera doo un iyol ga , nahan mough a tsombor na yem ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 3 : 6 – 8 : 4 ) E@@ i , yange lu eren msen hen Yesu ga . ( Rom . 8 : 15 - 17 ) Er i lu u vea za zua ivaa sha tartor u sha yô , i wa ve kwagh ér : “ Ior ou ve̱ hungur we , kua ya u ter@@ u kpaa . ” Wan u Aôndo u môm môm la lu a ishimaverenkeghen i nyi sha kwagh u icighan jijingi , man yange nyôr ken mlu u nyi ? ( Pasalmi 1 : 1 - 3 ) D@@ i vough er i gbe u saa se ya kwaghyan u iyolough ve se zua a gb@@ ong gb@@ ong nahan , kape i gbe u se y@@ aan kwaghyan u ke ’ jijingi u Aôndo a ne sha ikyev i Mkaanem nam man ityakerada i Mbakristu la sha u nan se gb@@ ong gb@@ ong u ke ’ jijingi je la . U seer sha alegh a he ne yô , ka ati a mba ve lu Mbat@@ amen mba Shin T@@ ine hegen je ne . 14 - 16 . ( a ) Mbat@@ amen vea ‘ yange kwagh ’ a mbagenev sha gbenda u ua wase ve u sôron zayol nena ? Akaa a A@@ a Na Or A K@@ uma u A Y@@ ima Nan Yô Lu@@ un er ka msen u yange m er la ga yô , ma m fetyô u hiden ken mimi ga . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 6 ] Bar@@ b@@ er man J . Shi se tese ser se suur sha Yehova shighe u ican i iny@@ ar i bende a vese la , sha u ôron ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” á nger la sha er se zua a iwasen yô . 6 : 16 ) Er Paulu kaa nahan , “ Iserael cii vea war . ” Kpa aluer nomso@@ or nan ngu keren u eren tom sha ci u mbagenev ga , sha ci u ishim@@ any@@ ian shin nan ngu nengen ér nan yina sha tom shon di ye ? Ity@@ ar i hemban 18@@ 0 lumun a awashima u N@@ P@@ T u pan@@ den ikyav mbi u@@ ity@@ aav mbi hanma tar u lu a mi la . T@@ ime ken Mkaanem ma Aôndo kua ngeren mba wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh shi er msen hen Aôndo a hemen we sha er u tsua kwagh u ú er yô . NG@@ ER@@ EN ne ka u mimi , ka kwagh u myom u í yima mba í ‘ tsu@@ le ve , ve lu eren tom u ican ’ yô . Aluer u ngu Orkristu man u ngu a kwase yô , u er nan ve u palegh aeren a wan iyol you ikyo tseegh , u gema u tese kwase wou dooshima u mimi ? Nahan i bugh ve gbenda u za yan dyako sha . Aluer u soo u lun pania yô , a gba u ú er nyi ? Ka i i lu a m@@ shi shio , i hembe ga la una kura ye . • Er nan ve Yesu yange ver Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe nee ? M@@ sô@@ rom ma man kpoghuloo la ma a mbamzeyol kpishi , ka ma p@@ ande or icivir shi ma va a ayôôso hen ya shi ka ma pav icombor shi ka ma na or kera lu a ik@@ ile i iny@@ ar ga , shi ka ma na i de or tom u u@@ ke u sha tôndo la kpaa . Aluer ne agumaior ne soo u seer vesen ken jijingi yô , i lu iky@@ e yen i ôron Bibilo hanma iyange shi eren nahan shighe u ne lu vesen a vese la , zan zan shighe u ne hingir mbag@@ anden la kpaa . ( Ps . • Aluer or zamber we ér u de pasen ma kwaghbo u nan er ga nahan u er nena ? Yange tese ér hemba gban un ishima u iv@@ in asaren a na a iyolough , a u va zuan a averen a dyako na ma va un a mi la . ( Luka 21 : 24 ) Kwagh ne lu loho u dedoo u engem kpishi ! A@@ kur@@ aior ne aa nôngo nan kpa , aa kô@@ r@@ cio u been a mcivir u mimi ga ! Ka kom ai@@ k@@ ighe u iyange i iniongo i M - umbur la yô , James maa za hen ape ter na a veren ak@@ ondo la , za tôô u@@ won@@ do uhar va a mi hen ter na , tsô a tese ikyav wener a hu@@ wa . Hanma mkohol u vesen u yange a er yô , i lu shighe u van a m@@ ze@@ hemen ken jijingi . Yange ve nenge ér , a va pav iyôngo a iv@@ o zum u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la . I@@ ̱ nger ken ityough 2 , ivur i sha 14 la ér : “ TER ngu Orshiada her atô wou a kwase wou u u er un iyev , u u er a na sha mimi ga la , shin er a lu ijende you man kwase wou u sha i@@ kur@@ yan je nahan kpaa . ” Ka nahan ve shighe u Yesu lu shin tar la hiden a iyol na ijime vough er Ter na nahan ye . Nahan a kaa ér : “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ik@@ ev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en . ” — Mateu 11 : 29 ; Yohane 14 : 9 . Sha nahan yô , doo u se tôô shighe se gbidye kwar sha kwagh u se lu henen la . ( Yesaia 5@@ 3 : 3 - 7 ) Akaa ne cii lu tom u kiriki ga , kpa Yesu er a cica cii . De ase se time nen sha kwagh u vesen u injakwagh i Yesu la i lu pasen la . Sha shighe la nana fatyô u ôron kwagh er apostoli Paulu nahan , ér : “ Zum u m lu wanye la yô , m ôron kwagh er wanye nahan , m henen kwagh er wanye nahan , m nengen kwagh ken ishima er wanye nahan . Kpa hegen er m hingir or@@ vesen ne yô , m de akaa a u@@ ye la . ” ​ —⁠ 1 Mbakorinte 13 :⁠ 11 . Ve lu a ian i ngohol ityesen . Ú fatyô u timen a ve imôngo sha avur a ruamabera a a zough sha kwagh ne sha er ú wase ve vea kav er Aôndo a ne iwasen kpa ior kpishi ve ngohol í ga yô . — Yesaia 48 : 17 , 18 . Yesu yange una ôron kwagh u “ k@@ ov ” sha gbenda u bo yô , i lu afer@@ aior a sha ayange a na la a lamen a ve shin a ôron kwagh ve ye . Kwagh u Yon@@ at@@ an er la lu kwagh u Aôndo ma vihi ishima a na keng ga . Alaghga nana nenge er ma anmgbian nan lu van mbamkombo n@@ du@@ ur@@ u@@ u aa uwer gban shio shin er ishima i lu nan ker zung@@ u@@ lu@@ u nahan kpaa , ga yô nana nenge er hanma mkombo yô kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u beenyol ka nan tôô mba@@ beenyol mbagen shin mat@@ o u nan nan va mkombo a ve yô , shin er gumor ugen ka nan wase u esen Iyou i Tartor ker yô . Heela tseegh ga , vea fatyô u suen mba hen tsombor , mba i dugh or ve kera ve ve lu yan ican ken ishima kpoghuloo la , shi tesen ve dooshima , sha er vea nenge ér ve kpa i pav ve a anmgbianev mba ve civir Aôndo vea ve imôngo la ga yô . ​ — Rom . Mba@@ yev kpa akaa nga ze ve iyol ken ishima . Be@@ gha ngu a ta num sha ish@@ ôso i í taver ga yô . Or ne hingir anmgbian wase hegen — ngu môm ke ’ “ akaa@@ injaa ” la ! Ikyav i tesen yô , ken inyom i tom i 20@@ 14 la , i er Mbashiada mba he@@ v mba hemban er iorov 2@@ 7@@ 5@@ ,@@ 5@@ 00 nahan batisema . Mb@@ á wan mbamaren mba ve lu Mbakristu la tindi ér ve ôron mbayev vev inja i akaa a yange i eren sha iniongo i P@@ ase@@ ka la hanma inyom ga . Kape Yehova kpa hanma or ken tiônnongo nan gbe un kwagh je la , shin er ashighe agen alaghga mbagenev vea hemba lun sha aan a tom a vesen a mbagenev nahan kpaa . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ; Mateu 24 : 14 ) Kwaghôron u profeti la ngu iv@@ in hegen er Mbashiada mba Yehova mba kuman m@@ iliôn at@@ ar@@ atar nahan sha ityar 2@@ 34 ve yaren tom a ah@@ wa a hemban b@@ iliôn môm ke ’ inyom sha u ôron mbagen kwagh u Tartor u Aôndo yô . “ Ng@@ um a Inja Kp@@ ishi sha Tom . ” 5 : 1 - 3 — M@@ s@@ ange u Ese@@ kiel s@@ ange ice c@@ ô@@ hiin ken ice i yange gba u una ts@@ enda i sha ahumbe gema kange ken ri@@ ga la tese nyi ? Yange nder mbakp@@ enev . Doo u se hide se gbidye kwar sha uma wase sha ci u nyi ? 10 Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor — U V@@ ih@@ in I@@ ny@@ aregh sha Inja Kpa , sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la ve lam ken ijô i ikpelaior i i due sha ajiir kposo kposo la , kwagh ne “ k@@ ondo ” ikpelaior ne “ iyol ” kpishi . Shighe u anyom dubu a a lu Iyange i J@@ iri@@ gh la aa bee la , Yehova una wase uumace cii vea hide a lu vough er sha hiihii la nahan . Yange i ngohol ikyav mbi bran@@ ci u ken ger@@ i u B@@ l@@ an@@ ty@@ re la shi i z@@ enda mbam@@ ishen ken tar la kera , shi i gb@@ ihi Mbashiada mba hen ity@@ ôn@@ ya mbara kua mo man L@@ id@@ as@@ i cii ken ga@@ adi . ( Anzaakaa 19 : 17 ) Aluer dooshima mgbegha se se nenge sha mba@@ ats@@ anev man mba ve lu ken ibanave la yô , Aôndo tôô ieren la ér un ngu se a inj@@ ô , nahan una ki@@ mbi se sha u veren se doo doo . Anmgbian u kwase ugen ken tar u In@@ dia u á eren tom u pasen kwagh u Tartor hanma shighe yô , vaa iyol er a er ve a wase mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba ve hembe iorov m@@ iliôn uhar ken tar la ve vea fa kwagh u Tartor u Aôndo yô . A@@ mba la i fa ve ér mba ne a na kwagh , mba ngohol a ngohol kwagh ga . • Yange i yar tom a mbatyomov sha ashighe a tsuaa la nena ? Aluer ve civir Aôndo sha mimi zan zan ku ve yô , vea za tema tor a Yesu Kristu sha , vea hemen tar sha ci u mkpeyol u uumace mba ve gem asema la . ( Mpa . Mimi je , ‘ Yehova eren dedoo a ior cii . ’ 6 : 12 - 18 . Bibilo na mlumun sha mpin ne jighilii ga , kpa de se time sha ityôkyaa i alaghga Yesu er kwagh nahan yô . Alaghga a lu ity@@ u@@ j@@ er i̱ or ka nan lu m@@ nya tugh ve i̱ due la , kua i̱ or ka nana̱ y@@ av a kwase u nan ve i̱ due la kpaa . Alaghga mbagenev vea gba uwer nahan imeen i b@@ enden ma@@ f@@ o u m@@ egh ku tar ne sha u nengen kwagh u á lu saan ve la ia hemba ve agee ! — 1 Yohane 2 : 15 - 17 ; Mpase 18 : 1 - 5 . Nahan kpa , nongo ne tile dông hemba ah@@ endan a na la , shi ngu zan hemen kpaa . M su@@ ghun mbag@@ anden kua mbayev mba kiriki ken tiônnongo kpa ? ’ 6@@ 4 : 2 - 4 . 9 : 24 - 27 ) Kwaghôron u profeti ugen u i nger cii man i yem a Mbaiserael uiky@@ angen ken tar u Bab@@ ilon yô , kaa ér a va mar Mesiya k@@ an Bete@@ le@@ he@@ m . ▪ T@@ ôô shighe time sha avur a a taver we u kaven la kua mbam@@ pase mba sha avur shon sha er u kav a wang yô . ( Mateu 13 : 45 , 46 ; Marku 8 : 34 ) Ka ve ke ’ ishima nena sha mk@@ egh u ve kegh ér vea nenge m - iv u mba@@ awashima mba Aôndo sha tar ky@@ egh ky@@ egh je í kar a kar shighe u alaghga yange ve kegh iyol ér vea iv laa ? ( Mat . 4 : 8 ) Er nan ve Satan er nahana ? Kwagh ne ka a vihi ivese , nahan i gba u nom shin kwase nana undu or u nan vese la shin vea pav . Nahan kaa wer , “ Kanyi ne soo ner m wase ne he@@ gen@@ e ? ” Shi mlu u se lu Mbashiada mba Yehova la kpa ka iveren i kiriki ga . Gba u mbatamen vea nengen ikyum@@ u@@ ile nena ? Sha hiihii la , kwagh ne taver mo , nahan m ny@@ u@@ la m hide ijime . ’ Se mba nengen a or@@ sho@@ ja ng@@ ur yevese van sha a@@ vese , a iky@@ agh ki ts@@ wa@@ m@@ ev ken u@@ we yô , se wa g@@ ia , se hide a@@ jime a@@ jime a@@ yem , maa se za goo@@ m se haa usu se hide se yem hen iy@@ agh ki bran@@ ci wase . ( 2 Mbakorinte 12 : 9 , 10 ) A nger ér : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — Mbafilipi 4 : 13 . D@@ ondo Ikyav i Yesu i K@@ ur@@ an La ( b ) Er nan ve wanakiriki la yange sôn Aôndo ér a̱ er erdoo a or@@ vesen n@@ aa , man er lu eren msen zan a mi her ave la je , lu nyi i ere ? I@@ GB@@ EN@@ D@@ A I IN@@ J@@ A@@ A I S@@ E K@@ A@@ R V@@ E S@@ E P@@ A@@ L@@ E@@ G@@ H I@@ Y@@ U@@ H@@ W@@ E YÔ ( Mateu 18 : 20 ) Shighe u yange Yesu er ityendezwa la , lu ôron akaa a yange gba u ior mba ve hemen ke ’ tiônnongo mbara vea ver ishima sha mi yô . I@@ ti na lu Solomon , man i pase se ken takerada u Or@@ pasenkwagh er yange lu keren kwagh u a hembe lun a inja ken uma la yô . ( Or@@ pa . Kpa ka ia za a doo ga yô , nan nyôr ken ij@@ ung@@ wen i i gande u ôron yô . M@@ y@@ r@@ na nôngo kwagh sha u tesen ônov nav er i doo u vea eren kwagh ken uma ve akuma akuma yô . Shighe gen mba ng@@ ur lamen yô , anmgbian u kwase ne maa ôr or la ani@@ vur kwagh ke ’ takerada u i yer ér M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La . Yehova hungur a tom ve la ga , shi se kpa ua hungur se shighe môm ga . — Ôr Mal@@ aki 3 : 16 ; Mbaheberu 6 : 10 . Sha nahan yô , kwaghôron ne tese ican i tsôron ga , kpa ka mtim u tsôron u mayange je a nder mba i tim ve sha imba gbenda ne shin ku ga la . Er K@@ ar@@ l man anmgbian na T@@ ed lu mbayev la je tsô kwagh u Bibilo hange ve ishima tsung . “ I@@ y@@ ôngo ” la ngi veren ishima u va lun uma gbem sha won shin tar , man ka ishimaverenkeghen i Adam man Ifa kpa yange ve lu a mi je la . 7 : 1 - 4 . Yehova u a lu “ U@@ hemban@@ sha sha tar cii ” la ngu sha gen@@ g je yô ka a sh@@ ir a sh@@ ir ashe shin inya sha u “ nengen Sha man tar . ” Mbaromanu 8 : 22 kaa ér : “ Se fa akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” Sha nahan yô , hanma Or@@ h@@ in@@ d@@ u shin Or@@ bu@@ d@@ d@@ h@@ a u ú pin nan mpin u sha i@@ gb@@ ende i magaz@@ in ne cii yô , nana fatyô u kaan a we ér : “ A@@ ka@@ abo nga eren ior mba dedoo sha ci u tindi u K@@ ar@@ ma . W@@ en@@ er una yange ú kwagh u dedoo keng - e ? Kpa aluer nan ci@@ r ag@@ un@@ du@@ utya u dedoo yô , a ta nan kwagh sha it@@ you je kpa , nan vihi iyol ke@@ he@@ lee ga . Shi time sha kwagh ugen kpaa u alaghga yange na ve Lo@@ ti er kwagh nahan yô . M@@ ser u ior mba ken tiônnongo z@@ aan za sôron ve la yange bende a anmgbian u kwase u h@@ ôr tom la nena ? Yange kwagh gba pristi man Or@@ le@@ v@@ i u wasen Or@@ yuda u lu nôngon ku la ga , nahan kpa Or@@ s@@ am@@ aria gema wase un a ishima i môm . Kpa lu kaan ér , er Yehova a ne hemen u uumace ian ér u lu her yô , Mbakristu ve na tahav mbu Aôndo a “ ver ” la icivir , nahan ve lu sha ikyev i mbah@@ e@@ men mba tar ne . Sha kwagh u takerada u i yer ér B@@ re@@ wer@@ ’s D@@ ic@@ tion@@ ary of Ph@@ r@@ ase and F@@ able la u er yô , injakwagh i ken Z@@ wa Heberu i i zough sha ing@@ in yô kaa ér : “ Aluer kuma u a na she@@ k@@ el môm sha iliam yô , kuma u a na u@@ she@@ ke uhar sha u hu@@ an ving . ” Ka nyi u kange ishima u eren ken inyom i 20@@ 15 nee ? M@@ samber u angev mb@@ un samber un iyol la alaghga yange shighe una p@@ ande a kar . ( Lev@@ iti@@ ku 17 : 11 ) Nahan yô , nagh ku ats@@ an@@ aior naan sha m@@ we la lu a inja ga shinii ? Ka i kpiligh anmgbianev av mba hen tsombor kua ah@@ ur@@ aior a am iyol er m de akaa kpishi ken uma wam yô . Aluer ishima wanger we k@@ er@@ egh a ve ga yô , alaghga i@@ ôron you man ieren you cii ia p@@ on kwagh ne ke ’ igbar . 5 : 17 ; 1 Pet . Rus@@ sel@@ l yange ma fatyô u fan ikyav i inyam i nyian b@@ oung i í er kwagh u i̱ ke ’ Mpase 17 : 9 - 11 la ga , sha ci u mbam@@ zough mba inyam la i̱ til sha ityough vev la l@@ ù a l@@ ù ga zan zan un kar kpen , ka M@@ zough u Ity@@ ar Sha won cii man M@@ zough u Ity@@ ar Cii je la . Satan shi kaa ér hanma orumace cii , aluer nan tagher a ma m@@ nyoon yô , nana de u civir Aôndo . Shin er ter@@ em y@@ ang@@ em u eren pania shi tsan hen ya ga nahan kpa , a nenge ér m wasen un u kimb@@ in ha@@ ya shi y@@ amen kwaghyan . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 5 PE@@ E@@ J@@ I 25 - 29 Aluer se kera mba a gbashima sha kwaghpasen ga yô , doo u se er nena ? Kpa a nenge ér A@@ ron lu or u bo ga , shi a er kwagh vihi gande kpaa ga . “ Kwagh@@ fan u a D@@ ugh Sha yô , . . . Iyange igen yô , up@@ ania mba kasev uhar mba ve lu mar@@ nya u tar u I@@ ng@@ i@@ la , mba ve fa zwa F@@ r@@ en@@ ch cuku tseegh yô , za tagher a or u nengen sha zege@@ you ugen , u ishima vihi un a ve tsung , lu pinen ve or u ve soo u nengen a nan la . M@@ lu u atam a i gbe u se ume la ngu nena ? Aluer se ungwa kwaghwan ne ga yô , kwaghbo u i ter ken Anzaakaa ityough 7 la una fatyô u ts@@ eren se . Ity@@ ough k@@ ira ôr kwagh u gumor ugen u yange ma ahumbe za kar ikyua a ya u id@@ y@@ a@@ kwase ugen yô . ( 1 Timoteu 4 : 8 ) Orkristu u nan ne uityendezwa mban jighjigh tsung shi nan ne jighjigh ér Yehova “ ne mba ve lu keren Un la injar ” yô , kwagh la ka a wase nan u tilen dông ken jighjigh u nan . Se fa ser Yesu ngu vegher u vesen u “ vor ” u “ kwase ” u Aôndo u sha ikyav , u i er kwagh na ken Genese 3 : 15 la . A “ gba [ tar ] er u̱ lu gbilin dang ga , ” kpa “ A maa u sha er ior ve̱ tema sha u ” yô . Ior mba yi@@ ase mbagenev mba ve er ig@@ wa@@ akaa yô ka S@@ en@@ aker@@ ib@@ i , tor u A@@ shi@@ ria man A@@ le@@ kes@@ an@@ der u T@@ amen , un lu tor u Grika kua Y@@ u@@ li@@ u Shi@@ sar , tor u Roma . ( Luka 14 : 10 ) Sha kpôô yô , mba se ne ve icivir la mba se a inja shi ve kôr se sha ishima kpaa . • Ver ikyav i dedoo i or@@ maren Yesu tsengaôron ér : “ Zum u ne@@ a nenge kwagh@@ nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima u nan mtim u profeti Daniel ôr kwagh na la , [ una ] tilen ken icighan@@ jiir yô , ( or u ôron kwagh@@ ngeren ne nana̱ ver ikyav ) zum la , mba ve lu ken Y@@ u@@ dia , ve̱ yevese ve̱ yem sha i@@ wo . ” ( Mat . Hen shighe ne kpa se nenge ser mbatyomov haa af@@ o wa se atô . ( Luka 8 : 2 , 30 ) Sha kpôô yô , ka sha inja je Yehova a te ior icin ér ve̱ ny@@ agh ts@@ av man hanma ityô a@@ eren@@ egh a̱ mba@@ im@@ ev cii ye . 29 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La Or u Yange “ Doo Aôndo Ishima ” La Doo u se na “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” jighjigh sha ci u nyi ? Aluer u ‘ maren or sha mnger ’ la ka batisema u eren sha mnger yô , u ‘ maren or sha jijingi ’ la inja na ér nyi ? Se mba gbe lumun hanma kwagh u se ongo i er a kaha a mimi u se vande fan shin ma kwagh u i er sha iyol i tiônnongo shin mbatamen shin anmgbianev asev la tsô ga . Tom u Yesu er sha u pasen loho u Tartor la na yô se fatyô u pinen ser : Yesu yange tagher a nyi ken tom na u pasen kwagh laa ? Lu u or@@ shir@@ en ne una vande duen ter na a kwaghyan una ya cii ve un kpa una ya kwagh ye . Pe@@ tr@@ a yange soo ér una eren kwagh sha ishima na , nahan a undu tiônnongo . Tom u maan A@@ you a Tartor kua a a@@ you agen a eren mcivir u mimi ker la ka tom ú iyol@@ vihin ia fatyô u duen ker yô . Ka aan a nyi a lu a su@@ ghun shi wuese Yehova ? Tar la lu sha ikyev i hemen u Mb@@ an@@ az@@ i . Re@@ be@@ ka yange ungwa kwagh u nom na ôr ne , tsô a er kwaghyan u nyo@@ h@@ on , been yô a kaa a Yakob ér : “ Z@@ a a [ kwaghyan ne ] hen ter@@ u , a̱ ya , a̱ ver u doo doo , er a lu a kpe ga ne . ” Sha hiihii la , Aôndo pase gbenda u una sôr kwagh u Satan vihi la ga . 10 : 17 ) Jighjigh u nan ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo . Gba u se nenge “ akaaôron a dedoo ” a or@@ pasenkwagh yange ker zua a mi shi nger la nena ? K@@ un@@ ya kôr mbacivir Yehova mba tsuaa mbara a mlu ve ga Yesu maa hii iliam a na sha kwagh u mnger , ka ze de@@ gh@@ ôô yô , a kôr iliam la a gema a mi , nahan ve gba lamen sha akaa a ken jijingi . Ken inyom i 199@@ 1 la , i@@ pi@@ pa@@ abaver i The E@@ uro@@ pe@@ an la kaa ér : “ Tar ne gba angev shinii ? Kwagh ne ka dyako u mbayev mba TER kua perapera ve u a dugh her a Mo je ne , kape TER A kaa la . ” A̱ shi nan kpa , or@@ mbai@@ v la yange lan ape una ker kwagh a za ga . Se mba fe ior sha aeren a ve a dedoo la di er Yesu nahan . “ Aôndo fa iyange i né ya [ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ] la ashe aa bugh ne , né hingir er Aôndo nahan , né gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ” Ngeren u a er kwagh u mnder u yange i nder wan u kwase Sh@@ un@@ em shin ku ne na se ishimaverenkeghen man m@@ sur@@ shima kpaa . Yakobu 2 : 23 ; 4 : 8 Yeremia lu a jighjigh u nan ér Yehova una “ var inya ” sha ci u mba ve gema asema sha mimi la . Gba u ú fa mbamhen nav mba alaghga vea kaha a mbamhen mba Yehova la . Ior i Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia mba ngise ngise , mba ve lu uma anyom dubu uhar cii man shighe u Kristu la yaren tom a ter@@ an@@ kon . Ka akaa a nyi se hen ken injakwagh nee ? Sha iyange i masetyô la , saan Mbashiada mba ken tar u Fran@@ ce mba kuman iorov 6@@ ,000 la iyol kpishi u nengen a iorov 10@@ ,@@ 4@@ 5@@ 6 mba ve va mkohol ne la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : 1 , 2 , 19 , 26 – 28 ; Pasalmi 1@@ 31 : 1 ; Yohane 1 : 26 , 27 ; 3 : 26 – 30 ; Aerenakaa 21 : 20 – 26 ; 1 Mbakorinte 15 : 9 ) Man gema akav a hiden a iyol ijime a se nengen a mi ken tiônnongo u Mbakristu ainge ne di ye ? Takerada u Genese ôr kwagh u iv@@ aagh ér , gba u or nana “ undu ter u nan kua ngô u nan , [ nana ] var ken kwase u nan , [ vea ] hingir iy@@ ô@@ gh i môm . ” ​ —⁠ Gen . 5 : 33 ) Aluer kwase nan ngu lamen nom u nan iyol , pasen ior mbagenev mbam@@ yen mba nom u nan yô nan ngu cian nom u nan ga . Hen an@@ shighe ugen la , yange m var y@@ amen akaa a taregh er m fatyô la cii , m lu henen mer me er nahan kpa me lu z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga . * Kpa se fa tsô ser , akaa ne lu a tsan gbem ga , lu akaa a Mb@@ ab@@ ab@@ ilon vea va tim gar u Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la yô , a kpa aa kar kera yô . Sha mimi yô , ior mba ongo imo i Aôndo ainge nahan ga . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Ver ishima sha gbenda u ú lamen a or@@ ya wou shin kwase wou hii nyian zan zan ayange kpuaa ken hemen . Yange a s@@ ende or sha kon yô , i na nan kunya u hemban vihin sha won cii . O@@ ru@@ m@@ ace môm nana fatyô u nengen a kwagh u se lu ken atô la ga , di vough er or môm kpa nana fatyô u nengen a sema u kon ga nahan . Nahan yange a gba ve u eren ma kwagh u taver yô , ve kaa a B@@ ill ér a wase ve , sha ci u ve nenge ér á hemba fan u eren akaa ang@@ era nahan . ( b ) U hen nyi sha gbenda u Yesu naan ior mlumun sha kwagh u mcivir u mimi laa ? K@@ E@@ NG@@ ER foto u sha peeji ne . Alaghga er Davidi nenge ér i er a na c@@ a@@ veraa , man hemban je yô , ior nav yô , a kohol iyol u za or@@ on iyev sha ishim@@ an@@ yo@@ on . Or@@ tamen ugen ken Kristu mba yer un ér Wor@@ th , a hemba anyom 8@@ 0 , mayange je soon wener kwaghyan u ken jijingi u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a ne se la a kar un ga . Gba u se za hemen u yaren tom a “ s@@ an@@ ker u jijingi ” tsema tsema sha ci u nyi ? Shighe u Maria , an@@ ngô u L@@ as@@ ar@@ u haa Yesu mkurem ma taver ishe sha it@@ you , cii ku u Yesu la , a kaa ér : “ De nen un ; . . . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A vende u ungwan mbamsen mba ior mba ve civir un sha mimi la ga . Í gbidye ve c@@ oho@@ loo shi í na ve atsan agen a vihin kpishi . Bibilo I Ô@@ ron — Ng@@ i A Inja Shi Ka Kwagh U Saan Iyol Kp@@ aa I@@ can I@@ a F@@ atyô u W@@ asen Se Sha kpôô yô , gbenda u nomso man kasev ve henen kwagh la kaha , shi gbenda u ve lamen la je kpaa . Aluer se zua a mfe u vough u Mkaanem ma Aôndo shi se mba dondon kwaghwan u ma yô , kwagh la una wase se u palegh mhen u kpe@@ egh u una na se kera fatyô u wan ishima ga la . ( Ef . In@@ yom i 19@@ 19 la lu shighe u p@@ aven u@@ wua u u lu Mbakristu mba mimi la veren kposo a iv@@ or ibo . Kpa tar ne lu u mbaihyomov vev . Paulu wa se kwagh ér dooshima wase a̱ de luun sha im@@ anger ga , shi se̱ veren mba ve te@@ v se a ican la dedoo , shi se̱ de henen kwagh u bo sha or ga , shi se̱ de or@@ on iyev kpaa ga , shi se̱ nôngo u lun ke ’ bem a ior cii . Or@@ pasalmi Davidi nger wener : “ T@@ ER@@ E , nam , m@@ ̱ fa igbenda You , tes@@ em ihi@@ ange You . ” Aôndo yange dugh h@@ wan u Adam or u hiihii la gema er kwase a mi . A@@ iky@@ ôr ne eren un kera yô , ag@@ wa samber ér yange lu or@@ mbat@@ s@@ av , ka nahan a hingir or@@ ap@@ ir@@ ashe ye . Kwagh u iorov mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba i nder ve shin ku la wase se u nan mkaanem ma Paulu ne jighjigh . Shi ashighe agen or@@ maren la shin mbamaren mbara ve kera doo mbayev vev ishima ga . U tesen ikyav yô , se hen u palegh aeren a aa fatyô u hông@@ or a iyol yase la , an@@ za er u yaren tom a ta@@ av man ici@@ mb@@ iv mb@@ ig@@ enev sha inja ga nahan . T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ik@@ ev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en ; gadia i@@ gb@@ ur Y@@ am le@@ gh@@ em man ik@@ av Y@@ av kpaa pe@@ ese . ” Ma takerada ngu u se ne jighjigh ser ua fatyô u nan mbam@@ lumun mba vough sha mbampin mba se pinen sha kwagh u Yesu la yôô ? Bibilo i í lu Mkaanem nam la ngi a kwaghwan u mimi man u injaa , u a lu a iwasen kpishi yô . ( a ) Er nan ve i doo u se hemba veren ishima fan kwagh u inya i sha utar i Yesu a ter laa ? Shi ú pase er or@@ ihyom shon u i nengen a na ga la a we ifer kpishi yô , kua awashima na u vihin mlu wase vea Aôndo la kpaa . Shi ka ve wase se u seer shir@@ en Aôndo tom kpaa . Mbam@@ kohol mba vesen ka ve bugh se aan a zuan a azende a he , shi ka ve wase se se seer soon anmgbianev asev mba ve lu sha tar cii la , shi ka gbenda u vesen u Yehova a nengen sha ior nav shi a veren ve je la . Aluer se gema hen Yehova ser a kura se yô , una ‘ hingir ijiir yase i y@@ eren sha ci u se mba i kighir se a ican yô , ijiir i y@@ eren sha ayange a ican i tsung la . ’ — Pasalmi 9 : 9 . Shi apostoli Yohane seer nahan wener : “ U nan ne Wan jighjigh yô , nan ngu a uma u tsôron ; kpa u nan hembe Wan ato yô , nana nenge a uma ashe ga , kpa iy@@ ugh i Aôndo ngi sha a nan . ” Tsô profeti ne er nena ? ‘ I@@ wuese Na ngi gbem sha won . ’ — Ps . Er u lu nengen sha or@@ maren wou la , tôô shighe nôngo u fan mlu u nan tsembelee . Shi Bibilo ngi a akaawan a a fatyô u wasen se u tsaase imoshima yase sha kwagh u i@@ ember@@ yolough yô . Kwagh u hiihii yô , Yehova eren erdoo a mbam@@ imi kua mbaaferev cii . Shin ka i lu u ashighe agen er Yehova ta u kera yôô ? Er nan ve i doo u se pinen mbampin ken tom u pasen i@@ vangeli la , er Yesu nahana ? Hii nan ve i doo u mbamaren vea gbidye kwar sha ikyav i Yesu laa ? Kwagh u a doo u ungwan yô , ka mkaanem ma ma lu ma mimi la . Doo u Se Umbur Yesu Kristu Nen@@ a ? Anmgbianev cica cii lu kuren ave shi ku@@ ven azende ve a he shi lu tôôn foto a ve kpaa . ( b ) Ka mbamtaver mba nyi icombor ka i tagher a mi sha u nôngon ér ia za mkombo sha shighe v@@ ough@@ loo ? Aluer hanma shighe yô , se mba henen ser anmgbianev asev mba civir Yehova sha ci u mbam@@ tsera mba vea zua a mi la tseegh yô , doo u se umbur ser , kape Diabolo kpa yange ôr kwagh u Yobu u yange civir Aôndo sha jighjigh la vough je la . T@@ egh te@@ gh tsô se hen se fa er yange sôr tar ver vough sha ci u orumace yô . Shi se time sha akaawan a Bibilo agen a aa wase se zum u se tagher a akaa a karen isharen yase i eren kwagh sha mimi la yô . Ken ngeren ne tseegh kpa , se ter shin se ôr avur ken ityakerada i Bibilo kposo kposo kuma er 14 nahan . Er yange er kwagh ne nahan yô , anmgbianev nav mba nomso uhar mba vesen hii u henen Bibilo , man hegen ve hingir Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve yô . Kpa se fa ser nyian ne kpaa , mba@@ ah@@ end@@ anev “ h@@ or no@@ mbor ve er s@@ an@@ ker yô , ” ve tôô kwaghôron hingir ve iky@@ agh ki u@@ ity@@ a . Per@@ utya u or@@ sho@@ ja yange ú kura il@@ ye@@ gh@@ egh ki nan@@ egh ki hange hange , ka ishima i nan je la . ( 1 Kor . 2 : 12 ) Er jijingi u taregh ne a lu a tahav shi a gbe uwer ga yô , ngu tsu@@ ghun ior kpishi . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve er nena sha m@@ wanger u a wanger tempel laa , man er nan ve Yesu er kwagh nah@@ a@@ la ? Or@@ kur@@ an@@ ilev la kar a ishima na hii u keren iyôngo i i̱ saa ne , shi a nôngo sha afatyô na sha er una zua a í yô . Kpa Mbakristu yô , mba a imba mnenge la ga . U@@ pristi man Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve eren tom ken tempel sha Iyange i Me@@ men , kpa ve lu p@@ eren Tindi u Mose ga . Kwagh ne na yô , Mb@@ al@@ ev@@ i fatyô u tesen ér Yehova ngu kwar ve , sha u suur sha tahav nav man mk@@ egh u kegh iyol u kuren u@@ gb@@ ayol vev . Kwa@@ gen la , Yehova ôr kwagh a vor u Aberaham u sha mar@@ ami , ka ikyurior i Iserael je la , ér : “ I@@ veren ne cii [ er i tese ken Tindi u I@@ kur@@ yan la nahan ] ia va sha a we , ia va kohol we , aluer wea ver ato sha imo i TER , Aôndo wou , yô . ” ( D@@ ut . Or@@ t@@ wer ugen kaa ér : “ Gbenda u ú hembe doon u nôngon a ishim@@ avi@@ h@@ in yô , ka u fan wer ishima vihi u . Daniel u i vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Mayange de tu@@ men ityough eren ityom i u lu a mi ken tiônnongo la , geman gb@@ ih@@ in tsombor wou ga . ” A@@ ti ve ne aa nyôron shin af@@ ishi a bran@@ ci yô , anmgbianev mba Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ve tsough ve la ve tôv sha u vea fa , anmgbianev mban vea kuma u a ver ve mbatamen shin udi@@ ak@@ on yô , maa i ver ve . Gbenda u yange ve er kwagh la , wase se u fan er Yehova nengen ve la . Mbakristu fa je ér kwagh u yange i kaa ér Mbayuda ve de ye ah@@ ôm ga la lu môm ken Tindi u i wa ve yô . ( b ) A@@ tesen a Yesu la yange lu a inja nan je ? Mba@@ fil@@ iti ya ibo sha ci u ve kôr Mbaiserael ve yem a ve uiky@@ angen , hingir ve ikp@@ an , ve za tee Mbae@@ dom , shi Mbaiserael mbagenev hingir sha ikyev i Mb@@ ati@@ r@@ u mba y@@ amen ikp@@ an za te@@ en . Ka am@@ een a nyi Diabolo ngu a yar tom a mi u me@@ en ior mba Aôndo ny@@ ian@@ a ? Yehova man Yesu cii mba nengen ma ikyurior shin ma tar shin ma zwa môm ér u hemba ugen ga . ( Aer . 10 : ​ 34 , 35 ; Mpa . Er nan ve se fe ser gba u se ungwa imo i Yehova ve se nyôr ken m@@ mem n@@ aa ? Shi@@ r@@ le@@ y : E@@ i , m hen sha vegher la ga . Kape zum u se lu tsuan i@@ ember@@ yolough i se er kpa , ka se soo u fan kwagh u i@@ ember@@ yolough shon cii ve se mase tsuan i je la , sha er se fa aluer i@@ ember@@ yolough shon doo sha ci u Orkristu yô . — Ef . Kpa ityôkyaa yô lu sha ci u mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda wa un aie iyol ér ngu or u ifer u a kom ku yô . — Yohane 18 : 29 - 31 . Er nan ve ityesen i Yesu la yange i kpiligh ikpelaior iyol@@ o ? Yobu W@@ u@@ ese I@@ ti i Yehova , 4 /@@ ⁠ 15 Er ne lu mbamaren yô , ka tom wen u kuran mbayev enev mba kiriki man mba ve kav ishigh la kpaa , sha er vea gba ken nyityô kwaghbo u una pav ve a Yehova ga yô . Ú Na M@@ lumun W@@ er Ny@@ i ? ( a ) Ngeren u kwagh u ish@@ u i yange i kôr sha ivande la tese er Yesu á soo wener i̱ ungwa imo na nena ? Bibilo kaa ér , ‘ ve va hen Noa ken t@@ so . ’ — Genese 7 : 9 . U Ô@@ ron Kwagh sha Gbenda u T@@ aver Ga man sha Gbenda u W@@ anger Nenge ken ishima you er Yon@@ a a tem shin ze@@ ge t@@ so la yô , alaghga lu gir@@ g@@ im@@ nger i tôôn ikyav i ken tar u F@@ en@@ ish@@ ia . L@@ am a mbatamen ve wase u . ( Y@@ ak . Loho ugen maa va due sha kô@@ m@@ pu@@ ta na la , ngu tesen ijiir i eren iji@@ mba . Ka i pav akaawan i ver kposo a atindi nena ? Yange i ôr orgen ijir hen gar u M@@ an@@ ch@@ es@@ ter , ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , maa hingir gbenda u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v vea dondon u ôron a@@ jir agen yô . Or ne sôron t@@ wer shi lu Or@@ henen Bibilo , i yilan un ér H@@ en@@ ry H@@ ud@@ son . Or@@ pasalmi yange nger wener mba atindiakaa a Yehova a doo ve ishima yô “ ma kwagh u nan ve gb@@ ev mbu nôngon kera ngu ga . ” Kpa yange mbahenen mbagenev mbara gba uwer shin ve gba num ve yem kwagh ve sha ci u Yuda va hingir or u nengen mk@@ er y@@ um@@ u ? Ka una nenge a kwagh u una bu@@ la un yô , a yevese a nyôr ken av@@ ande ape kwagh shon a fatyô u nyôron ga yô . 2 : 5 ; Ps . Shi kwagh ugen u i gbe u vea er keng yô , ka u yan ikyar ayol a ve gbe@@ ke@@ ke . Yesu u lu or u vough je kpa er nahan . Yange m fa je mer Yehova una wasem me tile dông ken mimi . ( 2 Kor . Shighe u Mbaiserael vaa yila Aôndo ken Igipiti sha ci u tom u kp@@ an u ve lu eren la , Yehova ungwa m@@ liam ve@@ m mara . Nahan m de m hide m gba tesen tic@@ a sha er me zua a inyaregh ki koson iyol yam shi eren tom u pasen kwagh hanma shighe kpaa yô . ” Zum u ortamen u kwagh wase a gbe nan ishima shi u nan lu a ikyo i wan nan yar tom a Bibilo sha u wan se kwagh sha ci u se mba nyôron iyol a tar ne yum yô , ka se tese iwuese sha iwasen i sha dooshima i nan lu nan se sha u se fa “ kwagh u a doo Ter ishima ” la kpa ? ( c ) Hii nan yange i lu ikp@@ an la kwagh u injaa u wan ishima ? Yehova iyol na kaa ér : “ M y@@ ugh je ga ; u@@ sa@@ gher kua us@@ aa ma ve lu ase i@@ ho@@ m a Mo ! Doo u ú venda aeren aa á taver ior asema u eren akaa ne cii la . ( Genese 3 : 8 ) Or@@ kuran u ningir sha ugen , u i yilan un ér K@@ la@@ us la kaa wener : “ M nenge mer kwaghbo u ior mba ve undu nongo u Yehova ka ve hii u eren yô , ka ve de u eren msen . ” David : Yange i mar@@ em ken inyom i 19@@ 45 la , hen en@@ i@@ el u Sh@@ ro@@ p@@ sh@@ ire , tar u I@@ ng@@ i@@ la . ( 1 S@@ am . 16 : 7 ) Apostoli Paulu yange kaa a mbananjighjigh a na imôngo ér : “ Aluer Aôndo Una doo or ishima yô , nan kpaa Aôndo fa nan . ” ( 1 Kor . Or@@ ngeren Bibilo Yakobu yange wa Mbakristu kwagh ér ve henen sha mbamlu vev sha mimi sha iwasen i Mkaanem ma Aôndo . Kape ior mba Aôndo mbagenev kpa i lu karen jighjigh ve sha igbenda i vihin tsung nyian je ne . Kwagh u i nger ken Pasalmi 22 : 16 man Yesaia 5@@ 3 : 12 la yange kure sha mi nena ? Apostoli Paulu nger ér : “ Kwagh@@ yan u taver yô , ngu sha ci u mbag@@ anden , ka ve mba ve er tom sha mkav u ken ishima , ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” 2 : 1 - 3 ) A@@ mba@@ aior ne nga er ish@@ ondo i ka a ver iy@@ ough shin gb@@ ande ve i va u n@@ di@@ ar la nahan . ( Mat . 11 : 28 ) Jighjigh u Mbakristu mba nomso ve ne Aôndo la man m@@ doo u tiônnongo a doo ve ishima la ngu a mgbegha ve u keren tom u dedoo ne , mba henen ér tom la ua na akaa aa saa ve kpishi , shin u y@@ uh@@ wa yum ga . ( Luka 12 : 32 ; Mpa . 5 : ​ 9 , 10 ; 14 : ​ 1 - 3 ) Nahan kpa , yange Yesu una ôron kwagh u uma u tsôron yô , a ôr kwagh u an@@ ikyum@@ ior u kpuaa la tseegh ga . 24 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — — Yeremia H@@ ire I@@ jime Ga I@@ y@@ ôn ka i kohol i lu ken ub@@ ar , man ken ub@@ ar mban kpishi iy@@ ôn ka i lu ker atô atar : ung@@ ô nav man an@@ om kua mbatomov . Ú ngu ortamen ken tiônnongo u Kristu ica i gbaa ? Mbakristu mba mimi vea fatyô u nan ‘ uma ve cii ’ hen ma gomoti u orumace ga , gadia ve er ic@@ egh@@ zwa ér ka Yehova Aôndo tseegh vea er un tom a uma ve cii ye . Or la maa lumun ér i̱ hen Bibilo a na . Se fa ser “ tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” Mba@@ ad@@ ua mban hii u eren ayôôso hen atô ve ka kwagh u nyian a mi ga . Mose yange kaa ér Yehova “ ka Aôndo u jighjigh , ngu a ifer ga , Un ka u perapera man u mimi . ” Aluer kape kwagh wou a lu la yô , umbur wer Yehova yange de Peteru man mbaapostoli mbagenev mbara isholibo ve , shin er ve yevese ve undu Yesu shighe u kwagh tser un la nahan kpaa . Ior mban lamen zwa u Li@@ ka@@ on@@ ia . I kaa ér ve lu ior mba@@ fan@@ takerada ga shi ve hemba akuraior agen ts@@ av mbu civir . Nahan hen shighe la je ishima gb@@ am sh@@ imi . ( b ) H@@ ide sha kwagh u mfe u Yehova yô , er nan ve i doo u se nôngo se hiden a ayol a ase ijime ? ( a ) Se ny@@ ô@@ ôso mci@@ e@@ aôndo wase man mk@@ er u kôron kwaghbo ihyom la nena ? I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Solomon man i ikyurior i Iserael la yange i̱ za a ve nena ? Maa yô@@ h@@ ôr mo iyol , shi hii shighe la je , m gema su@@ ghun Yehova sha akaa a saan iyol a m er vea kwase wam imôngo la . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 8@@ 0 la , ijir igen i i ôr sha kwagh ne yô , va a ayôôso kpoghuloo . Mbagenev yô imba mhen ne kuma ve gb@@ ing . Wan@@ ye u lun anyom 14 kaa ér : “ Ka m su@@ gh Aôndo hanma tugh sha er a ne í lu gb@@ eren aka@@ ang@@ eren ne yô . ” U tesen ikyav yô , ter@@ tamen Yobu yange kaa a ior mba ve lu nan un ibo la wener : “ T@@ es@@ em nen , tsô mo me hu@@ an . ” Kape Yesu kpaa , zum u a lu shin tar ne man a nenge ior lu ngohol ityesen na yô , saan un iyol je la . ( b ) Ka mbampin mba nyi i doo u se time sha mi sha kwagh u msen u Yesu u i nger ken Yohane ityough 17 laa ? Alaghga ú fatyô u keren tom ugen ga . “ Or u vendan atindi ” la ngu her , shi a za hemen u hendan kwagh a mbacivir Aôndo . Er yange wa ve kwagh ac@@ in imôngo ér ve eren msen nahan kpa , ve gema ve gba m@@ yam ac@@ in atar ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e . I@@ jiir la ôr kwagh u zende u Paulu za ken gar u A@@ ten@@ e , ken tar u Grika la . Yesu yange nengen er i lu l@@ ahan iti i Aôndo shi vihin i yô , gbashima mgbegha un shin a gba iy@@ uh@@ we i vough , nahan a er kwagh sha u sôron mlu la . Alaghga mbamlu enev mba kposo kposo , er agumaior a Mbaheberu , a a lu ken tar u Igipiti u tsuaa la kpa mbamlu vev kaha a u Mose , u lu gumor la nahan . T@@ e@@ mbe 5 : 7 — Yehova ts@@ ahan ior sha afer@@ akaa a uter ve@@ ve@@ e ? Shighe kar kpuaa yô , m hii u zan mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova . Yehova soo wener i̱ kpe ú iyol , kpa Satan ver ishima u timin we kera Er Mbagenev Ve Ver I@@ an i H@@ enen Kwagh Yô 13 : 21 ; 14 : 10 - 22 . Shighe u i kombo iniongo yô , Mbakristu vea fatyô u lamen sha atô@@ akaa kposo kposo , shi vea fatyô u ôron ityakerada imôngo shin ôron akaa a dedoo a ve zough a mi ken uma ve yô . Shighe kar yô , i na se ityom kposo kposo hen haregh u ic@@ ile ne . Lu u kwagh ne una er hanma shighe ? Kwagh u i G@@ be u Se Er Yô Ú lu a agee a ou a ken jijingi her er ú lu beenyol ne nena ? P@@ ine iyol you mbampin mba ve dondo shin heen ne : I@@ vese ka di kwagh u nomso@@ or man kwase za ngohol takerada ér vea lu imôngo tseegh tsô ga . ( a ) Er nan ve Mbakristu ve kange ishima ér vea civir Aôndo a uma ve ci@@ ilii ? ( N@@ um@@ er@@ i 4 : 17 – 20 ) A@@ pe Samuel lu a ian i nyôron ken icighan@@ jiir la yô , lu hen te@@ mbe u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la tseegh . Ú ngu tô@@ mon shighe u ‘ ú kera umbur ican i uumace ve lu yan hegen ne ga man shi ia kera va ú ken ishima kpaa ga ’ er R@@ ic@@ ar@@ do man ior mbagenev umiliôn imôngo kpa ve lu tô@@ mon nahana ? ( b ) Anmgbianev mba kwase la mba ken jijingi mban@@ om@@ so man mbak@@ asev yange ve sue un shi ve taver un ishima nena ? Y@@ ES@@ U yange nengen a ikpelaior i i lu ken ibanave i ken jijingi la yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . * Ka i gba u mbamaren kpishi mba ve lu ken imba tsombor ne la , vea lam a or u nan lu ter shin ngô u ônov mbara kpôô kpôô la sha amba@@ akaa er shighe u zan ape or@@ maren ugen nan lu la , man sha kwagh u ts@@ ahan ônov shin sha kwagh u suen ve sha iny@@ ar nahan . ( 1 Utor 1 : 50 – 5@@ 3 ) Solomon gema inja sha ci u á undu Yehova . Ka sha ci u ka sea er nahan yô , kwagh ne a va Ter wase u sha a iti i dedoo shi a va un a icivir man iwuese kpaa . Ken inyom i 19@@ 7@@ 6 la , i kohol ityom i Mbashiada mba Yehova ve eren cii i wa sha ikyev i u@@ kô@@ m@@ ati@@ i at@@ ar@@ atar mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine . ( Ekesodu 28 : 35 – 37 , N@@ W ) Ruamabera ôr kwagh u U@@ cer@@ ub@@ i man U@@ ser@@ af@@ im mba ve til ve kase iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Yehova la ér mba yôôn ér : “ Icighan , icighan , icighan , kape TER . . . A lu la . ” Nahan cii kpa , Bibilo kaa ér yange “ i iv ve a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwaghôron u Aôndo vangertiôr . ” Yange i mar Davidi anyom kar er 1@@ ,@@ 1@@ 00 nahan , maa i mar Yesu ken gar u Bete@@ le@@ he@@ m , ape i vande maren Davidi la . Lu@@ un er upristi eren akaa a nan Aôndo icivir ga yô , Yehova ma lumun tom u ve eren un la ga . — Ekesodu 30 : 7 , 8 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 13 : 11 . ( Anzaakaa 14 : 15 ) Mba ve lu sha ajiir a mbat@@ wer@@ ev kua a@@ you@@ a@@ cii a vese ga yô , a@@ dooga ka t@@ wer ty@@ ôô u ka i wa ah@@ u i na ior ve ma la tseegh ve eren ye . Paulu nger kwagh u ishimaverenkeghen na i za zuan a uma u tsôron sha la , ér : “ Akaa a ken ijime la hungur mo kera m ngu n@@ aregh zan sha akaa a ken hemen la . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or ugen yange va ér Yesu a wa un kwagh , nahan Yesu pase kwagh u hemba doon un ishima la nena ? Er nan ve A@@ tindi a P@@ u@@ e la lu a inja kpishi ? Kpa saa ityendezwa la ia har sha atesen a ken Bibilo keng , ga yô ia wase se u zuan a averen a Tartor u Aôndo ga . Ieren i Yesu i hiden a iyol na ijime la va ior kpishi a iember man averen ngô@@ gh . Umbur wer yange Aôndo na Habak@@ u mkaanem mara ve a nger ye . Yesu wa wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh “ ya sha ikyev , ” ka mba i shigh ve mkurem asange asange je la , sha er a “ naan ve kwaghyan sha ashighe ashighe ” yô . Ka ze@@ ge ian u civirigh u wan uwegh ke ’ tom u tan iv@@ or i mimi u ke ’ Bibilo sha shighe u mkur ne . Se mba keghen shighe u angev man iyol@@ been kua m@@ nyoon man ican i yan ia kera lu ga la . “ Tsô m er msen m sôn Aôndo mer a̱ wasem me zua a mimi . Kanyi ia wase se u tilen sha jighjigh sha ishigh ki Aôndo ? I@@ y@@ ua i He@@ mban Cii ( N@@ um@@ er@@ i 14 : 1 – 4 ; Pasalmi 10@@ 6 : 24 ) Er ve venda u nan Yehova u lu Tor ve u i nengen a na ga la icivir yô , ishima i vihi un a ve kpen kpen ! 3 : 15 ) I@@ ca i gba ga tsô maa ihyom ne hingir u duen ken igbar shighe u an@@ ngô u or u perapera , A@@ bel , wua un la . Hegen mo kpa m ngu môm ken mzough u anmgbianev mba ve civir Yehova sha tar cii la . Kwagh ne ka ian i civirigh i n@@ umb@@ en a mi ga . Er nan ve i lu nomso tseegh i ne ve tom u nengen sha nongo u K@@ rist@@ u@@ u ? Kpa shi kanyi ig@@ enegh kpaa se fatyô u henen ken takerada u profeti u ken Bibilo nee ? Orkristu ugen u a z@@ ur@@ um anyom 30 yô , iti na ér J@@ on , a kaa ér : “ M fa er Bibilo i kaa ér se ‘ waan ian yase ikyo ’ yô . ( 1 Tim . 4 : 15 ) Kwagh ka una tser se yô se sôn Yehova ser a wase se se fa kwagh u i doo u se er yô . Sha hiihii la , kwagh ne vihi W@@ a@@ y@@ ne man V@@ ir@@ g@@ in@@ ia tsung , kpa ken masejime yô ve gema ishima nahan ve lumun ér i hen Bibilo a ve . Mbamaren kpishi mba ve lu Mbakristu mba wan a saa ve yô , kav er Yehova a lu a ve sha u wasen ve nahan . Er se lu henen sha ikyav i I@@ ta@@ i la , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M ngu suen Kristu Yesu , u a lu Davidi u V@@ esen la sha mimi er I@@ ta@@ i nahan kpa ? Akaa nga kpishi a se va ôr ng@@ ôm man The@@ o@@ do@@ to@@ s u doon mo ishima shighe u a va nder ve shin ku la . ( Or@@ pasenkwagh 5 : 10 ) Kwagh@@ wan na ne doo je zua ga ! A umbur se kwagh u hange hange ugen ken Mbaheberu 13 : 1 . 1 : 26 . ( Mbaromanu 12 : 10 ) Aluer ka we tseegh u lu a tom shin u lu eren ma kasua zuan a inyaregh yô , er kwagh a kwase wou shin or@@ ya wou sha icivir ; de nengen inyaregh ki u zough a mi la wer ka ki you ga , kpa nenge ki wer ka ki tsombor wen . ​ —⁠ 1 Timoteu 5 :⁠ 8 . ( Mat . 5 : 9 ) Inja i ishember i “ ker num ” la ken zwa Grika ér “ mba van a bem . ” Nahan ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova shi ve er batisema , ve pase ken igbar ér ve de aeren a a vihi Aôndo ishima la . Ior vea fatyô u eren uuma vev sha igbenda kposo kposo , kpa ka gbenda môm tseegh u hembe doon ye . ( Mateu 23 : 10 ) Ka jighjigh u nan u mbatamen la i lu u a kav ye , sha ci u ve di gema mba mbak@@ aven Yesu , un u a lu Or@@ hemen wase jim jim la . * M@@ m@@ ir u mir@@ in or shin mnger la ka kwagh u vough sha ci u ka a tese ér se gema uma wase — ka i lu inja er se kpe ken asorabo ase a ngise se eren la se gema se hii uma u he u civir u Aôndo nahan . Yange mb@@ any@@ igh@@ en ior kua mba@@ wan i@@ pi@@ la lu yan tar shi “ ik@@ ô@@ l - la@@ ghen i mbaaferev ” la sar un kpishi . Alaghga mbagenev vea er kwagh u kwase ugen ken tar u I@@ tal@@ ia yange er la . Nahan kpa , ka sea lamen a ior sar sar zum u i taver se u eren nahan je kpaa yô , se lu tesen ve dooshima u “ keren kwagh na iyol na tsô ga ” la . ​ —⁠ 1 Kor . Sha mimi yô Yesu lu hur@@ or u mimi u lun a dooshima man sar sar gbem . ( Anz . 17 : 17 ; Yoh . Jigh@@ ilii yô , gba u se naan mba Yehova a ne ve tahav la cii icivir . — 1 Mbakorinte 11 : 3 ; Mbaheberu 13 : 17 . Aluer u palegh u lamen a nan nahan yô , kwagh ne una taver nan ishima , nahan nana za hemen u lamen a we gbar gbar . — Mbaefese 4 : 32 . Er wain ka a na or msaanyol shi mkurem ma sh@@ igh@@ en sha it@@ you ka ma kundu iyol nahan , kape wan@@ kwase la kpa yange una umbur iti i wan@@ nomso u kuran ilev la kua dooshima na ve ishima i taver un shi i kundu un iyol je la . Sha kwagh u or@@ fan@@ takerada ugen a kaa yô , kwagh ne ka kwagh u vesen u ngu a tese mbayev aeren a dedoo ken kwagh henen yô . ( Ekesodu 32 : 1 – 4 ) Ka ishima@@ y@@ in@@ an yange i na ve ve hingir u civir e@@ ev mbu ve nenge a mi la ye . Ior mbagen na mhen ér m@@ gem u ke ’ S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la har sha aka@@ ang@@ eren a ke ’ Z@@ wa Heberu a tsuaa a a kera lu hegen ga yô . Se mba tesen iengem i Aôndo ken tom kwaghpasen wase • sha u tesen iwuese sha kwaghyan u ken jijingi la nena ? Er Yesu lôh@@ ô mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u un@@ yi@@ in ér ve dondon sha a na yô , ve er nena ? Er se fe kwagh@@ myer ne nahan , mfe ne a mgbegha se se pase nen loho u dedoo u Tartor u Aôndo man iyange i iji@@ righ i Yehova sha gbashima . ( Pasalmi 1@@ 39 : 4 ; Anzaakaa 27 : 11 ) Aluer se mba lamen sha akaa a ken jijingi yô , mayange kwagh wase una hungur Yehova ga . Kwagh u angev nav mb@@ ura za un iyol je , a hingir u v@@ ôron ken jijingi . Yange wa Timoteu kwagh ér a ver ishima sha tom u vesen u i tsegha un sha jijingi ér a er la , shi a̱ za hemen u vesen sha mfe man sha ieren . Mbai@@ hyomov mban nôngo ér Ne@@ hem@@ ia a de tom la kpa ve k@@ an@@ shio . Y@@ u@@ o@@ dia man S@@ un@@ tu@@ ki yange ve kure ayôôso a hen atô ve la nena ? Shi tsombor wase zua a ian i civirigh i za eren tom u maan kwagh sha ajiir kposo kposo , kua ken ityar igen je kpaa . ” A dugh or u vande lun p@@ ase@@ t@@ ô la kera , maa a kaa a na ér : “ M kera soo mer tesen Mkaanem ma Aôndo heen ga , gadia yange u ii ken c@@ ôô@@ ci you ve i wu@@ he u ken pur@@ usu ye ! ” ( Yosua 2 : 1 - 24 ; 6 : 22 - 25 ) Yosua man K@@ al@@ e@@ bu , ve mba yange ve nenge aka@@ aeren aa age@@ egh a Yehova sha ashe a ve ne , ve lu a vangertiôr ér Aôndo una za hemen u nôngon kwagh sha ci u ior nav . Er lu nan mlumun sha mpin u mbahenen nav pine un ér a tese ve u eren msen la yô , Yesu ôr injakwagh i orgen u yange “ ci@@ h@@ i kunya yum ” ve gande ikyar na mough a ishima na ga na un kwagh u yange sôn un la . ( 1 Yoh . 3 : 17 ) Ú umbur ashighe a yange u tese dooshima sha gbenda ne kpa ? ( 1 Kor . 15 : 23 - 26 ) Kpa averen a ikyuryan ne aa lu a tsôron . Hii sha derianyom u hiihii la je zan zan nyian , kasev Mbakristu mbagenev er kwagh i@@ er i R@@ ah@@ ab@@ i la , ve undu igbenda ve i ji@@ mba@@ gh ve gema mba civir Aôndo . Tor ka nan tese ér nan ngu a tahav mbu hemban cii . 6 : 24 . A fatyô u zuan a amba@@ aior la ken atô u ior kpishi mba ve sen@@ gen ér mba Mbakristu nyian la kpa ? Ishima i legh legh i Yesu la i hemba duen ke ’ igbar sha gbenda u yange nengen mbagenev shi eren a ve kpaa la . Aôndo De É@@ r Ny@@ i ? Kpa yange kaa wener , “ hide va dondo sha a Mo . ” ( 1 Yohane 4 : 7 , 20 ) Ka Yehova je a lu dooshima kua i@@ mbor i dooshima kpaa ye . Hen mbamaren mba@@ fankwagh yô , u gban di ôron ma ijiir ts@@ eren shighe u i henen kwagh hen tsombor la tseegh yô , ka ve de ve tese kwagh sha mfe . Shi hen ase sha kwagh u ieren na la i tese yô . Shi gba tu@@ h@@ wan anmgbian u kwase ne g@@ enger g@@ enger shi pine un ape ya na a lu yô shi ta un icin ér a de pasen kwagh hen gar la ga . Shi ka a lu u kp@@ er ura ua n@@ ôô hen ijiir you shin ua n@@ ôô ga kpa , ve fa . I@@ jiir igen ken tar u B@@ el@@ gi@@ um , i tôvon sha kwagh u u@@ a@@ ah@@ e , i í yer i ér C@@ ent@@ re for R@@ es@@ ear@@ ch on the E@@ pi@@ de@@ mi@@ olo@@ gy of Di@@ sa@@ st@@ ers la due a ib@@ aver ér ken inyom 20@@ 10 la tseegh u@@ a@@ ah@@ e er kuma 3@@ 7@@ 3 , nahan ior kpe je kuma 2@@ 9@@ 6@@ ,000 shin hemba nahan je kpaa . Yehova kaa ér : “ Me yima u . . . Luka , u lu or u ngeren I@@ vangeli la kpa yange er tom a ngeren mba tse@@ v sha u ‘ timen sha akaa cii doo doo , hii sha mhii u a zan zan ’ mkur . — Luka 1 : 1 - 4 . Kwagh ne tese ér inyom i 36 la i karen yô , ian i môm kpa kera lu sha ci u Mbayuda mba sha mar@@ ami mbara u lun ken vor u Aberaham ga shinii ? Ve nenge ér kwaghwan u apostoli Peteru ne ngu a inja . A kaa ér : “ K@@ ura nen ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ven la . ” A@@ kur@@ aior nga vihin tar nyian shi nzughul a u@@ haregh mba sha tar kpaa . Han@@ mô or u kwaghôron ne a bende a nan cii yô yange nan vôso kwase u civir Aôndo imôngo a nan , kwase u ken Iserael , u yange nan tsua ér ka kwase u a doo nan ishima , u nana lu ikyar i nan ken uma u nan cii yô . Tartor u Se S@@ en S@@ er U@@ ̱ V@@ a La Mbakristu vea fatyô u hendan a jijingi u taregh ne doo doo nena , man kanyi i dedoo ia due sha kwagh nee ? Tsô iyange ng@@ ur been yô , mbahenen kaa a Yesu ér a̱ na ior gbenda ve̱ za yam kwaghyan hen ang@@ ar@@ ev mba ve lu ikyua la , ve ya . Yehova una kar a akaa a a ne uumace ve v@@ aan la cii kera , “ ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga . ” Aluer se wa ikyo ga yô , alegh a yolough ne aa na se “ an@@ zughul ” angahar nahan se de u “ zenden vea Aôndo . ” PE@@ E@@ J@@ I 24 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 20 , 6@@ 4 Ô@@ no@@ v enev mba kasev ve eren iji@@ mba man kasev mba ônov enev kpaa ve eren idya . . . nomso ayol a ve kpaa mba zan hen ud@@ y@@ a@@ mbak@@ asev ken i@@ u@@ v , man mba ne nagh a ud@@ y@@ a@@ mbak@@ asev mba ken a@@ you a ak@@ ombo la imôngo . ” — Ho@@ sea 4 : 12 – 14 . ER N@@ AN u lu a vangertiôr wer Yehova soo ior n@@ av@@ a ? Ka i taver we u fan mhen u anmgbianev mban man aeren a ve@@ e ? • Ka akaa a ken takerada u Bibilo Tese ne a nyi a hembe doon we ? Yesu ta icin sha kwagh u isharen i ka i iv se ken ishima sha kwagh u se kenger la , ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” Or u Paulu a kaa ér “ ka sha a Na ” la ka ana ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i̱ í gem ér “ ishimawan ” la ikyav i i kpôô kpôô yô ka “ ili@@ hen i jijingi . ” ( 1 Mbakorinte 9 : 16 ) Sha kpôô yô , lu mnenge u Mbakristu mba jighjigh mba sha derianyom u hiihii cica cii lu a mi je ne . T@@ O@@ M sule yange lu tamen kwagh he ’ ityô i Mbaheberu mba ngise mbara kpishi . ( Yoh . 11 : 25 ) Kwagh u Yesu ôr ne una kure kpee a b@@ unde ga . Sha shighe ugen la , ikpelaior va kase se zum u se lu shin mat@@ o yô , tsô or@@ jir u hen ity@@ ôn@@ ya va due her . Aluer u ngu a mi yô , u fatyô u yaren tom a mi u keren kwagh ken ityakerada i Mbashiada mba Yehova i í har sha Bibilo la . U fatyô u zuan a mi sha In@@ tan@@ et hen ijiir i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v Kpa aluer taver u lamen a ve nan nan kpa se gba uwer u sôron ve ga yô , se mba tesen ser se za ‘ hemen u nan ior icivir . ’ ( Rom . I gba se sha u se lu uma shin tar u do@@ on@@ ashe . Se fatyô u henen akaa a injaa sha kwagh u jighjigh u nan hen Peteru shighe u a zende sha Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia la . Kpa shighe p@@ ande kar cii ve i mase been a mbamhen mba kpe@@ egh mbara kera cii ye . W@@ ea soo u zan hemen a iliam yô , pinen mbampin shi keghen ato a orgen u ú lu lamen a nan la er nan lu pasen mnenge u nan la . Bibilo ôr kwagh u Han@@ a , u yange sôn Aôndo sha zayol na shi tôndo zwa a na ken i@@ u@@ v kpaa la . Shi nenge ase ikyav i anmgbian R@@ ic@@ hard u á lu ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k ken tar u Amerika la . Anmgbian ne hemba anyom 70 hegen , ka or@@ ak@@ on@@ do@@ ato shi a p@@ ir ashe kighir sha mi . ( Luka 17 : 32 ) Kwagh u Yesu ôr , i z@@ ur@@ um anyom 2@@ ,000 hegen ne hemba ng@@ un se a inja nyian cii . F@@ a “ Tom u Hanma I@@ l@@ ye@@ gh@@ egh K@@ i Lu Eren sha Inja i K@@ i La ” Nahan kpa , ka hange hange u saa tôv@@ ac@@ an una lu a i@@ pi@@ la sha mi ga . Ior udubu imôngo vea “ gba ” ken imb@@ usu i unô , man vea gba sha nyi igbenda ? Ruamabera u ken zwa Heberu ngu a mbamsen kpishi ken takerada u Pasalmi kua ajiir ag@@ enegh kpaa . Se fa dedoo ser tar ne ua za hemen u vihin zan zan Yehova una kar timin u kera . Se wuese akaa a Aôndo a eren a vese ayange ayange sha mh@@ ôôn sha igbenda kposo kposo la je zua ga , vough er Mbakristu mba ken Roma mba i shighe ve mkurem la kpa wuese nahan . T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ik@@ ev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en ; gadia i@@ gb@@ ur Y@@ am le@@ gh@@ em man ik@@ av Y@@ av kpaa pe@@ ese . ” — Mateu 11 : 28 - 30 . Er kwagh a lu nahan kpaa , ka inja er kwagh u ku@@ ugh ngu a maa ior iyol u ungwan nahan . ( Mbaheberu 13 : 20 ; 1 Peteru 3 : 11 ) Kpa iwasen ngi ken u keren bem j@@ ee ? Ka nyi i gbe u se lu a mi keng ve se lu a jighjigh u nana , man ka ishimataver i nyi se zua a mi sha u timen sha kwagh u mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara ? Kape Yesu kpa zum u i man@@ de un sha kon ve lu un je la . T@@ so@@ mbor u nan ua hingir u age@@ egh sha won ; k@@ ov u mbap@@ er@@ apera yô , á ver u doo doo . ’ I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I SH@@ A I@@ Y@@ A@@ NG@@ E I L@@ A@@ H@@ A@@ D@@ I 5 : 29 , 30 . ( Mbafilipi 2 : 3 ) Kwagh@@ wan ne zua sha tindi u Yesu wa mbadondon un la , ér : “ U nan lu u hemban ken a ven yô , nana̱ hingir u eren ne tom . Yange hen sha mkaanem man , nahan ma taver un ishima tsung . — Luka 2 : 11 , 16 - 19 . Paulu ôr akaa any@@ iin ken avur ne sha kwagh u Yehova . Yohane yange er Aôndo tom ka zu@@ lum anyom 70 yô , i yem a na u@@ ky@@ angen ken ic@@ ile i i yer ér P@@ at@@ em@@ o la , “ sha ci u mkaanem ma Aôndo man sha ci u shiada u Yesu . ” 3 : ​ 4 , 5 . Se cii se ôr shi se er akaa a vihin mbagenev , shi se ver ishima ser ve de se kwaghbo wase . ( Or@@ pa . Nahan kpa , ior kegh ato ungwa akaawan a Bibilo a i lu ôron ve la cii . Kwagh@@ henen ne ta iwanger sha ivur i sha inyom i 20@@ 12 ne . Aluer se tsu@@ me se undu akaawan a Aôndo ga yô , una kura se . Yehova fa er nagh ku ip@@ aa kura ku lu a tahav mbu p@@ aan uumace sha ikyev i “ iji@@ r@@ ôron . . . i nan ibo ” yô . — Mbaromanu 5 : 16 , 18 , 19 ; 1 Timoteu 2 : 5 , 6 . la sha , peeji 24 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 4 la . U tan a ta an@@ ingir ga yô , se doo Yehova ishima tsung er ter u injaa ka nan soo mbayev mba nan nahan . Ka i taver u i ho@@ gh@@ ol or u eren akaa ken uma akuma akuma je ka u tu@@ nan ga , kpa gba u a lu nahan keng . Ka gbenda u nyi u hembe lun u shami u Mbakristu eren batisema ? Ka sea hide sea hen sha kwagh u yange za hemen la yô , i lu se inja er Yehova kôr se sha u@@ we ngu kaa a vese ér : ‘ De cie ga , me wase u ’ nahan . — Yes . I@@ gbenda i geman kwagh man ak@@ e@@ ke a gb@@ eren kwagh ken ijô wue wue la na yô , mba gb@@ eren Iyoukura sha hanma uwer ken ijô 1@@ 35 man iorov mba hemban 9@@ 5 ken atô u deri u ior mba ve er i̱ sha tar cii mba er i̱ ken zwa ve u ity@@ ôô sha shighe môm . Shin er lu ior kpuaa tseegh won@@ g@@ or kwaghpasen ve la nahan kpaa , tom ve ume atam . Yehova ngu nengen sha u una fa , aluer se dondo tindi na u a kaa ér se palegh u zuan kwagh a ma or u i dugh nan ken tiônnongo kera la yô . — Ôr 1 Mbakorinte 5 : 11 - 13 . Er “ mbagenev ci@@ gh@@ ir asema yô , ve wa ik@@ o kpaa ga , ” kpa mbagenev yô , kegh ato a na . A doo ve u fan or u nan lu V@@ or u kwase u Aôndo u sha injakwagh , ú í er kwagh u ú ken kwaghôron u profeti u hiihii u ken Bibilo , ken Genese 3 : 15 la kpen kpen ! ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Sha mimi yô , a kpiligh we iyol er a we ú ikyo tsung nahan ! — Pasalmi 7@@ 3 : 28 . Shi kwagh u kwase wam yange ôr sha u taver mo ishima ér saa una ts@@ aan ken zege@@ you keng ve á saan un iyol ga la kpa , seer sur@@ un mo ishima . Kpa cii man Adam vea Ifa ve mar ônov yô , kwagh u ci@@ er iyol ugen er . Doo u se ‘ ver ishima sha akaa a a lu ts@@ eren ’ se la shi se henen er aeren a ase a b@@ enden a mlu wase vea Aôndo yô . Aluer se ôr msen u Yesu u i nger ken Yohane ityough 17 la yô , se kav wang er se kpa se doo Yesu ishima , i lu mbaapostoli nav tseegh ga yô . N@@ om ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia nger ér : “ M vôso kwase wam kuma anyom 11 hegen , kpa m ngu a h@@ ôr u lamen a na iyange i môm ga . 6 : 1 ) Ka kwagh u yange wase anmgbian u kwase ugen u i yer un ér M@@ iri@@ am je la . 13 : ​ 48 , N@@ W ) Doo u se pasen kwagh hanma shighe sha u keren mba i sar ve u ‘ civir Ter ken jijingi kua ken mimi ’ la . ​ ​ —⁠ Yoh . 4 : ​ 23 , 24 . S@@ aa se u lun a imoshima injaa sha ci u nyi ? Kape a va bee a hanma ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la kera je ne , “ gadia hen Aôndo yô , m@@ s@@ ange u sha dooshima ngu je ga . ” — Mbaromanu 2 : 11 . ( Mpase 6 : 1 - 8 ; 11 : 15 , 18 ) Kwagh ugen u Peteru yange tsengaôron ke ’ ityough k@@ in la gema na kwagh ne ngu a ikyav igen inja kposo . 4 : 19 ) Sha nahan yô , nenge i lu hange hange u ú de wer Mkaanem ma Aôndo ma hemen we , nahan u lu a mnenge u vough sha kwagh u iny@@ ar sha wono ! M@@ lu wase kaha kposo a u Yesu , sha ci u se mba mba@@ asorabo . Paulu kaa ijiir igen la ér : “ M@@ kom wase ka her Aôndo a dugh ye . ” ( 2 Kor . ( Daniel 6 : 7 – 11 ) I kar “ mbamsen mba u@@ icighan@@ mbaiorov ” shin Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve eren la sha kwagh@@ hum@@ an@@ doon u yange i nan@@ den ken tempel la . Ka inyaregh Yesu yange wa mbahenen nav kwagh ér ve ko@@ so shin tar ga , yange kaa a ve ér ve ko@@ so “ akaa a injaa sha , ” inja na yô , ve lu a iti i dedoo vea Aôndo u a ‘ fe kwagh u a gbe ve je er ve lu a sôn Un ga ’ la . — Mateu 6 : 8 , 19 - 25 . Z@@ wa u wang ne ka di u henen atesen a Bibilo cuku tsô maa den ga . Ka sha ishigh ki Aôndo Ter wase man se lu umbur tom wen u sha jighjigh u nan gbem ye , man gbashima wen u sha tom u dooshima man ishimawan yen i sha ishimaveren keghen Ter wase Yesu Kristu la . ( a ) Ka nyi i doon i lu ken mbamhen mba mbatamen ken ityar kposo kposo ve dugh a mi sha kwagh u tsaase mbagenev laa ? ( Mbaefese 6 : 18 ) Shighe u se tagher ishigh a am@@ een man mbamzeyol shin iyol kpen yô , msen ngu a na se hide se taver her gb@@ ang . 10 , 11 . ( a ) Cii man Paulu hingir Orkristu yô , yange hemba veren ishima sha nyi ? Ka hange hange u ior cii , hemban je yô , mbakur@@ an mba ken Kristu , vea lu a dooshima sha ci u nyi ? Kanyi ia na se agee a se wa shima a tôv@@ ac@@ ana ? Ka inja er “ iv@@ aan i i keren i ate@@ tan la ” ngi tesen num z@@ wa@@ a nahan . M@@ lumun wam yô , m soo u eren sha iyol i m tsegh sha ci u Aôndo la a ishima i môm . G@@ be henen tsô ér or er ma kwaghbo ga . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 4 PE@@ E@@ J@@ I 28 - 32 N@@ ongo u sha uhar u “ k@@ ov ne ” la ka Mbakristu mba yange i mar ve ve kohol as@@ ande agen ken nongo u hiihii la uma , shi i shighe ve mkurem cii as@@ ande a ken nongo u hiihii shon mase kpen been la . W@@ a@@ shika la shi kaa ér , af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar la nga wan iyol i ngeren kwagh u tom u ken E@@ st@@ on@@ ia man L@@ at@@ vi@@ a kua Li@@ th@@ u@@ ania , maa i pin@@ em mpin ken washika la ér : “ U fatyô u van kpa ? ” Kwagh ne na yô , iky@@ ô@@ mp@@ eni kpishi ka ia de or ve tom yô , ve na or@@ kuran kô@@ mp@@ eni môm nan za vea or u i de nan tom la hen af@@ ishi a nan , nana kuran ikyav mbi nan cii yô , or@@ kuran la shi a kar vea nan ve due ken y@@ aagh ki kô@@ mp@@ eni la kera , sha er or la nana or iyev sha u iin kwagh ga yô . Shighe u angev mbu te sha vese yô , kanyi akaa nahan se sôn Ter wase u sha ser a na se ? Apostoli Paulu yila Yehova ér “ Aôndo u a lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii . ” Yô , shi de , m@@ ̱ za ker , ka u kiriki tsô gaa ? ” ( Yoh . 6 : 26 , 27 ; 17 : 3 ) M@@ h@@ ôônom ma yange ma kôr Yesu a ikpelaior ve na ve bredi man ish@@ u la shi yange ma mgbegha un nahan tese mbadondon un akaa kpishi . ( M@@ ar . K@@ u ka kwagh u doon ga . Me@@ g@@ an : Ka we tseegh ga , Shi@@ r@@ le@@ y . Yakobu er kwagh u no@@ mbor ér ngu “ an@@ l@@ y@@ egh u kp@@ egh@@ ee ” kpa ua fatyô u “ hông@@ or iyol cii ” been yô , a ta icin sha kwagh u aeren a taregh a aa fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan i or vea Aôndo la . Mimi je , Yehova tese ér un s@@ ende@@ gh sha kwagh ga , gadia keren ér mbacivir un ve er kwagh u a gande ve agee ga shi a fa mbamlu vev . — Ps . Sha nahan yô , Paulu yar tom a ishember ne sha u tesen wang ér i̱ luun a mbagenev ken tiônnongo k@@ ang@@ en@@ aa sha dooshima , er ka i lu hen tsombor u ú lu ken mzough nahan . ( Rom . Ve zua a ian i yevese duen ken gar la shi undun haregh u gar shon jimin cii . 5@@ ,@@ 6@@ 00 OR U a nger Pasalmi 1@@ 45 la ka or u ngise i fa un wuee yô . Aluer doo un u eren nahan ga yô , una de tar ua lu geman kwagh u ú her , shi uwer kpaa ua lu kwagh u ú , kpa una gema a goo@@ m a iwanger i iyange man uwer , ia ta her zan zan . 6 : 5 , 7 , 8 . Yehova u a gbe se la er kwagh hemba hanma orgen cii , sha u nan se uma u saan saan man u injaa . “ I@@ yô yô , i hemba iny@@ am@@ to@@ ho i TER Aôndo er la cii at@@ ser@@ egh . Nahan Yehova pase wanger wanger ér : “ Aluer profeti a lu ken a ven yô , Mo TER Me pase iyol Y@@ am her a na sha mpase u nengen a nenge a mi , Me ôr kwagh a na ken m@@ ny@@ am ma ci@@ en . 2 : 16 ) Aluer u ngu a mbayev yô , u wase ve nena ? Z@@ ua I@@ shigh a Mba Shin Betel Mbagenev ( b ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem la fa nyi kwagh@@ a ? Shi yange fa er lu Ab@@ im@@ ele@@ ki ken ishima zum u a ungwa ér Re@@ be@@ ka vôso nom la , yange fa ér aluer un vôso Re@@ be@@ ka yô , a lu shami ga , gadia una wa ior nav ken kwaghbo . Sha kpôô yô , alaghga u lamen a ônov ou sha kwagh u yaven a or shin kwase la á lu kwagh u a hembe taver we ken akaa a i gbe u ú er sha ian you i or@@ maren la cii yô . Ka sha u tilen p@@ al@@ egh@@ aa a hemen u Satan u ifer la shi den ser mbatomov nav ve ta se mciem iyol ga . ( Yes . 5@@ 2 : 11 ; Yoh . ( Mateu 5 : 7 ; Luka 6 : 36 ) Er se fe Yehova a mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen yô , ishima ka i mgbegha se u eren kwagh a mbagen sha mh@@ ôôn man ken mkpeyol , kua mba se pasen ve kwagh la kpaa . Je@@ an - C@@ l@@ au@@ de kav ér aluer i de un a de tom kpa , Aôndo una nengen sha a na . Shin er Yehova yange ver Wan na Yesu Kristu ér a lu Tor Mesiya ken inyom i 1914 la nahan kpa , lu u tesen ér Aôndo hii a hii u ungwan msen wase u “ tartor Wou u̱ va ” la di tsô . 18 , 19 . ( a ) Hii nan ve u fatyô u kaan wer mnder u hiihii la ngu zan hemen he@@ gen@@ e ? Alaghga á lu ican ga u amba ne a̱ tôô iwanger ne inja er ka be@@ er@@ kwagh nahan . A kaa a mo ér yange shighe karen yô , anmgbian la vaa af@@ an@@ yô sha kwagh u yange ôr la . Ior mba Aôndo cii vea fatyô u henen kwagh ken injakwagh i Yesu ne . Er ura n@@ ôô pe@@ pe la kpishi yô , war la sar av@@ enge . Cii man Yesu ôr injakwagh i i er kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir la yô , á kaa ér hanma or nan@@ á nenge a ikyav i̱ ia tese ér un tema tor ken Tartor u sha la , “ er iny@@ i@@ ar ” ka i ny@@ i@@ ar “ vegher ugen u Sha zan zan i man@@ de vegher ugen u Sha ” ve i wanger hanma ijiir ior ve nenge nahan . I@@ orov uhar ken mbahemenev mban lu mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , mba uhar mbagen di lu u@@ tor ; mba uhar ken ve ungwan imo i Yehova , mba uhar di hemba un ato . Aluer u doo mbamaren ou ishima kpishi je ve tôô shighe ve tsaha u sha dooshima shi ve gba uwer ga yô , wuese ve . M@@ ea la@@ gh a bugh zwa kpa , ashighe kpishi i hingir zwa , sha ci u hanma wase nan nôngon ér nana pase ityôkyaa i nan . • Se dondo Yehova sha u s@@ angen a s@@ ange sha dooshima ga nena ? Yange vea dondo atindi a ior ve fe a wuee ér Tindi u Mose la yô , Aôndo a lumun ve ér mba ior nav shi a ver ve doo doo kpaa . ES@@ ER@@ A H@@ I@@ D@@ E K@@ EN Y@@ ER@@ U@@ SA@@ L@@ E@@ M Nahan , ica i kera gba ga maa m kav er me fatyô u lun kwagh u injaa sha ishigh ki Aôndo , aluer m ngu nôngon mer me er kwagh u vough yô . Kpa , tom u pasen loho u Tartor ne ngu zan hemen nyian , nahan saan mba ve lu eren ú la iyol je zua ga . Nan lumun ér aluer kpen@@ ga la gba kpa nana kimbir inyaregh ki sh@@ on@@ o ? Shin saa nana zua a li@@ ba ve nana kimbir er nan t@@ ende zwa laa ? Kwase ugen la lu Pen@@ ina , un mar ônov imôngo , nahan lu nahan Han@@ a tar sha ci u ng@@ u@@ la mar ga yum . Bibilo ôr kwagh u “ ishima i legh legh man u lun ving , ” man “ ishima i de@@ m de@@ m ” ér , ka aeren a i doo u han@@ mô wase nana lu a mi yô . ( 1 Pet . ( Mbafilipi 4 : 5 ; 1 Timoteu 3 : 2 , 3 ) Er mbatamen ve lu a tahav ken tiônnongo yô , doo u vea dondo ikyav i Kristu la nahan vea eren tahav sha kwaghfan . Ka A@@ she a Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato a Lu A@@ to Ve Y@@ e ( Ese@@ kiel 14 : 14 , 20 ) Mbam@@ sen mba Daniel eren zum u á lu uma la cii ve na yô á ya ikyar a Aôndo taveraa , D@@ ai@@ r@@ u je kpa fa kwagh ne nahan . — Daniel 6 : 16 . I@@ ma@@ agh k@@ in k@@ ia nyôr ken Armag@@ e@@ don k@@ ia due ts@@ ura , . . . k@@ ia lu hiihii ken ‘ tar u he ’ la . . . , i kohol ve imôngo sha gbenda u hemen u Aôndo , ve kav igbenda i í eren akaa ken nongo ne yô . ” 119 : 7@@ 2 ) Gba u kwaghhenen la una wase tsombor wou ua hemba lun g@@ ung@@ ur môm shi ua lu kôôsôô a Yehova kpaa . Kwase u g@@ anden ugen kaa a ve ér : “ Er Mbashiada mba Yehova ve ve hen a vese nyian yô , tese ér mkur kera shi ica ga . ” Ashighe kpishi mba@@ ats@@ am@@ ev mba ken ma tiônnongo u a lu ikyua yô yange ve wa ats@@ am i ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough sha mi . 14 : 15 - 17 ) Ka ityôkyaa i i ne ve i gbe u Or@@ gban se una doo se ishima la ga he ? — Or@@ pa . ( Mateu 11 : 29 ; Marku 10 : 17 , 18 ) Yange pase kwagh u Tartor la sha u keren mtsera na ga . Ka ityôkyaa i môm i nyi i ne ve se soo u fan “ ityesen ” ne ? Kanyi ia lu awashima u Satan shighe u a va pase un ken imeen i masetyô laa , man se asange asange yô kwar wase ua lu nyi ? Se seer zungwen anmgbianev mhôônom ken tiônnongo wase nena ? 14 : 10 - 12 ) Yange mba yem ve shin Zege@@ mnger u Nyian , mba p@@ eren y@@ ande la yô , ve za Mose man A@@ ron man Yehova i@@ ve@@ ver iyol sha ci u ve hen ér ve kera mba a kwaghyan man mngerem ga . ( E@@ ks . Ieren yen i ker mbamaren enev ken ishima tsung je . Apostoli Paulu wa se kwagh ér , ‘ se eren akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , mbananjighjigh . ’ • Mbakolose 3 : 13 ? Or@@ k@@ eren@@ av@@ aan u ken injakwagh ne wa iv@@ aan sha ada na la fele je ngô@@ ôr ga . ( Ese@@ kiel 34 : 22 , 23 ) Ken ayange a masejime ne , ka Davidi u V@@ esen , Yesu Kristu , u a lu “ or@@ kuran môm ” ne Yehova a ver un ér a nengen sha mbatomov N@@ av mba shin tar ye , inja na yô ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem man “ iyôngo igen ” je la . — Yohane 10 : 16 . Shi se mba lamen a mba ken kwaghaôndo u aiegh dang kpaa ga . Shin er orumace jimin cii yange nan gema ijime a igbenda i Yehova Aôndo i doon ishima la nahan kpaa , a undu ve ga . Aluer u nenge yô , Gi@@ di@@ on lu a a@@ kper@@ an cuku ga , kpa lu lamen er ngu nengen a Yehova iyol na nahan . Aluer u er nahan yô , u seer tse@@ en ishima ken tom wou u pasen kwagh la je ka u tu@@ nan ga . Mkaanem ma i kaa ér , “ Aôndo Una ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii ” la , ka mkaanem ma hemban doon cii ma ma pase er uma una va lu ken hemen , shighe u anyom dubu aa bee la yô . Tsô Tor Saulu maa mough za hen Davidi iyol na , un kpa jijingi u Aôndo gba sha na . Man ka an@@ ti kpaa nana tile sha zum u Una ande laa ? U@@ kô@@ pi mba tse@@ v mba ityakerada i i@@ vangeli i iny@@ iin i ken W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on . “ Jijingi u taregh ” la ka nyi ? I@@ an i ngise ior luun a mi i lun ikp@@ an a asema ve la wase u fan tom kp@@ an u Mbakristu ve lu ker yô . Ikyav i T@@ esen É@@ r Wan Wou Ngu Or@@ henen u Kristu 14 : ​ 22 - 24 ) Kwagh ne tese wang ér gba u a nenge bredi man wain la ér ka di ikyav tsô . Anmgbian ne yange hemen gba@@ at@@ om ne anyom imôngo . Yesu shi tese gbenda ugen u zungwen mhôônom ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la . A kaa ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga , er ne kpaa á na ne ibo ga@@ gh ga yô . Or@@ jighjigh Aberaham yange tese icivir tsung sha ivaa i eren . Nahan ka se za hemen u eren sha iyol@@ tseghan yase la sha ayange a uma wase cii . Kpa , jighjigh ve u nan ua har sha mfe u vough u ken Ruamabera la mgbegha ve nahan ve gema aeren a ve . Hemen u Aôndo He@@ mba Do@@ on ! ( b ) Mbakristu mba mimi mba a nyi tom i k@@ ahan kposo sha kwagh u ity@@ es@@ ene ? Ivur la kaa ér : “ [ We Yesu ] U er ve , ve hingir tartor man upristi sha ci u Aôndo wase , vea tema tor sha tar . ” ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ; Mpase 12 : 17 ) Tom u pasen kwagh shi tesen ior ne na yô “ zege@@ ikpelaior ” hingir u va kohol as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la . E@@ i , ve umbur ga . Mose za ityom ne tswen ga , an@@ ngô na , A@@ ron lu a na imôngo , lu or@@ shua na . Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Luka 21 : 25 - 28 mara bende a mnenge wou sha m@@ ve u zege@@ can la nena ? Ve za m@@ tem ugen , nahan mba lamen sha kwagh u tom u ve za er la , gumor ugen ken Kristu gema tema ving ngu ungwan . Yange pase loho u nan ishimaverenkeghen sha ci u ‘ sur@@ un mba asema a vihi ve la asema . ’ Mkaanem ma Ho@@ sea man tese se nyi sha kwagh u m@@ ge@@ m@@ shima man mhôônom ma zung@@ wen@@ e ? Kp@@ iligh se iyol er i hii ve ior yange ve wa Yesu aie iyol ér ngu or u ity@@ uh@@ wan ga , sha ci u Yesaia kpa kaa ér ‘ Aôndo a tsaha ’ Kristu . Paulu wa Tit@@ u kwagh sha aeren a i gbe u mbatamen mba ken tiônnongo vea lu a mi yô , been yô shi pase un ér “ ior mba ve aren ave [ shin ve gande ave ] ve ngee , ka mb@@ al@@ amen gbilin gbilin man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior ” kpaa . Tsô , kwagh u icighan jijingi a lu la jim ka nyi ? Hii ke ’ im@@ ese yô u̱ sha utar la ka : M@@ zough u Ity@@ ar Cii / F@@ o@@ to u sha ikyev i S@@ a@@ w L@@ w@@ in Er va hingir tic@@ a nahan kpa , soo u yaren tom a uma na jimin cii sha u wasen ior sha er vea kporom hen Aôndo yô . Aluer kwagh u Yehova seer doon se ishima yô , a hemba s@@ aren se u kporom ikyua a na shi kaven aeren a na kpaa . — Yo@@ s . Ka nyi i lu jijingi u tar@@ egh@@ a , man ngu a na ior ve hingir nena ? Mbakristu mba mimi mba wasen anmgbianev vev tar sha won cii . Mbakristu ka ve dondo ikyav i Paulu nyian ne nena , kpa ka nyi kwagh ve gem ve suur sha mi ga ? Kwagh ne gba u ú na orgen ishima you sha mimi cii ken ashighe a doon man a bo kpaa . A wa mbacivir un kwagh ér ve nôngo sha afatyô ve cii ve yima ior kpishi er ve fetyô la . Eliya ng@@ ur nahan ve tar yô ve g@@ enger am@@ o ve tôndo ayol a ve av@@ av zan zan awambe gba duen ve iyol . Yesu lu wan u ngô na tswen . Aluer or ôr kwagh u vihin se je kpa , se gema se ôr kwagh a nan kundu kundu yô , kwagh u dedoo una due ker . ( Anz . Yange i ta iwanger sha kwagh u “ zege@@ ikpelaior ” ken inyom i 19@@ 35 nena , man kwagh ne yange bende a mbagenev mba yange ve y@@ aan bredi shi ve maan wain u M - umbur la nena ? Yange ica gba ga tsô , mciem gba Eliya iyol , ishima za un iyol je , a t@@ ôm er gu@@ da ma un kpe kera . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ A P@@ ine Ve Kwagh Ve Shighe u Vea K@@ pe La . ” ) ( c ) Ka injar i nyi a va na mba a ôr ve ijir a kure ér mba iyôngo laa ? Yehova He@@ mba Mbai@@ hyomov N@@ av sha Ashighe a T@@ su@@ aa La Er iky@@ enge lu taver seer a seer nahan kpa , anmgbianev mba un@@ yi@@ in mbara fa kwagh u lu ôron ga shi un kpa kav kwagh u ve lu ôron ga . Mbagenev kaa ér uma u tsôron una due ishima , sha ci u ior vea gbaa eren akaa a ib@@ ume a saan uma ve ishe gbem sha won tsô . Er ve tese wang ér ve mba vegher u nongo u Satan yô , á tsaha ve . 46 : 13 ; N@@ ah . SA@@ R S@@ E U M@@ O@@ N@@ D@@ O@@ N I@@ E@@ NG@@ E@@ M I Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Alaghga vea hen ér aluer ve er tom ayol a ve yô , vea hemba eren u sha inja shi vea er u fele kpaa . Or@@ pasalmi yange wa icam kaa ér : “ Mba atindiakaa a O@@ u a doo ve ishima yô , mba a bem kpishi je , ma kwagh u nan ve gb@@ ev mbu nôngon kera ngu ga . ” ( Y@@ er . 25 : 11 ) Kpa er Yeremia kaa ér “ TER ka kwar wam ” yô , tese ér yange na jighjigh ér Aôndo zu@@ ngu mhôônom , shi kwagh la na un ityôkyaa i lun a “ ishimaverenkeghen . ” ( Cii man Shighe u Yesu ) la , a mase duen a Mbaiserael ken Igipiti kera . M@@ til sha Mimi Ngu H@@ ange H@@ ange sha u L@@ un a Ishim@@ a@@ verenkeghen Ú gema gb@@ ong gb@@ ong wou man msaanyol wou u u@@ ye la jimin cii ú ver sha u keren akaa ou@@ we ? M nan@@ de hanma kwagh cii ; ityakerada man ufoto kua akaa a taver ishe a m eren tom a mi ken kwaghaôndo wam u tse la je kpaa . Mba@@ civir Aôndo sha mimi cii mba civir un ken tempel u ken jijingi la ken mzough . ​ ​ —⁠ Yes . Kwagh@@ ngeren ugen u sha itinekwagh ne una pase ken hemen er i hii ve Aôndo a de ér uumace ve ya ican yô . — Ôr Yesaia 11 : 4 . A lu nan kpa , kwagh u se fe yô , mba ny@@ a@@ ghen ior sha ci u ikyurior i ve lu la shin indi ve shin sha ci u mba nomso gayô kasev yum , shin sha ci u zwa u ve lamen la shin kwaghaôndo ve gayô ny@@ ity@@ ô@@ kwagh igen i ve lu kposo a mbagenev sha mi cii . 11 :⁠ 26 . Kpa doo u se kôr ave sha mbamlu asev nahan se de u eren tom u pasen kwagh la kpoghuloo ga . M - è@@ s@@ è u È@@ s@@ é@@ n K@@ ure K@@ ure Inja i kwaghwan ne ér nyi ? Sha iyange i J@@ un 17 , 19@@ 42 la , i erem batisema , ica i gba ga je maa m hii u eren tom u pania . ( Yo@@ s . 6 : 25 ) R@@ ah@@ ab@@ i yange lu a jighjigh u nan , shi a na Yehova man ior N@@ av icivir . Sha shighe ugen la , Bar@@ u@@ ki kera ver ishima sha ityom i yange eren ken mcivir u Yehova la ga , kwagh hingir u han@@ gen un . 1 : 2 , 3 . U@@ ̱ henen sha akaa a á er shi una va er ken hemen sha u kuren awashima na la una na ú ishimaveren i va zuan a “ asaren a ken ishima you ” nena ? N@@ ôngo a Mbam@@ zeyol O@@ u sha “ Kwagh@@ fan ” I@@ sho@@ li@@ bo i ken sule u E@@ den la i va nomso man kasev cii a nyi ? ( 2 Timoteu 2 : 20 , 21 , 24 , 25 ) Nenge er Paulu a tôô mlu u sar sar man ishima wan a zua sha ishima i legh legh la . ( b ) Ne@@ hem@@ ia cia mba@@ ah@@ end@@ anev nav ga sha ci u nyi ? Peteru yange za hen Yesu , er iwer at@@ ar@@ atar nahan ken ijime , hen gar na u K@@ ap@@ er@@ nah@@ um la , za pine un ér : “ T@@ ere , ka ac@@ in a me je man anmgbian wam una erem kwaghbo man me de un@@ u ? 1 : 5 ) Ka an nana fatyô u wasen we u tsuan tom u u hendan a akaawan a ken Bibilo ga laa ? U ma ve na Yesu jighjigh shighe u ve kav inja i kwaghôron na ga la yô , ve de ve kure ikyaa fese , maa ve undu un je . Cii ve Yesu k@@ ôndo yem sha yô , yange kaa a mbahenen nav mba jighjigh ér una lu a ve . Mbam@@ pin mbara man mba ú lu pinen ne nôngo u lun kwagh môm ga he ? Ka nahan ve mbagenev ka ve kaa ér vea tindi or a mi tsô nana mase fan aluer ka a mimi ye . Kanyi Yehova a soo sha ci w@@ ou@@ we , kpa kanyi i gbe u ú er keng - ne ? Nahan a wa ve kwagh ér : “ V@@ ande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” — Mateu 6 : 31 – 33 . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 11 ( Z@@ wa Buter ) Sha iyange i uwer u N@@ is@@ an 14 , inyom i 33 la , Yesu tôô iy@@ ongo i wain man bredi u i we kwa sha mi ga na mbaapostoli nav . Se pase nen ior “ akaa a mimi man a a lu sha kwaghfan ” la , aa lu “ or u nan lu ken uma u sha mar@@ ami ” la ib@@ u@@ me@@ kwagh je kpaa . — 1 Kor . ( Pasalmi 65 : 2 ) Kpa , lu Yesu S@@ ef@@ anu er msen hen a na y@@ ee ? He@@ i@@ di kpa kaa wener : “ Hanma wase yô , nan nger akaa a nan soo u eren ken mcivir u Yehova la shin takerada , nahan ashighe agen ka sea tema kwaghhenen u hen tsombor wase yô , se nenge sha akaa shon sha er se fa er se lu zan hemen yô . ” ( b ) I@@ liam i hen tsombor ka i zua tsombor k@@ ang@@ en@@ aa nena ? Iyol i hiden a mi ijime ia na se palegh u ‘ nengen ayol a ase ser se mba a kwaghfan ’ hemba mbagenev . Akaa a any@@ iin ne ka nyi man se yevese a nena ? ( Gen . 3 : 15 ) Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , apostoli Paulu va wuese Aôndo sha “ mp@@ aa u a lu ken Kristu Yesu la . ” Hegen ne m fa Mbashiada mba Yehova mba a mba “ kposo ” tsô ga , kpa ve mba Mbakristu mba mimi kpôô kpôô . Sha ayange a ator la lu uma la , ashighe agen Aôndo a er ivande sha u seer or ayange shin been nan angev . Or@@ kuran se shi ka or@@ ya u nan nagh kpaa ? Ka mimi u nyi i er ken Ho@@ sea 8 : 7 , man kwagh ne kure sha Mbaiserael nena ? “ M@@ ngerem ma um@@ am ” mara ka nyi , man ka unô vea zua a mtsera sha u man ma ? Nahan Yosev tindi loho a ter na ér : “ V@@ a va kohol mo , de ngô@@ ôr ga . ( Ne@@ hem@@ ia 8 : 16 - 18 ; Yeremia 19 : 13 ) Apostoli Peteru yange unde sha tor@@ y@@ ough@@ ough ate@@ tan , za er msen . U eren kwagh ne inja na yô ka u se lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar u bo u Satan ne . Kpa ne yô , ver nen ishima sha “ akaa a i nengen a mi ga la . ” Yehova yange lu or u hiihii u lamen a tsombor u uumace . Kwagh u ior mba se ter ken Ruamabera sha heen ne tese ér iy@@ uh@@ we ia fatyô u van a ihyom i kôron man i@@ w@@ oo - or kua ieren i nzughul a or . 17 , 18 . ( a ) Yehova ver ishima ér mbatamen ve eren a iyôngo na nena ? Mbakristu mba mimi vea fatyô u tan i@@ ha@@ gh ér mba mbatomov mba Yehova . ( Yeremia 24 : 1 , 8 - 10 ; 42 : 7 - 22 ) Nahan kpa ve war ga , gadia Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar va ta num sha tar u Igipiti hemba u . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 34 , 24 “ Un u A ker as@@ an at@@ a@@ ankar@@ ahar ken uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh . . . la , ngu ôron akaa ne . ” — M@@ P@@ A@@ S@@ E 2 : 1 . Ken mpase u i na apostoli Yohane la , Yesu kaa kwa imôngo ér un ngu van fe@@ fa . ( Mpa . Apostoli Peteru pase kwagh ve wener ka “ mbap@@ ro@@ feti mba aiev ” man “ mbat@@ esen mba aiev ” mba vea nyôr a “ ityesen i k@@ ahan i dang myer ” yô . Ka sea tema vea mbagenev sea y@@ aan kwagh sea lamen sha akaa a a er ken iyange shin sha akaa a ken Bibilo nahan i doo kpishi shi kwagh ne ka a wase u maan se kpaa . Er i we Mbakristu cii kwagh heen nahan , “ lu nen mba mhôônom ma ker ve ; shi hide nen a ayol a en ijime kpaa . Mimi yô , Maria lu a jighjigh u nan tsung ! I ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ken Yesaia 5@@ 4 : 13 ér : “ Ô@@ no@@ v ou ci ca kpaa vea lu mba TER A tese ve yô ; mkpeyol u ônov ou kpaa una vese je . ” ( Ôr Genese 4@@ 9 : 5 - 7 . ) Yehova tese dooshima sha igbenda wue wue , kpa gbenda ugen ú a tese un la ú hemba duen tseer tseer cii . M - umbur ne una wase hanma or nana kav er uma u Yesu man ku na la u lu a inja yô . U kure yum ! 11 : 9 ) Paulu yange umbur se kwagh ugen u a lu sha ci u mbayev man mbag@@ anden kpaa yô , ér : “ Han@@ mô wase nana va ôr Aôndo kwagh u nan iyol i nan . ” — Rom . Yange mba yem Mbaiserael mba dugh a ve ken Igipiti kera , ka va kom sha uwer u sha utar yô , ve za haa af@@ o hen kpe@@ w@@ oo u U@@ wo u S@@ en@@ ai . Ma@@ shin la una er a er tom je kpa , alaghga kwagh u vihin tsung una due ker ! U ôron kwagh sha mimi la tese u l@@ ahan mbagenev ga sha ci u nyi ? M@@ t@@ í@@ m u se time sha akaaôron a profeti a any@@ iin la a taver se ishima sha u se ny@@ ima ts@@ ombo u eren nyi ? Mba K@@ ohol Akaa A Sha Man A Shin Tar cii Solomon yange nengen a “ i@@ pi@@ la i i eren shin tar cii ” yô , a kaa wener : “ Nenge , m@@ liam ma mba i kighir ve la , man ve lu a or@@ sur@@ un ve ishima ga ” la . Hen shighe la , Yesu u i nder un shin ku la na apostoli Yohane Mpase , u tese un akaa a aa va er ken hemen yô . ( Mateu 9 : 36 ; Marku 10 : 13 - 16 ) Er Yesu eren a ior dedoo nahan kpa , lumun a kwagh u vough u Ter na u sha la kpa lumun a mi yô . SA@@ AN se iyol er agumaior kpishi a a lu Mbashiada ve lu eren akaa ken uma ve akuma akuma , sha er vea seer eren tom u pasen la nahan . ( Mat . K@@ wa ne kpa , lu sha ci u Mbakristu ve we ave sha akaa a pati@@ i ga yum yô . Christ@@ op@@ her M@@ av@@ or 21 : 20 ) Paulu pase ve wang ér kera gba u Mbakristu vea kura Tindi u Mose ga , kpa mbagenev ken a ve lumun a kwagh u Yehova soo ér ve er la ga . Nahan cii kpa , ior mba Aôndo ya iky@@ ur a ve la kpu@@ un yô na un jighjigh ga . We kpa u lumun a ve , shin er ikyav i tese wang ér ici@@ gh k@@ ira k@@ ia wase nahan kpaa ? Aluer u ngu a ityom ken tiônnongo yô , alaghga a taver we u nengen sha ityom you i ken tiônnongo shi kuren ityom i u lu a mi hen tsombor wou la kpaa . Pro@@ feti Mose yange zua a imba ian la . Yange i tsengaôron ér ul@@ ah@@ adi mbara vea lu 7 man ul@@ ah@@ adi 6@@ 2 , nahan kohol cii yô a lu ul@@ ah@@ adi mba@@ an@@ yomov 6@@ 9 . Shi kwa@@ v@@ aôndo ka ua lu shami wang yô , mba ken tiônnongo ve tôô un ve due a na sha u a lam a ior mba ve zough a ve sha ajiir a ior ve me@@ men her kua sha go@@ do@@ b@@ i yô . Shin er Yehova a fe kwagh u a lu se ken ishima tsembelee nahan kpa , á taver se ishima ér se̱ lamen a na . 11 : 4 ; 1@@ 39 : 4 ; Y@@ er . 17 : 10 ) T@@ ime ase sha kwagh u Aôndo yange er sha kwagh ugen u er Bar@@ u@@ ki , aka@@ we u Yeremia man ijende na i ishima ishima la . K@@ wa ne yô , i wu@@ he un anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar ken pur@@ usu u yange lu ken W@@ al@@ d@@ he@@ im la . Aôndo ng@@ ur kuren i@@ yô ijiir yô , a kaa ér : “ Me ver i@@ ho@@ m hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” Ú er nena sha ityom i kpilighyol i Aôndo ne , man ú wase mbagenev nena ? Ka nan nenge ér akaa@@ injaa a ken jijingi la ka “ akaa a ib@@ ume . ” Ikyav i tesen yô , nenge kwagh u Satan lu ôr a Yehova sha kwagh u or@@ perapera Yobu la , wener : “ U wa un ig@@ yar , U kase un a ya na kua akaa a a lu a mi cii gaa ? Er tar ne u lu eren akaabo seer a seer nahan , ior mba dedoo vea za hemen u ‘ kaven m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la . ’ ( M@@ al . 3 : 1 ; 5 : 22 ) Timoteu yange hingir or@@ kuran u ken Kristu u i na un jighjigh yô . ( a ) Er nan ve ityôkyaa i lu i se cia num u mbaihyomov asev vea va ta sha a vese la ga ? Aluer se mba a mnenge u vough sha kwagh u iny@@ ar ga yô , se er akaa a a lu sha mi ga yô . Nahan m kaa mer ka ape m soo u za civir Yehova je la . Nahan kpa , alaghga mlu u mbagenev una na ve ian i eren tom ne , kpa ve ayol a ve vea lu a ishima i eren u ga , shin vea nenge ér ve kuma u eren u ga . ( E@@ ks . Er Yesu nenge ior mbagenev lu v@@ aan ku u ijende ve , L@@ as@@ ar@@ u yô , kôr un iyol , tsô “ sôô Un ken ishima , ishima ta Un k@@ we kpaa . ” Yange m soo u za gban g@@ es@@ a u an@@ umbe ne u ityar ityar la kpaa . Ken inyom i 18@@ 13 , Or@@ civirigh ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , iti na ér Ro@@ ber@@ t F@@ ar@@ qu@@ har , u lu g@@ om@@ na u tar u Ma@@ ur@@ iti@@ us la , na ian ér i hii u geman Ity@@ akerada i I@@ vangeli ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y . Paulu tôô M - umbur ne kar sha naagh ku bem ku yange i naan ken Iserael u ngise la . Ka akaa a dedoo a nyi mbap@@ asen kwagh u Tartor ve lu zuan a mi nyian ken tom ve , man ka wea ôr akaa ne nahan i doo u ga he ? I@@ sho@@ li@@ bo i Adam la bende a vese cii , er i pase ken mkaanem man nahan , ér : “ Er isholibo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo yô , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” ( Rom . Yange er msen hen Ter na kaa ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” Sha shighe ugen la Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Wan u or kpaa A ve , i lu sha u i̱ er Un tom ga , kpa sha u Un Una er mbagenev tom man Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ” ( Mat . A@@ dooga u sember eren ivese , nahan u nenge wer ma gbenda ngu u u fa er ikyar u a henen kwagh la tsembelee ga . Bibilo kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron kpishi yum la , kwaghbo ban sha mi ga , kpa u nan k@@ usu zwa u nan yô , nan er sha kwaghfan . ” ( Anz . Er m fa mer Aôndo ngu a iti na kpôô kpôô yô , kwagh la doom kpishi . Lu kwagh u m vande ungwan mayange ga yô . ” Kpa Aôndo wa se ikyo shi a tese se gbenda wang u se za sha mi yô ! Ken tar u aeren a vough a vihi kera ne , ior kpishi “ ashe a ve iv a idya , nga me@@ men u eren isholibo ga . ” Shi nger nen inyaregh ki ne vihin sha akaa a a geman ishe hanma shighe la , er kwaghyan man inyaregh ki usu u l@@ at@@ ri@@ ki nahan . Sha kpôô yô , doo u icivir ia lu ken ivese . ” Yehova shi seer nan akaawan sha kwagh u uma man awambe zum u a na Mbaiserael ngeren u A@@ t@@ indi@@ gh la . ( Pasalmi 37 : 25 ) Orkristu ugen di yô , alaghga sar nan tsung u nengen ic@@ er i vi@@ di@@ o kua akaa a i tesen sha tele@@ v@@ ishen a a hendan a akaawan a Bibilo je i lu ashe tugh ga yô . Ka an nan lu kwa@@ se@@ he na la ? Ú lumun wer Yesu yange z@@ aan id@@ y@@ u ken ishima shi tesen ior shi eren kwagh sha inja vough kpa ? Lu@@ un er yange una de ian ne a kar un yô , ica ma gba cii ve shi ma zua a ian igen i eren batisema ye . Nenge ase ikyav sha Aberaham . ken Yerusalem la 6@@ 0@@ 6@@ .@@ 25 Yesu tor kua + 1@@ ,@@ 9@@ 1@@ 3@@ .@@ 7@@ 5 tahav sha Shi hen sha kwagh u Aberaham yange nôngo sha afatyô na ér una lu bem bem a Mba@@ fil@@ iti mba ve lu mba@@ wan@@ ndor a na ken tar u K@@ an@@ aan la . Ken m@@ tom ma Genese mara , Bibilo pase kwagh u “ sha hiihii ” la je hii lun kuma anyom ub@@ iliôn imôngo yô . Lu u@@ sha , kua as@@ an man a@@ zu@@ ku - as@@ an man tar u se tem sha u ne . Í nger kwagh u za hemen la ken Aerenakaa 4 : 1 – 4 , ér : “ Tsô mba ng@@ ur ôron a ikpelaior nahan yô , upristi man or@@ vesen u mbakur@@ an@@ tempel kua Mb@@ as@@ adu@@ shi va ande sha a ve . A@@ sema vihi ve sha ci u ve lu tesen ikpelaior man ve lu yôôn mnder u shin mbakp@@ enev ken iti i Yesu yô . ” Mbashiada mba Yehova mba lôh@@ ôn we saan saan ér u̱ kohol a ve imôngo sha u kuran tindi u Yesu ne . Se fatyô u taver jighjigh wase u nan sha u henen Bibilo , sha ci u jighjigh u nan u mimi har sha ikyav man ishimaverenkeghen i i lu ken Mkaanem ma Aôndo la . — Ôr Mbaheberu 11 : 1 , 6 . Kpa a kaa er : E@@ i , alaghga né za wu@@ hen iv@@ or i bo la yô , né wu@@ he i a u@@ wua imôngo . Yange gba u Luka una er nahan sha ci u nyi ? 18 “ Aluer K@@ ing@@ s@@ le@@ y F@@ atyô u Eren Yô , Mo Kpa Me F@@ atyô ! ” Se mba yaren tom a iveren i á ne se se lu a ian gbar gbar ne sha u keren mtsera wase ga , kpa ka u civir Yehova ken igbar man a ishima yase cii . T@@ a iwanger . ( b ) Ka nyi i gbe u se er keng ve Aôndo una de se kwaghbo ? Ng@@ i ôron kwagh u m@@ gem u kwagh u or ngu a gema sha ishigh ki Aôndo la , ka m@@ gem u or shon u ken ishima ga . . . Yange Mbayuda hen ken ishima ér mcivir ve ngu shami sha ashe Aôndo . Ka unô Yehova a k@@ eren@@ e , man ka sha ci u nyi ? De@@ en orgen a kwaghbo a ishima i môm . Mo kpa u doom kpishi . Kpa ve kaa ér se tindi anmgbianev mba ve lu ken ibanave la a ak@@ ondo a á lu a gba ic@@ aver ga yô . Anmgbian W@@ al@@ ter J . Ka igbenda i nyi nahan yange Yesu yar tom a mi ken ityesen na ? De or@@ on iyev ga , shi de we ishima boo@@ gh a ônov mba ior ou ga . ” I@@ pi@@ pa@@ abaver igen ken tar u Amerika kaa ér mbat@@ im@@ en sha kwagh u sa@@ in@@ s@@ i due a mhen semb@@ er@@ ee ne ér as@@ an ngee je gande u ôron . Ka a yar tom a ishember i “ ishima ” la ken Bibilo yô , ashighe kpishi ka i ôron kwagh u i̱ sha injakwagh . Shi kwagh ne una wase se u fan ze@@ ge iyua igen i i̱ hembe van a kwagh u dedoo cii yô . 7 : 16 ) Se fatyô u henen kwagh ugen ken kwagh ne kpaa . Nahan kwagh la wase se se seer vesen ken jijingi shi se nenge er Yehova lu wasen se yô . Se mba a ishimaverenkeghen ser er shighe a za de@@ gh@@ ôô yô , se va hii u henen Bibilo a na . ” Er Yesu Kristu a lu Tor u Tartor u Mesiya u Yehova la yô , una hemen gbenda sha u timin mbah@@ emb@@ an@@ ato cica cii , mba ve lu sha la man mba shin tar kpaa . Ken derianyom u hiihii la Mbakristu mbagenev gba ken “ to u di@@ abolo , ” alaghga lu sha ci u i tsu@@ gh ve nahan ve kaha ve undu mimi . ( Mateu 6 : 10 ) Ka Tartor u Aôndo ua bee a if@@ er@@ kwagh man ihyom i kôron kua hanma ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la cii ye . M@@ y@@ ôm kpishi ma ngô@@ ôr tan nd@@ ur@@ an ga . Z@@ a hemen a tom u dedoo u ú lu eren ne . ” Un u A tema sha mi la i yilan Un er Jighjigh man Mimi . ( Mateu 11 : 28 - 30 ) Utor mba tar ne man mbahemenev mba kwaghaôndo kpishi ka ve wa ior atindi kpishi shi ve wa ior ityom i gande ve van@@ ger , man kwagh tsô a gba ve sha mi ga . Nahan icivir i ve ne Aôndo cii kpa ka sha ikp@@ a@@ zwa tsô . Mba@@ yev mban lu iyua i Yehova , hemban je yô , sha iyange la . ” Paulu yange nger Mbakristu mba ken Roma washika ér : “ Gadia se fa u eren msen er i doo u ma se er la ga , kpa Jijingi iyol Na ngu eren msen sha ci wase sha mbam@@ k@@ in gande u pasen . Se na mlumun sha mbampin mba nyi ken ngeren nee ? V@@ en@@ to@@ ten@@ e Nahan gba u vea hen u lun ‘ sar sar ayol a ve , vea zungwen mhôônom , vea de@@ en ayol a ve kwaghbo , er Aôndo kpa de ve ken Kristu nahan . ’ 2 : 13 - 16 . Yange i ta iwanger sha akaa agen kpaa ken ngeren mba Aôndo mgbegha Yohane man Peteru man Yakobu man Paulu ve nger la . Mba@@ beenyol mbagen mba fe zenden ga , nahan doo u se ver ishima ser ve v@@ aan se inya ga , kpa hemba doon u se za sôron ve sha ajiir a ve . Nahan ngohol takerada u Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La man Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor kua Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k la . Yehova kaa ér : “ K@@ egh@@ em nen , kape TER A kaa la , zan zan sha iyange i Me mough sha u yan ish@@ ar la ; gadia awashima Wam yô , ka u kohol akuraior , . . . sha u Me haa iy@@ ugh Y@@ am sha a ve . ” 119 : 10@@ 5 ) Mba@@ y@@ aav vea zua a mtsera sha ikyav i Ter wase u sha a ver la shi vea yar tom a no@@ mbor ve u sur@@ un mba ve lu sha ikyev ve la asema nena ? Shin er Tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta na ian ér i̱ hide i̱ mar gar u Yerusalem nahan kpa , ica gbe ga tsô , Ne@@ hem@@ ia va kav er tom na la lu tom u doon u@@ g@@ om@@ na mba ve lu ken ityar i i kase un i wa atô la ishima ga yô . Se wuese kpishi , er i ser akaaôron kua aan vough vough i ver sha er a tesen se akaa a mimi ken mbamkombo asev mba i eren hanma kasua la nahan ! * Nenge imba er i lu kwagh u doon kpishi u pasen or u se henen Bibilo a nan la kwagh sha gbenda u nana kav kwagh shon shi nana wuese kpaa sha wono ! Ka ortamen môm ken mbatamen mba 24 mbara yange ôr Yohane kwagh u zege@@ ikpelaior ne ye , man mbatamen mban tile sha ityough ki iorov 14@@ 4,000 mba vea za tema tor vea Kristu ken iengem ve i sha la . ( b ) Tese ikyav i i̱ tese er msen a lu a inja yô . A@@ eren a Yehova a soo kua atindi a na cii har sha atô@@ akyaa ahar a vesen a mimi a nyi ? Nahan cii man ú hii u zan sha gbenda u bo yô , vande pinen iyol you wer , ‘ Kwagh u m we ishima u eren ne una za a mo han@@ a ? ’ Sha ci u nyi ? Sha ci u Bibilo ôr kwagh u jighjigh u nd@@ ôh@@ ôr la ér ka ‘ isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur ’ yô . ( Heb . Ka Yesu a lu or@@ hemen wase ye , shi Bibilo kaa a vese ér gba u se dondon un tswen . ​ — Mateu 23 : 10 . Bibilo kaa ér : “ A zamber a TER , Aôndo na , a hi@@ re a iyol na ijime tsung je . . . Nahan aluer we ve ikyo yô , h@@ ile se ve a doo un u veren ishima sha mbamhen mba dedoo mba han@@ mô wase ga y@@ ee ? ( Yohane 2 : 24 , 25 ) Nahan cii kpa , lu mbam@@ yina vev mbara nengen ga kpa lu an@@ za ve a dedoo la . Aluer se undu un ga yô , kwagh môm kpa una vihi mlu wase vea na gbe@@ ke@@ ke ga . ( a ) M@@ lu u Yehova kaha kposo a mlu u Satan nena ? I kaa ér Yehova kuma u ‘ ngohol ’ iengem man icivir man agee . la , peeji 7 - 8 , ikyum@@ hi@@ ange 14 - 18 . Hii nan ve Paulu ôr kwagh a ve cia ashe ga ? 7 : 1 , 2 ; 32 : 1 - 4 . Kpa nenge ase er ka i lu kwase ugen u i yer un ér A@@ na yô ken ishima zum u nom na a pase un ishima na yô , a kaa ér “ Ka m nenge mer m doo nom@@ om ishima sha mimi , nahan m tôô mer m ngu a na kôôsôô . ” Sha kpôô yô , doo u ú er te@@ gh@@ elee sha ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i í bende a tsombor wou cii . Se ngee a ngee kwagh ga , se ter di a ter kwagh u Ity@@ av mbi Kwagh@@ aôndo mbi ngise mbi va a iky@@ em@@ ty@@ o hen atô u mba@@ ̱ ve s@@ enge ér mba Mbakristu la vea Mbam@@ usu@@ lu@@ mi la ; kua Mbam@@ ker mba Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o mba ke ’ tar u Ish@@ pania man L@@ at@@ in Amerika ; man Ity@@ av mbi ke ’ Y@@ uro@@ pa mbi Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti man Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o ve nôngo Anyom Iky@@ u@@ du@@ gber la ; man mbi ihi@@ ar mbi hemban wu@@ an ior cii mb@@ i̱ i nenge tar sha won cii ke ’ derianyom wase , mb@@ i̱ yange mbi hiin ken iky@@ asen i Mbakristu Mba@@ aiev la . Paulu wa Mbagalatia kwagh ér : “ T@@ ile nen dông , i̱ de kera shi wan ne i@@ gb@@ ur i ikp@@ an ga . ” — G@@ al . M@@ ase zan mci@@ e u cian Aôndo sha icivir man m@@ doo u á doo se ishima la una due gbilin shinii ? • Ka ityom i dedoo i nyi Mbashiada mba Yehova ve u@@ v ityough eren@@ e ? ( Anzaakaa 4 : 23 ) Kanyi jighilii i lu “ ishima you ” i í t@@ ér heen ne ? Nenge er i doo tsung u se dondo aeren a Wan na , Yesu la yô ! Davidi yange ver ishima ér Yehova a̱ bee un angev sha ivande ga . Mesiya Ka Gbenda u M@@ yom u Aôndo , 12 /@@ ⁠ 15 ( Ôr Mbakolose 2 : 6 , 7 . ) Ior mba hiden a iyol jime yange ve er nena ? Se lu eren kwagh sha mi ga , aluer se de mbamgbe asev shin akaa agen a yan shighe nga yangen se u eren tom u pasen kwagh dông yô . Ken anyom a karen ne , i gema gb@@ eren ngeren mbagenev ken mbam@@ gber mba Awa@@ ke ! 4 , 5 . ( a ) Er i er kwagh u ishember i “ awashima ” la ken Bibilo yô , ngi pasen nyi ? 7 , 8 . ( a ) Kanyi erdoo Yehova yange tese Lo@@ ti man tsombor na ? Kwagh u Aôndo á t@@ ende zwa u nan se la ka Paradi@@ so jim jim . — Luka 23 : 43 . M@@ ôm ken igbenda i hemban doon i se kav aeren a Yehova a hemban cii yô ka u henen kwagh u uma u Yesu Kristu man tom na la . T@@ su@@ me un , nahan a kera fatyô u zan zende la ga . 26 : 26 — Kwagh u i kaa ér ‘ kasev pue vea kaa bredi ken at@@ se môm ’ la , inja na ér nyi ? Mbam@@ pase mba Yehova Mba W@@ asen Se ( 1 Samuel 17 : 42 – 5@@ 1 ; Ese@@ ter 3 : 5 , 6 ; 7 : 10 ; Aerenakaa 12 : 1 – 3 , 21 – 23 ) Kwagh u Yehova er a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol ne tese ér mkaanem man ka ma mimi , ma kaa ér : “ Ken ijime i iyol@@ gen@@ gese yô , ka mtim , ken ijime i ic@@ een ka mgb@@ e . ” ( Ôr Mbaromanu 5 : 18 - 21 . ) Yange nger ér : “ N@@ gi@@ se m lu iyev , hegen m bee iyol , nahan kpaa , mayange m ngu a nenge i ta or@@ perapera kera ga , shin tsombor u nan kpaa u s@@ ônon kwaghyan ga . ” ( Ps . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Ka Yehova pe ior nav ma ve palegh kwagh@@ ts@@ eren man ma ve ember uma sha u veren ato sha atindi na . ( b ) Er Yesu lu a kwagh ave ga nahan kpa , lu nyi kwagh gema er@@ ee ? Yange or u yan I@@ y@@ ua i B@@ em i No@@ bel wa zwa sha kwagh ne e̱r i nger ken pi@@ pa@@ abaver i i yer ér G@@ u@@ ar@@ di@@ an u ke ’ L@@ on@@ don ke ’ tar u I@@ ng@@ i@@ la la nahan , wener : “ Kwagh u a hembe k@@ on@@ don iyol cii je yô , ka e̱r ityar i it@@ ian i í kohol í l@@ ú alegh a gbe@@ ke@@ ke a gbaa u M@@ zough u Tar cii u Nen@@ gen sha M@@ kor u Ior la je shi i hur@@ ugh í lu í , í lu ityar i it@@ ian i hemban samber a ikyav mbi u@@ ty@@ aav la . ” Bibilo kaa ér : “ [ U@@ shia ] ver ishima u keren Aôndo sha ayange a Se@@ kar@@ ia , u a lu tesen er i̱ civir Aôndo la . Sha ayange a a lu keren TER la yô , Aôndo na un mkpeyol . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 26 : 1 , 4 , 5 . Or@@ t@@ wer ugen la kporom tema ikyua a vese , maa kaa ér : “ V@@ i@@ him kpishi sha ci u zayol wen ne . I@@ aven la been yô , anmgbian Mark N@@ ou@@ ma@@ ir u a lu or@@ tesen hen Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha I@@ makeranta i Hemen u Aôndo la , gba a mi tôvon ior sha u ve ôr yi@@ ase ve yô . E@@ ̱r yange l@@ ù u p@@ eren atindi a Mbakristu ga di tsô yô , a na mbatamen mba shin t@@ ine mba sha derianyom u hiihii mbara icivir a lumun u eren sha kwaghwan u yange ve wa un la . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér : “ M@@ ci@@ em ma se lun a mi sha kwagh u kp@@ er la m@@ á fe lun er se hen ser a lu nahan la keng ga . ” Nahan kpa , kwagh va kôr gema icin i môm . M nôngo sha ut@@ aha mer ve kar@@ em ken ishima sha kpa , mba di her tsô . B@@ atisema ngu a tahav mbu mgbegh@@ an se u eren kwagh u perapera . ” Nahan , mayange ka saan un iyol u nengen er se lu yan ican ga . KW@@ AG@@ H U U@@ N@@ A B@@ E@@ E M@@ Z@@ E@@ YO@@ L N@@ E YÔ : Tartor u Aôndo ngu du@@ ghun any@@ ighe ken asema a ior kera sha u tesen ve kwagh u una wase ve vea kera lu a awashima u eren any@@ ighe ga ku@@ aa yô . “ Shighe u kwase wam hii u henen Bibilo la , m nenge akaa gema ken a na kpishi . Alaghga ayôôso la yange na yô A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ se@@ ka ‘ ver mon ve ’ sha ci u Paulu . ( Rom . Mayange de lumun wer Satan a tsu@@ gh u er yange tsu@@ gh Ifa , hen ér atindi a Aôndo taver yum la ga . 10 : 1 , 2 ) Anyom nga kar er 1@@ 50 nahan yô , Yeremia va nger mkaanem ma Yehova ôr a ior N@@ av mba ve ban a jighjigh u nan ne , ér : “ M m@@ ô@@ ôr we er kon u wain u injaa , iv@@ or i mimi ; man ka nyi u gem u hingir Mo a@@ gbaa a bo a kon u wain ugen nahana ? . . . Kwaghôron u P@@ at@@ ri@@ cia S@@ m@@ ith D@@ ugh kwagh u yange er ikyurior i Iserael jimin cii la kera je kpa Bibilo ôr kwagh u kpôô kpôô u yange er a as@@ ande a ior agen a yange iy@@ uh@@ we man idya shin im@@ anger nen@@ ger ve yô . Or@@ pasalmi kaa ér , akaaôron a ji@@ righ a perapera a Aôndo ‘ sar uma na tsung . ’ ( Ps . U seer yô , shi mba zan hemen u gb@@ eren ityakerada umiliôn umiliôn i wasen or u henen Bibilo ken ijô igen je hemba ijô 3@@ 00 . Yehova tese ér un kuma u yan iti na la nena , man a er kwagh u seer van a icivir sha i nena ? H@@ ide hen sha injakwagh i or u henen mat@@ o u nahan la . Ior yange ve wa ic@@ in@@ tan i Noa la ikyo ga ( b ) Gba u u za mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la sha ci u nyi ? Gbenda u yange Yesu nengen mbagenev shi eren a ve la tese ikyav i ishima na i legh legh nena ? U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u Luka nger sha gbenda u Yesu er msen hen tugh mbu kper@@ nan i wua un la . A kaa ér : “ Er A lu ken ican yum yô , A seer eren msen ishima i môm . ” Akaa ang@@ an vea er sha ci u ve fe Ter ga , Mo kpaa ve fe@@ m ga yô . ” K@@ e ’ tar u Ne@@ ther@@ lands yô , a@@ vese 33 ke ’ atô u deri ka a mase za ku@@ usu ke ’ ivese p@@ aven . Mkaanem ma Yehova ma ne ishim@@ as@@ ur@@ un i i gbe inya ga yô . M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N : E@@ i , yange lu or u dedoo tseegh tsô ga . Tindi u Mose la yange tese ér u@@ tor mba ken Iserael vea fatyô u hingir upristi ga . Yesu yange tese iyol i hiden a mi ijime sha u va eren tom u Mesiya nena ? ( a ) Kanyi kwagh or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase yange nger sha kwagh u Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la ? Yange se t@@ ume ityough nan Christ@@ op@@ her mbam@@ lumun sha mbampin mba lu pinen se ken Bibilo la , je yô se fa shighe u tugh ile gba ken atô ga ; shi mô wase môm kpa nan ver ishima er Christ@@ op@@ her lu nengen ken won sha w@@ in@@ do@@ u fele fele ga . Ity@@ ar i i vande lun a ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior kpishi la je kpa , alaghga ia kera kura ic@@ egh@@ zwa i N@@ P@@ T la ga . Er gba u Mbaiserael vea n@@ aa ini@@ av mb@@ in keng yô , u hen wer yange a taver ve u nan mbi sha asema a ve@@ e ? Kwagh u yange er ve ne tese se nyi sha kwagh u m@@ te@@ v u tôvon ior a ican sha ci u kwaghaôndo ve laa ? Ashighe ne lu a saan mo iyol . T@@ i@@ ônnongo ne ngu hen ger@@ i u i yer ér K@@ u@@ us@@ am@@ o la , ijiir ne dondo a ijiir i hemban nd@@ ôh@@ ôr sha tar cii i i yer ér Ar@@ c@@ tic C@@ ir@@ c@@ le la . P@@ alegh iyol@@ gen@@ gese . ( b ) Ieren i nomso@@ mbaiorov mba sha ayange a Mal@@ aki la yange i kaha a i̱ ior mba sha ayange a Yobu la nena , man nyian di ye ? Kwagh@@ wan ne ngu a inja nyian kpaa , vough er sha shighe u i nger un , i z@@ ur@@ um anyom dubu uhar hegen la nahan . Shi apostoli Peteru wa Mbakristu kwagh ér ve ‘ seer u kôron iyol tsaha sha kwaghfan . ’ — 1 Peteru 2 : 21 - 23 ; 2 Peteru 1 : 5 - 8 . Shighe u ma mkombo a lu zan hemen yô , alaghga a gba u anmgbian u kwase nana lu geman akaaôron a anmgbianev mba nomso man mba kasev kua a mbayev man mbatamen vea lu nan la . Kwagh u yange time ken “ ruamabera ” ve nenge a mi la na yô , er msen hen Yehova zu@@ lee . A̱ shi nan kpa ruamabera ne lu Lev@@ iti@@ ku man Yesaia man Yeremia man Ho@@ sea kua Amo@@ shi . 3 : 15 ) Aluer or pine u mpin u taver yô , ôr nan jighilii wer u fatyô u nan nan mlumun sha mi hegen ga , nahan kaa a nan wer u hide u va ker iwanger sha mi . A@@ me@@ en a Yehova a ne ian ér a̱ va sha a̱ vese la ka a na se kav mbam@@ yina asev , shi se seer zuan a ian i kôôm mlu wase kpaa . Paulu pase er u@@ iyua mba ken jijingi ve lu kposo kposo man er mbananjighjigh mbagenev ve lu a u@@ iyua mban yô , been yô maa a ter ieren igen i í doo u Mbakristu cica cii vea lu a mi yô . Mbagenev ka ve hen ér er ve pin imba mpin la yô tese ér ve ban a jighjigh shi mba ne Aôndo icivir ga . • Ka akaa a doon a nyi i zough a mi sha u henen kwagh a ior ken takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? laa ? Kwagh la pase ityôkyaa i i ne ve , se lu nengen ior ve lu yan ican nyian kpishi yô . Ka sha ci u ka Satan á lu hemen tar ne ye , ka Aôndo ga . A gba wan un as@@ ôngo kaan ér : “ Tor u Iserael ngu a icivir sha ashe a ior nyian ts@@ ôô , er a er ak@@ ondo kera sha ashe a ikp@@ an i u@@ kase i mbayev nav , vough er gbil@@ in@@ or u lun a kunya ga ka nan gba sa@@ ghen iky@@ ondo nahan ! ” — 2 Samuel 6 : 20 . Gb@@ id@@ ye kwar sha kwaghôron u Yesu u i nger ken Luka 22 : 13 , 32 la yôô . Hii ken inyom i 33 la je i za hemen u tsuan mba i shigh ve mkurem mbara nena ? Mbakristu ka ve dondo gbenda u sha tindi u eren ivese ne , shi í na kwaghôron u iv@@ es@@ egh ken Iyou i Tartor sha iyange shon gayô kper@@ nan . Kwagh er vihi yô , er i ter iti i Aôndo ajiir kpishi ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu , u ior kpishi ve yer ér Iky@@ uryan i T@@ se la nahan kpa , mbag@@ e@@ man Bibilo mbagenev kpishi nger iti ne ken U@@ b@@ ib@@ ilo mba ve gem la ga . Kpa gema tese ér Aôndo ngu a vangertiôr ér mbacivir un vea sue un sha ikyaa i vesen i i bende a hanma or sha won cii la . “ MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN So@@ o Mba@@ yev Mba Wan Iky@@ o T@@ se@@ egh Ga , K@@ ua Ior Kp@@ aa . ” Sha ci u Aôndo u a lu Or@@ wan se atindi la doo ve ishima . — Yes . 33 : 22 ; ôr Luka 10 : 27 . A kaa ér : “ A@@ ng@@ ev mb@@ un ka mbu ku@@ ugh ga , kpa mbu sha ci u icivir i Aôndo , sha er i̱ civir Wan u Aôndo sha mbu yô . ” ( Yoh . Nahan kpa , se er nan ve se za hemen u bu@@ ghun asema a ase sha er se zua a iwasen ken ityesen i Yesu laa ? 5 : ​ 23 , 25 ) Sha mimi yô , gbenda u Yesu eren kwagh a mbadondon un la tese noov mba ken Kristu er i doo u ve kpa vea eren a kasev vev yô . Aluer kwagh u se lu henen vea or la wanger nan yô , se yem sha kwagh ugen . — K@@ ol . M@@ Z@@ O@@ U@@ G@@ H u gomoti u Au@@ str@@ al@@ ia ugen u i yer ér Be@@ y@@ on@@ d@@ b@@ lu@@ e la kaa ér : “ Mbam@@ zeyol mba ken ishima mba ngô@@ ôr nan ig@@ y@@ um@@ ior angev mbu ken it@@ you ga . Ka angev mbu mbu hembe zan ve iyol je ne . ” Ior mba Aôndo nenge kwaghôron u profeti u Yesaia la kure sha mi vough , a kaa ér : “ U kiriki una hingir k@@ we@@ ior , man u hemban nd@@ ahar una hingir ikyurior i age@@ egh . ” ( Yes . Kwagh u dondon sha u masetyô u Yesu ôr ken msen u ikyav yô ér : “ De ze a vese hen ape imeen i lu ga . ” Mbamaren mba ve bugh ashe yô ka ve goo@@ m a tahav mbu iyev mbu mbayev vev cii ve ver sha u eren Yehova tom shi wasen v@@ é ve̱ tôô kwaghpasen a̱ lu kwagh u vesen ken uuma vev . Er Yesu a lu koson se sha ikyev i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh yô , ngu dondon ikyav i yange ver shighe u lu shin tar la , yange ko@@ so ikpelaior sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior kpuaa . 28 : 20 ) Icighan jijingi una taver we . Or@@ tamen la maa nana pase nan mbamzeyol mba vea yange nan u civir Yehova sha ishima i nan aluer nan lumun u eren tom la yô . Kpa ka Aôndo tseegh a ne m@@ vese ye . — Nenge 1 Mbakorinte 3 : 6 . ( 2 Tim . 4 : 3 ) Paulu yange ta mbatamen mba sha ayange na la icin ér : “ Man her atô wen je kpaa ior vea mough , vea gba ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa , sha u vea ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve yô . ” “ K@@ aa a akuraior wer : TER tema tor . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 9@@ 6 : 10 . U@@ d@@ as@@ enda mba hen ijiir ne lu her lu keghen se a kegh . Kwagh ne una seer wasen mba ve we iyol u duen kwaghpasen la u pasen kwagh tsema tsema . Kpa , er ape nan dugh la i me m@@ sô@@ rom her ga yô , hemba doon nan u ny@@ a@@ ghen m@@ sô@@ rom jimin cii , kpa ú ngu wer ka u nana pu@@ u mba ve me m@@ sô@@ rom akuma akuma la ga . S@@ ar un kpishi u lun vea bab@@ a na , nahan ngu tô@@ mon ér ma a hi@@ di . ( Anzaakaa 22 : 15 ) Shi ityôkyaa igen yô , er hanma or kpa ashighe agen ah@@ i nga a hi@@ a nan ats@@ enge ahar nahan , kape mbayev kpa kwagh a eren ve ashighe kpishi je la . — Pasalmi 1@@ 30 : 3 . Akaa a mimi a doon tsung ne pase er i hii ve Aôndo a de ér akaabo a za hemen shin tar man ér i hii ve se kpen la , shi a tese se er se eren msen yô , kua kwagh u se er ve se zua a msaanyol u mimi la kpaa . Er i lu Yehova á lu or@@ ngeren “ loho u dedoo ” yô , un ka “ Aôndo u saan saan . ” ( Mateu 13 : 55 , 5@@ 6 ) Nahan Yesu vese he ’ tsombor u gban iky@@ ôr , ke ’ mbamlu mba ikyav i tese ér yange ve lu akuma kuma yô . Or@@ beenyol Y@@ eho@@ y@@ ada gema er nyi hen shighe laa ? Una hungur jighjigh ve la ga . — Pasalmi 18 : 25 ; Mbaheberu 6 : 10 ; 1 Peteru 3 : 12 . Alaghga or u civir Yehova u nan pav ivaa la nana ya ican ken ishima sha akaa kposo kposo , er ishim@@ any@@ ian i sha kwagh u ken hemen man u nengen ér nan ngu tswen shin i ta nan kera nahan . A@@ gu@@ su@@ tu 23 - 29 , 20@@ 10 Yange nger tiônnongo u Mbaefese washika sha kwagh u “ tom u i we [ un ] sha ikyev ” sha ci u “ m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo ” la . Mbakristu kpishi ôr kwagh nahan . Ver Ishima Sha M@@ doom Ma N@@ ongo U Yehova Mba a ishima i ny@@ a@@ ghen aka@@ aeren aa a lu a vough ga la kpa ? Ken washika u Paulu nger hen Mbaromanu la , a ôr kwagh u num u alegh a na lu nôngon a mhen na yô . C@@ A@@ L@@ A@@ B@@ A@@ R 7 ( zwa Buter ) “ Ú Z@@ ua a Na ” ( Ôr 1 Yohane 5 : 3 , 4 . ) Shighe la ior vea fatyô u lun ken msaanyol shi vea lu uma gbem sha won . Hegen se nenge ase sha mpin u se vande pine ken mhii u ngeren ne la : U soo u fan mimi sha kwagh u Aôndo ? Iyol i hiden a mi ijime wasem u lumun tom u inyaregh ki i kimb@@ in mo sha mi la ki yen sha kwagh u ngise i kimb@@ in mo sha tom wam u tse la ica je yô , kpa kwagh u i kimb@@ in mo hegen ne kuma u kuren mbamgbe mba tsombor wam . ” Kape Yehova kpa a wuese kwagh je la . Jighjigh u nan una wase se u zuan a u@@ gb@@ ayol asev mba hange hange la nena ? I@@ y@@ enge ior hen af@@ o jimin cii , kua kasev man mbayev man Mb@@ al@@ ev@@ i kpaa cii yô , alaghga yange ia kuma er iorov m@@ iliôn utar nahan . Mo man or@@ ya wam ken tom u zenden sôron atôônanongo , ken inyom i 19@@ 5@@ 6 Z@@ an zan nyian kpa m fatyô u fan aluer iv@@ or igen i yange m l@@ ôô la m@@ ende shin m@@ ende ga ze . ​ — 1 Kor . ( b ) Paulu yange tagher a ah@@ endan a nyi , man er nena ? Takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ngu se a iwasen kpishi , gadia ú kpa ngu vegher u mkaanem ma Aôndo ma ma lu a tahav yum la . J@@ on : H@@ m@@ m . ( b ) Ka akaa a nyi nahan a b@@ enden a ishima yase , man ka sha igbenda i nyi ? Kpa a lu shighe u h@@ an jighilii ? Hii nan i doo u se hen ser , m@@ yen wase man mlu u se lu ken isholibo ne yangen se u tilen sha mimi ga ? Hanma kasua yô , ka i tsaase se ken mbamkombo mba se eren ken atôônanongo a ase la . Ka mea haa mkurem ma sh@@ am@@ p@@ o a ngee yum kpa m p@@ ande m hide m haa ken i@@ kpe her . ” ( 1 Mbakorinte 3 : 6 ) Nahan se za nen hemen u ‘ m@@ ô@@ ôr , shi ur@@ un , ’ shi se lu nen a vangertiôr ser , Yehova ‘ una na m@@ vese . ’ Ishim@@ a@@ verenkeghen i Aôndo na Mose la wase un u tsuan akaa sha kwaghfan nena ? Tom u una eren ve una fa ape una zuan a kwaghyan ga shin pe una ts@@ aan ga la , yange doo un ga je ka u henen a hen ga , sha ci u ikyav tese ér yange hingir or u dondon Kristu ga . — Mat . Ity@@ endezwa ne yange i kure ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la , nahan kwagh ne na se ityôkyaa i ember sha ishimaverenkeghen i Yehova a ver se sha ishi ne . 28 We U Nenge a A@@ ke@@ ke a U@@ s@@ u Er Elisha Nahan Kpa ? Heela tseegh ga , kpe ior mba Aôndo iyol er M@@ ika 7 : 14 yange ts@@ eng@@ ap@@ asen nahan . U kaa wer nyi sha kwagh u m@@ vese u tom wase u pasen kwagh laa ? Tindi u Aôndo na Mbaiserael la tese ér upristi vea lu ior mba ken tsombor u Lev@@ i , u@@ tor di vea lu ior mba ken tsombor u Yuda . Gba u se na Aôndo jighjigh sha atô@@ akyaa ahar . Han@@ ma@@ or fa er u undu ngô u nom@@ ou heen shighe môm ga yô . ( Or@@ pa . 12 : 10 ) Yange fa ish@@ ember@@ ti i ‘ kwa@@ se@@ ya ’ man ‘ tor@@ kwase ’ kua ‘ kwase u sha uiky@@ a ’ la je ka u henen a hen ga , sha ci u a ter a ken ung@@ eren mba jijingi u Aôndo mgbegha un ve nger la . ( Anz . 5 : 18 ; 12 : 4 ; 18 : 22 ; Or@@ pa . Y@@ an gen yô , E@@ d@@ w@@ in nenge a a@@ kwa@@ ti u iy@@ ôô shin ityô te@@ bu@@ l ken ya na . Nyian kpa , ior kpishi mba tesen sha igbenda kpishi ér ve mba ken nongo u Yehova ga . Aluer se er msen ser Yehova a ver iniôngon i or u se lu henen kwagh a nan la sha er nana er sha kwagh u nan hen la yô , kwagh ne una wase nan u ‘ eren sha kwaghôron ’ la . ( Y@@ ak . Yehova ngu er ter u fan kwagh nahan , gadia ne se icighan jijingi na ér a wase se u fan Bibilo . Ashighe kpishi m zenden angahar gb@@ ir@@ in sha ci u se lu a inyaregh ki y@@ amen ak@@ ô@@ v ga . Maa a seer nahan ér : “ Ka sha atam a ve man né fa ve ye . ” Hanma kwagh u se fetyô u eren ken mcivir u Yehova cii kpa , se mba nan un ini@@ av mbi ken jijingi mbi una lumun mbi yô . MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U mba tsuaa mbara yange ve tese jighjigh ve sha aeren a ve . Kwagh u Yehova a K@@ eren hen Ior N@@ av Yô A@@ in@@ ge ne , mbagenev mba kaan ér u geman ior asema la ka kwagh bo . Nenge er se lu a icivir kpishi sha ci u se mba Mbashiada mba Yehova sha wono ! Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kpa lumun a kwagh ne . I nger ats@@ am a ken takerada ne sha gbenda u aa na or nana lu a ishimaveren sha Yehova shi nana lu a isharen i zenden sha gbenda u mimi kpaa yô . Sha kpôô yô , kape ior mbagen mba a@@ ah@@ e a tser ve shi i lu nzughul a ve sha ityar ityar kpa ve lu v@@ aan je ne . Kwagh@@ wan u dedoo u a lu ken Anzaakaa 5 : 18 – 20 la ngu kaan ér nyi j@@ imi ? ▪ Or@@ gen u i yilan un ér Lu@@ ci@@ us J@@ uni@@ us Mo@@ der@@ at@@ us C@@ o@@ lu@@ me@@ l@@ la la yange lu or@@ sho@@ ja man or@@ sule sha derianyom u hiihii la . M tôndo zwa a Mic@@ ha@@ el mer hanma shighe u a bee tom ne fese yô , me hemba ôron un akaa a uter mba tse@@ v cii man una y@@ av ye . V@@ i@@ o@@ let yange hingir kwase u eren tom u pasen i@@ vangeli hanma shighe , shin pania . Se Mba Eren Akaa K@@ po@@ so K@@ po@@ so sha ci u I@@ mo@@ shima Y@@ ase Ng@@ i Kwagh M@@ ôm Ga Shighe u mkur u zende u Mbaiserael ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , mngerem ban ve . Er a lu Aôndo U@@ hemban agee yô , tar sha won cii ngu sha ikyev na . Aluer u gbidye kwar sha akaa a se hen sha heen ne yô , u kav er i gbe u or a lu tagher tagher shin nana hen takerada kpishi shin nana lu a inyaregh shin nana lu sha ian@@ tom i injaa keng ve , nana civir Aôndo sha jighjigh ga yô . Or@@ gen hen ijiir la , iti na ér She@@ k@@ em , u i er kwagh na ér “ lu a icivir hemba mba hen ya u ter na cii ” la , nenge a D@@ ina yô , “ a kua a na , a y@@ av a na , a vihi un . ” ( Gen . Kwagh ne una wase u u̱ fan er batisema wou la a tese ikyav i kwagh u injaa u hemban cii , u yange u tsua u eren yô . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 11 ) Aluer se lumun kwaghwan u a dugh sha u ken Mkaanem ma Aôndo la yô ma a mgbegha asema a ase shi ma a kôôm se sha inja kpaa . Ka ve na ior an@@ takerada ne shighe u ve dugh kwaghpasen yô , shi ior kpishi mba ve fe kwagh u Bibilo ne ga kpa ngohol an@@ takerada ne . ​ — 2 / 15 , peeji 3 . E@@ la@@ ine lumun nahan wener : “ Yange ica gba cii man m mase va nôngon hemban ij@@ ung@@ wen yam la ye . ” N@@ ongo u Yehova nenge anmgbian u kwase , u lu civir Yehova hen ang@@ er@@ i la tswen la nena ? Yange ve vande lumun Yehova ér ka Aôndo ve . Nyian ne ityakerada yase ka i er tom a injakwagh la sha u umbur Mbakristu cii ér , gba u vea s@@ angen a s@@ ange mba vea na ve iwasen ga , hemban cii je yô , iwasen i ken jijingi . Yange Yehova na ior nav nena , man Mbaiserael gema er nena ? Zum u í lu ôron kwagh u “ icivir ” i Aôndo yô , mba ôron kwagh u akaa a a ne ve Aôndo a lu a u@@ lum hen orumace yum la . Sha m@@ vese u agee a Na man sha ci u m@@ taver u tahav N@@ av , mô môm u lun ga ngu ga ” ! Kpa kwagh er vihi yô , mbagenev de mbam@@ yen mba mbagenev due a ve ken a@@ yem a se lu gban ne kera . Kape kwagh u Ter wase u sha u a “ lu a agee a yiman ” la kpa a lu la , una kura se sha ikyev i hanma kwagh u i lu u una bu@@ la se cii aluer se tôô sha angahar a na yô . I@@ V@@ A@@ A ka i va a m@@ taver ashighe agen , kpa zum u nom shin kwase nan gbe ic@@ ôron u@@ ange yô , kwagh la ka a hemba van a ican cii . Yesu nengen er vihi ve ken ishima tsung yô , ishima vihi un je “ sôô un ken ishima . ” Nahan kpa , Yesu tsen@@ ga kaan tsuaa wener shighe una va u Satan a l@@ ôô “ iv@@ or ibo , ” nahan ia wu@@ h@@ a a ci@@ r “ u@@ wua ” u u lu Mbakristu mba mimi la u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov vea kar kpishi zan zan shighe u sun@@ da una kuma . Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev man mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol mbagenev tsua ayol a ve ér ve mba upristi . Nahan er se lu ior mba Yehova yô , gba u se venda atesen a mba@@ vendan mimi la ele@@ gh ele@@ gh . Ka nahan ve ka sea na or kwagh yô i saan se iyol ye , vough er Yesu yange ôr nahan , wener : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” Mbagenev kpishi sôr akaa a ve sha er vea er tom pania yô , nahan ve zua a iember kpishi man mk@@ om kpaa . — Ps . Akaa a ior i S@@ can@@ d@@ in@@ avi@@ a kper@@ an sha a@@ wen u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo cii man shighe u i mar Yesu la kpa lu a ikyav i ter@@ an@@ kon sha mi . ( 1 Kor . 15 : 22 ) Sha nahan yô , Paulu kaa ér : “ Ka an nana shi y@@ im@@ am sha ikyev i iyol i ku@@ ugh nee ? ” I zua a foto ne sha ikyev i D@@ r . Shi se mba a mba@@ beenyol man mba lun kor kor , mba ve lu nôngon sha afatyô ve cii zan mbamkombo mba Mbakristu shi duen kwaghpasen yô . Mimi la hemba h@@ aren sha kwagh u m@@ tsegh u Tartor u Aôndo ua va tsegha iti i Yehova shi ua p@@ aa hem@@ en@@ tor na iyol , shi ua gema ua va a averen sha ci u orumace la . Iky@@ u iin i Mbakristu i luun akuma akuma man sha icivir kpaa ( Mpase 16 : 14 ; 17 : 14 ) Een , Tor wase ngu yemen hemen hemen sha u za m@@ asen hemban , man kera shi ica ga tsô “ una hemba kpaa . ” Nahan saa nom una ungwan ityough nagh , kwase di kpa una eren nahan keng ve tsombor ua za hemen shi ua lu saan saan ye . U Er Nan Ve U F@@ a Kwagh@@ aôndo u Mimi ? Yehova Nen@@ gen Akaa Cii shi Eren Kwagh sha mi Kp@@ aa Kpa Yesu ti yô hen nah@@ a@@ la ga . Een , iniongo i M - umbur ne ka iniongo i doon je gande ! Gadia sha ayange la i naan nagh sha u su@@ ghun Aôndo shi zuan a m@@ de u asorabo . Kpa Paulu gema nger kwagh sha kwagh u hanma or ken ikyurior i he ne ér : “ I@@ c@@ ôngo i mimi kpaa , ka kwagh u ken ishima , ka kwagh u ken jijingi . ” — Rom . Aluer se haa or u he iyol yô , kwagh ne una kura ivaa yase nena ? Or@@ ya wam kaa ér ior er we nahan vea lu kpishi yô , ityav mbi nôngon ma mbi lu ga . ” 25 : 14 ; 6@@ 3 : 3 ) Lu@@ un er sea ye ikyar vea Yehova ga yô , uma wase u hegen ne ma a lu a inja ga , shi mlu wase u ken hemen ma a lu gbil@@ in@@ kwagh . ( Ôr Yesaia 65 : ​ 21 - 25 . ) Er nan v@@ é vea “ ci@@ r mba@@ ak@@ u@@ zwa ” ve@@ ve ? 8 : 23 . Yange se pase kwagh iyange jimin . 27 : 23 - 27 . Se nenge er ini@@ umbe la i lu a akaa a injaa a a wase se se zenden vea Aôndo yô . Samuel lu wanakiriki u E@@ li , lu shir@@ en un tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el . E@@ s@@ era kaa ér : “ Zum u mbam@@ aan tim im@@ agh ki tempel u TER yô , ve ver upristi tile a ak@@ ondo a ve iyol , ve lu a ik@@ or i t@@ ôngon ; man Mb@@ al@@ ev@@ i , ônov mba As@@ av lu a u@@ k@@ wen , sha u wuese TER , sha tindi u Davidi tor u Iserael . M@@ hen wase yina sha kwaghfan u Aôndo ica je . — Yobu 38 : 1 - 4 ; Anz . Aluer se time sha mbampin mban yô , vea wase se u eren kwagh a hanma or@@ ya er ka or u lun a ice sha it@@ you nahan . Se mba ken shighe u akaa a d@@ an@@ en se a lu kpishi yô . U soo u tesen wer Satan ka or u aie ga z@@ ee ? Mar@@ c@@ us : Kwagh la ka kwagh u dedoo , shin ka nahan ga ? Ka ze de@@ gh@@ ôô yô , ayôôso ne gba kera , gadia p@@ ast@@ ô u kaa ér ugen la ya inyaregh ki c@@ ôô@@ ci la un kpa i kaa ér a er idya . U tesen ikyav yô , anmgbianev mba kasev mba ve eren tom u m@@ ishen mba i ho@@ gh@@ ol ve u eren h@@ we ka vea lu hen ijiir i h@@ we u eren una na mbagenev gb@@ ev mbu nôngon , shin ape ior ve nengen kasev mba eren h@@ we ér ka ud@@ y@@ a@@ mbak@@ asev yô , mba kera s@@ ende@@ gh ér saa vea er h@@ we ga . — 1 Kor . Shighe kar yô , a na Ifa hingir u henen sha kwagh u kon la man atam a u , kera hen sha kwagh u iky@@ ar@@ yan na vea Un u yange na un hanma kwagh la ga . Ior mb@@ á pin amba a mpin ne tar sha won cii . Ity@@ ough ki hiihii ki inyam la tile sha ityough ki tartor u Igipiti . Shin he ’ shighe ne kpa tindi u Bibilo i we ér mba ve er ivaa mbara ve̱ var a ayol a ve la shi una lu a iwasen here ? Apostoli Peteru nger ér : “ K@@ ura nen ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ven la , er ka sha ci u Aôndo nahan , i̱ de lu er i kighir ne a kighir ga , kpa i̱ lu sha asema a en ; i̱ de lu sha ci u mtsera u dang ga , kpa i̱ lu sha gbashima je . ” — 1 Pet . 119 : 10@@ 5 ; Mat . K@@ per@@ nan pe@@ pe yô , i na anmgbian la tom u or@@ vesen na u hiihii yange venda u nan un la . Mbah@@ enen mba Yesu yange mba ngohol icighan jijingi yô , ve hingir u fan akaa a yange ve kav ga la . Ivur i sha inyom i 200@@ 9 ne , ér : “ P@@ ase loho u dedoo sha gbashima . ” — Aer . 20 : 24 , N@@ W . Yange lu awashima u anmgbianev mba i ter ve ken Mbakolose 4 : 10 , 11 la ga . Or@@ ny@@ ar la lu a ak@@ um a iyôngo kua ib@@ ua kpishi ; kpa ic@@ an@@ or la lu a kwagh ga , lu di a an@@ tu@@ le@@ iyôngo u a yam a ko@@ so , a vese hen na a mbayev nav ; y@@ aan kwaghyan a na imôngo , maan kwagh shin iy@@ ongo na , a y@@ av un sha iky@@ um , hingir un vough er wan na u kwase nahan . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i̱ í gem ér “ mhôônom ” la ngi ôron kwagh u “ m@@ yam , ” man i̱ zua kôôsôô sha ishember i “ sa@@ gh ” la . Kristu kaa wener : “ Nenge , M ngu tilen sha h@@ unda , M ngu man@@ den uwegh . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Yehova ngu keren ian i eren kwagh ne . Shi kwagh ugen yô , ka u eren kwagh sha ts@@ o@@ k@@ o . ( Pasalmi 119 : 6@@ 6 , 6@@ 9 , 7@@ 1 ) Or u civir Yehova nana lu yan ican kpa a doo nan nena ? ( Yesaia 42 : 2 ; Marku 1 : 40 - 44 ) Yange soon ang@@ we u yôôn g@@ enger g@@ enger shin u@@ kaa - ér mba z@@ ô@@ mon@@ ôô mb@@ à samber a mi sha ijô i ior sha iyol na ga . E@@ i , yange k@@ an shio u yiman ve ga . Shighe u ú dugh kwaghpasen yô , u fatyô u pasen ior wer Tartor u Yehova ka gomoti u perapera . ( Mpase 7 : 9 , 10 ; Mbagalatia 6 : 16 ) Ka kwagh u iember kpishi u nengen ior kpishi hegen mba ve lu eren icighan tom i mbacivir Yehova Aôndo yô ! Nenge ase ikyav i Yobu la . Nahan a kaa a Yobu ér : “ Nahan kpaa shi u k@@ usu mimi wou her@@ egh@@ e ? Er A@@ k@@ an hemba ato yô , ityav za hemba Mbaiserael ken gar u A@@ i , i wua ve ior kpishi . Or u nana maa tempel yô , a lu wan u Davidi . ( Mpase 19 : 19 - 21 ; 20 : 1 - 3 , 10 ) Nahan Yehova una “ wua dar@@ ak@@ on u a lu shin zege@@ mnger la . ” ‘ M@@ K@@ O@@ MB@@ O u nyian ne doo sha won ! ’ H@@ endan a imba kwagh la . M fa nahan sha ci u mo kpa m lu kwase m@@ ishen , shi m lu ken mkombo la . Kwagh ne er ka anyom 6@@ 7 hegen . Er apostoli Paulu yange kaa nahan , ‘ Mo m m@@ ô@@ ôr . Apo@@ l@@ o gema ur mngerem , kpa ka Aôndo A ne m@@ vese ye . ’ 32 : 7 , 8 ; 33 : 14 , 15 ) Aluer u ngu dondon atindiakaa a Bibilo yô , u fatyô u kuran iyol you kua i mbagenev kpaa . 6 : 2 ) Yehova soo ér mbacivir un cii ve kuran atindi a un we la . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Ka sea va fa er anmgb@@ ain@@ ev asev ve lu pasen kwagh y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur ken ityar i ngise lu sha hemen u sha nom@@ or shin ú sha ts@@ wam la nahan , ka se iv a iember ken ishima ga he ? Hii nan ve yange bugh or la ashe k@@ ú@@ l@@ è k@@ ú@@ l@@ è ? ( Mbagalatia 6 : 16 ) Mba er ka “ av@@ ure a a dugh hen TER ” a k@@ undun iyol nahan hen “ akuraior kpishi ” a tar ne , shi mba er “ ab@@ er a ura sha to@@ ho nahan . ” ( Anz . 2 : 8 ) Shighe u mba i doo Aôndo a ve la ve tagher a mbamtaver shin mba@@ vendan mimi shin ve lu eren tom u taver yô , vea fatyô u lun a vangertiôr ér Yehova una kura ve shi una wase ve kpaa . ( N@@ um . 24 : 20 ) Nenge ase kwagh u Yehova yange er sha ikyev i Yosua man Mose man A@@ ron man H@@ ur sha u yiman ior nav la . Jigh@@ ilii yô , doo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la una lu a inja hen a we nena ? 6 : 33 ) Paulu shi kaa a vese ér se ôron kwagh u “ doon u una fatyô u maan a maa ” mbagenev yô . Er ort@@ yom u Yehova kaa a Lo@@ ti ken masejime ér a̱ yem sha i@@ wo a̱ za war yô , Lo@@ ti kaa ér : “ M fatyô u yevese za waren sha u@@ wo la ga . . . Er N@@ ik@@ o@@ dem@@ u lu a mfe sha kwagh u kwaghaôndo u Mbayuda tsema tsema yô , yange lan gbenda u i ôr kwagh u “ jijingi u Aôndo ” ken Ruamabera u ken zwa Heberu la ga . Jijingi u Aôndo ka tahav nav mbu t@@ omov mbu ka mbu wase ior u eren ityom i age@@ egh yô . Alaghga tsô , “ m@@ to@@ gh@@ or ve u ve to@@ gh@@ or sha ikyev i . . . mba eren ve ican la ” lu ikyav i tesen m@@ zamber ve la . ▪ “ Aluer wan wam u kwase hi@@ r hen ya sha shighe ga yô , a tôô un tom m@@ ape nahan una yaren sha shighe kpa ? ” ( 2 Pet . 3 : 5 ) Yehova yange gba se , na se tahav mbu se tôô ato ase sha ayôôso a se soo u ungwan ga la sha yô . 16 : 3 ) Kape D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am kpa yange ve gba ah@@ on sha hemen u Mose je la . Sha shighe u inyom i sha 55 S.@@ W . la nahan , i due a zamber hen A@@ tô@@ at@@ yev a a lu Mbakristu ken Y@@ uro@@ pa man A@@ shia u K@@ iriki la sha ci u tiônnongo u ken Y@@ u@@ dia u lu ken ibanave la . U tesen ikyav yô , Mbaefese 4 : 29 pase iliam i bo er ka “ kwaghôron u dang . ” Ken washika u sha uhar u apostoli Peteru nger la , a time sha kwagh u shighe u Yehova a ver sha u van a “ U@@ sha mba he@@ v . . . man tar u he ” la . Inja na yô a tsaha ve kpee a b@@ unde ga . Nahan kpa , se fatyô u lun a vangertiôr ser , aluer se nôngo sha afatyô wase cii , se kera ker u lun a akaa kpishi ga yô , se hemba veren ishima sha u civir Aôndo , nahan Yehova una na se hanma kwagh u kwagh a gbe se a mi cii . Se mba s@@ ônon Yehova ser a za hemen u veren anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba doon se ishima shi taver ishima mba ken tar u Rus@@ sia mbara doo doo shi a za hemen u suen ve kpaa . Alaghga se fa akaa kpishi je a yange ve er aa a lu tseer tseer yô , kpa gema jighjigh u nan u ve tese sha akaa a yange ve eren hanma sev , shin sé kaa ser , ken ayange a uma ve cii la di ye ? Ka hanma ijiir i er kwagh u pasen kwagh sha uya uya ken Bibilo jighilii ? Ka ken a Na man ne kpaa i lu maan ne ne hingir iyou i tsan i Aôndo ken Jijingi ye . ” — Mbaefese 2 : 21 , 22 ; 1 Peteru 2 : 5 , 9 . Yesu tese mbahenen nav er vea hide a ayol a ve jime nena , yange ve dondo kwaghwan la ave ave la j@@ ee ? Ve due ken sule u do@@ on@@ ashe , ape ve y@@ aan ah@@ u a i@@ u@@ e a dedoo , kua atam a iky@@ on la , ve yem ve za lu hen ijiir i ican lu her yô . Tsô any@@ am za ande sa@@ gh@@ era , lu a a@@ kp@@ er any@@ iin man ity@@ ou@@ v di iny@@ iin ! Hen ase sha kwagh ne : T@@ ôô wer ortamen ugen ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci lôh@@ ô gumor ugen ér vea due kwaghpasen imôngo sha iyange i L@@ ah@@ adi pe@@ pe . Paulu yange una tagher a any@@ iman shighe u a lu pasen ve kwagh yô , a kegh ato a ungwa kwagh u ve lu ôron la . Akaa ne wa “ zege@@ ikpelaior ” i apostoli Yohane nenge a i̱ ken mpase la kpa ker . H@@ I@@ I sha ayange a mbaapostoli la je , Aôndo ngu tsuan as@@ ande a Mbakristu mba jighjigh ken uumace ér ve lu ônov nav . 9 : 11 ) A lu nyi je i ne ve se lu yan ican kpa , se fatyô u wan ishima , aluer se ver ishima sha “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” la yô . ( Luka 20 : 25 ) Yange mbacivir Yehova mb@@ ati@@ v tile dông , venda u p@@ eren atindiakaa a Bibilo la , ve lu kposo a mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo man Mbakristu mba ken iti mba yange ve kohol imôngo aa u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev la . Ka i var ufoto mba or@@ kpen la sha ajiir kposo kposo u yôôn ku u nan , sha er ior kpishi vea va ku u nan yô . MB@@ A@@ K@@ PE@@ H@@ EN I@@ SH@@ OR ka ve s@@ enge ér mba a tahav mbu pasen akaa a ken hemen . D@@ or@@ ka waan kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ikyo . — Aerenakaa 9 : 36 - 39 . Shin er yange ayôôso ngee kpishi nahan kpa , ic@@ ile i í yer ér Solomon Is@@ lands la yange i̱ zua a m@@ seer u mbap@@ asenkwagh ken inyom i i̱ kar la kuma 6 ken atô u deri , shi i̱ zua a m@@ seer u hemban u iorov 1@@ ,@@ 6@@ 9@@ 7 . Hen or@@ pasalmi yô , yange tindi lu iyua i hen Aôndo . Apostoli Paulu kaa ér : “ Mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” K@@ ôr kwagh u u hen la lu a mi ken it@@ you . Yehova yange kaa imo , nahan “ iyange tile gi@@ gh gi@@ gh , uwer kpaa tile , zan zan ior mbara or iyev sha mbaihyomov vev . ” ( Yo@@ s . Nahan kpa , i naan un ian i duen ken won ga , shi i lumun ér or nana nyôr ken iy@@ aagh ki pur@@ usu nana er un batisema kpaa ga . Anzaakaa 29 : 23 na se ishima sur@@ un sha amba@@ akaa ne , a kaa ér : “ M@@ g@@ eng@@ es@@ e@@ yol u or una hi@@ re a nan ijime , kpa u nan hi@@ di a iyol i nan ijime yô , nana zua a icivir . ” 34 : 1 , 2 ) Yo@@ shia yange er kwagh u tesen ér un suur sha Yehova ; a bee a ak@@ ombo ken tar u Iserael , shi a wase ior hide lu civir Aôndo sha mimi . Tor Saulu yange hemba Yehova ato , nahan kera kuma u hemen ior N@@ av ga . D@@ ondo Ikyav i Yesu sha u Pas@@ en Kwagh V@@ ang@@ er@@ tiôr , 7 /@@ ⁠ 15 1 : 5 ; 1 Kor . Kwagh@@ ngeren ne s@@ av ôron akaa a i nger ken Ese@@ kiel 1 : 1 – 24 : 27 la . Ity@@ ou@@ v mb@@ in ôr kwagh u mbam@@ pase mba sha mnenge man akaaôron a profeti man akav a tesen kwagh u una er Yerusalem ken hemen yô . ( Pasalmi 14@@ 6 : 3 , 4 ) Se mba shin tar ne sha ci u nyi ? 15 : ​ 11 - 15 ) Mba@@ yev kpa yange i doo ve u lun vea Yesu , man ikyav tese ér un kpa doon un u lun vea mbayev . 4 : 29 . Uma ve una iv a iember , a lu m@@ nyoon man ishima@@ y@@ in@@ an ga . — Yesaia 35 : 10 . 5 : 14 - 16 ) Ga@@ yô alaghga u zua a iwasen la ken kwaghôron u i ne ken mkombo u Mbakristu shin ken ityakerada yase yô . Jijingi u taregh ne ngu a tahav mbu me@@ en ior tsung . T@@ ahav mb@@ un mbu ken isharen i iyolough man a@@ yom aa tar ne man gbenda u u samber a akaa sha u tsu@@ ghun ior la . Paulu yange wa iyol kegh a kegh ér una “ gema iyol na una na , ” shin una “ v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da ” kpaa , aluer ka kwagh u i gbe u una er keng ve una iv tom@@ shir@@ en na ú Orkristu la yô . ( Mbaromanu 12 : 10 ) Sha mimi yô , se ker kwagh u a lu u doon se la ga kpa a lu kwagh u a lu u doon ve la , shi se er ityom i civirigh sha ci ve a iember . Y@@ a la di ka mba i shigh ve mkurem mbara asange asange . 16 , 17 . ( a ) Yehova ongo mbamsen asev nena ? ( 1 Mbakorinte 6 : 19 , 20 ) Nahan sé de u keren mkpeyol wase ayol a ase , kpa se mba keren u eren ishima i Aôndo . A seer kaan wener u eren nahan ne una yange se u lun “ gbilin shin mbau@@ men atam ga ” la . Ú fatyô u henen kwagh ken ikyav i tesen na ne kpa ? — Mbaheberu 13 : 5 . Tindi u sha uhar ken atindi a hemban la kaa ér : “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” ( S@@ ef@@ ania 1 : 9 ; 3 : 3 ) Kape i lu je ve Yehova yange kaa ér una ‘ n@@ aregh uwegh nagh ’ sha Yuda man Yerusalem una tim ve ne ! — S@@ ef@@ ania 1 : 4 . Ka a lu tôvon se a ican kpaa , se gba wan ishima tsô ; ka a t@@ eren se sha dang kpaa , se gema se ôron kwagh bem bem . ” ​ ​ —⁠ 1 Kor . Ashighe agen yô , a doo u u wa zwa sha kwagh u i lu ôron la . 16 , 17 . ( a ) Pasalmi 1 : 2 , 3 pase injar i se zua a mi sha u ôron atindi a Aôndo nena ? Kwagh a tser ior mba ve lu uwegh ke ’ imba awambe i ha@@ an inya ne ! Er i umbur se ken Ruamabera nahan , aluer or ngu eren idya yô , “ ka iyol i nan je nan eren i kwaghbo ye . ” — 1 Mbakorinte 5 : 9 – 12 ; 6 : 18 ; Anzaakaa 6 : 23 – 29 , 32 . Sha mimi yô , Bibilo ngi a tahav . ( Yohane 8 : 12 ; Mateu 24 : 3 ) E@@ ̱r ‘ ishima vihi Satan tsung , ’ un u a lu or@@ hemen u “ mba ve lu u@@ tor sha tar cii mba ime ng@@ in ” ne yum yô , du@@ bu@@ anyom u sha 20 la hemba lun u ts@@ wam cii shi i hemba timin orumace ker kpaa . Kpa a ôr kwagh wang , sha gbenda u taver ga , er a kôr mbau@@ ng@@ wan a na ken ishima yô . Er ve lu eren nahan yô , ve ta ikyaa a Satan , or u vendan mimi u hiihii la . M@@ y@@ av u a y@@ av ken hi@@ an na i ken iy@@ an la di lu sha ci u if@@ er@@ kwagh i Yuda er anyom 40 la . I@@ fer@@ kwagh ne hii shighe u i ver Yeremia profeti ken inyom i 6@@ 47 C.S.@@ Y . la zan zan inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . Aôndo wa ishima ér , môm ken mba ve lu ken nongo na u sha la una tim mbah@@ emb@@ an@@ ato cica cii , shi ka sha ikyev na kpaa una kohol “ akaa a a lu Sha man a a lu shin tar kpaa ci ca cii ” imôngo ye . ​ ​ —⁠ Ef . An@@ dre@@ y been kwaghôron yô , mban@@ ongo na pine un mbampin kpishi sha kwagh u Yesu man Yehova . Mbashiada mba Yehova ka ve gber ityakerada kpishi sha ci u wasen mbamaren man mbayev yô . Shighe u Paulu nger washika na hen Mbafilipi la , alaghga yange i wu@@ he un ken gar u Roma , sha ci u tom na u pasen kwagh la . ( F@@ il . Anyom yange kar u@@ deri imôngo cii ve shighe kuma u Yehova una ta iwanger sha kwagh ne , sha ikyev i Yesu Kristu u i sember veren un tor la ye . ( Yakobu 1 : 25 ) Kpa aluer se mba henen Ruamabera iky@@ ang@@ egh kua ke ’ tiônnongo sha iwasen i ityakerada i i dugh sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la yô , kwagh la una wase se u tagher van@@ ger a iky@@ aren i karen jighjigh u nan wase la shi hemban kpaa . ( Nenge Marku 12 : 43 , 44 . ) Sha kpôô yô , doo u ne noov man kasev ne eren akaa imôngo . Yange su@@ gh iorov 20 sha ati ati ken mkur u washika na u nger hen Mbakristu mba ken Roma la . U tesen ikyav yô , tiônnongo ugen ken ic@@ ile igen ken ity@@ e@@ ku i í yer ér P@@ a@@ ci@@ fic la ki@@ mbi inyaregh sha ze@@ ge - iy@@ ough igen sha er vea er M - umbur her yô . Gbenda u injaa u eren kwagh ne yô , ka u wasen mba i gbe u a wase ve la , sha u tôôn ve sha kwagh@@ hendan zan mkombo shin duen kwaghpasen . Ka sha awambe a Yesu la i ver ikyuryan i he la ye . Hi@@ ihii yô , kwagh u yange er Saulu la tese se ér doo u se kpe@@ e@@ te iky@@ ôr , se henen ser er se t@@ angen iyol ga yô , se gba zan hemen u lun a ieren la her tsô ga . ( 1 Tim . Mbagenev yô , hemba doon ve u lumun aeren a kwaghaôndo u aiegh la . Kwagh u vesen u i gbe u hanma Orkristu cii nana er hegen yô , ka u eren kwagh u Aôndo a soo ér se er la , sha er ‘ a nenge ér se kuma u va lun ken tar u he la ’ vea mba a nder ve la yô . — Luka 20 : 35 . S@@ aa wan@@ ye@@ kwa@@ or la nana lumun u eren ic@@ egh@@ zwa ve ter la una lumun nan ken tsombor na ye . Ka mbamlu mba inj@@ aav mba nyi ve lu sha ci u mba i shigh ve mkurem man “ iyôngo igen ” la kpaa ? Nahan kpa , Yehova kera lumun ér ve hide sha “ tahav vev mbu i ver ve sha mi hiihii la ga . ” ( Yohane 15 : 20 ; Mateu 5 : 11 , 12 ; 2 Timoteu 3 : 12 ) I gbe je ior mba fe soon kwagh u mba Aôndo a suen ve la ga , di vough er Noa , u yange na tar ibo sha jighjigh u nan na la kpa kwagh na lu nahan . 13 : 6 — Ne@@ hem@@ ia lu ken Yerusalem ga kuma shighe nena ? Ior mba ve fetyô u lamen tsembelee ga vea tese ér ve mba civir Yehova nena ? F@@ re@@ der@@ ick kaa ér : “ Yange m shi gban kwase wam ijir mer soon u lamen a mo ga . Ikyav i tesen yô , tôô wer ú ngu a agee a iyolough kpishi . Yehova una sue ve , shi aluer mba veren ashe gbenda a shighe u “ ma or . . . nana kera kaa er : kwagh nyoon mo , ga , ” la yô , jighjigh u nan ve la una hemba taver cii . Zum u a@@ ah@@ e ugen kende ior kpishi ken mci@@ e yô , Mbashiada mba Yehova wase ve nena ? ( Yohane 13 : 13 ) Yange a tese sha ishigh ki ikpelaior , shi a tese ior asange asange kpaa . ( Yohane 10 : 17 ) Er Yesu fa er un doo Ter na ishima shi lumun un yô , a tagher a ah@@ endan man ity@@ u@@ han@@ ev sha ishimataver . Ve ku@@ ve@@ m , ve kaa a mo ér ve kav er i lum yô , shi ve kaa ér vea wasem . ” Apostoli Paulu yange tôô nongo u Kristu kar sha “ iyol ” i Kristu a lu Ity@@ ough ki i la ken u@@ washika nav mba nger Mbakristu mba ken E@@ fese man K@@ olose la . A@@ L@@ U@@ ER u pine ian wer u tema - imôngo a p@@ es@@ id@@ en u tar wou , u lam a na nahan , a lumun je kpa ? Shighe kar yô , i wua Ho@@ f@@ eni man P@@ ine@@ ha@@ shi , E@@ li kpa saa ku . — 1 Samuel 3 : 1 - 18 . ( Genese 6 : 14 – 22 ) Nyian kpa Yehova we mbatomov nav ago@@ yol ér ve er ishima na . Kwagh u a lu u perapera ga kpaa ngu hen Aôndo shinii ? Er aeren a ity@@ ôô kua mbamhen mba hegen ve kaha kposo a mba sha shighe u i nger Bibilo la nahan kpa , ashighe kpishi mbamzeyol mba se tagher a mi hegen ne ka ve lu kwagh môm a mbamzeyol mba ior mba sha ashighe a tsuaa la . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 15 ] Yesu yange ver ishima sha tom na zu@@ lee , keren aan a pasen loho u dedoo . Su@@ k@@ h@@ i kaa ér : “ Yange lum ican kpishi u fan akaa a me tee man a me ver her yô . Er i lu Aôndo yange hii ivese yô , hemba doon u se nenge kwagh u Bibilo i i lu Mkaanem nam i er sha kwagh ne yô . — Genese 2 : 21 , 22 ; 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . F@@ a Kwagh u a Lu V@@ an a A@@ yôôso La ( 2 Peteru 3 : 11 ) Akaa a eren a ng@@ an aa wase se u zan hemen u ‘ eren sha u iyange i Aôndo i̱ va fe@@ fa yô . ’ ( Yohane 10 : 16 ) I@@ y@@ ua i eren sha iny@@ ar a mk@@ ighir shio ne ka i wase u suen tom u pasenkwagh man ú tesen tar sha won cii . Alaghga gbenda u mimi yange hii b@@ enden a kwase u lun a isharen ne ua hungur un mayange ga . Se mba eren mkombo u umbur ku u Yesu sha u wuese Yehova . Er yange lu gum@@ kwase shi doo ishima yô , nahan a kôr wan@@ nomso u kuran ilev sha ishima tseegh ga shi a kôr Solomon , tor u Iserael u lun a inyaregh la iyol kpaa . Nahan doo u se wa ikyo sha kwagh ne , gadia ieren i or soon iyol i nan tseegh , i i de ish@@ ar nyian ne la , ia fatyô u ts@@ aren se . — Ef . Yehova yange kure ityendezwa i a er ér una due a ior nav ken Bab@@ ilon kera , shi una hide a ver mcivir u mimi ken Yerusalem la . * ( Daniel 4 : 16 , 17 ; Luka 21 : 24 ) Ken inyom shon la “ m - ande ” u Kristu Tor Mesiya u í nengen a mi ga la yange hii , lu sha shighe ne kpaa hii ‘ teman tor hen atô u mbaihyomov nav ’ ye . — Mateu 24 : 39 ; Pasalmi 1@@ 10 : 2 . ❖ Shighe ka a kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve ishima i hii u pe@@ ver tsombor u ku u er ve la sh@@ imi ye . Marku nger akaa a yange er , hii sha m@@ nyer u Yesu ken Yerusalem zan zan mnder na shin ku la cii sha ad@@ ondo ad@@ ondo . Bibilo kaa ér : “ Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ikyev i ma iky@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” Gbenda ngu u se wase ve vea hide a lu a tiônnongo imôngo shi vea hide a nyôr iyol ken tom u geman ior hingir mbahenen ne kpa ? ( Anzaakaa 31 : 24 ) Ken akuraior agen a sha ayange la yô , lu ter tseegh nan tesen ônov mba nan mba nomso ye , kpa ung@@ ô mba ken Iserael yô , yange ve wase noov vev u tesen ônov vev mba nomso , zan zan ve kar wan iky@@ ondo . Nahan yô , ka nyi ia wase se ve se nôngo kpoghuloo se taver isharen i se lu a mi u eren kwagh u se tsough laa ? Yesu yange venda u nyôron iyol ke ’ kwagh u pati@@ i shin tom u yange lu u ty@@ ôô tseegh la . Sha ci u yange fa je ér shighe u i gbe u una hii tom tor shi una bee hanma or cii angev he ’ hanma ijiir cii la l@@ ù a kuma ga . N@@ Ô@@ NG@@ O nenge ken ishima you , er yange a lu Kristu ken ishima shighe u “ A ember ken Icighan Jijingi ” la yô . G@@ um@@ kwase ugen , mba yer un ér E@@ m@@ ily , a kaa ér : “ Mbamaren av ka vea lamen a mo sha kwagh u ish@@ i@@ ôr yô , mba eren inja er ish@@ i@@ ôr ka kwaghbo ga . Lu@@ un er an@@ u@@ un@@ au@@ kase man mbatomov mba ken an@@ zaakaa la yange vea fe shighe u or@@ kwa@@ se@@ he shin ter ve una hide yô , ma kera gba u vea kuran kpee ga . Tsô mat@@ o u ve nyôr la za er ai@@ ky@@ ôr wua iorov 12 her ave ave , ve mba 6 mbara kpa lu sha mi . U@@ d@@ as@@ enda kaa ér ‘ ka ai@@ ky@@ ôr u kpilighyol kpen kpen . ’ ” Ken masejime yô , va de u man m@@ sô@@ rom kp@@ um kp@@ um . Gba u se dondo ikyav i mbahenen mba Yesu mba ve hiden a ayol a ve ijime la . Tsô K@@ al@@ ou@@ dia kôr wan u an@@ ngô u Paulu u kwase ne sha u@@ we hide a na ken h@@ ua , gumor la maa ôr un hanma kwagh cii . Mba@@ eren tom u p@@ ir@@ in usu man d@@ as@@ enda man mba@@ fan@@ atindi man ior mba wasen mbagenev shighe u a@@ ah@@ e a er la cii , mba keren u van ior a m@@ pe@@ ver shin yangen ican i ma ve ye la . ( Tit@@ u 1 : 1 ; Yakobu 1 : 1 ; 2 Peteru 1 : 1 ; Yuda 1 ) Paulu yange umbur Mbakristu mba ken gar u T@@ esalonika wener ve ‘ gema her Aôndo , ve undu ak@@ ombo , sha u vea eren Aôndo u uma man u mimi la tom ’ yô . Kwagh ne tese ér gba u ma shighe môm kpa se er kwagh u nan se msaanyol ga shinii ? ( Anzaakaa 28 : 21 ) Ka i taver ga u se hemban b@@ i@@ ishi a ior mba se fe ve doo doo yô . Or@@ ngeren Bibilo ugen yange pine ér : “ Ior uhar vea gba zenden imôngo aluer vea vande zuan ga kpa ? ” ( a ) Yesu yange ta icin sha kwagh u gban m@@ ny@@ am la nena ? Yesu maa er ityendezwa i á hungur a mi ga yô . Er nan ve Yehova venda nagh ku Tor Saulu wa ishima u nan un laa ? 2 , 3 . ( a ) Er nan ve Yehova yange na i nger kwagh u Wan na ken Ruamabera sha ci wase , man ka nyi a ver ishima ér se ere ? ( Yakobu 5 : 7 ) T@@ aver kpishi u lun a ishimawan ken tar u u ior ve eren kwagh a@@ yem a@@ yem ne . Shi ufoto mba iji@@ mba@@ gh vea fatyô u yan tor sha a nan je kpaa . Se fa ser Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo a ne i nger yô , ka ma orumace ga . Mkaanem ma ma kase kwagh u se lu ôron jim jim la wa akaa agen a a bende a kwagh shon u se lu ôron la kpa ker . Er lu ôron kwagh u “ mk@@ ur@@ tar ” la , a kaa ér : “ Shighe la mbap@@ er@@ apera vea engem er ka iyange nahan sha tartor u Ter ve . ” ( Mat . KW@@ AR@@ K@@ AR@@ EN ( 1 Yoh . 3 : ​ 16 - 18 ) Ka se sue tom ne sha iny@@ ar shighe u se lu eren tom u pasen kwagh la man shighe u se er iyua sha u maan shin sôron ajiir a ase a civir Aôndo la , kua shighe u se er iyua sha u suen tom u pasen kwagh u i lu eren tar sha won cii la . In@@ j@@ akwagh i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la tese se ér msen zua kôôsôô a jighjigh u nan shi aluer se za hemen u eren msen yô , kwagh ne una wase se u hendan a akaa a a na jighjigh wase una v@@ ôr la . Gba u mbap@@ asenkwagh u Tartor sha mimi vea lu a mnenge u vough u u@@ profeti mba sha ayange a tsuaa kpa lu a mi la ve vea fatyô u wan ishima ken tom u pasen kwagh ne ye . ( Mat . 27 : 3 - 5 ) Hii shighe la je , ken ijô igen yô , or ka nana er kwagh a or sha mimi ga , hemban cii je yô , ijende i nan yô , ior ve yila i@@ mba@@ or la ér Yuda . 7 : 13 , 14 . U nenge iyol you wer we kpa u va lu môm ken mba vea war “ zege@@ can ” la kpa ? 30 : 5 . M@@ lu u ve lu bem bem a Aôndo la di gem ne uma u tsôron . — Yohane 17 : 3 ; Aerenakaa 3 : 19 ; 13 : 38 , 48 ; 2 Mbakorinte 5 : 18 - 20 . Yesu yange pase kwagh ne wang shighe u ôr kwagh ter u@@ a@@ ah@@ e uhar mba sha ayange a na la . ( Mbaefese 5 : 17 ) Tsô , se lu kaven Yesu u á er sha awashima na zum u a undu tom@@ a@@ ve@@ e na u man@@ den iky@@ on , a er batisema shi a na iyol na jimin cii u eren ishima i Ter na u sha la . — Pasalmi 40 : 7 , 8 ; Yohane 6 : 38 - 40 . Mbah@@ enen Bibilo kpishi yange ve hii duen kwaghpasen shighe u i gbe u a na ior an@@ kwa@@ takerada u lôh@@ ôn ve ér ve va ungwa kwaghôron u ken igbar u ma or@@ kuran u ningir sha nana na la . Aluer ú soo u fan kwagh u ic@@ egh@@ zwa i ngeren zum u ú lu eren kpen@@ ga a orgen yô , nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 199@@ 7 , peeji 30 – 31 man No@@ ve@@ mba 15 , 19@@ 8@@ 6 , peeji 16 – 17 man Awa@@ ke ! ( zwa Buter ) u Fe@@ be@@ war@@ i 8 , 19@@ 8@@ 3 , peeji 13 – 15 . Kp@@ orom a go@@ go a luun ikyua a we hanma shighe cii , er u lu eren tom yemen la . Se@@ er F@@ an M@@ sen u Eren Yo@@ el yange tsengaôron wener a tsaha akuraior aa a wa ndor a Yuda la sha ci u a er ior mba Aôndo ican . Er ikyar ve i lu seer taver la , ka i hemba taver cii u den i , shin er ve fe ny@@ i@@ aan ér ka kwaghbo ve lu eren nahan je kpaa . ​ —⁠ Anz . De se tôv nen sha mkaanem ma Paulu ma ken Mbaromanu ityough 12 la tsô se zua a mlumun sha mbampin mban , shi se nenge er u or@@ on iyev i ifer sha ifer ga la i lu kwagh u shami man er i lu ieren i sha dooshima man gbenda u hiden a iyol ijime kpaa yô . U nenge wer doo u ú hemba yaren tom a Bibilo sha u tesen ônov ou u p@@ aven kwagh u dedoo a u bo ga z@@ ee ? U Wan Ishima a Mbam@@ zeyol la Se@@ er T@@ aver M@@ suur u Se Su@@ ur sha Yehova La 16 U dondon sha kwagh u Yesaia 60 : 17 a kaa yô , non@@ go@@ ior u Yehova za hemen nena ? Ity@@ endezwa i kpilighyol i̱ Aôndo ne kohol m@@ liam ma esen kera man ku man ij@@ ung@@ wen man k@@ we@@ legh man m@@ nyoon cii kange ile i môm maa kaa ér vea kera lu sha won ga . — Yohane 11 : 35 . Er nan ve i gbe u se h@@ eren a her i@@ ember@@ yolough i se tsua ? Aluer ka or u nan eren kwaghaôndo yô , shi pine nan wer , “ U hen wer Aôndo ongo mbamsen ci@@ il@@ i ? Shin ongo mbamsen mbagenev ga ? ” Gadia mayange ma or nana kôr iyol i nan ihyom ga kpa nan koson i shi nan kor i kpaa di er Kristu kpaa A eren a nongo Na nahan . ” ( Ôr Anzaakaa 3 : 31 - 35 . ) Nahan kpa , umbur wer er lu ior i yar tom a ve u ngeren Bibilo nahan kpa , ka takerada u kwaghfan u uumace ga , sha ci u lu Aôndo mgbegha ior mbara nger i ye . Ken ivur ne , “ ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar la ” ka mba vea zua a uma u tsôron ken Paradi@@ so shin tar , mbahenen mba Yesu mba i shigh ve mkurem la vea gema a ôr ve ijir la . ( Yesaia 2 : 4 ) Yange ôr sha ishigh ki u@@ sho@@ ja mba ve lu ôron un ijiir la ér : “ I mar@@ em , i tes@@ em ér m lu Orshiada u Yehova , vough er mkaanem ma Aôndo ma ken Icighan Ruamabera ma tese nahan . 2 : 6 - 8 ) Ka nyi igen kpa se fatyô u eren sha er se kure tom wase u pasen i@@ vangeli laa ? 5 : 8 ) W@@ ea vande lun ken imba mlu la shin wea lu a lu ga kpa , alaghga akaa a a er u ken uma wou la wase u u̱ fan wer mayange Aôndo una kende u ga , aluer ngu kwar wou , shi u wa ian you i civir un la ikyo yô . Sha iyange la , kape TER A kaa la , sh@@ ish@@ av@@ aa una due hen H@@ und@@ ag@@ ar u Ish@@ u , man m@@ liam hen ve@@ gh@@ er@@ gar u he la , man ih@@ ur@@ an i vesen ia kaa sha ag@@ u@@ ngu . Se Mbakristu se fa ser gba hange hange u se lu a ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi u Aôndo , nahan gba u se tôv se fa er se eren erdoo , u a lu vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi yô . Mba veren are@@ ki u ikyuryan ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii ken tempel u he u i maa la mba been yô , shi Mb@@ al@@ ev@@ i gba wan icam i wuese Yehova kaan ér : “ Gadia A doo ; gadia erdoo Na ngu gbem sha won . ” Ka mpin u injaa u nyi mbaapostoli mba Yesu pine un@@ u ? Ikyav tese ér kwagh lu nahan sha ci u ase@@ mber a sha kwagh u t@@ wer@@ egh a a er tom a mi ken I@@ vangeli i yange nger la man ken takerada u Aerenakaa kua gbenda u a hembe ôron kwagh u ian@@ g@@ ev mbi Yesu bee ior la . Doo u kwagh la ma a wase se u lun a vangertiôr ser iveren la ia b@@ unde se mayange ga ! A@@ kar@@ kase gbidye ior mbara iyol , shin e̱r yange ve tile ke ’ ica nahan kpaa . K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , Z@@ on@@ ge@@ z@@ ile za pase mzeyol ne hen b@@ am la . A@@ bel ngu lamen a we nyian . Gba u sar se “ nôngo ” shi se ‘ ver ishima ’ sha akaa a ken Mkaanem ma Aôndo sha er se zua a mk@@ om sha m@@ ze@@ hemen wase u ken jijingi yô . — 1 Timoteu 4 : 13 - 15 . A fa er yange i hii ve uumace tsu@@ me gbenda saa to@@ ho yô . M@@ ôm ken a ve ngu eren tom u pania vea vese hegen . ” Sha ityôkyaa ne yô , Yehova yima un man tsombor na cii shighe u va tim gar u Y@@ er@@ ik@@ o la . — Yosua 2 : 1 - 13 ; 6 : 17 , 18 ; Yakobu 2 : 25 . Lu a tahav mbu sôron iky@@ ôm na la ga . Mayange je se de nen u henen Bibilo iyol yase hanma shighe ga , shin se hingir u b@@ un@@ den mbamkombo asev mba Mbakristu ga , shi mayange je se gb@@ ihi nen ikyav mbi u@@ ty@@ aav y@@ asev mbi Aôndo a ne se la kpaa ga . ( b ) Se palegh h@@ ua u eren nena ? * Nahan aluer se time sha kwagh u i er ken avur ne yô , se kpa se fatyô u zuan a mtsera , sha ci u vegher u sha uhar u takerada u Yesaia ne ngu a akaaôron a profeti kpishi a a lu kuren sha gbenda u vesen hen shighe wase ne yô , man agen di aa kure ken hemen . A nder mbakp@@ enev . ( Yobu 38 : 4 , 7 ; Mbakolose 1 : 15 ) Sha nahan yô , kwagh ne tese wang ér yange hii lun tswen . 1 : 1 ; 22 : 1 , 2 , 17 . Yehova “ veren ato sha zamber ve . ” ( 1 Pet . W@@ u@@ ese Yehova , A Ver U , 1 / 15 ( b ) I nger kwaghhenen u a dondo ne sha ci u unô , man ka unô kpaa kwaghhenen ne una lu ve a inja ? 3 : 18 ) Sha kpôô yô , ieren yase i dedoo i Mbakristu la ka kwagh u hange hange u a wasen se u him@@ en ior a Aôndo yô . Gba u pania nana sôr ian nana ver i ôron Bibilo shi henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke u nan shi gbidyen kwar sha mi hanma shighe cii . Han@@ a tsegha zwa ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ér aluer un mar wan u nomso yô , una gema un una na Yehova . ( Genese 32 : 24 - 28 ) Cii man Yakob kpe shighe u lu anyom 14@@ 7 la yô , a taver ishima a ver ônov nav mba 12 mbara cii doo doo . Yehova tese un akaa a una er jighilii yô sha ikyev i Or@@ le@@ v@@ i Y@@ ah@@ a@@ shi@@ el , nahan kper@@ nan sev mbu aven yô , a na ior N@@ av hemba ityav . Nahan kpa , mbahenen vea vese iyenge ga . Un kpa yange soo u hingir or@@ m@@ ishen . D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I ngu môm ken mba zan g@@ wa kpishi mba í er kwagh ve ken Ruamabera u ken zwa Heberu la . F@@ er@@ nan@@ do yange kegh ato lu ungwan kwagh u ortamen ugen lu ôron a na yô . P@@ il@@ at@@ u pine ér : “ U ngu ungwan er ve eren shiada sha akaa kpishi sha a We gaa ? ” Iky@@ urior i Mbayuda i sha derianyom u hiihii la yange i venda Yesu . Me za hemen u nengen sha a na shi y@@ ôron iwer , sôron ya lun tsembelee shi eren tom u u@@ ke a kuma shighe nena ? Yesu yange er msen hen Ter na , tôndo zwa ér : ‘ Nenge , M va . . . ka sha u eren ishima You , Aôndo . ’ Mbakristu mba ve tagher a m@@ taver ken ivese kpa ve we ishima yô , ashighe kpishi ka ve va zua a mbam@@ tsera mgbegh@@ aa Aluer ve er tom u Yesu á we ve ér ve ‘ kôron ior ’ la yô , vea zua a averen a vesen vough er yange ve ungwa imo na ve haa u@@ kp@@ er vev ve , ve kôr ish@@ u kpishi nahan . Iserael u Aôndo ne yô , ngu er Mbaiserael mba sha mar@@ ami nahan ga , sha ci u a za hemen u ungwan imo i Aôndo . Wan ve u nomso u kiriki la kua wan ve u kwase vea nom na cii mba eren tom u pania u ke@@ ke ken Jam@@ an@@ i . ( Yesaia 60 : 16 ) Shi@@ on ma “ at@@ u@@ mba a akuraior shi a “ a@@ mbe at@@ u@@ mba a u@@ tor ” nena ? A@@ pe i Z@@ ough a U@@ foto Yô : Igipiti man Roma : I zua a foto ne sha ikyev i B@@ rit@@ ish M@@ u@@ se@@ um ; Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia : M@@ us@@ é@@ e d@@ u L@@ ou@@ v@@ re , Par@@ is A za hii u ôron Bibilo zum u lu ken pur@@ usu la . Gadia mayange je lu “ a ya ma kwagh u hông@@ or@@ ough shin kwagh u wang ga nahan ga . ” U tesen ikyav yô , orgen mba yer un ér G@@ u@@ om@@ ing , un man anmgbianev nav mba kasev uhar kua ngô ve cii mba hen ijiir i ya a taver ishe shi tom kpa u taver u zuan a mi yô . Ken W@@ a@@ shika u Paulu nger hen Mbakristu mba ken Yerusalem la , a wuese ve sha jighjigh ve u nan man ishima ve i wan shighe u i lu tôvon ve a ican la . Kape tar wase ne kpa u vihi sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato man i@@ pi@@ la je la . Ken ngeren u dondon ne , se mase timen sha aeren a Yehova agen ahar , a a doo tsung yô . — Ps . Ka mbampin mba nyi nahan mba ve me m@@ sô@@ rom vea fatyô u pinen ayol a ve ? Mba@@ beenyol ka vea k@@ an shio u zan mkombo yô , i kura akaaôron la ken tser i na ve . ( 2 Mbat@@ esalonika 3 :⁠ 2 ) Sha ishigh ki Aôndo yô , ka mba ve lu a jighjigh u nan ga la ve lu mba@@ ats@@ anev ye . ​ —⁠ Mpase 3 : ​ 17 , 18 . Ve mba utar mban cii yange ve lu ior mba eren akaa a ken jijingi mb@@ á yange ve dondo Yesu sha mimi shi doo ve ishima kpishi yô . Yange lumun ér i er ior mba ve lu sha ikyev na la batisema , ve hingir Mbakristu ! De se nenge er m - ongo u yange ve ungwa imo i Yesu sha igbenda i ityar ne la , a lu se ikyav i dedoo sha ayange a ase ne yô . I@@ can i ior ve ye la ka kar@@ ma , inja na yô , ka mba yange ve er akaabo cii ve kpe la , i hi@@ di i mar ve ve lu yan ican sha akaabo a ve la nyian y@@ ee ? Paulu ôr kwagh u imba dooshima u Mbakristu la , wener : “ Dooshima we ishima , lu sar sar , . . . keren kwagh na iyol na tsô ga , nyoon ishima ga , koson kwagh u bo ken ishima ga . . . . Aluer se mba gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo ayange ayange yô , ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mini ? Zum u M@@ kohol u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ta Peteru man Yohane icin ér mayange ve de kera ‘ ôron ma kwagh ken iti i Yesu ga ’ la , mbaapostoli mbara taver ishima venda u cir@@ in zwa . ( Aer . ( Pasalmi 119 : 43 , 44 ) U timen ken Mkaanem ma Aôndo hanma shighe la ngu a wa se ago iyol a ‘ ôron kwagh u mbam@@ pase nav sha ishigh ki u@@ tor kpaa . ’ Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange zamber wener : “ K@@ urem ijir . ” U tesen ér Paulu lu ôron kwagh u iy@@ ugh i Yehova yô , a kaa ér : “ I nger ér : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” Yange eren tom na sha ut@@ aha , vihin shighe ga , shi gb@@ aan uwer ga shi eren u sha ishima i tse@@ en man sha ishimataver . Shighe u i hii u eren M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo ken inyom i 19@@ 43 la , m hii u nan akaaôron ken tiônnongo wam . ( 2 Timoteu 2 : 26 ) Heela tseegh ga , ka m@@ vende u vendan ser se nyôr iyol ken aeren a id@@ yaa ga la tseegh i lu u lun a aeren a wang ga . E@@ ̱r yange shighe ng@@ ur karen yô uwer gema gban ve shinii ? Ka Aôndo U@@ hemban@@ agee tseegh a lu a tahav mbu ts@@ eng@@ an nengen a kwagh u ken hemen vindi vindi ye . ‘ Ka shiada u sha kwagh u Yesu a lu jijingi u akaaôron a profeti ye . ’ “ M@@ fe u fan Aôndo ” la ngu a na se msaanyol je i zua ga ! Ka Hanma Shighe Cii Aôndo Yange A W@@ a W@@ egh sha Akaa a U@@ umace Y@@ ee ? Nenge Iyoukura i A@@ ip@@ or 1 , 200@@ 5 , peeji 13 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 15 man Iyoukura [ zwa Buter ] i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 199@@ 7 , peeji 20 - 25 . 8 : ​ 27 - 31 ; Gen . Orkristu ka nana gba uwegh u eren ityom i nan i hen tsombor u nan ga yô , kwagh ne á wase u pan@@ den ah@@ endan a hen tsombor Gbenda u Yehova a ne Mkaanem nam ma samber ma ar a ior kpishi la tese se nyi ? K@@ era ka u ne@@ ̱ fa iji@@ r@@ ôron i mimi gaa ? ” 15 : 13 ) Mbakristu mbagenev de iyol kpe ve je ve de u ôron Bibilo sha tse@@ ene@@ ke shi gbidyen kwar sha mkaanem ma Aôndo kpaa . ( Ne@@ hem@@ ia 13 : 26 ) Nahan yô , se fatyô u kaan ser a nger takerada ne ken mkur u m@@ tem@@ tor na u anyom 40 la , cii man inyom i 1@@ 000 C.S.@@ Y . I doo ne u henen Bibilo imôngo . ( Luka 1 : 28 ) Yosev kpa lu or u cian Aôndo . Kanyi ia wase u ve u er nahana ? P@@ ine wan wou a tese ave sha akaa ne : Kpa aluer se mba gban ashe ken Bibilo sha ci u se soo u “ eren tom ” sha kwagh u se nenge a mi ker la , nahan se de ser mhen u Aôndo a̱ bende a mhen wase man aeren a ase yô , se zua a msaanyol u mimi . la , peeji 2@@ 15 zan zan 2@@ 18 . Davidi kaa a M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti wener : “ Ú ya kwagh sha te@@ b@@ ur wam gbem . ” Kwagh la una lu m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u vesen hen mba doon se ishima mba ve ye ican hegen sha ci u m - iv u “ ik@@ av ” i m - ande u Yesu u i ts@@ eng@@ ak@@ aan ér “ ij@@ en ia gba ” la je zua ga ! Solomon ta icin wener : “ K@@ u kua uma mba ken tahav mbu no@@ mbor . ” Á nger kwagh u Mbayuda mbagen mba ve na jighjigh ga la wener : “ Gadia ve fa perapera u a dugh her Aôndo la ga , mba keren u veren u ve ayol a ve . Per@@ apera u Aôndo la yô , ve rumun un ga . ” 6 : 25 ) Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mban mba i iwuese kpishi er ve fe Yehova nahan ! Aluer tsuaa tsuaa je ior vande fan iti i Aôndo yô , ka nyi i na ve Mose pine mpin nee ? A@@ dooga a kpiligh we iyol ga . Aluer or yar tom a ian i eren kwagh u nan soo la sha inja yô , ia fatyô u zan a nan ke ’ uma u doon gbem sha won ke ’ paradi@@ so shin tar . 2 : 8 . Shin er L@@ as@@ ar@@ u doo Yesu ishima nahan kpa , yange vaa sha ci u L@@ as@@ ar@@ u kpe yum ga . U kav er “ tindi u vough ” u Yehova la una due a we ken uiky@@ angen sha kpa ? ( Y@@ ak . • Tom wase u se lu eren la ua tese ér mimi je hemen u Kristu gba se kwagh nena ? Aôndo kaa wener : “ Me gema tsombor wou ua hingir er v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u hen inya nahan ; aluer or nan fatyô u ôron v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u hen inya yô , ka ape tsombor wou kpaa á ôr u la . ” Yosua 6 : 20 kaa ér , “ zum u ior ungwa iky@@ or la yô , ve gb@@ ire ivaa taver taver , gir@@ gar yô@@ h@@ ôr cii , haa inya . ” Kwagh kera gba un u dondon m@@ ser@@ akaa u Yehova ver ér i lu profeti Samuel a naan naagh la ga , zua a atô@@ akyaa kpishi a kuman ken ishima na tsô a na naagh iyol na . 3 : 1 , 6 ) Gba u se p@@ ande shighe u se vihin sha akaa a a lu hange hange ga la . Aluer se er nahan ga yô , alaghga se kera fatyô u civir Yehova sha gbashima , er i hembe lun hange hange u ma se er la ga . — Ôr Mbaefese 5 : 15 - 17 . Er nan u hen wer Ici@@ ghan@@ ruamabera una taver we ishima u tsuan akaa a ken jijingi a u er@@ ee ? Shin se kaa ser ka hanma shighe nan lu or u i tsegh nana ? [ Mkaanem ma sha peeji 28 ] U ngu keghen shighe u uumace vea de u nengen mbagenev ér ve due ken akuraior agen , shi ak@@ ighir a tar a i ver kposo kposo la kpa aa kera lu ga la kpa ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 25 la ] Ú za hemen u veren ishima sha mkur u uityendezwa mba Aôndo mbara , er Aberaham nahan kpa ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 27 la ] Yehova nengen or môm ér nan due ken ikyurior igen ga Aôndo soo ér aluer se tsua u eren amba@@ akaa la nahan yô , se̱ gema kposo ga . M@@ pin u Yesu pine ér “ ka nyi u te a@@ kper@@ ana ? ” Nahan kpa , gba u a nenge ma kwagh u i nger iti i Aôndo sha mi ér ka kur@@ ayol shin a eren kwagh a mi ayange ayange er ka or@@ tsu@@ gh@@ um nahan , inja er kwagh shon una fatyô u eren ah@@ ir a kuran uma u or ga . ( Yeremia 21 : 8 , 9 ) Nyian ne , se mb@@ à iwanger í doo se ishima ne se fatyô u henen kwagh sha kwagh u yange er sha ayange a tsuaa la . — Mbaefese 5 : 5 . Se fa mimi sha kwagh u Ter wase u sha la , nahan a er nan ve se ôr mbagenev kwagh sha mi ga sha wono ? Kwagh u m@@ asen yô , hanma tom u Yehova a ne u cii , fa wer ka u tesen ér a kende u ga . 4 : ​ 12 - 15 ) Gba u iky@@ aior i ken Kristu ia vese ken mimi sha er ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen ve yô . Er se lu ken iwanger i ken jijingi yô , gba u se er nyi ? Or@@ pasalmi kimbir mkaanem ma Yehova yange ôr yô , ér : “ Er [ un u a civir mo sha mimi la ] M doo un ishima tsung yô , ka nahan man Me war un ye ; Me kende un sha , sha ci u a fe iti Y@@ am yô . ” Sha ityôkyaa la tseegh , a awashima u ifer u Satan la ga je kpa , lu u sha hiihii la je , hemen u Satan u sha ikyev i uumace la ua za iky@@ ura ga . Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova tile sha ityough ki “ wanakiriki u jighjigh ” la . Mbahemenev mban ka an@@ nongo u kiriki u nomso mba i shigh ve mkurem mba ve eren tom shin iji@@ ir@@ tamen i Mbashiada mba Yehova ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k la . Shi a kaa ér : “ Mbashiada mba Yehova nenge ér ka tom ve u wasen hanma or cii , nana̱ lu ken nyityô kwaghaôndo shin tar kpaa . ” ( Mbaromanu 13 : 9 , 10 ) Dooshima una mgbegha se se ker igbenda i eren akaa a dedoo a mbagenev . Heela tseegh ga , a nger “ ruamabera u umbur akaa ” sha ci u mba ve cie Yehova la . — Mal@@ aki 3 : 1 , 3 , 5 , 16 . Er i lu cii kpa , Saulu yange nenge ér z@@ ô@@ z@@ ô u Samuel la na un ian i eren akaa iyol na , geman p@@ eren atindi a yange i wa un wang la . Ashighe kpishi Mbakristu mba ve pase asorabo a ve shi mbatamen mba ken tiônnongo ve wase ve ve hi@@ di ve ye ikyar i dedoo vea Yehova la ka ve ya ican ken ishima kpishi sha tindi u Aôndo u yange ve per la . 3 : 6 ) Heela tseegh ga , gba u se yar tom sha kwagh u se ongo la a iyol hiden a mi ijime . ( Mbaromanu 14 : 19 ) Ka se nôngo ser se kpa ma se lu a mnenge u Yehova a nengen ior la , se mba nengen mbam@@ yina vev ga , ka se hemba veren ishima sha aeren a ve a dedoo la . Nahan kpa , doo u se er isholibo sha apera sha ci u Aôndo zu@@ ngu mhôônom yum ga . ( Pasalmi 1@@ 10 : 4 ) M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki , u i nger kwagh sha kwagh u tsombor u a dugh her@@ egh ga la , lu tor kua pristi u tamen u S@@ al@@ em u tsuaa la . Paulu t@@ ér akaa ne ken washika na u a nger hen Mbakorinte la , á kaa wener : “ Mb@@ ad@@ y@@ ar@@ ev shin mb@@ as@@ ô@@ ron@@ ak@@ ombo shin mba@@ vihin ivaa sha idya shin nomso mba ve yaven a ayol a ve shin mbai@@ v shin mbah@@ u@@ av shin mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom shin mbau@@ ity@@ uh@@ wan@@ ev shin mban@@ um@@ un@@ gbenda kpaa , vea ya dyako u tartor u Aôndo je ga . ” B@@ ol u sha ave ne yam ishima cica . Kpa jighilii yô , saa or nana kaa a vese ér takerada ung@@ un shin tser u vi@@ di@@ o ne shin ini@@ umbe ing@@ in gayô am@@ ar ang@@ an shin icam ing@@ in nahan doo ga ve se mase fan ga . M@@ yem u í yem a tartor u Iserael man u Yuda uiky@@ angen la tese wanger wanger ér kwaghôron u profeti u ji@@ righ u i er ken Duteronomi 28 : 15 – 29 : 28 la kure sha mi vough . Nahan kpa , T@@ erem vande tsuan u dondon ve , nahan a er batisema ken inyom i 19@@ 27 la . Yange i haa “ Jijingi u mimi ” la sha mbahenen sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la Ken ityar igen kpishi , aeren a ub@@ omb@@ ai@@ orov na yô u@@ a@@ ah@@ e mba ve er ken ityar shon la vihi akaa kpishi shi wua ior kpishi hemba er ma i lu la ; sha ajiir agen di m@@ kposo u a lu hen atô u mb@@ any@@ ar@@ ev man mba@@ ats@@ anev ken tar u ainge ne , shin a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior man mba lun sha kwar ikyaa ga la na yô , ior hingir u za teman ya hen u@@ haregh mba b@@ ov , nahan a@@ ah@@ e ka una va eren sha ajiir shon yô ior ve kpe kpishi i hemba er ma ve kpe la . N@@ gi@@ se apostoli Paulu kaa ér : “ Hen ape Jijingi u Ter A lu yô , ik@@ ang@@ enev mbi her ga . ” Aluer ve soo u lun sha inja i vea av sev yô , saa vea ngohol ing@@ y@@ at@@ u . W@@ ea soo u seer fan kwagh ne yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , ityough 11 . M@@ lu u ke ’ jijingi u Yuda ngu nena , man Habak@@ u gema er nena ? Nahan kpa , ityesen ne jimin cii lu a akav a tesen kuman vough — lu er ka ihi@@ ange i tesen ik@@ ighir nahan — sha er mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea fatyô u kaven kwagh u Yehova soo la yô . Aluer ú wa ikyo sha gbenda u ú lamen a or@@ ya wou shin kwase wou yô ú ngu eren kwagh sha kwaghfan . ( Pasalmi 9@@ 1 : 9 , 10 ) Een , Yehova ka ijiir yase i y@@ eren . I@@ a fatyô u wasen se u kuran ishima yase . * I ter ishember ne ken Aerenakaa 27 : 15 sha u pasen kwagh u t@@ so u ahumbe yange da@@ ase a mi shin mgbegha un yem a mi ijiir igen yô . U sha uhar la di una wase u ú seer fan u eren msen , sha ci u ngeren ne taver se ishima ér se time sha mbam@@ zamber man mkaanem ma tesen iwuese ma i nger ken Bibilo la . Í F@@ A Mbashiada mba Yehova sha loho u dedoo u Tartor u Aôndo u ve pasen sha uya uya la . ( Ese@@ kiel 33 : 8 ; Marku 6 : 34 ) Mkaanem ma Paulu ôr sha kwagh u ior mba ve lu ke ’ tiônnongo u Mbakristu ga la zua sha kwagh ne , yange kaa ér : “ M ngu a inj@@ ô iyol hen Mbag@@ rika kua atô@@ at@@ yev kpaa , man shi hen mba@@ fankwagh kua mb@@ al@@ an@@ enkwagh cii . ” ( b ) Tese akav a ken Ruamabera a aa fatyô u wasen se shighe u se tagher a imeen yô . Ity@@ ôkyaa i apostoli Paulu nger washika la hen Mbagalatia yô , lu u wan Mbakristu mba mimi cii kwagh ér ve de undun mimi u Bibilo u ve fe la , ve̱ hiden ve̱ eren akaa a ve vande den la ga . ( Mbaromanu 3 : 4 ; Mbakolose 2 : 8 ) Sha nahan yô , mba civir Aôndo a ter@@ an@@ kon ga . Zege@@ can ne una mase ku@@ usu sha ityav mbi Armag@@ e@@ don . Shi nan ker kwaghwan hen mbatamen mba ken Kristu , nahan ve wa nan kwagh ér nana de tem a tema ga , nana palegh akaa a k@@ enden isharen iji@@ mba@@ gh . Tsô a p@@ enda nagh sha at@@ se la shi a haa mngerem sha mi cica cii ; a@@ dooga i ke@@ se mngerem man shin Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia u lu ikyua la . Man er nan ne lu eren tom u zenden sha ve , se se lu ma kwagh ga ? ” Sha kpôô yô , kwagh ne una na se lu a gbashima u eren ishima i Yehova . Mba@@ beenyol — Mba Ior Mba@@ inj@@ aav Ken M@@ zough W@@ ase U Anmgbianev Mba Ken Kristu ( Ps . 15 : 4 ) I@@ mba ieren la ngi i na se ya ikyar a Yehova kôôsôô . Kwaghôron u K@@ undu K@@ undu W@@ asen Se u L@@ un Vea Mbagenev ken B@@ em , 6 / 15 Akaa a ve nger ne cii nga se a inja nyian kpishi . — Rom . Nahan cii kpa , er yange kwagh gba ve sha m@@ sur@@ shima tsung yô , ve kaa a ortamen u yange lu a ve la ér a̱ mough a ve imôngo vea za ken Iyou i Tartor . Se zua a mlumun sha mpin ne ken an@@ zaakaa agen ken ngeren mba I@@ vangeli . Nahan cii kpa , shighe u se tagher a atesen a a zough sha Ruamabera ga yô , a gba u se venda a sh@@ ar sh@@ ar , a̱ lu h@@ an a dugh je kpaa . M@@ doo u mcivir u mimi a doo se ishima la kpa ka a wase se u lun a ishimataver . Gbenda u Mbat@@ amen Ka Ve Tese É@@ r Ve W@@ a Mb@@ agen Iky@@ o Yô ( Mateu 24 : 14 ) Shi ka se nôngo sha tahav asev cii u lun a “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” ken uuma asev asange asange . N@@ gi@@ se la mbahemenev mba kwaghaôndo er mba ve hendan a ve la ican c@@ oho@@ loo je kpaa . Aluer se mba pasen loho u Tartor sha gbashima yô , se zua a mbam@@ tsera mba vea bee mayange ga yô . Se fatyô u dondon ikyav i apostoli Paulu shighe u se sôr or u nan v@@ ôr la nena ? Sha ci u kwagh ne ngô@@ ôr nyôron a or ken idya i eren ga . Aluer mbaihyomov mba Davidi mba k@@ amen ashe sha a na yô , a lu inja er ve ta num sha a na ve hemba ve i doo ve ve lu ember nahan . • Ka ik@@ we@@ ior ihi@@ ar i nyi i zough a mtsera sha awambe a Yesu a i he@@ e inya laa ? Kwagh u hemban cii u se lu a mi yô , ka ikyar i se ye vea Yehova k@@ ang@@ en@@ aa la . Wan@@ kwase la maa kaa a ôn@@ kasev mba ken ya u tor ér ve tôndo zwa a na , ér : ‘ Vea kpo@@ gh@@ ol dooshima ga , man shi vea nder un kpaa ga , saa á kuma un ve . ’ — I@@ c@@ am i He@@ mban 1 : 8 – 11 , 15 ; 2 : 7 ; 3 : 5 . A ter mhôônom ma zungwen ma Aôndo kwa 9@@ 0 ken ityakerada i Bibilo 14 i a nger la , hemba mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev cii . ( Tit@@ u 2 : 11 ) Se mba lôh@@ ôn sha ishima i tse@@ en ser ‘ Or u i sar nan cii nana̱ va ngohol mngerem ma um@@ am gbilin . ’ Iyange igen ka se lu dedoo , kpa sev mbu gen alaghga se lu u@@ ange je a z@@ ur@@ um ken ku . U zungwen mhôônom la wa u eren a mbagenev kundu kundu la ker . M@@ fe u ior kpishi ve fe zwa Buter ne wase u samber a mcivir u mimi . Sha er u zua a mpase vighe vighe sha kwagh u u@@ washika mba uta@@ ankar@@ uhar mbara yô , nenge ken takerada u i yer er Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x At H@@ and ! la , hii sha peeji u sha 33 la , ka Mbashiada mba Yehova ve nger ú ye . U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l Kwagh ne na yô , Anmgbian Bar@@ r , hen sha kwagh u awashima u uma , nahan ken inyom i 19@@ 29 la , a tsegha iyol na sha ci u Yehova , ian i hiihii ngi gbe je maa , a tese ikyav i iyol@@ tseghan la ken inyom i 19@@ 34 . Kwagh ne una wase se u seer kaven tsembelee er Yehova a “ eren dedoo a ior cii ; mhôônom ma ker Un a ityom na cii ” yô . — Ps . M@@ taver la yange lu sha kwagh la jighilii . Shi kegh ase ato sha ityendezwa igen i Aôndo a er la . A̱ shi nan kpa kwagh ne umbur we kwagh u Yakobu yange nger ne , ér : “ Aluer ma wan@@ mgb@@ ian u nomso shin u kwase id@@ ye@@ legh á kôr nan , nan kera lu a kwaghyan u nana ya ayange ayange ga , man mô wen nana kaa a ve er : Y@@ em nen bem bem , i̱ tse@@ e ne iyol , ide nen , kpa ne kera na ve kwagh sha u@@ gb@@ ayol vev ga yô , ka a inja sha nyi ? ( b ) Ka gbenda u nyi u hembe lun a inja nyian ci@@ ilii ? Ior mba nengen a dooshima wase la . ( Pasalmi 9@@ 2 : 12 - 15 ) Aluer ú time sha avur ne yô , ú fa igbenda i ne mba@@ beenyol ne fatyô u suen mzough u anmgbianev mba ken Kristu yô . Yehova K@@ ura Ior N@@ av Yehova ngu kaan a ve ér : “ H@@ ide nen her a Mo , Mo kpaa Me hide her a ven . ” ( M@@ al . Ashighe agen ka á ungwa msen wase fele shi se kpa se fa je ser a ungwa se . Er uma ve lu a ac@@ ôgh@@ or ga yô , ve fatyô u veren ashe u va zuan a uma u tsôron . Ka igbenda igen i nyi se fatyô u tesen mbagen ser mimi mba se henen ken Bibilo mbara ve doo se ishima ? Mbahemenev Mba Shin T@@ ine mbara mba eren tom nena , man mba ne kwaghyan u ken jijingi nena ? Aôndo hungur a mba yange ve civir un kpa hegen ve de la ga . Yesu yange hemba veren ishima sha aeren a dedoo a mbahenen nav lu a mi la , sha u “ Una ver nongo Na sha ishigh N@@ agh , u̱ engem ” yô . ​ ​ —⁠ Ef . Er u lu hemban dondon mkaanem ma Aôndo ken uma wou la ú lu hemban u@@ men “ atam a injaa ” cii , kua “ atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti [ i Aôndo ] ken igbar ” la . — Heb . Bibilo ôr ken 1 Mbakorinte 7 : 28 sha mimi ér , noov man kasev vea ya “ ican ken iyol . ” 2 : 1 , 2 ) “ Tor H@@ er@@ o@@ de ” ongo nahan yô , “ ishima ta un k@@ we , kua ior mba ken Yerusalem cii a na imôngo . ▪ Alaghga i gema U@@ b@@ ib@@ ilo atô kposo kposo ken zwa wou mba ú fatyô u tsuan môm ker ôron yô . Ve kaa a mo ér mo m nôngo m zua a tom kua ijiir i tsan . Nahan a lu kwagh u kpiligh iyol kpishi aluer or na jighjigh ér ior mbagenev hemba mbagen sha ci u kwa@@ v@@ yolough ve yô . Yesu je kpa yange ungwan imo i Aôndo hanma shighe cii . “ Or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan ” sha u timen ken Bibilo shi ôron ityakerada i Mbakristu kpaa . Ú ngu nôngon sha afatyô wou cii wer ú lu he ’ hanma i@@ aven i mkohol asev mba kiriki man mba vesen mbara kpa ? Í ôr ken Ho@@ sea ityough 6 zan zan 9 ér ior mban ban a mimi , gadia ve vihi ikyuryan i Yehova ya a ve la shi ve lu eren afer@@ akaa kpaa . Kpa gema saan ônov nav mba nomso mba uhar mbara iyol u nengen er maa mbamaren vev iyol u eren kwagh ne a ve imôngo yô . Er se ver ashe ase sha Paradi@@ so u a lu van ke ’ hemen la jighilii yô , de se wa nen ityough c@@ ou c@@ ou ke ’ a@@ aven a ke ’ jijingi a civirigh a Yehova a bu@@ ghun sha ci wase ne . I ver Tartor ne sha im@@ aagh ki t@@ enger mayange ga , ka ian i Yehova a lu a mi i hemen vindi vindi la je la . Ikyav i tesen yô , Tor Davidi yange kav akaaôron a ji@@ righ a Yehova la ér ka a mimi man a perapera tseegh ga , kpa e̱r se vande fan nahan , yange doo un ishima a ishima môm , shi wuese á kpaa . Bibilo i i yer ér N@@ I@@ V Ar@@ cha@@ e@@ olo@@ g@@ ical Stud@@ y la kaa ér : “ A@@ kav a yange i yaren tom a mi la hingir u tilen sha ityough ki ase@@ mber ati@@ i man a@@ vegher a ase@@ mber ati@@ i . Man aluer i kohol akav ne kpishi yô , aa fatyô u hingir a@@ vegher ati@@ i . ” Ka i sar ve u fan er i hii ve se lu uma man er uma wase una lu ken hemen yô . ( Yakobu 2 : 23 ) Shighe u Yehova gema ér una tim gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a je kpa , lu a ishima i eren kwagh sha zamber u Aberaham la . Shi ka u de Yehova a lam we , sha u ôron Mkaanem nam ma a ne i nger la , shi gbidyen kwar sha mi hanma shighe . Nahan Yesu p@@ on mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mban , sha ci u ve kera fa ityôkyaa i vough i í wa Tindi la ga . Yesu yange tese ér mlu wase u isholibo ne ve se a angev . A@@ L@@ U@@ ER or soo u lun a tsombor u ú soo kwagh u Yehova shi u civir un yô , gba u hanma or hen tsombor la nana eren kwagh ken mzough . Kwaghôron la shi umbur ônov mba Iserael kwagh ugen u injaa u ve hen ken zende u ve zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , ve kav : “ Er i lu sha kwaghyan tseegh man or a lu uma ga yô , kpa i lu sha hanma kwaghôron u a dugh ken zwa u TER man or a lu uma sha mi yô . ” Alaghga ijiir igen yô , nomso@@ mbaiorov vea yina iyenge sha u@@ kase , shin amba a a lu sha ishima ve la aa lu hen ningir la ga . Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi i yange gba u Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la vea ver ishima zu@@ lee sha akaa a yange ve ungwa sha kwagh u Yesu la yô . * ( Ivur 1 , 6 ) A@@ sember a a lu hen atô u avur ne la tese igbenda iti@@ ar i Yehova a nengen sha ior nav kundu kundu , er or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan nenge sha iyôngo i nan la . — Pasalmi 1@@ 00 : 3 Paulu ngu ôron kwagh na iyol na tseegh ga , kpa ngu ôron kwagh u ‘ se ’ cii , inja na yô , ka hanma or u nan civir Aôndo sha mimi cii . Anmgbianev mbagenev ka ve bugh Bibilo ve ôr ivur i ia kôr or@@ ya sha m@@ tema yô , shi ve pine nan mpin , maa ve yem . Mba eren kwagh ne cii ka kom min@@ iti môm ga . T@@ ime ase sha mkaanem ma Tor Solomon ma i nger ken Or@@ pasenkwagh 12 : 13 la , tsô u nenge . ( Anzaakaa 29 : 25 ) Nahan se mba cie tôv@@ ac@@ an se mba hi@@ di ijime sha tom wase ga , shi kunya kpaa ngu ker se a tom wase ga . Se mba dondon Paulu sha u keghen ato a mba se pasen ve kwagh la Aluer se mba keren akaawan ken ityakerada i Mbakristu , shi ôron Aôndo man Mbakristu mba ve vi@@ e mbamzeyol asev kpaa yô , se zua a iwasen Mba dondon atindi a Bibilo ken uuma vev kpa ? Ashighe agen kwagh una er ken tiônnongo u a@@ dooga se kav inja na ga shin sha mnenge wase yô , i nenge sha ikyaa shon sha gbenda u u hembe lun vough ga yô . Aberaham kighir mough ken Igipiti yem han@@ a ? Heela tseegh ga , mbatamen ka ve nôngo ve tese aeren a Yehova sha kwagh@@ eren ve a iyôngo . Ikyav tese ér Mbakristu cii yange ve lu mbai@@ vangeli . Nahan iyange igen yô , Mbashiada mban lu henen Bibilo a kwase na kua wan na maa Al@@ ber@@ t va tema her sha er una p@@ on mba@@ aie vev mbara iyol na yô . Kpa icombor igen yô , ka kwase ka nan eren akaa sha iny@@ ar sha inja sha inja ye . ( Aerenakaa 21 : 37 - 40 ; 22 : 3 , 28 ) M@@ lu na la yange ma na un u hingir or@@ ny@@ ar shi zan iti kpaa . ( Mateu 22 : 21 ) Awa@@ shima u Aôndo za sh@@ imi hemba di u yiman ior sha ma hemen u pati@@ i u ve lu sha ikyev i ú la . ( Mbaefese 6 : 18 , 19 ; Mbakolose 4 : 2 , 3 ) Aluer ne mba eren msen t@@ eren anmgbianev enev sha ati nahan a doo je a zua ga ! Ka kwagh u E@@ p@@ af@@ era kpa yange er je la . — Mbakolose 4 : 12 . ( Mateu 24 : 40 , 41 ) M@@ lu wase una lu nena sha iyange ikyaa laa ? U Nan I@@ wasen sha Akaa a Y@@ ol@@ ough Nahan kpa , ka u Satan una hemba ga , sha ci u ka “ iyange i Ter ” je ne , nahan ma kwagh môm u una yange Yesu u ‘ hemban zan zan za kuren ’ je kpa ngu ga . ( Mpa . 14 : 6 , 7 ) U hemban cii yô , se mba wuese iti i Yehova tar sha won cii sha loho u dedoo u se pasen ne . T@@ ime sha tahav mbu Mkaanem ma Aôndo ma i nger la ma a fatyô u lun a mi sha uuma mba ior mba ve lu a asema a mimi la . Nahan kpa , kwagh ne tese ér una kera lu a nongo u civir un sha mimi shin tar ne ga ze . ( Anzaakaa 18 : 1 ) Shighe u ior ve ve ú inya yô , nôngo i saan ve iyol . Ior mbagenev pine mpin ne sha shighe u ma ze@@ ge a@@ ah@@ e a er shin sha shighe u ve lu ken ican tsung man ve fetyô u kaven er i hii ve Aôndo a yange ican shon ga yô . Mbamaren av kpa nôngo ér se de u kohol imôngo vea Mbashiada . Aluer ior hendan a vese shi ve tôv se a ican man se kundu ishima se wa ishima a tôv@@ ac@@ an la a ishima i môm yô , kwagh la una maa ishimataver ken vese . “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh . ” — Anzaakaa 13 : 20 . Nenge kwagh u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ne a er tar cii , sha u eren shiada sha kwagh u Yehova Aôndo man Wan na kua Tartor na la . Ne noov , ne er tom a tahav mbu Aôndo a ne ne la nena ? Aluer se hingir u henen ken ishima yase ser se hemba mbagenev sha ci u mfe wase u sha mar@@ ami shin aan a se lu sha mi la , gayô sha ci u mbam@@ yen mba mbagenev di ye ? Yange m soon mer shighe wase u yaven la a lu shighe u msaanyol . Er vea lu eren tom ve u m@@ ishen la , ior mba sha ajiir shon vea naan ve jighjigh yô , loho ve la ua hemba lun a tahav cii . — Yes . Nahan kpa , kwagh ugen gema lu Mar@@ th@@ a ken ishima her u yange hungur un ga yô , se nenge nen kwagh shon . Mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor ainge mba a iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mbi ngise Paulu lu a mi ken tom na ga yô . Mba kighir un sha apera hingir or@@ sho@@ ja pe@@ tal@@ i yô , maa gba duen za ngohol ior kwaghyan sha ig@@ yo@@ s@@ ough shi nan@@ den ior uya kpaa . ( Luka 21 : 1 - 4 ; Aer . Shighe u Noa vea tsombor na ve due ken t@@ so la , yange a saan ve iyol kpishi er Yehova kura ve shi nenge sha a ve yô . ( Mateu 7 : 15 – 23 ; 15 : 14 ) Aôndo doo ior ishima kpishi kpa ieren i mbahemenev mban na yô , dooshima la hingir u nd@@ ôh@@ ôr a nd@@ ôh@@ ôr kera . — Mateu 24 : 12 . Sha mimi yô , mkaanem ve@@ m man kôr se ken ishima tsu@@ gh tsu@@ gh je . Mbagenev zua a msaanyol sha u eren Yehova tom shighe u ve lu iyev la nena ? I@@ gbenda na ka igbenda i dedoo je , igbenda na cii kpaa ka i bem . A@@ tô@@ akaa a i lu tesen van a mi sha kwagh u jighjigh mba ve har sha Bibilo la man aeren a Mbakristu mba hiihii la ka di akav a tesen tsô . Hen sha tom u mbakur@@ an@@ ilev mba sha ayange a tsuaa la yange ve lu a mi la . Ken inyom i 199@@ 5 la , m vôso orgen u lu a ijiir na i eren u@@ fi@@ im yô . ( a ) F@@ ar@@ a@@ o yange er nyi , man Mbaiserael er nena ? Ka nahan ve i yer ikyurior ne ér “ Iserael u Aôndo ” ye . Een , ongo kwagh u ve lu ôron la . Mba kaan ér ka jijingi u Aôndo a ôron ve akaa a ve ngeren la ga , kpa ve kange ishima u eren tom u Yesu a ne ve u eren shin tar la . A@@ dooga ve hide ve sôr akaa sha A@@ tindi vough er mba yange ve lu sha shighe u Yesu la nahan , he@@ ela tseegh ga shi ve samber a u@@ kwagh@@ hi@@ r mba Mbayuda man atesen a ior kpaa . — Marku 7 : 2 , 3 , 5 , 15 ; 1 Timoteu 4 : 3 . M@@ ea due makeranta yô , m kohol up@@ ania mbagenev se due kwaghpasen imôngo . Nahan yô , i yila Diabolo ken Mbaefese 2 : 2 ér : “ Tor u tahav mbu humb@@ ev , ka jijingi u a lu eren tom hegen ken ônov mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” la . I ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u mtim u u@@ gomoti mba uumace ér : “ Sha ayange a u@@ tor mbara , [ u@@ tor mba uumace ] Aôndo u Sha Una ver tartor [ gomoti na u a lu sha ikyev i Kristu la ] . . . ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” • Ú fatyô u kporom hen Yehova nena ? Yobu yange una wanger ônov nav una been yô “ a mough pe@@ pe , a na ini@@ av mbi nan@@ den sha iyenge ve cii ; gadia Yobu a hen er : Alaghga ônov av er kwaghbo , ve venda Aôndo ken asema a ve . Yange m kaven er i gbe u me ny@@ ô@@ ôso mhen wam yô , m er msen hen Yehova mer a wasem me seer tesen S@@ te@@ ve dooshima . “ Saan ashe a en iyol , gadia nga nengen , ato a en kpaa saan a iyol gadia nga ungwan . ” — M@@ AT@@ E@@ U 13 : 16 . Ka inja er lu ub@@ av mba m@@ ng@@ er@@ ev udubu uhar tseegh i ha@@ an shin zege@@ t@@ as@@ a ne ayange ayange nahan . Shi ngi môm ke ’ ityakerada i kwaghaôndo i i hembe tsan cii , i i shi her@@ egh yô . Aluer se nôngo gb@@ ev man se tagher a ma mzeyol u lun er ka ikyav mbi y@@ uh@@ wan nahan yô , mba ve “ lu ken jijingi ” mbara vea fatyô u wasen se u tôôn ikyav mbi sh@@ on@@ ov . ( Pasalmi 5@@ 6 : 11 ; 1@@ 21 : 1 – 8 ; Mbaromanu 8 : 31 ) Sha iwasen i Yehova yô , se za nen hemen u wan ishima a mbamtaver mba se tagher a mi ken tom u Aôndo a ne se u pasen akuraior a hanma zwa cii loho u dedoo u Tartor u se lu eren ne . N@@ ôngo u L@@ un a M@@ nenge u Dedoo Bibilo ta icin ér : “ De kaan wer : Ka nyi ayange a tsuaa la a hembe doon a ah@@ e@@ gen@@ e ? ga . ” • Marku 1 : 40 , 41 ? Sha ci u Yehova ngu kuran ior nav shi ngu hemen ve sha ikyev i mbatyomov nav kpaa . — Mbaheberu 1 : 14 . Doo u kpishi er ve ker ha@@ ya hen ya wou nahan . M ôr kwagh a ônov av nahan kwa imôngo , nahan m mase kaven mer ka mea ôr kwagh a ve nahan yô , ishima i vihi ve a mo sha gbenda u m lu ôron kwagh a ve la man kwagh u m er a ve la kpaa . ” Nahan kpa , mba eren tom kpoghuloo man ishima tsô kpa ta ve k@@ we ga . Shighe u i nder un shin ku ve lu lamen a mbahenen nav uhar sha gbenda yemen E@@ mo@@ u la , a ‘ pase ve akaa a sha iyol Na ken icighan@@ ruamabera cii . ’ Er nan u lam a ortamen u sôron atôônanongo , u fa aluer ka u u fatyô u za nan iwasen ga ? “ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian , gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” Er Yehova ng@@ ur tsuan ior mba vea tema tor vea Kristu imôngo sha yô , a tsua uumace mbananjighjigh mba ve kav kwagh u uma man mbamzeyol nav cii yô . A zua a imba or@@ hemen u doon yum ne han@@ a ? Ka sha or môm je man A er akuraior cii , sha u ve̱ tema sha won cii ’ ye . Aluer se tagher a ah@@ endan kpoghuloo shin ishima ngi nyian se shin se gba angev shin mbak@@ ov wase mba zan se iyol shin ior mba se pasen ve kwagh la soo u ungwan loho wase ga yô , alaghga iyol ia kpe se . Se lu mba tilen sha mimi nena ? Yehova kpa ka a bu@@ m a uumace sha er vea na kwaghôron na jighjigh yô . U tesen ikyav yô , Yehova yange a kaa ér : “ Er M lu u uma ne , kape Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O A kaa ne . ” Ka se wase ior u zuan a mbam@@ lumun ken takerada u lun peeji 2@@ 24 , u i yer ér Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Or a lu anyom a me ve nana kuma u eren batisema ? “ Mbam@@ hen ” ngee ú ken ishima er Tor Davidi nahana ? 28 M H@@ ingir u L@@ un ken B@@ em Vea Aôndo man Ng@@ ôm Shi mba den ér mbah@@ endan a ve ve yange ve u civir Aôndo u mimi la ga ! Nahan yô , mhen u ior ve lumun a mi ér Yesu man Yohane lu anmgbianev mba ken iyou la due han@@ a ? 3 : 5 , 6 ) He@@ en ne i ter “ ijende ” man “ igbenda ” yase . Heela tseegh ga , or u nan keren bem yô , ka nan hemba lun gb@@ ong gb@@ ong sha ci u “ ishima i bem bem ka uma u iyolough je . ” ( Yesaia 1 : 6 ) A@@ kombo a civir du@@ mbur ken tar la . Yesu yange na un man mbaapostoli mbagenev tahav mbu du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov . Er tar ne u s@@ ôôn kuren yô , se mba civir Yehova se kav er hegen i lu shighe u se tema ken tar ne se h@@ unde ishima ga yô . Nahan , ashighe agen mbampin mba ve dondo ne ka ve va u ken ishim@@ aa : ‘ Aluer angev mbu kwase wam shin or@@ ya wam seer a seer yô , me er nena ? N@@ gi@@ se la , mb@@ as@@ u@@ le@@ v gbidyen al@@ ak@@ e@@ ma ken won sha er ahumbe a kuran im@@ ough la a yemen a mi yô . Ior nd@@ era karen hanma ityô m@@ ser@@ tar , man gbenda kasua kua mlu imôngo udubu mba@@ an@@ yomov kar hegen kpishi . Mkaanem mara tese ér Maria fa Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la kôr inya . I@@ mba m@@ vende u vendan atindiakaa a Yehova iny@@ igh i môm la yange na un u̱ pinen ér : “ M@@ cia u i ci@@ em ngu han@@ a ? ” — Mal@@ aki 1 : 6 - 8 ; 2 : 13 - 16 . 4 : 10 , 11 . Saan se iyol kpishi u fan ser mbamsen mba mbacivir Yehova umiliôn imôngo sha tar jimin cii ve eren la kua ishimawan ve man ishimataver ve la tese ér mba a imba jighjigh la ! Ieren yam i tese ér m hemba soon iky@@ ôr eren a tom u Aôndo ? Yange Lo@@ ti “ ya ican ken ishima tsung ” sha ci u dang u So@@ dom lu eren la . Yange doo un kpishi u fan mimi sha kwagh u ie@@ ev . Kwagh la ka kwagh u k@@ und@@ an iyol gaa ? Davidi pase ér : “ Gadia TER te@@ v asema cii , man A kav hanma mhen cii . ” Hi@@ ihii yô , ôr kwagh u Marku man Luka ve nger la tsô u nenge . Ka anyom 4@@ 8@@ 3 je la . Alaghga a lu ve er ve kera kuma u civir Yehova ga nahan , shin vea lu yan ican a angev mbu vesen shin ma or u doon ve ishima nan kpe . • Tom u pasen loho u Tartor ne samber nyian nena ? Aôndo u ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un A̱ na ne , lu nen ishima i môm ayol a en sha inja i Kristu Yesu la . ” ​ —⁠ Rom . 2 : 2 ; 21 : 12 , 13 ) Yesu yange tesen ve tseegh ga , lu ijende ve kpaa . I@@ yol@@ been jighilii yô ka i@@ fan ga , sha ci u ka i tese ér or tsa anyom imôngo . Ka nyi i gbe u se umbur sha akaa a se eren ayange ayange laa ? Aluer or fa Yehova Aôndo yô , kwagh ne una gema gbenda u nan eren kwagh a atô@@ at@@ yev agen laa ? K@@ era kpa , ve uhar cii mba “ iy@@ ô@@ gh i môm , ” nahan aluer ugen er ugen kwaghbo yô , ve cii kwagh la una bu@@ la ve . — Mat . Ivur i sha inyom i 200@@ 5 ne ér : “ I@@ wasen yam yô , ia va sha TER . ” — Pasalmi 1@@ 21 : 2 . I ôr kwagh u zende na u sa@@ gher iyol ugen , u yange due sha u za pasen kwagh yô , ken Y@@ ear@@ book u Mbashiada mba Yehova , u ken inyom i 19@@ 8@@ 3 , sha peeji 1@@ 10 - 1@@ 12 . Ka va kom yô , ve lam shi or u eren tom shin ig@@ ir@@ g@@ i shon ngohol um@@ ag@@ az@@ in asev saan saan . ( b ) Kwase ne yange nôngo kwagh tsung nena , man kanyi yange i due ken iniôngon na nee ? Gbenda u sha utar u se tese ser Yehova doo se ishima yô , ka u nôngon sha er se lu wang sha ishigh nagh yô . Zum u kwagh a lu nahan yô , ka tom u Orkristu u a lu a z@@ end@@ en@@ ya ne u tsuan kwagh u nana er yô . Yesu yange za hemen u pasen kwagh u ú zan zan iyange i kar kpen la . Kpa , aluer u ngu hemban veren ishima sha m@@ yen wou la yô , a@@ dooga tsô u kera ver ishima sha kwagh u ú fatyô u eren la ga shinii ? Ity@@ ôkyaa igen i i ne ve i gbe u se zenden vea Aôndo yô ka sha ci u zende la li@@ he . Kwagh ne zua sha kwagh u Tor u fan kwagh , Solomon yange nger la , ér : “ Ver ato wan wam , ngohol akaaôron am , nahan anyom a uma wou aa ngee je . Se er nan ve iwasen i Yehova a lu nan se la ia b@@ unde se ga ? Ro@@ ber@@ t kaa ér : “ Er i lu ican kpishi u zuan a tom hen ijiir ne yô , hanma inyom ka se hide se yem ken tar u Jam@@ an@@ i se za er tom iwer iti@@ ar . “ A@@ se@@ ma@@ akaa [ a ] aa hi@@ a kera ” la tile sha ityough ki nyi ? Alaghga we kpa kape ashighe agen ka i lu ú ken ishima je la — í lu ú e̱r u̱ de tom shon ku@@ aa yô . Yehova ungwa zamber ve la . Yehova yange kura profeti na nena ? Sha ci u , cii man Mkaanem ma Aôndo ma gema or yô , ka i gba u nana de ma ma a nyôr nan ken ishima . ; J@@ ar@@ z@@ em@@ s@@ ki , T . Yehova kaa ér , “ me ver bem a̱ lu or@@ kur@@ an@@ tar wou man perapera a̱ lu it@@ yo@@ or wou . ” Mbam@@ pin mba Aôndo mbara yange ve bende a Yobu nena , man doo u akaa ne aa bende a vese nena ? Ka a karen sha gbenda la gbem yô , ú vi@@ a . Yange na Paulu tahav mbu yange gba u una lu a mi ve una wa ishima a atsan na la cii sha dooshima . Me ver or@@ kuran môm sha a ve , nana koson ve , ka wanakiriki Wam Davidi je la , ka un una koson ve shi ka un kpaa una hingir or@@ kuran ve ye . ” H@@ ide Yesu di ye ? Jigh@@ ilii yô , gba u se eren hanma kwagh cii sha icivir kua iliam yase kpaa . Sha iwasen i Aôndo yô , se kpa se fatyô u palegh u vihin jijingi ishima . Shi i gema ish@@ ember@@ kwaghôron i lu “ or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo ” la ken m@@ gem u Bibilo u To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion la ér lu “ or@@ ny@@ ar sha ishigh ki Aôndo . ” Hii nan ve Mbashiada mba Yehova ve nyôron nongo a mba tan iky@@ ondo uya sha kwagh u tar@@ sôron la ga ? Ka m@@ taver u nyi a lu sha kwagh ne ? Sha hiihii la , alaghga nom nana lu hemen kwase u nan sha gbenda u doon nan ga kpa nana fa ga , shin alaghga kwase nana lu a fa u duen a mhen sha kwagh sha kwaghfan ga . A er un ican zan zan una kar kpen sha kon u m@@ tsaha . Aôndo una tim mbaihyomov mban kera sha nyi gbenda ? Se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban ken Bibilo . Shi Yesu yange soon u yôôn iyol na ér un ngu Mesiya ga . Yange m zua a akaa a doon kua a doon ga ken ish@@ u@@ le i m yaren ker la . Inja na yô , Yehova una er kwagh u una na akuraior a shin tar ne cii , aa soo shin aa soo ga kpa , aa fa er un lu Yehova , Ter U@@ hemban@@ cii u iti na i til sha kwagh u a lu u icighan man kwagh u wang man u a lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga la yô . Ka unô i doo u se su@@ r ve asema man ka sha ci u nyi ? ( Tit@@ u 2 : 14 ) “ A@@ sema a tse@@ e se u eren akaa a dedoo ” nyian nena ? De se nenge nen ase er aeren ne a a wase se u civir Yehova sha mimi yô . la . Anmgbian Mor@@ r@@ is yange ôr kwagh y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur shi lam kundu kundu sha inja i ter a wan , nahan umbur mbau@@ ng@@ wan akaaôron a profeti a a lu a kure ga la , ka akaa a mbananjighjigh cii ve lu keghen a ishima ve i môm je la . Ka shighe u i doo u nana gba pasen or@@ vesen la hanma kwagh vindi vindi er i lu sha mi ga u eren kwagh u nan soo la ga . Yesu yange tsengaôron ér a ver nongo u Kristu nena ? Yange i ôr sha mkohol la var var ér ior ve er tom u pania , shi í taver agumaior asema ér ve tsua u eren tom u pania . ( Mbafilipi 2 : 14 ) Aluer se dondo ikyav i bo i Mbakristu mbagenev mba ken tiônnongo u Kristu u ken derianyom u hiihii la yô á vihi kpishi ! Aluer se ngohol mbamhen mba@@ aiev mban yô , vangertiôr u se lu a mi sha Bibilo i i̱ lu Mkaanem ma Yehova ma mimi la , una hide ijime man jighjigh u nan wase kpaa una nd@@ ôh@@ ôr . — 2 Mbakorinte 11 : 13 - 15 ; 1 Timoteu 1 : 19 . Er anmgbian ne lu ijende yam yô , yange ma taver mo u lamen a na ga . Sha ashighe shon ne , u@@ gomoti mba@@ vesen mba eren tahav sha nom - or mba ken Y@@ uro@@ pa mbara cii tôv Mbashiada mba Yehova a ican sha ts@@ wam je , man tôv@@ ac@@ an ne lu u yange i vande teman sôron igbenda veren a ver i a tôv ve a ican kpoghuloo sha shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô . Sha nahan yô , a er kwagh sha kwaghfan , gadia a tese mbam@@ aan g@@ il@@ gar gbenda u he u eren tom ne . ( Pasalmi 37 : 11 , 29 ; 46 : 8 , 9 ) I@@ j@@ ung@@ wen man m@@ nyoon man ku ua kera lu ga . Mbamaren vea fatyô u keren shighe u henen Bibilo vea tsombor ve nena ? Aluer se mba asaren a bo , man se er msen hen Yehova Aôndo sha mimi yô , asaren a bo la aa due ken igbar , nahan se de asaren shon cii ve aa vese a taver ken a vese ye . Aluer or@@ ya ngu u nana hemen tsombor la sha inja ga nahan , ior mba ken tsombor la vea taver ken jijingi a kuma u vea war iyange i Yehova la kpa ? M@@ ea been yô m hide m hen sha kwagh u m er la . ” — Je@@ an , á er batisema ken inyom i 19@@ 39 . Er se nenge ken kwagh@@ ngeren u ken ijime la nahan , u@@ kwaghaôndo kpishi mba a mbamzeyol sha ci u mba nongo u kwaghaôndo yum ga , kpa ka sha ci u mba eren akaa sha inja ga shi í tim ve sha ityôkyaa i dedoo kpaa ga . Tor Saulu yange soo u wu@@ an un . A v@@ aan se ken ijime , a ta@@ an mba@@ y@@ aav icin ér ve de ongo loho wase ga . Satan ngu a tahav sha tar ne nena ? Kanyi i̱ tese ér ip@@ aa lu Paulu ze@@ ge kwagh@@ a ? ( Aerenakaa 1 : 8 ) Er ing@@ y@@ egh ki mbananjighjigh la lu seer a seer yô , hingir hange hange u Mbakristu mba ve lu mbat@@ esen man mbakur@@ an la vea sôr atôônanongo shi vea taver á kpaa . U NG@@ U gum@@ or@@ o ? Ka ityôkyaa ne i ne ve se kange ishima ser se “ kuran mzough u ken Jijingi sha mk@@ ange u bem ” ye . • Ka tom u nyi anmgbianev yange ve hii u eren ken inyom i 19@@ 19 la , man er nan ve tom ne lu ze@@ ge tom@@ o ? Yesu vande ôron kwagh ugen ken kwaghôron na u profeti ne , wener : “ Kpa kwagh u iyange la man shighe la yô , ma or fa ga , shin mbatyomov mba S@@ ha@@ av shin Wan kpaa ga , saa Ter tseegh . ” Ro@@ al@@ d kaa ér : “ P@@ ania ugen u yange va lu va pasen kwagh hen ang@@ ar ne yô , iti na ér Mar@@ i@@ o . Yange pine se ér sé lumun u m@@ ough@@ on yemen hen ger@@ i u L@@ ak@@ es@@ ev , za wasen tiônnongo u her , u lu a mbap@@ asenkwagh 23 tseegh la j@@ ee ? ” ( 1 Timoteu 6 : 17 - 19 ) Yehova soo wener u̱ war , man ngu taver we ishima sha gbaa ne kpaa . E@@ ̱r Yesu lu wan@@ i@@ unda yô , a̱ shi nan kpa yange una wasen u kuren gb@@ ayol u he ’ tsombor na , hemban cii je yô , e̱r i lu inja e̱r Yosev yange vande kpen a Yesu yô . ( Mbaromanu 8 : 31 ) E@@ no@@ ki yange ta ior icin sha ishima i tse@@ en ér ka va timin mba ve fe Aôndo ga la . Se fatyô u kpen iyol nengen inja i or shighe n@@ al@@ egh@@ aa , shi nengen er ka nan er kwagh ken mbamlu kposo kposo yô . ( Yes . 6@@ 1 : ​ 1 - 3 ) Heela tseegh ga , u gbidyen kwar sha igbenda i Yesu a lu Mose u vesen la seer nan se vangertiôr ér , shighe u una va sha u va timin bo@@ tar ne la , una yima mbadondon un . ​ ​ —⁠ Mat . Mkaanem ma Yehova kaa a vese ér : “ Ver ishima sha or u vough , shi nenge sha or u mimi kpaa , gadia injar ngi sha ci u or u bem ; kpa mba@@ asorabo yô , á tim ve imôngo icin i môm , á tim tsombor u mbaaferev kera . ” ( Ps . Aluer u ngu dondon akaawan a Bibilo kua atindi a kuran iyol sha ci u tom la shi u ngu eren kwagh sha kwagh fan yô , ú palegh iyol@@ vihin , shi mba ve eren tom a we imôngo mbara kpa kwagh@@ vihin una tser ve ga . A kaa ér : “ Mba ve taver ishima yô , ka se yila ve ser , mba i saan ve iyol . ” Sha nahan yô , m@@ gem u i gbe u Orkristu nana gema la ka u den aeren a bo man iliam i dang man iji@@ mba tseegh ga . ( Ivur 12 ) Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh gba ica a ity@@ ô@@ tar kuma nena ? 10@@ 9@@ 0 , B@@ en@@ in C@@ ity 3@@ 00@@ 00@@ 1 , E@@ do St@@ ate , N@@ ig@@ er@@ ia , shin hen ad@@ er@@ e@@ shi u a hembe lun ikyua a we ken mba i nger sha peeji 4 la . Yange za tim sha kwagh ne hen ijiir i i ts@@ en akaa a tesen ior kwagh u Mb@@ an@@ az@@ i ken tar u Amerika , i i yer ér United St@@ ates Ho@@ lo@@ cau@@ st M@@ em@@ or@@ ial M@@ u@@ se@@ um la yô , a nger ér : “ Hegen yô , wanger mo ve . ” Kpa hegen yô , ka m na mbam@@ lumun kpishi iyol yam . ” Sha gbenda ugen di yô , aluer se mba cian u eren kwagh u vihin Yehova , shi se soo iji@@ r@@ ôron i sha mimi shi se kange ishima u lun a imoshima i dedoo yô , se lu tesen ser se soo “ ishima i wang . ” Yange í tsu@@ gh Yakob ér Yosev , wan na u ishima ishima saa ku , nahan a zung@@ we kpishi je a venda ér or a de sur@@ un un ishima ga , a kaa ér : “ Mo me sen shin She@@ ol a m@@ zu@@ ngu , me za kohol wan wam . ” Sha kpôô yô , u eren nahan ne tese ér se suur sha Yehova a ishima yase i môm . I H@@ I@@ D@@ E I M@@ A@@ A T@@ E@@ M@@ PE@@ L Me kera lu vea azende am ga nahan a hu@@ an mo ga ga@@ ̱ ? Er mbacivir Aôndo mban ve dugh ken akuraior a ashighe kpishi nga a nôngon ityav nahan kpa , ve gema ‘ us@@ an@@ ker vev , ve var in@@ du@@ har a mi , ’ shi ve venda ér vea “ kera hen ityav kpaa ga . ” U hemban cii je yô lu ken inyom i 19@@ 31 zum u Mbah@@ enen Bibilo mbara tôô iti i Mbashiada mba Yehova la . Hen tugh mbu kper@@ nan i wua Yesu la , a er msen hen Yehova a kaa ker ér : “ M pase ve iti You . ” A gba u we shin tsombor wou cii ne de akaa agen ken akaa a ne eren ayange ayange la , sha er ne hemba nan ishima sha akaa a a hembe lun a inja la yôô ? Ka hange hange u a ver ak@@ ighir . Mb@@ al@@ ev@@ i vande lun a tom u eren ngee . U tesen ikyav yô , ior mbagenev ka ve va a ican sha ayol a ve sha u hanma shighe yô keren ér vea yam akaa a i@@ kpa ve i yen tahav u y@@ amen yô . Gbenda u Ts@@ ahan Ô@@ no@@ v , 4 /@@ ⁠ 1 Shi ka a ese iyou shi a wase u sôron akaa agen hen ya kpaa . Satan yange mee Ifa nena , man lu nyi apostoli Paulu lu a mciem ér ia va ere ? 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Kpa , mayange se gba nen uwer u pasen kwagh sha gbashima sha ci u ior venda u keghen ato a vese yum ga . Er nan ve í tee mbaaferev í kar sha ah@@ u a nd@@ or@@ o ? ( Ivur 20 ) Aluer se fa Yehova yô , ny@@ ity@@ ô@@ kwagh ia er kpa , a doo se u ungwan imo na shi v@@ aren a na kp@@ ian@@ g@@ es@@ aa . Yesu Kristu Una S@@ ôr Hanma Kwagh G@@ be@@ ke@@ ke Ivur i sha pue kar utar la kaa ér : ‘ Aôndo kaa a Noa ér : M@@ k@@ ur u uumace cii va sha ishigh Y@@ agh ve ; gadia ve iv a apera sha tar . ’ Kwase ugen ngu mba yer un ér Jo@@ an , nom na sember gban angev mbu kpen alegh la . Sha ityôkyaa ne yô , ior nav l@@ ù te@@ ven un ke ’ tyô ér a̱ pav ivese , man yange hii u ny@@ ô@@ ôso iyol i p@@ aven ivese shon kpaa . Aluer u soo u taver jighjigh u nan wou yô , tsua a akaa a u er hegen yô . Er kwagh tsô gba ve u nengen a mbam@@ yen vev ga yô , ve ôr ayol a ve ijir ve kure . Yô , ta ik@@ ondo uya hegen er nomso@@ or yô ; Me pine u kwagh , yô , we , p@@ ase@@ m . ” A sember kôron wan ne sha iky@@ um shighe u lu kpen@@ egh la . ( Yohane 16 : 12 ) Yesu yange lu ‘ ishima legh legh , man ke@@ hen ityough kpaa ga . ’ Yesu yange ta icin sha kwagh u wanakiriki u bo , u kure ikyaa ken ishima na ér ter na ti@@ mb@@ ir u van yum , maa gba gbidyen ak@@ ar a na a tom la . Or@@ ya la kaa ér : [ Ishima seer vihin un , ngu ôron kwagh sha nom - or ] “ U fa er mba@@ y@@ ev@@ kasev mban ka vea yam kwagh a u ôron mo shio i doom ga yô . Mar@@ c@@ us : Ka wea hen sha kwagh u mlu u ken hemen la nahan , ka u nenge wer alaghga tsô akaa a va lu g@@ ud@@ aa , shin ka u nenge wer aa hemba vihin , gayô aa gema kposo ga ? Mimi je , u fatyô u nengen er atsan a Mbakristu ve lu tagher a mi nyian la i gbe u vea lu a aeren a Y@@ e@@ h@@ u lu a mi la yô . Kristu u a ver se ikyav i dondon la yange “ ker kwagh u doon sha ci Na ga . ” U T@@ a@@ gher a Mbam@@ taver mba H@@ ev Sha mimi yô , Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la ngi a atindi man akaawan kua aeren a i gbe u or@@ kuran nana dondo ve “ nana̱ kuma nana̱ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo ” yô . Yange vea yam takerada u pati@@ i la yô ma saan ikpelaior la iyol kpen kpen . Ken Bibilo yô , a fatyô u geman ishember i ken zwa Heberu i i til sha ityough ki “ icivir ” la kpaa ér “ iengem ” shin “ sh@@ a@@ gba ” shin “ iwuese . ” Sha hiihii la i pase kwagh u Yobu ér “ lu or u mimi , u perapera , u cian Aôndo , palegh kwaghbo . ” ( Mbaheberu 11 : 13 ) I@@ mba kwagh ne ia fatyô u eren je kpa ? A shi nan kpa , Paulu yange kaa a Mbakolose ér alaghga Marku una va ve inya . Yesu Kristu lu Or@@ m@@ ishen u hemban cii . Aluer se mba enen Bibilo a or ken takerada u Bibilo Tese la yô , kwagh ne una fatyô u nan or u nan lu hendan a vese nana gema ishima . Ka we iyol you i gbe u u er kwagh u una na u zua a averen ne shin u zua a mi ga ye . Mba@@ beenyol mbagenev mba ve lu civir Aôndo her kpoghuloo kpa ashighe agen ka ve tagher a mbamzeyol mba vea na ve ishima@@ y@@ in@@ an yô . 2 : 1 ) Nahan kpa , iyôngo i Aôndo doo un ishima tsung . Er se lu Mbakristu mba mimi yô , ka nyi se er ve se tese ser se “ kôr uumace ihyom ga ” ? Ken masejime yô , or@@ jighjigh u ngise ne fa kwagh u una tser mbaaferev yô , yange fa er Yehova una va tim ve kera yô . Yô , se nôngo nen sha afatyô wase cii se tese mbagenev kwagh u a lu ken Bibilo la tseegh ga , kpa se tese ve sha ieren yase kpaa ser , se na jighjigh taveraa ser se mba a mimi . 14@@ 1 : 5 ) Aluer or u nan ne jighjigh a vese imôngo nan er isholibo i se fe kwagh sha mi yô , erdoo una mgbegha se u taver nan ishima ér nana “ yila mbatamen mba nôngo u Kristu ” sha er vea er “ msen sha ci u nan , vea shighe nan mkurem ken iti i Ter ” yô . ( Y@@ ak . Yesu yange nenge hanma kwagh u lu zan hemen ken atôônanongo a mbadondon un mba i shighe ve mkurem sha derianyom u hiihii la yô . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara mba keghen shighe u vea va tema tor vea Kristu sha la ; mba ve lu “ iyôngo igen ” la di mba keghen shighe u a va ‘ pase ve sha ikyev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , á za a ve ken mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ’ Apostoli Paulu yange nger ér : “ Zum u ne ngohol kwaghôron u Aôndo u ne ungwa hen vese la yô , ne rumun un er ka kwaghôron u ior ga , kpa er ka kwaghôron u Aôndo man kape i lu kpaa je la . ” I@@ mo Ishima I Dedoo , 2 / 1 Ôr takerada u “ B@@ ear@@ ing Th@@ or@@ ough Witness ” Ab@@ out God’s Kingdom , ityough 16 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 5 - 6 la . Yehova ver icighan iyange ken hanma kasua , nahan lu akaa a á z@@ ou a mcivir u Aôndo u mimi la tseegh ior eren sha iyange ne ye . Ka a wase nan u vesen za vi@@ an shi eren tom sha ishima i Aôndo vough kpaa . ( b ) Ka akav a nyi a tese ér ior fa ér Mbashiada mba Yehova mba kposo a u@@ kwaghaôndo mbag@@ en@@ eve ? ( Ese@@ ter 4 : 1 - 3 ) Yange ishima za T@@ or@@ kwase Ese@@ ter iyol sha kwagh ne kpishi . Nahan Yehova ver Bo@@ a@@ shi doo doo sha ieren ne . — Ru@@ tu 2 : 15 , 16 ; 4 : 21 , 22 ; Anzaakaa 19 : 17 . Er nan i doo u kaan a or u ú henen Bibilo a nan wer nana ôr Bibilo ? Lu heen ne m zua a I@@ r@@ è@@ ne K@@ ol@@ ans@@ ki , u va hingir kwase wam la ye . Un vande hiin tom u pasen kwagh hanma shighe la a mo . Nahan kpa , Yesu yange eren msen ken igbar kpaa , man doo u se time se fa gbenda u u hembe doon u eren msen ken igbar yô . Aluer se mba zenden sha jighjigh u nan yô , se duen kwaghpasen kpoghuloo , shi se suur sha uityendezwa mba Yehova a er la kpaa . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . Man se kpa se fatyô u tesen jighjigh wase . Ka mbampin mba nyi i doo u se gbidye kwar sha mi er iyange i utya i Aôndo i mgb@@ ôghom ne , man er nan i doo u se er nahana ? Mbam@@ hen vev yange ve har sha Yehova man igbenda i yange lu veren ve doo doo la . Yange iveren i Yehova la gba Mbaiserael kwagh je u vea tese iwuese ga . Ne agumaior ne wase mbamaren enev nena ve tsombor wen ua ‘ lu per ’ ken ji@@ jing@@ ii ? Takerada u@@ gen@@ egh ú i sember ngeren , i yer ú ér The Un@@ i@@ verse Ex@@ pl@@ ain@@ ed ( I P@@ ase Sha Man Tar ) la , lumun ér ‘ tahav mbu u@@ dugh akaa tilen a mi ne ka mb@@ ù mb@@ ú hembe ho@@ gh@@ ol ior yô , kpa gema ka tahav mbu sha gba@@ aôndo mbu í hembe fan mbu ga dedoo je ne . ’ Sha mnenge wam yô , mba ve ts@@ ôgh@@ ol ifer , kua mb@@ al@@ ôôn an@@ zughul , ka ve sun@@ da di sha mi vough . ” — Yobu 4 : 7 , 8 . 1 : 18 , 19 ; 3 : 1 - 10 , 12 , 13 ; 4 : 7 . ( Yohane 17 : 3 ) Nahan , mayange je se de ser ‘ m@@ ngohol u se ngohol m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo la , a lu gbil@@ in@@ kwagh ga . ’ 1 : 17 ) Yehova ne se akaa a kwagh a gbe se a mi la hanma shighe cii sha er se lu uma shi a saan se iyol yô . ( a ) Ka mbampin mba nyi i doo u se pine zum u se lu y@@ amen iky@@ ondo shin se lu tsuan ma iky@@ ondo i í er i h@@ we yôô ? Hegen se hemba ing@@ y@@ egh 1@@ 00@@ ,000 . ● Mbashiada mba mimi . Ve kav e̱r ve doo Yehova ishima shi a tesen ve kwagh u vea er i lu sha ci u mkpeyol ve nahan , ka m@@ tese u una va ve a mtsera shi una na vea lu saan saan je la . M tôô shighe shon m er Yehova tom a mi sha u eren pania . ” Ka nena se kôr cio u tesen ishima i legh le@@ gh@@ e ? C@@ i@@ vi@@ r Aôndo a ‘ Ishima i M@@ ôm man M@@ hen M@@ ôm ’ ( iyua i eren ) , 11 / 15 Er Paulu yange ng@@ ur ôron kwagh u ikyav i i tese ér lu m@@ ver u Yesu vea Yehova ver un ér una lu “ apostoli u atô@@ at@@ yev ” la a Mbagalatia yô , a kaa ér ka ‘ or nan ver un ga , kpa ka Yesu Kristu A ver un ye , man shi Aôndo Ter u A nder un shin ku la . ’ — Mbaromanu 11 : 13 ; Mbagalatia 1 : 1 . Ior umiliôn umiliôn mba ve kpe a mfe u Bibilo shio la ve kuma u a tsaha ve gbem sha won@@ oo ? Sha ci u kwagh u Bibilo tsengaôron la tese ér zege@@ can la una hii sha shighe u ityav mb@@ ia p@@ ev sha tar wuee ga , kpa una hii shighe u a ta ityav sha u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev sha tar cii la . Kwagh@@ yan za been un yô , a sôn kwaghyan sha ci na man mba ve lu vea na la . ( 1 S@@ am . U tesen ikyav yô , yange pase Fe@@ li@@ ku , G@@ om@@ na u Roma kwaghaôndo , nahan a “ ungwa kwagh u jighjigh u nan u sha Yesu hen a na . ” Pasalmi 2 : 9 tese ér kanyi i lu keghen akur@@ ai@@ or@@ o ? T@@ su@@ aa la yô , ve eren akaa sha mlu u taregh , kpa ve va gema uuma vev . Davidi yange ker mlumun u Yehova ken uma na cii . 11 : 7 ; Anz . 29 : 25 ) Ka sea lu a ishimaverenkeghen i mimi yô , se hemba veren ishima sha mlu wase u ken hemen la , nahan se hungur a atsan a a tser se hegen ne , shi se kera lu a mciem sha kwagh u ken hemen la ga . ( Ps . Er N@@ er@@ l@@ ande a lu eren tom u pasen kwagh sha gbenda u injaa ne yô , a zua a mk@@ om kpishi shi saan un iyol kpaa . Kpa jighilii yô , lu kwaghwan u Yehova ve lu keren ga ; ve lu dondon mbamhen vev , nahan kwagh u vihin tsung er ve . — Ôr Anzaakaa 14 : 12 . Bibilo pase aeren a iyôngo nena ? Shi a ter kwagh u se ‘ doon ayol ’ a ase , man a kaa ér i er kwagh ne ‘ sha dooshima . ’ — Rom . 12 : 9 , 10@@ a . Apostoli Peteru yange we mbatamen kwagh ér ve de ‘ eren tahav sha kwagh u i we ve sha ikyev la ga , ’ been yô , a taver ve ishima ér ve ‘ lu ikyum@@ u@@ ile la ikyav . ’ ( 1 Pet . Anmgbianev mba ve vese ken tar u Mic@@ ron@@ es@@ ia la nenge gbenda u i tsaase ve la nena ? Ve tile sha ityough ki wanakiriki u jighjigh man u fankwagh u a lu a tom u koson se ken jijingi shi hemen se shi veren ishima ér Mbashiada mba Yehova ver tom u pasen loho u Tartor ne hiihii ken uma ve sha tar cii la . — Mat . 13 : 5 — Inja i ishember i “ i@@ kur@@ yan i b@@ ar ” la ér nyi ? Gadia u ngu TER , Aôndo Wou , icighan@@ ikyurior je . ” Kwagh u dondon yô , ka mkohol u i kohol “ zege@@ ikpelaior . . . ve due ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa ” — i̱ i̱ lu a ishimaverenkeghen i lun uma shin tar gbem sha won la . — Mpase 7 : 9 . 15 Aôndo u C@@ i@@ vi@@ r H@@ ingir Un Ici@@ gh ! “ D@@ ondo . . . “ M de akaa cii . . . sa@@ am . . . sha u ma m fe [ Yesu Kristu ] man agee a mnder Na u shin ku ” la yô . — MB@@ A@@ F@@ I@@ L@@ I@@ P@@ I 3 : 8 - 10 . A̱ shi nan kpa K@@ an@@ aan yange nzughul a Noa , ter na u tamen la sha ma gbenda u hông@@ or@@ ough kpee . Yesu yange veren iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la yô , a ya iky@@ ur a mbahenen nav mba@@ jighjigh mbara ; mba yer ikyuryan ne ér ikyuryan i Tartor . Aluer ortamen wa mbagenev ikyo shi nan kegh iyol u wasen ve yô , anmgbianev mba ken tiônnongo , kua mbayev mba kiriki je kpa , vea nenge a ieren ne . ( M@@ ar . Kwagh@@ ngeren ne una ôr se igbenda i se er kwagh ne yô , shi una ôr se atô@@ akaa a se har iliam yase sha mi , man mbam@@ tsera mba se zua a mi sha u ôron akaa a maan mbagenev la . Nyian u kwaghôron u profeti ne á lu kuren sha gbenda u vesen ne kpa , as@@ ande a Iserael u ken jijingi la man “ iyôngo igen ” ne kpaa cii , mba ken mk@@ or sha ikyev i Yehova , Or@@ kur@@ an@@ ilev u ve ne un jighjigh je ve te ishima kera la . Yesu ti kohol akaa ne cii e̱r . Nahan kpa , Mbakristu mba ken E@@ fese yange ve lu a mzeyol kpen kpen . Apostoli Yohane nger ér : “ A va hen ya Na kpa ior N@@ av rumun Un ga . ” ( Yoh . Yesu yange lumun u eren ishima i Ter na a iyol hiden a mi ijime hanma shighe cii . Zum u ú lu zan hen m@@ tem yô , ka akaa a nyi nahan u fatyô u eren sha er u dondo atindiakaa a A@@ ôn@@ doo ? A kaa wener : “ Ka Jijingi A ne uma ye ; iyol yô , ngi a inja sha ma kwagh ga . Sha uhar yô , iniôngon i uumace cii wase ga , sha ci u “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo , ” Satan Diabolo . ( Yakobu 4 : 17 ) Mbamaren vea fatyô u civir Aôndo sha ci u ônov vev ga , di vough er ônov kpa vea fatyô u civir Aôndo sha ci u mbamaren vev ga nahan . 4 : 31 ) I ôr ken Mbakolose 3 : 8 ér : “ D@@ ugh nen akaa ne kera ; iy@@ ugh man ishima i nyoon man ifer man ity@@ uh@@ wan@@ ev man kwaghôron u dang ken zwa wen . ” M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a P@@ ase Mba Á Lu K@@ l@@ ase M@@ ôm a Ve La A@@ tesen a Bibilo Or@@ tôv@@ on@@ kwaghfan u ken tar u B@@ rit@@ ain , Lord K@@ el@@ v@@ in yange kaa ken inyom i 18@@ 9@@ 5 la wener , “ aka@@ ah@@ endan a a yo@@ ho i hemba ahumbe cii aa fatyô u pu@@ lu@@ gh ga . ” Ngu a taver se sha u sur@@ un se asema shin taver se asema kpaa . Kpa apostoli Paulu gema wa Mbakristu kwagh ér ve “ de or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . ” Cii man shighe ne yô , Peteru venda Yesu kwa tar . ( M@@ ar . ( Yoh . 21 : 20 ) A shi nan kpa i nger takerada u I@@ vangeli u Yohane la ken inyom i 9@@ 8 la . Yohane kimbir akaa a i er ken ityakerada i I@@ vangeli igen i iti@@ ar la kpuaa tseegh . Gba u se wa ikyo sha er se henen kwagh er ior mba ken tar u Satan ne nahan ga yô . Ashighe agen ka i lu inja er mbamhen man al@@ am a ve la ka a mimi nahan . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , O@@ live man anmgbian na S@@ on@@ ia , zua a J@@ an@@ et ken iy@@ ou@@ ci , gba angev je zu@@ lum ken ku , nahan ve pase un loho u Bibilo i er sha kwagh u ishimaveren i ken hemen la . Mor@@ c@@ ill@@ o ) , 1 / 0@@ 8 Aluer se soo u lun ior mba fan ityesen yô , se kpa doo u se nôngo ser Aôndo a̱ seer doon se ishima . 43 : 10 ) Gbenda môm u mbamaren mba ken Iserael eren shiada yô , lu sha u tesen ônov vev er Aôndo yange a er kwagh a uter vev mbatamen yô . Nahan se fatyô u nengen wang er Yehova a lu tesen se sha gbenda u taver ga yô . ◇ De yaren tom a go@@ go u a lu ye@@ ke ye@@ ke shin a vihi ga , shi de sôron imba go@@ go la kpaa ga . S@@ ea hi@@ r@@ a civir Yehova iwer kpuaa tseegh , shin sea civir un hegen anyom kpishi kpa , se soo u civir un gbem sha won . Hegen ne , ka m tsua akaa@@ yan a me yam la sha kwaghfan , shi m ker akaa a m soo u y@@ amen la ken u@@ sh@@ oo@@ p@@ u kposo kposo sha er me za yam ape i taver ishe ga yô . Doo U Ú Z@@ a Hemen U L@@ un A Ieren I Mimi Sha C@@ i U Ny@@ i ? 47 : 12 — Iky@@ on i u@@ men atam la tile sha ityough ki nyi ? Kwagh ne na yô , m za nyôr nongo u sho@@ ja pe@@ tal@@ i la . Yange ma ú hingir kera ke kera zum u kwase ne lu kporom van ikyua a we yôô ? ( Mbaefese 5 : 8 , 9 ) U den ser iwanger i Yehova i̱ hemen se la ne se ishimaverenkeghen man awashima , shi wasen uuma mba ior mba ve lu a@@ vese la kpaa . Ior mba sha ayange a R@@ ous@@ se@@ a@@ u kpishi lumun a gbenda u kwaghaôndo ú keren iwanger sha kwagh la ga . • Yange Mbayuda mba tsuaa mbara lu iyol ke ’ m - iv u “ U@@ sha u he man tar u he ” la nena ? Shighe u lu anyom 23 la , i wu@@ he un ken pur@@ usu , kpa za hemen u eren dang ker . Er nan ve i doo u shighe u i lu eren or batisema yô , a m@@ ir nan shin m@@ ng@@ ere ? A kaa ér : “ Ka a lu nahan yô , m suur sha Yehova . Kwagh ne una wase se se ny@@ ô@@ ôso akaa a hange hange ken uma wase sha er se za hemen u lun ken dooshima u Yehova yô . “ De lumun wer ve tema u sha an@@ am ga . ” 5 : 14 , 15 Aluer se mba ‘ ungwan imo i mbahemenev asev , shi se mba hiden a ayol a ase ijime ’ yô se lu tesen ser se mba mba@@ fankwagh . — Mbaheberu 13 : 17 . Se fatyô u henen ieren i den mbagenev kwaghbo la hen Yobu . Yesu Yange ci@@ er ior iyol ga . “ Ka nahan man i pase Wan u Aôndo ye , sha u vihin aeren a di@@ abolo kera . ” Mbagenev ny@@ ume iyol@@ tseghan man batisema iyol ve sha ci u ve u@@ ve ityough ken akaa a taregh a eren shin u keren yôugh@@ yô@@ ugh je yô , kera mba a an@@ shighe kpuaa sha ci u akaa a ken jijingi tsô kpaa ga . I@@ fer@@ or la yange er nan ve uumace hingir u lun sha ikyev na ? Er yange i tsengaôron nahan , mbat@@ esen mba@@ aiev z@@ ô@@ mon a loho u wang u mimi ne shi hông@@ or a ú kpaa . Mbat@@ amen ka ve ker iyôngo i i tsu@@ m i undu tiônnongo la . ( b ) Ka igbenda i erdoo u Yehova i nyi se lu timen sha mini ? Paulu ôr kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kaa wener ka Aôndo a “ gem se se kom u lun mbatomov sha i@@ kur@@ yan i he ” la ye . Nahan kpa , ikyav i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i í er kwagh u í heen ne za sh@@ imi hemba nahan . Sha ci u “ mtim ” u i kaa ér “ una ande sha a ve ib@@ u@@ v ” la ngu a va ga . ( Mat . 24 : 37 - 39 ) Yehova yange taver Ese@@ kiel ishima ér shighe u a@@ ji@@ ra@@ ôron a á lu pasen la aa kure sha mi vough yô , ya u Iserael u h@@ end@@ an@@ kwagh la una “ fa er yan profeti lu ve her atô je yô . ” Iky@@ uryan i Tartor i Yesu a ye a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la tese ér a na ve jighjigh nena ? S@@ aa se ôron shi se henen Bibilo ve se za hemen u nengen tom wase u Mbakristu ne ser ka tom u civirigh u Aôndo a ne se ye . Maria za nyer hen ya u Eli@@ sa@@ bet@@ u man Se@@ kar@@ ia u lu pristi la yô , Yehova shi tese un ikyav igen i i seer taver jighjigh na u nan yô . Yange ishima i Davidi iv a iwuese je soo u lun her ken ayange a uma na cii , ‘ nengen mk@@ om@@ ashe u Yehova . ’ Sha kwagh u M@@ ika 6 : 4 , 5 a er yô , Aôndo kaa ér : “ Ka Mo M dugh a ven ken tar u Igipiti ye . ” Ka er yange se za nyôr hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh ugen ken gar u Lo@@ s A@@ ng@@ el@@ es , kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia ken inyom i 19@@ 6@@ 9 la cii ve anmgbian A@@ ng@@ el@@ o M@@ an@@ era mase kaven ér i tsua un ér a lu ityough sha mbak@@ aren kwaghyan ye . Er ‘ nom a lu ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan ’ yô , nomso@@ or u nan er ivese yô nana time sha gbenda u Yesu hemen nongo na la , shi nana dondo ikyav na la kpaa . ( Ef . Yange saan anmgbian ne vea kwase na iyol kpishi er kwase shon va M - umbur hen tugh mbu i er un la yô . Lu Bibilo ne i er tom a mi kpoghuloo u geman Bibilo i King James la ye . — Ôr 2 Timoteu 2 : 9 . 3 : 1 - 5 ) Nahan cii kpa , yi@@ ase i uumace tese ér Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee la ngu a nomso man kasev mba ve suur sha ana , shi ve kor atindi a na shi ve lumun ér a lu Tor ve la . — Ôr Pasalmi 7@@ 1 : 5 . Kpa nan fa ér m@@ nyer u nom u nan a nyer iyol ken ityom i ken tiônnongo la una wase tsombor u nan u lun per ken jijingi . I nger akaa a i gbe u anmgbianev vea eren ve vea kuma u lun udi@@ ak@@ on la ken 1 Timoteu 3 : 8 - 10 , 12 , 13 . I shighe ve mkurem sha icighan jijingi , ve hingir u@@ tor man upristi vea Kristu imôngo . 23 : 23 ) Yesu yange kaa ér gba u se lu uma “ sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” ( Mat . Sha mkohol ugen la , anmgbian ugen va kaa a mo ér un soo u pasen mo isholibo na . Yehova wa ishima ér una va er nyi a u@@ gomoti mba uumace kposo kposo mba ve lu hemen nee , man una kure awashima na ne nena ? Aluer se time sha akaaôron a profeti a 4@@ 5@@ 6 ne tsembelee yô , a taver u kaan ér akaaôron ne agen ôr kwagh u Yesu Kristu . U tesen ikyav yô , aluer ityar ihi@@ ar shin iti@@ ar nahan er ic@@ egh@@ zwa ér vea er kwagh man ve lumun u eren kwagh shon ken bem yô , a fatyô u kaan ér mba ken mzough . Er a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh haa yô , ‘ ishima ’ na tese un ér a̱ za , a̱ gba karen sha ma go@@ do@@ b@@ i tsô ga , kpa i̱ lu u̱ a fe dedoo ér a@@ gba@@ ga ngu sha mi yô . ( Yeremia 10 : 23 ) Kwagh u mimi u yange Yeremia ôr ne hemba gban sha gb@@ ir ainge cii . ( b ) Takerada u Anzaakaa pase ér kwaghfan ngu a inja nena ? S@@ aa se de aeren a bo , se eren kwagh u Aôndo a soo her a vese la keng ve se war ye . Er mbacivir Yehova ve lu a dooshima ne kua a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe kpaa yô , kwagh la wase ve u lun ken mzough k@@ ang@@ en@@ aa . Ka a wa b@@ ar sha kwagh yô a vihi fese ga , sha nahan yô b@@ ar yange lu ikyav i kwagh u lun gbem , u geman mayange ga . ( b ) Yehova wase se sha nyi igbenda ? “ K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 5 : 22 . Er m hen Bibilo anyom a kar ne , m time sha atô@@ akyaa a vesen ne ashighe imôngo sha er me fa aluer mimi je kwagh gema kposo ga yô . Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i er mbacivir Aôndo hegen shin i ia er ve ken hemen kpaa , Aôndo una za hemen u tesen ve dooshima na her@@ egh . M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne G@@ um@@ or ugen vea kwase na yange ve soo ér ivese ve i doo , nahan ve tsua ér vea hen vea fa kwagh u ity@@ am@@ egh ki jijingi k@@ in tsembelee . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Ka sha iwasen i icighan jijingi se fatyô u maan ieren i ishima i legh legh la ken a vese ye . Pasalmi 7@@ 8 pase igbenda i Yehova eren kwagh a Iserael u tsuaa la yô . ( Pasalmi 119 : 9@@ 7 ) Se nôngo nen sha afatyô wase cii , se gba nen uwer u z@@ aan mbamkombo man mbam@@ kohol mb@@ akiriki kua mba@@ vesen ga . Ngu a ian i lun Tor , sha ci u ‘ Aôndo ka iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough . ’ Mb@@ ap@@ asenkwagh mbara maa hii u pasen kwagh shi nan mbatomov mbara ityakerada i ken zwa Buter . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 5 , 1@@ 15 • Se wuese Yehova sha igbenda i civirigh nena ? 18 : 17 - 28 . Ken anyom a karen ne , kure kure tsô se seer zuan a iwanger . Mba vea bee u la , a tindi ve u za eren tom u taver ior mba Aôndo ishima hen af@@ ishi a u@@ bran@@ ci shin tom u ningir sha , gayô a tindi ve sha ajiir a ior ve ngee kpishi yô , sha u ve̱ za taver atôônanongo asema ken tom kwaghpasen . ( b ) Ú fatyô u nan or u nan vande fan Ruamabera doo doo la ishim@@ as@@ ur@@ un nena ? Kwagh u Kor@@ aki la ngu ic@@ in@@ tan i vesen hen mbatamen man mbagenev ken tiônnongo nyian . Se fatyô u tôôn ior foto sha u se lu a mi yô . Yange lu se kwagh u civirigh kpishi u zan makeranta la , nahan cii kpa , shi lu kwagh u una na se seer hiden a iyol ijime yô . 3 , 4 . ( a ) Ashighe agen mbamtaver ka ve va zum u i hange mbagenev tsung u ma anmgbian ve shin ijende ve nana er ivaa nena ? Ity@@ esen ne doo mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve soon u tesen ér ve mba mba@@ fankwagh la ishima kpen kpen . “ A@@ ka@@ a@@ ôron a ken zwa wam . . . [ a ] lu kwagh u kuman We ishima , T@@ ER@@ E . ” — P@@ S . ( 1 Mbakorinte 9 : 27 ) Yange Paulu nger kwagh hen Mbakristu mba ken Roma kaa a ve ér : “ I@@ k@@ o yen i wan la i fa i sha won cii , ka nahan man m lu ember sha kwagh wen ye . Maria lu kwase u soon Aôndo kpishi . Yehova ongo ats@@ am a wuese un a se we la . M@@ nder u i nder un shin ku la yange tese wang ér ngu Wan u Aôndo , mbahenen mba fe nahan yô , saan ve iyol tsung , ve kera zung@@ we ga . A@@ tsan agen a se fatyô u tagher a mi yô , ka a a ve no@@ on ga la . Yehova yange na Satan ian , nahan a er Yobu atsan c@@ iligh c@@ iligh . Gba u Yehova una doo se ishima sha ci u nyi ? 1 : 24 ) Kpa , u@@ ivande mba Yesu eren la bende a vese nena ? Y@@ e@@ k@@ on@@ ia lu ter u S@@ heal@@ ti@@ el . Kpa mk@@ or shon ka u ken jijingi , u Aôndo a kor se sha u se civir un sha mimi yô . ( Daniel 7 : 1 - 8 , 15 ) I@@ ny@@ am ne shi ci@@ er iyol ts@@ ôô ! I@@ orov utar mba ve ta ikyaa a Davidi sha mimi ne fa ican i Davidi man ior nav lu yan yô . Nahan ve va ve a u@@ ga@@ mbe man al@@ ak@@ e@@ ma man sh@@ a@@ ir man al@@ ak@@ e@@ ma u kaan man al@@ ev a vesen man iy@@ ough man at@@ umb@@ ab@@ ua a kô@@ r@@ ough man iyôngo . 8 : 4 . ( Genese 17 : 16 ) Nahan , Han@@ a lu er msen sha ci u or u a va kôr nan tor ken hemen la . U Ar@@ en a Ior Mba I T@@ aver u Ar@@ en a Ve La T@@ wer u sôron ky@@ ans@@ a u i hii eren un la yange u na yô , a hum@@ e , nahan a tsa ken iy@@ ou@@ ci u@@ kasua imôngo . Yesu tese ér doo un u nan iyol na sha ci u yiman se nena ? Kpa mba ve lu ken ik@@ we pue i Iserael la kôr kwaghbo ihyom ga , shi kwagh u dedoo kpa doo ve ishima ga . Alaghga u hide hen ya a inyaregh , kpa u tôndo av@@ av a ken jijingi kpa kpishi , aa shighe a kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve aa bee yô . ” Aluer u ungwa mbatyomov mba wuese Aôndo nahan a lu u nena ? — Yange saan mbakur@@ an@@ ilev mbara iyol ! 18 : 22 - 33 . P@@ alegh u ôron kwagh ga@@ egh . 3 : 15 . Apostoli Peteru nger wener : “ Aluer ne er isholibo man á gbidye ne man né wa ishima yô , iwuese ngi han@@ a ? Ka an a fatyô u kaan ér nan ngu “ or u vough ” ? Yehova Kor Mbat@@ omov N@@ av • Ka sha igbenda i ihi@@ ar i nyi jijingi a wasen se u tôvon “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” ? Ve tee ya , maa ve mough ve za kôr ha@@ ya hen iyou i cuku igen . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Yohane yange nger ér : “ Aluer m ungwa mer , mbayev av mba zenden sha mimi yô , k@@ am iember je hemba akaa agen cii . ” ( 3 Yohane 4 ) Yohane lu or@@ beenyol shighe u nger mkaanem man la . I@@ wanger I ken Jijingi i I lu T@@ an Se@@ er a Se@@ er Ne Ng@@ i W@@ asen u S@@ ôron N@@ ongo u Yehova Di@@ se@@ mba 29 , 200@@ 8 – J@@ an@@ awar@@ i 4 , 200@@ 9 Yange nom@@ om va fe ijiir i i wu@@ he@@ m la yô , lu v@@ am mo a ak@@ ondo a z@@ eren kua kwaghyan . Yehova ka Ter wase u sha . ( 1 Kor . Se lu a mlu u Kristu , u a lu a an@@ za a dedoo e̱r mhôônom ma zungwen man mhôônom ma kôron nahan la . I ôr kwagh u i@@ gbe@@ tar ken Bibilo ér : “ Aôndo gba or sha inja i mlu Na , . . . Kanyi Kwagh Yehova a K@@ eren hen a V@@ ese ? * Er profeti N@@ ah@@ um lu ôron kwagh u ishimawan i Aôndo yô , a kaa wener : “ TER we ishima , tahav N@@ av vese , kpa u ts@@ ahan yô , de@@ en ga . ” Kpa aluer zayol ngu ken ivese sha ci u nom nzughul a kwase na , kwase kpaa eren a nom na sha inja ga di ye ? Yange saan mo man Ar@@ ne man G@@ ary cii iyol u lun imôngo . Anmgbian u nomso ugen u mbamaren nav ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato yô kaa ér : “ Ken uma wam cii m hemba ho@@ gh@@ ol iyol a mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato , kwagh u me gema me na ve sh@@ a@@ won ve a kuma sha kwagh u m zough a mi hen a ve la je kpa ngu ga . W@@ ea lu ken nyi mlu kpa , nôngo u eren kwagh sha jighjigh . Kanyi ka i wase se u zan hemen eren ishima i Aôndo ? U@@ ̱ K@@ aven A@@ v@@ indi@@ r a Kwaghôron u Pro@@ feti Nahan u nenge er ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la i zough vea kwaghaôndo u Mbakristu ga kpa ? Mbagenev undu jighjigh u nan ve sha ci u ve hingir u wan ic@@ in@@ tan ikyo ga shi ve tôô ér ve gande u kwagh a er ve , shin ishima d@@ an ve sha akaa a taregh . Gba hange hange u aka@@ au@@ ma a Aôndo a gbe a la aa lu a or u nana lu ityough sha á shi aa dondon hemen u nan la ve , bem una lu shi hanma kwagh una za vough ye . ( Ps . 6@@ 2 : 7 , 8 ; Heb . 5 : 7 ) M@@ sen ka a wase se se za hemen u lun kôôsôô a Yehova shi eren uma sha gbenda u van un a icivir . Aluer se fa ityôkyaa la yô , kwagh la una na uma una seer lun se a inja kpishi . Jigh@@ ilii yô , gba u se civir Yehova Aôndo shi se henen u eren akaa a doon un ve se war ye . Ikyav i tesen sha kwagh ne yô ka kwagh u Mbashiada mba yange ve ya ican ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a vihin tsung a i yer ér S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen , mba yange ve war ku u g@@ ô@@ g@@ ô zende u ior kpe sha gbenda kpishi sha mb@@ ee u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha U@@ har la . Gbenda u eren kwaghaôndo u Mbakristu , u J@@ ust@@ in Mar@@ ty@@ r due a mi ne wase u geman ior kpishi hingir Mbakristu . A@@ g@@ umaior man ag@@ um@@ au@@ kase kpishi ken tiônnongo u Kristu nyian mba sha ian i seer taver ken jijingi kpen kpen . Ken inyom i 200@@ 1 la , Mbashiada mba Yehova sha tar cii hen Bibilo a ior sha hanma uwer kuma er m@@ iliôn un@@ yi@@ in man ti@@ ôn nahan , ve lu tesen ior man ik@@ we@@ ior atindi a Aôndo a nan uma la . • Hii nan ve i doo u se ver m - er u eren ishima i Yehova hiihii ken uma wase , a lu i̱ yase ga ? “ Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa . . . . Shi bee kera yô , ort@@ yom môm yange wua mbau@@ ty@@ aav iorov 18@@ 5@@ ,000 hen tugh môm tseegh , nahan a er nan ve orumace u k@@ ak@@ a u nan lu tor yô , nana fatyô u hendan kwagh a or u ken jijingi je a kuma ul@@ ah@@ adi ut@@ ara ? Nahan kpa , aluer u ngu lun vea mbagenev sha ashighe ashighe yô , kwagh ne una va u a msaanyol shi u hemba henen kwagh sha gb@@ ir . 20 : 12 ) Aluer U@@ hemban@@ agee ngu karen asema a mbap@@ er@@ apera je kpaa yô , doo u se ayol a ase kpa se tôv asema ase sha mimi ga he ? Kpa shighe u se lu karen ior Ab@@ aver a Tartor Na@@ mba 37 , a a lu a itinekwagh ér : ‘ M@@ k@@ ur u Kwagh@@ aôndo u A@@ i@@ egh M@@ gb@@ ôghom Ve ! ’ A We Ishima u Eren sha ci u Tar , 7 / 1 Y@@ A@@ NG@@ E lu kwagh u ican kpishi u lun Orkristu ken Roma . ( Mbafilipi 2 : 4 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Se mba lamen a mba@@ beenyol ken mbamkombo mban kpa ? Ieren i hi@@ an a or u se vese nan ga la ka kwaghbo sha ci u nyi ? ( b ) Ka “ av@@ aan a usu ” a nyi aa fatyô u vihin jighjigh u nan wa@@ s@@ a ? Nahan yô , doo u ú zenden vea Ter ú . ‘ W@@ u@@ ese TER sha hanma shighe cii ; iwuese Na ia lum ken zwa gbem . ’ ( Mat . 5 : 45 ) Cii ve se̱ hen mimi shi se̱ dondo un yô , Aôndo vande tesen se erdoo na u a tesen uumace cii la . Á kaa ér : “ Nenge nen iny@@ on i sha , ngi lee ga , ngi son@@ do kpaa ga , ngi omb@@ on sha i@@ una kpaa ga ; nahan kpaa Ter wen u Sha la koson i . Akaa a se er sha mbatamen asev la , nga ne ve icivir shi nga ne ian i ve lu sha mi i hemen ken tiônnongo la icivir kpa ? 19 : 16 , 17 ; Luka 18 : 18 , 19 . Zum u se lu eren msen yô saa se tile sha shin se g@@ ure inya gayô se tema inya keng - ne ? Nahan Yesu lu pasen wener ka un je un lu Tor u Aôndo a tsough la ye . Een , veren ishima sha ve cii . Alaghga se mba aa Iyou i Tartor i i maa i̱ sha inja yô , kpa se fa er mbagen udubu udubu mba ve lu Mbakristu a@@ vese imôngo ken ityar igen mba a ijiir i dedoo i teman mkombo ga . A@@ li@@ f@@ on@@ so ) , 3 / 1 Sha kpôô yô , lu Yehova , Aôndo na ver “ zege@@ ish@@ u sha u a̱ m@@ en@@ a Yon@@ a ” ye . Bibilo pase kwagh u yange na ve i c@@ agh ve ake ga . Kwagh ne tese ér kwagh u mlu u ken jijingi u mba se pasen ve kwagh la gba se ishima kpishi . ( Aerenakaa 2 : 41 , 46 , 47 ; 4 : 4 ; 6 : 1 , 7 ) H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa u sha M@@ ôm yange tema tor ken Y@@ u@@ dia zan zan va sar ku ken inyom i 44 , man er í pase ken 1 Mbat@@ esalonika 2 : 14 wang nahan , ken inyom i 50 la , iniongo i Kristu ngee ken Y@@ u@@ dia . Kwagh ugen yô , Yesu shi dondo Ter na sha kwagh u ikyaa i vesen i or u nan kom u hemen sha won cii la sha gbenda u hemban cii . Heela yô ve kera fa ga . T@@ aver or u nan lu ngohol ityesen la ishima wer nana ôr Bibilo jimin cii nana bee ken atô u inyom i môm sha er nana taver ken jijingi yô . Sha kwagh u ah@@ on a gban kpaa , zum u se kav ser se mba a ieren ne yô , se er kwagh sha mi fele shi se er msen sha er se fatyô u yangen i yô . Yange ma lu un a inja sha ma kwagh môm môm ga ! Nahan , hanma Orkristu ken An@@ ti@@ o@@ ki cii er kwagh u nan ‘ fetyô yô , sha u tin@@ d@@ in a iwasen hen anmgbianev mba ken Y@@ u@@ dia . Ve tindi hen mbatamen sha ikyev i Bar@@ n@@ ab@@ a man Saulu . ’ — Aerenakaa 11 : 28 - 30 . U tesen ikyav yô : T@@ ôô ase wer ishima vihi wanye u cuku ugen sha ci u bab@@ a na yar tom yum . Mba a “ mfe u mimi ” sha kwagh u a lu ishima i Aôndo yô , shi ve fa igbenda na kpaa . M@@ hen u den tom sha ci u se bee iyol la va se ken ishima cuku tsô kpaa ga . Shi kwagh ugen yô , akaabo ngee sha gbenda kpishi . Ka nyi ia wase se u taver vangertiôr u se lu a mi ser dooshima u Yehova a lu a mi sha a vese la ka u been mayange ga ? Nahan kpa , sha shighe u iyange i Ter ne , iy@@ ô@@ gh k@@ ira n@@ ungwa sha iny@@ at@@ y@@ u@@ u . I@@ mba kwagh u Lo@@ ti er la nahan , er nan ve icighan jijingi u Aôndo mgbegha Peteru ér a̱ yila Lo@@ ti ér “ or u perapera ” ? ( Luka 1 : 31 ) Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh la , a zer ôron er yange un vande lun sha yô . — Yohane 3 : 13 ; 8 : 23 , 5@@ 8 . J@@ e yô or u tôvon sha mnenge mba iorov sha akaa ugen za hemen ôr kwagh u tar u United St@@ ates ér ka “ tar u u gbe ijime ken b@@ ib@@ ilo i fan yô . ” Er yange gba u Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara vea lu keghen nahan kpa , hemba k@@ an hange hange u se er nahan hegen cii . Alaghga kwagh môm ken akaa ne yange ma na un ma lu or u mor@@ on iyol , kpa lu nahan ga . Kape or u gen@@ gese iyol yange ma nan er je la . Takerada u Genese tseegh kpa pase se kwagh u Aôndo sha igbenda kposo kposo , ér ‘ v@@ aan af@@ an@@ yô ’ sha kwagh shi ka un “ A gbe Sha man tar ” ye , shi ngu “ Or@@ ji@@ righ u tar cii . ” Mba been makeranta mbara cii tema sha tse@@ mbe u nan kwaghôron la lu ungwan er anmgbian Le@@ t@@ t lu ôron mkaanem ma m@@ asen kuren iniongo la yô . Shi er m kera lu lamen vea kwase wam tsembelee ga yô , un kpa hingir un ha@@ gh@@ el@@ aa . Yange i na un ian i tsuan kwagh u a soo u eren cii . Se wuese Yehova ‘ un u una bee angev asev cii ’ la sha ishimaveren i a ne se i kpilighyol ne . — Pasalmi 10@@ 3 : 1 - 3 ; Mpase 21 : 1 - 5 . Mbat@@ omov mba gomoti wuese Mbashiada mba Yehova kwa kimbir kimbir sha tsembelee ve man gbenda u ve eren kwagh sha inja la man aeren ve a sha icivir la , hemban cii yô , gbenda u ka i nenge ve eren kwagh sha mbam@@ kohol vev mba vesen la . Er mkur a lu zu@@ lum yô , mbamzeyol man am@@ een kpa aa lu seer a seer . ( Ho@@ sea 1 : 2 - 4 ) Inja i iti la ér “ Aôndo Una L@@ ôô V@@ or , ” man i ôr kwaghôron u profeti ne u tesen ér Yehova una hide a kohol as@@ ande a mba@@ jighjigh ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la ken Yuda . Nahan kpa se yô , se dondo ieren ve la ga , se kange nen ishima ser mayange se pav a atindi a Aôndo ga . Kwagh u se fe yô , Timoteu yange za tom la . Ka nahan ve Yesu ôr mkaanem ma Yehova ma sha zwa u Yesaia la ye , ma kaa ér : “ Ishima i non@@ go@@ ior ne ci@@ gh@@ ir , ato a ve kpaa nga ongo dedoo ga ; ve k@@ usu ashe a ve kpaa , sha u vea nenge sha ashe a ve ga ; man vea ungwa sha ato a ve kpaa ga , vea kav ken asema a ve ga , vea shi vea gema man Mo Me bee ve angev ga . ” — Mateu 13 : 15 ; Yesaia 6 : 9 , 10 . K@@ wa ne Ru@@ tu una fatyô u maren wan u nana ya dyako u Na@@ omi , u be@@ e@@ yol hen shighe ne kar mar la . Nahan a nôngo sha afatyô na cii ér una ker or@@ van@@ nya na kwaghyan . Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev yange ve kaa ér ve na Ruamabera jighjigh , kpa ve gema ve tesen ior “ ityesen i u@@ jijingi mba b@@ ov , ” i i lu mba@@ aie mba l@@ ahan Aôndo la . ( 1 Tim . U@@ umace kpaa i war ve . Hi@@ ihii yô , hide lu a iwuese , inja na yô , hide hii u henen ken ishima hanma shighe er i hii ve mimi mba Yehova a tesen we mbara ve lu u a inja , je í k@@ ou mba yange u hen ken anyom a karen ken ijime imôngo la yô . Yange mba ker un tor sha Iserael cica cii yô maa á gema Yerusalem hingir gar@@ tamen u tartor na . Er mkaanem ma ken Duteronomi 6 : 7 mara ma tese nahan , kwagh môm tsô kuma sha shighe u ú vihin a ônov ou ga . U ng@@ een kwagh ga yô , ior hii u hemban soon ayol a ve tseegh . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir / F@@ o@@ to u sha peeji 32 ] T@@ ôô nen shighe la lam nen sha akaa a aa wase ne ne seer fan u pasen or kwagh yô . Shi ve hen ve fa er ve ye dyako i isholibo hen Adam yô . ( Rom . Ve soo ér iky@@ asen ve i lu wang , nahan mba den ér i umbur ve a umbur cii ve vea sôr ajiir a ve ga . Doo u se lu mbahenen Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la kpoghuloo shi se eren sha kwagh u se hen la kpaa . Hen ase sha kwagh u Davidi . Or@@ gen iti na ér J@@ a@@ y@@ son , ka di@@ ak@@ on hegen , un kpa sha shighe u lu gumor la lu a ah@@ ur@@ aior a lun inja nah@@ a@@ la . T@@ Ô@@ Ô wer u ngu ken Paradi@@ so . K@@ era je kpa , yange fa@@ an@@ tyô u fan akaa a uumace ve henen ke ’ asema a ve la cii . Tar ne ngu a mnenge u kpe@@ egh ér , akaa a doon iyol yase la ka akaa a a ve a m@@ mem yô . Gba kpee u tar ua fa ér Yehova ka Aôndo shi Yesu Kristu ka Tor u u@@ tor man Ter u uter kpaa . M@@ i Y@@ oung kaa ér : “ Yange m hen mer aluer kwase nan de nom u nan u a er idya la a kwaghbo ga yô , a lan ishima kpishi . Yehova kaa a Ho@@ sea ér : “ Z@@ a za er id@@ y@@ a@@ kwase . ” Yehova yange kura tom na ne . Shi er se lu hen bran@@ ci ne yô , se va hingir u soon kwagh u anmgbianev mba yange ve er tom anyom kpishi ken mbamlu mba sha ican man sha ashighe a i wa at@@ ab@@ am sha tom wase la . Man se dondo un nena ? Hanma shighe u ú tese or u nan lu zan zende ve nan tsu@@ m gbenda la shin or u ne eren tom imôngo ma tom shin shighe u ú tese wanye e̱r nana wan ak@@ ô@@ v shin angahar cii yô , ú ngu tesen a tese je . ER Y@@ ES@@ U A P@@ A@@ S@@ E TER N@@ A L@@ A ( b ) Er nan ve alaghga a lu mbatamen ican nyian u dondon ikyav i Paulu ? ‘ A@@ eren a ase a dedoo ’ nga a bende a mbagenev nena ? Nahan a venda ér Yesu a de ee un angahar ga . K@@ aren Se sha Dooshima Ikyav i tesen yô , anmgbian W@@ il@@ liam vea kwase na S@@ an@@ dr@@ a , ve po@@ so anyom 60 kpuaa . Yange ve tema kpe ve iyol , ve lu ember uma ken kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la . Ka sha nyi igbenda nahan mba civir Yehova ve zough a averen ny@@ ian@@ a ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) Nahan kpa , ka Satan a lu tor u az@@ ô@@ v man tar u uumace mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo ne cii ye . U Ngu D@@ on@@ don “ Gbenda U He@@ mban Cii ” U Dooshima La Kpa ? Mb@@ agen kpishi na Yesu jighjigh he ’ shighe la . Gb@@ a@@ shima u Yehova la tese wanger wanger ér nyi ? “ Ve cii , kera ka u@@ jijingi mba eren tom mba ka i tin@@ d@@ in ve u za wasen mba vea ya dyako u myom la gaa ? ” —⁠ H@@ E@@ B . 2 : 4 ) Dooshima la wasem u nôngon a akaa a vihin tsung a ka m umbur sha kwagh u u@@ ity@@ a man atsan agen kpishi a m tagher a mi la . ​ — Yes . Ruamabera kera ôr se kwagh u I@@ ta@@ i shighe u Davidi nôngo ityav a Ab@@ es@@ al@@ om bee kera la ga . Anyom nga kar yô , C@@ ar@@ lo@@ s man kwase na man mbayev vev uhar hingir ikp@@ ur pania . Mba ve kom u zan u yô : S@@ aa or a lu pania u ke@@ ke a kuma inyom i môm shin a hemba nahan . ( Anz . 22 : 6 ) Alaghga ve vande tagher a mbamlu mba ne lu tagher a mi hegen ne . Hen shighe ne Yo@@ a@@ shi kuma anyom 40 nahan . Hegen yô ve wa iyol ve kegh a kegh u been mbadondon Yesu mban ib@@ um@@ egh iyol . Paulu ta Timoteu iky@@ ur ice wener : “ Mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” Anmgbianev mba kasev kpishi mba ve lu a er noov ga yô , mough ken ityar i ken won va heen sha u va eren pania . Ngeren mban tese er se er ve ieren yase ia zua sha akaa shon a i sen ker la yô . D@@ ugh m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la sha yô , atô@@ akyaa agen kpa nga kpishi a a ne ve Wan na a seer doon se ishima yô . Er akaa a u tsough u eren cii a har sha akaawan a Bibilo yô , alaghga mba u eren tom a ve imôngo shin mba u ze makeranta a ve imôngo shin mba@@ wan@@ ndor a we vea hen ér u due inja kposo . Kwagh u Aôndo Er Yô 14 : 1 - 4 ) Lu nyi i due ken kwagh nee ? Kwagh va gem ken gomoti u Roma la kpo@@ o yô , mba@@ adu@@ av mban maa zua a ian i ve lu keren la . M@@ nzughul u i nzughul a tar la la , . . . lu kwagh u vesen u na ve tar la saa ishe je la . ” Icighan jijingi wasen mba ve tem sha u tsuan ior mba vea er tiônnongo tom la nena ? Ka nahan ve , í kaa a Mbaiserael ér ve palegh aeren a akuraior a a kase ve la , aeren a ve a kwaghaôndo kua uma ve la ye . G@@ U@@ AT@@ E@@ M@@ A@@ L@@ A Kpa Peteru lumun kwagh u Yesu tese un ne a ishima na cii je he ? I@@ mba mlu u kundu kundu man u kôôsôô ne wase se u kaven inja i u zenden vea Aôndo la . N@@ ongo u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la ngu iyol i môm tsô , nahan kpa as@@ an@@ de@@ aior a ken nongo ne gema mba a ityom ave kposo kposo . — 1 Kor . Ka akaa a nyi nahan yange ma na Davidi ma hingir u mor@@ on iyol@@ o , man er nan se fe ser á kende a iyol na sha ga ? T@@ aver ga u kwagh d@@ an@@ en or ishima ! ( Isaiah 48 : 17 ) Er i lu Aôndo a lu I@@ mbor i uma yô , ka un i doo u vea ver ashe a na ér a̱ tese ve er vea yar tom a ayol a ve ye , hemban cii je yô , sha kwagh u a gbe a zough sha m@@ samber u samber a uma ne . N@@ ôngo i hingir iky@@ e you u zan mbamkombo mba Mbakristu kua mbam@@ kohol mba kiriki man mba@@ vesen . Z@@ ayol u ken ishima man u ken it@@ you man mbam@@ nyoon mba isholibo man m@@ yen ve ne ve ican i tser ior umiliôn umiliôn la cii , vea kera lu ga . Yesu maa wase Peteru man mbahenen mbagenev u henen sha averen a a lu keghen ve ken hemen la . Er Yesu lu ishima legh legh shi ke@@ hen ityough kpaa ga yô , mbaapostoli man mbahenen nav cii zua a m@@ mem . Ka Hanma Kwagh@@ aôndo J@@ im i Doo u Ú T@@ su@@ aa ? Kwagh@@ yan Una D@@ umbur sha ci u Hanma Or . Kpa a kaa ér ve ker bem a or u iy@@ ongo i zough ve a nan la fese je . Mbayuda mba ve lu ken Mbag@@ rika ne gba ah@@ on sha mbamzeyol vev sha ib@@ ume ga . Kpa Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ma tese ér or a fatyô u tsuan a ishima i nan ér nana lu kp@@ an u Or@@ vesen u nan u lun a dooshima , nana eren un tom . Uma u hen tsombor la una hingir u nan se bem man msaanyol , man tom ne di ua hingir u̱ van se a iember man mk@@ om . 34 : 5 - 7 ) Nahan kpa , ishimawan i Yehova lu a ik@@ ighir , nahan yange wa ishima a ve kighir shighe u ikyurior i Mbayuda ne venda Wan na shi ve wua un la . ( Mat . Or@@ ngeren ugen kaa wener , an@@ zaakaa nga a “ gema ato a hingir ashe , nahan ior mba ve ongo kwagh u i ôr la v@@ é lu a foto u kwagh shon ken ishima . ” Aluer i hendan a vese sha nyi gbenda je kpa , awashima u Satan k@@ ahan ga — a soo ér se de tom u pasen kwagh la . Or u du@@ ghun ats@@ am , John M@@ il@@ t@@ on ( ken im@@ ese ) man or u fan a@@ y@@ enge I@@ sa@@ a@@ c Ne@@ w@@ t@@ on ( ken iy@@ an ) yange ve fa kwagh u ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la Ashighe agen yô yange ior ve ya awambe sha u a̱ bee ve angev . ( Mbaromanu 1 : 11 , 12 ) Shi zum u u er ve mbamzeyol ou yô , vea taver we ishima . — 1 Mbat@@ esalonika 1 : 6 ; 3 : 1 - 3 . Sha m@@ hembe u ve hemba tor ato la yô , ve lumun u kpen ku u kpilighyol , man lu sha ivande je i war uuma vev ye ; kpa yange ve tsua ér u hemban Yehova ato la yô gu@@ da vea kpe . — Daniel 2 : 4@@ 9 – 3 : 29 . A kaa ér : “ Eren nen msen nahan , ner : Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ” Nahan kpa , m fa er i lu hegen u m de u nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh ne , Yehova a hembe lumun a mcivir wam yô , shi ka mnenge na a hembe gban kwagh ye . ” PE@@ E@@ J@@ I 17 Kpa aluer Orkristu u nan civir Aôndo sha mimi nan ôr Mkaanem nam yô , nana fatyô u timen sha mbamhen man mbam@@ nenge mba ior mba i er kwagh ve ken Mkaanem ma Aôndo la . Ôr kwagh u uma u E@@ mi@@ l H . U tesen ikyav yô , yange soo u tesen ve kwagh u iyol hiden a mi ijime . Mba@@ z@@ ende@@ v mban mba been iny@@ u@@ ugh ki I@@ f@@ i u U@@ fer@@ ati la yô , ve ver ishigh yemen ken vegher u shin imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i ity@@ ô@@ tar la . Alaghga mbagenev vea hen ér , ‘ se fatyô u kaven Yesu je kpa ? ’ ( Yesaia 60 : 11 ) Mba@@ ah@@ end@@ anev mbagenev ka ve nôngo ér vea wu@@ he “ ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar ” la , kpa se fa ser vea fatyô ga . ( b ) Tese ikyav i imba msen ne . Yange fa doo doo ér kwagh na gba Yehova ishima , ka nahan ve Mkaanem nav su@@ r un ishima ye . Hi@@ ihii yô , iorov uhar mbagenev mba ve nger Bibilo yô , ôr kwagh u u@@ sha mbah@@ ev la , man sha ajiir a ahar ne cii , ishember ne ôr kwagh u mbam@@ gem mba vea va lu shin tar ne jimin cii yô . ( Luka 12 : 15 ) I@@ d@@ ya i eren kpa ka h@@ ua . Shin er ashighe agen mbamhen mb@@ ab@@ ov vea va se ken ishima nahan kpa , gba hange hange u se kôr iyol yase tsaha sha er isharen yase la ia na se er isholibo ga yô . — Ôr Yakobu 1 : 14 , 15 . Mbat@@ amen ka vea wam tom sha ikyev nahan m er u sha ishima i veren man sha gbashima kpa ? ’ K@@ EN inyom i 4@@ 9 la , Peteru man Yakobu kua Yohane , “ mba i nenge ve ér ka m@@ tu@@ un@@ um@@ mbai@@ orom ” la , wa apostoli Paulu vea iky@@ ar@@ tom na , Bar@@ n@@ ab@@ a , tom ugen . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 8 : 1 ) Shi a nger ati a ior mba yange ve hii teman ken gar u Yerusalem shighe u Mbayuda mough ken Bab@@ ilon hide ken tar ve la . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 9 : 1 – 16 . Yehova bu@@ m a vese ér mkur u tar ne una va sha shighe u un ver la vough ! Kpa lu pinen ér mlu u Yuda man Yerusalem lu u@@ ange ken jijingi la una va a il@@ y@@ ahan sha iti i Aôndo a kuma shighe nan je ? 8 : 17 — ‘ Ior mba ken akuraior a ken tar la gema hingir Mbayuda ’ sha nyi gbenda ? Ú fatyô u lun ijende i Aôndo Iyoukura la shi kaa ér “ u@@ jijingi mba b@@ ov li@@ an sha jighjigh u nan ne , ve hingir u tsu@@ ghun ior ér ve mba u@@ jijingi mba ior mba ve kpe yô . 8 : 23 ) Sha nahan yô , er Paulu kaa ér , “ Se mba eren tom a ven imôngo sha ci u né ember ” yô , lu kaan a Mbakorinte mbara ér sar un man mba@@ eren tom a na imôngo mbara , u eren kwagh u ve fetyô cii sha er a saan han@@ ma@@ or ken tiônnongo iyol yô . 1@@ 38 : 2 . Aluer ú ngu ikyua a nan saa di sha er nan ne u ian la yô , nahan ú ver ian i kp@@ er ne fatyô u lun ah@@ ur@@ aior yô . D@@ an@@ ilo , u á lu Orshiada shi á lu ort@@ wer la kaa wener : “ Mbat@@ wer@@ ev kav nahan ér mbau@@ angev mba ve lu Mbashiada yô mba zough a iwasen sha ikyev i nongo u ú nengen sha a ve sha dooshima yô . ” Er i Hii Ve Yange Gba u Mesiya Una K@@ pe Yô Z@@ a@@ mber a na a̱ wase ú sha er ishimaveren you la ia za sh@@ imi shi ia gb@@ anger a seer kpaa yô . ( b ) Yesu yange wa mbadondon un tindi sha kwagh u b@@ um@@ un ér nyi ? “ In@@ j@@ ar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER yô , ka inyaregh man icivir kua uma je . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 22 : 4 . Ka nyi i til sha ityough ki B@@ re@@ di u ka i umbur ku u Yesu a mi laa ? ( Anzaakaa 27 : 11 ) Ne fatyô u tesen mbayev enev akaa a injaa ne man ag@@ enegh kpishi ken takerada u Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La . Jighjigh u se ne naagh ku Aôndo a ne sha ikyev i Wan na Yesu Kristu sha u nd@@ eren mbakp@@ enev la una fatyô u taver se sha ashighe a ican . Or u civir Aôndo ugen yange pase er i hii ve atindi a Yehova a doo un ishima yô . A kaa ér una fatyô u been Na@@ a@@ man angev . “ Mba ve tee s@@ an@@ ker cii á wua di ve sha s@@ an@@ ker . ” Takerada u Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds kaa ér ken zwa u yange i hii ngeren Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la yô , inja i “ s@@ ende@@ gh ” ér “ gema ” shin u nan or “ atô@@ akyaa shin pasen nan mbam@@ tsera mba injaa mba vea na nana gema ishima i nan yô . ” Ken inyom i 19@@ 5@@ 7 la , i z@@ enda tsombor u H@@ ol@@ t@@ z ér u yem ken tar u W@@ est G@@ er@@ many , kwa ne kpa Er@@ na lu a ve . 20 : 19 . Kwagh u masetyô yô , kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova man Yesu ? Nahan Yesu kaa a mba ve lu hendan a na la wener : “ M fa ne , ne mba a dooshima u Aôndo ken asema a en ga . ” Shighe u se lu wasen or u nan tagher a mbamzeyol mba ken ivese yô , ka kwaghwan u ken Ruamabera u nyi una kura se ? Se kôr ityough ga yô , mlu wase u hegen ne una due se ishima , se gba tô@@ mon u hiden lun ken mlu u yange se lu ker ken ijime la . — Ôr 2 Peteru 2 : 20 - 22 . Mba ve lu “ atam a t@@ ur a dedoo ” la , a kaa ér una ‘ na ve ishima sha u vea fa ’ un yô . Inja na yô , Aôndo hingir kwagh u a soo cii sha u kuren uityendezwa nav . David S@@ cha@@ f@@ er 1 : 21 — Yobu hide ken ‘ iy@@ av mbu ngô ’ na nena ? I tim Yerusalem ․ ․ Mba gb@@ eren Iyoukura ken ijô 20@@ 4 . Er Paulu wase ve sha dooshima yô , mbagenev ken T@@ esalonika ‘ gema her Aôndo , ve undu ak@@ ombo , sha u vea er Aôndo u uma tom ’ yô . Nahan m ker or hen ger@@ i u L@@ ak@@ es@@ ev , m hen tom ne sha ikyev i nan . ( Mpase 12 : 9 , 12 ) Nahan er ihyom ne i lu a bee hen atô u ‘ iv@@ or ’ i ihi@@ ar ne ga yô , mbacivir Yehova sha mimi cii ve̱ gba fan tsô ér a tôv ve a ican kpee . ( Aerenakaa 22 : 6 – 16 ) Kape i lu ve Paulu wa iyol kegh a kegh u suen jighjigh u na sha kwagh u mnder u shin mbakp@@ enev la je la . — 1 Peteru 3 : 15 . Ity@@ ough ki sha uhar ki inyam la tile sha ityough ki nyi , man yange ki nôngo ér k@@ ia er nyi ? Jigh@@ ilii yô , anmgbian u kwase u beenyol ugen u yange lu ken tiônnongo shon anyom 30 , shi a lu civir Yehova sha mimi her yô kaa a mo ér , ‘ Wan wa@@ ma , ka ya wou je ne ! ’ Z@@ an zan nyian kpa , ka mnenge na je la . Sha won tese nyi kwagh sha m@@ hembe man agee a Yehova laa ? ( Yesaia 37 : 36 ) ‘ Or@@ taregh u Per@@ shia ’ u vihin kwagh ne a fatyô u lun ma ort@@ yom u Diabolo , inja na yô , lu ma ij@@ ô@@ v i yange i na i tahav sha Tartor u Per@@ shia la yô . P@@ u@@ ad@@ wer Nahan kpa , í zua a ishember i or u i w@@ oo nan sha ci u jighjigh u nan u nan la ken ishember i ken zwa Grika i i yer ér ( mar@@ ’@@ t@@ ys ) la , man sha ayange a i lu ngeren Bibilo la yô , í fa ishember ne ér “ or@@ shiada , ” inja na yô ka or u nan til hen ate@@ jir nan pase kwagh u nan fe ér ka u mimi yô . Aôndo soo ér mbayev nav ve doo ayol a ve , nahan una ungwa mbamsen vev mba ve lu eren a ishima i môm mbara . ( 1 Peteru 5 : 8 ) Nahan gba u se lu a icighan jijingi u Aôndo , gadia ka kwagh u una wase se se za hemen u civir Yehova sha mimi je la . ( Anzaakaa 23 : 29 – 32 ) Man gema di it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shin ats@@ am ye ? ( Yosua 23 : 2 ) Tsô a ôr ve mkaanem ma yange ma tese kwaghfan u or@@ beenyol tseegh tsô ga , kpa ma tese mbamhen mba ken atô ishima i or u lun a jighjigh u nan ne yô . ( b ) Hii nan ve ken anyom a sember karen ne , ityakerada yase i kera fe pasen kwagh u akav a ken Bibilo , man kwagh u akav shon a til sha la ga ? 32 Ngeren mba I Gb@@ er ken Iyoukura ken In@@ yom i 20@@ 15 Yô Ior kpishi mba a fa er Aôndo a ver gomoti kera u a lu a tahav mbu zuan tar ne nahan ga . D@@ ondo Kristu , Or@@ hemen U V@@ ough , 5 / 15 U@@ ̱ kaven ér ikyum@@ ile ka i Yehova man i Yesu Kristu la yange hemba lun ve kwagh u hange hange cii . ( b ) U henen Bibilo a ior la una wase se u zuan a iember ken tom u pasen kwagh la nena ? D@@ ugh u nan jighjigh ér Yehova ne injar sha yô , Mbaheberu 11 : 6 shi pase ieren igen i í gbe u or a lu a mi ve nana zua a iveren i Aôndo yô . Shighe u or u nan civir Aôndo a vese imôngo nan hingir u gban g@@ es@@ a shin ishima i ngô@@ ôr vihin nan ker ga shin nan ngohol kwaghwan u mbatamen shin u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” fele ga nahan , se er nena ? ( Mat . Kpa shi se fatyô u pasen mbagenev akaa kpishi a ma se pase ga yô , ken il@@ yo@@ ho ne . Yange saan mo iyol kpishi er m lu a ve imôngo hen tugh mb@@ ura ga yô . Hegen se time nen ase sha mkaanem ma Paulu ôr sha u palegh iyol na ken Aerenakaa ityough 26 la . ; T@@ av@@ en@@ er , L . U@@ umace vea fatyô u lun a imba awashima ne kpa ? Zum u mbam@@ ishen nyôr ken tar u C@@ ur@@ a@@ ç@@ a@@ o yô , zwa P@@ ap@@ i@@ am@@ en@@ to u i lamen ken tar shon la lu a takerada môm tsô u ú har sha Bibilo ga shi di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i kpa lu ken zwa la ga . Se tese ser or@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima nena ? I NG@@ ER kwaghôron u profeti u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia la anyom kar hegen kuma er 2@@ ,@@ 5@@ 00 nahan . Alaghga se suur sha Yehova sha kwagh u uityendezwa nav sha akaa a se lu veren ashe a mi la , er kwagh u paradi@@ so shin mnder u shin ku nahan . ( Pasalmi 1@@ 39 : 14 ) Aluer se mba tôôn shighe henen sha gbenda u kpiligh iyol u Or@@ gban se a er iyol yase man aka@@ au@@ ma agen la yô , kwaghfan na la una kpiligh se iyol kpishi . Adam yange ya ibo sha mp@@ er u a per tindi la , nahan a ya m@@ tsaha u vihin kuman sha isholibo na la vough , a kpe . Doo u Ú S@@ ende@@ gh sha Kwagh u Ú So@@ o u Eren Y@@ ôô ? S@@ ev mbu aven yô , Samuel cia u ôron E@@ li kwagh u Yehova ôr un la . Mba eren kwaghaôndo ve ne a ikyav mbi ah@@ iri@@ v er ing@@ y@@ ur i ig@@ u@@ ve man ak@@ u@@ he nahan , shi mba civir akaa a i@@ gbe@@ tar kpaa . Shi mba cie mba@@ ah@@ iri@@ v vev mba ve bu@@ men ve ve ngohol ve akaa la je gande . 1 : 4 - 28 — Iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya i sha la tile sha ityough ki nyi ? “ [ Yehova ] Una yima u sha kwar u or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 9@@ 1 : 3 . Paulu yange pu@@ un ior ken kwaghôron na ga . Shin er mbamaren mban lu a ônov an@@ igh@@ eni nahan kpa , ngô la a shi ôron ér , un eren kwaghyan sha ci u iorov pue , nahan kwaghyan u iorov pue kar uhar kpa a hemba un u eren ga . ( b ) Hii nan ve i doo u Orkristu a wa iyol u den ér akaa agen a saa nan@@ aa ? U T@@ ô@@ v@@ on M@@ hii u Mb@@ i Nenge ase akaa ahar a Paulu a er kwagh sha mi ken ivur ne la . Ior mba wasen ior mhen sha kwagh u iny@@ ar mba ainge kpishi kaa ér or ka nana y@@ amen kwagh sha inj@@ ô dang dang yô nan kp@@ era ican nan wa iky@@ um . ( N@@ um . 27 : 18 - 23 ) Shighe u Yosua lu wan iyol i hemen Mbaiserael nyôron a ve ken K@@ a@@ an@@ aan la , Yehova kaa a na ér : “ Lu taveraa , taver ishima ; de cie ga ; de luun a mciem iyol ga ; gadia TER , Aôndo wou , ngu a we h@@ en@@ pe ú za cii . ” — Yo@@ s . Sha mimi yô , mbatamen mba ken Kristu mba ve eren nahan la , mba ‘ mba@@ eren tom a vese imôngo sha ci u sé ember yô . ’ Kanyi Satan a soo , man kanyi Paulu a pase ér Satan eren tom a mi sha u ur@@ ugh se ér se er ishima n@@ aa ? K@@ wa hiihii u m za hen k@@ ent@@ i u anmgbian u S@@ ab@@ ina u kwase u vesen mer me za hen Bibilo a ônov nav mba kasev mba uhar la , ve ver aka@@ ate@@ man ahar hen k@@ wan@@ a , ve lu keghen mo a kegh . Paulu yange nger ve washika , ôr kwagh u ian i dedoo i Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev lu a mi i teman tor vea Kristu ken Tartor u Aôndo la . Lu ikyurior i Iserael jimin cii Aôndo hii nan ve ian ne ye , kpa ve venda i . Er nan ve i doo u Mbakristu cii , vea lu yemen sha shin vea lu lun shin tar kpa vea wuese tom u Yesu u lun Or@@ him@@ en laa ? “ Hanma Or N@@ an@@ a̱ Nen@@ gen Er Or@@ gen He@@ mba Nan ” • Se fatyô u yaren tom a igbenda kposo kposo i se ‘ kôron ish@@ u ’ nena , man er nan ve i doo u se er nahana ? ( 1 Peteru 3 : 8 ) Nahan kwagh ne na yô , gba u se ôron kwagh shi se eren akaa sha igbenda i wan mbamlu mbaiorov mba ke ’ ishima la ikyo . Er mbatamen mba sha ayange ne ve eren kwagh vea wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ken ij@@ ough@@ ave yô , kwagh la ka a taver mba ken tiônnongo cii ishima shi a wase ve u lun ken mzough . ( a ) H@@ en@@ ry D@@ un@@ n yange kav kwagh u i nger ken Aerenakaa 3 : 21 la nena ? Davidi nger ér : “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo ; kwa@@ v@@ aôndo kpaa ngu tesen tom u ave Na . ” — Pasalmi 19 : 1 . Aluer mbam@@ yen mba ior mbagenev mba nan se ishim@@ avi@@ h@@ in fele yô , doo u se pine iyol yase ser , ‘ Me er nan ve me seer tesen mer m ngu a “ mhen u K@@ rist@@ u@@ u ” ? ’ Aluer kwagh ngu nahan yô , se fatyô u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un ser Yehova fa mba@@ awashima asev mba ve tese ér sar se tsung u lu ken mcivir na la . Se cii se mba a ian i eren nyi ? A@@ eren ne aa fatyô u wasen nan u nôngon a mbamlu mba taver , kpa vihin ishima ga , shi wan ishima a akaa a van or ah@@ enge , y@@ in@@ an ishima ga . ( a ) Ka igbenda ihi@@ ar i nyi yange í kar m - ongo u Yeremia ungwan mkaanem ma Yehova zum u kaa a na ér a ôr Mbayuda mba i kase ve sha u@@ ity@@ a la ve “ za kohol Mbak@@ al@@ di ” ? Jighjigh u nan u han@@ mô ve ngu a inja kpen kpen ! — 1 Peteru 1 : 7 . Mose nger wener : “ De imb@@ ishi or u nan we ndor a we ga , shi de ye nan kwagh sha apera kpaa ga ; injar i or@@ tom u sha tôndo i̱ de tse her a we zan zan sev mbu aven ga . ” Kpa ka tsuaa je la . Icighan jijingi wase ior mba mimi a doo ve ishima la ve fa Aôndo u mimi kua mba@@ awashima nav kpaa . Se zungwen mbagenev mhôônom sha gbenda u se lamen a ve la nena ? “ Ka sha jighjigh u nan se lu zenden ye , ka sha mnenge a nenge ga . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 5 : 7 . Aôndo shighe kasev mbagenev mkurem sha icighan jijingi , a na ve ishimaverenkeghen i hingir ator , hemen vea Kristu . ( G@@ al . Kpa a kaa ér : “ M er nahan je kpa gba sha mi ga . Sha nahan yô , se er kwagh sha kwaghfan , gadia se na jighjigh a Mkaanem ma Aôndo ma ma gbe inya ga la . Yehova ver iniôngon i N@@ am@@ ang@@ ol@@ wa doo doo , nahan iorov uta@@ an mba a hen Bibilo a ve yô er batisema , u môm ngu ortamen ken tiônnongo u Kristu hegen . Ka a lu an@@ kwagh u cuku er ani@@ v@@ ur@@ kon nahan kpa nan soo ér nana “ dugh ” keng . R@@ O@@ D@@ E Yange se hen ser , ior mba ken tar u Kor@@ ea cii ve bee ayol a ve shi mba eren kwagh kpa kwagh môm , vough er ior kpishi ken tar u Amerika kpa ve henen nahan . Yesu kaa ér : “ Aluer ne wa atindi A@@ m ikyo yô , né lu ken dooshima Wam ; er Mo kpaa M we atindi a T@@ erem ikyo , man M luun ken dooshima Na nahan . ” Sha nahan yô , m fa kwagh u a lu u zenden ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Yehova la . ” ( Yesaia 65 : 17 ) Aôndo una kar a ican i í lu eren ior sha an@@ shighe kpuaa , u i ne if@@ er@@ kwagh ian ne kera , a tsa sha won kpa ican ia kera shi er or ga . Ikyav i Aber@@ am la ngi a inja hen Mbakristu mba alaghga vea lu a an@@ zughul a iny@@ ar la nena ? N@@ gu@@ la ka kwaghbo ga , kpa kwagh saa he@@ ela tseegh ga . Ngeren u hiihii ne pase kwagh u se er ve se wase ayol a ase , se za hemen u civir Aôndo sha mimi shighe u se tagher a mbamtaver je kpaa yô . Hii nan ve i lu kwagh u taver kpishi u dondon kwaghwan u Yakobu laa ? Man Yon@@ a gema er nena ? ( Anz . 18 : 11 ) Mimi yô , mk@@ or u alaghga or a nenge ér inyaregh ki ne la , ka u mimi ga . Se mba a inyaregh kuma ki se yam kwagh môm tseegh . Ka inja er Aôndo kar a ak@@ ighir a ityar ve la kera nahan . M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la Ka Kwagh u H@@ ange H@@ ange Tsô a due a mhen ér se yô se de eren nahan ga , kpa se ker akaa a se fatyô u lumun a ônov asev ser ve er yô . ” Davidi hii Pasalmi ne sha mkaanem man , ér : “ TER ka iwanger yam man myom wam kpaa , ka an je me cia ? KW@@ AG@@ H@@ W@@ AN SH@@ A C@@ I U MB@@ A@@ F@@ AN@@ KW@@ AG@@ H Aluer se mba eren nahan yô , se kpaa se ôr kwagh vough er or@@ pasalmi nahan . A kaa ér : “ Mimi je , Aôndo ungwa , A wa imo i msen wam ikyo . ” — Pasalmi 10 : 17 ; 6@@ 6 : 19 . 25 : 35 - 40 . Nenge ken Iyoukura [ zwa Buter ] i Ma@@ ac@@ i 15 , 19@@ 8@@ 0 , peeji 8 - 11 la , sha u zuan a kwaghôron vi@@ e vi@@ e sha kwagh u uma u Er@@ n@@ est Be@@ av@@ or . U gema u wa ishima u nengen ma fi@@ im sha T@@ V kper@@ nan ai@@ k@@ ighe . ma vea ôr yô . Shi ka se tema imôngo se wa ago@@ yol sha igbenda i pasen kwagh i hanma ve nana yar tom a mi yô . ” Se mbagenev se tagher a mbamzeyol mba vesen , mba i lu inja er ve ke@@ he gande se nahan yô , kpa aluer se suur sha Yehova yô , se fatyô tilen dông hemban ve , er Davidi kpa hemba “ ak@@ ô@@ r@@ aior ” la nahan . Tsô uwer ngu kar môm yô , m hii u eren tom shin Betel u ken M@@ il@@ an la . Ka tom u nyi mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor ve lu eren ny@@ ian@@ a ? Shighe kar yô , se hii u henen Bibilo n@@ du@@ u@@ lu@@ u . Pro@@ fes@@ ôr u t@@ wer@@ egh u ken H@@ ar@@ v@@ ard Me@@ dic@@ al S@@ cho@@ ol , u a fe u sôron ihy@@ un@@ dugh tsembelee yô , iti na ér John R@@ ate@@ y , kaa ér : “ Kwagh u hemban doon cii u or nana ér a m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma nan yô , ka u tsaase ma . ” ( Pasalmi 1@@ 45 : 16 ) Yehova taver mba ve lu mba yan dyako u tar mbara ishima ér ishimaverenkeghen i lun uma ke ’ Paradi@@ so la i̱ lu vegher u jighjigh u ve ne un la . ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Kp@@ aa , mba ‘ eren akaa a doon a ior cii . ’ Tor u Tartor u Aôndo la tese uumace cii er un lu tor u injaa yô . In@@ j@@ akwagh igen kaa ér : “ U den or kwaghbo , ka . . . kwagh u civirigh je . ” — Anz . Inja na yô , iky@@ asen u se lu her , man mbam@@ yen asev kua ior mba ve lu azende a ase la , ka akaa a aa fatyô u b@@ enden a vese kpishi yô . M@@ kav la yange yima uma wam . Ver Ishima sha “ Gbenda u Ú T@@ esen Kwagh La , ” 1 / 15 Kwagh u hiihii u se umbur yô , ka hanma shighe se fe akaa cii ga . Se mba a ish@@ u@@ ghun sha kwagh ne kpishi je ! * Yesu kaa a Yuda wang ér una k@@ ôndo a yem sha “ tartor ” ga . Or la kaa ér yange un lu a̱ de tom ga la í tindi un kwa@@ gen ér una gba mk@@ er sha iniongo i kwaghaôndo kposo kposo . Ka Aôndo tseegh una fatyô u timin uma ve ken Ge@@ h@@ en@@ a , u á til sha ityough ki mtim u tsôron la ye . — Luka 12 : 5 . Ken washika u hiihii u Paulu nger hen tiônnongo u ken T@@ esalonika la , a ôr kwagh u m@@ ve u ‘ iyange i Yehova . ’ Aluer se mba ken tiônnongo u a lu inja er ka u ken S@@ em@@ ur@@ na u ngise la nahan , kanyi ikyaa jim i doo u se ver ishima sha mi ? 4 : 6 , 7 ; Y@@ ak . G@@ um@@ or ne kaa ér : “ Yange mbatamen er kwagh a mo kundu kundu je kpiligh mo iyol . Ve tes@@ em erdoo man ikyo i wan hemba er m nenge mer gba u vea tes@@ em la . “ Ne ônov mba i@@ gb@@ in@@ de@@ v mban , ka an man nan we ne kwagh er ne@@ ̱ yevese iy@@ ugh i i lu van la ase ? ” — M@@ A@@ T . Bibilo ôr kwagh u inja i mimi kpishi . Sha ci u se ya dyako i ieren i wan iyol yase ikyo tseegh ne hen Adam , ter wase u hiihii la . Yange i er un batisema tugh shin if@@ i ugen ikyua a ya na , ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu ken inyom i 19@@ 42 la . ” J@@ a@@ y@@ son maa mem ijende na vea amba@@ aior la te@@ gh@@ elee . Eren tom a Mkaanem ma Aôndo sha er u lu or u nan we ago@@ yol shi nan kom yô . N@@ gi@@ se la , mbak@@ angen iy@@ av kposo kposo nôngo ér vea gema mhen wam man aeren a am kpa ve k@@ an shio . Yange do u ha@@ an lu kwagh u doon ior ishima kpishi sha shighe u Tartor u Roma lu a tahav la . K@@ u u Ter Yesu Kristu u nan naagh la lu kwagh u sha ishe i taver hen a na kua hen Ter na Yehova kpaa . Takerada u In@@ fan@@ cy Go@@ spe@@ l of Tho@@ m@@ as ( I@@ vangeli i To@@ ma sha ci u Mba@@ yev ) di pase kwagh u Yesu ér , lu wanye u vihin tu tsung , u er wanye ugen zua a ku sha apera yô . Mkaanem ma Maria mara ma tese icivir sha Aôndo je ka li@@ an ga , ma kaa ér : “ Ishima yam ngi wuese Ter kpishi , jijingi wam kpaa ngu ember ken Aôndo , Or@@ yiman wam . ” Yehova zu@@ ngu mhôônom shi ngu a ishimawan kpaa . M va kav er lu or@@ atindi@@ i u nengen sha gar la na wa@@ da u yangen se kwaghpasen her yô . Ka dooshima la lu u a fa ve sha mi ye . Nenge ase sha akav ahar a ken tar u Ne@@ ther@@ lands , ape i lu pasen kwagh u Tartor ken ijô 34 la . Doo u se umbur ser Paulu hii kwaghôron u profeti na u sha kwagh u ayange a masejime la sha mkaanem man nahan ér “ fa kwagh ne . ” T@@ ime ase sha mkaanem ma i nger ken Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 11 - 18 la . 10 : 17 ; Aer . 5 : 40 ; 2 Kor . 24 : 42 ) Kwagh ugen yô , Peteru nger ér : “ Doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nana ? Er ne keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , man ne eren sha u i̱ va fe@@ fa yô . ” ( 2 Pet . Kwagh ne cii ka i lu iyua i Mbakristu asange asange man atôônanongo kposo kposo a er yô . Gadia jijingi u Yehova lu eren tom sha ikyev i Yesu , kpa mba@@ ah@@ end@@ anev nav mban gema kaa ér ka tahav mbu Diabolo , sha nahan yô ve er isholibo , ve tu@@ h@@ wa jijingi . 36 : 17 , 22 , 23 . Yosev yange fa er anyom a un tse ken ga@@ adi la cii aa kure awashima u Aôndo nahan ga . 12 : 12 - 31 ) Yesu Kristu u a lu ityough vev la ne ve akaa a a wase ve vea lu ken mzough shi vea hemen sha inja man er vea tesen Bibilo sha inja kpaa yô . ( Ef . 4 : 15 , 16 ; K@@ ol . ( 1 Utor 18 : 26 ) Ior umiliôn imôngo nyian ka ve er u@@ g@@ ô@@ g@@ ô mbamsen shi ve zer kimbir kwagh môm ken msen gbem , ve eren nahan ve henen ér Aôndo una “ ungwa ve . ” 27 : ​ 9 , 10 ; 31 : ​ 11 , 12 . Yakob er msen hen Yehova ér a wase un . 15 : 4 ) Akaa shon a i nger la nga a akav a dedoo kpishi , nomso man kasev mba lun a jighjigh u nan taveraa . Ka ken or la se uumace cii se dugh a ieren i wan iyol yase ikyo tseegh la ye . Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la , a pase ior akaa kpishi . Paulu yange pase kwagh u a tser se ne wang . Jigh@@ ilii yô , wea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha , shin wea ver ishima u va lun uma ken paradi@@ so shin tar kpa , una fatyô u lun kwar wou . Ka ve nôngo tsung sha er hanma kwagh u ve nenge sha mi man hanma kwagh u ve tsough u eren yô a lu kwagh u Bibilo i lumun a mi yô . ” I@@ c@@ ombor igen ngi er Bibilo imôngo , nahan mba hen tsombor ka ve tôô ati a ior kposo kposo , mba i ter kwagh ve ken avur a ve lu ôron la , nahan ve ôron mkaanem ma or u ve tee iti i nan la . I mar Anmgbian J@@ ar@@ ac@@ z sha iyange i Se@@ te@@ mba 28 , 19@@ 25 , hen en@@ i@@ el u P@@ i@@ ke , ken kpen@@ tar u K@@ ent@@ u@@ c@@ k@@ y , ken tar u Amerika . Yange i er Anmgbian J@@ ar@@ ac@@ z batisema sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 10 , 19@@ 41 , shighe u lu anyom 15 yô . Doo u u kaa wer , “ M@@ ea lu we yô , Ma m er nahan shin nah@@ an@@ aa ” ? Mbah@@ enen yange ve soo Yesu man loho u dedoo . Yange za u za y@@ amen kwagh hen ijiir i te@@ en kô@@ f@@ i , maa hungur ani@@ kpa u wan inyaregh ker . Nahan doo un je gande ! ( Duteronomi 23 : 12 - 14 ) Kwagh la na yô , mo vea mba se eren tom u m@@ ishen imôngo la se zua a iti i dedoo . Sha kwagh u m@@ tse u uumace mba ve yen mban ka ve tsa la yô , or@@ pasalmi kaa ér : “ A@@ yange a anyom a ase kuma anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber , man aluer ayol ase aa taver kpishi yô , a kuma ak@@ un@@ du@@ any@@ iin je ; nahan kpaa i@@ ha@@ gh i a yô , ka zayol man ishima i vihin , gadia nga a kar fe@@ fa , se kpaa se kar kera wase . ” Nahan a pine ér : “ I pav Kristu shinii ? ” Mesiya shon una hemen Tartor . Yange i tsengaôron nyi sha Sam@@ aria , man kwaghôron u profeti la kure sha mi vough nena ? ( Yobu 10 : 1 ; 19 : 2 ) Ken masejime yô , Yehova na ak@@ ar a Yobu ne ibo kpishi , shi kaa a ve ér ve̱ za hen Yobu a̱ za na nagh sha ci ve . Mba U n@@ em la , kuran ve ken iti You sha u ve̱ lu kwagh môm er se nahan . ” — Yoh . Yesu yange tese ér kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la gba Aôndo kwagh nena ? Kwaghôron u profeti u Aôndo yange na M@@ ika nger la taver se ishima u zenden ken iti i Yehova shi á na se ityôkyaa i lun a ishimaverenkeghen i mimi . Nahan mo vea H@@ el@@ en se wa iyol se kegh a kegh u tagher a ican ken hemen . * I nzughul a ve kpa ve wa ishima er Davidi nahan , nahan ken masejime yô ve hemba tôv@@ ac@@ an ne . A ny@@ ima ts@@ ombo ér una “ tim mba ve lu vihin tar la ” kera . “ TER mgb@@ ough a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . . . , erdoo Na ngee wuee . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 45 : 8 . Sha kpôô yô , mbacivir Yehova sha mimi cii , mba veren ashe a shighe u iv@@ ôron man iyol@@ kpen ia kera lu ga , ve hanma or nana “ hide nana hingir er sha ayange a nan lu iyev la . ” Nahan cii kpa , gbenda u Yehova kôôm Davidi la tese se kwagh u mhôônom nam ma zungwen . Ior kpishi mba yange ve ungwan Yesu la lu Mbayuda mba ve lu ats@@ an@@ aior , ve lu sha kwar ikyaa ga yô . G@@ um Kwa@@ se@@ kristu ugen yange har ishima na cii sha u eren nom sha anyom 16 . Se fatyô u eren isholibo sha apera shin ab@@ u kpaa . Tor Solomon ng@@ ur kuren takerada u Or@@ pasenkwagh sha gbenda u wang man u doon man u lun a tahav yô , á mase mkaanem ma ku@@ usu atindi a Aôndo kpishi ne ér : “ Ng@@ un ka mkur u kwagh , u i vande ungwan la cii : C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ik@@ o ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . Er Ruamabera a tese ikyav i i nger shin heen ne nahan , k@@ ii la ka i na mba iy@@ ongo i gbe hen atô ve la ve hii u dondon akaawan a Bibilo . Nahan ityôkyaa i Aôndo yange wa ken ishima yô lu í ne : Lu dooshima . Er ityar ne yem kwagh u i nahan kpa , tar u I@@ ng@@ i@@ la na tar u Amerika ian i hingir tar u age@@ egh , je yô , tar u I@@ ng@@ i@@ la wasen u ityav a sho@@ ja i shin mnger . Kwagh u doon yô , Yehova yange nenge ér doo u una pase awashima na u a soo ér una va nder mbakp@@ enev shin ku la ken takerada u Yobu , u ú lu môm ken ityakerada i Bibilo i yange i hii ngeren la . “ Tom u gb@@ eren ityakerada shin inya la yange u lu ican hemba u zan pur@@ usu ica je ! Hii shighe la je , kera de mbamkombo mba van ga . 6 , 7 . ( a ) Ka akaa a mimi a nyi Mbashiada mba Yehova ve hen , hii ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 70 la je ? ( Ôr Mpase 4 : 11 . ) Se kpa se fatyô u kaan ikyaa i apostoli Paulu ser : “ Se mba mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo . ” Mbagenev mba yange ve van@@ den h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom cii ve va hingir Mbashiada la tsua a ishima ve ér vea kera ma a ma m@@ sô@@ rom ga ku@@ aa . Inja na yô , se tsegha zwa ser se er ishima na . • “ V@@ a , va nenge nen ityom i TER , A er akaa@@ ci@@ er@@ yol shin tar , A er ityav mbi bee zan zan ar hen ik@@ ighir i tar je , A so@@ mb@@ o ada , A ke@@ ver i@@ w@@ ange , A nan@@ de ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya sha usu . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 46 : 8 , 9 . Ishima vihi anmgbian u kwase ne a kwase u hemen hen iji@@ ir@@ tom na la kpishi , nahan a soo u den tom shon kpaa . W@@ ea civir Yehova yô , ú na jighjigh wer Yehova una fatyô u yiman ior nav duen a ve ken zege@@ can la , shi ka u una er nahan kpa ? • Kanyi se er ve se wase mbag@@ en@@ eve ? ( Yesaia 65 : 17 ; 6@@ 6 : 22 ) Peteru ôr kwagh ter kwaghôron u profeti ne sha u tesen ér sha ayange a na la je kpa kwaghôron ne lu a kure vighe vighe ga . Kanyi mnder u shin ku u masetyô yange i nger ke ’ Bibilo ? Er i er uumace sha i@@ been i Aôndo yô , vea fatyô u lun a aeren a Aôndo la . Yange i te@@ en bredi ken kasua . U er nahan yô , we kpa a wa u ken ior mba Aôndo mba i saan ve iyol la . Shi a pase mfe u lu a mi kpaa . De tem kera sha shighe u i@@ yo@@ li@@ been la ga , de undun mo shighe u agee am a bee la ga ” la . Kpa Y@@ e@@ h@@ u won@@ g@@ or un her ga , a gema a pine a pine ér : “ Ka an nan te i@@ kaa ken a mo ? Yehova kaa ér : “ Me n@@ ôô . . . usu man su@@ l@@ fu@@ r sha a na , man sha ak@@ um a na la , man sha ior kpishi , mba ve lu a na imôngo la . ” ( Ese@@ k . Yesu yange kaa a ikyurior i Iserael ér : “ M ngu tin@@ d@@ in ne a u@@ profeti man ior mba fan kwagh man mb@@ ang@@ eren . ” ( Mat . ( Yohane 6 : 35 , 41 - 6@@ 6 ) Shi se pine nen ayol a ase ser , Lu@@ un er yange sea lu her nahan , ma se er nena ? N@@ om@@ so , Ne mba D@@ on@@ don Hemen u Kristu u A Lu I@@ t@@ you la Kpa ? Nahan kpa , aluer se wa iyol u palegh jighjigh u nan wase iyol sha icivir yô , ior vea hemba nan se icivir cii . — 1 Peteru 3 : 15 . Yehova yange gba kwase u vough sha ci u Adam ér ve mar ônov ve lu a tsombor ú lun saan saan . Nahan kpa , se fatyô u nengen a Yesu sha ashe , er Peteru nahan ga . 1 : 27 ) Aôndo gba orumace na nan tahav mbu eren mhen shi tsuan kwagh u nan soo u eren la a ishima i nan . Gbenda u or la tôndo Yesu iliam sha zwa la lu sha mi ga nena ? 13 : 8 - 11 ) Se fa kwagh ne sha ci u , shighe u mbaihyomov kôr Lo@@ ti yem a na uiky@@ angen yô , Aberaham mough fe@@ fa sha u za yiman un . — Gen . Er ieren i mba nan jighjigh mba sha ashighe a tsuaa la i tese nahan , jighjigh u nan u una wase se u lun taveraa shi wan ishima la hemba u nan jighjigh ér Aôndo ngu tseegh tsô la . Se mba been yô , i kure se ave h@@ ura j@@ ong . Ka nahan ve or@@ fankwagh Solomon yange ta se icin ye . A kaa ér : “ He@@ mba kuran ishima you a akaa a u kor a cii , gadia ka ken i uma a dugh ye . ” I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 8 ( zwa E@@ fi@@ k ) Shi lu Zege@@ mnger u Nyian ne Yehova gema un hingir u@@ war u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a F@@ ar@@ a@@ o ye . Nahan se kav ser mba@@ ah@@ end@@ anev vande wan mbagenev mba ve lu ungwan la kwagh ér ve pine se mbampin mba sha s@@ ende@@ t@@ you . A@@ vur a ruamabera amba er Pasalmi 46 : 1 - 3 , 8 , 9 man Yesaia 2 : 2 - 4 la alaghga aa wase ve u kaven ér mimi je se mba a ishimaverenkeghen i mlu u ken hemen u bem . Gbenda ugen kpa ngu u i gbe u se zenden er Yesu Kristu kpa zenden nahan yô . Ka nah@@ an@@ aa ? Yange i tese Wan@@ akiriki ne nena ? ( 2 Samuel 6 : 6 , 7 ; N@@ um@@ er@@ i 4 : 15 ; 7 : 9 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 1 – 14 ) Alaghga mbagenev vea pine ér : ‘ Er nan ve Yehova ta num sha U@@ s@@ a yum nahana ? Shi er mbamgbe man mbamlu mba ior nav ve lu la , ngu a geman gbenda u a lamen a ve la . Er mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ve hen kwagh u Yehova nahan , kanyi ishigh nagh ki lu “ tesen ” ve ? Aôndo yar tom a nyi gbenda nahan sha u him@@ en uumace a n@@ aa ? Er ura ua n@@ ôô ga yô , kwa@@ v@@ aôndo u sha tar u K@@ an@@ aan la ua hingir sha ashe er ka iy@@ ô@@ gh ki taver gb@@ ang , ki ki p@@ ev ihy@@ u@@ la m@@ ape tsô kpaa ga yô . ( Pasalmi 46 : 9 ) I@@ j@@ en ia kera lu ga , ‘ iy@@ i@@ av mb@@ ia ngee shin tar , as@@ a@@ gher a mbi a̱ hingir war war . ’ ( 2 Mbakorinte 4 : 18 ) Ve mbagenev je yô vea ôr kwagh u akaa a ken jijingi dang kpishi . Kp@@ aa , Yehova ker gbenda u una tese Yon@@ a a fa e̱r ityom la i lu kwagh u n@@ umb@@ en sha mi ga yô . Ka nahan ve zum u ter@@ tamen , Yobu lu yan ican ken u@@ ange kpishi yô , a zamber a Aôndo , a kaa ér : “ Ma U y@@ erem shin he@@ l [ zwa Heberu , She@@ ol ] ” ye . ( b ) Ngeren ne ny@@ ô@@ ôso mkav wase u se vande lun a mi sha injakwagh i tal@@ ent@@ i la nena ? 13 : 7 . 6 : 6 ) Yesu lu karen sha u una fa er jighjigh u nan u mbahenen nav a taver a kighir yô . Yesu yange ver gbenda u koson ikpelaior nena ? 5 : 20 ) Yehova tindi se se mba ur@@ ugh ior van a ve hen a na . Ú fa er mbatyomov nav ve kor se kpa ? Á gb@@ ihi se ken ime ga , kpa á pase se kwagh u se er ve se kuma u lun sha ikyev i hemen ne yô . Shighe u se hide se lu va lamen a Christ@@ op@@ her yô , f@@ ada ugen va nyôr her , kaa a na ér a z@@ enda se se due kera . Kanyi kwagh ior mba yange ve zua zwa sha Daniel mbara ve ere ? Se fatyô u maan m@@ til sha mimi wase nena ? In@@ i@@ umbe i i lu zan hemen sha won cii ne ngi a akaa ker ahar , a a we a zough yô : ka hemen u Yehova man m@@ til sha mimi u uumace . * ( Luka 2 : 22 - 24 ) Lu ats@@ an@@ aior a a lu a inyaregh ki y@@ amen g@@ um iyôngo va nan nagh k@@ un a mi ga la yange i na a ian ér a̱ na ku a mba@@ ati@@ i shin u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v ye . Yesu Iyol Na Tese É@@ r Un Ngu Kristu Yehova kaa ken M@@ ika 2 : 4 nahan ér : “ Sha iyange la vea dugh ish@@ or sha a ven , vea gber k@@ we@@ legh , vea kaa er : Se saa ishe pur@@ u ; A gema dyako u ior av A na ior mbagenev ; nenge , er A pav un a mo yô ! • Gba u se er nyi ve se kura iky@@ ar@@ yan yase ? Nahan , ka akaawan a ken Bibilo a nyi yange wase L@@ en@@ a , S@@ im@@ one man mbagenev u du@@ ghun imba mhen la ken ve kera ? A sôn Aôndo ér a̱ wase un , been yô a tôndo zwa gb@@ ang gb@@ ang wener : “ Akaa a Ú nam cii , me tsu@@ wa môm - ken - u@@ pue me na U . ” H@@ ide “ iy@@ ongo igen ” la di ye ? ( Anzaakaa 4 : 23 ; Yeremia 4 : 14 ; 17 : 9 , 10 ) D@@ ondo ieren i Yobu , or u mimi u yange lumun ér ishima na i mgbegha un u hi@@ an a kasev mbagenev ga , saa kwase na tseegh la . — Yobu 31 : 1 . Yange kaa ér : ‘ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur shin m - bee u tar ne [ te@@ ʹ@@ lo@@ s ] una kuma ye . ’ — Mat . De Mkaanem Ma Aôndo Ma Hemen We U or ny@@ iman iyol i nan la tese ér ka u nana b@@ un@@ den mkpeyol u nan sha ashighe ashighe tseegh ga ; shi ka u nana ny@@ agh a ny@@ agh i@@ ember@@ yolough ku@@ aa ga . Inja na yô , yange lu Or@@ kuran u mba ve lu a ter shin nom u nana kura ian ve ga la . M tesen mba hen tsombor wam dooshima man ikyo i wan hen ya kua ken igbar kpa ? — K@@ ol . Mbagenev ka ve pu@@ u ig@@ y@@ um@@ ior i í soo u civir Aôndo yô . Shi ngu u wase se se za hemen u lun a aeren a i gbe u se lu a mi ve se kura ayol ase sha ikyev i Satan man tar na la . ​ — Ôr Mbaefese 6 : ​ 14 - 17 . Ve tile , ve gema ashe zu@@ u . A@@ kpa u M@@ nger u ken Su@@ e@@ z Yange una za sôr kwase la yô , i doo un kpishi , kpa i lu un inja er mayange C@@ l@@ au@@ de@@ te una fatyô u fan m@@ nyoon u ken ishima na ga nahan . OR@@ P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I ôr kwagh u or u atindiakaa a Bibilo á gbe nan ishima shi nan eren tom sha á la ér : “ Nan ngu er kon u i m@@ ô@@ ôr hen u@@ k@@ ung@@ ô@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev , u u um sha shighe u u yô , ika i u kpaa ngi usu ga ; hanma kwagh u nan eren kpaa , nana kure un vough . ” ( Yohane 10 : 16 ) Pro@@ feti Yesaia yange ôr kwagh u a tese ér ior mba ken akuraior vea civir Yehova sha “ ayange a masetyô ” ne yô . Kpa m za hemen u wasen tom u geman kwagh shin Betel , kwase wam E@@ s@@ ther di lu eren tom u ikp@@ ur pania ken u@@ haregh mba ve kase gar u Par@@ is la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) M@@ ci@@ em ma cian ser se va er kwagh u sha ishima i Aôndo ga la ma hemen se sha akaa a se eren la man mbamhen asev man mlu wase u shin shima kpaa . I@@ k@@ we igen i i mase shin her la í er i ish@@ or , í na i kwar ve vegher u shin ity@@ ô@@ tar i Y@@ ord@@ an la . Shi mbagenev yange ve tile ken mcivir u mimi dông shin er ve lu sha ikyev i gomoti u vihin tu kpishi nahan . Shin yange u hen Bibilo a or , u sar nan tsung u fan mimi sha hiihii la , kpa nan va hide ijime , nahan kwagh ne na u iyol@@ kpen yôô ? Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér nyi ? ( Ôr Genese 1 : 26 , 27 . ) Satan una fatyô u tsu@@ ghun mba ve civir Yehova sha gbashima la je kpaa . ( Mateu 6 : 33 , 34 ) Yehova kpa fa er i lu kwagh u taver kpishi u tse@@ en ishima sha kwagh u Tartor shi nengen sha u@@ gb@@ ayol asev mba sha iyol yô . 12 : 8 , 9 . Or môm tsô Yehova tsua nan wa nan tom ér nana ungwan mbamsen mba ior mba ve civir un ka ve er hen Ter ve u sha la ga , ongo mbamsen vev iyol na . Anmgbian u kwase ugen u a lu kwa@@ v shi a hembe anyom 30 yô , mba yer un ér A@@ ng@@ ela . Kwase la kpa mayange je yange kaa wener : Er nan m lu zan iyol yam you sha kwagh u sule m@@ ô@@ mô ? Ashighe agen Yehova ka a yima ior nav mba i lu tôvon ve a ican la sha u van a or@@ jir u nan er ijir sha mimi yô shin a er or@@ hemen u vihin tu nan kar kera , orgen u fan kwagh nan tema , gayô a na mbacivir un agee a wan ishima . — 1 Mbakorinte 10 : 13 . “ I@@ gbenda i perapera ” la ka nyi ? A@@ you ne lu a mngerem ma po@@ m kua ihy@@ ungwa i tan mngerem ga . Yehova kaa a na ér : “ Sha ci u u suur sha a Mo yô . ” Yehova shi tsua Mbakristu mba i shigh ve mkurem iorov 14@@ 4,000 shin tar ér ve za tema tor a Kristu sha , ve hemen tar . — Mpa . Ma kwagh u doon tsung sember eren mô wen@@ ee ? ( Luka 17 : 24 ; 21 : 10 , 29 – 33 ) Kpa , kwagh a gba ior kpishi mba vea lu ken “ shighe u mkur ” la sha ikyav i vea nenge a mi tseer tseer la ga . U pase ér kwaghaôndo u aiegh ngu er id@@ y@@ a@@ kwase u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom u a lu a tahav sha ity@@ artor kpishi man sha ior mba ve lu ken i la cii nahan . Lu@@ un nahan ga yô , tindi la ma a kera lu a inja kpishi ga . U fatyô u den wer Yehova a lu kwar wou Yehova ongo mbamsen mba se eren hen a na a ishima i môm la . 9 : 13 . Lu hanma shighe Kristu ver nongo u ua naan ior kwaghyan u ken jijingi laa ? Or N@@ ana F@@ atyô u Ô@@ ron Bibilo K@@ aven Kpa ? Hanma vegher u ikyav la yô , tese se wang ér mk@@ ur@@ tar mgb@@ ôghom . Ka ib@@ ume kwagh u nyi A@@ ha@@ shi yange tsua u eren@@ e ? Mbagenev yô , hen ér u suur sha Aôndo la inja na yô ka u se ver ishima ser a̱ kura se sha nyityô m@@ taver cii , shi a̱ bee a mbamzeyol asev cii , man mbamtaver mba se tagher van@@ ger a mi ayange ayange la kpaa , a̱ kar a ve kera vough er se ver ishima ser a̱ er nahan — shi a̱ er kwagh ne fe@@ fa je ! Sha nahan yô , Ter wase u sha la una er kwagh fese , sha u yiman se . Yesu kporom ikyua , kpa lu sha u una kohol ve a vaa ku ga . ( a ) Se fatyô u lun a vangertiôr sha kwagh u ken hemen sha ci u nyi ? “ Eren Kwagh u Dedoo ” Mbat@@ yomov mba sh@@ aav mba kohol sha ishigh ki Yehova ashighe ashighe . ( 1 Utor 22 : 19 ; Yobu 1 : 6 ; 2 : 1 ; D@@ an . ( Pasalmi 7@@ 3 : 28 ) Pasalmi 7@@ 4 di ka k@@ we@@ legh u yange i gber sha mtim u Yerusalem yô . A@@ ka@@ a@@ ôron a uter mba@@ yi@@ ase mba Mbayuda tese ér ka Mose yange nger takerada u Yobu ye ; yange nger u shighe u Yobu kpe kera yô . Peteru unde sha k@@ ur ts@@ oo maa h@@ ungwa shin zege@@ mnger u lu kp@@ ian@@ ger la . Ma ityôkyaa ngi i se fatyô u nan jighjigh ser a va tim ku u u lu tse or@@ ihyom wase ne kera ? Ashighe agen iyol@@ been ngi i va a ishim@@ avi@@ h@@ in shin i na or nan ure kpishi je kpaa . Se kpa ashighe agen se tagher a akaa a i gbe u se tsua u eren yô . Shi kwagh ne ka a tese ér se mba a vangertiôr ser Yehova fa hanma kwagh u a doo sha ci wase yô . Yange i lu sha er or@@ vesen u nan a doo nan ishima yum yô . Ka akaa a nan gb@@ ev mbu nôngon man akaabo a nyi a lu ken g@@ es@@ a u a@@ yem a uma nee ? K@@ era kpa se gba teman tsô maa se mough ga@@ gher ser se yem tar ugen ga . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A D@@ EN KW@@ AG@@ H@@ B@@ O H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E C@@ I@@ I@@ L@@ I ? Ka nyi ia na ve Yehova una de or kwaghbo u nana ? ( Mpase 16 : 14 , 16 ) Kpa , er Yehova a lu wan ishima her ne di tsô yô , se mba zamber a ior mba se ker cio u zuan a ve cii ser : “ K@@ er nen TER , nahan né lu uma . ” — Amo@@ shi 5 : 6 . Ma or nana fatyô u bu@@ men Yehova sha kwaghôron shin sha m@@ li@@ a ga . Kpa u hemban cii yô , ka se doo Yehova Aôndo , u un kpa a hi@@ di a iyol na ijime la ishima . 9 : 5 . Kpa Aôndo doo Yobu ishima , nahan a kaa wener : “ Z@@ an zan me kpe je kpaa , me gb@@ ihi mimi wam ga ” ! — Yobu 27 : 5 . 24 : 45 ) Kape i lu ve or shon yange nan hii fan mimi kpaa je la . ( Yeremia 36 : 1 - 6 , 8 , 14 , 15 ) Nenge imba er yange a doo Bar@@ u@@ ki kpishi sha er yange va hingir u waren zum u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim gar la er anyom kar 18 la , lu sha ci u yange wa ikyo sha icin tan i Yehova ta un ér a de kera keren “ akaa a vesen ” sha ci na ga la ! — Yeremia 39 : 1 , 2 , 11 , 12 ; 43 : 6 . T@@ so@@ mbor wam yange u lu kôôsôô nahan ga ! ” — Mkaanem ma V@@ in@@ ian@@ a . Sha ashighe agen yô , alaghga or@@ vesen u hen iji@@ ir@@ tom nana kighir hanma or@@ tom ér nana er kwagh u nan soo la , alaghga nana soo ér hanma or nana ember iniongo i civir tar , shin ma iniongo igen i ruamabera a lumun a i̱ ga yô . Ka ken a Na man se lu uma man se t@@ enger shi se tem kpaa ye . ” Or u timen ken Bibilo u sha derianyom u sha 19 Adam C@@ lar@@ ke ng@@ ur timen sha Genese 9 : 4 yô , á nger wener : “ Mbakristu mba Or@@ th@@ o@@ do@@ x mba dondon tindi u yange i wa [ Noa ] la her vough vough . . . Sha mimi yô , kpe se iyol ken jijingi , gadia se fa ser Yehova kegh iyol u wasen se hanma shighe cii . — Pasalmi 9@@ 0 : 1 . A@@ dooga mbagenev vea pine ér , ‘ S@@ aa u lu pania keng keng - nee ? ’ Kanyi kwagh jim ka i na uma u or a lu a inja ? Nahan cii kpa , va ye tor ken inyom i 3@@ 6@@ 1 yô , a venda ityesen i Mbakristu mbara kua aeren a ve a bo la , gema dondo ityesen i mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga . Sha ci u Mose lu a jighjigh u nan . ( Y@@ ak . 2 : 26 ) Sha nahan yô , Paulu taver Mbakristu mba sha derianyom u hiihii , mba ve lu a mpase u kwaghfan u Tindi u Mose pase la , ér ve er tom a kwaghfan la . B@@ al@@ t@@ as@@ ar Per@@ la , J@@ r . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : Y@@ A@@ NG@@ E I Y@@ ES@@ E U@@ N K@@ EN KW@@ AG@@ H@@ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O U M@@ OR@@ M@@ O@@ N Ka ityendezwa i nyi Yehova a er a hanma wase sha kwagh u jigh@@ jigh@@ i ? Paulu lu môm ken amba la . Kwagh u i nger ken Yesaia 1 : 18 , u Aôndo a yer se ér se̱ va er la kpa , taver mo ishima kpishi ; ijiir la kaa ér : “ V@@ a nen ase , sé hen nen kwagh imôngo , kape TER A kaa ne ; shin er asorabo a en a nyian b@@ ong , nahan kpaa aa ku@@ ngu er a@@ w@@ ombo nahan . ” Sha mimi yô u ôron a wanye wer “ u doom ishima ” la , ka kwagh u hange hange . Yehova yange mgbegha ior sha iwasen i icighan jijingi na ér ve nger Bibilo , kpa de ve ve nger i sha gbenda ve u ngeren kwagh . ( Ps . 10@@ 3 : 14 ) Nahan yô , doo u se kpa mhôônom ma a kôron se a mbagenev , se waan ishima a mbam@@ yen vev , shi se de@@ en ve a kwaghbo sha mimi ga he ? — Ef . Nahan kpa , ka zum u se lumun hemen na la tseegh se zua a iwasen ye . Mbahemenev mban fa er vea na mlumun sha mpin ne ga . Er yange ivese hii doo doo nahan kpa , ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 60 la , kasev mba ken tar u Amerika bugh mzough ugen sha er vea yange nomso u kighir ve yô . Shighe u ic@@ egh za ken tar u Iserael tsung la , Yehova lu nan Eliya kwaghyan man mngerem . Nahan Aôndo yange gba Adam , wa ishima ér a er nyi j@@ imi ? ( Yohane 17 : 20 , 21 ) Mba wuese Aôndo sha ci u m@@ lu@@ a@@ inja u naagh ku Yesu ku@@ ̱ nan i@@ w@@ om la imôngo . Ikyav yase i Or@@ tesen u se dondo yô ka orgen ga kpa ka Yesu Kristu , u á kaa a mbadondon nav wener : “ M ver ne ik@@ av i tesen ” la . Yesu kaa a or ne ér a̱ yem ken ya na , a̱ za ôr ior nav akaa a i er sha ci na la cii sha ci u nyi ? ( Mbaromanu 11 : 13 ) Tom u se lu eren u pasen kwagh ne pav se ver kposo a tar , man kwaghpasen ne ngu a na i seer fan se er se lu Mbakristu yô . Ve na U@@ b@@ a@@ al nagh ku s@@ ôngon , man ve nan@@ de ie@@ ev mbi gban a gba nagh ku human doon . Ma or u lun er E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u nahan nan ngu ken tiônnongo wou kpa ? Iky@@ aior — Er Nen Akaa a Nan Aôndo I@@ civir , 5 / 1 Mba ze mkohol u vesen yô , anmgbian u kwase ugen u i fe nom na wuee yô , er kwagh a na sha ikyo i wan je gande . Yô , de se time nen sha u@@ iyua mba Aôndo mba vough mbara . * ( Luka 12 : 38 , 40 ; Mpase 3 : 2 ; 16 : 14 - 16 ) Kwagh ne wanger , m@@ yam ma me@@ er ken jijingi la ka kwaghbo u vesen . “ Ter Ka A@@ ge@@ e A@@ m ” Ka mimi , an@@ zaakaa ne agen nga ôron kwaghôron profeti ; agen di nga pasen akaa a se fatyô u henen ker la . Kpa ve gema ve lam a mo kundu kundu , i de i kpiligh mo a kpiligh iyol . ( b ) Inja i ishember i “ sur@@ um ishima ” la ér nyi ? Inja i ishima i veren sha kwagh yô ka “ u lun a ikyo i wan sha kwagh sha gbashima . ” Ishima i mba ve lu Mbakristu a vese imôngo ka ve taver se la ia fatyô u taver ib@@ um@@ un i se bu@@ m ser se civir Aôndo sha jighjigh la . Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ iyua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un , akaa a dedoo ga y@@ ee ? ” ▪ Z@@ a Hemen u Gb@@ id@@ yen Kwa@@ r sha Akaa A ken Jijingi Doo u mba ve lu sha a@@ an@@ tom ken tiônnongo u Kristu la vea veren mbagenev ikyav i dedoo . — 1 Peteru 5 : 1 - 3 . Kwagh ne taver jighjigh u se ne Yehova kua uityendezwa nav la ga he ? Ma mimi u aie a nongo sha mi ga je kpa ngu m@@ ape sha won ga . ” A lu kwagh u kpilighyol kpishi aluer Orshiada u Yehova nana nyôr kwaghaôndo u aiegh yô . Kwagh ne tese se ér shin er yange mhii u orumace lu u vough nahan kpa , ve jimin cii mba a̱ nyôr ken m@@ mem u Aôndo ga . Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 kaa ér : “ De or@@ on iyev ga , shi de we ishima bo@@ gh a ônov mba ior ou ga , kpa or u nan we ndor a we nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” Aluer a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a tar ne k@@ an@@ shio u nan Aôndo icivir yô , ka unô ve lu nan un civir sha mimi ? 26 ․ ․ ․ ․ ․ Su@@ ur sha Aôndo Shighe u Ior Ve Lu H@@ endan a We Shin Ve So@@ o u Ke@@ ghen A@@ to a We Ga Yô • Ka sha nyi igbenda a fatyô u tôôn mbamkombo mba Mbakristu karen sha naagh ku be@@ me ? Nahan kpa kwaghaôndo u Greek Or@@ th@@ o@@ do@@ x Ch@@ ur@@ ch ta ashe lu nengen imôngo i yange v@@ aan mo inya la . Ashighe ag@@ enegh yô alaghga ish@@ ô y@@ amen ia wase or u palegh m@@ tsaha . Ve soo ishim@@ any@@ ian man ican ga . Se kpa doo u se ungwa kwaghwan u Aôndo ne , sha ci u ica a gba tsô una tim bo@@ tar ne kera . U er nan ve u venda “ m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la ” ? Se fatyô u samber a dooshima u se lu a mi sha Yehova la nena ? ( 6 ) Han@@ mô wase nana va ôr Aôndo kwagh u nan iyol i nan keng keng . Shin er yange ci@@ er Yeremia iyol u eren tom u Yehova wa un la nahan kpa , Yehova wase un . ( Y@@ er . Kwagh ne kua m@@ we u se wan mba i hembe ve iyol ikyo kua mbau@@ angev man ats@@ an@@ aior kpaa — se eren hanma kwagh u se fetyô cii sha u sa@@ ghen ve tu@@ h@@ wan sha ikyev i ican i i ker ve kp@@ an la . Á er ivande nahan á na kwase ne kwaghyan kua wan na man Eliya sha shighe u ic@@ egh za ne cii . Mimi yô ior kpishi mba keren inyaregh kpoghuloo , henen ér vea zua a ki shi vea eren aeren a dedoo kpa her . Se er kwagh ne sha u timen sha hanma vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi ki Bibilo i er kwagh sha mi yô , man er i tim sha ki ken ityakerada yase i Mbakristu la . Ma or nan ngu u nana fatyô u y@@ amen imba ikyo i wan i sha dooshima ne kpa ? • Ka ikyav i ken Ruamabera i h@@ an i tese ér Yehova sur@@ un ior nav asema ? Yehova tôndo zwa ér una ‘ bugh se gbenda ’ u eren kwagh u a hendan a atindi a Bibilo ga yô , a lu nyi sea tagher a mi je kpaa . “ Ka nyi [ we Yehova ] . . . U gbe hu@@ an ving zum u or@@ bo ka a m@@ en@@ a or u nan hembe un perapera la nahana ? ” — H@@ A@@ B@@ A@@ K@@ U 1 : 13 . ( Gen . 1 : 27 ; 2 : 18 , 21 - 23 ) Yehova lumun kwase u hiihii u gba la maa zua uumace mba hiihii mbara ivaa shi ver ve doo doo . — Gen . Mbakristu mba gbe karen a ishima tsô mba fe ér or nana ngohol loho u pasen ne shin nana ngohol ú ga ze . A tsa nahan kwaghbo man ican i yan a bee sha won kpa ? ( b ) Er nan ve a fatyô u kaan ér tom u u@@ ke ka kwagh u sha uhar hen Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Eli@@ h@@ u yange yôô ér : “ Aôndo ka A d@@ ura sha imo Na i ci@@ er@@ yol , eren u@@ zege@@ mbaakaav mba ve gande se u fan yô . ” 24 : 22 ) Mbakristu mba sha ikyev i tindi u Mose ga . Shi kwagh ugen yô , Bibilo kaa a vese ér “ ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii . ” ( Y@@ er . Yange ve hen ér vea fatyô u civir Yehova shi civir Ba@@ al kpaa ; ve hen ér vea naan Ba@@ al ini@@ av vev mbi hông@@ or@@ ough mb@@ ira shi vea s@@ ônon Yehova Aôndo ér a wase ve . I@@ mba dooshima la i tesen ér se mba ior a inja . B@@ em u ken ishima la ‘ una kura ishima you man mbamhen ou . ’ ( F@@ il . T@@ i@@ ônnongo u Mbakristu yange hii sha ikyev i Wan u Aôndo Yesu Kristu u lu a be@@ m@@ shima shi á doo inja kpaa la . ( b ) Yange hii kwaghôron na nena ? Y@@ eho@@ y@@ ada yange tindi loho ken myer i lôh@@ ô adu@@ g@@ wer a u@@ tor mba ken Yerusalem lu a mi sha ayange la . 11 : 6 ) Ashighe agen anyom ka a kar kpishi je ve iv@@ or i mimi ne i va m@@ ende ye . Sha iyange igen ken inyom i 19@@ 5@@ 7 la , m lu karen gbenda hen atô u a@@ you a tsan man ijiir i gb@@ eren ityakerada shin iy@@ aagh ki Betel yemen hen af@@ ishi am , maa w@@ ura hii u n@@ ôôn . Er Paulu soo u nan or môm gbe@@ ev mbu nôngon ga yô , nahan á er sha er yange i kaa á na la . I na wan ne iyua i hiihii sha kwaghôron na ne shi i gber kwaghôron shon ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i hen gar la kpaa . Nenge ase er ngu a ver mba ve tesen erdoo la doo doo yô . Heela tseegh ga , yange i hii u gb@@ eren Iyoukura ken zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese , sha mgb@@ er u No@@ ve@@ mba - Di@@ se@@ mba 19@@ 23 la je . Er a lu or u Aôndo a ver un Tor yô , ma kwagh ngu u una fatyô u yangen un u hemen yôô ? 6 : 14 ) Ka mba ve zu@@ ngu mbagenev mhôônom la tseegh a de ve asorabo shi Aôndo una lumun ve shi vea zua a msaanyol ye . Lu inja er ka ihy@@ ungwa shin u@@ war na je la nahan . — Yon@@ a 2 : 2 - 6 . Yehova yange kaa a Mbaiserael sha ikyev i profeti Ho@@ sea ér : “ Me kange zwa a we u b@@ un@@ den mayange ga ; een , Me kange zwa a we sha perapera , man sha iji@@ r@@ ôron i mimi man sha erdoo man sha mhôônom ma zungwen . ” U tesen ikyav yô , ior mbagenev ken kwaghaôndo u Or@@ th@@ o@@ do@@ x , mba ve civir e@@ ev mbu gen mbu mbu til sha ityough ki Maria ken T@@ í@@ no@@ s , Grika la gema lumun a mba ve ne jighjigh a e@@ ev mbu Maria mba ve lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i S@@ ou@@ me@@ la ken Grika la ga . Man ka hanma m@@ lu@@ yol a kom u karen sha a N@@ aa ? ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 40 : 18 . Yesu kaa ér : “ Han@@ mô u i sar nan ka lun u vesen ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . Nahan kpa , a kaa a mo ér , er se ne ati ase yô maa a yila se ér se za wase tom ne keng ga , shin a gba u se uhar se er tom ne imôngo keng ga . Yehova Na Wan@@ akiriki Ne Jighjigh Yehova Aôndo yange na Mbaiserael atindi , shi nd@@ era tempel u vea civir un ker yô . Or u i ne nan icivir yô , ka i nenge nan ér nan y@@ uh@@ wa ashe shin nan gba kwagh . Kpa sha mimi yô , u za hemen u lun vea wan wou hanma shighe sha er ú kuran un sha ikyev i mbamtaver mba una tagher a mi ken uma na la ga . Nahan ior ve se se kpishi , kpa te@@ gh te@@ gh tsô se fa u lamen zwa la . He@@ mba doon u se na mbagenev jighjigh shi se tsaase ve kpaa , man u eren nahan la ka kwagh u injaa kpishi . Jighjigh wase u taver la wasen se u lun a ishima i wang man imoshima i dedoo sha ishigh ki Yehova . Heela tseegh ga , Yehova shi kôôm Eliya kundu kundu ér a de henen ér O@@ ri@@ serael u civir Yehova sha mimi môm kpa kera shi her ga ze . Nenge imba kwaghôron u profeti u s@@ á@@ gh@@ ér iyol shi maan iyol ne sha wono ! Kpa i@@ been@@ egh k@@ ira wanger vegher u Mbaiserael , a lu tugh je kpaa . Shi kanyi i wase gumor ugen u yange wa ts@@ wam , shi ngohol inyaregh sha ci u mba te@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ om u geman uma n@@ aa ? Ikyav i U@@ ̱ H@@ id@@ en I@@ jime Z@@ a̱ T@@ imin La Sha kpôô yô , Yesu lu an@@ ye u kpuaa kpa fa Bibilo je mbat@@ esen kwaghaôndo mba fan takerada kpishi kpa de lu kpiligh a kpiligh iyol ! 12 : 1 ) Kwagh u lu ôron yô wener , gba keng u se palegh u z@@ endan a@@ gbil@@ in@@ akaa , se palegh ikyav mbi gbil@@ ini@@ gh mbi v@@ ôron se la . Er Iyoukura ne i wase anmgbian ne a hembe fan u tesen mbagenev Bibilo hegen yô , a nger wener : “ Iyoukura i i nger i sha gbenda u taver ga ne wasem kpishi . Ma kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” 13 : 20 , 21 . Ka doon se u pasen kwagh vea mbap@@ asenkwagh mba tse@@ en asema kpa ? ( 1 Mbakorinte 15 : 1 ) Mba@@ apostoli man Mbakristu mbagenev mba tsuaa mbara yange ve lu mb@@ as@@ und@@ av mba fan tom kpen kpen . ( 2 Samuel 12 : 13 ) M@@ h@@ ôônom ma Aôndo a zu@@ ngu la wa u den ior asorabo a ve kpa ker . Sha kpôô yô , se fatyô u yangen akaa a shin tar , er Yehova man Yesu nahan ga , kpa se mba a tahav . Ka ve tile jigh jigh , ve dondo mnenge u mbaapostoli kpa yange ve lu a mi ken derianyom u hiihii shighe u̱ ve kaa ér : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior ” la . Doo u se seer timen sha kwagh ne , gadia Yesu er ityendezwa ér : “ Mo M ne [ iyôngo yam ] uma u tsôron , ia tim mayange ga , ma or kpaa nana tsu@@ w@@ em i sha ikyev je ga . ” — Yoh . 10 : 28 . Kpa umbur wer : Aluer u hen u eren akaa ne hegen var u yô , u wa iyol u kegh a kegh atsan a vesen , a ken hemen la . Ka i tôô mbayev mbagenev shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u kaven kwagh u i soo ér ve er la i hemba mbagenev . Ken ityar igen kpa kape anmgbianev ve zough a injar sha ishimataver ve je la . U@@ ̱ dondon yô , l@@ ù Zege@@ tartor u Grika , ú iy@@ av man an@@ am a sha to@@ gu@@ la a til sha ityough ki ú la . Nahan yô , Peteru pase ve ér gba u a er ve “ batisema ken iti i Yesu Kristu . ” Or@@ jir Gi@@ di@@ on yange civir Yehova ken shighe u ican , zum u Mbaiserael nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa kera la . Nahan kpa , sha kwagh u dooshima yô , i ôr kwagh ken 1 Yohane 4 : 8 u a hemba sh@@ ilen iyol yô , í kaa ér : “ Aôndo ka dooshima . ” Di@@ du@@ r ) , 3 / 15 ( E@@ ks . 34 : 6 ) M@@ h@@ ôônom nam ma hingir “ he@@ gh hanma sev , ” shi ma “ been mayange ga . ” 11 : 9 ; 12 : 1 - 7 . Hanma ijiir i yange vea lu cii yô , i gba u vea lu kposo a tar u Satan ne . Kwa@@ se@@ kristu ugen , iti na ér B@@ less@@ ing , yange de ér mbamgbe nav ve d@@ an un ishima ga . Aluer se mba henen kwagh yemen sha gbenda la yô , se lu tesen ser se mba a mnenge u vough sha akav a a tese ér i gba a gba akaa cii la ga . Mbam@@ zeyol U@@ tar Mba U@@ ter Ve He@@ mban T@@ a@@ gher a M@@ i Yô Ieren i Eren Kwagh a Or sha Mimi Ga la Ka Ikyav i A@@ yange a M@@ ase@@ jime ! Mbakristu mbagenev kpa alaghga kape vea va ya imba ican la ke ’ hemen je la . Lu shighe u nd@@ ôh@@ ôr tsung , u ve tile shin mngerem ma nd@@ ôh@@ ôr tsung iyange jimin yô . Se fatyô u henen kwagh u Yehova sha igbenda ihi@@ ar i nyi ? “ Gba u Ne Lu a Ishima i T@@ aver , ” 6 / 15 ( Anz . 15 :⁠ 1 ) Maa m kaa a na mer , “ M va heen ken bem sha u va ôron we loho u dedoo , man m su@@ gh u sha er u tem gb@@ u@@ u@@ ka ga nahan . ” Yange ma ve pine ayol a ve mbampin amba er : ‘ Ka unô yange ve tee uuma vev sha u za lamen a F@@ ar@@ a@@ o - o ? Yesu yange nenge ér un ngu vea mbahenen nav kôôsôô yô , kwagh la na un ian i lamen a ve dang - na ? Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” — 1 K@@ OR . Anmgbian ugen u i yer un ér Re@@ ed yô , kaa ér : “ Ka mea ôr er Yehova yange wase Davidi shighe u lu ken ican la nahan , í wasem kpen kpen . K@@ enger “ mba@@ ats@@ anev ” ashe ashe ga . Er nan ve se fatyô u suur sha Aôndo ? Ior kpishi h@@ ure iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne orumace la kera , shi ve nenge ér iyua ne i ya tsegh shi ka kwagh u van a va ah@@ enge shi van a ayôôso tsô . ER I H@@ I@@ I V@@ E I T@@ A@@ V@@ ER MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V U N@@ AN J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H A KW@@ AG@@ H N@@ E YÔ : Kwagh ugen u i sember tôvon yô tese ér , sh@@ a@@ won , u tar u se tem sha u ne kpa u lu ker la , ngu a uiky@@ asen mba lun er tar nahan hemba b@@ iliôn 1@@ 00 . A@@ she ase a ken jijingi la aa fatyô u hingir c@@ ing , shin kera kenger vough ga , nahan se kera fatyô u nengen a a@@ yom a na la ga . Hii shighe u Yesu tema tor ken inyom i 1914 la je , a hemen u sôron gbenda u ior mba Aôndo ve kohol imôngo sha u eren ishima i Ter na la . J@@ ul@@ ai 18 - 24 , 20@@ 11 ( Luka 6 : 12 ) M@@ civir u Yesu yange una doo Aôndo ishima kpen kpen ! Nahan kpa , tom na jighilii yô , lu u pasen loho u dedoo shi tesen mba ve kegh ato a na la . ( Mat . Een man e@@ i . 6 : 14 , 15 ) K@@ era kpa , mhôônom ma ker Yehova a vese , nahan ka a umbur er se lu “ v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” Yehova yange na Y@@ er@@ ob@@ i@@ am ibo sha ieren na i vendan mimi la . Er nan ve ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i̱ í lu timen sha mi zan a mi ave ne i̱ taver u pasen y@@ um@@ u , man se nger i̱ sha gbenda ugen u injaa ser nyi ? Er un@@ or@@ tar ve kor ayol a ve sha ut@@ aha imba ne yô , an@@ ônov nav je kpa u@@ be@@ gha mba ci@@ h@@ in mba te num sha ve ga . ” Mbam@@ pav mban nahan na yô , lan ior kpishi ishima nahan ve pine ér , ‘ Aluer nongo u kwaghaôndo k@@ an shio u zuan ior mba ve ze kwaghaôndo shon la yô , ua gema a zua orumace nan sha wono ? ’ 7 : 4 ; 21 : 12 ) Kpa nenge er i gem i ter ik@@ we i Iserael 12 sha gbenda ugen kposo ken Mateu 19 : 28 yô . • Doo u mci@@ e@@ aôndo una bende a ieren yase nena ? Sha nahan yô , M@@ i@@ ka@@ el palegh u eren kwagh u i na u ian sha mi ga la , kua sha shighe u ishima vihi un je kpaa . Iyange shon kom yô , mba@@ y@@ ev@@ makeranta 14 mba ve tem k@@ l@@ ase môm a M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a kua tic@@ a shon u á na un ian ér a̱ tese tser u vi@@ di@@ o la man mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev 4 mba ve za takerada u ôron ken iyou i koson ityakerada shighe u imôngo shon la cii tema imôngo ne . Shi u fatyô u pinen Mbashiada mba Yehova mba hen ijiir you la , shin ngeren mba ve gb@@ eren magaz@@ in ne la . Aluer se ver ishima yase cii u keren kwaghyan man iky@@ ondo i z@@ eren , kwagh kera gba se u civir Yehova ga yô , awashima wase u lun uma cii una lu gbilin kwagh . — Or@@ pasenkwagh 12 : 13 . A lu unô vea lu “ ikyum@@ utya ” i ia dondo Kristu ijime ken ityav mbi nôngon laa ? Mbagenev yô hingir mbah@@ endan a mimi kpaa . Kwase u lu môm ken Mbashiada mba Yehova ne tesen ve gbenda been cii yô , shi lôh@@ ô ve ér ve̱ va mkombo u Mbashiada la . Maa ôr un avur a ruamabera a injaa sha er u wase un , una fa mnenge u Yehova sha kwagh u ú lu lamen a na sha mi la yô . Yange ve de u eren kwagh u vough er mbau@@ tahav mbara soo nahan ga . — Ôr Aerenakaa 5 : 27 - 29 . PE@@ E@@ J@@ I 27 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 23 , 5@@ 3 Anmgbian la kaa ér ior kpishi ka vea fa ityôkyaa i i ve a vese hen ya ve yô , ishima i wa gban ve sh@@ imi . Er ior mba Aôndo ve lu zan hemen ken jijingi nahan , kwagh ne tese ér Yehova ngu kuran ve shi ngu veren ve doo doo kpaa . I@@ a c@@ agh ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar a mbu , kua e@@ ev mb@@ ura cii , sha ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ira . Kpa i fa un ér lu or u soo u eren mbagenev tom shi eren tom u Aôndo ng@@ e@@ egh kpaa . Ka sea za sôr mba@@ beenyol yô , i doo ve kpen kpen ! S@@ te@@ p@@ hen kaa ér : “ Mo man tsombor wam cii yange h@@ ura se iyol k@@ ondo . ( 2 Mbakorinte 9 :⁠ 8 ) Sha mimi yô , alaghga kwaghyan wou kaha a u ior mba sha derianyom u hiihii y@@ aan la . Ngeren ne a̱ wase se u fan er i gbe kpee u se ungwa imo i Yehova Aôndo kua mba á ver ve ve lu angahar a na la kpaa yô . M@@ kar u i kar tempel la ka ikyav i tesen ér awashima u Yehova sha kwagh u mcivir u mimi una kure kpee a b@@ unde ga . 11 : 32 - 35 , 40 - 43 ) A@@ kper@@ an nga ga , we kpa u ngu a ajiir ken Bibilo a doon we tsung , a a er kwagh u Yesu , a wasen we u nengen er Ter a zu@@ ngu mhôônom yô . ( b ) Doo u a lu se ken ishima sha kwagh u iwanger i mimi nyian nena ? Yehova una lumun ér i̱ mee se i̱ hemba agee a ase ken inya ga . ( 1 Kor . Yange ior za va a ityesen igen ér akaa cii gba duen tsô . Kwagh er doo yô , Aôndo na se Mkaanem nam . O@@ ru@@ ange ugen u vihi un iyol je fatyô u duen ken iyou na ga yô kaa a vese ér or môm hen gar na kpa nan va nenge un angev ga . S@@ u conc@@ es@@ si@@ one de@@ l M@@ ini@@ st@@ er@@ o per i B@@ eni e le A@@ t@@ tiv@@ it@@ à C@@ ul@@ tur@@ al@@ i . Nyian ne kpaa , shi cuku tsô Mbakristu mba mimi vea per a nyôr ken tar u he u Ity@@ endezwa la , man gba u vea taver ishima er Yosua nahan . Sha kwagh u orgen u timen sha akaa a Bibilo , W@@ il@@ liam Bar@@ cl@@ ay a pase yô , ishimawan “ i gema i kaha kposo a kwagh u a lu inj@@ a@@ dedoo hen Mbag@@ rika la , ” hen a ve yô , ka u or “ vendan ib@@ um@@ egh sha iyol i nan sha u a tu@@ h@@ wa nan yô , nana ci@@ r zwa ga shin a̱ vihi nan iyol yô , nana gba teman a tema ga la i lu kwagh ye . ” Aluer mbamzeyol asev na se iyol@@ kpen yô , ka nyi i doo u se umb@@ ur@@ u ? Kwagh u ijiir ne i er la tese ér ka unô Yesu lu lamen a ve shighe u lu ôron kwagh u “ k@@ ov ” laa ? ( Anz . 22 : 15 ) Gba u a y@@ ese mbayev shi a tese ve , nahan mbamaren vev mba a tom u tesen ve u lun a aeren a dedoo shi tesen ve akaa a ken jijingi , aa a har sha Bibilo man kwagh u i tesen ken tiônnongo u Kristu la . S@@ ea yina agee nan nan , shin sea lu a tahav er ma nyi kpa , han@@ mô wase nana fatyô u eren Yehova tom a ishima i nan cii . — Luka 10 : 27 ; K@@ ol . Yange m tô@@ mon a tom mer ma i eren an@@ umbe ne ken g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh u i yer ér O@@ l@@ y@@ mp@@ ic@@ s la ; ken masejime yô i va hii u eren an@@ umbe ne ken g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh u O@@ l@@ y@@ mp@@ ic@@ s la . ( Ekesodu 19 : 4 – 6 ) Nahan cii kpa , ve soo u kenger m - mon@@ do u iengem i Aôndo la ga . ( Ôr Ekesodu 14 : 1 - 4 . ) Yange ve wa ats@@ am shi ve er msen shi ve time ken Ruamabera imôngo . • Ka se@@ ma@@ kwagh u vesen u nyi se hen ken injakwagh i or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de laa ? • Er nan ve iyol@@ been i lu kwagh u una yange or u eren kwagh u nan soo u eren la ga ? Ken inyom i 19@@ 19 la , Yesu ‘ p@@ enda ish@@ in@@ d@@ an i ya u Davidi sha av@@ ande ’ a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” sha u tsuan nongo u wanakiriki ne ér u nengen sha “ akaa a na cii . ” — Yes . Cii man Davidi kpe yô , á wa wan na Solomon kwagh wener : “ Aluer ú ker [ Yehova ] yô , ú zua a Na . ” Ve wuese Yehova kpishi sha hanma kwagh u a er a ve sha ikyev i Wan na , kua asorabo a a de ve sha awambe a Kristu la kpaa . Aluer i gema tra@@ k ne ken zwa wou yô , ôr un fa kwagh u i nger ker la tsembelee . Nahan m tôndo zwa a Aôndo wam mer mayange je me kera nenge an@@ umbe ne ga . ” U@@ icighan@@ mbaakaav gba Yakob ishima . Anmgbian Rus@@ sel@@ l nyer ken iyou i ihy@@ u@@ undu c@@ in@@ ge ker kpishi shi i h@@ ô@@ ugh ker la yô , a nenge lu ad@@ ua i nyôr her ye . Se hen nyi sha gbenda u apostoli Paulu tesen ior laa ? Anmgbianev lu kpuaa tseegh , shi ve lu a kwagh ave ga . ( Mpase 1 : 1 , 2 ) Ior kpishi na jighjigh ér yange i pase un i tu@@ h@@ wa shighe u m@@ tem@@ tor u N@@ er@@ va , Tor u Mbar@@ o@@ ma la . M@@ zamber di ka msen u kôron ken ishima tsung , u ka se er se vaa je kpaa yô . I@@ yol@@ tseghan a Ishima M@@ ôm Ng@@ i H@@ ange H@@ ange Aluer se yar tom a shighe u keghen la sha inja , se mba kohol iyol keghen m@@ ve u shighe shon yô , iember la ia seer a seer cii . ( b ) Shighe u mci@@ e u cian or la a lu nôngon u hemban we yô , ka sha an i doo u u ver ishima ? L@@ ö@@ s@@ ch man T . Ka unô ve kohol ve lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la , man Yehova ngu yaren tom a ve nyian nena ? I tsengaôron kwagh u tom u i gbe u ior mba Yehova vea er la ér ua lu vegher u ikyav i tesen ér se mba ken ayange a masejime a bo@@ tar ne la . J@@ e yô , Anmgbian S@@ w@@ ing@@ le yange tsa vea gba@@ at@@ om u eren in@@ ki la kuma anyom 25 . Wan u he ka nan ya ngô u nan shighe shi ka nan zer henen sha kwagh u wan u nan la gbem . Mpase 4 : 11 Sha kpôô yô , a bee tom u i na un la ! 1 : 40 - 42 . Ikyav i Mbakristu mba sha ayange ne mba ve we ishima a tôv@@ ac@@ an ken ityar i mbah@@ e@@ men tar ve lu mba wan ts@@ wam shin i mbahemenev mba kwaghaôndo ve lu hemen la kpaa , taver se ishima . A kaa ér : “ Hanma shighe yô , ka se lôh@@ ô anmgbianev asev mba ve vi@@ e ken jijingi ser ve va ya kwagh a vese shi ve tema imôngo a vese kpaa , man kwagh ne va se a iember kpishi . Aluer ú soo u̱ zuan a mbam@@ lumun mba mimi sha mbampin mban yô , ôr ase kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Mb@@ ab@@ ab@@ ilon mba Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar lu hemen ve la yange ve ver ishigh u timin Yuda kua gar@@ tamen na , Yerusalem . Nahan ú fa m@@ kposo u iwanger i b@@ or u tse ne man u he la ga . Yobu lumun ér un er kwagh sha lan , nahan a kaa wener : “ M l@@ aha iyol yam , m zamber ken v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kua ken m@@ t@@ we . ” Nahan se er ivese ken uwer u Di@@ se@@ mba ayange 10 , inyom i 19@@ 5@@ 6 la . Lu a Ishim@@ a@@ wan ! A gba u ú lu a ishimawan kpishi je ve , u kô@@ r@@ cio u lamen a wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la ye . Er takerada ne ú er akaa ne sha ad@@ ondo ad@@ ondo ga nahan kpa ú gema ú ôr akaa a yange er shighe u i tim Sam@@ aria man Yerusalem la kpaa . ( Mbaheberu 5 : 8 ) Apostoli Paulu ôr kwagh na nahan ér : “ Se mba a zege@@ pristi u A fetyô u zungwen a vese imôngo ken ase@@ er a ase ga ze , kpa ka u i mee Un sha hanma gbenda cii vough er se nahan , saa di isholibo tsô A er ga ye . ” Kpa heen ne , ka nahan ga , shighe ugen la , mba m henen Bibilo a ve un@@ yi@@ in hingir mbap@@ asenkwagh shighe môm ! ” Sha kwagh u mkpeyol u wan yô , kanyi kwagh je i lu i ia za ngô iyol á hemba u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav man dang u eren e̱r i tese ke ’ kwaghôron u sha an@@ zaakaa a sha kwagh u kwase man wain kua icam laa ? ( E@@ ks . 12 : 48 , 4@@ 9 ) Yehova lumun ve ér mba ior nav mba un tsough yô . — N@@ um . Z@@ ua a M@@ tsera sha u So@@ on Kwagh u Per@@ apera I@@ B@@ A@@ V@@ ER I IN@@ YO@@ M I T@@ O@@ M I 200@@ 2 I MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A T@@ A@@ R SH@@ A W@@ O@@ N C@@ I@@ I ( Yesaia 55 : 11 ) Sha nahan yô , akaaôron a profeti a Aôndo agen ka a pasen se kwagh u a we ishima u va eren ken hemen yô . * Anmgbian H@@ en@@ sc@@ he@@ l yina ishima ga cii , iwer ngi karen kpuaa yô , á hide á za ken L@@ ib@@ er@@ ia sha u una za nenge a p@@ es@@ id@@ en u tar la una sôn un a̱ na Mbashiada mba Yehova mba ken tar la ian i vea civir Aôndo gbar gbar yô . ( Yobu 1 : ​ 13 - 19 ) I@@ me@@ en i Satan la yange i na Yobu de u civir Aôndo sha mimi ? ( Mateu 10 : 2 - 4 ) Nenge imba icivir i n@@ umb@@ en a mi ga ne sha wono ! Ka Iyoukura i lu magaz@@ in u i hembe samber a mi sha tar cii ye . Hanma mgb@@ er u Iyoukura yô , ka i samber a u@@ kô@@ pi nav i kuma 4@@ 2@@ ,@@ 18@@ 2@@ ,000 . Se za hemen u yôôn er Amo@@ shi kpa ngise yôôn nahan , ser : “ TER ngu kaan nahan er . ” ( Mateu 16 : 22 ) Nahan kpa , kwagh ugen ngu u se nenge sha mi yô . Sha mimi yô , ka u tsuan wer u civir Yehova la tseegh i lu kwagh u a bende a mlu wou u ken hemen ga . ( 1 Timoteu 2 : 12 , 13 ; Mbaheberu 13 : 17 ) Shighe u kasev ka vea dondo kwaghwan u Aôndo ne yô , ve ver mbatyomov ikyav i ungwan kwagh sha er ve kpa vea ungwan Aôndo u a lu ityough vev la yô . Aluer se mba henen sha gbenda u Aôndo a den kwaghbo la yô , se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un nena ? • Kanyi akaa nahan i gbe u se er sha er se “ tsua uma ” ? Mbagenev seer nan Yehova nagh ku iwuese nena ? M@@ lu u se lu vough ga ne una na yô , a taver se u veren ishima sha aeren a ken jijingi a anmgbianev asev , se hemba veren ishima sha akaa a sha mi ga a ve eren la . Kwase ugen u yange i taver un u lumun ér Yehova una zua a ityôkyaa i wan un ikyo yô , kaa ér : “ A shi nan kpa kwagh u vesen u ngu a yange or u kporom hen Aôndo yô , ka u henen ér nan gba kwagh ga la , nahan m ngu nôngon mer me dugh mhen ne ken mo kera . ” A kaa her ér : “ Me kegh Aôndo u myom wam . ” Ka mbampin mba h@@ an se gbidye kwar sha mi ve , á wase se u ‘ ny@@ a@@ ghen kwagh u a lu u ifer , ’ geman ‘ v@@ aren a kwagh u dedoo ’ ? Se fatyô u eren kwagh ne sha u s@@ ende@@ gh kwaghôron a or ken Ruamabera sha gbenda u se gema nan la . Mb@@ as@@ am@@ aria yange ve fa Aôndo jighilii ga , kpa Mbayuda yô , yange i na ve mfe u ken Ici@@ ghan@@ ruamabera sha ikyev . Er Yehova a hembe kwaghfan cii yô , yange gba uumace sha er nomso@@ or man kwase vea lu a dooshima hen atô ve yô . Dooshima ne ka a ur@@ ugh nomso man kasev a va a ve imôngo . Shi mpin u batisema u sha uhar la ka a umbur mba ve soo u eren batisema mbara er i gbe u vea lu ken mzough vea nongo u Yehova u jijingi na a lu hemen ú la yô . Alaghga tsô gba u a wase sha er u p@@ ande akaa a u eren la yô . Maa m hii u pinen iyol yam mer , ‘ Ior mba lun a inja i dedoo shi lun a icivir mba je kpa ? ’ Yesu iyol na kaa ér : ‘ Ma or gbe van hen T@@ erem ga , saa nana kar her a Mo . ’ Ka ivande i Yesu i nyi nahan u lu veren ashe a mini ? Bibilo kaa ér : “ Gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe . ” ( Pasalmi 7@@ 3 : 2 , 3 , 12 , 28 ) M@@ civir u mimi doo sha ci wou nyian je kpa ? Ikyav tese er ma gbenda yange lu ú una palegh kwase u or@@ vesen na u yange z@@ eren me@@ en un ér a̱ er idya a na la ga . Yange i tese yum . Hi@@ ihii yô , a ungwa ort@@ yom lu yôôn er a mase veren mba masetyô mba ken iorov 14@@ 4,000 la ikyav yô . Yon@@ a yange ne iyol na , mba ker un mba gb@@ ih@@ in shin mnger je maa ur@@ a@@ ahumbe la de , nahan mbat@@ so@@ ov mbara “ seer cian [ Yehova ] tsung , ” shi ve na un nagh , lu mba@@ aôndo vev mba@@ aiev mbara ga . — Yon@@ a 1 : 15 , 16 . Nahan ve wuese anmgbianev er ve kar a ishima ve , ve pase ve kwagh ken tar u F@@ in@@ land nahan . U pon@@ on ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu la ken igbar ér ngi sha mi ga yô , se fatyô u kaan ser : ‘ Ma ter môm u lun a dooshima kpa ngu u nana tsaha wan u nan sha u wan un uwegh ken usu ga . Nahan kpa , ici@@ gh ki ve n@@ ungwa un la , ki gen lu a m@@ egh sha mi , ki alaghga tsô ki wua un yô . A@@ g@@ umaior ne cii , hide tse@@ e ishima sha tom u pasen kwagh la hegen . Kpa saa se ungwan imo i Aôndo shi se suur sha a na hanma shighe ve una ungwa se ye . Man se mbagenev kpishi se mba zungwen ku u or u doon se ishima u nan saa yô . Nahan , gba u se fa er ityom i an@@ ti@@ kristu i b@@ enden a mbadondon Yesu mba mimi mba ve lu shin tar yô . — Mateu 25 : 40 , 45 . Eren nahan yô , mbagenev kpishi ken mbayev mbara gba kaan ér , ‘ Kwagh la doo ga . ’ 2 : 12 ) Gba kpee u ‘ se doo ayol a ase . ’ Er Mbak@@ an@@ aan lu ior mba wan dang tsung yô , gba u Aber@@ am una ya ican u kuran tsombor na sha aeren ve a dang la . — Ekesodu 34 : 11 - 16 . ◆ Kwase u ken tar u F@@ en@@ ish@@ ia : Mateu 15 : 22 - 28 . T@@ ime sha atô@@ akaa ne tsô u nenge : Shighe u i nder Yesu shin ku ica lu a gba ga la , a ande hen ior mba hemban er 5@@ 00 nahan , mba ve va hingir mbahenen nav yô . Se zua a ityôkyaa i vesen ken icin i Yesu yange ta la . A kaa ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” ( Mat . Man doo u akaaôron a profeti ne aa mgbegha se u eren nyi ? Kwagh ugen u alaghga u er yô , ka u pinen wer , aluer m sôr ashighe am a m ver u eren akaa sha hanma s@@ ati la kpuaa di ye ? ( Mateu 8 : 1 - 3 ) Lu or u t@@ angen iyol ga , u zungwen mhôônom shi taver ishima shi hiden a iyol ijime kpaa . Nahan aluer se soo pe Aôndo a ungwa mbamsen asev yô , saa se hiden a ayol a ase ijime kpee . — Mateu 6 : 5 , 6 , 16 . Kpa ior kpishi mba ve s@@ enge ér ve mba mbatomov mba Aôndo kua Wan na la cii ve tese ieren i kunya kpishi sha kwagh u iti i Aôndo , je ve dugh i ken mbam@@ gem mba Bibilo vev kera kpaa . Aluer se fa kwagh u uma u Yesu doo doo shi se mba nôngon u eren kwagh er un nahan yô , kwagh ne una wase se se “ haa . . . A wase yum ! Se fatyô u kaan ser ieren i kohol imôngo la ka kwagh u vesen ken mcivir u mimi sha ci u nyi ? 15 : ​ 1 - 5 ) Yange gba u una taver ishima tsung ve una er akaa ne ye . ( Mat . 21 : 14 ) Ngeren u Luka di ter akaa agen a Yesu er sha iyange la yô . He ’ wan@@ iky@@ und@@ an u for@@ o@@ to@@ to yô , at@@ u@@ mba nga a akaa a wasen ke ’ iyol i nan la cii . [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh u sha peeji 5 ] Yange vea due u zan hen a@@ mb@@ or@@ am@@ nger a tse@@ en a hen ningir ve la yô , mbayev mban ve tema shin mat@@ o ve henen er vea su@@ gh ior yô . 4 : 10 ; 9 : 35 - 37 ) Nahan cii kpa , kwaghyan u ken jijingi yina mbahenen mban ga ; ve zuan a kwaghyan u kwagh a gbe ve a mi la . — Ef . Gba u se palegh ieren i henen sha kwagh u mkpeyol wase za karen ikyar inya la sha ci u nyi ? ( 1 Utor 3 : 9 - 13 ) Aluer sea lu a akaa kpishi shin sea lu a mi ga je kpa , se fatyô u lun a iwuese aluer se mba a iveren i Yehova shi se mba mba@@ iny@@ ar@@ ev ken jijingi yô ! Yange i tsengaôron ér a c@@ agh Satan ityough tseegh ga , kpa a c@@ agh V@@ or u kwase u Aôndo u sha ikyav la kpa ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ( F@@ il . 1 : 10 ) Shighe u jijingi mgbegha apostoli Paulu ve tôô uma u Orkristu kar sha a@@ yem a gban sha angahar yemen ica la , a wa kwagh ér : “ S@@ é sh@@ ir nen hanma ikyav . . . , sé gba nen a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la . ” ( Heb . M - t@@ ange u Aberaham t@@ ange wan na ga la tese se kwagh u nagh ku hemban ku Yehova la Yange m ungwa mer ngu been M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ we u sha 21 la , sha iyange i J@@ ul@@ ai 19 , 19@@ 5@@ 3 , shighe u a lu eren mkohol u Mbashiada mba Yehova u ityar i ityar hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u hen gar u New Y@@ or@@ k , u yilan ér Y@@ an@@ ke@@ e S@@ ta@@ di@@ um la . In@@ i@@ ongo ne ia lu shighe u vea time ken Ruamabera shi vea seer ny@@ ô@@ ôso jighjigh man dooshima u ve lu a mi sha Ter Yesu Kristu la , un u yange kaa ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron ” la . Kwagh ne na yô , mbagenev gba ken h@@ ua u eren shi ve t@@ ume ityough u keren akaa a yolough , nahan kwagh la bende a mcivir ve . — Or@@ pa . Takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La di , i due a ú ken inyom i 199@@ 5 la , i̱ hi@@ r@@ a gber ú hemba m@@ iliôn 8@@ 5 ken ijô 1@@ 5@@ 4 nahan . 23 : 33 — “ Ikyav mbi TER ” mbi i ter heen ne ka nyi ? Bibilo tese ér se mba uma shin tar ne sha ci u nyi j@@ imi ? Kwagh u or ne , u Bibilo i er se la tese ér mimi je Yehova “ ongo msen . ” ( Pasalmi 65 : 2 ) Bibilo ôr kwagh na ti@@ ôn@@ ôô , hen ijiir i alaghga a taver se kpishi u kaven er i hii ve i er kwagh na he@@ ela nahan yô . I@@ jiir la kaa ér “ icighan jijingi yange ” Paulu man ak@@ ar a na ér ve de pasen kwagh ken A@@ shia man B@@ it@@ in@@ ia ga . 23 : 1 , 2 ) Shin er Aberaham na jighjigh a mnder u shin ku nahan kpa , yange zung@@ we tsung shighe u kwase na u doon un ishima kpe la . ( Heb . A kaa a mbadondon un ér : “ Z@@ ung@@ wen nen mhôônom er Ter wen kpaa A zu@@ ngu mhôônom yô . ” Anmgbian Shi@@ eld T@@ out@@ ji@@ an yange nyôr mat@@ o u i yilan hen shighe la ér Mo@@ de@@ l A F@@ ord la iyange igen , maa va kende ga@@ egh kaa ér “ T@@ ile ! ” Yesu yange vôso kwase ga ; yange gba u una wa ago@@ yol sha tom u i na un la shi una kure u kpaa . ER M M@@ A@@ R wan wam u nomso u i yer un ér G@@ ary la ken inyom i 19@@ 5@@ 8 la je , m kav er lu dedoo ga yô . ( b ) Doo u mba@@ beenyol mba ve lu Mbakristu vea lu a vangertiôr ér nyi ? Sha nahan yô , a nger ér : “ Ne yô , i lumun ne sha mh@@ ôôn er sha kwagh u Kristu yô , ka jighjigh tseegh né na Un ga , kpa né ya ican sha ci Na kpaa , er ne lu nôngon ityav sha ican tsung imba i ne nenge a mi ken a mo shi ne lu ungwan sha a mo hegen kpaa la . ” — F@@ il . 24 : 14 ; 28 : ​ 19 , 20 ) Ka se tese ser Yehova doo se ishima sha mimi sha u wan ishima a akaa a karen jighjigh wase . Ka a kaa ér kwagh “ vese ” yô , mba kaan ér kwagh la seer indi man ity@@ aven . Ka Kwagh u H@@ ange H@@ ange u Nan Mkaanem ma Aôndo Jighjigh U@@ ng@@ wa kwaghôron u sha ikyav u i er ken Pasalmi 1 : 1 – 3 ne , ér : “ I saan or u nan zenden sha mhen u mbaaferev ga la iyol , . . . atindi a TER ka kwagh u gban nan ishima , shi ka atindi a Na nan z@@ eren henen a ken ishima tugh kua te@@ tan kpaa ye . Gadia “ gbenda u mbaaferev yô , ua saa ishe . ” — Pasalmi 1 : 4 - 6 . Yuda , u lu anmgbian u Yesu u sha ngô la yange nger Mbakristu washika ta ve icin sha kwagh u afer@@ aior a a nyôr ken tiônnongo la shi ôr ve kwagh u vea er ve vea palegh aeren a bo ne yô . Nahan a lu unô vea zua a mtsera ken kwagh ne ? ( Pasalmi 23 : 1 ) Nahan yô , aluer se mba henen Bibilo seer a seer yô , kape imo i Aôndo kpaa se fa se seer a seer je la . Shighe u Yesu una ôron Ruamabera yô , er hanma shighe eren nahan , alaghga tsô yange a yilan sha iti i Aôndo . ( Ekesodu 16 : 4 , 20 ) Kpa iyange i sha at@@ ar@@ atar la yô kwagh lu nahan ga , sha ci u i na ian ér ve kura man@@ a a̱ kuma er ve kor ayange ayange nahan , kwa har , sha er vea ya sha Iyange i Me@@ men kpaa yô . I@@ ti i Aôndo ne ngi ken ngeren mbat@@ sev mba ken zwa Heberu mban tseegh ga , ngi ken u@@ kô@@ pi mbagenev mba Ruamabera u ken zwa Grika u i yer ér S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la kpaa . Yange i er tom a u@@ kô@@ pi mban anyom kar 20@@ 0 , cii ve i va mar Yesu ye , zan zan ar sha shighe u mbaapostoli la . Ka nyi i gbe u a er sha er a tsegha i Aôndo vindi vindi ? ( E@@ ks . 12 : ​ 1 - 13 , 21 - 23 ) Man kape lu vough je la . Ka mea nenge mba m henen Bibilo a ve la vea lu saan saan nahan kwagh ne a nam mk@@ om kpishi . ” M@@ fe u Aôndo gem ieren ian@@ ny@@ am@@ ev@@ aa ? Gbenda ugen u se fatyô u wan ago@@ yol sha ci u umbur ku u Yesu yô , ka u seer eren tom u pasen kwagh la , er u tôôn ish@@ u@@ en pania sha shighe u M - umbur la nahan . Ruamabera ôr kwagh u ian i Aôndo a lu sha mi la man i W@@ ani@@ unda na la nena ? ( Pasalmi 9@@ 0 : 10 ; Ekesodu 4 : 10 - 17 ) Pro@@ feti Daniel yange be@@ e@@ yol kpa gba uwegh ga , lu pasen ior kwagh u hem@@ en@@ tor u Yehova gbar gbar . ( Yesaia 6@@ 4 : 8 ) Hanma Orkristu u nan lu a ishimaveren i yemen sha shin lun ken paradi@@ so shin tar cii , nana fatyô u yilan Aôndo ér Ter . Nahan kpa , aluer se time sha kwagh u i er ken ityakerada ne zu@@ lee yô , se kav er i cii i er kwagh môm yô . 5 : 31 . Se er kwagh ne sha u pan@@ den inyaregh ki se vihin u eren akaa a nan se msaanyol la , shi se de u y@@ amen akaa a a lu hange hange ga la . ” Er nan ve uumace mba ve lu vough ga ne ve lu a ieren i tsu@@ ghun iyol ve ? Ieren i dang i Mbaiserael mbagenev mba ve naan nagh sha ayange a Yesaia la tese nyi ? A soo ér i saan se iyol , shi akaa a a soo ér se eren la kpa , ka sha ci u mkpeyol wase . ( b ) Iky@@ o i wan i Aberaham la ia wase se nena ? I P@@ on Tor u Tar Ne u A Lu Hemen U ken M@@ yer la ken I@@ gbar Nahan kpa , kwagh u se hen sha kwagh ve ne wase se u fan ser , aluer se er isholibo i vesen kpa se gema ishima sha mimi yô , Aôndo wase kegh a kegh iyol u den se kwaghbo . • Se lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha ishigh ki Aôndo nena ? Zum u i de O@@ bed tom hen h@@ ô@@ te@@ l u yaren her la yô , orgen u ngise ve er tom ijiir i môm yô na un tom hen kô@@ mp@@ eni na u sôron um@@ ato . Ishim@@ a@@ wan i Aôndo wase se sha nyi gbenda ? Yange civir Yehova sha mimi sha ayange a uma na cii . ( Mat . 12 : 25 ) Doo u se dondo kwaghwan u Paulu ne , sha er se hemba igbenda ve i bo la yô , a kaa ér : “ Kp@@ an u Ter yô , ka u nana̱ lu or u a@@ y@@ ongo ga keng , kpa nana̱ lu sar sar a ior cii . ” ( 2 Tim . Mbah@@ enen mba Kristu mbara wa ishima shi za hemen u lun ken kwaghôron u Aôndo her sha ci u kwaghôron u Aôndo a lu ken a ve zan zan yô . U Na Jighjigh W@@ er U Ngu ken Mimi Kpa ? Sha mimi yô , i@@ gbe@@ tar ngi pasen icivir i Aôndo ! ( Ôr Yohane 18 : 33 - 37 . ) Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar la , a v@@ ôr ashighe agen , kpa ikyav tese ér gb@@ aan angev ga . ( b ) Ior mba mlu ve a y@@ à@@ ng@@ è ve u eren tom u pania yô vea tese ér ve soo tom u pania inja nena ? “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” : Ka an@@ nongo u kpuaa , u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve eren shi ve karen se kwaghyan u ken jijingi sha shighe u m - ande u Kristu ne la . ( Yesaia 40 : 28 ) Kape takerada u Yuda kpa u er kwagh u Aôndo je la , ér ngu “ zan zan gbem sha won . ” — Yuda 25 . Ka sha er yange t@@ ume ve iyol yô . M@@ nder u i nder wan na u nomso la shin ku la lu môm ken akaa a yange er un , a yange seer taver jighjigh na yô . ( Ôr 2 Mbakorinte 11 : 23 - 28 . ) D@@ ugh Bibilo sha yô , ka h@@ an kpa a fatyô u nengen a iti i A@@ ôn@@ doo ? ( Genese 14 : 11 - 16 ) Ka nahan ve Satan a ze hemen a num tan jighilii sha gbenda u tôv@@ ac@@ an ye . Sha mimi yô , or ka nana doo u ishima yô , u soon wer nan ya ican ga , shi aluer nan nyôr ken zayol yô , ka keng u ker gbenda u wasen nan . Kpa er ve lu mbak@@ aven Kristu yô , ka ve nôngo tsung ve waan iyôngo i í we ve sha ikyev la ikyo shi i̱ doo ve ishima shi ve lu mbah@@ id@@ en a ayol a ve ijime shi ve eren a iyôngo kundu kundu kpaa . Mbam@@ hen mban nahan vea na ishima a za ior iyol , mbagenev di vea na jighjigh a mi ga , shin a h@@ ôm ve je kpaa . “ M Gba I@@ wan Hegen , kpa I@@ a Lu G@@ bem sha W@@ on Ga ! ” M@@ kav u i ny@@ ô@@ ôso ne seer wasen se u kaven injakwagh i sha kwagh u wanakiriki u jighjigh la nena ? 3 : 15 ) Ne er nahan yô , a doo ne kpishi sha ci u ne fa ner ne pase nan mimi u Mkaanem ma Aôndo . Nahan kpa , mba@@ beenyol mba icombor ve i nengen sha ve tsembelee je kpa , angev man iyol@@ been ka i na ve ican tsung . Kwagh@@ aôndo u Mbakristu mba mimi yô va kasev a m@@ mem je he ? 23 : ​ 2 - 4 ) Davidi lu or@@ kur@@ an@@ ilev shighe u lu iyev la , nahan ver ishima sha iyôngo i ter na doo doo . Ka mkaanem ma Paulu yange ôr a Mbakristu mba ken T@@ esalonika ma nyi ma hembe lun vough nyian y@@ um@@ u ? Shighe u Yesu nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku la , yange za mgbegha L@@ as@@ ar@@ u ape za lu ikyua a Aôndo lu ember ken Tartor u sha la hide a na , va nder un ga . KW@@ AG@@ H u uumace doo Yehova ishima tsung shi kwagh ve gba un ishima kpaa . Se Mba a I@@ wuese sha Icighan Jijingi U Í Ne Se I@@ y@@ ua Ne Ve tôô “ av@@ aan ” a kwaghôron u sha zwa shin ngeren mba sh@@ í@@ n takerada mba sha s@@ ende@@ ty@@ o ve “ ker ” Mbakristu mba ve lu jighilii a ac@@ ôgh@@ ol shio la . Luka nger ér : “ A tôô bredi , su@@ ghun Aôndo yô , A co@@ on , A na ve , A kaa er : Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne , i i ne sha ci wen ; eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . 4 : 20 ) Yange or nana za a nagh ku nan Aôndo ken tempel sha ashighe a tsuaa la , kpa nana̱ nzughul a ah@@ ur@@ aior a nan yô , nagh ku nan la ku lu gbilin kwagh . — Ôr M@@ ika 6 : 6 - 8 . 3 : 1 - 5 ) Nahan gba u se er kwagh u una na a seer shin ve ga . T@@ im@@ en yase sha igbenda iti@@ ar i se fatyô u kporom hen Yehova Aôndo je ne . Nahan ka mba i shigh ve mkurem la tseegh i gbe u vea dondo kwaghwan la y@@ ee ? Ka akaa a nyi nahan aa fatyô u vihin ivaa ? ( Pasalmi 40 : 5 ) Se wuese akaa a ken jijingi a Aôndo a ne se la kpishi je . Doo u Mbakristu nyian vea dondo ikyav i Han@@ a la . Sha ci u nahan yô , ngu yaren tom a tar u ú lu sha ikyev na ne sha gbenda u ua seer m@@ nyo@@ on@@ om ma nyityô ‘ us@@ aa mba ken iyol yase ’ cii yô . Mbakristu mbagenev mba ken ican , man a@@ dooga se lu sha ian i wasen ve . ( Ef . Kwagh u Yohane u eren B@@ atisema kpa ka kwagh u i doo u se time shami yô . Nahan mba i yem a ve uiky@@ angen la vaa , zum u ve umbur Shi@@ on yô , mayange ve hungur Yehova ga . Ka i taver ior mbagenev kpishi u hiin iliam a orgen u ve fe nan ga yô . Aluer se mba a aeren a a zough sha “ kwaghfan u a dugh Sha ” la yô , se lu kaven Aôndo . Nahan kwagh ne una taver anmgbianev cii ishima u lun a aeren a dedoo , shi bem una seer lun ken tiônnongo kpaa . N@@ A@@ AN I@@ OR I@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R K@@ EN TI@@ Ô@@ N@@ N@@ O@@ NG@@ O Kwagh ne wase un u kuran iyol na sha mbamhen mba ve dugh ken ruamabera ga la shi na un ian i ôron mbagenev akaa a mimi a injaa a Bibilo i er la . Kwagh u i nger ke ’ Marku 6 : 30 - 34 la yange er nena ? Kanyi yange i er zum u mbaapostoli kpe kera laa ? Kanyi i gbe u ior a er ve Yehova una lumun ve ? Hegen kpa kwagh wase gba un ishima her . Er wan@@ kwase ne b@@ ur un a b@@ ur yô , Peteru gba tu@@ nan kaan ér un fa Yesu ga , shin kaan ér un fa kwagh u wan@@ kwase la á lu ôron la tsô kpaa ga . ( Mbakolose 2 : 8 ) Sha kpôô yô , atesen ang@@ ara ka at@@ ser@@ egh je . Man aluer kwagh ngu nahan yô , hanma or ken tiônnongo cii nana zua a iwasen . Tor u Shi@@ ria yange lu keren Elisha , profeti u Aôndo , er una kôr . U Eren Sha A@@ tindi A Aôndo La Ne Yehova I@@ civir 1 , 2 . ( a ) Ka ityom igen i nyi mbakur@@ an@@ ilev mba ken Iserael eren@@ e ? la . A@@ li@@ ce nengen er Aôndo a ongo msen na yô , a kaa ér doo u una hii u zan mkombo vea Mbashiada mba Yehova . I@@ gbe@@ tar Er Shi@@ ada É@@ r Se Doo Aôndo Ishima Alaghga vea lu zenden zende u ú kom Yehova sha gbaa u aeren a wang , vea z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu , shi vea lu a ci ken tom u kwaghpasen kpaa . ( Pasalmi 34 : 18 ) Shi i̱ kaa a vese ér : “ H@@ aa akaa a zan we iyol cii sha TER , tsô Una taver we . ” ; B@@ ra@@ z , R . Er nan ve i doo u noov vea waan kasev vev ikyo ? Nahan aluer L@@ is@@ a dondo kwaghwan u ijende na la yô , a gba u mbakp@@ eng@@ av mbagenev mba kô@@ mp@@ eni u ish@@ i@@ ô@@ l@@ ans@@ i na la vea seer kimb@@ in inyaregh sha ai@@ ky@@ ôr na la . B@@ em man M@@ kpeyol u Mimi Una V@@ a Hanma Sh@@ igh@@ ee ? ( Pasalmi 34 : 4 ) Kwagh u Aôndo er a Davidi ne doo un kpishi . ( Ôr Mpase 20 : 1 - 3 . ) Me@@ i 16 - 22 , 20@@ 11 ( 1 Peteru 4 : 15 ) Nahan er se lu mbacivir Yehova yô , se mba w@@ oo or ga . ( Anzaakaa 18 : 10 ) Ivur ne pase mimi u vesen sha kwagh u ikyo i wan i Yehova a we akaa a á gbe a la . Iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mb@@ ig@@ enev mbi Mbakristu ka ve yar tom a mi ken tom u yôôn ang@@ we u Tartor la ER KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger nen inyaregh ki ne vihin sha akaa a a geman ishe ga la . O@@ ru@@ m@@ ace nana ma@@ gh erdoo u nan sha erdoo u Aôndo a vande eren la sha u kuren awashima na kpa ? 9 , 10 . ( a ) Ka akav a nyi a tese ér u eren msen sha ci u ior jighilii la ka kwagh u sha injaa ? • M@@ te@@ v u tôvon Mbakristu mba mimi a ican ( b ) Mbagenev mba ve lu Mbashiada ga ôr nyi sha Mbashiada mba Yehova ? Yehova gba se , na se ian i eren kwagh sha ishima yase , sha nahan yô , kighir se ér se bugh ishima yase sha ci na ga . Shin er i na ve ian i yan hanma kon u ken sule la nahan kpa , i tsegha di kon môm tseegh tsô ér ve de ye ga , ka “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ” je la . Bibilo ôr kwagh u ior kpishi mba ve ver ikyav i dedoo , mba se hen kwagh ken a ve yô . Mbahe@@ men ityav nenge ér ka hembe doon u za ta num sha mbaihyomov shighe la , sha ci u ka ian i hemban doon i vea fatyô u kohol ve “ m@@ nya ” yô . Er Or@@ vesen ve lu ga yô , Mbaheberu mbagen mba ve lu Mbakristu la hii u k@@ ahan undun gbenda u ve vande nan jighjigh ér ka u mimi la . Se cii se mba keghen “ iyange i Aôndo ” ! Paulu lu nger kwagh ér : “ M ngu g@@ ur@@ en anu sha ishigh ki Ter . . . mer , A̱ na ne sha iengem Na i ng@@ een yum la , i̱ taver ne ne@@ ̱ lu a agee sha Jijingi Na ken uma u ken se@@ ma@@ yolough . ” Ivur Bibilo la ngi hange hange je mbagenev kaa ér ka an - ishember u ti@@ ôn@@ ôô , u a pase hanma kwagh u Yesu vindi vindi yô . * M@@ vese ne ka u kpilighyol kpishi , gadia Yesu yange ts@@ eng@@ ap@@ asen ér “ ior cii vea kôr ” mbahenen nav “ ihyom ” sha ci u iti na . ( 1 Mbakorinte 11 : 26 ) Nahan , iniongo ne ia har sha kwagh u vesen u Yesu a er la , ka ku na u yange kpe , ú ú wase u kuren awashima u Aôndo la . Kpa Yesu Kristu t@@ ér kwagh u injaa ugen u a taver u zuan a mi yô ken injakwagh na igen i kôron ken ishima i á er sha kwagh u Tartor u Aôndo yô . Paulu yange kaa a or u eren tom a na imôngo Tit@@ u ér : “ Kwagh u m undu u ken K@@ re@@ te yô , ka sha u sôr akaa a kwagh a shi sha mi yô , shi ver mbatamen sha ag@@ ar ag@@ ar er lu m kaa u nahan . ” Y@@ E@@ HO@@ V@@ A , Aôndo u a lu a ishim@@ as@@ ur@@ un i mimi cii la , tese se ér se wa mbagenev ikyo shighe u kwagh a tser ve yô . Yange se lu eren tom u taver tsung u tôôn ityakerada i pasen Bibilo zan a mi ken tar u L@@ at@@ vi@@ a , u ú lu ikyua a tar wase , kpa i wa at@@ ab@@ am sha tom u pasen loho u dedoo ker la . ( a ) Ka sea ume “ ity@@ am@@ egh ki jijingi ” yô , Aôndo wase a zua a icivir nena ? Er nan ve ijiir i Apo@@ l@@ o due her la y@@ à@@ ng@@ è P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la u tesen un kwagh ga ? C@@ ha@@ p@@ ons / I@@ l@@ lu@@ stri@@ r@@ te F@@ am@@ ili@@ en - B@@ i@@ bel n@@ ach der de@@ u@@ ts@@ c@@ hen U@@ e@@ ber@@ se@@ t@@ z@@ un@@ g D@@ r . Lu a iky@@ ang@@ enev mbi i ii un a mi la sha ave man shin angahar her , shi i kange un ishigh sha adi@@ kp@@ o kpaa . Mkaanem man ka ma yange i hii washika ugen a mi u i nger ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i i̱ yer ér L@@ e Pro@@ gr@@ è@@ s la yô ; i@@ pi@@ pa@@ abaver ne ka i ken gar u S@@ ain@@ t É@@ ti@@ en@@ ne ken tar u Fran@@ ce . Yehova nengen ior mba ken akuraior agen nena ? Kwagh er doo yô , Mbakristu kpishi mba a imba ishima ne ga . Kwagh@@ wan la taver u kaven ga . ( Yoh . 16 : 13 ) Ka nyi ia wase se u fan kwagh u jijingi a lu , man er nan i doo u una hemen se ? Aôndo u a er ijir sha mimi la kaa ér : “ Ka Mo je iyev i or@@ on i lu i Y@@ am ye , ka Mo Me na injar ye . ” Paulu yange su@@ gh An@@ der@@ on@@ i@@ ku man Y@@ un@@ ia , a yila ve ér mba ve lu ‘ ityô na , ’ nahan kwagh ne tese ér alaghga tsô ve lu Mbayuda imôngo a na . Mba@@ any@@ iny@@ av mban cii tile sha ityough ki ityav mbi nôngon man ij@@ en i gban kua ub@@ omb@@ au@@ angev , man akaa ne cii nga eren ken g@@ ô@@ g@@ ô shighe u i yer un ér “ ayange a masejime ” ne . Nahan kpa , ken masejime sha shighe u icighan jijingi mgbegha Yohane man Peteru man Yakobu man Yuda man Paulu la yô , ve nger akaa a pasen iwanger i yange i seer van sha kwagh u awashima u Aôndo yô . 3 : 29 ) Nahan ikyuryan i he la sue ikyuryan i Aberaham la . Ior kpishi mba ve lu a̱ fa Yehova ga kpa vea fatyô u pan@@ den kôôm mbamhen vev man aeren a ve sha u a zua sha akaawan a Aôndo a we sha gbaa u kwagh u dedoo man u bo la . Kpa mkaanem ve@@ m ka ma tese ér mba nengen mbananjighjigh a ve imôngo ér ka ior mba Yehova a doo ve ishima shi ve soo u eren kwagh sha inja yô . “ K@@ aren Nen F@@ aan Nen ” Paulu shi nger Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ér : “ Ne kera fa er ne lu tempel u Aôndo man Jijingi u Aôndo A tem ken a ven gaa ? . . . tempel u Aôndo ka icighan je , man ka ne ne lu tempel la ye . ” A shi nan kpa Mbafilipi yange ve ember a Paulu imôngo . “ M@@ fe zua a ish@@ ô sha aeren a na ve . ” Nahan mpin u vesen u a lu yô : ‘ Ashighe a at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ la yange bee hanma shighe ? ( 1 Utor 17 : 2 - 16 ) Zum u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon kase Yerusalem sha u@@ ity@@ a la kpaa kape Yehova ko@@ so profeti Yeremia je la . Kwagh ne ngu kwagh môm a u zan sha gbenda , man ka i gba u a tôôn angahar kure kure . ; Di@@ em@@ mi , C . Ruamabera ôr kwagh u ityav mb@@ ira man mbi “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i , ” man ityav mbi “ tor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ” kua ityav mbi “ u@@ tor mba shin tar ” la . ( Ese@@ k . 38 : 2 , 10 - 13 ; D@@ an . 11 : 40 , 44 , 45 ; Mpa . Jigh@@ ilii yô , yange i due a iky@@ um i iyôngo man iv@@ o ate@@ tan , nahan i de u@@ z@@ end@@ en@@ ya mban cii ve y@@ aan to@@ ho imôngo . J@@ on : Lu kwagh u er Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar iyol na yô , shin ka nahan ga . Kpa tor shon u dedoo ne er idya a kwase u or@@ tom na . Nahan lu u un man tsombor na vea kera y@@ amen akaa kpishi er ngise ve eren nahan la ga . Yange eren nahan sha ci u yange na jighjigh ér or@@ ak@@ ombo nana fatyô u kuran avur a kwaghyan la ta@@ mb@@ en un a mi . ( Pasalmi 119 : 1@@ 29 , 1@@ 30 ) Shi se mba a iwuese sha er Yehova a er ‘ ishigh N@@ agh ki wanger sha a vese ’ sha u lumun se , shin er m@@ we u ior ve we atindiakaa a Aôndo ikyo ga la a ne ‘ ashe ase a lu ha@@ an m@@ li@@ an er u@@ ik@@ u@@ wan@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev mba s@@ enen nahan ’ kpaa . — Pasalmi 119 : 1@@ 35 , 1@@ 36 ; N@@ um@@ er@@ i 6 : 25 . Een , Aôndo veren ashe sha mba@@ vih@@ in@@ kwagh shi eren a ve sha aeren a ve kpaa . Er i hii ve i gbe u ú kôron iyol you tsaha , aluer ishima vihi u ker ka sha ityôkyaa i injaa je kpaa yô . Kpa kwagh u kwagh a gbe sha mi yô , ngu môm tseegh . ” Shighe u ú tim ken Bibilo ve u lu pinen iyol you mbampin yô , ka kwa@@ gb@@ o u nyi i doo u umb@@ ur@@ u@@ u ? Or@@ tesen u Paulu hen atindi a Mbayuda sha ikyev na la , lu môm ken mba ve hemba duen iti sha ayange la yô . Heela tseegh ga , shi nenge kwagh u i nger ke ’ Marku 4 : 35 - 41 la kpaa . A pase ken 1 Mbakorinte 12 : 31 ér : “ Man me gema me tese ne gbenda u hemban jimin cii . ” Nahan kpa , er á fe wener sule ne ngu m@@ ape ken iyou na ape una fatyô u zuan a mi yô , á ker kpoghuloo je á gba uwer ga cii . M@@ hen u keren kwagh u lun a m@@ shi shio shin lun jimin shi tôôn kwagh shon ér ka kwagh u injaa la ka kwagh u he ga . ‘ Tom u pristi u Yehova ’ la lu dyako ve . ( Yo@@ s . Takerada u Utor u Hi@@ ihii pase se mimi u mkaanem man wang ! 18 ‘ V@@ am a Ity@@ akerada , J@@ im J@@ e yô I I Er sha A@@ kô@@ v La ’ M nôngo kwagh tsung m ngu a ieren i soon ior shi wan ve ikyo la ken a mo . Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la ua kure ityendezwa i sa@@ gher iyol i Yehova Aôndo ne . A kaa ér : “ M ngu gban U@@ sha u he man tar u he kpaa ; á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . ” Ishima ka i nyian anmgbianev mba nomso man mba kasev mban sha kwagh u ijiir i tom a bee ve vea za lu shin kwagh u vea lu eren laa ? Mbakristu mba mimi mba eren a inyaregh vev ki ken jijingi k@@ ira nena , man perapera ve una lu gbem sha won nena ? A na ve ian i tsuan kwagh u ve soo la , man i kuren asaren a ve a vough la . Mbam@@ zeyol mban nyôr un iyol gande tsô a kaa ér : “ M ngu v@@ aan a We , kpa U bu@@ gh@@ um zwa ga , m mough , m tile sha , kpa U gba kenger mo ving tsô . U Ô@@ ron Takerada u Daniel As@@ av - as@@ av , 9 / 1 Mbakristu vea tsu@@ le mimi hen uya nena ? Ve er noov ken u@@ ip@@ yaven mba ônov mba M@@ an@@ ase wan u Yosev , dyako ve kpaa saa ken k@@ we u ip@@ yaven u ter ve . ” ( N@@ um . Shi nenge ase kwagh ugen kpaa u se zough a mi hen Or@@ gban wase yô . Sha inja kwagh la nahan yô , Yesu kaa wener , u za u “ za vande him@@ en a an@@ ngô@@ u la , ” a lu u ken ishima er u er kwaghbo shin u er ga kpaa . ( 1 Timoteu 6 : 17 ) Nahan , Yesu yange ôr mkaanem ma kpilighyol mara sha ityôkyaa . 5 : 19 ) I@@ d@@ ya i eren wa hanma gbenda u or yaven a kwase u a lu u nan ga shin kwase kpa yaven a or u nan lu nom u nan ga la ker . U@@ a@@ ah@@ e vea fatyô u nan or nana hingir or@@ ibanave kpo@@ o . 6 : 22 - 24 , 33 ; Luka 5 : 27 , 28 ; F@@ il . 3 : 8 ) Aluer mimi u se zough a mi ne doo se ishima tsung yô , se hemba k@@ angen ishima u veren un hiihii ken uma wase . • I@@ t@@ inekwagh i Bibilo kanyi ? Yange gba u me de u ku@@ h@@ wan tser u ua na me kôr akuraior agen ihyom la Mkaanem ma sha kwaghfan ma i nger ken takerada u Or@@ pasenkwagh la ka kwaghwan u dedoo u una wase se sha gbaa ne yô . Yehova na un ish@@ ô er yange na uumace mba a tsegh ve sha jijingi sha u ve lu “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo ” mbara nahan ga . 5 : 28 , 29 ; Aer . 24 : 15 ) Er se ne jighjigh a ityendezwa i Yehova a er sha kwagh u mnder u shin ku la yô , kwagh ne ngu a su@@ r se ishima shi a na se ishimaverenkeghen shighe u i lu tôvon se a ican yô . Doo u se kura ayol a ase sha igbenda i afer@@ aior ka a me@@ en se sha u t@@ ôn@@ don zwa a vese ér vea wase se se̱ hingir mba@@ y@@ ar@@ ev la . Ken masejime yô , a ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough sha adi@@ gu@@ ve na , kwagh doo ior cii u ungwan . Shin vea time vea ar shin She@@ ol je kpaa , uwegh A@@ gh kua za due a ve sh@@ imi ; shin vea unde sha aôndo je kpaa , Me tôô ve sh@@ a@@ ara Me hide a ve shin inya . ” — Amo@@ shi 9 : 1 , 2 . 7@@ 8 : 40 , 41 ) Kpa , kwagh u profeti Daniel gema doo Yehova ishima tsung , gadia ort@@ yom yila un ér “ or u doon ishima tsung . ” ( D@@ an . Ka mimi , i dugh mbagenev ken tiônnongo u Kristu kera , kpa u fatyô u palegh kwagh ne aluer u ngu “ kuran ishima you ” shi u ngu ‘ zenden er ka mba fankwagh nahan ’ yô . M@@ ve u Yesu va shin tar sha ci u iwasen i se uumace mba se yen ne ka nagh ku vesen kpen kpen . Kpa mp@@ ase@@ tu@@ h@@ wa u yange zua a mi ne lu gbem ga . Kwagh la wasem u hiin iliam i dedoo a ior kpishi . ” — M@@ ag@@ ad@@ al@@ en@@ a , kwase u i zough un a angev mbu nyoon u@@ j@@ u@@ an shi vihin ikyav mbi ken atô , mbu i yer ér “ lu@@ p@@ us er@@ y@@ the@@ mat@@ o@@ s@@ us ” la . Nahan a za nyôr k@@ l@@ ase u tesen zwa Ch@@ ina , a er tom vea an@@ nongo u eren mkombo ken zwa Ch@@ ina ugen , shi a tsua u yemen ken T@@ ai@@ wan . Ken uwer u Se@@ te@@ mba 200@@ 8 la , a mough a yem ken T@@ ai@@ wan . Yange soo u hingir tor , nahan a ver “ iky@@ e@@ ky@@ e kua any@@ inya sha ci na , man ior ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber mba ve z@@ aan un sha hemen a@@ yem ” yô . Bibilo kaa ér , “ Noa er nahan ; kwagh u Aôndo kaa un la cii , a er sha mi je . ” ( 1 Pet . 2 : 17 ; 5 : 9 ) Sha nahan yô , aluer mba ve lu iyôngo igen la kav inja i ishember i “ anmgbian , ” i ve yer ayol a ve la yô , ve kpa vea lu a ityôkyaa i dedoo i nan mbananjighjigh a ve imôngo icivir sha mimi . — Ôr 1 Peteru 3 : 8 . Ng@@ un ka kwagh u se cii se fatyô u eren shi i gbe u se er kpaa yô . Shi iti i Aôndo ngi sha ajiir kpuaa tseegh ken Bibilo la , kpa ngeren mba Bibilo mba hiihii mbara lu a iti i Aôndo kwa udubu imôngo . Zum u se ze mbamkombo shi se ver ishima sha kwaghôron u i ne la yô , se mba civir Aôndo sha ishima na . Er nan ve Yehova Aôndo a hembe fan u tesen uumace gbenda a hanma or ci@@ ilii , man a tôndo zwa a vese ér nyi ? Er Yehova kenger shin tar , nenge er profeti na u jighjigh ne yina ishima yô , a er nena ? Heela tseegh ga , ôr kwaghôron u á har sha Ruamabera la sa@@ gher sa@@ gher . Ka aan a nyi agumaior a Mbakristu , a lun kwa@@ v nyian a lu a mi u seer pasen kwagh@@ a ? Shin er kwagh u i hi@@ la kp@@ era ne a tese hanma kwagh ga nahan kpa , kwagh kper@@ an ne ngu a lu a ihi@@ ange i tesen ik@@ ighir , sha er or nana fatyô u kenger sha mi kaven kwagh shon u i lu kper@@ an la jimin cii yô . ( Ôr Yesaia 65 : 13 , 14 ; Mal@@ aki 3 : 18 . ) ( b ) Er nan ve alaghga mbagenev vea hii u yi@@ er sha mkav ve ? MB@@ A B@@ U@@ G@@ H@@ U@@ N I@@ K@@ Y@@ A@@ V I SH@@ A U@@ T@@ A@@ AN@@ K@@ AR@@ U@@ H@@ A@@ R L@@ A YÔ , Í T@@ Ô@@ NG@@ O I@@ K@@ Y@@ OR I@@ TI@@ AN@@ K@@ AR@@ I@@ H@@ I@@ A@@ R Ma kwagh u i ter shin heen ne bende a we@@ e ? Hii nan ve u veren ishima ken mbamkombo mba Mbakristu la ka i lu kwagh u taver ashighe ag@@ en@@ ee ? Kape ie@@ ev kpa ka i pase kwagh u mbi ken Ruamabera er ka “ ak@@ ôngo ” je la . Umbur wer or u nan lu ijende i dedoo yô , ka nan ôron we kwagh u mimi , shighe u i gbe u nana wa u kwagh shin we u wa nan kwagh la je kpaa . — Anz . Ken masejime yô , a yevese Saulu . Er nan ve Yesu lumun u eren kwagh u orgen sôn un la ga ? Ken ityar igen yô , anmgbianev ka ve nôngo kwagh je er vea wua ayol a ve nahan sha u keren gbenda u vea kohol ijiir i môm a umbur ku u Kristu yô . Mba eren mo batisema yô , anmgbian wam u kwase man ng@@ ôm man ter@@ em cii kohol mo se hingir u civir Yehova . 8@@ 29 ․ ․ ( Duteronomi 28 : 15 , 45 - 48 ) Yange i nger a@@ ah@@ e u ngise Iserael hemba ato ve ve zua a mi la vighe vighe ken Bibilo sha u i “ lu akav a tesen ” sha er se zua a ityesen ken kwagh la nahan se lu a mci@@ e@@ aôndo yô . — 1 Mbakorinte 10 : 11 . Tindi ne ka u tesen se er i doo u se eren a mbagenev yô . ( Yuda 23 ) Er@@ doo u mbakur@@ an ka a na i hemba he@@ gh@@ em iyôngo i i tsu@@ m la u hiden ken ity@@ ôr . — Luka 15 : 11 - 24 . K@@ asev mba pasen ad@@ ua mba ken u@@ kwaghaôndo mbagenev man u@@ c@@ ôô@@ ci mbagenev ka ve hemen ior vev shi ve tesen ve aeren a kwaghaôndo ve . A er msen ah@@ wa imôngo . Er uumace ve lamen ijô kposo kposo shi ve gem Mkaanem ma Aôndo , an@@ ka@@ am ma we k@@ ahan sha mi nahan kpa , kwagh ne yange Aôndo u lamen a ior shinii ? ( Ps . 1@@ 45 : 20 ) Yehova una p@@ aa hem@@ en@@ tor na iyol sha ikyev i Tartor la , shi una tsegha icighan iti na shi una kure awashima u vesen u a lu a mi sha tar la . Or@@ yuda u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase u sha derianyom u hiihii u i yilan un ér Jose@@ ph@@ us la pase wang ér , sha mnenge u Mbaf@@ ar@@ ishi yô , yange ve tôô ér ve mba gen@@ gese iyol ga , ve mba eren i@@ pi@@ la ga , shi mba er ijir sha perapera kpaa , nahan kohol cii yô ve kuma sha tom u ve eren la . Paulu taver Timoteu , or u eren tom a na imôngo la ishima ér : “ Kwaghôron u dedoo u u zough a mi hen mo yô , a̱ lu u ik@@ av i zan sha mi sha kwagh u jighjigh u nan man dooshima u ken Kristu Yesu ” la . Kpa a fatyô u karen í sha iky@@ e@@ ky@@ e i shir@@ en tom ken igbenda kpishi . Nahan ve ya kunya shi ishima vihi ve ker , shi iji@@ r@@ ôron i i lu van la ci@@ er ve iyol kpishi , nahan mba tu@@ ur ior man mbam@@ zough ken ijime ér ve nzughul a ior sha ifer shi ve er i@@ pi@@ la i̱ hemban vihin a i̱ sha ayange a Noa la . Shin er isholibo i eren ka i na se ij@@ ung@@ wen nahan kpaa , af@@ an@@ yô a v@@ aan la aa fatyô u wasen se u ‘ kuran iyol sha er se kera hide se er ifer ga yô . ’ Mbam@@ hen mba Yehova ngee ‘ hemba wa@@ ar@@ a@@ wa ’ M - B@@ AN U KW@@ AG@@ H@@ W@@ AN U D@@ E@@ D@@ O@@ O : A@@ eren a ity@@ ôô a sha ajiir agen na yô , ior nenge ér gba u ter nana y@@ ese ônov mba nan keng ga . A luun ai@@ k@@ ighe yô , a hingir vende vende er ih@@ ô@@ we nahan . Kpa , sha mimi yô , aluer se mba eren kwagh sha imba gbenda la yô , se lu hungur a perapera u Yehova la . ( G@@ al . Ka mbamlu mba nyi yange ve wase u samber a loho u dedoo sha ayange a mbaapostoli laa ? 4 , 5 . ( a ) Yakobu ta icin sha kwaghbo u lun mbau@@ ng@@ wan kwagh kpa hungur la nena ? Hanma ijiir i se lu cii kpa , aluer se mba dondon akaawan a Bibilo yô , aa wase se u tsuan i@@ ember@@ yolough i ia lu se a iwasen yô . M soo u pan@@ den un ikyav shi y@@ amen wan wam J@@ im@@ my akaa a injaa agen a mbayev mba ken makeranta na mbagenev kpa lu a mi la . ” T@@ i@@ ônnongo la lu a mbap@@ asenkwagh 6@@ 9 , up@@ ania mba ke@@ ke lu iorov 13 , ve cii ve nyôron mkombo ken Iyou i Tartor i he . Sha mimi yô , aluer or hen makeranta akuma akuma tseegh kpa ua wase nan u zuan a tom . Genese ityough 19 ôr kwagh u er zum u Aôndo tindi mbatyomov uhar mba ve gema m@@ lu@@ yol ve hingir m@@ lu@@ yol u or ve za ken gar u So@@ dom la . • Aluer m@@ zende u z@@ endan akaa taregh ityô la ya tor ken a vese yô , kanyi nahan i gbe u se ere ? Nahan kpa , icombor kpishi kaan bredi ve iyol ve . B@@ re@@ di u kaan lu tom u kiriki ga . Sha kpôô yô , takerada u Duteronomi ngu a inja hen a vese kpishi ! Se kav ser gba u se kange ishima ser se er ityom yase i Mbakristu la sha uh@@ we shin se de ser gbashima wase ken tom u Aôndo la a nd@@ ôh@@ ôr kpaa ga . ( Heb . ” D@@ ugh m@@ tese u mbamaren mbagenev ve kera tesen ônov vev u nan mbau@@ tahav icivir ga la kera je kpa , shi mbagenev mba kôôm mbayev vev mb@@ akiriki ga — shi ka ve venda ér mbagenev kpa ve̱ de kôôm ve ga . T@@ aver we er Yehova , “ Aôndo u dooshima ” una tindi wan na , u a lu “ Wan@@ tor u B@@ em ” la ér a za nôngo ityav yôô ? 27 A@@ ng@@ ev Mb@@ u De Y@@ angen We I@@ ember Ga U@@ nd@@ u Kwagh@@ bo Yehova una er kwagh ne sha er una yô@@ h@@ ôr iky@@ ôn@@ ough ki torough ki ity@@ artor shi una tim tahav mbu ity@@ artor i akuraior kpaa yô . — H@@ ag@@ ai 2 : 22 . Er nan ve R@@ ah@@ ab@@ i a lu se ikyav i dedoo i or u nan lu a jighjigh u nana ? Tsô d@@ as@@ enda mbagenev mbara n@@ á@@ nd@@ è kaa a ng@@ ura ér : “ B@@ ee a na ! ” 4 : 1 - 10 . Nahan Solomon mase den un ér a yem ken ya na . Yange mba gb@@ i@@ di ve shi mba gb@@ ih@@ in ve ken ga@@ adi kera cii “ ka kom atô@@ ut@@ u nahan yô , Paulu man Shi@@ la gba eren msen , wan ats@@ am a civir Aôndo . ” A@@ ip@@ or 5 - 11 , 20@@ 10 20 : 5 ) Kwagh u ior mba ve zough a ve shighe u ve dugh kwaghpasen la ngu a gba ve ishima sha mimi . Kpa nenge ase er yange mba va zuan a ishimaveren i Tartor yô , ishima ve iv a iember man iwuese man dooshima hen Aôndo sha wono ! Er ka i wa Mbakristu mban aie iyol yô , i de mbagenev tom . Ngeren ne pase akaa a mimi a yange u vande fan sha kwagh u Yesu ga yôô ? ( Anzaakaa 17 : 1 ) Bibilo kaa a nom ér a eren kwagh a kwase na sha icivir . Ka sha nyi gbenda nahan mbagenev ve lu zung@@ wen@@ ee , man mba sur@@ un ve asema nena ? Kwagh ne na yô , Yehova kaa a Mose ér una kera hemen ior mbara una nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la ga . ( N@@ um . Ikyav tese ér ônov mba Noa mbara tese ér ve kav er gba u vea ungwa imo i Yehova yô . I K@@ A@@ A ér ka ai@@ ky@@ ôr u ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh u hemban vihin ken tar u B@@ ra@@ z@@ il je ne , man mayange kwagh ne una hungur mba ior vev yange ve kpe la ga . Nahan , de se umbur nen mlu u injaa u s@@ ôngo s@@ ôngo u se lu a mi vea Yehova la . ( Mbaromanu 8 : 15 - 17 ) Ve hingir iky@@ u@@ ior i he , “ Iserael u Aôndo . ” Kpa aluer hanma shighe nan ngu lumun be@@ er ga di kpa , a taver mo u van ikyua a nan . ” Shighe ne lu u doon kpen kpen . Gadia ikpelaior ungwa ior mba i iv ve a icighan jijingi yô lu ôron loho u dedoo ken ijô kposo kposo i ken zege@@ tartor u Roma la . Or@@ kasua u vesen ugen ken tar u Y@@ uro@@ pa kaa ér : “ A@@ she ka il@@ ye@@ egh ki iyolough ki ki hembe me@@ en ior yô . 11 , 12 . ( a ) Lu hanma shighe i hii u tsuan mba vea kohol cii vea hingir Tartor u sha la , man Mbayuda kpishi mba ve lu hen shighe la er nyi sha kwagh ne ? Shighe u Ar@@ th@@ ur hemba anyom 70 la kpa , yange a h@@ ua su@@ ut@@ u shi a ta ta@@ ya , a h@@ enda ny@@ inya na u been iyol , a due a gba pasen kwagh zan sha ajiir a hen haregh u D@@ on@@ ny@@ bro@@ ok la cii . N@@ ga atar ( 1 ) V@@ ande keren Tartor u Aôndo man perapera na . ( Rom . 12 : ​ 4 , 5 ) Ka tom shon môm i ter kwagh u u ken Aerenakaa 6 : ​ 4 , ape mbaapostoli ve kaa ér : “ Se yô , sé taver ishima sha msen u eren man sha tom u kwaghôron ” la ye . Gadia TER , Aôndo u Iserael , ngu kaan nahan er : Ity@@ egh ki m@@ we@@ egh k@@ in k@@ ia bee ga , t@@ um@@ ugh ku mk@@ ure kpaa kua yina ga , zan zan iyange i TER Una kar n@@ ôôn ura shin tar . ” — 1 Utor 17 : 13 , 14 . Nahan kpa doo u fan e̱r i lu iorov 5@@ 7 sha ityough ki deri ken mba i tôv kwagh a ve la tseegh ve kaa ér ve de mbagenev a kwaghbo nahan ye . Yange m eren batisema ka kom er iwer at@@ ar@@ atar nahan yô , ud@@ as@@ enda utar va tile sha h@@ unda wase . De se time sha akaa atar a u fatyô u eren sha u kuran ônov ou yô : Ka u fan ve shi tesen ve shi kôôm ve . Kwagh u vesen u una wase se u tsuan kwagh u injaa yô , ka u lun a mfe u vough u ken Ruamabera shi nôngon eren sha mi kpaa . Mba ve eren tom a ian ne sha u wuese Yehova shi wasen mbagenev yô , a tôndo zwa a ve wener : “ Mba ve civir Mo yô , Mo kpaa me civir ve . ” 10 , 11 . ( a ) Kwagh u yange er Saulu la tese se ér doo u se za hemen u lun a ieren i t@@ angen iyol ga la sha ci u nyi ? U been yô , pase inja i ivur Bibilo shon . ( Yohane 10 : 5 ) Kwagh u se er la ngu igbenda ihi@@ ar . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo a sha ashighe a tsuaa la ta se iwanger sha kwagh ne . W@@ u@@ ese iniôngon yase shi a fa akaa a a gbe se ishima la kpaa . Yange a shi s@@ ônon Aôndo ér a wase un una ungwan kwagh . Kwagh u hemban cii yô , uma man ku u Yesu la tese er hemen u Yehova ú perapera la ú hembe cii yô . Hegen se nenge sha kwagh u injaa ugen u una wase se se tile dông sha jighjigh u nan wase yô . Mose lu a vangertiôr ér Yehova una yima ve , nahan a kaa ér : “ De cie nen ga , tile nen her , nenge nen m@@ yem u TER Una yima ne nyian yô ; . . . S@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin i lun uma shin tar kpa , Satan ka or@@ ihyom wase . U samber a loho u ishim@@ as@@ ur@@ un i mimi sha ashighe a ican Ngeren mba T@@ im@@ en sha M@@ i 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 20 - 28 Shi ken M@@ ika 6 : 8 kpa i kaa a vese ér se̱ de eren a er erdoo tseegh ga , kpa erdoo a doo se ishima . Yange i wase anmgbian ugen u iyol kpe un la nena ? Shin er Yehova a den ior a asorabo nahan kpaa , kanyi kwagh a palegh ior a mi ga ? L@@ U T@@ O@@ M@@ A@@ H@@ A@@ R sha iyange i N@@ is@@ an 11 la . Yesu W@@ aan Ishima a Ior shi Eren a Ve sha Dooshima Ka icighan jijingi a lu hemen se u eren tom u hange hange ne ye . Ior lu eren asorabo her — ve lu eren asorabo kpishi — er u ny@@ igh@@ en mbagenev man i@@ w@@ oo or man iv kua ak@@ ombo a civir nahan , shi ve lu yan ikyar a akuraior ag@@ enegh kpaa . Kpa Yosev er kwagh u fatyô la sha u lun a ve ken bem . N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 19 . Ngeren u Mateu tese ér ishimat@@ seen i Yesu la yange i mgbegha un nahan wanger tempel tseegh ga . Aôndo fa se vindi vindi nahan m@@ im@@ ii ? ( b ) Tese er se veren ishima sha u fan mbamgbe mba iorov ve , se seer fan u pasen kwagh yô . E@@ du@@ ar@@ do kaa ér : “ Ken anyom ahar a a dondo la , i taver se kpishi u kuren mbamgbe asev . Akaa A A Z@@ e a Or ke ’ I@@ d@@ ya i Eren Yô Ka Un@@ ô Ve T@@ esen É@@ r Mba a Icighan Jijingi ? Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba kpishi sha tar , mba ve lu nôngon a u@@ c@@ ô@@ ron@@ mbau@@ angev , kpa ve lu eren tom u pasen kwagh ne sha mimi yô . 18 : 10 - 12 . I@@ ember i mba@@ jighjigh mban lu a mi sha u tseghan iti i Yehova la yange i taver ve ken g@@ ô@@ g@@ ô zende u ior kpe sha gbenda kpishi sha shighe u N@@ az@@ i la man ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v kpaa Yesu yange ver a ver shighe u tesen mbahenen nav ga . 1 , 2 . ( a ) Ishima ka i nyian mbamaren mba mbayev vev ve lu hi@@ an la sha nyi ? Aluer u soo u seer zuan a iwanger yô , nenge ken ityough 9 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? A kaa ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” ( Yohane 10 : 10 ) W@@ a nen ikyo tsung sha kwagh u mba i fe ve ga mban ! Shin er u lun wang sha iyol la tseegh a ne or lu or u civir Aôndo sha mimi ga nahan kpa , ka a inja u or u nan civir Aôndo sha mimi yô nana̱ lu wang sha iyol er nan fetyô cii . Hen ijiir igen ken Ruamabera , í tôô se i kar sha “ ikyav mbi iny@@ aav , ” ka m@@ tem ma taver iyol ga , ma i maa sha iny@@ at@@ y@@ u@@ u je la . ( 2 Kor . Ka mpin u yange gba u gum@@ kwase ugen u fan am@@ ar a v@@ in@@ en tsung , u i yilan un ér S@@ op@@ hi@@ e la una pine iyol na je la . Maa m tôô shighe n@@ al@@ egh@@ aa m gbidye kwar sha kwagh u m er ken Bibilo la , sha er me hemba zuan a iwasen ken kwaghhenen wam la yô . ” Nahan aluer u ôr ijende you i u ne i jighjigh er ishima i lu u ker yô , ishima ia wa pe@@ ver we . Nahan se hingir u lun a mbamhen mba Aôndo shi se wa iyol se kegh a kegh u hemban mbamzeyol mba ve tser se ab@@ u je kpaa . Kpa aluer yange a gba u a tese un ér ior ve̱ nenge yô , i gba u a tôô ic@@ er i nan kwaghôron la kpaa . Mbamaren mbagenev tese ônov vev u sôron u@@ ga@@ mbe vev hanma sev cii yemen makeranta ye , shi ve tese ve u veren ak@@ ondo a ve sha inja man u wasen ityom i eren hen ya . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 8 ) Shin er se hen Mkaanem ma Aôndo se fe ma ve ma gem se sha m@@ gem u he u mhen wase nahan kpa , se taver ga , se mba ken m@@ yen her tsô . Takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Kwagh u injaa u una wase se u tsuan kwagh u se er yô , ka msen . Er a lu Aôndo u hemban sha yô , yange ma hemba un u yangen ve ga . Anmgbian u nomso ugen u yange i dugh un ken tiônnongo , tsa kuma anyom 25 yô , kaa ér : “ M@@ saanyol u m zough a mi , hii shighe u i hide a mo ken tiônnongo la ngu seer a seer , er Yehova a nyer a mo ken ‘ ashighe a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol ’ ne yô . ( Aer . Heela tseegh ga , yange vôso Bo@@ a@@ shi shi hingir ngô@@ tamen u Tor Davidi kua Yesu Kristu kpaa . Tor Davidi je kpa imba kwagh ne yange er un . A kaa ér : “ Jijingi wam ure ken a mo , ishima k@@ on@@ dom ker cii . ” ( Ps . Mayange me gema tom u m lu eren heen ne me ta kera sha ci u kwagh ugen ga . Er Yehova a ne ian ér m lu heen yô , lun yam je ne . ” ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Shi ve tes@@ em kwagh u i er ken 1 Timoteu 4 : 8 la . Nahan cii kpa , gba u or u lun kwa@@ v nana nôngo kwagh kpoghuloo ve kwa@@ v ua hemba lun nan a iwasen ye , di vough er u@@ iyua mbagenev er icam i wan man a@@ yem a gban kpa ka i lu nahan . Kpa , mbamsen vev mbara cii tese ér kwagh hemba gban ve a ayol a ve man m@@ pe@@ ver@@ yol u vea zua a mi la ga . Nenge imba P@@ risti u T@@ amen u injaa u se lu a mi ne sha wono ! Yehova wa Amo@@ shi tom profeti , tindi un ér a̱ mough ken ya na ken Yuda a̱ yem ken Iserael . Kwagh@@ yan u ken jijingi u se ye ken mbamkombo la kpa kera gba nyo@@ h@@ on mo ga , shi m kera duen kwaghpasen kpaa ga . Kwagh ne na yô , ior umiliôn imôngo hen u civir Aôndo “ ken jijingi kua ken mimi . ” ( Yoh . Nahan Yesu kaa a Peteru jighilii ér a de ish@@ u kôron a dondo sha a na . Aôndo We A@@ kur@@ aior Cii Iky@@ o I f@@ am ér m ngu kwagh na kpa ? ’ ( 2 Tim . Yehova lumun ér or nana̱ y@@ av a or u hen tsombor u nan ga , shi á ts@@ wer m@@ sô@@ rom ma man h@@ un@@ den kpaa . Shi James yange una yar tom man una ya kwagh ate@@ tan yô , a s@@ ange avur a kwaghyan la cica cii á haa ken i@@ kpa , una kur@@ un cii yô , á za haa kera . ( Ôr Pasalmi 7@@ 3 : 16 - 19 , 27 , 28 . ) ( Yobu 1 : 7 – 11 ; 2 : 4 , 5 ) Lu mbacivir Yehova mba shin tar ne Satan gba ah@@ on ne sha kwagh ve ye , kpa ônov mba Aôndo mba ken jijingi kua Wan u Yehova u ishima ishima la kpaa kwagh ne bende a ve . Kpa fa nen kwagh ne : Aluer or@@ ya una fe shighe u or@@ mbai@@ v a ve yô , ma a kor , ma a kera rumun er i̱ va p@@ ev un iyou ga . “ Sha u@@ wo ne Ter u ak@@ um a Sha Una y@@ ôr akuraior cii iwer sha akaa a wan ah@@ ôm , iwer i sha wain u a tse a ak@@ ase na , sha akaa a ah@@ ô@@ mough a a mgb@@ ough a m@@ shi@@ am , sha wain u tse u i kase un dedoo yô . ” — Yesaia 25 : 6 . ( Anz . 2 : 2 , 3 ) Sha utar yô , gba u se er tom sha kwagh u se hen la ken uuma asev . Nahan kpa , doo u se asange asange se pine ayol a ase ser , ‘ M ngu suen gbenda u Yehova a ser a ver u eren mcivir u mimi ne a ishima yam cii kpa ? ’ • Er nan ve tom u kwaghpasen la ú lu iyua ? Mpase wase u pasen kwagh ken igbar sha tar wuee la wasen se u keren ior mba inj@@ aav . De se time sha akaa ahar a hange hange a Bibilo i er yô : ka u n@@ zu@@ gh@@ ur angahar ke ’ ivese ga man u lun or@@ mimi sha igbenda i uma u or cii la . • Yesu ngu Solomon u V@@ esen nena ? 34 : 4 . Yesu yange tese mbahenen nav dooshima nena ? Y@@ e@@ h@@ u w@@ oo Yes@@ e@@ bel kera yô , shi a wua ior mbagenev kpishi , mba ve shi ken ya u A@@ hab@@ a , tor u vihin tu la . — 2 Utor 9 : 30 - 34 ; 10 : 1 - 14 . Or@@ gen u ngeren akaa kaa ér : “ Ior kpishi ka ve wa ishima a ican ; kpa aluer wea soo u fan inja i or tsembelee yô , na nan tahav , tsô u fa tu u nan . ” Yesu lu dondon ikyav i Yehova sha ci u a kegh iyol u geman ishima na sha kwagh u a wa ishima u eren la . ( Luka 6 : 17 ; Yohane 19 : 38 ) Shi mb@@ ang@@ eren I@@ vangeli ter kwagh u “ mbahenen mba Yohane [ u eren batisema ] kua mbahenen mba Mbaf@@ ar@@ ishi . ” Anmgbian ugen u yange mough ken tar u Amerika a tsombor na va tsa ken E@@ cu@@ ad@@ or iwer an@@ igh@@ eni yô , mba yer un ér Er@@ n@@ es@@ to Di@@ a@@ z , a kaa ér : “ Mba@@ yev asev mba utar mbara fa zwa ne shi ve hingir u tesen ior ker tsema tsema . Ity@@ esen ne lu i kiriki ga . Sha kpôô yô , “ I@@ bu@@ me@@ or je kpaa , zum u ka nana hu@@ an ving yô , i wa nan ken mba@@ fankwagh ; zum u nana k@@ usu zwa u nan kpaa i nenge nan er nan ngu or@@ k@@ av@@ enkwagh yô . ” ( Anz . Kristu taver Mbaefese ishima wener : “ Umbur hen ape u gbe yô , gema ishima , er aeren a hiihii la . ” Yô , ta iky@@ ondo uya hegen er nomso@@ or yô ; Me pine u kwagh , yô , we , p@@ ase@@ m . ” Nahan ka ken nyi mlu nahan , kwaghwan u ken N@@ um@@ er@@ i 15 : 39 la una wase se ? Sha nahan yô , i taver se ishima ér se eren msen gbem shi se lu a vangertiôr ser Yehova una “ na mba ve sen Un la Icighan Jijingi . ” — Luka 11 : 13 . Nahan ya gba s@@ aren mo . Mayange J@@ e De G@@ be U@@ wer U W@@ u@@ ese Kwagh Ga Sha iyange i Se@@ te@@ mba 16 , 19@@ 6@@ 1 , i se lu eren ivese la , lu Anmgbian K@@ nor@@ r na kwaghôron u iv@@ es@@ egh ye ; kwagh ne lu se kwagh u civirigh kpen kpen . Jijingi u Aôndo a wase u u̱ lun a mnenge u vough sha ikyaa i vesen ne . S@@ te@@ p@@ hen Le@@ t@@ t ; G@@ u@@ y H . I samber a an@@ takerada ú Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? u i gber ken inyom i 199@@ 6 la kuma u@@ kô@@ pi m@@ iliôn 1@@ 50 ken ijô 2@@ 44 hegen ne . Yehova ‘ fe gbenda u mbap@@ er@@ apera ’ inja nena ? Aluer se mba pasen kwagh vea anmgbianev asev imôngo yô , kwagh ne una wase se nena ? Hen shi Er sha M@@ tese u A@@ ka@@ a@@ wan La 10 : 29 , 30 . U C@@ i@@ vi@@ r ‘ Aôndo u Saan Saan ’ La Or@@ ya ugen u i yer un ér Peter yô , kaa ér : “ Cii man u lam a mbayev ou yô , hii karen ve nenge . S@@ ea fan cii yô , se yila ve se kaa ser : ‘ Ne fa er vi@@ a u vi@@ a a lu eren ing@@ in shin ing@@ ira kpa ? 3 : 1 - 5 ) Maa Yehova na Satan ian ér a tese aluer hemen na hemba doon mimi yô , kpa sha an@@ shighe kpuaa tsô . Shin nana venda u wan iyol i nan sha ikyev i hemen u Tartor u Aôndo ? ( Mpa . Yô , nôngo z@@ aan mbamkombo hanma shighe cii , shi waan zwa ker kpaa . Ka ityôkyaa i nyi se lu a mi i emb@@ ere ? Mb@@ as@@ u@@ en hemen u Aôndo er mban nahan , mba tesen ér Satan ka or@@ aie shi mba pa@@ ase iti i Yehova i Diabolo a vihi sha u kaan ihy@@ agh ér una fatyô u nan uumace cii vea gema ijime a Aôndo la . — Anz . Yange sar Yesu u fan kwagh u ior ve kaan ér un ngu la , nahan a pine mba ve lu azende na a mimi la ér : “ Ior mba kaan er , Wan u or , ka ana ? ” ( Mat . Ior mba Aôndo fa dedoo ér “ ngi van fe@@ fa . ” Ka Gen@@ iv@@ al tseegh a lu a imba gbashima u eren iyua nahan ga . Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce kaa ér , “ Shin er se fe ishima i Yehova sha kwagh u ijiir yase i ken ger@@ i u W@@ ar@@ wic@@ k la jighilii ga nahan kpa , se za hemen u maan ijiir la , sha er se mough a af@@ ishi a shin t@@ ine a Mbashiada mba Yehova se yem a mi her yô . ” “ Uma u A Lu Uma J@@ im La ” Kanyi ? Se hii zan sha te@@ mbe kasua . 9 : 6 , 7 ) Solomon u He@@ mban la una ‘ ôr ijir i ats@@ an@@ aior shi una yima ônov mba mba@@ ibanave , ’ vough er Aôndo una tese un la . Nahan cii kpa , hanma tar yô , mlu u her la kaha , nahan kwagh u a hembe lun kwagh u vesen yô , ka u Mbakristu “ [ p@@ aven ] icighan@@ kwagh kposo a kwagh u a lu ic@@ high@@ an@@ kwagh ga yô , ” sha er vea lu u@@ icighan@@ mbaiorov mba eren ishima i Aôndo yô . A@@ ti@@ ator kaa a E@@ s@@ era ér : “ Ior mba Iserael man upristi kua Mb@@ al@@ ev@@ i ve k@@ em ayol a ve sha aka@@ ah@@ ông@@ or@@ ough a ior mba hen ityar ne ga . ” Sha iyange i A@@ ip@@ or 15 , 199@@ 9 la , mba@@ fan@@ takerada mba gomoti tsua ne kaa ér ve zua a kwagh môm u bo ken ityakerada yase ga . Er sha shighe u Iserael u tsuaa la u@@ shir@@ mbaiorov civir Yehova shi kuran Tindi nahan , nyian ne kpaa iyôngo igen la lumun u eren ityom i Mbakristu igen inja er u pasen loho u dedoo vea nongo u Iserael u ken jijingi la nahan . A kaa a mo ér shighe u un lu gumor la un er tom a iky@@ e@@ ky@@ e ne shin Betel , man un umbur er kwagh la yange a taver un u sôron veren vough yô . E@@ F@@ ER@@ A@@ I@@ M K@@ av Or@@ tesen U T@@ amen La Man lu kwagh u anmgbianev mba kasev mba un@@ yi@@ in mban cii er je ne . 13 : 16 ) Hii nan ve yange ve fatyô u kaven , kpa mbagenev fatyô ga ? Shi a nger Pasalmi u sha 4 la kpaa . 8 : 11 , 12 . U or “ koson inyaregh sha ci u iyol i nan ” la ka kwaghbo ga , kpa ka u kera lun “ or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo ” ga la i lu kwaghbo ye . Lu nyi i na ve Davidi wuese Yehova ? Kwagh u a hembe cii yô , haa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” — K@@ ol . Sha ashighe a tsuaa la yange or u wan ikyo sha mba@@ van@@ nya nana nyôr a azende a nan hen ya u nan yô , nan tese mba@@ van@@ nya mbara ér ve nenge er i saan nan iyol u nengen a ve yô . Ikyav i tesen yô : T@@ ôô ase wer an@@ wan@@ ye@@ kwase nan kôr ter u nan uwegh gb@@ ang gb@@ ang ve nyôr ken ur@@ a@@ ahumbe mba yemen m@@ ape . I@@ ca gba ga tsô Ng@@ ôm kav ér un zua a mimi , nahan a mase eren batisema ken inyom i 19@@ 29 . U@@ pasalmi mban hii sha msen u Davidi er a ishima i môm shighe u a er idya a Bete@@ she@@ ba la . Ka sea zua a iwanger sha kwagh u ken Ruamabera u se vande fan ga nahan i saan se iyol er mfe la a taver jighjigh wase ga he ? Or@@ gen môm hen tsombor wase kera hingir Orshiada ga . Iyange i môm tsô kpa se h@@ ôr msen a na ga , zan zan iyange i kar eren nom la . ” Aluer ka u Mose una nyôr ken tar la ga je kpa , er á unde sha ityough ki U@@ wo u P@@ i@@ se@@ ga la man a ta ashe a nenge a a@@ vegher kposo kposo a tar la je , una kav er ú lu “ tar u dedoo ” yô . Ka ityendezwa i nyi i er ken Yesaia 60 : 17 ? Mbahemenev mba Mbayuda mba ken gar u Roma ngise ve ôr kwagh u Mbakristu zum u í kôr apostoli Paulu í wu@@ he ken gar shon sha shighe u inyom i 5@@ 9 zan zan 6@@ 1 S.@@ W . la nahan , ve kaa ér : “ Sha kwagh u an@@ nongo ne yô , ngu ken igbar je hen a vese , h@@ an h@@ an kpaa mba t@@ eren un dang . ” Ka inj@@ a@@ or i nyi ú soo we ú lu@@ u ? ( b ) Er nan ve ior mba sha ayange a Yesu kpishi lu er iyôngo i lun a or@@ kuran i ga nahana ? T@@ ôô mlu u vihin u Adam man Ifa kure ker la kar sha kwagh u Eliya man kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati , u se vande t@@ eren sha heen la . ( Yeremia 20 : 9 ) I@@ yol@@ kpen i mba civir Aôndo sha mimi ka ve zua a mi sha ashighe ashighe la ka di mlu u sha gba@@ aôndo tsô . Yehova te ior nav icin cii a ve a iji@@ r@@ ôron na ye . S@@ ar se u zuan a ityesen injaa sha akaa a ngise er mbagenev la , shi eren sha mi kpaa . Er i lu ior cii ve til jigh jigh a m@@ t@@ enger shio ga nahan kpa , kwagh la a̱ de d@@ an@@ en we shin a̱ naan we iyol@@ kpen ga . Gadia Satan ngu zenden “ er be@@ gha ” nahan keren or u una ya yô . Ka an nan lu or@@ kwa@@ se@@ he u ken injakwagh laa ? Jighjigh u nan ngu Mbakristu a inja nena ? 9 , 10 . ( a ) Mbayuda mba ken derianyom u hiihii la venda ityesen shi ve venda u geman mbamhen vev nena ? Ka takerada u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo U A Lu u Mimi Ts@@ wen La man u i yer ér D@@ ra@@ w C@@ lo@@ se to Jehovah ( Kp@@ orom Iky@@ ua Hen Yehova ) la . Nahan yô , lu nyi Yesu lu ô@@ ron@@ o ? Yange gba u Yehova una za id@@ y@@ u a Aberaham cii ve una fa kwagh u vough u una er y@@ ee ? Yange profeti Eliya man Yon@@ a cia kwagh nena ? Kpa , aluer or de isharen ne man akaa a a gbe nan ishima la hemba nan hanma kwagh yô , kape kwaghbo a lu je la . Ne mba@@ doon mo ishima , er ne lu keghen akaa ne yô , nôngo nen tsung sha u á kohol ne ken bem sha ishigh N@@ agh né lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga yô . ” ( 2 Pet . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Ka hen tiônnongo wase tseegh se er tom her ga , se fatyô u yemen ken haregh ugen shin za kohol tiônnongo u i eren mkombo ken zwa ugen shin yemen ken tar ugen ape kwagh a hembe gban sha mbatomov la za eren tom her . ( b ) Kanyi a doo Yehova u eren sha ci u iky@@ ai@@ or@@ o , man wan@@ ye@@ kwa@@ or nana zua a mtsera ken kwagh ne nena ? ( b ) Ka nyi se time sha mi ken ngeren u dondon nee ? Se mba a iveren kpishi sha er i sar Yehova u yan ikyar a uumace mba k@@ ak@@ a nahan ! Er nan ve i lu hange hange u se za hemen u hendan a an@@ za man asaren a taregh ? Bibilo na se ityôkyaa i nan jighjigh ér doo a doo Aôndo ishima u nan mba@@ ish@@ ôô@@ v ican ga . • Aluer se za hemen u ungwan kwagh shi taver ishima er Kristu nahan yô , kanyi ia due k@@ ere ? Er kwase ne lu lamen yô , m lu kaan ken ishima mer , ‘ Kanyi jim i ve a kwase u ken tar u Amerika ne hen ningir wa@@ ma ? ’ Or@@ fankwagh ne maa iyou na , í taver gb@@ ang , sha er ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura aa ta sha i kpa ia gba ga yô . Mbashiada mba Yehova mba ainge ne tese ikyav i ishimat@@ seen ke ’ derianyom u sha 20 la je zua ga ! Yehova maa kure Satan ijir a ati@@ mb@@ ir shio , man ijir ne hingir kwaghôron u profeti u hiihii u i nger ken Bibilo yô , ér : “ Me ver ihyom hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” ( Gen . Nahan cii kpa , kwagh ngu a̱ due ken u@@ iniôngon vev mban u una na ma or ishim@@ as@@ ur@@ un ga . A@@ tindi a yange i wa man atesen a i due a mi hen mbam@@ kohol mban la , yange ter a ter Ruamabera tsô kpaa ga . Tar u Satan a hemen u ne lumun a ieren i hông@@ or@@ ough shi ngu taver ior ishima ér ve er i kpaa . Aôndo ka a nenge sha amba la doo doo . Alaghga je yô , se hen ser uma wase una za hemen u doon shi mbamzeyol asev mba hemban vihin mbara je kpa kar kera hegen . Shi zenden vea anmgbian na , Bar@@ n@@ ab@@ a , u yange za a Saulu hen Peteru shighe u Yesu ande hen Saulu ken mpase u sha mnenge anyom kar er atar nahan la . Ken inyom i 19@@ 7@@ 1 la , se hide se za sôr anmgbian wase u kwase u ken Kristu ken L@@ on@@ don@@ der@@ ry . 32 Kp@@ orom hen Aôndo — “ Tom u A@@ ve O@@ u U@@ a S@@ ar U ” Loho u i G@@ be u Hanma Or N@@ ana U@@ ng@@ wa Yô Lu hen shighe la man Aberaham zamber kaa ér : “ Alaghga mbap@@ er@@ apera vea lu ken gar la ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber , nahan kpaa Ú tim ijiir la , Ú tsegha i sha ci u mbap@@ er@@ apera mba ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber la gaa ? I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den ne due a ikyaa i kwagh u a lu u shami la , kwagh ne lu imb@@ wase i í bende a hanma or sha won cii yô . Ikyav igen i tesen ér atindi a Yehova nga a iwasen yô , ka sha er a vende ih@@ un@@ dugh ki m@@ sôr la . Alaghga mbagenev mba ve lu henen zwa u he yô vea cia u lamen ú , sha ci u mba cian ér vea lam sha mi ga . Yesu ver se ikyav i vough sha u hiden a iyol ijime nena ? Er yange kwase t@@ wer ugen nenge er a na Aôndo jighjigh kua mnder u shin ku yô , a kaa ér : “ Sha kpôô yô , ú na kwagh ne jighjigh , ú ungwa z@@ ee ? ” Or a “ H@@ unde ” M@@ sô@@ rom Nen@@ a ? Apostoli Paulu yange kaa ér jighjigh u nan “ ka u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i lu sha mi la dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan ga , ka ik@@ av i akaa a i nengen a mi ga la . ” 3 : 12 ) Hegen je kpa , se fatyô u y@@ eren ken iti i Yehova shi doo u se er nahan , se suur sha a na a ishima i môm . Er tsombor ne nenge foto u wan u ken uya u a lu ken ityough ki ve hen la yô , kwagh la bende a ve nahan ve kaa ér vea kera vihi iy@@ av mb@@ u@@ la ga . In@@ j@@ akwagh i môm la ôr kwagh u mbatomov mba i na ve tal@@ ent@@ i la , igen la di ôr kwagh u p@@ aven ior veren kposo ér mba iyôngo shin iv@@ o . 5 , 6 . ( a ) Yange i tese Mose “ mfe u Mbai@@ gipiti cii ” sha ci u nyi ? Lu pasen ve loho kaan ér , vea er tor u Bab@@ ilon tom kpee . ( b ) Lu u ana nana zua a mtsera ken kwagh ne , man lu sha ityôkyaa i nyi ? Jigh@@ ilii yô , mkav u Mbakristu mba mimi ve kav ityesen i mnder u shin ku vough la , pav ve ver kposo a Mbakristu mba@@ aiev . Nahan sha mimi yô , aluer se gba angev yô doo u se sôr mbu kpee . Ishim@@ at@@ aver i Peteru lu a mi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la kaha a kwagh u yange vande eren un hen te@@ mb@@ e@@ ya u ze@@ ge pristi la nena ? ( Mateu 26 : ​ 6@@ 9 - 7@@ 5 ) Mba ve vese ayol la kpa , saa vea kuran atindi a Yehova a we sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or ve , vea zua a mk@@ or sha kwagh u idya i eren ye . 14 , 15 . ( a ) Ka akaawan a ken takerada ú Or@@ tesen la a nyi a mgb@@ egh mba@@ ye@@ ve ? 25 :⁠ 33 . U U@@ ng@@ wan Kwagh sha Shighe u i K@@ ase Ity@@ av la W@@ ar U@@ uma mba I@@ orov M Z@@ ua a Kwagh u In@@ j@@ aa ken Uma ( G . Or u nan ‘ we iyol i nan ikyo tseegh ’ nana vihi msaanyol u ken ivese i nan la nena , man Bibilo wa se kwagh sha kwagh ne nena ? Er m za s@@ ôôn hen ig@@ yo@@ om igen yô , m nôngo u tan sha b@@ ôô@@ s@@ u ugen u lu van sha atô gbenda yô . Shin er gumor ugen lu sô@@ ôr wan@@ kwase ne nahan kpa , tor ta ish@@ i@@ ôr sha mi ; tor tese un sh@@ a@@ gba na kua inyaregh man m@@ doom nam . Shin er yange i lu zan hemen u tesen “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” sha u@@ ger@@ i mba vesen nahan kpaa , “ E@@ ure@@ ka ” di yô , i lu tesen ior loho shon môm môm la ken ag@@ ar ningir . Yehova ka “ Tor u tsôron . ” Shi avur ne kaa ér shighe ngu van u a saan ior mba dedoo iyol u maan uya vev shi k@@ ahan ish@@ u@@ le ve shi y@@ esen ônov vev a mbamzeyol shio . “ U@@ hemban@@ sha ngu a tahav sha tartor u ior . ” — D@@ AN . Hi@@ ihii yô , ityôkyaa ngi i ior ve lu a mnenge ne yô ; i due a mnenge ne sha u suen ityesen igen i u@@ c@@ ôô@@ ci yange ve va hii u tesen ior ér Maria lu ini@@ un@@ kwase sha ayange a uma na jimin cii la . Mba ‘ K@@ ohol Akaa A A lu Shin Tar ’ La Kanyi kwagh we man tsombor wou ne er sha u pan@@ den ange@@ ve ? Kpa kwagh gema er doo yô , lu lamen her tsembelee . Ve fa kwagh u Bibilo i kaa la , ér : ‘ De zough nen a ma or u i yer nan er anmgbian kpa nan gem nan lu or u idya shin or u h@@ ua shin or u civir ak@@ ombo shin or u ity@@ uh@@ wan shin or u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom shin or u n@@ um@@ un gbenda ga ; i@@ mba@@ or la yô , kwaghyan tsô kpaa de ye a nan imôngo ga . ’ H@@ ar@@ u@@ ic@@ h@@ i Y@@ am@@ ada vea kwase na T@@ an@@ e man anmgbianev vev kpishi ngohol loho u Tartor la cii man inyom i 19@@ 30 la ye . 7@@ 9 : 13 ) Heela tseegh ga , doo u se time sha yi@@ ase yase , se hen kwagh sha mi , shi se fa er se wa ago iyol sha kwagh u kp@@ er ken hemen yô . M kegh iyol sha mimi wam cii mer me er tom u Yehova a soo ér m er kpa ? ’ Yange tagher a mbamtaver man akaa a nan un msaanyol ken tom ne kpishi , er Paulu nahan . Bibilo wase se u fan kwagh u Aôndo , nahan i hemba hanma takerada ugen u i nger sha kwagh u kwaghaôndo cii . 1 : 6 , 7 ) Hanma ijiir i mbacivir Aôndo mba mimi ve lu cii kpa , ve kange ishima ér vea ‘ tile dông ken jijingi môm , ’ vea de ér ‘ mba@@ ah@@ end@@ anev vev ve ta ve mciem iyol ga . ’ ( F@@ il . Ka sea pase or shon ityôkyaa i se hi@@ di nan a kwagh u nan nahan , i lu shiada i dedoo kpen kpen ! Kpa Yehova yô , ngu vough vindi vindi je ka u henen a hen ga . Davidi tese ken akaa ne cii ér un ngu or u cian Aôndo sha mimi . — 1 Samuel 18 : 9 , 11 , 17 ; 24 : 2 . Lu nyi i er zum u Eliya lu ‘ k@@ ôn@@ don sha hi@@ ar yemen Sha ’ la ? M ngu tesen m@@ til sha mimi wam sha u eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la sha gbashima kpa ? ’ ( Mat . Aluer u ngu lumun tsaha yô , shighe u ú va gande kpa kwagh la una wase u . Kwagh u a dugh ken iyol yô , ka iyol je ; man kwagh u a dugh ken Jijingi ka di jijingi je . Doo se kpishi er se fe anyom a Satan ne nahan . Ken derianyom u hiihii la Yesu Kristu yila Yohane u Eren B@@ atisema ér “ Eliya . ” Heela tseegh ga , shi se nenge er Yehova , u a kor mimi u sha kwagh na la , a tese se akaa a mimi yô ; man akaa ne kpa nga ken dyako wase u a gbe se kwagh yum ne . U tesen ikyav yô , alaghga se seer eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor . 6 : 3 - 8 . I@@ gbenda igen kpa ngi kpishi i Satan a yaren tom a mi sha u ye@@ gher se er u@@ wua nahan yô . ( Rom . 15 : 4 ) Akaa kpishi a i nger ker la zua sha akaa a yange er ior mba Yehova hii shighe u i ver Tartor u Mesiya sha ken inyom i 1914 la , kua akaa a sa@@ gher iyol agen , a aa va er ken hemen la kpaa . Mbayuda kpishi yange ve lu eren uma ve her , ishima ta ve k@@ we sha ac@@ in a tan la ga , vough er ak@@ ase a wain ka a kô@@ r@@ ough shin ityô i ish@@ egh i wain nahan . Sha nahan yô , a kera gba u L@@ is@@ a una ki@@ mbi kô@@ mp@@ eni u ish@@ i@@ ô@@ l@@ ans@@ i inyaregh kpishi ga . Kwagh ne lu ikyav i hemban cii i tesen ikyav i or u eren sha Tindi u V@@ esen la . — Mateu 20 : 28 ; Yohane 15 : 13 ; Mbaheberu 4 : 15 . Se fatyô u ôron kwagh u Y@@ a@@ feti kua wan na u kwase ne ken Bibilo , ken takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ityough 11 . Er nan ve a@@ kper@@ an a lu ior kpishi ken ishima sha kwagh u Diabolo ? Se seer ny@@ ô@@ ôso gbenda wase u pasen kwagh la nena ? Shin er Mateu 18 : 15 - 17 a lu ôron kwagh u isholibo i vesen nahan kpa , se fatyô u dondon kwaghwan u ken ivur i sha 15 la , nahan zan hen or u nan er se kwagh u doon se ga la sha u nôngon ser se h@@ ime iy@@ ongo a nan . M@@ lu wam lu kposo a Ng@@ ôm , sha ci u m cian ashe . Nahan m fa je mer gba u me de u vihin shighe wam mer m ngu keren inyaregh kpa me gema me ver akaa a Tartor hiihii ken uma wam . M@@ on@@ i@@ qu@@ e di kaa ér : “ M ngu eren akaa a m hen ken mkaanem ma Aôndo la , nahan saan mo iyol ken tom wam kpen kpen . Aluer se mba eren nahan yô , se “ venda m@@ we u i wa Aôndo ikyo ga la man asaren a taregh kpaa . . . se̱ keghen ishimaverenkeghen i dedoo , ka m - ande u iengem i Aôndo wase u A vese yum ne man Or@@ yiman wase Kristu Yesu . ” Mba Ve Ne Aôndo I@@ civir yô Vea Z@@ ua a M@@ tsera , 6 / 1 M@@ ôm ken mba ve lu z@@ endan mo la h@@ enda ny@@ inya , k@@ erem sha mi zan zan a@@ gb@@ o kar been ken gb@@ u@@ u@@ ka . Sha kwagh u iyol@@ wu@@ h@@ an man h@@ we shin an@@ umbe a eren shin u keren i@@ ember@@ yolough nahan , mbatamen mba we ior atindi sha mi ga , kpa ka ve dondo akaa a i we ken Mkaanem ma Aôndo , er a i nger ken M@@ ika 6 : 8 man 1 Mbakorinte 10 : 31 – 33 man 1 Timoteu 2 : 9 , 10 nahan , ve tese ior kwagh u una kôr ve ken ishima yô . Shi gba kpee u se henen Mkaanem ma Aôndo shi se yar tom a ma ken uma wase sha er mhen wase una zua kwagh môm a mhen na yô . Er se nôngon kwagh kpoghuloo nahan kpa , ka iorov kpuaa tseegh ve nengen a iwasen i loho u se pasen ne ye . Mbat@@ im@@ en@@ sh@@ a@@ akaa kpa ka ve vihi ityom ve sha mba@@ aie mba eren shi ve na im@@ akeranta shin mbam@@ zough mba ve ze iti je kpa ve kera lu a icivir ga . Mbat@@ yomov mba hemban ato mbara yô gema iyol hide yem ken i@@ am@@ egh ki ken jijingi . 1 : 13 ) Nahan cii kpa , lu u Yesu , wan u Davidi u i tôndo zwa a mi la una kegh zan zan shighe u a na un tahav sha tar cii la . Ity@@ endezwa i ken E@@ den la tese ér Yehova una er tom a tsombor u kwase la sha u kuren awashima u a lu a mi sha ci u tar man uumace la . ( Mbakolose 3 : 5 - 10 ) Hen mbadondon Yesu yô , Bibilo ngi ve er takerada u kwagh a gbe sha ú ga ve i gem ú i p@@ enda ape veren ityakerada ihy@@ undu i lu tan sha ú la nahan ga . Alaghga se lu a ityom kpishi i Yehova a soo ér se er yô , er u nengen sha tsombor wase nahan . ( 1 Tim . ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 ) Er se fe nahan yô , kwagh ne a̱ wase se u kporom ikyua a Yehova , Aôndo u a te@@ v asema a ase sha er a̱ lu an@@ kwagh u dedoo u cuku kpa una zua a mi la . Shi ken gar u B@@ es@@ lan kpa i kôr mbayev i za wua ci@@ er@@ yol kpen kpen . ” Or u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom ka nan nenge ‘ akaa a nan lu a nenge a mi ga yô , ’ sha ci u z@@ u u ka u karen nan sha ishi shin i lu nan inja er m@@ ny@@ am ma ci@@ er nan la . Pro@@ fes@@ ôr ugen u a hen kwagh u z@@ wa@@ agh yô , kaa ér : “ M@@ hen u mbayev ve lu a mi u henen zwa la , ka kwagh u vesen u a ne [ uumace ] ve lu kposo yô . ” 6 : 9 ) Er Yesu yange k@@ ôndo yem sha je or môm shin tar nana “ fatyô u nengen ” a na sha ashe b@@ ong ga . Iyou yase ngi a w@@ in@@ do@@ u sha mi ga . A@@ te@@ jir la gba zwa môm ér mimi cuku ngu ken akaa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin a i wa Mbashiada iyol la ga , man ken a@@ jir agen je yô , ate@@ jir ne nôngo pase ke@@ mbe ke@@ mbe er hii ve akaa a mbaihyomov lu ny@@ iman la lu sha mi ga yô . 3 : 20 , 21 ) Nahan kpa , u ngu wer batisema u eren hingir ib@@ um@@ un ér or nana va zua a myom shighe u kwagh a gbe nan a mi cii ga . A saan ve iyol sha tar , vea kera bee iyol vea kpe ga . — Ôr Yohane 5 : 26 - 29 ; 1 Mbakorinte 15 : 25 , 26 . V@@ e@@ gher u ken im@@ ese la , a̱ nger mbamtaver mba una tagher a mi mbara man vegher u ken yan la di a̱ nger mbam@@ tsera mba una zua a mi la . W@@ ea soo u fan er i hii ve Aôndo a de ér if@@ er@@ kwagh i za hemen yô , nenge ityough 11 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Een , a fa ve . * Pau@@ l@@ ina vôso nom u ikp@@ il@@ au@@ kase , nahan a nenge wener gba u una gema , kpa nom na man tsombor na cii mough gba hendan a na taveraa . Nahan er or@@ henen u he ne nan lu nengen akaa a Mbakristu mba ve lu a erdoo , ve wasen mbagenev , shi or a fatyô u h@@ aren sha ve ne ve lu eren yô , nana hen kwagh sha ieren ve ne , nahan nana fa m@@ lu@@ a@@ inja u tindi u Kristu á we ér Aôndo a̱ doo se ishima shi mba@@ wan@@ ndor a vese kpa ve doo se ishima , hemban je yô mba ve ne jighjigh a vese imôngo la . M umbur kwaghôron wam u hiihii la vindi vindi . Aôndo maa venda mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda la sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la . Se fatyô u taver jighjigh wase u nan sha tahav asev ga . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ) Apostoli Peteru yange tôô mkaanem ma Aôndo kar sha at@@ u@@ mba , zum u a nger kwagh nahan la , ér : “ man at@@ u@@ mba a man a mimi a sha kwaghôron u Aôndo la a̱ sar ne tsung er ani@@ k@@ und@@ anev mba for@@ o@@ to@@ to nahan , sha er né vese sha mi u zan ken myom yô , aluer ne kav er Ter A doo je yô . ” Ve na wan@@ b@@ ua u sha z@@ en@@ aria naagh , ve yila iniongo la ér “ iniongo i TER . ” Kanyi Yehova a tsen@@ ge@@ ôron ér ia er sha shighe wase nee ? Er yange er mhen u va nan un an@@ takerada u i yer ér Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? ( Mateu 19 : 9 ) Aluer ka nom shin ka kwase nan lu a ibo je kpa , iv@@ a@@ ap@@ aven ia na or@@ sh@@ ôô la ishim@@ avi@@ h@@ in shi kwagh la una na mbayev vea ya ican kua mbagenev kpaa . Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 6 : 22 , 23 la ma a ic@@ in@@ tan ker sha kwagh u h@@ ua u eren . Sha hiihii la , nom@@ om soo ér m zenden sha m pasen ior kwaghaôndo ga . I@@ an ia va y@@ in@@ am u me ôr kwagh u mba Gi@@ di@@ on man Bar@@ aki man Sam@@ son man Y@@ e@@ fe@@ ta man Davidi kua Samuel man u@@ profeti kpaa . Mb@@ an yô , ve hemba ity@@ artor ityav sha jighjigh u nan , ve er perapera , ve ngohol uityendezwa , . . . i taver ve agee ken ish@@ e@@ er , ve hingir mbat@@ a@@ ver@@ ayol . ” Tsô Yesu yange pase nyi sha kwagh u T@@ ere ? ( Mbaheberu 11 : 8 , 9 , 13 ) Sha shighe ugen la , Yakob nôngo wa@@ v a ort@@ yom tugh k@@ ak@@ a ér saa a ver un doo doo ! Kwaghôron u profeti u Yesu , u i nger ken Mateu 24 : 29 – 25 : 46 la hemba ôron kwagh sha kwagh u una er ken ayange a masejime ne , kua sha shighe u zege@@ can una va la . Tor u fan kwagh Solomon yange kaa ngise ngise la ér : “ M@@ ny@@ am ma or@@ tom ka ma dedoo , shin nana ya kwagh ci@@ ôôn , shin kpishi kpaa , kpa m - ide u or@@ ny@@ ar yô , una rumun nan nana̱ y@@ av ga . ” Yange gba Yesu ishima u tseghan icighan@@ ti u Yehova la , nahan kwagh ne kpa wase un u kohol iyol sha ci u am@@ een . Aluer u ngu eren nahan yô , hegen u mkur u bo@@ tar ne a mgb@@ ôghom ne je kpa , a saan we iyol shi uma wou una hemba lun we a inja shi u zua a mk@@ om ken uma wou kpaa . Se kegh iyol u eren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i a kaa a vese ér se er cii sha er se tese ser se suur sha Yehova kpa ? ( Pasalmi 34 : 2 ) Davidi ta ihy@@ agh ken ivur ne sha akaa a yange er ga . Mba k@@ ur kwagh ne nahan yô , ior mba ve ne ayol a ve sha u eren Yehova tom hanma shighe cii mbara maa ve gema tsu@@ wan mbahemenev mba So@@ ci@@ e@@ ty , kera lu iyenge iny@@ ar i or naan sha u suen tom u Tartor la i naan nan kuman u tsu@@ wan orgen ga . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba sha ayange ne kpa kape kwagh ve a lu je la . Yakobu za hemen kaa ér : “ Nan yemen kera yô , fese je i hungur nan er nan lu yô . ” Or@@ pasalmi nger wener : “ I@@ fer@@ or ka nana man@@ ger yô , [ nan time sha kwagh ga tsô ] nan kaa er : Una or iyev ga ; sha mbamhen nav cii , a hen er : Aôndo ngu ga . ” — Pasalmi 10 : 4 . “ M ngu Orshiada u Yehova . ” ( Mbakolose 3 : 21 ) Akaa agen nga ze mbayev iyol yum er zum u ka vea fa ér ve doo mbamaren vev ishima ga ve i za ve iyol nahan ga . Ka akav a tesen a ken Ruamabera a nyi nahan se time sha á zum u se lu eren msen hen Yehova yôô ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 35 : 25 ) Nahan alaghga “ ij@@ ung@@ wen i H@@ ad@@ adi - r@@ im@@ on shin p@@ ev u Me@@ gi@@ do ” la ka ij@@ ung@@ wen i v@@ aan ku u Yo@@ sia . Akaa a Yehova a soo ér se er man ve se lu ikyua ikyua a na la y@@ uh@@ wa gande se van@@ ger ga . Kpa cii man se time sha itinekwagh i vesen la yô , de se time sha ikyav i Yesu iyol na ver sha u lun ikyar i dedoo man kwagh u mbahenen nav ôr shi er sha ci u ngu ikyar i dedoo la . 40 : 8 . Se fatyô u seer taver ishima ainge nena ? Gba u a tese ior u lun a mbagenev bem bem . Ka unô jighilii Yehova a we ve tom u nengen sha mba@@ been@@ yol@@ o ? Alaghga imba or la nana mase kaven ér nan tu@@ h@@ wa icighan jijingi u Aôndo ga , shi nan ngu or u vendan mimi kpaa ga . Yange ve ya ijende sha ci u ve cii ve soo Yehova shi tom u pasen kwagh hanma shighe la doo ve , nahan ve kange ishima ér vea vôso kasev mba kwagh u Yehova a hembe gban ve ishima yô . M@@ sen u mba ve dondon igbenda i Yehova i perapera la ka kwagh u doon un kpishi . 14 , 15 . ( a ) Yehova na se icivir nena ? Mba ve sue ityesen ne s@@ enge ér , saa mbamaren vea vihin shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an a mbayev vev keng ga , aluer mbamaren vande teman timen sha kwagh u vea lu a mbayev vev ve vea er la , shi ve vande sôron ian veren vough kpaa yô , shighe u ve lu vea mbayev vev la una vese ga kpa , kwagh ga . Alaghga se kpa ka sea nenge a tahav mbu mbu lu ken i@@ gbe@@ tar la yô , i kpiligh se iyol kpishi er Eliya nahan , man ka i kpiligh se iyol i lu sha inja je . Er Yesu lu vough nahan kpa , er nan yange gba u una za hemen u ungwan imo i mbamaren n@@ av@@ a ? U@@ fi@@ im mba i tesen ken tar ne la , soo ér se na jighjigh ser aluer or per atindi a Aôndo kpa kwaghbo ngu sha mi ga . Ashighe ag@@ enegh ka i lu se se tsu@@ me a ayol a ase ye . Ve mban cii vea za hemen u nan Aôndo jighjigh aluer ka nyityô kwagh@@ ts@@ eren shin tôv@@ ac@@ an una va sha a ve je kpa ? Aôndo fa akaa a ken hemen nan je ? Ka mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa cii ve ne jighjigh nahan ga . Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar la , lu mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh Yehova pase ve awashima Na ga , kpa lu ior mba ve fa takerada yum ga shi ve lu sha kwa@@ r@@ kyaa kpaa ga , shi ve hiden a ayol a ve ijime ér wanakiriki u Aôndo a tese ve la Yehova pase ve awashima na ye . Ior na jighjigh ér saa or a eren kwagh a ior sha gbenda u vough shi nana lu a kwaghfan u injaa , nahan a kera gba u nana kp@@ een shi a hiden a maren nan ga ve , nana tema a kpe nan iyol ye . Yehova yange er nan sha ikyuryan i Yosua ya a Mbag@@ i@@ be@@ on laa ? Hanma kwa u a@@ ah@@ e a er , inja er — tar@@ t@@ enger man i@@ wo i bu@@ gh@@ ur man ij@@ en man ura u n@@ ôôn ku@@ h@@ wan akaa kua ij@@ ever@@ ahumbe man ur@@ a@@ ahumbe — nahan cii yô , tiônnongo u Kristu u Mbashiada mba Yehova ngu a ker gbenda fese u wasen mbananjighjigh a ve imôngo man mbagenev mba a@@ ah@@ e a tser ve la cii . Lu@@ un we yange wea tagher a ah@@ endan la nahan ma u za hemen u pasen kwagh her kpa ? ( b ) Ka nyi i er ken 1 Mbakorinte 16 : 1 , 2 , i ia fatyô u wasen se ? The Com@@ ple@@ te En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia of I@@ l@@ lustr@@ ation / J . Ior Mba Ve Na M Ge@@ ma Uma Wam La 34 : 8 ) Se er nan ve se wase or u henen Bibilo u nengen er Yehova a doo ? Hegen iyôngo igen la hemba ng@@ een ken “ iky@@ um i môm ” i Kristu a lu hemen la . ( Yoh . ( Z@@ ua a iwanger : Ôr Mbafilipi 2 : 12 , maa hen sha mlu u Yosev la . N@@ um nôngon man iv kua ish@@ ar i yan man u yaven a kasev sha ig@@ yo@@ s@@ ough man i@@ w@@ oo - or na yô , ior kera tema kpe ve iyol ga . Se time nen sha kwagh u i nger ken 1 Utor 18 : 41 - 46 la sha er se zua a mlumun sha mbampin mban yô . Nahan m yila ve sha tele@@ f@@ on . Mbagenev mough yem t@@ w@@ ev ken a@@ vegher ag@@ enegh ken ityar ve hen ape kwagh a gbe sha mbap@@ asen kwagh u Tartor yô . ( Mbaromanu 12 : 2 ) Nahan aluer ú na jighjigh ken ishima you wer , kwagh u ú hen ne ka mimi je ne yô , mayange je ‘ kunya ua kôr ú sha ci u Loho u Dedoo ’ ga . — Mbaromanu 1 : 16 . Yange i tôv iorov at@@ ar@@ atar ken mba@@ wasen mban . Y@@ e@@ h@@ u Yange Su@@ e M@@ civir U Mimi Sha Gb@@ a@@ shima * ( 1 Yohane 2 : 24 ; 3 : 24 ) Nahan yô , sha u wan atindi a Kristu ikyo yô , mbadondon nav ka ve lu ken a na , man mzough ne ngu a gema a wase ve u u@@ men atam . Ikyav i tesen yô , zum u ka sea ôr akaa a vihin mbagenev yô , se ver ishima ser vea umbur er hanma or cii nan eren kwaghbo a no@@ mbor u nan sha ashighe shighe yô . Kwagh@@ wan hen A V@@ ese Cii Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Wan@@ akiriki hembe ter na icivir ga ; lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je . ” ( Yeremia 26 : 23 ) U@@ ria di kpa yange kera suur sha Yehova ga yum , de gema nyôr kwagh@@ cian yevese yem ke ’ Igipiti . Yange I H@@ ide i Maa T@@ em@@ pel ken Yerusalem Shighe u inyom i 70 K@@ ar K@@ era L@@ aa ? Er yange lu veren ishima ér una sôr mbamlu mbaakaav ve̱ lu gu@@ da yô , a nyôr iyol ke ’ ayôôso man num gban , kpa kwagh la na un bem ke ’ ishima ga . Se kav ser inyam ne ka nor@@ mnger , inyam i i̱ lu a indi i kpilighyol shi i̱ lu a agee a iyolough tsung yô , kua ic@@ ôr a@@ mbe u shin if@@ i u N@@ il la ( L@@ evi@@ at@@ an ) . 11 : 7 . 11 : 33 ) Ka “ Aôndo u A lu a kwaghfan Un tswen ” yô . — Rom . Ka u p@@ ande u shi , kpa alaghga ú ngu henen wer , ‘ Ka han@@ pe me za zua a shighe ve me kaa ka kwagh a Bibilo yam i henen man kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke wam ne - o ? ’ Ior ka ve er tom taveraa shi ve er ú shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an kpaa sha er vea zua a z@@ en@@ aria yô . U Ngu a I@@ wuese sha Kwagh u U N@@ go@@ ho@@ l la Kpa ? Ken mpase u sha mnenge u apostoli Yohane la , a “ nenge mbatyomov mba S@@ ha@@ av un@@ yi@@ in tile sha az@@ ongo a tar a any@@ iin la , ve kôr ahumbe a any@@ iin a sha tar la . ” ( Mpa . K@@ egh iyol u eren ityom i he . Er nan ve ka i taver se u tesen ishima i legh legh sha hanma sh@@ igh@@ ee ? Han@@ n@@ ah kaa ér : “ Hanma kwa u yange sea hen kwagh a na sea mough u yemen sha ak@@ e@@ ke ase yô , mo vea nom@@ om se kenger ayol a ase , maa se kaa ser : ‘ Se su@@ gh u Yehova ! ’ ” 7 : 1 ; 14 : 14 — Inja i ishember i “ tom u sha ican ” ( N@@ W ) man i “ mnenge u sha ican ” la ér nyi ? Kpa , se mba ôron sha u taver ior asema u eren kwagh u apostoli Paulu nger Mbaheberu mba ve lu Mbakristu sha kwagh u mbatamen mba lun a jighjigh u nan la , wener : “ Ver nen ishima sha mkur u zende ve man shi kav nen jighjigh ve u nan kpaa ” la . Yange er kwagh u i kaa un ér a er yô . Shi se kav wang ser Bibilo ka takerada u mimi shi kwaghaôndo u mimi ngu kpee je . M@@ ôm ke ’ igbenda i i samber a mngerem ma mimi man yô , ka sha wa@@ ya u gbidyen . K@@ wa u masetyô u i er kwagh i ter Yosev sha iti kpôô yô ka shighe u i z@@ ù@@ à a Yesu ke ’ tempel , lu anyom 12 la . Tsô upristi “ hendan a tor U@@ shia ” ve kaa a na ér a “ due ken icighan@@ jiir ne kera ” kpa ishima gema vihi un a vihi a ve , nahan i haa un im@@ ande iyol . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 26 : 16 – 20 . Nahan kpa , kwagh u a ne ve se eren tom u pasen kwagh ne yô , ka sha ci u Ruamabera lumun ú , shi se mba eren ú sha ci u m@@ doo u Aôndo a doo se ishima man ah@@ ur@@ aior ase la . Yange i wa Mbaiserael kwagh ér ve̱ “ gema ” ve̱ dondo Aôndo man igbenda na kpaa . 6 : 19 - 32 Aluer m hemba h@@ aren ishima sha iny@@ ar man u lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav yô , kanyi ia fatyô u van k@@ ere ? Kpa profeti ne pine ér : ‘ Ka an nan lu Aôndo er [ Yehova ] nahana ? ’ Kpa ve fa a ishima ve ér ka kwagh u shami u eren kwagh u ve fetyô sha hanma iyange cii sha u wasen mba@@ ats@@ anev man mba kwagh a tser ve man mba ve lu u@@ ange shin ve lu a mbamzeyol mbagenev yô . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , tor u Bab@@ ilon hii u k@@ asen Yerusalem sha utya sha kwa u masetyô . Er ve zu@@ lum u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la nahan kpa , Mbaiserael mba kuman iorov 2@@ 4,000 kpe . ( 2 Peteru 3 : 9 ) A na ior ian i lumun Yesu ér a lu Or@@ hemen ve . Shi yange i yilan takerada ne kpaa ér S@@ tu@@ di@@ es in the Scriptures ( Kwagh@@ henen u ken Ici@@ ghan@@ ruamabera ) . U@@ foto mban nahan , mayange je vea na or á lu a vangertiôr ken a na ér ngu Tor ga . Sha nahan yô , ken inyom i 18@@ 6@@ 4 la i hii ngeren ishember i i̱ kaa ér “ Se Su@@ ur Sha Aôndo ” ne sha inyaregh ki tar u United St@@ ates la , i samber a ki ken tar la jimin cii . ( Mpase 4 : 11 ; 19 : 1 ) Aluer se na jighjigh ser akaa a i ôr ne ka mimi yô , se na un ase nen icivir a ishima yase cii . Ka ve hingir u lun k@@ ang@@ en@@ aa er Bibilo i tese nahan , i lu inja er ve mba uhar mbara mba “ iy@@ ô@@ gh i môm ” nahan . — Mateu 19 : 5 . Nahan , aluer se mba nôngon ser se lu gb@@ ong gb@@ ong se civir Aôndo kpa , doo u se wa ikyo sha er se sôr angev mbu mbu ker se shin se nôngo a iyol@@ been sha gbenda u ishima ia vihi Aôndo a vese ga yô . Yehova wasem u sôron mhen wam ne , shi tes@@ em kwagh u me er yô T@@ SA@@ V ! Sha kpôô yô , aluer or ngu a inyaregh kpishi shi nan ngu a kwaghyan man ak@@ ondo man ijiir i tsan kua akaa agen yô , nana fatyô u lun kundu kundu shi nana fatyô u zuan a t@@ wer@@ sôron u injaa , u ua seer ayange a uma u nan yô . Mba ve lu sha ikyev i ma gomoti u uumace ka ve er ky@@ am@@ p@@ en je ve za sha ih@@ in@@ da ih@@ in@@ da kpaa , sha u keren nongo . U Ô@@ ron Takerada u Ho@@ sea As@@ av - as@@ av , 10 / 1 Kpa er nan lumun u duen kposo a mbak@@ ov mba nan yô , nana fatyô u karen iyol tsembelee , nahan va kuren awashima u nan la . A̱ shi nan kpa Li@@ dia yange nyôr a nyôr ityô i Mbayuda , kpa alaghga yange as@@ ande a Mbayuda lu ken gar u F@@ ilipi kpuaa tsô , shi u@@ shin@@ ago@@ ge kpa lu ker ga . De se time nen sha kwagh ne ke ’ kwaghhenen u a dondo ne . 4 : 8 ) Sha nahan yô , Yehova ka Ter u hemban doon je ka u tu@@ nan ga ! Hi@@ ihii yô , er uumace ve ze iky@@ ura kpishi nahan kpa , i gba ve ér ve hemen ayol a ve ga . Y@@ e@@ fe@@ ta , or u mimi la vea wan na u kwase yange ve er sha ityendezwa ve la vough shin er taver ve u eren nahan kpaa Mba hen tsombor wam hemba mban kôôsôô a ayol a ve kua tiônnongo . Ikyav i tesen yô , i nger akaa a tan h@@ indi iyol ken takerada u mimi ga , u i yer ér Go@@ spe@@ l of Tho@@ m@@ as ( I@@ vangeli i To@@ ma ) la , ér lu Yesu ôr akaa shon ye . Takerada ne pase ér Yesu kaa ér una gema Maria una hingir nomso@@ or sha er una fatyô u nyôron sha Tartor u sha yô . ( Yoh . 10 : ​ 3 , 11 , 14 , 15 ) Er Yesu a lu Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo yô , a er kwagh u Davidi tsa sha won kpa er ga yô . Shighe u m lu a hii u henen Bibilo ga la , m fa mer gba u ka or@@ ya wam una lu ityough ki tsombor wase ga . Akaa a Yesu eren ken uma na la tese wang ér hemba gban un ishima u suen hemen u Yehova . Mba ken mzough mba eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la . — Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . “ E@@ ure@@ ka D@@ ra@@ ma ” La ( b ) “ Mba@@ yev mba kiriki ” mba ve lu ke ’ ior i Yehova vea fatyô u dondon ikyav i Yesu nena ? Shi icighan jijingi u Aôndo una wase u u eren kwagh u Bibilo i kaa ér u er la . ​ —⁠ Mbaheberu 4 : 12 ; Yakobu 1 : ​ 5 , 6 . ( Mbaheberu 5 : 14 ) Aluer se mba mbahenen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo yô , se fatyô u hingir mba vea “ kuma u tesen mbagenev kpaa . ” — 2 Timoteu 2 : 2 . ( b ) Hii nan ve yange i yila iyange N@@ is@@ an 15 , ken inyom i 33 la ér “ zege@@ yange ” ? Kwaghôron u ke ’ igbar u yange na í nger ke ’ Bibilo la tese e̱r yange lu or u lamen hon@@ do hon@@ do yô . Yange m fa er m kera lu civir Aôndo sha afatyô wam cii ga yô . ” Er@@ doo u Wan Aluer or er isholibo yô msen una wase nan nena ? Sha hiihii la , i sar ve u nengen a mba hen tsombor ve man azende a ve kpishi , shi ve nenge ér vea fatyô u ho@@ gh@@ or a mlu u ken tar la ga . J@@ e yô , F@@ ar@@ a@@ o wa tindi ér Mbaheberu vea mar wan@@ nomso yô , i wua nan . ( E@@ ks . ( b ) Ab@@ ish@@ ai yange wase Davidi sha shighe vough nena ? I@@ ̱ ôr kwagh u Or@@ gban se , Yehova Aôndo * i kaa ér : “ A er hanma kwagh er a̱ doo ashe sha shighe na , man A shi A ver m@@ ts@@ ôr ken asema a ve . ” ( Genese 16 : 4 , 9 ) A̱ shi nan kpa H@@ ag@@ ar dondo kwaghwan ne nahan gema inja sha kwagh@@ eren na a S@@ ara , ka nahan ve hingir u lun ngô@@ tamen u ikyurior ye . Yange saan ve iyol kpishi u fan er nagh kura ku bugh ior gbenda u zuan a myom , kua mba ve lu a ungwa kwagh u Yesu ga la je kpaa yô ! Kanyi Yehova A K@@ eren Hen A@@ vese ? Mba@@ fan@@ takerada mba ve gba ah@@ on mbara yange ve er tom imôngo ga , kpa ve cii ve kure ikyaa ér mba yange ve gema ngeren ne sha hiihii mbara gema ajiir a vesen agen a ngeren ne shami ga . K A SE@@ A umbur iyange i yange se er batisema se hingir môm ken mbacivir Yehova la nahan , ka i lu se er ka ny@@ en ny@@ en yô , shin aluer se er sember sember shin anyom a̱ kar kpishi je kpaa . Sha iyange shon môm , anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d u eren tom shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , na kwaghôron u sa@@ gher iyol , a kaa ér mbayev mba ve soo u eren ishima i Aôndo cii ve mough ve tile sha . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , Kwa@@ se@@ shiada ugen ken tar u K@@ an@@ ada lu pasen iyol@@ na hen orgen , maa or la tôndo un sha zwa ér : “ M fa imba kwase i u lu yô , ” maa a h@@ ôn uwegh sha Bibilo i kwase ne lu a mi la , a kaa ér “ ka sha ikyav you ne m fe u ye . ” Ka nahan ve , ishima vihi Yehova a E@@ li kpishi ye . Mba@@ civir Yehova vea fatyô u eren msen hen a na vangertiôr sha ci u nyi ? Ka jijingi u Yehova ngu a wase or ve nan za iky@@ ura sha akaa a ken jijingi ye , ka kwaghfan u orumace ga . — Pasalmi 1@@ 27 : 1 . ( b ) Yesu kure tom na u it@@ it@@ om i “ Un u A lu A@@ men ” la nena ? Yange i lumun ér i@@ or@@ il ve k@@ ire ak@@ ondo shi ve uma á sha ajiir a i wa um@@ a@@ shin mba kil@@ en shi uman ak@@ ondo la ga . Ior Ve Doo U Ishima , I@@ ̱ De Lu I@@ ny@@ aregh man Akaa á U Lu a M@@ i la Ga Sha nahan yô , wea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin lun uma shin tar gbem sha won kpa , Yehova una na u “ agee a hemban la ” sha er u za hemen a m@@ til sha mimi wou shi u ngohol injar you yô . ( 2 Kor . ( b ) Ka ishimaveren i nyi se fatyô u lun a mi ke ’ hemen u Tor man mbah@@ e@@ men a na imôngo laa ? Ge@@ ma di mba ve ne ayol a ve u eren akaa sha ci u mkpeyol u ior , er u been a ij@@ en man angev kua ior mba ve nzughul a mbagenev la di ye ? Ken akaa a atar a a ter ne cii ka i@@ ember@@ yolough i hembe gban ijime ye , shi a kaa ér : “ Kpa doo u se time sha i@@ ember@@ yolough , gadia i@@ ember@@ yolough hemba doon ior kpishi ishima . ” ( Mat . 28 : 19 , 20 ) Mbashiada kpishi kaa ér yange ve cian ashe , shin kunya kôron ve u pasen mbagenev kwagh , kpa icighan jijingi u Aôndo wase ve hegen ka ve pase mba ve fe ve ga la kwagh vangertiôr . — Ôr Pasalmi 119 : 46 ; 2 Mbakorinte 4 : 7 . Yesaia 6@@ 3 : 9 kaa ér : “ Sha dooshima Na man mhôônom N@@ am ma kôron A p@@ aa ve . ” ( 1 Peteru 2 : 21 ) U@@ ̱ dondon Yesu ijime la gban k@@ an di u kimbir a kimbir mkaanem nam shin kaven aeren a na tseegh ga . • Ka akaa a nyi nahan Yehova yange er sha dooshima sha u wan Mbaiserael ikyo ? Sha nahan yô , doo u se nenge ian man tom u se lu a mi u eren msen sha ci u mbagenev la be@@ elee ga . Er sé we ian yase i wasen mbagenev u ungwan shi ngohol loho u Tartor ne ikyo yô , yange tom u eren Yehova saan saan la lu se kwagh u vesen . S@@ aa se yar tom sha akaa a i̱ tese se la keng je , shi se zua a mbam@@ tsera mba kwagh ne una va a mi la kpaa . Ieren i mbacivir Yehova nyian ne ngi vough er mba ken tiônnongo u ken F@@ ilipi la nahan . Davidi yange umbur akaa a a tser un ve Yehova wase un la . ( 1 S@@ am . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A na se kwagh u orgen môm nana fatyô u nan se ga yô . Ú soo u seer fan er Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la i̱ wasen ior u lun ken mzough yôô ? Een , kape i lu je la . K@@ a@@ ther@@ ine kaa ér : “ M lu a ôr D@@ or@@ is kwagh ne ga tsô maa a kaa a mo ér un ngu a zayol ugen u un soo u t@@ eren mo kwagh sha mi yô . Yange u zua a iember sha ci u ú fa Yehova kua mba@@ awashima nav . Ish@@ ember i Peteru a kaa wener kwase ‘ hemba y@@ in@@ an agee ’ la i̱ tese ér nomso hemba fan kwagh a kasev shin ve hemba taver ken jijingi a ve ga . Kape se Mbakristu kpaa , se lu sha gbenda ú ú lu ican u zan sha mi je la . E@@ ̱r yange taver un iyol ga yum yô , nahan í za er un batisema hen ya na . Mkaanem nam man yange ma ma mgbegha ú u lun a isharen i keren “ mfe u fan Wan u Aôndo ” seer kpa ? ( Ef . ▪ Orkristu ka or u nan dondon Yesu Kristu yô . K@@ asev kpishi mba i ter ve ken Bibilo la yange ve tese ieren shon i i kom iwuese ne . Nenge ase kwagh u or u yange fa Yehova seer ve saan un iyol sha ci u Yehova lumun un la . Tsô , v@@ aan af@@ an@@ yô sha nyi gbenda ? Shighe a karen yô , tartor u u hemba agee sha tar cii ne ua “ hingir tartor u gban ijime . ” Davidi yange fa kwagh u a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a n@@ der@@ an uma man akaa a ka a kohol a hingir alegh a yolough kposo kposo la ga , shi lu a a@@ jingi a wan nengen an@@ ka@@ am ma nd@@ ahar kpishi la kpaa ga . Mba ve lumun un shon u Aôndo tsua ér a lu Tor la , kua Tartor na sha mimi la cii mba eren akaa a yange tese ior shighe u lu shin tar la . Se Mbakristu se mba nengen hemen er mba ken tar nahan ga . Aluer nan ngu fan@@ tyô u lamen tsembelee ga , nahan taver se u kaven kwagh u nan lu ôron se la yô , se fatyô u keghen ato a nan zu@@ lee sha er se kav kwagh u nan lu ôron la sha iky@@ enge i nan la yô . Er nan ve kwaghaôndo a kera doo ior ishima er ngise nahan ga ? Ivur Bibilo ne shi tese er mbamaren vea yange kwagh ne yô . I kaa ér : “ Kwa@@ g@@ ir man tsaha mba ne kwaghfan . ” A@@ vur agen a u fatyô u timen sha mi yô , ka 1 Mbakorinte 13 : 4 - 8 , ape Paulu a er kwagh u dooshima la , man Pasalmi 19 : 7 - 11 , u a pase averen kpishi a se wa atindi a Yehova ikyo ve se zua a mi la . 5 : 22 , 23 ) Yesu yange soo ér mbahenen nav ve de te bem man msaanyol u ve lu a mi la kera ga , nahan a ta ve icin ér or u nan vihin ishima gbem yô , nana fatyô u wu@@ an or . Shighe u ú ver u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou la a̱ vese , kpa a de karen ikyaa inya ga . KA SE@@ A nenge er mbamaren asev mba ngise ve taver iyol , shi ve eren akaa ayol a ve la , vea kera lu a tahav mbu eren kwagh ayol a ve ga nahan , ishima i vihi se ker kpen kpen . Ka mban ne “ i p@@ aa ve ken ior , ve lu iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh sha ci u Aôndo man sha ci u Wan@@ iyôngo kpaa ” ye . 119 : 1@@ 44 . U@@ umace mbacivir Aôndo vea lu ave ken mtim u a tim tar u Satan ne ga . N@@ agh k@@ un hemba lun a inja a nagh ku sha u@@ ile . ( Aerenakaa 20 : 28 ) Ka an nan lu a tom u vesen u i gbe u se er la , aluer ka u se ta@@ ver@@ shima sha gbenda wase u u har sha mimi la yôô ? Kpa shighe kar yô , akaa kôr gema sha kwagh u ior mba Aôndo kpo@@ o . Se mba iky@@ agh ki t@@ omov ken uwegh ku Yehova nena ? 18 : 4 ) Er i lu u Mbakristu mba mimi vea “ fatyô u yan sha te@@ b@@ ur u Ter kua sha te@@ b@@ ur u u@@ jijingi mba b@@ ov . . . ga ” yô , mba nyer iyol ken aeren a ity@@ ôô ne ga . ( 1 Kor . • Aôndo soo ér u lu or@@ ny@@ ar sha nyi gbenda ? Nenge ase atô@@ akyaa agen a aa na ve alaghga se lam sha mbagenev c@@ a@@ veraa yô . Ivur i sha 26 la kaa ér nan tesen mbayev mba nan kwagh “ sha kwaghfan , ” shi “ ityesen i erdoo kpaa i lu sha no@@ mbor u nan . ” A kaa ér : “ Sha u m@@ ̱ ôr kwaghaôndo m@@ ̱ kure , atô@@ at@@ yev cii a̱ ungwa . ” ( 2 Tim . Nyian kpaa kape i lu tôvon Mbakristu mba mimi a ican vough je la . — 1 Peteru 4 : 4 , 12 , 15 , 16 . Alaghga iyôngo i̱ i̱ tsu@@ m yô , ia lu nôngon u hiden va kohol ikyum@@ u@@ ile . ( Ôr Mpase 14 : 4 , 5 . ) ( Mat . 24 : 3 , 21 ) Zege@@ can u a lu a vande eren mayange ga ne una hii shighe u Yehova una tim “ Zege@@ bab@@ ilon , ” u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii la . Una er tom a u@@ tor mba tar ne sha u timin un . ( Mpa . In@@ j@@ akwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la ngi pasen se nyi ? MB@@ A V@@ E L@@ U M@@ AR@@ N@@ Y@@ A U T@@ AR@@ T@@ OR L@@ A MB@@ A W@@ E AT@@ IN@@ D@@ I A A@@ O@@ N@@ D@@ O I@@ K@@ Y@@ O Ka i gba u mbamaren vea y@@ ese an@@ iky@@ und@@ anev shi vea tsaha ve v@@ é vea hen u kôron iyol tsaha ye . . . . Doo u kwagh ne una na Mbakristu vea hingir u cian kwagh shin y@@ in@@ an ase@@ maa ? ( Heb . 10 : 24 , 25 ) S@@ aa se luun imôngo vea mba i sar ve u civir Aôndo er se nahan la ve se fatyô u tesen ayol a ase dooshima u Apostoli Paulu yange kaa a Mbaheberu ér ve lu a mi la ye . ( 3 ) Han@@ mô wase nana fatyô u zuan a iwasen ken injakwagh i Yesu ôr la nena ? N@@ om@@ so@@ or u eren fi@@ im ugen di kaa ér : “ M nenge mer ka iky@@ e yase u lun vea or môm gbem sha won ga . ” M@@ ôm ken akaa a mbamkombo mban ka ve er sha ci u wase yô , ka u “ taver . . . ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . ” Hanma L@@ ah@@ adi yô , S@@ a@@ ime man mo se tôô shighe se ôr ityakerada ne . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu yange nger wener : “ Lu nen mbak@@ aven mo er mo kpaa , m kaven Kristu nahan . ” Nahan kpa , kwaghaôndo u aiegh una gba been kera tsô ga . Kape u m@@ doo u se doo ayol a ase , u a mgbegh@@ an se u nan ior icivir la kpa a vande lun ikyav i í fe Mbakristu mba mimi a mi je la . ( Yoh . ( b ) G@@ um@@ or ugen u civir Yehova yange lumun u undun mimi na ga sha ci u nyi ? Yehova yange er kwagh u shami ga sha u kaan a ior nav ér ve̱ kura Tindi u perapera laa ? Nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i Di@@ se@@ mba 15 , 199@@ 5 , peeji 27 - 29 man i A@@ ip@@ or 15 , 199@@ 4 , peeji 16 - 17 man Awa@@ ke ! Kpa or u nan kenger sha tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la shi nan veren ishima yô , á saan nan iyol ken aeren a nan cii , gadia u ungwan kwagh yô , nan ngu or u kwagh hungur nan fe@@ fa ga , kpa nan ngu or u eren tom je . ” — Yakobu 1 : 22 – 25 . ( Ne@@ h . 8 : 10 ) Ka ken tar u he la tseegh se kera gba angev shi se bee iyol ga ye . U ngu wer ka dooshima u Yehova a tese ve la tseegh a ne i saan ve iyol ga , mzough u anmgbianev u k@@ ang@@ en@@ aa u ve lu ker la kpa ne ka saan ve iyol . ‘ U Ngu Or@@ tom U Mimi U Sha M@@ rumun U Sha M@@ h@@ ôôn U Aôndo ’ Kpa ? Ka i hemba lun sha ishima yase u ma i ne se tindi zum u kwagh a tsu@@ le se i gbe u se tsua kwagh u se er la . ( Duteronomi 28 : 2 ) Nahan kpa , alaghga mbagen vea pine ér , ‘ Aluer mba seer m@@ nyoon sha iveren i Yehova ga yô , hii nan ve ican ka i̱ er mbacivir Aôndo nahana ? ’ I T@@ sen@@ gaôron Akaa a A S@@ ôôn Eren Yô , 10 / 0@@ 8 Yange gba u Timoteu una lu a jighjigh u nan dông sha ci u nyi ? Ng@@ ô ugen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , mba yer un ér E@@ s@@ per@@ an@@ za , ngu nengen sha mbayev an@@ igh@@ eni un tswen . Alaghga lan ú ishima ú hen kwagh u ia zua a mi ape i lu gb@@ eren zwa la cii kpa ú fa ga . Bibilo yila ve ér A@@ kô@@ r@@ aior , inja na yô , ka “ Mba@@ age@@ ev ” mba ve z@@ ôh@@ ôn ior yô . MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN mba ter@@ em man mbayev vev an@@ igh@@ eni yange ve ungwa ic@@ er igen i akaaôron a Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d ken mhii u kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 30 la , nahan ve na jighjigh ér ve zua a mimi . ( Mbaheberu 12 : 4 ) Kpa ak@@ aren aa fatyô u van sha igbenda kposo kposo . S@@ aa u lu Paulu “ ken iyol ” la yange una lu nyi mzeyol je kpa , Aôndo kar a mi kera sha ivande ga , kpa a na un agee sha u a wa ishima a mi yô . Shighe u Yesu ungwa ér L@@ as@@ ar@@ u gba angev la , a torough zan ér una za bee un angev ga . Kwagh ne na yô se mba ikyua a na , shi sar se kpishi u ôron mbagenev kwagh u Aôndo wase . Nahan wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am hide a iyol na ijime , kaa ér : “ M ngu er ish@@ o@@ h@@ ough ki Sh@@ ar@@ on , im@@ on@@ don i it@@ yo@@ mb@@ o i shin ij@@ ande ” nahan . I@@ b@@ aver i A@@ tô@@ at@@ yev “ kpaa ngohol kwaghôron u Aôndo ” la za ar a tiônnongo u ken Yerusalem la , nahan kwagh la za Mbayuda mbagen iyol kpishi . “ U K@@ iriki ” H@@ ingir “ K@@ we@@ ior ” Se ver nen ishima sha er se gba ken a@@ yom a Satan a aa na se hide ijime shin se undu mimi la ga yô . ( b ) Ka a@@ ji@@ ra@@ ôron a sha mimi ga a nyi yange du@@ mbur sha ayange a M@@ ika laa ? Ngeren u Marku di hemba ng@@ un a akaa vi@@ e vi@@ e ker . Er nan i doo u ú za hemen u ngohol tsaha u Aôndo ? Kpa u ngu wer ka hanma shighe cii se eren nahan ga , sha ci u mbamzeyol mbagen kpishi ka ve lu mba ikyo@@ o@@ gh ga . Kwagh ne na yô ve “ lu a ibo sha iyol i Ter man sha awambe a Na kpaa . ” U@@ ng@@ wa ase kwagh u yange ôr ne . A kaa ér : “ Cii man i kô@@ rom yô , m ôr washika u Kwa@@ se@@ shiada ugen ngerem yô , a kaa ér shighe u í lu tôvon or a ican kpoghuloo yô , jijingi u Yehova una lu a nan , una su@@ r nan ishima . Yehova soo ér se eren msen hen a na vangertiôr ser , una “ wase se sha shighe vough . ” ( Heb . ( Mpase 4 : 9 - 11 ) Sha kpôô yô , ve mban cii mba eren ishima i Yehova sha . 6 - 8 . ( a ) Ka i er nan ve ior ve hingir u yan ikyar i tsan gbe@@ mee ? Er msen hen Yehova a wase u dugh iy@@ ugh ken a we kera . ( a ) Ka i@@ ho@@ m i nyi i gbe u Mbakristu vea lu a mini ? Yange gba u me er zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 30 , nahan m za sha iky@@ e@@ ky@@ e yam . Nahan mba ker ken f@@ am u 19@@ 8@@ 9 la yô , m dondo kwagh u imoshima yam ka@@ am la . Shighe u ior ve lu nahan se tar shin se tagher a ah@@ endan yô , gba u se taver er da@@ im@@ on@@ di nahan . ( Duteronomi 24 : 17 - 21 ) Er Yehova fa ér ican a er icombor ing@@ ira nahan yô , un iyol na hingir Or@@ jir ve man Or@@ kuran ve kpaa . ( 1 T@@ es . 5 : 12 ) Se timen sha akaa ne yô , se fa er i lu O@@ ri@@ h@@ yom wase u hemban la se lu nôngon ityav a na yô , nahan kwagh ne una wase se u tilen dông hendan a na . — Ef . Man gba u ú er kwagh ne sha shighe wou shi u vihi inyaregh sha zende la ken i@@ kpa you . A kaa ér : “ Yange m za nyer yô , kwagh u kpiligh mo iyol er . M kav mer , or shon lu anmgbian wase u kwase u ken Kristu , u soo u undun tom ayange pue , zan M@@ akeranta u H@@ enen Tom P@@ ania yô ! ( b ) Er nan ve i gbe u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se va nyôr ken tar u he u Aôndo una va a mi laa ? A V@@ aa Af@@ an@@ yô sha Kwagh u T@@ sua u Eren Shighe u Lu G@@ um@@ or la Ga ( N . Kpa lumun ér kwagh ne a̱ yange un ga , nahan a lamen a ior mba ve lu a gbashima la sha u ngeren ve washika . Shighe u kwa@@ van@@ yom u sha 18@@ 00 z@@ ur@@ um u been la , mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi gba keren u fan “ kwaghôron u dedoo . ” ( 2 Tim . • P@@ alegh akaa a a na ú gbe@@ ev mbu nôngon la K@@ ohol cii yô , takerada u Utor u sha U@@ har ôr akaa a a er ken atô u anyom 3@@ 40 , hii ken inyom i 9@@ 20 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la zan zan shighe u profeti Yeremia nger u bee ken inyom i 5@@ 8@@ 0 C.S.@@ Y . la . Se mba a mbayev “ mbah@@ e@@ mban mbamaren [ vev ] ato ” man ior mbag@@ anden “ mb@@ al@@ un a dooshima ga ” shin ve lu “ mbak@@ ôron ayol a ve tsaha ga ” yô . Shighe u Yehova tsua Yosua ér a hemen Mbaiserael la , shi a kaa a Mose ér a “ wa Yosua kwagh ” shi a “ taver un ishima . ” Er i kimb@@ in ve inyaregh kpishi ga yô , ve y@@ aan kwaghyan kwa môm tseegh ken iyange . I kaa ken ivur i sha 34 la ér : “ Shi@@ r@@ or u a lu her a ven yô , a̱ lu ne er ka or u tar la jim yô , a̱ doo u ishima er iyol you nahan ; gadia ne kpaa ngise ne lu u@@ shir@@ mbaiorov ken tar u Igipiti . ” U doo ior mba m henen Bibilo a ve la tsung je . Se ungwa imo i Yesu Kristu nena ? Mkaanem ma k@@ undun iyol ma a fatyô u doon ior mba ve lu u@@ ange la sev . Yange i sar or@@ pasalmi u lun uma sha er una wuese Yehova yô , kpa akaa agen na yô , ‘ a tsu@@ me er iyôngo i i saa yô . ’ U tesen ikyav yô , a@@ dooga Orkristu u lun kwa@@ v nana soo u eren kwase shin eren nom , kpa nana lu a̱ zua a or u civir Yehova u nana vôso ga . ( 1 Kor . Dooshima ne ngu a inja nan je ? I@@ wasen sha Iky@@ ev i Anmgbianev ( Yesaia 43 : 10 - 12 ) Er se lu eren tom u Aôndo ne yô , se kpaa a saan se iyol er kwase Kristu ugen u lu anyom 9@@ 0 kpa yange i saan un iyol nahan , á ôr kwagh u mcivir u yange un civir Aôndo ica i gba la nahan wener : “ M wuese Yehova kpishi er a lumun tom wam u m er sha ci na ken anyom a m lu u@@ ange ne nahan , m zer eren msen mer a lu T@@ erem u dooshima gbem sha won . ” 8 : 32 ) Akaa a yange ve lu henen sha kwagh u Yehova man dooshima na man mba@@ awashima nav la na yô , saan ve iyol tsung ! Y@@ ES@@ U yange ôr N@@ ik@@ o@@ dem@@ u er m - mar u he la a lu a inja shi pase un or u nan maren or he@@ gh kua ityôkyaa i maren or he@@ gh tseegh ga , yange ôr un gbenda u i maren or he@@ gh la kpaa . A@@ veren ne cii se fatyô u zuan a mi , gadia Yesu yange kaa a vese ér , “ Aôndo yô , [ fe ] akaa cii ityô . ” E@@ ̱r ior mbagenev mba yange ve tile ikyua a Peteru la kav ishigh nagh ér un kpa ngu hur@@ or u Yesu u̱ lu@@ ̱ a na ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so yô , mciem maa ta un iyol . Mb@@ ad@@ y@@ ar@@ ev man mba@@ vihin ivaa sha idya cii hemba Aôndo ato shi ve l@@ aha tindi u Aôndo a wer ér i lu nom vea kwase na tseegh ve yaven ayol a ve la shi ve tese icivir sha ivese i i lu kwagh u civirigh la kpaa ga , man ka ayol a ve je ve lu eren a kwaghbo ye . Aluer ka u se fa m@@ lu@@ ashe u Yesu jim jim yô , wanger wang e̱r i gbe u saa se iv mbamhen asev man asema ase a mfe u vough u inj@@ a@@ or i Yesu lu@@ ̱ kpôô kpôô zum u yange lu shin tar la yô . Mba@@ y@@ ev@@ kasev mba uta@@ an mban za kohol Mose , pine un ér : “ Inja na nan iti i ter wase i̱ gba saan ken nongo na kera , sha ci u a lu a wan@@ nomso ga nahana ? ” Heela tseegh ga , ivese i dedoo je kpa ia fatyô u vihin sha ci u “ aeren a iyolough , ” er idya man iji@@ mba man ihyom i kôron man iy@@ ongo i keren man i@@ wu@@ he man ishima i nyoon man u hendan akaa nahan . ​ —⁠ G@@ al . Nahan k@@ ahan sule ka ze de@@ gh@@ ôô yô , isharen i or@@ sule ne a lu a mi sha akaa ne la hemba un , maa a ‘ gema ashe ken ijime . ’ Ity@@ ôkyaa i môm i vesen i alaghga ia bende a kwagh u ityakerada i I@@ vangeli i er sha kwagh u shighe u i man@@ de Yesu la yô , ka i ne : Yange i nengen gb@@ i@@ di@@ v mbu gbidyen or sha a@@ kpa la ér ka môm ken m@@ tsaha u yange a man@@ den or ve i na nan yô . I@@ ̱ tese se er se zua a msaanyol u mimi man er se ya ikyar a ior man er se sôr mbamzeyol asev yô . Lu sha ajiir a ta@@ ven sha ne Mbaiserael nan@@ den “ kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha ci u Ba@@ al man iyange kua uwer man ati@@ h@@ i a as@@ an kua ak@@ um a Sha cii ” ye . K@@ ir@@ en ak@@ ondo ou hanma shighe , man aluer u ngu a angev mbu sha kwa@@ v@@ yolough yô , k@@ ir@@ en a sha mngerem ma tse@@ en . ” W@@ a@@ y@@ ne kaa ér : “ Ken atô u iwer iti@@ ar tseegh se zua a mfe u Bibilo kpishi je hemba kwagh u se hen ken anyom 70 a karen la ! U hen wer ka an yange nan er kwagh u due sha kwa@@ v@@ aôndo er ka ish@@ an la hemen mbat@@ im@@ en sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo mbara , za a ve hen H@@ er@@ o@@ de ? — Yange lu Yehova , Aôndo u mimi la ga , kpa lu or u a l@@ ahan un shin or@@ ihyom na , Satan Diabolo ! Sha nahan yô , se mba a ityôkyaa i vesen i ungwan kwaghwan u Aôndo yange mgbegha Paulu nger ér se ‘ de hingir inja i môm a tar ne ga , ’ kpa “ i̱ gema ” se la . Er nan ve í lu Yesu a ver ikyav i vough i̱ Mbakristu vea dondo ? Yesu iyol na ver ve ikyav i dedoo sha gbaa ne , sha ci u yange mba eren un batisema , ica i gbe ga yô , a hii u pasen kwagh u “ tartor u Sha . ” Ka sha ci u yange lu vough y@@ um@@ u , shin kwagh ugen kpa wase un@@ u ? Paulu nger ér : “ H@@ u@@ wa nen ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol sha u né fatyô u tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . . . 10 : 5 - 7 , 12 - 14 . 14 :⁠ 1 ) Ka sha jijingi na la je ve yer un ér “ Ab@@ a , T@@ ere ” ye . Ken anyom a ahar man kwagh , a se lu eren tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha Tom u Kwagh@@ geman la , i tindi se ken ityar kposo kposo ér se za tsaase mbag@@ e@@ man@@ kwagh . Ka akaa a nyi nahan u hen wer u er sha er aa wase ú u kuren ic@@ egh@@ zwa you i eren ishima i Yehova laa ? Kpa , aluer se er isholibo i vesen di ye ? ( 1 Kor . 9 : 22 , 23 ) Yange doo Paulu kpishi u nan ior iwasen ken jijingi , shi wa ikyo sha gbenda u una nenge sha mbamgbe mba ior mba pasen ve kwagh la . U seer yô , gba kpee u se ‘ nôngo sha gbashima u veren ayol a ase sha ishigh ki Aôndo er ior mba i kar ve ve kom yô , er mbatomov mba i gbe u vea ya kunya ga , mba ve pasen kwaghôron u mimi la jighilii ’ yô . Inja i iti i Armag@@ e@@ don ér “ U@@ wo u Me@@ gi@@ do . ” Kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania yange ôr sha kwagh u mbat@@ ar@@ ev man mbahemenev mba kwaghaôndo mba ken Yuda mbara ér nyi , man er nan ve mkaanem man m@@ á kom sha Mbakristu Mba@@ aiev v@@ ough@@ l@@ o ? Er i seer za sôron Be@@ t@@ ty sha an@@ shighe kpuaa yô , ikyav mase tesen wang ér shin er yange veren ishima shi luun saan saan nahan kpaa , kera gba lun dedoo ga . A@@ g@@ umaior ne nga a seer taver isharen i a lu a mi u civir Yehova la sha u ôron Bibilo hanma iyange shi eren msen shi eren kwagh u a zough sha ishima i Aôndo yô . Tese Mbagenev u Eren I@@ t@@ yom I ken T@@ i@@ ônnongo , 11 / 15 ( 1 Utor 8 : ​ 22 - 5@@ 3 ) Gb@@ id@@ ye kwar sha msen u Ter wase u Yesu yange er sha ci u iwasen yase la . ( Mat . G@@ um@@ or ugen u lun anyom 18 , u ken tar u J@@ ap@@ an , u i yer un ér T@@ aka@@ o yô kaa ér , “ M fa er i gbe u me eren kwagh u dedoo yô , kpa hanma shighe yô ka m shi nôngon a asaren a iyolough . ” Ve yil@@ am ér m va . U tesen ikyav yô , kwase ugen u i yer un ér N@@ an@@ cy yô kaa ér : “ Er m gem ôron Bibilo hanma iyange pe@@ pe , shi m gem gbidyen kwar sha kwagh u m er ker la yô , hanma iyange yô ka m zua a ishimataver i ia wasem u nôngon a nyityô mzeyol u alaghga me tagher a mi ken sev mb@@ ura cii . “ Nenge , ny@@ inya u pu@@ pu@@ u lu . Kwagh ne kua akaa agen a i er ken Bibilo la tese er Yehova a kom u se suur sha a na yô . Mba pin Re@@ be@@ ka aluer una soo u yemen vea Eli@@ es@@ er imôngo yô , a lumun kp@@ ase wener : ‘ Me yem . ’ Ka kwagh@@ ngeren u akaa a kpilighyol man á m@@ seer u f@@ ere fe f@@ ere kpaa . Sha ikyav i tesen yô , ka sha ish@@ angen i eren í veren mbakur@@ an mba Mbakristu ga , inja na yô , ka u zuan a ing@@ y@@ egh ki hemban ken atô u ior mba ve kohol imôngo a tiônnongo je la . Shin er i s@@ ar@@ em u pasen ve , ôron kwagh ve nahan kpaa , ve ngee gande u ôron . ” — Pasalmi 40 : 5 . E@@ ̱r shi kpuaa u una kpe yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ Me yem sha u Me za sôr ne ijiir . 12 : 14 . Nen@@ gen sha mbamgbe asev hanma shighe , ka a lu nyi je ia er kpaa . ” Z@@ uri@@ ch 8@@ 9@@ 8 ․ ․ ( b ) Ka nyi se fatyô u henen ken ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ K@@ ar Nen . . . Bibilo yar tom a mkaanem ma kôron ken ishima ma Yehova a ôr wanger wanger sha u pasen mk@@ or u una kura ior nav shi una wa ve ikyo la . Apostoli Yohane kaa ér akaaôron a profeti ne cii yange kure sha mi . A nger ér : “ Kpa u môm ken mbau@@ ty@@ aav mbara kuma Un [ Yesu ] i@@ w@@ ange hen ih@@ yan ; nahan awambe man mngerem due . Mbashiada mba kuran tindi u i we ken Mbaromanu 13 : 1 , 2 la sha jighjigh je , i kaa her ér : “ Hanma or u uma nana̱ ungwan imo i tahav mbu nan lu mbu sha ik@@ ev [ mbahemenev mba u@@ gomoti ] la , gadia ma tahav mbu ga , saa mbu mbu dugh her Aôndo la , mbu mbu lu her ne kpaa , ka Aôndo je A ver ye . Nahan kpa , ashighe agen vea fatyô u nan we iwasen i u soo la ga . Aluer ne time sha igbenda kposo kposo i hiden za sôron mba ve tese isharen la yô , kwagh ne una wase ne kpen kpen . Ngeren mba timen sha mi mban vea wase u ú fa er mbatamen man mbagenev ken tiônnongo vea fatyô u wasen anmgbianev mba ve undu ikyum@@ u@@ ile i Aôndo la ér ve hide yô . Sha hiihii la , iyol nyoon se kpishi sha ci u se y@@ av hen inya , kpa tugh mbu il yô se gba yaven tsô . ( Yoh . 17 : 16 ) Er Mbakristu mba mimi ve nyer iyol ken ayôôso a tar ne ga yô , ve kô@@ r@@ cio u lun ken mzough kua shighe u mba@@ wan@@ ndor a ve ka vea nôngon ityav je kpaa . N@@ ana fa iyou shon vindi vindi , a hemba or u i lu nan nan maa i̱ ga la zende zende je . J@@ on : Een , a zua . Aluer se tôô shighe se hen Bibilo zu@@ lee sha tse@@ ene@@ ke wase yô , asema a ase aa iv a loho u icighan jijingi na i nger la . Mbagenev vea pine ér , ‘ Yesu yange hen u hiden a iyol na ijime nena ? ’ I M@@ ar Ve ken Iky@@ urior i Eren Shi@@ ada Alaghga tsô er Aberaham lu nengen a kwagh u Yehova tôndo zwa a mi la ken ishima na yô , kwagh ne wase un er akaa a tesen jighjigh u nan sha igbenda i kpiligh iyol . ( a ) Aluer mbagenev ken tiônnongo u@@ le yô , doo u a kpiligh se iyol ga sha ci u nyi ? Yesu yange pase akaa aa va er sha ayange a ase ne ér , ityav mbi nôngon mbi vesen mb@@ ia lu man ub@@ omb@@ au@@ angev man ij@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger kpaa . 1 : 16 . ( a ) U tesen mbayev ér Yehova a̱ doo ve ishima la hiin sha nyi kwagh@@ a ? Ikyav i tesen yô , ka nan ungwa kwagh u imoshima i nan i Bibilo i tsaase i la , i kaa a nan la . Yesu nengen a ikpelaior la yô , mhôônom kôr un a ve , nahan a bee mbau@@ ange ian@@ g@@ ev vev , shi a tese ve akaa kpishi sha kwagh u Tartor u Aôndo . Gb@@ enger sule u i yer le@@ p@@ t@@ on la , ka i@@ gb@@ anger na je ne Heela tseegh ga , mbatomov mba vesen mba ken M@@ ex@@ ic@@ o man mbayev makeranta mba ve lamen zwa Buter mba kpishi . Er mbamlu mba shin tar ne ve ne ian di tsô yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine , mba ve til sha ityough ki “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la , vea za hemen u yaren tom a iniongo i í ver sha tindi ne . Nahan kera taver u nengen e̱r i hii ve i taver Habak@@ u u kaven ityôkyaa i i ne ve Aôndo a yar tom a ior i Bab@@ ilon i wan ifer la sha u i̱ ôr ijir sha ci Na la ga . 1 : 1 – 11 : 36 ) Ka aeren a nyi i doo se nôngo sha afatyô wase cii se lu a mini , man er nan ve i gbe u saa se ‘ nôngo ng@@ e@@ elee ’ ve se lu a á ? Yehova umbur ior mba sha ayange a Amo@@ shi ér Un va a uter vev ken Tar u Ity@@ endezwa shi un wase ve ve z@@ enda mbaihyomov ken ú kera cii . Ne mbamaren , ne mba wuese Yehova sha iyua i doon kpishi i a ne ne la kpa ? 2 : 14 , 20 , 21 , 25 , 34 ) Mbakristu mba tsuaa mbara civir iti i Yehova , nahan un kpaa , na ve m@@ ze@@ hemen ken tom ve u pasen kwagh la . 5 : 21 , 22 . Yange ve fa je ér El@@ en@@ a u a lu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova la una na awambe a na ér i ta orgen ga , shi una lumun ér i ta un awambe kpaa ga . ( Mateu 4 : 23 ) Man loho u Yesu yange lu a mi u ôron la yange lu u dedoo je zua ga ! Kpa kwagh gema er u kpiligh mo iyol yô , ve gema ve lu nahan mo tar shi hendan a mo . Aluer se na mlumun sha mpin la yô , se fa shighe u Tartor u Aôndo hii u hemen la . ( Mateu 19 : 27 ) Peteru man mbaapostoli mbagenev mbara yô ve ny@@ iman ayol a ve sha mimi je . Mbamaren vea fatyô u nengen ikyav ken Yesu sha gbar u tesen ônov vev dooshima nena ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 2 ; Yakobu 4 : 7 , 8 ) M@@ sen ka a wase se sha gbenda u dedoo sha er se za hemen u lun ikyua ikyua a Yehova yô . Nahan kpa , hii u tôôn tom u ish@@ u@@ en pania he ’ shighe la je . Bibilo ôr wang ér : “ M@@ yom ngu ken ma or ugen kpaa ga ; gadia ma iti igen i i ne ior i á yima se a mi keng yô , ngi sha won kpaa ga . ” ( Aer . ( Ho@@ sea 3 : 2 , 3 ) G@@ om@@ er lumun tsaha la , nahan Ho@@ sea kpa lumun un . U kav inja i kwagh ne kpa ? Nahan Mbakristu mban vea fatyô u kaan ér icighan jijingi ngu “ eren shiada ” shin ngu pasen ve wang ér injar ve ngi sha Orkristu nan we iyol i nan sha ikyev i mbau@@ tahav sha ci u u̱ eren nahan la ka gbenda u ungwan imo i Yehova . Kpa a fatyô u kaan ér Yesu y@@ av nahan a fa shighe u iv@@ or la i m@@ ende i vese ga ze . Un kpa kwase na yange saa ku , kpa a hide a vôso kwase ugen . Aôndo ngu kposo a isholibo ; isholibo ia fatyô u hông@@ or un sha ma gbenda môm tsô kpaa ga . N@@ ga seer van a bem ken tiônnongo kpa ? ” S@@ aa icombor ia ver ishima sha er kwagh môm una d@@ an i sha mcivir u mimi ga ve , ia fatyô u wan iyol keghen m@@ ve u Kristu ye . Nahan m soo mer me seer nan shighe wam man agee a am u eren Yehova tom , sha er me tese er a doom ishima a ishima yam cii yô . ” Kpa m ngu a nenge a kô@@ pi u Bibilo sha ashe am ga . ” — M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A Y@@ U@@ M@@ I@@ K@@ O , KW@@ A@@ S@@ E U K@@ EN J@@ A@@ P@@ AN . Ka va zu@@ lum u iyange i gban akaa i sha at@@ ar@@ atar la ia bee yô , Aôndo gba or . Aluer se mba ishima legh legh ga yô , kwagh la una bende a aan a tom a ma se zough a mi ken tiônnongo la kua mlu wase vea mbagenev nena ? Ity@@ ar i se hen kwagh u í ne tese ér gba u se fa tar u Aôndo t@@ ôn@@ do@@ zwa ér una na Mbaiserael la , shi tar u ityendezwa la ka tamen kwagh u i er kwagh sha mi sha ajiir kpishi ken Bibilo yô . U Ô@@ ron Ruamabera u Hi@@ ihii u Pasalmi As@@ av - as@@ av , 6 / 1 In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u wan u a undu ter na la tese se nyi ? Kpa , er zer kenger kon la gbem yô , a nenge ér u ‘ doo u yan , shi u doo ashe kpaa , ’ maa “ a z@@ ôr atam a u , a ya . ” Kwagh@@ wan u Bibilo i we ér se eren kwagh a tar ne er kwagh zua se a u ga la mgbegha anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev kpishi u hiden henen sha mbamlu vev nahan pan@@ den shighe u yange ve vihin kpishi u eren tom u sha tôndo la , shi ve p@@ ande akaa a ve wa ave kpishi la kpaa . Kwagh@@ pasen ve la iv kwaghôron u profeti u vesen u Yo@@ el , wan u Pe@@ tu@@ el u lu nger u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov an@@ igh@@ eni mba karen la , ér : “ Me haa Jijingi Wam sha uumace cii ; ônov enev mba nomso man mba kasev vea ôron kwaghôron u profeti , m@@ ny@@ am maa cie mbatamen enev , ik@@ aior yen ia nenge mbam@@ pase mba sha mnenge ; mbatomov mba nomso man mba kasev kpaa Me haa Jijingi Wam sha a ve sha ayange la . . . man iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ia va ye . ” — Yo@@ el 1 : 1 ; 2 : 28 , 29 , 31 ; Aerenakaa . Man mbagen ken ve ka mba wan iji@@ mba . Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe u i ye kwa môm ken inyom la ka cii iniongo i kwaghaôndo i Mbashiada mba Yehova ve umbur je la . 1 , 2 . ( a ) U nenge wer ka nyi i hembe gban ior ishima ny@@ ian@@ a ? E@@ ̱r i lu cii kpa Paulu shi va ôr kwagh za due sha mi sha m@@ te@@ v u icighan jijingi u Aôndo . M@@ ci@@ em gba ve iyol , ve gba v@@ aan iyol kaan ér : “ S@@ é er nena , gadia Or ne ngu eren u@@ ivande kpishi ? W@@ ea soo u seer fan kwagh u za eren tom hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô , nenge ken Tom W@@ ase ú Tartor u Ma@@ ac@@ i 200@@ 7 , peeji 3 man 4 . Ú tese akaa a se soo u fan kwagh sha mi yô , nahan ú doom hemba nyityô takerada u u lu hen ijiir i veren ityakerada cii . ” Sha hanma sev cii ior umiliôn imôngo ka ve ngohol ing@@ y@@ at@@ u , man ior ub@@ iliôn imôngo ve gema ve ya ican sha kwagh ne . Alaghga tsô a lu ityôkyaa i í ne ve Bibilo i̱ zer kimbir ér se̱ doo ayol a ase je ne — sha ci u ka kwagh u i gbe u se maa a maa yô . ( Mbaheberu 6 : 19 , 20 ) Ior mban , mba@@ ̱ vea lu iyenge 14@@ 4,000 ne vea lu upristi mba kiriki sha m@@ ser@@ akaa u Aôndo a ser a ver ken tempel na u ke ’ jijingi la . Ken masejime yô , Yesu er kwagh u zuan sha awashima u Aôndo vough , a lumun u yan ican shi a na uma na hingir ip@@ aa sha er á pase orumace sha ikyev i kp@@ an u isholibo man ku kera yô . Ka nahan ve zum u apostoli Paulu ôr kwagh u “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” yô , á ter ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha ijiir i môm ye . Ab@@ ig@@ ail war ya na , sha ci u á hide a iyol ijime shi a zamber sha ci u l@@ an@@ egh ku nom na la . Er i pase ken Bibilo nahan , “ jighjigh u nan ” wa u lumun a kwagh u se fe un tsembelee la a a@@ kper@@ an shio . ( 1 Timoteu 4 : 12 ) Ka i saan mbamaren vev iyol a ve , shi Yehova kaa ér ve na i saan un iyol . ( Ps . 1 : 1 - 3 ) Gba u mayange se de ser , akaa a d@@ an@@ en se , er tele@@ v@@ ishen u nengen shin akaa agen a se soon u eren , a ka a yange se u eren tom a mkav wase tsembelee la nahan , a̱ ya shighe u ma se yar tom a mi u henen sha akaa a a hembe lun a inja la ga . “ M@@ E TI@@ L@@ E sha ijiir yam i kuran ” la her . Kwagh@@ ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Kwagh u Se Hen hen Yesu ” la una pase atesen a Bibilo sha gbenda u a wanger hanma or yô . Ity@@ ôkyaa ia fatyô u lun kwaghôron u injaa u pasen kwagh u or nan er shami ga , shi una fatyô u lun a zamber u mimi ker , sha er a zung@@ we or la mhôônom shin a de nan kwaghbo yô . Gbenda u se De S@@ er Yehova a P@@ ine Se Kwagh La Mary yange ngerem washika shighe u mough yem za lu hen gar u V@@ ir@@ g@@ in@@ ia la , a kaa ér aluer m kange ishima mer me civir Yehova yô , me fatyô u za lun vea na . I nger ken Mbaheberu 13 : 15 ér : “ Nahan se naan nen Aôndo nagh ku iwuese gbem sha [ Yesu Kristu ] , ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti Na ken igbar je la . ” Kwagh la lu u l@@ ahan Tindi man Or@@ wan@@ tindi u a lu sha la kpaa . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka I@@ mbor i iwanger man mimi kpaa , di er se vande henen ke ’ kwagh@@ ngeren u a vande a ng@@ un la nahan . Kwagh ne ka a na tsombor u lu ken mzough , shi hanma or nan umbur tom u nan lu eren sha ci u mkpeyol u tsombor cii yô . Gba u hemen ua lu u ú vighe tsema tsema ú sha ikyev i mbakur@@ an mba ve kom tsembelee kua udi@@ ak@@ on mba wasen ve mbara yô , sha u nengen sha mbamgbe mba ken jijingi mba mbatomov mba ve eren tom tse@@ vaa , ing@@ y@@ egh vev ki lu seer a seer la . M@@ nder u Yesu nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku la tese se nyi sha kwagh u Yesu ? Shi h@@ ôn uwegh sha ityakerada i i lu sha te@@ bu@@ l kpishi la maa kaa ér : “ U fa er ityakerada ne cii i lu ityakerada i a@@ jir a i yer or ne kpa ? Yesu Kristu nenge iwasen i i lu nan anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem la ér ka un je i lu wasen un ye . Ka sha ci u atô@@ akaa a a kom ahar nahan yô . Er se lu dondon ikyav i iyol t@@ angen shio i Kristu Yesu , Or@@ vesen wase ver la yô , se lu tesen ser Yehova doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese kpaa . ( Aerenakaa 19 : 20 ) Ú ngu môm ken ior mba i saan ve iyol u wuese Yehova la kpa ? Shighe u Wan u Aôndo lu a va shin tar ga la , yange hiden a iyol na ijime nena ? Sha ci u lu a ity@@ aven kua indi er h@@ unda u iyou yase nahan . Yange ve tee ze@@ ge ya u ve lu a mi la , shi ve de akaa agen a ve lu eren la , maa ve mough ve yem hen tiônnongo ugen u lu keren iwasen yô . Ru@@ di yange tindi a ad@@ er@@ e@@ shi wam u he la shin af@@ ishi a bran@@ ci a hen gar u V@@ i@@ en@@ na la , bran@@ ci gema tindi a mi hen anmgbianev mba kasev uhar mba ve lu mbam@@ ishen yô . ( Aerenakaa 10 : 42 ; 17 : 31 ) Ior kpishi kpe a u fan Aôndo shio . 4 : 13 ; Mat . Se er nan ve se “ kuran mzough u ken Jijingi ” laa ? Loho u i nger ken takerada u Daniel la ngu uma je shi u tema gbilin ga . — Mbaheberu 4 : 12 . Hegen mo vea kwase wam L@@ or@@ ain@@ i , u un kpa Yehova a doo un ishima ne se mba civir Yehova imôngo shi se soo kwagh u ijô kpaa ! Ity@@ av Mb@@ ia K@@ era Lu Ga , 1 / 1 A kaa ér : “ Cii man m@@ yem ken Rus@@ sia yô , m lu ortamen shi m lu pania , kpa m mgb@@ e za eren tom ker yô , lum er m hide m ya ikyar i he a Yehova nahan . M@@ lu u akaa a lu hegen ne ngu kwagh môm a mlu u tar u K@@ an@@ aan yange lu ke ’ anyom a a kar i kom 3@@ ,@@ 5@@ 00 la . Nahan kpa , am@@ een ang@@ ara nahan ka a na se ian i tesen aeren a Mbakristu , er u nan mbagenev icivir man u eren kwagh sha kwaghfan zum u se lu nan mlumun sha mbampin shin pasen kwagh nahan . U fa ior mba shon kpa ? O@@ ri@@ h@@ yom u Aôndo ne soo ér mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova la cii ve de civir un sha mimi kua sha gbashima ga . Yange a ya iwer vea mbagenev ken ajiir a k@@ undun iyol . ( Mateu 7 : 11 ; 1 Yohane 4 : 8 ) Er Yehova a lu a tahav mbu fan kwagh u ken hemen nahan kpa , ka kwagh u a soo u fan tseegh ka a fa ye . Zum u Yesu tile ken kwa@@ v@@ jir sha ishigh ki P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u yô , á kaa wener : “ Tartor Wam ka u shin tar ne ga . “ Tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo , ” mbah@@ endan kwagh a vese kase se wa atô nahan vea fatyô u wan se a@@ gbe shi vihin m@@ til u se til dông ken jijingi la . Shin er yange mea er kpen@@ ga u kô@@ ôn iky@@ on , u tsombor wase eren la kpa ma doo T@@ erem nahan kpa , un man Ng@@ ôm ve taver mo ishima kpishi ér m er tom u pasen kwagh hanma shighe la , shi doo ve u m yem ken W@@ in@@ n@@ i@@ pe@@ g kpaa . Or ka nana ure yô , nan ngô@@ ôr lun a mbamhen mb@@ ab@@ ov , mba vea fatyô u mgbegh@@ an nan u lun ica a mbagenev ga . “ N@@ é fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 8 : 32 . ( 2 T@@ es . 1 : ​ 11 , 12 ) Ka sea eren msen sha ci u mbagenev yô , se lu tesen or u se lu yô man er se nengen anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ve ne jighjigh a vese imôngo la kpaa . Shi ngeren u Bibilo u hiihii la ôr akaa agen a Aôndo gba ken “ ayange ” at@@ ar@@ atar shin ashighe a karen g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô . S@@ aa or a zua a mfe u Aôndo ve nana kôr cio u lun a aeren ne ye . Aluer se mba tôvon shi se mba h@@ eren a her akaaôron a se ungwa man kwagh u se ôr la yô , se palegh u gban ken to u h@@ ônon u u@@ kwagh@@ hi@@ r mba nyian ne . Ka akaa a nyi ka i gba u mba civir Aôndo kpishi nyian vea tsuaa ? De se nenge ase nen er se er tom sha akaawan a Yesu Kristu la yô . Se@@ kar@@ ia ng@@ ur nôngon ku yô , a kaa ér : “ TER A̱ nenge , A̱ or iyev ! ” Nahan kpa , zum u á lu geman akaaôron a anmgbianev mba nomso ve lu nan ken mbamkombo mban shin á lu geman kwagh sha ci u anmgbian u hemen Iyoukura i H@@ enen shin anmgbian u hemen Bibilo i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo , shin á lu hemen sha u wan ats@@ am yô , doo u una kange ityough . ( Yohane 17 : 16 ) Mba@@ ah@@ end@@ anev mbagenev samber a kaa - ér u aiegh sha akaa a samber a abaver , shi ve s@@ ende Mbashiada mba Yehova ityough ér mba bo nongo kpaa . 7@@ 6 ( 1 Kor . 3 : 5 - 7 ) Nahan kpa , ikyav tese wang ér zege@@ ikpelaior la ngi ng@@ een seer a seer hanma inyom ! ( Anzaakaa 2 : 3 - 5 ; 4 : 7 ) Kwagh u Yehova a pase ken Mkaanem nav la gba b@@ i@@ ishi a awashima na . Yange kaa ér un ya iky@@ ur a ashe na . Nahan a kange ishima ér una kenger ma kwase u nan lu kwase na ga sha gbenda u tô@@ mon nan ga . ( Yobu 31 : 1 ) Tor Davidi kpa yange er imba kwagh la . A kaa ér : “ Me kera ver kwagh u dang sha ashe am mayange ga . ” ( Ru@@ tu 4 : 14 , 17 ) Sha mimi yô Ru@@ tu lu “ kwase u injaa , ” nahan Yehova kpa na un iyua i dedoo , a hingir ngô@@ tamen u Yesu Kristu . — Ru@@ tu 2 : 12 ; 3 : 11 ; 4 : 18 - 22 ; Mateu 1 : 1 , 5 , 6 . Zum u Wan Wou A G@@ be I@@ wan Yô , 3 / 1 ( 2 Timoteu 3 : 12 ; Yakobu 1 : 2 ) Ashighe agen je yô , se ‘ kar ken p@@ ev u m@@ ure u ku@@ ugh kpaa . ’ B@@ ri@@ an : U nenge er i ôr var var ér nom shin kwase nana er a or u nan vese la er or shon nan ver ishima ér i er a nan nahan kpa ? A nger wener : “ Ikyav mbi u@@ ty@@ av y@@ asev ka mbi iyolough ga , kpa ka mbi age@@ ev sha ishigh ki Aôndo sha ci u yô@@ h@@ ôr a@@ you a utya , man sha ci u vihin mbamhen kera man shi hanma kwagh u ta@@ ven u i kende a mi sha , sha u y@@ is@@ an kwaghfan u Aôndo ” la . ( 2 Kor . Aluer ka u ú fatyô u palegh ajiir a bo ang@@ ara nahan , shin m@@ ough@@ on her kera yemen hen ma ijiir igen i a@@ ah@@ e a fe eren her ga yô , alaghga a@@ ah@@ e una tser u er wea lu sha ajiir a bo la ve ma i lu nahan ga . V@@ ande fan kwagh u u er yô . Su@@ le u E@@ den ne yange u lu hen ani@@ jiir u kpuaa sha tar . Mba ve vese ayol a ve ka ve ôr akaa a vihin ikyar ve kpishi shi ve tu@@ h@@ wa nan , shin mbayev vev kpaa . Kwagh u sha utar yô , tôô wer anmgbian ugen u i de un tom yô , ishima ngi zan iyol sha kwagh u una er ve una kure u@@ gb@@ ayol mba kwase na man mbayev nav yô . Hi@@ ihii yô , ver ishima wer Mal@@ aki hii kwaghwan na sha mbampin mban ér : “ K@@ era ka ter môm se cii se lu a mi gaa ? 9@@ 1 : 2 ) Se er nahan yô , Yehova Aôndo una hingir se ijiir i teman i kundu kundu . ( Ps . Ú dondo akaawan a i pase ken avur a a dondo heen ne ken uma wou nena ? Kwagh@@ wan u In@@ j@@ aa u ken Bibilo Ka hen shighe la tseegh man tar ua “ mgb@@ ough a mfe u iengem i TER , er mngerem ma ngee ma ci@@ r zege@@ mnger nahan ” ye . M gem uma wam nahan cii yô , m ker Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova , m za kaa a ve mer m soo u nyôron kwaghaôndo ve la . Wan@@ kwase ne nenge ér ashe a wan u kuran ilev la ku@@ ngu se@@ gh se@@ gh er ati@@ i gba iyol shin at@@ u@@ mba nahan . Hanma or u nana venda u eren nahan yô , a kende nan ken at@@ se a usu u ye@@ ghen ker la . Mkaanem ma se lu zuan a mi la ma a wase se u tsuan akaa a dedoo man a injaa a se soo u eren la sha er se er kwagh u doon Yehova ishima shi se na a saan un iyol yô . Bibilo ôr kwagh sha injar i dang u eren ér i̱ “ y@@ ua er kon u y@@ u@@ an nahan . ” Doo u se ker shighe u a hembe doon u zan hen mba@@ y@@ aav yô . Ka “ akaa a nd@@ ôh@@ ôr ishima ” a nyi nahan “ Zege@@ bab@@ ilon ” a lu a ibo sha mi ? 7 : 1 - 3 ) Lu Yehova iyol na tsua un ér a lu tor man pristi ye . 28 : 5@@ 8 - 6@@ 1 ) Kpa lu cii la ga . Yehova yange kura ior nav sha u ve de gbe angev ga yô . ( E@@ ks . 23 : 25 ; D@@ ut . Kpa ashighe agen yô , ka i n@@ ungwa ani@@ vur kwagh u ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em amba er ah@@ ôm a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma lun mngerem mngerem la sha mi . — Nenge “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La ” la ken Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 199@@ 4 . ( Ôr Mbaefese 6 : 1 ; Mbakolose 3 : 20 . ) Mbamaren ka vea er tom ken ij@@ ough@@ ave yô , ve hemba zuan a injar i dedoo . ( 1 Mbakorinte 10 : 13 ) Bibilo taver se ishima ér una ‘ ko@@ so se ’ gaa ? Ú ngu wer , lu k@@ enden a iyol na sha ve nger kwagh nahan ga , gadia lu icighan jijingi u Aôndo mgbegha un ve nger mkaanem man ye . U ‘ van@@ den keren tartor u Aôndo man perapera na ’ la wa u nengen ityom i hen tsombor wase er Yehova kpa a nengen i la . Z@@ a Hemen sha ci u I@@ civir i Aôndo Ish@@ aren yase yô , i lu u zan iky@@ ura sha gbenda u Yehova a soo la . Sha nahan yô ka vea nenge sea man@@ den ave sha ih@@ in@@ da ve nahan , i kpiligh ve iyol shi i doo ve kpaa , man ashighe kpishi ka ve kegh ato a vese . Z@@ ayol shon yô , lu gbenda u vea nenge sha wan ve u lun anyom 11 , u i yer un ér Jac@@ ob la . W@@ ea soo u seer fan er Bibilo ia fatyô u wasen we la yô , nenge peeji 12 - 14 u an@@ takerada u i yer ér T@@ so@@ mbor Wou U@@ a F@@ atyô u L@@ un ken M@@ saanyol la . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . ( Aerenakaa 21 : 8 - 10 ) Ikyav tese ér , yange i tese ve akaa a ken jijingi tsema tsema , shi ve lu a gbashima sha tom i@@ vangeli , shi ve ôron akaaôron a profeti kpaa . ‘ Kwase wou a̱ doo u ishima ’ Ka nahan ve ior mba henen sha kwagh ve soo u zuan a iwanger sha akaa ye . Ka m ver ishima mer mbatamen ve sôr zayol la sha er me palegh u za lamen a or la iyol yam , him@@ en iy@@ ongo shon yôô ? Ka nyi man nyi nahan i̱ lu u@@ kwagh@@ hi@@ r mba sha ayange a se nee , man Yohane ta iwanger e̱r i gbe u se lu su@@ laa nena ? Yesu yange kaa ér : “ Saan mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la , iyol . ” Yange er nahan , lu sha tahav nav ga , kpa lu sha tahav mbu Yehova na un la . N@@ gi@@ se er i@@ mba@@ kwagh ne sha ayange a Aberaham , u yange fa ér Or@@ jir u tar cii vande karen m@@ yo@@ ho@@ m ma if@@ er@@ kwagh i So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a , ag@@ ar ahar la cii bee yô . Ka akaa a nyi nahan aa na ve alaghga mbagenev kpuaa vea kure ikyaa sha m@@ lan ér mb@@ á mba i shigh ve mk@@ ure@@ me ? ( b ) S@@ an@@ ker la man ada la tile sha ityough ki nyi ? U tesen ikyav yô , yange se zua a up@@ ania mbak@@ asev uhar hen ger@@ i u B@@ ru@@ s@@ qu@@ e , ikyua a ger@@ i u B@@ lu@@ m@@ en@@ a@@ u , ken kpen@@ tar u S@@ anta C@@ at@@ ar@@ ina . Yange hemba s@@ aren un u ma i civir un a u un eren ishima i Aôndo la . — Ôr Mateu 4 : 8 , 9 ; Yakobu 1 : 13 , 14 . M ngu a fa kwagh ga . Kwagh u wan@@ y@@ en@@ om@@ so ugen hii u kôron wan@@ kwase u lun anyom 15 , u i yilan ér L@@ is@@ a la sha ishima , man kwagh u ken jijingi man an@@ za a dedoo gba wan@@ nomso la ishima e̱r yange gba tsombor u wan@@ kwase la nahan ga . Mor@@ en@@ a wuese Yehova sha mbam@@ lumun mba i na un ken Ruamabera wang la , shi msaanyol u a zua a mi la na yô , a soo u civir Aôndo sha agee a na cii . Ka kwaghwan u nyi Peteru yange wa no@@ o@@ v@@ o , man er nan ve kwaghwan ne a lu hange han@@ ge@@ e ? Shi Mbaromanu 12 : 17 , 18 wa se kwagh ér : “ De or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . . . . Mba i lu ve pe va waren iyange i Yehova cii saa vea civir Aôndo sha ishima i taver tsung er Y@@ e@@ h@@ u nahan Ishim@@ at@@ aver gba zua vea mciem man ishimaverenkeghen kua dooshima . ( Anz . 3 : 31 ) I@@ a vi@@ him inyaregh ci@@ c@@ aa ? Sha shighe ugen la je yô , á bugh h@@ unda gb@@ ange@@ laa ve tema ve lam sha an@@ shighe kpuaa . Yange l@@ ù a wan , shi nom na gema l@@ ù tamen a na ica je . We kpa ú nenge anmgbianev ou mba nomso man mba kasev mba ken Kristu wer mba tsombor wou shi ne mba ken mzough shi ú eren kwagh a ve sha dooshima kpa ? Nahan cii kpa , akav nga hemban tesen hegen cii ér se mba ken mkur u shighe u i gbe uumace je ve lu a vande tagher a mi ga yô . Ôr ngeren u Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 200@@ 9 , u a lu a itinekwagh ér “ Yehova Er I@@ shigh N@@ agh K@@ i W@@ anger sha a Ve ” la . Nahan kape kasev mba ken Kristu kpa ve eren kwagh vough je la ; mba l@@ ahan noov vev shin mba nengen noov vev mba ve lu ityough vev e̱r Ruamabera a pase nahan la , ér ve gba kwagh ga ze . Ior ou mba ve kpe mbara kpa , alaghga a va nder ve . Heela tseegh ga , de se gbidye kwar , sha kwagh u se asange asange se er ve se na a saan hanma or iyol ken tiônnongo yô . 7 : 39 ) Er ivese i lu icighan kwagh yô , doo u se nenge ser iv@@ a@@ ap@@ aven ka be@@ er@@ kwagh ga . Aluer u tsua u civir Aôndo yô , doo u u hen sha kwagh u a soo ér we u er la , kua gbenda u ú soo u civir un la kpaa . F@@ il@@ ib@@ u pase inja i iv@@ u@@ lu@@ gh ki yange or la lu van@@ den ôron la shi a za hemen a gba “ ôron un kwagh u Yesu . ” — Aerenakaa 8 : 30 - 35 . ( Mateu 28 : 19 ) U@@ gen yô ka sha u loho u Tartor la “ u̱ lu mpase . ” Man ka kwagh u loho u dedoo ú Tartor ne ú er je la . Shin a@@ fa@@ eren@@ ga ior mba ny@@ a@@ ghen we shin mba nzughul a we . Sha ishigh ki Yehova yô , tar vihi , sha ci u ú mgb@@ ough a i@@ pi@@ la . Kpa sha vegher ugen yô Yesu sember kaan wener : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” Ze@@ ge a@@ kwa@@ ti u a lu hen ya wase ken ang@@ ar u J@@ as@@ per , ken kpen@@ tar u M@@ in@@ n@@ es@@ o@@ ta , ken tar u Amerika la , ka ikyav i tesen ér ng@@ ôm yange lu a isharen taveraa i wasen ior ér ve fa Aôndo taveraa . Davidi kera fe kwagh u una er ga yô , maa á tindi U@@ ria ken utya a washika ér á na Yo@@ ab@@ i , tor@@ utya . Ka sea zung@@ we shin ishima ia vihi se ker sha ma kwagh u se er , shin ishima ia vihi se ker sha ma kwagh u se k@@ an@@ shio u eren yô , se mba v@@ aan “ af@@ an@@ yô . ” Shighe u S@@ ôron Ve la Hii Ve ! 29 : 18 — Yange “ hanma ityough ki or@@ ough kp@@ ur , man hanma van@@ de@@ gh torough ” nena ? Gbenda u nom man kwase ve pasen mnenge ve sha kwagh la ngu hange hange ken ivese . Shi zum u i nder un shin ku la kpa er tom u nengen sha tom u samber a loho u dedoo u Tartor la . Or u u tsough u v@@ ô@@ son man tom u u soo u eren la , tese ér ishima hemba nyian we sha akaa a iyolough , a u ‘ van@@ den keren Tartor na man perapera na ’ la shinii ? K@@ ure kure tsô , se pav ayol a ase ker kpuaa kpuaa , sha er hanma iyange se timen sha ivur Bibilo , i anmgbianev kposo kposo duen a mi la yô . Ken inyom i 199@@ 5 la , mbam@@ ishen mbagenev uta@@ an va seer sha a vese . M@@ ôm ken a ve lu El@@ si@@ e S@@ wan@@ son , anmgbian u kwase ugen ken tar u K@@ an@@ ada , u yange bee makeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha 25 yô . Ieren ve i hemban Aôndo ato shi eren kwagh a na sha icivir ga ne yange hii tsuaa je , shighe u i sember duen a ve ken Igipiti , ve lu ken deser@@ ti la . 31 : 2 - 6 ; 35 : 30 - 35 . TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U yange mough zende lu zenden yemen f@@ aa f@@ aa , gban ica a ya na kure kure , ishima na cii lu sha tom u lu zan una za er la . Kanyi kwagh or@@ kur@@ an@@ ilev la yange er zum u a mase va zuan a iyôngo i i̱ saa laa ? 3 : 12 - 14 ) Aluer se nôngo tsung sha u lun a aeren ne yô , a a wase se nahan “ TER kua ior kpaa ” vea “ rumun ” se . ( 1 S@@ am . 2 : 17 ) Ka i ôr Mkaanem ma Aôndo ken mbamkombo asev shi i ta iwanger sha mi . Mkaanem nam ka ma pase se igbenda i Satan , shi “ se kera lan a@@ yom a na ga . ” ( 2 Kor . Hii shighe la je , ve wase ior hemba 50 u van ke ’ mzough wase u anmgbianev Mbakristu ne . [ U@@ foto mba sha peeji 10 , 11 ] Ka hen Yehova man Yesu hanma or u ken tiônnongo nana va pase akaa a nan tsough u eren la ye . — G@@ al . ( Yeremia 17 : 9 ) A soo ér se zende sha kwaghfan , shi se suur sha a na , gadia un ngu Or@@ hemen man Or@@ tesen se . Ve cii ve bee iyol k@@ umbur k@@ umbur zum u Yehova kaa a ve er ityendezwa la z@@ ur@@ um u iv@@ in la , man kwagh ne yange h@@ ôm S@@ ara kpishi , nahan a se ahan . Or ne lu Orshiada u Yehova ; yange tes@@ em kwagh u i nger ken Mbakolose 1 : 9 , 10 la . • Kanyi ia wase se u du@@ ghun ieren i gban ah@@ on ken a vese kera ? Nahan kpa , or u nan to@@ ho an@@ ngô u nan ity@@ uh@@ wan@@ ev mbi vihin tsung yô nan kuma u a ôr nan ijir sha iji@@ r@@ tamen . Mkaanem ma ken I@@ vangeli i Luka ma ma er kwagh u batisema u Yesu ne kaa ér Yehova yange yar tom a ishember i ‘ we ’ sha u ôron kwagh a Yesu jighilii . A kaa a na ér : ‘ We , U ngu Wan Wam u ishima ishima ; ka We ishima i doom a We yum ye . ’ — Luka 3 : 22 . Yange hange Paulu u zuan ishigh a Mbakristu mba ken Roma sha er una na ve i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , vea tile dông yô . A nger Mbakristu mba sha ayange na la ér vea hingir mba ‘ i lumun ve ve lu ônov la , ’ nahan Aôndo una er a ve “ er ka ônov ” nahan . Bibilo tese ér , ka a lu or@@ maren môm tseegh nana lu Orkristu je kpa , Aôndo a nenge ônov mba nan mba kiriki ér mba icighan . ( Pasalmi 37 : 5 ; Anzaakaa 18 : 13 ) Se fa keng ser yange una za hemen u eren kwagh sha kwaghfan sha ci u tsombor na . Er i lu u se cii se fatyô u civir Aôndo gbenda môm ga nahan kpa , se cii se fatyô pasen loho u dedoo u Tartor la . Vea er msen sha ci wou shi vea wa u kwagh u una wase u ú hide u taver ken jijingi yô . ( Yohane 17 : 14 - 17 ) Se na sha u Mkaanem ma Aôndo ma m@@ á pav se ma ver kposo sha ci u icighan@@ tom ne m@@ à zer kôron se iyol gbem . 4 : 29 , 31 . Aôndo na un mlumun kaa ér : “ Z@@ an zan ag@@ ar aa kar hingir at@@ se ve , or á kera lu ker ga , a@@ you kpaa or á lu ker ga man tar ua hingir to@@ ho dang ve . ” — Ôr Yesaia 6 : 8 - 11 . Shin er ityav mb@@ ira bee kera je kpaa , ha@@ gh@@ el@@ aa lu shin tar her . Mimi mimi je , M kaan we ne , se mba er kwagh u se fe , man shi se mba pasen kwagh u se nenge yô , kpa ne mba lumun mpase wase la ga . Ka a er kwagh ne ken ngeren mba ken Iyoukura man Tom W@@ ase ú Tartor man ityakerada i he kua akaaôron a sha mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen . Ka sea hide a ayol a ase ijime sea ta@@ an ihy@@ agh ken Yehova , a lu ken ayol a ase ga yô , se wase u van a mzough ken tiônnongo . Nahan cii kpa , i ker gbenda u zan un a kwaghyan u ken jijingi sha er a su@@ r un ishima shi a taver un ishima yô . Yehova kaa ér : “ Er , ishima i ior ne i wa ah@@ ôm , man ato a ve a̱ y@@ uh@@ wa . ” Mba ve lu hen mkohol la , kua ior mba Aôndo sha tar cii yange ve lumun kwaghwan la saan saan . Tom i@@ vangeli yange u lu kwagh u hiihii ken hanma or u ken C@@ ôô@@ ci cii kua tom u nan kpaa . . . . Nahan ka ve za hemen u wuese Yehova ken mbamkombo vev mba Mbakristu man ken tom ve u pasen kwagh la sha kwaghfan . An@@ th@@ on@@ y : Kpa Aôndo soo ér se fa ati a ior mbara kpôô kpôô . Maa ve kar ve yem hen ya ugen . ( b ) P@@ ase er s@@ an@@ ker u jijingi una wase se u hendan a imeen yô . U tesen ikyav yô , i lu nahan u kar u pasen ior kwagh sha u@@ go@@ do@@ b@@ i shin sha ajiir a tom ve@@ e ? Yesu yange kaa ér : “ Kwagh ne a̱ de kpiligh ne iyol ga , gadia shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo [ yam ] , vea due kpaa . ” ( Yoh . Mba eren tom u pasen ior kwagh u Tartor la nyian nena ? Ishima I L@@ egh L@@ egh Ka Ieren I Orkristu I H@@ ange H@@ ange Mbat@@ amen 24 mbara tile sha ityough ki iorov 14@@ 4,000 mba ve lu sha , ken iengem , ape ve lu eren tom u u@@ tor man upristi kpaa la . Ka sha ityôkyaa ne ve K@@ ain ya ibo sha i@@ pi@@ la na la ye . I@@ wasen i yange se zua a mi la gande u ôron . Mba@@ wan@@ ndor a vese man mba@@ vesen mba hen ijiir tom yase kua an@@ ng@@ ôô@@ v asev ka ve wuese aeren a dedoo a Mbakristu mba mimi la , kpa ve gema ve vaa iyol ér , “ Ka di tsô er se lu Mbashiada mba Yehova yô ! ” Shi kwase ne yange fa ny@@ inya i hendan kpishi , nahan i tsua un ér a tile sha ityough ki tar u K@@ an@@ ada ken an@@ umbe a vesen agen a yange i er ken inyom i 19@@ 8@@ 0 yô . Lu@@ un er yange m nenge ieren i bo i wan wam la be@@ elee yô , mayange ma hide ken mimi ga . ” Er Mor@@ de@@ ka@@ i , an@@ ngô u ter na wa un kwagh yô , a pase er un lu wan@@ kwase Mbayuda nahan ga , i fa un sha iti i ken zwa u Per@@ shia i Ese@@ ter la tseegh . Ashighe kpishi kwagh ne ngu a na ior ve kera wa ikyo sha kwagh u uma u mba ve eren tom a ve imôngo , shin mba@@ wan@@ ndor a ve ga , shin kwagh a gba ve u za sôron ma or@@ te@@ enkwagh u nan we ndor a ve ga . ” Er yange hide a iyol ijime shi lu ngô u civir Aôndo kpoghuloo shi wa ishima shin er tagher a am@@ een nahan kpaa yô , a kuma u se kav un . Yo@@ shia lu di wanye u cuku tsô , kpa Yehova gema doo un ishima sha mimi . 6 : 17 - 19 . 11 : 17 - 19 . Zum u a@@ ah@@ e a er yô , a@@ ah@@ e la una fatyô u b@@ enden a hanma or cii , ts@@ w@@ eren a ts@@ wer or ga , ngu a b@@ enda a or u nan ne Aôndo jighjigh man or u nan ne un jighjigh ga kpaa . Kpa , akaa a mbagenev ve nenge ér ka shami la , mbagenev di ka ve nenge ér ka a sha mi ga . De se tôv se nenge nen e̱r ngise Yehova ta@@ an ior nav iwanger man e̱r nyian kpa a lu tan i yô . Yange m gbidye kwar sha mkaanem ma Paulu ma i nger ken Mbafilipi 4 : 11 - 13 la : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” Mbat@@ amen mba ve t@@ angen iyol ga , ve hi@@ di a ayol a ve ijime shi ve eren kwagh a mbagenev sha dooshima la , mba veren ikyav i dedoo i ia wase nomso mba ve lu agumaior yô . Shin er tar yô , kwagh ne a lu kwagh u maan u iyol nahan kpa , ka kwagh u mbamaren mba ve lu Mbakristu vea soo sha ci u ônov vev nee ? — Yohane 15 : 19 ; 1 Yohane 2 : 15 – 17 . 3 : 13 ; Heb . Aluer yange vea ngohol mtsera ne hanma uwer yô , “ deri u inyaregh ” ki anmgbianev vev ki ve lu ngohol ken inyom jimin la a lu deri u inyaregh ki shon kwa 12 . 19 , 20 . ( a ) Ka zayol u nyi yange lu hen atô u mbaapostoli mba Yesu , man Yesu yange nenge sha kwagh ne nena ? Ruamabera pase igbenda i kwagh u Yesu a kaha kposo la nena ? Kwagh ugen u una wase se ve se lu a isharen i eren tom sha ci u mbagenev yô , ka u henen sha kwagh u Yehova man wan na ve er sha ci wase la zu@@ mb@@ ee . 3 : 9 , 15 . A@@ yange nga kar yô , Yesu u i nder un shin mbakp@@ enev la ande hen Saulu . Kpa gema gba u vea lu a akaaôron a Yesu ne ken ityough vev man ken ishima kpaa . • Ka akaa a nyi nahan i gbe u se er ve se hen Bibilo a ior tsema tsema ? Er Aôndo lu hemen Solomon yô , a maa tempel u i@@ civirigh sha ci u mcivir u mimi , shi nger ityakerada i Bibilo iti@@ ar . Se mba s@@ ôôn nengen a h@@ w@@ ange u yevese za kighir her la . Een , gba u se ver ishima zu@@ lee sha ngeren u I@@ vangeli la shi se iv@@ in asema ase a mkav u sha kwagh u uma u Yesu man ikyav i tesen na la hanma shighe cii . Ka Yehova Aôndo tseegh i gbe u se civir ye , nahan ka hen a na tseegh i gbe u se eren msen ye . ( Mbaromanu 12 : 17 , 18 ) Se kav nen Aôndo sha u lun a dooshima u mimi , gadia ka kwagh u a lu u vough u i doo u se eren hanma shighe je ne . — 1 Yohane 4 : 8 . Hanma iyange i sev mbu av yô , ka se seer mgb@@ ôghom a shighe u Tartor u Aôndo ua va la . Ken “ ayange a masetyô ” ne , ior umiliôn imôngo , due ken akuraior man ini@@ on@@ go@@ ior man ijô kposo kposo va sha “ u@@ wo u ya u TER . ” “ M Y@@ i@@ la Ne M@@ er , A@@ kar ” Mbashiada mba Yehova mba nôngon kpoghuloo ér vea dondo ikyav i Yesu la sha u pasen ior kwagh u Tartor u Aôndo sha gbashima . ( b ) Lu hanma shighe mbadondon mba Yesu kav kwagh u ishimaverenkeghen i yemen sha la wang - na ? A pase wener : “ Yange m seer eren tom u pasen kwagh , m lu henen mer me er nahan tsô alaghga tom ne ua ci@@ r isholibo yam . ” ( Daniel 6 : 21 , 22 ) Or@@ t@@ yom ugen yange yima apostoli Peteru ken ga@@ adi . Er “ iyange i Aôndo ” i vesen la i̱ lu mgb@@ ôghom a mgb@@ ôghom yô , de se ember nen sha er “ i nenge er [ se ] kuma u yan ican i ah@@ e@@ enegh ” sha ci u iti i Yesu yô . ( b ) M@@ dugh u i dugh or@@ sho@@ li@@ bo la ken tiônnongo sha la va a nyi k@@ ere ? Shi u fatyô u yaren tom a tahav ou kua gb@@ ong gb@@ ong wou sha u eren tom u ish@@ u@@ en pania shin pania u ke@@ ke . ( a ) Er nan ve Yesu yange yila m@@ gem u sha iengem la ér ka mpase u sha mnenge ? M hen u kighir ishim@@ an@@ yo@@ on yam shighe u i b@@ am@@ em je kpaa . Bibilo kaa ér ashe a na “ nga sha hanma ijiir ” cii . Tindi , u ka a nôngo u pasen kwagh kpôô la , alaghga una lu a inja sha shighe kpuaa shin sha kwagh môm , kpa akaawan yô nga a lu gbem sha won . 8 : 21 ) Yehova una “ tim ku sha won kera ; Ter Aôndo Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii , man shi Una hide a il@@ y@@ ahan sha ior N@@ av kera sha won cii . ” Nahan , er Yesu na uma na yô , a p@@ aa uumace sha ikyev i isholibo . Aluer ka nahan yô , palegh ieren la . ( Mateu 24 : 37 – 39 ) I@@ mba uma la ia fatyô u ts@@ aren se , nahan akaa a ken jijingi aa kera gba maan se iyol ga . Sha nahan yô , doo u se time se fa er se fatyô u tsu@@ ghun ayol a ase la , man mhen u aiegh u una fatyô u tsu@@ men a vese la kpaa . Er nan ve se fe ser Aôndo una wase se ér se civir un sha mimi ? Aluer se soo u hiden taver her k@@ ere k@@ ere yô , a gba u se er kwagh u ort@@ wer a kaa ér se er la . Shin er Paulu wa ior kwagh ér ve civir Yehova ken mlu u kwa@@ v nahan kpa , a nenge ér un hemba mba v@@ ô@@ son kasev shin noov ga . Lu nyi i na ve or ne gema uma na sha gbenda u vesen nahana ? Ikyav i wang i i̱ tese ér msen u eren wasen or u civir Aôndo u̱ nan cie kwagh shin nan te a@@ kper@@ an la ngi ken 2 Utor 6 : 11 - 18 la . Ka nyi i tese ér apostoli Paulu zenden sha jighjigh u nan , lu sha mnenge a nenge ga ? U ngu wer saa anmgbian nana lu ortamen shin di@@ ak@@ on ve nana wase mbagenev vea pasen kwagh kpoghuloo ga . Kpa , una na se agee a se wa ishima yô . 16 : 8 - 11 , 31 - 33 ) Nahan kpa , ônov mba Kor@@ aki yô , lu uwegh sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la ga . I@@ mba m - ongo u ungwan kwagh la doo anmgbian ne kpishi . 14 Tese I@@ wuese sha M@@ ne u Yehova A Ne Kwagh W@@ u@@ ee La Ken a ve yô , lu ati@@ ca man mbat@@ ô@@ v@@ on sha aeren a ior man mba nengen sha kwagh u mkpeyol u mbayev kua mbagenev kpaa . ” De se seer henen kwagh u ior mba ve lu tsombor u Betel sha tar cii la . Aluer se mba eren akaa a i tese ken foto heen ne yô , se fatyô u hendan a Satan man az@@ ô@@ v a na nena ? U Pas@@ en Kwagh sha U@@ ya U@@ ya Aberaham soo ér Is@@ ak@@ a a er kwase ken Mbak@@ an@@ aan ga sha ci u ve lu ior mba civir Yehova ga . 3 : 16 ) De den wer m@@ tu@@ me@@ yol a na averen a tsôron la a kar u ga . Ka akaa a nyi yange er sha ayange a Mose la , a Paulu a ter ken 2 Timoteu 2 : 19 ? M kaa a ve mer , m soo u koson inyaregh k@@ ira va eren pania a mi , kpa ve lu ngohol ki . Nahan awashima u un u a gbe se la yô , lu u uumace ve lu ken Paradi@@ so shin tar ne shi ve mar ônov ker kpaa . Kpa inja i ishember i sha “ mnger kua jijingi ” la ér nyi ? Aluer Bibilo tese yô , lu hanma shighe Aôndo hii pasen uumace kwagh u ishimaverenkeghen laa ? Sha kwagh u 1 Timoteu 3 : 1 a kaa yô , “ Aluer or ngu keren u lun or@@ kuran yô , ka tom u dedoo u sar nan ye . ” Se Mbashiada mba Yehova se mba eren ts@@ wam shin nom@@ or a ior ga . Kpa , yange lu tesen ér aluer mba ken kwaghôron na zan zan , shi ve za hemen u wan ishima yô , mba a ian i hingir mbahenen nav mbam@@ imi . ( Mal@@ aki 1 : 1 – 2 : 17 ) Se fatyô u eren msen ne wuese un kpaa . Aluer se suur sha Yehova a ishima yase cii yô , se ember uma nyian shi se za hemen u zenden sha igbenda i perapera i Aôndo u a ne se icighan jijingi sha dooshima la gbem sha won . — Pasalmi 1@@ 28 : 1 ; Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Ka an je nan kom u lun Tor u Tartor la i hembe Yesu Kristu , un u yange kpe sha ci u mba vea va lu sha ikyev na laa ? Ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la , i hii u tsuan mzough u mbatamen ér a nengen sha tiônnongo , kera lu ortamen môm tseegh i wa nan tom ne sha ikyev ga . Nahan de se time sha ityôkyaa i i ne ve kwagh u Davidi a er la a lu shami vough yô . Nyian ne kpa , mbacivir Yehova mba i shigh ve mkurem la kpa mba pasen loho shon . Ka nyi u er ve u na bem a lu ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Kape Orkristu kpa i lu je la , atam aa ka nan ume la ka mbahenen mbah@@ ev keng keng ga , kpa ka iv@@ or i he i Tartor . 2 : 5 - 8 ) N@@ agh ku ip@@ aa ku gba u una na la lu u p@@ aan se sha asorabo , man nagh ku i naan sha u@@ ile sha ikyev i Tindi u Mose la , lu a lu di m@@ ure u nagh ku Yesu ku@@ la tsô . N@@ ongo u Yehova sha Tar Cii ( Yakobu 5 : 14 , 15 ) Gbenda môm u or@@ sho@@ li@@ bo nana tese ér nan ngu ‘ u@@ men ity@@ am@@ egh ki ki kom m@@ ge@@ m@@ shima yô ’ ka u za lamen a mbatamen . Nahan kpa , fa wer kwagh u mlu u Aôndo u a lu a mhii ga ne gban k@@ an di mhen u lun se a iwasen shio ga . Kpa , Ne@@ hem@@ ia gema lu pristi ga . Aluer u kegh ato a ve zu@@ lee yô , u hemba fan atô@@ akaa a ken Bibilo a u pase ve ve aa kôr ve sha m@@ tema yô . Ka nyi jim tsombor wase u hembe eren@@ ee ? ( b ) Al@@ am a se lamen la aa pase or u se lu nena ? U na jighjigh a ishima you cii wer Yesu ka Mesiya u ityendezwa , un shon u Yehova a ver un ér a lu “ Or@@ hemen u myom ” la kpa ? Shi se nenge er u ungwan imo i Yehova shi lamen a na ken msen la una wase se u lun a na kôôsôô , a lu nyi je ia er kpaa yô . Aluer se tese dooshima wase sha aeren a ase ga yô , una wase or môm ga . Yesu yange ôr injakwagh ne sha ci u nyi ? Bibilo kaa ér : “ Kwagh u Davidi er la yô , vihi TER ishima . ” 3 : 2 ) Er se cii se yen yô , a@@ dooga mbam@@ yen asev shin mbam@@ yen mba ior mbagenev vea na se de u yevese a@@ yem a uma ne fele fele , shin se mem u yevese a shighe a wa karen . 3 Y@@ ar tom a akaawan a Bibilo ken uma wou . Yosua kpen kera yô , kwase ugen ken Mbam@@ o@@ ab@@ i u i yilan er Ru@@ tu la , tsua u civir Yehova sha ishimataver . Ka ve er nahan sha er vea er idya ga yô . Er nan ve se fe ser “ iyôngo igen ” la kpa ia nyôr ken iember i zege@@ tsombor u Yehova u sha won cii la una lu ember iv@@ a@@ a@@ zuan i Wan@@ iyôngo laa ? D@@ ugh ican i keren kwaghyan kera yô , ve lu sha ikyev i hemen u Mbar@@ o@@ ma ú sha mk@@ ighir la , shi mbahemenev vev mba kwaghaôndo tôô ve ikyav mbi y@@ uh@@ wan sha atindi a ve wa ve kpishi la . Er derianyom u sha 20 la lu zan hemen yô , ityav lu hemban wu@@ an a wua ior cii . Yehova yange fa di a fa tsô ér or ngu mba yer nan ér Aberaham ga ; Aberaham yange doo un ishima tsung shi lu ijende na kpaa . — Y@@ ak . ( Yesaia 1 : 18 ) Shin er ibo yange lu i Yehova ga nahan kpaa , a lôh@@ ô ikyurior i hemban@@ ato la ér i̱ va vea kure ikyaa la imôngo . Heela tseegh ga , ort@@ yom la kaa a na ér a yilan wan na la ér “ Wan u U@@ hemban@@ sha . ” Shi ka i doom u lun a ior mba lun sar sar shi taver mbagenev asema kpaa . ” Se doo un shima kpishi , ka nahan ve yange kpe sha er una “ kav mlu u ku@@ ugh sha ci u ior cii ” ye , nahan se kpa asema sa@@ gher se ker kpishi sha dooshima na ne . Ashighe kpishi ka una hen kwagh na yô , a haa m@@ liam ashe , sha ci u a doo un ishima kpishi . Ve lu mbah@@ e@@ men ad@@ ua mba aiev mba atesen a P@@ l@@ ato , or@@ fan@@ kwagh@@ ts@@ ura u lu Or@@ g@@ rika u fan Aôndo ga la doo ve ishima yô . ( Yohane 10 : 16 ; Luka 12 : 32 ; Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ) Ve hingir ak@@ ar a mimi a anmgbianev mba Kristu , mba wasen ve u eren tom u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ne ” sha er u lu mpase hen akuraior cii yô . Ka i dugh or ken tiônnongo kera zum u nan er kwaghbo u vesen man nan vende u geman ishima yô . Kpa una gema a mon@@ do iwanger sha a ve gbem sha won . Yange mba er ve kwagh u Tartor u Aôndo ua er sha u sôron akaa cii shin tar yô , ve pine ér : “ Ka hanma shighe man akaa ne aa ere ? Man ka nyi ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou [ m@@ tem u una tema Tor sha Tartor ] la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” Kpa a er nan man imba kwagh ne ia er@@ ee ? ” • Yosua laa ? ( Mpase 14 : 1 , 3 ; Yohane 1 : 29 ) Er gomoti u he ne a lu u sha yô , i yila un ér ka “ U@@ sha mba he@@ v , ” kpa mba ve lu shin tar ne ve lu sha ikyev i gomoti ne yô , i yila ve vough nahan ér , “ tar u he . ” Aluer ka inja er mbamzeyol ta sha vese gande yô , icighan jijingi u Aôndo una wase se nena ? Nahan B@@ en ka@@ mber mo uwegh iyol , a se te@@ gh@@ elee , tsô a kaa a mo ér : “ Sha kpôô yô , u doo Yehova ishima . ” ( D@@ ut . Sha ayange a mbaapostoli la , ior mba ken Tartor u Roma la kpishi lamen zwa Grika . I nger iti na ken “ ruamabera ” u Yehova “ u umbur akaa ” la . — Mal@@ aki 3 : 16 . I@@ vaa you ia doo shin ia lu a mbamzeyol je kpa , doo u kwase wou shin nom@@ ou una fa ér ú na ishima sha ivaa yen la je ú tôô ave sha . 3 : 10 , 23 ) M@@ lu u p@@ al@@ egh@@ aa la na yô , uumace cii nyôr ken ime i ken jijingi , hingir u vea y@@ aan ican shi vea kp@@ een . ( Mateu 6 : 33 ) Kpa ú ngu wer mkaanem mara ka ib@@ um@@ un i tesen ér uma a va lu kundu kundu ga . Kpa gema ka u taver se ishima ér aluer se vande veren Yehova hiihii ke ’ uuma asev yô , una kura se . — Pasalmi 37 : 25 . Doo u se er msen se sôn nyi ? Ior mbagenev yange ve lu ke ’ tiônnongo u Mbakristu u ke ’ derianyom u hiihii la mba yange ve l@@ ahan tahav mbu hemen u Aôndo yô . Yange Mbashiada mba Yehova tese or ne mimi , ve wase un u o@@ s@@ ough sha ikyev i mba@@ im@@ ev kera , di er ior mbagenev kpishi kpa ve wase ve nahan . 3 : 4 ) Aluer se ker gbenda u or@@ ya nana hen sha injakwagh i taver ga ne yô , ia wase nan u kaven mimi u kwagh u se lu ôron nan la . ” ( Yobu 33 : ​ 23 - 26 ) Mkaanem mara tese ér Aôndo kegh iyol u lumun “ i@@ w@@ om ” shin “ ip@@ aan ” sha ci u uumace mba ve gem asema la . ​ —⁠ Yobu 33 :⁠ 24 . Kpa , de henen wer Diabolo una fatyô u wu@@ an hanma or u a soo u wu@@ an cii ga . Aôndo kor U@@ nav , shi mayange je una na Satan ian ér a tim mbacivir un sha mimi cii sha tar kera ga . ( Pasalmi 10@@ 3 : 13 , 14 ) U ôron kwagh sha mimi yô , “ v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ” — u ú k@@ ough ior mba ainge mba ve lu a isholibo iyol ne — ua fatyô u eren akaa a vesen sha iwasen i ci@@ ghan jijingi u Aôndo la ! P@@ ase er kwa - kon di nahan ú tese ér i nd@@ era ú sha inja yô . Aôndo una war ior mba a lumun a ve la , nahan vea za iky@@ ura kpishi sha tar u doon tsung . Alaghga kwagh a gba ú sha kwagh ne sha ci u tom wou shin mzeyol u hen tsombor wou y@@ uh@@ wa ú ikyav kpishi . T@@ im@@ en ken Mkaanem ma Aôndo , nahan jighjigh u nan wou a̱ seer taver . Shi ka kwagh u taver se asema kpishi u fan ser “ ih@@ in@@ da gar ” ia lu i@@ vegher her sha u ngohol “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” la sar sar ! ( Genese 3 : 15 ) Nahan Yehova pase awashima na ér una na “ vor ” ugen tahav ua tim Satan man ak@@ um a na shi ua tese er hemen u Yehova u doo yô . — Pasalmi 2 : 7 - 9 ; 1@@ 10 : 1 , 2 . 17 : 17 ) Mimi yô , Solomon er kasev mba ken akuraior agen kpishi . Ikyav yange tese ér or@@ vesen wam la soo ér mo m undu tom la ga . De ve̱ pase mbamtaver mba ka ve tagher a mi ke ’ tom ve u Mbakristu la . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mbashiada kôr Bibilo ken u@@ we mba pasen kwagh hen ijiir i do@@ on@@ ashe i i yer ér G@@ r@@ in@@ de@@ l@@ wa@@ ld la . U@@ ter mba tamen yange ve er msen hen Yehova sha akaa a nyi nahana ? Ken ivur i masetyô i Yesaia 60 la , i nger ityendezwa i masetyô i Yehova a er la ken ityough k@@ in . Aluer se mba Mbakristu mba ve ne ayol a ve yô , se zua a mbam@@ tsera er se ye ikyar a Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee ne . Mba@@ civir Aôndo mba tsuaa mbagenev yange ve kô@@ r@@ cio u wan ishima a atsan kpishi , nahan de se nenge nen kwagh u se fatyô u henen sha ikyav ve la yô . — Rom . Ken Bibilo you i henen la , u fa er i gbe u a er kwagh a or u i dugh nan ken tiônnongo kera la yô . ( 1 Kor . Er m vese m fa kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la yô , m hii u ôron un kwagh u Yesu , er yange nder mbakp@@ enev shi a t@@ endezwa u va eren nahan ken hemen yô . Nahan kpa , ka Mbashiada mba Yehova cii ve lu mbam@@ ishen ken ityar igen ga . Apostoli Yohane ôr kwagh ve kaa nahan ér : “ Aluer hanma or nana va her a ven man nana va a ityesen ne ga yô , de nyer nen a nan ken ya wen ga , m@@ su@@ gh tsô kpaa , de su@@ ghun nen nan ga . ” — 2 Yohane 10 ; 2 Mbakorinte 11 : 3 , 4 , 13 - 15 . Yesu pase mbaihyomov nav mba ve henen ér ve mba mbap@@ er@@ apera la gbenda u Yehova a eren kwagh a uumace la kuma kwa tar nahan , a kaa ér : “ Hanma or u nan kende a iyol i nan sha yô , á hi@@ re a nan ijime ; man u nan hi@@ r a iyol i nan ijime yô , á kende nan sha . ” — Luka 14 : 11 ; 18 : 14 ; Mateu 23 : 12 . Kwagh u hiihii u Yesu er shighe u hii u hemen sha yô , a kar a hanma kwagh u lu hendan a hemen u Aôndo sha la cii kera . M@@ seer u A He@@ mbe La Yesu er akaa a a tser mbahenen nav cii been yô maa a ôr kwagh ugen u a̱ shi nan kpa yange kpiligh mbahenen mban iyol yô . U tesen ikyav yô , gba u mbamaren vea tese ônov vev u eren akaa a aa wase ve u lun tsembelee sha iyol , shi esen ru@@ um - you ve ker shi eren kwagh sha shighe shi vihin inyaregh sha inja kpaa . 7 , 8 . ( a ) Ka m@@ civi@@ ra@@ ôndo u nyi Yehova a veren un doo doo ? Kpa , ve nenge ér doo u or nana dondo kwaghwan u i nger ker , u a tse hegen i hembe anyom 2@@ ,@@ 4@@ 00 la ga . A@@ ts@@ ator J@@ e kpa Gba Kwagh Yange gba u mbahenen mba Yesu vea de@@ en mbagenev akaabo a ve nahan mba i de ve akaabo a ve la di kpa vea gema a de@@ en mbagenev akaabo a ve . Er jijingi u Aôndo mgbegha un yô , a pase mimi u hange hange ne . A@@ yange nga kar yô , H@@ es@@ e@@ k@@ ia gba angev . Kwase ugen tile sha ishi ki h@@ unda la . Yesu yange keren u eren ishima i Yehova , Ter na u sha la , sha m@@ kaan man sha ieren . Davidi iyol na pase ér : “ TER ka iwanger yam man myom wam kpaa , ka an je me cia ? Nahan kpa , Mbakristu mba mimi ka ve taver ishima shighe u ve tagher a mbam@@ kighir amba ne yô . ( b ) Ka mbampin mba h@@ an se fatyô u pinen sha kwagh u dyako wase laa ? ( 1 Mbakorinte 5 : 8 ) Aluer ka u Aôndo una lumun a mcivir wase yô , mimi ka a ka kwagh u injaa tseegh ga , kpa ka kwagh u hange hange je . ( Ef . 5 : 23 ) Nahan doo u se cii se eren kwagh sha kwaghfan shi se lumun hemen u Kristu shi se n@@ orom ikyaa sha kwagh a mbagenev kpaa ga . ( b ) Ka nyi yange i due ken m@@ yem u Aôndo yima ior nav laa , man kwagh u er la tese se nyi ? Alaghga a wa se kwagh kpa se zua a mtsera ker ga sha ci u nyi ? Kwagh ne nyoon Ne@@ hem@@ ia je zua ga ! Se tese ser sar se u nengen mkur u tar u ifer ne sha m@@ ze u se ze hemen u lun wang ken tar u ú hông@@ or ne . Sha vegher ugen yô , agumaior ban a mhen u akuma akuma u a ve shighe u or nan ts@@ o@@ ghul or la . Ú hen wer ka an yange nan ta num sha mcivir u mimi sha tar cii sha shighe u i lu nôngon ityav mbi sha tar cii mbi sha uhar laa ? Wan@@ kwase u ken Iserael la kaa a ngô na ér : “ T@@ erem ma a lu ase hen profeti u ken Sam@@ aria la , nahan ma a bee un im@@ ande ! ” ( To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion , 19@@ 60 ) “ Ka ken ku u Kristu man naagh ku á ne sha uma na la man i pase se i to@@ ho ye , ka mp@@ ase@@ tu@@ h@@ wa u a k@@ ou m@@ de u asorabo kpaa yô . ” ( Yesaia 11 : 9 ; Mateu 6 : 9 , 10 ) Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh vea tema sha tar , man “ á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” Nahan kpa , Or@@ pasalmi wa icam ér : “ Zum u mbamhen ve ng@@ e@@ em ken ishima yô , mbam@@ sur@@ shima O@@ u nam ishima i saan saan . ” ( Ps . ( b ) Mbat@@ amen asev doo se ishima sha ci u nyi ? I@@ can i se hii tagher a mi yô , lu u se aren hen ape se lu zan la . ( Mbaromanu 13 : 1 - 7 ) Aluer se tagher ishigh a mbatomov mba gomoti mba ve vihi tu nahan se er nena ? Ashighe kpishi Ruamabera ka una ôron kwagh u ishember la yô , i lu ishima i iyol i inyam man awambe ne ga , kpa ka i lu ishima i sha injakwagh la . Sha kpôô yô , mba ve civir Yehova cii ve ts@@ en a@@ yo@@ la@@ ve sha ishigh ki or@@ ihyom na u tamen Satan Diabolo . Ka ishimataver i nyi yange Yesu Kristu na mbahenen n@@ av@@ a ? 5 : 2 ) Shi “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ne se kwaghyan u ken jijingi sha u una kura se sha ikyev i ityesen i gba@@ duen man asaren a iji@@ mba@@ gh man m@@ z@@ enda u z@@ endan inyaregh ityô kua iti@@ zan man asaren agen kpishi . ( Mat . B@@ en@@ j@@ am@@ in hen sha kwagh ne . Anmgbian Bar@@ r yange bee tom na shin tar ne sha iyange Di@@ se@@ mba 4 , 20@@ 10 . A@@ ng@@ ev man ku je kpaa Tartor u Aôndo ua bee a mi kera . M ngu cian mer aluer wan wam er batisema yô , alaghga una va gba ken isholibo i vesen ken hemen , nahan a dugh un ken mimi kera . Nahan nyi i̱ ere ? T@@ so@@ mbor wou ua zua mtsera sha u henen kwagh u ity@@ am@@ egh ki jijingi kpa ? Hanma ijiir i ve ze cii , shi nyityô kwagh i i tser ve cii , mayange je , Yehova una de u wasen ve ga . — Anzaakaa 12 : 21 . U fatyô u zuan a akav kpishi sha kwagh u dooshima u t@@ angen iyol ga la hen atô u ior mba Yehova . Yehova tese ér ityendezwa i se mase t@@ eren heen ne ia iv sha mi keng keng je ; á kaa a apostoli Yohane ér : “ N@@ ger , gadia akaaôron ne ka a jighjigh man ka a mimi kpaa . ” — Mpase 21 : 4 , 5 ; Anzaakaa 15 : 9 ; Yohane 3 : 36 . ( Ekesodu 16 : 31 ; Yosua 13 : 2 ; 2 Samuel 3 : 31 ; Mateu 25 : 27 , 28 ) Akaa ne cii aa c@@ imin we u kaven . Hanma shighe yô , suur sha Yehova shi sôn un a na u ishimataver Hen shighe gen la , A@@ shi@@ ria hemba hanma gar u taver u ken Yuda cii ityav mase shin Yerusalem tseegh . — Yesaia 1 : 7 , 8 ; 36 : 1 . • Ka sha nyi gbenda nahan i gbe u isharen yase i pasen loho u dedoo la ia lu er “ usu u hi@@ an ” ke ’ asema ase nahana ? N@@ om@@ so man kasev mba tilen sha mimi mban p@@ on atesen a aiegh shi ve samber a atesen a Bibilo a mimi , ve gber ityakerada i pasen ior Bibilo shi ve samber a i sha tar wuee . Aôndo lumun a ican i i lu nan kasev ne cuku ga . Ne kasev icivir shi eren kwagh a ve sha mimi . Ior kpishi vande pinen mpin ne . Kpa er na Yehova jighjigh sha mimi ga , shi Yehova doo un ishima sha mimi ga yô , fese je maa ieren na tese kwagh ne wang . Mba ker ken inyom igen yô , i mar@@ em . Er Iyoukura ne i taver ga yô , i doo sha ci u mbayev . ” 13 : 5 ) Shighe u se er avur a Bibilo , amba er Mbakolose 3 : 5 - 10 nahan yô , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M ngu nôngon kpoghuloo mer me wua asaren a am a iyolough kpa , shin m ngu v@@ ôron a v@@ ôr ken ji@@ jing@@ ii ? Kwagh ne yange wase G@@ ab@@ ri@@ e@@ le undu aeren a dang shi hide ya ikyar vea Yehova kpaa . Sha mimi yô , “ or@@ l@@ ôôn man or@@ su@@ nd@@ an [ ka ve ] ember imôngo . ” Kp@@ en yô , i shighe un ici@@ gh ki yangen m@@ he@@ e , i wa un ken a@@ kwa@@ ti ken Igipiti . [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh / U@@ foto u sha peeji 16 la ] U@@ pristi mba tamen man Mbaf@@ ar@@ ishi pine ityôkyaa ér : “ Ka nyi ne ve a Na ga ? ” Ka iniongo i h@@ an i doo u Mbakristu cii kwagh a gba ve a mini , man ka sha ci u nyi ? De se hen nen sha kwagh ne . T@@ aver ve asema ve de ti@@ mb@@ ir u hiin u zan mbamkombo ga . Peteru , un u lu her hen tugh mbu shon la , kav er i gbe u mbahenen mba Kristu mba mimi vea tese dooshima u sha inja i Kristu la man aeren ag@@ enegh amba la nahan yô . Hii nan ve kwagh a gbe se a Tartor u Aôndo torough tor@@ ough@@ o ? Kpa se gema se kange nen ishima u eren akaa a seer taver jighjigh wase u nan shi se er tom a shighe u Aôndo a lu wan ishima ne sha kwaghfan . — Mat . 24 : 13 ; ôr 2 Peteru 3 : 17 , 18 . [ U@@ foto mba sha peeji 21 la ] • Er nan ve i lu hange hange u eren msen ser Yehova a “ yima se sha ifer ” ? 4 : 6 ) Shi mba dondon gb@@ end@@ atesen u wanakiriki u jighjigh la ke@@ ve ke@@ ve . ( Mat . U lamen a lam sha kwagh la tseegh kpa wasen . Alaghga yange i ci@@ r shin i shighe ter@@ an la kua u@@ kpe@@ kpe mba iy@@ ough la kpaa sha z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa ; shi i man@@ de akaa sha iky@@ on i hemban doon cii , kon u se@@ d@@ ar kpa lu ker tseer tseer . ” Nahan kpa , yange gema ishima sha kwagh u afer@@ aior a á lu@@ ̱ sha tar cii man M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee mase van la . Mkaanem ma Se@@ kar@@ ia man kure shami vough , gadia Yo@@ a@@ shi gba angev mbu nyoon tsung shi mbatomov nav wua un . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 17 - 25 . Ôr Mbaromanu 8 : 35 - 37 . Kwagh ne ka a wase se kpishi . ( iy@@ aav mbi Betel ) , 8 / 15 Kpa nana̱ sôn sha jighjigh u nan , nana̱ de te a@@ kp@@ el@@ an sha ma kwagh ga , gadia or u tan a@@ kp@@ el@@ an yô , nan bee ig@@ ôn@@ do@@ mnger i ahumbe a mough a mi a yemen a mi yô . 5 : 8 ) Se er nan ve se lu ‘ asema wang - na ’ ? U tesen ikyav yô , á kaa a ve ér ve naan ini@@ av man ini@@ av mb@@ in mb@@ ig@@ enev lu hange hange , kpa mb@@ ig@@ enev yô , hanma or naan sha ishima i nan . Kwagh@@ henen hembe zan kera he ’ mlu u lun as@@ enge as@@ enge ga kpa geman lun sar sar la Anmgbianev mba ve vi@@ e ken jijingi mba wuese mbagenev shi mba taver ve asema sha hanma ian cii Doo u hanma wase nana wuese Aôndo sha gbenda u a nengen se la . — Ps . Nyian ne , atôônanongo ahar nga nyer mbamkombo ken Iyou i Tartor la . Kpa a gema a kaa ér m@@ taver u hemban cii yô , ka u nengen sha gb@@ ayol u mbayev u̱ shin ishima la , sha ci u mlu u hanma wanye ngu kposo . P@@ ase akaa a yange er a a tese ér erdoo ka kwagh u dedoo yôô . Man kape t@@ am@@ enkwagh a lu kpaa je la : De te Yehova ken jime shighe u ú lu tsuan or u ú vôso la ga . M@@ E@@ X@@ I@@ C@@ O C@@ I@@ T@@ Y “ [ Yesu na ] iyol Na sha ci wase sha u Una p@@ aa se sha hanma ifer cii man shi Una wanger non@@ go@@ ior sha ci Na iyol Na , mba asema a tse@@ e ve u eren akaa a dedoo . ” — TI@@ T@@ U 2 : ​ 14 . U tesen ikyav yô , Tindi la yange kaa ér i naan ter man ngô cii icivir . “ Hemen mo sha gbenda u sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 27 : 11 . Yange saan Re@@ me@@ gi@@ o iyol a iwasen la , hemban je yô lu sha er yange i tôô shighe kuma ah@@ wa ahar jimin sha u pinen mbampin shi nan mbam@@ lumun yô . Lu mhii u tom na u pasen kwagh hanma shighe , u a er anyom 7@@ 1 je la . ( Mateu 22 : 37 - 40 ) Sha u eren nahan yô , Yesu nôngo u ôron kwagh u ngise i vande kohol ôron ti@@ ôn@@ ôô ken Tindi u Mose , er i nger ken Duteronomi 6 : 4 , 5 la , ér : “ TER , Aôndo wase , ka TER tswen , je ! 34 : 7 . S@@ aa icighan jijingi una wasem ! ’ Or@@ pasalmi yange pase gbenda u Yehova a kor ior nav er ter nahan la , kaa ér : “ [ Aôndo ] lumun ma or nzughul a ve ga , A z@@ ôh@@ ô a u@@ tor sha ci ve kpaa . ” ( Ps . 43 : 13 - 20 — A@@ tse a nan@@ den nagh a Ese@@ kiel nenge a mi ken mpase u sha mnenge la tile sha ityough ki nyi ? 13 : 40 ) Kwagh ne ngu tesen kwagh u a va mase eren a iv@@ or i bo la yô . M@@ zough môm ken tar ne u ior ve doo ayol a ve ker er anmgbianev mba mimi ve doo ayol a ve ken Kristu nahan ngu sha won ga . AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN u kwase ugen u a lu eren tom vea tiônnongo u lamen zwa H@@ indi ken tar u Amerika yange nger ér : “ M ngu henen Bibilo vea tsombor ugen u u lu mar@@ nya u tar u P@@ ak@@ ist@@ an yô , kuma ul@@ ah@@ adi 11 hegen , shi ve hingir azende am kpaa . Mba ve lu mar@@ nya u Tartor la mba kor atindi a Aôndo sha ci u nyi ? Yange i saan se iyol kpishi shighe u sea nenge una eren in@@ umbe sha akaaôron a ken Bibilo sha an - mfe na la nahan ! ” Takerada u ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ’ la di ka se hen u a ior sha u se wase ve ve soo Yehova kua atindi a na . S@@ ea kegh tar u he la ica ia gba hegen kpa , doo u se fa ser Yehova una kure uityendezwa nav kpee . Saan mba i nger tindi u Kristu ken asema a ve la iyol gadia mba a kwagh u injaa ken tar u ú ban a dooshima yum ne . ‘ M vaa af@@ an@@ yô , m va ah@@ enge , m tôô i@@ heen . ’ Er ior mba Aôndo ve lu tagher a mbamtaver mban nahan kpa , ve za hemen u civir un saan saan . 5 : 14 , 15 ) Mbagenev ken tiônnongo kpa vea fatyô u sur@@ un nan ishima . Kwagh ne doo K@@ it@@ ty kpishi er un dondo ikyav i ishimataver i Yesu ver la nahan . 17 U Ngu a Ity@@ ôkyaa i Nan We I@@ ember Mba i ver ve ikyav la cii mba iyenge 14@@ 4,000 . — Mpa . ( b ) Yesu una va er nyi sha u hiden a bem man m@@ z@@ ough@@ o ? Kpa mpin u Yehova ne za sh@@ imi hemba nahan . Shi ityôkyaa i sha uhar i i ne ve bem a ze ih@@ yen yum la ngi ke ’ kwaghôron u apostoli Yohane a kaa nahan la , ér : “ Tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” Ve lu a iyou sha ci u mba@@ van@@ nya , nahan ve nam ijiir i tsan zan zan kuma sha shighe u ior zenden nengen ajiir a do@@ on@@ ashe . 4 : 7 - 9 . I@@ ny@@ aregh ka k@@ ia saa se shin sea kera lu a tom ga je kpa sea za hemen u civir Yehova her yô , kwagh ne ngu a tese ér nyi ? Mbak@@ ur@@ an ga@@ adi mbara vea kenger we ishe bo , vea ver ishima sha a we tsung ér u er ma kwagh u ifer ga . Ka se tese sha ieren yase i wang la ser se mba a iwuese tsung sha tahav mbu awambe a Yesu a lu a mi u waren uma la . Mkaanem shin loho u Aôndo ngu a tahav kpen kpen ! Kanyi i hembe lun kwagh u vesen ken uma wase ? — Ôr 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 . Kwagh ne kpiligh mo iyol ! ” Akaa a yange lu eren Paulu la na yô , asema lu un ker ahar u eren akaa a yange lu un sha ishigh la , ka uma man ku je la . ( F@@ il . Aluer u tôô ats@@ ator u vesen u kar sha iny@@ on igen kpishi yô ú nenge wer a gba ikyev ga . Bibilo ta se icin ér imba mhen la i de we se ime sha ishi ga . 15 : 32 ) Kpa se mba hembe veren ishima sha akaa a nan se msaanyol la ga . Sha nahan yô , noov man kasev ve de keren u p@@ aven ivaa ve fese ga , kpa ve yar tom a akaawan a ken Bibilo sha er vea hemba mbamzeyol mba ken ivese yô . — Mat . Ú fatyô u keren ijiir i u hen kwagh her a kpe u iyol yô . Nenge ase kwagh u mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev ka ve er sha kwagh u@@ ity@@ a yô . 13 : 14 ; 2 S@@ am . 7 : 8 ) Aôndo u a gbe sha man tar la yange fa mbamhen mba Davidi mba ken ishima , shin er Davidi lu wanye u kuran ilev nahan kpaa . Yosev maa gba doon kwase u or@@ vesen na ne ishima . S@@ ar un tsung u Yosev a y@@ av a na , gadia Yosev doo - or kpishi . 15 : 27 , 28 ) Sha nahan yô , doo u uumace mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo la vea tese icivir sha hemen u i ver ken tiônnongo man hen tsombor la . ( 1 Kor . 11 : 3 ; Heb . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve uumace ve fetyô u nengen a iengem i Aôndo jighilii ga ? Nenge er yange a doo mbamaren nav man mbagenev mba ve lu her la kpishi yô ! Er lu or@@ maren yô , kwagh la wase un u eren kwagh a mbagenev er ter ka nan er kwagh a mbayev mba nan nahan . Kpa a soo kwagh ugen hen a vese . ( b ) Ka iwasen i nyi se fatyô u zuan a mi sha ikyav i Yesu á ver se laa ? Er i lu “ her a [ na ] i@@ mbor i uma i lu ” yô , nengen ér uumace gba kwagh , shi ve kuma u kuran ve kpaa . — Ps . Apostoli Yohane nger ér : “ Hanma or u nan ker anmgbian u nan i@@ ho@@ m yô , ka or@@ wu@@ an@@ or je ; ne fa ma or@@ wu@@ an@@ or nan ngu a uma u tsôron ken a nan ga . ” Se mba i ne se mlumun u sha mh@@ ôôn u Yehova yô , se mba a iwuese kpishi er i ne se ian i ungwan loho u m@@ him ne shi lumun u nahan . Aluer u vande ôron kwagh nahan cii u mase ôron ma ivur Bibilo yô , or u ú lu lamen a nan la nana kav ér Bibilo due hen Aôndo shi kwagh la una wase nan u lun a icivir sha Bibilo . ( Pasalmi 37 : 28 ) Shin er yange gba den den orumace u hii gban la isholibo i er sha apera la ga nahan kpa , Aôndo de ér uumace cii ve ya ican shi ve saa kpen sha ci u isholibo i or môm gbem sha won ga . A fatyô u kaan ér , i ver as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la “ sha akuraior man sha ity@@ artor ” sha ci u nyi ? Saulu maa ver Davidi lu kur@@ utya na . A lu nyi je ia er kpa , “ E@@ mber kwase wou u sha u@@ ye la . ” — Anzaakaa 5 : 18 . Er i lu nahan kwagh er ken tiônnongo u Kristu u l@@ an@@ en we ishima ve@@ e ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 10 la ] Se un@@ den shi se h@@ ungwan sha i@@ wo shi se p@@ eren u@@ if@@ i shi se h@@ ungwan shin an@@ gb@@ i@@ ôr je kpaa . Aluer ne mba eren nahan yô , ne zua a ian i lamen sha akaa a hange hange a hen tsombor , shi a doo ne u lun imôngo kpaa . Yon@@ at@@ an wan u Saulu kua Ab@@ in@@ er u lu kur@@ utya u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael la , nenge er Davidi va a ityough ki Go@@ li@@ ati hen Tor Saulu yô . Akaa a a er a mbagenev i yen ve ga la tseegh kpa kuma u aa lu se ityesen gaa ? la wasem u hemban nengen batisema wam mer ka be@@ er@@ kwagh ga cii . 7 : 10 . Shi a kaa ér : “ M ngu a iwuese kpishi er Yehova a lu Aôndo wam yô . Paulu kure washika na ne sha u tesen er Yehova a hembe nagh cii yô . Kpa a kaa ér mo m de er i ga , sha ci u Mbashiada mba Yehova na Yesu jighjigh ga . Kwagh u Yosua tsua u eren la va un a averen . Yange i ver ishima kpishi sha mlu u ken jijingi u anmgbianev mba a@@ ah@@ e er ve la , shi i su@@ r ve asema kpishi kpaa . Alaghga a tsua mbatamen a ver ér ve hemen , er ken atôônanongo agen kpa vande eren nahan . Ka se tese ser se mba Mbakristu mba vi@@ an sha u tsaase mkav wase Shighe u mbamhen mba b@@ ov ve ve se ken ishima yô , se dugh ve kera ave ave la je . M seen ga . Er se hen nahan , akaa a se tsough u eren hiihii ken uma wase la ka a pase er ishima yase i lu la . Lu a mnenge u vough . Yange m hen mer m fa Ruamabera tsema tsema . Ver ikyav sha iyange ne sha er ia hungur we ga yô . 7 : 14 ) U tesen ikyav yô , u nenge wer a lu nôngon ityav ken hanma tar , shi ken hanma ya yô , kwaghyan una ban shi ior a lu gban ange@@ ve@@ e ? Nahan kpa kwagh yange lu ker hemba u Timoteu hingir or@@ tom di tseegh tsô la . Gadia mban cii ka ken m@@ ngee u ve ngee a akaa man ve he@@ e k@@ imi ye , kpa wen yô , ka ken ibanave na a he@@ e k@@ imi ye , ka kwagh u a lu a mi sha u koson iyol na cii je r@@ a . ” De D@@ en W@@ er Diabolo A̱ Y@@ a M@@ tsera sha a We Ga S@@ aa se fa er i yar tom a ishember i “ vough ” man i “ mlu u vough ” la ken Bibilo ve se fatyô u nan mlumun sha mpin ye . ( Ôr Mbaheberu 5 : ​ 8 , 9 . ) Akaa agen ka i gba u a kegh zan zan shighe u eren a una kuma . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 1 , 7 ) Alaghga kwagh u injaa u ú er yô , á lu u tesen wer kwagh u á er la nyoon we , shi na nan takerada u ú har sha Bibilo u ú er kwagh sha kwagh u a ze hemen la yô ( an@@ takerada shin magaz@@ in shin an@@ kwa@@ takerada ) , nahan ayange a karen kpuaa yô , hide va va nenge aluer ka u ú seer nan iwasen yô . “ Yange m na Re@@ be@@ k@@ ah ian i tsuan m@@ tom ma a soo ér se hen la kua gbenda u a soo ér se hen ma la kpaa . Ka ian i nyi Yehova a ne se , man se time sha nyi ken kwaghhenen nee ? A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a a fatyô u nan mbagenev henen ér i yila ve sha , kpa a lu nahan ga yô . Kanyi ia wase u we ? 6 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Ity@@ ôkyaa i Yange Ior So@@ o Kwagh u D@@ or@@ ka Yô Akaa a se soo la nga kwagh môm a mbamgbe asev ga . Se gema se kaa a na ser : “ Ka iyôngo you ga , ka iyôngo i Aôndo . ” Se zua a iwasen ken mk@@ ôr ne nena ? Kanyi yange i lu shami ga sha gbenda u Yohan@@ an ker Yehova ér a hemen un laa , man kanyi kwagh se hen sha kwagh u yange er shami ga nee ? Yange i sa@@ gh ior mba Yehova mba@@ ainge iky@@ ang@@ enev mbi Zege@@ bab@@ ilon u a lu zege@@ tartor u kwaghaôndo u aiegh la kera , vough er Mbayuda mba ngise kpa yange i pase ve , ve kera lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon ga nahan . • Se er nan man se nengen kwagh u dedoo man u bo sha gbenda u v@@ ough@@ loo ? Ken injakwagh la , wanakiriki u hiihii man u sha uhar la cii , za er kpen@@ ga zua a mtsera kuma sha inyaregh ki yange i na nan la , nahan tese je ér ve cii ve lu a gbashima . Yange mase kuren washika na la sha mkaanem man , ér : “ Aôndo u A lu a kwaghfan Un tswen ne , iengem i̱ lu i Na ken Yesu Kristu gbem sha won . Sha nahan yô , i maa atôônanongo ajiir a doon tsung a kohol eren mcivir u mimi her aa ma i tse kpa atôônanongo la ma a zough a inyaregh ki maan A@@ you a Tartor shon sha tse@@ ene@@ ke u a ga yô . Mbakristu mba mimi mba sha ayange ne kpa kundu asema ve sh@@ imi er Timoteu nahan , ve venda mbamhen mba uumace , ve gema ve har atesen a ve cii sha akaa a Ruamabera a tese la tseegh . Mbagenev gba ken kwar - h@@ ônon u “ mci@@ e u cian or ” la ( Ekesodu 32 : 28 , 35 ) Kwagh ne ka kwaghwan hen han@@ ma@@ or u nan er Mkaanem ma Aôndo kpa nan tsough iyol i nan u eren kwagh u nan soo u eren la cii ! Yesu yange lu er Adam nahan ga , un yange er kwagh u a kaha kposo a ish@@ enge i Satan la , a tese ér orumace nana ya ican nan nan je kpa nana fatyô u lun a jighjigh u nan hen Aôndo her . — Yobu 2 : 4 , 5 . I@@ orov uhar ken a ve yô , lu Yosua man K@@ al@@ e@@ bu . Yehova yange nzughul a I@@ ser@@ a@@ e@@ le ? ; M@@ c@@ B@@ ri@@ de , J . Shi@@ ada i Yesu er ne cii kpa , í kure un ijir i ku@@ ugh , á kpe ku u nyoon tsung sha kon u m@@ tsaha sha ci u shiada na i eren . — Mateu 27 : 24 - 26 ; Marku 15 : 15 ; Luka 23 : 24 , 25 ; Yohane 19 : 13 - 16 . ( Mbaheberu 5 : 12 - 14 ) U@@ ̱ su@@ l@@ en iyol ôron Bibilo la una fatyô u wasen se u y@@ esen mkav u p@@ aven kwagh a ugen kposo la , shi una wase se u lun a isharen sha akaa a ke ’ jijingi kpaa . Er nan ve ior kpishi ve s@@ ônon ér Tartor u̱ va man ve gem ve fe kwagh u Tartor shon u lu ga ? 3 : 1 , 5 ) A@@ pe i hii ôron kwagh u N@@ at@@ an ken Bibilo la , i ôr kwagh na vea Davidi imôngo . Ka nahan ve i taver se ishima kwa 11 ken avur at@@ ar@@ atar a Pasalmi 1@@ 50 la ér se wuese Yehova ye ! Kpa er u lu Orshiada u Yehova yô , alaghga u hen wer ka mbam@@ ishen mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine ve tindi ve ken ityar kposo kposo ér ve za pase loho u dedoo ker la . ( Mat . ( Mpase 12 : 9 , 17 ) Gbenda môm u Satan a eren kwagh ne yô , ka sha u tôvon ve a ican . Paulu yange a to@@ v kwagh a ior sha al@@ ô al@@ ô shi a na ve a atô@@ akyaa wang shi a zamber a ve kure kure , nahan a nôngo sha er una gema asema a ior mba yange a lam a ve la . A se , a gema a kaa ér , “ Mal@@ col@@ m , ka wea ôr kwagh sha zwa yô , u seer ôron ase@@ mber agen sha u tan iwanger sha kwagh shon , kpa ka wea nger kwagh yô , i nôngo tsung ér kwagh la a doo , hemban cii je yô shighe u ngeren shon a lu duen hen af@@ ishi heen yô . ” Gbenda U Aôndo A S@@ er Akaa Sha U K@@ ur@@ en Awa@@ shima Na Yô 5 : 25 - 27 ) Yesu kpa vande ôron er mkaanem ma Aôndo ma yange pasen la ma lu a tahav mbu wanger or yô . Yange gba u a gber iky@@ on , a tôndo i , shi a m@@ enger at@@ ôôn a iky@@ on la , a pav iky@@ on shon shi a gba i tsembelee , maa a zua i imôngo . Ka i zua a “ ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh ki hemban cii ” la ken uwer u mbap@@ asenkwagh mba ve ne ib@@ aver ve ve hembe ng@@ een ken inyom i tom la . Ka ú hen wer yange lu profeti u hemban@@ ato ? A@@ ve ave la je , mbadondon mba Kristu mba i shighe ve mkurem sha jijingi mbara maa hii u torough a uumace mbagenev ér ve yevese iy@@ ugh i Aôndo sha u eren batisema ken iti i Yesu Kristu sha ci u m@@ de u asorabo a ve . Kwagh u una wase u yô , ka u ôron Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wou shi henen kwagh sha gbenda u u hemba zuan a iwasen ker yô . Ity@@ ôkyaa ka kwaghôron u or er sha ci u pasen er i hii ve nan er ma kwagh shin nan er ga , shin i lu u nana er ma kwagh ga yô . Shighe u m@@ ve u Yesu la ngu kwagh môm a shighe u akaa a á lu eren sha ayange a Noa la nena ? Yehova na mba@@ y@@ aav tom u nengen sha tsombor ve ayange ayange la . Se soo ser se “ er tom u i@@ vangeli ” ne a ishima yase cii . ( 2 Tim . ( Mbaefese 4 : 32 ) De se time sha gbenda u i gbe u mba ken tsombor vea eren erdoo yô . I@@ mba kwagh ne nahan u hen wer a lu ort@@ wer u nan la ken ishima nena ? Tom u u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi la ka tom u ú ze hemen ken a vese hanma shighe cii yô , sha ci u i ver a ver ape se ume ity@@ am@@ egh ki jijingi se kighir ga , shi i na se ian i u@@ men ki , i ver ik@@ ighir ga . Sha mimi yô , a hemba doon se u anmgbianev asev ve wase se a ishima i gbar gbar , i de lu er mba kighir ve a kighir ga . K@@ i na ú iember man msaanyol kpishi je . Shin er i ne se ian sha tindi ken ityar igen nahan kpa , ka sha akaa a nyi nahan mayange je se hide ijime ga ? T@@ ica ne ta iwanger sha avur ne kpuaa nahan maa ôô itinekwagh ne sha za@@ ar za@@ ar za kure . Lu or u fan kwagh . De se time nen sha kwagh u yange er sha shighe shon la sha al@@ ô sha al@@ ô . • U@@ ̱ eren tom sha mkav wase u ken ishima la zua sha u lumun hemen u Yehova nena ? Mateu ôr se kwagh u yange za hemen shighe u i lu ôron Yesu ijir la ér : “ Ve ta Un az@@ er sha ishi , shi ve ta Un az@@ u kpaa ; mbagenev ta Un sa@@ mbe . ” Ior gba pinen ér : “ Ka han@@ mô ne ? ” Aluer ve lumun yô , i yôô ken tiônnongo . 3 De T@@ su@@ ghun Iyol You sha M@@ hen u A@@ i@@ egh Ga 5 Kanyi I Lu Tartor U Aôndo ? ( 2 Mbakorinte 12 : 7 , 8 ) Alaghga lu ashe za Paulu iyol ye . Nahan kpa , ve er kwagh u a tese ér ve lumun a mkaanem ma or@@ pasalmi lu ôr la , ér : “ Ka sha Aôndo , u m wuese mkaanem N@@ am la ; ka sha Aôndo m suur ye , me cia ga , ka nyi man or á er@@ e@@ me . ” ( Yohane 17 : 16 ; Mbaromanu 8 : 2 ; Mbakolose 1 : 13 ; Mpase 18 : 2 , 4 ) He ’ mba ve civir Aôndo sha jighjigh la yô , myom u Aôndo la ka di u waren ican i yan man m@@ taver tseegh tsô ga , kpa shi ka ian i zuan a uma u tsôron kpaa . Aluer u due kwaghpasen , u za tagher a or u i lu inja er nan taver kwagh yô , doo u se nôngo se kav er i lu nan la . Sha ashighe a i ngeren Bibilo la , a soo u l@@ ôôn ma iv@@ or yô , i ta a ta i . Tar u Mo@@ ab@@ i man E@@ dom man F@@ il@@ it@@ ia tile lu b@@ amen Yuda sha ak@@ ur a tar na . ( Ôr Yakobu 1 : 19 . ) Ashighe kpishi ka i lu sha ci u kwagh ka a hemba gban mbahemenev mba tar ne u keren tahav a u keren bem shin mzough . 7 , 8 . ( a ) M@@ doo u Yehova a doo se ishima la ngu a na mbagenev ve doo se ishima nena ? Nahan ka inja er yange mba nd@@ eren Yesu shin mbakp@@ enev kera yô , a pase u@@ jijingi mba b@@ ov mban kwagh sha kwagh u m@@ tsaha u ve kom u a tsaha ve la nahan . ( Ôr Yakobu 5 : 10 , 11 . ) Nahan yange Mbakristu vea ti@@ mb@@ ir ken gar la hen shighe la yô , kwagh ma ke@@ se ve . — Mateu 26 : 5@@ 2 ; Marku 12 : 17 . 4 : 26 ) W@@ ea lu gumor shin wea wa zan g@@ ighir kpa , u fatyô u nengen a kwaghfan u a lu ken kwaghwan u Aôndo ne . Tsô Han@@ a maa “ kôr gbenda , a yem a za ya kwagh , ishigh nagh kera tese ishima i vihin ga . ” ​ —⁠ 1 S@@ am . Gba u or@@ shiada 1 nana pase iorov 3@@ 2@@ ,@@ 7@@ 11 kwagh Mbam@@ kposo mban vese kpishi , je yô ka i taver ior mba ken kwaghaôndo shin nongo ugen u kaven shin lumun a kwagh u iniongo igen i tesen shin i lumun a mi yô . Hi@@ ihii yô , Yehova ngu iv@@ in ityendezwa i̱ a er wener una ‘ gema u hemban nd@@ ahar a̱ hingir ik@@ urior i age@@ egh ’ la . W@@ ea vande pinen mbampin mban nahan yô , u ngu tswen ga . Sha nahan yô , se eren nen msen kpoghuloo , se s@@ ônon nen jijingi u Aôndo . — Luka 11 : 5 - 13 . Jigh@@ ilii yô , a soo ér se nyôr ken mlu u dedoo , u ken hemen la . Ú va bu@@ ghun ashe hen shighe la ú nengen a mba a doo ve u ember a we imôngo sha mnder u a va nder ú shin ku la yô , a kera hungur we u su@@ ghun Aôndo sha erdoo na ga cii . Umbur wer , kwagh u Yehova a we sha kwagh u iv@@ es@@ egh ken Bibilo sha kwaghfan la ka sha ci u mkpeyol man msaanyol wou . — Ôr Yesaia 48 : 17 , 18 . Mose yange vihi ishima a E@@ le@@ as@@ ar man I@@ t@@ am@@ ar , ônov mba A@@ ron mba nomso mbara shighe u ku wua an@@ ng@@ ôô@@ v vev , N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u kera la sha ci u nyi , man yange i er nan ve ishima de u vihin un@@ u ? — L@@ ev . Yesu yange tese mbadondon un ér ve civir Aôndo ken jijingi man ken mimi , shi na ve tom u geman ior hingir mbahenen . ( Mat . A@@ ka@@ a@@ injaa a i yer ken Mkaanem nam la aa fatyô u been a hanma a@@ kper@@ an a tan cii sha iwasen i iwanger i mimi la . Mar@@ ta kaa ér : “ T@@ ere , an@@ ng@@ ôm un@@ du@@ m , m ngu g@@ ili@@ m sha tswen , nahan kpaa U shi U wa ikyo je gaa ? Yange i ngohol naagh ku isholibo ku yange i na sha mp@@ er u or nan per Tindi ab@@ u , nan er isholibo sha ci u iv@@ ôron i iyolough la tseegh . Aluer se mba eren msen ser i̱ tsegha iti i Yehova yô ka nyi se p@@ al@@ egh@@ a ? 11 : 31 — Er nan ve a na if@@ er@@ or injar sha ieren i nan a hemba or@@ perapera ? 15 : 2 ) Anmgbianev mban cii yange ve pase mbam@@ nenge vev sha ikyaa shon , kua gbenda u ve nenge ér doo u a sôr zayol shon la kpaa . ( Aerenakaa 4 : 25 , 26 ) Or u yange nan nger pasalmi u hiihii , u i ter iti i nan ga la yange nan hii sha u ngeren icam ne , nan kaa ér : “ I saan or u nan zenden sha mhen u mbaaferev ga la iyol . ” 12 : 5 , 6 ) Yehova shi wasen se sha ikyev i tiônnongo u Kristu man ior mba a ne ve lu “ u@@ iyua ” ken tiônnongo la . U suur sha Yehova la ka kwagh u ôron sha zwa tseegh tsô ga . Er se yen yô , ka taver se u suur sha ayol a ase ga . Tor Solomon er msen sha ci u ior mba lu hemen ve la ér : “ Hanma or . . . fa m@@ vihi u nan , man ican i nan , . . . Anyom ak@@ un@@ du@@ ahar je , U lu koson ve . . . , kwagh ban ve ga ; ak@@ ondo a ve bee iyol ga , angahar a ve kpaa m@@ ura ga . ” Hi@@ ihii yô , a na ve atindi a pue , maa shi a kaa Mose ôr ve atindi agen a i nger ken Ekesodu 20 : 22 zan zan Ekesodu 23 : 33 la . ( Yohane 14 : 6 ) Nahan yô , kera kpiligh se iyol er Yesu a soo ér ior kpishi ve zua a mtsera sha nagh ku yange na sha u p@@ aan se la ga . ( Mateu 28 : 20 ) Sha nahan yô , tom u pasen kwagh tar sha won cii ne ua za hemen u lun ikyav i a fa mba icighan jijingi a ne ve agee mimi yô . Tindi ngu ken Ruamabera u a yange kwagh ne jighilii ga . Nahan kpa , Bibilo ngi a akaawan a aa fatyô u wasen se u tsuan kwagh u se er yôô ? F@@ ese je , maa An@@ der@@ ia za kaa an@@ ngô na , Sh@@ im@@ on Peteru loho ne , man alaghga Yohane kpa yange za kaa an@@ ngô na Yakobu loho ne . Kanyi i doo u ú hen sha mi cii ve u mase kighir ijiir i tin@@ d@@ in a loho sha In@@ tan@@ et laa ? Kpa fa wer , aluer hemba gban we ishima u civir Aôndo yô , una nenge sha a we . ​ —⁠ Mateu 6 : ​ 33 , 34 . Ka hanma if@@ er@@ or nan lu eren tar ne u lu hemban vihin a vihi ci@@ ilii ? Kpa , er mfe u Aôndo u a gbe se shi a we se ikyo kpishi la a gande ave yô , ngu a kar mbamsen asev , nahan a fa kwagh u a hembe doon sha ci wase la . Aluer ka isharen you la yô , tese wer ú ngu ungwan imo i Aôndo sha u pasen kwagh sha ishima i tse@@ en shi tese mbagenev kwagh u Bibilo i er sha atô@@ akaa a vesen ne . Shin er mlu u ior mba sha ayange a Noa la vihi kpishi nahan kpa , Noa kohol iyol sha u una nenge er ityendezwa i Aôndo ia kure yô . Wan@@ ye kwase ugen u kpen alegh , lu yan ican man kôr kunya tsung , lu zenden sha anu a na a a lu n@@ ôn@@ don awambe la . Ka a̱ l@@ ù nyi akaa je aa ta sha ior mba Yehova kpaa , ka nyi kwagh a gbe uwer u nan ga , man kanyi se kange ishima u eren@@ e ? Yon@@ a yange fa wener una fatyô u waren ior mban cica cii , nahan a er nan man una de ér ve kpe sha wono ? Gbenda u hemban doon u se wuese ishimaverenkeghen ne a ishima i môm yô , ka u se za hemen u wanger ayol a ase sha “ aeren a a lu kpen@@ egh la , sha u eren Aôndo u uma tom . ” — Mbaheberu 9 : 12 , 14 . ( Or@@ pa . 5 : 4 - 6 ) Lu Yehova ver ivese ye , nahan ka un yange “ zua ” kwase man nom ivaa ye . ( M@@ ar . Er i lu inja er gbenda ngu u been a any@@ ighe ga nahan kpa , Bibilo tese ér akaa a hemban any@@ ighe je kpaa aa va bee je ka u henen a hen ga . Kpa kwagh u se zua a mi la yô , se zende nen sha mi vough . ” ( F@@ il . Kape i lu je ve mba@@ ats@@ anev nenge un ér ngu or u nengen mk@@ er je la . ( Gen . 2 : 16 ) Alaghga Satan yange er a@@ yom ne nahan sha u una nôngo or a de nengen ér tindi u Aôndo wa la ngu hange hange keng ga . Jigh@@ ilii yô , ka er Yeremia suur sha Aôndo tôô ave sha ve , zua a agee kpishi er tom na u profeti la kar kuren ye . Ngeren la kaa ér : “ M@@ h@@ ôônom kôr Un . ” ( b ) W@@ ain u ka i er mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe a mi la tile sha ityough ki nyi ? Ish@@ ember i “ ior kpishi ” man “ akuraior a taver ” la ka akuraior j@@ im@@ im cii shin mbam@@ zough mba mbap@@ ati@@ i ga . ( Aerenakaa 8 : 1 ; 12 : 1 - 5 ) Shi kape mkaanem ma Paulu mara maa fatyô u taver Mbakristu mba ainge ishima di nahan vough je la . ( Ps . 45 : 4 ) Shighe u Yesu una zende sha u timin mbaihyomov nav sha Armag@@ e@@ don la , una er ve “ akaa a ci@@ er@@ yol . ” Heela tseegh ga , Yehova shi “ yima uma [ na ] ken ku . ” Se fatyô u nengen a ikyav i kwagh ne shighe u a@@ ah@@ e a er la . Aluer yange i er kwagh a we sha m@@ s@@ ange u sha dooshima shin i ny@@ agh u sha ci u mlu wou kpa , doo u mkaanem ma Peteru ôr sha kwagh u Aôndo ne ma a taver we ishima . I@@ orov kpuaa ken mba ve nyôr b@@ ôô@@ s@@ u wase la za er ve batisema sha mkohol la . Mbakristu mba ve eren kwagh sha mimi er anmgbian u kwase ne nahan yô , mba veren ikyav i dedoo ! Mba ve eren kwaghaôndo u mimi cii kporom ikyua a Aôndo . Gba u se lu a vegher u loho u dedoo ne ken ishima er se lu eren tom wase u Mbakristu ne . Kpa ashighe agen yô , a taver u kaven . Kape mba@@ aie mba Satan kpa ve lu je la . Kanyi yange i er ken inyom i 1914 laa , man ka ikyav i nyi i lu i tesen ér hegen Aôndo tema tor sha ikyev i Tartor u Wan n@@ aa ? ( Anzaakaa 16 : 5 ) Nahan kpa , iyol hiden a mi ijime gema ka ikyav I tesen ér or taver ishima nena ? Ngeren u hiihii ne time sha gbenda u Yehova man Yesu ve lu kuran ikyum@@ u@@ ile ve i i lu shin tar nyian la , shi a pase gbenda u ikyum@@ u@@ ile ne ia tese ér ka Yehova man Yesu ve lu kuran i yô . Kpa , nyian ne , mba gem m@@ lu@@ yol ve hingir m@@ lu@@ yol u or sha u va yiman mbacivir Aôndo mba mimi sha akaabo ga . Ô@@ no@@ v asev mba uhar mbara cii hii u eren tom pania a vese imôngo , hegen mba eren tom shin Betel ken tar u Amerika . ” 19@@ 29 ( b ) I@@ wasen i “ iyôngo igen ” i lu nan la wase tom u kohol ior la za hemen nena sha ayange a ase nee ? Ka nahan ve or@@ pasenkwagh u Tartor u nan fetyô u eren tom u pasen kwagh kpoghuloo ga , sha ci u nan bee iyol shin nan ngu u@@ ange la , ka nana na min@@ iti 15 tseegh kpa i vihi ga ye . Anzaakaa 2 : 1 - 6 tese m@@ lu@@ a@@ inja u nôngon henen Mkaanem ma Aôndo la nena ? K@@ ii shon yô , ka u hiden a iyol ijime . Doo u se wa palegh imba ieren ne ga he ? Kpa isharen la tseegh yô , ia ume atam ga , vough er ken tom sule kpa isharen tseegh i wasen iy@@ i@@ av u u@@ men atam ga nahan . Gba hange hange u hanma or u nan lu Orkristu u mimi cii nana eren erdoo . ( b ) A tsegha iti i Yehova shi a pa@@ ase ah@@ on sha hem@@ en@@ tor na la nena ? Aluer or u gban a@@ yem a yevese yemen ica nôngo gb@@ ev shin nan gba a gba je kpa , aluer nan kighir nan mough fese yô , nana fatyô u yevese za aren hen h@@ w@@ ange u been la . Kanyi i lu Loho u Dedoo ? Mbagenev ken mba se henen Bibilo a ve yô , za iky@@ ura , kpa gba u vea undu ajiir a ve sha ci u ah@@ endan . Akaa ne cii yange a tôô shighe kpishi . ” U taver mo ishima kpishi . ” Er se lu “ ken ayange a masejime ” yô , se mba hen atô u “ mb@@ al@@ un wang ga , ” mba ‘ sha ashe yô , ve lu a mlu u civir Aôndo , kpa ve gem ve ny@@ iman agee la ’ yô . ( 2 Tim . U ngu a azende a mimi kpishi , a a soo ér we u za iky@@ ura yô . Sha nahan yô , or u nan ngee a tom ave je kpa a sar nan u shi tôôn an@@ shighe kpuaa lamen a we shighe ugen , gadia ú ngu wasen nan wer nana tsera sha ‘ gbenda u u ze sha uma la . ’ Sha nahan yô , se time nen sha kwagh u se er ve , se eren kwagh a or u se vese nan la sha mimi , shi se tile sha mimi hen Aôndo wase yô . Anmgbian ugen , mba yer un ér Mar@@ i@@ us@@ z , ngu or@@ kuran ken tiônnongo ugen ken tar u P@@ ol@@ and , a kaa ér : “ Doo u mbatamen vea lamen a agumaior var var . ( Pasalmi 1@@ 45 : 17 ) Kpa , u se̱ suur sha a na yô , gba u se ‘ bende se nenge er TER a lu u doon ’ yô , sha u yaren tom sha akaa a se hen ken Bibilo la ken uuma asev man sha u gbidyen kwar sha akaa a dedoo a kwagh la una va a mi la . — Pasalmi 34 : 8 . Paulu kaa wener : “ W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo aluer kwagh á nzughul orgen a orgen yô , er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . Shighe u Yesu gema mngerem hingir wain hen iniongo i iv@@ es@@ egh la , yange tese ér nyi ? Nahan kpaa anmgbianev av mba ve k@@ ôndo a mo imôngo ve na ior iyol i kpen ; kpa mo yô , m ver ishima sha TER , Aôndo wam , jighilii . ” ( Yo@@ s . U kuran atindi a Yehova a we sha kwagh u ieren i yaven a kwase shin nomso@@ or la a fatyô u taver orumace u nan yen ne kpen kpen . Gba u se kange ishima ser se ungwan ic@@ in@@ tan na la hanma shighe cii . Mbat@@ amen mba ve tesen mbagenev la , mba anmgbianev a iwasen kpishi sha ci u iniôngon ve la ka i na tiônnongo a taver . Se eren a mbagenev doo doo shi se naan ve kwagh wuee nena , man kwagh ne una wase ior u eren nyi ken tiônnongo ? Nahan se asange asange se mba nenge sha afatyô wase hanma shighe cii ser se seer zuan a mfe kpa ? ​ —⁠ Anz . Ka mfe u nyi ka a mgbegha se u pasen kwagh torough tor@@ ough@@ o ? Sha nahan yô , gbenda u vesen u mba i kaa ér mba iyôngo la vea tese anmgbianev mba Kristu mbara erdoo yô , ka u wasen ve u eren tom u pasen kwagh la . Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve vese iyenge ga la tseegh ve lu ‘ yilan sha iti i Yehova ’ shi ve ne ayol a ve ér i kar ve er az@@ ur@@ fa nahan ye . 6@@ 3 : 3 . ( b ) Ka ian i nyi kp@@ an u a soo or@@ vesen u nan la nan lu a mini ? Lu u H@@ en@@ o una ôr afer@@ aior a he ’ shighe la loho u iji@@ r@@ ôron u s@@ ôôn iyol . Kwagh ngu nahan aluer alaghga kwagh u se er la una yina sha u mbagenev ve er la je kpaa . Sha nahan yô , se kera tsu@@ me nen sha u henen ser u jijingi u Aôndo hemen or la ka kwagh@@ môm a u tseghan nan sha jijingi u Aôndo la ga . J@@ ul@@ ai 26 , 20@@ 10 – A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 20@@ 10 Na ior ve fa er ú lu Orkristu yô . Sha ci u Aôndo nengen kwagh u a lu se ken ishima la . Yehova una fatyô u den se asorabo ase cii , aluer se tese ser m@@ de u a den se asorabo la gba se kwagh shi se gema ishima sha mimi yô . Yehova yange tsen@@ ga veren kwagh u una er Adam man Ifa yôô ? U L@@ un B@@ em B@@ em a Ior Cii la Ve a A@@ veren * Sha nahan yô , yange i kav ér ka uma u Yesu kua u tsombor na u vough , u ma fatyô u ts@@ eren la jimin cii i z@@ om i hingir ip@@ aan i vough sha isholibo i Adam kua tsombor na u isholibo la jimin cii ye . Aber@@ am yange wa ishima a ican i he ken K@@ an@@ aan nena ? ( Yesaia 13 : 13 ; 2 Mbakorinte 13 : 11 ) Iky@@ uryan i T@@ se la ia wase u nyian kpa ? Akaa ne yô , mbatyomov mba S@@ ha@@ av je kpaa , ka s@@ aren ve pe gb@@ ir@@ in ashe ker . ” 2 : 15 - 17 ) Mbagenev mba kwagh u mcivir u Yehova yange hemba gban ve ishima yô , va de u pasen kwagh torough torough . Nahan cii kpa , se de nen ser ma kwagh môm kpa a̱ yange se u geman ishima hiden him@@ en a Aôndo ga . Shighe u ka vea nôngon u tsuan or u nana tôô imba tom i y@@ uh@@ wan ng@@ in ne yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine ka ve lu a mkaanem ma Yesu ken ishima ma a kaa nahan la , ér : “ Hanma or u i ne nan kpishi , á ker di her a nan kpishi man shi u i ver nan akaa kpishi sha ik@@ ev , ka her a nan á hemba keren kwagh ye . ” Anmgbian K@@ ar@@ l K@@ le@@ in , u lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la yange ôr yi@@ ase na pase er shighe ugen la Anmgbian J . A@@ sember a u fe inja i a ga la , ker a ken takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa , ôr ung@@ eren mba shin kpe man avur agen a a tese ape u za ve u zua a kwagh u a zough sha kwagh u ú lu ôron la yô . [ F@@ o@@ to u sha peeji 14 ] Yehova wa se ago@@ yol sha er se er ishima na yô Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , ka se kegh iyol u wasen anmgbianev sha u@@ gb@@ ayol vev . 20 : 24 ) Paulu yange kegh iyol u nan hanma kwagh , kua uma na je kpaa , sha er una kure a@@ yem ne yô . ( Yesaia 6 : 6 – 9 ) Kpa se fa wang ser , Yuda man Yerusalem lu u@@ ange ken jijingi , “ hii shin ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar zan zan ar sha it@@ you je . ” 15 , 16 . ( a ) Ka sha nyi gbenda Yehova a wasen se u hendan a mbamzeyol mba se tagher a mi ? Aluer mô wase nan de akaa a iyolough , kua akaa a a lu a injaa je kpaa , nga yangen nan u eren akaa a ken jijingi , a Aôndo a kaa ér se ver á hiihii ken uma wase la yô , doo u imba or la nana hide a hen sha kwagh u uma u nan dedoo . — Mbaromanu 14 : 17 . Davidi kaa wener : “ I@@ ̱ wuese TER Aôndo u Iserael , u A tindi u nyian er ú va ke@@ gh@@ em gbenda ne ! Christ@@ op@@ her venda a na her , a kaa a na ér : “ I lôh@@ ô kasev mban heen , shi ve man@@ de uwegh sha h@@ unda cii ve nyer ye . P@@ ase kwagh u yange wea ze m@@ tsegh u tempel shighe u Solomon tema tor la ve , alaghga ma u nenge shi ma u ungwa yô . Ka ve yar ityom ve kposo kposo shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Kpa se eren nen kwagh a mbagenev kundu kundu shi se kegh iyol u nan iyua kpaa . Aluer se hemba veren ishima sha akaa a taregh shin inyaregh ki keren hemba gban se kwagh yô se hingir u gban m@@ ny@@ am ken jijingi . Kwagh@@ pasen ve ne za iky@@ ura kpen kpen , i er “ ior er dubu utar nahan ” batisema . ( a ) Kwaghôron u profeti u i er ken Yesaia 60 : 16 la ngu kuren sha mi nena ? I@@ p@@ aan i Yehova ngohol sha ci u Yobu la yange lu un a iwasen gbem sha won ga , gadia lu ken m@@ yen her shi va hingir u kpen kpaa . K@@ era ga je kpa , yange nan ungwa kwaghôron u pasen m@@ lu@@ a@@ inja u batisema , u a har sha Bibilo yô . Sha nahan yô , ashighe agen ve er kwagh sha kwaghfan ga cii . ( D@@ an . 8 : 27 ) Lu ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el va na un iwasen ye . M tse ken tar u N@@ am@@ ib@@ ia ka kom iny@@ on i môm yô , m za kohol ish@@ i@@ ôr yam ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land . Bibilo wa iky@@ aior kwagh ér i tsua kwagh u ia er a uma ve la sha kwaghfan er ve lu iyev her ne . Ka nahan ve yange mase kuren takerada u Or@@ pasenkwagh sha mkaanem man ye , ér : “ Ng@@ un ka mkur u kwagh , u i vande ungwan la cii : C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ikyo ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba fan tom udubu udubu nyôr sha “ h@@ unda u vesen ” u ú bugh sha ci ve ne . 10 : 30 , 31 . Nahan cii kpa ashighe agen nga a akaa agen — amba er idya shin gb@@ i@@ di@@ v nahan — aa na alaghga a doo u Orkristu nana ker u undun or u nan vese la shin p@@ aven ivaa yô . Aluer se soo ser Aôndo a lumun se yô , gba u se za hemen u nan awambe a Yesu a he@@ e inya sha ci wase la jighjigh Kape Yesu lu vough je la . Ruamabera yila un ér “ Or@@ tesen U@@ hemban@@ cii ” ( Yesaia 30 : 20 , N@@ W . ) 5 : 17 ; Heb . Yehova wasen ior nav nena ? Or u nan lu ijende i Aôndo yô , nana nenge akaa sha gbenda u Aôndo kpa a nengen á la shi nana nôngo taveraa nana ny@@ ô@@ ôso ivese i nan , nana venda mhen u taregh u a pan@@ den icivir i dooshima u iv@@ es@@ egh la , shi nana ‘ yevese idya ’ kpaa . — 1 Mbakorinte 6 : 18 . “ M@@ kange u B@@ em ” 1 / 0@@ 8 Aluer or soo u hiden hen Yehova a ishima i nan i môm yô una ngohol nan ave ahar . — M@@ al . Mateu s@@ av ôron kwagh u itinekwagh i Tartor man atesen a Yesu , shin er kwagh ne na yô kera nger u sha ad@@ ondo ad@@ ondo ga nahan kpaa . Nahan kpa “ er mhôônom kôr [ Yehova ] yô , A de ve ifer ve , A tim ve ga . ” — Pasalmi 7@@ 8 : 36 - 41 . Ve lu inja kposo a ior mba m zenden a ve , mba ve wa any@@ ighe shi ve keren i@@ ember@@ yolough la . U@@ sha mbah@@ ev mbara ka nyi ? Or môm nan ngu a ish@@ ô sha u ny@@ iman ikyav ne ga . Mayange je , ôron kwagh ér i̱ k@@ ondo mba ungwan a na iyol sha ci u fa - ge@@ ge na ga . Aôndo kaa a na ér : “ T@@ ôô Is@@ ak@@ a wan wou u môm môm u a doo u ishima la , yem . . . za na nagh ku nan@@ den a mi sha u@@ wo ugen u Me tese u yô . ” ( ivur i sha 2 ) Umbur wer , Aôndo una lumun ér i mee mbacivir un i hemba agee ve ga . ‘ I Gb@@ ihi ken D@@ ang Sha Ishim@@ a@@ verenkeghen ’ • Hii nan ve i lu hange hange u Yehova una doo se ishima ? Ka i due a ufoto mba doon ashe , mba i zough a ve sha ican kpishi la ken ityakerada yase nahan ka ityôkyaa je . A kaa wener : “ M nenge ican i ior A@@ v mba ve lu ken Igipiti la , shi M ungwa m@@ liam ve@@ m . . . Aôndo T@@ sa@@ ase Mbak@@ ur@@ an sha Mkaanem N@@ am T@@ i@@ ônnongo u Kristu una wase ve nena ? 29 Ka Jose@@ ph@@ us Yange N@@ ger Ma Mimi Y@@ ee ? Alaghga hen ajiir a i undu aan her la , u fatyô u ngeren mb@@ al@@ um@@ un sha mbampin mbara sha gbenda u wea lu wanye kpa ma u nger nahan la . ( Mat . 24 : 36 ) Hegen kpa , Aôndo na se tom u tan ior icin shi pasen ve kwagh u vea er ve vea war yô . A@@ tô@@ akyaa a Ior Ve Ne La , 10 / 15 Ieren yam tese ér ka hanma jijingi a lu hemen mo ? Er mpase u sha mnenge u S@@ ef@@ anu la a tese nahan , Yehova tesen iengem na man awashima na hen ior mba cian Aôndo mba ve hi@@ di a iyol ijime man mba mlu ve a na a gbe ve kwagh la . A@@ gu@@ su@@ tu 29 – Se@@ te@@ mba 4 , 20@@ 11 ( 1 Peteru 3 : 18 ) Maa a k@@ ôndo a yem sha a za tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . Yehova una hingir ve er av@@ ure a k@@ und@@ un@@ yol nahan , gadia una ver ve doo doo . Mbahemenev mba kwaghaôndo kpishi mba sha ayange a Yesu , mba ve fa takerada kpishi la yange ve kav inja i loho u Yesu pasen la ga , kpa mbak@@ or@@ on ish@@ u mba ve hiden a ayol a ve ijime mbara kav . Lu iyange na i masejime ke ’ tempel je ne , nahan lu pon@@ on ve a p@@ on ke ’ igbar je — a ta ve ikyaa ing@@ ira inya i h@@ ura j@@ oung er ka id@@ y@@ ur@@ an nahan tsô shi a kimbir igen . Man lu nyi i na ve inyam to@@ ho la cii lu ijiir i môm bem be@@ me ? ’ Hegen ngu eren tom hen haregh u kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la saan saan . A tsu@@ me ga sha ci u nyi ? Kwagh ne zua sha kwaghwan u apostoli Paulu a we ér , “ hanma kwase u nana eren msen shin nana ôron kwaghôron u profeti man nan ci@@ r kwagh sha it@@ you ga yô , nan ngu heen ityough ki nan , ” gadia ka ‘ nom a lu ityough ki kwase ’ la . I pase kwagh u naagh ku sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia la ke ’ Lev@@ iti@@ ku ityough 2 . Se mba civir Yehova yô , se lan a@@ yom a Satan ga , nahan se soo ser kwagh môm tsô a yange se u civir Aôndo sha mimi ga . Nahan yô , yange mba veren Tartor u Kristu sha yô maa g@@ ô@@ g@@ ô shighe u kwagh “ tser ” tar man mba ve tem shin u la maa dondo . NG@@ I@@ S@@ E Yehova Aôndo kaa a profeti Samuel ér : “ Or nengen m@@ lu@@ ashe u ken won , kpa TER yô , nengen ken ishima . ” Aluer or u civir a vese imôngo pine kwagh sha kwagh u myer u yemen sha la yô , ma ortamen shin Orkristu ugen u nan vi@@ e yô nana fatyô u lamen a nan sha kwagh ne . ( Mateu 10 : 5 - 8 ; Luka 9 : 2 ) Nahan yô , lu nyi jighilii ve ere ? Ka an je , nan soon u lun imôngo vea ah@@ ur@@ aior a dedoo ga , shin ka an je or u doon nan ishima ka nana̱ ku@@ ve nan ve i doo nan ga ? 8@@ 4 : 2 ) Kape se kpa ka i lu se laa ? Maa a tes@@ em ikyav sha akaaôron a ken Bibilo a a lu kuren sha mi la . Jijingi yange mgbegha profeti N@@ ah@@ um nger wener : “ TER doo je , ka ijiir i waren sha iyange i ican ; man A fa mba ve suur sha a Na yô . ” ( N@@ ah . 1 : 7 ; Ps . Nahan kpa ica gbe ga yô , i hii u henen kwagh a ior man icombor . — Nenge ken takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la , peeji 5@@ 7@@ 4 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . Kpa Yehova una er kwagh ne hanma shighe ? Ruamabera wa se kwagh ér : “ D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera kua hanma inja i dang kpaa . ” ( Ef . ( b ) P@@ ase er mfe u or nan zough a mi ken ma tom la una wase nan u eren ityom igen yô . Aluer vea hungur iy@@ i@@ agh ken ity@@ ev kpa ve de hi@@ di za tee ga . yô , se hingir mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo . ( 1 Kor . Bibilo kaa ér , “ Or nengen m@@ lu@@ ashe u ken won , kpa TER yô , nengen ken ishima . ” Nahan yô , se umbur nen kwaghwan u Paulu yange wa anmgbian A@@ re@@ ki@@ p@@ u , u lu Orkristu sha derianyom u hiihii la , ér : “ Ver ishima sha tom u u ngohol hen Ter la sha u eren u sha mi vough . ” 19 , 20 . ( a ) Yesu yange pase er erdoo u Yehova a ze sh@@ imi i kighir nena ? ( 1 Kor . 15 : 26 ) Yehova ngu umbur mba civir un sha mimi mba ve kpe la , kua mbagenev kpaa , nahan una va nder ve shin ku . ( Yoh . “ Tom U Do@@ on G@@ anden I@@ pu@@ un ” • Er nan ve takerada u Bibilo Tese la u lu wasen se ken tom u kwaghpasen wase ? Mbamaren — Y@@ ese Nen Ô@@ no@@ v En@@ ev Sha Dooshima Gadia ica i gba ga tsô gumor la de a de kwaghhenen la ku@@ aa . Kwagh ne na yô , iorov 15 ken icombor la hingir Mbashiada mba Yehova . B@@ ee kera yô , Mbakristu mba mimi fa ér gba u vea wua mbaaferev er Eliya yange er nahan ga . ( 1 Samuel 15 : 24 – 26 ) Kpa Davidi yô , uma na jimin cii man ikyar i a ya vea Yehova k@@ ang@@ en@@ aa la tese ér lu or u cian Aôndo u mimi . Sha ci u imba or la nana fatyô u ha@@ an iyol inya , kera nengen hanma kwagh u i gbe u a nenge sha ig@@ ir@@ g@@ i la ga tsô maa nana mough . Kwaghôron u profeti la ngu kuren sha mi sha gbenda u vesen kpen kpen ! ( Yesaia 6@@ 4 : 8 ) Ior mba civir Yehova sha mimi gba un kwagh kpen kpen . ( Mbaefese 5 : 28 ) I wa noov kwagh ér ve de nzughul a kasev vev ga , kpa ve lun a ve imôngo ‘ sha kwaghfan , ve waan kasev vev ikyo er ve hembe y@@ in@@ an agee yô . ’ D@@ ugh u se eren tom vea tiônnongo wase sha yô , ka aan a tom a nyi aa fatyô u bu@@ ghun sha ci wase ? T@@ i@@ ônnongo u hen Ity@@ ôn@@ ya Peteru ny@@ iman Yesu sha kwa u sha utar la yô , Yesu “ gema ishigh kenger Peteru . ” Mayange am@@ een a de ne u hungur Yehova ga . Lu Mbayuda man mba ve nyôr Mbayuda mbara kua Mb@@ as@@ am@@ aria tseegh i lôh@@ ô ve iniongo ne ye . Bibilo ôr kwagh u va nd@@ eren an@@ iky@@ und@@ anev mba i mar ve kpen@@ egh shin i dugh iy@@ av vev mbara jighilii ga . Mbat@@ omov mba Yehova mba nengen sha ayol a ve sha kwaghfan sha ci u nyi , kpa ka mfe u nyi ve lu a mini ? Shighe u yange mkohol u kohol Mbakristu mba i shigh ve mkurem la lu zan hemen ken atô u derianyom u sha 19 la , mbahemenev mba mzough ne kua mbatomov nav cii lu a ishimaverenkeghen i̱ yemen sha . Wan la den at@@ u@@ mba yô , Han@@ a za a na hen ya u Aôndo hen Sh@@ ilo a za gema un a na Yehova “ sha ayange a uma na cii . ” M - bu@@ gh@@ ur : U@@ .@@ S . Aluer u ngu su@@ ghun Yehova shighe u ne tem kwaghyan mba ungwan shi u ngu eren msen shighe u ne tem Bibilo i henen mba nengen yô , vea kure ikyaa ér nyi ? ( Mbagalatia 6 : 10 ; Mbaromanu 12 : 11 - 17 ) Paulu shi seer wan kwagh kaan wener : “ Kpa we , or u Aôndo yô , yevese akaa ne , gema dondo perapera ityô kua u civir Aôndo man jighjigh u nan man dooshima man ishima i wan man ishima i legh legh kpaa . Nahan se yem t@@ wer@@ sôron ken tar u C@@ an@@ ada . ( Anzaakaa 1 : 1 - 7 ; 3 : 13 - 18 ) Kpa Paulu yô gema kar imba “ kwaghfan ” ne sha “ at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ” la . A eren mkombo u umbur ku u Yesu ne sha iyange i T@@ om@@ any@@ iin la a been kera yô , Mbashiada mba Yehova shi vea ungwa kwaghôron u injaa u a har sha Bibilo yô , sha iyange i L@@ ah@@ adi ken kasua shon môm . PE@@ E@@ J@@ I 31 . Alaghga ior mba hen iji@@ ir@@ tom you man mbayev mba ken k@@ el@@ ase wou kua mba@@ wan@@ ndor a we vea nenge aie u eren man any@@ ighe shin iv ér ka kwagh keng ga . Shi@@ r@@ le@@ y : Ka m ungwa ior ve kaan ér Yesu kpe sha u se zua a uma . Ken masejime se mba za nyer pe se lu zan la yô , kper@@ nan se lu zenden sha ish@@ u@@ le lôh@@ ôn han@@ ma@@ or ér nana va nenge fi@@ im i se lu tesen hen tugh mb@@ ura la . K@@ ure kure tsô , mba@@ y@@ ev@@ kasev mba cian ashe mban kera y@@ eren mo kwagh ve ga , shi m hingir ijende ve kpaa . Á kaa wener : ‘ Á er nan man me k@@ av@@ aa ? S@@ aa or nana p@@ ase@@ m . ’ Sha mimi yô , ish@@ ember@@ ti i “ perapera ” la i̱ fa zan ior zwa ainge yum ga . Mbayuda yange ve er a atindi a i na ve la nena ? ( Yohane 18 : 37 ) Yesu yange fa ityôkyaa i yange na ve gba u una kpe la jighilii , shi yange fa tom u yange gba u una er cii man una mase kpen la kpaa . ( a ) “ Ior mba i ne ve lu u@@ iyua ” la ka ve wase se u lun ken mzough her nena ? U@@ s@@ u u l@@ at@@ ri@@ ki ú se h@@ aren sha mi ne ngu ve he ’ i@@ mbor i ut@@ aha i tar cii u suur sha mi la jighilii — ka iyange je la . • Ior ka ve ‘ zende ken iti i Yehova ’ nena ? Apostoli Paulu yange fa er wain a wasen ken iyol yô , ka nahan ve kaa a Timoteu ér : “ M@@ aan wain c@@ ô@@ hiin c@@ ô@@ hiin kpaa sha ci u iy@@ av ou kua u@@ k@@ or@@ kor mba ve k@@ enden we ken iyol sha ashighe ashighe la ” ye . 9 : 16 , 17 . 2 : 2 , 3 ) Er tar u lu vihin seer a seer la kpa ka mkur u kwaghôron u profeti . M@@ h@@ ôônom ma zungwen ma hemba ijir agee sha nyi gbenda ? Hanma shighe u se soo u eren kwagh u a gbe a bende a mlu wase u ken jijingi yô , se vande eren msen hen Yehova ser a hemen se cii man se er kwagh shon ye . Ken inyom i 19@@ 22 la , mbap@@ asenkwagh u Tartor mba hemban er iorov 1@@ 7@@ ,000 nahan lu pasen kwagh kpoghuloo tar sha won cii , ken ityar 5@@ 8 . Yo@@ shia yange ver ikyav i dedoo sha u civir Yehova sha mimi . 4 : 11 ) Mba Paulu nger ve washika ne la vande fan kwagh u uma u Aberaham vindi vindi , nahan a za zwa sha akaa a vesen a yange er la tseegh . A nenge er ity@@ am@@ egh ki kon la “ doo u yan , man shi er u doo ashe kpaa , man u lu kwagh u s@@ aren sha u nan or kwaghfan yô . ” ( Gen . Awa@@ shima na yô , lu u ve mar ve iv tar shi ve gema u u hingir paradi@@ so , shi ve lu uma gbem sha won . — Ôr Genese 1 : 28 , 31 . A gba u me seer henen sha kwagh ne . Alaghga or a hii u lun a iwuese sha kwagh kure kure . Takerada u Genese tese er Satan kua ifer yange nyôr shin tar yô , shi vegher u takerada u Mpase u̱ m@@ asen been la gema tese er a va kar a ifer kera shi a tim Diabolo , nahan a er ishima i Aôndo shin tar er i eren i sha nahan yô . P@@ at@@ ri@@ ck La@@ Fran@@ ca Yesu yange ôr kwagh u a tese ér a tsua ior ér ve nengen sha nongo u Kristu yô . Ngu “ Or@@ jir u mbau@@ m@@ av man mbakp@@ enev ” kpaa , shi Aôndo na un tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev . Kanyi yange i na ve Yosev venda id@@ yaa ? Heela tseegh ga , anmgbianev mbagenev mba yan ican sha ci u ve due ken tsombor u mbagen her ve civir Yehova ga yô , shin mba y@@ esen ônov tswen . Mar@@ gar@@ et hen ér ivaa na vihi sha ci u ieren i van a mp@@ av ne . Aluer se mba eren Yehova tom sha u se kende a ayol a ase sha , se hemba mbagenev yô , Yehova una lumun tom u se lu eren un la ga , kpa aluer se mba eren un tom sha dooshima man sha ishima i môm yô una lumun u . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 1 : 1 – 3 : 6 ) Aluer u ngu eren nahan yô , ishimaveren you ia lu “ sha inyaregh ki i fe kwagh sha m@@ in ken hemen ga la ze , kpa [ u ] ver ishima sha Aôndo u A ne se akaa cii wuee sha u se̱ er kwagh a mi ” la , er Mose man Paulu kpa er nahan . ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Ka un a lu “ Or@@ ji@@ righ u tar cii ” shi a lu Or@@ wan se atindi man Tor wase u tsôron gbem sha won kpaa ye . Hii nan i doo u se ôr mbagenev loho u dedoo keng - e ? A@@ kar a na a ken makeranta kpishi yange á na awambe a ve ér i̱ ta mbagenev . • Er nan ve i lu hange hange u eren msen ser i̱ tsegha iti i Yehova - a ? “ Sha msen u eren la kpaa , de z@@ eren nen kimbir gbilin gbilin er atô@@ at@@ yev a eren nahan la ga , gadia mba henen er ka sha kwaghôron ve yum la man á ungwa ve ye . ” ( Mat . T@@ ahav mbu tar cii mb@@ un yange mbu hii nena ? Nahan kpa , C@@ ar@@ l@@ o vea kwase na yô , iember ve la n@@ ungwa ishim@@ any@@ ian sha mi , gadia i kaa a ve ér wan ve la ngu a ic@@ ôron u@@ ange . G@@ um@@ kwase u civir Yehova ugen u a lu a er nom ga yô , ngu a ityôkyaa i wuese akaawan a Aôndo . Ka a ter ishember i “ tindi ” la yô , ior ve hen kwagh u wan ts@@ wer , mba henen kwagh u nan a na or ian i eren kwagh ga . E@@ p@@ af@@ era lu gban eren msen gb@@ ang sha ci u mba nan jighjigh mba sha tar cii tsô shinii , shin lu sha ci u mbacivir Aôndo mba mimi mba ken kpen@@ tar u A@@ shia u K@@ iriki la ci@@ ilii ? Ikyav i tesen yô , zum u tar t@@ enger ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i man Fe@@ be@@ war@@ i 200@@ 1 yô , i kohol akaa sha u wasen ior ken tar la cii , man Mbashiada mba Yehova mbagen ken tar u K@@ an@@ ada man G@@ u@@ ate@@ ma@@ la man Amerika kpaa tindi a iwasen . ( b ) Ieren i Yehova i geman kwagh u a we ishima u eren la tese se nyi sha gbenda u yange er kwagh a Saulu man Mb@@ an@@ ini@@ ve laa ? ( 2 Peteru 2 : 14 ) Aluer Aôndo doo u ishima shi u ngu ungwan imo na kua i Kristu shi u kange ishima wer mayange je u vihi ikyar i dedoo i u ye vea na la ga yô u palegh idya i eren . Doo u se yôô loho u Aôndo vangertiôr man a mciem shio er Amo@@ shi kpa er nahan Kpa Yehova wase un sha dooshima , nahan a gb@@ anger a mnenge na la . 4 : 1 , 2 ; Luka 5 : 3 - 9 ; 9 : 11 ) Ma i lu kwagh u civirigh kpishi u lun hen ape Yesu er ityom ne la ! Sha nahan yô , aluer ú nenge ma anmgbian wou nan ngu ken m@@ nyoon yô , su@@ r nan ishima . kua ityakerada igen kpaa ( nenge foto sha heen ) . Sha ci u á kaa wener zum u “ ter u nan una hide ” yô , una wa ‘ akaa a na cii sha ikyev ’ i wanakiriki ne . Or@@ gen ken tar u Philipp@@ ines , mba yer un ér E@@ ri@@ c , a kaa ér : “ Ka mea za u y@@ amen kwagh sha inj@@ ô yô , m hemba y@@ amen ng@@ een a shighe u m lu y@@ amen sha iny@@ ar la . ( Yesaia 11 : 9 ) Kpa hegen di yô , se kange nen ishima u kuran atindi a Yehova sha u dondon or@@ pasalmi , u a kaa ér : “ me civir Un sha ish@@ u@@ ghun ” la . Ruamabera ôr kwagh u mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior ér nyi , man ka ve vihi iky@@ ar@@ yan i unô ? Nahan m kange ishima mer me eren kwagh ken bem , shi m nenge mer ka kwagh u i hembe doon u me er je la . Er nan ve se soo u kpen ga ? Gba u se wa ikyo se palegh amba@@ akaa la . 11 : 15 ) Hii inyom 1914 la zan zan mhii u inyom i 19@@ 19 la , Yesu nyôr ken tempel u ken jijingi la vea Ter na sha u eren tom u hange hange u sôron tempel shi wanger un . Se dondo ikyav i Yesu a ver i palegh imeen i Satan la nena ? Sha iyange Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 41 , shighe u m iv anyom 15 la , i nam tom u ikp@@ ur pania . Ikyav i tesen yô , Aôndo yange wa ishima a Eliya shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , lu wan ikyo sha mbam@@ nenge nav . Diabolo yange mee Yesu sha igbenda iti@@ ar . Tindi u Mose la yange tese Mbaiserael er vea civir Yehova yô . A@@ tor a á tema ken Iserael ken ijime i Y@@ er@@ ob@@ i@@ am yô lu N@@ ad@@ ab@@ i man Ba@@ a@@ sha man E@@ la man Sh@@ im@@ er@@ i man T@@ ib@@ eni man O@@ mer@@ i man A@@ hab@@ a kua A@@ ha@@ shia . Lu nahan sha ci u yange kôr avur a Bibilo a gba u una ôr la cii ken it@@ you ! N@@ gi@@ se apostoli Paulu kaa a mba i lu ve pe civir Aôndo yô ér ve gema aeren a ve ve dondo gbenda u Aôndo a eren kwagh a ior la . T@@ wer u i er John la na yô , a v@@ ôr kpishi shi y@@ av mbu z@@ aan un iyol kpoghuloo . Se mba wan we kwagh ser , tôô shighe hen Mkaanem ma Aôndo . Kwagh ne na nan ian i tesen ishima y@@ in@@ an@@ aa ? Nahan ikyurior ne ta ikyar i i@@ civirigh i ve ya vea Aôndo la kera . 34 : 6 , N@@ W ) Or@@ pasalmi wa icam ér : “ Tar iv a erdoo Wou , T@@ ER@@ E . ” ( Ps . M lu vea na sha tse@@ mbe u nan kwaghôron la , m tile sha ityough ki or u nan soo u fan mimi u ken Bibilo yô . ( Mpase 7 : 9 , 15 ) K@@ e ’ Iserael yô , yange mba ve nyôr ve a nyôr mbara ve civir ke ’ won u te@@ mbe u tempel u Solomon la . ( Mateu 5 : 8 ) Yesu yange lu kaan ér nyi ? I kaa a vese ér anyom 1@@ ,000 la aa been yô , a pase Satan maa “ una due sha u tsu@@ ghun akuraior a ken az@@ ongo a tar any@@ iin la , ka Go@@ g@@ i man M@@ ago@@ g@@ i je la , ka sha u una kohol ve sha ci u utya . ” ( Mpa . Alaghga sha mar@@ ami u iyôngo igen je , ia eren kwagh a ior kundu kundu ga , shi ia b@@ i@@ ishi a ior keng ga . ( b ) In@@ i@@ av mbi bem mbi a inja ken mcivir u mimi sha ayange ase ne nena ? 18 , 19 . ( a ) M@@ lu u sha shighe u mbaapostoli la yange wase u eren nyi ? ( • Ka averen a nyi se zua a mi aluer se mba nengen sha Mbakristu mba beenyol yôô ? Nahan shighe u u lu tsuan azende a ou yô , ker ior mba ve tese ér mba a jighjigh u nan sha u ungwan imo i Yesu la . Tindi u Mose la yange na ian ér i̱ naan nagh hanma iyange . Ngu yôôn sha zege@@ imo ér : “ C@@ ia nen Aôndo , na nen Un icivir gadia shighe Na u ôron ijir kuma ve . ” Lu u ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ aa karen yô , kon shon ua hide a vese her . Ka akav a tesen a nyi a ken Ruamabera se fatyô u timen sha mi sha u henen mci@@ e@@ aôndo ? Aberaham yange zende nenge tar la cii W@@ ea lu esen te@@ mbe shin wea lu k@@ ahan kwagh yô , na wan wou u kiriki an - can@@ ca shin an - n@@ du@@ har nana wase u . 2 : 21 ) Aluer se mba nôngon ser se dondon Kristu hanma shighe yô , icighan jijingi kpaa se zuan a mi hanma shighe . Nahan kpa , ka i taver kwase kpishi u tsuan or u injaa , gadia isharen i ma nan lu kôôsôô vea or u nana vôso la man dooshima u hen atô u nomso@@ or man kwase la ka a taver hen shighe ne kpishi . Ka u hii fan iti i or u u soo u yan ijende a nan la . Tom u pasen i@@ vangeli hanma shighe ne ka u wase se u veren ishima sha akaa a ken jijingi . Yesu yange pase kwaghbo u or nengen ér nan hemba perapera cii la nena ? ( 1 S@@ am . 1 : 22 ) Aluer se mba nengen a kwagh u Aôndo a t@@ ende zwa a mi la ken ishima yase yô , se mba henen sha kwagh u una er a b@@ unde ga yô . ​ — 2 Pet . ( b ) Kanyi se lu timen sha mini ? M@@ sen ka a wase se se ya ikyar i vesen i nyi ? Se fatyô u eren msen hen Yehova hanma shighe cii . Sam@@ son lu yemen ke ’ gar u M@@ on@@ ro@@ vi@@ a sha u una za nyôr nongo u@@ gen@@ egh u mba k@@ angen iy@@ av . Ka he ’ zum la ijende na igen taver un ishima ér a̱ hen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova ye . Sha nahan yô a hingir u lun a jighjigh u nan u a har sha Bibilo la . We man kwar u u lu u̱ wou la di ye ? Kwagh ne za mbamaren av iyol kpishi . O@@ ru@@ m@@ ace ngu a tahav mbu ts@@ eng@@ an fan kwagh u ken hemen ga , ka Aôndo a lu a imba ut@@ aha la ye . I na Mbakristu mimi u ken Bibilo la , nahan mba samber a mi hen ior mbagenev sha gbashima je 10 , 11 . ( a ) Ka “ av@@ aan a usu ” a Satan a nyi aa fatyô u vihin jighjigh u nan wase ? Doo u se kange ishima ser se er nyi ? T@@ ri@@ sha kaa ér : “ Z@@ ayol wam môm kpa yange vihi kuma sha u mbayev mban ga . ( Aerenakaa 20 : 17 – 31 ) Paulu wa ve kwagh ér ve kura ikyum@@ ile i Aôndo i i lu sha ikyev ve la , been yô a g@@ ure inya a er msen a ve cii . Ior ka ve lu a mfe kpishi sha kwagh u i lu ve iyol ve ve nd@@ era shi ve er sha ave ve yô . Shighe u se za mkohol u ityar ityar ken inyom i 19@@ 5@@ 8 , hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u i yer ér Y@@ an@@ ke@@ e , man ijiir i an@@ umb@@ egh igen i i yer ér P@@ olo G@@ r@@ oun@@ ds la , m nenge a L@@ or@@ ra@@ ine Bro@@ o@@ k@@ es , u m fa un shighe u lu eren tom u pania hen gar u M@@ on@@ tre@@ al ken tar u K@@ an@@ ada , ken inyom i 19@@ 55 la . ( Mbaefese 6 : 15 ) Ka sea z@@ aan mbamkombo hanma shighe yô , ve wa se ago@@ yol a yôôn loho u dedoo u Tartor u Aôndo . I@@ ca gba ga tsô maa hingir u lun ken kwaghaôndo ve taveraa , nahan kwagh môm lu u me er sha kwagh ne ga . ” U sha at@@ ar@@ atar la kpe angev mbu iyol@@ hi@@ an . Nahan maa ter la ver ai@@ k@@ ighe la sha er tsombor ua henen kwagh hen shighe la yô . F@@ a kwagh u a lu zayol la tsembelee . Ior mba Yehova mba wasen ayol a ve shi mba wasen mbagenev shighe u a@@ ah@@ e a er yô ( Mateu 5 : 17 - 48 ) Umbur wer mba yange ve lu ungwan a Yesu la yange ve lu Mbayuda , nahan gba u ieren ve yange ma i har sha Tindi u Mose la . Bibilo yar tom a mhôônom ma ngô ngu a lu a mi sha wan na la u tesen se kwagh u mhôônom ma kôron ma Yehova a lu a mi la . Mbayuda mba sha shighe u Yesu man mba ve vande lun a na la fa mimi u hiihii la kua u sha uhar man u sha utar la kpaa . Gbenda u Mbaiserael naan Yehova ini@@ av la tese se nyi ? I@@ wuese you i ú lu a mi sha dyako shon la taver kuma u wan we m@@ tu@@ un@@ um sha er ú hendan a am@@ een a me@@ en we ér u̱ za sha gbenda u ua va na ú undu dyako shon la kpa ? Bibilo ta icin sha kwagh u mimi ga la ér nyi ? Shi Aôndo na kwase tom u civirigh ér nana wasen nom u nan . ( Or@@ pasenkwagh 8 : 9 ) Peteru nengen ivande i Yesu igen been cii yô , ci@@ er un iyol gande , tsô a gba hen angahar a Yesu . Inja i iti la ér “ M ngu er m luun yô . ” ( Ekesodu 3 : 14 . ) Or u Aôndo u mimi la vende yô , tse@@ profeti la kaa a na ér : “ Mo kpaa , m ngu profeti er we nahan ; man ort@@ yom ôr kwagh a mo sha imo i TER , er : H@@ ide a na hen ya wou , a̱ va ya kwagh , a̱ ma mngerem kpaa . ” Ge@@ ma ior i E@@ ti@@ op@@ ia man Mbai@@ gipiti man Mbak@@ an@@ aan kua ik@@ we@@ ior igen ken A@@ fri@@ ka man Ar@@ ab@@ ia di yô , ka ken tsombor u H@@ am ve dugh ye . Sha nahan yô , Aôndo soo ér mbacivir un cica cii ve lu wang . A ôr ve akaa kpishi sha kwagh u ayange a masejime a bo@@ tar ne la , shighe u una lu hemen ken Tartor u Aôndo la . 2 : 13 , 14 ) A fa er i gbe u a su@@ r u ishima shi a taver we ishima yô . Ikyav i tesen yô , er kera shi ica ga u Mbaiserael vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la , Mose ta ve icin ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en sha er i̱ de bu@@ m ne er né kaha né hingir u eren mba@@ aôndo mbagenev tom , g@@ ur@@ en civir ve , ga ; gayô , ishima á vihi TER a ven tsung . ” ( D@@ ut . Mbat@@ amen vea fatyô u pinen mbampin sha u wasen mbananjighjigh a ve imôngo u zuan a ishima sur@@ un ken Mkaanem ma Aôndo Ka unô yange gba u kwaghpasen man kwagh@@ tesen una lu ve kwagh u hiihii keng - e ? Ka ze de@@ gh@@ ôô yô , m zua a Mbashiada mba Yehova , m za hemen u henen Bibilo a ve . ( Yohane 11 : 25 , 26 ) Aluer ior mba Yesu una nder ve sha shighe u hemen na u anyom dubu la ve na un jighjigh yô , vea lu a ishimaveren i lun uma gbem sha won . Ken inyom i 20@@ 13 la , i hide i ny@@ ô@@ ôso m@@ gem u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la ken zwa Buter , nahan i̱ taver u kaven ga , shi hemba ng@@ in ican u geman kpaa ga . Yosua 1 : 7 - 9 SE@@ B@@ U@@ L@@ O@@ N Shighe u i lu tesen ma kwagh sha tele@@ v@@ ishen man ma mzeyol a ve yô , i gba u una za sôr mzeyol la . 1 - 3 . ( a ) Z@@ wa u Aôndo a lamen kua gbenda u a lamen la hemba u uumace sha ci u nyi ? ( Anz . 18 : 24 ) Doo u se umbur er se cii se yen yô . Aôndo maa tese Aberaham nom@@ iyôngo ugen u wever ak@@ or ken age@@ va ér a kôr a na nagh “ sha ityough ki wan na . ” Ior kpishi inyaregh hemba doon ve ishima a Aôndo , shi ve u@@ ve ityough ken i@@ ember@@ yolough . Nahan ken inyom i 19@@ 50 la , i due a Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Christian Greek Scriptures . Alaghga nan ver ishima sha akav a tesen kwagh u lu zan hemen ken ishima i nan ga , gayô nan nenge a akav shon , kpa nan wa ikyo sha mi ga . Kpa se fa hanma kwagh sha kwagh nee ? 34 : 13 , 14 ) Er u lu or@@ maren yô , ka imba awashima u u lu a mi sha kwagh u ken jijingi la ga he ? A@@ ta@@ m a t@@ ur a vihin la tile sha ityough ki Tor Se@@ de@@ k@@ ia man mbagenev mba lu u ica a gba ga tsô , Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na vea va ta ityav sha a ve la cii . Er Mbaiserael vande nengen a mi ga yô , ve pine ér “ ka nyi ne ? ” Sha nahan yô , nana fatyô u dondon kwaghwan u ken Mbaefese 4 : 26 , 29 ne , a kaa ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga . . . • Ka akaa a nyi yange bende a Yesu zum u a lu shin tar la , man ka mbamlu mba nyi yange lu k@@ ere ? M@@ y@@ av u ve yaven ayol a ve la ka a iv isharen ve i ken ishima man i sha iyol la . ( 2 Pet . 1 : 19 ) Hegen ka shighe u tan ikyaa a Yehova shi suen Tartor na . — Mpa . ( 2 Peteru 3 : 13 ) Aôndo yange hii ôron kwagh u “ U@@ sha u he@@ v man tar u he ” sha ikyev i profeti na Yesaia . ( Mateu 6 : 19 - 21 , 31 - 33 ) Bibilo i henen vi@@ e vi@@ e man u kaan imo ken mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe man u eren tom u pasen kwagh u Tartor a ishima i tse@@ en la una wase se u tilen dông sha m@@ doo u Yehova a doo se ishima man Wan na kua Ruamabera kpaa la . Yesu Kristu yange fa Mkaanem ma Aôndo kôr inya . Yange u l@@ ôô vor u mimi ken a mo , man er lu a k@@ um@@ am u tseghan iyol yam sha ci u Aôndo ga nahan kpa , m k@@ usu vor la ken ishima yam . ” W@@ ase kasev mban . Ve er tom sha u pasen Loho u Dedoo a mo imôngo tsung . ” Se been yô , se time sha akaa atar , a i gbe kpee u se er ve se za hemen u lun mar@@ nya u Tartor u Aôndo la . Una pine mpin yô , mbau@@ ng@@ wan ve kaa sha iky@@ enge iky@@ enge ér “ Y@@ o , y@@ o ! ” Kpa se “ kar nen u@@ jijingi , shin ka her Aôndo ve dugh je@@ ou ? ” I@@ ember@@ yolough kase se wa atô . ” Kpa yange ôr kwagh a ve wa iyol na k@@ er@@ egh . Kpa ka nyi yange i wase As@@ av ve sôr mhen n@@ aa ? Aluer i h@@ ime se a Aôndo sha ku u Wan Na zum u se lu mbai@@ ho@@ mov la yô , nahan hegen er i him se kera yô , á va hemba yiman se sha uma Na cii . ” — Mbaromanu 5 : 8 - 10 . “ U@@ w@@ u , nenge Mkaanem ma Aôndo ma lu aa tahav sha wono ! Y@@ em kera , Satan , gadia i nger er : C@@ i@@ vi@@ r Ter , Aôndo wou , ka Un tseegh er Un tom ye . ” Ity@@ artor An@@ igh@@ eni I I P@@ ase Kwagh U I La • Hii nan ve i doo u se cia u eren batisema ser se va k@@ an shio u eren sha iyol@@ tseghan yase yum ga ? Ka a tsaha mbagenev shin a wa ve kwagh yô , ishima i vihi ve shin ve ure gayô ve nenge ér i he@@ e ve je kpaa . Kape aluer se fa kwagh u se lu veren ashe a mi la tsembelee ga ve , se vihi shighe wase sha mi ga je la . Z@@ ua a I@@ wasen sha u U@@ ng@@ wan Kwagh@@ wan u Bibilo Aluer se tsaase imoshima yase sha Mkaanem ma Aôndo yô , hanma shighe u i gbe u se tsua kwagh u se er ave ave er S@@ ad@@ er@@ aki man Me@@ sh@@ aki kua A@@ be@@ di - ne@@ go yange ve er nahan kpa , se kera ta a ta anu ga . ( b ) Ka atsan agen a nyi yange lu van Aber@@ am iny@@ aa ? Shighe u i dugh un kera la , anmgbian na u nomso la di gema lu jighjigh hen Yehova , lu kuran atindi a na . Ka nomso@@ or man kwase , mba ve vese ayol a ve la tseegh i doo u vea tese icivir sha iyange i ivese ve la ga . Yange er nan shighe u i dugh un ken pur@@ usu laa ? • Kanyi yange i mgbegha Yesu ve pase kwagh a u@@ wer@@ gban shio zan zan kar kur@@ ene ? Ken ityough ki sha 5 ki ken washika u Paulu nger hen Mbaromanu la , i pase kwagh u mba@@ asorabo doo doo , er yange ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo kpa , ve hingir u va fan dooshima u Yehova yô . 3 , 4 . ( a ) M@@ lu u Yesu a lu Wan u môm môm la due kposo sha ci u nyi ? ( Rom . 1 : 18 - 20 , N@@ W ) Sha nahan yô , mba ve ze hemen u eren akaa a vihin Aôndo sha apera la cii vea war m@@ tsaha sha ieren ve la mayange ga . Yange henen ér , ‘ m due sha m ve shin tar ye , nahan hanma or cii nana̱ ungwan imo yam ’ ga . ( Mpa . 4 : 11 ) Er i lu Yehova a gbe akaa cii yô , a kuma u se civir un . Tom W@@ ase ú Tartor u i gb@@ eren hen shighe ne la kaa ér iyenge i mba eren pania , i i seer hii ken inyom i 19@@ 27 zan zan 19@@ 29 la “ kpilighyol je gande . ” ( Luka 10 : 1 – 24 : 5@@ 3 ) Ivur i sha inyom i 200@@ 8 la kaa ér : “ T@@ ile nen her , nenge nen m@@ yem u TER Una yima ne . . . yô . ” — Ekesodu 14 : 13 . Ishim@@ a@@ wan ia seer taver iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova nena ? Se mba civir Aôndo sha ci u akaa a dedoo a a ne se la ga . 2 : ​ 32 - 36 ) Kpa shighe u Yesu pine mbahenen nav ér , “ ne mba kaan ner , Mo M ngu ana ? ” Ka ityakerada i I@@ vangeli , i Aôndo a ne i nger ne ia wase se u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mba se pinen sha kwagh u Yesu la ye . — Yohane 17 : 17 . Jighjigh u nan shi una wase se u wan ishima a “ ayange a bo ” a iyol@@ been , shighe u mkpeyol man gb@@ ong gb@@ ong wase ngu a p@@ ande la . ( Luka 2 : 41 - 4@@ 9 ) K@@ e masejime yô , lu iky@@ e na u keghen ato ungwan m - er u ôron Ruamabera ke ’ shin@@ ago@@ ge shi wan zwa sha mi kpaa . ( Luka 5 : 10 ) Mb@@ á kôron imba ish@@ u ne nyian ke ’ ityar i kuman 2@@ 30 , kua ke ’ tar u S@@ ene@@ g@@ al kpaa . • Lu nyi Yesu lu ôron zum u a ter ishember i “ mgb@@ e u he ” laa ? ( 2 ) Doo u se hiden a iyol yase ijime shighe u se lu eren kwagh a ior mba ve ngô@@ ôr nyoon ishima ga la . Ikyav i tesen yô , ka sea waan iyol i zan me@@ m@@ yol yô , se sôr shighe u me@@ m@@ yol la se ver vough sha er se b@@ unde sema mkohol u yange i môm shin mkohol u kiriki shin mkohol u vesen ga , shin se lu her shighe u ortamen u sôron atôônanongo a ve tiônnongo inya la yô . Nahan yô , se fatyô u kaan vough nahan ser ka or shin tiônnongo a lu a Iyou i Tartor ga , aluer i nger iti i or shon shin tiônnongo la shin takerada u t@@ indi@@ gh je kpaa . Yehova pase Samuel ér : “ M@@ nenge u TER ngu er mnenge u or nahan ga ; gadia or nengen m@@ lu@@ ashe u ken won , kpa TER yô , nengen ken ishima . ” Mba i lu u vea hingir Mbashiada mba Yehova yô , gba kpee u vea palegh aeren ve a tse a Mkaanem ma Aôndo ma vende á jighilii la . Sha nahan yô , doo u a nenge sha imba kwaghbo u kwagh ne a lu van a mi la fele fele je . Heela tseegh ga , a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa agen a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma vesen mara ka a er tom kwagh@@ môm a m@@ z@@ er@@ am ma vesen mara jimin cii , nahan Mbakristu mbagenev ka ve venda ér i̱ de te ve á ga . Ve lu e̱r iyôngo i kwagh a hembe í , i gbe di zenden a zende , a or@@ kuran u nan@@ á hemen i nan@@ á za a i hen to@@ ho u h@@ ô@@ mon shin nan@@ á wa i ikyo shio la nahan . Nahan kpa , us@@ an@@ ker mba ve lu a mi hen tugh mbu i nenge Yesu mk@@ er la wase Yesu u tesen ve kwagh u injaa . Ka kwagh shon je ne : “ Mba ve tee s@@ an@@ ker cii á wua di ve sha s@@ an@@ ker . ” — Mat . ▪ Aluer Adam yange lu vough yô , hii nan ve yange er isholibo ? Er nan i gbe u se zer zuan a mfe u Ruamabera laa ? Ka inja er yange mba timin Yerusalem man tempel u Yehova kera yô , Yehova venda icombor i ihi@@ ar ne nahan , nahan kera ver hemen na shin tar ne ga shin kera hide a mcivir na her ga . M pine iyol yam mer , ‘ Kanyi i lu zan hemen he@@ ene ? ’ ( Duteronomi 31 : 11 - 13 ) Er Yesu lu sha ikyev i Tindi yô , zum u a lu anyom 12 la je tsô a tese ér sar un u kaven atindi a Ter na tsung . A@@ ti a Ior ken Ngeren mba A@@ shi@@ ria man Mb@@ ab@@ ab@@ ilon Ka Tom u Ny@@ i K@@ asev Ve Eren sha u K@@ ur@@ en Awa@@ shima u Yehova ? Yehova yange yar tom a anmgbianev mba ken tiônnongo mban sha u taver tsombor ne ishima , nahan kwagh ne wase K@@ a@@ thy nenge sha nom na kuma er anyom 11 nahan cii va mase saan ku ye . 31 : 1 , 9 - 28 . Umbur er yange Yehova wase Mose , na un Icighan Jijingi , shi na un A@@ ron , u lu an@@ ngô na u nomso la ér a wasen un yô . ( E@@ ks . M@@ civi@@ ra@@ ôndo ne kua u pasen loho u dedoo kpaa . M fa er i lu tartor u Aôndo tseegh ua sôr u@@ zayol mban yô . Ú nenge wer , u dondon Yehova sha ieren ne ka u eren kwagh sha kwaghfan shi eren kwagh u mimi ga he ? ( 2 Timoteu 3 : 1 , 2 ) Sha nahan yô , kera kpiligh se iyol er ior mba shin tar u Diabolo ne ve lu eren aeren a bo ne , kua agen kpaa nahan ga . 48 : 17 ; 1 Pet . 4 : 4 ) Yô , se kange nen ishima , se za nen hemen u soon perapera shi eren un a ishima yase cii . ( b ) Kanyi u er ve ia wase u u hemba veren ishima sha iyua i uma u tsôron laa ? Yesu kaa a mbadondon nav wener : “ Aluer M@@ ea doo ne ishima yô , né kuran atindi A@@ m . Kwagh môm u kwagh ne a tese yô , aluer u ngu wasen ior yô , ior mba u wasen ve la kpishi vea soo u . Á tôô ken ishima na wener Aôndo ngu ga . ( Yoh . 6 : 6@@ 6 ) Nahan kpa , Yesu de ér ieren i mbagenev la i vihi loho na ga . ( Ps . 23 : 3 ) Sha nahan yô , gba u se har jighjigh shin ishima yase sha averen a ken jijingi a ka se zua a mi sha u eren Yehova tom la . Shin er u dondon imba gbenda la i gbe u saa se wa ishima a atsan tsung nahan kpa , se fa ser iveren i Yehova ia kohol se keng a b@@ unde ga — ashighe kpishi ia ke@@ he a gande er se fetyô u henen la . — Pasalmi 37 : 4 ; Mbaheberu 6 : 10 . Lu Hanma Shighe Tartor u Aôndo Hii u H@@ em@@ ene ? 1 / 1 2 : 1 , 14 ) Nyian kpa , zum u i gbe hange hange u Mbat@@ amen vea ta icin sha kwagh u amba@@ aior ne yô , ve̱ er nahan kpee je . Er mbatamen ve lu Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi yô , mba a mfe sha akaa kpishi . Kanyi se fatyô u henen hen profeti Yeremia sha kwagh u lun a vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? Hen Kwagh sha Er Ú Tese Yô Shighe u se za am@@ ar la , se h@@ ôr ijiir la c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u , m@@ ny@@ im ma shi@@ g@@ al@@ i kpa iv hen ijiir shon . Er Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbagenev tile sha mimi ga nahan cii kpa , jighjigh u nan u mba kp@@ ish@@ iv yange t@@ enger ga , shi ve tese ér sar ve tsung u shir@@ en Ter ve , shin er ityav va a mbamtaver ken anyom a karen la nahan kpaa . ( Yesaia 48 : 17 ) Kpa , shi a fatyô u nengen a kwaghfan u Yehova ua hembe cii ne ken gbenda ú i nger Bibilo la kpaa . Shi Paulu ta Mbakristu mba sha shighe na la icin ér mbagenev ken ve kpa vea fatyô u gban ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato er Mbaiserael nahan . Er i dondo kwagh u i er ken ijô igen la ken zwa Buter yô , kwagh ne na Bibilo i ken zwa Buter la hemba wanger . — Anz . Aluer iyôngo cii undu dooshima ve u sha hiihii la yô , “ da@@ ar@@ im@@ enger ” shin tiônnongo a kera lu ga . U pase kwagh u ior kpishi mba ve nengen ér mba mba@@ fankwagh la nena ? “ Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira yange mbi hemba wu@@ an ior shi timin akaa cii nahan kpa , Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha M@@ ôm mb@@ ira mbi hemba t@@ ul@@ en m@@ ze@@ hemen u uumace hiden a mi ijime : Ity@@ av mbi hiihii mb@@ ira yange mbi vihi mhen u dedoo u ior lu a mi la . Er i er u batisema ken iti i Wan nahan kpa , u fa asaren a ou a bo la tsembelee je . Kpa , er tar u lu geman sha akaa kposo kposo nahan , kape se kpaa mbamlu asev ve lu geman sha igbenda kposo kposo je la . Se tese ser mp@@ aa u Aôndo a p@@ aa se la gba se kwagh nena ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 19 ) I mar Mesiya ken “ Bete@@ le@@ he@@ m - ef@@ ar@@ at@@ a ” er i tsengaôron nahan . ( Ekesodu 3 : 7 ; Yesaia 6@@ 3 : 9 ) Er ior mba@@ jighjigh mba sha ayange a tsuaa la nahan , se fatyô u bu@@ ghun ishima yase hen a na shi se pase un a@@ kper@@ an a se lu a mi man ishim@@ any@@ ian yase kpaa . Ashighe kpishi , kape ior ka ve tôô aeren a wang ér a gba kwagh ga je la . Nahan K@@ ur@@ utya ne vea kwase na va mkohol u ken inyom i 19@@ 55 , u lu a itinekwagh ér “ T@@ ri@@ um@@ p@@ han@@ t Kingdom ” ( Tartor U U He@@ mbe Cii La ) u i zua hen gar ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la la . la sha In@@ tan@@ et hen ijiir i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la ? I N@@ ger I@@ ti i Aôndo ken Bibilo i Hi@@ ihii i ken Z@@ wa Jam@@ an@@ i , 9 / 1 Kwagh shon yô , yange gba u vea cian Yehova shi vea waan atindi a na ikyo . — Duteronomi 6 : 1 , 2 ; 27 : 3 . Ka nyi u fa ve ia wase ú u kera yina ishima u keghen Yehova wer a wase u shighe u ú tagher a zayol la ga ? Zum u se lu henen kwagh yô , ka mbampin mba nyi se fatyô u gbidyen kwar sha mi ? Mose pase ér Yehova “ ka vande ” shi a kaa ér : “ Tom Na ngu vough . ” Bibilo kaa ér : “ TER tsaha N@@ ab@@ al maa a kpe . ” A@@ ve a ka nan o@@ vur nom u nan iyol , shi mkaanem ma nan ma kundu kundu , man ishima i ka nan veren sha akaa a a gbe nom u nan ishima la , ka a doo nom u nan je i zua ga . I@@ mba ieren la nahan i tese mci@@ e u cian Aôndo ga . Hii nan yange Yosua ôr mkaanem ma atindi a Yehova cii sha iky@@ enge iky@@ enge sha ishigh ki ik@@ we i Iserael i yange i kohol ijiir i môm kua mba ve nyôr ve a nyôr mbara ? ( Mbakolose 4 : 12 ) N@@ ongo u Kristu u ken Yerusalem kpa yange u er msen sha ci u Peteru zum u i wu@@ he un ken ga@@ adi la . Yange se hii duen a mbam@@ gber mba Iyoukura uhar , ka anyom any@@ iin je ne ; môm lu sha ci u ior mba ken won , ugen la di sha ci u se Mbashiada mba Yehova man mba henen Bibilo mba ve lu zan hemen yô . Gba u se luun sar sar shi se lu mba zungwen mhôônom shi den mbagenev kwaghbo . ( N@@ um@@ er@@ i 14 : 1 – 34 ) Kwagh ne tese jighjigh ve u nan man gbashima ve u suur sha Yehova la nena ? — Duteronomi 1 : 19 – 33 ; Pasalmi 7@@ 8 : 22 , 32 – 43 ; Yuda 5 . Er se lu timen sha an@@ zaakaa ne yô , se lu pinen mbampin mba ve dondo ne : In@@ j@@ akwagh ne ngi ôron ér nyi ? Una man@@ de ut@@ ent@@ i mba iyou i tor hen har@@ ga u zege@@ mnger a icighan@@ wo u I@@ civirigh ; nahan kpaa una tim her , ma or nana wase un kpaa ga . ” ( D@@ an . Sha ashighe agen ka i gba u se nôngo kwagh tsung sha u zuan a mtsera ken kwaghyan u ken jijingi la . Nahan , ivur i Mbashiada mba Yehova i sha inyom , i̱ inyom i 200@@ 5 la i̱ due ken pasalmi 1@@ 21 : 2 . I kaa ér : “ I@@ wasen yam yô , ia va sha TER . ” ( Mbaefese 5 : 23 ) Yesu na se akaawan sha kwagh u ityav y@@ asev mbi ken jijingi ne shi á ver se ikyav i vough i i tese se er se h@@ ua ikyav mbi u@@ ty@@ aav iyol yô . Hii nan ve Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yange ve hide a ib@@ aver i dedoo , kpa mbam@@ k@@ er@@ ev mba pue mbara yô hide a ib@@ aver i bo ? Kwagh ne lu iyol hiden a mi ijime je gande ! Pasalmi u sha uhar la shi za hemen kaa ér : “ W@@ en u A tem Sha , ngu sen , TER ngu nahan ve tar . ” 17 , 18 . ( a ) Ka ian i eren nyi se lu a mi , er se lu wan ishima keghen nee ? Nyian kpa , Yehova ngu tesen ér ‘ un ngu . ’ Alaghga tsô lu sha ci u Yesu yange soo ér se kporom ikyua a Or u hemban sha won cii vough er wanye u kiriki ka nan kporom hen ter u nan u lun a dooshima nahan . 1@@ 22 : 1 ) Sha nahan yô , aluer mbatamen mba karen a ishima eren kwagh u una wase amba ne yô , a doo kpishi je . Mbakristu mba mimi kôr kwaghbo ihyom . ( Mat . 27 : 45 , 46 ) Shin er Yesu ya atsan kpishi shi Satan kpa nôngo sha afatyô na cii ér una na un a de u civir Yehova nahan kpa , a za hemen u lun jighjigh hen Yehova Aôndo her . Kpa ica gba ga je tsô , E@@ man@@ uel mase kaven er atesen a nongo u Yehova a lu shami yô . A shi nan kpa , akaaôron la wa mkaanem ma i vande ôron sha ivur i sha 5 la ker , gadia í kaa hen ijiir la ér : “ TER Aôndo A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a agee ou cii . ” Sha kpôô yô , kwar u se gb@@ i@@ di sha akaa a doon tsung a a lu ken takerada u Lev@@ iti@@ ku ne wase se se seer fan atô@@ akyaa a a ne ve i gbe kpee u se lu u@@ icighan@@ mbaiorov la . Ng@@ i kpe@@ her kpe@@ her je yô , mba ve vende u nengen a i shin ve ny@@ iman Aôndo cii “ mba a ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga . ” 1 , 2 . ( a ) Ka sea kende ashe sha kwa@@ v@@ aôndo sea nenge as@@ an aa ci@@ r sha ú kpu@@ lu@@ ghu@@ u nahan , ka nyi mpin ka se pine sha kwagh u Or@@ gb@@ an@@ akaa ? Á Lu Jighjigh Z@@ an Z@@ an A@@ r ken K@@ u Yesaia yange ker Yehova “ tugh ” M hembe veren ishima sha ityom i ken mcivir u Aôndo , i me eren ve ior a wuese mo laa ? Nahan cii kpa , mbatamen ka ve er kwagh sha kwaghfan , shi ve ker ér vea “ zua a kwagh@@ doon ” ken a ve . Hen shighe ne , kwase wam di lu henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Yehova yange gba uumace a isharen i yaven a kwase shin nom , man asaren la ka a taver je i zua ga . Tor Davidi ôr kwagh u ikyurior i Iserael shighe u ve eren kwagh sha jighjigh la ér : “ U@@ ter asev lu suur sha a We ; ve suur , nahan U yima ve je ; ve vaa a We , man ve war ye ; ve suur sha a We , ve va ah@@ enge ga . ” ( Ps . Sha ayange a Yesu la , ats@@ ator lu an@@ ny@@ on u hemban gban ishe ga cii u yange i te@@ en ior y@@ amen y@@ aan yô . E@@ i , yange ve suur sha Yehova , nahan ve dondo kwagh u kaa ér ve er la . Yesu hii u eren tom u vesen ke ’ G@@ al@@ il@@ ia je gema hemba a hemba u ke ’ Y@@ u@@ dia man Yerusalem la kpaa . Nahan cii kpa , shighe u mea lu tswen , mea ng@@ ure henen sha kwagh u uma wam yô , m ure kpishi , nahan m gba eren msen hen Aôndo mer a̱ wasem . ( b ) Kanyi i gbe u mba ve lu a tahav la vea shi@@ ishi ken asema a mba ve lu sha ikyev ve laa ? Yange saan Yesu iyol tsung u lun sha vea Ter na , nahan kpa “ gema iyol na hingir gbilin ” a mk@@ ighir shio . S@@ ea er ivese shin sea lu kwa@@ v kpa , gba u se nôngo kpoghuloo se palegh hanma idya cii . Aluer Orkristu vande u eren kwagh u ior kpishi ve lumun a mi shin u tsombor u nan u soo la sha u nana er ishima i Yehova yô , tese ér nan ngu a jighjigh u nan . Ka Yesu Kristu tseegh yange gba a@@ yem ne bee vough , nôngo gb@@ ev ga ye . Se yô , i lu se je er i ôr se ijir i ku@@ ugh kera ve yô . ” Aluer se hen kwagh sha akaa a a vande eren mbagenev shi se hide a ayol ase jime yô , se yima ayol ase kua mbagenev kpaa . Sha ayange a Paulu la , Mbayuda kua mba ve nyôr Mbayuda , mba ve soo u fan kwagh u Aôndo la hingir u lun ken Iserael u ken jijingi nena ? Yange una hen nahan shin una hen ga kpa , K@@ ain yange gba bo kua naagh nagh kpaa . Ken “ a@@ yom ” a Satan cii , kwagh u a hemban me@@ en uumace a mi yô , ka “ isharen i a@@ sh@@ ee . ” ( 2 Kor . 2 : 11 ; 1 Yoh . ( Mbaheberu 7 : 26 ; Aerenakaa 12 : 1 , 2 ) M@@ hen u kpe@@ egh u Eli@@ f@@ as@@ a man ak@@ ar a na a ahar la yange na yô , Yobu s@@ ende@@ gh sha ish@@ ô na , lumun ér ve vihin un iti ga cii . Kpa , mayange Han@@ a na Yehova ibo ga cii ; shi teman ken ya shighe u nom na una z@@ aan ken Sh@@ ilo la kpaa ga . Akaa a se eren sha u civir Aôndo la je kpa , kera gba ve ishima ga . Hanma kwa u ú lu henen Bibilo yô , tôô shighe n@@ al@@ egh@@ aa . Maa Yesu una hide a Tartor la una na Ter na . Kanyi kwagh i ne m@@ samber ne ? ( 1 Mbakorinte 2 : 10 ) Ka unô á ne ve icighan jijingi n@@ aa ? Kape sha kwaghyan u ken jijingi u ka i na se ken mbamkombo mba Mbakristu la kpa i lu vough je la . 2 : 11 - 14 ; 5 : 15 ; Y@@ ak . Nahan kpa , time ase sha mkaanem ma apostoli Paulu , or@@ m@@ ishen u yange fa kwagh u a lu u lun ken ibanave la . Kpa , er Yehova ngise kura Davidi ken jijingi nahan , nyian kpa una kura ior nav . Peteru yange kaa ér am@@ een aa va sha igbenda kposo kposo maa de ér anmgbianev nav ve henen a hen ér vea fatyô u wan ishima a tôv@@ ac@@ an mba vea tagher a mi la shin vea fatyô ga , ze ga . Shighe u ú ze makeranta shin u yar tom yô , ka u hemba lun tse@@ vaa sha u yangen akaa a aa fatyô u vihin mlu wou u ken jijingi cii . Ikyav i sha uhar la di ka sha kwagh u nan ior um@@ ag@@ az@@ in . Adam man Ifa , mbamaren asev mba hiihii mbara yange ve venda ér Or@@ gban ve a de hemen ve ga . Nahan kpa , doo u se wa ikyo shighe u se lu nôngon ser se pase nom shin kwase u nan ne jighjigh ga la kwaghaôndo yô , er akaa a i ter shin heen ne a tese nahan . He ’ shighe ne ikpelaior lu yôôn ke ’ igbar ér ngu Tor shi ngu Or@@ yiman — ka Mesiya je la — kpa a venda a mbahemenev mba@@ adu@@ av mba ve kaa ér a̱ yange a ikpelaior la ! — U@@ di@@ ak@@ on ve̱ lu a ishimaveren shi ve wan ikyo sha ityom i í we ve sha ikyev la . ( b ) Ka nyi man nyi Ne@@ hem@@ ia er sha u hendan a mbaihyomov n@@ av@@ a ? Er yange i ôr iyenge i ônov mba i@@ und@@ av ve hemba ng@@ een a Mb@@ al@@ ev@@ i yô , í na nagh sha iyenge i ônov mba i@@ und@@ av , i i hemba ng@@ een la . ( N@@ um . Shighe ugen la , mbahenen mba Mbaf@@ ar@@ ishi man Mbah@@ er@@ o@@ de va hen Yesu va pine un mpin sha kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh ku tan . Yesu yange tese ér uumace doo un ishima vough er Aôndo nahan , ka sha ityôkyaa ne ve Yesu u í er kwagh na ér ka kwaghfan la kaa ér : “ Doo@@ m a ônov mba iorov tsung ” ye . — Anz . Sha shighe wase ne , mba@@ y@@ ev@@ kasev man kasev mbag@@ anden hemba iyenge ken ior mba hemban m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar , mba ve pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo sha tar cii la . ( Mat . Nahan cii kpa , u geman kwagh ken iliam i sha ave la kaha a u eren tom u ta@@ fin@@ ta la . Aluer imba kwagh la vande eren we yô , yange u er nena ? Nahan mo man D@@ arr@@ en se zua a ian i me@@ men shi lamen kpaa . ” Yehova kaa a na ér : ‘ S@@ é er or sha inja i mlu W@@ ase , sha i@@ been Y@@ ase . ’ Aluer i de ér imoshima i or i̱ tsua kwagh u nana er sha ma kwagh yô , ng@@ u@@ la tese ér kwagh la ngu a inja ga ze ga . Maa a ta@@ mber ér ve wa zwa . — Mat . F@@ a wer , Yesu yange dondo aeren a Ter na vough , nahan yô Yesu kaa ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” Nyian ne , ikyav tese ér Bibilo ngi ken zwa u u fatyô u ôron i kaven yô , wea lu h@@ an h@@ an shin wea due ken hanma tar kpaa . Ka a kaa ér “ M@@ k@@ ur zu@@ lum ! ” Jigh@@ ilii yô , doo u mbatamen vea eren a iyôngo kundu kundu man sha “ u@@ ee ” kpaa . ka sha igbenda i nyi nahan i tsaase mbap@@ asenkwagh u T@@ ar@@ tor@@ o ? A@@ yange nga kar yô , “ Davidi man mbayev nav wua ” ak@@ ô@@ r@@ aior a Mba@@ fil@@ iti un@@ yi@@ in . — 2 Samuel 21 : 22 . G@@ ar la ka Tartor u Aôndo . Shi u dondon un la wa u eren tom u geman ior hingir mbahenen la sha gbashima . Ka wain u nyi nahan a kom u umbur iniongo i M - umbur a mini , man ka sha ci u nyi ? Aôndo ka una su@@ r se asema yô , kwagh ne a na se kpa kunya u kôr se a mbagenev , nahan ishima i mgbegha se u wasen ve . Kpa doo se kpishi er se lu uma sha shighe u Mbashiada mba nôngon u kuman er iorov m@@ iliôn an@@ igh@@ eni nahan ve lu s@@ ônon ér , i er ishima i Aôndo shin tar shi ve lu nôngon kpoghuloo sha u ieren ve i̱ zua sha msen ve la yô . M zende sha tar m nenge iyol yam er Mbashiada mba Yehova tar sha won cii ve eren kwagh ken mzough yô . ( Mateu 23 : 10 ) Er a lu Ity@@ ough ki tiônnongo u Mbakristu yô , ka un Yehova a we tom u sha tar cii ne sha ikyev na ye . — Mbaefese 1 : 22 , 23 ; Mbakolose 1 : 18 . ( b ) Mbashiada mba Yehova mba nôngon u eren aeren a dedoo a a due tseer tseer la ér nena ? E@@ i . A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a i hii ve se ôr nahan yô . Ken inyom i 199@@ 3 la , M@@ er@@ i wan u K@@ sen@@ iya u̱ kwase hingir môm ken Mbashiada mba Yehova . Nahan kpa , yange ongo m@@ hembe u Yehova hemba ityar kpishi ityav sha ci u Iserael la yô , a kav er Yehova a lu Aôndo u mimi yô . Kpa ng@@ un tese ér mba zough a msaanyol u a lu ken ivese la ga ze . Doo u se dondo ikyav na la , hemban cii je yô , zum u se tagher ishigh a atsan a vesen yô . Kanyi se er ve se zua a msaanyol u mimi ? A@@ tô@@ ôn@@ anongo a Mbakristu a a lu “ iniongo i Kristu i Aôndo ” la yange ku@@ mban imôngo Nahan Mose yange fa er Tindi una kure sha Yesu ga . Shi fa er una va kpe sha u yiman uumace duen a ve ken ican i vihin tsung i isholibo man ku u ve a mi la ga . Y@@ ES@@ U V@@ ER S@@ E I@@ K@@ Y@@ A@@ V I H@@ E@@ MB@@ AN C@@ I@@ I Yesu yange tôndo zwa a Ter na ér nyi , man Aôndo di gema er nena ? Sha ci u ieren ne tese ér se lu mba asema ahar shi se lu mba eren msen a ishima i môm ga , shi se lu mba eren nahan sha igbenda igen — een , kua sha jighjigh wase u nan la je kpaa . Kpa , aluer ka angev mbu sh@@ im@@ av mbu ker nan yô , kunya a kôr u u za yilan nan ga . H@@ ange ior mba Aôndo cii u tar u ifer ne u kure . “ M Lu Er K@@ ur@@ ugh u ken I@@ gb@@ ende Nahan ” ( a@@ you a kp@@ el@@ an ) , 11 / 15 Ashighe kpishi ka i yila injakwagh shon i Yesu ôr mbahenen nav tseegh la ér injakwagh i ta@@ gbe@@ de u lun ishe kpishi . Tartor u Mesiya la ka nyi , man ka unô Yehova a tsough ve ér ve hemen ken Tartor sh@@ on@@ o ? M@@ gbe u he la una kure ityendezwa i Aôndo er ér una ‘ gba U@@ sha u he man tar u he ’ la . ​ —⁠ Yes . Ishim@@ at@@ aver ka mlu u ken ishima u ka a na se agee shi a wase se u wan ishima a mbamtaver yô . Ity@@ akerada i Bibilo i ihi@@ ar ne gba ôron di akaa a mba@@ yi@@ ase tsô ga . I kpa ngi ken ‘ akaa a i vande ngeren sha ci u ityesen yase ’ la . Ishima i de vihin wer sha ci u ikyar u ngu a aeren a u soo la ga yum ga , kpa hen u wuese aeren a dedoo a a lu a mi hegen ne shi a doo u kpaa . — Or@@ pa . E@@ i , u eren nahan ne yange ma seer van a va a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato sha hem@@ en@@ tor na la , alaghga je yô , u eren nahan ne yange ma taver mbagenev ishima ken hemen u ve kpa hemban@@ ato , nahan kwagh ne ma hemba van a va a ican i yan cii . Yô , se za nen hemen u ungwan imo na shi yôôn Tor na man Tartor na kpaa . Ka ve kighir hanma or ér nana na uma u nan cii hen gomoti . ” — I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada C@@ le@@ m@@ ens V@@ ol@@ l@@ n@@ h@@ als ( Mpase 12 : 9 ) Ka hange hange u se na mimi u Yehova jighjigh ele@@ gh ele@@ gh je kua Mkaanem nam kpaa , sha er Satan Diabolo una fatyô u tsu@@ ghun se ga yô . S@@ aa nom shin kwase nana nôngo kwagh kpoghuloo shi nana keren mtsera u nan tseegh ga ve nana fatyô u nan ishima sha ivaa i nan ye . N@@ gi@@ se Yesu kaa a mbaapostoli nav mba jighjigh mbara ér un ngu za sôron ve ijiir . U ng@@ een kwagh ga yô , we kpaa ú fatyô u eren nahan . Inja na yô , ka u a vande eren tom u lun kwagh môm a tom u Eliya la cii man mkur u tar u ifer ung@@ un ne man Hemen u D@@ u@@ bu@@ anyom u Tartor u Aôndo u sha , u sha ikyev i Yesu u a tem tor la ua va ye . Er Yehova a lu Or@@ gban kua or u nan uma yô , ngu a hanma ian cii i tsuan gbenda u hemban doon man u vough u una tsaha or yô . Yange m er batisema ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 16 , 19@@ 5@@ 4 , m gema m bee tom u wasen mbat@@ wer@@ ev tom la ken uwer u Me@@ i , maa m hii pania ken uwer u J@@ un . Shi mkaanem ma yange Yesu kaa ér : “ Mo M ngu mnder man uma kpaa ; or u nana nam jighjigh yô , shin nana kpe kpaa , nana lu uma ” la kpa , ma kôr un ke ’ ishima . A pase er i hii ve un hen ér ka Yesu a lu or u hemban sha won cii hii shighe u i gba tar je yô . Apostoli Peteru yange kaa ér icighan jijingi u Aôndo ka “ iyua . ” Ka hange hange u se iv ishima yase a akaa a maan jighjigh wase u nan . A za kohol tor u Iserael sha er una pase un er i hii ve un ve yô . Ity@@ akerada ne ôr kwagh u dooshima u Aôndo tsembelee kpa ? ( Pasalmi 14@@ 6 : 3 , 4 ) Mba ve yar tom sha kwaghwan u injaa ne yô , mba zough a l@@ an@@ shima zum u u@@ gomoti ve k@@ an shio u eren sha uityendezwa vev shin zum u mbahemenev mba zan iti ve h@@ ungwa sha ut@@ aha kera ga . — Anzaakaa 1 : 33 . Yehova gba uumace sha gbenda u vea fatyô u zuan a msaanyol sha u eren i@@ ember@@ yolough yô . ( Yohane 8 : 29 ) Kwase u nan we iyol i nan sha ikyev i hemen u nom u nan sha ci u Aôndo doo nan ishima shi nan ne un icivir yô , nana na tsombor u nan ua lu saan saan . 12 : 3 , 4 . 24 : 21 ; Mpa . 7 : 9 , 14 ) Kpa cii man shighe la yô , doo u se umbur nen hanma shighe ser “ Aôndo ka ijiir yase i y@@ eren je . ” — Ps . Aluer u ngu ôron Bibilo tseegh tsô maa u za iky@@ ura ga . Ka ikyav i dedoo i nyi Mbaiserael yange ve ver sha ci wase shighe u ve kohol imôngo zum u i hide i maa gir@@ gar u Yerusalem i bee la ? Ior mba Aôndo mba sha ayange ne due ken akuraior kpishi shi mba lamen ijô kposo kposo kpa ? U@@ ng@@ wa I@@ mo i Aôndo , Nahan Z@@ ua a I@@ wasen ken Akaa a A B@@ um É@@ r Una Er La , 10 / 15 Er se hi@@ di se gbidye kwar sha akaa ne nahan , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M ngu seer taver a taver ikyar i m ye vea Aôndo la kpa ? ’ ( Mbafilipi 2 : 3 ) Gba u nan@@ á nengen mlu u nan er Yehova kpa á nengen nan nahan . “ I@@ orov P@@ u@@ e ken A@@ kur@@ aior a Hanma Z@@ wa Cii ” Or u iji@@ mba@@ gh ka nan “ vihi inyaregh ki nan dang ” nena ? No@@ ta ( S@@ T@@ S@@ c@@ I ) Peteru man An@@ der@@ ia man Yakobu kua Yohane ver ishima zu@@ lee , lu ungwan er Yesu lu ôron akaaôron a profeti a a va kure ken hemen ica je la yô . Gadia i tôô uma Na sha tar kera . ” ​ —⁠ Aerenakaa 8 : ​ 32 , 33 ; Yesaia 5@@ 3 : ​ 7 , 8 . • Ka ieren i̱ nyi mbam@@ ishen ve lu tes@@ en@@ ee ? Ka Satan , u a lu ort@@ yom u hemban ato la a ne ve ior ve nzughul a kwaghaôndo , a saa ishe nahan ye . Yesu Kristu , Wan u Aôndo , na se atô@@ akyaa a vesen a aa na se na jighjigh ser mba va nd@@ eren mbakp@@ enev , vea lu a ian i lun uma gbem sha won yô . Ne@@ hem@@ ia “ wa ve i@@ fan , ” inja na yô a ôr ve a@@ ji@@ ra@@ ôron a ken Tindi u Aôndo la . Kwagh ne yange kure sha ior er Daniel nahan , gadia yange lu sha ian i vesen ken Bab@@ ilon sha ikyev i Mbam@@ e@@ de man Mb@@ ap@@ er@@ shia ; man Ese@@ ter , un yange hingir tor@@ kwase u Mb@@ ap@@ er@@ shia ; kua Mor@@ de@@ ka@@ i , u lu m@@ u@@ e tor ken Tartor u Mb@@ ap@@ er@@ shia la . Mbam@@ hen mba uhar mban cii tese ér aluer Aôndo tsaha mbaaferev fese shin á na se kwagh u se sen la ave ave ga yô , á wa ikyo sha ican i se lu yan la ga shi á fa mbamgbe asev kpaa ga . Loho u Tartor la ka loho u ú hembe doon u uumace vea ungwa yô , ka “ loho u dedoo ” jim jim . Ish@@ ember i “ ut@@ ent@@ i mba Yuda ” la tese ér as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mba sha ayange ase ne mba ken sule sha ikyav , mba ken u@@ gir@@ gar ga . E@@ d@@ na , kwase ugen ken tar u Na@@ j@@ er@@ ia kaa ér “ hanma kwa u yange mea tindi wan wam u kwase ityom yô , a kaa a mo ér ‘ D@@ em . ’ M@@ nder u i nder Yesu shin ku la yange na mbahenen nav lu a vangertiôr man ishimat@@ seen . Tsô er nan ve Yesu yange ti@@ mb@@ iri@@ i ? ( b ) Anmgbianev mba vi@@ an ts@@ or ts@@ or yange ve er a or u yange wa Mbashiada mba Yehova aie iyol la sha dooshima nena ? V@@ ang@@ er@@ tiôr man dooshima zua nena ? M@@ nenge u Yesu Shin er yange p@@ ande nenge a iengem i Yehova ken mpase u sha mnenge nahan kpa , se fatyô u kaan ser a vande nengen a Aôndo sha ashe a ishima na sha jighjigh u nan na la . Ivur la tese wang e̱r yange ishima mgbegha Yesu u zungwen ior mhôônom nahan . ( Mbaefese 4 : 26 , 27 ) Shighe u any@@ iman a mough hen atô u Mbakristu yô , Satan , or@@ ihyom wase u tamen la ka a nôngo ér una per sha ijime nor una nzughul kwagh . Mimi yô , Ruamabera tese ér ior mbagenev mba i ter kwagh ve ken Bibilo la yange ve tile sha ityough ki ma kwagh u vesen ugen . Yesu tindi mbadondon nav ér ve za gema ior mbahenen sha u tesen ve mimi . “ Ngeren u a kaa ér ‘ K@@ uma Ú u Eren B@@ atisema V@@ ee ? ’ K@@ wa ne kpa i na u@@ ity@@ a@@ gh@@ er@@ mbaiorov iky@@ at@@ akerada i lôh@@ ôn ve kwaghôron u ken igbar la . Ve lôh@@ ô m@@ u@@ e@@ tor man mba shin iy@@ ou@@ id@@ y@@ u man mbahemenev mba kwaghaôndo kua mbah@@ e@@ men u@@ sho@@ ja . Anyom 4@@ 8@@ 3 la nga been , ken inyom i 29 la vough yô , i shighe Yesu u N@@ as@@ are@@ ti mkurem sha icighan jijingi , shighe u i er un batisema la , hingir Mesiya . Hen shighe ne , ior mban tsua u eren kwagh u alaghga yange una wa taver ior kpishi u kaven yô . Er Satan a eren a@@ yom kposo kposo ér una vihi mzough wase shi una hông@@ or atesen a ase shin una vihi jighjigh u se ne Aôndo la nahan kpa , se tile her dông ken ityav mbi ken jijingi ne . 15 : 10 ; M@@ ar . 7 : 14 . Kwagh u i tese ú sha imba gbenda la una na ú kuma u lun or@@ tesen u mbagenev je kpaa . Yange ma u fatyô u den M@@ an@@ ase kwaghbo na je he ? Kpa s@@ ar@@ em ka lu nen mba@@ fankwagh sha kwagh u a lu u dedoo yô , kpa gema lu nen wang sha kwagh u bo la . ” Mbam@@ gem mba Bibilo mbagen gema ivur ne ér : “ Ver ato sha ter@@ u u a ne u uma la . ” Kpa ka mea umbur tom u yange m er vea na ken anyom 45 la yô , m zua a ishim@@ as@@ ur@@ un . H@@ ingir u una kpe sha ci u m@@ tsaha na u a per tindi u Aôndo la . Ka i taver mba@@ y@@ aav mba hen haregh wou la u nengen sha icombor ve@@ e ? Yô , tôv ase fa kwagh u Bibilo i tese jim jim sha kwagh u mba@@ awashima mba dedoo mba Aôndo ne iyol you , shi fa er we kpa u fatyô u ngohol uityendezwa nav mban yô . A@@ mon tema tor anyom ahar tseegh maa mbatomov nav zua zwa wua un . Aluer ka nahan yô , se yar tom a kwaghwan u Yakobu la nena ? Nahan ishima vihi un kpishi , sha ci u se hemba veren ishima sha anmgbian na u kiriki la . ” Heela tseegh ga , Yehova hemen se ashighe kpishi sha ikyev i uumace mba ve lu vough ga , mba a ver ve ér ve nengen sha ior nav la . • U civir Yehova a shighe wou zum u ú lu kwa@@ v la nena ve a hemba do@@ on@@ o ? Nahan cii kpa , E@@ dom man A@@ mon man Mo@@ ab@@ i er kwagh a Mbaiserael sha inja i mbara mba anmgbianev vev je kpa ? 18 , 19 . ( a ) Aluer se wa ishima a am@@ een yô kwagh ne una wase se nena ? Anyom nga karen yô , anmgbian M@@ ac@@ mil@@ lan nger wener : “ Yange kpiligh mo iyol m gba tilen her t@@ à@@ m@@ à@@ à tsô . Solomon yange ker uma u injaa han@@ a ? V@@ e@@ gher ugen di yô , alaghga u soo u nan nom@@ ou shin kwase wou ibo . ( Luka 5 : 30 - 32 ) Nahan kpa , yange nenge mba ve ci@@ gh@@ ir asema sha u eren isholibo la nena ? ( Aerenakaa 20 : 35 ) Heela tseegh ga , mba ve lu nengen sha mba@@ beenyol mba a ityôkyaa i vea cia ér a va kende ve shighe u vea va be@@ e@@ yol la ga . Se fatyô u nôngon ityav a Satan hemban nena ? Nahan Yesu z@@ ôh@@ ô a ic@@ an@@ kwase u lu yan ican nee ? Gba u se hemba veren ishima sha akaa a dedoo . Er Yesu a dondon aeren a ter na vough yô , se fatyô u kaan vangertiôr ser Yehova kpa yange de Peteru kwaghbo la . ( b ) Paulu yange kaa ér i er nyi sha kwagh u E@@ p@@ af@@ ro@@ d@@ itu@@ u ? ( Yobu 38 : 4 , 7 ) Aluer or tile shin tar kenger sha yô , nana nenge er as@@ an man akaa agen a sha kwa@@ v@@ aôndo a lu sha ajiir a a vough vough yô , nahan alaghga a lu nan inja er gban ng@@ an tsô , or wa a atindi ga nahan . * C@@ ol@@ por@@ te@@ ur mban lôh@@ ô mba ve lu a isharen i fan mimi seer la hen ya u orgen , u un kpa tese isharen yô . 5 : 15 - 18 ) Sha nahan yô , se mba eren ma kwagh u una na se hingir u za eren idya la ga . 7 - 9 . ( a ) Ka kwagh u kpilighyol u nyi yange er Gi@@ di@@ on , man kwagh ne bende a na nena ? 12 : 10 ) M@@ doo u anmgbianev ve doo se ishima la ka a mgbegha se , se lu mbatomov mba sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo a ishima môm . Or nana fatyô u eren iyua sha u tin@@ d@@ in af@@ ishi a bran@@ ci a inyaregh ken b@@ an@@ ke sha In@@ tan@@ et , shin sha ka@@ a@@ de u i yer ér AT@@ M la . Se sôr uuma asev sha er se kporom ikyua a Aôndo sha ikyev i Kristu Yesu yô . Er Bibilo i lu takerada wase u vesen u se henen yô , í ny@@ ô@@ ôso gbenda u se henen Iyoukura la . Ikyav i tesen yô , Tor H@@ er@@ o@@ de u I@@ du@@ mea — un shon u yange nôngo ér una wua an@@ ky@@ und@@ an Yesu la — yange kuran atindi a Aôndo yange na sha ikyev i Mose la in@@ yô ? — Mateu 2 : 1 - 18 . Ka nyi yange i wase Yesu u eren a ior kundu kundu ? Ver nen ato her a Mo , sule nen iyol sha u ungwan , ya nen kwagh u a lu u dedoo yô , man i̱ doo uma wen iyol a tar@@ yan u wan ah@@ ôm . ” ​ — Yes . Yange Aberaham fa ikyav i kwagh u Yehova lu eren he ’ shighe la ga ; wan na Is@@ ak@@ a kpa fa ga , shin Yakob , wan u wan na la kpaa ga . Heela tseegh ga , sar un tsung u hiden nan mbakp@@ enev uma sha tahav nav mbu hemban cii mb@@ ura . Er nan ve i lu hange hange u yaren tom a iti i Aôndo ken mcivir u i civir un laa ? J@@ A@@ M@@ E@@ S ka or u ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , a hemba di anyom 30 nahan tsô , lu a angev mbu ken ity@@ o shi me@@ er ishima da@@ al@@ aa kpaa . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la zua a inyaregh ki eren kwagh ne han@@ a ? Shin m hu@@ le kwagh u ior mban sha mer kwagh u eren sha kwagh ve ngu ga ? ’ Akaa wener kasev ka vea er nahan yô , “ mkaanem ve@@ m ma ka ve ôr sha u nan mbagenev ishimataver la ka ma sue kwagh u mbatamen ve lu ôron a mbagenev la . ” Nenge ase yôô : I tar ú ity@@ ough@@ olo@@ v mbi kwagh a gbe ú a mi la sha ishi . Mbat@@ omov mba Yehova mba ve bee iyol , mba i shigh ve mkurem la kua mba ken iyôngo igen mba ve lu uma nyian ne cii vea fatyô u pasen k@@ ov u he akaa kpishi a a er ken mcivir u Aôndo ken anyom a karen la . Alaghga nana yila ve ati a iy@@ ongo shin nana tôô ve a kar sha ab@@ u@@ me@@ akaa . Shin e̱r mbaapostoli mba Yesu ta un ij@@ ar nahan kpa , “ ve doo Un ishima zan zan ar sha mkur je . ” A@@ g@@ umaior a cian Aôndo ne yange hen ér Yehova una er ivande , una kura ve sha akaa a vihin ve iyol ga . Nahan As@@ a man mba ken Yuda cii “ ya iky@@ ur er vea ker TER , Aôndo u uter vev , a ishima ve cii kua uma ve cii . ” Nyian kpa , kape anmgbianev asev mba nomso man mba kasev kpishi ve kange ishima je la . Kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er : Doo nen a mbai@@ ho@@ mov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô ; sha er né lu ônov mba Ter wen u A lu Sha yô . ” Gba u mbatamen vea nôngo sha afatyô ve cii vea taver mbananjighjigh a ve imôngo asema ve vese ken jijingi . Kpa alaghga u lu henen wer , gba u se lu vough ve se fatyô u tilen sha mimi sha ishigh ki Aôndo ye . Mbashiada mba Yehova er nena sha kwagh u mzeyol u ts@@ wam u eren nee , man kwagh ne va a mbampin mba nyi ? Yesu lu ôron kwagh u mkur u kwaghôron u profeti u Davidi la , zum u a ôr kwagh u or u nengen un mk@@ er la , a kaa ér : “ Ka ne cii M kaan ga ; M fa mba M tsough ve yô ; kpa ka sha er icighan@@ ruamabera Una kure sha mi vough yô er : Ka or u nan ye kwagh a Mo iky@@ agh i môm je nan t@@ um@@ um angahar iyol ye . ” — Yoh . Shin ka se p@@ aa ikyar yase la ityough sha mimi er Yon@@ at@@ an nahana ? Sha ityôkyaa ne yô , i yilan Yesu vough nahan ér “ Kristu Wan u Aôndo u uma . ” — Mateu 16 : 16 ; Daniel 9 : 25 . L@@ ù u̱ saa ior mba ke ’ akuraior la vea ts@@ ôngo keng ve Yehova una lumun a ve ga . Ken U@@ b@@ ib@@ ilo kpishi , ijiir i or nana hii zuan a iti i Yehova yô , ka ken Genese 2 : 4 . 10 : 7 ; Heb . 6 : 10 ) Yô , se cii se lumun icivir i í ne se u eren tom u tesen ior akaa a Yehova la , gadia tom ne ka u mayange je a hungur a mi ga yô . Lu u iyange i Yehova ia b@@ unde van ga ! • Ka sha nyi igbenda nahan se fatyô u hemban lun a Yehova kôôsôô ken msen u eren@@ e ? Nahan u se fa kwagh u a lu u civir Aôndo a ishima i môm yô , gba u se time sha tahav asev man mbamlu asev sha mimi . J@@ e yô , mbatyomov mban war ur@@ ugh a ur@@ ugh un man tsombor na duen a ve ken won gar . I nger vegher u pasalmi la ér : “ Ka U kar a ior kera ken m@@ ny@@ am ma ku@@ ugh . ” Ishim@@ a@@ verenkeghen T@@ aver Jighjigh Shi i ve Ter wase u sha la a iwuese . Aôndo yange nder un yem a na sha shi za na un ian i lun Tor u Tartor u sha . ( Yobu 4 : 1 , 7 , 8 ; Yohane 8 : 44 ) Ma ijiir i môm ken Ruamabera kpa lumun a imba mhen u nan iyol yase ibo ne ga . A̱ shi nan kpa , yange ve ‘ de or shon kwaghbo shi ve su@@ r un ishima kpaa . ’ — 2 Mbakorinte 2 : 5 – 7 . Tsô , ka “ ivande ” i nyi yange i ere ? 3 : 15 ; 45 : ​ 5 - 8 ) Er a fatyô u veren ishima ér mô wase môm nana er tom u vesen u Yosev er la ga nahan kpa , Bibilo tese ér Yehova ngu uwegh ken aan a tom a i ne ior N@@ av la . T@@ an@@ ya , u se vande ôron mkaanem nam la , kaa ér : “ Mbamaren av yange ve kegh ato a mo zu@@ lee shi ve umbur akaa a se lam sha mi la kpaa . Kpa ú wa ishima a m@@ nyoon la sha er a lu ú gu@@ da ken hemen yô . 8 , 9 . ( a ) Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve hii msen ve sha gbenda u tesen iyol hiden a mi ijime nena ? Mkaanem ma “ ngohol akaaôron am ” man “ ver ishima you ” mara tese ér gba u se lu a ishima i ungwan kwagh . ( D@@ ut . 32 : 7 ) Er se lu ‘ ior mba Yehova man iyôngo na ’ yô , se mba pasen mbagenev iwuese na kua ityom na i kpilighyol la . ( Ps . Man se yar tom a mi u eren ‘ mbagenev tom ’ nena ? Luka kaa ér : “ Mba ve lu ken A@@ shia cii ungwa kwagh u Ter , Mbayuda kua Mbag@@ rika kpaa . ” ( Aer . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una taver jighjigh wase u nan sha u wasen se u kaven akaa a a lu eren ainge ne , a a lu nan mkav kure kure seer sha m - iv u kwaghôron u profeti u Bibilo la . Er se lu ken tar u uma a ha@@ gher nyian kpishi ne yô , ashighe kpishi se fatyô u tagher a ior mba ishima i vihi ve ker yô , kua shighe u se dugh kwaghpasen la kpaa . G@@ um O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ugen u lun anyom 21 , u a lu ken gar ugen sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa yô , kaa ér : “ Ka sea soo u duen ger@@ i yô , se due imôngo . Sha nahan yô , ity@@ artor i ihi@@ ar ne cii ya ican i m@@ vihi u aeren a dedoo man m@@ vende u mimi kua u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba keren kpishi la . ( Anzaakaa 13 : 20 ; 1 Mbakorinte 15 : 33 ) De se kav nen ma m@@ yina f@@ aa shi se ker gbenda u kôôm un fese kpaa . ( b ) Ka nyi i doo u se umbur shighe u se lu wan ago sha akaa a ken hemen laa ? U hingir i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya , gadia ior mba Aôndo vihi u kera sha ityough vev ki taver la ! Mbakristu mba i shigh ve mkurem la hemen ken mk@@ er u keren Yehova shi lamen zwa u wang ne . Yange a ôr shi a kimbir ôron ngeren u se va hen ken takerada la tsuaa , shi a ôr avur a ken ngeren shon ken Bibilo na i sha kwagh@@ ngeren u mba@@ ap@@ ir@@ ashe la , maa a fa mbam@@ lumun mba una na sha mbampin la ken it@@ you . Ka nyi i ne ve kwagh a lu nahana ? Ken masejime yô , Yehova na ian nahan i kôr M@@ an@@ ase i kange un sha m@@ shi@@ ri@@ m i yem a na ken Bab@@ ilon . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Kwagh ne tese wang ér a soo ér se fa un . U tseghan or sha jijingi u Aôndo la ka di gbenda u vesen môm u jijingi u Aôndo a eren tom a ior yô . * Shi avur a Bibilo kpishi tese ér Aôndo ngu a gema awashima na u kohol tsombor u uumace cii ken mzough la ga . Yange ma ve fatyô u eren nahan je kpa ? ( a ) Er nan i doo u se tôvon sha kwagh@@ a ? Kpa umbur wer sha ayange a mbaapostoli la kpa , yange í kaa ér : “ Sha kwagh u an@@ nongo ne yô , ngu ken igbar je hen a vese , h@@ an h@@ an kpaa mba t@@ eren un dang . ” ( Ru@@ tu 1 : 14 ; 2 : 11 ) Nahan kpa i@@ er la i gema i yina sha erdoo u “ masetyô ” la — ka mlumun u Ru@@ tu lumun u v@@ ô@@ son Bo@@ a@@ shi a mk@@ ighir shio je la . Kpa , se gema se mba a mkaanem ma Aôndo ken Bibilo . Doo ior mba Yehova kpishi er ve lu a mba@@ beenyol ken atôônanongo a ve yô . Ka hanma shighe ior ve ne se icivir sha ci u ian i se lu sha mi shin anyom ase a mar ga . Kape i doo u a lu hen atô u ior mba Yehova la ga cii . Ve kaa ér yange ve er tom sha akaawan a Bibilo nahan kwagh la wase ve kpen kpen . Gadia lu kwagh u Mbashiada kpishi vea de ér kwagh môm kpa a na vea ny@@ iman jighjigh ve ga . Bibilo ia wase se se er kwagh ne nena ? Tar ua ver ú j@@ ande i un@@ den sha mi , ú un@@ den cii tsô , ua tôô j@@ ande la kera . ” ( Pasalmi 1@@ 28 : 1 ) Yehova taver se ishima ér se̱ cia un sha ci u a fa e̱r imba ieren la ia ku@@ la se yô . A kaa ér , “ Me ôr ” kwagh sha ishim@@ avi@@ h@@ in yam . ( b ) U@@ tra@@ k vea wase u u̱ wan ago@@ yol a hiden za sôron or nena ? 28 : 20 . Nenge ase ikyav sha kwagh u yange er Mar@@ i@@ o la , * un ngu ken tar u Amerika . Zum u apostoli Paulu kaa ér iyange i Yehova ia va sha tar ne ab@@ u bee kera yô , á taver mba ve na jighjigh a na imôngo mbara asema ér : “ Se kera hungur nen m@@ ny@@ am er mbagenev nahan ga , se lu nen per gen@@ g ge gen@@ g . ” ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 11 : 30 - 40 ) Nahan se kpaa , doo u se wuese anmgbianev asev mba kasev mba ve lu kwa@@ v ve yaren tom sha tindi u Aôndo sha jighjigh la a ishima yase i môm . 6 : 7 - 9 ) Luke di nger ér : “ De tee nen ma kwagh sha ci u gbenda ga , shin a@@ ga , shin i@@ kpa , shin kwaghyan , shin inyaregh kpaa ga , man shi de luun nen a uri@@ ga uhar ga . ” 24 : 45 - 47 ) Ve kaa er , ve mba mba@@ fankwagh kpa ve hingir ab@@ u@@ me@@ aior . ” W@@ a Iky@@ o sha Akaa aa Lu A@@ nger M@@ civi@@ ra@@ ôndo La Bibilo pase ér nom ngu aa tom u hiihii ú nengen sha mkpeyol u ke ’ jijingi u ônov mba nan tseegh tsô ga , kpa kua u kwase u nan kpaa . I@@ y@@ enge i mba van makeranta cii ka : 5@@ 6 Tor Davidi yange er msen ér : “ Er@@ doo Wou man mimi Wou ve̱ kur@@ am gbem . ” ( Ps . Ishim@@ a@@ verenkeghen i shin tar la gba zua vea “ mpase u á va pase ônov mba Aôndo ken igbar la . ” Tsô Mose man A@@ ron za tile sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o , ve sôn un ian ér a̱ de Mbaiserael ve̱ za er Yehova iniongo ken deser@@ ti . Bibilo wa se kwagh ér : “ H@@ ide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ku lu sha a ven nahan , sha er shighe á va kuma vough yô Una kende ne sha . Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye . ” — 1 Pet . Ken derianyom u sha iky@@ undu la , ta@@ av u man wua ior mba kuman er m@@ iliôn 1@@ 00 nahan , iyenge ne nôngo u hemban iyenge i ior mba yange ityav wua ve ken derianyom shon la cii . 119 : 18 ) Ka igbenda igen i nyi kpa se fatyô u wasen or@@ ngohol ityesen la u vi@@ an ken jijingi ? Yange a lu sha shighe u R@@ am@@ ad@@ an , u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi ka ve h@@ ôr kwaghyan la yô , Ng@@ ôm a z@@ aan ad@@ ua u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi la vea T@@ erem , a lu sha shighe u P@@ ase@@ ka yô , T@@ erem a na Ng@@ ôm ian i zan ad@@ ua na . Mbamaren kpa ka ve tese gbashima ne zum u ka vea na shighe ve , shi vea de akaa a gban ve ishima sha er vea y@@ ese ônov vev ken jijingi la . ( 2 Mbakorinte 6 : 14 ) Inja i ish@@ ember@@ kwaghôron i “ i̱ de zough ne ken mzough u kpe@@ egh . . . ga ” la ér nyi ? M se te@@ gh@@ elee , m kaa mer “ m fa . ” ( Ôr 1 Timoteu 5 : 11 - 15 . ) Alaghga mbayev ou kav kwagh u ú soo wer ve er la jighilii , shi alaghga vea lu eren kwagh u i sar u ka ve er la kpaa . Me@@ gu@@ mi á gema á na mlumun sha mbampin vev mbara shi a seer ôron ve e̱r Aôndo a lu a iti yô . I pase ishimaveren i Yobu lu a mi ér ka va nd@@ eren mbakp@@ enev la wang ken Yobu 14 : 13 – 15 . Yehova Ne Se Ity@@ esen i I@@ a W@@ ase Se Yô Ka nyi kwagh i lu zan hemen ayange ne u a ne i gbe u se ny@@ ô@@ ôso gbenda u se eren tom wase u pasen kwagh laa ? Gba u se dugh hanma ishima i y@@ u@@ an man iy@@ ugh man ity@@ uh@@ wan@@ ev kua hanma inja i dang kpaa . Tor Davidi yange nger wener : “ Saan or u nan we mba@@ ats@@ anev ikyo la , iyol , TER Una yima nan sha iyange i bo . Ken inyom i 199@@ 5 la , i hide i ny@@ ô@@ ôso mkav wase nena ? ( Genese 15 : 15 ) Man kape lu di kpaa je la . Kpa aluer se gema se er tom nahan , se zua a m@@ saan@@ yol@@ o ? Ka an nan lu Yehova ? Kwagh ne shi tese er i hii ve mba ve vende Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu , u á lu a akaaôron a profeti kpishi a sha kwagh u Mesiya la ve kaan ér Yesu yange lu a lu di or u injaa tseegh tsô yô . Yange i wu@@ he Anmgbianev an@@ igh@@ eni mba ve lu hemen tom wase shin ijiir yase i shin it@@ ine la ken uwer u J@@ un , 19@@ 18 Shighe u Yesu mough tile ken tempel sha u ôron kwagh u tom u Aôndo tindi un ér a er la ken Ruamabera yô , a kaa ér : “ Jijingi u Ter ngu sha a Mo , sha ci u A sh@@ igh@@ em mkurem , A t@@ indi@@ m er M@@ ̱ yôô Loho u Dedoo hen mba@@ ats@@ anev . ” — Luka 4 : 16 - 18 . * Aluer u ngu henen a yô , hen a sha gbenda u maan a maa jighjigh wou u nan . 3 , 4 . ( a ) Lu injakwagh i nyi Yesu ôr sha u nan ikyar sha mpin u i pine un ér : “ Ka an nan lu or@@ wan ndor a mo ? ” M@@ zough u M@@ kpeyol u Tar Cii la kaa ér “ or môm ken iorov utar ken iy@@ en@@ ge@@ ior i sha tar jimin mba a h@@ ough@@ b@@ ar hegen . ” Ve lu a ishimaverenkeghen kposo , lu i̱ uma u sha la , shi ve lu a hanma ityôkyaa i kuran ishimaverenkeghen ve la wang kpaa . Aôndo yange wa ve atindi sha ikyev i Mose ér : “ Z@@ enda nen mba ve tem ken tar la cii , shi hembe nen ie@@ ev vev mbi keren a ker cii , vihi nen ajiir a ve a ta@@ ven sha la cii . ” — N@@ um . M@@ ne u Nan Or Kwagh Ve a I@@ ember Doo u se nôngo ng@@ e@@ egh , se ungwan imo i mbahemenev mba ken tiônnongo wase , shi se hide a ayol a ase ijime hen a ve ga he ? ​ —⁠ Ôr Mbaheberu 13 : 7 , 17 . I nger kwagh shon nahan ér : “ Hii hen shighe la je mbagenev kpishi ken mbahenen N@@ av hide ijime , ve kera za a Na ityô ga . ” ( 1 S@@ am . Nahan yô , akaa a inyam la i vande eren la , man “ n@@ amba u or ” i inyam shon i lu a mi la , man er iyenge ne i lu 6@@ 6@@ 6 la kpaa , tese wanger wanger ér — iny@@ am@@ ky@@ ume ne ngi a isholibo shi i yina sha ishigh ki Yehova kpishi je . Amo@@ shi ôr sha mimi nahan wener : “ Mo yô , m lu profeti ga , shin wan u profeti kpaa ga . ” Bibilo kaa ér : “ Aôndo ka u nzughul nzughul ga , kpa ka u bem . ” ( 1 Kor . M@@ lumun ka een ! ( b ) Ú ven@@ gese m@@ le@@ he u Yesu la nana ? Ka nahan ve shighe u i lu ôron Yesu ijir la ve lu a ian i lumun ér Yesu ka tor ve kpa ve venda ye , upristi mba tamen g@@ enger am@@ o kaa ér : “ Se mba a tor ga , saa di Shi@@ sar tsô . ” Ka kasev mba han@@ a yange ve ‘ wanger igbenda ve shi ve wa mkaanem ma Aôndo ikyo ’ ? Hanma se@@ k@@ ôn@@ d yô , h@@ ough@@ b@@ ar ngu a ts@@ ar or , man h@@ ough@@ b@@ ar kera ngu lumun ici@@ gh ayange ne tsembelee ga . Shi gba u una doo se ishima a ‘ uma wase cii , ’ inja na yô , ka or u se lu jimin cii la je la . Ish@@ ember ne tese kwagh u a til sha ityough ki ugen shin a lu ikyav i kwagh@@ gen yô . — Mateu 26 : 26 . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 14 ] Nahan shighe u ú lu tsuan kwagh u ú er yô , dondo kwaghwan ve la . ( Anz . ( Yeremia 25 : 8 - 11 ) Sha nahan yô , se kav ityôkyaa i yange na ve ishima za Habak@@ u iyol ve kaa sha iky@@ enge i m@@ li@@ a nahan la , ér : “ T@@ ER@@ E , ka nan je m yila , man We U kera ong@@ om ga ? ( Yakobu 1 : 13 ) Mayange je Yehova Aôndo eren kwagh u ifer ga . Ikyav i tesen yô , K@@ ain , u lu wan@@ i@@ unda u Adam man Ifa la yange vihi ishima shighe u Yehova ngohol nagh ku A@@ bel , gema venda ku nagh la . Kape aluer se kpa se kôr it@@ you ga ve kwagh wase una lu je la . Ngu doon mo ishima seer a seer hanma iyange kpa ? ’ Or@@ gen u ngise ya ijende a Yehova kôôsôô nahan yô , lu Gi@@ di@@ on . Kwagh ne una gema a na mcivir u mimi una za hemen a tser tar jimin cii . Shighe kar yô , mbadondon mba Yesu kpa i shighe ve mkurem shi i tsua ve sha icighan jijingi . U tesen ikyav yô , Anzaakaa 22 : 7 kaa ér : “ Or u yan inj@@ ô yô , ka kp@@ an u or u nan inj@@ ô la . ” Or u nan soo u v@@ ô@@ son kwase yô , ka i gba u nana wa iyol tsembelee . Mba pin un er i hii ve a lu zenden ken sen@@ ou yô , a kaa wener , “ Yehova doom ishima . ” Kpa shighe kar yô , un kpa hii u dondon atesen a Bibilo . Kwagh ne tese wang ér Gi@@ di@@ on yange nenge ér un ngu “ or@@ age@@ egh ” cuku ga . Kpa hanma Orkristu u mimi yô , nana fatyô u lun a azende a mimi kpishi . Kpa lu nyi i na ve hingir u a ôr ijir gbem nahana ? Nahan kpa , ior kpishi kaa ér imba iliam la i̱ wase ve shighe u va hingir u kwagh a lu nahan yô . • U wan iyol i or ikyo tseegh “ [ Aôndo ] Una tim ku sha won kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii , man shi Una hide a il@@ y@@ ahan sha ior N@@ av kera sha won cii ; gadia ka TER je , A er kwagh ne ye . ” — Yesaia 25 : 8 . ( Marku 14 : 27 - 31 ; Luka 22 : 15 - 18 ) Se kpa iyol yase ngi a agee ga shi ka akaa cii se fe hegen ga di er mbaapostoli mban kpa lu nahan . A@@ g@@ umaior kpaa aa fatyô u yaren tom a takerada u Bibilo Tese la wasen mbagenev . Sha er se yar tom a m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase u civir Yehova yô , gba u se lu a mfe u vough sha kwagh na man igbenda na . Satan ngu tan num sha a vese , nahan se er nena ? Aluer Yehova doo u ishima a ishima you i môm , shi u ngu keren u fan Mkaanem nam yô , u ‘ wa am@@ ise , shi a tim u dông ’ ken Kristu kpaa . * Kape Yehova kpa er kwagh u kpilighyol je la . Tim : Iyange igen la , m ôr orgen u se eren tom ijiir i môm , er ityakerada i yange u nam la i doo yum yô . Ôr kwagh u a tese ér alaghga a gba u se sôr uuma asev sha er se vihi jijingi u Yehova ishima ga yô . I@@ ca ia gba ga tsô , Tartor u Aôndo ua tim mba ve soo hemen u Aôndo ga la cii . Shin er sha shighe ugen la Yesu pine mba ve pu@@ un un la mbampin sha u cir@@ in ve zwa nahan kpa , ashighe kpishi pinen mbampin ér i kôr mbau@@ ng@@ wan a na ken ishima , nahan ve hen sha kwagh u mlu ve vea Aôndo . ( Mat . 22 : 41 - 46 ; Yoh . Mbahemenev mba adu@@ av wuese iniôngon i dedoo i koson ior ken jijingi ne kpa ? 4 : ​ 23 - 25 ; Luka 8 :⁠ 1 ) Yange waan ishima a ve shi kav mbamlu vev kpaa . Hii sha ayange a Eliya man Elisha la je , yange a̱ nder or sha ivande yô , nan hide nan lu uma her . “ Mbam@@ hen ” nav — mba@@ awashima nav cii — mba b@@ undu ga . Shighe u ve lu shin t@@ so ne , Aôndo pase Paulu ken mpase u sha mnenge ér or môm shin t@@ so ve la nana kpe shighe u t@@ so una ur la ga . ( Yesaia 29 : 13 ) U yange ma ve dondo tindi u Aôndo sha u eren aeren a dedoo la yô , ve gba eren akaa bo . Shighe karen yô , ishima gba zan W@@ ik@@ tor iyol sha kwagh u gbenda u ini@@ umbe i yange eren la bende a mlu na u ken jijingi la . Mor@@ ri@@ son yô , nger ken takerada na u i yer ér Man Does Not St@@ and Al@@ one la kaa ér : “ Kp@@ iligh iyol u nengen er uumace ve nd@@ era keren Aôndo , shi i nd@@ era s@@ aren ve u nan un jighjigh la kpishi . ” ( Mbaheberu 13 : 8 ; Mpase 5 : 6 - 10 ) Nahan , kanyi i gbe u or a er ve nana kuma u Tor Kristu una hemen nana ? Shi kwagh ne nam ityôkyaa i vesen i nan un icivir mer ngu ter@@ em shi ngu hemen mo ken jijingi . ” Bibilo ôr kwagh u i@@ ember@@ yolough ér nyi , kpa ka nyi i doo u se lu a mi ken ishima ? K@@ wa ne di i pase inja i kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u ikyav i ayange a masejime la . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) O@@ ri@@ h@@ yom shon u wan at@@ ser@@ egh ne wa ishima ér saa una kôr se una “ ya ” keng ve , ishima ia pe@@ ver un sh@@ imi ye . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 23 , 43 Alaghga se ver ishima sha amba@@ akaa ne zu@@ lee je . ( Mat . 10 : 1 - 42 ; 20 : 20 - 23 ; Luka 8 : 1 ; 9 : 5@@ 2 - 55 ) Kwagh ne tese ér , yange lu wan ve ago iyol sha u ve va er tom u vesen zum u una kpe , una hide a yem sha yô . M@@ fe u se fe iyange shin ih@@ wa i mk@@ ur@@ tar una va ga la wase se nena ? ( Mbaefese 1 : 9 , 10 ) Inja i ish@@ ember@@ kwaghôron i “ Una kohol akaa ” ne ér nyi ? ( Yohane 4 : 7 , 8 ) Ka kwagh u Yesu yange er msen sha mi je la , zum u a kaa ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ” la . ( Mpase 16 : 14 , 16 ) Yange i hii M@@ akeranta u Tom u Tartor la ken inyom i 19@@ 5@@ 9 . Er@@ doo u Aôndo na se vangertiôr u nyi ? Se kpaa shighe u mba ve ver ken jijingi ve nôngo kwagh tsung ve hide ken tiônnongo u Kristu yô se kohol ve , se su@@ gh nen ve k@@ igh k@@ igh . Shighe u Yo@@ shia kpen kera la , wan na , Y@@ eho@@ ah@@ a@@ shi , gema tema Tor sha ityough nagh , kpa lu “ eren ifer sha ishigh ki TER . ” Yange ôr ve ase@@ mber a vea nger la ke@@ ve ke@@ ve shin yange ôr ve j@@ indi@@ kwagh , ve gema ve nger ken mkaanem ve@@ me ? Aluer se mba nôngon a asaren a bo yô , gba hange hange u se ker iwasen sha ci u nyi ? A tsa sha won or a kera ungwa kwagh u Zege@@ bab@@ ilon ga ! A@@ jir a ôron a Na gande u timen sha mi , igbenda Na kpaa i gande u tôvon ts@@ ôô ! ” — Mbaromanu 11 : 25 , 26 , 33 ; Mbagalatia 6 : 15 , 16 . A@@ kombo a civir ka a tese er ishima i or i hông@@ or yô . Ka unô yange ve lu uwegh ken tom u kwaghpasen sha derianyom u hiihii laa ? Ka ker ken inyom i 19@@ 35 la yô , shi i za mkohol u vesen ken gar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , D@@ .@@ C . Lu hen mkohol ne kpa Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d pase kwagh u “ zege@@ ikpelaior , ” i í er kwagh u i ken takerada u Mpase ér , i̱ “ tile sha ishigh ki iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo ” la ye . ( Mpa . Kwagh ne ngu hange hange sha ci u mbamkombo asev ka u@@ icighan mbamkombo . K@@ era lu sha jighjigh u nan man ikyo i wan sha mkaanem ma Aôndo yange Noa nyôr ken t@@ so gaa ? Kpa , a wa mba i nzughul a ve la kua mba@@ ats@@ anev ikyo . ( E@@ ks . 34 : 14 ) Kwagh ne a̱ wase se u fan er i gbe hange hange u se na iti i Or@@ gban wase la icivir tsung yô . U@@ w@@ ú , ishimaveren ne shi doo ts@@ ôô ! ( Mateu 4 : 17 , 25 ; 10 : 5 - 7 , 17 - 20 ) Kape mbadondon Kristu mba sha ayange ase ne kpa ve lu ha@@ an usu sha tar ken jijingi vough er “ gb@@ ande u lun a usu ken atô u iky@@ on , man er iky@@ a@@ gh@@ usu ken atô u a@@ ile a u@@ y@@ ia nahan ” je la . Ken inyom i 19@@ 6@@ 1 la , i ôr u@@ washika mba af@@ ishi a bran@@ ci tindi a mi u taver mbap@@ asenkwagh ishima ér ve er tom u pania la , ken atôônanongo . Hegen m hemba h@@ aren uma wam cii sha u civir Aôndo , nahan hemba saan mo iyol shi m zua a mk@@ om u inyaregh man iti@@ zan cii vea fatyô u nan mo ga yô . ” Shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la bee , anyom kar kuma er 30 nahan la , apostoli Paulu ôr kwagh u tesen ér í lu a wa Kristu Tartor sha ikyev ga . A kaa ér , Kristu “ za tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo gbem . Ngu m@@ asen keghen zan zan á va gema mbaihyomov N@@ av vea hingir Un kwagh u p@@ endan angahar a Na sha mi . ” 25 : 9 - 13 , 21 , 22 , 32 , 33 . Yosev man Maria yange ve de ér Aôndo a hemen ve ken tsombor ve nena ? M - ne u Or@@ gban se a ne se bredi la kende a kwaghfan na sha nena ? ( Nenge ken a@@ kwa@@ ti 12 ) A ts@@ eng@@ ap@@ asen ér mbahenen nav vea va ngohol agee , nahan vea pase kwagh na “ zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” U tesen ikyav yô , cii man yange ú hen mimi u Aôndo yô , alaghga yange i saan we iyol u ember u@@ me@@ m@@ yol mbagenev mba u@@ kwaghaôndo la vea tsombor wou . Mkaanem ma Aôndo na or@@ pasalmi man Paulu nger ne na se vangertiôr kpen kpen ! Er m nenge atôônanongo lu seer , shi hemban je yô , agumaior lu vesen ken mimi yô , doom je zua ga . ( Mateu 24 : 14 ) Aberaham yange zamber a Aôndo sha ci u ior mba ken So@@ dom mba alaghga ve lu mbap@@ er@@ apera la ac@@ in imôngo . ( Luka 21 : 24 ) Nahan akuraior er nana ? Man ka er i p@@ ande ayange la kera yô , gayô , ma i yom ma or ga . ” ​ —⁠ Mateu 24 : ​ 14 , 21 , 22 . Ruamabera wuese kwase u nan eren kwagh er Yehova a soo la . Er Yehova a lu “ ijiir i waren sha iyange i ican ” sha ci u mba ve ve hen a na sha u va waren la nahan kpa , yange gba u una tim N@@ ine@@ ve keng . — N@@ ah@@ um 1 : 1 , 3 , 7 . ( 1 Yohane 4 : 11 ) Een , se tese ser se mba a iwuese sha naagh ku ip@@ aa la sha u kaan a kaa ser Yehova doo se ishima shi se mba a iwuese hen a na tseegh tsô ga , kpa shi se tesen kwagh ne sha gbenda u se eren uma wase la shi se tesen dooshima hen mbagenev kpaa . — Mateu 22 : 37 - 39 . ( Pasalmi 119 : 1@@ 60 ) Sha nahan yô , doo u kwagh ne una seer iwuese i se lu a mi sha Mkaanem ma Aôndo jimin cii la . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ; 1 Peteru 2 : 12 ) Shi se hungur nen mba ve lu ken mimi ga kpa alaghga ma a@@ ah@@ e u sha gba@@ aôndo shin i@@ pi@@ la i orumace i̱ c@@ aver a ve la ga . Duteronomi 10 : 12 , 13 Mba pasen kwagh ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o hen ijiir i i lamen zwa Buter her yô . Ve kpa ve nenge ér msen ka kwagh u hange hange . U Su@@ ghun Ior shi L@@ amen a Ve Gba u se wa ishima ve se kôr cio u tesen mba ve hingir mbadondon Yesu sha shighe wase ne ye . — Yohane 14 : 9 . Kwagh u yange na ve ishima hemba zan un iyol sha ci u m@@ ts@@ wen@@ em nam yô , lu ieren i nenge ér ka iky@@ e i ior kpishi u lun a mba@@ van@@ nya mba ken ityar igen sar sar ga la ; ieren shon i i̱ du@@ mbur ken ag@@ ar a tamen a ken tar u Y@@ uro@@ pa ainge ne . Kpa aluer ashighe agen or u nan ker ave sha iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ ahan sule la , nan gema ashe ken ijime kp@@ ase , shin nan ver iky@@ e@@ ky@@ e la inya nan gema ashe ken ijime di ye ? Aluer se lumun ser ah@@ on a gban a hingir iky@@ e yase ga yô , se mba eren kwagh sha kwaghfan . Kpa hegen ne “ akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or ” kpaa . Yehova una nenge Shi@@ on ér ngu “ kwagh u engem . ” Shi ngeren mba sha kwagh u uma u or kpa , ashighe agen vea duen ken mgb@@ er ne , vea luun a itinekwagh ér “ Ve Na A@@ yol a Ve a Ishima Ve . ” Er nan ve i doo u se eren sha imo i Yesu Kristu shi se dondo ikyav na laa ? A lu ú ver ishima yô , mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol mba se er kwagh ve sha heen ne cii lu ior mba duen ati . ( Luka 11 : 9 ) Z@@ er eren msen gbem , nahan kegh Yehova . Ken inyom i 6@@ 6 S.@@ W . la yô , kwaghôron u profeti u Yesu la gba iv@@ in zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma kase Yerusalem wa atô la . Hanma or ken tiônnongo su@@ gh un sar sar , shi a zua a ishim@@ as@@ ur@@ un ken atesen a Bibilo a yange ungwa la . Lu eren msen kpoghuloo shi mbagenev seer taver un ishima sha dooshima , nahan ken masejime yô , de u vihin shighe sha an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o la . ” S@@ aa Yehova una tim mba ve vende hem@@ en@@ tor na sha apera la ve a tsegha iti na vindi vindi ye . ( Ru@@ tu 4 : 13 - 17 , 22 ) Kwagh ugen yô , ken tar u Paradi@@ so u ua va la , Yehova una bee a hanma kwaghbo u Satan kua tar na u bo ne u er cii . I@@ gbenda ngi i se fatyô u tesen icivir sha mbamkombo asev ken igbar yô . Akaa agen kpa nga a se fatyô u eren sha u se taver ishima yô . A shi nan kpa Yesu yange nengen er atsan a u@@ kase y@@ amen an@@ ny@@ on u nd@@ ahar kpishi ne ken kasua za koson icombor ve yô ; alaghga ngô na je kpa y@@ amen an@@ ny@@ on ne . Ior mba jighjigh mba vea war iyange i Yehova vea g@@ enger am@@ o nahan ér : “ S@@ é lu nen saan saan , sé ember nen myom Na . ” M@@ doo u a doo se ishima la una wase se u kôron kwaghbo ihyom . 1 , 2 . ( a ) Ka nyi ashighe agen ka i gba u ia wase se ve se za hemen u eren kwagh u v@@ ough@@ l@@ o ? Gba u Kwa@@ se@@ kristu kpa nana suen M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la shi nana eren kwagh ken mzough vea nom u nan sha er mcivir shon una za iky@@ ura yô . Apostoli Paulu nger wener : “ Aluer se mba eren asorabo sha apera zum u se ngohol mfe u mimi la kera yô , ma nagh sha ci u asorabo kera ku ga . ” Ngeren môm ngu u a tese kwagh u yange Yon@@ a er zum u Aôndo kaa a na wener una war gar u N@@ ine@@ ve la ga . ( Pasalmi 8@@ 6 : 5 ; 10@@ 3 : 8 - 14 ) Kwagh u una gema a due ker yô ka be@@ m@@ shima u ng@@ een kpishi , “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ” la , bem ne “ una kura asema a [ ase ] man mbamhen [ asev ] ken Kristu Yesu . ” K@@ am kwagh u shin henen sha mi di@@ di . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 119 : 9@@ 7 . 1 , 2 . ( a ) Hii nan ve ior kpishi ve ember ken uma ve ga ? Ka Yehova A K@@ uma u Wan Tindi Y@@ e ( a ) Kanyi kwagh iyôngo igen la i kange ishima nyian ér ia er@@ ee ? De se nenge ase ikyav i i tese mimi u kwagh ne yô . Kanyi “ injar i kuman gb@@ ing gb@@ ing ” Yehova na Ru@@ tu ? ( b ) Yesu yange wase mbahenen nav ve fa kwagh u a lu Tartor u Aôndo jighilii nena , nahan ve di ve gema ve er nyi ? M@@ ze wou la una vihi imoshima i mbagenev ga he ? ( Mateu 16 : 24 ) Takerada u í yer ér The New In@@ ter@@ pre@@ ter@@ ’s Bible la ôr kwagh u mkaanem man nahan ér : “ Mkaanem man ka ma lôh@@ ôn ior ér ve va hingir mbahenen mba Yesu ga , kpa ka ma lôh@@ ôn mba ve vande lun mbahenen la ér ve hide ve hen sha kwagh u ka í tôô u lun or@@ henen u Kristu la . ” Yesu yange ôron ior akaa a mimi tseegh ga kpa wasen ve u gbidyen kwar sha kwagh kpaa . Kwaghôron ne tese er Yehova a ne Wan na jighjigh vangertiôr yô . Davidi wuese un sha er a mough fe@@ fa , a va ngohol un sha ishimataver yô , shi pase er a yange un i@@ ke i awambe kpaa yô . Ashighe agen yange a nenge ér un gba kera kpishi . A taver ityough , a venda u ungwan imo i profeti u Aôndo . ( M@@ ar . 10 : 27 ) Kwagh u Yesu iyol na la kpa tese mimi u kwagh ne ; yange i gema uma u Yesu u sha la i va wa un ken iy@@ av mbu ini@@ un@@ kwase igen , man kwagh ne lu kwagh u orumace môm kpa nana fatyô u eren ga yô . ( Luka 9 : 48 ) Aluer ka inja er mba ve lu hemen ken tiônnongo la mba nd@@ yaren ian i civirigh y@@ ough i i gbe u ma ú zough a mi la yô , tile a ishima sh@@ imi nenge ieren y@@ ough ape i doo u kôôm mlu wou shin gbenda u ú eren akaa la . Ishima mgbegha se ker u eren tom u pasen kwagh kpoghuloo sha ci u shighe ngu been yum ga , kpa ka sha ci u se soo u nan iti i Aôndo icivir shi wasen ior sha u ve fa awashima na yô . Yange ve tese ér ityôkyaa i môm ngi i ia na vea pav ivaa ga . U eren tom taveraa la ngu a wase Mbakristu u lun per N@@ um tan u “ g@@ umb@@ egh@@ a ” man u “ i@@ gb@@ in@@ de ” kaha kposo nena , man se er sha kwagh ve nena ? Ar@@ ne yange kpe ken uwer u A@@ ip@@ or , 200@@ 3 , kpa lu a ishimaverenkeghen i t@@ enger ga , ér una va nder shin ku . Nahan ikyav tese ér ing@@ y@@ egh ki ah@@ ô@@ angahar la ki hange hange ga , vough er ing@@ y@@ egh ki ave man ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh man ah@@ a@@ mb@@ e@@ angahar kua ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar la kpa ki lu hange hange ga nahan . V@@ or na ne ua kôr vor u kwase la ihyom . Yehova na se Bibilo i i lu Mkaanem nam la sha er se fatyô u henen kwagh na yô . Nahan kpa mba lun sha inja i iv@@ or i bo , mba ve hembe ng@@ een la vea kar a y@@ is@@ a mbagenev mban , vea lu gb@@ ung@@ ur iti ve man atesen a ve , ér ka ishigh ki Kwagh u Kristu ki mimi je la . Shin er num ne ú he@@ e or awambe inya ga nahan kpa , ngu ve a ishima y@@ u@@ an kpishi , shi ngu pan@@ den or i@@ civi@@ r@@ yolough . Ho@@ sea ityough 10 zan zan 14 pase se kwagh ne wang . U aren sha i@@ aven i vesen shi u luun a kwagh ave kpishi yô u mem , u m@@ asen yan a ya tar tseegh . “ Á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” Yesu yange wa mbahenen nav kwagh ér ve ver ishe ve jighilii . I@@ ember@@ yolough i m eren la tese ér kanyi i doom ishima ? Shi nenge ase sha iky@@ u@@ men mbampin mba í pin ken Yobu 38 : 19 la , ér : “ Gbenda u zan hen ya u iwanger ngu han@@ a ? Ka Hegen i G@@ be u Se T@@ sua Kwagh u Se Er Y@@ e , 1 / 1 Han@@ a , u lu môm ken kasev mba uhar mba Or@@ le@@ v@@ i ugen u i yilan un ér El@@ k@@ ana la yange er msen shi er kwagh sha jighjigh u nan . Sha kpôô yô , uma u Yesu yange lu a inja . Paulu yange nger Mbaefese mba ve lu ken ity@@ ô@@ tar i ip@@ av@@ en@@ tar i K@@ olose la kwagh kaa a ve ér , mbakur@@ an@@ ilev man mbat@@ esen ve̱ nôngo ve̱ wase ‘ han@@ ma@@ or cii nana kuma sha mzough u ken jighjigh u nan , man mfe u fan Wan u Aôndo man sha mlu u ig@@ an@@ den@@ or man ik@@ aren i m@@ lu@@ yol u m - iv u Kristu la . ’ Er nan u timen sha ngeren mban ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la ashighe ashighe ga ? Ka sha tahav asev shin sha kwaghfan wase se va hingir u fan mimi y@@ ee ? Kwagh ne za F@@ la@@ vi@@ a iyol kpishi . Gadia hanma or u nan eren kwaghbo yô , ka iwanger je nan vende ye , man shi nan ve hen iwanger kpaa ga , sha ci u i̱ de vende aeren a nan ga yô . ” U F@@ atyô u N@@ ôngon Ity@@ av a Satan He@@ mban ! U@@ ip@@ yaven mbagenev mba ve tema vegher u shin ity@@ ô@@ tar i P@@ ev u Y@@ ord@@ an la yô zua a mk@@ or — p@@ ev ne y@@ á@@ ng@@ é ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbaihyomov vev u va tan ityav sha ve . U nan mbagenev icivir la wa nyi k@@ ere ? Se fatyô u nengen ve er Yehova a nengen ve nahan la ga . Iyange i I@@ w@@ om la yange ia karen kera yô , maa m - u@@ le ne a dondo , ng@@ un kpa lu u keren m@@ de u asorabo tsô . Er ma ve lu a mciem ér mayange je a fatyô u been a ts@@ wam u eren ga yô , ve gema mba a vangertiôr ér a bee a mi — man kwagh ne una ngô@@ ôr eren ga . Mba a ieren i dedoo shi ve doo ayol a ve kpaa . Uma yange a taver ve sha ashighe agen kpishi . ( Mateu 10 : 29 – 31 ) F@@ a wer Yesu kaa ér se de lu a mciem iyol zum u se tagher a tôv@@ ac@@ an tseegh tsô maa de ga , kpa a wase se u fan ér se lu a vangertiôr ser Yehova we se ikyo asange asange . Alaghga yange a kpilighyol un iyol er shi se hu@@ lu@@ gh se za mkombo ken Iyou i Tartor kasua u dondon la yô , gadia kwa ne se wu@@ h@@ a iyol tsembelee , se ta ta@@ ya . Kape se kpa i gbe u saa se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova keng ve se fatyô u ember averen a mba ve lu ken tsombor u mbacivir un ve zough a mi je la . Sha mimi yô , ior mbagenev mba ve lu Mbashiada mba Yehova ga kpaa , alaghga vea ôron kwagh sha mimi shi vea lu a ieren i mimi kpaa . Nahan er ma se yar tom a agee ase cica cii sha u keren akaa ase yô , se nenge ser Yehova Aôndo kuma u ngohol agee ase cii , nahan se mba civir un . — Marku 12 : 30 . Sha iyange i i lu nan kwaghôron shon la , ag@@ ir@@ g@@ i ahar pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo , ts@@ enda ity@@ at@@ akerada 1@@ 00@@ ,000 sha gar la . E@@ ̱r tar u p@@ eren atindi ne u “ mgb@@ ough a kunya sha ityough ki icivir ” yô , ica a kera gba ga tsô ua ma kwagh u a lu shin gb@@ á@@ nd@@ è u̱ iy@@ ugh i Yehova , u a til sha ityough ki ishima na a ú la . Se mba ongo akaaôron a gbil@@ ini@@ gh nyian kpaa ? Er nan u pin Mbashiada mba Yehova wer ve ôr u kwagh u “ mimi ” u Yesu yange tesen ior la ga ? Yon@@ at@@ an yange er kwagh a Davidi sha mimi , shin er lu Davidi Yehova tsua ér a va tema tor sha Iserael , lu un ga nahan kpaa . Sha nahan yô , ivur i sha inyom i ken inyom i 200@@ 7 ne ngi sha shighe vough . Shi ngu a er ka@@ a@@ de mba tin@@ d@@ in ior a ish@@ u@@ ghun , a var ufoto sha mi i doo u nengen . Tsô Mbashiada mba Yehova za u pasen ve kwagh hen ya ve , shin er ve vande fan ér or ne vea kwase wa ishima u vihin iy@@ av ga nahan cii kpa , ve tese ve ityough ki sha 12 ken takerada u Kanyi Aôndo a So@@ o Hen a V@@ ese la sha tser u D@@ V@@ D ú I@@ liam i sha A@@ ve i ken V@@ ene@@ zu@@ ela la . Nahan kpa , yange kegh iyol u ‘ te@@ en akaa a lu a mi la cii ’ sha er una za yam un , di er or u te@@ en kasua la nahan . I@@ ca a gba ga tsô Yehova una tese ér un ngu a ian i hemen tar ne nena ? Nahan alaghga se lu a mbam@@ nenge man aeren a tesen m@@ s@@ ange u sha dooshima shi se lu mba n@@ orom sha kwagh kpaa . A̱ lu nyi i nyi je i̱ ne ishim@@ any@@ ian la kpaa , aluer i za hemen gbem yô , ia yange se bem . U tesen ikyav yô , ka wea yam an@@ ar u he , er foto u tôôn shin kô@@ m@@ pu@@ ta nahan yô , u hen je wer an@@ ar la una lu a an@@ takerada u pasen we er u er tom a an@@ ar shon , man gbenda ú u er u tom a mi ve una tsa kpishi shi una hemba wasen we yô . Ngeren mba uhar mban wase se se fa kwagh u a lu “ a@@ gbil@@ in@@ akaa ” yô , ka akaa a aa yange se u civir Yehova je la . ( Ôr Mateu 6 : 22 , 23 . ) ( Yakobu 4 : 8 ) S@@ us@@ an ver shighe u henen Bibilo hanma shighe kuma er anyom 40 nahan hegen , á kaa wener sha hiihii la kwagh ne lu z@@ ange ga . Mose kaa ér : “ Z@@ enden sha igbenda Na [ i Aôndo ] cii . ” Hemen u i ver ken ivese la ngu a mtsera sha ci u nyi ? U C@@ i@@ vi@@ r Aôndo a Ishima i M@@ ôm la Ve a A@@ veren “ Aluer an@@ ti or a sar nan ka van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan . ” — M@@ A@@ T . In@@ j@@ akwagh i Yesu i ort@@ ani@@ vor man inya an@@ za kposo kposo la tese kwagh u a lu atam a Tartor la man kwagh u a lu ga la nena ? Shi se ember tsung sha injar i á zough a mi sha er yange de ér kwagh môm tsô a̱ y@@ à@@ ng@@ è un u eren ishima i Aôndo ga yô ! — Pasalmi 40 : 8 ; Aerenakaa 2 : 32 , 33 , 36 . Iyange la ka iyange i a tsa sha won kpa se hungur i ga yô ! PE@@ E@@ J@@ I 32 Akaa ne cii tese ér , mimi je , ikyav i Yesu kua atesen a na la nga a tahav mbu geman mnenge u ior ve lu a mi sha kwagh u wasen ior mba ve lu ken ibanave la . I T@@ ì@@ m G@@ ar K@@ era K@@ EN derianyom u sha pue C.S.@@ Y . Solomon zamber a Aôndo ér a̱ ungwa msen u mbacivir un ve eren la . Umbur kwagh u Yesu er shighe u “ tema her atô u mbat@@ esen ” ken tempel la . Lu vangertiôr u nyi Paulu lu a mini , man a pase vangertiôr ne hen Timoteu nena ? Nahan kpa , u ngu wer , se mba veren ishima ser ior kpishi mba ve lu ken Mbakristu Mba@@ aiev ga , mba i yer ve ken Bibilo ér “ ior mba ve shi her ” la ve gema asema ga . Ity@@ esen sha Kwagh u M@@ h@@ ôônom ma Aôndo Ka iember i nyi yange i wase Yesu u wan ishima a atsan a yange tagher a mi cii laa ? I@@ orov pue ken anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve ku@@ h@@ wan ats@@ am ne mba ken tar u Amerika ga . Nyian kpa , kape mbahemenev mba@@ adu@@ av ka ve wa Mbashiada mba Yehova kwagh iyol ér mba anger bem u taregh je la . A venda Saulu sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la . M nenge mer aluer m soo u civir Yehova a ishima yam cii yô , gba u me gema inja sha akaa a vesen . 11 , 12 . ( a ) In@@ i@@ av mbi bem mb@@ ira yange mbi lu nyi ? Doo u se ver ishima sha ityôkyaa i yange i na ve P@@ il@@ at@@ u pine Yesu mpin shon la . Nahan kpa , ngeren mban vea pase akaawan a ken Tindi shon , a sha kwagh u iwuese i Yehova a soo ér mbacivir un ve wuese un la . I@@ mo@@ shima yase ia fatyô u mgbegh@@ an se u eren ityom i dedoo i nyi ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Er ma u pin wan wou u nan lu hi@@ an or shin nan lu hi@@ an kwase la mbampin jighilii sha ma ikyaa i iji@@ mba@@ gh yô , hemba doon u ú pine nan mnenge u mbak@@ ov mba nan mba ken makeranta sha kwagh ne . Nahan , aluer ashighe agen se nyôr ken imba mlu la kpa , i̱ de kpiligh se iyol ga . ( Yohane 6 : 14 ) Yesu yange ve yô , a su@@ r ior asema shi seer tesen ve Mkaanem ma Aôndo kpaa . Nahan yô , se nenge ser ka ityom i uumace ve eren sha tindi ga la i ve a u@@ a@@ ah@@ e kpishi ye . Ka u kwagh u tan ihy@@ agh er u lu civir Yehova sha hemen u Tor u age@@ egh u Aôndo a ver ne kpa ? Hii shighe u Yesu kaa ér a pase loho u dedoo la zan zan hegen , anyom kar wa kuman 2@@ ,000 , nahan kpa ishimat@@ seen i ior mba Aôndo sha tom shon p@@ ande ga . ( b ) A@@ in@@ ge ne anmgbian nana fatyô u eren kwagh ér nan ‘ hemba nd@@ ahar ’ nena ? Lu sha igbenda i nyi nahan anmgbianev mba sha ayange a mbaapostoli la civir Yehova , man mbagenev wasen ve nena ? Man ken hemen yô , ú ember uma ken tar u ican i yan ia kera lu ker ga la . — Yohane 17 : 3 . M@@ ôm ken alegh shon yô lu ah@@ i . ( b ) Ka i “ ese asorabo ” a or “ kera ” nena ? Ka sha u se henen kwagh na shi eren kwagh u a soo her a@@ vese la . Nahan ka a gba un u ts@@ eng@@ an fan kwagh u ior asange asange shin ikyurior ia er yô , a tôv a fa . I@@ SH@@ I@@ M@@ A@@ V@@ ER@@ EN i or ka nan lu a mi ér a va war nan la ia fatyô u wasen nan u tilen dông sha shighe u kwagh a tser nan i t@@ um nan iyol je kpaa . Aluer se de ser mbampin mba injaa mba i pin ken Mkaanem ma Aôndo la ve bende a vese tsung yô , kwagh la una wase se u henen kwagh ken asema ase u a zough sha igbenda i perapera i Yehova yô . M@@ hen u B@@ o Una K@@ era Lu Ga Kpa taver se u kaven kwagh ne ga sha ci u Bibilo kaa ken Anzaakaa 29 : 25 ér : “ M@@ cie u cian or ka a va a kwagh@@ h@@ ônon . ” Mar@@ c@@ us : Shi , er u vande ôron nahan , ivur i môm shin avur ahar tseegh aa ta se iwanger sha itinekwagh ne a kuma ga . • Hii nan ve Aôndo a de ér ior ve ya ic@@ an@@ aa ? ( Ivur 8 ) Takerada ugen kaa ér : “ Aôndo yange lu kaan a Yosua ér a umbur A@@ tindi Na sha u ‘ kimbir a iv@@ ar@@ v@@ ase ’ shighe u a lu tswen yô , shi ‘ henen ’ sha a shin ‘ gbidyen kwar ’ sha a . ” Er nan ve mciem ma cian or la yange ma hemba kasev mban agee ga ? ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Yohane 15 : 2 ) Ken mkur u injakwagh na la Yesu wa mbadondon nav kwagh ér ve ume “ atam kpishi . ” Anmgbian ne yange hen kwagh hen Na@@ than K@@ nor@@ r , u va hingir môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la . Anmgbian K@@ nor@@ r yange lumun a kwagh u i tese ken Iyoukura igen ken inyom i 19@@ 25 la , shin er mbagenev kpishi lumun a mi ga nahan kpaa . Yehova ver agumaior ne cii doo doo , sha ci u a k@@ usu mimi u a hen , shighe u a lu iyev la . — Ôr Daniel 1 : 8 , 11 - 15 , 20 . I pase se hanma kwagh u Adam yange er yô kua akaa a yange ôr man shighe u lu uma kua shighe u yange kpe kpaa . A gba u ú fa er ú man@@ de ha@@ ma la sha ityô k@@ us@@ aa jighilii ve una nyôr ken kon kpa una hu@@ le ga yô . E@@ ̱r hide zua a tahav mbu nengen kwagh sha mnenge u ken jijingi yô , a kav er Yehova a ker kwaghbo ihyom nahan , shi kav wener ken hemen yô , mbaaferev man mbap@@ er@@ apera cii vea sun@@ da kwagh u ve lee la . B@@ ee nahan ga . A lu Satan una lu hemen tar ne her ye . Mayange de nengen m@@ doo u ú doo kwase wou ishima la dang ga . Kwagh yange kôr gema kpo@@ o . F@@ a wer yange ôr injakwagh ne ikyua a Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia , man ikyav tese tseer tseer ér ka tom sule yange ior i G@@ al@@ il@@ ia eren ye . Tsô Yehova er nena ? Davidi , Tor u Iserael u tsuaa la yange ver se ikyav i dedoo ken uma na cii , sha u eren kwagh sha ishima i Aôndo . Ashighe kpishi yange se kar ken ik@@ yô pe@@ pe sea za nyôron nahan , maa shi i z@@ enda se ér se hide . Nahan nengen a ve mbau@@ har mbara yô , fese je maa a tôô i@@ w@@ ange a ci@@ r or la ityô , a za nyôr ken t@@ ent@@ i a kuma ve uhar cii kar due ke@@ era . As@@ an a sha kwa@@ v@@ aôndo man im@@ end@@ enegh man u@@ z@@ end@@ en@@ ya cii mba nan Or@@ gb@@ an@@ akaa icivir , hanma ve sha gbenda na . In@@ j@@ akwagh i tal@@ ent@@ i la kaa ér ter la yange na wanakiriki na u môm tal@@ ent@@ i uta@@ an , na ugen la uhar , ugen la di na un môm tseegh . Nahan alaghga u gba uwer ga , u ngu eren msen vangertiôr wer Yehova a bee ú zayol la , di er Paulu kpa er nahan . Ú nengen mba@@ beenyol mba ve lu ken tiônnongo u Kristu la er Yehova kpa á nengen ve nahan kpa ? Kwagh ne doo kasev mba ken Bete@@ le@@ he@@ m , tsô ve kaa a Na@@ omi ér : “ I@@ ̱ wuese TER . . . P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la ve taver ken jijingi gb@@ ang shi ve lu a jighjigh u nan dông kpaa . Aluer se gbidye kwar se fa er i lu Yehova ken ishima sha kwagh ne yô , kwagh ne una taver isharen yase i eren kwagh sha ishima na la . Ka tom u nyi Mbakristu ve lu a mi u eren i@@ or@@ o ? Anmgbianev mbagenev yange ve tee akaa a ve , nahan ve na mba@@ ats@@ anev inyaregh ki ve zua a mi la sha u wasen ve . ( 1 Samuel 22 : 1 - 4 ; Yohane 19 : 25 - 27 ) Yange saan Yosev iyol u nengen sha ter na nahan vough . Se taver jighjigh u se ne Aôndo la shi se zenden zende u u kom Yehova yô . — K@@ ol . Tsô imo due Sha kaa er : M vande civir i , Me shi Me civir i kpaa . ” — Yohane 12 : 27 , 28 ; Mateu 26 : 38 , 39 . ( Mat . 6 : 13 , N@@ W ) Ken ngeren u a dondo ne , se va hen er i gbe u se palegh uh@@ ôn mbagenev uhar mba Diabolo a ker ior mba Aôndo a mi uma yô . T@@ ôô ase ior mban kar sha Shi@@ f@@ era man P@@ ua , kasev Mbaiserael uhar mba kôron mar , mba ve lu ken tar u Igipiti u ngise sha shighe u F@@ ar@@ a@@ o ugen u wan ts@@ wam u i ter iti na ga tema tor yô . U@@ umace hemen ayol a ve ken atô u anyom 6@@ ,000 a a kar ne . Nahan kpa , er Yesu yange pase wanger wanger ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la nahan , uumace mba ve lu vough ga ne je kpa vea fatyô u lun vough , kpa u ngu wer vea ban a m@@ shi ga . ( b ) Yesu na mbadondon nav tom u nyi ? N@@ ôngo u nengen zayol u ú tagher a mi la er Yehova a nengen kwagh nahan . Ken injakwagh la , Yesu ôr kwagh u ian i civirigh i va nyôron Tartor u sha , i yange i na ior kposo kposo yô . Aluer se kôr mkaanem ma i hii Pasalmi 1 a mi la ken ishima ga yô , mlu u ken jijingi u se zough a mi sha u henen Ruamabera la una saa se ishe . Ver ato ungwa er Mkaanem ma Aôndo ma pase imba dooshima la yô , ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na . ” Ngeren u dondo ne una time sha mpin ne . 18 , 19 . ( a ) Ka i tindi a ityom igen i í ne la nena ? Er se fe ser Aôndo ka u zungwen mhôônom yô , se soo u kporom ikyua a na , shin ka nahan ga ? Or ne kaa wener un zua a mbap@@ asenkwagh pue sha go@@ do@@ b@@ i sha ashighe kposo kposo ken gar la mba ve le@@ he un mkohol ne yô , nahan un nenge ér doo u una za kpee je ! Or@@ pasalmi Davidi yange wa icam ér : “ Ka Ter man A kaa imo Na ye ; kasev mba ve yôôn loho u dedoo ka iky@@ um i vesen . ” ( Ps . Yange iember i Yeremia hide her nena , man ikyav na la ia fatyô u wasen se nena ? A lu nan ikyar sha mbampin mban cii ken ngeren u a dondo la . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) I wa se kwagh ér : “ I@@ ̱ de zough ne ken mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm a or u nan ne jighjigh ga , imôngo ga , ” ka mba ve lu ken tiônnongo u Kristu ga je la . ( b ) Ka kwaghwan u ken Mbaefese 5 : 15 , 16 u nyi i doo u se er tom sha mini ? Akaa agen kpishi a yange Daniel nger la cii i yer á , lu kwagh@@ myer shi í ver ikyav sha a kpaa , lu kwagh u orumace nan@@ á kav á ga zan zan u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov a kar imôngo . Se mba er ityakerada ve kpaa ga , shi se mba nengen akaa a ve eren sha tele@@ v@@ ishen la ga shi se mba ze sha ajiir a ve a sha In@@ tan@@ et shin se mba seer mkaanem ase@@ m sha ajiir a ve a sha In@@ tan@@ et la kpaa ga . Ka unô vea ya iyua ken a@@ yem a uma laa ? Er been yô , a gema a pase mkaanem mara sha iyol na , a kaa ér : “ Nyian i kure icighan@@ ruamabera ne ken ato a en ve . ” Ka mbamlu mba sha kwagh u hemen mba nyi ve lu kwagh môm hen atô u Mbaiserael man ‘ Iserael u A@@ ôn@@ doo ? ’ 1 - 3 . ( a ) Ka akav a nyi a tese ér ic@@ ugh nôngo u ts@@ eren sha hanma kwagh u ior ve eren ci@@ ilii ? Satan fa kwagh ne , nahan ngu eren tom a “ u@@ profeti mba aiev , ” sha er una nôngo a “ tsu@@ gh ” ve yô . ( Yohane 13 : 34 , 35 ; Mbaefese 4 : 1 , 2 ) Dooshima man bem u se lu a mi la ngu a due tseer tseer sha shighe u ka sea zua mbam@@ kohol mba ityar ityar yô . Ka akaa a se tsough u eren la . Kpa ka sea venda u nengen shin ungwan shin ôron akaa a Ruamabera a vende yô , se lu kaan ser : “ Y@@ em kera , Satan . ” 4 : 8 ) I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Yange m kende kwase wam man ônov av , nahan i hu@@ an ve kpishi . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ng@@ ur karen yô , ityesen shon ne k@@ é@@ nd@@ è a Yesu sha za ver un hingir kwagh môm a Yehova shi gema icighan jijingi u Aôndo , shin tahav nav mbu t@@ omov mb@@ ura kpaa hingir or . Er Aôndo ka a ‘ kange kwagh u a ke@@ ver ’ la nahan , kape mbatamen kpa ka ve “ kange ” iyôngo i i ke@@ ver sha ci u mkaanem ma orgen shin sha ci u aeren a orgen je la . ( 1 Mbakorinte 7 : 23 ) Ma or u nan soo ér i de fe nan ga je kpa nan ngu ga , kpa gba u hanma shighe yô se umbur ser Mbakristu mba inja i môm a tar ne ga . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ugen u a nger akaa kpishi sha kwagh u ifer yô , kaa ér : “ S@@ ar@@ em tsung u ma m ser tar ma u wa lun gu@@ da , kpa m ngu nengen a m@@ kposo ga . ” Vea na se hemba lun a iwuese sha iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne se la . 24 : 29 ) Jigh@@ ilii yô , Yesu tese gbenda u hemban doon cii u sôron ayôôso a vesen . Ka nahan ve se man ior umiliôn mbagenev mba ve yen la , nomso man kasev man mbayev cii , ka sea za hemen u civir Yehova sha mimi ve , Satan a gba bo ye . Gbenda u Yehova a tsaase se sha er se er tom u a ne se la ka ityôkyaa i ember gaa ? Er Yehova a ne se uma yô , gba u una hemba doon se ishima a hemba hanma orgen cii . Man se fatyô u veren ityom i se lu a mi hen Aôndo man i se er mbahemenev mba tar ne la vough vough nena ? Aluer ú soo wer ú seer zuan a mkav sha akaa ne shin ú soo wer or nana̱ va hen Bibilo a we he ’ ya wou gbilin yô , nger tindi he ’ Wat@@ ch To@@ wer , P@@ .@@ M@@ .@@ B . Se tsa shi se nenge a ve je kpa ? Yange waan aeren a mba a lu lamen a ve la ikyo shi nôngon u fan mlu u hen ajiir a ve u a bende a mbam@@ nenge vev la kpaa . Ka kom un yô , a pase iv@@ aan la ! Sha nahan yô , msen u ka se eren ser Tartor u Aôndo u va la ka zamber u kaan ser gomoti u Aôndo a va hemen se , i de lu u@@ gomoti mba tar ne ga . — Ôr Daniel 7 : 13 , 14 ; Mpase 11 : 15 , 18 . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbianev mba nomso uhar mba pasen mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u loho u ken Bibilo hen gar u Ne@@ g@@ ombo , hen kp@@ em@@ nger u ity@@ ô@@ tar i tar u S@@ r@@ i L@@ an@@ ka ( Yes . 55 : 10 , 11 ) Doo u se fa gbenda u Aôndo a kuren awashima na la vighe vighe shi se eren akaa a a zough sha mi kpaa . Zum u ashighe a taver a mough hen ya je kpaa , kwagh u vesen u nan z@@ ak@@ era yô ka u dondon Yesu shi lumun ityesen na la . Doo u se hen sha tom u ka i er sha er se za hemen u zuan a kwaghyan u ken jijingi u dedoo ne hanma shighe la . N@@ ôngo sha afatyô wou cii , de lumun wer orgen shin ma kwagh ugen a vihi u a or u u vese nan la ga . Se mba zenden ah@@ wa imôngo yô , g@@ ong@@ ul@@ o ugen gba va karen . R@@ ah@@ ab@@ i taver ve ishima ér : “ Z@@ enda nen ve ijime fe@@ fa . ” M hen kwagh kpishi sha ieren i Yon@@ at@@ an i t@@ angen iyol ga la . Ashighe agen ka i taver kwase wou u nengen a iwasen i u lu nôngon wer u na un laa ? Maa ityough k@@ ira kaa ér inyam la ia “ nôngo ityav a ve ia hemba ve ia wua ve kpaa . ” Nahan aluer se na Yehova jighjigh er se lu civir un yô , se hemba nyityô mzeyol u se tagher a mi cii . — Mateu 17 : 20 . ( b ) U zua a azende a hemban doon nena ? Anmgbian ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amer@@ ica , u yange er tom u ortamen hemba anyom 20 yô , mba yer un ér Ju@@ li@@ o , * a kaa ér : “ U wan iyol sha akaaôron , man u za sôron anmgbianev , man u eren tom u wasen anmgbianev av mba ken tiônnongo la yange hingir iky@@ e yam ! ( Yobu 34 : 12 ; Pasalmi 37 : 28 ) Nahan , aluer ior mba nan Aôndo ibo ga@@ egh nahan a doo un sha won kpa ? Hen ijiir shon la , hanma it@@ yo@@ kyaa i í ter cii i zua sha igen , shin í gba ih@@ yan i môm a igen . Sha kpôô yô , aluer Yehova ki@@ mbi injar ze@@ gen@@ an sha ityough y@@ ase@@ gh sha u nan Wan na u môm môm ér a p@@ aa se yô , kwagh ne tese ér se doo un ishima tsung je . Kpa angev mb@@ un lu hemban gban a gba kera cii , nahan kera fan@@ tyô u eren kwagh môm ga . 3 : 15 ) Se eren nahan yô , se ôr kwagh a hemba di u gban kaan tsô ér , “ Me er nahan ga ” la . C@@ our@@ tes@@ y of C@@ ali@@ for@@ n@@ ia St@@ ate Par@@ ks , 200@@ 2 Sha vegher ugen yô , aluer tor ngu par@@ egh akaabo ang@@ an yô , nan@@ á fatyô nan@@ á “ ôr ijir sha mimi , [ nan@@ á ] ôr ijir i mba@@ ats@@ anev kua mba@@ ibanave sha mimi . ” — Anzaakaa 31 : 8 , 9 . M@@ kohol u vesen u Ng@@ ôm za ken gar u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t la taver un ishima kpishi , nahan soo ér mkohol u vesen môm kpa a kar un ga . E@@ ve@@ l@@ y@@ n esen a@@ you , mo di m zua a tom u esen ijiir i te@@ en akaa@@ yan a ior i I@@ tal@@ ia , m eren tom ne atô@@ ut@@ u . Shighe la m lu anyom 13 . Í yar tom a ishember i “ i@@ mbor ” la heen u tesen mk@@ om u kwase man nom ka ve zua a mi sha u yaven ayol a ve la . Kpa ka an nan lu kaan ior loho shon sha iyange i Ter nee ? Bibilo umbur se kwagh ne ér : “ Ma kwagh u i gbe sha won kpaa ngu myer sha ishigh N@@ agh ga , akaa cii nga gbar gbar , i tar a tar a kpaa sha ashe a W@@ en u kwagh a zough se a Na la . ” ( a ) Ka nyi ia wase se u tilen dông , hemban mbamzeyol mba i lu inja er ve ke@@ he gande se laa ? “ I@@ ̱ eren hanma kwagh wen cii sha dooshima . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 16 : 14 . Ruamabera kaa ér , “ Aluer á va mee ma or yô , nana̱ de kera kaan er ka Aôndo A me@@ em ga . ’ ” Se “ T@@ ile ” D@@ ông Nen@@ a ? Ikyav i tesen ngi ken ic@@ ile i í yer ér Solomon Is@@ lands la . Yange ì@@ tyô i Mbayuda i ke ’ Yerusalem man i ke ’ Y@@ u@@ dia la nengen tiônnongo u Kristu u he u̱ lu@@ ̱ a̱ taver alegh tsembelee ga la ér ngu a ma ityôkyaa iyol ga . Se fatyô u lun a vangertiôr ser Aôndo una na se ishimataver man agee a wan ishima a mbamzeyol sha ci u nyi ? ( Anzaakaa 4 : 23 ; Mbaefese 2 : 2 ) Doo u se yar tom a akaa a Yehova a lu nan se sha u taver jighjigh wase la shi se nôngo sha afatyô wase cii se palegh akaa a bo , se gema se eren akaa a dedoo hanma shighe cii sha er mbamhen mba b@@ ov vea j@@ ile iyol ken a vese vea gema a mar isholibo ga yô . ( Or@@ pasenkwagh 10 : 10 ) Aluer or@@ tom er tom a iky@@ agh ki tom@@ ough ki gb@@ eren kwagh a mi ki ki ese ga shin nana̱ er tom a mi sha mfe ga yô , nana vihi agee a nan gbilin gbilin shi tom u nan kpa ua lu c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 4 , 1@@ 34 Kpa cii ve se tsaase mkav wase yô , a gba u se lu a mkav . Inja i a gema ne kpiligh mo iyol kpishi , nahan m kegh ato a na zum u lu ôron mo kwagh u ityendezwa i Aôndo i geman tar hingir Paradi@@ so la . ( a ) Hii nan ve Yehova a pase se kwagh u se dondo ga la wang - na ? A ter kwagh u or@@ ya ugen u mbai@@ v nyôr un yô . Er ú lu timen sha akaa ne je , fa wer : A shi di@@ di kpa Mbakristu mba mimi vea v@@ ôr u civir Aôndo ga . ​ — A har sha takerada u Aerenakaa , Mbaefese , Mbafilipi , Mbakolose , F@@ il@@ em@@ on , 1 Yohane , Mpase . ( a ) Yehova pasen asorabo a or er la ken igbar sha ci u nyi ? S@@ ar Yehova u se̱ civir un sha imba gbenda ne , man á kuma u se civir un nahan vough . — Mateu 22 : 37 . Shin er lu or@@ ny@@ ar nahan kpaa , a venda u h@@ aren sha iny@@ ar , shi a palegh hanma inja i ak@@ ombo cii . — Yobu 31 : 1 , 9 - 11 , 24 - 28 . ( Aer . 14 : 3 , N@@ W ) U fatyô u sôron akaa ou veren vough vough sha er u hemba zuan a shighe u eren tom u pasen kwagh , alaghga je yô , tôôn tom pania kpa ? — Ôr Mbaheberu 13 : 15 . Yehova lumun a tom u civir u ana ? “ Zum u ônov av mba nomso uhar kpe sha gbenda u c@@ imin mo yô , ishima gba kaan mo ér ka or@@ mbat@@ s@@ av nan w@@ oo@@ m ônov ye . H@@ ar@@ old er nena ? K@@ e ’ masejime yô , a mase zuan a kwagh u yange lu keren la ke ’ Bibilo i henen . Ka h@@ an se fatyô u zuan a akaawan a wasen se ? Á Y@@ ima Se sha M@@ rumun u sha M@@ h@@ ôôn , a Lu sha Tom u Eren T@@ se@@ egh Ga , 6 / 1 Kanyi ia wase se u fan kwagh u se er@@ ee ? Umbur kwaghôron u C@@ lar@@ ke ôr ne , ér : “ Shighe u Mbakristu la kpaa lu u vea tôôn á hanma shighe cii ér ka kwagh u a til sha awambe a í he@@ e inya sha ci u m@@ de u asorabo yô . ” Ro@@ al@@ d vea tsombor na , pase kwagh kpoghuloo , kasua la been yô , ve hide hen ya ve , ken gar u B@@ er@@ gen , kpa ve lu henen kwagh u anmgbianev vev mba nomso man mba kasev mba hen ger@@ i u L@@ ak@@ es@@ ev la her . Mbaiserael er kwaghbo sha ishigh ki TER . ” Er tar u Satan u lu saan ishe seer a seer ne , doo Yehova kpishi er mbacivir un sha gbashima ve lu nôngon kpoghuloo sha u vea hông@@ or mbamhen vev ga , shi vea kura atindi a na a wang a a doo tsung la yô ! Ior mba@@ eren idya mba ng@@ een seer a seer shin tar u Satan ne . I@@ mo@@ shima yase ia fatyô u wasen se u tsuan akaa a se er la sha kwaghfan nena ? Mbai@@ hyomov kase ve ningir tser . 1 : 1 – 6 : 21 ) ( Ôr Mbaromanu 15 :⁠ 7 . ) I@@ pi@@ pa@@ abaver igen i í yer ér The T@@ im@@ es of In@@ dia la ôr kwagh u ity@@ a@@ gh@@ er@@ or u hemen kwaghaôndo ugen ken tar u In@@ dia u lu uma ken derianyom u sha 19 la ér yange kaa wener : “ Tartor u mimi u Aôndo la ua fatyô u van ga saa ityô yam man ab@@ uter aa lu ken mzough . ” P@@ ase ikyar u hanma kwagh sha kwagh u ityom i u eren ayange ayange la shighe a wa karen . E@@ i he , lu u “ akaa@@ injaa ” la aa seer van ker . Gba u se nenge ian i civirigh i se lu a mi u lun a ci ken tom u kwaghpasen ne nena ? ( 1 Timoteu 6 : 17 - 19 ) Aluer se mba mba@@ iny@@ ar@@ ev shin se mba a ats@@ an@@ aior je kpa , se suur nen sha jijingi u Aôndo shi se zende nen sha gbenda u uma u ua na se lu “ or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo ” la . ( b ) Yehova ngu suen iniôngon yase nena ? U fatyô u lun a vangertiôr wer Yehova una na u ishimataver i pasen loho u dedoo a mciem shio sha ci u nyi ? Lu@@ un er Yesu yange una we ishima ér ityakerada i i er kwagh u tom na kua ityakerada i mbahenen nav nger la i kar i tile sha ityough ki Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la yô , ma pase nahan kpee je . ( Mateu 17 : 24 ) Yesu yange kaa ér mba te@@ en mba@@ ats@@ ator uhar “ sha tor@@ o , ” u kuma sha injar i tom u min@@ iti 45 yô . M mase kaven er Yehova a lu zungwen mo mhôônom man er a n@@ em ian i henen igbenda na kpaa yô . A@@ Ô@@ N@@ D@@ O yange doo Aberaham ishima . Yesu kaa ér “ tar ua lu dyako ve je . ” ( Mpase 1 : 8 ) Sha nahan yô , mlu na u tsôron la ka ieren na i hange hange i tesen ér ngu Aôndo u U@@ hemban@@ agee . ( Ivur 12 ) Yehova soo ér se er hanma kwagh u un kaa a vese ér se er cii . ( Pasalmi 40 : 5 ) Aluer se mba z@@ eren tôvon sha averen a se ngohol hen Yehova la er Davidi lu er nahan la yô , u lun a iember ga la a de a lu kwagh u taver se . ( L@@ ev . 23 : 37 , 38 ) Yange ior naan ini@@ av mbi nan@@ den jimin sha u nan Yehova iyua sha asema a ve . 11 , 12 . ( a ) Yehova yange wase Mbaiserael nena ? Lu hen shighe shon u ve lu civir mba@@ aôndo mbagenev , shi ve ya ikyar a akuraior ag@@ enegh , nahan Yehova gema ve na sha ikyev i mbaihyomov vev la , Yehova ver mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ér ve yima ior nav sha ikyev i mbaihyomov vev ye ; ka mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mban ngeren ne á er se kwagh ve ye . Nahan S@@ era Or@@ ku@@ shi va u va tan ityav sha Yuda , lu a mbau@@ ty@@ aav 1@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 man ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya 3@@ 00 . ( 2 K@@ ron . A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo a i pase sha heen ne ka a sha kwagh u i@@ ember@@ yolough tseegh ga . 11 , 12 . ( a ) Ior kpishi iyol kpe ve nyian sha ci u nyi ? • Kanyi yange i mgbegha An@@ der@@ ia man Peteru man Yohane kua mbagenev kpaa ve ve dondo Yesu a ati@@ mb@@ ir shio zum u á kaa a ve ér ve dondo un laa ? Ka i sar ú pe we kpa ma ú shi lu a imba ian i ve lu a mi laa ? 3 : 1 ) Nahan kpa gba u Orkristu u nan tsegh iyol i nan nana ver hanma kwagh sha ian na shi nana er tom a shighe u nan sha inja . S@@ E I@@ OR@@ O@@ V 18 se tema hen inya ken iyou . Kanyi se hen ken pasalmi ne ny@@ ian@@ a ? Mbam@@ zeyol mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne i ve a mi ken ivese la due hen Aôndo ga . I@@ orov 6@@ ,@@ 4@@ 11 mba ve va iniongo ne yange ve ember vea mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbara sha iyange i injaa ne . Kwaghôron u profeti ne za hemen ér : “ A@@ k@@ um@@ au@@ ile a Ke@@ d@@ ar aa va kohol her a we cii , an@@ om@@ ai@@ y@@ ôngo a Ne@@ b@@ a@@ yo@@ ti aa er u tom . ” Gba u mbamaren vea pase ônov vev kwagh u ve soo ér ve eren la jighilii . S@@ aa Orshiada u Yehova nana er akaa ahar ne keng ve , a gba u a dugh nan ken tiônnongo kera ye . Nahan m de ta@@ av u man . Kwagh u Una W@@ ase Se u T@@ su@@ an Tom u Se Er Yô Yesu kaa ér : “ I@@ y@@ ôngo Y@@ am ngi ongo imo Y@@ am , Mo kpaa M fa i , ngi dondon sha a Mo kpaa . ” ( Yoh . Ka hanma shighe a lu eren ivese sh@@ on@@ o ? “ Se keren nen kwagh u nan bem . ” — R@@ O@@ M . K@@ av Jighjigh Ve u Nan — “ A K@@ pe , Kpa . . . Ngu Ô@@ ron Kwagh H@@ er ” 12 Er nan Aôndo yange er kwagh sha kwagh hen shighe nee ? Se mba keren aan a se pase hanma or cii kwagh , saa mba se van@@ den pasen ve kwagh anyom anyom la tseegh ga kpa ? Una fatyô u mgbegh@@ an ior mba i ne ve lu “ u@@ iyua ” mban ér ve za su@@ r or ishima shin ve taver nan ishima shin ve wa nan kwagh kpaa . ( Ef . Ikyav i taver ishima zan zan mkur la er nyi ? U@@ a@@ ah@@ e mbara yange ve vihi u@@ y@@ aav mba anmgbianev asev kpishi , shi akaa a ve ag@@ enegh kpishi saa ishe . Una ôr akuraior ijir sha mimi . ” — Pasalmi 9@@ 6 : 8 , 10 . Kwagh@@ henen u hen tsombor ne ka a wase icombor i hemba lun ken mzough . Una wase u u̱ seer mfe wou kua isharen i eren Aôndo tom sha tahav ou cii . Se mba veren ashe , keghen iyange la ga he ? ​ — Ôr 2 Peteru 3 : 13 . ( Luke 11 : 5 - 8 ) Ken injakwagh la , orgen zua a or@@ van@@ nya tugh , kpa lu a kwaghyan u una na un ga . Kwagh ne umbur se ér tahav mbu Aôndo a lu a mi u karen a if@@ er@@ kwagh sha tar kera la mbu a ik@@ ighir shio , shi a tese ér sar un tsung u karen a if@@ er@@ kwagh kera kpaa . Shi zum u Yehova una va a zege@@ can la kpa , una kura ior nav ken jijingi tseegh ga , una de ér kwaghbo môm a er ve ga . Shighe u Davidi lu wanye la je , Aôndo tsua un ér a lu tor sha ior nav , ka Iserael je la . Ka wea nenge a tsu@@ ghun ior mba mimi shi a t@@ umbur a ve nahan , i sar u u̱ nan mba i nzughul a ve la m@@ sur@@ shima ga he ? Umbur kwagh u anmgbianev mba D@@ ina yange ve er sha ci u ve lu a imba mhen ne la . Bibilo na mbam@@ lumun mba kuman sha mbampin mba ve hembe lun a inja ken uma cii la Nahan taver Mbayuda mban u hiden ken Yerusalem sha ci u vea hide yô , vea gba ityô he , vea gba yan ican eren akaa shi vea lu ken mci@@ e kpaa . Iyoukura i yange i yilan ér Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer la i pase ityôkyaa i môm i i ne ve ats@@ am a ase a Tartor a lu a inja kpishi yô hemba anyom 1@@ 00 hegen . A@@ eren ne ka a “ iyolough ” sha ci u nga kwagh môm a aeren a iny@@ am@@ to@@ ho i i henen kwagh ga la . Mose vande kaan a ve ér : “ Ne mba ônov mba TER , Aôndo wen . . . Kape ishimaverenkeghen “ m@@ yem u TER ” la kpa i̱ kor nomso@@ mbaiorov man kasev mba nan jighjigh sha ashighe a ican anyom udubu udubu je la , man ishimaverenkeghen ne i ve ah@@ enge ga . Tindi venda ér u keren mtsera sha ican i or@@ wan@@ ndor a we nan gbe , kwagh a hembe nan la , ka sha mi ga . — Ekesodu 22 : 25 . Shighe ngu van u imoshima i uumace cii ia iv a akaa a nan ve msaanyol tseegh yô . Hen shighe la vea gema eren kwagh vough er Aôndo nahan . Mba yange ve gema Bibilo tsuaa tsuaa la , ve kura iti i Aôndo . Tor u fan kwagh , Solomon yange nger wener : “ De su@@ gh kwagh iyol you sha ci u kp@@ er ga , gadia u fa kwagh u iyange ia va a mi ga . ” Yange fa je ér aluer sar or ka eren kwagh sha ‘ gbenda u doon man shi u maan a maa ’ or u nan we ndor a nan yô , tar u ú ne jighjigh ga shi ú kav kwagh kpaa ga ne ua hendan a nan keng . I@@ ̱ kaa ér : “ Ishima i saan saan ka ici@@ gh ki dedoo , kpa ishima i y@@ in@@ an yô , i om ak@@ u@@ he . ” Mbai@@ hyomov kpa lu nôngon a na , shi ve kura kasev nav kwa@@ gen la kpa ve yem a mi . Ve ny@@ iman ér or môm kpa ieren i nan ia fatyô u b@@ enden a Aôndo ga , nahan kwagh doon un shin vihin un cuku kpaa ga . ( Aerenakaa 6 : 1 - 6 ) Zum u tom u injaa u i na ve la bee kera , shi tôv@@ ac@@ an sa@@ mbe Mbakristu mbara kera cii mase shin mbaapostoli her tseegh yô , F@@ il@@ ib@@ u maa yem ken Sam@@ aria . A tsengaôron ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” ​ — Mat . Yange gba u Mose una lu a vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ôô ? Y@@ ES@@ U pase var var ken iliam na vea N@@ ik@@ o@@ dem@@ u ér u maren or he@@ gh la ka kwagh u injaa kpishi . ( Mbaefese 3 : 14 , 15 ) Nahan ne mbamaren ka ne@@ a eren ityom yen i hen tsombor sha gbenda u vough yô , ka Ter U@@ hemban u a gbe sha man tar la je ne lu nan un icivir ye . Shighe kar yô , Mbayuda nenge un ér ngu kwase u ‘ nyôr a nyôr nongo a Mbayuda ’ yô . Kanyi ka i na ve injakwagh i lu sha inja ? Kwagh ka a er i kpiligh iyol yô , Gi@@ de@@ on gema lu gbidyen al@@ ak@@ e@@ ma ne ken myer shin ihy@@ ungwa i sho@@ gh@@ or wain sha u una yer iy@@ i@@ av nav mbi mbi ngee ga ne hen Mbam@@ i@@ di@@ an yô . Yange í wu@@ he mbagenev kpishi ke ’ pur@@ usu shi mbagen di í haa ve ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a shir@@ en tom ker tsung la . A@@ an a zuan a ior kôron ijende i gbe@@ ke@@ ke a ve de ish@@ ar ken nongo u Yehova . ( a ) Kanyi jighilii se lu timen sha mini ? I@@ jiir i Í Doo u Ú Lu Shighe u M@@ kur@@ tar Una V@@ a La , 5 /@@ ⁠ 15 Ashighe kpishi ior ka ve kohol anmgbianev asev sha go@@ do@@ b@@ i maa ve sôn ér ma i hen Bibilo a ve . ” Nahan cii kpa mlu u he ’ ya na gema saa ishe . Sha ci u mbacivir Aôndo cii kape ka i lu ve je la , ka a shighe ve mkurem shin a shighe ga kpaa . Akaa a Yehova a gbe la yange tese Davidi u cian Aôndo Tom la ua na u ian i civir Aôndo shi zan mbamkombo mba tiônnongo shi eren mcivir u hen tsombor wou kpa ? Mbagenev kpishi ôr Bibilo cica cii bee , man mbagen er nahan kuma kwa imôngo je . Nahan kpa , Yesu yô , lu Ter kua ijende i mbaapostoli nav mba@@ jighjigh mbara . • sha iyol@@ o ? Pasalmi 1@@ 45 : 3 na se ityôkyaa i vesen i wuese Yehova . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la , Peteru ôr Mbayuda wang ér gba u vea lumun Yesu , u ve ‘ man@@ de Un sha kon ’ la , sha ci u “ Aôndo [ gema ] Un A hingir Ter man Kristu . ” ( Yobu 42 : ​ 7 - 9 ) Se kpa se dondo nen ieren i Yobu la sha er Yehova una lumun se yô . K@@ wa ne di , mbatamen vea ôr a F@@ er@@ nan@@ do ér nyi ? Davidi yange pase kwagh u or u nan tse ken t@@ ent@@ i u Yehova nana er sha akaa ne yô , a kaa ér : “ Nan eren anger sha zwa u nan ga . . . 1 : 16 ) Or@@ gb@@ an@@ akaa yange una soo yô , ma er hanma kwagh cii iyol@@ na , nahan kpa er soo ér Wan na a zua a iember i eren akaa yô , a p@@ ande tom ne a na un . Gba u han@@ mô ve nana er ugen la “ kwagh u i lu kpee u eren a nan la , ” inja na yô , ka my@@ av u i lu u mba v@@ ô@@ son ayol vea yaven a ayol a ve je la . ( 2 S@@ am . 12 : 10 - 12 ; 15 : 1 - 14 ) Nahan cii kpa , yange Davidi gem ishima sha isholibo na , i a er idya shi a wua or la yô , Yehova de un kwaghbo shi hide lumun un kpaa . Mbakristu mba a vangertiôr sha nyi kwagh , shin aluer Satan man mbatomov nav vea wua ve je kpaa ? Alaghga yange inyaregh k@@ ia saa Aber@@ am sha er yange va hingir u wan ago iyol torough torough yum yô , kpa yange saan un iyol u ungwan imo i Yehova . Aluer ka nyi je ia er kpa , de se dondon nen Yesu Kristu zan zan sha u maan dooshima wase u se lu a mi sha akaa a mimi a se lu tesen man sha ior mba se tesen ve la . S@@ aa se nenge ken Bibilo ve se na ikyar sha mpin ne ye . Ken atô u uwer môm tseegh maa B@@ ah@@ ra@@ m kav e̱r un zough a mimi yô . Ma shighe môm nahan ve pine un kwagh u Tartor la u lu kpa ? Davidi kaa ér : “ M ker TER , A ung@@ wam , A maa A du@@ gh@@ um ken mciem am cii . ” — Ps . Yange eren kwagh a mbadondon un sha ishima i legh legh man kundu kundu kpaa , shi de@@ en ve asorabo , shin er ve er an@@ za@@ am ma doon ga kwa imôngo nahan kpaa . • Mbaiserael mba sha ayange a Mal@@ aki la yange ve kenger iky@@ ar@@ yan ve a Yehova la kpen@@ en@@ ene nena ? “ N@@ ôngon Nen Ity@@ av T@@ su@@ ng sha Kwagh u Jighjigh u Nan ” Anmgbian ugen u un kpa i wu@@ he un ken ga@@ adi tswen anyom kpishi yô , kaa ér : “ M va kav mer aluer m ya ikyar vea Yehova k@@ ang@@ en@@ aa yô , ani@@ jiir u kpuaa u yange i wu@@ he@@ m ker la , una fatyô u yangen mo kwagh ga . ” Man aluer ú ngu kwa@@ se@@ ya yô , ú tesen nom ú dooshima shi ú suen un sha akaa a á eren la kpa ? Ka gbenda môm u nyi se fatyô u zuan a iember shighe u se lu ken me@@ m@@ yo@@ loo ? ( a ) Ka averen a nyi u zough a mi sha sun@@ da u ken jijingi u ú yar sha gbashima laa ? Ken ityough ki sha 12 la , Paulu umbur se ér il@@ ye@@ gh@@ egh ki yolough ki orumace ki ki hemba y@@ in@@ an agee , shin ki hemba doon sha ashe ga la je kpa ki a inja . TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R M@@ AT@@ E@@ U 15 : 21 - 28 . Se tese ser se soo u yan ikyar a anmgbianev mba Kristu nena ? ( Gen . 3 : 1 - 7 ) Adam man Ifa yange ve vihi mlu ve kera cii ve Yehova va pine ve kwagh u ve er la ye . A@@ shi nan kpa iky@@ aior ne ka i nenge ér agumaior a ken tar nga sha ian i ve , nga eren uma u ve soo la . Se na jighjigh s@@ ér myom wase mgb@@ ôghom , shi se mba keghen shighe u Yehova una kar a angev man ku kera la . ( Yoh . 3 : 16 , 36 ) Shi “ sar [ Yehova ] u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” — 1 Tim . [ M@@ oun@@ tain Pe@@ ak@@ s ] Akaa agen ken ikyuryan i Tindi la zua a akaa a ken ikyuryan i he la nena ? ( E@@ ks . 10 : 28 ) Cii man Mose kar hen ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o kera yô , a ts@@ eng@@ ap@@ asen ér wan@@ i@@ unda u tor la una kpe . Doo u se eren a mbakur@@ an nena ? 65 : 4 ; 8@@ 4 : 10 . Hegen ne wan@@ ye@@ kwase ne ngu henen Bibilo a iorov kposo kposo ityough it@@ ian , man mbagenev ke ’ mba a lu henen Bibilo a ve la hii u van mbamkombo mba Mbakristu kpaa . Gba u se lu a inja i dedoo kpaa . Ior mba ve keren mimi a ishima i môm yô , ka ve time sha kwaghôron u ve ongo sha ijô i u@@ kwaghaôndo wue wue la vi@@ e vi@@ e . T@@ ime sha igbenda i í dondo heen ne . Yange se kô@@ r@@ cio u taver agumaior ishima u hiin tom u pasen kwagh hanma shighe la . I@@ j@@ ô i í lamen ken u@@ c@@ ôô@@ ci nyian la ka gbenda u pasen ior mba lamen ijô kposo kposo loho u dedoo shinii ? Maria kaa ér : “ Nenge , mo kp@@ an@@ kwase u Ter , m ng@@ un ; i̱ erem sha mkaanem ou . ” — Luka 1 : 26 - 38 . Shi nenge sha vegher ugen u kwaghwan u Paulu ne kpaa . Paulu yange nger ke ’ washika na u á tindi a mi he ’ Mbaheberu mba ve l@@ ù Mbakristu mbara ér : “ Gadia shighe yô , kuma u ma ne lu mbat@@ esen je , kpa i shi i gba ne u orgen nana ôr ne atô@@ akaa a hiihii a sha akaaôron a Aôndo la , ne hingir mba kwagh a gbe ne u man at@@ u@@ mba , kera ka kwaghyan u taver ga . Sha nahan yô , gba kpee u se “ gba nen a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la . ” 10 : ​ 8 - 12 ) Alaghga tsô , yange zua a m@@ sur@@ shima sha u henen sha shighe u uumace vea kera lu sha ikyev i hemen u bo ga , shi isholibo man ku u ve ye dyako na la kpa ua kera lu ga la . Se S@@ ugh Ne Z@@ a V@@ an Sha Gbenda U Uma Ú He@@ mban Do@@ on ! Mkaanem nam , Bibilo kaa ér : “ Akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” Er Mose be@@ e@@ yol nahan kpa soo u seer kporom ikyua a Aôndo nena ? Maa a de ér kwagh u un ungwa la , a mgbegha un tsung u eren kwagh . ( M@@ ika 5 : 2 ) Cii man akaaôron a profeti ne aa kure sha mi yô , yange gba u Mbayuda vea due ken uiky@@ angen vea hide a yem ken tar ve , vea za maa tempel . Yange kaa ér mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ve na zwa i wua Davidi man B@@ ate@@ she@@ ba sha ci u ve er idya yum , er tindi u Mose tese la ga , kpa Yehova er kwagh a ve sha mh@@ ôôn . ( L@@ ev . A haa inyaregh ki mbam@@ us@@ an@@ inyaregh k@@ ira inya , shi a mgbegha u@@ te@@ bu@@ l vev kpa kera . A kaa ér : “ Ka mea nenge u@@ f@@ alu@@ wa vea ta it@@ yo@@ mb@@ o shi iny@@ on ia hiden zende kua an@@ ny@@ on u m er un ani@@ jiir u yan kwagh ken won u w@@ in@@ do@@ u u k@@ icin yam la nahan , i doom je i zua ga . Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati la yange kav er Eliya lu profeti yô , nahan a er erdoo a na . Yehova ver un sha aeren a na a jighjigh la . U been yô , ú hide ú za mase nan iyua you la . Kristu una tese m@@ ve na man m - ande na ken vegher u hiihii u “ zege@@ can ” la nena ? Se mba eren ivese anyom nga kar yô , T@@ ed p@@ ase@@ m ér gba u una hii u yan bredi shi man wain sha shighe u M - umbur . Aôndo yange na kwase ne jijingi na sha u a wase un u kaven loho ne , nahan un a ya na cii ve er batisema . — Aer . 16 : 13 - 15 . Nenge Yohane 12 : 31 ; 1 Yohane 5 : 19 . I@@ wanger i Yehova ia za hemen u mon@@ don sha ior nav her@@ egh@@ e ? Doo u nomso mba ve lu mbatamen shin udi@@ ak@@ on ken tiônnongo cii vea tesen aeren a dedoo shighe u ve lu eren kwagh a ikyum@@ u@@ ile i Aôndo yô . Kpa a@@ dooga tsô yange hen ér aluer un lam zwa J@@ a@@ man g@@ enger g@@ enger yô , anmgbianev mban vea kav kwagh u un lu ôron yô . Shin er Yesu kpe ku u kp@@ an nahan kpa , Yehova na un icivir sha u nd@@ eren un shi veren un sha ian i i@@ civirigh i hemban cii , ikyua a na . Yehova ‘ ts@@ ôgh@@ ol gbem sha u l@@ ôôn iv@@ or ’ shi “ zer v@@ u@@ u@@ l he@@ mb@@ en a@@ kpen a iny@@ aagh ” kpaa . Kwagh ne kpilighyol ior mban iyol kpishi ; Yon@@ a kpa nenge er mciem gba ve iyol kpishi yô . Na@@ a@@ man , kur@@ utya u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Shi@@ ria la lu or@@ im@@ ande . Lu Tindi u Aôndo u Mb@@ al@@ ev@@ i z@@ eren ôron la yange wase ve ve fa er vea er msen u injaa ne ye . L@@ is@@ a been makeranta yô , a kaa ér : “ Ma@@ ma , Bab@@ a , er lu mo m na ve ne de tom u pasen kwagh hanma shighe la shighe war karen yô , me nôngo me ki@@ mbi inj@@ ô la sha u hingir pania . ” Nahan kpa , Davidi ya ican i isholibo na la va a mi la . ( 2 S@@ am . ( Y@@ er . 35 : 19 ; 39 : 15 - 18 ; 43 : 5 - 7 ) A@@ kar a Yeremia a yange tile sha mimi shi cian Aôndo la , tile sha ityough ki mba ve lu a ishimaverenkeghen i va yan dyako u tar , mba ve ye ikyar a nongo u Yeremia nyian la . Kpa , Bibilo ôr kwagh na ér yange lu or u̱ zenden “ a ishima i wang . ” Hi@@ ihii yô , á kaa ér , zege@@ pristi u ken Iserael yange a nyôr a awambe ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la kwa môm ken inyom a za na naagh a mi “ sha ci na iyol na man sha ci u asorabo a non@@ go@@ ior la , a ve er ab@@ u la . ” Aluer u ngu Orkristu u ú tsegh iyol you sha ci u Yehova yô , ka akaa a yange u tôndo zwa a na u ôr je ne . Ngeren ne ngu môm ken ngeren mba un@@ yi@@ in mba i we ve ken ngeren u mba@@ yi@@ ase ugen , u yange i nger un ken zwa u ngise Mbai@@ gipiti lamen , i yilan ér K@@ ô@@ p@@ ti@@ k ( C@@ op@@ tic ) yô . Mba been mkohol la c@@ in@@ in hi@@ di yô , or@@ vesen na de un tom sha iyange i Hi@@ it@@ om , er vande ôron nahan . 17 Yehova T@@ es@@ em u Eren Ishima Na Er nan ve mnder u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la a lu u̱ sha iyol ve i inyam man awambe la ga , man mba nd@@ eren ve sha shighe u m - ande u Yesu ne nena ? 12 : 9 ; Luka 9 : 6@@ 2 ) Sha nahan yô , gba u se cica cii se lumun ser kwagh môm ken tar u Satan ne a tu@@ le se a hide a mi ijime , se de u eren akaa a Tartor a ishima i môm ga ; akaa a ken tar u Satan ne aa lu a inja shin aa doo nan nan je kpaa . — 2 Kor . 11 : 14 ; ôr Mbafilipi 3 : 13 , 14 . R@@ al@@ ph vea an@@ ngô na u nomso mba civir Yehova shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova hegen . A kaa ér : “ Mbamaren asev y@@ ese se doo kpen kpen ; gbenda u ve y@@ ese se la na yô mimi doo se ishima je zua ga . Kwagh ne wase se u fan kwagh u a lu u tseghan iyol yase sha ci u Yehova yô : Ka u lumun ser se ungwa imo na sha ci u a doo se ishima . Kanyi kwagh nahan Yehova a er kera kpaa sha u been a i@@ pi@@ la i eren@@ e ? ( Ôr Aerenakaa 9 : 36 - 42 . ) Maa or@@ kpen@@ ga la nan ôr washika la , nan sôr akaa ker nan hide a na aka@@ we la ér a hide a nger . Kwagh@@ bo môm u una na ve se gema ashe ken ijime yô , ka mhen u kpe@@ egh u a@@ dooga se lu a mi ser ayange a tsuaa la yange hemba doon la . Paulu kaa wener : “ Se yô , se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za saan ishe ga , kpa se mba mbananjighjigh sha er uma una war yô . ” Kpa ica a gb@@ aan ga yô , a@@ dooga u tagher a mbamtaver mba vea kar jighjigh u nan wou man ishimawan you yô . ( 2 Tim . Aluer Yehova hemba doon se ishima yô , kwagh ne una wase an@@ ng@@ ôô@@ v asev , vea lu civir Yehova shin vea lu civir un ga kpaa . Iky@@ o i wan i Yehova a lu a mi sha mba i yen ve iyol la i̱ due tseer tseer ken Tindi u yange na Iserael la nena ? Mkaanem ma Ho@@ sea tese se nyi sha kwagh u m@@ ge@@ m@@ shima man mhôônom ma zung@@ wen@@ e ? Mba ve eren tom vea na imôngo la ve soo un kpishi , hemban cii je yô gbenda u yange eren kwagh sha inja sha inja kua iyol na i hiden a mi ijime man mlu na u luun zwa ahan - ahan la . Nahan mba eren nyi sha u yangen imba mtim nee ? ( Mateu 9 : 10 - 13 ; 12 : 1 - 7 ; Ho@@ sea 6 : 6 ) Shighe u Yesu zu@@ lum u been tom na shin tar la , a kaa ér : “ Kwagh á tser ne , ne mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi , ne mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev . Ge@@ or@@ ge kaa ér : “ Akaa a a hembe nan ior han@@ g ke ’ ishima yô , ka amba@@ akaa er kwagh u or vihin ugen ishima man iy@@ ongo i zuan ior sha m@@ lan la nahan . ” Nahan kpa , Yehova lu tesen Yobu u hiden a iyol ijime tsô ga . Aluer we kpa u wa ishima ken tom u pasen kwagh yô , u na a saan Yehova iyol . Akaa agen kpa nga kpishi nahan . Hegen je kpa ior umiliôn kpishi hii u eren kwagh ne , gadia ve na ayol a ve , i er ve batisema shi ve na jighjigh ken naagh ku ip@@ aa ku Yesu la shi mba civir Yehova a ishima i môm sha ci u á doo ve ishima yô . — Mbaromanu 5 : 8 ; 1 Yohane 5 : 3 . ( Yesaia 30 : 20 , 21 ) Gba u ior mba keren mimi vea zua a “ mfe u fan Aôndo ” la . 15 : 16 ) Yeremia yange fa er u eren Aôndo tom la i lu kwagh u van un a iember yô . Tartor u Yesu u Hi@@ ihii La W@@ ase Ve T@@ se@@ mbelee kpa De Hemen a Hemen Ve Ga ( Duteronomi 18 : 10 - 13 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 33 : 6 ) M@@ k@@ ur ve ngu kwagh môm vea Diabolo , inja na yô a tim ve , mayange vea kera lu ga . M@@ ver u i ver ishima sha ior mba lamen ijô kposo kposo hegen i hembe ave a tse cii ne ume atam a dedoo je kpa ? Kwagh ne na yô , ior mba Yehova ka ve shi tagher a jijingi u taregh ken makeranta man sha ijiir i tom man shighe u ve lu zan zende shin ve lu eren tom ve u pasen kwagh la cii . Kpa gba u se eren akaa i@@ er i una va va kpa se lu a af@@ an@@ yô a v@@ aan ga yô . A hide a na mlumun ér : “ Aôndo sur@@ un se asema shi kor se shi tesen se mimi u k@@ undun iyol , ken paradi@@ so u ken jijingi u se lu ker ne . ” Kwagh u sha un@@ yi@@ in u yange er ken tar u ú lu cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara va , shi hegen kpa a lu eren yô , ka tom u i na Noa ér a er la . Ka uma u nyi i doo u Mbakristu vea lu a mini , man kwagh ne wa nyi man nyi k@@ ere ? ( Ekesodu 31 : 16 , 17 ; Mbaheberu 9 : 15 ) Ken Pasalmi 9@@ 0 : 2 man ajiir agen ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la yô , “ gbem sha won ” inja na ér u “ tsôron . ” Mar@@ ta yange kav inja i mkaanem ma Yesu mara sha hiihii la ga . Iyange igen yô , a kaa a mo ér , “ Kwagh môm doom ishima shin tar ne ga saa an@@ umbe a keren ji@@ do tseegh . ” Er nan ve Yehova tôô mlu u a ‘ lu per ’ la tese ikyav sha kon u am@@ on@@ di ? Alaghga sha mnenge u ior yô , an@@ ny@@ on@@ ov mbara yange ve gba kwagh ga , kpa Or@@ gb@@ an@@ akaa yange gema nenge ve nena ? Ka m umbur shighe u m lu wanye cu@@ ku@@ u ve hanma tugh m er msen hen Yehova cii m mase yaven la . Cii man hemen u Tartor la u̱ va yô , er uumace ve gbe je kpa vea lu a̱ vande nengen a imba kwagh ne nahan ga . Ieren i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la maa ya tor ken a mo , zan zan m gande or je kpa m lu nengen ve her . ” Hen ase sha kwagh u m@@ civi@@ ra@@ ôndo u Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda , mba ve ungwa kwaghôron u Peteru la . Or@@ f@@ ar@@ ishi ugen za pine Yesu ér : “ A@@ tindi cii ka han@@ mô ker a lu tindi u t@@ am@@ en@@ a ? ” — Mateu 22 : 34 – 36 . Se kpa aluer se soo ser se er Aôndo tom a ishima i taver yô , gba u Aôndo u a gbe inyam i i lu a agee kpishi ne una na se agee . — Mba@@ fil@@ iti 4 : 13 . Nahan kpa , ken atôônanongo agen yô , anmgbianev yange ve zung@@ we ku u Yesu kpoghuloo je yô , a umbur ku a been yô , ve cii ve yem a u su@@ ghun orgen shio . Er u fe mimi ica i gbe hegen yô , u ngu a aan a eren Yehova tom a mbagenev ve lu a mi ga yô . N@@ om u nan lu Orkristu ka nana eren a kwase u nan kundu kundu shi nana waan nan ikyo shi nana keghen ato a nan shi nana t@@ angen iyol u eren kwagh sha ci u kwase u nan ga yô , i hemba lun kwase u nan ican ga u dondon hemen u nan . Se nenge ser uma wase hemba ng@@ un a inja hegen . ” — Mkaanem ma G@@ reg@@ or@@ i@@ o man Mar@@ il@@ ou U tesen ikyav yô , mbagenev umbur er yange i er mkohol ayange an@@ igh@@ eni yô ! “ KW@@ AG@@ H gba ityô sha an@@ za a dedoo sha er aa hemen ior vev yô . ” ( Luka 4 : 16 ) Yesu shi yange lu a kwagh u injaa ugen kpaa , kwagh shon lu iyol i lun a m@@ shi shio , i una fatyô u nan nagh a mi sha ci u uumace yô . Mba ng@@ ur gbidyen kwar sha av@@ indi@@ r a a lu la yô , kwagh u Aôndo soo er i er la maa due ke ’ igbar . J@@ e yô , Bibilo ta se iky@@ ugh@@ ur ér “ ud@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior vea yem hemen hemen vea hemba vihin a vihi kwagh ” cii . Ken inyom i 19@@ 5@@ 8 la , iorov 2@@ 5@@ 3@@ ,@@ 9@@ 22 mba ve mough ken ityar 1@@ 23 ve va mkohol u ityar ityar la yange ve iv hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u Y@@ an@@ ke@@ e man u P@@ olo G@@ r@@ oun@@ ds la po@@ o . T@@ ER@@ E , kende a iwanger i ishigh Y@@ ough sha , sha a vese . ’ Se fa ityôkyaa i Marku undu ve hide ken ya na ga . ( Tit@@ u 3 : 2 ) Ka se tese ishima i legh legh ken tom wase u pasen kwagh la . Alaghga shighe u Yeremia lu pasen iji@@ r@@ ôron i Yehova ve ior venda un shi ve tôv un a ican la , a nenge ér un kera ngu a tahav mbu zan hemen ga . K@@ ov wase ne ver ishigh ken mtim u gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u je , man ka se ior kpuaa tseegh ka se nôngo u henen sha kwagh u tan ishima k@@ we ne ye . ” Yange ve lu uumace mba ve yen yô , kpa Yehova lumun a ve , shi ve kpa gba ve ishima u Aôndo ma a̱ wase ve . Gba u se ôron Bibilo hanma shighe , ka nahan man ‘ aeren a Yehova a doon la aa hungur se ga ’ ye . Kwagh u sha uhar : u kohol u@@ wua la . ( Luka 8 : 1 ) Orshiada ugen yange lam a An@@ ton@@ i@@ o , ic@@ ôr or u suen k@@ we pati@@ i ugen ken gar u Bar@@ an@@ k@@ wi@@ la ken tar u K@@ olo@@ mb@@ ia . P@@ ase kwagh u a lu mhôônom ma kôron yô . Shi u nenge er ior mba ve kase u cii ve doo u ishima man er u lu eren tom u nan we mk@@ om kpa ? O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la ôr kwagh gbar gbar ér : “ T@@ erem tor , ior mban ve er kwaghbo sha ieren i ve er a profeti Yeremia la cii , er ve gb@@ ihi un shin ij@@ ôr yô , ngu kpen ij@@ en h@@ en@@ pe a lu la je . ” Kpa S@@ ven kaa wener : “ Shighe u m k@@ ur tom m tema m lu me@@ men la , ka m fa a ishima yam je mer hanma kwagh u m er ken iyange jimin cii m er ka sha ci u Yehova . Shi kwaghôron u profeti u ken Bibilo tese ér shighe u “ mkur ” shon una va la mgb@@ ôghom . 24 : 45 - 47 ) U seer sha Bibilo i ôron sha tse@@ ene@@ ke wase hanma shighe la yô , doo u se ver shighe sha ci u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wase shi se henen at@@ ine@@ akaa a vesen a ken Bibilo kpaa . Mo kpa yange tô@@ ôm shighe u kaven akaaôron a profeti ne kua mkur u a kpaa . ( b ) Ka loho u sa@@ gher iyol u nyi u lu ken Yesaia ityough 60 ? ( Yohane 7 : 7 ) Er Yesu lu pasen mimi yô , mbahemenev mba tar la jimin cii asema vihi ve a na , nahan ve wua un . “ Wan@@ akiriki u Jighjigh ” T@@ ile sha Mimi sha Shighe u I V@@ a S@@ ôr Un La ! A@@ zende am a tse gba sen mo ib@@ um@@ egh kaan ér : “ Hii nan u eren nahana ? Ro@@ ber@@ t : Een , mhen la doo . Ka ve tôndo zwa a mbara er vea kera lu ken uiky@@ angen ga , kpa ve ayol a ve gema ka ikp@@ an i hông@@ or@@ ough ; gadia kwagh u a hembe or yô , ka un je ka a gb@@ ihi nan ken kp@@ an ye . ” — 2 Pet . Ro@@ ber@@ t gema kaa a na ér , “ Ka Yesu Kristu , Tor u Tartor u Aôndo . ” Mkaanem ma pasalmi u sha uhar ne shi ma kure ken derianyom u hiihii S.@@ W . sha shighe u Mbayuda kohol mbahemenev mba Mbar@@ o@@ ma ve wua Yesu Kristu , Tor u Aôndo a Ver la . * Nahan kpa aeren a Mbakristu Mba@@ aiev shon a gban eren tsô la ka tom u eren ior ú sha inja i mimi la ga . Ka i lu mba ve tee shighe ve u me@@ men shi ve vihi inyaregh vev ve yem ken tar ugen sha u za pasen loho u dedoo la ken ishima nena ? V@@ e@@ ̱ gba zwa môm sha gbenda u ts@@ ahan mbayev vev man gbenda u vea nengen sha mbamaren vev mba been iyol la . Yesu Ver Se Ikyav I Se D@@ ondo Yô Bibilo venda ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough shi i̱ ta Mbakristu icin ér ve de lumun ér ‘ m@@ sô@@ rom ma ya tor sha a ve ga . ’ — Tit@@ u 2 : 3 ; Luka 21 : 34 , 35 ; 1 Timoteu 3 : 3 . Nahan yô , u nengen tar u uumace mba ve civir Aôndo ga ne nena ? “ Ka doon u ôron mb@@ ang@@ ohol kp@@ an@@ de@@ gh hanma kwagh ga . ” Kwagh u sha utar yô , aluer se mba or@@ on iyev i ifer sha ifer ga yô , se mba hiden a iyol ijime . Ken masejime yô , m kaa a na mer a tôô takerada na a bugh , nahan a bugh se ôr avur a ruamabera agen a i nger ker la shi se lam sha mi sha tele@@ f@@ on kuma min@@ iti 15 . Kpa ior vea ngohol loho ne nena ? Kristu yange wa anmgbianev nav tindi ér ve pase loho u dedoo ve tser tar . Er Aôndo a ne ú mkav u kaven kwagh ér we u̱ time sha akaa a a kase ú shin tar ne shi u̱ pine mbampin sha akaa a ken jijingi yô , kera gba iliam u henen ér shi una na gbenda u nan mbam@@ lumun mba vough sha mbampin ou mbara gaa ? 1 , 2 . ( a ) Or ka nana tsegha iyol i nan sha ci u Yehova yô , kwagh la a tese ér nyi ? ( Yohane 17 : 16 ; 18 : 36 ) Sha ityôkyaa ne yô , shin e̱r yange mbahenen mba Yesu kuran atindi nahan kpa , ve gema ve palegh iyol sha akaa a pati@@ i . Lu anmgbian u ikyum@@ en@@ or u i yilan ér Con@@ stan@@ t@@ ine la , shi i tsaase un sha ikyev i mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la . Aluer se soo u zuan a ijiir i y@@ eren yô , gba u se yilan sha iti i Yehova , man kwagh ne wa u fan iti la shi nan i icivir kpishi shi suur sha Or u iti shon i lu i na la , shi soon un a ishima yase cii la kpa ker . Sha shighe ugen la , a ko@@ so iorov 5@@ ,000 sha ivande . Sha tahav asev tseegh yô , se fatyô u hendan a na ga . ( 1 Mbakorinte 13 : 6 ) Mbamaren vea tese mbayev vev u soon kwagh u perapera man u mimi nena ? H@@ ag@@ ai 1 : 6 , 9 ôr kwagh u yange er Mbayuda la nena ? Shighe u Yesu lu shin tar la , a tese ér un ngu ‘ agee a Aôndo ’ sha u tesen ér un ngu a tahav sha akaa a shin tar . Yange se luun ijiir i môm ga , hanma shighe yô se saa yevese sho@@ ja i gomoti . Yehova man Yesu Kristu ve na se jighjigh , nahan mba taver se ishima ér se̱ “ mough ” sha . — Ps . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 1 - 4 , 14 - 17 ) Kpa gema myom u i yima ve sha ikyev i Mb@@ ab@@ ab@@ ilon la yô , Yesaia ts@@ eng@@ ang@@ eren kwagh ne war kuman anyom 20@@ 0 ken ijime , shi i seer ôron akaa sha kwagh ne vighe vighe sha ikyev i Yeremia war kuman er anyom deri nahan cii man i va mase yiman ve ye . ( Yohane 17 : 11 , 16 ) Se cii se fatyô u palegh jijingi u taregh ele@@ gh ele@@ gh ga , gadia alaghga se mba eren tom imôngo a ior mba ve soo Aôndo ga , shi igbenda na kpa i doo ve ga yô , shin alaghga se mba ijiir i môm a ve . Mbat@@ omov mba Yehova mba sha ayange ne tese ér ve doo ayol a ve sha gbashima nena ? Er Nan I Lu u S@@ aa “ Alaghga ” Ve Á Y@@ er Se ? 2 : 4 ) Alaghga ashighe agen se soo u ôron kwagh u una h@@ ôm mbagenev , shin una tese ér se mba a mkav yô . ( Yuda 14 , 15 ) Yesu kpa va ôr kwagh u “ zege@@ can ” u a lu van la . Doo u se gema gbenda u se nengen anmgbianev asev la sha ci u nyi ? Aluer ú vande wan ago@@ yol tsembelee yô , hanma kwa u ú hi@@ di ú za ser or shon yô a lu inja er ú ngu veren nan a@@ wen kp@@ o kp@@ o kp@@ o wer nana tsu@@ e sha mi nana va kôr ikyar vea Yehova nahan . Yesu kaa a na ér a̱ nôngo a̱ seer eren sha atindiakaa a Aôndo ken igbenda i injaa , a̱ hingir or@@ henen u eren tom kpoghuloo . Ken anyom a a sember karen ne , i bugh aan a pasen kwagh a yange i ci@@ r sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa man a@@ vegher agen ken A@@ fri@@ ka kua ityar igen kpaa la , nahan ian na loho u dedoo u Tartor u Aôndo a ver la samber nyôr sha ajiir shon a í lu a ta ng@@ uhar her@@ egh ga la . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger aeren ahar shin atar a kwase wou shin nom@@ ou a a hembe doon we ishima la shin takerada . J@@ an@@ e yange zua a imba iwasen la . Kpa ‘ doo u or nana tôô i@@ gb@@ ur er nan lu iyev la . ’ Se mba a iwuese er kwagh u zege@@ ikpelaior ne a lu kwagh@@ myer hen a@@ vese ga nahan gaa ? Er Yobu lu zungwen sha atsan ne her la , Satan shi haa un av@@ av iyol . Sha Kwagh u Mbam@@ sen mba Aôndo a O@@ ng@@ o La Sha kpôô yô , aluer se kar m@@ vese ne sha ish@@ ange i mase@@ ta@@ di i ken injakwagh i Yesu la yô , se nenge er kwagh ne a lu m@@ vese u kpilighyol yô . K@@ era yô , ka kwagh u se pase ken ityakerada yase je ne : Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , Yesu tsua wanakiriki u jighjigh la ér a nengen un sha ya . ( b ) Hii nan ve ishimataver i Yesu la i kaha kposo a i mbag@@ en@@ eve ? 20 : 6 ) Kpa ior umiliôn umiliôn mbagenev yô , vea zua a uma u tsôron ken Paradi@@ so shin tar , sha hemen u Kristu . Ikyav tese wang ér , lu awashima u gumor ne u za eren idya ga , lu kwaghfan yina un ye . Sha kpôô yô , tar gema . Hen ase sha icivir i vesen i iorov 14@@ 4,000 ve lu a mi , í hingir u@@ tor man upristi mba sh@@ aav , sha ikyev i Kristu shighe u una hemen tar cii la ! Aluer se mba nengen awambe ser ka icighan kwagh yô , kwagh ne una wase se nena ? Heela tseegh ga , shighe u ú er kwagh u shami yô , ka i saan Yehova iyol . 24 : 14 ) I tese igbenda i mbagenev ve eren iyua yô , ken g@@ eren u kiriki u a dondo sha ngeren ne la . Sha ci u ve fa ma kwagh ga , ve lu er mba yaven mem mem nahan . U môm ken a ve , yange doo un iyol ga ; ugen di ijime lu nyoon un . ( Mateu 24 : 45 ) Se mba dondon kwagh u Paulu a we se ne sha u nan Yesu Kristu , “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u tamen ” la icivir . A wa se kwagh ér : “ R@@ um@@ un nen mbara mba ve eren tom her a ven sha gbashima mba ve hemen ne ken Ter shi ve we ne kwagh kpaa la . ” — 1 Peteru 5 : 4 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 12 ; 1 Timoteu 5 : 17 . 18 : 11 ) Yesu yange ôr injakwagh igen u tesen kwagh u vihin u ka a er or “ u nan lu koson inyaregh sha ci u iyol i nan , kpa nan kera lu or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo ga la ” yô . Aôndo u Ú Doo Un Ishima la A̱ Doo Ú Ishima , 12 / 1 V@@ ang@@ er@@ tiôr u se lu a mi sha Tartor u Aôndo la una wase se se venda m@@ we u mbagenev ve we Aôndo ikyo ga la shi se lu a ishima i tse@@ en sha u eren akaa a dedoo . Aluer mimi je , se mba a isharen i eren ishima i Aôndo yô , nahan ka a inja u se kera ker tsung se fa shin una lumun a jighjigh wase la yô ga z@@ ee ? Yosev u lu kwa@@ v la yange hông@@ or iyol na ga , gadia a venda u yaven a kwase u orgen . Yange se er ivese anyom nga kar ahar yô , i tsua se se hingir ikp@@ ur pania hen ger@@ i u R@@ im@@ ous@@ ki , ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ be@@ c . U wase mbayev ou u pa@@ ase jighjigh ve u nan iyol nena ? Zum u lu anyom 26 la , a fa num u nôngon tsema tsema , je yô a nyôr sha i@@ aven i tsu@@ l@@ en k@@ w@@ ange u il ; ka iorov kpuaa tseegh ve ar sha i@@ aven ne shin vea fatyô u aren sha i@@ aven ne ye . Se kav ser gba u se ta ior icin sha m@@ ve u iji@@ r@@ ôron i Yehova í lu van la . Yehova Ngu K@@ ur@@ an Se sha C@@ i u M@@ yom , 4 / 15 ( 2 Pet . 1 : 20 , 21 ) Sha nahan yô , ka Bibilo i lu kwagh u vesen u i eren kwaghyan wase u ken jijingi la a mi ye . — 2 Tim . Shi takerada u Yobu ôr kwagh u Eli@@ h@@ u ; un kpa yange va Yobu inya . Ngeren ugen u wasen mbag@@ e@@ man Bibilo u kaven ijô i yange i nger Bibilo ker la kaa ér , inja i ishember ne a fatyô u lun akuraior “ a eren er a nenge i doo a la ” shin “ a eren sha ishima i a . ” “ A lu shighe u ‘ ican ’ i i ter ken Mateu 24 : ​ 29 , 30 ia va shi Wan u or ‘ Una va sha iengem na ’ kera la . 17 , 18 . ( a ) Er nan ve Yesu eren u@@ ivande ? Sha shighe u i ver orumace ken sule u E@@ den la , ort@@ yom u Aôndo ugen hemba ato . Yesu shi dondo ikyav i Ter na la , nahan a na mbahenen nav tom u hange hange ér ve er . ( E@@ ks . 4 : 17 ) Er Mose lu a kwagh u tesen ér Aôndo na un tahav yô , una fatyô u za lamen a ior mba Aôndo man F@@ ar@@ a@@ o cii vangertiôr . — E@@ ks . Kpa uwer gba anmgbian wase u kwase ne ga . I@@ mba mhen u kpe@@ egh ne bende a gbenda u ve nengen kwagh man mhen ve u p@@ aven kwagh u dedoo a u bo la , ka imo ve i ken ishima je la . Maa m de u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wam shi m de u duen kwaghpasen shi zan mbamkombo kpaa . Shi ashighe agen ka i sar ve u wu@@ an iyol ve je kpaa . ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ; 2 Timoteu 3 : 13 ) Se nenge ser aeren a ase kaha kposo a aeren a tar ne je kpa ? Se kpa doo u se lu a inja na ne sha kwagh u atindi a Aôndo cica cii . Nahan kpa , Diabolo ngu , er Paulu a tese nahan , man nzughul a ior sha er vea nenge a iwanger i mimi la ga yô . Se kpa cii man se zua a averen a Tartor la yô , a gba u se lu ken zege@@ ikpelaior i ia va war Armag@@ e@@ don la , gayô se lu ken mbagen mba a va nder ve shin ku la . Er Ro@@ se@@ ve@@ ta lu a gbashima sha akaa a na jighjigh a mi la yô , sha hiihii la , a hendan a nom na kpoghuloo . I@@ mba mhen la nahan va Y@@ e@@ fe@@ ta ken ishima ga cii , gadia Tindi lu kaa ér : “ Or u nan er wan u nan u nomso shin u kwase a̱ kar ken usu [ yô ] , i̱ de zough a nan ken a we ga . ” Mayange je doo u se pine mbampin mba vea va a zwa d@@ ô@@ s@@ or shin vea he@@ e or u henen Bibilo la ga . — Anzaakaa 12 : 18 . V@@ e@@ gher u sha uhar la di ngu ôron kwagh u shighe u iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo k@@ ia va lu gbilin la . Aluer a lumun we yô , una za hemen u wasen we zan zan u kar nyôron ken tar u he la . Ge@@ ha@@ shi yange soo u zuan a akaa a a lu a na ga yô , nahan a er aie sha er una zua a akaa shon yô . Kwagh@@ wan ne yange wase nongo u kwa@@ se@@ he u ú shi her la u kaan ior kpishi loho la . Paulu yange tese mbatamen mba ken Kristu mba ve lu ken E@@ fese la tom u pasen kwagh sha uya uya , kpa mba ve lu mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga la yô , á tese ve ér ve gema asema shi ve na jighjigh . Ô@@ no@@ v mba Adam kpishi mba yange ve kpe la kpa vea hide a lu uma . Yange gba u Mbaiserael vea taver ishima sha er vea nôngo kwagh a mbaihyomov vev mba@@ age@@ ev mba yange lu u vea tagher a ve y@@ ande if@@ i u Y@@ ord@@ an la . “ Akaa a T@@ se la K@@ ar K@@ era ” Zum u i pine anmgbianev mban er ve lu yô , han@@ mô ve kaa saan saan ér : “ Kwagh er se ga , se wuese Yehova ! ” “ Iyol ngi môm , Jijingi kpaa ngu môm di er i yila ne sha ishimaverenkeghen môm i sha myer wen la nahan . Ter ngu môm , jighjigh u nan kpaa ngu môm , batisema kpaa môm , Aôndo kpaa ngu môm , ka Ter u uuma cii . ” ( Ef . Nenge imba er ishima yange ia za Yesu iyol shighe u lu yan kwaghyan na u ai@@ k@@ ighe u masetyô vea mbaapostoli nav la sha wono ! M@@ civir u mimi wase se u geman nena ? Ka a@@ kper@@ an a tan a nyi nahan aa fatyô u b@@ enden a ior mbagenev a@@ ing@@ ee ? Apostoli Peteru kaa ér : “ M kav , Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” — Aerenakaa 10 : 34 , 35 . [ Mkaanem ma sha peeji 27 ] * A ôr kwagh u mbamaren nav ér : “ H@@ ung@@ ur ve kp@@ um kp@@ um er yange ve lu er mo nahan ve lu ve la . * Ve fa ér ka Yehova a hii ivese ye , nahan a na akaawan a injaa a aa na ve ivese ia doo shi a saan nom man kwase iyol yô . Aluer u ngu dondon igbenda i injaa i pasen kwagh , i ka i due a mi ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en hanma s@@ ati la yô , u tsaase mfe wou shi u kar igbenda i pasen kwagh i he kpaa . ( 2 Tim . Een , “ TER . . . eren if@@ er@@ kwagh ga ; hanma sev pasen mimi Na ken igbar , ka b@@ undu Un ga . ” Aluer se na mlumun sha mbampin mban ser een yô , se mba “ vesen ken kwaghfan u Aôndo . ” Kwagh ne pase se kwagh ugen sha gbenda u doon tsung u Yesu vande ôron kwagh sha mi yô . 8 : 12 ) Kwagh ne tese wang je ér , u keren u lun a “ mbamhen mba mimi ” la ka ieren i sha kwaghfan , i̱ i̱ zough sha Mkaanem ma Aôndo yô . — 2 Tim . Hi@@ ihii yô , doo u ú tôv sha kwagh la u fa a kuma u . ( Rom . 10 : 4 ) Ken ityar igen yô , anmgbianev asev ka ve ma m@@ sô@@ rom akuma akuma shighe u ve lu yan kwaghyan la cii ve , ve mase zan mbamkombo ye . Ka aeren a nyi a kaha a kwaghfan u Aôndo ? Yange ve kange ishima ér vea pase ave sha ishimaveren i Tartor la ga , di er or u te@@ en kasua u ken injakwagh i Yesu la kpa yange za zua a ta@@ gbe@@ de môm u lun ishe kpishi ve tee akaa a a lu a mi cii za yam un nahan . Icighan m@@ kaan ne lu kwase la a inja kpishi , shi a kaa ér hanma or nan ngu ken m@@ zu@@ ngu . 1 : 10 ) Yesu yange tem tor sha yô , uumace maa hii u zuan a akaa agen a nan ve uma u tsôron . M@@ lu u uma wase kpôô kpôô kpaa ne se ityôkyaa i wuese Yehova . Tsô a za t@@ ume id@@ y@@ u a pro@@ fes@@ ôr u tesen gbaa kwaghhenen u mhen man ieren i or la sha kwagh ne . Hegen mba a lu tsaase ve ken makeranta u G@@ ile@@ adi cii , a lu mba ve vande lun ken tom u pasen kwagh hanma shighe la yô . Mose tindi iorov 12 ér ve za nenge Tar u Ity@@ endezwa la mk@@ er . Nenge Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures — With Re@@ fer@@ ences , Ngeren u Se@@ er u 3@@ C , u a lu a itinekwagh ér “ Hebrew V@@ er@@ bs In@@ dic@@ ating Con@@ t@@ inu@@ ous or Pro@@ g@@ res@@ sive A@@ ction ” ( A@@ sember a ken Z@@ wa Heberu a Pas@@ en Ieren , A T@@ esen Kwagh u A Lu Eren Z@@ an A@@ ve Yô ) la . Tor Davidi yange soo ér wan na a nenge Aôndo nena ? M@@ zough ugen pase ityôkyaa i i ve a mzeyol ne ér , “ ior kpishi ka ve nenge mba@@ beenyol ér . . . kera mba a iwasen ga , tom kpa mba kera fetyô u eren ga , ve shi sha u i wasen ve tseegh . ” 3 :⁠ 7 ) Gba u noov vea ôron kwagh a kasev vev sha icivir shi vea zungwen ve mhôônom , ken igbar man ken i@@ u@@ v cii . ( Luka 17 : 10 ) Umbur wer , akaa a se eren cii yina sha akaa a ngise Yesu er la ica je . 1 : 7 ) In@@ j@@ ar ne i hemba iwuese i uumace vea wuese se la ica je . Wan ugen u ken tar u K@@ an@@ ada , u lun anyom pue - kar , u i yer un ér Mic@@ ha@@ el yô kaa ér : “ M t@@ ôm mer mbamaren ma ve fe er ka i ci@@ er@@ yol kpishi shi i lu kwagh u kunya kpaa u lamen a ve sha kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or yô . Aluer se er nahan yô , mbam@@ pase mban vea wase se u ha@@ an “ or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” kpaa la . Kape nyian kpa kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor je la . Lu ken b@@ ar , lu y@@ eren mbaihyomov nav . Gba u se koson mbamhen asev man asema ase sha kwaghyan u dedoo u ken jijingi hanma shighe cii , shi se har asema ase sha loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . U ngu wer yange lumun a mbamaren nav sha hanma kwagh cii ga . Yesu vande lun cii i va mar un shin tar ye Sha shighe ugen la Yesu kaa ér : “ Er i lu a mar Aberaham ga je , tsô Mo M lu . ” Lu u a na Mesiya v@@ in@@ ig@@ er man z@@ ar@@ m@@ le . Kanyi yange i mgbegha Aberaham ve lu a imba mci@@ e@@ aôndo la , man se tese imba ishima la nena ? Yange nenge a wan na ken ishima , lu ngohol averen a Yehova tôndo zwa a mi la . ( Heb . “ Yange i yem a anmgbianev kpishi ken ajiir a ic@@ aa je . 2 : 4 ) Kwagh@@ bo ngu sha u nengen sha iyol yase sha gbenda u vough ga , kpa er se we anmgbianev asev ikyo kua mba se pasen ve “ Loho u Dedoo u tartor ” la yô , doo u se de akaa cii se ver ishima u sôron iyol yase ga . — Mat . Ka sha u eren msen hen Aôndo “ a ishima i mimi , man a jighjigh u nan ” ; shi pasen ishimaverenkeghen yase ken igbar , a uwer u gban shio , man sha u wan mbananjighjigh a vese imôngo ikyo , shi taver ve asema shighe u se kombo imôngo ken tiônnongo man shighe u se lu eren mcivir u hen tsombor la . ( Heb . Shi aluer se mba yan ican kpa se taver ishima er Yobu nahan yô , se fa tsô ser Yehova una ver se doo doo aluer se tile sha mimi her yô . Yange ya ican kpishi , i orumace môm nan lu a ya ga yô , kpa yange fa je ér ka Satan kua az@@ ô@@ v a na man tar u u iv a ifer ne ve lu uwegh ken ican na ye . 6@@ 9 : 9 ; Yoh . 2 : 17 ) Iyou i Tartor i môm kpa a fatyô u yilan i jighilii ér , “ Iyou i TER , ” er yange i yilan tempel u lu ken Yerusalem la nahan ga . Ka nahan man i zung@@ w@@ em mhôônom ye , ka sha u Yesu Una tese ishimawan Na cii ken mo u m hembe ne , i̱ hingir mbagenev ik@@ av mba vea mase va nan Un jighjigh sha u zuan a uma u tsôron yô . ” Yehova ne se jijingi na u kwagh a gbe se a mi la vough , er mbamlu asev ve lu la . A kegh ér “ saa shighe ugen . ” Er A@@ na civir Aôndo kpoghuloo yô , a zua a injar i vesen . • Mbamaren vea wa mbayev vev ago iyol sha u eren ivaa nena ? Nahan Yehova er “ ish@@ il@@ a@@ j@@ ôngo i m@@ ende ” sha u tesen Yon@@ a er i doo u zungwen mhôônom yô . — Yon@@ a 4 : 1 , 6 . T@@ A@@ R kera ngu wan u@@ icighan@@ mbaakaav ikyo ga . Kpa wase nan sha kwaghfan , nana er kwagh u una na jighjigh u nan una hide a taver yô . M@@ tee u Yehova a tee iyol na a kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev la ngu a inja sha shighe wase ne kpaa . Mba ne Aôndo ini@@ av sha aeren a kwaghaôndo ve la . Paulu nger ken washika la pase ve er i lu sha ci ve un kera ve zende la er yange un wa ishima nahan ga yô . A kaa ér : “ Kpa m ngu yilan Aôndo shiada sha uma wam mer , ka sha u yiman ne a yima je m kera ve ken K@@ orinte ga ye . ” ( 2 Kor . Hii ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 70 la je , Mbashiada mba Yehova fa akaa a mimi a doon tsung a ken Bibilo kpishi . Shi Aôndo ungwa zamber u Lo@@ ti la kpaa . Bibilo ôr kwagh u mimi ne ér : “ U@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” — 1 Kor . Ishima i legh legh ka kwagh u hange hange u una wase se asange asange se za iky@@ ura yô Ôr takerada u ‘ Lu Nen ken Dooshima U Aôndo ’ la , peeji 2@@ 20 - 2@@ 21 . Nahan , gumor u nan soo u v@@ ô@@ son kwase yô nana̱ hen sha kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 24 : 27 la . Ka ve mba ve hingir “ mba@@ y@@ an@@ dyako imôngo sha dyako shon la môm môm je ” la . 13 , 14 . ( a ) Paulu yange er tom a ian i lu a mi sha ci u lu mar@@ nya u Mbaromanu la nena ? ▪ Yesu yange kaa ér , “ ka mba@@ dedoo kwagh a gbe ve a ort@@ wer ga , saa mba angev mbu ker ve la tseegh . ” Nenge er kwagh ve a lu kposo a mbacivir Yehova sha wono ! ( Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ; Mbagalatia 6 : 16 ) Apostoli Yohane kpa pase kwagh u yange nenge a mi ken mpase u sha mnenge yô , ér : ‘ Nenge , zege@@ ikpelaior lu , ma or fatyô u ôron i iyenge ga , ve due ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o sôn iveren sha ci u mbau@@ ty@@ aav kua ikyav mbi u@@ ty@@ aav vev sha u ve za wua Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o mba ken ityar igen i i lu nôngo num a tar ve la . Alaghga mbamaren vea na mbayev ian i tsuan akaa agen a ve soo u eren la , kpa mbayev ve̱ de karen ishima tsô tsuan kwagh u ve soo u eren la ayol a ve ga . Kpa inja i u veren ishe jighilii yô , ka u veren mcivir u Yehova hiihii ken uma wase shi lun a ‘ iyol kôron tsaha ’ kpaa . — 2 Timoteu 1 : 7 . Nahan kpa , D@@ en@@ n@@ is yange undu kwaghbo u er ve gba u a kôôm un la . Er se fe ser se mba ken shighe u masetyô yô , ka nyi i doo u se ere ? Zum u se tagher a atsan ne yô , iyol ia fatyô u kpen se ker hen shighe la . Tom u Yesu yange u lu un be@@ er ga , yange u lu kwagh u hiihii u ter@@ an un sha ishima . Shighe u Kristu una tema tor sha tar la , uma una lu nena ? Ka iorov 40 yange ve nger i ye . ( Mbakolose 3 : 14 ) Ashighe kpishi ka a kua iky@@ ar@@ yan ker , kpa im@@ a@@ ghen i dooshima la i̱ taver hemba i̱ yan ikyar a or la . ( G@@ al . 5 : 19 , 20 ) Heela tseegh ga , “ mba@@ ah@@ iri@@ v ” vea nyôr ken tar u he u Yehova a lu van a mi la ga . ( Mpa . A ôr kwagh u Yehova ér ka “ Ter u hanma nongo u Sha kua u shin tar cii u lu zuan a iti her a Na ” yô . — Ef . Mba ve er se kwaghbo yô , mba se a inj@@ ô , er se kpa ka sea er Aôndo kwaghbo ve , se lu un a inj@@ ô nahan . Y@@ ES@@ U yange kaa ér “ umbur nen kwagh u kwase u Lo@@ ti la . ” T@@ aver se u ôron akaa a i nger sha kwagh u ior mba ngise mbara man akaa a yange er sha ayange a ve la ga , shi taver u kaven ityesen i i lu ker la kpaa ga . — Mbaromanu 15 : 4 . Kpa er Paulu yange kaa nahan , atsan ne aa fatyô u wasen se u sur@@ un mbagenev ishima shighe u ve lu ken ican yô . Eren Kwagh Er Mar@@ nya u Tartor u Aôndo Nahan ! Ashighe agen mbahemenev mba gomoti ka ve ii ikyav shin ve ya mtsera sha akaa a gomoti ma a er sha ci u iwasen i mbagenev yô , shin ve ii inyaregh je kpaa . Kpa gba u se wa ikyo sha er se hii u lun a isharen i lun a inyaregh kpishi shin lun a tom u ua na se nengen ser se gba kwagh ga . Kpa Yehova bugh ve gbenda u hingir Mbayuda mba ken jijingi . — Rom . Sha mimi yô , doo u ú tese wan wou akaabo a a er nan aluer nan hemba Aôndo ato la tseegh tsô ga , kpa doo u shi pasen nan er ieren i nan ia bende a Yehova yô . Sha ityôkyaa ne yô , yange Mbashiada vea za u za pasen wan@@ kwase ugen u i yer un ér G@@ r@@ ace la kwagh yô , á yevese á za yer ken k@@ ung@@ ur u iyou na zan zan ve kar yemen . Iyange igen yô , H@@ er@@ o@@ de va ôr kwagh a ior , nahan ior gbidye a@@ wer kaa ér : “ Ka imo i Aôndo je , ka i or ga ! ” Nahan m shighe sha gb@@ u@@ u@@ ka wam u yaren iky@@ ôr a mi , maa m yila iti i inyam i m soo u tan la g@@ enger g@@ enger . U@@ c@@ ôô@@ ci vea war ken tar u mp@@ av a lu ne je kpa ? Una tim if@@ er@@ kwagh sha tar kera cii shi una tese ior u lun bem bem . — Ôr Yesaia 9 : 6 , 7 ; 11 : 4 , 9 . Mba@@ y@@ ev@@ nomso man mba@@ y@@ ev@@ kasev mba kiriki mbagen zende angahar ah@@ wa at@@ ar@@ atar , man lu mba@@ ab@@ a@@ kpa ve wa ye . Se mbagenev yô , se zua a “ uma u a lu uma jim la ” han@@ a , man mbayev vea er nan ve vea ember uma sh@@ on@@ o ? “ Se N@@ aan Nen Aôndo N@@ agh ku I@@ wuese G@@ bem ” U henen kwagh u Yesu la una wase se u zenden vea Aôndo nena ? No@@ ve@@ mba 1 - 7 , 20@@ 10 A tese u gbenda la vighe vighe shi a wa u kwagh u una wase u u̱ palegh akaabo sha gbenda yô . Hegen , er a lu Kwa@@ se@@ kristu u i er un batisema yô , ngu pasen mbagenev loho u dedoo u tartor u Aôndo , u í lu u tseegh ua kar a ibanave man l@@ an@@ shima sha tar kera gbem sha won la . Ka sea fa ser se mba Mbakristu yô , kwagh la ngu a kôôm se . Yon@@ ad@@ ab@@ i kpa lumun myer u a yila un la , a unde sha iky@@ e@@ ky@@ e i Y@@ e@@ h@@ u , a yem vea na ken Sam@@ aria . Inja i ishember i “ Betel ” ken zwa u Heberu yô ér “ Iyou i Aôndo . ” Ka nyi i hembe nan we m@@ saan@@ yol@@ o ? Maa shi a kaa ér : “ Gadia akaa a i gbe a la kpaa á va pase a sha ikyev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , á za a mi ken mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” Er Davidi tagher a mbam@@ gem sha akaa kpishi ken uma na nahan kpa , sha ayange a a lu uma la cii á za hemen u suur sha Yehova man jijingi Na . Aluer ka nahan yô , anyom yange shi ken hemen at@@ aan tseegh a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a C@@ es@@ ti@@ us G@@ all@@ us a̱ va kase Yerusalem yô . Kpa Yesu pase ken injakwagh na ne ér Or@@ s@@ am@@ aria ne er kwagh a or u zwa na ga ne sha inja . Saan mo iyol kpishi u fan mer , shighe u a va nder mbakp@@ enev la , se zua ishigh a mba@@ doon se ishima mba ve kpe la . Ieren ne i zua sha kwagh u Paulu kaa ér “ se mba alegh ayol a ase ” la . ( Ef . M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér M@@ ac@@ le@@ an’s la s@@ av ôron mnenge u or@@ ny@@ im@@ an@@ aôndo ugen u a ze g@@ wa kpishi yô , ér : “ Ity@@ esen i Mbakristu ve tesen ér , uma saa sha akaa a se nengen a mi shi se ongo man a se b@@ enden ave kua sha akaa a mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa ve tesen la tseegh ga la , na yô . . . uma wase ne kera ngu a inja ga , man shi ka ityôkyaa i ior ve n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr eren afer@@ akaa je ne . ” Yobu yange nenge ér myom la una va kpee , a b@@ unde ga . 6 : 16 - 18 Kwagh hembe gban mo sha mlu wam u a@@ sh@@ ee laa , m fe veren ishima sha inja or i m lu ken atô la ga shinii ? Ka kwaghfan u sa@@ in@@ s@@ i shin p@@ ati gayô an@@ umbe a hembe doon nan y@@ ee ? MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN : Ken Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i 15 , 20@@ 10 , peeji 16 - 20 la , se ter kwagh sha kwagh u ne karen iyol vea mbayev enev . Kwagh gba uumace mba ve yen ne a nyi , man hii nan ve i doo u se suur sha Yehova ser a kure se mgb@@ e nee ? Aluer se mba zenden sha igbenda i Yehova a iyol i hiden a mi ijime yô , una na se ishimataver man agee . P@@ ase ase ior mba ve lu ikyurior shon la . H@@ ide hen ase sha mbamkombo mba u mase zan ken us@@ ati mba karen ken ijime un@@ yi@@ in la . K@@ am@@ er@@ on : Ken m@@ ny@@ am mara , Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar nenge a zege@@ kon u t@@ av je za kôr sha kwa@@ v@@ aôndo yô . Ka mimi , se mba a akaa@@ injaa a ôron or@@ ya la , a a fe ga yô . Kpa gema tôô ase wer se pase or@@ ya la kwagh wase , man ityôkyaa i i ve a vese hen ya u nan la tsembelee ga tsô maa se pine nan mpin ser : “ Aluer ka u u fatyô u been a hanma zayol shin tar ne nahan , ka u han@@ a u bee a mini ? ” Ka sha igbenda i nyi nahan Yehova ka a ta u icin shi a kôôm we shi a wa u kwagh@@ a ? Hii nan ve Yesu yila Yuda ér ‘ wan u m@@ tim@@ i ’ ? Kwagh ne ka kwagh u nan vea Yehova . ( Rom . Alaghga se fa ish@@ ember@@ kwagh i ngise Yobu fa ga yô — ka tahav mbu u@@ dugh akaa tilen a mi je la . K@@ asev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mbagenev mba a kwagh kuma u vea kure u@@ gb@@ ayol vev a mi , shi mbagenev kuma u ngohol iwasen i gomoti , i í lu ken ityar igen la . Doo u hanma wase nana eren kwagh a ior mba nan mba ve civir Yehova ga la sha mkav shi nana s@@ ende@@ gh ikyaa a ve kpaa ga . 39 : 7 - 9 ; Mat . H@@ es@@ e@@ k@@ ia shi tindi ior hen profeti Yesaia sha u a pase ve kwagh u una er yô . Gbenda ugen u ú tese wer u wa kwase wou ikyo yô , ka u eren kwagh a na kundu kundu , sha iliam you man sha ieren you kpaa . Se mba taver ne iky@@ aior asema ser : De yen nen asema u civir Yehova ga . M za ng@@ ur karen hen ang@@ ar ugen yô , m nenge mbayev kpishi lu hiden makeranta . Kpa ior mba ungwan loho u dedoo hen ijiir ne , shi m ngu wasen ve u kporom ikyua a Yehova . M fa u ôron U@@ pasalmi 23 jimin cii ken it@@ you kua Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la kpaa . Nenge wer iji@@ ir@@ tom ngi wang , akaa a ve@@ la ve@@ la a nan iyol@@ vihin cii nga her ga . Kpa aluer ne mba eren sha mi man né gema né ya ican kpa né wa ishima yô , ka kwagh u doon hen Aôndo je la . ” 12 : 9 ) Yange gba u a c@@ agh Yesu ik@@ ish@@ ing@@ uhar sha u wu@@ an un shighe u va shin tar la , kpa lu u una saa shin ku ga , gadia Yehova una nder un una na un iengem sha . Kpa aluer se “ hemba veren ishima ” shighe u se lu henen Bibilo hen ya shin ken mbamkombo mba Mbakristu yô , imba kwagh ne ia tser se ga . 6 : ​ 19 , 20 , 24 . 10@@ 4 : 31 ) Een , shin er i l@@ aha Yehova kpishi nahan kpa , ‘ msaanyol mgb@@ ough sha ishigh [ nagh ] ’ her . ​ —⁠ 1 Tim . Kwagh ne ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em tsô ga , man kwagh môm kpa una fatyô u yangen Yehova u kuren ishimaverenkeghen ne ga . ; M@@ c@@ Be@@ ath , R . Kpa er ve lu a vangertiôr ér uma una va doo ken hemen shi ve fe ér tar u perapera u Aôndo mgb@@ ôghom yô , asema a ve “ taver ” shi mba ‘ cie loho u bo ga . ’ ( a ) Ka a@@ vegher a tom u Aôndo ahar a nyi Paulu yange ver ishima sha mini ? Nenge sha wono , m@@ war u M@@ iri@@ am hen shighe la lu sha iky@@ ev@@ we i or u lu wan un as@@ ôngo la ! Akaa ne agen yô , ka a ne : Tom u eren man i@@ ember@@ yolough i se tsough u eren la , man u lun kôôsôô a or@@ wase u i dugh nan ken tiônnongo kera la man gbenda u se eren tom a i@@ wa@@ v@@ aren la , man mkpeyol wase u keren man mnenge u kpe@@ egh u sha kwagh u iny@@ ar , man ieren i h@@ aren ishima sha kwagh u ian@@ tom , shin hemban wan mbam@@ nenge asev ikyo la . — 1 / 15 , peeji 12 - 21 . * ( Mbagalatia 5 : 19 - 21 ) Bibilo kaa lu sha inja je , ér : “ Y@@ e@@ vese nen idya . ” — 1 Mbakorinte 6 : 18 . 41 : 10 - 13 . Yange nenge tom u Yehova Aôndo man Yesu Kristu ve er ken ayange a Ter , a a hii zum u i ver Tartor u Aôndo sha , ken inyom i 1914 la zan zan mkur u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la . Ts@@ eng@@ averen ka ityesen i ken Bibilo ga , shi í wa Aôndo aie iyol kpa kighir sha mi . Er nan ve se fatyô u lun a vangertiôr ser Aôndo una bee a if@@ er@@ kwagh kpe@@ e@@ le ? Sha mimi yô , a fatyô u kaan ér ase@@ mber ne cii zua sha gbenda u Yesu pasen kwagh la . Yesu shi kaa ér “ ken masejime u ican i her ayange la yô , ” u@@ ivande vea lu sha iyange man uwer man as@@ an . Yesu kaa ér : “ Mimi je M ngu kaan ne , una wa akaa a na cii sha ik@@ ev na . ” Á na mlumun ér : “ Ka sha ci u mbam@@ per mba i per tindi la man i seer a ye , zan zan vor u i t@@ ende zwa sha mi la ua kar van . I na a sha m@@ kaa u mbatyomov mba S@@ ha@@ av sha ik@@ ev i or@@ him@@ en [ Mose ] . ” Yange lu a mbamaren mba cian Aôndo mba ve tesen un akaawan a Aôndo hii shighe u lu iyev la je yô . ( Mateu 5 : 10 - 12 ; 10 : 22 ; Mpase 2 : 10 ) Sha nahan yô , gba u se lu a ishimawan — ka u taver ishima a ican je la . Jigh@@ ilii yô , Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika la ôr kwagh u ishember i “ mkohol ” shin “ nongo u Kristu ” la sha unô ? U kaan bredi kpa ? Nahan p@@ ande nen shighe u ne nengen tele@@ v@@ ishen la , gema na nen sha u eren akaa a ken jijingi . ( Ef . Ma m tema ken t@@ ent@@ i Wou gbem , ma m yer ken ijiir i y@@ eren i ken a@@ kp@@ er a O@@ u la . ” ( Ps . A doo un u tan num sha mba ve lu kuman u a er ve batisema la man mba ve sember eren batisema la . ( 1 Pet . Gba se ishima u wasen ior cii sha er vea zua a mfe u vough u Aôndo yô . Or@@ ngeren pasalmi Davidi kaa ér : “ M@@ kohol u mbaaferev kpaa wam atô , ve kuma ave am ve p@@ ev a kua angahar am kpaa . ” 11 - 13 . ( a ) Ka atesen a injaa a nyi se fatyô u henen ken Pasalmi 26 : 4 man Anzaakaa 13 : 20 kua 1 Mbakorinte 15 : 33 ? M@@ kohol la yange kaa ér “ u t@@ ôn@@ don zwa u nan or@@ tom u ke ’ tar ugen ing@@ y@@ at@@ u shin n@@ á@@ n n@@ à@@ n í sha u nôngon yan zwa a nan sha u zuan a z@@ wa@@ mnger ke ’ kasua u eren la ka kwaghbo . ” Yesu yange tsengaôron ér mlu u sha ayange a ase ne una lu er sha ayange a Noa la nahan . ( Mat . Gba u mbatamen vea dondon atindiakaa a Yehova hanma shighe cii , vough er Yesu eren nahan . H@@ ide iwasen i alaghga mba ve fe Mbashiada mba Yehova i kom ve ga la vea zua a mi sha u zan zende shin Betel la di ye ? M@@ kombo la been yô , i na se u@@ foo@@ m mba ngeren ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en pinen ian i zan M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi . U kaven kwagh u i gbe u vea er sha ci u tar la na yô , ve dondo mkaanem ma Yesu yange kaa la , wener : “ Yô , na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo di kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ” “ W@@ a TER icam , wuese iti Na , pase kwagh u myom Na ayange ayange . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 9@@ 6 : 2 . Kpa er yange Ifa hemba Aôndo ato , shi Adam kpa ta ikyaa a na yô , ve hingir u maren ônov mba lun a isholibo iyol . ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ; Mbaefese 2 : 2 ) Mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova shi ve we ayol a ve sha ikyev i m@@ tem@@ tor na yô lumun a jijingi u hông@@ or@@ ough ne ga . Shi a kaa ér : “ Gadia u nan nyer ken m@@ mem Na yô , nan mem ityom i nan er Aôndo iyol Na kpaa A mem i Na nahan . ” ( Heb . Alaghga a gba u ú sôr akaa u ver vough sha er takerada u ôron ua lu môm ken akaa a hange hange a u eren yô . Mbagenev de u eren akaa agen a ve eren sha shighe ve u me@@ men a a lu hange hange ga la Kpa yange lu u kwagh ne una wanger wanakiriki la nena ? Aluer nan n@@ orom sha kwagh shon yô , nana kav l@@ an@@ egh ku nan . Inja i kwagh u Paulu kaa ér “ im@@ agh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga ” la ka nyi ? 3 : 10 ) Ve pase er i lu ve ken ishima sha kwagh u tom ve u pasen kwagh la , ér : J@@ an@@ e kaa ér , “ Er m lu ungwan ic@@ er i Iyoukura man Awa@@ ke ! In@@ i@@ ôngon na i wasen mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato la wase un kpishi . ( b ) Kanyi ikyav i lu i tesen ér doo u dondon kwaghwan u ken Bibilo u i nger ken Mbakorinte 7 : 36 laa ? ( Amo@@ shi 8 : 5 , 6 ) Mba@@ kp@@ eng@@ av lu ny@@ igh@@ en mba y@@ amen akaa a ve la sha u ha@@ an s@@ am c@@ ô@@ hiin , geman wan ishe ngô@@ gh , shi te@@ en ak@@ oo tseegh , geman ny@@ u@@ men ve s@@ am@@ u@@ y@@ ia jim la . Yehova taver un ishima ér a wa ishima . U er tom a mi sha u tesen wer u wuese iyua la kpa ? Aôndo wase u lun a dooshima la fa mbamzeyol asev , nahan a wa iyol a kegh a kegh u wasen se sha igbenda kposo kposo . Kwagh u inyam la zua vea e@@ ev mbu Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange nenge a mi la nena ? A shi nan kpa , agumaior agen yange dondo Davidi ijime , nahan Davidi ker kwaghyan sha ci ve man sha ci na kpaa . Nahan ityough ki sha at@@ ar@@ atar ki inyam la k@@ ia lu nyi ? Nahan kpa , yange vea sô@@ ôr ayol a ve shin vea sô@@ ôr ga kpa , gba u nom man kwase vea gema mbamlu vev shighe u ve vese ayol a ve kera la . Gba u se nôngo kpoghuloo se za hemen u lun a iwuese sha Bibilo man atesen a i . I wa noov mba ve lu Mbakristu kpaa kwagh ér ve waan kasev ikyo shi ve wuese ve kpaa . Mo man nom@@ om se soo ser se y@@ ese wan wase a dondo igbenda i Yehova . Yehova na se akaa a aa wase se u eren kwagh ne yô . Wan@@ kwase ugen , iti na ér R@@ ah@@ ab@@ i ngu ken gar la . Ieren i nengen ior mba ken akuraior agen ér ve yina sha a vese la tese icivir ga . Kanyi ia wase ú u kôron ijende a ior mba dedoo ? Mose yange zua a ityesen i injaa ken tom u kuran ilev la kpa ? Ashighe ag@@ enegh je yô , ka ve tôô inyaregh kpishi ve er akaa ne ye , man iniôngon ve ne doo kpishi ; kpa nyityô kwagh i ve er i̱ nan ior m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol cii kpa ia tsa gbem ga . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , K . 2 , 3 . ( a ) Kwagh u se nengen a mi ken ishima yase la , una wase se sha ci u nyi ? Mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor mba@@ ̱ sha ayange ne yar tom a aan a ve lu a mi la sha u seer eren tom i@@ vangeli ne . Yesu gema taver kwase la ishima ér : “ Wan@@ kwase , jighjigh wou u nan war u ve ; yem bem bem . ” K@@ era ga je kpa , yange ma tindi kange Be@@ tu@@ el ér saa una na wan na u kwase ivaa keng ga . ( Mateu 5 : 32 ; 19 : 9 ) Ma shighe môm kpa yange kaa ér a fatyô u s@@ à@@ gh@@ é@@ n ivese i i kange sha tindi la aluer or nan va ungwa mzeyol u vesen shin kwaghbo u yange orgen la e̱r cii mase k@@ angen ivese la ga . Maa a kaa a mo ér , “ Hanma or u nan soo u lun pristi u kwaghaôndo u Sh@@ into yô , gba u nana ôr takerada ne . ” Yange za hemen u henen Bibilo shi lu zan iky@@ ura ken jijingi kpaa , inyom kar yô maa a tsegha iyol na sha ci u Yehova , i er un batisema . A er kwagh ne sha ci u mkpeyol u aka@@ au@@ ma a ken jijingi man uumace cii . Yange i gba hange hange u ior vea na Yehova nagh ve una lumun ve ye . Yuda , or u soon inyaregh kpishi ne yange tee Yesu sha ishe nena ? ( Mateu 18 : 6 ) Shi m@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in ma a na a h@@ ungwa or sha tom ken tiônnongo kera . Anmgbian B@@ ill hide vôso kwase ugen hegen , kpa a vôso ka kwase u vea za hemen u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la her yô . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Ka agumaior á i mar ve shi i y@@ ese ve ken uya mba Mbakristu la je kwagh ne a hembe b@@ enden a ve ye . ( Genese 2 : 18 ) Er nom a lu ityough ki tsombor na yô , gba u una hemen sha u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba tsombor na , shi tesen ve kwagh u Aôndo kpaa . Er ve lu ken ijiir i í eren tom sule man í hemba h@@ aren sha nomso@@ mbaiorov yô , nahan i@@ aven i ve lu sha mi la lu i̱ kunya kpishi . — Ru@@ tu 1 : 1 - 5 , 20 , 21 . Lu@@ un er yange wea lu sha ayange la nahan , ma u gema mnenge wou er Peteru yange lumun u eren nahan la kpa ? Nahan yô , se za nen hemen u man mngerem ma um@@ am ma ma lu ku@@ an kpishi sha ayange ase ne shi se ver mcivir u mimi a̱ lu kwagh u vesen ken uma wase . Hen shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough la , se za mkohol u ityar ityar , u hungur mo mayange ga , u i er hen gar u C@@ le@@ ve@@ land , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 4 - 11 la . G@@ um@@ kwase ugen yange tese ér “ ishe ” na h@@ ôn sha u civir Aôndo nena ? Yesu kaa ér : “ Mba ve doom cii ka M tsaha ve shi M kôôm ve kpaa . ” * ( Mpa . ( Mateu 24 : 3 ; Luka 21 : 31 ) Tartor u Aôndo , gomoti u sha , u i lu Aôndo a ver un la , ua va a mbam@@ gem shin tar , je yô ua sôr akaa a sha gba@@ aôndo aa hingir vough . ( 1 Peteru 4 : 4 ) Aluer imba kwagh la i er u yô , a gba u u tsua u lun ijende ve shin lun ijende i Aôndo . Lu nyi Mose tsen@@ ga@@ ô@@ ron@@ o , man kwaghôron na la va kure sha mi vough kpa ? Apostoli Paulu yange wa Mbakristu kwagh ér : “ De kera geman nen ayol a en sha inja i asaren a tsuaa a ken m@@ lan wen la ga , lu nen er ônov mba wan ikyo nahan . Kpa ne yô , lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu wen cii , er Un u A yer ne la A lu icighan nahan . Ve lu henen ér Yesu nyôr ihy@@ un@@ dugh sha ci u lu pasen ior kwaghaôndo sha gbashima yum . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 10 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i í lu dông ne ia kura se er ag@@ un@@ du@@ utya ngu a kura ityough nahan . Se F@@ atyô u L@@ un a Ieren i C@@ i@@ vi@@ righ sha ci u Ny@@ i ? ( Yobu 14 : 15 ) Yange a lu u Yobu una kpe sha ci u m@@ til na u sha mimi je kpa , a na jighjigh ér m@@ doo u mbacivir Aôndo sha mimi ve doo un ishima la una mgbegha Un u yilan ve shin mbakp@@ enev . 7 : 29 - 31 ) Nahan Mbakristu mbagenev tsua u saan kwa@@ v , mbagenev di tsua u lun kwa@@ v sha an@@ shighe kpuaa man vea mase v@@ ô@@ son nom shin kwase ye . Yange kaa nahan ér : “ I@@ jiir la cii yange i lu ijiir i iin an@@ iky@@ und@@ an@@ n@@ ev . . . . Sha gbaa ne kpa Yehova ver se ikyav . Er anyom nga karen yô , i tôô un tom ken gar u M@@ ag@@ de@@ bur@@ g , shi ken inyom i 19@@ 30 la di i er un batisema á hingir môm ken Mbah@@ enen Bibilo , mba i yer ve ér Mbashiada mba Yehova hegen ne . Mbat@@ yomov mbara di yô , lu nyi i er ve ? Ka se lu a vangertiôr ser “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” la una taver se ishima . “ Er TER , Aôndo wou , iniongo . . . [ nahan ] mgb@@ ough a iember dedoo . ” — D@@ U@@ T@@ ER@@ O@@ N@@ O@@ M@@ I 16 : 15 . Nahan yô , ka kwagh u shami je u Aôndo yaren tom a tahav nav sha gbenda u dedoo sha u been a ican i uumace ve lu yan ne shi kuren sha awashima na u yange hii lun a mi sha ci u tar ne la kpaa . Ú s@@ av a s@@ av pasen kwagh u i nger ke ’ Marku 4 : 35 - 41 la nena ? Kpa ka sea ng@@ ur@@ en eren akaa wue wue shi ishima yase kpaa ia geman a h@@ aren sha akaa agen yô , maa se de henen sha kwagh u a@@ sh@@ en se nenge ken ijingi la . G@@ U@@ Y HO@@ L@@ L@@ I@@ S P@@ I@@ ER@@ C@@ E , u lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba Mbashiada mba Yehova la kure tom na shin tar sha iyange i T@@ om@@ ahar , Ma@@ ac@@ i 18 , 20@@ 14 la . M kera lumun u ôron kwagh ugen seer ga yô , ve ci@@ ri@@ m sa@@ mbe ken ishi , shi ve wu@@ he@@ m ken sev , m tsa ker iwer ihi@@ ar . Ve na jighjigh ér msen ka a wase or u gbidyen kwar sha zayol u nan zu@@ lee , nahan nan ker gbenda u sôron zayol shon . Kwagh u yange er Na@@ omi man Ru@@ tu la ka ikyav i kôron ken ishima i tesen ér Yehova we mba@@ ibanave ikyo . Umbur wer , aluer or nôngo gb@@ ev shin nan gba ken a@@ yem a uma ne kpa , kwagh hemba nan a hemba je ga . Kpa aluer m ôr or ga yô or a fatyô u pinen mo mbampin mba vea nam ah@@ enge a van ga , shi a du@@ gh@@ um ken tiônnongo kpaa ga . ’ Ishima i legh legh hemba ng@@ in hange hange cii hen ya u mp@@ av a lu sha kwaghaôndo yô 19 : 23 - 41 . Aberaham vea kwase na S@@ ara undu ya ve man tsombor ve hingir u tsan ken ut@@ ent@@ i ken tar ugen sha ayange a uma ve cii ! Kpa se gema se za hemen u nôngon ser se er kwagh u Yehova a soo yô . Mbakristu kpishi yange ve wa ishima , kpa mbagenev kaha undu “ gbenda u perapera ” la . — Anzaakaa 12 : 28 ; 2 Timoteu 4 : 10 . I nger ic@@ in@@ tan ne ken mhii u Bibilo mbagenev mba Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o . Yesu yange nengen iengem i Aôndo nena , man gba un ishima u eren nyi ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 4 , 1@@ 35 Yehova , Aôndo U Mimi Se asange asange se mba a ieren i doon tsung ne kpa ? ( Mat . 6 : 10 ) I tsengaôron ken Bibilo ér Yesu una “ tema tor hen atô u mbaihyomov [ nav ] . ” ( Ps . ( Anzaakaa 18 : 1 ) Kpa a doo kpishi aluer se umbur ser u wan iy@@ ongo ishima shin wan kwagh ishima a mbagenev la una fatyô u van a mzeyol hen atô wase vea Yehova yô . Kanyi i gbe u mbamaren vea umbur shighe u ve lu tsuan ér vea lam a wan ve u i dugh nan ken tiônnongo kera laa ? Kape Diabolo kpa a eren tom a uh@@ ôn sha er una kôr mbacivir Aôndo je la . ( Genese 8 : 21 ) Sha nahan yô , ka i gba doon mbagenev u kighir ior tsô . Nahan kpa , sha ci u “ ic@@ ugh i iny@@ ar ” yô , gba u mayange je se nenge ser se fatyô u gban ken h@@ ua u eren man m@@ t@@ ôm ga ze . ( Mat . Ka m@@ taver ugen u nyi se tagher a mi sha ajiir ag@@ ene ? 11 : 8 - 10 ) Er uma taver Aberaham vea S@@ ara kpishi nahan kpa , ve de ér kwagh la a yange ve u lun saan saan ga , kpa ve hemba veren ishima sha ityendezwa i Aôndo er a ve la . Gbenda u hiihii u wan ing@@ y@@ at@@ u li@@ j@@ am yô ka u kaven e̱r ing@@ y@@ at@@ u i ngohol i vihin tar shi i lu kwagh u bo yô , gadia ka i wase afer@@ aior , i gema i na mbagenev ican . Ashighe kpishi , mba@@ ah@@ end@@ anev ka vea mough ah@@ endan a vese yô , i lu ve kwagh a gema a k@@ ur a ve ye . Kwagh u hiihii yô , ior i B@@ er@@ ea yange ve lu a gbashima u ungwan Mkaanem ma Aôndo ; sha uhar yô , yange ve gba lumun a kwagh u ve ungwa la sha m@@ lan ér ngu vough ga , kpa ve hide ve timen ken Ruamabera . Mo vea nom@@ om se fa ayol a ase tsembelee . Yesu ôr se injakwagh ne sha ci u nyi ? Or nana ku@@ wa a undu Yehova nena ? Ka hen ape dooshima a lu ne : ka Aôndo man A doo se ishima ga , kpa ka se , se doo Aôndo ishima ye , man A tindi Wan Na hingir i@@ w@@ om sha asorabo ase . ” — 1 Yoh . 4 : 9 , 10 . Ka mbampin mba sha gbar u henen kwagh iyol yase mba nyi i gbe u a na ikyar sha mini ? Er nan ve i doo u mbamaren vea nenge ônov vev ér mba iyua ? Aôndo una doo se ishima inja nena ? Iyange igen yô , gumor ugen ken kwaghaôndo ne , u i lu tsaase un ér a hingir or@@ m@@ ishen yô , yil@@ am sha tele@@ f@@ on se gba lamen , maa m pine un kwagh ne . E@@ i , gadia Yehova u a ne se tahav mbu kaven kwagh la , ver ishima ér se yar tom a mbu u civir un . “ Nenge Wan@@ akiriki Wam . . . ic@@ u@@ wan Wam u ishima i doom a Na yum yô . ” — Y@@ E@@ S . Kwagh u Paulu nger hen anmgbianev nav mba ken Kristu ér , í tsua nongo ve je “ i lu a gba tar ga ” la , lu “ tar ” u nyi lu ô@@ ron@@ oo ? ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 2 ) Yange “ i gba eren a ” Paulu vea ak@@ ar a na ke ’ F@@ ilipi dang nena ? M@@ ôm ken a ve hingir ortamen u sôron atôônanongo , ugen la di na iyol na sha u wasen tom u maan A@@ you a Tartor . 3 : 17 ) Yesu ngu tsaase mba ve lu ungwan imo na la sha u ve er tom u pasen kwagh la ken tiônnongo u a lu sha ikyev na la . Se vande fan ser a fa kwagh u a hembe doon sha ci wase yô . Yange tô@@ ôm shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u geman inja , kpa te@@ gh te@@ gh tsô , m hingir kwase u injaa , u suen nom . Er Yesu a lu jijingi u age@@ egh u sha yô , lu a ian gb@@ anger gb@@ anger u nengen aeren a nomso@@ mbaiorov man kasev shin tar . Aluer or nenge foto u iji@@ mba@@ gh kpuaa shin ishe gber nan a gber sha mi tseegh kpa , a zua nan ga . T@@ ica u Sau@@ l@@ o ongo ér a fa u ôron takerada yô a kaa ér ngô na una v@@ aan kwa@@ gen yô a va vea na . Mbagenev di ka ve gb@@ ihi aeren a ve a wang la kera sha u vea er kwagh u vea ya civir kpishi hen mbak@@ ov ve , shin hen ma kwase shin nomso@@ or yô . — Anzaakaa 13 : 20 . Pasalmi ne pase ér averen a ken jijingi hemba doon a averen a iyolough ca je . Shighe u uma u anmgbianev vev shin mlu u ken jijingi ka una lu sha z@@ ongo inja er shighe u tôv@@ ac@@ an man ican i ts@@ eren nahan yô , ka ve er sha kwaghwan u Yesu wa ve ér , “ lu nen mba@@ fankwagh er i@@ yô nahan , man wang er mk@@ ung@@ um nahan ” la . — Mateu 10 : 16 ; nenge ken Iyoukura ( zwa Buter ) i No@@ ve@@ mba 1 , 199@@ 6 , peeji 18 , ikyum@@ hi@@ ange 19 la . Shi ve tese kpaa ér mfe u Aôndo doo ve ga , gadia ve lu eren uma u a zough sha mfe ne ga yô . 12 : 14 ) Kwagh u hemban cii yô , doo u se nôngo sha afatyô wase cii se lu ken bem a Yehova Aôndo . — Ôr 1 Peteru 3 : 10 - 12 . Ashighe kpishi anmgbianev ka ve va nyôr ken mbamkombo i t@@ ume ve iyol , kpa a va kuman shighe u yemen ken ya yô , i lu inja er i hide ve a agee ve her , b@@ at@@ er@@ i ve u ken jijingi hide zua a tahav nahan ! Satan ngu a yar tom a dooshima u vough ga la nena , man er nan ve i doo u se tsua ah@@ ur@@ aior a ase sha kwagh@@ f@@ ana ? Hanma gbenda u Yehova a pase ior nav kwaghôron na cii kpa , mba ve ongo un shi ve dondo kwaghôron shon yô , ka ve zua a iveren . ( Luka 22 : 32 , 5@@ 4 - 6@@ 2 ) Peteru yange va hingir môm ken mba ve lu m@@ tu@@ un@@ um@@ mbai@@ orom ken nongo u Kristu , sha shighe u mbaapostoli la . Ma@@ ac@@ i 30 , 200@@ 9 – A@@ ip@@ or 5 , 200@@ 9 Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen la , ior eren h@@ we sha a@@ you a ve sha u ngeren akaa sha kpe@@ kpe@@ you u ken won , ashighe agen ve nger akaa ne sha p@@ ent@@ a shin ve kô@@ mb@@ o a kô@@ mb@@ o kwagh@@ ngeren sha mi , gayô ve tse@@ he a tse@@ he kwagh@@ ngeren sha i@@ wen . • M@@ doo u anmgbianev doo Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a ishima la taver ve ishima nena ? ( b ) Aluer se kav ser se mba a ieren i soon iyol yase tseegh la ken a vese yô , ka nyi se fatyô u eren@@ e ? A@@ tesen a A@@ i@@ egh A@@ ter@@ atar a sha Kwagh u Kwagh@@ aôndo u Mbakristu , 1 / 1 Man zum u ma kwagh u vihin a er hen ya wase , inja na yô zum u afer@@ aior a bu@@ l se shin ma ai@@ ky@@ ôr u vesen a bende a vese gayô shighe u or wase nan saa ku yô , alaghga se pine ser Aôndo ngu nengen kpa ? Yange í tsengaôron ken Tindi u sha ikyev i Mose la ér , a va kôr or tor , nana tema tor sha Iserael . A kaa a ve ér : “ Ne mba tsough môm - ken - u@@ pue u k@@ ung@@ ur@@ ak@@ u man yi@@ ye man a@@ y@@ egh , kpa ne kera wa akaa a a hembe lun a inja ken atindi la ik@@ o ga , er : iji@@ r@@ ôron man mhôônom man zungwen man jighjigh u nan ; er i lu u né eren akaa ng@@ an keng yô , shi ma ne de u eren ang@@ ara kpaa ga . ” Er se hembe kaven kwagh u se nenge a foto na ken ishima yase yô , an@@ zaakaa aa fatyô u pasen kwagh sha gbenda u se kav fese yô . Ka se za ke@@ se mngerem shin ij@@ ôr igen hen ta@@ sh@@ an u d@@ as@@ enda . Anmgbian Matthew vea an@@ ngô na Mic@@ ha@@ el mba mar@@ nya u tar u C@@ an@@ ada . Kanyi i lu ibanave i ken jijingi ? W@@ ase nan nana hen sha mbampin er mban nahan : “ Er nan ve m fe mer Aôndo ng@@ u@@ u ? ( Mbaromanu 14 : 4 ) Yehova , un u a lu Ter wase la , kua Kristu Yesu , u i ver un Or@@ jir la , vea ôr se ijir sha ityom yase tseegh ga , kpa vea ôr se ijir sha mba@@ awashima asev mba se lu a mi ve se eren ityom shon la , man aan a se lu a mi a eren Yehova tom la , kua gbenda u se tesen dooshima shi se ne ayol a ase u civir Aôndo la kpaa . I@@ an You I Nan Ma Kwagh Jighjigh La Paulu taver Mbakristu ishima pe gen ér a hingir “ sha mhen yô , lu nen mba@@ vesen . ” — Mbaefese 4 : 8 - 13 ; 1 Mbak@@ orin@@ te@@ 14 : 20 . Shighe Sh@@ í K@@ uma Nen@@ a Sha C@@ i U Mba@@ afer@@ eve ? Yehova maa venda a na sha imo i kundu kundu kaa ér , ‘ m shi a mbacivir mo her kuma dubu uta@@ ankar@@ uhar je . ’ Man ka mbamtaver mba nyi una tagher a mini ? Kwagh môm u una er ve Yehova a fa ga yô , ngu ga . ( Anz . U tesen ikyav yô , alaghga mfe u kwase nan lu a mi sha akaa agen la ngu wasen tsombor cii . Luka kaa a vese ér Yesu yange ‘ ver ishigh u zan Yerusalem jighilii , ’ shin er fa kwagh u lu keghen un ker la nahan kpaa . Anyom deri uta@@ an nga karen yô , Yesu Kristu kpa va er tom u pasen ior inja i mkaanem ma Ruamabera la . Aôndo ngise eren kwagh a Mbaiserael er ka or u nan po@@ so z@@ end@@ en@@ ya i@@ gb@@ ur sha mon kera ér i ya kwagh ken mkpeyol nahan . 14 : 19 . ( Mbakolose 1 : 5 , 6 , 23 ) Nyian kpa kwagh ngu a kaha kposo ga . U tesen ikyav yô , un kpa lu môm ken mba ve na ieren i bo i samber sha tar , sha ayange a Noa shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee lu a va ga la . Nahan Aôndo kaa ér : “ I@@ sho@@ li@@ bo i or ke@@ he sha won , man hanma mhen u ishima i nan kpaa lu u bo tseegh gbem . ” ( Genese 6 : 5 ) Sha ayange a Yesu la kpa kape kwagh lu je la . N@@ ongo u kwa@@ se@@ he la ngu kaan ior loho la zan zan nyian . Nahan we kpa ú zua iky@@ enge vea mbacivir sha mimi mbagenev imôngo , ú wa icam i doon tsung i ak@@ um a sha kpa a lu wan ne , í kaa ér : “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ! Ter wase Aôndo , U@@ hemban@@ agee , tema tor ve . ” — Mpase 7 : 9 , 10 , 14 ; 19 : 1 , 2 , 6 . Inja i ishember i “ tartor u upristi ” la ér nyi ? 24 : 45 ) Shin er mbahemenev mba Mbakristu mba aiegh ve s@@ enge ér ve mba tesen ior Mkaanem ma Aôndo nahan kpa , mba eren tom u Ter a ne ve la sha mimi je he ? A gbidye kwar sha mi shi á kôr kwagh u ma tese la ken ishima . Se hen nyi kwagh sha ikyav i Lo@@ ti man kwase na la ? Hii iyev je zan zan ar ken g@@ anden dooshima ka a na uumace ve vese doo doo . Ka nyi se ne jighjigh ser Yehova una er keng - ne ? Apostoli Paulu man Peteru pase akaa a i gbe u aa va er ken “ ayange a masejime ” la nena ? Umbur wer , Yehova soo ér u civir un a ishima you cii . Aluer se kav er se lu mba@@ ibanave ken jijingi yô , kwagh ne una na yô se ôron Bibilo ayange ayange , sha er kwaghyan u ken jijingi u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a ne se “ sha ashighe ashighe ” la una lu se a iwasen yô , shi se z@@ aan mbamkombo mba Kristu n@@ du@@ ur@@ u@@ u kpaa . Shi ka ior cuku tseegh vea fatyô u kaan ér ve due kposo sha igbenda i vesen ye . Hii nan ve ka se zer hiden za sôron ior sha u@@ y@@ aav vev gbe@@ me ? ( a ) A@@ c@@ in ahar cii , Yesu tese ér ka a inja u hiden a iyol ijime nena ? Paulu kaa ér : “ Akaa ne hingir se ik@@ av i nengen sha mi sha u asorabo a̱ de s@@ aren se er a lu s@@ aren mbara nahan ga ” yô . — 1 Mbakorinte 10 : 6 . I@@ gy@@ o I@@ y@@ ôngo S@@ aa ior mba Yehova vea lu wang keng ve una lumun a mcivir ve la ye . Lu nyi i na ve kwaghôron na kôr Davidi ken ishima y@@ um@@ u ? A kaa ér : “ Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ” Nenge peeji 9 . Hii nan u ne jighjigh wer se fatyô u tesen mba@@ wan ndor a vese dooshima , shi doo u se er nahana ? ( b ) Yehova ne mba ve er un tom sha gbashima la injar nena ? I@@ mo@@ shima i mbagenev za ve iyol je yô , ve pase ikyar ve u ken ivese idya i yange ve er yô . Takerada u i yer ér , The In@@ ter@@ pre@@ ter@@ ’s D@@ ic@@ tion@@ ary of the Bible la kaa ér , “ inja i ishember ne gb@@ anger gande u wasen se u fan jighilii er yange ve lu anmgbianev la . ” A kua akaa a se ne jighjigh a mi la kpa ker , ka atesen a se dondon je la . Kwagh ne na yô , kwagh u Aôndo ci@@ er mo iyol . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Ka a inja kpishi u se palegh u@@ j@@ ende mba b@@ ov ! Se fatyô u tesen icivir sha mbamkombo asev ken igbar nena ? Kanyi kwagh igen je i̱ lu a inja i hembe u lun vea Yehova ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so , lun a “ mfe u fan Aôndo ” la sha wono ? Bibilo pase se ér sha ayange a mbaapostoli la , Aôndo na Mbakristu mbagenev mba i shighe ve mkurem la tahav mbu eren u@@ ivande . ( Aer . Kwaghôron u Pro@@ feti u ken Yesaia 60 : 22 la ngu iv@@ in nyian je a@@ kper@@ an nga ga . U ngu a ishima i den wer akaa agen a kar u sha ci u Tartor kpa ? Kanyi i ne ve “ h@@ unda u vesen ” u bugh sha ci wase , man Mbashiada udubu udubu mba eren nena sha kwagh ne ? Ity@@ esen i Aôndo la ia wa u tesen ior er vea nenge sha tar ne man sha akaa agen kpishi a i gbe sha tar la , er i kaa a Adam ér a er sha hiihii la nahan . U fa er i hii ve i yer “ Zege@@ bab@@ ilon ” ér id@@ y@@ a@@ kwase kpa ? I@@ jiir ne gba ica a zege@@ mnger u b@@ ar kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 21 , shi ngi sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki zege@@ mnger ne . Er Yesu eren u@@ ivande kpishi nahan kpa , lu nyi kwagh i̱ hemba lun tom na u v@@ es@@ ene ? R@@ ak@@ u@@ mi koson mngerem sha ig@@ y@@ undu er ior kpishi ve hen nahan ga ; ka a ko@@ so ma shin uya , nahan ma wase un a yem zende ca je kpa a kpe im@@ ura ga . Kpa ishimawan na yange i za kpa i kighir , tsô maa M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara va . Shighe kar yô , Marku yem tom m@@ ishen vea Peteru ken gar u Bab@@ ilon , u lu ica a ya na la . Adam na ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn , mba ve lu tsombor na la , ve yina shi mba kpen . Er lu ôron kwagh u mbadondon nav yô , a kaa ér : “ M na ve kwaghôron Wou , kpa tar kôr ve i@@ ho@@ m , sha ci u ve lu ior i tar ne ga yô , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ( 2 Mbakorinte 11 : 24 - 27 ) Shighe ugen la i wu@@ he Timoteu sha ci u jighjigh u nan na kpaa . Bibilo kaa ér : “ Er isholibo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo yô , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” A gema a kaa a na sha imo i legh legh wener : “ V@@ i@@ him er ú hen wer kwagh ngu nahan yô . Ikyav i tesen yô , se fatyô u zan hemen u maan aeren a injaa a Mbakristu shi seer yôôn loho u dedoo ne hen ior kpishi mba alaghga ma se fetyô u ôron ve ú ga la . 2 : 1 , 2 ; 12 : 1 , 2 ) Nahan kpa , kwagh u hemba doo un shi sar un u eren yô , lu u eren ishima i Ter na u sha la . I yila Yesu ér kwaghfan nahan ka vough , sha ci u ka un a pase mba@@ awashima mba Yehova man u@@ ini@@ e@@ zwa nav ye . Akaa nga atar a a wase se u eren kwagh ne yô : ( 1 ) ka sha u ma@@ ghen ayol a ase ken “ icighan@@ jighjigh [ wase ] u nan , ” sha u henen Mkaanem ma Aôndo zu@@ lee shi duen kwaghpasen kpoghuloo ; ( 2 ) sha u eren msen ken “ Icighan Jijingi ” shin sha tahav mbu ci@@ ghan jijingi ; man ( 3 ) sha u nan kwagh u a ne ve i gbe u se va zua a uma u tsôron la jighjigh , ka ip@@ aa i Yesu Kristu a ne sha ci wase je la . — Yoh . 3 : 16 , 36 . U nan mlumun sha kwagh u Satan ôr ne yô , Yehova na Satan ian ér a za kar or@@ jighjigh ne . Er u@@ vande - eren mba ve dondo heen ne ve tese nahan , môm ken aeren a Yehova ka a wase ior u lun a mi yô , ka inja i mimi . Nenge ase kwagh u Yehova yange er shighe u ior nav lu uiky@@ angen ken tar u Igipiti , anyom a kar hegen er 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan la . Lu anyom 34 kpa bee iyol hemba anyom a na ken inya . Er Yesu lu vea mbaapostoli nav imôngo hen ai@@ k@@ ighe u masetyô cii man ku na u nan naagh la , á shi á ôr kwagh u gbenda u@@ gen@@ egh u Ter na u sha a ver sha u sur@@ un ve asema yô . Kwagh ne tese ér mnenge u Yuda yange nenge Yesu mk@@ er la , yange lu kwagh u a gba m@@ ough@@ on ga@@ agh tsô eren ab@@ u ga , kpa lu kwagh u a vande timen sha mi shi wan ago iyol sha mi ayange imôngo yô . ” A lu nan kpa , se fa tsô ser Davidi lu ôron kwagh u ityav mbi Yehova wase ior nav ve hemba mbaihyomov vev la . Tor Davidi yange hide a iyol na ijime , ker kwaghwan hen Yehova , nahan Yehova ver un doo doo . ( Ps . Mbagenev yô , ve nenge ér aluer mba zan ad@@ ua yô , kwagh la una na vea ya ikyar a Aôndo . Anmgbianev mbagenev ke ’ tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or er a@@ yom pase or ugen u yange venda u veren ato ungwan loho u Tartor la kwagh nena ? Ka ishimaverenkeghen man m@@ sur@@ shima u nyi se fatyô u zuan a mi ken takerada u Amo@@ shi laa ? Mbakristu Mba Mimi Mba Ne Mkaanem ma Aôndo I@@ civir Er t@@ ume un iyol a ican na , shi m@@ liam iv un ashe yô , a zamber a Yehova , Aôndo na u erdoo man u zungwen mhôônom la , wener : “ H@@ aa m@@ liam am ken ish@@ egh You . ” Shi “ mbagenev kpishi ” Aôndo una kera doo ve ishima ga kua Mkaanem nam kpaa , gadia dooshima ve una nd@@ ôh@@ ôr . — Mateu 24 : 9 – 12 . Heela tseegh ga , i kaa ér kwaghfan ne lamen shi eren kwagh , nahan tese ikyav ér ka or . — Anzaakaa 8 : 1 . Nahan kpa , se fa , akaa a i ter ken msen ér “ tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ” la , mba a er a cica cii ga . ( Mat . Ikyav tese ér mbagenev ken tiônnongo cii ka i ngô@@ ôr ho@@ gh@@ ol ve a kwagh ne ga , nahan i kera lu kwagh u d@@ an@@ en ve ga . Man lu nyi jim i mgbegha Peteru u kuran iyôngo i Yesu shi koson i ? 5@@ 3 : 5 . Kpa aluer se mba lumun u eren kwagh u ve kaa la yô , a er nan ve vea fa nahana ? ” — Nenge 1 Peteru 3 : 1 , 2 . Nahan A@@ ma@@ shia lu pristi u kwaghaôndo u Tar la jimin cii . Kape iky@@ ar@@ yan yase a Yehova kpa kwagh a fatyô u va vihin i je la . Doo u hanma ieren ken aeren ne ia bende a gbenda u se cica cii se eren kwagh la nena ? ’ Nahan Davidi lu eren msen ér Aôndo a kar a mbaaferev kera fese . B@@ I@@ SH@@ Ô@@ P u tamen ugen ken tar u K@@ an@@ ada ôr a mba@@ kwaghaôndo mba ve mough ken ityar igen ve za ken tar na yô wener , “ p@@ ati u eren una fatyô u wasen mba@@ ats@@ anev . . . Kwase ne tile sha ityough ki nongo u Yehova u sha , ka mbatyomov je la . Bibilo yila ve ér kwase u Yehova . — Yes . Hii hen shighe la je , mba a de u zuan a m@@ ze@@ hemen ga . In@@ i@@ ongo i Mbayuda kpishi lu nôngon num ayol a ve sha u kp@@ el@@ an hemen , nahan mlu u ken gar la vihi fele je ngô@@ ôr ga . Ú ngu nengen a akaa a a kohol cii a lu ikyav i vesen sha tar jimin cii ne je kpa ? Nahan “ be@@ gha u tan k@@ ume ” ne una hu@@ an imo hen shighe la . — 1 Pet . Ka kwaghbo u tô@@ mon ser mtim u bo@@ tar ne a va ga . Mbaiserael yange mba tse ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ka kom er anyom 40 nahan yô , Mose kohol ikyurior la jimin cii . N@@ ongo ne ua yem hemen hemen kpee je a b@@ unde ga . ’ Akaa a Y@@ angen Se u L@@ un a M@@ nenge u V@@ ough 22 : 8 . Ka kom ke ’ inyom i 3@@ 26 C.S.@@ W . yô , or@@ hemban@@ ityav u yange lu hemban gban uwer ga ne nen@@ ger ve , ngohol ve ajiir zan zan je za ar sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh he ’ I@@ f@@ i u In@@ d@@ us , u a lu ke ’ tar u i yer ainge ér P@@ ak@@ ist@@ an la . 4 : 17 ) Paulu ôr kwagh u mba yange wase ve u fan mimi la kaa wener , yange un na ve loho u dedoo u Aôndo tseegh ga , kpa zan zan kua ‘ uma na ’ kpaa , shin un yar tom a uma na jimin cii sha u wasen ve , gadia ve hingir mba@@ doon un ishima kpishi . ( 1 T@@ es . Pasalmi 8 : 6 - 8 kpa ôr kwagh sha gbenda ne môm , ér : “ U [ Aôndo ] wa nan [ orumace ] akaa cii sha ik@@ ev : iyôngo man ab@@ ua cii , kua iny@@ am@@ to@@ ho je kpaa , iny@@ on i sha aôndo , man ish@@ u i shin zege@@ mnger . ” Iyange igen yô , mo vea ter@@ em se lu pasen kwagh sha go@@ do@@ b@@ i . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 12 ) Kpa inyaregh k@@ ia kura ivaa you man tsombor wou , aluer u hen u vihin ki sha inja shi lamen a kwase wou shin or@@ ya wou ken bem sha kwagh u iny@@ ar yô . I@@ makeranta igen er , M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mbat@@ amen man U@@ di@@ ak@@ on , man M@@ akeranta u H@@ enen Tom P@@ ania man M@@ akeranta u Mb@@ ap@@ asen I@@ vangeli i Tartor man M@@ akeranta u Mbat@@ amen Mba S@@ ôron A@@ tô@@ ôn@@ anongo kua K@@ asev V@@ ev man M@@ akeranta u Anmgbianev Mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci kua K@@ asev V@@ ev la nahan , wase anmgbianev tsung u taver ken jijingi shi wasen ior mba Yehova u hemban eren akaa sha inja . ( Aer . 15 : 20 ) I@@ gbenda i sôron t@@ wer igen ka i ak@@ ombo . ( Yakobu 4 : 6 ) Pas@@ en “ mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh ” mba tar ne , mba ve fe takerada shi ve suur sha ayol a ve tseegh , i gbe ve u keren iwasen her a na ga la mimi u sha kwagh na ga . Kwagh ne doo or la kpen kpen , nahan a er iyua i suen tom u pasen kwagh ne shi lumun ér Orshiada nana va hen kwagh a na man tsombor na . Ka an nan lu or@@ pasen i@@ vangeli ? Yesu za ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e , ijiir ne lu môm ken ajiir a Yesu hemban zan her yô , i lu gar u Yerusalem vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh . Mose yange “ nenge ih@@ ye@@ en i Kristu hemba lun un a inja a akaa a inj@@ aagh a Igipiti cii . ” ( Heb . • Hii nan ve se fe ser kwagh wase gba Aôndo ishima ? ( 1 Timoteu 5 : 14 ) Sha nahan yô , kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol yange nana hide a er nom kpa i lu kwagh u bo ga . A kaa ér : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ikyev . ” Shi a kaa a ve ér : “ Hanma kwagh u ne eren cii yô , eren nen un , i̱ lu sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan , i̱ de kera lu sha ci u ior ga . ” Yange kaa a P@@ on@@ ti P@@ il@@ at@@ u Or@@ ro@@ man@@ u u lu G@@ om@@ na la ér : ‘ M va shin tar ne , sha er Me pase mimi yô . ’ ( Ôr Genese 22 : 17 , 18 . ) Ka atô@@ akyaa a nyi se lu a mi a suur sha mbam@@ pase mba Yehova ? C@@ i@@ vi@@ r Yehova a “ Ishima i Gb@@ ar Gb@@ ar ” Kpa anmgbian ve ugen lu ity@@ a@@ gh@@ er@@ or ken U@@ d@@ as@@ enda mba Mb@@ an@@ az@@ i , u mba@@ kwa@@ re@@ v mbagen ken af@@ o lu sha ikyev na yô . ( Ôr Mbafilipi 2 : 5 - 8 . ) Ka hanma or cii nana wuese we shin nana lumun a kwagh u u lu eren la ga , shi alaghga u tagher a ah@@ endan je kpaa . Kwagh u hii eren yô , á tsua mbahenen 12 ér ve lu mbaapostoli shin mbatomov nav . Ve Er Icighan Jijingi I@@ sho@@ li@@ bo “ Se mba kwagh u Ter . ” — R@@ O@@ M . Bibilo kaa di tsô ér “ A@@ hab@@ a h@@ enda iky@@ e@@ ky@@ e , yem ken Yes@@ er@@ e@@ el . ” Be@@ en yô , a tôô iy@@ ongo [ shin wain ] , shi a su@@ gh Aôndo , maa a kaa ér : “ Ne cii ma nen sh@@ imi . ” Sha nahan yô , ka a inja u nan jighjigh ér yange nan kav er kwagh u nan lu eren la lu be@@ er@@ kwagh ga yô . ( Mateu 24 : 3 - 14 ; Luka 21 : 10 , 11 ) Anmgbianev asev mbagenev kpishi mb@@ á ken ityar i i lu yan ican tsung sha m - iv u mkaanem ma Yesu man yô , sha nahan yô , ican e̱r ve kpen kpen je . 2 , 3 . ( a ) Er nan ve gbenda u Yehova a wuese kwagh la u doo y@@ um@@ u ? Ikyav i tesen yô , Aberaham yange hingir ijende i Aôndo . Á kaa ér : “ M tema nongo a mba i lu ve iyol y@@ agh y@@ agh la ga , m ember kpaa ga ; m tema tswen , sha ci u uwegh O@@ ugh ku lu sha a mo yô , gadia U i@@ vi@@ m a iy@@ ugh . ” ( 1 Utor 8 : 46 ; Y@@ ak . 3 : 8 ) Shi mbatamen fa ér kwaghwan lun anmgbianev “ kwagh u iember ga , kpa [ ka ] i lu kwagh u ij@@ ung@@ wen . ” Luka kaa ér : “ [ Yesu ] gba tesen ken tempel ayange ayange . ” Ka mhen u g@@ es@@ egh@@ ee u nyi alaghga una lu se ken ishima sha ci u mbamzeyol mba sha inja i us@@ aa mba ve c@@ in@@ ge sha a@@ vese laa , man mhen la una lu u bo nena ? Yange gba u Ese@@ kiel una fa mkaanem ma gba u una za ôr la vindi vindi . M@@ P@@ I@@ N : Se fatyô u nan jighjigh ser mimi je yange i nder Yesu shin ku@@ u ? A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E kpishi ka i taver mba henen Bibilo mba ve lu hiin a hii kwaghpasen la u za pasen or u ve vande fan nan ga la kwagh , nahan ve kaa ér : “ Me fatyô u pasen kwagh sha uya uya ga ! ” Or@@ tom ne yemen yô , a za kohol iky@@ ar@@ tom na ugen u lu un a inj@@ ô i a tôô un ayange 1@@ 00 tseegh u eren tom kimb@@ in yô , ér a ki@@ mbi un inj@@ ô na . Kpa hen ase sha kwagh u Mose la . I@@ gbenda igen i ve eren kwagh ne yô ka u zan mbamkombo mba Mbakristu shi duen za pasen ior kwaghaôndo . ( E@@ ks . 32 : 30 ) Nahan , lu A@@ ron tswen ya ibo sha kwaghbo la ga . 12 , 13 . ( a ) Ka aeren a nyi nahan ka a wase se u dondon kwaghwan u Yehova ? W@@ ase Mba@@ yev O@@ u Ve He@@ mba Mbam@@ zeyol mba Ve T@@ a@@ gher a M@@ i Kp@@ ishi La , 1 / 15 Ngu uma nyian , shi ngu hiden una va shin tar . ” Er se lu timen sha kwagh u mkohol ne la , gbidye kwar sha mbampin mban : ‘ Lu nyi Mb@@ al@@ ev@@ i er ve wase ve u eren mkohol ne kuren un doo doo ? ( Mal@@ aki 3 : 10 ) A lu kwagh u doon kpishi aluer se za hemen u lun ikp@@ an i Yehova zan zan gbem sha won yô ! Shi m soo mer ikyar i m ye a wan wam u kwase ne i va vihi ken hemen ga . ” Anmgbianev mba hiden a iyol ijime mban ver se ikyav i den ser akaa a saa se sha ci u Tartor u Aôndo , man ka ikyav i hungur se mayange ga . Ashighe agen yô ka i hembe ak@@ u@@ he a i̱ sha er m@@ shi@@ am ma k@@ imi mara maa due yô . Shighe kar yô ior kpishi hingir u seer ken tom u pasen kwagh ne . Doo u mbamaren vea umbur ér mba eren tom u Yehova a ne ve yô . Kwagh ne una na mbagenev ishima@@ y@@ in@@ an , kpa we yô mayange je a de ne ú ishima@@ y@@ in@@ an ga . Se nenge er atesen ne a dugh ken Ruamabera ga yô . V@@ e@@ gher ugen u se time sha mi yô tese er u tsuan kwagh u ú er sha kwagh u awambe la i lu be@@ er kwagh ga yô . 14 , 15 . ( a ) Dooshima una wase se u taver ishima a am@@ een nena ? Sha shighe ugen la , mbatyomov mba sh@@ aav ku@@ mba mkombo , Satan kpa lu her , nahan Yehova ôr Satan aeren a Yobu a dedoo , tsô Satan kaa ér : “ U kase un a ya na kua akaa a a lu a mi cii gaa ? ” Satan kpa va nyôr a ve imôngo , wa Yobu kwagh iyol kpishi . • Aluer se mba umbur kwagh u ‘ ikp@@ ela i mba@@ shiada i i kase se ’ la yô , kwagh la una taver se ishima u gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh a ishimawan nena ? Er ve undu Yesu nôngo u kuman inyom jimin yô , ve zua a shighe u vea hen sha akaa a ve nenge un er shi ôr ve la kpaa . Apostoli Paulu kaa ér ‘ mlu u mimi man u wang ngu ken Kristu . ’ 37 : 18 . Nahan yô , gba u se kpa se eren a mbagenev nahan vough . Aluer mhen wase zua a u Yehova ga nahan , se lumun a kwaghfan na u a hembe u wase a yem zende zende la kpa ? Se mba veren shighe kpishi sha u henen Bibilo shi gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo kpa ? Á kaa ér : “ Nenge ma i du@@ gh@@ um inyaregh ₦ 1@@ ,@@ 0@@ 5@@ 1@@ ,@@ 20@@ 0 ci ca cii sha wono ! ” Yange i wa im@@ aagh ki tempel ne ken inyom i 5@@ 36 C.S.@@ Y . la — “ inyom i sha uhar i ” Mbayuda hide ken tar ve la . Kwagh u se tim sha mi ken I@@ vangeli ne a taver se ishima u hemban soon Yesu a akaa agen cii . ( 2 Timoteu 3 : 1 , 2 ) Ashighe kpishi ior ka vea umbur kwagh u mba@@ beenyol kpa , i lu sha ig@@ wa@@ akaa i yange ve vande eren la tseegh , kwagh gbe ve sha mlu ve u hegen ga . U dondon mimi u Bibilo ken uma wase la ka iveren i kp@@ egh ga ! Apostoli Paulu yange nger ér : ‘ Tindi lu or@@ kuran wase u zan a vese ken Kristu sha u i̱ na se ish@@ ô sha jighjigh u nan . ’ ( G@@ al . ( 2 Pet . 2 : 20 - 22 ) Bibilo pase se er i hii ve Yehova yange ta As@@ a icin ne ga , kpa kwagh u se fe yô , As@@ a yange wa ic@@ in@@ tan ne ikyo ga . Ka hanma shighe i hembe doon u me lam a ve ? Shi ve ngeren ve u@@ washika shi ve tin@@ d@@ in ve a u@@ ka@@ a@@ de mba taver ve ishima kpaa . Aluer se er msen hen Aôndo , man asaren a bo shin mbamhen mba b@@ ov mba me@@ men se ga je kpa , gba u se za hemen u ‘ s@@ ônon Aôndo ’ kwaghfan sha er se nôngo a imeen shon yô . Nahan kpa , ken any@@ ang@@ em ma Ro@@ al@@ d pase kwagh hen ijiir ne la tseegh kpa , a nenge er sar ior mba her u henen kwagh u Yehova yô . Mbakristu mba ve er ivaa yô , mba a atô@@ akyaa kpishi a wuese Aôndo ! He@@ mba doon u se lumun kwaghwan . — Ôr Pasalmi 14@@ 1 : 5 . Tom u taver tsung u se eren yô , lu u tôôn ityakerada i pasen Bibilo zan a mi ken tar u L@@ at@@ vi@@ a Doo u ú nenge iveren i vesen i lun ikyar u Aôndo la nena ? Aluer se dondo gbenda u Mbayuda mba tsuaa mbara ôron ayange la yô , se fatyô u kaan ser N@@ is@@ an 1 una hii sha iyange i A@@ ip@@ or 1 , ai@@ k@@ ighe . Shighe u Yosua , or@@ hemen u Mbaiserael “ bee iyol , tsa sha won ” yô , á “ yila Iserael cii , mbatamen vev man mbahemenev vev man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v vev kua mba@@ vesen vev ” kpaa , nahan á umbur ve aeren a perapera a Aôndo . Yange gba u Mbayuda kpishi vea er a asema a ve nena ? I ôr ken Aerenakaa 14 : 27 ér : “ Mba va nyer yô , ve kohol nongo u Kristu ijiir i môm , ve ôr ve akaa a Aôndo A er ve cii . ” Nahan lu u kasev vea ungwan imo i noov vev je gande , shi lu u noov vev vea fatyô u eren a ve er ve soo la cii . ” U fa ati ve kpa ? — ati ve ér Peteru man Yohane kua Mateu . Daniel shi yange tsen@@ ga fan ér , Tartor u Mesiya ua kar a tile sha ityough ki u@@ gomoti mbagenev cii . Yange iorov mba uhar mban hide zamber a zamber ikpelaior la ér , ve de civir ve ga ! Kwagh@@ wan u Paulu sha kwagh u lun ken mzough lu hange hange sha ci u tiônnongo Kanyi i ne se iember kpishi ken tom sun@@ da wase nee ? U fan kwagh ne seer yô , de se hide se yem ken shighe u a kar ken ijime la . Dooshima man mzough ve ne ka m@@ u@@ le u ashighe a hemban doon cii a se va ember ken tar u he u Aôndo la ; hen shighe la , a hemen tar sha perapera man sha mimi . — Yesaia 2 : 2 - 4 ; Yohane 13 : 34 , 35 ; Mbakolose 3 : 14 . Aluer se mba ôron Ruamabera man se tagher a kwagh u i taver se u kaven , hemban je yô kwagh u a bende a mhen u Yehova yô , kanyi i doo u se ere ? Kpa Adam man Ifa gba ken isholibo nahan tar kera fatyô u iv@@ in a ior mba perapera man mba cian Aôndo ga . ( Mbaheberu 13 : 7 ) Aluer se mba eren nahan yô , se lu nen ikyua a nongo u Yehova , shi se dondo hemen u ú , shi se lu a ci ken tom u nongo ne u lu eren sha hemen u Yesu Kristu la kpoghuloo je . — Se@@ kar@@ ia 8 : 23 . Yesu kpa uumace doo un ishima . D@@ ondo Ishim@@ a@@ wan I Yehova la Ka a He@@ en Se kpa Se W@@ a Ishima Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ngu a avur kpishi aa a ôr kwagh u mba Aôndo yange ver ve dedoo mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev yô . Nahan aluer Yehova kaa a vese ér se eren akaa er un nahan yô , a ôr ka kwaghbo ? Tsô maa Re@@ uel kaa a Mose ér a va lu vea tsombor na . Er gba u a yam uumace mbagenev sha awambe a Yesu Kristu nahan , kape Mbayuda mbara kpa lu je la . — 1 Tim . Kwagh u sha uhar yô , Aôndo yange tsuan a tsua mba una tim yô , yange z@@ om@@ on mba@@ ish@@ ôô@@ v man mba@@ ib@@ oo@@ v cii timin , er u@@ a@@ ah@@ e ve eren nyian nahan ga . Se fa shighe u “ k@@ ov ne ” ua tsa a za kighir jighilii ga , kpa shighe shon ne ka shighe u iniongo i ihi@@ ar i mba i shigh ve mkurem mbara vea lu uma her la . ( Ps . 1@@ 45 : 16 ) Ka sea er kwagh u nan se msaanyol shi se a mem yô , i doo se . ( Mateu 24 : 3 ) Ve fa er ieren i or wan iyol i nan ikyo tseegh man i@@ pi@@ la man aeren a vendan Aôndo a a du@@ mbur hegen ne cii á tese ér se mba “ ken ayange a masejime ” kpa ? Ka sha nyi gbenda nahan yange i@@ wo ‘ due ken i@@ gb@@ ara , ’ man i er tar sha “ ican tsung ” ( N@@ W ) nena ? T@@ aver ônov ou asema ve lu a isharen i eren tom u pania shin tom u Betel shin isharen i zan M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom , gayô keren u eren ma tom ugen u pasen kwagh hanma shighe . Sha mimi yô , doo u se palegh u a@@ mber sha aka@@ am@@ yer a ior mbagenev la , kpa doo u mbamsen asev vea tese ér mimi je kwagh u ior mba se fe ve la gba se ishima , man se wa ve ikyo kpaa . Yesu Kristu ka ikyav i iyol hiden a mi ijime i hemban doon cii . Kwagh ne una fatyô u eren mba ve vande lun a inyaregh kera man mba i “ sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev ” la kpaa . Mbat@@ amen ka ve soo ér mba ve tsu@@ m mbara ve hide hen Yehova “ B@@ em u Kristu ” kanyi ? 1 K@@ E@@ D@@ E@@ SH@@ I Ka sea nenge Orkristu ugen nana tese ieren i dedoo nahan , ka se pase nan er ieren i injaa i nan la i doo se kpishi la kpa ? Shi or u i ker nan ihyom shin i ny@@ a@@ ghen nan sha ci u mlu u nan la kpa , alaghga a gba u a su@@ r nan ishima . Er ú lu ôron i yô , alaghga mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagen vea nenge nahan vea pine u ér u ôr ve kwagh u ú lu ôron la . Yesu Kristu , Wan u Aôndo u vough la kpa kape yange i lu un ken ishima vough je la . ( 1 Mbakorinte 10 : 14 ; Yohane 4 : 24 ) I er akaa a h@@ we@@ egh ken u@@ c@@ ôô@@ ci man u@@ tempel kpishi je gande u ôron . Nahan yô , hanma shighe u ú soo u ôron Bibilo cii , sôn Aôndo a na u icighan jijingi na sha er u kav Mkaanem nam yô . Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la yange karen yô , tiônnongo jimin cii lumun ér vea er iyua sha u wasen mbananjighjigh mbah@@ ev mba ve lu ken Yerusalem her la . Jo@@ su@@ é pase ve ér ve za mkohol u vesen u Mbashiada mba Yehova , shi lôh@@ ô or ne vea kwase na ér ve za mkohol ne sha iyange i L@@ ah@@ adi . * Nahan kpa Yehova lu a iv iyou na a iengem á bee ve ga . Aluer u ngu or@@ maren yô , gbidye ase kwar sha ishember i tesen m@@ kposo ng@@ in ne : “ Ne uter kpaa , de eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” ( Ef . I@@ y@@ ôngo igen la kpa ngi zuan a iwasen sha tom u Yesu u eren ior la sha er ve lu “ taver ishima sha i@@ kur@@ yan [ i Yehova ] yô . ” Ve hide ve hii u eren ityom ve shi u@@ ze@@ ge mbam@@ kohol mba ve zua ke ’ gar u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , O@@ hi@@ o , ke ’ inyom i 19@@ 19 man i̱ 19@@ 22 la gema na tom u pasen kwagh u Tartor la z@@ ak@@ era . Mbashiada mba Yehova mba gb@@ eren ityakerada i pasen Bibilo ken zwa u C@@ at@@ al@@ an , shi mba eren mbamkombo mba Mbakristu ken zwa u ior i C@@ at@@ alon@@ ia , u ka u hemba kôron ve ken ishima ne . H@@ ide hen ase sha kwagh u vihin u yange er uumace , i kom er anyom 6@@ ,000 nahan ken ijime , zum u Satan , or u ken jijingi ugen , mgbegha Adam man Ifa ve hemba Aôndo ato la . Or@@ him@@ en u ikyuryan i he . Mkaanem ma Aôndo He@@ mba ken Mbat@@ omov mba T@@ seen A@@ sema Ish@@ ember í “ icighan ” la pase kwagh i ver un kposo yô , shi a fatyô u lun kwagh u wang , shin u a lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga yô . Nahan pine iyol you wer , ‘ M ver ian i hanma shighe yô me eren mcivir vea tsombor wam kpa ? ’ Er Yesu yange dondo hemen u Yehova u a lu Ity@@ ough nagh la ve lu un nahan , kape se kpa ka sea dondo hemen nyian ve i lu je la . ( Ôr Mbaheberu 4 : 1 . ) Yehova er tar t@@ enger , maa mciem gba Mba@@ fil@@ iti iyol . A@@ semb@@ er@@ ati@@ i a ken Grika a a gem “ batisema u eren ” man “ batisema ” la tese ér ka u mir@@ in shin wan shin mnger . K@@ ar@@ me@@ l ne lu U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l u ior fa u kpishi , u ú lu ica , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la ga , kpa lu gar u lu ikyua a ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . Ve kaa ér alaghga ken zwa u i hii ngeren Bibilo ker la yô , ishember la ngi ôron kwagh u iny@@ on gban inya keren kwaghyan kpaa . Shighe u se dugh kwaghpasen man se tagher a mban@@ ah@@ an@@ tar yô , ka a inja u ungwan ve ato . Or@@ pasalmi shi ôr kwagh u aeren a doon a Yehova , er perapera man m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man mhôônom ma zungwen nahan . “ Ne mba ne lu u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya kpaa , m ngu zamber a ven mer : Ny@@ agh nen asaren a iyolough . ” — 1 PE@@ T . Tor Davidi kpa nenge a kwagh ne nahan . Aluer se mba eren nahan yô , se mba tesen ser se lumun ser Aôndo a hemen se sha akaa a se eren cii , man a hemba fan u kôôm se kpaa . — Pasalmi 32 : 8 . Yange sea ts@@ aan sha u@@ y@@ aav mba anmgbianev yô , kwagh la a wase se u fan ve seer . Nahan kanyi i gbe u se ere ? Man aluer mea gema akaa a m lu a mi cii , mea kar mbagenev shin aluer mea na iyol yam mer , i̱ nan@@ de@@ m sha usu kpaa , mea lu a dooshima ga yô , á lum a inja sha ma kwagh môm môm ga . ” Ve cii ve civir Yehova sha mimi , shi ve eren kwagh a han@@ mô ve sha mimi . Ken inyom i 200@@ 8 , i due a Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures jimin cii ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y . Paulu nger wener : “ Aluer ma kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol nana lu a ônov shin ônov mba ônov mba nan yô , ve̱ vande henen u eren a ya ve sha mcivir u i civir Aôndo la , ve̱ gema ve̱ wasen mba ve mar ve la , gadia kwagh ne ka kwagh u doon sha ishigh ki Aôndo je . ” Heela tseegh ga , mciem ma ve lu a mi la gema hingir ishimataver . Er ishima vihi Tor Saulu a Davidi yum yô , a na zwa i wua A@@ him@@ ele@@ ki a ya na cii . N@@ ôngo u L@@ un ken B@@ em a Mbagenev , 8 / 15 Er Mbashiada mba Yehova ve lu a mnenge u mimi sha amba@@ akaa la yô , ashighe kpishi ka i wa ve kwagh iyol ér mba a ieren i g@@ es@@ egh@@ ee . Kwaghôron man ityesen i mbamaren mba ve eren nahan la una bende a ônov vev kpishi . 5 : 21 ; Mat . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mb@@ ap@@ asenkwagh mba an@@ nongo ugen mba yan kwagh shighe u ve lu za pasen kwagh ken ang@@ ar@@ ev mba ken to@@ ho mba ken S@@ ib@@ er@@ ia yô De se nenge ase nen er yange ungwan kwagh la kua kwaghôron na . ( Luka 23 : 42 , 43 , N@@ W . ) Sha mimi yô , Tartor u Aôndo ua gema tar cii ua hingir paradi@@ so , er paradi@@ so u lu ken sule u E@@ den la nahan . Ka mbamzeyol mba nyi nahan mba ve hemban nengen sha mbamaren vev la ve tagher a mini ? U nenge a mimi ken mkaanem mara kpa ? Aluer ka or pe yemen ijiir igen shin ka nan pe zan m@@ ape ga kpaa — kwagh ne ka kwagh u nana tsua a ishima i nan yô . Ikyav tese wang ér , lu jijingi u Aôndo mgbegha Anmgbian Na@@ than H . Sha nahan yô , mba h@@ aren “ sha agee a Aôndo A ne ” ve la . L@@ ah@@ adi môm ka m h@@ ôr kwaghyan kwa har ; m ne môm - ken - u@@ pue sha akaa a m zough a mi cii . Satan kaa ér : “ Kwa@@ v@@ yolough sha kwa@@ v@@ yolough ; mimi je , hanma kwagh u or nan lu a mi cii , nana na sha ci u uma u nan . ” — Yobu 2 : 4 . Gba u nana ker iwasen hen mbatamen mba ken Kristu . Yange A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o nyer anyom 22 yô , Mbashiada mba Yehova lôh@@ ô un ér a̱ va hen Bibilo , maa lumun . Kpa U@@ ria yem ke ’ ya na ga . Tsô a gba henen ken ishima na ér : “ Aluer ior mban vea k@@ ôndo sha u za nan nagh ken iyou i TER ken Yerusalem yô , asema a ior aa shi á hide hen ter ve , R@@ eho@@ b@@ i@@ am , tor u Yuda ; nahan vea wu@@ am , vea hide hen R@@ eho@@ b@@ i@@ am tor u Yuda . ” Kpa , Yehova yô kwagh gba un sha mba ican i̱ lu eren ve , ve ishima i̱ mgbegha ve ker ve lu keren un ityô la . Yehova ngu a ve shi mba a anmgbianev tar sha won cii . Er ú lu ôron Bibilo sha kwagh u Ru@@ tu vea Na@@ omi man Davidi vea Yon@@ at@@ an kua Paulu vea Timoteu nahan , ú nenge er ak@@ ar a dedoo a lamen ayol a ve gbar gbar man sha icivir yô . Sha ayange a Noa la Yehova tim uumace kera sha ci u i@@ pi@@ la i mbaaferev man A@@ kô@@ r@@ aior lu eren la . Kwagh u Paulu ôr sha kwagh u Mbakristu mba ken M@@ ase@@ don@@ ia la pase ieren i Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la lu a mi la . ( Mbaheberu 13 : 20 ) Jijingi u Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu nger ér Aôndo “ wa ishima . . . u sôron akaa cii sha ci u shighe una va kuma vough la yô , Una kohol akaa a a lu Sha man a a lu shin tar kpaa ci ca cii . ” 24 : 15 ) Se fatyô u eren kwagh a hanma or hen shighe la sha dooshima kpa ? Nahan cii kpa , jighjigh u se ne ser Tartor la ngu kpôô kpôô shi ua kure awashima u i ver u ér u kure la taver tsung kpa ? Inja i ishember i “ u tamen ” yô , ka “ kwagh u hiihii ” shin “ kwagh u vesen ; ” shi i gbe je Bibilo ngi a yar tom a ishember i “ ort@@ yom u Sha u tamen ” ne sha gbenda u tesen ér ka mbatyomov uhar i yer ve sha it@@ it@@ om i “ ort@@ yom u Sha u tamen ” ne ga . ( Aerenakaa 24 : 15 ) Sha ityôkyaa ne yô , mba “ kera zungwen er mbagenev mba ve lu a ishimaverenkeghen ga la nahan ga . ” — 1 Mbat@@ esalonika 4 : 13 . Ka nyi ia wase se u pasen Ter wase u sha la ishima yase gbar gbar ? Kpa gema kwase di ye ? Shi i yila mba i tsegh ve sha jijingi la ér “ mkohol [ shin nongo u Kristu ] u mbai@@ und@@ av . ” “ Tar kôr ve ihyom , sha ci u ve lu ior i tar ne ga yô . ” ​ — YO@@ H@@ AN@@ E 17 : 14 . Nahan uwer la ngu been yô , m kaa a iyol yam mer , ‘ Ka kwagh u m soo u eren ken uma wam je ne ! ’ ” Ve tese ieren ne zan zan iyange i Yesu mase lun shin tar la . Doo u a kpiligh se iyol er ior mba Yehova cica cii ve tagher a akaa a tur@@ en ishimat@@ seen i ve lu a mi ken tom u pasen kwagh laa ? Lu@@ un er yange una tim ve kera sha shighe la yô , ma yange m@@ samber u isholibo man ican i yan i i samber sha tar nyian ne ga he ? ’ Shi kwagh ka una za iyol yô , se sôr cii ve se mase yaven ye . ” ( Pasalmi 1@@ 35 : 21 ) A̱ shi nan kpa , lu i@@ wo i ken Yerusalem ape i maa tempel u Yehova la , or@@ pasalmi kende ashe sha í lu pinen Yehova iwasen vangertiôr ye . Apostoli Paulu wa Mbat@@ esalonika kwagh ér : “ De p@@ ir@@ in nen jijingi ga . ” Se lan er or ka nana tema a kpe nan iyol ve i lu nan ican u den imba uma la yô . Iyange igen sev mbu aven yô , John ungwa wan u an@@ ngô na u vesen l@@ ù ôron kwagh u Paradi@@ so . ( Ôr 2 Utor 18 : 31 , 32 . ) He@@ f@@ er M ngu a ieren i dedoo i i̱ lu i ia wase mbananjighjigh a mo imôngo kpa ? U tesen ikyav yô , Pasalmi 19 : 1 , 2 , kaa ér as@@ an a sha kwa@@ v@@ aôndo ka a shi ôron kwagh na “ n@@ du@@ u@@ lu@@ u . ” ( Genese 3 : 1 - 6 ) Sha u eren nahan la yô , ve tese ér ve hemba Aôndo ato shi ve soo u lun sha tse@@ ene@@ ke ve kpaa . Yehova kaa ér , “ ka gbenda je ne , za nen sha u . ” 1 , 2 . ( a ) Dooshima una mgbegha or nana er nyi ? Lu a vangertiôr wener , mbagenev ken ônov mba Adam vea va er kwagh sha kwaghfan vea dondo gb@@ end@@ atesen Na . Kpa u ngu wer yange lu sha ci u wan@@ kwase la wa idya shin lu a awashima u bo yum ga . Kpa yange ve soo ér a de za nyer ken imeen ga . Doo u se sôn sha ci ve tseegh tsô ga , kpa se er tom sha kwagh u se sen la . Shighe u M@@ an@@ ase lu uiky@@ angen la , a gema ishima a gba hiden a iyol na ijime tsung shi gba eren msen hen Aôndo , tsô Aôndo de un asorabo na shi hide ver un tor ken Yerusalem , nahan hide gba suen mcivir u mimi . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 33 : 2 - 17 . Aluer u hemba veren ishima sha u lun a inyaregh shin zuan a tom yô , kwagh ne una pav u a Yehova . Nenge er injakwagh ne yange ia doo mbahenen nav sha wono ! □ Ka akaa a nyi yange kighir Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mba yange Paulu nger ve washika mbara ? Yesu yange ôr kwagh u im@@ anger ve ne ken injakwagh na igen . 3 : 23 ) Nahan doo u a sar ve kpishi u henen kwagh u Yesu shi kaven dooshima na la kpaa . Ka sea gba any@@ iman sha ashe a ônov asev ga je kpa , wan wase u kwase la a nenge mlu wase je maa a fa ér kwagh za iyol . ” Er aka@@ we u vesen lu ian@@ tom i i hemban kimb@@ in inyaregh sha mi a mbaaka@@ we mbagen hen iy@@ ou@@ ci la cii nahan kpa m venda u ngohol ian@@ tom la . Lu nyi Yobu h@@ ene , man kwagh u er un la una fatyô u lun se a iwasen nena ? U nenge er se fatyô u henen akaa kpishi ken ikyav i Mose la kpa ? Alaghga tsô ityôkyaa i môm yô , lu sha ci u shighe u lu anyom at@@ ar@@ atar la , mba ken kwaghaôndo ne wua ter na man an@@ ter@@ ev nav . Sha shighe ugen la Yesu ôr kwagh sha er i gbe u eren msen “ gban uwer ga ” yô . Kwagh ne ka a wasem m kera hen sha kwagh wam tseegh ga . ” ( a ) Ka mzough u nyi a lu hen atô u ity@@ am@@ egh ki jijingi man atam a Tartor ? Heela tseegh ga , Yesu Kristu wa “ akaa na cii sha ikyev ” i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ne , ka akaa a Tartor a a lu shin tar cica cii je la . Peteru man Paulu kua Bar@@ n@@ ab@@ a ve lu hen mkombo u mbahemenev mba shin t@@ ine nyôr la , nahan ve pase er Yehova a gem eren kwagh a A@@ tô@@ at@@ yev aa a lu ip@@ usu la yô . U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u ij@@ u@@ ku - as@@ an i tar wase kpa ú lu ker , í yer i ér M@@ il@@ k@@ y W@@ ay la . Aôndo we ikyo sha kwagh wase mimi kpa ? Nenge ase kwagh orgen u a y@@ ese ônov mba kasev uhar a er yô . A kaa ér : “ Sha mkur u hanma Sat@@ i yô , yange m pine iyol yam mbampin uhar , mer : ‘ Kanyi ishima i hembe zan ônov av iyol sha mi ken kasua nee ? Man kanyi i doon i er ve ? ’ ” Mbakristu mba ve lu mbahemenev mba shin t@@ ine mbara vande kaan ér kera gba kpee u a ts@@ ôngo or keng ve nana civir Aôndo sha mimi ga , shi ve pase atôônanongo cii kwagh ne anyom kar hemba pue nahan cii ve Paulu mase ngeren Tit@@ u washika ye . Yehova yange ôr Adam man Ifa ijir nena ? A lumun ibo ér yange un bugh ashe sha mnenge na ngee gande u una nenge a akav a a ngee kpishi a su@@ wen mimi u Bibilo la . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér : “ Kwagh u ken Hemen , U Aôndo A Ts@@ enge Pas@@ en La . ” ) ( Ivur 20 ) Yeremia lu a a@@ kp@@ el@@ an ga . Ior mbagenev umiliôn imôngo sha tar jimin cii kpa mba ngohol loho u dedoo u Tartor la er or u ken tar u C@@ ze@@ ch R@@ ep@@ ub@@ lic la nahan . Sha nahan yô , se mba a ityôkyaa i vesen i kôron Ter wase u sha la sha u@@ we gban gban , er se nyer ken ur@@ a@@ ahumbe u bo ne , se lu yemen sha ti@@ ôn@@ gbenda u masetyô u za nyôron ken tar u he u perapera u Aôndo u ú hembe Tar u Ity@@ endezwa u ngise la . Z@@ a Hemen U C@@ i@@ vi@@ r Yehova A Ishima I T@@ aver Zum u m@@ tsaha u Yehova na ior nav la kure ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la yô , á zung@@ we ve mhôônom sha u hiden a mba ve mase shin la hen tar ve . Gba u se gbidye kwar sha kwagh u Ruamabera a er sha akaa a a lu eren ken uma wase la . N@@ ana fatyô u umbur akav a a lu ken Ruamabera a tesen ér ngise la kpa shighe u or a b@@ um@@ un yô nan er ikyav . Sha kpôô yô , aluer ú ngu taver mbagenev ishima , shi ú ngu ôron ve aeren a perapera a Yehova yô , ú taver jighjigh u nan u anmgbianev mba ve civir Aôndo a we imôngo la . Kwa@@ r - h@@ ônon u I@@ y@@ ongo Z@@ u@@ an Or a Or@@ gen Vea fatyô u wan anmgbianev mba Satan a lu me@@ en ve sha uh@@ ôn nav la kwagh . Kpa imba ieren ne i̱ zua sha ishima i Yehova u ior mba mfe a yen ve mbara ve̱ ngohol ityesen hen mba ve hembe lun a mfe la , er i nger ken Ruamabera nahan kpa ? — 2 Timoteu 2 : 2 . ( M@@ ar . 4 : 4 ) Kpa ken injakwagh ne yô , iny@@ on ne ka mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve lu keren mk@@ or ken tiônnongo u Mbakristu la . 17 , 18 . ( a ) Ka mzeyol u nyi agumaior a tagher a mi ken makeranta ? 3 Y@@ e@@ h@@ u Yange Su@@ e M@@ civir u Mimi sha Gb@@ a@@ shima ( b ) A@@ tindi aa Aôndo aa tese se gbenda u dedoo ken ivese nena ? Yesu yange ôr ken ityesen na i sha U@@ wo la , ér : “ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô , ember nen , i̱ saan ne ken ishima tsung , gadia injar yen vese Sha , gadia kape ve tôv u@@ profeti mba ve vande a ven la a ican je la . ” ( Ôr Pasalmi 119 : 27 , 34 . ) Aluer se ungwa tindi u Yesu a we ne yô , una wase se se lumun ser ishim@@ any@@ ian i ya tor ken vese ga . Yesu kaa ér : “ V@@ ande keren nen tartor Na man perapera [ u Aôndo ] . ” K@@ wa ne se ôr ivur 10 man 11 . Mpase u mimi u Paulu ôr kwagh na la ngu wasen se u kaven mba@@ awashima mba Yehova her . Gadia han@@ mô u nan sen yô , nan ngohol ; u nan keren kpaa , nan zough a mi ; u nan man@@ den uwegh kpaa á bugh nan . ” — Mat . Lu sha ikyurior i h@@ an jighilii je Amo@@ shi ôr kwaghôron na u profeti laa , man lu inja mk@@ ighir u nyi man nyi nahan í lu eren ken tar sh@@ on@@ o ? 4 : 6 , 7 ) Ka sea hen kwagh u Yehova shi sea dondon akaawan a ken Ruamabera yô , se lu a msaanyol man bem . ( Luka 9 : 11 ; Mbakolose 4 : 14 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) T@@ aver or u nan pav ivaa la ishima nana taver ikyar i nan ye a Aôndo la , sha msen man kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke , man kwa@@ r@@ gbidyen . Mba@@ civir Aôndo kpishi mba ken imba mlu ne , kpa kanyi ia wase ve u lun a tahav mbu wan ishima ? I ver “ U@@ sha mba he@@ v ” kera kpaa nena , shi a fatyô u kaan ér mba kohol ior mba vea lu “ tar u he ” la nyian nena ? 24 :⁠ 9 ) Nahan yô , ka sea tagher a ah@@ endan kpa , ka kpiligh se iyol shin iyol ngi kpen se ga . É@@ r á za ôr ior mba ken gar la loho ér mba va timin zege@@ gar ve la . Ka hanma Orkristu u mimi je a sar nan u lun er Di@@ o@@ tre@@ fe , shi kaven Satan , or@@ m@@ s@@ ende u vesen laa ? Ka ve wuese iwasen man m - sue u anmgbianev vev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev man ig@@ y@@ um@@ ior kua mba beenyol ve ne ve la kpishi ! Bibilo kaa a vese ér An@@ der@@ ia lu or@@ henen u Yohane u eren B@@ atisema . Lu A M@@ nenge U Ruamabera Sha Kwagh U T@@ wer@@ egh U nenge tindi u Aôndo a we ne nena ? ( Aerenakaa 2 : 1 , 14 - 21 ; 5 : 27 - 33 ) Se kpaa se mba sha ian i civirigh i eren tom u pasen loho ne nyian . Or ka nana lumun u ôron Bibilo shi pasen er Mkaanem ma Aôndo ma lu a inja kua kwagh u ma er nahan i saan se iyol kpen kpen . 24 : 22 ) Yehova una de ér ityav mbi a ta sha kwaghaôndo u aiegh sha u timin un mb@@ ira mbi tim Mbakristu mba i shigh ve mkurem kua ak@@ ar a ve aa lu iyôngo igen la ga . Er Yehova tim tartor u Bab@@ ilon sha ikyev i tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia yô , a kure kwaghôron u profeti sha u hiden a Mbaiserael ken tar ve . ( 2 K@@ ron . ( 1 Yohane 5 : 3 ; Yohane 14 : 21 ) A@@ tindi a Aôndo ne wa tindi u a kaa ér , “ za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen ” la kpa k@@ ere ? 12 : 12 , 13 ) M@@ sen u Paulu er la tese ér kwagh u tiônnongo gba Paulu ishima tsung . Yehova den ér amba@@ akaa la a̱ hi@@ la eren , kpa ica ka ia gb@@ aan ga yô , a va a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol man ior mba ve gem ve eren mbagenev atsan la di ve tagher ishigh a iji@@ r@@ ôron na . ( Aer . 8 : 5 , 40 ; 21 : 8 ) Paulu , u un kpa lu or@@ m@@ ishen la undu ya na , yem ken ityar i c@@ aa za pase loho u dedoo sha ajiir kposo kposo . * Ka sea tsua u kporom ikyua a Aôndo yô , un kpa a tsua u kporom ikyua a vese . Alaghga mbagenev mba ve lu ke ’ tiônnongo u Mbakristu ga mbara vea hen ér tom wase ka di u samber a ityakerada tseegh . Ashighe agen yô , vea ôr Pasalmi 11 : 5 sha u tesen er Yehova á nengen mba i@@ pi@@ la i doo ve ishima la yô , shin vea ôr Pasalmi 37 : 1 - 4 sha u tesen kwaghwan u Aôndo a ne ér se de nôngon ser se or iyev ga , kpa se suur sha Aôndo la . F@@ il@@ ib@@ u pine O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ne ér : “ U kav kwagh u u lu ôron ne kpa ? ” Aluer se mba eren akaa a aa wase se u civir Aôndo hanma shighe yô , a saan se iyol je a zua ga ! Or@@ pasalmi yange ôr kwagh u amba@@ aior la shighe u a kaa nahan la ér : “ Ishima ve ngi j@@ u@@ hu@@ lu@@ u , er ah@@ ôm yô . ” Tsô se fatyô u kaan ser Yehova kôr kwagh u ufoto mba iji@@ mba ihyom sha ci u nyi ? Sha kwagh u t@@ wer@@ sôron u tese ne yô , Mbashiada mba lumun ér i ta ve awambe jimin cii shin ma m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma vesen ma m@@ ny@@ iin mara ga . Alaghga Orkristu u nan lu kwa@@ v kpa i ze nan iyol ga yô , nana nenge ér tsombor u nan ngu zan nan iyol ér nana er kwase shin nana er nom . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 10 ) Nahan yô , de z@@ eren henen sha akaa a angev mb@@ ura mb@@ ua lu ga ve ma ne eren la ga . ( Ôr Marku 10 : 17 - 22 . ) 36 : 9 . Nahan kpa , aluer se er nahan yô , nana fatyô u vesen ken jijingi ga . Solomon ôr kwagh u iy@@ aav mb@@ igen ken takerada u Or@@ pasenkwagh , mbi yange maa yô , nahan a̱ shi nan kpa a nger takerada ne zum u a bee tom na u maan kwagh shi á lu a undu mcivir u mimi ga la . Er ma m hembe wan iyol yam ikyo tseegh la yô , hegen m ngu eren tom u pasen kwagh hanma shighe la , tesen ior er ve kpa Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u wasen ve yô . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma Yehova yange ma doo or@@ ngeren Pasalmi u sha 119 la ishima tsung . ( 1 S@@ am . 15 : 3 , 9 , 12 ) Shighe u profeti Samuel va kaa a Saulu ér a er kwagh u doon Yehova ga la , a ker ish@@ ô sha u shi@@ ishi ôron vegher u un kor tindi u Aôndo la , geman nan mbagenev ibo sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la . ( 1 S@@ am . Nahan kpa , tom wase u pasen kwagh ne lu zan a vese hanma ijiir cii . Aluer u tema inya cii man mkombo mase hiin yô , u fatyô u kohol mbagenev wan icam i hiin man msen u hiin , akaa a a lu vegher u mcivir wase la . Yange ve kaa a Yesu ér : “ Se@@ er se jighjigh u nan ! ” ( 2 Utor 14 : 29 ; 15 : 8 - 30 ; 17 : 1 - 6 ) Tom u ôron kwaghôron u profeti u Ho@@ sea er anyom 5@@ 9 , hii ken inyom i 8@@ 0@@ 4 C.S.@@ Y . U@@ k@@ ent@@ i mba vesen mba te@@ en akaa ta ij@@ ar . Lu Yesu due a mhen u nan nagh ku ip@@ aan man gbenda u nan ku la ga . “ Ka Ny@@ i Me Na [ Yehova ] ? ” ( b ) P@@ ase er i hii ve Eli@@ h@@ u wase Yobu doo doo yô . Nahan ko@@ ho tser u i kura la hen h@@ unda môm yô , ishima vihi or@@ ya la ker je a gbidye ng@@ uhar sha an@@ ar u ku@@ h@@ wan tser la o@@ s@@ ough sha var@@ enda gba shin inya . Kwaghôron u profeti u Ho@@ sea pase erdoo u Aôndo u se civir ne man mhôônom nam ma zungwen kpaa . Se time sha akaa ne ken kwaghhenen u a dondo ne . Nahan kwagh ne taver jighjigh ve u nan . Shin er Yesu ya ican kpoghuloo nahan kpaa , a za hemen u ungwan imo i Ter na sha gbenda u vough . Ny@@ ityô iky@@ aren i Satan a ve se a mi cii , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia taver se ishima . Or@@ t@@ yom u Aôndo la shi za hemen a kwaghôron la kaa ér , shi una hide a za nôngo ityav a “ ort@@ aregh u Per@@ shia ” man shi ij@@ ô@@ v igen , i i kpa i lu ort@@ aregh yô ; ij@@ ô@@ v ne di lu “ ort@@ aregh u Grika . ” — Daniel 10 : 20 . Se kpa aluer se mba mbau@@ ng@@ wan kwagh er Noa nahan yô , se kure tom wase doo doo . I gb@@ ihi zege@@ dar@@ ak@@ on la shin inya , . . . u a lu tsu@@ ghun tar cii la . ” Aluer Mbaiserael gema asema sôn Aôndo ér a̱ de ve asorabo ve yô , una zung@@ we ve mhôônom . Nahan ken inyom i 199@@ 0 la , a hingir pania u ke@@ ke . I@@ y@@ enge i ior mba yange ve er batisema sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la kua mba ve va er ken hemen la cii tese ér , a shi nan kpa lu nongo u Kristu môm tseegh ku@@ mban ken Yerusalem hanma shighe ga . U tesen ikyav yô , ah@@ on a gban aa fatyô u vihin bem man mzough u ma tiônnongo . Shin er Yesu er u@@ ivande mban nahan kpa , awashima u tom na yô lu u kohol ior eren u@@ ivande mba kpilighyol sha er una gema ve hen Aôndo ga . Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato vea fatyô u nahan kwagh@@ hendan . S@@ ôn Aôndo a wase u Sha mimi yô , “ TER ngu ikyua ikyua a mba ve yer Un . . . sha mimi la cii . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 18 . Kpa m kaa a na mer , m hen akaa ken Bibilo kpishi sha ikyev i Mbashiada mba Yehova , nahan mo yô ka kwaghaôndo u tsough je ne . Er kwagh lu nahan la je kpa icighan jijingi iv M@@ ika a agee ér a yôô iji@@ r@@ ôron i Yehova i vihin tsung i í lu van la . Nahan kpa , ior mba ve vende m@@ tem@@ tor u Aôndo kua gomoti u a ver sha la cii una tim ve kera . Ka tom u hemban lun a inja u Yehova a we ior nav sha ikyev ér ve er ken ayange a masejime ne je ne . Mbagenev ka vea hen er u@@ gomoti mba uumace ve k@@ an@@ shio u yangen m@@ taver u iny@@ ar man ityav mbi sha ub@@ om mba b@@ ov kua af@@ er a eren man m@@ vihi u i lu vihin tar la yô , kwagh ne a na ve hingir u fan er orumace nan yen u wasen iyol i nan yô . U tesen ikyav yô , a ter ati@@ h@@ i a as@@ an a sha la . ( Mat . 5 : 8 ) Akaa a doon ve ishima man asaren a ve man mbamhen vev cii ac@@ ôgh@@ or nga sha mi ga . Kwase u E@@ du@@ ar@@ do , mba yer un ér Ru@@ by , a kaa ér : “ Yange m hingir u eren ityom ihi@@ ar , tom u Ng@@ ô man u Ter cii , shi ho@@ gh@@ or mo u tsuan akaa kpishi sha ci u tsombor . 19 : 12 , 13 . T@@ ôô wer u ngu karen hen ma i@@ omb@@ or@@ tar yemen zende . Kwagh er u kpiligh mo iyol yô , kwa ne kpa a za hemen u kimb@@ in mo inyaregh ki van@@ den kimb@@ in mo la ! “ B@@ em u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu . ” Ior cii ya dyako u m@@ yen hen Adam , i mar ve cii a isholibo iyol , nahan mba perapera ga . Yesu yange zende kwaghpasen ken ningir u G@@ al@@ il@@ ia la ac@@ in atar , man lu a nyôr anyom atar ga tsô er tom ne kure . Se ember sha er ian i shi her i mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh vea kohol sha u wuese Yehova yô 3 Se Z@@ ua a Tom u He@@ mban L@@ un a Inja Lu@@ un er Mbaiserael yange vea kor Tindi la vindi vindi nahan , kanyi injar yange ma ve zua a mi ? Yehova tesen se i nena ? Kpa , ka tom u tiônnongo jimin cii . Tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar , u mbagenev ve yer ér B@@ i@@ g R@@ ed Is@@ land la , ka ic@@ ile i sha un@@ yi@@ in i hemban ke@@ hen sha tar cii . F@@ ese nahan ort@@ yom u Yehova tsaha H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa , nahan á kpe , “ sha ci u a ne Aôndo icivir ga yô . ” Shi a wuese mba pasen kwagh u Tartor mba yange ve ny@@ agh un ga , ve hen Bibilo a na la . Tsô u a nenge la ng@@ or ik@@ enge [ e̱r be@@ gha nahan N@@ W ] er : Nenge , T@@ ere ! Ka sha g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u kuran sha mi ka m tile , m shi her di@@ di ; man sha ijiir yam i kuran , ka m tile , m lu her@@ egh kuran hanma tugh ” ye . A kaa ér : “ Shighe u m tsegha iyol yam sha ci u Yehova la , m fa je mer a gba u me er un tom a ishima yam cii man a uma wam cii . Hii ken inyom i 1914 la je akaa a a lu eren shin tar la tese ér kwagh u tsegh ku Bibilo i̱ ôr sha al@@ ô sha al@@ ô u se ôr sha heen ne ka mimi . • Hii nan ve mbai@@ ho@@ mov vea fatyô u vihin jighjigh u nan u ior mba Aôndo ga ? Sha ci u ieren i mimi ga i noov mba ve lu Mbayuda er a kasev vev la yô , ve na at@@ se a Yehova ‘ iv a m@@ liam . ’ ( Mal@@ aki . U eren tom he ’ ior cii sha ikyev i Tindi la yange lu ian i civirigh he ’ upristi mba Mbaiserael mbara kpishi , kpa zum u yange i venda Mbaiserael sha ci u m - ban u mimi ve la yô , tom ve kera gba kwagh ga . Icighan tindi u hemban cii u Aôndo a ne uumace yô , ér : ‘ Ter Aôndo wou a hemba doon we ishima a hanma kwagh ugen cii shi or u nan we ndor a we nana doo u ishima er we iyol you nahan . ’ Yange ve iv Yerusalem a ityesen ve , shin er mbahemenev mba kwaghaôndo mba lun a tahav hendan a ve kpishi nahan kpaa . Nahan kpa , akaa nga kpishi a i gbe u se cii se hen yô , sha ci u ‘ or nana fatyô u timen fan tom u Aôndo A er sha hiihii je , zan zan mkur la kpaa ga . ’ Yesu u ashe a na a lu “ er no@@ mb@@ or@@ usu nahan ” la , nengen hanma kwagh u a ze hemen cii wang , nahan a hemba fan kwagh u a ze hemen la a vese ica je . D@@ ondo gbenda u Yesu pasen kwagh la . Yange mba veren are@@ ki u ikyuryan ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii , i@@ been@@ egh ki iv@@ in ken tempel la yô , Solomon wuese Aôndo . U fatyô u seer nôngon kwagh sha er u dondo kwaghwan u a lu ken Mateu 6 : 33 la kpa ? ( Yobu 1 : 1 – 3 : 26 ) Een , upristi mbah@@ u@@ av mban yange ve̱ ngohol kp@@ an@@ de@@ gh sha ityom i hemban gban jime i ken tempel la , shi ve̱ han@@ ger ér i̱ ki@@ mbi ve injar sha ih@@ in@@ da wu@@ hen man usu u ke@@ er sha at@@ se je kpaa ! Kape yange hii ve hingir u me za na kwaghôron , me er un batisema je la . Kwagh ne ka nahana ? Man ú er mbagenev kwagh u Tartor na la hanma shighe kpa ? Gba u T@@ so@@ mbor J@@ imin Cii U@@ a Hen u L@@ un T@@ se@@ mbelee Kpa er nan ve Aôndo a ze hemen u nan mba ve civir un kua mba ve civir un ga mbara cii akaa a doon nee ? Ikyav i tesen yô , mbampin yange ve due sha kwagh u ikyuryan i he , i í hii kwagh u i sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la . ( Duteronomi 34 : 10 - 12 ) Yange lumun ér Aôndo a er tom a na sha gbenda u vesen . 5 : ​ 11 - 13 ; 1 Tim . Aluer u soo u timen sha avur a takerada u Daniel yô , ôr takerada u P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy ! Mkaanem ma Solomon , Tor u fankwagh yange nger ken Anzaakaa 2 : 1 - 6 la pase kwagh ne . 1@@ 42 : 4 ) Lu shighe u Davidi yila Aôndo je la . A er i yô@@ h@@ ôr uma wam iyol ; A hemen mo sha igbenda i perapera sha ci u iti Na . ” Nenge ase kwagh u yange er shighe u profeti N@@ at@@ an za pase Davidi , Tor u Iserael u tsuaa la idya i er vea B@@ ate@@ she@@ ba la . Kpa mba i shigh ve mkurem mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la kua ak@@ ar a ve , aa a lu a ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar la yô , kwagh ve una lu nahan ga . S@@ unda Kwagh U Dedoo Sha U Z@@ enden Vea Aôndo Nahan kpa , yange tsua gbenda ne sha inja , sha er ua umbur se kwagh u jighjigh u Aôndo na uumace , nahan wa ve aka@@ au@@ ma a sha tar cii sha ikyev ér ve nengen sha mi la yô . I pav un ip@@ aven i vesen kuma anyom imôngo , i pav un ah@@ i tseegh kuma kwa ta@@ an . Yehova na se Bibilo tseegh ga , a na se iwasen i kaven i̱ kpaa . Or@@ pasalmi As@@ av nger wener : “ M ngu a We gbem , U kô@@ rom sha uwegh agh ku y@@ an@@ egh . Nenge ken takerada u Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x , u mbagen ve yer u ér “ gbenda u zan hen akaa a injaa a i yer a la . ” Kwase na kaa ér : “ Alaghga m fetyô u koson inyaregh kpishi ga , kpa or@@ ya wam fa er akaa á taver ishe ken kasua cuku kpaa ga . Kwagh@@ yan man ikyav mbi h@@ we@@ egh man akaa agen a hen ya taver ishe kpishi , man ka mo m hembe lun hen ya sha u eren akaa ne ye . Yehova iyol na ôr kwagh a ve kaa ér : “ L@@ um nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo TER M ngu icighan je , M pav ne a akuraior , M ver ne kposo , sha u lu nen ior A@@ v yô . ” — Lev@@ iti@@ ku 19 : 2 ; 20 : 26 . Yange na ve Tindi kua upristi ér ve tese ve igbenda na . Shin se fatyô u pinen ayol a ase ser , me seer civir Aôndo sha mimi nena ? Nahan kpa , cii man shighe la yô , gba u mbacivir Yehova vea ver ishima ve sha mlu ve u ken hemen u tsôron la . Sha mimi yô , we kpa ú lumun wer shighe u Amo@@ shi la bee u̱ wase ne je zua ga . Ka akaaôron a profeti a ken Bibilo a h@@ an aa fatyô u wasen we u fan akaa a aa va er ken hemen laa ? A@@ hur@@ aior a ase a á lu a vese b@@ ì@@ í@@ sh@@ ì@@ ì la nga lun ityough sha kwagh wase , nga te@@ ven mbamhen asev man mbamlu asev mba ke ’ ishima man aeren a ase sha gbenda u dedoo gayô u bo . Nahan kpa , ica gba ga je tsô mbaapostoli gba any@@ iman sha kwagh u or u nan hembe ken atô ve yô . T@@ SE@@ NG@@ A H@@ EN@@ EN KW@@ AG@@ H U U@@ N@@ A F@@ AT@@ YÔ U ER@@ EN L@@ A SH@@ I W@@ A AG@@ O I@@ YO@@ L Ú hemba taver mk@@ ange u ú kange ishima you u lun a aeren a vough a Mbakristu her la , aluer ka nyityô imeen ia va je kpaa . Aluer mbau@@ tahav yange tom wase u pasen kwagh je kpa , se za hemen u pasen kwagh sha kwaghfan , alaghga yange i se dugh kwaghpasen la se pase kwagh hen haregh ugen sha uya mbaiorov kpuaa tseegh , shi se kar se yem ijiir igen se za pase kwagh her , shin se hemban pasen kwagh shighe u ian i dugh la . ( Yobu 32 : 21 , 22 ) I kaa a mbakur@@ an ilev i Aôndo ér ve̱ er tom ve ne , ‘ i̱ de lu er i kighir ve a kighir ga , kpa i̱ lu sha asema a ve ; i̱ de lu sha ci u mtsera u dang ga , kpa i̱ lu sha gbashima je ; i̱ de lu er mba eren tahav sha kwagh u i we ve sha ik@@ ev ga , kpa ve̱ lu ik@@ um@@ u@@ ile la ik@@ av . ’ Mbak@@ ôron ish@@ u ka ve za ish@@ u kôron shighe u vea fatyô u kôron ish@@ u la . Kpa gema sha vegher ugen yô , agumaior a yange mbamaren vev y@@ ese ve ken mimi la alaghga a taver ve u kaven m@@ doom ma dyako ve u ken jijingi la . ( Ef . 2 : 6 ) Ve tema sha ajiir a Sha ne sha ci u ‘ i ver ve ikyav sha Icighan Jijingi u ityendezwa la , ka Un man A lu ib@@ um@@ un u dyako ve ’ ye . Inja na yô , ka “ ishimaverenkeghen i i ko@@ so Sha sha ci [ ve ] ” je la . ​ — Ef . Sha kpôô yô , mb@@ á pasen loho u dedoo u Tartor ne ngu ‘ ts@@ eren tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ’ yô . I@@ y@@ ua I@@ ̱ I@@ ̱ Ve A I@@ ember La ( 1 Pet . 2 : 9 , 10 ) Yange gba u vea wuese Un u ve tile sha ityough nagh la , shi vea civir iti na ken igbar . Iky@@ o i wan yange i wase Mbaiserael zum u i yima ve sha ikyev i Mbai@@ gipiti la nena , man ia wase se nyian nena ? Umbur wer pristi u tamen u ken Iserael la yange a na naagh sha ilev ihi@@ ar — lu no@@ mb@@ ua u yange a na sha ci u asorabo a upristi la man iv@@ o i yange a na sha ci u asorabo a ik@@ we igen i yange eren tom pristi ga la . 17 : 11 , 14 ) Nahan Yehova ngu kuran mbadondon mba Yesu zan zan nyian . ( Or@@ pa . 9 : 5 , 6 , 10 ) A@@ vur a Bibilo ne tese wang ér , or ka nana kpe yô nan kera fe ma kwagh ga . H@@ ingir u ônov vev cii vea due ken mlu u isholibo la . PE@@ E@@ J@@ I 17 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 3 , 7@@ 7 13 : 18 . 6@@ 1 : 8 , 9 — Ka nyi i lu ‘ iky@@ ur i ts@@ ô@@ ron@@ ô , ’ man ka unô ve lu “ vor ” u ikyuryan i tsôron nee ? Á pase wener : Shi er Aôndo ka a “ taver kwagh u a gbe angev ” nahan , kape mbatamen kpa ka ve wase or u nan hingir u@@ ange ken jijingi sha ci u kwaghbo u nan je la . Gbenda u Mbak@@ ur@@ an Ve W@@ asen Yô Zum u Yesu lu ôron kwaghôron u profeti sha kwagh u ikyav i tesen m@@ ve na yô , a kaa ér : “ Yô , ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter u nan una wa nan ya sha ik@@ ev sha u nana naan ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? W@@ il@@ liam Mal@@ en@@ f@@ ant M@@ ser@@ kwagh u i ver sha u i naan môm - ken - u@@ pue la yange na Mbaiserael ian i wuese Yehova nena ? Ken anyom ne cii , saan se iyol kpishi u eren Yehova tom imôngo . 16 , 17 . ( a ) Er nan ve u lumun m@@ le@@ he u Aôndo a le@@ he se ér se va lu ken nongo na la i lu kwagh u hemban doon u se tsuan u eren@@ e ? A kaa ér , ‘ M ôr tra@@ k ne m bee . 10 : 32 , 33 . Akaa a mbahemenev mba@@ adu@@ av ve ôron ve te ikyaa a ave a wan sha akaa a pati@@ i la kera ka kwagh u he ga ; mbahemenev mba@@ adu@@ av mba pinen ish@@ angen karen hemen tar kpa du@@ mbur . 4 : 4 , 7 , 10 ; 12 : 1 - 5 ; Luka 4 : 16 - 21 ) Yesu shi yange a ta iwanger sha akaa a ken ruamabera sha gbenda u a sar ior u seer ungwan yô . Ma due ka hen “ Aôndo u uma , ” un shon u “ i er U@@ sha ” sha ini@@ e@@ zwa na la , man mkaanem nam ma ka una kaa yô , ‘ i@@ kôr ka i la@@ gh un sha kwagh u A tindi ma u eren ’ la . Aluer se er a anmgbianev asev dedoo , se ver a ver ga yô , nahan kwagh la una na a maa or@@ van@@ nya la iyol a kua or@@ ya la kpaa . — Mbaromanu 12 : 13 . ( Genese 4 : 7 – 12 ) Kwagh u yange er ne tese ér gba u se s@@ ônon Aôndo sha jighjigh shi se eren akaa a dedoo kpaa . Lu@@ un er zamber u Aberaham lu zamber a Yehova la lu sha mnenge na ga nahan yange ma kegh ato a na kpa ? • zum u se lu eren kpen@@ ga a orgen nena ? Nahan a hii u kaven er Or@@ gban na una va bee a mbamzeyol mba uumace gbem sha won yô . Marku vihi a Paulu anyom nga kar er 11 shin 12 nahan yô , shi i hide i ter Marku ken yi@@ ase i Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la . Ka akaa a mimi a nyi Bibilo i er se sha kwagh u Diabolo ? Yehova Aôndo u a gbe se la gba uumace ér ve ts@@ aan anyom kpuaa tseegh maa ve kp@@ een ga . Lu u Aôndo una er nan ve una na hanma or iyua ne vough - l@@ o ? Apostoli Peteru yange ter kwagh ne ken washika na u sha uhar u nger la . Er i Hii Ve Ve Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr É@@ r Ve Mba Y@@ e@@ men Sha Yô ( b ) Yehova nengen shighe u ka se tôô u lamen vea mbagenev sha kwagh na la nena ? A gba lun gbilin f@@ en@@ g je , uma una lu a ityôkyaa ga . Shi averen nga sha ishigh ki mba ve lu a ishimaveren i lun uma gbem shin tar la . Mba been yô , Mb@@ al@@ ev@@ i er msen u yange ve wa iyol sha mi tsembelee la sha ci u ior . — Ne@@ h . Gba u or@@ tesen nana ker shighe u dedoo shi nana ya ikyar kôôsôô a or u nan soo u tsaase nan la cii ve nana mase tsaase nan ye . • Ka ikyav i dedoo i nyi A@@ na a ver Mbakristu mba beenyol ny@@ ian@@ a ? Umbur wer Yesu yange kaa ér : “ Han@@ mô u i sar nan ka lun u vesen ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . Man shi han@@ mô u i sar nan ka lun u hiihii ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . ” ( I@@ c@@ am i He@@ mban 5 : 2 – 10 ) Solomon yange wuese un tsung , kpa wan@@ kwase la kaa a na ér : ‘ Ka nyi i sar ne u kenger wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am@@ aa ? ’ ( Yohane 15 : 19 ; 17 : 14 ; Yakobu 4 : 4 ) Tar u ú ban a perapera ne kôr se ihyom sha ci u se mba p@@ al@@ egh@@ aa a u shi se mba “ yôôn kwagh u perapera ” yum . Een , ve due ken akuraior kposo kposo shi ijô kpa mba lamen kposo kposo . Ne kpaa , kape ember nen la , shi ember nen a mo imôngo kpaa . ” ( F@@ il . • Ka akav a nyi a lu a tesen ér Yehova tesen iengem na hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime ? De se nôngo nen sha gbashima se tese nen ser se mba a ishimaverenkeghen sha Yehova shi se mba veren ashe a na ser a̱ na se tahav nav kpaa . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 32 , 6@@ 3 Yange lu môm ken mbaapostoli mba ve gba m@@ ny@@ am shighe u Yesu lu eren msen ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la . 5 :⁠ 8 ) Kpa , aluer tom u u@@ ke ya ú shighe man tahav kar ikyaa inya yô , ua yange ú u eren tom u Aôndo saan saan . Dooshima yange mgbegha Wan u Aôndo u “ eren akaa a doon Un gbem . ” ( Yoh . ( a ) Ka tom u nyi Wan u Aôndo yange er sha u gban akaa ? 19 : 14 ) Sha ayange ne kpa , mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato doo un ishima je ka ashe tugh ga . Kwagh u i ver un hen h@@ unda la lu ityakerada i henen Bibilo a mi , i i wa at@@ ab@@ am sha mi yô ! ( 1 Tim . 5 : ​ 24 , 25 ) Mba ve lu ken tiônnongo cii mba a ian i tesen ér ior ve nenge m@@ ze@@ hemen ve la sha zende ve kua sha mlu ve u wang la kpaa . “ T@@ aver Nen Mba Ve Y@@ en Ishima la A@@ sema ” Genese 12 : 5 , 6 la kaa a vese ér : “ Ve za nyôr ken tar u K@@ an@@ aan . Mbahemenev mba Mbayuda mba ve suur sha Shi@@ sar la yô , Mbar@@ o@@ ma va ‘ ngohol ijiir ve kua nongo ve kpaa . ’ P@@ ine iyol you wer : ‘ Ivur ne tes@@ em nyi sha kwagh u Or u Yehova a lu ? Mimi je , gba u mba ken tiônnongo vea lu a ishima i legh legh kua ishimawan keng - nee ? Mba@@ beenyol mbagenev yange ve er tom shin ity@@ ô@@ ugh ki re@@ di@@ o ki Watchtower ki i yilan ér W@@ B@@ B@@ R la . Anzaakaa 17 : 3 kaa ér : “ A@@ du@@ m ngu sha ci u sôron az@@ ur@@ fa je , man usu u i@@ wa@@ agh kpaa ngu sha ci u z@@ en@@ aria , kpa TER yô , karen asema . ” Kpa va fe ér Yehova ka u s@@ angen a s@@ ange ga , shi ka Satan a ne ve ior ve lu a ieren i mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a yô , a nôngo sha afatyô na cii ér una dugh ieren ne ken a na kera . Mar@@ il@@ y@@ n va soon ér una hide ken ya yô , ior wa un akaa kposo kposo , a dedoo man a bo cii . Ka a inja u se za hemen u lun ken mk@@ or shin p@@ ev ne , gadia shighe u zege@@ can u a mgb@@ ôghom la una va yô , mbacivir Aôndo vea hemba zuan a mk@@ or shin p@@ ev ne cii . Shin er ior kpishi ve lu a mbam@@ nenge vev sha ikyaa ne nahan kpa , aluer se time sha kwagh u Bibilo i kaa la vighe vighe man sha mimi yô , se zua a mlumun sha mpin ne . 20 : 5 – 7 ; 24 : 5 . Ior ka vea naan a jighjigh yô , bee , a na ior ve gba lun a im@@ or ishima , asema a gba gban ve m@@ egh shi ve lu a asema a bo kpaa — ashighe kpishi kwagh ne ka a va a u@@ a@@ ah@@ e , vough er tsegh ku mba@@ yi@@ ase ku ken derianyom u sha 20 la ku tese nahan . — Anzaakaa 6 : 16 - 19 . D@@ as@@ enda mba vesen mba nengen sha pur@@ usu la na se jighjigh . Paulu yange wuese Aôndo sha iwasen i anmgbianev mba ken Roma wase un la . Á H@@ endan a M@@ ci@@ em man A@@ kper@@ an a T@@ an ( Peteru ) , 1 / 1 22 : 41 - 46 . ( H@@ ag@@ ai 2 : 7 ) Nahan kpa , ior kpishi ican ka i er ve u nan kwagh ne jighjigh . Tsô ishima vihi mbahemenev mba kwaghaôndo kpishi , nahan ve kôr Peteru man Yohane ve wa ken ga@@ adi ve tsa ker , shi ve ta ve icin ér ve de kera er kwagh ken iti i Yesu ga . la , peeji 27 – 29 ) . Mayange ngu vihin ahumbe sha tom u ka u er ne ga , kpa ka u gema u na a na se ahumbe a dedoo ! Heela tseegh ga , wasen se u den ser atsan a se lu yan la a sôr se . — 9 / 15 , peeji 24 - 25 . Kpa Mose gema kaa a ve er , kwagh ne à tese a tese ve mci@@ e u cian Aôndo , i̱ lu mciem ma m@@ á a mgbegha ve u eren ishima i Aôndo u a lu u mimi tswen shi a hembe agee kpaa la , ka Yehova je la . — Ekesodu 19 : 16 - 19 ; 20 : 18 - 20 . Se pase or u lu a ity@@ ô@@ ugh ny@@ inya la kwagh , nahan hingir môm ken ior kpishi mba ve ngohol mimi yô . Kpa gba u se ver ishima ser Aôndo a tindi or ér nana yange se hanma kwa u se lu nôngon u eren kwaghbo ga . ( Genese 28 : 14 ; 32 : 12 ) Er hanma kwagh yange va lu nahan , dugh Yesu kera je kpa , “ vor ” u Aberaham la ngu ing@@ y@@ egh 14@@ 4,000 , man Yesu yila ú ér “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee . ” — Luka 12 : 32 ; Mbagalatia 3 : 16 , 29 ; Mpase 7 : 4 ; 14 : 1 , 3 . Se dondo nen Or@@ hemen wase , shi mayange se na nen tar u Satan ne ian ser u̱ mee se ga , se de ser u̱ ver se tom u van a inyaregh kpishi , shi u keren tom kpaa i̱ lu tamen kwagh ken uuma asev ga . 12 : 17 . Er Daniel lu eren msen ave la je , Yehova tindi ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el ér a̱ na un “ kwaghfan man mkav ” sha kwagh u m@@ ve u Mesiya . Un lu or u taver ishima , u mimi man u jighjigh kpaa . Kpa ka cii laa ? Se been yô , se time sha igbenda iti@@ ar i se fatyô u dondon ikyav i Yesu i kuran la ken akaa a se eren ayange ayange la yô . ( Ps . 14 : 1 ) Ieren ne ia fatyô u vihin Mbakristu mba mimi a Aôndo . De V@@ ih@@ in Jijingi u Yehova Ishima Ga E@@ ̱r Orkristu nan lu or u eren sha atindi a tar u nan yô , nan lun a imoshima i wang . Yô , nenge , ikyo i wan hemba nagh ku s@@ ôngon . . . Alaghga lu sha ci u ityôkyaa ne i yilan if@@ i ne ér “ mngerem ma Me@@ gi@@ do ” kpaa ye . — Mba@@ j . Zum u L@@ é@@ na u lu kwase u eren tom u pasen kwagh hanma shighe ken tiônnongo za un inya yô , maa An@@ na - Pau@@ la ngohol takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La * hen a na . Yange M@@ ik@@ al kera na tahav mbu Davidi mbu lun or@@ hemen he ’ tsombor shi lun tor la icivir ga Hii nan ve mkaanem ma i nger ke ’ 2 Peteru 3 : 13 la ma lu se ityôkyaa i veren ashe gbenda a kwagh u ke ’ hem@@ ene ? 35 : ​ 1 - 19 ) Se kpa ka se wa ago@@ yol tse@@ mb@@ er@@ ee sha ci u mbam@@ kohol asev mba vesen man mbam@@ kohol mba ningir man sema mkohol u iyange i môm kua M - umbur u ku u Yesu . Se mba a vangertiôr ser , aluer se na uityendezwa mba Yehova mbara jighjigh yô , kwagh la una wase se u tilen dông ken ashighe a ican ne . Shighe u m za nyôr ken tar u Fran@@ ce sha hiihii la , m lu a fa zwa F@@ r@@ en@@ ch tsembelee ga . ( Genese 3 : 15 ) Anyom nga va kar kpishi yô , i pase Tor u jighjigh Davidi kwagh u doon tsung sha kwagh u “ vor ” shin Mesiya ne . Er nan ve i doo u se lu a iwuese sha kwaghhenen u ken jijingi u se zough a mi sha ikyev i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh laa ? Kpa aluer se nenge ser gbenda u mbatamen ve kaa ér se er kwagh la ka gbenda u sha mi ga yô , se er nena ? Hen shighe la , a kar a “ iky@@ ondo i cir@@ in ” i i ci@@ r i sha tsombor u uumace cica cii la kera . — Yes . • Ka sha igbenda igen i nyi nahan u fatyô u eren kwagh u una na mbamkombo mba Mbakristu vea maa u ken jijingi kua mbag@@ en@@ eve ? Se fa vighe vighe er ka i hii ve kwaghyan wase ka lu a akaa a wasen se ken iyol la ga , shi se kpishi se fatyô u pasen er iyol yase ka i zua a tahav ken kwaghyan u se ye la ga . ( b ) Mbamaren man mbayev vea fatyô u van@@ den wan ago@@ yol sha kwagh u iyol@@ been nena ? 20 : 2 - 12 ) Un man an@@ ngô na A@@ ron yange ve vande wan ishima a ah@@ on a gban a Mbaiserael la anyom imôngo . ( 1 Timoteu 3 : 6 ) Yange ityough ke@@ he un je yô , a gba keren ér Adam vea Ifa ma ve civir un . Ve nyôr ken ikyuryan vea Yehova nahan ve hingir ikyurior i í tsegha i sha ci na yô . ▪ Yesu nengen kasev ér i gba ve sha u nomso ve yaven a ve tseegh ga . Se er nena shighe u or er se kwagh u a taver se u ungwan ato sha mini ? ( Ps . 55 : 6 - 8 ) Doo u se fa ser aluer se wa ishima se mba civir Aôndo sha mimi yô , se tese ser Diabolo ka or u aie . V@@ a fe ér ngu h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom ga yô , a kaa ér : “ Aôndo u Iserael A̱ na u kwagh u u sen Un yô . ” 5 : 22 , 29 . Ve Lu ‘ Mba S@@ ur@@ un Ishima ’ Hen shighe ne a gema eren ishima i Aôndo shin tar , vough er i eren i sha nahan ; man ka kwagh u Mbakristu ve er msen sha mi ica i gbe je ne . Er se lu keghen iyange i Yehova ne , ka akaa a dedoo a nyi i gbe u se za hemen u eren@@ e ? Akaa a dedoo a Aôndo una er sha ci wase ken tar u he la aa kar a tile sha ityough ki atsan a se ye la cii . T@@ ime ase sha kwaghwan u injaa u Paulu ne . I Ver I@@ ti i Yehova Ken Hemen Doo u vea eren msen kwa me ? Ny@@ ityô gbenda i ne eren akaa a iny@@ ar cii kpa , fa nen ner kwagh u vesen u una wase ne yô , ka u eren kwagh ken mzough . U tesen ikyav yô , nom ugen vea kwase na mba ken New J@@ er@@ se@@ y ken tar u United St@@ ates of Amer@@ ica . Ve nenge sha ônov vev uhar zan zan ve kar vesen , hegen ônov mbara mba eren tom shin ijiir i shin t@@ ine i Mbashiada mba Yehova mba sha tar cii la . Nahan mba ze Ad@@ ua u F@@ ada iyange igen yô , F@@ ada ta icin ken ad@@ ua ér , “ palegh nen D@@ an@@ ner , profeti u aiegh la . ” Se za ungwa kwaghôron u Anmgbian Na@@ than H . Yange mea za hide hen ya yô , ashighe agen m tsa sha ga@@ mbe môm vea kwase wam ga ; i lum er me y@@ av sha ga@@ mbe môm vea na yô me vihi un iyol ken m@@ nya nahan . Mose yange lu a ityom i eren ave kpishi , nahan kpa , i ôr kwagh na ér , “ lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii . ” ( N@@ um . Kpa ka taver we u eren kwagh u a sar u nee ? Bibilo ôr ken takerada u Daniel 2 : 44 wanger wanger ér : “ Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ik@@ ev i ma ik@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” ( b ) Kanyi se er ve iniongo yase ia doo shi ia maa se a maa ? Nenge ase kwagh u Fran@@ ci@@ sc@@ o , ortamen ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika , yange er yô . Er i Hii Ve V@@ e@@ ̱ Lu a “ Ity@@ ô@@ kwagh i Ish@@ ôô@@ gh ” Ga Yô Yehova yange una doo un ishima nan nan kpa , inyaregh nagh hemba doon un ishima . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger sha kwagh u wer@@ ayange ne yô , ôr ngeren u ken takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? , u a lu sha peeji 2@@ 15 zan zan 2@@ 18 la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . De se tôô atesen a Bibilo se kar sha akaa a mba gb@@ ú@@ ng@@ ú@@ r ts@@ av ve ne á jighjigh ainge la . Lu uma her@@ egh , shin er lu hen ijiir i ma lu u@@ war na je la nahan kpaa . I@@ ng@@ in ka iti Y@@ am gbem sha won je ne ; ka sha i je á umbur Mo sha ikyo@@ v ikyo@@ v ye . ” — Ekesodu 3 : 15 . Kpa a hii ôron washika u i tindi un a mi yô . 15 , 16 . ( a ) Ka mbampin mba nyi vea wase se u kaven nongo u kwaghaôndo ú Aôndo a lu suen ú laa ? Kpa Yehova gema ver M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo , man makeranta ne wasem kpishi . Tor Davidi yô er nahan ga . 4 : 32 ) Or@@ pasalmi Davidi wa icam ér : “ TER mgb@@ ough a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , we ishima , erdoo Na ngee wuee . . . ( Aerenakaa 2 : 37 - 41 ) Shin er yange Peteru lu lamen a Mbayuda man mba ve nyer ve a nyôr la sha kwagh u batisema nahan kpaa , lu batisema u tesen ikyav i m@@ ge@@ m@@ shima sha asorabo a ve a p@@ eren Tindi la ga ; shi ikyav i eren batisema ken iti i Yesu la lu u ôôn asorabo kera kpaa ga . — Aerenakaa 2 : 10 . Apostoli Paulu pase ér : “ Aluer ne mba kwagh u Kristu yô , ne mba tsombor u Aberaham je . ” I wa noov kwagh ér kasev vev ve doo ve ishima nena ? ( 1 Mbakorinte 10 : 11 ) Heela tseegh ga , ngeren u Yeremia u a tese er Yehova yange er kwagh a ior nav la wase se u nengen a aeren a Yehova wang , nahan doo u aeren ne aa bende a vese tsung . — Mbaheberu 4 : 12 . W@@ any@@ e@@ kwase ugen u a lu pania yô , mba yer un ér Mic@@ hel@@ le , a kaa wener : “ M soo u fan tom u pasen kwagh la tsembelee , nahan m henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wam sha aan a m ser m ver la vough vough , shi m b@@ undu mbamkombo ga . 10 , 11 . ( a ) Yesaia ôr kwagh u a lu loho u se yôôn la nena ? Yehova yange wa ishima ér tar ne u iv a tsombor u Adam man Ifa . Kwagh u ior mba se er kwagh ve ne ngu ityesen hen a vese kpishi je , sha ci u una wase se u palegh nyityô ieren i ia na se hingir u eren kwagh a or sha mimi ga la cii . ‘ Tindi kera ngu a tahav ga , ’ a gba i@@ wan . Se tese ser se mba n@@ orom ikyaa ga nena ? 16 : 16 ; Luka 2 : 41 ) N@@ om ne vea kwase na yange ve eren ishima i Yehova shi ve tesen icivir sha akaa ken jijingi , sha igbenda i se ter sha heen ne kua igen kpaa . Y@@ a@@ ir Y@@ e@@ fe@@ ta ( b ) Ka iyua i nyi Yesu a ne tiônnongo ? Kwagh ne h@@ ôn uwegh sha shighe u mkur man mk@@ er u l@@ ù u a va kôr Wan u or , Yesu Kristu tor ke ’ inyom i 1914 la . Yehova yange pine Yobu mbampin kposo kposo 70 , mba fatyô u nan mlumun sha mi ga yô , nahan a pase wang ér mhen u Yobu yina . Ka kera taver mba ve vese ayol a ve la u p@@ aven ivaa ga . Shighe kar yô , E@@ va va kohol mo ken tar u Go@@ ld C@@ o@@ ast , se lu eren tom u m@@ ishen imôngo . Aluer se tile sha mimi se mba dondon akaawan a Ruamabera yô , ior vea ‘ kav m@@ kposo u mba ve lu civir Aôndo a mba ve lu civir Un ga la . ’ ( M@@ al . Shi ieren i Adam la na yô , uumace hingir u lun sha ikyev i hemen u Satan , “ aôndo u tar u ainge , ” u u hendan a hemen u Aôndo la . — 2 Kor . Takerada ugen ú i yer ér enc@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la ôr kwagh u iyol i or ér nyi ? Kpa Na@@ omi yô , lu nom na tseegh saa ga kpa kua ônov nav mba nomso sha mi uhar , u môm ker gema lu nom u Ru@@ tu . De ve na mlumun sha mpin ne ayol a ve . Ka mlu u ken tsombor u nyi a tese jijingi u tar@@ egh@@ e ? ( Mpa . 12 : 7 - 9 , 12 ; 20 : 1 - 3 ) Shi ka ken shighe ne kpa se lu a ian i civirigh i pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” sha tar cii , ôron ior kwagh u ishimaverenkeghen i paradi@@ so u a lu van la ye ; ka tom u mayange a kera kimbir eren u ga yô . — Mat . No@@ ve@@ mba 15 , 200@@ 8 Se hen nyi sha kwagh u I@@ so@@ u er laa ? ( Heb . 7 : 27 , 28 ) Ka Yesu tseegh a lu orumace u nan kom u nan nagh ku vough , ku mayange je a kera kimbir nan ga ye . ( a ) U nan jighjigh sha mimi la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ka iwasen i vesen i nyi i lu sha u hiden a iyol ijime ? F@@ a wer , Yehova pasen agee na hen mba ve civir un a ishima i jigh@@ il@@ aa yô , ka ishima i wang i i eren kwagh u vough je la . Wan u Aôndo , Yesu Kristu , tese mbadondon un ér ve eren msen ve s@@ ônon ér i er ishima i Aôndo . Shighe u se lu eren msen hen Aôndo ser a̱ wase se yô , ishima i lu se sha kwagh u Yehova man m@@ tsegh u tseghan iti na man sha kwagh u p@@ aan hemen na u sha won cii la iyol . Mba@@ apostoli man Yesu iyol na ôr akaa a ken Ruamabera a tesen or u nan lu Mesiya yô ; yange ve hemba t@@ eren akaaôron a profeti Yesaia la aa akaa a ken ityakerada i Bibilo ig@@ enegh . Er Yesu soo Ter na u sha la sha mimi yô , yange doo un u eren ishima i Aôndo shi nenge ér ka kwagh u doon kpishi u nan nagh sha iyol na . ( Yoh . W@@ ea soo u fan er i hii ve mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev ve dugh iti i Aôndo i Yehova la sha yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , peeji 19@@ 5 - 19@@ 7 . ( Mbakolose 4 : 6 ) P@@ hi@@ l , u a zough ivese i kom an@@ igh@@ eni la , lumun ér un vea kwase na mba gbe any@@ iman sha akaa her . Yange i gba Adam man Ifa ve lu a isholibo iyol ga shi lu u ônov vev vea due ken mlu u isholibo ga . Ú Pas@@ en Ior Kwagh u Jighjigh u Nan Wou sha Hanma I@@ an i I D@@ ugh Cii Kpa ? Sha nahan yô , lu a aeren a dedoo , lu kwase u injaa sha ishigh ki Aôndo man nom na , shi lu a inja hen tiônnongo u ngise la kpaa . Ka nyi a@@ yom ka ve yar tom a mi sha ashighe ag@@ ene ? James F@@ o@@ le@@ y , u̱ l@@ ù angahar a aka@@ we u ip@@ aven i U@@ .@@ S . la kaa wener : “ Se cii se fa e̱r injar i kimb@@ in i ing@@ y@@ at@@ u i ngohol i̱ lu kp@@ egh ga yô . Lu mgb@@ e u hange hange u nyi Paulu pase ken takerada u Mbaromanu ? K@@ e ’ mhii u inyom i 199@@ 9 la , Mbashiada mba Yehova mba ke ’ tar u Fran@@ ce ci ca cii kar ior kwa@@ takerada u i yer ér Ior i Fran@@ ce , Mba T@@ su@@ ghun Ne ! 26 U F@@ a Kpa ? Nahan kpa lu ior kpuaa tseegh hii u pasen kwagh sha uya uya ye . Ikyav i tesen yô , yange lu u una er kwagh sha num u ior mba ken Sh@@ in@@ ar nôngo a na la . Ka akaa a nyi ior kpishi ka ve de ér a kar ve , man ka sha ci u nyi ? 3 : 3 — Samuel yange y@@ av ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban@@ cii la jim j@@ im@@ ii ? ( Mbaefese 5 : 19 ) Se mb@@ á nenge sha afatyô wase cii sha u wuese Yehova ke ’ tom u kwaghpasen . Er nan ve Ne@@ hem@@ ia gba ken to ne ga ? Lu ape mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda soo ér ik@@ yom i Yesu i lu gbem sha won je la . Kape nyian kpa , mbatamen vea fatyô u nan shighe u ma ve lu yaven la sha u nengen sha mbamgbe mba ior mba ve lu u@@ ange , shin mba ishima i yen ve shin mba ve lu k@@ an@@ en shio u dondon akaawan a ken Bibilo je la . Yesu kaa ér , “ sha ci u m@@ vende u vendan atindi una seer a seer nahan dooshima u mbagenev kpishi una nd@@ ôh@@ ôr . ” Se fatyô u eren msen sha ci u anmgbianev mba kasev man mba nomso kua mbayev je kpaa , mba ve lu ken pur@@ usu ken tar u Er@@ it@@ re@@ a la K@@ egh ato a nan zu@@ lee , shi u fatyô u ôron ase@@ mber ahar shin atar a i lu inja er nan ngu keren ér nana ôr u kwagh a mi la gayô ôr kwagh u ú hen wer nan ngu ôron la ti@@ ôn@@ ôô maa taver nan ishima wer nana za hemen . A@@ ip@@ or 28 , 200@@ 8 – Me@@ i 4 , 200@@ 8 ( Mbaheberu 11 : 10 ) A doo Yobu , or@@ jighjigh u sha ayange a tsuaa la kpen kpen u fan er m@@ til sha mimi na la a wase mbacivir Yehova mbagenev kpaa u tilen sha mimi nahan ! 37 : 1 ) Aluer se dondo kwaghwan la yô , una wase se u eren a ior sha icivir , kua mba ve hendan a vese la je kpaa . Alaghga sha ashighe a ken ijime la lu ieren yase u lamen a mbagenev sha ts@@ wam shi eren a ve c@@ a@@ veraa kpaa . Yange kaa a mba ve lu ungwan a na la ér : “ Mo M ngu iwanger i tar ; or u nan dondo sha a Mo yô , nana zende ken ime ga , kpa nana lu a iwanger i uma . ” Nahan kpa , ken tiônnongo yô , anmgbianev kpishi mba eren kwagh sha mimi , mba se fatyô u dondon ikyav ve yô . Ka inja er ior i ainge lumun a ieren i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la wuee nahan . Mbaiserael zua a iwasen er ve hingir kwagh u Yehova yô . Z@@ a@@ mber u mimi kpe iyol , ngu a b@@ unde ayôôso shi a wase nom man kwase ve de ayol a ve kwaghbo sha mimi shi ve sôr kwagh u a ve ve a ayôôso la kpaa . Nyian kpa , Mbakristu mba zan hemen u suen mcivir u wang sha u nan shighe ve man tahav vev man inyaregh vev sar sar . Shin er mô wase nan fe er kwagh wase una va lu ken tar u he la ga nahan kpa , aluer se mba lamen sha akaa a se va fatyô u eren la yô , se lu taver ayol a ase asema , shi se tese ser se na kwagh u Aôndo a t@@ ende zwa a mi la jighjigh ser una bende ga . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Nahan kpa , mbagenev di yô , sha hiihii la ve hii u eren kwagh sha jighjigh je , kpa ken masejime yô ve k@@ an shio u lun sha gbenda u ungwan kwagh ne . Adam yange hemba Aôndo ato ken sule u E@@ den la sha ci u nyi ? ER N@@ AN V@@ E KA I T@@ A@@ V@@ ER S@@ E U D@@ O@@ N@@ D@@ O@@ N KW@@ AG@@ H@@ W@@ AN N@@ E@@ E ? Aluer se mba zenden sha gbenda u Yehova yô , ka “ m@@ mem ” u nyi se zua a mini ? Ikyav i anmgbianev mba nomso man mba kasev mbag@@ anden ve ver la ia fatyô u wasen atôônanongo kua iniongo i i eren mkombo ken ijô i ken won la kpen kpen . U tesen ikyav yô , ken derianyom u sha 19 la i zua a z@@ en@@ aria kpishi shin inya ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia man S@@ outh A@@ fri@@ ca kua K@@ an@@ ada man tar u Amerika , nahan ior mba sha ajiir a ic@@ aa mough undu u@@ y@@ aav vev kua ior vev cii t@@ ume nongo yemen ken ityar i ve fa kwagh u i kpaa ga ne shi uma kpa taver ker la , ér vea za ker a@@ wen a injaa sha er vea zua a inyaregh kpishi yô . Hii nan ve tsaha u lu hange han@@ ge@@ e , man doo u mbamaren mba ve lu Mbakristu yô vea nôngon u ts@@ ahan ônov vev akuma akuma nena ? H@@ ide akaa agen a i gbe a , er as@@ an man ityar i lun er tar wase ne nahan la di ye ? Ior umiliôn imôngo mba a ungwa loho u Tartor ne ga . Mba ve ze ad@@ ua u F@@ ada kpa ka ve nenge ér ka tom ve u tesen mbayev vev kwagh u ve ne jighjigh a mi la , kpa or shi pu@@ un ve ga . ( Yo@@ s . Wan@@ ye ka nana fa@@ an u henen kwagh shi nana kaven er nana yar tom a mi yô , kwaghhenen la a hingir kwagh u dedoo man u injaa hen a nan . — Or@@ pa . Sha mimi yô , ka imba dooshima u a lu “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je ” ne . — Mbakolose 3 : 12 - 14 . Y@@ erem sha mhen u ken myer , u mba@@ eren@@ kwaghbo kua sha mkohol u mba@@ eren@@ af@@ er la ; mba ve h@@ or no@@ mbor ve er s@@ an@@ ker yô , ve h@@ ôn av@@ aan a ve — ka kwaghôron u bo je la — sha er vea ker or u jighilii ken myer . ” Takerada ugen u pasen ase@@ mber a ken Bibilo kaa ér ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ keren ” la ngi ôron kwagh u “ u zenden keren ” ga , kpa ngi ôron kwagh u u van hen Aôndo “ ken mcivir ” la . ( Ôr 3 Yohane 9 : 9 - 11 . ) 3 Aôndo Z@@ a Han@@ a ? ( Yohane 15 : 1 - 8 ) Kwagh u a dugh ker yô , ka atam a á ve a iengem sha iti na shi a ve a iember i vesen hen mbacivir un shin tar la . ( Mateu 13 : 44 ) Sha kpôô yô , or la yange ase@@ gh sha kwagh u injaa ken sule la yô ember kpishi , nahan iember la na yô maa a za tee akaa a na cii a yam ú . Bibilo gema pase sha gbenda u doon tsung nahan ér Yesu Kristu u Aôndo a tsough un ér a lu Tor la ka “ Wan@@ tor u B@@ em . ” Mbat@@ amen mba i ver ve la tile sha ityough ki nongo u upristi mba sha inja i tor la ( E@@ ks . 12 : 30 ) Shi nenge er R@@ ah@@ ab@@ i yange una kohol tsombor na ijiir i môm shighe u ve ungwa gir@@ gar lu bu@@ gh@@ ur yô@@ h@@ ôr van ikyua a ya na la yô . M@@ yem u I Y@@ ima Mbaiserael la A̱ Tese U Kwagh Bibilo tese pe u zua a ikyav la yô . Ken derianyom u sha 12 la , ior mbagenev uhar mba soon mimi u Bibilo kpishi lu ken tar u Fran@@ ce , u môm lu hen gar u B@@ ru@@ ys , i yilan un ér Peter , ugen di lu hen gar u L@@ au@@ s@@ an@@ ne , i yilan un ér H@@ en@@ ry . Anyom yange kar kuma er pue nahan , shighe u Paulu lu “ or@@ kwar u Kristu Yesu ” ken Roma la , a nger atôônanongo a ken gar u E@@ fese man F@@ ilipi kua K@@ olose washika wa a kwagh shi taver a ishima sha dooshima kpaa . Se time sha kwagh ne ken ngeren ua dondo ne . Mba eren kwagh a hanma or ken tiônnongo sha dooshima man sha icivir . — 2 Kor . Ior mba ken tiônnongo shon vea ungwa uwegh nagh ku a lu man@@ den la , vea ny@@ ô@@ ôso dooshima u ve lu a mi sha a na la , vea ngohol un ken atô ve , shi vea de ér a tese ve je kpa ? ( 1 Mbakorinte 6 : 18 ) Kpa aluer Aôndo man or@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima shi se mba ungwan un yô , se palegh aeren a aa na a dugh se ken tiônnongo u Kristu kera la . Jighjigh u nan Yehova taveraa la ve a mbam@@ tsera mba nyi nahana ? Mbayuda mba ve kuran Tindi shon la vendan u nyôron hen ya u atô@@ at@@ yev , man u ngohol ort@@ yô@@ ty@@ ev , eren a nan er ka anmgbian nahan je yô , lu kwagh u mayange vea er ga yô . U@@ a@@ ah@@ e mba ve lu eren c@@ iligh c@@ iligh ayange ne la , tese ér Aôndo ngu ts@@ ahan i@@ or@@ o ? Ka i tôô shighe shi i gba u se er kwagh ne shighe u se lu tswen la , nahan je kpa nenge er u yan kwaghyan u ken jijingi shi man mngerem ma mimi u Mkaanem ma Aôndo ne i lu kwagh u k@@ und@@ un@@ yol sha wono ! Tsô m gba gbidyen kwar ken ishima , keren igbenda i me ôr ijir ne er atindi a Yehova a tese la , a kera lu er lum ken ishima la ga yô . Sha shighe ugen la Saulu lu z@@ endan Davidi a iorov dubu utar nahan a za nyôr ken b@@ ar u Davidi vea ior nav kpa yer ker la . Nenge ase yô , Aôndo na Aberaham icivir sha igbenda iti@@ ar . Yehova yange wase ior sha ashighe a tsuaa la ve gema uuma vev , shi mo kpa yange wasem . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , kwagh@@ tôvon tese ér ken tar u I@@ ng@@ i@@ la yô , ken atô u iorov 1@@ 2@@ 5@@ ,000 di tsô yô , or môm ker ka nan lu a angev mb@@ un keng , kpa mbu taver ken ior mbagenev kpishi yum ga . ( Mbaromanu 1 : 19 , 20 ; Mbaheberu 11 : 6 ) Ior sha tar wuee lumun a atesen u@@ deri imôngo a pasen or u Aôndo a lu yô . U soo wer m yila u shin m tindi u a loho sha han@@ see@@ ti cii ve me mase van y@@ ee ? ” Gbenda u m ver ishima sha mi la ka ú dedoo kpa ? Ashighe kpishi yange m hide m nenge ve , kpa sha iwasen i Aôndo yô , m va de u nengen ve kp@@ um kp@@ um . ” Kwaghôron u ken Yesaia 42 : 1 – 4 u a k@@ ur sha Yesu la tese se nyi ? ( Mateu 11 : 28 - 30 ) Se kpaa se hen nen u ôron kwagh kôron mba se henen Bibilo a ve la ken asema . 29 Mba G@@ be Y@@ an Or I@@ ti Tsô Ga Kwagh ne zua sha akaa a i ter ken Tit@@ u 1 : 9 ér or u nan kom u lun ortamen yô nana eren la . Sha shighe u uumace mba jighjigh vea va lu uma gbem sha won la cii , mayange je ishima ia za ve iyol ér iyange igen akaa a i gbe á la shi aa hide aa gba ken dang u vihin tsung ne ga . Ngeren mban vea wase se se fa er ka sea lu vea anmgbianev asev imôngo ken mzough ve i doo shi i h@@ ôm kpaa yô . “ P@@ a@@ am , Z@@ ung@@ w@@ em M@@ h@@ ôônom ” N@@ ger washika pase wer inyaregh shin akaa a u ne la ka iyua i u er yô . Aluer u soo u za eren tom u pasen kwagh hen ijiir i i gbe ica a we , ape i gbe u a wase ior nahan , u fatyô wan iyol hegen nena ? Cii man se̱ fa er i hii ve se lu yan ican nyian yô , de se hii fan kwagh u yange hii van a ican i yan la . Aluer or u civir Yehova kera fa ér nan ngu Orkristu ga yô , ka nan hingir ta ta ta , nan kera fa kwagh u nana er a uma u nan kpaa ga . Takerada ugen kaa ér : “ Hanma ijiir i Mbayuda yange vea lu a kuma iorov uhar shin a hemba nahan yô , ve nôngo u pinen keng ér vea fa or u nan lu or@@ vesen la , sha er vea na hanma or icivir i nan yô , sha ci u ieren ne lu Mbayuda kwagh u vesen , u ve henen sha mi hanma shighe yô . ” 4 : 18 ) Aluer taver se u kaven kwagh u i hi@@ di i ser la yô , se sôn nen Yehova a wase se se kav kwagh shon . Ieren yase i kundu kundu . Pasalmi 8@@ 6 : 9 , 10 ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan ér : “ T@@ ere , akuraior a U er cii , aa va , aa va g@@ ure U inya , aa civir iti You kpaa . M@@ lu u usu u l@@ at@@ ri@@ ki lu hen ang@@ ar la ga la una lu ve za@@ yo@@ loo ? Kwagh ne kpiligh Peteru iyol je gande u ôron . Ka mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la cii , ve lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan ” la ga . Or u nan ne un kua Wan na jighjigh cii nana va ah@@ enge ga . ​ —⁠ Mbaheberu 11 : 6 ; Mbaromanu 10 : 11 . Yange ve pase ishima ve ken takerada u i yer ér Wor@@ l@@ dwide Se@@ c@@ urity U@@ nder the “ P@@ r@@ ince of Pe@@ ace , ” ú wanakiriki u fan kwagh yange na ken inyom i 19@@ 8@@ 6 la . I er an@@ takerada u O@@ ri@@ g@@ in of Li@@ fe la ér a wase mba@@ y@@ ev@@ makeranta u tôvon sha abaver a nyo@@ h@@ on ken ato a ka i due a mi ér mbat@@ im@@ en sha kwagh u sa@@ in@@ s@@ i zua a ak@@ u@@ he a an@@ ny@@ am@@ ev mba ngise i fa kwagh ve ga , a a tese ér ityesen i aka@@ au@@ ma gba duen tsô la ka i mimi la . S@@ a@@ gher se ken Ishima u Do@@ on a Yesu Ka nyi kwagh nahan ah@@ on a gban aa fatyô u van a mi sha mlu wase vea Aôndo ? Kwagh u kwaghaôndo a kera ze mbakp@@ ish@@ iv zwa u ôron ga la kera ka kwagh u ci@@ er@@ yol ga . Ng@@ ô na man anmgbian na u nomso u kiriki kpaa ngohol mimi u ken Bibilo ne . Shighe u se tôv ayol a ase se bee yô , alaghga se kaa ser , ‘ ka imba or i m lu je ne . ’ Yange na mkaanem ma kwaghôron u profeti u ken pasalmi u Davidi la jighjigh , mkaanem ma shon kaa ér : “ Ú undu uma wam shin She@@ ol ga ; man shi Ú de W@@ er , un u i doo U a na la a̱ nenge a ijiir i mtim ga . ” Bibilo pase ér ashighe kpishi Aôndo yange una ôron kwagh a uumace yô , í lu sha ikyev i ort@@ yom u sha . 5 : 1 , 2 , 11 - 13 . 6@@ 2 : 10 ) Hen ase sha gbenda u Mbayuda mbagenev yange vea er kwagh ne yô . U@@ ma@@ ape man akaa@@ kp@@ el@@ an kua akaa agen a wasen or u henen kwagh Sha mimi yô , alaghga a lu se ican kpishi u undun aeren a uter asev . Er ú tim sha aeren man akaa agen a u@@ tor man u@@ profeti kua mbagenev mba i er kwagh ve ken takerada u Utor u sha U@@ har ne yange ve er la nahan , kwagh ne wase ú u fan aeren a i gbe u ú eren man a i gbe u ú palegh la ga he ? Iky@@ o i wan i̱ ve or a mlu u saan saan ken tsombor man hen ijiir tom man vea Yehova kpaa Kwagh u ngise er profeti Yeremia la ka ikyav i tesen hen a vese . Se na jighjigh ser vea ôr se kwagh u mimi . ” Nahan yô , sea lu yemen sha , za hemen vea Yesu shin sea va lu ken paradi@@ so shin tar kpa , Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la ngu se a inja kpishi . ​ — Nenge ngeren u shin kpe la . ( Daniel 2 : 36 - 43 ) A@@ vegher any@@ iin a iy@@ ôô a e@@ ev mb@@ u@@ la tile sha ityough ki ity@@ ahav kposo kposo mbi hemban sha tar cii , hii sha it@@ you je ( ka Zege@@ tartor u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon je la ) zan zan man@@ de shin ah@@ a@@ mb@@ e@@ angahar man ah@@ ô@@ r@@ angahar ( ka u@@ gomoti mba ve lu hemen nyian ne je la ) . Sha shighe wase ne kpa , wan@@ y@@ en@@ om@@ so ugen u lun anyom at@@ ar@@ atar nahan tseegh fa u kimbir avur a ken Bibilo vough vough je hemba avur 8@@ 0 . M@@ h@@ ôônom ma ker se a mbagenev . Er i lu cii kpa , gba u zan hemen aren sha mlu u vi@@ an la je ka u henen a hen ga . — Mbafilipi 3 : 16 ; Mbaheberu 6 : 1 . Shi a kaa ér kwagh u imoshima you i ôr ér u er shi u lumun a mi la “ una hemen we ken tar u ior ve lu a mbamhen wue wue ne . ” — H@@ ist@@ ory of W@@ es@@ ter@@ n Ph@@ il@@ o@@ so@@ ph@@ y . Nahan vea nenge a m - iv u ityendezwa i apostoli Yohane la kpee je , ér : “ U nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” — 1 Yohane 2 : 17 . Mba ken tiônnongo jimin cii mba wasen N@@ i@@ ur@@ ka shi mba taver un ishima kpaa . Kape ior mba se er kwagh ve ke ’ kwagh@@ ngeren u a kar la yange ve mase kaven je la . • M@@ civi@@ ra@@ ôndo una wase u taver mlu u ken ivese nena ? Ka se tese ieren i sar sar zum u kwagh u mbagenev a gbe se ishima , se lu ôron kwagh a ve kundu kundu shi eren akaa a wasen ve kpaa yô . I@@ ca a kera gba ga tsô una ôr mbau@@ m@@ av cii ijir . ( Marku 4 : 19 ) Bibilo wa se kwagh ér sea lu a kwaghyan man ak@@ ondo a z@@ eren yô , i kuma se . Man aluer se mba a kwaghfan man mfe man mkav u injaa u Aôndo yô , se fatyô u nôngon a mbamzeyol asev kua akaa a nyian se ishima kpaa . ( Anz . Kanyi i tese ér ka icighan jijingi a ne se tahav mbu pasen loho u dedoo ? 48 : 17 , 18 ) Se na mkaanem man jighjigh . Yange gba u vea “ hingir . . . he@@ gh ken jijingi u mhen ” ve . OR@@ V@@ ES@@ EN u kô@@ mp@@ eni u C@@ y@@ n@@ th@@ ia * a eren tom her la ci@@ r a@@ gba@@ at@@ om agen ken kô@@ mp@@ eni na shon shi a de mbatomov nav mbagenev tom . Ior a hen ér nyi sha iji@@ ir@@ tom yam man hen an@@ ter@@ egh wam la man mzough u mo man tsombor wam se lu ker laa ? ( b ) Ka unô ve lu zuan a iwasen ken In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe i sha ikyav la ny@@ ian@@ a , man iniongo i i@@ ember@@ egh ne ia kure hanma shighe ? Sha kwaghôron u pasalmi ne yô , Aôndo una “ ôr kwagh a ve sha iy@@ ugh Na , ” a k@@ ume er id@@ y@@ ur@@ an nahan . Yesu yange hide a iyol na ijime nahan wase un nena ? ( Yohane 4 : 34 ) Yesu yange zua a ishimataver sha u eren ishima i Ter na ; lu un er ka kwaghyan u dedoo u k@@ undun iyol nahan . N@@ om@@ so@@ mbaiorov mba ken k@@ we u B@@ en@@ y@@ am@@ in mbagenev ken gar u Gi@@ be@@ a kighir kwase sha apera y@@ av a mi , ityav maa p@@ ev , í wua Mb@@ ab@@ en@@ y@@ am@@ in je nôngo u been — lu nomso 6@@ 00 tseegh war ye . ( 2 Mbakorinte 9 : 7 ) Kwagh@@ wan u i nger ken Duteronomi 16 : 17 la una fatyô u wasen se u nan kwagh sar sar . Ng@@ ô ugen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o u i yer un ér Na@@ dia yô , kaa ér : “ M nôngon u ôron ônov av mba ve lu hi@@ an a hi@@ a hegen ne hanma shighe mer , u yaven a kwase shin nomso@@ or ka kwagh u doon u sha gba@@ aôndo , shi Yehova Aôndo er kwagh ne sha ci u uumace ve ember uma yô . U er nan ve iliam you vea anmgbian ugen ia due ken ayôôso ga ? M@@ kende u Yesu yange kende a tindi u dooshima u a we igbenda ihi@@ ar la sha je ( Mateu 22 : 34 - 40 ) hingir u geman pasen un sha gbenda ugen , man m@@ vende u yange venda mbam@@ yange mba aeren a uter a i nger a nger ga á yange a war yangen hanma kwagh la . . . yange na hendan a jighjigh u nan u Mbaf@@ ar@@ ishi la . ” — The New In@@ tern@@ ational D@@ ic@@ tion@@ ary of New T@@ est@@ am@@ ent The@@ olo@@ gy . Yange ior kpishi soon u ngeren Er@@ n@@ st man H@@ il@@ de@@ g@@ ard Se@@ li@@ ger u@@ washika . Shi er se lu Mbakristu mba se tsegh ayol a ase sha ci u Aôndo yô , se mba a ityom i hange hange ken mcivir u Aôndo . M@@ ôm ken mba m hii henen Bibilo a ve yô , lu Be@@ t@@ ty Law ( mba yer un hegen ér Be@@ t@@ ty R@@ em@@ nan@@ t ) . Ishima yange i vihi Aôndo kpishi a mba ve civir e@@ ev mb@@ un cii , nahan Mose tôô wan@@ b@@ ua la nan@@ de sha usu , wua hingir v@@ u@@ e . ​ —⁠ Ekesodu 32 : ​ 9 , 10 , 19 , 20 . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O pase ashighe kpishi a ior yange ve ande ak@@ ondo a ve yô . ▪ H@@ u@@ an nan , shi nan ngu a ijende ken nongo u Kristu ga shinii ? “ Kwaghôron u dedoo ” u a iv or@@ ngeren pasalmi ne ken ishima je a lu “ ha@@ an ” la ka ib@@ aver i sha kwagh u tor ugen . ( Aerenakaa 1 : 14 ; 2 : 1 , 4 , 17 , 18 ; Yo@@ el 2 : 28 , 29 ; Mbagalatia 3 : 28 ) Yange tôv@@ ac@@ an ne Mbakristu kpishi mba yevese mba dugh ken Yerusalem kera yô , “ ve mba i sa@@ mbe ve la yô , ve yem h@@ an h@@ an , ve lu yôôn loho u dedoo . ” Sha nahan yô , mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi mba ken tar u H@@ a@@ iti , mba zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un sha u henen fan mimi , er i hii ve ashighe a ase ne a vihi kpishi yô . Se fatyô u eren tom sha ityesen i se zough a mi ken H@@ ag@@ ai 1 : 6 , 9 la nena , man er nan ve kwagh ne a lu kwagh u injaa y@@ um@@ u ? A@@ legh a iyolough ne cii nga a er tom imôngo ken iliam i sha ave sha u nan ashe kwaghyan . Ka sea timen sha akaaôron a profeti a ken Bibilo yô , kwagh la a tese se kwagh u doon tsung , er Aôndo a lu yô . ( Rom . 14 : 13 , 19 ) Gba u se ‘ keren kwagh u nan bem ’ sha ci u nyi ? Kpa , nenge imba er yange ve tsua u dondon gbenda ugen sha wono ! Aluer ka z@@ end@@ en@@ ya u lun a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol la nan za tsough yô , kwagh la una tese ér nan ngu l@@ ahan m@@ ser@@ akaa u Yehova sha kwagh u naagh ku nan , sha ci u or u nan lu a ikyum@@ u@@ ile cii yô ka keng nana fatyô u zuan a i i lu wang yô ! A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A U I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E : Iky@@ uryan ne zua Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea Kristu sha er vea lu ator shi vea er tom u upristi sha imôngo yô I pase yi@@ ase yase ken tser u vi@@ di@@ o u Fa@@ ith in A@@ ction , Par@@ t 1 , man u Fa@@ ith in A@@ ction , Par@@ t 2 la , kua ken ityakerada er u Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la nahan . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) B@@ em u ior mba Yehova la na mb@@ á ijiir i nd@@ ôh@@ ôr sh@@ ou sh@@ ou ken tar u i@@ pi@@ la i̱ iv ker ne . Er Lo@@ ti man ônov nav mba kasev ungwa icin i Aôndo ta ve sha ikyev i mbatyomov la yô , ve war mtim u i va a mi sha gar shon la . — Ôr Genese 19 : 1 , 13 - 17 , 26 . Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi , mba ve lu ken ityar i ka i s@@ enge ér Mbakristu mba ker ga la mba ngohol loho u se yôôn ne . ( Anzaakaa 14 : 29 ; 15 : 18 ; 19 : 11 ) Kwagh gba sha ishimawan — ka mk@@ ighir u kighir ave van@@ ger , veren ashe keghen ér gu@@ da ngu va van ken hemen je la . — Mbaromanu 15 : 1 - 6 . Shighe la zege@@ can una er , “ imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô . ” — Ôr Mateu 24 : 21 , 22 . M@@ yen u uumace ve yen ne kpa seer sha akaa a a ne ve mlu u tar ne a lu vihin seer a seer yô . Nahan kpa , E@@ d@@ ith yô , eren kwagh akuma akuma shi lu inja legh legh . Se kpa mhôônom kôr se a ior , ka nahan ve se pasen ve loho u dedoo ye . I z@@ enda anmgbianev due ke ’ u@@ y@@ aav vev kera shi i venda u tôôn ve ityom kpaa . Hen ger@@ i u J@@ ip@@ ij@@ ap@@ a , vegher u shin ity@@ ô@@ tar i tar u E@@ cu@@ ad@@ or la , i na se iti i orgen u lu a isharen yô . Lu iti na i C@@ ar@@ lo@@ s Me@@ j@@ í@@ a la tseegh i na se ye , i na se ad@@ er@@ e@@ shi na ga . An@@ ng@@ ôm , am@@ gb@@ i@@ ôr ngee sha gbenda la , aa u@@ ve aka@@ ver a mat@@ o wou cii . 15 : 7 , 11 ; L@@ ev . Mkaanem ma ma lu ken Ekesodu 23 : 2 la ka kwaghwan u wasen se , ma kaa ér : ‘ De dondon ikpelaior sha ifer i eren ga . ’ T@@ ôôn tom u ish@@ u@@ en pania sha ashighe ashighe hen shighe u ú lu ken makeranta la . A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o za hemen kaa ér : “ Z@@ an zan hegen je kpa m ngu hen ya her tsô . Shi ngu á wa ve kwagh ér ve eren “ akaa a hange hange ” agen kpaa , inja er u ôron Bibilo shi timen sha ivur i sha hanma iyange la nahan , shi ve gbidyen kwar sha akaa a ve lu henen la kpaa . Sha mimi yô , aluer se soo u fan ityesen yô , gba u se tese dooshima sha igbenda ityar , gba u Aôndo una doo se ishima shi se soo mimi shi se soo ior kpaa . Ka á hen a ve imôngo a kaa ér : “ Een , ne fatyô u y@@ amen kwagh ne aluer ne soo yô , kpa a gba u ne tsua kwagh môm . Kpa , ken Mbakristu mba ainge cii , i hemba umbur un sha ieren i yange i na ve Yehova Aôndo tôô un ér ka ikyar na la — ka jighjigh na u t@@ enger ga je la . Mbat@@ amen mba hemen sha u tesen anmgbianev u eren ityom ken tiônnongo , kpa mbagenev kpa vea fatyô u suen iniôngon ve la . Nahan , ka ve hingir u eren akaa ga@@ gh ga@@ gh je yô ashighe kpishi ve er kwagh sha mk@@ umbur u mbak@@ ov ve k@@ umbur a ve la man i gema i lu ve ve ya ican ye . Yange i y@@ ese un shi i tese un aeren a Mbayuda kpaa . Kwagh a fatyô u lun nahan . Sha ci u , shighe u Ru@@ tu hide hen ya la , lu a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh . A@@ yange nga kar yô , ior mba ken ic@@ ile la cica cii zua g@@ es@@ a u kwaghôron , nahan wan u kwase ne u môm pase er ngô ve yange tese ve u su@@ ghun ior shin er ior lu lumun ish@@ u@@ ghun ve ga nahan kpaa . Kpa ka m umbur mer kwase wam hemba doon mo ishima a mnenge wam la . Mb@@ ap@@ asen loho u dedoo mba s@@ angen a s@@ ange mba vea pase ve loho u dedoo ga 10 : 1 - 32 . Doo u se er sha kwaghôron u Yesu ne , nahan se nenge er se zua a averen sha u eren sha akaawan la yô . — Luka 12 : 13 - 21 . Nahan , ku man isholibo hingir u ‘ van sha ior cii . ’ Ken ityar igen yô , ka gomoti a tin@@ d@@ in ior ken im@@ akeranta i vesen ye . Nahan mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ve ze i cii mba kimb@@ in injar i makeranta ga . Alaghga yange nenge a mbam@@ shi vev . Kpa Yesu yô gema lan kwaghbo u lu la ga . He@@ en ne , Yakobu yange er tom a ishember i ken zwa Grika igen i i tese ér or ngu nengen kwagh vighe vighe shin zu@@ lee yô . Shi Bibilo i S@@ te@@ p@@ hen T . D@@ i er Paulu a nger nahan , “ ka nahan je i lu vough ye . ” Se er nan ve se de u eren akaa a a na se v@@ ôr laa ? I@@ pi@@ pa@@ abaver i ken tar u B@@ ra@@ z@@ il i̱ í yer ér V@@ e@@ ja la kaa ér : “ Kwagh u vesen u i doo u mbah@@ e@@ men tar vea hii nengen sha mi ken inyom i [ 200@@ 5 ] yô , ka u keren gbenda u been a ibanave . ” Ka A dugh ic@@ an@@ or shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kera . ” MB@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E YÔ : Yehova man Davidi Kristu Yesu , u i ver un Tor la una ver mba una hemen ve la doo doo shi una tese ve kwagh u Yehova . Yange igen yô Sam@@ son , wanye u nôngon ity@@ á@@ v ugen , due zende va kar gbenda he ’ gar u A@@ le@@ x lu la . K@@ egh Yehova , eren msen hen na wer a na ú icighan jijingi na a wase ú . I due a mbamhen mbagenev kpuaa ken ngeren u kiriki u a lu ken im@@ ese shin inya ne . A@@ dooga je yô se na jighjigh ser mnenge wase ngu shami . ( Lev@@ iti@@ ku 26 : 4 ) Ior vea maa uya , kpa vea cia ér u@@ a@@ ah@@ e vea va vihi uya mba shon ga . Bibilo kaa ér : “ Vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i iky@@ on i wain , man vea ya atam a i . ” — Yesaia 65 : 21 . Ka Ny@@ i i G@@ be u U Er@@ e ? H@@ ông@@ or ka u pav or a Aôndo kua mba ve doo nan ishima la . Yange ve za go@@ ho kô@@ mp@@ eni ugen , u gber ve magaz@@ in u hiihii ne u@@ kô@@ pi 6@@ ,000 , ken zwa Buter tseegh . Aluer or@@ ya nan ngohol tra@@ k yô : 5 : 15 - 19 ; 1 Kor . 7 : 2 - 5 ) Nahan kpa , ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô , ka ve gema ve tese ieren i vihin tsung sha kwagh u yaven a or la , shi ve na or nan hingir u lun a mbamhen mba kpe@@ egh mba Yesu yange ta se icin sha mi la . 11 : 6 . Er nan ve i doo u hanma wase nana lu a isharen i henen Bibilo ? Ô@@ no@@ v nav mbagenev mbara , mba ve kpa ve hii u nan an@@ ngô ve u vesen jighjigh hen shighe ne la lu vea na . Yehova una va a agumaior hen ijir . Kpa ka m nôngo m umbur er i lu mo jighilii ishima i lu vihin un a mo ga yô . Kpa Fe@@ li@@ ku , u lu môm ke ’ u@@ g@@ om@@ na mba hemban soon ing@@ y@@ at@@ u sha ayange na la cii la , tôv ijir i Paulu fe@@ fa ga . Lu veren ishima ér Paulu una na un inyaregh sha er una pase un una tu@@ h@@ wa yô . — Aerenakaa 24 : 22 - 26 . Ior mba Yehova nenge er a ongo mbamsen vev yô . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 7 , 8 ) Ken masejime , Paulu va kaan a anmgbianev nav mba ken E@@ fese ér vea kera nenge a na ga yô , “ ve vaa tsung , ve ku@@ ve Paulu , ve gba su@@ sen un zwa . ” T@@ O@@ M U SH@@ I@@ N B@@ E@@ T@@ E@@ L Mpase ityough 14 seer pasen akaa a a er sha shighe u iji@@ r@@ ôron la yô . C@@ i@@ vi@@ r Aôndo “ Ken Jijingi ” Gbenda u ior ve nengen sha mbamzeyol mban ne , a lu sha gbenda u doon shin u doon ga kpa , u a fatyô u b@@ enden a vese shin icombor yase sha ci u se mba ken tar ne . 11 : 27 , 28 ) Nahan cii kpa , mbatamen mba eren tom ve saan saan er Paulu kpa ngise er nahan . ( Genese 3 : 1 – 6 ) Kpa wan ve A@@ bel gema dondo gbenda u vough nahan Yehova lumun un . Er@@ doo u Aôndo keren kwagh na iyol na ga . Z@@ ua a I@@ wasen ken Bibilo i Ô@@ ron Er@@ doo u Aôndo man mhôônom nam ma zungwen mara yange ma na ican kera er Davidi u hiden hen Yehova ga je ka u kper@@ an ga . ( Yesaia 8 : 19 , 20 ; Mbaromanu 15 : 4 ) Ka kwagh u shami ga aluer or seer kwagh sha Mkaanem ma Aôndo shin nan p@@ ande kwagh ke ’ ma yô . — Duteronomi 4 : 2 ; Mpase 22 : 18 , 19 . 2 : 12 , 13 , 16 . Shighe kar yô , m hingir u nan jighjigh mer kwagh u i nger ken Bibilo la cii ngu vough . Kpa sha ik@@ wa ne cii , Davidi palegh i@@ pi@@ la . Ngeren mba uhar mban time sha aeren a bo ne at@@ ar@@ atar , kua igbenda i se fatyô u palegh a la kpaa . ( 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ) Or@@ henen Yakobu kaa ér zum u isharen i bo ka ia “ j@@ ile iyol kera yô , i gema i mar isholibo . ” Sha kpôô yô , ieren i mimi i sha mar@@ ami i ôô - ôô ngu a tese hen ikyar na u ka ve lu imôngo zan zan ku la man ikyo i wan i ka ve lu a mi sha u@@ ôn la tese ér ka ve er kwagh sha inja i iti ve i̱ “ u a til sha mimi la ” vough . “ K@@ U@@ R@@ AN M@@ Z@@ O@@ U@@ G@@ H U K@@ EN J@@ I@@ J@@ I@@ NG@@ I ” L@@ A Z@@ an zan hegen kpa m ngu a awashima ne her . ” Ka a yar tom a mba@@ vendan mimi man mbagenev sha u tsung se ér se na jighjigh ser atesen a se dondon la ka a mimi ga . A kaa ér : “ Mo man kwase wam man wan wam , se mba ken tar u i nengen ér or a yam akaa a i@@ wa@@ v@@ aren i sember za duen a mi , shi a hembe doon shi a hembe nan or mkpeyol la ga yô , nan gba kwagh ga yô . 3 : 18 ) Shighe ngu van u ku ua kera lu ga yô . Kpa , ka vea v@@ ô@@ son ayol a ve shighe a karen yô ve hii u nengen er kwagh a lu nahan keng ga yô . Sha kpôô yô , kwagh u i kaa ér nana “ lu uma gbem sha won ” la vande lun ishimaverenkeghen i Mbayuda ica i gba , ve lu veren ishima keghen ér kwagh ne una er shighe u Mesiya una tema tor la . Jigh@@ ilii yô , Bibilo taver se ishima ér se̱ ker mfe man kwaghfan u a lu u vough la , hemban je yô ken takerada u Anzaakaa la . Aluer se yem nahan , kwagh la una na se undu tiônnongo ? M@@ ôm ken kwagh u yange na ve Yosua man K@@ al@@ e@@ bu ve suur sha Yehova yô , lu akaa a age@@ egh a yange ve nenge sha ashe a ve la . Yehova ver tom u i er sha gbashima ne doo doo kpa ? ( Ne@@ hem@@ ia 2 : 10 , 19 ) Mbai@@ hyomov mba Ne@@ hem@@ ia mban wa ishima ér vea yange un tom na u maan kwagh ne keng keng , tsô ve gba eren mbamhen mba b@@ ov sha na . Mayange de hur@@ en kwaghwan u injaa u or u nan lu ‘ tesen we ér u̱ civir Aôndo ’ ne ga . — Anzaakaa 1 : 5 ; 12 : 15 ; 19 : 20 . Nahan cii kpa , Mose t@@ enger ga . Saan or@@ m@@ ishen la iyol kpishi , nahan á lumun ér una va hen Bibilo a na , gumor la ngu henen Bibilo kpoghuloo hegen . ‘ Na Ior I@@ t@@ yom Er Lu M K@@ aa U Nahan ’ Yange a na or icivir yô , i tese ér nan ngu or@@ ny@@ ar shin nan ngu sha ian@@ tom i injaa , gayô nan ngu tagher tagher , nahan gba u a na nan icivir i í kom sha a nan yô . Apostoli Paulu tese Mbakristu kwagh u vea er yô , a kaa ér : “ De h@@ undu nen m@@ sô@@ rom ga , dang ngu k@@ er@@ egh , kpa iv nen a Jijingi . ” ( Aerenakaa 17 : 28 ; Pasalmi 36 : 9 ; Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ) Ka a inja u dondon kwagh u Anzaakaa 23 : 22 a er la sha u “ veren ” ato a Aôndo , shi i lu isharen you i nôngon wer ú kav mnenge u Aôndo a nengen uma la shi eren sha mi kpaa a u dondon mhen u ior mbagen ve lu a mi sha kwagh u uma la . 8@@ 9 : 8 , 13 ) Er a lu Aôndo u a eren tom kpoghuloo yô , ka sea er un tom sha gbashima yô , i doo un tsung shi a ver se doo doo . Kpa Yakob venda kaa ér : “ Wan wam una za a ven imôngo ga ; gadia an@@ ngô na kpe , mase shin un tswen ; aluer kwagh á za tser un sha gbenda u né ze la yô , zum la né na iv@@ u yam ia sen shin She@@ ol a ishima i vihin . ” Or@@ t@@ ani@@ vor la gema kaa a mbatomov nav ér ve de u@@ wua u vese a iv@@ or i ibo la imôngo zan zan shighe u sun@@ da , inja na yô , sha shighe u “ mk@@ ur@@ tar . ” Kpa mo yô , ieren i tsombor wam ho@@ gh@@ ol mo . 5 : 14 , 15 — Ka an nan lu ort@@ aregh shin “ k@@ ur u ik@@ um@@ utya i TER ” ? Nahan yô , ve cii vea zer yôôn jighjigh u ve ne naagh ku ip@@ aa ku Yesu ku Aôndo a ser a ver la sha ishigh ki Yehova Aôndo man tar ne . ( b ) Ashighe agen tom u sha tôndo ua fatyô u van or ah@@ enge sha ci u nyi ? Ver shighe u eren mcivir u hen tsombor . Kwaghôron wase man iky@@ enge yase i tese ér mimi je se zung@@ we sha kwagh u se er la . Yange i eren P@@ ase@@ ka ne sha u dondon kwagh u Tindi u Mose kaa la , man nyian se mba sha ikyev i Tindi la ga . ( Rom . 10 : 4 ; K@@ ol . H@@ ide hen ase sha shighe u M@@ ika la . Aluer u venda u civir uter asev mba tse@@ v yô , u ngu kaan wer mcivir wase cii ka ib@@ u@@ me@@ kwagh . ” Zum u mase shin ayange at@@ ar@@ atar cii man ku u Yesu sha shighe u yange h@@ enda j@@ aki nyôr ken Yerusalem ve ior lu g@@ enger am@@ o kaan ér ka tor u Mbayuda la je kpa , yange kaha inja kposo aa u@@ tor mba shin tar ne . Kpa a@@ yem na la yima un ga . Or ka nan yar tom a ave a nan man alegh a yolough agen sha u tesen akav . Mba@@ fan@@ takerada mba yange ve time sha ngeren ne cii gba zwa môm ér , i ôr kwagh u tsegh ku mba@@ yi@@ ase ken i@@ vangeli ne vough ga Awa@@ shima ve la ka gbil@@ in@@ kwagh sha ci u una b@@ unde kpee je . • M@@ cie u cian Aôndo wa aeren a Mbakristu a nyi kpa k@@ ere ? Er nan i doo u gban torough eren ivaa ga ? Iyol taver mo shi kun@@ du@@ m iyol kpaa . ” 3 : 4 ; Anz . 17 : 27 ) Kpa alaghga orgen di nana lu or u lamen dang shin or u soon u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , shin or u nyoon ishima fele , shin nana lu or u soon u eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke u nan . Í nger kwagh na ér : “ Un yô , ngu lun gbem sha won , nahan ngu a tom u pristi la gbem sha won , ua kera hi@@ re sha orgen ga . Paulu pase m@@ doom ma Or@@ veren kwaghaôndo u Mbakristu la , a ôr kwagh u tom na u pristi man nagh ku a na la kua ikyuryan i he la sha u tesen er i hembe doon u nan nagh ku Yesu jighjigh a u eren ityom i sha Tindi yô . ( Heb . Ivur yase i sha inyom i 20@@ 13 la ér : ‘ Lu taveraa , taver ishima ; . . . U er nan ve u za hemen u civir Yehova a ishima i m@@ ô@@ mô ? Mbam@@ lumun mba ve dondo heen mban vea wase ú sha mpin ne . Kwagh ne kpiligh se iyol ga , gadia se mba civir “ Aôndo u saan saan , ” jijingi na iv@@ in se a iember ken asema . Se er nan ve se tese ishima i ôron kwagh a or sha kwaghfan ken tom wase u pasen kwagh@@ a ? M@@ ea lamen a ve yô , ve kegh ato zu@@ lee , shi mea tindi ve ityom kpa , ve za a@@ yem . Ken tar u he la , mbamtaver mba noov man kasev ve tagher a mi nyian ne vea kera lu ga . Aluer se dondo a yô , se er kwagh sha kwaghfan , a hemba mbaihyomov asev shin mbat@@ esen asev cii . — Ps . Er Yehova a kom u se na un icivir nahan , kape mkaanem nav kpa ma kom icivir je la . Sha uhar yô , se hide se ny@@ ô@@ ôso Bibilo yase i i yer ér , New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la , maa i due a mi sha mkombo u sha inyom , ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 5 , 20@@ 13 la . Kpa “ anmgbianev N@@ av mba ongo nahan yô , ve due sha u vea za kôr Un , gadia ve kaa er , A nyôr ihy@@ undu . ” Paulu pase wang nahan ér : “ Gadia ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . Nahan mba ne ve ish@@ ô i@@ wua sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn Na , sha mp@@ aa u a lu ken Kristu Yesu la . ” ( Yohane 11 : 35 ) Kpa u fan ér Aôndo una va yila , nahan mbara mba ve lu ke ’ m - umbur na cii vea ven@@ gese la ka kwagh u sur@@ un ishima kpen kpen ! Pro@@ feti u Aôndo una kaa ér usu u sen sha u hi@@ a or u alaghga lu a mciem iyol , kpa de lam sha icivir laa ? 4 : 4 ; Anz . ( Anz . 25 : 27 ) A shi nan kpa , or@@ henen ugen u apostoli Yohane zua a na yô gba ken kwaghbo ne . Ôr takerada u Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses u ken inyom i 199@@ 2 la , peeji 9@@ 5 - 18@@ 4 . U@@ ng@@ wa kwagh u Yehova una er a mba ve we ic@@ in@@ tan na ikyo ga la . K@@ on la yange ua umbur Adam man Ifa er i gbe u a lu Yehova una tesen ve kwagh u vea er la hanma shighe cii yô . “ TER ver iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough dông sha U@@ sha , tartor Na kpaa ngu sha won cii . ” Kwagh ne una wase se , nahan kwagh u ishimaverenkeghen yase ne una lu se kwagh u mimi . 9 : ​ 37 , 38 ) De se ungwa akaa a ve mbagenev ve er yô . Er u lu Orshiada u Yehova yô , u ngu a atô@@ akaa kpishi a ember , gadia ú ngu civir Aôndo , man u civir Aôndo yô ngu a “ ityendezwa sha uma u hegen ne kua uma u a lu van la kpaa . ” Een , mtim man i@@ pi@@ la du@@ mbur . ( Mbaheberu 10 : 1 ) He@@ en ne , apostoli Paulu ôr kwagh due tseer tseer ér ini@@ aav mbi yange i naan sha ikyev i Tindi u Mose la cica cii , sha kwagh u zuan a myom yô yange mbi lu a iwasen gbem ga . — Mbakolose 2 : 16 , 17 . Kwagh ne l@@ anem ishima kpishi , tsô m hii u lun a a@@ kper@@ an ken ishima . Yange doo ve ga , Yehova kpa doo un ga . I Er M@@ kohol Ne ken I@@ j@@ ô Iky@@ undu K@@ ar A@@ tar@@ atar Aluer u ngu wan ishima a iyol@@ been shin angev shin mbamzeyol mbagenev yô , fa wer doo Yehova tsung er u lu civir un sha jighjigh man sha ishima i môm yô . Lu@@ un er “ ahumbe a ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ” a taver á í er kwagh u á ken Ekesodu 14 : 21 la yange a nd@@ ôh@@ ôr i kom u mngerem ma a gba a@@ kp@@ o yô , ma i er kwagh ma í ter wu@@ he shon u yange ú kôr ke@@ gh@@ lee la kpaa keng . Nahan kpa , Satan ngu a de u nôngon ér una vihi ikyar i se ye vea Yehova la ga . ( Mateu 26 : 47 , 5@@ 2 , 5@@ 3 ) Aluer se kpa se kav kwagh u ak@@ um a sha a a lu sha ikyev i Aôndo la nahan yô , kape se suur sha Aôndo vangertiôr je la . Kpa ve lu y@@ eren . D@@ ondo Or@@ m@@ ishen u He@@ mban Cii La ‘ He@@ mba V@@ eren Nen Ishima ’ Nenge ase ikyav i wan@@ kwase Kristu ugen u anyom 17 u ken tar u Kor@@ ea ne . Tom u eren sha ityar - ityar U@@ umace mba a va war ve la vea due ken uiky@@ angen kera vindi vindi , Satan man az@@ ô@@ v a na vea kera lu ga . ( Mpa . Anyom nga kar yô , se mase kaven ser yange lu mbahemenev mbara vande wan iyol tsuaa ér aluer iliam kera za er ve ver ishima la ga yô i tôô usu ve , i tôô usu ye . Alaghga or u u soo u sur@@ un nan ishima la nana hen ér , ‘ U fa cuku er i lum ken ishima ga ’ shin , ‘ A er nan je ve me lu dedoo hen shighe ne nahana ? ’ 5 : 10 ; 7 : 4 ; 14 : 1 , 4 ; 20 : 6 ; Y@@ ak . Yesu yange tese ér kwagh u mbagenev gba un ishima nena ? Or ka nan y@@ av ken jijingi nena ? ( M@@ ika 2 : 12 ) De se nôngo nen sha afatyô wase cii se kpa se lu nen mba@@ yôôn loho u dedoo u Tartor a ishima i tse@@ en shi se lu mba ôron kwagh u ityom i age@@ egh i Aôndo . Sha nahan yô , yange m been makeranta ken inyom i 19@@ 5@@ 8 la yô , m mough m yem hen W@@ in@@ n@@ i@@ pe@@ g , u a lu gar@@ tamen u kpen@@ tar u M@@ an@@ it@@ ob@@ a la , sha u za eren pania . 5 : ​ 27 , 28 ) Shighe ugen la , Yesu er kwagh u Mbaf@@ ar@@ ishi pasen sha kwagh u Tindi ne , ér “ Doo a or u nan we ndor a we yô , gema kôr or@@ ihyom wou ihyom ” been cii yô , a pase mnenge u Yehova sha kwagh ne , ér : “ Doo nen a mbai@@ ho@@ mov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô . ” ( Mat . 5 : ​ 43 , 44 ; E@@ ks . 23 : 4 ; L@@ ev . Kwagh u Yesu tesen mbahenen nav la tese ér yange fa mbamhen mba Ter na dedoo , kua igbenda na shi fa ishima na kpaa . A@@ tindi a i nger shami la pase atindiakaa a a lu ken Tindi u Mose u ikyuryan la , shi a tese gbenda u Aôndo una hemen Mbaiserael kpaa . Un kua ing@@ y@@ ôr yam cii ve hingir Mbashiada mba tse@@ en asema . Ikyav i tese wang ér , m@@ tem@@ tor u Kristu la una lu sha Iserael u ken jijingi la tseegh ga . ( Genese 11 : 31 ) Aluer se pase anmgbianev asev kwagh yô , alaghga se kpaa se zua a m@@ ze@@ kera shinii ? Ashighe agen ka i yar tom a ishember ne u ôron kwagh u profeti ne iyol na . Ngeren ugen u se vande t@@ eren un sha ijime la kaa ér a fatyô u geman ishember ne kpaa ér “ a tese ior wang ér ve fa imba Aôndo u un lu la . ” Ieren na ne tese gbar gbar ér Mkaanem ma Aôndo yange ma doo un ishima sha mimi . Aluer u ngu ôron Mkaanem ma Aôndo hanma shighe yô , u fatyô u kuren mgb@@ e wou u ken jijingi shi zuan a mfe u injaa u ken Bibilo la . ( Mat . Ngeren ne time sha kwagh u nom shin kwase u nan gbe angev man mlu u nan a lu vihin seer a seer yô . Ka atô@@ akaa a vesen a nyi i er ken M@@ ika 6 : 6 , 7 ? A lu nan kpa , iyenge i mba@@ vesen mban cii lu iorov 3@@ ,@@ 8@@ 50 . T@@ esalonika A@@ vur a Bibilo nga kpishi , aa a tese er uma una va lu shin tar ken hemen yô . Ity@@ esen i Wan@@ akiriki ne ngohol man m@@ doo u ônov mba iorov doo un ishima tsung la yange wase un shighe u va shin tar la kua shighe u tagher a am@@ een la kpaa . Y@@ A@@ NG@@ E sar mbahenen mba Yesu tsung u nengen a mkur u ican i yan vough er profeti Habak@@ u nahan . Sha gbenda ugen di yô , aluer se nenge ser se fa ityesen kôr inya ga je kpa , se fatyô u eren tom wase u pasen kwagh la tsembelee . ☞ Kanyi yange i er sha mkohol u i yer itinekwagh na ér “ Iyange i Mba@@ yev , ” u i er ken inyom i 19@@ 41 laa ? — Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 200@@ 1 , peeji 30 . Sha nahan yô , apostoli Paulu wa Timoteu kwagh ér : “ K@@ ur@@ an kwagh u i we u sha ikyev la . P@@ alegh ayôôso a dang a gbil@@ ini@@ gh la man any@@ im@@ an@@ akaa a i eren aie sha mi er ka kwaghfan la . Kanyi Yehova a K@@ eren hen a V@@ ese ? 1 : 1 ; 4 : 10 ) Sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo yô , a na han@@ mô wase iyua , man mbam@@ fe kposo kposo mba se fatyô u wasen anmgbianev asev mba nomso man mba kasev a mi yô . Jijingi yange mgbegha apostoli Paulu pase inja i akaa a tesen ikyav i kwagh u ken hemen ne . Aôndo K@@ ombor a K@@ ombor Ô@@ ron Ior I@@ jir Ga Yange ve ti@@ mb@@ ir ga je , ve yevese ve za ikyua a kwagh@@ hendan la ve za pase ayol a ve e̱r ve lu Mbashiada yô . Í ôr kwagh u Yohane u Eren B@@ atisema ken Bibilo ér yange i gber un ityough shighe u i lu eren iniongo i ember iyange i mar i orgen yô . ” Yesu kpa yange lu a kwagh u m@@ s@@ ú@@ gh u mbatyomov ve suen or la ke ’ ishima shighe u yange tagher ishigh a ik@@ we@@ ior i vihin kwagh í yange va a us@@ an@@ ker man at@@ umb@@ u sha u kôron un ke ’ sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la . Akaa agen a agumaior a tagher a mi sha ashighe agen yô , ka a je ne . 4 : 1 - 9 , 14 - 22 ; 5 : 20 , 21 , 31 ) N@@ om@@ so man kasev mba civir Aôndo mbagenev kpishi kpa tese imba ishimataver man jighjigh u nan la . ( Pasalmi 26 : 12 ) U se er kwagh ne yô , ka nyi se hen sha igbenda i yange Mbaiserael wuese Yehova laa ? Ka Yehova a er ikyuryan i he la ye , Yesu di gema ngu “ or u tseghan zwa ” u ikyuryan shon . Kanyi i lu kwagh u hiihii u ishima ia hii nyian we a mini ? ( 2 Utor 14 : 23 - 25 ) Tsô iyange igen yô , Yehova kaa a Yon@@ a ér á mough ken Iserael a yem ken gar u N@@ ine@@ ve , gar@@ tamen u A@@ shi@@ ria , u lu Zege@@ tartor u hemban agee la . Nahan kpa , iyange ka ish@@ an i ke@@ hen kpen kpen ; i̱ ke@@ he hemba ajiir agen a á ningir i̱ , a á lu er tar wase nahan la yem zende zende . Anmgbian ne vea kwase na maa ve tindi a u@@ foo@@ m vev . ( Yeremia 25 : 10 ) Shighe kar yô , i gema eren tom a u@@ z@@ end@@ en@@ ya sha u wu@@ an m@@ w@@ em sha ini@@ ase i vesen . Hen shighe ne , í ver or u wu@@ an m@@ w@@ em , nahan kasev kera wu@@ an m@@ w@@ em ga . — Mateu 18 : 6 . Dooshima ka ieren i hange hange i kwagh a gbe uumace sha mi yô . Gba u ior mba ken tar ne vea nôngo a mbamzeyol mba i lu inja er a fatyô u sôron ve sha won ga la . U ma hingir tic@@ a ken makeranta la yô , a tsegha uma na sha ci u Aôndo . Yehova yange er ayôôso a Iserael sha ci u mimi man dooshima man mfe u Aôndo lu ken tar la ga . Paulu kôôm Mbakristu mban cii . Paulu kaa a mba imoshima ve taver mbara ér ve de henen ér ve hemba mba imoshima ve taver ga la ga . ( Rom . • Ishim@@ a@@ wan i wasen mba hen tsombor man Mbakristu mba ve lu hen ma ijiir la kua mbatamen nena ? Bibilo umbur se ér : “ Or u yan inj@@ ô yô , ka kp@@ an u or u nan inj@@ ô la . ” Ka nyi ka i mgbegha se u ‘ wan if@@ er@@ or kwagh sha gbenda u nan u bo la sha u yiman uma u nana ’ ? Hi@@ ihii yô , ka hemba ve a hemba iyol ve ve er isholibo i se cii ka se tsu@@ me ashighe agen se er sha ci u se yina la ga . Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u taver jighjigh wase u nana ? Aluer mimi je sar or u civir Aôndo u eren ishima na yô nana̱ ver ishima u eren sha hanma tindi na cii . Se hemba wan Mbakristu mbagenev ikyo aluer se mba a mnenge u vough sha kwagh u se fatyô u eren la yô . 10 : 8 . Kape yange m hii u ‘ umbur u a gbem la ’ je la . ​ —⁠ Or@@ pa . ( Ôr Luke 6 : 27 , 28 , 31 , 35 . ) Nahan kpa , er á lu ningir ikyua a mngerem mara yô , kwagh ne tese ér á wa kwaghwan u ngô na la ikyo ga , nahan shin mngerem mara kpa una gba kpee je a b@@ unde ga . 7@@ 4 : 13 , 14 — Ka hanma shighe Yehova yange ‘ hembe ity@@ ou@@ v mbi ud@@ ar@@ ak@@ on shin mnger shi her ity@@ ou@@ v mbi L@@ evi@@ at@@ an@@ aa ’ ? se tee iky@@ egh ne se tindi a inyaregh shin af@@ ishi a gba@@ at@@ om . Pe@@ leg@@ i U hen wer aluer gba u ú za imba zende la a mbayev mba kiriki angahar nahan , a tôô u ayange ame ? Takerada u i yer ér , Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u hiihii la , kaa ér : “ Er wan wou a lu hen ya vea we her yô , u ngu a ian i kaan a na wer a̱ civir Aôndo a we imôngo . Ka akaa a nyi nahan alaghga ig@@ y@@ um@@ ior i ken Kristu shin mba ve lu a akaa a eren kpishi ga vea fatyô u eren@@ e ? Yesu yange kaa a mbadondon un ér ve ver ishima u tagher a amba@@ akaa ne . ( Mat . Iky@@ agh ki tom@@ ough ki vesen ki ve yaren tom a mi ken i@@ vangeli ve yô , ka magaz@@ in u i yer ér Iyoukura la . • Hii nan ve i doo u or a gbaa ti@@ mb@@ ir u eren batisema tsô ga ? Se fa yina se . Mbagenev nenge ér vea fatyô u ny@@ ô@@ ôso ishima veren ve i henen kwagh la sha u hiin tôôn shighe kpuaa sha u henen kwagh , nahan te@@ gh te@@ gh tsô maa ve hii u henen kwagh shighe n@@ al@@ egh@@ aa je . Or@@ fankwagh kaa ér : “ M@@ sen u mbam@@ imi yô , ka Un kwagh u ember je . ” F@@ a wer , Yesu yange tsua it@@ ine@@ kwaghôron jighilii , ka — “ iyol Na , ” Mesiya je la — shi yange ôron kwaghôron na t@@ eren “ Ruamabera cii . ” Kpa aluer se soo ser i saan se iyol yô , kwagh ngu u i gbe u se er , u u@@ z@@ end@@ en@@ ya ve eren ga yô — gba u se fa ityôkyaa i se lu uma yô . Paulu kaa a vese wener : “ W@@ ua nen alegh a en a shin tar la kera , ka idya man hông@@ or man ity@@ or@@ on@@ shima man isharen i bo man h@@ ua u eren , ka ak@@ ombo a civir je la . ” Yange pase ior iti i Ter na shi er tom u pasen kwagh vangertiôr . 9 : ​ 35 , 36 . P@@ risti u T@@ amen . * Shin er gba u vea p@@ ande akaa ken uma ve ve vea fatyô u eren kwagh ne nahan kpa , ve nenge ér kwagh u ve er la lu u vough . Mbak@@ ar@@ en@@ gbenda kpa nenge kwagh ne kpiligh ve iyol , nahan ve kaa ér : “ Ka gar u lu i yilan er , doo@@ ashe u hemban , iember i tar cii je nee ? ” — U@@ k@@ we@@ legh 2 : 3 , 11 , 15 . Aluer or@@ ya nan lam a vese dang yô maa se kure ikyaa ser nan ngu a “ inja ga ” shinii ? Shin er yange i tôv Mbashiada mba Yehova a ican sha igbenda kposo kposo shi i er a ve sha ts@@ wam kpishi nahan kpa , mba yange ve tôvon ve a ican la fatyô u kuren sha awashima ve la ga . Shin er Peteru kaa a Yesu wener , “ D@@ u@@ e hen mo kera . . . gadia mo m ngu or u isholibo ” nahan kpa Yesu yem ga , shi á na Peteru ibo sha ma isholibo môm môm kpaa ga . • Bibilo tese kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or nena ? Inja i ish@@ ember@@ ti i “ gbil@@ in@@ kwagh ” la ken zwa Heberu yô , ka “ i@@ ôôn ” shin “ tu@@ lu@@ gh . ” Ish@@ ember ne tese kwagh u a lu a inja ga shin kwagh u a lu u tsan gbem ga yô . Saan mo iyol kpishi er yange m zua a Orshiada u Yehova , u nam mbam@@ lumun ken Bibilo sha akaa a m pine un kpishi , anyom a kar i hembe 65 hegen la yô ! Kpa se yô , ka hegen ne se lu nôngon ityav mbi hemban ci@@ er@@ yol cii man se mase nyôron ken tar u he la ye . Yesu pase m@@ lu@@ a@@ inja u lun ishima legh legh man u zungwen mhôônom man u lun bem a ior ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo , i i ze g@@ wa la . Ka ikyav i vesen i nyi i tesen dooshima yange Mbashiada mba Yehova tese ken inyom i tom i 2@@ 000 la ? ( Mbaromanu 14 : 10 ) Se yô , aluer ma or u nan lu or@@ jir nan ôr se ijir sha mimi shin nan ôr ga kpaa , er Yehova a lu suen se yô , se mba a ityôkyaa i se taver ishima yô . Yange fa kwagh u soo u eren shin kwagh u doo u una er yô , kpa ashighe agen kwagh ugen a yange un u eren kwagh shon . Or u nan lu a ishima i legh legh ka nan hide a iyol i nan jime nan dondo atindi a Aôndo sha hanma kwagh ken uma u nan cii ; nan s@@ ende@@ gh ér saa nana er kwagh sha mnenge u nan keng shin mbam@@ nenge mba ior mbagen ga . Kpa Yesu lumun u wan uwegh sha zayol ne ga . ▪ Er wan wam a lu hingir gumor shin gum@@ kwase ne , ka mbam@@ gem mba nyi nahan m nenge a mi ken a n@@ aa ? Kpa shighe kar yô i mase pasen iyenge i vor na u ken jijingi ne . Ka hanma nongo ugen sha won ua nôngo kwagh sha u tsaase ior imba ne nahana ? ” Yehova yange lam a Adam ken sule u E@@ den ken zwa u uumace . Nenge i doo u yange ishima ma ngô@@ ôr vihin Aber@@ am sha imba mlu ne ga sha wono ! Kape nyian kpa Diabolo a ye mtsera sha asaren a yolough a sha gba@@ aôndo a mbacivir Yehova je la . Aluer or@@ maren kaa a wan u nan ér “ U er kwagh u injaa ken uma wou mayange ga ” nahan , wan la shi nana lu a icivir iyol je he ? Zum u Yesu lu tin@@ d@@ in mbahenen nav iorov 70 ér ve za pase kwagh la , a kaa a ve ér hanma ya u ve za nyer her cii yô , ve kaa ér : “ B@@ em a lu sha ya ne . ” • Er nena ve i gbe u se ver ishima sha mkaanem ma Aôndo ma profeti ? ( Or@@ pasenkwagh 12 : 1 ) Timoteu yange hemba kaven inja i mkaanem man shighe u hingir Orkristu la . Sha kpôô yô , ityom ne ka injaa ! Me fatyô u umbur ashighe a yange m hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov la kpa ? 19 : 27 ) Shighe u Yesu lôh@@ ô Peteru man An@@ der@@ ia man Yakobu kua Yohane ér ve dondo sha a na la , ve undu u@@ kp@@ er vev fese je ve dondo sha a na . Doo u Ú Er B@@ atisema sha ci u Ny@@ i ? Ú bende Yehova u nenge er á lu ú doon je kpa ? E@@ i , yange gema saan un a saan iyol er i tôv un vindi vindi nahan yô . Mimi je , yange u zua a msaanyol man mk@@ om ken ityom you la , nahan kpa va hingir kpee u ú de u eren ityom ne . De henen wer saa u vande zuan a tom u injaa cii ve u hii pania u eren ga . Ú ngu zuan a mk@@ om sha akaa a ken jijingi a i ôron we la kpa ? U gema U kera ng@@ um or u zungwen mhôônom ga ; ka sha agee a uwegh O@@ ugh U te@@ ve@@ m a ican ye . ” ​ —⁠ Yobu 30 : ​ 20 , 21 . N@@ om u fan kwagh ka nan vande eren nyi cii ve nan tsua kwagh u tsombor u a er@@ ee ? Kpa ka ken ze@@ ge tempel u ken jijingi , u a lu gbenda u wang , u civir Aôndo u mimi la . OR KA nan hen u lun a dooshima nena ? 43 : 10 . M nenge a mi . I ôr her ér : “ P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u lu g@@ om@@ na sha Y@@ u@@ dia , H@@ er@@ o@@ de gema lu tor u te@@ t@@ era sha G@@ al@@ il@@ ia . ” Nyian ne , K@@ a@@ ther@@ ine ngu eren tom u ikp@@ ur pania ken tar u K@@ o@@ s@@ ra@@ e , ic@@ ile igen ken I@@ t@@ ye@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic . U ngu a uwer môm tseegh u eren kwagh ne . ” ▪ Yehova Aôndo ngu Ter u hemban doon cii sha ci u nyi ? Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr , Nahan Z@@ a Hemen u Su@@ ur sha Aôndo a Ishima You Cii ( Mbaromanu 13 : 4 , 5 ) Gba pe a l@@ ôô iv@@ or i aeren a dedoo man perapera ke ’ asema a ior . Nahan ka hange hange u Aôndo man anmgbianev asev mba nomso man mba kasev vea seer doon se ishima . ( Y@@ er . 1 : 6 ) Yange lu u una pase kwagh u y@@ u@@ an ior ken ishima shi una yôô iji@@ r@@ ôron i ci@@ er@@ yol , hemban cii je yô , hen upristi kua u@@ profeti mba@@ aiev man hen u@@ tor kua shi hen mba ve ‘ kôr igbenda ve ’ kua mba ve ‘ lu a m@@ hi@@ r@@ jime u gbem ’ la kpaa . ( Y@@ er . ( Pasalmi 11 : 5 ) Man gema di iky@@ ôh@@ ô i man kpishi ken i@@ u@@ v la di ye ? Lu di sha a@@ gb@@ enger a az@@ ur@@ fa 30 tseegh ! Nahan kpa , mbagenev mba Yehova a doo ve ishima kpishi yô , ka i taver ve u nan jighjigh ér Aôndo una fatyô u fan ve sha gbenda u injaa . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) I taver “ kasev mba tamen ” asema ér ve̱ “ tesen akaa a dedoo . ” Yesu yange na mbahenen nav bredi u i wa kwa sha mi ga yô , kua wain u nyian , u ve lu a mi la , Yesu maa kaa a ve ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” — Luka 22 : 19 . Or@@ pasalmi kaa ér : “ Ve nam m@@ egh er ku@@ ̱ lum kwaghyan ; sha im@@ ura yam i kôron kpaa ve nam v@@ in@@ ig@@ er er m@@ ̱ ma . ” ( Ps . A@@ B@@ E@@ L yange lu nengen er iyôngo na lu yan to@@ ho hen kpe@@ w@@ oo@@ gh , a kwagh u zan i iyol shio yô . ( Ps . 55 : 22 ) Hegen ne , u ngu a ian i eren tom u ú hembe lun a inja shi u hembe nan msaanyol cii yô , ka tom u pasen ior kwagh sha tar cii shi tesen ve je la . ( Aer . ( a ) Ka unô vea fatyô u lun mar@@ nya u Tartor u Aôndo ? Yange i nder Yesu shin ku ken inyom i 33 la ica gba ga maa wa mbadondon un tindi ér ve “ gema . . . akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” Alaghga vea kighir mbayev mbagen kpaa ér ve dondo ve . Gbenda u Yehova man Wan na ve eren kwagh a se uumace mba se yen ne tese ér mba wuese kwagh . ( c ) Kanyi yange i̱ er tartor u Iserael u ik@@ we pue la ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ W . laa ? 31 : ​ 1 - 11 ) Nahan kpa lu di ior kpuaa tseegh lu vea nenge a it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh igen i injaa i ve er la ye . ( Yeremia 31 : 3 ) Mba@@ civir Aôndo mba jighjigh ka vea soo ér a̱ yima ve shin a̱ wase ve yô , ve fa je ér una er a ve doo doo , una yima ve kpee je a b@@ unde ga . Kpa ka iky@@ ôh@@ ô keng i̱ doon iniongo ga . Er Paulu nger ve kwagh tsa lu a̱ kuma anyom pue ga la je maa i hii u tôvon ve a ican tsung , shi i er mbagenev ican zan zan i kar wu@@ an ve kpaa sha ini@@ e@@ zwa i Tor N@@ er@@ o . N@@ um u una s@@ a k@@ wan a ta sha ve ne , i pase ú ken Ese@@ kiel ityough 38 ér ka num u “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i . ” Yange pine imba mpin la sha ci u nyi ? — Luka 18 : 1 , 8 . Adam man Ifa yange ve hemba Yehova ato , un u na ve uma man hanma kwagh u dedoo u ve lu a mi cii la . Yehova yange kura Davidi man Yesu nena ? Nahan kpa , Aôndo yange pase mb@@ ang@@ eren Bibilo kwagh u ve nger la sha ikyev i icighan jijingi na nena ? ( 1 Yohane 2 : 16 ; 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ) U ng@@ een a akaa shin lun a inyaregh ka kwagh u bo ga , kpa aluer se hemba soon akaa ne a Aôndo yô , Satan una hemba se . ( Pasalmi 15 : 1 - 5 ) I@@ mo i ken ishima i wang man ikyar i or ye vea Aôndo u sha la hemba k@@ an kwagh u injaa a inyaregh ki or nana zua a mi sha u ny@@ igh@@ en mbagenev la . Mbakristu mbagenev ka ve soo ér i na kwaghôron u ken Bibilo hen ivese ve . ( Luka 1 : ​ 31 - 33 ) Shighe u Yesu lu shin tar la , a wase ior sha gbashima . Shi ate@@ jir la zua a ikyav i tesen ér kwagh u i wa Mbashiada iyol ér “ mba yangen ior vev u eren kwagh sha asema a ve ” la ka mimi ga , a kaa ér : Ngeren la kure sha kwaghwan u hange hange ne , ér : “ Gba u se venda hanma kwagh u a tese ér ku u Kristu ka nagh shin ip@@ aan sha ci u isholibo ga la cii . ” — Ôr 1 Yohane 2 : 1 , 2 . Ity@@ ar igen di kaa ér í yange í ér i̱ de v@@ aren ikyav mbi u@@ ty@@ aav ga nahan doo ga , gadia í nenge ér aluer í var ikyav mbi u@@ ty@@ aav yô i kpa ia kura ayol a ve . Nahan kpa , Yesu yange kar im@@ on@@ don ne sha ah@@ u a a du@@ mbur ken to@@ ho , kaa ér : “ Yô , aluer Aôndo Una wu@@ h@@ an ah@@ u a ken to@@ ho iyol doo doo nahan , a a lu uma nyian , kp@@ er a haa ken at@@ se la , man hi@@ re ne mba ne lu a an@@ jighjigh u nan nee ? ” — Mateu 6 : 30 . I kaa a vese ken Mkaanem ma Aôndo vough nahan ér : “ M@@ cie u cian TER ka mhii u kwaghfan je la . ” — Anzaakaa 9 : 10 . ( 2 Timoteu 3 : 1 , 13 ) Nenge ase er mlu u i lu inja er mbaaferev mba zan iky@@ ura la una fatyô u b@@ enden a vese je a shi ga yô ! Yes@@ e@@ bel yange wua u@@ profeti mba Yehova , nahan kpa er O@@ b@@ a@@ dia cian Aôndo yô , kwagh ne wase un tile dông t@@ enger ga . M@@ kav wase hegen hemba wanger cii , shi taver u kaven ga . Aluer u ngu eren nahan yô , nana za hemen u ôron we akaa er nan lu vesen la . Fran@@ ces , kwase ugen u ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia u yange y@@ ese mbayev nav uhar un tswen yô , kaa wener , “ Ashighe kpishi wan wam u kwase yange a va k@@ um@@ am uwegh sha h@@ unda tugh , se tema se lam , ashighe agen i kuma ih@@ wa jimin . 2 : 24 , 25 ; 3 : 9 , 10 ) Nahan vea hingir ior mba Yehova una “ p@@ aa ” shin una yima ve yô . — E@@ ks . 15 : 13 ; ôr Duteronomi 15 : 15 . Á na u mlumun c@@ oo@@ s@@ a ér , “ Se er kwagh ga , ” maa á de je . Nyian ne , Mbahemenev mba Shin T@@ ine tile sha ityough ki wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ka ve ve hemen shi ve lu nengen sha tom u pasen kwagh u Tartor ne tar sha won cii ye . I nger ish@@ ember@@ kwaghôron i ke ’ zwa Heberu i̱ í gem ér ‘ bem ’ la sha u tesen ér á hemba môm , nahan tese ikyav ér alaghga yange ior vea naan ini@@ aav mb@@ i@@ la yô , ve lu ke ’ bem a Aôndo shi ve lu ke ’ bem a mba ve civir a ve imôngo la kpaa . I ôr kwagh u Yobu ér , lu or “ u mimi , u perapera , u cian Aôndo , par@@ egh kwaghbo . ” Or@@ gb@@ an@@ akaa nenge awa@@ mber ér ka kwagh u a lu a inja kpishi yô , nahan a ver á sha ityôkyaa i môm i injaa i ia yima uuma kpishi yô . ( b ) B@@ em u Aôndo la b@@ enden a vese nena ? ( Luka 19 : 45 , 46 ; Yohane 2 : 13 - 16 ) Ve mba amba@@ aior ne sha ci u ve te@@ en ior mba ve y@@ amen ilev mbi nan naagh a mi la ilev í t@@ á@@ v@@ ér ishe i karen ikyaa inya yum yô . Nahan cii kpa , tôô ase wer u ngu hen gar u F@@ l@@ or@@ ence ne . 5 - 7 . El@@ se@@ be@@ th kaa ér : “ Yange m er mbamsen hen Yehova , shi m za hemen u lamen a anmgbianev mba m za kôr azende a ve la , shi m tin@@ d@@ in ve a ufoto shi m pasen ve akaa a doon a m lu zuan a mi ken kwaghpasen la , ve kpa ve lu eren nahan . ” S@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin va lun uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar kpa , se kange nen ishima ser , se za hemen u eren tom u Aôndo a ne se ér se gema ior ve hingir mbahenen la sha gbashima . Shi gba u vea ôr kwagh vangertiôr shighe u i lu nahan ve tar sha ci u jighjigh ve u nan yô . Aluer gba u V@@ or la ua va c@@ agh ityough ki i@@ yô la ke ’ masejime yô , a gba u a nder Kristu shin ku . * Bibilo pase se ga . I@@ c@@ in@@ tan i Yohane man i Yesu la yange i kure sha mi vough nena ? Nahan wanakiriki la “ lu ving , sha u una fa shin TER na i@@ kôr doo un sha zende na ve ” yô . — Ivur 16 , 21 . Nahan m tsua u dondon kwaghwan ve ne . Ka ityom i nyi nahan mbap@@ asen kwagh hanma shighe mba ve yem ken ityar igen la ka ve eren@@ e ? Nahan kpa , Yehova yange war tsombor ugen ken gar u hiihii u Iserael ta ityav sha mi la . Se fatyô u zuan a dyako u yange Adam ta kera la nena ? Kwagh la una lu nahan aluer uma wase ngu igbenda ihi@@ ar , se mba y@@ eren kwaghbo u se eren la , kpa geman eren kwagh inja er se mba civir Aôndo sha perapera yô . I@@ t@@ yo@@ ma@@ ve@@ e i Yehova man uityendezwa nav mba kpilighyol mba se fatyô u suur sha mi a ishima i môm la ve mgbegha se u tseghan ayol a ase hen Aôndo , shi eren batisema sha u tesen ser se tsegha ayol a ase sha ci na . Or ka nana hemen anyom kpishi sha ayange a ase ne nahan , i lu zege@@ kwagh tsô . Nahan kpa , Yesu de ér kwagh la a d@@ an un u eren kwagh u hange hange , u gba u una er la ga . Nahan kape shighe u Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i una ta num sha ior mba Aôndo la kpaa , vea tôô ikyav mbi u@@ ty@@ aav ér vea nôngo a kura ayol a ve ga je la . Yange i tôô ah@@ wa imôngo ve , i wua m@@ w@@ em ma kuma u koson tsombor ye , nahan “ i@@ ov i n@@ ase ” been hen ag@@ ar a sha ayange a tsuaa la ga . T@@ A@@ R N@@ A : K@@ AN@@ A@@ D@@ A Kpa m va hiin u vihin shighe a ve , er Bibilo i tese noov ér ve eren la yô , se hingir u lun kôôsôô . Mimi je , kwagh ne una tese ér nan ngu a “ ishima i wang ” ga . Se er nan ve se zua a tahav mbu tsuan akaa a dedoo ? Nahan aluer m - er wase u ôron Bibilo shi timen ke ’ i̱ la doo kuma ga yô , a doo u se gbidye kwar se nenge er se yaren tom a shighe wase la . Bibilo ôr kwagh u ikyar i Wan ya vea Ter na kôôsôô la ken Yesaia ér : “ Ter Aôndo nam no@@ mbor u ior mba henen kwagh , sha u Me fa er Me su@@ we wen u a ver la , sha kwaghôron yô ; hanma sev ka A n@@ der@@ em , ka A bu@@ gh@@ um ato er M@@ ̱ ungwa er ior mba henen kwagh nahan . Bibilo i ken zwa Buter i i yer ér New World T@@ rans@@ lation la i̱ gema iti ne kwa pue ér “ ishimawan , ” kwa tar di ér “ u lun a ishima , ” man kwa môm di ér “ u y@@ in@@ an ishima ga . ” Kwagh ne tese wang ér , er Yehova a lu Ter u lun a dooshima yô , kor se shi nengen sha a vese doo doo . Or@@ pasalmi yange ts@@ eng@@ ap@@ asen ér : “ U@@ wegh O@@ ugh ku y@@ an@@ egh [ kua ] tese U akaa a ci@@ er@@ yol ! ” U gbidyen kwar sha ityom i Aôndo la una bende a vese nena ? Kpa sha mimi yô , ashighe ag@@ enegh ka i gba u a wa mbayev kwagh a tsu@@ gh@@ ur ishigh sha . Shi u lu eren kwagh sha kwaghfan aluer u vande teman vea tsombor wou ne time sha u@@ a@@ ah@@ e mba vea fatyô u eren hen ijiir yen la man kwagh u ne er shighe u vea er la kpaa . Z@@ a hemen u lun ikyua a Aôndo . Or@@ pasalmi Davidi yange wa icam taver se ishima ér : “ TER ka A kôr mba ve gbe la cii , k@@ enden a mba ve lu ng@@ ugh ng@@ ugh la sha . ” ( Ps . M@@ pin u a gem a lu yô , ka un ne , Ú dondo gbenda u a lu tesen se ne kpa ? 23 : 14 ) Sha mimi yô , Yehova er hanma kwagh u yange tôndo zwa ér una er cii vough , nahan a tese ér ‘ un ngu . ’ Se kpa se fatyô u pasen ior vangertiôr ser a va nder mba ve kpe la shin ku di er Paulu kpa er nahan . Ka ken nyi gbenda tom u Mbakristu u lu tom u eren sha ci u i@@ or@@ o ? Kwagh la hide nder isharen i yange m lu a mi sha akaa a ken jijingi la . Er Mbakristu mba mimi pasen loho u bem nahan kpa , i eren a ve nena ? Man ior kpishi na un jighjigh . Hegen je kpa mcivir u civir Yehova la ve a averen nena ? Ka atô@@ akyaa a nyi Mbaiserael yange ve lu a mi a tseghan iti i Aôndo ? Yehova kura ikyuryan na aa Aberaham man Davidi , shi a zung@@ we mbagenev mba ve lu er M@@ ika nahan mhôônom , ka ior mba á doo ve ishima shi i ker ve iyol tsung er ior vev ve undu Aôndo nahan . Nahan kpa , u ts@@ ahan mba ve er isholibo la akuma akuma yô , den ga . ( Ôr Anzaakaa 4 : 23 ; Yakobu 1 : 14 , 15 . ) Shin er k@@ ov la jimin cii kpe ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo nahan kpa , ve yô ve va nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la . ( N@@ um . Kpa kwagh er vihi yô , ieren i mimi ban ken tar u ainge ne kpen kpen . Yange zenden sha ishigh ki Aôndo “ a ishima i wang . ” ( Aer . 14 : 23 ) Kpa mba veren tiônnongo la cii yô , Mbayuda kpishi za zua imôngo sha u z@@ endan Paulu man Shi@@ la ken gar la kera . ( Anzaakaa 1 : 2 ) A@@ ka@@ a@@ ôron ne nga a wase se se zua a kwaghfan , man kwaghfan yô ka u nengen akaa wang shi yaren tom a mfe nahan sôron mbamzeyol . De ‘ H@@ ir J@@ ime ’ Ga Mbagenev gema ijime a imba jighjigh u nan la ér ka gbil@@ in@@ kwagh . Shighe kar yô , kwase wam don@@ dom ken mcivir u Yehova . A@@ in@@ ge kpa inja i Orkristu ia fatyô u nan sha u akaa a lu nan wang shin a lu c@@ im@@ in@@ ii . Bar@@ n@@ ab@@ a kpa yange tese imba ikyo i wan ne shighe u lu eren kwagh a Yohane , u iti i ter na i Roma lu Marku la . Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo . Mbam@@ lumun mba or la nana na sha mbampin mbara vea wase se u fan kwagh u nan vande eren sha kwagh la yô , shi mbagenev vea vande wan nan kwagh kpa se fa . M@@ ôm ken akaa a yange wa ve ken washika la yô ér , ve ‘ lumun mbara mba ve eren tom her a ve la . ’ — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 5 : 12 , 13 . 4 : 4 ; 21 : 13 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a Yesu a i nger la tese ér , ashighe kpishi yange a ôr mkaanem ma ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la jighilii gayô a ôr kwagh a gber sha ma . • Se tese ser se mba veren ashe a Aôndo ser a̱ na se agee nena ? B@@ E@@ M u mimi za ih@@ yen ken tar u hegen ne . ( 1 Utor 18 : 39 ) Yange ve lumun a a@@ kper@@ an shio ér ka Yehova a lu Aôndo u mimi ye . Kpa mba@@ beenyol vea er nan ve a saan ve iyol here ? Er se fe tom u mbatyomov ve eren sha u kuren awashima u Aôndo nahan , kwagh ne taver se ishima kpen kpen , gadia mbatyomov mbagenev yange ve hemba Aôndo ato nahan mba sha ikyev i Satan . U hemban cii je yô , ka a hemba veren ishima u pasen kwagh u akaa a i nger ken Bibilo la a til sha mi la yô , akaa a i soo u henen ker jim jim la a gema a saa . Nahan cii kpa , mbaaferev udubu imôngo war shighe u tar - t@@ enger la hembe pur@@ usu u ve lu ker la . ( 1 Peteru 3 : 14 ) Alaghga se kpa ican ia er se ken mhii u tom sun@@ da wase ne sha ci u a lu lun inja er se mba a kwagh u tesen ave a mi ser ka iniôngon yase ken tom ne ne ga yô . M@@ ôm ken akaa a i gbe u or a lu a mi ve nana kuma u va ember mlu u dedoo u ken hemen la yô , ka “ perapera ” u i er kwagh na ken Pasalmi 1@@ 12 la . Kwagh ugen u Yesu hen sha ikyev i Ter na yô , yange nengen gbenda u Ter na sôron mbamzeyol mba taver la . Lu nyi gba u Mose una fa ? Nahan cii kpa tor la karen kpen kera yô , ve kpishi ve hide ve yem sha igbenda i yange ve van@@ den eren akaa tsuaa la — akaa shon a Aôndo yange venda la . Ior iin se u@@ z@@ end@@ en@@ ya kua akaa ag@@ enegh hen ya . Maa a tindi a iyua i u@@ ile kpishi ken hemen ér i za na I@@ so@@ u . Ken anyom a karen udubu imôngo la , mba kaven kwagh wuese Or@@ gb@@ an@@ akaa U@@ hemban@@ cii kpishi sha er ka a na an@@ ky@@ und@@ an a j@@ ile ken y@@ av mbu ngô yô . Shighe u A@@ ah@@ e a Er Yô U nan icombor yen kwaghyan u ken jijingi hemba k@@ an a inja a u nan i kwaghyan u iyolough . Mbagenev hemba ne mfe yem zende zende . ( Aerenakaa 5 : 41 , 42 ) Nahan er ne kpa ne til sha mimi ne we ishima a mbamzeyol man angev man ku u ma or wen kua tôv@@ ac@@ an yô , ne er kwagh kuma iwuese . — Mbaromanu 5 : 3 - 5 ; Mbaheberu 13 : 6 . ( Anz . 24 : 14 ) Gba u u nôngo u wase mbayev ou vea za iky@@ ura ken tom u pasen kwagh la sha u eren kwagh u una na vea soo u tesen mbagenev Mkaanem ma Aôndo yô , shi taver ve ishima u duen kwaghpasen hanma shighe , er Yesu wase mbahenen nav nahan . Shi ka kwagh u i@@ ember@@ egh er m nenge a ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh ki hemban 2@@ 4@@ 3@@ ,000 nahan . ( 2 Mbakorinte 4 : 16 – 18 ) Se mba a “ ishimaveren keghen [ i ] uma u tsôron , u Aôndo u A eren aie ga la , A tôndo zwa je er shighe lu a lu ga la . ” Gba u a wase ve ve fa dedoo ér atindi a Yehova doo shi nga a inja kpaa , nahan u se kuran a la ka kwagh u vough man u dedoo u i gbe u se eren yô . 2 , 3 . ( a ) Ka nyi i gbe u Mbakristu mba ve lu agumaior la vea wa ikyo sha er vea p@@ al@@ egh@@ a ? 11 :⁠ 10 . 4 : 10 ) Yesu yange har ishima na sha kwagh u iky@@ ar@@ yan na vea Yehova shi na Satan mlumun zua sha awashima na ken uma , ka u eren ishima i Aôndo je la . Kpa u ngu wer u er nahan tsô maa iyol ia de u kpen we fese je ga . U er nan ve u fatyô u lun a mbayev ou mbag@@ anden doo doo , kpa geman vihin ivese iyou ga ? Ka Hanma Shighe Ka M Er I@@ ember@@ yolough L@@ aa ? Ka se zer eren ayôôso a mbagenev nyoon ishima shin eren akaa a vihin ve@@ e ? J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 10 U eren tom a akaa ne cii kpa ? Nahan Mbaiserael war ! — E@@ ks . M@@ lu ne yange va Mbakristu mba tsuaa mbara a kwaghbo ? ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 8 ) Shi se na nen Yehova jighjigh ser , er á kaa ér mba ve zende perapera ityô la ve doo un ishima , shi una na mba ve lu a jighjigh u nan la uma u tsôron shi una kar a ican man m@@ liam man ku kera nahan , kape una er je la . ( b ) Aluer se mba gbidyen kwar sha igbenda i Yehova a eren kwagh sha mimi la yô , se zua a ishimataver nena ? A nger ér : “ Kpa ken ini@@ av mb@@ ira yô i lu umbur asorabo sha anyom anyom . Gadia awambe a an@@ om@@ ab@@ ua man iv@@ o aa fatyô u tôôn asorabo kera je ga . ” U tesen ikyav yô , Yesu yange kaa ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” 11 : 25 ) Mbakristu cii i wa ve ken ikyuryan i he nee ? Kpa Paulu gema kaa ér : “ M rumun , ka sha gbenda u ve yer er mk@@ aha u bo la je m civir Aôndo u uter asev ye . ” Shighe u Yon@@ a va kav ér gba u a kera tim N@@ ine@@ ve ga nahan , lu a mnenge u Yehova a nengen akaa la kpa ? Ken derianyom u hiihii la tiônnongo u Kristu sha tar cii lu a ior mba wuese Yehova Aôndo mba tse@@ en asema , mba ve eren tom kpoghuloo yô . Nenge aeren a ou a wang , a ú eren sha ishigh ki Yehova Aôndo la wer ka kwagh u injaa tsung ú lu a mi ye — nahan mayange je de undun a ga ! SH@@ I@@ G@@ H@@ E u F@@ la@@ vi@@ a lu gum@@ kwase la , ngô na u vesen , u lu Kwa@@ se@@ shiada yô , lam a na sha kwagh u Bibilo . Aluer or u henen Bibilo nan ngu a mbamzeyol mba sha kwagh u iny@@ ar , shi nan ngu nôngon ér nana de inja i bo , er ta@@ av u man shin do u ha@@ an shin m@@ sô@@ rom ma man kpishi nahan di ye ? ( Anz . 23 : 20 , 21 ; 2 Kor . 7 : 1 ; 1 Tim . Nahan yô , Yesu lu tesen mbadondon un gbenda u uma u hemban doon cii zum u a kaa ér : “ Aluer an@@ ti or a sar nan ka van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan ” la . ( Mat . Ne fatyô u karen iyol sha mbamhen mban shighe u ne lu eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe yô . U tesen ikyav yô , hen ase sha gbenda u Yehova eren kwagh a Mbaiserael mba hemban@@ ato la . “ Se lu vangertiôr . . . se ôr ne Loho u Dedoo . ” ​ —⁠ 1 T@@ E@@ S . Gba u se Mbakristu se za hemen u nôngon a mbam@@ kighir man ah@@ endan a tar u u vende u civir Aôndo ne . Kwagh u injaa u er La@@ ura ne mgbegha un u henen sha kwagh u m@@ ough@@ on yemen hen tiônnongo ugen u a eren mkombo ken zwa u ken won ken K@@ an@@ ada yô . ‘ K@@ enden a mba ve lu ng@@ ugh ng@@ ugh ’ sha ci u ican la sha nena ? Nahan , Yesu wa mbadondon un tindi ne maa k@@ ôndo yem sha . A kaa a ve ér : ‘ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , . . . tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ’ ( Mat . Yange iv a ihyom i vihin tsung man i@@ pi@@ la i hemban man ityav mbi nôngon kua ij@@ en i gban kua ibanave man ican i yan i i lu a vande eren ke ’ mlu u tar ne ga yô . Orkristu u eren kpen@@ ga nana tese ér nan eren kwagh sha mimi nena ? Tom ú Aôndo u Mimi Ka nyi man Mbai@@ gipiti vea gba va ôron kwagh kaan er : Ka sha u nzughul a ve tsô , A dugh a ve , sha u Una za wua ve sha i@@ wo , Una tim ve sha won kera . Aluer se er msen sha ci u or u nan er se kwaghbo la sha mimi yô , alaghga kwagh ne una na se kera vihi ishima a nan zan zan ga . L@@ um@@ un ér a̱ su@@ se un zwa been kera yô , shi a kegh ato a kwagh u kwase ne lu ôron sha z@@ wan@@ yo@@ h@@ on nahan la , ér : “ In@@ i@@ av mbi bem mbi her a mo , nyian je m kure ic@@ egh@@ zwa yam . ” Se kpa doo u kunya ua kôr se a ior mba hen haregh wase , nahan se pase ve loho u Tartor sha gbashima shi se gema ve ve hingir mbahenen kpaa . — 2 Peteru 3 : 9 . ( Ôr Mbaromanu 8 : 3 , 4 . ) Er Mbashiada mba Yehova ve lu a ikyav mbi u@@ ty@@ aav ga , shi ve lu ior mba hemban lun bem bem shin tar cii yô , a lu inja er vea lu ican u timin ve ga nahan . Kpa sha kpôô yô , kwagh lu nahan ga cii . 10 /@@ ⁠ 15 Sha nahan yô a venda iny@@ igh i môm , shi a kaa kpaa ér un ngu Or@@ yuda . — Ese@@ ter 3 : 3 , 4 . Sat@@ i kar môm . ( Mbaefese 1 : 22 , 23 ; 5 : 23 , 32 ; Mbakolose 1 : 18 , 24 ) Nyian ne , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu nongo u Kristu ne la mase shin shin tar kpuaa tsô . Heela tseegh ga , akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la aa lu iyenge nan nan kpa , a na se ikyav i tesen wang ér Yesu ka Kristu shin Mesiya . Ken ngeren u a bee la , se time sha igbenda igen i jijingi u Aôndo wase mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara u eren ityom i taver ken mcivir na yô . Hanma iyange yô , aan ka a lu a se er msen yô Anmgbian u kwase ugen u í yer un ér M@@ il@@ ag@@ ro@@ s u lu nengen sha nom na u lu u@@ ange tsung je hemba anyom 15 la kaa ér : “ Shighe u iyol ngi a kp@@ em yô , m gema hen Yehova ken msen . Yange doo Yehova u nengen ican i Wan na lu yan la ga , kpa kwagh u doo un yô , lu m@@ til u Yesu tile sha mimi zan zan ku na la . Ka tom u i gbe u se e̱r keng je la ! 16 : 7 - 12 ; 26 : 16 - 21 ; 32 : 25 , 26 . Shi vea wase se se hemba soon ayol a ase kpaa . — 1 Yoh . 4 : 7 , 8 . Doo u se za hemen u hiden a ayol a ase ijime hen a na , gadia ngu Or@@ tesen se man Ter wase u dooshima . — Ôr Mateu 18 : 4 . ( Mbaheberu 11 : 1 ) Doo u jighjigh u se ne Aôndo sha mimi la una har sha ikyav i tesen ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu kpôô kpôô . Tartor la yange u gba un kwagh tsung je . Yehova wa ishima u va been a hanma kwagh u vihin u yange er , u ka sea umbur ve i ishima i vihi se la cii . Kpa kwagh u u nenge wer ka u ikyo@@ o@@ gh ga la , alaghga a lu un je una hemba lun wan wou kwagh u injaa ye . Jigh@@ ilii yô , tôv@@ ac@@ an ka a wase a wase u samber a loho u dedoo ne nyôron a ior mba ma ve fetyô u ungwan loho u Tartor ne ga yô . ( Aer . 5 : 6 . Shi a ôr tindi u sha uhar u been u hiihii la nahan , ér : “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” ( Luka 1 : 30 , 31 ) I@@ ji ka í vande j@@ ilen iyol kera ve kwase nan wa iy@@ av ye . ( Mbaefese 4 : 1 - 3 ) Aluer se mba zenden sha jijingi hanma shighe shi se mba kôron iyol yase tsaha yô , se lu tesen ishima i legh legh . ( b ) Ka mbam@@ gem mba kpilighyol mba nyi ve s@@ ôôn van sha tar ci@@ ilii ? ( a ) Yange i or iyev ken derianyom u hiihii la hanma shighe ? I@@ jiir i í soo ér i eren kwagh her hanma shighe sha tindi ga je kpa ngi ga . ” Yehova ‘ tese un kwagh u una er yô . ’ T@@ em@@ ple@@ t@@ on ) , 10 / 15 Nahan or@@ ny@@ ar u va hen Yesu la yange soo u zuan a uma u tsôron shin tar . 21 : 22 , 23 ; Ps . Mb@@ á ‘ u@@ men atam a iyol i been ve her . ’ Heela tseegh ga , Yehova ne mbacivir un agee zum u ve lu eren tom u pasen kwagh yô . Er nan ve mbagenev yange ve de u dondon Yesu , man kwagh ne tese se nyi ? A fa kwagh u a doo sha ci wase shi a fa kwagh u una na se msaanyol man kwagh u una u@@ le se kpaa yô . Sha nahan yô , shighe u Yehova kaa a Yakob ér a hide ken K@@ an@@ aan la , Yakob “ zua a ak@@ um@@ au@@ ile a tamen man ikp@@ an i u@@ kase man ikp@@ an i nomso man ur@@ ak@@ u@@ mi kua u@@ j@@ aki kpishi kpaa . ” Ka ort@@ wer Luka a nger takerada u Aerenakaa ye , man yange nger akaa a dedoo sha tom u Mbakristu er ken atô u anyom 28 , hii ken inyom i sha 33 zan zan 6@@ 1 la . ( Genese 4 : 9 - 12 ) Kwagh u vesen yô , kwagh u jighjigh u nan u A@@ bel u i nger ken Bibilo la ngu ôron kwagh a vese nyian . Lu nahan ve Yehova na Mbaiserael mba sha ayange a Mal@@ aki mba yange ve de u van a môm - ken - u@@ pue la ibo wener mba ‘ iin un sha môm - ken - u@@ pue man sha ini@@ av mbi nan kpaa ’ ye . Vea “ hen ” inja i akav ne sha u veren ishima sha akaa a aa lu eren la shi vea “ fa ” inja i á kpaa . Alaghga atsan a ú ye nyian la aa p@@ ande a kaha kposo aa se er kwagh u á heen ne . A saan we iyol , shi Yehova una seer doon we ishima , shi u hemba lun a na kôôsôô cii . ​ —⁠ Y@@ ak . Ior mba i tese ve ken fi@@ im la cii , a@@ dooga shighe la ve mase shin a ayange kpuaa tseegh tsô vea kpe . ( b ) Kanyi í lu u Yehova una pase Habak@@ u ? Aluer ka nahan yô , se fa tsô ser u soo u wasen anmgbianev ou man ah@@ ur@@ aior a ou wer ve kpa i mar ve he@@ gh . Aluer se mba eren nahan yô , kwagh ne una wase se se hemba ieren i wan iyol yase ikyo tseegh la , gadia ka i ngi i tagher se u tesen dooshima a iyol t@@ angen shio ye . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) Solomon yange tem sha iky@@ ôn@@ ough ki torough je tsô maa a yem ken Gi@@ be@@ on ape t@@ ent@@ i u mkohol lu la , á za na Yehova naagh her . Er nan ve Yesu ôr an@@ zaakaa sha kwagh u or u te@@ en kasua man kwagh u injaa u i yer un laa ? Doo u se palegh u eren kwagh a mba@@ van@@ nya sha at@@ ser@@ egh . Mbakristu mba mimi mba yaren tom a iti i Aôndo sha u dondon ikyav i Kristu kua “ ikp@@ ela i mba@@ shiada ” mba ve vande yaren tom a iti ne cii man Yesu la . Lu vough er ve tôô ashe sha gbenda kera nahan . Yange sen@@ e@@ ma dugh yô , Mbah@@ enen Bibilo nenge ér vea fatyô u pasen kwagh a mi . Ka a inja u mbatamen vea tsaase anmgbianev mba ve vi@@ e i kom ga la sha ci u nyi ? Shin er mbagenev venda Wan u Aôndo nahan kpa , Peteru yô er kwagh a Na sha mimi Er nan ve Aôndo a lu a tahav mbu been a akaabo ne cii kera kpa , a de akaabo ne a lu za hemen here ? M@@ nder u á va nder Yobu man tsombor na kua mbagenev kpishi shin ku la , á lu kwagh u van a iember kpishi je ! 1 : 1 - 3 ; Luka 11 : 10 - 13 ; Heb . Ve kaha a mba@@ wan ndor a ve sha igbenda igen , er sha iliam shin i@@ ember@@ yolough nahan . Sha mimi yô , cii man se lu a vangertiôr yô , gba u se nôngo se lu a aeren agen kpaa . Sha shighe ugen la , Yesu yila wanye ugen va ver un her atô u mbadondon un , maa a kaa a ve ér : “ S@@ aa né gema né hingir er mbayev mba kiriki nahan , gayô , mayange né nyôr tartor u Sha ga . ” Shi a ôr kwagh u tesen ér a hide a mba ve gem asema la ken tar ve . Aluer u ngu gumor yô , u ngu eren akaa ne sha er u seer lun kôôsôô vea tsombor wou u ken jijingi ne kpa ? Iky@@ egh maa t@@ ôngo . Yange sar Bar@@ u@@ ki , aka@@ we u Yeremia , u zuan a kwagh u lu a mi ga yô , shighe wa karen , nahan kera lu civir Aôndo saan saan ga . Aluer nom man kwase ver ishima ga yô , ve kpa vea hii u gban ah@@ on sha akaa a ve eren ayol a ve yô . Aôndo na se ian i tsuan kwagh u se soo la , sha nahan yô a na se icivir sha ieren na ne . Iky@@ urior i Yuda man mba ken Yerusalem kua Mb@@ ab@@ ab@@ ilon mba wan ts@@ wam man Mbai@@ gipiti cii yange ve tagher a ‘ iyange i Yehova ’ shighe u Yehova ôr ve ijir la . Yange tôô di u@@ iyua mba i tindi un a mi sha ci u Paulu la tsô ga , kpa shi wa ishima u lun vea Paulu sha er una wase un sha nyityô kwagh cii ken mlu na u ican la yô . M we mbayev av kwagh mer ve de nengen ér shighe u wan icam i hiin M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en zum u i bee M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la , shin shighe u wan icam i hiin Iyoukura i H@@ enen zum u i ne kwaghôron u ken igbar i bee la ka shighe u vea tôô ér ka ian i ahumbe , i vea gba m@@ ough@@ on sha mk@@ am ve@@ m ma teman tsô , vea n@@ alegh angahar shin vea er ma kwagh ugen ga kpa ? ’ Mbam@@ sen mba mbacivir un ve eren la doo un ishima kpishi . Gba u á zua a m@@ pe@@ ver sha akaa ne . Aluer se mba keren perapera ityô yô , se fa je ser Ter wase u sha la fa er se kor atindi a na yô , shi á lumun a vese er se lu mba civir un nahan . T@@ a@@ mber hide hen a ishima nenge m@@ nyoon man ican i yan i i ve sha uumace sha ci u m@@ vende u vendan Tindi u V@@ esen hii shighe u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den i yange Satan Diabolo hii la la . Yehova ka una sen ashe , a kenger shin tar yô , a nenge a k@@ we@@ ior môm tseegh , ka uumace jimin cii je la Ka m@@ taver u nyi nahan kwaghôron u profeti u ken Se@@ kar@@ ia 8 : 23 la a wase se u k@@ av@@ ene ? Á kaa wener , “ Yange m na mba@@ y@@ ev@@ makeranta av ityakerada i i har sha Bibilo kpishi . ” Shighe u ikyurior i Iserael u tsuaa la de u suur sha Yehova yô , A pine Mose ér : ‘ Ka hanma shighe je man ior mban vea de u l@@ ahan Mo ? Man ka hanma shighe je man vea nam jighjigh , er M er u@@ ivande hen a ve yum nahan nee ? ’ ( Mateu 7 : 22 , 23 , m@@ gem u Bibilo i í yer ér In@@ tern@@ ational St@@ an@@ d@@ ard V@@ er@@ sion la ) Nahan mimi je , u@@ ivande mba ior ve s@@ enge ér ve mba eren ainge , sha u been ior angev ne tese ér Aôndo lumun ve shin iveren i Aôndo ngi sha a ve@@ e ? Ken anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar a m er tom u pasen kwagh heen ne cii , shighe môm kpa kwaghyan ngu a b@@ anem ga , kua ijiir i tsan kpaa . ” Nahan kpa , er m soo mer me na i saan Yehova iyol yô , m hemba ng@@ ôm ato kwa ne . U tesen ikyav yô , se mba kera er kwagh u a “ pa@@ ase ” iti i Yehova iyol ga , kpa ka se ôr kwagh u a “ tsegha ” iti i Yehova . * Maa ka ker ken inyom i 70 la yô , sho@@ ja i Mbaromanu igen mough va ta nom sha gar u Yerusalem la , tim un kera . Marku ityough 6 ôr se nyi sha kwagh u mhôônom ma ma kôr Yesu a ior laa ? U tesen ikyav yô , ka sea er kwagh sha lan nahan se pase kwase wase shin or@@ ya wase shin ônov asev kua mba hen tsombor mbagenev ibo yase kpa ? u No@@ ve@@ mba 8 , 199@@ 5 , u Mbashiada mba Yehova gber yô . Nahan ka ibo i or u nan var mat@@ o laa ? Yange dugh mcivir u ak@@ ombo man kwagh u mba@@ im@@ egh hen tar la sha , shi wase ior u ungwan imo i Yehova . Nenge ase imba “ mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo ” vea ember ne sha wono ! ​ —⁠ Rom . Er Saulu lu Or@@ yuda u tse@@ en ishima sha kwagh yô , a na jighjigh ér lu Aôndo je na un tom u been a Mbakristu kera ye . Aluer u ngu a ishima i fan kwagh man i ungwan kwagh yô , u fa sha nyi ? Nahan cii kpa , aluer yange a y@@ ese nom man kwase sha gbenda môm je kpa , ashighe agen vea fatyô u gban any@@ iman sha gbenda u ts@@ ahan wan kua gbenda u eren kwagh sha tindi hen tsombor . Mba iin L@@ as@@ ar@@ u ayange nga kar any@@ iin yô , Yesu za nyôr ken Be@@ tan@@ i , su@@ r Mar@@ ta , u lu an@@ ngô u L@@ as@@ ar@@ u u kwase la ishima . Tsô ken uwer u Me@@ i , inyom i 19@@ 8@@ 9 la , gomoti u tar u P@@ ol@@ and na Mbashiada mba Yehova ian i eren kwaghaôndo ve sha tindi , sha shighe u ve lu wan ago@@ yol u eren mbam@@ kohol mba vesen la . Shin un vande lun or u kuran man@@ aa ? Er wan u F@@ ar@@ a@@ o u kwase tôô un hingir wan na u nomso yô , alaghga tsô yange ior naan Mose icivir kpishi shi Mose y@@ aan kwaghyan u hemban doon cii shi hu@@ an ak@@ ondo a hemban doo cii , shi lu hen iy@@ aagh ki hemban k@@ undun iyol cii . M@@ ôm ken akaabo ne yô , lu u@@ iniongo mba yange i eren man an@@ umbe aa i eren kpishi sha u civir mba@@ aôndo mba mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la . Paulu shi seer wan Tit@@ u kwagh ér a wase anmgbianev mba ken K@@ re@@ te cii sha u i̱ kpe jighjigh ve u nan la iyol yô . 33 : 11 . De se time nen sha pasalmi 1@@ 21 tsô se zua a ikyar sha mpin ne . M cian ashe kpishi , shi m lu a vande undun ya za lun ijiir igen ga . Nahan kpa , gba u iky@@ aior ia yaren tom a mkav u ken ishima sha u tsuan akaa a dedoo a vea er yô . Kanyi Habak@@ u a kange ishima u eren@@ e ? Yesu yange ver kwagh la lu tamen kwagh ke ’ tom na . Kwagh@@ aôndo wase yange kera gba doon The@@ o@@ do@@ to@@ s ishima ga nahan gba pinen mbampin sha kwagh u Bibilo . Hii nan ve i lu u se lu a mnenge u vough sha kwagh u wanye u nan undu ter u nan laa ? Yehova yange er tom a ior nav sha u me@@ en ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbai@@ gipiti ér a gba ken kp@@ er na nena ? • Aber@@ am man S@@ ar@@ ai ve ver noov man kasev mba ainge ikyav i dedoo nena ? Kwase : Aluer nom@@ ou nenge ér u ngu nan un icivir ga yô , pine un a̱ ôr er u sôr inja yô , nahan ver ishima sha kwagh u a er u la . Zege@@ mnger u T@@ amen ( Luka 4 : 25 , 26 ) Kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne tese ér Aôndo veren mba ve eren a ior nav dedoo la doo doo . U wan kwagh ishima a or la una fatyô u vihin ivaa nena ? Akaa nga ahar a ka a kohol cii a imb@@ ishi kwaghôron la yô . Jigh@@ ilii yô , akav nga kpishi a tesen ér Or@@ gban se , u nan lu a kwaghfan man tahav kua dooshima nan ngu yô . Nahan kpa , Mba@@ a@@ shi@@ ria za ta num sha Yerusalem . Yange m nenge mer gba u me gema mhen wam shi me nengen aeren a am a bo la , er Aôndo a nengen a nahan , ve me de a ye . u A@@ ip@@ or 20@@ 10 la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber un ye . Se nenge a mimi u kwagh u Yesu yange kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh ” la . ​ —⁠ Aerenakaa 20 : 35 . Ma tiônnongo shin hemen ugen shin gomoti u iy@@ ough ad@@ ua i mbap@@ er@@ e@@ sh@@ ib@@ i i̱ veren mbakur@@ an mba ken atô ve sha tom ga . ( Mbaheberu 6 : 11 ) I@@ mba ishimaverenkeghen i or ka nan zua a mi sha u yan ikyar kôôsôô vea Yehova la ia wase se se tile dông se wa ishima a mbamtaver shi se lu saan saan kpaa . Ka hanma or cii se ver ishima ser nana fa mimi ga . Kpa ka hanma shighe cii or u taver nan hembe ityav ga . Sha er se zua a mlumun sha mpin ne yô , de se vande nengen nen inja i icighan iniongo ne er Yesu Kristu iyol@@ na yange nenge i la . Ashighe agen je yô , i gba u a wa ikyo a kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v man anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua mbagenev mba ve lu ken ibanave yô . Ken Ruamabera u ken zwa Grika la cii , ka Paulu tseegh a ter ishember i í gem ér “ we . . . kwagh ” la ye . Er nan ka í shi tôvon Mbakristu a ic@@ ana ? Nahan ngu a mciem sha kwagh u iny@@ ar er mo nahan ga . Yehova yange lu ‘ ijiir i teman ’ i mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara nena ? ( 1 Mbakorinte 7 : 39 ) Nahan kpa , mayange se l@@ ahan nen mba ve civir Yehova a vese imôngo ga la ga . ( a ) Yesu yange wa mbahenen nav ago a pasen kwagh nena ? Kwagh@@ fan u uumace sha kwagh u i@@ wa@@ v@@ aren ngu seer a seer je yô , kera mba fan ityô u kaven shin yangen akaabo a i@@ wa@@ v@@ aren i ve a mi la ga . Shi mba ve pav ivaa kpa , aluer ve za hemen u lun hen ya môm yô , a lu shami ga . ( b ) Loho u Kristu hen T@@ i@@ ati@@ re la wase kasev mba civir Aôndo u eren nyi kwagh@@ a ? Nahan gba u a va nder Aberaham shin ku ve una zua a averen sha ikyev i Tartor la ye . Ny@@ ityô gbenda i se soo u eren ivese yase cii kpa , doo u se fa ser alaghga mnenge wase una kaha a u Mbakristu mbagenev mba jighjigh ve a taver yô . — Mbaromanu 14 : 3 , 4 . * Alaghga “ imoshima ” i C@@ ol@@ l@@ ins a ter la ia umbur se kwagh ugen u mimi , u apostoli Paulu yange ôr var var sha kwagh u imoshima la . A kaa ér : “ Zum u atô@@ at@@ yev a a lu a atindi ga la aa eren akaa a sha tindi la sha gba@@ aôndo u a yô , á hingir tindi sha ci u ayol a a shin er a lu a atindi ga nahan kpaa . ( Tit@@ u 3 : 1 , 2 ) Er Bibilo i tese nahan , or u s@@ ende@@ gh sha kwagh ga nan han@@ ger ikyaa ga . Kwagh ne zua sha kwagh u Yehova tsengaôron sha ikyev i Se@@ kar@@ ia yô , ér : ‘ Sha ayange la , iorov pue ken akuraior a hanma zwa cii vea kôr mk@@ ai@@ k@@ ondo u Or@@ yuda , vea kaa er : S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ’ U nan Un u i nengen a na ga jighjigh la ka kwagh u hange hange , hemban je yô , sha er if@@ er@@ kwagh i va nger ken “ shighe u mkur ” ne yum yô . M - er u eren ma ze@@ ge iniongo kwa môm ken inyom la sha kpôô yô , ka kwagh u he ga . M yem hen ger@@ i u M@@ on@@ tre@@ al , sha u za eren tom pania . Aôndo shi una va seer nan Ne@@ hem@@ ia injar sha akaa a dedoo a yange er sha ci u mcivir u mimi la cii . I nger ishember i “ or@@ m@@ ishen ” man i “ mbam@@ ishen ” la ken Icighan Bibilo ga . Yange kaa a ve sha an@@ shighe ugen la ér : “ Akaa shi@@ m kpishi a ma M er ne yô , kpa ne kôr a cio hegen ga . ” Orkristu ka nan na jijingi u Aôndo ian ér a hemen nan sha u wan ishima , shi tôôn shighe eren msen sha ikyaa shon , shi henen kwagh u a hembe doon u nana kende a ôr yô . ( Anz . Doo u se seer taver dooshima u yange se hii lun a mi sha mimi la sha ci u nyi , man se er kwagh ne nena ? Nahan kpa , mayange sar un u eren nahan ga , sha ci u lu kwagh u Yehova wa ishima ér a er la ga . I L@@ U nahan gba hange hange u ú pase mbagenev kwagh u jighjigh wou u nan ve@@ e ? Mimi yô , wan@@ nomso la yange doo or je lu er “ mor@@ ya ” nahan ; ave a na taver er “ at@@ ôôn a z@@ en@@ aria a v@@ ingir v@@ ingir ” yô ; shi angahar a na taver shi doo er “ m@@ t@@ ôm ma ma@@ bel ” nahan . Yesu ver se ikyav i dedoo sha gbaa ne . Kpa ken aeren a Yehova ne cica cii , ka dooshima a hembe doon cii ye . Nahan kpa , a tese ér hemba k@@ an sha inja u keghen zan zan se “ kar s@@ ar@@ b@@ ang u u@@ ye , ” u asaren a yaven a kwase shin nomso@@ or ka a lu taveraa man i lu u aa fatyô u p@@ ir@@ in ashe a mhen u or la . Aluer se er msen sha mimi shi msen la tese er i lu se ken ishima yô , se lu a vangertiôr se nyi ? ( Mateu 22 : 37 ; Mbafilipi 4 : 7 ) Kpa ú ngu wer ishima man mfe mba a mba k@@ ang@@ en@@ aa je m@@ kposo ngu ga ze . A shi nan kpa , mbagenev er Yakobu man Yohane nahan vande fan Yesu shighe u lu an@@ ye la je . We man tsombor wou ne undu tar wen er ior mbagenev umiliôn imôngo kpa ve undu u ve sha ci u mkpeyol u ônov vev shin sha ci u ma mzeyol ugen nahan , ne yem sh@@ ir ken tar u@@ gen@@ e ? Ishima i legh legh ka ikyav i tesen ér or ngu or u civir Aôndo sha ci u nyi , man ieren ne wa nyi man nyi k@@ ere ? Aôndo nger akaaôron a mimi , a aa wase ú u ‘ karen akaa cii ’ sha er u fa aluer iwanger i ú lu dondon la ka i mimi yô . A@@ ka@@ abo a i eren la nga ne Yehova ishim@@ avi@@ h@@ in Sha ci u aluer u wuese or@@ ngohol ityesen la sha mimi yô , nana vese ken jijingi , er mngerem ka ma wase kon u vesen nahan . ​ — Nenge Mateu 3 : 17 . 1 , 2 . ( a ) Ka sha nyi kwagh nahan a fa nom u dedoo ? Yehova ka “ Aôndo u saan saan , ” man a soo ér i saan we iyol . ( 1 Tim . Yange or nan bugh ruamabera u mba@@ yi@@ ase la yô , i taver nan u zuan a ivur Ruamabera i nan soo u ôron la ga . U@@ umace mba@@ asorabo mba ve lu er iyôngo i i tsu@@ m nahan la nd@@ era keren ér i yima ve sha ikyev i angev man ku u ve zough a mi hen Adam la . ( Mbagalatia 6 : 2 ) Nahan cii kpa , u or wan iyol i nan ikyo tseegh la ngu a na yô í lu se ican kpishi u kuran tindi u Kristu wa se ér , ‘ Ter Aôndo a doo se ishima a ishima yase cii man a uma wase cii man a mfe wase cii ’ la . Sha tahav mbu Aôndo na Yesu yô , a nder or u yange kpe kuma ayange any@@ iin yô . Jijingi u taregh ka a kôr mba a hemen ve la ikp@@ an nena ? Er Yehova a lu ‘ Tor u akuraior ’ yô , yange tindi Yeremia ér a za yôô iji@@ r@@ ôron na hen akuraior man ity@@ artor . ( Y@@ er . Yange a zenden kure kure a ny@@ inya na sha igbenda i i maa shin inya , i iwanger usu kpa lu tsembelee ga yô , a kuran a@@ wen a il hen ijiir i i du@@ ghun a la . Yange i time inya i dugh a@@ wen ne za k@@ wen@@ g je kuma angahar 1@@ ,@@ 6@@ 00 . ( Ps . 10@@ 3 : 3 , 4 , 12 ) Yô , se ungwan nen kwaghwan u Yehova a ati@@ mb@@ ir shio , shi una tsaha se je kpa , se lumun fese ; se fa nen ser ngu eren nahan sha ci u se doo un ishima tsung . — Ps . Sha kpôô yô , Bibilo i henen hen tsombor ia na iniôngon yase ia due gbilin ga ! W@@ asen Nen Mbat@@ omov mba H@@ ev Gba u se ungwan imo i Yehova sha hanma kwagh u se eren ken uma wase cii . Er se yen yô , ashighe agen a taver se u eren kwagh ne . Aluer se mba keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba ken jijingi mba ve lu mba mimi ne yô , se lu ‘ wan im@@ agh ki dedoo sha ci wase ken hemen , sha u se kôr ave sha uma u a lu uma jim la yô ’ — 1@@ Timoteu 6 : 17 - 19 . Man gbenda u Aôndo a eren akaa la ka ú ú ver ikyav i ieren i mimi ye . Or@@ pasalmi za hemen wener : “ Ú nd@@ yar be@@ gha kua i@@ gb@@ in@@ de kpaa ; g@@ umb@@ egh@@ a kua i@@ yô kpaa ú nd@@ yar ve shin angahar . ” D@@ ugh u nan anmgbianev asev shighe wase kera yô , ka sha gbenda ugen u nyi se fatyô u nan ve i@@ civi@@ r@@ i ? Di@@ ak@@ on ugen u lun anyom 32 , iti nan ér R@@ yan , yange m@@ us@@ an tiônnongo . A@@ ka@@ a@@ ôron a doon ungwan nga kpishi aa i lu samber a mi sha washika u i tin@@ d@@ in a mi sha kô@@ m@@ pu@@ ta u i yer ér E - m@@ ail la . Ka ityesen i nyi yange i hii ken inyom i 19@@ 5@@ 3 laa , man í wase nena ? Shi Yesu ôr kwagh u uma u tsôron ken kwaghôron na , zum u a lu ôron kwagh u mk@@ ur@@ tar la . ( Mat . • Doo u se ungwan imo i Aôndo a ishima i môm sha ci u nyi ? I@@ mba dooshima la i̱ lu tahav mbu mgbegh@@ an se hanma shighe u eren tom u pasenkwagh ! Jigh@@ ilii yô , doo u a taver mba ken tiônnongo cii asema , kua up@@ ania man mbap@@ asenkwagh mba ve er tom u pasen kwagh ica i gbe hegen mbara kpaa . Mkaanem mara gba iliam mimi . Er kwagh lu nahan kpa , or@@ pasalmi la de u wuese Yehova ken uma na ga . Nahan shighe u Paulu va pase kwagh ken gar la yô , mbagenev ken a ve kpishi de u civir ak@@ ombo a yange ve civir la . Mbagenev ken ve lu Mbayuda . Ken mkombo shon u masejime u Yesu tema vea mbahenen nav cii man ku na la , a ta ve icin gban gban a kaa ér : Aluer or a doo Aôndo ishima yô , tar ua kôr nan ihyom . Lu@@ un er i nder Yesu shin ku ga nahan , kwagh ne ma a lu eren@@ e ? Aluer se kav mbam@@ tsera mba iyol hiden a mi ijime i ve a mi la yô , se hide a ayol a ase ijime shi se za hemen u tesen ieren i injaa ne . Kwagh@@ wan u Bibilo man mbamhen mba mbatamen nam la , wasem u fan mer , kwagh u m lu eren la lu u nyôron nongo a ior mba Yehova a doo ve ishima ga yô . Hanma i@@ aven cii ngi a avur a ruamabera kpishi . Se Mba Z@@ ough a Mbam@@ tsera sha u Pas@@ en I@@ vangeli Sha iyange i Ma@@ ac@@ i 12 , 199@@ 9 la , j@@ ôô@@ ji la tsua mba@@ fan@@ takerada uta@@ an ér ve ôr ityakerada i Mbashiada mba Yehova ve fa kwagh u i pasen la , nahan i hi@@ la mem u ôron ijir la . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u Hi@@ ihii , 10 / 1 Er anmgbianev mban nenge ér g@@ ir u sha ndor ya u or ne vea Iyou i Tartor la vihi kuma u sôron yô , ve tsua u sôron g@@ ir shon ve pine kwagh ga . U palegh imba kwaghbo ne nena ? A@@ tô@@ ôn@@ anongo nga ken gar u L@@ vi@@ v hemba 50 , man ken atôônanongo ne , a a eren mkombo ken A@@ you a Tartor a vesen la kuma 21 . Ior mba ve ne uityendezwa mba Bibilo i er la jighjigh yô kwagh ne ka ve m@@ ny@@ am@@ ci@@ em ga , gadia Mkaanem ma Aôndo ma tsengaôron kwagh u “ tar u he ” ú do@@ on@@ ashe ú mayange je ic@@ ugh man aie man any@@ ighe vea lu ker ga kua ij@@ ung@@ wen man angev man ku je kpaa ua lu ker ga la ! Yange soo u taver Mbakristu mba ken K@@ orinte ishima ér ve na iwasen sha tom u wasen Mbakristu mba ken Y@@ u@@ dia , mba yange gba u a wase ve la . Sha nahan yô Yehova , Aôndo u hemban@@ agee una gba teman a tema ga , kpa una mough a er kwagh sha akaa a uumace ve lu eren ne . M@@ ôm ken mbampin mba soo u zuan a mlumun sha mi yô , lu sha kwagh u ityesen i a va er mbaaferev ican ken ig@@ y@@ am@@ usu la . Takerada u i yer ér B@@ y@@ z@@ an@@ ti@@ um la kaa ér : “ Mbakristu mba tsuaa mbara ve dondo Kwagh@@ aôndo u Mbayuda sha u kôron mcivir u ak@@ ombo ihyom , yange ishima i vihi ve a nyityô mcivir u civir ufoto mba u@@ icighan@@ mbaiorov la . ” ( Luka 17 : 15 , 16 ) A@@ g@@ umaior a a lu Mbakristu , a a dugh kposo a mbayev mba ken im@@ akeranta ve sha ci u icivir i ve ne ior la ve kuma u se wuese ve . Yehova ka a gema akaa a a gbe la a hingir ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i a soo cii . A hii timin kwaghaôndo u aiegh cii . 7@@ 1 : 5 , 18 ) Er Davidi be@@ e@@ yol nahan kpa , a za hemen u suur sha Yehova shi mlu na vea Yehova seer taver a taver . U tesen ikyav yô , mbacivir Yehova cii gba u vea doo ayol a ve . I@@ c@@ er i V@@ i@@ di@@ o man Tom u ken M@@ akeranta Gba u se him@@ en iy@@ ongo fese sha ci u nyi ? U@@ vande - eren mba í er heen ne bende a we nena , man kanyi se lu timen sha mini ? Bibilo kaa ér a mough a taver ve ishima . ( Ne@@ h . “ Zege@@ ikp@@ il@@ aior ” ne ia war “ zege@@ can ” i i̱ lu van la ia lu uma gbem sha won ken Paradi@@ so , ia lu tsombor u “ tar u he ” la . Kpa kwagh u hemban cii yô , se soo ser Yehova a tesen se dooshima . I@@ c@@ am ne lu a m - umbur u a due ken ishima yô , ér : “ K@@ er nen TER kua agee a Na kpaa , keren nen ishigh N@@ agh gbem ! Kwagh ugen u se er ve se hemba wan ishima yô , ka u nengen tar ne kua mbamlu asev er Yehova kpa a nengen akaa ne la . I@@ c@@ ombor kpishi ka i ver shighe u henen gbenda u ia er tom sha kwagh u i hen la yô . Nahan yô , mba gb@@ eren ityakerada i Mbashiada mba Yehova hegen ken ijô it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar i ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , shi mba gb@@ eren ityakerada ken I@@ liam i Sha A@@ ve i Tar u M@@ ex@@ ic@@ o la kpaa . Yange i er Yesu batisema sha ci u nyi ? Er mbatomov mba utar mbara ngohol tal@@ ent@@ i iyenge kposo kposo nahan kpa , ter la ver ishima ér nyi ? Or u nan soo ér Yehova a hemen nan yô , akaa a ken jijingi ka a gba nan ishima tsung . ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ) Zum u Paulu lu pasen ér imba ieren ne ngi i bende a ior yô , á nger Mbakristu mba ken E@@ fese mba sha derianyom u hiihii la , wener : “ Ne vande zenden sha mi sha inja i mlu u tar u ainge ne , sha inja i tor u tahav mbu humb@@ ev , ka jijingi u a lu eren tom hegen ken ônov mba i@@ he@@ mb@@ e@@ ato . Mkaanem ma Aôndo ma “ a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa . ” — 2 Timoteu 3 : 16 . Or a lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin lun uma gbem sha won shin tar kpa , batisema u eren shin mnger ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi la ka kwagh u hange hange u i gbe u nana er ve Aôndo una lumun nan yô . Nahan er ve lu sha kwa@@ v@@ mnger her la je , Yesu wa Peteru kwagh u injaa ér : “ We u u lu a an@@ jighjigh u nan kp@@ egh@@ ee ne , ka nyi u te a@@ kper@@ ana ? ” — Mateu 14 : 30 , 31 . Nahan kpa , Yehova yô , a fa kwagh u shighe vindi vindi . Sha ayange a hiihii a uma u wan@@ iky@@ und@@ an la je tsô , alaghga nana vaa shin nana son@@ do m@@ liam je kpaa sha u i̱ nenge sha a nan yô . Nahan , shighe u mbap@@ asenkwagh mba lun a ikyo i wan kpa ka vea pasen ior loho u Tartor yô , ka ve wase mba ve kegh ato a ve mba ve lu yan ican sha igbenda kposo kposo la . Yange mba za nyer ken mkur u kwaghôron la yô , i due a takerada u he , í yila ú ér Isai@@ ah’s Pro@@ p@@ he@@ cy — L@@ ight for All M@@ an@@ kind I . Kpa Yehova bugh gbenda shin Zege@@ mnger u Nyian la , nahan yima ior nav . Shighe u Yesu hii tom na u pasen kwagh la , a pase var var er i lu hange hange u a yôô loho u dedoo u Tartor u Aôndo la yô . ( 4 ) Le@@ ve@@ t@@ on , S . Er kon u i wu@@ he u shin t@@ ine ka u kpe nahan , kape ve kpa a va tim ve je la . U tesen ikyav yô , yange er msen hen Ter na ér a̱ kura ve shighe u vea tagher a mbamtaver yô . Aluer ashighe agen taver we u nan jighjigh wer u za iky@@ ura yô , umbur kwagh ne : Ka Aôndo yange hii kwagh u iv@@ es@@ egh ye . Nan Ngu Er K@@ on Nahan Sha nahan yô , i mar Yesu a isholibo iyol shio , shi lu vough . — Mateu 1 : 18 ; Luka 1 : 35 ; Yohane 8 : 46 . Mbamaren vea wa mhen u Aôndo ken ishima i wanye nena ? ( M@@ ar . 7 : 21 - 23 ) ‘ I@@ y@@ ugh i Aôndo ngi van ’ sha mbara mba ve vende u geman ishima , den iji@@ mba i eren man as@@ enge a doon ga kua “ hanma inja i hông@@ or@@ ough , ” í ieren i z@@ eren nengen ufoto mba iji@@ mb@@ aa kpa i̱ lu ker la . — Ef . Sha gbenda ne yô , mbara mba a doo ve ishima la mba hemban nengen a na tseer tseer cii . Anyom nga kar at@@ aan yô , ortamen ugen vôso un . I@@ gbenda I M@@ yer I@@ ti@@ an I Z@@ u@@ an a M@@ kom Apostoli Paulu zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a u@@ deri u@@ deri shi a tagher a mbamtaver kpishi ken tom na u pasenkwagh la kpaa . 24 : 45 ) Akaa ne wase mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato kpishi . Kwagh@@ wan u apostoli Paulu wa sha kwagh ne la ngu hange hange , a kaa er : “ Nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga , kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . Man waan nen ian yen ikyo , gadia ayange ne ka a bo je . ” ​ —⁠ Ef . Mba ve nyer tom m@@ ishen lumun u yemen ajiir a ic@@ aa za eren tom u Tartor er or@@ ku@@ sua u Yesu ôr kwagh na ken injakwagh la kpa lu zenden keren uta@@ gbe@@ de nahan . Er yange lu kp@@ an yô , a lu a ityom i eren , nahan gbenda lu u una gema kwagh la kposo ga . Lu or ne kpa yange y@@ ôr anmgbianev mba Yosev mba pu@@ ev mbara ye . Yange kaa wener : “ Mo M ngu kon u wain u mimi , T@@ erem ka or@@ shir@@ en . ( 2 Tim . 2 : 24 , 25 ) Shi doo u mbatamen vea lamen a mbatamen mbagenev kundu kundu ken washika shighe u i gbe u vea lam a mzough u mbatamen ugen shin vea lam a af@@ ishi a bran@@ ci yô . la , m nger m tindi a mi . ( Ekesodu 34 : 6 ) Shi mba ongo imo i Aôndo , kua sha shighe u i taver ve u eren nahan je kpaa . Ashighe agen yô , yange á kaa ér , m yem m za tema shin iyou ijiir i môm shin a y@@ ang@@ em u eren akaa a doon mo ishima tsung ag@@ enegh , kpa ma shighe môm tsô se gba any@@ iman sha ma kwagh ga . Mba yer takerada shon u ken Bibilo la ér Amo@@ shi . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 36 , 9@@ 4 Shin una hingir u wan kwagh shin ishima a mbatamen sha ci u ve lumun u du@@ ghun un sha ian i ortamen kera ? Zum u Mbashiada mba ve lu ken ic@@ ile i M@@ el@@ it@@ a la lu nengen er i lu eren ior mba he@@ v mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova batisema yô , ve ember kpishi , je yô , m@@ liam ma i@@ ember@@ egh har mba@@ van@@ nya mba ken tar u B@@ rit@@ ain la ashe . Or u ken jijingi , u i va hingir u yilan un ér Satan Diabolo ne , soo wener ior ve civir un . Hanma shighe u se lu ôron Bibilo yô , awashima wase i lu u seer fan Aôndo sha er se seer kporom ikyua a na yô . Akaa ne kua u nan shighe man agee a ase sha u eren msen shi ôron Bibilo shi eren mcivir u hen tsombor shi zan mbamkombo shi duen kwaghpasen . * ( Yo@@ s . 1 : 8 ; Mat . Yehova yange ta iwanger sha atesen a ior nav ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 la nena ? ( a ) Kanyi ka i na ve mbamkombo ve maa se ken jijingi , man ka sha ci u nyi ? B@@ em una lu hen atô u uumace ayol a ve shi vea lu ken bem a iny@@ am@@ to@@ ho kpaa ( Yobu 33 : 6 , 7 ; Anzaakaa 12 : 18 ) Eli@@ h@@ u na Yobu ibo sha aeren a na a tse la ga , kpa gema wuese un sha perapera na . Ka shighe u Aôndo una ‘ gema akaa cii a hingir a he ’ la mzeyol ne una bee vindi vindi ye . Ka u pine wer , ‘ Ka i lu Aôndo ken ishima a mba yange ve civir un kpa hegen ve de la nena ? Mba G@@ be Y@@ an Or I@@ ti Tsô Ga Lu zuan a inyaregh ngô@@ gh , shi lu nengen sha kp@@ i@@ la iny@@ ar i ior koson yô . Kwagh ne cii lu ikyav i tesen m@@ doo u Aôndo a doo Mbashiada mba Yehova ishima tsung kua or@@ wan@@ ndor a ve la ! J@@ ack , u á lu anyom at@@ ar@@ atar la kaa ér ivur ruamabera i i̱ hembe doon un ishima yô ka Mateu 24 : 14 . Se fatyô u zuan a imba kwaghwan ne ken Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 20@@ 11 , peeji 3 - 5 , ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Er Tom a In@@ tan@@ et sha Kwagh@@ fan ” la , man Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 20@@ 12 peeji 20 - 29 , ngeren u a lu a itinekwagh ér “ P@@ alegh To U Diabolo ! ” Loho u dedoo u Paulu pase la yange u bende a mbagenev kpaa nena ? ( b ) Yesu yange kaa ér nyi sha kwagh u ivaa i p@@ av@@ ene ? ( Anzaakaa 8 : 22 - 31 ) Yehova tese m@@ hembe u dooshima na zum u á na Wan na u môm môm sha u a̱ hingir naagh ku ip@@ aa sha ci u uumace la . Zum u mea za me@@ m@@ yol ken ya ken tar u K@@ az@@ ak@@ h@@ st@@ an yô , i lum ican u y@@ amen iky@@ a man ga , shin er u man iky@@ a lu kwaghbo ken tar la nahan kpaa . Inja na yô , akaa a se eren la aa fatyô u nan Aôndo msaanyol shin ishim@@ avi@@ h@@ in@@ i ? Mba Yehova a doo ve ishima yô , mba nôngon kwagh kpoghuloo nengen mbagenev er un kpa á nengen ve la . Ú F@@ a Er Yehova A We Ú Iky@@ o Kpa ? Ka sha ci u , shin er Yehova a ‘ mgb@@ ough a mhôônom ma zungwen ’ nahan kpaa , gba u se umbur ser “ u ts@@ ahan yô , de@@ en ga . ” ( Pasalmi 119 : 41 – 48 ) Shi gba u se taver ishima ve se fatyô u ‘ ôron kwagh a mba ve heen se ’ la ye . Ve tôv ve fa er uma ka a hii ken awambe la cica cii . ( Yohane 4 : 13 , 14 , 34 ) We kpa u fatyô u zuan a msaanyol sha u eren kwagh u a lu sha ishima i Aôndo yô , kwagh shon yô ka u pasen mbagenev mimi u a lu ken Bibilo la . ( Yohane 10 : 2 – 5 ) Aluer ú ver ikyav yô , Yesu ter ish@@ ember@@ ti i “ imo ” kwa tar heen . “ I@@ OR A@@ V V@@ E ER A@@ F@@ ER@@ A@@ K@@ A@@ A A@@ H@@ A@@ R ” Mbakristu mba nengen ishimaverenkeghen i Aôndo a ne ve la nena ? Tom u pasen kwagh hanma shighe ne doo un ishima tsung , kpa soo u undun tar u Amerika yemen za eren tom m@@ ishen ken tar ugen ga . Yehova veren mba ve civir un la doo doo . Pasalmi 9@@ 0 : 7 - 9 kure sha Mbaiserael nena ? Ashighe kpishi ah@@ endan a ng@@ an nahan nga a due hen mb@@ any@@ iman Aôndo , mba ‘ mbamhen vev ve hingir gbilin ’ la . — Mbaromanu 1 : 20 - 22 . ( 1 Samuel 15 : 17 ) Aluer se mba ior mba hiden a ayol a ase ijime sha mimi yô , se nôngo sha afatyô wase se dondo kwaghwan u Bibilo ne , ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . ” — Anzaakaa 3 : 5 , 6 . He@@ en kpaa , ieren i Mbakristu mba hiihii la zua vea í Mbashiada mba Yehova la . Mose yange una k@@ enden ave sha yô , Mbaiserael ve gba hemban ityav mb@@ ira . 2 : 44 ) Sha nahan yô , Mbakristu mba eren kwagh u Yesu ôr sha mbadondon un la ér : “ Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” Ken masejime yô , una tim a . Shi a seer wener : “ M zua a msaanyol man bem u mimi . ( 2 Timoteu 4 : 10 ) Yange lu inja er ior mba yange ve ho@@ gh@@ or iyol a tar la ve lu a mbam@@ tsera shi due ve doo nahan , shi lu inja er kwagh u yange ve tsua la lu u vough yô . K@@ wa u hiihii u i er kwagh u m@@ seer u mkaanem ma Aôndo yô ka ken Aerenakaa 6 : 7 . ▪ U F@@ atyô U Z@@ an Hemen u “ K@@ ur@@ an ” Kpa ? Paulu been he@@ era kera yô a tôô Kristu á kar sha Adam sha u tesen m@@ kposo ve . Ka m@@ ser@@ akaa u nyi Yehova a ver hen tsombor sha u kuren mbamgbe mba mba@@ ye@@ ve ? Aluer se mba kohol imôngo vea tsombor wase man ah@@ ur@@ aior a ase sha u ember ma iniongo yô , a saan se iyol kpen kpen . Hen shighe la Y@@ e@@ h@@ u lu ken gar u R@@ am@@ oti - g@@ ile@@ adi u a lu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ ord@@ an la , lu nôngon ityav a mbaihyomov mba Iserael . “ Ô@@ ron Kwaghôron u Aôndo V@@ ang@@ er@@ tiôr , ” 2 / 15 1 : 22 ; 1 Yoh . 4 :⁠ 21 . Ter u Yesu yange kende a na sha tsung shi na un Tor u Tartor u Mesiya Yehova lamen a vese ke ’ Bibilo kua sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” Ng@@ um ikyar i injaa kpen kpen . ” A@@ vur ne hii ôron kwagh u ityav mbi Mba@@ fil@@ iti wua Tor Saulu man ônov nav utar sha U@@ wo u G@@ il@@ bo@@ a la . Nahan , sha m - iv u hiihii ne yô , u@@ sha u he man tar u he l@@ ù , ú yange wa Mbayuda k@@ er@@ egh yô . Shin er Aôndo yange gba Adam man Ifa , ve kaha sha iyol kua sha gbenda u ve henen kwagh ken ishima la nahan kpa , Aôndo na ve tindi môm shi nengen ve cii ér , mba kwagh môm kpaa . — Genese 1 : 28 - 31 . Shi mbatamen vea fatyô u veren anmgbianev vev ikyav i dedoo sha u wan ago@@ yol sha mbamkombo mba tiônnongo shi wan zwa sha kwagh u i lu henen ker la , shi eren ityom igen er u esen Iyou i Tartor shi nengen sha i nahan . — Ef . 5 : 15 , 16 ; ôr Mbaheberu 13 : 7 . Ior kpishi nenge ér ishember i “ ayange a masejime ” la , tese ér kwagh ngu u i lu u una kure yô . Mbagenev je yô , ve kar u nengen er uma a lu ken tar yô . Ior mba ve fe Aôndo ga shi ve lu mbap@@ er@@ apera kpaa ga la mba a “ ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga , ” gadia mba nengen a aeren a Aôndo a i nengen a mi sha ashe ga la ken akaa a a gbe la . Alaghga á sar un u sôron ma tiônnongo shi taver i̱ ishima kpaa . • Er nan ve se fe ser Aberaham man Yobu man Daniel ve na jighjigh a kwagh u mnder u shin ku laa ? I T@@ sa@@ ase Yesu Nahan A F@@ a Ity@@ esen Zum u ú er Bibilo shin ityakerada i pasen Bibilo yô , tôô shighe hen sha mi . U@@ umace vea nôngo nan nan kpa vea fatyô u hemba Satan Diabolo u a lu suen if@@ er@@ kwagh ken ijime la ga . Doo u se hemba veren ishima sha ityom i Aôndo shi se civir un a ishima i môm , nahan se umbur ser sea lu a kwagh ave ga kpa “ iveren i TER ngi ve a inyaregh . ” — Anzaakaa 10 : 22 . 21 : 22 - 24 ; 24 : 2 - 4 , 9 ) U tesen ikyav yô , Aberaham yange bu@@ m shighe u za hemba tor u E@@ lam man u@@ tor mba ve lu a na ityô mbara ityav , c@@ in hide la . Man Iserael u ken jijingi la di ye ? Shi er kwagh u Yehova a soo ér mba civir un ve eren la a gem ga yô , shi se nenge ér atindi a Aôndo yange na Mbaiserael sha kwagh u ini@@ av mbi nan man u@@ iyua mba eren la vea wase se u karen fan gbenda u se civir Aôndo la . — M@@ al . Mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” la yange ve kohol nongo u wanakiriki u i shigh un mkurem la aa ahan zwa , ve lu pasen loho u dedoo . Ikyav i tesen yô , ken Pasalmi 1@@ 35 : 1 - 3 la se zua a m@@ le@@ he u k@@ undun iyol u i lôh@@ ô var var ne ér : “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya . 10@@ 2 : 20 , 21 . ( Yesaia 50 : 6 ; Mateu 26 : 6@@ 7 ) Yesaia nger wener , “ i er Un ican je , nahan kpaa A rumun er i̱ he@@ e Un , zwa tsô kpaa A bugh ga . ” Ka sha perapera ú tile taveraa ye . ” — Yesaia 5@@ 4 : 13 , 14 . Ior mba l@@ ahan iti i Yehova nyian , er Go@@ li@@ ati nahan nena ? ( Mateu 3 : 17 ; 17 : 5 ) Nenge er kwagh la yange una taver Yesu ishima sha wono ! Takerada u i yer ér En@@ car@@ ta En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kaa ér : “ Mbag@@ anden kpishi ken Mbayuda yange ve nenge ati@@ ca ér ka mbakur@@ an ior sha ci u myom shi yange ve wa mbayev kwagh er ve na ati@@ ca a ve icivir je i gema i hemba icivir i nan mbamaren vev la . ” Zum u se er kwagh sha tahav asev ga kpa i lu sha agee a Aôndo yô , se mba tesen inja i dedoo i nyi ? Shi Takerada ne ua wase “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron yô , ” vea hingir mbadondon mba Yesu . — Aer . 13 : 48 . 1 : 11 - 13 . “ Ge@@ ma nen ayol a en , na nen sha ik@@ ev i Aôndo man hendan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . ” — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 4 : 7 . Ikyav i tesen yô , Mbakristu mba eren ityom ve uwer uwer ga , er Yehova man Yesu nahan . ( Yoh . ( Pasalmi 1@@ 15 : 4 - 8 ) A fatyô u zuan a ityesen injaa i hemban la sha u henen Mkaanem ma Aôndo , Bibilo . Bibilo i Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i O@@ x@@ for@@ d , i i yer ér Com@@ p@@ ani@@ on Bible la kpa lumun a kwagh u v@@ ine a er ne , i kaa ér : “ Ikyav tese wang . . . ér yange i wua Ter sha kon u n@@ ôôn , ka sha ab@@ a@@ mber a iky@@ on ahar a i tee môm i man@@ de a per@@ egh sha ugen ga . ” ( Mbaromanu 12 : 13 ) A doo u ú ver ishima wer ‘ í er akaa cii tsembelee ’ shi “ kwaghfan u a dugh Sha ” la hemen iniongo la . Gba u mbakur@@ an man mba ve lu “ keren u lun ” mbakur@@ an cii , vea wa ikyo sha er vea ker icivir hen ior ga yô . ( 1 Tim . Ve yô , ka sha u zuan a ts@@ ar u u@@ sen tsô , kpa se yô , ka u u@@ sen ga . Nahan Aôndo lumun a m@@ ne u Yesu na iyol na sha u eren ityom i vesen ne la kpa ? Sh@@ in@@ ago@@ ge u ken hanma gar yô , nôngo u lun a makeranta her , man ashighe kpishi makeranta shon u lu ken shin@@ ago@@ ge shon kpôô kpôô . Er nan ve ior ve ye ican shi ve kpen@@ e ? Hen ase er yange a kpiligh Mar@@ ta iyol zum u Yesu kaa a na ér , “ Mo M ngu mnder man uma kpaa , ” maa nder an@@ ngô na shin ku la yô ! — Yohane 11 : 23 - 25 . I@@ ôôn ne ka tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo shin icighan jijingi na u yange yar tom a mi gba akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo la . Mbah@@ enen mba Yesu kpa mimi u sha kwagh u Yehova man Kristu doo ve ishima kpishi di er Yesu nahan , je yô mba@@ ah@@ end@@ anev k@@ an shio u yangen ve u ôron mbagenev mimi shon . 12 , 13 . ( a ) Aluer ka taver ma pania u iv@@ in ah@@ wa a nan yô , doo u nana er nyi ? Shighe u Paulu lu ôron kwagh u mlu u ken uiky@@ angen ga u a lu keghen ior mba Aôndo shin tar la , a nger ér : “ Gadia akaa a i gbe a sha won cii nga veren ashe keghen mpase u á va pase ônov mba Aôndo ken igbar la tsung je . ” ” Ken atô u akaa@@ injaa a yange lu shin u@@ war la yô , kua a@@ kwa@@ ti u or@@ kpen u sha z@@ en@@ aria kpaa . 9 , 10 . ( a ) Sha kwagh u Duteronomi 4 : 5 - 8 a er yô , Tindi yange na Mbaiserael lu kposo a ior mbagenev nena ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu man i ken zwa Grika i í gem ér “ ishimawan ” la cii ngi a ikyav i u y@@ in@@ an ishima ga man u gban den kera tsô kua u nyoon ishima fe@@ fa ga la ker . N@@ ab@@ al yange er kwagh u seer Ab@@ ig@@ ail ican . S@@ on@@ ia gba angev mbu kpen alegh , man alaghga lu sha ci u tom na u ú naan un m@@ mem ga la . Kwase Shi@@ ada ugen , iti na ér M@@ y@@ ri@@ am , yange yar tom a mpin ne sha u hiin iliam a orgen ken Bibilo . U@@ umace vea lu vihin tar ne zan a mi ave , maa Aôndo una er kwagh u yangen ve . — Pasalmi 9@@ 2 : 7 ; Mpase 11 : 18 . Shighe karen yô , kwagh u vesen ugen gema er , gadia i “ ci@@ gh@@ ir ve asema , ” nahan ashe a asema ve p@@ ir . “ Kanyi i Lu Mimi ? ” U Ngu Nen@@ gen a Ikyav i T@@ esen É@@ r Aôndo Ngu Hemen We Kpa ? Nahan yô , ka a inja u kaan ser n@@ amba u 14@@ 4,000 ne ka n@@ amba u kpôô kpôô . Anmgbian ugen na se inya kpu@@ un ken won u gar u G@@ u@@ a@@ y@@ a@@ qu@@ il . Sha kpôô yô , Eliya nôngo kwagh sha ci u mcivir u mimi . Er nan ve i lu a inja u se ny@@ iman iyol yase , geman tôôn kon u m@@ tsaha wase shi dondon sha Yesu Kristu ? A@@ kav a tesen dooshima la yange doo mbananjighjigh ga mbara je yô mbagen ôr kwagh u Mbakristu kaa ér : ‘ Nenge ve doo ayol a ve sha wono . ’ 1@@ 27 : 1 ) Nahan kpa , se zua a iveren i Aôndo nena ? Hen ijiir igen la , or@@ ya la vea kwase na ve tsa ken iyou vegher la , se di se tsa vegher ne . Peteru nger kwagh sha ci u agumaior a alaghga ing@@ ya ia mough á ken ishima sha ci u nga tse@@ v tse@@ v shi nga gb@@ ong gb@@ ong hemba mbag@@ anden yum la , wener : “ H@@ aa nen ityough ki taver ga iyol , hen ayol a en , gadia Aôndo hendan kwagh a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol , kpa ne mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . ” Yesu yila shighe la ér “ shighe u atô@@ at@@ yev . ” Er wan@@ kwase la vende mon shi u k@@ ông@@ or iyol yô , doo Solomon kpen kpen . I@@ ca i gba ga tsô mo kpa kwagh u b@@ um@@ un la man ta@@ av u man ya tor ken a mo . Ka Tartor la tseegh ua fatyô u been a mbamzeyol mba uumace ye . Me war je kpa ? ” U N@@ ôngon sha A@@ fatyô W@@ ase Cii sha ci u I@@ civir i Aôndo Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu eren tom u wanakiriki u jighjigh la cii fa er i lu u Ter ve una pine ve kwagh sha gbenda u ve nenge sha ya na la yô . U nenge yô , Aôndo kaa a Mose ér a̱ ôr kwagh a Mbaiserael zum u ve z@@ ur@@ um u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la , ér : “ T@@ aver ishima lu ici@@ h@@ i , de cie ga , . . . gadia TER , Aôndo wou , ka Un A ze a we imôngo ye ; Una kende u ga , Una undu u kpaa ga . ” O@@ k@@ to@@ ba 19 - 25 , 200@@ 9 Aluer se dondo Kristu nahan se mba pasen kwagh sha gbashima yô a saan se iyol , hemban cii yô aluer se wase or nan kporom hen Aôndo man Wan na u ishima ishima la yô . M@@ hen u yange na ve ior hingir u vendan ishimaverenkeghen i uumace va lun uma gbem sha won shin tar yô , lu mhen u kp@@ egh@@ ee u hii wan am@@ ise ken tar u Bab@@ ilon u tsuaa , shi va hingir u samber tar sha won cii la . M@@ hen shon yô ér , or nan ngu a uma shin jijingi u kpen ga ken iyol i nan . “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 15 : 4 . Lu@@ un er H@@ a@@ man yange una we ishima u te@@ en Mbayuda ér ve hingir ikp@@ an yô tor ma hemba zuan a inyaregh , gadia a@@ gb@@ enger a az@@ ur@@ fa 10@@ ,000 a H@@ a@@ man tôndo zwa u nan tor la yina ca je . Kwagh u i er ken Yesaia 5@@ 3 : 8 la yange kure sha mi nena ? ‘ S@@ é K@@ era C@@ ia Ga ’ Nahan se kure ikyaa ser mba ve vende loho u dedoo u Tartor la , kua mba vea kpe cii zege@@ can una hii la mba iv@@ o , nahan vea kpe kpa a nder ve shin ku ga . 1 , 2 . ( a ) Inja i u lun or@@ shiada la ér nyi , man ka sha nyi gbenda nahan mba@@ abaver mba tar ne ve k@@ an@@ shio u eren kwagh ne ? Ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi sha u nan icighan jijingi ian ser a hemen se ? Anyom yange kar je hemba 20 cii ve va mase geman ishima , shi i hide a na ken mimi ye . Nahan kpa , a lu ieren i se eren shighe u se hen ngeren u ur@@ u@@ amabera mbara kera la ia hemba lun kwagh u vesen ye . Kwagh@@ henen wa u henen akaa a he shi kaven er akaa shon a gbe a zough la ker . * ( Rom . 11 : 21 ) K@@ on u o@@ le@@ v u ken ya ne tile sha ityough ki mkur u awashima u Aôndo sha kwagh u ikyuryan i a ya a Aberaham la . Ka akaa a dedoo a nyi Yobu zua a mi sha ishimataver na laa ? Gadia tindi ka im@@ enger je , ityesen kpaa ka iwanger , m@@ yange u sha m@@ tsaha ka gbenda u uma je . ” — Anzaakaa 6 : 20 – 23 . 7 : 1 , 7 , 11 — A@@ vur ne cica cii nga ôron kwagh u Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta u yange wa tindi ér i de tom u maan kwagh laa ? K@@ u ua kera lu ga . Apostoli Peteru ôr kwagh u “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo ” mbara ér : “ Ne yô , ne mba ic@@ u@@ wan@@ nongo , nongo u upristi mba sha inja i tor , icighan@@ ikyurior , non@@ go@@ ior u Aôndo jim , ka sha u né yôô aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila ne ken ime , A va a ven ken iwanger Na i kpiligh iyol la . ” ( 1 Pet . Bibilo ôr kwagh u a lu kposo a hanma kwagh u alaghga mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo vea ôr la cii , i̱ tese ér ityôkyaa i í hii ve Aôndo a ne ifer ian i lu zan hemen la ka kwagh u a gande u á kav ga . M@@ zough u ior mba Aôndo kpiligh iyol nena ? I@@ c@@ egh@@ zwa la ka i̱ taver se asema se mba se lu ken ayange a masejime a tar u lu ken ime ne kpen kpen ! Yesu kaa a ve ér : “ Akaa shi@@ m kpishi a ma M er ne yô , kpa ne kôr a cio hegen ga . ” 1@@ 50 S.@@ W . • T@@ ô@@ v nen sha mbam@@ lumun mba sha mbampin mba i pin hen haregh wen fele fele la ken ityakerada yase . Yehova F@@ a u Y@@ iman Ior N@@ av M@@ AT@@ E@@ U 24 : 12 Yange na jighjigh ér una hemba Aôndo ato kpa una kpe ga shinii ? 5 : 7 ) Cii man se fa mimi u kwagh ne yô , gba u se fa kwagh u P@@ ase@@ ka u Mbayuda ne , man er P@@ ase@@ ka ne a gbe a zough a tindi u Yesu yange wa Mbakristu cii ér ve kuran la kpaa . Hii shighe la je , or kera kaa a ve ér ve civir tu@@ ta ga . ( Mat . 6 : 9 ) Se kpa , se mba yer Yehova ser , “ Ter wase , ” sha ci u ka un u a lu “ Sha ” u@@ sha mba ve lu ica a tar wase la a gbe se ye . ( D@@ ut . 32 : 6 ; 2 K@@ ron . 6 : 21 ; Aer . I@@ wuese i lun a mi sha mbam@@ ne mba Aôndo a ne la ia mgbegha se u zan mbamkombo asev mba uta@@ an mba tiônnongo i̱ lu a mi ke ’ hanma s@@ ati la . ( Yakobu 5 : 10 ) I tôv mbacivir Aôndo a ican a ityôkyaa shio anyom imôngo hegen . Paulu kaa ér , “ mbag@@ anden ka ve . . . er tom sha mkav u ken ishima , ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” U shi seer sha tom wase ne yô , se mba a ityom igen kpishi , amba a ityom a alaghga aa na a t@@ ume se iyol shi a za ishima yase iyol kpaa yô . Sha ayange a mbaapostoli la , mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe la zuan a inyaregh ki kuren mbamgbe vev nena ? Mpase ne been yô , Yohane shi “ Nenge , zege@@ ikpelaior , . . . , ve due ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . Ve tile sha ishigh ki ik@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo ve haa ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol shi ve lu a an@@ d@@ ar a av@@ il@@ egh sha ave . ” ( 2 Pet . 3 : 14 ) S@@ ea lu yan atsan nan nan kpa , se lu nen a vangertiôr ser Yehova una kura se shighe u i lu karen jighjigh wase yô . Yange nenge u kegh iyol i ungwan tindi na u a pasen ior a to@@ ho la , u lu a ishima i dondon gb@@ end@@ atesen na . Se fatyô u nengen ikyav i kwagh ne sha kwaghôron u profeti u Daniel ôr sha m@@ ny@@ am ma ma ci@@ er Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , tor u Bab@@ ilon sha kwagh u zege@@ kon u i gber la . ( D@@ an . Ka i gba u mba ve lu henen zwa u he yô vea kegh ato zu@@ lee tseegh ga kpa shi vea dondo gbenda u mba ve fe kwaghôron la ve lu lamen shi yilan ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i la . ( Or@@ pa . 11 : 6 ) Nahan cii kpa , mayange i de hungur se u eren msen ser tom u pasen kwagh ne u za iky@@ ura , hemban cii je yô , ken ityar i i we at@@ ab@@ am la ga . — Ef . A@@ vur a ken Bibilo kpishi yange i hii ngeren a , er ka i nger icam la . Nahan ka an nan lu ‘ or@@ wan@@ ndor ’ a vese ? Ken u@@ washika mba Paulu nger hen Timoteu man Tit@@ u la , a nger atindiakaa a mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on vea kuma sha mi yô . Er nan ve ior lu a mbam@@ nenge kposo kposo ken tiônnongo u ken Roma laa ? ( 2 Mbakorinte 6 : 14 ; Mbaefese 5 : 3 ) Aluer mbamaren ver ishima tsembelee sha akaa a mbayev vev ve eren , shi ve tese ve ér Yehova a doo ve ishima , shi ve kuran atindi na a perapera kpaa yô , kwagh la una na ve agee a hendan a isharen i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh man us@@ ene@@ ma mba hông@@ or@@ ough shin eren an@@ umbe a iji@@ mba@@ gh a sha vi@@ di@@ o , shi hendan a am@@ een agen kpaa . — Duteronomi 6 : 4 – 9 . Hii ken uwer u No@@ ve@@ mba 1 , 199@@ 9 la , i maa atôônanongo ajiir a doon tsung a kohol eren mcivir u mimi her a hemban 2@@ 8@@ ,000 nahan sha tar cii . Alaghga se kaa ser ityough ki her , se kera kar id@@ yer sha iny@@ u ga , nahan de se ker ma kwagh u a yo@@ ho yô , se nenge or u nana fatyô u kôron k@@ enden a mi la . Hen Yehova yô , m@@ tse u Me@@ tu@@ se@@ la tsa anyom 9@@ 6@@ 9 la yange yina iyange i môm Gb@@ a@@ shima na la doom shi mgbegh@@ am u tilen sha kwagh u mimi . Er nan ve i gbe u vegher u shin tar ne kpa una lu , ve a kure kwagh u i er ken Mateu 24 : 14 laa ? 2 : 17 , N@@ W . Sha kpa iember ia ngee , gadia doo Yehova tsung u nan Wan na tahav ér a nder ior shin ku tar sha won cii . Paulu tese ér mba ve veren ishima sha akaa a yolough la mba hembe wan ayol a ve ikyo a ior mbagenev . Yehova yange pin Yobu mbampin been yô , Yobu kaa ér : “ Lu m ungwa ag@@ wa Wou sha m - ongo u ken ato ; kpa hegen yô , ashe am nenge a We . ” ( 1 Timoteu 4 : 8 ) Shi fa kpaa wer , ken tar u United St@@ ates hen ape alaghga ú hen wer ior jimin cii tôô ishima kera sha kwagh u Aôndo , shin asema a ve cii har sha mfe u taregh la je kpa , mba keren fan mnenge u ior sha akaa pase wanger wanger ér iky@@ aior kpishi ngi eren kwaghaôndo a as@@ enge shio , man ken atô u hanma iorov utar yô , or môm ken a ve kaa ér kwaghaôndo ka kwagh u “ a hembe lun a iwasen ” ken uma u nan yô . Hegen u a lu anyom iky@@ undu - kar ne , ka i sar un u hiden nyôron iyol ken ieren ne . Tindi u sha kwagh u lun icighan la na se mkav u injaa sha igbenda i Yehova Aôndo man mbamhen nav cii . “ P@@ risti a̱ ongo m@@ w@@ em ma ken@@ gese kua mkurem mara , i@@ ke@@ v@@ we po@@ o , shi a̱ kura li@@ b@@ an@@ o u human doon u a lu sha mi la cii , a̱ nan@@ de sha usu , i̱ lu nagh ku umbur ; ka nagh ku usu@@ gh ku human doon ku nan TER . ” Ka averen a dedoo a nyi Mbashiada mba Yehova ve zough a mini ? A lu ve ican kpishi u lun ken tar u Iserael . Ior udubu imôngo nyôr tom m@@ ishen , mbagenev udubu u@@ deri imôngo mba eren tom u pania u ke@@ ke shin mba u@@ sh@@ u@@ en pania mba eren tom i@@ vangeli hanma shighe . Mbam@@ ishen mba i tsaase ve ken M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la er tom ken ityar i kuman er 1@@ 70 nahan . 1 : 3 - 5 ; 1 T@@ es . 1 : 8 ) Shighe u Paulu ôr kwagh u Per@@ se ken washika u nger hen tiônnongo u ken Roma la , shi a kaa ér : “ A er tom kpishi ken Ter . ” ( Rom . Ken imba mlu ng@@ un nahan , á taver se u ‘ nengen sha ior asev ’ kpen kpen . Kpa kwagh u kpiligh ve iyol yô , Mic@@ ha@@ el venda u zan Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti , gema tsua u henen tom@@ a@@ ve@@ egh kô@@ v@@ or@@ a sha er una zuan a inyaregh ki kuren mbamgbe nav , nahan zan hemen a tom u pania yô . “ Ng@@ ô wase yange a taver se ishima ér se naan ter wase icivir . U wa ati@@ mb@@ ir yum ! ( Yohane 1 : ​ 1 - 3 , 18 ) Apostoli Paulu nger kwagh sha kwagh u Yesu kaa ér : “ Ka ken a Na man i gbe akaa cii ye , a a lu Sha , man a a lu shin tar kpaa , a i nengen a mi la kua a i nengen a mi ga la kpaa , shin a lu mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om , shin a lu tor u yan shin a lu mbat@@ ar@@ ev , shin a lu tahav . Satan fa ér ihy@@ agh ia na yô , or nana lumun u eren kwagh u iyol@@ vihin i lu ker yô , sha er nana ya kunya sha ashe a mbagenev ga yô . Ken ityar igen yô , ior kpishi mba ve er ivese yô pav vea kasev vev . I yange wanye u i dugh nan kera la u teman vea mbamaren mba nan ape ve tem cii la ga sha ci u i ver iky@@ agh ki teman shin ijime i Iyou i Tartor ér or u i dugh nan kera la nana tema sha mi ga . Tsô m umbur gb@@ end@@ atesen u ikyar - tom wam la , nahan m goo@@ m ken iy@@ an m yem sha gbenda u zan ken W@@ a@@ mb@@ l@@ á@@ n , u lun um@@ ai 23 la ; u vihi kpishi . M@@ vende u vendan ér Aôndo ngu ga la man at@@ ser@@ egh a ke ’ kwaghaôndo la kpa aa lu shighe la ga . ( Cii man Shighe u Kristu ) la , ikyurior i Iserael nenge ivande i Aôndo er sha u duen a ve ken tar u Igipiti , ape ve lu ikp@@ an la , nahan ityôkyaa lu i vea na mkaanem man jighjigh ga ze . K@@ u u wan wam ne bende a kwase ugen u ya na lu ikyua a u wase yô . Sha ashighe la nahan , shi kwaghwan u Bibilo u a kaa ér , ‘ suur sha Yehova ’ la ngu a iwasen je he ? ( Anz . Sha nahan yô , ka kwa me i gbe u a eren iniongo i M - umbur u ku u Yesu laa ? H@@ ôn ugen u Satan a eren tom a mi tsema tsema yô , ngu vough er h@@ ôn u mbat@@ at@@ oo ne nahan . ( Aerenakaa ityough 15 ) Icighan jijingi u Aôndo sue mbaapostoli kua mbatamen nahan ve kure ikyaa ér , Tindi u ic@@ ôngo la yange kure . Kwagh u a lu or ken ishima la una fatyô u vihin nan a Aôndo nena ? Doo ú u ôron ngeren mba i sember duen a mi ken Iyoukura ne kpa ? Inja i ishember i ‘ ver ashe sha ’ i ken zwa Grika i i nger ken Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika la yô , ka “ u or veren ishima sha kwagh zu@@ lee , den ér kwagh a d@@ an nan ga ” shin “ u tôôn ashe sha kwagh môm sha geman kenger ugen ” shin “ u veren ashe sha kwagh jighilii . ” Er sha man tar ve gb@@ anger i gande se u fan ik@@ ighir yô , tese ér Yehova ngu a tahav man agee a been mayange ga . I er m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m ma kposo a ma an@@ ny@@ am@@ ev , ka nahan ve ka se kô@@ r@@ cio u henen zwa ye . Tom u K@@ rist@@ in a eren ashighe ashighe ne ka u wase un u kuren mbamgbe nav mba sha iny@@ ar man mba kwase na , shi mba a shighe kpishi u eren tom u ve ze u za eren jim jim la , ka tom pania , u kôron ior la je la . He@@ mba gban hange hange u se kuran hegen cii . ( Mat . Aluer se mba pinen iwasen hen a na hanma shighe yô , una na se agee man kwaghfan u una wase se u wan ishima la . 8@@ 3 : 18 . Kanyi Ú Nenge W@@ er Ka M@@ ze@@ hem@@ en@@ ee ? 1 / 1 Kpa lu u vea eren i sha iyange i nyi ? G@@ ab@@ er@@ i@@ el pase ér : “ Icighan Jijingi Una sen sha a we , man agee a U@@ hemban@@ sha la kpaa aa kase u ; ka sha ci u nahan man Un u á mar Un la á yilan Un er Ici@@ ghan@@ wan u Aôndo ye . ” Lu u Iserael una ya ma ikyuryan a ve ga , shi lu u a zung@@ we ve mhôônom kpaa ga . — Duteronomi 1 : 1 ; 7 : 1 , 2 . Nyian Kpa Se F@@ atyô U Eren Ishima I Aôndo Mbagenev yô , ve kô@@ r@@ cio u eren tom ne anyom kpuaa , maa ve hide ve yem ken tar u i mar ve ker la . Ka ikyaa i kwagh@@ ngeren u a dondo ne una time sha mi je ne . Kwagh ne tese ér se ver ishima ser Yehova a̱ naan se kwaghyan sha ivande ga , shi tese ér se venda u eren tom kpaa ga . Ka aeren ne kpa yange wase un u nan Aôndo jighjigh zan zan ku na ye . Mbam@@ pin mban vea wase u u̱ karen fan aluer wan wou ngu vesen ken jijingi yô . Paulu ter ishember i “ iniongo i Kristu ” shin atôônanongo a Kristu ne ac@@ in ahar , shighe u lu ôron kwagh u ti@@ ôn@@ tar u G@@ alatia la . 32 : 1 , 2 . Se wase nan u henen sha ivur ne sha u pinen nan ser : “ Lu@@ un er yange Yesu una lu kwagh@@ môm a Aôndo cii man ku na , shi Aôndo va kende un sha kpishi yô , kwagh ne ma a ne Yesu ma a hemba Aôndo ga he ? Yange mba@@ a@@ kwa@@ ti mba sh@@ on@@ ov mba iv@@ in yô , maa i bugh ve . 50 : 14 ) Nahan aluer mba ve vese ayol a ve la zua a msaanyol ken ivese ve shin ve zua a mi ga je kpa , gba u vea er sha ic@@ egh@@ zwa i yange ve er sha iyange i iv@@ es@@ egh la . — D@@ ut . Sha hiihii la , gba u una nôngo a mbamhen mba sha mi ga , mba lu a mi la . 1 : 1 , 2 ) Shi doo u se tsua ser se ker igbenda i se seer fan msen u eren ga he ? Yehova una ver se doo doo , aluer se er kwagh sha mkav , er injakwagh ne i tese nahan yô , ér : “ Su@@ ur sha [ Yehova ] a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . A kaa wener : “ M za mbam@@ kohol mba@@ vesen mba Mbashiada mba Yehova ken ijiir i í yer ér A@@ mar@@ ill@@ o C@@ i@@ vi@@ c C@@ enter la anyom atar . Mba ken mzough môm di vough er mba ken nongo u Kristu u sha derianyom u sha hiihii la kpa yange ve lu nahan . Shighe u E@@ no@@ shi lu a lu ga la kpa Yehova lamen vea Adam . Yange sar Han@@ a , kwase u El@@ k@@ ana tsung u maren wan . Er mbamaren mba cian kwagh mba or u ngise lu or@@ ap@@ ir@@ ashe ne , fa awashima u Mbaf@@ ar@@ ishi ne yô , ve er ve aie ér ve fa e̱r i hii ve wan ve a lu nengen hegen ga , shi ve fa or u nan bugh un ashe kpaa ga . — Yohane 9 : 1 - 23 . 3 : 13 , 14 ; 1 Pet . Aluer se mba veren ashe a injar i se va zua a mi la yô , se mba tesen ser se ya ikyar vea Yehova k@@ ang@@ en@@ aa nena ? Ior kpishi nyian ka ve tsua akaa a vea er ken ivese ve la , kpa ve wa ikyo sha kwaghwan u Aôndo cuku tseegh , er nom u hiihii la vea kwase na nahan . Mbayuda lu keren un a ku di her tsô . Mbam@@ ishen man ior mbagenev nôngo kpoghuloo sha u pasen kwagh ken ijô i ior ve lamen sha ajiir a ve ze tom her la nena ? Umbur mpin u Aôndo la , wener : “ U nyôr ken i@@ una i sen@@ ou ” kpa ? ( a ) Aluer or lôh@@ ô ior iniongo man gba u a ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough her yô , doo u nana tsua a tsua it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi a ku@@ h@@ wa la sha ci u nyi ? Er nan ve i doo u se na sha u iyol i̱ hemba v@@ ôron se a v@@ ôr sha u wan zwa ken mbamkombo mba Mbakristu ga ? I nger ikyav i tesen ior Iyou i Tartor ne ken ijô it@@ ian Shi na ve ibo gbar gbar . Ve mba ka ve zua a mi la , ka i̱ wase ve u zuan a tom u dedoo a iyol nyoon shio shinii ? Nahan kpa u̱ nan wer i̱ saan Yehova iyol la hemba u gban lamen di a lam a na tseegh la . Kpa saa nana za hemen u civir Yehova sha mimi ve nana va zua a injar ye . Er nan ve u lumun wer u vôso or i lu kwagh u kiriki ga ? ( Mat . 7 : 24 , 25 ) De se nenge nen er kwagh u Tor Saulu man apostoli Peteru la una wase se se za hemen u lun a ieren i t@@ angen iyol ga la yô . Aluer u ngu Orkristu ica gba hegen je kpaa , kwagh ne kaha ga . ( Pasalmi 10@@ 4 : 5 ) Aluer se fa awashima u Aôndo sha ci u tar ne man uumace yô , kwagh ne una wase se u fan er i hii ve se lu sha u yô . Lu sha ci u ve zua a mngerem ma vea ma ga yum . Kwagh u Paulu ôr la tese ér Mbakristu nyian kpa vea fatyô u nyôron ken m@@ mem u Aôndo . Ka a va sha kwagh u teman ken Iyou i Tartor la yô , doo u se kaa ser wanye u i dugh nan kera la nana fatyô u teman vea mbamaren mba nan ving ken Iyou i Tartor . ◇ Aluer u ngu n@@ alegh ave kua angahar ken ica shighe u lu eren tom sha go@@ go sha Aôndo yô , u fatyô u nan go@@ go la una hingir u kpe@@ gher . Aluer isholibo i vesen i ken myer ngi nan ishima you m@@ mem ga shi ngi v@@ ôron mk@@ ange u ú kange ishima u eren sha iyol@@ tseghan i ú tsegh sha ci u Aôndo yô , ú er nena ? Yange m eren ivese shighe kar kpuaa yô , mbatamen uhar mba ken tiônnongo u Mbashiada mba Yehova u hen ijiir yam la v@@ am inya . ( Mateu 17 : 24 - 27 ) Yange taver Peteru u kaven kwagh u mbampin mba Yesu pinen la ve lu tesen ga . Ma shighe môm kpa a kera anger ior a ityav kua ifer man ij@@ en ga , shin ish@@ ôso i vihin tu kpaa ga . 7@@ 3 : 21 - 24 . ( Yohane 8 : 44 ) Shi Paulu kpa umbur Mbakorinte kwagh u mbagen mba yange ve civir Yehova sha ashighe a karen ken jime de@@ gh@@ ôô kpa ve va gba la . Mba nyer hen ger@@ i ne yô , ortamen môm ken mbatamen uhar mba ve lu hen gar ne la , tese Ro@@ al@@ d vea tsombor na Iyou i Tartor . Er ve lu yemen sha gbenda la , Or@@ pa hide yem ken ya na , ken Mo@@ ab@@ i . Se gema gbenda u se pasen ior loho u dedoo la nena ? Mkaanem man tese ér kwagh u i soo u ôron la ka kwagh u una er kpee yô . Á tese ikyav wener , Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve undu aeren a ve a tse la , á kaa wener : “ Kape ne mbagenev kpaa ne vande lun la . ” Ka wea lamen a wan wou sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or nahan , ka sha iky@@ enge i nyi nahan ka u lam a nan@@ aa ? Kpa i nger a inja er Yehova ngu kaan a vese ér : ‘ Ka kwagh u a lu u mimi je ne . Inja na yô Satan lu kaan wener : ‘ M fa kwagh u Aôndo kpa á fe la . In@@ j@@ akwagh ne tese se nyi sha kwagh u msen u eren@@ e ? Ka sha nyi gbenda “ bem u Kristu ” a hemen ishima i Orkristu ? Nahan zum u se er msen sha akaa a a hembe lun hange hange ne cii se bee kera yô , se fatyô u eren msen sha ci u mbamgbe asev mba ayange ayange man m@@ de u asorabo ase kpaa , shi se sôn ser i yima se sha am@@ een man sha a@@ yom a or@@ ifer , Satan Diabolo . Aluer Se W@@ a Ishima A A@@ tsan Yô Se Z@@ ua A In@@ j@@ ar Kpa jighilii yô , Yesu lu ôron kwagh u mbatamen mba ken Kristu mba ve kombo sha u sôron ayôôso hen atô u ior yô , nahan kpa kwagh u Yesu ôr ne bende sha mbamkombo asev kpaa . 31 : 5 . Shighe karen yô , Paulu ôr kwagh u Timoteu ér : “ A er tom a mo imôngo sha Loho u Dedoo er wan vea ter nahan . ” Nahan kpa , u keren mkpeyol u mbagenev ga la una fatyô u hemban dooshima , u a lu im@@ aagh ki hemen u Yehova la ga . 5 : 14 ) Ashighe kpishi kwagh ne ka a na ikyar i se ye vea anmgbianev asev kôôsôô la i hemba taver cii . Ashighe kpishi ka i gba u se taver ishima ve se er kwagh u vough ye , kpa se fa tsô ser Yehova una wase se se er kwagh u vough . Kpa zum u Mbakristu asange asange ve tagher a m@@ te@@ v u sha ican sha ikyev i mba hen tsombor ve yô , ka i hemba taver ve cii . Se@@ er Z@@ u@@ an a M@@ fe u V@@ ough sha “ Gb@@ a@@ shima ” J@@ e , 9 / 15 ( b ) Aberaham yange zua a iveren nena , man vor na la kpa zua a iveren i i lu kwagh môm a i na la sha nyi gbenda ? Iky@@ urior i I Lu Mbashiada La Daniel kaa ér : “ Kwase wam yange lu wasen ior sha afatyô na cii , iwer ngi kar imôngo yô , gba u un kpa a wase un ken jijingi shi a taver un ishima . Hanma iyange yô , se eren nen erdoo a mbagenev , shi se eren nen sha kwaghwan u apostoli Paulu a we se ne , ér : “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan er u@@ ic@@ u@@ wan mba Aôndo mba ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov mba doon ishima nahan . ” — Mbakolose 3 : 12 . ( Yon@@ a 1 : 12 ) Yange Yon@@ a lu a ityôkyaa i môm i henen ér á yima un shin zege@@ mnger la sha shighe u mbat@@ so@@ ov mase gb@@ ih@@ in un shin mnger la ga . Ior kpishi kaa ér yange ve hide ken tiônnongo sha ci u ah@@ ur@@ aior a ve man tsombor ve lu jighjigh hen Yehova her shi de u lamen a ve . ( b ) Ka aeren a Aôndo a nyi i doo u se ere , man nga a inja nena ? ( N@@ um . 12 : 3 ) Yange hen u veren akaa a ken jijingi hiihii , lu mbamgbe nav ga . Ishima nyian mo , m lu henen kwaghbo u m er la . Se fatyô u tsaase imoshima yase sha u henen Bibilo shi nôngon kpoghuloo eren sha kwagh u se lu henen la . 16 , 17 . 2 : 16 ) Mba@@ yôôn kasua mba sha ayange ne fa er kwagh u ior ve nengen a mi sha ashe a ve la ka a b@@ enden a ve yô . Kanyi yange i na ve ishimataver nee ? Doo u imba ayôôso la aa lu ken tiônnongo u Kristu u mimi ga . Apostoli Paulu yange ôr kwagh u Timoteu ér : “ Hii iyev je u kav icighan@@ ruamabera . ” Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian , gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” ( Rom . 30 : 15 . Yesu na un mlumun sha u ôron un injakwagh i i fe i wuee , i or u mough ken Yerusalem u zan ken Y@@ er@@ ik@@ o , u mban@@ um@@ un@@ gbenda gbidye un kende lu “ nôngon ku ” la . ( Mbaromanu 13 : 4 ) Aluer or er kô@@ pi u pro@@ gra@@ m ne nan na orgen yô , ng@@ u@@ la kpa ka iv , gadia or u nan er nahan cii yô , nan yange or u nan lu a ian i eren pro@@ gra@@ m ne la inyaregh ki ma zough a mi la . — Mbaefese 4 : 28 . ( Amo@@ shi 5 : 15 ) Dooshima man ihyom i kôron cii ka akaa a taver tsung á a dugh ken ishima i sha injakwagh la yô . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ; Mbafilipi 4 : 8 ) Er se lu vesen ken mfe shi seer kaven kwagh man lun a iwuese sha Yehova man atindi na yô , imoshima yase man akaa a se henen la aa wase se u yaren tom a akaawan a Aôndo sha nyityô kwagh i i tser se cii , kua sha akaa a ken i@@ u@@ v je kpaa . A@@ men . ” Ikyav i tesen yô , ken atô u Mbashiada 1@@ 00 mb@@ al@@ un kwa@@ v ken tar u Kor@@ ea , anmgbianev mba kasev ka ve lu ker 5@@ 7 , nomso di ve lu 43 . ( Mpase 18 : 2 , 3 ) Kwagh ugen yô , Mbakristu Mba@@ aiev de ior vev kua mbahemenev vev cii mba eren idya kpôô kpôô . Kpa ka ikyav i nyi i tese nahana ? 27 : 4 ) Yô , se cii se var nen a Aôndo , shi se lu vea ior nav kôôsôô , shi se yemen hemen hemen her vea nongo u Yehova . Kpa zum u Un , Jijingi u mimi la , Una va va yô , Una hemen ne Una za a ven ken mimi cii . ” ( Yoh . Jighjigh u nan una wase se u wan ishima a ican . Nahan kpa , mba za nyer ken P@@ am@@ fil@@ ia yô , Marku gba undun ve cir@@ in hiden tsô . K@@ a@@ ther@@ ine sôn Yehova ér a wase un una zua a anmgbian u kwase u una na nan D@@ or@@ is nana hen Bibilo a na yô . Yesaia nger ér : “ U môm gema gba yilan ugen , kaan er : ‘ Icighan , icighan , icighan , kape TER u ak@@ um a Sha A lu la . ’ ” Shi ken masejime je yô , makeranta u mbayev mban ua z@@ aan zende u za nengen akaa yô , se za a ve imôngo . ” U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Duteronomi , 10 / 1 Tsô ka hanma shighe man hanma ijiir jighilii yange i nger “ I@@ vangeli i Yuda ” laa ? Ka sea tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo yô , se na un “ uma ” wase cii a ishima i môm , kua agee ase man akaa a se lu a mi man mfe wase kpaa . ( K@@ ol . Aluer doo nan u keghen ato a we yô , alaghga nana lumun ér u va hen kwagh a nan kwa@@ gen . Akaa a Yesu yange er ken masejime la tese ér á “ fa Ter ” tsembelee je shi kaven un kpaa . 3 : 3 — Mimi je N@@ ine@@ ve lu zege@@ gar u kuman ‘ zende u ayange at@@ ara ’ ? Nahan kpa , imba akaa i yange i er ve ne cii pase se nyi sha kwagh u m@@ te@@ v u tôvon ior a ican sha ikyaa i kwaghaôndo ve laa ? N@@ oo@@ v man kasev mba ve ze@@ he zwa kpoghuloo nahan ne mba eren kwagh u una wase ve vea seer doon ayol a ve ga . ( Ekesodu 34 : 6 , 7 ) Mkaanem man tese ér m@@ doom ma Yehova zua sha erdoo na man a@@ vegher agen a mlu na . 11 : 35 – 37 . ( Mbaheberu 11 :⁠ 6 ) Sha nahan yô , ka er yange “ Aberaham na Aôndo jighjigh ” ve , “ i yila un er ikyar u Aôndo ” ye . A fatyô u kaan ér Han@@ a yange er msen shi er kwagh sha jighjigh u nan sha ci u nyi ? Ú ngu kuran mkpeyol wou u ken jijingi la sha u z@@ eren timen ken Mkaanem ma Aôndo sha hanma iyange kpa ? Yange ve tsua u yan kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la . A gba u vea lu uma gbem sha won ve vea mar a ‘ iv tar , vea gema u , ua lu sha ikyev ve ’ ga , kpa a gba u vea lu uma gbem sha won keng ve vea fatyô u nengen sha “ hanma kwagh u uma u a zenden sha tar cii ” ye . K@@ a@@ ther@@ ine yange za nyôr hen tiônnongo u he la ica i gba ga maa zua a kwase u i yer un ér D@@ or@@ is , u hemba anyom 40 , shi lumun ér a hen Bibilo a na yô . Kanyi Ú F@@ e Sha Kwagh U U@@ tsa ? ( Lev@@ iti@@ ku 18 : 6 , 7 , 29 ; 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ) Lo@@ ti iyol na kpa ‘ aeren a ifer ’ a ior i So@@ dom eren la yange vihi un ishima kpishi . Yange iyol kpe Paulu sha ci u mbagenev ngohol loho u dedoo ga y@@ um@@ u@@ u ? 1 : 16 - 18 . Shi a kaa ér : “ U hanma shighe lamen vea mbamaren av sha ashighe a se ye kwagh la shi wasem u kera cian u lamen a ve sha akaa a vesen a m soo mer ve nam iwasen sha mi la ga . ” Mbakristu mbagenev kpa tsua ér vea mar ga . Shi i lu je mbatomov mba Yehova mba jighjigh mba a ngee shin tar kpishi er hegen nahan ga . Mba yer mbatyomov mban ér az@@ ô@@ v . Mba@@ civi@@ r@@ ak@@ ombo ka ve hen ér vea fatyô u nan mba@@ aôndo mba i gbe sha iky@@ on la jighjigh , sha ci u mba nengen a mba@@ aôndo mban shi vea fatyô u b@@ enden ve ave . Yehova Aôndo u a gbe akaa cii , i nengen a na ga la yô , ve na un jighjigh ga . Ôr ngeren u a dondo sha ng@@ un ne la , ngu a itinekwagh ér “ Kanyi Yehova a K@@ eren hen a V@@ ese ? ” M@@ ne u Yehova a hi@@ la ne if@@ er@@ kwagh ian ne va a mbam@@ tsera mba nyi ? Sha nahan yô , ker shighe u teman sen shi n@@ umb@@ en shi eren ma tom shi ‘ kporom hen Aôndo ’ vea mbayev ou imôngo . Mbamaren vea wase ônov vev u soon anmgbianev vev mba ken Kristu nena ? kwagh iyol ér ve na ior haa iyol inya ga , kpa kwagh u ve gem ve er yô , ve na ior mba tse@@ vaa man m ngu a zua a imba kwagh la ken ityakerada i kwaghaôndo ugen ga cii . ( Mbaheberu 9 : 13 , 14 ) Een , m@@ de u asorabo u a lu sha m@@ ne u nan naagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu jighjigh la hemba naagh ku í nan sha ikyev i Tindi la sha igbenda i vesen kposo kposo je . — Mbaheberu 7 : 26 - 28 . Gba u a wase mba i lu hendan a ve sha ci u mba henen Bibilo la vea kav ér saa vea de Bibilo i henen keng ga . • Ka aeren a Yon@@ a man Peteru a nyi nahan ú fatyô u ter@@ ene ? Yehova soo ér se civir un sha gbenda u wang , se de civir un a asema ahar ga . Er ip@@ aan la kpa i lu nahan , tom u kwaghpasen ka gbenda u tesen dooshima u Aôndo sha ior sha hanma ijiir . A kôron mkombo ugen yô , se za hemen u eren nahan a mbagenev . P@@ ase er kwaghwan u Ruamabera una wase se shighe u se tagher a imeen shin tôv@@ a@@ ican yô . ( Yosua 2 : 1 , 2 ; Ru@@ tu 2 : 1 ; Mateu 1 : 5 ) A shi nan kpa , profeti Samuel nger takerada ne ken inyom i 10@@ 9@@ 0 C.S.@@ W . la . Ior kpishi mba ngise kwagh gb@@ aan ve sha loho wase ga kpa hegen mba keghen ato sha gbashima je . Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se tsough cii , ng@@ u@@ la mase shin ishima yase . — Ivur 16 - 18 ; Mbagalatia 6 : 7@@ ,@@ 8 . Shighe gen@@ egh la Yesu ôr kwagh u yange taver u kaven yô . Shin er ior kpishi ve nenge Tindi u V@@ esen ne ér ka ityesen i tesen inja i dedoo i yange Yesu tese nahan kpaa , un iyol na yange kaa wener : “ Ity@@ esen i M tesen , ka i Y@@ am ga , kpa ka i Un u A t@@ indi@@ m la . ” — Yohane 7 : 16 . M@@ pin ne una wase se u palegh iji@@ mba tseegh ga , kpa una wase se shighe u i mee se ér se er kwagh u a lu u shami ga cii yô . Er nan ve i doo u tsombor ua vande tôvon fan igbenda i nengen sha mba@@ beenyol tsuaa la ? 16 : 22 - 24 ) Alaghga a taver se u henen ser or u pasen kwagh kpoghuloo er Paulu nahan kpa una lu a ashighe a yange i taver un u pasen kwagh yô . Kpa aluer ka se ayol a ase man i lu se inja er i nzughul a vese di ye ? Lu kwaghaôndo u hemba veren ishima sha kwagh u Bibilo i henen man u pasen ior i@@ vangeli ér ve hingir Mbakristu yô . Kwagh ne doo G@@ reg@@ or@@ i@@ o man Mar@@ il@@ ou ga , nahan iyange igen ve tema imôngo ve hen sha gbenda u ve lu eren uma ve la . ‘ Or u Nan We N@@ d@@ or a We la Nan Doo U Ishima Er We Iyol You Nahan ’ Kpa ? Or@@ henen Yakobu yange ôr kwagh u u@@ profeti mba tsuaa la , been yô maa a kaa ér : “ Ne ungwa er Yobu a taver ishima yô , man shi ne nenge mkur u Ter kure kwagh na yô , mhôônom ma ker Ter man shi zu@@ ngu mhôônom kpaa . ” Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u wasen se se kura ayol a ase sha mbamhen mba wang ga mbara nena ? ( Luka 1 : 30 - 35 ) Shighe u mbaihyomov mba Yesu wua un la , Yehova shi er ivande i kpilighyol igen , A nder Yesu , a na un uma u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh ken jijingi . — 1 Pet . Nahan se fatyô u veren ishima ser akaa ne a̱ eren hanma ijiir cii hen shighe môm ga . Nahan kwagh ne na yô se mba a ian i civirigh i yan ikyar a Ter wase u sha la . PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 16 , 5@@ 2 ( Genese 28 : 20 – 22 ) A@@ yange nga kar yô , an@@ ngô u Yakob mough u va keghen un gbenda , tsô Yakob zamber a Yehova ér a̱ kura un sha ikyev na , á kaa ér : “ Y@@ im@@ am sha ikyev i an@@ ng@@ ôm , sha ikyev i I@@ so@@ u ; gadia m ngu cian un . ” Doo kpishi u se fan ser uityendezwa mba yange ve na ior mba Aôndo ishim@@ as@@ ur@@ un la ashighe kpishi yange ve ôr akaa sha kwagh u Mesiya . Ka sha mlu Na u i@@ civirigh ga la man i tôô Un ijir kera ye ; man k@@ ov Na yô , ka an@@ ti je nana ôr kwagh sha u ? Mba keren myom , m@@ war man mp@@ ase@@ tu@@ h@@ wa . Zum u i gbe u amba a mbamaren ne aa kôôm mbayev vev yô , mba kôôm ve sha igbenda i wan i@@ civi@@ r@@ yolough i mbayev vev ikyo shi mba kera shin keren ér vea h@@ è@@ è ve a h@@ è@@ è ga . Kwagh u er Jon@@ a@@ than ne tese mimi u vihin tsung ne . Mo vea kwase wam ka i saan se iyol kpishi ken tom u pasen kwagh la . Shighe kar yô , m zua a kwase u lumun u eren akaa a mo kpa m soo u eren ken uma wam la . Ken tar u he u Aôndo la , ityôkyaa ia lu i ôron mkaanem ma i er ken Or@@ pasenkwagh 4 : 1 la ga . U@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba i p@@ ande i ne heen ken atô u mbagenev udubu imôngo mba a fatyô u nan ne , ve tese wanger wanger ér Mbashiada mba Yehova yange ve er tom y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur ken inyom i tom i 200@@ 1 la . Anmgbianev mba hen vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa la kpa yange ve er u@@ kô@@ pi mba ityakerada ne mbagen sha iky@@ e@@ ky@@ e shin sha kwagh u i yer ér fil@@ m la . ( Ese@@ kiel 21 : 26 , 27 ) Mkaanem man tese ér “ vor ” u yange i tôndo zwa ér ua va la , “ un u i lu kwagh na jim ” la lu a va ga . Gba u anmgbianev mba nomso man mba kasev vea ver mba ve ver ken jijingi la ikyav i dedoo shi vea sue ve shi vea eren kwagh a ve sha mh@@ ôôn kpaa . A@@ yange a M@@ ase@@ tyô a Tom S@@ unda Gba u mba ken tiônnongo u Kristu cii , hemban je yô nomso , vea za hemen u nôngon kpoghuloo sha er vea kav aeren a Kristu yô . Ken iny@@ on i 19@@ 6@@ 1 la , mba@@ du@@ ghun akaa shin inya mba ve lu eren tom hen ag@@ iri@@ g@@ i u Mbaromanu ugen ken gar u S@@ es@@ aria , ken Iserael la , zua a kp@@ ande i@@ wen ugen u i hide i nger kwagh sha mi yô ; i nger iti i P@@ il@@ at@@ u sha kp@@ ande i@@ wen ne ken zwa L@@ at@@ in . Er se dondon mkaanem ma i nger ken Mateu 6 : 31 - 33 la yô , se mba kposo a ior i tar ne nena ? ( Aerenakaa 23 : 6 ) A shi nan kpa , yange k@@ unda Paulu iyol kpishi shighe u Aôndo tsua un ér a za pase A@@ tô@@ at@@ yev kwagh u Kristu la je zua ga , gadia ior lu kpishi mba Aôndo ma tindi un hen a ve yô , kpa lu A@@ tô@@ at@@ yev keng tindi un hen a ve ye ! Kpa hemba doon u se hemba ‘ veren ishima ’ sha akaa a maan se a maa shi se henen sha akaa shon kpaa . — F@@ il . Sha kpôô yô , mbayev mba kiriki je kpa vea fatyô u kôron atesen a Bibilo a kiriki a ve hen la saan a mi shi eren sha mi kpaa ! — 2 Timoteu 3 : 15 . Aluer mbatamen man mbagenev mba ve hemen mkombo u duen kwaghpasen vande wan iyol tsembelee yô , mkombo ne una wase hanma or shi una kure sha shighe vough kpaa . — Rom . Ôr kwagh u a tese ér or a fatyô u duen ken ieren i nengen foto u iji@@ mba@@ gh kera yô . Yange lumun u eren tom u sha tôndo u i tôô un ér a eren hanma shighe la . ( Yohane 8 : 44 ) Ka Satan yange lu keren mtsera na ve mee Adam man Ifa ve hemba Aôndo ato ye . ○ Kanyi yange ma i na Marku ma yina ishima ? ○ Er nan ve se fe ser kwagh u Marku yange va hingir u doon apostoli Paulu ishima ? [ Ngeren u shin kpe ] Yakobu man Yohane yange ve soo u teman Yesu ken uwegh ku y@@ an@@ egh man ku im@@ es@@ egh ken Tartor na . Man u lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne ka kwagh u hange hange kpen kpen ! • Ka a@@ aven a nyi or a kaa sha a ve nana er batisema u Mbakristu mba mimi ? ( Ese@@ kiel 20 : 32 ; Yeremia 2 : 28 ) Yange ve s@@ enge ér mba civir Yehova Aôndo , kpa ve gema ve lu civir “ ak@@ ombo ” shi kôron ônov vev nan nagh a mi je kpaa . — Ese@@ kiel 23 : 37 - 39 ; Yeremia 19 : 3 - 5 . Ka gbenda ugen u nyi nahan man ityesen i Aôndo i wasen se u wan ago@@ yol sha kwagh u ken hem@@ en@@ ee ? U@@ umace lu a̱ lu hen shighe la kpaa ga . Dooshima — Ieren i H@@ ange H@@ ange Se dondo ikyav i Yesu sha u tsuan azende ase man i@@ ember@@ yolough yase nena ? Gba u ig@@ y@@ um@@ ior ia eren a ati@@ ca a ve kpa sha inja . 4 , 5 . ( a ) Yehova yange wa kwase ugen tindi ér a er nyi , man kanyi ityendezwa a ere ? Se@@ mb@@ er@@ ee ne , ken inyom i 199@@ 7 la , Mbashiada mba Yehova mba wasen mba a@@ ah@@ e a er ve la tôô ici@@ gh man kwaghyan man ak@@ ondo , er zende yem ken tar u De@@ mo@@ cr@@ atic R@@ ep@@ ub@@ lic of C@@ ongo sha u za nan anmgbianev vev mba ken Kristu man mbagenev mba ve lu yan ican la iwasen . U timen ken ayol a ase la wa u tesen ser se vi@@ a ken jijingi shi tesen iwuese sha mbam@@ ne mba ken jijingi kpaa . ( 1 Samuel 2 : 29 ) Nahan cii kpa , gba u mbayev vea nenge a ityôkyaa i sha dooshima i i ne ve í lu kôôm ve la . Ka nyi gbenda laa ? Er m tagher a am@@ een ken makeranta yô , lum kwagh u ican kpishi . N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 29 . A@@ SH@@ ER Ka nyi jighilii i lu zan hemen shin tar hegen sha iwasen i icighan jijingi u Yehov@@ aa ? Alaghga u hen wer ka mbamaren ou shin ma or@@ beenyol shin ma ikp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada u nan tesen ken un@@ iv@@ as@@ iti shinii ? Se fa aeren a Yesu a doon tsung agen nahan saan se iyol je zua ga ! 5 : 14 ) Alaghga Yehova una tindi ma ort@@ yom ér nana wase se , nahan gbenda u se zua a iwasen shon la ua lu kwagh môm ga . Se eren nahan cii yô , se haa or@@ he iyol , “ u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” la . — Ôr Mbaefese 4 : 22 - 24 . Yosev tsa anyom 1@@ 10 maa kar kpe , tsô i shighe un ici@@ gh ki yangen m@@ he@@ e , ken masejime yô i tôô ik@@ yom na í yem a í ken Tar u Ity@@ endezwa la , í za ii . — Ekesodu 13 : 19 . H@@ AN@@ M@@ A I@@ H@@ W@@ A : Ka i due a u@@ vi@@ di@@ o mba tesen ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima tsung ken tar u Amerika i kuma er U@@ H@@ A@@ R nahan . Noa lu or@@ jighjigh shi eren kwagh sha mimi sha ayange a uma na cii , lu shighe u bee iyol la tseegh ga , nahan kwagh ne ka ikyav i dedoo i mbacivir Aôndo , mbag@@ anden man mbayev cii vea dondo yô . — Mbaheberu 11 : 7 . ( Pasalmi 37 : 10 ) Aluer se time sha kwagh u i tsengaôron sha N@@ ine@@ ve ken takerada u N@@ ah@@ um man sha kwagh u Bab@@ ilon man sha kwagh u Mbayuda mba ve venda mimi la ken takerada u Habak@@ u yô , se na jighjigh ser mkaanem ma or@@ pasalmi man ma a kure sha mi vough . U H@@ ingir Kwagh u Yehova la Ve Se a M@@ saanyol M@@ we u wan uma u or ikyo yange hingir ikyaa i vesen ngise ngise , shighe u tsombor u orumace hii ica lu a gba ga la nena ? A tsa sha won anyom 8@@ 4 . A undu kwase na , M@@ el@@ it@@ a , u ve vôso ayol a ve kuma anyom 5@@ 3 la . ( b ) Ishima yange ia gba mbaapostoli sh@@ imi shighe u “ Yesu va va ôr kwagh a ve ” la sha ci u nyi ? Shin er gba i@@ wan nahan kpa , yange tile sha jighjigh u nan her dông . “ I@@ M@@ E ia ci@@ r tar , man ang@@ ôgh@@ ime kpaa una ci@@ r akuraior ; kpa we yô , TER Una mon@@ do iwanger sha a we , iengem Na kpaa á nenge a i sha a we . ” Shighe u kpe la , uma kera lu ken a na ga er v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u iny@@ aagh u yange i er un a mi la nahan . — Genese 2 : 7 ; Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 . ( Yohane 18 : 38 ) M@@ pin u tan ab@@ us@@ an sha kwagh u P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u yange pine í zu@@ lum hegen anyom 2@@ 000 ne , lu u tesen ér mimi ka kwagh u a taver a gande u or a tôv sha mi yô . 3 : 5 ) Kpa u ngu wer , kwagh ne tese ér aluer se mba civir Aôndo sha mimi yô kwagh kera gba sha iyol@@ wu@@ h@@ an yase ga ze . Er se tim sha mbam@@ tsera mba ieren i mimi man kwaghbo u a lu ken ieren i mimi ga la yô , ú kange ishima wer u er nyi ? 16 , 17 . ( a ) Lu sha igbenda i nyi nahan mlu u Mbayuda lu ken ityar kpishi la wase mba ve lu Mbayuda ga laa ? Ka se tôô shighe kpishi shi se nôngo kwagh kpoghuloo ve se gema ityakerada yase shi se gber i , shi se maa ajiir a civir Aôndo ker , shi se wa ago@@ yol sha mbam@@ kohol mba@@ vesen shi se wase mba a@@ ah@@ e a tser ve la , shi se er ityom igen kpishi i i gbe hange hange u se er la ye . Yehova fa er se yen shi se lu a iyol i inyam man awambe nahan yô , shi a fa kpaa er ashighe agen ka i taver se kpishi u nan jighjigh a kwagh u se nenge a mi ga la yô . Kwagh ne wa iniôngon i se lu nôngon sha m@@ kaan man sha ieren cii , sha u nôngon been a ij@@ ung@@ wen i mbara mba ior vev mba doon ve ishima ve saa ku kera la . Gadia a er kwagh u a tese ér , ngu a kwaghfan kuma u una lu tor shi ngu a tahav mbu kuren mbamgbe mba iorov kpaa . I@@ nya la ka asema a ior a a lu kposo kposo la . — Ôr Luka 8 : 12 , 15 . Ka iyange i Yesu Kristu kpe la . L@@ ou@@ is ken inyom i 19@@ 41 laa ? Ngu er iky@@ on igen sha ajiir a ic@@ e@@ en@@ yolough nahan ga . Ú yô , inyom ka ia aven yô u n@@ do@@ or iky@@ a cica cii , u lu er u kpe nahan . Nahan yange ishima vihi Yehova sha ci u Mbaiserael tema ken mkpeyol , mba yan kwaghyan u injaa shi man wain u dedoo , ungwan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v mbi doon ken ato yum shinii ? Aluer u er batisema yô , kwagh la una bende a mbagenev nena ? Er Yesu lu a uma u t@@ angen iyol ga yô , mlu na u ken hemen doo . Nahan m ne jighjigh mer iti i Aôndo ér Yehova yô , shi m gba henen mer kwagh ugen kpa una lu u m fe ga yô . ” Doo u Mbakristu asange asange vea nenge kwaghyan u ken jijingi u wanakiriki a lu nan sha shighe vough vough ne kua akaa a nongo ne u tsough u eren la nena ? Shighe ka una karen kpa , dooshima u Aôndo la nd@@ ôh@@ ôr ga . Yange T@@ aver Nan u K@@ aven ma Ity@@ esen i ken Bibilo ? Maa u pine un wer a ôr u kwagh u una fatyô u wan azende a na la . Sha iyange i i@@ gbe@@ tar i sha un@@ yi@@ in la , Aôndo kaa ér : “ Akaa a nan iwanger a̱ lu sha kwa@@ v@@ aôndo Sha , sha er a̱ pav ate@@ tan a tugh yô ; a̱ lu sha ci u akav man ashighe man ayange kua anyom . ” ( Gen . Un lu an@@ ye u anyom pue - kar u wa@@ v karen man az@@ u a keren doo un ishima u henen yô . A̱ shi nan kpa anmgbianev mba ken T@@ esalonika yange ve eren tom u pasen kwagh shi tesen mbagenev la a ishima ve i môm ga . M@@ hii ve la doo kpen kpen . — Genese 1 : 31 . Nahan , Yehova er Shi@@ on h@@ we sha u m@@ asen van a mba ve shi ken 14@@ 4,000 mbara ken iwanger . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a Yehova a ji@@ righ doo se ishima kpishi je yô ka se wuese un “ kwa ta@@ ankar@@ uhar sha iyange i môm ” sha er a ne se á yô . ( Ôr Pasalmi 7@@ 3 : 26 . ) Mbagenev je yô alaghga vea soo ér we u na jighjigh ér ityôkyaa ngi i keren un kpaa ga , sha ci u kera ngu uma ga . Aluer se mba eren ityom ne sha gbashima yô , se lu “ eren . . . akaa a doon a . . . mbananjighjigh ” a vese imôngo . — G@@ al . M ne ve mbam@@ lumun mba ve soo la ga yô , ve gbid@@ yem zan zan m hum@@ e . M@@ zough Ve La Ngu U@@ ru@@ gh Mbagenev Gba u anmgbianev mba kasev mban kua se cii se fa ser imoshima i i tsaase i yô ngi we mbam@@ nenge mba mbagenev ikyo . ( Ôr Mateu 14 : 14 - 21 . ) Er m - ande u Yesu una lu zan hemen la , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve til sha mimi zan zan ve kar kpen la , a gema ve “ fese je er ka i pe@@ legh ashe nahan , ” vea hingir ior mba age@@ egh mba ken jijingi . Er se lu ken paradi@@ so wase u ken jijingi ne yô , se seer lun a iwuese sha paradi@@ so ne shi se seer taver ishimaverenkeghen i se lu a mi sha tar u paradi@@ so la kpaa . M wase anmgbianev mba kasev mban nahan doom ken ishima kpen kpen . ” 6 : 2 , 4 . Jijingi u Aôndo mgbegha un nger ér : “ Sha imo i Aôndo yô , U@@ sha lu tsuaa je kua tar kpaa u u dugh shin mnger man i er u sha mnger kpaa . Mba@@ kp@@ eng@@ av ka ve kende isharen i ior ér ve yam ikyav mbi he@@ v sha u yôôn mbi , ashighe kpishi ka ve na i lu inja er saa or a yam mbi keng ve a saan nan iyol nahan . Mbamaren vea er kwaghpasen una maa ônov vev iyol aluer ve tese ve u pasen kwagh tsembelee yô . Or@@ pasalmi yange kav ér , lu shighe u un lu per sha ga@@ mbe tugh la , i doo un u gbidyen kwar sha kwagh ye . M “ nyoon ishima fe@@ f@@ aa ” ? ’ Alaghga mbamgbe mban a lu ijiir i dedoo i tsan man tom u ua wase se u nengen sha tsombor wase , kua kwaghfan u una wase se u tsuan t@@ wer@@ sôron u injaa yô . Maa kwagh va er , iyange igen ter ve per tindi u tar ve sha ci u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom hingir ze@@ mba ze ze@@ mba la , nahan a za pur@@ usu s@@ ati uhar . I@@ can y@@ ough la cii ka i lu nan be@@ er@@ kwagh di tsô . A@@ i@@ e u eren ka a na nom man kwase ve kera na ayol a ve jighjigh ga B@@ ee kera yô , mbacivir Yehova mba ve tagher a mbamzeyol , kpa kwagh la a ne ve vihi ic@@ egh@@ zwa ve iv@@ es@@ egh ga la cii ve doo Yehova ishima shi wasen ve kpaa . ( a ) Ka nyi alaghga yange i na ve Yehova de Davidi kwaghbo u er la ? Doo u Kwagh u M@@ tim Ne Una B@@ ende a V@@ ese Nen@@ a ? Ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Mbaiserael man ikyo@@ v ve cii tsegha zwa ér vea lumun Yehova a tema tor sha ve , ve kaa ér : “ Akaa a TER A kaa cii sé er . ” — E@@ ks . H@@ aregh ne ngu hen kpe u I@@ t@@ ye@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic la . K@@ aren kaa ér : “ M@@ ough hen ger@@ i u B@@ ag@@ ga@@ o yem hen tiônnongo u he ne tseegh kpa yange se zende ayange atar , se lu un@@ den i@@ wo s@@ enen , shi se per u@@ if@@ i kuma 30 . ” Sha nahan yô , se cii se kange nen ishima u seer kporom a Yehova , shi se lumun gbenda u a lu tesen se sha ikyev i Mkaanem nam man tiônnongo u Kristu la . J@@ ul@@ ai 7 - 13 , 200@@ 8 15 , 16 . ( a ) Hii nan i lu a inja u nan mba Yehova a ver ve ér ve nengen sha ior nav la i@@ civi@@ r@@ i ? U zan mbamkombo mba tiônnongo hanma shighe la umbur se atindi a Aôndo shi wasen se u lun dông ke ’ jijingi he ’ shighe u utya man m@@ taver u iny@@ ar man ak@@ aren agen a karen jighjigh u nan wase kpaa . Er ng@@ ôm nenge ér saan mo iyol ga yô , a kaa a mo ér shi mo m kar henen Bibilo m nenge . MB@@ A@@ A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A M@@ AN I@@ GB@@ EN@@ D@@ A I Ô@@ R@@ O@@ N M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Ka se hen er se man ior asev se va lu ken hemen yô . Yesu yange tese mbahenen nav kwagh u he ugen sha kwagh u batisema , u Apo@@ l@@ o fa ga yô . Kpa afer@@ aior yô , á tim a sha tar kera , man mbak@@ or@@ on ior n@@ di@@ ar ave kpaa , á wu@@ he ve kera . ” — Anzaakaa 2 : 21 , 22 . N@@ om u lun a kwaghfan nana kav er kwase u nan hii mar la ka nan er ityom kpishi i nom ngu a nenge a mi ga yô . Kwagh ugen yô , ishima i veren sha kwagh ngi hange hange ken kwaghhenen , er Paulu a tese wang ken kwaghwan na u Aôndo mgbegha un wa Timoteu la nahan . A kaa ér : “ N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi . ” M@@ ôm ken akaa a Yehova a er sha ci u se uumace mba@@ asorabo ne yô , ka gbenda u a bugh se u zuan a myom sha mhôônom nam ma zungwen la . ( F@@ il . 2 : 4 ) Ka vea seer fan ayol a ve yô , dooshima ve a seer , shin er ve lu a mbam@@ yen nahan kpaa . Nahan kpa , sha mkohol u vesen ugen u i er ken inyom i 19@@ 0@@ 6 yô , i kaa a mba ve fatyô u eren tom ne la ér saa vea “ fa takerada kpishi , shin vea lu a mfe tsema tsema shin vea lamen er mbatyomov nahan ” ve vea er tom ne ga . ( 1 Utor 10 : ​ 1 - 9 ) Bibilo pase ape Solomon zua a mfe yô , i kaa ér : “ Tar cii , sar u u nengen a Solomon , sha u ungwan kwaghfan na , u Aôndo A ne un ken ishima la . ” ​ —⁠ 1 Utor 10 :⁠ 24 . M@@ zough U A Lu Tar Sha W@@ on Cii La Ngu Wan Mbagenev Iky@@ o Nahan kpa , ve seer pan@@ den akaa ken uma ve sha er vea er kwagh u ve wa ishima u eren la yô . David S@@ cha@@ f@@ er , u a eren tom vea K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u T@@ esen la lam sha itinekwagh i i kaa ér : “ U K@@ ôr C@@ i@@ o u F@@ an Hanma Kwagh Kpa ? ” Yange gba u una pase a pase Mbayuda mba lu lamen a ve la inja i mkaanem nam mara ga , sha ci u ve fa kwagh u er kwase u Lo@@ ti la dedoo . Ity@@ av man ij@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger man ub@@ omb@@ au@@ angev man m@@ vende u vendan atindi la cii ka ikyav i tesen ér tar ne ngu ken ayange a masejime . Sha nahan yô , de se ôron nen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo kua ityakerada i pasen Bibilo , i ia su@@ r se asema shi ia wase se sha igbenda kpishi la . Me kaa ne , kape m - ember una lu sha ishigh ki mbatyomov mba Aôndo sha ci u or@@ sho@@ li@@ bo môm u nan gem ishima yô . ” — Luka 15 : 8 - 10 . 28 U F@@ a Kpa ? U tesen ikyav yô , alaghga se fatyô u henen sha aka@@ ang@@ eren kpishi á a pase kwagh u Yehova man ate@@ jir na u sha la yô . Kanyi i lu awashima man mtsera u mbamkombo mba Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve zua laa ? 12 : 12 ) Nahan se ver ishima ser mba Diabolo a hemen ve la vea lu hemban eren aie cii . He@@ mba han@@ gen ve u tsu@@ ghun mba ve lu suen mcivir u mimi la cii . Ka nyi i tese ér u lun gen@@ g ge gen@@ g sha msen u eren la ka kwagh u hange hange u una wase se se za hemen u kur@@ ana ? D@@ en@@ is B@@ al@@ y ôr ken takerada ugen u i yer ér The Ge@@ o@@ gr@@ aph@@ y of the Bible la wener : “ Yange i nzughul a iky@@ on ken tar la hii sha ashighe a i ngeren Bibilo la je . ” ( 2 Kor . 1 : 21 ) Yange i hii nyôron a Mbayuda mba jighjigh mbara ken ikyuryan i he ne , maa i dondo A@@ tô@@ at@@ yev . ( Ef . I@@ jiir i sha uhar i i ter m@@ seer u mkaanem ma Aôndo yô ka ken Aerenakaa 12 : 24 la . I kaa ér : “ Kpa kwaghôron u Ter yô , lu seer a seer man shi lu ng@@ een kpaa . ” Aluer Eliya yange lu henen hen shighe la ér mba s@@ ôôn timin mcivir u Ba@@ al kera yô , una mase kaven er ishimaveren na la cii i gba mnger yô . Hegen tsombor wase cii , kua kwase wam man mbayev un@@ yi@@ in sha mi , ngu k@@ ang@@ en@@ aa ken mcivir u wang u civir Yehova . ” Yon@@ at@@ an na Davidi ri@@ ga man s@@ an@@ ker man ada kua k@@ w@@ ange na u shin i@@ w@@ enge kpaa , sha u tesen ér un na Davidi icivir i tor . K@@ e ’ mhii u inyom i i kar la , magaz@@ in u i yer ér M@@ ac@@ le@@ an la kaa ér : “ He ’ ior kpishi mba ke ’ tar u C@@ an@@ ada yô , inyom i 2@@ 000 la ia lu@@ ̱ di inyom igen i̱ sha k@@ al@@ enda di tsô , kpa shi alaghga i̱ gba i̱ zua vea mhii u he u á lu u mimi jim yô . ” ( Yeremia 17 : 9 ) Bibilo wa se kwagh ér : “ He@@ mba kuran ishima you a akaa a u kor a cii . ” Lu@@ un er a pase ve mbagenev kwagh u Ruamabera a tese la wang yô , alaghga ma ve gem inja . Inja i ase@@ mber ne ér “ U i Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem ” la . Ruamabera tese ityôkyaa i dedoo i na ve Mbaiserael kura ish@@ am@@ akaa ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o ga yô . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger akaa a dedoo a or@@ ya wou shin kwase wou a er a we la shin takerada man ityôkyaa i ú hen wer nan er akaa shon la kpaa . • Ka hanma shighe nahan i hembe doon u se er msen zum u se tagher a im@@ e@@ ene ? Yesu yange wa mbaapostoli ago a eren tom u pasen kwagh u Tartor la nena , man kwagh ne wase ve nena ? R@@ a@@ ú@@ l bugh peeji u an@@ takerada la ape i nger loho u dedoo ken zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese la na un ôr . “ K@@ ende nen ashe a en sha , nenge nen : ka an nan gbe akaa ne ? ” Shi dondo akaa a u hen la ken uma wou . Nenge ase kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ian@@ g@@ ev mbi Yesu been ior la . Í cii ka Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger ye . Er a lu keghen shighe u una tim tar u Satan ne , ngu wan ishima wasen ior sha u zan a ve hen “ mngerem ma um@@ am . ” — Mpa . • Se hii nan ve se kav vangertiôr u Yesu lu a mi sha mbahenen nav la ? Ior nav mban lu unô ? Er se eren kwagh sha ut@@ aha sha u van a mbam@@ gem yô , ashighe kpishi se lu a zayol vea mbau@@ tahav . Mba veren a ver shighe shin ma mlu u or a lu ker ve nana wa orgen ikyo ga . ( G@@ al . 6 : 2 ; Ef . ‘ u@@ sha man tar ’ la ér nyi ? Shighe u Yesu Kristu lu shin tar la , a e̱r msen he ’ Ter na a kaa ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” Ifa yange tese ér Yehova hemba gban kwagh ken uma na ga . Hemen u Yesu vea mba i shigh ve mkurem iorov 14@@ 4,000 la ua hemba doon a hemen u uumace mba ve yen ne ica je . M@@ cie u cian Aôndo una wase se se hendan a ve er Davidi man mba@@ jighjigh mbagenev kpa er nahan . I@@ gen yô , haa hen inya i dedoo , i m@@ ende i vese i vi@@ a iy@@ i@@ agh i wa asange hemba iv@@ or la kwa iky@@ un@@ du@@ gber , igen kwa ak@@ un@@ du@@ atar , igen kwa ak@@ un@@ du@@ at@@ aan . ” Nahan kpa , er se lu Mbakristu yô , doo u a hemba gban se ishima u fan er Yehova a nengen se la . Kwagh u vesen u a ne ve ve lu a Aôndo k@@ ang@@ en@@ aa yô , ka m@@ ne u ve ne jighjigh a ip@@ aa i Aôndo a ne sha ci u uumace sha dooshima la . Ka nahan man se fa ityôkyaa i i gbe se shi se lu uma kpaa ye . — Pasalmi 40 : 8 . Ka jighjigh u nyi kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la lu a mini ? I@@ ma@@ agh ki tempel u he ne kuma sha tempel u tse la ga , nahan ki lu ‘ ken ashe ve er ka gbil@@ in@@ kwagh ’ nahan . ( b ) Ka nyi se lu henen ken ngeren ne man ua dondo laa ? Mbayuda mba ve hide sh@@ ir mban fa kwagh u uter vev ga . He@@ en ne , ka mlu wase u ken jijingi la tseegh i lu ôron kwagh t@@ eren ye . Ter u L@@ un a Dooshima U@@ profeti mba@@ aiev na ior mba Aôndo tsu@@ me ken jijingi mba zenden wue wue . Kwase u injaa ka nan lu a̱ akaa kpishi a eren . Yange ikyurior la ngohol ikyuryan i Tindi sha ikyev i Mose tsa kuma er anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan . Nahan kpa , Bibilo ngi a akaawan kpishi a tesen er se nôngo a mbamzeyol mba ve ts@@ eren uumace yô , shi i tôndo zwa ér aluer or er sha akaawan ne yô a kpe nan iyol . 13 , 14 . ( a ) Ka sea tagher a ah@@ endan kpa i kpiligh se iyol ga sha ci u nyi ? Tsô ken inyom i 199@@ 1 la , a zua a Mbashiada mba Yehova , mba ve na un takerada ugen ú ú pase kwagh u Bibilo i̱ er sha kwagh u awashima u uma yô . Yesu lu kaan ér nongo u wanakiriki u bo la ua lu ken ayange a masejime ne shinii ? Tese ikyav i mbacivir Aôndo mba i er kwagh ve ken Bibilo mba yange ve ya ican kpishi yô . Ken injakwagh i iv@@ or i dedoo man i bo i Yesu ôr la , iv@@ or i dedoo la tile sha ityough ki nyi ? M su@@ gh ne kpishi sha akaa a a er ior jim jim a ne nger ne . — W@@ il@@ liam , United St@@ ates . Noa yange war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara nena ? Shighe u Mose lu lamen a F@@ ar@@ a@@ o la , gba u una lu a vangertiôr sha ci u nyi ? Kape iniôngon i uumace man uityendezwa vev kpa ve gem er ka m@@ ure je la . PE@@ E@@ J@@ I 10 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 65 , 9@@ 6 Nan ngohol inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô sha u geman nan or@@ ish@@ ôô@@ gh ibo ga . ” — Ps . A@@ dooga u nenge er yange se je , kende iky@@ ôr yô . ( 2 Timoteu 2 : 22 ) G@@ um@@ kwase u@@ gen@@ egh u a lu Orshiada u Yehova u a sember been kô@@ le@@ eji yô yange kôr cio u palegh am@@ een sha anyom a yange lu henen makeranta la cii . Yange fatyô u eren kwagh ne sha u timen sha avur a Bibilo ag@@ enegh shi yaren tom sha a kpaa . “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam . . . zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 1 : 8 . Nahan kpa , alaghga se lu sha ian i pasen ior mba ve dugh sha ajiir kposo kposo , mba ve lu hen haregh wase la loho u dedoo . ( Aerenakaa 2 : 32 - 36 ) Er Kristu Yesu a lu Tor u Tartor ne yô , una zua a i@@ av@@ en@@ tom i kpilighyol he ’ Aôndo , una hemen iky@@ um i vesen i u@@ jijingi mba i gbe ve ve lu a tahav la sha u karen a hemen u uumace sha tar kera shi been a hanma ityô ifer kpaa kera . Doo u mbayev ou vea kav ér aluer ve ôr u zayol ve kpa u hu@@ le kera shin u vihi ishima a za per uwegh ga . Tindi u Mose yange ts@@ wer kwase u lu a imb@@ or@@ awambe la u eren nyi , kpa Yesu er a na nena ? ( Ôr 1 Mbakorinte 11 : 1 ; Mbaheberu 13 : 7 . ) Mbakristu mba jighjigh mba i shigh ve mkurem la vea ya “ kon u uma , ” ka injar i a na ve je la . Zum u Diabolo lu nahan Yehova tar la , a kaa a na ér : “ B@@ ende iky@@ u@@ he na kua inyam na , tsô una venda U sha ishigh Y@@ ough je . ” Yehova yange tese Noa vighe vighe er una gba zege@@ t@@ so u un vea tsombor na vea nyôr ker vea war mtim yô . ( Heb . 11 : 18 ) Ken masejime yô , lu or môm tseegh , lu Yesu Kristu u a dugh ken tsombor u Aberaham shi i er kwagh na ken Bibilo la lu vor u vesen u i tôndo zwa a mi la ye . U yemen G@@ ile@@ adi Er Yesu yange ma kende ma na ior jighilii la yô , a er nahan ga , kpa a “ na mbahenen , mbahenen gema na ikpelaior . ” Yange ma ú er nena ? Sha nahan yô , sea lu ‘ mba@@ fan dedoo ’ shin sea lu ‘ mbahenen a hen ’ kpa , se cii se fatyô u wan icam , man doo u se zua ak@@ enge sha u wuese Yehova kpaa . — Nenge 2 Kor . 8 : 12 . “ Ken masejime , shighe u m lu zan makeranta ken United St@@ ates yô , m zua a ior mba ken u@@ kwaghaôndo wue wue . Yange hingir mo er ka ng@@ ôm u tamen nahan . Aluer tsombor soo ér ua za iky@@ ura shighe u ú gem gbenda u ú eren akaa ken uma la yô , saa mba hen tsombor la vea lamen ayol a ve gbar gbar . Nahan kpa , u henen kwagh u aluer ka ku ve di ye la yô ka i ci@@ er ve iyol . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Sha shighe ugen la , á umbur Mbakristu wener , mba ve ‘ lu a agee yô , ve waan ishima a mbam@@ yina mba ior mba ve taver ga la . ’ Aluer ikyar u kera yô soo u wasen or@@ wan@@ ndor a na ga kpa ken masejime yô i zamber un gande tsô a wase un la , man aluer uumace mba ve lu mbamaren shi ve yen la je kpa wa kuren mbamgbe mba ônov vev yô , hi@@ re Ter wase u sha u dooshima la ve una kera na mbatomov nav mba jighjigh mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime v@@ é ve hen a na ken msen la icighan jijingi ga y@@ ee ? ( b ) Ú taver mbagenev ishima nena ? M@@ lu u dedoo ka vegher u “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi . ” He@@ mban je yô ka u nan jighjigh a a@@ kper@@ an shio ér Aôndo ngu shi kwagh gba un a vese kpaa , shi una ver mba ve eren ishima na mbara cii doo doo . Shighe va karen yô maa i gber takerada u Ú F@@ atyô u L@@ un Uma G@@ bem sha won ken Paradi@@ so Shin Tar * la ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu . Ngeren u tesen ajiir la una wase ú u fan ape u za nyer cii yô , kua ijiir i u soo u zan jighilii la kpaa . Yange i de í ér i̱ hi@@ a ape í ver í la , . . . í kua ajiir a i ter I@@ ti i Aôndo ker la cii , hi@@ a kera . ” Sha shighe ugen la mo man anmgbian u kwase ugen se due kwaghpasen , nahan se nenge a iy@@ ô@@ ugh ki lun a ho ker sha w@@ in@@ do@@ u ugen , c@@ imin se kpishi . Kpa mbagenev yô a gema a lu ij@@ ung@@ wen man af@@ an@@ yô a v@@ aan . 2 : 7 , 8 ) Se fatyô u gban kuren ikyaa tsô ser or shon nan fa er nan doo se ishima shin kwagh u nan a gbe se ishima ga . ( Heb . 11 : 34 ) Aluer se time sha gbenda u jijingi u Aôndo eren tom sha a ve la yô , se nyian kpa ishima ia taver se u zan hemen u civir Aôndo sha jighjigh u nan , hemban cii je yô , hegen u akaa a karen jighjigh u nan wase a du@@ mbur ne . Nahan m tsua u eren tom u m@@ ishen . Yesu yange na afer@@ aior ne ibo , man lu shami kpaa . 9 - 12 . M@@ yom u Yehova V@@ a a M@@ i La I@@ wanger ne lu tan “ seer a seer , ” nahan mba ker ken inyom i 19@@ 38 yô i de ish@@ angen i eren . A mase kuren washika na sha u wan mba ve lu ‘ keghen m@@ ve u iyange shon ’ la kwaghwan u doon tsung . — 2 Pet . N@@ im@@ ro@@ di lu an or@@ o , man ka nyi yange i k@@ an shio u eren sha ayange a na laa ? Ve hemba ityav mb@@ ira sha ci u jighjigh u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati . He@@ mban cii je yô , doo u mbatamen vea dondo ikyav i Kristu man Paulu ken akaa a eren a ve . Paulu yange “ s@@ ende@@ gh ” kwagh a ior sha kwaghfan , nahan doo u se kpa se eren nahan . Er Mbaiserael lu eren tom sule shi su@@ nd@@ an iy@@ av nahan kpa ica i gbe ga yô ve hingir u civir mba@@ aôndo mba Mbak@@ an@@ aan ér ka ve ve ne iy@@ i@@ av mbi doon ye . • Jijingi u Aôndo ngu hemen mba civir un nyian nena ? Ken inyom i 1914 la , atôônanongo a Mbah@@ enen Bibilo sha tar cii lu 1@@ ,@@ 20@@ 0 . Yange kav er a lu kwase u wan na ga shinii ? ( Ru@@ tu 4 : 7 ) U tsu@@ wan or u nan vende u tôôn kwase u an@@ ngô u nan la iky@@ ô@@ vough shin ng@@ uhar la lu ikyav i tesen ér nan venda ian i nan i veren tse u an@@ ngô u nan u a kpe la . Mba ve soo u m@@ ough@@ on yemen ken ityar igen la ka ve nôngo u gbidyen kwar sha mbamtaver mba vea tagher a mi la kua akaa a ve lu undun la , kpa ka as@@ ande kpuaa tseegh ka ve nenge a akaa a vea undu tsombor ve ve , aa za iyol la ye . ( Anz . Kwagh u sha utar yô , mbaihyomov mba Ne@@ hem@@ ia lam a S@@ hem@@ aia , O@@ ri@@ serael ugen ér a nenge un mk@@ er , a̱ b@@ ume un a̱ per Tindi u Aôndo . Nenge ke ’ takerada u i yer er Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x At H@@ and ! Yô , se nôngo nen tsung u nyôron ken m@@ mem la sha er ma or nana̱ de gb@@ aan sha inja i i@@ he@@ mb@@ e@@ ato la ga ” yô . — Mbaheberu 4 : 9 - 11 . Se@@ er lun a vangertiôr ken Bibilo wer ia wase u kpishi sha u ôron kwagh u ior mba Bibilo i wase ve , ve gem uuma vev la . Nyian kpaa gba u mba ve lu er mbara yange ve lu la cii vea yam “ z@@ en@@ aria u i ser sha usu ” hen Kristu , ka z@@ en@@ aria u jighjigh u i kar un yô , shi vea yam “ ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u ” a perapera man “ ici@@ gh ki sh@@ igh@@ en sha ashe ” ki ki wasen or u nengen ken jijingi tsembelee la kpaa , sha er vea kera ku@@ ngu ican i ken jijingi ga shi vea p@@ ir ashe ga man vea lu id@@ ye@@ legh kpaa ga yô . Er se lu Mbakristu yô , se lumun u yan ican sha ci u loho u dedoo u se pasen ne . Una kera er kwagh sha mi gaa ? Or@@ f@@ ar@@ ishi la tile sha , gba eren msen sha ci na iyol na sha akaa ne nahan er : Aôndo , m su@@ gh U sha ci u m lu er ior mbagenev nahan ga yô : an@@ za er u@@ ity@@ us@@ en@@ mbaiorov man mb@@ al@@ un a mimi ga man mba@@ dy@@ ar@@ ev man or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh ne nahan kpaa . Ka ati ve man ajiir a ve lu her la tseegh ve veren ishima ér vea fa ga , kpa ka ve ver ishima sha akaa a a gbe ve ishima la kpaa . Sha nahan yô , gba u se iv tan@@ ke wase u mk@@ ure u sha injakwagh la ; mkurem mara ma tile sha mfe u se lu a mi sha kwagh u Yehova la . Yehova yange tsengaôron er a tim ag@@ ar ne kera yô . Gbenda u hemban doon u tesen wer ishima you ngi hen Yehova jigh@@ il@@ aa yô ka u ôron ior mbagenev kwagh na . Akaa lu kpishi a Timoteu una hen hen ikyar na u lu tamen a na ne yô . A@@ my kaa saan saan ér : “ M er tom pania u ke@@ ke anyom kar kpuaa nahan saan mo iyol kpen kpen . Tsô mba yange ve lu van a naagh yô gba van a mi er “ hanma or u ishima i tor nan ityô ” la . Ka ‘ amba a a ne jighjigh sha u waren uma ’ je la . Gba u hanma Orkristu nana ker u lun a ieren i lumun ér ior ve va ikyua a nan la , kpa hemban cii je yô mbatamen . ( Yes . Jighjigh u Nan Y@@ a Ga@@ du@@ ga a Mimi Nenge imba m@@ ser@@ akaa u dedoo ne sha wono — u Yehova lun Or@@ hemen , u kporom ikyua a na jighilii , shi lun a ishimaveren i kpen mayange ga , kpa lun uma gbem ke ’ paradi@@ so shin tar la ! I@@ mba@@ or la yô , nana̱ de kera henen er nana zua a ma kwagh hen Ter ga , ka or u asema ahar , nan ngu ta ta ta sha igbenda i nan cii . ” Hen er se hemba henen kwagh u Yesu hen an@@ ngô na , Yohane u Eren B@@ atisema yô . Bibilo ôr kwagh u “ mnder u mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la . ” ‘ M ngu a ishimaverenkeghen sha Aôndo . . . mer á va nder ior shin ku . ’ — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 24 : 15 . Nahan kpa , se Mbakristu mba se er batisema yô , kwagh u a lu se icivir i hemban cii yô , ka ian i se lu a mi i yan ikyar kôôsôô vea Yehova , Aôndo u mimi tswen la . Hen ase er á lu un ke ’ shima shighe u a hen gb@@ ang a kende a ôr imo kwagh ne nahan la , ér : “ Ô@@ n@@ kasev kpishi ve er akaa sha inja , kpa we u gema u hemba ve cii . ” — Anzaakaa 31 : 29 . T@@ Ô@@ Ô ase wer , ma tsombor lôh@@ ô mba@@ van@@ nya kwaghyan u ai@@ k@@ ighe , nahan tsombor la ngu veren ashe gbenda a mba@@ van@@ nya mbara . Nahan kpa , kwagh za er hen la cuku ga ! Yehova tôndo zwa ér una ver se doo doo , shi ngu eren nahan kpaa Ka mbamzeyol mba Mbayuda mba ny@@ i@@ iv yange ve za Ne@@ hem@@ ia iyol tsung n@@ u ? U sha utar yô , Satan una yar tom a “ isharen i a@@ sh@@ ee ” er a fetyô la cii sha u nôngon ér una tsu@@ me a vese . Sha nahan yô , i pase atôônanongo a Mbashiada mba Yehova a sha tar cii ér iyange i N@@ is@@ an 14 ia hii sha iyange i Hi@@ it@@ om ai@@ k@@ ighe , A@@ ip@@ or 14 , 20@@ 14 . Bibilo pase ér i ver shighe u mkur , Aôndo ver shighe u mkur una va la jighilii . Maria gema ôr mkaanem ma i nger ken Luka 1 : 46 - 55 la ; i ko@@ so ma sha ci wase nyian . N@@ ah@@ or ‘ Iky@@ ondo i m ho@@ o ne ma i tese ér m ngu dondon Kristu kpa ? Solomon yange ter ican i iyol@@ been i ve a mi la ken icam i a wa la . A ôr kwagh u ak@@ ar@@ kase a gbidyen sha ave man angahar a kun@@ den man anyi a tsuan man u nengen tsembelee ga , man u ungwan taveraa , man u m@@ enden iv@@ u shi g@@ ô@@ vur . Mbashiada mba Yehova yô kwagh la una kpiligh ve iyol ga , sha ci u ve kegh kwagh ne ica i gba . Vea “ ya dyako u tartor u Aôndo je ga . ” — 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 . 6 : 22 - 24 ) Nahan kpa , Yesu u a fe kwagh u a lu or ken ishima la kav ér , lu kwaghyan hemba gban ior mbara ishima ye ; lu kwagh u un lu tesen la ga . ( Yoh . Kwagh@@ wan u Aôndo u i nger ken Genese 2 : 24 la una na ivaa i Mbakristu mba ve vese ayol a ve la ia hemba doon nena ? M@@ ika 2 : 1 , 2 tese se ikyav i i pase ifer i ior mba sha ayange a M@@ ika la vighe vighe yô , ijiir la kaa ér : “ Kwagh á tser mba ve henen if@@ er@@ kwagh man ve we ago@@ yol u eren kwagh u bo sha u@@ ga@@ mbe vev la ! 20 ( b ) Tese ikyav sha akaa a ortamen nana fatyô u wan or u nan lu vesen ken jijingi ga la kwagh sha mi yô . PE@@ E@@ J@@ I 26 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 7 , 1@@ 18 Ior kpishi mba sha ayange a Noa la wa Aôndo ikyo ga , shi kwagh gba ve u eren ishima na tsô kpaa ga . Cii man se zua a myom yô , saa se gema ishima sha mimi shi se fa ser Yehova ka Aôndo u mimi . 12 : ​ 13 , 15 . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u or@@ fan@@ atindi ugen lu lamen vea Yesu yô , a pine un ér : “ Ka an nan lu or@@ wan ndor a mo ? ” Mbagenev ny@@ iman ér ityakerada i i@@ vangeli i iti@@ ar i í pase er Yesu yange tindi mbaapostoli ér va za pase kwagh la ny@@ iman iyol i í . Sha hiihii la yô , a soo u gban ah@@ on sha atesen a ve la . Sha ajiir a tom a ase kpa ka se er tom a ishima i môm man sha mimi — shin aluer or@@ vesen wase ka nana lu gbil@@ in@@ or je kpaa . ( Luka 6 : 27 , 28 ) Er mba sha derianyom u hiihii , mba ve er sha kwaghwan u Yesu la eren a mbaihyomov vev doo doo nahan , se kpa se mba ‘ eren a mba ve ker se ihyom la dedoo ’ sha u eren a ve kundu kundu shin er ve ts@@ wa@@ men se nahan kpaa . A gba yemen sha gbenda u ken gar la ; iwanger i uwer u ú lu nôngon u mir@@ en la , ta hen inya nahan lu kenger hen inya yemen . A lu di vough er ve za hide a hide zende nahan — vea lu u@@ ange shin vea gba i@@ wan kpaa ga , kpa vea lu gb@@ on gb@@ on . Nahan zum u ú lu a mbamzeyol kpishi shi ishima i lu nyian we yô , haa mbamzeyol mban man ishim@@ any@@ ian la sha Ter wase u sha , eren kwagh ne nahan “ gbem . ” — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 ; Pasalmi 18 : 6 ; 55 : 22 . Ior umiliôn imôngo nyian sha tar mough yem ken ityar igen u za keren tom u u@@ ke . Iyange ka ia due pe@@ pe ia ta sha av@@ ure nahan i doo kenger ga he ? A@@ zende a Aôndo ka a seer vesen ken jijingi sha u eren mbamsen sha ishima i môm shi kohol imôngo a mbacivir un mbagenev . 18 : 11 ) Nahan kpa , aluer se de inyaregh kar hemba doon se ishima a Aôndo yô , Satan una hemba se ityav . Mba@@ apostoli mba uhar mban hide gba lamen er vea za zende ve u m@@ ishen u sha uhar , vea za sôr mba ve pase ve kwagh shighe u ve er zende ve u hiihii la yô . Nahan , kwagh ne gema bende a vese nena ? ( Mbakolose 1 : 9 , 10 ) Ka tom wase u fan gbenda u ú doo u se civir Aôndo ga . Or@@ tamen u sôron atôônanongo u lu m@@ ough@@ on hen ningir la yemen pe gen , u lu kwa@@ v la kaa a mo vea kwase wam ér : “ T@@ aver mo er i hii ve i tindi nom vea kwase na ér ve va er tom u sôron atôônanongo hen ijiir ne yô . 4 : 36 – 5 : 11 . Shi , ver ishima kpaa wer , i wa mbamaren kwagh er vea kar ve , vea tese mbayev vev “ akaaôron , ” shin atindi ne yô . Aluer u nenge dedoo yô , i kaa her ér : “ T@@ esen ônov ou a . ” Mbakristu mbagenev mba ve lu Mbaheberu la yange vea za hemen u nan ini@@ av sha Iyange i Nan I@@ w@@ om shin Iyange i D@@ en As@@ orabo la sha shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 bee kera la kpa se fa ga . Kwagh ne ka a mgbegha se se keren u hemban lun er un nahan cii . Kanyi yange za na Aôndo ? 1 , 2 . ( a ) Ka ish@@ enge i nyi uumace ve z@@ eren sen@@ gen di@@ di ? 22 K@@ av Jighjigh Ve u Nan — Yange Er Kwagh sha Kwagh@@ fan In@@ j@@ akwagh igen kaa ér : “ Ka mon@@ do môm a vihin ru@@ am ye . ” • Takerada u Daniel ua fatyô u maan jighjigh u nan wase nena ? Er Ter wase u sha u a lu a dooshima la a eren a amba@@ aior la doo doo nahan , ka kwagh u sur@@ un se ishima kpishi . Kwagh ne zua sha kwagh u yange kaa a Aberaham wener : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou , sha ci u , u we imo Y@@ am ikyo yô ” la . — Genese 22 : 18 . Ikyav i dedoo i mba@@ beenyol mba ve taver ken jijingi la ka i bende a tsombor ve nena ? I@@ c@@ ombor ve kpa ngi saan saan sha ci u hemba gban ve ishima u eren ishima i Yehova . ” Er m eren nahan hanma shighe yô , kwagh ne wasem u wan ishima zan zan hegen . ” N@@ oo@@ v man kasev mba ve civir Aôndo sha mimi nahan ne ka ve na i saan un iyol shi ve zua a averen kpishi . — Ps . Nahan ve hemen u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo , ashighe kpishi ve hemen sha mk@@ ighir je kpaa . — Mpase 17 : 5 , 18 . ( Yesaia 4@@ 9 : 13 ; 2 Mbakorinte 7 : 6 ) Ka shighe u se lu ken mzeyol shi ican i tser se la je i hembe lun shighe u injaa u i gbe u se suur sha Ter wase u sha la a vangertiôr ye . W@@ illi@@ am@@ s ) , 7 / 1 Or@@ jir u Iserael W@@ a U@@ wegh sha Kwagh La U tesen ikyav yô , profeti Daniel lu kaa jighilii ér “ á gber u i shigh un mkurem la kera , ” inja na yô á wua un “ sha u nan i@@ w@@ om sha ci u if@@ er@@ kwagh . ” ( D@@ an . Shi ka i yam mba@@ a@@ kwa@@ ti mba taver ishe sha er ior vea nenge a ôron kwagh a mi yô . Ve zer kaan a mo ér kwaghaôndo wam kighir a kighir ior shi eren kwagh shami ga . ” Paulu na mlumun wener : “ Aluer ú er nahan yô , ú yima iyol you kua shi mba ve lu ungwan we la kpaa . ” — 1 Timoteu 4 : 16 . 5 : 6 ) Aluer ka nahan yô , ne ‘ kohol iyol ’ sha ci u m@@ ve u Wan u or . ( Genese 22 : 17 ) Zum u Yehova lu kimbir ityendezwa ne a wan u wan u Aberaham , Yakob yô , á yar tom a ish@@ ember@@ kwaghôron i “ v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u hen inya , ” la , man zum u Yakob va ôr kwagh sha kwagh ne yô , á yila ér “ wa@@ ar@@ a@@ wa u zege@@ mnger . ” Kwagh u hiihii yô , se fatyô u pasen nan wang ser mba va ts@@ ahan mbaaferev . Or@@ pasenkwagh wa se akaa a injaa sha atô@@ akaa ne man agen kpaa . • Se tese ser se mba “ mbat@@ seen asema ” nena ? Shi hen ase sha averen a vesen a un vea El@@ k@@ ana yange ve zua a mi sha ci u wan ve lu eren tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u Yehova la yôô ! ( Mat . 11 : 10 , 11 ) Shighe u Yohane va ken inyom i 29 la , z@@ ur@@ um u a ôr ikyurior i Iserael ijir . SE@@ T@@ E@@ MB@@ A 17 - 23 , 20@@ 12 ( Mateu 24 : 45 – 47 ) Sha mimi yô , ityôkyaa ngi i se gba ah@@ on sha kwagh ne ga . Ka Yesu Kristu vea mba i mar ve he@@ gh , Aôndo a lumun ve ve hingir ônov nav la . Maa a yem a mba un@@ yi@@ in mba a mase tsaase ve la ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n sha u ve za tesen , kpa a gema yem a mba un@@ yi@@ in mbah@@ i@@ ihii mbara sha u ve za tese hen makeranta u mbatamen ne , u a lu eren ken A@@ you a M@@ kohol man ken A@@ you a Tartor la . Ngeren u sha it@@ you u Pasalmi 18 kaa ér , Davidi “ ôr TER ase@@ mb@@ er@@ akaa a sha icam ne sha iyange i TER yima un sha . . . ikyev i Saulu la . ” Ikyav i tesen yô , aluer se gba b@@ ou@@ ange shin se ure tsung yô , alaghga se hii u henen ser shighe u ka se tôô u pasen ior kwagh ken hanma uwer la gba Aôndo kwagh kpishi ga . Ka gbenda u hanma ve nana tese ugen la e̱r nan doo ng@@ u@@ la ishima tsung yô . — Genese 26 : 8 , 9 ; Anzaakaa 5 : 18 , 19 ; 1 Mbakorinte 7 : 3 - 5 . Kwase U@@ gen u V@@ ande L@@ un I@@ dy@@ a@@ kwase Na Saan Yehova Iyol Doo u se eren msen , hemban cii je yô shighe u ‘ ik@@ or i mbaaferev i kp@@ ele@@ gh se ’ yô . Er Tor u i tsua un tema sha “ iky@@ ôn@@ ough ki torough ki TER ” ne lu eren akaabo a vihin tsung yô , taver ior i Iserael kpishi u civir Aôndo sha mimi . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 23 . Mkaanem ma Davidi ma i nger ken Pasalmi u sha 8 la ma ôr kwaghôron u profeti kpaa sha kwagh u Yesu Kristu , or u vough la . — Heb . Shighe kar yô , mbahenen mbara kaa ér : “ A@@ sema lu ye@@ ghen se a y@@ egh zum u A lu . . . pasen se icighan@@ ruamabera la gaa ? ” — Luka 24 : 27 , 32 . ( Ôr Mbaefese 6 : 18 - 20 . ) U@@ ̱ m@@ asen kuren yô , Yesu kende kaa ér : “ B@@ ugh ! ” Nahan kpa ka hanma shighe or ka nan hingir ort@@ om@@ o ? Yesu yange ôr kwagh ken injakwagh na i iv@@ or i dedoo man i bo la , u una wase se u kaven kwagh ne yô . ( 2 Samuel 16 : 1 – 4 ; 19 : 24 – 28 ) A̱ shi nan kpa , kwagh ne vihi Davidi kpishi , nahan á kera soo u ungwan kwagh sha mi ga . Nahan kpa , ivur Bibilo shon i môm shi i̱ mase seer nahan ér : “ Kwagh@@ fan ngu hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime la . ” Kwagh ne shi una na ior mbagenev mba ve fe Yehova ga la vea hingir u civir un . W@@ ea tagher a imeen i karen jighjigh u nan wou yô , dondo kwaghwan u or@@ henen Yakobu la . Or@@ maren nana tese wanye u lun a mnenge u vough sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or nena ? Paulu yange kaa a mbatamen mba ken Kristu mba ken gar u E@@ fese wener : “ K@@ ur@@ an nen ayol a en man ik@@ um@@ u@@ ile i Icighan Jijingi A ver ne mbakur@@ an sha mi cii kpaa , sha u né ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo , u A yem sha awambe a sha iyol i Wan Na la . Aberaham ver ikyav i dedoo sha gbaa u or ‘ nengen sha mlu u nan hemban er ma nan nenge ga la . ’ Ka iveren i nyi mba ve ne nagh ku ip@@ aan jighjigh cii vea fatyô u veren ashe a mi ken hem@@ ene ? Kwagh er doo yô , anmgbianev mba nomso man mba kasev mba eren kwagh ne . Ka se pine ser : ‘ Ô@@ no@@ v av vea va lu ken tar u hemban doon je he ? A@@ vur a a kar la pase ér mbagenev kpishi ken E@@ fese hingir mba@@ jighjigh , man mbakp@@ ish@@ iv mba@@ eren@@ ah@@ ir va nan@@ de ityakerada ve i ah@@ ir la sha ishigh ki ior cii . I@@ ̱ ôr akaa a ior mba yange ve lu kpôô kpôô yô , man akaa a yange ve eren a mbagenev kua Aôndo yô . Gba u Yon@@ a una za s@@ ôôn hen N@@ ine@@ ve yô , una ôr Mba@@ a@@ shi@@ ria loho u ji@@ righ u Yehova , man ior mban lu ior mba wan ip@@ ira kpishi shi wan ts@@ wam tsung je kpaa . 1 : 8 , 19 ; 15 : 20 . ( b ) Yesu yange wa wan@@ ye@@ kwa@@ or la kwagh ér nyi , man lu sha ci u nyi ? Se mba a atô@@ akyaa a injaa a aa wase se u zan hemen u henen kwagh hen Yesu yô . Ken akaawan a Aôndo na ne , lu wan im@@ aagh ki va eren tom a awambe ken gbenda u vesen — sha u yiman uuma sha ip@@ aa i Yesu la . Kwagh u sha utar yô : S@@ aa se eren kwagh sha jighjigh . Kwaghôron u profeti u sha kwagh u u@@ kasua 70 la ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh ne . — D@@ an . Nahan kpa , alaghga mkaanem ma Aôndo a ne un a nger heen ne ma har sha kwagh u i er ken avur a Bibilo a a lu shin heen ne , er Genese 6 : 5 ; 8 : 21 man Anzaakaa 21 : 10 kua Mbagalatia 5 : 17 nahan . ( Aer . 13 : 14 - 44 ) Anyom nga kar imôngo yô , Mbayuda mba ve lu ken gar u Roma za hen ijiir i Paulu lu tsan la , nahan a gba pasen ve “ inja i tartor u Aôndo , lu s@@ ende@@ gh a ve sha kwagh u Yesu ken atindi a Mose kua u@@ profeti kpaa . ” — Aer . 28 : 17 , 22 , 23 . 6@@ 2@@ ,@@ 7@@ 8@@ 7@@ ,000 A fatyô u zuan a ikyar sha mpin u hiihii la ken ajiir a hemban er 7@@ ,000 nahan ken Bibilo ken ijô i yange i ngeren i̱ hiihii la . Yange tô@@ ôm anyom ahar u ôron Bibilo jimin cii been , nahan kpa lu m vough er ka hiin je m lu henen kwagh u Or@@ gban mo la yô . Ka an nan lu I@@ mbor i msaanyol u mimi , man Tor Davidi tese kwagh ne nena ? Se fatyô u ôron an@@ zaakaa ken ityesen yase nena ? ( 2 Tim . 1 : 9 ) Sha nahan yô , Paulu nger wener : “ Shin sea lu uma , kpa ka sha ci u Ter se lu uma ye , shin sea kpe kpaa , ka sha ci u Ter se kpe ye , nahan yô , shin sea lu uma shin sea kpe kpaa se mba kwagh u Ter . ” ( Rom . Nahan kpa , saa Orkristu nana bu@@ m keng ve nana ôr hanma kwagh u nan soo u ôron ga . T@@ ô@@ v ase sha akaa a Bibilo i er ne . Yesu ter ikyuryan i he ne hen tugh mbu lu u kper@@ nan a wua un la , ér : “ I@@ y@@ ongo ne ka i@@ kur@@ yan i he i ken awambe A@@ m a i he@@ e sha ci wen ” yô . ( Luka 22 : 20 ; 1 Kor . 4 : 12 ) Shi ua mgbegha se se lu a ieren i t@@ angen iyol ga la shi ua seer taver jighjigh wase sha kwagh u Tartor kpaa . Sha shighe u Mbaiserael kpishi lu henen ér Yehova a k@@ an@@ shio u eren sha uityendezwa N@@ av la kpa , K@@ al@@ e@@ bu ti venda u dondon ve . Mbakristu kpaa , mba ve tile p@@ al@@ egh@@ aa a akaa a pati@@ i a akuraior a tar ne . I@@ ca a gba ga tsô tar ú ú ban a perapera ne ua kar kera , kua mbamhen man aeren a ú a id@@ yaa la cii . Ú na mlumun sha mbampin mba i pin ken Yobu 38 : 33 - 38 la nena ? ( a ) Se dondo ikyav i F@@ il@@ ib@@ u shighe u se lu wasen or u se henen Bibilo a nan la nena ? Heela tseegh ga , kwagh ne shi una wase imoshima i Orkristu zum u nan lu tsuan ma t@@ wer u i gbe u a er nan a a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken atô a awambe a a se ter sha heen ne kpaa . Yange i doo se u ci@@ in akaa@@ yan ne yan kpen kpen , hemban je yô sha shighe u wu@@ he@@ e , u an@@ you wase a nd@@ ôh@@ ôr ke@@ gh@@ elee je se kun@@ den wu@@ he la . Nenge er a pe@@ ver zege@@ ikpelaior i ia war la iyol sha wono ! — Mpase 7 : 9 , 10 , 14 ; 20 : 1 - 3 . Kwagh u nana ér yô , ka u timen sha kwagh u Yesu , “ or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ” yange ôr shi er la , shi ‘ dondon Un ijime . ’ — 1 Pet . Mba Aôndo a doo ve ishima yô , u eren ishima na ka ve kwagh u y@@ uh@@ wan ga , kpa gema ka kwagh u saan ve a saan iyol . — Pasalmi 40 : 8 ; 1 Yohane 5 : 2 , 3 . Kpa kwagh ne tese ér ishima vihi Aôndo a ve ga . Hegen un vea kwase na I@@ ng@@ ri@@ d cii mba eren tom hen af@@ ishi a bran@@ ci a ken Jam@@ an@@ i la . Ashighe agen “ kwagh [ ka ] á nzughul ” ikyar wase a vese , shi ve kpa ve er shin ve ôr kwagh u vihin se . A kaa ér : “ M kera umbur ik@@ wa i i gba u me due ya me yem hen ugen , man i nam shighe kpuaa tseegh ér m due la ga . ” Ish@@ ember la ngi tesen ér Yesu lu Aôndo ken iyol i or ga , kpa lu orumace jim jim . Ve s@@ enge ér Aôndo ngu ga . Kpa kwagh ka a er i doo yô , i hii u eren tom a ruamabera u mba@@ yi@@ ase , u lu takerada u hiihii la . Kwagh ne una wase se se gbidye kwar se nenge aluer sea wa iyol tsema tsema u nôngon ityav mbi ken jijingi ne kpa se fa . Kpa gema lu iky@@ ô@@ m@@ kwase , nahan kwagh ne za un iyol kpishi . Er Se K@@ ure I@@ c@@ egh@@ zwa Y@@ ase La Yô U N@@ E@@ NG@@ E N@@ EN@@ A ? Bibilo kaa ér : “ Nenge , ka kwagh ne tseegh m zough a mi ye : Aôndo er or dedoo , kpa mba keren u eren akaa sha a@@ yom yum . ” Gadia un lu “ Or@@ f@@ ar@@ ishi , ” man inja i ishember ne ér “ u i ver nan kposo ” yô . Mba@@ fankwagh ts@@ or ts@@ or gber an@@ takerada sha kwagh u uma u an@@ iky@@ und@@ anev , ve kaa ér : “ Iyol kôron tsaha ngi gbe van iyol i i tsô ga . ( Luka 21 : 20 , 21 ) Kwagh ne yange er ken inyom i 6@@ 6 la . Yehova yange tese ikyo i wan sha kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v sha ashighe kpishi . Ishima di gema tile sha ityough ki mlu u or u ken atô la , inja na yô ka mlu u or u ka a na ve or er kwagh man inja i nan kua mkav u nan kpaa . Nen@@ gen sha Wan Wou T@@ se@@ mbelee Ka itinekwagh i Mbashiada mba Yehova i ken inyom i 200@@ 2 je ne : “ V@@ a nen her a Mo . . . Mo Me na ne m@@ mem . ” — Mateu 11 : 28 . “ U@@ s@@ u sen Sha hi@@ a un kua ior nav mba ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber mbara ” cii . — 2 Utor 1 : 9 , 10 . Er nan ve i gbe hange hange u mba ken tsombor vea eren erdoo , man vea eren un nena ? ( b ) Ka nyi akaa ior ka ve shi ôron sha kwagh u mbam@@ kohol mba vesen mba Mbashiada mba Yehova ? ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 30 la kpaa . ) “ L@@ um@@ un Nen Mb@@ ara Mba Ve Eren Tom her a V@@ en sha Gb@@ a@@ shima ” La , 6 / 15 Shi se tôô nen shighe se gbidyen nen kwar sha averen a se zuan a mi sha ci u Yehova ngu Ter wase shi ngu Aôndo wase kua I@@ j@@ ende yase i mimi la . ( b ) E@@ p@@ af@@ era lu a ci ker nena ? C@@ ar@@ t@@ w@@ right ) , 3 / 15 Inja i kwagh u Yesu yange kaa ér Aôndo a̱ doo se ishima a ‘ ishima yase cii ’ la er nyi ? ( Yobu 42 : 8 , 10 ) Sha mimi yô , ishim@@ avi@@ h@@ in ia wase se u wan ishima a mbamzeyol asev ga , kpa dooshima man mhôônom ma zungwen ma a wase se . ( Ho@@ sea 2 : 19 ) Mkaanem man tese wang ér Yehova zu@@ ngu se mhôônom kpa vihin aeren a na agen la ga , man aeren ne wa iji@@ r@@ ôron i mimi kpa ker . Alaghga u ngu nôngon kpoghuloo wer u seer taver ken jijingi , kpa anmgbian ugen ka a waan we kwagh fele fele . Aluer u nenge yô , Yehova ter ishember i “ icighan@@ ti wam ” la hen ivur ne kwa har . Un@@ i@@ ongo lu utar , man a@@ aven ne lu a ember tsung , shi lu a su@@ ghun Or@@ gb@@ an@@ akaa kpaa . 4 I T@@ sen@@ gaôron M@@ ve u Mesiya U tesen ikyav yô , a yange Yakobu man Yohane shighe u ve soo ér vea kaa usu u sen sha aôndo , u va hi@@ a Mb@@ as@@ am@@ aria mbagenev mba ve lu a ngohol un ga la . Hanma kwa yô ior mban ve nôngo u lun Mbashiada mba Yehova . Er or shon vande ungwan iti i Aberaham yô , a kegh ato zu@@ lee lu ungwan kpe@@ gher sha ityô . I@@ SH@@ I@@ M@@ AT@@ A@@ V@@ ER M@@ AN I@@ C@@ IN@@ T@@ AN U kange ishima u tesen wer u suur sha Yehova sha ci u nyi ? Shi Davidi pav Mb@@ al@@ ev@@ i udubu udubu ver ve sha tom vough vough shi a na z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa kpishi ér i maa tempel . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 17 : 1 , 4 , 11 , 12 ; 23 : 3 – 6 ; 28 : 11 , 12 ; 29 : 1 – 5 . Mba K@@ ohol K@@ we@@ ior u He D@@ i vough er yange Yesu kpe shi i nder un kera cii ve mbaapostoli mase kaven akaaôron a profeti ag@@ enegh kpishi sha kwagh u Mesiya nahan , kape nyian kpa Mbakristu ve kaven akaaôron a profeti a Bibilo vi@@ e vi@@ e í lun shighe u akaa la a iv kera cii je la . Aluer se mba eren kwagh sha kwaghfan man mkav yô , kwagh ne una wase se se fa mbamgbe asev man gbenda u se kar sha mi ve se kure ve , sha er se v@@ ôr ken jijingi ga yô . Ny@@ ityô tindi u ate@@ jir a we sha u yangen se u kuran ma tindi u Aôndo cii , Aôndo a lumun a mi ga . — Genese 18 : 25 ; Yesaia 33 : 22 . Kwagh ne shi wasem u lun ken bem vea ior mba lamen ijô igen , shin ior mba ken ityar igen , shin ior mba mbamlu vev ve kaha a u wam yô . Nahan shighe u i wu@@ he Paulu ken pur@@ usu ken Roma la , alaghga lu ityakerada ne kaa ér i va un a mi una ôr ye . Kwagh u hange hange u una wase se yô , ka u lun vea Mbakristu mba ve civir Aôndo kpoghuloo , mba ve nôngon u lun er Ter ve hanma shighe nahan la . ( Mateu 4 : 23 ; 24 : 14 ) Kwaghôron u profeti u ken Mpase 11 : 15 la kure vough ken inyom i 1914 , ér : “ Tartor u shin tar hingir u Ter wase man u Kristu Na ve , Una tema tor gbem sha won . ” Ka sha ci u , Yehova ver Mbat@@ amen sha aan a tom ve kposo kposo sha ikyev i icighan jijingi na . 11 : ​ 41 , 42 ; Ps . Yesu tese jighjigh u nan vough . Se fatyô , aluer se gba g@@ es@@ a u a yem a Mbakristu ne a jighjigh u nan se gba uwegh ga zan zan mkur yô . Sha derianyom u sha an@@ igh@@ eni cii man Shighe u Yesu la , profeti M@@ ika nger mkaanem ma ma dondo shin heen ne ér : ‘ Tsô ka nyi TER A keren her a we , saa u eren kwagh u mimi man u soon u zungwen mhôônom , man u hiden a iyol ijime er u zenden vea Aôndo wou la gaa ? ’ — M@@ ika 6 : 8 . 33 : 2 , 10 - 13 ; 1 Kor . ( Mal@@ aki 3 : 6 ) Yô , se mba kaan vangertiôr er Davidi kpa ôr nahan ser : ‘ Ka sha Aôndo se suur ye , se cia ga , ka nyi man or á er se ? ’ K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger ma m@@ taver u wan wou nan lu tagher a mi hegen yô . Se C@@ ia Aôndo sha ci u Ny@@ i ? ( Genese 3 : 1 – 6 ) Sha nahan yô , uumace mba hiihii mbara venda hemen u Aôndo hingir u civir Satan . Nahan hii ken uwer u J@@ ul@@ ai , inyom i 199@@ 4 la , m zua a ian i i@@ civirigh i lun ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine . Gba u se taver ishima ve se za hemen u pasen loho u Tartor ye . 8 : 12 - 15 . Alaghga lu u@@ sho@@ ja mba ve kuran Shi@@ sar la wua Paulu shighe u i wu@@ he un sha kwa har ken Roma la ye . — 2 Tim . Sha ayange Mbakristu mba aiev mba ngise mbara kpa , a@@ you a adu@@ aav a vesen lu ajiir a mbaaferev y@@ eren her yô . Hen shighe la , m nenge mer mimi je m ngu eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la . ” Kpa kwagh wou una seer doon ve ishima , er ve nenge u lu nôngon tsung wer u er ishima i Aôndo yô . ( M@@ p@@ ase@@ 19 : 11 - 16 , 19 - 21 ) Yeremia 25 : 33 pase er a tim mba civir Aôndo ga mbara kpishi yô , ér : “ Mba TER A w@@ oo ve la , vea lu hen inya , á hii sha ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ in zan zan á za ar ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ ira ” T@@ so@@ mbor ugen ken tar u R@@ wan@@ da u u lu a mbayev un@@ yi@@ in , mba ve lu hi@@ an a hi@@ a yô , kaa ér : “ Se wuese Yehova kua wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la kpishi er ve ne se Bibilo ne yô . A@@ vur a Bibilo a a Er Kwagh u A@@ veren a ken Hemen yô Tor u fan kwagh , Solomon , yange nger ér , “ Hanma kwagh ngu a ayange [ shin shighe ] na . ” Ruamabera venda ér se de gbe akaa shin kp@@ er ufoto mbah@@ we@@ ev mba do@@ on@@ ashe veren ken iyou ga ze . — 1 Utor 7 : 18 , 25 . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada L@@ or@@ en T@@ ous@@ sa@@ in@@ t , u hii ngeren kwagh sha kwagh@@ tôvon u yange i tôv ken Un@@ i@@ vers@@ ity of Mic@@ hi@@ g@@ an In@@ st@@ itu@@ te for So@@ ci@@ al R@@ es@@ ear@@ ch la kaa nahan ér , ing@@ y@@ egh ki mbag@@ anden mba ve hembe anyom 45 nahan ki kuman e̱r 8@@ 0 sha ityough ki deri ken ing@@ y@@ egh ki ior i Amerika 1@@ ,@@ 4@@ 23 ki mba i tôv ve yô , kaa ér Aôndo de ve asorabo a ve . Nahan kpa , se fatyô u zuan a mlumun sha mpin ne ken ityough ki hiihii man ki sha uhar ken takerada u hiihii ken Bibilo , u i yer ér Genese la . Bibilo ka ikyav i tseer tseer i tesen er Yehova a eren tom a tahav nav mbu t@@ omov yô , gadia “ Icighan Jijingi mgbegha ior man ve ôr kwagh u Aôndo ye . ” ( 2 Pet . Nahan kpa , doo u se ungwan imo i Aôndo sha ci u nyi j@@ imi ? Yange i b@@ ume Timoteu shin i tsu@@ gh un sha ma gbenda môm ga . Mic@@ hel@@ le : Doo@@ m er u p@@ ase@@ m er i lu u ken ishima la sha mimi nahan . Er Paulu lu eren tom na u Orkristu yô , a ver se ikyav i dedoo sha gbenda ugen kpaa . Nahan ior vea kera eren akaa a vihin a mbagenev ken iti i kwaghaôndo shin akaa a van a mp@@ av ga . Kpa gba u se ker iwasen i jijingi u Yehova sha u maan dooshima u Yehova a lu a mi la , dooshima shon u a lu im@@ a@@ ghen i vough i mzough la . Tsô ve kaa ér Mbak@@ an@@ aan “ ka kwaghyan wase je ; m@@ ure ve kar sha ve kera . U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev mba yange i nger ve tsembelee yô , gema mkaanem ma Yesu man er i gem ma ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la nahan . M@@ tsera ngu sha ci u mba ve hingir kwagh u Yehova mbara je he ? Mba eren tom a akaa a tar ne akuma akuma sha u koson ayol a ve . We kpa u nenge kwagh u dedoo u Yehova a ne se ne nah@@ an@@ aa ? Ikyav i tesen yô , ashighe kpishi ka i gema ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i tesen ieren , i í yer ér ra@@ ·@@ ch@@ am@@ ʹ la ér “ u zungwen mhôônom ” shin “ u lun a mhôônom ma kôron . ” Ken takerada na u sha uta@@ an la , a ôr injakwagh i ngise ior ôron la , a kaa ér : “ Or u nan lu k@@ ahan kwagh ken sule u iky@@ on i o@@ le@@ v yô , nan soo ér iky@@ on la i ume atam ; or u nan lu wan u ici@@ gh yô , hange nan u ma i um atam ; or u nan lu p@@ aan i a@@ gbaa yô , nan ngu kighir i ér i ume atam . ” K@@ uma er anyom deri môm nahan ken ijime , Mbah@@ enen Bibilo mbagenev mba yange ve naan akaaôron a ken igbar tsembelee yô , hen ér ka gbenda u hemban doon u vea pase loho u dedoo je la . Yange i doo ve u lamen sha ishigh ki ikpelaior . ( 3 ) Kwagh u Bibilo i kaa ér gba u se er keng la . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 23 la ] Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve lu tagher a am@@ een man mbamtaver kpishi , hemban je yô mba ve lu ken Yerusalem man Y@@ u@@ dia la . Or@@ pasalmi Davidi yange wa icam ér : “ Gadia ter@@ em man ng@@ ôm un@@ du@@ m , kpa TER Una tô@@ ôm . ” Eren hanma kwagh u i eren ken tiônnongo cii . TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . Alaghga a taver we u keghen ato a wan wou shighe u ú v@@ ôr shin wan wou a lu lamen a we sha kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga yô . Er Yesu eren a mba@@ ats@@ anev doo doo shi been mbau@@ angev angev vev shi koson mba ij@@ en kôr ve la nahan kpa , awashima na u eren akaa ne cii , kua ityesen i yange tesen ikpelaior la cii lu sha u him@@ en ior a Yehova . 12 : 19 , 21 . Aluer or la nan kaa ér batisema u nan la ngu nan a inja ga yô , mbatamen ve tese nan kwagh u i er ken Iyoukura ( zwa Buter ) i Ma@@ ac@@ i 1 , 19@@ 60 , peeji 1@@ 5@@ 9 man 1@@ 60 la , kua i Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 19@@ 6@@ 4 , peeji 1@@ 23 zan zan 1@@ 26 , ape i er kwagh u or kimbir eren or batisema vighe vighe la . Or a za hemen ken jijingi a kighir nena ve nana kuma u eren batisema ? Yange er nan ve uumace kpa va hingir u lun ken zege@@ tsombor u Aôndo laa ? Bibilo ôr akaa a mba@@ beenyol mba ve pase ior iti i Yehova man mba@@ awashima nav a mciem shio yô . Pasalmi 14@@ 8 pase igbenda igen i akaa a i@@ gbe@@ tar a lu nan Aôndo icivir yô . Kpa mlu u wang hemba di u lun sha ashe tsembelee la . T@@ OR A@@ S@@ A yange hemen ikyum@@ utya na , ve mough sha ag@@ u@@ ngu a ken tar Yuda ve h@@ ungwa shin p@@ ev ugen u zan k@@ wen@@ g . • Aber@@ am yange tese ér mcivir u Yehova ka kwagh u hiihii ken uma na nena ? Or@@ pasalmi tile sha ityough ki Yehova kaa nahan ér : “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa ; Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” U@@ peeji mba Bibilo mba ve nyer atô la ôr akaa vighe vighe , a Yehova Ter U@@ hemban@@ sha a er sha u kuren awashima na sha ci u uumace kua sha man tar la . Ity@@ esen i gba u na mbag@@ e@@ man@@ kwagh la lu u tsaase ve u kaven zwa Buter shi fan igbenda kposo kposo i geman kwagh man er vea eren tom ken mzough yô . Mbakristu vea ver ishe ve jighilii nena ? A wa Timoteu kwagh ér ‘ u@@ kwagh@@ hi@@ r mba dang dang mba ung@@ ô@@ mbak@@ asev la yô , a venda kera . ’ — 1 Tim . Se fatyô u kôron ak@@ ar a dedoo a ior mba Yehova a doo ve ishima yô . Ikyav i tesen yô , i lu nahan i pine u amba a mbampin ne ve@@ e ? A@@ ka@@ abo D@@ umbur ! ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) Yange una er msen hen Yehova hen shighe u ishima lu zan un iyol kpishi la ga , shi anmgbianev mba ken tiônnongo vea su@@ r un ishima ga nahan , ma er nena ? Tsô i lumun ér se er mkohol wase . Kwagh@@ ngeren u a dondo sha mi la kaa ér : “ Ish@@ u@@ ghun i Y@@ e@@ h@@ u ( I@@ a - ú - a ) , wan u O@@ m@@ r@@ i ( H@@ u - um - r@@ i ) ; A nam az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria man t@@ as@@ a u z@@ en@@ aria , man tsua u z@@ en@@ aria , u wan u@@ im@@ on@@ don sh@@ imi , u hor@@ on shin ityô na , man a@@ y@@ ongo a man wain , a z@@ en@@ aria man u@@ bo@@ k@@ oti mba z@@ en@@ aria man ku@@ za man gb@@ ough ku torough , kua akaa agen a i er sha kon yô . ” Anmgbian u kwase ugen mba yer un ér Le@@ ti@@ cia , yange er batisema shighe u lu anyom 18 la . Nahan cii kpa , se fatyô u lun a mnenge u Paulu kpa lu a mi ne , a kaa ér : “ Mba kôron se tan inya , kpa i wua se ga . . . . Yehova we se ikyo sha mimi . 7@@ 8 : 40 - 43 ) Sha mimi yô , yange vihi Yehova tsung er Mbaiserael hungur un yô . Yange wa mbagenev kwagh ér ve̱ kenger sha akaa a kpilighyol ne nahan ve̱ nenge e̱r á lu shiada i Un u a er á la yô . P@@ ine@@ ha@@ shi lu a ian i i@@ civirigh i eren tom u pristi sha ci u ior mba Aôndo tsua ve la . Kpa Daniel man ak@@ ar a na kange ishima ér mayange vea hông@@ or ayol a ve sha u yan kwaghyan u Tindi u Aôndo ts@@ wer Mbaiserael ér ve de ye ga la ga . Ngeren mba henen mba uhar mban vea wase se u henen kwagh u injaa . Ka an@@ zughul a nyi i lu inja er nga sha kwagh u or lun or@@ henen u Kristu laa ? 29 Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor — Gbenda u Wan u M@@ aren A B@@ enden a I@@ vese La Kape Diabolo kpa una soo u tan usu sha tiônnongo u Kristu je la . M@@ ika 1 : 3 , 4 kaa ér : “ Nenge , TER ngu duen hen ijiir Na , Una h@@ ungwa , Una nd@@ yar sha ajiir a ta@@ ven sha a tar la . Nahan ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se soo ser or u se lu tesen nan la nana fa cii kpa , hemba doon u se tese nan kwagh u Ruamabera a er sha kwagh shon la nana ôr iyol i nan . — Ôr Mbaheberu 4 : 12 . Sha kpôô yô , igbenda ngi kpishi i Yehova a ne se kwaghwan yô , man doo u se yar tom a i sha inja kpaa . A@@ she a Habak@@ u iv a m@@ liam po@@ o , tsô a zamber ér : “ T@@ ER@@ E , ka nan je m yila , man We U kera ong@@ om ga ? Mbagenev di lu kaan a vese ér ‘ Aluer ne za gba angev yô ne er nena ? ’ Yange lu hiden ken A@@ fri@@ ka sha iky@@ e@@ ky@@ e na i kp@@ el@@ an maa F@@ il@@ ib@@ u za kohol un . Akaa kpishi a i nger ken Bibilo sha ci u iwasen yase la tese se akaa a doon tsung a ior mba Yehova yange doo ve ishima shi ve civir un sha mimi shin er ve tagher a ah@@ endan nahan kpaa . Mimi yô , wan@@ kwase ne hiden a iyol ijime shi eren kwagh akuma akuma . Bibilo yila ieren ne ér “ isholibo . ” Aôndo ngu tesen se gbenda ken Ruamabera sha i@@ gb@@ end@@ a@@ akaa i uma kposo kposo . U tesen ikyav yô , nenge mkaanem ma Paulu yange nger hen Timoteu la , a kaa a na ér : “ Aluer or ngu keren u lun or@@ kuran yô , ka tom u dedoo u sar nan ye . ” Zum u ort@@ aregh u im@@ egh nôngo ér una yange ort@@ yom a de za er Daniel loho u hange hange ga la kpa , ort@@ yom u hemban cii , M@@ i@@ ka@@ el za wase ort@@ yom la . — D@@ an . Lu@@ un er yange vea ongo kwaghwan u Yosua man K@@ al@@ e@@ bu wa ve la nahan ma ve zende wue wue cii ve ma ve mase nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la y@@ ee ? Kpa yange a kera ha@@ an kwagh ker ga yô , i har i̱ ken iyou ikyua a usu nahan m@@ ny@@ im ma kange sha i̱ maa i ny@@ u@@ la . U hemban cii je yô , Yesu tese mbadondon un ér ve lu er mbayev nahan , ve hiden a iyol ve ijime shi ve lumun ityesen . ( Mat . Kwagh u sha uhar yô , Mose man A@@ ron na Aôndo icivir sha ieren ve ne ga . Aluer se fa nahan yô , kwagh ne una wase se se lu a mnenge u vough sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , nahan se palegh l@@ an@@ shima u ior mba ve tee uuma vev cii ve har sha inyaregh ki keren ka ve zua a mi la . Hen shighe ne , mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x i ken tar u Rus@@ sia tese inja ve vindi vindi . 32 : 48 - 5@@ 2 ) Se er nan nyian ve se palegh ieren i bo ? Se er nan ve se palegh ieren i gban ah@@ on laa ? Kpa er nan ve Yehova ver sh@@ igh@@ ee ? 9 : 19 , 27 , 28 , 31 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo ayange ayange , shi se mba den ser Yehova a lam a vese ken mkaanem nam cii ve se mase s@@ ônon un yô , se lu a akaa kpishi a eren msen sha mi , shi mbamsen asev vea hemba kô@@ r@@ ough shi lun a inja kpaa . — Ps . Shighe u ior mba hen tsombor cii ve har sha Aôndo ér a̱ hemen ve shi ve var a atindiakaa a na yô , hanma or nana tema kundu kundu , shi kwagh ne una wase mbayev vea vese a lu a dooshima man icivir sha mbamaren vev . Yesu yange ôr kwagh a na sha ishim@@ avi@@ h@@ in ga shi pu@@ u un kpaa ga . Nahan ishima gb@@ am sh@@ imi , shi kwagh ne mgbegh@@ am u pasen Yehova er a doom ishima yô . ” ( Pasalmi 34 : 19 ) Aluer atsan tser se nan nan kpa , Yehova ngu a agee a yiman se . A taver mba@@ fan@@ takerada kpishi man mbagenev u kaan ér , avur a ahar ne kua mbam@@ pase mba kpe@@ egh mba i ne sha mi la ôr kwagh u Yesu Kristu . Kwagh u i gem i gbe u se di se er yô , ka u se “ ke@@ se ma ” sha u keren kwaghwan ve u á har sha Bibilo la . K@@ uman tsô kpa yange ve kuma u iv@@ in kwaghôron u profeti u Yesaia 6@@ 1 : 1 - 3 u yange Yesu ôr ze@@ ver ze@@ ver shi kar sha iyol na la ga . Maa alaghga se pine nan ser : “ Aluer taver we man mo u ôron injakwagh ne nahan ga yô , ka Yesu u a lu Or@@ tesen u He@@ mban la ve , una fatyô u henen kwagh sha imba gbenda ne nahan ga y@@ ee ? ( Mateu 24 : 44 ) Hanma shighe u Yesu una va sha u va ôron ijir i Yehova cii kpa , mba ve lu wan ic@@ in@@ tan na ne ikyo yô vea kohol iyol , vea lu eren akaa cii sha inja . Mba eren tom ne sha hemen u mba i shigh ve mkurem , ve lu “ upristi mba TER ” man “ mbatomov mba Aôndo ” la . Dooshima yange mgbegha un u pasen ior kwagh vangertiôr , zum u una tagher a ah@@ endan je kpaa . Ieren i y@@ av@@ a@@ or du@@ mbur ken tar u se lu ker ne . Tor Y@@ e@@ hor@@ am di gema lu ken gar u Yes@@ er@@ e@@ el , ikyua a p@@ ev u Me@@ gi@@ do , lu sôron av@@ av a i gber un ken utya yô . — 2 Utor 8 : 29 – 9 : 4 . Kpa ka msen u eren sha gbashima t@@ eren or jighilii la tseegh i lu gbenda u wasen mbagenev ga , hemban je yô mba ve lu ikyua a vese shi ve doo se ishima tsung kpaa la . Ka akaa agen a nyi ken ikyuryan i Tindi la a fatyô u tôôn karen sha a ken ikyuryan i he laa ? K@@ ohol hanma kwagh u se hen se fe cii kpa zu@@ lum sha u se lu a̱ hen ga la ga . ” Inja i ishember i ‘ u lun asema ahar ’ i Eliya ôr la ér nyi ? Sha kpôô yô , kwagh ngu eren nahan hanma iyange . Ken ashighe a ican ne , ka u se nôngo kpoghuloo u eren sha iyol@@ tseghan i se tsegh la shi se za hemen u civir Aôndo a ishima i taver . Yesu yange pase gbenda ugen u Yehova a yaren tom a mi sha u lamen a vese ainge la ke ’ Mateu 24 : 45 - 47 . Kpa n@@ aregh ase uwegh O@@ ugh , bende akaa a a lu a mi la cii , tsô una venda U sha ishigh Y@@ ough je ! ” — Yobu 1 : 10 , 11 . De Mbagenev Ve W@@ ase U Yehova gema kposo ga . Nyian kpa mbacivir un vea fatyô u lun a vangertiôr ér atsan a ve lu yan la nga myer hen a na ga , shi ongo m@@ liam ve@@ m ma ve v@@ aan ve yer un la kpaa . • Gba u se time sha ikyav i i tese ér i gba a gba akaa cii la sha ci u nyi ? ( b ) U suur sha Aôndo vangertiôr la kua nyi k@@ ere , man kanyi í doo u se kange ishima se er@@ ee ? Aôndo ne se ishimataver u wan ishima a tôv@@ ac@@ an . Tsô m mough m yem vea na , m za hen ityough ki hon@@ don , maa m bugh ijiir i hon@@ don ityough zuan a inyaregh kuren mbamgbe av . Jigh@@ ilii yô , yange nomso lamen a kasev kpishi ga . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Aluer se soo ser se civir Aôndo kpa se v@@ ôr gbenda gbenda ga yô , gba u se eren kwagh sha agee a ase tseegh . Hegen se time nen sha igbenda i se fatyô u dondon ikyav i a ver se sha kwagh u ishimataver man mkav la . Yesu yange ta Mbakristu icin sha kwagh u mtim u Yerusalem tseegh ga , kpa tôô kwagh u er sha ayange a mbaapostoli la kar sha kwagh u una va er shighe u “ zege@@ can ” una ande b@@ y@@ ugh la . ( Mat . U@@ s@@ ati mba kar kpuaa yô , a kaa a ortamen ugen ken tiônnongo ér a hen Bibilo a na . B@@ em u Mbaromanu va a mi la na yô , ayôôso kera lu kpishi ga . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Ken ityar igen yô , ka i gba u vea wa ishima a tôv@@ ac@@ an mba g@@ anden ve van@@ ger je kpaa . Yehova tesen se u lun ken mzough shi nan ior icivir ken tiônnongo man hen tsombor sha u tan se icin gb@@ ang gb@@ ang sha gbenda u se lamen la . Or ka nana kpe yô , kwagh dugh ken nan za lu m@@ ape ga Ka sha ikyev i mzough u mba i shigh ve mkurem ve lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la man í bugh gbenda sha u iyôngo igen la i̱ kav mba@@ awashima mba inj@@ aav mba ve lu ke ’ Mkaanem ma Aôndo la ye . 12 : 23 , 24 . Alaghga a lu se er kwagh ne tagher se u eren kwagh u i sar se ken ishima u eren ken mcivir u Aôndo la yô . Nahan , a kaa a mbaapostoli nav ér : “ Shi se yem nen ken Y@@ u@@ dia . ” Shighe u ngô u mbayev mbara a lu a ven imôngo yô , de lun a ve kôôsôô shin n@@ umb@@ en a ve kpishi ga . Sha ci u nahan yô , batisema u kighir ior mba ve lu a m - ban u jighjigh u nan u a har sha mfe u vough u Mkaanem ma Aôndo ga la ka gbil@@ in@@ kwagh shi a kaha kposo a tom u Yesu yange wa mbadondon nav mba mimi la . — Mbaheberu 11 : 6 . M K@@ av Er Yehova A Z@@ ung@@ wen M@@ h@@ ôônom shi A D@@ en Or Kwagh@@ bo Yô 12 b ) Ngeren ne wase u u nengen Yehova nena ? Shighe u L@@ ou@@ ise lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin la , a hen u tu@@ men ak@@ ondo sha ikyev i ngô na u tamen , shi mo kua anmgbian ugen ken mba gomoti a tee ve tom u nengen sha a vese hen ya la , se tese un u eren h@@ we sha ak@@ ondo . Mo yô , lu iyange yam i nahan t@@ so shi kôron ish@@ u je la . M@@ ag@@ az@@ in ugen kpa ngu u i gb@@ eren un vea ng@@ un imôngo yô , un kpa ka sha u yôôn kwagh u Tartor a mi , mba yer un ér Awa@@ ke ! ; mba gb@@ eren un ken ijô 8@@ 3 , shi hanma mgb@@ er na cii ka i samber a mi je i kuma er u@@ kô@@ pi m@@ iliôn 40 nahan sha tar . Shighe u L@@ ou@@ ise lu a nyôr anyom iky@@ undu ga la , a hen u gb@@ eren iky@@ e@@ ky@@ e . Nahan kpa , m@@ lu@@ a@@ inja u atam ne saa sha u nan kon la do@@ on@@ ashe tseegh tsô ga . Ka atô@@ akaa a nyi u lu a mi a á ne ve u soo u̱ henen Bib@@ il@@ oo ? U tesen ikyav yô , u@@ gomoti mba ityar i lun a kwagh ave la na ishima sha kwagh u been a ibanave sha tar kera tsembelee ga , sha ci u i na ve a na ish@@ angen nahan gba u vea er kwagh u mba ve ne ve ish@@ angen la ve soo yô . Sha kpôô yô , ityakerada i Yohane a nger ken Bibilo cii yange nger i ken mkur u ayange a uma na . Ve cii ve yem hemen le@@ va le@@ va , nahan ica gbe ga yô , ve cii ve hingir mbap@@ asenkwagh mba ve lu a̱ e̱r batisema ga yô . Ivur la i ter ieren i vihin môm ér : Ve “ er wan@@ kwase u aôndo ugen . ” Se fatyô u kaven jighjigh na ne sha u keren mtsera wase iyol yase ga kpa keren mtsera u mbagenev . Sha mimi yô , mbamaren mba Is@@ ak@@ a vea soo un dedoo . ▪ Se hemba wan ayol a ase ikyo “ Lu atindi kpishi wase se ve se za hemen u civir Aôndo ga , kpa lu sha ci u mbamaren asev nenge ér Yehova ngu Aôndo jim jim shi ve fa ér ngu Aôndo u zungwen mhôônom man u eren erdoo a ior kpaa . Mba eren kwagh ne ken ityakerada man sha mkaanem ma sha zwa , mba wasen ior tar sha won cii u zuan a mfe u vough u fan kwagh u a lu Tartor u Aôndo , man averen a kwagh ne una va a mi la , man kwagh u or a er keng ve nana zua a amba a@@ veren@@ egh shon la kpaa . Kwagh ne er anyom kar kuma 30 hegen . Shi doo u se ôron kwagh u mkpeyol wase man t@@ wer@@ sôron sha kwaghfan kpaa . ( Mateu 24 : 14 ) Paulu man mbai@@ vangeli mbagen sha derianyom u hiihii la ve yôô loho u dedoo , nahan ior kpishi hingir mbananjighjigh , shi i bugh atôônanongo kpishi ken ze@@ ge Tartor u Roma la . 3 : 1 , 7 ) Kwagh ugen yô , “ ishima i or@@ perapera ka i henen imo@@ kwagh i ia ôr yô . ” 1@@ 45 : 16 ) Sha kpôô yô , Hemen la ma u lu u vough . ( D@@ ut . Se nôngo se er hanma kwagh u se fetyô cii . In@@ j@@ akwagh ne kpa tile sha ityough ki loho u Tartor man atam a u um la . Pro@@ feti Yesaia yange kaa a ior mba Aôndo ér : “ Shin i@@ wo ia kar kera , man ag@@ u@@ ngu kpaa aa kpe@@ gher nahan kpaa , erdoo Wam a we yô , una kar hen a we kera ga ; ikyuryan Y@@ am i bem kpaa ia kpe@@ gher ga , kape Yehova , Or@@ kuran ne u lun a mhôônom , A kaa la . ” ( Yes . Han@@ ma@@ or u yange nan pase kwagh hen ijiir la cii saan nan iyol . 4 , 5 . ( a ) Ior mbagenev ken ityar igen mba nengen loho u dedoo u se pasen ne nena ? E@@ ̱r C . H@@ a@@ man lu Or@@ ag@@ ag@@ u , a@@ dooga ka A@@ mal@@ e@@ ki je la , man Yehova kaa ér i tim A@@ mal@@ e@@ ki kera . ( Yakobu 1 : 17 ) Satan , “ ter u aie ” la soo ér se̱ ya ican u zuan a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nahan se̱ de kera zough a msaanyol man uma ga cii . Mbayuda koson ayol a ve sha bredi ayange ayange , di vough er Mbaiserael kpa koson ayol a ve sha man@@ a ken anyom 40 a ve tsa ken deser@@ ti la nahan . James kaa ér , “ mayange ga , kwagh ne gema wasem u seer suur sha Yehova cii . Yo@@ gbe@@ h@@ a Nahan cii kpa , ka Mkaanem ma Aôndo ma lu kwagh u vesen u i doo u se gbidyen kwar sha mi ye . ( Yakobu 1 : 25 ) Een , aluer se er sha akaa a se hen ken Ruamabera la yô , se zua a msaanyol u mimi shi se fatyô u hemban wan ishima a mbam@@ kighir mba uma mban . Kwagh@@ fan ka a kohol mfe man mkav man iwanger i or zough a mi sha kwagh yô , nahan a wase nan n@@ a@@ ̱@@ n er kwagh sha inja . Se time sha ikyav i E@@ no@@ ki ken kwaghhenen ne sha er se zua a mlumun sha mpin ne yô . A wa i̱ ka sha ci u myom wase man u mba ve ongo kwaghpasen man ityesen yase la kpaa . ( a ) Yesu yange tese kwaghfan sha u tan mbadondon un icin sha kwagh u lun wang sha iyol la nena ? “ Er av@@ aan ka a lu sha uwegh ku or@@ age@@ egh nahan , kape ônov mba nomso mba i mar ve , mbamaren vev ve lu iyev her , ve lu la . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 27 : 4 . Hi@@ ihii yô , ka kwagh u orgen u í yer iti na ér M@@ ika yô . Or ne er e@@ ev ver hen ya na shi lu a Or@@ le@@ v@@ i u̱ lu pristi na yô . Nahan cii kpa , alaghga ishima ia yina se shighe u i lu inja er zayol wase la ngu been ga yô . Ro@@ al@@ d kaa ér , “ Ken mhii u kasua la , yange saan mo iyol er m de akaa agen , shi m ker ian sha er me va er tom u injaa ne kasua jimin yô . ” 1 : 5 ; 3 : ​ 14 , 15 ) Sha kpôô yô , yange saan Timoteu iyol kpishi u eren tom u Orkristu hen ijiir ne shighe u lu gumor la . Alaghga u ngu a or hen tsombor wou u nan lu yan ican a angev mbu vihin tsung shin nan lu nôngon a m@@ taver u iyol@@ been yô . ( Or@@ pa . F@@ ese je i nenge ér i kar anmgbianev ityakerada ne . U m@@ asen kuren yô , Yehova ka u@@ hemban@@ agee . • Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ve wase or u nan gem ishima , nan pase asorabo a nan la nena ? Ka ve hen ér akaa a ve zough a mi la aa na ve mkpeyol . Yesu na wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la zege@@ tom u hemban cii , ka tom u nengen sha ya shi koson ya la sha kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough . “ Kpa er se luun ken mimi sha dooshima yô , sé vesen sha akaa cii ken Un u A lu ityough , ka Kristu je la . ” ​ — 4 : 15 . ( Mateu 24 : 45 - 47 ; Aerenakaa 2 : 1 - 36 ) Kanyi a er u iv@@ in akaa ne cii sha u una taver nongo u Kristu ? Shighe u Mesiya va la , a ôr kwagh a Peteru u a lu tindi sha ci u mbahenen mba Yesu cica cii yô . A kaa a na ér : “ W@@ a s@@ an@@ ker wou ken vaa , gadia mba ve tee s@@ an@@ ker cii á wua di ve sha s@@ an@@ ker . ” Kanyi akaa E@@ no@@ ki yange fa ga kpa se se fe , man er se fe akaa ne yô , se er nena ? Nahan kpa , dooshima wase saa sha Mbakristu mba se fe ve la tseegh ga . Ka ityôkyaa i môm tseegh i nyi yange Tindi na ian ér i̱ yar tom a awambe , man awashima u kwagh ne yô lu nyi ? Er nan ve i gbe u se eren msen ken iti i Yesu ? Anyom iky@@ un@@ du@@ gber nga kar yô , ve seer ng@@ een je kuma er iorov 3@@ 8@@ ,@@ 3@@ 9@@ 3 nahan , hemba er yange ve lu la je kuma kwa har man kwagh . Yesu yange er msen hen Yehova kaa ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” ( Yoh . Yange mea zua a or je m su@@ gh nan mer , A@@ di@@ ó@@ s sha ish@@ u@@ ghun i ior mba ken tar u N@@ ic@@ ar@@ ag@@ ua . Ashighe agen yô , ka ve lu zwa ahan ahan , kpa ka ashighe cii ga . . . Jo@@ el ngu a angev mbu an@@ ng@@ ôô@@ v nav ve lu a mi ga yô . ” “ A gb@@ ihi uma Na ken ku je ” Á nger ér : “ T@@ ER@@ E , U tôv@@ om , U f@@ am . Kpa Paulu tese ér a gba u se er kwagh a hemba di u gbidyen kwar sha kwagh u nongo u Yehova u lu eren la ve se yina ishima ga ye . ( Ôr Yesaia 1 : 18 . ) Kpa iyol@@ tseghan i Orkristu wa nyi man nyi k@@ ere ? — Lev@@ iti@@ ku 19 : 2 ; Mateu 24 : 13 . ( b ) Ka mbampin mba nyi i pin sha kwagh u batisema ? ( Mateu 17 : 25 ; 18 : 12 ; 21 : 28 ; 22 : 42 ) Ka kwagh shon môm , apostoli Peteru kpa yange nger mbananjighjigh a na imôngo la kwagh sha u ‘ nd@@ eren ishima ve i wang ’ la ye . 10 : 1 , 36 , 37 . Ior mba ime i doo ve ishima mbara soo u p@@ ir@@ in iwanger nena ? • Ka igbenda i pasenkwagh ken makeranta i nyi nahan mbagenev ve nenge ér i doo ? ( b ) E@@ ̱r uumace ve dondo gbenda u Adam man Ifa nahan kanyi i dugh k@@ ere ? Alaghga mbagenev vea hen ér kwagh u yange mbahemenev mba shin t@@ ine venda yô lu u Mbakristu yan awambe shin m@@ á@@ n á jighilii , shin yan inyam i i s@@ enge i he@@ e awambe a i̱ inya ga , shin kwaghyan u i nongo awambe sha mi yô . Nahan Solomon tem tor sha ityough ki Davidi yô , a tsaha un , a tindi B@@ en@@ aia za wua un . Yange fa er S@@ hem@@ aia a lu O@@ ri@@ serael er un nahan yô , nahan cii kpa fa er i lu “ Aôndo A tindi un ga ” yô . Or u yange nger washika ne m@@ us@@ an iti na , nahan or@@ vesen wam pin@@ em ér mo m pase un iti i or ne jim jim . Se mba we ayol a ase ikyo tseegh ga kpa se mba keren kwagh u doon sha ci u mbagenev kpaa . — F@@ il . * Aluer nom man kwase mba ve sember eren ivese la vande eren ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh , kpa ve soo u shi kimbir sha ishigh ki Yehova man tiônnongo yô , ve ôr ic@@ egh@@ zwa la sha gbenda u tesen ér ve vande ôron i̱ , sha u tesen ér i vande ‘ zuan ’ ve kera . — Mateu 19 : 6 ; 22 : 21 . Shighe u Tartor u Aôndo ua va hii u hemen tar ne jimin cii la , a “ kange ” Satan , shin a yange un , una “ kera tsu@@ ghun akuraior ga . ” 2 : 13 ) Ior mbara yange ve pav ivaa sha tindi ga , ve gbaa undun kasev vev mba sha u@@ ye mbara dang dang tsô , sha ci u hiden eren ag@@ um@@ au@@ kase shin kasev mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga . Shi Yesu yange yer iember i yange zua a mi sha u eren tom vea Ter na imôngo la kpaa ga . Kpa , aluer se soo ser se civir Aôndo a ishima yase cii yô , gba u se kuran atindi a na sha hanma kwagh u se eren cii . 12 , 13 . ( a ) Tese ikyav er h@@ ua ka a va a ican yô . ( b ) P@@ ase er se wa ikyo ga ve h@@ ua una vese ken a vese fele fele yô . 5@@ 3 :⁠ 3 ) Sha mimi yô , Mbakristu mbagenev kar sha ij@@ ô@@ a@@ w@@ ange , inja na yô , i wua ve sha ci u jighjigh u nan ve . * N@@ oo@@ v man kasev kpishi tee uya vev shi ve de ityom ve , shi ve tee u@@ z@@ end@@ en@@ ya vev sha er vea za seer eren Yehova tom yô . Or ka nana na se kwagh sar sar yô , kwagh la a kôr se ken ishima . Aluer se ver ishima se kegh ato a kwaghfan u Aôndo tsung yô , “ mfe u fan Aôndo kpaa , [ se ] zua a mi . ” Ka nyi se hen ken Aerenakaa 6 : 1 - 3 ? U lamen zwa u wang la wa nyi k@@ ere ? 7 , 8 . ( a ) Er nan ve i doo u se eren kwagh ken m@@ z@@ ough@@ o ? • Gbenda u wan ka nan vese ken uya la tese ér i er se sha gbenda u “ kpilighyol ” nena ? A shi nan kpa , Mbayuda mba sar ve u hiden veren mcivir u Yehova ken Yerusalem la zua a ishimataver kpishi sha ngeren u a er kwagh u ityom i ken tempel i H@@ es@@ e@@ k@@ ia hide ver kua zege@@ iniongo i P@@ ase@@ ka i Yo@@ shia er la . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i va nyôron Tartor , i i lu sha ci u nomso man kasev man ior mba sha ajiir kposo kposo kua akuraior shin ijô la tese ér Un u a gbe akaa cii la s@@ angen a s@@ ange sha dooshima ga . Er Daniel u@@ ve ityough u eren ityom i ken tiônnongo yô , S@@ ar@@ ah di gema lu nan ve ishimataver i gba u a na ve la . Yange ve sôn ér i na ve tor u vea nengen a nan yô . Shighe u pasen kwagh la una kar . Na Se “ Kwagh@@ yan W@@ ase . . . u A Lu sha C@@ i u A@@ yange A@@ yange ” La Alaghga vea lu ôron ityakerada i i gbe i zough sha tom ve ga yô , shin vea lu lamen a ior sha tele@@ f@@ on gayô vea lu tin@@ d@@ in a tindi ior a il@@ yo@@ ho sha akaa a samber a abaver shin vea lu keren a ker akaa sha In@@ tan@@ et . Yesu yange tese nyi sha kwagh u msen u eren@@ e ? • Sha gbar u ah@@ endan yô , se lu a vangertiôr ser nyi ? Mkaanem ma Aôndo ma@@ ̱ lu tamen kwagh ken ityesen yase . Nahan cii kpa , se ker nen u lun a mfe u fan u yaren tom a Mkaanem ma Aôndo tsembelee sha u lamen a ior sha gbenda u se gema ve vea ngohol loho u Tartor yô . Sha nahan yô , ka nyi je se er sha ci u ior asev , i ia hemba msen u se er sha ci ve laa ? Shighe karen yô , shi ve va mar wan ugen , un di mba yer un ér Paul . Nahan yô , u lam a ônov ou sha itinekwagh i hange hange , i ka i taver u lamen sha mi yum ne nena ? F@@ ol@@ ake shi nger kwagh sha kwagh u averen a Tartor la , a un lu veren ashe a mi yô . R@@ ic@@ o hen ér a gba u una kegh zan zan una nyôr anyom a tindi a ne or ian i eren ishima i nan la cii ve , una mase eren Yehova tom sha ishima i môm ye , nahan kwagh ne za un iyol kpishi . U tesen ikyav yô , time sha kwagh u i nger ken Marku 5 : 25 - 34 la . Nahan yô , de se time nen sha igbenda i se kar ve se za hemen u dondon Kristu yô . Or u yange nan tindi Yesu la nan hemba un tahav gaa ? Yange i gba uumace ér ve lu gbem sha won , ve lu tsombor u vough u ken mzough , ve̱ eren tom imôngo sha u nengen sha tar u paradi@@ so la . “ Z@@ EN@@ D@@ E N@@ EN SH@@ A M@@ I V@@ O@@ U@@ G@@ H ” Mbah@@ enen mba Yesu sember za hiden ken G@@ al@@ il@@ ia , ape ve za pase kwagh ve tser cica cii la . Hanma inyom yô , ior kpishi mba i dugh ve ken tiônnongo kera yô , ka ve gema ishima ve c@@ in ve hide ken nongo u Yehova . Gba u mbatamen mba ken tiônnongo u Kristu vea hen u lun er Kristu nahan . Or@@ tamen la nana fatyô u lamen vea nan sha kwagh u Bibilo i kaa ér se lu ken bem a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev la . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ( Yohane 10 : 16 ; Mpase 11 : 15 ) A@@ kur@@ aior a sha tar dondo kwaghwan ne kpa ? Ishima tile sha inj@@ a@@ or i se lu kpôô kpôô ken atô la . 3 : 19 ) Shin er mbahenen mba Yesu gba any@@ iman sha kwagh u or u nan lu or@@ vesen hen atô ve la ac@@ in imôngo nahan kpa , Yesu wa ishima a ve . Yehova ver un tor sha Iserael . Aluer u ngu zan makeranta her yô , u ungwa kwagh u vihin ahumbe man u m@@ tser u tar u lu seer a seer tse@@ en la man ior mba p@@ aan ak@@ ô kua mbamzeyol mbagenev kpaa . Heela tseegh ga , Aôndo shi tsen@@ ga pasen gbenda u Shi@@ ru@@ shi una nôngo ityav la ér , una uma mngerem shin u@@ if@@ i , shi a pase ér hen shighe la , a undu ih@@ in@@ da i gar la i@@ vegher , nahan a lu ican u hemban gar shon ityav ga . Bibilo kaa ér ‘ inyaregh ki kor or sha kwagh u vihin . ’ ( Or@@ pa . Nahan kpa , ka i taver we u ôron ior mba u zough a ve ayange ayange la kwagh u Aôndo man kwagh u T@@ ar@@ tor@@ o ? Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U taver mbahenen nav asema shighe u lu tsaase ve sha tom u pasen kwagh ken igbar la wener ‘ yôô nen sha ity@@ or@@ iy@@ ough@@ ough . ’ Paulu za hemen ér : “ Ken ve yô , mba i doo Aôndo a ve ga la ve hemba ng@@ een gadia A tim ve ken ik@@ ôngo . ” Mbaiserael lu tan ikyaa a mbah@@ emb@@ an@@ ato mban ! ( Ôr 1 Timoteu 4 : 16 ) Ka wea lamen a ior sha kwagh u Yehova man kwagh u Tartor na yô , jighjigh u nan wou a seer taver shi Aôndo a seer doon we ishima kpaa . Sha mimi yô , aluer ú ngu maan jighjigh u nan wou ga yô ú fatyô u maan u mbagenev kpaa ga . — Yuda 20 , 21 . A@@ te@@ jir ne ngu a u@@ j@@ ôô@@ ji 47 sha ing@@ y@@ egh ki ityar i ken Y@@ uro@@ pa i yange i wa ave shin inya , í lumun a atindi a sha kwagh u ian i or lu a mi i eren kwagh u nan soo shi vendan kwagh u imoshima i nan i vende la . 13 , 14 . ( a ) Kanyi ka i mgbegha mbagenev u za pasen kwagh sha ajiir a i lamen ijô ig@@ en@@ egh@@ e ? An@@ ng@@ ôm u vesen kua anmgbian wam u kwase u kiriki kpa tsu@@ we t@@ ume ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne a mo ityô . Sha nahan yô , ka hanma or u i shigh nan mkurem nyian ne cii nan lu ken “ k@@ ov ” u Yesu lu ôron kwagh u u ne ga . Mimi mba lu tesen mbara doo un ishima , shi ior mba lu tesen la kpaa doo un ishima . ( Pasalmi 2 : 11 ) Aluer ve dondo kwaghwan ne yô , kanyi ia ere ? ( Daniel 12 : 13 ) Daniel yange civir Aôndo sha mimi zan zan kar kpen . ( Mateu 1 : 6 , 16 ; Luka 3 : 23 , 31 , 32 ) Ka nahan ve , cii man i mar Yesu yô , ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el kaa a Maria ngô u Yesu wener : ‘ Ter Aôndo kpaa Una na Un iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Ter Na Davidi ’ ye . — Luka 1 : 32 , 33 ; Yesaia 11 : 1 - 5 , 10 ; Mbaromanu 15 : 12 . Yange i due a ve ken uma u ior kpishi eren ken gar u U@@ r la kera , nahan lu inja er ve kera fa er kwagh a za a ve a kure ga nahan . Nahan kpa , wa ikyo sha imoshima i ior mbagenev . He@@ mba doon u iky@@ aior i ken Kristu ia kegh zan zan ia kar kuman ve ia vôso kwase shin nom sha ci u nyi ? Se mba pasen loho u dedoo u Tartor er Yesu nahan . Ashighe a bem a lu yô , ka se zende sha igbenda i i er la a mzeyol shio , sha u eren tom wase u pasen kwagh la nena ? Yô , de se tese nen ser , se wuese “ mba ve lu eren tom u tartor u Aôndo ” a vese imôngo mban . ( K@@ ol . M@@ kôôm ne wase “ mba i tsaase ve a tsaase sha mi la ” ve hide ve ya ikyar a Yehova . ( Heb . Shi Paulu kpa i m@@ us@@ an u@@ sho@@ ja mba kuran un la . Ma shighe môm ngu u hanma or sha tar cii nana ban a dooshima u Yehova a lumun a mi ne ga , shi mayange kwagh a er nahan kpaa ga . Shighe u Yesu man mbaapostoli nav lu zenden pasen kwagh la , yange ve eren ma tom u u@@ ke ga . 5 : 23 ) Shighe u Saulu lu yemen sha gbenda la , Yesu ande hen a na , nahan iwanger sen va p@@ ir un ashe sha ivande . D@@ ugh “ tindi ” kera yô , Paulu shi ter “ tindi u jijingi ” man “ tindi u isholibo man u ku@@ ugh . ” ( Rom . • Ka nena yange apostoli Peteru man Paulu kua mbagenev ken derianyom u hiihii la pase loho u dedoo sha gbashima ? M lu ortamen her , kpa er m gema ityom yam igen i ken tiônnongo m na mbagenev yô , m hemba zuan ian i lun vea K@@ im shi nengen sha a na doo doo . ” Ka ishima i nyi i doo u se lu a mi shighe u i hendan a vese shin i tôv se a ic@@ ana ? Kpa er ior kpishi mba ve civir Aôndo sha mimi mbara ve fe iti na i Yehova la yô , kwagh la wase ve u kporom hen Aôndo . Kwagh Ngu u A Y@@ angen Ior u Nan Jighjigh Y@@ ôô ? Mbam@@ taver kpishi ka ve na ior ve u@@ le nyian . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) An@@ za ne nga ne ior u lun a mbagenev imôngo saan saan kua mba hen tsombor kpaa . Nahan kpa , kwagh u vesen ugen ngu u a hembe bredi shin kwaghyan yô . Anyom nga va kar yô , anmgbianev mba un@@ yi@@ in mban yem tom sha ajiir kposo kposo ken tar u Jam@@ an@@ i man A@@ ust@@ ria man Lu@@ se@@ mbor ( Lu@@ x@@ emb@@ our@@ g ) man K@@ an@@ ada man Amerika . Mic@@ hel@@ le : M soo u ôron we kwagh ugen cii man me yem ye . ◆ Ô@@ no@@ v mba kasev un@@ yi@@ in mba F@@ al@@ ib@@ u : Aerenakaa 21 : 9 . Kpa ieren i Peteru man An@@ der@@ ia man Yakobu kua Yohane la i kaha kposo . K@@ o@@ di , u se er kwagh na sha mhii u ngeren ne la kaa ér : “ Yange m nôngo kwagh kpoghuloo ve m de u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ye . Apostoli Peteru umbur se ér : “ De kera geman nen ayol a en sha inja i asaren a tsuaa . . . la ga , lu nen er ônov mba wan ikyo nahan . . . Shin er uumace lu a tsa sha tar kpishi ga nahan kpa , ve tagher a akaa a vihin tsung . Mbagenev yô , or ka nana fa takerada kpishi kpa ve kaa ér nan fa kwagh . Or@@ timen ken Bibilo , u i yer un ér R . Kwagh ne tese wang ér kwagh u Tartor u Aôndo gba wan@@ kwase u kiriki ne kwagh tsung ! Mba@@ civir Yehova mba kwagh u injaa sha ishigh nagh kpishi je ka kwagh u una de ér ve kpe môm môm ve bee ga . Se mba eren kwagh ne nena ? Ken inyom i 19@@ 6@@ 2 la , m vôso C@@ l@@ or@@ is K@@ no@@ c@@ he , lu pania u sar sar , lu a ice i nyian sha it@@ you . Kpa ken vegher u vesen u mkur u kwaghôron u profeti la yô , lu u orumace nana kera tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo shin tar ga ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar . 3 : 10 , 11 ; Ps . Er ibanave kange num a ior hen ani@@ jiir la yum yô , ior cii va yevese undu u@@ tsa vev mba k@@ ahan iy@@ i@@ av man uya vev sha ci u keren mkpeyol . Er Yesu a lu Or@@ yiman wase yô , se fatyô u lun a vangertiôr ken a na sha ci u nyi ? M@@ zough ve ne wasem u nan jighjigh a a@@ kper@@ an shio mer m zua a kwaghaôndo u mimi , nahan m er batisema m hingir Orshiada u Yehova ken inyom i 19@@ 8@@ 5 la . Or@@ pasalmi wa icam sha mi vough nahan ér : “ A@@ tindi a TER nga vough je , nga hi@@ r , nga taver uma her ; mpase u TER ka u jighjigh , ka a na or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . ( 2 Utor 6 : 15 - 17 ) Ka nyi se fatyô u henen ken kwagh ne , kua akaa agen a yange er Elisha laa ? Ne agumaior , aluer ne mba hen ijiir i tindi a lumun ér ken makeranta kpa or á fatyô u pasen mbagenev kwaghaôndo yô , ne mba nan Aôndo icivir sha u pasen mbagenev kwagh ken makeranta kpa , shin ne mba den ner mci@@ e u cian or a̱ yange ne ? M@@ kav yangen se u vihin ishima shin ôron kwagh sha iyol i anmgbianev g@@ es@@ egh@@ ee . — Anz . Yobu yange fa mimi u kwagh ne doo doo . Jigh@@ ilii yô , Yesu yange soo ér mbahenen nav ve er tom u geman ior hingir mbahenen la sha gbashima ! Kwaghôron shon kaa ér : “ Or@@ gen lu hen shighe ne , i yilan un ér Yesu , lu or u fan kwagh , aluer ka shami u yilan un ér or yô , gadia eren ityom i age@@ egh , shi yange i doo ior kpishi u keghen ato ungwan er a lu tesen yô . He@@ mba k@@ undun iyol heen shi hu@@ an kpaa shi or nana za se iyol heen ga . Ka unô i gbe u vea ya bredi shi vea ma wain la ? Ka mbatamen mba ken Kristu je i hembe gban ve ishima u nan iwasen i ken jijingi ne ye . Kwagh ne yange er shighe u Mbam@@ e@@ de man Mb@@ ap@@ er@@ shia hemba Bab@@ ilon ityav ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ Y . la . Hen shighe la a kar a mba@@ ah@@ end@@ anev cii kera . Ity@@ akerada i I@@ vangeli i iny@@ iin la cii ôr kwagh u u@@ ivande mba Kristu yange er , mba ve taver jighjigh wase u nan yô . D@@ ugh Mbashiada kera je kpaa , ior mba i sar ve u fan mba ve lu a iwuese ka ve tôô ér ka ian i civirigh je ve lu a mi u suen tom ne a akaa a ve lu a mi yô . Se mba a hanma ityôkyaa i nan jighjigh ser Yehova iv isharen na la hegen . — Luka 22 : 28 - 30 . Er nan ve icombor kpishi nyian i fetyô u teman imôngo lamen ga ? ( Pasalmi 5@@ 6 : 4 ; Mateu 10 : 28 ) Jijingi u Yehova yange na Mbakristu mba i shigh ve mkurem man iyôngo igen la agee , nahan ve cii ve tile dông . Or@@ pasalmi yange kaa ér : “ Mba@@ aôndo mba iorov cii ka a@@ gbil@@ in@@ akaa tsô , kpa TER gba U@@ sha . ” Zum u mbamaren ve eren msen a tsombor imôngo yô , a gba u vea pase asema a ve ken igbar sha er mbayev vea kav er ikyar i mbamaren vev ve ye a Yehova la i̱ lu i̱ k@@ ang@@ en@@ aa yô . • Se fatyô u ‘ sur@@ un ishima ’ sha ashighe a nyi nahana ? N@@ ôngo u nengen er yange a lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la ken ishima shighe u a tôô i@@ deri ihi@@ ar , a za nyôr ken te@@ mbe u tempel la . Ka a er nan kwagh u a doo nan ga yô , kwagh gbe nan u keren bem ga , ka nan lam c@@ a@@ veraa , shin nan gba num nan kera lam a lam ga ku@@ aa . ( Or@@ pa . Mbam@@ pase mba Aôndo man jijingi na una wase se u eren nyi ? Er se lu zuan a iwasen sha ikyev i hemen u Yehova u sha dooshima la , a gba u se kpa se lu tesen iwuese man ieren i kwagh kuman se la sha hanma gbenda cii . Yange pase er m@@ ts@@ wen@@ em ma vihi ken iyol@@ been yô , shi pase er i lu hange hange u eren a ior doo doo yô . Noa war vea tsombor na , sha ci u ve ungwa imo i Aôndo T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A u Aerenakaa ôr er tiônnongo u Kristu yange hii shi samber yô . ( b ) S@@ aa se fa ityesen a kôr inya ve se fatyô u pasen ior kwagh tsembelee y@@ ee ? A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Satan mee akuraior a shin tar ér a kohol ve ken ityav mb@@ in . ( Yobu 1 : 9 - 11 ) Aluer se mba civir Yehova ser gba u se er nahan , kpa saan se iyol ga yô , nagh asev ku iwuese kua lu a m@@ shi sha mi . ( W@@ a a@@ kwa@@ ti u a kaa ér “ U Ge@@ man Mba@@ kp@@ eng@@ av H@@ ingir Mbah@@ enen ” la ker . ) ( b ) Shighe u A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l kera tile a Davidi sha mimi ga la , yange lu Davidi ken ishima nena ? Shi a kaa kpaa ér : “ Han@@ mô u nana hide a iyol i nan ijime er wanye ne nahan yô , ka nan je nan hembe sha tartor u Sha ye . ” 6 : 1 ) Ashighe agen yô , ka i gba u a wa or kwagh sha ci u inja i nan . De V@@ ih@@ in I@@ vaa You Ga Takerada ne mase kuren sha kwagh u E@@ s@@ era er sha u wanger mba ve hông@@ or ayol a ve a akuraior a hen tar ve la . Kwagh ne na yô , se vihi shighe sha gbenda kuma ah@@ wa 36 shi t@@ ume se iyol cii se mase za nyôron hen af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova a hen ger@@ i u R@@ i@@ o de J@@ an@@ e@@ ir@@ o , ken tar u B@@ ra@@ z@@ il la ye . Kanyi kwagh i kpilighyol sha mtim u yange i tim gar u Bab@@ ilon laa , man kwagh ne tese nyi sha kwagh u Yehova ? 17 : ​ 15 , 18 ) Nahan kpa , er nyian ne ajiir agen kpishi ken tar shon a kera lu a iky@@ on ker ga yô , alaghga a taver mbat@@ an@@ a@@ kper@@ an sha akaa u lumun ér ngise kwagh lu nahan . Lu Mar@@ ta man Maria mba ve lu an@@ ng@@ ôô@@ v mba L@@ as@@ ar@@ u , ve lu ke ’ Be@@ tan@@ i u ke ’ Y@@ u@@ dia la yange ve tindi loho ér a̱ karen a kar ye . A@@ kav A T@@ esen I@@ yol@@ tseghan A@@ in@@ ge ( 1 Timoteu 5 : 18 ) Tindi u Aôndo yange wa Mbaiserael la kaa ér hanma or@@ vesen u hen tom yô nana kimb@@ in mbatomov mba nan kwagh u i gbe u a ki@@ mbi ve la vough . 6 : 25 - 34 ) Kwagh ne shi tese er i sar Yehova u va nd@@ eren ior shin ku shi a lu a tahav mbu eren nahan yô . Sha mimi yô , or@@ yiman se ugen u lun er Yehova nahan ngu ga . — Mat . Nahan kpa , ve cii kwagh hemba gban ve u wasen mba@@ vih@@ in@@ yol a u nengen sha ayol a ve . Nahan de se tese nen mbagenev dooshima sha mimi sha u wasen ve ve ‘ k@@ usu kwaghôron u uma la gb@@ ang gb@@ ang . ’ — F@@ il . Ve dugh ak@@ ô@@ v la ngô@@ ôr ga , kpa gema gba u E@@ d@@ ith una ôô am@@ gb@@ i@@ ôr la sha . Paulu yange wa ago@@ yol sha tom na u pasen kwagh la nena ? Kristu u a lu Ity@@ ough ki tiônnongo la , ngu yaren tom a tahav mbu mbu dugh ken “ uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh ” la sha u tesen Mbahemenev mba Shin T@@ ine mban er vea nengen sha tom u Tartor yô . SA@@ A S@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN U L@@ U@@ N U@@ I@@ C@@ I@@ G@@ H@@ AN@@ MB@@ A@@ I@@ OR@@ O@@ V K@@ EN@@ G 37 : 32 , 36 . Er or u te@@ en kasua la fa ér uta@@ gbe@@ de mba dedoo mba a inja kpishi yô , a yem “ fese , N@@ W ” a za tee akaa a na cii sha er una yam un yô . Ka u wa ago@@ yol u za eren i@@ ember@@ yolough sha shighe u eren akaa a ken jijingi , er u zan mbamkombo shin duen kwaghpasen shin henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke laa ? Lu Mbaiserael cica cii ve lu eren kwagh u vihin sha ishigh ki Yehova ga . sha u pasen kwagh sha gbashima nena ? Shighe u “ mkur u [ tar u Mbayuda ] mgb@@ ôghom la , ” Peteru wa anmgbianev kwagh ér ve ‘ kundu ishima shi ve lu gen@@ g ge gen@@ g shi ve eren msen ’ kpaa . Shi time ase sha iyenge i ior 4@@ ,@@ 9@@ 2@@ 1@@ ,@@ 7@@ 0@@ 2 mba aluer i kar kwar vough yô , yange i tese ve Bibilo gbilin hanma uwer la . U Nenge sha Kwase Wou Nen@@ a ? P@@ ase er alaghga yange lu Aberaham ken ishima zum u Aôndo tôndo zwa a na ér tar cii ua zua a iveren ken “ tsombor ” na la . Kpa he ’ i@@ aven i̱ ve lu a̱ vôso ayol a ve ga la yô , ka i tôô ér ve e̱r ityendezwa i iv@@ es@@ egh , shin ve bu@@ m he ’ atô ve , ka ivese tsô ve lu a̱ e̱r ga ye . 14 , 15 . ( a ) E@@ ̱r yange Yesu kpe kera yô , akuraior cii hii u zuan a iveren sha ikyev i “ vor ” u Aberaham nena ? Yesu yange tese ér akaa a ken jijingi gba un ishima kpishi sha u zan mbamkombo mba civir Aôndo hanma shighe . Kwagh ugen u una wase ne u eren kwagh a shighe wen sha inja yô , ka u lun vea mbagenev imôngo . An@@ you u kp@@ el@@ an zenden a mi u i kimb@@ in ha@@ ya sha mi ga shi kp@@ an@@ de@@ gh kpa i ngohol sha mi ga ne , wase up@@ ania kpishi u eren tom ve u pasen kwagh la a u vihin inyaregh cuku tseegh tsô . Nahan kpa , aluer u ngu eren msen vea tsombor wou sha shighe u kwaghyan shin shighe u henen Bibilo tseegh ga , shi u ngu t@@ eren akaa a a ze u iyol man ônov ou ken mbamsen mbara kpaa yô , u hemba wasen ve cii . M@@ gem u se gem igbenda i se pasen ior loho u dedoo la tese ér se mba dondon ikyav i mbacivir Aôndo mba ngise mbara . Yange tese kwagh u a lu u vough sha kwagh ne yô , sha u van@@ den lumun ér , kwagh ne ka gbenda u pasen m@@ doo u Yehova Aôndo a doo se ishima la , shi ka ian i injaa i se lu a mi i tesen un dooshima wase yô . Yehova shi kôôm ior nav sha Mkaanem nam man sha ikyev i nongo na kua icighan jijingi na kpaa . Gba u ú n@@ orom ikyaa sha kwagh ga sha er u er kwagh u doon kwase wou shin or@@ ya wou yô . 36 : 15 - 17 ; Ne@@ h . 9 : 28 - 30 ) Mbat@@ im@@ en sha akaa a ken Bibilo mbagenev kaa ér or u ngeren Pasalmi 1@@ 11 la yange una lu uma sha shighe u Mbaiserael due ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon , ve hide ken tar ve la yô , ma hemba zuan a atô@@ akyaa a wuese Yehova sha er a lu Aôndo u mimi man u age@@ egh yô . Ôr kwagh ti@@ ôn@@ ôô . Er Yesu ya ican kpishi nahan cii kpa , a tile sha mimi her , nahan a tese er Satan a lu ic@@ ôr - or@@ aie yô . 3 M@@ lu u Or Ka a Lu Nen@@ a Ve i K@@ aa É@@ r Nan K@@ u@@ ngu I@@ c@@ ana ? A@@ t@@ indi@@ akaa a Bibilo a sha kwagh u aeren a wang la doom ishima shi m ne a icivir kpa ? ( Mbakolose 1 : 9 , 10 ; 1 Mbakorinte 6 : 11 ) Mba lun ken bem vea Aôndo yô , ve kpa ishima gba ve sh@@ imi , ngeren ne kaa a vese ken hemen ér kwagh ne na ve ishimaverenkeghen i mimi kpaa . Ô@@ R G@@ EN@@ ES@@ E 19 : 15 - 26 . “ M@@ h@@ ôônom ma zungwen man shi ip@@ ira i Aôndo ” la ngi a inja tsung . Ikyav igen i kwaghyan u ken jijingi u kuman , u sha ashighe ashighe yô ka takerada u i yer ér , D@@ ra@@ w C@@ lo@@ se to Jehovah la , yange i due a takerada ne sha M@@ kohol u V@@ esen u “ Mba@@ yôôn A@@ ng@@ we u Tartor sha Gb@@ a@@ shima ” u i zua sha ajiir u@@ deri u@@ deri , hii ken inyom i 200@@ 2 zan zan per ken inyom i 200@@ 3 la . 17 : 5 , 6 , 15 ) A tim nyityô kwaghaôndo u aiegh cii kera , kua mba ve sen@@ gen ér ve mba Mbakristu la cii . Kwagh ne una gema a lu mhii u “ zege@@ can ” la . ( Mat . 24 : 21 ; 2 T@@ es . Kpa aluer ter@@ u van@@ den eren akaa a dedoo a we yô , u lu a vangertiôr wer una va u ah@@ enge ga . Aluer se mba lamen vea mbagenev sha kwagh u ishimaverenkeghen yase la yô , a wase se nena ? Ka mkaanem ma inj@@ a@@ am ma nyi í hii shi í k@@ ur Pasalmi 1@@ 18 la a mini ? Mkaanem nam ma wanger gbenda u sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe u se ze shami la . Shighe u m tema ken Iyou i Tartor , ape or môm nana fatyô u nengen a mo ga la , m umbur akaa yange erem ken tar u V@@ ie@@ t@@ nam la . Kpa akaa ang@@ an nahan na se ityôkyaa injaa i veren ishima ser a kpe se iyol ken hemen ga . Mbai@@ hyomov yange vea yem a ior mba Aôndo uiky@@ angen man ishima ve ia lu vough sha ishigh ki Yehova yô , a ungwa m@@ liam ve@@ m . Saan mba ve lu nyôron hen h@@ unda ne iyol kpishi shi mba zuan a mk@@ om kpaa , gadia mba eren tom u pasen kwagh ne kpoghuloo . Sha mimi yô , kwagh u Tartor yange doo Yesu ishima tsung . — Ôr Mateu 12 : 34 . Kape ônov kpa vea hemba hingir ior mba soon Yehova aluer mbamaren mba eren akaa a bem una lu hen ya je la . Mbashiada Mba Yehova — Mba Y@@ e@@ men Hemen V@@ ang@@ er@@ tiôr ! A shi nan kpa lu a ityôkyaa i dedoo i yange na ve er kwagh nahan yô . Er ve lumun a Noa ga nahan kpa mtim va kpee . Ken inyom i 19@@ 6@@ 4 la , i nam tom u zenden sôron af@@ ishi a bran@@ ci a ken ityar igen . Bibilo tôô Satan kar sha be@@ gha u tan k@@ ume , u a lu keren inyam i una ya yô . Kristu yange tesen ior “ er ka or u lun a tahav ” nahan , gadia tesen ior akaa a Aôndo . ( Y@@ ak . 1 : 12 ) A saan “ iyôngo igen ” i Kristu , i í lu nôngon ér ia zua a iveren sha ikyev i vor u Aberaham la iyol u ungwan Kristu kaan ér : “ V@@ a nen , ne mba i saan ne iyol mba T@@ erem , ya nen dyako u tartor u i ver sha ci wen hii sha i@@ gbe@@ tar je la . ” ( Yoh . Ity@@ av mbi ngise i yilan ér Ze@@ ge U@@ t@@ ya la hii l@@ ù ke ’ Mbakristu Mba@@ aiev , ape yange mbah@@ e@@ men mba@@ ad@@ ua mba sha a@@ vegher ahar a ity@@ ange@@ utya la cii l@@ ù k@@ enden at@@ ôndo a zege@@ usu sha u taver agumaior a ve asema ér a̱ yem ityav la . Yesu yange pase injakwagh ne nena ? ( Ôr 1 Yohane 2 : 3 - 5 . ) ( Ôr Pasalmi 1@@ 25 : 1 , 2 . ) M K@@ undu I@@ can kpa M Ngu Y@@ ô@@ ugh Y@@ ô@@ ugh ken Jijingi ( A . Yesu kaa ér : “ T@@ aver ishima , gadia er u er shiada sha kwagh Wam ken Yerusalem nahan , kape ú shi ú za er shiada ken Roma kpaa keng je la . ” — Aer . • Kanyi Aôndo a soo ér uumace cii ve̱ fa sha kwagh u ayange as@@ a ? ( 2 Peteru 2 : 7 ) Nahan kpa , zum u mbatyomov mbau@@ har mban va sha u va duen a na ken So@@ dom kera yô , de lu eren “ a er z@@ ô z@@ ô . ” Kwagh ne na yô , ve tindi An@@ to@@ ine ér a za eren tom u du@@ ghun a@@ wen ne . Kpa apostoli Paulu yange nger “ anmgbianev mba ken Kristu mba ken K@@ olose mba ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov shi ve lu mbananjighjigh kpaa ” la washika kaa ér : “ Ne noov kpaa , kasev enev ve̱ doo ne asema , de y@@ u@@ en nen ve ga . ( Mbaefese 4 : 14 , 15 ) Kwagh er doo yô , a@@ dooga mbagenev mba ve lu ken tiônnongo shon môm la a@@ dooga vea lu a mfe u a ze sh@@ imi yô shi vea fa u eren tom a atindiakaa a Bibilo shi vea lu a imoshima i i zough sha mhen u Aôndo yô . Hanma kwaghaôndo yô ôr kwagh u ishimaveren ne sha gbenda na , kpa ka kwagh môm tsô ve lu veren ishima a mi ye , ka uma u saan saan ken mlu u kundu kundu a ku shio . Nahan kpa , er m soo kwagh u zan mbamkombo la ga yô , ashighe kpishi m n@@ ur zwa shighe u sea yemen sha gbenda yô . A gba u una gema a gema ishigh nagh shin tar tseegh man mba@@ awashima nav vea gba kuren kuren sha er a soo la . Se hi@@ la fa kwagh u i@@ gbe@@ tar hegen cuku tsô . Saan mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh iyol sha ci u nyi ? ( S@@ ef@@ ania 1 : 14 ) Yehova nengen ior nena ? ‘ Z@@ ua a inyaregh kpishi . ’ Inja i u or tseghan iyol i nan sha ci u Yehova la ér nyi ? Nahan kpa , kera umbur er Aôndo u sha una fatyô u yiman ior nav ken nyityô ican i ia tser ve cii nahan ga . Iky@@ uryan i Tindi i̱ í ya a Iserael u sha mar@@ ami la fatyô u veren “ tartor u upristi kua ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or ” i̱ ia za lu sha gbem sha won la ga . Shighe u or nan er ivaa yô , gba u nana hide a sôr gbenda u nan eren kwagh a anmgbianev man azende a nan la . ( Pasalmi 1@@ 24 : 7 , 8 ) Nahan , se za nen hemen u s@@ ônon Yehova ser a yima se sha kwar u “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” la ! — Mateu 6 : 13 . Aluer u dondo Yehova a ishima i môm shi u ngu eren tom na ng@@ e@@ egh yô a saan we iyol kpee a b@@ unde ga . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . Nenge ase yô , yange yevese je za kar any@@ inya a a tôô Tor A@@ hab@@ a sha iky@@ e@@ ky@@ e na i kper@@ an a kp@@ era la . — 1 Utor 18 : 46 . ( Luka 3 : 23 – 38 ; 24 : 44 – 46 ; Aerenakaa 10 : 43 ) Man hide Tindi u sha ikyev i Mose di ye ? Sha mimi yô , u fatyô u tsuan u soon Yehova , ungwan imo na shi lun jighjigh hen a na gbem . Een , doo u se bugh ishima se samber a dooshima wase a ar a Mbakristu mba se civir a ve imôngo , mba ve dugh sha ajiir wue wue la cii . — 2 Mbakorinte 6 : 13 . Mba been kera yô , ijende na la kaa ér kpiligh un iyol u kaven er i hii ve ior vea lu a imba jighjigh u nan u a taver je u vea kaa ér u̱ ve̱ wa uwegh shin takerada u kaan ér ve gema ijime a jighjigh u nan ve yô , gu@@ da ku yô . I@@ pi@@ pa@@ abaver i í yer ér H@@ er@@ al@@ d i ken gar u B@@ u@@ en@@ o@@ s A@@ ires , ken tar u Ar@@ g@@ ent@@ ina , kaa ér : “ Ken anyom a karen ne Mbashiada mba Yehova tese ér ve mba ior mba eren tom kpoghuloo man mba ve n@@ umb@@ en sha kwagh u ve lu eren ga man mba veren ishima sha kwagh man mba ve cie Aôndo yô . ” Ka sha ci u aluer se er nahan yô , se tese ser se fa Ter wase u sha la tsembelee . Se er ior t@@ wer zan zan se va mase zan ahumbe er ah@@ wa atar ate@@ tan nahan . Lu mbatyomov za a u@@ washika mba lôh@@ ôn ior iniongo ne ye . ​ —⁠ 2 K@@ ron . S@@ ap@@ hi@@ r@@ a kaa ér : “ Yange m er tom zan zan T@@ om@@ at@@ aan , u lu u ij@@ o@@ do yam ia bee la , kpa m shi a ayange pue a keren inyaregh sha ci u inyom i ia kôr la . Tor dugh ken b@@ ar la kera yô , Davidi maa yila un g@@ enger g@@ enger kaa wener : “ TER A̱ kure kwagh wam vea we ne , man shi TER A̱ or u iyev sha ci wam ; kpa uwegh agh yô , kua bende sha a we ga . ” ( Mbaefese 6 : 18 ; 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Or@@ gen ôr kwagh u wan na wener : “ Hii iyange i se mar wan wase u kwase la je , se hii u eren msen vea na . “ I@@ dy@@ u i T@@ e@@ man ” Ng@@ i H@@ ange H@@ ange Yange wa icam kaa ér : “ M sôn TER kwagh môm tsô , ka un me ker ye , mer : Ma m lu ken iyou i TER sha ayange am cii , sha u me nenge mk@@ om@@ ashe u TER , man me time kwagh ken tempel Na kpaa . ” ( Ps . M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee yange ma karen yô , i@@ pi@@ la s@@ a k@@ wan yem hemen nena ? ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Se fa e̱r ashighe a se lu ker ne a ne i hingir torough torough u se tese kwagh sha afatyô wase cii yô . Kanyi kwagh nom ugen vea kwase na yange ve mase va fan ér ia fatyô u pan@@ den han@@ g na , shin er lu u vea fatyô u been a han@@ g shon kera vindi vindi ga nahan kpaa ? Kwagh u Yesu yange ôr shighe u kaa ér se umbur ku na la , wase se u fan ser ka uma na u vough la a lu nagh kura ye . A kaa ér : “ In@@ i@@ umbe la yange be@@ em agee iyol cica , shi ica i gba ga tsô m kav er i̱ lu yangen mo u eren akaa a ken jijingi sha gbashima yô . “ T@@ aver nen asema , Mo M hemba tar ne . ” — YO@@ H . Ge@@ or@@ ge yange kaa ér : “ Mimi ne doon a doo ishima tseegh tsô ga kpa shi ka a kôr iyol kpaa . ” U tesen ikyav yô , semb@@ er@@ ee ne , er i lu nôngon ér a bee a ij@@ en yô , mzough ugen u nengen sha kwagh u wasen mba a@@ ah@@ e a tser ve la kaa ér : “ Aluer i tôô inyaregh ki yange i na tar u A@@ fri@@ ka jimin cii i kar sha inyaregh ki i vihi sha u nôngon ityav mbi i yer ér G@@ ul@@ f war la yô , ki gba ikyev ga . ” Shi hen ase sha ieren you sha kwagh u my@@ av u yaven a kwase man ivaa i eren kpaa . Kape ikyav i tesen ér Aôndo ngu la kpa i lu vough je la . Se vea mbam@@ ishen mbagenev mba se nyôr k@@ el@@ ase u M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ken inyom 19@@ 5@@ 8 , hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u Y@@ an@@ ke@@ e , ken gar u New Y@@ or@@ k yô Kwagh ne yange wase Solomon u ôron ior ijir sha inja shi wase un u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo kpaa . ( 1 Mbakorinte 2 : 10 ; Mbaefese 4 : 3 ) Nahan icighan jijingi yange na Mbakristu mba tsuaa mbara tahav u zuan g@@ ung@@ ur môm eren tom u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la , nan Mbakristu mba i shigh ve mkurem asange asange “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” ken jijingi . — Mateu 24 : 45 . ( Pasalmi 2 : 3 ) Hanma tindi u Aôndo man un u A ver Un tor la ve we cii kpa akuraior man mbahemenev vev ka ve venda kera . Er Mbakristu kpishi ve lumun ér ka hange hange u keren bem nahan kpa , a@@ dooga u lu henen er u hii ve u h@@ ime iy@@ ongo i i zough a ma anmgbian yô . Yô , ôr ngeren ne kua u a dondo la zu@@ lee . Ka ken Watchtower E@@ duc@@ ational C@@ enter M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi u lu ye Er nyian kpa Mbakristu ve dugh sha ajiir kposo kposo shi aeren a ve a ity@@ ôô kpa a kaha yô , aluer se time sha kwaghwan u icighan jijingi mgbegha Paulu ve nger pase er a nôngo a mbam@@ kposo mban yô , kwagh ne una wase se se ôron kwagh “ sha imo i môm . ” M tôô mer or môm tsô nan ngu a ian i vihin an@@ doon wam ishima ker nahan ga ! ” Aluer se soo ser “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” a kôr se ga yô , se za hemen u lun ken ijiir i y@@ eren i sha ikyav la , inja na yô , se lu ken “ ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” la , se “ ts@@ aan ken m@@ ure u U@@ hemban@@ agee cii ” la . — Pasalmi 9@@ 1 : 1 . Mbam@@ tsera mba lun or@@ tesen kwagh sha inja la vese . Alaghga kwagh u a gbem la a lu kwagh u Yehova a fe ér ka mgb@@ e wam la ga yô . ” 1 : 12 . Hii ken inyom i 20@@ 10 la je , anmgbian ugen u lun anyom 60 , u i yer un ér Gre@@ g yô , yem za ngu ken tar u S@@ ai@@ p@@ an . ( Mateu 6 : 5 - 13 ) Yesu tese ér Yehova ongo mbamsen mba mbacivir Un er ter u lun a dooshima nahan , ne ve akaa a ve sen sha jighjigh u nan la . — Mateu 7 : 7 - 11 . ( Mateu 4 : 1 - 11 ) Een , mimi mba Yehova tese Yesu la jimin cii doo un ishima . ( b ) Kanyi ia wase se ve se za iky@@ ura ken tom u hiden za sôron ior laa ? ( Mbaromanu 10 : 4 ; Mbagalatia 3 : 25 ) Kpa , Mbayuda mbagen mba ve lu Mbakristu la fatyô u kaven mimi u injaa ne fele ga cii . Umbur wer , ngise “ Icighan Jijingi yange [ Paulu man mba ve lu a na imôngo la ] u ôron kwagh u Aôndo ken A@@ shia . ” Shi mb@@ as@@ u@@ le@@ v kpa mba , mba k@@ ahan ah@@ i man mo@@ u man c@@ in@@ ka@@ fa . Ashighe kpishi Anmgbian Bar@@ r yange a ôr kwagh u mlu na hen tsombor na shighe u lu wanye la sa@@ gher sa@@ gher , lu a iwuese kpishi sha ikyav i injaa i mbamaren nav mba doon un ishima ver un la . ( b ) Ka tom u vesen u nyi Yehova a lu eren ny@@ ian@@ a ? B@@ atisema u Yesu er la lu u tesen ér un tsua u eren ishima i Aôndo . Shi se na mbam@@ lumun sha mbampin mban kpaa : Ka mnenge u nyi i doo u se lu a mi sha kwagh u vihin mlu wase vea Aôndo laa ? Kpa a kaa ér : ‘ Ka sha atsan kpishi keng je man sé nyôr ken tartor u Aôndo ye . ’ Yobu Lu Or u T@@ aver Ishima man Or u Mimi , 9 / 1 Sha ci u kwaghaôndo u aiegh t@@ umbur a ior shi a nzughul a ve ica gba hegen . Hen shighe la Yehova una hii u hemen tar cii sha gbenda ugen . U hen wer kanyi yange i na ve Yesu kôr or@@ ap@@ ir@@ ashe la sha u@@ we due a na ken ak@@ ôngo a gar cii ve bee un ange@@ ve ? 29 Kp@@ orom hen Aôndo — U A K@@ ur U@@ ityendezwa La 30 Sha ci u A@@ g@@ umaior — Or u H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime shi T@@ aver Ishima Kwagh u sha uhar yô ka u se tôôn kon u m@@ tsaha wase la . T@@ ôô nen ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii sha u né fatyô u tilen dông sha iyange i ifer yô , man zum u né kure akaa cii né tile her yô . ” — Mbaefese 6 : 10 , 11 , 13 . Yange lu u duen ken iky@@ ang@@ enev mbi isholibo man ku kera shin lu u duen ken iky@@ ang@@ enev mbi jighjigh u nan u aiegh shin lu ma iky@@ ang@@ enev mb@@ igen lu ôron kwagh u mbi y@@ ee ? Nahan kpa sar mbacivir Aôndo tsung u fan kwagh u Aôndo a nenge ér or nana er ve nana lu or@@ fankwagh la . Or@@ hemen wase Kristu una hemba ityav nena ? Bibilo ôr kwagh u Yesu zum u lu anyom 12 la ér : “ Tsô A yem a ve [ mbamaren nav ] , A va ken N@@ as@@ are@@ ti , A lu ungwan imo ve . ” — Luka 2 : 5@@ 1 ; Mbaefese 6 : 1 - 3 . Apostoli Paulu ôr kwagh u iji@@ r@@ ôron i i lu van la ér , Ter Yesu una lu vea “ mbatyomov N@@ av mba age@@ ev imôngo ” una “ tsaha mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ikyo ga la kpaa . ” ( 2 T@@ es . Kanyi nahan ú fatyô u h@@ ônon uwegh sha mi wer hii ken inyom i 1914 la je akaa nga hemban vihin tu@@ men a t@@ ume inya ? A nger ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Daniel man a Yohane [ yange i va nger akaaôron a profeti u Yohane la ken takerada u Mpase ] la , a fatyô u kaven a ga zan zan shighe u mkur . ” Mba been yô , a wa iyol i yaren tom , a̱ lu u a za de un tom kpa lu a fa ga . Er i gba je m lu a vande ôron Bibilo ga , nahan mkaanem ma hiihii ma ken Genese la kpiligh mo iyol saa her . Kpa u vande wan ago iyol yô , a hemba lun we z@@ ange u nôngon a a@@ ah@@ e . Nenge er mbatamen mban yange vea gb@@ ihi ityom i ve lu eren la , vea kôr gbenda ave u za kohol Paulu yô . Shin ka sha u ôron ityakerada i ia wase nan@@ aa ? M@@ tim u Bab@@ ilon la yange gba van ab@@ u ts@@ ôô ? Zege@@ ikpelaior ngi eren icighan tom han@@ a , man iveren ne ar a ve nena ? ( Luka 2 : 5@@ 2 ) We kpa ú fatyô u eren nahan . Zum u or ker Yehova nan fe un sha mimi yô , ka nan kav ér “ Aôndo ka jijingi , ” nahan orumace nana fatyô u nengen a na ga . Mbaiserael yange ve fa ér zum u or@@ kwa@@ se@@ he nan hi@@ di a kwase u nan hen ya u nan shin hen ya u ter u nan ken igbar yô , nan er a er ivese je . Or a fatyô u henen a hen an@@ za — a̱ lu a dedoo shin a̱ lu a bo kpaa . Jigh@@ ilii yô , hanma kwa u mba ve lu iyôngo igen la ka vea er tom u pasen kwagh yô , ve lu wasen anmgbianev mba Kristu u kuren icighan@@ tom u i ne ve la . Zum u Orkristu nan soo u tsuan t@@ wer u nana er yô , kanyi ia wase nan nana wuese ma gbenda u sôron t@@ wer sha lan shin nana pu@@ u u sha mfe shio ga ? ( S@@ ef@@ ania 2 : 14 , 15 ) Lu u u@@ i@@ gb@@ en@@ ge@@ mba@@ a@@ y@@ ough mba N@@ ine@@ ve mbara vea hingir ajiir a á lu mba@@ ad@@ ende@@ m man mba@@ ak@@ u@@ me@@ d@@ u tseegh vea m@@ asen tsan ker yô . Mba@@ ah@@ end@@ anev mba nengen mlu wase u saan saan man mlu u ishigh y@@ ase@@ gh ki lun sha mi sar sar ken tom sun@@ da la . ( Yakobu 2 : 13 ) Yakobu yange lu ôron kwagh u mhôônom ma or u civir Yehova nan zu@@ ngu mbagenev la . Nyian ne kpa , mbatamen fa er i lu a inja kpishi u wuese anmgbianev yô . Ikyav i P@@ il@@ at@@ u man Peteru la wase se u henen nyi sha kwagh u mk@@ ighir u mbak@@ ov man mci@@ e u cian or laa ? Ka am@@ een a nyi yange tser non@@ go@@ ior u Yehova shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii mbi sha I laa , kpa lu nyi i gema i er ken inyom i 19@@ 19 man i 19@@ 22 laa ? Nahan kwagh u i kaa ér H@@ er@@ o@@ de lu ‘ eren mbagenev ken nongo u Kristu ican ’ la , alaghga lu mba ken nongo u Kristu u ken Yerusalem môm tseegh ga . — Aerenakaa 12 : 1 . Se fa ser Yesu va shi ngu hemen ken Tartor na hii ken inyom i 1914 la , kpa se fatyô u nengen a na ga . ( Mateu 3 : 13 ) Kwagh u injaa yô , yange Yesu lu eren msen sha shighe shon u injaa la . — Luka 3 : 21 , 22 . Shi Tar M@@ gb@@ o@@ gh a I@@ pi@@ la Sha iwasen na yô , ve kôr cio u hendan a ini@@ um i Satan yange ta sha a ve kpishi la . Ka nan ver ishima ér iv@@ or i nan lee la i vese . Cii man Yohane a ôr kwagh sha kwagh u angahar a Yesu ôô mbahenen nav la yô , a nger ér : “ Er ior [ mba Yesu ] mba ve lu shin tar ne ve doo Un ishima yô , ve doo Un ishima zan zan ar sha mkur je . ” Yange kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” — Aerenakaa 20 : 35 . Z@@ a hemen u kuran er Yesu kpa kuran nahan . K@@ ur@@ an sha u eren msen man sha u pasen kwagh man sha u hendan a am@@ een . Ro@@ ber@@ t : Mayange m ngu a fa Mbakristu mba ve ne jighjigh a kwagh la ga . Doo u se dondo U Yehova a Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem la sha mimi Aberaham u i yer un ér “ i@@ kar u Aôndo ” la , lu or@@ jighjigh . Ken masejime yô , se zende se nôngo u ts@@ eren tar la jimin cii sha b@@ ôô@@ s@@ u man sha gir@@ gi@@ do@@ go man iky@@ e@@ ky@@ e i kp@@ el@@ an a kp@@ ela man sha iky@@ e@@ ky@@ e i shi@@ an shi@@ an kua sha angahar . Er nan ve tom u tesen tiônnongo sha ayange a Paulu la lu mbatamen ze@@ ge tom@@ o , man er nan ve nyian kpa i lu nahana ? Or u timen ken Bibilo ugen ôr kwagh sha gbar u ish@@ ember@@ ti i i gem heen ér “ var ” ne , á kaa ér “ ikyav i ish@@ ember@@ ti ne tese mlu u lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so man mlu u kôôsôô . ” Shi nana de ôron akaa a kpe@@ egh , a nan nenge a mi ken ivese ga , gadia aa fatyô u heen nom man kwase la kua mbau@@ ng@@ wan mbara kpaa . Ashighe kpishi Bibilo ka i ter ishember ne , sha ci u i nôngo u lun kwagh@@ môm a ishember i “ jighjigh ” shin “ mimi ” la . — Ps . Anmgbian Bar@@ r pase ér , “ U lun ken dooshima u Aôndo la ka ijiir i dedoo man i mkpeyol i lun ken uma wase . ” ( F@@ il . 3 : 20 ) Shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii la , i kôr mba ve lu a ityom kpishi ken vegher u shin tar ne , u̱ nongo u Yehova la , i za wu@@ he ken pur@@ usu u ken A@@ t@@ l@@ anta , u a lu gar@@ tamen u kpen@@ tar u Ge@@ org@@ ia , ken tar u Amerika la . K@@ i har sha Yosev , wan u Aberaham u k@@ ov u sha utar , u yange i tee un ken Igipiti za hingir kp@@ an la . In@@ i@@ ongo igen kpa ngi . ( Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Shighe u M@@ zeyol Hii La ” la . ) ( 1 Kor . 7 : 10 - 16 ) N@@ om shin kwase u nan ne jighjigh ga la ka nana hingir u civir Yehova nahan , tsombor la u zua a averen kpishi . Shighe u m lu ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , kwase wam lu tin@@ d@@ in mo a washika hanma kasua . Shi kwaghôron u profeti ne lu ôron kwagh u paradi@@ so u dedoo u ken jijingi , lu paradi@@ so ne Paulu nenge a mi ken mpase u sha mnenge la ye . Yange zua sha kwagh u lu zan un iyol la vough , nahan kwaghôron na la su@@ r un ishima kpen kpen . Gba u se nôngo se nenge a kwagh u dedoo ken ve , nahan se gema nengen ve er Yehova a nengen ve la sha ci u nyi ? ( Yesaia 65 : 1 ) Mbam@@ sen mba ior mba yange ve venda u kuran atindi a na , kpa hegen ve hi@@ di a ayol a ve ijime ve gem ishima la je kpaa ka á ungwa . I na iorov 5 ken anmgbianev mban ian ér ve de ze sho@@ ja ga , iorov 1@@ 5@@ 4 di i na ve “ ityom i vea eren sha ci u iwasen i tar ve ” yô , iorov 23 i na ve ityom hen af@@ o a u@@ sho@@ ja , i i bende a ityav mbi nôngon ga yô , iorov 8@@ 2 di i kaa ér ve yem sho@@ ja , nahan i ôr mbagenev ken ve ijir sha atindi a sho@@ ja sha ci u ve venda u eren akaa a i kaa ér ve er la . Yehova yange wase Yosev man Maria ve kura Yesu shighe u lu iyev la sha er kwagh a de eren un ga yô . Ishima i legh legh ia wase se u nengen sha mbam@@ gem mba ve ve ken uma wase la nena ? Kwagh u vesen u una wase se u zuan a tahav mbu hendan a am@@ een yô , ka iniôngon yase i tsung la . ( G@@ al . 1 : 8 ) Takerada u pasen ase@@ mber a ken Bibilo ugen ôr kwagh u mhôônom ma kôron ma ruamabera a kaa ér se lu a mi la ér : “ Ka u kaan ér mhôônom kô@@ rom a mba@@ ibanave , shin zungwen a ve imôngo tseegh tsô ga . Ng@@ ô wase y@@ es@@ em vea anmgbian wam u kwase , u m dondo sha a na la . G@@ um@@ or ugen ken tar u C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire yange tese ieren i nyi ? Se zua a ityesen ken kwagh ne kpishi ! 3 : 3 , 4 ) Alaghga a lu u er u gema wu@@ h@@ an iyol akuma akuma hegen nahan . Se nôngo sha afatyô wase cii shighe u se lu keghen m@@ ve na ne , se “ eren akaa a doon ” a ior mba ve lu yan ican ken bo@@ tar ne la , a lu ken jijingi shin sha iyol kpaa . — Mbagalatia 6 : 10 . Akaa yange saa Yobu nena , man yange er nena ? Com@@ o ( Aer . 27 : 37 - 28 : 2 ) Sha vegher ugen di yô , ior ka vea tese mbagenev erdoo yô , i lu sha ci u ikyar i ve vande yan a ve kôôsôô la . ( 1 Timoteu 4 : 15 ) Timoteu yange lu a aeren ne , nahan lu or u injaa hen Paulu man tiônnongo na kpen kpen . — Mbafilipi 2 : 20 - 22 . Ior ka vea eren af@@ er yô mbamzeyol ve ngee hen ityô . Man er kwaghôron u profeti la a kaa vough nahan , cii man Yehova una tim tar u ifer ung@@ un ne yô , nongo u Eliya u ainge man umiliôn mba ve sue ve , ka mba ve lu Mbakristu a ve imôngo shi ve lu a ishimaverenkeghen shin tar ne la , mba eren tom u hiden veren mcivir u wang her shi k@@ enden a iti i Yehova sha shi tesen mba ve lu inja er ka iyôngo la mimi u Bibilo sar sar kpaa . Ma kaa ér : “ I@@ ny@@ aregh ki lu a inja sha iyange i ishima i vihin la ga , kpa perapera yô , ka a yima ken ku . ” T@@ sua iyange man shighe ver sha ci u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wou ai@@ k@@ ighe , nahan dondon shighe shon vough vough . M@@ lu u Uma Na Shin Tar man A@@ ka@@ at@@ even Un Kwase ugen di iti na ér I@@ za@@ be@@ la , un kpa ngu wan ishima a mbamzeyol mba a fetyô u kaan ér ka angev nav jighilii ga yô . Nahan kpa , mbahenen Bibilo kpoghuloo yô , fa ér í ôr kwagh sha kwagh u “ Zege@@ bab@@ ilon ” ken takerada u Mpase nahan cuku tsô kpaa ga . — Mpase 17 : 15 – 18 : 24 . Ka kwagh u a ne ve i gbe u se de ser or a saa a@@ vese je la . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) U se eren sha iyol@@ tseghan yase i se tsegh sha ci u Yehova la yô , kanyi se fatyô u eren@@ e ? Kpa ijô i í gb@@ eren í ker hegen hemba 4@@ 00 . Jigh@@ ilii yô , ikpelaior la lu kaan a Yesu ér a eren ivande a naan ve kwaghyan hanma shighe . A soo ér u̱ za iky@@ ura . I@@ ca i gbe ga yô , i na Mar@@ c man Pau@@ la tom u ikp@@ ur pania ken an - tiônnongo ugen ken ang@@ ar ugen ken tar u K@@ an@@ ada . Er dondo kwaghwan u i nger ker la yô , kwagh ne wase un u palegh aeren a bo a a na mbagenev ishim@@ avi@@ h@@ in la . Ashighe agen ka i lu u inja er u ngu nôngon a ma zayol we tswen yôô ? Pro@@ feti Yesaia tsengaôron iwasen i iyôngo igen i i lu ak@@ ar a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea wase ve sha gbashima la . Er Nan Ve Lo@@ ti Na I@@ kp@@ elaior i T@@ or@@ on A@@ sema Ô@@ no@@ v N@@ av Mbak@@ ase@@ va ? Sha nahan yô , lun a zayol vea mba ve nengen sha kwagh u mkpeyol na ga . Yange kpiligh mo iyol , m kaa ken ishima mer , ‘ Mbakristu mban mba kposo a mbagenev cii . ’ Zum u or u hen tsombor shin ijende i kôôsôô i kaa ér ia tema vea wan wou hen ma m@@ tem shin ken mkombo u Mbakristu yô , de vende ga . Mba@@ beenyol ka vea soo ér vea za hemen u lun sha tse@@ ene@@ ke ve shin vea nengen sha ayol a ve zan zan je kpa , ka vea vande lamen a mbayev vev , vea pase ve gbenda u ve soo ér i nenge sha ve shighe u i va gande ve iyol la yô , i hemba doon . U Ngu K@@ aven I@@ wanger i í Lu T@@ an Se@@ er a Se@@ er la Kpa ? ( Mat . 7 : 7 - 11 ) Hen sha kwagh ne : Aluer iny@@ on i sha kpa Yehova ngu koson i yô , hide we u a doo u ishima shi u tsough u eren ishima na la ve , una kera wa u ikyo ga y@@ ee ? ( Mat . Or ka nana er kwaghbo , Yehova una tsaha nan , maa nana gema ishima yô , ‘ a de nan kwaghbo wuee . ’ ( Yes . Kwagh ne vi@@ him kpishi , gadia m soo mbayev mbara er ka mo m mar ve nahan . ” ( 1 Yohane 5 : 19 ) Ka nahan ve , Diabolo yange kaa a Yesu ér aluer á undu mimi á civir un yô , una na un “ ity@@ artor i sha won cii ” ye — kpa Wan u Aôndo venda a na iny@@ igh i môm . Aluer se wa ikyo ga yô , alaghga kwaghwan wase la una har sha “ akaa a a lu a Aôndo ga , saa a ior tsô ” la . ( Mat . ( Luka 22 : 28 – 30 ) Iky@@ uryan i Yesu á er kwagh u i̱ heen ne ka i̱ vesen i̱ a ye a anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem ve lu iyenge 14@@ 4,000 , mba vea ‘ lu jighjigh zan zan a ar ken ku , ’ shi vea ‘ hemba ’ kpaa la . — Mpase 20 : 4 , 6 . A kaa ér : “ Kwagh@@ henen wasem u fan Yehova shi tôôn un mer ka T@@ erem . Tsô mbaihyomov mbara wua U@@ ria fese er Davidi soo la vough . Yange i wa Timoteu kwagh sha ikyev — kwagh u a lu a inja kpishi , shi lu u una nengen sha mi shi una kuran kpaa yô . Ishim@@ as@@ ur@@ un i Be@@ en Ga I@@ a I D@@ u@@ e hen Tor u He u Tar Cii ve or a hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov nana hemba un yô , gba u nana hii lun a vangertiôr ken kwagh u nan ne jighjigh a mi la . Ka mpase u sha mnenge u nyi i er ken 2 Mbakorinte 12 : 2 – 4 , man a shi nan kpa ka an nan nenge a Paradi@@ so sh@@ on@@ o ? Or u n@@ á@@ n kwaghôron shon shi za hemen kaa wener : “ Hanma or u nan lu ken mbahemenev mba shin t@@ ine cii nan@@ á fatyô u lun or@@ ky@@ ôn á u̱ shi lun p@@ es@@ id@@ en u . . . Alaghga Noa man kwase na man mbayev nav a kasev vev cii yange vea er tom u gban t@@ so la a kuma er anyom 50 nahan . Yange ve tese wang ér ve ta ikyaa a Yehova , ve gema ve pav a if@@ er@@ kwagh . Ka kwagh u vesen u nyi ityough ki sha at@@ ar@@ atar k@@ ira yange ki er sha u kuren kwaghôron u profeti u ken Genese 3 : 15 laa ? Kwagh hemba gban sha myom u Aôndo hegen cii sha ci u nyi ? Shi kwagh gba sha mbam@@ pase mba Aôndo sha ci u mb@@ á taver se sha u se̱ wa ishima a am@@ een a a tser se he ’ “ shighe u mkur ” ne . Alaghga mbi ker ior kpishi ga , kpa ior mba ian@@ g@@ ev mb@@ in mbi ker ve la kpishi mba waren ga . ( Yohane 1 : 9 - 12 ; Aerenakaa 2 : 36 ) Iserael kera lu mba@@ eren Aôndo shiada ga , man ke ’ inyom i 70 S.@@ W . yô , shi i kimbir timin Yerusalem man tempel na , kwa ne yô , l@@ ù sha ikyev i ikyum@@ utya i Mbaromanu la . — Mateu 21 : 43 . Ka sha igbenda i nyi nahan Satan ka a nôngo ér una gema Mbakristu ve hingir ior i tar nee ? C@@ l@@ au@@ de@@ te var foto u wan nan R@@ on@@ ato , u yange kpe ai@@ ky@@ ôr u ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh la sha fri@@ ij@@ i ken iyou na . Ruamabera tese ér Yehova sur@@ un mba civir un ishima nena ? U tesen ikyav yô , Aôndo yange gba or nan lu a m@@ shi shinii ? Kpa mbagenev yô , ka i sar ve u wasen mbagenev . Er nan u er u@@ peeji mba ve dondo ne , shi u hen sha kwagh u Bibilo i er sha at@@ ine@@ akaa shon la ga ? NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 PE@@ E@@ J@@ I 18 - 22 Í lu nahan u tagher a imeen i hi@@ an a or u ú vese nan ga ve@@ e ? Kwaghôron gban k@@ an di iliam tsô ga . 29 : ​ 38 - 42 ; L@@ ev . Ka gbenda u injaa u nyi mbagenev ve tese ér Aôndo doo ve ishima shi ve sue Tartor na sha m@@ im@@ in@@ i ? Nahan mba va yer ve ér ve ta iwanger ve yô , maa ve kar a kar je . — 2 Timoteu 4 : 2 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 . M@@ vihi u tar ne u lu vihin seer a seer ken ayange a ase ne , ka ikyav i tesen wang ér tar u bo u Satan ne nyôr ken ayange a u a masetyô , hii ken inyom i 1914 la je . Kwaghôron la yange “ sôr ” ior kpishi “ ken ishima . ” Ka nyi Tartor u Aôndo ua va ere , man gba u se lu a vangertiôr ser Tartor la ua va sha ci u nyi ? Doo u Mbakristu vea de@@ en mbagenev kwaghbo , vea waan kwagh ishima a or ga , shi vea z@@ eren ôron kwagh sha ikyaa shon kpaa ga . I fa Mbashiada mba Yehova wuee sha tom ve u pasen kwagh sha uya uya man sha u@@ go@@ do@@ b@@ i , u ashighe agen ka ve tar ityakerada sha u@@ te@@ b@@ ur shin ve wa i shin ak@@ e@@ ke , ve tu@@ ur ve zenden a mi la . Mba@@ wan@@ ndor a vese vea nenge a aeren ne ken a vese . ( 1 Yohane 4 : 8 ; Genese 1 : 27 ) Nahan zum u se er mkaanem ma apostoli Peteru ma i nger ken itinekwagh yase ne yô , alaghga se lu a vangertiôr ser se fatyô u yaren tom sha ma . Ôr Iyoukura i J@@ un 1 , 200@@ 7 , sha itinekwagh i i kaa ér “ Mba@@ beenyol Mba I@@ veren hen Iky@@ aior ” la . Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ N@@ é va ngohol agee shighe u Icighan Jijingi Una va sha a ven yô , man né lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” ( Aer . P@@ ase er mba@@ beenyol mba ve lu u@@ ange je kpa ve lu u@@ men atam a Tartor her yô . Nahan a hide a ver akaa a Tartor hiihii ken uma na , shi hide hii u eren tom u pania u ke@@ ke kpaa . Mbat@@ amen mba ainge kpa , aluer ma anmgbian lumun ityesen ve tsembelee ga je kpa , doo u vea gba uwer u tsaase anmgbianev mbagenev ga . Shin er ikyo@@ mon i môm tseegh ia gba se kwagh ga nahan kpa , se fatyô u henen kwagh u iky@@ um i ikyo@@ mon nena ? Se mba lôh@@ ôn we ser , ôron ngeren u he u a lu a itinekwagh ér “ Ngeren u Pas@@ en Y@@ i@@ ase Y@@ ase ” ne , sha er u fa akaa a se ko@@ so her , a pasen se kwagh u yi@@ ase yase la yô . U dondon ikyav i Yesu la una wase se se hemba lun doo doo vea mbagenev nena ? Yesu pase e̱r mbaapostoli vea fatyô u kôron cio u lun ken mzough u hange hange ne yô , á kaa ér : “ Aluer ne wa atindi A@@ m ik@@ o yô , né lu ken dooshima Wam . ” Ter u John va gba ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange ugen , nahan gba u un kpa a nengen sha a na . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron Takerada u Mbaromanu As@@ av - as@@ av A ôr injakwagh ne sha u pasen kwaghbo u or nengen ér nan hemba perapera cii la , ér : “ Ior uhar za ken tempel sha u za eren msen ; u môm lu Or@@ f@@ ar@@ ishi ; u môm yô , lu or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh . Gbenda u zuan a mfe la ngu di môm tseegh tsô , ka Mkaanem ma Aôndo ma a ne i nger la je la . Ashighe agen yange se fa er i hii ve akaa a lu eren sha gbenda u a lu eren la ga , di er Yobu nahan , kpa se fa tsô ser Yehova kegh iyol u wasen se hanma shighe cii . ” Mbamaren kpishi nyian mba keren iwasen sha In@@ tan@@ et . Iky@@ aa i C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Mimi man M@@ kar u Jighjigh u Nan W@@ ase Mbam@@ hen av kp@@ um , m kera fa kwagh u me er jighilii ga , m hingir tu tu tu , shi ior av gema gba nan mo han@@ g kpoghuloo sha kwagh u jighjigh u nan wam u he ne . Mba i lu dooshima a ne ve lu civir Aôndo yô , Bibilo er ityendezwa i averen a vesen hegen man averen a kpilighyol je g@@ anden u henen sha mi ken hemen . Yehova T@@ aver Pro@@ feti Na Ishima Yesu yange ôr mkaanem ma ma lu ken Duteronomi 6 : 5 la , a kaa ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . PE@@ E@@ J@@ I 20 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 7 , 1@@ 16 ( Se@@ kar@@ ia 2 : 5 , 11 ; 3 : 10 ; 4 : 7 ; 5 : 6 – 11 ; 6 : 1 – 8 ) Er Aôndo tôndo zwa ér una wase ve yô , mba ve ungwan un la cii sôr uuma vev shi kwagh hemba gban ve u eren tom u Aôndo due a ve ér ve er la . 3 :⁠ 9 ) Yô , se cii se nyôr nen iyol u eren akaa aa a va a m@@ ze@@ hemen u Tartor hen ningir man sha tar cii la sha gbashima , er any@@ e@@ kwase ne nahan ! Ôr kwagh u a tese ér shighe u mbagenev ve lu zan se iyol , shin se lu tagher a mbamtaver je kpa se fatyô u tsuan kwagh u vough yô . ( Nenge ikyum@@ hi@@ ange i sha 18 la ) U hen wer shighe u i@@ yô hii u lamen a Ifa la , yange er nena ? 1@@ 35 : 6 ; Yoh . 5 : 17 ) Yehova soo ér mbatyomov man uumace kpa i saan ve iyol ken tom ve , nahan a na ve tom u nan ve msaanyol man mk@@ om . Apostoli Peteru yange nger Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara washika , kaa ér : “ Mba . . . kor ne sha agee a Aôndo sha jighjigh u nan , sha u ngohol myom u i kegh iyol i ver a ver u pasen un sha iyange i masetyô ” la . ( 1 Pet . O@@ ru@@ m@@ ace nana tsa a h@@ ime iy@@ ongo vea Aôndo je he ? Shi a@@ dooga ishima ia na u ibo zum u ú kera fetyô u eren Aôndo tom er yange u wa ishima u eren nahan la ga yô . Nahan yô , er u sa@@ gh a sa@@ gh yô , u tse@@ e ga , u nd@@ ôh@@ ôr kpaa ga yô , Me haa u ken zwa Wam kera er ij@@ er nahan . ” ( Mpa . Yehova K@@ o@@ so Davidi U koson mbayev ken jijingi man sha iyol la kpa ka gbenda u mbamaren vea tese ônov vev dooshima , hemban cii je yô , aluer mbamaren er kwagh ne sha gbenda u tesen ér ka dooshima a mgb@@ egh ve yô . Ka ian i eren nyi se lu a mi shighe u henen Iyoukura laa ? Gbenda u Yesu T@@ esen Kwagh La Mba kimbir msen ne sha ishima ve i môm . “ U nan hi@@ di a iyol i nan ijime yô , nana zua a icivir . ” — AN@@ Z . De se time ase sha akaa ne asange asange . Y@@ ear@@ book u Mbashiada mba Yehova , u i gber ken inyom i 19@@ 8@@ 3 la , kaa ér anmgbian J@@ ar@@ ac@@ z yange “ taver anmgbianev mba ve lu ken tar la cii ishima kpishi , sha gbashima na u a lu a mi sha gbenda u nongo u Yehova u tese ér i eren akaa la kua shi gbenda u injaa u a hemen kwaghpasen la . ” Uma ne ngu a ma kwagh u injaa ker je he ? U hen wer doo u ú hide a iyol you ijime ga he ? 2 : 2 ) Dooshima ngu a tahav kpishi . U tesen ikyav yô , saa se nôngo tsung ve se z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu cii , shi se ôron Bibilo ayange ayange shi se za hemen u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase sha ashighe a se ver la vough vough ye . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la , apostoli Peteru pase gbar gbar ér i nder Yesu shin ku Aluer se kôr no@@ mbor wase tsaha ga yô , se gb@@ ihi tiônnongo ken mbamzeyol Mbakristu cii , nomso man kasev kua agumaior cii , vea fatyô u nôngon sha er ior vea nenge a m@@ ze@@ hemen ve u ken jijingi yô . Ka sha jighjigh u nan man Noa “ gba t@@ so sha u yiman ya na ” ye . Ka kwaghwan u John a lu a mi sha ci u mba ve nyer ken ashighe a ican tsung je ne . I ôr ken Mpase 1 : 1 ér : “ Mpase u Yesu Kristu u Aôndo na Un sha u A̱ tese mbatomov N@@ av akaa a aa er fe@@ fa keng la , man A pase a sha m@@ tindi u A tindi ort@@ yom Na hen Yohane wanakiriki Na la . ” He@@ en ne Yesu kaa a ve ér : “ Ne ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ne , de cie nen ga ! Gadia i doo Ter wen u nan ne tartor la . ” ( Aerenakaa 15 : 6 , 23 - 31 ) Yange ve iin ior ati@@ at@@ om a ken kwaghaôndo la ga gadia Yesu vande kaan a mbahenen nav wener : “ I@@ ̱ de yer ne er , r@@ ab@@ i , ga , gadia Or@@ tesen wen ngu môm tsô , man ne cii ne mba anmgbianev . 12 : 9 . Sha nahan yô , aluer uma wou gba ú kwagh yô , ú kav er i gbe kpee u ú er ishima i mba ve mar u la yô . • Z@@ a hemen u henen kwagh u or shon ken ishima . Er se tim sha m@@ dugh u Mbakristu mba tsuaa yevese due ken Yerusalem kera la una wa se ago iyol u va wan ishima shighe u “ zege@@ can ” una va la nena ? Nahan kpa , gbenda u ng@@ ôm y@@ es@@ em la na yô , m na or@@ beenyol u lu henen Bibilo a mo ne icivir kpen kpen , shi m tese icivir sha akaa a ken Bibilo a a lu tan mo iwanger sha mi la kpaa . ( Amo@@ shi 9 : 2 , 3 ) Kpa Aôndo tôndo zwa u hiden a ior nav ken tar ve . ( Pasalmi 10@@ 4 : 24 ) Se mba nengen a ikyav i mfe u Yehova ken ‘ akaa a á gbe ’ la , kwagh ne wa an@@ ny@@ am@@ ev kpa ker cii . ( c ) Se zua a averen a Tartor la nena ? Ter ugen u lun a ah@@ ina yange hii u taver mbayev nav asema shighe u ve lu iyev la je ér ve lu a awashima u eren tom pania . U tesen ikyav yô , alaghga kwagh u nan kaa ér , “ Hanma shighe ka u eren kwagh a mo er m ngu wanye nahan ” la , nan ngu kaan ér “ K@@ am er u nam jighjigh ga nahan , ” shi kwagh u nan kaa ér “ u keghen ato a mo mayange ga ” la di , nan ngu kaan ér , “ M soo u pasen wer er ishima i lum ker yô . ” Een , iliam i í van@@ den lamen tsuaa la , a doo ga ia sôr kwagh ne ken bem . — Anzaakaa 22 : 3 . Ikyav i tesen yô , shighe ugen la iyol kpe profeti Yeremia kpishi nahan a nenge ér una de u eren tom na u profeti la . Á kera fa kwagh u a lu zan hemen ke ’ nongo na u ú lu sha tar wuee cii ne gaa ? Nahan ma hen ér : ‘ M ngu a mfe u Mbai@@ gipiti kpishi , shi m hingir or u age@@ egh ken akaaôron a am kua sha aeren kpaa . 24 : 11 ) Apostoli Peteru kpa ta Mbakristu icin ér : “ Ken a ven kpaa mbat@@ esen mba aiev vea va lu . ” Aluer ú ngu or u pasen loho u dedoo yô , ú fa er i taver kpishi u lamen a ior mba mlu ve a kuma ve shi kwagh a gbe ve sha mkaanem ma Aôndo ga yô . A kaa a ve ér : “ Ken ya u T@@ erem a@@ you nga kpishi ; a lu nahan ga yô , ma M kaa ne ; gadia Me yem sha u Me za sôr ne ijiir . Hanma kwa u yange sea hen takerada ne yô , m zua a mbam@@ lumun ken Bibilo mba kuman mo sha mbampin av . A doo ônov nav kpishi u nengen sha tar kua an@@ ny@@ am@@ ev cii . Iyange igen yô , washika va ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , i nger hen kwase wam yô . Yehova K@@ ura Ve Ken U@@ m@@ ure ( shighe u Mb@@ an@@ az@@ i ) , 12 / 15 17 , 18 . ( a ) Ka kwaghbo u nyi una fatyô u ts@@ eren ikyum@@ u@@ ile , kpa ka vangertiôr u nyi se lu a mini ? Yohane taver se ishima ér se va zua a averen a nyi , man m - ese u esen m@@ liam kera la inja na ér nena ? Sha shighe u C@@ l@@ au@@ di@@ us hemen Zege@@ tartor u Roma la , bo ij@@ en gba sha ajiir kposo kposo ken tartor la cii . 1 : 10 ) I@@ y@@ ugh i masetyô i Yehova a mba ve vende u geman ishima sha asorabo a ve la ia va a mtim u tsôron sha ve . ( 2 T@@ es . I@@ ember ve la ts@@ ar se . Wan@@ akiriki u wan h@@ w@@ ev la er kasua ga ( a ) Kanyi i he Yesu yange pase mbahenen nav hen tugh mbu N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . laa ? Nahan lu ior mb@@ al@@ amen ijô ne tseegh fa@@ an@@ tyô u ôron i ye . Ka i doo nan u wuese kwase u nan . Se lu nengen sha a na shi pasen kwagh hanma shighe zan zan kar saan ku ken inyom i 19@@ 6@@ 6 . Yesu yange pase jighilii ga . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : M vese ken gar u K@@ ing@@ st@@ on , gar@@ tamen u tar u Jam@@ a@@ ica hen ijiir i mba@@ ats@@ anev , í ior ngee her kpishi yô . Yange hide hen sha akaa a ter na u cian Aôndo la tese un shighe u lu iyev laa ? Aluer ka u a ‘ kpe jighjigh u nan wase iyol ’ shi se lu per yô , gba hange hange u se henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase hanma shighe cii . — Tit@@ u 1 : 13 . N@@ A@@ S@@ A , ES@@ A , and A . Nenge ase akaa a yange er kasev mba civir Aôndo sha ayange a tsuaa la . 7 : 27 , 28 . ‘ S@@ unda V@@ ese ’ ( B@@ ra@@ z@@ il ) , 5 / 15 E@@ i , vea lu vough er ka shighe u yange Adam man Ifa ve lu vough kpa ve tsua a ishima ve ér vea hendan a hemen u Yehova u perapera la nahan . — Mpase 20 : 7 - 10 ; N@@ ah@@ um 1 : 9 . ( Mbakolose 2 : 2 ) Gba u se fa ser Aôndo yange tôô uma u ort@@ yom u hiihii ( Wan na u ken jijingi ) u yange gba la , a wa ken iy@@ av mbu Maria . T@@ er@@ tamen u jighjigh ne tese er un lu a vangertiôr ér “ Or@@ ji@@ righ u tar cii ” una “ er vough ” yô . — Ivur 25 . Shighe u se hingir u v@@ ôron shin i lu kighir se yô , doo u mayange se hen ser gbenda u se nôngo a m@@ taver la yô , ka u den ityom i ken jijingi igen ga . Z@@ a mgb@@ ôghom a gar u Shi@@ kar ken Sam@@ aria , ape ij@@ ôr i Yakob lu ikyua la yô , a zua a kwase ugen her . Ka akaa a vesen a nyi nahan i doo u se t@@ eren ken mbamsen ase@@ va ? Se er sha mkaanem ma i er ken Yohane 13 : 17 sha kwagh u ivese i Mbakristu man u@@ iniongo mbagenev nena ? 18 , 19 . ( a ) Ka ian i civirigh i nyi Yehova a ne nomso man kasev cii ken mcivir u mimi ? Aôndo yange tôndo zwa shighe u lu ôron kwagh a ikyurior i Iserael u tsuaa , u yila i ér “ kwase ” na la ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , iky@@ ôr ia la@@ gh ki ga ; hanma zwa u ua mough ua hendan a we sha ijir kpaa , ú hemba u . Mbam@@ lumun mba sha mbampin mban vea wase se u lun a ishimawan shi lun a jighjigh u nan taveraa , aluer ka se inja er Yehova ngu eren z@@ ô@@ z@@ ô je kpaa . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A W@@ E I@@ SH@@ I@@ M@@ A SH@@ A C@@ I U N@@ Y@@ I ? Nahan kpa , loho gema nyôr a we ér mba@@ van@@ nya ou mbara tagher a ati@@ mb@@ ir sha gbenda . Anyom kpishi ken ijime , ityakerada yase kaa ér mba@@ jighjigh er De@@ bor@@ a man Eli@@ h@@ u man R@@ ah@@ ab@@ i man Re@@ be@@ ka man Y@@ e@@ fe@@ ta man Yobu , kua mbagenev kpishi , lu m@@ ure shin ior mba ve tile sha ityough ki mba i shigh ve mkurem shin “ zege@@ ikpelaior ” la yô . ( Mpa . 11 Bibilo G@@ em Ior ? Kpa jighilii yô , Ka nyi u lu eren sha ci u Aôndo ? MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ A I@@ OR V@@ E P@@ I@@ N H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A L@@ A — Bibilo i H@@ enen Ka Ny@@ i ? Ka nyi ia wase or ve nana fa ér nan er icighan jijingi isholibo ga ? Yesu yange yar tom a agee a Yehova sha u wasen mbagenev ( Mateu 5 : 43 – 45 ) Yesu ôr akaa heen ahar . Yehova yange lumun Yesu ér ka un a lu Mesiya u ityendezwa shin Kristu ye nena ? ( a ) N@@ om nana fatyô u henen nyi sha gbenda u Yesu eren kwagh a mbahenen nav laa ? • Kanyi i̱ lu keghen Mbakristu Mba@@ aiev man mbaaferev mba hen shighe wase ne ci ca ci@@ il@@ i ? Anyom nga kar 30 yô , apostoli Peteru , u un kpa yange lu hen kwaghyan ne la , wa mba ve mbacivir Aôndo a na imôngo la kwagh sha kwagh u hiden a iyol ijime la . ( 1 Pet . Nahan lu nyi i due k@@ ere ? ( S@@ ef@@ ania 1 : 1 – 3 : 20 ) Ka ve nenge ér mtsera u inyaregh ki a na ve la una hemba van fele shi una hemba wasen ve ayange ayange a nyityô mtsera i vea hen Bibilo shi vea ya ikyar a Yehova kôôsôô ve vea zua a mi la . 26 : 29 . Timoteu lu gumor u er kwagh a mlu na u kwa@@ v la sha inja yô . Mbam@@ kohol ka ikyav i tesen m@@ ze@@ hemen u ior mba Yehova Or@@ l@@ in hi@@ di yemen ken I@@ tal@@ ia yô , anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya za hemen u henen kwagh a S@@ ve@@ tom@@ ir , shi ngu yaren tom sha kwagh u a lu henen la kpaa . Bibilo kaa ér : “ R@@ ah@@ ab@@ i , a@@ gb@@ ag@@ a@@ kwase la kpaa , kape i na un ish@@ ô sha aeren je la gadia a nyôr a mbatyomov man a due a ve sha gbenda ugen kposo . ” ( Y@@ ak . Lu Mose Aôndo ôr un kwagh ne ye , Mose gema ôr mbatamen mba ken Iserael , ve di ve gema ve ôr icombor ve . ( 1 Utor 12 : 1 – 22 : 5@@ 3 ) Ver ishima wer , apostoli Paulu pine ér : “ Á er nan man vea ungwa aluer or u ôron kwaghaôndo nana lu ga yôô ? ” ( Mpase 1 : 10 ; 6 : 2 ) Ikyav i tesen yô , una nenge wener í mase veren Mbaiserael mba ken jijingi mba 14@@ 4,000 mbara akav sha at@@ su@@ l . Ngeren mban tese ér ica a gba tsô se nenge u@@ ivande mba kpilighyol tar sha won cii . U lun môm ken mba i yer ve sha iti i Aôndo la inja na er nyi ? Nahan kpa gba u se hungur er i lu Yesu Kristu a hembe veren ikyav i dedoo i se dondo nahan ga . Kpa gema umbur wer mba doon we ishima mbara kpa mba yan ican . Kwagh u a hembe lun a inja cii yô , ka u lun a iti i dedoo vea Yehova . A u keren a ker mba@@ ah@@ ab@@ a yô , hemba doon u se kegh shighe la , tsô se nenge . Lu an nan tindi un@@ u ? Paulu shi pase er se lu a dooshima u sha im@@ anger ga yô , wener : “ Ny@@ agh nen kwagh u a lu u ifer , var nen sha kwagh u dedoo . ” Gba u se cii se nôngo ityav a nyi , man ka sha ci u nyi ? D@@ i er im@@ enger ka i ta iwanger sha gbenda wase , se zende a u gban shio nahan , kwagh u se kenger sha ‘ ashe a asema a ase ’ a sha injakwagh la , una fatyô u seer se mkav , nahan wasen se u eren kwagh palegh gb@@ ev mbu nôngon . — Ef . Ka iwasen i nyi ka se zua a mi zum u kwagh a ze se iyol@@ o ? Ka nyi u kange ishima u eren sha kwagh u T@@ ar@@ tor@@ o ? Saan mo iyol kpishi u nengen er tom u injaa ne u lu van ior a bem man msaanyol shi u ne ior ishimaverenkeghen i mimi nahan . S@@ E F@@ AT@@ YÔ u kaan ser or u taver ishima ka or u nan cie u ôron shin eren kwagh ga yô . Ikyav i tesen yô , alaghga anmgbian ugen nana hen ér u er nan kwaghbo . Er nenge ér kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh u Tartor kpishi yô , kwagh la mgbegha un u eren ish@@ u@@ en pania hanma shighe u makeranta na u lu ken me@@ m@@ yol cii . Se fatyô u suur sha Yehova vangertiôr sha ci u nyi ? I@@ ca a gba ga tsô a lu inja er se kpa kwagh tser se nahan . Shighe u lu anyom pue kar la , ashighe kpishi a henen sha kwagh u seer eren tom u kwaghpasen la . Shin er se lu keghen ser se nenge kwagh u una due ken ijir i i k@@ ur la nahan kpa , Anmgbian B@@ ru@@ m@@ le@@ y ôr kwagh u nan ishimaverenkeghen ér gbenda u i k@@ ur ijir ne la , ua fatyô u b@@ enden a a@@ jir a i lu ôron ken ityar igen la kpaa . Sha nahan yô , á ver ishima ér mbakur@@ an mba ken atôônanongo ve eren kwagh sha mimi shi ve eren kwagh u perapera kpaa . — Yesaia 5@@ 9 : 14 , 15 , 17 . U tesen ikyav yô , u ngu nahan mat@@ o , nahan der@@ ab@@ a ugen va war ke@@ man mat@@ o na ken u wou . Í ôr kwagh u ivese i or ka nan k@@ em kwase ga shi i nger i kpaa ga kpa nan kua a kwase ve lu imôngo la ken Iyoukura [ zwa Buter ] i Me@@ i 1 , 19@@ 6@@ 2 peeji 2@@ 8@@ 7 . Nahan kpa , aan a tom nga her kpishi a ior vea fatyô u nan ayol a ve sha u wasen a@@ gb@@ ar@@ at@@ om agen sha mkohol yô . I@@ h@@ wa i môm i karen yô , gum@@ kwase la tindi anmgbian u kwase ne a loho kaa ér un ôr vegher u takerada u Bibilo la , nahan un soo u seer fan kwagh u Bibilo . Kpa shi mba yaren tom a ase@@ mber ne sha u ôron kwagh u aeren kua mcivir u lun a hông@@ or ga kpaa , inja na yô ka aeren kua mcivir u i nongo kwagh ugen sha mi shin a c@@ in@@ ge shin a lu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol ga yô . Sha nahan yô , a̱ lu hen iji@@ ir@@ tom se lu , shin hen ya , shin sha makeranta kpa , se na ma or ity@@ ô@@ kwagh i nôngon gb@@ ev sha ma gbenda môm je ga , sha u i̱ de t@@ eren tom wase kua ieren yase sha kwagh u dang ga yô . ( Luka 22 : 32 ) Peteru yange fatyô u eren kwagh nahan sha ci u a tese aeren a a vighe ts@@ or ts@@ or shi a taver gban gban er vande nahan , hemban cii je yô , shighe u Yesu nder shin ku kera la . 3 : 15 — M@@ kar u Bo@@ a@@ shi kar sh@@ a@@ ir uiky@@ aren at@@ ar@@ atar na Ru@@ tu la ngu a inja nena ? Ka Aôndo a ne akaabo a eren ga . Nahan Mose kaa a Yehova ér : “ Nenge , vea nam jighjigh ga , man vea ver ato sha kwaghôron wam kpaa ga ; gadia vea kaa er : TER ande hen a we ga . ” — E@@ ks . K@@ wa har cii , Yesu kaa wener mbadondon nav mba ior i tar ne ga . Sha kpôô yô , kwagh ngu ken kwagh la hemba di u se tseghan iyol yase sha ci u Yehova tseegh tsô la . Er u@@ kwaghaôndo ve samber mba@@ aie wuee sha kwagh u mimi u Bibilo nahan kpa , gema saan se iyol sha ci u Aôndo na se iwanger i ken jijingi man mimi ! ( Mateu 9 : 4 ) “ Ishima i fan kwagh ” man “ mfe ” man u “ henen ken asema ” cii a fatyô u zuan ve sha kwagh u ken ishima . 36 : 25 , 37 , 38 ; N@@ W . Kpa F@@ ar@@ a@@ o de Mbaiserael ér ve̱ yem ga , zan zan Aôndo va a ican i sha pue la cii ve , mase den ye . Shin ú umbur anyom a zan iyol a yange ú lu iyev la kpa ? ( b ) Aberaham ver ikyav i dedoo sha u h@@ aren uma na cii sha jighjigh u nan ken uityendezwa mba Aôndo nena ? Kpa kwagh eren ka vihin yô , ḿ kera fa m@@ doom man mimi u a lu ke ’ takerada u hemban ityakerada cii ne ga . ” ( Yoh . 13 : 34 , 35 ) Shin er alaghga ashighe agen m@@ yen wase la una wa se a@@ gbe nahan kpa , gba u se ver un ken kpe , sha er se eren kwagh sha dooshima hanma shighe yô . Ve kpishi ishima ka i nyian ve sha kwagh u ken hemen , shi mba a ishimaverenkeghen kpaa ga . Ngeren ne una pase se or@@ ihyom shon shi una tese se er Bibilo ia wase se ve se kô@@ r@@ cio u hemban un la kpaa . Se fatyô u eren tom a imoshima yase shighe u se lu tsuan t@@ wer@@ sôron la nena ? 3@@ ,@@ 2@@ 65 ( 1 Mbakorinte 2 : 14 - 16 ) Ikyav i tesen yô , aluer ortamen u nan lu wasen tsombor ugen u sôron mbamzeyol mba ken ivese nan har kwaghwan u nan sha mbamhen mba nan tseegh nan kera dondo kwaghwan u ken Bibilo ga , shin nan dondo akaawan a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a nger la ga y@@ ee ? Kpa hide Bibilo jimin cii di ye ? Kpa se pase ve wang ser , shighe a kuma yô ka ve vea tsua kwagh u ve soo ye . ” Er@@ doo man Mimi u Aôndo Kor Ior N@@ av Shighe u Adam man Ifa kpe kera la kpa , ior mbagenev umiliôn imôngo za hemen u hemban Aôndo ato . ( Mbaefese 4 : 26 ) Mayange i de hungur we u lamen sha mzeyol shon sha shighe u ú kaa wer ne lam sha mi la ga . ( 1 Pet . 5 :⁠ 8 ) Shighe u Yesu lu shin tar la , un kpa lu su@@ laa shi kuran sha er Satan una vihi mimi Na ga yô . ( Mat . Or@@ tamen nana fatyô u sôron ishima i or@@ ngohol ityesen la nena , man ka hange hange u dondon gbenda ne sha ci u nyi ? M@@ sen u ti@@ ôn@@ ôô u ikyav u Yesu tese mbahenen nav u eren la ka msen u una wase se u fan akaa a se t@@ eren ken mbamsen asev er mkur a lu mgb@@ ôghom ne . Aôndo kuran ian i kasev lu a mi la . Ka ken hemen tseegh se va zua a averen sha ci u se mba civir Yehova ga . ( 1 Mbakorinte 6 : 18 ; Yakobu 1 : 14 , 15 ) Nahan kpa , Bibilo tese jighilii ér u yaven a kwase ka iyua i hen Aôndo , ka kwagh@@ h@@ ônon u Satan ga . Aluer se soo u va nengen a akaa a Ruamabera a t@@ ende zwa a mi la yô , a gba u han@@ mô wase nana za hemen u vesen ken jijingi , shi yemen hemen hemen vea nongo u Aôndo shi lun a u kôôsôô hanma shighe . 5 : 23 — Inja i msen u Paulu er ér “ ma i kor jijingi wen , man uma wen u ken ishima man iyol yen cii pur@@ u@@ tu@@ tu ” la ér nyi ? U tesen ikyav yô , Yesu yange kaa a orgen u kpe alegh anyom 38 ér a mough a zende . Gba u mbam@@ pase mba Yehova vea doo se ishima a kighir nan je ? ( Mbaromanu 6 : 7 ) Apostoli Paulu kaa nahan ér , a nder “ mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga ” la shin ku , vea zua a ian i henen kwagh u Aôndo . — Ôr Aerenakaa 24 : 15 . Iyange i J@@ iri@@ gh la ia va a nyi ? M yem ijiir igen u za keren mbam@@ tsera av ga , kpa ka u za seer eren Yehova tom . ” Se zua a m@@ mem u mimi nena ? 1 Or ka nana y@@ enge iyou i nan i̱ í vihi la iyol nana bee cii yô , nan tsua u hiden sôron i shin he@@ mb@@ en i kera . Kpa m zua a iwasen sha u gbidyen kwar sha avur a Bibilo ahar a a doom tsung ne . ( Mpa . 7 : 9 ) Nahan amba@@ aior a i er a batisema la kpa mba u@@ icighan@@ mbaiorov shi i wanger ve sha Mkaanem ma Aôndo ? Ka nyi ka i wase un u eren akaa ken uma akuma akuma ? 7 : 39 ) Kpa er nan ve ka ve ôr i@@ mba@@ kwagh la nahana ? Aluer ah@@ ab@@ a ve ne una lu shami je kpa , anyom ne yina sha anyom a uma u W@@ ani@@ unda u Yehova la ica je ! Lo@@ w@@ der@@ mil@@ k pase ken magaz@@ in u í yer ér S@@ ci@@ enti@@ fic Amer@@ ican la wener , “ í zer nzughul aa tar la je kuma anyom dubu , nahan í vihi ú . ” G@@ wen man nom na er ivese lu imôngo kuma anyom 6@@ 1 . Un va her a Na tugh , va kaa a na er : R@@ ab@@ i , se fa U ngu or@@ tesen , ka sha Aôndo U ve ye , gadia ma or nana fatyô u gban eren u@@ ivande mba U eren ne ga , saa Aôndo Una lu a nan . Sha nahan yô , nôngo er hanma kwagh akuma akuma . ‘ E@@ mber a mba ve ember la imôngo ’ ( Mbafilipi 4 : 8 ) Nahan kpa u henen sha mimi u se fe sha kwagh u Yehova man aeren na a dedoo kua akaa a dedoo a a er la man atindi na kua mba@@ awashima nav mba dedoo la ka kwagh u saan iyol , man doo u a saan se iyol u henen sha akaa ne kpaa . Een , ma pase se ér se lu a isharen kpoghuloo je i kaven Mkaanem ma Yehova ! Shighe u se ongo imo na ga yô , tese ér se hemba un ato ; se fatyô u eren akaa ahar ne hen icin i môm ga . — Rom . Er lu pania u he yô , a hen ér una fatyô u hiden za sôron ior ga , sha ci u un fa kwagh u una er ve una ôr kwagh u doon mba@@ y@@ aav u ungwan ga . Nahan kpa , aluer ve fa kwagh u a lu ken Bibilo je kpa , kwagh u ve fe la vese ga . Saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol , gadia á “ zung@@ we ve mhôônom . ” Shin una tile , shin una gba kpaa ka kwagh u ter na je . ” H@@ er ave ave la je maa m er sha imo@@ kwagh na la , m er msen shin ishima a ishima i môm , m sôn Yehova mer a̱ wasem ken ij@@ ung@@ wen yam ne . • Ishima i veren ia mgb@@ e@@ h@@ a se u dondon kwaghwan u Aôndo nena ? Kpa gema lu ior mba ve kase un la lu veren ashe a ve ér ve naan un kwaghyan ye , man ior mbara kpishi lu mbaihyomov nav ! Shi kwagh ne tese se ér mhôônom ka ma kôr Yesu a mba or ve nan kpe ku u Adam a ve a mi la . “ Mba ve ongo ah@@ ura [ shin ag@@ wa ] u kwagh [ Na ] cii , mba kuren ave sha mi ” shi mba ember kpaa . — N@@ ah@@ um 3 : 1 , 19 . Yange tsengaôron kwagh u loho u dedoo u Tartor u Aôndo , u ua va ior mba Aôndo a doo ve ishima la a m@@ pe@@ ver@@ yol sha tar jimin cii yô . 13 : 36 ; M@@ ar . 7 : 17 ) Sha uhar yô , ve kegh iyol u seer fan kwagh u ve vande lumun a mi la . Or@@ d@@ as@@ enda ugen u kuran se la yange er um@@ ag@@ az@@ in asev mbagenev mba d@@ as@@ enda ngohol la cii yô , a kaa ér : ‘ Aluer se de ne , ne mba ôron um@@ ag@@ az@@ in mban yô , or a fatyô a ven ga ! ’ Yange za hen anmgbian u kwase ugen , u i yer un ér S@@ an@@ dr@@ a ( 2 ) , u lu eren tom pania ken tar u B@@ ra@@ z@@ il yô . V@@ ine shi kaa ér ish@@ ember@@ ti i “ ter@@ an@@ kon ” man ishember i pasen ieren i man@@ den or sha ter@@ an@@ kon la cii ngi ôron kwagh u “ kon u n@@ ôôn . . . ka ter@@ an@@ kon u u@@ c@@ ôô@@ ci ve kaan ér i er sha ab@@ a@@ mber a iky@@ on ahar la ga . ” Kwagh u se hembe mba ve lu uma cii man shighe u Mbakristu la a mi yô , ka sha ci u se mba nengen di a “ m@@ ure ” u mba@@ awashima mba Aôndo tsô ga , kpa se mba nengen a kwagh jim jim . ( Heb . Nenge ase mbampin at@@ ar@@ atar mba i nger sha ig@@ ende na ne . Kpa ken inyom i 200@@ 1 la , er anyom kar je hemba 1@@ 22 nahan yô , i samber a mi je ar u@@ kô@@ pi 2@@ 3@@ ,@@ 0@@ 4@@ 2@@ ,000 ken ijô 14@@ 1 . • Ka akaawan a nyi aa wase or nana palegh u hi@@ an a or u nan vese nan ga laa ? Er Yehova Tom Cii Man A@@ yange a B@@ o A@@ a V@@ a Y@@ e , 1 / 15 I@@ OR MB@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Iky@@ um@@ hi@@ ange i 16 : Nenge ngeren u ken Iyoukura ne , u a lu a itinekwagh ér “ K@@ aa A@@ se Se Y@@ ôô , Ka Hanma Shighe man Akaa Ne A@@ a Er@@ e ? ” ( Pasalmi 45 : 1 , 2 , 6 , 7 ) Ior mba ken nongo u Wan@@ akiriki u jighjigh la mba ember a Tor imôngo , ve tile sha ityough nagh mba eren un tom shi mba seer akaa a na a shin tar la kpaa . Nahan or u i shigh nan mkurem yô nana “ kar iyol i nan ” cii ve nana mase yan bredi shin man wain la ye . Yesu yange waan ishima nena , man hii nan ve i gbe u se kpa se er nahana ? Nahan kpa , mba eren a Mbakristu mba@@ jighjigh mban doo doo , shi ashighe kpishi ka i na ve ityom i í gbe u saa a lu or jighjigh nana er í yô . Sha iyange i sha utar la , i nder Yesu shin ku sha er una k@@ ôndo a za na Ter na injar i nagh ku na a uma na la yô . Aluer se gba m@@ ny@@ am yô , se fatyô u kuran ishimaverenkeghen yase man jighjigh u nan wase ga . ( Pasalmi 10@@ 3 : 2 ) Mbamaren ve̱ tesen mbayev vev mimi u ken Mkaanem ma Aôndo la sha er una nyôr ve ken asema yô . — Duteronomi 6 : 6 – 9 . Doo u se pasen akaa a mimi wang , kpa se gema se palegh u pu@@ un akaa a or u nan ne jighjigh ga , u nan lu hen atô wase la nan ne jighjigh a mi yô . Nahan kpa , J@@ en@@ n@@ y yange mase kaven wener gumor ne ngu nôngon di a nôngo tsô ér una seer un sha iyenge i kasev mba un vande yaven a ve yô . Kwagh ne na yô tic@@ a la kaa ér : “ M vande fan er igbenda i sôron t@@ wer a awambe shio i lu kpishi nahan ga ; shi m fa er t@@ wer@@ sôron a awambe shio u lu a inja nahan kpaa ga . Shighe kar yô , i er un batisema , hegen ngu eren tom u di@@ ak@@ on . ( Yakobu 2 : 22 – 25 ; Mpase 7 : 9 , 10 ) Í nenge ve ér mba ah@@ ur@@ aior a Yehova a a eren perapera yô , nahan á va yima ve shighe u “ zege@@ can ” la . Se nenge a ikyav i kwagh ne shighe u “ a na nagh sha Is@@ ak@@ a , ” sha u dondon tindi u Aôndo la . ( Heb . Er se lu civir Yehova sha mimi ne , gba u se palegh u wan ave sha ayôôso a tar ne . I maa a@@ you atsan hemba 5@@ 00 man A@@ you a Tartor a doon ashe 3 je ngô@@ ôr ga . Se dondo ieren i Yehova i nan kwagh wuee la nena ? 50 : ​ 15 - 21 ) Ka sea luun vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev bem bem yô , se lu wasen tiônnongo u lun ken mzough man ken iember kpaa . ​ —⁠ Ôr Mbakolose 3 : ​ 12 - 14 . ( Ôr 1 Mbakorinte 10 : 6 - 10 . ) Aluer or zung@@ we ku u or u nan kpishi nahan yô , kwagh la tese ér nan na Aôndo jighjigh ga shinii ? 8 : ​ 38 , 39 ) Mba@@ civir Yehova ka vea saa ku je kpa , tese ér Satan hemba ga sha ci u Yehova una va nder ve kpee a b@@ unde ga ! Kp@@ aa , ka Aôndo a veren ior ye . Jigh@@ ilii yô , yange Yon@@ a er tom sha mimi na cii ken Iserael , haregh u kwagh môm kpa been un kwagh cuku cuku ga la . Ity@@ ôkyaa ngi i eren a@@ vese a ahar ne kwa môm ga , gadia a cii nga sha tindi . Yô , de nen i cii , i̱ vese imôngo zan zan shighe u su@@ nd@@ an ; man sha shighe u su@@ nd@@ an yô , me kaa a mb@@ as@@ und@@ an mer : V@@ ande s@@ angen nen iv@@ or i bo la kera man kange nen a@@ ile a@@ ile sha u za nan@@ den ; kpa gema kohol nen u@@ wua , za omb@@ om sha w@@ una . ” — Mateu 13 : 24 - 30 . ( Daniel 2 : 43 ; Yobu 10 : 9 ) Nahan kpa sha mimi yô , hemen u sha nom@@ or la fa zuan vea ats@@ an@@ aior ga , di vough e̱r iy@@ ô@@ gh ki zough a iny@@ at@@ y@@ u@@ u ga nahan . Nenge ase er Aôndo a yer ve ér ve va ker kwagh u injaa ne sha wono ! Cii man se lu u@@ icighan@@ mbaiorov yô , gba u se timen ken Ruamabera zu@@ lee shi se eren kwagh u Aôndo a kaa ér se er la . G@@ wen : Mimi yô , yange lum ican u ho@@ gh@@ or a tom sule . ( Yohane 1 : 1 ) Shi i yila un ér “ agee a Aôndo man kwaghfan u Aôndo . ” 3 : 2 ) Aluer se tôndo zwa man se kera fatyô u eren sha mi ga yô , se er nena ? Se kange nen ishima se pase nen kwagh sha gbashima man sha ishima i taver i̱ hemba ave a tse Shighe u mbaihyomov mba Aôndo ve te num sha a vese yô , doo u se er nena ? Takerada u i hii fan ú ke ’ derianyom u sha 11 je zan zan nyian kpa ú lu a̱ gema kposo ga ne bende a mb@@ à@@ kp@@ è@@ l@@ á@@ n@@ akaa ngee . Man mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan kaa ér a@@ zu@@ ku - as@@ an a kuman b@@ iliôn 1@@ 00 nahan nga sha aôndo ape a fatyô u nengen a mi yô ! 16 : 27 ) Yehova fe gbenda u hemban doon u eren kwagh hanma shighe cii , ngu er uumace mba ashighe kpishi ka ve gba bo cii ve ve mase henen kwagh sha mbam@@ tsu@@ m vev la ga . U Ô@@ ron Takerada u Mbagalatia man Mbaefese man Mbafilipi kua Mbakolose As@@ av - as@@ av , 8 / 15 Alaghga a gba u se tese nan u ôron takerada tsembelee . Apostoli Peteru yange taver Mbakristu mbara asema ér : “ Aluer a he@@ e ne sha ci u iti i Kristu yô , á kpe ne iyol je sha ci u Jijingi . . . u Aôndo A tem sha a ven yô . ” A fatyô u lun we a inja u ungwan akaa a a yange er ve la , shin ú zua a mfe sha akaa hen a ve , inja er u y@@ amen atam a iky@@ on a injaa shin y@@ amen ak@@ ondo a mbayev nahan , akaa a i eren ayange ayange la . In@@ yom igen la , gba u tic@@ a u he , u i yilan un ér John Di@@ du@@ r la , una ts@@ aan vea tsombor wase . K@@ u za hemen u lun or@@ ihyom u or môm kpa nana fatyô u hemban u ga yô . Or môm nana fatyô u waren ku ga . U va uumace a ij@@ ung@@ wen man i@@ ur@@ en kpishi . ( Rom . Nahan shighe u Tor Davidi zu@@ lum ken ku la , á kaa a wan na Solomon ér a̱ wua Yo@@ ab@@ i sha akaabo na la kpee je . — 1 Utor 2 : 5 , 6 , 29 - 35 . Nahan kpa , mbacivir Yehova vande mban ken mzough u i lu un tseegh una war mtim u tar u bo ne yô . M@@ lumun u Aôndo lumun nagh ku Yesu la . — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 13 : 10 - 12 . Nahan cii kpa , gbenda u i y@@ ese ve la na yô , ve kav er i hii ve ve kua mbagenev ve lu nahan ga . We kpa u soo u zuan a msaanyol laa ? Ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la , “ iyange i vesen i TER ” igen shi va sha Yerusalem kua tartor u Yuda , sha u ts@@ ahan Mbaiserael mba ve kera lu jighjigh hen Aôndo ga la . I ter ishember ne ijiir i môm a ishember i “ mban u kwaghyan ” la , nahan alaghga i tile sha ityough ki ij@@ en shighe u ior ve zough a kwaghyan ga nahan anyi ve a wanger yô . Kpa yange lu ôron a ôr gbenda u i eren bredi tsô . Ka ityôkyaa igen ia na ve alaghga Yehova una nenge sha atsan a ase fele ga ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Davidi lu iyev la , a vihi shighe kpishi u nengen sha ilev mbi ter na ken to@@ ho , ikyua a Bete@@ le@@ he@@ m . Aluer se tôv sha ityôkyaa i yange na ve Yeremia lu per sha tom na u Aôndo na un la , man gbenda u yange lu per la kpaa yô , kwagh ne una wase se u fan er se er ve se taver ishima ken tom u Yehova a ne se ne yô . Akaa a Yange Gba Ior Ishima sha D@@ er@@ ianyom u Hi@@ ihii La 13 , 14 . ( a ) Ka nyi i ne ve ashighe agen iyol ka i kpe ior mba Aôndo mbag@@ en@@ eve ? Ivur ne tese ér doo u mbamaren vea tesen ônov vev kwa kimbir kimbir . I Saan We Iyol Er U Lu Orkristu Yô , 3 / 1 M@@ C@@ I@@ E u cian Aôndo yange mgbegha kasev uhar ve wa imo i F@@ ar@@ a@@ o ikyo ga . Nenge ase kwagh u A@@ le@@ x , ortamen ugen ken Kristu u er ivese ica lu a gba ga maa kwase na saa ku sha ci u lu a ic@@ ôron u@@ ange la . Sha kpôô yô , aluer imoshima ngi nan or ibo yô , nana tôô ikyav mbi y@@ uh@@ wan kpen kpen . ( a ) Yesu yange tese mbahenen nav u eren tom a iyol@@ hiden a mi ijime sha ci u iwasen i mbagenev nena ? Ashighe agen je yô , nom shin kwase u nan kera til sha mimi ga ne , ka nan hii u v@@ ôron ken jijingi cii ve nan va hii u duen za tsan a or ken won ye . — Mbaheberu 10 : 38 , 39 ; 11 : 6 ; 2 Peteru 3 : 13 , 14 . ( Gen . 18 : 25 ) Aberaham yange pine Yehova mpin ne shighe u gba u Aôndo una ôr So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a ijir la . 2 : 18 ) Ka ieren yase ka i tese ér se na jighjigh taveraa ye . ( Yosua 1 : 5 ) Shi a er ityendezwa a Mbakristu ér : ‘ Mayange Me undu ne ga , Me kende ne kpaa ga . ’ Ka ishimaverenkeghen i nyi yange mbacivir Aôndo mba jighjigh mba ken Yuda mbara ve lu a mini ? Akaa agen nga a u kav sha mlu u nan tsembelee ga , aa alaghga aa bende a gbenda u u wa na kwagh la yôô ? Ashighe kpishi ka sea za mbam@@ kohol mba kiriki kua mba vesen yô , or nan va pase iyol i nan hen a vese , maa nan pine se ér se umbur nan kpa ? Ver ishima sha kwagh u alaghga Yehova una soo u tesen we la . Aluer ka nahan yô , m@@ tem u Davidi tema lu henen er Yehova pase Mose igbenda i una kar ve una yima ve la yange una kôr un sha m@@ tema nahan ishima ia taver un u zenden sha mimi u Aôndo . I@@ wasen i Aôndo a ne la ngi a inja je he ? ( Yohane 17 : 17 ) A tsegha amba la shin a ver ve kposo sha ci u eren Yehova tom shi pasen kwagh u iti na man Tartor na la . Nahan cii kpa , mbamaren asev mba hiihii mban hemba lun sha tse@@ ene@@ ke ve ga , kpa ve gema ayol a ve kua ônov mba lu u vea va mar la cii ve tee isholibo , man kwagh ne gema va a ican i yan man ku . — Rom . Doo ú er mbatamen ve eren tom imôngo ken mzough nahan kpa ? Ken uwer môm tseegh , ve kar ior u@@ kô@@ pi mba magaz@@ in 2@@ 29 . Sha nahan yô , Yesu shi kaa ér : “ De su@@ ghun nen ma or sha gbenda kpaa ga . ” ( 2 Mbakorinte 11 : 29 ; mgb@@ er u New Eng@@ lish Bible ; 1 Mbakorinte 9 : 22 ) M@@ h@@ ôônom yange ma kôron Paulu a ior , kua ior mba ve v@@ ôr la kpaa . Aluer imba kwagh ne tser se nahan , se er nena ? Maria yange wa iyol u eren tom u taver u i na un ne , sha ci u a fa ér tom ne ka gbenda u injaa u una na Aôndo icivir yô . — Luka 1 : 38 . Ken inyom i 19@@ 5@@ 8 la , ortamen wase u sôron atôônanongo kaa ér se̱ za er tom u ikp@@ ur pania hen ger@@ i u So@@ d@@ an@@ ky@@ l@@ ä , hen haregh u L@@ ap@@ land la . I@@ ti ne hingir ib@@ um@@ un hen a vese ér Aôndo una lu u mimi hanma shighe cii man shi hanma kwagh u a t@@ ende zwa cii una kure sha mi vough . Hii ken inyom i 199@@ 9 la zan zan hegen , i maa A@@ you a Tartor ken ityar i i lu a kwagh ave kpishi ga la , hemba 2@@ 4@@ ,@@ 5@@ 00 . Aluer u er nahan yô , u zua a mtsera kpishi shi “ á kpe u iyol man ú tsa sha won ” kpaa . — Mbaefese 6 : 2 , 3 . Kpa mzough u inja i or zuan vea ikyar i nan la hemba ng@@ un a inja sha u wasen mzough u ken ivese u lun gbem shi van a msaanyol cii . Yehova ngu a na “ or u nan ver la agee ” sha jijingi na sha er nana “ k@@ ôndo sha sha a@@ kp@@ er er u@@ ga@@ fa nahan ” yô . — Yesaia 40 : 29 , 31 . I@@ gbenda shon yô ka : Gba u se ver ashe sha Yesu Kristu keng . Yehova yange de kwagh ne za hemen anyom imôngo . ( Mateu 5 : 5 ) Yesu na uumace ishimaverenkeghen sha u been ior angev shi nd@@ eren mbakp@@ enev shighe u lu shin tar la . ( Anzaakaa 3 : 5 ) Sha kpôô yô , Mkaanem ma Aôndo taver se ishima kwa imôngo ér se suur sha Or@@ gban wase , Yehova Aôndo . Lu u se za u hen gar u O@@ d@@ ess@@ a ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine , u lu u a hii sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 24 la . 4 : 1 ) Nyian kpa kaha ga , shin hemba gban kera je kpaa . 20 : 8 - 11 . 22 : 37 - 39 ) Er se taver ishima yô , se gba uwer u pasen kwagh ga . Tor Solomon yange fa kwagh ne doo doo . Anmgbianev mba kasev ka ve wase un u pasen loho u Bibilo sha u ngeren u@@ washika . 10 : 22 ; 1 Kor . Saan Mbat@@ omov Mba Yehova Iyol Yange hide shi hii u henen Bibilo nahan ken masejime yô , i er un batisema . “ Jijingi u taregh ” ngu duen ken igbar kpishi sha ashighe a ase ne . Shi nenge sha kwagh u iji@@ mba i eren la . Paulu yange kaa ér : “ Ka ior cii ve lu a jighjigh u nan ga . ” ( Pasalmi 9@@ 7 : 11 ) Se mba a iwuese sha e̱r gbenda wase u lu “ er iwanger i sha use [ i i lu ] seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe la ” nahan ! “ Y@@ ôô kwaghôron Na , yôôn torough torough je . ” — 2 TI@@ M . Akaa a yange nenge shi ungwa la mgbegha un er kwagh . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 25 , 11 Hi@@ ihii yô : Ka unô ú zenden a ve ? Lu u una er kwagh ne ken um@@ ure mba i@@ w@@ oo@@ v . — Mba@@ j . 11 : 26 ) Jigh@@ ilii yô , Mose yange de mfe u lu a mi sha kwagh u ken hemen la kôôm mnenge na , shin er mfe la vese hen shighe na la ga nahan kpaa . Inja i or@@ henen yô ér nyi ? Mbagenev ka ve kôr mbap@@ asen loho u dedoo ne ihyom , ka vea lu anmgbianev vev je kpaa . Nahan yange mba@@ ah@@ end@@ anev mba m@@ ough@@ on ayôôso a vese ér vea z@@ enda se ken tar la kera shi gomoti te ikyaa a ve yô , kasev mba mbatomov mba gomoti za noov vev iyol ér ve yange kwagh la , tsô i kaa ér se lu her ! 1 , 2 . ( a ) Er nan ve i gbe u or a lu a ishima i taver ve nana civir Aôndo ? Se soo ser kwagh môm a na se undu dooshima wase u hiihii u yange se lu a mi sha Yehova la ga . — Mpa . Kanyi i gbe u se time sha mi sha kwagh u g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi laa ? Hen shighe la m lu di anyom 12 tsô . Mic@@ hel@@ le : Hii nan ve u er nahana ? Yange m gbidye kwar sha kwagh u Yesaia 40 : 26 a kaa la . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Yange m ya atsan atô kposo kposo , kpa m@@ hembe u m hemba ashe a cian man ishim@@ any@@ ian i sha kwagh u iny@@ ar kua ah@@ endan a mba hen tsombor la , tes@@ em er Yehova Aôndo a we ishima a mo sha u wasen mo nôngon a mbamzeyol av yô . Nahan yô , aluer me va yô , me nder kwagh ne , me ôr un akaa a a lu eren la . A lam sha a vese vihi kpishi . Nahan kpaa kuma un ga , a kera nyôr a anmgbianev mbara ken ya na ga . ” Ken asema a ve yô , kp@@ an ka or u i nzughul a nan shi i kighir nan shi i eren a nan c@@ a@@ veraa yô . Ka asaren a nyi nahan i doo u Orkristu nana maa ga ? ( 2 Peteru 1 : 17 , 18 ) Yohane kpa kape kwagh ne bende a na je la . • Se fatyô u dondon ieren i Han@@ a la nena ? K@@ era yô , S@@ ef@@ anu yange ma er msen ne hen Yehova ken iti i Yesu . M pase ve iti You ; Me shi Me pase ve i kpaa . ” ​ — YO@@ H@@ AN@@ E 17 : 6 , 26 . Ka msen u nyi yange Paulu sôn sha ci u Mbakolose ? Yange gba tar ér u lu paradi@@ so u do@@ on@@ ashe . ( Gen . Lu sha ci u ve lu kasev mba “ cian Aôndo . ” — Ekesodu 1 : 15 , 17 ; Genese 9 : 6 . Ka a kighir we ér u er kwaghbo nahan , i lu u nena ? M@@ gber u H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo O@@ k@@ to@@ ba 27 , 200@@ 8 – No@@ ve@@ mba 2 , 200@@ 8 ( Pasalmi 8@@ 6 : 5 ) Een , aluer se de asorabo ase aa se eren la shi se nôngo kpoghuloo ser se kera kimbir á ga yô , alaghga Yehova una zung@@ we se . Mba@@ wu@@ an@@ ior je kpa ka ve yem iyol@@ sh@@ ô , it@@ you tsô kpa ki nan@@ de ve ga . Se lu hen gar u N@@ ap@@ les iwer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin tseegh , maa mbau@@ tahav z@@ enda se ér se due . Or@@ ya la nana pav mbi nana ver kposo a ikyav mbi mbi lu wang la , er ikyav mbi y@@ ôron iwer a mi nahan . Ve lu veren ishima ér vea ya ican sha kwagh u ve tsua la keng , er Kristu kaa ér a lu nahan . Ngeren la kaa ér : “ I tôô ivur ne ken Yesaia ( 6@@ 6@@ ,@@ 24 ) . Nahan kpa , mba ve er ivese man ve tagher a m@@ taver sha ci u ma ai@@ ky@@ ôr shin mzeyol u ken ishima inja er ishima@@ y@@ in@@ an nahan kpaa , ngeren ne una wase ve aluer ve dondo kwaghwan u a lu ker ne yô . Doo u kwar u gbidyen sha Pasalmi 9@@ 0 la ua seer m@@ suur wase u se suur sha Yehova u a lu “ ijiir yase i teman ” la . Paulu yange keren u lun ken bem a mbagenev tseegh ga . I@@ y@@ ua i yange í er a ishima môm sha ci u u@@ icighan@@ mbaiorov mba ken Y@@ u@@ dia la tese ér Mbayuda mbacivir Yehova man A@@ tô@@ at@@ yev cii lu ken mzough u anmgbianev k@@ ang@@ en@@ aa . ( D@@ ut . 10 : 12 ) U we tsuan wer u civir Aôndo a ishima you cii la ka kwagh u hemban cii u ú er yô . Ka m@@ lu@@ yol wase ngu a gema , ér se hemba doon a ashe shin se hemba doon u kenger ga . Ity@@ esen i i doo u se zua a mi sha kwagh u a@@ you a Mbayuda lu maan la yô ka u fan er i doo u a@@ you a ase aa lu ga , shin er se er h@@ we sha a kpaa ga . Or@@ pati@@ i u wan a@@ yom ne kera haa iyol inya ga . Ma iyôngo i i vihi iyol yô , ka ve eren a i sha u@@ ee , ve kange i shi ve shighe i mkurem ma sha Mkaanem ma Aôndo , sha u wanger imba iyôngo la . ( Yobu 17 : 10 ) Apostoli Paulu yange nger kwagh u mba ve venda mfe u Aôndo la ér : “ Ve kaa er , ve mba mba@@ fankwagh kpa ve hingir ab@@ u@@ me@@ aior . ” 20 : 1 - 18 . I@@ y@@ ongo la di kpa nahan , a kaa a ve ér : “ I@@ y@@ ongo ne ka ikyuryan i he i ken awambe A@@ m a i he@@ e sha ci wen ne . ” — Luka 22 : 19 , 20 . Nahan kpa m er iniongo la ga . 2 : ​ 14 , 15 . De se kange nen ishima u zan a za hemen u civir ken tempel u ke ’ jijingi ne shi se seer iv@@ in un a “ akaa@@ injaa ” zan zan Yehova una kar ôron ér se kure tom u se lu shir@@ en ne . Kwagh ne va ve a ayôôso je ayôôso ne due te@@ mbe , iy@@ ou@@ ad@@ ua i ve hemen i la kpa pav ker . Ú ôr se kwagh u Solomon , u yange hemen Mbaiserael mba ngise nahan ve tema kundu kundu shi ve ngee a inyaregh kpishi la . U ngu eren nahan kpa ? Ver kwagh na hiihii , i de lu u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga . — Anz . Be@@ en yô , a haa ashe sha Peteru . M@@ gem u ônov mba Aôndo mban ka u vesen , je yô , Mkaanem ma Aôndo yila m@@ gem ve la ér ka m - mar u he . Ken tar ugen ken I@@ c@@ omb@@ o@@ tar i A@@ shia la , Mbashiada zua a orgen u yange vande lun ord@@ as@@ enda yô . ( Mbaheberu 11 : 6 ; Yakobu 1 : 5 – 8 ) Man zum u a wase se yô , se “ lu nen a ish@@ u@@ ghun ” vough er apostoli Paulu wa se kwagh ér se eren nahan . Kwagh ne doo or u nengen sha iniongo la tsô á kaa ér : “ Hanma or ka nan vande nan wain u dedoo , ior vea man kpishi yô , ka m@@ asen van a u doon ga la ; kpa we yô , u gema u ko@@ so wain u dedoo zan zan hegen . ” Kwagh la mgbegha se u se kpa soon un ga he ? ( 1 Utor 11 : 3 , 4 ) Ve gema un ishima te@@ gh te@@ gh , nahan kwaghfan na u Aôndo la bee kera . Er ma ve zough a shighe u civir Aôndo la yô , ve gema ve hingir u shir@@ en ior mba ve lu ve a an@@ z@@ ô la tom . Yes@@ e@@ bel kange ishima wener una samber a mcivir u Ba@@ al ken tar u Iserael keng keng , una gema a tim mcivir u Yehova ken tar la kera . Alaghga se kaa ser , ‘ u ôron a ôr yô , ka ican ga , ’ ‘ kpa ka u eren la tsô i taver yum ye . ’ ( Aerenakaa 28 : 15 ) Ken tar u Jam@@ an@@ i di , yange i kôr wan@@ ye@@ kwase Shi@@ ada ugen u lun anyom pue kar a kar i za wu@@ he ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a ken gar u R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck . Kpa ka foto u nyi ? 1 , 2 . ( a ) Kanyi yange i zua a mi ken inyom i 19@@ 22 laa , man ka han@@ a akaa shon a lu he@@ gen@@ e ? Yange ic@@ egh za kpishi ken tar la iwer imôngo , nahan lu inja er mkohol la una b@@ unde yô . Ve cica cii ve ngohol iyua i í na ve la saan saan — í na ve ityakerada 35 , man an@@ ty@@ akerada 6@@ 3 kua um@@ ag@@ az@@ in 34 . Yange lu í nan uma jim . Mbakristu mba ainge kpa alaghga vea tagher a imba ak@@ aren la nahan vough . Nahan ashighe kpishi m ts@@ en iyol yam ken iyange . Ka se saan ishigh sha a ve maa se su@@ gh ve . ( Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 ) Mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave kua mba i nzughul a ve cii a saan ve iyol . Kpa ve shi ve hide sha igbenda ve i tse la shi ve hemba un ato , nahan ve za hemen a ieren ve ne . — Pasalmi 7@@ 8 : 10 - 19 , 38 . Ka a@@ gbil@@ in@@ akaa , a a lu kpen@@ egh ken jijingi shi a lu a iwasen kpaa ga yô . Yesaia 65 : 11 wasem u kaven mnenge u Yehova sha kwagh u ‘ mba ve ser te@@ b@@ ur sha ci u Ga@@ di , ak@@ ombo a doon iky@@ ôr la . ’ N@@ ana hen ér Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a yange ve tsua Marku ér a er tom vea ve sha ci u mfe na u ken jijingi la tseegh tsô . Sha kpôô yô , tar yange ú gema sha ayange la ! — Genese 6 : 13 , 17 ; 2 Peteru 3 : 5@@ ,@@ 6 . 9 : 27 , 28 — Luka kaa ér Yesu yange tôndo zwa a mbahenen nav ér ve mbagenev vea “ bende a ku ga ” saa vea vande nengen a na una lu van ken Tartor na ve , “ ayange nga kar er an@@ igh@@ eni ” nahan yô maa i gema Yesu sha iengem , kpa Mateu man Marku cii ve kaa ér “ ayange nga kar at@@ ar@@ atar yô ” i gema un sha iengem , er nan ve i lu nahana ? ( Mat . 17 : 1 ; M@@ ar . Yange anyom nga karen ak@@ un@@ du@@ ahar yô , vangertiôr u ve lu a mi la kure vough zum u Yosua hemen k@@ ov u he u Mbaiserael ve̱ zende angahar ve̱ nyôr ken K@@ an@@ aan ve hemba tar la cii la . Ior ka vea nenge sea eren kwagh sha mimi yô , ve na jighjigh a loho u se pasen ve la . Kwase la maa va kende kaa a ve ér : “ Ne fa er i hii ve a@@ sh@@ en m lumun u lamen a ven kpa ? • Ka akaa a nyi nahan Satan a karen se sha mini ? J@@ a@@ y@@ son na mlumun ér : “ T@@ so@@ mbor wam yange ú ver hanma iyange i s@@ ati pe@@ pe sha ci u kwaghpasen . Yange kaa ér : “ M ya iky@@ ur a ashe am ; nahan á er nan man me kenger sha ini@@ un@@ kwa@@ s@@ a ? ” “ I@@ ̱ Er Ishima You ” Gadia ngô ve sôn kwagh hen Yesu sha ci ve , ér : “ K@@ aa , ônov av mba uhar mban ve̱ tema a We , u môm ken uwegh ku y@@ an@@ egh , u môm ken ku im@@ es@@ egh sha tartor Wou . ” ( Yobu 10 : 1 , 2 ) Nyian ne kpa alaghga a lu Satan una va se a mbamzeyol mban jighilii ga , kpa mbamzeyol mban nahan mba ts@@ eren Mbakristu kpishi , nahan Diabolo una fatyô u yaren tom a ve sha ci u mtsera na . ( Mbagalatia 6 : 4 ) Yehova fa er se yen yô , nahan tem kwagh hen a vese ka hembe se iyol inya ga . Shin alaghga ú soo wer ma ú fe u lamen kundu kundu shi lamen sha inja a ior mba ve lu a we zum u asema a vihi ve sha ma kwagh yô . ( 1 Tim . 4 : 8 ) Kape i doo u vea p@@ ande shighe u ve lun imôngo a mba hen tsombor kpaa je la . 9 : 26 , 27 ) Se er nan ve se fa akav a nga a tese ér se hii u lun a ieren i soon iyol yase tseegh laa ? Er Nan Ve Se S@@ en H@@ er S@@ er Tartor la U@@ ̱ V@@ a ? Er se vande nengen nahan , u wan shighe ikyo la kua “ u yaren tom a ian i i dugh cii sha inja ” shi “ vihin a vihi í ga kpa yaren tom a í sha u a zua a mtsera ” yô . 7 : 1 ; 1 T@@ es . I gbe je tsô i nd@@ era gb@@ eren ah@@ ir a eren i gber i môm a akaa a mbat@@ ar@@ ev . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A u kav er kwagh ka una er ve ior ve umbur kwagh shon sha igbenda kposo kposo yô . Ka sha jijingi ne Yehova a er se kua ityom na igen cii ye . — Yobu 33 : 4 ; Ps . Ka nyi i lu vegher u sha uhar u tom u kohol akaa , ú Aôndo a lu eren laa ? Kwagh ne ka gbenda u uma jighilii . • Y@@ e@@ fe@@ ta laa ? Wan@@ da u se vande t@@ eren kwagh na la kaa ér , “ Se mba umbur ikyo ve i wan la her zan zan . ” ( Mateu 24 : 9 ) Er se lu z@@ ur@@ um a mkur nahan , Satan una tu@@ ur akuraior ken ijime sha u a̱ kôr ior mba Yehova ihyom . Ka uityendezwa mba@@ vesen mba nyi Yehova a hur@@ ugh a lu shiada iyol na ? 1@@ 11 : 1 , N@@ W . Yehova yange tese ér un ngu a taver sha Igipiti nena , man kwagh ne wase ior nav nena ? 5 : 13 - 16 . ( Luka 9 : 5@@ 8 ) Yesu lu a uma u akuma akuma . ( Mbaromanu 13 : 1 - 7 ) Nahan kpa mbatamen mba ken ate@@ jir u Mbayuda yange ve wa tindi u Aôndo ikyo ga , ve yange mbahenen mba Yesu ér ve de u pasen kwagh , mbahenen mbara l@@ aha ve ga kpa ve gema ve kaa a ve jighilii ér vea ‘ hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ’ — Aerenakaa 1 : 8 ; 5 : 27 - 32 . Kpa , aluer se soo ser ivese yase i doo , shi i saan hanma or hen tsombor iyol , shi se lu vea ah@@ ur@@ aior ase doo doo yô , gba hange hange u se waan mbagenev ikyo . Aôndo una pine mbacivir un mba ve er batisema man mba ve lu a er ga la cii akaa a ve eren ken uma ve la . A@@ eren a Yesu man atesen a na wase se u fan ser mci@@ e u cian Yehova la ne msaanyol . Lu nyi i wase Paulu u tilen sha mimi shighe u lu yan ican laa ? Ôr takerada u Or@@ g@@ ani@@ zed to Do Jehovah’s Will la sha peeji 1@@ 44 - ​ 1@@ 50 . Mb@@ ap@@ asenkwagh iorov 2@@ 9@@ ,@@ 2@@ 6@@ 9 — kua up@@ ania iorov 2@@ ,@@ 4@@ 5@@ 4 — mba ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or mba ve tese imba jijingi u nan ayol a ve nahan ne , man ka nahan yô , aluer i kar kwar yô , iyenge i mbap@@ asenkwagh í tar ne ú zough a mi la seer sha iorov 2 ken deri ken inyom i tom i̱ kar la . ( Ese@@ kiel 1 : 10 ; Mpase 4 : 6 , 7 ) I@@ e@@ ev mbi ab@@ ua mbi i er ne lu sha inja je , sha ci u zege@@ t@@ as@@ a u “ mnger ” u yange y@@ uh@@ wa kuma ut@@ ôn er 30 nahan la yange tema sha ab@@ ua a to@@ gu@@ la ne 12 . Sha ci u yange na uityendezwa mba Aôndo jighjigh . Cii man i h@@ ime ior a Aôndo yô , gba kpee u vea hii nan jighjigh ér Yehova ngu , shi atô@@ akyaa a injaa nga a a ne ve i doo u vea kporom hen a na yô . Kwagh u yange er profeti la tese ér doo u hiden a iyol ijime shi civir Yehova a ishima i mimi . Lu u tar ne ua hingir ya u uumace u tsôron . 10 : 10 ) Ka se civir Aôndo ken tempel u ken jijingi la nena ? Mbagenev ken tiônnongo kaa a ve ér : “ Aluer ne mough ne yem hen ang@@ er@@ i u cuku yô , ne mba keren ner inyaregh ki za bee ne . ” Ken ngeren ne , se lu timen sha akaa a yange er sha ayange a mbaapostoli la , a a na ve mbahenen hemba zan iky@@ ura ken tom ve u pasen kwagh la , a hanma shighe ugen cii yô . ( b ) Ka ikyav i nyi Yesu yange ver sha gbaa u eren ityom yase ? Nahan Mbayuda kaa ér a tu@@ h@@ wa Aôndo sha u kaan ér un ngu Wan u Aôndo sha myer u á yer un ér Ter na la . ( Yohane 12 : 4@@ 9 ; Duteronomi 18 : 18 ) T@@ er@@ tamen Aberaham kpa yange una tema vea wan na Is@@ ak@@ a una ôr un er Yehova yange ver tsombor ve man uter vev mbatamen la doo doo yô . ; S@@ k@@ id@@ more , D . 10 , 11 . ( a ) I vande pasen kwagh u “ k@@ ov ” u i er kwagh u ú ken Mateu 24 : 34 la nena ? Á sember been orgen u lu u@@ ange anyom 38 yô angev . 3 : 9 ) “ Z@@ wa u wang ” ne kanyi man se er nan ve se fa u lamen u tsembelee ? Sha nahan yô , se mba taver ne , anmgbianev mba nomso ishima ser , time nen sha ngeren ne shi er nen msen sha mi kpaa . Nahan pine iyol you wer , ‘ Kanyi i ne ve m lu a vangertiôr mer Aôndo ngu ? ’ “ I@@ Y@@ A@@ NG@@ E I TER I@@ A V@@ A ” Gadia m@@ ishe u hanma inja i kwaghbo cii yô , ka inyaregh ki s@@ aren . Mbagenev yô , ki hange ve nahan ve tsu@@ me ve undu jighjigh u nan , ve kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo . ” Nahan cii kpa , “ u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov ” kua mba ve ye ikyar a ve k@@ ang@@ en@@ aa la vea yer ken Yehova kua nongo na , u u lu er u@@ wo la , vea war mtim u una va sha Mbakristu mba vendan mimi la . Ve ngohol ag@@ ar a lun a u@@ gi@@ l kua tar u doon iy@@ i@@ agh , ve ngohol uya mba mgb@@ ough@@ on a akaa a dedoo man az@@ ôr a omb@@ on mngerem sh@@ imi a i time a shin av@@ ande man ish@@ u@@ le i iky@@ on i wain man ish@@ u@@ le i o@@ le@@ v kua iky@@ on ngô@@ gh i u@@ men atam ; ve ya kwagh kuma ve , ve ke@@ he , kpe ve iyol sha iveren You i vesen . ” — Ne@@ h . Aluer se mba a dooshima man aeren a dedoo agen yô , aa yange se u eren akaabo . — 2 Pet . Sha ci u akaa a Ter seer ng@@ een . Ken mkohol ne , iky@@ aior 1@@ ,@@ 3@@ 00 er batisema sha u tesen ikyav i iyol@@ tseghan ve sha ci u Yehova la . Pasalmi 32 : 8 ôr kwagh u Yehova yange kaa a Davidi yô , ér : “ Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” Ka mbakur@@ an mba ken tiônnongo i lu tom ve u kuran shi koson shi nengen sha mkpeyol u anmgbianev mba ken tiônnongo ye , hemban je yô , mba jighjigh u nan ve a nd@@ ôh@@ ôr shin mba ve er asorabo a vesen la . Yesu man mba i er kwagh ve ken injakwagh la pase se@@ ma@@ kwagh shon . ( tar u M@@ ex@@ ic@@ o ) , 3 / 15 Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” ( Luka 4 : 43 ) Nahan cii kpa , aluer se hen ser Yesu yôô loho u Tartor sha ci u ka tom u i we un , shin ka sha mk@@ an@@ an a er tom u pasen kwagh u yange gba u una er la yô se lu nzughul kwagh . U ngu keren akaa a vesen sha ci wou iyol you@@ we@@ e ? ( Mateu 25 : 41 ; Mpase 20 : 10 ) Kpa er i lu a tim ve ga ne yô , a gba u se tile dông se hendan a ve . Luka nger ken takerada u Aerenakaa la ér : “ Er ve [ u@@ profeti mba ken Kristu man mbat@@ esen mba ken tiônnongo u ken An@@ ti@@ o@@ ki u Shi@@ ria la ] lu civir Ter , man h@@ ôron kwaghyan yô , Icighan Jijingi kaa er : T@@ se@@ gh@@ am nen Bar@@ n@@ ab@@ a vea Saulu sha ci u tom u M yer ve mi yô . P@@ ase er nongo u “ zege@@ ikpelaior ” la ú lu zuan a mbamgbe vev mba ken jijingi yô . 6 : 3 , 4 ) A@@ ve ase nga eren tom ken mzough . Sha kpôô yô , iember shon i or ka nana nenge tom u nan er ve nan ember la ka kwagh u nan m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol kpen kpen , hemban je yô shighe u nan lu ember a tsombor u nan shin ah@@ ur@@ aior a nan la . 11 : 45 ) Yange gba u Mbaiserael vea lu u@@ icighan@@ mbaiorov sha ci u Yehova ka icighan . Se fatyô u suur sha uityendezwa mban . Kpa iyange hiin u duen yô , nan gba nengen zan kera . I va tilen sha te@@ mbe yô nan gba nengen a akaa a doon , kua aa ic@@ aa je kpaa . Nahan yô , de se time sha akav a Solomon a tese ér ior mba keren la , nahan se gema se palegh kwaghbo u una due ker la . Nahan yô , akaa a uma ne kende a kwaghfan u Aôndo la sha . Shi anyom yange nga karen u@@ deri imôngo yô , apostoli Paulu kaa a Tit@@ u ér Yesu na iyol na sha u una wanger mbadondon un ve hingir “ mba asema a tse@@ e ve u eren akaa a dedoo ” yô . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a Kristu A̱ W@@ u@@ ese Yehova E@@ la@@ ine , u i vande ôron kwagh na la di yô , kwagh u yange kwagh gba un sha mi yô , lu u ma i ne un ian i lun tswen . Tindi yange kaa ér or u nan lu van sha ishigh ki Yehova cii yô saa nana lu wang , nana de lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga . Takerada u i yer ér U@@ r@@ ban T@@ er@@ r@@ or@@ is@@ m la kaa ér “ ashighe kpishi , kwagh u vesen u ka a mgbegha or@@ wan@@ ts@@ wam nan wua ior yô , ka ishima i ka i vihi nan sha mimi a u@@ gomoti mba age@@ egh mba ve eren kwagh sha asema ve , kua iniongo man ityar i lun a inyaregh kpishi la . ” MB@@ A ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev yô , kera mba a zayol u ibanave ga . Kwaghôron la ngu sha mi vough , man akaabo hemba ng@@ een nyian cii aa i gbe u a kura tsombor sha mi yô . Mbamaren mba Yosev kpa yange ve tese un u lun a inja i dedoo . Paulu nger ér : “ S@@ é kôr nen ave gb@@ ang sha mpase u ishimaverenkeghen yase , i̱ de t@@ enger ga , gadia Un u A t@@ ende zwa a vese la yô ka u jighjigh je . ” U tesen er se fatyô u wasen ior asev yô , nenge ase kwagh u orgen ken tar u Jam@@ an@@ i , u i yer un ér Y@@ u@@ g@@ an , vea kwase na , Pe@@ tr@@ a ne . Ieren i bo ia bende a mbagenev , shi ia na ve gb@@ ev mbu nôngon je kpaa ! ” — 2 Mbakorinte 6 : 3 . Aôndo yange tsengaôron ér a tim Bab@@ ilon man E@@ dom man Mo@@ ab@@ i man A@@ mon kua T@@ ir@@ u , vea kera lu ga gbem sha won . Yange un gbe mk@@ er un nengen kwagh u Mbashiada mba Yehova yô , mimi ve man ieren ve i dedoo la doo un kpishi . Timoteu yange lu ijende i Paulu , nahan a zua a iwasen kpishi ken ikyav i Paulu ver un la , Paulu kpa zua a iwasen kpishi ken iky@@ ar@@ yan ve la . — Mbafilipi 2 : 20 , 22 . * [ Ngeren u shin kpe ] Kwagh u hiihii yô , se er msen ser ma se lu ken dooshima vea anmgbianev asev . Mayange je a fatyô u zuan a bem u tsan gbem ga saa ior vea de u henen u wu@@ an mbagenev . ( a ) Ishima yase ia na a kera taver Satan u me@@ en se ga nena ? 10 : 5 - 7 ) Yange ve za pase kwagh sha gbashima hen Mbayuda man atô@@ at@@ yev a yange nyôr a nyôr Mbayuda la cii , hemban je yô shighe u iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la bee kera la . — Aer . 2 : 4 , 5 , 10 , 11 ; 5 : 42 ; 6 : 7 . Yehova venda ini@@ av mbi ior nav sha ci u nyi ? K@@ EN uwer u Fe@@ be@@ war@@ i , ken inyom i 19@@ 5@@ 1 la , up@@ ania 1@@ 22 za makeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ el@@ ase u sha 17 la ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k . Sha nahan yô , se fatyô u kuren ikyaa ser , kape akaa ne aa er sha ad@@ ondo ad@@ ondo je ne : Hi@@ ihii yô , a tim “ zege@@ id@@ y@@ a@@ kwase ” la , ka Zege@@ bab@@ ilon , u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii la je la . Yehova su@@ r se asema sha erdoo u mba ve na ayol a ve u va wasen se la je ka u henen a hen ga . Or@@ tamen ne nger ér : “ Ieren i kundu kundu i tiônnongo cii er a ve la kôr ve ken ishima kpishi je yô , ve c@@ in ve hide ve va kohol ikyum@@ ile . ” Yange gba u vea “ yevese [ a ] yem sha u@@ wo . ” ​ —⁠ Gen . 16 : 10 - 12 Ka mbam@@ tsera mba ny@@ i@@ iv me zua a mi ken m@@ til u tilen sha mimi laa ? Kwagh ne ngu hange hange , hemban je yô , shighe u se eren kwagh a nomso@@ or shin kwase u se vese nan ga yô . Or ve ugen nenge a ijiir igen i te@@ en a@@ kpe@@ kpa u i@@ gb@@ or - ah@@ i , u ka i er i wa tom@@ ato man al@@ ab@@ us@@ a kua iky@@ ai@@ u@@ e sha mi , i na ior kua bredi u yan sha mi yô . [ U@@ foto mba sha peeji 11 ] ( Genese 8 : 21 ) Kwagh u doon yô , Yehova wase se u tesen m@@ doom asev . Nahan kpa se mba a tempel u ken jijingi u ka a va Yehova a icivir i hemba nyityô im@@ aagh cii yô . Yosua ngise kaa a Mbaiserael ér : “ Er nen [ Yehova ] tom sha ishima i môm man sha mimi kpaa . . . tsu@@ wa nen u i lu ne ka civir la nyian . ” N@@ agh ku ip@@ aan kura tese ér uumace doo Aôndo ishima . ( Yoh . Mba tesen ve ityesen i môm ken Bibilo sha tar cii ken mbamkombo vev . — Ôr Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Aôndo Eren a Ior N@@ av sha Dooshima Aluer se mba dondon ikyav i Yesu yô , se seer kporom ikyua a Yehova sha ci u nyi ? ‘ K@@ er Nen Yehova K@@ ua A@@ ge@@ e A Na Kp@@ aa ’ Mbaf@@ ar@@ ishi mbagenev ke ’ atô u ikpelaior la soo ér Yesu a̱ yange mbahenen nav . Yehova kaa wener una hemen se a kar a vese ken tar u ifer u ainge , u u lu er ka ze@@ ge deser@@ ti ne . The@@ o@@ do@@ to@@ s lu zan mbamkombo mba Mbakristu un tswen , ô@@ rom tsô kpaa ga . A@@ dooga ican tser u nahan ma anmgbian na u iwasen . Orkristu nana gba teman tsô maa nana hingir or@@ kuran ga . ( b ) Ka nyi ikyav i gbe u mba ve hemen hen atô u ior mba Aôndo la vea ver sha ci u ikyum@@ u@@ ile i dondo ? “ Se yô , ka jijingi u taregh se ngohol ga , kpa ka jijingi u A dugh her Aôndo la . ” — 1 K@@ OR . Aluer u ngu eren nahan yô , a hemba maan we iyol u pasen kwagh cii . Pro@@ feti Yeremia kpa yange er shiada sha kwagh ne , ér : “ A@@ h@@ i ! A er kwagh er Ter na nahan , gadia á soo ér ior ve gema asema , ve war mtim . De lumun wer a̱ er nahan ga ! Takerada u K@@ ate@@ ki@@ si@@ m u Mbaf@@ ada kaa ér , gba u “ se eren batisema keng sha ci u myom wase , sha ci u Kristu kaa ér saa a mar or sha mnger kua Icighan Jijingi ga yô , nana fatyô u nyôron tartor u Aôndo ga . Ish@@ ember i “ nôngo nen tsung ” la ngi kwagh môm a ishember i Peteru vande t@@ eren ken kwaghwan na u a kaa ér i ‘ nôngo ng@@ e@@ elee ’ la . Er a nenge ér kwagh ne taver ve yô , a tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an a lam a ve sha kwagh u inyaregh ki lun a mi hen atô u mba@@ cian Aôndo . Sha nahan yô , Yesu kaa a mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba sha ayange a na , mba ve wa at@@ ser@@ egh la ér : “ Á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ikyurior i ia ume atam yô . ” ( Mat . Ú soo u seer fan kwagh u awashima u Aôndo a lu a mi sha ci u uumace yô , ôr ityough 3 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . Ken masejime yô , ve tee un a hingir kp@@ an , shi ve tsu@@ gh ter ve ér Yosev kpe . ( Gen . Lu nyi i wase Noa ve war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee , man lu nyi i gema i wase Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara war mtim u Yerusalem ? Se er nan ve se lu a imba vangertiôr nee ? Eren Kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma K@@ aa La Aluer se mba s@@ asen a s@@ ase u pu@@ un mbagenev yô , kwagh la una fatyô u lun ikyav i tesen iy@@ u@@ he i ken asema a ase shinii ? S@@ ember sember ne kpa , zum u Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Jam@@ ai@@ ka tese kwase ugen ken tar la iti i Aôndo ken Bibilo na yô , un kpa doo un je m@@ liam haa un ashe . Yesu yange kaa ér se̱ tese ior u kuran akaa a un we se kwagh sha mi la cii . Mbagenev yô , ka i doo ve u ôron Bibilo pe@@ pe , shi va ôron ai@@ k@@ ighe , cii man yaven ye . 10 , 11 . ( a ) Yesu man Paulu yange ve ver ishima sha u fan mbamgbe mba iorov nena ? Or@@ gen u yange se eren tom imôngo yô , iti na ér Fran@@ ci@@ sc@@ o , lu inja kposo a mbatomov mbagenev cii . Ka u henen a hen ga , ka ve ôron kwagh u Tartor u Yehova ! Tsô gir@@ gar la yô@@ h@@ ôr cica cii , saa ape i zer mo@@ u u nyian sha w@@ in@@ do@@ u la tseegh ! Yange m ôr Kor@@ an kua takerada ugen u u pase yi@@ ase i profeti M@@ uh@@ am@@ ad@@ u yô . Aôndo keren tahav pe gen ga . Mbagenev yô i tôv ve a ican shin ve tagher a mbamzeyol mba hen tsombor . Ka mba ve lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe la i kom anyom atar , a m@@ mem shio yô . 65 : 17 ) Ior vea hen akaa a he a taver ve ishima ken tar u he la shi uma una iv a akaa a dedoo kpaa , nahan ishima ia kera za ve iyol sha akaa a vihin a yange ve tagher a mi ken ijime la ga . Bibilo pase se er Aôndo yange ungwa mbamsen mba E@@ p@@ af@@ era ga , kpa yange gba uwer u eren msen sha ci u mbananjighjigh ga ; se kpa se de nen u eren msen sha ci u mbagenev ga . Mba ve kpe sha ikyaa i m@@ civi@@ ra@@ ôndo ve ainge ne kpa ve er shiada u kpilighyol . Sha ikyev i Tartor u Aôndo yô , hanma or sha tar cii nana lu ken imba dooshima ne gbem sha won . Kpa môm ken mbat@@ esen mbara nenge gbenda u m lu eren tom la , nahan a kaa ér : “ Doo u se tese u ic@@ ah@@ ur i eren . ” I@@ civir i a na ma orumace ve ia fatyô u hemban m - er u eren Yehova , U@@ hemban@@ sha la tom yô , ngi ga . Er tahav mbu hemban sha won cii mb@@ un mbu lu suen se yô , se fatyô u hendan a Diabolo . “ Ka nyi je i yange u eren mo batisema ? ” Sha nahan yô , hegen Mkaanem ma Aôndo wa am@@ ise gb@@ ang ken ic@@ ile i M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar . ​ —⁠ Yes . Yosua lu ken Igipiti sha shighe u Yehova va a atsan pue sha ikyurior shon la ; Yehova lu tsengaôron hanma ican cii i̱ mase eren shami vough ye . Or u ngise i na un iti ér V@@ ande sha ci u ishimataver na sha kwagh la , hii u mir@@ en er i@@ wen nahan sha ci u jighjigh na u nan u lun a a@@ kper@@ an la . Ngeren mban time sha kwagh u se er ve se kura ayol a ase sha ikyev i uh@@ ôn mba Satan uta@@ an yô , ve yô ka : kwaghôron u ga@@ egh , man mciem man mk@@ ighir u mbak@@ ov , man ishima i nan ibo karen ikyaa inya , man u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , kua idya i eren . Sha nahan yô , gba u a lu hen shighe la mba i shigh ve mkurem la kpa vea “ engem ” ye . Aôndo ongo mbamsen ci@@ il@@ i ? ( Mbaefese 5 : 15 , 16 ) S@@ aa se er sha kwaghwan ne vough ve se t@@ ume ityough ken i@@ ember@@ yolough i bo c@@ ou c@@ ou je se de ser kwagh ne a vihi mlu wase vea Yehova zan zan a mase ku@@ usu a vese ken mtim ga ye ! — Yakobu 1 : 14 , 15 . Man akaa ne aa na se kera lu a ishimaverenkeghen i va zuan a iyua i uma la ga . — 1 Yoh . 2 : 15 - 17 . Se kura ayol a ase sha uh@@ ôn mb@@ ab@@ ov nena ? “ H@@ unda u vesen ” u V@@ an Se a A@@ an a He a Eren Tom B@@ ugh * Or@@ ngeren Pasalmi ne yange nd@@ era icam ne sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa ad@@ ondo ad@@ ondo , alaghga er nahan sha er or a fatyô u umbur icam shon fele yô . Aluer icighan jijingi ngu hemen we yô , u palegh aeren a iyolough . ‘ I@@ yi@@ agh K@@ i T@@ su@@ ts@@ wa@@ agh ken Mba Ve K@@ pe La ’ ( 1 Yohane 4 : 20 ) Ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la , Yesu ôr gbenda u i gbe u se kar sha u kuren mbamzeyol la var var . Man gema di mba ve vese ayol a ve ga la ye , doo u vea n@@ di@@ ar alegh a y@@ av@@ a@@ or la shinii ? Ngu M@@ ôm ken Mba Ve Lu Utor La KA M@@ K@@ U@@ R U U@@ G@@ O@@ M@@ O@@ T@@ I MB@@ A T@@ A@@ R N@@ E C@@ I@@ I . Ngeren mba uhar mban vea time sha an@@ zaakaa at@@ a@@ ankar@@ ahar a Yesu ôr shighe u lu tesen ior kwagh yô . U Eren Er@@ doo u Se Y@@ en sha mi La • Er nen an@@ umbe a umbur akaa , er a i tesen sha peeji 30 man 31 ken magaz@@ in u Awa@@ ke ! la nahan . Alaghga kwagh u una na m@@ liam man yô a lu m@@ ts@@ wen@@ em shin iyol kpen shin u or henen ér sha won hemba nan la shin ah@@ enge a mbagenev ve ne or nan ve la , shin ic@@ ôron u@@ ange shin ku u or u doon ishima nan kpe la . W@@ ea lumun yô , bugh Bibilo you ôr avur a i tese pe a ôr á , a i nger heen ne , nahan pine iyol you mbampin mba ve zough sha avur shon ne . U tesen ikyav yô , yange tese ior wang er mbahemenev mba kwaghaôndo lu tsu@@ men a ve sha atesen aiegh yô . Er ve lu mba eren Aôndo tom imôngo yô , ka ve nôngo di tsô e̱r vea lu ikyav i tesen i dedoo yô . — 2 Mbakorinte 1 : 24 . Ne I@@ c@@ ombor i Mbakristu , “ Lu Nen P@@ er ” Yehova tôndo zwa ér una er nyi sha ci wase , man inja i ityendezwa ne ér nyi ? U@@ jijingi Mb@@ ab@@ ov D@@ i Y@@ e ? Yange fa wang er Aôndo a te ior nav kera ga yô . ( Ho@@ sea 1 : 7 ) Ken inyom i 7@@ 32 C.S.@@ Y . la , ken tugh môm tseegh ort@@ yom wua u@@ sho@@ ja mba Mba@@ a@@ shi@@ ria 18@@ 5@@ ,000 mba ve lu anger Yerusalem , gar@@ tamen u Yuda la . — 2 Utor 19 : 35 . Ken masejime yô , angev mbu Davidi bee . Una p@@ aa uma ve sha mk@@ ighir man ip@@ ira ; awambe a ve aa lu kwagh u injaa sha ishigh nagh . ” A tôndo zwa ér : “ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” ​ —⁠ Pasalmi 37 : 11 ; Yakobu 4 :⁠ 6 . Ior mba ve lu a mkav u ke ’ jijingi yô , vea kegh Yehova ér a̱ va sôr akaa a̱ hingir jighilii , shi a̱ va na nyityô m@@ tsaha i á nenge ér i doo un la sha shighe u a soo la cii . — 2 Timoteu 3 : 16 ; Mbaheberu 12 : 7 - 11 . Ka m henen sha kwagh u ve lu a mi ve mo m lu a mi ga la . ” Satan man ior nav mban an van@@ ger a Yesu , hii shighe u i mar un la zan zan shighe u yem sha la . Gba u a waan ve kwagh hanma shighe . Ior kpishi ken tar ne nenge kwagh u zan makeranta u vesen la ér ka kwagh u or a er keng ve nana lu a icivir shi nana lu a kwagh a ve je la . ▪ Er nan ve Yesu yange kar fese za wase L@@ as@@ ar@@ u ga ? ( 2 Samuel 22 : 36 ) Se fatyô u kaan ser Aôndo hi@@ r a iyol ijime , sha ci u kwagh u uumace mba i sar ve u eren ishima na la gba un ishima shi zu@@ ngu ve mhôônom kpaa . Paulu ‘ ôr kwagh u mbam@@ pase mba Aôndo sha ishigh ki u@@ tor ’ gbar gbar Bibilo ôr kwagh u nomso@@ or v@@ ô@@ son nomso@@ or shin kwase v@@ ô@@ son kwa@@ see ? Nahan mbaapostoli kaa a na ér : “ T@@ ere , aluer una lu yaven yô , una war . ” Ka nyi man nyi ia kera lu ken Tartor u Aôndo ga ? T@@ ôô wer u za zende ken tar u u lu a vande zan ga yô . 14@@ 1 : 2 . Nyian ne , mcivir wase ngu wang , gadia se venda u nyôron iyol ken mcivir u aiegh . Ka nahan ve , se eren u@@ iniongo mba kwaghaôndo u aiegh man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur vev mba tar cii u eren la ga ye . Nahan yô , er orumace a lu a tahav sha an@@ ny@@ am@@ ev nahan kpa , ka u una yar tom a tahav mb@@ un dang dang ga , kpa una yar tom a mbu er atindiakaa a ken Mkaanem ma Aôndo a tese nahan . Hi@@ ihii yô , a ta icin ér : “ K@@ ura nen ayol a en sha u@@ profeti mba aiev mba ve ve her a ven a ak@@ ô@@ v a iyôngo iyol , kpa ken atô ve yô , gema ka u@@ gb@@ ase@@ ela mba hu@@ av je . ” I@@ vangeli i Luka tese ér “ an@@ z@@ ô ” a Yesu lu ôron kwagh u a la lu asorabo . Gadia ivur la kaa ér : “ De se asorabo ase , gadia se kpaa , se mba de@@ en hanma or u nan gbe inj@@ ô hen vese yô . ” — Luka 11 : 4 . Aluer se tsua akaa a se er la akuma akuma yô , er se fatyô u eren hanma kwagh cii ga nahan kpa , se zua a mk@@ om . Zege@@ ikpelaior ia due ken hanma nongo man hanma zwa cii ( Pasalmi 1@@ 33 : 1 ; M@@ ika 2 : 12 ; Mateu 22 : 37 - 39 ; Mbakolose 3 : 14 ) Ka ve ‘ ker bem , ve z@@ enda un ityô , ’ ve fa@@ an je er “ ashe a TER nga sha mbap@@ er@@ apera . ” — Pasalmi 34 : 14 , 15 . Ka shighe u í er ityendezwa la shi i lu ihy@@ ongo i nomso@@ or man kwase la vea seer fan ayol a ve cii man vea mase eren ivese ye . Nahan ka ku u Yesu la u bugh se gbenda u duen ken isholibo man ku kera ye . Heela tseegh ga , ieren i Yehova a profeti Amo@@ shi la kpa tese ér Yehova nengen a kwagh u mbacivir un vea fatyô u eren la , shin er alaghga ior kpishi yange vea nenge un ér a yina shin ngu te@@ gh@@ elee nahan kpaa . Nahan yô , de se sôn nen Aôndo a wase se se ‘ kôr kwaghbo i@@ ho@@ m man kwagh@@ dedoo a̱ gema a̱ doo se ishima . ’ Wan@@ nomso u yange cian ashe la di ye ? K@@ er@@ nen ungwa ér ijende na gba angev . M er ieren ne anyom 11 , je yô m lu vea nomso kposo kposo hen shighe la jimin cii . Lu Bibilo kua takerada u i gber i yer ér M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La . Yange ôr mkaanem ma i nger shin heen ne a apostoli na ugen inyom kar i môm maa i wua un . A kaa ér : “ We , u ngu Peteru ; ka sha vande ne je Me maa nongo Wam ye , ih@@ in@@ da i H@@ a@@ de ia hemba u agee ga . ” ( b ) Ka unô i gbe u vea ya bredi sha iyange i umbur ku u Yesu laa , man ka sha ci u nyi ? ( Mateu 24 : 38 , 39 ) Kpa er Yehova kaa a Noa ér a̱ gba t@@ so shi a̱ lu or u “ yôôn kwagh u perapera , ” shi alaghga u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov p@@ ande kar kpishi je yô , nahan Yehova na ior mba sha ayange a Noa mbara ian v@@ es@@ egh@@ ee sha u ve̱ gema asema ve̱ undu igbenda ve i ts@@ wam la ve̱ gema ve̱ civir Un yô . Ka mbamtaver mba nyi Paulu yange tagher a mi ken iyol na ? Sha ci u ka sea er akaa agen shami ga kpa se nyôr ken mbamzeyol mbagenev . A@@ veren N@@ ga sha ci u Mba Ve Ne A@@ yol a Ve la Kp@@ ishi U tesen ikyav yô , se fatyô u pasen mbagenev loho u dedoo shi seer ny@@ ô@@ ôso ivese yase kua tsombor wase kpaa , shi se fatyô u seer taver iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova sha u henen kwagh se tseegh shi zan mbamkombo kpaa . ( Or@@ pa . 11 : 6 ; Heb . “ Ne Ô@@ no@@ v , U@@ ng@@ wan Nen I@@ mo I Mbamaren En@@ ev ” Yehova shi za hemen kaa ér : “ M tindi Mose er a̱ hemen ne , kua A@@ ron man M@@ iri@@ am kpaa . ” Shi se er nan ve se lu a ‘ ishima i fan ’ Yehov@@ aa ? — Y@@ er . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Yange m p@@ aven ijende vea ah@@ ur@@ aior am la yô , hemba lun mo to@@ on to@@ on u sôron uma wam . ( Ivur 3 ) Hanma iyange yô , Yehova nengen a ‘ igbenda yase cii ; ’ akaa a se eren sha lan la , kua ityom yase i dedoo la kpaa . Ishim@@ averen i injakwagh la yô ér mbamaren ve̱ palegh u eren tahav vev mbu mbamaren la za p@@ eren uwegh , shi ve̱ wa kwagh u ônov vev mba wan ak@@ ondo ve ôron la ikyo . A shi nan kpa , nger washika ne ken P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina ken inyom i 65 la . ( Genese 22 : 18 ) Nahan sha injakwagh yô , a hingir ter u hanma or u nan ne jighjigh ken V@@ or u ityendezwa la cii . T@@ ER@@ T@@ A@@ M@@ EN Yakob yange zung@@ we ku u wan na tsung . Sha nahan yô , or@@ fan@@ takerada ugen , Fran@@ k E . Mbagenev mba a ze@@ ge ian i civirigh i lun a mbamaren mba cian Aôndo mba ve y@@ ese ve yô . Sha shighe u Mbaiserael lu ikp@@ an la , a hingir Or@@ yiman man Or@@ kuran man Or@@ hemen kua Or@@ koson u yange kure mbamgbe vev mba iyolough man mba ken jijingi la cii yô . Nahan Mose kaa a ve ér : “ Nahan yô , ver nen ishima u eren sha mi er TER , Aôndo wen , A kaa ne ” nahan . Sha mnenge u or yô , lu inja er ngu a ‘ kwar ’ ga nahan . Se mba nyer yô , se nenge i ver ah@@ u a iky@@ on man am@@ ise a iky@@ on ken ab@@ a man shin mba@@ a@@ kwa@@ ti kpishi shi i kange ah@@ u ak@@ ar ak@@ ar i ver her kua avur a iky@@ on kpaa ; akaa ne cii lu a anmgbian u ngô u Luke u kwase u a we ior ici@@ gh yô . • Can I live away from family and friends ? ​ ​ —⁠ “ C@@ op@@ ing With H@@ om@@ es@@ ick@@ ness in God’s Ser@@ vice ” ( zwa Buter Me@@ i 15 , 199@@ 4 , peeji 28 ) M tema m lu ungwan er agumaior a ahar ne lu timen sha kwagh u Bibilo i pase ér ka ityôkyaa i ican i yan i ngee shin tar kpishi la . Aluer se hen sha mbam@@ yen asev dedoo yô , vea yange se u ôron akaa a nan or ibo sha gbenda u Aôndo una nenge ér se ôr ka sha ifer la . 6 : 7 ) Yesu shi gbe va tesen mbahenen nav msen u eren sha shighe ugen yô , shi a er msen ne , kpa kera kimbir ase@@ mber la ge@@ de@@ e za due ga . 1 : 17 ) Tor ne ka Yehova Aôndo . Bibilo kaa ér un “ ka Tor gbem sha won . ” — Ps . Shi ica a gba tsô una nyôr ! Ka i na yô , m kav kwagh u m lu ôron la wang , a iyol@@ nyoon shio . Kpa , “ ishimaveren i jijingi ka uma man bem , ” inja na yô , ka uma u tsôron ken hemen man bem u ken ishima shi lun ken bem vea Aôndo hegen je kpaa . Ka akaa a nyi á lu a nan ior mci@@ e@@ me , man kanyi i tsen@@ ge@@ ôron sha kwagh u shighe wase nee ? G@@ ar ne gba ica a I@@ t@@ ye@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic la kpishi ga . D@@ ust@@ in kaa ér : “ A@@ pe yange sea gema cii , i doo u kenger ! ” Se D@@ ondo Yehova ken Tom W@@ ase u Pas@@ en Kwagh Een , m@@ hembe u Yehova u a gande u kaven la due ken igbar sha mnder u Yesu shin ku la . H@@ ar@@ ry gema nan kwaghôron sha mbam@@ kohol mba vesen ken zwa u P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese anyom imôngo hegen . ( a ) Yesu yange na mbahenen nav vangertiôr ér nyi ? Yange mbacivir Yehova mba i shigh ve mkurem mbara tagher ishigh a am@@ een a karen jighjigh ve u nan kpishi ke ’ Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I la . Sha mimi yô , “ u gban sha ikyev i Aôndo u uma [ la ] , ka kwagh u ci@@ er iyol ” kpen kpen ! — Heb . ( Yakobu 4 : 13 , 14 ) Nahan , ka hange hange u se eren sha iyol@@ tseghan yase hegen ne ! Ken akaa a se eren ayange ayange la , alaghga se tagher a akaa a se nenge ser , aluer se ôr kwagh u una tsu@@ me a tsu@@ me or yô , se palegh ha@@ gh@@ el@@ aa yô . Yange i gba mk@@ er sha u zenden pinen mbat@@ s@@ av ityough imôngo ér ve̱ ôr loho u ve hembe soon ér vea pase ior ken igbar yô . Shi a saan se iyol u eren ishima i Aôndo kpaa . Nenge ase iwasen i Mbashiada mba Yehova mba yange ve na ayol a ve sha u za wasen anmgbianev vev mba ur@@ a@@ ahumbe man ij@@ ever@@ ahumbe vihi ve akaa ken vegher u imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika ken inyom i 200@@ 5 la . Gba u nom nana soo kwase u nan kpishi er iyol i nan nahan . ( Yobu 6 : 1 - 3 ) Er ne lu mbamaren mba lun a dooshima yô , hii keghen nen atô , fa nen kwagh u mbayev enev ve lu ôron la tsô ne mase bu@@ ghun zwa ôron kwagh u una wase ve yô . Kwaghôron u profeti u hiihii la na orumace u nan lu ke ’ isholibo ne ishimaverenkeghen i mimi i nan@@ á kôr ave sha mi yô . Nahan yô , “ or u nan taver ishima . . . yô , saan nan iyol . ” — Yakobu 1 : 12 . Aluer se mba dondon ikyav i Yesu sha u pinen mbampin sha inja yô , se fatyô u eren akaa a atar ne : Se fa gbenda u se hemba wasen ior yô , shi se lamen a ior mba ve soo ér se lam a ve ga la , shi se tese mba ve hiden a iyol ijime la kwagh u vea er ve vea wase ayol a ve yô . Aôndo lôh@@ ô mbacivir un cii ér ve kporom ikyua a na Mbam@@ zeyol mba ken tsombor kpa mba ken “ ashighe a ican ” a “ ayange a masejime ” ne . ( 2 Tim . 1 : 2 ) Nahan ve kure ikyaa ér Aôndo soo ér i maa tempel la ave ave ga . Kpa , Tor ne ka Aôndo iyol na a tsough un ye . Alaghga se hide se za u za pasen kwagh hen ya ugen u yange se vande zan her yô , nahan se zua a orgen hen tsombor la u nana lumun ér se lam a nan ken Ruamabera yô . Kpa gema ka Or@@ pas@@ en@@ aka@@ am@@ yer . Ka se nôngo ser se yam ve iyua , kpa ashighe agen se k@@ an@@ shio . ” ( Yosua 24 : 15 , 16 ) Ieren i dedoo i Yosua la na yô , yange lu môm ken ior kpuaa mba sha k@@ ov na mba ve zua a ian i civirigh i nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la ye . ‘ Er ior mba Yesu mba ve lu shin tar ne ve doo Un ishima yô , ve doo Un ishima zan zan ar sha mkur je . ’ ​ ​ —⁠ YO@@ H . 13 :⁠ 1 . Kape we kpa ka ú tôô wer ú ngu a ian i civirigh i eren Ter ú u sha tom laa ? D@@ ugh u s@@ ônon ser i na se un kera yô , gba u se timen ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la sha gbashima . ( Anz . Me@@ i 12 - 18 , 200@@ 8 Shi i pine Yobu mpin u@@ gen@@ egh u mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke vea fatyô u nan mlumun sha mi ga yô , ér : “ Gbenda u zan h@@ en@@ pe i pav iwanger ngu han@@ a ? ” Aluer u va kar ishima u kera za sha gbenda u i tese u la ga , ú hingir u zan sha hanma gbenda u ú nenge wer u k@@ ông@@ or doo u cii nahan a lu nena ? Hi@@ ihii yô , u kav er i lu b@@ ôô@@ s@@ u a lu van yô , ka mfe je la . S@@ ar u u zuan a imba iember , i hiden nengen a or wou u nan saa ku laa ? “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ôr kwagh , yô , ka an je nana de pas@@ en@@ aa ? ” — Amo@@ shi 3 : 7 , 8 . I@@ gbenda igen kpa ngi i aeren ne aa fatyô u nyôron ken tiônnongo yô . Nenge ase ikyav hen Mose . Kwagh ne na yô , ior mba Aôndo mba a mbatamen man udi@@ ak@@ on mba vi@@ an udubu udubu . Heela tseegh ga , tom la kua u geman ior hingir mbahenen shi eren ve batisema kpaa . Kwagh ne tese ér , gba u se de imoshima yase i Bibilo i tsaase i la , i wase se u tsuan i@@ ember@@ yolough i se er la sha kwaghfan . Sha nahan yô , kwagh u a er ve any@@ ighe una bee yô , saa a tese ior u du@@ ghun mba@@ awashima mba ve ye tor ken ve u eren amba@@ akaa er h@@ ua shi keren mtsera ve tseegh la nahan kera . Kpa shighe u ior vea va u nengen a na yô , a ôr ve akaa ken Ruamabera shi a taver jighjigh ve u nan kpaa . — Aer . 28 : 16 , 30 , 31 . I maa a@@ you ne agen sha ak@@ am , agen ka sha iky@@ on , agen di ka sha a@@ wen . Á wase ior umiliôn imôngo sha ikyev i Mkaanem nam man jijingi na man nongo na , sha a@@ vegher a tar cii , nahan ve kpaa ve fa kwagh u un kpa a fe kera cii la — ka mimi je la . Eren Tom u Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen la sha Gb@@ a@@ shima Kpa sha iwasen i Yehova yô , m lu a tahav mbu eren kwagh u a lu u vough yô . ” 28 : 19 , 20 ; 2 Tim . Kwagh ne tese ér doo u b@@ um@@ un ga ku@@ aa shinii ? A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E agen a gba u ior mba Yehova vea lu a mfe man aeren a aa wase ve ve vea er ishima na ye . Sha mimi yô , i yila Yesu ér “ Orshiada u jighjigh ” sha ci u yange pase iti i Ter na . — Mpa . Hii shighe la je , mbag@@ anden kpishi wasem ken uma wam sha ashighe kposo kposo . Hii nan ve ‘ hanma kwagh u se eren kpaa ngu a kure v@@ ough@@ loo , ’ man ka sha nyi gbenda ? ( Mbaromanu 4 : 16 , 17 ) Yehova una za hemen u umbur mbacivir un mba@@ jighjigh mba ve kpe mbara zan zan una va kar nd@@ eren ve sha shighe u a ver la , vea hide a lu uma . S@@ aa or nana kange ishima ér nana lu a aeren a wang ve nana kôr cio u hendan a jijingi u taregh shi du@@ ghun un ken a nan kera ye . Doo u se wa ikyo sha er se yar tom a Bibilo sha u tan ior mciem iyol ga yô . Tor Solomon kaa ér ônov mba er ‘ av@@ aan a sha uwegh ku or@@ age@@ egh ’ nahan . M@@ ase zan se pase Yehova er i sar se u eren kwagh u se fetyô u eren cii , shi se sôn un ser a̱ wase se u eren nyityô tom i i ne se la shinii ? Se hingir kôôsôô a Yehova yô , Bibilo ia kera pase se wang er i hii ve yange er akaa agen ga je kpa , ishima ia za se iyol ga . Ka keng , ica a gba ga tsô nana lumun mcivir u mimi . ’ ( Yohane 10 : 16 ) Se ember sha er ian i shi her sha u mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba ve lu shin tar la ve̱ kohol se sha u wuese Yehova yô . ( Yohane 14 : 19 ) Hen shighe la kpa a lu mbahenen nav mba jighjigh mba i shigh ve mkurem mbara tseegh vea kav m@@ ve na u una va sha inja i Tor la ye . Kanyi yange i na ve Yosev nenge sha ter na doo doo ? Aluer se mba a iyol@@ mor@@ on ken a vese yô , doo u se kav kwagh ne fele shi se dugh i kera kpaa . Pasalmi 5 : 11 kaa ér : “ Kpa mba ve suur sha a We cii yô , ve̱ ember ; ve̱ g@@ enger am@@ o sha iember gbem . ” I@@ l@@ y@@ ahan i l@@ ahan mbau@@ tahav ngi taver nyian hemban a hemba ave a tse cii . Ka ib@@ ume ityesen ga , shi í har sha akaa a ôron a ôr shin takerada tseegh tsô ga . Kpa gema ka gbenda u se cii se civir Aôndo sha ci u nagh ku ip@@ aa ku Yesu na sha iyol na la . Kwagh er vihi yô , K@@ ain wua anmgbian na , nahan hingir or u hiihii u wu@@ an@@ or ! — Gen . ( M@@ ar . 9 : ​ 33 - 37 ) Yesu taver ve ishima sha u pasen ve ér un na jighjigh ér ve kpa vea fa u pasen loho u dedoo tsema tsema . Kwagh u Or u Nan Uma Er sha u Y@@ iman Se La Yehova na uumace iyua i doon tsung . A na uumace ian i tsuan kwagh u ve soo cii . ( Ru@@ tu 1 : 16 ) Ka sea hen er Na@@ omi doo Ru@@ tu ishima tsung nahan , i doo se kpen kpen . Kwagh u yange hemba lun u injaa je yô ka my@@ ee u Aôndo yôô ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u ishima i doom a Na yum yô ; ungwan nen Un ” la . Nahan kpa , tom wase u pasen kwagh u se eren tar sha won cii ne ú na yô , hanma inja or ken akuraior cii nan ngu ungwan imo i Yehova . 5 : ​ 27 - 37 ; 7 : 12 ) Ngeren ne una time sha gbenda u atesen a Yesu man ikyav i yange ver shighe u lu shin tar la ia wase noov man kasev man mbamaren kua ônov u lun imôngo saan saan man kundu kundu kpaa yô . Davidi u V@@ esen — Yesu , Wan u Davidi la — dondo imba gbenda la . Inja i ishember i “ due ken igbar ” la a fatyô u lun “ u pon@@ on ityom shon ” shin “ u hanma or nengen a ityom shon . ” ( Pasalmi 24 : 1 ) Pasalmi 2 : 2 pase kwagh u mh@@ endan ve la ér : “ Utor mba sha won ve mough ah@@ endan , mbat@@ ar@@ ev kpaa ve zua sha u henen akaa a num sha TER man Un u TER A ver Un tor la . ” Alaghga akaa a ma ikyar i or i ken ivese nan vande tagher a mi ken uma u nan la aa na yô a taver nan u eren sha kwaghwan u Bibilo i we ér : “ N@@ om la nana̱ er kwase kwagh u i lu kpee u eren a nan la , kwase la di kpaa nana̱ er a nom u nan nahan vough ” la . ( Yesaia 65 : 25 ) U@@ umace mba kp@@ el@@ an kwagh nôngo tsung u kp@@ el@@ an mlu u taregh u i pase heen ne , kpa kwagh ne gban k@@ an di mbamhen mba ke ’ ishima mba i kp@@ el ke ’ foto tsô ga . U keren perapera sha mimi la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ka keng , Kor@@ aki man ior mba ve ta ikyaa a na la cii ve lu a mfe sha kwagh u yange za hemen la . Kwagh ugen u una wase se u lun mbah@@ id@@ en a iyol ijime yô , ka sha ci u Yehova iyol na kpa hi@@ di a iyol ijime . Se kange ishima ser se za hemen u tilen sha mimi hen Yehova kua nongo na . Anyom kar hegen at@@ aan , kpa hanma kwa u ka una hen kwagh u ngô na yô , a vaa kpishi . M@@ doo u Yehova doo Al@@ ber@@ t ishima la wase un hemba ieren i s@@ angen a s@@ ange la 34 : 8 ; Anz . Jighjigh u nan u a har sha Bibilo , Mkaanem ma Aôndo yô , tesen imoshima , ne ngi hembe fan u p@@ aven kwagh u dedoo a u bo la . ( Luka 7 : 13 ) Kwagh ne tese ér ku u or ka u sôr Yesu ken ishima shi a zung@@ we kpishi . Lu nyi i wase Mb@@ al@@ ev@@ i ve ve er msen u injaa la , man se hen nyi ken kwagh ne ? A taver se ishima hen ijiir la ér : “ Dooshima u anmgbianev ve doo ayol a ve la a̱ lu her . ” Se mba tesen fi@@ im la ka kom er min@@ iti 20 nahan yô , i kaa a vese ér se due ken won fe@@ fa . Yange ôr kwagh , shi pase ve shi tese akav ken Ruamabera wener Yesu ka Mesiya u yange i tôndo zwa ér ngu van la . Nahan se ver ishima ser zum u akaa a hide a wa doon sha shighe u zege@@ can la , ior kpishi vea hingir mbacivir Yehova ga . ( b ) Se dondo ikyav i Yon@@ at@@ an la nena ? K@@ u ne nyoon Maria man Mar@@ ta , an@@ ng@@ ôô@@ v mba L@@ as@@ ar@@ u mba kasev mbara kpishi . Sha mimi yô , tom u mbakur@@ an udubu u@@ bu@@ d@@ u ve eren kpoghuloo a mk@@ ighir shio sha u nengen sha anmgbianev sha tar jimin cii la doo Yehova man Yesu tsung . I@@ m@@ enger i A@@ ng@@ ahar A A@@ se 21 : 43 , 45 ) Se nyian kpa doo u se lu a iwuese vough er K@@ al@@ e@@ bu man Yosua nahan nena ? Nahan kpa , ka nyi man nyi i doo u se t@@ eren ken mbamsen ase@@ va ? ( Genese 4 : 25 ) L@@ am@@ e@@ ki , or u ken tsombor u Se@@ tu ugen , yange ii wan na iti ér Noa , man inja i iti ne ér “ M@@ mem ” shin “ Ishima i S@@ ur@@ un . ” Sha ci u nan fa ér aluer nan er kwagh la yô , una na mbagenev gbe@@ ev mbu nôngon . P@@ ase ase am@@ o a u lu ôron ivur i sha 3 - 7 la ve u lu “ ungwan ” ken ishima you la . Sha ayange ase ne kpaa , Diabolo ngu ts@@ wa@@ men mbadondon Kristu mba i shigh ve mkurem , ve shi her shin tar la . A gema zan mbamkombo shi duen kwaghpasen kwa môm tseegh ken kasua , man kasua ugen je yô , a b@@ unde a b@@ unde ku@@ aa , shi or u tôô un tom la lu zan un iyol ér una y@@ av a na . Se wuese kpishi er ngô wase a soo ér se de tom pania kua ityom i ken tiônnongo se er tom u u@@ ke se na un inyaregh ga nahan . ” — 2 Mbakorinte 12 : 14 ; Mbaheberu 13 : 5 . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ; Genese 3 : 19 ) Ior kpishi fa inja i ishember i “ She@@ ol ” ne ga . ( Ôr Duteronomi 30 : 19 , 20 . ) ( Mpa . 12 : 12 , 17 ) Tar u ieren i y@@ av@@ a@@ or man i@@ pi@@ la i du@@ mbur ker ne tese awashima u Diabolo u ifer ne wang . Kwagh ne wanger Mbakristu mba i shigh ve mkurem la tsembelee ga , nahan ve hen ér “ or@@ kwa@@ se@@ he ti@@ mb@@ ir u van . ” 15 , 16 . ( a ) P@@ ase inja i injakwagh i sha kwagh u kp@@ er u kp@@ el@@ an la . ( b ) K@@ per u kp@@ el@@ an la tile sha nyi , man injakwagh ne ôr kwagh u m@@ vese u Tartor u nyi ? M@@ ase kuren ikyaa iyol you er se lu timen sha kwaghhenen u a dondo ne yô . Yange se mough se yem t@@ w@@ ev ken Tar u Jam@@ an@@ i kasua kar môm tseegh maa angev mbu st@@ ro@@ o@@ ku kôr T@@ erem je lu m@@ asen t@@ enger sha ishima tseegh . Ver ashighe a ú henen kwagh yô . 4 , 5 . ( a ) Er nan Yesu yange tesen kwagh sha gbenda u taver ga , man ka nyi i til tseer tseer i̱ tesen ér yange er nahana ? Ikyav tese wang ér Yesu kpaa yange lu a kwaghwan u Aôndo u i nger ken Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 la ken ishima . Shin yange na i nger Bibilo i taver u kaven sha apera ér i lu as@@ ande a ior kpuaa , inja er mbahemenev mba adu@@ aav man mbat@@ im@@ en ken Bibilo nahan tseegh ve kav i̱ y@@ ee ? Kpa , aluer der@@ ab@@ a u a lu nahan mat@@ o la ver ishima u kôôm un sha gbenda jighilii ga yô , una er ai@@ ky@@ ôr a wua ior . Ge@@ ma ke ’ ityar igen di yô , ior kpishi ka ve vihi shighe sha u z@@ endan inyaregh kua u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô . Yange kwase ugen hii u kohol imôngo a tiônnongo u Kristu yô , lu un ken ishima nena ? ( 1 Yohane 4 : 8 ) Kpa aluer ig@@ y@@ am@@ usu ka ityesen i aiegh yô , u yemen sha tartor u sha la kpa ka ityesen i aiegh shinii ? Er nan ve u fe wer Yehova ongo m@@ sen@@ e ? Ka iky@@ ar@@ yan i dedoo i ú ye a Ter ú u̱ sha la . • Hii nan ve i ci@@ er se iyol ga ? A@@ ust@@ in kaa ér : “ Er yange m er tom hen ze@@ ge kô@@ mp@@ eni ugen sha aan kposo kposo a m hemen ior la ho@@ gh@@ ol mo yô , taver mo kpishi u lumun ityom i ikyo@@ o ga . ” U tesen ikyav yô , sha derianyom u sha 20 la , yange ikp@@ en@@ tar kpishi hingir sha ikyev i hemen u mbap@@ ati@@ v mba vihin tu tsung , man kwagh la na yô ior mba ngise ve lu@@ ̱ inja je e̱r ka mba ikyo@@ ov mbara kpa hingir u eren af@@ er a kpilighyol . E@@ du@@ ar@@ do kpa yange tagher a m@@ taver u nengen sha kwase na man mbayev nav ken tar u inyaregh ban kpishi yô . ( Yesaia 5@@ 4 : 17 ; 2 Peteru 2 : 9 ) Nahan kpa , ng@@ un ka u kaan ér Or@@ kuran se una kura se sha hanma ity@@ ô@@ kwagh cii ga . Yange Yosev yevese iji@@ mba [ F@@ o@@ to u sha peeji 22 ] Kwagh u u er zum u ishima i vihi u yô Ken atô u anyom atar a i tese ve u eren tom ken ya u tor la cii , ve za hemen u civir Aôndo sha mimi . Mbagenev yô , ve soo ér vea gema mlu u tsombor ve tseegh di tsô . Nahan gba u se eren msen sha ci u or u nan er se kwagh u vihin la . I T@@ sen@@ gaôron Akaa a A S@@ ôôn Eren Yô Kwagh u vesen u i gbe u ú er yô , de den u civir Yehova ga . Ka An N@@ ana F@@ atyô u Y@@ iman mba Ve V@@ aan L@@ aa ? Nahan se lu nen a vangertiôr ser mba ve he@@ e awambe a mba@@ ish@@ ôô@@ v inya cii Yehova una or iyev sha u timin ve . — Pasalmi 37 : 9 – 11 ; 1@@ 45 : 20 . Kpa de se hide se time nen sha kwagh u yange za hemen ken Igipiti la . 33 : ​ 1 - 4 ) Ôr msen la vighe vighe , tsô u nenge er Yakob sôn di a sôn iwasen tseegh tsô ga yô . I@@ ca gba ga tsô , Ar@@ ne maa ya wase seer , sha er mbamaren av mba ve bee iyol la vea va lu vea vese yô . ( Genese 46 : 28 , 29 ) Gbenda u Yosev za kegh ter na ne lu icivir i sha ikp@@ a@@ zwa ga . Kwagh ne tese ér ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi akuraior ne mb@@ ia kera er tom ga . Mayange je , de ne “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ” amba er u suur sha ior shin lun a vangertiôr sha akuraior a a lu a tahav kpishi shin ak@@ ombo a civir ian wer a̱ yange ú u civir Yehova ga . Ka sha kwagh u nyi yange Daniel nenge a mpase u sha mnenge cii man i mase timin Bab@@ ilon ke ’ inyom i 5@@ 39 C.S.@@ W . la ? Han@@ a yange tese ér un ngu a mnenge u vough nena ? Hii nan ve mbaapostoli lumun u eren sha tindi u ate@@ jir wa ve la ga ? TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R G@@ EN@@ ES@@ E 4 : 1 - 12 . Shighe u i gbe u se tsua kwagh u se er yô , kanyi i doo u se er@@ ee ? Anmgbian u nomso ne maa gema hemen mbamkombo asev . M va mase kaven mer kwagh u vesen ken uma yô , ka u yan ikyar a Yehova , T@@ erem u sha la kôôsôô . Ver ishima wer , yange gba kaan tsô ér : ‘ Tese nen ve akaa a M we ne kwagh sha mi cii ’ ga . Umbur wer yange Yehova lu a vangertiôr je ér asema a uumace mbagenev aa mgbegha ve vea civir un . M@@ ika kaa wener : “ As@@ ande a Yakob a a shi her la , aa lu ken atô u akuraior kpishi er av@@ ure a a dugh hen TER nahan , man er ab@@ er a ura sha to@@ ho nahan . ” I t@@ ôn@@ don zwa a vese ken Bibilo ér : “ Or u nan taver ishima ken imeen yô , saan nan iyol , gadia zum u nana kar iky@@ aren i i lu karen nan la yô , nana ngohol ts@@ ar u uma u A t@@ ende zwa sha mi a mba A doo ve ishima yô . ” — Yakobu 1 : 12 . Yange lu u nongo ne ua eren kwagh sha inja man ken ij@@ ough@@ ave kpaa . U@@ d@@ as@@ enda kôr un kwa kimbir kimbir je . Hen Kwagh sha Ikyav i Yosev La Aluer se nenge m@@ ze@@ hemen u or yô , doo u se umbur mkaanem ma apostoli Paulu yange ôr ne , ér : “ N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . ” U N@@ E@@ NG@@ EN ior mba kwagh wou a gbe ve ishima sha mimi la nena ? Cii man Wan u Aôndo u môm môm la va hingir orumace shin tar yô , yange hiden a iyol na ijime nena ? ( Genese 41 : 40 ) Nahan kpa , Yosev tôô iyol na ge@@ de ge@@ de wener un ngu sh@@ a@@ gba@@ or yô , un gande u civir ter na u be@@ e@@ yol , lu anyom 1@@ 30 la ga . Doo Yehova er agumaior a lu tilen dông sha kwagh u mimi , shin er a lu tagher a mbam@@ kighir mba tar u Satan nahan kpaa . ( Ps . 14@@ 7 : 11 ; Anz . I gbe je ka a hingir torough torough u a ôr ior kwagh u Tartor u Aôndo man kwagh u u s@@ ôôn eren sha ci u uumace shi a wase ve ve wuese Yehova er i lu hegen nahan ga . Shi ka mimi , ka hanma or u nan ne Aôndo jighjigh ga nan lu or u bo ga . ○ Yesu yange er nyi , man uma una doo ken tar u he u Aôndo la sha ci u nyi ? T@@ so@@ mbor u Yosev yange ú lu ca , shi ter na kpa hen ér a kpe . Een , Mbakristu mbag@@ anden mba ve lu ken a@@ vese mbara mba taver se mba se lu iyev ne ishima kpishi je . Ka sha nyi gbenda ior jimin cii kua mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo ve lu dondon gbenda u Iserael u sha derianyom u hiihii laa ? ( Mat . 2 : 7 - 11 ) Lu@@ un er yange a ne Yesu z@@ en@@ aria man akaa a injaa agen hen tugh mbu i mar un la nahan kpa Maria yange ma za na nagh ken tempel ayange 40 ken hemen sha an@@ ny@@ on@@ ov uhar tseegh y@@ ee ? — 1 / 1 , peeji 31 . ● “ Ikyav tese wang ér Yesu lu r@@ ab@@ i ( or@@ tesen ) u yange ver ior ikyav sha kwagh u zungwen ior mhôônom yô . ” Nahan yô una pase mbak@@ ov na mban akaa ne nena ? Jighjigh u nan ve la kuma iwuese man una yima ve kua mbagenev kpaa . — Luka 16 : 9 ; 1 Timoteu 4 : 16 . Hen ase er Yesu a lu s@@ ônon Ter na sha gbashima ér a hemen un shi a na un kwaghfan sha er una tsua mbahenen mba jighjigh mba vea lu mbaapostoli nav la . U@@ b@@ omb@@ au@@ angev man ian@@ g@@ ev mbi ts@@ aren atô kposo kposo tser uumace anyom udubu imôngo hegen . Satan soo u d@@ an@@ en se ér se de ongo imo i Yehova ga nena ? Alaghga Aôndo doo u ishima , nahan u soo u eren kwagh sha ishima na . Kanyi i lu iyol kôron tsaha , man ka a@@ vegher ahar a nyi nahan se tsaha iyol yase sha mini ? Kanyi kwagh i er anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu mbag@@ en@@ eve , man ka nyi i doo u se pine ayol a ase ? 5 :⁠ 7 ) Gbenda môm u Yehova a tese ér un koson se yô , ka sha u wasen se sha igbenda kposo kposo sha er se civir un sha mimi yô . Yange k@@ or@@ ough kura va tôndo kera shighe u A@@ le@@ kes@@ an@@ der kpe kpo@@ o la . Lu anyom 32 tseegh , shi lu a tahav kpishi . 7 : ​ 9 , 14 ; 20 : ​ 12 - 14 . Kwaghôron u B@@ ill W@@ al@@ den ( Pasalmi 10@@ 5 : 40 ) Er mbatyomov shin “ mba@@ age@@ ev ” ve lu sha yô , alaghga ishember i “ ru@@ am u mba@@ age@@ ev ” ne ngi tesen di tsô ér ka Aôndo u a lu sha la yange na man@@ a ne ye . Pro@@ feti u mimi nan eren ityom i nyi , man se fatyô u kaan ser Mose yange lu profeti u mimi sha ci u nyi ? 16 : ​ 14 , 15 , 40 ) A shi nan kpa , Li@@ dia lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol shin er nom ga . Yange lu kwase u nan nagh kpishi , nahan kwagh ne na yô , mbakur@@ an mba ningir sha , er Paulu man Shi@@ la kua Luka nahan b@@ an@@ en hen ya na ga . A@@ ka@@ ang@@ eren a ahar ne hemba veren ishigh sha iky@@ aior i í lu Mbashiada mba Yehova yô . Yange i kaa a vese ér mlu u iny@@ ar u tar u Au@@ str@@ al@@ ia doo je zua ga , shi i gbe je uma ngu a̱ doo yum er a doo hegen nahan ga . . . . ( 2 Tim . 2 : 20 , 21 ) Be@@ en yô , a taver Mbakristu asema ér ve ‘ dugh ’ shin ve palegh ikyav mbi mbi “ lu a icivir ga ” la . ( Yobu 38 : 31 ) An@@ c@@ ôgh@@ olo@@ v man any@@ am@@ ai@@ wa ka as@@ an a nga a due sha kwa@@ v@@ aôndo á tile kwagh u á kposo a as@@ an agen yô . Yange ian ne doo ior mba ve lu mar@@ nya u Tartor u Roma , mba ve lu ken gar u F@@ ilipi la , kua mba ve lu sha ajiir agen ken tartor la jimin cii , sha ci u atindi a Tartor la kuran ve . ( Mateu 22 : 14 ) Ve venda Mesiya , ken masejime yô ve wua un . — Aerenakaa 7 : 5@@ 1 – 5@@ 3 . Kpa m venda a na sha kwaghfan mer me er nahan ga . Nahan ashighe agen ka i gba u nongo u Yehova ua m@@ us@@ an mbagenev tom . Er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve lu dondon Yesu hanma ijiir i a ze cii nahan , kape zege@@ ikpelaior kpa i ‘ ze a ’ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ityô je la . Takerada u i yer ú ér Bar@@ n@@ es ’ No@@ tes on the New T@@ est@@ am@@ ent la pase sha mimi ér : “ Ngeren u hiihii u ruamabera la ngu a ish@@ ember@@ ti i Aôndo la ken ivur ne ga , nahan gba u m@@ gem u Bibilo ne kpa ma á lu a mi ga . Ka nyi ia wase u ve u hemba mhen u kpee nee ? Ma kwagh u nan or mk@@ om er shighe u nan nenge Mkaanem ma Yehova ma gem uma u or je kpa ngu sha won ga . Sha kpôô yô , er u lu or@@ maren yô , u lamen a ônov ou sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or la ka môm ken ityom i Aôndo a we u yô . Er i Hii Ve i G@@ be u Á Y@@ ima Se Yô Ieren i Yesu er a ior la yange i kaha kposo a i Mbaf@@ ar@@ ishi la ca je ! ATSA@@ N ER V@@ E , K@@ P@@ A SA@@ AN V@@ E I@@ YO@@ L Shi i na u@@ profeti mba nomso man mba kasev ibo . Shighe u Yesu kpe shi i nder un shin ku kera la kpa , mbaapostoli man mbadondon Kristu za hemen u nengen sha mba@@ ats@@ anev mba ve lu a ve la . 9 : 24 . 6 , 7 . ( a ) Shighe u iliam yase vea or u nan ne jighjigh a vese imôngo i lu nôngon u za duen ken ayôôso yô , ka kwaghwan u Ruamabera u nyi se fatyô u don@@ don@@ o ? Sha kpôô yô , Or@@ pasenkwagh 3 : 4 ôr kwagh u “ shighe u ahan a sen ” man “ shighe u yaren k@@ wan . ” ( D@@ ut . 31 : 6 - 8 , 23 ) E@@ no@@ ki u lu k@@ ov u sha uta@@ ankar@@ uhar hii sha Adam je la yange taver ishima zende vea Aôndo sha mimi , shin er ior mba sha ayange a na la lu mbaaferev nahan kpaa . ( Gen . Er se lu mbat@@ esen yô , kape se kpa mimi mba se tesen ior la ve doo se je la . Kwagh shon yô ka un ne : Se uumace cica cii se yina , nahan se mba tsu@@ m shi se mba eren akaa a ka se va hingir u v@@ aan af@@ an@@ yô ken hemen yô . Shi ka i doo se u keren aan a dedoo a se ôron akaa a injaa a ken jijingi a mba ve ne jighjigh a vese imôngo la ga he ? Se fa kwagh ne sha ci u Sh@@ im@@ on u yange eren ah@@ ir la nenge a tahav mbu jijingi ne nahan soo ér una yam mbu una p@@ endan ior ave sha it@@ you una naan ve icighan jijingi ve eren u@@ ivande . ( Aer . Yange van@@ den zan he ’ ijiir la vea mbaapostoli nav gbem . ( 2 Timoteu 3 : 1 – 5 ) Inja ne kaha kposo a i Mbakristu mba mimi . Shi se mase kaven ser , se fatyô u yilan ase@@ mber a ken zwa Kor@@ ea vough er Buter a yer kwagh nahan ga . Paulu kaa ér : “ Se mba pasen ayol a ase ken akaa cii je er se lu mbatomov mba Aôndo yô : . . . man kwaghôron u mimi ” kpaa . Tsô a zer ôron kwagh a na ayange ayange ér : “ V@@ a y@@ av a mo . ” ( Yobu 1 : 9 - 11 ; 2 : 4 ) Er Yesu ungwa Ter na a m@@ shi shio yô , a tese ér Yehova ngu a ian i hemen , shi hemen na hemba doon kpaa . 2 : 11 - 14 ) D@@ ugh Yesu sha yô , hii sha Adam man Ifa je , orumace môm u lun vough ngu ga . Nenge imba loho u doon tsung u Yehova pase sha ikyev i M@@ ika ne sha wono ! Á nenge O@@ ri@@ gipiti ugen lu nzughul a Or@@ he@@ beru , nahan ishima vihi un ker kpishi . Kwagh ne tese wang ér Yehova gbe wan ishima tsô ér shighe a kar ga . Yange gba u Aberaham iyol na una wa ishima a ha@@ gh@@ el@@ aa u yange hii hen atô u mbakur@@ an ilev nav man mba wan u an@@ ngô na Lo@@ ti la . ( Genese 1 : 17 ) “ Aôndo er ” á , inja na yô á na hingir u a nengen a á shin tar . Nenge ase ikyav i sha uhar ne . U nenge yô , Paulu yange ta icin ne taver taver , kpa gema tese sha dooshima ér un ngu a vangertiôr ér “ akaa a hemban doon ” nga keghen anmgbianev nav mba nomso man kasev mbara . Er nan ve i gbe u se kur@@ ana ? 34 : 16 . Er ve kohol imôngo a Mbakristu mbagenev yô , ve zua a m@@ sur@@ shima shi mbagenev mba we ve ikyo , shi mba ne ve icivir kpaa . — Yohane 13 : 34 , 35 . Shighe u wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la a kera soo u dondon kwaghaôndo wou ga yô , doo u ú er nena ? Kpa mbah@@ emb@@ an@@ ato mban soo u ngohol tom u Mose la . Shighe ugen ior ka ve ôr nahan sha ci u ve ungwa mbagenev ôr . Ka non@@ go@@ ior u han@@ a u nenge wer mba a icighan jijingi ny@@ ian@@ a ? Ken ngeren u dondon la , se time sha kwagh u ishimataver man mkav u Yesu , nahan se fa er se dondo ikyav i a ver se sha akaa a ahar ne yô . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 8 ] Z@@ a hemen u duen kwaghpasen vea nan sha er nana fa igbenda kposo kposo i pasen kwagh yô , shi tese nan u wan ago@@ yol hiden za sôron ior kpaa . Ho@@ ward Ma@@ th@@ en@@ y yange wa zwa sha ngeren u ke ’ Yohane 12 : 4 la nahan ér : “ Ish@@ ember i pasen m - er u kwagh , i i kaa ér ‘ una va ’ [ shin , “ lu nôngon u ” ] man ishember i pasen kwagh u á lu a̱ kure ga i i kaa ér “ una va nenge mk@@ er ” [ shin , “ lu nôngon u nengen mk@@ er ” ] la cii tese kwagh u a lu zan sha ad@@ ondo ad@@ ondo , shin kwagh u a lu eren zan hemen her ave yô . A ôr mkaanem man jighilii sha u tan wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la icin di tsô . Kpa mciem gba Lo@@ ti iyol , shi Yehova kpa kav er lu Lo@@ ti ken ishima yô , nahan a de ér a yevese a yem ken gar shon u vande wan ishima u timin la . Hen shighe la , Aôndo una kure awashima u lu a mi ve gba tar la , nahan tar ua hingir paradi@@ so , shi ua iv a uumace mba lun vough . ( Gen . Ka mlu u taver u nyi ngô ugen ken Kristu yange tagher a mi , man lu nyi i wase un u suen tindi u a kaa ér or u nan ci@@ gh@@ ir ishima u eren isholibo yô i dugh nan ken tiônnongo kera laa ? Er i gbe je ka ken derianyom u a kar la i hembe nzughul a ior cii ye . ( Genese 3 : 1 - 5 ; Yakobu 3 : 5 ) Se kpa kape se fatyô u nzughul kwagh kpishi sha no@@ mbor wase je la . Kwagh ne kpiligh se iyol , kpa gema lu loho u taver se ishima . Sha ayange a Mal@@ aki la , Mbayuda kpishi ungwa kwaghwan u Yehova ga . Or u du@@ ghun ats@@ am ne lu ôron kwagh u af@@ an@@ yô a ka se va vaa ken masejime , se t@@ ôm ser yange ma se er kwagh sha gbenda ugen kposo la . Ka tahav mbu nyi Aôndo man Yesu ve lu a mini , man ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh ne ? T@@ i@@ ônnongo kpa ka una nengen sha mba@@ beenyol mba@@ jighjigh mba ior mba hen tsombor ve ve civir Yehova ga , shin ve lu a or u wasen ve ga la ve i doo Yehova je la . ( 1 Tim . Yange ve lu k@@ ang@@ en@@ aa , doo doo . U ngu keren ana ? ” Aluer yange i nder Yesu shin mbakp@@ enev ga yô , kwaghaôndo wase u pasen man jighjigh wase u nan kpaa ka gbilin tsô , shi se mb@@ à se eren shiada ser Aôndo nder Kristu shin ku la cii se mba s@@ ende@@ gh kwagh a Na shi se mba mba@@ aiev kpaa . M doo u ishima ? . . . Er Ish@@ an i Sha U@@ se la I D@@ ugh Yô P@@ ase er hii ve Saulu de u tôvon mbadondon Yesu a ican , gema lu pasen kwagh u Kristu la . Se mba a hanma ityôkyaa i wuese Yehova , un ua ne se iwanger na i mimi la . ( Ôr 1 Mbakorinte 15 : 22 - 26 . ) Hii hen shighe la je , mba 14@@ 4,000 mba vea lu upristi shi vea tema tor vea Kristu imôngo la vea er tom a nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura sha u wasen uumace zan zan vea kar aren sha mlu u vough u Adam yange ta kera la . I@@ yol@@ tseghan Ka Ikyav i T@@ esen Dooshima man Jighjigh u Nan Ka ikyurior i nyi ngise Yehova ver í ér i lu mba@@ eren un shiada , kpa hii nan yange na ian ér i yem a i uiky@@ ang@@ ene ? 6 : 1 , 2 , 5 . 1 : 27 , 28 . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 1 , 6@@ 3 Ú fatyô u zuan a ati a ung@@ eren mba ve er kwagh u anmgbianev mban mbagenev la ken a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 17 ken Iyoukura ( zwa Buter ) i Se@@ te@@ mba 1 , 200@@ 3 la . * — Mpase 7 : 9 , 10 , 14 : 1 , 4 . Apostoli Paulu ngise nger wan@@ ye@@ kwa@@ or Timoteu washika ér : “ Lu ken akaa a i tese u , u ne a jighjigh la , gadia u fa ve mba u hen sha ikyev ve la . Shi á er akaa a kpilighyol kpishi kpaa . Sha nahan yô , apostoli Yohane nger washika ôr kwagh u tiônnongo u Kristu man ityav mbi ken jijingi mbi tiônnongo a lu nôngon la , wener : “ M@@ hembe shon u a hembe tar yô , ka un ne ; ka jighjigh wase u nan . ” 4 , 5 . ( a ) I@@ vande i Yesu hii eren la tese se nyi ? Mkaanem ma Yehova ka ma su@@ r se ishima shi ma taver se ishima sha u se wa ishima a atsan a Satan man tar na u ve a mi sha a vese la . Heela tseegh ga , Iyoukura ia za hemen u taver ior asema ér ve na Yesu Kristu jighjigh shi ia pasen ior mimi shi ia tôvon sha akaaôron a profeti a ken Bibilo la sha u pasen inja i akaa a á lu eren shin tar la er i̱ van@@ den eren i hembe anyom deri môm hegen nahan . U fa or u Yehova a tsough ér nana va lu kwase u sha ikyav u Wan na la kpa ? Kwagh u Bibilo i er ne umbur se ér , er se yen nahan kpa , aluer se za hemen u civir Yehova sha mimi yô , se za hemen u doon un ishima shi una hungur a akaa a dedoo a se eren la ga . Vea nenge a kwagh ne nahan sha ish@@ iv y@@ enegh shi vea ungwa ken mlu u iky@@ enge yen shi vea nenge a mi ken erdoo wen la kpaa . Tartor u sha uta@@ ankar@@ uhar la hii u lun sha shighe u tar u I@@ ng@@ i@@ la man Amerika er kwagh imôngo sha gbenda u vesen , zum u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii la . — 6 / 15 , peeji 19 . ( L@@ ev . 27 : 32 ) Or@@ kur@@ an@@ ilev u ken Kristu kpaa , gba u nana fa mlu u ikyum@@ u@@ ile i Aôndo a we nan sha ikyev la shi nana ver ishima sha mi kpaa . — 11 / 15 , peeji 9 . K@@ we u Ru@@ b@@ en man u Ga@@ di kua ve@@ gh@@ er@@ k@@ we u M@@ an@@ ase yange ve ta at@@ se ikyua a I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an . Ken washika u sha uhar u icighan jijingi mgbegha Paulu nger hen Mbakorinte la kpa , a kimbir pasen ityôkyaa i í na ve gba u a kohol inyaregh yô . 10 : 21 ) Kpa mba kor tindi u a kaa ér : “ Lu nen kposo , . . . kwagh u hông@@ or@@ ough kpaa , de b@@ enden nen ave ga ” la . Akaa a na cii saa ishe , a@@ ah@@ e u kpilighyol wua un ônov , shi wen iyol@@ na na kpa b@@ ou@@ ange kende un inya . Ka takerada u Bibilo u sha uhar u u hembe ng@@ een je ne . Tsô Yesaia za ôr H@@ es@@ e@@ k@@ ia kwaghôron u Yehova ér : “ Nenge , ayange nga van a akaa a a lu ken ya wou cii , man akaa a uter ou ve ko@@ so cii zan zan nyian ne , á kura a , á yem a mi ken Bab@@ ilon . ” A@@ mba@@ aior a a gem ne hen u nan icombor ve akaa a kwagh a gbe i a mi la sha gbenda u ikyo@@ o@@ gh man u mimi kpaa . 2 : 10 ) Er Yesu na nagh sha uma na u vough la yô , a na nagh ku ip@@ aan ku kua fatyô u duen a tsombor u Adam ken isholibo man ku kera shin p@@ aan u yô . — Mat . Or@@ perapera una ember ken TER , una yer ken a Na . ” SH@@ I@@ N er ior kpishi tese jighjigh u nan hii shighe u A@@ bel la je nahan kpa , “ ka ior cii ve lu a jighjigh u nan ga . ” ( 2 T@@ es . Apostoli Paulu kaa wener imba naagh ku@@ la ka ku mgbegha ior ve “ hingir u wuese Aôndo . ” — 2 Mbakorinte 9 : 11 . Ad@@ kin@@ s yange kaa ér un umbur p@@ il@@ gri@@ m ugen u fa kwaghôron tsema tsema yô , vaa iyol kpishi . A vaa iyol a kaa ér : “ Ka u pasen kwagh sha tse@@ mbe tseegh m fe a@@ y@@ agh ye . Alaghga vea hen ér ve gba Yehova kwagh ga , shi tom u ve lu eren un la kpa u gba un kwagh ga . ( Marku 12 : 30 ; Mbaromanu 12 : 1 ) Ior mb@@ á ke ’ tar kpishi mba ij@@ en i kwagh u mimi i ker ve yô . Ior umiliôn imôngo mba a ityom i eren ga shi mbagenev mba ken ican i iny@@ ar . Nahan Yesu taver ve ishima ér una seer wasen ve sha shighe u imeen i vesen la . — Luka 16 : 10 . Ka nyi mnenge u sha mimi Mbashiada mba Yehova ve lu a mi sha kwagh u uumace vea fatyô u eren laa ? 1@@ 13 : 5 - 7 ) Se mba nengen iyol yase er Davidi nahan kpa ? Loho u dedoo u ú pasen ne ngu nan mbagenev ian i lun uma gbem sha won . Wan@@ kwase ugen yange tese iwuese sha akaa a ken jijingi a Yehova a ne se la nena ? Ma or hen tsombor nana fatyô u henen zwa ugen sha er nana pase mba ve dugh ken tar ugen la kwagh je he ? 8 : 38 , 39 . Ú pase ikyav i m@@ doom wer nena ? U van@@ den keren Tartor hiihii la ve se a iember i taver se agee . Shin er or@@ beenyol ne soo u ungwan ga nahan kpa , er T@@ ar@@ i@@ ua nenge er or ne kpe alegh yô , kunya kôr un a na kpishi . Maa na ityôkyaa i kuman ken ato er i hii ve i lu nahan yô . — Mbaromanu 12 : 1 . Aôndo soo ér se̱ ta mbagenev icin sha iji@@ r@@ ôron i í lu van la . Se fatyô u ôron kwagh nahan sha ci u nyi ? M nenge a ior mba sha ajiir kposo kposo lu civir Aôndo imôngo ken mzough . Er se vande ôron nahan , Paulu yila Timoteu , gumor Kristu ugen ér a̱ va lu ikyar - tom na . “ K@@ ur@@ an Nen ” — Shighe U Ô@@ ron I@@ jir K@@ uma Ve ! Aluer i tôô kwagh ne i kar sha u ôron ice yase , í ka i lu sha it@@ you i môm i kuma ag@@ ar 1@@ 00@@ ,000 la yô , gba ma kwagh je ga cii . Le@@ ti@@ cia kaa ér : “ Kwagh u yange er la kpiligh mo iyol . Tar u He . Ve cii yange doo ve u ungwan . Ú nenge a iyol you ken tar u a hemen u sha perapera ne kpa ? Er Se K@@ ura Iky@@ ar@@ yan Y@@ ase ken Tar u Dooshima a B@@ an Ne Yô Kwagh u Yehova er la lu u ‘ sha gba@@ aôndo ga ’ nena ? Iky@@ uryan la ia lu er ikyuryan i Tindi la nahan ga , sha ci u a gba u ior vea na nagh sha u@@ ile ve a fatyô u den ve isholibo ve ga . Jighjigh u se ne nagh ku ip@@ aan ku Kristu la na yô se kera mba ikp@@ an i isholibo ga . Yange sar or ne u ma i bee un angev , kpa fatyô ga sha ci u lu a or u nana wase un una h@@ ungwa shin ity@@ u@@ ngu la ga . Se fatyô u palegh akaa ne cii aluer se mba henen sha averen a se lu zuan a mi hegen ne yô . K@@ am er mea vôso orgen yô ma i hembe kpen mo iyol nahan ! ’ Nahan kpa , u ôron kwagh sha mimi la tese ér ka u se ôron kwagh a mbagenev sha il@@ y@@ ahan ga . Nahan yô , mayange ve kera mba uhar ga , kpa ka iy@@ ô@@ gh i môm je . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 9 , 8@@ 4 Se su@@ gh Aôndo kpishi er a wasen se sha ashighe la , shi a ne se akaa a a wase se se v@@ ôr ken jijingi ga la ! Yange hemba Aôndo ato shi hingir “ ter u aie ” kpaa . ​ — Yoh . 8 : 44 . Mba eren tom ugen zan a mi ave nyian u ú hembe lun a inja a hanma kwagh ugen u i sar u u eren cii yô . 2 : 4 – 6 , 9 , 19 , 24 , 31 – 35 ; 3 : 1 – 6 — Hii nan ve Mbaiserael yange ve tim ior mba ve lu ken vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ ord@@ an la , kpa mbagenev mba ve lu hen ningir la yô , ve tim ve ga ? 13 : 31 , 32 . ( 1 Mbakorinte 4 : 17 ) Aôndo yange ver igbenda i Paulu i tesen kwagh la doo doo , di er una ver ishimawan yase ken tom u pasen loho u dedoo ken igbar sha uya uya shi hiden za sôron ior shi henen Bibilo a ve ken ya man hanma ijiir i afatyô u zuan a ior cii . — Aerenakaa 17 : 17 . Se fatyô u ôron nahan jighilii ga . Mbagenev mba i lu mzeyol ve ne yô , alaghga vea nyôr iyol ken ieren i hông@@ or@@ ough i ng@@ iri@@ gh il@@ ye@@ gh@@ egh vev ki hen iky@@ um la . De se time sha akaa a ne môm môm . Zum u mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda pine Yesu mpin sha kwagh u mnder u shin ku yô , a ôr ve ivur ruamabera i ve ver ishima sha mi ga yô . ( E@@ ks . 3 : 6 ; Mat . ( 2 Mbakorinte 3 : 17 ; Mbaefese 4 : 30 ) Se na jijingi ian ser a̱ er tom ken uuma asev sha u u@@ men atam a na ken hanma kwagh u se eren cii . Yange tese dooshima ne sha gbenda u hemban cii , gadia a na uma na sha ci u ior cii . ( Yoh . Aluer dooshima ve ngu been ye ? Er nom@@ om a lu kwaghaôndo môm a mo ga yô , ashighe agen ka m tagher a mbamtaver . Sha mimi yô , aluer ú ngu or@@ maren u y@@ esen ônov tswen yô , ú fatyô u eren tom u ngô kua ter sha akaa cii ga . Se mba a kp@@ am pristi u tamen u a eren tom k@@ er@@ egh a upristi nav mba@@ ̱ kiriki mbara kpaa . Ikyav i tesen yô , ken inyom i tom i 2@@ 000 la , mngerem ma de@@ e@@ mee vihi tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e la c@@ aver c@@ aver , shi ityav mbi mbi lu zan hemen ken tar u A@@ ng@@ o@@ la la va a ibanave hen ior kpishi . U tesen ikyav yô , hanma wase nan ngu a ian i civirigh i yilan nan suur sha iti i Yehova . Gba u ú nôngo kwagh tsung ve ú fatyô u sôron ishima you ker ye ( Mbaheberu 11 : 27 ) Aluer Yehova ngu or jim jim hen a vese yô , se ker u eren ishima na ken akaa a se tsough u eren cii . Sha kpôô yô , u lun ikyua a tiônnongo la ka a wase se se hingir mba@@ fankwagh . — Anz . 13 : 20 ; ôr 1 Peteru 4 : 10 . Ikyav i ve tese sha kwagh u m@@ til sha mimi la umbur se kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen , u i yilan un ér A@@ na , u yange “ undun tempel ga , civir Aôndo sha kwaghyan u h@@ ôron man msen u eren ” la . U tesen ikyav yô , umbur shighe u yange u kôr or@@ beenyol ugen uwer u lu wasen nan la . M@@ civir u civir Aôndo wa u se tseghan ayol a ase sha ci u Aôndo a ishima i môm . Shighe u m lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar la , gba u me tile sha ishigh ki ati@@ ca 12 a ken makeranta wam sha iyange igen . Er akaa a lu geman ken tar ne yô , ashighe agen ka i gba u se gema gbenda u se pasen kwagh la . Mkaanem ma Yesu mase ôron wener , ‘ Me luun a ven ayange ayange ’ zum u lu nan se tom ér se za gema ior ve hingir mbahenen la ka ma taver mba ve lu nôngon kwagh tsung ér vea kura tindi u Kristu á we ne asema kpen kpen . Ú fatyô u pan@@ den akaa a ú we ave a eren kpishi la sha er ú hemba lun a shighe u eren akaa a ken jijingi kpa ? Umbur wer u ôron Bibilo kaven shi eren akaa a mimi a u er ken Bibilo la , una na u uma u tsôron . 3 : 1 ) Ve yilan ayol a ve ér Mbah@@ enen Bibilo . • K@@ ôr iyol tsaha sha akaa a kiriki Shighe u i ver nongo u pristi sha ci u tom u ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la , Yehova wua ônov mba A@@ ron mban@@ om@@ so , N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u sha ci u usu ugen kposo u ve nan@@ de nagh a mi sha ishigh N@@ agh la . ( L@@ ev . Mose shi yange hen ér ka un tseegh i gbe u una lu a tahav ga . Nahan gba hange hange u se taver ken jijingi . ( b ) Yesu una va lu a nyi tom ke ’ hem@@ ene ? ( Mat . 28 : 19 , 20 ) Aluer se soo u kuren tom u Kristu ne yô , a gba u se er nyi ? A@@ ha@@ shia kpen yô , anmgbian na Y@@ e@@ hor@@ am maa kar tema tor sha ityough nagh . Daniel ityough 10 ngu a ikyav i tesen i dedoo sha kwagh ne . Mba Yehova a doo ve ishima yô , mba ér kwagh na sha inja ken igbar man ken uya vev kpaa . Er pase mtim ne vighe vighe nahan yô , ior ger k@@ we@@ legh . Mba@@ ah@@ end@@ anev mba ken ityar kposo kposo nôngo kpoghuloo ér vea ci@@ r Mbashiada mba Yehova zwa , kpa ve k@@ an shio . Nyian kpa Mbakristu mba eren akaa a tesen ér ve t@@ ange iyol sha ci u loho u dedoo ga , er Paulu nahan . ( M@@ ar . Yange or a pase kwagh a bee yô , nan hu@@ le aka@@ ver a iky@@ e@@ ky@@ e ne , nan kôr er ka i@@ kpa nahan , nan gba yemen ken ya u nan sha angahar shin sha mat@@ o . Eli@@ a@@ sh@@ ib@@ i man T@@ ob@@ ia yange ve lu unô i@@ or@@ o , man a̱ shi nan kpa lu nyi i na ve Eli@@ a@@ sh@@ ib@@ i b@@ i@@ ishi a T@@ ob@@ ia ? Mba@@ fan@@ takerada mbagen pase ér ishember i í nger ken Mateu 10 : 29 ér ats@@ ator môm tsô una gba gban shin inya ga la i ôr kwagh u ku u ats@@ ator tseegh ga . Ka kwagh u d@@ ur@@ an iyol kpen kpen u mbamaren mba cian Aôndo mba ve nôngo ér vea y@@ ese ônov vev ken gbenda u Kristu la ve̱ ungwa mkaanem man sha zwa u wanye ve ! Lu nyi i wase Sh@@ er@@ y@@ l u wan ishima a ku u ior mba hen tsombor na kpishi kpe laa ? Kpa tom u hiihii u i hii nan se yô ka u yôôn loho u dedoo u Tartor la . “ M hen u kighir ishim@@ an@@ yo@@ on yam ” — M@@ AR@@ T@@ IN@@ O PE@@ D@@ R@@ E@@ T@@ T@@ I Shi ú fatyô u timen ken Yobu ityough 40 man 41 la kpaa , hen ape shi Yehova a pin Yobu kwagh ér a̱ na mlumun sha mbampin sha kwagh u inyam igen ihi@@ ar la . U ngu zenden sha iyol shin ka sha jijingi ? Shighe u Yesu lam ken shin@@ ago@@ ge u ken N@@ as@@ are@@ ti u lu ijiir na la , “ kpiligh [ ior ] iyol sha akaaôron a dedoo a a dugh ken zwa Na yô . ” ( Mpa . 2 : 19 ) Gba u se lu a mnenge u ortamen u se vande ôron kwagh na sha ijime la ; a akaa ér : “ Ka tom wase u pasen kwagh ne u hembe gban se kwagh cii ye . ” ( b ) Shighe u Mbam@@ e@@ de man Mb@@ ap@@ er@@ shia hemba Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ityav la , ka a@@ yem a nyi Mbayuda y@@ ev@@ es@@ ee ? Wan@@ kwase ne pase kwa@@ se@@ ya na kwagh u profeti Elisha vangertiôr . Nahan i bee or@@ vesen na angev . Er mgb@@ ôghom u Yesu una kpe la , a ter gbenda ugen u se fatyô u dondon hemen na yô . “ Ka er mba hen tsombor ka ve hendan a mbagenev hen tsombor ve , mba ve lu Mbashiada la shi ve kegh iyol u lumun a ian i ve lu a mi i i eren kwaghaôndo u ve soo shi pasen kwagh u jighjigh ve u nan la ga ve , ayôôso ka a gba ye . ” — Iky@@ um 1@@ 11 . Ma kwaghaôndo u lun we a iwasen ngu je kpa ? Heela tseegh ga , Yehova ne “ mba ve sen Un la Icighan Jijingi . ” Kpa amba@@ akaa ne ka a ikyo@@ o@@ gh ga m@@ im@@ in@@ ii ? Heela tseegh ga , shin er yange Tar la wa ve tindi ér ve̱ y@@ ua ity@@ um@@ u@@ v ve̱ wua ior mbagenev nahan kpaa , ve venda u eren nahan , di vough er ve ayol a ve kpa yange ve soo ér i̱ wua ve ga nahan . I@@ B@@ A@@ D@@ AN 1 ( Z@@ wa Buter ) U tesen ikyav yô , gba u tsombor u Orkristu ua lu a aeren ne shighe u i dugh ma or@@ sho@@ li@@ bo u ci@@ gh@@ ir ishima , u hen tsombor la ken tiônnongo kera yô . Z@@ a Hemen U T@@ esen M@@ doom O@@ u Sha kpôô yô , yange “ ity@@ egh ki m@@ we@@ egh bee ga , t@@ um@@ ugh ku mk@@ ure kpaa yina ga , sha imo i TER , i A kaa Eliya la . ” ( Mbafilipi 2 : 12 ) Se fatyô u veren ashe a orgen kposo ser nana yima se ga . Yange a hingir hange hange yô , Yesu a yem wasen mbagenev ér ve zua a gbenda u zan ken uma u tsôron la a m - mem man kwaghyan shio shi a ker mkpeyol na kpaa ga . ( Yoh . Se fatyô u henen akaa ahar sha kwagh u N@@ ik@@ o@@ dem@@ u , u lu or@@ hemen u Mbayuda la kpaa . • Hegen je kpa ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia su@@ r se asema nena ? A̱ tema tor , hii hen zege@@ mnger zan zan za ar hen zege@@ mnger , man shi hii hen I@@ f@@ i zan zan ar sha ak@@ ighir a tar . ” P@@ ase er dooshima yange mgbegha Yeremia u pasen kwagh , shin er lu tagher a mbamlu mba taver nahan je kpaa la . I zua a mi sha ikyev i A@@ re@@ ci@@ bo O@@ b@@ ser@@ v@@ at@@ ory / David Par@@ ker / S@@ ci@@ ence P@@ ho@@ to L@@ ib@@ r@@ ary ( b ) Ity@@ endezwa i Yehova i i nger ken Pasalmi 32 : 8 la , kure sha a we nena ? U fatyô u henen nyi sha kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la ? Kwagh u Adam er ne gema va a ican i yan man ku . — Ôr Genese 3 : 1 - 6 , 17 - 19 . ( Mpase 20 : 1 - 3 ) Een , “ tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” — 1 Yohane 2 : 17 . ( Luka 5 : 17 ) Yesu yange ma gema ishima na cii ma har sha u hingir or@@ iny@@ ar shi zan iti , shin lun tor u hemban agee cii . Mkaanem ma Aôndo pase se sha mimi ér u zungwen zum u or u doon se ishima nan kpe la ka kwagh u sha gba@@ aôndo . Kwagh la una na mba@@ beenyol icivir shi una seer mkpeyol u uma wase u ke ’ jijingi la kpaa . Er nan Aôndo ka a kura ior mba dedoo zum u a@@ ah@@ e a er ga ? Lu u vea za “ lu sha ikyev i tor u Bab@@ ilon anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber . ” “ W@@ anger Mo Ve ! ” Gbenda u yange ú lu ú palegh h@@ ôn la yô , lu u palegh u zan hen mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ egh mb@@ akiriki man mba@@ vesen mbara . — 1 Mbakorinte 15 : 32 , 33 . Aluer ú ngu or@@ maren we tswen yô , nôngo yar tom sha atindiakaa a Bibilo hen ya wou . I fa Anmgbian H@@ en@@ sc@@ he@@ l ér ka or u á sôron mbamzeyol sha gbenda u wasen mbagenev yô , shi keren ng@@ egh ng@@ egh ga shi lu a shin@@ shima kpaa . U we fan wer ú e̱r ishima i Yehova sha u eren tom u u war taver we la una na ú mk@@ om@@ shima . Aluer u hen kwagh na sha jighjigh shi ú nôngo wer u er ishima na sha mimi yô , una lumun we . Ka nyi yange er Yerusalem u sha ayange a Mbakristu mba hiihii la , kpa lu unô war@@ a ? • 1 Samuel 12 : 21 Kpa , er Yehova ma a yer iyol na yô , á soo ér se̱ fa un . Ity@@ ough k@@ in ôr ér a timin “ Zege@@ bab@@ ilon ” kera yô , Wan@@ iyôngo una hemba akuraior cii . Kpa ve za hemen u taver Aôndo ityough zan zan a va na Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ian ve kôr ve , ve yem a ve uiky@@ angen . ( 2 K@@ ron . Ken injakwagh ne , Yesu tese sha gbenda u kôron ken ishima tsung er Yehova a soo ér mba ve undu un la ve hide hen a na yô . Yehova shi nger A@@ tindi a P@@ u@@ e la ag@@ enegh sha ikp@@ ande i a@@ wen i Mose er yô , á na un . Yehova na se agee kwagh môm a “ u@@ icighan@@ mbaiorov imôngo cii u kaven er i@@ gb@@ anger man ini@@ e@@ mbe man m@@ t@@ av man m@@ ze ” u mimi a lu yô . ( 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 ; 1 Peteru 4 : 8 ) Aluer nom ngu eren kwagh a kwase na sha civir , kwase kpa nahan yô , vea lamen ayol a ve gbar gbar , shi vea kav kwagh u ve lu ôron ayol a ve la kpaa . I@@ gbenda I@@ ny@@ iin i S@@ ôron A@@ yôôso Satan tôô ken ishima na wener or môm tsô nan ngu er un nahan ga , sha nahan yô , á l@@ aha Yehova Aôndo , “ Tor u tsôron ” la . Se mba a kwagh môm ga . ( Anzaakaa 3 : 5 - 7 ) S@@ aa Yehova una sue se shi un iyol na una kura se ga yô , tom u se er cii a lu “ gbilin tsô . ” — Pasalmi 1@@ 27 : 1 . Aluer se mba su@@ ghun “ anmgbianev ” asev tseegh yô , a lu kwagh u “ hemban ” je se lu eren ga . Shi Mbakristu mbara lu sha shighe u lu ikyua ikyua u a tim tar u Mbayuda la yô . Ve er kwagh sha mimi , nahan ve za hemen u lun a imoshima i dedoo kua inja i mimi kpaa . Hanma or u civir Yehova cii nan ngu a ian man tom u eren nyi ? Saan ve iyol sha mimi kpa ? U tesen ikyav yô , hide hen sha kwagh u or@@ gen@@ egh u ngise lu tsuaa tsuaa ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar imôngo yô , or u a hembe zan iti a nyityô or ainge u nan ne@@ er an@@ umbe a sen@@ e@@ ma a eren shin nan tse tom ken an@@ umbe a gban g@@ es@@ a shin or@@ civirigh kpaa yô . S@@ ea tagher a am@@ een nan nan kpa se hemba a , sha ci u m@@ doo u se doo Aôndo ishima la . Ikyav Mb@@ i U@@ ty@@ aav Mb@@ i Aôndo Mb@@ i Kor Se U tesen ikyav yô , aluer or ngu ken tar u ú lu yôugh@@ yô@@ ugh , ape akaa a doo ishe nahan a hemba doon u nana kôr iyol tsaha sha inyaregh ki vihin dang dang sha akaa a a lu a ikyo@@ o@@ gh ga la gaa ? Yange pase iti man awashima u Ter na , shi pase loho u dedoo u Tartor , shi p@@ on im@@ anger man atesen a aiegh a mbahemenev mba kwaghaôndo , shi sue m@@ tem@@ tor u Yehova zan zan ar ken ku . Ken masejime yô , hingir ga@@ do , mbacivir Yehova kpa gema dondon ieren ne . ( b ) Gba u se de ser “ Or@@ maan se ” Yehova , a̱ maa se nena ? Mbaiserael yange ve due ken Igipiti ica gba ga maa ve ya iky@@ ur a Yehova , Aôndo ve . Nahan kpa , doo u se lumun a mnenge u ve nengen se la shi se na ayol a ase sha u ve tsaase se shi ve maa se sha gbenda u vough er Peteru nahan . — 1 Yohane 3 : 19 , 20 . Se er nahan yô , Yehova una ver se doo doo sha ieren yase i mimi la . ( Pasalmi 8@@ 2 : 5 ) Sha mimi yô , Mbakristu Mba@@ aiev mba ken ang@@ ôgh@@ ime , er Yuda u tsuaa la nahan . — Mpase 8 : 12 . Mba@@ y@@ aav mba ve lu Mbakristu kpa ka tom u ve lu a mi ken ayange a masetyô ne je la . Shighe u se lu yan ican yô , kanyi i doo u se lu a mi ken ishima ? Mbam@@ pin mba ve lu ker , man gbenda u i pin ve sha ad@@ ondo ad@@ ondo , kua gbenda u i pase akaa agen a a taver u kaven la kpaa doo je gande , akaa inja er ngeren u a kaa ér ‘ Gbenda u Yange i K@@ ura Yesu Yô ’ u a lu ken ityough 32 la nahan . ” I nger takerada u H@@ ag@@ ai i bee ken inyom i 5@@ 20 C.S.@@ Y . la , u Se@@ kar@@ ia di i bee u ken inyom i 5@@ 18 C.S.@@ Y . la . Mb@@ any@@ ar@@ ev mba ken Mbakristu Mba@@ aiev mba eren ats@@ an@@ aior atsan . Er Aôndo a gbe se sha gbenda u se fa kwagh u vough man u vough ga la yô , alaghga akaa a u@@ gomoti mba uumace ve tsough u eren la aa doo se ga . ( Gen . 1 : 27 ; D@@ ut . Ngeren u M@@ zough u U@@ c@@ ôô@@ ci sha Tar Cii a nger la je yô ôr kwagh u “ isholibo i geman ior asema la . ” Pro@@ feti Yesaia lu ôr kwagh u Yesu nahan wener : “ Jijingi u TER Una lu sha a Na , ka Jijingi u kwaghfan man u mkav , Jijingi u wasen henen kwagh man u age@@ egh , Jijingi u mfe man u cian TER . ” Yange na ya na i nyôron mbamkombo mba Mbakristu her anyom imôngo , shi ashighe kpishi á lôh@@ ô ior kwaghyan hen ya na kpaa . Kpa m tsough u den ta@@ av u man yô , a kaa ér : “ Aluer u de ta@@ av yô , mo kpa me hii Bibilo i henen ! ” 1 :⁠ 7 ) Inja i “ kwaghfan ” yô , ka u̱ eren kwagh tse@@ v tse@@ v , kua u̱ zan hemen ken mimi , shin a lu sha ian i doon ga je kpaa . Shighe u Aôndo lu duen a Mbaiserael ken ikp@@ an ken Igipiti la , a kaa a ve ér : “ Ka Mo TER u M dugh a ven ken tar u Igipiti sha u Me lu Aôndo wen yô ; lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo kpaa M ngu icighan je . ” ( L@@ ev . Sha iyange i masetyô la yô , or@@ kasua la kpa maa nyôr iyol u keghen anmgbianev mba van mkohol la gbenda , je yô , shi kaa ér i va henen Bibilo a na . Hen shighe la , a ôr ve ijiir “ sha aeren a ve , ” inja na yô , vea kuran atindi a Aôndo shin vea kuran ga kpaa . Shighe u Shi@@ por@@ a , kwase u Mose hide va kohol un ken deser@@ ti la , alaghga ishima nyian M@@ iri@@ am ér ior á kera nenge un ér un ngu tor@@ kwase u kasev mba hen af@@ o ga . — Ekesodu 18 : 1 – 5 . 3 : 1 — Y@@ e@@ ter@@ o lu nyi pristi j@@ imi ? A tim inyam i lun a m@@ tom m@@ ta@@ ankar@@ m@@ har la man e@@ ev mbu i , kua inyam i lun a ak@@ or ahar la . Ka ve wa uwegh shin takerada la u tesen ér vea eren kwagh ayol a ve sha mimi , shi aluer gomoti va na ve ian ken hemen yô , vea nger ivaa ve sha tindi kpaa . “ Me Lu@@ un a V@@ en ” ( b ) Aluer se mba wan ishima yô , ka mbam@@ tsera mba nyi vea va k@@ ere ? 2 : 33 ) I@@ vor i dedoo la vese hingir u@@ wua u vi@@ an . A@@ ka@@ ac@@ imin a Aôndo , ” 7 / 15 Heela tseegh ga , sha ajiir kpishi or ka nana wa iky@@ ondo , kpa nana lu a vôso kwase ga yô , i zer pinen nan kwagh u kwase , wan@@ kwase kpa , ka nana lu a er nom ga yô , i zer zan nan i@@ ve@@ ver iyol . M undun tar u V@@ ie@@ t@@ nam m hi@@ di ken tar u Amerika yô , s@@ ar@@ em pe fan kwagh u Aôndo . Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu wen cii . ” ( 1 Pet . Aluer gba u ú geman akaa a u eren la yô , er nahan . ( 1 Peteru 2 : 21 ) Hii sha shighe la je zan zan va ar ken “ ayange a masejime ” a tar ung@@ un ne ne , i za hemen u kôron ior mba Yehova ihyom her shi mba ts@@ wa@@ men ve her kpaa . ( Daniel 7 : 14 ) Kwaghôron u profeti u Bibilo ne ngu kuren sha mi , gadia magaz@@ in u ú lu ôron hegen ne ka ken ijô 1@@ 5@@ 1 i gb@@ eren un ye , shi mba samber a mi sha tar cii , ka nahan ve we kpa ú lu ôron kwagh u Tartor u Yehova ye . Ka va kom u maan af@@ ishi a bran@@ ci yô , B@@ al@@ t@@ as@@ ar , u lu a hingir or@@ shiada ga la , kaa ér i na un ian una kp@@ ela shi una maa af@@ ishi la gbilin . Mbag@@ anden ka vea soo u wuese gumor sha kwaghôron u nan ne shin ma iniôngon igen i nan nenge yô , ve kaa ér : “ Ú nongo , kpa er i hemba nahan ! ” Ken ngeren mban , se lu timen sha akaawan a aa wase Mbakristu mba ve lu agumaior la u seer eren Aôndo tom kpoghuloo yô , kua aan a injaa a Mbakristu mba g@@ anden ve lu a mi u seer eren tom u kwaghpasen la kpaa . I@@ y@@ ua la kanyi ? Dooshima been mayange ga , ’ man ka ivur ne ia lu ivur yase i sha inyom ken inyom i 20@@ 10 ye . Hanma wase nana er nan ve nana wase atô@@ at@@ yev aa ungwa loho u T@@ ar@@ tor@@ o ? Doo u se lu a vangertiôr shi se taver ishima u ôron kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav er M@@ ik@@ aia kpa er nahan . Man ior kpishi lu kpen ij@@ en . Nahan Aôndo na Satan ian ér a̱ hemen ase tar ne . ( Pasalmi 10@@ 3 : 14 ) Nahan , se mba a mk@@ or u ken jijingi er se lu keren u dondon tindi u Aôndo man wan iyol yase sha ikyev i hemen na a ishima i môm la . — Anzaakaa 3 : 19 - 26 . Aluer se mba eren nahan a ishima i môm yô , se fa ser se kpa se fatyô u eren kwagh u doon Aôndo . “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . ” — AN@@ Z . Nahan zum u se lu ken ican shin kwagh a gbe se a iwasen tsung yô , se sôn Yehova ser a wase se fe@@ fa . ( Ps . Mayange se nenge nen ma g@@ ur@@ g@@ ur môm u a lu tu@@ ur mbamhen mbai@@ fer@@ ev ser ka kwagh u shami shin ka u bu@@ lan or ga ze . — Pasalmi 119 : 37 . Paulu yange nger Timoteu washika na u sha uhar la shighe u i lu tôvon Mbakristu a ican zum u usu hi@@ a gar u Roma ken inyom i 6@@ 4 la . ( b ) Kristu hi@@ la er nyi akaa nahan hii shighe u i na un tor la je ? 10 : 10 ; 11 : 1 , 15 . W@@ ea vande lun or u nan er batisema , nan civir Yehova kera yô , ú soo u eren kwagh u una hemba nan we msaanyol ken uma la kpa ? ( Mbaromanu 5 : 12 ) Se fatyô u waren ku u isholibo i ve a mi la sha tse@@ ene@@ ke wase ga . — Mbaromanu 6 : 23 . Tar ngu vihin gban kera kpa ior kpishi fa ga sha ci u nyi ? Shin er yange iyol kp@@ em sha ci u awambe y@@ in@@ am iyol nahan kpa , m kô@@ r@@ cio u pasen ityôkyaa i ken Ruamabera , i i ne ve m vende awambe la wang . ” ( Pasalmi 119 : 60 , 6@@ 1 ) Mbam@@ pase mba Yehova mba wasen se u hemban tôv@@ ac@@ an sha ci u se mba a vangertiôr ser Ter wase u sha una fatyô u t@@ ôn@@ don iky@@ or i yangen se í mbaihyomov ve kper@@ egh se iyol la kera . Ka sea ôr kwagh u mhôônom ma Yesu zungwen mba@@ ats@@ anev shi kunya kpa kôron un a mba ve lu yan ican man er ishima yange i vihi un a mbahenen nav zum u ve lu yangen mbayev mba kiriki u van hen a na la ken ngeren mba I@@ vangeli nahan , ka se nenge er i lu Ter na ken ishima ga he ? ( M@@ ar . 1 : ​ 40 - 42 ; 10 : ​ 13 , 14 ; Yoh . Se Ver Nen Ishima sha A@@ jiir a A@@ se a K@@ ohol 1 , 2 . ( a ) Ior kpishi mba keren iveren i Aôndo nena ? Kanyi “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la una za er sha ? Ka imba ieren i nyi ia fatyô u van a iji@@ mba i eren@@ e ? Kwagh ne tese ér anyom 70 a karen yô , as@@ ande a Mbayuda aa hide ken tar ve aa va hii mcivir u mimi . — Ese@@ kiel 11 : 17 - 20 . Mimi yô , lu ôron kwagh u p@@ aven iyôngo shin iv@@ o kpôô kpôô ga . Aluer mbamaren ou er kwagh u a ne í lu inja er icivir you i nan ve la ia p@@ ande di ye ? Se mba lôh@@ ôn we ser za hen iy@@ aagh ki Betel . Tsô Samuel kaa a na ér : “ U er ib@@ u@@ me@@ kwagh ; u wa kwagh u TER , Aôndo wou , A kaa u la ikyo ga . ” P@@ ase Mbagenev Er I Lu Ú ken Ishima La ! M nenge mlu u m lu ken ikp@@ ela i mba@@ shiada mba jighjigh la nena ? Lu@@ ca kaa ér : “ Ashighe agen yange m kaa a M@@ an@@ uel mer a hii tom ugen iyol na , tsô aluer una soo iwasen yô , me va wase un . Kwaghôron u profeti u i er ken M@@ ika 5 : 5 sha kwagh u mbat@@ ar@@ ev man mbakur@@ an@@ ilev la ngu kuren nyian nena ? Aluer se kar u@@ ivande mba been ior angev mba Yesu eren la sha u@@ ivande mba ainge mba i eren sha u been ior angev la yô se nenge a m@@ kposo nena ? Aluer se gbidye kwar sha igbenda kpishi i Yehova a tese se dooshima la yô , se er nena ? ( Luka 9 : 5@@ 7 , 5@@ 8 ) Heela tseegh ga , yange ior kôr un ihyom shi ve s@@ ende un ityough , ken masejime yô , mbaihyomov nav wua un . Sha ishigh ki Yehova yô , wea lu kwa@@ v shin wea er ivaa kpa , u “ er doo . ” ( Mateu 6 : 13 ) He@@ mba k@@ an hange hange u a kura se sha ikyev i Diabolo sha shighe u mkur ne . • Se tese ser se mba “ zenden vea Aôndo ” nena ? ( Mateu 5 : 3 ) Or@@ maren ka nana na wanye kwaghyan u nan fe ér ka u injaa man nana nenge wanye la yan kwaghyan shon nahan i doo nan kpen kpen , kape Yehova kpaa ka una nenge sea eren sha isharen i se lu a mi i civir un la ve , i doo un je la . — Yohane 4 : 34 . Mimi je M kaan ne ne , mba ve til heen ne , mbagenev ker ka mba vea bende a ku je ga , saa vea vande nengen a Wan u or Una lu van ken tartor Na ve . ” ( Yesaia 55 : 7 ) Yehova una nengen sha u@@ gb@@ ayol vev , mba sha iyol man mba ken jijingi la cii . — Mateu 6 : 33 . Na@@ omi tese ikyav i dedoo sha ci u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ainge kpen kpen ! Takerada u i yer ér Be@@ t@@ ween R@@ es@@ i@@ stance and Mar@@ ty@@ r@@ dom — Jehovah’s Witnesses in the T@@ hi@@ r@@ d Re@@ ich la ôr mkaanem ma gumor ugen u lu Or@@ yuda yange ôr zum u i wu@@ he un ken pur@@ usu yô , a pase er yange un hii zuan a Mbashiada mba Yehova shighe u un za nyôr hen af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v agen ken tar u Jam@@ an@@ i , a i yilan a ér Ne@@ u@@ eng@@ am@@ me la yô . Ior mba hiin u fan se hanma ijiir cii sha am@@ ar a v@@ in@@ en yô , maa se de . ( b ) Kwagh u yange er E@@ man@@ uel la tese se nyi ? ( Aerenakaa 8 : 27 - 35 ) Kwagh ne tese se nyi kwagh@@ a ? Ashighe agen ior mba i lu inja er vea kegh ato a loho wase ga je kpa vea hingir u keghen ato . Ve de sha ci u nyi ? Nahan Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati er nena ? Sha mimi yô , doo u se tsua shighe man ijiir i se nenge ser se tema a zayol shio se hen kwagh se zua a mbam@@ tsera kpishi la . I ter iti i H@@ im@@ ene@@ u man F@@ ile@@ tu ér ka ior mba yange ve nzughul a jighjigh u nan u mbagenev shi ka mba yange ayôôso ve a gbil@@ ini@@ gh la ‘ hông@@ or a u@@ icighan@@ mbaakaav ’ yô . U hiihii yô , a kaa a profeti la ér mkur ngu van sha shighe vough . Yesu yange wa mbahenen nav tindi ér ve lu ‘ mbap@@ asen kwagh zan zan i ar ken ik@@ ighir i tar je . ’ Ma ijiir i hemban doon i vea lu ken mk@@ or a ing@@ in yô ngi ga . 4 : 18 ; 5 : 11 ) Yehova fa er Mbakristu ve yen yô , man kwagh ne na yô , ka i taver se u lun ken mzough , nahan a gba u se nôngo se ‘ de@@ en ayol a ase kwaghbo . ’ — Ef . Or@@ pasalmi nger ér : “ B@@ ende , nenge nen , TER ka u doon je ; saan or u nan suur sha a Na la , iyol . ” ( Ps . Yehova tese ikyav i ishimawan . 2@@ 47 . Eli@@ es@@ er sen un mngerem yô , a kaa ér : “ Me ke@@ se me na ur@@ ak@@ u@@ mi ou kpaa ve̱ ma , i̱ kuma ve . ” Ivur i sha 8 la pase se ér : “ Ve t@@ era ken M@@ ish@@ ia man ve va ken T@@ er@@ o@@ a . ” Apostoli Paulu ts@@ eng@@ ak@@ aan wener zum u shighe una mase shin cuku u a tim tar ung@@ un kera la yô , k@@ on@@ j@@ o u gbidyen u Satan la una du@@ mbur . 15 : 10 ) Er ivur ne i tese nahan , Yesu yange fa ér gba u una wa atindi a Yehova ikyo keng ve una ya ikyar i dedoo vea Ter na ye . P@@ ase er Paulu yange ôr kwagh u tom u Mbakristu ú ve lu a mi u nan Aôndo icivir sha u pasen mbagenev kwagh u jighjigh ve var var la . Kwagh u yange er Lo@@ ti la ngu a ityesen hen mbacivir Aôndo mba ainge . ( b ) M@@ til sha mimi wasen se u eren nyi sha kwagh u id@@ yaa ? Kpa u ngu wer u keren u “ lun or@@ kuran ” la ka kwagh u s@@ asen a s@@ ase ga . A tese ér , u@@ gomoti mba tar ne vea tim u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev cica cii . “ Iyange i V@@ esen i Ter M@@ gb@@ ôghom , ” 1 / 1 We kpa ú ngu a ian i wasen mbagenev . Mose Z@@ a Hemen u L@@ un P@@ er Ka sea er kwaghbo yô , Yehova a tese ér se doo un ishima nena ? ( b ) Yakobu 4 : 7 una kure sha a@@ vese mimi nena ? 2 : 3 — Inja i kwagh u i er heen ér a “ m@@ ishi ” upristi “ ic@@ ô@@ mb@@ ov sha ishi ” la ér nyi ? Ngeren u masetyô ne di time sha takerada u Or@@ pasenkwagh sha gbenda u kôron ken ishima kpen kpen . Ngeren la kaa ér : “ Ve bu@@ m a TER sha imo i taver man a iember sha ib@@ us@@ a man iky@@ or i t@@ ôngon . 6 , 7 . ( a ) Er nan ve mbagenev ka ve hendan a mba hen tsombor ve mba ve hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova laa ? ( b ) Inja i u den anmgbian wase kwaghbo u nan kwa “ ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kwa ta@@ ankar@@ uhar ” la ér nyi ? Or ne yô , lu keren kwagh u injaa , er or u te@@ en kasua la nahan ga . ( Ôr Aerenakaa 20 : 29 , 30 ; 2 Peteru 2 : 1 - 3 . ) Ve cii yange ve na Aôndo jighjigh taveraa , nahan ve tile sha mimi zan zan mkur u uma ve . Mkaanem ma Mose man tese se mimi u nan se vangertiôr . Kpa p@@ ase@@ t@@ ô u m lam a na sha kwagh ne la venda a mo . E@@ ̱r ishima vihi Tor Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im sha loho ugen u yange i hur@@ ugh i tindi sha kwaghôron u profeti yô , maa a kôr profeti U@@ ria a wua . — Yeremia 26 : 21 - 24 . Se cii se za hemen u zuan a mtsera sha a@@ vegher kposo kposo a kwaghwan u Kristu yange wa atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar la , aluer se za hemen u yaren tom sha kwaghwan shon a ati@@ mb@@ ir shio shi se mba eren msen kpoghuloo yô . Mayange je , se gba uwer ga . Anmgbian Mark S@@ an@@ der@@ son , u hegen a lu môm ken tsombor u Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , yange na ib@@ aver i ken tar u Philipp@@ ines . I@@ kp@@ elaior la ngee kpishi je yô , Yesu vea mbaapostoli nav k@@ an shio u yan kwagh shin me@@ men kpaa . M@@ cie u Davidi cian Aôndo la taver un ishima nena ? Yange tese ac@@ in imôngo ér uumace doo un ishima . ( Mateu 24 : 3 - 14 ) Shin er se Mbakristu kpa ashighe a taver a yange Yesu tsengaôron kwagh u á la a lu b@@ enden a vese nahan kpa , se fatyô u wan ishima a bem man a ishima i sar sar kpaa . Shi aluer se mba vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev shi se mba lamen a ve sha gbenda u maan jighjigh ve u nan yô , se ‘ taver ve asema u lun a dooshima man aeren a dedoo , ’ nahan a wase ve tsembelee je . — Heb . Ka Tar U I@@ can U fatyô u tesen nan ikyav sha or u eren an@@ umbe u nan ker ave sha kor u i te sha aôndo , nan zung@@ ur man nan pase ave yô , kpa cii man nan va gba shin inya yô , ikyar u nan kôr nan sha er nana gba ga yô . M@@ ôm ken mbam@@ pase mba i ne sha ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i í gem ér ‘ ker ng@@ egh ng@@ egh ga ’ la yô ér , ka u kera “ han@@ ger ér saa i̱ dondo kwagh u i nger kp@@ ôgh@@ ôô la ga . ” Aluer u va yô , u nenge a icombor kpishi i i lu nôngon u dondon kwagh u Bibilo i we ne yô . ( Pasalmi 34 : 6 ) Zum u se lu imôngo a mbananjighjigh a vese yô , se fatyô u zuan a aan kpishi a ôron ve akaa a Yehova a er a vese sha u wasen se u wan ishima a mbamtaver yô . Kwagh wam yange doo Per@@ cy man Mar@@ gar@@ et ishima kpishi . De se time se fa kwagh u yange lu a mi ken ishima shighe u a ôr mkaanem mara yô . Or nana fatyô u “ [ id@@ en ] sha akaaôron a sha jighjigh ” nena ? Ka ikyuryan i nyi Kristu a ye vea mba i shigh ve mkurem laa ? G@@ um@@ or ugen u mbamaren nav ve lu Mbakristu yô kaa ér : “ Mbam@@ kombo mba Mbakristu yô kape m z@@ aan je la , kpa m wa ishima u eren ma kwagh môm ken jijingi ga , shi sha mimi yô yange s@@ ar@@ em u civir Yehova kpaa ga . ” Mbakristu mba ‘ nôngon ityav a u@@ jijingi mba aferev ’ 4 : 7 , 8 . Wan u y@@ esen una bende a ishima i ú ver sha ivaa you la shi una gema mlu u ne lun imôngo kôôsôô la gbem sha won . Shin er alaghga a taver se u lun a ieren ne ashighe agen nahan kpa , aluer se nenge er Yehova , u a hembe se i yem zende zende la kpa a hiden a iyol ijime yô , kwagh ne una wase se u lun a ieren i doon tsung ne . Aluer se gema mimi hingir kwagh wase yô , se lu keren gbenda u karen un hen mbagenev kpaa sha hanma shighe cii . T@@ erem , H@@ end@@ ri@@ k , yange eren ak@@ ô@@ v a wan , shi k@@ ahan sule u iky@@ on hen D@@ on@@ d@@ eren , ang@@ ar u cuku ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i ti@@ ôn@@ tar u D@@ r@@ en@@ the , tar u Ne@@ ther@@ lands . Ka inja vough er ka wea keren akaa a injaa a i yer nahan — ka i gba u ú har i@@ us@@ a iyol keng . Er nan ve Paulu taver Mbakristu mba ken K@@ orinte ishima ér ve ‘ bugh ishima ’ ? Er Mbaiserael ve nenge ikyav i Mb@@ an@@ as@@ ar@@ i kua u@@ profeti mban er ve lu zan hemen a jighjigh u nan nahan , yange kunya ma kôr ve a ayol a ve , ma ve gema aeren a ve . 3 : 5 , 6 ) T@@ ime ase sha ishember i “ de yi@@ er sha mkav wou ga ” la . Kwagh u kpilighyol u hemban cii u Yehova er u tesen e̱r un lu or u eren akaa a vesen sha ci u orumace la yange er shighe u a na Wan na u ishima ishima — ka Yesu Kristu , V@@ or u ityendezwa , je la — sha u a̱ lu naagh ku ip@@ aa la . “ TER KA I@@ W@@ A@@ NG@@ ER Y@@ A@@ M M@@ AN M@@ YO@@ M W@@ A@@ M K@@ P@@ A@@ A ” Yesu yange wa kwagh sha imba mlu ne , ér : “ Na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ” Paulu yange pase inja i “ saa u ken iyol ” la ér nyi , man kanyi alaghga yange ia lu saa u ken iyol sh@@ on@@ o ? ( Mbagalatia 6 : 10 ) Dooshima u Kristu s@@ angen a s@@ ange ga , lumun ior cii , we amba@@ akaa er mlu u kwa@@ vi@@ yolough u or shin u or lun a kwagh a ve la shin m@@ fe@@ takerada u nan shin tar u nan dugh ker shin zwa u nan lamen la sha ada ga . Kpa gema dondo ikyav i Yesu la . Kpa se gema se lu nen a ieren i ngise or@@ pasalmi Davidi kpa lu a mi ve nger mkaanem man la . A nger ér : “ Me ver ishima sha gbenda u u lu a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga yô . . . . Ngeren la kaa ér : “ Noa yô , lu or@@ perapera , lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga , ken ik@@ ov na cii ; Noa zenden vea Aôndo imôngo je . ” • Ka ke ’ te@@ mbe u nyi tempel i ne se ian i civirigh i eren tom k@@ er@@ egh@@ e ? P@@ ine@@ ha@@ shi yange er nena ? Er Satan a shi sha u saan ior ishe nahan kpa , Yehova yô “ sar Un u mbagenev ve̱ tim ga . ” Yesu yange pase wang er i doo u se zer vihin ishima a mbagenev ga yô , zum u ve er kwagh a vese dang je kpaa . A kaa ér : “ Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô . ” — Mat . Kpa sha mimi yô , se mba ken isholibo nahan se yina sha ikyav i Or@@ tesen u T@@ amen , Yesu Kristu yange tese la . ( Mateu 26 : 5@@ 3 , 5@@ 4 ) Kwagh u yange hemba gban Yesu ishima yô lu u eren ishima i Yehova , aluer ka u una ya ican sha u eren nahan je kpaa . Amo@@ shi 4 : 4 man 5 kaa ér Mbaiserael kpishi ve hingir u soon nyi ? 6 : 6@@ 7 - 6@@ 9 ) Kwagh ne tese ér Peteru yange kav inja i kwagh u Yesu ôr sha kwagh u nagh ku lu u una va na la vindi v@@ indi@@ i ? Yange m hen mer akaawan a Bibilo ts@@ wer akaa ngee gande , kpa hegen yô , m nengen mer akaawan ne ka a kuran se a kura . Yange fa je ér un ngu a kwagh u injaa u una ôr ior yô , ka mimi u sha kwagh u Ter na u sha la man “ akaaôron a Aôndo ” kua “ mkaanem ma uma u tsôron ” je la . ( Yoh . “ A@@ yange a bo ” a iyol@@ been kpaa nga yangen Mbakristu mba beenyol mbagenev u shir@@ en Yehova tom er ngise ve lu a agee iyol ve ve eren nahan la . — Or@@ pasenkwagh 12 : 1 . Gba u Mbamaren Vea W@@ aan Ishima Mba nan jighjigh a we imôngo : Ka sea lu vea mba nan jighjigh a vese imôngo yô , se zua a ishimataver man ishim@@ as@@ ur@@ un . ( Rom . 12 : 2 ) Yehova za hemen u wan se kwagh sha shighe vough sha igbenda wuee wuee sha ikyev i nongo na . 4 : 1 . Ú henen sha ishimaverenkeghen i Aôndo a ne u ne hanma shighe kpa ? Ken tar u Fran@@ ce yô , ashighe agen ior kpishi ka ve er msen shin ve gbidye kwar sha kwagh ér i “ saan ve iyol tseegh . ” Satan fa ér mkur na mgb@@ ôghom , nahan hii ken inyom i 1914 la je á seer iniôngon na i a lu nôngon kpoghuloo wener una tsu@@ gh “ tar cii ” la . Z@@ an zan hegen kpa , gba u me waan ikyo hanma shighe sha er me hide me gba ken akaa a m van@@ den eren la ga yô . Kpa hemban cii yô , kwase u injaa ka kwase u wan akaa a ke ’ jijingi ikyo . Ka u Se Er Kwagh u Mimi K@@ en@@ g Ken atô u u@@ z@@ end@@ en@@ ya je kpaa , iyol ve ngi an@@ za kposo kposo . I yer kwagh u injaa ne ken Bibilo . ( Mpa . 18 : 4 ) Mba ve lu “ iyôngo igen ” la kohol Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba zamber a mba ve gbe ica a Aôndo la ér ve “ h@@ ime ” a na . — Yoh . 10 : 16 ; 2 Kor . Á kaa ér : “ Ken ayange a masejime mban@@ ah@@ an@@ tar vea due a tar@@ nahan , vea zende sha asaren a ve ayol a ve . Vea kaa er ityendezwa i m - ande Na ngi han@@ a ? Yange er tom a shighe kua agee a na sha kwaghfan sha u van@@ den keren Tartor . Alaghga awashima ve una lu u bo ga ase je , kpa gema tese ér ve fa Yehova man kwaghfan na u kpilighyol la ga . Kwagh u yange er Le@@ on@@ ar@@ do ne tese ér ashighe agen ij@@ ung@@ wen ka i va a m@@ nyoon kpishi . 3 : 18 ) Yange er nena ve kwagh va hingir u lun nahana ? ( 1 Mbakorinte 7 : 39 ) Ishima yange i za Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka iyol tsung , sha ci u wan ve I@@ so@@ u vôso kasev mba civi@@ ra@@ ôndo ga . 1 : 23 ) Sha kpôô yô , mbahenen mban tese ér ikyar i Yesu ya a ve la doo ve kpen kpen ! Mayange se de nen ser imba kwagh ne i er se ga ! Ka wea lam nahan yô , kwagh u u er la a kuma ken atô , shi a wase mbagenev ve hemba kaven kwagh u u lu ôron la kpaa . ‘ I@@ ember i iyolough doo ’ tar ne ishima je kar ikyaa inya . ( 2 Tim . N@@ oo@@ v vev mba ve lu Mbayuda la lu p@@ aven a ve sha a@@ yom , alaghga lu sha u vea er ag@@ um@@ au@@ kase a ken akuraior agen yô . ( Mateu 22 : 37 – 39 ) Se tese or@@ henen u he u kuran atindi ne nena ? 23 N@@ at@@ an ​ — Lu Or u T@@ ilen sha Kwagh u M@@ civir u Mimi D@@ ông Kwagh u M@@ sô@@ rom ma C@@ ih@@ in Ka Ma Er A Or La Hen Dooshima sha Iky@@ ev i Anmgbianev Sha W@@ on Cii 3 : 18 ) Ka mimi , a lu hanma kwagh u nom a tsough u eren cii una doo kwase na ga . Nahan , se er nan ve se zua a agee a ke ’ jijingi a kwagh a gbe shami la sha er se kera v@@ ôr se undu gbenda ga ase ? I pase ve i tu@@ h@@ wa sha “ ikyev i tindi u isholibo man u ku@@ ugh ” kera . Shighe u yange nder wan@@ ye@@ kwase u lun anyom 12 la , mbamaren nav cii “ ci@@ er ve iyol je zua ga . ” ( Pasalmi 1@@ 33 : 1 ) Kwagh ngu nahan sha ci u hanma ijiir i se lu shin tar cii se mba lamen zwa môm u ú lu u wang la sha u wuese Yehova . ( 2 Kor . 5 : 14 , 15 ) Dooshima ne , man m@@ doo u Aôndo a doo ve ishima kua anmgbianev vev la , ngu a mgbegha mbatamen u eren tom sha ci u ikyum@@ u@@ ile , man ka ve er kwagh ne sha agee a ve man akaa a ve lu a mi kua shighe ve kpaa . ( Mat . Alaghga lu iyou i ken Yerusalem i i lu vegher u yemen sha U@@ wo u O@@ le@@ v , a karen i maa i per I@@ f@@ i u Ke@@ der@@ on la . Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ôr kwagh , yô , ka an je nana de pas@@ en@@ aa ? ” awa@@ mb@@ em ma awa@@ mb@@ em awa@@ mb@@ em ma awa@@ mb@@ em ma Mbagenev na ayol a ve sha u za eren tom u Tartor ken ityar i kwagh a hembe gban sha mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor la . Mbagenev je yô , yem a icombor ve cii . Iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya ne tile sha ityough ki vegher u nongo u Yehova u ú lu sha la . Ka aka@@ au@@ ma a jighjigh la á lu nongo ne ye . Sha kpôô yô , doo u se nôngo a akaa a á lu inja er ka iy@@ uh@@ wa mnger la , nahan se ker shighe u henen kwagh kundu kundu ken uma wase u a mgb@@ ough a aka@@ aeren la . ▪ ‘ Ver Nen A@@ to shi K@@ av Nen Kp@@ aa ’ Shighe u mbahemenev ve we se tindi ér se per tindi u Aôndo yô , kanyi i doo u se ere ? ( Pasalmi 6@@ 8 : 11 ) Se ‘ taver iyol ’ sha u z@@ eren s@@ ônon Ter wase agee sha u eren ishima na . — Mbafilipi 4 : 13 . Loho u W@@ aren Uma Shi Yehova una fatyô u eren tom a icighan jijingi na , nan hanma or u nan civir un cii imba ut@@ aha la , aluer nan ngu yemen sha shin nan ngu lun shin tar ne kpaa . Hi@@ ihii yô , u@@ tor mba tar ne ( u@@ gomoti mba ve lu vegher u nongo u Satan la ) vea mough vea ta num sha mb@@ as@@ u@@ en Zege@@ bab@@ ilon ( u@@ kwaghaôndo mba ve lu vegher u nongo na la ) vea tim ve . ( Yakobu 3 : 13 ) A lu kwagh u dedoo kpishi aluer ortamen nan lam a di@@ ak@@ on la , nan pase nan kwagh u a shi la vough vough , shi nana̱ tese nan akav jighilii , shi nan due a mbamhen mba di@@ ak@@ on la nana dondo ve nana zua a z@@ ak@@ era gaa ? Yesu shi seer ôron ityôkyaa igen i ember , shin er í lamen sha a vese dang shi í te@@ v se a ican er u@@ profeti mba ngise mbara nahan . Doo u mci@@ e u cian Aôndo sha mimi la una mgbegha se u palegh ifer . ( Gen . 3 : 24 ) Shi Mpase 22 : 6 kaa ér Yehova “ tindi ort@@ yom Na sha u a̱ va tese mbatomov N@@ av akaa a aa er fe@@ fa keng la . ” Ka im@@ akeranta i he i nyi yange i bugh sha shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha uhar laa ? Yesu yange ta icin la anyom kar nôngo u kuman er 30 nahan cii ve Paulu va mase ngeren washika na hen Mbaheberu ye . A been yô , mbatyomov mba un@@ yi@@ in mbara vea pase ahumbe a mtim la , nahan a tim Zege@@ bab@@ ilon kera . Ishim@@ a@@ verenkeghen ngi a inja nena , man ikyav i ish@@ ember@@ ti ne ken Bibilo ér nyi ? Yange i vihi Mb@@ ad@@ on@@ don atesen a W@@ al@@ do ave , i lu tôvon ve a ican sha er ve lu pasen kwagh ke ’ Ruamabera yum yô Shin er se lu shin tar ne nahan kpa , se mba ior i tar ne ga . ( Aer . 28 : 8 ) Nahan cii kpa , Paulu kera bee T@@ er@@ of@@ im@@ u , u yem tom m@@ ishen vea na imôngo la , angev ga . Nahan kpa saan mo iyol ga . Mba m@@ ough@@ on yô maa ve hide ve va kohol anmgbianev mbagenev , nahan ve cii ve er msen imôngo , ve kaa ér : “ T@@ ere , nenge m@@ yange ve ne , yô , na ikp@@ an You ne ve̱ ôr kwagh vangertiôr . ” ( 1 Peteru 3 : 7 ) Kpa aluer u n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr eren kwaghbo yô , akaa a aa due ker la aa vihi kpishi , gadia Yehova ongo mbamsen mba afer@@ aior ga , inja er a y@@ is@@ a i@@ been@@ egh sha , ér mbamsen vev ve de nyer hen a na ga nahan . U tesen ikyav yô , i wa kasev mba kiriki kwagh ér ‘ ônov vev ve doo ve ishima . ’ Ka igbenda igen i nyi Yehova ka a tese ér un eren kwagh sha mimi ? ( 1 Peteru 4 : 1 - 6 ) Aluer se mba a jijingi u Aôndo yô mayange je se er isholibo i a de se ga la ga . I ôr ken Bibilo ér , mba ve lu keren u eren ishima i Aôndo cii mba “ nôngon ityav a . . . u@@ jijingi mba aferev ” shi mba nôngon a mbam@@ yina vev kpaa . * Sha nahan yô , se fa ser u zenden vea Aôndo la inja na yô , ka u dondon gbenda u uma u Aôndo a tsough shi a lumun ér ngu shami la . A@@ yange nga kar yô , m ungwa kwagh u Bibilo i henen sha re@@ di@@ ô , i̱ ka i hen a ior mba ve nger ve pin sha ta@@ sh@@ an u re@@ di@@ ô la . Nenge ase ikyav : Anmgbian ugen u vande lun pania man ikp@@ ur pania man or@@ m@@ ishen , shi hegen a lu shin Betel ken tar ugen yô kaa ér : “ M nenge mer ken uma wam cii , ka tom u pasen kwagh hanma shighe ne u hembe lun mo a inja ye . Mo M kighir we M@@ er , va nam nagh ku sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia ga . ” Lu hanma shighe i er tom a mi , man lu sha ci u nyi ? Shighe kar yô , iorov uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in hen tsombor u B@@ ill hingir mbacivir Yehova . Ka nyi or@@ maren nana er ve nana sôr zayol ne ? • Hii nan ve kwagh a gbe se sha mbam@@ pase mba Aôndo ? 20 : 14 , 15 , 18 . Kpa , mbampin mba vesen mbagenev kpa mba kpishi mba i doo u mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea zua a mbam@@ lumun mba kuman ve sha mi yô . Doo u a na or u i we nan tom sha ikyev la inyaregh kua ikyav mbi t@@ omov man iwasen i nan soo la . Ikyav i tesen yô , zum u tô@@ ôm wan gba hen atô u ik@@ we@@ ior igen ken tar ugen ken A@@ fri@@ ka yô , aeren a Mbashiada mba Yehova a Orkristu nana lu a mi la kera lu kwagh u ken s@@ anger ga . ER S@@ E L@@ U P@@ ER S@@ E K@@ U@@ R@@ AN L@@ A Doo u se dondon akaawan a wanakiriki u jighjigh sha ci u nyi ? Se tese ser se suur sha a na shighe u se tagher a am@@ een nena ? A@@ vur ne tese ér Satan ngu kpôô kpôô , ka di ieren i bo i ken ishima i or tsô ga . Gadia Aôndo Una va a hanma tom hen ijir kua hanma kwagh@@ myer kpaa , shin a lu u dedoo , shin a lu u bo kpaa . ” Nahan kpa , doo u se ver ishima sha er akaa a d@@ an@@ en ishima a de ye shighe wase cica cii ken iyange i pasen loho u dedoo ne ga . Tom u pasen ior kwagh shi tesen ve , ú mba@@ ah@@ end@@ anev yange ve ci@@ r ú sha an@@ shighe kpuaa la yange ú hide ú hii ken inyom i 19@@ 19 la , kpa ngu a kure ga . Er nan ka i taver mbagenev u nôngon sha er vea kuma sha aan a tom ken tiônnongo ? Kpa ka shighe u se taver asema je ne , gadia iyange i Yehova i mgb@@ ôghom . Wan@@ ye u kpuaa nenge a kwagh hen inya , a sh@@ ir fele a tôô , maa kwagh shon bu@@ gh@@ ur p@@ ir un ashe shi vihin un iyol c@@ a@@ veraa . Alaghga Yehova Aôndo yange er ij@@ i i ken sa@@ gh u Maria j@@ ile iyol , sha u m@@ us@@ an uma u Wan na u môm môm la ken mlu u jijingi van a mi shin tar ne . — Mbagalatia 4 : 4 . Gba u se er akaa ahar : Se lu per ken jijingi shi se eren msen kpoghuloo . Ikyav tese wang ér , yange undu ityakerada ne igen ken T@@ er@@ o@@ a sha ikyev i K@@ ar@@ ep@@ u u lu ijende na la . A shi nan kpa , Solomon yange fa wener doo u una kighir mhen u ken ishima na la . Kpa mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” — Pasalmi 37 : 10 , 11 . Shighe kar yô , a kav ib@@ um@@ egh nagh , nahan a c@@ in a hide ken mimi . ( Yoh . 1 : 47 ) Yesu yange a fa kwagh u or nan lu henen ken ishima yô , sha nahan yô , nengen a kwagh u dedoo ken ior . M@@ sen u mbamaren ve eren la una tese mbayev nyi ? Umbur Un sha ijende you cii , Un kpaa Una kôôm igbenda you . ” — Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Mbamaren mba ken Kristu ka ve tagher a mbamzeyol kpishi shighe u ve lu y@@ esen ônov vev yô . Ashighe agen ka i taver we u eren kwagh u sh@@ am@@ ii ? Er nan ve “ Zege@@ bab@@ ilon ” a fetyô u wasen mbadondon un ga ? Er Yehova ka a lu ken uiky@@ ur@@ mba@@ yan mbagenev mbara nahan kpa , ikyuryan i Tartor ne yô , ngi hen atô u Yesu a mbadondon un mba i shigh ve mkurem la tseegh . Er saan Peteru iyol a ivande ne yum yô , Peteru soo u seer tesen jighjigh na u nan . Ior umiliôn imôngo ka ve s@@ enge ér ve due ken tsombor u Aberaham , mbagenev je yô , ve eren tom u profeti kpaa . Lu Ken Dooshima U Aôndo ! He@@ mban cii je yô Yobu cian Aôndo . Jighjigh u Nan W@@ asen Mba Í Nen@@ gen É@@ r Mba A@@ se@@ er@@ aior La Sha ashighe a Iserael u tsuaa la , iwanger i sha ivande i yange i wanger ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii u ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el kua u ken tempel , í ashighe agen i yilan ér She@@ ch@@ in@@ ah la tile sha nyi ? 17 : 17 . K@@ ER MB@@ A@@ M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N MB@@ A SH@@ A MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AN : ( Mbaefese 5 : 8 , 9 ) Nahan ka sha u zenden ken iwanger la man se fatyô u zan hemen u tesen kwagh u dedoo ye . 6 : 1 - 3 . 20 : 28 ) Mbak@@ ur@@ an vea er nahan yô , vea lu kaven apostoli Paulu , u kwagh u anmgbianev nav mba nomso man mba kasev mba ken jijingi yange ‘ sar un yum ’ la . — 1 T@@ es . Kpa Yehova zung@@ we ônov mba Adam man Ifa mhôônom . A sôr ian a ver sha u ve̱ zua a ian i ngohol dyako u yange Adam ta kera la . Anmgbian B@@ al@@ t@@ as@@ ar Per@@ la , u a eren tom ken af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la , yange tôv anmgbianev mbagenev utar , mba ve kpa ve lu ken tsombor u Betel u ken M@@ ex@@ ic@@ o la , pine ve ér ve pase kwagh u a dugh ken m - ma@@ gh u i ma@@ gh af@@ ishi a bran@@ ci ne la . Ôr Ekesodu 3 : 10 - 15 . Ka Yesu Kristu a ver ikyav i vesen sha gbaa ne ye , gadia er lu shin tar ne yô , lu ishima legh legh shi lu eren ishima i Ter na a ishima na cii . Er di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i igen i pasen akaa a ke ’ Ruamabera u ken zwa Heberu i̱ ng@@ ur pasen mkaanem ma i gem ke ’ Pasalmi 119 ér “ doom ken ishima ” la yô , i̱ kaa ér : “ Kwagh u i nger ke ’ ivur i sha 16 la ngu kwagh môm a [ ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a tesen ieren ] inja er u ember . . . man u henen kwagh ke ’ ishima nahan . . . Nahan , nyityô ican i alaghga se tagher a mi hegen shin ken hemen cii , se suur sha Yehova ser ka or ‘ yiman ’ wase . Yange i war ve sha ci u ve cia Aôndo shi ve er ishima na . Kwagh ugen u Satan a lu me@@ en ior a mi sha ayange ne kpoghuloo yô , ka ufoto mba ji@@ mba@@ gh mba nengen . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Jijingi u Aôndo ka a wase se u taver ishima ken ma nyityô ican i Satan a ve se a mi cii . Kpa se uumace di ye ? Ior mba Yehova mba hemban iyenge mba nôngon sha afatyô ve cii sha u nengen sha icombor ve sha er vea civir Aôndo her yô , shi mba pasen kwagh kpoghuloo ken hanma s@@ ati . Doo u se dondo ikyav na i dedoo ne zum u se tagher a mbamzeyol yô ! ( K@@ ol . 3 : 5 ) Ish@@ ember i “ wua ” la i tese kwagh u hange hange u i gbe u se er sha er se nôngo a isharen i eren idya yô . Iyange igen la ure kpishi shi soo u duen ken won ga , nahan kpa a kighir a mough a za hen Bibilo a mbayev mbagenev utar , mba ve lu ken mlu u vihin tsung hen ya ve yô . Kwagh u i nger ken Bibilo la tese ér yange per anyom 4@@ 30 cii man Mbayuda D@@ u@@ e ken Igipiti sha uwer u N@@ is@@ an 14 , 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W . la ye . M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la ngu a mgbegha se u eren nyi sha kwagh u loho u dedoo ? Ju@@ li@@ e di kaa ér : “ Se zua a msaanyol man mk@@ om u i gbe je se lu a vande zuan a mi ga yô . Yehova ka Ter wase u se doon un ishima yô . Ve kav e̱r uma ve a lu a inja shi una va lu sha kwa@@ r@@ kyaa ken hemen yô , shin er hegen ka a lu a mbamzeyol sha ashighe agen nahan kpaa . Mbashiada mba Yehova kera mba sha ikyev i Tindi u yange Aôndo na sha ikyev i Mose la nyian ga . 14 : 11 - 13 . Sha ci u atindi a Aôndo ‘ doo se ishima hemba z@@ en@@ aria , een hemba z@@ en@@ aria u dedoo kpaa . ’ Yange gbenda lu u Mbakristu mba tsuaa mbara vea palegh do u ha@@ an u í timin akaa u i eren sha u gban a@@ yem sha ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya la sha u palegh u zan sha mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ egh mban ne . Ity@@ am@@ egh ki A@@ eren a Mbakristu Jijingi u Aôndo kura Davidi nena ? Ken tiônnongo u Mbakristu sha ayange a ase ne kpaa , kasev mba lun er D@@ or@@ ka nahan mb@@ á mba vea fatyô u k@@ or@@ on ak@@ ondo shin eren akaa sha dooshima sha ci u mba ve lu ken ibanave yô . Yakobu 4 : 8 kaa ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” Se lu eren kwagh sha kwaghfan aluer se mba ôron i̱ sha hanma sev yô . Maa i pine Yesu mpin ne , ér : “ A@@ tindi cii , ka han@@ mô ker a lu u hiihii ? ” — Ivur 28 . 8 , 9 . ( a ) ‘ I kuma Yesu sha ci u akaabo ase ’ nena ? Ka a vande yilan it@@ it@@ om a iti na , er “ Kristu Yesu ” nahan yô , i lu ian@@ tom na la i lu ôron kwagh u í ye . ( Pasalmi 8 : 3 , 4 ) U kwagh tan or ih@@ indi iyol tsung ne , ne ka lun se u civir , man u civir di gem ne se u su@@ ghun Yehova shi wuese un sha akaa a a er sha ci wase cii . M@@ fe wase u se lu a mi sha akaa kua mbamhen asev cii yina . ( Mbagalatia 2 : 4 ; 5 : 7 , 8 ) Ashighe agen yô ka ve yar tom a mba nan abaver sha u samber a abaver a g@@ es@@ egh@@ ee shin eren mba@@ aie sha aeren man mba@@ awashima mba ior mba Yehova . Kpa ken injakwagh igen di Yesu kaa a vese ér iv@@ or i i te la ka “ kwaghôron u tartor , ” man ken injakwagh ne , a kaa a vese ér iv@@ or i dedoo la gema tile sha ityough ki kwagh ugen kposo , kwagh shon yô , ka ‘ ônov mba tartor . ’ ( Mat . PE@@ E@@ J@@ I 27 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 29 , 6@@ 3 Sha iyange i L@@ ah@@ adi ke ’ uwer u N@@ is@@ an 9 la , Yesu nyôr ke ’ Yerusalem a iember . Alaghga tsô apostoli Peteru kpa tagher a mbamtaver mban sha ci u yange kaa a Yesu ér : “ Nenge ase , se undu akaa cii , se dondo U , nahan ka nyi je sé va zua a mini ? ” Een , aluer á due ken jighjigh u se ne Aôndo taveraa la yô . Ny@@ ityô ican i se lu yan ken tar ung@@ un cii ka di hi@@ la tsô . Kwagh u Yehova a Er sha u P@@ aan We la Gba U Kwagh Kpa ? Nenge imba er yange kure tom na u profeti ne vihi sha wono ! — 1 Utor 13 : 19 - 25 . ( Ôr Yuda 4 . ) Ka nahan ve Or@@ pasalmi yange ôr kwagh na ér : “ We , T@@ ere , U doo , U kegh iyol u den kwaghbo , erdoo Wou ngee a mba ve yer sha iti You cii ” ye . ( Ps . Ka kwagh u nyi a er u tesen iember i nan kwagh ken jijingi ? Mar@@ i@@ o Ka sha igbenda i nyi nahan Yehova a ne se ishima@@ veren@@ ke@@ gh@@ ene ? Mba@@ civir Aôndo ka ve ya ican kpishi shighe u mba@@ ah@@ end@@ anev ve mough ayôôso a ve yô . Kpa , hanma shighe yô ma se lu tesen ikyav i ieren i i pase ken mkaanem ma ken 1 Yohane 5 : 3 la , ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” Gba u se cii se nôngo a nyi , man se hemba mbamtaver mba se tagher a mi mbara nena ? ( Pasalmi 45 : 2 ; Genese 4@@ 9 : 21 ) Yesu kure akaaôron a profeti ne sha u pasen loho na sha gbenda u ua doo ior ungwan shi á time sha mi vindi vindi kpaa , sha u yaren tom a “ akaaôron a dedoo ” shighe u á lu tesen mimi mba ve doo un ishima yum ne yô . ( b ) Shighe u se tagher a ican yô , er nan ve i doo u se er msen hen Yehova vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? Yesu yange wuese tiônnongo u ken T@@ i@@ ati@@ re sha aeren a na a dedoo man dooshima man jighjigh u nan man ishima i taver man tom na u pasen kwagh la . De se time nen sha igbenda ityar i se kar sha mi ve Yehova una wase se yô . Inja i u gbidyen kwar sha kwagh la ér nyi , man ka mbampin mba nyi se lu timen sha mini ? Kpa pase nan kwagh wang shi i lu sha gbenda u ú ngu timen a time sha kwagh shon vea nan kpaa . Kwagh ne ngu vough er kwagh u Ne@@ hem@@ ia er la nahan , yange wu@@ he ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar shi z@@ enda ior i T@@ ir@@ u kera , sha er una hemba nan ishima sha u@@ icighan@@ mbaakaav yô . Shighe u nan lu henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke u nan kpa , ka nan keren akaawan a ken Ruamabera a a fatyô u wasen nan u p@@ aven kwagh u dedoo a u bo yô . Yange wu@@ he kôr ken tar u K@@ an@@ ada hen shighe ne kpishi , kpa se nyôr ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go tugh vea mbakur@@ an mba ningir sha mbagenev , mba ve tsa ken tom la yô . Ve lu hiden yemen sha un@@ ingir mba i na ve tom her la . Er Icighan Ruamabera a tese nahan , Yehova hi@@ di a iyol ijime , kpa ngu a tese ishima vihin i perapera man agee na a kpilighyol zum u i gbe u una tese la . Kwagh u se er ve se kura iti yase i Mbakristu la yô , ka u pasen í ken igbar . Anzaakaa 2 : 21 , 22 kaa ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea tema sha tar , man mbananjighjigh kpaa vea tema sha u gbem . Bibilo taver Mbakristu mba mimi asema ér ve de henen ér msen ngu a inja ga ze . M@@ gem u Yesu u sha iengem la lu u ts@@ eng@@ an tesen nyi , man mpase u sha mnenge la yange bende a Peteru nena ? P@@ ase er i hii ve ishember i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la i y@@ ese sha hanma Orkristu ga yô . Ka a kaa ér “ ior mba kôôsôô yô , mba kaan ér ve soo ayol a ve tsung shi ve fa ayol a ve tsembelee . ” Er mba ongo apostoli Peteru ôron kwagh u Yesu u a lu Mesiya la yô , ior je er 3@@ 000 nahan “ rumun kwaghôron na la ” man “ i er ve batisema . ” — Aerenakaa 2 : 41 ; 3 : 19 – 4 : 4 ; 10 : 34 - 38 . I@@ liam i mimi i wasen se u lun ken mzough nena , man ka i taver mbagenev u ôron kwagh u mimi sha ci u nyi ? Kwagh ne ngu a na í saan ve iyol tsung . — Mbaromanu 4 : 7 , 8 . Davidi yange er msen ér mba ve soo u civir Yehova cii ve ember shi ve wuese un . ( b ) Yange iyol kpe Paulu nahan , a er nena ? Jigh@@ ilii yô , mbamsen mba se eren ken i@@ u@@ v la ka ikyav i dedoo i tesen ser Aôndo doo se ishima tsung shi se suur sha a na kpaa . Er se lu mbap@@ asenkwagh yô , se mba yaren tom a igbenda i pasen kwagh i se fe cii sha er se pase ior loho u dedoo u Tartor u Aôndo a kôr ve ken ishima yô . Aluer se soo ser se za hemen u lun wang yô , ka kwaghwan u Bibilo u nyi i gbe u se don@@ doo ? Er yange na Or@@ gb@@ an@@ akaa jighjigh yô , nahan a lumun ér i̱ hen Bibilo a na , kwase na kpa nyôr nongo a na ken masejime . Paulu yange ôr kwagh u Timoteu ken washika na u nger hen tiônnongo u ken F@@ ilipi la ér : “ M kera ngu a orgen u nan lu ishima i môm a ven u nana ver ishima sha kwagh wen sha mimi nahan ga . ” ( Duteronomi 32 : 35 ) A za hemen u ‘ maan gi@@ l la ’ vea ior nav . Man N@@ ine@@ ve , gar@@ tamen u A@@ shi@@ ria la di ye ? Inja na yô ka u kaan ér k@@ è@@ r@@ à ka a inja u nan Aôndo jighjigh ga shinii ? Yange i time akaa shin inya ken N@@ ine@@ ve yô , i zua a nyi akaa ? Nahan hanma ijiir i í yem a as@@ ande a a war la cii aa wuese Yehova , a̱ lu sha “ vegher u sha iwanger [ Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u Bab@@ ilon ] ” shin “ sha ityar i hen kpe u zege@@ mnger [ u Me@@ dit@@ eren@@ ia ] ” la kpaa . U lun or@@ tom wa nyi man nyi k@@ ere , man ka mbampin mba nyi alaghga se pine ayol a ase ? T@@ erem di due shin kpen@@ tar u E@@ do ; lamen zwa u E@@ s@@ an . ( Yobu 1 : 22 ; 2 : 9 , 10 ; 3 : 3 ; 14 : 13 ; 30 : 17 ) Er us@@ aa kpishi kohol lu kuman un icin i môm nahan kpaa , mayange gba uwer sha m@@ til na u tilen sha mimi la ga . A@@ L@@ U@@ ER u ngu zan zende sha gbenda u ú fe u ga yô , alaghga u soo wer ma u lu a or u tesen we gbenda kua ngeren u tesen ajiir . Kwagh ne hemba ng@@ un hange hange hegen u akuraior cii a lu kohol sha ci u “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee ” mbi Armag@@ e@@ don ne . — Mpase 16 : 14 - 16 . ‘ K@@ er Aôndo . . . shi Z@@ ua a Na Kp@@ aa ’ Yesu kaa ér : “ Or ngu a dooshima u a hembe ng@@ un ga , je u or nana gb@@ ihi uma u nan sha ci u ak@@ ar a nan . ” ​ ​ —⁠ Yoh . ( b ) Or@@ pasalmi ôr kwagh u kasev mba ve pasen loho u dedoo la nena ? Tsô upristi mba tamen man mbatamen mba non@@ go@@ ior la gba pinen Yesu kwagh sha akaa a a er ke ’ iyange i i̱ kar ke ’ ijime la , ér : “ Ka sha tahav mbu nyi man U eren akaa ne ? Se mba nengen a icivir man iengem i Or@@ gb@@ an@@ akaa u i nengen a na ga la ken akaa a á gbe la . Saulu lu tor u Yehova shighe un mkurem yô . F@@ a wer , aluer ú ngu y@@ eren man m@@ sô@@ rom kpoghuloo yô , iyange igen ú zua a kwagh u ú keren yô . P@@ ase er i hii ve msen a lu kwagh u hange hange u una wase se u hendan a imeen yô . Davidi yange ôr iyenge i Iserael nahan lu nyi i er@@ ee ? Zum u or@@ ky@@ ôn nan kaa a vese ér se tema inya se ungwa it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v shighe u ze mbam@@ kohol asev mba kiriki shin mba vesen yô , se tema nen sha mk@@ am ase@@ m tsuaa shi se kegh ato se ungwa it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi i ko@@ ho mbi sha dooshima la . ( Mateu 16 : 23 ; Yohane 1 : 47 ; 8 : 44 ) He ’ shighe u kasev luun a ian i eren kwagh vangertiôr yum ga la , Yesu di geman eren a ve dedoo shi naan ve icivir akuma akuma kpaa . Shighe u Mbaiserael vea eren iniongo ne yô , ve tsa ken at@@ umbe ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) B@@ em u Aôndo ne una na se agee shi una wase se se lu gen@@ g ge gen@@ g kpaa . ( Pasalmi 26 : 2 ) Er se vande ôron ken ngeren u ken ijime la nahan , nôngo sha a fatyô wou tile sha mimi . Kanyi se dondo ve a wase se u seer fan Mkaanem ma Aôndo shi dondon ma ? ( 2 Mbakorinte 2 : 8 – 11 ) Nahan aluer Mbakorinte mban venda u hiden a or u gema ishima ne yô , Satan una ya mtsera sha a ve , gadia vea kera lu a ishima i den or kwaghbo ga , man a lu sha ishima i Diabolo vough je la . 3 : 1 - 5 , 16 - 23 . Shighe u R@@ en@@ ato lu yev la je tsô , R@@ it@@ a ôr un er un lu ngô na kpôô kpôô ga yô . Á H@@ endan a M@@ ci@@ em man A@@ kper@@ an a T@@ an Umbur wer “ TER Una gb@@ ihi ior N@@ av kera ga , sha ci u iti Na i vesen la . ” ( 1 S@@ am . Aluer nan ngu ishima legh legh shi nan ngu eren kwagh sha icivir yô , nana fatyô u pan@@ den zayol hen ya . ( 1 Pet . Se wase mba ve dugh sha ajiir kposo kposo la nena ? Shin anyom a á kar ne na yô , gbashima la nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ô ? Shi se ya ikyar a mba se lu ken makeranta imôngo la , man han@@ mô ve nan ngu eren Yehova tom sha jighjigh zan zan nyian . S@@ ar Ve T@@ su@@ ng u C@@ i@@ vi@@ r Yehova Hanma I@@ jiir Cii ( M . man J . Nahan kpa , u er nan ve u fa wer u kuma b@@ ati@@ se@@ maa ? Lu a ishimaverenkeghen : Aluer ka u ú de ic@@ ôron u@@ ange i u lu wan ishima a mi la ia yange u iember , shin ia yange u ga kpa , ng@@ ura har sha er u nenge la . Yange i er mbam@@ kohol sha u tesen mbatamen mba ken U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci gbenda u vea fatyô u lamen a mbat@@ wer@@ ev man u@@ j@@ ôô@@ ji kua mbatomov mba nan ior iwasen sha akaa , nahan timen ken Ruamabera a ve imôngo sha er vea fa mnenge wase sha kwagh u awambe yô . Aluer se wa ishima yô , ishimawan la di ia taver vangertiôr man ishimaverenkeghen yase . — Y@@ ak . Alaghga ityav mbi nôngon mb@@ ia wua ior mbagen hen tsombor shin mb@@ ia vihi uya shin mb@@ ia na ior a yevese a undu u@@ y@@ aav vev . U kuran atindiakaa a a lu ken Mkaanem ma Aôndo la una wase se u yaren tom a no@@ mbor wase sha gbenda u dedoo , a kera lu sha gbenda u bo ga . • Se mba se lu ken ayange a nyian ne se fatyô u zuan a ikyar sha mpin u i pin ér , ‘ Yehova ngu h@@ an ’ ne nena ? Shin er yange nôngo anyom kpishi ér una kura ivese na nahan kpa , ken masejime yô hingir u p@@ aven ivaa la . Mkaanem ma Aôndo tese ér , aluer or nenge sha mbamgbe mba tsombor u nan mba sha iyol man mba ken ishima man mba ken jijingi ga yô , nan hemba gban kera a or u nan ne jighjigh ga yô ! Hegen ikyum@@ ior kpishi kav e̱r Kristu Yesu yange tema tor sha , ape a fatyô u nengen a na ga la , ken inyom i 1914 yô . Mbagalatia 6 : 7 ngu iv@@ in sha kwagh u u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev nena ? IN@@ I@@ O@@ NG@@ O i Kwagh@@ yan u M@@ ase@@ tyô u Ter Yesu Kristu yange ver i̱ anyom a kar ken ijime i kom 2@@ ,000 la , gban ng@@ in di iniongo i sha ayange a tsuaa i̱ kwagh u i̱ a doo ôron tsô la ga . Kwagh u M kaan ne ne , M ngu kaan ior cii M@@ er : K@@ ur@@ an nen . ” ​ — M@@ ar . 13 : ​ 33 - 37 . 9 : 35 - 38 ; 10 : 1 , 5 ) Shighe kar yô , Yesu “ ver mbagenev ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber , tindi ve uhar uhar ” ér ve kpa ve za er tom shon . — Luka 10 : 1 , 2 . Ior i T@@ ha@@ i kpishi lu mba eren kwaghaôndo u B@@ ud@@ d@@ h@@ a , nahan ve fa Bibilo ga . Nenge er yange a saan Davidi iyol kpishi u fan wener ‘ Yehova de un kwaghbo na ’ yô . Ka hange hange u z@@ eren veren ishima sha akaa a Aôndo a ts@@ eng@@ an@@ kaan la , shi se na iwanger yase i̱ mon@@ don i̱ wanger her@@ egh kpaa . Zum u lu zenden angahar hiden hen ijiir na i tsan shighe u bee kwaghpasen yô , a nenge agumaior ahar tema sha ben@@ ci hen ijiir igen i me@@ men , nahan a pase ve kwagh . T@@ A@@ R ugen ua va ta num sha tar u u@@ um@@ ac@@ ee ? I mar un ken inyom i 19@@ 28 shi vese sha shighe u ican i iny@@ ar gba sha tar cii la . ( Ese@@ ter 7 : 1 - 4 ; 8 : 3 - 8 ) Alaghga kure kure tsô u doo nom@@ ou ishima kpishi aluer ( 1 ) u de wer i ho@@ gh@@ ol un a tom u he u a lu a mi u lun ityough ki tsombor wen la yô , shi ( 2 ) u ngu nan un icivir kua sha shighe u a tsu@@ m je kpaa yô . — Mbaefese 5 : 33 . A@@ you a maan taver ishe ken tar u ainge ne kpishi . TER Una kura nan , Una ko@@ so uma u nan . ” ( Ps . Mo vea ônov mba anmgbian u ter@@ em cii i z@@ enda se ken makeranta la sha ér se venda u civir tu@@ ta yum . Ior kpishi vôso ôn@@ kasev atô@@ at@@ yev , shi ônov mba ve mar a ve la fa zwa u Mbayuda ga . Ka taver we u hendan a am@@ e@@ en@@ ee ? ( Ps . 8@@ 9 : 15 ) Sha nahan yô , msen u Davidi lu eren ve kaa ér : “ K@@ ende a iwanger i ishigh Y@@ ough sha , sha a vese ” la , lu kaan ér ‘ lumun se . ’ Er inyom i 19@@ 45 lu a gba ken atô ga la , ud@@ as@@ enda mba i yilan ve ér S@@ S mbara yevese undu af@@ o . ( b ) Ú ngu a ci ken kwagh u hem@@ en@@ tor ne nena ? M - er u i er u batisema ken iti i Wan la tese ér u lumun a kwagh u Yesu a er sha ci wou la , kua ian@@ tom i a lu “ Tor u uma ” la kpaa . ( Aer . Aluer u na jighjigh wer ngu yô , u fatyô u h@@ ônon uwegh sha ma kwagh u tesen ér ngu kpa ? ( a ) Se fatyô u veren ishima ser Yehova a kar a hanma mlu u a ne se ican hegen ne kera ga sha ci u nyi ? Nahan er Yesu a lu Or@@ yiman wase yô , kwagh u yange er shighe u lu eren tom na shin tar la lu ikyav i kwagh u una er sha shighe u hemen na u anyom dubu la , man aluer se tile sha mimi yô , se fatyô u zuan a mtsera sha kwagh u una er la . Ieren ne ka i Orkristu i̱ ka i̱ na se lu ken bem a mba ken tiônnongo kua mba ve ne jighjigh a vese imôngo ga la kpaa cii . “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” gber Bibilo man ityakerada i i har sha Bibilo u@@ kô@@ pi umiliôn umiliôn , ken ijô hemba 4@@ 13 . Hii nan ve u@@ iyua mba ken jijingi ve hembe lun a inja a mba iyol@@ ough@@ o ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 7 : 13 ) Zum u ic@@ egh za kpishi yô , u@@ gu@@ g@@ ôô lu koson Eliya shin kpe@@ u@@ wa@@ agh u K@@ er@@ iti , man ke ’ masejime yô , i ko@@ so un sha an@@ m@@ we man an@@ mk@@ ure u kwa@@ sec@@ ôgh@@ or mase shin a m@@ in ve i seer sha ivande kera bee ga zan zan la . Kwagh gba sha u ma i zough a A@@ you a Tartor udubu imôngo hen haregh u af@@ ishi a bran@@ ci u shin S@@ outh A@@ fri@@ ca á nengen sha mi la . Yobu kpa yange de mbamzeyol nav d@@ an un tsung , nahan kera lu a mnenge u Yehova sha akaa ga . Sha ayange a tsuaa la je uumace hii u nôngon ér vea kera kp@@ een ga , kpa ve fatyô ga . M na jighjigh mer Yehova ngu umbur ve , mba keghen shighe u mnder u shin ku la . Er an@@ ish@@ u ka una nenge a inyam i sha tsu@@ e ve , i sar un tsung maa inyam la i ur@@ ugh un nahan , kape Orkristu kpa aluer nan dugh isharen i bo la ken a nan kera fese ga ve , a@@ dooga ia hii u ur@@ ugh nan je la . Kwagh ne na yô , m hingir u zuan a ian i civirigh i eren tom hen af@@ ishi a na anyom 20 . 6@@ 8 : 19 ) Sha nahan yô , Yehova una fatyô u wasen anmgbian u nomso u eren tom sha ci u mbagenev ken tiônnongo . M@@ ze@@ hemen u vesen yange va sha kwagh ne ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la . J@@ on : Een , m ngu zuan a mi . 4 : 16 ) Yehova una wase se se fa er se “ ôr kwagh a hanma or yô . ” “ I@@ bo K@@ era Ng@@ i Ga ” Ka vea eren nahan yô , ve de u henen sha mbamzeyol vev , ve gema ve ver ishima sha akaa a a hembe lun a inja la . — F@@ il . Nahan yô , se tese nen ser se mba a iwuese sha ci u Yehova ngu hemen se ken tom wase u pasen kwagh la shi ngu veren se doo doo kpaa ! Er Yehova va a mtim sha tar cii yô , a tese ér un ngu a tahav sha uumace mba hemban@@ ato man mbatyomov mba b@@ ov cii . Se seer timen sha kwagh u Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen la nahan , tese ér gba u se ny@@ ô@@ ôso mkav wase sha kwagh u shighe u akaa a vesen agen aa er yôô ? Kwase ugen u a lu kôôsôô a Yehova yô , mba yer un ér M@@ on@@ ika , a kaa ér : “ M@@ sen u eren man Bibilo i ôron kua kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke wasem u nengen Yehova mer ngu ijende yam i kôôsôô . Gbenda môm yô , ka sha mkav u i̱ seer nan ve u kaven mba@@ awashima nav la . Maa b@@ unde ga . ( Yeremia 50 : 1 - 3 ; Mpase 14 : 8 ) Man kape i gbe u kwagh á lu kpaa je la ! Alaghga kwagh ne taver we , nahan ú pine wer , ‘ Ity@@ esen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la zua sha kwagh u Bibilo i kaa ér Aôndo gba or la je kpa ? ’ Ieren i n@@ orom ikyaa ga la wase un sha kwagh ne kpishi . — Anz . Mose yange tese ér Aôndo doo un ishima . Nahan yô , kange ishima you sha u s@@ ônon Yehova jijingi na shi den wer a hemen we ken akaa a u eren cii . Ka mimi sha kwagh u uma wase u nyi i doo u se fa ? U fa ityôkyaa kpa ? — Paulu pase Mbakristu mba ken T@@ esalonika ityôkyaa wener : ‘ Sha u a̱ taver ne asema man shi a̱ ny@@ ô@@ ôso ne sha u ma or môm nana̱ de yen ishima ga yô . ’ Or@@ t@@ yom la maa ôr un kwagh u “ shighe u mkur , ” a kaa a na wener ka hen shighe la “ mba ve lu a kwaghfan yô , vea kav ” akaa shon ye . “ Z@@ enden nen ken dooshima , er Kristu kpaa se doo Un ishima . . . nahan . ” — E@@ F . In@@ yom kar hemba i môm kpa i lu a yila C@@ es@@ ar vea Ro@@ cio shin Betel ga . Er@@ doo : B@@ em , i er nena ? Aluer wea fa@@ an takerada ken makeranta ga shi kwaghhenen una doon we ga je kpa , de henen wer “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” la aa taver we u fan ga . Se dondo Yehova sha u nengen a ieren i dedoo i mbagenev nena ? Er Yehova han@@ ger ér saa kwagh a za vough er un soo la ga yô , Bibilo kaa ér a “ gema ishima . ” Aluer u fa kwagh u a lu u maren or he@@ gh la wanger we yô , mfe ne una bende a uma wou man ishimaverenkeghen you kpaa . ( Anzaakaa 3 : 32 ) Bibilo taver se ishima ken Yakobu 4 : 8 ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” Kpa gba u se wa ikyo , se kera haa iyol inya se yem sha gbenda u ua za a vese ken ieren i ah@@ on a gban i ia na Aôndo ishima vihin la ga . Kanyi i lu akaa a injaa nee ? ( Ka se se nger i yi@@ er ye ) Een , mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba Iserael yange ve lu ôron a@@ jir sha ci u Aôndo . ( Pasalmi 9@@ 0 : 2 ) A ôr kwagh u iyol na ér : “ Mo TER M gem kposo ga . ” Una kôr cio u eren hanma kwagh u a we ishima cii . Or@@ henen Yakobu kaa ér : “ Kwagh@@ fan una yina mô wen yô , nana̱ sôn Aôndo u ka A na ior cii wuee , A kera kô@@ h@@ ôn ashe ga la , tsô á na nan di je . ” Sha nahan yô , se mba ‘ eren tom sha myom ’ wase sha tahav asev ga , ka sha iwasen i Aôndo . Mbamaren av kaa ér mo m kimb@@ in kwaghyan kua ha@@ ya u iy@@ ough sha inyaregh y@@ agh , kpa ve kaa ér mo me kuma anyom 18 tsô me hii pania u eren . Maria man Yosev yange ve er akaa kpishi imôngo shi ve tagher a mbamzeyol kpa imôngo ! Heela tseegh ga , aluer mba@@ beenyol man agumaior cii nga kohol a mba@@ jighjigh imôngo yô , vea fatyô u keghen ato a ityesen i Aôndo shi henen u cian un shi zenden sha igbenda na kpaa . — Duteronomi 31 : 12 . 7 , 8 . ( a ) Aluer se soo ser se er erdoo u mimi hen tsombor yô , ka an@@ za a nyi nahan i gbe u se ny@@ a@@ gha ? A kaa wener : “ M t@@ ôm mer yange ma m ungwa akaa ne tsuaa anyom ma a kar hegen sha er ma m lu ken kwaghaôndo wou ne yô . ” Kpa kwagh er vihi yô , ior mba ve er ivese kpishi ka i va kera saan ve iyol ga , nahan ve pav ivaa . Nahan alaghga u pine wer , ‘ Dooshima una fatyô u lun gbem je he ? ’ Ka akaa a nyi aa fatyô u vihin mlu wase u ken ji@@ jing@@ ii ? 12 : ​ 28 - 30 ) Hen ase yôô ! Aluer u ngu org@@ anden u nan zough a mfe anyom imôngo hegen yô , doo u u pine iyol you mpin u hange hange ne , ‘ Ka nyi me er a uma wam hegen u agee a lu a be@@ em iyol ga nee ? ’ I@@ OR mba sha ayange a Noa la , man Mbaiserael mba ve lu zenden ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo vea Mose la man Mbayuda mba sha ayange a Yesu lu shin tar la — ior mban cii lu sha mbamlu kposo kposo . ‘ W@@ asen Mo u Pas@@ en Kwagh K@@ ôron Ior ken Ishima ’ ( an@@ takerada u N@@ ations la ) , 10 / 15 ( Mbakolose 1 : 20 ) Kape mba Yesu er ikyuryan a ve ér vea tema tor a na sha la kpa i gbe u vea na jighjigh ken awambe a Yesu keng ve a de ve asorabo ve shi vea lu ken bem vea Aôndo je la . Nahan W@@ il@@ li nenge kwagh ne nena ? ( Ese@@ kiel 40 : 2 - 4 ) Yange i tese Ese@@ kiel tempel u he ken mpase u sha mnenge nahan , doo un kpen kpen . Er shighe lu karen la , ishima i lu hemban zan mo iyol cii . Ka nahan ve ka i doo se u ôron mbagenev kwagh u jighjigh wase u nan man ishimaverenkeghen yase i doon tsung la ye . Yesu Kristu ver se ikyav i vough sha kwagh ne . Se fatyô u henen kwagh u Aôndo kpishi sha u keghen ato sha kwagh u Wan ne yange ôr la . “ [ Yesu ] unde sha u@@ wo ; . . . mbahenen N@@ av va her a Na . Tsô . . . A gba tesen ve . ” — M@@ A@@ T . U kar u eren tom a mbamhen mba shon kpa ? • Mbam@@ pin mba yange i pine Yobu la ve tese m@@ yen u mfe u orumace tseer tseer nena ? Jijingi man kwa@@ se@@ he za hemen u kaan ér an@@ ti@@ or u im@@ ura i mngerem ma um@@ am i ker nan yô , nana “ V@@ a ! , ” man mba ôron ior loho ne hemba anyom ak@@ un@@ du@@ any@@ i@@ in@@ gber hegen . Alaghga akaa ne lu akaaôron a profeti a yange icighan jijingi mgbegha Paulu ôr sha kwagh u tom u Timoteu una va er ken tiônnongo u Kristu la . Paulu ôr akaa ne ken Li@@ se@@ t@@ era shighe u lu ken zende na u m@@ ishen u sha uhar la . ( Aer . ( 1 Peteru 2 : 5 , 9 ) A@@ mba aan a ng@@ ara nahan na ve iember je er ve ‘ ur ayol a ve inya sha ’ u iv@@ in ityom ve yô . 10 : 23 ) Ka Yehova tswen a lu ian i lun Tor wase u He@@ mban@@ cii ye . Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh ken Tar u Mic@@ ron@@ es@@ ia , 7 / 15 I@@ jiir la kaa ér : “ Ver nen ato ! Ity@@ uh@@ wan@@ ev ka nyi , man Yesu ôr nyi sha kwagh u ity@@ uh@@ wan@@ eve ? Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mbagen na tic@@ a ve tser u vi@@ di@@ o shin ngeren u itinekwagh na i zough sha itinekwagh i i lu timen sha í ken k@@ l@@ ase la Ity@@ ahav mbi lun a iky@@ á@@ v mbi n@@ um@@ u@@ v mbi mb@@ ia fatyô u timin tar cii hingir hegen ihi@@ ar . W@@ ea lu keren a ker nom shin kwase u u er , gayô wea vande v@@ ô@@ son nom shin kwase kpa , se mba s@@ ônon ser nôngo lu nen ken dooshima u mimi , u a lu ‘ no@@ mb@@ or@@ usu u Yehova ’ la . ​ — I@@ c@@ am 8 : 6 . Nyian je kpa ajiir ag@@ enegh nga shi ashighe ag@@ enegh kpa nga a ior ka ve c@@ í@@ n@@ ge sha mbat@@ s@@ av ve gbidye ve wua yô . ” Sha kwagh u i er ken Mpase 20 : 7 – 9 yô , ‘ akuraior a una tsu@@ gh ’ á , shin ior mba vea ta ikyaa a Satan la cii a ôr ve ijir i mtim , inja na yô : ‘ U@@ s@@ u ua sen sha ua hi@@ a ve kera cii . ’ 6@@ 3 : 3 , 4 ) Ka sea tagher a mbamtaver je kpa , iember i iv se ken ishima sha u wuese Aôndo . ( Mbakorinte 2 : 11 ) Ieren i yange i du@@ mbur sha shighe u Tartor u Roma s@@ an k@@ ondo la ngi kwagh môm a i ken ityar kpishi i í lu yôugh@@ yô@@ ugh nyian ne . Yange m gema uma wam fele ga . ▪ Mbamaren — K@@ ura Nen Mba@@ yev En@@ ev Kwase u môm la lu Kwa@@ se@@ shiada , nahan a ôr Kwa@@ se@@ shiada ugen u i yilan un ér R@@ it@@ a yô kwagh u wan@@ iky@@ und@@ an la . Ikyav i môm i i tese mimi u kwagh ne yô , ka W@@ a@@ shika u J@@ un 29 , 200@@ 8 , u kwaghaôndo u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o yange nger hen mzough u ub@@ ish@@ ôô@@ p@@ u , u i yer ér B@@ ish@@ op@@ s ’ Con@@ fer@@ ences , sha kwagh u ‘ iti i Aôndo ’ la . Tsô m lu veren ashe a Aôndo sha u a kar a m@@ nzughul u i u nzughul a vese la kera . — Yoh . Hen shighe la cii , mba@@ ah@@ end@@ anev lu tan num sha ian i Mbakristu mba mimi mba ken tar u Rus@@ sia lu a mi i civir Aôndo la . Davidi kaa ér : “ TER ka u doon man u mimi kpaa , ka nahan man Una tese mba@@ asorabo gbenda ye . ” ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 14 : 6 , 19 ; 15 : 14 ) Se Mbakristu nyian se mba veren ishima ser Aôndo a na se agee a iyolough a kpilighyol ga . Gba u ú sôn un jijingi na sha jighjigh u nan . Ka akav a unô se fatyô u dondon sha u lun mba dondon Kristu sha gbashima ? Hegen ka Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba Mbashiada mba Yehova ve lu wanakiriki la ye . Sha mimi yô , dooshima u nom man kwase la ka iyua i i̱ dugh hen Aôndo yô . ( Anz . A@@ tindi a sha kwagh u mlu u wang kaha sha ajiir kposo kposo , sha ci u aeren a ior man mlu u ior ngu kwagh môm ga . Akaa a a W@@ ase Se Se K@@ era U@@ re Ga Yô Kpa aluer Mbakorinte mban venda u den or ne isholibo , shi ve hide a na ken tiônnongo ga yô , Diabolo una gema a ya mtsera sha a ve sha gbenda ugen . Yange gba u atô@@ at@@ yev man Mbayuda mba sha ayange a mbaapostoli la , vea gema ishima shi vea na nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh ve , a de ve asorabo a ve ye . Zum u F@@ ar@@ a@@ o venda ér Mbaiserael vea due ken Igipiti ga yô , Mose kaa a na ér Aôndo una gema mngerem ma shin if@@ i u N@@ il maa hingir awambe . Sha kwagh u Bibilo i kaa yô , ka i ikyo@@ o@@ gh ga , sha ci u i kaa wang nahan ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande ; ka an nana fatyô u fan i ? ” U ôr akaa a yange er ken atô u anyom 5@@ 00 — hii ken inyom i 10@@ 37 C.S.@@ Y . zan zan inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y la . Sha hiihii la , ve nenge ér mba pasen kwagh tsembelee ga . Ken tar u I@@ ng@@ i@@ la i wu@@ he ve iorov 1@@ ,@@ 5@@ 00 , kasev kpa lu sha mi hemba 3@@ 00 sha ci u ve venda u nôngon ityav . 3 : 1 - 4 ) T@@ ica ka nan ver ishima ér , shighe a karen yô , or@@ henen u he ne kpa nana hingir tic@@ a . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Shighe u se lu keren u fan sea soo iyol yase tseegh yô , ka nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Nahan kpa , ashighe agen ka se ure . Ka sha igbenda i nyi nahan mbatamen vea fatyô u yaren tom a mfe u mba beenyol laa ? A̱ shi nan kpa , yange i lu kwagh u saan ve iyol u zan zende imôngo shi y@@ ôron imôngo shi keren ijiir i tsan hen gar u ve fe un tsembelee ga yô . Ka ic@@ in@@ tan i nyi se zough a mi ken kwagh u yange er Tor Saulu laa ? ( Yesaia 6 : 3 ) Kwagh ne tese er Yehova a hembe lun wang sha won cii yô . Ka ican ga u lun a imba mnenge la . Nenge ase kwagh u yange za hemen ne . Aluer se mba iin akaa a kiriki yô se wua imoshima yase nahan se hingir u iin akaa a vesen je kpaa . Yehova yaren tom a ityakerada i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la sha u wan se kwagh ken Ruamabera . ( Mat . Yange igen Yesu kohol mba@@ v@@ a@@ an@@ ku tôô ik@@ yom i gumor ugen lu duen a mi ke ’ gar la sha u za iin . A doo Mbashiada mba Yehova mba hen ningir wou la u ôron we shighe u a er iniongo i hange hange ne jighilii yô kua ijiir i a er í la kpaa . Yange ve lu ken ad@@ ua u h@@ al@@ e@@ lu@@ ya ugen , kpa ve lu ker ken iti tseegh tsô . Er nan ve or u i fe nan ga u i er kwagh na ken takerada u Yohane ityough 10 la i lu or i gbe u se er erdoo a nan ga ? Mimi yô , aluer sar se u kporom ikyua a Aôndo yô , mbamsen asev kpa vea kôr inya . Lu hanma shighe Peteru er tom a ‘ u@@ ish@@ in@@ d@@ an mba tar@@ tor@@ o ’ ? ( Mpase 1 : 9 ) Alaghga ú umbur mbagen mba Bibilo i er kwagh ve ér ve ume “ atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ” ve ken iyol@@ been ve la . — 1 Samuel 8 : 1 , 10 ; 12 : 2 ; 1 Utor 14 : 4 , 5 ; Luka 1 : 7 , 6@@ 7 - 7@@ 9 ; 2 : 22 - 32 . Lu hen gar ne , m za hemba eren tom u wasen ior u zuan a mfe u ken Mkaanem ma Aôndo ye . U tesen ikyav yô , aluer se tôô ve tom yô , gba u se eren a ve sha inja shi se kimb@@ in ve er yange se tôndo zwa a ve nahan . Se na jighjigh a vangertiôr ser mkaanem ma profeti ma Habak@@ u mara maa iv kpee . Nahan kpa , yange or , a er kunya kwagh yô , i n@@ aha nan tar shi i he@@ e nan ken igbar . Ka kwaghwan u ken Ruamabera u nyi una wase se u ‘ yevese idya ’ ? • Er nan ve Yesu bugh or@@ ap@@ ir@@ ashe ugen ashe kure kure ? PE@@ E@@ J@@ I 13 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 2 , 5@@ 7 Shi icombor kpishi kpa ngi ken ayôôso . Tom u pasen kwagh tseegh kpa ka ú na se msaanyol , shi ican i eren se u hiin Bibilo i henen a ior ga . Jehovah’s Witnesses Una va iniongo ga shinii ? ” Yange nger Mbakristu mba ken K@@ orinte washika kaa ér : “ Mo yô , me vihi akaa a am saan saan shi me na nagh sha iyol yam kpaa sha ci u uuma enev . ” ( 2 Kor . Aôndo na se ian i civirigh i nyi ? Sha nahan yô , Paulu wa kwagh wener : “ Se kera hungur nen m@@ ny@@ am er mbagenev nahan ga , se lu nen per gen@@ g ge gen@@ g . ” • Gba u mbatamen vea nenge sha mba i kpe ve iyol ken jijingi ga la nena ? Mar@@ c@@ us : Ka kwagh u Aôndo kpa una va er a ub@@ omb@@ ai@@ orov mba ve lu a vese nyian ne je la . Yehova soo ér i saan ne iyol . De N@@ orom Iky@@ aa Ga , Lu a M@@ nenge u V@@ ough , 3 / 15 Yange nger ér : “ Ka u kaan er m ngohol [ uma u sha , sha ikyev i mnder u shin mbakp@@ enev u tsuaa la ] ve shin m hingir vough ve ga , kpa m ngu z@@ endan a z@@ enda sha u me tser a mi , i̱ hingir kwagh wam gadia Kristu tser a mo , m hingir kwagh Na . Sha shighe ugen la , Yesu va Mar@@ ta vea an@@ ngô na Maria inya , nahan Mar@@ ta kaa a Yesu ér a kôôm Maria sha kwagh u a nenge ér Maria ngu eren sha mi ga yô . Yange vea ne kwagh u Yehova ôr ve la jighjigh ga nahan , ma ve wa ishima ma ve kegh mkur u uityendezwa nav kpa ? Er mciem gba ng@@ een ken a na yô , jighjigh na u nan kpa gba pan@@ den . Nahan ka vea soo u zuan a mi yô , mfe u ve lu a mi la a wase ve ve ker a ve yem shin atô u iny@@ aagh , ape iny@@ on i ka i nenge a kwagh ica je kpa ia fatyô u nengen ga yô . Kwaghôron u profeti la yange kure vindi vindi sha mkur u Ity@@ av Mb@@ i Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii laa ? M kera nengen mer gba u me kura tar ga . Nahan a za hemen u wan ishima anyom any@@ iin ken pur@@ usu u ngee a aeren a hông@@ or@@ ough ker kpishi ne . K@@ era cii je mb@@ á gb@@ eren ah@@ ir a eren i gber i môm a kwagh u mba@@ im@@ ev Ve lu nan ah@@ wa a ve pase kwagh ken hanma uwer lu hemban ah@@ wa 16 sha ityough ki or môm . Nahan , Peteru shi hide za hen b@@ er u ngise kôron ish@@ u her ne . Hanma inyom yô , sha Iyange i nan I@@ w@@ om la , pristi u tamen ‘ á p@@ enda ave na ahar cii sha ityough ki kp@@ ev u uma la , á pase af@@ er a Mbaiserael cii sha mi , kua akaabo a ve , nahan asorabo a ve la cii á haa sha kp@@ ev la , maa kp@@ ev la á yem a mi ken deser@@ ti . ’ ( L@@ ev . Aluer u tese ikyo@@ i@@ wan sha mbayev ou yô , u fatyô u b@@ enden a ishima ve , nahan kwagh la una wase u u nan ve iwasen . Yesu bugh or la ashe , kpa torough a torough e@@ ̱@@ r@@ en kwagh ne ga . 10@@ 3 : 10 - 14 ; Mat . Er nan yange gba u Yesu una waan ishima a mbaapostoli nav shi una eren a ve doo doo ? 12 , 13 . ( a ) Is@@ ak@@ a yange dondo ikyav i ter na nena ? A@@ ny@@ ighe ngee nyian kpishi je yô , ior gema nengen aie man li@@ k@@ ic@@ i kua iv ér ka igbenda i dedoo i waren m@@ tsaha , shi zuan a inyaregh shin m@@ ze@@ hemen . Kwagh@@ wan ne doo kpen kpen ! ( 2 Peteru 3 : 13 ) U se eren akaa a dedoo la kua u se u@@ men atam a jijingi u Aôndo la ken uuma asev ayange ayange kpaa , sha nahan yô , se lu nan Ter wase u sha la icivir . Sha kpôô yô , Yesu “ ngu a tom u pristi la gbem sha won , ua kera h@@ ile sha orgen ga . ” Maa i va m@@ us@@ an se i yem a vese hen ningir ugen ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ningir ne wa atôônanongo a hen en@@ i@@ el u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n man Qu@@ e@@ ens la kpa ker . U Ô@@ ron Takerada u Yobu As@@ av - as@@ av , 4 / 1 ( Yakobu 4 : 8 ) S@@ ar ior kpishi u eren nahan ga . U wan mbagenev tom sha ikyev la wa nyi man nyi k@@ ere ? Sha kpôô yô , ‘ ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . ’ — Mbaromanu 3 : 23 . • Er nan ve i gbe u se kporom ikyua hen Yehova ? Nahan wan la hemba kpen iyol dondon akaaôron a sha a@@ aven a mkohol la pa@@ ase pa@@ ase . Or@@ ngeren pasalmi ugen kpa wa icam , wuese Aôndo tsung kaa ér : “ Ka m wuese We kwa ta@@ ankar@@ uhar sha iyange i môm , sha ci u akaaôron O@@ u a ji@@ righ a perapera la . ” ( Ps . Kpa kuma un ga , shi a wua ônov mba Yobu pue . A kaa wener , “ Kwagh u a lu yô ior soo ityar ve ngee yum . ” Nahan alaghga yange ôr anyom ne hii shighe u i kôr Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta tor la . Ieren i shami ga i mbagenev yange i na u iyol@@ kpen@@ e ? P@@ ast@@ ô ne sôn Aôndo ér a̱ ver ve doo doo , a̱ kura ve shi a̱ na ve m@@ hembe kpaa . Aluer u ngu tôvon sha mpin ne ken In@@ de@@ x shin Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary yô , vande nengen itinekwagh i i time sha kwagh ne jighilii la . 2 : 15 - 17 ) Akaa a injaa a se zough a mi ken jijingi la man igbenda i se fatyô u seer eren Aôndo tom la hemba gban we kwagh a akaa a tar u ne la kpa ? Or@@ henen Yakobu nger ér : “ Ge@@ ma nen ayol a en , na nen sha ik@@ ev i Aôndo man hendan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . ” — Yakobu 4 : 7 . Ken uwer u Se@@ te@@ mba inyom i 19@@ 19 la , Mbah@@ enen Bibilo er mkohol u vesen ugen ayange an@@ igh@@ eni hen ger@@ i u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , ken tar u Amerika . Yesu yange soo Mar@@ ta sha ci u eren a ior dedoo shi eren tom kpoghuloo tseegh tsô ga , kpa yange soo un sha ci u akaa a ken jijingi gba un ishima . 19 : 10 - 12 . Hii nan ve i doo u se lu a vangertiôr sha kwagh u ken hem@@ en@@ ee ? Doo u se er msen sha atô@@ akaa a nyi nahana ? 8 , 9 . ( a ) E@@ p@@ af@@ era yange er Mbakolose msen ér ve̱ “ tile ” vough sha nyi gbenda ? Davidi yange k@@ an shio u tilen sha mimi shighe ugen la , kpa va hide tile sha mimi Yakob Yange kura ilev mbi L@@ ab@@ an , anmgbian u ter na , anyom 20 . Yange akaa na cii saa shi ônov nav cii kpe ken iyange i môm , shi gba av@@ av a nyoon tsung sha iyol na cica cii . ( Yo@@ el 2 : 30 - 32 ; Amo@@ shi 5 : 18 - 20 ) Aôndo una tim mbaihyomov nav , una gema a yima ior nav . Nahan zayol u or ne jim lu nyi ? Aluer iyol wu@@ h@@ an yase tese jighjigh wase u nan hen Aôndo sha hanma shighe yô , mayange je uwegh ua gba se u eren shiada u ian a due sha ci u mlu u iyol wu@@ h@@ an yase la doo ga yum ga . — 1 Peteru 3 : 15 . Aluer se mba pinen mbampin mba wasen sha kwagh u Bibilo yô , se zua a mbam@@ lumun mba taver se ishima . Nahan , Yehova kaa a na ér a na ve tor . Af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova a ken tar u K@@ an@@ ada lôh@@ ôm ér m va hii tom shin Betel ken uwer u Se@@ te@@ mba la . Een wou lu Een her Kpa ? Kp@@ en@@ ga u zuan a ze@@ ge iny@@ ar fese a ican i yan shio ne yange u doom kpishi . Kape we kpa u lu a Aôndo ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so laa ? Yesu iyol na tsua mbahenen nav mba hiihii mbara any@@ ang@@ em hi@@ r@@ a kar di kpuaa tseegh tsô . M@@ doo u Yehova a doo se ishima la ka a mgbegha se u kuran nena ? I@@ ti na kôr un , gadia N@@ ab@@ al inja na ér “ ib@@ um@@ egh , ” shin “ l@@ an@@ egh . ” ( a ) S@@ av pasen injakwagh i iv@@ or i dedoo man i bo la . ( b ) Yesu yange pase injakwagh shon nena ? Gba u Orkristu u nan vi@@ e ken mimi kpa nana za hemen u vesen ken jijingi sha ci u nyi ? Shighe u ú lu henen kwagh yô , dondo ikyav i E@@ s@@ era u civir Aôndo sha ashighe a tsuaa la . Yange “ ver ishima na sha u timen sha atindi a TER . ” Tsô imba mk@@ ighir u a lu kighir se ne nahan yô , kanyi i doo u se ere ? ( Mal@@ aki 3 : 16 ; 4 : 5 ) Nahan ka a injaa kpishi u se lamen sha akaa a ken jijingi a a maa mbagenev yô ! Nyian kpa mba@@ ase@@ m@@ am@@ imi kpishi tsua u hingir mbahenen mba Yesu . — Ôr Aerenakaa 8 : 26 - 31 , 35 - 38 . 4 : 8 , 9 ; 11 : 23 - 27 . Anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya vi@@ a hen shighe la kuma u vea nenge sha atôônanongo ne . Yehova yange ts@@ eng@@ ap@@ asen Mose ér : “ Me ci@@ gh@@ ir F@@ ar@@ a@@ o ishima , una tôv ve angahar ; nahan Me gema Me zua a zua a icivir sha kwagh u F@@ ar@@ a@@ o kua ikyum@@ utya na cii ; Mbai@@ gipiti vea fa er Mo M lu [ Yehova ] yô . ” ( E@@ ks . ( Sha iyange i Me@@ i 5 , 199@@ 8 la , tar u Rus@@ sia lumun atindi ne shi hii u dondon a . ) 2 : 16 . Ka atô@@ akaa ahar a nyi se lu timen sha mi ken kwaghhenen nee ? Kwagh u Se T@@ esen Ior la a̱ Doo Se Ishima I@@ gbenda ngi kpishi i se wase mbagenev ayol a ase yô . ( Ru@@ tu 1 : 9 ) Shighe u nom man kwase ve ne ayol a ve icivir yô , vea na ya ve una hingir ijiir i “ m@@ mem . ” Shi ate@@ jir la kaa wener , zum u yange Mbashiada “ tile p@@ al@@ egh@@ aa til i Mbakristu ” la , yange ve gema ve lu “ hendan a atindiakaa a gomoti u mbakp@@ ish@@ iv la ga ” shi ve “ soo u geman ma gomoti ugen veren sha ityough ki gomoti u mbakp@@ ish@@ iv la kpaa ga . ” Ikyav i tesen yô , zum u zege@@ j@@ en gba ken tar u Y@@ u@@ dia ken derianyom u hiihii la yô , tiônnongo u Kristu ker gbenda u wasen anmgbianev vev . 5 : 14 ; 2 Tim . Se fa keng ser tom u yange gba u una hii u eren ab@@ ur@@ ab@@ ur ne gema mba@@ awashima nav cii kua isharen na i sha gba@@ aôndo la kpaa . Se mba eren u a mk@@ ighir shio , shin er i gbe u se na shighe wase man tahav asev kua inyaregh y@@ ase@@ gh sha u eren tom u pasen kwagh ne nahan kpaa . Yô , de lu er or u ‘ nan nenge ishigh ki nan ki mar@@ ami ken ijingi , kpa nan yemen kera yô , fese je i hungur nan er nan lu la ga . ’ Zum u Elisha kpe i ii un kera je kpa , Aôndo na ak@@ u@@ he na tahav sha icighan jijingi . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Hegen je kpa Satan ngu “ tsu@@ ghun tar cii ” her . U tesen ikyav yô , dugh zwa I@@ tal@@ ia kera yô ú zua a atôônanongo man iniongo ken ijô igen kposo kposo 22 ken tar u I@@ tal@@ ia . Mpase u sha mnenge u Ese@@ kiel nenge a mi , man u Yesaia kpa nenge a mi la , yange bende a ve nena ? Or@@ pasalmi wa se kwagh nahan ér , “ Su@@ ur sha TER , eren akaa@@ dedoo . ” Ity@@ ough ke@@ he un kpishi je yô a nyôr ken tempel ér una nan@@ de kwagh@@ hum@@ an@@ doon . Ashighe kpishi ka se zua a u@@ washika mba ve nger se yô , man i saan se iyol kpishi er se wase ve ve hingir u civir Yehova nahan . Kwagh ne ngu eren nahan je kpa ? Ve ôr yi@@ ase i mimi shi kwaghôron u profeti u a lu ker la kpa ka u mimi . Yange ikyum@@ en@@ tar i Bab@@ ilon kôr ior mba ken Yuda yem a ve uiky@@ angen , man lu inja er ishimaveren i hiden lu ga nahan . Kwagh ban un ga shi gba un u ma or nana na un iwasen kpaa ga . Alaghga u hii u lun a isharen i hingir or@@ ny@@ ar a mfe wou shio . PE@@ E@@ J@@ I 4 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 13 , 1@@ 16 1 : 12 , 13 ) Kwagh u Paulu ôr a ve u taver ve ishima ne lu gbenda môm u un lun saan saan shi ember a anmgbianev nav imôngo . “ U ngu a mpase u kwaghfan man mimi ken atindi . ” — R@@ O@@ M . N@@ om shin kwase la maa nan hii u nengen a orgen — sha iji@@ ir@@ tom shin ken tiônnongo u Kristu — u i lu inja er nan ngu a aeren a nom shin kwase u nan a lu a mi ga yô . Ivur i sha 6 la i̱ kaa ér kwagh ne vihi akaa je yô , mba ve lu tsombor môm , amba er ônov a uter shin ônov mbak@@ asev man ung@@ ô vev nahan je kpa , ve kera soo ayol a ve ga . Yesu kav er mbaapostoli mban v@@ ôr yô , tsô a kaa a ve ér ve va a na imôngo , vea za ‘ mem kp@@ egh@@ ee . ’ Aluer se mba pinen ayol a ase mbampin mban yô , vea wase se : ‘ Yange m tsua u dondon Yesu sha ci u nyi ? Aluer ka nahan yô , se fatyô u pinen ser , ‘ Er i lu je nahan u hen er tar ua lu sha shighe u mbayev ou vea vese la kpa ? ’ Er iorov mba utar mban zua a ian i zan id@@ y@@ u ayol ave ga yô , ve cii ve er msen ér Aôndo a na ve kwaghfan . Shighe u i ver tom u pristi ken Iserael la , i haa A@@ ron vea ônov nav mba nomso mbara awambe a nom@@ iyôngo sha to@@ gh ku ken iy@@ an , man sha ih@@ yô@@ we i vesen i ken iy@@ an man hông@@ uhar u vesen u ken yan la . Kristu ngu yaren tom a mbatyomov mba sh@@ aav sha u ve̱ hemen mbadondon un nena ? Kwagh u Mbashiada mba Yehova vihi ve ishima kpen kpen , kpa kwagh u doo ve yô , lu iyol@@ wu@@ h@@ an i sha inja kua ieren i dedoo i agumaior a Mbashiada mba Yehova mba yange mbayev vev van a ve hen ya la . Kwagh ne una wase Orkristu u nan pav ivaa la u seer lun a vangertiôr , er nan ze hemen u eren akaa a nan la . ( Mateu 24 : 40 , 41 ) Mba vea kohol iyol a lu keghen la cii “ á tôô ” ve , shin á yima ve zum u a tim mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la . Kwagh@@ henen u hen tsombor una na ivese ia za a doo . Yange Yesu yar tom a mbampin sha u wasen Peteru u kaven kwagh u a lu u vough sha kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh ku tan ku tempel la nena ? Nyian ne , Mbashiada mba Yehova mba ken tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o je hemba iorov 2@@ 5@@ ,000 . A hii nan man kwagh a lu@@ ̱ nahana — he ’ ih@@ wa i kwagh a hembe gban un cii nee ? U palegh a nena ? K@@ e ’ derianyom u sha 20 la , ve nenge a m - iv u mkaanem ma Yesaia a nger nahan la , ér : “ U kiriki una hingir k@@ we@@ ior , man u hemban nd@@ ahar una hingir ik@@ urior i age@@ egh ; Mo TER , Me er kwagh ne fe@@ fa zum u shighe á kuma yô . ” Ka Saan We Iyol u ‘ L@@ un A@@ ve sha I@@ wasen i I Lu Nan ’ la Kpa ? Gba u se ver ishima sha akaa a ken hemen , á lu akaa a ken ijime ga . Alaghga aan a zuan a m@@ ze@@ hemen ken tar a nan nenge a mi hegen ne aa ur@@ ugh nan nahan nana kera soo u den ér akaa a̱ saa nan hegen á ishimaveren i va zuan a averen a a lu van la ga . Lu wan ve A@@ bel . Ashighe agen , ka i hendan kwagh a Mbakristu mba mimi je i hingir u vihin ve iyol . Aluer Orkristu nan ver ishima ga yô , nana fa er gbashima u nan lu a mi sha tom u Aôndo la a lu pan@@ den kure kure ga , nahan Satan una kure awashima na la . — Mat . Ior kpishi lumun iwasen i Aôndo a ne la . ‘ Saan Or u Nan K@@ egh la Iyol . ’ — Daniel 12 : 12 Maa se pase nan ser shighe môm kpa ku ngu a wua or sha ga ; ka shin tar ne tseegh ior ve kpe ye . Yesu kaa ér : “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô ; er ne doom ishima nahan , kape ne kpaa , doo nen ayol a en vough la . Yange i er mbahenen mba Yesu mba kuman er iorov 1@@ 20 nahan batisema sha icighan jijingi ve hingir Mbakristu mba hiihii mba i shighe ve mkurem yô . Sha nahan yô á taver ken jijingi her gban gban . Yange a gba u una kôôm mbahenen nav kpa , a kôôm ve sha dooshima . AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 19 - 25 , 20@@ 13 Kwagh môm una yange un u kuren ityendezwa na i va nd@@ eren mbakp@@ enev la ga . Mayange je , se gba nan or ibo ga@@ gher tsô ser ka akaa a bo a nan er la a ne ve nan lu yan ican ga , shi se kaa ser Aôndo ta nan kera ga . Mayange je i de hungur se ga , ayange ase ne nga di vough er ayange a Noa la nahan . Yesu yange fa er u veren Aôndo hiihii ken ivaa la i lu kwagh u vesen yô . Er nan ve se lu a vangertiôr ser mba vea lu hemen a Kristu imôngo sha man mba vea lu eren un tom shin tar ne cii vea er erdoo ? Heela tseegh ga , cii man i tsua ve yô , yange ve tese ér mba a mfe u Ruamabera shi ve fa u tesen ityesen i dedoo . Anmgbian wam u kwase la yange wasem , nahan m zua a tom ugen u dedoo . Ka nyi ka i gba u agumaior kpishi nyian aa tsua u eren@@ e ? Man aluer se ya ikyar a Yehova kôôsôô yô , kwagh ne una hingir mk@@ or hen a vese shighe u se tagher a imeen yô . Yange i ta Mbakristu mba sha derianyom a hiihii la icin sha kwagh ne ér : “ Ver nen ishima sha [ Kristu ] u A taver ishima sha i@@ mba@@ any@@ iman i mba@@ asorabo sha iyol Na la . ” Aluer Yehova doo se ishima yô , er nan i lu u shi or@@ wan@@ ndor a vese kpa nana doo se ishima keng - e ? Aluer se er nahan ga yô , se yem henen akaa agen . Mbayuda mbagenev di yô alaghga yange vea dondo atindi a yange Mbayuda ver sha u du@@ ghun awambe ken inyam la cii ve ve ya i̱ ye . ( Mbaromanu 7 : 14 - 25 ) Nahan yô , gba u se kura ishima yase shi se wa ikyo sha mbamhen asev sha er se tese ser se mba kwagh u injaa hen Aôndo wase , Yehova yô . Ka sea naan ayol a ase imba ne shi sea pasen kwagh sha igbenda kposo kposo yô se zua a injaa kpishi , gadia ka se wase ior mba ken akuraior agen ve lumun loho u dedoo . Nahan kpa , ka mnenge u a@@ sh@@ ee tseegh a lu kwagh u iyol i fe akaa a a ze hemen ken won ga . U tesen ikyav yô , ken inyom i 20@@ 11 la , mba@@ fan@@ takerada mbagenev ken tar u Iserael dugh kwagh ugen shin inya , nahan ve nger kwagh sha kwagh shon , u a tese ikyav i kwagh u se er sha heen ne yô . Mkaanem ma Aôndo ka ma wase mba ican i tser ve la nena ? M ngu a iember kpishi er Yehova á lumun a m@@ ge@@ m@@ shima wam man á hi@@ di a ngohol mo nahan ! Peteru lu wa kwagh nahan ér : “ Ne nomso kpaa , lu nen a kasev enev imôngo sha kwaghfan , waan nen kasev ik@@ o er ve hembe y@@ in@@ an agee yô . ” Tor Solomon soo ér una wua Y@@ er@@ ob@@ i@@ am sha ci u kwagh u A@@ hi@@ ya tsengaôron ér Y@@ er@@ ob@@ i@@ am una er la . In@@ i@@ ongo i kwaghaôndo ne cii s@@ enge ér ngi dondon Yesu , un u a kaa a mbadondon nav ér mba@@ wan@@ ndor a ve ve̱ doo ve ishima la . ( D@@ ut . 6 : ​ 4 , 5 ) Shighe u F@@ ar@@ a@@ o lu keren Mose a ku la je kpa , jighjigh u nan u Mose la , man m@@ doo u Aôndo doo un ishima la , shi alaghga tsô er Mose lu nengen a kwagh u injaa u lu keghen un ken hemen la ken ishima na yô , kwagh ne wase un tagher a zayol la sha ishimataver . ​ — E@@ ks . Inja i kwagh ne hen a vese ér nyi ? Yehova wa ishima a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i yange i va a mi sha hemen na la shighe kar hegen . Er nan ve Yesu a we se kwagh u i nger ken Yohane 14 : 1 laa ? U fa er i hii ve tindi ne lu a inja kpa ? ( b ) U@@ iniôngon mban vea fatyô u vihin ior mba Aôndo iti gbem sha won@@ oo ? Ka vea bugh ure@@ di@@ o vev ér vea ungwa abaver kpa i lu kwagh u ub@@ omb@@ au@@ angev mba ci@@ er@@ yol mba ve lu anger tar jimin cii la ve ungwa i ôron ye . Ka inja er c@@ ôô@@ ci shin gomoti ‘ hendan a kwagh ’ u Aôndo a lumun nahan . — Aer . Nahan se time nen sha atô@@ akaa an@@ igh@@ eni a Paulu a ôr ne se nenge er aa wase se ken iliam yase yô . Mbat@@ amen mbagenev mbara kpa lumun . Ka sha ci u mkaanem ma yange i na Yesaia la ma kure sha a na vough , ér : “ Jijingi u Ter ngu sha a Mo , sha ci u A sh@@ igh@@ em mkurem , A t@@ indi@@ m er M@@ ̱ yôô Loho u Dedoo . ” Aluer ú tsough u eren akaa a ú soo la shin ú eren akaa a anmgbianev mba ve civir Aôndo a we imôngo mba ve vi@@ e shi ve til ken mimi dông ka ve nenge ér a shi iyol la yô , pine iyol you wer , ‘ Alaghga tsô m tsaha imoshima yam tsembelee ga shinii , shin ishima yam ngi tsu@@ ghun mo a tsu@@ gh@@ u ? ’ ( Mpa . 1 : 1 ) Ken mpase ugen la , Yohane nenge a der@@ ak@@ on tile hen kpe@@ zege@@ mnger . D@@ er@@ ak@@ on la lu Diabolo . Kwagh@@ yôôn U V@@ esen Saan mo iyol u kaan mer mayange je m kera hide m gba ken imeen la ga . Er i lu nahan u tema u hen sha kwagh u tom u za pasen loho u dedoo ken tar ugen ve@@ e ? ( 2 K@@ ron . 22 : 7 ) Er Y@@ e@@ h@@ u dugh Y@@ e@@ hor@@ am shin iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya na sha u gb@@ ih@@ in un kera la , a kav er kwagh u un er la lu u kuren ityendezwa i Yehova er ér una tsaha A@@ hab@@ a sha ku u yange wua N@@ ab@@ oti la yô . Nahan kpa hen tugh mbu Yesu mase lun uma shin tar la Peteru cia ior , nahan er isholibo i vesen kpishi . F@@ a wer , tiônnongo u Kristu ngu a ior kpishi mba Yehova a doo ve ishima , mba u fatyô u yan ikyar a ve yô . A kaa a Davidi ér : “ Ú tema tor sha Iserael , mo me gema me dondo sha a we . ” ( 1 S@@ am . Or u hemen kwaghhenen la di tom na kanyi ? ( Luka 8 : 1 ) Yesu er ityom i age@@ egh kpishi ; yange ko@@ so ikpelaior shi yange ij@@ ever@@ ahumbe shi bee ior angev shi nder mbakp@@ enev kpaa . K@@ om iwer iti@@ ar yô , ngô na za yer un ken a@@ w@@ oo , hen kpe@@ if@@ i u N@@ il , ape wan u F@@ ar@@ a@@ o u kwase za nenge a na la . Kwagh@@ henen wase u a dondo ne una time sha nyi ? 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . U ng@@ ur@@ en timen sha ityough k@@ in yô , wase wan wou a fa er i hembe doon u una tsua u civir Yehova ken uma na jimin cii yô . Nahan , se s@@ ende@@ gh ser se za sha ú ts@@ wen@@ e ? Nahan aluer mbagen mba ikyua a we er u nenge la ga kpa de k@@ ur ikyaa fese wer kwagh za iyol ken a we shin ken or la ga . Aluer se soo u waren , nyôron ken tar u he la yô , gba hange hange u u se lu a jighjigh u nan , u a lu “ u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i lu sha mi la dedoo ” la . — Heb . 30 : 6 – 8 — Orkristu nana fatyô u b@@ un@@ den ic@@ egh@@ zwa i kwase u nan@@ aa ? Yesu yange kaa ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo ér : “ Doo nen a mbaihyomov enev , eren nen a mba ve ker ne ihyom la dedoo ; ver nen mba ve to@@ ho ne la dedoo ; man eren nen msen sha ci u mba ve eren ne akaa a dang la . ” U@@ a@@ ah@@ e vea bee mayange ga . ” Aôndo yange tindi Yesu a loho u dedoo sha ci u mba@@ ats@@ anev . Yange m umbur vegher u sha uhar u ivur Bibilo yam i ishima ishima la , ér : “ M gema Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O hingir mo ijiir yam i y@@ eren ker . ” Kpa mbakp@@ ish@@ iv lu kwa u hiihii u vea zende shin tar@@ egh@@ ny@@ aagh u zege@@ mnger kpa mngerem maa heen ve iyol ga je ne , man lu kwa ve u masetyô kpaa . Ity@@ ôkyaa yô : Hii sha i@@ gbe@@ tar je , kwagh gba uumace a akaa a a lu a hange hange ken uma ve la zan zan nyian . Kanyi se hen sha kwagh u Yosev man kwase u Po@@ ti@@ far ? Or@@ tamen la wa un kwagh , shi un kpa ungwa kwaghwan la , nahan ken masejime yô , a hemba ieren i bo ne gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . Hen tugh mbu i ta b@@ om sha u@@ gar uhar mba ve lu ikyua a vese la , kwa@@ v@@ aôndo nyian j@@ ang sha ci u usu ú ú lu hi@@ an la . U@@ gar mban lu O@@ u@@ lu man K@@ ala@@ jo@@ ki . Saan se iyol er se zough a imba iwasen la ga he ? Yange se soo ser Jac@@ ob a lu a azende a dedoo kpishi . ” K@@ u u Yesu kar a Tindi u Mose la kera , nahan kera ka hange hange u se naan Aôndo môm - ken - u@@ pue u akaa a se lu a mi la ga . U@@ U@@ M@@ A@@ C@@ E mba Yehova a gbe la ve doo un ishima . Hii ken inyom i 33 la je , Mbakristu mba i shigh ve mkurem udubu imôngo tese jighjigh u nan taveraa shi ve wa ishima a atsan zan zan ar ken ku . Aluer kwagh ngu u se kôr ave sha mi ga yô , se li@@ e@@ men se gba . Uma due un ishima hen shighe la . U ôron Mkaanem ma Aôndo shi henen ma vighe vighe la i hingir kwagh u vesen ken uma wou sha er u fatyô u eren kwagh ne yô . Gbenda u sha uhar u Yesu pase mbahenen nav kwagh u Ter na yô , lu sha ieren na . “ I ôô ne , i tsegha ne ” — 1 K@@ OR . Shighe u anmgbianev lu ny@@ igh@@ en shin tsu@@ ghun anmgbianev mbagenev ken tiônnongo u ken K@@ orinte la , Paulu nger ér : “ K@@ era gu@@ da u ne gba ngohol ibo sha apera tsô gaa ? ( Mbaheberu 5 : 12 – 6 : 3 ; Yakobu 5 : 14 , 15 ) Mba ve lu a̱ hingir mbacivir Aôndo ga la kpaa mba zough a mtsera ken ishimawan na la . Yange se nôngo u lamen sha hanma kwagh cii . ” — Yesaia 40 : 25 , 26 . ( Mpase 5 : 9 , 10 ) Shighe kera shi ica ga tsô gomoti la una ‘ hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , una tim i , ’ gadia í er ior ican nger gande . — Daniel 2 : 44 . W@@ ea soo u seer zuan a kwaghwan u una wase u u̱ nôngon a mbamtaver mbagenev yô , ôr ngeren u ken Awa@@ ke ! u A@@ ip@@ or 20@@ 12 u a lu a itinekwagh ér , “ Se@@ cre@@ ts of Su@@ cc@@ ess@@ ful S@@ te@@ p@@ famili@@ es ” la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . Kpa se gema se hen kwagh sha m@@ til u Yobu tile sha mimi la ser , uumace mba ve lu vough ga ne je kpa vea fatyô u wan ishima shi tilen sha mimi ken atsan , nahan tesen ér Yehova hemba gban ve kwagh , shin vea fa er i hii ve ve lu yan atsan shon ga je kpaa . ( Y@@ ak . Kpa Satan gema samber a ieren i or wan iyol i nan ikyo tseegh la kpishi . Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér Yehova fa “ er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u yô . ” ( Ps . Ka ieren i nyi yange gba u una lu a mi ve una er kwagh nee ? ( Mbakolose 3 : 22 ) Aluer u ngu or@@ vesen hen iji@@ ir@@ tom nahan u hemba soon mbatomov mba ve lu dondon akaawan a i we heen ne ga he ? • Ken gar u C@@ an@@ ter@@ b@@ ury , ken tar u New Ze@@ al@@ and di mba man mci@@ mb@@ im dang dang kua mbam@@ sô@@ ro@@ v man mba gbidyen do , mba ve lu a mbag@@ anden hen ya ka ve er ve ican kpen kpen . Solomon yange venda kwaghwan u Yehova nahan , kwagh la bu@@ la un nena ? Kpa se mba a atô@@ akyaa a dedoo a nan jighjigh ér Yesu ngu uma , shi ngu hemen se ken tom u pasen loho u dedoo , u i lu eren sha tar cii la . Ka a kuma u a ta iwanger sha ma kwagh u ken jijingi ken ayange a ase ne yô , icighan jijingi ngu a wase ior mba vi@@ an ken jijingi mba hen iji@@ ir@@ tamen i Mbashiada mba Yehova , mba ve til sha ityough ki “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la , u kaven aka@@ ac@@ imin a i vande kaven ga la . ( Mat . 24 : 45 ; 1 Kor . Tindi u i we ér se gema ior ve hingir mbahenen la na se ian i eren nyi ? Aluer gba u Orshiada u Yehova nana er kwagh ne yô , i lu ken Iyou i Tartor shi nana na kwaghôron kpaa . M@@ fe u Aôndo G@@ em I@@ or@@ o ? ( Yohane 17 : 3 ) Kpa mba ve vende u man mngerem ma um@@ am man yô , a gema a lu “ b@@ ar ” a na ve ye , inja na yô , a tim ve kera gbem sha won . Aluer nyityô kwagh i bo tser se kpa , se na jighjigh taveraa ser “ Aôndo ka ijiir yase i waren ker man agee ase kpaa . ” Se waan nen ats@@ am er or@@ pasalmi u yange nger ér : “ Me wuese TER a ishima yam cii , ken nongo u mbap@@ er@@ apera kua ken mkohol kpaa ” la . Kpa alaghga atesen a kwaghaôndo u aiegh tsu@@ me a ior mba se henen Bibilo a ve la . Tsô Davidi kôr ve na sha ikyev i Mbag@@ i@@ be@@ on , lu hen shighe la ura hide gba n@@ ôôn ye . Se mba a akaa a eren . ( F@@ il . 4 : 7 ) Ashighe kpishi mo vea kwase ne ka sea henen Bibilo imôngo yô se de se gba henen er se va kegh mba@@ doon se ishima gbenda shighe u a nder ve shin ku la yô . Lu u@@ profeti 4@@ 50 tile sha it@@ you ki Ba@@ al ye , kpa Yehova yô , lu Eliya tswen tile sha it@@ you nagh ye . Mbamaren di kpa vea lu cian ér aluer ve venda ib@@ um@@ egh a mbayev mbara yô , t@@ ati@@ v a yem kwagh ve . Lu nyi i na ve ve ban a jighjigh nahana ? 6 : 13 ) Yehova una kende mbatomov nav mba mimi mba ve s@@ ônon un kwagh ne la ga . Or u lun vough ga môm môm nana fatyô u p@@ aan mbagenev sha ci u asorabo a ve ga . — Ôr Pasalmi 4@@ 9 : 7 - 9 . M@@ ci@@ em ma ma gba Habak@@ u iyol la tese ér alaghga se kpa mciem ma a va gba se iyol shighe u Go@@ g@@ i una va a ikyum@@ utya i age@@ egh una va ta num sha a vese la . Kpa dyako ve u injaa la gba ve kwagh ga . A@@ ka@@ ah@@ endan agen kpishi ka a saa ishe , kpa u ngu wer mb@@ as@@ ôron mbara ka ve k@@ an a k@@ an@@ shio u sôron a ga , kpa ka i lu sha ci u a ta nd@@ ur@@ an zan zan gande u sôron . Kape sha ayange a mbaapostoli kpa lu je la , man hen shighe wase je yô , hemba vihin cii . “ Ka sha jighjigh u nan man a za tema ken tar u ityendezwa la ye , er ka tar na ga nahan a ts@@ aan ker ut@@ ent@@ i vea Is@@ ak@@ a man Yakob mba ve lu mba@@ y@@ an@@ dyako imôngo sha dyako shon la môm môm je . A mbagenev vea nenge ér nga ôron kwagh u Mesiya ga la , mbagenev di vea gema a nenge ér nga ôron kwagh u Mesiya . K@@ aren nen igbenda kposo kposo “ Yes@@ e@@ bel ” lu hen atô u Mbakristu mba ken T@@ i@@ ati@@ re la , alaghga Yes@@ e@@ bel ne lu k@@ we u u@@ kase u yange ú tesen kasev mbagenev ak@@ ombo a civir man idya i eren yô . Hen ase sha u@@ bo@@ mbaakaav mba yange ve er shighe u mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo “ tu@@ ur Mbakristu mba tor@@ on asema ken ijime ve e̱r ts@@ wam a mhôônom shio ” zum u i lu nôngon num u i kp@@ enen yilan ér Icighan U@@ t@@ ya hen shighe u i yer ér I@@ k@@ yo@@ v i hen A@@ t@@ ô la . Tsô maa a de a@@ yom a va sha kwagh u hange un la jighilii . Cii man Yesu va shin tar la , a “ ember sha ishigh [ ki Yehova ] gbem . ” D@@ ugh ior mba ken ityar igen mba ve lu ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o sha kpa , mar@@ nya mba M@@ ex@@ ic@@ o mba kpishi mba ve lamen zwa Buter yô . “ Ior Mba i Ne Ve Lu U@@ iyua ” la Ka ve er Kwagh u V@@ an a M@@ zough Nahan cii kpa , shighe u se gbe angev yô , se fatyô u veren ishima ser Aôndo una su@@ r se ishima shi una na se kwaghfan shi una sue se , er ngise er a mbacivir un nahan . J@@ un 30 , 200@@ 8 – J@@ ul@@ ai 6 , 200@@ 8 Yesu kaa a mbaapostoli nav ér ve za ken G@@ al@@ il@@ ia , ape vea za zua ishigh a na la . Ka a lu sha iyange i L@@ aha yô , iorov 50 shin 8@@ 0 ve va mkombo . Se lu se utar tseegh : Mo man K@@ o@@ j@@ o kua an@@ iky@@ a na . K@@ ain kpa soo ér Yehova a lumun un , a̱ ver un doo doo , nahan a tôô iy@@ i@@ av mbi ken sule na a za na Aôndo nagh a mi . Satan yange tôv or@@ jighjigh Yobu a ican kpen kpen . Saan se iyol sha won sha er Yehova u i nengen a na ga la a lu Or@@ hemen wase man Yesu Kristu a lu P@@ risti wase u T@@ amen yô , shi sha er nongo u upristi mba sha inja i tor mba i shigh ve mkurem la ve lu mbat@@ esen asev yô , man mbatamen mba ken Kristu mba lun a jighjigh la di ve lu mba@@ wan se kwagh nahan ! ( Yohane 11 : 1 - 45 ) Kwagh ne iv ú a ishimaveren wer alaghga yange a nder mba doon we ishima vea lu uma ke ’ tar u he u Aôndo la ga he ? Yesu za hemen u tesen ér perapera kua iji@@ r@@ ôron i mimi doo un ishima sha u veren ishima sha tom u pasen ior kwagh shi tesen ve kwagh u Aôndo , u i gbe tar je i lu a vande eren ga yô . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Ken tar u he u perapera u Yehova a t@@ ende zwa u van a mi la , una ver Ne@@ hem@@ ia doo doo sha u nd@@ eren un shin mbakp@@ enev . Sha tar jimin cii , atôônanongo kua iniongo i i lamen iliam i sha ave la ngi je hemba 1@@ ,@@ 20@@ 0 . Shighe u Mb@@ au@@ ty@@ aav mba Igipiti lu z@@ endan ior mba Aôndo ityô la , ity@@ ô@@ gh k@@ in kar tile hen atô u Mbaiserael man Mbai@@ gipiti , lu kuran Mbaiserael . Yange ôr injakwagh i sha kwagh u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la sha u tesen er Tartor u Aôndo ua vese la , man er a kura u la , kua er ua hemba akaa a hendan a u cii la yô . Sha mimi yô , no@@ mbor u or perapera ngu er ka “ kon u uma ” yô man er “ atam a iky@@ on a z@@ en@@ aria a i we a shin a@@ gb@@ ande a az@@ ur@@ fa nahan . ” — Anzaakaa 15 : 4 ; 25 : 11 . Sha nahan yô , mba mimi a doo ve ishima la ve soo kwagh u Yesu . De ôron mbagenev ijir ga . Lu anyom 9@@ 3 hen shighe la . ( Pasalmi 1@@ 45 : 1 , 2 ) Lu isharen i Davidi u wuese Yehova Aôndo iyange jimin shi wuese un zan zan gbem sha won kpaa . Mbagenev ôr mbahemenev mba hen c@@ ôô@@ ci shon kwagh sha mi , nahan i pine un ityôkyaa i a lu tesen akaa ne yô . ( b ) Zum u As@@ a er kwagh sha ib@@ ume la , kanyi iwasen yange i na un@@ u , kpa yange gema er nena ? Sha kpôô yô , a fa er i lun ior nav ken ishima yô , shi we ve ikyo kpaa . ” ( 1 Mbakorinte 13 : 11 ) Yehova kera ngu eren kwagh a nongo u Kristu sha gbenda u ngise nongo ne lu kpuaa , shin se kaa ser u lu ‘ iyev ’ la ve eren kwagh a u la ga , di vough er mbamaren kpa gbenda u ve eren kwagh a wan ve u kiriki la ka u kaha a gbenda u ve eren kwagh a wan ve u nan gande or la nahan . Mbakristu mba ne ior mba ve lu sha ut@@ aha la icivir shi mba ungwan ve kpaa . Kpa aluer se suur sha a na yô , mkaanem ma ken Pasalmi 46 : 1 la maa iv sha a vese , ma kaa ér : “ Aôndo ka ijiir yase i waren ker man agee ase kpaa , ka iwasen i i lu i@@ kua i@@ kua ken ican je . ” ( 1 Mbakorinte 10 : 32 ) Orkristu u ken K@@ orinte yange nana er kwagh u shami ga yô , nan na mbagenev an@@ zughul . Shi a kera nzughul a mba@@ beenyol kpaa ga . Mbakristu mba mimi mba ve fe kwagh ne cii mba a tom u tan mba ve lu ken Zege@@ bab@@ ilon la icin . Takerada ugen u pasen ngeren mba I@@ vangeli gema kaa ér , lu “ orgen ken derianyom u sha an@@ igh@@ eni , u tôvon sha akaa a mba@@ yi@@ ase yange due a kwagh@@ hi@@ r ne ye . ” Er nan ve Paulu kaa ér ka “ sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn [ u Aôndo ] u ng@@ een yum la ” kwagh hingir u lun er i pase ken mhii u takerada u Mbaefese la nahana ? Zum u mbamaren ve keghen ato a ônov vev yô , a gba u vea ker ng@@ egh ng@@ egh ga , shi vea tese “ kwaghfan u a dugh Sha ” la . ( b ) Ka nyi se lu time sha mi ken kwaghhenen ne man u dondon laa ? U tesen ikyav yô , takerada u Mpase ôr kwagh ter “ mbatyomov mba S@@ ha@@ av mba un@@ yi@@ in ” mba “ i ver ve a ver je sha ci u ih@@ wa shon la man iyange la man uwer la man inyom la ” yô . Bibilo ta se icin sha kwagh u torough eren kwagh la kaa ér : “ Hanma or u nan torough kwagh yum yô , ka ken ibanave nan lu zan ye . ” Ikyav i tesen yô , time ase sha kwagh u N@@ ab@@ oti , u Tor kwase Yes@@ e@@ bel yange ôr un ijir sha mimi ga shi na i wua un sha u nom na A@@ hab@@ a a ngohol sule na la . Yange Yesu soo u fan ishima i mbahenen nav , nahan zum u vea pine un mpin yô , a kegh ato a ve . Kwagh u Mba@@ beenyol Mba@@ jighjigh Gba Yehova Ishima Er ior kpishi ve lu lamen zwa u sha injakwagh ne yô , mba@@ ̱ ‘ yilan sha iti i Yehova ’ mba seer a seer ing@@ y@@ egh shi mba ‘ eren Un tom sha ishima i môm ’ kpaa . M lu anyom 15 hen shighe la . ( Marku 8 : 23 - 25 ) Alaghga yange Yesu bugh or la ashe te@@ gh te@@ gh sha er a li@@ an un iyol a iwanger i iyange yô . Aluer ú tôô mlu wase u hegen ne ú kar sha uma wase u ngise se eren ve se lu inja er se mba u@@ ange la yô , ú nenge wer i bee se angev ken jijingi . I@@ can i ior ve lu yan sha ikyev i mba ci@@ h@@ in m@@ sô@@ rom la hemba vihin a inyaregh ki i lu vihin kpishi sha u sôron mbamzeyol mba m@@ sô@@ rom ma ve a mi la . Ka i gi@@ ri@@ m ve iyol u wasen anmgbianev vev u civir Yehova saan saan . “ T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A u pasen ase@@ mber a ken Bibilo ú í yer ér H@@ ol@@ man I@@ l@@ lustr@@ ated Bible D@@ ic@@ tion@@ ary la kaa ér : “ Yange ior kôron mbagenev ikp@@ an ken tar u mba@@ yi@@ ase la wuee je . ” Kwagh u Paulu a kaa ér u ‘ tesen akaa ken igbar man ken uya ’ la tese ér ka u pasen mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga kwagh . Ivur Bibilo i yange i hemba kôron mo ken ishima cii yô , lu Yakobu 4 : 8 , a pe i kaa ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven ” la . ( b ) Kanyi i dugh ken mlu u Yesu a ‘ lun a ’ mbahenen nav “ ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je ” laa ? Er lu v@@ aan nahan kpa , sôn Aôndo ér a wase un . Ve nenge ér , er ve eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave sha u henen Bibilo vea tsombor ve yô , ve za hemen ken jijingi . Ka nahan ve Mose hingir “ er Aôndo nahan ” hen A@@ ron , un shon u tilen ôron kwagh sha ci u Mose la ye . ( Mateu 24 : 39 ) Nyian kpa kwagh hemba gban ior u eren akaa a ve , kwagh tsô gba ve u veren ishima sha ikyav i i tese ér mkur u ior mba ve vende u civir Aôndo mgb@@ ôghom la ga . — Luka 17 : 30 . ( Mateu 9 : 37 , 38 ) M@@ nenge u Yesu yange nenge ér kwagh gba sha mb@@ as@@ und@@ av la yange lu kwagh môm a mnenge u lu a mi ken Y@@ u@@ dia zum u mase shin a iwer at@@ ar@@ atar i eren tom na shin tar la . Ka i lu sha iwasen yase hanma shighe cii . “ O@@ ri@@ ho@@ m u masetyô ” la je kpaa — ka ku u se ye dyako u ú he ’ Adam je la — a tim un kera sha injar i naagh ku Yesu la . Y@@ a ve saa , kpa iember ve yô , saa ga . I ma@@ gh af@@ ishi a bran@@ ci at@@ ar@@ atar ijiir i môm , af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o z@@ om nga nengen sha a S@@ E N@@ A I@@ ER@@ EN I D@@ E@@ D@@ O@@ O I@@ A L@@ U K@@ EN TI@@ Ô@@ N@@ N@@ O@@ NG@@ O . . . ( Anzaakaa 10 : 22 ) Kpa er nan ve Aôndo a ne ian ér am@@ een a va sha ior nav mba@@ jighjigh mbag@@ en@@ eve , man er nan ve a de ér m@@ nyoon man ican i ta sha a ve ? Yange na Yesu jighjigh ér ka Wan u Aôndo , shi pase ken igbar ér , “ ka profeti je . ” Pasalmi 119 : 10@@ 5 shi kaa kpaa ér mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u lun iwanger i gbenda wase , nahan ma a ta se iwanger sha gbenda u ú lu se ken hemen la . Nahan kpa , Yesu yange ôr kwagh u kpiligh iyol sha Mbayuda mba sha ayange na la ér : “ Á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ik@@ urior i ia ume atam yô . ” ( Mat . 1 : 5 — Er nan ve A@@ don@@ iya soo u ngohol tahav mbu torough shighe u Davidi lu uma her laa ? ( Daniel 7 : 27 ) Lu mbaapostoli mba Yesu mba jighjigh mbara i hii tsuan ve ér ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov ye . sha er una fa aluer kwagh u yange un wa nan la er tom yô . Aluer u er nahan yô , u fatyô u fan a gba u u seer nan anmgbian wou iwasen yô . ( 1 Mbakorinte 10 : 1 - 4 ) Ior Mbaiserael mba sha ayange a Mose la yange ve nenge a tahav mbu Aôndo mbu kpilighyol la kua i@@ been@@ egh ki Aôndo ki kpilighyol ki yange ki lu hemen ve ate@@ tan shi ki wase ve u waren p@@ eren Zege@@ mnger u Nyian la . Jo@@ sé kpa kape yange kighir iy@@ uh@@ we ken a na je la . Se dondo ikyav i Yesu la sha u pasen mbagenev kwagh u Ter nena ? Mkaanem ma Aôndo kaa a vese ér se waan ishima a mbam@@ yen mba mba ve lu Mbakristu a vese imôngo la . — Ôr Mbakolose 3 : 13 . Yehova Aôndo ngu a dooshima shi eren a ior sha dooshima , we ior ikyo shi ne iyua mgbegh@@ aa , á mough shi ngu a an@@ za ag@@ enegh a doon se kpaa . ( Mateu 23 : 34 , 35 ) T@@ ô@@ v@@ ac@@ an ne hange or ga . 5 / 15 “ Ô@@ no@@ v mba Aôndo ” mbara lu unô ? ( b ) P@@ ase jimin kwagh u a lu ken kwaghwan u ken 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 7 la . Nyian ne , ka i doo agumaior kpishi u yan ikyar vea mba ken tiônnongo mba ve hembe tsan a ve la . Kpa u lun a ian i tsuan kwagh la tese ér or nana tsua kwagh sha mi kpee ga . Nahan se lu a iember gbem sha won i ior mba tan iwanger sha ci u iengem i Yehova . Shin er i lu inja er kwagh ne taver ga nahan kpa , u̱ eren sha kwaghwan ne shi zuan a iwasen ker la ka kwagh u z@@ ange ga . “ Een , mimi u yange m lu keren la m zua a mi . Ju@@ li@@ an mase kuren ér : “ Kwagh u du@@ ghun or ken tiônnongo kera la ka kwagh u dedoo , u ka a wase se u kuran atindi a Yehova yô . Sha kwagh u 1 Mbakorinte 15 : 42 - 44 a kaa yô , ka nyi ka i l@@ ôô , man ka nyi ka i nd@@ ere ? 13 : 47 . Nahan ka nyi jighilii i gem k@@ ere ? Sha nahan yô , ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ la ka ayange 2@@ ,@@ 5@@ 20 . Nahan kpa , cii man m za hemen a kwagh u mbam@@ gem mban yô , de m hii ôron akaa a yange er cii man i zua mbam@@ kohol mba vesen mban la . Akaa ne cii er shighe u m lu iyev la . A kaa ér : “ M wuese Yehova kpishi er a w@@ em ikyo yô . ( Mpase 6 : 2 ) A@@ kur@@ aior cii nga nôngon zege@@ utya . 8 : ​ 12 , 22 - 31 . Sha nahan yô , i dugh iti i Aôndo ken Bibilo ne kera , i gema i wa it@@ it@@ om i “ TER ” la sha ajiir a i gbe u ia lu la . A@@ tse ang@@ ara yange kuma er mit@@ a uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in nahan sha ak@@ ur a á a any@@ iin la cii . Mba za nyer ker yô , ve mar ve seer a seer ve ngee kpishi , kpa shi ve hingir ikp@@ an kpaa . 26 : 33 ) Er wan u nomso lu hen tsombor la u nana ngohol dyako u iny@@ aagh la ga yô , tese ér dyako la una kar a yem hen an@@ ter@@ ev vev , mba@@ y@@ ev@@ kasev mbara vea kera lu a dyako hen tsombor ve ga shinii ? 13 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La Kwa@@ se@@ ya nana fatyô u dondon ikyav i ana shighe u or soo u kôron bo@@ ki a nana , man ka sha ci u nyi ? Yobu ngohol m - umbur u i na un la a iyol hiden a mi ijime , man ikyav na ne ia fatyô u wasen se sha er se kpa se er kwagh nahan yô . Ve tôô ayol a ve ér ve hemba mbagen je ga , kpa mba lu p@@ al@@ egh@@ aa a nyityô or u nan me@@ en ve ér ve̱ nyôr u hendan a Ruamabera cii . — 1 Peteru 4 : 3 , 4 . M soo mer me wase ve ve kav er akaa kpishi a tar ne u ne se la , alaghga aa sar se tsung , kpa ken masejime yô , akaa shon cii ka a va hingir “ hông@@ or ” yô . — Mbafilipi 3 : 8 . Gba u vea soo ayol a ve kpoghuloo je , vea lu k@@ ang@@ en@@ aa sha er kwagh ne una wase ve vea wa ishima a ihyom i i ker ve la yô . Sha nahan yô ka a inja u se de akaa cii se ver ishima sha u sôron iyol yase ga . 1 : 21 ) Aluer se hen Ruamabera tsembelee yô , se na jighjigh a Aôndo u a gbe akaa cii la . ( Mpa . ( 1 Peteru 4 : 4 ) Mb@@ agen hen ér kera ka a inja keng u civir Aôndo sha gbenda u a tese la ga . Zum u se hii kwaghhenen yô , se za dugh iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mbi kwagh a gbe se sha mi la he ’ ape se koson ityakerada yase la . Ashighe kpishi ka se nenge er Yehova a ongo msen wase sha kwagh u tom wase u pasen ior loho u dedoo la yô . Er Yesu za hemen u eren tom u pasen ior kwagh yô , á tsaase mbagenev shi á wase ve sha er vea ker Tartor yô . Se hingir kôôsôô a mba yange ve naan se ijiir i tsan shi ve koson se kpaa yô . Gbenda u Mbaiserael N@@ ungwa M@@ civir u A@@ i@@ egh sha u Mimi Yô N@@ aagh ku ip@@ aa man mnder u yange i nder Yesu shin ku la taver m@@ suur u se suur sha Yehova la nena ? Er se lu mbatomov mba m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo yô , ka ityôkyaa i vesen i nyi se lu a mi i zan hemen u eren mbagenev tom@@ o ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 20 ] Mkaanem ma Eli@@ h@@ u ôr a Yobu mara na se ishimaverenkeghen ér Aôndo una yima uumace sha ikyev i iyol@@ been man ku Ôr avur a Bibilo ne kpa nenge : Mateu 26 : 39 ; Yohane 14 : 28 ; 1 Mbakorinte 15 : 27 , 28 ; Mbakolose 1 : 15 , 16 KA M@@ I@@ M@@ I J@@ E N@@ E : la ken s@@ ati uhar sha u wan iyol i za nan kwaghôron la . Aluer se kegh iyol u den ior kwaghbo yô , ka mbam@@ tsera mba nyi nahan se zua a mini ? M@@ akeranta u Tom u Tartor ngu sha ci u nyi ? Kpa lu ôron kwagh asorabo ase . ( 2 Samuel 9 : 6 - 10 ) Sha kpôô yô , erdoo u Davidi la yange su@@ r M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti ishima shi wase un u pe@@ ver m@@ yo@@ on u i@@ wan na la . Lu u ica a gba ga je Maria una hungur iwer i ya la , kpa iwuese i Yesu wuese un man kwaghyan u dedoo u ken jijingi u zua a mi sha u keghen ato a Yesu zu@@ lee la yô , mayange una hungur a mi ga . Doo u ú pinen wan wou mbampin mba vea gande un ga , kpa hemba doon u ôron un kwagh wou . Sha nahan yô , aluer u ngu ortamen u u mough u yem ape kwagh a hemba gban sha mbap@@ asenkwagh la yô , hingir torough torough u u tsaase anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya mbara sha er vea nenge sha tiônnongo yô . U tesen ikyav yô , se kaa ser nyi sha erdoo u Yehova a er a vese mgbegh@@ aa laa ? ( H@@ ag@@ ai 1 : 2 - 8 ) Kwagh ka a er i vihi yô , shighe u ican i iny@@ ar ka ia kôr mbagenev yô , ve gema mcivir u Aôndo ve ver ken ijime sha er vea za hemen a uma u kundu kundu u ve vande lun ker la yô . Jijingi u Aôndo He@@ mba Ng@@ un a T@@ ahav Ken injakwagh igen la , Yesu tese ér hii sha derianyom u hiihii la zan zan , Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea bee shin tar ma shighe môm ga . ( Luka 4 : 17 - 21 ) Er tom na ngu ze u za ku@@ usu yô , a pase wener : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” Shi lu un ape ts@@ w@@ eren kwase na Bibilo i henen shi kaan a na ér a de kera lamen a Mbashiada ga . M fa , akaa shi her kpishi a i gbe u se hen sha kwagh u m@@ doom ma Yehova yô , man m ngu veren ishima u zan hemen u eren un tom gbem sha won , sha ci u , mimi je , ‘ u lun ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Yehova la v@@ am a iember ’ kpishi . Shi New Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia ( takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o ) la kaa ér : “ Ikyav tese wang ér B@@ atisema u eren ken C@@ ôô@@ ci i tsuaa la lu sha u mir@@ in or shin mnger . ” Mayange se lu nen er ve nahan ga ! ka igbenda i he i nyi nahan i er tom a mini ? * ( E@@ ks . 18 : 1 - 6 ) Nahan kpa , a ungwa imo i Aôndo , a ôr icombor igen ken Iserael , i kwaghbo a fatyô u ts@@ eren ônov mbai@@ und@@ av mba ken icombor shon la . 1 , 2 . ( a ) Sha mnenge u or yô , er nan yange i lu inja er Mbaiserael vea fatyô u hemban Mbak@@ an@@ aan ga ? A@@ ke@@ van@@ g@@ ahar ne ka vegher u masetyô u e@@ ev mb@@ un , nahan kwagh ne tese ér ma tartor u uumace môm ua kera kar a hemen sha tar ga . Nahan kpa , aluer i kôr se eren aie , aluer ka kwa môm tseegh je kpa , hii sha shighe la je ior vea kera gba nan se jighjigh sha nyi kwagh i se er ve ga . ( Ôr Mal@@ aki 1 : 12 , 13 . ) Er or@@ vesen u d@@ as@@ enda la lu her sha iyange la ga yô , m tese or@@ atindi@@ i la washika u af@@ ishi a bran@@ ci a hen gar@@ tamen u T@@ or@@ on@@ to , u i nger kpe@@ her kpe@@ her , u pasen ian i í ne se i pasen kwagh la . Aôndo u Z@@ ung@@ wen M@@ h@@ ôônom man u Ô@@ ron I@@ jir sha Mimi Ú fatyô u pasen injakwagh i M@@ ika sha kwagh u ity@@ egh ki ji@@ i@@ di kwagh la kpa ? “ A@@ ng@@ ahar a or u nan ve a loho u dedoo , a doo u nengen a mi sha i@@ wo tsô . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 5@@ 2 : 7 . Ka kwagh u ci@@ er@@ yol u nyi a lu keghen u@@ um@@ ac@@ ee , man ka mkaanem ma nyi ica a gba ga tsô se umb@@ ur@@ u@@ u ? ( Genese 3 : 17 , 19 ) Adam man Ifa hingir u lun ken u@@ ange man m@@ nyoon , kua ken iyol@@ been man ku . Mba i er ve batisema sha icighan jijingi yô ka mba i hi@@ di i mar ve , ve hingir ônov mba Aôndo , mba i mar ve ken jijingi yô . 1 : 7 , 9 : 10 — Ka sha nyi gbenda mci@@ e u cian Yehova a lu ‘ mhii u kwagh@@ f@@ ana ’ ? ( Mateu 16 : 16 ) Kpa ungwa ase mkaanem ma Aôndo iyol na ôr sha u tesen or u Wan na u í shigh un mkurem la a lu kua ian@@ tom na kpaa la ! 6 Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La A shi nan kpa , yange n@@ ungwa mcivir u ak@@ ombo vea mcivir u Yehova . Aluer se mba eren kwagh man se k@@ an shio u kuren un je kpa , doo u se vihi ishima a Yehova , se na un ibo ga . He@@ mba doon u se gbidye kwar sha kwagh shon , se fa er i hii ve se ker cio ga yô . Aluer kwaghfan yina se man se sôn Yehova Aôndo ser a na se yô , una kô@@ h@@ ô se ashe ga . Sha nahan yô , ka hange hange u se kighir isharen i keren mtsera wase iyol yase la shi se “ kera . . . hingir nen ikp@@ an i ior ga ” ! ( 1 Kor . Lu shighe u Mbaiserael lu hen kpe u U@@ wo u S@@ en@@ ai , ve lu a hembe ve yem ga la í ôr iyenge ve sha m - er u sha kwa u hiihii la ye . ( Ivur 6 , 7 ) Er tsa ayange ahar shi zende ayange ahar yô , L@@ as@@ ar@@ u kpe ayange kar any@@ iin cii ve mase va nyôron hen u@@ war na ye . — Ivur 17 . “ L@@ un Nen P@@ er ” shi “ K@@ ohol Nen Iyol ” Ú maa ya u lun a ha@@ av mbu s@@ enen a sen t@@ ó@@ o sha u yangen sen@@ ou man ura u ts@@ end@@ an@@ aa ? ( Yoh . 6 : 44 ) Se man anmgbianev mbagenev ken tiônnongo cii ka se yar tom a mfe u tesen u se lu a mi la u wasen or@@ henen la sha er nana za iky@@ ura yô . Mba@@ yev mba kiriki je kpa a fatyô tesen ve u ngeren akaa ti@@ ôn@@ ôô shin inya shighe u ve lu henen kwagh shin ve nyer mkombo u tiônnongo yô . S@@ ea soo ser se lu or u luun a mnenge u kpe@@ egh sha hanma kwagh nahan geman tôôn ican ken ishima kpa ka ishima yase , shi sea soo ser se henen kwagh sha gbenda u vough nahan se luun “ saan saan ” inja er se mba hen iniongo nahan kpa ka ishima yase . Ka tom u mbatamen u keren iyôngo i i tsu@@ m la shi wasen i kpaa , nahan kpa ka tom u Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu tseegh ga . Nahan kpa , aluer mba kimbir wan se ma kwagh ashighe ashighe yô , doo u se er nena ? Gadia mba@@ asorabo je kpaa mba p@@ waren mba@@ asorabo inyaregh , sha u shi vea zua a mi nahan vough yô . I@@ ca i gbe ga yô , mcivir u civir ie@@ ev mbi kwaghaôndo hingir tamen kwagh ken kwaghaôndo je u a civir mbi ken i@@ u@@ v man ken igbar kpaa yô . Shin er an@@ zaakaa a ahar ne a te iwanger sha akaa a yange er sha shighe u 19@@ 19 la nahan kpa , kwagh u an@@ zaakaa ne a tese la ngu sha it@@ you ki Mbakristu mba mimi mba ken ayange a masejime ne cii . Ior mba Yehova ka vea kohol imôngo sha ci u yan kwaghyan u ken jijingi yô , ve karen ayol a ve kwaghyan u yolough la kpaa , nahan kwagh ne a na i seer saan ve iyol . “ Mo TER , iji@@ r@@ ôron i mimi doom . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 6@@ 1 : 8 . U nengen im@@ akeranta ne wer ka ikyav i tesen ér se doo Yehova ishima kpa ? Z@@ E@@ G@@ E@@ M@@ NG@@ ER U M@@ E@@ D@@ I@@ T@@ ER@@ EN@@ I@@ A Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu , mba@@ jighjigh mba tse@@ en asema mbara er tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la sha gbenda u vesen u i gbe je i lu a vande eren ga yô . Ka unô Yesu yange ôr kwagh a ve , man er nan ve alaghga yange a taver mba ve kegh ato a na la u eren kwagh u i kaa ér ve er laa ? Ma shighe ngu u a hungur Yehova u nengen sha mbamgbe mba ior nav ga . 11 : 24 . Man aluer yange a kar a kar a za zough a mba lun inja er ka ah@@ ina nahan yô , kwagh la ma a gem m@@ kpilighyol u ab@@ a@@ mber a sen@@ ou a lu ker atô kposo kposo i gande ôron laa ? 55 : 22 ) K@@ asev mba wasen mbat@@ wer@@ ev tom mba ve lu nengen sha Jo@@ el la je kpa kav er u zan mbamkombo mba Mbakristu la a wase se u wan ishima yô . Er yange ya ican kpoghuloo ken uma nahan kpa , a pase kwagh u uma na ken mkaanem man nahan , ér : “ Saan mo kpishi er yange m tsua u civir Yehova shighe u m lu gumor la yô ! ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Ngeren ugen kaa ér , ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ mba ve yen ishima la ” ka “ mba ishim@@ any@@ ian i hembe ve agee sha an@@ shighe kpuaa yô . ” Or ka nana vese ken jijingi zan zan nana tsegha iyol i nan shi a er batisema kpa , nan za hemen u vesen her . ( Yesaia 60 : 4 ) ‘ Ô@@ no@@ v mba nomso ’ man “ mba kasev ” mba i kohol ve , i tsegh ve la , mb@@ á eren Aôndo tom a ishima i môm her . Hii Nan Ve I G@@ be u Se Z@@ enden vea Aôndo ? A gba u ior vea gema mbamhen vev keng , ka nahan maa vea dugh aeren a bo a vihin tsung ne ken a ve kera ye . Nahan kpa , aluer se tile dông yô , Yehova una yima se . S@@ aa u ken iyol ugen yô ka tôv@@ ac@@ an . Ro@@ ber@@ t : Een , mayange m ngu a ungwa kwagh la ken c@@ ôô@@ ci yam ga . 43 : 10 - 12 ; 2 Kor . A kaa ér : “ Mayange shi de kera v@@ aan nen a ini@@ av sha l@@ an@@ shima ga ; kwagh@@ hum@@ an@@ doon kpaa k@@ am kwagh u hông@@ or@@ ough je ; uwer u he man iyange i me@@ men , kua m@@ le@@ he u sha mbam@@ kohol kpaa — M kera fatyô u rumun if@@ er@@ kwagh a mkohol u iniongo imôngo ga . ” ( Yes . ( Mbaromanu 8 : 31 ) Mkaanem nam na se ib@@ um@@ un ér ‘ hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin se iyol ’ cii kpa k@@ ia fatyô u b@@ un@@ den se u eren tom u tesen ior shi pasen kwagh u Tartor ga . — Yesaia 5@@ 4 : 17 . Ken mbamsen ou mba eren la , ver ishima sha akaa a alaghga aa na ú u hiden ijime shin gban uwer shin ku@@ wan karen ih@@ ongo i tom u Aôndo man er ú fatyô u palegh u eren nahan yô . — Mbaefese 6 : 11 , 13 , 14 , 18 . N@@ om@@ so man kasev mba ve lu Mbakristu cii fa ér , er ve yen yô , ve kpa mba akaa a Aôndo a gbe a , a i gb@@ ihi a cii ken dang la . ( Lev@@ iti@@ ku 2 : 2 ) L@@ ib@@ an@@ o u human doon la yange lu môm ke ’ il@@ yô@@ gh@@ on@@ ou@@ v mbi icighan kwagh@@ hum@@ an@@ doon u yange i nan@@ de sha at@@ se a nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon ke ’ t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el man ke ’ tempel yô . ( Yobu 1 : 9 - 11 ; 2 : 4 , 5 ) Mbakristu mba sha ayange ne kpa mba nan iky@@ aan sha mba@@ aie mba Diabolo la vough er Davidi nahan . S@@ aa se na Yesu jighjigh ve se zua a myom ye ( Mpa . 7 : ​ 9 , 17 ) Hii shighe u Aôndo gba or la je , yange pase ér , un gba nan ér nana tsa anyom kpuaa man nana kpe ga , kpa un gba nan ér nana lu uma gbem sha won . ​ —⁠ Gen . Man er tar u Amerika u gem u dugh ken tar u I@@ ng@@ i@@ la yô , se fatyô u kaan ser tar u Amerika kpa due ken Roma . H@@ ua u eren ka kwagh u vesen u a ve a ityav yô , shi ashighe kpishi ihyom i ior ve ker mbagenev yum la ka i va a i@@ pi@@ la . Gba u se luun a ishimaverenkeghen yase la ken ishima hanma shighe tseegh ga , kpa se eren kwagh u a zough sha i kpaa yô . Ken mpase u sha mnenge u apostoli Yohane la , a nenge a “ if@@ i u mngerem ma um@@ am ” man “ kon u uma ” u iky@@ a i u lu “ sha u been akuraior angev ” yô . De g@@ ur ve inya ga , shi de civir ve kpaa ga ; gadia Mo TER , Aôndo wou , M ngu Aôndo u gban i@@ wu@@ he . ” ​ —⁠ Ekesodu 20 : ​ 4 , 5 . Gbenda shon yô ka Bibilo . ” Gadia i@@ been@@ egh ki ura tsô lu sha kwa@@ v@@ aôndo ga . Ka ve ya iwer i nyo@@ h@@ on shi ve tsa ken a@@ you a wang , a k@@ undun iyol . Ken mkur u kwaghôron la ka i na mba ve soo u eren batisema la ian ve pase jighjigh u nan ve ken igbar sha u nan mlumun sha mbampin uhar . ( Mbaromanu 10 : 10 ; nenge ken a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 23 la . ) • Ka akav a nyi a tese ér Yehova una yima ior nav sha ikyev i mba@@ ah@@ end@@ an@@ eve ? Alaghga u@@ gomoti mba tar ne vea lu henen ér ica a kera gba ga tsô vea bee a u@@ zayol vev mba vesen mbagenev . Lu nyi i na ve se er nahana ? ( Luka 21 : 21 ) Kpa u er nan ve u due ken Yerusalem u sho@@ ja kpishi kase un laa ? K@@ im kaa wener : “ Yange sa@@ sem iyol u eren sha ityesen i Bibilo la . Kwagh@@ aôndo u Mbayuda u vande lun gbenda u mcivir ve la lu d@@ an@@ en ve ishima . MB@@ A@@ P@@ A@@ S@@ EN@@ KW@@ AG@@ H SE@@ ER I@@ Y@@ E@@ NG@@ E K@@ U@@ M@@ A I@@ OR@@ O@@ V Aluer se hingir kwagh u Aôndo sha ci u kwagh na doo se ishima yô , se zua a msaanyol , nahan se kera lu ken uiky@@ angen ga . Shighe u akaa a tser anmgbianev ase kpo@@ o , er a@@ ah@@ e shin angev nahan yô , doo u se nenge kwagh ne ser ka ian i se tese ve dooshima wase u Mbakristu la shi se zung@@ we ve mhôônom yô . ( G@@ al . 6 : 2 , 5 ; 1 Pet . Doo u kanyi ia lu awashima wase u henen kwagh iyol yase ? Nahan se kpa aluer se mba eren a or u tôvon se a ican dedoo yô , alaghga ieren yase la ia “ s@@ ough ” ishima i nan i i we a@@ kpe@@ ma la , nahan aeren a nan a dedoo la aa due ken igbar . Ashighe nga kpishi a ka i gba u se tese ser se mba a ieren i dedoo yô . Shin er m luun vea tsombor wam ga nahan kpa , azende am kaa a mo ér m ngu nengen sha u doo doo . ” A@@ tindi a Yehova Ka Kwagh u Gb@@ an Nan Ishima Er se fatyô u pasen jighilii ga nahan kpa , ver ase ishima sha kwagh u Luka seer ôron ne . Hegen m ngu a te@@ bu@@ l u lun a mba@@ a@@ kwa@@ ti mba wan akaa sh@@ imi , u yange doo Ng@@ ôm ishima kpishi yô . Ken mkohol u ken gar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , D@@ .@@ C . u ken inyom i 19@@ 35 la , lu kwagh u iember kpishi zum u i kav ér ikyum@@ ior i vesen shin zege@@ ikpelaior i ken Mpase ityough 7 la ka nongo u lun a ishimaveren i lun shin tar yô . Shighe kar yô , Rus@@ sel@@ l va nger ér “ sha iwasen i Aôndo yô , ” kwagh u yange [ un ] ungwa hen tugh mb@@ ura “ tseegh kpa hide taver jighjigh u vande nan ér ka Aôndo a ne i nger Bibilo , kpa jighjigh shon nd@@ ôh@@ ôr la . ” ( Luka 15 : 4 – 7 ; 1 Mbat@@ esalonika 2 : 17 ) Nahan yô , se wa ve ikyo nena ? “ U@@ nd@@ un tempel ga , civir Aôndo sha kwaghyan u h@@ ôron man msen u eren tugh man te@@ tan . ” Hen er kwagh a lu nahan ve , ikyar i dedoo i se ye a Yehova la ia lu la . Mbam@@ pin mba mbag@@ e@@ man@@ kwagh pine la kpa wase u fan ér ken zwa Buter kpa amba@@ akaa ne a a fatyô u tsu@@ men ior . Kwaghôron u profeti la tese ér ior mba vea time ken Ruamabera zu@@ lee yô , vea zua a mfe u mimi u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . Ka i lu ican ga cii u eren kwagh nahan shighe u or u nan hii se la nan ye ikyar a vese kôô@@ so@@ ô yô . Se cii se mba tô@@ mon ser tar u ifer ne u̱ kure sha er Paradi@@ so u Aôndo a t@@ ende zwa a mi la una va yô . ( b ) Ka mbamtaver mba nyi mbap@@ asenkwagh mbagenev ve tagher a mi sha ajiir a gen@@ e ? ( Gen . 1 : 26 ) Nahan yô , ieren you man kwaghôron wou a tese ér u sue tom u i lu eren la , shi wuese or u nan lu eren u la sha iniôngon i nan la kpaa . Yange ma ungwa ic@@ in@@ tan i i kaa ér : “ De kera k@@ ahan z@@ aan sha igbenda na ga ” la . Aluer se mba a ityôkyaa jighilii i gban ah@@ on kpa , doo u nengen kwagh er Yehova kpa a nengen nahan sha ci u nyi ? I ôr ken Bibilo ér , “ han@@ mô wase nana va ôr [ Aôndo ] kwagh u nan iyol i nan je . ” M@@ ôm ken ve yô ka Pasalmi 1@@ 18 , u yange ior mba ken ya u Iserael wa u ku@@ usu iniongo i P@@ ase@@ ka la . Yange mea lu vea Mbashiada mbagenev nahan i saan mo iyol kpen kpen . Nenge ken ishima you er gumor Timoteu yange b@@ on ashe sha Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a , lu ungwan er ve lu pasen Mbakristu mbara er i gbe u vea ya ican imba la sha ci u akaa a doon tsung a ve lu veren ishima ér vea va zua a mi ken hemen la yô . ( Ôr Se@@ kar@@ ia 14 : 8 , 9 ; Mpa . Akaa a I G@@ be u Se Y@@ e@@ vese Yô , 6 / 15 Sha nahan yô , Aôndo shi “ ci@@ r ” or iengem . Takerada u Duteronomi ôr kwagh u Yehova ér un ngu “ [ Yehova ] tswen J@@ e ! ” Kwagh ne ngu nahan sha ci u ka sha iniôngon i uumace man or@@ henen nan vesen ken jijingi ga , kpa ka sha tahav mbu Aôndo . Se fatyô u soon ma kwagh u Yehova a ker un ihyom ga . De se nenge nen sha gbenda u kwaghfan u yange Yesu a tôv sha kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô la . Ver ase ishima sha ishember i “ ayange ayange ” ne . Ka nyi i gbe u se er ve se za hemen u lun a Yehova kôôsôô ? Shin nana h@@ ôn inyam sha h@@ ôn u lun a ip@@ yo@@ son ken myer sha er nana kôr i̱ ga@@ egh , a mfe u i̱ shio yô . Ka a dugh or@@ isholibo ken tiônnongo kera yô , i vihi aeren a nan a bo la hen tiônnongo kera , nahan i kura tiônnongo a kera lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga shi jijingi u Aôndo shin tahav nav kpa mbu lu hen tiônnongo la her@@ egh . — 2 Tim . Hanma kwagh u yange nana̱ bende a mi yô , a kera lu wang ga , shi a̱ lu or kpa nahan . Kpa er Paulu kaa nahan , i nder se , shi Kristu ta iwanger sha a vese b@@ ong . Aluer u ngu civir Yehova sha ishima you yô , a doo un a we . ( Ps . Bete@@ she@@ ba Á nger ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g , ishimaverenkeghen yen i̱ lu sha mlumun u sha mh@@ ôôn u i lu van ne a mi sha m - ande u Yesu Kristu la vough . ” ( 1 Pet . Gba u se fa shighe u mkur una va la jighilii keng ve se kuran shi se eren kwagh u Yehova a soo ér se er la ga . Yange m han@@ ger sha mbam@@ nenge av mbagenev je m hide ijime ga . Sha nahan yô , aluer nom@@ ou shin kwase wou kpe , maa u soo u hiden v@@ ô@@ son nom shin kwase ugen kpa , ishima i de ne u ibo ga . Nahan er Satan a lu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan yô , mbamaren mba ve lu Mbakristu yô ve sôn Yehova a tese ve gbenda u vea kura ônov vev yô . Aluer se de Un u zan hemen nahan yô , ior cii vea na jighjigh , nahan Mbaromanu vea va , vea va ngohol ijiir yase ne kua nongo wase kpaa . ” Kpa , mlu u Mbakristu kua ieren ve ngi nahan ga . Yesu maa za hemen mase ôron ngeren u profeti shon seer . Ka nyi kwagh yange i̱ lu shin iy@@ ongo shighe u Yesu lu eren iniongo i veren M - umbur u ku na laa ? Vea na hanma wan@@ y@@ em@@ akeranta u nana va la cii iyua — inja na yô vea wa an@@ ty@@ akerada kpuaa kua takerada u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k , * la man iky@@ at@@ akerada man um@@ ag@@ az@@ in kpaa ken imb@@ y@@ u@@ lu@@ gh u vesen , vea na hanma ve . Shi za hemen ér : “ Er hanma or nan ngohol i@@ wua . . . nahan yô , eren nen ayol a en tom a mi . ” ( 1 Pet . Yange i nger ú ken Yuda cii man va ar ken inyom i 6@@ 48 C.S.@@ W . la ye , man ka vegher u “ kwaghôron u profeti ” u Aôndo u i doo u se cii se wa ikyo sha mi a ishima i môm yô . — 2 Peteru 1 : 19 . Mbashiada mba Yehova sha tar cii vea kohol imôngo hen tugh mbu injaa mb@@ un vea er mkombo u umbur Yesu ne vough er Yesu wa tindi ér i eren nahan . Ka Hanma Kwagh u Se Ts@@ ough u Eren Cii a K@@ ur Doo Doo Y@@ ee ? U@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera yange ve y@@ uh@@ wa kpishi shi ve lu ican u zenden a mi , sha ci u yange i gba u a samber ve shi a hide a gba hur@@ en , shi i ngeren kwagh sha hanma ihy@@ ur@@ en@@ ruamabera vegher môm tseegh . Or kera torough zan hen po@@ st@@ u o@@ fi@@ is@@ i sha u za tin@@ d@@ in a kwagh u i gem la ga . Kpa Satan fatyô u cir@@ in ior mba Aôndo zwa je he ? Icighan jijingi lu uwegh jighilii sha kwagh u uma u Yesu man tom na . Kpa u soo u yevese karen sha hemen u mat@@ o u a lu yemen yô , wer u nenge aluer una ta sha a we yôô ? Kpa mba nd@@ eren un sha iyange i sha utar la yô , iv@@ av la maa bee nahan kwagh la gema sôr ian i una ta num sha “ un u a lu a tahav mbu ku@@ ugh la . . . , ka di@@ abolo je la . ” — Mbaheberu 2 : 14 . 19 , 20 . ( a ) Er nan ve i gbe hange hange u se kav mba@@ aie mba Satan a eren wener kwagh wase doo Yehova ishima ga la , shi se palegh ve ? Kwagh ne una wase u u̱ tôôn atô@@ akaa a ken jijingi a u tim sha mi la zuan imôngo . I wanger M@@ iri@@ am im@@ ande na , kpa gema ya kunya sha ci u i wu@@ he un ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar . ( Mateu 24 : 13 ) Shin er yange lu yan ican i iyolough nahan kpaa , sha iyange i T@@ om@@ atar , Ma@@ ac@@ i 7 la , a za mkombo u Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova , mbahemenev mba un kpa lu môm ken a ve la . ( a ) Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange war vihin ieren na i dedoo nena ? Shi hanma ian i í dugh cii , se yar tom a mi u pasen hanma or u nana soo u ungwan cii nana̱ fa er hemen u Yehova ú hembe doon yô . 2 : 16 - 21 ) H@@ ide hen ase sha ah@@ wa imôngo a mbag@@ anden mban ve vihin sha u wasen mbagenev ve hen kwagh u “ Loho u Dedoo u tartor ” la ! ( Mat . U fatyô u kaven kwagh u Yesaia yange nger sha kwagh na la sha ci u nyi ? Nahan , ka ana nan lu i@@ mbor i ime ? Se wa ishima u veren um@@ a@@ shin kua ikyav mbi maan kwagh a mi hen ijiir igen i gbe ica a ijiir yase i ken W@@ ar@@ wic@@ k la i kom u@@ kil@@ om@@ it@@ a 10 nahan yô . ( Yohane 20 : 19 - 23 ) Alaghga zum u yange wa tindi ér : ‘ Z@@ a nen , za gema nen ior ve̱ hingir mbahenen ’ la , ior nenge a na kuma 5@@ 00 . ( Mateu 22 : 37 ) M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la a̱ seer i hemba nahan , a̱ na i̱ hingir iky@@ e yase u gbidyen kwar sha erdoo na shi lun a iliam i s@@ ôngo s@@ ôngo vea na er ka hur@@ or wase u ishima ishima nahan , shi a̱ na i̱ s@@ asen se iyol u ôron mbagenev kwagh na kpaa . ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 13 ) Mba@@ ibanave mba ve nenge kwagh kpoghuloo ér vea ko@@ so icombor ve kpa ka a pase ve ér mayange je Yehova una undu ve ga aluer ve tile sha mimi hen a na yô , ishima i taver ve , ve fa je ér ve gba kwagh . Cii man wan u Maria a due hen tsombor u uter mbat@@ sev , er Aberaham man Yuda man Davidi , er Aôndo tsen@@ ga ôron nahan yô , gba u a yar tom a a@@ ji a ken iyol na la ve una wa iy@@ av ye . ( Gen . ( Mbaefese 4 : 11 , 12 ; 2 Timoteu 3 : 1 ) Ity@@ ôkyaa ngi i Yehova a ne jighjigh ér vea er tom ne yôô ? Yange nyôr ken ikpelaior , kar va ken ijime i Yesu va bende un uwegh sha ri@@ ga . Maa a ker ian , a due kwaghpasen vea na . J@@ AN@@ A@@ W@@ AR@@ I 21 - 27 , 20@@ 13 Nenge ase er akaa a injaa a Yehova a we mbacivir un kwagh ér ve ker la a lu a injaa yô . Sha D@@ er@@ ianyom u Hi@@ ihii La Nahan kpa , Yehova yange wa tindi u sha kwagh u idya ne sha ikyev i mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ve lu mba asorabo , mba ve lu a tahav mbu fan asema a ior ga yô . Alaghga nana zua a mk@@ om kpishi ken ishima er nan lu nengen sha wan u nan tsembelee la . 1 : 21 - 23 ) Davidi yange waan kwagh ishima ga . Kpa aluer se er ma isholibo i vesen , nahan ‘ mbamhen asev ’ na yô , ishima na se ibo kpishi di ye ? Ivur i sha 6 la kaa ér : “ Ve kar ken tar u F@@ er@@ ig@@ ia man G@@ alatia , gadia Icighan Jijingi yange ve u ôron kwagh u Aôndo ken A@@ shia . ” Mb@@ an@@ ah@@ an@@ tar mba vendan ikyav i ayange a masejime ne . — 2 Peteru 3 : 3 , 4 Nyian ne , iky@@ ô@@ mp@@ eni i tesen u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav man í yôôn akaa kôr ave sha ian i hanma or nan lu a mi u lamen gbar gbar shi eren e@@ ev sha mnenge u nan la sha u tesen akaa a ng@@ iri@@ gh isharen i iyol i i v@@ ôr kera ne a uwegh gban shio . Icighan jijingi yange er tom ken iy@@ av mbu ini@@ un@@ kwase Maria , nahan i̱ er kwagh u i gbe je a lu a er ga yô . A kaa ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i hen ijiir la ér : “ Yange ishima z@@ am iyol kpishi . ” Shin ka u dondo ad@@ in@@ i u ityô you shin kwaghwan u tar@@ egh@@ a ? Ka Yehova . A ngohol Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ve hingir “ ônov ” nav . Ken inyom i 6@@ 11 C.S.@@ Y . la , inyom i sha uta@@ ankar@@ uhar i í yem a Mbayuda uiky@@ angen la , mbatamen mba Iserael va hen Ese@@ kiel sha u va “ pinen TER kwagh . ” M@@ el@@ es@@ i@@ o kaa ér : “ M kaa a ve mer , kwagh u hiihii yô , gba u vea nan@@ de a@@ kp@@ a@@ gher a ve man ie@@ ev vev mb@@ ira cica cii . ” M lu a isharen i civir Yehova a ishima yam cii , kpa m lu kôôsôô vea tsombor wam kpishi . Yange gema ijime a “ m@@ liam ma i vaa ” sha kwagh u gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la ga , kpa tim ag@@ ar a ifer du@@ mbur ker kpishi la . Er Bibilo i te se icin nahan , aluer se mba eren tom a akaa ken tar ne akuma akuma ga yô , kwaghbo u una due ker . 2 : 9 ) Hen ase sha akav a ahar ne . Zege@@ t@@ as@@ a u mnger u ken tempel u Solomon la yange ke@@ he nena ? ( Genese 3 : 1 ) Inja na yô , Satan lu kaan ér , ‘ Á hii nan jim ve Aôndo una wa ú imba tindi i yangen we ng@@ un yum nahana ? ( Mbaromanu 8 : 26 , 27 ) Or@@ pasalmi taver hanma wase ishima ér : “ H@@ aa akaa a zan we iyol cii sha TER , tsô Una taver we ; Una rumun er i̱ t@@ enger a mbap@@ er@@ apera mayange ga . ” — Pasalmi 55 : 22 . Kanyi i tese ikyav ér se mba zuan a z@@ ak@@ era ken kwaghhenen wa@@ s@@ a , kpa icivir cii i yem hen ana ? Sha ci u i̱ ôr akaa a a zough sha kwagh u uma wase yô . “ M de ihyom i kôron ” — H@@ A@@ F@@ EN@@ I NG@@ H@@ A@@ M@@ A Sha mimi yô , Aôndo ngu a mba been ior angev sha ivande ( er mba i tese heen ne ) nah@@ an@@ aa ? Yehova ka Or@@ shir@@ en ken injakwagh ne , Yesu di ka kon u wain man mbaapostoli mba Yesu a lu ôron kwagh a ve la di mba a@@ gbaa . Ikyav i Noa di se time shami ken kwaghhenen u a dondo la . 25 : 11 - 13 ; D@@ an . 4 : 20 - 25 ; 9 : 25 ) Bibilo kaa a vese ér se kegh iyange i iji@@ righ i Yehova i i lu van ken hemen la . Yehova man Yesu Kristu mba nengen ivese i eren nena ? ( b ) Ishim@@ averen i ngô ugen lu a mi sha akaa a ken jijingi la bende a ônov nav nena ? Hii nan ve i doo u se ôron mba se pasen ve kwagh la ser se mba ngohol iyua i suen tom u pasen kwagh u Mbashiada mba Yehova ve eren tar sha won cii laa ? Nahan kpa , ú ngu wer Bibilo ngi kaan ér mayange je orumace nana tsa a lu a hemen u dedoo , u ua lu gbem ga ze . Yange i tese Ese@@ kiel mpase u sha mnenge u ci@@ er@@ yol u iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Yehova , mba been yô maa i na un tom . Gba u se kôr ikyar i dedoo vea Yehova shi se eren ishima na kpaa . Mkaanem ma Paulu man tese wang ér Aôndo soo ér se kporom hen a na . M@@ zeyol u Mba@@ beenyol Se nenge sha akaa any@@ iin a a wase se u tôvon sha kwagh ne yô — ka av@@ indi@@ r a injaa — a a pase se kwagh u a lu ikyav i iny@@ am@@ ky@@ ume la yô . Er se lu Mbashiada mba Aôndo wase yô , se lumun ser un ngu Or@@ hemen wase . Elisha yange lu ken gar u Do@@ tan ken tar u Iserael . Mbakristu mba hen ma ningir tar , shin a̱ l@@ ù hen tiônnongo shin a̱ lu shin iy@@ aagh ki Betel shin iy@@ aagh ki mbam@@ ishen shin a̱ lu mba maan akaa shin a̱ lu ken im@@ akeranta kpaa , ka vea waan ishima ayol a ve yô , bem man msaanyol a lu hen atô ve . M@@ pin ne lu u Mbayuda vea fatyô u nan mlumun sha mi z@@ ange ga . M@@ tsera u mo iyol yam m zough a mi la je yô , ka u kera t@@ eren a ter ga . A shi nan kpa yange i nger takerada u Mateu sha ci u Mbayuda , man ngeren u I@@ vangeli i injaa , i sa@@ gher iyol kpishi ne yange i ôr kwagh u Yesu ér ngu Mesiya u ityendezwa la , ka Wan u Aôndo je la . Anmgbianev mba kasev mba va fe kwagh ne yô , mbagenev hii u palegh mo . Gba u mba ve “ hingir mbat@@ esen ” ken tiônnongo cii vea na jighjigh shi vea lu a kwaghfan kpaa . F@@ er@@ n vea mbagenev mba a henen Bibilo a ve yô ( Pasalmi 1@@ 10 : 1 , 2 ; Mateu 24 : 14 ; Mpase 12 : 7 - 12 ) Heela tseegh ga , mba ve lumun hemen u Yesu sha mimi tar sha won cii mba tesen ior Bibilo kpoghuloo , man i gbe je mba a vande eren tom ne tsu@@ see nahan ga . Ka nahan ve ashighe kpishi , Wan u ishima ishima ne yange a ôr kwagh u Yehova shi a yila Un ér “ Ter ” na kpaa ye . ( Pasalmi 9 : 10 ; Anzaakaa 3 : 5 ) Alaghga je yô , se eren nahan se been kera yô , á kuma se u kuren kwagh la ken ishima yase nahan se ‘ lu ving . ’ Er M@@ au@@ ri@@ ce keghen ato ongo er i hii ve Aôndo a ne uumace Mkaanem nam yô , a time sha akaaôron a profeti a Bibilo wue wue . Aôndo una fatyô u lun kwar wase sha kwagh u tindi u a lu ken 1 Mbakorinte 7 : 39 la nena ? Nahan doo u se hen u nengen iyua la sha gbenda u vough . — Yoh . ( Yohane 1 : 1 , 18 ) Satan man az@@ ô@@ v a na lu sha zan zan i va z@@ enda ve shighe u i ver Tartor ú Aôndo sha , ken inyom i 1914 la . Kpa Yesu gema ôr kwagh ugen kposo , a kaa ér : “ Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô . ” Nahan cii kpa , tom u i kaa a Mbakristu cii ér ve eren yô , ka tom u maan kwagh ken jijingi . Yange A@@ ust@@ en La@@ y@@ ard , or@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya u@@ gen@@ egh ng@@ ur pasen vegher ugen u iy@@ aagh ki tor ki yange time za zua a mi ken N@@ ine@@ ve , gar@@ tamen u A@@ shi@@ ria la yô , a nger nahan wener : “ Yange i pav . . . us@@ il@@ in mbara ker u@@ kp@@ o u@@ kp@@ o mba lun ig@@ y@@ ondo iny@@ iin iny@@ iin , i kp@@ ela ufoto mba u@@ im@@ on@@ don , shin ufoto mba ish@@ ôso sha mi . Kpa aluer er se ken ishima inja er se nyôr nongo a mbaaferev ken aeren a ve a ruamabera a vende la di ye ? M@@ hembe u I He@@ mba I@@ jir ken A@@ te@@ jir u A@@ t@@ indi@@ gh u Shin T@@ ine La Or@@ tamen la nana keghen ato a or la cii yô , nana fatyô u pinen nan , aluer nan vande lamen sha zayol shon vea or u iy@@ ongo i zough ve la yô . Hanma shighe u min@@ iti 30 ve kar cii yô , n@@ ôô@@ s@@ u u nomso ugen a kar@@ em B@@ P sha u una fa er ishima yam i lu eren tom yô . Ú er nan ve ú hemba n@@ á@@ n loho u Yesu la sha injaa ? Ity@@ um@@ ugh ki i var sha u vihin mbacivir Aôndo sha mimi iyol yô ka atindi a i we sha u cir@@ in tom ve la man ayôôso a ikpelaior i tor@@ on asema man pur@@ usu man ‘ af@@ er ’ a ior ve ‘ eren ve ve gem ve suur sha tindi ’ la . Ka mbamtaver utar ( 1 ) mlu u hen ijiir la , ( 2 ) isharen i zan ken ya , man ( 3 ) u kôron azende . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Aluer u ngu pinen wan wou kwagh kpa ngu nan we mlumun tsembelee ga yô , kar gbenda ugen kpaa . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : I@@ wasen i môm i m zough a mi yô , m ngu uma her ! Akaa A Se Hen ken M@@ sen u Mb@@ al@@ ev@@ i La , 10 / 15 Aluer se mba eren erdoo yô , se mba tesen ser jijingi u Aôndo ngu eren tom ken a vese . Ngeren ne una tese se gbenda u vough , u se nengen i@@ wa@@ v@@ aren man mkpeyol man inyaregh kua ihy@@ agh ve , a wase se u ‘ kporom hen Aôndo ’ yô . — Y@@ ak . ; Be@@ ck , K . Ka nyi Yehova yange er sha u uumace ve mar ve iv t@@ ara ? Aluer se gema ishima , mbatamen kpa wase se yô , se fatyô u kuren ikyaa ser Aôndo de se isholibo yase la , , nahan se er icighan jijingi isholibo ga . I@@ orov mba kuman er 40 nahan , mba ve nger Bibilo la gba zwa môm sha itinekwagh i Bibilo . Mba@@ apostoli utar , Peteru man Yakobu man Yohane , za vea Yesu hen ijiir igen ken atô u sule la . Eliya yange zende nôngo u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 3@@ 20 nahan , cii ve za mase aren hen U@@ wo u H@@ or@@ e@@ b@@ i ye . Lu heen ne ngise la , Yehova Aôndo ande hen Mose sha ikyev i ort@@ yom ken no@@ mb@@ or@@ usu u u due ken atô age@@ va la ye , shi lu heen kpaa va hingir u yan ikyuryan i Tindi la a Mbaiserael ye . Nahan kpa , Tindi la kaa ér Mbayuda ve tôô ér or u nan lu Or@@ yuda ga cii nan ngu or@@ ihyom ve , nahan vea kôr nan ihyom , er mbahemenev mba kwaghaôndo ve la tesen sha derianyom u hiihii la nahan ga . Ka sha nyi igbenda nahan kwagh u yange er Lo@@ ti la una na se ishim@@ as@@ ur@@ un@@ u ? Yange kera nenge ér aan la gba ma kwagh ga . Yehova yange ôr kwagh u tesen ér un undu ve a undu ken inya ga , a kaa ér : “ Mo M ngu kwar wou man dyako wou ken Mbaiserael . ” ( N@@ um . Er uya lu mba se kôr ha@@ ya her ga yô , se za lu vea tsombor ugen u ve lu Mbashiada mba Yehova yô , hen z@@ ongo u ior hemba teman ya her kpishi yô . The@@ od@@ or@@ e J@@ ar@@ ac@@ z , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la , yange na kwaghôron u kôron ken ishima sha itinekwagh i í kaa ér “ Mb@@ á V@@ é@@ r@@ é@@ n Mbak@@ ur@@ an man U@@ di@@ ak@@ on sha Hemen u Aôndo ” la . I@@ sho@@ li@@ bo ka hanma kwagh u a kaha a mlu u Yehova man igbenda na man atindi a na kua awashima na cii . U tesen ikyav yô , ú nenge wer doo u ú pase kwase wou shin nom@@ ou gbenda u ieren i mbamaren ou sha kwagh u iny@@ ar i bende a we la ga he ? ( Ekesodu 13 : 19 ) Ka hen shighe ne zua a Yosua u hemba lun yev la ye . A nenge i kôr Or@@ vesen na , i man@@ de un sha kon u m@@ tsaha vea mbai@@ v mbagenev uhar . ( Mbagalatia 3 : 19 , 24 ) Heela tseegh ga , l@@ ù u a na ve ian i eren tom imôngo vea V@@ or u Mesiya la , vea lu upristi man ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or . — Mbaromanu 9 : 4 , 5 . Er yange i wa Mbaiserael tindi ér ve̱ fa A@@ tindi a Aôndo nahan , se kpa gba kpee u se fa atindi a Aôndo , aa lu se ken ishima , se umbur á hanma shighe , shi se tesen ônov asev á kpaa . Sha ayange a tsuaa la , alaghga or u yange nan lu a ityôkyaa iyol yum ga yô nana hen ér nan ngu eren tom a i@@ gb@@ ur sha mon . Z@@ a Hemen u Kp@@ orom hen Yehova , 1 / 15 Shighe u lu tesen mbayev ou man u nenge a kwagh u a tese ér mba v@@ ôron ken jijingi yô , er kwagh sha mi fese . ( a ) Doo u anmgbianev mba ve lu a aan a tom ken tiônnongo vea naan mba ve lu nengen sha ve la icivir sha ci u nyi ? Ken mlu u yange lu cii ve mase va hingir or la , Ter na doo un ishima kua orumace kpaa . Ka atô a batisema a shami ga a nyi i eren ken Kwagh@@ aôndo u ai@@ egh@@ e ? I@@ jiir igen ngi ikyua a Betel i i kaa ér ngi “ môm ken ajiir a ken P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina a hemban doon a tilen y@@ en@@ gen kera yemen ica yô . ” Iky@@ uryan i he la gba zua sha kwagh u Tartor sha ci u i̱ mar icighan@@ ikyurior i i lu sha ian i hingir u@@ tor man upristi ken Tartor u sha la yô . ( Genese 19 : 17 , 23 – 26 , 30 ) Tar shon u u doo un tsung ne kera lu er yange hen nahan ga . Mba vea lu jighjigh la vea hingir “ ônov mba Aôndo . ” — Mbaefese 1 : 10 ; Mbaromanu 8 : 21 ; Mpase 20 : 7 , 8 . Ka sha akaa agen a nyi nahan i te ior mba Aôndo iwanger sha mini ? • Gba u nom man kwase vea naan ayol a ve icivir sha ci u nyi ? I@@ liam i dang ne ior ishim@@ avi@@ h@@ in . Anmgbianev mban lu civir Yehova sha jighjigh kpen kpen ! Yesu taver ve ishima nena ? Tsô se er sha kwagh u se hen la kpa ? Aôndo yange kaa a ior nav mba ngise mbara ér : “ TER u ak@@ um a Sha ka Un , tsegha nen Un ye . ” I ter ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i í gem ér u ‘ gban ah@@ on shin u hu@@ nan kwagh shin u un@@ un iky@@ er ’ la ac@@ in imôngo ken Bibilo ken ung@@ eren mba ve er kwagh u zende u Mbaiserael ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u anyom 40 la . Ken ityar kpishi , i nenge ieren i nomso@@ or yaven a nomso@@ or la , man kwase shin nom yaven a orgen kposo la ér ka kwaghbo ga . Shin er mbacivir ak@@ ombo kase un , man er alaghga mba ken ate@@ jir u tamen yange vea lu nahan un tar nahan kpa , á hide ijime ga cii . Ka nyi se hen sha kwagh u Yon@@ a ? Ka sha ci u hii sha mhii u tsegh ku uumace la je tsô i hii l@@ ahan i shi lamen sha i dang . Kwagh u Ô@@ ô - ôô A Tese La Nyian kpa gbenda u mbacivir Aôndo ve pasen ior Bibilo la ka u doo mbakp@@ ish@@ iv kpen kpen . Sha nahan yô , kpe Davidi iyol kpishi , ishima nyian un ga cii , man ka kwagh u i pase ken Pasalmi u sha 23 la je ne . Shi Bibilo ôr kwagh u ior mba yange Aôndo ungwa mbamsen vev yô . “ A@@ she a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a na yô . ” Tese wer Aôndo doo u ishima sha u ungwan imo na . Se tsua u veren Yehova hiihii ken uma wase . Se mba eren akaa ken uma wase akuma akuma sha er se er tom u pasen kwagh la a shighe wase man tahav asev , cii man mkur u tar ne ye . — Mat . Een w@@ u . J@@ on : Ka akaa a nyi nahan a ere ? Hanma inyom yô , mba@@ y@@ ev@@ kasev mba lun anyom pue kar a kar tar sha won cii mba ve lu a er nom ga yô ka ve wa iy@@ av . 3 : 13 ) Peteru tese se kwagh u se er ve se za hemen u veren ishima “ keghen ” u@@ sha mba he@@ v man tar u he u i t@@ ende zwa u van a mi la wang . A nger ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , er ne lu keghen akaa ne yô , nôngo nen tsung sha u á kohol ne ken bem sha ishigh N@@ agh né lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga yô . ” — 2 Pet . Sha kpôô yô , ashighe agen ka i taver u den or a kwaghbo . Er i nger ken Pasalmi 37 : 1 nahan , ka kwaghwan u nyi Davidi a we se , man er nan i lu a inja u dondon kwaghwan la ny@@ ian@@ a ? la , peeji 1@@ 6@@ 2 - 1@@ 70 . Sha ci u Yehova una na ve kwagh u a ban ve la . Sha nahan yô , iyôngo igen la ngi wasen mba i shigh ve mkurem la kpishi sha u eren tom u pasen kwagh sha tar jimin cii la kuren . — Yesaia 6@@ 1 : 5 , 6 . Aluer u na Yehova jighjigh yô , kwagh ne una wase ú u hemban mciem ou . ( 2 Kor . 6 : 16 , 17 ) Kwagh ne una na yô , u lu kwar u Yehova , er mbagenev kpa vande lun nahan . ( Yesaia 5@@ 2 : 11 ) Aluer se mba eren akaa ne yô , se lu tesen ser se mba ‘ keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , man se mba eren sha u i̱ va fe@@ fa ’ je kpa ? Sha nahan yô , nagh ku ip@@ aa ku Yesu la man mnder u shin ku cii mba hange hange . — Aerenakaa 2 : 22 - 24 ; Mbaromanu 6 : 23 . Hen ave yô , yange lu gu@@ da u i̱ kaa ér ve er isholibo sha mk@@ or u ve kura aeren a uter vindi vindi ve nzughul ga la . Se hemen sha u nan ve icivir kpaa . Se fatyô u kaan ser or u i er kwagh na ken injakwagh i Yesu la lu nyi or@@ o ? Sha nahan yô , perapera u ior mba Aôndo ngu a due ken igbar er m@@ til u iyange sha te@@ mbe yô . — 1 Peteru 2 : 12 . Shighe u se soo u kôron ijende yô , kanyi ia wase se u tsuan azende a injaa ? Han@@ a tôndo zwa u nan Aôndo wan shon u hange un u maren la ér a er un tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ken Sh@@ ilo . Er gbenda u pasen kwagh ne za iky@@ ura yô , yange i nam tom sha mkohol u i er ken inyom i 19@@ 5@@ 3 ken gar u New Y@@ or@@ k , u lu a itinekwagh ér New World So@@ ci@@ e@@ ty la . 10 : 1 . I gema i̱ jimin cii kua vegher u i̱ ken ijô hemba 50 hegen . Saulu u T@@ ar@@ s@@ u yange gema uma na nena , man lu tom u injaa u nyi hingir u eren@@ e ? • Kanyi i hembe gban se ishima er Davidi nahana ? 15 : 22 ; Anz . 27 : 11 ) Z@@ a hemen u ‘ pasen Aôndo ishima you ’ ken msen . Ka sha ityôkyaa i nyi nahan or a er u iyua ve ia doo u kpishi ? Shi ú ôr se kwagh u Yakobu man Yohane kpa er yô , ú kaa ér ve kpaa : “ Ve undu t@@ so kua ter ve fese , ve dondo sha a Na . ” Aôndo na ve iyua i kpilighyol , a na ve iyol i h@@ ôôn ga man uma u kpen mayange ga , shi vea lu u@@ tor kua ‘ kwase u Wan@@ iyôngo ’ kpaa . U@@ W@@ ER U M@@ A@@ SE@@ T@@ YÔ Yange i ta u@@ profeti mba@@ aiev mba sha ayange a M@@ ika mbara icin sha nyi kwagh@@ a ? V@@ e@@ gher môm u ka i lu ior ican kpishi u lun a ishima i legh legh yô , ka sha kwagh@@ eren ve a mbau@@ tahav . Se nenge a Yesu Kristu sha ashe a ken jijingi , a due ngu ‘ hemban , man ka u una hemba kpaa . ’ Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ve yar tom a u@@ iyua mba i ne ve la sha u maan mbagenev ken tiônnongo . ( Ps . 1@@ 36 : 13 - 15 ) Shighe u ior mba Yehova lu ken “ zege@@ deser@@ ti u ci@@ er@@ yol ” la kpa , a tese ve ér un ngu Or u waren uma , a na ve kwaghyan man mngerem ; man alaghga ve lu iorov m@@ iliôn uhar shin utar shin hemba nahan je kpaa ! Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ akaa man mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev kaa ér ve na ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la jighjigh kua kwagh u Bibilo i kaa ér Aôndo gba or la kpaa . A saan hanma or u nana lu hen shighe la cii iyol u lun a ci ken tom u vesen u tesen ior mba a nder ve shin ku vea hide a lu uma la , ve mba shon mba a gba u vea lumun naagh ku ip@@ aan ku Aôndo a ne la . S@@ aa se er kwagh a hemba di u pasen mimi mba ve lu ken Mkaanem ma Aôndo tseegh la . Kpa Yesu kaa a na ér : “ U hen wer nana , Me fatyô u s@@ ônon T@@ erem man hegen je kpaa Una t@@ indi@@ m a ak@@ um a mbatyomov mba S@@ ha@@ av , á hemba pue kar uhar , gaa ? ” Tor Davidi u lu môm ken mba ve civir Yehova sha mimi la yange pase er Yehova a eren kwagh sha mimi yô . L@@ un yô kape kwaghôron u v@@ aan iyol shi zungwen ngu a za kwagh b@@ i@@ aa shi ngu a wase u van a bem je la , kpa or u fan kwagh ka nan palegh u yaren tom aa ase@@ mber ang@@ ara la shighe u ashe a ver iky@@ ôr i doo u eren nahan ga yô . Nahan kpa , “ Davidi kera lumun u man ma ga , a gema a haa ma inya sha ishigh ki TER . ” Kpa anyom kar udubu imôngo je kpa kwase u Aôndo u sha ikyav la lu a kôr cio u maren vor u ua tim Satan man ityom na la ga . I@@ wuese i u lu a mi hen Aôndo sha ci u ikyar i injaa i u ye vea na la ia fatyô u mgbegha we u eren msen u a dugh ken ishima you er ng@@ un nahan , wer : “ Me wuese We , T@@ ere , hen atô u ior ; me wa ats@@ am a wuese We ken akuraior . U fa inj@@ a@@ or i Yo@@ shia lu kpa ? — “ Jijingi T@@ ev . . . 6 : 38 ) Yesu yange er batisema sha u tesen ér un na iyol na sha u eren ishima i Ter na . — Mat . Se mba taver we ishima ser sôn Aôndo a wase u sha iniôngon you i kporom hen a na la . Kwagh u I G@@ be u Se Er sha ci u Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a V@@ ese I@@ m@@ ôngo Yô KW@@ AG@@ H@@ Ô@@ R@@ O@@ N u profeti u hiihii u i nger ken Bibilo la ngu se a inja kpishi sha ci u a pase er awashima u Yehova una kure yô . Kpa kwagh va kôr gema . Heela tseegh ga , ka se yar tom a mfe wase man akaa a injaa agen a se lu a mi la sha u taver anmgbianev asev asema , lamen a ve kundu kundu shi wasen ve kpaa , sha nahan yô , se mba tesen ve m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo . ( Anz . Akaa a a er mbagenev ken tar u I@@ ng@@ i@@ la ne , aa wase u u̱ nengen er i hii ve i doo u u yina ishima mayange ga yô . Mba@@ fan@@ takerada mbagenev hemba soon u ngeren “ Y@@ a@@ we ” sha ityough ki “ Yehova ” la . Takerada u ôron doo un ishima . Gadia ka vough er i vande ngeren nahan er : Ka ne je ne ne i lu tu@@ h@@ wan iti i Aôndo hen atô@@ at@@ yev ye . ” — Mbaromanu 2 : 21 , 22 , 24 . Me kera ver kwagh u dang sha ashe am mayange ga . ” — Ps . U Tese W@@ er M@@ yom Gba U Kwagh Nen@@ a ? ( Yo@@ s . 9 : 3 , 9 , 10 ) Shin er ator a a lu y@@ ande Y@@ ord@@ an la cii ungwa shi nenge akaa a Aôndo er la nahan kpa , “ ve kohol ayol a ve sha u nôngon ityav a Yosua man Iserael a ishima i môm . ” ( Yo@@ s . Alaghga kape we kpa u hen wer m@@ nyoon u ku u or wou la una fatyô u been ga je la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 5 , 7@@ 4 Inja i iti ne ken zwa Heberu yô ér “ I@@ ce - iyol . ” O@@ k@@ to@@ ba 26 , 200@@ 9 – No@@ ve@@ mba 1 , 200@@ 9 Ken anyom a a kar ken ijime kpuaa la , cii man or nana nenge ufoto mbai@@ ji@@ mba@@ gh yô saa nan za ape i tesen ve la . N@@ ik@@ o@@ dem@@ u kaa a Na er : Á er nan man á mar or zum u nan vande been iyol kera ? Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mbagenev hi@@ a wa iky@@ ondo ica ngi a gba , maa ve s@@ ase eren ivaa . Ve hen ér ivaa ia na ve msaanyol , shi vea kera lu tswen ga shi uma a kera due ve ishima ga shi vea sôr mbamzeyol mba hen ya kpaa . ( Rom . 5 : 18 ) Nahan lu u Yehova una yima uumace , kpa una per atindi a na a wang la ga nena ? Hi@@ ihii yô , se sôn á ken msen . Mbagenev ken tiônnongo er asorabo a vesen , nahan i “ yange ve c@@ oho@@ loo sha u i̱ kpe jighjigh ve u nan la iyol ” yô . Sha mnenge u taregh yô , ishember i “ iyol@@ tseghan ” la kanyi ? Nenge ikyav ke ’ Tindi u Mose la . A lu nan kpa , shighe u Paulu nger takerada u Mbaromanu , er ken inyom i 5@@ 6 nahan la , i vande veren tiônnongo la ica i gba . ( Rom . Yesu kaa wener : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” Doo u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia bende a uma wou nyian nena ? Kwagh u er Yon@@ a ne tese un ér Yehova una fatyô u waren or u a soo cii , ape nan lu cii man hanma shighe u a soo u eren nahan cii yô . Yesu Kristu , u a lu Tor u Tartor u Mesiya la , zer s@@ an@@ ker na h@@ enda ny@@ inya due ngu hemban mbaihyomov nav ityav . Er nan ve i lu a inja u s@@ ônon ser Tartor u Aôndo u̱ va ? Á hemba sha won cii , kpa eren tahav sha gbenda u yangen ve u eren tom a iyua i a ne ve la ga . Shi a umbur er yange un zuan a iember ken tom u pasen kwagh la cuku tseegh yô . Sha ci u A@@ g@@ umaior , 1 / 1 , 4 / 1 , 10 / 1 Dooshima ve ne tese er atesen a Yesu a lu a tahav mbu mb@@ ua fatyô u b@@ enden a uuma asev yô . Ve lumun , shi ve wuese un er a lu a mfe u eren kwagh nahan yô . Yehova kaa a Solomon her , wener : “ S@@ ôn@@ om kwagh u a sar u u M@@ ̱ na u yô . ” Se ainge di ye ? Ka sha igbenda ihi@@ ar i nyi se fatyô u kaven kwagh u i er ken Mbaheberu 4 : 12 laa ? Nahan kpa , aluer u pase mba nan jighjigh a we imôngo mlu wou la sha mimi yô , a hemba doon ve . 6 / 1 Ú Nen@@ gen U@@ icighan@@ mbaakaav Er Yehova a Nen@@ gen Ve Nahan Kpa ? 11 / 1 ( 2 Utor 20 : 1 - 11 ) A̱ shi nan kpa , H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange nenge wan na ne ér ka iyua i un zough a mi sha ci u mhôônom ma zungwen ma Aôndo yô , nahan a tese un u soon mcivir u wang u Aôndo la . Kpa dugh ng@@ ura kera yô , er nan ve u fe wer Yehova ongo mbamsen ou mba u er sha ishima i môm laa ? Ô@@ no@@ v mba yange ve saa un , kua inyaregh ki ve kera lu a mi ga la yange nyoon un tsung . ( Genese 40 : 1 - 4 , 9 - 15 ; 41 : 9 - 14 ) Tor la di gema kende a Yosev sha , je Yosev hingir m@@ u@@ e tor ken Igipiti , man ken masejime yô tom na hingir u waren uma , zum u ij@@ en gba ken tar u Igipiti la . Ashighe agen yange i gba u nana wa@@ shima shi nana ee a ee a u@@ tu@@ le@@ mba@@ y@@ ông@@ ov mba lun iy@@ av , man ag@@ um@@ a@@ ile kpaa . Ken ngeren u una dondo la , sé time sha kwagh u una wase se u wan ishima , shi zan hemen u dondon kwagh u nongo u Yehova u lu tesen se la yô . Bibilo tôndo zwa ér ica a gba ga tsô Aôndo una kar a angev man i@@ wan cii kera , mbayev kua mbag@@ anden cii vea kera gba angev shin i@@ wan ga . Apostoli Peteru kpa yange pine mpin sha shighe ugen u i lu eren ior batisema yô , ér : ‘ Ma or a fatyô u yangen m@@ ng@@ er@@ e@@ mee ? ’ ​ ​ —⁠ Aerenakaa 10 :⁠ 47 . Or@@ ya wou shin kwase wou ka una pase mnenge na sha kwagh nahan ú er nena ? Er ‘ tar cii u lu sha ikyev na ’ nahan kpa , ior umiliôn kpishi mba shin tar nyian mba a fetyô u tsu@@ men a ve ga yô , shin er a lu nôngon kpoghuloo ér ve lu sha ikyev na nahan kpaa . M@@ til sha Mimi W@@ ase man Iky@@ aa i M@@ tem@@ tor u Yehova Satan yange wa uwegh sha u van a ican nena ? P@@ ase er uma u se lu veren ashe a mi ken tar u he la , a gbe a zough sha gbenda u se eren kwagh hegen yô . Aluer se mba ior mba se lu a ian i civirigh i yemen sha la shin se mba ken mba ve lu a ishimaveren i va lun uma gbem shin tar kpaa , ieren i s@@ angen a s@@ ange ga ne ia wase se u ember mlu u lun ikyum@@ ile i môm ken mzough , a Or@@ kuran kpa môm . Ve lu nyôron hen atô u ior sha kwaghfan sha er tu@@ lu@@ gh u human doon u iy@@ u@@ e i ve lu zenden a mi la man ish@@ u ombor man aka@@ mbe a kaan kua ak@@ ô@@ ôr una ta or u ij@@ en i ker nan sha ah@@ en@@ ga a doo nan nahan nana yam kwaghyan ve la yô . * Alaghga kwagh ne na ishima seer gban un sh@@ imi . U tesen ikyav yô , Satan soo wener una mgbegha se se na jighjigh ser Aôndo nenge a ma ityôkyaa i una kporom ikyua a vese ga , shi kwagh tsô kpa gba un sha ican i se lu yan shin tar ne ga . A su@@ gh se er se undu akaa a ase cii se mough se ve tar ne nahan . K@@ era cii je , ka ken ik@@ yô , ape iky@@ on i lun imôngo la , iky@@ on i hemban ta@@ ven shin tar cii la i lun ye . Yehova kende se ave ave ga . Er i pase ken Iyoukura i ken zwa Buter , i No@@ ve@@ mba 15 , 19@@ 8@@ 8 , peeji 19 man 20 la nahan , mbamaren vea fatyô u henen Bibilo a wanye u i dugh nan kera , u nan lu tsan hen ya ve her la je kpaa . Mbamaren kpishi ka vea fa ér wan ve gba i@@ wan yô , ve ure tsung . Nenge ase atô@@ akyaa a a ne ve mlumun u sha mpin la a lu een yô . Man lu kwagh u gba Paulu ishima tsung u eren je la . — Mbagalatia 2 : 7 - 10 . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 7 ) Yehova er ityendezwa a Aberaham , ér : “ Me ver u doo doo , Me seer tsombor wou iyenge er as@@ an a Sha man er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger nahan . ” Nahan alaghga vea tsua u eren akaa kposo kposo — er h@@ we man iyol@@ wu@@ h@@ an nahan . G@@ omoti na kô@@ mp@@ eni wase ij@@ o@@ do , man ka iky@@ u@@ men tom u n@@ umb@@ en a mi ga . Ivur Bibilo i i ter sha mhii u ngeren ne la tese ér , Yehova ur@@ ugh ior ve a ve hen a na . “ A@@ she a TER nga sha hanma ijiir , nga kor mba@@ vih@@ in@@ kwagh kua mbam@@ imi . ” — AN@@ Z . Nahan yô , ver ishima sha er mcivir u Yehova a luun we kwagh u vesen shi jijingi u Aôndo kpa a̱ hemen we ken akaa a u eren cii . ( Or@@ pa . 12 : 13 ; G@@ al . Nahan kpa , yange tôô mbat@@ wer@@ ev iwer pue u fan angev nav , shi anyom kar at@@ aan cii ve mbat@@ wer@@ ev mba ken gar u L@@ on@@ don , mba sôron angev mb@@ ura mase zuan un a angev mbu shon ye . Heela tseegh ga , saan se iyol kpishi , gadia se fa ser se gba duen duen ab@@ u tsô ga . Kape se kpa kwagh wase a lu la ga he ? ( Or@@ pa . 9 : 10 ) Aluer se soo u zan iky@@ ura yô , saa se kegh iyol u nôngon sha afatyô wase cii eren akaa a se tsough u eren la . C@@ ur@@ t kaa ér : “ M hii u nengen mer me fatyô u zan zende la ga . ” Aluer se mba gbidyen kwar sha kwagh u nomso man kasev mba jighjigh mba i er kwagh ve ken Mbaheberu ityough 11 la shi se mba dondon ikyav ve la yô , se fatyô u lun a jighjigh u nan shi se sh@@ ir “ isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur la . ” ( Heb . Kape or u nan hen ér nana hemen iyol i nan ken tar u ifer ne , a u den ér Aôndo a tese nan gbenda u vough shio la kpa nan lu veren uma u nan sha z@@ ongo je la . A n@@ aha iky@@ e@@ ky@@ e i any@@ inya na , a za kohol Y@@ e@@ h@@ u , a pine un ér : “ Y@@ e@@ h@@ u ka bem kpa ? ” Ka ini@@ aav mbi nan Aôndo mbi tsuaa mbi nyi i nger kwagh u mbi ke ’ Bibilo ? Ka gbenda u tesen kwagh u nyi u pav Yesu u ver kposo a Mbaf@@ ar@@ ish@@ ii , man er nan gbenda la u doo ? I ver ityakerada i ia wase ú u eren kwagh ne yô , hen ijiir i yase i sha In@@ tan@@ et i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la . ​ —⁠ Ôr 2 Timoteu 3 :⁠ 16 . Davidi yange fa er una zende sha igbenda i Yehova yô . ( Mateu 4 : 23 ) Nahan yange kaan ér “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en ” yô , ka keng yange wa m@@ dondo u ior dondon un ken tom shon la ker . ( Yobu 33 : 1 ) Eli@@ h@@ u yange er kwagh i@@ er i ak@@ ar a Yobu a atar la ga , gadia a tese ér un hemba fan kwagh a Yobu ga . M@@ tse u Me@@ tu@@ se@@ la tsa anyom 9@@ 6@@ 9 la je kpa kuma iyange i môm sha ishigh ki Aôndo ga . I@@ ti i He@@ mban L@@ un A Inja Cii Mba yange ve lu m@@ ough@@ on yemen ken tar ugen yô , gba u vea za ho@@ gh@@ or a ajiir a tsan a he , shi vea gema eren tom vea anmgbianev mba nomso man mba kasev , mba ve vande fan ve ga yô , man alaghga je yô , a gba u vea hen u eren tom ugen u ve fe u ga kpaa . Aluer tsombor cii ngu nôngon u eren kwagh ne imôngo yô , a wase mbayev vea hen u zungwen mhôônom , shi a hemba lun ve ican ga u lun a isharen i lun up@@ ania mba ke@@ ke shin mbam@@ ishen . Gba u zum la nom una var ken kwase na , kwase di kpa una var ken nom na . Bibilo kaa ér “ Davidi v@@ ôr . ” Mbakristu cii , mbayev man mbag@@ anden kpaa , doo u vea ker u nengen sh@@ a@@ gba er Kristu kpa a nengen un la . I pase kwagh ne ér ka hemen . U fa kwagh u yange sôn un la kpa ? — A sôn ér ‘ N@@ am inya i kuma ikyav mbi al@@ f@@ ad@@ ar@@ i uhar m yem a mi hen ya wam . ’ Shi umbur wer , mbatamen mba 24 mbara “ lu a ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol man at@@ sar a z@@ en@@ aria lu ve sha it@@ you . ” Se lu dondon dooshima u Yehova la zum u se ker ian sha u nôngon ôron mbagenev kwagh u loho u dedoo u myom u ú har sha naagh ku Yesu la yô . A@@ ka@@ a@@ wan a a lu ken Tindi u Yehova na ikyurior i Iserael u tsuaa la nga a inja sha ashighe ase a ican ne , di er lu sha shighe u Yehova na Mose Tindi ne nahan . I N@@ D@@ ER@@ A nan u@@ tor man u@@ fi@@ im kua akaa cii iti i “ an@@ ti@@ kristu ” la ka kwagh u nyian a mi ga . Sha nahan yô , hanma or je kpa nana pine ér : Ka an jim nan lu an@@ ti@@ k@@ rist@@ u@@ u ? D@@ en ér mbap@@ er@@ apera ve “ t@@ enger ” mayange ga , kpa wasen ve shi ne ve agee a wan ishima . — F@@ il . Pro@@ feti S@@ ef@@ ania yange vande eren tom u profeti a N@@ ah@@ um man Habak@@ u . Shighe u ve lu imôngo ga la , lu nyi i taver wan@@ kwase ne shi i su@@ r un ishima ? M@@ fe@@ doo : M su@@ gh u sha mpin la , Loho . Yehova kaha kposo a Satan Diabolo u a lu or@@ ihyom na la yem zende zende je , un er kwagh sha mimi sha hanma shighe cii . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Zum u ú zua a kwase u nom@@ ou shin nom u kwase wou u tse la kwa@@ gen yô , dondo akaa a i tese shin heen ne . Yakob za nyer ken H@@ ar@@ an yô , L@@ ab@@ an , an@@ ngô u ngô na ngohol un doo doo , shi shighe kar yô , a na un L@@ ea man R@@ ah@@ el , ve hingir kasev nav . Lu sha gbenda u nyi Solomon tese icivir sha Tindi u Aôndo ga ? Ve na mlumun ér : “ T@@ ere , va va nenge . ” Nahan gba u se er nyi ve se zua a iveren nee ? Ashighe kpishi mzough u Mbashiada ne ngu a ur@@ ugh ior a va a ve ken nongo ve . Mbakristu kpishi nenge ér ka vea pasen kwagh kpoghuloo yô , ve zua a msaanyol u vesen . ( b ) U lun tse@@ vaa ken jijingi la wa nyi k@@ ere ? K@@ un@@ ya u kô@@ rom a iyol yam , kpa kwagh ne cii gema shighe u m iv anyom 14 la . Ity@@ esen i Tartor ne har sha Bibilo , man ngi tesen aeren man atindi a i aa sha kwagh u aeren a dedoo la . Kanyi i tese ér mnenge u Yakobu man Yohane nengen sh@@ a@@ gba la lu shami ga ? Sha ci u Yehova lu a Mbaiserael ga . K@@ EN uwer u A@@ ip@@ or , inyom i 200@@ 6 la , up@@ ip@@ amba@@ abaver sha tar kpishi due a ib@@ aver i kpilighyol ér , mba@@ fan@@ takerada mbagenev mba duen a ngeren u tse ugen u ve sember zuan a mi , a lu a itinekwagh ér “ I@@ vangeli i Yuda ” yô . Er se yaren tom sha ashighe kposo kposo yô , se fa@@ an zuan ga . Er i lumun ér a tesen u yô , doo un je zua ga . Mba i tese ve atindiakaa a Aôndo , nahan ve lu dondon a la cii mba a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won . — Yohane 17 : 3 ; 1 Yohane 2 : 17 . ( Yeremia 45 : 5 ) Sha nahan yô , mbamaren mba ve lu Mbakristu ka ve hii u tesen ônov vev akaa a ken jijingi iyev je , shi ve wasen ve u lun imôngo a mba ve we akaa a ken jijingi ikyo yô . — Anzaakaa 22 : 6 ; Or@@ pasenkwagh 12 : 1 ; 2 Timoteu 3 : 14 , 15 . A wa icam ér : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . ” ( Ps . 17 : 20 , 21 , 26 . Zum u kwagh a lu nahan yô , gba hange hange u se er kwagh “ sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ” Kwagh ugen yô , ú ôr kwagh u tsombor ugen je kunya kôr ; ú ôr er tsombor shon lu saan saan , kpa , kwagh va er ú nahan ú u@@ le tsung yô . Mbahemenev mba Shin T@@ ine sôr ian ver sha er a tsaase Mbakristu mba ainge cii ve a mase tin@@ d@@ in ve ér ve za er tom m@@ ishen ye . ( 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 ; Mbaefese 4 : 32 ) Ka a mgbegha se se ‘ er ayol a ase tom . ’ Aôndo tese wang wener orumace a̱ yar tom a inyam sha gbenda u vough shi a̱ wua i kpaa . Nahan kpa , lu ve ve hii kpen ga . 17 : 3 ) Sha kpôô yô , aluer ne seer zuan a mfe u Yehova yô , ne hemba nengen Yehova ner ka or jim jim shi una hemba doon ne ishima kpaa . “ A@@ ka@@ a@@ injaa ” a A@@ in@@ ge 2 : 17 ) Nahan cii kpa , tsombor u Adam ya dyako u isholibo . Aluer or la nan ngu a icivir sha Mkaanem ma Aôndo shi nan ngu a ishima i mimi yô , mhen ne una fatyô u mgbegh@@ an nan u seer timen sha itinekwagh ne . — Aer . 17 : 11 . Er ip@@ yaven i Ga@@ di ngise er nahan , se kpa gba kpee u se taver ken jijingi se nôngo kwagh er Aôndo á tese ér se er nahan . Cii man Ne@@ hem@@ ia na mlumun sha mpin la yô , a er msen . ( Luka 12 : 32 ; 22 : 29 ) Sha kpôô yô , aluer i tôô iyenge i ior mba vea tema tor sha ne i kar sha ior mba vea tema ken Paradi@@ so u a lu van la yô , mba kpuaa tsô . Yange wa mba ken tiônnongo cii kwagh kaa a ve ér : “ H@@ ide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ku lu sha a ven nahan . ” Mba nôngon ér i kpe u iyol . — Anzaakaa 1 : 5 . Aluer ma ijende you i s@@ ôngo s@@ ôngo kaa ér we u nenge nan sha u@@ ôn shighe u nan yem zende nahan , u nenge sha ônov mbara dedoo shi u ko@@ so ve ga he ? Aluer se tôô i@@ gb@@ ur i Yesu sha ayol a ase yô , se zua a igbenda kpishi i nan se m@@ mem I@@ e@@ ev mbi Kwagh@@ aôndo , Gb@@ an K@@ an D@@ i T@@ om@@ a@@ ve@@ e Ts@@ ôô ? Ka kwaghôron u profeti u hiihii u nyi i hii ngeren inya , man ka mpin u nyi a dugh k@@ er@@ egh@@ e ? 14 : 13 ; Luka 5 : 16 ; 6 : 12 ) Se kpa gba u se keren ian i lun tswen sha er se er msen yô . A kaa a ve ér : “ I@@ ̱ de zough a . . . or u kpe@@ hen ish@@ or , shin or u eren ah@@ ir , shin or u pasen u@@ ivande , shin or u lamen ish@@ or , shin or u yangen ak@@ ombo [ ken a we ga ] . ” 24 : 3 ) Maa Mose nger atindi la ken “ Ruamabera u ikyuryan ” shi ôr a sha er ikyurior la cii ia kimbir ungwan a yô . Se mba za nyer yô , se za hemen u eren tom u geman kwagh ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu la shi wasen tom u geman kwagh ken zwa Sam@@ o@@ a man T@@ on@@ ga kua To@@ k@@ el@@ a@@ u . 18 : 2 ) Er se fe ser Yehova ngu a tahav mbu yiman ior nav nahan kwagh ne taver se ishima ga he ? — Ps . Á taver kpishi u zuan a or@@ mbat@@ s@@ av u nana lumun a imba mpase ne nyian yô , gadia mba kp@@ ish@@ iv t@@ una ér Satan Diabolo ngu ga jimin cii . Nahan kpa , u sôron akaa ken uma wase sha er se eren zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a pue , se z@@ aan mkombo sha iyange i Sat@@ i ai@@ k@@ ighe la , lu kwagh u kiriki ga , sha ci u yange i gba u se k@@ am ib@@ ua at@@ u@@ mba hen shighe la . Ken mbag@@ eren Bibilo cii , ka apostoli Yohane tseegh a ter ishember i “ an@@ ti@@ kristu ” la ye . Nyian ne , noov man kasev kpishi mba ve lu ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova tar sha won cii la mba tesen ér mba ve vese ayol a ve yô vea fatyô u zuan a msaanyol ken ivese . Ngu Or@@ jir u Eren Kwagh sha Mimi Hanma Shighe 1 /@@ ⁠ 1 O@@ T@@ A 6 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Mba van@@ den keren Tartor u Aôndo ken uuma vev , shi mcivir u mimi hemba gban ve kwagh a inyaregh ki keren . Nahan cii kpa , ve tile sha mimi ve her shi ve lu a ishimat@@ seen sha kwagh u tom ken uiky@@ angen her . Yange lu hen ijiir i ú hen wer , ior ma ve eren asorabo her ga yô . Mbashiada mbara na mlumun sha mbampin av cii ken Bibilo . U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u wan@@ ye@@ kwa@@ or u i ne nan iyua sha ze@@ ge iny@@ ar , alaghga ka dyako je i ne nan ye . Hanma shighe yô , a kaa ér , “ Mimi ka kwagh u eren be@@ er a mi ga . ” Nahan kpa , u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov mba ng@@ ur karen yô , atesen a aiegh a ke ’ akuraior a yange wa ndor a Iserael la gba hông@@ or ve , nahan ior mba Yehova ya iky@@ ur a ve ne gema ijime a na ve hingir u civir mba@@ aôndo mba@@ aiev . 1 : 13 ) Gba u se dondo gbenda u “ dedoo ” u i lamen zwa u wang ne . Zum u se lu eren msen yô , doo u ishima ia hemba lun se sha nyi ? Se de ser ikyav i Solomon la i lu ic@@ in@@ tan hen a vese nena ? ◆ lamen zwa u wang la . Ma kaa ér : “ Mo , TER , Aôndo wou , M kôr uwegh ough ku y@@ an@@ egh ; M kaa a we M@@ er : De cie ga , M wasen we . ” ( Yes . 7 : 12 ) S@@ aa se eren a mbagenev doo doo ve se tese ser se mba mbadondon mba Yesu Kristu mimi ye . Mba ye kwaghyan kera yô , A tôô iy@@ ongo nahan vough A kaa er : I@@ y@@ ongo ne yô , ka Iky@@ uryan i he i sha awambe A@@ m . Ve tile sha mimi shighe u i va sôr ve la . Doo u se eren msen sha ci u anmgbianev asev . Er Tindi kaa ér i naan ini@@ av mbi nan@@ den kua mbi s@@ ôngon nahan kpa , u Aôndo doon mbacivir un ishima la hemba k@@ an kwagh u sha ishima na . Ashighe kpishi ve gema ijime a Yehova ve yem dondon aeren a u@@ kwaghaôndo mba ityar i i wa ndor a ve la . • Kanyi i doo u se er sha er se war iyange i ji@@ righ i Aôndo laa ? ( Se@@ f . 1 : 14 ) Mkaanem ma Anzaakaa 11 : 4 ma ma er kwagh u iyange ne la ma a va kure vough . Kpa mba gem mba dondon kwaghwan u apostoli Paulu yange kaa ér : “ De or@@ on iyev i ifer sha ifer ga ” la . 6 : 1 – 7 . Gba u se zuan a mbam@@ umbur hanma shighe , er mba ka se zua a mi ken mbamkombo mba tiônnongo man ken kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke kua Bibilo i ôron la ve , se “ taver ken mimi ” ye . Tom u se lu eren heen ne ngu inja er ka u zan makeranta , za ngohol ityesen kpoghuloo sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee nahan ! ” ( Pasalmi 19 : 8 ) Heela tseegh ga , u se eren sha kwagh u se hen la una na se “ hingir kwagh u h@@ we@@ egh ” shi se ur@@ ugh mbagenev se va a ve ken mcivir u mimi . — Tit@@ u 2 : 6 - 10 . Een , yange gba u una lu a mi kpee je ! ​ —⁠ N@@ um . Mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mbara yange ve “ ngohol injar ve kera . ” Er Yesu lu “ or u fan tom ” u̱ Aôndo yô , yange wase u gban akaa agen cii . A shi nan kpa , mbak@@ ov wou mbagenev kpishi ken makeranta mba we akaawan a Bibilo ikyo ga . Paulu kaa ér Aberaham lu shir@@ or shi ts@@ aan ken ut@@ ent@@ i , “ lu keghen gar u a lu a im@@ agh , u Aôndo A lu Or@@ karen man Or@@ maan un la . ” Se mba a vangertiôr ser a zua a ishimaverenkeghen na la hegen . — 1 Mbat@@ esalonika 4 : 15 - 18 ; Mpase 14 : 13 . Kwagh u a ne ve or ka nana nenge fi@@ im la hegen ishima i doo nan ker ga yô , ka sha ci u a̱ shi nan kpa yange i er i ken uwer u A@@ ip@@ or 19@@ 0@@ 6 , ica lu a gba ga maa tar t@@ enger ken uwer u A@@ ip@@ or 18 shi gar la gba usu , ior udubu imôngo kpe , shi vegher u gar la nôngo u vihin cica cii . U tesen ikyav yô , Mose yange “ rumun u i̱ yila un er wan u Wan@@ f@@ ar@@ a@@ o ga . . . . Nahan kpa , alaghga ior mbagenev ken tsombor u E@@ fer@@ aim yevese yem ken haregh u Yuda . Nyian kpaa , aluer i na se ma tom ken tiônnongo ga je kpa , gba u se sue anmgbianev mba i tsough ve ér ve hemen hen atô wase la sha ishima i môm . — 1 T@@ es . Hanma shighe yô ka i gba u mbacivir Yehova vea er nyi ? Kanyi mbahemenev mba kwaghaôndo ve ere , man kwagh ne gema va a nyi ? We TER , U kuma u teman tor , U ngu ityough sha akaa cii . . . . Mimi je , ka takerada u tesen or u lun uma . ( b ) Aluer se soo u zuan a iwasen sha hemen u Kristu la yô , ka mbampin mba nyi se nenge sha mi ? 55 : 1 . ( Pasalmi 119 : 9@@ 5 , 9@@ 9 ; 2 Peteru 3 : 1 ; Yuda 5 ) D@@ i vough er kwase u fan iwer ka nan er iwer i nyo@@ h@@ on atô kposo kposo sha il@@ yô@@ gh@@ on@@ ov i môm i môm nahan , kape nongo u wanakiriki ne kpa ú ne kwaghyan u kuman u ke ’ jijingi sha igbenda kposo kposo je la . Gba u vea nôngo kwagh kpoghuloo shi vea lu a aeren a Orkristu la , er u n@@ orom ikyaa sha kwagh ga nahan ve vea zua a msaanyol ken ivese ye . Sha mimi yô , Yehova wase Davidi sha a@@ yom a na la . Uma Yô Ka Un Cii Ne Sh@@ in@@ ii ? Tom ne lu kwagh u vesen ken uuma vev . 17 , 18 . ( a ) A@@ tô@@ akyaa a Paulu lu nan hen Mbaromanu la yange za kure sha ishimaverenkeghen nena ? Kwagh u kpilighyol je yô , mba@@ zan ad@@ ua nôngo ityav a mba@@ zan ad@@ ua a ve imôngo mba ken ityar igen . Sha iwasen i azende a ase yô , se fatyô u nyôron gir@@ g@@ im@@ nger igen i i tôôn a@@ y@@ ab@@ a yô , hiden yemen ken tar u I@@ tal@@ ia sha u za zan mkohol u ityar i ityar , u i ku@@ mba hen gar u T@@ ur@@ in ken inyom i 19@@ 6@@ 1 la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 32 : 24 - 26 ) Sha mimi yô , H@@ es@@ e@@ k@@ ia ver ikyav i doon tsung i se dondo yô . 15 : ​ 2 , 3 , 5 . Ú teman ú henen kwagh gb@@ ang yô , a lu a inja u m@@ ough@@ on n@@ aregh sha shin duen ke ’ won sha u za zuan a ahumbe a k@@ undun iyol yô . 13 , 14 . ( a ) Ka nyi i̱ fatyô u d@@ an@@ en Yesu sha tom na ga ? Er se vande henen nahan , Yehova yange yar tom a jijingi na ken ijime sha u kuran ior asange asange kua ikyurior i Iserael jimin cii . Vea lu a uya mba do@@ on@@ ashe shi kwaghyan man kwagh@@ man vea du@@ mbur . ( Ps . Ka a kuman er ayange atar nahan yô , maa i hide a az@@ en@@ awambe a ji@@ r@@ en wan , a a hembe doon la , ahar shin atar nahan i haa kwase la ken sa@@ gh sha er nana fatyô u wan iy@@ av yô . A@@ Y@@ A@@ NG@@ E a masejime a tar u Satan ne yange hii shighe u i ver Yesu Tor ken inyom i 1914 la . Mimi je m nenge akaa cii hingir mo m@@ saa sha ci u mfe u fan Kristu Yesu T@@ erem la a hembe ica yum yô . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Heela tseegh ga , i lôh@@ ô hanma ikyurior man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa cii ér ve ‘ cia Aôndo , ve na Un icivir gadia shighe Na u ôron ijir kuma . ’ Kpa Diabolo una fatyô u vihin ieren i dedoo i Mbakristu mba mimi ga . 37 : ​ 27 - 29 . Ior mba lun a gbashima , mba ve yilan ayol a ve ér Mbah@@ enen Bibilo la , hide a ayol a ve ijime , nahan ve time ken Bibilo a ishima i gbar gbar man a ishima i veren , shi ve lu s@@ ônon Aôndo ér a wase ve u kaven i . — Mat . Umbur wer , ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u u@@ wua man iv@@ or i bo sha u ts@@ eng@@ an@@ pasen kwagh u una va er la , a kaa ér , a l@@ ôô iv@@ or i dedoo , shin u@@ wua , ken sule ( ka Mbakristu mba yange i shighe ve mkurem la je la ) , maa or@@ ihyom una va l@@ ôô iv@@ or i bo ken sule shon ( ka Mbakristu mba aiev je la ) . A@@ g@@ umaior agen aa soo u eren batisema sha u i doo mbamaren vev yô . Shighe u Paulu nger Mbakristu mba ve lu Mbaheberu washika la , a ôr kwagh a ve a cia ashe ga . ( b ) P@@ ase kwagh u a vande eren we shin ma kwagh u a er orgen i ôr ú ongo , u a tese ér doo u se or iyev ga yô . Han@@ pe u yange Paulu una za cii , shi yange a lu ikyav i tesen sha ikyaa i kwaghpasen ken “ igbar man ken uya ” kpaa . — Aerenakaa 17 : 17 , 34 ; 20 : 20 . M@@ ne u i ne uumace ér ve̱ nger Bibilo la na yô ngi aa u@@ lum kpen kpen . ( Yesaia 11 : 2 , 3 ) Sha kwagh u kwaghôron u profeti ne a kaa yô , yange jijingi u Aôndo mgbegha Yesu sha u a̱ cia Ter na u sha la . Maa a kaa ér : ‘ Kpa fa nen mimi je , aluer né wu@@ am yô , né va a awambe a or@@ ish@@ ôô@@ gh sha ityough y@@ enegh , gadia mimi je , TER t@@ indi@@ m her a ven ér , m@@ ̱ ôr akaa ne cii sha ato a en . ’ ( Ôr 1 Yohane 4 : 7 , 8 . ) Kape mbatamen mba ken tiônnongo kpaa , vea fatyô u koson se , sha er se lu ikyum@@ u@@ ile i i lu sha ikyev ve je la . 1 : 9 ) Ngeren mban tese er se fatyô u dondon ikyav na la yô . Aluer ikyar u ma ort@@ wer ngi zan hemen u nan jighjigh ér ia fatyô u kôron ak@@ om a ior ave been maa karen a kar z@@ a̱ karen mbau@@ angev ken iy@@ ou@@ ci nahan , doo u ort@@ wer la nana lumun di tsô ér hanma or eren kwagh sha ishima i nan@@ aa ? In@@ i@@ av mbi Tindi tese ér i naan cii , lu mbi i naan hanma inyom sha iyange i nan i@@ w@@ om la hemba lun ini@@ av mbi vesen ye . ( M@@ ika 5 :⁠ 2 ) Ken derianyom u hiihii la , Mbayuda lu veren ashe keghen m@@ ve u Mesiya kpoghuloo . We man tsombor wou di ye ? ( a ) Kanyi alaghga ia na ve mbagen vea nenge ér mcivir u ve civir Yehova la a ngee a mbam@@ yange y@@ um@@ u ? K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , mkohol u ior cii mough ayôôso sha Mose man A@@ ron . Tar u de@@ laa ( ag@@ u@@ ngu a sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe ) Shighe u kwase u anmgbian u beenyol ugen kpe kera yô , taver un kpishi u zuan a inyaregh ki kimb@@ in ya , sha ci u lu kwase na tseegh ngohol p@@ en@@ sh@@ en ye . Maa ve tsua ér vea time sha ieren i sar sar ne imôngo . An@@ th@@ on@@ y : M su@@ gh u . Shi nenge er ikyav i Davidi a ver i dondon gbenda u Aôndo sha gbashima la ia fatyô u wasen se u palegh imeen i nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh yô . Kpa ior kpishi na jighjigh ér , imba g@@ ur@@ g@@ ur la ngu hange hange sha u wuese shi nan or@@ kpen la icivir shi wasen jijingi u nan sha er una za kohol u@@ jijingi mba uter mbat@@ sev yô . Kwaghôron u Peter C@@ arr@@ bel@@ l@@ o J@@ U@@ N 17 - 23 , 20@@ 13 Ve yô , mnder ve la una lu “ mnder u iji@@ r@@ ôron . ” — Ôr Yohane 5 : 28 , 29 ; Yesaia 26 : 10 ; 65 : 20 . K@@ o@@ so inyaregh cii man u yam kwagh ye . Shin er alaghga mbagen vea nenge ér u̱ koson inyaregh cii man y@@ amen kwagh la ka ieren i yan tsegh nahan kpa , gema ka môm ken igbenda i hemban doon , i ia wase or u palegh zayol u iny@@ ar yô . Kanyi kwagh i gbe u iky@@ aior i mbamaren vev ve lu Mbakristu vea tsua u eren@@ e ? I@@ jiir i y@@ eren ia lu sha ci ve shinii ? Kanyi ikyav i hemban cii i lu i tesen a@@ erenakaa a vesen a Yehova a er sha ci u orumace laa ? Anzaakaa 21 : 5 wa kwagh ér : “ Hanma or u nan to@@ l@@ ough kwagh yum yô , ka ken ibanave nan lu zan ye . ” Ishim@@ avi@@ h@@ in na la seer van a va mzeyol . 5 ken atô u hanma iorov deri T@@ i@@ ônnongo u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n He@@ igh@@ ts u yange nyôron mbamkombo hen Iyou i Tartor i shin Betel la kpa lu ken ningir ne , man tiônnongo ne lu a mba ken tsombor u Betel kpishi mba ve vi@@ a ken jijingi yô . ( Mat . 26 : ​ 6@@ 3 - 6@@ 6 ) P@@ il@@ at@@ u kpa kaa ér Yesu “ er ma kwagh man i lu wu@@ an un ga , ” kpa er Mbayuda kaa ér Yesu ngu or u n@@ um@@ un ior ér ve hendan kwagh a gomoti yô , P@@ il@@ at@@ u “ gema Un na er i hange ve la . ” G@@ um@@ kwase Shi@@ ada ugen ken tar u B@@ el@@ gi@@ um u i yer un ér K@@ ar@@ oli@@ en yô , yange za a loho u Tartor hen ngô@@ kwase ugen , kpa ngô@@ kwase ne lu a isharen ga . Akaa ne cii wase se ken tom wase nena ? ( 1 Tim . 6 : 13 ) Se mba ken tar u ú lu sha ikyev i Satan shi ihyom i kôron i du@@ mbur ker ne . Mbamaren shi mba sha ian i dedoo i vea taver mbayev vev asema sha er vea luun a iliam kpuaa vea mbag@@ anden kua mba ve lu u@@ ange ve ze mkombo ken Iyol i Tartor a ve imôngo la yô . Ish@@ ember i “ zan zan ” i í nger ken ivur ne la tese ér Maria yange maren Yesu yô , Yosev hii u yaven a na sha inja i nom a kwase . Doo u se lu a ikyo i wan sha mba ve o@@ gh@@ om wegh sha tom u pasen kwagh shin ve de a de ú ku@@ aa la . I@@ b@@ aver i tom u pasen kwagh i̱ tar sha won cii i̱ ken inyom i̱ tom i̱ 200@@ 6 , i i lu sha peeji 27 la tese wanger wanger ér mbatomov mba@@ jighjigh mban mb@@ á “ eren [ Yehova ] tom . . . tugh man te@@ tan . ” A ôr ve kwagh u m@@ ve u zege@@ can , zum u Ter Yesu una tsaha “ mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ikyo ga la . ” ( 2 T@@ es . Jighjigh u nan wou una hemba wan vande cii . Takerada u i yer ér H@@ ist@@ o@@ ire des en@@ f@@ ers ( Y@@ i@@ ase i I@@ gy@@ am@@ usu ) , u Ge@@ or@@ ges M@@ in@@ o@@ is a nger la , ôr sha peeji 50 ér , “ ken Mbag@@ rika mba fan kwagh ts@@ ura cii , ka P@@ l@@ ato yange hemba ôron akaa aa á hembe b@@ enden a mnenge u ior ve lu a mi sha kwagh u I@@ gy@@ am@@ usu ye . ” “ D@@ I vough er ishimataver i mgbegh@@ an uma nahan , kape mciem di ma kor un je la , ” kape Le@@ on@@ ar@@ do da V@@ in@@ ci lu kaa la . U tesen ikyav yô , C@@ l@@ or@@ is hen Bibilo a kwase ugen u nom na hendan a tom wase yô , iti i kwase la ér Lu@@ c@@ res@@ ia . Kanyi í er a tindi man iji@@ r@@ ôron i sha mimi ke ’ tar u Yuda ? Ab@@ ig@@ ail , kwase u fan kwagh u lu ken Iserael u ngise la ver se ikyav i kwagh u zamber ngu a er yô , shin er zamber u yange na la lu sha ci u kwaghbo u nom na er la nahan kpaa . ( Yobu 14 : 1 ) U tesen ikyav yô , se tôô ser se tagher a ma iky@@ aren nahan se fa gbenda u se kar sha mi ga . Zege@@ ur@@ a@@ ahumbe gba karen b@@ a@@ veraa ; ur@@ a@@ ahumbe ne va a ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a vesen a aa fatyô u u@@ ven gir@@ g@@ im@@ nger i ainge je kpaa yô . Sha nahan yô , gba u se wa ikyo sha kwagh u se tsough u ôron sha In@@ tan@@ et la . Kwase la yange z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu ga sha ci u mci@@ e u cian ior la . S@@ aa kwagh a zua se a tar ne keng ve se kôr cio u koson ayol a ase kua tsombor wase er Bibilo i kaa ér se er nahan ye . Shi za hemen u wan ishima a mbamlu mba ha@@ gh@@ el@@ aa kposo kposo , hemban cii yô , ishimawan i yange wa sha ican i t@@ wer@@ sôron na la . Aluer kwagh ngu nahan yô , doo u se kure ikyaa ser Yehova doo se ishima sha mimi ga shinii ? ( 1 Samuel 7 : 2 - 4 ) A wase ve nena ? M sember ngeren ivur Bibilo i sha iyange la shin takerada wam . * Aluer se nenge a atam a tom u jijingi u Aôndo a eren ken uma wase man ken uma u mba Mbakristu mba nan jighjigh a vese imôngo yô , se kav wang er i hii ve i gbe u jijingi una hemen se kpee yô . Ken kwaghôron u profeti ne , Wan@@ akiriki ne ôr kwagh u Ter na ér : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O u He@@ mban@@ sha , N@@ W ” . Satan Diabolo una ta ityav sha ior i Aôndo , mba i lu inja er mba a or ijime ga la . Kpa er nan ve kwase u Lo@@ ti gema ashe ken ijime ? Yange hen wener un bee iyol , nahan una fatyô u geman kwaghaôndo na gaa ? ( 1 Yohane 4 : 8 ) Kwagh ugen yô , Ruamabera kaa a vese ér “ perapera man iji@@ r@@ ôron i mimi , ka ve ve lu im@@ agh ki ik@@ ôn@@ ough [ ki Aôndo ] ki torough ye . ” ( Or@@ pasenkwagh 12 : 13 ) Se kpa se mba kaan a ior sha ikyev i tom wase u eren shiada , u mbatyomov mba@@ sh@@ aav ve lu nengen sha ú ne ser , “ cia nen Aôndo , na nen Un icivir . ” Er nan ve aeren a dedoo er , ishimawan man dooshima man sar sar nahan ka a kôr ior ken ishima ? Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Shin tar ne yô , ican ngi eren ne ; kpa taver nen asema , Mo M hemba tar ne . ” — Yoh . A lu nan nan kpa , fa wer Yo@@ shia lu wanye , nahan kpa yange fa ér doo u una kôr ijende a ior mba ve civir Yehova yô . Aluer u ker tom ne ga sha ci u ú ishima ngi nyian we er u fatyô u eren u ga shin u ngu a aeren a a kom u eren u ga yô , doo u ú sôn icighan jijingi . ( Marku 14 : 22 ) B@@ re@@ di u yange i er iniongo ne a mi la lu u i er P@@ ase@@ ka a mi i sember been la . Yesaia yange ôr mkaanem man a Mbaiserael . Aluer se lumun Yesu shi i er se batisema ken iti na yô , tese ér se lumun tom u a er sha er se ya ikyar a Or@@ gban la . Yesaia tsengaôron kwagh u Yesu ér : “ Á doo Un iyol a mci@@ e u cian TER la . ” D@@ ondo Ikyav i Ishim@@ at@@ aver i Yesu man M@@ kav Na La Aluer se mba eren ityom i Mbakristu hanma shighe kua tom u pasen loho u Tartor yô , se fatyô u wan ishima a ku u or u doon se ishima . Alaghga u ngu ortamen , nahan u za sôr nom vea kwase u nan , mba ve hingir u h@@ ôron tom shi ve kera ve mbamkombo ga , sha ci u “ akaa a nyian ishima a uma ” yange ve yô . U fa er i lu ve ve ne u lu uma kpa ? Alaghga kwaghwan u or@@ kuran nana wa ve sha dooshima la una maa jighjigh ve , shi una seer taver isharen ve i hiden ken tiônnongo la kpaa . — 1 Kor . Hanma shighe u se lu eren kwagh a ior shin se lu wu@@ h@@ an iyol shin se lu eren h@@ we cii , gba u se umbur kwaghwan u apostoli Paulu ne . A kaa ér : “ Se mba nan ity@@ ô@@ kwagh i nôngon gb@@ ev sha ma gbenda môm je ga , sha u i̱ de t@@ eren tom wase sha kwagh u dang ga yô , kpa se mba pasen ayol a ase ken akaa cii je er se lu mbatomov mba Aôndo yô . ” ( 2 Kor . ( 2 Mbakorinte 6 : 1 ) Heela tseegh ga , aluer se wase mbagenev sha u ve kpa ve̱ zua a myom yô , se lu tesen ser mhôônom ma zungwen ma Aôndo mara ka se gbil@@ in@@ kwagh ga . Hii ken inyom i 200@@ 4 la je , ing@@ y@@ egh ki up@@ ania mba ke@@ ke seer ken tar u T@@ ur@@ ke@@ y kuma 2@@ 45 sha ityough ki deri Nahan á kôr no@@ mbor na shi a gema kwaghôron la . Kwagh ngu môm u se fe ser una er keng yô : ‘ Iyange i Ter ia va ’ kpee je . — 2 Peteru 2 : 5 , 6 ; 3 : 10 . Gba u nom u nan lu ityough he ’ ya la nana̱ eren a kwase u nan sha dooshima a u t@@ angen iyol shio sha u keren kwagh u hemban doon sha ci u kwase u nan . I@@ GB@@ EN@@ D@@ A I ER@@ EN I@@ Y@@ U@@ A Hanma shighe yô , Yesu yaren tom a Ruamabera ken ityesen na . Á yar tom a tser u vi@@ di@@ o u Jehovah’s Witnesses — The Or@@ g@@ ani@@ z@@ ation Be@@ h@@ ind the N@@ ame man an@@ takerada u Mbashiada mba Yehova — Ka Un@@ ô I@@ or@@ o ? la , nahan á pase ior mba Mbashiada ve lu jim jim yô . Icighan jijingi u Yehova mgbegha Davidi sha u a pase se se fa ser Yehova ka a hungur aeren a ase a bo la , kpa aeren a ase a dedoo la yô a lu a mi ken ishima her . Sha nahan yô , doo u se er msen ser i tsegha iti i Ter wase u sha la , shi Tartor na u kar a hemen u Satan shin tar ne kera . Kpa yange gema mnenge na , nahan a za tema hen ijiir te@@ en akaa sha er una pasen ior mba y@@ amen akaa kwagh yô . Iyange ia mir@@ en yô , nan hide a ilev mb@@ ira hen ity@@ ôr ile , nan va tile hen h@@ unda , nan ôr í shighe u ia karen u nyôron ken ity@@ ôr la sha u nengen ér mô hungur ken to@@ ho ga . . . . Nahan kpa , a hemba doon ior kpishi u ma ve sar ku hen ya ve ken bem ape tsombor ve ua lu nengen sha a ve sha dooshima yô , kpa kwagh u vihin yô , mbagenev kpishi mba hembe saan ku ken iy@@ ou@@ ci a u or lun her shio man i lu ken ican shighe u i lu eren ve t@@ wer u ci@@ er iyol u sha i@@ wa@@ v@@ aren la . Iky@@ urior i yange i gema Tartor la i na i̱ la ka “ Iserael u Aôndo , ” Iserael u ke ’ jijingi u̱ a kohol cii a lu ior 14@@ 4,000 mba i mar ve sha jijingi v@@ é lu mbadondon Yesu Kristu la . Yange i lu tôvon Mbashiada a ican nahan ve er nena ? A fatyô u su@@ ghun orgen ken hanma mkombo ga kpa , i de vihin nan ga . ( b ) Nyian kpa , mba nengen a m@@ hembe u tartor u Aôndo nena ? Gba hange hange u se fa tindi u Yehova a we sha kwagh u awambe la shi se kuran un sha ci u nyi ? ( Ivur 1@@ 24 , 1@@ 25 ) Shin er se ‘ ker hanma gbenda u aiegh i@@ ho@@ m ’ nahan kpa , gba u se s@@ ônon Aôndo ser a wase se sha er am@@ een aa na se yina ishima se per tindi na ga yô . Mba@@ y@@ ev@@ kasev mba ve tema sha te@@ bu@@ l ape mo kpa m tema la ve lu lamen sha kwagh u kwaghaôndo , nahan wan@@ kwase ugen ken atô ve pin@@ em kwaghaôndo u m lu ker yô . ” C@@ o@@ v@@ il@@ le ) , 10 / 15 U tesen ikyav yô , Aôndo tôndo zwa a vese ér , aluer se ver mcivir na hiihii ken uma wase yô , una kure mbamgbe asev mba sha iyol . AG@@ U@@ M@@ A@@ I@@ OR agen aa lu Mbakristu yô , yange tsua ér aa za nenge fi@@ im igen . Ne fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh kpaa ga . ” — Luka 16 : 9 – 13 . Er Yehova a lu a tahav mbu eren kwagh ne iyol na nahan kpa , a na Wan na tom ne . F@@ o@@ to u ken iy@@ an la ka : A@@ us de@@ m F@@ und@@ us der M@@ Ü@@ N@@ C@@ H@@ N@@ ER O@@ L@@ Y@@ M@@ P@@ I@@ A@@ P@@ AR@@ K G@@ MB@@ H , M@@ ü@@ n@@ c@@ hen Yesu ôr kwagh na ér : “ A tile sha mimi ga sha ci u mimi ngu ker a na ga . S@@ ea fa shin sea fa ga kpa , ka ican u fan ser se mba a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ken a vese . Shighe u nyôr anyom 40 la , yange gba kpee u Mose a nenge sha iyol na ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . Kpa er mba karen gbenda sha any@@ inya man u@@ j@@ aki lu zan se ayôôso ato yô , se kende a imo sha . Shighe u Yesu lu anyom pue - kar - ahar la a fa Ruamabera tsema tsema 18 , 19 . ( a ) Cii man se war se nyôr ken tar u Aôndo u he la yô , ka nyi i gbe u se ere ? * Kwaghôron u Paulu ôr sha zamber la gema na ian i M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la vea kegh ato a ungwa kwagh u lu a mi u ôron la . Peteru man mbaapostoli mbagenev ôr gbar gbar ér : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” SH@@ I@@ G@@ H@@ E u se undu tar u bo ica lu a gba ga se hingir u dondon ior mba Yehova la se nenge er ve lu a dooshima hen atô ve shi ve we ayol a ve ikyo yô , nahan kwagh ne doo se kpishi . 8 : 12 . ( b ) Ka mbampin mba nyi se lu timen sha mini ? Kpa kwagh er vihi yô , ior ka vea doo ayol a ve je kpa , ashighe agen dooshima la a ngô@@ ôr ga . Mbat@@ omov mba Aôndo mba jighjigh mbagenev kpa yange ve zung@@ we shi ishima i nyian ve . W@@ a Iyol You Sha Iky@@ ev I T@@ ahav Mb@@ u Aôndo A Ver La Sha Mimi Se tese ser se kera mba uma sha ci wase ayol a ase ga nena ? A shi a kaa ér : ‘ K@@ ar nen u@@ jijingi , sha u ne fa aluer ka her Aôndo ve dugh yô . ’ Se fa akaa a i lu tesen se nyian ér se eren la tsembelee kpa ? A@@ mba@@ akaa er Bibilo i henen a ior sha uya man u pasen ior mba ken ityar i ken won kwagh shi eren mcivir hen tsombor hanma shighe shi eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave vea U@@ kô@@ m@@ ati@@ i Mba W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci man u eren kwagh sha inja shighe u se ze mbam@@ kohol mba vesen la nahan . Shighe u or nan hii se yô , se tese ser se soo u lun ken bem sha u den nan kwaghbo shi hungur a zayol la . * A̱ shi nan kpa yange Mbakristu mba Heberu mba ve ôron ruamabera u Paulu la ho@@ gh@@ ol a kwaghôron ne shi ve fa ityakerada i profeti tsema tsema kpaa . ( 2 Mbakorinte 13 : 11 ) Nahan cii kpa , aluer a@@ ah@@ e u sha gba@@ aôndo va tser se , shin ma tôv@@ ac@@ an shin m@@ taver u iny@@ ar nahan se er nena ? 2 : 28 ; 3 : 1 , 2 ; 7 : 6 , 7 . Er nan se yer ityakerada ne ser akaa a injaa ? Ka sha ci Na man m de akaa cii a sa@@ am ye , m nenge a hingir mo hông@@ or . ” ​ —⁠ F@@ il . 10 , 11 . ( a ) Iky@@ um@@ utya i Shi@@ ria yange i kase Elisha nahan wanakiriki na er nena , Elisha di gema er nena ? Me er nan ve a hemba saan un i@@ yo@@ loo ? ’ Aluer se mba henen sha kwagh u mkpeyol wase karen ikyar inya yô kwagh la una mgbegha se u eren nyi ? ( Mbaefese 1 : 9 , 10 ) Awa@@ shima u vesen u Yehova yô ka u kohol akaa a sha won , a a lumun u suen hem@@ en@@ tor na sha dooshima la cii sha u a lu ken mzough yô . W@@ any@@ e@@ kwase u lu anyom 32 u i yilan un ér L@@ is@@ a * la pase er yange un va hingir u lun a iwuese sha m@@ lu@@ a@@ inja u kwaghhenen u sha inja man u henen ken ishima la , wener : “ M eren batisema ken inyom i 199@@ 4 la kera yô , m lu tse@@ vaa ken mimi je kuma anyom ahar . Gbenda ugen u se tese ser se mba veren ishima sha ayol a ase yô , ka u wan ishima ke ’ mlu wase u Mbakristu ne . Er Paulu lu a ishimaverenkeghen i doon tsung ne ken ishima yô , a pase e̱r or a hii ve nana nyôr ken m@@ mem u Aôndo yô . Ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la man m@@ s@@ ange u sha dooshima samber sha tar wuee . ( 1 Yoh . 5 : 19 ) N@@ ongo u ifer ne ngu hendan kwagh a gomoti u Aôndo , u i ver un sha tindi la , shi ngu karen jighjigh u ior cii ve ne hemen u Aôndo la . Shi sha shighe u U@@ shia la , i na Amo@@ shi , Or@@ yuda u lu “ or@@ kur@@ an@@ ilev man or@@ sôron iky@@ on i t@@ ur ” la tom u profeti . Sha gbaa u Bibilo i ôron yô , kwagh ne hemba k@@ an mimi nahan vough . Kwagh@@ henen u hen tsombor la wa u ônov karen iyol ayol a ve sha er aluer or pine ve mpin sha akaa a ve ne jighjigh a mi la kpa vea fatyô u nan mlumun shi tesen ér akaa a ve hen la ka a mimi yô . Se fa shi se lumun ser Yehova ngu eren tom a mba ve hemen ken tiônnongo la kpa ? Kp@@ iligh Yesu iyol er Yosev man Maria ve fetyô u fan ape un lu ga yô , tsô á pine ve ér : “ Ne kera fa er i lu u Me lu ken akaa a T@@ erem keng gaa ? ” ( b ) Ho@@ sea 2 : 18 kure nena ? ( Yosua 12 : 7 , 24 ; 1 Utor 16 : 5 , 6 , 8 , 15 ) Takerada u pasen akaa ugen kaa ér , “ ka inja er gar la yange doo ashe kpishi yô , ka nahan ve i er kwagh na heen ye . ” De se time sha kwagh u agumaior agen a a lu eren tom ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o hegen ne , tsô se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban . U nomso@@ or man kwase sô@@ ôr ayol a ve sha inja la ka a va a iember , shi a va Aôndo a icivir Ikyav i tesen yô , mbap@@ asenkwagh yange ve lu ken tar u B@@ ra@@ z@@ il shighe u i hii tin@@ d@@ in mbam@@ ishen ken tar shon ken inyom i 19@@ 45 la yina iorov 4@@ 00 . Sha ci u nyian ne kpa , ior mbagenev mba a uya vev , mbagenev je yô maa u@@ zege@@ mba@@ y@@ aav . Kwagh ne ka a na ishim@@ any@@ ian kpishi . Mayange se na Diabolo ian ken tiônnongo u Kristu ga . Alaghga kwagh u Yesu ôr la yange una lu ior kpishi mba ve lu ungwan a na la ib@@ u@@ me@@ kwagh . Kwagh ne tese se akaa ahar . W@@ ea lu wan a wa iky@@ ondo yô , u ngu sha shighe u “ mkav [ wou ] u ken ishima ” a lu vesen hemban ave a tse yô . 7@@ 8 : 4@@ 9 - 5@@ 1 . Or u se lu ôron kwagh na heen ne ka apostoli Paulu . Sha mimi yô , lu or u fan tom shi za iky@@ ura sha tom na kpaa . 13 : 4 . • Ka iky@@ á@@ r i nyi yange Yesu ya ken mlu na u tsuaa cii man hingir or laa ? ( Pasalmi 10@@ 2 : 17 ) Pasalmi 10@@ 3 ôr se kwagh u erdoo u Yehova man mhôônom nam ma zungwen . Ter ugen shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca , u a lu a ônov mba nomso uhar yô kaa ér , “ ashighe kpishi se mbamaren ka sea nenge a kwagh u Bibilo i er la ga kpa , mbayev ve nenge a mi . ” Anmgbian u kwase ugen u a eren tom u pasen kwagh hanma shighe i z@@ ur@@ um anyom 50 hegen yô , pase iwasen i un kua mbagenev mba lun kwa@@ v ve zough a mi yô , ér : “ Yange mbatamen asev ve za se up@@ ania inya , iwer ia karen kpuaa yô , shi ve za se inya . A@@ tindi a Aôndo na sha ikyev i Mose la tese icighan@@ mlu na man m@@ doo u mimi a doo un ishima la , man er a keghen a kegh iyol u den kwaghbo shi a we ishima kpaa yô . “ K@@ um@@ ashe ka ic@@ ugh , doo@@ ashe ka gbil@@ in@@ kwagh , kwase u cian TER yô , ka nan á wuese nan ye . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 31 : 30 . 2 : 21 ) Akaa agen kpa aa fatyô u van or ah@@ enge . D@@ ugh mbaapostoli mba 11 mbara kera yô , ka unô kpaa vea va zua a mtsera u Tartor laa ? ( Luka 5 : 29 ; Yoh . 12 : 2 ) U hemban cii je yô , ashighe kpishi Yesu yange a ver shighe u eren msen shi gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi shi me@@ men . — Mat . Ngeren u u Awa@@ ke ! la cii p@@ on ityesen i aiegh i aka@@ au@@ ma gba duen tsô la , man ityesen i í gba akaa cii anyom udubu kpuaa tseegh ken ijime la . Kristu kaa wener “ or u nan lu a ato yô , nana̱ ungwa kwagh u Jijingi A lu ôron a iniongo i Kristu yô . ” Ior kpishi hen an@@ ter@@ egh la lu a̱ ungwa loho u dedoo ne ga . ( Genese 18 : 20 , 21 ) Aôndo yange tsen@@ ga fan tu ifer u i lu eren ken ag@@ ar a ahar ne ga . Mbagenev ka ve nder pe@@ pe ve ôr takerada shi ve gbidye kwar , maa ve er msen . Er se lu van@@ den keren Tartor hiihii yô , se fa ser kanyi ia b@@ unde ga ? Shin er lu a mfe kpishi nahan je kpaa , hemba wan mba ve ungwan a na mbara ikyo a iyol na . Aluer u ngu gbidyen kwar sha dooshima u Yehova a tese u la yô , kwagh la una wase u u seer lun a na kôôsôô . Hii nan ve ior cii fa Ru@@ tu ér lu “ kwase u injaa ” ? Nenge er kwagh yange hemba Satan sha wono ! Yakob man Yosev yange ve nenge a ieren i dedoo ken ior mba hen tsombor ve nena ? Kpa sha mimi yô , ne doo mbamaren enev ishima . Mbam@@ zeyol mba I@@ yol@@ been N@@ on@@ go@@ ior u i yer ér Ma@@ ya la kpa ngu môm ken ini@@ on@@ go@@ ior ne . M pine môm ken anmgbianev mba ve tese se mbara aluer mea er ma kwagh u bo yô . ( Pasalmi 1@@ 10 : 1 ; Aerenakaa 2 : 32 , 33 ; Mbaheberu 10 : 12 , 13 ) Hii shighe u i ver Yesu Tor la je , ngu sha ian i una c@@ agh Satan or@@ ihyom na u vesen la ityough , una tim un kua vor na gbem sha won . — Mpase 11 : 15 , 18 ; 20 : 1 - 3 , 10 . Yesu yange fa je ér , er ve ye dyako u m@@ yen u a ne ve orumace nan gbe kera yum la yô , a gba u vea nôngo kwagh ve vea fatyô u eren hanma kwagh u ve soo u eren ken mcivir u civir Yehova ye . Se mba pasen mba@@ wan@@ ndor a vese loho u dedoo , kpa er se lu mbadondon Yesu yô , se mba “ ior i tar ne ga . ” U tesen ikyav yô , u v@@ ô@@ son ikp@@ ela u@@ kase la ka kwagh u í eren wuee ke ’ tar u S@@ ene@@ g@@ al yô . Shi Mkaanem ma Aôndo er tom ken a na je ikp@@ ur vi@@ a shighe u C@@ le@@ ve@@ land hii u pasen mbagenev mfe u un z@@ ou a mi ken Bibilo la yô . Sha hiihii la , alaghga u dugh akaa a kwagh a hembe gban we sha mi la tseegh . ( Duteronomi 9 : 5 ) Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase a Bibilo , H@@ en@@ ry H . Awa@@ shima u hiihii u a doo ior kpishi yô , ka u nengen ér ve ôr Bibilo jimin cii ve̱ bee . “ Hii Nan Ne V@@ ande V@@ an Ga ? ” Kpa iniongo igen i i er i hegen i hembe anyom 3@@ ,@@ 5@@ 00 la yô , u fa kwagh u i kpa ? Nahan kpa , u seer fan tom yô , we kpa u wase tiônnongo u dondon igbenda i he i eren kwagh , i nongo u Yehova , u u lu yemen hemen hemen la , u ve a mi la . M@@ fe u se zough a mi sha kwagh u Kwagh@@ fan man Per@@ apera man T@@ ahav man Dooshima u Aôndo la , kure hanma isharen yase i ken ishima man i ken mhen wase kpaa . Yesu yange a er a mbayev mb@@ akiriki nena ? I tsegha ve sha u ve “ yôô aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila [ ve ] ken ime , A va a [ ve ] ken iwanger Na i kpiligh iyol la . ” ( G@@ al . 3 : 7 - 9 , 14 , 16 , 26 - 29 ; 1 Pet . Er Yehova yange yar tom a uumace mba ve yen la yô , nahan a na se kwagh u kwagh a gbe se sha mi la vough — ka ngeren u i lu “ Aôndo A ne i nger ” je la , nahan kpa i nger un sha mlu u orumace . Saan se cii iyol er se z@@ ou a mimi u Bibilo u a kange se shi a gem aeren a ase a sha inja i gb@@ ase@@ ela la se hingir iyôngo i i lu sha ikyev i Or@@ kur@@ an@@ ilev u T@@ amen Yehova Aôndo nahan . [ F@@ o@@ to u sha peeji 22 , 23 ] U seer yô , mbag@@ e@@ man Bibilo kpishi dugh iti i Aôndo , ka Yehova je la , ken mbam@@ gem mba Bibilo vev sha , shin er i nger iti la ken ngeren u hiihii u Bibilo la i hembe kwa 7@@ ,000 nahan kpaa ! I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i Paulu a t@@ ér i̱ heen sha u pasen ér kwagh ngu “ dang ” la , ka i̱ shon i môm i yar tom a i̱ ken S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta u ken zwa Grika la u ngeren ishember i Solomon yange t@@ è@@ r i̱ ac@@ in imôngo ken takerada u Or@@ pasenkwagh sha u pasen er akaa a lu “ gbil@@ in@@ kwagh cii ” ye . — Or@@ pasenkwagh 1 : 2 , 14 ; 2 : 11 , 17 ; 3 : 19 ; 12 : 8 . T@@ erem kenger or la be@@ elee , bugh zwa ga zan zan or la kar yemen . Er nan ve i lu a inja kpishi u wan ats@@ am a ishima i môm shighe u i nyer mbamkombo mba ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Anmgbianev av mbagenev va hen ya u mbamaren av la va nôngo ér vea ge@@ m@@ am ishima . Sha ayange a tsuaa la kpa Mbakristu y@@ aan atsan nahan . “ Sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 26 , inyom i 19@@ 5@@ 7 la , d@@ as@@ enda kô@@ rom . 1 : 8 ) Kwagh u sha uhar yô , a gba u a ver gbenda u a naan mba ve lu eren tom ne kwaghyan u ken jijingi shi a nengen sha a ve yô . Gi@@ di@@ on y@@ ôr ort@@ yom la iwer . ( Gen . 30 : 43 ) Kwagh ne doo Yakob tsung , nahan a er msen u wuese Aôndo , a kaa ér : “ Mo m kuma sha erdoo ne cii , man sha mimi ne cii , u U er a wanakiriki wou ne ga ; gadia iyange m p@@ eren Y@@ ord@@ an ne yô , m lu a a@@ ga tseegh , man hegen yô , hingir ak@@ um ahar je . ” — Gen . M@@ Ô@@ M ken ud@@ a@@ im@@ om@@ di mba i hembe fan ve nyian yô , ka u i yer ér 5@@ 30 - car@@ at S@@ tar of A@@ fri@@ ca la . P@@ ase inja i kwagh u Yesu kaa ér : “ M va sha u nan mp@@ av ” la . Ka sha nyi gbenda upristi yange ve lu l@@ ahan te@@ b@@ ur u Yehova - a ? Yehova p@@ aa mbaapostoli ityough kua mbagenev sha m@@ tsaha u lu u vea ya la , a nenge ve ér ka mba i p@@ aa ve ityough sha ibo ve i sha mar@@ ami la yô . Nahan kpa , aluer or ngu ken tiônnongo ne tseegh maa nana za hemen u civir Aôndo sha mimi ga . Ikyav i T@@ esen i Ishim@@ a@@ wan i Kristu La M vôso nom u cian Aôndo , mba yer un ér Jon@@ a@@ than . Se er ivese anyom at@@ ar@@ atar hegen shi se mba doo doo . Er ishima za un iyol ér alaghga Shi@@ ria una va hemba Iserael ityav yô , a za vaa a Elisha . ( Ôr Duteronomi 32 : 9 , 10 . ) I@@ jiir i Yehova yange tsua ken tar u Iserael ér i civir un her la lu icighan@@ jiir . ( Aer . 4 : 20 ) H@@ ingir torough torough u mbadondon Yesu mba jighjigh , kua se kpaa , se lu a tahav mbu shon môm , mbu Aôndo a ne la , “ ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” — Mat . 17 , 18 . ( a ) S@@ av pasen uiky@@ ur@@ mba@@ yan at@@ ar@@ atar mba ve gbe ve zough sha kwagh u Tartor , mba se tim sha mi la . ( b ) Se fatyô u lun a jighjigh u nan u t@@ enger ga la sha kwagh u Tartor sha ci u nyi ? Nahan aluer se mba eren sha akaawan a ken Bibilo shi dondon iwasen i tiônnongo u Yehova u a lu tar sha won cii ne a lu wan se la yô , mayange je se gba ijime ga , kpa se yemen a yem hemen . — Ps . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 22 , 23 la ] Or@@ t@@ yom u Aôndo tindi un hen profeti ne , sha u a za taver un ishima yô , ôr un er i hii ve un ti@@ mb@@ ir u van yô . Ka wea tôvon sha kwagh yô , ú ker av@@ indi@@ r a a wase ú u tôvon sha kwagh la yô . Daniel kaven ér alaghga tsô kwaghhenen la una hendan a Tindi u Yehova yô , a lam a or u nengen sha a ve la sha kwagh ne . M de m@@ sô@@ rom ma man karen ikyaa inya la , shi m de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ om . Mba ve fe kwagh u Yehova Aôndo kua iyua i iv@@ es@@ egh i a ne se la i kom ve ga , shin ve fe a fa ga ku@@ aa je kpa mba tesen iwuese sha ivese ve . Ashighe agen yô , mbamaren vea fatyô u lumun kwagh u ônov vev ve soo la , aluer kwagh shon hendan a atindiakaa a Bibilo ga yô . Aluer se ver ishima sha mbam@@ pase mba Aôndo yô , se zua a mfe u kwagh a gbe sha mi sha u palegh m@@ tsu@@ m u tsu@@ men yemen sha igbenda i taregh i ifer la . 4 :⁠ 5 ) Se kpa kape ishima ka i mgbegha se u pasen ior mbagenev mkaanem ma Aôndo shi kuran atindi a na agen kpaa je la . W@@ ea ungwa yô , mba taver we ishima ér u za a loho ne hen mbagenev kpaa . Yo@@ shia dondo ikyav i bo i ter na A@@ mon la shin yange dondo ikyav i dedoo i M@@ an@@ ase , ter na u vesen ver zum u a gema ishima laa ? — Nahan kpa , Bibilo kaa ér : “ a lu keghen gar u a lu a im@@ agh ” jim jim la . ( Heb . 11 : 10 . ) Se fatyô u tesen dooshima hen anmgbianev mba se fe ve jighilii ga la nena ? Kpa m kav e̱r kwaghwan la a dugh hen Yehova man i lu kwagh u lun se a iwasen tseegh a er se yô . Paulu tôô Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara kar sha alegh a iyolough a a eren tom ken mzough , i lu Kristu a lu Ity@@ ough sha mi la . Mba ze yô , ve zua a R@@ ah@@ ab@@ i u lu id@@ y@@ a@@ kwase la . Kwase ne yer ve sha u ior mba tor u Y@@ er@@ ik@@ o tindi ér ve za kôr ve la ve de kôron ve ga yô . Shin g@@ ô@@ g@@ ô zende u wanakiriki la a zende la una due gbilin ase@@ e ? Yesu gema kaa a mbaapostoli nav ér : “ V@@ a nen , ne tseegh , hen ijiir i or lu ga yô , va mem nen kp@@ egh@@ ee . ” U er nan ve u wase wan wou u a lu hi@@ an la u lun a aeren a dedoo ? 6 : 9 , 11 , 19 , 20 ) Se na jighjigh ser Yehova una ver se doo doo er a t@@ ende zwa nahan . ( Mpase 7 : 1 - 3 ) Er anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem mbara ve fe ér kwagh ngu nahan yô , ve kange ishima dông ér vea za hemen u ‘ eren kasua ’ u i we ve la sha jighjigh . Er ashighe kpishi m ôr Bibilo nahan kpa , m nenge mer ngi a iwasen keng ga . Aluer se tôô gbenda u Yesu tesen ior la se kar sha u mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda tesen la yô , se nenge wang er ityesen i Yesu hemba i ve yem zende zende yô . Elisha kav inja i kwagh ne . Kanyi i tese ér Yesu yange lu “ ic@@ u@@ wan ” u Yehova , er i tsengaôron ken Yesaia 42 : 1 nahana ? Nyian kpa , doo u Mbakristu mba mimi vea lu a ieren i hiden a iyol ijime la . Er se lu Mbakristu mba se tsegh ayol ase yô , se mba a iember sha kwagh u ka a wase se u palegh “ aeren a im@@ egh a a lu a inja ga ” la . K@@ ohol Iyol K e@@ ghen A K egh Iyange I Yehova Inja na yô , vea va lu shin tar ne gbem sha won ! T@@ U@@ G@@ H ile , kpa uwer gema ta sha gar u Yerusalem wanger wang . Ve T@@ ile D@@ ông Shin er Ve lu T@@ a@@ gher a Mbam@@ zeyol Nahan ( a ) Á pase “ mimi ” ér nena ? Apostoli Paulu yange kaa a mbananjighjigh a na imôngo sha derianyom u sha hiihii la ér : “ Hegen se mba nengen ken ijingi c@@ ing . ” M ny@@ iman kwagh a ve mer akaa agen a i er sha Mbashiada mbagenev la aa lu a mimi je kpa , akaa a Mbashiada ve tesen la har sha Bibilo . Mbahemenev mba shin t@@ ine nger washika hen atôônanongo kaa ér : “ Icighan Jijingi kua se kpaa se nenge doo u sé kera seer ne kwagh u y@@ uh@@ wan ugen ga , saa kwagh u a lu u eren keng ne tseegh : Ny@@ agh nen akaa a i s@@ enge sha ak@@ ombo yô , man awambe kpaa , man kwagh u i s@@ enge a s@@ ôngo ga yô , man shi idya kpaa ; aluer ne ny@@ a@@ ghen akaa ne nahan yô , á kpe ne iyol je . ” — Aerenakaa 15 : 28 , 29 . Or@@ pasalmi ngise tsengaôron ér “ mhôônom maa kôr [ Yesu ] a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave ” kpaa . Mba@@ yev mba lun anyom pue kar mbagenev kpishi ka i hemba doon ve u van@@ den henen sha ma kwagh u ve soo u eren la ayol a ve cii ve ve mase ôron mbagenev ye . H@@ ua man ieren i or soon iyol i nan tseegh la du@@ mbur shin tar nyian . Ngu u wase se u kôron mbamhen mba Aôndo mba se hen shin takerada mbara saan a mi ken ishima . ( Ôr Yeremia 31 : 34 . ) A er tom a mo imôngo sha Loho u Dedoo er wan vea ter nahan . ” Mor@@ de@@ ka@@ i fe kwagh ne yô , a “ ta m@@ ze@@ mba uya , ” shi a “ haa m@@ t@@ w@@ em iyol ” kpaa . M fa kwagh u K@@ o@@ j@@ o una tsua u eren jighilii ga . Apostoli Paulu tôô kwagh u Mbaiserael la wa se kwagh ér : “ Se nôngo nen tsung u nyôron ken m@@ mem la sha er ma or nana̱ de gb@@ aan sha inja i i@@ he@@ mb@@ e@@ ato la ga ” yô . — Mbaheberu 3 : 16 – 4 : 11 . s 4 : 6 ; Luka 11 : 9 , 13 . A kaa wener : “ Kpa mo yô , doom u mgb@@ ôghom a Aôndo . ” ​ — Pasalmi 7@@ 3 : 28 . Ka mbampin mba sha kwagh u M - umbur mba nyi ve lu inya mba se time sha mini ? 22 : 36 - 38 . Ka vea nengen nahan yô , ishima i ny@@ ima ve ker ve gba nôngon kwagh sha ci u ônov vev sha er ve kpa vea gande a lu a kwagh ave , shi a kpe ve iyol yô . — Or@@ pasenkwagh 3 : 13 . Ka a lu nyi je mbamaren ve nenge ér mbayev vev fa u eren kpa , ka i doo ve kpishi u wasen ve sha u ve fa u eren kwagh shon tsembelee . “ Akaa a i nger ken atindiakaa la ” yange tese uwegh sha mnder u Yesu Kristu shin ku nena ? PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 3 , 65 ▪ Yesu K@@ o@@ so I@@ kp@@ elaior sha Iky@@ ev i As@@ an@@ de@@ aior K@@ pu@@ aa A@@ tô@@ ôkyaa nga kpishi . Apostoli Paulu yange yôô ér : “ K@@ pas@@ h ! M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! Hii nan ve u tseghan ayol a ase sha ci u Yehova la a ne se m@@ saan@@ yo@@ loo ? Paulu yange a yar tom a Mkaanem ma Aôndo ma i nger la a ôr kwagh a ior kpishi i kuma ve ken asema , ve ngohol mimi u Tartor la . Kpa hide an@@ zaakaa agen a Yesu yange ôr vighe vighe la di ye ? Mbashiada mba Yehova mba eren tom u Yesu yange ts@@ eng@@ ak@@ aan ér mbadondon un sha mimi vea lu eren ken ayange a masejime la ken ityar 2@@ 35 . Yange kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — Mateu 24 : 14 . Shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har hii ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la , i tindi ve ér ve za er tom shin Betel , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , u lu ikyua a gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y la . ( Mbaromanu 12 : 12 ; 15 : 4 ) Ú na mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ishimaverenkeghen , gadia ú wase ve u fan er atô@@ akyaa a vesen a lu a vea na jighjigh ér ashighe a dedoo nga van yô . Kwagh la na ishima hemba vihin mo ker cii . ” I ngohol mo saan saan , nahan kwagh ne doom je zua ga . Kpa F@@ ar@@ a@@ o ungwa imo i Yehova ga , nahan a venda u nan Mbaiserael ian ér ve due . 10@@ 3 : 14 ) Sha nahan yô , a ver ishima ér se wa ishima a mbamzeyol sha tahav asev ga , kpa ka a na se iwasen i ter a wan . Mbakristu mba mimi doo ayol a ve tsung . Satan tese ihy@@ agh tsung nena ? Anyom a karen ken ijime er 2@@ ,@@ 3@@ 00 nahan la , Mbayuda kpishi za lu hen gar u A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia , ken tar u Igipiti , ape i lamen zwa Grika la , nahan gba u a gema Bibilo i ken zwa Heberu la ken zwa Grika . “ Nenge , tor ugen [ Yesu Kristu ] una tema tor sha perapera , ati@@ ator kpaa aa kura tar sha iji@@ r@@ ôron i mimi . ” — Yesaia 32 : 1 . M@@ we u se ker cio u wan ishima a ah@@ endan la ka ikyav i tesen ér jijingi u Yehova ngu sha a@@ vese je la . Ior mba tor@@ on asema mban cii yange ve hen ér mba eren kwagh u shami . la tese ér Yesu ban a jighjigh u nan shinii ? Ka un jighilii a lu I@@ mbor i icighan@@ mlu ye . Kwagh ne ka mimi kpa ? Nahan kpa , Bibilo venda ah@@ ir a eren . ( L@@ ev . 19 : 26 ; D@@ ut . Hen ior mbagenev kpishi yô , tô@@ mon tsô kpa vea t@@ ôm á ga . Se kpa , zum u se lu pasen ior loho u dedoo yô , doo u se wa ikyo tsung sha er se ôr kwagh a ve sha gbenda u ishima ia vihi ve ga yô . Shi yar tom a Ifa mee Adam gba ken isholibo . Bibilo yila kwagh u tô@@ mon ér “ mhen u a lu u inj@@ aagh ga yô . ” 2 : 2 ; Heb . 5 : 5 , 6 ) Heela tseegh ga , yange i tsegha Yesu sha icighan jijingi , lu sha u sh@@ igh@@ en un mkurem ga ; shi ka sha a tem tor ye , ka shin tar ne ga . Ôr igbenda iny@@ iin i sôron ayôôso i í ter shin heen ne shi nenge er atindiakaa a Bibilo aa wase u u sôron ayôôso sha dooshima man sha gbenda u heen a he@@ e ikyar u ga yô . Kpa Saulu pase er i lu Yehova a hembe ityav yô , a kaa ér : “ TER na myom ken Iserael nyian . ” — 1 S@@ am . D@@ ugh ityesen i i lu tesen ior sha tar cii la kera yô , Aôndo ver gomoti shin “ tartor ” u ú lu a tahav mbu van a bem sha tar cii yô . I@@ jiir ne ngi a ityakerada i pasen loho ne ken ijô i hemban 7@@ 00 . Nahan kpa , fa wer ivur la shi kaa ér á saan ior mba dedoo iyol sha “ m@@ ngee u bem . ” 17 : 15 - 17 ) Anmgbian Mor@@ r@@ is ta icin ér zum or nan nenge akaa a kpilighyol ken abaver yô , nana de kaan ér , “ A shi nan kpa ka Armag@@ e@@ don je ne ” ga , sha ci u akaa a nan nenge sha abaver la nga kuren akaaôron a profeti ne ga . Yange ôr a mbahenen nav mba jighjigh mbara ér un ngu yemen una za sôr ijiir sha ci ve sha er vea za tema tor a na imôngo ken iengem na yô . Bibilo kaa ér : “ Or@@ perapera ka nan gba kwa ta@@ ankar@@ uhar kpa nan mough ” sha . E@@ m@@ man@@ uel ka ortamen u wasen mzough u mbatamen tom ken tiônnongo . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 3 , 36 Kpa mbagenev yô , yange ve er kwagh sha lan sha ci u ve lu a ishima i civir Aôndo ga , shin kwagh u Yesu doo ve ga shin ve lu a im@@ or@@ shima a na , gayô ve kôr un a kôr ihyom jighilii je . Y@@ oung People As@@ k , T@@ ihi u sha 2 la taver mbayev asema ér ve lamen vea mbamaren vev . Yange se nenge ser Yesu hingir Tor u Tartor u Aôndo ken inyom i 1914 la , kpa “ tema sha iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem la ” sha u una ôr ‘ akuraior cii ’ ijir ga . Nahan yô , ve er tom ne ve kure ken iwer ihi@@ ar tseegh ! Ôr kwagh u a tese ér or a fatyô u eren tom a i@@ wa@@ v@@ aren sha gbenda u vough shin u vough ga yô . Alaghga se kpa se haa m@@ liam ashe shighe u í kar se shin zum u se shin mbananjighjigh a vese imôngo ve lu yan ican sha ci u kwagh u perapera yô . Yange m ts@@ ôr G@@ r@@ ace ken inyom i 19@@ 47 , m va vôso un ken uwer u J@@ ul@@ ai 16 , 19@@ 4@@ 9 . Nahan kpa a gba uwer u pasen kwagh ga . ( Ôr Mbaheberu 4 : 12 . ) 12 : 16 ) Shi mayange de lun er or@@ ny@@ ar u ngise Yesu kaa a na ér a za tee akaa a na , a na mba@@ ats@@ anev nahan a hide a va dondo sha a na la nahan ga . Ashighe agen yô , ka i lu kwagh u ka se ôr la tseegh ka a na nan kegh ato ga , kpa ka i lu gbenda u se er kwagh shon la . Ken inyom i 20@@ 12 ne , k@@ al@@ in@@ da u Mbayuda tese ér N@@ is@@ an 14 una hii sha iy@@ ange@@ mir@@ en sha iyange i T@@ om@@ any@@ iin , A@@ ip@@ or 5 . 6 : 14 ) Yesu ngu kposo a uumace mba ve lu u@@ tor man uter la , ityôkyaa yô , ngu u “ age@@ egh tswen ” shi una kpe mayange ga . ( D@@ an . 7 : 14 ; Rom . Ka hanma shighe alaghga se ver shighe u henen kwagh shi timen sha mini ? Yehova yange de ér uumace ve̱ yem gbenda ve ér nena ? Gbenda u i nger avur ne la tese ér Yehova soo ér una ôr kwagh a kôr se ken ishima . Zum u Tor Solomon lu sha iky@@ ôn la , tar u Iserael lu ken bem man mkpeyol . A@@ yange nga kar yô , ve za ase@@ gh sha gbenda u Mbar@@ o@@ ma , u yemen vegher u shin ity@@ ô@@ tar , hen ijiir i ior hemba ng@@ een her hen ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia la . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Kwagh@@ henen u a dondo ne una time sha awashima u mnder u shin ku la . Maa tese nan i@@ aven i ken an@@ takerada u Loho u Dedoo , i ia hemba kôron nan ken ishima yô . ( Mbaefese 6 : 1 – 4 ) Aluer gumor zu@@ lum anyom iky@@ undu shi nan ngu eren kwagh sha gbenda u a fatyô u na nan jighjigh je kpa , doo u a wase nan nana “ yevese asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior la . ” — 2 Timoteu 2 : 22 . Z@@ a@@ mber ka kwagh u taver kpishi . Jighjigh u nan zua vea ishimataver nena , man se nenge a kwagh ne sha ayange ase ne nena ? Tsô Mose man Eliya va ande her a ve gba ôron kwagh a Na . ” 55 : 6 . ( b ) Ka mpin u nyi a gem a dugh ? Mkaanem ma Aôndo Doo U Ishima sha Mimi Kpa ? Heela tseegh ga , yange ve gba zwa môm gb@@ i@@ aa , or môm h@@ una ga . Shin er h@@ ô@@ mon kwagh nahan kpa , lu or u veren ishima sha kwagh tsembelee . M eren un ityough m been nom na za nengen a mi yô , doo un kpishi , a kaa ér un soo u fan mo . Man aluer wan la n@@ aha kwagh sha tindi ga , nahan i kôr un , i ya un z@@ wa@@ ji@@ righ di ye ? F@@ ri@@ e@@ da ngu ken gar u H@@ usu@@ m hegen man ngu anyom 9@@ 0 , shi ngu civir Yehova , Aôndo u mimi her . Jigh@@ ilii yô , ieren i Yehova kua mbacivir un i wan mbagenev tom sha ikyev la i hii sha ayange a tsuaa la je . A@@ vur ne kaa ér : “ Kape Davidi wan u Y@@ ese lu tor sha Iserael cii la . Shin er Yobu fa ityôkyaa i lu yan ican ga nahan kpa , mayange de ér ak@@ ar a na a atar la a na un u henen ér un undu mimi na ga . Gb@@ id@@ ye ase kwar sha kwagh u Yesu yange wa Mbah@@ enen nav 70 zum u lu tin@@ d@@ in ve uhar uhar ér ve za pase kwagh la , a kaa a ve ér : “ Hanma ya u ne@@ a nyôr kpaa , vande kaan nen ner : B@@ em a̱ lu hen ya ne . ( b ) Kwagh ne tese se nyi ? Yange i eren kwagh ne sha u a nôngo t@@ ur a̱ vi@@ a fe@@ fa yô . ( Daniel 7 : 13 , 14 , 27 ) Kpa , shi nenge kwagh ugen u ica gba ga tsô í tese Daniel la . ( Luka 12 : 32 ) Yehova ver ishima sha u kohol ze@@ ge ikpelaior ig@@ enegh ke ’ akuraior cii hegen kuma u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo . Er za nyôr ken tar u M@@ i@@ di@@ an yô , zua a ônov mba Re@@ uel mbak@@ asev uta@@ ankar@@ uhar , shi wase ve u nan ze@@ ge ikyum@@ ile i ter ve la mngerem . Aluer se mba jighjigh sha kwagh ne yô , se ya ikyar a Yehova Aôndo man Yesu Kristu — ve mba ve lu a “ at@@ umbe a tsôron ” la . Doo u se tôv uma wase sha ci u nyi ? Ro@@ ber@@ t W@@ all@@ en Er ve lu civir Aôndo her sha jighjigh di tsô yô , ve fa je ér a ‘ kpiligh ior iyol , vea gbaa lamen sha a ve dang tsô . ’ — 1 Peteru 2 : 12 ; 3 : 16 ; 4 : 4 . Ngeren u dondon la di una tese se igbenda igen i se fatyô u tesen ser se nyôr ken m@@ mem u Yehova yô . A kaa wener “ ashighe agen ka m gb@@ ir ashe sha w@@ in@@ do@@ u m nenge er anmgbianev av mba nomso man mba kasev ve lu pasen kwagh sha uya uya yô . N@@ gi@@ se Tor Davidi wa icam ér : “ Me ningir sha at@@ se a O@@ u a nan@@ den nagh sha mi . . . T@@ ER@@ E ; sha er me er , á ungwa imo i ish@@ u@@ ghun yô . ” Kwagh ne una fatyô u nan se ishim@@ avi@@ h@@ in , shi ‘ ishima ia yina se ’ je kpaa . ( Heb . Se mba nengen sha mbamaren asev mba@@ beenyol doo doo kpa ? Shin alaghga u hen er wea ongo ityesen i Yesu sha ato ou shi wea hen kwagh sha ikyev na gayô wea nenge un u eren ivande ve ma saan we iyol la . ( M@@ ar . Ashighe kpishi ka akaa a ior ve henen ken ishima la ka a mgbegha ve u eren aeren a dang ye . Kpa , Mbaf@@ ar@@ ishi mba yange ve dondon aeren a ity@@ ôô kpoghuloo yô nenge ér , atindi agen hemba ng@@ an a inja a agen , nahan kpa ka shami u k@@ enden a tindi ugen sha hemban ugen ga , sha ci u hanma tindi u Aôndo a ne yô ngu a inja . Ka kwagh u hemban cii u nyi u fatyô u tsuan wer u er ken uma w@@ ou@@ we , man ka hanma shighe i doo u ú er kwagh ne ? Nahan cii kpa , or ne vea kwase na za hemen u umbur ityôkyaa i na ve ve mough ve va hen ijiir ne la , nahan ica kera gba ga je maa ho@@ gh@@ or ve . • Ka u@@ iyua mbagenev mba nyi Yehova a ne ior n@@ av@@ a ? Or u nan kwaghôron la seer kaan wener : “ Ne mba ne nôngo sha afatyô wen cii sha u ôron mbagen kwagh u Tartor u Aôndo cii . . . , ne@@ a lumun yô kaa nen ner Een . ” Se er nan ve Aôndo una ungwa mbamsen ase@@ va ? Ka tom u veren ikyav u nyi u lu zan u za ku@@ usu , shi ka tom ugen u nyi i lu eren@@ ee ? Tsô sha iyange i A@@ ip@@ or 1 , 2@@ 000 la á er kwagh sha inja i nom@@ or ugen u̱ soo kwagh na , u̱ ken an@@ umbe a vi@@ di@@ o a yange a nengen la . Shi a lu inja er mbagenev fa zayol wase ga nahan , man kape i lu kpaa je la . U eren erdoo la ve a mlu u kundu kundu man mlu u k@@ ang@@ en@@ aa vea mbagenev u tsan gbem kpaa . Mbat@@ amen mban shi taver ortamen ugen ishima , un kpa hingir pania . Aluer Orkristu nenge ér nana na mlumun sha mpin u i pin nan yô , shi nana̱ umbur kpaa ér nan vande b@@ um@@ un ér nana ôr kwagh u mimi , man gba u hanma shighe cii kpa Orkristu nana ôron kwagh u mimi . Mba@@ am@@ an@@ de@@ v mba sha ayange a tsuaa la yange ve kpe ku u nyoon kure kure . Aluer or ngu hiden a iyol i nan ijime yô , ng@@ u@@ la tese ér nan ngu a mfe u eren kwagh ga ze . Davidi yange fa dedoo ér Yehova koson ior nav . A@@ she a Yehova nga sha we sha ci u nyi ? I tindi mbam@@ ishen ken ityar igen ‘ zan zan ar ken ik@@ ighir i tar je . ’ Ka kom sha uwer u Se@@ te@@ mba 17 , 19@@ 39 yô , pi@@ pa@@ abaver i i yer ér The New Y@@ or@@ k T@@ im@@ es la gber abaver a ke ’ tar u Jam@@ an@@ i due a mi nahan ér : “ Í ta Au@@ g@@ ust D@@ ick@@ man@@ n u lu anyom 29 la . . . gb@@ u@@ u@@ ka heen i wua . ” Ny@@ ityô kwagh ka ia tser ior mba Yehova kpaa , gbe uwer u nan kwaghyan u ken jijingi man gb@@ end@@ atesen u kwagh a gbe sha mi la ga . Jighjigh u nan zua kp@@ i a kwaghpasen nena ? [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 28 ] Aôndo pase Eli@@ sa@@ bet@@ u ér wan u Maria una mar la una lu Mesiya , Ter na . Yehova kaa ér una tsaha tar ne , kpa ngu a ôr ior mba ve lu shin tar ijir asange asange ve ga . Inja i u lamen sha kwaghfan la ér nyi ? A@@ ka@@ au@@ ma ub@@ iliôn imôngo ka aa ôôn yô , a kuran ahumbe a dedoo ken iyol , a geman a ha@@ an ahumbe a bo kera . Tsô á ku@@ ve un . — Yohane 20 : 11 – 18 . Hegen yô , de se nôngo nen u kaven av@@ indi@@ r a kwaghôron u profeti agen ke ’ takerada u Daniel . Me zende a ishima i lun a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga ken iyou yam . ” — Ps . De Yehova A T@@ aver I@@ vaa You shi A K@@ ura I G@@ war@@ ce kpa una t@@ enger mba@@ ish@@ ôô@@ v sha it@@ you , e̱r ka i kaa kwagh a ve ken ityav mbi uumace ve nôngon , i hembe wu@@ an mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u a u@@ sho@@ ja la nahan ga . Kwa@@ se@@ kristu ugen , mba yer un ér Mar@@ il@@ y@@ n , yange suur sha Aôndo shi nôngo sha afatyô na cii sha er una kura ivese na yô , nahan saan un iyol kpishi . A kaa ér : ‘ U nan bende a ven yô , nan bende a hon@@ g@@ or@@ she Wam je . ’ U F@@ atyô u Pas@@ en Kpa ? Y@@ i@@ ase i ior mba Yehova tese ér mba wuese averen a ve . Lu Or@@ fankwagh U C@@ ian Aôndo ! Ior mba Yehova vea suur sha a na a ishima i môm . Yesu za hemen a Ity@@ esen na i sha U@@ wo la , wener : ‘ Saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol , gadia á zung@@ we ve mhôônom . ’ Nahan se fa ser tar ne kpa ua lu er or@@ hemen u nahan . Ior mbagenev er inja er Yehova ngu nengen a ve ga nena ? Aôndo U Ú Doo Un Ishima La A̱ Doo Ú Ishima Er u fe wer u doo Yehova ishima nahan , ka u nena ? Ka i lu u uumace mba ve yen ne ican ga kpishi u eren kwagh nahan . Kpa , Yehova una p@@ on mba@@ aie mbara cica cii shighe u una nder ior shin ku la . Ka sha igbenda i nyi nahan an@@ takerada u So@@ o la ú lu a i@@ wa@@ sen@@ e ? Ity@@ akerada er One World , One Go@@ ver@@ n@@ ment ( Tar môm , G@@ omoti môm ) * ( ken zwa F@@ r@@ en@@ ch ) nahan pase er i hii ve Bibilo i tese ér ka Tartor u Aôndo tseegh ua sôr u@@ zayol mba uumace yô . ( Mat . 2 : 8 — Ka akaa a sha “ inja i u@@ jijingi mba taregh mba hiihii ” mba nyi Paulu wa kwagh sha mini ? U kaan er , ‘ shi kwa môm ’ yô , tese sha mk@@ ar u á va kar a akaa a a fetyô u t@@ enger la kera , ka akaa a i gbe a je la , sha u akaa a a fetyô u t@@ enger ga [ ka Tartor je la ] yô , a̱ lu her . ” ( Heb . 6 : 12 ) Yehova una de ér tar u ifer ne u lu her i kar shighe u un ver u timin u la ga , sha er awashima na una kure yô . ( H@@ a@@ b . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sha peeji 11 la ] Kape kwagh u mbara mba ve ne Aôndo jighjigh , mba@@ ̱ vea lu im@@ aagh ki tar u he la kpa a lu la . Bibilo pase kwagh ne nahan , ér : “ Tsô ityav gba Sha , M@@ i@@ ka@@ el kua mbatyomov nav lu nôngon a dar@@ ak@@ on . D@@ ar@@ ak@@ on a mbatyomov nav kpaa lu nôngon , kpa a hemba ga , ian kera lu sha ci ve Sha kpaa ga . Bibilo ia wase u ú hen aeren a Aôndo vighe vighe man igbenda na , gadia aeren a na aa a doo je i gande la na yô ior umiliôn um@@ li@@ ôn mba kaven un . Ken masejime yô , i va yem a M@@ an@@ ase uiky@@ angen ken Bab@@ ilon , i za wa un ken ga@@ adi . Ve mba vea pav ivaa mban kpishi aluer ve hide ve er kasev shin noov kpa a gba ve shami ga tsô shi vea pav . ” ( Mateu 24 : 45 - 47 ) De ase se nenge kwagh u a dugh ker ken tar u Philipp@@ ines la . Tsô Yehova kaa a na wener tartor na ua pav ker . Yange naan Ter na icivir kpishi . Gba u se nôngo i hingir iky@@ e yase u eren a mbagenev doo doo . Ka sea nenge er atindi a Bibilo a wase mba se lu henen kwagh a ve la u sôron uuma vev nahan , kwaghfan u Aôndo la a hemba gban se kwagh cii . ( Yes . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) U nenge wer ior mba eren an@@ za a bo ne kpoghuloo hemba er ngise ve eren nahan ga he ? Kwagh@@ ngeren ne una time sha akaa at@@ aan a mbacivir Aôndo jimin cii ve nengen ér ka u@@ icighan@@ mbaakaav yô . * Kpa kwagh u vesen ken loho u Yesu pasen la yô , ka iyua i i hembe lun a inja cii la . I@@ y@@ ua shon yô ka uma na u vough u yange na sha ci wase la . Aluer se kôr no@@ mbor wase tsaha ga yô , ka nyi ia ere ? I L@@ U nahan u nenge i nger iti i Yehova sha ma iyou shin sha akaa a i ver ken iyou i koson akaa a mba@@ yi@@ ase ve@@ e ? 4 : 1 — “ U@@ ngô@@ mba@@ ib@@ u@@ av mba Ba@@ sh@@ an ” mbara tile sha ityough ki unô ? M@@ gber u Iyoukura ne shi una luun a ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Tese Ô@@ no@@ v O@@ u ” la . Doo u mbamaren vea ôron ônov vev mb@@ akiriki ngeren ne . Doo u hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ I hemba fan mo ér m ngu inja or i ka mo n@@ orom sha kwagh u tindi a kaa yô , i lu u mayange geman ga , amba er atindi a a bende a gbenda u m henen kwagh la , shin sha gbenda u i van@@ den eren kwagh ke@@ ke la shinii ? V@@ e@@ gher u Pasalmi la ugen tese se kwagh u se er ve se lu imôngo vea ior umiliôn imôngo mba vea wuese Aôndo gbem sha won la yô . ( Luka 17 : 32 ) S@@ aa se ‘ ny@@ agh kwagh u a lu u ifer , se var sha kwagh u dedoo ’ keng ve , se “ kuma Tartor u Aôndo ” ye . ( Rom . Kwase iy@@ ou@@ ci ugen kaa ér “ kwagh u Lu@@ c@@ í@@ a kô@@ rom ken ishima kpen kpen . Alaghga ú hen wer ka mba@@ kwaghaôndo mba tor@@ on asema kpuaa tseegh Satan a lu yaren tom a ve ye . Dooshima been mayange ga . ” — 1 Mbakorinte 13 : 7 , 8 . Lo@@ ti yange kpeyol lam a ikpelaior i tor@@ on asema ne kundu kundu , kpa fa ve ityô ga . Ka gbenda u waren u nyi Yehova yange ver sha ayange a Noa laa ? L@@ um@@ un I@@ t@@ yom i Aôndo a Ne U La Yesu lu Aôndo iyol na , kpa gema hingir orumace . I K@@ ôr Se I@@ h@@ yom A Ity@@ ôkyaa Shi@@ o Lu kwagh u mbahemenev mba Mbakristu mba@@ aiev van@@ den eren anyom anyom je la . 17 : 20 ) Aluer u ngu pasen kwagh kpoghuloo yô , u lu tesen wer u ngu eren kwagh g@@ ung@@ ur môm vea jijingi la . Aôndo gema ishima , kera lu eren kwagh sha inja i Or@@ gb@@ an@@ akaa u á gba uumace la ga , kpa gema eren kwagh a ve sha inja i or@@ timin sha ci u ishima i̱ i̱ vihi un a afer@@ akaa ve la . Ken inyom i 19@@ 47 la , i lôh@@ ô se iorov uta@@ an mba se lu eren tom shin Betel yô , ér se za M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ken tar u Amerika , nahan ka ker ken inyom igen yô , se za makeranta ne u sha kwa 11 la . ( Ôr Se@@ kar@@ ia 14 : 3 - 5 . ) Ishim@@ averen i se lu a mi u civir un gbem sha won ne ka kwagh u injaa , shin er alaghga a gba u se kegh a hemba er se ver ishima nahan kpaa . U ungwan kwaghôron u Or@@ hiin ivese a er sha kwagh u tsuan or u or nan soo u v@@ ô@@ son la ka gbenda u kwaghfan . W@@ ea lu or u cian kwagh sha mar@@ ami je kpa , vangertiôr una wase u ú kera cia ga . Alaghga ishima ia nyian we shi u nenge wer u kuma u lamen a na ga , shi a ci@@ er we iyol kpaa . ( Yobu 14 : 15 ) Nenge er mba a va nder ve mbara vea hide a lu uma shin tar ne ve a saan se iyol u hiden zuan ashe a ve yô . Mba taver agumaior a ken Kristu ishima ér a̱ eren nyi ? Nahan M bu@@ m sha ishim@@ an@@ yo@@ on Y@@ am M@@ er : Vea kera nyôr ken m@@ mem Wam mayange ga ” ye . — Heb . Jijingi Ne Se T@@ ahav Mb@@ u H@@ endan a I@@ me@@ en shi Wan Ishima a I@@ yol@@ kpen , 1 / 15 Ka nena i doo u se nenge akaa ang@@ an nahan ci@@ il@@ i ? “ Eren nen . . . a [ ior ] doo doo . ” — L@@ U@@ KA 6 : 35 . Inja i u Wan Mbagenev Tom sha Iky@@ ev la É@@ r Ny@@ i ? M fa er lu Yehova ver iniôngon yam la doo doo yô . ” I W@@ u@@ ese Yehova * Nahan kpa , loho u dedoo ngu sha kwagh ne . Yange i yar tom a ishember i iniongo la shighe u a ôron kwagh u iniongo i i̱ lu i̱ iv@@ es@@ egh ga kpaa . — Ese@@ ter 9 : 22 . ( Gen . 3 : ​ 4 , 5 ) A va naan mlumun sha mbampin mban sha ishima i Yehova vough yô , uumace man mbatyomov cii vea nenge er Yehova a hemen sha dooshima yô . • Er nan ve i lu hange hange u icombor i Mbakristu ia ‘ lu p@@ ere ’ ? I@@ ember@@ yolough i V@@ ough i I Ne M@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol La , 3 / 1 Luka 21 : 34 ngu kuren sha mi nyian nena , man doo u se tôv ayol a ase nena ? P@@ ast@@ ô la gema kaa a na ér : “ Or môm kpa fa jighilii ga . Zum u Yesu lu or shin tar la , a ôr kwagh u Tartor la ac@@ in imôngo . ( Yobu 2 : 9 , 10 ) Alaghga Yobu yange hen ér ‘ mbaaferev mba hemban tsan a na . ’ ( Ôr Yohane 11 : 32 - 35 . ) 4 : 10 . Shi alaghga je yô , nana venda u wan ave sha tom u Iyou i Tartor la kpaa . M@@ an@@ ase yange kom anyom 12 yô , ter na saa ku . KA M@@ K@@ U@@ R U U@@ KW@@ AG@@ H@@ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O MB@@ A V@@ E V@@ I@@ H@@ I A@@ Ô@@ N@@ D@@ O I@@ T@@ I SH@@ I V@@ E T@@ S@@ U@@ M A U@@ U@@ M@@ A@@ C@@ E L@@ A . Akaa a ior ve keren ken tar ne yô ka “ isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man i@@ ha@@ gh i uma ne . ” Aôndo una sue ior nav kpee , vough er yange sue ikyurior na sha ayange a Tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la nahan . De eren nen aie hen ayol a en ga gadia ne dugh tse@@ or kua aeren a na la kera . ” A kaa ér : “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” Aluer ka we ú lu zamber or wer nana ya ú anyi , shin ka we ú ye or anyi kpa , kohol cii yô , aluer ú ngu keren bem yô , ú zua a mkpeyol . Yehova ngu “ umbur ikyuryan Na ” vea Aberaham nyian nena ? Ter u Aberaham kpen kera yô , Aberaham shi mough hen H@@ ar@@ an gba yemen ken tar u Aôndo tôndo zwa a na la . ( Gen . Uma na jimin cii yange har sha m@@ ne u nan uityendezwa mba Aôndo jighjigh , shin er yange ian lu i ve cii vea iv ken uma na ga nahan kpaa . Mbaiserael mba ongo mkaanem ma ikyuryan shon yô , ve kaa ér : “ Akaa a TER A kaa cii , sé er . ” Shighe u K@@ a@@ ther@@ ine lu ôron kwagh ne la , doo un je er una vaa a vaa nahan . Se fatyô u henen nyi ken ikyav i der@@ ab@@ a la man mnenge na sha kwagh u m@@ us@@ an mkurem ken inj@@ in la , man se fatyô u tôôn kwagh ne karen sha tom u tsaase mbagenev ken tiônnongo la nena ? Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mb@@ á udubu u@@ deri imôngo mb@@ à i saan ve iyol u civir Yehova ken tiônnongo u Kristu her yô . Shi ú za hemen ér , ishember i “ mbah@@ ir@@ en@@ jime ” la alaghga a lu ikyo@@ kwaghôron , man ngi ôron kwagh u or u nan ‘ o@@ gh@@ om iky@@ or i iky@@ ondo i ts@@ oo sha u pan@@ den a@@ yem a ts@@ oo ’ yô . 6 : 17 - 19 ) Shighe u se lu eren mcivir u hen tsombor shi se lu lamen a mba ve civir Yehova a vese imôngo , man shighe u se lu lamen a mba se henen Bibilo a ve yô , doo u se pase ve kwagh u ishimaverenkeghen yase la sa@@ gher sa@@ gher . Alaghga lu ôron ér aluer un kpe yô , or môm ken mbak@@ ov na nana kera nenge a na ga . Ka kwagh u vesen u nyi iky@@ aior ka i tsua u eren@@ e , man hii nan ve kwagh u ve tsough la ka a bende a uma ve gbe@@ mee ? Lu u vea za hemen a aeren ne nahan gbem a mzeyol shio shinii ? Yo@@ pa Kanyi ia wase or ve nana ure kpishi sha ci u asorabo a nan ga ? Nahan kpa , jighilii yô , awashima wou ka u nôngon wer Aôndo a doo wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la ishima , a de eren akaa ne sha iyol tsô ga . ” “ Hii iyev je ” i tese Timoteu u soon u@@ icighan@@ mbaakaav mba i nger ken Ruamabera u Mbaheberu la . Kape mhen wase kpa una fatyô u wasen se u dondon ikyav i Yehova je la . Kape se kpa aluer se ver ishima sha um@@ imi mba injaa mba ken Mkaanem ma Aôndo ga ve , se ku@@ wa fese se undu Yehova , nahan t@@ so una ur se ken jijingi je la . Se lu henen kwagh u mbam@@ kohol mba sh@@ on@@ ov , mba i er kwagh ve ken Bibilo la , shi se time sha gbenda u ve zough vea mbam@@ kohol mba se eren ainge ne kpaa . ( Mbaromanu 12 : 2 ) A gba u ú “ nôngo ityav mbi dedoo mbi jighjigh u nan ” sha er ú “ n@@ aregh [ ú ] kôr uma u tsôron ” u Yehova a ver sha ci wou la “ gb@@ ang ” yô . — 1 Timoteu 6 : 12 ; 2 Timoteu 3 : 12 . ( Se@@ f . 2 : 3 ) Ishima i legh legh gba zua a iyol i hiden a mi ijime man ieren i eren kwagh akuma akuma la tseegh ga , kpa shi i wa aeren agen er erdoo man u eren kwagh a mbagenev sha gbenda u kundu kundu la nahan kpa ker . Aluer se er imba msen la yô , se zua a nyi ? ( 1 Timoteu 3 : 11 ) Sha mimi yô , doo u nomso mba ve lu Mbakristu kpaa vea palegh ang@@ er@@ e@@ ke a eren . — Anzaakaa 10 : 19 . Sha kpôô yô , aluer nom man kwase mba a awashima môm shi mba eren akaa agen kpa ken mzough yô , ivaa ve ia doo . ( Or@@ pa . 2 : 7 ; Mpa . Or@@ t@@ yom yange pasen Maria awashima u Aôndo sha a na yô , Maria kaa ér : “ Nenge , mo kp@@ an@@ kwase u Ter , m ng@@ un ; i̱ erem sha mkaanem ou . ” Ka u suen tom u pasen loho u dedoo la , man u wasen mba ve lu eren tom ne la sha er vea seer taver ken jijingi yô , kua u samber a mcivir u mimi . Yakobu u un kpa lu môm ken mb@@ ang@@ eren Bibilo la yange pine ér : “ Or@@ gen ken a ven nan ngu u@@ ange@@ aa ? ” • Se tese ser mimi mba se hen ken Bibilo mbara doo se ishima nena ? Ne@@ hem@@ ia yange er msen sha jighjigh u nan nahan nyi i er@@ ee ? Er@@ n@@ est er tom u ish@@ u@@ en pania inyom jimin , kpa yange kaa ér , “ M fa er mo nahan a tsa sh@@ a@@ won me lu pania u ke@@ ke ga yô . ” ( a ) Iky@@ aren i Yehova a karen se la ngi wasen se nena ? Aluer se mba eren nahan yô , mzeyol shon una lu her je kpa se za hemen u lun gbar gbar . Is@@ ak@@ a kaan ér una fatyô u ngohol kwagh u un ne Yakob la kera ga yô , “ I@@ so@@ u shi ng@@ or m@@ liam gba v@@ aan . ” — Gen . L@@ ù di vough e̱r ngise Paulu ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan , ér : “ Gadia m fa , me mough kera yô , u@@ gb@@ ase@@ ela mba vihin asema vea va nyôr her a ven , vea de u eren ik@@ um@@ u@@ ile ican ga . Man her atô wen je kpaa ior vea mough , vea gba ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa , sha u vea ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve yô . ” M@@ yina u se yen cii kpa , se fatyô u tesen m@@ doom asev aluer se mba zenden ken iwanger i ken jijingi yô . De er ngeren u ú lu henen kwagh ker la torough torough been ga . ( H@@ a@@ g 2 : 7 ) , 6 / 1 “ H@@ endan a Diabolo ” er Yesu Kpa Er Nahan , 11 / 15 Nahan kpa cia ga , yôô akaaôron a Yehova aa ityough ki taver shio . Saan mo iyol kpishi er m lu civir Yehova Aôndo vea kwase wam u a lum uwegh ku y@@ an@@ egh kua wan wam u kwase u a taver mo ityough ga la nahan . Yehova Tese Mbah@@ id@@ en A Iyol I@@ jime I@@ engem na Er nan u tee min@@ iti kpuaa u er 2 Samuel 12 : 1 - 25 ga ? Bibilo kaa ér “ shighe man ai@@ kor ” mba ve sha gbenda u hanma or cii . “ Ka We U lu . . . Or@@ yiman Wam ” Y@@ e Aluer se h@@ unde ishima yô , se fatyô u wan ago@@ yol , hendan a mbamzeyol mba se tagher a mi la ga , shi iyange i Yehova ia va sha a vese ab@@ u . • Mose ? Akaa ne cii ka a n@@ ungwa imôngo a hingir u duen a kwagh u doon kpishi . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen ôr kwagh ve nahan ér : “ Zum u ior ka vea lu a ishima i ôron kwagh u Ter ve yô , igbenda ngi b@@ an@@ en ve i eren kwagh ne ga . Shighe u i hii veren U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci ken inyom i 19@@ 7@@ 6 la , i tsu@@ am ér mo kpa m lu môm ken kô@@ m@@ ati@@ i la . 6 : 13 — Kanyi i lu “ am@@ ar a i lu v@@ in@@ en hen M@@ ah@@ an@@ aim ” laa ? Doo u se lu a vangertiôr sha kwaghyan u ken jijingi u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a ne se la sha ci u nyi ? Se fatyô u henen akaa kpishi ken kwagh u Yohan@@ a la . Kpa hemban ci je yô , ka a na ishima i saan Yehova sh@@ imi . Hii nan ve ityôkyaa i lu i se er te@@ gh@@ elee ? 5 : 19 , 20 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a se henen shi se pasen mbagenev la ka a a doo tsung yô ! Shighe u Yehova ôr sha ikyev i Yeremia ér una ya iky@@ ur i he a Iserael la , kwagh ne tese ér ikyuryan i Tindi la ia va “ kar kera . ” Iky@@ uryan i Tindi la yange i kar kera shighe u ikyuryan i he la hii u eren tom la . ( Heb . • Yehova yima “ ut@@ ent@@ i mba Yuda ” nena ? Ka nyi yange i va nd@@ yar ng@@ uhar sha awashima u Aôndo lu a mi sha kwagh u tar ne la ? N@@ E@@ NG@@ E a akav a tesen a ahar ne ken ishima you : Kwa@@ se@@ kristu ugen nenge ka un er ishima ngi zan gum@@ kwase ugen ken Kristu iyol sha kwagh nahan . Se tese sha u tilen sha mimi . Ka kwaghaôndo u nyi a har atesen a na cii sha Mkaanem ma Aôndo , shi a civir iti i Aôndo shi a pasen ér ka Tartor u Aôndo tseegh u lu ishimaverenkeghen i u@@ um@@ ac@@ ee ? • F@@ a ken ishima wer awashima wou ka u hiin Bibilo i henen a nan . Yesu yange ter iti i Aôndo ken msen Kpa dooshima mgbegha mzough u anmgbianev tar sha won cii u nan iwasen , shi mbagenev na ayol a ve sha u za wasen u hiden maan uya mba iorov shi sôron A@@ you a Tartor kpaa . Ka mbam@@ tsera mba nyi ve lu sha u eren sha akaa a se hen ken Mkaanem ma Aôndo laa ? Ka mbamlu mba nyi nahan ve lu mba or a fatyô henen kwagh doo doo ? Yesu yange kaa ér : “ Na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ” ( Mat . Kpa alaghga se mba yemen cii yô mba@@ y@@ aav mbara gba ôron kwagh wase var var , kua mba@@ y@@ aav mba ve zende se hen ya ve la kpaa . Shighe u Yesu lu shin tar la , Tor H@@ er@@ o@@ de maa T@@ em@@ pel u sha U@@ wo la gb@@ anger je hemba tempel u sha ayange a Solomon la kwa har . ( 2 Pet . 3 : 13 ) Aluer se ver ishima yase sha akaa a Sha ga yô , a lu se inja er Aôndo ngu eren z@@ ô@@ z@@ ô sha u kuren uityendezwa nav mban yô , nahan se kera civir un sha gbashima er yange se eren nahan ga . Ka nyi I@@ c@@ am i He@@ mban la i tese sha kwagh u ish@@ i@@ ô@@ r@@ o ? 3 , 4 . ( a ) Pasalmi 1@@ 45 wase se u fan ior mba jighjigh mba Yehova nena ? Yehova ungwa msen u Yesu la sha shighe wase ne nena ? Lo@@ ya u lu Orshiada la tese ityakerada i c@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x i̱ ken tar u Rus@@ sia la , i i er akaa sha Mbashiada mba Yehova dang dang yô , maa a pine ér : “ Mkaanem man per t@@ indi@@ i ? ” Ior kpishi wuese tser u vi@@ di@@ o u i yer ér Jehovah’s Witnesses St@@ and F@@ ir@@ m A@@ ga@@ in@@ st N@@ az@@ i As@@ s@@ au@@ l@@ t ( Mbashiada mba Yehova T@@ ile D@@ ông H@@ endan a I@@ pi@@ la i N@@ az@@ i ) , ú i lu Mbashiada mba Yehova ve er , man yange i hii tesen ú ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a ken Jam@@ an@@ i a i yer ér R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck la ken uwer u No@@ ve@@ mba 6 , 199@@ 6 la . Een , av@@ aa ang@@ ara nahan kpishi kpishi nga zan doon . A Su@@ e M@@ civir u Mimi Or@@ t@@ ato ka nana soo u n@@ um@@ un inyam sha er nana wua i yô , ka nan ta usu sha id@@ yô - to@@ ho nan nan@@ de , nahan ish@@ ôso i i lu ker la ia ng@@ ur@@ en anden yô , nan gba mi kôron i . Or@@ t@@ yom u Yehova ôr a Kor@@ ne@@ li@@ u ér a̱ tindi mba@@ shir@@ en un tom ve̱ za kohol Peteru hen ya u Sh@@ im@@ on or u nyian ak@@ ô@@ v la . ( Ps . 35 : 18 ) Mimi yô , aluer se mba civir Aôndo hen tsombor yô , kwagh ne una wase se se de u tan a@@ kper@@ an shi keren mba@@ ah@@ ab@@ a sha akaa a mimi a se hen la . 11 : 17 , 18 ; 15 : 1 - 15 . Kpa aluer se venda u dondon akaawan a nan tese la nahan , ka nyi ia ere ? Kpa a kaa ér , “ E@@ i , we man iky@@ ar@@ tom wou E@@ ile@@ en M@@ ah@@ one@@ y cii ne lumun ner ne fatyô u yemen tom m@@ ishen hanma ijiir cii sha tar , ” man sha kpôô yô , I@@ rel@@ and kpa ka ijiir igen sha tar . Se za hemen u “ civir Aôndo ” sha u zenden sha igbenda na i jighilii la , se eren akaa sha tse@@ ene@@ ke wase ga . ▪ Er ‘ Se V@@ a F@@ e Aôndo ’ Ne , M@@ ase Shin Ny@@ i He@@ gen@@ e ? Kpa hegen ne yô , u fa er ‘ l@@ an@@ egh ku k@@ angen wanye ken ishima ’ yô . ​ —⁠ Anzaakaa 22 :⁠ 15 . U tesen ikyav yô , a yange F@@ ar@@ a@@ o , tor u Igipiti man Ab@@ im@@ ele@@ ki tor u G@@ er@@ ar ér ve de b@@ enden a S@@ ara ga , shi ve de w@@ oo Aberaham ga . Á kar u hendan a ve la sha inja i u sa@@ ghen u@@ ik@@ or@@ on mba iv@@ av i i pav or la er shighe a lu a kuma ga yô . — M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , peeji 1@@ 33 , ikyum@@ hi@@ ange 10 . Aluer ú ngu or@@ maren yô , ú wasen mbayev ou wer ve̱ wa ago iyol sha tom u kwaghpasen kpa ? ( 2 Kor . 13 : 5 ) Gba u se fa aeren a a doo ga la nahan se sôr a . 2 : 9 ) Kpa ieren i sha icivir i i ve Yehova a ‘ icivir man iengem ’ la hemba di u wu@@ h@@ an iyol sha inja tseegh la . — Ps . Kape nyian kpa Mbakristu mba mimi ve var a mimi u Bibilo , mayange ve lumun ér mnenge u ior a tsu@@ me a ve ga je la . I@@ mba kwaghhenen la i wasen se u kaven mlu u Aôndo shi kaven er u̱ dondon hemen na la i lu kwagh u sha kwaghfan yô . Nahan yô , zum u “ U@@ sha mba he@@ v man tar u he ” ua va yô , akaa a nan ij@@ ung@@ wen hegen ne aa kera c@@ ô@@ ugh mlu u uma ga . Kwagh u Tartor u Aôndo U@@ a Er La Nyian kpa , ior mba í fe ér mba eren kwagh sha mimi la vea hemba zuan aa tom fe@@ fa , shi vea hemba lun sha tom ve her gbem kpaa . Mose — Or u H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime 5 Kwagh ne na yô , m hii u henen mer kwagh u kwase wam a hii ne una bende a mo . Yange gba hange hange u vea fa shi vea lumun gbenda u myom u Aôndo ver la , ka Yesu u lu Mesiya je la . 4 / 0@@ 8 Gbenda u i Doo u Eren Kwagh a Mbagenev La , 10 / 0@@ 8 Er ve lu kposo a mba@@ wan ndor a ve yô , alaghga a nenge ve ér mba afer@@ aior je kpaa . Kwagh u ka ve gema ve er yô , ka ve na atô@@ akaa a ikyo@@ o ga , nahan ve dondo gbenda u Aôndo a ker u ihyom la , sha u vea pav ivaa sha gbenda u ruamabera a lumun a u ga sha er vea vôso orgen yô . Er nan i doo u se yer isholibo yase ga ? 6 : 10 . Yesu yange venda at@@ ser@@ egh a mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a na la var var sha u i lu ic@@ in@@ tan . Ka u de u lamen a nan , shin ka u nôngo wer u h@@ ime iyôngo laa ? Mayange ga , gadia u ve ‘ umbur ayange a karen la ’ lu u kwagh la una umbur Mbaheberu mbara e̱r Yehova yange wa ve m@@ tu@@ un@@ um ke ’ am@@ een a ve yô . ( U@@ k@@ we . 1 : 1 , 16 ; 3 : 6 ) Yeremia vande tan ityô na i taver ityough la icin ér ve hide hen Ter ve u sha la , kpa kwaghbo ve yem za nyôr i@@ aven i gba u Aôndo una de ér i va tim Yerusalem man Yuda yô . Kwagh@@ yan u Davidi va ng@@ ur been yô , á tindi agumaior pue hen N@@ ab@@ al ér á na ve kwaghyan . Sha kpôô yô , Maria timen sha Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo je . Yehova yange ko@@ so Yeremia nena , man ikyav na la tese se nyi ? Se vande yan ikyar vea Yehova , shi se mba a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron kpaa . Zum u ka una za sôr anmgbianev mba nan jighjigh a na imôngo mba asema a yen ve la yô , á pine ve ér , ‘ U na jighjigh a ityesen i Mb@@ au@@ tar ’ laa ? Ka nyi ia wase se ve se kenger kwaghyan u ken jijingi u i ne se la ashe ashe ga ? ( Mat . 13 : 30 ) Ka mimi , se fatyô u fan ior asange asange mba yange ve lu ken nongo u mba i shigh ve mkurem la ga , kpa se fatyô u kaan ser ma shighe môm kpa ior mba suen Mkaanem ma Aôndo shi pon@@ on atesen a c@@ ôô@@ ci a aiegh bee shin tar ga . Yeremia di a gema a tôndo zwa a na ér “ M ngu a we sha u yiman we . ” • Er nan ve se pasen kwagh sha uya uya ? ( Gen . 28 : 19 ) Ka i yar tom a af@@ ishi a bran@@ ci agen sha u gb@@ eren shi samber a u@@ kô@@ pi mba Bibilo man ityakerada i pasen Bibilo shi nan atôônanongo a Mbashiada mba Yehova sha tar cii a hemban 1@@ 00@@ ,000 la iwasen i ken jijingi . Yange wa mbadondon un kwagh ér ‘ iwanger ve i̱ wanger ’ shi tese er se eren kwagh a mbaihyomov asev kua mbagenev yô . Sha nahan yô , se fa ser saa or a lu a akaa kpishi ve nana fatyô u koson shin kuran uma u nan ga . Gbenda u sha ivande u yange ve war la kpa shi lu ikyav i tesen gbar gbar ér Aôndo ngu a ve . Yange i pase un gbenda u kwagh la una va iv la ga , kpa ityendezwa i Aôndo la yange i na A@@ bel fa je ér ka u á va c@@ agh ma or ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ( Genese 1 : 27 ) Davidi ngise er tom a iyua ne sha inja . Kwagh u i nger ke ’ Marku 10 : 13 - 16 la ôr se nyi sha kwagh u inj@@ a@@ or i Yesu l@@ ù@@ ú ? Mba@@ fil@@ iti maa gba eren un iy@@ u@@ he . Ken inyom i 20@@ 14 ne , wer@@ ayange u umbur ku u Yesu la gba sha iyange i Hi@@ it@@ om , A@@ ip@@ or 14 , shighe u iyange ia m@@ ile yô . Aluer u ngu henen sha ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la yô , ú kange ishima ú za hemen u eren ishima i Ter ú u a lu sha la . Se fa kwagh u ikyaa la vindi vindi . Ka a lu sha ashighe a ac@@ an je kpa ve umbur ku ne . Sha nahan yô , gba pe a p@@ aa ve sha mlu u vihin la shi a hide a ve ke ’ m@@ ye u yan ikyar i injaa a Aôndo er ka ônov nav mba nomso man mbak@@ asev nahan . Ka akaa agen a nyi nahan i te iwanger sha mi ken Iyoukura ? Zum u Yohane u Eren B@@ atisema lu ke ’ ga@@ adi la , Yesu tindi un aa loho u sur@@ un ishima ne ér : “ Mba@@ ap@@ ir@@ ashe mba nengen kera , . . . mba nd@@ eren mbakp@@ enev ” kpaa . Ve kpa vea v@@ ôr er we nahan . Su@@ ur sha Yehova Hanma Shighe Cii ! Bibilo kaa ér , yange a kegh ato zu@@ lee a ungwa kwagh , hemban je yô , akaa a a hen sha kwagh u Yehova la . ( Mateu 5 : 27 , 28 ) Apostoli Peteru kaa wener mbagenev ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii la “ ashe ve iv a idya , ” nahan ve gema ve “ me@@ en ior mba ve lu a ishima i pe@@ e pe@@ e ” yô . Mbam@@ kombo mba Mbakristu mba wasen se sha er icighan jijingi a hemen se sha ci u nyi ? Í ôr kwagh ne due tseer tseer ken ityough ki sha 7 k@@ ira , hen ijiir la i ôr se kwagh u pristi ugen u se vande ôron kwagh t@@ eren un ken mhii u kwaghôron wase la . M@@ kav ne wase se u fan ér ishember i “ ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar ” la ka di upristi mba kiriki mba Yesu mba i tsegh ve sha jijingi la tseegh ga , kpa i kua han@@ ma@@ or u nan ne jighjigh ken nagh ku Yesu la cii . ( b ) Er nan i lu hange hange u se ver ishima sha ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a se lu ôron kwagh a mi la sha er se tese kwagh sha gbenda u taver ga ? U@@ b@@ ib@@ ilo mbagen kaa ér Tartor u Aôndo “ ngu a ven ” shin “ ngu hen atô wen . ” • Er nan i doo u se pase asorabo ase a v@@ es@@ ene ? Yange v@@ ôr , uwer gba un shinii ? Anmgbian u ng@@ ôm u lu ity@@ a@@ gh@@ er@@ or ken gomoti yô , lamen sha a mo dang hanma shighe , sha ci u m tsua mer me civir a Mbashiada mba Yehova yum . • Í pase kwagh u a lu iember la ér kanyi ? “ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O shio je kpa or nan@@ á fatyô u lun a inja . ” A tsa nahan ior vea er tom a tahav vev man mfe ve shi vea ya tom u ave ve je kpa ? Pro@@ feti Yesaia yange tsengaôron ér mbam@@ gem mba dedoo kpishi vea va ken vegher u nongo u Yehova u shin tar la . ( Ôr Yesaia 60 : 17 . ) 45 : 1 - 15 ) Kpa gema Ab@@ es@@ al@@ om , wan u Tor Davidi yô , lu nahan ga , yange a s@@ enge ér un wa ior ikyo nahan ve wuese un m@@ doom . I@@ me@@ en i môm ken am@@ een a i ter sha heen ne kpa , lu i Mbaiserael ma k@@ an@@ shio u hendan a mi ga . Shi ngeren u sha a@@ kwa@@ ti la ter iti i Be@@ te I@@ m@@ r@@ i la kpaa . Mba ve eren tom je kpa , ashighe kpishi ka a ki@@ mbi ve inyaregh kpa i lu ve er ve wa inyaregh ki shon ken a@@ kpa a pe@@ ven aan kpishi yô , ki kuma u wasen icombor ve ga . Kpa uumace yô , mba a kwaghfan kuma u wan or kwagh u wasen nan hanma shighe ga . ( Y@@ er . Mkaanem mara tese ér gba kpee u se pinen ayol a ase ser , ‘ Aluer ka mo m lu anmgbian u been iyol la nahan , ka nyi me soo mer mbagenev ve er sha ci wa@@ ma ? ’ A kpe iyol a tese gumor ne igbenda i una kar ve una eren kwagh a ior legh legh yô . [ U@@ foto mba sha peeji 16 ] • Ka an nan lu Or@@ hemen wase , man kanyi i tese ér ngu a mfe sha akaa a a lu zan hemen ken atôônanongo ? ( b ) Er Yesaia tsengaôron nahan , mbam@@ gem mban mba a inja nena ? A ver ishima sha kwagh u hemba lun a inja cii yô . Kwagh ne kpiligh se iyol ga . De jijingi u Yehova a gema mhen wou man ishima you , sha er u er ishima na yô . — Ôr Mbaromanu 12 : 2 ; Mbaefese 4 : 23 , 24 . Se cii se mba ye kwaghyan u ken jijingi se mba i@@ di sha iniôngon i “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la a uwer gban shio . Gadia TER ne kwaghfan , mfe kua mkav mba dugh ken zwa Na . ’ — Anz . Solomon lu nger ér : “ Hanma kwagh u uwegh ough ku zough a mi u eren yô , er un sha agee ou je . ” Ken ityar igen i yange kasev eren ityom i u@@ ke ga kpa , kasev kpishi gema eren ityom i u@@ ke hegen . Nahan kwagh ne na yô nomso man kasev ka ve shi hi@@ an ayol a ve sha ajiir a tom . Er i lu nahan yô , se hi@@ la tindi ne ken J@@ ap@@ an an@@ shighe kpuaa tsô . ” L@@ am@@ e@@ ki pase ityôkyaa i yange ii wan na iti ne yô , ér “ ka ng@@ un je una su@@ r se asema sha tom wase kua ican i yan i sha ave ase sha tar u TER A we u i@@ fan ne ye . ” ​ —⁠ Genese 5 :⁠ 29 . Yange gba u M@@ ika una lu a agee a hemba a orumace nan lu a mi la ve , una kôr cio u yôôn loho u Aôndo u iji@@ r@@ ôron i mtim la ye . I@@ ca i lu a gba ga je maa m hingir u lun a ityom ave ken tiônnongo . ( Marku 1 : 16 , 17 ) Kwagh ne tese wang ér , Yesu soo wener ve lu a ityôkyaa i vea ungwa un yô , ve de gbe ungwan un tsô ga . D@@ ugh u yan awambe jighilii kera yô , u ny@@ a@@ ghen awambe la kua nyi k@@ ere ? Nahan a mase kaven wener kwagh u Mar@@ th@@ a a lu nôngon u tesen un ken Bibilo ne ka kwagh u injaa je , gadia Mar@@ th@@ a hungur akaa cii sar di kwagh u yange hen ken Ruamabera la tseegh . Doo u se umbur ser Yehova mgb@@ o@@ gh a erdoo shi mhôônom nam ma zungwen ma been mayange ga . T@@ ur@@ ner , W . Yange mea waan ats@@ am a wuese Yehova a doon tsung ne a duen sha shin mea waan a zwa iky@@ usu kpa , m zua a m@@ mem ken ishima . Kpa mayange je Yehova na ian i ior nav mba@@ jighjigh ve̱ gba imba “ b@@ ou@@ ange ” ng@@ ira nahan ga . U tesen ikyav yô , aluer or nenge ér nan ta ta@@ ya doo ga yô , nana sôr . 4 : 16 ) Anmgbian u kwase ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , u yange tagher a mbamzeyol kpishi yô , kaa ér : “ Kwagh@@ pasen yange gb@@ am uwer kpishi , kpa ortamen ugen kaa ér una due kwaghpasen vea mo , nahan m lumun . Vea lu ken bem je a kua iny@@ am@@ ky@@ ume i ken to@@ ho kpaa . — Yesaia 11 : 6 – 9 ; 65 : 21 , 25 . Nahan yô , ka a inja kpishi u se ‘ kuran ishima yase ’ sha u yaren tom a kwaghfan u se zough a mi hen Aôndo la sha inja , nahan tsuan azende a dedoo man ityakerada i se ôr yô , man i@@ ember@@ yolough kua ajiir a sha In@@ tan@@ et a se za her yô ! V@@ iv M@@ our@@ it@@ z , u a lu ken bran@@ ci u Au@@ str@@ al@@ ia la di mase pasen m@@ ze@@ hemen u tom ken E@@ ast T@@ im@@ or , u i lu anmgbianev mba ken Au@@ str@@ al@@ ia ve nengen sha mi la . Pasalmi 10@@ 2 shi tese er u er ve u seer lun a mnenge u vough la kpaa . 13 : 18 ) Ka sea zenden tsembelee yô , kwagh la ka a hingir shiada i dedoo hen mbagenev . 18 , 19 . ( a ) Er nan ve alaghga a taver Mbakristu u lun a ishima i legh legh sha kwagh@@ eren ve a mbau@@ t@@ ah@@ av@@ a ? Man kwagh wam doo un ishima kpishi . ” M@@ ôm ken ônov mba Saulu mban lu Yon@@ at@@ an , u lu ijende i Davidi i mimi , shi wasen un yô . Kwagh ne na uumace ian i waren sha ikyev i ibo i isholibo man ku u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam yange i va a mi la . Ken ityar igen yô , ior kpishi tôô ér i mar ve ken isholibo shin ve ya dyako u isholibo ga , sha ci i tese ve nahan iyev je . Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu mban mba ze sha uya mba iorov , mba za tesen ve kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Tartor u Aôndo la . Aluer u ngu a vangertiôr ken akaa a u ne a jighjigh la yô , kwagh la una wase u , u seer taver ishima shighe u ú lu vea mbak@@ ov wou nena ? Mpase 14 : 1 - 4 ts@@ eng@@ ak@@ aan ér “ i p@@ aa ” iorov 14@@ 4,000 “ ken ior ” mba i nder ve ér ve̱ za lu uma sha yô . “ Nenge , Me na kwagh u bo una mough ken ya wou una tser u ” Paulu nger kwagh nahan ér : “ Kristu kera nyôr ken icighan@@ jiir [ al@@ agh ga ka Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la je l@@ ù ôron ye ] u i er sha ave a ior ga , u a lu e@@ ev mbu u mimi la kpaa ga , kpa lu Sha jim jim , sha u Una ande sha ishigh ki Aôndo sha ci wase . ” — Mbaheberu 9 : 24 . ( Pasalmi 119 : 7@@ 6 – 7@@ 8 ) Yehova ka una na amba@@ aior la kunya nahan , a p@@ on igbenda ve i ifer la , shi a tsegha icighan@@ ti na kpaa . Alaghga Mbakristu mbagenev kpishi vea eren hanma kwagh u se ôr sha kwagh u iyol kôron tsaha zan zan se va kighir heen ne , nahan kpa alaghga vea nenge ér ajiir agen nga a i gbe u vea seer ny@@ ô@@ ôso yô . Hemen u uumace k@@ an shio u karen a ifer kera , kua ts@@ wam u eren kpaa . ( Or@@ pa . 11 : 9 ) Doo u se me@@ men shi se ember kpaa . Apostoli Paulu yange nger vough nahan ér : “ Gadia se fa akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” ( Rom . 6 Sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 28 , 19@@ 43 la , ud@@ as@@ enda mba i yer ér G@@ est@@ ap@@ o la va hen ya wase sha use va nder se . Anmgbian ugen u yange za k@@ l@@ ase u sha 23 u makeranta ne ken tar u Amerika yô , mba yer un ér R@@ ick , a kaa ér : “ Er m dondo hanma kwagh u i tes@@ em ken makeranta ne yô , jijingi u Yehova wasem u geman uma wam sha gbenda u vesen . 119 : 5@@ 2 ; Y@@ ak . ( Pasalmi 7@@ 2 : 19 ; 8@@ 9 : 5@@ 2 ) Ish@@ ember i ken zwa Heberu i ʼ@@ a@@ ·@@ m@@ en@@ ʹ la inja i i jighilii yô ér “ i lu nahan . ” Mbat@@ amen mban er sha akaa a Mkaanem ma Aôndo ma soo la , ma ma lu tom@@ a@@ ve@@ e u jijingi u Aôndo la . Ve fa ér han@@ mô ve u nan til sha jighjigh zan zan nan kar kpen yô , Yesu una ngohol nan una yem a nan sha ijiir i teman i sha la . — Mateu 24 : 13 ; Yohane 14 : 2 - 4 ; 1 Mbakorinte 15 : 50 , 5@@ 1 . Nahan saa a nder ve keng ve vea nenge er ityendezwa ne kua uityendezwa mba Yehova mbagenev ve k@@ ur sha mi ye . Aluer se mba gban ijir sha akaa a imoshima i anmgbianev asev i lumun ve u eren la fele yô , a doo u se pine ayol a ase mpin u Paulu u se ter sha heen ne ! ( Ese@@ kiel 18 : 2 , 3 ) Kpa mbam@@ nenge vev mban ka mba m@@ im@@ ii ? I@@ b@@ anave ia B@@ ee ​ — Nen@@ a ? • Ka sha nyi igbenda nahan se eren anmgbianev asev tom@@ o ? “ W@@ a TER aeren a ou cii sha ikyev , yô , mba@@ awashima ou kpaa vea kure sha mi vough . ” ( Anz . Mba er vande u u lu shin atô u mnger hen pe t@@ so a karen shin ior ve gbe iyol nahan . Hen shighe la , ve mough hen He@@ ber@@ on , ape ya ve lu la , ve yem vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , ve gba ica a ya ve kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 00 nahan , ve za lu her ve lu kuran iyôngo i Yakob . Kwagh u sha uhar yô , se nenge sha mpin u “ ka hanma ijiir ” kwagh ne una er la . Ka Aôndo u mimi la a gbe akaa cii ye . Nahan kpa , wa ikyo sha er isharen you ne ia na u u hingir u keren wer u lu tagher tagher ga yô . Ú ya ikyar a Yehova kôôsôô , shi a fa er u civir un sha mimi yô . ( Heb . Ve kpa mba ken zege@@ tsombor u Yehova u a lu sha man shin tar ne . — Ps . • Ka sha nyi igbenda nahan Yehova a suen ung@@ ô mba y@@ esen ônov tswen man anmgbianev mba kasev mbagen mba ve lu a noov ga laa ? Ior kpishi mba we shima ér vea er kwagh u una lu ve a inja gbem sha shighe u ve lu uma la cii . Kpa u@@ bo@@ mbaakaav mbagenev kpishi ainge gba u saa a hen a hen u cian a . I ôr ken 1 Peteru 5 : 7 ér , ‘ ka Un A koson se ’ ye . Yange de ér Ru@@ tu , kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u yaren t@@ war hen sule na la á zua a ish@@ am@@ u@@ y@@ ia i kuma un . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér ik@@ u@@ kpa ne lu “ môm ken ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi b@@ ov sha ayange a tsuaa la . ” A hingir or u sha uhar u hemban ke ’ Igipiti cii shi i na un iveren sha kwase man mbayev kpaa . ( b ) Ikyav i Paulu man Shi@@ la la ia fatyô u taver se asema ainge nena ? ( Yohane 9 : 1 - 7 , 32 , 33 ) Yange n@@ aregh uwegh bende or@@ im@@ ande ugen iyol , im@@ ande i̱ i̱ lu angev mbu nd@@ ôh@@ ôr ishima tsung la , nahan im@@ ande maa bee un . 4 : 18 ) Sha derianyom u hiihii la , Mbakristu mba ken gar u B@@ er@@ ea lumun kwaghôron u Aôndo “ sha gbashima shi ve lu timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange . ” ( Aer . ; W@@ il@@ son , J . ( 3 ) Aluer se kporom ikyua hen Aôndo sha u zuan a mfe u vough u ken Mkaanem nam la yô , se zua a ishimataver i ia wase se u wan ishima a mbamzeyol yô . Nahan a gba u mbamaren vea ‘ wa ian ve ikyo ’ sha er vea yaren tom a i sha u henen kwagh yô . 1 , 2 . ( a ) Bo@@ tar ne una kure nena ? 18 : 1 ) Kpa se ny@@ iman ayol a ase , se mba eren tom a shighe wase man agee a ase kua akaa a ase sha u pasen mbagenev loho u dedoo u Tartor u Aôndo , a mk@@ ighir shio . Hanma uwer yô , ka i na mba shin Betel inyaregh kpuaa ki vea za ijende ve yô . Mbagenev ka ve nenge akaa a yange ve de a kar ve la nena ? Vea ‘ ember ken TER , vea ember ken Aôndo u myom ve , ’ er profeti Habak@@ u nahan . ( H@@ a@@ b . Nahan yange m nenge mer m er kwagh u injaa jim jim . Yange den ér inyaregh k@@ ira ki sar cii yô , mase nengen er iember na lu hiden her yô , shi nenge er Yehova lu veren tom na doo doo kpaa yô . Shighe u Yesu lu a va shin tar ga la , yange ungwan imo i Ter na . Shighe u se lu shin Betel la , kwase wam G@@ r@@ ace kpa er ityom kposo kposo , er tom u esen a@@ you man u sôron a@@ you a tsan ker nahan . Mbashiada mba Yehova nenge nahan . A Lu La ” A@@ L@@ U@@ ER gba u u tsua ishember i môm sha u pasen mlu u Yehova Aôndo nahan , ka hanma u tsuaa ? Nahan kpa , vea fatyô u geman hen Yehova sha u a wase ve vea yar tom a atindiakaa a Bibilo sha u y@@ esen ônov vev . Mkaanem ma Ifa mara tese ér alaghga tsô yange lu a kwagh u Yehova t@@ ôn@@ do@@ zwa a ve sha mi ken sule la ken ishima . Gadia Yehova yange tsengaôron ér kwase ugen una va mar “ vor ” u iyange igen yô , ua tim if@@ er@@ or u mee Adam man Ifa er isholibo la yô . Kristu yar tom a “ ish@@ in@@ d@@ an i Davidi ” la nan ? Akaa a d@@ an@@ en or aa fatyô u yangen nan u nengen er tom u pasen kwagh la u lu hange hange yô . A@@ bel yange na kwaghôron u profeti u hiihii la jighjigh nena ? “ Ka u sé na uma wase sha ci u anmgbianev ” asev . Tsô a er msen kpoghuloo sha kwagh ne , nahan Yehova tindi ort@@ yom u vesen hen a na . Tese ikyav sha kwagh u ken Bibilo . Yehova pasen agee a na hen unô ? Tese ikyav er Mbat@@ amen mba ken Kristu vea fatyô u pinen mbampin mba vea wase or u nan jighjigh a ve imôngo u zuan a ishima sur@@ un ken Mkaanem ma Aôndo yô . Davidi ngu nzughul a nzughul kwagh heen sha u kaan ér or@@ kuran na u fan kwagh la shi ka or@@ ya u nan naagh ga . [ Ngeren u shin kpe ] Ôr Iyoukura i Ma@@ ac@@ i 1 , 200@@ 4 , peeji 26 - 30 . • Gba u Mbakristu vea waan ishima sha ci u nyi ? M@@ kposo u m nenge a mi hen ijiir ne la kô@@ rom ken ishima tsung . ( Daniel 9 : 1 , 2 ) Yange i ungwa msen na la , gadia i pase un kwagh u m@@ ve u Mesiya man er mcivir u mimi una lu ken hemen yô . — Daniel 9 : 20 - 27 . Kwagh ne wa u ungwan imo i mbakur@@ an@@ ilev mba ken jijingi mba a ver la kpa ker . In@@ i@@ ongo i mba eren ayôôso kposo kposo y@@ is@@ a igbenda , kpa er iniongo ne fa er Mbashiada mba Yehova ve we ave sha kwagh u pati@@ i ga yô , ashighe kpishi i na um@@ ato mba bran@@ ci asev ian i karen . Anmgbianev mban tese ikyo i wan je gande ! Ab@@ ish@@ ai yange er kwagh a Davidi sha mimi nena ? Ken iliam i sha zwa yô , mbau@@ ng@@ wan vea fatyô u kenger sha or u nan kwaghôron shi keghen ato a or u geman kwagh la sha shighe shon môm . Yesu yange kure zege@@ tom u nan i@@ w@@ om la nena , man kwagh ne va a averen a nyi ? 5 : 6 , 7 . 2 : 22 . Paulu t@@ eren kwagh ne yô , maa a nger ér : ‘ Nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga , kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . Man waan nen ian yen ikyo , gadia ayange ne ka a bo je . ’ ( Ef . ▪ Zege@@ u@@ ee u Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange nenge a mi la tile sha ityough ki ity@@ artor kposo kposo . U seer yô , apostoli Yohane shi ôr kwagh u m@@ tem@@ tor u Kristu u “ anyom dubu ” la . Aluer ka ci@@ er or u h@@ ôron tom iyol u shi va zuan ishigh a anmgbianev mba nan yô , u fatyô u umbur nan kwagh u iember i yange i ngee shighe u wan u undu ter na za c@@ in hide la . A lu eren se ican kpa a doo se nena ? Yange zende angahar u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 50 zan zan za nyôr B@@ er@@ she@@ ba , kar yem ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo hi@@ in@@ ii . 39 : 7 ) Nahan kpa , Tor u He@@ mban sha won cii la suur sha mba@@ abaver ér ve pase yi@@ ase na ga . “ I@@ y@@ ôngo igen ” i i lu a ishimaverenkeghen i yan dyako u tar la di ye ? ( Genese 2 : 17 ) Adam man Ifa yange ma ve tese m - ongo ve u ungwan imo i Aôndo la luun e̱r yange ve ungwa tindi u á wa ve ér ve de ye kon la ga la yô . Anyom nga kar ahar yô , ior mba hen gar u tsombor ne lu her la kpishi gba lumun ish@@ u@@ ghun ve . U tesen ikyav yô , lu kwagh u kiriki u ts@@ eng@@ an pasen ér zege@@ gar u lu gar@@ tamen anyom u@@ deri imôngo yô , una yô@@ h@@ ôr ga . Een , lu u tor u Yehova una tsua sha ci u mbacivir un la nana nger kô@@ pi u aka@@ ang@@ eren a u fatyô u zuan a mi ken Bibilo you la . Z@@ U@@ M u kwa@@ se@@ ya nan soo u y@@ amen at@@ am@@ ai@@ ky@@ on ken kasua yô , nan tôôn a a hembe ke@@ hen shin a a hembe gban ishe ijime la tsô ga , kpa ka nan s@@ ange atam a a vi@@ e yô . 10@@ 6 : 32 . A fatyô u karen asema a ase sha inya nena ? ( Yohane 12 : 6 ; 13 : 29 ) Kape atôônanongo a sha derianyom u hiihii la kpa yange á kohol u@@ iyua shighe u kwagh a er je la , shi á sôn iwasen sha ajiir agen sha u nan ior m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol kpaa . — Aerenakaa 2 : 44 , 45 ; 6 : 1 - 3 ; 1 Timoteu 5 : 9 , 10 . 50 : 5 ) Wan@@ akiriki ne ‘ lu vea [ Yehova ] , er or u fan tom nahan luun saan saan [ sha shigh ki Yehova ] gbem ember sha ishigh N@@ agh gbem , ember ken tar Na u sha won cii , doo [ un ] a ônov mba iorov tsung . ’ — Anz . Ka sea ôron Bibilo yô , atô@@ akaa a k@@ er@@ egh la a k@@ ú@@ m@@ á a nyôr ken ato u mbamhen asev e̱r ka s@@ an@@ ker nahan shi a mgbegha se , nahan ape uuma asev ve zough sha ishima i Aôndo i za kighir la i mase duen ke ’ igbar . Alaghga u hen wer u gba kwagh ga , kpa umbur wer Yehova hungur tom wou man dooshima u ú tese sha ci u icighan@@ ti na la ga . I@@ yol@@ tseghan tese m@@ ver u veren kwagh kposo sha ci u icighan awashima . Shighe kar yô , Yakobu man Yuda , an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yesu , er ityom i i@@ civirigh igen . — Aer . 1 : 12 - 14 ; 2 : 1 - 4 ; 1 Kor . ( Ekesodu 24 : 1 - 8 ) Nahan kpa , ica lu a gba ga je maa ve “ vihi i@@ kur@@ yan ” ve la sha u p@@ eren atindi na . Shighe u Mbakristu ve er ivese sha tindi man sha gbenda u vough yô , Aôndo kpa ka a lumun a mi . M ngu a ishimaverenkeghen , shi m kange ishima mer me wase mbagenev kpa ve lu a ishimaverenkeghen la . ” 32 : 4 ) Shighe u kwagh a lu nahan yô , se er nena ? Nenge ase kwaghwan u apostoli Paulu yange wa Mbakorinte ne . Bibilo te@@ v se er se “ ker . . . TER kua agee a Na . ” Ve cica cii mba eren tom u sha injakwagh , ú veren ikyav sha at@@ su@@ l a “ ior mba ve lu a asema a shir@@ in man ve vaa sha ci u akaa a nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima a i eren ken [ Yerusalem u á vende mimi , u Mbakristu mba@@ aiev ve til sha ityough nagh la ] cii . ” Aluer u za mkombo u umbur ku u Yesu la yô , u zua a ian i gbidyen kwar sha kwagh u ishimaverenkeghen you la , man er ku u Yesu la u lu a inja kpishi la kpaa . Kape zum u iyange i ji@@ righ i Yehova ia va sha tar u ng@@ un la kpa á lu je la . Tindi ne za hemen zan zan inyom i 5@@ 20 C.S.@@ Y . la ; ka inyom i sha uhar i Tor D@@ ar@@ i@@ u tema tor je la . MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U MB@@ A N@@ E M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O I@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R © Di@@ e@@ ter T@@ ele@@ man@@ s / P@@ ano@@ s P@@ ic@@ tures Kpa kwagh ngu a er i vihi yô , Iserael hu@@ le loho u Aôndo la sha , venda u eren kwagh u ma lu ve a inja la . Yesu kaa ér : “ Un yô lu or@@ wu@@ an@@ or sha hiihii je . ” 4 : ​ 22 , 23 ; 12 : ​ 29 - 37 ) Nahan kpa , mkaanem ma Ho@@ sea mara lu ôron kwagh u vande eren karen kera tseegh ga , ma lu ôron kwagh u ken hemen kpaa . P@@ ase@@ t@@ ô u hen ic@@ ile yase la yange nengen sha makeranta u hen ang@@ ar wase la shi tesen kwaghaôndo man a@@ y@@ enge , ashighe agen yô a tese gbaa - kwaghhenen u i yer ér ge@@ o@@ gr@@ aph@@ y la kpaa . N@@ ongo u Yehova gber Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la jimin cii shin a@@ vegher a i , ken ijô i hemban er 1@@ 20 nahan , shi mba geman i ken ijô igen seer a seer hanma inyom . ( Mbaromanu 5 : 12 ) D@@ ugh ku u isholibo i ve a mi la kera yô , isholibo vihi mlu wase vea Un u a gbe se la shi i bende a m@@ lu@@ yol wase man mhen wase man ishima yase kpaa . Zum u mba ve va mkohol la hide yem sha ajiir a ve a ic@@ aa , ape ve eren ityom ve la yô , ve yem a ityakerada la seer seer . Hanma gbenda u ú tsough u hiin iliam a ior shighe u ú dugh kwaghpasen u sha uya uya la cii kpa , aluer u vande wan iyol yô a hemba maan we iyol . Ú ôr kwagh nahan je ka u henen a henen ga ! Ka sea ‘ kôr kwaghbo ihyom man kwagh u dedoo a doo se ishima ’ yô , se kô@@ vor angahar ase kera “ sha hanma gbenda u ifer ” cii . — Amo@@ shi 5 : 15 ; Pasalmi 119 : 10@@ 1 . Tindi u môm - ken - u@@ pue la ka vegher u A@@ tindi a Yehova Aôndo yange na u@@ ip@@ yaven mba 12 mba Iserael u sha ayange a tsuaa la yô , a na ve atindi ne je anyom kar hegen hemba 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan . Dooshima u Mbakristu ka iyua igen i Yehova a ne yô — i̱ doo se ishima kpen kpen . Kpa “ mbaaferev yô , mba nahan ga . ” U tesen ikyav yô , D@@ r E@@ the@@ l@@ ber@@ t B@@ ul@@ l@@ ing@@ er , or u ken tar u B@@ rit@@ ain u yange ngeren ityakerada i pasen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i yô ôr kwagh u Mpase 7 : 4 , 9 ken takerada u i yer ér The Apo@@ cal@@ y@@ p@@ se shin “ The D@@ ay of the Lord ” la , sha peeji 2@@ 8@@ 2 , á ôr kwagh ne anyom kar hegen er 1@@ 00 nahan , wener : “ Mkaanem man ma ôr kwagh jighilii : ityough k@@ in ôr kwagh u iyenge i i fe í yô kua iyenge i i fe í ga yô . ” ( Mpase 12 : 12 ; Mbaefese 6 : 12 ) Ior mb@@ á ke ’ ime i ke ’ jijingi la kpishi . Ka mimi , doo u se wa ikyo sha er se ‘ lu sha kwagh wase ayol a ase ’ shi se “ a@@ mber sha akaa ” a ior ga yô . ( 1 T@@ es . Nahan kpa , ior kpishi hen ér a tsa sha won kpa Aôndo una soo u kporom ikyua a ve ga ; ve hen ér ve yina u van ikyua a na shin a gba ica a ve yum . Or@@ pasenkwagh ugen u yange de u nan akaaôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo ne , sha ci u ashe a cian yô , kaa ér un soo u hiden nyôron makeranta ne . A kaa a mba@@ ah@@ end@@ anev mban kwa ny@@ iin ér : “ Me fatyô u van ga ; inja na nan man á ti@@ mb@@ ir tom shighe u me undu u , me va hen a ven@@ e ? ” J@@ ul@@ ai 15 , 200@@ 9 Hii ken mhii u kpuaa la je atôônanongo udubu u@@ pue imôngo due ker gba samber sha tar cii . U tesen ikyav yô , a@@ dooga or nana ta ave van@@ ger shin nana suur sha iyol i nan a kar ikyaa inya . Kwagh ne inja na yô , se mba eren kwagh u doon Yehova , man se zua a injar kpaa . Mbashiada mba Yehova mba kasev sôr ajiir a me@@ men , a a kase ag@@ iri@@ g@@ i la cii hingir wang . Shighe u lu yev la je tsô , i tee un ken kp@@ an , i yam un i yem a na ken Igipiti , ica a ter na u cian Aôndo la . I dugh un shin iky@@ um i ter na sha , nahan a undu mkpeyol u ya na . Ken akaa a hemban 40 a a hembe nan ior ityough ki nan@@ den cii , a Mbat@@ wer@@ ev uhar Tho@@ m@@ as H@@ ol@@ m@@ es man R@@ ic@@ hard R@@ ah@@ e ve nger yô , ku u nom shin kwase man iv@@ a@@ ap@@ aven man m - s@@ ar@@ em u kwase a nom lu akaa atar a hiihii . N@@ ana fatyô u tesen mba@@ wan@@ ndor a nan mba he@@ v mban ikyo i wan sha u z@@ eren ak@@ ondo a taver ishe ga shi eren akaa akuma akuma shin er nan lu a kwagh ave nahan kpaa . A kaa ér : ‘ Wan u or kpaa A va , ka sha u i̱ er Un tom ga , kpa sha u Un Una er mbagenev tom ’ yô . ( a ) Ish@@ ember i i kaa ér a “ kange mba asema a vihi ve la av@@ av ” la tese se nyi sha kwagh u loho u T@@ ar@@ tor@@ o ? U@@ ̱ tesen ikyav yô , no@@ mbor ngu a tahav mbu vihin kwagh vough e̱r shi u lu a tahav mbu sôron kwagh nahan . Er lu ken m@@ nyoon kpishi yô , a vaa a Aôndo a kaa ér : “ K@@ pe ah@@ ii , ma U y@@ erem shin She@@ ol [ u@@ war u uumace jimin cii ] ” la . Mbashiada mba Yehova yange ve pase akuraior ér “ shighe u atô@@ at@@ yev ” la una kure ken inyom i 1914 , shi tar ua nyôr ken ashighe a ican a i gbe je i lu a vande nengen a mi ga yô . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti igen i ken zwa Grika i i gem ér uma yô ka b@@ i@@ ʹ@@ o@@ s . Ka ken ish@@ ember@@ ti ne i zough a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i agen ken zwa Buter er “ b@@ i@@ o@@ gr@@ aph@@ y ” man “ b@@ i@@ olo@@ gy ” nahan ye . ( 1 Samuel 24 : 12 ) Er Davidi fa ér Saulu ngu a ibo nahan kpa , a or iyev ga ; shi a lam a Saulu shin a lam sha na dang ga . Yehova yange er kwagh ne sha u tesen ér ka W@@ en Un lu Aôndo u mimi ye , ka Ba@@ al ga . Yange ve hen takerada u i yer ér M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La man vegher u takerada u i yer ér Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la man an@@ takerada u i yer ér “ Nenge ! Or@@ ny@@ ar ugen u akaa saa un kpishi yô , kaa ér : “ Zege@@ mnger la yange bende a hanma or cii , sha ci u yange va mb@@ any@@ ar@@ ev man mba@@ ats@@ anev cii a m@@ taver man ican i yan . ” ( N@@ um@@ er@@ i 11 : 28 ) Shighe u Mose unde sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la Yosua unde vea na shi kegh un gbenda shighe u za h@@ ungwa sha ityough ki w@@ oo@@ gh a ikp@@ ande i shiada la . Kwagh ne na saan Yesu iyol tsung ! Z@@ a Hemen u T@@ esen Er@@ doo Ikyav i tesen yô , pro@@ fes@@ ôr u timen sha akaa a kwaghaôndo ugen u ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i N@@ or@@ th C@@ ar@@ ol@@ ina , ken tar u Amerika kaa ér , “ Bibilo ka takerada u uumace ve nger yô , shi akaa a í ôr ker la kpa ka mbamhen mba uumace . Akaa kpishi a Bibilo i ôr la kaha kposo a akaa a i̱ ôr ajiir agen yô , shi ia fatyô u tesen se kwagh u dedoo ken uma ga . ” Nahan kpa , er zung@@ we sha kwagh u er la kpishi yô , Aôndo de un kwaghbo na . U been yô , tese nan kwagh u Bibilo i er sha kwagh shon yô . Ma gomoti u uumace môm kpa una fatyô u been a i@@ pi@@ la man ifer shin angev ga , kpa Tartor u Aôndo yô , ua fatyô , shi ngu va eren nahan kpaa . “ H@@ u@@ wa nen ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol sha u né fatyô u tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 6 : 11 . A kaa ér Yesu gba zenden , “ nyôron ken ag@@ ar a tamen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki , lu ôron kwaghaôndo , pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . ” ( Mateu 24 : 36 ) Kpa se fa tsô ser “ shighe kera vese ga . ” Aluer ve er sha akaawan ne yô , aa wase ve u y@@ esen wanye , tesen nan akaa kposo kposo . ” Se mba se lu mbacivir Yehova ne kpa se mb@@ á v@@ ôron , sha ci u tom wase u eren Aôndo ne ka ú na i gba u se nôngo kwagh tsung je . 4 : 16 ; Yuda 3 ) Aluer se nôngo sha afatyô wase cii se dondo kwagh u i kaa a vese ér se er la yô , se lu eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave vea icighan jijingi . — Mpa . Tor Davidi yange tagher a mbamlu mba doon man mba doon ga ken uma na . Kpa a suur sha Or@@ gban na , a gema kposo ma shighe môm ga . Ka nan lu a aeren ne sha ci u iwasen i mbagenev , ka i lu sha ci u nôngon lun sha ian@@ tom i ortamen la tsô ga . Aluer se time ken takerada u Aerenakaa , u u dondo sha ityakerada i i@@ vangeli i iny@@ iin la yô , se nenge er Yehova yange ungwa msen u Yesu ne yô . Mbaiserael ‘ seer tan at@@ se a nan@@ den nagh sha mi ’ sha u civir ak@@ ombo . Iyange i Yehova ia va b@@ ur a b@@ ur tar ne sha ci u nyi ? I ôr ken Or@@ pasenkwagh 5 : 1 ér : “ Ver ishima sha ng@@ uhar wou zum u u z@@ aan hen iyou i Aôndo yô . ” Ior kpishi mba ve dugh ken akuraior kpishi fa ér ka Yehova a@@ yem mbatomov mba i shigh ve mkurem mbara ken iky@@ ang@@ enev mbi jijingi la ye , man mimi je , ka un a lu Or@@ yiman ye . Shighe u m lu her ga la , E@@ ve@@ l@@ y@@ n lu eren tom hen bran@@ ci u ken K@@ an@@ ada la . Iyange igen la , kwagh er kpiligh mo iyol yô , orgen u se henen makeranta imôngo , u un kpa a gbe i@@ wan yô , kaa a mo ér mo m vôso un . ( b ) Or@@ im@@ ang@@ er@@ ev ka nan nenge kwaghwan nena ? T@@ ime sha msen u Solomon , tsô u nenge er a er kwagh u ishima i or yô . Kwagh u ior mba ve ne nagh mgbegha la doo Yehova ishima , shi veren ve doo doo kpaa . Kpa er shighe u i na An@@ dre@@ y ér a ôr kwagh la lu been yô , a kohol iyol u kuren kwaghôron na la , tsô mban@@ ongo na kaa a na ér : “ Z@@ a hemen ! Tindi u Aôndo yange se u yaven a or u se vese nan ga yô . Nahan kpa , u nenge wer hemba doon u ú vande henen er “ mkur ” u kwagh u ú soo u eren la una lu ga he ? Sha ityôkyaa ne yô , Aôndo yange kaa a Mbaiserael ér : “ De zenden anger hen ior ou ga . ” — Lev@@ iti@@ ku 19 : 16 . Er a gema a nenge iyou na i he ne doo ashe kpishi shi i maa i tsembelee , shi i̱ tile ts@@ ende@@ e je bee er a@@ ah@@ e bende a ijiir na ga yô , a wuese Yehova kua anmgbianev nav je a haa m@@ liam ashe . Ka iyange shon i môm môm í er kwagh u i̱ ken Yesaia 13 : 9 la ér : “ Nenge , iyange i TER ngi van , ngi a mhôônom ma zungwen ga , ngi a ishim@@ avi@@ h@@ in kua iy@@ ugh tsung , sha u geman tar u̱ hingir ice dang , man shi u timin mba@@ asorabo mba ve lu ken u kera . ” Yeremia yange nger vighe vighe er Yerusalem una gba yô . ( 2 Peteru 3 : 13 ) Hen shighe la Mbakristu vea ember “ uma u a lu uma jim la , ” ka “ uma u tsôron ” je la , a lu sha gayô a lu shin tar sha ikyev i gomoti u Aôndo u una hemen sha dooshima la . — 1 Timoteu 6 : 12 . Hen shighe ne icighan jijingi mgbegha Paulu man mzough u mbatamen u hen tiônnongo la u p@@ endan Timoteu ave sha it@@ you , nahan tsuan un ér a er tom u vesen ken tiônnongo . ​ —⁠ 1 Tim . Ikyav i tesen yô , yange gba pe Aber@@ am una hingir ter u akuraior , nahan Aôndo ii ter@@ tamen ne iti ér Aberaham , inja na yô ér “ Ter u ikpelaior . ” Aluer ka nahan yô , tese ikyo i wan , hanma shighe yô , eren erdoo shi lu sar sar a ior . I@@ ca ia gba ga tsô akaa a vesen man a ci@@ er@@ yol aa hii u eren . Hii shighe u Adam gba ken kwaghbo la je , ma shighe môm tsô Yehova gba uwer u nengen a aeren a dedoo a ken uumace la ga . Gba hange hange u se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Mbaiserael yange ve dondo kwaghwan u nyi ? Anyom nga kar kpuaa yô , Daniel ôr ijir igen sha mimi ga , nahan ishima hii u nan un ibo . I@@ jiir i M@@ kohol ( 19@@ 8@@ 1 ) man Iyou i M@@ kohol i hen gar u G@@ u@@ a@@ y@@ a@@ qu@@ il ( 200@@ 9 ) hen ijiir shon i môm Se fa ser kwagh ngu nahan sha ci u mkaanem ma Yesu ôr man . — Ôr Yohane 6 : 44 . Kpa , aluer ityar ihi@@ ar ngi nôngon num ga yô , kwagh ne tese ér ngi ken mzough shin ngi ken bem ga . Er lu anyom 19 nahan tseegh yô , kanyi yange i wase un u wan ishima a ican i í lu nan un laa , shi kanyi yange i wasen un u lun ken pur@@ usu iwer im@@ ôn@@ go@@ o ? Kpa yange yar tom a ishember i ken zwa Grika i inja i i̱ i lu “ zum u ” shin “ sha hanma shighe u ” la . ( Mat . 24 : ​ 46 , 47 , 50 , 5@@ 1 ; 25 : ​ 19 , 28 - 30 ) Yesu yange ôr injakwagh igen sha u pasen kwagh ne vighe vighe . Ve nôngo ér vea va a mp@@ av hen atô u anmgbianev , kpa ken A@@ gu@@ su@@ tu 19@@ 17 la , ve due Betel . M@@ dugh ve la lu gbenda môm u i wanger nongo u Yehova yô ! 31 : ​ 10 - 27 ) V@@ ande keren Tartor u Aôndo sha u eren tom u pasen kwagh la , man ityom i Mbakristu igen kpoghuloo . Kwagh ne una kura u . 35 : 2 . ( Ivur 1 ) U ma ve lam a Mose yô , ve gema ve ôr kwagh u vihin sha a na , man a̱ shi nan kpa , ve za kohol mbagenev ken af@@ o , ve wa un zwa iyol . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , gumor ne venda kwaghwan ne , nahan i dugh un di@@ ak@@ on kera , sha ci u ieren na la na yô , a kera kuma u lun di@@ ak@@ on , er i tese ken Ruamabera nahan ga . ( Ps . 11 : 5 ; 1 Tim . ( 2 Timoteu 2 : 15 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i “ pasen . . . jighilii ” la due ken ase@@ mber a tesen ieren aa ken zwa Grika aa tsuaa tsuaa la , man ikyav i á yô lu “ kwagh u i t@@ ende jighilii ” shin u ‘ t@@ ôn@@ don kwagh jighilii . ’ Se kpa se fatyô u wuese Yehova shighe u se kohol imôngo , er Mbakristu mba ken tar u B@@ en@@ in mban nahan Shighe u Davidi kuran ilev la , a hen u suur sha Yehova . Ka ikyav i jighjigh u nan i nyi se zough a mi ken Ru@@ tu man Na@@ omi ? Nahan yô , ‘ se cia nen ga ; se lu nen a mciem iyol kpaa ga , ’ sea tagher a nyi ican je kpaa . De iyol@@ gen@@ gese — a̱ lu sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato shin sha ieren kpaa . — Anzaakaa 11 : 2 . ( Ôr Yesaia 5@@ 4 : 13 ; Luka 12 : 42 . ) Nenge ase kwagh u yange er anmgbian U@@ we ne . Ashighe a Davidi er isholibo cii , á lumun ibo , shi á lumun tsaha , shi á sôr igbenda na kpaa . Hen u K@@ ur@@ an Er Mba@@ apostoli mba Yesu Nahan , 1 / 15 Yange nenge wener doo u una ter mbamzeyol tseegh ga . I tôv ve a ican ken ityar ne zan zan je yô , Ity@@ av mbi Tar cii mbi sha U@@ har mb@@ ira hii kpa i lu tôvon ve a ican her ( i nôngo mbi ken inyom i 19@@ 39 - 19@@ 45 ) . ( Mbaefese 4 : 20 – 5 : 5 ) Aluer ú fa Aôndo tsembelee je kwagh na doo u ishima tsung yô , u soo u kaven un keng keng . “ Un u a m@@ ô@@ ôr la ngu ma kwagh ga , shin un u a ur mngerem la kpaa ga , saa Aôndo u A ne m@@ vese la . ” — 1 K@@ OR . A@@ ah@@ e u yange er ken gar u L@@ is@@ b@@ on ken inyom i 1@@ 7@@ 55 la na yô , V@@ ol@@ t@@ ai@@ re kaa ér imba u@@ a@@ ah@@ e mba vihin mban nahan ka mba ior vea fatyô u kaven ga ( a ) Ka hanma shighe nahan i doo u mbamaren vea hii u tesen mbayev vev u soon Mkaanem ma A@@ ôn@@ doo ? Kwagh er vihi yô , mbagenev kpishi kwagh tsô gba ve sha mkaanem ma Bibilo ma mimi la ga . “ I@@ wasen yam yô , ia va sha TER , Un u A gbe Sha man tar la . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 21 : 2 . Yange tsua anyom ne sha ci u a gbidye kwar “ sha inja i shighe u a time vighe vighe hen mba@@ fankwagh ” mbara . — Mateu 2 : 16 . ▪ Mbat@@ amen Mba ken Kristu Ka ‘ Mba Eren Tom a V@@ ese I@@ m@@ ôngo sha ci u S@@ é E@@ mber Yô ’ Shi m maan go@@ g@@ olo man wain kpoghuloo . Kwase Kristu ugen u se yer iti na ser Maria la lu pasen kwagh sha uya uya ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , tsô a za zua a gum@@ kwase ugen mough hen ya lu duen sha won , nahan a na un an@@ takerada u kiriki . Kpa Yesu va kpen yô , kera gba u vea dondo Tindi u Mose la ga . Ka mkohol u ior mba Aôndo u nyi se lu timen sha mini , man ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh ne ? Pasalmi 19 : 1 kaa ér : “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo . ” Lu Kristu gayô mbaapostoli nav pase mimi u sha un@@ yi@@ in zan zan at@@ ar@@ atar la ken derianyom u hiihii la ye . I@@ jiir na i teman i í til sha ityough ki mcivir u wang u Mbakristu heen la ngi hen atô ve . Ka akaa a nyi a pase kwagh u La@@ od@@ ish@@ i@@ aa ? Mba yange ve kôr Yuda la di ye ? Nahan yô , se mba a tom man ian i civirigh i tesen iengem i Aôndo U@@ hemban@@ sha la ! Aberaham yange kpe kera , anyom nga kar udubu imôngo yô , i va mar Yesu . Daniel shi nger ér zege@@ kor la una tôndo kera , maa ak@@ or a kiriki any@@ iin aa gema a m@@ ende sha ityough ki ku . Eliya yange kegh shighe u ic@@ egh ia bee yô ; mbacivir Aôndo nyian di mba keghen shighe u tar u ú hông@@ or ne ua kure yô . Shi ve na jighjigh ér , ior mbagenev vea va lu iyôngo sha ci u ve dondo tindi u Aôndo u dooshima la . Yesu yange kaa ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” Ngeren ne time sha gbenda u Bibilo i ôron man msen u eren kua ieren i dedoo ia wase agumaior u civir Yehova a ishima i môm yô . Kwagh@@ wan u Yesu wa Mbakristu mba ken E@@ fese man atôônanongo agen a yange ôr kwagh ve ken takerada u Mpase la lu a inja kpishi , gadia imba kwagh la za hemen hen atô u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara , hii ken inyom i 1914 zan zan nyian ne . D@@ ondo Ikyav i Paulu La De se nenge er se kpa kwagh wase a lu sha ivese la yô . Kwagh@@ wan u a kaa ér se ‘ yôô loho u dedoo tô@@ r@@ ough torough ’ la tese ér tom u pasen kwagh la y@@ uh@@ wa gande u se er ga . Ka a gba u vea tsua kwagh u vea er yô , ityesen ne i wase ve , ve kav kwaghwan u Bibilo u a gbe a zough sha kwagh shon la , nahan ve fa kwagh u vea er yô . A kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 10 - 18 Yange hemba veren ishima u ôron akaa a Mbaiserael vea hide a va ember he ’ tar ve yô . Kanyi i doo u se hemba umbur ken ishima zum u se lu tsuan t@@ wer@@ sôron u u k@@ ough awambe kpa ker yôô ? Mba za teman tor a Yesu imôngo sha , vea ôr uumace ijir . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 26 : 1 – 5 ) Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ieren i Tor U@@ shia la vihi kera , gadia “ ishima gen@@ gese un , nahan a er kwaghbo . ” U du@@ ghun or kera la kor tiônnongo u Kristu u a lu wang la . Uma u tor@@ utya u sha ayange la nahan ka keng yange una mgb@@ o@@ gh a i@@ pi@@ la man i@@ w@@ oo - or man mcivir u aiegh kpaa . Sha kpôô yô , tôv@@ ac@@ an u Mbashiada mba Yehova mba sha ayange ne ve zough a mi la vihi kpishi je er tôv@@ ac@@ an mbagenev mba sha ashighe a karen ken ijime la kpa yange ve vihi tsung nahan . Akaa N@@ ga Kp@@ ishi a I Doo u Se W@@ u@@ ese Yô Tese wer Yesu Kristu doo u ishima sha u kuran atindi a na , gadia kwagh ne una wase u u palegh kwaghbo . ( 2 Tim . 3 : 1 ) Gba u se tsua u eren kwagh a shighe wase sha inja . — Ôr Mbaefese 5 : 15 - 17 . Alaghga vea v@@ ôr ken jijingi , shi kunya a kôr ve shi a taver ve tsung u hiden . Nyian ne , kwagh ka una lu sha ishima i mbahemenev mba adu@@ av ga kpa , ve gba lumun a mi tsô , sha er vea nôngo a gba zwa môm yô , shi mbagenev ka ve ker gbenda sha er vea nôngo i lumun a mbamhen vev yô . Nahan kpa , ka sea kera fatyô u eren hanma kwagh u yange se van@@ den eren ken mcivir u Yehova ga je kpa , te se kera ga . “ Adam u masetyô ” la una wase mbakp@@ enev nena ? Ior Mba í H@@ ide a Ve shi V@@ é Ge@@ ma An@@ za Ve La Sha kpôô yô , u keren perapera ka kwagh u kiriki ga . 12 : ​ 7 , 8 ; 1 Pet . 18 : 7 - 10 ; Yon@@ a 3 : 10 . Doo u se dondo ikyav i ort@@ yom u va hen Daniel la sha u taver mbagenev asema sha kwaghôron wase shi wasen ve kpaa . 5 : 13 ) S@@ aa se fa Mkaanem ma Aôndo ma ma lu loho na hen a vese la tsema tsema ve se vi@@ a ken mimi ye . Shi Kristu una nder mba ve kom u a na ve ian i lun uma sha tar u a hide a sôr la cii . ▪ Se lamen sha kwagh u angev mb@@ ura kpishi ga Kpa jighilii yô , akav a i ter a ken avur atar a a hii kwaghôron ne tese nyi ikyav j@@ imi ? I@@ ti ne tese jighjigh u lun a mi sha kwagh . ( Yobu 2 : 4 ) Mbagenev mba ve civir Yehova ga yô , alaghga vea nenge ér kwagh u Satan ôr ne ka mimi . Gbenda môm yô , ka u tsuan akaa a ken jijingi , a se er yô . M@@ zeyol ve yô ka u kaven mbamhen mba utar mba i ter heen ne wang la , ér : ( 1 ) Aôndo hemba agee cii ; ( 2 ) Aôndo ngu a dooshima shi eren akaa a dedoo kpaa ; man ( 3 ) akaa a vihin nga zan hemen her tsô . Ve de ér akaa agen a d@@ an ve u eren tom ne ga . Tsô , iyôngo igen la di ye ? Akaa agen a Davidi nenge i eren ken mcivir u mimi , ken iyou i Yehova yô , lu mkombo u ikp@@ ela i Mbaiserael ku@@ mban imôngo la , man A@@ tindi a yange i ôr shi i ta iwanger sha mi la , man kwagh@@ hum@@ an@@ doon u i nan@@ den la , kua icighan@@ tom u upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i eren la . ( E@@ ks . 30 : 34 - 38 ; N@@ um . 3 : 5 - 8 ; D@@ ut . ( Yohane 14 : 21 ) Er iky@@ ar@@ yan yase a Aôndo man Wan na la i gbe se kwagh kpen kpen yô , se mba kor atindi na saan saan je . Ity@@ akerada i í er akaa a mimi ga sha kwagh u Yesu ne ngi kposo a ityakerada i Bibilo i mimi i Aôndo a na i nger la . Nahan kpa , Yehova “ tindi zege@@ ahumbe sha zege@@ mnger ” kua “ zege@@ ish@@ u , ” nahan ve er Yon@@ a hide za hen gar@@ tamen u A@@ shi@@ ria , a pe i tindi un la . — Yon@@ a 1 : 2 , 4 , 17 ; 3 : 1 , 2 . Á kaa wener : “ Sha hii la yange ci@@ er mo iyol sha hiihii la . Se cii ka hange hange u se na mbagenev jighjigh , ve kpa vea na se jighjigh “ K@@ ura Nen Iky@@ um@@ u@@ ile i Aôndo I I Lu hen V@@ en La ” Aluer u yar tom a akav a tan iwanger sha kwagh u ú lu ôron la yô , aa ‘ seer nan zwa wou ityesen . ’ Aluer u ngu ica a ijende you nahan , ka ne er nan ve ne lam ayol a ene ? An@@ dr@@ é umbur a h@@ an zwa er un vea wan na yange ve vihi ah@@ wa kpishi sha u kenger as@@ an tugh yô . Ka kwagh u kpiligh iyol u nyi Yesu yange ô@@ r@@ ô , man ka mpin u nyi a dugh sha kwagh ne ? Ka nyi yange i er apostoli Peteru u a tese ér Yehova den asorabo “ wuee ” ? Yon@@ a yange va nger ken takerada na er ishima lu un ker hen shighe ne yô . * — 2 Peteru 3 : 13 . Kanyi i Lu Gbenda u V@@ esen u Z@@ u@@ an a M@@ saan@@ yo@@ loo ? Yange soo ér anmgbianev nav ve lu ken ime , shin iyange la i va b@@ ur ve a b@@ ur ga . Ma shighe môm kpa ku ngu a er sha ga , kpa shin tar yô , ku hii u wu@@ an ior ka kwagh u nyian a mi ga . 22 : 23 – 27 . M@@ vi@@ e u kwagh shin mk@@ om na lu il@@ ian ga Er se kpa tar u he u i t@@ ende zwa a vese la ú mgb@@ ôghom yô , ka hange hange u se ver ishima sha aeren a Yehova a kpilighyol la , man se er kwagh ne sha u henen Mkaanem nam n@@ du@@ ur@@ u@@ u . Tsô Aber@@ am gba zenden ken tar la zan zan za ar hen te@@ mbe u She@@ k@@ em , hen kon u ter@@ e@@ b@@ in u Mor@@ e . ” Er m wa ishima a ah@@ endan a kwaghaôndo shi m pase kwagh sha ashighe a i eren ayôôso kpoghuloo nahan kpa , kwagh ugen u yange taver mo kpishi u eren yô , lu u den mat@@ o u nahan . 4 : 29 - 31 ; 7 : 8 - 13 . M kav mer aluer iky@@ ar@@ yan yase seer taver yô , se hemba zuan a mtsera man mk@@ om . ” “ M soo u eren u ga . ” Yehova suen mba ve soo ér ma ve er kwase shin nom , kpa ve lu a zua a or u doon ve ga la nena ? Ka h@@ an ka se za pase ior kwagh@@ a ? ‘ Mba Ve Z@@ u@@ ngu Cii , S@@ ur Ve A@@ sema ’ ( Aerenakaa 2 : 47 ) I@@ ca gba ga tsô , “ iyenge ve kuma er dubu uta@@ an nahan . ” W@@ any@@ e@@ kwase ugen u lun anyom pue , mba yer un ér Han@@ e@@ u@@ l , a kaa ér , “ Mba@@ yev mba ken makeranta wam ka ve soo iliam , mba soon ér i pase ve a pase kwagh ga . ” Nenge imba m@@ hembe u dooshima a ve a mi ne sha wono ! U tesen anmgbianev ou imba dooshima u soon or a ishima you cii la kpa ? U dondon yô , lu Ab@@ aver a Tartor Na@@ mba 30 la . Se soo ne shi se soo ser ma ne lu vea vese shi ma ne eren tom a vese ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so sha u yôôn ang@@ we u Tartor . U hen wer gbenda u Yesu lam a ngô na la lu sha mi gaa ? — Mbamaren nav yange ve fa er doo un u civir Aôndo hen iyou Na yô . Ka inja er ka i taver mbacivir Yehova ainge kpishi u sôron ian i ôron Bibilo man í henen kwagh vighe vighe la ke ’ uuma vev nahan . Nahan cii kpa , uumace mba hemban iyenge lumun ér Yehova a lu Ter ve man Tor ve ga . Kpa ve kaa ér ka e@@ ev mbu civir Yehova a mi . Yesu kaa ér : “ Hanma or u i ne nan kpishi , á ker di her a nan kpishi . ” Yobu yange hi@@ an a kasev dang dang shin eren idya shin ts@@ wa@@ men ior ga , shi z@@ endan inyaregh ityô shin civir ak@@ ombo kpaa ga . Nahan sha yange i masetyô i Eliya mase eren tom profeti ken Iserael la je kpa , Elisha lu a or@@ vesen na u lu tesen un tom ne her tsô . 8 , 9 . ( a ) M@@ ve u ort@@ yom va M@@ ano@@ a man kwase na inya la yange bende a ve nena ? ( Luka 22 : 24 ) Ka i tôô shighe cii ve kwaghwan a nyôr or ken ishima , shi nan gema inja kpaa ye . Ior mba i kimb@@ in ve inyaregh kpuaa je kunya u ker la ve nenge ér kwagh ugen u vea er kera ngu ga . Tor u fan kwagh ne ôr mkaanem ma gen@@ egh ma ma dondo sha ma hiihii mara , wener : “ Een , aluer wea yila mkav , wea g@@ enger imo sha u keren mkav yô , . . . ( 1 Utor 8 : 27 ) Maria iyol na kpa s@@ enge nahan ga . Iyoukura igen i ken inyom i 19@@ 28 pase er ior mba Aôndo yange ve seer kaven awashima na nena ? U kôron isharen i tic@@ a na man mba ve lu ken k@@ l@@ ase môm a na la yô , a sôn ian sha ci u una ver ityakerada i i har sha Bibilo la imôngo ken w@@ una ityakerada yô . Yange doo un tsung . Gba u se nôngo sha u se seer zuan a mfe u Ruamabera . 10 : ​ 4 , 5 ) Ka “ a@@ you a utya ” a nyi nahan ityesen i Yehova i yô@@ h@@ ôr , i pasen ior mba Aôndo i to@@ ho@@ o ? Kristu hemen sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la nena ? Umbur wer Saulu yange lu a mbamhen nav sha kwagh u ishima i Aôndo cii man va hingir apostoli Paulu ye . ( a ) Er nan ve Davidi kaa a Yehova ér a kar ishima n@@ aa ? Er nan ve ior mba lun a jighjigh mban yange ve er kwagh sha ishima i Yesu ken tugh mb@@ ura ga ? Shi doo u mba@@ y@@ aav vea gbidye kwar sha ikyav i vough i Yesu la . U ngu zuan a mtsera u i we ishima ér u zua a mi la kpa ? Er Yesu ôr nahan , gba u Aôndo una doo se ishima a ishima yase cii man a uma wase cii man a mfe wase man agee ase cii . Kwagh@@ pasen u sha uya uya ka gbenda u hange hange u eren tom u pasen loho u dedoo . I yila ikyurior ne ér “ Iserael u Aôndo . ” Man ica gba ga je tsô , ior udubu imôngo ken akuraior agen kpa va nyôr ikyurior ne . — G@@ al . He@@ mba k@@ an hange hange u ungwan kwagh u Yesu wa se ér se ver ishe yase “ jighilii ” la hegen cii . Nahan , sha mnenge wou yô , ka an jim nan gbe wan@@ iky@@ und@@ an laa ? Ken iliam ve a nan cii , vea lu kaan a nan ér nana ker kwase shin nom i hemba er nan van@@ den keren la . W@@ er soo u seer zuan a iwanger yô , nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ How Will You St@@ and Be@@ fore the Jud@@ g@@ ment Se@@ at ? ” Yehova fa mba ve civir un sha mimi la shi a lumun ve . Mba@@ yev nav mba uhar ka agumaior . Alaghga mbam@@ kighir mba sha ifer mba kighir se ér se hide ijime sha akaawan a ase a Mbakristu a se ne jighjigh a mi la vea kange sha a vese ken ijiir tom gayô ken makeranta . Nahan Mbaiserael mba m@@ tem@@ tor u Tor Saulu vihi ve ishima sha ci u akaa a a lu zan hemen ken tar ve la gba va kohol hen a na . “ Ge@@ ma nen . . . hen Aôndo u uma , Un u A er Sha man tar man zege@@ mnger kua akaa a a lu ken ve cii . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 14 : 15 . Ior mba ken akuraior cii mba ongo “ imo i Ter ” sha ato ve jighilii nena , man kwagh la bende a iji@@ r@@ ôron i sha mimi nena ? ( 1 Mbakorinte 15 : 6 ) A taver se u h@@ ul@@ en shiada u or môm shin iorov uhar ve er ga , kpa shiada i iorov 5@@ 00 ve er yô , ka kwagh u h@@ ul@@ en kera ga . * Yange za nyôr nongo a mzough ugen u mba@@ wan ts@@ wam , gadia á na jighjigh ér un ngu nôngon kwagh sha ci u ior mba i nzughul a ve la . Tor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia yange wa tindi la ken inyom i 4@@ 55 C.S.@@ Y . Mb@@ au@@ ty@@ aav mba ng@@ een iyenge er “ wa@@ ar@@ a@@ wa u hen kpe u zege@@ mnger nahan , ” mough ityav a Saulu . * ( Luka 21 : 24 ) Yesu yange nôngo ityav a Satan Sha , d@@ aa un gb@@ ihi shin tar shighe u ngohol tahav mbu Tartor ave ave la j@@ ee ? 14 : 14 - 20 . Sha kpôô yô , awambe a Yesu a a lu a inja tsung la wase uumace u zuan a mbam@@ tsera mba vesen . Ity@@ endezwa la tese ér , Wan@@ akiriki u jighjigh u Aôndo ne una za hemen u lun “ iwanger i akuraior , ” duen a ve ken ime i ken jijingi la kera . — Ôr Yesaia 4@@ 9 : 8 , 9 . Er ve lu yevese Tor Saulu nahan kpa , Davidi na jighjigh ér Yehova una za hemen u koson ve . Nahan iky@@ aren ne tese ér Aôndo lu a vangertiôr ken Aberaham . ​ ​ —⁠ 1 Mbakorinte 10 :⁠ 13 . Ikyav tese ér Yesu , u Yehova tindi un la hii u l@@ ôôn iv@@ or la zum u a hii u ha@@ an icighan jijingi sha mbahenen , sha u tseghan ve ér ve lu ônov mba Aôndo la . * ( Aer . Mba i shigh ve mkurem man iyôngo igen la mba a ci sha u k@@ enden a hem@@ en@@ tor u Yehova sha Shi á kaa ér : “ Kristu kpaa . . . rumun ne sha ci u iengem i Aôndo . ” Kpa kanyi mbamaren vea fatyô u eren sha er mcivir ve u hen tsombor la una va tsombor ve a m@@ me@@ m@@ shima ? Gba u or u nan soo u v@@ ô@@ son kwase yô nana wa iyol u kuren tom u u lu ken ivese la . Er : I@@ wen i mbam@@ aan ve venda i la , ka i je , i hingir i sha z@@ ongo ye , ka Ter je A er kwagh ne ye , gema ka kwagh u kpilighyol sha ashe ase . Kpa Au@@ gu@@ st@@ ine , or@@ ngeren akaa u ken C@@ ôô@@ ci i tsuaa la lumun a kwagh u T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an nger , u a zough sha mimi u ken Bibilo la ga , nahan á kaa ér batisema wanger am@@ ishe a kwaghbo , nahan an@@ iky@@ und@@ anev mba i er ve batisema ga tsô ve kpe la cii vea hi@@ a ken ig@@ y@@ am@@ usu . ( “ B@@ em , Una Ng@@ ô@@ ôr Kpa ? ” ) . Kwaghôron la yange time sha Mpase ityough 17 , ape i er kwagh u tesen ér ityav mb@@ ira mb@@ ia za zan zan maa Armag@@ e@@ don una va ga , kpa a lu bem una va la . — Mpa . Aluer u ngu henen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo yô , u lu a ishima i kaven kwagh . Nahan cii kpa u̱ ôôn or a ve la gema kaha kposo a ing@@ y@@ at@@ u . ér m ôr . Aluer nan za hemen u kuran ikyar i nan ye a Yehova kôôsôô la ga , shi nan kera tile sha mimi ga yô , zum u nan ye bredi shi nan me wain yô , nana lu tesen icivir ga . Kpa soo ér una fa , aluer Davidi gema ishima sha mimi yô . Ikyav ne tese ér Yehova fa er akaa aa za ve awashima na una kure sha mi la vough . U fatyô u ny@@ iman kwagh u ú nger a lu shin takerada la ga . ” K@@ aan ér mo m yem m za y@@ av yô , or@@ van@@ nya la kaa a na ér , “ Ma u de El@@ va kpa ma a va hen kwagh vea vese . ” ▪ U@@ jijingi mba B@@ ov Vea F@@ atyô u B@@ ul@@ an We Nen@@ a ? Se kav Yesu sha u wasen or u nan v@@ ôr la nena ? Shi kwagh ne wase se u fan er i hii ve i lu Mbakristu kpuaa mba ve ze M@@ kombo u Umbur ku u Ter la tseegh ve ye bredi shi ve me wain yô . Kanyi ia wase se u lun a dooshima sha mbag@@ en@@ eve ? ( 2 Peteru 3 : 3 , 4 ) U tesen ikyav yô , aeren a ior kpishi nyian tese ér se mba ken “ ashighe a ican ” ga he ? Yange nenge a Yehova lu er ka “ or u tsan sha won ” nahan , tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki lun a in@@ yo@@ mb@@ or@@ usu . Ity@@ akerada i yange i kura ken a@@ kpa i har ken ijime , i tôô i kar a mi sha U@@ zege@@ mbai@@ w@@ oo@@ v la hingir gbenda u vesen u i na Mbashiada mba ken Jam@@ an@@ i kwaghyan u ken jijingi shighe wa karen yô . 25 : 16 ) Yange ve lu per , ve lu keghen ga , vough er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh , a yange haa mkurem ken am@@ enger a ve ga la nahan . 10 , 11 . ( a ) Ka a inja u se lu ken bem a anmgbianev asev sha ci u nyi ? Jo@@ el D@@ el@@ l@@ ing@@ er Kpa tugh mbu gen yô , Davidi vea nomso@@ mbaiorov nav za due ape Saulu vea u@@ sho@@ ja nav haa af@@ o la . I@@ mba kwagh ne vande eren jighjigh u nan u Mbayuda lu a mi sha kwagh u u̱ lun uma gbem sha won shin tar la . Ve kera tile sha mimi ga , man aluer ka u icighan tom yase i̱ doo Aôndo yô , saa se tile sha mimi keng . U tesen ikyav yô , A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l yange lu or u wan Davidi kwagh , nahan kpa gema nenge Davidi mk@@ er . Kape Yesu kpa Yuda u I@@ se@@ kar@@ i@@ oti , u lu môm ken mbaapostoli nav la yange nenge un mk@@ er je la . ( Ps . Er mlu ve u ken jijingi vihi kpishi yô , ve kuma u á zung@@ we ve mhôônom je kpa ? Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se mba eren tom u yange i hii u eren u ken derianyom u sha môm la kpoghuloo . M@@ ôm ken akaa shon yô , ka icighan jijingi u Aôndo , u a lu tahav mbu hemban sha won cii la . Bibilo kaa a vese ér i gba uumace sha u ve hemen ayol a ve ga . ( Y@@ er . Nenge ase er i ne mbam@@ lumun sha mbampin mban ken takerada u Mpase yô . Een , yange ngohol ityesen , kpa za makeranta u mbat@@ esen kwaghaôndo cii ve mase hingir Mesiya ga ; shi hen kwagh sha ikyev i mbahemenev mba kwaghaôndo mba zan ati kpaa ga . ( Yoh . 7 : 15 ; nenge Aer . ( Aerenakaa 2 : 38 ) A@@ in@@ ge kpa mbacivir Yehova mba ve eren ishima na man ve sen un icighan jijingi yô , ne ve . Akaa vihi gba kera ts@@ ôô ! U@@ im@@ on@@ don mba do@@ on@@ ashe mban nahan alaghga vea umbur se ityesen i Yesu yange tese yô . V@@ E T@@ AG@@ H@@ ER A MB@@ A@@ M@@ T@@ A@@ V@@ ER K@@ P@@ A V@@ E D@@ E U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H G@@ A Ka sha ci u se doo un ishima . ( Genese 4 : 1 ) Nahan yô , lu shighe u Adam man Ifa er isholibo kpa lu a hii u maren ônov ga la , Yehova tsen@@ ga veren shighe u m - ande u “ vor ” la ye . Kwagh u Davidi vea Go@@ li@@ ati la tese se kwagh vesen ugen kpaa . Mic@@ hel@@ le : A gba u se de shighe a kar tsembelee , ior vea lu nengen ieren yase ve á fa or u nan hembe lun a mimi iyol ken atô wase ye . Ivur igen ôr kwagh na ér ka Aôndo “ u A sur@@ un mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la asema yô . ” — 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 ; 7 : 6 . I@@ wer iti@@ ar ngi kar yô , m tôô ian i any@@ ang@@ em kpuaa sha ci u za tan ve iwanger sha kwagh u kwaghaôndo wam u he ne . Yehova ngu a tahav kpishi , kpa eren kwagh a ior nav legh legh , a hemba agee man kwaghfan cii , shi mkav na gande u tôvon fan kpaa . 12 : 11 , 13 ) S@@ ara kpa yange ungwan imo i Aberaham shi tôôn un er ka ‘ ter ’ na nahan . Er kwagh môm a lu u yangen Yehova kwagh u a we ishima u eren ga yô , yange ôron mkaanem ma i nger ken Genese 3 : 15 la je maa , Aôndo nenge ér i na nagh ku ip@@ aan kura . Aluer se gbidye kwar sha injakwagh i Yesu ôr la yô , se kav er ityôkyaa i lu i ishima ia zer nyian se ér ior umiliôn imôngo mba a ungwa loho u Tartor ne ga ze . “ Mba bu@@ ghun h@@ unda u ishima yase ken won ga , saa ken atô . ” Yesu yange eren a mbagenev sha mh@@ ôôn ( Yakobu 2 : 23 ) Dooshima ngu a taver ikyar yan yase ne . 4 : ​ 1 - 11 ; Luka 20 : ​ 20 - 25 ) Mbai@@ hyomov mba Yesu yange ve na un ican ken ishima kua sha iyol kpishi . Ka ishima i i soo Aôndo shi i soo ér ia fa un shi ia er kwagh u a soo la yô . Paulu pase kwagh ne , a hii ôron ér : “ Er isholibo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo yô , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” ( Rom . Sha ikyev i tom u kwaghpasen u Mbashiada nav ne , Yehova ngu ur@@ ugh “ akaa@@ injaa a akuraior cii ” sha u ve̱ eren un tom yô — ka mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh man ior mba sha tar mba ve lu er iyôngo nahan la . — H@@ ag@@ ai 2 : 6 , 7 . Mbagenev kpa mba mba i tsough ve ér ve va er tom u tor man u pristi la a na imôngo yô . Zum u mbatamen ve tem vea or u nan er kwaghbo la yô , ve de er kwagh u tesen ér ve nenge ér batisema u nan la ngu a inja ga ze , shi ve de pin nan mnenge u nan sha kwagh u iyol@@ tseghan man batisema u nan ga . Nahan ieren ve ne tese se wanger wanger ér : Aluer nom man kwase kôr ikyar a Yehova yô , kwagh ne una taver ivaa ve la kpen kpen je . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 16 - 25 Ior kpishi nyian ka ve hen ér mba a shighe u eren a mbagenev kundu kundu ga . Kwagh tser Mbai@@ gipiti sha ci u ishima ci@@ gh@@ ir i F@@ ar@@ a@@ o la Sha kpôô yô , m@@ doo u mbagenev ve doo se ishima la kpa ka iyua i Aôndo u a lu a ikyo i wan la a ne yô ! Kpa ka he@@ ela tseegh ga , se lu vangertiôr ser Aôndo lumun a vese , man kwagh ne hemba nyityô kwagh i Satan man nongo na vea fatyô u nan se cii yem zende zende je . Heela tseegh ga , ken ajiir a A@@ tô@@ at@@ yev a hemba ng@@ een , man Mbayuda mba lun Mbakristu ve vese ga la yô , kwagh u ic@@ ôngo lu kwagh keng keng ga . A wa se atindi kpe@@ te kpe@@ te a i gbe keng u se kuran yôô ? Shi yange se mba hingir Mbashiada yô , anyom kar kpishi je kpa , anmgbianev asev mbagenev venda u van se inya . Shi u ny@@ a@@ ghen awambe la kpa ka kwagh u i gbe kpee u Mbakristu vea eren yô , a lu awambe a an@@ ny@@ am@@ ev shin a or kpaa . Tom u or@@ kuran , u nongo u Yeremia la ngu a kure ga . Nenge er a saan se iyol hen shighe la sha won yô ! Nahan er nan u kera ongo imo na , u er kwagh u kiriki u a kaa ér u er ne ga ? ’ “ Ka I@@ vangeli i or u yange nan fa Yuda nan nger sha ayange a Yuda la kpaa ga ” Yesu kaa wener : “ [ Ka ] ishima i Ter wen u A lu Sha la , u mb@@ akiriki mban , mô ve nana̱ saa ga . ” — Mateu 18 : 14 . Zum u Yehova va a ahumbe a ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , a taver la yô , Zege@@ mnger u Nyian la je kpa fatyô u yangen Mbaiserael u karen ga . Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér E@@ mil@@ ia yô , yange eren pania u ke@@ ke , kpa á de hegen kuma anyom 15 . Nahan Aôndo wa K@@ ain kwagh ér a hemba isholibo i i “ kegh sha h@@ unda ” la . L@@ ah@@ adi lu “ Iyange i Mba@@ yev , ” nahan mba ve lu anyom 5 zan zan 18 la za tema ikyua a tse@@ mbe u tilen nan kwaghôron la . Aôndo yange due a Mbaiserael ken Igipiti , anyom nga karen ka hembe er 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan yô , a tindi Wan na u môm môm la shin tar . Ashighe agen ijende la yange i taver kpishi , shi i ci@@ er iyol kpaa . Nahan kpa , ka Bibilo se hembe yaren tom a mi ye . Nahan profeti la gema kaa a tor ér : “ W@@ ea nam vegher ya wou je kpaa me za a we imôngo ga , kwaghyan kpaa me ya ga , mngerem kpaa me ma hen ijiir ne ga . ” I@@ jiir i u@@ go@@ do@@ b@@ i mba vesen ve zough , i yer ér T@@ im@@ es S@@ qu@@ are , u a lu hen atô u gar u New Y@@ or@@ k la , lu hen haregh u tiônnongo wase pasen kwagh yô . Lu sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 , shighe u Aôndo haa icighan jijingi na sha mbahenen mba ve kohol ken Yerusalem la . ( b ) Shighe u i gbe u se tsua akaa a se er yô , ka nyi i doo u se umb@@ ur@@ u ? Yange “ ve undu t@@ so kua ter ve fese , ve dondo sha a Na . ” — Mat . Nahan yô , doo u se sôn Yehova ser a wase se se lu a isharen i eren ishima na ga he ? P@@ ati ne na ior kpuaa tahav mbu wan atindi a kuran sh@@ a@@ gba ve . Cii man se zua a ishimataver i eren ishima i Aôndo yô , gba u se henen Mkaanem nam shi se eren sha kwagh u se hen la . Er@@ doo gba zua a aeren a Aôndo agen nena ? Nahan er ve ôr atôônanongo kwagh u ve cii ve lumun a mi la yô , anmgbianev “ ember sha ci u m@@ taver u i taver ve ishima la . ” Kpa , ah@@ endan ne nga va n@@ ungwan i@@ pi@@ la sha mi yô , á wa ati@@ ator kwagh ér a̱ c@@ agh a c@@ agh mba ve lu hendan kwagh a ve la , nahan kwagh ne na yô i wua ats@@ an@@ aior udubu udubu . Ior mba nzughul a atôônanongo nyian sha u s@@ ende@@ gh sha ityesen i ic@@ ôngo ga ; nahan kpa se fatyô u henen kwagh sha kwaghwan u Paulu wa Tit@@ u sha kwagh u imoshima la . Akaa a Ruamabera a vende la cii , i pase se a wang . ( Gen . 11 : 6 - 9 ) I kohol u@@ kwaghaôndo mban cii i yila ve ér , “ Zege@@ bab@@ ilon , ngô u ud@@ y@@ a@@ mbak@@ asev man shi akaa a nd@@ ôh@@ ôr ishima a shin tar kpaa . ” Sha ityôkyaa ne yô , anmgbianev mba Yosev y@@ u@@ e un , je yô ve ker gbenda u vea wua an@@ ngô ve je kpaa . Aluer ka u se zua a msaanyol yô , gba u se kav hem@@ en@@ tor u Yehova ken uma wase asange asange . Ka h@@ ôn u ken myer ugen u nyi a lu môm ken a@@ yom a Diabolo , man ka kwaghwan u ken Anzaakaa u nyi a lu sha inja sha gbar ne ? Umbur wer kwagh u mbak@@ ov wou kpishi ve zough a mi la ka di “ m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la ” tsô . ( Heb . Jac@@ qu@@ es kaa ér : “ Yange sea gbidye b@@ or sea bee yô , se hide se sh@@ ar inya , se mem kpuaa . Ashighe agen yô , aluer or kaa a we ér nan soo u ungwan ga je kpa , u fatyô u zan hemen a iliam la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 60 , 7@@ 1 M@@ lu@@ ashe na gema , maa a na mlumun ér , “ E@@ i , m ngu a vande nengen ga . ” Akaa a ior mba ve vi@@ e ken jijingi man mbatamen mba ken Kristu ve we se la kpa ka gbenda ugen u karen ayol a ase . Aôndo yange kaa a Yakob ér una “ hingir ikp@@ ela i akuraior ” shin non@@ go@@ ior , man kape lu vough je la . Ity@@ esen i injaa i se fatyô u zuan a mi ken mkaanem ma Paulu mara yô ér ken mnenge u se nôngon u aren sha m@@ vi@@ e u Orkristu la , ishimaveren yase i̱ de lu u̱ gban di zuan a kwaghfan tsung man kwaghhenen di tsô ga , shin u lun a an@@ za a nan or hemban doon inja la ga . Ter u Mba Ve Ne Jighjigh La Se er nahan yô , ieren yase la ia hingir u van se a msaanyol kua ior mba se lun imôngo a ve la kpaa . — Pasalmi 1 : 1 . Saan se iyol kpishi er se dondo kwagh u i tese ken Tom W@@ ase ú Tartor la , shi se suur sha Yehova ser a wase se yô ! ” Sha nahan yô , se hen u lun ken ican . Shighe u Davidi er idya a Bete@@ she@@ ba la , kwagh la va un a zayol tsung kua mbagenev kpaa . Shi a kaa wener : “ M kohol az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria , man akaa@@ injaa a u tor man a sha ityar kposo kposo . Ka hanma shighe ka se umbur kwagh er yange er la vough ga . Ishima i de yen u ga , shi de gbe uwer u wasen mba hen tsombor wou ga ! Ve kav ér m@@ le@@ he ne ka kwagh u doon tsung , nahan kpa ve fa er i lu di m@@ le@@ he tseegh tsô yô . M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la ngu a mgbegha se u pasen mbagenev kwagh Shin er i lu Yehova ka a na kwagh u se lee shi se ur la a vese nahan kpa , a na se ian i civirigh i eren tom vea na imôngo . ( 1 Kor . 13 : 27 , 28 ) Alaghga a lu u inja er mlumun u na ve la kpiligh iyol nahan . Kwagh gba Yehova sha or u ú tsough u v@@ ô@@ son la . Aôndo yange kaa a na ér , ior mba ken tar na vea kegh ato a loho na ga . Yehova wa hanma wase kwagh ér nana ungwa un . ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Se er nan ve se tese mbagenev ve̱ fa e̱r u eren sha mbam@@ pase mba Yehova la i lu kwagh u wasen u a lu a inja ? Apostoli Peteru nger ér : “ Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . ” ( 1 Pet . A@@ yange a se lu ker ne ka shighe u ze@@ ge sun@@ da u ken jijingi a lu zan hemen yô . ( Luka 1 : 26 , 27 , 30 , 31 ) A shi nan kpa mkaanem man yange ma taver Maria ishima , shi ma wase un fa ér Aôndo lumun un kpaa . Nahan gba u mbamaren mba ken Kristu vea nôngo a akaa a vihin tsung a “ tar u ainge ne ” u ve a mi sha u vihin mbayev vev la . ( Ef . Nahan kpa , D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i T@@ iv pase ikyav i “ perapera ” ér ka “ kwagh@@ eren u sha tindi vough - vough , sha inja sha inja kpaa ; uma u á l@@ ú a ibo , shin ish@@ or@@ ibo kpaa ga yô . ” Gba u se ver ishima zu@@ lee sha kwagh u i er la , sha ci u mp@@ aa wase gba zua a kwagh ne . A saan we iyol er u er kwagh u ú fetyô cii sha u civir Yehova yô . Anmgbian u kwase u lamen zwa Buter , u i yilan un ér M@@ on@@ a B@@ r@@ z@@ o@@ s@@ ka , vea anmgbian u kwase ugen u ve eren pania imôngo yô , yange ve ya ican kpishi . B@@ r@@ z@@ o@@ s@@ ka pase ican ve ne kaa ér : “ A@@ jiir a ase a tsan yange doo kuma ga , man zayol wase u vesen yô , a@@ you a ase a nd@@ ôh@@ ôr kpishi sha shighe u hi@@ r , nahan i lu ican kpishi u nôngon ér i tse@@ e ker . M - ongo u Daniel man ak@@ ar a na a atar ungwa imo i Aôndo la tese nyi ? Iyange ka ia ng@@ ure duen yô , m@@ lu@@ ashe man m@@ lu@@ yol u tar wase ne a gba wanger , di er ka i gba maan kwagh a iny@@ at@@ y@@ u@@ u i le@@ gh@@ em kp@@ ilen í akaa nahan . Ese@@ kiel kpe iyol nger takerada ne vighe vighe . A pase i@@ wer@@ ayange i a nger akaaôron a profeti la . ▪ Kanyi me er ve kwase wam shin nom@@ om una fa er m ne ishima sha ivaa yase ? Aluer hanma shighe se mba ny@@ ô@@ ôso akaa ken uma wase sha er se dondo kwaghwan ne yô , se fatyô u palegh akaa a a d@@ an se la , shi “ dooshima u Ter ” la una hemba taver ken a vese . Nahan kpa , hen ase sha mbam@@ tsera mba ior mba ve lu a aeren a wang ka ve zua a mi la . I@@ t@@ yom ne lu i̱ taver kpe kpe . “ K@@ er@@ egh la m@@ liam maa lu kua anyi a yan . ” ​ — Mat . Nahan kpa , kwagh u yange na ve ior ve hemba soon kwagh na yô , lu m@@ doo u ior doo un ishima , man iyol i hiden a mi ijime na man m@@ we u wa atindi a perapera ik@@ yô la , kua jighjigh u na Yehova a ishima na cii la . Shin á er nan man or u kwase a mar nan , nana lu wanger wan@@ ger@@ aa ? Aluer se lu uma sha Jijingi yô , shi sé zenden nen sha Jijingi kpaa . ” ( Luka 22 : 31 ) Yesu yange fa doo doo ér Aôndo na Satan ian sha u a̱ kar se sha mbamzeyol mba nyoon tsung . ( Aer . 12 : 25 , N@@ W ) Saulu hingir Orkristu anyom nga kar 12 yô , icighan jijingi tindi un man Bar@@ n@@ ab@@ a ken inyom i 47 la ér ve za er tom m@@ ishen . ( Aer . Ishim@@ a@@ verenkeghen ka vegher u injaa u jighjigh u nan gadia jighjigh u nan wase cii har sha ishimaverenkeghen yase la . — Heb . ( b ) P@@ ase er i hii ve Yehova a lu I@@ mbor i hemban cii i ity@@ ahav sha won cii la . Be@@ en yô á shi á ta agumaior icin wener : “ D@@ ugh ij@@ ung@@ wen ken ishima you kera , man kar a kwagh@@ vihin sha iyol you kera ; gadia iyev kua ak@@ ase a ir ka gbil@@ in@@ kwagh tsô . ” — Or@@ pasenkwagh 11 : 9 , 10 . Kwagh ne una wase u ú palegh hanma kwaghbo u vesen cii , sha ci u we kpa u hingir môm ken ior “ mba ve er tom sha mkav u ken ishima , [ i ] ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” la . Tsô ka sha igbenda i nyi nahan vea tese ér ve mba u@@ icighan@@ mbai@@ or@@ o@@ v@@ o ? Shi ve kaa ér , aluer mo m de kwagh u Mbashiada ga yô , me kera lu a kwar ken dyako i tsombor ga . Aluer ú na Bibilo , Mkaanem ma Aôndo jighjigh yô , alaghga a sar ú ka lun uma ken Paradi@@ so u shin tar la . Kpa gema Kor@@ aki kua non@@ go@@ ior na cii yô , “ usu due hen TER , hi@@ a ior deri uhar man ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber mba ve va nan@@ de nagh ku kwagh@@ hum@@ an@@ doon la . ” — N@@ um@@ er@@ i 16 : 19 - 22 , 35 . Nahan cii kpa , tsombor ne lumun ér se tsa hen ya ve . Hanma or u or u doon nan ishima nan saa ku , u a va nder nan cii gba u nana kure ityendezwa i hange hange i nan er la . Hii ken inyom i 18@@ 70 zan zan 19@@ 32 la mba ken tiônnongo eren ish@@ angen tsuan mbatamen man udi@@ ak@@ on . I@@ c@@ er i vi@@ di@@ o i i er kwagh u m@@ te@@ v u sha ican u anmgbianev mba ken tar u Rus@@ sia yange ve tagher a mi la , man kwagh u gomoti u Mb@@ an@@ az@@ i ken tar u Jam@@ an@@ i la ka i tese icombor u suur sha Yehova shighe u i tagher a atsan yô . Nahan yô za hemen u l@@ ôôn kwagh u dedoo sha u zenden vea Aôndo , shi eren sha atindi a na a perapera la . Ashighe agen yô , aluer se zua a ior mba ve lu a ian cuku kpaa ga yô , hemba doon u nengen a mlu ve la , nahan yemen kera . Shighe la i naan ikp@@ ur mba pania inyaregh ki Amerika ki kuman er U@@ do@@ la $ 8 nahan sha uwer , sha u kuren mbamgbe vev . Er se lu ior mba Yehova a fe se yô , se mba a averen kpishi ! Shi ngu u wase se u nengen er i doo u yaren tom a kwaghwan u Bibilo i̱ we la sha er se ‘ hingir mba@@ eren sha kwaghôron la , lun mbau@@ ng@@ wan a ungwa tseegh ga ’ yô . Ior mban yô , ka profeti Yon@@ a man apostoli Peteru . Y@@ eho@@ ah@@ a@@ shi / Yo@@ a@@ shi Ka nyi se hen sha kwagh na ve a wase se u lun Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Kwagh u hen la doo un tsung , shi gema mnenge na u lu a mi sha kwagh u uma la kpaa . Paulu za hemen u keren igbenda i pasen kwagh . Mba ve lu iyôngo , mba ve lu ng@@ een seer a seer la , mba a ian i civirigh i suen anmgbianev mba Kristu sha u eren tom u pasen kwagh la tseegh ga , kpa sha igbenda injaa igen kpaa . Er mbatyomov ve lu suen tom ne yô , ior kpishi mba henen u eren kwagh u “ ort@@ yom u Sha ugen lu pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo ” ve yôô la , ér : “ C@@ ia nen Aôndo , na nen Un icivir . ” — Mpase 14 : 7 . 6 : 44 . “ Umbur mo Aôndo wam , ver@@ em doo doo . ” — N@@ E@@ H@@ E@@ M@@ I@@ A 13 : 31 . Nahan kpa , aluer tom u se soo u eren la ua doo shin ua doo ga , kpa se fa kuma se ga yô , gba u se time sha atindiakaa a ken Bibilo la , shi se er msen , se gbidye kwar sha a tsembelee . A shi nan kpa , Yon@@ a vande fan zwa u Mba@@ a@@ shi@@ ria shin fa u lamen u sha ivande . ( Luka 2 : 22 - 24 ) Ka mba@@ ats@@ anev mba ve lu a inyaregh ki y@@ amen gum@@ iyôngo ga la , Tindi kaa ér ve naan an@@ ny@@ on@@ ov uhar tseegh ye . Iky@@ aior , Umbur Nen u A G@@ be Ne La ( Mateu 22 : 39 ) Ch@@ ar@@ les mase kaven ér aluer un ngu or@@ sule u ne@@ er ta@@ av u k@@ ahan yô un ne@@ er ior mba wu@@ an jighilii je , nahan a tim ta@@ av na cica cii . Nahan kpa , kwaghwan u ken Ruamabera ugen ka i gba u saa se gbidye kwar sha mi ve se zua a iwasen ker tsembelee ye . Eren nahan yô , ishima vihi or@@ vesen na u de un a inj@@ ô la kpishi . Mb@@ an@@ an@@ jighjigh mba sha derianyom u hiihii la lu ken mzough sha ci u Aôndo doo ve ishima . Aôndo shi yar tom a jijingi na sha u gban aka@@ au@@ ma sha an@@ za a á vough vough . ( Ôr Yesaia 44 : 5 . ) T@@ ES@@ E Ô@@ N@@ O@@ V O@@ U Nahan kpa , alaghga mbagenev ka ve shi ken tom i hembe er ma ve shi la . Ng@@ ô u M@@ il@@ an@@ e kaa ér : “ Kwagh ne wase M@@ il@@ an@@ e u pasen m@@ til na sha kwagh u ayange a mar man u@@ me@@ m@@ yol shi palegh u nyôron iyol na ken aeren ne shighe u i lu eren a la kpaa . ” Ken Bibilo yô , inja i ishember i ken zwa Heberu , i i gem ér “ umbur ” la hemba di u umbur kwagh ken ishima tseegh tsô la . Yehova kaa a na ér : “ M taver ishigh y@@ ough er ish@@ iv vev nahan man ityough y@@ ough kpaa er ity@@ ou@@ v vev nahan . Kwagh@@ tôvon u M@@ zough u Nen@@ gen sha M@@ kpeyol u Tar Cii tese ér , ken atô u hanma iorov uta@@ an sha tar cii yô , shighe ngu u alaghga or môm ken a ve nana u@@ le ken uma u nan yô . Y@@ e@@ hor@@ am hen wener B@@ en@@ ha@@ da ngu keren gbenda u nôngon ityav a na . Nahan kpa , mba eren msen shi mba gb@@ i@@ di kwar sha mlu ve yô , ve mase tsuan ér vea yem t@@ w@@ ev ken tar la kpôô kpôô . ( Mpase 1 : 10 ) Mpase ôr se kwagh u ort@@ yom u i ne un “ I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo u yôôn ” la . Nyian ne , doo se kpishi er se lu zuan a akaawan a ka a wase se u palegh u keren mtsera wase tseegh , er ior kpishi ken tar ne ve eren nahan la . Kpa ka se gema se tese dooshima a iyol@@ t@@ angen shio . Hegen ve e̱r ivese nahan ve wa ayol a ve ke ’ mk@@ ange . Ngeren mbagenev mba i dugh shin inya kpishi tese ér kwagh u or ne a ôr la ka mimi . ‘ We U K@@ uma u N@@ go@@ ho@@ l I@@ civir ’ 5 : 8 ; Heb . Ú soo wer Yehova a lu hur@@ or wou kpa ? W@@ ea tagher a avur a a ne u ishimataver shin a lu u a iwasen la yô , ôr a kure kure . • Ka ishima i sha injakwagh i nyi Yehova a kar@@ ene ? ( 2 Kor . 9 : 15 ) Ikyav tese wang ér , iyua i Yehova ne kua hanma kwagh u dedoo u a ne ior nav sha ikyev i Yesu Kristu la cii . Nahan kpa , akav agen ken Bibilo nga ic@@ in@@ tan hen a vese . Una na se tahav mbu zan hemen u civir un sha jighjigh . — 2 Kor . A gba u nana maa ya u nan ken jijingi , nana wase mba hen tsombor u nan cii u seer yan ikyar a Aôndo kôôsôô . ( Anz . Er u lu wan@@ ye@@ kwa@@ or u nan vi@@ e ken jijingi yô , a doo ú u tesen m@@ ze@@ hemen wou ken mimi sha u wan iyol sha kwaghôron u i ne u ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la tsembelee , shi dondon kwagh u i nger la li@@ an@@ aa kpaa . Ngu eren tom u pasen kwagh ne sha gbashima hegen , nahan ngu wasen mbagenev ér ve fa Yehova kua mba@@ awashima nav kpaa . ​ —⁠ Ps . Ka a̱ ôron kwagh u “ kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar ” ken ivese yô , mba ôron ér nyi ? Yehova nenge ieren i bo i i lu ji@@ r@@ en K@@ ain ken ishima la , nahan kaa a na ér luun er K@@ ain una er kwagh u sha mi yô , ma i saan un iyol . Uma u m eren ne ngu tesen ér m ngu veren ashe mer mkur la a̱ va fe@@ fa kpa ? Yange ôr Yobu akaa a vihin un ishima sha u seer un ican ga . Shi kpe se iyol ken jijingi kpaa . Kpa sha kpôô yô , i tôv ve a ican lu sha ci u mba eren tom u mbadondon Kristu ve lu a mi u eren la yum . I@@ mba iliam i sha aiegh la ka kwaghôron u vihin or iti man ka ieren i or u Aôndo ga . I@@ dy@@ a@@ kwase ne due va mee un sha kwaghôron na u dedoo la , a hemba un sha z@@ wan@@ yo@@ h@@ on na la , tsô a ôr kwagh a na sha zwa nyo@@ h@@ on , a b@@ ume un , nahan á dondo un er b@@ ua u i lu yemen a mi hen ijiir i s@@ ôngon yô . Ka nyi kwaghwan jighilii sha kwagh u h@@ we man iyol@@ wu@@ h@@ an se nenge a mi ken 1 Timoteu 2 : 9 , 10 ? De nengen msen u eren wer ka kwagh ga ze . ( Ekesodu 20 : 15 ) Apostoli Paulu kimbir ôron Mbakristu tindi ne ér : “ Or u iin nana̱ de kera shi iin ga . ” Nahan ve dugh ats@@ am a wuese un . Hanma shighe u ú soo u vihin inyaregh hemban iyenge i ne ver la yô , ôr ikyar u . Ú kaa ér : “ Yange kwagh gba mbadondon Yesu Kristu mba sha ayange a tsuaa la kpishi sha kwagh u ib@@ aver i m@@ ze@@ hemen u tom ve u pasen ior kwaghaôndo la . Sha kpôô yô , ‘ aeren a dedoo ’ a se eren sha ci u Tartor u Aôndo cii nga a va Yehova a iwuese . — Mateu 5 : 16 . Yohane 15 : 10 I@@ ca gba ga je tsô , un kpa lumun ér una hen Bibilo vea mo shin er ian taver un u zuan a mi nahan kpaa . 9@@ 5 : 2 ; 1@@ 00 : ​ 4 , 5 ) Ior kpishi nenge msen ér ka gbenda u s@@ ônon Aôndo akaa di tsô . Apostoli Yohane nger ér : “ Ka sha kwagh ne man i pasen dooshima u se doo Aôndo ishima la ye , er Aôndo tindi Wan Na u môm môm shin tar , sha u se̱ lu uma sha a Na . Lu u una kura uma u Wan u Aôndo u ishima ishima , u lu or u hemban doon Aôndo ishima cii la . Zum u pania u ke@@ ke ugen ken tar u Amerika wa ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en ér i na un tom ugen hen iji@@ ir@@ tom na , u una eren ve tsombor na cii ua lu a shighe u eren tom pania yô , or@@ vesen na kaa a na ér mayange una zua a ian@@ tom la ga , saa una lu a takerada u been y@@ un@@ iv@@ as@@ iti . M@@ civir u Yehova ka una hingir kwagh u vesen ken uma wase yô , Yehova a hingir kwar wase Yange wan la za v@@ ôron a uma u dang u eren yô , hide hen ya na . Sha nahan yô , anmgbianev samber a loho u dedoo la nyôr ken ang@@ ar@@ ev mba ve lu ikyua la , zan zan ve ar ken ang@@ ar u T@@ u@@ tr@@ ak@@ an , ua lu vegher u shin ity@@ ô@@ tar i gar u S@@ ili@@ str@@ a , i gbe ica i kom u@@ kil@@ om@@ it@@ a 50 la je kpaa . Nahan ne iky@@ aior , fa nen ner , mbamaren enev shin Mbakristu mba ve lu mbatamen ken tiônnongo wen la kpa vea kighir ne ér ne er batisema ga . U hen wer zum u ve lu h@@ ônon ave sha Peteru ér un kpa lu a Yesu la , lu Peteru ken ishima nena ? Kwagh U Ú Er Ve Ú K@@ uma U Eren B@@ atisema yô Nahan yô , ken tar u B@@ ra@@ z@@ il tseegh , inyom igen semb@@ er@@ ee ne i er mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato 6@@ 3 batisema , shi hegen ne mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato 35 mba ve lu Mbashiada ken tar la mba eren tom u pasen i@@ vangeli hanma shighe la . 10 : 16 ; 1 Pet . 2 : 11 ) Ngeren mban vea na mlumun sha mpin ne , shi vea taver ishima i se kange ser se za hemen u lun i@@ or@@ van@@ nya shi pasen loho u dedoo ken mzough u anmgbianev tar sha won cii la . Mba yange ve nôngo sha mimi ér vea kuran Tindi la yô , Tindi shon wase ve u palegh mcivir u aiegh . Lu u ica a gba ga tsô Ter ve Yesu u í nder un shin ku la una k@@ ôndo á yem sha , kpa cii man á yem sha yô lu a kwagh u hange hange u ôron ve . Alaghga a lu mbagenev er tom u pasen kwagh la taver gande nahan , hemban je yô , mba ve cie ashe sha mar@@ ami la . A@@ kav a T@@ esen A@@ ka@@ ac@@ imin a Aôndo Nahan yô , doo u a yar tom a wain u i nongo akaa a taver sha mi shin am@@ ishe a iky@@ on agen sha mi la ga . Kanyi ia wase se se palegh aeren a iji@@ mba@@ gh a tar nee ? Alaghga kwagh u hemban cii ua tese ér Yesu kuma u lun Tor yô , lu mlumun u a lumun u va kpen sha ci wase la . Sha jighilii yô , imba ishima i hiden a iyol ijime , wan iyol keghen a kegh u eren mbagenev tom la ka ikyav i ‘ mba ve lu a agee ’ je la . Er avur ne a tese nahan , agumaior aa a eren idya la nga a vihi inja ve i dedoo man jighjigh u ve ne Aôndo la kua icivir ve kpaa . Aluer u ngu timen ker zu@@ lee yô , u kô@@ r@@ cio u wasen mbagenev vea ya ikyar a Yehova , shi vea za hemen u lun a na kôôsôô kpaa . K@@ EN derianyom u hiihii u Shighe W@@ ase ne , ag@@ ar a Mbar@@ o@@ ma ahar a lun yôugh@@ yô@@ ugh a yange i yilan ér P@@ om@@ pe@@ ii man H@@ er@@ cul@@ an@@ e@@ um la yange lu hen kpe u U@@ wo ugen u i yilan ú ér V@@ es@@ u@@ vi@@ us yô . Kpa , kenger se sha dooshima , er ter u a soo u nan mbayev mba nan@@ ev mba inj@@ aav injar ka nan kenger ve nahan . ( Ôr Mbagalatia 5 : 17 . ) Nahan kpa , kwagh la za anmgbianev mba kasev mban iyol cuku kpaa ga . Sha nahan yô , ityôkyaa i vesen ngi i tesen ér ngeren mba I@@ vangeli mbara ka mba mimi shi se fatyô u suur sha mi kpaa . Shi mbag@@ anden kpa mbam@@ lumun mba mbayev ve ne sha asema a ve sha u pasen jighjigh u nan ve ne ngu a na ve msaanyol . Kpa , shighe u Yesu nenge ikpelaior va kohol her a na yô er nena ? ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ; Duteronomi 31 : 12 ) I@@ ̱ tese mbayev u keghen ato tsembelee . Nahan kpa , “ Ter Una zung@@ we Yakob mhôônom , ” una de ik@@ we i Iserael cii ia hide ken tar ve . Kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la ze u za been nahan , i va a gbenda ugen u pasen kwagh — lu u h@@ aren kwagh@@ ngeren sha ikp@@ ande ningir a mi sha . I@@ mba “ kwaghôron u hemban ” ng@@ ura nahan una fatyô u nan or mciem , hemban je yô mba ve hen makeranta tsembelee ga shin ve fe í yen ve la . Shi sha iyange i batisema la , ka i pine or la ér , “ Ú gema ishima sha asorabo ou shi ú tsegha iyol you sha ci u Yehova wer u er ishima na sha ci u nagh ku Yesu Kristu a ne la ve@@ e ? ” I@@ ̱ ôr kwagh u mkaanem ma Yesu ma kôron ken ishima ma yange ôr aa mbaapostoli mba nan jighjigh shighe u yange lu veren iniongo i Kwagh@@ yan u Umbur Ter la . Ka kwagh u civirigh u nyi ior mba Aôndo ka ve er sha u suen mcivir u mimi ? • Z@@ ua a ityakerada i ôron Ior mba ken gar u D@@ ar@@ fu@@ r kpa ityav num ve , ve yevese ve undu u@@ y@@ aav ve , nahan i vihi u@@ y@@ aav vev , shi i y@@ av a kasev vev sha ig@@ yo@@ s@@ ough kpaa . 17 : 16 ) Yehova yange pase ken kwaghôron u profeti ugen ér a va lu inja er se mba a or@@ wasen se ga nahan . A kaa ér se mba er “ tar u ag@@ ar a u , a lu a u@@ g@@ ir ga , . . . u@@ ish@@ in@@ d@@ an man ih@@ in@@ da kpaa ga ” nahan . ( Ese@@ k . Er nan ve i lu hange hange u se lumun iwasen i Yehova shi se lumun ser á hemen se ? Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér se henen kwagh u vough sha ayol a ase . “ Se mba mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo . ” — 1 K@@ OR . Ve yem ken Ge@@ h@@ en@@ a . N@@ om@@ so mban eren tom hen ta@@ sh@@ an u ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go . ( Mbaheberu 2 : 12 , 17 ) Davidi yange wuese Aôndo hen mkohol u Iserael u tsuaa la . Nahan kpa , de gbe uwer sha ci u mba lamen sha a we yum ga . Mbaiserael mba sha ayange a Yesaia la yôô icivir i Aôndo sha ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ve , kpa ve kpishi ve lu a inja i mimi ga . M soo u eren Yehova tom sha afatyô wam cii ! ’ Ngeren u ken magaz@@ in u i yer ér M@@ ac@@ le@@ an yô ter kwagh u minist@@ a ugen ken tar u K@@ an@@ ada yange ôr ken T@@ or@@ on@@ to , gar@@ tamen u tar la yô , a pine ér : “ Er nan ve i lu mkaanem ma ‘ van a m@@ gem ’ ma yange i ôr anyom a kar hegen 2@@ ,000 la se soo ser ma tese se kwagh u se ere ? A@@ ny@@ ighe du@@ mbur hegen je gande man e̱r i fe u eren un sha at@@ ser@@ egh yum yô , gema ka a ka inja e̱r una va vihi mlu u ty@@ ôô kpaa nahan . Davidi lu nger wener : “ K@@ ov ugen ua wuese ityom You a k@@ ov ugen , ua pase aeren a O@@ u a age@@ egh . Ngeren mba uhar mban taver se ishima ér Yehova fa hanma kwagh u a eren se cii vindi vindi . M@@ ne u Yehova Aôndo a ne imba tsaha la ka ikyav i vough i se dondo yô . Sha iwasen i Yehova yô , noov man kasev vea fatyô u lun ken bem shi ivese ve ia taver . ( Yosua 5 : 10 ) K@@ per nan sev mbu aven yô , ve ya kwaghyan u tar la , tsô i de nan ve man@@ a . Ka akaa a mimi a ken Bibilo a nyi ior mba Aôndo ve fe ny@@ ian@@ a ? Ka nyi ia na ve Aôndo una lumun ma nagh shin una venda ku ? ( E@@ s@@ era 7 : 10 ) Ma gbenda ngu u se fatyô u eren kwagh er un nahan je kpa ? Se bugh nen ase ken M@@ ika 6 : 6 , 7 hegen . Se mba se lu ‘ yôôn kwaghôron sha ian i doon , shin i doon ga ne kpa ’ ka se zua a ishimataver sha loho u dedoo u Paulu pase ken Roma la . Se time sha Pasalmi u sha 23 la tsô u nenge er Yehova a nengen sha a vese er or@@ kur@@ an@@ ilev u lun a tahav man ishima i legh legh nahan yô . M kaa M@@ er : Awa@@ shima Wam una lu je , Me er kwagh u a doom ken ishima u eren la cii . ” U tesen ikyav yô , alaghga a sar anmgbian u lun ortamen ken tiônnongo shin a sar nan u ma i ne nan akaaôron sha mbam@@ kohol mba vesen man mb@@ akiriki . K@@ rist@@ in man Mic@@ hel@@ le ka ve te@@ en an@@ ka@@ am ma um@@ av ma shin ity@@ e@@ ku m@@ agen . ( Ps . 9@@ 4 : 19 ) Mimi yô , mba ve “ timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange ” la cii , ka ve zua a averen a doon tsung sha ci u mba gbidyen kwar sha kwagh u ve hen la . — Aer . 17 : 11 . Tsô Peteru ta ib@@ alegh a Yesu , gba z@@ ôh@@ ôn a Na , kaan ér : “ Aôndo A̱ b@@ unde kwagh la , T@@ ere , a̱ de ts@@ eren We ga . ” Yange m nyer anyom pue yô , mo vea ak@@ ar a am ag@@ enegh se hii u ku@@ mban imôngo henen Bibilo . Ka a nd@@ ô@@ ôr sha iky@@ a wuee , a engem i doo kenger kpen kpen . Ishima za Ro@@ x@@ ana iyol kpishi . ‘ D@@ E K@@ ER@@ A C@@ I@@ R@@ I@@ N T@@ O@@ G@@ H O@@ U@@ G@@ H SH@@ A U U@@ NG@@ W@@ AN I@@ Ô@@ Ô@@ N Y@@ A@@ M G@@ A ’ • Se hen nyi sha m@@ yem u Yesu yima Peteru shighe u lu mir@@ en shin mnger laa ? Kwagh u Bibilo doom ga , nahan sha hiihii la m soo mer a de u van mo inya . 1 : 24 - 32 — Lu Mbayuda ve eren aeren a ji@@ mba@@ gh a i ter heen ne shin lu A@@ tô@@ at@@ ye@@ ve ? Hen shighe ne , se ku@@ mban vea anmgbianev asev mba ken Kristu shi se pasen kwagh gbar gbar kpaa . Ikyav i tesen yô , alaghga u ngu or u soon an@@ umbe . Kape ior kpishi ve soo an@@ umbe je la . I yila Aôndo sha ati@@ at@@ om ken Bibilo kpishi , er Aôndo U@@ hemban@@ agee man Ter U@@ hemban@@ cii kua Or@@ gb@@ an@@ akaa nahan . Nahan cii kpa , Aôndo shi ngu a iti na kpôô kpôô kpaa . — Ôr Ekesodu 6 : 3 . 28 Sha ci u A@@ g@@ umaior ​ —⁠ M@@ nder u L@@ as@@ ar@@ u Shin K@@ u ● Kwagh u Aôndo iyol@@ na ôr yô . ( Mateu 14 : 14 ) Or@@ im@@ ande ugen yange pase jighjigh na u nan hen Yesu kaa ér , Yesu una fatyô u been un angev , aluer a soo yô . ( 2 S@@ am . 12 : 9 - 12 ) Nahan kpa , Davidi de@@ en ér kwagh@@ nzughul na la a̱ yange un u tsuan kwagh u Aôndo a lumun a mi la ga . I@@ gbenda ngi kpishi i se tese ser se mba ungwan mbakur@@ an yô . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Ekesodu 7 : 1 ) A@@ ron lu profeti kpa lu sha gbenda u tsengaôron akaa a ken hemen ga , kpa lu sha ci u hingir or@@ shua u Mose . Mbayuda mbagenev yange ve kôr S@@ ef@@ anu , ve gb@@ ihi un ken won gar u Yerusalem , ve ta un a@@ wen ve wua . 23 : ​ 5 , 6 . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo u ken zwa Buter u A@@ k@@ li@@ lu lu her la mba fe kwagh ne yô , doo ve kpen kpen , tsô ve sôr ian ve ver sha u i va na kwaghôron u ken igbar u har sha Bibilo ken zwa ity@@ ôô u A@@ k@@ li@@ lu la . U suur sha u@@ gomoti mba tar ne man ie@@ ev la ka “ gbil@@ in@@ kwagh tsô , ” gadia vea wase se sha ma gbenda môm ga . ( Anz . 27 : 17 ) Aluer se mba zan mbamkombo hanma shighe za lun vea anmgbianev imôngo ga , se mba lun p@@ al@@ egh@@ aa yô , kwagh a saa se . Aôndo yange er mba@@ any@@ ig@@ ôô mba i yer ér bac@@ ter@@ ia la ve gema ve hingir ish@@ u , ish@@ u di hingir akaa a kper@@ an iy@@ av inya kua inyam i vesen igen , inyam ne di gema hingir tsombor u an@@ mb@@ ov , an@@ mb@@ ov mban di hingir i@@ or@@ o ? Ú na mlumun sha mbampin mba i pin ken Yobu 38 : 16 , 18 mbara nena ? ( b ) Ka mpin u nyi se fatyô u pinen ayol a ase ? Hii I@@ liam a Or Sha u Saan I@@ shigh Sha a Nan Mbagenev ka ve vihi shighe i kar ikyar iny@@ ar sha u eren an@@ umbe shin y@@ amen akaa shin lamen shin tin@@ d@@ in a il@@ yo@@ ho shin keren akaa gayô gban ningir sha ajiir kposo kposo tsô . Hii ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la zan zan ar sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la je , Yehova kohol ikyurior sha tar ér ve civir un shi ve lu mba@@ shiada nav kpaa . A@@ eren . U tesen ikyav yô , sha shighe u Mbaiserael mba ngise la , i eren ivese er i eren nyian nahan ne ga . Ashighe agen , ka a dugh ma kwagh shin inya yô , kwagh shon a tese ér ma or u i ter kwagh u nan shin kwagh u tsombor u nan ken Bibilo la , yange nan lu kpôô kpôô . Heela tseegh ga , Aôndo bu@@ m a vese ér : “ Á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . ” ( Anzaakaa 2 : 21 , 22 ) Paulu ta se icin ér : “ U gban sha ikyev i Aôndo u uma yô , ka kwagh u ci@@ er iyol je . ” — Ivur 31 . Ish@@ ember i Diabolo la , í zua a i ken ishember igen ken zwa Grika , man inja i ishember shon ér “ or@@ m@@ s@@ ende . ” ( b ) Ka igbenda i injaa i nyi mbagenev vea doo se ishima er Kristu kpa se doo un ishima nahana ? Yange ho@@ gh@@ or ve a loho la ga , nahan ve kera de ér loho la u hemen ve sha u tsuan akaa a vea er ken uuma vev ga . Er ior mba ve nyôr gir@@ g@@ im@@ nger a ve la kpishi lu mba ken tar u Jam@@ an@@ i yô , ve lu henen ér vea fatyô u seer henen zwa shon . Kpa kwagh gema er lan ishima yô , er i gbe ior kpishi ishima tsung u fan kwagh u Tartor u Aôndo nahan kpa , ikyav tese ér u@@ kwaghaôndo kpishi ver ishima sha kwagh u Tartor la ga . Shi a wa se kwagh ér se ungwan ior mba i tsough ve ne shi se dondon hemen ve kpaa . A@@ ny@@ iman ngee sha kwagh u a lu mimi la sha shighe wase ne je gande . Zum u or@@ pasalmi Davidi lu wan icam la , a̱ shi nan kpa ishima za un sha kwagh u kwagh@@ hum@@ an@@ doon u i nan@@ den ayange ayange sha shighe u Tindi u ikyuryan la . Yange se shi pinen ayol a ase ser , alaghga tsô se er kwagh u i gbe u mbamaren vea er la ga shinii ? ” 3 : 14 . Yehova er a Mbaiserael mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara nena ? U@@ a pi@@ in er an@@ agh la nahan ga he ? K@@ EN inyom i 31 la , Yesu mem u pasen kwagh ken G@@ al@@ il@@ ia sha er una za er iniongo i P@@ ase@@ ka ken Yerusalem yô . Alaghga ve lu henen ér Yesu ka Mesiya , “ Wan u Davidi , ” u i t@@ ende zwa ér ngu van la . Aluer ú ngu pasen or kwagh man ishima kera tema nan sh@@ imi ga , shin u za or hen ya man vihi nan nahan ú fa kpa ? ( Yohane 6 : 10 , 11 ) Mba ve ure la kpa á su@@ r ve asema . Anmgbian ugen yange nôngo ng@@ egh@@ elee ér una de u zan sha ajiir a i tesen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et la . Ver ishima wer , u Yesu yange ma ôr Peteru kwagh la jighilii yô , á pine Peteru mbampin sha inja man sha gbenda u legh legh kpaa sha er una wase un á kav kwagh u a lu shami vough yô — man sha er una nenge a m@@ lu@@ a@@ inja u henen sha kwagh zu@@ lee cii man m@@ asen ôron kwagh yô . Shi ú shi eren ayôôso a Yuda kpaa . Yesu tsengaôron ér : “ Iky@@ urior igen ia mough ityav a ikyurior igen ; tartor ugen kpaa ua mough ityav a tartor ugen . ” Kwagh er doo yô , Bibilo ôr kwagh u ian i i@@ civirigh i mba ve yemen sha mbara ve lu a mi la tseegh ga , kpa shi i ôr kwagh u tom u hange hange ugen , u vea za er la kpaa . Mba yange ve lumun Kristu la cii , i na ve ian i lun ken ikyuryan i he ne , nahan lu u vea hingir “ tartor u upristi . ” Kpa sha gbaa ne yô iky@@ aior ngi hembe tagher a mbamtaver mba vihin cii . • Se er nan ve se za hemen u lun ken mba i ‘ haa ve ken uiky@@ a ’ laa ? “ A@@ ge@@ e a hemban la ka a Aôndo , ka ken vese a dugh ga . ” — 2 Kor . Bibilo kaa ér : “ Jighjigh u nan yô , ka u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i lu sha mi la dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan ga , ka ikyav i akaa a i nengen a mi ga la . ” Ishima yange i vihi an@@ ngô na I@@ so@@ u , u ve lu ah@@ ina la a na je , a yevese , sha ci u lu cian ér una wua un . Pro@@ feti u ken Yuda ne yange kera suur sha Yehova er van@@ den eren nahan la ga , sha ci u hen shighe ne yô , suur sha mhen na . Aluer kwagh er nahan yô , kwagh ne una va a il@@ y@@ ahan sha ian i Yehova a lu a mi i hemen sha won cii la . Nahan a venda akaa a alaghga ma zua a mi kpishi ken ya u F@@ ar@@ a@@ o la . Ikyav i tesen yô , Or@@ g@@ rika u du@@ ghun ats@@ am ugen , u lu uma anyom kar 7@@ 00 cii man shighe u Yesu va shin tar la kaa ér , atsan a uumace ve ye cii ka kasev ve ve a mi ye . De M - er u sha Inja man M@@ kav kua Kwagh@@ fan Ve K@@ ura Ú “ M@@ é@@ li@@ s@@ s@@ a lu iwer iti@@ ar tseegh , shi lu a angev mbu vihin tsung mbu i yer ér tri@@ som@@ y 18 la . Man nyian kpa , ityesen i Yesu la tese ér kasev mba a icivir shi mba sha kwa@@ r@@ kyaa er nomso nahan nena ? Gbenda u Yesu Eren Kwagh a K@@ asev La Maa se hen er se fatyô u nengen a uwegh ku Yehova sha kwagh wase wang , sha ashe a ken jijingi yô . I@@ gy@@ u@@ ngu i Mor@@ e lu ica a p@@ ev ne kuma er um@@ ai pue nahan ; lu hen ig@@ y@@ u@@ ngu ne Mbam@@ i@@ di@@ an man Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki kua ior mba sha vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la va kohol her ér vea nôngo ityav a Mbaiserael sha ayange a Or@@ jir Gi@@ di@@ on ye . ( Mba@@ j . Ka hanma shighe Yesu una wa wanakiriki u jighjigh la akaa a na cii sha iky@@ eve ? ( Pasalmi 7@@ 2 : 13 ) Sha mimi yô , kwaghôron u profeti ne kure sha a na vough . Ve fa ér ngu eren tom sha u kuren awashima na sha ci u tar ne man uumace kpaa . A@@ tô@@ ôn@@ anongo kua iniongo i kiriki i i eren mbamkombo ken zwa Buter yô ngi ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o hegen je kuma 8@@ 8 . Sha nahan yô , doo u se tôô ser gba u shighe a kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve , “ ak@@ or pue ” kua “ inyam ” i ken Mpase 17 : 16 la , vea mough a ta num sha Zege@@ bab@@ ilon , u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh la ga . I pase gbenda ugen u se eren erdoo a mbagenev ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la zum u Yesu kaa a mbahenen nav ér ve de gbe nan or ibo ga@@ gh ga la , shi ôr ve injakwagh sha u seer ku@@ men ac@@ in sha kwagh ne . Ka mimi , mbatamen yina . Yange hen kwagh sha ityom i Ruamabera a we or u nan lu ityough hen tsombor sha ikyev la , nahan maa á kav ér doo u una wase tsombor na u hingir mbacivir Yehova . ( Ôr Anzaakaa 1 : 5 . ) Se kpa i wa se kwagh ér : “ Ka u sé hemba veren ishima sha akaa a se van@@ den ungwan la keng sha u se̱ de ku@@ wan karen ihy@@ ongo ga yô . ” ( Heb . U hen wer ka Tartor u Aôndo la ivur ne i ter y@@ ee ? Aluer ka nahan yô , hen ase sha kwagh u Bar@@ u@@ ki , or@@ ngeren u Yeremia la , man er Yehova yange wa un kwagh sha dooshima yô . • U “ kiriki ” a hingir “ iky@@ u@@ ior i age@@ egh ” nena ? 8 : 38 , 39 ) A kura tiônnongo sha ikyev i mbaihyomov mba kwaghaôndo man mba pati@@ i mba lun a tahav kpishi , mba awashima ve i lu u wu@@ an se keng ga , kpa i lu u vea pav se vea icighan Aôndo wase yô . Heela tseegh ga , yange a gba u or nana na ic@@ an@@ or inj@@ ô yô , i gba u nana wa mtsera sha mi ga , Tindi yange ts@@ wer Mbaiserael u wan mngerem sha inj@@ ô i ve ne anmgbianev vev la . Kpa anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev yô , ve zua a ian i civirigh i nengen a mbam@@ gem mban ayol a ve ! L@@ or@@ ra@@ ine lu a awashima u zan M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi . Yesu una hii hemen ne “ hen atô u mbai@@ ho@@ mov [ nav ] . ” Yesu iyol@@ na yange er kwase ga , man lu sha ityôkyaa i dedoo je , gadia lu a tom ave kpishi . “ U ER I@@ B@@ U@@ M@@ E@@ KW@@ AG@@ H ” Lu or u wan im@@ anger kpishi , nahan a na zwa maa ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya na man mbah@@ endan a ci@@ r sha Mbaiserael . ( b ) Ka mbampin mba sha kwagh u jighjigh mba nyi se time sha mini ? * Tsô u ngu nena ? Gbenda u Yange i Hemen Iserael u sha Ashighe a T@@ su@@ aa La Na Yehova I@@ civir sha u Eren Kwagh sha I@@ civir , 8 / 15 U tesen ikyav yô , ngeren ugen u i yer ér Christian C@@ ent@@ ury la kaa ér ate@@ jir u c@@ ôô@@ ci igen i Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti sember lumun ér ve na c@@ ôô@@ ci ian i “ tsuan ortamen u i fe wang ér nan yaven a nomso la sha u nana̱ hingir môm ke ’ alegh a mzough u mbahemenev vev mba shin t@@ ine la . ” Sha mimi yô , aluer u zua a kwaghfan shi u ngu eren tom a kwaghfan shon yô , ú zua a mtsera u tsôron . Per@@ utya , ka perapera je la . “ Ter Aôndo Wou A̱ Doo U Ishima ” Ior kpishi ken tar nenge u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , er u ngohol zege@@ iny@@ ar sha uwer shi lun a ya u dedoo kua mba@@ an@@ ar mba Buter mba ve sember duen la nahan , ér ka kwagh u hemban ken uma . Yeremia te ve icin nahan yô , asema vihi ve ker , ve kaa ér : “ Or ne kuma ku . ” Kpa nenge ase er u zua a iember ken hemen zum u Yehova una ver iniôngon you i tesen ior mba@@ yi@@ ase mba a va nder ve , mba vea ngohol ityesen you ave ahar la yô ! Se fatyô u pinen ser , Mba@@ fankwagh mba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh mbara yange ve er nan ve ve fa ér “ ish@@ an ” i i due sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la ngi tesen m@@ mar u “ tor u Mbayuda ” ? Ka i taver or u gen@@ gese iyol u kaan ér “ Y@@ am anyi ; de@@ m a kwaghbo wam . ” Ior kpishi mba fetyô u kaan ér i ya ve anyi ga sha ci u atô@@ akaa wue wue . Alaghga yange umbur kwagh u Yehova vande ôron a Re@@ be@@ ka cii i mase maren ah@@ ina ne la . Yehova kaa ér : “ U vesen la una shir@@ en u kiriki . ” Yehova una kura “ u@@ wo u Shi@@ on ” vough er “ g@@ umb@@ egh@@ a ka a ta k@@ ume sha inyam na i a w@@ oo nahan . ” U kôron ishimaverenkeghen yase dông yô , gba u se umbur ser iyange i Yehova la ia va keng a b@@ unde ga . 4 : 22 - 24 ) Hanma inyom yô , ka i saan se iyol u nengen er ior dubu u@@ deri imôngo sha tar ka ve gema uma ve , nahan i er ve batisema u tesen ér ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova Aôndo yô . Ka imeen i nyi nahan alaghga or@@ ya nana tagher a mi shighe u inyaregh ki ban nana ? Shighe kar yô , a za kav ibo na , nahan a za zamber a or@@ fankwagh la ér a de un kwaghbo na , shi a tôndo zwa u eren nyityô kwagh u i gbe u una er sha u sôron or la iti cii . U tesen ikyav yô , tôô ase wer i hii u tesen or iv@@ aan i keren . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ngi a mbampin u@@ deri imôngo mba vea wase or u tôvon mbamhen mba nan man mba@@ awashima mba nan yô . Aluer mbayev nenge ér mbamaren vev tsu@@ me je kpa , vea na ve icivir her nena ? 13 : 35 ) Kpa ka anmgbianev asev tseegh i gbe u vea doo se ishima ga . Yange sôn ér : “ T@@ ER@@ E , nam , m@@ ̱ fa igbenda You , tes@@ em ihi@@ ange You . Ngeren ne una time sha nyi ? We u er nahan kpa ? — Yange mea m@@ ough@@ on u zan makeranta yô , Ng@@ ôm a er msen a sôn Yehova ér a kur@@ am . A kaa ér : “ Nenge imba dooshima u se doo Ter ishima ne . ” — 1 Yoh . 3 : 1 . Sha mimi yô , mk@@ or kera ngu ga , man ashe ver iky@@ ôr sha inja i gu@@ da a lu ga . Mbam@@ gem mba shon mba yange pase vighe vighe la mba eren sha mi vough er se kpa se lu nengen nahan . — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . ( b ) Yesu yange yar tom a ian ne sha u tesen mbahenen nav nena ? M@@ ôm ken akaa a yange gba u Timoteu una ver ikyav shami yô , lu sha vegher u kwaghôron . Ken kwaghhenen u dondon la di , se lu timen sha igbenda iny@@ iin i se fatyô u tesen ser Yehova doo se ishima yô . 4 : 8 ; Ps . 25 : 14 ) Ken ngeren u a dondo la , se time sha ityôkyaa i i ne se vangertiôr u hingir kwagh u Yehova yô . 8 : 13 ; 9 : 12 ; 11 : 14 — Iky@@ ort@@ ôngon i iti@@ ar i masetyô la va a ‘ aka@@ ats@@ eren ’ nena ? ( Pasalmi 1@@ 13 : 5 - 7 ) Een , Or@@ gb@@ an@@ akaa u@@ hemban u a gbe akaa sha won cii la sh@@ ir ashe shin sha u una nenge shin tar , shi ashe a na nga nengen aa “ mbah@@ id@@ en ayol ijime ” man ‘ ats@@ an@@ aior , ’ ior mba ve lu a “ asema a shir@@ in man ve vaa sha ci u akaa a nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima a i eren ” la cii . Ken anyom a a vande karen ken ijime atar cii man C@@ r@@ y@@ st@@ al kpe la , yange gba a@@ kp@@ iti so@@ mb@@ o haa inya je vihi kenger . Ken tar u he , u ica a gba ga tsô ua va la , Yehova shi una hingir ‘ ijiir i teman ’ i ior nav sha gbenda ugen kpaa . Yange hiin a hii u lamen nahan , a gba pasen akaaôron a Bibilo ken mkaanem nam . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Aluer se nenge sha akav ne yô , a lu kwagh u a lu ieren ne tseegh se fa ga , kpa shi se fa er se fatyô u maan ieren ne shi tesen i̱ ken aka@@ aeren a ase kpaa yô . K@@ wa ne di , kura inya la hii ha@@ an shin bo@@ k@@ oti la , maa mase a@@ wen la sha . I@@ an ia kera lu i a@@ wen la aa nyôr shin bo@@ k@@ oti la ga . ( Luka 4 : 8 ) Nahan yô , se za nen hemen u civir Aôndo wase sha mimi . 3 : 27 , 28 ; 1 Yoh . 3 : 17 . Shighe u se lu nôngon ser se mon@@ do iengem i Aôndo yô , ka ieren i nyi i doo u se lu a mi tseer tse@@ ere , man ka sha ci u nyi ? Aluer i tsaase mbayev hen ya nahan yô , vea fatyô u lun a ago@@ yol sha mbamzeyol mba vea tagher a mi ken makeranta man sha ajiir agen la kpaa . 15 - 17 . K@@ am er u ngu zuan a mi vough vough yô ? Tsô , iyange igen mba@@ kwa@@ re@@ v mban zua zwa ér a va naan ve kwaghyan u pe@@ pe yô , vea kera hide a a@@ gb@@ ande a i ne ve kwaghyan a mi la ga . Sha shighe u Aberaham la nahan , uumace hii u hemen ayol a ve shi kighir mbagenev kera kpaa . Yange mbagenev kpishi ya ican ke ’ af@@ o ag@@ enegh . Nyian ne , i na Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ish@@ ô ér ve kuma u ngohol Tartor , nahan mba a ishimaverenkeghen i va teman tor sha Iyange i J@@ iri@@ gh la . K@@ nor@@ r , u hemen tom u pasen kwagh u Mbashiada mba Yehova anyom imôngo la . Nahan ve lôh@@ ô mba ve kpa ve lu a imba jighjigh u nan ne shi ve tsegh ayol a ve la cii ér ve kohol imôngo u umbur ku u Ter la . ” — S@@ tu@@ di@@ es in the Scriptures , Ser@@ ies V@@ I , The New Cre@@ ation , peeji 4@@ 7@@ 3 * Ashighe ne taver ka mimi , nahan kpa , se mba a atô@@ akaa a vesen a se lu a vangertiôr ser Tartor u se lu keren la ngu jim jim shi ma kwagh môm u a hembe ú ngu ga — di er ta@@ gbe@@ de u dedoo u or@@ kasua la yange zua a mi la nahan . KA AN je ve a kaa a nan ér “ M su@@ gh u ” sha tom u dedoo shin iyua i nan er a ishima i môm la ve a vihi nana ? • Ka aeren a nyi i gbe u or u geman ior hingir mbahenen nana lu a mini ? Iyange igen yô , M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a kaa a tic@@ a na ugen u á ongo loho na yô wener , una lumun yô a̱ na un ian una tese k@@ l@@ ase jimin cii tser u vi@@ di@@ o u i yer ér Jehovah’s Witnesses — The Or@@ g@@ ani@@ z@@ ation Be@@ h@@ ind the N@@ ame la . Er Davidi civir Aôndo u mimi anyom kar imôngo nahan kpa , a vaa af@@ an@@ yô ga . Man se fa or u a war a nan ér ka nan nan lu vihin tar ne yô . Aluer ka u Aôndo a̱ lumun a mcivir u se civir un la yô , gba hange hange u se cia un sha icivir . Een , lu inja er ini@@ un@@ kwase la ta ato ungwa msen na la nahan ! T@@ ôô ase wer ikyav i tesen gbenda igen ngi kaan ér : “ Ka Gbenda u D@@ on@@ don Satan J@@ e Ne . ” Mba ve cie Yehova cii mba ior mba mimi vough er un kpa a lu u mimi nahan . 28 : 20 ) Kwagh@@ wan u Paulu la shi una wase se u hemban veren ishima sha Tartor u Aôndo , lun a vangertiôr ser akaa a kwagh a gbe se a mi ayange ayange la cii a na se a . — Mat . Alaghga se ayol a ase se fatyô u eren nahan ga , kpa se fatyô u dondon Yesu sha u pasen kwagh sha afatyô wase cii . 5 : 3 - 6 . Nahan kanyi i doo u ia mgbegha ve , vea tsua ér vea er batisema ? Sha mimi yô , gba u mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Ter mbara cii vea hide hen Un shon u una fatyô u been a asorabo a ve la . — Ef . Uma ve har sha akaa a i eren ken tar u ú lu kpe@@ gher kpe kpe@@ gher ne ga . Hen shighe la a tim wain la , ka gomoti u ifer u Satan a ver ér a hemen uumace je la , kua “ as@@ ume ” na a ifer la cii kera vindi vindi gbem sha won . Ve kegh ato a mo zu@@ lee shighe u m lu pasen ve mbamzeyol av la . Doo u Mbakristu vea ver mbagenev ikyav i eren sha atindi a Aôndo Shi umbur injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u mba@@ ats@@ ator la kpaa . Ka sha u nan u@@ icighan@@ mbaiorov ve̱ kuma sha tom u eren , sha u maan iyol i Kristu , zan zan se cii sé va kuma sha mzough u ken jighjigh u nan , man mfe u fan Wan u Aôndo man sha mlu u ig@@ an@@ den@@ or man ik@@ aren i m@@ lu@@ yol u m - iv u Kristu la . Cii man se zua a mkav u vough sha injakwagh i iyôngo man iv@@ o la yô , gba u se fa akaa atar ken injakwagh shon : ior mba i er kwagh ve la man shighe u iji@@ r@@ ôron la , kua ityôkyaa i i ne ve i pav iyôngo a iv@@ o la . Ka i lu inja er mba kaan ér kwagh u Bibilo i tese la ka di kwagh@@ hi@@ r tsô nahan . Gbenda ugen u ú hembe doon u ua wase se ve se palegh iliam i bo yô , ka u se nôngo i hingir iky@@ e yase u lamen sha akaa a ken jijingi . ( Heb . 10 : 7 ) Yesu lu kaan ér una er hanma kwagh u i tsen@@ ge@@ ôron sha kwagh u vor u ityendezwa la cii , shi una de ér Satan a ‘ c@@ agh un ik@@ ish@@ ing@@ uhar ’ kpaa . Yosev man Maria yange ve hii ivaa ve sha gbenda u hemban doon cii . Nahan ityakerada i I@@ vangeli kaa ér Maria yange mar ônov a Yosev , mban@@ om@@ so man mbak@@ asev kpaa . Hegen je kpa ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia su@@ r se asema nena ? A@@ eren a na kpa yange tese kwagh u Tartor u Aôndo la kpishi kua kwagh ua va er la kpaa . Ka kwagh u yange na Yesu pasen ior loho u dedoo la se kpa a ne ve se pasen ior loho shon ye . N@@ om@@ so man kasev mbagenev ka ve lu imôngo a u v@@ ô@@ son ayol a ve shio , mbagenev di ve ker gbenda u p@@ aven ivese ve . Ka se tese ser Yehova doo se ishima shi Mkaanem nam gba se kwagh tsung sha u henen Bibilo zu@@ lee . Nahan kpa a ver i̱ sha er mbagenev mbara vea nenge a mi , kpa orgen nana va “ tôô ” i̱ ga yô . 33 : ​ 12 , 13 ) Aôndo ungwa Mose , nahan a na un mfe u vesen u fan igbenda Na ; lu kwagh u hange hange u Mose una lu a mi ve una hemen ior i Yehova je la . Yehova ne kwagh wuee nena ? 50 : 6 ) M@@ ika yange tsengaôron ér : “ Vea gbidye ort@@ aregh u Iserael gb@@ ough sha h@@ enge . ” ( Mbakolose 2 : 16 ) Kpa jighilii yô , er nan ve Aôndo yange wa Tindi , kua tindi u Iyange i Me@@ men laa ? Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i alaghga se tagher a mi cii kpa , se fa ser mayange Yehova una kende se ga . ( D@@ ut . 31 : 8 ; Ps . Se fatyô u van@@ den gbidyen kwar ken ishima cii ve se mase eren msen ye . ( Mateu 13 : 36 , 45 , 46 ) Lu nyi jighilii Yesu soo wener mbahenen nav ve fa sha injakwagh nee ? We kpa u eren tom a Bibilo inja ér ka kur@@ ai@@ yol shin kwagh u nan iky@@ ôr la@@ ghen nah@@ an@@ aa ? Er Mbaiserael lu dondon aeren a ity@@ ôô a akuraior ne shi lu eren u@@ iniongo vev yô , ve n@@ ungwa mcivir u aiegh sha kwaghaôndo ve . Mba@@ apostoli mbau@@ tar mba yange ve za a Yesu imôngo ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e , mba yange kaa a ve ér ve kuran la yange ve er nena ? ( Yesaia 31 : 4 ) Shi a tôndo zwa ér : “ Nenge , tor ugen una tema tor sha perapera . ” 5 : 2 ) Mbat@@ amen mban mba cian u tsaase mbagenev ér vea va ngohol ityom ve igen ken tiônnongo ga . Nahan kpa , avur a ruamabera kua at@@ ine@@ akaa agen nga , a i pase kwagh sha mi ken ityakerada yase jighilii ga yô . Se lu anyom 20 hen shighe la . M z@@ aan mbamkombo aa ônov av n@@ du@@ ur@@ u@@ u , shi kwaghpasen sha ih@@ in@@ da - ih@@ in@@ da kpa lu nahan . Una na uumace vea hide a hingir vough , sha tahav mbu Ter na a ne un la . Kwagh gande , mbap@@ u@@ un@@ akaa je kpa lumun ér : Ka Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar shon u i er kwagh na ke ’ takerada u Daniel je ne . Kpa zwa ngu a ku@@ he ga . Ka a yange il@@ y@@ ahan i ior ma ve ve a mi sha icighan@@ ti u Yehova la shi a kura iti i dedoo i ior nav kpaa . Anmgbian u kwase ugen u lun kwa@@ v , u a hembe anyom 40 yô , iti na ér C@@ ar@@ men , a kaa ér : “ Akaa a m lu a mi la k@@ um@@ am , m tô@@ mon akaa a mbagenev ga . ” Nahan kpa , mba@@ fan@@ takerada mbagen h@@ una kwaghôron ugen ken takerada ne , u i er sha kwagh u Yesu yô . ( Luka 12 : 48 ) Sha kpôô yô , i̱ ‘ ker kwagh kpishi ’ hen ior mba i ne ve mfe u injaa u Aôndo la . Kwagh u Davidi er zum u i lu hendan a na la ka ikyav hen a vese nena ? 4 : 13 ; M@@ ar . 6 : 3 ) Nahan cii kpa , mbahenen nav za er tom kwaghpasen la hide saan saan . Yange tsua Mbaiserael sha ci u ve ‘ hemba ng@@ een ’ a akuraior agen yum ga . Á kaa ér : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou . ” ( 2 Timoteu 2 : ​ 12 ) Kpa cii man ve tema tor yô , gba u a nder ve shin ku , a na ve uma u za lun sha . Sha kpôô yô , gbenda u Yehova ‘ ngu vough . ’ Shi se mba henen ser a nan shio kpa tiônnongo ngu zan hemen doo doo , ’ ga . 1 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R G@@ EN@@ ES@@ E 6 : 1 - 6 M@@ AN A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 19 : 11 - 20 . Shi se kpa ishimawan i Yehova la ia fatyô u yiman uma wase . Kwase u Tor A@@ hab@@ a , Yes@@ e@@ bel u fa Aôndo ga la yange tu@@ ur nom na ken ijime nahan samber a mcivir u Ba@@ al ken tartor u Iserael u ik@@ we pue la . ( Pasalmi 32 : 1 - 5 ) Man aluer se dondo gbenda u perapera la yô , erdoo u Aôndo una lu sha a@@ vese man a fatyô u “ saan se iyol sha ayange ase cii ” — een , sha ayange a uma wase cii . Kwagh u S@@ an@@ dr@@ a lu ôron la doo un je zua ga , nahan ve sôr ian i henen Bibilo ve ver . A̱ shi nan kpa She@@ m yange za hemen u eren Yehova tom shi wasen mba hen tsombor na sha u ve kpa ve er nahan yô . Bibilo vande ôron je ér ieren i ior hemban soon ayol a ve ne ia du@@ mbur ken “ ayange a masejime ” ne . — 2 Timoteu 3 : 1 , 2 ; Mpase 12 : 12 , 17 . Or la ka nan kera lu a tahav mbu kôron iyol i nan tsaha ga . ” Tom u zenden sôron atôônanongo la yange u wasem u seer kporom a Yehova . Sha ikyaa ing@@ in kpa Yehova una fatyô u wasen se . Kp@@ orom Iky@@ ua a Aôndo Alaghga ú fa kwaghwan u Paulu wa Mbaefese ne , á kaa a ve ér : “ H@@ u@@ wa nen ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol sha u né fatyô u tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . ” Er nan ve i gbe hange hange u se wuese Aôndo wase ? Shighe u u we or kwagh yô , er kwagh vough er Or@@ kuran iyôngo nahan . Er ú lu or@@ henen Bibilo nahan , ú fatyô u tesen ken Ruamabera e̱r i zough a inyom i 1914 la kpa ? ( Yoh . 1 : 35 – 2 : 11 ) Mbah@@ enen mba Yesu zende a na ityô tser tar la cii , sha u pasen loho u dedoo u Tartor . 12 : 1 , 2 ) Kwagh ne wa u henen mimi u ken Bibilo ker . Aluer se ver ishima sha mkaanem ma Aôndo yô , se lu a tahav mbu yôôn ang@@ we u m@@ á . Mbam@@ sen mba u eren sha ci u mbagenev la vea wase ve kpishi • Jijingi u Aôndo yange hemen Paulu nena ? A ôr kwagh ne u tesen ér un ngu a vangertiôr wener Yehova tôvon se ér una fa akaabo ase ga . A@@ shi nan kpa , mbagen ken ve lu ken Mb@@ as@@ ô@@ ron@@ tempel mba yange ve mough ken Bab@@ ilon ve hide ken tar ve ve va maa tempel la . Jijingi u T@@ aregh Ngu Hemen W@@ ee ? Hen shighe la ve ungwa imo due sha kaa ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u M tsough Un , ungwan nen Un . ” 18 : 12 - 17 — Shighe u mban@@ en@@ gen lu gbidyen S@@ ost@@ ene la , hii nan ve G@@ ali@@ ou u lu G@@ om@@ na la bugh zwa ga ? Lu itinekwagh i nyi Yesu pasen ior kwagh sha mini ? ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Peteru ôr kwagh u tôv@@ ac@@ an nahan ér : “ Gadia ka sha kwagh ne je i yer ne ye , gadia Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ik@@ av je sha u né dondo Un ijime yô . ” SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Ge@@ off@@ re@@ y Jac@@ k@@ son , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la lu lamen a ior mba kuman 6@@ ,@@ 1@@ 5@@ 6 , mba ve va iniongo i been M@@ akeranta u Bibilo , u Watchtower u G@@ ile@@ adi i sha kwa 1@@ 25 ken uwer u Se@@ te@@ mba 13 , 200@@ 8 la , a kaa ér : “ K@@ l@@ ase u G@@ ile@@ adi ne va a m@@ ze@@ hemen u vesen . ” Aluer ican ngi eren or@@ henen la u kaven ma ityesen i Bibilo shin ma injakwagh yô , á fatyô u teman henen ityough ki takerada u M@@ fe la i môm a nan hemban kwa môm . H@@ ide Yesu Kristu u a lu Tor u Tartor u Aôndo u sha la di ye ? Mo vea kwase wam ken inyom i 200@@ 8 Kwagh u i nger ken Ese@@ kiel 18 : 21 , 22 la sur@@ um ishima kpishi . Sha ayange a Yesu la kpa , ior kpishi lu mba@@ ats@@ anev , shi alaghga yange vea hen ér luun er mba a inyaregh yô , ma i hembe saan ve iyol shi ma ve hembe lun ken mkpeyol kpaa . ( M@@ ar . Ne@@ hem@@ ia 9 : 28 kaa ér : “ Kpa er ve zua a m@@ mem kera yô , shi ve er kwaghbo sha ishigh Y@@ ough [ Yehova ] , nahan U na ve sha ikyev i mbaihyomov vev W@@ er , ve̱ ya tor sha a ve ; nahan kpaa zum u ve hide ve zamber a We yô , U ungwa ve Sha ; ac@@ in imôngo je U yima ve sha mhôônom O@@ u ma zungwen . ” Yange fa ér ica a gba ga tsô , mba un bee ve angev la cii vea hide a gba angev , shi mba un nder ve shin ku la cii vea hide a kpe . K@@ EN ityar igen yô , ior mba hembe zan zende shin mat@@ o , mbagenev mba hembe soon u zan zende sha iky@@ e@@ ky@@ e sha er vea n@@ alegh i@@ gb@@ ira shi vea kenger akaa sha ishima ve yô . ( 2 Mbakorinte 1 : 24 ) Iyol hiden a mi ijime i Paulu la yange i wase un , hingir u doon atôônanongo a Mbakristu a ke ’ derianyom u hiihii la ishima je ka u henen a hen ga . — Aerenakaa 20 : 36 - 38 . Yobu yange lu or u vough ga , kpa za hemen u civir Aôndo sha mimi . Or@@ ngeren takerada ugen kaa wener : “ A@@ tesen a kwaghaôndo u Mbayuda man u Mbakristu u ior kpishi ve lumun a mi la nga shami ga . 6@@ 6 : 1 ) Sha kwagh u ‘ ijiir na i p@@ endan ’ la di a kaa ér : “ Me gema ijiir Y@@ am i veren angahar ia lu i i@@ civirigh . ” ( Yes . Apostoli Peteru nger ér : “ Er akaa cii á va s@@ ough kera nahan yô , doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nana ? ” ( 2 Pet . Ken inyom 19@@ 8@@ 8 la , Al@@ ber@@ to , orgen u t@@ ume ityough ken p@@ ati u eren yô , za shin Betel u ken tar u B@@ ra@@ z@@ il la . Ior kpishi fa mkaanem ma í kaa ér : “ Gadia tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron ” la . Ka u@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba nyi ú fatyô u pasen sha er ú tese mtsera ua lu sha u lun tse@@ vaa sha igbenda kposo kposo i hiin Bibilo i h@@ en@@ ene ? Er Kwagh u S@@ ôron I@@ vaa You Mic@@ ha@@ el man Maria , mba se er kwagh ve sha mhii u kwagh@@ ngeren ne la yange ve za ker kwaghwan sha er vea fa gbenda u vea sôr mbamzeyol vev yô . Alaghga mbagenev ken ve ver ishima u zuan a inyaregh sha ikyev i mba@@ vesen vev mba ve lu Mbakristu la . He@@ mba doon u or la nana ver ishima sha tom u i gbe u nana er la , a u keren ér nana fa shighe la . Shighe kar yô , mbam@@ ishen uta@@ an vea kasev vev hingir u va lun ken iyou ne . Kpa gema kaa a na ér : “ N@@ am wan wou . ” Ken inyom i 19@@ 19 , shighe u i hide i nder ior mba ve lu m@@ nya ken jijingi la , Yesu tsua Mbakristu mbagenev mba i shigh ve mkurem ken an@@ nongo u Mbah@@ enen Bibilo la , mba vi@@ an ken jijingi ér ve lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la , shi wa ve ya na sha ikyev . ( b ) Ka nyi Aôndo a er sha jijingi na man nagh ku ip@@ aan kura ? Cii man se na mlumun sha mbampin mbara yô , de se time sha mkaanem ma Yeremia yange nger man . Ng@@ ôm ver@@ em ikyav i tse@@ en ishima sha tom u pasen kwagh la . Aluer u lam a or@@ ak@@ on@@ do@@ ato ken iliam i sha ave yô , loho la ua hemba kôron nan ken ishima . Yehova kaa a vese ér a saan se iyol , aluer se mba nengen ken mkaanem nam hanma shighe yô . ( Ps . 1 : ​ 1 , 2 ; Y@@ ak . Nahan Paulu pase var var er i gbe u a “ ny@@ agh any@@ im@@ an@@ akaa a ib@@ ume a injaa ga la ” yô . Ngeren mba ken Bibilo tese ér mnder u shin ka kwagh u mimi nena ? A pase ér : “ M sen Sha . ” ( Yohane 6 : 38 ) Lu Yesu Aôndo hii gban ye . ( 2 Kor . 7 : 10 , 11 ) Heela tseegh ga , or@@ isholibo ka nana zamber sha mimi ér i de nan kwaghbo yô , kwagh ne a mgbegha nan nan ‘ gema ishima , ’ nan undu uma u nan u tse la , nan hingir u eren kwagh u Aôndo a soo la . Dooshima la di wase ve u wan ishima a hanma ican i ve tagher a mi cii . Er Yesu lu a Ter na kôôsôô yô , yange fatyô u pasen ior kwagh u Yehova vighe vighe sha gbenda u ma orgen môm nan fatyô u eren nahan ga yô . Peteru wa mbatamen kwagh ér : “ K@@ ura nen ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ven la , er ka sha ci u Aôndo nahan , i̱ de lu er i kighir ne a kighir ga , kpa i̱ lu sha asema a en ; i̱ de lu sha ci u mtsera u dang ga , kpa i̱ lu sha gbashima je ; i̱ de lu er ne mba eren tahav sha kwagh u i we ne sha ikyev ga , kpa lu nen ikyum@@ u@@ ile la ikyav . ” ( 1 Pet . Ikyav i dedoo i ikp@@ ela i “ mba@@ shiada i vesen ” i ver se ne i̱ taver se ishima u yevese g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u Mbakristu la a ishimawan . — Mbaheberu 11 : 32 – 38 ; 12 : 1 . Ken Akaa a I@@ k@@ yo@@ o Ga Kp@@ aa Yange pasen kwagh kpoghuloo , kpa gema lu ior kpuaa tseegh ungwan loho u Tartor hen haregh u pasen kwagh her la ye . M@@ ôm ken atindi a yange gba u Iserael u Aôndo ne una kuran yô , lu sha kwagh u b@@ um@@ un . Mb@@ agen ka ve kar ityom i vea er sha u nengen sha mba@@ beenyol mban ne vea mbagenev , ve m@@ us@@ an ker ayol a ve . De se time nen sha mbampin mban er se lu timen sha a@@ vegher a at@@ ar@@ atar a “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” a a shi ne , a yô , ka “ ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . ” — G@@ al . Kpa ka ve tôv sha igbenda i eren t@@ wer i ve soo u tsuan la shi ve hen sha kwagh u atindi a Bibilo a tese la cii ve ve mase tsuan kwagh u vea er ye . Umbur kwagh u i er ken Mateu 18 : 15 - 17 la . Ken masejime yô N@@ ah@@ or , anmgbian u Aber@@ am man ônov nav mbagenev cii undu U@@ r ve va tema t@@ w@@ ev ken H@@ ar@@ an h@@ en@@ pe yange ve va lu civir Yehova la . Se na jighjigh ser mkaanem ma Yehova ma i nger ma inya la ka ma na “ or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . ” T@@ ôô kar sha 1 Samuel 1 : 3 , 7 . A@@ ka@@ ang@@ eren a ke ’ I@@ vangeli la na ib@@ aver sha kwagh u Yesu lu ôr man e̱r la tseegh ga kpa shi a pase mk@@ er u yange kwagh kôron un ke ’ ishima la man gbenda u yange henen sha kwagh cii man eren shin ôron kwagh shon la . Bibilo ôr ken takerada u Ekesodu ér : “ TER kaa a [ Mose ] er : Ka nyi u lu a mi sha u@@ we la ? KA Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange gba tsombor ye . ( Ef . I@@ h@@ indi man I@@ civir man M@@ ci@@ em Shighe u M@@ kur@@ tar Una V@@ a la , We u Lu Han@@ a ? Sha mimi yô , Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo la fa iyôngo na asange asange . ( a ) Ka sha ci u nyi se fatyô u lun a vangertiôr ke ’ m - iv u mkaanem ma profeti ma Habak@@ u mara ? Un iyol na yange nôngo kwagh a “ saa ken iyol , ” shi yange ya ican a tôv@@ ac@@ an u bo ken tom na u shir@@ en la cii . ( Mbaheberu 4 : 14 ) Ve lu a tempel , kpa icighan@@ jiir na yô lu sha jim jim . ( b ) G@@ umb@@ ua man u@@ kp@@ ev mba i naan nagh a mi la yange ve wase Mbaiserael nena ? U pasen loho u Tartor hanma shighe shi zan mbamkombo mba Mbakristu la cii mba hange hange ken mcivir u mimi Or@@ gen u lu B@@ ish@@ ô@@ p a na imôngo , i yilan un ér B@@ ish@@ o@@ p C@@ l@@ au@@ di@@ us yô , un kpa venda ad@@ in@@ i u c@@ ôô@@ ci la shi venda kwagh u mbamsen mba i eren hen u@@ icighan@@ mbaiorov shi i civir ma kwagh u sha iyol ve , u ve kpe ve undu la . ( Mbaromanu 14 : 3 , 4 ) Orkristu u mimi môm kpa nana wa orgen kwagh ér nana̱ h@@ ure imoshima i nan kera ga , u eren nahan la a lu inja er or ngu kighir imo i i lu loho u uma la shin inya nahan . ( Heb . 2 : 14 , 15 ) Or ka nana hen ér nana fatyô u zuan a mk@@ om man msaanyol u mimi m@@ ape môm ga , ken tar u Aôndo u he la je kpaa ga nahan , i doo Satan kpishi . ( b ) Se time sha gbenda u se zenden nyian la nena ? Yehova , u “ A lu icighan ” la ver ishima ér Mbakristu mba i shigh ve mkurem man mba ve lu “ iyôngo igen ” la cii , ve nôngo sha afatyô ve , ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu ve cii ! — Yoh . 10 : 16 . U@@ umace kpishi venda Aôndo , shin ve venda u nan un icivir . Nahan kpa , Yesu lu yangen msen u eren ken igbar ga , gadia wen iyol@@ na kpa ashighe agen a er msen ken igbar . Shighe u i lu eren P@@ ase@@ ka la , yange i ma wain kuma kôô@@ p@@ u un@@ yi@@ in . Aluer u ngu veren Yehova hiihii ken ivaa you hanma shighe yô , una wase u u̱ zan iky@@ ura shi una na u averen kpishi kpaa . — Ps . I de k@@ ur ikyaa ér nan ngu eren kwagh u shami ga ze . Hanma shighe yô , vegher u nongo u Yehova u shin tar ne ka u er tom a i@@ wa@@ v@@ aren i tar ne sha inja , sha u samber a mcivir u mimi . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A er se sha gb@@ ande u se fatyô u fan er i lu mbagenev ken ishima yô . 7 : 12 ) Nahan kpa , ieren i z@@ endan inyaregh la tese kwaghfan ga . Doo u se fa ser , shighe u Diabolo mee Yesu ér a gema a@@ wen a̱ hingir bredi la , Kristu venda u eren tom a tahav nav sha u kuren asaren a na . ( Mat . ( b ) Se ver ishima ser Aôndo una ungwa se zum u se sen un ser a seer se jighjigh u nan la sha ci u nyi ? Ior kpishi fa kwagh u tor u Aôndo a ver sha la ga . U fatyô u sôron ian veren sha er shighe u tsombor wou u lu ken me@@ m@@ yol yô , ne za shin Betel kpa ? Heela tseegh ga , ve lu eren msen hen Aôndo sha ci wou kpaa . T@@ e@@ ma hen sha aeren a Yehova In@@ yom i tom ka i hii ken uwer u Se@@ te@@ mba i za kure ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu . Ior umiliôn kpishi mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova la ka ve hii geman hen Yehova ken msen u eren , u dondon yô , i lu anmgbianev vev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken Kristu la . 21 , 22 . ( a ) Er nan ve i doo u kwagh a gba se sha mkaanem ma i nger ken Mbakolose 4 : 11 laa ? Iyoukura i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 19@@ 23 la , pase ér “ Wan u or ” la , ka Yesu . ( 1 Utor 14 : 13 ) Se kpaa se er a ior mbagenev nahan vough . Aluer inja yase doo yô , mbagenev vea gba pu@@ un se tsô ga . Er Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbara lu veren ashe anyom anyom ér inyom i 1914 la ia lu inyom i vesen nahan kpa , yange ve fa kwagh u una er hen shighe la wang ga . Apostoli Paulu yange eren kwagh u tesen la . Yange de Kwagh@@ aôndo u Mbayuda , u yange ma u na un inyaregh kua iti@@ zan la ; a ver ishima na cii sha “ akaa a a hembe lun a inja ” la , shi er Aôndo tom kpoghuloo , a zende Shi@@ ria man A@@ shia u K@@ iriki man M@@ ase@@ don@@ ia kua Y@@ u@@ dia cii tser . ( Ho@@ sea 11 : 3 , 4 ) Yehova pase iyol na heen ér un ngu Ter u lun a dooshima u a tesen wan na u kiriki zende yô , nahan zum u wan la a gbe yô ka un kôr un , un wa shin iky@@ um . We iyol you di ye ? Apostoli Paulu yange hen nahan ga . 5 : 12 ) Se fatyô u kaven kwagh ne sha ci u Aôndo na i nger yi@@ ase i tesen er uumace yange ve hii yô . ▪ W@@ ase mbayev mba kiriki ve nenge er i lu a inja u vea hingir mba pasen loho u dedoo hanma shighe yô . ( 2 Mbakorinte 12 : 10 ) Se lu nen a imba vangertiôr ne nahan se va Ter U@@ hemban@@ agee Yehova a iengem , u̱ á ne mba ve ver mbara agee la . — Yesaia 12 : 2 . Er nan ve se cii se soo ser se lu gban gb@@ ana ? ( Gen . 4 : 7 - 9 ) Sha kpôô yô , ishima i wa at@@ ser@@ egh , ka i venda kwaghwan u Aôndo je kpaa ! ( Y@@ er . Aluer se mba ôron Bibilo hanma shighe yô , ia wase se se fa ser Aôndo we se ikyo Yehova yange tôndo zwa a Davidi , u lu Tor u Iserael u tsuaa la . Yesu lu Or@@ tesen u F@@ an Ity@@ esen tsema tsema . Kwagh u una dondo yô , “ ka mkur , ” inja na yô , ka mkur u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu je la . Kwagh er doo yô , mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke kaa ér tar yange u hii kpo@@ o . Ka akaa a nyi nahan se ver ishima ser mpase u pasen Mkaanem ma Aôndo jighilii la una va a mini ? Sha nahan yô , ve lu vea mbaapostoli kua mbagenev sha kpo@@ you u sha ken Yerusalem , shi ikyav tese ér yange ve ngohol icighan jijingi kpaa . Hanma or cii nan hen ér kape tar ua za hemen u doon je la . ” Paulu wa mba ve lu mbatamen a na imôngo la kwagh ér ve ‘ kuran ikyum@@ u@@ ile i Icighan Jijingi A ver ve mbakur@@ an sha mi cii . ’ Alaghga ka u umbur nagh ku ip@@ aan ku Yesu na sha ci u uumace mba@@ asorabo a iyol t@@ angen shio la . Aluer u ngu nom yô , kanyi u fatyô u eren sha u taver ivese you@@ we ? Na Mba I G@@ be Ve sha “ Inja i M@@ lu u Aôndo ” la I@@ civir Anmgbianev ou mba ken Kristu kpishi vea kaa a we ér yange saan ve iyol kpishi er ve kporom hen Yehova nahan , shi ve wuese kpishi er a ur@@ ugh ve , a ve a ve hen a na nahan . ( Yoh . Nahan gba u or u gban a@@ yem nana fa ér aluer nan h@@ ua iky@@ ondo i a@@ y@@ em@@ egh ga yô , alaghga nana za wa a ci@@ r inya . Kanyi i Lu ke ’ H@@ em@@ ene ? Nahan kpa kwagh u a gema a taver yô ka u eren la , ka u dondon gbenda u Yesu geman eren sha mi la . Yô se time nen sha akaaôron a profeti agen a ken Bibilo a a k@@ ur sha mi yô . U erem kwagh u vesen kpen kpen . ( 1 Mbakorinte 1 : 10 ) Ken washika u Paulu nger hen Mbaefese la kpaa á ôr kwagh u lun ken mzough la var var . — Mbaefese 4 : 1 - 6 , 16 . Er Kwagh A Ve sha U@@ e Nahan m lumun u lun her , maa i kaa ér mo m za er tom u ikp@@ ur pania hen gar u G@@ h@@ ent , tar u B@@ el@@ gi@@ um , vea An@@ na C@@ ol@@ pa@@ er@@ t man ang@@ ô na Maria , mba ve er tom pania ica i gba yô . ( Ese@@ kiel 38 : 10 – 12 , 14 – 16 ) Kwagh ne una tese ér shighe kuma u Yehova una mough sha , a er kwagh ve . Nyian je kpa , mbatomov mba Aôndo mba civir un sha iember , tesen iwuese sha kwagh u Yehova a er a ve ne shi civir un imôngo vea mba ve lu sha , ve lu wan icam kaan ér : “ We Ter , Aôndo , U@@ hemban@@ agee , ityom You i vese , i kpiligh iyol kpaa . Anyom 16 ken ijime la , anmgbian C@@ lo@@ do@@ m@@ ir vea kwase na L@@ y@@ si@@ an@@ e , yange ve mough ve yem ken tar u B@@ en@@ in . Nahan Yesu , Tor u i tsough la lu hen atô u ior mbara . Shi ve ya kunya , ve ure sha u v@@ aan af@@ an@@ yô . — Luke 15 : 18 , 19 , 21 . Yehova yange nenge mlu u wan na u shin tar la , maa a kaa ér : ‘ Hanma kwagh yô ka u doon tsung . ’ — Genese 1 : 31 ; Pasalmi 9@@ 5 : 6 . I@@ ji@@ r@@ ôron i mimi i Yehova la doo kpishi . W@@ ea soo u seer fan kwagh u mba ve za pase kwagh hen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la yô , ôr ngeren u a kaa ér “ Ve Na A@@ yol a Ve u Eren Tom ken Tar u E@@ cu@@ ad@@ or ” la ken Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 12 . Yesu yange tsengaôron Mbakristu mba ken ayange a masetyô ne cii akaa jighilii a a kar m - ongo u ve ungwan kwagh la nena ? M@@ lu u ijende i nan i i̱ ne akaa a or shon kpa nan ne á jighjigh la lun her a nan la tseegh kpa ka kwagh u una fatyô u nan nan ishim@@ as@@ ur@@ un yô . Yange gba u una er wan na u kwase kwagh@@ teman sha ci u makeranta na ngee a ior gande , aka@@ ate@@ man yina . Lu Tartor u nyi i tôndo zwa ér a na Yesu ? Aôndo yange fa asema a mba ve eren erdoo sha mimi la , nahan a tôndo zwa ér una ver tom ve kua hanma kwagh u ve ker ave sha mi cii dedoo . ( D@@ ut . Se fatyô u kaan ser apostoli Paulu lu or@@ tom u eren tom u Tartor sha gbashima sha ci u nyi ? Ka mpin ugen u i doo u ú pine iyol you je ne , Ka hanma zwa shin ikyurior nahan u hen wer agumaior ne due k@@ ere ? PE@@ E@@ J@@ I 16 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 43 , 1@@ 23 Shi seer tesen akav a kuman sha u suen akaaôron a ou a ken Ruamabera la . Se kpa kwagh la ngu hange hange sha ci wase . I gbe je tsô i nd@@ era kôron mbat@@ s@@ av ihyom shi tôvon ve a ican shi eren ve atsan shin wu@@ an ve je kpaa . OR@@ P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I yange er msen hen Aôndo , pine ér : “ Á pase erdoo Wou shin u@@ war@@ a ? shin jighjigh Wou ken m@@ tim@@ i ? ” A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E a se lu ker ne ka ashighe a hemban taver man a hemban vihin , a i gbe je uumace ve lu a vande tagher a mi ga yô . B@@ ua tile sha ityough ki agee ken Bibilo . Nahan kpa , ityesen ne shi za kpo@@ gh@@ or ikyaa igen va a mi , ikyaa shon yô ka i ne : Maria , kwase u mar Yesu la , lu “ Ng@@ ô u A@@ ôn@@ doo ” ? Kpa u ngu wer kwagh ne tese ér Yehova ver ishima ér se taver ishima sha tahav asev shin sha kwaghfan wase ga . Kanyi han@@ mô wase nana er ve se lu ken mzough ken tiônnongo ? Mba ve ne Yesu jighjigh cii vea zua a uma u tsôron . Lu m@@ dondo u anmgbian la vea kwase na ve dondo kwagh u ashighe kpishi ka i yila ér Tindi u V@@ esen la na ve kwagh lu nahan ye . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Aôndo yange pine ér : “ Ka an Me tindi nan , man ka an nana za sha ci W@@ as@@ a ? ” Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ akaa kaa ér yange i gber ngeren u takerada u Yesaia ne hemba anyom deri môm cii ve i va mase maren Mesiya shin Kristu er yange i tsengaôron nahan la ye . Cii man se sôr inja yase yô , a gba u se fa kwagh u i doo u se ny@@ ô@@ ôso la . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange i mar@@ em ken gar u Mo@@ sc@@ ow . 5 : 8 ) Anmgbianev asev mba hen tsombor vea hen ér ve mba wasen se , nahan vea nôngo u yangen se , kpa a lu sha ci u i ôr ve mimi sha kwagh u Mbashiada mba Yehova ga . Se fa ser iyol soo akaa a nan í mkpeyol aa ken kwaghyan u i er un tsembelee yô , sha ci u ia lu gb@@ ur gb@@ ur shi ia lu gb@@ ong gb@@ ong kpaa yô . Mpase 19 : 19 - 21 ; 1 Yohane 2 : 17 Ior mbagenev venda kwagh u wasen mba@@ ats@@ anev la , ve kaa ér ka a̱ naan mba@@ ats@@ anev mbagen kwagh mgbegh@@ aa yô , ve kera soo tom u eren ga . Shi iwer ngi kar kpuaa yô , azende ase agen any@@ iin kpa er batisema . Yange l@@ ù wan ke ’ ishima ér un kpa una pav ivese , una hingir môm ke ’ ior umiliôn imôngo mba a@@ vese ve a kuren ke ’ iv@@ a@@ ap@@ aven hanma inyom la . Nahan a pine mbaapostoli nav ér : “ Ne kpaa , ka ne ka y@@ em@@ ene ? ” I wa Mbakristu mba ve lu mbakur@@ an la kwagh ér ve̱ tese ikyav i dedoo i wan ishima la hen anmgbianev vev Nahan a pine ngô na ér , “ Hegen u ú er batisema ne yô ka ú iyol nena ? ” ( Yohane 5 : 25 ; 11 : 25 ) Er Yehova nder Wan na shin ku yô , a tese ér ishimaverenkeghen i mbacivir un sha mimi ve lu a mi la ia b@@ unde ga . Ser@@ ub@@ a@@ bel lu wan u Pe@@ d@@ aia , an@@ ngô u S@@ heal@@ ti@@ el . Gadia ior mbara lu mb@@ as@@ u@@ le@@ v mba ve lu hen ijiir i doon iy@@ i@@ av yô . Kwagh ne wase Paulu u pasen ior kwagh tsema tsema sha A@@ re@@ op@@ ag@@ u u ken gar la . Nahan Yehova na wanakiriki la sha u a̱ nenge a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a yange lu kuran Elisha la . Er i gbe je , ka ainge mimi u Bibilo a hembe aren a ior ng@@ een cii ye . Se tema hen ya kpa se yam kwagh a ngô@@ ôr se ga . S@@ aa vea lu mba i shigh ve mkurem ken Ter la ve vea yôô loho u Ter ga . I T@@ sen@@ gaôron M@@ ve u Mesiya , 10 / 0@@ 8 Yesu tese ér un tile sha mimi hen Aôndo a ishima i môm . ( Mbaefese 2 : 2 ) Jijingi la ngu a tu@@ ur ior ken ijime ér ve dondo kwagh u tar u lu eren u sha ishima i Yehova ga la . Hanma shighe cii ka se nenge ser doo u ijiir i nongo u Yehova u tindi se cii se za , aluer ka i se hembe soon ga je kpaa . Ka Yesu a lu “ ityough ki iyolough ye , ka nongo u Kristu je la . ” — Mbaefese 4 : 12 ; Mbakolose 1 : 18 ; 1 Mbakorinte 12 : 12 , 13 , 27 . Mbashiada mba ke ’ tar u H@@ on@@ d@@ ur@@ as man ityar ig@@ enegh kpishi er iyua sha ak@@ ondo man kwaghyan man ici@@ mb@@ iv mbi m@@ en@@ an man akaa a kuren u@@ gb@@ ayol ag@@ enegh kpaa . Ve kera mba ‘ mba@@ vesen sha mhen ’ kpaa ga . Mbagenev je yô fa anmgbianev mba yange ve lu hemen tom ne , mba i kôr ve i wu@@ he ken pur@@ usu ken inyom i 19@@ 18 la . * U fatyô u suur sha T@@ er@@ u u Sha la wer a na u tahav mbu ungwan imo na , dondon gbenda u Bibilo i tese ér i eren kwagh a or u i dugh nan kera la kpa ? Kwaghôron ne tese ér ka ij@@ ôô man usu tseegh ve war mtim la ye ka or ga , man akaa a timin kwagh a ahar ne ka a tim hanma kwagh u a zough a mi cii . Ashighe kpishi ka ve nôngo ér vea ur@@ ugh mbagenev ve dondo ve . Yange gba u una lu a mfe shi una hen kwagh ken akaa a a er un la . Yange venda Mbayuda ér kera mba ikyurior na ga , nahan mk@@ or u ve kuran A@@ tindi a na la cii kpa kera lu gbenda u vea na Aôndo una lumun ve ga . ( Mat . 21 : 43 ; K@@ ol . Kpa Yehova Aôndo ko@@ so ityakerada i i lu a “ kwaghôron u TER wase ” la , man ia “ lu her gbem sha won . ” Yange i hii ha@@ an icighan jijingi sha ior ken Yerusalem man hii he@@ ela je mkaanem mara samber fese je . Lu m@@ gem u nyi mbadondon Kristu mba hiihii mbara tagher a mini ? Lu ah@@ on anmgbian u kwase ne va u va gban sha kwagh u i er a na la ga , kpa wuese ortamen la sha atô@@ akaa a injaa a ken ruamabera a a ter ken kwaghôron na la . Alaghga a lu ve pe ts@@ ahan wan ve la ave ave la je sha kwagh u nan er la . • Se dondo ikyav i jighjigh u nan u Aberaham la nena ? Ka mfe u fan Yehova man aeren a na a doon tsung je la . 4 : 12 - 17 ) Shighe u i va ôr Yo@@ shia akaaôron a ken Ruamabera u atindi@@ gh la ungwa shi kav ibo i ior nav yô , “ a ande ak@@ ondo a na . ” — 2 Utor 22 : 8 - 13 . U fatyô u nengen a akaa a h@@ we@@ egh man akaa agen a nga a lu ken a@@ you a adu@@ aav a Mbakristu mbagenev kpishi la ken Iyou i Tartor ga . Kwagh er vihi yô , yange i dugh môm ken ônov mba D@@ el@@ l mbak@@ asev mbara ken tiônnongo kera sha ci u lu eren kwagh u a kom sha Orkristu ga yô . Ka unô yange lu u vea engem sha u zuan a mfe u ken jijingi sha shighe u mk@@ ur@@ t@@ ara ? N@@ aregh ase uwegh O@@ ugh , bende iky@@ u@@ he na kua inyam na , tsô una venda U sha ishigh Y@@ ough je . ” T@@ eren ngu eren tom ng@@ e@@ egh ken vegher u sha , u nongo u Yehova la er mbagenev mba ve yem sha la kpa ve lu eren nahan . ( Mpa . Yesu yange nenge a an@@ za a dedoo kpishi ken Peteru , nahan nôngo sha u una wase un a sôr an@@ za shon a hemba doon cii yô . Nenge er i lu kwagh u civirigh u lôh@@ ôn mba im@@ ura i ker ve la ser ve ‘ va ma mngerem ma uman gbilin ’ sha ashighe agen , er shighe u se lu y@@ amen akaa ken kasua shin se lu zan zende shin se lu ken me@@ m@@ yol shin se lu eren tom shin se lu zan makeranta nahan sha wono ! Yange tô@@ ôm anyom atar u ôron Bibilo jimin cii been ! ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Mba eren ishima i Aôndo sha . Hemen u Satan k@@ an@@ shio u eren nyi akaa ? T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase ku orumace iv a ityav mbi nôngon kp@@ ii kua ifer man mk@@ ighir man ican i yan kpaa . M@@ gem u Mba Aôndo a L@@ um@@ un É@@ r Ve Lu Ô@@ no@@ v N@@ av La Mba@@ ap@@ ir@@ ashe mba uhar mbara zer zamber a Yesu ér a wase ve , kpa ikpelaior yange ve ér ve hu@@ an ayôôso . Aluer se mba yaren tom a igbenda kposo kposo yô , ia wase se se er sha tindi u Yesu a we se wener se gema ior ve hingir mbahenen la doo doo . — 1 Mbakorinte 9 : 22 , 23 . 3 De A@@ eren A O@@ u A T@@ se La . Yesu yange te ior mba ve lu ungwan a na mbara icin sha kwagh u idya been kera yô , a wa kwagh nahan ér : “ Man aluer ishe you i ken iy@@ an ia na u an@@ zughul yô , dugh i , ta kera . ” U tesen ikyav yô , akaa a Aôndo a gbe la tese ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu . Sha nahan yô , gba u a p@@ aa hem@@ en@@ tor u Yehova iyol , a tese aka@@ au@@ ma cii aa fa ér ngu sha inja shi ngu vough shi ka u sha dooshima kpaa . I@@ c@@ ombor kpishi nenge ér mcivir u hen tsombor una fatyô u lun er Iyange i Me@@ men i Yesaia ôr kwagh u i la nahan , ér “ ka kwagh u s@@ aren . ” — Yes . Icighan jijingi b@@ enden a uuma asev nena ? Se hii nan ve se lu a ‘ ishima i Kristu Yesu ’ la , man kwagh ne una wa se ago iyol u eren nyi ? Se wa nen mkaanem ma Paulu ma sa@@ gher se asema ker ma a kaa wener : “ Y@@ ôô kwaghôron Na wa iyol sha mi keghen a kegh ” la ken asema a ase , m@@ à za hemen u lun se ken asema sha shighe u á mase shin sha ci u tar ung@@ un ne la . Aerenakaa 9 : 36 - 43 He ’ ape i zua u k@@ ul@@ en ikyaa shon la la , Mbashiada mba ve wu@@ h@@ a iyol tsembelee mbara , lam kundu kundu man sha icivir kpaa . Yange á ôr kwagh i kôr ior ken asema , a kure mbamgbe vev , shi wasen mba ve yen agee la shi sur@@ un mba@@ y@@ in@@ an@@ asema kpa asema . ( 1 Pet . 1 : 13 ) Yô , se ver nen asema a ase sha akaa a ken jijingi , se de nen ser akaa a iyolough a d@@ an se ga . ( Mbaheberu 9 : 12 ) Awa@@ mbe a na a yange i haa inya la na yô , se fatyô u zuan a uma tsôron — Ôr Mateu 26 : 28 ; Yohane 3 : 16 . U fatyô u zuan a iwasen sha u yan kwaghyan u dedoo shi eren an@@ umbe kpaa . Kanyi u er i@@ mba@@ kwagh ne a mo nahana ? ” Kwagh u A@@ ron man ku u ônov nav la tese se nyi ? Nahan m nger washika m tindi mer i wasem . Kwagh u han@@ mô or wase gba Aôndo wase u dooshima ne ishima kpishi je . ( Pasalmi 119 : 1 , 2 ) Er se lu Mbakristu yô , se kpishi se mba nôngon sha afatyô wase cii u eren ieren i wang , kpa gba u saa a zer nôngon kwagh gbem sha u eren kwagh u a lu vough sha ishigh ki Aôndo yô . Yô , se henen nen sha m@@ doom ma Yehova a iwuese ken asema a ase shi Aôndo a̱ doo se ishima tsung , gadia a kuma u se ungwa imo na shi se civir un kpaa . — Pasalmi 6@@ 3 : 6 ; Mateu 22 : 36 , 37 . Mkaanem ma Paulu a nger ken Mbaromanu 15 : 4 la kaa ér : ‘ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ’ Anmgbian ugen umbur kwagh u yange er yô , a kaa ér , “ Se mbagenev kpuaa yange se hen ser , se lu yemen sha ken s@@ ati u hiihii u uwer u O@@ k@@ to@@ ba u inyom i 1914 la . ” Paulu nger ér : “ I@@ vaa i̱ lu kwagh u i@@ civirigh hen ior cii , ga@@ mbe u iv@@ aagh kpaa a̱ de lu a ac@@ ôgh@@ or ga , gadia Aôndo Una ôr mba@@ eren@@ iji@@ mba man mba@@ vihin ivaa sha idya la ijir . ” U tesen ikyav yô , Aberaham yange ôron kwagh a S@@ ara sha iky@@ enge i tesen ér ngu kighir un a kighir ga , kpa a kua zamber sha mi . ( Gen . Nahan kwagh u se tsough u eren la una tese ér Aôndo a doo se ishima . H@@ al@@ le@@ y tese e̱r m@@ vihi u if@@ er@@ kwagh ve la i vihi i za kighir yô , sha ci u he ’ ijiir i môm ke ’ amba a ji@@ iri@@ gh la , mba@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya “ za zua a u@@ z@@ war mba lun a ak@@ om a mbayev mba yange i na Ba@@ al naagh a mi yô . ” * ( Luka 2 : 7 ) I@@ vangeli i Marku kaa ér mbagenev ken gar u N@@ as@@ are@@ ti yange ve nenge ér Yesu lu or u sha kwa@@ r@@ kyaa ga di er an@@ ng@@ ôô@@ v nav mba nomso man mba kasev nahan . Ish@@ aren ne ia fatyô u lun sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shin sha idya i eren kpaa . Yehova ka a ungwa se zum u se sôn un ser a de ze a vese ape imeen i lu ga la nena ? Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 11 : 30 - 40 Af@@ ishi a nengen sha gba@@ at@@ om ka a nenge sha kwagh u mba i tsough ve u lun mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on la nena ? 6 : 4 ) Lu@@ un er apostoli Paulu yange una gba kaan tsô ér ter ( shin ngô ) nana y@@ ese wan u nan sha kwaghwan u Aôndo kpa , ma lu mimi shi ma lu sha inja kpaa . U@@ kwaghaôndo mbagenev ka ve ôr kwagh u ku u Yesu var var , mbadondon vev kpaa ve ôron amba@@ akaa er , “ Yesu kpe sha ci wam ” nahan . Er u lu Orshiada u Yehova yô , u nenge wer , tom u geman ior hingir mbahenen ne ka tom u i@@ civirigh je ka u henen a hen ga . H@@ an h@@ an kpa ka taver mbamaren u y@@ esen ônov vev doo doo . U@@ ̱ a lu sha z@@ ongo ken iy@@ an la : G@@ ar u Yerusalem u i hide i mar sha shighe u T@@ em@@ pel u sha U@@ har - u a lu hen ijiir i i yer ér H@@ ol@@ y@@ land Ho@@ te@@ l ken Yerusalem la U@@ umace mba hi@@ di shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u — ka mlu u kera lun uma ga — shighe u ve kpe kera la . Kwaghôron u Lo@@ is Di@@ du@@ r Ú hen wer ka icighan jijingi u Yehova yange na ve kwagh er nahan ga he ? Nahan kwagh ne tese ér aluer se pase Yehova mbamzeyol asev ken msen yô kwagh bee a bee j@@ ee ? ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) I ôr kwagh u ikyav i Yesu ver la ken Bibilo ér : “ Ne noov kpaa , lu nen a kasev enev imôngo sha kwaghfan . ” Kwagh u injaa u ú tsough ne una na u msaanyol , shi una kura u kpaa . Mbakristu uhar lu mba ve vôso ayol a ve yô , i yilan ugen ér Mic@@ he@@ l u@@ gen@@ egh di ér D@@ ian@@ e . Ve kav e̱r u̱ anmgbianev vev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev suen ve la i lu a inja tsung yô . Kanyi yange i wase Davidi ve gema ishima sha asorabo na ? 5@@ 3 : 2 ) Shighe u anmgbian Al@@ lan lu pasen kwagh sha uya uya hen anc@@ ile ugen ken tar u Philipp@@ ines la , a za zua a kwase ugen u hii u v@@ aan yô . Nahan kpa , gba u se fa kwagh u se lu tesen mbagenev la tsembelee , shi se fa er se tese ve ve vea kav yô , ka nahan man se lu mba@@ fan ityesen ye . P@@ ast@@ ô ugen ongo er mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo lu lamen sha Mbashiada mba Yehova yô , a sôr ian doo doo a ver wener una tema imôngo vea Mbashiada mba shon kwa ugen u shi vea za kwaghpasen hen ip@@ av@@ en@@ tar shon yô . Paulu er nahan sha ci u nyi ? Aluer tar doo or ishima kua igbenda i u man akaa a taregh a aa va kar kera la yô , Aôndo iyol na kua akaa a a dugh her a na la cii doo nan ishima ga . Aluer mbagenev er kwagh a vese sha mimi ga , er yange i er a or@@ jighjigh Yobu nahan je kpa , gba u se umbur ser ka Yehova a ne kwagh a lu nahan ga . Yehova kôr if@@ er@@ kwagh ihyom , kpa perapera gema doo un ishima . ( Ps . 8 : 1 ) Kpa ve gema ve gber u@@ tra@@ k mbagenev mba wasen ior u fan mimi u Bibilo ne , u@@ tra@@ k mban lu a itinekwagh ér The O@@ ld The@@ olo@@ gy ( Ity@@ esen i T@@ su@@ aa I sha Kwagh u Aôndo ) . Bibilo kaa ér : “ [ Aôndo ] una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” ( Mpa . Se wa mbagenev ikyo er Yehova yange tese Eliya ikyo i wan nahan nena ? K@@ era fetyô u zenden sha iyol na ga saa sha iky@@ e@@ ky@@ e i mba@@ kpen@@ alegh , nahan a hen ér una kera fatyô u pasen kwagh er un soo la ga . A nger ér : “ Er m veren ishima sha akaa a sha aôndo a a lu tom u u ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh O@@ u , ka uwer man as@@ an a U ver a yô , or ngu nyi ve U umbur nana ? man wan u or kpaa er U we nan ik@@ o yô ? ” U hemban cii je yô , ka nyi í tesen agumaior ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ér a lu ve kwagh u hiihii ? A kaa ér : “ I nam tom u sôron a@@ you ker man ka i saan mo iyol u eren u kpen kpen . ” 16 : 33 . ( b ) Ka mbampin mba kôron ken ishima mba nyi nahan hanma wase nana fatyô u pinen iyol i nana ? I@@ an Y@@ ase I@@ a Gba Se Kwagh Nen@@ a ? U henen Bibilo iyol yase hanma shighe kua ityakerada i í har sha Bibilo la ka kwagh u hange hange sha u wan ikyo a ikyav mbi u@@ ty@@ aav y@@ asev mbi ken jijingi la . — Mateu 24 : 45 - 47 ; Mbaefese 6 : 14 , 15 . Lu nyi i na ve i de Davidi kwaghbo shi zua a m@@ me@@ m@@ shima ? A@@ ku@@ he a na yange taver ga kpishi , je yô an@@ kwagh una bende a na cuku tseegh kpa a ke@@ ver . AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN ugen u i yer un ér J@@ ar@@ o@@ s@@ ł@@ a@@ w vea kwase na Be@@ at@@ a yô kaa ér : “ Akaa a kpen@@ ga u tar ka u va or a mi la yange d@@ an se asema anyom pue je , shi se lu a inyaregh ngô@@ gh . 2 : 16 ) Ish@@ aren i iyolough ne wa amba@@ akaa ér iji@@ mba man g@@ wa man u omb@@ on akaa la ker . Yobu man Peteru man Ne@@ hem@@ ia yange ve na Aôndo jighjigh taveraa je M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la una y@@ à@@ ng@@ è se u v@@ aren a tar ne sha ci u iengem i ú la . Aluer u tagher a imeen i hi@@ an a or u nan lu kwase wou shin nom@@ ou ga yô , hen sha m@@ vihi u iji@@ mba man idya ka i va a mi la . ( Anz . 7 : 22 , 23 ; G@@ al . Zum u i lu karen dyako ken Tar u Ity@@ endezwa la kpa , i na Mb@@ al@@ ev@@ i haregh ve ga . 9@@ 4 : 14 . Kwagh la una wase u u umbur kwagh u ú hen la . Hanma or sha tar nyian cii , i mar nan a isholibo ; ka kwagh u mayange orumace nana fatyô u kuran atindi a Aôndo vough ga . 9@@ 1 : 1 - 3 ) Aluer u nenge yô , Yehova tôndo zwa heen ér una kura mba ve soo un shi ve suur sha a na la . Shin er yange lu or u n@@ orom ikyaa u hendan a mbadondon Yesu nahan kpaa , sha dooshima u Yehova yô , a na un ian i civirigh i lun or@@ henen . Yehova ya iky@@ ur a Davidi nahan ikyuryan ne seer tan iwanger sha kwaghôron u profeti u ken E@@ den la . A kaa ér : “ Me ver wan [ shin vor ] wou ken ijime you u una due ken iyol you je yô , Me taver tor na . ” Elisha er tom profeti er anyom 60 nahan , shi er u@@ ivande kpishi . — Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu a itinekwagh ér “ U@@ ivande Mba Elisha ” la . ( Ivur 22 ) Ver ishima , ivur ne kaa ér a “ kera umbur ” asorabo a nan “ ga . ” Aluer mimi je u nenge wer Yehova ka Ter u yô , u fatyô u lun a vangertiôr ken mkaanem ma sur@@ un ishima man . Yesu ôr kwagh er Or@@ jir u vihin kwagh u i hange nan u ts@@ ahan orgen ga , kpa a ôr kwagh er hur@@ or u lun a dooshima u nan we ishima a ior nahan . Heela tseegh ga , hanma ya u kwaghaôndo u Or@@ th@@ o@@ do@@ x cii nôngo u lun a ijiir i e@@ ev mbu kwaghaôndo , ape i eren msen her yô . Apostoli Paulu nger ér , “ De tsu@@ ghun nen ayol a en ga , u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” — 1 Kor . Kwagh môm u se fatyô u eren yô , ka u ôron avur a Bibilo a i tese ér se ôr hen shighe u M - umbur la . Ka akaa a nyi Davidi kohol ver sha u i maa tempel a mini ? Ve cii yange ve er kwagh a ior sha mimi ga . De@@ li@@ la yange er kwagh a S@@ em@@ son sha mimi ga , Ab@@ es@@ al@@ om di lu ter na Tor Davidi , Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti di lu Or@@ vesen na , Kristu Yesu . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ; Mbaefese 2 : 2 ; Mpase 12 : 9 ) Er Mbakristu ve fe ape imba mhen la i dugh ityô yô , mba nengen sh@@ a@@ gba er tar u nengen la ga . 6 : 1 - 9 . I@@ ti i Yehova i i lu un tswen a ye ne , inja na yô er “ Ka A Na i H@@ ighir . ” I@@ ti ne pase ér á na iyol na u h@@ ighir Or u I@@ v@@ in uityendezwa nav . [ F@@ o@@ to u sha peeji 10 ] Nahan yô , zum u or@@ pasalmi kaa wener : “ E@@ mber , wuese Aôndo , we tar sha won cii , wa icam , ter icivir i iti Na ; gema iwuese Na , i̱ hingir kwagh u i@@ civirigh ! ” Sha nahan yô , shin er se fe jighilii ga nahan kpa , ter u Timoteu kua mbagenev mba Paulu kaa ér ka Mbag@@ rika la cii , lu Mbag@@ rika sha aeren a ity@@ ôô , ve lu mar@@ nya mba tar u Grika ga . ​ — Aerenakaa 16 : 1 . Aluer se suur sha Yehova yô , una bugh gbenda sha er se za hemen u tesen iengem na yô . — 1 Mbakorinte 10 : 13 . ( 1 Yohane 3 : 19 , 20 ) Mbam@@ sen mba mbatamen mba ken tiônnongo ka ve er sha ci wase la kpaa vea wase se ken jijingi , gadia mbamsen vev mba a “ agee kpishi je . ” — Yakobu 5 : 13 - 16 . Tese ikyav i kwagh ne . ( Ôr Genese 3 : 1 - 6 . ) Hii nan i lu u se gba kuren ikyaa tsô ser gbenda u mimi ne ngu ican yum ga ? Shin er ior kpishi ka ve lu a awashima ér iyange igen vea vôso kwase shin nom nahan kpa , mbacivir Yehova mbagenev ka ve tsua u lun kwa@@ v , sha ci u mba a zua a or u sha ishima ve , u Yehova una lumun nan la ga . 2 : 4 - 9 . Aluer m ngu vea ve nahan vea taver mo ishima ér m lu Orkristu u injaa kpa ? ’ A lu ú ken ishima nena ? Nahan a su@@ r mbahenen nav mban asema . Han@@ ma@@ or ken tiônnongo nana fatyô u eren a mba@@ beenyol mba ve civir a nan imôngo la sha dooshima Ngu a nenge a jighjigh u nan , u mba ve lu mba nav la . Heela tseegh ga , m tesen mbagenev kwagh u m lu henen la tseegh shinii , mo kpa ka m er kwagh u m tesen ve laa ? Kwaghôron u dang man u vihin ungwan du@@ mbur nyian , kua hen tsombor je kpaa . M@@ fe u vough u ken Mkaanem ma Aôndo la ngu hange hange . ( K@@ ol . Kwagh ne na yô , se mba ken mzough u mimi u anmgbianev sha tar cii la . — Ôr 1 Yohane 4 : 20 , 21 . Kwagh u Bibilo i er sha I@@ so@@ u la ngu a inja hen Mbakristu nyian j@@ ee ? ( Y@@ er . 5 : 23 , 24 ) — 3 / 15 , peeji 9 - 10 . Z@@ wa u He u W@@ ang Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine yange ve tindi mbatamen mba sôron af@@ ishi a bran@@ ci uhar , mba ve mough ken af@@ ishi a shin t@@ ine yô , ér ve za taver anmgbianev mba nomso man mba kasev mba a@@ ah@@ e er ve la asema . ( 2 Tim . 2 : 22 ) Sha nahan yô , gba u mbakur@@ an vea z@@ aan anmgbianev vev mba ken tiônnongo inya sha ashighe ashighe , sha u fan mbamzeyol vev , nahan taver ve ishima ken Ruamabera . I@@ ca gba ga tsô , m kav er kwagh a sa@@ am v@@ es@@ egh@@ ee yô . ” K@@ EN inyom i 6@@ 13 C.S.@@ Y . Anmgbian ugen u i yer un ér Ro@@ y , vea kwase na Pe@@ t@@ ina , mba ve lu a wan u kwase hen ya yô , yange ve p@@ ande shighe ve u eren tom sha er vea pasen kwagh hanma shighe yô . Ka inja er mbagen ken ve yange ve hingir Mbakristu kpa ve de ts@@ av vev mbu civir la ga nahan . Ver Shighe u H@@ enen Bibilo , 10 /@@ ⁠ 15 Ka Bibilo tseegh ia fatyô u wasen ior u kaven loho u dedoo u sha kwagh u Aôndo man awashima na la tsembelee ye . • Se taver mfe u se lu a mi sha paradi@@ so wase u ken jijingi ne man ishimaverenkeghen i se lu a mi sha tar u paradi@@ so la nena ? Yehova tsen@@ ga fan wener shighe u vea hide ken tar ve yô , a kpe ve iyol . Nahan a kaa a ve wener : “ [ U ] lu ts@@ ar u tor u engem ken uwegh ku TER , man id@@ yer i tor ken uwegh ku Aôndo wou . ” ( Mateu 13 : 3 – 8 , 18 – 23 ; Luka 21 : 34 – 36 ) Alaghga taver mbagenev kpishi u kaven akaa agen a “ wanakiriki u jighjigh man u fankwagh ” a nger la . Á zende tar u Iserael cii , lu “ nyôron ken ag@@ ar a tamen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki , lu ôron kwaghaôndo , pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . ” — Mateu 4 : 17 ; Luka 8 : 1 . A doo kpishi aluer anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken hanma tiônnongo cii nôngo sha afatyô ve u seer lun a aeren a injaa ne yô . Sha hiihii la , inja i ishember i “ shin@@ ago@@ ge ” jighilii yô lu “ mkohol ” shin “ non@@ go@@ ior . ” Een , aluer se time sha a@@ vegher kposo kposo a kwaghfan u Yehova u a g@@ an@@ de@@ ôron la se nenge yô , kape a k@@ ondo se iyol je la . Or u nan eren a mbagenev sha icivir yô , ka nan nengen ve ér ve gba kwagh shi nan keren ér nana fa er i lu ve ken ishima yô . In@@ i@@ ongo i p@@ ase@@ ka i 33 S.@@ W . la mgb@@ ôghom yô , Yesu kohol mbaapostoli nav sha u vea er i̱ yô . Ruamabera kaa ér Aberaham “ Na TER jighjigh , tsô A gema kwagh ne hingir perapera na je . ” Er se lu mbayev yô , i taver se kpishi u pasen ior akaa a se na jighjigh a mi la . Aluer ú soo u timen sha kwagh u i er ken Ese@@ kiel 1 : 1 – 24 : 27 la yô , nenge ken Iyoukura i J@@ ul@@ ai 1 , 200@@ 7 , sha itinekwagh i i kaa ér , “ Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron Takerada u Ese@@ kiel As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u Hi@@ ihii ” la . U@@ umace mba ve undu gbenda u Aôndo la mayange vea zua a bem u tsan gbem ga . Ka shighe u “ i kar ” se kpoghuloo sha igbenda kposo kposo la a fa ér se mba civir Aôndo sha mimi ye . Yange kaa a ve ér : “ Yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” ( Ps . 119 : 10@@ 5 ) Aluer se mba yan ican yô , se fatyô u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un ken avur a Bibilo a taver se ishima , er ang@@ an nahan : “ Ishima i zamber , i ur@@ en tsung yô , Ú l@@ aha ga , Aôndo . ” 27 : 11 . 21 : 13 ; Yoh . 6 : 45 ; 8 : 17 ) Yesu yange tesen ior kwagh na iyol na ga , kpa tesen ior kwagh u Un u a tindi un la . ( Yoh . Man kwagh ugen u vesen yô , amba a jighjigh u nan la nahan zua sha ieren i vough man tahav man ikyo i wan i Aôndo , un u Bibilo i pase se kwagh na la ga . Heela tseegh ga , shi se ungwan imo i mba ve hemen ken nongo u Yehova la , shi se eren kwagh u se pasen mbagenev la . • I@@ j@@ en i yange i gba ken tar u K@@ an@@ aan la lu iky@@ aren i karen jighjigh u nan u Aber@@ am nena ? Ka ityendezwa i nyi yange Aôndo e̱r a Aberaham , man yange i̱ tese ikyav i nyi sha kwagh u V@@ or u ityendezwa laa ? Hegen m fa , u lumun wer aluer gba u saa or a yila sha iti i Yehova ve nana war yô , Yesu fa nahan je ka u henen a hen ga . ( b ) Kanyi yange i na ve anmgbian ugen hingir u h@@ ôron tom@@ o , man yange i wase un nena , man tiônnongo yange ngohol un nena ? Ken inyom i 19@@ 39 la , mo kpa i erem batisema , m hingir or u civir Yehova . Er fa dedoo wener ngô na tswen una k@@ an shio u nengen sha ter na yô , hide ken ya ér una va sôr ter na . Sha ivur i sha 10 la , i tôô “ kwase u injaa ” i kar sha as@@ a a mimi a a ban shi a taver ishe , a yange í nôngo kwagh tsung man i mase zuan a mi sha ayange a̱ Bibilo la . M na jighjigh mer , ieren ne yange i wase se se yina ishima ga . ” Se fa ser Davidi yange na mhen u N@@ at@@ an jighjigh sha ci u yange pase N@@ at@@ an er i sar un u maan tempel sha ci u Yehova yô . 22 : 35 - 37 ) Yesu soo Ter na u sha la kpishi , man gbenda u yange eren akaa la tese ér mimi je Ter na doo un ishima . Er nan u lu nôngon kpoghuloo wer u civir Yehova a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii man a agee a ou ci@@ il@@ i ? Aluer akaa a u eren la na u ish@@ ô ér u er tom ne ga yô , u fatyô u sôron mlu wou . ▪ Er Se Z@@ a Hemen u L@@ un a Ieren i T@@ angen Iyol Ga la Yô Ior mba Yehova “ P@@ av a I@@ f@@ er , ” 7 / 15 Ka mzeyol u hen tsombor u nyi Mbakristu mbagenev ve we ishima a mini ? Ken inyom i 19@@ 50 la , i shi i t@@ indi@@ m hen gar u D@@ un@@ k@@ er@@ qu@@ e , ape m vande pasen kwagh la . Mba a vangertiôr jimin cii hen Yehova zum u á kaa ér : “ Nenge , M ngu gban U@@ sha u he man tar u he kpaa ; á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . Shighe u azende ase shin mba hen tsombor wase ve lam a vese sha ma kwagh u a ze ve iyol yô , m@@ doo u ve doo se ishima la a mgbegha se u ( 1 ) keghen atô a ve zu@@ lee , shi ( 2 ) zungwen a ve imôngo , shi ( 3 ) tesen ve ser kwagh ve gba se ishima . I tese ken Mbaefese 5 : 33 kua avur agen ken ikyum@@ hi@@ ange ne . Kpa aluer se mba civir un sha mimi hegen yô , se zua a mtsera kpishi ! M@@ pin ne due sha ci u ka inja er kwagh u jijingi mgbegha Marku , or u ngeren I@@ vangeli , nger sha kwagh u ku u Yesu la kaha a u apostoli Yohane nger la nahan . Or@@ pasalmi Davidi kpa yange fa kwagh ne , nahan a nger ér : “ T@@ ER@@ E , U tôv@@ om , U f@@ am . Kwagh u K@@ asev Vea Er Ve N@@ oo@@ v V@@ ev Vea So@@ o Ve Yô Vea kp@@ een yô , a nder ve vea za lu sha , nahan vea zua a “ injar ” i uma u ken jijingi u kpen ga la . V@@ ande wan iyol tsuaa T@@ sule nen k@@ w@@ ange hen uya , ka mimi je la . A@@ yange nga karen atar yô , mbamaren nav Yosev man Maria , mba ishima za ve iyol yum la , ve mase va zuan a na ken tempel , “ tema her atô u mbat@@ esen , lu ungwan ve , man shi lu pinen ve akaa . ” 1 : 22 - 31 ) Nenge ase ikyav i K@@ ain , wan@@ i@@ unda u Adam man Ifa la . Sha shighe u m lu ker la mo man up@@ ania mbagenev man mba eren tom shin Betel se za hen ijiir i veren akaa@@ injaa , i i yer ér B@@ rit@@ ish M@@ u@@ se@@ um la . Yange hide na ior mba ve lu yan ican la ityôkyaa i he i vea lu uma yô , sha u bu@@ ghun mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe shi bu@@ ghun mbak@@ on@@ don@@ iky@@ er iky@@ er ( Mateu 12 : 22 ; Marku 10 : 5@@ 1 , 5@@ 2 ) shi lu been mba kpen alegh angev ( Marku 2 : 3 - 12 ) , shi lu been mba ve lu Mbaiserael a na imôngo la ian@@ g@@ ev mbi nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima ( Luka 5 : 12 , 13 ) , kua ian@@ g@@ ev mbi gen@@ egh mbi vesen kpaa . Kanyi mzough i̱ lu he ’ atô u mlu u shighe man mkav wase u kaven mba@@ awashima mba Aôndo laa ? Bibilo ia fatyô u ny@@ ô@@ ôso m@@ tsough u ú tsua wer ú palegh an@@ za a bo la Nahan kpa , gumor ne tagher kwagh a iky@@ ô@@ r@@ or ne hemba un , nahan a ver ikyav i ishimataver i ior a h@@ ônon ave a na hanma shighe yô . — 1 Samuel 17 : 1 - 5@@ 1 . • Or u nan ye ican a angev shin mzeyol u ken ishima yô . — Anz . Shi nan eren a kwase u nan “ sha kwaghfan ” kpaa , gadia nan fa er á hembe y@@ in@@ an agee yô . A kpiligh we iyol u nengen e̱r hanma mzeyol cii yô , ka á p@@ ande á lu a an gu@@ da zum u ú y@@ av tugh mem mem yô ! ” 16 : 17 , 18 ) Kape Tit@@ u kpa yange zua a ishimataver ken jijingi je la . Shighe u a za ken K@@ orinte u za wasen anmgbianev mba ve lu ker la , Paulu hide nger washika hen tiônnongo la ér : “ Ne cii ne yô@@ h@@ ôr un ishima . ” 13 , 14 . ( a ) Yange i wu@@ he Peteru ken pur@@ usu yô tiônnongo er nena ? ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ’ Alaghga yange gba u Mbakolose mbagen vea ker m@@ ze@@ hemen sha imba gbenda ne . Kanyi aie mba@@ ah@@ end@@ anev mba Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve ôr sha iyol ve ? “ Aôndo u bem A̱ lu a ven cii . ” — R@@ O@@ M . Mbakristu mban kuma u ngohol Tartor nahan ve ngohol injar ve sha kpaa , man ikyav tese ér ve ngohol injar ve ne shighe u Kristu tema tor ica lu a gba ga la . — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 4 : 15 - 17 ; Mpase 6 : 9 - 11 . W@@ ea hii u keghen Paradi@@ so la ica ia lu a gba ga , shin anyom aa kar imôngo hegen kpa , ka hange hange u ú lu a ishimawan sha ci u nyi ? Yehova ngu Or@@ gban wase , nahan ka sha mi u wen fan orumace vindi vindi . Er tar ne u lu duen a akaa a ôron shi nengen a bo ken ayange a masejime ne nahan kpa , nongo u Yehova yô , ngu duen a akaa a ôron shi nengen a a wase ior u eren kwagh sha gbenda u vea va zua a uma u tsôron yô . Hegen ngu ortamen . — Anz . 14 : 29 – 15 : 1 , 20 , 21 ) Nahan kpa , ica i gba ga cii tsô maa , mnenge ve la gema . Shin er lu inja er i@@ yô la lu ijende nahan kpa , jighilii yô , Satan Diabolo lu or@@ ihyom , u vihin tu , u fa er aie u un er Ifa la una va Ifa a kwagh u vihin tsung yô . Mba fan ityesen ka ve tese ior Bibilo vough shi ve tese ve sha gbenda u a wanger ve shi a taver ve u kaven ga yô . Er gi@@ ri@@ m se iyol sha ci u mtsera u se lu zuan a mi la yô , se bugh ze@@ ge sh@@ ôô@@ p@@ u shi se kohol or u nan jighjigh ga ugen , se lu eren kpen@@ ga imôngo . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange na mbadondon un tom u vesen . ( V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld and New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds ) J@@ im yô , shighe u iy@@ ongo i zough ior ihi@@ ar yô , hanma vegher kpa ngu a de nan ugen ibo ga , sha er se cii i mar se ken isholibo man se tsu@@ m yô . Mbagenev di lu eren a ‘ kasev vev mba ve er iyev ’ la sha mimi ga . — Mal@@ aki 2 : 8 , 10 , 11 , 14 - 16 . Doo u se time sha mbamlu asev vighe vighe sha ci u nyi ? Or u iny@@ aa la nenge er tsombor u Orshiada ne lu dondon akaawan a Bibilo shi ve za hemen u nan ior icivir shi keren bem yô , shin er i wa ve kwagh iyol nahan kpaa . A kaa ér : “ Shighe u m lu u@@ ange la cii [ Mbashiada mba Yehova ] nenge sha a mo sha gbashima . Á kaa wener : “ Yange m pase Aôndo akaa a a z@@ em iyol ken ishima la , shi m zamber un mer a de@@ m a kwaghbo wam . 1@@ 10 : 2 ) U@@ gomoti mba uumace mba ve lu sha ikyev i Satan ne za hemen u hendan a Tartor u Aôndo her . 19 : 4 - 6 . ( Mbaheberu 12 : 1 ) Aluer se time sha kwagh u yange ve wa ishima a mi la yô , una maa vangertiôr wase , se kpaa se fatyô u wan ishima a nyityô us@@ aa mba Satan una va a mi sha a@@ vese la cii . Tar cii ua hingir paradi@@ so 19 : 1 - 6 . De se nenge er se fatyô u tesen ser se ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi la sha igbenda i iny@@ iin i i dondo ne yô : ka ( 1 ) mnenge wase sha kwagh u ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough , man ( 2 ) gbenda u se nengen kwagh u mba@@ im@@ ev la , man ( 3 ) ieren yase sha kwagh u idya kua ( 4 ) gbenda u se nengen ior mba ve ny@@ a@@ ghen m@@ vende u vendan atindi la . ( 2 Timoteu 4 : 2 ; Tit@@ u 1 : 9 ) Paulu yange wa Timoteu kwagh ér : “ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” Zum u se kpe yô , ka se kera lu uma m@@ ape ga , kpa kwagh ne tese ér ka mkur u hanma kwagh cii la ga . Nenge akaa a a wase mbagenev ve de u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô . 23 : 1 , 2 ; 24 : 1 , 15 , 21 - 24 . Mba i lôh@@ ô ve ken injakwagh i Yesu ôr la lu a ati@@ mb@@ ir@@ akaa a ve kôr a ve sha mi ve ve venda u van iniongo la yô . M@@ SA@@ MB@@ ER U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O : I samber a u@@ kô@@ pi mba Bibilo kuma iyenge er b@@ iliôn uta@@ an nahan , sha nahan yô , Bibilo ka takerada u i hembe samber a mi sha tar yô Er awashima u Aôndo a lu geman la , ityom i a ne mbacivir un la kpa ka i geman sha ashighe ashighe . Aôndo yange pase awashima na sha ci u uumace hii shighe u gba or la je . Nyian ne kpaa , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara mba a tom u i̱ we ve u ú lu inja i môm aa ú Yeremia la , man “ zege@@ ikpelaior ” i “ iyôngo igen ” la ngi suen ve , nahan ve za hemen u yôôn mba@@ awashima mba Yehova shin er i gbe ior mbagenev u ungwan ga , man mbagenev yô , ve lu nahan a n@@ aha ve tar shi ve lu tôvon ve a ican nahan kpaa . Ivur i hiihii la ngi hemban ôron kwagh u Aôndo una pine hanma or kwagh u nan er la , i sha uhar la di ngi pasen ér alaghga kwaghbo u una due ken isholibo i or nan er la , una tser mbayev mba nan kpaa . Heela tseegh ga , shi lu ish@@ u@@ en i K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en kpaa . H@@ we man iyol@@ wu@@ h@@ an ka môm ken akaa a a lu sha u yaren tom sha atindiakaa a Aôndo yô . — Mbakolose 1 : 10 ; Tit@@ u 2 : 10 . ( Mpase 7 : 9 , 10 , 14 ) Zege@@ can la ia karen yô , vea lu uma gbem sha won . Ka i lu akaa a mb@@ as@@ ain@@ s@@ i ve tôv ve fe , shin a ior ve nenge a lu eren , man gbenda u a eren la , shin jijingi u ts@@ eng@@ an pasen akaa , u ior ka ve s@@ enge ér mba a mi la ka ve suur sha mi ve pasen akaa a aa va er ken hemen ye . Er se nenge ga kuma inyom i môm man iwer iti@@ ar yô , kwagh ne lu m@@ taver u kiriki , kpa m nenge er Yehova ver se doo doo er se er ishima na yô . Satan una tôv Mbashiada mba Yehova a ican nan nan kpa , una fatyô u yangen ve u nan Yehova icivir i i gbe u a na un la ga . 12 : 5 - 7 ) F@@ ar@@ a@@ o una er nena ? ( Mateu 24 : 15 , 16 ; 25 : 32 ) Ken inyom i 200@@ 2 di , i fa inja i u civir Aôndo “ ken jijingi kua ken mimi ” la . — Yohane 4 : 24 . L@@ at@@ ou@@ re@@ t@@ te nger kwagh sha kwagh u Mbakristu mba sha shighe u Zege@@ tartor u Roma la , wener : “ Í wa ve akaa iyol kposo kposo . ( b ) She@@ ol kanyi ? PE@@ E@@ J@@ I 18 . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbian ugen vea kwase na , mba ve lu pania yô , wa ityakerada sha iky@@ e@@ ky@@ e i tu@@ ur a tu@@ ur , mba pasen ior kwagh hen gar , ape aka@@ ah@@ endan a ngee yô Ú fa kwagh u yange na ve Paulu doo anmgbianev nav ishima kpa ? 12 : 11 ) Sha iwasen i Aôndo yô , tom wase u pasen i@@ vangeli la ua wase mbagenev vea hingir u fan Yehova shi soon un kpaa . M@@ tim lu keghen Shi@@ ria man F@@ il@@ it@@ ia man T@@ ir@@ u man E@@ dom kua Mo@@ ab@@ i sha ci u ve ts@@ wa@@ men ior mba Aôndo . Ka an nan tseghan mbatomov mb@@ ana ? Nahan , u fatyô u tilen dông ken hanma imeen i alaghga Satan una va a mi hen a we cii ve mkur u tar u ifer ne una mase van la . ​ —⁠ Ps . Shi doo u u sô@@ ôr or u nan kôr atindi a Aôndo ga la kpaa ga . He@@ mba k@@ an a inja u Aôndo a lumun se a u ior mba ve civir Aôndo ga ve lumun se la . Anyom kar z@@ ur@@ um 2@@ 000 nahan , shighe u yange i hii yôôn loho u dedoo u Tartor ne ken igbar sha ikyev i or@@ tse@@ ghan@@ yol u mlu na kua aeren a na yange lu a icivir yô . Ngeren ne una wase se u nengen er Timoteu yange wa iyol yô . ( Mbaheberu 5 : 11 - 14 ) Shi ve van mbamkombo mba Mbakristu ts@@ è@@ r@@ é - ts@@ è - ts@@ è@@ re kpaa . Aluer ah@@ endan shin tôv@@ ac@@ an va se a ibanave , shin na se kera mba a ian i eren kwagh sha asema ase ga je kpa , se kange ishima ser se kôr jighjigh wase her gb@@ ang , a lu nyi kwagh je ia er kpaa . No@@ e@@ mi man Jo@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o , hen ger@@ i u As@@ c@@ ur@@ r@@ a , S@@ anta C@@ at@@ ar@@ ina M@@ akeranta ne wasem u lun a vangertiôr shi nengen mer m gba kwagh . K@@ per u kp@@ el@@ an u a til sha ityough ki tom u pasen kwagh u Tartor la kohol ish@@ u atô kposo kposo . Alaghga u pine wer , ‘ B@@ em wase ior mba Yehova u pasen kwagh nena ? ’ De se time nen sha kwagh u Bibilo i hii ôron sha kwagh u “ anc@@ ôgh@@ olo@@ v ” yô , i nger kwagh ne ken Ekesodu 22 : 22 - 24 . Ka mkombo u nyi Yesu yange er sha iyange i i nder un shin ku la , man lu nyi pase mbahenen nav wang ér gba u vea ere ? Kpa doo u se umbur kwagh u a lu keren yô . Se fatyô u cir@@ in shin hungur a mbam@@ yen mba anmgbianev asev kpa ? ( Luka 17 : 20 ) Nahan yô , ikyav la ia wase mba ve lu shin tar la u fan er m@@ ve u Kristu una hii nena ? Doo@@ m kpishi er se lu imôngo nahan ” yô . Kwagh ne “ hii sha i@@ gbe@@ tar je . ” I@@ ti i Aôndo Ici@@ ghan@@ ti u Aôndo , u í yer ér Yehova la lu Yesu kwagh u vesen . Bibilo ôr kwagh u ior mba Aôndo mba sha ayange a tsuaa la ér : “ A@@ to ou kpaa aa ungwa kwaghôron ken ijime you u kaan er : Ka gbenda je ne , za nen sha u , zum u á sar ne u geman ken iy@@ an shin ken im@@ ese la yô . ” ( Yes . De se time sha agen kpuaa . T@@ ôô ase ah@@ wa a yange lu udubu kpuaa tseegh á yange i pase kwagh sha hanma inyom ken derianyom u sha 19 la kar sha ah@@ wa 1@@ ,@@ 1@@ 6@@ 9@@ ,@@ 0@@ 8@@ 2@@ ,@@ 2@@ 25 a yange i er tom u kwaghpasen ken inyom i 200@@ 1 la tsô ú nenge . Ken uwer u Me@@ i 19@@ 27 la , Mbah@@ enen Bibilo mba tse@@ en asema mban hii u lôh@@ ôn ior ér ve za ungwa akaaôron a ken Bibilo kposo kposo . • Se lu a mhen u Kristu sha mbau@@ angev nena ? S@@ ar Davidi u maan iyou i Aôndo u mimi , nahan a pase awashima na ne . M@@ pin u hiihii yô , aluer Mb@@ as@@ adu@@ shi mbara yange ve lu ôron kwagh u mnder u shin ku u shin tar yô , er nan ve Yesu gema lu ôron ve kwagh u mnder u shin ku u a lu sha ci u mba vea yem sha laa ? Bibilo pase se vi@@ e vi@@ e er Yehova a lamen a mbatyomov ga . Aluer u za yô , u zua a ior mba iky@@ ar@@ yan ve vea Aôndo i gbe ve kwagh tsung la . * U er nahan yô , a lu u er yange lu or@@ ngeren pasalmi nahan . Se fa nahan sha ci u i nger ati a ve sha am@@ agh 12 a Yerusalem u He u sha la i@@ gbe@@ ke@@ ke . — Mpa . U tesen ikyav yô , ken inyom i 200@@ 4 la i nger ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i i yer ér in@@ dep@@ end@@ ent Ne@@ ws la ér , “ ihyom i kôron k@@ we@@ ior shi eren a ve sha ts@@ wam la s@@ a k@@ wan yem hemen ken tar u B@@ rit@@ ain kuma kwa pue kar môm ken anyom pue a a kar ne . ” Zum u Saulu , Tor u Iserael nenge ér Davidi una va kar a tema tor yô , a “ gba go@@ h@@ on Davidi ishe i bo . ” ( 1 S@@ am . Er nan ve ior ve fetyô u geman uuma ve@@ ve ? 13 : 5 , 6 ) Saulu una er nena ? Ú pase dyako wase la wer ka nyi ? Yange kwagh hemba gban ve sha Tindi je ve gema ve undu kwagh u tindi a til sha mi la . 5@@ 9 :⁠ 2 ) Yesu na “ uma Na . . . hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ” Ka se er kwagh ne sha ci u se soo ser mbagenev kpa ve kporom ikyua a nan shi ve soo aeren a nan , er se kpa se soo nan nahan . ‘ Wan W@@ a Ishima u Pas@@ en Ior Kwagh u Ter Na ’ ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20@@ 1 , 1@@ 32 Apostoli Paulu tese se kwagh u una wase se ve se za hemen u ember yô , a kaa ér : ‘ E@@ mber nen ken Ter gbem , shi me kaa mer , ember nen . Ikyav i tesen yô , alaghga ijiir i se lu la , kwaghaôndo u hen ijiir la tese ior ér iyange i môm ken s@@ ati ngi sha u me@@ men . Ka unô ve we iyol ve lu keghen a kegh u va war@@ ene ? Iyol i kwase yô , nan ngu a tahav sha mi ga , saa nom . Iyol i nom di kpaa nan ngu a tahav sha mi ga , saa kwase . ” Yehova yange yar tom a profeti Ga@@ di man pristi Ab@@ i@@ atar sha shighe la sha u ve tese Davidi kwagh u una er yô , shi yar tom a Yon@@ at@@ an wan u Saulu sha u a taver gumor ne ishima yô . Yesu yange fa er mbahenen nav ve yen yô . ( b ) Ka mpin u nyi a lu hange hange hen mbat@@ am@@ ene ? 2 : 11 , 12 — Ka “ iy@@ ough ” í nyi yange í venda ér i̱ de ‘ nan@@ den Yehova naagh ku usu@@ gh sha mi ga ’ ? ( 1 Mbakorinte 12 : 26 ) Kwagh u imba wanye la una hii u gban mbagenev ishima . Hanma kwagh kaha a mlu u se vande ho@@ gh@@ or a mi ken ve@@ gh@@ er@@ tar u N@@ or@@ th Amer@@ ica la . ( Yesaia 28 : 15 - 17 ) Er yange ve lu keren mk@@ or yô , ve za ya ikyar a akuraior agen a a dondo a ve yô . Shighe u yange ikyurior la ia tsua u eren akaa a dedoo , shi ia ungwan imo i Yehova yô , a kura ve . ( Yo@@ s . 17 : 27 ) Gbenda môm u mbatamen vea lumun ér ior ve va ikyua a ve yô , ka u tôôn shighe lamen a anmgbianev mba nomso man mba kasev , mbayev man mbag@@ anden cii , zum u i dugh mkombo shin i lu a nyôr mkombo ga la . Ashighe agen yô , se tsa hen kpe@@ gbenda , kpa ashighe kpishi se nôngo sha er se zua a ya se tsa her yô . Kwagh ne mgbegha u u eren kwagh u dedoo kpa ? Ka nyi ia wase se u tsuan mkaanem ma v@@ ough@@ l@@ o ? Nahan kpa , iky@@ enge i kwaghôron na kua uityendezwa mba i nger ken Mkaanem ma Aôndo la tese ér lu kaan ér er tar ne u lu her di tsô yô , ats@@ an@@ aior aa lu . • Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u tesen iwuese sha ats@@ am a ase a Tartor laa ? I@@ pi@@ la man ihyom man h@@ ua vea kar kera gbem sha won . “ M ngu tan az@@ u er or u tan ahumbe dang nahan ga . ” — 1 K@@ OR . Shighe kar yô , Orshiada u Yehova ugen v@@ am inya ken pur@@ usu shi nam Bibilo kpaa . Alaghga m@@ ser u sha dooshima ne a lu cii kwagh u i gbe u a er sha u hiden taver jighjigh u nan ve je la . Shi aluer se ver Yehova sha ishigh y@@ ase@@ gh gbem yô una ungwa mbamsen asev . E@@ i , nana fatyô ga . Nahan kpa , m hen kwagh ken an@@ umbe a karen iyol a m eren la — iyol@@ karen i hemban taver cii la ka i je í hembe lun a inja yum ye . Saan “ mba ve ker num ” la iyol sha ci u nyi ? Paulu shi kaa wener , mbagenev ken ayange a masejime ne vea lu “ mb@@ al@@ un wang ga , man mb@@ al@@ un a dooshima ga man mba ve soo u him@@ en iy@@ ongo kpaa ga ” yô . Shi kwaghbo u zuan a abaver a a lu a mimi ga shin a a lu a aiegh la kpa lun hanma shighe cii . Apostoli Paulu nger ér : “ Se fa dedoo ser , se mba a imo i dedoo ken ishima , sar se u zenden tsembelee sha akaa cii . ” Yesu yange lu “ iwanger i akuraior ” sha u kuren kwagh u Yesaia 42 : 6 a er la . N@@ om nana tese ér mimi je Kristu ka or@@ hemen u nan nena ? Yosua kaa a ior ér ve er kwaghyan , ve de gbe teman a tema tsô ér Aôndo a̱ na ve kwaghyan ga . Se mough sha ah@@ wa any@@ iin sha use , se n@@ aha mat@@ o sha an - gbenda u k@@ ôn@@ don sha u@@ wo , u lun ihy@@ undu ihy@@ undu zan zan kuma ah@@ wa an@@ igh@@ eni ; se yem zan zan gbenda la za kp@@ um . I nger her nahan ér : “ I gb@@ ihi zege@@ dar@@ ak@@ on la shin inya , ka tse@@ yô je la , u i yer un er Diabolo man shi Satan la , u a lu tsu@@ ghun tar cii la , i gb@@ ihi un shin tar shi i gb@@ ihi mbatyomov nav a na imôngo kpaa . ” Per@@ utya u sha ikyav la ka u wase se sha er se l@@ aha Mkaanem ma Aôndo ga yô . Mbagenev kpa kaa ér shighe u ve hii a hii Bibilo i ôron la , maa ve iyol a mi ga . Nahan cii kpa , ortamen u nan vihi ishima a or shon shighe u nan lu wan nan kwagh la nana wase nan ga . Ity@@ ôkyaa i môm i i ne ve uumace ve lu yan ican yô , ka sha ci u Satan soo ér una vihi perapera u ior mba Yehova mba nan jighjigh mbara . L@@ am a ma ijende you i i fe u tsembelee yô sha kwagh ne . 12 : 12 ) Er se fe ser ian i Aôndo a ne Satan la ngi s@@ ôôn been , shi á kure ikyaa i Satan yange due a mi sha kwagh u or u nan kom u hemen sha won cii la kpaa yô , kwagh la ka m@@ sur@@ shima hen a vese kpen kpen ! — Gen . , it@@ you 3 ; Yobu it@@ you 2 . * — 2 Timoteu 3 : 16 . Gadia ka sha i@@ wu@@ he Y@@ am man sha my@@ egh u ishima Y@@ am i vihin M kaa kwagh ye . ” Sha mimi yô , ka a inja u se umbur ser Yehova nengen akaa a se eren la , shin aluer orumace fatyô u nengen ga je kpaa . Man hii sha ayange a tsuaa la zan zan nyian , ior nav mba ne un kwagh sha gbashima . Se kpa alaghga azende a ase a soo u kighir se ér se dondo mhen ve , aa kera wa se kwagh ér se er ishima i Yehova ga . Paulu yar tom a Pasalmi 40 : 6 - 8 sha Yesu Kristu nena ? Kwaghôron u sha ave ka una seer sha tom u a@@ zu@@ ugh a inyam ne a eren yô , kwagh ne a wase mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato u kaven kwagh u í lu ôron la . Tor u N@@ ine@@ ve je kpa gema ishima . — Yohane 3 : 1 - 6 . M na jighjigh sha mimi mer , lu Yehova je mgbegha J@@ im man anmgbian u kwase la u keren mo ijiir i tsan ye . Kanyi mk@@ or nahan Yehova a t@@ endezwa u kuran Mbakristu a@@ ing@@ ee ? Shighe u hii tom na u pasen kwagh ica lu a gba ga la , a za tese ikpelaior shi a er u@@ ivande ken K@@ ap@@ er@@ nah@@ um , been yô , ior zamber a na ér a de undun gar ve ga . Shighe u m lu anyom 6 la , wan@@ nomso ugen u lun anyom 15 kô@@ rom y@@ av a mo shin ityô . * ( Genese 2 : 24 ) Awa@@ shima u Yehova Aôndo yange lu u ônov ve undun mbamaren vev shighe u ve we iky@@ ondo yô . Yange i gba u or a taver ishima ve nana lu or@@ shiada u Yehova hen atô u mbaaferev mba ve lu uma sha ayange a Noa , shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee lu a va sha tar ga la ye . Man kwagh ne zua sha kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke u ainge ne kpaa . • Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati Aluer se mba eren kwagh sha im@@ anger shi se mba han@@ ger ak@@ u@@ ur ser se lu sha i@@ aven i vesen shin se lu aa tahav yô , se mba bu@@ men a b@@ ume jighilii je ! Ka ieren yam u eren kwagh sha mimi kpa ? ( Aerenakaa 20 : 28 – 30 ) Shighe kar yô , mba undun mimi mban mough “ gba ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa . ” ( 19@@ 6@@ 7 , T@@ ihi 2 , peeji 5@@ 6 ) Nyian kpaa , u or lun môm ken Mbashiada mba Yehova yô , ka shighe u nan ne iyol i nan a ishima i nan i we nan jimin cii shin mnger la . Noa man Mose man Yeremia kua Paulu man mbagenev kpishi yange ve hemba nan shighe ve man agee a ve sha u eren akaa ken mcivir u Yehova . Pro@@ feti Han@@ an@@ i yange ôr a Tor As@@ a ér : “ A@@ she a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” Ka i shi nzughul a mbayev mba Mbashiada ken im@@ akeranta . Anyom nga karen kpuaa yô , nan va kav er foto la a gbe ishe je i kom er m@@ iliôn dubu deri nahan . U tesen ikyav yô , aluer se kaa ser se fa inja i ishember i “ dooshima ” la vindi vindi sha u nengen er i pase i̱ ken ma di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i la tseegh yô , a taver se kpishi . Shighe u Ng@@ ura va nyer yô , Mbayuda mba jighjigh ger a iember . Ka kwagh u doon u nyi ngu a due ken ini@@ ong@@ on yase man ityesen i Ru@@ amab@@ er@@ aa ? Bibilo ôr kwagh u tom môm u or@@ hemen nan lu a mi yô , ér : “ Aluer or nana kera nenge sha ior mba nan ga man jim je yô , ka mba ken ya u nan la , nan ny@@ iman jighjigh u nan ve , nan hemba gban kera a or u nan ne jighjigh ga yô . ” ( 1 Tim . A@@ sember a T@@ esen M@@ kposo u Kwagh U@@ gen a U@@ gen a W@@ ase U , 9 / 15 Yange i na un tor u Tartor u Aôndo , ica i gbe ga yô hemba Satan ityav , nahan a d@@ aa un vea az@@ ô@@ v a na a gb@@ ihi shin tar . ( Mpa . Shighe u i lu ny@@ ô@@ ôso ngeren ne sha u a due a mi la , Anmgbian N@@ so@@ mba saa ku sha anyom 8@@ 3 . Aluer u ngu ôron mbagenev akaa a doon we ne yô , alaghga aa doo mbagenev er a doo u nahan ga . Se su@@ gh ne sha er kwagh a gbe ne sha mkpeyol wase yô . ” 11 :⁠ 27 . Er ishima i orumace u nan yen ne môm kpa i̱ hembe kwagh u dang tahav ga yô , gba u se wa ikyo sha kwaghwan u i we ne , ér : “ He@@ mba kuran ishima you a akaa a u kor a cii , gadia ka ken i uma a dugh ye . ” Kpa kwase u suen nom u nan yô , nan eren nah@@ a@@ la ga . Kwagh u ôr a Eliya la tese mimi u kwagh ne . Yange m hemba nengen a kwagh ne shighe u i kô@@ rom ga@@ mbe ken iy@@ ou@@ ci ve anmgbianev kpishi va sô@@ rom la . ” K@@ e ’ Bibilo yô , ish@@ ember@@ ti i i yer ér “ iji@@ mba ” la i̱ y@@ is@@ a sha nyi akaa ? Ieren la he@@ e ve sha ishigh ki ior kpishi . T@@ aver un tsô , a kaa ér : ‘ Á er nan ve kwagh a er nahana , er nan an@@ iky@@ on@@ ov mba kiriki mban ve war@@ a ? ’ 1 : 44 ; 3 : 12 ; 7 : 36 — Yesu yange soo ér ior ve ôron mbagenev kwagh u u@@ ivande nav ga sha ci u nyi ? Er nan ior mba ve lu Mbashiada ga ka ve shi wuese Mbashiada di@@ di nahana ? Sha nahan yô , yôô nen , yôô nen , yôô nen ang@@ we u Tor man tartor na . ” Nenge , We , U er Sha man tar sha agee a O@@ u a vesen man sha uwegh O@@ ugh ku n@@ aregh ; ma kwagh u hemban We ngu ga . ” Eren nen akaa hen tsombor imôngo . ( Mbaromanu 14 : 2 ; Lev@@ iti@@ ku 11 : 7 ) Nahan kpa , Yesu va kpen kera yô , Tindi ne maa kure . Mba ker ken derianyom u sha pu@@ e@@ ta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in yô , i ci@@ r ikp@@ an i te@@ en . Hegen ne je kpaa , iky@@ ar@@ yan yase a Yehova ngi ne se be@@ m@@ shima man mk@@ or u ken jijingi . Í hen ér alaghga tsô angev mb@@ un yange mbu kôr ior ngee , kpa iyenge i mba ve kpe la yô lu kpuaa tseegh . ( b ) Mbat@@ amen mba 24 mbara na Aôndo icivir nena ? ( Mbaefese 4 : 30 ) Heela tseegh ga , kwaghwan ne shi wasen se u eren kwagh u dedoo aluer se maa im@@ agh ki taver vea mba uuma vev ve tese ikyav ér mb@@ á ior mba kwagh u dedoo a doo ve ishima , shi ka icighan jijingi u Aôndo a hemen ve yô . — Amo@@ shi 5 : 15 ; Mbaromanu 8 : 14 ; Mbagalatia 5 : 18 . Shi m wuese kpishi er Yesu a n@@ em mfe u vough u sha kwagh u Aôndo , u a ze hemen u wasen mo la yô . ” Alaghga a lu sha ci u se mbagenev se mba nôngon u seer akaa kpishi sha ityom i se vande lun a mi kpishi la . Kpa tempel la tile sha ityough ki kwagh u hemban lun sh@@ a@@ gba kwagh cii , e̱r se va k@@ à@@ v ke ’ hemen nahan . ( Yoh . 3 : ​ 1 , 34 , 35 ) Nahan “ Dooshima u anmgbianev ve doo ayol a ve la a̱ lu her . ” ( Heb . Shighe u í lu eren mo batisema sha iyange i J@@ un 14 , 19@@ 44 la Nenge ase kwagh u a lu zan hemen ken tar u Amerika ne . We kpa kape una taver jighjigh wou je la . ( Heb . 9 : 15 ; 12 : 24 ) Mose kpa i yila un ér or@@ him@@ en , kpa un ka or@@ him@@ en u ikyuryan i Tindi . ( G@@ al . Er se lu dondon hemen u tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo seer a seer la , kape ity@@ am@@ egh ki jijingi k@@ ia hemba duen tseer tseer ken a vese je la . Nahan mayange je gbenda ngu u se fa kwagh u una va er tar ne man tsombor wase shin se ayol a ase ga shinii ? Shighe u Satan va nyôr mkombo vea ônov mba Yehova sha la , yange va sha u va wuese Yehova ga . U tesen ikyav yô , yange kaa a Yehova ér : “ M ngu v@@ aan a We , kpa U bu@@ gh@@ um zwa ga , . . . ka sha agee a uwegh O@@ ugh U te@@ ve@@ m a ican ye . ” • Ú pinen ior mbampin shighe u ú lu pasen ve kwagh la nena ? Yesu umbur ve er ve taver ishima a na ken am@@ een a na yô . M@@ we u Yehova a we se ikyo nyian kpishi la kpa ka kwagh u kpilighyol tsô . ( Mbaefese 6 : 1 ) Nahan kpa , u soo wer wan wou a gbaa dondon we ityô zung@@ u@@ lu@@ u , zan mbamkombo mba Mbakristu tsô ga . U seer yô , ka Yesu a ye dyako i W@@ ani@@ unda u Aôndo ye . Kwagh u se er yô , doo u se sôr mzeyol u a lu la sha u veren shighe u henen kwagh . Aluer yange i nenge gb@@ i@@ di@@ v mbu i gbidye un la ér ka mhii u m@@ tsaha na yô , yange a gba u shighe a kar cii ve a va mase man@@ den Yesu sha kon ye . Kwagh ne ka a na yô , iyol i kp@@ em shi i taver mo u zan hemen a kwaghôron . ” A kaa wener hanma or ngu bem bem , nahan ve mba a tom u eren heen ga . W@@ ea soo u zuan a iwanger seer yô , ôr ityough 14 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Er se nôngon ser se kura atindi a Aôndo a perapera la nahan kpa , alaghga ashighe agen iyol ia kpe se sha ci u se yen yô . • Aluer u soo u zuan a iwasen ken Bibilo i ôron yô , u̱ henen sha kwagh u ú er ken Bibilo la ngu hange hange sha ci u nyi ? Or u te@@ en kasua u i er kwagh na ken injakwagh ne la tile sha ityough ki mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi , mba ka ve nôngo sha afatyô ve cii sha u kuren mgb@@ e ve u ken jijingi la . 5 : 27 — Kwagh u í kaa ér “ ak@@ oo@@ so ” a kwase u nan er idya , “ aa uma ” kera la inja na yô ér nyi ? 1 - 3 . Kpa lu u ishima ma i za ve iyol ga — Dooshima u anmgbianev la yange na Al@@ ber@@ t ngohol mba@@ van@@ nya mbara a ishima i gbar gbar . — 1 Peteru 3 : 8 , 9 . Sha nahan yô , Satan gema iyol na hingir “ or@@ wu@@ an@@ or , ” a hingir ts@@ wa if@@ er@@ or u wu@@ an ior ne ! — Genese 3 : 1 - 6 ; Mbaromanu 5 : 12 . Yesu iyol@@ na tôndo zwa ér una lu Tor u tar cii , u lun a tahav mbu eren akaa cii . “ A b@@ am TER . ” Or@@ l@@ in hi@@ di za sôron ve yô , a hii Bibilo i henen a S@@ ve@@ tom@@ ir , shi kper@@ nan ve za hemen a mi . Nahan kpa kwagh la tese ior mbara ikyav ér saa or a nyôr ken t@@ so la keng ve nana war ga . ( b ) Shighe u ve lu hiden ken ya la Yesu lu han@@ a , man lu eren nyi ? Wan@@ akiriki la una lu an@@ nongo u kpuaa u anmgbianev mba i shigh ve mkurem , mba vea lu hemen sha ayange a masejime yô . Sha nahan yô , ken anyom la cii se za nenge a ior asev ga . ( Mateu 15 : 9 ) Kwagh shon môm u mbahemenev mba kwaghaôndo mbara yange ve eren a Tindi u Yehova yange na sha ikyev i Mose la , ka un Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev yange ve eren , shi hegen kpa ve lu eren a ityesen i Kristu ye — yange ve my@@ á@@ s@@ è “ iv@@ u@@ e ” i aeren a uter sha mimi u Aôndo la . Ve lu tan ave van@@ ger sha m@@ lan kaan ér “ ma kwagh kera ban [ se ] ga . ” M kaa mer : “ M fa ve ga , saa di môm tsô . Doo u ú nenge tiônnongo nena , man ka sha ci u nyi ? Shin yange hemba doon un u lun or@@ kô@@ ron@@ ish@@ u u eren kwagh akuma ak@@ um@@ aa ? U@@ gen di kaa ér un yam ib@@ ua , nahan u soo u za karen i . Ashighe agen David [ ngu anyom 13 ] vea K@@ a@@ it@@ l@@ y@@ n [ ngu anyom 15 ] ka ve nger kwagh sha kwagh u i er ken Bibilo la er ka or u yange nan nenge kwagh la sha ashe a nan nahan . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 ) I yar tom a ishember ne ke ’ ajiir ag@@ enegh an@@ za er Mateu 5 : 32 man Mateu 19 : 9 nahan , man ikyav i i̱ ngi wuee , i̱ y@@ is@@ a sha akaa e̱r idya man u or yaven a an@@ ngô u nan kua u yaven a z@@ end@@ en@@ ya nahan . Se nenge sha a@@ vegher atar a nyi a non@@ go@@ ior u Yehova u zough a m@@ ze@@ hem@@ ene ? Ve kure ikyaa nahan ka sha kwagh u Mbashiada mba Yehova ve tesen la man ieren ve , kua shi mtsera u kwaghaôndo ve a ve a mi la . Er iorov mba utar mban gen@@ gese iyol yô , Aôndo wua ve , ve kpe ku u kunya kpen kpen . Takerada u Ekesodu pase ér : “ A nenge , yô , age@@ va la , lu ye@@ ghen usu , kpa age@@ va la hi@@ a ga . ” Mb@@ á nengen uumace e̱r ka di ‘ ish@@ u man akaa á a kp@@ er a kp@@ ela inya ’ a i gbe u a kôr a tim kera nahan . Ka a inja u se lumun ser akaa ne a na se ishima i v@@ ôron ga ! 17 : 16 . ( Luka 24 : 34 ) ‘ A ande hen Ke@@ fa , u dondon yô , lu hen mba pue kar uhar ’ mbara . Í Er Se Sha Gbenda U “ Kp@@ ilighyol ” A kaa ér : “ Kwagh ne wasem m fa u@@ gb@@ ayol av mba ve hembe lun hange hange yô , shi m kav er me lu a akaa cuku tseegh kpa a k@@ um@@ am yô . Yange wan na u kwase u sha iky@@ um saa ku tsa kuma er s@@ ati uhar nahan . Shi Yehova kpa a seer kporom a vese hegen man gbem sha won ! Hen ase yôô : “ Se cii se mba nenge gb@@ ev sha akaa kpishi ” shighe u ka sea lamen a ior la gaa ? ( Y@@ ak . 20 : 7 - 10 ; Mat . Ish@@ ember igen ngi ken zwa Heberu ér “ man h@@ u ’ ? , ” ka mpin , man inja na yô ér “ ka nyi ne ? ” Apostoli Peteru wa Mbakristu kwagh ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nen kpaa , or@@ ihyom wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” U eren kwagh a mbag@@ anden sha dooshima la ka fe lun kwagh u kpo@@ o nahan ga . A kaa a Yehova ér : “ Ú yila , mo me gema me ven@@ gese ; tom u ave O@@ u ua sar U . ” Doo u se kaa a ve ser ve nger si@@ gen@@ e@@ ca ve ken ityakerada yase shin ken U@@ b@@ ib@@ ilo ase@@ vaa ? Hegen , mba yaren tom a ici@@ gh k@@ in wuee sha u sôron ian@@ g@@ ev a mi . Kwagh u Bibilo tsen@@ ge@@ ôron sha kwagh u ayange a masejime ne ngu eren se mba nengen . Ka u@@ bo@@ mbaakaav mba nyi vea kera lu ke ’ hemen u Tartor ga ? Lu hen shighe la nomso@@ mbaiorov lu ng@@ or@@ on , keren u@@ gb@@ u@@ u@@ ka kaa ér : “ Aôndo wase ka aôndo u ha@@ an awambe inya , a soo awambe a atô@@ at@@ yev ne ” ye . Mbamaren vea soo u lun er E@@ li u yange ‘ hemba nan ônov nav icivir a Yehova ’ la nahan ga . Shighe kar yô , profeti Daniel va taver ishima tsung sha msen u eren , shin er i kaa ér a kende un shin ihy@@ ungwa i u@@ be@@ gha nahan kpaa . Yehova na Wan@@ akiriki na “ hingir ikyuryan hen ior ” nena ? Ity@@ esen la ka i kura ve sha aeren a ma a yange ve u zuan a msaanyol la . Ka nan soo Mkaanem ma Aôndo shi nan ume “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” ken uma u nan . ( G@@ al . Nahan kpa , aluer se lumun u ungwan imo i Yehova yô , una na a kera taver se u fan mimi ga . 12 : 7 ; Heb . Ity@@ esen i se lu zuan a mi hegen ne ia wase se hen shighe la kpishi ! Aluer se tôô shighe se mba wan ago@@ yol sha tar u he u Aôndo la yô , tese ér se de uma u injaa u nyian ne ngu karen se shinii ! Ve mbakp@@ ish@@ iv , lu an@@ ti@@ ôn@@ kwagh u i naan ve ken inyaregh ki hanma or u nan ki@@ mbi ér i naan nan Iyoukura , shin hanma takerada u ve ne ken won la , ve y@@ aan a mi ye . 28 : 1 , 2 ) Lu u ior mba Aôndo vea lu di a iveren i Yehova tsô ga , kpa iveren na ia lu “ sha ityough ” vev . ( Mal@@ aki 2 : 14 – 16 ) Nahan kpa , noov mbagenev yô kasev vev kera doo ve ishima ga , ka ve shi hi@@ an a kasev mbagenev , kasev mbagenev di kpa mba eren sha zwa la . Er se lu veren ashe u va zuan a akaa a doon ne nahan kpa , averen a hemban a se va zua a mi ken tar u he la yô , a lu a ken jijingi . Yange mea nenge iorov uhar vea nôngon num yô , m kôr ve num fese je . In@@ i@@ ongo i kiriki i í kohol he ’ mkombo u Takerada u H@@ enen he ’ T@@ i@@ ônnongo la di ka i lu i@@ aven i vesen i ôron akaa a a lu a mbam@@ pase mba Aôndo ker yô . ( Aer . 1 : ​ 12 - 14 ) Er nom u Yohan@@ a eren tom ken ya u H@@ er@@ o@@ de An@@ ti@@ pa yô , a shi nan kpa lu Yohan@@ a ôr Luka akaa a ken ya u H@@ er@@ o@@ de An@@ ti@@ pa ye . De vihin uma wou u injaa sha asaren a tar u Satan ne ga . 27 : 45 , 46 ; M@@ ar . 15 : 33 , 34 ; Luka 23 : 44 . Yange mea za er tic@@ a wam kwagh la ga yô , ishima ma zer nan mo ibo gbem . ” A kaa ér : “ Ity@@ esen i M tesen , ka i Y@@ am ga , kpa ka i Un u A t@@ indi@@ m la . ” AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN u kwase ugen yange nger anmgbianev asev mba ve eren tom hen af@@ ishi a ase a shin it@@ ine la washika , wuese ve kaa ér : “ Anmgbianev , me fatyô u ôron ik@@ wa i ne dugh a ngeren mba ve wasem sha ashighe a kwagh a hembe gban mo a mi cii la ga . ” Yosua man K@@ al@@ e@@ bu kpa yange ve fa kwagh ne nahan . I kôr un sha ci u a lu pasen ishimaverenkeghen na hen mbagenev yum yô . 27 : 5@@ 4 ) A shi nan kpa tor@@ utya la nenge er i l@@ aha Yesu sha ci u kaa ér un ngu Wan u Aôndo yum yô . Aluer a tim ior mba a nder ve sha shighe u Anyom D@@ u@@ bu la yô , mnder ve la una lu mnder u iji@@ r@@ ôron . Aluer ishima vihi u sha isholibo i vesen i ma or yange nan er yô , alaghga a taver we kpishi u den nan kwaghbo la . Or@@ henen Yakobu nger ér : “ Hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa ka Sha hen Ter u iwanger ve dugh , ve s@@ enen ye . ” ( Y@@ ak . Ô@@ no@@ v mba kiriki uhar mba kwase ugen yange ve kpe ku u ai@@ ky@@ ôr u mat@@ oo , nahan p@@ ast@@ ô u kwase ne kaa a na ér : “ De kera , ka Aôndo . S@@ ara yilan Aberaham ér ter Er Aôndo lu doon we ishima seer la , ú hen u wu@@ h@@ an iyol tsembelee sha er u na un icivir yô . Ka sha ci u cii man tsombor u Aberaham u va ya dyako u Tar u Ity@@ endezwa la yô , M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki , Tor u S@@ al@@ em , “ lu pristi u Aôndo U@@ hemban@@ sha . ” ( Heb . Mar@@ t@@ in Lu@@ thers Kanyi i mgbegha iyôngo igen la u suen wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh laa ? Mayange te mba ve civir un sha mimi la kera ga . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 22 - 31 Kpa gema zan un iyol , lu henen ér aluer un ngu ica yô , a taver un u y@@ esen wan na J@@ im@@ my . Kwagh@@ wan ne yange bende a anmgbian u kwase ne kpishi , nahan a sue tindi u a kaa ér or u nan ci@@ gh@@ ir ishima u eren isholibo yô i dugh nan ken tiônnongo kera la sha mimi . Kpa fa wer gba u a sar se u dondon hemen u Yehova . Ka nena se ver ishima ser ishima yase za hemen u ngohol kwaghôron u Aôndo ? Umbur wer , sha ashighe a tsuaa la , lu mbamaren naan wan ve u kwase nom ye . Se mba nenge ser mbamhen asev ve lu wang . Mba a nder ve la vea lu a ian i zuan a uma u tsôron . Ngeren u sha un@@ yi@@ in ne time sha ityôkyaa i i ne ve hemen u uumace , u a lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo ne a ze iky@@ ura ga , kpa a gem a tese ér ka hemen u Yehova la a hembe doon yô . ( H@@ ide ôr ivur 12 . ) Mayange zua a bem ke ’ ishima na ga . Kwagh ne tese wang ér Yesu bugh or ne ashe kure kure . Una fatyô yum , shi yange er kpaa ! Kanyi ia wase se se wa ishima ? C@@ over : In@@ dy@@ er@@ gb@@ u@@ u@@ ka : U@@ N P@@ HO@@ T@@ O 1@@ 5@@ 8@@ 18@@ 1 / J . 14 : 15 , 21 , 23 , 24 ; 15 : 10 . Mbam@@ kombo mba Mbakristu mba a inja nena ? Sha nahan yô , shin er se fatyô u pasen mba ve lu ken nongo u u@@ wua la jighilii ga nahan kpa , se na jighjigh ser , mbagenev ken nongo ne yange ve bee shin tar shighe môm ga zan zan sha shighe wase ne . — 1 / 15 , peeji 7 . Kwagh ne kôr u ken ishima ga he ? ( Y@@ ak . 4 : 8 ) U kporom hen Aôndo ken msen la ka kpa ka gbenda u hange hange ugen u se ngohol icighan jijingi yô . — Ôr 1 Yohane 3 : 22 . Satan ngu nôngon ityav a as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mba ve “ kor atindi a Aôndo shi [ ve ] lu eren shiada sha kwagh u Yesu kpaa ” la . ( Mbaromanu 6 : 3 ; 1@@ Mbakorinte 12 : 12 , 13 , 27 ; Mbaefese 1 : 22 , 23 ) Yange mba eren ve batisema shin mnger shi mba i shigh ve mkurem ma sha icighan jijingi yô , ve nyôr ken uma u geman uuma vev nan naagh a mi , ka m@@ til u tilen sha mimi zan zan ku ve je la . — Mbaromanu 6 : 4 , 5 . Ka akav a nyi i er ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu a a tese ér ior mba Aôndo kpishi yange ve er akaa a mbagenev vea er ga ? ( Luka 22 : 6@@ 1 ) Nahan kpa , mk@@ enger u Ter kenger Peteru kwa môm tseegh ne kpa wase un u kaven er kwagh u un er la i lu kwaghbo kpishi yô . Nen@@ gen nahan yô , a hii u zan mbamkombo n@@ du@@ u@@ lu@@ u shi hii u henen Bibilo kpaa . Shi ve nenge er mbagenev kpa ve lu er ve nahan yô . “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ikyurior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una lumun nan . ” — Aerenakaa 10 : 34 , 35 . ( Genese 12 : 9 ) Sha t@@ w@@ ev mbu Aber@@ am lu teman a ya na cii lu ngô@@ ôr her ga , shi hanma ijiir i vea tema yô ve tesen ér ve mb@@ á mb@@ à civir Yehova , ve “ pase gbar gbar er ve lu mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov shin tar yô . ” ( 1 Mbakorinte 10 : 31 ) Aluer se za hemen u eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor ne sha mimi shi se mba tesen ior u kuran akaa a Yesu a we se tindi sha mi la cii yô , se fa igbenda kpishi i se civir Aôndo ve a saan se iyol yô . ( b ) doo u se eren a mba ken tiônnongo nena ? M - bu@@ m u b@@ um@@ un lu kwagh u i eren wuee sha ayange a tsuaa la yô . Tor S@@ ob@@ hu@@ za yange za hemen u ngohol Mbashiada hen D@@ wer Tor na u u lu hen gar u L@@ ob@@ amba la , je yô , a yila mbahemenev mba adu@@ aav ér ve va ungwa akaaôron a ve a ken Bibilo la . Davidi er idya vea Bete@@ she@@ ba shi vaa af@@ an@@ yô anyom kar imôngo cii ve , va mase ngeren mkaanem man ye . I tsen@@ ga ôron kwagh na ér : “ M@@ h@@ ôônom maa kôr un a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave , una yima uuma mba mba@@ ibanave kpaa . Mbamaren vea wase ônov vev u tsuan kwagh u vea hen ken makeranta kua tom u vea er nena ? Zum u se hen sha kwagh u u@@ sha yô , á lu se ken ishima er Davidi nahan nena ? Shi i nenge a iti i Yehova sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Heberu ne ken u@@ washika mbagenev mba i nger ken gar u L@@ ak@@ hi@@ sh , sha ab@@ a@@ mber a m@@ tem ma iny@@ aagh la . * Kpa cii man a yem zende yô , a kar mbatomov nav inyaregh k@@ in , a ver ishima ér ve za er kpen@@ ga a mi shighe u un lu ken zende la . ( 2 Kor . 4 : 4 ) S@@ aa se lu a jighjigh u nan shi se nengen sha ashe a ishima ve , se kô@@ r@@ cio u nengen a kwagh u Tartor u Aôndo u lu eren la ye . Er Bibilo i lu ken ijô i vesen sha tar nyian cica cii ne tese ér nyi ? S@@ an@@ di ka kwase Shi@@ ada u ken tar u United St@@ ates u un kpa a tese ikyo i wan hen mba a pasen ve kwagh yô . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ doo nen ayol ” la ngi ôron kwagh u mlu u k@@ ang@@ en@@ aa u ngu a na ve tsombor u lu ken mzough yô . U z@@ eren henen kwagh shi kimbir un la una wase se u umbur mbam@@ pase mba Aôndo shi eren sha mi sha ci u mkpeyol wase . Nyian kpa , mkaanem ma Eli@@ h@@ u ma Mbakristu umiliôn imôngo mba ve lu a ishimaverenkeghen i va waren mtim u bo tar ne la a inja . Mba@@ beenyol mba vea war mbara cii vea hide vea lu er sha ayange a ve lu iyev la nahan . ( Mpa . D@@ ugh ityav man ayôôso kera yô , uumace mba tagher a mbamzeyol mbagenev kpaa , er ibanave man angev man m@@ vihi u vihin tar man m@@ tse@@ e u tar u lu tse@@ en shin nd@@ ôh@@ ôr karen ikyaa inya la nahan , kua mbamzeyol mbagen kpaa . 27 : 11 ) B@@ atisema u eren ka ikyav i tesen iyol@@ tseghan yase sha ci u Aôndo shi pasen ken igbar ser Yehova ka Tor wase . Kwagh u una wase se u ôron kwagh wang man sha gbenda u taver ga yô , ka u wan ago@@ yol tsema tsema . H@@ en@@ o ver mbatomov mba Yehova mba ainge ikyav i dedoo i nyi ? Nahan kpa , hii nan ve va gba u a due a uiky@@ ur@@ mba@@ y@@ ana ? “ U@@ uma cii vea va g@@ ure sha ishigh ” ki Yehova . Or@@ pasalmi wa icam wener : “ F@@ a nen er TER A lu Aôndo yô ; ka Un A er se ye , ” se er ayol a ase ga . U lun a imba dooshima u a lu tseer tseer ne ka kwagh u sha uhar ken akaa atar a hange hange a or@@ henen u Kristu nana er keng er i ter ken mhii u ngeren u a kar la nahan . I tese ken Duteronomi 6 : 7 ér , ashighe nga kpishi a ne mbamaren ne lamen sha akaa a ken jijingi vea ônov enev yô . Ken mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev yô , i gema ishember ne ér “ ig@@ y@@ am@@ usu ” shin “ he@@ l . ” Kpa er Yehova lu a Davidi yô , a war sha ac@@ in la cii . — 1 Samuel 18 : 6 – 12 , 25 ; 19 : 10 , 11 . M@@ ough hen i@@ wo ne yem hen ani@@ jiir ne kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 16 man ti@@ ôn . Kwagh ne na yô , ishima hemba teman un sh@@ imi u lumun mk@@ ô@@ ôm . Er m lamen a kwase wam hanma shighe yô , se mba k@@ ang@@ en@@ aa shi ivese yase doo . ” Yesu ôron er i doo u se eren a mbagenev er se soo ser ve eren a vese la been yô , shi seer ér : “ Gadia ka atindiakaa kua u@@ profeti je la . ” Nahan kpa , ityom ig@@ enegh ken tiônnongo lu sha ci u mbahenen cica cii ga . Sha uhar yô , injakwagh i zua sha kwagh u í lu ôron kwagh sha mi la . T@@ erem saa ku ka anyom at@@ aan je ne , kpa cii man a̱ kpe yô , a zua a iember kpishi sha ci u a nenge m@@ ge@@ m@@ shima u mo wan na ne . Kpa u ngu wer ka hanma kwagh shin tar ne cii a lu u bo ga . Alaghga se hen ser aluer se kaa imo fese yô , a wase or u nan lu keren kwaghwan la . • Iyol hiden a mi ijime ia wase se u civir Aôndo a ishima i mimi nena ? 43 : 10 - 12 ) In@@ yom i 19@@ 38 i ker yô , i de u ha@@ an ish@@ angen sha u tsuan mbatamen man udi@@ ak@@ on ken tiônnongo , i gema tsuan ve zum u ve lu a aeren a Ruamabera a tese la tseegh . Kpa se er nan ve se kura mlu wase u Mbakristu la ken ashighe a ican , a kwagh a gbe ior kpishi u civir Yehova ga nee ? 2 : 16 ) Akaa ne agen yô ka kwaghfan u taregh man u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man atesen a kwaghaôndo u aiegh u tar ne . Vea de ér or a k@@ ough ve a mhen u nan iyol i nan@@ aa ? I@@ mba kwagh ne yange i er inyom kar i môm cii ve Yesu kpe ye . ( 1 Tim . 6 : ​ 17 - 19 ) I@@ mba ieren i t@@ angen iyol ga ne ia tese er se mba a kwaghfan , sha ci u Yesu kaa ér : “ Aluer or á zua a tar cii , kpa uma u nan una gema á saa nan yô , á doo nan sha nyi ? ” ( Mat . Or u gen@@ gese iyol ka nan tôô ér nan hemba mbagenev , shi nan nengen ér mbagenev gba kwagh ga . Kpa Mbayuda mba ve lu Mbakristu la di ye ? Anmgbian u kwase ugen u kpen alegh , u i yer un ér Sh@@ ar@@ on yô , kaa ér : “ M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la tes@@ em u tôvon sha kwagh ken ityakerada yase shi pasen mbagenev kwagh shon wang . Loho : M@@ im@@ ii ? Tese ikyav er ú fatyô u yaren tom a a@@ kwa@@ ti u a dondo ne sha inja yô . Mb@@ ap@@ u@@ un@@ akaa ny@@ iman kwagh ne sha ci u í lu a̱ zua a iti i Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar ma ijiir igen ga saa di ke ’ Bibilo tseegh yum yô . 7@@ 1 : 18 ) Ne agumaior man ag@@ um@@ au@@ kase , lu nen mba@@ fankwagh sha er ne zua a kwaghfan ve ne , vough er ka i ke@@ se mngerem shin ij@@ ôr i zan h@@ wen@@ g nahan . — Anz . U zua a mi nena ? Anmgbianev mba nomso man mba kasev ka ve wase u y@@ amen akaa sha ci ve man u y@@ ôron sha ci ve shi k@@ ir@@ en ve akaa kpaa . Se tese mlu u akuma akuma u sha inja i Orkristu sha akaa a henen a taregh nena ? M@@ tem@@ tor u Satan u a hendan a Aôndo la kpa k@@ an shio u yiman uumace sha ikyev i akaabo a a lu zan hemen shin tar hegen ne , shi ma gomoti u uumace môm kpa fatyô u eren akaa a a t@@ ende zwa ér una er sha u kuren mbamgbe mba hange hange mba ior mba ve lu sha ikyev na la ga . ( 1 Yoh . Yesu lu er mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mba ve soon u ungwan imo i mbagenev ga la nahan ga , kpa a hide a iyol na ijime , a ungwa imo i Aôndo “ zan zan ar ken ku . ” Mbagenev yô , ka ve za sha ajiir a i tesen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et la a ishima ve . KA W@@ E@@ A hen sha kwagh u u@@ iniongo nahan , ka i h@@ an ka i va u ken ishima fele ? Sha kwagh u i ôron i ze a mi ave ne yô , se fatyô u nengen e̱r mci@@ e u cian Aôndo la i lu kwagh u dedoo u i gbe u se cii se eren yô , gadia ka tamen kwagh ken mcivir wase u civir Yehova je la . Ka inja er akaa ne cii nga keghen tar wase ne nahan . Nahan , sha u una yange ior nav ve̱ de undun un yemen pe gen ga yô , Y@@ er@@ ob@@ i@@ am maa er an@@ ib@@ u@@ av mba sha z@@ en@@ aria uhar , ver u môm ken D@@ an , ver ugen la di ken Betel . “ Tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” A soo ér mbacivir un ve eren kwagh u mimi shi ve eren erdoo , shi ve hiden a iyol ijime er vea zenden vea na yô . U ngu nengen a ikyav i gb@@ end@@ atesen u Aôndo la wang kpa ? Ka mbampin mba tesen er se yar tom a takerada u Bibilo Tese la mba nyi se time sha mi ken kwagh@@ ngeren nee ? Yange a nyoon kp@@ an la shighe u i lu pe@@ ven un to@@ gh la , kpa m@@ nyo@@ on@@ om mara ngô@@ ôr been ga , nahan a ngohol ikyav i tesen ér una lu ken kp@@ an gbem sha won . Ishim@@ averen i sur@@ un ishima i mnder u shin ku i Mkaanem ma Aôndo ma lu a mi ne ka môm ken akaa a kpilighyol kpishi a ica a kera gba ga tsô a er ken tar u he u perapera sha ikyev i Tartor u Aôndo la . Ve gba keren Yesu a ku , kpa un vea mbahenen nav ve undu Yerusalem ve hide ke ’ G@@ al@@ il@@ ia . 3 D@@ O@@ N@@ D@@ O KW@@ AG@@ H U Ú H@@ EN L@@ A : Ka sea nenge gbenda u ma kwagh u se eren la a bende a vese yô , se hemba zuan a iwasen ker . Sha iyange igen yô , a kaa ér una pase D@@ or@@ is er un soo ér anmgbian u kwase ugen nana hen kwagh a na yô . Satan eren a@@ yom sha u vihin mzough u tiônnongo nena ? ▪ Bibilo kaa a vese ér Aôndo ngu a mhii ga . ( b ) Ka nyi i lu ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar ki inyam laa ? Yesu lu kaa wener , “ im@@ enger i iyolough ka ishe . ” ( 2 ) Zum u “ A@@ shi@@ ria ” una va ta num sha a vese la , a gba u mbatamen vea na jighjigh taveraa ér Yehova una yima se . ( 1 Mbakorinte 7 : 29 - 31 ; 1 Yohane 2 : 17 ) Kwagh u mba ve lu a ishimaverenkeghen sha kwagh u mlu u ken hemen ga la kaha a u wase , gadia se fa ser aluer se za hemen u civir Yehova Aôndo sha jighjigh her yô , se wuese un shi se ember uma gbem sha won kpaa , man mfe ne ka iyua je i ne se ye . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ôr kwagh sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or pa@@ ase pa@@ ase . Doo u Se Na Aôndo I@@ bo sha I@@ can i Se Lu Y@@ an L@@ aa ? Alaghga se mba nôngon a ma ic@@ ôron u@@ ange , shin mba hen tsombor wase za hemen u hendan a vese shin mba tôvon se a ican ng@@ e@@ egh . la wase ior kpishi u henen at@@ ine@@ akaa a ken Bibilo . Ishim@@ a@@ verenkeghen yase ia saa ishe ga cii . Mba ve lu a mnenge u vough sha kwagh u i@@ ember@@ yolough yô , ve fa er i gbe u a ver ik@@ ighir yô . Cii man or a tser tsombor yô , nan vande lun a tom u eren , er u nengen sha sule shin iy@@ i@@ av mbi nan nahan . D@@ ugh ican sha je kpa , Mbakristu mba ken S@@ em@@ ur@@ na wa ishima a ibanave , alaghga je yô yange ve ya ican sha mbam@@ yange mba i ver ve sha kwagh u kasua sha ci u ve venda u nyôron iyol ken mcivir u civir tor yum la . Inja na yô , mfe - takerada u dedoo u ken im@@ akeranta i vesen la ngu hingir kwagh u mb@@ any@@ ar@@ ev man a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior . Ka ve tindi ônov vev ken im@@ akeranta ne sha er ve kpa ken hemen yô vea hingir mba@@ iny@@ ar@@ ev man a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a tar ne yô . ( 2 Peteru 3 : 3 , 4 ) Ka i lam sha ior mba Aôndo dang , i kaa ér mba ior mba mimi ga . Ikyav i tesen yô , hanma h@@ wan@@ ge@@ k@@ w@@ ôron ken Yesaia 24 : 2 yô , tese m@@ kposo u kwagh@@ gen a ugen , kpa hanma h@@ w@@ ange yô , gema sue ugen , u tesen ér or môm nana war iji@@ r@@ ôron i Aôndo ga . R@@ ic@@ ar@@ do ngu môm ken mba ve hen u zuan a m@@ sur@@ shima ken uityendezwa mba ken Bibilo yô . Kpa aluer u fatyô u ngeren aeren ne cii ga yô , tese ér u fa or la tsembelee ga . ” S@@ ôn Yehova a wase u sha er u fatyô u zan iky@@ ura ken tom u pasen shi ua lu u a iwasen yô . Ity@@ ar ne vihi inyaregh hemba ki yange Amerika vihi sha kwagh u Mar@@ shall P@@ lan la ica je . Mbagenev yange ve soo u eren tom u pasen kwagh la ga , shi ve lu yangen mbagenev kpaa u pasen kwagh . ( Ôr Mpase 2 : 8 - 11 . ) A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael man a Shi@@ ria va ta ityav sha Yuda . Kwagh u yange er anmgbian u kwase ugen , u i yer un ér S@@ el@@ mir@@ a , u a lu ken tar u B@@ ra@@ z@@ il la tese ér saa or a lu a zayol shio ve nana er tom u Aôndo kpoghuloo ga . Kwagh ne na yô , a de u kohol a tiônnongo imôngo shi hingir u h@@ ôron tom kpaa . Tsô iorov utar vea za mkohol sha iky@@ e@@ ky@@ e i môm nena ? ( 1 Yohane 2 : 16 ) Kpa mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo yô , Aôndo ngu a lumun ve shi ve zua a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn na shi ve ya ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa kpaa . Or u nan soo u dondon Kristu cii gba u nana “ ny@@ iman iyol i nan , ” inja na yô nana de u eren sha asaren a nan . Yehova Aôndo yange ng@@ ur ts@@ eng@@ an@@ ôron kwagh u m@@ ve u Or@@ hemen ne sha ikyev i profeti na Yesaia yô , á kaa wener : “ Ne mba im@@ ura i ker ne cii , va nen hen mnger , kua u nan lu a inyaregh je ga kpaa ; va nen , va yam nen , ya nen , een , va nen , va yam nen wain kua at@@ umb@@ ab@@ ua , á lu sha iny@@ ar ga , man sha ishe i wan kpaa ga . . . . A wa ve kwagh ér : “ De z@@ eren nen kimbir [ akaa ] gbilin gbilin . . . ga . ” A yima Mbaiserael sha “ uwegh ku age@@ egh , ” a due a ve ken Igipiti kera . ( Pasalmi 119 : 9 – 16 ) Aluer mbamaren asev ver se ikyav i dedoo ga je kpa , se fatyô u wanger gbenda wase . Yesu bee ngô@@ k@@ em na angev . ( b ) Kwagh@@ fan u Aôndo una wase u nena ? Jighjigh u yange Yesu Kristu lu a mi zan zan ku na la , kende a Yehova Aôndo sha , un u a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa u lun a kwaghfan man dooshima la shi a lu Tor u perapera u hemban@@ cii la . Or@@ gen u a vese kwase anyom 47 yô kaa ér : “ Z@@ an zan hegen kpa , m ngu henen u wan kwase wam ikyo her . ” Nahan kpa saa se dondo gbenda u Aôndo a hemen la ve se fatyô u nyôron he ’ ijiir i se lu nôngon sha gbashima ser se ar la ye . Er i na mbadondon mba Yesu mba i shigh ve mkurem la hingir u h@@ ôron tom ken jijingi nahan kpa , ken inyom shon la i hide i nder ve ken mlu ve u ken jijingi la . Aluer kwagh ngu nahan yô , se er nena ? ( 1 Pet . 2 : 12 ) Yehova ka una nenge mlu u wang man mzough u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara man mba ve lu iyôngo igen , mba ve lu ungwan imo i Or@@ kuran ve Yesu , shi dondon un la nahan , i doo un kpishi ! I@@ so@@ u yange lu a ishima i waan a isharen i han@@ gen un u kuren gb@@ ayol na u sha iyol la ga . • Kanyi i̱ lu kwagh u or a vande eren hiihii cii ve a lumun naagh ku nana , man inja i kwagh la he ’ a vese yô kanyi ? L@@ ù u hanma shighe u an@@ kwagh a̱ ù@@ v@@ à tse@@ ka man hanma ijiir i jijingi ú@@ n@@ à kar w@@ ù@@ l@@ é cii , v@@ é g@@ è@@ ma ger@@ aa , ver : ‘ Alaghga tsô a lu or@@ vesen wase a hi@@ di ye shinii ? ’ Yehova kpa fa ér saa a ôr se kwagh kwa imôngo ve se kôr se saa a mi ye , hemban cii je yô ka mbayev . Yeremia hemba ôron kwagh u ishima i unô ? Ngeren ne time sha kwagh u se asange asange se er ve se hemba zuan a mtsera ken tom u jijingi u Aôndo a lu eren sha u wasen se u fan Mkaanem nam la . ( Luka 11 : 50 , 5@@ 1 ) A lu kwagh u i@@ civirigh kpishi u se tesen mba a va nder ve la u soon bem . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 16 : Daniel 12 : 3 kaa ér “ mba ve lu a kwaghfan yô [ Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ] , vea engem er iengem i sha kwa@@ v@@ aôndo nahan . ” Ken masejime yô , ve va venda Mesiya u Aôndo tsua la , nahan Aôndo kpa venda ve shi wa ishima u veren non@@ go@@ ior ugen sha ityough vev ér u̱ lu ikyurior i he . P@@ ase gbenda u mba@@ eren akaabo ve ye ikyar a ime i kpôô kpôô man í ken jijingi kpaa la . Man se ver ishima ser kwagh a lu nahan . Kwagh ne na yô , Davidi na I@@ ta@@ i icivir kpishi . Nenge ase kwagh u yange er ag@@ um@@ au@@ kase agen ahar ken tar u U@@ ru@@ gu@@ ay , a a lu ngô môm yô . A hingir u lun a Yehova kôôsôô , sha ci u lu Yehova na un tahav mbu eren “ akaa@@ ci@@ er@@ yol ” shighe u hemen Mbaiserael yem a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la ye . — D@@ ut . Jigh@@ ilii yô , or u civir Yehova môm kpa nan lun tswen ma shighe môm ga . 21 : 25 - 27 . Kwagh u Yo@@ el ôr la kure sha mi vough , sha ci u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , Tor u Bab@@ ilon yange tim gar@@ tamen u tar u T@@ ir@@ u gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . ( Tit@@ u 1 : 2 ) Mkaanem man zua sha kwagh u atsan a i eren ior la nena ? 1 : 7 ) Er akaa a nan se iyol@@ kpen a mgb@@ ough ken tar ne yô , doo u se luun imôngo vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ka ve na se ishimataver la . Shighe u Yehova lu tin@@ d@@ in Mose la , á pase un var var er iti i Aôndo í lu a inja tsung yô . Tor la za wa ap@@ ii sha ijir ne , kpa er ijir igen i i lu ôron ken L@@ on@@ don , gar@@ tamen u tar u I@@ ng@@ i@@ la la hemba gban ve ishima yô , ve de kwagh u ap@@ ii ne . Yehova ngise er a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol nena ? Ashighe kpishi , Yehova yange a mgbegha or u civir un nan wa ugen kwagh , di er yange mgbegha Yeremia wa Bar@@ u@@ ki kwagh ve war uma na nahan . Mba ser un yô , m mough iyange i môm m za gba ken tar u P@@ ort@@ u@@ g@@ al , shin kpe ity@@ e@@ ku . Aluer se tôv asema a ase yô , a@@ dooga se zua a asaren a shami ga , a i gbe u se dugh kera yô . ( Ps . 1@@ 16 : 12 ) Aluer i pine u ér , ‘ Ka averen a Yehova a ne u a nyi nahan , u lu a iwuese sha mini ? ’ Ruamabera y@@ à@@ ng@@ è m - bu@@ m u b@@ um@@ un ga . ( Genese 46 : 26 ) M - om u alegh ne yange a “ uma ” kera la tese ér yange a ny@@ u@@ la , a vihi kera , nahan i lu u id@@ y@@ a@@ kwase la nana kera wa iy@@ av sha won ga . 4 : 29 - 31 ; 5 : 28 , 29 ) Lu u Mbaiserael vea kegh atô a mbam@@ pase mban yô , vea zua a averen kpishi . — L@@ ev . Yange ve lu per ken mhen shin ken jijingi kpaa ga . Aluer ijiir i nengen sha mba@@ beenyol la ngi a sule u do@@ on@@ ashe yô , se fatyô u duen ahumbe a man vea ijende yase la je kpaa . Kpa aluer se er tom a usu sha inja ga yô , ua hi@@ a se iyou a mba ve lu ker la cii . Tom M@@ ishen nahan □ Inja i u hiden ijime sha u za timin la ér nyi ? Ior mbagenev yô , lu er ator a ifer a a se ter kwagh u a la nahan ga . Kpa ishima ka i za mbagenev iyol ér aluer ve hide a iyol ijime ken tar u ú gbe g@@ es@@ a yum ne yô , ior vea hen ér mba ase@@ er@@ aior . De henen a@@ yem a@@ yem wer u nôngo u bee ga . Yehova lu ôron kwagh u ayange a m@@ tse u uumace sha won jimin cii ga . Sha mimi yô , nomso mba ken Kristu kpishi ngee a akaa a ve eren ken tiônnongo yô . Uma ken Tar u Paradi@@ so I yila tindi u a kaa ér or@@ wan ndor a vese nana doo se ishima er iyol yase la ér “ tindi u tartor . ” KW@@ A@@ S@@ E ugen u i yer un ér Mar@@ il@@ y@@ n yô pase wener : “ N@@ om@@ om James yange una k@@ ur tom hanma iyange yô , a v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da , kpa kwagh u lu zuan a mi la lu kuman u kuren mbamgbe asev mbagenev a mi ga . Nahan kwagh ne tese wang ér shighe u i lu ôron kwagh u tar sha imba gbenda ne yô , ka uumace i lu ôron kwagh ve ye , ka tar u se lu shami ne ga . — Yohane 1 : 29 ; 4 : 42 ; 12 : 47 . W@@ ase I@@ y@@ ôngo i I T@@ su@@ m La I De Ng@@ ô@@ ôr u H@@ id@@ en ken Iky@@ um@@ u@@ ile Ga ! ( a ) Yesu yange kpe kera yô , lu nyi i vesen i ere ? Kpa ka ishima i Aôndo u “ ior cii ve̱ war , ” gadia nagh kura ‘ tôô isholibo i tar kera . ’ — 1 Tim . Yosua va kpen kera kua mbatamen yô , asema hingir Mbaiserael ker ahar sha kwagh u mcivir u mimi man mba@@ aôndo mba aiegh . Kwagh ne za hemen nahan anyom 3@@ 00 , zan zan va ar sha ayange a profeti Samuel la . ( 2 Peteru 2 : 1 - 3 ) Kape apostoli Paulu kpa vande tan icin jighilii je la , ér m - undu u undun mimi hiden ijime la una va cii man iyange i Yehova ia kuma ye . — 2 Mbat@@ esalonika 2 : 1 - 3 . Mbam@@ zeyol mba hen tsombor yange ve c@@ in@@ ge sha Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka man Han@@ a man Davidi man Ho@@ sea nena ? “ A pase se kwagh@@ myer u awashima Na . . . , Una kohol akaa a a lu Sha man a a lu shin tar kpaa ci ca cii sha ik@@ ev i Kristu . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 1 : 9 , 10 . Aluer u umbur yô , ngeren u sha uhar ken ngeren mba se time sha mi ne tese ér akaa a kpilighyol kpishi a a lu zan hemen shin tar nyian ne cii ka “ ikyav ” i ‘ mk@@ ur@@ tar . ’ ( Anzaakaa 24 : 29 ) Umbur er yange Davidi lu nan Saulu icivir her shin er tor la kaha de u dondon kwaghwan u Aôndo nahan je kpaa yô . Bibilo i í yer ér Mo@@ dern Y@@ ou@@ ng@@ ’s L@@ it@@ er@@ al T@@ rans@@ lation la kaa ér : “ Gba u á mar ne sha . ” ​ ​ —⁠ Yohane 3 :⁠ 7 . Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku la ia kporom a ve ikyua a Aôndo nena ? Sha iyange igen yô , Mbashiada mba Yehova va pase ter@@ em kwagh , nahan m pine ve mer Aôndo una lu a iti yô , ve ô@@ rom . • mbananjighjigh Yesu yange er nyi ken tem@@ pe@@ lee , man kpiligh ior iyol ér nyi ? Sha derianyom u hiihii la , i eren im@@ enger sha gb@@ ande u iny@@ aagh ; yange i wa mo@@ u sha mi shi i haa mkurem sh@@ imi ( hemban je yô mkurem ma o@@ le@@ v ) maa i ts@@ ar , i lu er ka a@@ ci@@ b@@ av@@ b@@ av nahan . ( Mbaefese 4 : 31 ) F@@ a wer Paulu vande t@@ eren “ ishima i y@@ u@@ an ” cii ve a mase t@@ eren “ u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ” ye . Mbakristu mba lun tse@@ vaa cii mba eren kwagh sha ikyo i wan tsung sha er an@@ za ve shin aeren a ve aa tese ér ve ngohol ikyav sha at@@ su@@ l a ve i̱ tesen ér mba ikp@@ an i mba hendan kwagh a m@@ tem@@ tor u hemban sha won cii u Aôndo u mimi la ga yô . 3 : 8 ) Alaghga or a kpe Orkristu shighe a wa karen je kpa ishima a lu a doo nan ker ga . Gba u a yôô loho ne hen mbara mba kwagh u perapera man u mimi a gbe ve ishima la . Shighe u ityav mbi tar cii la , ve taver ior vev asema ér ve̱ nôngo ityav sha ci u any@@ iman a hen atô u ityar kposo kposo , aluer u eren nahan la ka u vea wua ior mba ken kwaghaôndo ve je kpaa . A@@ tindi Ne H@@ ar sha Dooshima Mbat@@ ôôn ior ityom cii fa ér Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve ka ior mba suur sha a ve shi mba eren tom sha gbashima kpaa , shi ve kav er kwagh a gbe Mbashiada mba Yehova u wan ityough ken asaren a taregh ga , shi ve gbe g@@ es@@ a a mbagenev sha ci u zuan a ityom i vesen ga yô . Er nan ve i yer “ kwaghyan u umbur Ter ” la kpaa ér M - umbur , man ityôkyaa i se eren un yô ka nyi ? ( Anzaakaa 6 : 23 ) Nahan cii kpa , gba u se asange asange se na mkaanem ma Yehova ma a lu im@@ enger i angahar a ase . Er uma u H@@ u@@ sh@@ ai lu sha z@@ ongo nahan kpa , a taver ishima shi a ungwa imo i Davidi man Yehova . T@@ ahav mbu shon ka nyi , doo u se soo ser mbu hemen se sha ci u nyi , man se er nan ve se zua a iwasen sha tahav mbu sh@@ on@@ o ? ( b ) Lu nyi igen kpa i kaa a mbamaren mba ken Iserael ér ve ere , shi gba u mbamaren nyian kpa vea dondo kwaghwan la sha ci u nyi ? ( 2 Mbakorinte 13 : 11 ) Kpa sha mimi yô , atsan a ve lu yan la lu z@@ ange u wan ishima a á ga . Ú Hen W@@ er Nen@@ a ? ( 1 Mbakorinte 9 : 19 - 22 ) Mba timen sha amba a mpin ang@@ an nahan shi mba lamen sha mi vighe vighe ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20@@ 5 , 1@@ 50 Gbenda u hiihii yô , ka u keghen ato a ve . Aluer ú ta aeren ou a wang kera yô u hiden henen á la ka ican kpishi , nahan hemba doon u ú lu a á her@@ egh . 23 : 8 ; Ps . Shi se ya ikyar i dedoo vea ve sha u wasen ve u eren akaa a kiriki . ‘ We U er ah@@ i a am , ka We U ma@@ gh@@ em ken iy@@ av mbu ng@@ ôm ye . ’ • Ka akaa a maan mbagenev a nyi nahan i doo u se lamen sha mini ? U hemban cii yô , gba u or u ishima i vihi nan tsung la nana luun imôngo vea ah@@ ur@@ aior a dedoo . ( Luka 24 : 27 , 32 ) Se hen nyi sha gbenda u mbahenen mba Yesu er kwagh laa ? I@@ k@@ yo@@ mon ne tile sha ityough ki “ an@@ om@@ aior a taver iyol ” man “ mba u@@ ty@@ av . ” Aluer ka Aôndo a ve a ican i yan ga yô , er nan ve a de ér uumace ve ya ic@@ an@@ aa ? M@@ ôm ken U@@ b@@ ib@@ ilo mba i gem iti ne nahan yô , ka Bibilo i Mbaf@@ ada i i yer ér Jerusalem Bible la . A@@ wen a yange i maa tempel u ken Yerusalem a mi la ke@@ he kuma nan je ? U kaha sha igbenda i nyi ? 34 : 11 ) Nahan mbatamen kpa ka vea nôngo vea wase iyôngo i i tsu@@ m , i undu ikyum@@ u@@ ile la yô , i doo Aôndo kpen kpen . Kor Se Shighe u I@@ me@@ en i T@@ ser Se Yô Ma isholibo i môm i nan er kpaa , á kera umbur nan i ga . ” Yange ve@@ a̱ er nahan yô , kwagh ne una wase anmgbianev vev mba ve lu van ken ijime , mba ve kpa ve tôô gbenda shon u hiden yemen Yerusalem la . K@@ era je kpa , m vande ôron Bibilo man ityakerada i í har sha Bibilo la ac@@ in imôngo ken anyom a a kar kpishi ne . ” Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka Or@@ gban se shi ka Un a ne Uma ye . ( Yobu 27 :⁠ 5 ) Kwagh ne a̱ taver jighjigh wase shi a̱ wase se u fan ér se fatyô u tilen sha mimi wase dông shi k@@ enden a m@@ tem@@ tor u Yehova sha . A@@ tô@@ at@@ yev kpaa kape a eren je la gaa ? ” ( Mat . Kpa a tese a tese kwagh u ior kpishi ve eren ayange ayange tsô . Hanma or je kpa nana soo mbam@@ gem mban ken ivese i nan . A pase wener : “ Yange m dugh ken isholibo ne kera yô , m mase nengen mer imoshima yam hingir wang sha mimi . ” ( 1 K@@ ron . 28 : 9 ) Ka kwa me ngu a zua a Orkristu u nan til sha mimi ? Kwagh@@ aôndo una fatyô u zuan ior j@@ ee ? Aluer or@@ vesen la hide sha i@@ aven i mk@@ or u ut@@ u u sha uhar i̱ ka i̱ hii sha ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin zan zan ate@@ gh@@ atô u ut@@ u la di ye ? A@@ g@@ umaior a ken Kristu kpishi nga nôngon ityav tsung sha kwagh u jighjigh ne , er L@@ ina nahan , man kwagh ne ve v@@ é a iember kpaa . ( Yeremia 1 : 8 , 19 ) Ity@@ endezwa la yange i̱ su@@ r un ishima je zua ga ! Aôndo kuma u se civir un a ishima yase i môm ; ka u se ny@@ igh@@ en or u se vese la ga ; man ka Yehova a Ne Uma ye . Kpa mba gem mba wasen noov vev shi mba ongo imo ve shi mba eren kwagh a ve ken ij@@ ough@@ ave kpaa , man ka gbenda u ve taver noov vev asema kpaa je ne . Sha kpôô yô , Yehova una fatyô u wanger mba@@ asorabo , mba ve gem ishima la sha asorabo a vesen a ve er la . — Yes . Hanma or nan ngu a mbam@@ yina shi nan ngu a m@@ taver kpaa . 1 : 24 - 32 ; 2 Tim . 3 : 1 - 5 ) Ka i hungur ve er ivaa i lu iyua i Aôndo yô , shi er ve lu a icivir sha iyua la ga yô , ka Yehova Aôndo , u a ne se iyua la je ve ne un icivir ga ye . Er nan ve u karen Yesu sha ityough man nongo u Kristu sha iyol la i lu a inja ? Gba u se wa kwaghôron wase man ieren yase ikyo . ( Y@@ er . 10 : 23 ) Yehova gba uumace a mfe shin ian i lun sha tse@@ ene@@ ke ve a na shio ga . Ú pase m@@ ny@@ am ma profeti ma yange Aôndo tindi he ’ Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar ke ’ inyom na i sha uhar i̱ lu or@@ hemen tar cii la nena ? Yesu yange tese ishimataver i kpilighyol ken tom na u pasen kwagh jimin cii . “ Mba ve fe mimi yô ” vea fatyô u nan mlumun sha mpin ne . ( 2 Yoh . Ve er nahan sha ci u nyi ? Shin er Bibilo i er kwagh sha ieren ne jighilii ga nahan kpa , doo u se fa ser yange i nan@@ de ik@@ yom i Tor Saulu kua wan na Yon@@ at@@ an , cii ve i mase iin ve ye . ( 1 S@@ am . 31 : 2 , 8 - 13 ) — 6 / 15 , peeji 7 . Iyange ne lu icighan iyange . Shighe ugen zwa ugen u nôngo ityav a zwa ugen , shi ve nenge er i lu wu@@ an kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v man an@@ iky@@ und@@ anev , shi ior lu yan inyam - or yô , shi mbagenev kpishi venda loho ve hen ijiir la . Yehova wa ishima u tseghan icighan@@ ti na . M@@ tese u ka se tese ser se mb@@ á ken bem a anmgbianev asev mba nomso man mbak@@ asev mba ken jijingi sha mimi la una bende a gbenda u se kange ishima se lu keghen iyange i̱ Yehova man tar u he u á t@@ endezwa la . Shin er or môm shin t@@ so la nan soo ér a̱ yem ken atô u y@@ uh@@ wa la ga nahan kpa , iniôngon ve cii wase ga . Ka mbamhen mba nyi i dugh a mi mba vea wase se u henen Bibilo a ior sha er kwaghhenen la una kôr mba mimi a sar ve la ken asema ? Kwagh ne yange una vihi Marku kpen kpen , gadia lu un na ve any@@ iman gba hen atô u Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a ye ! — Aerenakaa 15 : 36 - 41 . ( Luka 15 : 11 - 32 ) Ma nyityô kwagh i alaghga ia er cii kpa , mbamaren mba ve lu Mbakristu mba mimi yô , ve fa dedoo ér Yehova lan kwagh u a lu ga , nahan una wa ikyo a ve sha dooshima , shi una kende a ve sha keng a b@@ unde ga . — Pasalmi 1@@ 45 : 14 . Shighe u Davidi lu yevese y@@ eren ken ub@@ ar la kpa , Yehova lu kuran un . Tindi u Mose la kaha a tindi u Kristu nena ? N@@ oo@@ v ​ — Eren Nen a K@@ asev En@@ ev Er a Saan Ve Iyol Yô 10 Ú zua a kwagh u avur ne a lu ôron kpa ? Er ior ngee yum yô , i kaa a mbagenev mba kuman er dubu môm nahan ér ve hide ve yem . 9 , 10 . ( a ) Lu nyi Paulu ôr ken mkur u Mbaheberu ityough 10 sha u taver Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara asema ? Gba u nom man kwase vea ôron kwagh ayol a ve sha mimi , shi gba u vea fa ér aluer mba wan ayol a ve ikyo sha gbenda ne ga yô , kwagh la una va a mbamzeyol . ( Anz . 10 : 22 ) Alaghga se wase mbagenev fa mimi . Yehova kaa a Mbaiserael ér : “ K@@ ar@@ em nen ase sha kwagh ne , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne , tsô M@@ ea bugh ne aan a Sha , M@@ ea haa ne iveren , je ia ne@@ er á haa inya ” ga yô . Aluer u soo u zuan a msaanyol ken tom wou u pasen kwagh ne yô , hii nan u seer igbenda you i pasen kwagh la sha u lamen a ior sha igbenda igen ga ? A@@ mba a aka@@ ang@@ eren ang@@ an a i ngeren ke ’ ityakerada i Wat@@ ch To@@ wer amba er Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses man Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la nahan , ka a tese ér Aôndo ne ior nav agee sha er vea kera v@@ ôr ga yô . — Mbagalatia 6 : 9 . Ve kaa a na ér : “ V@@ a sé zua ken gar ugen ken ag@@ ar a ken gb@@ ur@@ um@@ aa u O@@ no . ” Ka unô yange ve lu mb@@ ang@@ erenakaa a c@@ ôô@@ ci mba ve lumun ityesen i P@@ l@@ ato laa ? Kwagh@@ aôndo u Kristu u Mimi Ngu S@@ a@@ mber Er nan ve i lu a inja u timen sha mbamsen mbagenev mba i nger ken Bib@@ il@@ oo ? Ka ve kaa ér akaa a kpilighyol a i gbe a se nengen a mi ne cii yange va ab@@ u . Ke@@ ghen Iyange I Yehova A Ishim@@ at@@ aver ( Yes . 45 : 18 ; 46 : 10 ) De se time nen sha kwagh u i@@ gbe@@ tar kua akaaôron a profeti a a k@@ ur sha mi la tsô se fa er akaa ne a tese ér Yehova ka Or@@ kur@@ an@@ shighe u He@@ mban yô . Or a fatyô u hi@@ an a or u nan vese nan ga la ken tiônnongo nena ? Kpa u ngu wer aluer or soo u zuan a msaanyol shin nan ngu keren msaanyol tseegh tsô maa a saan nan iyol ga . Kwagh u sha uhar u se umbur zum u se tagher a ma kwagh u i lu inja er i er shami ga yô , mnenge wase una fatyô u lun kpe shin y@@ in@@ an . A va tim tar nee ? Shighe za de@@ gh@@ ôô je . Ken inyom i 20@@ 11 la , M@@ zough u Ity@@ ar Cii yôô ér ken ve@@ gh@@ er@@ tar la , ior kera wa kasev ikyo ga , shi mba du@@ ghun ônov mba kasev mba ken uya ha@@ an kera shi wu@@ an an@@ iky@@ und@@ anev mba kasev kpaa . Kwagh u yange yar tom a icighan jijingi u ôron a atôônanongo a any@@ iin a m@@ asen shin la ngu se a mtsera nena ? ( b ) Ka ngeren u h@@ an ken ngeren mba i gber sha itinekwagh i i kaa ér “ W@@ as It Des@@ ig@@ ned ? ” ( Genese 14 : 22 ) Or@@ t@@ yom u lu lamen a profeti Daniel la “ kende uwegh nagh ku y@@ an@@ egh man uwegh nagh ku im@@ es@@ egh sha . . . bu@@ m Un u A lu uma gbem la . ” T@@ ôô wer ú ngu ken ya u Sh@@ im@@ on la . Er i Hii Ve i Doo u Se Z@@ ung@@ wen M@@ h@@ ôônom Yô Yange sea z@@ aan mbam@@ kohol mba vesen shin sea za sôron mbamaren asev , mba ve lu ica a vese kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a u@@ deri imôngo la kpa , se za sha ak@@ e@@ ke . Yange fa er injar í lu ken u wan mbagenev tom sha ikyev yô , nahan kpa shi kav er i lu u vea fatyô u eren kwagh sha ishima na hanma shighe cii ga yô . Ve mba i shigh ve mkurem mban vea hemen vea Kristu sha Tartor na u Mesiya la . 22 : 37 ) Aluer se wa ikyo sha ityesen i Yesu shi se mba kuran atindi a na yô , se lu tesen ser a doo se ishima , nahan se kange ishima ser , a lu nyi je ia er kpa , se ta ikyaa a hemen u Aôndo , er Yesu nahan . ​ —⁠ Yoh . 14 : ​ 23 , 24 ; 15 :⁠ 10 . Er Yehova tsen@@ ga nengen er a tim Yerusalem ve A@@ mon man Mo@@ ab@@ i man E@@ dom man F@@ il@@ it@@ ia man T@@ ir@@ u kua S@@ id@@ on vea ember yô , a tindi Ese@@ kiel ér a ôr kwaghôron u profeti sha akuraior ne . * ( Ôr 1 Timoteu 5 : 23 . ) U Wan I@@ mo I N@@ om Iky@@ o la Ka Ieren i Dedoo Kp@@ ishi Mba@@ apostoli mba kpe mba been yô , m@@ vende u vendan mimi la samber , nahan u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev hingir u duen . Ka Yesu tswen i ne un iyua i uma u tsôron la ga . A@@ g@@ umaior a ken Kristu a yange er tom sha akaawan la yô , seer lun a iwuese hen Ter ve u sha u lun a dooshima la , nahan un kpa ver ve doo doo . M kav mer kwase wam man ônov av mba kasev mbara gba kwagh vough er mo nahan . 5 : 12 ) O@@ ru@@ m@@ ace môm kpa nana fatyô u nan Aôndo nagh sha u p@@ aan iyol i nan shin mbagenev ga . Aluer ne@@ a lu ior i tar ne yô , ma ne lu kwagh u tar jim , ma ne doo tar ishima ; kpa er ne lu ior i tar ne ga , Mo M gem M tsough ne shin tar ne kera yô , ka nahan man tar u ker ne i@@ ho@@ m ye . Mar@@ c@@ us : Nahan ityendezwa la ia kure nena ? Ka nyi i gbe u se er keng ve icighan jijingi u Aôndo una hingir tahav mbu hemen se ken uma wase ? Kwagh ne na yô , mbakp@@ ish@@ iv mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la kpa mba er kwagh u Tartor u Aôndo ga , shi ve na jighjigh a u cuku kpaa ga . Shi mlu u ken uiky@@ angen ga u ú lu ker vea ior mba Aôndo ne ka di ma@@ f@@ o u mlu u ken uiky@@ angen ga u a lu keghen se ken hemen la tsô . Anmgbian u kwase ugen u yange za makeranta ne kwa har yô , mba yer un ér B@@ r@@ enda , a kaa ér : “ M@@ akeranta ne wasem u u@@ ven ityough ken mcivir , shi tsaase imo i ken ishima yam , shi veren ishima sha u wasen mbagenev . Ke@@ tly gba v@@ aan s@@ ông@@ or , kaan a mo ér : “ M fa kwagh u i er ken Ruamabera sha kwagh u ayange a masejime man kwagh u tar - t@@ enger yô . Kwagh u se time sha mi ne wase u ú nengen mbagenev er Yehova a nengen ve la nena ? A@@ dooga we a yila u ér u za kôôm ma tor u eren idya shin we u za yange awashima u or lu a mi u ngohol ma m@@ tem@@ tor ga . Yesu shi tese ityôkyaa igen i i ne ve Yehova a de mbacivir un ve lu yan ican la sha shighe u lu ôron mbahenen nav akaa a a va er sha shighe u ‘ mk@@ ur@@ tar ’ yô . ( Or@@ pasenkwagh 1 : 7 ) Shi agee a Aôndo nga a ik@@ ighir ga , kpa uumace yô , ka nahan ga . Nahan aluer u soo u seer fan Yehova yô , kange ishima wer u ver shighe u henen Mkaanem nam ayange ayange . Kpa ka unô ip@@ aa la ia wase ve shi ia na ve uma u ts@@ ô@@ ron@@ ô ? ; S@@ av@@ age , T . Aluer imba kwagh la ngi zan mlu u ken jijingi u tiônnongo wase iyol yô , de se ny@@ agh nen m@@ vende u vendan mimi la man se za nen hemen u zenden sha mimi her . Er Luka a ter mnger u hiihii la yô tese ér i mar Yesu ken inyom i sha 2 C.S.@@ Y . la . Nenge imba er i doo se ave sha u zuan a mkpeyol u ken jijingi ken atô u nongo u Yehova ne sha wono ! M pin Jac@@ ob kwagh u lu eren yô , a kaa ér , ‘ M ngu hingir gumor u shin Betel , nahan gba u me ôr Bibilo cii me bee ken atô u inyom i môm . ’ ” B@@ ish@@ ô@@ p ugen ken kwaghaôndo u Me@@ th@@ o@@ di@@ st kaa wener u@@ c@@ ôô@@ ci mba ken kwaghaôndo na pav ker kposo kposo shi ve hingir nzughul nzughul , nahan kera mba a gbashima sha tom ve ga , shi i kera fa m@@ kposo ve a ior mba ken tar ga . 21 , 22 . ( a ) Ka atô@@ akyaa a wuese Aôndo a nyi Mbakristu mba ve er ivese ve lu a mi sha iyua na i iv@@ es@@ egh laa ? Yesu Kristu ôr se kwagh u taver ga , u i gbe u se er yô , ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” Ashighe agen Mbahemenev mba Shin T@@ ine , mba ve til sha ityough ki wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la , ka ve hide ve nenge sha gbenda u se kav mimi sha akaa agen la . Kape i lu vough je la ! K@@ e ’ uwer u J@@ un ke ’ inyom i 19@@ 18 la , Satan nôngo kwagh gema ijime gema iky@@ um ér una è@@ s@@ è mbahenen Bibilo mbara kera , ve mba he ’ shighe la nahan ve lu pasen kwagh ke ’ ikp@@ en@@ tar kpishi la . Ve hingir u dondon akuraior sha u civir mba@@ aôndo mba i er sha iky@@ on man sha a@@ wen la . Lu kwa u sha uhar u or kpe un je ne , man ve mban cii lu mba ve nengen sha a na yô . Yange Samuel vesen cii yô , va hingir u fan Yehova doo doo • Yange i na Aberaham ish@@ ô sha ci u nyi ? 20 , 21 . ( a ) Aluer se mba gbidyen kwar sha kwagh u nagh ku ip@@ aan yô , a wase se u hendan a iyol@@ kpen nena ? Nyian kpa , gba u se er kwagh u una wase ônov asev vea lu a mlu u Orkristu yô . Ka nyi ia wase se ve se dondo ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime laa ? ( Ivur 7 ) Ity@@ aven i Eli@@ ab@@ i man m@@ doo@@ ashe na la gba Yehova kwagh ga . Nahan kpa , se fa ser , aluer se za hemen u civir Aôndo sha mimi shi wan ishima a atsan a se tagher a mi la yô , a saan se iyol sha ci u se mba civir Yehova shi se mba eren kwagh u doon un kpaa . ( 1 Pet . T@@ ime ase sha kwagh ne zu@@ lee . ; Ro@@ d@@ g@@ ers , S . ( Yohane 17 : 3 ) Aluer ka u se ver uma u tsôron sha ishigh y@@ ase@@ gh yô , saa Yehova una lu ijiir yase i y@@ eren . Tsô Rus@@ sel@@ l man mbagenev kpuaa mba ve lu keren mimi yô , hii k@@ l@@ ase u henen Bibilo ken gar u P@@ it@@ ts@@ bur@@ gh , kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia ken tar u Amerika . Man kwagh ne wa shighe u se me ahumbe man gbenda u se ye kwagh shi se me kwagh la , man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi se ongo la kpa ker . Se lan a@@ yom a Satan ga , sha ci u Ruamabera pase se a@@ yom a na jighilii . De saan sha kwagh u yange u hen ve i er u batisema la tseegh ga . ( Heb . ‘ Or u nan hembe nd@@ ahar ken a vese la , nan ngu or@@ vesen ’ sha nyi gbenda ? Aluer ma kwagh er man u fa kwagh u u er sha mi ga yô , er kwagh sha kwaghfan sha u pinen iyol you wer , ‘ Lu@@ un er ka Yesu nahan , ma a er nena ? ’ A@@ tindi a yange na Mbaiserael la tese er mhôônom ma ker un a mbayev mba mbamaren vev ve sar ku la yô . Ka keng ku u wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange ua kpiligh Eliya iyol , kua kwagh u kwase shon hen ér ka m@@ ve u un ve hen ya na la i hingir u wan a kpe un ye , la kpaa . Yange lu u a tsa kpa Yesaia una za iky@@ ura ga shinii ? 2 : 17 , 18 ) Er ican er Yesu sha “ imeen ” i í mee un la yô , una fatyô u zungwen mba ve lu yan ican la mhôônom . Marku hemba ngeren akaa a yange er la sha ad@@ ondo ad@@ ondo . ( Mbafilipi 2 : 12 ; 2 Mbat@@ esalonika 1 : 5 , 11 ; 2 Peteru 1 : 10 , 11 ) Yehova yange tsen@@ ga fan ér iorov 14@@ 4,000 vea kuma u eren kwagh u un we ishima yô . Nenge er or@@ pasalmi yange pase mimi ugen , u a lu kwagh u hange hange u nan se myom yô . A kaa ér : ‘ Ka We tseegh U lu U@@ hemban@@ sha sha tar cii ye . ’ ( Ps . Vea er kwagh ne sha u veren Yehova Aôndo man akaa a Tartor hiihii ken uma ve . Hii nan Yehova a kor Bibilo ikyo@@ v ikyo@@ v@@ o , man kanyi a ver ishima ér ior nav ve̱ er a mini ? Tartor u Mesiya la ka kwagh ugen u a tese wang ér uumace doo Aôndo ishima tsung yô . Shighe kar yô , Yesu lu Or@@ hemen u taver ishima man Or@@ kuran mbahenen nav mba hiihii mbara sha dooshima . “ Ity@@ esen i u@@ jijingi mba b@@ ov ” ia fatyô u vihin mlu wase u ke ’ jijingi la za kighir nena , man kanyi kwaghwan i we ke ’ Ruamabera ? Mbak@@ ur@@ an@@ ilev mbara mba er ve kwagh u za hemen yô , ve cii kpiligh ve iyol . Aluer se he@@ e or sha u karen nan sha mbagenev , shin pu@@ un nan sha ci u nan dondo atindi a se we ga , shin se na nan hingir u tôôn ibo ken ishima ér tom u nan gba ikyev ga yô , alaghga ishima ia tsu@@ we nan ker nana seer eren tom , kpa ica ia gba tsô nana v@@ ôr . Aluer se er isholibo man se zung@@ we tsung yô , alaghga tsô kwagh la tese ér nyi ? • Ka akaa a nyi nahan i doo u se nenge sha mi zum u se soo u fan aluer ma iky@@ ondo shin mlu u i er iky@@ ondo shon una doo yôô ? Mba@@ eren tom ken ya u tor mbara maa gb@@ ihi Yes@@ e@@ bel shin inya sha go@@ do@@ b@@ i , any@@ inya a Y@@ e@@ h@@ u man iky@@ e@@ ky@@ e na maa unde sha a na . 31 : 18 ) A@@ tindi ne man atindiakaa agen a yange i kohol a ijiir i môm ve a hingir Tindi u Mose u ikyuryan la cii har sha akaawan a tsôron , a i doo u se suur sha mi yô . Er ter@@ em Ge@@ off@@ re@@ y W@@ illi@@ am@@ s ( 9 ) man ng@@ ôm J@@ an@@ ice ( 10 ) dondo ityesen i tsombor wase ne yô , ve er tom kpoghuloo sha u an@@ ng@@ ôm u kwase K@@ a@@ th@@ ar@@ ine ( 11 ) kua mo ( 12 ) se soo akaawan a Mbakristu . Gbenda u ior ve lu eren h@@ we shi wu@@ h@@ an iyol ken anyom a a sember karen ne kera doo ga kpishi je . ( Ekesodu 24 : 12 - 18 ; 32 : 15 - 17 ) Sha mimi yô , Yosua yange una zua a kwaghwan u injaa man kwaghfan hen Mose u bee iyol hen shighe la je a zua ga ! Lu sha ikyev i nyi i pasen akaa a mimi a c@@ imin laa ? Kpa ve lu a ikyav i tesen ér Paulu er ma kwaghbo ga . • Se fatyô u tesen ieren i nan naagh ken tiônnongo nena ? Se hemba mban a ian i pasen ior loho u dedoo ne sha ci u uma wase wa kper@@ egh kper@@ egh ga . Ka sea hide a iyol ijime sea fa ser se fatyô u eren Aôndo tom sha agee ase tseegh ga yô , kwagh ne a wase se u nan un icivir shi se tese ser se mba eren kwagh sha inja kpaa . Ge@@ or@@ ge , ter u Mic@@ ha@@ el u se vande ôron kwagh na la , yange va hingir u fan ityôkyaa i môm i yange una kaa a Mic@@ ha@@ el ér a̱ kura ikyav nav mbi ini@@ umb@@ ev mb@@ ira ve i vihi un yô . Tom la yange u ngee un yum . ( 1 T@@ es . 1 : 2 , 3 ) Aluer u er msen a anmgbian wou nahan yô , we man un cii ne hemba lun a mnenge u vough sha m@@ ve u u ve nan inya la . Alaghga ga tsô An@@ na , u i ter kwagh na ken I@@ vangeli i Luka la , yange ure kpishi shighe u er nom anyom kar at@@ a@@ ankar@@ ahar tseegh tsô maa nom na shon saa ku kpo@@ o la . Se tese iwuese sha ian i i@@ civirigh i i yer se sha icighan@@ ti u Aôndo la nena ? Sha ci u ka sea pasen kwagh yô , tese ér se na jighjigh ser mkur zu@@ lum shi “ una b@@ unde ga . ” ( H@@ a@@ b . Ikyav mb@@ in wa nyityô kwagh i ia fatyô u d@@ an@@ en se ishima sha a@@ yem a se lu gban la , shi yangen se u eren hanma kwagh u se fatyô u eren sha u kuren a@@ yem shon cii ker . Er se lu keghen iyange i Yehova yô , se wa nen ago@@ yol u va waren sha u henen u lamen “ zwa u wang ” shi ‘ yilan sha iti i Aôndo ’ sha u tseghan iyol yase sha ci na . I@@ sho@@ li@@ bo hingir kwagh u doon ve . 19 : 28 — I@@ jir i a va ôr “ ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar la ” tile sha ityough ki nyi ? M Na Uma Wam Cii sha Tom u Yehova ( B . Ngu nengen hanma kwagh u a lu zan hemen ken hanma tiônnongo u mbahenen nav shin tar nyian cii . Y@@ a u He man Iky@@ ar u He Lo@@ ya ugen pin kwase atindi@@ gh u tan ikyaa ken c@@ ôô@@ ci la ér i gbe nahan a za mkombo u Mbashiada mba Yehova ve@@ e , yô , a kaa ér : “ Ity@@ ôkyaa ngi ga . ” Nahan , Mbashiada mba Yehova gema mlu u an@@ za a ior sha tar@@ aa ? Gadia á wa ve tindi ér : “ Doo nen ayol a en . . . er ne doom ishima nahan . . . U Ô@@ ron Takerada u Ho@@ sea As@@ av - as@@ av Ka sea tagher a mbamzeyol mba ayange ayange yô , atindiakaa a Bibilo a kôôm angahar a ase sha er se er kwagh sha kwaghfan shi se palegh uh@@ ôn mba tar ne yô . Ashighe agen yô , aluer se er nah@@ a@@ la kpa a vihi ga . A@@ pe Se Z@@ ua a I@@ wasen i Be@@ en a I@@ b@@ anave V@@ indi V@@ indi La Is@@ ak@@ a yange na un jighjigh , tsô a ver un doo doo . — Genese 27 : 1 - 29 . Er nan ve Mbayuda mbagen mba ve lu Mbakristu la fatyô u fan er i gbe u vea kera dondo Tindi ga la ga , man kwagh ne gema tese se ér doo u se lu tse@@ vaa ken jijingi sha nyi ? Shighe karen yô , Ru@@ tu maa mar O@@ be@@ di , ter@@ tamen u Tor Davidi . 4 : 12 ; Aer . 17 : 2 , 3 . Nahan ini@@ un@@ kwase i ia tsa a tor yô maa í hingir kwase u tor u sha uiky@@ a je . U or la ma er nahan la yô , a “ yem a ishima i vihin , gadia lu a inyaregh kpishi . ” ( Mat . Davidi kaa ér , wasen ve sha u ve fa ikyuryan na . Lu kwagh u wa ishima u eren je ne . Kpa akaa ahar gema er ken tar u N@@ ig@@ er a yange un u eren nahan yô . Sha shighe u mkur u tom u Yesu shin tar , zum u shighe zu@@ lum u una kpe la , mbaapostoli ‘ undu Un , yevese ’ yem . A@@ g@@ umaior aa a lu iyev her la aa fatyô u lun mbahenen mba Kristu mba mimi je he ? Sha ityôkyaa ne yô , ka sha ishimataver tsung ve ú za sôron ijende you la ken pur@@ usu ye . Apostoli Paulu yange ôr kwagh ter Yesu nahan ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” 7 : ​ 13 , 14 ; 13 : ​ 37 - 39 ) Ken kwa@@ van@@ yom u sha 1@@ 6@@ 00 la , m@@ gem u geman Bibilo shi gb@@ eren i la wase u samber a Ici@@ ghan@@ ruamabera wuee . U tesen ikyav yô , yange i shighe Davidi mkurem ér a lu tor shi a hemen Iserael . Kwagh u timen ken Bibilo ngu a doom ishima kpen kpen , nahan me time sha mpin wou la tsô me va pase u kwagh u a lu yô . ” [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 28 la ] Kanyi or á fatyô u zuan a mi sha ci u naagh ku Yesu ku@@ la ? Bibilo pase kwagh u awambe wang ken gbenda u or u nan ongo imo i Aôndo yô nana venda u yan inyam i í s@@ enge i̱ ga yô . Awa@@ shima u Yehova sha Kwagh u V@@ or u Ity@@ endezwa La Doo u se na jighjigh ser aluer ma gumor er batisema ga yô , Aôndo una kera pine nan kwagh sha aeren a nan gaa ? ( 2 Peteru 2 : 6 - 8 ) Er ônov mba Lo@@ ti mba kasev mbara yange ve vande nan un m@@ sô@@ rom ma h@@ unde cii ve , ve mase zan ér a̱ y@@ av a ve nahan tese je ér ve kpa yange ve fa ér aluer wanger un sha ishi yô , una lumun u yaven a ve ga . Shighe u P@@ ase@@ ka u ken inyom i 32 la z@@ ur@@ um la , ikpelaior dondo Yesu man mbahenen nav ijime , nomso kuma er 5@@ ,000 nahan , i wa kasev man mbayev ker ga . Nahan , ve tese ér ve mba “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . In@@ i@@ ongo i kwaghaôndo igen , i í yer ayol a ve ér Mbakristu la kpa na jighjigh a ityesen i Mba@@ aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la . Ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim gar u Yerusalem gb@@ u@@ lu gb@@ u@@ lu , yem a ior mbagenev uiky@@ angen ken Bab@@ ilon . Mba been kwaghyan yô , hanma or kar a kar yem ken iyou i nan . Shighe u Mbaiserael s@@ ôngo wan@@ iyôngo u P@@ ase@@ ka la , lu u vea ya un vea hembe ku@@ he ga . ( E@@ ks . 12 : 46 ; N@@ um . Shi Bibilo ka takerada u ah@@ ir — ú aluer se tôô i̱ shighe u kwagh a ze se iyol se k@@ usu ashe se gba bu@@ ghun bu@@ ghun i tsô maa se zua a mlumun sha kwagh u a ze se iyol la ker je ga . K@@ ure kure tsô , or u henen iv@@ aan i keren , u lun a gbashima ne fa er una ur@@ ugh kwar a kighir la , shi a̱ lu u ahumbe aa da@@ ase a iv@@ aan la kpa a fa , nahan a gba uwer u henen ga . Kwagh ne tese ér mba kera zough a kwaghyan u una wase ve vea za hemen u taver ken jijingi la gaa ? Mbamaren mbagenev ka ve soo u fan hanma kwagh u wan ve u nan lu hi@@ an a hi@@ a la nan lu eren yô . Ka nyi i doo u se kegh iyol ser i kar se , man ka sha ci u nyi ? Kwase ne kaa ér : “ Saan mo iyol kpishi , er nom@@ om a wasem u y@@ esen wan ne nahan . ” Kpa mbamaren ka vea per tindi u Yehova , vea henen ér ve mba a atô@@ akyaa kpishi a vea lamen a wan ve u i dugh nan ken tiônnongo kera nahan , i lu Yehova nena ? Lu nyi i na ve A@@ sha na jighjigh ér ka Aôndo a ne i nger Bibilo ? “ I@@ ̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen sha er né kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 12 : 2 . Nahan kpa , . . . mayange je mba de ér [ m@@ taver ] u tar ne a̱ vihi ve ivaa ga . ” 3 : 12 , 13 ) Sha nahan yô , doo u hanma shighe yô , se tôvon ayol a ase sha er se fa atô@@ akyaa a a ne ve se lu civir Yehova la yô . A@@ kper@@ an nga ga , yange u umbur mkaanem ma Yesu ma O@@ ri@@ vangeli Luka nger la , ér : “ Zum u né nenge ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa kase Yerusalem á wa atô yô , fa nen je ner , mtim na kuma ve . ” U umbur akaa a yange u er ve u fa Aôndo , un kpa fa u , nahan u kera lu uiky@@ angen ken jijingi ga la kpa ? ( Yakobu 4 : 8 ) Se fatyô u yaren tom a akaa a a ne se sha dooshima ne cii nena ? Er foto u sha peeji 12 la a tese nahan , jijingi u Aôndo una hemen se kpee nena ? 11 : 4 . Man mba ve ven@@ gese yô ve zua a mbam@@ tsera kpishi je . Aluer u tôô ivur i sha 19 man 20 la u kar sha ivur i sha 28 man 29 la yô , ka inj@@ a@@ or i nyi nahan u hen wer Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange lu@@ u ? Shi fa ken ishima wer , Sh@@ ilo ngu suen se kpoghuloo je , un vea Ter na cii vea na ma or@@ ihyom môm — az@@ ô@@ v shin uumace — ian ér ve kar m - ongo u se ungwan kwagh ne i hemba se agee ken inya ga . Ikyav i tesen yô , ken An@@ ti@@ o@@ ki u ken P@@ ish@@ i@@ dia la , Paulu vea Bar@@ n@@ ab@@ a yange ve ôr Mbayuda mba ve lu hendan a ve la kwagh vangertiôr ér : “ Ka ne i gbe u á vande ôron ne kwaghôron u Aôndo kpee je ye . Un u a K@@ om u Hemen J@@ im J@@ im La Yesu yange kure tom na u profeti u a hembe Mose la nena ? Kwagh ne una er nena ? Lu u or la nana za eren tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u Aôndo sha ayange a uma u nan cii . T@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el lu ijiir i ve civir Aôndo her sha ayange la yô . 16 : 14 - 16 ) Shighe u ityav mb@@ in la , a gba u mbacivir Aôndo vea kura ayol a ve sha aka@@ au@@ ma a o@@ s@@ ough ken i@@ am@@ egh ga . “ Aluer ne@@ a y@@ aan kwagh , shin ne@@ a maan kwagh shin ne@@ a eren nyityô kwagh kpaa , eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 10 : 31 . I@@ ca i gbe ga yô , a bugh h@@ unda la te@@ gh@@ elee , za uwegh tsu@@ we magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! Nahan kpa , ior mba ken gar u C@@ u@@ enc@@ a lu a mbampin sha akaa kpishi . Mkaanem ma Aôndo wase se u kaven akaa a a fatyô u vihin ivaa yase yô . ( a ) Kwagh u er Mose man Yeremia la tese se nyi ? * ( Ivur 12 ) M@@ ci@@ em man ka ma ka se cian g@@ ighir g@@ ighir shighe u se hen ér kwaghbo una er se la ga , kpa ka mciem ma ka ma mgbegha se u nan Aôndo icivir shi wan ikyo sha igbenda na la . S@@ ar se kpishi u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban : Er nan ve se lu uma sha t@@ ara ? H@@ I@@ D@@ E TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Ú H@@ EN L@@ A : Se mba a ian i i@@ civirigh kpishi , i timen sha mfe u a dugh hen Yehova , un u a lu I@@ mbor i hanma kwaghfan la ! Yesu taver mbadondon un asema ér ve̱ luun a mlu u vough zum u ve tagher a am@@ een wue wue yô . Aluer doo ú yô , ôr avur a ruamabera a i nger shin heen ne . Yange m za sôr un ac@@ in kpuaa cii mase kpen ye . Aluer ka u se ember mlumun u Aôndo la yô , saa se lu zenden ken iti i Yehova . Se fatyô u lun a vangertiôr ser nyi ia ere ? Gadia ka ken a Na man se lu uma man se t@@ enger shi se tem kpaa ye , er mba@@ du@@ gh@@ un@@ ats@@ am enev mbagenev kpaa ve kaa nahan la er : Se mba tsombor Na je kpaa . ” — Aerenakaa 17 : 25 , 28 . Er Noa lu a akaa kpishi a yange gba u una er sha u civir Aôndo nahan kpa , “ a er sha mi je . ” S@@ aa or a tsegha iyol i nan sha ci u Yehova shi nana tese ikyav i iyol@@ tseghan shon ken igbar sha u eren batisema ve nana ya ikyar vea Aôndo ye . Anmgbian ne vea kwase na kua mbagenev kpishi yange ve hungur a a@@ ah@@ e ne , ve za a za hemen u civir Yehova . Yehova wa se ikyo asange asange . Nahan ior mban ta cia ér kwagh eren or , tsô ve mough ve undu uya vev man ikp@@ en@@ ga ve kua anmgbianev vev man hanma kwagh u ve lu a mi cii ve yem ken tar ugen sha u vea za ker inyaregh yô . Kpa Tor Mesiya yô una tema tor ken gar la shin ma ijiir igen shin tar kpaa je ga . I@@ sho@@ li@@ bo man ku , akaa a a sh@@ ile sha uumace inja er ka bo@@ lo@@ go u tagher or i@@ ôôn ne cii aa kera lu ga . Yehova una va tim mbaihyomov nav mba ve vende u civir un a ishima i môm la , nahan kwagh ne tese ér Yehova soo ér mbacivir un ve civir un a ishima i môm . — Ekesodu 20 : 5 . A@@ jiir a sha In@@ tan@@ et a wasen mbau@@ kwa@@ av ér ve zua a kasev shin noov mba vea vôso ngee ayange ne kpishi . ( Mat . 26 : 17 - 19 ) Shighe u ve ya P@@ ase@@ ka ve u masetyô la , Yesu ver iniongo i he i lu u mbadondon un vea za hemen u eren hanma inyom yô . I yila i ér Kwagh@@ yan u Umbur Ter . Yange ve er tom ne kpoghuloo je yô , akuraior a kase Yuda la cii hii u cian Yehova . ( 2 K@@ ron . Ôr kwagh u a tese ér ieren i mimi ka i ur@@ ugh ior i va ve ken mimi yô . Ngeren u a dondo ne una tese ú gbenda u ú er kwagh ne yô . Aluer se mba gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo hanma iyange yô , mbamsen asev vea hemba kô@@ r@@ ough . Gbenda u or eren iyua sha ishima i nan ne ngu sha inja shi ka u wase u he@@ gh@@ em mba ibanave ikyav , amba er Gen@@ iv@@ al u i vande t@@ eren kwagh na sha heen ne nahan . Nahan sea lu ken nyi mlu kpa , se tese iwuese sha ian i i@@ civirigh i se lu a mi i civir Aôndo la . ▪ Kwagh u una wase yô : H@@ ide taver nen dooshima wen la . Bibilo ôr kwagh u iv@@ es@@ egh ér : “ Or ka nan undu ter u nan kua ngô u nan , nan var ken kwase u nan , ve hingir iy@@ ô@@ gh i môm . ” Aluer awashima u ijende you shon ka u iji@@ mba@@ gh shin u p@@ il@@ agh shin ka u k@@ enden isharen i gban m@@ à@@ n mci@@ mb@@ im tsô kua ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough shin ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i Bibilo i vende cii yô , ka “ ab@@ u@@ me@@ aior , ” a ka a eren kwagh inja er Yehova ngu ga la je ú lu zenden a ve ye . — Pasalmi 14 : 1 . ( Mbaromanu 5 : 3 - 5 ; 2 Timoteu 4 : 7 , 8 ; Yakobu 1 : 3 , 4 , 12 ) D@@ ugh ishimataver kera yô , se fatyô u zuan a uma u tsôron ga . — Mbaromanu 2 : 6 , 7 ; Mbaheberu 10 : 36 . Sha kpôô yô , Satan ka “ be@@ gha u tan k@@ ume . ” Sha kwagh u Ruamabera a kaa yô , or a fatyô u kaven “ m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la . ” 6 : 44 ) Nahan hegen yô , gba u se seer timen sha mbampin uhar , ve yô ka : I na mô wase ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron la sha ci u tom u dedoo u se eren yôô ? Akaa agen a vihin hemban ang@@ an kpa aa er . Er i vande pasen ken ngeren u a kar la nahan , ka sha icighan jijingi i veren ve ye , sha u zuan sha atindiakaa a Ruamabera la . 20 : 7 ) T@@ egh te@@ gh tsô , mba ken Kwagh@@ aôndo u Mbayuda de u yilan sha iti i Aôndo . Ken ayange 1@@ 12 tseegh , H@@ ag@@ ai pase ior il@@ yo@@ ho i kôron ken ishima iny@@ iin . A@@ K@@ A@@ A@@ Ô@@ R@@ O@@ N A A L@@ U SH@@ I@@ N H@@ E@@ EN N@@ E KA A M@@ I@@ M@@ I SH@@ I@@ N KA U@@ KW@@ AG@@ H@@ H@@ I@@ R@@ I ? ( Yes . 55 : 11 ) Shin er Adam man Ifa hingir uumace mba lun a m@@ yen ave ave nahan kpa , Yehova de ér ve mar ônov mba una va yima ve ken hemen yô . Nahan ve uhar cii , ka ve eren kwagh u una wase ikyar ve ia doo yô . Yesu yange pase or@@ sur@@ un@@ shima shon shi pase er una wase mbahenen nav yô . Ikyav i tesen yô , hen ase sha kwagh u a@@ wen a ken tar u Iserael u tsuaa la . Mba@@ shi@@ ria mba za te ityav sha Iserael yô , Ba@@ a@@ sha maa de u maan gir@@ gar u R@@ a@@ ma . — 2 K@@ ron . Nenge aluer kwagh ngu u ú fatyô u du@@ ghun shin pan@@ den u eren sha er u seer shighe u ôron shin henen Bibilo yô . — Mbaefese 5 : 15 , 16 . Kwagh u Ú Ts@@ ough W@@ er U Er La ( 1 Yohane 5 : 3 ) M@@ saanyol u a lu ken ikyar yase vea Aôndo la ngu a seer a seer man ka i saan se iyol ser ngu tesen se sha dooshima man ngu a tsaha se ape i doo u ts@@ ahan se la . — Duteronomi 8 : 5 . M fa mer mimi je a soo u wasen mo . ” N@@ A@@ O@@ M@@ I H@@ I@@ NG@@ I@@ R “ A@@ V@@ E K@@ I@@ V@@ A K@@ I@@ V@@ A ” Yehova na se akaa a hange hange a a wase se ve se za hemen u nan jighjigh her dông yô . Zum u i l@@ aha Un kpaa mayange A or iyev sha m@@ l@@ aha la ga , er A ya ican kpaa A ta h@@ wa ga , kpa A gema A wa sha ik@@ ev i Un u A er ijir sha mimi la . ” Akaa ngee . U soo u lun er Samuel nahan , zum u ú vese kpa ? Kpa , Yesu yange zenden nena ? Se er nan ve se hemba asaren ase a iyol@@ ough@@ o ? I kera lumun ve u nyôron hen ya wase sha won ga . Er se ngohol akaa kpishi hen Aôndo ne , se mba a iwuese kpishi ! Se mba se lu uma nyian kpa se fa kwagh u “ iyange la man shighe ” u iji@@ r@@ ôron i Yehova ia va sha bo@@ tar u hegen ne ga . 2 : 15 - 17 ) Lu u vea er nahan keng ve vea fatyô u kuren awashima u Aôndo lu a mi ve gba ve la ye . A@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe ( Dooshima ) ngu a wase or nan hemba ihyom i i lu hen atô u nan a orgen yô , nahan i lu kwagh u mayange je nana gema atindiakaa a vough nana ta ken ijime , nana ker iyev i or@@ on ga . ” * ( 2 Peteru 3 : 13 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Ken tar u he u Ne@@ hem@@ ia una zua a ian i lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar la , una kav ér , mimi je , Yehova umbur un shi a ver un doo doo kpaa . U tesen ikyav yô , ngô u soon mbayev nan hembe nengen sha wan u kiriki , sha ci u ka er wanye nan lu cuku la je ka i gba u or@@ maren nana hemba nengen sha a nan cii ye . Se fatyô u hingir ak@@ ar a Yehova . Yange tindi Yesu ér a va tese se Bibilo . Ka ve nyôr or iyol er hiin nahan . W@@ ea soo u seer fan kwagh u Bibilo i er sha kwagh u mnder u shin ku yô , ôr ityough 7 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? U fa kwagh u ú ôr a ve jighilii gaa ? Er nan ve Iserael ver ato ga ? Kristu yange yaren tom a tahav nav sha u seer ior ikyav mbi y@@ uh@@ wan tsung , er Mbaf@@ ar@@ ishi mba ci@@ gh@@ ir asema mba sha ayange a na la eren nahan ga . ( Mat . Sha ci u kwagh u dedoo u Yehova a lu eren ne yô , ngu doo un kpishi u keghen shighe u a va tsegha iti na shi a kende a m@@ tem@@ tor na sha ve mbacivir un sha jighjigh cii vea zua a averen la . ( Ps . Gba u se ungwan imo i Aôndo shi se eren kwagh u se tsegh zwa la ve , se zua a mtsera ken uityendezwa nav mba shon ye . Aluer hanma shighe yô se mba eren kwagh u a kaha kposo a kwagh u icighan jijingi a tese yô , se lu vihin un ishima kua Yehova u a lu I@@ mbor i jijingi shon la kpaa . Lu Yehova mar ikyurior i Iserael man Yuda ye . Shin er se lu Mbashiada mba Yehova mba tse@@ en asema nahan kpa , ashighe agen “ mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol ” sha ishigh ki Aôndo ka ve ‘ seen se ib@@ um@@ egh . ’ Zum u kwagh ne una er yô , a lu “ akaa a a fetyô u t@@ enger ga la ” tseegh aa lu her ye . Hanma Or Lu Pas@@ en Kwagh Ashighe kpishi se ungwan kwagh u gar ne , sha ci u lu ijiir i í na anmgbian wam u kwase C@@ ar@@ me@@ la vea nom na M@@ er@@ l@@ in H@@ ar@@ t@@ z@@ l@@ er ér ve za er tom u m@@ ishen her yô . Ka nyi kwagh i due tseer tseer ken u@@ ivande mba Yesu eren laa , man ve tese nyi ? ( Yakobu 1 : 17 ) Aluer se mba eren nahan hanma shighe yô , se za hemen u lun a ishima i wuese kwagh shi se zua a mk@@ om kpaa . — Mbafilipi 4 : 6 , 7 . Er se lu ken tar ne yô , doo u se dondo ikyav i Yesu la . N@@ im@@ ro@@ di yange hemen gar u Ba@@ bel kua ag@@ ar agen hen atô u if@@ i u T@@ ig@@ er@@ ishi man if@@ i u U@@ fer@@ ati la . ( Gen . Mba za nyer hen af@@ o yô , hu@@ an k@@ wen@@ g . Er saan mo iyol kpishi yô , m pine un ape Mbashiada kohol yô . 28 : 9 ) Davidi yange soo ér wan na Solomon a na Aôndo jighjigh tseegh tsô ga , kpa soo ér a fa er kwagh u ior mba Yehova a gbe Un ishima tsung yô . Shighe u nenge a msaanyol u up@@ ania kpishi mba ve mough ica ve va ken tar na u va pasen loho u dedoo yô , a haa m@@ liam a ashe . Ve fa ér “ ve mba ior i tar ne ga ” di vough er Yesu Kristu , Or@@ hemen ve kpa lu or u tar ne ga nahan . Shighe kar yô , K@@ rist@@ in zua a mba ve y@@ amen kwagh hen a na n@@ du@@ ur@@ u@@ u yô . Sha nahan yô , se kpa se fatyô u ôron kwagh i@@ er i Paulu nahan ser : “ M wa uma wam ikyo ga , ng@@ um er ka ma kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga , sha u me kure zende wam man tom u m ngohol hen Ter la kpaa , ka u me pase Loho u Dedoo u sha mhôônom ma Aôndo la . ” Nahan kpa , doo u se kure ikyaa ser , ishember i “ paradi@@ so u ken jijingi ” la ngi kwagh môm a ishember i “ tempel u ken jijingi ” la ga . Al@@ m@@ as@@ i / K . C@@ ôô@@ ci yase ngi a na se imba iwasen ne ga . ’ Aluer se tôô akaa a mbagen ke ’ a ve yange ve nger la se kar sha akaa shon a mbagenev di kpaa yange ve nger la yô , se hemba nengen tsembelee er yange akaa kpishi lu zan hemen la vindi vindi . Hen ase a ishima you tsô u nenge er ishima yange ia pe@@ ver mbaapostoli mban sh@@ imi zum u Yesu va va ôr kwagh a ve la yô ! • u lu a ishimat@@ seen sha tom u pasen kwagh shi tesen ior la nena ? Sha mimi yô , aluer se mba henen kwagh nahan yô , se mba kaan ser , er or nan he@@ e do , nan ye ze@@ ge iny@@ ar yô , maa tese ér do u ha@@ an ka tom u dedoo u eren zuan a inyaregh shinii ? Ka sha nyi gbenda icighan jijingi ka a ver mbat@@ am@@ ene ? Nahan a due a mhen ér nyi ? U fatyô u hiin iliam a or@@ ya u hen haregh wou la sha u kaan a nan wer : “ M va heen mer me va su@@ r u ishima . Nyian kpa , gbenda u Aôndo a er ijir la kaha ga . Nenge ikyav sha Yosev , wan u Yakob . Un hii u pasen kwaghaôndo imôngo vea Mbashiada mba Yehova , kera kpaa . Kpa Yesu yô gema ver ikyav i vough sha u ungwan imo i un u a lu Ity@@ ough nagh la . Habak@@ u nenge a mba eren kwaghaôndo u aiegh mb@@ à l@@ ahan Aôndo ken mpase u sha mnenge . Kpa ku@@ le ku@@ le tsô , mciem mara kera va lu ken a mo ga . U eren sha gb@@ end@@ atesen u Bibilo la ngu a na se vangertiôr ser se mba eren sha ishima i Or@@ gban wase . J@@ as@@ s@@ a kaa ér : “ Kpa sha shighe u al@@ ev sha c@@ in@@ ka@@ fa lu nôngon u duen se ishima la , mba se lu tesen ve Bibilo la hii u nan se um@@ ang@@ oo man mba@@ a@@ y@@ ab@@ a man mba@@ mb@@ u@@ ee kua ab@@ a a alu@@ m ! ” ( Ôr Pasalmi 1@@ 45 : 18 ; Yesaia 30 : 18 , 19 . ) Ken masejime yô , anmgbian ne va due ken ieren i i lu vihin mlu na vea Yehova ne kera . 16 Kp@@ orom hen Aôndo — Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh Doo Yehova Ishima • Yesu yange tese ishima i keghen kwagh nena ? Ashighe kpishi kwase wam a kaa ér , “ Anmgbianev mba nomso man mba kasev mban wasem u fan er mimi je i lu u or a lu a akaa kpishi keng ve nana nôngo a uma ga yô . ” Kanyi imba mhen nahan ia wase se u lun a inja i wang - na ? ( Yakobu 2 : 23 ) Aluer se mba nôngon u eren ishima i Aôndo yô , se kpa se hingir ak@@ ar a Aôndo . 20 Kp@@ orom hen Aôndo ​ —⁠ Dooshima u V@@ esen u Aôndo a Tese Se La Er nan ve ufoto mba iji@@ mba@@ gh ve hembe lun kwaghbo sha ci u mba@@ ye@@ ve , man aluer ve nenge yô , kanyi ia due k@@ ere ? A@@ pe se fetyô yô , ka se yar tom a igbenda i se lu a mi yô , se ta mbagenev iwanger sha kwagh u tom wase ne . P@@ R@@ A@@ K@@ A@@ S@@ H S@@ I@@ NG@@ H / A@@ F@@ P / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages G@@ uda yô , za nen hen mb@@ ate@@ en , za yam nen ma en@@ em . ” ( Yohane 10 : 16 ) Er se lu er ikyav mbi iny@@ aav mbi taver ga nahan kpa , Yehova una na se agee a se er tom u pasen kwagh ne se kure u doo doo , shin aluer ior mough ah@@ endan a vese je kpaa . “ Wan u M@@ ôm M@@ ôm ” ( Pasalmi 1@@ 39 : 1 - 4 ) Nahan kpa , Davidi lu kav er uumace ve lu a ian i eren kwagh sha asema ve yô — Aôndo na se tahav mbu tsuan ser se ungwa imo na shin se hemba un ato . • M@@ zough u i yer ér N@@ ational C@@ enter on El@@ der A@@ bu@@ se , la ker ah@@ ab@@ a ér : “ Mba@@ beenyol mba ken tar u Amerika mba kuman er m@@ iliôn môm shin uhar nahan , mba ve lu anyom 65 shin i hembe nahan ya ican kpen kpen sha ikyev i mba ve nengen sha ve la . ” Sha vegher ne yô , u zua a mpase u vough ken takerada u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k ​ —⁠ An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u sha 2 la , ityough ki sha 38 ki ki lu a itinekwagh ér “ What Will I Do With My Li@@ fe ? ” ( Mbaromanu 9 : ​ 22 - 24 ) Yesu pase ér Yehova yange na ian , kpa lu hi@@ la tsô , ér Mbaiserael ve nyôr iyol ken aeren a sha kwagh u iv@@ aagh a yange doo ga yô ; yange i̱ “ gba lumun tsô ” ér ve eren akaa ne sha ci u “ mci@@ gh@@ ir u asema ” a ve la . ​ —⁠ Mateu 19 : 8 ; Anzaakaa 4 :⁠ 18 . 7 : 9 - 17 ) Ken inyom i 19@@ 42 , shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la di , Anmgbian Na@@ than H . Cii man u wase mbayev ou u soon Aôndo yô , gba u ú hii tesen ve wer we iyol you kpa Aôndo doo ú ishima . Yehova yange n@@ aregh uwegh nagh sha ior mba ken Yuda man Yerusalem . Sha nahan yô , á na C@@ am@@ il@@ le iky@@ ondo man ak@@ ô@@ v sha er una lu a kwagh u wu@@ h@@ an iyol tsembelee zum u una hii zan mkombo ken Iyou i Tartor yô . ( Aerenakaa 2 : 34 ) Yehova yange na ior mban icighan jijingi na , ve er akaa a kpilighyol , kpa kera tsua ve ér ve yem ve za lu sha ga . Apostoli Paulu yange kaa a Mbakristu mba ken T@@ esalonika la ér : “ Se ayol a ase kpaa se mba tan ihy@@ agh [ a ] ven ken iniongo i Kristu i Aôndo sha ishima yen i wan man jighjigh wen u nan ken mbam@@ te@@ v mba i lu tôvon ne a atsan man atsan a ne lu taver ishima sha mi la cii . ” ( 2 T@@ es . Tom u Mar@@ ian@@ a u he ne hemba nan un m@@ saan@@ yo@@ loo ? ( Ôr Aerenakaa 27 : 22 - 24 . ) Yange fatyô u kaven er i hii ve Aôndo u zungwen mhôônom una na mbaaferev ican sha u gb@@ ih@@ in ve ken usu ér ve hi@@ a ga . I@@ c@@ aver magaz@@ in yange wase tsombor ugen u̱ fan Yehova nena ? ( Daniel 2 : 44 ) Loho u se pasen ne u kua iji@@ r@@ ôron kpaa , man ngu t@@ enger akuraior . Yesu iyol na kaa ér : “ Ka awambe A@@ m a i@@ kur@@ yan i he je ne , a i he@@ e a sha ci u ior kpishi ” yô . ( Mbaromanu 14 : 12 ) Er se vande nengen nahan , Yehova soo wener hanma or u civir un yô nana za hemen u lun a jighjigh u nan her ken hanma mlu u nan lu ker cii . Ka se var a Yehova sha u ungwan imo i Mkaanem nam ma ashighe kpishi ka ma kaha a kwaghfan u uumace la . Bibilo kaa ér : “ K@@ asev mba fan e@@ ev cii kpaa ve ta mo@@ u sha ave ve . ” ( Pasalmi 9@@ 7 : 10 ) Aluer Aôndo doo se ishima yô , mba@@ wan@@ ndor a vese kpa vea doo se ishima , man ka kwagh u se time sha mi ken ngeren u a dondo sha ng@@ un je la . Nahan hen icin i môm tseegh , Satan er Yobu atsan atô kposo kposo . I@@ y@@ ôngo yange ia nyôron ken ity@@ ôr shin ia duen kpa , nan ôron i sha gb@@ ough ku nan ‘ hur@@ en ’ i a mi la . ( L@@ ev . 20 : 21 , 22 . Kwagh u í s@@ enge ér ka M@@ civir u sha inja i Kristu la kera lu a icivir sha ishigh ki ior t@@ ati@@ v ga cii . 9 : 1 , 2 ; 22 : 3 ; 26 : 10 ; G@@ al . 1 : 13 , 14 ) Nahan kpa , va fe ér Yehova venda ikyurior i Mbayuda yô , uma na jimin cii gema . I@@ ca i gba ga maa Mbashiada iorov uhar va her a na , maa ve hii u henen Bibilo a na . Een , gadia una “ gema tartor Una na Aôndo Ter . ” — Ôr 1 Mbakorinte 15 : 24 - 28 . ( Anzaakaa 2 : 1 - 6 ) Ka sea nenge er ior ve lu zuan a mfe u Yehova Aôndo shi ve lu eren sha mi nahan , i saan se iyol je i zua ga ! 27 : 11 ) ‘ Yange a lu Satan di ken ishima nena ? ’ Ka a̱ kaa a mbayev makeranta mbagen ér : “ T@@ ôô kwagh la za ta kera ” shin “ K@@ ile kwagh la sha ” yô , ve tôô ér ka m@@ tsaha je i lu nan ve ye . Se er nan ve se lu a jighjigh u nan taveraa , shi se de ser Satan a na se yina ishima ga ? ( Yesaia 9 : 6 , 7 ) Shighe u Tartor ua lu hemen la , uumace umiliôn umiliôn kua mba a hide a nder ve shin ku la cii vea zua a ian i yan dyako u tar ne . — Yohane 5 : 28 , 29 ; Aerenakaa 24 : 15 . Yosua u kar tile sha ityough ki Mose la kpa yange nenge akaa a kpilighyol a Yehova er ken Igipiti kua ken deser@@ ti la . Er nan ve i hembe lun hange hange hegen cii u eren msen ser i̱ yima se sha ikyev i or@@ if@@ ere ? Paulu shi kaa a vese ér se yar tom a “ tahav mbu mhen ” wase sha er se “ kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” Yesu kaa ér : “ I er iyange i me@@ men sha ci u or . ” Or@@ gen u taver ishima , u lu ken ‘ nongo u Yehova dugh sha ci u iti na ’ sha ayange a mbaapostoli yô , lu apostoli Paulu . Alaghga S@@ an@@ b@@ al@@ ati soo ér ior ve fa akaa a un we Ne@@ hem@@ ia iyol ken washika u a nger a tindi a mi i@@ vegher la . Yange ior naan ini@@ av mb@@ ira sha er Yehova una lumun ve yô , shi mb@@ igen kpishi lu sha u nan i@@ w@@ om sha asorabo . ( Mateu 19 : 3 , 9 ) Mbayuda kpishi na jighjigh ér aluer nom pav a kwase u nan za er ugen yô , ka idya ga , kpa kwase nana er nahan yô , ka idya ! Ikyav i perapera yô ka u eren kwagh u vough sha ishigh ki Aôndo — inja na yô ka u eren sha atindi a na . Ka nyi i wasen Mbakristu mba mimi u tagher van@@ ger a kwaghbo ken ityar i i ci@@ r tom u pasen kwagh u Tartor laa , man mba hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo nena ? Sha kpôô yô , “ mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ” ken a@@ vese ga . — Mbaheberu 4 : 12 . Yehova ur@@ ugh hanma or u civir un cii nyôr a nan ken mlu u dedoo vea na . Shi yange m zua a agee sha u zan mbamkombo . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 6 , 46 Aluer i wa u ken pur@@ usu sha ci u kwagh u perapera man u kera fatyô u kohol imôngo a mbananjighjigh a we ga kpa , kundu ishima kegh zu@@ lee shighe u Aôndo una va na ian u due la . Ka h@@ an yange m zua a t@@ ah@@ av@@ a ? Yobu to@@ gh@@ or iyol ér : “ Ma m lu er sha iwer i tsuaa la ” nahan . Bibilo kaa ér : “ Kwase la nenge er kon la u doo u yan , man shi er u doo ashe kpaa , man u lu kwagh u s@@ aren sha u nan or kwaghfan yô , a z@@ ôr atam a u , a ya , shi a na nom na , u lu vea na la , un kpaa ya je . ” Cii ve Paulu , u i wu@@ he un ken Roma sha kwa har la , a pine ityakerada i soo ér i tindi un a mi la yô , a nger wener : “ M nôngo ityav mbi dedoo ve . M kure a@@ yem am vough . . . Er Yehova a doo se ishima yô , kwagh ne mgbegha se u tseghan ayol a ase sha ci na . Ngu a tôv ve , nahan a fa kwagh ve asange asange . Yesu yange yila mba ve lu ken zege@@ ikpelaior la ér ka “ iyôngo igen . ” ( Yoh . Ken inyom i 19@@ 5@@ 1 la , i na un tom u lun ashe a bran@@ ci u ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia la . Kwagh M@@ ôm He@@ mba u Y@@ an I@@ j@@ ende a Aôndo Ga 7 W@@ u@@ ese Mose U V@@ esen la 1 , 2 . ( a ) Ior kpishi nenge ér ka unô ior nahan a fatyô u kaan ér ve za iky@@ ura ? Lu iorov mba kuman er 40 nahan Aôndo mgbegha ve ve nger Bibilo ye . T@@ ime sha akaa a yange er or@@ perapera Yobu ken uma la . Bibilo ôr ér yange í gber K@@ ain ma ikyav iyol sha ma gbenda ga . Yesu shi kaa a ikpelaior ér : “ Nenge ase , i undu ya [ wen ] , hingir ice . ” Ka hanma shighe Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara yange ve ‘ me@@ er m@@ ny@@ a@@ ma ’ man lu sha ci u nyi ? T@@ ime ase sha mkaanem ma Yesu man ne , ma kaa ér : “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” ( 1 Mbakorinte 11 : 20 ) Ka i yila iniongo ne kpaa ér M - umbur , gadia Yesu wa mbadondon nav tindi ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” A@@ ip@@ or 26 , 20@@ 10 – Me@@ i 2 , 20@@ 10 Er i mase shin kpuaa u se kure a@@ yem ne nahan , a lu kwagh u kunya kpishi , aluer se de akaa a a lu hange hange ga la y@@ uh@@ wa se ikyav , se kera fatyô u yevese ga yô ! A@@ me@@ en aa na jighjigh wase u nan una hemba taver shi se hemba kporom hen Aôndo nena ? Yesu yange er a iyol na i sha ikyav la sha dooshima nena ? ( 1 Tim . 6 : 11 ) Aluer se mba ishima legh legh yô , se tese ieren ne sha u eren ishima i Yehova shi ngohol kwaghwan na kpaa . K@@ era kpa , Bibilo kaa ér “ Aôndo yô , mayange ma or ngu a nenge a Na ga . ” Á tese se ér or ka nan kar a ishima i nan ve nan er erdoo ye , mba kighir a kighir or ér nana̱ er erdoo ga , or ka nan er un sha ci u nan soo u eren nahan . Umbur wer ior mba u tin@@ d@@ in ve a il@@ yo@@ ho la kpa , mba ze sha In@@ tan@@ et , nahan ve kpa vea fatyô u keren akaa a ve soo la ayol a ve a iwasen you shio . ( 2 Mbakorinte 12 : 9 , 10 ) Akaa a yange tser Paulu la na yô , a ôr kwagh vangertiôr ér : “ M ngu ôron nahan ka sha ci u ibanave ga . 3 : 16 ; G@@ al . Aluer ka nahan yô , kwaghôron wase shin gbenda u se er kwagh a ior la ua na ve ishim@@ avi@@ h@@ in . U tesen ikyav yô , de se bugh se hide ken ijime da@@ al@@ aa . ( Ôr 1 Timoteu 1 : ​ 3 , 4 . ) 17 : 15 - 17 ) Shi tesen nen ve kwagh u una kôr ve ken ishima yô . Yesu ôr kwagh u mlu na , wener : “ M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga . ” ( Marku 4 : 19 ) I@@ ny@@ aregh ka kwagh u ic@@ u@@ ghu@@ gh nena ? Shi kôr kwagh u ú er la saa a mi , a de hungur we ga . Nahan m hen a ishima yam mer yange ma m er kwagh nahan ga . ” Tsô Yesu fe mhen ve u shami ga la yô , maa a gba ôron ve akaa a mimi a ken jijingi a aa wase ve vea kôôm mhen ve la yô . Kpa ka “ aeren a di@@ abolo ” la a ve a ku ye . ( 1 Yoh . 3 : 8 ; Rom . Sha iwasen ve yô , se fatyô u ‘ tilen her , nengen m@@ yem u TER Una yima ’ se yô . — Ekesodu 14 : 13 . Saulu u i yilan un kpaa ér Paulu la seer vesen ken jijingi . ( Aer . 12 : 20 ; Yes . 42 : 3 ) Shighe u Yesu lu shin tar la mhôônom kôron un a mba@@ ats@@ anev . Ter u Joh@@ n@@ n@@ y , iti na ér O@@ t@@ to , yange hingir Orshiada u Yehova shighe u lu or@@ vesen u nengen sha b@@ an@@ ke ugen hen gar u W@@ al@@ n@@ ut , hen kpen@@ tar u I@@ o@@ wa yô . Nahan kpa , mbam@@ kighir lu a ve ityô her . Sha shighe u i lu ngeren pasalmi la yô , zwa su@@ sen yange lu ikyav i tesen ér or nan ngu ijende you , shi lu ikyav i tesen ér ú ngohol or@@ van@@ nya ken ya wou kpaa . Kwase u ken tar u Amerika u i yer un ér J@@ en@@ n@@ ifer yô kaa ér : “ Ka wea nôngon kpoghuloo wer u lu vea Yehova kôôsôô yô , iniôngon you la i saa gbilin ga . Nahan Yehova una er nyi sha imb@@ wase i Satan kaa un ken sule u E@@ den la ? Mayange una va u ah@@ enge ga . ” Yehova yange haa mbacivir un mba mimi mbara icighan jijingi na . Hanma a@@ kwa@@ ti lu a ngeren sha mi kposo , u tesen kwagh u a eren a iyua i i lu sh@@ imi la yô , shi yange a zua a inyaregh shin ma a@@ kwa@@ ti yô , i ver ki sha ci u eren kwagh u i nger sha a@@ kwa@@ ti la tseegh . U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba F@@ il@@ it@@ ia Aôndo ver ieren i m@@ ge@@ m@@ shima i mbacivir un mba i shigh ve mkurem la doo doo ken inyom i 19@@ 19 la shi na ve m@@ seer kpaa . Ikyav i kwagh ne yô , a gba u mfe u se fe atesen a hiihii a Bibilo la tseegh yô una kuma se ga , shin mfe u fan mimi c@@ ing la shin mfe u kpuaa la kpaa ga . “ M@@ lu wase . . . lu wang man perapera man a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga . ” — 1 T@@ E@@ S . Kpa ikyav mbi eren t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el a mi lu ga , nahan i yôô ér Mbaiserael ve na iyua . T@@ an@@ ya , anmgbian u kwase ugen u a lu anyom 19 yô , kaa ér : “ An@@ umbe a eren doom kpishi . Z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa u ve na la tseegh kpa , aluer i gema ken inyaregh ki ainge yô , hemba inyaregh ki kuman u@@ do@@ la b@@ iliôn deri môm ! ( 2 Mbakorinte 3 : 5 , 6 ) Ka nahan ve i ne ve tom u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” shi ‘ geman akuraior cii ér a̱ hingir mbahenen ’ ye . I@@ kp@@ elaior i i va ku yaren la hen ér , ngu zan u za nengen u@@ war , tsô ve dondo un ityô . As@@ ande a mba i shigh ve mkurem la soo kwagh u ak@@ ar a ve ne , shi saan ve iyol u fan ér Yehova , u a lu Ter u Or@@ kwa@@ se@@ he la na mba ve lu iyôngo igen la ian i ve kpa ember sha iv@@ a@@ a@@ zuan i Wan@@ iyôngo i sha tartor u sha la . Maa a un@@ du@@ m a yem kwagh na . Aluer se time sha mkaanem ma Paulu man vighe vighe yô , se nenge ser akaa a Paulu a ter a la kpishi aa fatyô u vihin ivaa ku@@ aa je . Nahan kpa , aluer i gema i kaa a vese ér se er ma tom u se soo u ga di ye ? Mkaanem ma Yesu man i nger ken Mateu 22 : 30 la tese ér mba vese kasev sha ga , shi mba yaven a kwase sha kpaa ga . 9@@ 40 ․ ․ ( Mateu 9 : 12 ) Shi doo u ú ver ishima sha iyol you kpaa . • Hii nan ishimataver i lu kwagh u injaa y@@ um@@ u ? ( Mbafilipi 2 : 4 ) Gbenda môm u mbakur@@ an ve hembe fan hanma or ken tiônnongo yô ka u duen kwaghpasen a nan . Mayange se fatyô u yôôn loho u iji@@ r@@ ôron i Ter wase u sha la ga , saa “ Jijingi u TER ” una lu sha a@@ vese . Inja i kwaghwan u Paulu a we se ér se ver ishima sha kwagh u doon ishima la yô , ka u se ver ishima sha akaa a a lu sha ishima i mbagenev shi ve lumun a mi , a a taver se ishima u lun a dooshima yô , a kaha kposo a akaa a a ve a ihyom i kôron shin ishim@@ avi@@ h@@ in man any@@ im@@ an@@ akaa la . Nahan kpa , kwagh ka a̱ hemba gban mbamaren mba ve lu a kwaghfan man dooshima la sha mtsera u una due ken tsaha shon la , i̱ de lu ishim@@ avi@@ h@@ in i wan ve la ga . Een , kpa vea er nahan vough a m@@ shi shio ga . M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér New S@@ ci@@ enti@@ st la kaa ér ken inyom i 200@@ 7 la i zua orgen ken tar u Y@@ uro@@ pa a h@@ ough@@ b@@ ar u “ venda u been shin er i na un hanma ici@@ gh ki h@@ ough@@ b@@ ar ki se fe cii nahan kpaa . ” Ter Yesu Kristu kaa ér : “ Nenge , M ngu van er or@@ mbai@@ v nahan . ( Anz . 2 : 4 , 5 ) Sha uhar yô , gba u se nenge er mfe la a zough sha kwagh u se vande fan la , man iwasen i se ayol ase se zua a mi ker la kpaa . Nyian kpa , sar un u uumace mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a na la ve h@@ ime a na . I@@ ti You Ng@@ i a Inja Mbagenev kpishi ken a ve , i kure ve ijir ér ve tsa ken pur@@ usu zan zan ve kar kpen . Nahan se dondo nen kwaghwan u Paulu ne , se eren nen msen hanma shighe cii , gadia una wase se se hendan a Satan man az@@ ô@@ v a na . De K@@ aren Iyol You sha Mbagenev Ga Mbamaren ka vea taver mbayev asema ér ve er tom u pasen kwagh hanma shighe nahan , ka averen a nyi ka ve zua a mi ? Gadia Bibilo i V@@ al@@ ent@@ ina mase nengen a mi yô , lu Bibilo i anmgbian u yange pase un kwagh ken inyom i 19@@ 45 la ! Nahan kpa , ve ngohol iyua ne a iwuese tsung . 42 : ​ 5 , 11 ; 43 :⁠ 5 . Yange i doo se u sôron iniongo i lun ica la kpishi . Anmgbianev yange ve ngohol se doo doo , shi ve lu a akaa kpishi a i gba u se nenge sha mi yô . T@@ aver kpishi u maan dooshima ken tar u h@@ ua a du@@ mbur ker yum ne Ka ken mlu u nyi nahan Mbakristu mba tsuaa mbara lu k@@ er@@ egh@@ e ? Me@@ g@@ an : M su@@ gh u . Aluer or u se civir Aôndo a nan imôngo tôô se tom yô , doo u se ya mtsera sha a nan ga , kpa se hemba eren nan tom a ishima i môm a or u ken tar . ( Ef . 6 :⁠ 4 ) Nahan u we henen Bibilo a tsombor wou la ka kwagh u hange hange . Kpa , hii shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i la je , Yehova ver “ ikyurior ” i he shin tar , ka Iserael u ken jijingi u a lu “ nongo . . . sha ci u iti Na ” je la . Mar@@ ta gema kaa a na ér : “ M fa , una nder sha mnder u sha iyange i masetyô la . ” Aluer se nenge a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ken vese yô , se nôngo se dugh i ken a vese kera , ‘ shi se kuran mzough u ken Jijingi sha mk@@ ange u bem . ’ ( Ef . ( Mateu 28 : 18 - 20 ) Mkaanem ma Yesu kaa a “ wanakiriki ” ne , inja na yô , lu kaan a na ér a̱ er kasua zan zan una kar hiden , “ han@@ mô ve sha agee a nan . ” Nahan se lu nen a jighjigh u nan dông ser , zum u una va timin mbaaferev sha shighe u zege@@ can la kpaa , una “ tim or@@ perapera a or@@ ifer imôngo ” ga . 13 : 10 - 15 ) Shi an@@ zaakaa yange a na ityesen i Yesu i hemba doon , shi ior ve hungur a mi ga . Aluer ú vande nengen a imba foto la yô , kunya a kôr ú a ve kpee . 2 : 25 - 30 ) Kanyi ia wase se zum u se nyer ken ashighe a ican er ang@@ ara nahana ? ( Mpa . 22 : 16 ) Ken inyom i 1914 la , Yesu , u a lu ish@@ an i sha use la due k@@ ôndo sha ken tahav mbu Tor Mesiya sha u yôôn mhii u iyange i he , akaa a i gbe a cii nenge a mi . D@@ or@@ o@@ ta gema kaa ér : “ Ka mea k@@ an shio u y@@ ôron iyol yam yô , wan wam a y@@ ôr iwer , se iorov at@@ ar@@ atar mba se lu hen tsombor cii se ya se ide . Kwagh ne hungur mbagenev . Yehova ne se ityesen i hemban doon cii Rom . • Hii nan ve i doo u Mkaanem ma Aôndo ma a doo se ishima ? ( b ) Cii man Aberaham una zua a averen a Tartor la yô , saa kanyi ia vande eren un@@ u ? Aluer u tsua or u lamen sha ci wou sha kwagh u t@@ wer@@ egh ú ver yô , ú lu a or u ú ne nan jighjigh u nana lam sha ci wou zum u i hingir hange hange u kwagh a lu nahan yô . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : W@@ ea lu nom shin kwase u ú er idya yô , palegh u keren ish@@ ô shin nan ikyar u ibo la . Anmgbian ugen ken tar u Amerika u a bee y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô , kaa ér : “ Yange m lam shi m nger kwagh sha gbenda u a lu ior mba ve ze y@@ un@@ iv@@ as@@ iti tseegh vea kav yô . ( Luka 21 : 34 - 36 ) Yesu shi tôndo zwa a ve ér Ter na una na ve icighan jijingi , una wase ve u umbur akaa a ve hen la shi una wase ve vea lu per ken ayange a masejime a ve lu ker ne , shi vea taver ishima kpaa . — Yoh . 14 : 26 . ( Pasalmi 10@@ 7 : 8 , 15 , 21 , 31 ) Davidi kpa yange wa icam i wuese Aôndo wener : “ Mimi Wou kpaa ar sha i@@ kwa@@ v@@ aôndo je . ” Kpa a lu mbaaferev tseegh a tim ve gbem sha won ye . — Mpa . 9 : 6 ) Kwagh@@ wan u a lu ken mkaanem man la ngu sha ci u mba ve lu seer shighe ve u eren tom u pasen kwagh la jighilii . • Ka sha nyi igbenda se tese ser se suur sha Yehova ken ashighe a ican nee ? Sha kpôô yô , ka i taver nom man kwase kpishi u zuan a ian i lun imôngo . Ka nyi yange gba u hanma Orkristu nana eren sha u nana za hemen ken jijingi ? Takerada u Yobu wase se u nan mbam@@ lumun sha mbampin mban : Shighe u se tagher a am@@ een yô , er nan ve i doo u se fa ityôkyaa i se lu yan ican la jighilii ? Ken Mbaromanu ityough 16 la , Paulu ter aeren a anmgbianev , a yange na ve kwagh ve doo un ishima tsung la , a ter ve sha ati je hemba iorov 20 . C@@ rist@@ ina ka pania u ke@@ ke , a kaa ér : “ Ashighe kpishi ka m kenger mbagenev sha iy@@ uh@@ we . ( Mbagalatia 6 : 9 ) Een , shin er Satan a we ishima u vihin jighjigh u nan wase nahan kpa , se hendan nen a na , se tile dông sha jighjigh u nan wase . Yange gba u vea civir un “ ken jijingi kua ken mimi . ” Hii nan ve se fatyô u kaan ser ayôôso a Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a man Marku la yange kure ken be@@ me ? Sha mnenge u kwaghfan u taregh yô , a lu inja er ve yina u eren tom ne nahan . Shi gba u se palegh u nengen ayol ase ser se mba mba@@ fankwagh shin hingir u veren ishima sha kwagh wase tseegh la . ( Anz . 3 : 7 ; Or@@ pa . Un kpa gba henen Bibilo a mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mbagenev , ken ve yô , lu orgen u lu ijende na hii iyev je yô . Tsô Samuel pine un ér : “ Ka nyi u ere ? ” Aluer u soo wer u er tom u pasen kwagh hanma shighe yô , u er nena ? Ú Nen@@ gen U@@ icighan@@ mbaakaav Er Yehova A Nen@@ gen Ve Nahan Kpa ? Shi i b@@ ume un nahan á fa or shon jighilii u yange tsu@@ gh un la ga . Paulu wa se kwagh ér : “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima , hemen nen sha u nan ior icivir . ” ( Rom . Kpa se fa ser , or ne lu or@@ s@@ ôn@@ on@@ kwagh u yange i mar un a ashe a p@@ ir@@ in yô . A kaa ér , “ wan@@ kwa u kp@@ egh@@ ee ka a zua sha ij@@ en@@ m@@ we cii . ” Hii nan i lu a inja u su@@ l@@ en iyol henen kwagh@@ ngeren u i lu inja er í vande fan un laa ? Jijingi na mgbegha ve shi hemen ve ve gema uuma vev sha gbenda u vesen sha er vea ngohol mlumun u Aôndo man iveren na yô . Er A@@ tindi a Aôndo yange wanger shi taver u kaven ga nahan kpa , kuma ve ga . ( Ôr Pasalmi 119 : 1@@ 30 ; Yohane 16 : 13 . ) P@@ il@@ at@@ u yange kaa ér Yesu er “ ma kwagh man i lu wu@@ an un ga . ” Ngeren la tese ér Yehova wa ishima kpishi , sha u nan Aberaham ian ér a pine un mbampin c@@ iligh c@@ iligh an@@ igh@@ eni . Paulu lu nger kwagh u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ér : “ Mba ne ve ish@@ ô i@@ wua sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn [ u Aôndo ] sha mp@@ aa u a lu ken Kristu Yesu la . ” 6 : 6 - 8 ) Aluer se k@@ usu kwaghwan u injaa ne yô , una wase se u palegh imeen i zuan a mtsera sha kwagh sha a@@ yom shin sha any@@ ighe la , shin se palegh u keren inyaregh sha igbenda i se nôngo se hingir mb@@ any@@ ar@@ ev a iyol i nyoon shio la . ( Anz . Nahan azende a na agen ken K@@ an@@ ada kaa a na ér a dondo ve vea za pase kwagh ken M@@ ex@@ ic@@ o uwer môm . ( Ps . 9@@ 0 : 2 ) Ka Bibilo tseegh i pase se akaa a Aôndo yange er man a a lu eren hegen shi una va er ken hemen la kpaa ye . Ior ka ve pin@@ em ér , “ Ka aeren a nyi nahan a hembe lun hange hange u or u maan A@@ you a Tartor nana lu a mini ? ” ( Genese 3 : 15 ) Lu an gba u nana va hingir “ vor ” laa ? 7 : 3 , 4 ) Kanyi Yehova a soo ér mbacivir un nyian ve fa sha kwagh u iv@@ es@@ egh@@ e ? Nahan er nan u er an@@ kwagh u cuku u a kaa ér ôô iyol , tsô ú hingir wang ne ga ? ’ PE@@ E@@ J@@ I 17 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 9 , 10@@ 6 2 : 12 , 13 . Ior kpishi mba ve kaa ér ve na Aôndo jighjigh la je kpa , mba henen ér gba u vea er kwagh u Aôndo a kaa ér ka u vough la keng ga . Nahan aluer or@@ maren z@@ ôh@@ ô a wan u nan kpishi yô , nana seer henen a hen ér nan ngu gbilin wan . Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Yange lu ican kpishi u nan ior ityakerada sha go@@ do@@ b@@ i sha u@@ ger@@ i mba kiriki . Yesu yange ver se ikyav i dedoo sha gbaa u msen u eren la . Jigh@@ ilii yô , Bibilo kaa ér , “ Aôndo ngu ica a hanma wase ga . ” Aôndo na ve ajiir a tsan . Á umbur kwagh u yange zan hemen yô , á kaa wener , “ ashighe agen tsombor wam yange u zua a kwaghyan ga , ” hen shighe ne lu o@@ vur ave sha y@@ av nav , “ nahan kpa yange i lum ape nan Aôndo kwagh u m fetyô la cii , aluer gba u me ny@@ ume iyol yam kwagh u a gbem je kpaa . ” Mba S@@ ôron Ve H@@ er@@ egh Sha mimi yô , se fatyô u been a akaa a a ve a ishim@@ any@@ ian la kera cii shin tar ung@@ un ga . Paulu nger ér : “ M ngu zamber a ven anmgbianev , ken iti i Ter wase Yesu Kristu mer : Ne cii , lu nen zwa môm , mbam@@ pav ve̱ de lu her a ven ga , kpa zua nen , lu nen ishima i môm man mhen môm kpaa . ” — 1 Kor . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 8 ) De se s@@ av timen nen sha tom u jighjigh u nan man ishimaverenkeghen man dooshima a lu a mi u wasen se u kuran ken jijingi la . Yange tsen@@ ga nengen ityav mbi lu u a d@@ aa Satan sha a gb@@ ihi un shin tar la man er “ ishima [ ia ] vihi un tsung ” a mba ve ‘ kor atindi a Aôndo shi ve lu eren shiada sha kwagh u Yesu kpaa ’ la nahan . ( Mpa . Mkaanem man pase wang er i sar Ter wase u sha la tsung u yiman uumace yô . K@@ ur@@ an ​ — Gadia Satan So@@ o u Y@@ an We ! Ka m kav mimi u mkaanem man zum u or@@ ya nan pin@@ em ér , ‘ U ngu hiden van hanma shighe ? S@@ av pasen kwagh u i nger ken Ho@@ sea ityough 1 zan zan 5 la . Lu sha iwasen i icighan jijingi u Aôndo tseegh mbahenen mban zua a agee a wan ishima ‘ pasen akuraior cii loho u dedoo ’ ye . Nahan kpa , Aôndo tesen se dooshima na sha igbenda igen kpaa , ka sha u kô@@ son se sha akaa a iyolough tseegh ga . Nahan lu u Mbakristu kpa vea er tom ve vea zua a kwaghyan ye . Aôndo soo ér se lu ah@@ ur@@ aior a mimi . ( Anz . I tsengaôron ken Bibilo ér , “ ken ayange a masejime ” a tar u bo u Satan ne , “ ior vea hingir mba@@ wan ayol a ve ik@@ o tseegh . ” — 2 Timoteu 3 : 1 , 2 . ( a ) Yesu ver se ikyav sha gbaa u suur sha kwaghfan na ga , kpa suur sha kwaghfan u Yehova la nena ? Ior kpishi mba zuan a m@@ ze@@ hemen sha ci u ve ngohol mbamhen mba i ne ve ér ve pase ior kwagh hanma ijiir i ve zough a ve la . Yesu ka “ Un u A Lu A@@ men ” la sha ci u nyi ? ( Yohane 15 : 13 ) Yesu ôr mkaanem man iyange lu a hur@@ ugh i zua ga tsô a na uma na sha ci u or môm tseegh ga , kpa sha ci u uumace jimin cii . 8 “ Á Na Ne In@@ j@@ ar sha Tom W@@ en ” I lu gbashima wen u ôron kwagh u una kôr mbayev enev ken ishima yô K@@ ar@@ ina maa tsua n@@ amba u gbidyen wa@@ ya he ’ ang@@ ar u lu ikyua a na yô . ( Pasalmi 119 : 1@@ 21 – 1@@ 28 ) Se lu a vangertiôr er or@@ pasalmi nahan ser una ungwa mbamsen asev . Nahan kpa , ica i gbe ga yô , “ zege@@ ur@@ a@@ ahumbe gba . ” [ 2 ] ( ikyum@@ hi@@ ange i sha 11 ) W@@ ea soo u seer fan kwagh u a lu u maren or he@@ gh yô , nenge Iyoukura i A@@ ip@@ or 1 , 200@@ 9 , peeji 3 - 11 . Mbam@@ pase mba Yehova ka ve na se kwaghfan , shi ve tese se shi ve wase se u palegh mba@@ a@@ gbe , amba er u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man idya man mci@@ mb@@ im ma b@@ om man m@@ sô@@ rom ma man karen ikyaa inya nahan . ( Anz . 20 : 1 ; 2 Kor . 7 : 1 ; 1 T@@ es . Shi kwagh ne una wase u u̱ lun a mbamhen man aeren a dedoo . Hen shighe la , se cii se zua nen a ishimataver ken mkaanem ma H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange ôr mara . Apostoli Paulu wa se kwagh ér : “ S@@ ar@@ em pe nomso ve̱ eren msen sha hanma ijiir , ve̱ k@@ enden ave a wang sha , i̱ de lu sha ishima i vihin ga , ayôôso kpaa ga . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 1 – 12 : 8 ) Kpa , ve gema ve hemen u tôvon mbadondon Yesu a ican , ve lu nôngon u yangen ve tom u “ ôron Loho u Dedoo u Ter Yesu ” la . Gbenda u Yesu a tese se or u Yehova a nengen ér nan ngu or@@ wan@@ ndor a vese la kaha a u mbahemenev mba Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la nena ? In@@ yom kar yô , anmgbian u ng@@ ôm u kwase vea nom na va sôr se ken kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da . Ve cii ka Mbashiada mba Yehova . Ka i shi tan ior icin sha abaver sha kwagh u iji@@ mba i eren man ta@@ av u man kua m@@ sô@@ rom ma man karen ikyaa inya la . De se nenge er se ôron kwagh u ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la una taver jighjigh wase nahan se “ ver TER sha ishigh [ y@@ ase@@ gh ] gbem ” yô . W@@ ea soo u kuran shin gb@@ eren ngeren ne yô za sha in@@ tan@@ et hen w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g shi ôr ityakerada i pasen b@@ ib@@ ilo kpaa ‘ Aôndo A̱ F@@ a Akaa A A G@@ be Ne La ’ 3 , 4 . ( a ) Hii nan ve gbenda u i er kwagh u zenden vea Aôndo la u lu sha injaa ? Shi “ I@@ been@@ egh ki i@@ wan@@ ger@@ egh va gba m@@ ure sha a ve ” man ve ungwa imo i Aôndo iyol na lu kaan ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u ishima i doom a Na yum yô ; ungwan nen Un . ( Ôr Ekesodu 21 : 5 , 6 . ) Ior kpishi sha tar mba pinen mbampin sha akaa a vesen a a tsu@@ m ve ken uma yô . De se za nen hemen u dondon ikyav i anmgbianev asev mba i te@@ v ve a ican kpoghuloo kpa ve til sha mimi her dông la . De henen sha akaa a a na ishima ia hemba vihin we ker la ga . Shighe u Mbaiserael ngohol Tar u Ity@@ endezwa , kpa akuraior a fan Aôndo ga kase ve her la , Yosua kohol ikyurior i Iserael sha u taver ve asema ér ve za hemen u civir Yehova sha mimi . Peteru kôr un sha u@@ we , mough a na sha . 5 : 14 – 19 . Mba@@ apostoli mban gema kaa ér : “ Se fatyô u den u ôron kwagh u se ongo man se nenge ne ga . ” Ka m@@ hemen u a hemen la man hem@@ en@@ tor na la tseegh u lu u shami ye . Yô , de iy@@ ugh You i taver yum la , gema ishima , de kwaghbo u ma U er ior O@@ u la . Tor Solomon u Iserael u tsuaa la kaa ér : “ M kaa ken ishima yam mer : Yô , me kar u sha msaanyol ; nahan yô , i kpe u iyol sha ish@@ ar i ha@@ an iyol ; kpa nenge , kwagh ne kpaa lu gbil@@ in@@ kwagh tsô . Tsô a kaa ér : “ Mo ne , t@@ indi@@ m . ” — Yes . Er i lu Tartor u Mesiya la una yar tom a mi u tseghan iti na yô , se mba eren msen ser Tartor la u̱ va tim ity@@ artor shin u@@ gomoti mba uumace mba vough ga ne cii , shi u̱ na sha er hanma or shin tar ne nana er ishima i Aôndo vough er i eren i sha nahan . B@@ ag@@ u I@@ gy@@ o I@@ y@@ ôngo Shi , apostoli Yohane nenge a “ zege@@ ikpelaior . . . ma or fatyô u ôron i iyenge ga . . . ve tile sha ishigh ki ik@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo . . . Yange wa ishima nena ? 31 : 10 ; Se@@ f . Er Mbakristu mbagenev mba sha ayange a tsuaa la lu Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev man mb@@ any@@ ar@@ ev mba mba@@ ats@@ anev man ikp@@ an man mba lun a ikp@@ an sha ikyev yô , lu u mp@@ av una fatyô u lun her atô ve . U tesen ikyav yô , mba@@ jighjigh mbagen mba ve lu uma cii Yesu mase van shin tar ne yô seer tan se iwanger sha kwagh u tom u Yesu a er sha u kuren awashima u Aôndo yô . Tom u kwaghpasen la gba zua a kwagh u Yehova a we ishima u eren sha ci u uumace la nena ? M@@ k@@ urem ma ve sôn , kpa i vande u nan ve la tese ér or môm nana fatyô u tilen sha mimi sha ci wase , shin lun ken mimi sha ci wase , shin zan hemen u kuran sha ci wase ga . U dondon sha Yesu la wa nyi man nyi k@@ ere ? I@@ e@@ ev mbu tor A@@ shi@@ ria u fan aôndo ga , ken inyom i 8@@ 00 C.S.@@ Y . gayô ikyua a inyom la ; a zer ter@@ an@@ kon sha mon Je@@ an@@ ine eren tom hanma shighe shi nengen sha tsombor na kpaa , di er mbamaren udubu imôngo mba ve cie Aôndo la kpa ve eren nahan . Hegen ne se kav ser , saa or a lu a akaa po@@ o ve a saan nan iyol shi nana zua a mk@@ om ken uma ga . ” Kwagh ne tese ér Yehova yange ver mbahemenev mba Wan na lu eren tom a ve u koson atôônanongo la doo doo ga he ? Ken ijô igen yô , inja i ishember i “ zwa su@@ sen u Yuda ” la ér , “ u eren kwagh a or sha mimi ga . ” Cii man se ya ikyar a Aôndo shin se hingir ijende na yô , saa se fa un tsembelee . Mbagenev sember fan mimi . Se cii , se kange nen ishima se seer dondon nen akaawan a se zough a mi sha ikyev i nongo u Aôndo la . Sha mimi yô , mbagenev kpishi nenge ér taver u fan Bibilo . Kwase ugen ken gar u L@@ on@@ don , ken tar u I@@ ng@@ i@@ la kaa ér : “ U@@ foto mba dedoo mba i kp@@ er ken takerada la vea kôr mbayev man mbamaren ken asema . Kwagh u uuma vev u í nger ken takerada u Genese ne taver jighjigh u nan wase kpen kpen , shi tese se akaa@@ injaa kpishi kpaa . Lu nyi i hemba gban Yesu ishima ? Ve kaa ér ‘ ngu nôngon ér una ya tor sha a ve . ’ Er Solomon shi ng@@ ur ôron kwagh t@@ eren ieren igen i̱ ka i na asema a ase u dondon icighan kwaghwan la yô , a kaa ér : “ C@@ ia TER , pav a ifer . ” Ka nyi Yesu a we ken Luka 10 : 2 - 4 sha kwagh u gbenda u i doo u se eren tom a shighe wase laa ? ( Mateu 28 : 18 ) Nahan , Yehova yaren tom a Yesu sha u tesen tom sun@@ da ne sha ikyev i mbatyomov mba sh@@ aav man “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” u i shigh un mkurem a lu shin tar ne . Ngu á yar tom a tahav nav mbu age@@ egh mb@@ u@@ la sha u nan a na kwagh , ka lu sha u ngohol a ngohol kwagh ga . “ An@@ nongo u kpuaa u mba@@ shiada ” mba ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 la za hemen u lun iyenge kpuaa gbem sha won ga . Z@@ a K@@ wen@@ g Ne ! ” Kwagh u yange hemba kôron mo ken ishima yô , lu ityendezwa i Bibilo i kaa ér tar ua va hingir paradi@@ so la . Ve lam imôngo sha kwagh u a lu ken Mateu 24 : 3 - 14 man Pasalmi 37 : 9 - 11 la , tsô ve hingir u henen Bibilo imôngo sha hanma shighe . Bibilo kaa ér yange mba za nyer ken Per@@ ga yô , “ Yohane maa undu ve her@@ egh , hide ken Yerusalem . ” ( Aer . ( G@@ al . 5 : 26 ) Orkristu ugen u i yer un ér Jo@@ sé yô , nenge ér kwagh ne ka mimi . Mbakristu Mba a Tom u Nen@@ gen sha Mba@@ beenyol , 6 / 1 Shi ior kaa ér , “ mngerem ma man kpaa ma ga . ” ( Mat . 22 : 37 - 39 ) Aluer hemba gban se ishima u civir Yehova shi wasen mbagenev yô , se zua a mk@@ om . Nahan se kera gba mbagenev iy@@ uh@@ we ga . Nahan gbenda u se zenden la hingir ikyav hen mbagenev . E@@ m@@ ily : “ M@@ zeyol ne yange hii zum u J@@ en@@ n@@ y , wan wam u kwase u lu anyom 13 la , kav gbenda u tic@@ a na soo ér a̱ er tom ugen u a na un ken makeranta la ga yô . Ka ip@@ aa la i lu it@@ ine i loho u Mbakristu ye . De se ôr ivur i sha 22 , 23 man 28 la . Ka u kwagh a va ts@@ erem cii ve , me mase kaven kwagh ne ga . ” I er iorov 3@@ ,@@ 9@@ 0@@ 3 batisema ! Akaa a aa fatyô u karen jighjigh u nan u or shighe u nan lu iyev la yô , ka u wan ishima a mbamtaver man tar@@ nahan . ( M@@ ika 7 : 7 ) Takerada ne mase kuren sha mkaanem ma m@@ á tese ér M@@ ika ngu a vangertiôr ér Yehova una zung@@ we ior nav mhôônom la . ( Mbaheberu 5 : 7 ) Davidi lu a vangertiôr ér Yehova ngu nengen a ican na i yan , nahan ia hungur un ga , inja er a haa m@@ liam nam ken ish@@ egh shin a nger ma shin takerada nahan . ( Yuda 6 ) Satan ngu “ tsu@@ ghun tar cii ” sha iwasen i az@@ ô@@ v , a a kera lu ken iyol i orumace hegen ga la . ( Mpa . 50 : 4 ) Aluer se vande gbidyen kwar sha kwagh u se soo u ôron la yô , a wase se u zuan a akaaôron a dedoo . ( Y@@ ak . Nahan kpa , er nan ve lu A@@ bel Yesu ôr kwagh na ér yange lu uma “ hii sha i@@ gbe@@ tar . . . je , ” lu K@@ ain u lu wan@@ i@@ unda la ga ? Yange de ityough ki taver , hingir u ungwan imo i Aôndo u mimi la . Tsô , ken uwer u Ma@@ ac@@ i , 19@@ 43 yô , A@@ li@@ ce za ken af@@ o a R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck la za tsua or@@ kwar u nana wasen ve yô . Bibilo kaa a vese ér mbah@@ end@@ anev — a lu az@@ ô@@ v shin uumace — kpa mayange je vea fatyô u timin iyôngo na sha tar kera ga . Mba ve nenge ú eren ityom i í gbe kwagh ga la kpa ? Er nan ve i lu hange hange u se yar tom sha kwagh a lu ken Mbaefese 5 : 10 laa ? Apostoli Paulu nger ér : “ Iyange i Ter ia va er or@@ mbai@@ v nahan . U@@ sha vea kar kera sha ihy@@ ur@@ an i@@ oo , ase@@ ma@@ akaa aa hi@@ a kera man tar kua ityom i sha u cii kpaa ia due ken igbar . ” ( 2 Pet . Er yange soo ér Mbaiserael ve ker gbenda u vea kar sha mi la ayol a ve ga nahan , kape nyian kpa i ne se ian i keren gbenda wase u nyôr ken tar u he u uityendezwa la ga je la . I@@ gbenda ngi i alaghga am@@ een a va sha u karen se jim jim yô . Sha kpôô yô , er nan yange u@@ du@@ g@@ wer mbara kôr or u yange lu kwagh u una hendan a ve tsô kpaa ga la ga ? Yange ve nenge gbenda u kpilighyol u Yehova va a atsan a pue sha tor F@@ ar@@ a@@ o man ior nav la . Yehova kighir uumace ér ve kav un ga . Er nan ve tar u vihi nahana ? Ior kposo kposo hingir mba civir Yehova . Kwagh@@ yan u Ter la shi ngu a na i za hemen u umbur dooshima u Yesu u t@@ angen iyol ga la aa iwuese . N@@ om kpa nana fatyô u wasen kwase u nan sha er nana kôr cio u eren kwagh sha tahav mbu nan yô . Kp@@ en@@ ga la ua na a gba u ú hingir u zenden vea ud@@ ang@@ mbaiorov shin tsan ken uh@@ ô@@ te@@ l a ve shin lun imôngo a ve sha ajiir ag@@ en@@ ee ? ( Rom . 5 : 16 ) Lu u mbaapostoli man mbagenev mba ve lu ngohol iyua i sha dooshima ne ( m@@ ne u i lu nan ve ish@@ ô la ) vea za hemen u civir Aôndo u mimi la a jighjigh u nan . Yehova una fatyô u yangen ny@@ ity@@ o kwagh i Satan kua mbatomov nav vea va a mi sha a vese cii . Sha kpôô yô , “ ak@@ ondo na , i t@@ ume a , i wa z@@ en@@ aria sha mi je , ” shi “ á za a na hen tor a iky@@ ondo i i t@@ um i sha h@@ we ” yô . ( Mbakolose 1 : 10 ) Kwagh la zua sha kwagh ugen u Paulu yange ter zum u lu ngeren kwagh sha kwagh u mbamsen mba E@@ p@@ af@@ era er sha ci u Mbakolose la yô . Yange er msen ér ma ve ‘ tile ma ve lu vough , ma ve kera t@@ enger ga sha er vea eren ishima i Aôndo cii ’ yô . Sha kpôô yô doo u se h@@ ua nen ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Yehova a ne se la cii iyol . W@@ ea lumun yô , ôr avur la shi nenge iyol you er mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ a@@ shi mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mbara yange ve kuma u tesen ior tsema tsema ga yô . ( Mpa . 2 : 1 , 4 ) A fatyô u maan anmgbianev mban shi taver ve asema sha u ôron ve akaa a yange ve lu ga ve i hen ken tiônnongo la . Tsô iyange i myom la i kom yô , ve dondo un , a unde a ve sha ig@@ y@@ u@@ ngu i ta@@ ven gen@@ g , Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia gema lu ve shin . Hanma or u hen tsombor ka nan hingir u wan iyol i nan ikyo tseegh , shi nan kera b@@ i@@ ishi a mbagenev ga , shi i gba s@@ aren nom shin kwase u eren idya . — Mbaefese 5 : 28 , 29 . Sha mimi yô , Aôndo er akaa kpishi sha ikyev i nongo u Kristu . — Mbaefese 3 : 9 , 10 . Zum u Yesu tôô bredi , kaa ér , “ ng@@ un ka [ ikyav i ] iyol Y@@ am ” la , lu tesen ér bredi u lun a kwa ga la tile sha ityough ki iyol na i i lu a isholibo ga la , i yange na “ sha ci u uma u tar ” cii la . SO@@ L@@ O@@ M@@ O@@ N , Tor u Iserael u tsuaa la yange “ dugh an@@ zaakaa dubu utar . ” Sha kpôô yô , ashighe agen yange i lu inja er se war ga nahan . ( Yohane 5 : 19 ) Yehova vende u den kwaghbo ga , ngu Aôndo u zungwen mhôônom u a “ kegh iyol u den ” mba@@ asorabo mba ve gem asema la “ kwaghbo ” yô . Un vea kwase na yange ve wase ior mba ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika , mba ij@@ ever@@ ahumbe i i yer ér H@@ ur@@ ri@@ can@@ e K@@ at@@ r@@ ina la vihi ve akaa la . T@@ im@@ en ken “ Ici@@ ghan@@ ruamabera ” ( Mat . 24 : 14 ) Sha ajiir agen yô , alaghga tom u pasen kwagh ne ua taver kpishi , sha ci u ior vea soo u ungwan ga shin vea hendan a vese , shin vea t@@ ume ityough ken akaa a ve eren ayange ayange la . Nyian ne kpaa , kwagh gba Yehova kpishi sha kwagh u mba ishima i lu mgbegh@@ an ve u keren akaa a ve nenge ér ka tar@@ yan u ken tar ung@@ un ne la . Shi ort@@ yom la kaa ér : “ Una mar wan u nomso ; ú ii Un iti wer , Yesu ; gadia ka Un Una yima non@@ go@@ ior Na sha asorabo a ve ye . ” Davidi ver se ikyav i dedoo kpen kpen , gadia mcivir u Yehova lu kwagh u hiihii ken uma na ! ( 1 Timoteu 6 : ​ 9 , 10 ) Mbamaren mba ve fetyô u lamen sha kwagh u iny@@ ar ken bem ga la , ka ve hingir u eren tom kpishi sha er vea seer zuan a inyaregh yô , nahan kwagh ne a gema a yangen ve u lun imôngo a ônov vev shin teman imôngo ayol a ve shi taver ayol a ve asema ken mcivir u Aôndo kpaa . Yange O@@ ri@@ serael nana̱ naan naagh ku nan@@ den yô , yange nan lu lumun nyi , man kanyi se fatyô u eren sha u tesen imba jijingi sh@@ on@@ o ? Ch@@ er@@ i za hemen u zan mbamkombo mban . Ikyav i tesen yô , yange wa Mbakristu mba ken F@@ ilipi kwagh ér ve er tom taveraa sha ci u myom ve . Ior mba hen ityô i Yuda yange ve naan Mo@@ le@@ ki naagh sha u@@ ôn Ka Yehova je la . Tom u Davidi lu a mi ken mcivir u Yehova la kaha a u Mb@@ al@@ ev@@ i , kpa i vande tseghan un sha u eren tom ugen , lu u una va lu tor u ior mba Aôndo . ( a ) Er nan ve i gbe u se kure ikyaa ser mbadondon Kristu , mba i shigh ve mkurem mbara kpishi vea va undu mimi ga ? Aluer tsombor ngu dondon akaawan a Bibilo yô , ua lu saan saan Mbashiada mba Yehova tar sha won cii mba a ishimat@@ seen er Amo@@ shi ngise lu a mi nahan , nahan kwagh la mgbegha ve , mba yôôn loho u dedoo vangertiôr . Kape se kpa se lu a tahav sha akaa a ts@@ eren a lun er ij@@ ever@@ ahumbe nahan , a se tagher a mi ken uma la ga je la . “ E@@ mber Kwase Wou U Sha U@@ ye La ” Shighe kar yô , Matthew vôso anmgbian u kwase Mar@@ ina , Mic@@ ha@@ el di vôso O@@ l@@ ga . Yehova una er kwagh sha msen u ú er a ishima i môm la kpee je . Ka atô@@ akyaa ahar a nyi a ne ve i doo u Mbakristu vea gba dondon atindi a ior shin igbenda i ior ve hembe eren kwagh la tsô ga ? Ka ke ’ imba tempel u nyi i ne se ian i civirigh i eren tom ker saan sa@@ ana ? U tesen ikyav yô , asema nga zan uumace sha tar cii iyol sha m - anger u ior ve anger mbagenev man shi ts@@ wam u eren vihin mbagenev iyol shin wu@@ an ve la ; shi ior mba a mciem iyol ér alaghga iyange ig@@ enegh akuraior kposo kposo aa kp@@ ur mci@@ mb@@ im ma b@@ ov sha ahumbe shin aa ta ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior kpishi . U fatyô u lôh@@ ôn mbacivir Aôndo mba ve lu agumaior la imôngo hen ya wou sha u ne lam sha akaa a taver ve ishima kpa ? Hanma ijiir i vea gema yô , ve nenge a av@@ indi@@ r a ityav mbi i nôngo anyom at@@ er@@ atar ken ijime la . Gadia Yosev lu sô@@ ôr un kpa lu a vôso un ga . Aluer se mba ken ishima vihin her yô , alaghga ia mgbegha se se er kwaghbo . Se kura iti yase i dedoo nena ? Kpa kwagh u i̱ er se yô ér , Yehova er kwagh sha kwagh la fese . ( Anzaakaa 22 : 29 ) Kpa gema “ or@@ uh@@ we ” yô , nan ngu or@@ vesen u nan er “ m@@ ny@@ im ” ma ny@@ iman “ ken ashe nahan . ” Ka Tor u Mbaiserael je ; yô , A̱ h@@ ungwa sha [ kon u m@@ tsaha ] hegen , tsô sé na Un jighjigh . Shi er sho@@ ja i shin mnger i Mbar@@ o@@ ma luun shin ut@@ so kpishi mba ve z@@ aan sha ajiir wue wue la yô , iv mbu shin mnger kpa ngee ga . U Ngu Jighjigh Sha Akaa Cii Kpa ? Na Kwaghôron U Aôndo U Pro@@ feti Jighjigh ! Er nan ve Yehova a hembe ôron kwagh u wan atindi a na ikyo var var a ini@@ av mbi nana ? 10 : 25 . Nahan se tese ser se mba a mfe u mimi sha aeren a ase man sha akaa a se eren ayange ayange la . Se time nen sha akaa ne ag@@ enegh . A tese er un gen@@ gese iyol yô . In@@ i@@ ôngon i mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve lu nôngon u kighir tom kwaghpasen la lu gbilin . U@@ shia yange vihi ieren na i dedoo la nena ? Ngeren u mba@@ yi@@ ase u ken mhii u derianyom u sha 15 la ngu môm ken ung@@ eren mbat@@ sev mba i nger As@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa A@@ ny@@ iin a ken Z@@ wa Heberu la ér “ I@@ e@@ h@@ ou@@ a ” yô . ( Ôr Mbaromanu 15 : 25 , 26 ; 2 Timoteu 1 : 16 - 18 . ) Kpa jighilii yô , er ve he@@ mba@@ ato shi ve tsua u eren kwagh u sha ishima ve yô , lu u kwaghbo una tser ve kpee . Se ôron i̱ hanma sev , shi se gbidyen kwar sha kwagh u i̱ ôr yô , shi se dondon gb@@ end@@ atesen u i̱ ken uuma asev kpaa . I@@ gbenda ngi kposo kposo i mbayev ve nengen sha mbamaren vev yô . Aluer u tsua akaa a u er iyol you ga yô , alaghga mbak@@ ov wou man ati@@ ca a ou aa tu@@ ur we ken ityô ér u er kwagh u a nenge ér ka u vough sha ci wou la . Yesu yange hiden a iyol na ijime sha kwaghôron na man ieren na nena ? Gba u se y@@ en@@ gen ikyav mbi u@@ ty@@ aav y@@ ase@@ gh mbi ken jijingi mb@@ ira iyol sha ci u nyi ? Ken injakwagh i sha kwagh u p@@ aven iyôngo a iv@@ o la , Yesu pase wang ér una tôô kwagh u se eren a anmgbianev nav la ér ka un je se lu eren a na ye . M nôngo mer me er msen hen Yehova , kpa taver mo u zuan a ase@@ mber a me pase m@@ nyo@@ on@@ om av ma ken ishima yô . 41 : 10 ) Kwagh u sha uhar yô , ka a umbur we ér uityendezwa nav mba gbe inya ga . Ú ngu a ishimaveren wer a va yima ú kpa ? U hemban cii yô , mbacivir Aôndo mba nengen ivaa ér ka ian i eren kwagh u nan Yehova icivir . Kwase ugen ken tar u Philipp@@ ines u i yer un ér E@@ u@@ f@@ ro@@ sin@@ a u a lu or@@ maren u lun tswen a mbayev utar yô , yange zua a m@@ taver kpishi hii shighe u nom na undu un anyom imôngo ken ijime la je ; m@@ taver ne lu sha gbaa u keren im@@ i@@ em@@ nger shi fan igbenda i una vihin inyaregh sha kwaghfan yô . Hen shighe la , an@@ nongo wase vese kuma mbap@@ asenkwagh iorov 9 , iorov 3 ken a ve er batisema shi se nyôron mkombo iorov 50 . Mose zua a ityesen i taregh i hemban doon cii sha ayange a na la , kpa a er tom a i sha u zan hemen ken Igipiti , shin duen iti , shin omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav sha ci na iyol n@@ aa ? ( Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : ​ 3 - 6 . ) Ken ônov mba Yakob cii , Yosev yange hemba doon un ishima . Paulu yange kaa wener , “ dooshima . . . lu sar sar [ shin tesen erdoo ] . ” A@@ eren ne ka a wase nan u vesen ken jijingi fele . A shi nan kpa , my@@ av u Ru@@ tu y@@ av hen angahar a Bo@@ a@@ shi zan zan sha use la , lu ieren ity@@ ôô i kwase u nom u nan a sar ku man nan soo ér nana vôso an@@ ngô u nom u nan , nana er je la . I ôr hanma or ijir sha aeren a nan ser ser . ” Nahan kpa , Yesu Kristu u a lu Wan u Aôndo la due kposo sha igbenda kpishi . Nahan Maria mough yem ken tar u i@@ w@@ oo@@ gh , ken Yuda h@@ en@@ pe Eli@@ sa@@ bet@@ u lu la ; lu zende u ayange atar shin any@@ iin nahan . Ken ngeren ne , sé time sha kwagh u Yehova a er sha er kwagh u i er ken Mateu 24 : 14 la una kure sha mi yô . Shin er lu u Mbakristu mba ken Roma vea tese ikyo i wan sha imoshima i mbagenev nahan kpa , lu nyi nahan gba u vea er ga ? G@@ um@@ kwase Shi@@ ada ugen ken tar u B@@ el@@ gi@@ um tese ikyav i cian ihyom i ior ve á kôr un la ga nena ? ( Pasalmi 10@@ 4 : 35 ) Takerada u Anzaakaa kaa ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea tema sha tar , man mbananjighjigh kpaa vea tema sha u gbem . Sha mimi yô Mbayuda lu keren un he ’ iniongo shon , ve lu kaan ér : “ Ngu han@@ a ? ” 8 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La Iky@@ u@@ men Bab@@ ilon yô@@ h@@ ôr , ica i gbe ga yô , ior mba Aôndo ya iky@@ ur a ve la hide he ’ inya i tar ve . Ashighe agen yô , alaghga mba ve lu Mbakristu ga la vea er kwagh a we dang . Kpa u fatyô u wasen ve sha er vea lu a isharen i fan kwagh u Bibilo i tese yô . Sha nahan yô , de se ôron nen mbagenev akaa a aa taver ve ishima sha mimi la . Se ôron nen kwaghôron “ u doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô , nahan mba vea ungwa kpaa vea zua a mlumun u sha mh@@ ôôn . ” — Ef . ( Yohane 14 : 9 ) Bibilo kaa a vese ér sar Aôndo tsung u hiden nd@@ eren mbakp@@ enev mba a we ishima u nd@@ eren ve la cii . Tor u fan kwagh ugen yange kaa ér : “ G@@ uda iky@@ ev@@ ru@@ am i yan ka@@ gh a bem , a ya u a mgb@@ ough a iniongo i yan kpa num u lu ker la . ” ( b ) Aluer ú tile sha mimi hen Aôndo yô á lu nyi or ú v@@ ô@@ soo ? Aluer u soo u tesen mbagenev mimi u ken Bibilo yô , u er nyi ? I@@ ̱ wa Mbakristu kwagh ér ve ‘ haa or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ’ la . Ruamabera u yange i nger sha tahav mbu t@@ omov mbu ka mbu tsua mbatamen la , ngu a akav a injaa a mbakur@@ an mba yange ve nôngo a atsan ve hemba yô . Tsô a hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova sha er una seer fan uityendezwa mba Aôndo yô . ( Mbaefese 4 : 31 , 32 ) Nahan cii kpa , hemba k@@ an hange hange u se hemba iyol kpen hegen cii . I lu a dugh at@@ ab@@ am u i wa sha tom wase ken tar u Rom@@ ania la ga , nahan se kohol ken myer hen ya u Anmgbian P@@ am@@ fi@@ l Al@@ bu , vea mbatamen mbagenev un@@ yi@@ in man mba K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Tom ken Tar u Rom@@ ania tindi la . Yehova yange ungwa msen u Y@@ e@@ be@@ shi er a ishima i mimi ér a̱ seer tar na a ayôôso shio sha er mbacivir Aôndo vea tema ker kpishi la . ( b ) E@@ ̱r kwagh u Yobu la a tese ikyav nahan , Satan ngu nahan Yehova tar nena ? • Se dondo ikyav i Yesu sha u soon mbagenev sha nyi igbenda ? Takerada u ken zwa F@@ r@@ en@@ ch , u i yi@@ er ér L@@ ar@@ ous@@ se d@@ u X@@ X@@ S@@ i@@ è@@ c@@ le ( Par@@ is , 19@@ 28 ) la kaa ér : “ Yange Mbakristu mba hiihii mbara eren batisema sha u mir@@ in or shin mnger hanma ijiir i ity@@ u@@ ngu i mnger ia lu cii . ” Ka mea hen sha kwagh u ian i dedoo i Yehova a er tom a mo , i hembe anyom 70 ken mcivir na la nahan , i doom je er me vaa a vaa nahan . Aluer se mba eren amba@@ akaa la yô , se lu p@@ eren atindi a Bibilo , shi aa fatyô u vihin se iyol shi vihin iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova kpaa . A de un nahan una er nena ? Nenge ase kwagh u orgen u i yer un ér C@@ had ne . Kpa mzeyol ne una bee shighe u Yesu Kristu una hemen la . Nahan aluer se ôr kwagh ken Bibilo u a taver se u fan , u a ne mbagenev ve lu henen ér alaghga Aôndo yange er kwagh u shami ga yô , se umbur nen ser : Yehova eren kwagh sha atindi na a perapera man a vough , ka nahan ve Wan na je kpaa t@@ ange ga , de un kpe ku u nyoon tsung ye . O@@ ru@@ m@@ ace môm yange nan ver A@@ bel ikyav i dedoo i una dondo ga . Mbagenev ka ve s@@ enge ér mba civir Yehova , kpa ve gema ve eren asorabo a vihin tsung . Anmgbian u El@@ va u nomso u i yilan un ér Fran@@ k La@@ mb@@ er@@ t la , yange hingir pania u tse@@ e ishima sha tom , lu pasen kwagh ken ajiir a ic@@ aa a ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia yô . Aluer se kegh ato a ior sha mh@@ ôôn yô se hemba pasen ve loho u dedoo nena ? Sha shighe u m - ande u Yesu Kristu la , vea “ ya m@@ tsaha u mtim u tsôron . ” — 2 Mbat@@ esalonika 1 : 9 . “ Tar u A@@ h@@ an ” K@@ per@@ nan yô , ishima doom ker ga shi kunya kô@@ rom a iyol yam , nahan m soo u henen Bibilo sha iyange la ga . Sha ityôkyaa ne yô , Yehova kaa ér una ‘ tsu@@ we tor her a na kera . ’ — 1 Utor 11 : 1 - 6 , 11 . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen yô , Yesu pu@@ u Mb@@ as@@ adu@@ shi mba yange ve lumun a kwagh u̱ mnder u shin mbakp@@ enev ga la . Ka hange hange u se eren kwagh sha jighjigh ve se lu mbakur@@ an@@ ya mba injaa ye . Ity@@ ôkyaa ngi i u cia mbakp@@ enev ga . Ka awashima ve la a lu gbil@@ in@@ kwagh ye , ngu a iwasen ga man ka u una saa ishe kpaa . Ka ze de@@ gh@@ ôô yô , gba m@@ ough@@ on za teman sha iky@@ ôn keghen m@@ ve u kwase Shi@@ ada u lu tesen un Bibilo la . Kape nom u wan iy@@ ongo kpa a fatyô u ôron kwagh u nan vough je la . I@@ yev i or@@ on i ve a kwaghbo . — Mbaromanu 12 : 17 – 19 . ( Yesaia 45 : 18 ) Heela tseegh ga , Yehova “ tim tar sha am@@ agh a u , sha er u̱ de t@@ enger mayange ga yô . ” O@@ ri@@ h@@ yom la ka ana , man ka unô ve lu iv@@ or i bo laa ? ( b ) Tese ikyav i hen ity@@ ôn@@ ya i i tese ér aluer se dondo kwaghwan u ken Mbaromanu 12 : 20 ve kwagh u injaa una due ker yô . 26 : 4 , 5 ) Shighe u Mbayuda mbagenev lu tan S@@ ef@@ anu a@@ wen la kpa Saulu lumun ku na . Mose yange pase m@@ doo u ikyurior i Iserael i yange i lu a̱ taver angahar ga la i̱ doo Yehova ishima la doo doo . I@@ gbenda ngi i we iyol you u fatyô u seer eren tom u waren uma ne yôô ? Davidi hingir ity@@ a@@ gh@@ er@@ or ken tar na , kera lu an@@ ye u kuran ilev u or môm tsô fa un ga la nena ? A fa wener amba@@ aior la tile “ ken ajiir a l@@ yemen , ” nahan “ akaa a tan mciem iyol ” aa tim ve kera . Yange í nan@@ de tu@@ le@@ b@@ ua u nyian sha usu , í tôô m@@ t@@ w@@ em ma tu@@ le@@ b@@ ua ne í wanger ior a mi , nahan kwagh ne ts@@ eng@@ atesen er naagh ku Yesu una na la ku a wanger ior yô . — Mbaheberu 9 : 13 , 14 . Or u zamber la gema kaa ér : “ Ka ishima i Aôndo . ” Jo@@ el lumun a ishima i môm , kaa ér , “ Een , m lumun ort@@ wer . ” Ity@@ esen i Yesu yange lu iky@@ aren hen Mbayuda sha nyi gbenda ? Ve sôn ior akaa hen h@@ und@@ ag@@ ar , kpa or môm tsô na ve ga . Ken inyom i 19@@ 18 la , i tôv ior mba Yehova a ican kpen kpen , lu mbahemenev mba kwaghaôndo u aiegh hii tôv@@ ac@@ an ne ér vea yange ve u eren tom u pasen kwagh la ye . Nahan m hide m pine iyol yam mer , ‘ Ka h@@ an me ye@@ mee — ka ken ime i tar nee shinii ? ’ Alaghga se umbur mlumun u Yesu na sha mpin u i pine un sha kwagh u tindi u a lu u hemban ken atindi cii la . Aôndo , hii iyev wam je , U tes@@ em ; zan zan ah@@ e@@ gen yô , m ngu pasen aeren a O@@ u a kpilighyol her . De se tese ikyav sha Yeremia . Nahan se tese ser se suur sha Aôndo shighe u angev mbu ze se iyol nena ? ( Ôr Mbagalatia 6 : 1 . ) Yehova Aôndo yange tema tsô gba gban tar ga , á gba ú lu sha ityôkyaa je . Alaghga or u nan hembe se tahav nana wa se kwagh yô , a taver se u lumun ga , kpa or@@ k@@ ov wase shin or u se hembe nan nana wa se kwagh yô , alaghga se h@@ ure kera . Shin er ish@@ or i ngô wase yange a soo ér m gbidyen vea ter wase la lu i sha ishima yam ga nahan kpa , a han@@ ger ér saa m gbidye i keng . O@@ ru@@ m@@ ace môm tsô ngu u yange ma nan tsengaôron akaa ne iyol i nan ga shin ma nan kure a sha Yesu tsô kpaa ga . Ôr Kwagh u “ A@@ yange a N@@ gi@@ se La ” Yesu una za hemen u “ lun gbem sha won . ” Yange tese ér alaghga kwagh u or tsough u eren la una lu kwaghbo ga , kpa kwagh shon una fatyô u nan orgen u imoshima i nan i taver ga yô gb@@ ev mbu nôngon . 24 : 14 ) A@@ kper@@ an nga ga , ior mba Aôndo vea pase loho u iji@@ r@@ ôron i Aôndo kpoghuloo . Ka m@@ taver u nyi ashighe kpishi Mbakristu mba ve lu hen tsombor u mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ka ve tagher a mi , man vea zua a iwasen han@@ a ? Gadia i tsengaôron ér er a lu “ vor ” la yô , una ya ican tsung sha ikyev i Satan sha er una kar a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova kera yô . Aluer ve er nahan yô , m@@ kaa u ve kaa ér ve mba mbatomov mba “ Aôndo u dooshima man u bem ” la ka mimi ga . Jigh@@ ilii yô , shighe u T@@ or@@ kwase u ken She@@ ba va u va nengen a Solomon la , kpiligh un iyol a kwaghfan u Solomon la , nahan a kaa ér : “ M na jighjigh sha akaaôron la ga , zan zan m va nenge sha ashe am , yô , i ô@@ rom ma kwagh je ga ; kwaghfan wou man inyaregh y@@ ough gande g@@ wa u m ongo yô . ” ( Pasalmi 7@@ 7 : 12 ) Aluer se har ishima yase man mhen wase sha u henen sha mimi u Mkaanem ma Aôndo yô , iliam yase ia mgb@@ ough a iwuese . An@@ nongo la hingir ze@@ ge tiônnongo hegen ! ( Ekesodu 19 : 12 , 23 ) Tom u pristi man t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el kua ikyav mbi i veren ker cii lu icighan@@ kwagh . Mbashiada mba hen gar u T@@ ur@@ in nyian hemba 4@@ ,@@ 6@@ 00 shi atôônanongo nga her kuma 5@@ 6 . Er nan ve i lu z@@ ôh@@ ôn a wan laa ? A shi nan kpa mbagenev yange vea kaa ér kwase ne er kwagh la sha i@@ gb@@ ong@@ or , kpa Yesu yô nenge ér sar kwase ne tsung u zuan a iwasen . Aluer Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x shin Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary on C@@ D - R@@ O@@ M ngu ken zwa wou shin ken zwa ugen u u fe yô , time sha itinekwagh shon . Er a lu er ka or@@ tesen yô , una wase Mbakristu u kaven akaa a ve vande fan ga la . Ior cii ka averen a a lu s@@ aren ve je ne — msaanyol man u i̱ pase ve sha ikyev i ican i iny@@ ar i̱ tu@@ h@@ wa man gomoti u dedoo man bem man mkpeyol , man kwagh ugen u ka a taver ior kpishi u timen sha mi yô — ka uma u tsôron je la ! Ka z@@ ange u henen u tsuan akaa sha kwaghfan shi eren a ga . N@@ an@@ a̱ yila mbatamen mba nongo u Kristu , ve̱ er msen sha ci u nan , ve̱ shighe nan mkurem ken iti i Ter . Í yilan iti na ér Aber@@ am , kpa ken masejime yô í va gema un iti , hingir Aberaham . Er ior mba sha ayange a apostoli Paulu kpa er nahan , mbagenev ve ungwa loho u Mbah@@ enen Bibilo la , kpa mbagenev yô , ungwa ga . ( Aer . Ka nyi Yakobu a tese ér gba hange hange u se er cii ve se lu a jighjigh u nana ? K@@ era ga je kpa , Yesu iyol na kaa ér u fan un kua Ter na sha mimi la ka kwagh u nan or “ uma u tsôron . ” — Yohane 17 : 3 . Kanyi jim se hen sha mfe u se zough a mi sha akaa a a vande eren se laa ? Ka unô ve ver akav a doon a wuese dyako ve u ken jijingi ? ( Or@@ pa . 3 : 1 , 7 ) Anmgbian u kwase ugen u a er ivese i kom anyom pue yô , kaa ér : “ Hegen m fa mer ka hanma shighe i doo u me lam a nom@@ om sha kwagh ga . ( 1 Yoh . 5 : 3 ) S@@ ea lu h@@ an shin sea due ken hanma tar shin ityô kpa , se soo ser se dondon atindi a Aôndo a perapera la . Kpa mimi je se fatyô u kporom ikyua a Yehova ? M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma karen kera yô , uumace hide lu nena ? Bibilo kaa ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” — Heb . Hegen ve hemba 6@@ 8@@ ,000 . Ken zwa Heberu man zwa Grika yô , ishember i “ perapera ” la ngi ôron kwagh u dondon atindiakaa a sha kwagh u aeren a dedoo la vighe vighe . Takerada ne ôr er Davidi va a are@@ ki u ikyuryan ken Yerusalem yô kua kwagh u ityav mbi vesen mbi a hemba la man ago a i wa sha u maan tempel la man kwagh u upristi Mb@@ al@@ ev@@ i mba i pav ve ker sha tom vough vough la . 1 , 2 . ( a ) Lu nyi Mose tsua u eren shighe u kuma anyom 40 laa ? Lu upristi í wa ve tom ne sha ikyev ye . I@@ an ngi dugh i una pase mba ken k@@ l@@ ase na cii mnenge na yô , El@@ en@@ a maa kaa ér una na kwaghôron k@@ l@@ ase cii a̱ ungwa . Kpa u@@ washika mban ve seer taver ishimaverenkeghen i uumace i zuan a uma u tsôron shin tar laa ? A kaa ér : “ Shighe u wan wam u kwase kaa a mo ér wan@@ y@@ en@@ om@@ so ugen ken makeranta doo un ishima la , ishima vi@@ him p@@ ev sha hiihii la . A̱ shi nan kpa , Timoteu lu ken E@@ fese hen shighe u loho u Paulu nyôr a na la . Ishim@@ averen igen yô , lu kwagh u ior kpishi yilan ér the Amer@@ ican D@@ re@@ am la , inja na yô , ka mhen u ior i Amerika yange ve lu a mi ér vea gema tar ve u lu ijiir i dedoo i aluer or kegh iyol i eren tom tsô yô , nana̱ lu yô@@ ugh yô@@ ugh la . ( b ) Ka avur a Ruamabera a nyi ortamen nana fatyô u timen sha mi vea anmgbian la , man ka sha ci u nyi ? ( Mateu 24 : 36 ) Kpa se mba nengen er akaaôron a profeti a Bibilo a a lu kuren ne a tese wang ér se mba ken “ ayange a masejime ” yô . Yehova ka icighan sha gbenda u hemban cii . A fatyô u geman i ér “ p@@ ev . ” Nahan yô , i na jighjigh ér “ Shi@@ h@@ or u@@ wa@@ gh u Igipiti ” ne ka “ p@@ ev u Igipiti ” — ka g@@ ô@@ g@@ ô p@@ ev u yange lu ik@@ ighir tar i Tar u Ity@@ endezwa vegher u shin ity@@ ô@@ tar i imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . — N@@ um@@ er@@ i 34 : 2 , 5 ; Genese 15 : 18 . Gba u nom u fankwagh una hen u hemen sha u dondon ikyav i un u a lu Ity@@ ough nagh man Or@@ hemen na la , ka Kristu Yesu je la . Shighe u Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a za a “ iwasen ” i anmgbianev mba ken An@@ ti@@ o@@ ki tindi hen anmgbianev mba ken Yerusalem sha u ve war ij@@ en ken inyom i 46 la , ve nenge a Marku , nahan kwagh na doo ve . Aluer ka nahan yô , mbamkombo kpa vea lu ken “ akaa a a hembe lun a inja , ” a se hembe nan ishima sha a la . Ka ve ve lu im@@ agh ki Tartor u ú lu gomoti u una hemen anyom dubu la ye . In@@ i@@ ôngon i m lu a mi ga la na ishima ng@@ ur vihin mo yô , kwagh u Aôndo kua Bibilo gba van mo ken ishima . Yesu kpa yange ôr kwagh sha kwagh ne wener : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , Ter u Sha man tar , sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase an@@ iky@@ und@@ anev a yô . ” ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Aluer se mba eren nahan yô , kwagh ne tese ér se mba eren sha msen u se sen ser i tsegha iti i Aôndo shi i er ishima na la . Aluer se soo u fan kwagh u Ruamabera tsembelee yô , kanyi i gbe u se tôv se fa , man se tôv kwagh shon nena ? Iky@@ aren i Satan ne va a zayol u a bende a Yobu kua mbagenev kpaa yô . Yobu kera ngu uma hegen ga , kpa iky@@ aren la ngi zan hemen her . ​ —⁠ Yobu 2 :⁠ 4 . Eren Kwagh er Mar@@ nya u Tartor u Aôndo Nahan ! Er m lu zan hemen ken jijingi la , m ngu maan isharen i “ kwaghyan u taver [ u a lu ] sha ci u mbag@@ anden ” la kpa ? ’ — Mbaheberu 5 : 13 , 14 . Nahan Paulu gba ungwan ato sha kwagh u Marku er ne tsô ga . — Aerenakaa 13 : 1 - 3 , 9 , 13 . Ve lu pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” la hen Mbaiserael man akuraior agen kpaa . Se zuan a uma u tsôron yô , se seer nengen shi kaven inja i dooshima u Aôndo la sha igbenda igen kpaa . Aluer u ngu eren Yehova tom sha afatyô wou cii , er kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase la nahan yô , u ngu a ityôkyaa i vesen i nan jighjigh wer u ngu “ ken jighjigh u nan . ” ( b ) Er nan ve i gbe u mbatamen vea palegh u eren ib@@ ume erdoo kpe@@ e@@ le ? Yô , kaa un a̱ va wasem ! ” ( a ) Hii nan ve i doo u se cia mbaihyomov asev ga ? Er nan ve u̱ kaven kwagh u Bibilo i er sha kwagh u u@@ iyua man ini@@ aav mbi nan mbi sha ikyev i Tindi vi@@ e vi@@ e la i lu gbil@@ in@@ kwagh ga ? Kwagh u Or@@ ngeren Bibilo Hii nan ve Yesu er tom u gban ijime nee ? — Yoh . 13 : 3 - 5 . Aluer akaa a i er ken avur ne la ka kwaghôron u profeti yô , i ôr hanma kwagh vighe vighe je kpilighyol . Nahan me kera civir tu@@ ta mayange ga ! ” Sha nahan yô , u fatyô u eren nyi sha er u wase mbayev ou vea kura ayol a ve sha mk@@ ighir u mbak@@ ov shi vea hemba am@@ een man il@@ y@@ ahan i í l@@ ahan ve ayange ayange laa ? KA Z@@ A@@ NG@@ E U K@@ I@@ G@@ H@@ I@@ R I@@ Y@@ U@@ H@@ W@@ E G@@ A ! Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u tar u ken hemen , u ior mba vea lu ker cii vea doo ayol a ve sha mimi yô . A kaa ér : “ M nenge mer kwagh gba sha a mo , shi m ngu a or u m lu uma sha ci u nan yô . Nahan lu gbenda u Yesu ver mkombo u umbur ku na , u̱ i yer ér “ Kwagh@@ yan u Umbur Ter ” la je la . ( 1 Kor . De nen ior mban ve yem . Shighe u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mb@@ ab@@ ab@@ ilon man Mbam@@ e@@ de kohol imôngo va ta ityav sha gar u N@@ ine@@ ve ken inyom i 6@@ 32 C.S.@@ Y . la kpa , ic@@ ile tsô t@@ enger un ga . Aluer Yosev yange una er iji@@ mba kpa tsombor na yange ma ú fa kwagh sha mi ga . Shighe ugen la , kera saan un iyol u eren Yehova tom ga . Tsô iyange igen kwase ugen , iti i or@@ ya na ér U@@ k@@ oli , kaa a ijende i B@@ in@@ tu ér : “ V@@ am a kwase u ônov ve kpe un uhar , kpa a lu pasen ior loho u Bibilo her la . Ka mimi , Satan ngu a tahav kpishi , shi una fatyô u tu@@ ur ior eren kwagh ! 1@@ 27 : 3 ; Ef . 6 : 4 ) Una dondo ieren i ior kpishi nenge ér ka i vough ne shinii , una dondo kwagh u lu henen ken Bibilo la , una wa ibanave kua tar@@ nahan ikyo ga ? 1 : 14 ) Kpa ior mba Aôndo yô , a lu shighe u vea lu ken mzough yô . ( Duteronomi 4 : 33 – 35 ) A@@ kur@@ aior ag@@ enegh lu eren akaa sha asema ve , kpa ior mba Yehova yô , á venda ie@@ ev shin ak@@ ombo a civir a ve wanger wanger . Kanyi nahan wanye nana fa sha kwagh u Yehova ve ishima ia hemba mgbegh@@ an nan u ungwan imo na ? Zege@@ ikpelaior la nger hegen kuma nena ? Nahan kpa , Ar@@ ne war angev mb@@ un . I gema ati . Kwase na di kaa wener : “ Akaa nga kpishi a nan se msaanyol . Z@@ a Hemen u Kp@@ orom hen Yehova L@@ is@@ be@@ th kaa ér : “ U@@ haregh mbagenev gba ica a ijiir i se lu la kuma zende u min@@ iti 30 nahan tseegh , mba or lu a pase loho u dedoo her ga yô . Nahan kpa , aluer ka isharen yase i lun ken tar u he la i̱ lu ityôkyaa i vesen i se lu civir Yehova di ye ? K@@ asev mba g@@ anden mba ve hembe lun a mfe ken uma a ag@@ um@@ au@@ kase la vea hemba fan u wan ve kwagh . ( Mbakolose 1 : 9 , 10 ) Kwagh ne wase un nena ? Gbenda u se nengen mnder u shin ku la ngu b@@ enden a akaa a se tsough u eren la nena ? Kpa jim yô , kwagh gba sha gbenda u se civir un la je he ? Ka orumace nan ne akaabo a hingir u eren ga . Mark N@@ ou@@ ma@@ ir u a tesen ken makeranta u G@@ ile@@ adi la na kwaghôron sha itinekwagh i i kaa ér “ A Ôr Kwagh Wou Nen@@ a ? ” 2 Mbakorinte 1 : 23 pase se ér lu ‘ sha u yiman ve a yima je ’ Paulu b@@ unde awashima na u zan zende la ye . Nenge ase ikyav i tesen ne : Or@@ te@@ en kasua ka nana soo yô nan er mbak@@ as@@ u@@ av mba nan iyua . Kwaghôron u profeti u Peteru u sha kwagh u “ U@@ sha mba he@@ v ” la ngu iv@@ in sha ayange ne nena ? Shighe u anmgbian wase u nan hingir u h@@ ôron tom nan lu lamen yô , doo u se kegh ato a nan zu@@ lee A kaa ér : “ N@@ é . . . s@@ ôn@@ om man Mo kpaa Me ver ato her a ven . ” ( Mateu 25 : ​ 31 , 32 ) Mbak@@ ur@@ an@@ ilev yange ve pav u@@ z@@ end@@ en@@ ya mban sha ci u nyi ? Zum u anmgbian u nan a va fe ér kwagh u nan er la ka aie yô , jighjigh u ve ne ayol a ve la una kera taver ga . Nahan , ka i taver ve u zuan a shighe u henen kwagh u Aôndo shi civir un . Hi@@ ihii yô , mba ve doo Yehova ishima la se kpa ve doo se ishima . ( Mbagalatia 6 : 16 ) Kpa aluer se mba Mbakristu mba i shigh ve mkurem la shin se a̱ lu ak@@ ar a ve a a tsegha ayol a ve la kpaa , kwagh a er se ken “ ijiir i y@@ eren ” i Aôndo la ga . 37 : 1 , 2 , 9 ) Hemen u sha ikyev i uumace va a ityav mbi í nenge hanma shighe la , kpa hemen u Aôndo yô , ua er ‘ ityav mbi [ a ] bee zan zan [ a ] ar hen ik@@ ighir i tar je . ’ Ior kpishi ken tar ne kav er “ m - ande ” u Kristu la a hii ken 1914 ga . ( 2 Pet . Doo u se ver ishima sha akaa a se nengen a mi la ga , sha ci u aa na , se de u eren ishima i Aôndo ku@@ aa . — Pasalmi 8@@ 1 : 12 ; Or@@ pasenkwagh 11 : 9 . Ka hanma shighe nahan lu kwa u masetyô u b@@ aver we ken ishima er Yehova eren akaa a doon a we@@ e ? Maa profeti u Aôndo u ci@@ gh@@ ir ishima ne kera kp@@ era a kp@@ era iky@@ er ga je , shi za hemen ôr mkaanem ma mayange A@@ ma@@ shia soo u ungwan ga la . Aluer u tsu@@ me gbenda shin wea fa gbenda a̱ kuma u ga kpa , u nenge wer doo u ú pine or u nan fe gbenda tsembelee ga z@@ ee ? Er Bibilo i pase se kwagh u lu a mi ken ishima ve venda u zan hen tor ga nahan kpa , mba@@ fankwagh mba sha ayange la nenge ér u kwase ungwan imo i nom ka kwagh u vesen , nahan ikyav i V@@ ase@@ ti i doon ga la ia ts@@ ar kasev mbagenev mba ken tartor u Per@@ shia cii . Sha kwagh u i nger ken ivur i sha 13 zan zan 15 la yô , Yehova tôndo zwa ér una ‘ dugh ior nav ken uiky@@ angen kera . ’ Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara mba ne “ kwaghyan sha ashighe ashighe , ” nahan ve wase ior umiliôn imôngo ve zua a “ igbenda i tse ” la shi mba zenden vea Aôndo kpaa . ( a ) Se mba nengen icighan tom yase ne nena ? Er se vande henen ken kwagh@@ ngeren u ken ijime la nahan , Yesu yange tsengaôron ér a ver nongo u mbadondon un mba i shigh ve mkurem ne . A kaa a apostoli Peteru ér : “ Ka sha vande ne [ Yesu Kristu ] je Me maa nongo Wam ye , ih@@ in@@ da i H@@ a@@ de ia hemba u agee ga . ” Ior mba ke ’ tiônnongo mba se ne jighjigh a ve imôngo mbara vea fatyô u ‘ sur@@ un se ishima ’ nena ? U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Utor u sha U@@ har , 8 / 1 Mba tindi u Aôndo a doo ve ishima yô fa akaabo a isharen i lun a inyaregh i ve a mi la , nahan ve war . Nenge ase igbenda igen i se fatyô u dondon ikyav i Yesu yange ver la yô . I pase shighe u ku va sha uumace shi Paradi@@ so saa la ken u@@ peeji mba Bibilo mba hiihii mbara . Shighe u se tagher a tôv@@ ac@@ an yô , er nan ve i doo u se gbidye iky@@ ar@@ ky@@ ase iyol ga ? Kwagh la lu mimi , shi m ze hen ijiir i kwaghaôndo u Mor@@ mon a kô@@ son akaa , ken kpen@@ tar u U@@ t@@ ah la yô , mase wanger mo . Kwagh@@ tôvon u i te@@ v sha kwagh u mbayev mba ve kom anyom any@@ iin nahan tese ér mbayev mba ve hen u kôron iyol tsaha ka ve “ vese ve hingir mbayev mba vea fatyô u kôôm ayol a ve man mba ior ve soo kwagh ve , mba ve lu a ishima i henen akaa a he shi ve lu a ishimataver sha kwagh man mba afatyô lun a vangertiôr ken a ve kpaa yô . ” Ve wa ago tsuaa , nahan ve na jighjigh ér vea kure isharen ve ne keng . Aôndo yange tsua ikyurior igen sha ityough ki Mbaiserael sha ci u nyi ? Er akaa a vihin kpishi a eren ior yô , gba u a su@@ r ve ishima . 1 : 12 ) Nahan ve er nena ? Aluer se mba Mbakristu mba se lu kwa@@ v yô , m@@ civi@@ ra@@ ôndo una wase se se lu a an@@ za a aa na se kuma sha atindi a Ruamabera a we ér i dondon ken ivese la yô . ( Mat . 6 : 25 - 33 ) Er se doo Aôndo ishima yô , gba kpee u se eren ishima na er se fetyô la cii sha er se na a saan un iyol yô . — Anz . Se Mbakristu kpaa se mba a tom u eren . ( Pasalmi 119 : 9 , 23 , 28 , 5@@ 1 , 6@@ 1 , 6@@ 9 , 8@@ 5 , 8@@ 7 , 1@@ 6@@ 1 ) Er akaa ne lu zan or@@ pasalmi iyol nahan kpa , a wa icam wener : “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! ( Pasalmi 1 : 1 , 2 ) I nger “ A@@ tindi a TER ” ken Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . Ken inyom i 19@@ 19 la , i tsuan anmgbian u nengen sha tom@@ shir@@ en ken hanma tiônnongo sha u a hemen ken tom u pasen kwagh la . Mbagenev di kaa ér ka akav a sha injakwagh tsô . Mayange je jijingi ne shin mhen ne a de z@@ ou kwagh môm a u taregh ga . T@@ i@@ ônnongo wase kpa kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh her kpishi je . ” Sha ayange a i ngeren Bibilo la , Aôndo a ver or@@ jir ér nana yange i de u eren ior af@@ er . ( Gen . 4 : 8 ) Ô@@ no@@ v mba Adam mbagenev kpa va bee iyol shi ve kpe . Er Mbaiserael tsa ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom imôngo nahan kpa , í lu a n@@ a̱ ikyurior ne tar ú u lu u ve ga . I@@ wer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin ngi kar yô , i erem batisema . Mbagenev di icombor ve venda ve . Nahan kpa , sha shighe u Aôndo kohol Mbaiserael ve hingir ikyurior shi na ve Tindi la , ieren i v@@ ô@@ son kasev kpishi la du@@ mbur hen shighe la . T@@ so@@ mbor wam kpa seer ng@@ een . Gba u mbayev vea ungwan imo i mbamaren vev sha ci u nyi ? ( a ) Shighe u ú lu zan zende yô , er nan ve i lu kwaghbo u we zan sha hanma gbenda tsô sha ci u ú doo u y@@ um@@ u ? I@@ t@@ yom i age@@ egh ne lu ts@@ eng@@ an tesen averen a se fatyô u veren ishima u va zuan a mi sha ikyev i hemen Yesu yô . Kwagh môm u se er yô , gba u se eren shiada sha kwagh u Aôndo sha mimi . Yesu u orgen môm nan hembe un jighjigh u nan ga la je kpa yange i pu@@ u un a ityôkyaa shio . Mbam@@ kohol mba vesen ka ve mgbegha se u eren sha kwagh u se hen ken Bibilo la , shi ka ve wase se u palegh mbamzeyol kpaa . U eren kwagh sha gbenda u ng@@ un nahan ne ashighe kpishi ngu a due a akaa a doon . We kpa , aluer í taver we ishima shi í tsaase we yô , alaghga ú soo u eren tom pania . ( Mbakolose 4 : 5 ; 2 Timoteu 4 : 2 ) Kpa aluer ahumbe a man shin tar@@ yan hemba doon se ishima a u zan mbamkombo shin duen kwaghpasen yô , se hungur Yehova sha ci u se ver un hiihii ken uma wase ga . U tesen ikyav ér Yehova ze a iyôngo na “ te@@ gh te@@ gh ” yô , nenge kwagh u i er sha kwagh u ini@@ av mbi isholibo mbi ken Tindi u Mose la . Tar man ityom i sha u cii ia va “ due ken igbar ” nena ? Ka se nenge a m@@ lu@@ ashe man i@@ gb@@ anger i iky@@ asen yase sha ashe fese . M@@ h@@ ôônom ma Yesu a zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev la Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwaghaôndo shin tar la cii , yange zungwen ats@@ an@@ aior mhôônom . OR@@ NG@@ ER@@ EN T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A u i yer un ér H@@ ER@@ B@@ ER@@ T L@@ O@@ C@@ K@@ Y@@ ER la nger ér : “ Yesu yange lu a a@@ kper@@ an sha kwagh u or u un lu man ape un dugh kua ityôkyaa i un ve shin tar wase , shin kwagh u una va er un ken hemen la cuku tsô kpaa ga . ” Kwase u@@ kwa ugen mba yer un ér J@@ an@@ et , ngu eren tom u tesen ior Bibilo hanma shighe ken tar u Philipp@@ ines . Icighan Or@@ yiman W@@ ase u Kwagh Na a C@@ i@@ er@@ yol La Akaa a i nger ken Pasalmi ne aa fatyô u zuan sha atsan a Davidi ya shighe u Ab@@ es@@ al@@ om lu nôngon ér una ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough la . — 2 S@@ am . Ruamabera kaa ér yange er nahan sha ci u yange doo u mbacivir ak@@ ombo vea lu ikyua a are@@ ki u ikyuryan ga . — 2 K@@ ron . I kaa her ér : “ Hanma or nana̱ va na er nan fetyô yô , sha iveren i TER , Aôndo wou , A ver u yô . ” U Z@@ an a Ity@@ akerada sha A@@ jiir A@@ gen M@@ yer ( a ) Se fa ser Yesu nengen ior sha gbenda u Yehova kpa a nengen ve la nena ? Yobu yange zung@@ we kpishi shi wa ishima a atsan tsung , nahan kpa a kaa a mba ve lu nahan un tar la ér kwagh u Yehova doo un ishima kpishi . Yange mea ya ican ken makeranta nan nan kpa , m fa je mer me hide hen ya tsô me mem . ” Pro@@ feti u hiden a iyol ijime ne , yange gba ijir ga , lumun a awashima u Yehova la shi dondo un kpaa . Yesu yange nengen mimi er ior ve nengen mimi sha kwaghfan ve la nahan ga . ( Pasalmi 2 : 2 , 6 – 9 ; Mpase 19 : 11 – 21 ) Hanma shighe u ior ka vea kimbir M@@ sen u Ter W@@ ase la yô , ka kwagh u ka ve s@@ ônon je la . Anyom nga kar 5@@ 00 nahan yô maa i@@ fan i Yosua wa shighe u mtim u Y@@ er@@ ik@@ o la i̱ kure sha mi vough . Ior mba van mkohol ne kua Mbashiada mba sha ajiir a yange gba u a er mkohol her la ver ashe a mkohol ne kpishi , gadia ve fa dedoo ér vea hen akaa a ken jijingi a aa hungur ve mayange ga yô . U na jighjigh wer u ngu ken mimi sha ci u nyi ? Yange m hiden m hiin u zan mbamkombo mba Mbakristu yô , hemba doon mo u lun vea Mbashiada a u lun vea mba@@ eren fi@@ im . A kaa wener or u lamen dang môm kpa nan ngu shin ijiir la ga . P@@ ania u kwase ugen , B@@ ob@@ b@@ i , zamber ér : “ Se soo ser hanma kasua yô , anmgbianev kpishi ve̱ duen kwaghpasen a vese imôngo . ” 3 : 30 , 31 ) Ikyav tese ér yange vande lun or@@ jighjigh sha ishigh ki Yehova anyom imôngo shi shighe kar yô , ior kpishi ken af@@ o a Iserael nengen kwagh ken a na . Se mba a vande nengen a Aôndo ga , shi se mba a vande ungwan imo na kpaa ga . Mkaanem ma sa@@ gher iyol ma i nger ken avur a atar ne cii ma bugh gbenda shi ma s@@ av mkaanem ma ma lu ken Yesaia ityough 60 la cica cii . Nahan kpa , sha “ shighe u k@@ undun iyol u ai@@ k@@ ighe la , ” Yehova ande hen Adam man Ifa . ( Pasalmi 5 : 4 , 5 ; Habak@@ u 1 : 13 ) Ior mba ve eren akaa a a lu a ifer sha ishigh ki Yehova sha apera shi ve gem ishima ga shi ve hendan a na la vea yem iyol ish@@ ô ga . Sha nahan yô , Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér se kôr iyol yase tsaha sha akaa a se kenger man aa a s@@ aren se u lun a mi la . Doo u se time sha akaa a a tese ér mbagenev kuma u za hemen sha Tartor u sha la yô . ○ Yange er a mbam@@ k@@ er@@ ev mba Iserael mbara nena , man lu sha ci u nyi ? • Yehova yange kura Davidi man Yesu Kristu nena ? Se tsegha ayol a ase sha ci u sar se u ungwan imo i Yehova shi eren ishima na . Nahan yô , kanyi i gbe u se er@@ ee ? Aluer se hii iliam a ior mbah@@ ev mba ve ve ken Iyol i Tartor la yô , mciem ma ma lu ken a ve shin mlu u ve lu ku@@ su@@ s@@ u sha hiihii la una sa@@ mbe kera . ( b ) Ka mbampin mba h@@ an se lu timen sha mi sha kwagh u tom u mbakur@@ an@@ ya ? Mb@@ ap@@ asenkwagh hanma shighe mba ve fe tom tsema tsema mba wasen mbap@@ asenkwagh mba ve lu a vi@@ a tsembelee ga yô . ( M@@ ika 5 : 6 ) M@@ ôm ken “ ikyav mbi u@@ ty@@ av ” mbi ve eren tom a mi yô , ka “ s@@ an@@ ker u ken jijingi , ” ka mkaanem ma Aôndo je la . — 2 Kor . M@@ kposo yange lu hen atô u Mbayuda man mbahenen mba Yesu . Nahan á ôr kwagh u mbahenen nav ér : “ Saan ashe a en iyol , gadia nga nengen , ato a en kpaa saan a iyol gadia nga ungwan . ” Yesu shi tese se er se eren kwagh a akuraior agen zum u a ôr injakwagh i Or@@ s@@ am@@ aria u zungwen mhôônom la . Ka shin tar ne . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u yange i gba u ngô nana er shighe u nan mar an@@ iky@@ und@@ an la . “ Eren Nen Kwagh Ne ” Inja i u lun a “ i@@ ho@@ gh@@ ol@@ ough ” iyol ga la wa nyi man nyi k@@ er@@ egh@@ e ? PE@@ E@@ J@@ I 26 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5 , 8@@ 4 “ De T@@ ôngon Kor@@ ough sha Hemen Wou ” Ga ( Mpase 4 : 4 ; 14 : 1 - 3 ) Ka vea kenger iengem i Aôndo nahan ve er nena ? I@@ vaa i Mbakristu ka ia vihi yô , ior mba ken inya ve hen ér nyi ? Er se yen yô , isharen ne ia fatyô u vesen ken a vese zan zan se hingir u za eren kwagh u a lu u wang ga yô . Ikyav tese wanger wanger ér Tartor u Aôndo ngu eren tom kpôô kpôô . ( Mpase 14 : 6 ) Aluer se er kwagh u una na m@@ ze@@ hemen u akaa a Tartor yô , se zua a msaanyol kpishi . — Mateu 6 : 33 ; Aerenakaa 20 : 35 . Kpa er m hen num u nôngon kua ityesen i tesen kasev u kuran ayol a ve shighe u or te num sha a ve la kuma anyom at@@ aan yô , m tôô mer me fatyô u nengen sha iyol yam . Hen Or@@ t@@ yom u hen S@@ ar@@ dis@@ u La Aôndo ya iky@@ ur a Davidi ér Una tsua or ken u@@ tor mba ken tsombor u Davidi u nana hemen gbem sha won yô . Una er kwagh ne sha ci u mcivir u Davidi civir un la man sha ci u kwaghôron u profeti a iv yô . W@@ ase ve ve pase akaa a ve ne jighjigh a mi la wang man sha icivir kpaa . ( Rom . Se fa@@ an er i lu hange hange u eren kwagh sha shighe yô , a wase se u eren kwagh f@@ aa . ‘ Iyol kôron tsaha sha akaa cii ’ la kua nyi man nyi nahan k@@ er@@ egh@@ e ? Aluer u@@ tor mba tar@@ ev soo ér Aôndo a lumun a ve yô , nahan a gba u vea undu gbenda ve la . Aluer se mba eren akaa a aa na mbagenev vea hingir u lun a asaren a bo yô , se ayol a se je kpa se fatyô u hingir “ kwagh u dang ” hen a ve . Doo u se wa ikyo sha nyi ve ishimaverenkeghen yase ia za hemen u ye@@ gh@@ ene ? Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ityough 9 tese er i doo u hiden a iyol ijime nena ? Anmgbian u kwase ugen nger ér : “ Yange i maren ken mimi , kpa m vesen yô , gbenda u m gema nengen kwagh u Yehova la kaha kposo a mbagenev kpishi . Aluer se hii kwaghpasen pe@@ pe ga yô , ior kpishi vea yar ken at@@ ev . Ka vangertiôr u a lu a im@@ aagh ki mimi jim jim u ve fe dedoo ér Aôndo ngu a awashima sha ci u uumace man aluer ve er sha ishima na yô , hegen je kpaa vea fatyô u zuan a iveren sha awashima shon yô . Ka saan un iyol a ifer ga , kpa saan un iyol a kwagh u mimi . ( 2 Peteru 3 : 3 – 6 ) Kape mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la kpa ka ve lumun ér Yehova zu@@ ngu mhôônom shi eren a ior dedoo shi den kwaghbo je la ; kpa mba gem mba lumun ér u ts@@ ahan yô den ga , ga . Ikyav i T@@ esen I@@ civir K@@ asev mban na jighjigh ér Yesu una fatyô u been an@@ ngô ve angev , shin er ve lu ica ken gar ugen , u lu I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an y@@ ande la nahan kpaa . Gba u fa shighe u mkur una va la keng keng ve se ‘ lu per ’ ga sha ci u nyi ? Er a c@@ agh V@@ or u ityendezwa la ik@@ ish@@ ing@@ uhar nahan kpa , iv@@ av la ia bee , nahan u di ua gema a “ c@@ agh [ Satan ] ityough . ” Bibilo shi kaa ér : “ Kpa iyange la man ih@@ wa la yô , ma or fa ga , shin mbatyomov mba S@@ ha@@ av shin Wan kpaa ga , saa Ter tseegh . Yange wa ityough ken tom na je kwagh kera gba un sha mbamgbe mba ior gaa ? ( a ) Yehova ka una kar ishima i or yô , ka kwagh u injaa u nyi ka a hemba veren ishima sha mini ? Hen af@@ ishi la je , se unde sha ityough ki iyou i ta@@ ven sha igen , ape se lu nengen a ihy@@ ongo i ag@@ ir@@ g@@ i a mnger , i hen gar u New Y@@ or@@ k la kua a@@ you a ta@@ ven agen kpishi yô , maa m pine E@@ va shi@@ ôr . Ka tom u nongo u Yehova u ngeren atindi kpu@@ un sha kwagh u ajiir a tsan a vough sha ci u han@@ ma@@ or ken tiônnongo sha tar cii ga . Cii man H@@ ag@@ ai kua Se@@ kar@@ ia ôr kwaghôron ve u profeti la yô , lu nyi i er@@ ee ? Mbagenev hii iyev je , mbagenev di va hii ken g@@ anden . ( Mateu 19 : 5 ) Yehova ôr kwagh u kwase ér nan ngu or@@ wasen shin ikyar u nom u nan . Yehova yange soo u nan ikyurior i Iserael tor u he . Ior mba pasen ase@@ mber a ken Bibilo mbagenev kaa ér kwaghôron u profeti ne yange vande kuren sha ma tor u Iserael shin ma wan u tor u Iserael ugen . ( D@@ an . 7 : 9 ) Yehova yange soo ér Daniel a̱ nenge er nongo Na u lu yemen hemen hemen , nahan ú lu kuren awashima Na yô . Anyom atar man ti@@ ôn nga kar yô , i nder un ken inyom i 33 la , a hingir or u ken jijingi u vesen . Se mba nôngon sha afatyô wase cii sha u se lu “ wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga ” kpa ? ​ —⁠ 2 Pet . Hen er yange a ha@@ gher Peteru ken ishima shighe u nyôr hen ya u Kor@@ ne@@ li@@ u la yô . Ka i taver kpishi u geman sha igbenda ne . I@@ civir i vesen i ka i k@@ ôndo i yem sha hen Aôndo hanma inyom la tese iwuese i vesen i mbatomov mba Yehova ve lu a mi sha ian i civirigh i fan Yehova shi eren shiada sha kwagh na la . U kange ishima wer u er nahan vough kpa ? Kwagh ne una wase u u tsaase “ mkav u ken ishima ” you shi u lu a mfe kpaa . ( Ôr 1 Mbakorinte 15 : 33 . ) 5 : 14 ) Ka nyi se ôr a ior sha u taver ve ishima ? Nahan kpa , er nan lu nôngon sha afatyô u nan cii ér nana eren kwagh a hanma or kundu kundu la yô , doo u a wuese nan sha iniôngon i nan lu nôngon ér nana lu or@@ kuran u dedoo sha ikyev i Kristu la ga he ? ( Yesaia 30 : 21 ) Yehova kighir se ér saa se̱ kegh ato sha “ kwaghôron ” na ga . Er Se Hii Ve Se Lu a Dooshima u Mimi La Er se lu mba kaven Aôndo man Kristu yô , doo u se eren tom kpoghuloo . Er nan za zua a ta@@ gbe@@ de môm u lun ishe kpishi yô , nan yem nan za tee akaa a nan lu a mi la cii , nan za yam un . ” De G@@ be U@@ wer u L@@ amen a Ve Ga Shighe u Yesu lu pasen kwagh u una lu “ ikyav ” i tesen ér ‘ mk@@ ur@@ tar ’ zu@@ lum la , a kaa jighilii ér : “ Kwagh u iyange la man shighe la yô , ma or fa ga , shin mbatyomov mba S@@ ha@@ av shin Wan kpaa ga , saa Ter tseegh . ” ( Mat . Ikyav i tesen yô , vande tôôn shighe gbidyen kwar fan er i hii ve yange i tsua ma foto ér a̱ lu foto u hiihii ken ma ngeren u henen yô . Kwagh ne hemba u gban ôron u tseegh tsô la . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 19 ] Eli@@ h@@ u shi kaa a Yobu ér u civir Yehova sha mimi la ka kwagh u vough . ( Luka 16 : 10 ) Een , gba u se karen inja yase sha akaa a a lu inja er ka a ikyo@@ o@@ gh ga a sha hanma iyange la , je kua akaa a a eren ken uya asev myer la kpaa . Ve kpa yange hange ve u zuan a kwaghyan er se nahan , sha ci u ij@@ en kôr ve . Aôndo kaa a Aberaham ér : “ K@@ ende ashe sha yôô ; hen ape u lu ne je , gema nenge ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man iy@@ an man ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh man ity@@ ô@@ tar kpaa . ” Ity@@ ô@@ v mbi tele@@ v@@ ishen mbi vesen man mbi re@@ di@@ o cii yange mbi tema imôngo sha kwagh ne . M@@ zough u i lu zuan ior umiliôn ken mcivir u mimi la tese ikyav i nyi wang - na ? E@@ ̱r Yesu lu “ iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ gh ” yô , i nder un shin ku sha uwer u N@@ is@@ an 16 , 33 S.@@ W . la . U fan ser Yehova ka u mgb@@ ough@@ on a mhôônom man m@@ rumun u sha mh@@ ôôn la una bende a vese nena ? U kera ng@@ een kwagh ga yô , gba u a mar iorov kpuaa he@@ gh sha er a wa ve ago@@ yol u za teman tor sha yô . Ken mkur u sha derianyom u sha 16 C.S.@@ W . la , Mbaiserael umiliôn umiliôn lu ikp@@ an ken tar u Igipiti , i lu eren ve ican kpoghuloo je . Yange zua a ku sha ci u ieren na i yange wa ikyo sha kwagh ga la . Er Yehova a ne uumace tahav mbu maren ônov yô , doo u mbamaren vea nenge an@@ iky@@ und@@ an la ér ka “ dyako u TER A ne yô . ” ( Ps . Kpa Mose ti yô , gema lu a mnenge u Yehova sha kwagh ne shi ishima za un iyol ér or nana ngohol un tahav kpaa ga . ( N@@ um . Er N@@ agh K@@ u I@@ p@@ aan K@@ u Y@@ em Se La , 8 / 15 S@@ aa se er nyi keng ve se war mkur u bo@@ tar nee ? M na jighjigh mer atindi a Yehova ng@@ am a mtsera sha ci u nyi ? ” Sha iyange la , “ i iv ” mbahenen mba Yesu mba ken Yerusalem mba kuman iorov 1@@ 20 nahan “ a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwagh ken ijô igen . ” Ka Yohane tseegh yange nger kwagh u yange za hemen sha kpo@@ you u sha hen tugh mbu N@@ is@@ an 14 la pase jighilii ér yange Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti undu ijiir la due ye . 2 : 1 , 2 . Uma u T@@ sôron Shin Tar , Ka Ishim@@ a@@ verenkeghen i Aôndo a Ne Yô , 8 /@@ ⁠ 15 Kwa@@ r@@ karen u Mb@@ ap@@ asenkwagh : 3@@ ,@@ 7@@ 70 Nahan kpa , ‘ tar kera fa Aôndo sha gbenda u kwaghfan la ga . ’ I@@ ̱ pase kwagh u a ne ve or lu a u@@ lum shin nan gbe kwagh hen mbagenev kpishi yô . Ka nahan ve injakwagh i ken Bibilo i er kwagh u “ wan u doon [ ter u ] nan ” ishima la ye . Bibilo tese ér aluer or soo u nengen sha ior mba hen ya u nan ga yô , nan hemba gban kera a or u nan ne jighjigh ga yô . ( 2 T@@ es . 10 : 1 ) P@@ ase mbayev ou ve fa er i lu u ken ishima a ve la , shi wuese ve kpishi , sha u tesen ér ve doo u ishima . ( E@@ s@@ era 2 : 6@@ 4 - 6@@ 7 ) M@@ hi@@ di ve la kure kwaghôron u profeti u Yeremia u a er kwagh u ve yevese kpôô kpôô yemen ijiir igen la . W@@ ase Mba@@ yev mba K@@ iriki Ve F@@ a Kwagh u N@@ ongo u Yehova T@@ se@@ mbelee , 10 / 15 Ity@@ endezwa na i va nan se myom la ka ityôkyaa i vesen i nan se iember . Kwagh u Mose kaa ér Yehova una nôngo kwagh sha ci u Mbaiserael la er nahan vough , gadia mbatyomov hii u nôngon kwagh sha ci ve hen shighe ne . “ Ter Aôndo wou a doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii ” shi “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ do u ishima er we iyol you nahan ” Kwagh u N@@ at@@ an ôr la na ishima vihi Davidi ker . Shi kwagh ugen u a ne i saan shin ishima yô , ka mkaanem ma Paulu m@@ à m@@ á tese ér P@@ risti u T@@ amen ne ka Yesu shon u a gem kposo ga , u ngise Mbakristu mba ke ’ Yerusalem fa un la . Yange ve hi@@ r@@ a ki@@ mbi inyaregh k@@ in je kuma sha anyom atar . Alaghga ú fatyô u ôron akaa a a er a tesen m@@ lu@@ a@@ inja u eren erdoo yô . Nahan mbap@@ asenkwagh mba ken tar shon ne kpa ka kwagh u ve hembe ôron ior kwagh sha mi je ne ; mba fe ôron akaa agen a a lu vihin tar shin mbamzeyol mbagen mba c@@ imin mba ior ve tagher a mi sha ajiir ag@@ enegh la ga . Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 1914 la , Mbah@@ enen Bibilo mban due a tser u “ P@@ ho@@ to - dra@@ ma ” la u kiriki , i yilan ér “ In@@ i@@ umbe i E@@ ure@@ ka . ” Ken inyom i 199@@ 4 , shighe u T@@ at@@ y@@ ana lu anyom 16 la , anmgbianev at@@ ar@@ atar mba ken tar u C@@ ze@@ ch R@@ ep@@ ub@@ lic man P@@ ol@@ and man S@@ lo@@ v@@ ak@@ ia , mba ve lu ikp@@ ur pania yô , mough lu za wasen tom hen tiônnongo na , ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine . Gba u se “ kura ishima [ yase ] ” sha ci u nyi ? Shighe u u lu keren nom shin kwase yô , doo u u ker or u u soo nan sha mimi yô . U zuan a nan yô , er kwagh u dooshima shon una za hemen u taver shi ye@@ ghen a y@@ egh yô , er i tese ken I@@ c@@ am i He@@ mban i Solomon la nahan . Shin er Mal@@ aki yange lu ôron kwagh sha akaa a yange du@@ mbur ken atô u ior mba Aôndo sha shighe u ve hide uiky@@ angen ken Bab@@ ilon hemba u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo nahan kpaa , ityough ki takerada ki sha uhar k@@ in k@@ ia inja kpishi sha ci wase nyian . ( Ne@@ hem@@ ia 10 : 39 ) Shi kwagh ugen yô , doo u se ven@@ gese myer u Yehova a yer se ér se va civir un ken ‘ iyou na i msen ’ la . Ka mea hen sha kwagh ne nahan i saan mo je i zua ga . ” ( Yohane 13 : 34 , 35 ; 15 : 12 ) Heela tseegh ga , se fatyô u s@@ ônon Yehova ser a̱ na se icighan jijingi , hemban je yô sha ashighe a i taver se u eren kwagh sha dooshima la . “ Lu@@ un nen mbat@@ seen asema , shir@@ en nen Ter tom . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 12 : 11 . V@@ a hiin u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova yô , gba eren sha akaa a lu henen la , nahan de aeren a na a tse la . ( 2 Kor . Yeremia lu tswen ken tom na u profeti la ga . Nahan i kpiligh se iyol kpishi . ( 2 Pet . 2 :⁠ 1 ) Shi apostoli Paulu kpa kaa ér “ shighe ngu van u ior vea kera fatyô u veren ato sha ityesen i dedoo ga , vea kohol mbat@@ esen kpishi sha asaren a ve ayol a ve sha ci u ato vande ng@@ iligh ve yô . ” ( 2 Tim . 29 : 17 ) A “ hemba ishima yase man A fa akaa cii kpaa . ” ( 1 Yoh . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 30 ] Aluer gba u iyange i Yehova ia va kp@@ er nahan , ia b@@ ur u a bur@@ u ? Ken uwer u J@@ un 199@@ 6 la , i hii u tôvon sha u a zua a ma kwagh u a tese ér anmgbianev asev mbara er kwaghbo yô , kpa i zua a kwagh môm ga . Mb@@ à gban mk@@ er sha akaa mbagenev kaa ér ke ’ atô u ing@@ ye@@ gh@@ ior i sha tar jimin cii yô , mba ve ne jighjigh ér mbat@@ s@@ av mba kpôô kpôô man vea fatyô u b@@ enden a uuma mba iorov la hemba iyenge . Kpa kwagh u hange hange u i doo u se wa ke ’ ishima yô ka un ne , zum u icighan kwaghwan i lu sha ma kwagh ga , shin ma tindi kpa i we sha ma kwagh ga yô , aluer se kighir mba ve lu Mbakristu a vese imôngo mbara ser ve̱ dondo mnenge u imoshima yase sha akaa a í lu u̱ hanma or nana tsua u eren a ishima i nan la yô , a lu shami ga . — Mbaromanu 14 : 1 - 4 ; Mbagalatia 6 : 5 . ( Mbaromanu 12 : 1 ) * Nan ngu or@@ tom u Aôndo , nan ngu dondon Kristu . Kwagh ne wa u we zan hemen u eren tse@@ or kera geman ha@@ an or@@ he iyol la kpa ker . Alaghga a gba u mbam@@ ishen mba ainge kua Mbakristu mba ve yem sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asen kwagh u Tartor la vea gema uma ve sha er una zua sha u hen ijiir i ve lu za eren tom her la , aluer tar la ua lu a inyaregh kpishi er u ve nahan ga kpaa . Or@@ gen u lu her vea ônov nav mbak@@ asev nengen nahan yô , a undu ve a kar a za kôr un a ver shin ij@@ em igen i i lu hen kpe u gbenda ig@@ ir@@ g@@ i do@@ go yô , sha er ig@@ ir@@ g@@ i do@@ go igen i i lu van a@@ yem a@@ yem u karen za tilen sha hemen ve la ia ta sha na ga yô . ( Mat . 28 : 19 , 20 ) Se asange asange ka se na shighe wase man agee a ase kua akaa a ase u eren tom u i ne se ne . Ka inja er ú kpe iyol ú hiin wer ú ôr ma itinekwagh i taver tsung ke ’ takerada yô maa ú yila or u nan nger ú la wer nana̱ wase ú ú kav kwagh u ú soo u ôron la nahan . 4 : 13 ) Heela tseegh ga , Orkristu nana fatyô u eren msen ér Aôndo a wase nan u eren kwagh u vough . — Ps . KW@@ A@@ S@@ E ugen u yange de u civir Aôndo , er i tese un shighe u lu yev la yô , kaa ér : “ Yange m er msen hen Yehova mer a de me hide me va civir un , shi a de@@ m kwaghbo u m er , m vihi un ishima ker la kpaa . ” Nenge ken Iyoukura [ zwa Buter ] i A@@ ip@@ or 15 , 19@@ 8@@ 7 , peeji 31 la . Yehova una na ian ér a za hemen zan zan i hemba se u tilen sha mimi hen a na ga . We kpa kape u fatyô u wan ishima a am@@ een a mbagenev kpa ve tagher a mi la vough je la . Shi a na se atô@@ akyaa a dedoo a a ne ve i gbe u se naan kwagh wuee yô . Hi@@ ihii yô , mba suen mba i shigh ve mkurem la sha u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo . ( Mateu 14 : 23 ; Luka 6 : 12 ) M@@ sen yange wase un u wan ishima a atsan a hemban vihin cii . ( 1 Samuel 8 : 21 , 22 ; 14 : 36 – 41 ; Yeremia 42 : 1 – 3 ) Ikyav i tesen yô , zum u i lu tseghan tempel la , Tor Solomon er msen hen Yehova a ishima na cii . Inja na yô , zum u Yesu kaa ér , ka u á “ mar ne he@@ gh ” keng la , lu ôron kwagh u a lu jighilii yô , lu wan a wa tindi ga . S@@ op@@ hi@@ a : Kape i lu vough je la . Pro@@ feti Eliya tsua Elisha ver un sha tom sha u a tile sha ityough nagh shighe u una kera lu ga yô , á er kwagh ne vough er Yehova kaa un nahan . Ishima i legh legh i yange lu a mi la i kôr ve ken ishima . I pase kwagh ne ke gbaa kwaghhenen u i yer ér “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada ne Ve P@@ in La ” ke ’ mgb@@ er u Iyoukura [ Z@@ wa Buter ] i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 199@@ 6 la . “ K@@ aren nen fa@@ an nen kwagh u a doo Ter ishima yô . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 5 : 10 . Ese@@ ter eren kwagh akuma akuma shi kôron iyol na tsaha kpaa , gadia yange seer pinen ikyav mbi h@@ we@@ ev shin ak@@ ondo a dedoo sha ci na ga , saa di akaa a He@@ ga@@ i na un la tseegh . Nahan kpa , Tor wase Yesu Kristu yô , se doo un ishima shi ngu a aeren a Aôndo a doon tsung la , hemban je yô , dooshima . Er Yesu kpa yange ya ican ken ishima tsung ken mcivir na u civir Yehova la yô , se fatyô u veren ishima ser Satan una kighir se kpishi , e̱r se lu mbatomov mba Aôndo yô . Ka akav a nyi a tese ér Yesu lu a tahav mbu been ior ange@@ va ? K@@ e ’ tar u E@@ cu@@ ad@@ or di yô , yange Mbashiada mba Yehova za yima anmgbianev vev zum u mngerem sar av@@ enge va vihi u@@ y@@ aav mbagenev yô . N@@ gi@@ se la , se kav shighe u a ôr iyôngo man iv@@ o ijir la nena ? Ior vea lu sha ikyev i hemen u Tartor u Aôndo u doon tsung la bem bem shi mzough kpa una lu . [ Ngeren u kiriki / U@@ foto u sha peeji 14 ] ( Ef . 4 : 30 ) Gba u ú pase Aôndo asorabo ou shi u pase mbamaren ou kpaa . Or@@ gen di pase kwagh u a lu loho u Tartor yô wener , ka “ atindi a sha kwagh u c@@ ôô@@ ci . ” ( b ) Ka nyi ka se zua a mi sha u ‘ tsan ken m@@ ure u U@@ hemban@@ agee cii ’ laa ? Er kwaghfan man mfe u mbag@@ anden ve lu a mi la a yen agumaior kpishi yô , mba nengen kwagh ka ze ica ga , shi alaghga vea fatyô u fan kwagh u una due ken aeren a ve la ga . Fe@@ be@@ war@@ i 20 - 26 , 20@@ 12 Shi kwagh ugen yô , aeren a ior mbagenev ka a na ve hen ér kwagh tsô kpa gba Aôndo sha kwagh ve ga . ( Pasalmi 37 : 28 ) Mayange se hungur nen er mbatyomov mba Aôndo mba age@@ egh ve lu wasen mba civir Aôndo nyian nahan ga . Yes@@ e@@ bel yange kpen kera yô , lu nyi i er mbacivir Ba@@ al ken I@@ ser@@ a@@ e@@ le ? ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) Aluer se ker akaawan ne sha gbashima shi se dondo a yô , se lu tesen ser Yehova ka Or@@ kuran se . Ka ve er tom kpoghuloo u pasen ior loho u dedoo la , shi tesen ve . 4 : 2 ) Kwase ugen kaa ér : “ Kwagh@@ aôndo yange maa ior iyol kpen kpen . ” Ka hange hange u se time sha mlumun u sha mpin la zu@@ lee ! Sha nahan yô , doo u se de ser ieren i Orkristu ugen shin kwagh u nan tsough u eren la a na se gb@@ ev mbu nôngon ga . Ngeren ne una wase u u gbidye kwar zu@@ lee sha mpin u kôron ken ishima u Yesu pine la . Kwagh ne ngu a inja hen a vese nena ? 18 , 19 . ( a ) Se fatyô u veren ishima ser se tagher a atsan man am@@ een sha ci u nyi ? ( Luka 3 : 21 , 22 ; 7 : 28 ) Nenge er se hen akaa a doon kpishi sha wono ! Nahan kpa , ityakerada i I@@ vangeli pase atô@@ akyaa a a ne ve yange ior “ lu veren ashe ” a Mesiya la wang . ( Ekesodu 32 : 19 , 20 ; Duteronomi 4 : 22 – 24 ; 1 Utor 18 : 18 – 40 ) Tom ve la ume atam je kpa ? ( 2 Peteru 1 : 5 - 8 ) Aluer mbamlu asev vea lu nan nan je kpaa , u u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi la ka kwagh u se fatyô u eren yô . Sha nahan yô , sha ajiir a u@@ c@@ ôô@@ ci mban lu a tahav kpishi la , gomoti wa tindi sha kwagh u iv@@ a@@ ap@@ aven ga , aluer nom shin kwase nan er idya er Yesu ôr nahan je kpaa . ( Ôr Anzaakaa 2 : 1 - 5 . ) Inja i kwagh u i er ken Pasalmi 16 : 8 la ér nyi ? Ka wea ungwa akaa a anmgbianev ve er sha u wuese A@@ you a Tartor a he shi wea fa je wer kape anmgbianev asev mbagenev kpa ve lu ember sha ajiir a kuman udubu imôngo sha tar la nahan , i doo u ga he ? Er nan ve yange gi@@ ri@@ m kwase la iyol u za lamen a Mbakristu mbau@@ har mbara y@@ um@@ u ? 8@@ 7 : 1 , 2 ) Kwagh u Yesu er sha u kuren awashima u Yehova la kpa i tôô un i kar sha im@@ agh . ( 1 Kor . ( Marku 14 : 23 , 24 ) Lu nyi i̱ lu shin iy@@ ongo laa ? Una hemba sha u suur sha Yehova a ishima na i môm cii . Ashighe agen ka m kaa a ve mer , ve ker mkaanem ken ngeren mba ken Awa@@ ke ! 3 : 16 ) U tesen ikyav yô , Genese u a lu takerada u hiihii u Bibilo la pase er Aôndo yange tim mbaaferev sha shighe u Noa la yô . ( Pasalmi 37 : 23 - 25 ) Yehova yange nenge ér doo u a wa ishember i Davidi nger ér un bee iyol ne ken Pasalmi 37 : 25 . A@@ vur la tese ikyav i gbidyen or tan nan az@@ u . U Z@@ u@@ an a Ity@@ esen ke ’ I@@ sho@@ li@@ bo i Davidi La A za hemen ér : “ Shin er yange gba u se vihi shighe kpishi hanma iyange u henen zwa la nahan kpa , kwagh ne na se hingir u henen Bibilo a ior kpishi , mba ve lamen zwa Ch@@ ina yô , hen ijiir yase . ” ( Luka 10 : 25 - 28 ) Shin er mbagenev ve kav er Mbashiada mba Yehova ve ‘ civir Aôndo ken jijingi man mimi ’ nahan kpaa , mba a dondo ikyav i Yesu shi ve tese ikyav i dooshima u mimi man mcivir u civir Yehova a ishima môm la ken igbar sha u eren batisema ga . A kaa wener : “ W@@ aan nen hanma tindi u ior ve we la ikyo sha ci u Ter — shin a lu tor u a hembe cii , shin a lu u@@ g@@ om@@ na mba tor a tindi ve sha u ve̱ ts@@ ahan mba@@ eren@@ af@@ er kpa ve̱ gema ve̱ wuese mba ve eren sha mi la . • Se zung@@ we mba ken tiônnongo u Kristu mhôônom nena ? Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku su@@ r yo@@ bu ishima Er U H@@ ingir Or u Dedoo Yô Anmgbian V@@ ac@@ a ngu eren tom u ortamen man u ikp@@ ur pania la her sha mimi . Á p@@ on H@@ a@@ man , or u age@@ egh u vihin kwagh u yange wa@@ shima u timin Mbayuda yô . Nahan Mkaanem nam kaa ér hanma tsombor cii ‘ zua a iti ’ i ú hen Yehova , inja na yô ka un a ver ú ye . Er ‘ ishima i gban iy@@ u@@ he ’ la i lu ke ’ uumace mba ve yen ne yô , ke ’ tiônnongo u Mbakristu je kpaa ia fatyô u duen to@@ mb@@ o . Man aluer ne@@ a su@@ ghun anmgbianev enev tseegh yô , ka nyi ne eren i hemban mbagenev a mini ? * ( Mbaromanu 12 : ​ 1 , 2 , N@@ W ) A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo a se nger shin heen ne aa wase u ú eren nahan . M Z@@ ua A M@@ sur@@ shima Ken Mbam@@ zeyol A@@ v Mba U@@ ye Kwaghôron u profeti u a er kwagh u mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev an@@ igh@@ eni la kure sha shighe wase ne sha gbenda u vesen . Yesu yange wa mbahenen nav tindi ér : “ Z@@ a . . . za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” Jighjigh u Nan Ka a H@@ ar Ishima Y@@ ase sha Akaa a A He@@ mbe L@@ un a Inja Cii La Mbayuda er Kwagh “ sha L@@ an ” ( Aer 3 : 17 ) , 6 /@@ ⁠ 15 E@@ m@@ man@@ uel kaa ér : “ Yange lu ican kpishi u zuan a shighe u una doo sha ci wase cii yô . ( a ) I@@ sho@@ li@@ bo i Adam la va a mpin u nyi ? Kwagh u Yesu a kaa ér se ‘ sôn shi se ker ’ la tese ér se eren msen kpoghuloo , se de gbe uwer ga . Yange “ lu it@@ it@@ or i K@@ an@@ d@@ as@@ a , tor@@ kwase u Mbae@@ ti@@ op@@ ia , u akaa a na a injaa cii lu sha ikyev na yô . ” Se yina , nahan alaghga se nenge ser mcivir wase gba kwagh ga , shi Aôndo una ver iniôngon yase kpaa ga . Ve nenge ér mba a ape zan ga . N@@ gi@@ se la se hen ser Yesu yange sôr tempel u ken jijingi la ken inyom i 19@@ 18 . Nahan cii kpa , ashighe agen se kpishi ka i lu se ken ishima er yange lu un nahan . Yesu vande pasen ve kwagh u mtim u una va sha tar u Yuda u b@@ an@@ en a jighjigh la . Tese ikyav i môm i i tese ér Aôndo yange nan mbatyomov tahav ér ve kuran uumace mba@@ jighjigh yô . Shi ma a inja sha ci u ma tese tom u i gbe u Mbakristu ma ve lu eren yô ; ka tom u pasen kwaghaôndo , u i gbe u a vande eren sha u yôôn m@@ ve u kwagh u hemban cii , u Yesu yange yila ér “ mkur ” la . Yesu kaa ér : “ Ka hanma kwase man nana lu a sule pue , man u môm una saa nan yô , nana kera ts@@ ar im@@ enger , nana ese iyou , nana ker tsung zan zan nana kar zuan a mi gaa . Sha ityôkyaa ne yô , se mba dondon imba mnenge u Paulu kpa yange lu a mi sha anmgbianev mba sha ayange a na la . Er nan ve i doo u se lu a ieren i or@@ kur@@ an@@ ilev la kpa a lu a mi i eren a iyôngo i i tsu@@ m la sha u@@ e laa ? Yehova Kor Se shi Ne Se Akaa Cii ( Yesaia 12 : 4 , 5 ) Yesu yange tese mbadondon un ér ve̱ eren msen ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ” Nahan yô , nôngo soo akaa a wan wou u a lu hi@@ an la kpa a soo la , er it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shin u@@ fi@@ im shin an@@ umbe a a hembe doon un la nahan . • Lu nyi ‘ atindi fatyô u eren ga , ’ man Aôndo hemba kwagh shon nena ? Ken ngeren u dondon ne , se lu timen sha injakwagh igen i Yesu ôr sha kwagh u an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la . ( Mat . L . v@@ on Mo@@ sh@@ ei@@ m ôr kwagh sha m - er u í eren iniongo ne ken derianyom u sha uhar S.@@ W . la ér , Mba A@@ yange P@@ u@@ e kar U@@ ny@@ iin mbara yange ve umbur iniongo i M - umbur la sha N@@ is@@ an 14 sha ci u “ ve nenge ér ikyav i Kristu a ver la ngi a tahav er tindi nahan . ” ( Ps . 40 : 17 ) Yehova yima non@@ go@@ ior na ac@@ in imôngo , hemban cii je yô , sha ashighe a mbaihyomov vev lu tôvon ve a ican kpoghuloo , me@@ mem ve sha won ga la . Í kura u@@ wua u sha injakwagh la i za ombo sha w@@ una u Yehova hegen Kpa Bibilo kaa ér mbakp@@ enev vea fatyô u eren kwagh môm ga . K@@ ondo or@@ y@@ ese na la iyol gb@@ ong . 15 : 29 ) Se fatyô u geman mkaanem ma masetyô , ma kuren washika ne la ser , ma kaan ér “ lu gb@@ ang gb@@ ang . ” T@@ so@@ mbor wase b@@ un@@ den mbamkombo ga cii . ” Se fatyô u tseghan iti i Aôndo sha u pasen ior i . P@@ ase tom shin ityom i yange u er shin u lu eren zan a mi a ve ken tiônnongo u Kristu yô , shi wea lu a mbampin kpa u fatyô u pinen , er u pinen fan ishe akaa man ya u ú kôr cio u zuan a mi la man iy@@ ou@@ ci , man a lu pe u fatyô u zuan a tom u u@@ ke u ú eren kpaa . Ka sember sember ne mb@@ à@@ à@@ kp@@ é@@ t@@ á@@ k@@ ú mba h@@ è@@ m@@ é@@ n nongo u Mbar@@ oman K@@ at@@ oli@@ k@@ o mba@@ ̱ ke ’ tar u Fran@@ ce ve rumun ibo ér yange ve de@@ ̱ yangen ér i̱ de gb@@ ih@@ in mba@@ ish@@ ôô@@ v udubu imôngo ken af@@ o a ku@@ ugh a N@@ az@@ i la ga ye . U ungwan imo i Aôndo sha mimi la wa nyi man nyi k@@ ere ? Yesu kaa a mbahemenev mba Mbayuda ér : “ Á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ikyurior i ia ume atam yô . ” ( Mat . □ Ve cii ve lu mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v man mba@@ wan@@ atindi . — E@@ ks . Yehova una nôngo ityav sha ci ve , una tese er un lu Tor u He@@ mban sha W@@ on Cii yô . Akaa a I G@@ be u Se Y@@ e@@ vese Yô ( 1 Peteru 1 : 6 , 7 ) K@@ era ga je kpa , Mpase 12 : 17 kaa a vese ér Satan ngu ‘ nôngon ityav ’ a as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la . U Ngu Nan Jijingi u Aôndo I@@ an W@@ er A Hemen We Kpa ? Nahan gba u se hemba lun su@@ laa hegen cii . “ Kpa gu@@ da yô , pase nen a ken igbar . ” ​ — 5 : 11 . Kpa gema nenge kwagh u Mbah@@ enen Bibilo er ne . ( 1 Mbakorinte 15 : 44 , 50 ) E@@ ̱r iyol i Yesu i sha inja i orumace la yange tagher kwagh yô , m@@ til u iky@@ ondo i y@@ is@@ an i̱ p@@ aven Ici@@ ghan@@ kp@@ ar a Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii ke ’ tempel u Aôndo u tsuaa la l@@ ù ikyav i iyol na la , man ikyav ne ka i kuman vough kpaa . Kwagh u se er ve se wa ikyo sha atindi a Aôndo a ishima yase cii yô ka u nôngon a iyol yase i isholibo ne shi geman ijime a kwaghbo , soon kwagh u dedoo . — Mbaromanu 12 : 9 . ( Anzaakaa 18 : 12 ) Yesu kaa ér : “ Man shi han@@ mô u nan k@@ enden a iyol i nan sha yô , á hi@@ re a nan ijime ; man han@@ mô u nan hi@@ r a iyol i nan ijime yô , á kende a nan sha . ” — Mateu 23 : 12 . Aluer ú ôr ityough k@@ ira yô , ú zua a ati a ag@@ ar agen man ati a ior man ati a ajiir agen kpaa . ( 2 ) Ity@@ ôkyaa i se lu uma jim yô ér nyi ? ( 2 ) M@@ gem shon wa nyi man nyi k@@ ere ? Shighe u se su@@ ghun anmgbianev asev hen Iyou i Tartor man sha ajiir agen yô , se fatyô u lamen a mba se nenge a ve ga shighe a kar la shin mba se lam a ve ga shighe a kar yô . Sha ci u se mba a Bibilo jimin cii , ape se fatyô u henen mbamhen mba Ter wase la kua akaa a a doo un ishima man a a vende la . Inja na yô , aluer se mba nengen kwagh er Yehova nahan yô , tese ér se mba a mnenge u mimi . Er uma u wan u ken uya la a hii a hii nahan kpa , Yehova nenge uma shon nena ? Ekesodu 12 : 6 pase ér lu hanma shighe i s@@ ôngon wan@@ iyôngo u P@@ ase@@ ka laa ? I@@ pi@@ la man iji@@ mba kpaa du@@ mbur sha ayange a Noa la . I@@ y@@ enge i mba yange ve va mkombo u M - umbur tar sha won cii ken inyom i tom i 200@@ 9 la yô lu iorov 18@@ ,@@ 1@@ 6@@ 8@@ ,@@ 3@@ 23 . Ka mea nenge er mba m henen Bibilo a ve la ka vea fa Yehova ve , ve gema uuma vev nahan , i saan mo iyol je i zua ga . Yesaia 35 : 9 kaa ér : “ Be@@ gha una lu her ga , ma iny@@ am@@ ts@@ wam kpaa ia unde sha mi ga . ” Inja na yô , ka “ Ici@@ ghan@@ gbenda ” je la . Ikyav mbi tse@@ v mbi se ko@@ so her la , mbi er ufoto mba umbur se akaa a tse nahan . Mb@@ i pase se kwagh wase man kwagh u jighjigh u nan man ishimataver i anmgbianev mba ngise la , shi mbi pase se kwagh u iember i mba civir Yehova ve zough a mi la man mbamtaver mba ve tagher a mi la kua iwasen i Yehova a ne ior nav la kpaa . ( D@@ ut . Jighjigh u Nan u a H@@ ar sha Ikyav i T@@ esen É@@ r Or@@ gb@@ an@@ akaa Ngu Yô Ka kwaghwan u nyi una wase se u tilen sha mimi shighe u se lu se tseegh laa ? Hanma kwagh yô , a lu ‘ sha u maan a maa nongo u Kristu . ’ — Ôr 1 Mbakorinte 14 : 3 , 12 , 26 . Kpa , er ts@@ wam u eren u lu kwaghbo yum yô , doo u Mbashiada mba Yehova vea lu eren kwagh u wasen u nôngon a kwagh ne ga z@@ ee ? Na “ Mba@@ ats@@ anev ” I@@ civir 22 : 3 . A@@ jiir ne kua ajiir a i eren kpen@@ ga her man ajiir a me@@ men man ajiir a ior ve nyôron mat@@ o kua u@@ y@@ aav mba ior ve gbe nyôron her dang ga la . A@@ ka@@ a@@ injaa shon a a ne se ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve sember karen ne yô , ka takerada u i yer ér The Tru@@ th That Le@@ ads to E@@ tern@@ al Li@@ fe la man Ú F@@ atyô u L@@ un Uma G@@ bem sha won ken Paradi@@ so Shin Tar man M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , kua takerada u B@@ I@@ b@@ ilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? u se sember zuan a mi ne . Sha nahan yô , lu sha Adam je isholibo man mlu u vough ga man ku va sha ior cii ye . — Rom . Yô , ityesen i u zua a mi la , i̱ wase u u̱ seer kporom hen Yehova , shi i wase u u̱ kuren ityom i a ne u la , hemban cii je yô , tom u pasen loho u dedoo la . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 13 - 17 ] F@@ A I@@ M@@ A@@ K@@ ER@@ AN@@ T@@ A I N@@ O@@ NG@@ O U Y@@ E@@ HO@@ V@@ A U V@@ ER L@@ A M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo Aluer kwagh er nahan yô , doo u se dugh imba mhen la ken ishima yase kera fese je , gadia Ruamabera kaa ér : “ Dooshima we ishima , lu sar sar , gbe iy@@ uh@@ we ga ; dooshima gen@@ gese iyol ga , mor@@ on iyol kpaa ga , we dang ga , keren kwagh na iyol na tsô ga , nyoon ishima ga , koson kwagh u bo ken ishima ga . Mbam@@ hen mban vea na se hungur ityôkyaa jighilii i i ne ve se lu yan ican yô , nahan se gema se hemba veren ishima sha mbamzeyol asev . Kwagh ugen yô , aluer gba u se er tom u zenden nan ior u@@ washika sha ajiir a ve kua sha ajiir a i eren an@@ za a dang her , man Bibilo venda tom ne ga nahan se er nena ? Mba ti@@ mb@@ ir a sun@@ da ga , ka i gba u a sun@@ da iy@@ i@@ av cii shighe u sun@@ da una kar ye . — Mat . Se mba a atô@@ akyaa kpishi a a ne ve i gbe u Yehova una doo se ishima vindi vindi yô . 1 U@@ T@@ OR 14 : 13 Er ungwa akaa a kpiligh iyol a Yesu lu eren sha ivande la yô , “ A kaa er : Aluer mea bende shin ak@@ ondo Na tseegh tsô kpaa , me war je . ” I pase ken 2 K@@ ron@@ i@@ ku 31 : 1 ér : “ Zum u i kure akaa ne cii yô , . . . ve za hembe m@@ t@@ ôm ma a@@ wen@@ em , ve gber A@@ sh@@ er@@ im kera , ve hembe ajiir a ta@@ ven sha man at@@ se a nan@@ den nagh sha mi . ” Nahan , m ne tu@@ ta icivir , kpa m civir u ga ? ( Genese 1 : 28 ) Kpa zum u Adam man Ifa er isholibo la , lu inja er ve vihi tsombor u uumace mba a va mar ve ken hemen la nahan . P@@ e mat@@ o ka a za h@@ ungwa se la kpa shi ka se zende i kuma er ti@@ ôn kil@@ om@@ it@@ a nahan cii ve se za ar he ’ ijiir i se nyôr mat@@ o u sha uhar la ye . M@@ i@@ ka@@ el , u a lu Yesu Kristu u a lu hemen sha la , kua mbatyomov nav yange ve nôngo ityav a Diabolo kua az@@ ô@@ v a na . ( a ) Ka mpin u nyi Yesu pine , man lu sha ci u nyi ? Nahan cii kpa , taver nan u kaven shin lumun kwagh u i lu tesen nan la . ( N@@ um . 35 : 6 - 8 ) Nahan Mb@@ al@@ ev@@ i lu a ajiir a tsan shighe u vea eren tom ken icighan@@ jiir u Aôndo ga yô . “ Un u A Lu A@@ men ” La N@@ so@@ mba ) , 4 / 15 Mkaanem ma Yesu mara tese ér yange fa aeren a iyôngo doo doo . T@@ ime ase sha akaa ag@@ enegh a sha ayange a ainge ne . I@@ ne@@ z , ngô u A@@ li@@ cia kaa ér : “ A doom u teman lamen vea wan wam u kwase sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or , kpa hanma shighe yô ngu a lu a kwagh u eren . Ken atô u iwer iti@@ ar tseegh , Or@@ ro@@ ma ugen u lu G@@ om@@ na yô , hemen sho@@ ja i kuman er 3@@ 0@@ ,000 nahan va kase Yerusalem . Yesu kaven er wan@@ ye@@ kwa@@ or la lu kuran Tindi u i na Mbaiserael sha Iky@@ ev i Mose la a ishima i môm yô , a kaa a na ér : “ Z@@ a , za tôô akaa a u lu a mi la cii , tee , na mba@@ ats@@ anev , nahan wea lu a kwagh u injaa Sha ; yô , va dondo sha a Mo . ” A@@ mba@@ aior ne aa fatyô u wasen we tsuan uma u hemban doon cii . Doo u mbamaren mba ken Kristu vea y@@ ese mbayev vev sha akaawan a ken Bibilo shi vea taver ve ishima u dondon akaawan la ken uma ve . — D@@ ut . Shi aluer se suur sha uityendezwa mba Yehova a er la yô , kwagh ne kpaa una wase se , nahan ‘ t@@ so a ur se sha kwagh u jighjigh wase u nan la ga . ’ Tindi u Mose la tese ér kwase la lu wang ga , nahan lu u or a bende a na yô , nan kpa nana kera lu wang ga . ​ — Lev@@ iti@@ ku 15 : ​ 19 , 25 . A@@ v@@ indi@@ r a W@@ asen Se u F@@ an I@@ y@@ enge i 6@@ 6@@ 6 La • Doo u se de@@ en mbagenev akaabo a ve sha ci u nyi ? K@@ era ga kpa , iti i Aôndo la ngi se kwagh u vesen sha ci u se mba Mbashiada nav . Shighe u i kase gar u Yerusalem sha utya la , ung@@ ô mba kunya ma kôr ve a ônov vev la gema lu eren a ve dang er u@@ k@@ on@@ k@@ of@@ i mba ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo nahan . K@@ EN tser u vi@@ di@@ o u yange i er ken inyom i 199@@ 3 , u i tesen mbah@@ ev mba shin iji@@ ir@@ tamen i Mbashiada mba Yehova la , L@@ y@@ man A@@ le@@ x@@ an@@ der S@@ w@@ ing@@ le pase e̱r i lu un ken ishima a mcivir u civir Yehova la wener : “ K@@ pe a ak@@ ô@@ v angahar ou ng@@ egh@@ elee ! ” De se time nen sha akav a atar a i t@@ ér ke ’ ikyum@@ hi@@ ange i hiihii sha heen ne . Mbagenev ka ve zua a ish@@ i@@ ôr sha In@@ tan@@ et , maa ve torough eren ivaa , ica a gb@@ aan ga yô , i kera saan ve iyol ken ivese shon ga . Kwa@@ se@@ shiada ugen yange eren tom hen kô@@ mp@@ eni u eren akaa@@ yan , mba yer un ér L@@ or@@ e@@ t@@ ta . Ka se er kwagh ne sha u nôngon tesen ve kwagh u “ ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera , ” i i doo tsung la . 1 : 3 ) U@@ j@@ ende mba b@@ ov , mba vihin jighjigh u nan , kpa azende a dedoo yô , ka a wase se u seer taver jighjigh wase u nan . Ken Mateu 19 : 28 man Luka 22 : 30 , i kaa a vese ér vea ôr “ ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar ” la ijir . Ken tar u he u Aôndo la , se fatyô u kuren asaren a ase shi eren i@@ ember@@ yolough kpaa . 9 : 22 ) Mbayuda yange ve fa ma gbenda ugen u zuan a m@@ de u asorabo hen Aôndo ga . Se wa ic@@ in@@ tan i Yehova ikyo nahan se mba pasen mba@@ wan@@ ndor a vese kpaa ser ve er nahan sha ci u ve doo se ishima . Anzaakaa ityough 2 wa se kwagh ér se ker kwaghfan man mkav . Bibilo wa se kwagh ér se eren tom , se koson ayol a ase , aluer se mba eren nahan yô , se mba tesen ser se kuma u nengen sha ayol ase . Alaghga ú kaa wer : ‘ Mo ḿ tsegha uma wan sha ci u Aôndo shi ḿ er batisema , ḿ ngu Orshiada u Yehova . Mba@@ ad@@ ua kpishi mba eren aeren a Mbakristu ga . Ka a̱ eren mbahenen mbah@@ ev batisema kera yô , i tsegha ve ve hingir mbatomov mba Yehova Aôndo . Apostoli Peteru taver han@@ mô wase ishima ér , “ at@@ u@@ mba a man a mimi a sha kwaghôron u Aôndo la a̱ sar ne tsung . ” ( Yobu 14 : 14 , 15 ) M@@ nder u Elisha man mbagenev sha ayange a i lu ngeren Bibilo la nder ior shin ku la ka ikyav i tesen kwagh u Yehova una er sha gbenda u vesen ken tar na u he u perapera , u ú lu van la yô . Kwagh u injaa ugen , u una wase u u̱ hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov yô , ka u wan ago iyol . M@@ zough u Ity@@ ar Cii u i yer ér United N@@ ations la ôr kwagh sha kwagh u u@@ a@@ ah@@ e mba ve eren tar sha won cii ne ér : “ Ior kpishi mba teman uya sha ajiir a bo , er sha a@@ kpe a u@@ if@@ i nahan . Een , mbatyomov mba sh@@ aav mba suen tom wase — tom sun@@ da wase ne ! — Mbaheberu 1 : 13 , 14 . Ú pasen mbagenev kwagh u ú hen la er Yesu kpa eren nahan kpa ? T@@ so@@ mbor ua fatyô u zuan a iwasen han@@ a ? In@@ yom i kar yô , se tim ity@@ ô@@ gh ki re@@ di@@ o ki i yilan ér C@@ H@@ U@@ C la , se hii u lamen sha mi ken inyom i 19@@ 24 la . Gba u uumace mba ve yen ne vea eren msen hen Aôndo nena , man ka ikyav i nyi i wase se u fan kwagh nee ? Er i pase ken Pasalmi 5@@ 8 – 6@@ 4 nahan , shighe u Davidi lu yan ican la á gema Yehova hingir ijiir na i y@@ eren . Doo u se fa ser , mbatyomov je kpa sar ve tsung u fan mimi mba ken jijingi mba sha kwagh u V@@ or u ityendezwa man nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . — Ôr 1 Peteru 1 : 10 - 12 . Aluer u kaa a ônov ou wer ve ker iwanger sha kwagh u tsombor ua va henen kwagh ve ua time sha mi la yô , pine ve ve ôr ú kwagh u ve hen yô . ( b ) Ka nyi i lu awashima wase u henen Bibilo ? • Er nan ve yange i gba u a bugh Apo@@ l@@ o gbenda u Aôndo wanger wan@@ g@@ era ? ( Mateu 24 : 14 ) Er Bab@@ ilon u tsuaa la kpa lu nahan , kape Zege@@ bab@@ ilon kpa ica a gba ga tsô a tim un kera , una kera tsa sha won a mough mayange ga je la . Nahan Saulu hingir u lun môm ken ior mba tse@@ en ishima sha tom ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii la . F@@ a wer kwagh wou gba Yehova ishima tsung . ​ — Ôr 1 Peteru 5 : ​ 6 , 7 . Yesu , u a lu Ter ve la nengen nahan yô doo un , nahan a “ wa akaa a na cii sha ikyev ” ve . Doo@@ m kpishi er E@@ d@@ ith man mo se lu imôngo nahan . ( Mateu 24 : 13 ) Nahan , ‘ de gbe uwer u eren akaa a dedoo ga ! ’ “ A@@ SE@@ MB@@ ER@@ A@@ K@@ A@@ A A MB@@ A@@ F@@ AN@@ KW@@ AG@@ H ” A A K@@ OR S@@ E YÔ Man saan or u kwagh Wam a ne nan an@@ zughul ga la iyol . ” — Luka 7 : 22 , 23 . 12 : 25 . Mbaiserael due ken Igipiti ica lu a gba ga maa Aôndo tôndo zwa a ve ér : “ Nenge , Me er kwaghyan una due Sha una haa ne shin inya ; ior ve̱ due hanma iyange , ve̱ kuran á kuman sha sev mb@@ ura . ” Mbam@@ nder mban seer taver jighjigh u se ne mkaanem ma Yesu yange kaa ér : ‘ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo [ i Yesu ] , vea due kpaa ’ la . Ve kuma u se taver ve ishima se kaa a ve ser ve doo Yehova man tiônnongo u Kristu ishima kpishi shi mba a icivir sha shigh ki Yehova man tiônnongo kpaa . — Pasalmi 37 : 28 . Takerada u i yer ér New Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la pu@@ u ieren i Mbakristu i wan ave sha akaa a taregh ga la wang nahan ér : “ Aluer or venda u tôôn iky@@ agh ki ts@@ wa@@ m@@ egh yô , ka shami ga . ” Zum u gumor ugen , u a lu Orshiada , i yer un ér Paul , hen sha mbamsen nav yô , a kav er i gbe u una seer fan u eren msen sha inja yô . H@@ enen kwagh u nom@@ u shin kwase wou sha gbenda u dedoo , nahan seer lun a dooshima , u a lu “ no@@ mb@@ or@@ usu u TER ” la ken ivaa you . ( E@@ ks . 34 : 6 ) Gbenda u Wan u Aôndo sor@@ on kwagh u a nzughul la na yô , mbakp@@ ish@@ iv na loho u dedoo u pasen la jighjigh . Kwagh u una wase se u palegh idya yô , ka u se lumun ser icighan jijingi u Aôndo a̱ hemen se , gadia jijingi ne wasen mba Aôndo a doo ve ishima la u kôron iyol tsaha . — G@@ al . Nahan u kav atindi a na , shi u nenge er yange a wase ior nav sha ayange a tsuaa la yô . Se fatyô u wan ishima a atsan a vihin tsung nena ? Han@@ a lu kwase u veren ishima sha msen u eren , shi hiden a iyol ijime kpaa , shi lu kwase u wuese Yehova sha erdoo na , shi lu ngô u wan wan ikyo tsung . Á ver kasev mba cian Aôndo ikyav i dedoo . Mose keghen ato a Mbaiserael , mba ve doo un ishima la shi eren msen sha ci ve kpaa . Kwagh u Yesu ôr a mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi kua mbadondon un la tese ér mhôônom ma zungwen ka ieren i injaa nena ? 4 : 5 ) Apostoli Paulu ter môm ken akaa shon , a nger ér : “ Se@@ ̱ de kera tan ihy@@ agh sha ayol a ase ga , shi se̱ de ve@@ mb@@ en ayol a ase man se̱ de eren iy@@ uh@@ we ayol a ase kpaa ga . ” ( G@@ al . Er u@@ kwaghaôndo mbagenev ve lu p@@ aven akuraior nahan kpa , mcivir u mimi yô ngu kohol ior cii ken mzough . M eren tom ken gar u A@@ mi@@ ens shighe kpuaa yô , i tsu@@ am m hingir ikp@@ ur pania , i t@@ indi@@ m hen B@@ ou@@ lo@@ g@@ ne - B@@ ill@@ an@@ cour@@ t , an@@ jiir u lu sha kpe u gar u Par@@ is yô . Ka hanma shighe tar ua iv a mfe u iengem i Yehova le@@ v le@@ ve ? ( Tit@@ u 2 : 3 - 5 ) I@@ ̱ wa se kwagh cii ér se taver mbananjighjigh a vese imôngo asema , man se fatyô u eren sha kwaghwan ne sha u yaren tom a Bibilo u wasen mbagenev . A̱ shi nan kpa lu nyi i na ve Mbaiserael cia u kenger iengem i Aôndo i í mon@@ do sha ishigh ki Mose laa ? Kwagh ne yange wase kpishi , hemban je yô , shighe u ‘ mb@@ as@@ und@@ an lu di kp@@ egh@@ ee tsô ’ la . Yehova pase Davidi sha ikyev i profeti N@@ at@@ an ér ka wan u Davidi una maa tempel la ye . — Ivur i sha 4 , 5 , 12 , man 13 . Gba u mba ve sember eren ivese la vea nôngo kpoghuloo u tesen icivir hen ayol a ve sha ci u nyi ? Nahan cii kpa , Mose ver ishima na sha akaa a a hemba lun a inja la , a hemba veren ishima na sha akaa a Sha . Shin er hanma anmgbian u eren tom kpoghuloo ne nan lu a or@@ wasen nan tom sha mimi nahan kpa , i lu nan tseegh nan tsuan akaa a a er ken tiônnongo shin a a er hen a af@@ ishi a bran@@ ci shin af@@ ishi a shin it@@ ine ye . Kpa Yesu kaa wener or hingir sh@@ a@@ gba@@ or sha u eren mbagenev tom , i@@ mba@@ or la ka nan nôngo kwagh kpoghuloo a uwer gban shio sha u wasen mbagenev . Shin er se nengen a na ga nahan kpa , se fatyô u nengen a aeren a na a doon tsung la sha u timen ken Mkaanem nam man sha akaa a a gbe la . Shi se fatyô u henen kwagh na sha u gbidyen kwar sha kwagh u se er ken Ruamabera la , hemban cii je yô sha akaaôron man aeren a Yesu Kristu , Wan u A@@ ondo la . ( Yoh . 1 : 18 ; Rom . Nahan kpa , Yesu tese ér ka Aôndo tseegh una fatyô u eren kwagh ne sha ci wase ye . Gba u a pase loho u dedoo a tser tar . Kpa , u ngu wer ka u mba ve vese ayol a ve vea sôr mbamzeyol mba vesen ga ze . U lun a ci ker la ngu a tôô shighe man tahav kua shi ago a wan iyol man iyol karen , shi yaren tom a inyaregh y@@ ase@@ gh kpaa . Hanma kwa u ior mba Yehova mba ve eren kwagh a na jighilii ga mban yange vea hemba un ato nahan , i lu un nena ? Mba@@ yev mba lun anyom pue kar mba hembe ôron kwagh inja er kwagh u ve lu ôron la kape i lu la nahan . Bibilo kaa a vese ér Aôndo una tsaha mba eren asorabo sha apera kpee je . PE@@ E@@ J@@ I 17 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 16 , 1@@ 35 Mbam@@ ishen mba ve ze makeranta u i yer ér Watchtower Bible S@@ cho@@ ol of G@@ ile@@ ad la wase sha tom ne kpishi . Shighe u ve lu a kpe ga la , ve tese ér ve lumun ityesen i Yehova . Nenge er a lu kwagh u saanyol man ian i civirigh u wasen ve la sha wono ! Sha nahan yô , ve yange mb@@ as@@ u@@ le@@ v mba ken ityar i i lu ken ibanave la u za te@@ en iy@@ i@@ av vev ken ityar i lun a kwagh ave la sha er mb@@ as@@ u@@ le@@ v mba ken ityar i lun a kwagh ave la vea gba kpen@@ ga ga yô . Yesu kaa ér : “ V@@ a nen her a Mo , . . . Mo Me na ne m@@ mem . Shin ve kera soo u seer maren ga sha ci u ve bee iyol , gayô kera mba a inyaregh ki shi eren kwagh ne ga , shin mba a inyaregh ki nengen sha wan ga . Kpa aluer se mba den mbagenev kwaghbo ve fese , shi se mba eren kwagh sha ci u mkpeyol ve yô , se cii se lu ken bem shi Yehova una ver se doo doo . Aluer or nana ungwa imo Y@@ am nana bugh h@@ unda yô , Me nyôr hen a nan , Me ya kwaghyan a nan imôngo , nan di kpaa , a Mo imôngo . ” ( Pasalmi 7@@ 2 : 7 ) Ior kpishi mba ken ibanave sha ci u ayôôso man ityav mbi ior ve nôngon ne . ( Mateu 10 : 27 ) Nahan kpa , se fatyô u veren ashe ser mbamtaver vea lu , gadia Yesu kaa je ér : “ An@@ ngô ugen una na an@@ ngô na ugen ken ku , ter ugen di kpaa una na wan na nahan ; ônov vea hendan a mbamaren vev , vea na á wua ve . ” Er i doo u mbatamen vea na udi@@ ak@@ on ityesen nahan kpa , akaa nga kpishi a udi@@ ak@@ on vea fatyô u eren sha u seer z@@ ak@@ era ve u ken jijingi yô . Shighe u ú hen kwagh u bee kera yô , hide time sha kwagh u ú hen la . Er mbamzeyol mba se zough a mi mbara ve yangen se u eren Yehova tom tsembelee nahan kpa , doo un a vese kpishi sha tom u se eren un a ishima yase i môm la . — Marku 12 : 29 , 30 . I@@ ca a gba ga tsô Aôndo una tsaha u@@ kwaghaôndo mba ve ne un icivir ga la . Ken ase@@ mber ne cii ka a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe u a lu ishember i yange ve yaren tom a mi sha u ôron kwagh u Aôndo u a lu “ dooshima ” la ye . Kpa hegen kera ka nahan ga ! Er@@ doo man A@@ eren a Aôndo A@@ gen Ken atôônanongo a Mbakristu a tsuaa la , mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on yange ve tese mimi shi v@@ é wasen mbananjighjigh a ve imôngo sha i@@ gb@@ end@@ a@@ akaa wue wue . Me ember Yerusalem , man á saan Mo iyol a ior A@@ v kpaa ; á kera ungwa imo i m@@ li@@ a ken a na ga , man vaa u gbidyen kpuaa kpaa ga . ” Maria yange tagher a mzeyol ugen u alaghga hen ér una tagher a mi mayange ga yô . Yehova pasen kwaghfan na ken Mkaanem nam , nahan gba u se nôngo kpoghuloo se ker kwaghfan la sha u timen ken Bibilo vindi vindi , hemban cii yô se timen sha mkaanem ma Yesu a er ken Bibilo la shi se gbidyen kwar sha akaa a se er la kpaa . ( Anz . Shin er kwaghhenen á lu tom nahan kpa , kera ka u tesen ér á fatyô u zuan a iember ker ga ze . Kpa ior mbagenev di yô , ka ve cia u tsuan akaa a a lu a vesen la ayol a ve . Kwaghôron na ne tese je ér mbahemenev mba kwaghaôndo lu uwegh ken kwagh ne c@@ or - c@@ or , lu tu@@ ur ér i ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova . Yesu yange kaa ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ” Tar u S@@ outh Kor@@ ea — A@@ jir a A@@ te@@ jir u I Y@@ er É@@ r U@@ .@@ N . Yehova una yar tom a icighan jijingi na ken tar u he u una va a mi la nena ? Takerada u Genese kaa ér , Yehova yange z@@ enda Adam man Ifa , mba ve hemba un ato la ken sule u E@@ den kera , nahan gema ver u@@ cer@@ ub@@ i shin mbatyomov vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki sule la ér ve kuran u , or nana de nyer ker ga . Shin er hegen i kera fa er yange i yilan iti la jighilii ga nahan kpa , iti la ngi her zan zan nyian . Aôndo ngu perapera sha igbenda Na cii . Kwagh u gema er yô , á tindi wan ve Yakob ér a za vôso kwase u nan cie Aôndo , u nana na uma a nyôr Re@@ be@@ ka iyol ga yô . Inja na yô , aluer se umbur ser se mba a an@@ za a doon mbagenev ga yô , se kpa se kera de ser akaa a doon se ga , a se nengen a mi ken mbagenev la a yange se u lun ken bem a ve ga . Zum u ú lu nan kwa@@ sec@@ ôgh@@ or iwasen yô , hemba doon u pasen nan kwagh wang kpa kera hemen a hemen nan ga . ( b ) Inja i u veren ishe yase lun “ dedoo ” la ér nyi ? 13 , 14 . ( a ) Ka mzeyol u nyi Mbag@@ i@@ be@@ on yange ve tagher a mi ve ve tsua kwagh u vea ere ? M su@@ gh Aôndo kpishi , sha ci u hii shighe la je mbamaren av tes@@ em u soon Aôndo shi suur sha a na kpaa . I@@ ca a gba ga tsô “ Adam u masetyô ” la una na uumace cii uma u tsôron . Sha nahan yô , aluer nom@@ ou shin kwase wou fa mimi ga je kpa , se mba taver we ishima ser , hen takerada u Bibilo Tese man u ‘ Dooshima u Aôndo ’ la a mbayev ou . A@@ don@@ iya yange una ye tor ne yô , Solomon ma zua a ku kpe@@ egh je . Sha mimi yô , u ‘ eren erdoo ’ la , ka ikyav mbi y@@ uh@@ wan ga , kpa gema ka kwagh u nan se iember ! E@@ ̱@@ R SH@@ Í hemba anyom pue cii man Bab@@ ilon yô@@ h@@ ôr kera ke ’ inyom i 5@@ 39 C.S.@@ W . la yô , Daniel , profeti u beenyol la nenge a mpase u sha mnenge u s@@ á@@ gh@@ ér iyol kpishi . U@@ pania mbagenev yange ve va ke@@ ma uwegh sha h@@ unda ugen ken tar u K@@ en@@ ya , maa i kaa a ve ér ve nyôr ker . 28 : 20 ) Yesu kure ityendezwa ne kpa ? In@@ i@@ ôngon i ka se nôngo se taver jighjigh wase u nan la ia saa gbilin ga , sha ci u averen a Yehova una na se sha jighjigh wase u nan la aa hemba cii . Yesu Na Wan@@ akiriki Ne Jighjigh A@@ nan@@ ia vea kwase na S@@ af@@ ira kpa tee akaa a ve agen , sha ér vea zua a inyaregh ki wasen mba i sember eren ve batisema mbara yô . Kpa se tsua a ishima yase cii ser se dondo hemen u Yehova , a lu u ma orumace ga . Nahan zum u ú lu lamen a wan wou sha ma kwagh yô , de er kwagh inja er u ngu or@@ fan@@ atindi u nan lu ôron un ijir ken ate@@ jir ga . Kpa myer u ve lu yôôn ér ka Tartor tseegh ua yima uumace la hingir akuraior cii “ i@@ wen i y@@ uh@@ wan . ” Yobu man Lo@@ ti kua Davidi yange ve ker gbenda u sôron akaa a ve er shami ga la nena ? Shin a lu z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa man a@@ wen a injaa ? Ikyav i tesen yô , alaghga ú lu henen u ny@@ ôô@@ s@@ u mlu u uma wou sha u ú hemba veren shighe sha akaa a ke ’ jijingi yô . Kpa Yosev man Maria za nenge a na ken tempel , lu lamen vea mbat@@ esen sha akaa a ken jijingi . — Luka 2 : 45 - 47 . Er or@@ ngeren I@@ vangeli Mateu yange lu her iyol@@ na yô , se na un ian a ôr se . D@@ y@@ ako wase ne shi kua akaa a i sember gb@@ eren ken ityakerada yase , a a tese ér ‘ Yehova ta ikyaa a vese ’ la . ( Ps . Shighe u lu gum@@ kwase la , Mbashiada henen kwagh a na , kpa va eren nom , yemen ken anc@@ ile la yô , kera zua a ve ga . A ôr kwagh u shighe u un lu gumor la ér : “ Zum u m lu gumor la kwaghôron a taver mo kpen kpen . M@@ hen u se soo u duen a mi la una doo nan nan kpa , doo u se umbur ser aluer mbagenev ma mci@@ mb@@ im shin ve er t@@ wer u i fe kwagh u u wuee la je kpa , kwaghbo una fatyô u duen ker . — Ôr Anzaakaa 27 : 12 . M@@ fe@@ doo : Loho , doom kpishi er u ter kwagh ne yô . ( Pasalmi 65 : 2 ) Kpa ka hanma msen cii a keghen ato a mi ga . ( b ) Er nan ve mfe man ityesen i fan kpa i lu kwagh u injaa ken kwagh@@ tes@@ ene ? Yesu di ye — yange k@@ usu iember na her nena ? Se sôr akaa a ase cii se ver sha er se za mkombo ne yô . Alaghga tsô or@@ maren la nana kaa ér nana kôôm wan u nan la . Ú fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima ken Mkaanem ma Aôndo . ( b ) Kanyi anmgbian u kwase ugen a nenge a mi ken nom na u doon un@@ u ? ( Mateu 10 : 30 ) Kwaghôron ne ngu ti@@ ôn@@ ôô , kpa a seer tan iwanger sha injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u mba@@ ats@@ ator la . Shi ka kwagh u yange m er je ne . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbianev mba pasen kwagh sha go@@ do@@ b@@ i hen ta@@ sh@@ an u gir@@ gi@@ do@@ go , hen gar u To@@ ky@@ o . Ka uma u Yesu u vough la tseegh a zough vea uma u Adam la ye . ( 1 Pet . 2 : 11 ) Er i lu Mbashiada shin tar kpuaa tseegh ve kaa ér i tsegha ve shin i tsua ve nahan kpa , er nan ve i doo u se cii kwagh a gba se sha kwagh ne ? E@@ ri@@ c : Een - en , nah@@ an@@ aa ? Mba we ishima ga , shi mba soon u keghen kwagh kpaa ga . ( Pasalmi 7@@ 3 : 23 , 24 ) Aluer se mba a imba vangertiôr la yô , se fatyô u veren ishima sha mlu wase u ken hemen la a ishimataver . K@@ ur@@ an mba ve civir un la , inja er ve yer ken ha@@ av mbu iy@@ ough@@ ough nahan . Nahan , sha iwasen i Aôndo yô , zum la se lu uma shin tar , se ember gbem sha won ! — 1 Yohane 2 : 17 ; Pasalmi 37 : 29 ; Yesaia 65 : 17 . Ro@@ s@@ a yange de ér ian i pasen kwagh ne i kar un ga . Kpa Aôndo u i nengen a na ga la una fatyô u hemen ma nongo u ú lu shin tar , i nengen a ú la nena ? Ka ah@@ endan a nyi Yesu yange fa er una tagher a mi shin tar@@ aa , man lu nyi ia gema a due k@@ ere ? Er mo kpa m lu henen a hen iliam i sha ave ne yô , hanma kwa u a gba u me hen kwagh a na yô , m wa iyol ah@@ wa imôngo cii ve se mase teman kwaghhenen la ye . Apostoli Paulu ôr kwagh u tom na u pasen kwagh ken E@@ fese ér : “ H@@ unda u vesen man u age@@ egh bu@@ gh@@ um . ” ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Kpa u mbayev enev ve zua a msaanyol yô , gba u ne tese ve sha u Aôndo a doo ve ishima shi ve hen kwagh hen a na kpaa . Zum u Yakob tsa be@@ e@@ yol k@@ umbur k@@ umbur zu@@ lum u una kpe la , á ôr kwagh á kaa wener Yehova ka “ Aôndo , u A kuran mo sha ayange a uma wam cii zan zan nyian ne . ” Kanyi i lu gbenda u hemban doon u mba ve civir Yehova ga la kpa se tese ve dooshima , man er nan i gbe u vea doo se ishima ? Ashighe agen yô , mbam@@ tsu@@ m mba ior mba Yehova mba jighjigh ayol a ve kpa ka ve na ve̱ iyol@@ kpen nahan ve hingir “ ng@@ ugh ng@@ ugh . ” Kanyi nahan alaghga yange ma na ve , Yosev ma hingir u eren kwaghbo ? Kpa se er nan ve jighjigh wase una taveraa ? — 1 Peteru 3 : 3 - 5 ; 1 Yohane 2 : 15 - 17 . Hegen ka mea hide mea hen sha mlu wam u tsuaa la nahan , m nenge mer yange m ci@@ h@@ i kwagh , m wa i@@ gb@@ ong@@ or shi m wa ts@@ wam kpaa . ( Pasalmi 1@@ 45 : 16 ) Nahan , er kwagh@@ ngeren u a dondo la una tese nahan , hegen je kpa ior mba ve lu wan ikyo sha imo i Yehova cii mba a iveren sha ‘ nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough i i dugh Sha la . ’ — Yakobu 1 : 17 . ( Mbaheberu 6 : 10 ) Yehova Aôndo ngu umbur tom u ne er sha jighjigh la . Paulu nger ér : “ Kwagh u a hembe cii yô , haa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . Ka nyi i gbe u Mbakristu vea karen vea nen@@ gen@@ e ? U@@ kwaghaôndo mba tar ne mba a ityakerada i ngise kpishi . Ity@@ av mbi been yô , m hide ken tar u I@@ tal@@ ia , m za kohol tiônnongo u kiriki u lun ken Com@@ o la . Nahan se dondo kwaghwan u Paulu ne nena ? Nahan kpa , Yehova na se hanma kwagh u i gbe u se lu a mi sha u kuran ayol a ase , nahan “ tilen dông ” shi “ p@@ ir@@ in av@@ aan a usu a or@@ bo la a mi cii yô . ” — Ef . Kwagh ne lu nahan sha ci u mlu u Timoteu lu kôôsôô a Mbakristu mba vi@@ an an@@ za er Paulu nahan la , kua kwaghhenen na u sha tse@@ ene@@ ke man tom na u pasen kwagh v@@ ôron ga la cii . — 1 Timoteu 4 : 14 ; 2 Timoteu 2 : 2 ; Mbaheberu 6 : 1 . Ka ityesen i sha kwagh u mk@@ ô@@ ôm u mbamaren i nyi i tese ken Yesaia 28 : 26 - 29 laa ? Shi ka kwagh u vihin tsung aluer or nan hông@@ or mngerem asev yô , nana̱ er sha apera shin a lu sha m@@ lan je kpaa . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u Yesu ôr ne , ér : “ Or môm môm ngu u nana fatyô u eren uter uhar tom ga ; gadia nana kôr ugen ihyom , ugen á doo nan ishima , shin nana var ken ugen , nana l@@ aha ugen . Nenge er kwagh yange kôr gema sha wono ! ( Yesaia 46 : 4 ) Mkaanem man ka ma taver Mbakristu mba beenyol ishima kpen kpen ! ( Mat . 4 : 8 - 10 ) Yesu ta se icin ér : “ Ver nen ishima , kura nen ayol a en sha hanma h@@ ua ; gadia ka sha u ng@@ een a akaa kpishi la man or nana lu a uma ga . ” Lu ityôkyaa i nyi i na ve i hii u gb@@ eren Iyoukura i í yilan ér Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer laa ? Ior kpishi mba ve na un jighjigh kpa hide ijime kera lu dondon un ga , man a̱ shi nan kpa lu sha ci u tôv@@ ac@@ an shin sha ci u ve hide ve yem keren inyaregh , gayô lu sha ci u akaa a ny@@ ian@@ shima a uma na ve v@@ é hide ijime ye . M@@ sô@@ rom ma man kpishi ka ma bu@@ la ior sha iyol tseegh ga kpa ka ma bu@@ la or ken jijingi kpaa . Paulu shi kaa ér dooshima “ ne jighjigh sha akaa cii . ” Er lu ôron kwagh u sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in u a ne se msaanyol zan a mi una za kure la , á kaa ér : ‘ E@@ mber nen , i̱ saan ne ken ishima tsung , gadia injar yen vese Sha . ’ Nahan u ngu a iwuese sha nagh kura kuma nena ? N@@ oo@@ v man kwa@@ sev vea fatyô u wan Yehova ken ivese ve sha u dondon akaa a a we ve sha dooshima la . Aluer se de tom u eren , er or u nan lu m@@ nya nahan yô , a er se ikyav i Orkristu la iyol kera . Yange lu ikyav i dedoo i nyi Yosev v@@ ere ? Ka mba ve hingir Mbakristu sha derianyom u hiihii S.@@ W . la cica cii lu ve z@@ ange u lumun ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ga . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Een , alaghga se lu a tsombor shin ityom igen i nengen sha mi , kpa saan se iyol u yaren tom a aan a se lu a mi ai@@ k@@ ighe kua ken m - bee u s@@ ati la sha u eren tom wase u Mbakristu u pasen ior kwagh shi tesen la gaa ? Shighe wase u u@@ ye la ka u dedoo u zuan a mfe u Aôndo man u Or@@ hemen wase u a ver la Shi m soon u lun vea agumaior kpaa . Jighjigh u anmgbian u kwase ugen na Yehova la kpa yange wase un hemba mci@@ e u cian or la . Shi á tese ve er vea na mlumun sha akaa a ior ve s@@ enge ér mbat@@ im@@ en sha kwagh u sa@@ in@@ s@@ i tôv ken a@@ you a ve a timen sha akaa la , nahan ve due a ikyav i tesen ér uma yange gba hiin ab@@ u tsô la . M@@ lumun u k@@ und@@ an iyol u sha mpin ne tese er tar la yange ú vihi je t@@ ume inya yô . Shighe u m lu ken af@@ o a u@@ shir@@ mbaiorov la , i nam kô@@ pi u takerada u Mbashiada ugen , u i henen Bibilo a mi yô . ( E@@ ks . 6 : 12 ) Un vea an@@ ngô na A@@ ron yange ve za lam a F@@ ar@@ a@@ o , tor u vihin tu la kwa kimbir kimbir . Yange ve yôô atsan a pue a Yehova va a mi sha tar u Igipiti sha u yiman Mbaiserael , shi tesen ér mba@@ aôndo mba Mbai@@ gipiti mba a tahav ga la , a mciem shio . I@@ ny@@ am i i fe ga ka ia va ta@@ an sha kwar u i zer m@@ ape la yô , i@@ wen shin an@@ kon u i zer sha la a o@@ s@@ ough a c@@ agh inyam shon . Kpa Bibilo shi ôr kwagh u p@@ endan ior ave sha it@@ you sha u tsuan ve ér ve er tom u Aôndo . W@@ ea soo wer u za hemen u nan ishima sha ivaa you yô , er ic@@ egh@@ zwa a iyol you wer mayange je u nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh ga . Nahan , i sôr hanma kwagh i ver sha u Paulu man mbagenev kp@@ egh@@ ee ve za a kwagh ne hen ishigh ki Mbakristu mba ve lu ken Yerusalem la sha er vea kure kwagh ne yô . — Aerenakaa 15 : 1 , 2 , 24 . I@@ t@@ yom i Aôndo a Ne Se La Aluer u ngu hen ijiir i ior ve fe keghen ato a loho u Tartor ga yô , nôngon u p@@ endan ishima sha kwagh u dedoo u ú lu eren ken tom u pasen kwagh la . Man ka iyange shin uwer u lu tan iwanger i ken gar u sha injakwagh ne ga . A na se hanma kwagh u i gbe u se lu a mi ve se lu uma la , er kwaghyan man ak@@ ondo man ijiir i tsan kua ahumbe a se ôôn a mi la nahan . A kaa a Yesu ér : “ T@@ ere , W@@ ea lu heen yô , an@@ ng@@ ôm ma a kpe ga . ” A@@ shi nan kpa yange i ôr a ôr Paulu mkaanem mara sha zwa ( alaghga a lu or@@ henen u yange nan ungwa Yesu ôr ma yô , gayô a lu hen Yesu u i nder un la ) gayô a lu sha mpase u sha mnenge . — Aerenakaa 22 : 6 - 15 ; 1 Mbakorinte 15 : 6 , 8 . Kpa aluer u nôngo yô , iniôngon you la ia saa gbilin ga . ( N@@ um@@ er@@ i 1 : 1 – 10 : 10 ) A kaa ér : “ Kwaghôron Wam , u a dugh ken zwa Wam , . . . una hide her a Mo gbilin ga , . . . iky@@ ôr ia la@@ gh un sha kwagh u M tindi un u eren yô . ” Zum u u er ma ivur i i zough sha mlu ve la u bee yô , u fatyô u tsuan ish@@ ember@@ ti shin mkaanem ken ivur shon pinen ve mnenge ve sha mi . T@@ ahav mbu shon mbu a ik@@ ighir ga . Yange gba u vea eren akaa sha inja sha inja ken uma ve cii , hemban je yô , sha vegher u civir Aôndo la . 24 : 17 . I@@ wanger i Gbenda W@@ ase G@@ bem sha W@@ on • Kanyi yange i fa tiônnongo u Kristu u sha derianyom u hiihii la a mini ? ( Ôr 1 Timoteu 1 : 12 - 14 . ) Se er kwagh ne sha u henen Bibilo , i i̱ lu Mkaanem nam la . Satan kaa ér : “ Aluer W@@ ea lu Wan u Aôndo je yô , kaa i@@ wen ne i̱ hingir bredi . ” Lu@@ un er ônov mba Yakob yange vea kor tindi u Aôndo yô , ma ve hingir kwagh na iyol na je , ma ve lu ior nav . ( b ) Kanyi ia wase se u fan aluer se mba ne anmgbianev asev mba nomso man mba kasev icivir sha mimi yôô ? Gba u mbatamen vea nenge sha mba ve lu u@@ ange ken jijingi la nena ? Nahan se taver nen ishima se za nen hemen u eren msen s@@ ônon icighan jijingi hanma shighe cii . — Pasalmi 34 : 6 ; 1 Yohane 5 : 14 , 15 . 38 : 9 – 20 . ( Mateu 24 : 45 ) Er se vande fan a@@ yom a Diabolo yô , se wa iyol se kegh a kegh u hendan a na . — 2 Mbakorinte 2 : 11 . W@@ a@@ shika u ken Tar u B@@ oli@@ vi@@ a I@@ ng@@ y@@ egh k@@ in hemba ing@@ y@@ egh ki Mbashiada tar sha won cii ken inyom i 19@@ 36 la war nyôron kwa pue ! Kwagh ne tese wang ér Yehova yange ungwa msen u Elisha la . Hi@@ ihii yô , mbahenen vea ngohol icighan jijingi , maa vea gba mi eren tom u pasen kwagh sha tar cii la . Se tese ser se mba ne Aôndo u a le@@ he se mbamkombo mba Mbakristu la icivir sha ieren yase man gbenda u se w@@ o@@ ho iyol shi se eren h@@ we la . Takerada u i yer ér P@@ over@@ ty and Ch@@ ar@@ ity in R@@ oman P@@ al@@ est@@ ine , First Th@@ ree C@@ ent@@ uri@@ es C.E . la kaa ér : “ Ior kpishi yange ve ya bredi shin ib@@ yer - sh@@ a@@ ir , man ish@@ am@@ akaa kposo kposo kua al@@ ev shin al@@ ak@@ e@@ ma u yange fa ng@@ een ga la . Tom u pasen kwagh u Tartor la hemba gban ve kwagh cii , nahan ve de ér akaa a saa ve sha er vea hemba eren tom u Tartor la kpoghuloo yô . ( Mat . 9 : 27 , 28 , 34 , 35 ; Ese@@ k . Shighe u Adam man Ifa hemba ato la , Aôndo tôndo zwa ér nyi ? Á ôr kwagh u “ Ma@@ a@@ shia , ” u lu nongo u masetyô , ken iniongo 24 i i pav i ver , i lu eren tom sha ad@@ ondo ad@@ ondo ken tempel u ken Yerusalem la . Ity@@ ôkyaa yô , “ or u eren tom kuma u á na nan kwaghyan u nan . ” Kwagh U Aôndo J@@ e Z@@ ua Yô , Or A̱ De K@@ era P@@ aven Un ga A@@ gar A@@ gen a Marku Z@@ a H@@ er Yô Ab@@ iya / As@@ a ․ ․ Nahan kpa , ior mba Yehova yô , vea fatyô u zuan a msaanyol u mimi ken ivese , aluer mba dondon kwaghwan u a lu ken mkaanem ma Aôndo la yô . In@@ j@@ akwagh igen kaa ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Ken inyom i 19@@ 8@@ 3 la , gba u a nenge sha mbamaren av mba ve lu ken tar u Amerika la . Mb@@ au@@ angev du@@ mbur ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u ken tempel u As@@ cle@@ pi@@ us , aôndo u aiegh u been ior angev man u t@@ wer@@ sôron la . Nyian kpa , wasen ior nav sha imba igbenda laa ? Ve hen ér u been or angev sha Iyange i Me@@ men la lu shami ga sha ci u Tindi u Mose kaa ér Iyange i Me@@ men lu yange i eren tom ga . ( 2 Timoteu 2 : 4 ) Mayange or@@ sho@@ ja u nan lu ken utya nana lumun ér akaa a mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u ve eren la a̱ d@@ an nan ga . ( Ekesodu 33 : 20 ; Yohane 4 : 24 ) Nahan Bibilo ka ia ôron kwagh u orumace ngu zenden vea Aôndo yô , i lu sha injakwagh . Hegen se fatyô u nan ve mlumun ser , een . ” 5 : ​ 1 - 9 , 19 , 22 , 24 - 29 ) Yesu lu ôron a Mbayuda mba ve lu tôvon un a ican la ér ka un Aôndo a tsough sha u kuren ishimaverenkeghen i Mbayuda lu a mi sha kwagh u uma u tsôron shin tar la ye , man una er kwagh ne sha u nd@@ eren ior shin ku . Kanyi i lu I@@ j@@ ung@@ wen@@ e ? Doo se kpishi er se lu nengen iwanger i ken jijingi ne i lu tan seer a seer nahan . ( Anz . Shi mba@@ fankwagh kpa due lu va keren “ Tor u Mbayuda u i mar Un ne . ” ( Mat . • Ka akav a nyi aa tese ér ma kwaghaôndo ka u mimi ? Ken inyom i 19@@ 6@@ 4 la , gumor ugen va hen ya wase , í yilan un ér E@@ u@@ gen@@ i@@ o . ( Marku 12 : 28 - 34 ) Yange kaa lu vough . Er se lu Mbakristu yô , se mba a atô@@ ôkyaa kpishi a aa na se iember yô . 4 : 8 ; 5 : 23 ; Heb . “ Doo u né wa ik@@ o sha [ kwaghôron u profeti ] er ka im@@ enger i i wanger ken ijiir i wan ime nahan . ” — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 1 : 19 . Shi , a̱ shi nan kpa yange a p@@ ande a ngô@@ ôr cii ve mba yange ve s@@ enge ér ve mba ak@@ ar a Yobu la za ungwa “ akaa ne cii ” ve , ve mough ve gba van ye . — Yobu 2 : 3 - 11 . Ka nyi ia fatyô u yangen se u zuan a i@@ civi@@ r@@ i ? Ka kwagh u yange tser O@@ b@@ a@@ dia , * u nengen sha ya u tor A@@ hab@@ a je la . — 1 Utor 18 : 3 . Kwagh@@ wan u ken Mbagalatia 6 : 7 la mgbegh@@ am , nahan m gema uma wam . M@@ lumun u yange Yesu na ér “ Kwase , ka nyi i z@@ ough@@ om a we ? ” [ Ngeren u shin kpe ] Ity@@ akerada ngi 6@@ 6 i ior kpishi ve lumun ér ka ityakerada i Bibilo , í ikyav i tese kpe@@ her kpe@@ her ér ka Aôndo yange na i nger i yô , shi a fatyô u ôron kwagh u Mkaanem ma Aôndo , undun ityakerada ne ken inya ga . [ Kwagh@@ kper@@ an / F@@ o@@ to u sha peeji 26 la ] ( W@@ ea soo u nengen a foto u tesen ijiir la yô , nenge ken takerada ) U@@ M@@ A U Y@@ ES@@ U M@@ NG@@ ER U NG@@ ER@@ EN V@@ E@@ G@@ H@@ ER M@@ NG@@ ER U NG@@ ER@@ EN U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O U K@@ EN Z@@ W@@ A I@@ T@@ Y@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A I M@@ I@@ M@@ I G@@ A I I@@ OR G@@ R@@ I@@ KA L@@ A V@@ E SE@@ NG@@ E É@@ R I SE@@ ER P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H U Y@@ ES@@ U L@@ A I@@ yom i sha 2 C.S.@@ Y . I@@ yom i 33 41 9@@ 8 1@@ 30 3@@ 00 [ Ngeren u pasen or@@ ngeren ] K@@ en@@ ne@@ th G@@ ar@@ re@@ t@@ t / N@@ ational Ge@@ o@@ gr@@ ap@@ hi@@ c I@@ ma@@ ge C@@ ol@@ le@@ ction [ F@@ o@@ to u sha peeji 28 la ] Kpa J@@ im@@ my yô nenge ér ngô nan ta un a ta kera . Ior mba ken La@@ od@@ ish@@ ia lu keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba tar ne nahan ve ‘ kera fa er ve gbe kera , ve lu mhôônom mhôônom , ve ku@@ ngu ican , ve p@@ ir ashe , ve lu id@@ ye@@ legh kpaa ga . ’ Davidi , Tor u Iserael yange fa kwagh u agee a Yehova a myom la doo doo shighe u tagher a mbamzeyol mba vihin tsung la . Iyange igen ate@@ tan , se mba ng@@ ur kuren kwaghhenen wase yô , se ôr ivur Bibilo igen i i bende a K@@ o@@ j@@ o vough er or ta un ij@@ u i nyoon tsung nahan yô . 12 : 29 ) Er Mbakristu mba i shighe ve mkurem la cica cii lu eren tom u pasen kwagh nahan kpa , lu iorov kpuaa ken a ve , iorov an@@ igh@@ eni tseegh , Aôndo yar tom a ve u ngeren ityakerada 27 i Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika la ye . ( Ps . 9@@ 0 : 10 ) I@@ c@@ ombor kpishi ka i vande wan iyol ga , nahan mzeyol una va duen yô , i gba u ia tsua kwagh u ia er la torough torough . Kpa imba mhen ng@@ in nahan ia fatyô u tôôn se ishima sha akaa a ken jijingi kera geman veren sha akaa a yolough aa a na se gba me@@ er m@@ ny@@ am ken jijingi la . — Luka 8 : 14 ; 21 : 34 , 35 . Pro@@ feti Daniel kpa yange tese er u civir Aôndo hanma shighe la i lu kwagh u vesen yô . 3 : 4 - 6 ) Yange eren batisema been yô maa “ za ken Ar@@ ab@@ ia , ” alaghga lu ken Des@@ er@@ ti u A@@ shi@@ ria gayô ken ningir tar u Ar@@ ab@@ ia , u doo u gbidyen kwar sha kwagh yum la . ( G@@ al . Er Yesu a lu Or@@ yiman yô , a yima tsombor u uumace cii gbem sha won , ka di sha an@@ shighe kpuaa tseegh ga . U Z@@ a Hemen U T@@ ilen Sha Mimi Kpa ? M@@ I@@ L@@ T@@ O@@ N G . Ny@@ ityô mzeyol u se lu a mi ken ashighe a ican ne cii kpa , se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una kura se shi una yima se kpaa . Nahan cii kpa , lu di Mbakristu mba hiden a ayol a ve ijime mba sha derianyom u hiihii la tseegh tsô yange ve tsua ityakerada i Bibilo y@@ ee ? Anmgbian u kwase Mat@@ sue I@@ shi@@ i , vea nom na , J@@ i@@ z@@ o , ve lu up@@ ania mba hiihii ken tar u J@@ ap@@ an . 3 : 1 ) Paulu yange “ mem u eren msen . . . ga ” ér ma i iv Mbakristu mba ken K@@ olose a mfe u fan ishima i Aôndo ‘ sha u ve̱ zende zende u u kom Ter , ve̱ doon Un ken akaa cii ’ yô . ( K@@ ol . Kwagh u yange wasem hen shighe u taver ne yô , lu Bibilo i m za hemen u henen la , kua mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova mba m lu zan la . Nahan kpa , cii man akaa a mimi a u lu tesen mbayev ou la a kôr ve ken ishima yô , a gba u u er kwagh a hemba di u eren mcivir u hen tsombor hanma kasua la . Kwagh la wase se u kaven kwagh u Yesu yange ôr sha kwagh u wain la kpaa . Ken inyom i 19@@ 6@@ 4 la , Mbashiada tagher a imeen i taver tsung , sha ci u ve venda u eren p@@ ati . Ne mbagenev kpishi , or@@ maren shin mbamaren enev wase ne u vesen ken mimi . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : Y@@ A@@ NG@@ E T@@ SA@@ AN SH@@ A G@@ O@@ D@@ O@@ B@@ I Se mba civir Aôndo ser a doo se ishima , gadia mfe u vough u se lu a mi sha kwagh na la ngu a mgbegha se u kôôm uuma asev man tseghan iyol yase sha ci na man eren sha iyol@@ tseghan yase kpaa . M nôngo kpoghuloo mer me hungur a mi , kpa hanma ijiir i mea gema cii yô , m nôngo u umbur uma wam u tse la . Ikyav i kwagh la wa m@@ doo u ke ’ ishima kpa ker . ” Or@@ pasalmi yange nger ér : “ Doo@@ m u mgb@@ ôghom a Aôndo . ” ▪ Ieren You I Z@@ ua sha M@@ sen u Ter W@@ ase La ​ — V@@ e@@ gher u sha I ( Anz . 26 : 20 ) Ior mba ve ôron akaa a mimi ga sha iyol i mbagenev la mba er Satan Diabolo nahan , vea fa nahan shin vea fa ga kpaa . Ken inyom i 36 la , Peteru er tom a ish@@ in@@ d@@ an i sha utar la zum u i haa mbai@@ p@@ usu mba ken akuraior icighan jijingi la . — Aer . 10 : 45 . B@@ ugh nen ih@@ in@@ da , ik@@ urior i perapera i lun a jighjigh , i̱ nyôr . ” ( Luka 12 : 42 – 44 ) Aluer ú fa ape i gbe u ú sôr inja nahan , a doo u ga he ? I@@ mba k@@ on@@ j@@ o u gbidyen ne samber a igbenda i Aôndo ga , kpa ka “ jijingi u taregh ” kua ishim@@ an@@ yo@@ on i Satan u a hemen u la a samber a mi ye . ( 1 Kor . 2 : 12 ; Ef . 2 : 2 ; Mpa . Shi doo u vea tesen ve akaa a ken jijingi tsembelee kpaa . Lu u mba@@ shiada mba aiev vea wa Mesiya akaa iyol . Gbenda u avur a Bibilo agen a er kwagh u “ nongo u Kristu ” la wase se u kuren ikyaa se nyi ? Mayange je , atsan a se ye la a̱ de ne se se̱ hungur a m@@ doom ma Yehova la ga . — Pasalmi 31 : 19 . Apostoli Paulu kaa ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve gadia mba kuran uuma enev . ” ( Heb . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 1 , 13 ; Aerenakaa 5 : 29 ) Nahan alaghga ishima ia vihi ma or u hen tsombor wase , u nan hen ér jighjigh u se ne Yehova taveraa la p@@ ande icivir i nan lu a mi hen tsombor yô . Shi taver un ishima kpaa ér waren na mtim u a tim Yerusalem la kpaa . OR@@ GB@@ AN se na uumace icivir sha u nan ve ian i tsuan kwagh u ve soo la ayol a ve . Shighe u ior mba Gi@@ be@@ a mba ve lu k@@ we u B@@ en@@ y@@ am@@ in y@@ av a kp@@ an@@ kwase u Or@@ le@@ v@@ i ugen zan zan ve wu@@ an un la , ik@@ we i Iserael igen soo u tan num sha Mb@@ ab@@ en@@ y@@ am@@ in . ( Mba@@ j . Ne mba a kav ga , man mfe kpaa ne fa gaa ? Kwase Kristu ugen yange tagher a mzeyol u nyi , man se kpa se fatyô u tagher a imba mzeyol la nena ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A kohol ior nav , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem man ak@@ ar a ve je la , ér ve civir un sha “ icighan@@ wo ” na . U eren a or nahan ne lu kwagh u kunya kpishi . Lu hen shighe la í ‘ kar ’ a mbaaferev mba ken Yuda ‘ kera ’ ye . • Se mba nengen mbamkombo mba Mbakristu nena ? U Ô@@ ron Takerada u Tit@@ u man F@@ il@@ em@@ on kua Mbaheberu As@@ av - as@@ av , 10 / 15 Ashighe kpishi h@@ we ve man iyol@@ wu@@ h@@ an ve ka i na yô , ve due kposo a ior mba hen ijiir i ve lu la . ( Rom . 1 : 14 , 15 ) Yange mbagenev hen ér a za a mba@@ kwa@@ re@@ v mban a za na sha ikyev i kur@@ utya u u@@ sho@@ ja mba ve kuran tor la . Shin er alaghga se soo u yan akaa@@ yan kposo kposo nahan kpa , aluer se fa ser ma kwaghyan saa ishe yô , se ya un ga . Hen ase sha kwagh ne : Or môm kpa fa iyange i í mar Yesu ga . I@@ ca i gba ga maa Orshiada ugen vea kwase na va hen ya wam ér vea va hen Bibilo a mo , maa m lumun . Se nenge tom la nena ? Umbur kwagh u za hemen hen mkombo u Paulu zua vea mbatamen mba ken E@@ fese la , yange pase kwagh ken gar la anyom atar shi tagher a ah@@ endan kpishi . * — Mbagalatia 6 : 10 . 17 , 18 . ( a ) Er nan ve Yehova a kaa ér “ i@@ fan i̱ kôr or@@ cu@@ gh ” ? Shighe u ican i tser se yô , ka mhen u nyi una wase se ? Mbam@@ pase Mba Yehova Doo Ú Ishima T@@ su@@ ng Kpa ? Kwagh@@ fan shin mkav u or kuma u nan@@ á hemen iyol i nan a iwasen shio ga , man iwasen i i lu i tseegh i lu i injaa la gema due ka he ’ Aôndo Yô , se tese nen ser , sar se tsung u zuan a uma u a lu uma jim la sha u wan ago@@ yol sha mi hegen je . Or@@ pasalmi kaa ér : “ Un yô , A fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” ( Aerenakaa 8 : 26 , 27 , 36 , 38 ) Shighe va kar kpuaa yô , Aôndo soo ér i pase A@@ tô@@ at@@ yev a a lu ip@@ y@@ usu la loho u dedoo . Nahan E@@ m@@ ily tema vea J@@ en@@ n@@ y ve nger mbampin mba J@@ en@@ n@@ y una za a mi ken makeranta yô . I nger iti ne ken m@@ gem u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation u i hide i sôr ken inyom i 20@@ 13 la , kuma kwa 7@@ ,@@ 2@@ 16 . M@@ kav u se kav ser mbagenev kpa vea za tema tor a Yesu imôngo la zua vough sha mpase u sha mnenge u í tese profeti Daniel sha kwagh u m@@ tem@@ tor u Mesiya la . Mba@@ beenyol mbagenev nyian kpishi mba er Bar@@ sh@@ il@@ ai nahan , mba we ayol a ve ikyo tseegh ga shi mba ne nagh kpaa . Een ve zua , gadia awashima u uiky@@ ur@@ mba@@ yan mba uhar mban yange ve nôngo u lun kwagh@@ môm . • Genese 22 : 18 ? Yange or nana nzughul a anc@@ ôgh@@ ol man una vaa una yila Aôndo nahan nyi i ere ? Ikyav i tesen yô , nenge er mbacivir a vese imôngo yange ve tile kposo sha ci u ve ‘ na Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo kpaa ve na Un akaa a a lu a Aôndo ’ sha ayange a G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo u ken tar u Jam@@ an@@ i la . Mbak@@ uh@@ wan kwagh mbagenev mba ve ze g@@ wa kpishi yô na tser ve ugen iti ér An@@ ti@@ ch@@ rist ( An@@ ti@@ kristu ) Su@@ per@@ st@@ ar . Kwagh u a ne kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba uhar mban iember i hemban cii yô , ka mbamkombo mba ve ze la . Ôr kwagh u a lu ikyav i tesen tahav mbu gb@@ an@@ akaa mbu icighan jijingi u Yehova a lu a mi la . Paulu kaa ér : ‘ I y@@ im@@ am ken zwa u be@@ gha . ’ ​ — 2 Tim . K@@ al@@ e@@ bu yange tese ér un ngu a vangertiôr hen Aôndo nena ? Er a nenge mbaaferev lu ken mkpeyol yô , ishima vihi un ker sha hiihii la . ( Mbaromanu 5 : 9 ) Eren a ve nahan sha ci u ve lu kwagh u h@@ we@@ egh sha ishigh nagh yô . I L@@ ôh@@ ôm M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi Davidi yange fa mimi u kwagh ne . Er nan ve Mbashiada mba Yehova ve lu gen@@ gese a gen@@ gese iyol sha u kaan ér ve mba a kwaghaôndo u mimi la ga ? ( 2 Utor 18 : 1 - 3 , 13 ) Satan lu eren tom sha kwagh ne je lu ashe tu ga , lu tu@@ ur S@@ en@@ aker@@ ib@@ i ken ityô sha u a kure awashima na u timin mcivir u mimi shin tar kera la . — Gen . Shi lu a vangertiôr wer Yehova una za hemen u taver we ken jijingi . — Ps . Er se nengen a jijingi u Yehova ga nahan kpa , kwagh u jijingi la a mgbegh@@ an mba ve lu nongo ne ve eren la yô , se mba nengen a mi . S@@ op@@ hi@@ a : M su@@ gh u . A@@ pe Se Z@@ ua a Kwagh@@ fan u He@@ mban Yô Er Satan a hembe se agee ica nahan kpa , se fa ser Yehova di hemba un agee yem zende zende . “ Ver Ishima sha Tom u U N@@ go@@ ho@@ l hen Ter La , ” 1 / 15 Sha shighe ugen la a nder wanye kwase u lun anyom 12 . Ka akaa a nyi nahan i doo u Mbakristu vea gbidye kwar sha mi sha kwagh u u̱ tsan ijiir i môm vea mbag@@ en@@ eve ? • Mbakristu vea “ ta i@@ ha@@ gh ken Ter ” nena ? Paulu nger ér : “ Ma kwagh u i gbe sha won kpaa ngu myer sha ishigh N@@ agh ga , akaa cii nga gbar gbar , i tar a tar a kpaa sha ashe a W@@ en u kwagh a zough se a Na la . ” Er se lu keren ser se dondo Or@@ tesen u T@@ amen , Yesu Kristu yô , alaghga amba a mbahenen Bibilo la kpaa vea hen bem wase la man iember yase man mimi wase man icivir i̱ se lu a mi sha u@@ ini@@ e@@ zwa man akaawan a Yehova la . Ôr Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i 1 , 200@@ 7 la sha peeji 27 - 28 , iky@@ um . 9 - 13 . 4 In@@ i@@ ôngon i U@@ umace Ve Nenge É@@ r Vea B@@ ee a I@@ b@@ anave La Eliya er msen sha gbenda u tesen ér ikyaa kohol un . ( Daniel 2 : 44 ; Mateu 6 : 9 , 10 ) U@@ a va hemen sha ikyev i igbenda pati@@ i i orumace la ga . Se kpa shighe u se lu a tom u he ave yô , doo u se lu a vangertiôr sha tom shon a kar ikyaa inya er or g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol nahan ga . — Anzaakaa 27 : 1 ; Yakobu 4 : 13 – 16 . Se mba dondon kwaghwan ne vough vough sha er se vihi iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo ga kpa ? Aluer u kenger zu@@ lee yô , u fatyô u nengen a igbenda i Aôndo a lu wasen we la . Ka ve soo ér vea nongo sha afatyô ve cii , vea wase anmgbianev vev , ve ‘ civir TER a iember ken ishima . ’ — Ps . ( 2 Mbakorinte 6 : 1 ) Se wuese nen Yehova sha ayange man anyom a injaa a se lu uma ne cii . Ka mea hen sha ican i yange ya shighe u lu nôngon a ky@@ ans@@ a la nahan , m hingir zung@@ u@@ lu@@ u . ” Yange mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo man anmgbianev mba Yohan@@ a kua azende a na vea l@@ aha un sha kwagh u zenden vea Yesu man mbaapostoli la kpee je . Or@@ tamen nana fatyô u wasen anmgbian u nan civir Yehova vea nan imôngo u tsuan kwagh u nana er nena ? Nahan er nan u kera we iyol@@ karen er i ng@@ in nahan ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wou ai@@ k@@ ighe la sha er u karen iyol vea ônov ou sha ashighe ashighe ga ? Ka akaa a nan or msaanyol a nyi agumaior kpishi a a lu Mbakristu la a lu eren@@ e ? Nahan kpa , ishima vihi un lu sha ci u akaa a i ôr un sha iyol i Mbashiada la . Shi se fa ser kwagh u se lu tesen la una fatyô u nan mba se lu tesen ve la uma gayô ku ! U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u yange er B@@ ir@@ g@@ it , kwase Kristu u lun anyom 30 kar la . A wuese Mbakristu mba jighjigh , a kaa wener : “ Ne taver iyol man kwaghôron u Aôndo kpaa ngu ken a ven man ne hemba or@@ bo . ” Yesu lam a Mbaf@@ ar@@ ishi ac@@ in imôngo zum u lu pasen ior kwaghaôndo zenden la . Yange m va kom anyom pue - kar yô , m hii u lun a a@@ kper@@ an ken ishima kpishi sha atesen a Mbashiada mba Yehova . Se cii se yina , kpa se fatyô u eren sha kwaghwan u Yesu ne , gadia keren ér se er kwagh u a hembe se agee ga , shi Ter wase u sha la kpa eren nahan ga . Zum u Yehova wa Adam tindi ér a̱ de ye “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la ” ga la , a pase un hanma kwagh cii sha er Adam una tsua kwagh u a soo yô . Aluer ka u nan or icivir shighe u i lu ican u eren nahan shin ka di u eren kwagh sha inja tsô kpa , tese ônov ou u nan ior icivir . Apostoli Paulu kaa wener : “ S@@ ea lu uma , kpa ka sha ci u Ter se lu uma ye , shin sea kpe kpaa , ka sha ci u Ter se kpe ye , nahan yô , shin sea lu uma shin sea kpe kpaa se mba kwagh u Ter . ” ; C@@ an@@ al@@ it@@ a , M . Kpa Yesu yô , kaa wener : “ Aôndo ka jijingi je ; mba ve civir Un yô , ka u ve̱ civir ken jijingi kua ken mimi kpaa keng . ” ( Mpase 14 : 8 ) Sha ishigh ki Aôndo yô , Zege@@ bab@@ ilon yô@@ h@@ ôr kera kpaa . Mayange se de ser mbamhen mba b@@ ov mban ve nyôr se ken ishima ga . ( K@@ ol . Heela tseegh ga , mbagenev ka ve wase anmgbianev mba ve lu u@@ ange la u zan mbamkombo mba tiônnongo . Ashighe kpishi mba@@ kwaghaôndo ka ve kp@@ ela Yesu a lu an@@ iky@@ und@@ an , gayô á lu er ka or u nan ye kwagh ga , shin er or u kwagh a gbe nan sha ma kwagh môm ga , ú nan h@@ é@@ é iyol inya ér a@@ lu nyi je kpa i̱ er nan yô . Yehova yange due a gbenda u karen a akaa a vihin a isholibo i ve a mi kua m@@ tsaha u ku u tsôron sha ityough y@@ ase@@ gh la cii kera . ER S@@ E lu uma ne , akaa nga kpishi a se tsuan u eren hanma shighe yô . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 1 - 3 ) Lu kwa u hiihii u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati hii keren Yehova ne ga . Solomon ngu kaan heen ér uma doo , shi ngu kaan wener se “ ember ” cii man ayange a im@@ egh shin iyol@@ been aa ngohol se agee kera ye . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve tsu@@ me sha u tôôn mkaanem ma Davidi mara zuan sha kwagh u ve nenge Yesu er ken tempel la ga . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Yange gba u mbacivir Yehova mba sha ashighe a karen la vea kôôm a@@ vegher ag@@ enegh a mbamhen vev . N@@ ab@@ al , or u wan bo kpishi ne , gba ôron kwagh g@@ enger g@@ enger ér una fatyô u tôôn bredi na man mngerem nam kua inyam na i un s@@ enge la nan ve ga . Nenge ase er yange a lu Peteru ken ishima shighe u i kaa a na ér a za sôr Kor@@ ne@@ li@@ u , u lu or@@ ip@@ usu la ken ya na la sha wono . Kwagh ne ka ikyav i tesen i akaa a Yesu una va er ken tar u he la ! Ifa maa “ nenge er kon la u doo u yan , man shi er u doo ashe kpaa ” yô . A@@ pe zayol ne a lu yô , alaghga mzough u mbatamen una fatyô u kaan ér mba ka vea ungwa ihy@@ uma i s@@ ent@@ e ve i za ve iyol la ve za teman hen ma vegher ugen kposo ken Iyou i Tartor , aluer gba sha mi u eren nahan yô . Se kange ishima u ungwan imo i Yehova shighe u se tagher a atsan a vihin tsung la kpa ? Tar ngu eren kwagh er Satan nahan , gadia ka un a lu aôndo u ú ye . ( 2 Peteru 1 : 8 ) Kpa aluer se k@@ an@@ shio u henen aeren ne man eren a kpoghuloo er se soo ser se er la ga je kpa , doo u se yina ishima shin se na iyol yase ibo ga . 9 , 10 . ( a ) Ka ikyav i dedoo i nyi Yehova a ver se ? Anmgbian ugen u lu mar@@ nya u tar u Jam@@ an@@ i , u yange pase kwagh vangertiôr hen gar u Par@@ is yô , kaa ér : “ Yange se fa ser Aôndo wase ka u age@@ egh . I fa Mbashiada mba Yehova hanma ijiir cii ér mba ior mba mimi . Kpa kwagh u hiihii u se er ve se fa mbamlu mban yô , ka u hiin fan iny@@ am@@ ky@@ ume la kpôô kpôô man ityom i í kpaa . Yange gba u una gema dondon aeren a ity@@ ôô a vande ho@@ gh@@ or a mi ga yô . Shi ashighe kpishi usu u l@@ at@@ ri@@ ki shin mngerem kpa ma lu ga . ( Luka 2 : 36 , 37 ) P@@ risti yange nana nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon pe@@ pe man ai@@ k@@ ighe yô , A@@ na man ikp@@ ela i mbagenev ve kohol hen te@@ mbe u tempel , ve eren msen shin ishima , zan zan i nôngo u kuman min@@ iti 30 . Se er nan ve se lu a ieren i maan a maa mbagenev ken tiônnongo ? Ú fa kwaghôron u profeti u kwagh ne a tese la kpa ? • Doo u se civir Aôndo a iember ken ishima sha ci u nyi ? Ka nyi una er sha u wasen tom u samber a iky@@ at@@ akerada nee ? Kanyi yange zuan a mi hen ya na ga kpa gema zuan a mi hen Mbak@@ an@@ a@@ ana ? ) M - ongo kpaa , u ungwa gaa ? Aluer se mba wan ishima a ican , se mba gban ah@@ on ga yô , kwagh ne una tese or u se lu yô shi alaghga una taver mbagenev asema kpaa . M@@ tem@@ tor u orumace yina kpishi , man iyenge i 6@@ 6@@ 6 la tese kwagh ne wanger wanger . Shi ka upristi mbara tseegh yange ve ya ibo ga . F@@ o@@ to ne har sha Sh@@ in@@ ago@@ ge u ken gar u G@@ am@@ la , u ken derianyom u hiihii la 13 : 38 ; Mpa . 2 : 10 ) Se fatyô u lun ken msaanyol kpishi er se zough a ian i i@@ civirigh i nengen a kwagh u a dugh ken m@@ s@@ ange u i lu “ s@@ angen ” iv@@ or i bo la “ kera ” sha injakwagh hen shighe wase ne nahan ! • U dondo ikyav i Wan u Yehova u a kaha kposo ne nena ? Sha kpôô yô , saan se iyol er ica a kera gba ga tsô mbaaferev cii vea kera lu ga nahan . 17 - 19 . ( a ) Ka am@@ een a nyi Mbaiserael yange ve gba ker ken ta@@ ai@@ ky@@ ôn@@ go@@ o ? Heela tseegh ga , shin er ior mbagenev ve ôron kwagh wase sha dang nahan kpa , ieren yase yô ngi myer ga . Nahan cii kpa , kwagh u R@@ a@@ be@@ sh@@ ake ôr la tese ér yange soo ér Mbayuda ve umbur wang ér : ‘ Or môm ngu u wasen ne ga , ne mba ne tseegh . ’ ( Pasalmi 1 : 1 - 3 ) I@@ mba ishimaveren ng@@ i@@ la nahan i kuma u se tôv sha i̱ . * ​ — Aer . 6 : 7 ; 12 : 24 ; 19 : 20 . A ver un doo doo , a kaa er : Aôndo U@@ hemban@@ sha A̱ ver Aber@@ am doo doo , u A gbe Sha man tar la ; I@@ ̱ wuese Aôndo U@@ hemban@@ sha , u A ne mbai@@ ho@@ mov ou sha ik@@ ev you yô . Bar@@ n@@ ab@@ a soo ér Marku a dondo ve , kpa Paulu nenge kwagh ne nena ? — ‘ Doo un u vea za a Marku imôngo ga , ’ sha ci u Marku vande undun ve hide ken ya na . M@@ lu wase u ken hemen la har sha m - iv u awashima shon . Kape mk@@ ô@@ ôm u ken jijingi kpaa alaghga una nyoon je la . Kpa er se lu a nyôr ker ga ne , me za hemen u nôngon . ” Een , Yesu yange fa ér a gba u una lu a jighjigh na u nan her dông , shin a̱ kua ican i yan ke ’ ku je kpaa . Ken mhii u tom u Yesu la , a za “ nyôr ken G@@ al@@ il@@ ia gba ôron Loho u Dedoo u Aôndo , kaan er : A@@ yange kuma , tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ve . ” ( Ôr Anzaakaa 30 : 27 . ) U kenger sha an@@ ar u tesen er mkurem ma ken mat@@ o shon ma shi la yô , u kav wer mkurem kera shi vese ga . Ken inyom i 19@@ 34 la , an@@ takerada u B@@ ul@@ let@@ in la kaa a ior ér ve tôô ish@@ u@@ en pania . I@@ ̱ pine ér : “ I@@ orov 1@@ ,000 vea fatyô u tôôn ish@@ u@@ en pania sha shighe u M - umbur la kpa ? ” 14@@ 7 : 3 . “ A̱ SA@@ R N@@ E , SH@@ I N@@ E@@ ̱ ER@@ EN SH@@ A M@@ I ” Shi gba hange hange u se “ yevese idya , ” hemban cii yô , sha shighe u ish@@ i@@ ôr kwase . G@@ U@@ M@@ KW@@ A@@ S@@ E ugen ngu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova hegen hemba anyom 20 . I@@ ti na ér K@@ ei@@ k@@ o . W@@ ea soo u fan kwagh ne vindi vindi yô , ôr itinekwagh i í kaa ér “ Tartor u Aôndo T@@ e@@ ma Tor ” la ken takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La ityough 10 , peeji 9@@ 0 – 9@@ 7 la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . ( Mbaromanu 6 : 5 ) Apostoli Yohane kaa ér ka iorov 14@@ 4,000 i ne ve iyua ne ye . Shi nongo u Yehova ka u tindi mbatomov mba ve ne ayol ve la , shi u er tom a u@@ iyua mba ior ve ne la sha u wasen u maan A@@ you a Tartor hen hanma ijiir i i gbe u a maa la cii . PE@@ E@@ J@@ I 20 Apostoli Paulu kua mbacivir Aôndo mbagenev yange ve nenge tom u pasen kwagh la ér ka icighan@@ tom . A@@ tesen , a ashighe kpishi ior ka ve tôô ér a due ken Bibilo , er ang@@ an nahan ne na yô , i hingir u eren a kasev dang je kera doo ga . [ F@@ o@@ to u sha peeji 5 la ] 7 : 1 - 4 ; 17 : 17 ; 1 Utor 11 : 4 - 8 ) — 12 / 15 , peeji 10 - 12 . 4 : 8 , 9 ) Nenge er yange soo u ngohol mcivir u a lu sha ci u Yehova tseegh la shi soo u me@@ en Yesu ér a hemba Aôndo ato la sha wono ! Yange Mbaiserael mba va timin gar la yô , R@@ ah@@ ab@@ i war a ya na cii . Ka i er nan ve mba i shigh ve mkurem mbara ve fa ér i yila ve m - yer u yemen sha ? ▪ Ieren You I Tese Hegen É@@ r U Ngu Wan A@@ go@@ yol U V@@ a L@@ un Uma ken Tar u He U zan hemen ka “ u vesen shi geman hingir sha mlu u hemban doon . ” ( Yobu 42 :⁠ 3 ) Aluer ishima vihi u sha ci u i ngohol ityom i í ne u la yô , ‘ de nengen sha mlu wou i̱ hemban er ma u nenge la ga , kpa nenge sha mnenge u mimi . ’ ( Rom . Ivur i sha uhar la di ka Mbagalatia 2 : 20 . Se mba va nyer hen if@@ i ugen yô , í lu sôron a sôr ts@@ ar u p@@ eren if@@ i shon la . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen i pasen ase@@ mber a ken Bibilo pase tom u or@@ kur@@ an@@ ilev u sha ayange a tsuaa la nan eren la nena ? Paulu shi yila i̱ ér Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe — myer ne ngu vough gadia yange lu ai@@ k@@ ighe i ver iniongo ne ye . Sha tar cii , kasev man mba@@ y@@ ev@@ kasev hemba ing@@ y@@ egh ken mba ve hen makeranta i ar nongo u un@@ yi@@ in ga yô . ( Yesaia 6@@ 1 : 1 ; Luka 4 : 16 - 21 ) Nahan doo u se ver ishima sha kwagh u hegen Aôndo a lu yaren tom a na u ôron se sha tahav mbu icighan jijingi ne . Yehova Ngu Hemen Se ken Tom u Pas@@ en Kwagh sha Tar Cii La I@@ t@@ yom igen i i eren ken tiônnongo ia fatyô u pan@@ den shighe u se ver ser se eren tom u pasen kwagh la . ( Genese 1 : 27 ) Yehova ngu a aeren kposo kposo , nahan kpa ka dooshima a lu ieren na i hemban cii ye . 24 : 6 ; 26 : 11 . Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , mba@@ fankwagh mbagenev va ôr Tor H@@ er@@ o@@ de ér i mar “ Tor u Mba@@ y@@ unda ” hen haregh na , nahan ishima vihi un kpishi . 25 : 27 ) Or u geman Bibilo ugen u i yer un ér Ro@@ ber@@ t Al@@ ter yô , kaa ér : “ Ish@@ ember i ken zwa Heberu i i gem ér or u k@@ umbur ga la , tese ér or la nan ngu or u mimi shin or@@ ish@@ ôô je kpaa . ” ( b ) Ka imba ishimaverenkeghen i nyi i er kwagh u i̱ ken Mbaromanu 5 : 4 , 5 , man ú ngu a imba la kpa ? A saa se u kaven tindi u Aôndo ser nena ? ( b ) P@@ ase kwagh u Yehova yange na Eliya , profeti na tahav er sha ci u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la . 6 : 10 ) Aluer se mba tesen ve dooshima sha mimi yô , se mba kaan a ve ser ve yem shi ‘ i̱ tse@@ e ve iyol , ve ide ’ tseegh , a u nan ve iwasen shio ga . — Y@@ ak . Awa@@ shima na u wu@@ an Mbayuda la di er nena ? Ior dugh ish@@ enge ér , I@@ ny@@ aregh ki vihin or , inja na yô , ior mba dedoo je kpa ka a na ve inyaregh kpishi yô , ve hingir u p@@ eren tindi shin eren kwagh u shami ga . Se mba nengen a ikyav i tesen ér mtim na ne z@@ ur@@ um hegen . Anmgbian u kwase ugen u a eren tom pania , i yer un ér S@@ an@@ dr@@ a la yange lu pasen kwagh ken ic@@ ile igen ken C@@ ar@@ ib@@ be@@ an maa za zua a kwase ugen u i yer un ér Ru@@ tu la . Kwase ne eren iniongo i kwaghaôndo i í yer ér C@@ ar@@ n@@ iv@@ al la kpoghuloo . Kpa aluer mbagenev mba i yer ve u yemen sha ga la mba ye bredi shi mba me wain u M - umbur la di ye ? N@@ oo@@ v man kasev ka vea dondo gbenda u Yesu eren kwagh a nongo na la yô , ve lu tesen ér mba a iwuese sha iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne se la . “ I@@ ̱ wuese iti You i iengem . ” — N@@ E@@ H . Mose yange kaa ér gba u ior mba Aôndo vea za hemen u eren P@@ ase@@ ka la , una hingir ve tindi u vea kuran “ gbem sha won ” yô . I ôr kwagh u injaa ne ken Genese 1 : 6 - 8 . De se hii timen sha kwagh u De@@ li@@ la , u yange doo S@@ em@@ son ishima la . Ken hanma i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i i lu ken iyol you cii yô , an@@ kwagh u nd@@ ahar kpishi ugen u lun er kor nahan ngu ker , mba yer kô@@ v@@ or@@ a ér D@@ N@@ A . ( Genese 4 : 25 , 26 ) Kpa kwagh ka a er i vihi yô , myer u i “ hii u yilan sha iti i TER ” la lu sha mimi ga . Yange lu dondon ikyav i dooshima u Yehova la , shi lu tesen ér kwagh u Mbakristu mba ve lu keren u waren sha u man at@@ u@@ mba a ken jijingi tseegh la gba un ishima . Shi aluer mba a kwagh ugen u a lu zan ve iyol tsu@@ ku tsu@@ ku sha shighe la yô , alaghga se lu sha ian i nan ve iwasen i ia wase ve yô . Mba@@ yev je kpa yange i doo ve u lun vea Yesu . • Hii nan ve i gbe u se fa kwagh u a Aôndo a lumun a mi la shighe u se tsough kwagh u se er la , man se er kwagh ne nena ? Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , sha ayange a yange yem zan zan za ar sha Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha I@@ I la , u@@ gomoti mba sha ig@@ yo@@ s@@ ough ts@@ wer tom u Mbashiada mba Yehova ken ityar igen amba er Jam@@ an@@ i man Ish@@ pania man J@@ ap@@ an nahan shin yange ú , se hi@@ la ter di iti@@ ar tseegh tsô . P@@ ase er anmgbianev mba kasev utar ve lu zuan a iwasen sha u veren shighe ai@@ k@@ ighe , henen Bibilo yô . ( Mateu 25 : 24 , 25 ) Mbakristu mbagenev mba i shigh ve mkurem kpa kape yange ve er vough je ne , ve er “ kasua ” ga . Ashighe agen ka ve dugh ik@@ yom i or@@ kpen la shin a@@ kwa@@ ti ve gb@@ ir sha ga@@ mbe u do@@ on@@ ashe u i er un sha inja yô . An@@ ar u ku@@ h@@ wan tser . Jijingi u Aôndo Hemen Mba@@ jighjigh Mba T@@ su@@ aa Mb@@ ara Yesu kaa ér : “ Kape i doo u sé kure perapera cii vough je ne . ” — Mat . M@@ lu u Orkristu kua shi m@@ doo u Aôndo a doo nan ishima man mcivir u nan civir un a ishima i môm la hemba k@@ an akaa a injaa aa u@@ lum yolough ca je . U tesen ikyav yô , mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev ka ve tese ér Tartor u Aôndo ka kwagh u ken ishima i or tsô , kpa Bibilo yô tese nahan ga . ( Ôr Genese 3 : 1 - 5 . ) Sha ci u a doo ve u lun a i@@ mba@@ or la ga nahan vea palegh se . Satan ngu nôngon ér kwagh a de lu nahan ga , kpa se na jighjigh ser Yehova soo ér ior nav cii ve ungwa er un lu lamen a ve la wang , ken zwa u vea kav yô . Kwagh hembe ng@@ ôm yô , a kaa a mbagenev ér ve wase un . Se time sha akaa a injaa kpuaa ken Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la ken Iyoukura ne . Yesu Kristu yange eren kwagh kundu kundu a ior cii . ( 1 Kor . 11 :⁠ 3 ) Kwagh u i lu ôron ve i va ter mkaanem mara la tese noov gbenda u i doo u vea hemen yô . Gba u vea hemen sha gbenda u Kristu kpa a hemen la . Ikyav i tesen yô , ortamen nana ôron 2 Mbakorinte 4 : 16 nana been yô , nana fatyô u pinen ér , “ We iyol you u nenge a igbenda i Yehova a gem u u hingir he@@ gh yôô ? ” Ken Tindi u Mose la , yange gba u ior mba Aôndo vea dondo gbenda u vea er kwagh ve vea kura ayol a ve yô . Er ishima lu zan Yesu iyol kpishi yô , gba u una ker ijiir i or lu her ga yô , sha er una za er msen yô . — Mat . Se mba ken shighe u mkur hegen , man mfe u mimi sha kwagh u Aôndo kpa seer ng@@ een . Jigh@@ ilii yô , Yohane u Eren B@@ atisema yila Yesu ér , “ Wan@@ iyôngo u Aôndo u A tee isholibo i tar kera ne . ” Ken kwaghôron u Mose u sha utar la , á pase Mbaiserael ér zum u vea per Y@@ ord@@ an yô ve̱ nger A@@ tindi cii sha u@@ zege@@ mba@@ a@@ w@@ enev , shi á pase a@@ fan a vea wa A@@ tindi a Aôndo ikyo ga ve , aa kôr ve man averen a vea zua a mi aluer ve wa á ikyo yô . Ab@@ ig@@ ail lumun u v@@ ô@@ son Davidi . — Ivur 34 - 42 . Ka asaren a bo a nyi ka a yange se u keren perapera u Aôndo , man se fatyô u hemban asaren shon ne nena ? A@@ eren man an@@ za a ior mba ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo nyian la kpa nga kwagh@@ môm a aeren a ior mba sha ayange a Yesu la , man alaghga ga je yô , aa hemba vihin cii . “ Ior mba i ne ve lu u@@ iyua ” la , mba kwagh u Yehova a ne u sha ikyev i Yesu Kristu yô . C@@ ha@@ d@@ wic@@ k seer wener : “ C@@ le@@ ment u A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia ngu Orkristu u lun or@@ ngeren u tsuaa tsuaa u time sha imba it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi lun sha inja i Mbakristu kpa vea yar tom a mi yô . Sha kpôô yô , mnenge u yange ve soo ér ior ve nengen a ve shi ve naan ve icivir la lu cii injar ve je la , gadia Yehova ungwa mbamsen vev mba sha im@@ anger la ga . Ka nyi igen i gbe u se er uwer uwer ga ? 5 : 22 , 23 ) Ity@@ am@@ egh ki jijingi k@@ in di ka ki wase se u wan ishima ken tom wase u pasen kwagh ne , a lu nyi je ia er kpaa . Mba ve kom u zan u yô : Ka mba i tsough ve ve lu mbatamen la tseegh . Mba ve lu sha ikyev i “ tindi u Kristu ” la cii , gba kpee u vea pase kwagh . ( G@@ al . Pro@@ feti S@@ ef@@ ania lu môm ken mba ve ver Yo@@ shia ikyav i dedoo yô . Yange ian ngi dugh i una pase mbagenev kwagh u Yehova yô , a kar a kar a mi . ( Luke 22 : 31 ) Nyian kpa , hanma or u nan dondo Yesu cii nana tagher a atsan atô kposo kposo . Kpa lu tan mbadondon un icin sha kwagh u una er ve yô , aluer ve hen shi ve er kwagh sha gbenda u ua na una nenge ve ér ve wa ifer man h@@ w@@ ev yô . ( Gen . 1 : 26 , 27 ) Er yange or va gba ken kwaghbo , nan kera lu vough ga nahan kpa Yehova wa nan tar sha ikyev her . Bibilo ôr kwagh u mbatamen mba ningir sha mban mbagenev ér : “ Mba ng@@ ur yemen karen sha ag@@ ar ag@@ ar yô , ve lu nan atindi a mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem ve wa a sha u i̱ eren sha mi la . ” — Aer . Á kaa ér : “ Yange m due kwaghpasen pe@@ pe , ate@@ tan di m keren tom u me er yô . Paulu yange tese Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara igbenda wue wue i ny@@ ô@@ ôso jighjigh u nan ve . Aluer se mba a vangertiôr ga je kpa , Yehova una fatyô u wasen se u eren kwagh hemban er se hen la . ( 2 Timoteu 3 : 1 ; Mpase 12 : 9 , 17 ) Mbashiada mban kua ak@@ ar a ve a a lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar la cii gba u vea lu gen@@ g ge gen@@ g . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 10 – 15 ) Doo u ikyav ne ia taver han@@ ma@@ or u nan tsu@@ m nan undu tiônnongo u Kristu cii ishima ér nana hide a hii u keren Aôndo . Anmgbian ugen u a lu pania yô , kaa ér : “ Or@@ tamen ka nana pin@@ em ér mo m ngu nena , maa nana tile a kegh ato a mo nahan , i doom a nan kpishi . ” ; S@@ enge , Y . A nder ve fese je vea za lu uma sha , ke ’ mlu u h@@ ôôn ga la ken iengem . Kpa lu gar u sha injakwagh . ( 1 Peteru 1 : 18 , 19 ) Yesu na nagh ku ip@@ aa a uma na sha u yiman se ken isholibo i Adam man Ifa , mbamaren asev mba hiihii mbara va tsombor ve a mi la . P@@ ine iyol you wer , ‘ Ken iwer at@@ ar@@ atar i i kar ne , m hemba eren kwagh sha inja i Orkristu shin m hide m gba ken aeren man al@@ am a dang - na ? ’ 12 : 1 ; 2 Tim . ( Gen . 3 : 1 - 6 ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne lu kwagh u hemban vihin cii u er sha tar hen shighe la yô . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la yange ve kera tese ikyav i mhen u Yesu la ga . A@@ zende a na di kpa alaghga aa nenge un ér ka hur@@ or u fan kwagh , u h@@ ô@@ mon kwagh kpaa . U tesen ikyav yô , u va hingir u fan wer yange i yar tom a icighan jijingi sha u ngeren Ruamabera . ( 2 Tim . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 23 , 5@@ 3 26 : 38 . 12 : 21 - 23 ; 14 : 14 - 18 . A@@ eren ne nga a kporom a Mbakristu ikyua a ayol a ve tseegh ga , nga a kporom a ve ikyua hen Ter ve u sha kpaa . Gba u im@@ aagh k@@ in k@@ ia taver shi mba ve lu im@@ aagh k@@ in ne vea wa iyol vea kegh a kegh u eren sha imo i Or@@ vesen ve a ishima môm . Paulu pase kwagh la wang ér : “ Ka sha mlumun u sha mh@@ ôôn i yima ne ye , sha jighjigh u nan . Man kwagh ne yô , ka her a ven a dugh ga , ka iyua i Aôndo . ” — Ef . ( Yesaia 2 : 2 – 4 ; 11 : 6 – 9 ; 25 : 6 – 8 ; 32 : 1 , 2 ) Sha kpôô yô takerada u Yesaia kpa tese ér “ mkaanem ma Aôndo ma uma je ” ! — Mbaheberu 4 : 12 . ( Genese 37 : 4 , 5 , 11 ) Ve tee an@@ ngô ve ken kp@@ an sha apera je . ( Mbakolose 1 : 15 ) Nahan Wan hingir u fan mbamhen mba Ter na kua igbenda na kpaa cii . D@@ or@@ o@@ ta kaa ér : “ Ka Bibilo i̱ lu i@@ mbor i imba kwaghfan u injaa ne ye . Er se vande ôron ken ngeren u ken ijime la nahan , Tartor u Aôndo ua tim u@@ gomoti mba tar ne cica cii . Er Se Maa Ishima i T@@ aver La U@@ kpu@@ un - K@@ pu@@ un mba A@@ sh@@ er Er nan nomso ve taver inja yum nahana ? U@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev nd@@ era ôron Bibilo u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo , “ mba henen ityesen gbem kpa mba fan ityô u aren sha mfe u vea fa mimi la ga . ” I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 1 ( Z@@ wa Buter ) * Nahan kpa , ica a gba ga tsô a wu@@ he Satan shin ih@@ ungwa i í ze k@@ wen@@ g la sha u “ a̱ de kera tsu@@ ghun akuraior ga ” yô . — Mpase 20 : 1 - 3 . Kape Aôndo kpa alaghga una ungwa mbamsen asev sha gbenda u se hen ser ma a ongo , shin sha shighe u se ver ishima la ga je la . De ase se nenge . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 2 ( zwa I@@ gb@@ o ) Sha nahan yô , ngu hemban tan num sha ior mba Aôndo cii . Nenge ase kwagh u iorov mba uhar mban ve ôr shin heen ne . ( Genese 1 : 1 , 2 ) I yila i@@ ôôn ne ér i@@ ôôn i ken zwa na sha ci u ngi er ka h@@ umbe u taver nahan , ka a tindi i m@@ ape ica i za kure awashima na . Se er nahan ga yô , akaa aa hemba vihin shi alaghga aa gande ave je kpaa , di er ka sea gba iv@@ av , sea er ici@@ gh sha mi fele ga ve angev mbu nyôr sha mi nahan . Mayange se de nen ser ihy@@ agh shin iy@@ u@@ he shin inyaregh ki s@@ aren ki yange se u him@@ en iy@@ ongo a anmgbianev asev ga . — Y@@ ak . Sha mimi yô , doo u mayange se de ser m@@ doo u iyol yase i doo se ishima la a̱ kar a̱ hemba m@@ doo u Aôndo man ior ve doo se ishima la ga . Aluer se mba ior mba ôron kwagh sha mimi yô , se cii se lumun ser , hanma or yô , nan ngu a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ken a nan . Ka nyi ia wase mbagen mba ve lu a er batisema ga laa ? ( Mbaefese 4 : 19 ) U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh man my@@ av u nomso man kasev mba ve lu a vôso ayol a ve ga yaven a ayol a ve la man my@@ av u yaven a mbayev mb@@ akiriki shi nomso yaven a ayol a ve la du@@ mbur hegen . A@@ kper@@ an nga ga , u taver ior ishima ér ve ôron Bibilo la ka kwagh u dedoo . Mbagenev yô , hen ér kwagh u ior gba Aôndo ishima ga . “ Gadia ity@@ am@@ egh ki i@@ wan@@ ger@@ egh yô , ki ken hanma kwagh u doon , man kwagh u perapera man kwagh u mimi cii . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 5 : 9 . Yehova hembe zungwen se mhôônom shi hembe kaven mbam@@ yen asev kpaa . Kwagh ugen u shi una wase se u henen kwagh doo doo yô , ka u se palegh u teman shin iky@@ ôn@@ ough ki lun lu@@ gh lu@@ gh gayô teman shin a@@ gba@@ j@@ en la . C@@ ho@@ ong Ke@@ on kaa ér : “ Yange se lu eren tom u u@@ ke sha ashighe ashighe shi se tema kpe se iyol kpaa . Ka u vea doo ayol a ve vough er mbahenen mba Yesu yange ve doo un ishima ve na uma na sha ci ve nahan . Se kura ishima yase i sha ikyav la nena ? Ishim@@ a@@ wan na i sha shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la yange i̱ na ian sha u i̱ ta ior icin shi i̱ due a gbenda u myom la kpaa . Alaghga a hemba lun nan ke ’ ishima gbar gbar u eren tom vea we , man mfe u nan@@ á zua a mi la una wase nan u seer ci@@ gh@@ ir ishima zan zan nan@@ á va kuma u duen kwaghpasen tswen . Akaa agen kpa yange er a i hungur a mi ga yô . Lu sha u mbau@@ ng@@ wan a na mbara ve kav ian i ve lu a mi u nyôron ken Tartor u sha la . Yesu kaa a Peteru man mbaapostoli mbagenev mbara ér ve lu per ve kuran , kpa ve cii ve gba m@@ ny@@ am . Mba i Do@@ on Ve u Nan Kwagh La , 12 / 15 Yesu gema lôh@@ ô orgen ér a dondo un , kpa a kaa a Yesu ér a na un ian una za “ ii ” ter na ve . Yange m nôngo tsung m de ishim@@ an@@ yo@@ on , kpa lu ishim@@ an@@ yo@@ on tseegh ga , lu u me de ta@@ av u man kpaa . Apostoli Paulu yange ôr kwagh u “ kwagh u injaa ne ken ik@@ av mbi iny@@ aav . ” Gba u se nôngo tsung se veren nen ishima sha kwagh u i lu ôron la , gayô se hingir u ungwan t@@ umb@@ u@@ lu@@ u . — Heb . Mbaiserael umiliôn imôngo maa wa nongo lu@@ gh lu@@ gh gba p@@ eren shin tar@@ egh@@ ny@@ aagh yemen ken Tar u Ity@@ endezwa y@@ ande la . ( Ôr Luka 11 : 9 - 13 . ) M@@ hembe u Kristu una hemba vindi vindi la una bende a mbahenen nav mba jighjigh mbara nena , man kanyi i gbe u vea lu eren hegen je ? Shighe u ka una ure yô , ityakerada i pasen Bibilo i i er akaa a a er Mbakristu mbagenev la , ka i na un ishimataver . ( Mbaromanu 12 : 2 ) Ior umiliôn imôngo mba ve undu uma ve u tse ve gem ve dondon atindi man akaawan a gomoti u Tartor saan saan la zua a bem man msaanyol hegen man ishimaverenkeghen i akaa a ken hemen kpaa . — Mbakolose 3 : 9 – 11 . Ken tar u uma a lu taver seer a seer shi ing@@ y@@ egh ki ior mba lun a tom ga kpa i lu seer a seer ne , ishima ka i nyian mbagenev kpishi , nahan ve er akaa sha kwaghfan ga . I@@ orov utar mba cian Aôndo mbagenev venda u eren kwagh ne . I yilan ve ér S@@ ha@@ der@@ aki man Me@@ sh@@ aki man A@@ be@@ d@@ ine@@ go . ; W@@ illi@@ am@@ s , N . Ngu ne nan mk@@ om ga . Kpa , aluer i de ma ve tom shin ma kwagh u g@@ anden ve tahav er a@@ ah@@ e nahan er ve , shin angev kôr ma ve gayô ku wua ma ve yô , ago a wan ve la cii aa saa ishe . Iky@@ ur i Yehova ya a Aberaham la tese ér V@@ or u ityendezwa la ua due hen tsombor u Aberaham , shi a lu sha ikyev i V@@ or la man “ akuraior a sha won cii ” aa zua a iveren ye . 24 : 45 - 47 ; Aer . 15 : 22 - 31 . “ Su@@ ur sha Ter a Ishima You Cii ” SE@@ ER H@@ EN@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O H@@ EN A@@ D@@ ER@@ E@@ SH@@ I W@@ A@@ S@@ E U SH@@ A IN@@ T@@ AN@@ E@@ T U w@@ w@@ w@@ .@@ wat@@ ch@@ to@@ wer@@ .@@ or@@ g L@@ A K@@ U@@ A w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Yange m hiin u henen Bibilo yô , m kav er i lu Yehova tseegh a lu Aôndo u mimi yô . V@@ e@@ gher u sha utar la di se time sha mi ken ngeren u dondon la . ken zwa Ca@@ be@@ c@@ ar ( Mbaromanu 13 : 3 , 5 - 7 ) Mbakristu mba mimi kegh iyol u eren hanma kwagh u ve fetyô cii sha u esen te@@ mbe shighe u gomoti a ver ér i esen la . Yesu yange vande kaan a ve wener : “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” Ú ngu wer yange ts@@ eng@@ an@@ ôron akaa m@@ ape a iy@@ ongo shon ga , di vough er B@@ en@@ y@@ am@@ in kpa ii iy@@ ongo shon mimi ga nahan . Kpa a yina ishima sha ci u a@@ yom a mbaihyomov nav laa ? Een , yange er “ kwagh u profeti Yeremia kaa un la cii . ” U tesen ikyav yô , yange i hide i tindi anmgbianev mbagenev mba ve lu tsombor u Betel u ken tar u Amerika yô , ér ve za er tom u kwaghpasen , man hegen mba zuan a averen kpishi u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la sha igbenda wue wue . Shighe u ve lu a nongo u Kristu u ken gar ne la , i pine mpin ér doo u a ts@@ ôngo A@@ tô@@ at@@ yev a a ne jighjigh la shin a ts@@ ôngo a ga . T@@ so ku@@ an karen ihy@@ ongo cii yô , I@@ so@@ u mase kaven er kwagh u yange un er la lu ib@@ u@@ me@@ kwagh kpishi yô . Tsô a gba zamber Is@@ ak@@ a ér : “ Mo kpaa , shi ver@@ em doo doo ter@@ em ! . . . Anmgbian na A@@ m@@ n@@ on y@@ av a T@@ am@@ ar , anmgbian na u kwase sha ig@@ yo@@ s@@ or , shi Ab@@ es@@ al@@ om , anmgbian u Solomon kaa i wua A@@ m@@ n@@ on sha kwaghbo la . ( 2 S@@ am . Mbat@@ omov mba Yehova mba Pas@@ en Mimi U@@ ̱ gbidyen kwar sha mlu wase la una wase se u lun ken dooshima u Aôndo nena ? ( Ôr S@@ ef@@ ania 1 : 14 - 18 . ) Doo u uumace cii vea va hen Yesu shi vea na naagh ku ip@@ aan la jighjigh , gadia i mar ve ken isholibo , mba p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo . Yange ve ôr se u@@ vande - eren mba doon tsung . Yesu Yange Lu a Anmgbianev mba N@@ om@@ so man Mbak@@ ase@@ va ? Kanyi yange i̱ er Adam man Ifa zum u ve er isholibo laa ? Se fa er ieren ve ne yange i doo Yehova ga yô . Akaa a m eren man ishimat@@ seen i m lu a mi i pasen kwagh la tese ér gb@@ am ishima kpishi u suen hemen u Yehova kpa ? ’ — Mbakolose 3 : 17 . Ú nenge er mfe u mimi ne una wase ú kpa ? “ Shighe Na kuma u Una due shin tar ne , Una yem hen Ter yô . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 13 : 1 . Ve lu te@@ en mbap@@ er@@ apera geman ‘ y@@ amen az@@ ur@@ fa , ’ inja na yô alaghga mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v vea ngohol ing@@ y@@ at@@ u i az@@ ur@@ fa yô , maa ve kure ijir ve na or@@ sh@@ ôô ibo . ( 2 Utor 6 : 17 - 23 ) Er lu shighe u taver nahan kpa , Elisha na Yehova jighjigh shi suur sha a na kpaa , vough er ashighe agen nahan . ( Mbaromanu 2 : 7 ) Ken uwer u Ma@@ ac@@ i ken inyom i 2@@ 000 la , iorov 32 va sha u va ungwan kwaghôron u ken igbar sha zwa u ortamen u sôron atôônanongo u yange za inya la . Cii man se fa yô , de se hide se time sha injakwagh i iv@@ or i dedoo man i bo la . Nahan doo u zum u ve lu wan ago a eren ivese yô , vea umbur ér or u nan “ eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” — 1 Yohane 2 : 16 , 17 . Kwagh ne er ica lu a gba ga maa anmgbian Ge@@ or@@ ge Y@@ oung , u lu or@@ kuran u ningir sha la va nyôr hen gar u R@@ i@@ o de J@@ an@@ e@@ ir@@ o , ape a zua a mbagenev mba sar ve u fan mimi la . Kwagh ne er ken uwer u Ma@@ ac@@ i 19@@ 23 . K@@ av Un u A T@@ ende Z@@ wa É@@ r Una Na Se Uma u T@@ sôron La , 5 / 15 Se mba cie ani@@ wa@@ av kpishi sha ci u he ’ vese yô ka ve ke@@ he je e̱r ka any@@ inya nahan . Doo u M@@ civir u Yehova Una Lu Kwagh u Hi@@ ihii ken Uma W@@ ase sha C@@ i u Ny@@ i ? 6 / 15 Mbakristu ka ve er msen ér Tartor u Aôndo u̱ va , i̱ tsegha iti na , shi i̱ er ishima na kpaa U gban uwer la a lu kwagh môm a u l@@ ahan Aôndo sha ci u a wa ishima yum . Ken inyom i 1914 la , i ver Yesu Tor u Tartor u sha , maa “ iyange i Ter ” i hii . ( 1 Pet . 2 : 23 , 24 ) Sha nahan yô , a ker u eren ishima i Yehova hiihii , shi kwagh ne na yô , i kende a na sha kpishi . Aluer we kwase , u hii u kohol imôngo a Mbashiada mba Yehova yô , kanyi u er sha u pan@@ den ishim@@ any@@ ian i or@@ ya w@@ ou@@ we ? Apostoli Peteru maa due a na ken h@@ ua , za ôr kwagh a na a awashima u inja ase je , a kaa ér : “ Aôndo A̱ b@@ unde kwagh la , T@@ ere , a̱ de ts@@ eren We ga . ” Yesu gbe a mi eren tom na yô , hii nan yange lu@@ ̱ sha mfe man sha mkav man mlu u ke ’ atô u ishima na u ma orgen yange ma nan tsa ma nan lu a mi sha won ga ? 2 : 3 ; Luka 9 : 48 . Alaghga nana ungwa er ishima i wan u nan la i lu ku@@ men yô , shin una nôngo nan ken uya kpaa . K@@ ar@@ l K@@ le@@ in er tom ken Gb@@ a@@ at@@ om u Ngeren Kwagh la kuma vegher derianyom jimin , a wase tom tsung hen ijiir la sha ci u yange i doo un u keren iwanger sha kwagh kpishi shi lu a mfe u Bibilo za sh@@ imi tsung je . 2 Yange mba nd@@ eren Yesu shin ku yô , á ‘ nyôr ape i te iky@@ ondo i y@@ is@@ an la ’ sha u k@@ ôn@@ don yemen sha , sha er “ Una ande sha ishigh ki Aôndo sha ci wase ” yô . — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 9 : 24 - 28 . Ka er yange m kenger ik@@ yom i ter@@ em u doon mo ishima la nahan ve m hii u lun a iwuese jim jim sha nagh ku ip@@ aan kura ye . . . . Sha ashighe agen yô ka ve er iniongo ne a bredi u Mbayuda u i yer ér mat@@ z@@ o@@ s u ka a lu a kwa sha mi ga shi i seer ma il@@ yô@@ gh@@ on@@ ough er al@@ ab@@ us@@ a shin a@@ ji a iky@@ egh sha mi kpaa ga la . 3 - 5 . ( a ) Lu nyi Peteru ôr Mbayuda sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i laa ? M@@ nenge u or@@ tesen nan nengen itinekwagh i nan tesen la una bende a ityesen i nan la . Yange Yo@@ shi@@ aki so@@ mb@@ o ig@@ y@@ ôndo ijime , lu u una fatyô u t@@ enger iyol cuku tsô kpaa ér una zende sha a iwasen i orgen shio ga . Aluer vea gema a er sha ishima you ga je kpaa , de lamen sha a ve dang ga . Kpa se vande timen nen sha akaa a yange te@@ ven gbenda u Yesu henen kwagh ke ’ ishima la man mlu u yange i lu un ke ’ ishima la kpaa . Paulu pase mtsera u ishimataver i Yesu la , maa á wa Mbakristu kwagh wener : “ Ver nen ishima sha Un u A taver ishima sha i@@ mba@@ any@@ iman i mba@@ asorabo sha iyol Na la , sha u uma wen u ken ishima la a̱ de kera v@@ ôron ga , ishima kpaa , i̱ de yen ne ga . ” Shi ken inyom shon i môm i seer zuan a iwanger sha kwagh u wasen mbayev mba Mbashiada mba Yehova ken ityar kposo kposo , mba ve kom u zan makeranta yô . Shi er Yesu a kaa ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve ” yô , se fa ser Aôndo u mimi soo ér se va hen a na . — Yoh . 14 : 9 . * Yesu shi ya iky@@ ur igen a ve ér vea tema tor a na imôngo ken Tartor na . ( Ôr Mbaheberu 12 : 2 , 3 . ) ( Y@@ ak . 1 : 14 , 15 ) Gba u se dugh isharen la ken a vese kera fese , aluer ieren yase la ngi inja er se mba t@@ ôn@@ don a tôndo ma il@@ ye@@ egh ki sha iyol yase tan kera je kpaa . I@@ ca lu a gba ga je tsô m de u zan mbamkombo mba Mbakristu . Kwagh@@ ngeren la seer ér : “ Nahan TER ungwa . ” Daniel er msen hen Yehova ér a̱ hide a ve ken tar ve . Se Gba U@@ wer u W@@ asen A@@ yol a A@@ se Ga Hen shighe ne Yosua be@@ e@@ yol — zu@@ lum anyom 9@@ 0 — nahan á mough á kar tar la cica cii . Er mkaanem ma Mark ma tese nahan , se mba zough a msaanyol u hemban cii la sha u nan mbagenev akaa a ase , shi u̱ eren Aôndo tom hanma shighe la kpa ngu a na se aan a se na mbagenev akaa a ase yô . ( Aer . Kape Tindi kpaa yange kura Mbaiserael sha hông@@ or man aeren a kwaghaôndo u akuraior a a kase ve wa atô la je la . KA KW@@ AG@@ H@@ H@@ I@@ R . Sha nahan yô , yange vande lun cii i mase gban aka@@ au@@ ma agen a ken jijingi kua tar kpaa ye . — Mbakolose 1 : 15 ; Mpase 3 : 14 . W@@ ea soo u fan kwagh u E@@ van@@ s E@@ mi@@ o@@ t seer yô , ôr Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ an@@ awar@@ i 1 , 199@@ 9 , peeji 22 man 23 . Aôndo yange tindi Y@@ e@@ h@@ u ér a za tsaha tsombor u Tor A@@ hab@@ a . Ngeren u a mase timen sha itinekwagh ne la una na mlumun sha mbampin mban . ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ) M@@ ag@@ az@@ in u tôôn abaver ugen shin Ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa kaa ér , ashighe agen yô ka i lu inja er tar jimin cii ngu “ s@@ ôôn timin nahan . ” Gadia u nan su@@ gh nan yô , nan ngu nyôron nongo a nan sha aeren a nan a bo la . ” ( Anzaakaa 16 : 18 , 19 ) Yesu yange tese iyol hiden a mi ijime sha shighe u tom na u pasen kwagh shin tar la jimin cii . U fa kwagh u yange er kpa ? — Or@@ t@@ yom ugen va tsu@@ gh Ifa kua Adam ve hendan a Yehova . ( Tit@@ u 3 : 1 , 2 ) Gba Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Fran@@ ce man hanma ijiir sha tar cii ishima u eren sha kwaghwan ne . Yesu kaa ér : “ M eren akaa a doon [ Aôndo ] gbem . ” ( Yoh . Mbaromanu 14 : 13 , 19 ôr kwagh u a zough sha kwagh u tsuan t@@ wer@@ sôron nena , man kwagh u t@@ wer@@ egh una fatyô u van a mp@@ av nena ? Yange wa ve kwagh kaa ér , “ i̱ de k@@ enden ne asema ga@@ egh ga . ” ( 2 T@@ es . ( Ôr 1 Timoteu 5 : 4 , 8 , 16 . ) Shi hanma or naan ini@@ av mb@@ in sha tahav mbu nan . ( 2 Tim . 3 : 16 , 17 ) Aluer se fa mimi sha kwagh u mba@@ awashima mba Aôndo shi se mba a ishimaverenkeghen i mimi sha kwagh u mlu u ken hemen yô , se zua a m@@ sur@@ shima u vesen . Or@@ t@@ wer ugen , mba yer un ér H@@ ol@@ ly G . U U@@ ng@@ wan Mbagenev Ka Kwagh u Z@@ ange Ga ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Nahan kwaghwan u Paulu ne ngu a inja hen mbatamen , vea lu mba i shigh ve mkurem shin vea lu ga kpaa . Tindi u Aôndo wa sha kwagh u tô@@ mon akaa a orgen la taver ior mba Aôndo ishima ér ve palegh u z@@ endan inyaregh ityô man h@@ ua man u z@@ eren v@@ aan ican . Dooshima Ne Ishim@@ at@@ aver 28 : 31 ) Sha nahan yô , Yehova nengen ve ér mba a ish@@ ô vough er yange nenge Aberaham nahan . 2 : 14 - 26 . 8 : 5 ; 10 : 1 ) Er tom u Yesu u P@@ risti u T@@ amen la u hembe u upristi mba tamen mbagenev shi una er u gbem yô , u kaha kposo . Nyian ne se mba a ikyav i tesen wang ér m@@ tem@@ tor la yange hii ken inyom i 1914 la . Yange gba u me undu ijiir yam i dang ngee her kpishi la , kua shi azende am a wan dang la kpaa . Yesu yange tese ér hemen na , shin Tartor na ka u sha , ú ke ’ hemen yô ua va t@@ ì@@ m ity@@ artor i orumace ne cica cii ua kar a hemen sha tar cii yô . Aluer ú soo u eren kwagh ne yô , “ dugh tse@@ or kua aeren a na la kera , . . . haa or@@ he iyol u ka i sôr un he@@ gh sha u una lu a kwaghfan u sha inja i i@@ been i Un u A gbe un la . ” — Mbakolose 3 : 9 , 10 . Ka nyi kwagh i kimbir var var sha kwagh u erdoo ken akaaôron a Bibilo a se tim sha mi ken ngeren nee ? Wan u kwase la u nomso va ongo nahan yô , doo un je lu keren anmgbian ne ér una su@@ gh un . A lu nyi awashima u bo Satan lu a mi kpa , M@@ i@@ ka@@ el yange taver ishima hendan a na . Han@@ a man Eliya kua Paulu cii civir Yehova a ishimawan . Nahan Yehova ver ve doo doo . Pro@@ feti Yeremia yange er tom na u profeti hen imba haregh la , hen tartor u Yuda sha ayange a u a masetyô , a mbamzeyol ngee la . Heela tseegh ga , mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ka vea lu tar môm je kpa , vea lu sha ajiir kposo kposo yô , iliam ve i sha ave ka i wa k@@ ahan da@@ al@@ aa . ( Ho@@ sea 14 : 9 ) Saan se iyol kpishi , gadia ior kpishi “ vea va a mciem iyol hen TER man hen erdoo Na , sha ayange a masetyô ” ne . — Ho@@ sea 3 : 5 . I@@ ca i gbe ga yô , B@@ ah@@ ra@@ m kua kwase na ve mase za zuan a tiônnongo u i lamen zwa ve her@@ egh yô , hii he ’ shighe la je maa ve za hemen ke ’ mimi l@@ é@@ v@@ á l@@ é@@ v@@ á . Be@@ en yô , a pine un ér : “ U na kwagh ne jighjigh kpa ? ” Umbur wer Yesu yange tese mbadondon un u eren msen ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” Aôndo yô , m@@ s@@ ange u sha dooshima ngu je ga . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 2 : 11 . * A pase nahan wener : “ Tom wam yô yange lu u kighir a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a eren kpen@@ ga ngohol ve inyaregh sha apera sha u kuran ve . • Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve pase kwagh kpoghuloo nena , man kwaghpasen ve ne ume atam nena ? Nahan kpa , a kôr cio u kuran ishima na ga . Ka sha ci u nyi Yesu gema icivir na Ter na u sha laa ? “ Ver nen ishima sha akaa a Sha , i̱ de lu akaa a shin tar ga . ” — K@@ O@@ L . Elisha gema kaa ér nyi ? ( b ) Aluer se yina sha iky@@ aren i ikyav i Yesu ver la kpa hii nan i gbe u se gba uwer ga , man Paulu yange lu ikyav i dedoo sha kwagh ne nena ? Hanma kwagh u Ter na yange una kaa ér a̱ er cii yô , i torough un iyol u eren , nahan kpa , yange a lumun u keghen shighe u Aôndo a ver u eren kwagh shon la . Man a wase ve nena ? Li@@ dia kpa lu kwase u nôngon kwagh sha ci u mimi kpen kpen . Kp@@ ishi ken akaa a ka ve ôr la ka i lu mkaanem ma hemban doon vegher ugen ave ma m@@ á keghen a kegh iyol i tsu@@ men a mhen wou yô . U tesen ikyav yô , ka kwagh u ip@@ aan man “ kwagh@@ myer ” la , man uiky@@ ur@@ mba@@ yan kposo kposo mba Yehova yange tôô ver ior nav doo doo shi kure mba@@ awashima nav kpa a mi la — akaa ang@@ an nahan kua ag@@ enegh kpaa kpishi , ka atô@@ akyaa a injaa a or nana time sha á shi nana gbidye kwar sha á sha tse@@ ene@@ ke u nan yô . — 1 Mbakorinte 2 : 7 . Er nan ve yange gba u Mbakristu mba ve lu Mbayuda la vea taver ishima ve vea tsua kwagh u ve tsua laa ? Aôndo soo ér mbamaren ve̱ tese mbayev vev . Kwagh ka una tser se sea va hen Yehova ser a wase se fe@@ fa yô a ungwa se . ( 1 Timoteu 6 : 3 ) U zuan sha mkaanem man vough yô , Mbakristu kange ishima nyian sha u kuran jighjigh u nan ve man mimi u i we ve sha ikyev la . Yô , se za nen hemen u umbur ‘ tom u sha jighjigh u nan ’ man “ tom u dooshima ” u mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe ve eren la . — 1 T@@ es . Kpa Yesu wase se u fan ér Yehova nengen ‘ akaaôron ’ a g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an a ior ve ôron ken mbamsen vev shi ka ve zer kimbir la ér ka gbil@@ in@@ kwagh . Se za hemen u tilen sha mimi hen Yehova shi eren kwagh a or u se vese la sha mimi nena ? ▪ gb@@ ong - gb@@ ong wase yô 2 Kor . Kanyi yange i er un@@ u ? MB@@ A@@ Y@@ U@@ D@@ A man mb@@ any@@ ôron nongo u Mbayuda yange ve mough sha ajiir kposo kposo , er ajiir 15 nahan ken Zege@@ tartor u Roma la man ajiir agen kpaa , ve va ya P@@ ase@@ ka ken Yerusalem . V@@ ine a nger la pase ér : “ M@@ yer u i yer ishember i [ par@@ e@@ g@@ or@@ í@@ a ] la tese ici@@ gh ki ka ki p@@ ande m@@ nyoon yô . ” ( Marku 7 : 7 , 8 ) Kwagh ne na yô , ior kpishi hen ér mba civir Aôndo u mimi , kpa ve kera fa er ve lu vihin un a vihi ishima ga . ( Yuda 14 , 15 ) T@@ ô@@ v@@ ac@@ an u yange anger or u mimi ne alaghga yange lu u bo shi lu ts@@ wam ts@@ wam , je yô Yehova “ yem a na , ” due a na ken mlu u lun uma yem a na ken m@@ ny@@ am ma ku@@ ugh sha e̱r mbaihyomov nav vea kera bu@@ la un ga yô . ( b ) Kanyi ia wase se u lun ikyua a Yesu ? Ma shighe ngu u Yehova una wase ior nav ga yôô ? K@@ e ’ tsombor wase u ke ’ jijingi u ú gbe ave ne yô , se mba sha ian i dedoo i “ hemen ” nan mba@@ beenyol mba ve lu ke ’ tiônnongo mbara icivir . Or@@ gen u i yer un ér Ch@@ ar@@ les D@@ ar@@ w@@ in la yange pase ken takerada na u i yer ér The Des@@ c@@ ent of Man la ér , alegh a iyolough agen kpishi “ nga a inja ga . ” ( 2 Pet . 3 :⁠ 7 ) Kanyi ia tile sha ityough ki u@@ gomoti man tar u ifer u hegen ne ? Mba nengen er Yehova doom ishima sha mimi kpa ? A kaa a ve ér : “ Ma u ver ato sha atindi A@@ m , tsô bem wou ma a lu er if@@ i nahan , man shi perapera wou kpaa ma a lu er ag@@ ôndo a zege@@ mnger nahan . ” T@@ a@@ sh@@ an u re@@ di@@ o u hen ity@@ ôn@@ ya la ta ior icin ér Mbashiada mba van , nahan ve de ngohol ityakerada ve ga . Kpa ka mzough u nyi a lu hen atô u nongo u wanakiriki la jimin cii kua Mbahemenev mba Shin T@@ ine ? Ver ishima kpaa wer , pristi man Or@@ le@@ v@@ i la yange ve lu yemen sha gbenda u yange u ‘ mough ken Yerusalem ’ la , sha nahan yô , ve undu tempel ve lu yemen a yem . KW@@ AR@@ K@@ AR@@ EN : M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma Yesu mara zua sha mlu u ken tar u B@@ ul@@ gar@@ ia vough . Tar ne ngu ken ic@@ ile i do@@ on@@ ashe i í yer ér B@@ al@@ k@@ an la , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Y@@ uro@@ pa . Aluer mbamaren er nahan yô , ônov vev vea gema ôron ve akaa a ve hen ér aa doo ve u ungwan la tseegh . Or shin kwase u cian Aôndo u nan we ishima a atsan ken ivese sha ci u imo i nan i ken ishima yô , nan doo Aôndo ishima kpishi . Kwagh ne na yô , m lu a shighe kuma u me nenge sha akaa a ken jijingi tsembelee shin sha tsombor wam kpaa ga . ” B@@ ra@@ den nger ken takerada u i yer ér These Al@@ so Be@@ li@@ eve ( Mb@@ an Kpa Na Jighjigh ) la nahan wener : ‘ Mbashiada mba Yehova war y@@ is@@ an tar cii a shiada ve u eren la . Kwagh u sha uhar yô , er ka i yar tom a kwagh ken Bibilo sha ashighe agen sha u tesen kwagh u bo nahan kpa , ashighe agen yô ka i yar tom a kwagh shon môm sha u tesen kwagh u dedoo . Ken tar u agumaior kpishi a hembe soon iyol i a ne nahan , doo u agumaior a a lu Mbakristu la , aa lu ken mzough vea ior mba Aôndo sha ci u nyi ? Er ior fa@@ an y@@ amen kwaghyan sha iyange ne kpishi ga yô , m tôô mer ior vea fatyô u eren mo iyua sha iyange la kpishi ga . Ior cii vea nôngon u eren sha kwaghwan u injaa u ken Ruamabera la yô , ka keng ican ma i p@@ ande ken tar ne kpishi je . ( N@@ ah@@ um 1 : 9 ) Ka kwagh u Yesu lu a mi ken ishima zum u a tese se ér se eren msen ser , Tartor u Aôndo u va shi ‘ i er ishima na shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ’ je la . — Mateu 6 : 10 . Ka amba@@ akaa a nyi nahan ior ve ye dyako u á ? Kpa Mkaanem ma Aôndo wasem u du@@ ghun mbamhen mba kpe@@ egh mban ken a mo kera Kwagh@@ wan ne una fatyô u wasen se nyian kpaa . Er nan ve Saulu yange za pine jijingi u ts@@ eng@@ an pasen akaa kwagh@@ a ? 3 : 1 , 2 ) Nahan yô , nôngo kpoghuloo or u ú vese la nana de lu a ishim@@ any@@ ian ga . Ka hanma shighe Yesu wa akaa a na cii sha ikyev i wanakiriki n@@ aa , man lu sha ci u nyi ? Shighe u Yehova lu tin@@ d@@ in Mose la , á pase un nyi kwagh var v@@ ara ? Kwase wou shin nom@@ ou nenge ér u na ishima sha ivaa yen u tôô ave sha kpa ? I@@ ca a kera gba tsô tar u Satan u ifer i du@@ mbur ker ne ua kure . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O T@@ ES@@ E S@@ E N@@ Y@@ I SH@@ A KW@@ AG@@ H N@@ E ? Yehova shi kura Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka kpa sha imba gbenda ne . Er nan ve m@@ tsough u Yehova a tsuan a tsua kwagh u ken hemen u a soo u fan la a tese ér tahav yina un ga ? 2 : 2 , 3 ; Yuda 3 , 4 ) Shighe kar yô , mbat@@ esen mba@@ aiev mbara vihi tiônnongo u Kristu cica cii . Yesu yange tsengaôron ér m@@ vende u vendan mimi ne una za hemen u vihin nongo u Mbakristu mba mimi la zan zan a ar “ sha iyange i mk@@ ur@@ tar . ” ( Mat . Kanyi se fatyô u henen sha ikyav i D@@ or@@ ka laa ? ( Mateu 24 : 14 ) Er inyom i 1914 — i̱ i̱ lu mhii u “ ayange a masejime ” la — lu z@@ ur@@ um yô , Mbah@@ enen Bibilo sha mimi mbara hii ang@@ we u yôôn u̱ lu je i lu a̱ vande yôôn ga yô . Lu ang@@ we u nan ior ityesen i h@@ aren sha Ici@@ ghan@@ ruamabera a ishima i môm je . — 2 Timoteu 3 : 1 . T@@ sua u ungwan imo i Yehova , shi suur sha a na . Mbat@@ yomov mba wasen Mbashiada mba Yehova ken tom ve u pasen kwagh tar sha won cii ne nena ? Tor Davidi lu nger ér : “ A@@ she a uuma cii nga sha a We [ Yehova ] , U ne ve kwaghyan sha ashighe ashighe . Mbashiada mba Yehova mba hemban iorov 9@@ 5@@ ,000 mba ken tar u Kor@@ ea hegen man iorov 40 sha ityough ki deri mba eren tom pania shin ish@@ u@@ en pania . Tsô , asema vihi upristi mba tamen man mb@@ ang@@ eren sha kwagh ne , ve kaa a na ér : “ U ungwa kwagh u mban ve lu ôron ne kpa ? ” S@@ é lu timen sha inja i iti i i yer se ér Mbashiada mba Yehova la ken ngeren mban . Aluer kwagh u se lu eren zan a mi ave la una lu hange hange je kpa , doo u se wa ior mba mlu ve a kaha kposo la ikyo . Ngeren ne una na mlumun sha mbampin mban . Aluer u nenge a ici@@ gh ki a we ior ne yô , u fa je wer a nd@@ era eren tom ne anyom imôngo ; ka i k@@ ume ki , i haa mngerem sha ki , i kase ; i na jighjigh ér ki been hanma ityô u@@ ange cii . Se kpa se er kwagh ne nena ? Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu inyom i 200@@ 2 la , mo vea S@@ us@@ an se lumun u za eren tom vea tsombor u Betel u ken P@@ atter@@ son , tar u Amerika la . Shin er uumace kpa ve we ishima nahan kpaa , ka Yehova a lu or u tesen ikyav i hemban cii sha kwagh u ishimawan ye . ( Daniel 2 : 44 ) Er i vande pasen sha vegher u sha utar la nahan , a tim “ u@@ tor mba shin tar man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ve ” vindi vindi , mba vea “ kohol sha u nôngon ityav a Un u A tem sha ny@@ inya la man shi ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Na ” la . — Mpase 19 : 19 . Er mbamaren ve yen nahan kpa , mba ve lu a dooshima yô ka ve nôngo kwagh tsung sha u nengen sha ônov vev anyom anyom , ka ve vihi shighe man inyaregh kpishi sha u y@@ esen ve . Kwase Shi@@ ada u Yehova ugen yange hii u zan O@@ re@@ an@@ na inya . M@@ G@@ E@@ M U@@ G@@ EN K@@ EN T@@ A@@ R U U@@ K@@ R@@ A@@ IN@@ E Aluer kape kwagh wou a lu la yô , u nôngo a m@@ taver ne nena ? Se fatyô u ungwan mbam@@ lumun mba sha mbampin mban sha zwa u Yesu iyol na ken ityakerada i i@@ vangeli la , ka Mateu man Marku man Luka man Yohane je la . Kpa ieren i sha dooshima i anmgbian la vea kwase na la yange i gema i na ve iember . A pase kwagh u se er keng ve se kav Aôndo shi a doo un a vese la . ( Ef . Or u nan lu a ikyum@@ u@@ ile cii nan ngu a z@@ end@@ en@@ ya môm tseegh tsô ga — u tesen ikyav yô , er iyôngo nahan nan ngu a i̱ môm tseegh ve — nana hen ér nan ngu a mô ugen ga ze . Yesu Kristu ‘ lu a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga , lu p@@ al@@ egh@@ aa a mba@@ asorabo , ’ nahan kpa kpe ku u nyoon tsung sha kon u m@@ tsaha . Apostoli Yakobu di i wua un sha ci u jighjigh na u nan . ( Ôr Anzaakaa 18 : 1 . ) Ior mba ve fe mimi nenge ér ka ian i@@ civirigh u nan shighe man tahav man akaa agen a se lu a mi cii sha ci u eren tom u pasen loho u dedoo la . “ A er msen sha ci u ak@@ ar a na . ” Hegen se time sha kwagh u orgen , u yange kav Yesu sha afatyô na cii yô . • Ka akav a ngise a nyi a tese ér ‘ iky@@ ôr ngi la@@ ghen ’ “ kwaghôron ” u Aôndo hanma sh@@ igh@@ ee ? 3 :⁠ 2 ) Aluer se mba tesen sha akaa a se eren ayange ayange la ser se mba a aeren ne yô , ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wase la . Alaghga kwa@@ se@@ ya nana vaa iyol ér ‘ Mayange je nom@@ om lumun ibo sha ma kwagh môm ga cii . ’ ( Luka 4 : 16 - 21 ) U fatyô u kaven fele wer , yange ho@@ gh@@ ol un a Ruamabera . M@@ ngerem yange ma er shiada sha ci u shighe u i er Yesu batisema shin mnger la Yehova iyol na er shiada ér ng@@ un ka Wan na u ishima ishima je ne . ( Yohane 3 : 16 ) Ior mba ve ongo imo i Aôndo la vea zua a uma tsôron shin tar ne . Shi se nenge er se fatyô u dondon gbenda u Yesu a er tom u vesen u i ne un la yô . Kwagh ne na yô , gbenda kwagh tesen ne hemba nyityô kwagh@@ tesen u tar u lu tesen cii , aluer ka a@@ gbar a ty@@ es@@ enegh a ka i hii tesen or , man kwagh tesen u mfe u tom eren shin ityesen i t@@ wer@@ sôron je kpaa . ‘ Tar U@@ ̱ De Do@@ on Ne Ishima Ga ’ Kpa gema gb@@ am ishima kpishi u lamen sha akaa a ken Bibilo . ( Aerenakaa 20 : 28 ; Mbaefese 4 : 3 - 6 ) A@@ tô@@ ôn@@ anongo tar sha won cii nga henen Bibilo kwagh môm . Nahan kpa , ashighe agen up@@ ania man mbap@@ asenkwagh ka ve tagher a mbamtaver mba ka ve na i lu ve ican u zan hemen u tse@@ en ishima ken tom u pasen kwagh ne yô . A@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I P@@ A@@ U@@ L@@ U yange lu ken gar u A@@ ten@@ e ken inyom i 50 la . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Kpa , wanakiriki u bo ugen gema lu , un tile sha jighjigh ga shi lan kwagh kpaa . U tsu@@ men ken iwanger i aiegh í Satan la , ve a t@@ so u ur@@ un ken jijingi ( b ) Mbamaren vea fatyô u vihin mbayev vev ishima nena ? Tindi u Aôndo sha Kwagh u T@@ war u Y@@ aren Tsô i tôô ikp@@ ande i ihi@@ ar i í nger A@@ tindi a P@@ u@@ e sha mi la i wa ken are@@ ki u ikyuryan , u lu ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u ken atô u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . Mba va maan tempel yô , i gema veren un ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban la . Yange nyôr shin kwa la nena ? Doo u nom una lamen a kwase na kundu kundu hanma shighe cii M@@ ase zan se mba a vangertiôr ser imba ikyo i wan la ia va a iwasen i shin gbem , shi se mba fan je ser Yehova “ ne mba ve lu keren Un la injar ” kpa ? ( 2 Mbakorinte 5 : 18 – 20 ; 2 Peteru 3 : 9 ) Jijingi u Aôndo na Mbashiada mba Yehova ishimat@@ seen , nahan mba yôôn loho u dedoo sha gbashima je aren ak@@ ighir a tar . Kpa sha mimi yô , m@@ de u Aôndo a de wener uumace ve ya ican ne , ken masejime yô una gema a va uumace a kwagh u dedoo . 38 : 7 - 13 ; 39 : 15 - 18 . ( Mateu 18 : 12 - 14 ) De se time sha gbenda u Yesu pase ikyo i Yehova a we hanma or u civir Un la . Ka ken ivur ne tseegh ishember i “ kwase u nan er nom môm ” la i lu ye . ( Mateu 24 : 21 ) Yesu shi kaa wener Aôndo na un Or@@ jir nahan una va pav ior una ver ve kposo er or@@ kuran ilev ka nan pav iyôngo nan ver kposo a iv@@ o nahan . Yehova ver gomoti u una er kwagh ne yô . Man mba vea hemen gomoti ne yô , ka Yesu man mba 14@@ 4,000 mba i tsough ve shin tar ne la . Kwagh ne tese er i lu hange hange u se lun a mbam@@ kav mbah@@ ev mba mimi mba Yehova a pase ken Mkaanem nam shi a pasen sha ikyev i nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la . Aluer se er nahan yô , se lu a vangertiôr ser ‘ mlumun u sha mh@@ ôôn u Ter Yesu Kristu una lu a ieren yase ’ la . — F@@ il . Wan na la maa nder , hide shi lu uma her ! — Luka 7 : 11 - 15 . Er alaghga mbau@@ tahav vea wuese mba ve eren akaa a dedoo la nahan kpa , shi i na mbau@@ tahav mban tahav mbu ts@@ ahan mba ve p@@ eren tindi mbara . Mbashiada mba Yehova mba zan hemen ken ityar 2@@ 36 , man kwagh ne tese ér mimi je Yehova ngu a vese nahan or môm kpa nana fatyô u timin se shin cir@@ in se zwa ga . Ú lumun wer u er ishima i Yehova . ‘ Hanma kon u injaa ngu um atam a injaa ; kpa kon u bo yô , ngu um di atam a bo je . ’ — M@@ A@@ T . Or u nan ne Aôndo jighjigh yô , na ngu a vangertiôr ér Aôndo una va kure uityendezwa nav cii . A wa Mbahemenev Mba Shin I@@ t@@ ine man u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba nengen sha u@@ bran@@ ci man mbatamen mba ningir sha man mbam@@ zough mba mbatamen man atôônanongo kua Mbashiada asange asange cii ker . — 4 / 15 , peeji 29 . ( D@@ ut . 1 : 36 ) Yange mba dugh a Mbaiserael ken tar u Igipiti ken derianyom u sha pu@@ e@@ tar@@ atar C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la yô , Mose tindi iorov 12 ér ve za nenge tar u K@@ an@@ aan mk@@ er . Kpa lu K@@ al@@ e@@ bu man Yosua tseegh ve taver ior asema ér ve suur sha Aôndo sha er vea nyôr ken tar la ye . ( N@@ um . Shin er kwase ne “ ya ican sha ikyev i mbat@@ wer@@ ev imôngo , a vihi akaa a na cii ” nahan kpa , a zua a gu@@ da ga . Ity@@ ôkyaa i vesen yange lu i i na ve Satan ver ishima na cii sha Iserael u tsuaa la yô . Shi a fa iyôngo na kua aeren a í kpaa . Nahan ma ityôkyaa lu i nan ve ishimaverenkeghen i hiden zuan a uma u tsôron u saa ve laa ? U pasen kwagh ken derianyom u sha 1 man u sha 20 ne De se hii timen nen sha mpin ne , Aôndo wa ikyo sha kwagh wase je kpa ? Nahan yange se ese iyou ker tsembelee shi se tar mk@@ ôn@@ om kpaa . ” ( b ) Ka ieren igen i nyi i we se kwagh ér se lu a mi ? Kpa er se dondon Mkaanem ma Aôndo yô , kwagh la gema vihi mbah@@ e@@ men Mbakristu Mba@@ aiev kua mbah@@ e@@ men Zege@@ bab@@ ilon , tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii la . I@@ ca i gbe ga yô , m kav er mfe u fan Yehova kua awashima na la a hembe lun a inja a m@@ lu@@ yol wam yô . 4 ) Kpa ka a gba u mba ve yem ken ityar igen la vea nenge sha mbamaren vev yô , ve nôngo tsung ve z@@ aan ken ya fele fele , ve za wasen mbamaren vev . I@@ ember@@ yolough i tar ne wa nyi man nyi k@@ ere ? Ivur la kaa ér : “ A@@ to ou kpaa aa ungwa kwaghôron ken ijime you u kaan er : Ka gbenda je ne , za nen sha u . ” ( Genese 1 : 28 ; Pasalmi 37 : 29 ) Kpa Yehova tsua uumace mbagenev ér ve za lu ator man upristi sha . Aôndo maa kaa a Noa ér : “ Er t@@ so sha kon u go@@ f@@ er . ” — Genese 6 : 14 . H@@ ide sha kwagh u ior cii yô , aluer hanma shighe cii se mba nôngon u lun a ve doo doo yô , se fatyô u bu@@ ghun ian i eren ve shiada . W@@ ea soo u seer henen kwagh u ityendezwa i í er ken Bibilo sha kwagh u mnder u a va nder ior shin ku a na ve uma ken tar u he u perapera la yô , nenge ityough 7 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? 5 : 20 , 21 . • N@@ ger washika pase wer inyaregh shin akaa a u ne la ka iyua i u er yô . U@@ I@@ Y@@ U@@ A MB@@ A A F@@ AT@@ YÔ U H@@ I@@ D@@ EN S@@ E A M@@ I YÔ In@@ i@@ av mbi nan sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya yange mbi lu hange hange , gadia lu Aôndo iyol na je wa Mbaiserael tindi ne sha ikyev i Tindi u Mose la ér ve naan mbi sha u civir un ye . Kpa A@@ very kaa ér Con@@ ro@@ w vea kwase na man ônov vev mbau@@ har mbara cii yange ve lu “ tsombor u hemba saan u iyol cii yô . ” M vese m hingir u soon mimi u ken Bibilo la kpishi . M fa er erdoo man averen na aa bee sha won ga yô . ” ( b ) Ka mnder u shin ku u̱ á@@ n ú lu veren ashe keghen ne ? Kpa aluer ka u nana wase tsombor u nan u lun per ken jijingi yô , nana er kwagh a hemba di u keren inyaregh kuren u@@ gb@@ ayol mba tsombor u nan tsô la . Doo u me seer tôvon sha kwagh ne shin me za pine mbagenev mba i tese ve kwagh shon tsembelee shin ve lu mbat@@ wer@@ ev yôô ? ’ — D@@ ut . Kwagh ne ka a wase ve u nengen wang er or u nan kwaghôron la a lamen shi or u geman kwaghôron ken iliam i sha ave la a pasen kwagh shon yô . Yesu er sha ityesen i a ngohol hen Ter na la , nahan eren kwagh a mbahenen nav sha mh@@ ôôn . ( Ps . 1 : 1 - 3 , 6 ) Shin er i gbe u or nana fa takerada u ôron keng ve nana zua a myom ga nahan kpa , Bibilo tese se ér takerada u ôron ngu a mbam@@ tsera mba ken jijingi kpishi . 24 : 36 ) Er kwagh a lu nahan yô , alaghga a lu mbagenev ican u eren tom u pasen kwagh la torough torough hanma inyom , hemban cii je yô , aluer mba van@@ den pasen kwagh shighe kar yô . Kwase ugen ken gar u Sh@@ un@@ em yange kav Elisha ér ngu “ icighan@@ or u Aôndo ” nahan er a na doo doo . KA W@@ E@@ A nenge a mba@@ beenyol mba m@@ enden iv@@ u ken tiônnongo nahan u umbur kwagh u i er ken takerada u Daniel la kpa ? U we mbayev ou kwagh wer ve de gbe undun ijiir ve i teman shighe u i we icam ga kpa ? Nahan cii kpa kwagh ugen lu karen un . Shi jijingi u Yehova hemen ve shighe u ve hii tempel u maan zum u ve hide ica lu a gba ga la . L@@ U SA@@ U@@ L@@ U hii lun tor u tar u Iserael u tsuaa la ye . Se fatyô u kaven dooshima u Aôndo la sha gbenda u se eren kwagh a or@@ wan@@ ndor a vese la . ( 2 Mbakorinte 11 : 14 , 15 ) Satan ka a er kwagh u bo a lu inja er ka u dedoo nahan , nahan a tsu@@ gh ior ve lumun aie . Se er nan ve se fa aluer jijingi u taregh ngu hemen se yôô ? 18 : 8 . Ikyav i tesen yô , iky@@ on i ta@@ ven ka i gba m@@ ure sha iky@@ on i kiriki , nahan kwagh ne a lu í a iwasen , shi iky@@ a i iky@@ on ne ka i n@@ do@@ or i haa inya nahan i na inya i hen ijiir la i doo kpen kpen je . Kwagh ne una fatyô u eren hanma Orkristu cii . Nahan de se time nen se fa inja i mkaanem ma Aôndo yange ôr ne . ( Mat . 6 : 10 ) Ka mimi , Yehova na Satan ian sha an@@ shighe kpuaa ér a lu “ aôndo u tar ne ” sha er una tese ken igbar er ikyaa i or@@ hendan ne yange due a mi sha a na la lu mimi ga yô . ( 2 Kor . 4 : 4 ; 1 Yoh . Ashighe agen ator a Mbak@@ al@@ di a hemen tartor ne . A shi nan kpa , i nger takerada u Habak@@ u i bee ken inyom i 6@@ 28 C.S.@@ Y . la . Takerada ne ôr er Bab@@ ilon lu iky@@ agh ki t@@ omov ki Yehova yar tom a mi u ôron ijir yô . Shi u ôr er kwagh a va tser Bab@@ ilon kpaa . Ne luun “ ishima i môm ” sha kwagh ne je , ne fatyô u zuan ityough sôron zayol ne . — 2 Mbakorinte 13 : 11 . A@@ fatyô u karen jighjigh u se ne Yehova la shighe u se lu ken i@@ u@@ v se tseegh la nena ? Sha nahan yô , Bibilo i í yer ér To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion la gema ivur la ér : “ Gb@@ a@@ shima wam sha kwagh u iyou you , Aôndo , ngu ye@@ ghen ken am@@ o er usu nahan . ” ( Genese 5 : 27 ) Me@@ tu@@ se@@ la man L@@ am@@ e@@ ki cii lu ior mba ken k@@ ov u Adam , or u hiihii la . Ior mbagen mba nengen mimi nena ? Kanyi a time shami ke ’ kwagh@@ ngeren wase u una dondo nee ? Nahan Mbakristu cii hi@@ r@@ a kohol inyaregh va a mi sha u wasen mba ve lu a kwagh ave ga la sha er ve lu ken gar u Yerusalem , ve he kwagh u jighjigh ve u nan u he ne ve seer yô . Gba u se za hemen u tesen a ishima yase cii ser “ mp@@ aa u a lu ken Kristu Yesu la ” ka se kwagh u vesen . — Rom . 3 : 24 ; ôr Mbafilipi 2 : 12 . Yehova k@@ ù@@ r@@ à non@@ go@@ ior na , man se fa keng je ser una sue ú ua tile zan zan gbem sha won . 4 : 8 ) Lu dooshima mgbegh@@ an Yesu ve tesen ior ye . A ôr kwagh u ashighe a mk@@ or a ut@@ u atô any@@ iin . Kwagh ugen u vesen shi ngu ken mkaanem ma Peteru ma dondon la , ér : “ Z@@ ende wen u hen atô@@ at@@ yev u̱ lu wanger wanger , sha u aluer mba lamen sha a ven er ka mbaaferev yô , ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Aôndo sha iyange i Una va sôron ne la . ” Mba a nder ve mbara vea va kaven er Tartor u Aôndo u lu kuren awashima u Yehova sha tar yô , ishima ia mgbegha ve ker tsô vea gba wuese Yehova . K@@ er Yehova , Un u A K@@ aren Ishima i Or La , 12 / 1 Tindi la kaa ér : “ I@@ ̱ ki@@ mbi uma sha uma . ” * ( E@@ ks . Er nan ve se fe ser iwasen i yange i na Apo@@ l@@ o la doo un@@ u ? A@@ g@@ umaior ken mbatomov mba Yehova kpa kav er i lu hange hange u lun ior mba mimi yô . M kange ishima gb@@ ang gb@@ ang mer me ma m@@ sô@@ rom ken tar ung@@ un ne ga , man alaghga ken tar u@@ he je kpaa me ma ga . ” In@@ i@@ ôngon i mbah@@ e@@ men tar ve lu nôngon nahan ne tese ér mkaanem ma 1 Mbat@@ esalonika 5 : 3 la ma kure sha mi cica ci@@ il@@ i , shin Paulu lu ôron kwagh ugen u una va er ken hemen sha gbenda u vesen u ior sha tar cii vea lan ga yôô ? Se fa un ser ne nagh shi ônov nav doo un ishima . Mba ve lumun ér mhen ne a nzughul a ve yô , ka ve er tom kpoghuloo ér vea hingir mba@@ iny@@ ar@@ ev shi vea yam akaa a he man a hemban ke@@ hen man a i sember duen a mi ken kasua la . [ F@@ o@@ to u sha peeji 9 la ] Ken ze@@ ge gar u N@@ ine@@ ve , u i va hingir u yilan ér “ gar u awambe ” la nahan , or u civir Yehova môm tseegh nana kôr cio u zan iky@@ ura ker nena ? — N@@ ah@@ um 3 : 1 , 7 . S@@ op@@ hi@@ a : Kwagh la , ka i va er gu@@ da ashighe agen , kpa ayange agen di shi i hide i vihi un iyol . 28 : 1 - 4 . Maa tese mbamaren ou wer u lumun kwagh u ve er la sha u lumun ibo . Hanma Z@@ wa u U We Se A@@ i@@ e Iyol Cii Se He@@ mba U Gba u se lamen kundu kundu sha ci u nyi ? Satan ka a er tom a akaaôron a mimi ga kua mba@@ ag@@ we mba aiegh sha er una kôôm gbenda u ior ve henen kwagh la yô . “ Zum u se lu ken gar u V@@ il@@ la M@@ er@@ c@@ e@@ des ken tar u Ar@@ g@@ ent@@ ina la , ma@@ ma wam , un ka Orshiada u Yehova , gba angev mbu i yer ér ost@@ e@@ o@@ ar@@ thr@@ it@@ is la , kwagh ne na yô á kpe shin i@@ w@@ enge zan zan due shin angahar . Á taver we u kaven ken mlu la tsô . Gba u me hen aeren a ity@@ ôô agen shi me gema henen kwagh sha igbenda igen kposo kpaa . ” Lu u una hii u hemen her ave ave je ga . Kwaghôron u profeti u Yesu la tese ér ka an nan lu “ wanakiriki u jighjigh ” laa ? Aluer se tagher a atsan a karen jighjigh wase u nan yô , ishimawan yase ia na mbagenev vea ngohol mimi . An@@ na kaa ér : “ Ka mea hen er mbatyomov ve lun a vese imôngo ken tom u pasen kwagh ne nahan ishima i taver mo kpishi . Ken an@@ zaakaa la cii , ter la na mbatomov nav inyaregh ( 3 ) , ki ki til sha ityough ki ian@@ tom i civirigh i geman ior hingir mbahenen la . Kp@@ iligh ior kpishi iyol er iliam i sha ave ka i pase akaa a c@@ imin kua mbamhen man hanma iv@@ ur@@ ugh ki kwagh u i soo ér i fa la cii yô . ( Mateu 5 : 43 - 48 . ) Ka se nôngo ser se “ mough ” se dondo u kpa ? 16 - 18 . ( a ) A fatyô u tesen mbayev ieren i dedoo nena ? Ngu a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa , sha u or u Aôndo nana̱ kuma nana̱ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo . ” * S@@ ende@@ ty@@ o u Shi@@ ba la kuma Davidi gb@@ ing , tsô a gema akaa a M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti cii na or@@ aie la ! — 2 Samuel 16 : 1 - 4 . Yange lu a dooshima sha ior cii shin er ieren i mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a man i nengen kasev ér ve gba kwagh ga la du@@ mbur sha ayange a na nahan kpaa . “ I@@ y@@ ôngo igen ” i ainge ne ngi ngohol Yesu ken uya vev sha ikyav man imba ieren la ia za a ve ken uma u tsôron . Kpa Yesu gema kaa ér : “ Me kaa ne , aluer mban vea hu@@ an yô , a@@ wen aa gema á gb@@ ire vaa . ” — Luka 19 : 38 - 40 ; Mateu 21 : 6 - 9 . * Mbakristu mba@@ aiev mban mbagen na jighjigh ér tar u se lu sh@@ imi ne ka pur@@ usu , sha ci u ve na jighjigh ér tar ne yina sha tar ugen u u@@ jijingi mba mbakp@@ enev ve yemen shin u yô . Kpa a gema a er kwagh sha gbenda ugen kposo . ( Yakobu 4 : 4 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u u@@ kwaghaôndo mba ve ye ikyar a tar , i lu Aôndo ga la ér mba inja er id@@ y@@ a@@ kwase nahan . Ka ian i nyi kasev kpishi ve lu a mi ny@@ ian@@ a , man er nan i lu kwagh u injaa ? Kwagh a Z@@ ua Ú a Tar , kpa i Lu Er Kwagh Z@@ ua U a U Ga Nahan Or la kaa a na wener : “ Takerada ne yima m gayô ivaa ma i sa@@ am ishe ! ” Or@@ wa@@ sen@@ mhen ugen u fan kwagh yange a shi wan agumaior kwagh ér ve nôngo ve fa mbamaren mba or u nan soo u v@@ ô@@ son ve la , shi ve nenge er nan eren kwagh a mbamaren mba nan kua mba hen tsombor u nan kpaa . ( 1 Yohane 4 : 10 ) Aôndo bugh gbenda sha nagh ku Yesu na sha uma na la ér se zua a m@@ de u asorabo shi se lu a imo i ken ishima i wang shi se lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken tar u he , u bem la . Hen shighe ne , i lu eren tom u geman ior mbahenen mba Kristu mba mimi la sha gbashima ga . Tar ne tagher a mbamzeyol mban ken anyom deri a a kar ne , ka i@@ ee ? Ikyav tese ér kwagh gba sha mbam@@ ishen kpishi ken ityar i Y@@ uro@@ pa man i ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amerika i i lu hemban gban a gba ica a Aôndo la . Shi m ngohol inyaregh sha ci u mbagenev mb@@ ate@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ om , shi ior vea lu ve a an@@ z@@ ô yô , m tôô an - nam@@ ky@@ egh m za ta ve mciem iyol ve ki@@ mbi an@@ z@@ ô shon . Mbagenev ken ve hingir ung@@ ôô@@ v man uter av man anmgbianev mba nomso man mba kasev . — Marku 10 : 29 , 30 . ( Aer . 20 : 31 ) Paulu lu ken Yerusalem sha shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 5@@ 6 la . A kaa ér : “ M nenge er i doo u yaren tom a iky@@ agh ki tom@@ ough k@@ in ken kwaghpasen yô . Daniel 4 : 17 ôr kwagh u a zough m@@ ny@@ am man sha tahav mbu torough mbu “ U@@ hemban@@ sha ” a lu a mi sha ior la . Yange i tsegha t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el a ikyav nav cii sha er mb@@ ia “ hingir u@@ icighan@@ mbaakaav mba hemban cii yô . ” Yohane yila e@@ ev mbu inyam la ér ka “ [ Tor u , N@@ W ] sha an@@ igh@@ eni . ” Kwaghôron u profeti M@@ ika la yange tsengaôron nahan ér : “ Sha ayange a masetyô la , á ver u@@ wo u ya u TER sha ityough ki i@@ w@@ oo@@ v , á kende a u sha , ua kar ag@@ u@@ ngu ; akuraior aa ur yemen her . ” — M@@ ika 4 : 1 . Er se we ishima se lu keghen iyange i vesen i Yehova la nahan , se er nen ityom ne sha gbashima . T@@ i@@ ônnongo u kiriki u K@@ aren mough yem u za wasen un la , pasen kwagh hen haregh u i@@ wo i lu her kpishi yô . Yange i taver mo u kaven , nahan ashighe kpishi m kera ver ishima ga . ” ( Mbaefese 5 : 25 ) Zum u nomso@@ or nan dondo ikyav i Yesu la nan hemen sha dooshima yô , nan@@ á kuma u kwase u nan kpaa una “ cia ” nan tsung je . Ior mba i ne ve icivir yô , ka i lu ve iyol sha inja i ve gba kwagh shi kwagh ve doo ishima shi mba a u@@ lum iyol kpaa . • i lu ieren i se wase ayol ase u lun a mini ? 9 : 20 , 21 . Nahan kwagh hemba se a hemba j@@ ee ? Í ôr kwagh u Yesu Kristu ke ’ kwaghôron u profeti ér zough a mtsera ke ’ kwaghwan u Yehova hanma pe@@ pe . I kaa ér : ‘ Hanma sev [ Yehova ] ka A n@@ der@@ em , ka A bu@@ gh@@ um ato er M@@ ̱ ungwa er ior mba henen kwagh nahan . ’ Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo mba kohol hanma shighe , ken hanma s@@ ati sha u civir Yehova . Mkaanem ma Aôndo taver se ishima sha kwagh u mlu wase u ken hemen la ér : “ Kpa se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa [ i Aôndo ] la . ” Kwase ne lu tswen shi lu a tsombor u ua wase un kpaa ga . Gbenda u hiihii yô , ka kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke u ngu a wase se u ho@@ gh@@ ol a Bibilo sha u ôron i hanma iyange la . Se fa shighe u Yehova una tindi Wan na ér a va tim bo@@ tar ne ga . Gbenda U M@@ yer 1 * M nengen kwagh u i we sha kwagh u iky@@ ôh@@ ô i man la nena ? ( Duteronomi 16 : 18 - 20 ; 21 : 15 - 17 ; Ru@@ tu 4 : 1 , 2 ) Kpa Yesu yô , kwagh hemba gban un sha u eren akaa a a hembe lun a inja la , ka u pasen kwagh u mimi u Tartor shi ôron ior awashima u Aôndo je la . Or u nan nenge ér se er isholibo , shi nan eren a@@ yom ér se gba , una soo u yan se a ya ku@@ aa yô ka Satan Diabolo . Sha ayange ase a “ mk@@ ur@@ tar ” a kera shi ca ga ne di ye ? Ka nyi kwagh@@ wan@@ a ? ( Pasalmi 2 : 1 - 3 ) A@@ hendan a sha hemen u Tartor la aa ar sha i@@ aven i vesen sha shighe u num tan u Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i la je a lu kwagh u myer ga . Kpa L@@ or@@ e@@ t@@ ta soo u eren akaa ken uma na akuma akuma , sha er una hemba lun a ian i eren Yehova tom yô . Jac@@ k@@ son man An@@ th@@ on@@ y Mor@@ r@@ is I@@ I@@ I . Vea hii tom ken uwer u Se@@ te@@ mba 1 , 200@@ 5 . Lu mbamgbe mba kwase la tseegh iwasen ve i ve na un ne wase u kuren ga , kpa kwagh ne na ior mba ken tiônnongo hemba lun ikyua a ayol a ve cii , shi ior mba@@ wan@@ ndor kpa doo ve , ve kav er kwagh ne i lu ikyav i naagh ku nan ku Mbakristu mba mimi yô . Heela tseegh ga , u se ôron ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” i í har sha Bibilo a iember la una wase se se seer fan igbenda i pasen kwagh hen haregh u i pasen kwagh her c@@ iligh c@@ iligh la sha er a kôr ior ken ishima yô . — Mateu 24 : 45 - 47 ; 2 Timoteu 3 : 14 - 17 . A@@ kper@@ an nga ga , Orkristu u mimi môm kpa nana gba karen ishima tsô nyôron iyol ken ak@@ ombo a civir ga . 11 :⁠ 3 ) Sha mimi yô , yange i tsu@@ gh a tsu@@ gh Ifa , nahan cii kpa yange ma vande pinen nom na sha er una fa aluer doo u una ungwa imo i or u nan s@@ enge ér nan ngu ôron un kwagh u “ Aôndo [ kpa ] fa ” la yô . U Z@@ an Hemen A Mbam@@ kôôm Mba N@@ ongo Ne Kape m - ande u m@@ lu@@ ashe u icivir i TER a lu la . ” ( Ese@@ k . ( Ese@@ kiel 18 : 4 ) I gba se ken mlu u yolough u i er un sha v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u yô . ( 1 Peteru 5 : 8 ) De se umbur nen ser ‘ Yehova ka agee ase man per@@ utya wase kpaa , ’ shi a sôr akaa kpishi a ver sha u ‘ nan or u nan ver la agee . ’ — Pasalmi 28 : 7 . Ka iniongo i nyi yange i er ken K@@ ana ve Yesu er kwagh u na ior seer ember@@ ee ? ( Yesaia 60 : 2 ; Mbaromanu 2 : 19 ; 13 : 12 ) I@@ mba iwanger la i̱ ne ior mba ve lumun í la be@@ m@@ shima kua iember hegen man uma u tsôron je kpaa ken hemen . Ka ma tindi sha kwagh u nagh ku nan shinii ? I@@ c@@ am igen i Davidi va dugh ken yô tese ér yange gema ishima sha mimi . I va a ieren i nan môm - ken - u@@ pue la ken Tindi u T@@ se u Mose la . . . Nahan kpa , yange nenge ér un kuma u eren tom u pasen kwagh imba la nahan ga . Ter igbenda i se fatyô u kaven Yehova man Yesu sha gbaa u lun a iember yase her la . Í wa Mbaiserael tindi ér ve̱ de ye awambe ga . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 2 ) Er yange lu sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn Paulu hingir u lun ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so a Aôndo nahan , kape i lu hen uumace cica cii kpaa je la , man u ve lun sha ian@@ tom i civirigh je yô , kera ka u ôron a ôr ga . — Mbaromanu 3 : 12 , 24 . Ka kwa u masetyô je i ter Marku sha ad@@ on@@ don ad@@ on@@ don ken Ruamabera je ne , man kwagh ne pase kwagh u mlu na vindi vindi . Lu u vea “ tesen ” shi vea “ koson ” iyôngo i Yesu . 17 , 18 . ( a ) Ka nyi yange i wase Paulu u civir Aôndo a af@@ an@@ yô a v@@ aan shio ? Ver ase ishima nenge kwagh@@ eren u Bibilo i zough ishima i dedoo sha mi ac@@ in imôngo ne . Or u timin sha akaa a ken Bibilo ugen nger ér : “ Lu@@ un er i nder Kristu shin ku ga yô , . . . Tsô ve ta iky@@ enge ve yila anmgbian wase ugen u yange gema lu nan mbak@@ aren gbenda ityakerada i pasen kwagh u Bibilo yô . 29 : 14 - 16 ) Alaghga se hen ser se mba a kwagh kpishi u se na ga , kpa aluer gba se ishima yô , se cii se lu a kwagh u nan . — 2 Kor . Ka Davidi , u yange civir Yehova sha mimi shi tagher a am@@ een man atsan kpishi ken uma na la a nger pasalmi u doon ne ye . Yesu yange lôh@@ ô ior nahan ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ik@@ av mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . Anmgbianev mba ken Kristu kpishi ka ve wase un ve za mbamkombo a na kua mbam@@ kohol kpaa . U lumun a kwagh ne kpa ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 6 , 1@@ 13 ( 1 Samuel 1 : 9 – 11 ) Re@@ be@@ ka kpa yange ishima vihi un sha kwagh u tsombor na , tsô a kaa ér , “ ny@@ ô@@ rom iyol . ” 6 : 20 ; 1 Tim . 6 : 18 , 19 ; ôr Yakobu 2 : 5 . Yehova ka or u tilen ken ica nan iwasen , u ka nan tôndo zwa ér nan ngu va nan ior iwasen sha shighe u kwagh a ze ve iyol la ga . ( Aerenakaa 13 : 8 - 10 ; 14 : 19 ) Ken M@@ ase@@ don@@ ia di yange i gbidye un sha mba@@ a@@ kpa . Shin er se yen nahan kpa , se fatyô u eren kwagh u Yehova una lumun se yô . Yehova Ne Mba “ Ve S@@ en Un La Icighan Jijingi ” Ng@@ i keren mkpeyol u un u a lu van a ha@@ gh@@ el@@ aa la . ‘ Iky@@ uryan i Yobu Y@@ a a A@@ she Na La ’ B@@ ill kaa ér : “ Se mba yemen hen gar u A@@ ji@@ ji@@ c yô , se hemba eren tom u keren ior mba lamen zwa Buter , mba sar ve u fan mimi la cii . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 36 , 1@@ 6@@ 9 Yange i wa mbamaren mba ken Iserael kwagh ér ve tesen ônov vev hanma shighe nahana , man lu u vea tesen ve nena ? I@@ mba g@@ es@@ a ne na yô , se hemban henen sha kwagh wase iyol yase tseegh , shi se de akaa cii se sar sha u v@@ in@@ en am@@ ar . Nahan mba nenge ér vea gba g@@ es@@ a ayol a ve ga , kpa mba nenge u veren tiônnongo cii ikyav i dedoo sha er vea lu ken mzough yô . 8@@ 24 Or@@ pasalmi wa se kwagh ér , “ Ne mba TER A doo ne ishima yô , kôr nen kwaghbo i@@ ho@@ m . ” Nahan kpa , kwagh ngu u i gbe u se wa ikyo sha mi yô . * Ishim@@ a@@ verenkeghen ne ka di kwagh u tô@@ mon a t@@ ôm u mayange una kure sha mi ga la ga . Man kwagh ne lu sha inja je , gadia mlu u wang ka ieren i Yehova Aôndo jighilii , ka hen a na icighan mlu man mlu u wang la ve dugh ye . Mba “ t@@ enger ” akuraior nena , man kanyi i dugh ken m@@ t@@ enger nee , kanyi di ia er ken hem@@ ene ? Sha ikyev i hanma gomoti man ken aeren a uter cii , hii ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v za nyôr ken iky@@ a i u@@ tor , nomso a kasev sha mi cii ve kegh ato a loho u dedoo ne . ( Mateu 5 : 3 - 11 ) Mkaanem ma Yesu mara taver se ishima ér se fatyô u zuan a msaanyol . A@@ g@@ un@@ du@@ utya u iy@@ ôô yange a kura it@@ you man hi@@ r@@ ini@@ gh ku or@@ sho@@ ja — ape mhen man kwaghfan ve dugh la . Er Yehova a lu ter u dooshima yô , a kura iorov mba an@@ igh@@ eni mban , shi a ver ve dedoo kpaa . ( Yakobu 1 : 5 ) Aluer or u ú henen kwagh a nan la nan er nahan yô , ishima a taver nan shi nana hingir u wan ishima a mbamtaver shi jighjigh u nan kpa una seer taver . Se ‘ ver ishima sha jijingi ’ nena , man gba u se er kwagh ne sha ci u nyi ? Sha mnenge ve yô , Aôndo venda mbahemenev mba Mbayuda mba yange ve tôô ér ve mba mbap@@ er@@ apera la , kpa gema lu suen mbadondon Yesu Kristu mba hiden a ayol a ve ijime ne . — Aerenakaa 11 : 19 - 21 . Kanyi i gbe u mbadondon Kristu vea ny@@ a@@ gha ? U tesen ikyav yô , dooshima u Yehova na yô , “ A ver iyange i Una ôr tar cii ijir sha mimi , sha Or u A ver nan ” yô , ka Yesu Kristu je la . ( Aer . Pro@@ feti ne yange u@@ le tsung , a̱ shi nan kpa lu sha ci u mtim u i tim Yerusalem hingir ice ica gba , shi i ti@@ mb@@ ir u hiden maan tempel la . Sha mnenge u orumace yô , un man kwase na S@@ ara yange ve kar mar shighe u Yehova tôndo zwa a ve ér una na ve wan la . ( Anzaakaa 25 : 27 ; Mateu 6 : 2 - 4 ) I@@ civir i í lu i tseegh i lu i injaa yô ka i í dugh he ’ mbagenev la — man ka u á ker a ker í ga . Nahan Yehova tindi Ho@@ sea ér a kaa a ve ér : “ Me er nana a we , we E@@ fer@@ aim ? KA KW@@ AG@@ H u civirigh u hemban cii u nyi yange or er a we@@ e ? Lu@@ c@@ í@@ a taver mo ishima kpishi ken anyom a a lu u@@ ange la sha u ku@@ ven mo shi su@@ sen mo zwa . Nen@@ gen “ a ikpelaior yô , mhôônom kôr Un a ve tsung ” nahan sar un u wasen ve . — Mat . ( Gen . 3 : 22 ) Er uumace ve dugh ken Adam yô , a na ior cii ve hingir u nyôron ken ku . ( Rom . Mayange De Y@@ en Ishima Ga ! Nahan sha mkohol la je se fi@@ ir foo@@ m u zan makeranta u tsaase mbam@@ ishen . 3 - 5 . ( a ) Yesu yange ôr nyi i tesen se ér gba u se hen u den mbagenev kwaghbo ? Sha mimi yô ip@@ aven i Mb@@ al@@ ev@@ i i Mbak@@ o@@ h@@ ati la yange i̱ lu upristi ga , kpa ve gema ve lu mbat@@ esen A@@ tindi a Aôndo . Nahan a t@@ ôn@@ do@@ zwa ér un iyol na , una va tim mba ve eren anc@@ ôgh@@ olo@@ v man kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ican la kera . — Ekesodu 22 : 22 - 24 . Kwagh u injaa yange due ken iniôngon na ne je he ? Hanma or u nan civir Yehova yô nan ngu un kwagh u injaa , shi gba un ishima tsung sha kwagh u myom wou kpaa . — 2 Peteru 3 : 9 . Or@@ gen u i yer un ér Abraham C . Nahan , ka nyi i doo u mbamaren mba ve lu Mbakristu vea er@@ ee ? Ior mba civir Yehova cii ve doo un ishima . Kanyi ia er tar u hegen nee ? Nahan kpa , se fatyô u kuren ikyaa jighilii ser Aôndo kura ve sha ashighe shon ang@@ an nahan shin kura ve ga ze ga . K@@ EN zwa Grika yô , ishember i “ shiada ” la ka mar@@ ty@@ r , man ka ishember shon ne kpa Buter a gem yilan ken zwa na ér “ mar@@ ty@@ r ” ye , inja na yô ka “ or u nan kpe ku u eren shiada ” je la . Yesu yange pine mpin sha u wasen ior u fan er i lu sha mi ga u nan mbagenev ibo ga@@ gh yô . Se fatyô u kuren ikyaa ser nyi sha kwagh u atesen a aiegh a i lu tesen ken u@@ c@@ ôô@@ ci kpishi , a se tim sha mi laa ? Ka sea umbur er i nger iti i Aôndo ken Bibilo kwa 7@@ ,000 nahan i tese mimi u kwagh ne ! M wuese ishima i i taver se ken 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 la . Kpa uumace yô mba kposo . Er Yesu soo u pasen loho u dedoo ne tsema tsema yô , a kohol mbadondon un mba@@ jighjigh a tese ve u eren tom ne . Sha nahan yô , cii ve se nyôr iyol ken ma i@@ ember@@ yolough yô , gba u se kar i sha atindi a Bibilo . Kpa , yange gema yar tom a ishember i ho@@ ·@@ sa@@ ʹ@@ k@@ is i inja i i̱ i lu “ hanma shighe “ la , man ishember ne ka iky@@ av@@ kwaghôron u i̱ inja na i lu “ zum u , ” shin “ sha hanma shighe u ” la . N@@ ingir la cii ngu a usu u l@@ at@@ ri@@ ki ga , nahan ime ka ia waan yô ior ve nyôr shi ve nder shighe u sev mbu av yô . ( Pasalmi 119 : 1 ) Mbam@@ lu asev vea l@@ ù nan kpa , Bibilo ngi a kwaghwan man gb@@ end@@ atesen ú kwagh a gbe se sha mi la . U kôron kwaghwan ne ken ishima la una na a kera taver se u zamber ser i ya se anyi sha kwaghbo u orgen nan lu henen ér se er sha iyol i nan la ga . * Yange lu or@@ ta@@ fin@@ ta hen ihy@@ ongo i ag@@ ir@@ g@@ i a mnger , nahan lu keren or u nana kuran ig@@ ir@@ g@@ i igen tugh yô . Takerada u I Doo u U Ôr U K@@ av Yô 4 Ikyav tese ér ior mba ken Li@@ se@@ t@@ era yange ve na jighjigh a akaa a i ôron hen ijiir ve ér mba@@ aôndo mbagenev yange ve gema ken iyol i uumace ve va hen tar ve sha ayange a tsuaa la . • 2 Peteru 2 : 1 - 3 M@@ hen u bo ugen yô , ka u or tô@@ mon ér ma nan lu yôugh@@ yô@@ ugh , kpa geman nan ishima sha kwagh u Aôndo cuku tseegh tsô la . U Iserael yange ma lu u@@ men atam a mcivir u mimi la yô , de gba ken to u vendan mimi la , gema lu u@@ men atam a iyol na . Kpa u civir un ga , shin u civir un@@ u ? ( Ivur 13 ) K@@ un@@ ya yange u kôr Yesu a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la kpishi . A̱ shi nan kpa ak@@ om la tile sha ityough ki ie@@ ev . ( 2 Tim . 2 : 14 - 18 ) Aluer or de jijingi u taregh ne ér a hemen nan yô , ka keng nana hingir u dondon Satan . Ka mimi , mkaanem ma i nger ken Bibilo la tsa anyom u@@ deri imôngo hegen , shi nongo u Yehova ka u gber ityakerada sha ci u ior umiliôn imôngo , shi kwaghwan u ka se zua a mi ken mbamkombo la kpa ngu sha ci u tiônnongo cii . M@@ ough K@@ a@@ de@@ shi yem B@@ er - l@@ ah@@ ai - ro@@ i ape Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka ve lu la gba ica kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 16 nahan . [ 7 ] M@@ ough K@@ a@@ de@@ shi yem B@@ er@@ she@@ ba di yina u@@ kil@@ om@@ it@@ a 9@@ 5 nahan , gar ne lu imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an ikyua ikyua a Tar u Ity@@ endezwa la . 9 , 10 . ( a ) Lu shighe u h@@ an Kristu har s@@ an@@ ker na , man fese je er tom a mi nena ? Yesu yange sue ma nongo u eren ayôôso ken tar ne ga sha ci u nyi ? Shi er lu Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar nengen sha mba@@ kwa@@ re@@ v mba sha ajiir agen ken tartor u Roma yô , kur@@ utya Y@@ u@@ li@@ u lu van a mba@@ kwa@@ re@@ v mban ken Roma . I@@ mo@@ shima i dedoo i i lu Bibilo i̱ tsaase í la ia fatyô u umbur se igbenda i jijingi a soo ér se̱ karen sha mi la . N@@ om na soo ér a de yemen ga , kpa a kaa ér aluer a soo u yemen yô , una yange un ga . Doo ve kpishi er ve lu nengen sha ter u Maria tsembelee yô . O@@ k@@ to@@ ba - di@@ se@@ mba 20@@ 10 “ Nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” — M@@ A@@ T . Mimi yô , se soo u lun er Davidi nahan . Yange wa icam kaa ér : “ Ke@@ he nen iti i TER a mo imôngo ; sé kende nen iti Na sha imôngo . ” ( Ps . ( Yesaia 30 : 27 ; 40 : 26 ) Yesu kpaa yange kange ishima gb@@ ang je hide ijime ga , zum u Satan Diabolo mee un kpoghuloo je gba uwer ga la . Yange m ungwan ic@@ er i i ko@@ ho j@@ ang j@@ ang yô , shi m ma m@@ sô@@ rom i kar ikyaa inya , shi ashighe agen m ma mci@@ mb@@ im ma b@@ om kpaa . ( Yohane 3 : 16 ) A@@ eren a Kristu a dedoo ne na yô ka u pe eren un tom sha mimi ga he ? Kwagh@@ aôndo u Kristu u Mimi Ngu S@@ a@@ mber , 3 / 1 6 : 9 , 10 ) Sha kpôô yô , zum u Yehova una ungwa msen ne la , uumace mba ve ongo imo na la , vea zua a averen a doon tsung ! K@@ ôr “ Ishim@@ averen Ke@@ ghen M@@ yom ” I@@ ̱ Ú Lu A M@@ i La D@@ ông ! Man nga se a inja nena ? 15 : 1 , 5 ) Mbam@@ pin mban lu mba hange hange . Kwagh@@ henen ne tese kwagh u se er ve se zua a iember man m@@ mem u mimi man u tsôron yô . Shighe ugen la mba ng@@ ur wan icam yô m gba v@@ aan . ( 1 Peteru 1 : 10 - 12 ) Paulu shi kaa ér se nôngo “ u kaven er i@@ gb@@ anger man ini@@ e@@ mbe man m@@ t@@ av man m@@ ze ” u jighjigh u nan u Mbakristu la a lu yô . Hanma sev yô , ashighe a injaa nga kpishi a se er msen ken i@@ u@@ v yô , er shighe u mbamzeyol ve te sha a vese shin shighe u se tagher a am@@ een man shighe u i gbe u se tsua kwagh u se soo u eren nahan . Shi u wasem u hemban lamen a mbamaren av gbar gbar cii . ” — Z@@ am@@ ira . Ve F@@ a Ity@@ ôkyaa Sh@@ on Jigh@@ ilii Nen@@ gen a aeren a dedoo a hanma or cii . ( Nenge ngeren u shin kpe la . ) ( b ) Se pase ior mba hen tsombor wase mba ve civir Yehova ga la mnenge u se lu a mi sha kwagh u zan ivese ken c@@ ôô@@ ci la nena ? U ngu zenden sha jijingi , nahan eren akaa a tesen ér u tsegha iyol you sha ci u Aôndo kpa ? Paulu yange za hemen u pasen kwagh shighe u lu ken pur@@ usu ken gar u Roma la nena ? Nahan ka mea v@@ ôr yô , ishima i vi@@ him , m@@ gba nyoon ishima a nom@@ om . Akaa a Yehova Aôndo a nengen ér hemba ng@@ an hange hange cii se kpa se nengen a nahan . E@@ dom ci@@ r “ an@@ ngô na ” ityô a s@@ an@@ ker u@@ we , kunya tsô kpa kôr un a na ga , shi Mba@@ am@@ on kpa er a Mbaiserael mba ve kôr ve ikp@@ an la c@@ a@@ veraa . We kpa zum u ú lu tu@@ men id@@ y@@ u vea or@@ ya wou shin kwase wou yô , u er kwagh er Yehova nahan nena ? Mbakristu mba wan a kpe ve sha imba gbenda ne mbara vea fatyô u veren ishima ér a va nder an@@ iky@@ und@@ anev mbara shin ku@@ u ? Nenge ase er Yesu a ôr kwagh ne yô , á kaa ér : “ Hanma gbaa u ker a Mo u a um ga yô , ka A kar a mi sha ; man shi hanma gbaa u a um yô , ka A sôr un sha er una shi á hemba u@@ men atam yô . ” ( Habak@@ u 2 : 3 ) Nenge er i doo u se kuran sha wono ! 10 : 13 ) Inja i mkaanem man ér nyi ? Anmgbian u kwase ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , u i yer un ér M@@ ag@@ gy * yô , pase kwagh u yange er un , shighe u or u civir Aôndo ga ugen hii u sô@@ ôr un yô , ér : “ Yange m b@@ unde mbamkombo kpishi , sha u me lu vea na yô . H@@ ag@@ ar yange er kwagh u shami ga nahan , Aôndo gb@@ ihi un@@ u ? ( Yobu 2 : ​ 9 , 11 ; 4 : 8 ; 8 : 4 ; 16 : 2 ; 22 : ​ 2 , 3 ) Nahan cii kpa , Yobu k@@ usu mimi na her . Shighe u Ne@@ hem@@ ia za sôr Yerusalem sha kwa u hiihii la , a kaa a mbatamen mba ken Iserael ér ve ya iky@@ ur , ve nger shin takerada ér vea er kasev ken akuraior a a fe Aôndo ga la ga . Mbat@@ ar@@ ev mba F@@ ar@@ a@@ o kpaa nenge a na ; tsô , ve gba wuese un sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o ; maa i kua a kwase la , i za a mi hen ya u F@@ ar@@ a@@ o . ” — Genese 12 : 14 , 15 . ( M@@ al . 3 : 6 ) Heela tseegh ga , Yehova shi eren kwagh sha mimi sha u kuren hanma kwagh u a t@@ ende zwa ér una er cii . ( Yes . Nahan kpa , er Aôndo a pase se iti na yô , kwagh la na kera taver se u kporom hen a na ga . Doo u imba gumor la ia pine iyol i nan ér : ‘ M hembe veren ishima sha tom u Aôndo u ua na me za iti shi ua v@@ am a icivir laa ? Yange i tsua anmgbianev mba fan tom shi eren tom kpoghuloo mba i tin@@ d@@ in ve mban sha ci u aeren a dedoo a ve lu a mi la . Yange lu ior mba ve lu ishima legh legh shi ve fa Bibilo shi ve fa u lamen a ior man u tesen ior shi ve na nagh ku ip@@ aan jighjigh tseegh i tsuan ve ér ve lu mbakur@@ an mba ningir sha ye . Takerada shon kaa ér : “ I@@ kp@@ ande igen ken Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia , i yange i nger kwagh sha mi sha ashighe a tsuaa la ter r@@ ak@@ u@@ mi , shi akav agen nga a mlu na sha mi , u tesen je ér a shi nan kpa z@@ end@@ en@@ ya ne nyôr ken Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia shighe kar kuma anyom 4@@ 000 ” hegen , inja na yô , ka sha shighe u Aberaham la je la . • Er nan ve i gbe kpee u se er tom i@@ vangeli nee ? Er lu sha ayange a Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la nahan , nyian kpa ka se hen kwagh shi shighe a karen yô , se umbur kwagh shon shi se er tom sha kwagh u icighan jijingi a wase se u kaven la . Ken inyom i 36 S.@@ W la , a due zende u m@@ ishen a za ken kpu@@ un kpu@@ un u tar u S@@ ar@@ on . K@@ we u Ru@@ b@@ en man K@@ we u Ga@@ di man ve@@ gh@@ er@@ k@@ we u M@@ an@@ ase tema y@@ ande I@@ f@@ i Y@@ ord@@ an , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la . A@@ vur a Bibilo la man mkaanem nam ma kundu kundu mara wasem u nengen er lu ibo yam ga yô , nahan ishima pe@@ ver mo . ” I@@ kp@@ el@@ a@@ anyom i i fetyô u ôron iyenge ga la yange i karen , Aôndo gbe aka@@ au@@ ma man a lun a uma ga kpishi yô , tar kera lu “ dang , gbilin ” ga . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Anzaakaa 15 : 28 ) “ A@@ ka@@ a@@ ôron a ken zwa wam man mhen wam u ken ishima , ve̱ lu kwagh u kuman We ishima , T@@ ER@@ E . ” Nahan cii kpa , mba keren u zuan a mbam@@ tsera mbagenev mba ivese i ve a mi la ga sha er vea ver akaa a Tartor hiihii ken uma ve yô . Shi una nyôron mat@@ o shin una h@@ ungwan , shi a gba u una nyôr ken Iyou i Tartor shin una due kpa , i gba u a wase un . ✔ Ka nyi • ken jijingi ? Kpa , se time sha aeren a Yehova sha ayange a Yosua cii ve se mase nengen sha akaa a Yehova a lu eren sha ayange a ase ne ye . A@@ veren A M Z@@ ua a M@@ i ‘ sha I@@ an i Do@@ on man I@@ an i Do@@ on Ga La ’ ( T . ( Mpase 12 : 17 ) Vea lu ior mba ve hembe tar yô . Kwagh ne kaha kposo a mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mba sha ayange a na la , mba yange ‘ ve tema sha ityough ki Mose ’ kpa ve venda “ tindi u Yehova ” la ! — Mateu 23 : 2 - 4 . ( a ) Satan yange na Ifa hingir u henen sha nyi ? H@@ ingir Ikyav sha Kwaghôron S@@ ur Mba Ve T@@ a@@ gher a U@@ ra@@ ahumbe man Tar - t@@ enger la A@@ sema Kwagh ne na yô , shighe u Aôndo U@@ hemban@@ sha ande hen Aberaham la , a na un injar sha ci u jighjigh u nan na la . ( Tit@@ u 1 : 5 , 6 ) Timoteu kpa Paulu yange wa un imba kwagh ne . A kaa ér : “ Aluer or ngu keren u lun or@@ kuran yô , ka tom u dedoo u sar nan ye . Tsô a kaa ér : “ Kpa mo yô , doom u mgb@@ ôghom a Aôndo . ” Shi ki kaa ér : “ Mba i yer ve , i tsough ve , ve lu jighjigh la ” kpaa vea hemba a na imôngo . Satan nd@@ era wan Yehova aie iyol hii shighe u uumace hii lun la je . Ka nyi ia na ve mba ve gbe a@@ yem a uma la cii vea zua a uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? Ka shin u@@ war shin pe isholibo man m@@ yen ka ve yem a vese la . Tartor la shi ua bee hanma or u nan lu ker cii angev . Aôndo yange kohol ônov mba ter@@ tamen Aberaham ve hingir ikyurior shi na ve atindi kpaa . Cii man se er kwagh ne yô , a gba u se zuan a shighe u lun vea ve zum u kwagh a ze ve iyol , nahan iyol i kpe ve la tseegh ga , se luun vea ve sha ashighe agen kpaa . — Rom . ( Mal@@ aki 3 : 18 ) Kwaghôron u profeti ne ngu iv@@ in ainge . Yesu fa doo doo ér P@@ il@@ at@@ u ngu a tahav mbu pasen un tu@@ h@@ wan shin nan ian ér i wua un . ( Marku 2 : 8 ) Mbam@@ pin mba Yesu pine Peteru la na un ian i pasen kwa tar ér Yesu doo un ishima . Apostoli Paulu nger ér : “ Ka nyi u lu a mi i u ngohol a ngohol ga ? ” Mba@@ civir Yehova nenge Bibilo nena , man tar di nenge i nena ? Yange mba ve hen Solomon sha u a kure ikyaa ne yô , kwase u lu eren aiegh la lumun ér i wua wan u uma la . A@@ vese a A Lu a I@@ civir sha I@@ shigh K@@ i Aôndo man Ior Yô , 11 / 1 Ieren i ve mban ve lu a mi ne i zua sha kwagh u i er heen ne , ér : “ Or u nan zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev mhôônom yô , nan p@@ war TER kwagh je , nahan Un kpaa Una na nan sha ieren i nan i dedoo la . ” ( Yohane 1 : 12 , 13 ; 3 : 5 - 7 ) Yehova tsua Mbakristu mban ér ve lu “ ônov ” nav , nahan ve hingir anmgbianev mba Yesu . Mkaanem ma Aôndo na mlumun ér , e@@ i ! Shi hanma ve nan ngu a mbam@@ shi mba vea doo orgen la ga yô . U fatyô u sur@@ un ior ishima sha u ôron ve Yeremia 29 : 11 nena ? ; V@@ an Le@@ em@@ pu@@ t@@ ten , T . Or@@ pasenkwagh kaa ér , hanma kwagh cii ‘ ka gbilin kwagh . ’ Ve pase er yange ve eren msen ve s@@ ônon Yehova kwagh u gba ve la jighilii ve kwagh ne wase ve u wan ago iyol u za eren pasen kwagh ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o yô . Anyom nga kar yô i hingir u fan un ér apostoli Paulu , nahan a kaa hen shighe la wener ngise un “ lu or u ity@@ uh@@ wan , man or u tôvon mbagenev a ican . ” — 1 Timoteu 1 : 13 . S@@ ea y@@ aan kwagh kera cii yô , se ke@@ se mngerem ma ôôn iyol . 22 : 32 ) Doo u ishember i “ ka Mo TER , ” i i dugh ken takerada ne kwagh kimbir kimbir la ia umbur se u ungwan imo i Aôndo . U@@ washika mba utar mban cii mba a akaawan a injaa sha ci wase . — Heb . Mba ve lu sha gbenda h@@ en@@ pe i te kwaghôron la , ka mba ka vea ungwa yô , fese je Satan a va , a ngohol kwaghôron u i lee ken asema a ve la kera . Ikyav i tesen yô , abaver tese ér sha uwer u Di@@ se@@ mba 4 , 200@@ 1 la , “ mbatomov mba nengen sha akaa a a zough ityar ve a ityar igen mba ken ityar 55 i ken Y@@ uro@@ pa man I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika man I@@ c@@ omb@@ o@@ tar i A@@ shia zua due a mhen ” u ve we ishima ér vea nôngo kwagh imôngo yô . Shighe u or u hen tsombor nan saa ku yô ka i nyoon se tsung . C@@ ar@@ ol@@ ine pine ér : “ Ka zan kwase u V@@ ia u V@@ ia laa ? ” A@@ zende am a tse nga a inyaregh kpishi kpa saan a iyol ga . Aôndo yange gba uumace ér ve ya ican ga . Kpa Yehova ngu a ver mba ve suur sha a na , i lu sha mkav ve ga la . Hegen je kpa m ngu umbur akaa a yange m er yô . Ka an nana er tom nee ? 3 : 10 - 15 ; 4 : 17 . A lu kwagh u Peteru er je la , nahan i de un kwaghbo na . Mbayuda mbah@@ emb@@ an@@ ato mba i yilan ve ér Ze@@ al@@ o@@ ts mbara maa gba z@@ endan ve ityô . Ka gbenda u tôvon sha kwagh tsema tsema u nyi yange Yesu yar tom a mi u palegh iyol sha ikyaa i Mbaf@@ ar@@ ishi wa un iyol laa ? 8@@ 6 : 5 . Ka sha gbenda u vesen u nyi uumace ve kaha a an@@ ny@@ am@@ e@@ va ? Se “ Ôr Kwagh a Hanma Or ” Nen@@ a ? Ka sea ungwa er Yehova a wase ma anmgbian u nomso shin u kwase nan hembe ish@@ e@@ er shin ma imeen nahan , Aôndo wase a hemba lun or jim jim hen a vese cii . — 1 Peteru 5 : 9 . Aôndo shi una pase u ityôkyaa i se lu uma shi u kav uityendezwa nav shi u lu a ishimaverenkeghen kpaa . 13 - 15 . ( a ) Kanyi yange i er D@@ ina , man kwagh la tese se nyi ? ▪ “ Ka nyi mzough i lu hen iwanger a ime ? ” — 2 Kor . M@@ h@@ ôônom ma zungwen ma Yehova . Zum u Yehova na Mbaiserael mbagenev tahav u ôron kwagh er u@@ profeti nahan la , kwagh ne doo Mose kpen kpen . * Davidi pase isharen na i maan iyou shin tempel u do@@ on@@ ashe sha ci u Yehova . 2 : 15 - 17 ) H@@ ide mba ve mem tom u u@@ ke la de ye ? Kwagh u a hembe doon u vea er a shighe ve yô , ka u eren tom u pania shi hemban nan ishima sha kwagh u mcivir u Yehova . Yange ve tsa keren ish@@ u tugh k@@ ak@@ a sev pu@@ aa , kpa ve kôr ma kwagh ga . K@@ u u Yesu la ua na yô a yima uumace sha ikyev i isholibo man ku . — Heb . Kwagh u i gbe u una hemba gban se ishima cii yô ka m@@ tsegh u tseghan icighan iti u Yehova u hemban cii la . Yange gba hange hange u vea due , sha ci u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma yange mba undun gar la iwer ngi karen kpuaa yô , ve hide ve va u va nôngon ityav . ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Ka hegen je i hembe lun torough torough u se wase mbagenev ve er kwagh u Bibilo i tese la ye . U@@ ti@@ ku G@@ um@@ or U@@ ti@@ ku yange o@@ s@@ ough sha kpo@@ you u sha gba shin inya , kpe ; apostoli Paulu nder un . — Aerenakaa 20 : 7 - 12 . Ruamabera kaa ér : “ Aôndo wase yô , ngu Sha , ka A er hanma kwagh u i doo Un u eren yô . ” Hii ken Genese zan zan Mpase , Bibilo pase er Yehova a ne ônov nav mba ken jijingi mbara tom yô . • Er nan ve u ôron Bibilo hanma shighe i lu kwagh u injaa ? James kaa ér : “ Er kasev mbara kpishi wa idya nahan kpa , lu inja er kwase ugen ken a ve lu a inja i dedoo shi sar un u fan kwagh u Bibilo seer nahan . Cii man uma a lu yô , saa mngerem ma a lu , vough er i ôr ken Genese 1 : 2 nahan . ( Tit@@ u 1 : 4 , 5 ) Nyian kpa ka a soo u tsuan ior ér ve lu mbatamen yô , i lu ior mba ve tese jighjigh u nan shi ve civir Aôndo shighe a wa karen yô . Sha kpôô yô , Yesu yange dondo ikyav i Ter na Yehova , sha u hiden a iyol na ijime shi eren a mba@@ asorabo , mba ve gba kwagh ga mbara sha mh@@ ôôn . — Mat . 15 : 15 ) Shi hen sha dooshima u Aôndo a vande tesen we kera la . U geman ior asema la kanyi , man í gema nengen ieren shon nena ? I fa tindi ne tsembelee je yô , ashighe agen ka i yila un Tindi u V@@ esen . A kaa ér : “ Er i lu ne pe ior ve̱ eren a ven la , ne kpaa eren nen a ve di nahan kpaa . ” U soo u zuan a mlumun yô , time sha kwagh u apostoli Paulu yange nger hen Mbakristu mba ken Roma la . U zuan a m@@ ze@@ hemen sha akaa a ken jijingi la gba zua sha nyi jighilii ? ( Pasalmi 34 : 21 ) Mba ve hendan a ior mba Aôndo cii vea tagher a kwaghbo u hemban vihin cii . ( Anzaakaa 12 : 25 ) Aluer ishim@@ any@@ ian tser se yô , se er nena ? Yesu yange kaa ér , “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . 6 : 5@@ 1 - 6@@ 9 ) Yange ve lu a pe gen u zan ga . Ka nyi ia va er ken hemen i ia kar jighjigh wase u nana ? Kanyi kwagh Mbakristu mba mimi vea tsa a er ga ? Shin u nôngon ér a sôr mbamzeyol mban ka tom ago@@ go - o ? Shi se fatyô u seer tôvon sha akaa sha u timen ken ikp@@ ela i ityakerada i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a ne la . I nger ke ’ H@@ ag@@ ai 2 : 4 - 6 nahan ér : “ Kpa hegen yô , taver ishima , we Ser@@ ub@@ a@@ bel , kape TER A kaa ne ; man taver ishima we zege@@ pristi Yosua , wan u Y@@ eho@@ sa@@ d@@ aki , man shi taver nen ishima , ne ior mba hen tar ne cii , er nen tom , kape TER A kaa ne , gadia M ngu a ven , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne , sha kwagh u ik@@ ur i M ya a ven , zum u ne due ken Igipiti la , man nenge Jijingi Wam ngu a ven ; de cie nen ga . Anyom kar kuma er ahar nahan , kpa kwagh u m hen la hungur mo ga . Tsô Yehova tindi u@@ profeti ér ve za ta ve icin ve de u civir ie@@ ev gayô una tsaha ve kpee , a b@@ unde ga . Zum u shighe kuma u Yesu una hii icighan@@ tom na u shin tar la , Aôndo pase ken igbar er a doo un ishima yô , ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô . ” Anmgbian u beenyol ugen yange soo u kera lun ortamen ga sha ci u nyi , kpa mzough u mbatamen taver un ishima nena ? Shighe yange lu u Ne@@ hem@@ ia una er g@@ ô@@ g@@ ô msen hen shighe u er msen ken ishima na la ga . Se er nan ve Diabolo una ya mtsera sha a@@ vese ga ? Ú er nan ve u ng@@ ir asema a ior mba ve lu ungwan a we la er Paulu nahana ? Yange m hii tom u sa@@ gher iyol u ortamen u sôron atôônanongo la , m zua a akaa a kpiligh mo iyol shi m gema uma wam sha igbenda kposo kposo , m tagher a mbamtaver shi m zua iember , shi shighe ugen la je yô , anmgbianev mba nomso man mba kasev tes@@ em dooshima u vesen je gande . Mbagenev pase iwasen i ve zough a mi sha icin i i te sha akaa a i tesen sha tele@@ v@@ ishen la nena ? Pro@@ feti Daniel u ort@@ yom u Aôndo yila un ér , “ or u doon ishima tsung ” la kpa tsa ku , shi er Yehova tom sha jighjigh kpaa . Ity@@ esen ne kpa Bibilo lumun i ga . — Mbagalatia 5 : 19 - 21 . Vea been yô , vea tese tser u vi@@ di@@ o la ken iyou i makeranta u koson ityakerada ker la . Ka gbenda u ior ve er kwagh sha loho u se lu pasen ve la , a ôr ve ijir ye . C@@ O@@ S@@ T@@ A R@@ I@@ C@@ A H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange hingir a hingir tor sha ityough ki A@@ ha@@ shi nahan maa á er kwagh u yange tese ér mayange je una de ér ikyav i bo i ter na la i̱ tsu@@ me a na ga yô . Yehova ne se iwasen nyian sha ikyev i Mkaanem nam man nongo na kua icighan jijingi na . Shighe u se er iyua sha ci u I@@ ny@@ aregh ki Iyou i Tartor yô , se mba tesen dooshima hen amba la aluer sea fa ve sha ashe ga je kpaa . Mbagenev ken tiônnongo vea wase mba ve lu hen tsombor u mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ve lu her la nena ? Ph@@ illi@@ p kaa ér , “ Ior mba lamen zwa ne la lu a aeren a ity@@ ôô kpishi a a kaha a a ase yô . ” 1 : 15 ; 2 : 1 , 11 , 31 ; 3 : 14 — “ Iyange i TER ” kanyi ? De se hide se nenge sha injakwagh i se ter ken mhii u ngeren ne la . ‘ Or@@ t@@ yom u TER ka a haa af@@ o a wa mba@@ cian Un atô , a yima ve kpaa . ’ ( Luka 22 : 28 - 30 ) Iky@@ uryan la yange i na ve vangertiôr ér vea za tema tor vea Yesu sha . — 10 / 15 , peeji 16 - 17 . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) I@@ mba mfe man mkav ne i u@@ men atam a dedoo zum u ka vea ng@@ ure yaren tom a kwaghwan u a har sha Bibilo la yô . I@@ veren ne ka i nam bem man mk@@ om man msaanyol . Yehova yange samber a hemen na y@@ is@@ a sha won cii nena ? Ka sea eren msen a ishima i môm yô se fatyô u wan ishima a akaa a karen jighjigh wase ( F@@ il . 4 : 3 ) Ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la , mbap@@ asen kwagh u Tartor hii u tsaase mbagenev ken tom u pasen kwagh ne , er Bibilo i tese nahan . Yehova yange hii u kohol mba vea va hemen vea Kristu sha la sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . ( Aer . Nenge er yange a saan Mbaiserael iyol zum u ve due ken tar u ve lu ikp@@ an ker la sha wono ! ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan ityesen i erdoo ia wase nom nana kura no@@ mbor u nana ? M@@ pin shon yô ka un ne : Er nan ve Yehova Aôndo a ne ican i yan ian@@ a ? Ka se tsua u eren icighan@@ tom wase la hiihii , man icighan@@ tom ne wa Bibilo i henen man msen u eren man u zan mbamkombo mba Mbakristu kua tom u pasen kwagh ker . ( Mat . 6 : 33 ; Yoh . 4 : 34 ; 1 Pet . Ma ngô ngu nôngon tswen tswen u y@@ esen mbayev ken gbenda u mimi ? Aluer se lumun u den nan kwaghbo yô , tese ér se lumun a kwaghbo u nan er se la shin se p@@ ande m@@ vihi u kwagh shon a ve se a mi la ga . 37 : 9 ) Nahan yô , ver ashe sha iyua i doon tsung ne ! ( 2 Utor 9 : 22 ; 1 Utor 18 : 4 , 13 ) Nahan , Yehova na zwa ér i tim ya u A@@ hab@@ a jimin cii , kua Y@@ e@@ hor@@ am man Yes@@ e@@ bel . En@@ za kaa ér : “ Hanma shighe u ka mea nôngo mea pase mbagenev kwagh cii , Yehova a ver iniôngon yam la dedoo . ” A kaa ér : “ Ú va or ve iyev , T@@ ER@@ E , sha inja i tom u ave ve . ” — U@@ k@@ we@@ legh 3 : 1 , 25 , 5@@ 6 , 6@@ 4 . 14 : 1 , 4 . Aluer se ya ikyar a mba Yehova a doo ve ishima ga yô se va hingir u civir ak@@ ombo ( Pasalmi 33 : 5 ) Ka una nenge er tar ne u soo atindiakaa a na a perapera ga shi hemen na kpa u bee u kwagh ga , shi u lu tôvon ior nav a ican nahan , i vihi un kpishi . A kaa ér : “ M ngu pasen ican yam sha ishigh [ ki Aôndo ] , m ngu ôron Un zayol wam . Nahan , lu sha gbenda u injaa tsung je mbadondon Kristu mba mimi hingir “ ior mba i yer ve sha iti i [ Aôndo ] ” ye . — Aer . 15 : 14 , 17 . ( K@@ ol . 2 : 1 ; 4 : 12 , 13 ) E@@ p@@ af@@ era yange ungwa kwaghpasen u Paulu ken E@@ fese ve hingir Orkristu y@@ ee ? Shi Se@@ y@@ m@@ our B@@ en@@ zer , u ken C@@ ali@@ for@@ n@@ ia In@@ st@@ itu@@ te of T@@ e@@ ch@@ no@@ lo@@ gy la kaa ér , “ hemba doon u pasen iyol@@ been er ka ago@@ go nahan ga kpa er ka kwagh u se lu a ishimaveren u sôron yô . ” Er tar u Satan u lu yemen u za sho@@ gh@@ or inya ne , se kange nen ishima se kure nen ic@@ egh@@ zwa i yange se er shighe u se lu tseghan ayol a ase la . ( Yes . Ior mba lamen zwa Buter mba ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o kpishi lu a vande lamen a Mbashiada mba Yehova ga . Ka uh@@ ôn mba Diabolo mba nyi se time sha mi ken kwaghhenen nee ? ( Mateu 26 : 6@@ 9 - 7@@ 5 ) Se palegh aie u eren wang je sha ci u Yehova kôr “ no@@ mbor u aiegh ” i@@ ho@@ m . Ng@@ ôm lu kwase u wan nagh , shin er se lu ats@@ an@@ aior nahan kpaa . H@@ ide hen sha kwagh u iyol@@ tseghan you la . Yehova kor tiônnongo u Kristu nena ? 7 : 9 - 11 . Aluer se soo ser se seer tsaase mkav wase u ken ishima la yô , gba hange hange u se lu a isharen i henen Bibilo kua ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la , shi se nôngo se iv isharen la kpaa . ( Mat . Gbenda môm u vesen u anmgbianev mba kasev vea tese ér ve mba a iwuese sha ian ve ken tiônnongo yô , ka u nyôron iyol ken tom u geman ior hingir mbahenen la . ( Mat . 21 : 10 , 11 ) I pase m - engem u gar u Yerusalem u He ne ken takerada u Mpase sha gbenda u doon tsung . ( Mpa . T@@ so@@ mbor na maa hii u va kohol imôngo vea an@@ nongo wase ne . Mb@@ ap@@ er@@ apera Vea W@@ u@@ ese Aôndo G@@ bem Sha won ‘ T@@ ô@@ gh ku tartor na ka ku perapera , ’ nahan se na jighjigh ser hanma shighe cii hemen na ua lu u dedoo . ‘ M Z@@ ua a A@@ kar , A T@@ es@@ em Dooshima shi A Wam Iky@@ o Kp@@ aa ’ Doo u se hemba wan mbamgbe asev ikyo . ( Mateu 20 : 26 , 27 ) Apostoli Paulu kaa wener , “ dooshima we ishima , lu sar sar , ” shi “ dooshima gen@@ gese iyol ga , mor@@ on iyol kpaa ga . ” Ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W la , as@@ ande a Iserael hide ken Bab@@ ilon ape ve tsa uiky@@ angen anyom 70 la . Ka shighe shon je se lu ker ne . Mbagenev mba Tartor ne ua hemen ve yô ka ior mba a va nder ve vea lu uma sha tar , shi vea lu a ian i lun gbem sha won la . Bibilo wa mba ve er ivese la kwagh ér , er se lu ken tar u Diabolo a lu hemen u ne di tsô yô , mba ivaa ve i lu zan doo doo je kpa , vea “ ya ican ken iyol . ” • Inja i u eren batisema ken iti i icighan jijingi la ér nyi ? Shi aluer ú za hemen u lun jighjigh her yô , una na ú kwar ken tar u he u á t@@ ende zwa la kpaa . — Yesaia 40 : 29 - 31 ; 2 Peteru 3 : 13 . U L@@ un V@@ ang@@ er@@ tiôr Ve a Mbam@@ tsera Nahan Mbashiada mba hen ijiir la er nan sha kwagh u doon tsung u i er ve sha dooshima laa ? Hanma kwa u yange sea due a takerada u he yô , i yôô sha abaver sha ity@@ ô@@ gh ki re@@ di@@ o ki gomoti , shighe gen je yô , i hii u nan abaver sha kwagh u i ! Á wa ishima a akaa a vihin tsung a yange due ken isholibo i vesen i̱ er yô . 1 : 18 ) Yehova una pase iy@@ ugh na Sha , sha ikyev i Wan na sha shighe u “ zege@@ can ” la . Hanma kwa u F@@ er@@ n yange una nenge a if@@ i yô , ya a sar un . I@@ c@@ am i tesen m@@ hembe ne igen yange i ôr kwagh u ikyurior i Ru@@ b@@ en man D@@ an man A@@ sh@@ er ér ka akuraior a soon u eren tom kpishi ga , kpa i gema i wuese ikyurior i Se@@ bu@@ lon sha ci u i t@@ angen iyol ga yô . ( Mba@@ j . 16 : 18 ) Shi una nenge sha tom u maan kwagh ken tar u he la kpaa . ​ —⁠ Yes . Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u tesen anmgbianev asev dooshima u t@@ angen iyol ga laa ? Yesu yange a yar tom a mfe na tsema tsema hanma shighe sha nyi gbenda ? Bibilo kaa ér Aôndo ver “ m@@ ts@@ ôr ” ken asema a ase . Bibilo ngi a akav a tan se icin kpishi a a wase se u kuran yô . Diabolo nengen mbatomov mba Yehova nena ? 12 : 1 ) Gbenda u Yehova a soo ér u “ umbur ” un yô , ka u civir un a ishima you cii . Yange se za sha ajiir agen er C@@ al@@ ab@@ ria man S@@ ic@@ ily nahan ashighe kpishi . Lu henen akaa kpishi ken ishima hen shighe ne . 3 : 8 - 12 . Er or@@ pasalmi yange kaa nahan , u lun ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Yehova la v@@ am a iember gbem sha won . — Ps . KW@@ AG@@ H u vesen u a lu zan hemen ken tar u ainge ne yô ka ayôôso , ang@@ an nga a been tsô agen shi a hii . A@@ ip@@ or 18 - 24 , 20@@ 11 • Doo u se cia Satan Diabolo ? 32 : 8 ) Se mba nenge u ôron ityakerada ne cii , shi gbidyen kwar sha kwagh u se er la kpa ? S@@ te@@ ven kaa ér : “ Er se lu tôôn akaa a i nger ken avur a Bibilo agen karen sha agen yô , m lu nengen a mimi u a akaa a se lu henen la ken Bibilo hanma shighe cii , nahan kpiligh mo iyol kpishi . Or ka nan kighir se ér se er batisema ve se er ga , kpa ka Yehova a “ ur@@ ugh ” se ye . • Lu nyi Satan Diabolo nenge a mi ken Yobu ve kar un@@ u@@ u ? 37 : 25 ) Er se fe ser Yehova una de ér mbap@@ er@@ apera ve lu ij@@ en ga nahan kwagh ne taver se ishima ga he ? — Anz . M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la tsaase ve , nahan ve cii — agumaior man mbag@@ anden , mbamaren man mbayev kua mbau@@ ange je kpaa — er ze@@ ge tom u Yesu yange na ne shi mba eren ú her kpaa . Se mba a “ ishimaverenkeghen i dedoo ken masetyô , ” man kwagh u kuman sha mi môm ngu ga , shi ka Or@@ gban se a ne se lu a vangertiôr ne ye . ( Y@@ er . 29 : 11 , 12 ; Aer . Nahan cii kpa , a nenge wener jijingi u Yehova ngu wasen un u wan ishima sha igbenda kpishi . ( Mateu 25 : 31 - 34 , 46 ) Nahan a lu mb@@ ee u tar@@ vihin kua ifer jimin cii je la . ( 2 Samuel 12 : 9 - 14 ) Nyian kpa kape i lu je la . Shi kasev mbagenev ka ve vihi iy@@ av , ve wua an@@ iky@@ und@@ anev mba ve lu a fa kwagh môm môm ga yô . Ter na lu Or@@ j@@ a@@ man u pasen kwagh ke ’ ad@@ ua u i yer ér Me@@ th@@ o@@ di@@ st la , nahan a tese un ér á nan@@ de mbaaferev ke ’ ig@@ y@@ am@@ usu i he@@ l shighe u vea kpe kera yô . ( b ) Yesu yange kaa a mbahenen nav ér aluer mkur va fese er ve hen la ga kpa , ve er nena ? Shighe u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ve lu uma ve lu a na nagh a uma ve ga yô , vea za hemen u yan bredi shi man wain u a lu ikyav la , gadia ne ve agee a ken jijingi . Ka or u ka nan hemba soon ityom i ia kende a nan sha la shin ka or u ka nan eren ityom i gban kwagh ga laa ? A@@ yange a na a h@@ ôron m@@ sô@@ rom ma man va kporom nyôr kasua jimin shin hemba nahan je kpaa . Nahan kpa , lu u profeti u a hembe Mose yô una va ken hemen . Nenge ase mlu u as@@ an a sha . Kwagh u a we ishima u eren yô ka un je ne : ka u una na jighjigh u nan wase a̱ nd@@ ôh@@ ôr sha er una tim se ken jijingi yô . Kwagh ne una fatyô u nan we iyol kpen . Sha ci u m@@ ze u zan ior inya sha imba gbenda ng@@ in ne nahan yô , semb@@ er@@ ee ne , ngô ugen man mbayev nav at@@ ar@@ atar hii u civir Yehova . Aluer u soo wer iyange igen u lu ortamen yô , eren kwagh sha gbashima shi eren ityom i Aôndo cii sha mimi . Se fatyô u nengen a kwagh ne ken atô@@ akyaa kposo kposo a Paulu yange vande nan Mbaromanu la . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke je kpa “ ashighe kpishi kwagh u i lu ve ayol a ve ve dugh a mi la ka a za ve zwa kpen kpen . ” ( Marku 1 : 10 ) I er O@@ re@@ ti@@ op@@ ia u eren tom ken ya u tor la batisema shin ‘ ity@@ u@@ ngu mnger . ’ A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a ken Bibilo tese wang ér m@@ ve u Kristu la ka di shighe u una va sha u va timin mbaaferev la tsô ga , kpa ka g@@ ô@@ g@@ ô shighe u una kar n@@ al@@ egh@@ aa yô . Er nan ve Tor Davidi hemen ior sha ts@@ wam ga ? ( b ) Shighe u ú dugh kwaghpasen yô , u kange ishima wer u er nyi ? Lu@@ un er K@@ ain yange una er kwagh shami yô , Aôndo ma lumun un . Ken takerada u Daniel , i yar tom a í kwa tar . Sha mimi yô , i de hungur se er ashighe ne a lu a torough torough nahan ga , shi se wa nen ic@@ in@@ tan i Yesu a kaa ér se “ kuran ” la kpa ikyo . I Tindi Ve Er Mb@@ as@@ und@@ av Yô Shighe u or lam a vese dang shin nan er se kwagh u vihin , nahan ishima i vihi se ker je kpa se fatyô u eren a nan doo doo . A s@@ ende@@ gh sha u fan kwase la . Zum u Yesu lu ôron kwaghôron u profeti sha kwagh u mkur u tar ung@@ un yô , á ta Mbakristu mba mimi icin wener : ‘ A@@ kur@@ aior cii aa kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am . ’ Sha er ú fa gbenda u ú na iwuese ne yô , nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i Ma@@ ac@@ i 15 , 200@@ 2 , peeji 26 - 28 la . Er nan ve á fatyô u kaan ér Aôndo yange ôr kwagh gber sha mnder u shin ku zum u á ôr kwaghôron u profeti u hiihii laa ? Ishim@@ averen i i̱ lu u zuan a or u nan soo u henen kwagh u mimi la ia fatyô u wasen se u wan ishima shin aluer kwagh a̱ gba ior kpishi mba se zough a ve mbara sha kwagh u Mkaanem ma Yehova cuku tseegh shin una gba ve ga je kpaa . Lu@@ c@@ í@@ a kera lu fan@@ tyô u bu@@ ghun ashe ga . Alaghga ú ngu hen haregh u Mbashiada mba Yehova ve pasen kwagh her c@@ iligh c@@ iligh yô . Yange Paulu ng@@ ur ngeren kwagh he ’ Mbaheberu yô , a shi a t@@ ér kwagh u vesen ugen u ke ’ mcivir u mimi . A kaa ér : “ S@@ é kôr nen ave gb@@ ang sha mpase u ishimaverenkeghen yase , i̱ de t@@ enger ga , gadia Un u A t@@ ende zwa a vese la yô ka u jighjigh je . ” U ngu veren ashe u va ôron akaa aa lu ken u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ a@@ mb@@ era mbara kpa ? Yange za mkohol ne sha i@@ aven i pe@@ pe la , za nenge er kwase na ér batisema yô ! ( b ) Aôndo nengen idya i eren nena ? Ka mhen u nyi Habak@@ u yange ma fatyô u lun a mini , man mhen ne ma tese kwaghfan ga sha ci u nyi ? Mose yange hide t@@ ér atindi ne shi pase var var er i gbe u Yehova una doo ve ishima shi vea kuran atindi na kpaa yô . Nahan Yehova na ve ish@@ ô sha tindi . ( Rom . 3 : 24 ; Heb . Nahan cii kpa , han@@ mô wase nana fatyô u eren ishima i Yehova shi zuan a myom , aluer se wa ishima , se mba eren un tom sha mimi yô . — Mat . Yange m soo u eren ishima i T@@ erem u sha la , kpa m@@ sô@@ rom ma man kua mci@@ mb@@ im ma b@@ om gema ya tor ken a mo anyom imôngo . Mayange je , Yehova u ‘ kwagh u mimi a doon ’ un la una na Satan ian ga cii . ( Pasalmi 1@@ 45 : 16 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i i er kwagh u i ken Mkaanem ma Aôndo ne ka di m@@ ny@@ am@@ ci@@ em tsô ga . “ Ici@@ ghan@@ jiir u TER ” man gar u i yer ér “ Yehova - sh@@ a@@ ma ” la lu hen ijiir i i lu hen atô u dyako u Yuda man B@@ en@@ y@@ am@@ in la . — Ese@@ kiel 48 : 9 , 10 , 15 , 35 . Ieren i ior yange ve lu a mi sha m - ongo u ungwa kwaghpasen ken derianyom u hiihii sha Shighe W@@ ase ne zua kwagh môm sha ieren i ior ve lu a mi nyian sha tom shon ne nena ? Kpa se cii , sea lu ken mba i shigh ve mkurem la , shin sea lu ga kpa , se mba sha ikyev i “ tindi u Kristu . ” Yesu yange kaa ér a kera hide a maa tempel la mayange ga ze , kpa kaa ér a hembe un , shi kwagh ne va kure sha mi nahan ken inyom i 70 la . • Aluer ishima ngi nyian se je kpa , doo u se suur sha Yehova sha ci u nyi ? ( b ) Ka mbam@@ tsera mba nyi ka se zua a mi sha u gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo aa msen u eren@@ e ? Mba yer un ér K@@ å@@ re , a kaa ér : “ M nenge mer ka kwagh u i@@ civirigh kpishi u eren Yehova , Tor u tsôron la tom , shi lun ken ior mba i yer ve sha icighan@@ ti na la . ( Pasalmi 10@@ 7 : 8 , 15 , 21 , 31 ) Se ember sha er Yehova a eren a mba civir un mba i doo un a ve la doo doo nahan — ka a̱ lu ve asange asange shin a̱ lu nongo na jimin kpaa . M za kohol tic@@ a wam , m pase un mnenge wam . Yesu hemen se sha ikyev i icighan jijingi nena ? Er Yehova yange vande soon se yô , a tese se er se kpa se soo un yô . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Ú ngu a ah@@ ur@@ aior aa nga a tu@@ ur we ken ijime ér we u ma m@@ sô@@ rom i̱ kar inya yôô ? ( Mbaromanu 1 : 7 , 8 ; 15 : 14 ) Kpa kwagh ugen u yange gema lu yô , mbagenev ken tiônnongo ne lu a mbam@@ nenge kposo kposo sha akaa ag@@ enegh . Zum u i lu nan kwaghôron u wan mbau@@ ng@@ wan ker yô , nôngo wa zwa tsuaa . Iyol hiden a mi ijime ka i wase se u hemban ngohol ityesen nena ? ( Yakobu 4 : 6 ; 1 Peteru 5 : 5 ) Se mba dondon ikyav i Paulu ne sha u hiden a ayol ase ijime , nengen ayol a ase ser se hemba gban ijime ken anmgbianev asev cii kpa ? A nger ér : “ M ngu nengen a tindi ugen ken alegh a am kpaa , ngu nôngon num a tindi u ken mhen wam . ” ( Rom . Aluer se kav inja i an@@ zaakaa a Yesu a i nger ken Ici@@ ghan@@ ruamabera la tsembelee yô , kwagh ne una wase se . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una time sha er i hii ve kwagh ne a lu nahan la . Ikyav i tesen yô , se fatyô u ôron Mkaanem ma Aôndo hanma shighe , shin ayange ayange je kpaa , kpa alaghga se lu nengen a akav a tesen ér se hii u soon ayol a ase tseegh la ga . Kwagh u hemba s@@ aren Ro@@ ber@@ t u fan je yô lu kwagh u i nger sha itinekwagh i u̱ n@@ á@@ n mbayev ityesen la . Ngeren mban time sha inja i mkaanem ma se er ken 2 Timoteu 2 : 19 la , shi ve tese er ivur ne i zough sha akaa a yange er sha ayange a Mose la yô . Kpa kaa ér “ zum , ” u tesen kwagh u a eren gbem gbem yô . M@@ sen u eren wasen se u u@@ men “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” ( Mbaefese 2 : 2 ; 6 : 12 ) Er se tagher a aeren ne sha ajiir ase a tom man ken makeranta kua sha ajiir agen a se lun vea mba mcivir u wang a gbe ve kwagh ga la yô , gba kpee u se lu tse@@ vaa sha er aeren ve aa hông@@ or se ga yô . G@@ ar ne ngu hen zege@@ mnger u i yer ér S@@ tr@@ ai@@ t of M@@ ag@@ el@@ lan , u a lu ikyua ikyua a ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amer@@ ica la . ( Yesaia 60 : 2 ) Nahan kpa , ior umiliôn imôngo mba a vangertiôr sha kwagh u mlu ve u ken hemen la . Hegen yô , m kera ngu ken uiky@@ angen ga . A na Wan na ne “ tahav mbu ôron ijir . ” ( Luka 1 : 3 ; 3 : 23 - 38 ) Er yange i nger ityakerada i Luka ôr la sha iwasen i icighan jijingi ga nahan kpa , I@@ vangeli i Luka nger iyol@@ na la yô , lu sha iwasen i icighan jijingi . Sha nahan yô , shighe u Yehova va kaa a Aberaham ér a na un naagh sha wan na la , Aberaham fa er Yehova a we ishima shi a zu@@ ngu mhôônom shi a kom u a suur sha a na shi a kor ior nav hanma shighe yô . K@@ asev mba cian Aôndo mba ngise , er S@@ ara man Re@@ be@@ ka nahan , yange ve pase mnenge ve sha kwagh , man Bibilo kaa ér Yehova lumun kwagh u ve er la . Hi@@ ihii yô , se ya dyako u ieren i hemban soon iyol yase tseegh la he ’ Adam man Ifa ; kwagh u sha uhar yô , se mba ke ’ tar u u hembe k@@ enden a kwagh u̱ or soon iyol i nan tseegh yô . Er ak@@ ar ne lu mar@@ nya u tar u A@@ fri@@ ka yô , R@@ on maa kende su@@ gh ve ken zwa Y@@ or@@ ub@@ a , gema lu zwa u ak@@ ar ne lamen je la . Ne mbamaren , ne mba keghen ato a mbayev enev sha mimi kpa ? 3 : 9 ) Shi mbatamen kpa , aluer iyôngo i Aôndo doo ve ishima yô , vea eren a i kundu kundu . — Aer . 20 : 28 , 29 . Ashighe agen yô , alaghga a taver se kpishi u eren kwagh ne , kpa a gba u se lumun kwaghwan shi se dondo gbenda u nongo u Yehova u tese la . 43 : 32 — Er nan ve yange nd@@ ôh@@ ôr Mbai@@ gipiti ishima u yan kwaghyan vea Mbaheberu ? ( Aerenakaa 1 : 8 ) Mbagenev ka ve lu a ci ken tom ne sha er ve fetyô la cii , shi mba suen tom u injaa ne sha iny@@ ar a iember kpaa . MB@@ A@@ A@@ F@@ ER@@ E@@ V V@@ E@@ A K@@ ER@@ A L@@ U G@@ A : ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 7 : 16 , 17 ) Vea nengen er u lu pasen ior kwagh cii yô maa na ve ian ve kpa ve pase . N@@ um u T@@ an Jigh@@ ilii Ka sha igbenda igen i nyi nahan se fatyô u “ eren . . . akaa a doon a . . . mbananjighjigh ” a vese imôngo ? Ka u kwagh u i@@ civirigh er i yer u sha iti i T@@ er@@ u u sha la kpa ? Nahan kpa , m@@ gem ne una va sha iniôngon i uumace ga . Ashighe kpishi mbakur@@ an@@ ilev yange ve lu ijiir i môm sha er iyôngo ve ia lu imôngo yô . Doo u se nenge kwaghwan u ma ikyar yase i ken Kristu nan we se la nena , man ka ikyav i nyi mbatamen mba ken E@@ fese ve ver se ? M@@ nder u i nder Yesu la ka ikyav i tesen ér ishimaverenkeghen yase la ka i b@@ un@@ den ga . Ka hembe lun se ican u palegh a zum u se lu eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur yô . Shin saa nana fa igbenda i zuan a inyaregh ? Ka uumace tseegh ve fe ér gba u vea civir Aôndo ye , shi mba a isharen i kuren mgb@@ e ve ne kpaa . Shighe u H@@ enen u Be@@ en : A@@ yange at@@ aan . Mb@@ ats@@ av mbagenev ka ve kohol nom@@ aôndo man in@@ mgb@@ ian@@ aôndo ne cii ve ci@@ v@@ í@@ r kwagh môm . • Ka kwa me i gbe u a eren M - umbur nee ? Yesu Kristu yange hen akaa kpishi hen Ter na , kua inja i dedoo kpaa . ( b ) Kanyi yange i mgbegha Yesu u pasen kwagh shi tesen ior kwagh@@ a ? Tese wan wou akaa ne : Kwase ugen er kwagh u doon un . Kwagh ne na yô ve gba pinen mo mbampin , maa m ta ve iwanger sha akaa a yange tsu@@ me ve la . ” Ka akaa a nyi a tese ér mimi je i ta se icin sha kwagh u akaa agen a i tesen sha tele@@ v@@ ishen laa ? “ De ne nen di@@ abolo ian ga . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 4 : 27 . Ior i ainge ne i bee nomso@@ mbaiorov man kasev mba@@ ̱ sha ayange a Noa la sha igbenda wue wue . Se fatyô u nan Yehova icivir sha akaa a se eren ayange ayange la nena ? Nyian ne , Mbashiada mba henen Bibilo a iorov mba hemban 7@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 , mba i sar ve u fan mimi u Bibilo yô , ken ityar 2@@ 36 . Hii nan ve i doo u kwagh a hemba gban se sha mlu wase u ken hemen la ga ? Shin er lu a tom u eren kpishi sha ikyev nahan je kpa á lu or u hanma or cii nana fatyô u van hen a na , á taver inja ga , shi lu ishima kundu kundu kpaa . Ôr Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 13 , peeji 22 - 23 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 12 la . ( Aerenakaa 17 : 11 ) Inja na yô , ior i B@@ er@@ ea tôô loho u dedoo u ve ungwa la , kar sha kwagh u Ruamabera a kaa yô . Lu tiônnongo u hen gar ne , i@@ or@@ il man ab@@ uter cii lu ker imôngo , u m hii zan je la . ( Or@@ pa . 11 : 6 ) Ka sea l@@ ôô iv@@ or kpôô kpôô je kpa se mba fe i ia m@@ ende ga . 5 , 6 . ( a ) M@@ lu u ior Mba Yehova yange gema ken Igipiti nena ? Nenge i vihi sha wono ! — N@@ um . Ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha ci u jighjigh ve hen Aôndo man mimi u ve tile sha mi la . Ken inyom i 6@@ 6 S.@@ W . la , Mbakristu mba ken Yerusalem cii yange ve yar tom sha ic@@ in@@ tan i Yesu la Doo u se cii se lu mba ‘ sur@@ un ’ Mbakristu a vese imôngo ‘ asema ’ ga he ? M umbur wang er mkaanem ma anmgbianev mba Af@@ ishi a Shin I@@ t@@ ine a Mbashiada mba Yehova a ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , tindi ve la yange ma taver mo ishima kpishi yô . ( Genese 2 : 8 ) Ity@@ endezwa i Yesu er a na la na un ishimaverenkeghen i va nd@@ eren shin ku , shighe u a gema tar ua hingir Paradi@@ so la . K@@ PE@@ N@@ T@@ A@@ R U T@@ U@@ V@@ A Yesu ver ikyav i vough i tesen dooshima . Apostoli Yohane yange kaa ér : “ Dooshima yô , ka her Aôndo a dugh ye ; . . . Er nan ve mbacivir Aôndo nyian ne vea fatyô u lun a vangertiôr ér mbatyomov mba wasen ve ? J@@ é@@ r@@ ô@@ me C@@ ar@@ cop@@ in@@ o ôr ken takerada na u i yer ér D@@ a@@ ily Li@@ fe in An@@ ci@@ ent R@@ ome la ér : “ Yange i lumun ér kasev mba eren an@@ umbe ne ve lu id@@ ye@@ legh . . . An@@ za a W@@ ang a Bibilo l Tese la A He@@ mba Do@@ on@@ oo ? Ve cii ve lu m@@ nya , nahan Davidi man Ab@@ ish@@ ai kar mb@@ e@@ ker mb@@ e@@ ker , aver u@@ sho@@ ja mbara , za nyôr ape Saulu y@@ av la . Mba eren msen sha kwagh ne yô , ve kure ikyaa ér vea za zende ne , ve lu a vangertiôr ér Aôndo una nenge sha u@@ gb@@ ayol vev . Ka nahan ve i doo u se kaa ser msen u Yesu er ne lu sha u tesen se ikyav er i doo u se eren msen ye . M hii u lamen gbar gbar , m kera lu zung@@ u@@ lu@@ u ga , shi ishima hemba taver mo u pasen kwagh kpaa . Zum u Yesu lu shin tar la , á ver mbamaren ikyav i dedoo i vea dondo yô . Mayange je i̱ de hungur se er í lu Yehova á tese se igbenda na ve se z@@ ou a ian i yan ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa ga . Yange Yesu ta mbahenen nav iky@@ ugh@@ ur ér : “ Ior cii vea kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am . ” “ N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . ” — 1 TI@@ M . ( Mpa . 12 : 17 ) Mbakristu mba jighjigh mbara mba hemen ken tom u pasen kwagh u Tartor ne , shi ve pase ior ér ka Satan a lu tor u tar ne ye . M@@ nyoon man ishima i y@@ in@@ an i ican i yan i ve ior a mi la ka kwagh u tô@@ mon ga . A@@ vegher a mkombo ag@@ enegh kpishi ka a har sha at@@ ine@@ akaa a a dugh ken Tom W@@ ase ú Tartor yô , ka iky@@ agh ki t@@ omov ki gen@@ egh ki nongo u Yehova ú ne se sha u se̱ kuma u eren tom wase u hange hange ne je ne . Se soo ser ve va fa Yehova , kpa gba u se wa ishima shi se tese kwaghfan . Cii ve icombor i Mbakristu ia kô@@ r@@ cio u lun per yô , a gba u hanma or hen tsombor nana er tom u nan u Yehova a ne nan , er i pase ken Bibilo nahan la . Yange a doo Yehova u nengen er Wan na u hiden a iyol ijime ne tile sha mimi , a m@@ shi shio la je , ka u henen a hen ga . — Ôr Anzaakaa 27 : 11 . Ngeren u dondon ne una time sha akaa atar a ka a bende a mlu u tsombor u ken jijingi la yô . Sha nahan yô , gba u vea soo iti i Yehova shi vea naan i icivir kpishi . ​ — Ps . Nahan cii kpa , sha ashighe agen yô , a doo u se su@@ gh mba se zough ishigh a ve hen gbenda la . • Gbenda u Yesu yange a er kwagh a mbah@@ endan a na la tese se nyi ? “ Kwase la lu a aeren a dedoo kpishi , man i@@ wua i nan kpaa , ” hemban cii je yô hen kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ken tiônnongo la . U tesen ikyav yô , kwagh hemba gban ve u keren Tartor u Aôndo shi eren ishima na a u keren inyaregh . Mbashiada mba Yehova mba dondon ikyav i mbadondon Yesu mba sha derianyom u hiihii la nyian nena ? A@@ kav a tesen nga ken Bibilo kpishi a ior mbagen mba yange ve wa ishima a mbamzeyol mba ve lu er us@@ aa nahan yô . Nyian ne , Mbakristu mba mimi nenge ér u suen tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la ka ian i civirigh . O@@ ru@@ m@@ ace môm kpa nan fa “ iyange la man shighe la ” ga . Shighe u se lu ken tar u U@@ k@@ ri@@ a@@ ine la , lu se nena ? Nahan i kaa a ve ér , aluer ve venda u civir tu@@ ta vea mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev yô , a z@@ enda ve ken makeranta sha . Paulu ôr kwagh u ior mba ken ayange a masejime ne ér : “ Ior vea hingir mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima man . . . mb@@ al@@ un a ish@@ u@@ ghun ga . ” Shi a yôô ér a gema yilan M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom la ér M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Anmgbianev mba N@@ om@@ so mba L@@ un Kwa@@ v . A@@ I@@ P@@ OR 9 - 15 , 20@@ 12 ( Mateu 6 : 13 ) Yehova me@@ en se ér se er isholibo ga . Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 7 kaa ér : “ Ior civir TER sha ayange a Yosua lu uma la cii , kua sha ayange a mbatamen mba ve lu ken ijime i Yosua la cii , mba ve nenge aeren a TER a vesen cii , a A er sha ci u Iserael yô . ” ( Ekesodu 16 : ​ 22 - 30 ; 20 : ​ 8 - 10 ) Apostoli Paulu pase ér Yesu na nagh sha iyol na , nahan “ b@@ unde tindi u akaawan a a lu sha gba@@ aôndo la kera ” shi “ mnger u an@@ z@@ ô ase a atindi a na ” la kpaa , á “ ese ” kera . ( 1 ) Ho@@ d@@ g@@ son , A . • Kanyi i lu kwagh u hemban ken uma cii u se fatyô u zuan a mini ? Nahan yô , se fatyô u kaven un sha ityesen yase nena ? Shighe kar yô , Mbayuda kpishi na jighjigh a mhen u Mbag@@ rika lu a mi ér u@@ jijingi mba b@@ ov vea fatyô u lun u@@ jijingi mba dedoo kpaa la . “ Hanma kwagh u a lu a i@@ ôôn tsô yô , a̱ wuese TER . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 50 : 6 . • Inja i u nyôron ken m@@ mem u Aôndo nyian yô ér nyi ? In@@ yom i 200@@ 1 la yange i̱ l@@ aha zuan a u@@ a@@ ah@@ e ga , man kwagh la na yô , sar ior kpishi u ma ve zough a m@@ sur@@ shima yô . Gba u se lu a jighjigh u nan u mimi keng ve se zua a injar mgbegh@@ aa sha msen u eren ye . Ka kwase ne tseegh ga , mbagenev kpa kaa ér noov vev shin kasev vev mba ve pav ivaa a ve la yange ve v@@ ôr ken jijingi , nahan ve de Bibilo i henen kua msen u eren kpaa , shi ve de u zan mbamkombo mba Mbakristu kpaa . 3 , 4 . ( a ) Ka hanma shighe ikyuryan i Tindi la yange i hii u eren tom@@ o , man ikyurior i Iserael lumun ér ia er nyi ? Er se lu ken nongo u Aôndo yô , ka se zua a msaanyol sha u eren “ icighan@@ tom u Loho u Dedoo u Aôndo ” la . ( Rom . A taver u tôôn inj@@ ar@@ tom i ngise i kimb@@ in la karen sha i̱ sha ayange ase ne . Kpa , aluer nom shin kwase ts@@ wer u lamen a ikyar u nan u ken ivese yô , kwagh la una sôr a sôr zayol u a lu inya la ga , una seer a seer . Shi m ker tom u me eren yô ; hiihii la m yaren hen ze@@ ge sh@@ ôô@@ p@@ u ugen u te@@ en akaa@@ yan . • Yehova ka a yar tom a tahav nav nena ? Yesu kpa yange i tôv un ican sha ci u lu or@@ shiada u Yehova . Se soo ser se civir Yehova a imoshima i dedoo , nahan ashighe agen ka se lu kposo a mba se eren tom ijiir i môm shin se ze makeranta môm shin ve we ndor a vese gayô ve lu anmgbianev asev la . ( 1 Pet . Aôndo ts@@ eng@@ ak@@ aan ér gar una hingir ice . I nger ér : “ U gema gar u tamen hingir ti@@ h@@ i u al@@ ô@@ gh , gar u taveraa hingir ice ; gar@@ utya u ior mba tar ugen hingir er ka gar ga yô , á kera maa un mayange ga . ” 4 : 22 ) Loho u dedoo u Paulu pase ken uiky@@ angen la na yô , anmgbianev mba ken tar u Roma zua a ishimataver , nahan ve hingir u “ ôron kwaghôron u Aôndo , ve kera cie ga . ” — F@@ il . Aluer tindi u Aôndo doo se ishima yô , doo u se nôngo u kaven er i hii ve Aôndo a lu a ian i wan atindi shi nengen ér se kura á la . ( Ôr Mateu 19 : 4 - 6 . ) Sha kpôô yô , ishima a taver se ker u tôvon sha “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo je kpaa , ” shi se ver Tartor na ua lu kwagh u hiihii ken uma wase . — 1 Mbakorinte 2 : 10 – 13 ; Mateu 6 : 33 . Nahan m er batisema sha iyange i J@@ un 15 , 19@@ 42 la . ( Mateu 5 : 11 , 12 ) Sha kpôô yô , tôv@@ ac@@ an ka kwagh u doon ga , kpa se mba a iember sha er se til dông shin er i lu tôvon se a ican , ican shon i i we iti vihin i mba@@ abaver ka ve shi vihin se la kpa ker ne . 4 : 25 , N@@ W . M kera nengen uityendezwa mba Aôndo mer ka kwagh u mimi , er ngise lum nahan gaa ? Yange vea za hen ya u Orkristu yô , nan er a ve doo doo , shi anmgbianev wasen ve sha igbenda igen kpaa . Kpa ve pinen anmgbian iwasen ga . ( 1 Kor . Shin er yange i saan Yesu iyol u eren ishima i Yehova nahan kpa , ka hanma shighe cii yange i he@@ gh@@ em u eren kwagh ne ga . Yange m fa kwagh u ve soo ér mo m er yô , kua akaa a me er man a me er ga la kpaa . ” PE@@ E@@ J@@ I 19 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 8 , 10@@ 4 3 : 1 , 7 ) Nahan gba u se wa ikyo sha er iliam i se lu lamen shighe u se mough hen h@@ unda ugen se lu yemen hen ugen la ia yange se tom ga yô . Er msen nahan hide gbidye kwar sha aeren a ou nenge er a lu la . Kwagh u hemban cii yô ka Yehova a ne se agee a wan ishima ken tom wase u Mbakristu ye . Ka nyi i lu S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta , man yange kwagh gba sha mi sha ci u nyi ? ( Yesaia 5@@ 6 : 7 ) Or@@ jighjigh Ne@@ hem@@ ia yange umbur anmgbianev nav Mbayuda wener ve tese icivir sha tempel u ken Yerusalem la sha u eren iyua i maan tempel shon . Shi gba u se “ veren ishima ” shin se za hemen u eren kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma kaa la , nahan a hingir ieren yase u eren kwagh sha mimi . ( a ) A@@ g@@ umaior aa na Aôndo icivir ken makeranta nena ? Ve cii ve er tom dông . U tesen ikyav yô , Aôndo yange wa Mbaiserael tindi ér ve eren a u@@ shir@@ mbaiorov mba ve lu hen atô ve la doo doo . A fatyô u t@@ eren akaa a ci@@ er@@ yol ne hemban nahan . Á kaa a P@@ il@@ at@@ u er shighe mase shin di kpuaa tseegh u una kpe la , wener : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” Sha nahan yô , ve hingir u ôron anmgbianev vev mba ken Kristu ijir sha akaa a anmgbianev mbara lu a ian i tsuan a ishima ve yô , akaa a alaghga Orkristu ugen nana lumun kpa ugen di nana lumun ga yô . H@@ ide sha vegher ugen yô , Bibilo kaa ér : “ Ny@@ ityô kwagh u a lu sha ishima Na vough yô , A ungwa se . ” Kanyi kwagh i tese ér icighan jijingi yange na mbahenen tahav mbu lamen vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? ( Duteronomi 31 : 6 ) Yehova ne ior nav injar . Ma nyi kwagh ia er se ainge je kpaa — a̱ lu ma ai@@ kôr u vihin kpishi shin ma ic@@ ôron u@@ ange shin mgb@@ e u kpen@@ ga kpaa — ma kwagh una fatyô u vihin dooshima u Aôndo a lu a mi sha ior nav la ga . Or@@ pasalmi ugen yange er msen hen Yehova ér : “ Mkaanem O@@ u ka im@@ enger i angahar a am , man iwanger i gbenda wam kpaa . ” 26 : 24 , 25 . Hanma or yô nan ngu a mlu u nan man mbamzeyol mba nan . ( 2 K@@ ron . • Ka nyi ia wase se se hiden a ayol a ase ijime ? A pine ér : “ Aluer or á kpe yô , shi nana lu uma ? ” — Yobu 14 : 14 . Sha hiihii la taver mo u nan jighjigh , shi or u ô@@ rom kwagh ne la kpa m na un jighjigh ga . Shi kwase u tôôn abaver ugen nger ér : “ Doo u ôron kwagh sha mimi hanma shighe cii , nahan kpa aluer ior mba ôron kwagh sha mimi hanma shighe cii yô , tar ua h@@ ôm ga . ” ( I@@ c@@ am i He@@ mban 1 : 2 ) Mkaanem ma hiin kwaghôron u ken takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban ne ka ma wan@@ kwase u lun ican ican , u i nyôr a na shin kwa u tor u Solomon yô . Nahan yô , doo u se time sha mlu wase sha mimi , sea lu tilen sha mimi shin sea lu tilen ga kpa se fa , shi sea lu a ishimaverenkeghen i i̱ zough sha m@@ til sha mimi wase la kpa se fa . Kpa ka u eren kwagh a or kundu kundu er atindiakaa a Aôndo a tese nahan . U tesen ikyav yô , zum u Yeremia hii tom@@ shir@@ en na ky@@ agh ve , lu un er un yina u eren tom ú i ne un la , Yehova kaa a na ér : “ De cie ve ga ; gadia M ngu a we sha u yiman we , kape TER A kaa ne . ” Er ve tôvon mbahenen mba Yesu a ican “ sha ci u iti [ Na ] ” yô , ka Kristu je ve hendan a na ye . U tesen ikyav yô , ashighe agen mea lu vea azende am sha ub@@ aa , sea maan mci@@ mb@@ im ma b@@ om kpa , m gba va hiin u henen sha kwagh u Yehova kpo@@ o tsô . I ôr ken M@@ ika 1 : 2 ér : “ U@@ ng@@ wa nen , ne ior cii ; ver ato , we tar man akaa a a lu ken u cii ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O A̱ lu shiada u hendan a ven , Ter ken icighan@@ tempel Na je . ” ( Nenge Duteronomi 32 : 35 . ) Se yar tom a kwaghwan na u a dugh sha ne nena ? Lu hen shighe la Aôndo ver i@@ been@@ egh hen atô u af@@ o a ahar la ye . Sha ci u vegher u injaa u m@@ doom nam yô ka er á lumun a if@@ er@@ kwagh sha ma gbenda môm ga yô . Er wanye kwa@@ or ugen u i yilan iti na ér U@@ ti@@ ku v@@ ôr yum , alaghga lu sha ci u m@@ tse@@ e u am@@ enger a i ts@@ ar la man m@@ ngee u ior ngee he ’ ijiir shon la yum yô , a hungur m@@ ny@@ am maa a o@@ s@@ ough sha w@@ in@@ do@@ u u sha kpo@@ you u sha utar la a va gba shin inya . Kanyi Yesu yange sôn Ter na ken msen sha ci u mbadondon un@@ u ? Shi iorov utar va nyôr her , ve va ér vea va su@@ r Yobu ishima . Ve yô lu Eli@@ f@@ as@@ a man B@@ il@@ da@@ di kua S@@ of@@ ar . Pasalmi 27 : 4 ( Iyoukura , Ma@@ ac@@ i 1 , 200@@ 6 ) Yange ve de kpen@@ ga u u lu van ve a mtsera kpishi ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia la , sha er vea er tom u pasen kwagh hanma shighe yô . Gba u ú nenge ior mba ve ne jighjigh er Mbakristu nahan ga mbara nena ? ( Ôr Mbafilipi 2 : 4 . ) A lu u ken ishima nena shighe u ú va kav wer u dondo kwaghwan u Yehova u a lu sha ci u mkpeyol wou la ga laa ? Ken ishima na je kpa , yilan un ér “ ter . ” 36 : 20 - 23 . Kwase u Aôndo na Adam ne lu iyua i vesen . Lu kwase u wasen un , u lu vough yô . T@@ ô@@ v fa igbenda i gomoti una wase u nengen sha mbamaren ou shin una wase u ú hemba nengen sha ve tsembelee yô . 2 : 7 ) S@@ ea undu nyityô kwagh sha u dondon Kristu kpa kuma sha kwagh u Yesu yange undu sha , va shin tar la ga . Ish@@ ember i̱ ken zwa Heberu i̱ í gem heen ér “ vaa af@@ an@@ yô ” ne ngi ôron kwagh u or geman ishima sha kwagh u nan vande wan ishima u eren la . N@@ gi@@ se la orgen u zenden tôvon akaa , iti na ér , E@@ d@@ ward John E@@ y@@ re , zende g@@ ô@@ g@@ ô zende kar shin P@@ ev u N@@ ul@@ lar@@ b@@ or ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Er isholibo man m@@ yen ve vihi se yô , alaghga se hen ser , se yina vough er ik@@ we@@ mbe i i hembe la nahan . Yange m nenge mer , gba u me fa hanma kwagh u i nger ken Bibilo cii . Takerada u yange u hemba doon mo yô lu an mgb@@ er u Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika u cu@@ ku@@ u la . Ka sha nyi gbenda nahan se fatyô u lun azende a Yehova kua “ mba@@ shir@@ en@@ tom ” a na imôngo ? Bibilo ngi hen ijiir ne ken ijô i hemban 7@@ 00 . U fatyô u ôron Bibilo ken zwa u u soo cii gbilin , nahan fan kwagh u a lu ker la . Kwase la kpa yange er kwagh u a fetyô yô . Kwagh u a lu iyange i Yehova shon môm la una kure sha Armag@@ e@@ don , man una ku@@ usu ayange a masejime a tar u ifer ne . — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 , 13 ; Mpase 7 : 14 ; 16 : 14 , 16 . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ) Nahan ka kwagh u i@@ gbe@@ tar u sé veren ishima keghen shighe u ior vea fatyô u lun gbem sha won ken bem man msaanyol la . ( Aerenakaa 17 : 10 , 11 ) Nahan de se er nen sha kwagh u se hen la , se gema nen ijime a u@@ kwagh@@ hi@@ r se var nen ken mimi . Ka inja i nyi yange Yesu lu a mini , man yange i wase un nena ? Doo u vea yar tom a Bibilo nahan vea venda mhen u kpe@@ egh fese je . Yange taver mo u hiin pania pav la . Zum u lu ôron kwagh u ijir i a va ôr ior sha shighe u zege@@ can la , a kaa ér , ior vea “ nenge a Wan u or Una lu van sha a@@ been a sha kwa@@ v@@ aôndo . ” Gadia han@@ mô u nan sen yô , nan ngohol ; u nan keren kpaa , nan zough a mi ; u nan man@@ den uwegh kpaa , á bugh nan . ” — Luka 11 : 5 - 10 . T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase tese ér yange mbaapostoli mba Kristu mba kpen kera cii ica i gbe ga tsô maa , ishigh ki “ Kwagh u Kristu ” jim la maa hii u geman je , di vough e̱r Bibilo tsengaôron nahan . — Mateu 13 : 24 - 30 , 37 - 43 ; Aerenakaa 20 : 30 . Yange ôr kwagh na iyol na ér un ngu “ Wan u môm môm u Aôndo . ” Kwagh u m ôr la lu mimi ; anmgbian la yange te@@ en at@@ u@@ mba sha uya mba iorov ningir . ( Nenge ngeren u a kar la . ) ( 2 Peteru 2 : 4 ) Mbat@@ yomov mban kpa kwagh u uumace gba ve ishima di er Satan nahan , kpa lu sha mimi ga . ‘ A@@ eren a Na Z@@ a a Na I@@ tyô ’ Kape sha ashighe a me@@ m@@ yol kpaa , alaghga nom u nan ne jighjigh ga la nana soo shin nana kaa ér kwase Kristu na la nana er kwagh u a lu kwase la ape palegh je la . Mbaiserael hide ken tar ve a ahan zwa ( Ôr Anzaakaa 6 : ​ 16 - 19 . ) Nahan tic@@ a la kaa ér kper@@ nan tsô vea za hemen a kwaghôron la . Zum u i ter iti na yô , or umbur ijiir i yange lu la ga , kpa ka ak@@ ombo a yange civir kpishi la ka i umbur un a mi ye . ” ( Aerenakaa 13 : 48 ) Sha nahan yô , se fatyô u fan or u i ver nan ér nana zua a mi la ga zan zan saa se pase nan kwagh ve — alaghga a lu kwa imôngo je kpaa . D@@ ondo Yesu , u A Ver Se Ikyav La Shighe u Paulu lu ngeren washika hen Mbagalatia la , a pase ve er i gbe u vea waan ishima yô . ( G@@ al . A saan we iyol ken tom wou u pasen kwagh la , shi aluer u ngu eren ishima i Aôndo yô , kwagh la una taver ishimaverenkeghen you i va zuan a uma u tsôron la . Ú pase ishimaverenkeghen i mbakp@@ enev ve lu a mi wer nena ? I ôr ken takerada u hiihii u Bibilo ér : ‘ TER Aôndo maa or sha v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u iny@@ aagh , fe@@ he nan i@@ ôôn i uma ken ah@@ en@@ ga , or la maa hingir or u uma . ’ Ashighe agen ka i na Mbashiada mba Yehova m@@ ze@@ hemen ken tom sha ieren ve i mimi man tom ve u eren kpoghuloo la . — Anzaakaa 10 : 4 . ( Yakobu 2 : 19 ) Jighjigh ne kua u fan ér Yehova ngu jim jim shi lun a vangertiôr ken a na kpaa . A@@ kav a tesen ne , ka akav kpuaa tsô ken akav kpishi aa ken Ruamabera aa kasev mba yange ve na saan Yehova iyol yô . Una er num ga , ayôôso kpaa Una yôôso ga . . . D@@ O@@ O u se gbidye kwar sha mkaanem ma apostoli Yohane yange nger ken 1 Yohane 3 : 1 la zu@@ lee . A shi nan kpa lu cian ér a va z@@ ôh@@ ô a na ér un per Tindi u Mose , ka ityôkyaa i i na ve er kwagh nahan je la . 8 , 9 . ( a ) Ashighe kpishi or@@ maren ka nana undu tsombor u nan yô , ka mbam@@ gem mba nyi ka ve va ? P@@ ase er ka i er mkombo u umbur ku u Kristu hanma inyom yô . ( Genese 13 : 11 , 12 ) G@@ ar u So@@ dom lu yôugh@@ yô@@ ugh shi lu a mbam@@ tsera mba kuren u@@ gb@@ ayol a mi kpishi . Lu a “ Dooshima Wou u Hi@@ ihii ” La H@@ er I ver u ken vegher môm vea mba ve lu a imba u@@ ange you la , ka bo u@@ ange u i fe ici@@ gh nagh ga yô . Ka nyi se hen ken mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 28 : 19 , 20 laa ? “ Ver Ishima sha Iyol You ” Kpa iember i ember je za karen ikyaa inya shi g@@ eren man amba@@ akaa la nahan ka i palegh sha u nan civir sha icighan jighjigh u tesen ne . Kpa A@@ gb@@ oo@@ la cia ga . Kwagh ugen u a wasem u hemban mbamhen mba kpe@@ egh mban yô , ka msen . Apostoli Yohane nger ér : “ Ken dooshima yô , mciem ma ga ; kpa dooshima u vough yô , du@@ ghun mciem kera . ” Ivur Bibilo i yange i wase ve , ve fatyô u eren kwagh ne yô , lu Or@@ pasenkwagh 11 : 4 . I kaa her ér : “ Or u nan ver ishima sha ahumbe yô , nana l@@ ôô ga ; man shi or u nan ver ishima sha a@@ been kpaa nana sun@@ da ga . ” Ashighe kpishi kwagh ne ka a va a a@@ ah@@ e . ( 2 T@@ i 3 : 14 ) Aluer se mba dondon ikyav i Yesu yô , se hemba ôron ve kwagh sha gbenda u vea na jighjigh a mi cii . Shighe kar yô , T@@ at@@ y@@ ana mough yem ken Rus@@ sia ken inyom i 2@@ 000 la . Se wase mbagenev u civir Aôndo nahan saan se iyol kpishi . ( Pasalmi 1@@ 21 : 2 ) Er nan ve or@@ pasalmi ne lu a vangertiôr ér Yehova una wase un@@ u ? Sha ayange a M@@ ika la , ior gema ijime a Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee la ica gba . Lu nyi i d@@ an ve ? Er nan ve se fe ser ishima i legh legh ka kwagh u doon Yehova ? 8 , 9 . ( a ) Davidi yange pase iveren igen i mba lun ikyua a Yehova ve zough a mi la nena ? ( Mateu 24 : 45 – 47 ) We kpa u ngu môm ken ior mba ve lu umiliôn imôngo nee ? Kpa gbenda u una tim tar u Satan ne yô , se fa jighilii ga . Er Yehova a ne ér ‘ awashima na a̱ lu , ’ shin a eren kwagh u a we ishima u eren la vough yô , kwagh ne ka ikyav i tesen ér Yehova ka Aôndo je . I@@ jiir i i hii tin@@ d@@ in se her yô , lu ang@@ er@@ i ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i ity@@ ô@@ tar i tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar ; tiônnongo lu hen ijiir ne ga . Heela tseegh ga , á kera shi ungwa i@@ heen man aie u eren u Aôndo man mbacivir un ve zer wan ishima a mi ica i gbe yum ne ga . 2 : 13 ; 4 :⁠ 13 . Ka kwagh u ngise u nyi i doo u se time sha mini , man ka sha ci u nyi ? Kanyi kwagh nahan Mbakristu mbagen ve er sha u vea va a m@@ ze@@ hemen u Tartor ken ityar i ve lu ker laa ? Ka unô ve lu ior mba Aôndo ny@@ ian@@ a , man ka nyi i gbe kpee u mba ve lu “ iyôngo igen ” la vea er sha er a kura ve sha shighe u “ zege@@ can ” laa ? Sha ayange a Yesu la kpa mbagenev de asaren a ve man icombor ve yange ve u hingir mbahenen nav . Mbagenev di ka ve zua a mfe u sha akaa a a we kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh la kpuaa tseegh maa ve gba nengen ayol a ve ér ve mba mba@@ fankwagh shon tsema tsema . Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u eren kwagh a ior a m@@ s@@ ange u sha dooshima shio ? Zum u a va nder B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i shin ku ken tar u he la , a doo ve kpishi u fan er yange i civir Yehova ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la nôngo u kuman anyom 5@@ 00 yô ! Ú fatyô u pasen mbagenev aeren a ou man akaa a ú ne jighjigh a á man kwagh u ú nenge wer doo u Orkristu nana eren la sha icivir man a mciem shio . Nyian ne , or u ken tar u Rus@@ sia ka nan lu ken c@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x keng . ” Ashighe kpishi icighan jijingi u Aôndo ka una na se agee yô , mbamzeyol mba taver mba ve c@@ in@@ ge sha vese la ve p@@ ande . U tesen ikyav i kwagh u agee na yô , hen ase sha kwagh ne : I kaa ér id@@ y@@ ur@@ an ka i d@@ ura i kuma er kwa 4@@ 5@@ ,000 nahan hanma iyange , shi i d@@ ura i hemba kwa m@@ ili@@ ôn@@ 16 ken hanma inyom . Mimi je , Yehova yange lu a profeti ne “ er or@@ age@@ egh u ci@@ er iyol ” nahan , gadia a sue Yeremia shi a na un tahav mbu eren tom u i na un la kuren u doo doo kpaa . ( Y@@ er . Cii man ityav mbi tar cii mbi sha uhar hii yô , tar la lu a mbap@@ asenkwagh u Tartor kuma iorov deri môm . 7 : 8 — Hii nan ve mba@@ eren tom ken ya u tor ci@@ r H@@ a@@ man ish@@ igh@@ i ? Sha iwasen i Aôndo yô , se uumace mba se yen ne se fatyô u dondon atindi a Aôndo a perapera , a a lu wang la , nahan una lumun se . I@@ liam i Ter u Yesu lam a na shi Aberaham kpa lam a Is@@ ak@@ a la i wase Yesu man Is@@ ak@@ a ve na ayol a ve u eren ishima i Aôndo a iyol hiden ijime . — Genese 22 : 7 - 9 ; Mateu 26 : 39 . I@@ v@@ ôron i m@@ ny@@ am ma ts@@ ere tse ts@@ ere kua mbamzeyol mba ab@@ ur@@ ab@@ ur ka ve na yô , i taver mbamaren mba ve hii mar la kpishi u zan hemen u lun kôôsôô ayol a ve . Ú fatyô u ôron kwagh ne ken Luka 8 : 42 - 48 . Ka mbamlu mba nyi kwaghôron u profeti u Yohane la a lu ib@@ um@@ un i mkur ve ? Shi mbagenev mba ve lu a ityom man u@@ y@@ aav man inyaregh kpishi shi ve lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol la kpa , ishima ia lu nyian ve ér shin akaa ne aa tsa a kuma shighe nena - o ? Orkristu ugen u a civir Aôndo sha jighjigh anyom kpishi yô , due a mhen ér : “ De er Bibilo laa laa ga , kpa de mkaanem mara ma nyôr u ken ishima . ” Mo vea I@@ r@@ è@@ ne se mba er Bibilo shi se mba henen i imôngo ( 2 Timoteu 2 : 15 ) A er nan ve se fa ity@@ es@@ ene ? Ka nyi se hen ken ngeren nee ? ( Pasalmi 11 : 5 ) Tsô a hide a kimbir mkaanem man te@@ gh@@ elee ér , “ Or u ip@@ ira i doo nan la yô . ” 3 : 1 ) Nahan kpa , se seer timen sha kwaghôron u profeti u Yesu la nahan , tese ér gba u se ny@@ ô@@ ôso mkav u se lu a mi sha kwagh u shighe u akaa agen a i er ken kwaghôron shon aa kure yô . M kur@@ un tom , m hi@@ di hen ru@@ um u h@@ ô@@ te@@ l wam yô , lum er kwagh he@@ mb@@ am nahan . 15 : 22 - 31 ) Sha nahan yô , Paulu ‘ hemen gbenda sha u nan mba ve civir Aôndo a na imôngo la icivir . ’ — Rom . 12 : 10@@ b . Hii nan ú pin mbampin mba ah@@ ôn - á - h@@ ôn sha er nana pase kwagh u a lu nan ken ishima la ga ? ( Ôr Ekesodu 12 : 24 - 27 ; D@@ ut . Kpa or u nan til ken ishima i nan jighilii , i kighir nan a kighir ga , nan lu a tahav u eren ishima i nan iyol i nan man nan wa ken ishima i nan er nana gba lun a [ ini@@ un i nan , N@@ W ] her nahan tsô yô , nan er doo . ” ( 1 Kor . Or môm u i ho@@ gh@@ ol nan a Bibilo nan ngu u nana ny@@ iman ér í ôr kwagh u m@@ til u sha mimi sha hanma shighe la var var , ér ka tom u Orkristu hen Aôndo u He@@ mban@@ agee la ga ze . Sha iyange i u hii van hen ya wam la , m lu ôron Bibilo zan a mi ave , m ôr i ah@@ wa imôngo je . I@@ jir i A@@ te@@ jir la K@@ ure La • Kanyi se nengen a mi nyian i ia mgbegha se u lun a gbashima sha kwagh u mcivir u mimi ? ( Ôr Pasalmi 1@@ 11 : 1 - 5 . ) gadia m nenge a Or@@ t@@ yom u TER ishigh a ishigh . ” Sha mimi yô , zum u yange sôr atôônanongo a ken A@@ shia u K@@ iriki la , kwa ta@@ an cii a kaa ér : “ M fa aeren a ou . ” F@@ a wer i tôô “ iyange i iji@@ righ man mtim ” la i kar sha mtim u “ tar ” u sha ayange a Noa la . A fatyô u kaan ér ve cii vea engem , sha ci u Mbakristu cii vea er tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la , shi vea taver mbagenev asema ken mbamkombo . Er nan ve i doo u se hen sha kwagh u ivaa eren sha m@@ im@@ in@@ i ? “ Kwa@@ g@@ ir u ts@@ ahan a mi ua z@@ enda ku ua kende ica a nan . ” — Anzaakaa 22 : 15 . Kwagh u Yehova a er kwa kimbir kimbir ér “ akuraior aa fa er Mo M lu TER yô ” la , ka loho u dedoo hen mbara mba ve lu veren ashe keghen shighe u a va kar a ifer man ican i yan cii kera la . Nahan aluer u ngu hiden a iyol ijime shi t@@ angen iyol ga yô , mbayev ou vea hen u eren tom sha ci u iwasen i mbagenev . Kwagh er vihi yô , Mbaiserael kera civir Yehova , Aôndo ve , sha mimi ga . 18 : 1 ) P@@ ase Yehova ken msen er i lu u ken ishima la . Er se kav akaawan shi se yar tom a mi la , se kav er a lu sha ci u mkpeyol wase yô . G@@ ar ne lu g@@ ong g@@ ong sha ci u ior kpishi va sha u va eren icighan iniongo la . Se time sha mbampin mban ken ngeren u a dondo ne . M@@ lu wang ngu a inja kpishi sha gbaa u kwaghyan wase la — a lu sea yam un ken kasua shin sea lu yan un ken ma h@@ ô@@ te@@ l shin a̱ lu hen ya u ma hur@@ or wase kpaa . 12 , 13 . ( a ) Aluer gumor ngu henen Bibilo yô , kwagh ne una wase nan u geman inja nena ? P@@ ase Kwaghôron la Jigh@@ ilii Een , sha iwasen i Yehova yô , zege@@ ikpelaior ngi duen ken ijô kposo kposo . ( Pasalmi 10@@ 3 : 14 ) Ngu a wase se kpishi sha er se hemba mzeyol wase ne yô . Paulu yange ven@@ gese sha u ngeren washika vendan mbam@@ nenge mbagenev mba mbat@@ esen mba@@ aiev ve lu samber a mi la . M@@ ôm ken akaa a yange i zua a mi yô , lu u@@ kô@@ t@@ ôn utar mba orgen hen gar u H@@ ir@@ s@@ ch@@ ber@@ g tindi a mi , u i fa nan ga yô . 10@@ 5 : 13 , 14 ) Er Yehova soo u eren kwagh a ijende na Aberaham sha mimi yô , a tôndo zwa a na a kaa ér : “ Utor kpaa vea due ken we . ” — Gen . 2 : 2 , 3 ) Pro@@ feti Se@@ kar@@ ia kpa tsengaôron ér : “ Ior kpishi man akuraior a age@@ egh vea va sha u keren TER u ak@@ um a Sha ken Yerusalem , man sha u keren mlumun u sha mh@@ ôôn u TER . ” Shin er Ru@@ tu iyol na kpa an@@ shighe ugen la lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol nahan kpaa , a na Na@@ omi icivir sha u nan iyol na sha dooshima , veren ishima sha u@@ gb@@ ayol mba Na@@ omi mba sha iyol man mba ken ishima kpaa . K@@ ur@@ an iyôngo Y@@ am . . . . Bibilo ka takerada u u hembe pasen kwagh u Aôndo vough yô . Shighe u se lu nahan mat@@ o yô , ka se nenge er i doo u se n@@ orom ikyaa sha kwagh a mba nahan mat@@ o mbagenev ga , kpa se na ve ian ve kar , er shighe u se lu goo@@ m hen ij@@ u@@ an - gbenda i í yer ér r@@ ound - about la nahan , sha er or a er ai@@ ky@@ ôr ga yô . ; M@@ é@@ n@@ de@@ z , F . Kwagh u i@@ civirigh u yange se zua a mi sha mkohol u vesen u i er hen gar u C@@ o@@ lu@@ mb@@ us , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , ken tar u Amerika , ken inyom i 19@@ 31 la kpa lu ken dyako la . Er Aôndo a gbe se sha i@@ been na yô , se mba a mfe u eren nyi ? Kwagh ne na yô , m ngu zuan a iember ken tom u pasen kwagh kpishi , shi m nenge mkaanem ma Yehova ma sur@@ un ior asema , nahan saan mo iyol kpen kpen . ” ( a ) Kanyi yange i er Yosev zum u a yevese a undu kwase u Po@@ ti@@ far laa ? Aluer ikyar i nan ye a Yehova la , hemba gban nan kwagh yô , a doo u nana “ yila mbatamen mba nongo u Kristu , ” nan ker iwasen hen a ve . — Ôr Yakobu 5 : 14 - 16 . Or@@ gen u i yer un ér D@@ an@@ n@@ y kua kwase na T@@ r@@ ina lumun a kwagh u R@@ ay a ôr ne . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ) Ken anyom ahar a karen ne , mbahenen mba he@@ v mba hemban dubu deri uta@@ an gema uuma vev ve dondo gbenda u Yehova , nahan ve tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo . 2 : 1 , 3 , 13 ; 3 : 16 ) Kwagh ne tese wang ér , kwagh wase gba mba venda mimi ishima ga . ( Mateu 6 : 10 ) Tartor u Aôndo ka kwagh u ken ishima ga , kpa ka gomoti jighilii u a lu eren akaa a kpilighyol hii sha shighe u i ver ú sha ken inyom i 1914 la je yô . Aluer shighe kuma u wan wou nana y@@ av man nan zamber ér nana lu per min@@ iti uta@@ an man u lumun yô , nengen ago@@ go fele fele . Shin ia na mbagenev gbe@@ ev mbu n@@ ông@@ on@@ o ? “ Shighe kar yô , m hide u za sôron ior sha uya mbagenev mba ve lu vegher ugen sha go@@ do@@ b@@ i u tsombor ne lu sha mi la , nahan m nenge a mba hen tsombor la tema sha var@@ enda u iyou ve . “ TER ver ve mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , ve yiman ve sha ik@@ ev i mba nzughul a ve la . ” — Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 16 ( Y@@ ak . 5 : 14 , 15 ) Shi aluer se mba umbur ishimaverenkeghen yase i Ruamabera a pase se kwagh u i la hanma shighe yô , se fatyô u wan ishima a akaa a karen jighjigh wase u nan la . U ôron Mkaanem ma Aôndo shi timen ke ’ ma la ka kwagh u a fatyô u eren y@@ ú@@ gh@@ ù@@ r y@@ ú@@ gh@@ ù@@ r shi una fatyô u yô@@ h@@ ôr iyol kpaa yô . ( Mpa . 12 : 10 ) A l@@ aha Yehova sha ish@@ enge i a s@@ enge ér Mbakristu cii , kua we kpaa , vea za hemen u tilen sha mimi ga la . Gb@@ a@@ shima u mba ve mough ken ityar igen ve va sha ci u ang@@ we la yange kpilighyol . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Mbaefese 6 : 12 ) Paulu tese ken mkaanem man ér un fa kwagh u ime i ken jijingi i i hi@@ mb@@ ir tar cii ne tseegh ga kpa shi un fa hen pe i dugh la jim jim — ka hen az@@ ô@@ v aa lu aa tahav tsung i pase ér nga “ u@@ tor sha tar ” ne la . Mkaanem ma Jijingi u Aôndo a ne i nger la yô , ma er jijingi u taregh nahan ga , sha ci u ma taver se ishima ér se lu a isharen i lun mb@@ any@@ ar@@ ev ga , kpa ér se eren tom taveraa sha er se kure u@@ gb@@ ayol asev man mba tsombor wase yô . ( 1 Tim . U fatyô u henen iliam i sha ave sha u lamen a ve kpa ? Er se lu dondon aeren a Bibilo i lumun a mi la yô , kwagh ne na tiônnongo u Kristu ngu wang , shi kwagh ne na se mba a vangertiôr ser nongo ne ka u Aôndo . Apostoli Paulu kaa ér : “ I h@@ ime se a Aôndo sha ku u Wan Na zum u se lu mbaihyomov la . ” ( Rom . Kape Yehova Aôndo vea Wan na u ishima ishima la kpa ve yam tsombor u Adam shi ve ki@@ mbi inj@@ ô i isholibo ve la sha awambe a Yesu a i he@@ e inya la je la . Á saan we iyol wer ú yar tom a ian ne sha u eren shiada . ” — 1 Peteru 3 : 15 . Shi se zua a iwasen sha atô@@ akaa agen a Yesu yange ôr sha kwagh u eren a mbagenev doo doo la . Shi m@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in ka ma vihi or inyaregh kpishi , tom je kpa ka i de or sha ci u iky@@ ôh@@ ô i man . ( b ) Anmgbianev mbara yange vea wase Paulu sha nyi igbenda ? ( N@@ um@@ er@@ i 11 : 6 ) Maa ve mough ayôôso ér : “ Kwagh@@ yan u injaa ga ne , due se ishima . ” 9@@ 1 : 1 , 2 ; Mat . Tsô a lôh@@ ô F@@ il@@ ib@@ u ér a̱ unde sha iky@@ e@@ ky@@ e la . Kpa mo yô , atesen a kwaghaôndo di tsô yô me fatyô u pasen . 3 , 4 . ( a ) A@@ zende a Paulu a at@@ aan ne lu unô , man yange ve wase un nena ? ( Pasalmi 119 : 1@@ 44 ) Nahan yô , se tese nen gbashima u a tese ikyav ke ’ mkaanem ma or@@ pasalmi a nger nahan la , ér : “ M yila U [ Yehova ] ; y@@ im@@ am m@@ ̱ waan mbam@@ pase O@@ u ik@@ o . ” Kwagh@@ ts@@ eren u sha uhar u̱ i nger ke ’ Habak@@ u 2 : 9 - 11 la va sha “ un u a ye mtsera u bo sha ci u ya na , sha u una wa iya sha ijiir i ta@@ ven sha je , sha u una war kwagh u bo ” la . Ng@@ i i na se imoshima i wang shi se lu a bem ken ishima kpaa . ( Anz . 14 : 30 ; F@@ il . Mbamaren mba lun tswen vea er nena ? Hanma or@@ pasenkwagh ngu a tom u geman ior mba ken “ akuraior cii ” hingir mbahenen nena ? T@@ ôô shighe hide hen sha kwagh u yange na ve ú lumun wer kwagh u ú lu henen la ka mimi yô . A shi nan kpa mba@@ ats@@ anev hemba iyenge . Uma u Yehova a ne se la ka kwagh u kpilighyol kpishi . Aluer ican tser se cii shighe u Armag@@ e@@ don la shin sha shighe u una va la je kpa , se lu a vangertiôr ser Yehova una na se “ agee ” aluer se za hemen u civir un sha mimi yô . Ka kwagh u ter ugen , u i yer un ér S@@ te@@ ven yô , yange va mase kaven je ne . A fatyô u geman ishember i ken zwa Heberu man zwa Grika i i yer ér “ ort@@ yom ” la ér “ or u zan ityom . ” Una er kwagh u wasen se je kpa ? ’ Zum u se ôr ape i kaa ér “ ashe a TER nga sha hanma ijiir ” la yô , alaghga a lu se mbagenev inja er Aôndo kuran se sha u una nenge sea lu p@@ eren atindi a na tseegh tsô nahan . Man alaghga mnenge ne una na se hingir u cian un g@@ ighir g@@ ighir . ( Anz . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Aluer se mba eren tom ne yô , se tese ser Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese cii doo se ishima , kua mbaihyomov asev je kpaa ! Aôndo gema kposo he@@ gen@@ e ? Genese 21 : 8 - 12 kaa a vese ér sha shighe ugen la I@@ she@@ ma@@ el lu “ n@@ umb@@ en ” sha Is@@ ak@@ a . ( b ) Ka gbenda u kuren awashima u Yehova u nyi yange i pase kwagh u ú ken derianyom u hiihii laa ? T@@ em@@ pel na u T@@ ib@@ er@@ i@@ u Shi@@ sar la na un hingir iji@@ ir@@ tamen i civir tor her . Er ma u or iyev yô , hemba doon u u dondo ikyav i Yesu , un u yange i l@@ aha un kpa “ mayange A or iyev sha m@@ l@@ aha la ga ” la . Mba@@ civir Aôndo sha mimi ainge ka ve er nena shighe u uma u anmgbianev vev a lu sha z@@ ongo yô ? Paulu ôr kwagh ne var var , gadia á ter akaa kposo kposo a aa fatyô u p@@ aven mbacivir Yehova sha mimi la a dooshima na ga yô . Aluer se mba zenden sha jighjigh yô , kwagh ne una wase se se fa ser mk@@ ur@@ tar mgb@@ ôghom nena ? Ka sha ci u mbam@@ gem mban ngee shi vea fatyô u b@@ enden a gbenda u Mbakristu ve nengen ivese i eren man u y@@ esen ônov la . Ka ior kpuaa ken a vese tseegh ve tagher a ma a@@ ah@@ e u vesen ken uma ve ye . Mbakristu yange ve zenden sha igbenda i gomoti u Roma er la . Ikyav i tesen yô , udi@@ ak@@ on mba wasen mbatamen tom . U suur sha or la gban k@@ an di mhen u ken ishima tsô ga , ka kwagh u a har sha ishimaveren i mimi yô . Akaa a dedoo a ityar kposo kposo lu eren sha u been a mzeyol ne wase kpa ? Nahan kpa , m nenge a mimi u mkaanem ma m@@ á lu ken Pasalmi 18 : 29 la , ma kaa ér : ‘ Ka sha agee a Aôndo wam je m tsu@@ gh g@@ il@@ gar m aver ye . ’ 13 , 14 . ( a ) Kanyi i gbe u se fa sha kwagh u Bibilo i̱ er se sha kwagh u Lo@@ ti laa ? M@@ sen u ikyav la tese ér ityesen i Mbakristu Mba@@ aiev ve tesen sha kwagh u ishimaverenkeghen i uumace la ka mimi ga nena ? N@@ om : Shighe u ú er kwagh u doon kwase wou ga sha ian you i ú lu ityough ki tsombor wou la yô , pine un a̱ ôr u ajiir a i doo u ú ny@@ ô@@ ôso la , nahan nger mhen u a dugh a mi la shin takerada . Mba i hembe ve iyol man mba i nzughul a ve la cii , kwagh ve gba Yesu ishima tsung , nahan ngu lôh@@ ôn ve ér ve tôô i@@ gb@@ ur na i dooshima la sha ayol a ve . A lumun hemen u Yehova a ishima i môm , shi a sue Davidi , u Aôndo shighe un mkurem la sha mimi kpaa . Yange mea hen er i gbe u me pasen kwagh sha uya uya nahan , m gba angev . ” Zum la a kpe or@@ perapera iyol . ( Mpase 12 : 9 ; Genese 3 : 14 , 15 ) Inja i u̱ c@@ a@@ ghen ik@@ ish@@ ing@@ uhar i vor u kwase la yô lu m@@ w@@ oo u a wua Yesu Kristu je la . Gbenda môm u ve lu samber a loho ne yô , ka sha . . . Hegen ne , mo kpa m ya dyako u kwaghaôndo na man gbenda u yange civir Aôndo la . Ken anyom a se lu shin Betel , se lu eren tom sh@@ imi saan saan la , i tin@@ d@@ in mo u za nan akaaôron shi tesen sha ajiir wue wue ken tar u Amerika . ( 1 Mbakorinte 7 : 39 ) Sha m@@ ser@@ akaa u Mbakristu yô , “ a̱ tim ” or u nan jighjigh ér nan vôso or u nan jighjigh ga la yum ga . Ka atsan a nyi a ts@@ eren ior mba Aôndo mba jigh@@ jigh@@ i , man ve zua a iwasen nena ? 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) N@@ ongo u or@@ kur@@ an@@ ya la ngu nan kwaghyan u ken jijingi u doon tsung , sha ikyo i wan , “ sha ashighe ashighe . ” Kanyi akaa i ter ken Anzaakaa sha al@@ ô sha al@@ ô sha u wasen se u cian Yehova ? I@@ can ia fatyô u van sha a vese sha igbenda kposo kposo , alaghga yange se vande lun a inyaregh , kpa ki va bee , shin í de se tom shin or u doon se ishima nan kpe shin ma a@@ ah@@ e er , gayô se nyôr ken zayol u ange man amba@@ akaa la nahan . Aluer u bee iyol yô , kape we kpa i lun we ken ishima laa ? T@@ er@@ tamen ugen ken tar u C@@ ro@@ ati@@ a yange ôr wan u wan na ugen u lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar takerada u Or@@ tesen la ér a ungwa . T@@ er@@ tamen ne nger mkaanem ma wan na shon ôr un sha kwagh u takerada ne . Í F@@ a Ve sha Dooshima Ve La ( Duteronomi 11 : 8 ) I t@@ ér kwagh u tar shon ken Lev@@ iti@@ ku 20 : 22 , 24 kpaa , ér : “ W@@ aan nen akaawan a A@@ m cii kua akaaôron A@@ m a ji@@ righ ik@@ o , eren nen sha a kpaa , sha er tar u M lu van a ven ker M@@ er , tema nen ker la , ua su@@ wa ne kera ga yô . Ka nyi nahan ia na a gba u or nana de u yan bredi shi man wain u M - umbur laa ? A kaa ér : ‘ Tsô aluer Mbaiserael pin@@ em ér iti you er ana yô , m@@ ̱ kaa a ve mer nena ? ’ Tor ne za hemen u nan Mbashiada mba Yehova icivir , shi lumun ér i̱ kighir ve u eren aeren a ityô i S@@ wa@@ z@@ i eren la ga , hii ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la je zan zan shighe u kar kpen ken inyom i 19@@ 8@@ 2 la . Er Tor Davidi gema ishima sha isholibo i er vea B@@ ate@@ she@@ ba la nahan kpa , i kura un sha akaabo a yange due ken ieren na la ga . ( 2 S@@ am . Bibilo i i yer ér The New In@@ ter@@ pre@@ ter@@ ’s Bible la i kaa ér “ ish@@ ember@@ ti i pasen ieren i ‘ zenden ’ la i̱ pase inja uma i or eren yô . ” Sha mimi yô , doo u se kpa ma se er msen u or@@ pasalmi lu er ne , ér : “ G@@ em@@ am ashe kera sha u kenger gbil@@ in@@ kwagh . ” Mbagenev vea lumun a mkaanem ma Yeremia la ga , nahan vea lu henen ér , er Yehova a ne se ian i eren kwagh u se soo la yô , mayange una tsaha se sha kwagh u se tsough u eren la ga . A shi nan kpa , yange fa mimi cii man Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I mb@@ ira ye . ( a ) Lu hanma shighe I@@ she@@ b@@ i - ben@@ on@@ i soo u wu@@ an D@@ ai@@ vi@@ di ? Yehova na se akaa kpishi a wasen se u nôngon a mbamtaver mba se tagher a mi ken ayange a masetyô ne . OR@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U apostoli Paulu yange a lam ijô igen i vesen i sha ayange a na la tsembelee . 6@@ 1 : ​ 3 , 4 ) Aôndo ka una ‘ samber t@@ ent@@ i Na sha a vese ’ sha injakwagh yô , se lu ken mkpeyol man mk@@ or na kpaa . Aluer se mba a azende a dedoo shi se mba zan mbamkombo mba tiônnongo shi duen kwaghpasen yô , kwagh ne una wase se u taver jighjigh wase u nan nena ? Yange asema vihi mbahenen mba uhar mba ve lu yemen ken gar u E@@ mo@@ u la sha ci u akaa a ve lu veren ishima a mi la kera er ga . ( 1 Tim . 1 : 3 ) M@@ ough E@@ fese yem T@@ er@@ o@@ a kar yem Roma kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ ,@@ 6@@ 00 . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ De henen nen ner , M va sha u van a bem sha won ga ; M va sha u van a bem ga , kpa ka ish@@ ôm . Aluer se ver ishima sha akaawan a Yesu yô aa wase se se ny@@ agh aeren a hông@@ or@@ ough cii . 15 : 16 ) Nahan kpa , Yesu shi ngu “ gbenda ” sha vegher ugen kpaa . I ôr ken Anzaakaa 5 : 8 ér : “ Kp@@ orom a gbenda wou ica a [ id@@ y@@ a@@ kwase ] , de kporom hen h@@ unda u ya u nan kpaa ga . ” Se nenge er M@@ i@@ ka@@ el ( Yesu ) yange tese ér un ngu Or@@ hemen u Iserael u ken jijingi u age@@ egh yô . Nahan se er nan ve se wase mbagenev vea fa mimi sha kwagh u Or@@ gban wase ne , shi se ayol a ase kpa se taver jighjigh u se ne un laa ? A kaa ér : “ Yange m hii u hemban veren ishima sha akaa a taregh a akaa a ken jijingi . ( Ôr Ese@@ kiel 38 : 23 . ) Yesaia ôr kwagh u Mesiya nahan wener : “ Wan@@ akiriki Wam u perapera la , Una gema ior kpishi vea hingir mbap@@ er@@ apera ; Una tôô af@@ er a ve sha iyol Na kpaa . ” * Or a er nahan yô , a lu inja er nan m@@ en@@ a ici@@ gh ki taver kpishi , a u van@@ den ôron ic@@ in@@ tan i í nger sha mi la shio nahan . 5 , 6 . ( a ) Mba@@ apostoli lu pasen kwagh u mnder u shin ku nahan ior er nena ? Nahan kpa , mayange a h@@ unde ishima ér , er i lu cii kpa una yevese a kar kuren vough ga . ( Mbagalatia 6 : 16 ) Er ior mba Iserael u sha ashighe a tsuaa la kpa kohol cii hingir “ wanakiriki ” môm nahan , kape Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar sha ashighe kposo kposo ne kpa ve kohol cii ve hingir “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” je la . A fatyô u yaren tom a ishember shon u pasen er or@@ sule ka nan kaha ba sule u sen jighilii la . Ken inyom i 199@@ 3 la , mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa a mba@@ yi@@ ase a shin inya za dugh i@@ wen i mba@@ yi@@ ase igen shin inya , i nger sha mi ér , “ Y@@ a u Davidi . ” Gadia ka or u nan hembe nd@@ ahar ken a ven la , ka nan nan lu or@@ vesen ye . ” ( Duteronomi 17 : 19 , 20 ; Mpase 1 : 3 ) Aluer se yar tom sha mfe u se zough a mi ke ’ Bibilo i ôron man i henen la yô , jijingi u Aôndo una er tom ke ’ a vese gbar gbar , nahan kwagh la una na se se ume ity@@ am@@ egh ki jijingi v@@ es@@ egh@@ ee je . — Mbagalatia 5 : 22 , 23 . N@@ d@@ ur@@ an ma ity@@ egh k@@ in tile sha ityough ki aeren a dang a i eren ken gar ne la — ka hông@@ or man iji@@ mba kua awambe a i haa inya ken gar shon la . Nahan , ka sha ityôkyaa i nyi ve , se na Yehova inyaregh y@@ ase@@ gh man shighe wase man agee as@@ a ? • Aerenakaa 10 : 42 ? Yange i er iorov er 3@@ ,000 nahan batisema sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 la , man mbakp@@ ish@@ iv lu ior mba ken Yerusalem ga . Peteru kaa a Yesu ér “ Aôndo A̱ b@@ unde kwagh la , ” shi á taver un ishima á kaa ér kwagh la “ a̱ de ts@@ eren We ga . ” W@@ al@@ vo@@ ord ôr ijiir i a va nôngo zege@@ utya ne yô , ér ka hen al@@ ô@@ gh a gar u Me@@ gi@@ do u tsuaa , h@@ en@@ pe u@@ wo u lu u t@@ av u kom angahar 70 , shi p@@ ev kpa a lu her ikyua la . Or u eren ‘ perapera karen ikyaa inya ’ ka nan wa atindi a nan sha kwagh u perapera shi nan ôron mbagenev ijiir sha atindi shon . Inja i he@@ l shin She@@ ol ken Bibilo yô , ka u@@ war u orumace , ape kwagh@@ eren môm a lu ga la . Kanyi i tese ér Davidi yange fa mlu na vea Aôndo doo doo ? Ka se nôngo kwagh a na sha agee a ase cii . • Ior mba Aôndo vea nenge myom u Yehova la nena ? N@@ aagh ku ip@@ aa la kpaa , ka ityôkyaa igen i se suur sha Yehova yô . Kwagh u hiihii yô , gba u agumaior ase aa fa ér Yehova ka Or u a lu jim jim yô . Ish@@ aren la lu isholibo i vesen sha ci u i̱ tese ér ve soo ér Yehova a lu Tor ve ga . Zum u Yesu lu tesen ior sha U@@ wo la a kaa ér : “ Ka an wen je sha ishima i nyian i nan la , nana fatyô u seer ish@@ i@@ va i môm sha ity@@ aven i nan ase ? ” Umbur mkaanem ma apostoli Yohane yange ôr sha kwagh u “ ihy@@ agh i uma ” la . U tesen ikyav yô , dooshima yange mgbegha Yehova tese Yesu “ akaa a A eren iyol Na la cii . ” Ka kwagh u orumace nana kô@@ r@@ cio u fan ga yô . ” T@@ ime sha icivir i Aberaham man wan na Is@@ ak@@ a na ayol a ve , er i er ken Genese 22 : 7 la . Shighe u H@@ es@@ e@@ k@@ ia lôh@@ ô Mb@@ al@@ ev@@ i mba jighjigh mbara mkombo , ôr ve mkaanem ma ma dondo ne la , yange a doo ve je a zua ga ! A kaa a ve ér : “ TER tsu@@ wa ne er ne@@ ̱ tile sha ishigh N@@ agh , ne@@ ̱ er Un tom . ” ( 2 K@@ ron . ▪ P@@ ase avur a Ruamabera ▪ Kanyi i lu gbenda môm u nom man kwase vea fatyô u sôron ayôôso a sha kwagh u iny@@ ara ? Bibilo kaa ér : “ Dooshima we ishima , lu sar sar . ” Or@@ tamen u nan eren tom u nan doo doo yô , ka nan ver ishima nan nenge ér nan er ityom i nan cii vi@@ e vi@@ e , nan undu ma tom ken inya , shin nan er ú nan shi uwegh ga . Een , aluer se fa aeren a Yehova yô , kwagh la una na se atô@@ akyaa kpishi a kporom ikyua hen a na . Shi aluer se mba a mnenge u Bibilo sha kwagh u uma yô , kwagh ne kpa una wase iyol yase . A@@ h@@ umbe maa de , nahan hu@@ an ving cii . ” • Mba ongo i imo i mba i fe ve ga la nyian nena ? Yange ve na u@@ iyua sha iny@@ ar saan saan sha u i̱ ki@@ mbi sha u zuan a ajiir a dedoo sha u tesen sen@@ e@@ ma mban yô . ( b ) T@@ ér akav a a tese mbam@@ tsera mba ieren i lun a or sar sar la ka i va a mi la . Tsô un yila ijende na la , kpa a ven@@ gese ga . Kpa gema ka kwagh u mimi . • Se yer ken iti i Yehova hegen nena ? Samuel lu Or@@ le@@ v@@ i , kpa eren tom u pristi ga , sha ci u due hen tsombor u Mbak@@ o@@ h@@ ati . Hi@@ ihii yô , i kaa a ve ér , “ ve̱ due hanma iyange , ve̱ kuran á kuman sha sev ” mbu shon . MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN kpishi vea lumun ér mar u wan ka môm ken akaa a hemban nan or iember . Lu kwagh u Yesu ôr ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la je la , zum u a kaa ér : “ Aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve yô , Ter wen u Sha di kpaa Una de ne . ( Mateu 24 : 13 ) Een , u se zuan a myom sha iyange i iy@@ ugh i Yehova la har sha u se zan hemen u eren kwagh u a lu vough sha ishigh nagh yô . ( Luka 2 : ​ 8 - 14 ) Anyom nga karen iky@@ un@@ du@@ gber yô , wan@@ nomso u hingir ig@@ y@@ an@@ den@@ or la maa hii u eren tom u pasen kwagh . Un man nom na ve lu a dooshima man icivir sha ayol a ve kpishi . I ôr kwagh u Ru@@ tu ken Bibilo ! Kape or u i mar nan ke ’ jijingi la kpa saa nana kpe keng je la . Se fatyô u wasen mbagenev sha u eren ve ityom i hen ya , nahan tesen ser kwagh ve gba se ishima . Ka nyi i gbe u se er keng ve se venda mbamhen mba Satan mb@@ abo@@ v@@ o ? Sha mimi yô , se hen im@@ akeranta i vesen i Mbakristu Mba@@ aiev la ga . Man hii nan ve hegen i lu shighe u i doo u se sue “ Tor la ” man mba a yer ve ér “ anmgbianev av ” la sha mimi ? Yange z@@ ôh@@ ô a or@@ atindi@@ i la sha tele@@ f@@ on c@@ oho@@ loo ! I@@ OR kpishi kôr msen u Ter wase la ken it@@ you . Ior mba ve lu ikyua la va yima ve , ve er a ve “ doo je ci@@ er iyol . ” [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 8 ] Or@@ gen u nengen sha kwagh u mkpeyol u iky@@ asen yase , mba yer un ér S@@ te@@ war@@ t L . Se fatyô u zuan a mlumun sha mpin ne ken kwagh ugen u Paulu vande ngeren Timoteu washika sha mi la . “ T@@ ôô A@@ se Wan Wou ” ( i nder wan ) , 10 / 1 ( Ekesodu 20 : 2 – 5 ) Mbaiserael nenge a akav kpishi a tesen ér Yehova ka Aôndo u mimi . Kwagh hemba gban Yehova sha or u se lu ken atô la , ka ishima yase je la . ( Ps . K@@ er ian i wasen mba ishima i ze ve iyol sha kwagh u ican i yan i i lu shin tar la Pro@@ fes@@ ôr ugen kaa wener : “ Mbamaren k@@ an@@ shio u lun vea ônov vev ve , ve za ve a ishember i [ shighe u injaa ] la ye . 3 , 4 . ( a ) Ka ieren i nyi i doo u se lu a mi shighe u se lu eren m@@ sen@@ e ? Alaghga vea lu nengen ér aluer ve za pase mbatamen sha u ve wase ijende ve yô , ijende la ia kera na ve jighjigh ga , nahan vea soo u bu@@ ghun zwa sha mi ga , shin er u̱ ungwan ato sha ikyaa la una lu ve cii a iwasen ga nahan kpaa . U nenge er mba inyaregh ki doo ve ishima ka ve keren u zuan a mi seer a seer gaa ? Kwagh u a M@@ gb@@ egh@@ an M@@ civir u Mimi yô Ka Dooshima , Ka H@@ ua Ga Kape se kpa m@@ yen wase ngu a na i taver se kpishi u palegh ishim@@ an@@ yo@@ on kua akaa a nga a due ken ishim@@ an@@ yo@@ on shon je la . ( Duteronomi 28 : 15 , 6@@ 2 – 6@@ 8 ; 2 Utor 21 : 10 – 15 ; 24 : 12 – 16 ; 25 : 1 – 4 ; Yeremia 29 : 10 – 14 ) Tar ve di lu nena ? Er ú lu Orkristu yô , mayange je ú soo u sô@@ ôr kwaghbo sha u hi@@ an a mbagenev shin sha h@@ we man iyol@@ wu@@ h@@ an you ga . M@@ lu u ior mba Aôndo ve lu ken bem ken paradi@@ so u ken jijingi ua lu ken “ tar ” ve la ur@@ ugh mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh kpishi , nahan sha mimi yô , u “ kiriki ” la hingir “ iky@@ u@@ ior i age@@ egh . ” 5 : 23 , 24 ; 18 : 15 - 17 . A@@ tesen a hange hange a ken Mkaanem ma Aôndo la c@@ imin ga . Bibilo h@@ ôn uwegh jighilii sha un shon u a lu mgbegh@@ an mbahemenev mba uumace kua shi u@@ gomoti mba tar ne ken ijime la shi p@@ on un ken igbar . Yehova yange venda ini@@ av mbi Mbaiserael sha ayange a profeti Yesaia man Mal@@ aki la nena ? Sha nahan yô , doo u se ker igbenda i ia wase se u zan hemen u nan mbamaren asev mba ve ze g@@ ighir mbara icivir kua mbamaren asev mba vesen kpaa kpee je . Aluer se kôr mimi gb@@ ang gb@@ ang yô , una wase se se tsua akaa sha inja shi se dondo ma ieren i ifer ga . Sha mimi yô , Yesu lu or u wan ts@@ wam shin kighir mbagenev ga . U i ‘ fa nan ’ ér nan ngu or u cian Aôndo yô , a gba u nana lu a inja i mimi man nan@@ á eren akaa ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea mba@@ vesen mba he ’ ‘ tar , ’ alaghga a lu ip@@ aven shin ma ti@@ ôn@@ tar je la . Yange mough u yemen ken tar na ica lu a gba ga tsô tagher a imeen igen . Alaghga kwaghôron ve man ieren ve man iyol@@ wu@@ h@@ an ve , shin m@@ lu@@ ashe ve je kpaa , una kaha . M been makeranta yô , m tsua u eren tom u tesen ior zwa Buter sha ashighe ashighe , sha er me kô@@ r@@ cio u eren pania yô . ER I lu je nahan , ka han@@ mô wase kwagh a lu a gba nan a iwasen ga ? Sha kwagh u Paulu man u@@ profeti mbagenev mba tsuaa mbara kpa ve ôr yô , kanyi ia er dyako u ku@@ ugh u se zough a mi sha ikyev i Adam laa ? 14 : 4 ) Ken washika u Paulu nger hen Mbaromanu la , a ôr kwagh u zayol ugen u due ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii yô . I haa at@@ umb@@ ab@@ ua man z@@ ar y@@ ough@@ ough shin mngerem ker . M N@@ ôngo a Mbam@@ taver Aluer se tsua u eren nahan yô , á saan se iyol hegen shi se va zua a uma u tsôron ken tar u he u Aôndo la . ( Ôr 1 Mbakorinte 10 : 24 . ) U@@ ̱ eren nahan la ka a na i kundu we or iyol ishima i môm . Gba u dooshima una mgbegha ú u eren kwagh ne . In@@ i@@ u@@ un na la lu un ze@@ ge kwagh u n@@ umb@@ en a mi ga . He@@ mba doon u se de ser mhen u Yehova a̱ hemen se shi se lu a vangertiôr ser una ‘ kôr se sha uwegh ku y@@ an@@ egh , ’ una wase se . A taver mbam@@ ishen mba he@@ v mbara asema ér ve lu er ka ikyo@@ mon nahan , ve za hemen u eren Yehova tom sha gbashima man sha mimi shi ve ungwan un gbem sha won . Aluer se nenge ser Yehova ka Ter wase nahan , kwagh la una seer wasen se nena ? Aluer mba ishima i ze ve iyol er i hii ve Aôndo a ne ican i yan ian la seer fan kwagh u dooshima u Yehova yô , kwagh la una wase ve nena ? “ Mbam@@ hen mba or@@ tse@@ en@@ shima , ka sha u kwagh ma a ngee yô . ” — Anz . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ngi a akaa a mimi a a fatyô u pasen se tu@@ h@@ wan sha akaa a taver u kaven shin a a tsu@@ m se sha kwagh u Yesu la yô . ( Luka 5 : 13 ) Sha mimi yô , Yehova yange na Kristu tahav ér a er ivande tseegh ga , kpa lu sha u Yesu a tese er uumace ve doo un ishima yô . ​ — Luka 5 : 17 . Heela tseegh ga , Yesu shi hii u ôron mbahenen nav kwagh u taver ve u kaven yô , ér — “ ka u Una za hen Yerusalem keng je yô , Una ya ican sha akaa kpishi sha ik@@ ev i mbatamen man upristi mba tamen kua mb@@ ang@@ eren man á wua Un ” kpaa . — Mateu 16 : 21 – 23 . Sha er se fatyô u henen m@@ ne u nan iyol sha ci u Aôndo sha mimi yô , saa se civir Yehova tswen , se na ma kwagh ugen ian ken asema a ase mayange ga . Ka nyi ia na ve ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ia hii , man ka nyi ia er hen zum laa ? 28 : 20 ) Nahan lu u Yesu una kura Mbakristu mba i shigh ve mkurem la zan zan mk@@ ur@@ tar una kar van . M@@ nenge wase ka una kaha a mnenge u mbagenev yô , ashighe agen kwagh ne a va a ishim@@ avi@@ h@@ in ken tiônnongo , kua hen atô u mbatamen je kpaa . Or@@ pasalmi nger ér : “ TER ngu sha , kar akuraior sha cii , iengem Na kpaa kar U@@ sha je . Aluer u er nahan yô , u zua a averen ngô@@ gh . Akaa shon agen yô , ka mlu wase man ijiir i se lu her la man aeren a ity@@ ôô a ase man mbamaren asev man azende a ase kua kwaghaôndo wase . S@@ op@@ hi@@ a : A doom yum . Nahan kpa Yosev kange ishima ér mayange una taver kwase la ishima shin una na un ian i me@@ en un ga . Peteru kpu@@ su@@ gh se ke ’ avur a ruamabera ne sha u se̱ nenge ikyav i S@@ ara , un u nom na Aberaham yange lu ikyav i jighjigh u nan tseer tseer la . ( Yohane 18 : 37 , 38 ) Kwagh u P@@ il@@ at@@ u er ne vihi tsô ! Yange se taver ayol a ase asema hanma shighe , se umbur ayol a ase ser se ta ikyaa a Yehova sha kwagh u or u nan kom u hemen sha won cii la . ” Yange i hii makeranta u mbatamen ne ken tar u Amerika sha mhii u inyom i 200@@ 8 la , hen P@@ atter@@ son , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ape ijiir i vesen i tesen anmgbianev i lu la . Tindi la yange tese ve u eren a mbagenev er ve ayol a ve kpa ve soo ér i̱ eren a ve nahan . Kwagh u yange mase yiman As@@ av je yô , ka zende na u á za ken icighan@@ jiir la . Ka se ver ishima ser nana de nengen ér ka inja yase je la ga . U@@ di@@ ak@@ on udubu udubu mba ve lu wasen mbatamen sha u “ eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom ” la kpa Yehova vea Wan na soo ve kpishi . Nahan kpa , Yehova pase Elisha kwagh u Ge@@ ha@@ shi er la . I@@ c@@ am i H@@ es@@ e@@ k@@ ia ne tese se ér ma kwagh môm hemba u wuese Yehova ga . U se er akaa a i gbe u se er la yô , ka se ver akaa a a hembe gban se kwagh la hiihii , shi se wa ago@@ yol doo doo kpaa . ( Ef . 5 : 16 ; F@@ il . Nahan kpa , Yehova yange tan icin ér , hanma or u nana hingir tor u Iserael cii , “ nana̱ de seer a seer any@@ inya kpishi sha ci u nan ga , ” shi “ nana̱ de seer a seer kasev kpishi ga , sha er ishima i nan i̱ de d@@ an@@ en ga yô . ” ( D@@ ut . Ú lumun wer u wasen mbagenev la ve a iember gaa ? Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar ne , ior na naagh sha uuma vev sha akaa aa ve nenge ér ka akaa a injaa yô . Ka imba m@@ ze@@ hemen u i doo u hanma Orkristu nana ker je ne . KW@@ A@@ SE@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A ugen , mba yer un ér K@@ im , yange i pav un ikyua a g@@ wan@@ ger@@ jime i dugh i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i n@@ der@@ an uma i bo , maa shi i zua un a ky@@ ans@@ a . Anyom nga karen u@@ deri imôngo yô , apostoli Paulu nger mba ve lu Mbakristu a na imôngo mba ken gar u K@@ orinte u ieren i dang du@@ mbur ker la ér : “ Er se lu a uityendezwa mban yô , se wanger nen ayol a ase sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii , se sôr nen m@@ tsegh wase , a̱ hingir vough sha mci@@ e u cian Ter la . ” * Anmgbianev mba kasev yange ve va nengen sha S@@ an@@ n@@ i@@ e sha er Joh@@ an una fatyô u zan mbamkombo shi duen kwaghpasen yô . Yesu man mba 14@@ 4,000 mba vea lu hemen vea na Sha la , vea yima ior mba Aôndo shin tar ne . Yehova yange s@@ ú@@ è Habak@@ u m@@ tu@@ un@@ um nena ? Ieren i ityô yam ne tese ér akaa a lun a uma ga nga a tahav mbu kuran i@@ or@@ o ? Ikyav na la ngi se a iwasen kpishi , shi ia fatyô u waren uma kpaa . Ka i lu ve ken ishima er Davidi kpa lu un ken ishima ve ôr mkaanem man nahan ér : “ M ure , k@@ und@@ am iyol tsung , m to@@ gh@@ or sha ci u an@@ zughul a ken ishima yam . Mbaiserael mba sha ayange a Mose la yange ve lu a ityôkyaa i vesen i nan jighjigh ér Yehova una nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la . ( Ps . U tôôn z@@ en@@ aria veren sha ityough ki to@@ gu@@ la ka m@@ ze@@ hemen , shi mba@@ an@@ ar mbagenev mba i ter la kpa kape i lu vough je la . Ruamabera tese wang ér mba@@ beenyol vea fatyô u zan iky@@ ura ken mcivir u Yehova , shin er vea tagher a mbamzeyol mba iyol@@ been i ve a mi la nahan kpaa . N@@ ana ya imba inyam laa ? M@@ hen u ior kpishi ve lu a mi ér zwa ve hemba doon a u mbagenev la zua sha kwagh u i er ken Ruamabera ga . Akaa a yange se ôron sha mimi la wase se u seer lun kôôsôô . ” Or@@ pasalmi wa icam wener : “ Or u nan tem ken ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha yô , nana tsa ken m@@ ure u U@@ hemban@@ agee cii . Kwagh u E@@ no@@ ki la tese ér Yehova ne mba ve civir un la agee man ishimataver nena ? M soo u ngohol kwagh môm u a lu u na ga . ” Kwagh yange gba mbaapostoli sha ior mba ve pasen ve kwagh la za kighir nena ? ( a ) Ngeren u a er kwagh u ish@@ u i Peteru man mbaapostoli mbagenev kôr la pase ér doo u a lu nyi kwagh nahan ia mgbegha se u ungwan imo i K@@ rist@@ u@@ u ? Mo vea kwase wam man wan wam u kwase Shighe va kom u me hii pania u eren yô , mbamaren av yil@@ am p@@ ase@@ m ér ve ko@@ so inyaregh ki yange m lu nan ve k@@ ira ken b@@ an@@ ke . Shighe u mbamaren ve lu v@@ aan ku u wan ve , ônov vev mba ve shi uma la kpa ve lu v@@ aan yô , azende a ve ka a fa kwagh u aa er jighilii ga . Ity@@ artor ne ka , tartor u Bab@@ ilon , man tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia , man tartor u Grika , man tartor u Roma , kua tartor u sha ayange ne , u u lu u masetyô la . Ô@@ no@@ v vev kpa venda u nyôron M@@ zough u A@@ g@@ umaior a H@@ it@@ l@@ er la ga . ” U eren mkombo u duen kwaghpasen hen ya wase la ka kwagh u i@@ civirigh kpen kpen . — Rom . Shi ka i hemba doon u nom man kwase vea lam imba iliam ne sha ian i dedoo , er shighe u ve lu ve tseegh , ve lu timen sha ivur i sha iyange shin ve lu ôron Bibilo imôngo nahan . Nahan Yehova kpa na mbah@@ emb@@ an@@ ato mban kwagh u ve soo la sha ijir i á ôr ve la . “ S@@ an@@ ker ” shon u Yehova yange tim Yerusalem man Yuda a mi la ka Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar u Bab@@ ilon kua ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na . A@@ ip@@ or 11 - 17 , 20@@ 11 Doo u se lu nen tse@@ v tse@@ v sha hanma kwagh u a gbe a zough a mcivir u Yehova cii , er iorov deri utar mba ve lu a Gi@@ di@@ on imôngo la kpa lu tse@@ v tse@@ v nahan . Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu , inyom i 19@@ 4@@ 9 la , mbap@@ asenkwagh lu ken tar u J@@ ap@@ an kuma pue ga . Shighe u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Roma kase gar u Yerusalem wa atô ken inyom i 6@@ 6 S.@@ W . la , “ ime ” la seer wan a wa cii . Mba pos@@ on heen yô , ve za kar ikyua a sule ugen u u lu a at@@ se a nan@@ den nagh kpishi , a Mbaromanu nan@@ den nagh sha mi sha ci u mba@@ aôndo mba Mbaromanu yô . Nahan shi er sha imo you la vough ! Nahan yô , zum u mba ve lu samber a mbamhen mba mba@@ vendan mimi ve ve hen a vese yô , se soo ser se er kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma kaa ne : ‘ Mb@@ ara mba ve lu van a mbam@@ pav man am@@ een , i lu sha ityesen i i tese ne la ga yô , palegh nen ve . ’ Inja i iti i kon ne ken zwa Heberu ér , “ kon u nd@@ eren . ” Alaghga yange a tôô Yesu min@@ iti 20 nahan tseegh u tesen kwagh . Shi ka a wase se se lu a aeren a injaa a a wase se se seer sô@@ som a Yehova man anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken jijingi kpaa yô . Ikyav i tesen yô , ngise kwagh u ic@@ ôngo va a ayôôso ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii la , nahan mbatamen mba ken Yerusalem ker iwasen hen icighan jijingi . ( Tit@@ u 1 : 13 ) Mbagenev yô , ieren ve na hingir u a dugh ve ken tiônnongo kera . 13 : 16 , 17 . Shighe u Davidi lu iyev la , Saulu lu tor u Iserael . ( Yesaia 26 : 20 , 21 ; S@@ ef@@ ania 1 : 14 ) I@@ c@@ in@@ tan ne yange i tese Mbayuda gbenda u waren mgb@@ e u Bab@@ ilon ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ W . la . 3 : 2 ; 5 : 9 — Er nan ve Mor@@ de@@ ka@@ i venda u ng@@ ur@@ um civir H@@ am@@ an@@ aa ? Kpa or@@ pasalmi ne lu henen sha kwagh na iyol na tseegh ga . I Saan We Iyol u W@@ asen Mbagenev 2 , 3 . ( a ) A fatyô u tôôn nongo u u hendan kwagh a hemen u Yehova la karen sha nyi ? E@@ l Al@@ am@@ e@@ in Shi aluer se tile sha jighjigh wase u nan taveraa , se za hemen u taver ishima yô , se nenge er Yehova una er akaa a kpilighyol man a dedoo a i gbe tar je a lu a er ga yô ! Shighe u Orkristu u nan hemen tiônnongo ken msen nan k@@ ur msen sha “ A@@ men ” yô , mba ve lu ungwan la cii vea fatyô u kaan ér “ A@@ men ” shin ishima shin vea ôr a due sha , sha u tesen ér ve lumun a kwagh u i er la a ishima ve cii . — 1 Mbakorinte 14 : 16 . Sha nahan yô , lu u a s@@ ôngo wan@@ iyôngo sha shighe u iyange i m@@ ir kpa ime i lu a wa ga yô , sha mhii u N@@ is@@ an 14 la . Kwagh u i ser sha kwagh u anmgbianev mbak@@ asev geman kwaghôron ken iliam i sha ave ne bende a akaaôron a i ne ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo man u tesen akav a nengen man u nan mbam@@ lumun ken Bibilo i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo man M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en kua Iyoukura i H@@ enen la nena ? Akaa nga kpishi a se fatyô u henen sha kwagh u Yehova yô . Una na u icighan jijingi na mgbegh@@ aa . 10@@ 9 : 23 — Davidi yange lu kaan ér nyi jim , zum u a kaa ér : “ M kar kera er m@@ ure u a gbe a ze ca ” nahan laa ? Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 12 : Shin er mbagen mba ve lu mbaapostoli ga la ngohol icighan jijingi sha ivande nahan kpa , ikyav tese ér ashighe kpishi yange ve ngohol iyua ne sha ikyev i ma apostoli shin sha ashe a nan . — Aer . 8 : 14 - 18 ; 10 : 44 , 45 . ( Ôr 2 Mbakorinte 4 : 7 - 10 ; 12 : 10 . ) Ashighe a ican a yange dondo shighe u Solomon undu mcivir u mimi la yange lu ashighe a karen m@@ til sha mimi u mbatomov mba Aôndo kpen kpen . Lu nyi i na ve S@@ ef@@ anu er msen nahana ? Hen ase sha vande - eren u or@@ kuran u zenden sha ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika la . Aluer ú kôr cio u lun a vangertiôr yô , hen ase sha kwagh u alaghga una due k@@ er@@ egh yôô . Shi yange a tema kwaghyan ve , mbayev vev vea ôron akaa a ve hen ken mbamkombo nahan i doo mbamaren mban u ungwan je i zua ga . I nger ken Yohane 3 : 17 ér : “ Aôndo tindi Wan Na shin tar ne sha u A̱ va ôr tar ijir ga , kpa ka sha u tar u̱ war sha a Na . ” “ S@@ ev mbu av yô , ior i Mbaiserael cii mough ayôôso sha Mose kua A@@ ron , ve gba kaan er : Ka ne je ne w@@ oo ior mba TER ye . ” H@@ er@@ t@@ li@@ ef ) , 7 / 15 ( Anzaakaa 23 : 20 , 29 , 30 ) Yehova na se ian ér se maan iky@@ ôh@@ ô , kpa a kaa ér se maan i akuma akuma tseegh . — Ôr Pasalmi 10@@ 4 : 15 ; 1 Mbakorinte 6 : 10 . ( Ôr Aerenakaa 12 : 1 - 6 . ) Ior ka ve shi kaan ér : “ M ngu a jighjigh u nan wam , man saan mo iyol a mi kpaa . ” I@@ jiir i hiihii i m er tom her yô , lu haregh u A@@ gen , u a lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Fran@@ ce la , kpa m ngô@@ ôr her ga . 37 : 11 . M@@ hen ne ngu kwagh môm a u “ ib@@ u@@ me@@ or , ” u lu or@@ iny@@ ar u ken injakwagh i Yesu la gaa ? — Luka 12 : 16 - 21 . Er Davidi yange er isholibo yô , kera saan un iyol ga shi alaghga je yô gba angev kpaa . ( Mateu 25 : 14 , 15 ; Luka 12 : 42 - 44 ) He ’ shighe u lu shir@@ en tom her@@ egh la kpa a tese sha igbenda i kiriki man sha akaa a ver ver ér un na ve jighjigh . Doo u se wa iyol hegen se kegh a kegh ican sha ci u nyi ? Er mbatamen vea fatyô u kaven Yesu za kighir la har sha er ve fe un ve kighir la . Yesu pase kwagh u a ne ve im@@ end@@ enegh mb@@ in mbi use kera yô , á kaa ér ka “ sha ci u inya i civir her ga ” man “ i zough a m@@ n@@ do@@ lo@@ m ga yô . ” Jigh@@ ilii yô , a kaa ér ka ieren i or a “ mô ken anmgbianev [ nav ] mba hemban gban ijime ” la ia tese ér nan ngu iyôngo shin iv@@ o ye . Yange i hii nan se tom hen gar@@ tamen u tar u E@@ cu@@ ad@@ or , u i yer ér Qu@@ i@@ to , u a lu sha i@@ wo i An@@ des , ape i t@@ av je i kom angahar 9@@ ,000 la . Er se lu Mbakristu yô , gba u se eren kwagh u se kaa ser se er la . Samuel maa er kwagh u wa ishima u eren la . Nahan kpa , mbamzeyol mbagenev kpishi mba uumace ve tagher a mi ne ka ve ayol a ve , ve ve a mi ye . Ior mba ken tsombor u Betel mba ve zua a ishimataver ken jijingi sha u henen ivur Bibilo sha mhii u hanma sev Iky@@ o i wan sha loho u dedoo la yange lu kwagh u gbaa eren di tsô yô . U@@ ̱ Wan U@@ profeti mba Aôndo Iky@@ o Ga Shi Yobu yange “ er ishima i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol i ember y@@ agh y@@ agh , ” shi a “ hingir ashe a or@@ ap@@ ir@@ ashe , man angahar a or@@ so@@ mb@@ on ” kpaa . — Yobu 29 : 12 - 15 . ( Mbaromanu 12 : 12 ) Ú eren msen zum u ishima i nyian we kpa ? Aluer i kar kwar vough yô , ing@@ y@@ egh k@@ in ka kwaghhenen môm sha ityough ki or@@ pasenkwagh môm je la . Ken mkur u kwaghôron u a lu nan u pasen inja i M@@ kombo u Umbur ku u Yesu la , a tôô bredi u a lu ikyav la a ningir a mi sha , a been yô , a ningir a wain kpaa . ( Mbaheberu 12 : 11 ) Aluer se lumun tsaha u Aôndo shi se er sha mi yô , ua wase se u dondon gbenda u perapera shi kporom hen Yehova , Aôndo u wang . Ish@@ ember i ‘ mlu u ken jijingi ’ i Bibilo i er kwagh u i la ka gbenda u ior ve eren uma shin ve nengen uma la . Yes@@ e@@ bel yange ci@@ gh@@ ir ishima her gb@@ ang gb@@ ang . Shin er ve nôngon kpoghuloo ér vea palegh u eren isholibo nahan kpa , lu hanma shighe cii ve kô@@ r@@ cio u eren nahan ga . ( Aerenakaa 10 : 1 - 48 ) Sha ayange ase ne kpaa m@@ ne u ior udubu udubu ve lu nan loho u dedoo jighjigh ne ngu mgbegh@@ an ve mba geman asema sha asorabo a ve , tseghan ayol a ve sha ci u Aôndo shi eren batisema kpaa . Sha kpôô yô , aluer gba u or a lu a akaa ne keng keng ve á saan nan iyol yô , ior umiliôn umiliôn mba ve lu u@@ ange man mba ivaa ve i doo ga la yô vea er nena sha wono ? A er nan man or a zua a kwaghfan a kuma u nana er ityom i í we nan sha ikyev ken tiônnongo la ? Bibilo kaa ér : ‘ TER Aôndo A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a agee ou cii . ’ M@@ ye u Davidi ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea I@@ ta@@ i la tese ér , aluer se va fa Yehova shi a doo se ishima yô , kwagh la una wase se se hemba aeren a bo la cii . Yange m na jighjigh mer ieren i Mbashiada mba Yehova zua sha mkaanem ma Yesu ma ken Yohane 13 : 35 man vough : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” ( Mat . 24 : 45 - 47 ) ‘ Akaa a i we wanakiriki ’ sha ikyev ne kua “ zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen ” la . ( Mpa . Apostoli Paulu yange ôr ér mayange a fatyô u zuan a mimi ken kwaghfan man u@@ ka@@ a@@ er mba uumace ga . Sha shighe ugen la , mbahenen mba Yesu lu k@@ enden a ayol a ve sha , er mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a ve la nahan , tsô ve gba yangen ior ér ve de ve a mbayev vev hen Yesu ér a b@@ enden ve ave iyol ga . Mbah@@ enen nav mba ongo nahan yô , ve kaa ér : “ Aluer kape kwagh u nom a kwase a lu la yô , gu@@ da u lun kwa@@ v . ” A@@ SH@@ I@@ A U K@@ I@@ R@@ I@@ K@@ I Yehova tsengaôron sha ikyev i profeti Se@@ kar@@ ia ér : “ U nan bende a ven yô , nan bende a hon@@ g@@ or@@ she [ Wam ] je ” ve . Gbenda u i gb@@ eren ityakerada nyian la na yô , mba hembe gb@@ eren ityakerada kpishi , shi ufoto mba ken ityakerada shon kpa ka ve hemba engem cii . Yô , gba u u hii u zuan a mfe u kwagh u Aôndo a we ishima u va eren uumace la . Heela tseegh ga , yange gba u una nengen sha nom na , u i pav un g@@ wan@@ ger@@ jime la . A@@ k@@ ik@@ o : “ Er m lu kuran a@@ kpa am yemen a mi hen h@@ unda u sha ishi la , or gbidye im@@ em@@ egh ki h@@ unda shon . A@@ kur@@ aior aa wa ishima a wa shio , nahan aa mough a ta num sha ior mba Yehova mba i shigh ve mkurem mbara kua ak@@ ar a ve . 6 : 1 , 2 ; Yuda 22 ) A@@ tô@@ akyaa ne kuma u aa na se ‘ ungwan imo i mbahemenev asev ’ gaa ? — Ôr Mbaheberu 13 : 17 . U tesen ikyav yô , zum u Yesu kaa a mbahenen nav ér ve sôn ter a tindi mbatomov ken sun@@ da na la , a pase ve ityôkyaa . Se mba a atô@@ akyaa kpishi a a ne ve i doo u mbamsen mba se eren hen Yehova la vea kua iwuese yô . Er ats@@ ator môm tseegh kpa a lu ze@@ ge kwagh sha ishigh ki Yehova yô , hide orumace y@@ ee ? Man hi@@ re Aôndo Una kera kure ijir sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan N@@ av ” ga y@@ ee ? H@@ ide sha vegher ugen yô , aluer anmgbian u kwase due kwaghpasen vea or@@ pasenkwagh u nomso u nan lu a er batisema ga , shi nan lu nom u nan ga , man anmgbian u kwase la za u za henen Bibilo vea or u nan van@@ den henen Bibilo a nan yô , Ruamabera tese ér gba keng keng u nana kange ityough ga . Mkaanem ma mbatamen ma a fatyô u lun er ura u ú ha@@ mber ú kundu se iyol shi ú su@@ r se asema ken ashighe a ican ken uma yô . * ( Mpa . 17 : 5 ) Nahan se mba a vangertiôr ser a kohol iorov 14@@ 4,000 cii sha shighe u Yehova a ver la , shi vea tema tor ken Tartor kpaa . U L@@ un a Awa@@ shima u In@@ j@@ aa la Ka Kwagh u H@@ ange H@@ ange I@@ y@@ ôngo man Su@@ le u A S@@ aa La Gba u a er Orkristu batisema sha ci u nyi ? Shighe u mba ve eren tom u mbatamen ken tiônnongo ka vea nôngo kwagh sha u lun mbai@@ vangeli man mbakur@@ an man mbat@@ esen yô , ka ve na se ityôkyaa wanger wanger i lun a iwuese sha ‘ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ’ la . D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 2 ( zwa Buter ) A@@ ng@@ ev mbu An@@ ton@@ i@@ o mbu been yô , a hide a za hemen a tom u sôron atôônanongo u yange lu eren la . M@@ lu u iorov mba uhar mban lu kposo kpishi je . Mb@@ ats@@ av kpishi lumun a Bibilo sha ishember ne ér : U@@ jijingi mb@@ ab@@ ov mba . Nahan , saa Mbakristu vea palegh u hông@@ or ayol a ve sha mbamhen mba dang mba vea fatyô u van a iliam i dang man aeren a hông@@ or@@ ough la . — Mateu 12 : 34 ; 15 : 18 . Yesu kaa ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” Ka ij@@ en i gban i hemban vihin cii i lu keghen ve ye — ij@@ en i ken jijingi je ! Ka ve hemba h@@ aren ishima u henen e̱r yange iti kwagh hii duen yô man ikyav i ati a ken zwa Heberu man zwa Grika , ve de henen m@@ lu@@ a@@ inja u loho u Aôndo la . Se er kwagh ne sha u lamen a Aôndo hanma shighe ken msen . Kwagh u Iyange i Yehova I@@ a P@@ ase Yô , 7 / 15 Nahan , kwagh u Ru@@ tu er la lu sha ini@@ e@@ zwa i Na@@ omi . U kange ishima wer u za hemen u tse@@ en ishima eren akaa dedoo sha ci u nyi ? Ity@@ ôkyaa i môm yô , hemen la har sha kwaghfan u Aôndo ga . Se soo ser mba ve ze mbamkombo asev sha kwa u hiihii la ve ungwa akaa a i er ker la shi ve nenge ieren yase kua i ônov asev , nahan ishima i mgbegha ve ve kaa ér : “ Mimi je Aôndo ngu ken a ven . ” — 1 Mbakorinte 14 : 25 . Sha kpôô yô , ior kpishi nd@@ era nôngon ér i kure ve ijir sha mimi , kpa ve fatyô ga , nahan ishima vihi ve saa dang . ( Ef . 4 : 8 ) Heela tseegh ga , Yehova shi kenger se sha er una nenge er se lu ngohol tsaha u a ne se sha dooshima la , man sha u keren igbenda i una seer wasen se yô . E@@ m@@ man@@ uel man Mic@@ ha@@ el man U@@ c@@ he@@ i , anmgbian ve u kwase u lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin la , ve cii ve lu van@@ den t@@ ôn@@ don inyaregh ki yange a̱ na ve ér ve̱ yam ku@@ ese a mi la koson shin mba@@ a@@ kwa@@ ti mbara , kpa mbamaren vev fa ker ga . Zum u wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase lumun wener una er nom ga yô , ior nenge ér a na naagh ku n@@ umb@@ en a mi ga . Shi se gbidyen kwar sha kwagh u uma u Wan na Yesu Kristu , shi se nôngo kpoghuloo u dondon ikyav na i doon tsung la . Mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa ka ve nôngo ér vea tsengaôron akaa a ken hemen , agen ka a er , kpa agen kpishi di a er ga . I@@ gbenda igen ne i tese kwaghfan u kpilighyol kpishi . Kwaghôron u Pro@@ feti u Yesaia Se@@ er T@@ aver Se Ishima É@@ r Se Su@@ ur sha Mkaanem ma Aôndo Se fatyô u ôron i@@ mba@@ kwagh ne : “ T@@ ôô ase wer wan wou hingir u hemban ato tsung , shi ngu eren afer@@ akaa kpishi kpaa . Ve hingir a akaa “ v@@ ô@@ ôr er ka ikyav mbi te@@ en ken sh@@ ôô@@ p@@ u nahan . ” Se mba pasen kwagh kpoghuloo ka sha ci u se fa ser se mba ken ayange a masejime tseegh ga , kpa shi se fa ser Aôndo soo ér se er nahan . . Paulu lumun ér : “ Se mba su@@ ghun Aôndo Ter u Ter wase Yesu Kristu sha ci wen gbem zum u ka sea eren msen [ ngeren u shin kpe la kaa ér , “ eren msen hanma shighe ” N@@ W ] sha ci wen yô . ” Yehova nengen akaa a se eren ken i@@ u@@ v la nena ? ( Duteronomi 6 : 6 , 7 ) Inja i ishember i ken zwa Heberu i í gem ér ‘ tesen sha gbashima ’ la yô , ka u “ kimbir kwagh ” shin u “ ôron kwagh môm gbem ” gayô u “ ôron kwagh sha inja i or nana kôr a saa mi ” yô . ( Anzaakaa 25 : 11 ) Doo u se eren a ior mba ve cie ashe la sha kwaghfan . 4 : 13 ) Shi una wase se se lu a aeren a dedoo , er dooshima man sar sar man mlu u dedoo nahan . A@@ eren ne ka a@@ vegher a “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi . ” Alaghga yange u vande lun ortamen shin di@@ ak@@ on , kpa hegen u kera ngu eren tom sha ian la ga . KW@@ AG@@ H@@ Ô@@ R@@ O@@ N U P@@ I@@ ER@@ O G@@ AT@@ T@@ I MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V hen ér i nger i@@ vangeli i Mateu la jighilii sha ci u Mbayuda mba ve fe takerada u ôron yô , I@@ vangeli i Luka la di i nger i sha ci u mba ve lu Mbayuda ga yô . Yange mba pasen kwagh her iwer ihi@@ ar yô , ve za zua a kwase ugen u a lu y@@ esen ônov tswen yô . Bibilo pase ityôkyaa ga . A@@ K@@ A@@ A@@ W@@ AN A T@@ ES@@ EN S@@ E U@@ M@@ A U D@@ E@@ D@@ O@@ O • T@@ aver mbayev ou asema u ôron vea we ( Ps . 34 : 19 ) Zum u mbamtaver mban ve ve yô , up@@ ania ve̱ ker kwaghwan hen Yehova shi ve kegh un , ve̱ de y@@ in@@ an ishima fele ve de@@ en tom shon ga . ( Ôr Yakobu 4 : 10 . ) Ka akaa a i doo u u ver ishima sha mi shighe u lu keren nom shin kwase u u vôso je la . Anmgbian ugen kaa ér : “ Yange ior ger shi ve kure ave taver taver je ijiir i se kohol her la t@@ enger , man kwagh ne ka kwagh u hungur mo ga . ” ▪ Kanyi nahan me ôr shi me er sha u tesen mer m wuese kwase wam shin or@@ ya wam sha inyaregh ki a ve a mi sha u koson tsombor wase laa ? Gadia Aôndo Una va a hanma tom hen ijir kua hanma kwagh@@ myer kpaa , shin a lu u dedoo , shin a lu u bo kpaa . ” — Or@@ pasenkwagh 12 : 13 , 14 ; M@@ ika 6 : 8 . I@@ vese i dedoo ka i na Yehova icivir shi i va hanma or u hen tsombor cii a iember P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la hingir ati@@ ca a fan Mkaanem ma Aôndo tsembelee nena ? ( b ) Er nan ve mbatamen ka ve er msen shi ve gbidye kwar a ishima cii v@@ é ve wa or kwagh@@ a ? Ka keng yange una lu henen kwagh u mkpeyol na man u tsombor na ken ishima . “ Una wa akaa a na cii sha ikyev na ” : A va gema akaa cii a wa sha ikyev i mba ve lu nongo u wanakiriki la shighe u vea tema tor a Kristu imôngo la . De se ôr ivur i ngeren ne a har sha mi la , kua avur a a dondo her la tsô se kav er i hii ve Paulu wa Timoteu kwagh ér a pase kwagh torough torough yô . Á na u sha ikyev i ior . . . ga . Lo@@ ya ugen , u lu Orshiada yô , na j@@ ôô@@ ji kua kwase u fan atindi u lu tan ikyaa a c@@ ôô@@ ci la cii kô@@ pi u Bibilo môm môm , maa a ôr Mbaefese 4 : 5 ape i kaa ér : “ Ter ngu môm , jighjigh u nan kpaa ngu môm , batisema kpaa môm ” la . U F@@ atyô u Se@@ er T@@ an Mbagenev I@@ c@@ in Kpa ? Tsô a gba v@@ aan kpoghuloo . Paulu yange umbur Mbakristu mba ken E@@ fese ér yange lu u vea nôngo u kaven mlu u jighjigh u nan “ a u@@ icighan@@ mbaiorov imôngo . ” — Mbaefese 3 : 18@@ a . Ka Ne N@@ é Lu “ Tartor u U@@ pristi ” Y@@ e Aluer agee yina se a yina ken iyol je kpa , se fatyô u pasen kwagh min@@ iti 15 tseegh ken uwer , shi nan ib@@ aver i tom u se er la . Ka akaa a injaa a nyi se fatyô u henen ken takerada u Yobu ? Ka m pase ve ishima yam je kpaa . ” ( Aerenakaa 17 : 10 , 11 ) Shin er maa ior i B@@ er@@ ea iyol u henen kwagh nahan kpa , ve kar hanma kwagh u ve ungwa shi ve lumun a mi la cii sha er vea fa una due ken Ruamabera yô . ( Mateu 5 : 37 ) Aluer or ôr kwagh a nan ken id@@ y@@ u yô , nan tee kwagh la nan samber a mi inya ga . 14 , 15 . ( a ) Yange i eren a Mbakristu sha ayange a mbaapostoli la nena , man apostoli Peteru taver ve ishima ér nyi ? Ieren i bo i K@@ ain ne yange i na un ishima vih@@ in@@ i ? Gba kpee u mba@@ y@@ aav vea nengen sha mbamgbe mba ken jijingi mba icombor ve kpaa . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba shin Betel wase u@@ lo@@ ya mba anmgbian ne vea kwase na tôô ér ve nenge sha ijir ne la . Er i vande ôron sha heen nahan , Bibilo tsengaôron ér “ ayange a masejime ” ne aa va a “ ashighe a ican . ” Er nan ve Ity@@ esen i sha U@@ wo la i lu i v@@ es@@ ene , man u nenge ityesen i Yesu ne nena ? Sha kpôô yô , Tindi u sha ikyev i Mose la yange lu a akaawan man atindiakaa a wasen sha hanma vegher u uma u Mbaiserael cii , yange pase kwagh u a lu u wang shi i lumun a mi la , man u a lu u wang ga la kpaa . ( Mateu 22 : 35 - 40 ; 24 : 14 ) Heela tseegh ga , shi se za hemen u pasen loho u dedoo her shin aluer ior mb@@ á kaven er i hii ve se ne ayol a ase man shighe wase sha u nôngon ser se wase ior mbagenev ve hen kwagh u Aôndo man Bibilo i̱ i̱ lu Mkaanem nam la ga je kpaa . Gbenda môm yô , ka u mayange kaan ér ve er kwagh u ve ayol a ve vea soo u eren ga la ga . Shighe u or nan lu nôngon a kwagh u a tsu@@ r nan vea hur@@ or u nan yô , ikyar i ve ye la ka i hemba taver a taver ga he ? Kanyi kwagh se fatyô u henen ke ’ ikyav i mbat@@ esen mba@@ aiev kua i mbatyomov laa ? 1 : 1 , 2 ) U henen atindi a Aôndo ayol a ase la ka cii gbenda u se kô@@ r@@ cio u fan á je la . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , i yem a ve uiky@@ angen ken Bab@@ ilon . A@@ g@@ umaior ne doo@@ ashe shi a lu tse@@ v tse@@ v , a yange ma fatyô u eren uma er Mb@@ ab@@ ab@@ ilon nahan yô . 7 : 9 ; Yes . 4@@ 9 : 7 ) Tsô , ka sha nyi gbenda nahan kwagh u Yesu a kaha kposo , shighe u i er kwagh na ér ka “ Un u A lu A@@ men ” laa ? Se fa “ akaa a vesen ” a Bar@@ u@@ ki lu keren sha ci na la jighilii ga . 12 : 16 ; 17 : 14 ; 29 : 11 . Shi time ase sha kwagh u any@@ e@@ kwase ugen ken gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity u kuman anyom at@@ aan , iti na ér M@@ il@@ an@@ e . Shi yange wua or fan ityav Go@@ li@@ ati , iky@@ ô@@ r@@ or u ci@@ er@@ yol kpishi u u@@ sho@@ ja mba Iserael mba fan ityav je kpa cia u tagher van@@ ger a na la . ( 2 Pet . 2 : 9 ) U ngu a ityôkyaa i injaa i suur sha Yehova shi wan ishima a m@@ te@@ v u sha ican , a mciem shio . Alaghga ishimawan i Yehova la ia na ior umiliôn imôngo uma u tsôron . Aluer ka nahan yô , Yon@@ a lu yemen hen ijiir i í gba ica a gar u N@@ ini@@ ve kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan yô . B@@ ish@@ ô@@ p u vesen u ken gar u C@@ an@@ ter@@ b@@ ury ken tar u I@@ ng@@ i@@ la zamber a up@@ ast@@ ô mban ér ve h@@ ime iy@@ ongo la . I n@@ zu@@ gh@@ ur a A@@ tindi la , nahan á kera lu kwagh u tan a ta iwanger ga á hingir m@@ yo@@ ho@@ m sha ci u aeren a uter la . P@@ ase ve wang wer kwagh u geman kposo ngu sha kwagh u ú tsough wer ú lu Orkristu u mimi la ga . Sha ci u ve hemba un ato shi ve venda u geman asema kpaa . A fatyô u nan ior mba ve ye ican sha ci u i@@ pi@@ la la ishim@@ as@@ ur@@ un sha inja nena ? U za tim u ken atô u an - iyou u cuku shinii ? Sha nahan yô , gba u se ta ikyaa a Yehova shi se tile sha mimi hen a na sha ci u ka un a lu Tor u He@@ mban sha won cii ye . 1@@ 45 : 15 ) Ka sea suur sha Aôndo ken msen yô , ishima i kera nyian se sha akaa kpishi ga , sha ci u se fa ser ‘ koson se . ’ — 1 Pet . • Iyol kôron tsaha ka i hii han@@ a ? Hanma shighe yô , m vihi ishima , tsô C@@ ar@@ ol@@ ina a gba wan mo kwagh kundu kundu . Wan wase u kwase ugen la kaa ér , ka a due ahumbe ken makeranta yô , Mbashiada mbagenev mba ve lu agumaior la ve eren kwagh sha gbenda u un nenge ér doo ga yô . Ve lu vough sha mlu u Or@@ gban ve soo ér ve lu la . Ashighe kpishi Yehova yange a taver Mbaiserael ishima ér ve cia un shi ve ungwa imo na shi ve tsegha iti na . ( D@@ ut . Aluer u ngu za sôron anmgbian u beenyol hanma shighe yô , alaghga a hemba nengen sha a nan tsembelee . 5 , 6 . ( a ) Se cica cii uma wase hii nena ? U keren shighe u eren akaa la bende a kwagh u tom u u@@ ke shin u he ’ ya la nena ? Nahan , se wuese kpishi sha ci u Yehova gb@@ ihi se ken ime sha kwagh u a@@ yom a Satan a lu eren sha u tsu@@ ghun se ne ga . 5 : 20 ) Gba u kwagh ne una kpiligh se iyol ga . Wan u Y@@ ai@@ r@@ u u kwase Y@@ ai@@ r@@ u u lu or@@ vesen u shin@@ ago@@ ge la yange zamber a Yesu ér a bee wan na u kwase u lu dedoo ga la angev . Se fatyô u suen mcivir u mimi sha u eren tom u maan Iyou i Tartor shi wasen anmgbianev mba a@@ ah@@ e a er ve la , kpa jighilii yô ka tom u pasen mbagenev kwagh u Tartor la u lu gbenda u vesen u se sue mcivir u mimi ye . ( b ) Ka akaa a doon tsung a nyi a lu keghen se ? ( Luka 1 : 6@@ 8 ) Á na ku sha u tesen awashima na u vough la kua m@@ doo u uumace ve doo un ishima tsung la . ​ ​ —⁠ Ôr Yohane 3 :⁠ 16 . Nahan kpa , ve taver ishima sha ci u ve fa ér ka u ôron Icighan Ruamabera la i lu shami ye . ( Mbaheberu 11 : 8 - 16 ) Een , Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob — man kasev vev mba cian Aôndo mbara cii — yange ve wa ishima ve lu keghen Tartor u sha u Aôndo la , u a lu sha ikyev i ú a va nder ve shin ku vea hide a lu uma shin tar ne la . N@@ ab@@ al yange kuma sha Ab@@ ig@@ ail ga cii . Ashighe kpishi , ka a ôron kwagh u or ki@@ mbi sha ma kwagh yô , ishima i yem se sha kwagh u iny@@ ar tseegh . Lu “ iyange i t@@ ôngon kor man i g@@ eren ityav , ” kpa ic@@ in@@ tan la lu gbilin tsô . ; M@@ é@@ n@@ de@@ z , N . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Gbenda u Yehova a ne se uumace ian i yan ikyar a na kôôsôô la kô@@ rom ken ishima kpen kpen . ( Luka 3 : 21 , 22 ) Nahan doo u mba ve soo u eren batisema sha ayange ne kpa vea dondo ikyav i Yesu la , vea tese icivir sha mkombo la . Yesu yange ta icin ér : “ Er lu sha ayange a Noa nahan , kape m@@ ve u Wan u or kpaa una lu la . ” ( a ) Se fatyô u wasen or u nan ne jighjigh a ig@@ y@@ am@@ usu la u henen sha kwagh shon vighe vighe nena ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : H@@ ide tôv sha kwaghyan u ú ye kua shighe u ú eren an@@ umbe la , shi nenge wea yaven tsembelee yô . Yehova So@@ o É@@ r We u Lu “ Dedoo ” 29 M@@ ve u Yesu la ka shighe u á pase kwagh sha tar jimin cii yô . ‘ Saan or u nan cie TER la iyol , man atindi a Na a doo nan ishima tsung la . Mkaanem man tese ér , kwagh u Yesu soo u ôron la lu sha u nan imo sha kwagh ugen u sember eren yô . M@@ tsough ve la dugh ka lu hen ior ga ; shin ka lu sha ikyev i ma mzough u i veren sha atindi a taregh kpaa ga . ( Ôr Mbakorinte 7 : 29 - 31 . ) Yehova “ Ne Mba Ve Lu K@@ eren Un la In@@ j@@ ar , ” 8 / 1 C@@ l@@ ai@@ re na kwaghôron pase er i doo u agumaior aa kôr ikyar a Aôndo yô . Hen gar ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , ape i du@@ ghun ku@@ za yô , ior mbagenev mba kuman er 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan za nenge sen@@ e@@ ma ne . Sha ivur i sha 4 la , Peteru ôr kwagh ter “ ityendezwa i m - ande ” u Yesu , i̱ i̱ ne kwaghôron u profeti la i lu sha gb@@ ir vough nyian ne . Se kav dooshima man ishimawan i Yehova la nena , man hii nan i gbe u se er nahana ? Eren Akaa Ken Uma Wou Hanma Iyange Sha ci u I@@ civir i Aôndo PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 4 , 17 Se mba te ab@@ us@@ an ser í ver ma “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” u i gbe u una naan ior i Yehova “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” ga shinii ? Mba@@ yev mba i doon ve u nan Yehova kwagh iyev je yô , vea gande kpa vea lu a ieren i nan un kwagh mgbegh@@ aa la her . — Anz . ( Mbaefese 5 : 28 - 33 ; 6 : 1 , 2 ) Gba u mba hen tsombor vea eren erdoo ne sha gbenda u ve lamen a mba ken tsombor la , mbayev di vea tese un sha gbenda u ve ungwan imo i mbamaren vev shi ve nan ve civir la , mbamaren di vea tese un sha gbenda u ve ts@@ ahan mbayev vev sha inja la . ( Mbagalatia 5 : 19 – 21 ; Mbaefese 4 : 19 ) Nahan ishima gba zan un iyol , tsô a de u hi@@ an a or la . Lu u saa mba ve lu Mbayuda ga , man ve soo u zuan a mtsera ken awambe a Kristu la vea ts@@ ôngo sha u tesen ér mba sha ikyev i Tindi her cii ve vea zua a mtsera y@@ ee ? Er ú lu vegher u Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la yô , ngu a loho u taver jighjigh wase shi ú wase se u kaven Bibilo kpaa . — Mbaheberu 4 : 12 . Shighe u i taver u eren nahan je kpa , doo u ityesen i erdoo ia za hemen u lun sha no@@ mbor wase her . M@@ akeranta ne eren kwagh vea G@@ r@@ and Ho@@ te@@ l , u hen ger@@ i u B@@ ad Ho@@ f@@ ga@@ ste@@ in la . Nahan ashighe agen m za er tom her sha er me seer zuan a mfe a hemba kwagh u m lu henen ken k@@ el@@ ase la yô . Ka We U lu a mkaanem ma uma u tsôron ye . ” — Yoh . “ M V@@ ER U OR@@ K@@ U@@ R@@ AN ” Er i sar se u i va kohol se a “ ac@@ ôgh@@ or iyol ga ” yô , se tôv nen mba@@ awashima asev sha akaa a se eren cii . Er m lamen a ior sha kwagh u Bibilo ken tom u pasen kwagh la hanma shighe yô , kwagh la na mkaanem ma Aôndo var@@ em ken ishima , shi nam iember shi wasem m hemba fan u tesen ior kpaa . “ Wan@@ akiriki U Jighjigh ” T@@ ile Sha Mimi Sha Shighe U I V@@ a S@@ ôr Un la ! N@@ el@@ li@@ e vese ken mimi zan zan tsegha iyol na sha ci u Yehova . 2 : 5 ) M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la ngu a mgbegha se u ôron mbagenev kwagh u Tartor u Mesiya , Wan na u ishima ishima , u una va tese ken igbar sha shighe u Armag@@ e@@ don la ér ka Aôndo tseegh a kom u hemen sha won la . ( Ps . 45 : 4 ; Mpa . T@@ ahav mbu se lu a mi mbu ungwan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi doon man am@@ o a an@@ ny@@ on@@ ov shin imo i or u doon se ishima la kpa tese ér se doo Aôndo ishima . Yange gba u Yobu una hen kwagh ne . Kpa Bibilo gema tese ér or u nan hi@@ di a iyol i nan ijime yô nana zua a icivir . U lun mbayev shin ônov mba Aôndo yô , mba sha ian i zuan a injar i “ uma u tsôron . ” — 1 Yohane 2 : 25 . Awa@@ shima u tindi la lu sha u kuran ior i Iserael . B@@ ri@@ an : A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo ka a wase se sha amba@@ akaa er u lun a mnenge u vough sha kwagh u iny@@ ar shin kwagh u se er ve a saan se iyol hen tsombor shin se lu ijende i dedoo yô . ( Genese 19 : 1 , 15 – 17 ) Or@@ t@@ yom môm tseegh yange wua u@@ sho@@ ja mba A@@ shi@@ ria 18@@ 5@@ ,000 mba ve va u va tan ityav sha Yerusalem la . I y@@ es@@ em hen ijiir i eren tom sule , kpa m va hingir u lun hen A@@ m@@ st@@ er@@ d@@ am , gar@@ tamen u tar u Ne@@ ther@@ lands . Shi er inyom i erdoo i Yehova la i̱ lu zan hemen her di tsô yô , de se za nen hemen u sur@@ un “ mba asema a vihi ve la asema . ” Alaghga ú umbur kwagh u i nger ken Aerenakaa 4 : 23 - 31 la . Aluer u ngu nôngon a imeen i eren idya la yô , u fatyô u eren nyi ? Se fatyô u fan shighe u a kaa ior loho u sha dooshima u Yehova ne a kighir ga , kpa ka sea ungwa u man sea gema sea kaa a mbagenev ser ve kpa ve “ V@@ a ! ” A@@ mba@@ akaa er ivaa i eren man ônov mba maren man u lun a gb@@ ong gb@@ ong iyol nahan ka akaa a dedoo man a sha gba@@ aôndo , a a s@@ aren se yô . Shi kpuaa tsô a tim “ Zege@@ bab@@ ilon ” kera Nahan kpa , aluer wanye u i dugh nan kera la kera ngu hen ya vea mbamaren mba nan ga di ye ? Gba u se na Yehova Aôndo man Tartor na jighjigh . A er msen ér : “ T@@ ô@@ ôm iy@@ ongo ne kera . ” Ka gbenda ne tseegh or nana zende sha u ve nana zua a uma u tsôron ye . Nahan kpa , er lu O@@ ri@@ serael u jighjigh yô , a dondo Tindi u Mose la nahan v@@ aan a ini@@ aav nagh sha u va nan sha at@@ se hanma shighe cii . Shighe u Aberaham pine Yehova mbampin kpishi sha kwagh u ior i So@@ dom la , Yehova wa ishima na un mlumun sha hanma mpin u pine un cii . ( Gen . Er ve nyer ken ibanave , ve kera lu a gbenda u vea due ken ican sha ga yô , saa or@@ ny@@ ar u lun a erdoo nana yam b@@ an@@ ke la , nana hide ve mba inyaregh ki saa ve la cii a inyaregh vev , nahan vea due ken ican kera . ( Ho@@ sea 3 : 1 ) Er nan ve yange i wa un kwagh ér a er kwagh nahana ? T@@ ime ken ityakerada yase fa igbenda igen i mbagenev kpa yange ve er i@@ mba@@ kwagh ne yô , sha er ia wase u u fa er u er kwagh ne ve , u za iky@@ ura yô . Alaghga á lu kwagh u vesen u orgen la yange nan e̱r yô , alaghga je yô á lu ma if@@ er@@ kwagh shin aeren a iji@@ mba@@ gh je kpaa . Mba vea war Armag@@ e@@ don la vea lu a tom u eren . Hemen u Aôndo u sha ikyev i Tartor na la ua mase tesen er u hembe sha hanma gbenda ci ca cii yô . Anmgbianev asev mba doon se ishima mbagenev mba kera dugh hen uya vev ga , man alaghga je yô , mba sha a@@ you@@ a@@ cii sha ci u iyol@@ been shin angev . Shi ve lumun kpaa ér kwaghwan u Bibilo ngu a inja nyian er sha shighe u i nger Bibilo la nahan . 5 : 7 ; 11 : 23 ; Mat . 26 : 2 ) Er iyange i Mbayuda ne lu yemen u za been la , i ii Yesu cii man iyange i N@@ is@@ an 15 la hii ye . W@@ ase Ior Ve F@@ a Kwagh U Bibilo I Tese J@@ im Yô Ka sha atô@@ akaa a nyi nahan u hen wer yange She@@ k@@ em za hemen u ‘ ôron kwagh ’ a D@@ ina sha mi sha imo i ‘ legh le@@ gh@@ e ? ’ Ior kpishi mba noov shin kasev ve kpe ve yô lumun a kwagh ne . ( Genese 32 : 2 , 22 ; 2 Samuel 2 : 29 ) Alaghga “ am@@ ar a i . . . v@@ in@@ en hen af@@ o ahar ” la tile sha ityough ki ma k@@ we am@@ aregh u yange i v@@ in@@ en ken gar la sha shighe u iniongo yô . Yehova kaa ér , ‘ M ungwa E@@ fer@@ aim lu to@@ gh@@ or iyol . ’ Ma ijiir igen môm kpa m@@ doo u Yehova Ter u Yesu a doo un ishima tsung shi mbahenen nav kpa ve doo un ishima la ngu tseer tseer er ken ity@@ ou@@ v mb@@ in nahan ga . 5@@ 4 : 17 ) Aluer ma or u civir Aôndo a vese imôngo nan nzughul a vese shin nan er se kwagh u vihin nahan se er nena ? 10 :⁠ 12 . Bibilo pase ér : “ In@@ j@@ ar i isholibo i kimb@@ in yô , ka ku , kpa i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo yô , ka uma u tsôron ken Kristu Yesu Ter wase . ” — Mbaromanu 6 : 23 . • Er i hii ve sha man tar ve hingir u lun la tese ér Aôndo eren tom a icighan jijingi nena ? Nyian ne , ior mba Aôndo vea fatyô u henen akaa a dedoo sha kwagh u u@@ iniongo mba i eren ken Yerusalem la ! ( Mbaromanu 15 : 16 ) Paulu yange nger Mbakristu mba ken K@@ orinte washika , yila tom na la ér ka “ kwagh u injaa . ” Kwagh u alaghga sha hiihii la una lu u ican ne , ica ia gb@@ aan ga yô , una gba doon we tsung . Ve kera umbur er agumaior ne a lu p@@ al@@ egh@@ aa a Yehova nahan ga . Tsô a gba zung@@ ur her , lu uma , kpa gema fatyô u o@@ s@@ ough ga , zan zan Yo@@ ab@@ i va t@@ ume un ah@@ ande atar hen ishima , wua un . — 2 S@@ am . Er lu or u lun a ishima i tse@@ en sha atindi a Aôndo a perapera yô , hanma shighe cii waan ve kwagh her n@@ du@@ ur@@ u@@ u . Shin alaghga yange i kav se hen haregh er se lu Mbashiada Mba Yehova yô , nahan kwagh ne gema hingir shiada u dedoo . 16 , 17 . ( a ) Yesu yange kaa a Peteru ér : “ Hi@@ re@@ m ken ijime kera , Satan ” sha ci u nyi ? A@@ t@@ ine av@@ il@@ egh la a doo@@ ashe tseegh ga kpa , a lu ior a inja tsung sha ci u a ume atam kpishi , agen je yô , a tsa i hemba anyom deri kpa a u@@ men atam her tsô . Sha mimi yô , lu mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga , mba gba u vea gema asema vea na Yesu jighjigh la Paulu pase ve kwagh ye . — Aer . Aôndo ôr kwagh na ér : “ Nenge Wan@@ akiriki Wam u M tu@@ ur Un ; ic@@ u@@ wan Wam u ishima i doom a Na yum yô ; M ver Jijingi Wam sha a Na , Una va a iji@@ r@@ ôron i mimi hen akuraior . ” Shi ka sea pasen kwagh hanma shighe yô , se lu eren tom a jijingi la imôngo . Mba@@ yev mba g@@ anden mba ve lu ica a mbamaren vev ka ve za hemen u nan ve icivir shi nengen sha ve nena ? Gba keng u han@@ mô ve nana hemba nan nom shin kwase u nan shighe u nan shi nana ver ishima sha a nan . Zum u be@@ gha ka una kôr inyam una ya a kuma un yô , inyam la i ande j@@ aver j@@ aver , kape mba Satan a ker ve la kpa “ mkur ve u masejime la [ ka a ] hemba vihin a mlu ve u hiihii ” je la . ( 2 Pet . Kpa ka kwagh u vihin u u va tagher a mi je ne . ( b ) M@@ civir u hen tsombor wou ngu wasen we nena ? M@@ il@@ dr@@ ed , ka kwase u eren tom m@@ ishen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o u á fe tom tsema tsema yô . Á kaa wener : “ Mayange je m ngu a vaa af@@ an@@ yô mer er nan jim yange m nyôr tom m@@ ishen ga . 43 : 25 . ( 2 Mbakorinte 4 : 3 , 4 ) Kpa jighilii yô , aluer se hide se time sha kwagh u Aôndo a er sha kwagh u tom u kwase ken ivese la a ishima i môm yô , se nenge er kwaghwan u ken Mkaanem ma Aôndo la a lu u injaa shi a lu u vough kpaa yô . Nahan mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea fatyô u lumun loho u dedoo u Yesu lu pasen la sha er Aôndo una lumun ve yô . Kpa anmgbian ugen ken Kristu vea kwase na na se ijiir i tsan hen ya ve ugen . Gba u Mbakristu mba ve er ivese vea umbur kwaghwan u Yesu a we ér idya i hiin ken ishima la . Yange m pine un mnenge na sha kwagh u m soo eren la . Aluer se soo ser , se lu “ mba ve ker num ” yô , se nôngo sha afatyô wase cii sha er bem a gb@@ aan hen atô wase vea mbagenev yô . Nahan kpa , nga sha ashe tsembelee . ( a ) Gba u se er msen se sôn nyi er Davidi kpa er nahana ? 12 : 22 ) Er u lu ikyua a na yô , un kpa ngu a we . Aôndo tôndo zwa ken Bibilo ér a kohol tar cii ken mzough , kpa a lu sha ini@@ ong@@ on i orumace ga . Nenge ase kwagh u kasev mbagenev mba sha ajiir kposo kposo sha tar ve er ne : Takerada u i yer ér The I@@ mp@@ ort@@ ance of L@@ ying la kaa ér : “ Er ior ve nengen ér mimi ka ieren i injaa nahan kpa , ken masejime yô mimi kera wasen mba ve er kwagh sha mimi mbara ga . ” Alaghga u hen wer u fatyô u eren kwagh u Yehova a soo hen a we ga . Kpa Paulu pase Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara wang ér aluer ve za hemen u eren kwagh u a hendan a awashima u Aôndo yô , vea nyôr ken m@@ mem u Aôndo ga . * ( Heb . 4 : 1 , 2 , 6 ; ôr Mbaheberu 4 : 11 . ) Mimi ngu a inja hen a we kuma u una va a averen ken uma wou imba ne kpa ? M kav mer kwagh môm ken tar hemba doon a u yan ikyar kôôsôô a Yehova ga . I@@ t@@ inekwagh i yange lu a mi yô ér : Ka gomoti u Aôndo una hemen tar wase ne tsembelee ye . 10 : 13 — Kanyi i lu ruamabera u Y@@ a@@ sh@@ ar laa ? Ka sha igbenda i nyi nahan noov man kasev vea hendan a iniôngon i Satan a lu nôngon ér una vihi a@@ vese kposo kposo laa ? Ka gbenda u nyi Satan Diabolo a soo ér se̱ dondo ? Ka ic@@ in@@ tan i nyi Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ungwa ve ve war@@ aa ? Ù@@ ng@@ un ka loho u Yehova ne — man ma aôndo u aiegh shin ie@@ ev mbi lun a uma ga mb@@ i̱ mb@@ ia yange m - iv u̱ ú mbi ga , ér : “ Gadia nenge , Me mough a Mbak@@ al@@ di , ik@@ urior i nyoon ishima tsung , man i ts@@ o@@ gh t@@ so ts@@ o@@ gh , i i zende sha i@@ gb@@ anger i tar , sha u ngohol ajiir a teman a a lu a i ga yô . Sha kpôô yô , gba u mbatamen cii vea kav Yehova sha u fan ityôkyaa i í gbe u vea waan mbagenev ityom sha ikyev man er vea er kwagh ne kpaa yô . ( Mat . 7 : 24 - 27 ) Or ka nana henen Bibilo vea vese man nana va de nahan i vihi se kpen kpen . Aôndo yange hide umbur Yesu kwagh u mgb@@ e u i gba akaa a i nengen a mi man a i nengen a mi ga la je ka u henen a hen ga . Bibilo kar ikyav i Yesu la sha angahar a or nan zende nan kar ve , a dugh la . ( 2 Peteru 2 : 7 , 8 ) De se time nen sha ikyaa ne vighe vighe sha er se gba nan nan Aôndo ibo ga@@ egh ga yô . Ior mban va lu am@@ ar ga , kpa ve va sha u va ungwan akaaôron a Anmgbian Joseph F . Lu shighe u Yesu lu ôron kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh ku tan la ôr mkaanem man ye . 11 , 12 . ( a ) Doo u a tese mbayev mba ve ze mbamkombo asev nyi ? Er nan ve ka i taver kpishi u kaven akaawan a ken Bibilo shi yaren tom sha mini ? Nahan cii kpa , aluer se mba sha ajiir a igbenda i dedoo i lu ga shi aka@@ ah@@ endan a lu ga je kpa , a gba kpee u se zende angahar se yem sha ajiir a ic@@ aa sha er se za er tom wase u geman ior hingir mbahenen la yô . — Mat . Shi se fatyô u eren iyua i suen tom u Tartor u i eren tar sha won cii la hanma shighe , gadia se fa er i eren tom a u@@ iyua mban sha inja yô . ​ — 1 Yoh . • Aluer ma ortamen wa u kwagh yô , kanyi i doo u ú umb@@ ur@@ u ? Ken anyom any@@ iin a a dondo la cii , m er tom u pania ne hen u@@ ger@@ i mbagenev un@@ yi@@ in , hen kpen@@ tar u New S@@ outh W@@ al@@ es man Qu@@ e@@ en@@ s@@ land . Kape ishember i “ mk@@ ur@@ tar ” i í yar tom a mi ken Bibilo la kpa i til sha ityough ki shighe u mtim u tar a mgb@@ ôghom ne zan zan zum u a mase timin je la . O@@ K@@ T@@ O@@ B@@ A 11 - 13 , 200@@ 2 65 ⇩ ( Yesaia 9 : 6 , 7 ) T@@ er@@ tamen Yakob u yange shighe kuma u una kpe la tsengaôron kwagh u tor u ken hemen ne , á kaa ér : “ T@@ ô@@ gh kua kar hen Yuda kera ga , gb@@ ough ku ort@@ aregh kpaa kua kar hen atô u angahar a na kera ga , zan zan Un u ku lu ku N@@ agh la [ Sh@@ ilo ] , Una va ; ka Un akuraior aa ungwan imo Na ye . ” — Genese 4@@ 9 : 10 . ( a ) M@@ hembe u Yesu a lu zan una za hemba la hii sha iengem nena ? Í har sha akaa a a hembe lun hange hange shi a gbe a bende a uuma asev hegen man ke ’ hemen la . Ka mk@@ un@@ du@@ yol shin m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u shin ishima , u ka se zua a mi zum u se hingir mbahenen mba Yesu shi se fe ser se doo Yehova Aôndo man Wan na ishima shi ve lumun a vese la . ( Yakobu 4 : 8 ) Kwagh môm u una hemba nan we mkpeyol a u lun kôôsôô a Yehova Aôndo , Ter u hemban doon cii la je kpa ngu ga . Ne mbayev di ye ? A kaa ér : “ Hegen ne ka m ôr Bibilo u@@ peeji kpuaa tseegh , er peeji uhar nahan hanma iyange . • Er nan ve asema a yen ior kpishi nyian y@@ um@@ u ? A@@ hegen yô , aluer a doo U a mo yô , ma U shi tes@@ em igbenda You sha er me fa U yô ; sha er i̱ doo U a mo yô . ” ( E@@ ks . Aluer se er tom sha kwaghwan la yô , una wase se u hemban ieren i taregh i wan ikyo sha akaa a hange hange . — Ôr Mbaromanu 12 : 8 . ( Ef . 4 : 28 ) Ior mba Yehova cii na ayol a ve jighjigh . Kwagh ne kôr sha mkaanem ma í er ér , “ kera ka kwagh u or u i sar nan la shin or u nan nenge ng@@ egh la ga , kpa ka sha mhôônom ma Aôndo ” la . — Mbaromanu 9 : 16 . Kanyi I@@ a W@@ ase U Ú Z@@ a Hemen u D@@ on@@ don K@@ rist@@ u@@ u ? W@@ ea lu eren tom u sôron Iyou i Tartor you shin iy@@ aagh ki af@@ ishi ase a shin it@@ ine a ken W@@ ar@@ wic@@ k , kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la kpa , ian you i eren tom ne la i gba u kwagh . 13 , 14 . ( a ) Yehova tese ér un ngu gar@@ utya wase sha Mkaanem nam ma a ne i nger la nena ? Sha iyange i Ma@@ ac@@ i 8 , 200@@ 8 la , mba@@ van@@ nya mba ve due ken ityar kposo kposo je hemba 30 nahan yô , va kohol imôngo vea tsombor u Betel sha u eren iniongo i been M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi u sha kwa 1@@ 24 la . Pro@@ feti Mose man Eliya kpaa va ande her gba ôron kwagh a Yesu . Nahan ve kpishi ve hingir u soon kwagh u bo , kpa geman kôron kwagh u dedoo ihyom . Ka hanma shighe Yesu ôr kwagh u m@@ saan@@ yol@@ o , man kanyi kwagh yange hii tes@@ en@@ ee ? ( Pasalmi 119 : 1@@ 10 ) Shin er Tor Solomon lu ken ikyurior i í tsegha i sha ci u Yehova shi sha mhii u hem@@ en@@ tor na dondo kwaghfan u Aôndo nahan kpa , ken masejime yô a va kaha a undu u@@ ini@@ e@@ zwa nav . Mba ne un ian i yange sôn la yô , m dondo un se za . Yange i er a vese sha gbenda u i van@@ den eren a vese ga yô , i ngohol se doo doo . U V@@ anden K@@ eren Tartor U Aôndo Er “ zege@@ can ” una lu zan u za ku@@ usu la , “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i ” una ta num sha ior mba Aôndo sha kwa u masetyô . Aluer se mba cian Yehova sha imba gbenda ne yô , kwagh ne una wase se u lun a ishima i eren kwagh u Yehova a soo ér se er la . Hanma shighe u kwagh a za un iyol yô , a yil@@ am sha tele@@ f@@ on se lam , nahan m wase un u kaven atindiakaa a Bibilo a yange gba u una hii fan la . Ken atô u u@@ kasua mba uta@@ ankar@@ uhar mbara , yange i pase kwagh er gba je i lu a vande pasen ga yô . ( Ôr Mbagalatia 5 : 22 - 25 . ) ( b ) Er nan ve i doo u ú hide u gbidye kwar sha kwagh u i kaa ér ieren i mimi ia du@@ mbur shin tar laa ? Nahan cii kpa , Bibilo ôr kwagh u una fatyô u sur@@ un mba@@ asorabo mba ve gem ishima la asema , nahan he@@ gh@@ em ve ikyav mbi ve tee ken ishima la yô . ( Mateu 10 : 11 ) Nahan se kpa gba u se ker a ker ior mba i sar ve u ungwan loho u dedoo la shi se tese ve mimi u ken Bibilo , er mbaapostoli mba Yesu kpa er nahan . U yan i@@ us@@ a yase , ka kwaghbo ga . Yange a eren iniongo ne yô , kwagh ne a tese ér i kohol iy@@ i@@ av mbi i son@@ do la i bee , shi lu shighe u ior su@@ ghun Yehova sha akaa a dedoo a a er a ve la kpaa . ( Yoh . 5 : ​ 26 - 29 ) Mesiya una hemen uumace una za a ve hen “ a@@ mbor a mngerem ma um@@ am , ” shi una wase uumace mba ungwan tindi vea ember iky@@ ar@@ yan i bem vea Yehova . Man mlu na va gema ken hemen kpaa . Shi ka er Paulu za nyôr hen T@@ er@@ o@@ a nahan cii ve , Yesu mase tesen un ér a za ken M@@ ase@@ don@@ ia ye . Er se kav kwagh ne yô , gba kpee u se ver akaa a ken jijingi hiihii shi se ver ishima sha u eren tom u waren uma sha u pasen kwagh u Tartor kpoghuloo . — 1 Timoteu 4 : 16 . 2 : 16 . P@@ alegh Al@@ am a Gb@@ il@@ ini@@ gh Ka a nenge a hanma kwagh u dedoo u se er cii , shi una ki@@ mbi se injar kpaa . — Mat . 2 : 9 ; Mpa . Yange fa ér Aôndo ta ikyaa a na , nahan kwagh ne su@@ r un ishima . Ka nyi ia wase se u wan ago a va war@@ ene ? Nahan kange ishima wer u nôngo ieren you i zua sha msen u Ter wase la . Se er nan ve se za iky@@ ura ken mcivir u Yehova er Yosua nahana ? Ka An J@@ im Nan Lu Tor U Tar N@@ ee ? ( Pasalmi 119 : 1 – 8 ) Aluer se er nahan yô , Yehova una lumun se ér ‘ gbenda wase ngu vough . ’ Paulu yange nenge mba ve eren tom u pasen loho u dedoo kpoghuloo la nena ? Mbah@@ enen yange ve er tom la nena ? N@@ om@@ so man kasev Mbakristu mba ve henen mkaanem ma Aôndo kpoghuloo , shi ve pasen loho u dedoo sha gbashima , mba ve til sha mimi shi ve suen Tartor sha jighjigh la mba tiônnongo a inja je zua ga . 37 : 9 - 11 . I ôr ken takerada u Bibilo u masetyô la ér : “ [ Yehova Aôndo ] una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” I tôô Yuda i kar sha kon u wain u lun a inja ga . ( Anz . 22 : 6 ) U tesen ikyav yô , mbamaren mba ve lu Mbakristu vea fatyô u pinen ayol a ve ér : ‘ I@@ liam yase man ieren yase ngi tesen mbayev asev u kporom ikyua a Yehova sha er vea fa u nôngon a mbamtaver shighe u ve we ak@@ ondo la kpa ? ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 16 ; Mbaromanu 5 : 8 , 9 ) Shi ken hemen yô kwaghôron na ne kua tindi u i wa mbadondon mba Kristu ér ve ny@@ agh awambe la . Shi se za nen hemen u tesen un ser a doo se ishima ‘ sha ishima yase cii , man sha uma wase cii , man sha mfe wase cii kua sha agee a ase cii . ’ — M@@ ar . 12 : 30 . Nahan á pine a vangertiôr wener ma i ne un ian i hiden zan ken Yerusalem za wasen u maan gar u a hingir ice la . Ve nenge ér gu@@ da vea lu her vea gba wan ishima a tôv@@ ac@@ an tsô , sha er vea za hemen u pasen kwagh hen haregh ve shi vea taver anmgbianev asema kpaa yô . Sha u pinen mbampin amba ne , ser : Ishima yam i zough a kwaghyan u ken jijingi u kuman ken kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke man mbamkombo mba zan kpa ? Ken ayange a masejime ne , ior kpishi har uuma vev sha idya i eren kur@@ um . Shighe u anmgbian u kwase Jac@@ qu@@ el@@ ine lu anyom 16 la , a hen gbaa u sa@@ in@@ s@@ i u sha kwagh u uma la ken makeranta . Akaa a V@@ esen a Jighjigh u Nan A Eren Yô Peteru maa ta icin wener : “ Lu nen er mba ve lu ken u@@ ik@@ angen ga nahan , kpa mlu wen u ken u@@ ik@@ angen ga la a̱ de gem a̱ hingir ne kwagh u y@@ is@@ an ifer a mi ga ; lu nen ikp@@ an i Aôndo . ” U eren nahan la ka u eren kwagh u injaa a shighe wou je la . — Ps . O@@ k@@ to@@ ba 20 - 22 , 2@@ 000 U er nahan yô , a tese ér u ngu civir Yehova sha mimi . Or u nan lu a ishima i wang ka or u nan lu a ieren i wang sha ishigh ki Yehova yô , kwagh gbe nan a akaa a Yehova a nenge ér nga wang ga la ga . ( 1 K@@ ron . Satan yange sue ér una gema uumace cii asema hen Aôndo kera , vea de u civir un , nahan a@@ dooga Paulu soo u eren kwagh u tesen ér Satan ka or@@ aie . ( a ) Ior mba ken tar kpishi nenge ivaa nena ? I@@ yol@@ gen@@ gese va a nyi kwagh@@ a ? Yehova ngu wasen se ér se “ er Un tom sha ishima i môm . ” ( Se@@ f . Or u Yehova a ver un kura ne , ka nongo na u mba@@ shiada je la , gema yôô ér : “ Bab@@ ilon gba , a gba ve , ie@@ ev mbi gban a gba mbi mba@@ aôndo vev cii , i [ Yehova ] hembe mbi shin inya je . ” Shi “ av@@ aan ” ne aa fatyô u lun isharen i lun yôugh@@ yô@@ ugh , i ka i na ve se wa ityough y@@ amen akaa kpishi la ; shin i ka i tu@@ ur se ér se gba g@@ es@@ a a mba ve u@@ ve ityough ken uma u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la . Ve T@@ ile sha Jighjigh sha Ashighe a I@@ can Shighe u Yesu u a lu i@@ been i Ter na vough lu eren tom na shin tar ne la , a dondo ieren i Yehova i s@@ angen a s@@ ange ga la . 5 : 9 , 10 ) “ Zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen , ” i í hembe ng@@ een a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so , sha ikyev i Tartor u Mesiya la . ( Mpa . 7 : 9 , 10 ; Yoh . Mba ve we ikyo sha kwagh u mlu u ahumbe u ka a geman hen ijiir ne fele fele la ga yô , ashighe agen ka ve za tagher a i@@ ikp@@ ii kpishi , i i ngô@@ ôr gban y@@ is@@ an ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v ga la . Se mba dondon ikyav i Yesu la sha u veren ‘ ishe yase dedoo , ’ nahan kera keren akaa a vihin se shighe shi d@@ an@@ en se la ga . Mbakristu mba jighjigh ka ve wa shima ve kegh ér Yehova a̱ ta ve iwanger sha akaa a a tsu@@ m ve la cii . Yehova veren ior nav doo doo . Bibilo ôr kwagh u num u ‘ Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i ’ una va ta sha ior mba Aôndo la tseegh ga , i ôr kwagh u num u “ tor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ” man “ u@@ tor mba shin tar ” vea va ta sha ior mba Aôndo la kpaa . ( Ese@@ k . 38 : ​ 2 , 10 - 13 ; D@@ an . 11 : ​ 40 , 44 , 45 ; Mpa . Akaa agen a se fatyô u gbidyen kwar sha mi yô , ka akaa a Yehova a gbe la , man m@@ lu@@ a@@ inja u Mkaanem nam ma yange na i nger la , man ian i civirigh i se lu a mi i eren msen hen a na la , kua iyua injaa i a ne wan na sha u p@@ aan se la . — 8 / 15 , peeji 10 - 13 . [ Ngeren u kiriki / U@@ foto u sha peeji 22 la ] Yange kaa ér una za ‘ sôr ijiir ’ sha , sha er gbenda ua bugh u mba vea tema tor a na imôngo mbara vea za kohol un yô . — Yohane 14 : 2 , 3 . T@@ erem yange lu a ijiir i te@@ en ak@@ e@@ ke shi sôron a kpaa . 16 : 31 - 35 . Shi time ase sha gbenda ugen u Kristu a hemen tiônnongo nyian yô . M wuese kpishi er T@@ ed yange taver mo ishima u hiin pania u eren yô ! A umbur kwagh u m@@ hembe u vesen ne ken tar u he la gbem sha won . Kwagh u tsua u eren la na yô lu a imoshima i wang . Yange kera fa er John fa zwa u U@@ k@@ ra@@ in@@ ian ga ! Ôr vande - eren u a tese ér se fatyô u hemban ieren i tesen m@@ s@@ ange u sha dooshima ken tiônnongo u Kristu la ? ( Shin ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar man ah@@ ô@@ angahar la , iy@@ ô@@ gh k@@ ira n@@ ungwa sha iny@@ at@@ y@@ u@@ u . ) Kpa mnenge u Yehova lu kposo sha kwagh ne . Anyom yange mase shin 1@@ 20 tseegh tsô Yehova una “ va a mngerem sha tar de@@ e@@ mee , sha u timin hanma kwagh u uma cii , u a lu a i@@ ôôn i uma ken a na , sha won , kera . ” — Genese 6 : 17 . M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor Ne M@@ mem Yange ve tsua ér gu@@ da vea ya ican a u ve wan ave sha akaa a taregh la . Yehova lumun nagh kura , nahan hingir u mba ve ne Yesu jighjigh cii yô , vea fatyô u zuan a uma u tsôron . — Mbaromanu 3 : 23 , 24 ; 1 Yohane 2 : 2 . Ka se tese ikyav i iyol@@ tseghan yase ne sha u eren batisema shin mnger . — 1 Pet . Kpa aluer orgen nana ya ican er Orkristu yô , kunya u̱ de ker nan ga , kpa nana̱ civir Aôndo ken I@@ ti ne . ” — 1 Peteru 4 : 15 , 16 . Se er kwagh ne ken msen shighe u se er Mkaanem nam , Bibilo ve i̱ bende a vese la . Sha shighe ugen la , Paulu nenge ér doo u una za zende u m@@ ishen vea Yohane , u i yilan un ér Marku la ga , sha ci u a undu un vea Bar@@ n@@ ab@@ a shighe u ve za zende ve u m@@ ishen u hiihii la . Er Yehova doom ishima kpishi sha hiihii la yô , m pasen ior kwagh vangertiôr , kpa m gema m er kwagh ne sha kwaghfan ga . Bibilo yila ve ér “ akaa a a lu Sha ” la , sha ci u mba a ishimaverenkeghen i yemen sha , shi vea za “ tema tor sha tar , ” shi vea lu upristi kpaa . ▪ Aôndo yange er iny@@ am@@ to@@ ho i gema kure kure i hingir i@@ or@@ o ? C@@ l@@ au@@ di@@ o shi seer kaan wener : “ M soo mer er yange m hii tom wam u yôôn ang@@ we u Tartor ne nahan , i de lu u hiin a hii tseegh ga , me kure ú , er Yesu kpa yange er nahan . ” Ve mbagenev mba dedoo ga , shi mbagenev mba nengen sha mbamaren vev mba ve bee iyol la , shin mba nengen sha u@@ ôn . ( Yohane 17 : 11 ) Ka sea kuran atindi a Aôndo shi sea eren tom u pasen kwagh la yô , se hemba fan aeren a Aôndo a doon tsung la . Kwagh ne doom je zua ga . ” Nahan mba ve kpe kô@@ ugh sha ci u akaa a mba@@ any@@ iny@@ av mba un@@ yi@@ in mbara ve lu eren la cii yem shin H@@ a@@ de , mba za keghen shighe u a va nder ve vea nyôr ken tar u he u Aôndo la . W@@ a iyol u den akaa agen a saa : Paulu yange undu ityom i ma va un a inyaregh kpishi yô gema dondo Yesu . 6 : 44 ) Mkaanem mara tese ér saa Aôndo una wase se keng ve , se hingir mbahenen mba Kristu ye . Davidi yange kôr iyol na tsaha ga za er idya a kwase u orgen . Shighe u ú tagher a imeen yô , u hendan a i shin u de wer i hemba u wa ? Kpa Yesu wa ishima u tesen mbahenen nav mba utar mba ve luun a na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so la icivir i̱ una va lu a mi shighe u una tema Tor ken Tartor la . T@@ i@@ ônnongo a̱ taver hanma or u nan er ivese i ity@@ ôô cii ishima ér nana za nger i er i er i i bee la je . M keren u kohol imôngo vea mba asema ve a lu kwagh môm ken mcivir u mimi la kpa ? Kwagh u soo ér Timoteu a er sha ci na la i nger un ken mkur u washika la . Sha nahan yô , Yesu kaa a ve ér : “ Á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ikyurior i ia ume atam yô . ” — Mat . Ken inyom i 200@@ 3 ne cii , mkaanem ma ken Yakobu 4 : 8 la ma a lu ivur i sha inyom , nahan se za nen hemen u gbidyen kwar nengen , aluer mimi je se mba kporom ikyua hen Yehova yô . Shighe u se za ken G@@ u@@ y@@ ana la , mbap@@ asenkwagh lu ker 9@@ 50 , kpa nyian ne mbap@@ asenkwagh mba ker hemba 2@@ ,@@ 5@@ 00 . Zum u a@@ ah@@ e er ken ningir ugen ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or yô , kanyi yange i na ve kwaghpasen u Mbashiada mba hen ningir la z@@ ak@@ era kpishi y@@ um@@ u ? “ M@@ lumun u sha mh@@ ôôn u Ter Yesu Kristu a̱ lu a ieren yen la . ” — F@@ I@@ L . K@@ am@@ er@@ on : De se hide se nenge sha kwagh u Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar la . ( 1 Utor 18 : 22 - 45 ) A@@ hab@@ a nenge akaa ne cii , kpa lumun u kaven er lu Aôndo lu tesen tahav nav sha gbenda u vesen ga . Tese ikyav er i nger iti i Aôndo ken takerada u yange i hii gb@@ eren ken inyom i 1@@ 6@@ 40 la yô . Paulu ôr kwagh u Yesu wener : “ A taver ishima a [ kon u m@@ tsaha ] , A kera wa kunya ik@@ o ga sha ci u iember i i ver Un sha ishi la , A za tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku ik@@ ôn@@ ough ki Aôndo ki torough . ” A@@ ka@@ abo a a dugh ken kwagh u ior ve har sha mnenge u dang ve ve tsough u eren la kase se cii ningir tser — ka a@@ vese a p@@ aven man icombor i s@@ ar@@ em man ici@@ mb@@ iv mbi man sha inja ga man m@@ sô@@ rom ma man g@@ anden ikyaa inya man iky@@ aior i g@@ aren ityough ker man mba eren iji@@ mba man ian@@ g@@ ev mbi ts@@ aren sha my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or je la , se hi@@ la ter di akaa kpuaa tsô . D@@ i er be@@ gha ka a wua ihy@@ o i i lu inyam i ts@@ wam ga , shin ka a wua wan j@@ ak@@ it@@ o@@ ho nahan , kape kunya u ker Satan a or môm ga shi una soo u wu@@ an se je la . Yange i taver mo u vendan kpen kpen . ” Hanma vegher u Paulu yange una gema ashe ken gar la cii yô , a nenge a ak@@ ombo , sha go@@ do@@ b@@ i kpaa , sha ajiir a a lu ken igbar kpaa . Yesu yange tese ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la wener se cii se fatyô u henen kwagh sha gbenda u Yehova a koson iny@@ on la . Kpa ka kwagh u a mgbegha se u nan la . F@@ o@@ to u An@@ ny@@ am@@ ev : Par@@ qu@@ e de la N@@ atur@@ al@@ e@@ za de C@@ ab@@ á@@ r@@ c@@ en@@ o Mbat@@ im@@ en sha ngeren mba Bibilo mba ken zwa Heberu mba i nger sha ave la , ka vea time sha U@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera , er mba i zua a mi ken ub@@ ar mbagenev ikyua a Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh la nahan , man vea kav er iti i Aôndo i i nger sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a any@@ iin a ken zwa Heberu la , i lu sha ajiir kpishi yô , i kpiligh ve iyol . Se kpa , mayange se de nen u tesen iwuese sha ishimaverenkeghen yase i injaa la ga . — 1 T@@ es . Kpa kwagh gema hen shighe la . Er se civir Yehova yô , se mba a mk@@ or sha mbamhen mba gbil@@ ini@@ gh , mba ve har sha ruamabera ga la , man aeren a ji@@ mba@@ gh kua kwaghbo u ka a due ker la kpaa . B@@ en@@ j@@ am@@ in yange va makeranta u henen ken tar u B@@ el@@ gi@@ um . Er ior mba Yehova ve tagher a am@@ een nahan kpa , mba saan saan Bibilo pase se kwagh u yange za hemen yô , ér : “ Nenge , nongo u Iserael ne , ve hemba se iyenge kua agee kpaa ; yô , va , sé hen kwagh u sé er ; sha er ve̱ de kera seer a seer iyenge . . . ga . . . . Kpa hegen yô , ka i gba u vea nyôr kwagh@@ hendan a kuma ah@@ wa an@@ igh@@ eni cii ve vea za nyôr hen ijiir i mkohol i i hembe lun ikyua a ve , pe i eren mkohol ken zwa Buter la ye . Se fatyô u zuan a mk@@ or hen Aôndo nena ? Jigh@@ ilii yô , ka “ wanakiriki u bo ” a nenge ér Ter ngu ti@@ mb@@ ir ye . ( Mat . Shi a kaa ér : “ Yange i gba u me zende angahar ah@@ wa at@@ ar@@ atar me za hen Bibilo a ior mbagenev , mea been yô , m tsa hen ya ve , kper@@ nan shi m zende ah@@ wa at@@ ar@@ atar m hide hen ya wam . ” ( Mbagalatia 5 : 22 ) Aluer se mba p@@ aven nongo ken tiônnongo yô , se lu hendan a hemen u jijingi a lu hemen la . ( Mateu 19 : 29 ) Yesu lu taver mbadondon un ishima ér , Ter ve u sha fa mbamgbe vev . Ú Eren Kwagh u Una Na Mbam@@ kombo mba Mbakristu Vea Maa Mbagenev Kpa ? * Aluer se mba ‘ timen ’ sha kwagh u mcivir ne yô , se kpa se fatyô u ‘ nengen mk@@ om@@ ashe u Yehova . ’ Nenge ase ikyav sha kwagh u anmgbian u kwase ugen u i yer un ér M@@ ir@@ je@@ ta * la . Shi Timoteu hen sha kwagh u or@@ i@@ wan u yange Paulu bee un i@@ wan la kpaa . Tindi u Yesu yange wa ér se er tom u geman ior hingir mbahenen ne pase er i hii ve i doo u se er tom ne man ape se er ú tseegh ga , kpa tindi ne shi pase se kwagh u i gbe kpee u se tese ior man shighe u se er tom ne zan zan se kighir yô . Gba u se “ hemba veren ishima ” sha mimi u Mkaanem ma Aôndo la vough er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la nahan . • Tom kwaghpasen ngu kor se sha n@@ um@@ tan u Satan nena ? Se mba nengen a ikyav i i̱ tese ér hegen Yehova tema tor sha ikyev i Tartor u Wan na , Yesu Kristu la sha m - iv u akav a m - ande u Yesu a lu iv@@ in vough vough ne . ‘ Han@@ mô ve nana tema shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan , ma or nana kera ta ve mciem iyol ga ; gadia ka zwa u TER u ak@@ um a Sha je , u kaa nahan ye . ’ — M@@ I@@ KA 4 : 4 . Ka un jighilii yange lu tic@@ a ga ; lu di u zan a za a mbayev hen tic@@ a tsô . Yon@@ a mase kaan wener : “ Mo yô , me na U nagh sha imo i ish@@ u@@ ghun ; kwagh u m tsegh zwa sha mi la yô , me er , M@@ yom ka u TER je . ” — Yon@@ a 2 : 9 . “ Tindi u vough ” ne ngu er atindi a ken ityar kpishi nahan ga , a wa kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh ga , shi a y@@ uh@@ wa ga , kpa ngu a atindiakaa ker , a a taver u kaven shin dondon ga yô . ( 1 Yoh . Kwagh ne tese ér ityendezwa i Aôndo a er a ior nav ken Yesaia 5@@ 4 : 17 la ka i mimi . Ivur la kaa ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , iky@@ ôr ia la@@ gh ki ga ; hanma zwa u ua mough ua hendan a we sha ijir kpaa , ú hemba u . ” K@@ wa ne kpa , i tôv sha ikyaa i í wa Mbashiada mba Yehova iyol la , kpa or u tôv sha mi la , kure zwa môm tsô wener kwagh môm u tesen ér ve er af@@ er kpa ngu ga . 7 : 8 — I ôr ken ivur ne ér , er anyom 65 aa lu a kuma ga je tsô , á “ so@@ mb@@ o E@@ fer@@ aim avur avur . ” Ior kpishi fa gbenda u Satan a tsu@@ ghun ior la ga , kpa se Mbakristu yô se lan a@@ yom a na ga . ( 2 Kor . Nahan yô , Yesu yila un tswen za pase un “ aka@@ am@@ yer a sha kwagh u tartor . ” Shi se soo ser ieren yase i tese ér se mba a a icivir sha iti i Yehova i ka i nger sha sa@@ in@@ boo@@ d@@ u u tesen ape Iyou i Tartor yase i lu la . ​ — Nenge 1 Utor 8 : 17 . Kwagh u hiihii u alaghga se hii veren ikyav yô ka ieren i Paulu i dedoo a mbau@@ ng@@ wan a na la . K@@ ure kure tsô ve gba ica a gar u Li@@ se@@ t@@ era , u lu sha angu@@ ngu ugen hen ijiir i lun gb@@ ur@@ um@@ aa yô . Kpa ka una de ior a asorabo a ve yô , a ta a ken ijime ica je , a hungur a mi kp@@ um kp@@ um . — Rom . Davidi wa icam kaa ér : “ Vea ôr n@@ du@@ u@@ lu@@ u vea umbur m@@ doom O@@ u ma vesen , vea wa icam g@@ enger g@@ enger vea ter perapera Wou kpaa . Y@@ a u anmgbian u kwase ugen u i yer un ér Yo@@ shi@@ k@@ o la kpa yange kua . Akaa a se eren ken uma wase cii , se mba nôngon ser se tese er hemen u Tartor la u doo se ishima shi se soo u suur sha u kpaa yô . Shi yange doo Mbah@@ enen Bibilo kpishi u tôôn iti i Mbashiada mba Yehova la , hen mkohol u ve ku@@ mba ken gar u C@@ o@@ lu@@ mb@@ us , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , ken inyom i 19@@ 31 la . Lu hen shighe ne ya dyako i Tartor u Davidi ye . De se nenge ase er se fatyô u hendan a u@@ jijingi mba@@ age@@ ev mban shi hemban ve kpaa yô . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 4 - 13 Yesu tese ér mhôônom ma zungwen ka kwagh u injaa je ka u tu@@ nan ga . Ken inyom i 19@@ 41 la , ig@@ y@@ an@@ den@@ or ugen va hen ya wase vea kwase na sha iyange igen ate@@ tan . Ôr M@@ ika 7 : 2 - 6 . U fatyô u lamen a ma Orshiada u Yehova , nahan nana pase u er kwaghhenen ne una wase u la vighe vighe . Er i lu nahan ishima vihi u sha mlu wou er Paulu nahan ve@@ e ? Shin er Al@@ ber@@ t , u se vande t@@ eren kwagh na la a lu ortamen nahan kpa , yange tagher ishigh a mbamzeyol shighe u lu hi@@ an a hi@@ a or la . U P@@ A@@ S@@ E inj@@ a@@ or i Aôndo a lu nena ? U pase aeren a na man igbenda na nena ? Aluer u lumun wer u za ivese kpa ú er akaa a hen ivese la ga nahan a doo ior ou kpa ? 9 :⁠ 7 . Yehova pase sha ikyev i Yeremia , ape aeren a ve a ifer la due la vough . ( Ôr Mateu 24 : 21 . ) An@@ ngô u ter@@ em u kwase , Mary vea An@@ ngô u ter@@ em u tamen , T@@ al@@ ma@@ d@@ ge 5 : 3 ) A@@ tindi a uumace kpishi ka a lu a m@@ shi , shi a za kpe kpaa . Or wase ka nana kpe yô , nan kera lu ga , nahan i gba u se hen u lun uma a nan shio . Er atôônanongo seer ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 50 man u 19@@ 60 la kpishi ken gar u New Y@@ or@@ k yô , ajiir a yange i ki@@ mbi inyaregh sha mi sha u a hingir A@@ you a Tartor la yina . Na akav aa akaawan a ne atindi a ken Bibilo agen la . Aluer se nenge ser se mba v@@ ôron shi iyol ngi kpen se u eren Aôndo tom yô , alaghga tsô , se wa ityough u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ve ve lu tagher se u taver ken jijingi ye shinii ? N@@ om vea kwase u nan ka vea doo ayol a ve sha mimi yô , ve lu imôngo her shin aluer kera ka u vea fatyô u lun ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so ga sha ci u mbamzeyol mba iyol@@ been i ve a mi la , shin sha ci u mô ve gba i@@ wan yum je kpaa . Loho ne ua lu gbem sha won sha ci u “ kwaghôron u Ter yô , ngu tsôron gbem zan zan . ” ( 1 Pet . Mba ve vende u undun igbenda ve i bo sha apera la kpaa vea kera lu ga . 9 , 10 . ( a ) U nengen kwagh be@@ elee ga la tese ér se fatyô u me@@ men shin ember a mbagenev imôngo ga shinii ? Sha nahan yô , Bibilo umbur se ér : “ S@@ é wa nen ayol a ase ik@@ o , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Sha ikyav i tesen yô , er ak@@ ondo kua ikyav mbi ke ’ iyou mbi lu m@@ ough@@ on a mough ish@@ é yô , kwase u injaa ka nan hen u yaren tom a ave a nan shi nan ver ishima sha kwagh sha er tsombor u nan ua fatyô u zuan a ak@@ ondo a ha@@ an a a doon u kenger kpaa yô . Un lu môm ken tsombor u Tor kpaa . ( Mbaheberu 5 : 14 ) Alaghga imba kwaghwan la ia gba lun wuee tsô , sha u nan hanma or ian i dondon kwaghwan la sha mlu u nan iky@@ ang@@ egh yô . S@@ ea na Yesu jighjigh shin sea na un jighjigh ga kpa , se cii se mba pin ser ‘ Yesu ne yô , ka nyi or@@ o ? ’ ” ( Duteronomi 13 : 1 – 5 ) Nahan , Yehova nengen kwaghaôndo u aiegh ér ka kwagh u ifer . — Ese@@ kiel 13 : 3 . In@@ j@@ akwagh i wanakiriki u jighjigh la na mlumun sha mpin ne . Er Nan Ve Satan a T@@ ev Se a I@@ can@@ aa ? Gadia mb@@ al@@ an@@ enkwagh mbara , er ve tôô am@@ enger a ve yô , ve kera tôô mkurem kpaa ga . Kpa mba@@ fankwagh mbara yô , tôô ase@@ gh a mk@@ ure a ve a am@@ enger a ve imôngo . ” u i dugh a mi cii , kua ityakerada igen i henen Bibilo a mi . Z@@ ayol la ka ken a@@ vese a lu ye — se mba a ishima i bo . Tom taver u zuan a mi ken tar la , nahan ior kpishi vea er nyityô kwagh cii , sha er a de ve tom ga yô . Gbenda u kwagh la ka a bende a ve kua mkav u ka ve kav la hemba u ôron ak@@ um@@ ai@@ hi@@ ange kpishi been la ca je . ” Ken kasua u i hii ang@@ we u yôôn la , anmgbian u kwase ugen u lu mar@@ nya u tar u B@@ ul@@ gar@@ ia , kpa lu ken tar u Ish@@ pania shi lu ikp@@ ur pania yô , pase K@@ ar@@ ina kwagh ; K@@ ar@@ ina lu kwase u ken S@@ ili@@ str@@ a u te@@ en up@@ ip@@ amba@@ abaver sha go@@ do@@ b@@ i yô . Heela tseegh ga , ashighe agen mba vendan mimi mban ka ve tema imôngo i ôron akaa sha tele@@ v@@ ishen shin sha re@@ di@@ o . ( E@@ ks . 1 : 15 - 20 ; 14 : 13 ) Shighe kar yô , a hide a Mbaiserael ve za tema ken Tar u Ity@@ endezwa la . W@@ ea tagher a imba kwagh ne yô , gema umbur wer Yehova fa er i lu u ken ishima yô . Tsô Yesu mase kuren kwaghôron na ér : “ Or u nan lu koson inyaregh sha ci u iyol i nan , kpa nan kera lu or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo ga la , kape kwagh u nan a lu ne . ” Sha kpôô yô , “ kwaghôron u a gbe sha shighe vough yô , ” una fatyô u sur@@ un or ishima sha shighe u mzeyol . — Anz . 22 : 39 ) Shi Yakobu , u lu ngô môm vea Yesu la kpa ôr kwagh u dooshima kaa ér ka “ tindi u tartor . ” T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A u H@@ ol@@ man I@@ l@@ lustr@@ ated Bible D@@ ic@@ tion@@ ary la kaa ér , “ takerada u Daniel ka môm ken ityakerada i ken Bibilo i hemban doon cii . . . . Yange m kegh ato a na , nahan mea za anmgbianev inya yô , m hemba taver ve ishima . ( a ) Ikyav i ish@@ ember@@ kwaghôron i “ mba ve zu@@ ngu la ” ér nyi ? Kpa aluer ú va kav wer ka eren we ke ’ ishima sha inja i ú mar iyol shin ú gen@@ gese iyol di ye ? “ M nenge mer doo u me za hemen u lun or@@ kpen@@ ga u eren any@@ ighe , ôron kwagh sha zwa nyo@@ h@@ on sha u me zua a tom ga . A shi nan kpa yange ôr ityakerada i mba@@ yi@@ ase , i i lu hen shighe na la ; sha nahan yô , a zua a mfe a nger kwagh u tsombor u Yesu ken I@@ vangeli na sha ci wase . Vea vihi kwagh ga , vea tim kwagh sha icighan@@ wo Wam cii kpaa ga , gadia tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” — Yesaia 11 : 6 - 9 . ( Ne@@ h . 6 : 15 ) Ior mba Yehova yange ve er tom ne cii ken ayange 5@@ 2 tseegh , maa ve hide ve ver ishima sha mbamgbe vev mba ken jijingi . Nahan cii kpa , ior kpishi mba ve kimbir msen ne fa kwagh u a lu Tartor la shin kwagh u ua va er la cuku tsô kpaa ga . — Mateu 6 : 9 , 10 . Anmgbian An@@ th@@ on@@ y Mor@@ r@@ is u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la , yange yôô sha mkombo u sha inyom la ér a lu zan hemen u tsaase mbatamen mba ken tiônnongo . Habak@@ u 3 : 13 kaa ér : “ U due sha ci u myom u ior O@@ u , sha ci u Un u i shigh Un mkurem la . ” MB@@ A@@ M@@ K@@ O@@ HO@@ L KA A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E A S@@ E E@@ MB@@ ER YÔ Ka u@@ iniongo mba h@@ an Aôndo yange kaa ér Mbaiserael ve z@@ aan hanma in@@ yo@@ mo ? ▪ Ka i taver nan u pasen kwagh u nan ne jighjigh a mi la sha ci u nan cie ashe shinii ? Sha kpôô yô , imo i “ or wase u k@@ imi ne ” ia fatyô u tsu@@ men a vese . Nahan kpa , gba u a tese mbayev ve fa kwagh u Yehova a soo tseegh tsô ga , a tese ve a hemba nah@@ a@@ la . Lu@@ un er shi a undu se yô , alaghga tsô ma m lu ken nongo u Yehova nyian ga . ” Mkaanem nam mara taver mo ishima , tsô m yila iji@@ ir@@ tamen i Mbashiada mba Yehova ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k , m lam a or u yange lu nengen sha kwagh u tin@@ d@@ in ior mba ken tar u Amerika sha u ve za na iwasen ken tar u H@@ a@@ iti la . Aluer or wa kwaghwan ne ikyo ga yô , nana vihi jijingi u Aôndo ishima , man ka icighan jijingi a lu tahav mbu van a mzough ye . ( Ef . Yo@@ a@@ shi , wan u wan u Y@@ e@@ h@@ u yange gbidye av@@ aan inya er gba u ma gbidye la ga , gbidye di kwa tar tsô maa de . Kwagh ne na yô , fatyô u hemban Shi@@ ria ityav ele@@ gh ele@@ gh ga . I@@ she Y@@ ase Ng@@ i Dedoo Kpa ? Gadia ka Adam i vande gban un man i mase Ifa ye . ” 7 : 13 , 14 , 22 , 27 ) I@@ y@@ ôngo igen i ia lu shin tar la di ia ‘ ya dyako ’ u Tartor u i ‘ ver sha ci ve hii sha i@@ gbe@@ tar je la . ’ K@@ era kera tsô , ka va kom ke ’ inyom i 1914 la yô , ‘ mkur ’ u tar ne hii vough e̱r Bibilo tsengaôron nahan , man kwagh ne tese ikyav sha ityav mbi tar cii mbi yange i nôngo la . Mose yange dugh a Mbaiserael ken Igipiti kera mba va nyer ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo yô , mbagen ken a ve gba hemban@@ ato . Se mba ken shighe u atesen a aiegh a kwaghaôndo a du@@ mbur yô . • Ka akaa a nyi a ke ’ jijingi Yehova a ne sha u taver se ? De se nenge aeren a ve agen . Ken derianyom u hiihii la , Mbayuda man mba ve lu Mbayuda ga cii ve zua a mtsera ken ishimawan i Yehova la ‘ Nan eren akaa a nan sha mimi . ’ S@@ aa se kporom hen Aôndo keng ve se fatyô u zan hemen ken jijingi ye . U tesen ikyav yô , Timoteu u i mar un hen gar u Li@@ se@@ t@@ era la , yange tsua akaa sha kwaghfan , nahan kwagh ne bugh un gbenda u va eren tom u m@@ ishen shighe u alaghga lu a iv anyom 20 ga , shin po@@ so anyom 20 kpuaa la . Ka Aôndo a lu tan icin ne sha ikyev i mbatyomov ye . — Ôr Mpase 1 : 1 ; 14 : 6 , 7 . KW@@ AG@@ H ka a er vihi yô , akaa nga ke ’ tar kpishi a á lu yangen ior u zuan a be@@ m@@ shima yô . Bibilo ngi a ngeren u tesen ér ashighe kpishi yange ak@@ enge a u@@ icighan mba@@ il@@ yo@@ ho@@ v a due sha man uumace ve ungwan sha ato ve . K@@ ura Iyol You Sha Iky@@ ev I U@@ jijingi Mba B@@ ov Shighe u kwagh a tser se je se kera fe kwagh u se sôn ga yô , ‘ Jijingi iyol Na ngu a er msen sha ci wase . ’ Yehova yange lu a vangertiôr ér shighe u Yesu una va shin tar la , una hendan a Diabolo kpa una er tom na una kure . A@@ tesen a Mbaf@@ ar@@ ishi la yange lu a bo sha ci u nyi ? Mkaanem nam kaa ér un “ s@@ angen a s@@ ange ior ga . ” ( Mateu 13 : 21 ) Kpa ka tôv@@ ac@@ an a lu ityôkyaa jim jim i i̱ ne ve ve nyer mciem ga . De mbamaren mba kwase shin m@@ om@@ ou u tse la ve b@@ i@@ ishi a mbayev ou . ( 2 Mbakorinte 5 : 20 ) Aôndo yange kegh ér mba@@ asorabo ve zamber un sha u a ker ve gbenda u vea fatyô u lun ken bem a na ga . U@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba ve dondo heen ne vea tese kwagh ne . E@@ m@@ man@@ uel ti soo ér i̱ vihi inyaregh nagh ki eren iyua a mi la sha ma awashima ugen ga yô , a tôô an tse pan@@ p@@ an a za na or u ny@@ ad@@ en in@@ ye@@ legh ér a̱ ci@@ r un zwa na la . 11 : 4 ) Sha mimi yô , Yehova kenger se a kenger tseegh tsô ga , karen se kpaa . Yange i tsu@@ wa anmgbianev mba ve vi@@ e tsembelee ken nongo u iyôngo igen la ve kar ve tema sha ityough vev . Er ve ungwa ér i wu@@ he Paulu ken pur@@ usu ken Roma yô , ve tindi E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u a akaa ér a za na Paulu sha ci u gb@@ ayol na hen ijiir i i gba ica kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ ,@@ 2@@ 8@@ 7 yô ; yange kar sha gbenda , shi per zege@@ mnger kpaa . Mba yange ve va u nengen fi@@ im la yange ikpelaior i tor@@ on asema ne u vihin h@@ unda nyôron pe se lu la . Gbenda u Yehova eren kwagh a Mbaiserael la na yô , a ‘ hingir ve er or u k@@ enden ve a@@ gb@@ ur sha a@@ ze@@ er kera yô , man a ng@@ ur@@ um a ver han@@ mô ve kwaghyan . ’ Yesu ta mbahenen nav icin ér : “ K@@ ura nen ayol a en sha u@@ profeti mba aiev mba ve ve her a ven a ak@@ ô@@ v a iyôngo iyol , kpa ken atô ve yô , gema ka u@@ gb@@ ase@@ ela mba hu@@ av je . ” Kpa Kwa@@ se@@ shiada u lu henen Bibilo a mo la wasem u fan ér shighe u i s@@ ar@@ em u man ta@@ av cii yô , hemba doon u me er msen hen shighe la . A lu inja er i tim ikyav i shami ga hen gbenda ngi nzughul ior gbenda nahan . ( 1 Timoteu 5 : 23 ; 2 Timoteu 4 : 20 ) Ishima yange i nyian Paulu sha kwagh u mbacivir Aôndo a na imôngo . Nahan , ken kwagh@@ ngeren u a dondo la , se nenge er i hii ve i lu hange hange u tesen m@@ doom asev yô . • Shighe u Yesu lu shin tar la , ka unô yange ve er jijingi isholibo ? ( Habak@@ u 1 : 1 – 3 : 19 ) Se kav kwagh u Paulu ôr a Mbakristu mba i shigh ve mkurem ken Mbaefese 1 : 8 - 11 la wang hegen . Yesu hemba Mose sha u lun M@@ fe u Yesaia fa ityom i age@@ egh i Yehova la mgbegha un u wuese iti i Yehova Hii nan ve i lu a inja u s@@ ônon Yehova ser a̱ tese se er se “ ôr ing@@ e@@ egh ki ayange ase ” ? A@@ tesen a ve har sha Mkaanem ma Aôndo . Kpa gba u se wase or u se henen Bibilo a nan la sha er nana fa m@@ kposo u mimi man aie man kwagh u dedoo man u bo kua kwaghfan man ib@@ um@@ egh yô . Nahan , kwagh ne tese ér Aôndo ngu kaan a mbamaren ér ve ver aan a tesen mbayev akaawan a Bibilo , man awashima u ityesen la yô , i lu u shi@@ ishi akaa a ken jijingi ken asema a mbayev vev . I tese ior kpishi ke ’ Mbakristu Mba@@ aiev ér nyi sha kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or@@ o , kpa kwagh ne zua sha ityesen i Bibilo ga nena ? Paulu nger ér : “ Doo m - iv u Aôndo cii u teman ken a Na je . Man er A va a bem sha awambe a sha [ kon u m@@ tsaha ] Na la yô , lu sha a Na je man Aôndo h@@ ime akaa cii a iyol Na ye , akaa a a lu shin tar man akaa a a lu Sha kpaa . ” — K@@ ol . Kpa Yehova una yima ve , una de ér ve hingir er So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a nahan ga . Ruamabera u ken zwa Heberu la ngu a akaaôron a profeti kpishi , a á er kwagh u Mesiya yô . Shi a za hemen ér : “ Ver nen ishima sha Un u A taver ishima sha i@@ mba@@ any@@ iman i mba@@ asorabo sha iyol Na la , sha u uma wen u ken ishima la a̱ de kera v@@ ôron ga , ishima kpaa , i̱ de yen ne ga ” yô . Gba u se lu a mkav u he u se zough a mi sha kwagh u mimi u Bibilo la sha er se fatyô u pasen mbagenev mfe u vough la yô . G@@ ou@@ l@@ der pase jighjigh na u nan wener : “ Bibilo ka mkaanem ma Aôndo ma ma . . . gbe kpe ga ze , ” kpa “ ka mkaanem ma orom ma ma gbe inya , kpa alaghga ajiir a Aôndo a ne i nger la aa lu ker ac@@ ile ac@@ ile yô . ” Sha iyange i gban akaa i hiihii la , Yehova er iwanger hii u tan sha tar . Er mpase ne a lu vough shi a har sha Bibilo nahan kpa , á pase se@@ ma@@ kwagh u ivur ne i lu ôron la jighilii ga . A@@ gu@@ su@@ tu 10 - 16 , 200@@ 9 M kera yila ne M@@ er ikp@@ an ga . ” U tesen m@@ doom la ve a injar i dedoo Af@@ er@@ akaa a henen ne ka mbam@@ nenge shin aeren a aa fatyô u hông@@ or uma wase sha igbenda kpishi yô . Kpa gba u m@@ vese wase ne una kure he@@ ela ga . Alaghga maa se hingir u lun vea mbaaferev hanma shighe cii . ( a ) Ka nyi akaa yange er cii ve Yesu lôh@@ ô mbahenen ér ve za kohol un@@ u ? Aluer se mba henen Mkaanem ma Aôndo shi dondon kwagh u ma kaa la yô , a wase se nena ? Yange fa ér aluer un ngu z@@ eren henen sha akaa a bo yô , ishima ia vihi Yehova a na shi Una kera lumun un ga . Hii shighe la je , gba u vea civir Yehova sha jighjigh , shin er Satan una tôv ve a atsan atô kposo kposo nahan kpaa . Ka iember i m@@ hembe i nyi ior mba Yehova vea ember@@ ee ? T@@ ahav mbu t@@ omov mb@@ ura mb@@ ua wase se nena ? Pasalmi 1@@ 12 di ôr er i doo u ityom i kpilighyol i Yehova man aeren a na la aa mgbegha se se de u eren akaa a vihin un ishima , kpa se dondon aeren a na a dedoo la yô . A timin kwaghaôndo u aiegh kera yô , Satan kua tar na vea ta num sha ior mba Yehova . ( b ) Ôr kwagh u ma or u kera yô yange nan soon u ungwan loho wase ga , kpa nan va hingir u ungwan u yô ? U ôron kwagh sha mimi yô , mbam@@ nenge mban vea fatyô u lun nahan vough kpaa ken ityar igen i ior mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu ve hemba ng@@ een la . Aluer u pine mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba ve lu ken mimi ica i gbe hegen er yange hii ve ve hingir u fan Aôndo nahan vea kaa a we ér nyi ? Ka imba dooshima u a tese ér se mba mbadondon mba Yesu mba mimi je la . Hanma sev yô , ior mba ken tar u Satan ne ka ve nôngon ér se lu a mhen ve la . N@@ om@@ so man kasev mba kper@@ an akaa ken gar u Ph@@ il@@ a@@ de@@ l@@ p@@ hi@@ a man New Y@@ or@@ k man Par@@ is kua L@@ on@@ don , hide kp@@ era ufoto mbara ken inya , môm môm , i kura ken vi@@ di@@ o la . ( Mbaefese 6 : 17 ; 2 Mbakorinte 10 : 4 , 5 ) Ka sea fa u yaren tom a Bibilo i í lu Mkaanem ma Aôndo la tsema tsema yô , kwagh ne a wase se u tesen ior mimi shi a kura se sha er Diabolo una hemba se sha a@@ yom a na ga yô . Er ishember i ‘ any@@ iman gba tsung ’ la i tese nahan , any@@ iman yange gba hen atô u Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a kpo@@ o , shi ve z@@ ôh@@ ô zwa kpoghuloo . Aluer or gba tsu@@ en tsô tu@@ men ken ivese ga@@ egh ga yô , ka mbam@@ tsera mba nyi nana zua a mi ? Ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne , se lu timen sha m@@ samber u mkaanem ma Aôndo sha ayange ne u a samber je ish@@ ar i d@@ ye di er ngise nahan la . Ôr ase kwagh u or ne a er sha zwa na yô . Shi doo u se fa ser akaa kpishi a Yesu yange ôr shi er shighe u lu shin tar la i nger a ken ityakerada i I@@ vangeli la ga . Peteru yange nger anmgbianev nav mba ken Kristu , wener : “ F@@ a nen er shima i wan i Ter wase la i lu myom yô . ” ( Luka 7 : 11 - 15 ; Yoh . 11 : 38 - 44 ) M@@ h@@ ôônom ma ma kôr Yesu man na yô , a bugh L@@ as@@ ar@@ u gbenda u za lun uma Sha . Yesu kaa er : “ Saan mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la , iyol . ” — Luka 11 : 28 ; Yesaia 11 : 9 . Ngeren u a dondo la una time sha akaa any@@ iin agen a i gbe u ú de wer a̱ pav u a Yehova ga yô . 14 : 34 - 42 . Kwagh u sha uhar yô , Yesu kaa ér : “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” Umbur wer , “ u@@ iyua ” mba Yesu a ne ken atôônanongo la “ ka sha u nan [ shin kôôm ] u@@ icighan@@ mbaiorov ve̱ kuma sha tom u eren . ” ‘ K@@ u shin uma . ’ Gbenda ugen ngu u tesen er icighan jijingi a eren tom sha m@@ tsough man m@@ ver u veren mbakur@@ an cii yô . • U ‘ zenden sha jijingi ’ la bende a ikyar i se ye vea Aôndo man Wan na la nena ? 60 : 22 ) As@@ ande a mba i shighe ve mkurem mba ve lu eren tom u Tartor ken vegher u hiihii u derianyom u sha 20 la yange ve fa er Mbashiada mba Yehova mba kuman er m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan vea lu eren tom ne ken ityar i hemban er 2@@ 30 nahan ken inyom i 200@@ 8 ne ga . Aberaham u i yilan un ér ‘ ter u mba ve ne jighjigh cii ’ la , lu or@@ ya u lu a ior sha ikyev u@@ deri u@@ deri yô . ( Rom . 4 : 11 ; Gen . Ken anyom a karen ken ijime la , nongo u Yehova taver Mbakristu asema sha ashighe kpishi ér ve er msen , ve nenge aluer ka u vea fatyô u eren tom pania yô . Gba u se za hemen u lun a bem ken asema a ase . U hen wer Aôndo una na se takerada u ú taver u kaven shin u̱ i lu mba@@ fan@@ takerada tseegh vea fatyô u kaven ú yôô ? Tese ikyav er yange i kôôm mbamhen mba kpe@@ egh sha kwagh u Mbashiada mba Yehova yô . ( Mbaheberu 11 : 35 ; 12 : 1 ) M@@ ôm ke ’ kasev mbara yange lu ican kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u ke ’ ang@@ ar u F@@ en@@ ish@@ ia ke ’ kpen@@ tar u S@@ ar@@ ef@@ ati la . Akaa ne nahan aa hemba Un u agee na a lu a kighir ga la u eren ga . — Yesaia 40 : 26 . Shighe la una been yô , a tim Satan man mbah@@ emb@@ an@@ ato mbagenev cii . ( Mpa . Paulu wa ve kwagh ér : “ T@@ ile nen dông , kôr nen akaa a i tese ne la gb@@ ang . ” 31 : 34 ) Yehova una de@@ en ve asorabo ve cii yô , vea lu sha ian i hingir “ tartor u upristi . ” Kpa m@@ ge@@ m@@ shima u mimi jim yô kanyi ? Mpase ityough i môm kaa ér Kristu Yesu kôr “ as@@ an ” a tiônnongo ken uwegh nagh ku y@@ an@@ egh . ( Mpa . ( c ) Kanyi ia wase se u yevese id@@ yaa ? S@@ ea eren kwagh a mba se civir Aôndo a ve imôngo la shin mba ve lu ken tiônnongo a vese imôngo ga la kpa , doo u se nôngo kpoghuloo se dondo kwaghwan ne , a kaa ér : “ W@@ aan nen ior cii ikyo , anmgbianev ve̱ doo ne ishima , cian nen Aôndo , waan nen tor ikyo . ” — 1 Pet . Tartor u Aôndo ua er nyi ? “ K@@ eren Nen Kwagh u Nan B@@ em , ” 11 / 15 Wan@@ nomso ne ngu ortamen u wasen mzough u mbatamen tom hegen ! Ve kpishi ve p@@ ande ityom i ve lu a mi ave la , nahan ve hen zwa ugen shi ve mough ve yem hen ajiir agen ve za ho@@ gh@@ or a mlu u her , sha er vea er tom ve u Mbakristu u u lu hange hange ne yô . Ior shin mbam@@ zough mba ve kohol ve lu an@@ ti@@ kristu la mba samber a mba@@ aie . Ka ve ny@@ iman ér Yesu ka Kristu shin Mesiya ga , shi ka ve nôngon ér vea yer mimi sha kwagh u mlu u Aôndo vea Wan na Yesu Kristu la kpaa . Se va mase kaven ser N@@ i@@ ur@@ ka ngu a angev mbu i yer ér Mar@@ fan sy@@ nd@@ ro@@ me la ; angev mb@@ un na un ican kpishi . Yange ve soo ér vea yem sha gbenda la sha er vea kar sha ag@@ ar a ior udubu imôngo soo u fan kwagh u Kristu la yô . Shi Mbashiada kpishi ya ican sha ikyev i mbahemenev mba vihin tu man mbatomov vev sha ci u ve venda u tesen ape anmgbianev vev ve lu , shi ve lumun u tesen ijiir i ve zough a kwaghyan u ken jijingi ga . Yange or a er un kwagh u vihin je kpa a kôr iyol tsaha . Ken mb@@ ee u uwer u A@@ gu@@ su@@ tu la , ve mba un@@ yi@@ in mbara ve za mkohol ve u hiihii ken zwa J@@ a@@ man ken gar u Fran@@ k@@ fur@@ t am M@@ ain . Satan una kera tsu@@ gh mba a nder ve shin ku man mba vea war zege@@ can ken anyom dubu la ga , sha ci u una lu uiky@@ angen , una lu a tahav ga . Aluer ú nenge tsembelee ga yô , alaghga akaa a tar ne aa a lu er ka iky@@ ondo nahan la aa lu ú er a doo kpishi nahan . Lu a I@@ wuese sha Ieren i Yehova i Nan Kwagh W@@ u@@ ee shi S@@ ende@@ gh sha Kwagh Ga La , 6 / 15 Yesu yange fa wang je ér or u nan lu keghen shi i sa@@ gher nan iyol u eren ma kwagh je kpa , aluer nan v@@ ôr yô , alaghga nana fatyô u eren nahan ga . Kpa cii man shighe la a kuma yô , se fa ser Ter wase u dooshima una wase se u wan ishima a angev , gadia ‘ ka Un A lu koson se ye . ’ ( 1 Pet . Ka kwagh u Ke@@ ith vea kwase na E@@ rika yange ve er je la . Shi una wase se se dondo aeren a dedoo a Aôndo a i er ken Pasalmi 1@@ 12 la . Se time sha aeren ne ken kwagh@@ ngeren u a dondo la . 12 : 13 , 14 . Mba@@ wasen U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ( Mpase 22 : 20 ) Een , Yesu a̱ va , a̱ tsegha iti i Yehova shi a̱ kende a hem@@ en@@ tor Na sha , sha er mkaanem ma or@@ pasalmi yange ôr la ma a kure sha mi yô , á kaa wener : “ Sha er ve̱ fa er We , u i yer iti You er TER la , i lu We tseegh U lu U@@ hemban@@ sha sha tar cii yô . ” — Pasalmi 8@@ 3 : 18 . Zege@@ mnger ka u Na , ka Un A gbe un ye ; ka ave Na man lu er tar@@ egh@@ ny@@ aagh ye . ” Paulu kaa ér un nenge iyol na nah@@ a@@ la sha ci u mbam@@ shi nav . Aôndo yô , Ngu Nen@@ a ? Ity@@ ôkyaa yô , Sh@@ im@@ e@@ on man Lev@@ i ve er kwagh sha ishim@@ avi@@ h@@ in ‘ taver gande , ’ man ishim@@ an@@ yo@@ on ve kpaa i̱ “ vihi ” kpishi . Ka nahan ve ivur Bibilo i i kaa ér “ ungwan nen imo i mbamaren enev ” la i mase kuren ér “ ken ter ” ye . Hen ase sha kwagh u yange er ken inyom i 29 , sha shighe u Yesu u lu anyom 30 va hen Yohane u Eren B@@ atisema la . H@@ I@@ I sha ayange a tsuaa la je , ior mba Aôndo ka ve lu a ajiir a ve kohol her ve civir un sha mimi yô . Shin er lu u ior kpishi vea venda Yesu ér ngu Mesiya ga nahan kpa , a gba Aôndo kwagh kpen kpen . ( Yosua 1 : 8 ; Pasalmi 1 : 1 - 3 ) Se kpa ka se zua a agee a ken jijingi er Yesu nahan sha u nôngon hanma iyange henen fan kwagh u a lu ishima i Yehova shi eren ishima na kpaa . — Yohane 4 : 34 . ( Yeremia 25 : 11 ; Daniel 9 : 1@@ ,@@ 2 ) Ve hide ve ta at@@ se sha ijiir i tempel ngise lu sha U@@ wo u Mor@@ ia la shi ve gba nan ini@@ av her . ( 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ) Shi kwagh ugen yô , akaa a ken tar kpishi ka a bo je ka u tu@@ nan ga man aa fatyô u hông@@ or se kpaa . Sha mimi yô , Yohane yange nger ôr kwagh u Di@@ o@@ tre@@ fe ér ka “ u tamen a doo un ” yum yô . — 3 Yohane 9 . ( Genese 4 : 3 - 7 N@@ W ) Sha mimi yô , Yehova ngu a ishima i legh legh je m@@ shi ngu m@@ ape ga . — Ekesodu 34 : 6 . Heela tseegh ga , atesen a Mbaf@@ ada agen , er ig@@ y@@ am@@ usu nahan c@@ imin mo kpishi shi ci@@ er mo iyol kpaa . H@@ ide ta@@ mber kpuaa , hen sha gbenda u ú lu zan sha mi la . 10 : ​ 16 - 21 ) Aluer or u ka nan ya bredi shi nan ma wain ken mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la nan er isholibo i vesen yô , gba u nana ker iwasen ken jijingi . Nahan wa iyol sha avur shon keghen a kegh u ôron ior shighe u ú lu pasen kwagh sha uya uya yô . ( Rom . 1 : 19 , 20 ) Gbenda ugen u se wase ior ve a kpiligh ve iyol shighe u ve lu timen sha akaa a Or@@ gban se u He@@ mban a er la yô , ka sha u pasen ve akaa a i nger ken an@@ takerada u i yer ér W@@ as Li@@ fe Cre@@ ated ? ( I Gba a Gba A@@ ka@@ au@@ maa ? ) U tesen ikyav yô , iyol@@ been ia fatyô u t@@ ul@@ en kwagh u ú fatyô u eren ken tom u eren Yehova ne . Er N@@ at@@ an civir Yehova sha jighjigh yô , a lumun a awashima u Davidi la a ishima i môm , ér i maa tempel u hiihii sha tar , sha ci u mcivir u mimi . ( a ) Mkaanem ma Aôndo ôr sha kwagh u Wan na la ma ver ishima sha nyi kwagh j@@ imi ? Shighe u or lu eren msen sha ci wase ken igbar yô , doo u se tese ieren i ‘ cian Aôndo . ’ ( 1 Pet . Shin er i fe shighe u Mbakristu mba tsuaa mbara hii u eren tom a ruamabera u mba@@ yi@@ ase la jighilii ga nahan kpa , takerada u pasen akaa a mba@@ yi@@ ase ugen kaa ér : “ Mbakristu yange ve hii u eren tom a ruamabera u mba@@ yi@@ ase cii man m - bee u inyom i 1@@ 00 la ye , shi shighe u inyom la bee kera la je kpa , ve lu eren tom a ruamabera ne her . ” Ikyav i tesen yô , u ôôn shin u zenden shin u nahan iky@@ e@@ ky@@ e shi u gb@@ eren iky@@ e@@ ky@@ e nahan , ka akaa a u fatyô u eren , a u henen sha mi cuku kpaa ga yô . Ka akaa a nyi aa lu ior inja er ka a ikyo@@ o@@ gh ga , kpa Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve yô , ve nenge á nena ? Tindi u i nger ken asema a Mbakristu la kpa har sha m@@ doo u Aôndo a doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese laa ? Kwase ne lu a angev mbu vihin tsung , je kuma anyom 12 . U hen wer u gba kwagh sha ishigh ki Aôndo ga , nahan a tsa kpa una lumun we ga shinii ? Yange i taver u anmgbianev cii ve za mbam@@ kohol mba vesen hen ang@@ ar wase u mb@@ as@@ u@@ le@@ v la , sha ci u yange i nôngo u zuan mbam@@ kohol mban sha shighe u sun@@ da . Bibilo kaa ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga er ne lu eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom shi ne mba eren her kpaa . ” Nahan , dugh tom u sôron atôônanongo la sha yô , shi se tôô u@@ kasua kpishi ken inyom , se pase kwagh hen ang@@ ar@@ ev mba kiriki , ape k@@ we@@ ior u In@@ dia lu her , kpa Mbashiada gema lu ga yô . 1 : 18 - 20 ; Luka 2 : 41 , 5@@ 1 . 2 : 16 - 18 . ( Luka 9 : 23 ) Nahan kpa , se lumun u wan ishima a il@@ y@@ ahan i tar u l@@ ahan se la sha ci u se kera mba kwagh wase ayol a ase ga . Habak@@ u yange pine Yehova ér nyi , man Aôndo gema na un mlumun nena ? T@@ so@@ mbor ua kura ayol a ve sha iji@@ mba i eren i i samber sha tar wuee ne nena ? Aluer ka i lu u er Aôndo ongo msen wou ga yô , a doo u kpishi u fan mlumun u Yesu na sha mpin ne la . — Ôr Luka 11 : 5 - 13 . L@@ U A@@ K@@ U@@ M@@ A@@ U@@ T@@ Y@@ A a Mbar@@ o@@ ma a á lu nôngon ityav la , Yakobu , un u lu môm ken mba ve nger Bibilo la pine á kwagh ga ; shi lu tôvon una fa er i hii ve An@@ om@@ aior a Mbayuda a sha derianyom u hiihii S.@@ W . la lu nôngon ityav ga . M@@ n@@ è@@ n@@ ge u ityar igen i̱ nd@@ era nôngon kwagh a ts@@ wam u eren sha igbenda wue wue anyom kpishi hegen , kpa í@@ ̱ fetyô u been a mi kera ga ne tese ér mciem ma ior ve lu a mi nahan ne ma sha inja je . Aluer se mba keren icivir iyol yase yô , se fa je ser se mba dondon ikyav i Kristu ver la ga . — Yohane 5 : 41 . M tesen un ityakerada yase yô , a tese uwegh sha u@@ gen@@ egh , a kaa ér : “ M ngu a u ng@@ u@@ la . Gbenda u Yehova a eren tom a tahav nav mbu fan kwagh u ken hemen la zua sha nyi , man ka sha ci u nyi ? Or@@ pasenkwagh la kaa ér , “ Kwagh ne kôr kwase la ken ishima tsung . Ka i taver Mba@@ beenyol mbagenev u lumun ér ve be@@ e@@ yol shi i lu ve ican u nôngon a mbamzeyol mba iyol@@ been kpaa . Kwagh ne ka dyako u mbayev mba TER kua perapera ve u a dugh her a Mo je ne , kape TER A kaa la . ” — Yesaia 5@@ 4 : 17 . T@@ em@@ pel ne ka gbenda u Yehova a ser a ver sha u him@@ en se a na sha ikyev i naagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu kua tom na u pristi la yô . Man inja i ishember ne ér u kôôm kwagh zan a mi sha gbenda u vough . Ngeren ugen ken magaz@@ in u i yer ér New Y@@ or@@ k T@@ im@@ es la kaa ér : “ N@@ gi@@ se la i nengen makeranta u vesen ér ka ijiir i wasen ior ér ve lu kwagh . Kpa or u nan gbe angev , nan lu keren m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha usu shin nan lu keren gbenda u nana lu uma yô , alaghga “ igbenda i been ior angev ” ne ia doo nan . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 32 : 25 , 26 ) Kwagh u yange war H@@ es@@ e@@ k@@ ia sha iyol@@ gen@@ gese na la yô lu iyol i hiden a mi ijime . Er nan ve i doo u se t@@ ôm kwagh u orgen ga ? Se mba jijingi u Aôndo a hemen se yô , se mba “ zenden tsembelee sha akaa cii ” er Paulu eren nahan . ( Heb . S@@ op@@ hi@@ a : Ng@@ ôm yange er ai@@ ky@@ ôr sha mat@@ o , anyom kar hegen 17 . Aluer se mba eren msen hanma shighe er Ne@@ hem@@ ia nahan yô , kwagh ne una na jighjigh u nan wase una za hemen u taver . A pase wener : “ I@@ ̱ wuese Aôndo sha Yesu Kristu Ter wase ! ” Ka sea time sha akaa a Yehova a er cii kua gbenda u a hemen sha man tar sha perapera la yô , ka se kera lu a ityôkyaa i dedoo i cian un gaa ? — Pasalmi 2 : 11 ; Yeremia 10 : 7 . Er ishimaverenkeghen yase i lu u lun uma gbem sha won yô , a fatyô u kaan ér se kpa se hii a hii u eren Yehova tom . 5 : 33 ; K@@ ol . 3 : 6 - 8 ) Jigh@@ ilii yô , aluer Orkristu shin Kwa@@ se@@ kristu zer nyoon ishima gbem man nan de inja la ga yô , a dugh nan ken tiônnongo u Kristu kera . ( G@@ al . 5 : 19 - 21 ; 2 Yoh . Shi a kaa ér : “ K@@ un@@ ya kô@@ rom sha ci u Loho u Dedoo la ga gadia ka agee a Aôndo a sha myom u yiman hanma or u nan ne jighjigh cii ” yô . Een , gba u se wasen ayol a ase sha gbar ne kpaa . Mb@@ agen t@@ ume ityough u eren akaa a ve je ve de u henen sha kwagh u Aôndo ku@@ aa . Lu ieren i Paulu lu ôron kwagh u i , shighe u a wa Timoteu kwagh ér a “ yevese asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior la ” je la . Or@@ henen u Yesu Kristu nana lu or@@ tom aluer nana̱ lu nomso@@ or shin kwase , org@@ anden shin wanye kpaa . — Yo@@ el 2 : 28 , 29 . Kanyi ia na ve mbatamen mba ken Kristu vea er tom a ‘ ishima i vih@@ in@@ i , ’ man kwagh ne una gema a va a nyi ? Ashighe agen ka i lum er kwase wam kpa ngu ts@@ ahan ônov asev sha imba igbenda la nahan . Gadia Paulu fa kwagh u yange tser Peteru la kua akaa agen a yange e̱r sha gbenda la kpaa . Shin er Yesu lu “ Ter man Or@@ tesen ” u mbadondon nav nahan kpa , á tese ve wener or lu sh@@ a@@ gba sha tom u nan eren ior mbagen la . Yehova yange taver Mbaiserael ishima ér Tindi la ‘ una hemba ve agee ga . ’ Shighe karen kpuaa yô , a za ken A@@ ka@@ ya a za “ wase mbananjighjigh sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u i ne un la kpishi je . Gadia a hemba Mbayuda kwaghôron sha agee , lu ken igbar je , lu tesen ken icighan@@ ruamabera er Yesu ka Kristu je . ” Nahan Yehova a seer doon we ishima , shi u za hemen u suur sha a na . Aluer se ver ishima sha kwagh u kuren mbamgbe asev la yum yô , ka nyi ia fatyô u eren se ? A kaa wener : “ Takerada ne ngu sha ci u mbayev tseegh ga , ngu sha ci wase kpaa , gadia se cii se mba mbayev mba Aôndo . De se hide nen a iyol ijime , se tese ser se fa hanma kwagh u a eren cii ga . ( Anzaakaa 17 : 15 ; Yesaia 5 : 20 ) Ab@@ aver sember duen sha gbenda u ior kpishi ve henen kwagh ken asema a ve sha ityar wue wue yô , á kaa ér “ ior i tar u Amer@@ ica kpishi nenge ér vea tsua kwagh u a lu u shami man u dedoo man u injaa la ayol a ve . ” ( Ese@@ ter 2 : 13 , 15 ) Zum u á er nom la , á na nom na , Tor A@@ ha@@ su@@ er@@ u icivir kpishi , lu er V@@ ase@@ ti , kwase u tor u tse la nahan ga . Mbagenev yô , tse@@ ene@@ ke u keren kua ieren i han@@ ger ér i eren kwagh er ve nenge la gba ve kwagh je gande . Kpa ka nyi i dugh ken ieren nee ? ( Yeremia 15 : 16 ) Een , yange saan Yeremia iyol er i lu yilan un sha iti i Aôndo yô , shi mkaanem N@@ am kpa ma lu profeti ne kwagh u injaa . KW@@ AG@@ H ne yange er ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu inyom i 19@@ 36 la , hen D@@ wer u tor u tar u S@@ wa@@ z@@ il@@ and . Er ve nyôr ken mlu u he la nahan , lu u vea ‘ waan atindi a i wa ve la cii ik@@ yô . ’ — Duteronomi 8 : 3 ; 11 : 8 . Kpa akaa a i er sha kwagh ve la aa wase se u kporom hen Aôndo . — Y@@ ak . • Aluer se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo yô , kwagh la una wase se nena ? Ka akaa a nan uma a nyi nahan Yehova a ne ? M@@ L@@ U@@ A@@ SH@@ E u Yesu yange lu nena ? Zum u vea va war “ zege@@ can ” la shin a va nder ve shin ku yô , vea nenge a mkur u mkaanem ma Yesaia 60 : 21 maa kure kpôô kpôô la , shighe la tar cii ua hingir paradi@@ so . Yange pase ve or u Aôndo a lu jim jim yô . Shighe karen yô , ng@@ ôm maa za lu vea orgen u wa ts@@ wam yô . Mba va pasen un ken inyom i 19@@ 5@@ 6 la yô , maa yem ken tar u W@@ est G@@ er@@ many . Shi ityôkyaa i vesen igen i se eren tom u pasen loho u dedoo yô , ka i ne : Gba se ishima tsung u sur@@ un mba asema a ze ve iyol kpishi sha il@@ yo@@ ho i bo i i du@@ mbur la asema , kua mba ve lu yan ican sha akaa agen kposo kposo la kpaa . ( 1 Mbakorinte 1 : 31 ) Ka i@@ ha@@ gh i nyi laa ? Yesu ôr kwagh u akaa a á tese mbahenen nav la ér : “ Aluer ne@@ a fa akaa ne , man ne@@ a eren sha mi yô , á saan ne iyol . ” Or ka nana lu a jighjigh u nan ken Yehova taveraa yô , nan na kwagh u Yehova Aôndo a kaa la jighjigh , i kera lu kwagh u uumace mba ve lu a mbamhen mba@@ aiev la ve kaa ga . K@@ ur@@ an atindi a hemban doon , a Yehova , u “ A lu icighan ” la a we se la , shi eren “ Ici@@ ghan@@ tom u Loho u Dedoo u Aôndo ” la kpoghuloo . ( 1 Pet . Kpa lu unô wase un@@ u@@ u ? Paulu yange nger kwagh sha kwagh u atindi a Aôndo na Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa la , kaa ér : “ Mba ve er isholibo ve lu a atindi yô , á ôr ve ijir sha tindi . ” Ka unô Yehova a m@@ ough@@ on a ve ? Se time sha mpin ne ken ngeren u a dondo ne . Shighe u lu iyev la , i tese un “ mfe u Mbai@@ gipiti cii . ” ( Aer . Alaghga mbam@@ yen asev man han@@ g u ken ishima vea na a taver se u zan hemen u nengen akaa er Yehova a nengen la . Aôndo kpa ôr ijiir la sha mimi , yange tsaha K@@ ain . Er lu lamen a kwase Shi@@ ada ne yô , a kaa wener un lamen a mbayev nav kwa môm tseegh ken l@@ ah@@ adi . Man lu kwagh u er vough je ne . Apostoli Paulu tôô tiônnongo kar sha iyol i or , shi a kaa ér “ aluer ican ngi eren il@@ ye@@ gh@@ egh i môm yô , alegh cii aa lu ken ican la imôngo . ” ( 1 Kor . Yesu yange wa mbadondon nav tindi ér : “ Ge@@ ma nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , . . . tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” Mbagenev di ka ve tôô my@@ eren@@ em ma kô@@ mp@@ eni ve ve pase ior sha iny@@ ar shin ve pase ve gbilin . “ Me su@@ gh U ken mkohol u tamen . ” — P@@ S . Ior i tar ne wa gbenda u Yehova a nengen kwagh u bo man u dedoo la sha ada ga . Ity@@ ough ki sha uta@@ an ki inyam i ken Mpase la tile sha ityough ki tartor u Grika . Ne@@ hem@@ ia , or u taver ishima shi zungwen mhôônom za ken Yerusalem 12 : 15 ) Aluer se mba a azende a lun nahan yô , doo u aa gba se kwagh shi se naan a icivir kpaa . ( Mal@@ aki 3 : 1 - 5 ) Hii ke ’ inyom i 19@@ 19 la je , i nd@@ era k@@ ông@@ or igbenda i civir Yehova Aôndo sha inja la yemen hemen ku@@ le ku@@ le . Kwagh u vesen u una wase u u zua a msaanyol ken tom wou u pasenkwagh yô , ka u kôron ijende vea ior mba lun a an@@ za a dedoo , mba vea maa u a maa yô . • Yesu keghen ato a ior mba tesen ve la sha ci u nyi ? ( Luka 9 : 23 ) De se time sha igbenda i alaghga se dondo ikyav i dooshima u Kristu a tese la , se hii sha mimi mba yange tesen la , se mase nengen sha kwagh u ior mba yange tesen la kpaa . Yesu Kristu kpa yange i tôv un a ican . Ken inyom i i kar la , imba dooshima la na iorov 2@@ 8@@ 8@@ ,@@ 9@@ 0@@ 7 tsegha uuma vev sha ci na shi ve tese ikyav i kwagh u ken ishima ve la sha batisema u eren shin mnger . Nahan kpa ken a@@ vegher agen yô , Kwagh@@ aôndo u Mbakristu lu kposo . Akaa a Yesu Kristu u Yehova a ver un Tor la wa akaa a Tartor a a lu shin tar la cii ker . Nahan kpa ken masejime yô , a nger washika hen Kwa@@ se@@ shiada u yange hii lamen a kwase na la a kaa ker ér : “ M@@ su@@ ugh kpishi sha er yange ú tese kwase wam Mbashiada mba Yehova yô . Ishim@@ at@@ aver na man ishimawan na kua i mbatomov nav mba jighjigh la tese se nyi ? Ka Mba@@ abaver Ve T@@ e Ú A@@ ve Iky@@ ôr Y@@ ee ? Gba kpee u se taver ashe iky@@ ôr se gba m@@ ny@@ am ken jijingi shin se v@@ ôr ken jijingi ga . Iky@@ ar i Davidi ya vea Yehova kôôsôô la tese se nyi ? Aluer se gba ken to u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav yô , shi se ‘ ker tartor hiihii ’ nena ? Doo u se hen ser Aôndo una er nyi ga , man ka sha ci u nyi ? Mba ve vese ayol a ve vea dondo kwaghwan u ken Mbaefese 4 : 26 , 27 la ken ivese ve nena ? Ior mba yange ve ungwa í yô , lu u vea yer ken a@@ y@@ ough a ve kp@@ ile kp@@ ile , vea palegh mbau@@ ty@@ aav mba ve lu hemban ityav ken won sha u@@ go@@ do@@ b@@ i la . 23 : 16 - 18 . Ka aeren a nyi i doo u se lu a mi ve aa wase se u wan ishima ? ( Rom . 1 : 14 , 15 ) Nahan cii kpa , gba u se tese kwaghfan sha u palegh u eren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia doo mba se lu pasen ve kwagh hen haregh wase ga la . 4 : 9 ) Apostoli Paulu yange pase kwagh u gbenda u hemban cii u Aôndo a tese se dooshima ne yô , ér : “ Kristu kpe er shighe va kuma vough yô , sha ci u mba ve fe Aôndo ga la . Shighe u ú hen wer alaghga u tagher a imeen yô . A@@ ku@@ he na kpa v@@ u@@ e hegen hingir inya je nôngo u kuman anyom 6@@ ,000 . “ E@@ mber nen sha ishimaverenkeghen . ” Ru@@ tu fa er Tindi u Aôndo a ne ian ér i yaren t@@ war yô . Nahan maa gba a mi yaren t@@ war ken sule u ig@@ y@@ an@@ den@@ or Bo@@ a@@ shi , Or@@ yuda , u lu an@@ ngô u E@@ lim@@ ele@@ ki , nom u Na@@ omi la . I@@ MB@@ A@@ OR I A@@ S@@ A L@@ U YÔ I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i “ wanakiriki ” Iserael la tese ér mayange je ka u mbacivir Aôndo sha jighjigh vea kera zua a kwaghyan u ken jijingi ga ze . Ka sha nyi gbenda nahan Ruamabera a tese ér gba u Mbakristu vea kohol imôngo ? Aluer ikyav la tseegh kpa ngi tseer tseer yô , er nan ve yange seer ic@@ in@@ tan ne sha mini ? 11 : 3 - 6 . Er se vande nengen nahan , Bibilo kaa ér : “ Ity@@ ough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu . ” Ken derianyom u sha 11 C.S.@@ Y . la , Tor Davidi kaa a wan na Solomon ér : “ Lu taveraa , taver ishima , er ase nahan ; de cie kwagh ga , de yen ishima ga , gadia TER , Aôndo , Aôndo wam , ngu a we je , Una gb@@ ihi u ga , Una undu u ga , zan zan ú kure tom u iyou i TER ne cii . ” A kaa a Aôndo sha iky@@ enge ér : “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! ” E@@ ̱r se vande nengen ken aka@@ ang@@ eren a ahar a hiihii la nahan , i@@ aven i yange Yuda lu shami sha ayange a Habak@@ u la yange i̱ vihi kpen kpen . Or la ng@@ ur karen mat@@ o la una nenge yô , a pine anmgbian ne ér ngu Orshiada u Yehova ? T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an ( or@@ ng@@ erenakaa u ken du@@ bu@@ anyom u sha uhar man u sha utar S.@@ W . la ) yange ôr kwagh u erdoo u ve eren a anc@@ ôgh@@ olo@@ v man mba@@ ats@@ anev man mba@@ beenyol doo doo la . Er nan ve i doo u mbaihyomov asev vea doo se ishima , man aluer se er nahan yô , ka nyi ia fatyô u duen k@@ ere ? Hii shighe u Adam gba ken isholibo ken sule u E@@ den la je , ka ishimaverenkeghen i uumace mba nan jighjigh cii ve lu a mi je ne . Se mba pasen akaa a mimi a Yesu pasen la , man ior ka vea ungwan mimi ne yô , ve er a vese nyian vough er yange ior eren a Yesu nahan . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 3 - 11 ( Ekesodu 20 : 17 ) Tindi ne yange wase u kuran akaa a or lu a mi cii , a lu ya u nan shin kwase u nan shin or u eren nan tom shin u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba nan kua akaa a nan agen kpaa . Hen Mbakristu yô , nom@@ or ka or u nan@@ á lu a lu a ian i or@@ on iyev je kpa nana venda u eren nahan yô . ” M@@ ningir ne n@@ á sev mbu aven pe@@ pe , man ashighe kpishi ka mb@@ ua av yô , i mon@@ do ser@@ e@@ te@@ te i doo kenger kpishi . ( 1 Utor 14 : 8 ) Nahan kpa , se fa er Davidi yange er akaabo yô . Se kpa ka ior mba se pasen ve kwagh la tseegh kwaghpasen wase a wasen ve ga . Doo u se nenge an@@ umbe a eren nena ? J@@ im je yô , Yehova yaren tom a mbampin sha u tesen se akaa a mimi a a lu se inja yô . Shighe u Mose lu duen a ikyurior i Iserael ken uiky@@ angen ken Igipiti kera la , Yehova pase iyol na ér : “ Me lu kwagh u me lu yô . ” 20 : 20 ) Yange mba lumun , m dondon ve kwa u hiihii la yô , m pine mer ve nam haregh wam u me pasen kwagh her yô . Ish@@ ember ne ngi ôron kwagh u iji@@ r@@ ôron i mimi di tsô . Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo nan ngô@@ ôr eren kwagh u una wase ma iyôngo i vihi iyol shin i gbe angev la ga . 1 : 6 ) Nahan kpa , er Yehova wase mbacivir un mba tsuaa mbara u wuese un ken igbar nahan , kape we kpa una wase u u̱ nan un nagh ku iwuese je la . Ka a inja kpishi u karen iyol hen ya vea mbayev , nahan ken iyol@@ karen la mbamaren geman lun mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev . Mba ve ne Yehova nagh ku a soo yô , ngu a lumun ve Er nan ve se fe nahana ? M@@ pin u hiihii yô ér ka nyi i ne ve ishimaverenkeghen ne i lu kwagh u mimi ? 8 : 13 ) Iky@@ uryan i he la hiin u eren tom yô , Aôndo gema nengen Mbayuda man mbananjighjigh mba ken atô@@ at@@ yev mba i ts@@ ôngo ve ga la cii ér mba kwagh@@ môm , sha ci u “ ic@@ ôngo i mimi kpaa , ka kwagh u ken ishima , ka kwagh u ken jijingi , ka sha kwagh@@ ngeren la tsô ga . ” ( 2 Mbakorinte 12 : 7 , 8 ) Paulu yange zamber Aôndo ér a bee un ican i yan na la , kpa i bee ga . 1 : 8 - 10 ) Kpa Paulu hingir u ican ku gb@@ ir gb@@ ir ga . Kpa Mose nenge wener mbatomov mbara er tom la “ nahan vough ” er Aôndo tese la . ( E@@ ks . U sha uhar yô , u se fan mhen u Kristu la una wase se u ‘ dondon un ijime kp@@ iri@@ gh kp@@ iri@@ gh . ’ Yehova yange due a uiky@@ ur@@ mba@@ yan mba vea kure awashima na ne vough yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 8 , 1@@ 6@@ 9 M@@ pav u p@@ aven ish@@ u i dedoo a ibo , i sha injakwagh la tile sha ityough ki iji@@ r@@ ôron i masejime , i a va ôr sha shighe u zege@@ can la ga . Bibilo kaa a vese ér , lu kwagh u injaa ugen u lun a tahav lu er tom ne ye . Kwagh u ngeren mban ve er la una seer taver jighjigh u ú ne akaaôron a profeti a Yehova la . ( 2 ) Ka akaa a nyi aa lu eren u tesen ér mkur u shighe wase u keghen la kuma ? Nahan kwagh u un shon u sue mcivir u Ba@@ al ken Iserael yum la maa kure . I ôr kwagh u afer@@ aior ne ér ve lu “ ior mba age@@ ev , mba sha ayange a ngise la , mba@@ du@@ en@@ ati je . ” — Genese 6 : 4 . Ú fa kwagh u akaa ne a til sha mi kpa ? 4 : 5 ; 2 Tim . 4 : 8 ) Yesu yange kaa a ior mbagenev ér : “ Inja na nan man ne y@@ erem ner , T@@ ere ! Kwagh u se er ken Mbaheberu 2 : 12 , 17 la ngu a inja kpishi . Yange fa u pasen Bibilo sha gbenda u a wase se sha akaa a se eren ken uma wase ayange ayange la je gande ! Mkaanem ma Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange ma bende a ior mba lu hemen ve la nena ? Er se lu mbadondon Yesu yô , gba u se kpa se lu a ieren i t@@ angen iyol ga la . Hen ase ken ishima tsô u nenge er ior kpishi ve eren afer@@ akaa sha ci u h@@ ua yô , er gb@@ end@@ an@@ um@@ un man any@@ ighe man iv mbu iin ior kua i@@ w@@ oo - or nahan . Kape se u@@ ve ityough eren tom u sa@@ gher iyol , u Yehova a ne se ne ve , iyange man ih@@ wa la ia va fele je la . PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 55 , 1@@ 34 la ka gbenda u ngise or pinen kwagh sha u tesen ér nan venda mhen u i dugh a mi shin kwagh u i soo ér nana̱ er la yô . Shi , se mba a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won kpaa . — Pasalmi 37 : 9 . N@@ om@@ so man kasev man agumaior man mba@@ beenyol kua mbayev je kpa , yange ve cian u van ikyua a na ga . U fan ser se mba tswen ga la ka ze@@ ge iwasen u a wasen se u wan ishima yô . Se yem ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land se za tsa er uwer môm nahan , maa se hide se va ken tar u I@@ tal@@ ia , shighe u i na se la@@ asen u zan tar u ken won za nengen ajiir la . Nahan gba u vea ‘ lu gen@@ g ge gen@@ g ’ shi vea ‘ hide a ayol a ve ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh lu sha a ve ’ la ve , vea kô@@ r@@ cio u tilen dông hendan a na ye . ( 1 Pet . Alaghga tsô Paulu lu ôron kwagh u u@@ kwagh@@ hi@@ r mba doon ungwan inja er mba ken takerada u u@@ kwagh@@ hi@@ r ú T@@ ob@@ it la nahan . Gbenda môm u vesen u henen sha kwagh u u er ken Bibilo la yô , ka u gbidyen kwar sha mi , kpa ka cii la ga . Jigh@@ ilii yô , ken zwa Grika u yange i nger Bibilo a mi la yô , ishember i ‘ mayange ga ’ la pase gbenda u vesen u vendan kwagh shia shia . Mbagenev vea nôngo gb@@ ev vea hingir mban@@ en@@ gen ayol a ve mk@@ er shi vea kôr ayol a ve ihyom kpaa . ( Mbaheberu 10 : 34 ) Yange ikyav saa Mbakristu mbara kpa ishima vihi ve ga . Gb@@ id@@ ye iwer we wan@@ kwase u Yerusalem ; nenge , Tor wou ngu van her a we , Un ka u perapera je , man u hemban kpaa , u hiden a iyol Na ijime , A h@@ enda j@@ aki , wan u mgb@@ ian@@ j@@ aki . ” EN@@ O@@ K@@ I ka or u hiihii u i er kwagh na ken Bibilo ér yange zende vea Aôndo yô . Yô , se kav nen ase Yehova zum u se tesen ônov asev yô . Kwagh ugen yô , Ruamabera kaa ér : “ Aôndo vande veren [ Yesu ] er A̱ lu i@@ w@@ om i sha jighjigh u nan , sha awambe a Na . Ngeren u hiihii la tese akav ken Bibilo a aa wase se u lun mba keren bem yô . Nenge , ken M@@ an@@ ase cii nongo wam hemba nd@@ ahar , man mo kpaa hen ya u ter@@ em m hemba gban ijime . ” Ka ishimataver i k@@ undun iyol i nyi Yehova a ne se , man gba u se wa ikyo a kwagh ne nena ? U fatyô u seer zuan a iwasen hen mbatamen mba Yehova a ne se ne kpa ? ( Ivur 2@@ 1@@ b ) Ken masejime yô , or@@ kuran la na Yosev tom u vesen . Ve er kwagh doo yô , ve yem keren akaa a ve shighe u ve lu kwa@@ v la ga . De se time sha mbampin uhar mba ve zough sha ng@@ un yô . 4 : 8 ; Aer . 20 : 28 ; ôr Yesaia 32 : 1 , 2 . ) U nengen iniôngon ve ne wer , ka gbenda u Kristu a we u ikyo kpa ? Man Yehova una ver u doo doo shi una sue u kpaa . Or ka nana tese ér doo nan a vese er se ze iky@@ ura nahan , ka i lu se nena ? Ka shin ayange at@@ aan cii Yesu una kpe yô , a er msen ér : “ Hegen ishima ngi tan Mo k@@ we , tsô shi Me kaa nana ? Kape Satan kpa a lu eren tom a tar ne sha u t@@ ul@@ en gbashima u se lu a mi sha tom u Yehova kure kure je la . Sha mimi yô , mbatamen mba hemen ken tiônnongo , sha u wasen ior cii u ungwan imo i Yehova . — 1 Tim . 38 : ​ 10 - 12 ; M@@ ika 5 : ​ 5 , 6 ) Sha nahan yô , ne mbatamen mba doon se ishima , za nen hemen u keren shighe tsaase mbagenev . Hii nen nyian je . Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN U ER@@ EN KW@@ AG@@ H A KW@@ A@@ S@@ E W@@ O@@ U SH@@ I@@ N N@@ O@@ M@@ O@@ U SH@@ A M@@ I@@ M@@ I Se mba suur sha kwaghfan u Yehova la kpa ? Ve tile hen kpe gbenda , mba ng@@ ur m@@ us@@ an iky@@ aver shon yô , mat@@ o ugen va ta sha Ter wase maa kpe her ave ave je . I@@ ca a gba ga tsô Tartor u Aôndo u sha hemen u Kristu Yesu la ua tim tar u bo ne , kpa ua gema a yima mbap@@ er@@ apera man mbananjighjigh kpaa . Mba ve lu civir Aôndo sha mimi cii vea fatyô u lun a vangertiôr ken mkaanem ma Tor Davidi ma ma kaa ér : “ N@@ gi@@ se m lu iyev , hegen m bee iyol , nahan kpaa , mayange m ngu a nenge i ta or@@ perapera kera ga , shin tsombor u nan kpaa u s@@ ônon kwaghyan ga ” la . ​ —⁠ Pasalmi 37 :⁠ 25 . T@@ ime ase sha kwagh u takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban i Solomon la i tese se sha kwagh u dooshima u been mayange ga la . Sha ci u ve lu hemban henen sha mbamtaver mba ve tagher a mi sha u tsan ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , ve kera nenge a kwagh u Yehova er sha ci ve la ga . Yesu tese se ér Aôndo ngu a iti . “ U tim tar sha am@@ agh a u , sha er u̱ de t@@ enger mayange ga yô . ” — Pasalmi 10@@ 4 : 5 ; 119 : 9@@ 0 . ( Gen . 2 : 24 ) Or@@ fankwagh Solomon nger ér : “ G@@ uda uhar a u môm , sha ci u mba a injar i dedoo sha tom ve u sha ican ” la . ( Mat . 19 :⁠ 6 ) Shighe u noov man kasev mba ken Kristu ve lu yan “ ican ken iyol ” yô , doo u vea umbur ayol a ve er Yehova a lu hange hange ken ivaa ve la yô . U ôron sha gbenda ugen yô , er u@@ iyua mba eren mba@@ ats@@ anev la i lu kwagh u doon man u van a iwasen nahan kpa , u lun or@@ henen u Kristu la saa sha kwagh ne tseegh ga . ( Or@@ pa . 7 : 20 ) Zum u ú tsu@@ m yô , de ur@@ en i g@@ anden shin nengen wer u gba kwagh ga ze . Shighe u Yesu za iniongo i at@@ umbe ken Yerusalem ken inyom i 32 la , ‘ ikpelaior gba un@@ un sha kwagh Na kpishi . ’ ( Mbaheberu 13 : 15 , 16 ) Nahan kpa , taver hur@@ or ve u ishima ishima ugen kpishi u kaven kwagh u ve er ne . • Se tese ser Yesu doo se ishima nena ? U suur sha Yehova sha mimi la ka kwagh u ka a mgbegha se ve se lu a aeren a civir Aôndo je la . Ior kpishi er nena , er i gbe u a pase kwagh torough torough ne ? Gbenda u Yehova a nengen shighe la bende a gbenda u a eren kwagh nena ? Tom ne za a vese hen up@@ ev mba doon kenger mba hen I@@ wo i M@@ ul@@ an@@ je i i lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u M@@ ala@@ w@@ i la , man hen a@@ kpe@@ kpe a k@@ undun iyol a I@@ f@@ i u M@@ ala@@ w@@ i , u le@@ he nôngo u kuman sha ini@@ e@@ mbe i ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar la nahan la . 4 F@@ a Shighe u ú H@@ ung@@ ur a Z@@ ayol W@@ en La . De k@@ ur ikyaa fese wer , shighe kuma u ne hide ne lu inja er yange kwagh za ne iyol ga ze . Ieren i kasev sha kwagh u iv@@ es@@ egh gema ayange ne nena ? Phili@@ p S@@ cha@@ f@@ f nger kwagh u Mbakristu mba sha ayange la , kaa ér : “ Tom u hanma tiônnongo eren jighilii yô lu kwaghaôndo u pasen , man hanma Orkristu u lun a jighjigh u nan cii lu or@@ m@@ ishen . ” ( Ps . 36 : 9 ) Se uumace mba se lu ônov nav ne , se wa been un . Yesu kaa ér : “ Kpa zum u Wan u or [ Yesu ] Una va sha iengem Na a mbatyomov mba S@@ ha@@ av cii a Na imôngo yô , zum la Una tema sha iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem la ; á kohol akuraior cii sha ishigh N@@ agh , Una pav ve kposo . . . Davidi ver se ikyav i tilen sha mimi shighe u i lu nzughul a na shi i lu eren kwagh a na sha mimi ga la nena ? U@@ kwaghaôndo mba tar ne mba tesen or u ve civir jim jim la nena ? Awa@@ shima u kwaghhenen la yô , ka u wasen mba ve undu tiônnongo la sha er vea hide vea lu a “ dooshima [ ve ] u hiihii ” la her yô . Ka atindiakaa a nyi Yehova na Mose , man er nan ve á gbe se ishima ? 10 , 11 . ( a ) Yange Adam man Ifa mba hembe ato yô , if@@ er@@ kwagh samber nena ? Mba@@ yev asev ka ve shi gban angev . ” 17 , 18 . ( a ) Ka nyi se hen sha gbenda u ngise mbacivir Yehova nengen sha T@@ em@@ pel laa ? ( Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ) Nahan se ver ishima shi se mba eren msen ser ne agumaior ma ne kohol ior mba Aôndo sha er ne “ tsua uma ” yô — ka uma u tsôron ken tar u he u Yehova je la . — Duteronomi 30 : 15 – 20 ; 2 Peteru 3 : 11 – 13 . T@@ u@@ ngu iyol hen ape a saan we iyol shi kwagh a er u ga yô , ka ken tiônnongo je la ! ” ( Habak@@ u 1 : 2 ) Yehova na Habak@@ u ikyar sha mkaanem ma sha mh@@ ôôn ma taver jighjigh u nan man , ér : “ Mpase u sha mnenge ne ngu keghen shighe na , ngu zan fe@@ fa sha u kuren , una er aie ga ; shin er una ngô@@ ôr kpaa , kegh un , gadia una va kpee , una b@@ unde ga . ” Ikyav i tesen yô , saa vea lumun a̱ ian man tahav mbu Ter man Wan na , Yesu Kristu la . Shighe kar yô , ati@@ ca a am man mbayev mba ken makeranta wam gba k@@ umbur a mo ér m tsua kwagh u me hen ve me va er tom me zua a inyaregh kpishi yô . Nahan kpa , yange i yer Yo@@ a@@ shi u lu môm ken ônov mba A@@ ha@@ shia la ngô na u vesen fa ga , nahan war ku . ‘ TER ka Aôndo u lun a mimi wuee . ’ “ Hanma Tom u Dedoo ” Mbagenev kpe sha ci u jighjigh u nan ve . S@@ ea lu vea ma tiônnongo shin sea lu vea ma an@@ nongo u a lu nôngon u za hingir tiônnongo kpa , se cii se fatyô u eren kwagh u una wase nongo u Yehova ken hemen yô . N@@ ongo u U@@ pristi Mba sha Inja i Tor , Mba Vea V@@ a U@@ umace Cii a A@@ veren La , 1 / 15 I@@ y@@ ua i i ver sha ci ve Sha la ia kar ve . Nahan ka ve na i saan Ter ve u sha la iyol kpen kpen ! — Anzaakaa 23 : 24 . A kaa ér , “ kpa zum u ior lu yaven yô , ” Diabolo za l@@ ôô iv@@ or i bo ape Wan u or vande l@@ ôôn iv@@ or i dedoo la . Yohane pase er mba@@ ats@@ am@@ ev mba sh@@ aav ve lu wan ats@@ am wuese Aôndo yô , ér : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” ( Mbaromanu 15 : 14 ) Or u nan lu ortamen u ken Kristu yô nana̱ lu or u “ kwagh u dedoo a doo nan ” yô . Yange i erem batisema ken inyom i 19@@ 48 , ka ker ken inyom i 19@@ 4@@ 9 yô , m hingir pania u ke@@ ke , er mkaanem ma Yesu ma i nger ken Yohane 17 : 17 ma kaa nahan vough . Ikyav tese ér , Paulu yange fa ér alaghga tsô anmgbianev mba ken K@@ olose lu dondon mbagenev ken a ve mba ve lu samber a atesen a Mbag@@ rika shin ve lu kaan ér ior ve hide ve dondo Tindi u Mose la . Heela tseegh ga , shighe u ka sea fa ayol a ase yô , kwagh la ngu a hemba wasen se u eren kwagh sha ishima i orgen la . Doo u se na or u nan ko@@ ho it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough g@@ enger g@@ enger ian ser nana lu ityough sha it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan hen iniongo ga . Ú fatyô u ny@@ ô@@ ôso mk@@ ange u ú kange ishima u eren sha iyol@@ tseghan i ú tsegh sha ci u Aôndo la doo doo aluer ú ngu umbur iyange i msaanyol i ú er batisema la shi ú ngu keren iwasen hen Aôndo sha u iliam you man aeren a ou a saan un iyol yô . Er nan i doo u se fa aluer se iyol yase se mba nan Yehova i@@ civi@@ r@@ i ? Kwaghôron u Bibilo la kaa ér : “ Er Ter nenge a Na yô , mhôônom kôr Un a na . ” Ab@@ aver a i samber a mi nga hendan a kwaghaôndo tsung je , mba@@ fan@@ takerada kpa ka kwagh u ve lu eren je la . Ka ve kighir hanma or ér nana na uma u nan cii hen gomoti . ” Er Se S@@ ende@@ gh Kwagh a Ior ken Mkaanem ma Aôndo sha Kwagh@@ fan Yô ( Yohane 3 : 16 ; Mbaromanu 5 : 8 ) Shighe u i gbe i doo yô , se fatyô u t@@ eren dooshima u Aôndo la ken mbam@@ lumun asev mba se ne ken mbamkombo man sha shighe u se lu a ci ken a@@ aven a ken mbamkombo asev yô . Ka unô a va nder ve shin ku ? “ TER U@@ ng@@ wa Un J@@ e ” Aluer ka nahan yô , a doo u ú fan er ú fatyô u yan ikyar a Yehova yô . Ashighe kpishi ka a gi@@ ri@@ m se iyol u hiin kpen@@ ga u he yum yô , se kera umbur ser inyaregh k@@ ia fatyô u saan se ken kpen@@ ga shon shin kwagh ugen una za se iyol ga . Shi ka i hungur se u gbidyen kwar fan er kpen@@ ga shon ua lu ken hemen kpaa . ( Ôr Mpase 12 : 7 - 12 . ) Ishima yange i vihi Habak@@ u kpishi sha akaa a a lu eren ken gar u Yuda la . “ Iyange i vesen i TER ” ne ia bende a uumace cii . 44 : 1 . Ka hanma shighe yange i seer zuan a iwanger sha kwagh u awambe , man i zua a i nena ? Vea va sha u va ‘ ts@@ ahan mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ikyo ga la . ’ Nahan kpa , kera shi ica ga tsô uumace mba ungwan tindi vea nyôr ken tar u any@@ ighe man ibanave ia kera lu ga yô . Ka avur a ruamabera a nyi a wase se u kaven shighe u ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar aa i ter ken takerada u Daniel la yange hii , shi a tese m@@ li@@ h@@ i u ashighe shon man mkur u á ? ( Mbaefese 5 : 18 ) F@@ a ime m@@ sôr you nahan palegh m@@ sô@@ rom ma man p@@ eren uwegh . Anmgbian Na@@ than H . Hen Yehova yô , ve hingir er kon u u kpe , u n@@ do@@ or iky@@ a nahan . Gba u ú timen ken “ icighan@@ ruamabera ” vighe vighe er Timoteu nahan . Mba@@ aôndo mba@@ aiev mba a iwasen ga sha ci u nyi ? He@@ mba k@@ an a inja cii u Mbakristu mb@@ al@@ un kwa@@ v , mba ve soo u eren ivese la vea wa ikyo sha kwagh u kôron ijende a mbagenev la . Apostoli Paulu kpa yange fa dedoo ér doo u or nana ta i@@ ha@@ gh sha akaa a nan er ga . Yehova ka a na tom u se eren un la u za iky@@ ura . ( Pasalmi 10@@ 4 : 14 ) Kpa Yehova ngu a ver ishima ér ve zua akaa a kwagh a gbe ve sha mi cii . Iky@@ agh ki tom@@ ough ki a hemba eren kwagh ne a mi sha inja yô , ka ki apostoli Paulu yange yila ér “ s@@ an@@ ker u Jijingi ” la , ka Mkaanem ma Aôndo je la . — Mbaefese 6 : 17 . U lun a “ mhen u Kristu ” la kua nyi k@@ ere , man ka i gba u a nôngo kwagh nan je ve a er kwagh nee ? I m@@ us@@ an iti la . Er Mbakristu mba lun jighjigh mban lu timen sha averen a ve zua a mi , man u yan ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa la lu kwagh u vesen ken averen shon la yô , ve fatyô u ‘ zan hemen u ember . ’ Yesu yange tese mba dondon un ér ve vande keren tartor u Aôndo man perapera na . Aluer u ngu veren ishima u va lun uma gbem sha won shin tar ken Tartor u Aôndo yô , ú tese wer anmgbianev mba Kristu mbara mba ak@@ ar a ou nena ? Er Yesu venda imeen i Satan la yô , shi a tese ér Yehova hemba gban kwagh ken uma na . Aluer u lam a mba ve vande yemen ken tar ugen sha u za eren tom u pasen kwagh yô , a lu u a inja kpishi . De ha@@ an nen iyol inya ga . ( Rom . 2 : 29 ) Er Aôndo ya iky@@ ur i he ne a ve yô , lu u una ver atindi a na “ ken mhen ve shi ka ken asema a ve kpaa [ Una ] nger a ye . ” ( Heb . Mbayuda mba ken S@@ em@@ ur@@ na kpishi ve lu “ shin@@ ago@@ ge u Satan ” sha ci u ve kôr aeren a uter a á hendan a ruamabera la gban gban , shi ve venda Wan u Aôndo , shi ve tu@@ h@@ wa mbadondon nav mba i mar ve sha jijingi la . Kwaghôron u profeti u Habak@@ u la tese se nyi sha kwagh u num u Go@@ g@@ i una va ta sha ior mba Aôndo laa ? Ngeren u masetyô la di time sha akaa a agumaior aa fatyô u tsuan u eren ken uma yô . Mba nenge ityav ga ; mba bu@@ l or kpaa ga . Nahan ka u se hen a hen er i hii ve i we se tindi ér se z@@ aan mbamkombo hanma shighe er se “ nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom ” la ga . — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Zum u ak@@ ar a or u nan lu henen Bibilo , a Aôndo a doo a ishima ga la a undu nan yô , mba ken tiônnongo vea fatyô u yan ikyar a nan sha er a kera hu@@ an nan ga yô . 24 : ​ 45 - 47 ) Nahan yô , doo u mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar la vea fa ér ka Kristu a lu Ity@@ ough vev ye , shi vea ungwan imo i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh kua Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba wanakiriki shon man ior mba a tsough ve ér ve lu mbakur@@ an ken tiônnongo la . ( Heb . 21 : 14 . U tesen ikyav yô , kwaghaôndo u Mor@@ mon tesen ér Su@@ le u E@@ den yange u lu ape hegen i lu en@@ i@@ el u Jac@@ k@@ son , ken kpen@@ tar u M@@ is@@ s@@ our@@ i , tar u Amerika la . 6 : 1 , 12 , 17 ) Kpa , mpase u sha mnenge u sha un@@ yi@@ in la tese ‘ mbatyomov un@@ yi@@ in kôr ahumbe a any@@ iin a sha tar , ’ zan zan a kar veren iorov 14@@ 4,000 mbara ikyav been . ( Mateu 28 : 20 ) Hi@@ ihii yô , mbah@@ ev mbara vea fa mimi u ken Bibilo u una wase ve u nan Yehova jighjigh kua Mkaanem nam la . P@@ ase er Yesu yange na ikpelaior kwaghyan ikyua a gar u Be@@ tes@@ ai@@ da yô . L@@ an Mbashiada mban ishima cii , tsô ve pine ér , “ ng@@ un nahan se hide se va un inya keng - ne ? ” • Akaa a Yesu la wa nyi man nyi k@@ ere ? P@@ end@@ at@@ you nyôr hen tor kwa har , shin er i lôh@@ ô un ga nahan , kpa tor ngohol un . Mateu 9 : 37 , 38 ngu kuren hegen nena , man kwagh ne va a mgb@@ e u nyi ken atôônanongo ? H@@ enen akaa a injaa sha iyol you , man sha iky@@ ar@@ yan you vea Yehova Aôndo kpaa . A kaa ér : “ T@@ wer u i sô@@ rom la na yô , vi@@ him iyol kpishi , shi lum er m gba kwagh ga nahan . ” Ior mba doon inja kpa lu , mba ve er a vese doo doo yô . Ka er Yehova a vande eren akaa a vesen ahar ve , i lu kwagh u se fatyô u lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Aôndo wase u dooshima ne ye . — Pasalmi 25 : 14 . Or ka nana henen mimi u Bibilo shi nana dondon un yô , nan hii u vi@@ an ken jijingi . Aluer se er anger sha iyol i or ga je kpaa , gba u se nôngo kpoghuloo se palegh u hingir ior mba gban nan mbagenev ibo ga@@ egh la . Ôr Pasalmi 9@@ 7 : 10 . “ Me hen kwagh kpaa sha tom Wou cii ; me hen kwagh ken ishima sha aeren a O@@ u . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 7@@ 7 : 12 . Ken mkaanem ma Paulu mara yô , ikyav tese wang nahan ér u or zan hemen ken jijingi la ka u gban di iv@@ in ishima i nan a mfe man takerada u henen kpishi tsô la ga . I@@ wer ngi kar er at@@ er@@ atar nahan yô , Yakobu man Yohane za va a ngô ve ér a̱ va zamber a Yesu yô , a̱ ver ve sha i@@ aven i̱ vesen ken Tartor . Kwagh ne ka a na yô ve kera lam sha gbenda u a taver mbagenev u fan kwagh u ve lu ôron la ga . Anmgbian ugen u za mkohol ne yô , kaa ér : “ Er se nyôr b@@ ôô@@ s@@ u se lu hiden hen h@@ ô@@ te@@ l wase yô , kwase u tesen se ajiir ne kaa wener er un tesen ior ajiir je un ngu a nenge a ior mba lun er se nahan ga . Ka an yange nan lu V@@ or u ityendezwa laa ? ( 1 Mbakorinte 2 : 1 , 2 ) Ikyav i Yesu la tese ér mkaanem ma taver ga ma í ôr ma sha kwaghfan yô ma a fatyô u pasen mimi sha ut@@ aha je . Kpa or u kwagh a ze a nan i doo la yô , ka or u nan “ kenger sha tindi u vough ” la , shi nan “ veren ishima yô . ” Iyange igen yô , a kaa ér una va tô@@ ôm mo se z@@ aan mbamkombo . ( Yohane 8 : 32 ; Mbaheberu 4 : 12 ) S@@ an@@ ker u jijingi ne shi ngu a kura se shighe u ak@@ aren a te sha a vese , shin ma or u vendan mimi nan soo ér nana vihi jighjigh wase u nan yô . Aluer se lumun dooshima u Aôndo sha u nan nagh ku ip@@ aan ku Yesu la jighjigh yô , a kera na se ibo sha isholibo i se ye dyako i i la ga . ( Yoh . M@@ til u mbacivir Aôndo ve til dông sha jighjigh sha ihyom i i ker ve a ityôkyaa shio la tese nyi kwagh@@ a ? S@@ aa or a er aeren a dedoo a vesen keng ve a lu a inja ga . Mba@@ apostoli man Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbagen yange ve yôô mkaanem ma Aôndo sha gbashima . M@@ saanyol u se lu zuan a mi hegen ken tom u se lu eren sha u paradi@@ so wase u ken jijingi ne a hemba doon la , ka di ma@@ f@@ o u msaanyol u se va zua a mi ken tom u se lu va eren sha u geman tar hingir paradi@@ so kpôô kpôô la . Shi se fatyô u eren msen , gbidyen kwar sha ishimaverenkeghen i Aôndo a ne se la . ​ — 1 / 15 , peeji 14 - 16 . Doo u se umbur ser gba u se pasen kwagh sha gbashima , shi se wase mbagenev sha u ve war mtim u a s@@ ôôn van ne , cii man shighe a kar ye . Ver A@@ she sha “ F@@ o@@ to ” u A Lu u J@@ im La Nahan saa se ‘ ker Ter ’ sha u timen ken Bibilo , i i lu Mkaanem nam la zu@@ lee shi se eren msen hen a na ser a hemen se shi se kporom hen a na ve una lumun se ye . Ishima ngi i vihi un ker kpishi sha if@@ er@@ kwagh . Han@@ mô wase nana fatyô u eren kwagh u van a dooshima ken tiônnongo shi nan un lun ijiir i kundu kundu nena ? Yesu yange pase ve hanma kwagh u una va tser ve cii . ( Aerenakaa 20 : 28 ) Kwagh ve doo Yehova ishima , nahan a tôô ér ve kuma u a “ wa ve ikyo kwa har je . ” — 1 Timoteu 5 : 17 . Saulu gba keren ish@@ ô , kaan ér : “ Ior tsegha iyôngo kua ib@@ ua i hemban doon sha u nan TER , Aôndo wou , nagh a mi . ” Hanma iwer iti@@ ar yô , ka i gba c@@ e@@ ke i ikp@@ any@@ ar i tiônnongo . Satan seer ny@@ ô@@ ôso iniôngon na i tsu@@ ghun ior la ken ayange a masejime ne . ( Luka 24 : 13 - 15 , 27 ) Hen shighe la , asema hii u ye@@ ghen ve ker , sha ci u lu “ pasen ” ve icighan@@ ruamabera wang wang . — Luka 24 : 32 . • Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u seer taver ikyar i se ye a Yehova laa ? In@@ i@@ ôngon i yange i nôngo sha ayange a tsuaa sha u tesen mlu u wang la yange na mbamlu mba iorov lu gu@@ da je gande . Yehova tindi Eli@@ h@@ u ér a̱ za wase Yobu u kôôm mhen na la . Kanyi alaghga ia wase mbamaren mb@@ à mbayev vev ve gem ijime a mcivir u mimi laa ? 15 : 32 - 38 ; 20 : 29 - 34 ; M@@ ar . 1 : 40 - 42 . Ka shighe u usu ne u yen la ve ka se mase fan ser aluer usu ne ngu ga yô , ag@@ ar a tamen a uumace aa tim gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u ye . Shin er alaghga a kôr or u nan eren tom sha imba gbenda ne ga nahan kpa , nan ngu tan gomoti kp@@ an@@ de@@ gh ku ma nan te sha tom shon ga . ● ‘ Wan u or . ’ Nahan kpa , fa wer saa ú ho@@ gh@@ ol a í vindi vindi cii ve ú yem sha igen ga . Shighe u Yesu lu shin tar la , yange er u@@ ivande hen ani@@ jiir u kpuaa , ken atô u anyom atar man ti@@ ôn tseegh . ( Mat . Aluer se wa ic@@ in@@ tan i Aôndo ikyo yô , a za a vese a doo . Lev@@ iti@@ ku tese se nyi sha kwagh u suen hemen u Yehova laa ? Kwagh u dedoo ka a due ken tom u tsaase wanye shighe u nan lu iyev la . Mba@@ yev ka vea hii u keghen ato zu@@ lee shi kaven atesen a kiriki a Bibilo yô , ve kpa ve hii u k@@ enden ave ken mkombo ‘ pasen ’ jighjigh u nan ve . ( Mbaromanu 10 : 10 ) A@@ ny@@ e u kiriki nana hii u eren kwagh ne sha u nan mlumun sha mbampin ti@@ ôn@@ ôô . Se gema se ver ishe yase “ dedoo , ” shin se har i sha kwagh môm , se ver Tartor u Aôndo hiihii ken uma wase . — Mat . 6 : 22 . Z@@ ar u wain ngu been yô , a gema mngerem hingir wain u dedoo , z@@ ar u “ nan or msaanyol ” la . A lu a ieren la zan zan kar been iyol , nahan Yehova ver un doo doo sha ieren na la . — Ôr Genese 32 : 24 - 29 . ( 1 Mbat@@ esalonika 1 : 5 - 7 ) Sha nahan yô , á ôr kwagh sha gbenda u a kôr ve ken ishima , ape mhen u or á dugh la . Ior mbagenev yô , u z@@ eren k@@ è@@ r@@ è@@ n mba@@ ah@@ ab@@ a sha u ù@@ nd@@ ú@@ r tahav mbu Mkaanem ma Aôndo ma lu a mi la ka i lu ve kwagh u tan ihy@@ agh a mi . Yohane Nahan kpa , Yehova ngu kposo a or@@ maan . Ka ian i nyi i na Mbaiserael ? Sha nahan yô , akaa a Yesu kaa ér aa lu “ ikyav ” i m@@ ve na , zum u una hii u hemen la , hii u kuren sha mi . ( Mat . Ior kposo kposo ka ve shi wan iky@@ aior kwagh , kua ior mba ve we mba@@ y@@ ev@@ makeranta kwagh la kpaa , man kwaghwan ve la hembe lun sha u tesen mba@@ y@@ ev@@ makeranta er vea za iky@@ ura ken tar ne yô . Ken uwer u Me@@ i , ken inyom i 19@@ 47 la , i er mkohol u hiihii ken gar u M@@ il@@ an shighe u ityav bee kera la . Takerada u i yer ér The New En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica la kaa ér Mbashiada mba Yehova mba “ dondon atindi a sha kwagh u ieren i wang la her taveraa . ” A@@ vur kpuaa a kwagh a shi sha mi la kpa gema loho u Bibilo la ga . Kwagh ne ka a wase se u fan zwa shon shi se hemba lamen u tsembelee kpaa . Er f@@ ada ta un icin kwa imôngo ér a de u pasen kwagh sha ishigh ki c@@ ôô@@ ci ve nahan kpa , mayange de ga . Anmgbianev mba un@@ yi@@ in mban kav er ityom ve ne i wase ior udubu imôngo yô , nahan kwagh ne na ve msaanyol kpen kpen . Nenge ase yô , Aberaham lu ter u lun a dooshima . E@@ du@@ ar@@ do yange fa ér aluer ka u una za hemen u lun vea tsombor na imôngo , er un tsough u eren nahan la yô , a gba u una vihin inyaregh sha inja . D@@ i vough e̱r m - iv u tsuaa — u m@@ hi@@ di u Mbayuda hide ke ’ tar ve la kpa lu nahan — m - iv u 2 Peteru 3 : 13 a lu iv@@ in hegen ne kua ior mba ve we ayol a ve sha ikyev i hemen u sha u he la kpa ker . Shi aluer se mba eren kwagh torough torough yô , kwagh ne una mgbegha se u keren ian sha er se za pase ior kwagh shighe u vea hemba keghen ato a vese yô . — Rom . Ka hemen u Yehova á lu hemen se sha ikyev i Mkaanem nam man jijingi na kua nongo na la tseegh ú lu hemen u mimi u ua wase se se kôôm m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a ase ye . A lu nahan shin a lu nahan ga kpa , er i pase ken washika u i nger hen T@@ ra@@ j@@ an , u se vande t@@ eren un la nahan , sha shighe u inyom i 1@@ 12 la nahan , P@@ l@@ in@@ y kaa ér Mbakristu mba ken gar u B@@ it@@ in@@ ia ve er u@@ iniongo mba shon . 10 : 2 ) Se er nan ve se er tom a Mkaanem ma Aôndo sha u tesen ér atesen a a wa im@@ agh ken asema a ior taveraa er “ a@@ you a utya ” nahan la ka a mimi ga ? 7@@ 8 : 24 , 25 — Er nan ve i yer man@@ a ér “ iy@@ i@@ agh ki S@@ ha@@ gh ” man ‘ ru@@ am u mba@@ age@@ eve ’ ? Kwagh ne ngu a nam ishimaverenkeghen . ” ( 2 Mbakorinte 6 : 14 ) Kwagh ne una fatyô u van a zayol sha iliam ve a@@ yo@@ la@@ ve kua msaanyol u ken ivese kpaa . Lu u “ akuraior cii aa kôr [ ve ] i@@ ho@@ m , ” nahan u eren tom ne hen atô u ihyom i akuraior la je yô hemba kpilighyol cii . * la ér : “ Takerada ne doo kpen kpen . Aluer u wase ônov ou ve tsua ayol a ve u eren kwagh ken uma ua zough sha mba@@ awashima mba Yehova yô , a hemba doon a u we nôngon wer u wa kwagh ken ishima i mbayev ou u ú soo wer ve er la . Mbagenev nôngo tsung sha u vea ôr shi vea kav akaa a i nger ke ’ í la cica cii vi@@ e vi@@ e yô . B@@ em u Mbakristu mba mimi ve lu a mi la har sha dooshima u ve lu a mi hen atô ve la , man ka di ma@@ f@@ o u kwagh u una va lu ken tar u he la tsô . Mba@@ jighjigh mba ve kpe mbara mba uma ken m - umbur u Aôndo , shi una va nder ve zum u shighe a kuma yô . — Luka 20 : 37 , 38 ; 1 Mbakorinte 15 : 22 - 26 . Anmgbian ugen u a eren tom u maan A@@ you a Tartor shi wasen mba a@@ ah@@ e a er ve yô kaa ér , msaanyol u ka un zua a mi sha u eren ityom ne la ngee je gande ôron . ( Genese 22 : 17 , 18 ) Iky@@ uryan i Tindi i í ya a Iserael u sha mar@@ ami la tese ér Yehova wa ishima u lun a “ tartor u upristi . ” Mbam@@ aan kwagh mba H@@ er@@ o@@ de yange ve gb@@ anger a vegher u tempel u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , ve seer ity@@ e@@ mbe i ker . Ashighe kpishi , mlu u lun tswen ne ka a na ior ve ure . Bibilo kaa ér : “ Ken ijime i iyol@@ gen@@ gese yô , ka mtim , ken ijime i ic@@ een ka mgb@@ e . ” ( 1 Pet . 3 : 7 ) Aluer nom dondo kwaghwan u Yehova ga yô , una ungwa msen u nan ga . Akaa ne cii wase se u fan ityôkyaa i i ne ve Yesu yange ôr kwagh u mlu u torough torough u ashighe la yô . M@@ zough ne shi kaa ér any@@ ig@@ ôr u i yer ér H@@ I@@ V , u ka a wua tahav mbu nôngon a angev ken iyol la na yô h@@ ough@@ b@@ ar ngu samber ken ityar kpishi . Yange kaa a ve wener aluer vea ungwan imo na yô , nahan una ver ve doo doo man uuma vev cii vea lu saan saan shi kwagh kpa una ban ve ga . — Ekesodu 19 : 5 , 6 . Kpa , er Aôndo yange ti@@ mb@@ ir sha kwagh u Yuda ga nahan , kape una er sha iyange i mtim na ‘ fe@@ fa ’ je la . Sha ci u a fa “ asema a ônov mba iorov . ” ( Aerenakaa 16 : 9 ) Tsô maa Paulu vea Luka man Shi@@ la man Timoteu mough yemen ken Y@@ uro@@ pa . Lu@@ un er yange una vande henen sha “ mkur ” u ieren na la yô , ma er kwagh ne ga . — Anzaakaa 7 : 22 , 23 . Akaa a injaa a Yehova a we mbacivir un kwagh ér ve ker la nga a inja nena ? Ú hen wer aluer icombor dondo akaawan ne yô a kpe i iyol ga he ? Noa man tsombor na cii “ ve war sha mnger . ” “ Ver Ishima sha Tom u U N@@ go@@ ho@@ l hen Ter La ” Akaa aa a er Mbashiada mba Yehova mba sha ayange a ase ne tese ér mayange Yehova una gb@@ ihi mba a lumun ve la sh@@ a@@ won ga . — Ps . 5 : 9 — ‘ M@@ tsera u tar ngu sha hanma ijiir ’ cii nena ? ( a ) Ka an i lu tom u nan u keren u eren tom sha ci u mbag@@ en@@ eve ? Yesu yange ôr an@@ zaakaa ahar aa a li@@ he ga yô , sha u tesen ior mba ve lu ungwan a na la er Yehova a nengen mba ve kaha kpe la yô . Mba@@ fan@@ takerada mba timen sha akaa a ken Bibilo mbagenev nenge ér alaghga ishember i “ kwa@@ v@@ yolough sha kwa@@ v@@ yolough ” la ngi tesen ér Yobu una fatyô u den ér gu@@ da kwa@@ v@@ yolough man uma u mbayev kua ilev nav a saa ishe , nahan kwa@@ v@@ yolough na shin uma na a gema a war . Doo u se eren msen sha ci u Mbakristu mba beenyol shi se naan ve icivir sha ci u nyi ? ( Daniel 9 : 26 ; Mateu 24 : 15 – 19 ; Luka 21 : 21 ) Kape nyian kpa i lu je la , sha ci u mba ve fe Aôndo shi ve we imo i Wan na ikyo kpaa yô vea tagher ishigh a mkur u tar ne vangertiôr . Aluer se er tom a imoshima yase sha inja yô , ia wase se u eren kwagh u dedoo , geman palegh u bo . I@@ gen di ka i nôngo tsung i ya kwagh imôngo , a̱ hemba kpa kwa môm hanma iyange . 1 : 22 , 23 ; 2 : 13 - 15 ; 4 : 13 - 16 ) Nahan kpa , ma kwaghôron u profeti môm ôr kwagh u m@@ ve u Yesu la wa ul@@ ah@@ adi 70 mbara ker ga . Mba@@ yev Mba K@@ iriki J@@ e Kpa Mba W@@ u@@ ese Yehova ! 6 : 6@@ 4 — Shighe u Yesu tsua Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti la je fa ér una va nenge un mk@@ ere ? Kwagh la una na u ian i hiden henen sha kwagh u u lu ôron la , shi una hemba kôron we ken ishima . 12 : 18 ) I@@ h@@ y@@ agh ne ka i na bem a kera lu ken tiônnongo ga je ka ashe tugh ga . Sha mimi yô , Samuel yange wase ior mbagenev mba sha ayange a na la ve undu aeren a ve a bo la . ( Luka 17 : 26 ) Jigh@@ ilii yô , lu kwagh u mtim u a ve sha tar cii la Yesu lu ôron ga ; kpa lu pasen ér kwagh u ior mba sha ayange ne una lu kwagh@@ môm a ior mba ve lu shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va sha ayange a Noa la . N@@ om man kwase mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe yô vea fatyô u zan makeranta u G@@ ile@@ adi za ngohol ityesen hingir mbam@@ ishen , nahan za eren tom ken tar ugen . G@@ um@@ or Kristu ugen u eren tom u pasen kwagh hanma shighe , u i yilan un ér Paulu la za sôr Al@@ ber@@ t sha u una hen Bibilo a na yô . ( Pasalmi 7@@ 2 : 16 ; Yesaia 60 : 13 ) Akaa a yange hemba gban ishe je yô lu iky@@ on i se@@ d@@ ar , í yange ior keren a ker sha u vea man@@ de a@@ you a mi , sha ci u m@@ doom ma í man ih@@ uma i í i dedoo man m@@ tse u í la kpaa . A@@ yange nga kar atar yô , ve za nenge a na ken tempel , “ A tema her atô u mbat@@ esen , lu ungwan ve , man shi lu pinen ve akaa ” kpaa . — Luka 2 : 44 - 46 . Nahan aluer nom man kwase soo yô , vea na ian ér i er nah@@ a@@ la . — Luka 2 : 36 - 38 ; G@@ al . Yesu kaa ér : “ U@@ nd@@ u i@@ wua you her hen kpe at@@ se@@ egh la , za vande him@@ en a an@@ ngô@@ u la , man ú hide , ú va na i@@ wua you ye . ” ( a ) Hii nan ve i doo u se palegh u hemban nan mbayev asev icivir a Yehova ? Kpa Eli@@ sa@@ bet@@ u han@@ ger sha kwagh u nom na kaa un ér a er la vough . Mbagenev kaa ér gbenda môm kpa lu u ma kwase ken Mbayuda nana lu a kwagh a ve ga . • Ka hanma shighe Yesu va sôr mbadondon n@@ av@@ a , man a tagher a nyi kwagh@@ a ? la , peeji 2@@ 5@@ 1 - 2@@ 5@@ 4 . Nenge ke ’ ityough ki sha 4 ki takerada u i yer ér P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy ! , ú i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la . Apostoli Paulu nger ér , “ hen Aôndo yô , m@@ s@@ ange u sha dooshima ngu je ga . ” Solomon yange wa kwagh ne ér nena ? ( Pasalmi 9 : 11 , 13 , 14 ) Er Davidi ne wan na Solomon m@@ kp@@ er u i kp@@ ela mlu u tempel la cii been kera yô , a na Aôndo iveren man iwuese , akaa ér : “ We TER , U kuma i@@ vesen man agee man iengem man m@@ hembe man icivir . . . Aluer se mba eren kwagh sha kwaghfan yô , kwagh ne una wase se za hemen u civir Aôndo sha ishimataver . — Mat . Hii nan ve i taver se u hiden a iyol ijime y@@ um@@ u ? N@@ gi@@ se m ker iwasen hen mba@@ fan@@ takerada mbagenev , kpa , ve wam kwagh u ib@@ ume . Davidi kpaa kange s@@ an@@ ker na i@@ w@@ enge maa mough vea mbau@@ ty@@ aav iorov 4@@ 00 sha u za tan num sha ya u N@@ ab@@ al . Aberaham lu keghen “ Yerusalem u sha , ” u i lu Yesu Kristu man mba 14@@ 4,000 mba vea za tema tor a na imôngo ve lu ker la . Sha nahan yô , henen Ruamabera sha gbashima . A@@ gar a waren ker a ken tar u Iserael u tsuaa la yange hingir ajiir a mbaaferev za y@@ eren her yôô ? Kanyi nahan i̱ taver ior kpishi u fan sha kwagh u ican i y@@ ana ? Er yange gba u Mbaiserael vea soo mbagenev nahan kpa , lu u shi vea palegh mba ve civir mba@@ aôndo mba aiev la . Yange ve vande tesen kera ér ve mba mba@@ cian Aôndo ; ve lu a icivir sha Or@@ gb@@ an@@ akaa kpishi , shi ve cian u eren kwagh u vihin un ishima kpaa . Yesu wa se tindi ér : “ Na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ” Shi se fatyô u henen sha ityôkyaa i yange i na ve se lumun u eren ityom shon yô . Nahan kpa , Yehova lu kuren mbamgbe asev hanma shighe , sha igbenda kposo kposo . Kwagh u una na ve se za hemen u lun a iember ken tom wase u pasenkwagh nyian yô , ka u koson ayol a ase sha “ kwaghyan u taver , ” ka mimi u zan sh@@ imi u ken Mkaanem ma Aôndo je la . Ikyav i Noa la tese ér yange ma ve fatyô . “ A@@ she [ a ] Aôndo nga sha igbenda i or ; ngu nengen ijende i nan cii kpaa . ” — YO@@ B@@ U 34 : 21 . Nenge imba er yange er kwagh a ve doo ne sha wono ! Ken tugh môm tseegh ort@@ yom môm wua ior dubu deri man dubu ak@@ un@@ du@@ any@@ iin kar uta@@ an ken af@@ o a Mba@@ a@@ shi@@ ria , gema yima mbacivir Aôndo mba jighjigh . — Yes . Doo u se nenge or u nan undu tiônnongo la ér nan ngu er “ iyôngo i i saa ” nahan , kpa kwagh u nan gande a gande je ga . Iky@@ urior i Iserael i̱ er nan ve , i̱ hingir u nyôron ken imba hông@@ or ne nahana ? Zum u yange una yem timen sha mnenge u ior ve nengen loho na ny@@ igh@@ ee la yô , maa iember na la i saa un . Nenge er yange a doo Yehova kpishi u keghen ato ungwan mbamsen mba Wan na er a ishima i môm la sha wono ! Mba@@ awashima vev cii ka mba vea na ve mk@@ om u tsôron yô , sha ci u ve har sha uma u lun a inja jim jim la . • Ô@@ ron i duen sha Solomon nger ér : “ H@@ ur@@ or yô , lu a dooshima gbem , man shi i mar anmgbian sha ci u ayange a ican . ” Ka igbenda i nyi i wase mbap@@ asenkwagh u Tartor mbagenev u hiin iliam a ior ken Bibilo shighe u ve dugh kwaghpasen u sha uya uya ? 3 : 5 ; 7 : 34 ; 8 : 12 — Kanyi yange i wase Marku u fan er ashighe agen i lu Yesu ken ishima ? Kpa gema ya u i ver atindi kposo kposo shin i we atindi sha inja ga , han@@ ma@@ or nan eren kwagh u nan yô , mbayev vea y@@ u@@ e , asema aa vihi ve shin vea he@@ mba@@ ato ku@@ aa je . — Mbaromanu 2 : 21 ; Mbakolose 3 : 21 . A kaa wener : “ M kav mer ka mea wuese anmgbianev mba ve lu agumaior la sha ma kwagh ugen jighilii u ve er ken kwaghpasen i doo , shin sha mbam@@ lumun mba ve ne i doo u ungwan yum la yô , ve seer lun a vangertiôr . Ashighe agen yô , alaghga a lu u er akaa a u tsough u eren la ngee yum , shi a wa ker nzughul nzughul kpaa nahan . ( 2 Utor 19 : 32 ) Kwagh u yange gba u mba ken Yerusalem vea er yô , lu u tilen dông , y@@ in@@ an ishima ga . Mbat@@ yomov yange vea wa uwegh sha ityav mb@@ in , shin aluer ka a@@ wen yange aa n@@ ôô sha kwa@@ v@@ aôndo aa haa shin inya , nahan mba@@ fankwagh mba Shi@@ s@@ era vea nenge ér kwagh ne ka ikyav i bo i̱ tesen ér kwagh una tser ve , shin aluer ka mba@@ kpe@@ hen ish@@ or i akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo yange vea b@@ ume Shi@@ s@@ era sha ish@@ or ve i kpe@@ hen la kpa Bibilo pase se ga . Satan wa at@@ ser@@ egh , nahan ngu nan ior mba z@@ endan “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ” nyian kpaa . Maa se nôngo u eren kwagh u se hen ken kwaghhenen wase la shighe u se dugh kwaghpasen yô . Yange or v@@ aan ér nana va ungwa di a ungwa tsô ga , kpa nan v@@ aan ér nana va na kwagh . ” Gbenda u hemban doon u se fatyô u kporom hen Yehova yô ka u dondon Kristu . Mose na Aôndo jighjigh a ishima na i môm , shi sar un u eren ishima na kpaa . Nahan mcivir u mimi vihi shi Mbaiserael ayol a ve kpa hingir u civir mba@@ aôndo mba@@ aiev . U W@@ a Iyol U Ngu Ke@@ ghen Iyange I Yehova Kpa ? Kanyi yange i̱ er zum u Yohane er Yesu batisema la ? Kpa icighan jijingi eren tom sha ashighe a akaa a vesen shin a kpilighyol a er la tseegh shinii ? Ngeren u ken hemen la una wase se u zuan a mbam@@ tsera mba wasen se ken ity@@ ou@@ v ihi@@ ar mbi masejime mbi kwaghôron u profeti u M@@ ika u taver jighjigh wase la . Ú nengen kwaghhenen u hen tsombor la nena ? Man er i va zua a Na a m@@ lu@@ yol er or nahan yô , A hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u [ sha kon u m@@ tsaha ] je . ” — F@@ il . Kanyi yange i wase Davidi u zenden sha mimi u Aôndo ? Ka akaawan a ken Ruamabera a nyi aa wase se u gbidyen kwar sha kwagh u kôron ijende a mbag@@ en@@ eve ? Nahan je kpa , gba u saa á za sôr un sha iy@@ ou@@ ci . “ Akaa ne cii ka Jijingi ne môm A lu eren a ye . ” — 1 K@@ OR . • Gbenda u Yesu er kwagh a or@@ im@@ ande ugen sha icivir la tese se nyi ? GB@@ EN@@ D@@ E : T@@ e@@ mbe u i yer u ér ( Mic@@ ha@@ el@@ er@@ pl@@ at@@ z ) , hen gar u V@@ i@@ en@@ na ne ka ijiir i dedoo i pasen ior loho u Bibilo . Ken inyom i 19@@ 7@@ 5 la , se hide se yem ken Amerika sha u za wasen mba hen tsombor wase mba ve lu u@@ ange la . ( Ôr Aerenakaa 2 : 14 - 18 . ) Nahan anyom a kohol cii lu a wu@@ he se mba an@@ igh@@ eni mba i kure se ijir la lu 1@@ 30 . ( Ken im@@ ese ) Ng@@ ôm vea ter@@ em De H@@ ung@@ ur Yehova Ga , 3 /@@ ⁠ 15 2 , 3 . ( a ) Se tese ser se mba zenden sha jighjigh u nan nena ? Yange Se C@@ ia Ga sha ci u Yehova Lu A V@@ ese Mba@@ fan@@ takerada mba timen sha aeren a uumace kav nahan ér , ior umiliôn u@@ deri u@@ deri nenge ér gba u vea eren msen . Tsô , ve lumun ér Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a ve za ken “ atô@@ at@@ yev ” ve za pase ve kwagh . U nan Aôndo jighjigh kua mkaanem nam la ngu a wase se u wan ishima a mbamtaver , shi ngu a na se se za hemen u eren ishima na kpaa . Aluer u soo u eren ishima i Aôndo shi dondon akaawan a Bibilo yô , gba u ú er kwagh u ú fetyô cii sha er ú kura iyol sha ikyev i Satan man az@@ ô@@ v a na yô . Davidi nger ér : “ Me ember , me ember tsung sha erdoo Wou , gadia U nenge ican yam , U fa er i lu zan uma wam iyol yum yô . ” ( Ps . M@@ sen una fatyô u nan se tahav nena ? Shi a kaa ér : “ Lu akaaôron a ken igbar a i hii yôôn ken abaver ér nongo u i yer ér I@@ .@@ B.@@ S.@@ A . la ua na ken tar u B@@ ra@@ z@@ il je la . Ka a kaa a “ anmgbianev ” ér ve hen ma kwagh yô , atô@@ akyaa a vesen ka a lu a a ne ve i kaa ér ve hen kwagh shon yô . ( 1 Pet . 2 : 17 ; K@@ ol . Ka sha ci u nyi yange ôr mkaanem mar@@ aa ? Kanyi yange Yehova soo her u@@ tor mba I@@ ser@@ a@@ e@@ le , man ka atô@@ akyaa a tindi ne a nyi á we mbatamen mba ve lu Mbakristu mbara kpa ker ainge ? Gba u se na jighjigh shi se fa ser , hanma kwagh u Yehova a we se cii ka u vough man ka u injaa kpaa . Gb@@ a@@ shima u yange m lu a mi sha kwagh u Yehova man mkaanem nam ma mimi man tom na zum u m er batisema la pan@@ de@@ e ? Sha kpôô yô , akaa gema hen shighe ne ! Yange lu tesen ér a fatyô u zuan a mimi sha igbenda kposo kposo . Se tese ser akaa a Tartor nga hiihii ken uuma asev nena ? Ka sha nyi nahan ikyav i Yesu la ia wase se u wan ishima a mbam@@ shi mba mbag@@ en@@ eve ? Se nenge ser aluer hanma shighe se mba cir@@ in un zwa , geman kighir un ser a er ishima yase yô , a doo un ga , nahan una de u ôron se kwagh u a lu un ken ishima yô . Sha kpôô yô , R@@ ah@@ ab@@ i yange nenge wener hemba doon u una civir Yehova vea ior nav imôngo ! Kwagh u Yange Lu Z@@ an Hemen ken I@@ u@@ v La ( Aerenakaa 2 : 38 ) Sha nahan yô , se mba a vangertiôr sha ishigh ki Aôndo . Maa m hii Bibilo i henen a B@@ ill je . ( Pasalmi 119 : 5@@ 7 – 6@@ 4 ) Or@@ pasalmi yange ‘ tôndo zwa ér una kura akaaôron a Yehova ’ shi una ‘ mough ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u una wuese Aôndo sha ci u akaaôron a ji@@ righ a na a mimi la . ’ I@@ ember i vesen yange i hemba lun sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 S.@@ W . la , sha ci u iorov er 3@@ ,000 nahan ve lumun ityesen i Peteru la shi ve ngohol icighan jijingi u Yehova kpaa , ve hingir vegher u ik@@ urior i Aôndo i i̱ lu Iserael u ken jijingi la . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ; Mpase 20 : 1 - 3 , 7 - 10 ) Ka an nana tim ve ? I kange ishimaverenkeghen yase i mlu u ken hemen la sha ityom i vesen man i kuman iwuese i i zough sha awashima u Aôndo u tsôron la . Ka nahan ve apostoli Paulu ngise ôr kwagh u mba@@ eren kwaghaôndo mba sha ayange a na la ér “ mba a ishima i tse@@ en sha kwagh u Aôndo kpa ka sha gbenda u kwaghfan ga ” ye . Nyian kpa atindi a ken ityar kpishi nga wasen Mbakristu ken tom ve u pasen kwagh la . Mbakristu mba eren akaa sha gbenda u dooshima man mzough una lu yô 5 :⁠ 17 . Paulu ka or u vande lun ikyar i Satan ken num na u nôngon a Aôndo , man ú tôvon Mbakristu a ican tsung la yô , shi lu or@@ f@@ ar@@ ishi u tse@@ en ishima , u mimi je vande ember uma u yôugh@@ yô@@ ugh kpishi sha ci u i mar un hen tsombor u sh@@ a@@ gba yum yô . ( Ese@@ k . 38 : 11 , 14 ) Nahan ka nyi ia er mbacivir Yehova , mba i lu inja er mba a or@@ jime ga nee ? T@@ ser u “ E@@ ure@@ ka X , ” u i ungwan a ungwan tseegh la , yange i wa u ate@@ tan shin tugh . Sha iwasen i jijingi u Aôndo yô , ve kav er “ shighe u atô@@ at@@ yev ” la yange hii ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la , inyom shon i i̱ tim Yerusalem la , shi ve kav er “ shighe ” la a li@@ h@@ i i kom anyom 2@@ ,@@ 5@@ 20 yô . Aluer or er akaa hen ajiir ne sha kwaghfan yô , aa lu nan a iwasen kpishi . Mba yer a ér , ajiir a sha In@@ tan@@ et a lamen a ior her . Kanyi i wase Mbakristu nyian ne u lun er Yeremia nahana ? Me fatyô u pasen vindi vindi er ka i lum ken ishima ashighe agen ga . ” Aluer wan wou ngu nôngon di cuku tseegh kpa , tese un a fa ér u nenge a iniôngon na la , shi u fa er i sar un tsung u eren kwagh u dedoo yô . Maria kaa ér , “ Saan mo iyol kpishi er iv@@ or i mimi ne i ar sha ajiir a ic@@ aa a ken kpen@@ tar u T@@ u@@ va hegen nahan ! ” ​ —⁠ Or@@ pa . • Ka akav a tesen ityom i Aôndo i kpilighyol i h@@ an ken á i tese ken Yobu ityough 37 - 41 la a doo we ? Zum u se tagher a tôv@@ ac@@ an yô , kanyi ia wase se ve se vihi ishima ga ? Er nan ve i lu kwagh u ican u tilen sha perapera hen Aôndo ny@@ ian@@ a , kpa á lu mbai@@ ho@@ mov mba ior mba Yehova a inja u timen sha nyi kwagh@@ a ? Gadia sha mimi yô , ka sha ikyev i tom ne Yehova a lu ur@@ ugh “ akaa@@ injaa ” nyôron a á ke ’ iyou na ye . ‘ Loho u He@@ mban Do@@ on Cii u Or Lu a V@@ ande U@@ ng@@ wan Ga Yô ’ Mbagenev ken ior mba ken derianyom u hiihii sha Shighe W@@ ase ne mba ve ungwa kwaghpasen u Paulu man ityesen na yô , “ na jighjigh sha akaa a i ôr la ; kpa mbagenev yô , na jighjigh ga . ” Nahan aluer se kaa ser , yange mba veren Yesu tor ken inyom 1914 yô , anyom atar man ti@@ ôn kar man i hii u nd@@ eren mbadondon nav mba jighjigh mba i shigh ve mkurem la ken inyom i 19@@ 18 nahan a lu sha mi ga he ? Shi ka ve kegh iyol u den mbagenev a kwaghbo ve . Nahan kpa , Peteru ôr ér Mbakristu vea fatyô u lun a vangertiôr ér Yehova una wase ve u wan ishima a nyityô ican i ve tagher a mi cii . Nahan yô , ka an jim se ver ishima sha a nan ser nana kura se ? Hi@@ ihii yô , ityendezwa la hii ér , “ t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior , ” man ka shin tar ior ve lu ye . Yange ve tesen jighjigh u nan ve ken igbar sha ak@@ ondo ave a z@@ eren la , shi ve nôngon ér vea hemen tar kpaa . U tesen ikyav yô , kwagh fe gban se u henen sha kwagh u tahav mbu usu u l@@ at@@ ri@@ ki u ú ne se iwanger man m@@ tse@@ e la ga , shin sha m@@ yar u ka se yar tom a nyityô an@@ ar u eren tom sha usu u l@@ at@@ ri@@ ki a iyol nyoon shio la kpaa ga . Ka Mbakristu T@@ se@@ egh Ve Eren M@@ sen Nahan Ga ( Ka se se nger i yi@@ er ye ) — Jewish An@@ ti@@ qu@@ ities , Takerada u sha 4 , ityough ki sha 8 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 10 . Yange doo se u tesen ior i T@@ ha@@ i mba ve lu mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi la Bibilo kpen kpen ; ve di kpa ve tese se u lun uma akuma akuma shi lun saan saan kpaa . A@@ ha@@ shi yange tese icivir sha tempel u Aôndo ga , shi na ior ve hingir u civir mba@@ aôndo mbagenev , shi nan@@ de anmgbianev mba H@@ es@@ e@@ k@@ ia mba nomso sha usu u nan mba@@ aôndo mba aiev naagh . Nahan kpa , lu takerada u Yesaia tseegh tsengaôron akaa a ken hemen ga . Er nan u hen u eren akaa sha er u na a “ saan [ Yehova ] iyol ” ga ? Anmgbian ugen , u a lu ortamen u ningir sha ica i gbe , i yer un ér Ar@@ n@@ i@@ e yô , kaa ér : “ Shighe u m lu vesen a vese la , m eren m@@ ke@@ en@@ em shi í taver mo u kenger mbagenev sha ishi shighe u m lu lamen a ve yô . Yange i tsegha Yesu lu hanma shighe , man lu an nan tsegha un@@ u ? Shin er uma taver nahan kpa , se lu tse@@ vaa sha er se vihi mlu wase vea Yehova ga yô . 8 , 9 . ( a ) Ka ieren i nyi a fatyô u nengen i ér ka inja i dang - na ? Akaa a se veren ishima yase sha mi la nga er ka kwaghyan nahan , nahan nga a bende a ishima yase vough er ka sea ya kwagh ve a wase iyol yase nahan . 19 , 20 . ( a ) Ka unô mbaiorov mba i nger kwagh ve ke ’ Bibilo á va nder ve vea lu uma shin t@@ ara ? Er Mbaiserael due ken tsombor u uter mbatamen mba jighjigh man ken tsombor u mba Aôndo due a ve ken Igipiti ér ve lu ior nav la nahan kpa , ve lu a ieren i mimi sha ishigh ki Aôndo ga di er Mbak@@ u@@ shi nahan . Mb@@ ap@@ er@@ apera vea lu uma gbem sha won ken paradi@@ so Ken inyom i 19@@ 5@@ 8 la , m lu wan ago@@ yol u zan M@@ kohol u Ity@@ ar ityar u D@@ iv@@ ine Will ken gar u New Y@@ or@@ k , maa m zua a washika u lôh@@ ôn mo ér m za makeranta u G@@ ile@@ adi vea k@@ l@@ ase u sha 33 la . I@@ mba jighjigh u nan ne una fatyô u b@@ enden a gbenda u or@@ ya la ka nan pase Bibilo la . Ka been yô , Anmgbian David S@@ pl@@ an@@ e , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la , na kwaghôron y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur , u kôron ken ishima , u lu a itinekwagh ér , “ U Ny@@ ôr ken M@@ mem u Aôndo V@@ ee ? ” Zum u mbatyomov mba hemban@@ ato mbara man tsombor ve iv tar u ú lu cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara a ifer yô , Yehova tim ú kera gb@@ ur@@ u@@ u gb@@ ur@@ u@@ u . Aluer ve doo u yô , kar mhen wou aluer u fatyô u nan mlumun sha mbampin mban yô : Aôndo ka jijingi je ; mba ve civir Un yô , ka u ve̱ civir ken jijingi kua ken mimi kpaa keng . ” ( b ) Er nan ve loho u dedoo u Tartor u Aôndo la ú doo u ishima ? Mbaromanu yange ve kange shin ve man@@ de amba@@ aior la sha kon u i soo u wu@@ an ve sha mi la . Nahan ashighe agen ve tsa sha kon ne ayange imôngo , zan zan m@@ nyo@@ on@@ om man im@@ ura man ij@@ en man ahumbe kua ura ve kar wu@@ an ve . Mpase 14 : 6 kaa ér : “ [ Mo apostoli Yohane ] m shi m nenge ort@@ yom u Sha ugen lu pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo lu a I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo u yôôn hen mba ve tem shin tar cii , hen hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior ” kpaa . Ken vegher u sha uhar la , Aôndo kohol ior mba vea va lu uma ken Paradi@@ so shin tar , sha hemen u Kristu , ken Tartor u Mesiya la . Yange wa anmgbianev nav mba ken Kristu kwagh ér : “ Ior cii ve̱ fa ishimawan yen doo doo . ” Se fa Yehova , un u a lu U@@ hemban sha won cii la . 17 : 3 , 11 . Shighe u se lu y@@ esen mbayev asev la , se er akaa agen sha lan , kpa se nôngo sha afatyô wase cii se tese ve akaa a mimi a se hen ken Bibilo la . Lu ken myer je á tôô U@@ ria kwase ga z@@ ee ? N@@ ana gema ishima je kpa , alaghga ishima ia za hemen u vihin we a nan her sha kwagh u yange nan er la . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 15 ] ( Mbaromanu 7 : 4 , 6 ; Mbakolose 2 : 13 , 14 , 17 ; Mbaheberu 8 : 6 , 13 ) Nahan kpa , ikyaa va due sha kwagh u yange lu hange hange u vea eren yô — ka ikyaa i ic@@ ôngo je la . A@@ kper@@ an nga sha kwagh ne ga cii , lu m - er u Davidi ôron Ruamabera la tseegh na ve seer lun a iwuese sha u@@ lum u Aôndo ga , kpa yange una ôr a bee yô á hide á gbidye kwar sha kwagh u á hen la . Se time ase nen sha igbenda iti@@ ar i Yehova a sur@@ un se asema ne môm môm . Mba@@ civir Aôndo nyian vea fatyô u henen kwagh u injaa ken mpase u sha mnenge ne kpen kpen . Yohane 17 – Aerenakaa 10 Ngeren Mba i Gb@@ er ken Iyoukura ken In@@ yom i 20@@ 10 Yô 32 Yange hii nan ve i va mar wan u Aôndo u môm môm la lu or@@ um@@ ac@@ ee ? Nahan kpa , mbamzeyol mba u tagher a mi la tese ér ivese you saa a saa ishe je ga . ( Marku 13 : 32 , 33 ) Jigh@@ ilii yô , Aôndo ( “ Ter ” ) ver ‘ shighe u a va kuma un ’ ve , una va a mkur yô . Sha kpôô yô , yange gba u Mbaiserael vea su@@ gh Yehova u kura uuma vev la . Er ve lu a ishima man iyol i vough yô , lu u vea fatyô u yaren tom a mbamhen vev man asaren a ve kua aeren a ve sha gb@@ ir , aluer ve soo yô . Tsô er “ ior nenge er Mose tsa sha u@@ wo , kera h@@ ungwa ga yum yô , ” ve k@@ umbur a A@@ ron ér a er ve aôndo . 1 : 11 ) Ka h@@ an iember ne i dugh ? 8 : 29 ) Aluer se kpa Ter wase u sha la doo se ishima yô , se eren kwagh sha kwaghfan shi se “ su@@ ghun ” un gbem . — Mat . M umbur er yange m lu kaan ken ishima mer , ‘ Mayange anmgbian la una vôso kwase ga ’ yô . A@@ t@@ indi@@ akaa a Yehova man igbenda na cii tese iji@@ r@@ ôron i mimi . ( D@@ ut . • “ Kwase ” u Aôndo la ka ana , man ka unô ve til sha ityough nagh shin tar@@ aa ? Ka sha ci u aluer se na Mkaanem ma Aôndo jighjigh shi se fa u pasen ior ma yô , se kô@@ r@@ cio u wasen mbagenev u fan Yehova shi zuan a myom . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 60 , 23 P@@ ase akaa agen a i er ken 1 Mbakorinte 13 : 4 - 8 sha kwagh u dooshima la ken mkaanem ou . I@@ jiir ne lu g@@ ong g@@ ong ga . M@@ ea duen makeranta yô , i doom kpishi u za nan iky@@ egh kwaghyan shi kohol a@@ ji , shi nengen sha ib@@ ua man iyôngo . Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 19@@ 41 la , iorov 1@@ 1@@ 5@@ ,000 kohol ken gar u S@@ t . Yange ve lu u@@ jijingi mba mbakp@@ enev ga . Yange kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” ( b ) Yehova yange tese er upristi mban gba ma kwagh ga nena ? Er Se Tese S@@ er Yehova Doo Se Ishima Yô Zum u mbamaren mba Yesu mba ng@@ ur hiden zende yô , ve kav ér Yesu lu ken k@@ we@@ ior u ve lu hiden zende a ve imôngo la ga . U ôron sha ikyav yô , de se tsu@@ le nen k@@ w@@ ange ne gb@@ ang , uma wase cii a̱ har sha mimi shi se wa iyol se kegh a kegh u nan hanma or mlumun sha mpin u nana pine se sha kwagh u mimi cii . Paulu ta iwanger sha kwagh ne ér : “ Dooshima u Kristu ngu mgbegh@@ an se , sha mnenge wase yô or môm [ Yesu ] kpe sha ci u ior cii . . . Kwaghôron u Yesaia la gba inya ga . Ka nyi ishima i mgbegha se u eren@@ e , man se hen nyi ken ngeren u a dondo nee ? la yô , sar un tsung tsô a sôn wan@@ y@@ en@@ om@@ so la ér a̱ na un . Doo u or@@ tesen nena lu a dooshima sha mba nan lu tesen ve la sha ci u nyi ? M@@ taver ugen u tagher a mi yô , lu un ican u zuan a ijiir i tsan . Kpa Yehova pase hanma vegher u mba@@ awashima nav he ’ Mbakristu mba hiihii mbara ga . Kwase wam G@@ r@@ ace ya ican i angev mbu ky@@ ans@@ a i sha g@@ war m@@ ya man i shin iky@@ er ac@@ in imôngo , shi semb@@ er@@ ee ne a gba ky@@ ans@@ a sha tu@@ mba . Kwagh ne doo Yehova ga . Ka nyi ia wase se ve se fatyô tesen kwaghfan er Aôndo nahana ? “ H@@ id@@ en a iyol ijime er u zenden vea Aôndo wou la . ” — M@@ I@@ KA 6 : 8 . 10@@ 4 : 33 . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : N@@ om@@ om yange hii Bibilo i henen , er tôndo zwa nahan . Ka sha igbenda igen i nyi nahan mbatomov mba Aôndo ve yaren tom a inyaregh ve@@ ve ? I@@ ̱ wuese kwaghfan wou shi i̱ wuese we iyol you kpaa ; we u u y@@ ang@@ em i@@ ke i awambe nyian ” ne . — Ivur 32 man 33 . Heela tseegh ga , ken Daniel 12 : 1 kpa i pase se ér ken shighe u mkur yô , “ M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ aregh u a nengen sha ônov mba nongo wou la , una mough á tile sha . ” Man se er nan ve ‘ ior cii vea nenge a m@@ ze@@ hemen wase ’ ? ​ —⁠ 1 Tim . Ken tugh mbu masejime mbu Yesu lu vea mbahenen nav la , a kaa ér : “ Or u nan lu a atindi A@@ m , man nan we a ik@@ o kpaa yô , ka nan je , M doo nan ishima ye . Se kpa se mba keghen mkur u uityendezwa mba Aôndo , er Aberaham nahan . A kaa ér ityôkyaa i vesen i se keren inyaregh yô ka u wasen mbagenev . Ior mbagen er A@@ bel man E@@ no@@ ki man Noa mba yange ve vande lun cii man Aberaham la yange ve tese jighjigh u nan gaa ? G@@ H@@ AN@@ A Or nana er nyi ve nana hingir or@@ tesen u fan ity@@ es@@ ene ? Yange m soo u hingir or@@ keren can@@ is u duen iti ken tar u Ch@@ ina . Kwagh u vesen yô , pine nan er i hii ve nan lumun a kwagh u ne hen la , shin nan vende yô . Ka we u lu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova u yange m hii zuan a nan ye . ” Shin er ior mba hen ijiir la kpishi lu ats@@ an@@ aior nahan kpa , haregh la lu wang shi lu bem bem kpaa . Ú hiden ú henen sha mlu wou cii yô , pine iyol you wer : ‘ Ka mfe u nyi m lu a mi u una wasem u pasen kwagh ken tar u gen@@ e ? A tese mbahenen nav ér vea eren msen hen Aôndo yô , ve kaa ér : “ I@@ ̱ tsegha iti You . ” Se na jighjigh ser Yehova una kure ityendezwa i a er a vese ér una kure mbamgbe asev la kpa ? ( Mat . Yô se lu nen ke ’ atô u ior mba ve y@@ ee nahan ér : “ Me civir We , Tor , Aôndo wam me wuese iti You gbem sha won ” la . — Pasalmi 1@@ 45 : 1 . ( F@@ il . 3 : 4 - 6 ) Yange nenge akaa a a undu la nena ? Ka sha nyi gbenda i hembe yaren tom a ish@@ ember@@ ti i “ ishima ” la ken Bibilo - o ? Ú seer zuan a mkaanem ma tesen we er ú nenge mba ve ver man er ú wase ve la ken Iyoukura i Fe@@ be@@ war@@ i 1 , 200@@ 3 , Pe@@ eji 23 – 26 . Kpa kwagh er vihi yô , nyian ne , mbayev mba kiriki je kpa vea fatyô u nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh gayô akaa a ji@@ mba@@ gh agen . Yange i z@@ enda Adam man Ifa ken vegher tar u lu paradi@@ so la kera . Ve kpishi ve zua a mimi u ken Bibilo , u hemba lun a inja a z@@ en@@ aria la , nahan lu u ve kpa vea fatyô u ng@@ or@@ on kaan ér , “ E@@ ure@@ ka ! ” ( 2 Timoteu 3 : 1 , 13 ) Aluer se nenge kwagh ne sha gbaa ne yô , gbenda ngu u uumace vea hemba sha iniôngon i ve lu nôngon ér vea bee a ifer la ga . Ngeren mban pase akaa pue a i doo u se ver ishima sha mi yô ; akaa ne aa va er ken hemen . 24 : 45 - 47 ; Yes . 32 : 1 , 2 ) Nenge er ka i shi tan se icin sha kwagh u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav yô , man er ic@@ in@@ tan i sha amba@@ akaa la i kor se sha akaa a vihin mlu wase vea Yehova yô . I@@ deri i ihi@@ ar i yange va haa shin a@@ kwa@@ ti u iny@@ ar la kuma u y@@ amen ats@@ ator môm tsô kpaa ga . Alaghga u kera ember ivese you er mbagenev nahan ga . “ Takerada ne ka takerada u ú doo u or nana ôr , nana time sha kwagh u nan lu ôron la shi nana nger atô@@ akaa a nan er la shin inya kpaa yô . Hen shighe shon môm la je Yesu shi pine mbampin mba kôron ken ishima uhar ér : “ Aluer or a zua a tar cii , man uma u nan una gema á saa nan yô , á doo nan sha nyi ? ” Bibilo i í yer ér The Jerusalem Bible la di kaa ér : “ Doo nen ayol a en tsung er anmgbianev ka ve doo ayol a ve tsung nahan . ” Aôndo sôr paradi@@ so u ken jijingi doo doo ver ior nav ker . Mbashiada mba Yehova shi mba er ior loho u dedoo u Tartor ne . . . Nahan cii kpa , ior mba sha ayange a M@@ ika la yô , yange ve eren kwagh u mimi ga . Apostoli Paulu yange nger ér : ‘ Hanma inja i hông@@ or@@ ough yô , u t@@ eren tsô kpaa , i de t@@ eren her a ven ga . ’ Lu ice i S@@ em@@ son la yange na un agee ga , kpa lu kwagh u ice la tile sha mi la , ka ikyar i a ya ve Yehova kôôsôô sha ci u lu Or@@ n@@ as@@ ar@@ i la je la . • Ka kwagh u injaa u nyi i gbe u se lu a mi ? Sha shighe ugen la Mose kera er kwagh u tesen ishima i legh legh ga . Ngeren ne una na mlumun sha mbampin mban man mbagenev . A@@ an agen aa bugh sha ci wen yô , ne fatyô u eren tom u maan A@@ you a Tartor shin eren tom Betel shin ikp@@ ur pania shin tom m@@ ishen . Alaghga vea gema inja . Ka zum la man mkur a va ye . — T@@ ôô kar sha Mateu 10 : 23 . Nahan , zum u ishima i wanger we ker sha kwagh u mlu wou ga yô , umbur wer er ú yen nahan kpa , kwagh wou gba Yehova ishima tsung , ú ngu un er “ ts@@ ar u tor u engem ” man “ id@@ yer i tor ” nahan . Nahan a lam a mbamaren nav sha kwagh shon , tsô ve cii ve kaa ér a̱ hen ase er una er ve una na ior iky@@ at@@ akerada i lôh@@ ôn ior M - umbur la sha makeranta na yô . Shi@@ k@@ el@@ ag@@ i Ka num u nyi Daniel ngise nenge a mi ke ’ mpase u sha mnenge , man e̱r ú z@@ ur@@ um nahan we yô ka ú nena ? Nahan , m due k@@ we b@@ ol@@ ough la . Doo se kpishi er Aôndo a ver ik@@ ighir i i gbe u se er msen se kighir ga shin kwa u i gbe u se lam a na ken msen ga nahan ! “ Tar u̱ De . . . Do@@ on Ne Ishima Ga ” Ka i doom kpishi u nengen er mbayev mba Yehova ve doo un ishima kpishi , shi a nengen sha a mo shi a wasen mo nahan . ” U nan mkaanem ma Aôndo jighjigh la ngu a na se vangertiôr u nyi sha gbar u u@@ gb@@ ayol asev mba sha ayange ayange laa ? Mic@@ hel@@ le : Kape i lu vough je la . Nahan cii kpa , mba ve lumun ér ve mba mbat@@ s@@ av yô mba nôngon u wan iyol ve ke ’ u@@ tsa ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om je — man di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase ish@@ ember@@ ti i i yer er “ ts@@ av ” la ér ka “ kwaghaôndo u mba@@ ak@@ omb@@ ov u a dugh ken tar u Y@@ uro@@ pa u shin ity@@ ô@@ tar u̱ ngise lu cii man m@@ ve u Mbakristu , shi a hi@@ di a lu tan to@@ mb@@ o ke ’ derianyom u sha 20 ne yô . ” Jijingi na ngu a mgbegha se sha igbenda kposo kposo u eren kwagh u una va a mzough yô . “ [ Aôndo ] sur@@ un se asema sha atsan a ase cii , sha er se kpaa sé fatyô u sur@@ un mba ve lu ken hanma ican la ishima sha ishim@@ as@@ ur@@ un i se ayol a ase kpaa Aôndo A su@@ r se asema a mi la . ” — 2 Mbakorinte 1 : 4 . Er Yehova a ne Wan na Yesu Kristu sha dooshima ér a̱ bugh gbenda , uumace ve̱ lu a m@@ til u perapera sha ishigh nagh nahan kpa , m@@ til u sha perapera ne una gba van kpo@@ o tsô ga . Kpa Aôndo vande ôron sha ikyev i Habak@@ u ér akaa a kpilighyol ne aa e̱r . Man mba te im@@ enger mba cir@@ in k@@ ap@@ u sha mi ga , kpa ka i ver sha da@@ ar u p@@ endan im@@ enger sha mi , nahan i wanger mba ve lu ken iyou la cii je . I@@ vor la tôô shighe u vesen , hii shighe u i l@@ ôô i la zan zan shighe u su@@ nd@@ an . Yô , de cian kwagh u una va er u ken hemen la ga , kpa i saan we iyol sha kwagh u u va zua a mi ken hemen la . Mbagenev hen ér atesen a u@@ kwaghaôndo mban man aeren a ve cii nga er kwagh u mimi sha kwagh u Aôndo ga , nahan Aôndo una fatyô u lumun ve ga . Adam nd@@ eren yô , saan un iyol je gande ! * — Ôr Anzaakaa 21 : 5 . Mba hen tsombor ve hii ôron ase@@ mber a tesen m@@ kposo la . ( b ) Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo wou mba wasen mbagenev nena ? 37 : 28 . Yange m lu saan ishe gban a gba kera . K@@ asev mba ken Kristu kpa i wa ve kwagh ér ve cian noov vev . ( Ef . Kwaghôron u tôvon sha kwagh nahan ne una fatyô u lun kwaghôron u kuman or ken ishima kpen kpen . ” — Mbakolose 4 : 6 . Kpa de gbe den di tsô wer ian a̱ due yô í due je ve ga . 7 : 2 - 8 , 17 ) I@@ ny@@ am i Satan a ver shi a ne i tahav ne ngi a n@@ amba 6@@ 6@@ 6 , man n@@ amba ne tese ér inyam ne i yina kpishi je . Aluer se mba nengen ityom yase i se eren sha jighjigh , kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Yehova la sha gbenda u vough yô , kwagh ne una wase se se za hemen u lun a iember i í pav mbacivir Yehova sha mimi í ver kposo la . Kwagh u ôr ne lu mimi . Su@@ le uhar mba yange dugh na or@@ ya u hen iyou i mba@@ van@@ nya ér a nenge sha or shon la lu inyaregh ki yange or@@ jo@@ do nan er tom i nôngo u kuman ayange ahar ve i na nan yô . ( Mat . 14@@ 1 :⁠ 3 . 7 : 11 ; 10 : 1 ) Jigh@@ ilii yô , ikyuryan i Tindi la yange i na ikyurior i Iserael ian i civirigh i hingir “ tartor u upristi , ” aluer ve kura atindi a Yehova wa ve la yô . Ngu anyom 8@@ 5 . Zum u yange gba angev je kera z@@ aan m@@ ape môm ga yô , mbatamen mba ken tiônnongo ker gbenda u wasen un . Ge@@ or@@ ge vea kwase na , M@@ an@@ on , mba ze sha shighe shon yô , ve man@@ de uwegh kpa or bugh ve ga . ( Heb . 12 : 2 ) Yange fa ér aluer un tese ken igbar ér , akaa a i we Aôndo iyol la cii ka mimi ga yô , una na a saan Yehova iyol . — Anz . Paulu kaa ér , “ akaa ne [ yange ] lu akav a tesen man i nger a sha u a̱ lu se ityesen , se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne yô . ” — 1 Kor . Cii man ne hide ne maa ivaa yen yô , gba u ú de ikyar u a kwaghbo shi u tese sha ieren you wer u de un kwaghbo sha u ôron un akaa a ken atô ishima you la . Kanyi i lu “ Ici@@ ghan@@ jiir ” man “ ijiir [ i Yehova ] i veren angahar ” i i t@@ ér ken Yesaia 60 : 13 laa ? Lu m@@ til u N@@ at@@ an tile sha mimi la kua mk@@ or u yange kuran atindi a Yehova la mgbegha un u za pasen Davidi isholibo na ye . Ashighe agen di yô , ka u war gban mba ve lu a kwagh ave shi ve lu yan tar la iy@@ uh@@ we shinii ? Nahan kwagh ne ka gbenda u vesen u a eren a ior dedoo yô . Sha shighe ugen ken derianyom u hiihii la , i za zua a Yesu , shighe u lu anyom pue kar ahar la ken tempel , “ tema her atô u mbat@@ esen , lu ungwan ve , man shi lu pinen ve akaa . ” Zum u ka sea er kwagh ne yô , kwagh ne ngu a wase se u ‘ waan ishima a ayol a ase . ’ — Mbakolose 3 : 13 . Ka saan Yehova iyol u ts@@ ahan mba ve kera ne un jighjigh ga la ga . Wan@@ akiriki la sôn Yehova ér a wase un , nahan kwagh ne za a na doo . 3 : 1 ) Gba u mbatamen vea tese ér mba a kwaghfan u mimi , kpa ka ve tseegh ga , se cii se hen kwagh sha kwaghwan u Yakobu la . I@@ orov mba an@@ igh@@ eni mban cii i wu@@ he ve anyom kpishi man í za k@@ è@@ nd@@ è ve ken ga@@ adi u mba@@ kwa@@ re@@ v u gomoti u shin t@@ ine u a lu ke ’ gar u A@@ t@@ l@@ anta , Ge@@ org@@ ia , U@@ .@@ S.@@ A . la . K@@ am er m ngu ikyua a Yehova er T@@ erem nahan . • Ka ikyav i nyi i lu i tesen ér se fatyô u suur sha Yehova ? Se wa ayol a ase ikyo tseegh ga . ( Anz . Se er kwagh ne sha u ‘ ny@@ ô@@ ôso mfe ’ wase , shi eren akaa a ken jijingi hanma shighe , er msen u eren man Bibilo i ôron man Bibilo i henen man mbamkombo mba zan man tom u pasen kwagh u Mbakristu ve eren la nahan . K@@ ange ishima wer u za a loho ne hen mba i lu a vande pasen ve kwagh kpoghuloo ga la . — Rom . ( 2 Kor . 4 : 18 ) Apostoli Paulu yange nger ér Aberaham “ lu keghen gar u a lu a im@@ agh , u Aôndo A lu Or@@ karen man Or@@ maan un la . ” Aluer se mba nôngon ser se gema ‘ mhen wase , ’ shin se kôôm tahav mbu ken atô u ishima yase mbu mbu mgb@@ egh se u eren kwagh la yô , se de u henen ser se gba kwagh ga nahan se gema se lu a mbamhen mba dedoo . U civir mbakp@@ enev la ngu a na mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ve hingir u eren aeren a hông@@ or@@ ough . Nahan kpa , Yohane kôôm mhen ve la sha mkaanem man , ér : “ Un u A lu van mo ken ijime la , A he@@ mb@@ am agee , ak@@ ô@@ van@@ g@@ ahar a Na tsô kpaa , m kuma u me tôô a ga ; W@@ en yô , Una er ne batisema sha Icighan Jijingi man sha usu kpaa . ” ( Mat . Ashighe kpishi , a gba u a tese mbayev sha er vea kar man vea bee a mbamzeyol shin ha@@ gh@@ el@@ aa mba ve ve mbara yô . ( Mat . 6 : 14 , 15 ; 18 : 21 , 22 , 35 ) Sha nahan yô , doo u se kaan ser i ya se anyi shi i de se kwaghbo fele fele , nahan se fatyô u zan hemen u lun a dooshima u a lu “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough ” la , hen tsombor wase man ken tiônnongo kpaa . — K@@ ol . Yange ve zer karen ikyua a m@@ tsaha u vihin tsung sha er ve lu kimbir M@@ sen u Ter W@@ ase la shin A@@ tindi a P@@ u@@ e la shi tesen mbayev vev á yum yô . A kaa ér : “ Mo M ngu gbenda man mimi man uma kpaa . ( Ôr Luka 10 : 22 . ) Awa@@ shima na yô , ka u nomso man kasev mba ve ongo imo na yô , ve lu sha tar shi ve nengen sha u kua hanma kwagh u a lu sha u cii . Er nan ve Davidi yange lumun ér i wua Saulu ga ? In@@ j@@ akwagh i hiihii la ôr kwagh u or u nan eren msen la . “ Nenge Nen M@@ yem u TER Una yima Ne . . . Mbagenev vese hen ijiir i i soo kwagh u Aôndo ga yô . Nahan aluer mbaihyomov va ta num sha Yerusalem yô , a lu mba tsan ken ut@@ ent@@ i mban num la ua hii b@@ enden a ve , vea ker iwasen ye . 8 : 20 ; 25 : 31 ; 26 : 6@@ 4 ) Nahan hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la je , Yesu hii u l@@ ôôn iv@@ or i dedoo , i “ ônov mba tartor ” la . Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La 28 M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér G@@ E@@ O la kaa ér , “ ityav mbi yange i nôngo ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu , inyom i 1914 zan zan uwer u No@@ ve@@ mba , inyom i 19@@ 18 la yange mbi ci@@ er iyol kpen kpen . Shighe u a lu u̱ vough la ka una kuman yô , Yehova , ‘ Or@@ tesen u He@@ mban Cii ’ la a hemen ior nav gbenda sha ikyev i Wan na man nongo u wanakiriki la sha gbaa u ity@@ es@@ enegh man u aeren la kpaa . Mimi je , kwagh gba Aôndo u He@@ mban@@ agee cii a uumace mba k@@ ak@@ a nee ? Yange kaa ér : “ M ngu Wan u Aôndo . ” 2@@ 6@@ 5@@ ,@@ 4@@ 0@@ 7 ( Yohane 13 : 34 , 35 ) M zua a iveren igen kpaa ken nongo ne ; kwase wam Ad@@ ri@@ an@@ ne , u a doom ishima kpishi la ka iveren i vesen i m zough a mi ken nongo ne yô . Mba ve ker cio u za pasen kwagh ken ityar igen la wase kpishi u samber a loho u dedoo ne , sha nahan yô ior ungwa loho ne ken inyom i 200@@ 3 la ken ityar man ac@@ ile man u@@ haregh kuma 2@@ 35 sha tar jimin cii . 10 : 10 ) A̱ shi nan kpa , ka un yange na zwa ve i hii u maan g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven sha la ken inyom i 2@@ 2@@ 6@@ 9 C.S.@@ Y . ye . Ve umbur mo mkaanem ma Paulu man , ér : ‘ Ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ’ Yehova wa ishima u va nan mba ve kange ishima u “ Z@@ enden er [ Yesu ] zenden nahan ” la cii averen ngô@@ gh . Ka ve je ne ( 1 ) ikyuryan i Aberaham man ( 2 ) ikyuryan i Tindi man ( 3 ) ikyuryan i Davidi man ( 4 ) ikyuryan i pristi i sha inja i M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki man ( 5 ) ikyuryan i he kua ( 6 ) ikyuryan i Tartor . ( Yohane 15 : 18 – 21 ) Man u kuran atindi a Yehova la ka kwagh u y@@ uh@@ wan ga , gadia akaawan a na nga se er ats@@ am a sur@@ un ishima nahan . — Pasalmi 119 : 5@@ 4 ; 1 Yohane 5 : 3 . Ú ngu wer inyaregh ki Mbaiserael lu a mi kua u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la tseegh yô , lu kwaghbo ga . Aluer ka nahan yô , alaghga u gbidye kwar sha mkaanem ma apostoli Paulu a er ken takerada u Mbaheberu la yô , a wase u kpishi . Mbagenev na jighjigh ér kon la tile sha ityough ki my@@ av u nomso@@ or man kwase yaven ayol a ve , kpa ka nahan ga . Ka nahan ve mbatomov mba gomoti mba ve lu a mimi iyol yô mba ve shi wuese se ér se mba ior mba eren akaa a dedoo ye . — Mbaromanu 13 : 3 ; Tit@@ u 2 : 7 , 8 . Ngeren u a dondo ne una na mlumun sha mbampin mban . I kaa ken 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : 33 ér , “ Yo@@ shia dugh aka@@ ah@@ ông@@ or@@ ough a ken ityar i Mbaiserael kera cii ; a gema mba i zough a ve ken Iserael cii , ve hingir mba civir TER , Aôndo ve . ” Se mba eren msen ser asema a ior kpishi ken ve mba ve lu a isharen ne a mgbegha ve fese je u aren sha ian i civirigh i lun mbap@@ asen loho u dedoo ne . Nahan kpa shighe kar yô , a hii u kaven ér asaren a tar ne nga ne or mk@@ om ken uma ga , kpa ka u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav tsô . ( F@@ il . 4 : 6 , 7 ) Yô , “ bem u Aôndo ” u a hembe cii , u a kor asema ase kua mbamhen asev la a gba se kwagh . Se mba lun vea mbagenev saan saan er Paulu nahan kpa ? A fatyô u kaan ke ’ igbar ér Paulu yange er tom hemba mbaapostoli mbagen mbara cii . — 1 Mbakorinte 15 : 10 . Zum u Yehova una tindi mbatyomov nav ( mba ‘ iorov at@@ ar@@ atar ’ ve til sha ityough vev la ) ér ve za tim mba@@ vendan mimi mban la , á lu mba i ‘ ver ve ikyav sha at@@ su@@ l ’ tseegh vea war ye . Se za hemen u tilen sha mimi . Nyian ne kpa kwagh u tar u or doon nan ishima ne ngu zan hemen u van a mp@@ av , man mbahemenev mba tar ne k@@ an shio u yangen kwagh ne . • Kanyi i doo u ia mgbegha se se gbidye kwar zu@@ lee sha akaa a se tsough u eren laa ? Kape mbakur@@ an mba ken Kristu kpa ve koson iyôngo i Aôndo ken jijingi je la . Aluer ka ior mba ken tar shin mba ken tiônnongo , gayô mba ken tsombor wase je se lu eren kwagh a ve kpa , gba hange hange u se dondo kwaghwan u apostoli Paulu ne , a kaa ér : “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , u i we b@@ ar sha mi yô . ” ( K@@ ol . Se due a mbamhen mbagenev sha kwagh ne shin heen . Kpa , se tese ser Yehova doo se ishima nena ? Davidi er kwagh u Yehova kaa un la , nahan “ Davidi ngohol akaa a Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki ve kura la cii . ” — 1 S@@ am . Hen shighe ne , Ar@@ th@@ ur lu ôron ityakerada i M@@ zough u Mbah@@ enen Bibilo sha Tar Cii ( kape i yilan Mbashiada mba Yehova shighe la je la ) gber yô . Á saan Yehova iyol a ve kpee . ( Yesaia 43 : 10 ; Aerenakaa 8 : 1 – 8 ; Mpase 11 : 2 – 12 ) Ve p@@ on kwaghaôndo u aiegh , ve gema ve taver mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi asema ér ve̱ civir Aôndo a ishima i môm di vough er Mose man Eliya kpa ve er nahan . U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u Paulu ôr jighilii ne , ér : “ I@@ vaa i̱ lu kwagh u i@@ civirigh hen ior cii , ga@@ mbe u iv@@ aagh kpaa a̱ de lu a ac@@ ôgh@@ or ga , gadia Aôndo Una ôr mba@@ eren@@ iji@@ mba man mba@@ vihin ivaa sha idya la ijir . ” Umbur wer , yange vande tan “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la icin ér mayange a de hingir wanakiriki u bo ga . ( Duteronomi 31 : 6 , 7 ) Ken masejime yô , Yehova iyol na kpa va taver Yosua ishima , kaa ér : “ Lu taveraa , taver ishima . . . • E@@ ̱r nan ve i lu u se hide a ayol ase ijime hen mba ve lu mbah@@ e@@ men ken tiônnongo laa ? I@@ mo@@ shima i wang ngi hange hange sha ci u nyi ? A@@ in@@ ge ne kpaa , Mbahemenev mba Shin T@@ ine ver anmgbianev mba kuman sha u@@ bran@@ ci sha u ve̱ lu ashe ve sha u veren mbatamen man udi@@ ak@@ on . ( Aerenakaa 2 : 21 , 38 - 40 ) Ka unô yange ve hii pasen ve kwagh@@ a ? ( Mpase 4 : 10 ) Nahan yô , mlu u tsôron u Aôndo la yem ken hemen zan zan gbem sha won . I@@ jiir la kaa ér : “ K@@ asev mba ve wa ndor a na , ve ii un iti , ve kaa er : I mar Na@@ omi wan@@ nomso ; ve ii un iti er O@@ be@@ di ; ka un a lu ter u Y@@ ese , ter u Davidi ye . ” Gba u se lu su@@ laa sha amba a akaaôron la , hemban cii yô aluer se fa pe mkaanem ma shon ma dugh jighilii ga yô . Mkaanem ma Yehova yange ma bende a Yeremia nena ? Mbam@@ sen ou mba tesen ér u wuese ian i civirigh i u lu a mi i yôôn Tartor u Yehova la kpa ? Hen shighe la , gomoti wa tindi u yangen se mba se lu mar@@ nya u tar u Au@@ str@@ al@@ ia la u kôron inyaregh ave , nahan lu kwagh u se bende inyaregh ave ga , shi i lumun ér se due se zende kera kpaa ga . I@@ r@@ ina yange zua a iwasen sha u umbur averen a na nena ? “ Nyian anyom a am kuma anyom ak@@ un@@ du@@ any@@ iin je ; . . . Mba@@ gb@@ eren takerada ne na jighjigh ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo , shi ka i tseegh ia fatyô u ôron se mimi sha kwagh u Yesu vindi vindi ye . Er kwagh wase a gbe Aôndo ishima tsung yô , ka sea zenden vea na sha jighjigh yô , i saan un iyol . Aôndo yange lu a na er tôndo zwa nahan , sha ci u ken inyom i 14@@ 6@@ 7 C.S.@@ Y . la , yange ngohol ajiir a vesen ken Tar u Ity@@ endezwa la ken atô u iwer at@@ ar@@ atar tseegh . Ity@@ esen i Or D@@ u@@ e ken I@@ ny@@ am@@ to@@ ho la Z@@ ua sha Bibilo Kpa ? Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i u fatyô u ny@@ ô@@ ôso ken uma wou sha er u seer eren tom u pasen kwagh cii , fa wer Yehova una na u iveren kpishi . — Anz . Aluer se ker u iv@@ in asaren a ase yô , se mba kaan ser Satan ka aôndo wase . A kaa ér : “ V@@ eren nen mba ve te@@ v ne a ican la dedoo . V@@ eren nen ve dedoo de to@@ ho nen ve ga . ” ( Mateu 13 : 38 ) Bibilo kaa ér ka un a lu “ tor u tar ne ” ye , man “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo ” ne . ( Yohane 3 :⁠ 7 ) Mba@@ adu@@ av mban ka ve ôr mkaanem man a ior inja er ka tindi nahan , ka ve kaa ér “ Lu or u i mar nan he@@ gh yô ! ” Kape me wuese We er m lu uma sha won je ; ka ken iti You man me kende ave am sha ye . ” 17 : 5 ) ‘ Una na ‘ kwagh@@ dedoo una doom ishima ’ shin una na a hingir mo ican u ‘ kôron kwaghbo ih@@ yo@@ mo ’ ? ’ ( A@@ mo . ( Luka 4 : 28 – 30 ) I@@ v@@ ôron man ij@@ en je kpa , na un iyol@@ kpen ga . Ity@@ akerada i he u@@ deri u@@ deri kua mbam@@ kohol man ajiir a omb@@ on akaa sha In@@ tan@@ et a i veren hanma inyom la nga a tôndo zwa ér aa tese ior er vea hingir mba@@ iny@@ ar@@ ev yô , nahan kwagh ne a taver mbagenev asema u yemen t@@ w@@ ev . Er Paulu lu ngeren washika hen Mbakorinte yô , a wa kwagh nahan wener : “ K@@ ur@@ an nen , tile nen dông sha jighjigh u nan . ” Ashighe kpishi Yehova ka a wase se sha ikyev i anmgbianev mba se civir Aôndo a ve imôngo la . Sha u wasen mbagenev u maan imba jighjigh u nan la yô , Mbakristu mba tsuaa mba ve lu mbai@@ vangeli la yange ve ‘ ôron kwagh a ve sha akaa a ken icighan@@ ruamabera , ve pasen shi ve tesen ve akaa ’ ken akaa a ve tesen la . Se lu eren tom ken gar u P@@ us@@ an Y@@ A@@ NG@@ E i pav atindi a i na Iserael sha ikyev i Mose la ker je nôngo u kuman er 6@@ 00 nahan . Z@@ AN zan nyian kpa , ka Bibilo i lu takerada u ú hembe ng@@ een sha tar cii ye . Zum u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la , b@@ om vihi ya wase , nahan i yem a mo ér m za mase been makeranta vea ngô u ma@@ ma wam . Shin er gbenda la u ho@@ gh@@ or shi u taver u zan sha u nahan kpa , Yesu kaa ér u za ken uma u tsôron . — Mateu 7 : 14 . ( Aer . 17 : 11 ) Nahan kpa , lu Mbakristu mba ken T@@ esalonika Paulu lu tôôn ve karen sha mba ken B@@ er@@ ea ga , kpa lu Mbayuda mba ken T@@ esalonika jimin cii lu karen ve sha ior i B@@ er@@ ea ye . Yange gba pe Timoteu una zua a iwasen sha u lun a mfe u vough man mkav u ke ’ jijingi sha kwagh u lu ôron la . Ken ashighe a ican , hen i@@ aven i ime i iv tar man ang@@ ôgh@@ ime a ci@@ r akuraior ne , se kera mba a ish@@ u@@ ghun e̱r Yehova a te iwanger i ken jijingi sha ior nav nahan gaa ? T@@ ime ase sha akaawan agen a ken Ruamabera la . Yô , nôngo ho@@ gh@@ ol a ve sha er u fa iyol you aluer mimi je Aôndo una lu a ve yô . 8 : 6 - 12 ; 9 : 1 , 13 ; 11 : 15 — Lu hanma shighe mba@@ it@@ yomov mba uta@@ ankar@@ uhar mbara wa iyol u t@@ ôngon iky@@ or@@ o , man lu hanma shighe i t@@ ôngo iky@@ or ne jighilii , man i t@@ ôngo i nena ? Or@@ perapera la yange kpe lu sha ci u a tile sha ityough ki Yesu shin mba ishigh ve mkurem la ga , kpa lu sha ci u a tile sha mimi . Mbakristu cii , iky@@ aior man mbag@@ anden kpaa , mba a iwuese sha mbam@@ umbur mba sha shighe vough mban . — Pasalmi 119 : 14 , 24 , 9@@ 9 , 119 , 1@@ 29 , 14@@ 6 . 25 : 32 ) P@@ AR@@ A@@ D@@ I@@ S@@ O . 17 : 3 ) Ter wase u sha la ngu nan se kwaghyan u ken jijingi kpishi u una taver se yô , sha ikyev i nongo na . Kpa iyange igen ve gbidye kwar sha ivur Ruamabera igen i sha iyange shon . I@@ civir man I@@ engem i Aôndo Ng@@ i B@@ enden a We Nen@@ a ? U fa kwagh shon kpa ? — 12 : 18 ) Aluer ve nenge sha kwagh u a lu van a zayol la ga yô , kwagh ne una fatyô u vihin ivaa ve . — Ôr Yakobu 3 : 7 - 10 , 17 , 18 . ( Pasalmi 1@@ 11 : 1 ) Sha mimi yô , u wan ats@@ am wuese Yehova ka ityôkyaa i dedoo i se z@@ aan mbamkombo sha shighe shi se kuren ve kpaa . 9 , 10 ) T@@ i@@ ônnongo jimin cii una ya ican kpee je . Aluer i ver a ver ijiir i or a tema yô , kwagh ne una fatyô u van a mbamzeyol sha igbenda kposo kposo . Yange ve za ken Rus@@ sia , nahan kpiligh ve iyol er ve nenge a mba sar ve u fan mimi kpishi lu van mbamkombo , kpa anmgbianev gema lu kpuaa tseegh mba vea hen kwagh a ve yô . ( Aerenakaa 6 : 1 - 6 ) Zum u a@@ ah@@ e u akaa a sha gba@@ aôndo ka una tser mbacivir a vese imôngo yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine ka ve sôn mzough môm u sha tindi shin mbam@@ zough imôngo sha u ve̱ na m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol shi ve̱ sôr uya man A@@ you a Tartor a a vihi la . Nahan se er nan ve se zua a iwasen ken akav a i ter ken Ruamabera man akaa a i er ker laa ? Mba@@ civir Yehova ka vea wa imo na ikyo yô , a ver ve doo doo . Hii nan ve se fatyô u nan jighjigh ser Yesu lu or@@ tom u dedoo ? 39 : 7 - 12 ) Alaghga mbagenev di vea hen kwagh u Mbakristu mba yange ve ungwa ic@@ in@@ tan i Yesu nahan ve yevese ve undu Yerusalem ken inyom i 6@@ 6 la . Yesu kaa ér : “ Zum u né nenge ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa kase Yerusalem á wa atô yô . . . Hen zum la mba ve lu ken Y@@ u@@ dia , ve̱ yevese ve̱ yem sha i@@ wo ; mba ve lu ken atô u gar yô , ve̱ due ken won . ” — Luka 21 : 20 , 21 . * Er nan ve Yesu yange har sha inja gbenda i tesen kwagh ng@@ in nahana ? M@@ ase shin ter@@ em , lu nengen sha D@@ or@@ is , an@@ ng@@ ôm u kwase u lu anyom any@@ iin la man mo ye , shighe ne m lu anyom ahar tseegh . ( Ps . 37 : 7 ; 6@@ 3 : 6 ; Anz . 11 : 12 ) — 5 / 15 , peeji 3 - 5 . 24 : 45 - 47 ) T@@ aver u kaven inja i kwagh ne ga . Shighe u Samuel va u va kohol tor la , saan tor iyol tsung er un hembe ityav yô tsô a kaa a Samuel ér : “ TER A̱ ver u doo doo , m er sha imo i TER ve . ” Kwagh ugen môm ngu a iwasen ga shi a gba kwagh ga ; a kuma u se na ishima sha mi kpaa ga . ” Doo mba ve lu ken iyôngo igen mbara kpishi er anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem mbara ve lu a imba ishimaverenkeghen la yô . 15 , 16 . ( a ) Or ka nana ver ishima sha kwagh yô , kwagh la a bende a mhen u nan nena ? Kwagh ne wasem kpen kpen . ” Nahan kpa , amba a u@@ iyua la va kar kera , di vough e̱r yange i tsengaôron nahan . — 1 Mbakorinte 13 : 8 . Sha kpôô yô se cica cii , agumaior man mbag@@ anden kpaa , se mba se lu mbahenen mba Kristu ne , aluer kwaghôron u Aôndo za hemen u lun ken vese her yô , se kpa se fatyô u lun ken kwaghôron u Aôndo her shi se fatyô u wan ishima kpaa . Ma ijiir i môm i i kaa ér Yosev yange lu he ’ iniongo i kwa@@ se@@ he i ken K@@ ana zum u Yesu hii tom na la kpa ngi ga . Gadia mbagenev ka u vea er kwase ga , i mar ve a mar nahan je ; shi mbagenev ka u vea er kwase ga , ka ior ve gem ve ve hingir nahan ye ; man shi mbagenev di yô , ka u vea er kwase ga , ve er nahan ayol a ve je sha ci u tartor u Sha . Aluer ú hen sha akaa a ú er ken Bibilo la yô , ú nenge a akaa a a ne ve i lu a inja u kuren ikyaa ér Tar u Ity@@ endezwa la lu er paradi@@ so nahan yô . ( Yesaia 11 : 3@@ ,@@ 4 ; Mateu 22 : 16 ) A̱ lu nan kpa , kwagh u or la yange sôn la tese ér ngu a zayol u vesen , a tese ér mcivir u mimi gba un ishima ga . ( Heb . 11 : 8 , 9 ) Paulu ôr kwagh u mba civir Yehova sha mimi mban ér : “ Ka ken jighjigh u nan man mban cii ve kpe ye , ve lu a ngohol uityendezwa ga , kpa ve nenge a ve ken ica , ve ember ve , ve pase gbar gbar er ve lu mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov shin tar yô . ” — Heb . Shi lu a ishimataver u pasen mbagenev jighjigh na . Yesu yange tese ér un na ve jighjigh nena ? Kpa ishima i legh legh ia wase sha er a hemba doon or u ngohol mk@@ ô@@ ôm yô , nahan kwagh ne una va a iky@@ ar@@ yan i dedoo shi una bugh gbenda sha er or u nan er isholibo la nana gema a dondo gbenda u vough yô . Shi ken Ruamabera u ken zwa Grika la , i seer ôron se akaa a Satan a er sha u hendan kwagh a Yehova yô . U tesen ikyav yô , i ôr se ken takerada u Mpase ér , ica a gba ga tsô Yehova una p@@ aa hem@@ en@@ tor na iyol shi una mase timin Satan kera . U nenge wer akaa ne du@@ mbur nyian ga he ? Kwa@@ se@@ shiada ugen mough ken tar u Fran@@ ce yem hen gar u Mo@@ sc@@ ow sha u za eren tom . Nahan kpa , jighilii yô , yange gba u me gema akaa ken uma wam , hemban je yô , inja yam . Nenge , Tor hii hemen ve ! Yange kaa ér ka sha akaa a a lu ken Tindi la man or a zua a myom ga , kpa ka sha u ‘ tilen sha jighjigh u nan dông ’ la man or a zua a mi ye . M@@ ôm ken mbatamen mbara tese Yohane zege@@ ikpelaior . Nahan a wa mbahenen nav kwagh ér : “ Z@@ a , za ôr nen kwaghaôndo , kaan nen ner : Tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” ( Mat . Ka mimi , alaghga mbayev vea kav wang er i hii ve i gba hange hange u a ny@@ ô@@ ôso akaa nahan ga , kpa ne mbamaren ne fatyô u wasen ve u kaven kwagh ne . Ikyav i tesen yô , kasev 30 ken atô u kasev 1@@ 00 sha tar cii ka ve kaa ér noov vev mba ne ve ican . Ish@@ egh i sha ak@@ ô@@ v a inyam ne , ka a lu inyam i vesen yô , ish@@ egh shon i lu a ian i ha@@ an mngerem ker kpishi . ( Yohane 6 : 44 ) Shi m wuese an@@ ng@@ ôm u kwase kpishi , er yange yina ishima a mo mayange ga nahan . ( b ) Se er nan ve mbamsen asev vea lu er kwagh@@ hum@@ an@@ doon nahana ? J@@ ul@@ ai 4 - 10 , 20@@ 11 W@@ ea maan m@@ sô@@ rom yô , doo u u pine iyol you wer : ‘ M ngu a mnenge u Yesu sha kwagh u ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough kpa ? 10 : 13 - 15 ) U tesen ikyav yô , washika na u yange nger hen Mbaromanu la ngu a mbampin ker wuee . Aôndo na i ko@@ so akav kpishi a yange i nger a tesen ér hanma kwagh u a tsen@@ ge@@ ôron yô ka a kure vough sha er una taver vangertiôr wase ken uityendezwa nav yô . Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev kpishi vande tagher a am@@ een a yange gba u vea tsua u eren kwagh er I@@ so@@ u nahan shin er Yakob nahan yô . ( Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) Nyian ne , mba@@ yôôn loho u dedoo mba ken ityar 2@@ 35 sha tar jimin cii . Shin er se lu a zege@@ tom u y@@ esen ve nahan kpa , mo vea kwase wam se lumun ser mo m hii u eren pania u ke@@ ke la . Pro@@ feti Habak@@ u na se ib@@ um@@ un sha kwagh u mkur u tar u ifer ne kaa ér : “ Mpase u sha mnenge ne ngu keghen shighe na , . . . kegh un , gadia una va kpee , una b@@ unde ga . ” — H@@ a@@ b . Maa Aôndo shi kaa ér : “ Man shi ngohol Mb@@ al@@ ev@@ i . . . sha ityough ki ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba Iserael cii . ” Kwagh ne na yô , ng@@ ôm nam an@@ a@@ kwa@@ ti u ikyav mbi n@@ umb@@ en a mi , u yange i doom u zuan vough vough shi hiden sa@@ ghen yô . • M@@ lu u wang ngu ior mba Aôndo a inja nena ? Bibilo ôr kwagh u F@@ il@@ ib@@ u , or@@ i@@ vangeli , u lu a ônov mba kasev un@@ yi@@ in , mba ve ôron kwaghôron u profeti yô . Er lu “ ken jijingi sha iyange i Ter ” yô , a nenge a akaa a kpilighyol a a lu eren yô . Gadia ve lu kaan ér Yesu ka Tor , kpa hen shighe la ve fa er Yesu una za tema tor sha ken hemen la ga . ( Yoh . 12 : ​ 12 - 16 ; 16 : ​ 12 , 13 ; Aer . Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev venda shin hendan a ior ér ve de er Bibilo ga . Ve er kwagh ne anyom kar hegen u@@ deri imôngo , je yô ve wua ior mbagenev mba ve gema i la je kpaa . Ve “ rumun kwaghôron na la ” nahan “ i er ve batisema ; sha iyange la i seer ior er dubu utar nahan . ” Hii nan ve mbamzeyol ka vea due hen atô u Mbakristu ve i vihi se y@@ um@@ u ? Aluer u hen sha kwagh u i nger sha ad@@ ondo ad@@ ondo la zu@@ lee yô , alaghga mbampin vea va u ken ishima . Kwase Iserael u i t@@ ende zwa a nan la tindi u sha ityough ki nan yange á lu kposo a u i t@@ ende zwa a nan ga yô ; ke ’ igbenda igen je yô i tôô ér nan vôso nom jim . 7 , 8 . ( a ) Se mba a ityôkyaa i lun a vangertiôr sha ci u nyi ? ( b ) Yehova yange kaa a mba b@@ an@@ en a jighjigh mbara ér nyi ? Nyian kpa , tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo mbu eren tom ken asema a mba ve lumun ér mbu hemen ve la . Kpa ishima i se va mase nan sha kwagh u Yehova la ka kwagh u hemban lun se a inja cii , shi kwagh ne va se a msaanyol tsung , u una bee mayange ga yô . K@@ u ne nyoon An@@ dr@@ é tsung , je a hen ér kwagh môm ngu u been a m@@ nyo@@ on@@ om mara ga . ( Aerenakaa 17 : ​ 29 , 30 ) Paulu shi yange nger Mbat@@ esalonika washika sha kwagh ne , wuese ve ér : “ Ne gema her Aôndo , ne undu ak@@ ombo [ shin ie@@ ev ] . ” ​ —⁠ 1 Mbat@@ esalonika 1 :⁠ 9 . Apostoli Paulu kaa ér : “ Mimi je , m kav , Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ikyurior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una lumun nan . ” — Aer . 10 : 34 , 35 . Doo u Se Na T@@ ahav mbu i Ver la I@@ civir sha ci u Ny@@ i ? Nahan lu iorov kpuaa tseegh fa@@ an@@ tyô u ôron takerada ne ye . Tsô mbam@@ ishen mban za lam a Tor R@@ ad@@ a@@ ma I sha kwagh ne , nahan tor ne na ve ian i yaren tom a ab@@ a@@ ac@@ aa a Roma . 11 : 28 , 29 ; F@@ il . Mpase 7 : 9 , 15 kpa ôr se kwagh u “ zege@@ ikpelaior ” i mbacivir Aôndo ér ngi “ eren [ Aôndo ] tom ken tempel Na tugh man te@@ tan kpaa . ” Paulu nger ér : “ Jighjigh u nan yô , ka u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i lu sha mi la dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan ga , ka ikyav i akaa a i nengen a mi ga la . ” ( Heb . Ishima i Yesu cii lu sha ngô u lu zungwen ku u wan na , u a@@ dooga lu zenden ikyua a ga@@ mbe u i tôô ik@@ yom i wan na sha mi la . Kape Aôndo kpa a lu keren ior mba ve lu a ieren i i lu a m@@ shi shio shin i lu jimin je la . — 2 K@@ ron . In@@ i@@ av mb@@ in lu iwuese i i dugh ken ishima yô . Een , Yehova ua lu dooshima iyol@@ na la , tese se sha ci u mtsera wase — u ngu wer , a soo wener se lu uiky@@ angen sha u gban wan se atindi kper@@ egh kper@@ egh tsô ga . Kpa van@@ den ts@@ eng@@ an mlu u uma u ior er una za kure la veren a ver ga . — Ho@@ sea 12 : 3 ; Mbaromanu 9 : 10 - 12 . ( Ru@@ tu 1 : 9 ; 3 : 1 ) Ga@@ yô , kwaghôron la tese ér uiky@@ aren mba sh@@ a@@ ir at@@ ar@@ atar mbara lu mba Ru@@ tu una fatyô u tôôn hiden a mi ken ya cii je la . Sha kwagh u Genese 3 : 8 a ôr yô , sha i@@ aven igen la Adam man Ifa “ ve ungwa i@@ ov i TER Aôndo ” hen “ shighe u k@@ undun iyol u ai@@ k@@ ighe ” nahan . 1 : 8 ; 31 : 10 - 18 ; Ef . 5 : 23 ) N@@ oo@@ v di kpa gba u vea kav ér , tahav vev mbu a ik@@ ighir shi Kristu ngu ityough vev kpaa . ( 1 Kor . Kwagh@@ kper@@ an ugen tese er i kange or u ken uiky@@ angen ugen ave , up@@ il@@ a@@ mbaiorov ve kighir un shin inya , ugen di a lu ur@@ ugh nan no@@ mbor tsuan yô . Kpa mbacivir Yehova yô , ka ve tsua makeranta u ua wase ve u fan it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh sha er vea eren akaa ken uma akuma a kuma , nahan vea hemba veren ishima u civir Aôndo yô . Mb@@ ang@@ eren ityakerada mbagenev , mba ior ve hemban y@@ amen ityakerada ve , ve lu mbat@@ ô@@ v@@ on sha ung@@ eren mba Mbakristu mba tsuaa man mba kwaghaôndo u i yer ér G@@ no@@ st@@ ici@@ sm la , yange ve gber kwagh u ve tôv sha “ I@@ vangeli i Yuda ” ve , ve zua a mi la fese , man kwagh u ve gber la nôngo u lun kwagh môm a u mba ve hii geman i@@ vangeli shon ken ijô igen nger la . Aluer ú za hen ort@@ wer sha ci u a̱ kar ú akaa yô , alaghga una kar a kua ishima you kpaa . Hii shighe u i ver Yesu Tor sha ken inyom i 1914 la zan zan nyian , anyom kar hemba 9@@ 0 . Yesaia 26 : 4 kaa ér : “ Su@@ ur nen sha TER gbem sha won ; gadia TER A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka vande u tsôron je . ” Yange ôr lu kwagh u mimi . Kwagh ne na yô , u soo u seer fan kwagh u Aôndo u a s@@ angen a s@@ ange ga ne kpa ? Nahan kpa , or@@ fan@@ atindi ugen ken mba ve lu nengen sha ijir ne yô , kaa ér , “ kwagh ugen er u a c@@ imin yô . ” Yange kange ishima ér mayange una ‘ kenger sha ini@@ un@@ kwase ’ ga . Ka ityôkyaa i vesen i nyi í ne ve í te@@ v ior mba Yehova a ican ny@@ ian@@ a ? Ior tôô my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or la ér ka kwagh u sha gba@@ aôndo u tesen dooshima he ’ shighe u ve soo cii , kera ka kwagh u i gbe u a eren ke ’ ivese tseegh ga . Aluer u time sha ijende i Marku er la yô , u kav er zende kpishi je yô . ( Ôr Mpase 5 : 9 , 10 . ) ( b ) Bibilo wa se kwagh ér se er nena ? Apostoli Paulu pase akaa agen a aa fatyô u wasen se u lun a mnenge u vough yô . Ka Mbakristu mba yange i shighe ve mkurem mba ken derianyom u hiihii la cica cii yange ve er tom u nan ior kwaghyan u ken jijingi y@@ ee ? Ú er nahan yô , alaghga u ôr kwagh shin u er kwagh ga@@ gher u una vihi ikyar u ishima yô , maa kwagh a seer vihin a vihi . ” Ka hanma shighe a hemba lun hange hange u ior mba Aôndo vea lu ken m@@ z@@ ough@@ o ? 24 : 1 , 2 ) I@@ orov uhar mba i hembe doon u se gbidyen kwar sha kwagh ve yô , ka Yehova Aôndo man Wan na , Yesu Kristu . ( Yoh . A kaa ér un soo u v@@ ô@@ son kwase , nahan un soo u fan aluer ka u me lumun u v@@ ô@@ son un yô . Shighe u Yesu na mbahenen nav tom u pasen loho u dedoo tar sha won cii la , yange fa ér mbahenen nav vea tagher a akaa a bo ken tar u Satan a lu hemen ú , u jijingi u taregh kpa a du@@ mbur ker ne . ( Mat . 10 : 16 ; 1 Yoh . Ka m@@ seer u tom u pasen kwagh u Tartor u nyi a lu zan hemen ken ityar kpishi ken anyom a a sember karen nee ? Ka Aôndo u jighjigh , ngu a ifer ga , Un ka u perapera man u mimi . Shin er alaghga a taver se u hiden a iyol ijime nahan kpa , se nôngo sha afatyô wase ser se lu a ieren ne nena ? Kwagh u sha utar yô , asorabo a ve lu eren la ka sha m@@ lan ga . A fa hanma kwagh cii kua “ mhen ” wase kpaa . ( 1 K@@ ron . ( Ôr Mateu 16 : 24 . ) M@@ te u awambe ou a te ken iyol you n@@ dugh n@@ dugh la ngu nena ? Yesu yange ôr injakwagh igen i ort@@ ani@@ vor u á te iv@@ or la , man i̱ nger kwagh ne ken I@@ vangeli i Mateu man Marku kua Luka . Ka kwagh u mbagenev kpishi ve eren vough je ne . Aluer se er msen hen Aôndo er a kaa ér se er nahan yô , ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi ? Yange veren ishima sha kwagh u ior ve er la tseegh tsô ga , kpa a ver ishima sha kwagh u a ne ve ve er kwagh shon la kpaa . Kpa i gema i nenge ér kwaghôron u profeti u Yesaia la ngu a ikyav i ke ’ jijingi . Kwagh u i doo u se hen sha mi hegen yô , ka un ne : M@@ ea lu tagher a am@@ een shin tôv@@ ac@@ an je kpa , kanyi ia wasem me za hemen u civir Yehova sha mimi ? I@@ ca ia gba ga tsô , Yesu una kar a ud@@ ang@@ mbaiorov kera shi una va a bem man mkpeyol sha tar cii . ​ — Ôr M@@ ika 4 : ​ 3 , 4 . In@@ j@@ akwagh la ngi kwagh môm a i Yesu a er kwagh u or@@ ya u ci@@ h@@ i kunya , u se er kwagh na ken kwagh@@ ngeren u ken ijime la . L@@ U@@ R@@ A , kwase u or u timen sha akaa u zan iti , u i yer un ér En@@ ri@@ c@@ o F@@ er@@ mi la kaa ér : “ M@@ fe hemba mfe - shio . ” T@@ ER@@ T@@ A@@ M@@ EN Yobu yange kaa ér : “ Or u kwase a mar nan yô , ayange a nan nga ci@@ ôn tsô , man a iv a ican kpaa . ” A va saan se iyol u dondon gbenda u Yehova una lu tesen ior nav ken tar u he la kpen kpen ; se lu eren tom u geman tar cii hingir paradi@@ so , shi tesen mba a nder ve shin ku la shi eren ishima i Yehova . Ikyav i tesen yô , umbur ase shighe u Mbaf@@ ar@@ ishi kaa ér mbadondon mba Yesu mba p@@ eren tindi u Iyange i Me@@ men sha u ke@@ ver as@@ a@@ gher a al@@ ak@@ e@@ ma yan shighe u ve lu karen gbenda ken sule ugen la . Á d@@ aa Satan Diabolo man az@@ ô@@ v a na sha cii á gb@@ ihi ve shin tar . A kaa ér : “ Ú doo se ishima . Jigh@@ ilii yô , ngu “ W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii . ” ( Luka 4 : 43 ) Nahan yô , ish@@ ember@@ ti i Iyou i Tartor , i̱ yange i due a mi ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , pase ityôkyaa jighilii i í maan a@@ you ne yô , inja na yô mba maan a ér a̱ sue mcivir u mimi shi a̱ lu ijiir i vesen i a pasen ior “ Loho u Dedoo u tartor ” her yô . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 3 - 12 Er za zua a ta@@ gbe@@ de u lun ishe kpishi yô , a yem a za tee akaa a a lu a mi cii ér una za yam ta@@ gbe@@ de la . Alaghga kasev mbagenev mba ve lu Mbakristu vea fatyô u eren nahan a imoshima i dedoo , vea nenge kwagh ne ér ka tom ve u y@@ ôron hanma iyange la . U tesen ikyav yô , se mba zuan a iwanger sha kwagh u mimi u ken Bibilo la seer a seer . Kwagh u sha utar yô , Yesu sôn var var ér mbahenen nav ve lu ken mzough er un vea Ter na kpa ve lu ken mzough nahan . Kwagh ne tese ér kwagh za iyol . Akaa a bo a ken jijingi seer ng@@ een a ngee ken ayange a masejime ne . G@@ ary va lun anyom 16 yô , a de u tsan sha makeranta , hide ts@@ aan hen ya . • Ka akaa a i eren ken mbamkombo asev a nyi a tese ér mbamkombo mban ka icighan@@ kwagh@@ a ? Or u ô@@ ron@@ kwagh sha ci u tar u nan man mbatomov mba nan@@ ev mba we ave sha akaa a a lu zan hemen hen tar u ve lu eren tom her la ga . Yehova yange vihi ishima a Gi@@ di@@ on sha ci u a pine un ér a na un ikyav i tesen ér Aôndo una lu a na yum ga . ( Mba@@ j . I wa se kwagh ken Anzaakaa 14 : 1 ér : “ Hanma kwase u fan kwagh ka nan maa iyou i nan , kpa ib@@ u@@ me@@ kwase yô , ka nan yô@@ h@@ ôr i sha ave a nan je . ” ( Ps . 9@@ 4 : 18 , 19 ) T@@ so@@ mbor wam man ah@@ ur@@ aior am su@@ em . Ve wasem kpishi ken ayange a ican . ( Anz . 50 : 2 — Er nan ve i yer Yerusalem ér ‘ m@@ doo@@ ashe u g@@ an@@ den@@ e ’ ? Zum u i we se kwagh yô , doo u se ker gbenda u se dondo kwaghwan la sha er se zua a mtsera yô ; se ver ishima sha kwagh u a shi sha kwaghwan shon , shin mbam@@ shi mba or u nan we se kwagh la ga . ( Anz . Aluer se mba gbidyen kwar sha akaa a vihin a yange er Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob la yô , se fa er yange Yehova ya ican vea Wan na sha kwagh u nagh ku ip@@ aan kpishi yô O@@ ri@@ serael ugen yange vande l@@ ahan un kaa ér : “ Ka an nan ver u tor man or@@ jir sha a vese ? ” ( E@@ ks . Ka an nan tsegh ve ? Anmgbianev mba Yesu mba nomso man mba kasev mba sha ngô kpa alaghga yange ve za iniongo la . Z@@ a Hemen u Eren Tom sha M@@ kav Wou u ken Ishima La 22 Kpa sha jighilii yô , Habak@@ u ngu ôron kwagh sha ci u ic@@ u@@ wan ikyurior i Aôndo . M@@ pin ngu u a dugh sha kwagh u akaa a vihin or la yô . M@@ ze u . . . Kwagh@@ fan u Aôndo . . . Sha nahan yô , a venda u wu@@ an Saulu sha u una war uma na yô , shi yange ikyar na Ab@@ ish@@ ai u wu@@ an Saulu . — 1 S@@ am . ( 1 Peteru 1 : 13 ) U ‘ eren tom u Ter ng@@ egh je sha hanma shighe cii ’ la ka gbenda u injaa kpishi ú ua wase se u mayange je gban m@@ ny@@ am ken jijingi ga yô . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . Mbak@@ ur@@ an mba he@@ v kpa ka ve zua a iwasen kpishi shighe u i seer nan ve ityesen yô . T@@ i@@ ônnongo u Kristu ngu a ior mba kera je ve lu a aeren a dedoo yô . Yesu kaa ér : “ Or u nan we ndor a we yô , [ kua mba ve hembe lun ikyua a we la , ka mba hen tsombor wou je la ] nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” SH@@ A iyange i Sat@@ i , ke ’ uwer u O@@ k@@ to@@ ba 2 , inyom i 199@@ 9 la , i mase k@@ ú@@ ù@@ s@@ ù M@@ kombo u Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia u i zough kwa môm ke ’ In@@ yom la sha kwagh@@ yôôn u kpilighyol . 1 Peteru 5 : 8 tese ityôkyaa i môm i í ne ve uumace ve lu yan ican la nena ? 4 , 5 . ( a ) Yehova yange er nena shighe u uumace mba hiihii mbara hemba un ato laa ? Ishima i lu a mi u ngeren mbam@@ yina nav sha gbenda u van ah@@ enge vindi vindi la tese ikyav ér sha mimi yô , yange hide a iyol na ijime . 5 : 21 , 22 — U nyoon ishima a or hemba vihin a u wan kwagh ishima a nana ? Aluer u soo u u@@ men ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi yô , er nan ve i gbe u ú henen Bibilo shi ú gbidyen kwar sha kwagh u ú hen laa ? Kpa á gema ishima . Nahan a̱ tsu@@ wa ér gu@@ da una “ gba sha ik@@ ev i TER . ” Ishim@@ avi@@ h@@ in i Anmgbian ( K@@ ain ) , 7 / 0@@ 8 C@@ anc@@ ú@@ n ( Mateu 24 : 45 ) Tsô a de u ôron ityakerada yase i Mbakristu . A@@ yange nga kar yô , a za kohol mbatamen mba ken tiônnongo na ér un kera soo u lun Orshiada u Yehova ga . Ka kwagh u injaa u ungwan imo i Aôndo hanma shighe sha ci u nyi ? Yesu yange eren batisema yô , a er nyi zan zan anyom atar man iwer at@@ ar@@ at@@ ara ? 3 : 17 - 21 ; 1 Tim . 4 : 16 ) De se time sha akaa agen a a wase ior kpishi mba se eren tom u pasen kwagh ne vea ve imôngo la u hiden tesen gbashima shin zan hemen a tom sha u@@ haregh mba ve lu a mbamtaver kpishi la yô . Ka m tôô shighe kpishi u henen sha kwagh u kpen@@ ga , shin a@@ ji@@ a shin kwagh u me er ve me hemba teman kpen mo iyol yôô ? Gbenda ugen yô , ôr ivur Bibilo maa pine nan wer , “ Ú nenge kwagh u i er heen ne nena ? ” S@@ ea gber takerada kpa ua kuma u se nger igbenda i kpilighyol i se nenge a tahav mbu Mkaanem ma Aôndo , mbu mbu gem uuma mba ior mba ve bende mhôônom ma zungwen ma Yehova ve nenge la ga . — M@@ ika 7 : 18 , 19 . ( Mbaromanu 12 : 17 ) Ka se er msen hen Aôndo shi se na un jighjigh , gadia a tôndo zwa a vese ér : “ Ka Mo Me or iyev ye . ” Eren tom la k@@ ur doo doo yô , gema kpiligh un iyol kpishi . Gbenda u Aberaham lamen a Aôndo la tese se nyi ? Kwagh u vesen môm u i doo u se ver ishima sha mi yô , ka kwaghwan u “ wanakiriki u jighjigh ” ka a shi wan se ér se ôron Bibilo ayange ayange la . F@@ ar@@ a@@ o , tor u Igipiti u ngise la lu or u ci@@ gh@@ ir ishima er i er heen nahan . Ish@@ ember i “ igbenda i eren iyua ” ne tese ér , aluer gba u or nana er imba iyua ne yô , gba u nana fa igbenda ne vough , nana wa iyol cii ve nana er iyua ne ye . * Mba i k@@ ur ve ijir ér mba iv@@ o la yô , vea “ ta ave sha van@@ ger , ” sha ci u vea kav er “ m@@ tsaha u tsôron ” a lu keghen ve yô . — Mat . U fan ér jighjigh u nan wase la doo Ter wase man un “ ne mba ve lu keren Un la injar ” la , ka kwagh u nan ishim@@ as@@ ur@@ un kpishi ! U hen nyi hen Or@@ le@@ v@@ i ugen u kera fatyô u zan hen icighan@@ jiir u Aôndo ga shighe wa karen laa ? ( b ) Se hen nyi ken ishember i “ i@@ war ” laa ? 8@@ 6 : 12 ; Y@@ ak . ( a ) Er nan ve ior kpishi ve soo inyaregh ki keren man icivir y@@ um@@ u ? Ka sha nyi gbenda nahan man tar u ior ve we h@@ ua ker ne u lu nan u@@ a@@ ah@@ e ve lu eren seer a se@@ ere ? Nahan kpa , aluer Yehova doo mba ve ye ikyar ayol a ve la ishima yô , kwagh môm una vihi iky@@ ar@@ yan ve la ga . M lu ve her sha iyange i injaa la a̱ taver mzough ve shi a̱ taver ishimataver ve ve̱ za hemen u eren ishima i Aôndo , tsô vea lu tesen ikyav ér ve mba ember er ve lu ken mba ve doo Yehova ishima yô . An@@ th@@ on@@ y : Se vande ôron Yohane 14 : 6 . ( Pasalmi 5@@ 1 : 10 ) Doo u se hen sha mbam@@ tsera mba se zua a mi aluer se palegh akaa a vihin aeren a ase shin a vihin se iyol yô . Tsô a u@@ ve ityough ôron abaver a i lu nan sha kwagh u kpen@@ ga ne la , kua li@@ ba i una zua a mi la kpaa . A@@ ik@@ ighe u kper@@ nan u i wua Yesu la , Yesu na mbahenen nav bredi u i wa kwa sha mi ga yô , kua wain u nyian sha u a̱ lu ikyav i nagh ku sha dooshima ku na sha iyol@@ na la . Se nenge er agumaior u@@ deri imôngo a vese a we ak@@ ondo shi a ze hemen ken jijingi shi a tsegha ayol a ve sha ci u Yehova , shi ve ver kwagh u Tartor hiihii ken uma ve yô . 1 : 19 ; Mpa . ( a ) Ka mbampin mba nyi alaghga u pine sha kwagh u M - umb@@ ur@@ u ? 24 : 43 , 44 . Mbagenev mba er kwagh u mimi shighe u ve nenge ér vea zua a mtsera shin vea palegh kwaghbo la tseegh . Nahan kpa , ken washika shon môm , Paulu ta icin sha ieren i orumace igen i aluer se kighir i ga yô , ia fatyô , u t@@ ul@@ en gbashima wase ken tom u Aôndo yô . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una time sha er se fatyô u zuan a iwasen sha m@@ ne u i ne se ne yô . A@@ dooga mba ve lu Mbashiada ga vea lôh@@ ô se ma iniongo i i doo sha ci u Mbakristu ga yô . Ka ior ou mba ve doo ú ishima la ú yem henen kwagh ve ga z@@ ee ? ( Mpa . 20 : 12 ) Er tar cii ua lu hingir paradi@@ so kure kure la , ‘ mba ve tem shin tar cii vea lu henen perapera . ’ — Yes . Nahan doo u se wa ikyo sha iliam yase . ( b ) U tesen mbayev ieren i dedoo la una ume atam a dedoo a nyi ? Aberaham yange bu@@ m kuma er ac@@ in ahar nahan , shi kwa@@ gen la , kaa a wanakiriki na ér a bu@@ m a na . ( Gen . Aôndo shi za hemen gba pinen ér : “ Ka an nan pav a@@ kpa sha ci u ik@@ um@@ en@@ ura , man gbenda sha ci u iny@@ i@@ ar sha u n@@ ôôn ura hen tar u or lu ga , hen ta@@ ai@@ k@@ ôngo h@@ en@@ pe ma or lu ga yô , sha u iv@@ in ajiir a a lu gbilin dang la , man sha u nan g@@ wer@@ g@@ we a̱ m@@ ende ? Takerada u yange i due a mi sha M@@ kohol u V@@ esen u Mbashiada mba Yehova u “ U@@ ng@@ wan I@@ mo i Aôndo ” u i zua ken inyom i 200@@ 5 zan zan pe@@ legh inyom i 200@@ 6 la ngu a akaa a injaa kpishi . A@@ m@@ it u se ter mkaanem nam ken mhii u ngeren ne la yange time ken Bibilo iyol na , nahan a kaa ér : “ Kp@@ iligh mo iyol er Bibilo i lu a akaawan sha ci u hanma or yô . ” Ishima i nom u nan , ka i suur sha a nan , una de zuan a m@@ tser ga . ( Mat . 7 : 1 - 5 ) Yesu lu tesen se sha gbenda u vesen ér se de naan mbagenev ibo sha akaa a cuku a ve er shami ga la ga , gadia se ayol a ase alaghga se er akaa kpishi shami ga ! Er se dondon akaawan a ken mkaanem ma Aôndo yô , se mba ken mk@@ or u mimi . Shighe u Yesu gande or la kpa , a hide a iyol na ijime , nahan eren ishima na ga , kpa eren ishima i Yehova . Ve lumun kwaghôron na , kpa hegen ne gba u vea za hemen u lun ken kwaghôron shon . Ngeren u ken takerada la za hemen ér , “ Utor mba Iserael man mba Yuda mba i er kwagh ve ken ngeren u ken ityar igen la cii kuma 15 shin 16 nahan . Er nan ve sé fatyô u nengen a Aôndo sha ashe ase kpôô kpôô ga ? Mb@@ agen mba yange ve ya kwagh ai@@ k@@ ighe ga yô , ve lu ij@@ en nahan ve kera fatyô u veren ishima sha ma kwagh ga . M ngu van fe@@ fa . Iyange i m lu been makeranta la , i nam iyua sha ci u inja yam i mimi man ieren yam i eren kwagh sha inja sha inja la . Mbamaren av kpa , makeranta nger washika su@@ gh ve sha er ve y@@ ese wan ve u kwase tsembelee yô . ” Se soo ser ior ve gba eren er se lu kaan ve la nahan tsô ga , kpa ka se ôr ve atô@@ akyaa a injaa a i doo u vea kura tindi u Kristu yô . ( Mbafilipi 2 : 1 - 4 ) Ka isharen i hanma Orkristu je ne ga he ? ( Mateu 4 : 24 , 25 ; 8 : 16 ; 9 : 32 , 33 ; 14 : 35 , 36 ; Yohane 6 : 26 ) Nahan cii kpa , ityom ve la saa sha u wasen ior a akaa a iyolough tseegh ga kpa shi í mgbegha mban@@ en@@ gen u kaven ér Yesu ka Wan u Aôndo shi ka “ Pro@@ feti ” u Mose ngise tsengaôron kwagh na la . — Yohane 6 : 14 ; Duteronomi 18 : 15 . Ka han@@ a se fatyô u zuan a ior mba se gema ve mbah@@ en@@ ene ? ( 1 Samuel 12 : 20 - 22 ) M@@ zeyol u yange Satan za mough a mi sha m@@ yar u Yehova a yaren tom a hemen Na la yange gba u saa shighe a kar cii man a mase kuren ikyaa la vough sha ishigh ki akaa a i gbe a cii ye . Yehova Ka Aôndo u A L@@ amen a Ior Yô ( Y@@ ak . 3 : 17 ) Bibilo kaa ér gba u se hii lun wang . Kpa gbenda u tesen kwagh u a shi nan kpa yange i hemba fan Yesu a mi yô lu u yaren tom a akav a tesen shin an@@ zaakaa la . U@@ B@@ O@@ G@@ O 6 ( zwa Buter ) ( b ) Tindi la lu kwagh u injaa sha nyi gbenda ? M@@ ika 4 : 5 kaa nahan ér : “ Ior cii mba zenden han@@ mô ve ken iti i aôndo u nan . ” 1 - 3 . ( a ) Ka mbamzeyol mba nyi mbagenev kpishi ve lu tagher a mi nyian sha kwagh u iny@@ ara , man mbagenev ka ve nôngo ér vea sôr ve nena ? Bibilo tese ér gba u Mbakristu cii vea de akaa agen aa kar ve , gadia se mba ken ashighe a bo . ( 1 Kor . Ka mba@@ y@@ ev@@ kasev mba kpuaa tseegh iwuese i doo ve ishima kua imo i nan ve ishimataver ga . Hii ken im@@ ese yem ken iy@@ an : A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o V@@ o@@ e@@ gu@@ el@@ in man Mar@@ u P@@ ine@@ da man A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o P@@ ine@@ da man J@@ avi@@ er P@@ ine@@ da kua Jo@@ su@@ é R@@ am@@ í@@ re@@ z , mba hen af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o Aluer se soo u zuan a bem ishima man iember man mk@@ om ken uma yô , doo u se fa kwagh u a lu ishima i Aôndo yô , shi se eren akaa a a lu sha ishima na kpaa . Ne mbamaren , karen nen iyol vea ônov enev sha igbenda i a wase ve u pasen jighjigh ve u nan la , sha er vea wa ago iyol u eren nahan shighe u ve lu ken makeranta yô . Nahan kpa , zan zan h@@ en@@ gen se mba a fa kwagh u han@@ mô wase i bee ga ! ” 3 : 12 ) Sha shighe u “ iyange [ i bo ] la i lu mgb@@ ôghom ” la je kpa , lu ‘ ieren i mbagenev ’ i b@@ un@@ den mbamkombo mba Mbakristu . Yehova nenge ér Yeremia zuan a ‘ kpen@@ bredi ayange ayange , zan zan bredi u ken gar la kar been . ’ ( Y@@ er . Ve gba zwa môm ér : “ Akaa a TER A kaa cii , sé er . ” Na mpase . Mbam@@ sen mba se er i dugh sha ga je kpa , Or@@ gban se ongo . ( Ps . 6@@ 2 : 8 ) Er u lu zamber a Yehova n@@ du@@ ur@@ u@@ u ken msen la , mbamsen ou vea hemba lun a inja cii . Ú nenge wer doo u ú wase ve u henen mkaanem ma taver ga , ma ma doo tsung ma vea za pase ior ga z@@ ee ? Nahan tor na zwa E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki ker iorov 30 ve za yima profeti u Aôndo . — Yeremia 38 : 8 – 13 . U@@ umace mba nengen a m@@ vese ne sha ashe ga tseegh ga , ngu samber tar sha won cii kpaa . Alaghga ashighe agen a lu se inja er mbaihyomov asev hemba se ing@@ y@@ egh , shin ikyaa kohol se nahan . Se kôr ityough ga yô , iyol ia kpe se , se hingir u henen ser Aôndo ngu eren n@@ ev n@@ ev sha kwagh u uityendezwa nav . Shi a seer s@@ aren we u pasen ior loho u dedoo u Tartor kpaa . — Y@@ er . ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Ka a wasen ior man icombor sha imba gbenda ng@@ in nahan yô , mbamzeyol mba he ’ tyô ve p@@ ande — mba v@@ aren a ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov ve p@@ à@@ nd@@ é iyenge shi ts@@ wam u he ’ tsombor kpa u p@@ ande kua amba@@ akaa la nahan cii . Ka nyi se fatyô u henen ken ikyav i Paulu tese sha kwagh u “ ya u vesen ” laa ? ( Mbaefese 1 : 9 , 10 ) M@@ rumun na u sha mh@@ ôôn u a tese sha ikyev i V@@ or u ityendezwa la na yô se mba a ishimaveren ser a va yima se sha ikyev i isholibo man mlu wase u vough ga ne kpaa . ( Duteronomi 6 : 6 , 7 ; Mbaefese 6 : 4 ) Mbakristu vea hendan a aeren a ity@@ ôô a a kighir ve u eren kwagh u ve we ishima ga la shi vea palegh a nena ? Ikyav i tesen yô , shighe ugen la m lu pasen kwagh sha uya uya , maa orgen va i@@ im re@@ di@@ o shin mat@@ o , tsô m ci@@ r a na . Yesu yange tese ér perapera doo un ishima nena ? Ashighe agen yange i lum inja er kwaghaôndo u mba@@ shiada kaha a u@@ kwaghaôndo mbagen ga nahan . ” Ka u tese se gbenda u zan ken uma u tsôron kua awashima u Aôndo man er se ya ikyar vea na yô . Sha kpôô yô , m@@ vende u vendan mimi ne vande hiin ken derianyom u hiihii la , kpa mbaapostoli yange un u samber . Bibilo kaa ér lu eren ‘ ityom i kpilighyol . ’ Hen Kwagh u Ishim@@ a@@ wan i Yehova La Bibilo tôô ihy@@ ur@@ an i iky@@ um i akaa a pur@@ ugh , kua ikyo@@ mon kpaa , kar sha ihy@@ ur@@ an i ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya man k@@ ume u no@@ mbor usu u hi@@ an to@@ ho . Ve di kpaa , ve er ityendezwa ér : “ Akaa a TER A kaa cii , sé er . ” Iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la ia kure hanma sh@@ igh@@ ee ? Er Aôndo una fatyô u teman ken ma iyou ga nahan kpa , tempel la lu ijiir i vesen i mcivir u Yehova . U fa ape ua za a we ga . ” 13 : 10 ; Ef . W@@ a@@ shika u ken Tar u N@@ ic@@ ar@@ ag@@ ua Aluer se mba a imba mhen ne yô , se lu nan Satan ian i vihin dooshima man mzough wase u Mbakristu la . Ka ian i nyi nahan Davidi zua a mi i yange ma wua Tor Saulu ? Satan ngu yaren tom a kwaghaôndo u aiegh sha u yangen ior u yan ikyar vea Yehova . ( Ôr Anzaakaa 3 : 27 . ) ( Yeremia 23 : 5 ) Er Yosua er tom u pristi u tamen ken tempel u i hide i maa la sha ci u Mbayuda mba ve hide ken tar ve la nahan , kape Yesu kpa a lu P@@ risti u T@@ amen u mcivir u mimi ken tempel u Yehova u ken jijingi je la . Er ma a pasen ior kwagh u mimi sha u tan ve iwanger yô , gem tsu@@ ghun a tsu@@ gh ior . “ Mbat@@ amen mba nongo u Kristu ” vea hemba lun sha gbenda u nan imba iwasen la . — Yakobu 5 : 14 . Se mba eren isholibo , kpa Yehova yô , eren isholibo ga . ‘ Er mhôônom ka ma kôr ter a ônov nahan , kape Yehova kpaa mhôônom ma ker Un a mba ve cie Un la . ’ ( Mpase 17 : 12 - 14 ; 19 : 17 , 18 ) Ese@@ kiel tsengaôron nahan ér : “ Vea haa az@@ ur@@ fa ve sha igbenda i ken gar , man z@@ en@@ aria ve kpaa una hingir er kwagh u hông@@ or@@ ough nahan ; az@@ ur@@ fa ve man z@@ en@@ aria ve vea fatyô u yiman ve sha iyange i iy@@ ugh i TER la ga . ” Iyange la i ze d@@ ôgh@@ ôô yô , m zua a nom na la , m kaa a na mer ngu or u vihin tu kpishi . Yehova “ Ne Mba Ve Lu K@@ eren Un La In@@ j@@ ar ” A kaa ér : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ikyev . ” — Mateu 28 : 18 . Er m civir Yehova kuma anyom 11 nahan kpa , m lu a er batisema ga . Mba shi kaan ér Aôndo ngu ica hi@@ in@@ ii je , shi kwagh na c@@ imin gande u fan — shin una lu je kpaa . Alaghga a sar mbagenev u zan mbamkombo mba tiônnongo man mbam@@ kohol , kpa alaghga vea kô@@ r@@ cio u eren nahan hanma shighe ga . 3 : 7 ) Aluer se hu@@ an ving shighe u mbagenev ve lu lamen yô , tese icivir . Se mba ken tar u ior mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mbag@@ en@@ gese iyol man mbah@@ e@@ mban mbamaren ve ato man mb@@ al@@ un a ish@@ u@@ ghun ga man mb@@ al@@ un wang ga , man an@@ om@@ aior a bo man mba iember i iyolough i hembe doon ve a Aôndo la ve du@@ mbur yô . Se ter aeren a Paulu ôr ér ior vea lu a mi ainge la kpuaa tsô . Aluer se mba wan or kwagh yô , kwaghwan wase la a har sha Mkaanem ma Aôndo , i de lu sha mhen wase ga . — 2 Timoteu 3 : 16 . Shi Aôndo tese kpaa ér un ngu a tahav mbu kuren uityendezwa N@@ av cii . 1 : 8 ) Nahan kpa , ka hanma shighe se fatyô u nengen a mbam@@ gem mban ga , a@@ dooga je yô se fa ser kwagh ngu eren nahan tsô kpaa ga . Ô@@ no@@ v mba Kor@@ a wuese ian i civirigh i ve lu a mi i eren Yehova tom la nena ? Mba ee u@@ we mba za nyer hen ape ai@@ v lu yô , kwase u Jo@@ e kaa a na ér , “ Be@@ em er se mba yemen ica yum nahan . ” 3 : 5 - 10 ; Heb . 4 : 12 ) Ior kpishi mba ve lu ken tiônnongo u Kristu nyian kpishi vea fatyô u ôron we ér , cii man ve va hingir u dondon igbenda i perapera i Yehova ken uma ve yô , ve vande lun ior mba kwagh gb@@ aan ve sha atindi a sha kwagh u aeren a wang ga yô . Ikyav i tesen yô , Mbaiserael lu “ b@@ am ” Yehova zum u ve lu hendan a na c@@ iligh c@@ iligh la . Yehova ongo mbamsen asev zum u ‘ ik@@ or i mbaaferev i kp@@ ele@@ gh se ’ la nena ? Mbam@@ kombo mba tiônnongo mba ne se iember nena ? Aluer we kpa wea eren tom ne yô , u nenge er ashighe kpishi ior ka ve fa er u lu Orshiada u Yehova cii ve u hii u pasen ve kwagh yô . Ve har sha iwasen i Aôndo naan ve , er ve lu eren un tom la . ( b ) Yehova yange tsua mbagenev ken Iserael ver ve ér ve lu upristi sha ci u nyi ? Mb@@ á eren tom u veren ikyav ne mba been yô , i wa iorov mba at@@ ar@@ atar mba ve lu a ikyav mbi u@@ ity@@ aav la tindi ér ve tim ior mba ve lu a ikyav ga la . — Ôr Ese@@ kiel 9 : 1 - 6 . ( 1 Yohane 5 : 14 , 15 ) Kpa , u se eren msen s@@ ônon ser se zua a or u se henen Bibilo a nan tseegh kuma ga . Yange i pine atôônanongo a kuman er deri môm a a lu ikyua la iwasen , ser a tindi iorov pue pue ve̱ va sôr ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh la hen tugh mbu kper@@ nan a hii mkohol u vesen shon la . Mbagenev mba nengen ior mba ken akuraior agen nena , kpa ieren ne i doo ga sha ci u nyi ? U fa wer , aluer u de wer ve kighir we , nahan u er kwagh u ve lu eren la yô , u na ishima ia vihi mbamaren ou kua Yehova kpaa . Kpa kwagh ne cii ka aie ci ca . Ior mba Davidi lu a ve la gba mgbegh@@ an un ken ijime ér a wua Saulu kpee , gadia ka Aôndo je a bugh un gbenda ye . Se fatyô u ôron kwagh ne sha gbenda ugen ser , jighjigh u nan ka kwagh u hange hange u i gbe u se lu a mi keng ve se er ishima i Aôndo yô . Í nger kwagh u Yesu ôr a ve la ken Mateu 28 : 18 – 20 , ijiir la kaa ér : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ik@@ ev . Un kpa nengen a or u se lu ken atô la , ma kwagh môm karen ashe na ga . Kwagh@@ wan u Ruamabera yange wase un sha igbenda kpishi , nahan a kange ishima ér una dondon atindi a Aôndo sha ayange a uma na cii . ( Mat . 26 : 6@@ 3 , 6@@ 4 ) Yange gba u Yesu una bu@@ m a ma or ga . Aluer gba u a er iniongo i iv@@ es@@ egh yô , akaawan a se zough a mi ken Bibilo la aa wase se se er iniongo la sha u nan Aôndo icivir man mba ve sember eren ivese la kua tiônnongo u Kristu nena ? ( Mpase 12 : 17 ) Mba ve lu “ iyôngo igen ” i Yesu la kpa , Satan ngu tan num sha ve sha u cir@@ in tom ve shi tôvon ve a ican kpaa . — Yohane 10 : 16 . Kristu W@@ anger Wan@@ akiriki Na u Shin Tar ( Anzaakaa 22 : 6 ) Ka kwagh u hanma or@@ maren u nan lu Orkristu yô nan keren sha ci u wan u nan la gaa ? Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ashighe agen iyol@@ mor@@ on i ior mba se we ndor a ve la ka i bende a vese . U ôron sha injakwagh yô , Yehova ngu “ ken uwegh ku y@@ an@@ egh ” ku mbacivir un , ngu nôngon kwagh sha ci ve . Ka ikyav i nyi Paulu a ver se ? Ashighe agen aluer u pase wanye wer kwagh u nan er la doo shin doo ga tseegh kpa a kuma . T@@ ime ase sha kwagh u yange na ve Yesu ôr mkaanem man la . Kpa jighilii yô , lu or u nengen mk@@ er shi wu@@ an or kpaa . Zum u u ze an@@ mb@@ ianev ou mba nomso man mba kasev inya sha kwa u hiihii la kera yô , za hemen u tesen ve wer kwagh ve gba u ishima sha mimi . Sha nahan yô , doo u han@@ mô wase nana pine iyol i nan ér : ‘ M ngu nôngon sha afatyô wam cii mer me “ kuran mzough u ken Jijingi sha mk@@ ange u bem ” kpa ? ( Luka 22 : 20 , 28 – 30 ; 1 Mbakorinte 11 : 25 ; Mbaheberu 13 : 20 ) “ Zege@@ ikpelaior ” i ia va war “ zege@@ can ” i i̱ lu van la ia zua a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar la kpa kape ia er je la . Paulu lu ôr kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem sha shighe ugen kposo wener mba “ kwagh u tar man mbatyomov mba S@@ ha@@ av kua ior kpaa ve kenger un yô . ” — 1 Mbakorinte 4 : 9 . I@@ ̱ Saan Mba i T@@ ev Ve a I@@ can la Iyol ! Bibilo wa mba@@ vesen mba hen iji@@ ir@@ tom kwagh ér : “ Or@@ shir@@ en@@ tom nan kuma injar i nan . ” Bibilo jimin cii ngi a itinekwagh i môm tseegh . Ka i je ne : Aôndo una er tom a Tartor u Yesu a hemen u la sha u k@@ enden a m@@ tem@@ tor na sha shi tseghan iti Na kpaa . — Daniel 2 : 44 ; Mpase 11 : 15 . Shighe kar yô , ve hide ken E@@ fese , ve lu taver anmgbianev asema . — Rom . Shi se time se fa er i doo u mba i shigh ve mkurem la vea nengen ayol a ve la , kua kwagh u i doo u se er shighe u se nenge iyenge i mba ve ye bredi shi ve me wain sha shighe u umbur ku u Yesu la i lu seer a seer yô . Ish@@ aren i mbacivir Yehova kpishi ve lu a mi i eren ishima na shi zan hemen u lun ken tiônnongo her la mgbegha ve ve lumun iwasen i mbatamen ka ve na sha dooshima la . ​ — Y@@ ak . ‘ Kp@@ orom Hen Aôndo ’ Wan@@ kwase ugen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , u lun anyom 15 , u i yer un ér A@@ na yô , kaa ér : “ Sha mimi yô , m fa er me hii iliam a mbamaren av sha kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or ga . ” M@@ yar u yaren tom a kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo la va a mbam@@ gem ken mbamhen vev man ieren ve . ( a ) Yakobu 3 : 16 - 18 , wase se u fan ieren i dedoo i í gbe u se lu a mi la man i bo i í gbe u se palegh ken tiônnongo la nena ? ( b ) Ka sea lu a aeren a a zough sha “ kwaghfan u a dugh Sha ” yô , ka nyi ka i due k@@ ere ? Kwagh ne wase un lu a jighjigh u nan taveraa . ( 1 S@@ am . Aberaham shi va “ mough ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la , lu tsan gbenda yemen zan zan a za nyôr ken Betel . ” ( Ôr Yesaia 40 : 30 , 31 . ) 14 , 15 . ( a ) Tese akav a mba yange ve gema gbenda u ve nengen mbagenev la . ( b ) Se dondo un nena ? [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 32 ] K@@ ar@@ l man Mar@@ gar@@ e@@ ta ken O@@ k@@ to@@ ba 2@@ 000 2 : 3 ) Nahan hegen u se lu keghen shighe u mtim ne la , se palegh u eren Yehova tom sha a@@ yom . Ka kom ken derianyom u hiihii la yô , mba@@ eren kwaghaôndo u Mbayuda seer aeren a uter sha A@@ tindi la . Er se mgb@@ ôghom a mkur u ayange a masetyô ne yô , ‘ atsan ’ nga seer a seer hanma sev cii . Bibilo ts@@ eng@@ ak@@ aan ér ior kpishi vea lu “ mb@@ al@@ un a dooshima ga . ” Shi alaghga u nzughul a iyua la ga , kpa u gema u er kwagh u dedoo a mi . Er U@@ jijingi mba B@@ ov Ve B@@ ul@@ an Ior Yô Nahan mba ve soo ér Kristu a hemen ve la kpa gba u vea eren sha akaa a Aôndo a we sha kwagh u aeren a wang la shi vea lu gb@@ ang gb@@ ang ken jijingi kpaa . — 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 ; Mbagalatia 5 : 19 - 23 . I wanger tempel u ke ’ jijingi la sha ikyev i hanma inja hông@@ or@@ ough i kwaghaôndo man ak@@ ombo a civir kpaa . Ka nena á fatyô u hiden maan imba dooshima nee ? Mba a atô@@ akyaa a injaa a a ne ve ve lu a ishimaverenkeghen taveraa ér ica a gba tsô vea nyôr ken tar u perapera u he , u Aôndo una va a mi la yô . 1 : 26 - 28 ) Er lu Yehova gba Adam yô , yange lu a ian i kaan a na ér a ungwa imo na . Se mba a vande nengen a Yehova shin se ungwa imo na er Mose nahan ga . Ken akav ne cii , iyol i v@@ aan i sha mimi la yange i na kwaghôron za hemen . We kpa ka azende aa í gbe u ú lu a mi je la , azende a kwagh a kuman a , shi kwagh wou a gbe a ishima yô . Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha U@@ har KA N@@ Y@@ I u hen wer yange i za iyol ken ivese i F@@ re@@ der@@ ick man Le@@ an@@ ne laa ? ( a ) Ka sha nyi gbenda yange i na naagh sha Yesu sha mhii u inyom i 29 S.@@ W . laa ? A@@ ka@@ a@@ wan a a har sha Bibilo nga á i ne sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” yô . M soo u lun tswen ga . Aluer se mba henen sha kwagh u tan se mciem iyol man kwagh u nan se iyol@@ kpen man u d@@ an@@ en ishima yase hen Yehova man Wan na kera yô , a@@ kper@@ an ase aa lu hemban taver seer a seer . Er@@ n@@ est W@@ right ôr kwagh u ijô i yange i lamen ken tar u P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina sha shighe u Yesu Kristu lu shin tar la wener : “ Ikyav tese ér lu zwa Grika man zwa Shi@@ ria ior kpishi lamen hen shighe la ye . . . alaghga lu zwa R@@ omanu u@@ sho@@ ja mba Mbaromanu man mbatomov lamen ye , kpa mba eren kwaghaôndo u Mbayuda yô alaghga ve lamen zwa Heberu u ior lamen ken derianyom u hiihii la . ” la , peeji 2@@ 15 zan zan 2@@ 18 . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . ( M@@ ika 5 : 2 ; Luka 2 : 4 - 11 ) Shi mimi la hingir kwagh u jim jim sha m - iv u kwaghôron u profeti u Daniel sha kwagh u m - ande u Mesiya ken mkur u ‘ s@@ ati mba@@ an@@ yomov ’ 6@@ 9 la . Shighe kar yô i wu@@ he Paulu man Shi@@ la ken F@@ ilipi , kpa tar@@ t@@ enger nahan i dugh ve ken pur@@ usu kera . Sha mimi yô , yange a doo ve u pasen or ga@@ adi la kwagh shi nengen er un a ya na cii hingir mbananjighjigh nahan . Ka sha gbenda ne tseegh se fatyô u tesen ser Yehova hemba gban kwagh ken uma wase cii ye . Z@@ a hemen u lun a jighjigh u nan shi hiden a iyol ijime , shi lun a aeren agen a aa na u seer doon Aôndo ishima yô . Er akaawan ne aa wase se asange asange nahan kpa , tsombor u u ngee a aka@@ aeren di ua er nena ? ( L@@ ev . 22 : 18 - 20 ) Z@@ end@@ en@@ ya yange una lu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol yô , Yehova a venda nagh ku u i ne a mi la . ( b ) Ú pase m - iv u Daniel 2 : 44 wer nena ? ( 2 Timoteu 3 : 14 , 15 ) Alaghga hii shighe u u mar wan wou la je , u hii u tesen un atindiakaa a Bibilo , er Timoteu kpa i tese un nahan . I wu@@ he anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d man ak@@ ar a na ken inyom i 19@@ 18 kpa i va dugh ve , shi i de u wan ve aie iyol ( Duteronomi 4 : ​ 15 - 18 ) Sha kpôô yô , gba u Mbaiserael vea civir Aôndo a ma e@@ ev mbu ma kwagh môm tsô kpaa ga . Ho@@ sea 6 : 6 ngu a ic@@ in@@ tan i nyi sha ci u ior mba sha ayange nee ? ( Aerenakaa 24 : 27 ; 25 : 13 – 22 ; 26 : 8 , 22 , 23 ) Sha kpôô yô , Paulu sue ityesen i mnder u shin ku la gbar gbar ! Alaghga ivur ne ngi ôron ér tar u Igipiti yange u tagher a mzeyol nahan u ya kunya shin u hide ijime sha mci@@ e er i@@ ov i i@@ yô i i lu yevese kwagh nahan . T@@ AR@@ T@@ OR U Y@@ U@@ D@@ A IN@@ YO@@ M ( C.S.@@ Y . ) “ Zege@@ i@@ yô ” la i̱ umbur se kwagh u ana , man kanyi i gbe u se er aluer i̱ ta num sha a vese yô ? Anmgbianev uta@@ an mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci yange ve na ib@@ aver sha akaa a i lu eren hen u@@ bran@@ ci vev la seer seer . Wan u Saulu , Yon@@ at@@ an lu wanye u taver ishima kpishi , wen di gema hemba ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ fil@@ iti agen ityav . 16 : 3 - 15 . “ T@@ ER@@ E , T@@ ES@@ E@@ M GB@@ EN@@ D@@ A W@@ O@@ U ” G@@ um@@ or ugen u yange i lam a na sha Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i D@@ ak@@ ar shon la kpa hegen ngu eren tom vea tsombor u Betel u ke ’ tar na . Ikyav tese ér m@@ gem ne doo p@@ il@@ gr@@ im@@ s mbagenev ga , sha ci u yange ve de tom u ningir sha la . Mbagenev ken mba ishima vihi ve la hingir u za bu@@ ghun mba@@ ad@@ ua vev je kpaa . Hanma h@@ w@@ ange di gema ngu a i@@ gb@@ i@@ la i gb@@ anger sha ityough nagh er gb@@ ande u de@@ laa nahan je kuman u@@ deri imôngo . Lu ù a hide a tôv sha ijir ve shon , kpa ke ’ masejime yô gomoti va wua ijir la sha , nahan Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d vea ak@@ ar a na cii i pase ve i tu@@ h@@ wa . Yehova tôndo zwa ér una kura se sha ivande ga . Kpa ken Mpase 5 : 5 di i kar Yesu sha be@@ gha sha gbenda ugen kposo , ér ka “ Be@@ gha u ken k@@ we u Yuda . ” Kwagh ugen u wasem yô , lu u zan mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova . Gba u se gema gbenda u se henen kwagh la , shi se tsaase imoshima yase sha er se za hemen u tilen p@@ al@@ egh@@ aa sha hanma vegher cii yô . ( b ) Ka nyi kwagh se fatyô u henen ken kwagh u Z@@ o@@ i@@ la laa ? Hen tugh môm tseegh , uya mba hemban 4@@ 0@@ ,000 iv a mngerem po@@ o , kua uya kpishi mba anmgbianev asev kpaa . Kwase ugen u nyôr nongo a Mbayuda yô , i yilan un ér Li@@ dia , yange ungwa loho u dedoo maa hingir Kwa@@ se@@ kristu . Kape nyian kpa a vende u@@ iniongo mba Mbakristu Mba@@ aiev ve ember la je la , amba er K@@ ir@@ im@@ ishi man I@@ st@@ a nahan . A kaa ér : “ A@@ she a O@@ u nenge ij@@ en@@ awambe yam , man i nger a ken ruamabera Wou cii , ka ayange a i vande veren mo a je la , zum u iyange i môm i môm lu a lu ga yô . ” ( Ps . • Se tese ser se mba a mnenge u Yehova a nengen ior mba ve lu a ungwa loho u dedoo ga la nena ? 11 : 28 ; M@@ ar . 10 : 17 - 22 . 6 , 7 . ( a ) Ka ian i eren tom u Aôndo i nyi ônov mba F@@ il@@ ib@@ u mbak@@ asev , mba ve lu an@@ u@@ un@@ au@@ kase la yange ve zua a mini ? Kanyi kwagh upristi yange ve lu eren u tesen ér ka h@@ ua yange lu mgbegh@@ an ve ? Anmgbian u kwase ugen yange due kwaghpasen , nahan a na gum@@ kwase ugen u na un takerada u Matthew yô ad@@ er@@ e@@ shi na u sha In@@ tan@@ et . S@@ ef@@ anu yange pasen mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mbara ibo ve sha ku u Yesu yô , “ asema gba ve awambe , ve gba yan anyi sha ci u kwagh na la . ” U tese mbayev ou wer ve doo u ishima nena ? I tese ken “ atindiakaa ” ér se eren a mbagenev er se soo ser ve eren a vese la nena ? Kwagh ne tese ér Kwagh@@ aôndo u Mbakristu mba mimi kera ngu vesen seer iyenge sha gbenda u Yesu yange ôr nahan la ga shinii ? Alaghga Tindi u ken Lev@@ iti@@ ku 25 : 23 , 24 la lu sha ci u ajiir a Mbaiserael tema her la tseegh . Lu hange hange u vea er nahan sha er vea kô@@ r@@ cio u nôngon a mbamzeyol mba vesen mba lu u vea va tagher a mi la yô . Er Yehova ver gbenda u sha tindi , ú myom sha ishe ty@@ aver tsung nahan yô , a soo ér a fetyô yô ior kpishi ma ve war sha gbenda ne . Kwagh ka a er i vihi yô , ior vev mbagenev ungwa imo i mbatyomov mbara ga . Mbam@@ pin mba ve dondo shin heen ne vea wase u henen kwagh u nongo u Yehova : A pase wener us@@ ati mba ve kar kpuaa mbara , ior mbaaferev wua Yesu Kristu . Yesu kaa ken Yohane 10 : 16 ér : “ M ngu a iyôngo igen i i lu hen ity@@ ôr ne ga yô , i kpaa Me va a i keng , ia ungwa imo Y@@ am ; ia hingir iky@@ um i môm man or@@ kuran môm kpaa . ” Nenge er yange A@@ ron una lu ken ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi sha ci u kwagh ne yô . Se nenge ser a soo tom u kwaghpasen shi ngu a gbashima sha u nahan doo se kpishi je . ” ; M@@ ain , H . Nahan ityar igen ngi cian ér a@@ dooga ityar i yange i lumun ic@@ egh@@ zwa shon la kpa ia kera soo u lumun i̱ ga . Yesu yange kaa a mbadondon un ér : “ Ka sha ishima yen i wan man né zua a uma wen ye . ” Sha mimi yô , a er nan man Maria una mar wan sha wono ? Yange gba u a war uma u Lo@@ ti , shi Aberaham kpa gba u una nôngo sha u tsombor na u̱ za hemen her , shi Yosev di kpa gba u a kura un sha u a̱ va kure tom na yô . Shin er Bab@@ ilon lu ikyua a zege@@ mnger la kpôô kpôô ga nahan kpa , i yila un ér deser@@ ti u zege@@ mnger . ‘ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican ’ la Tor Davidi yange wa Yo@@ ab@@ i ak@@ um@@ au@@ t@@ ya sha ikyev I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbianev mba pasen kwagh hen kpe gbenda hen kasua u te@@ en ish@@ u ugen . Shighe u Yakob lu cian kwaghbo u an@@ ngô na , I@@ so@@ u una er un la , a er msen hen Yehova ér : “ T@@ ER@@ E , . . . mo m kuma sha erdoo ne cii , man sha mimi ne cii , u U er a wanakiriki wou ne ga . . . Ab@@ ish@@ ai yange za iti er an@@ om@@ aior a vesen la nahan , sha ci u un kpa er imba kwagh u vesen u Y@@ e@@ sho@@ be@@ am er la . Nahan se time sha kwagh u a lu u zenden vea Aôndo jim jim yô . V@@ ang@@ er@@ tiôr u Paulu la yange va han@@ a ? Hii hen shighe la zan zan hegen , i fa mbacivir Yehova sha tom u yôôn “ Loho u Dedoo u tartor ” la . — Mat . T@@ ime sha iveren i Yehova a lu veren tom wou man ya wou cii doo doo la . Er Yesu kpa yange ko@@ so ikpelaior sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior kpuaa nahan , wanakiriki ne ka an@@ nongo u kpuaa u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve eren kwaghyan u ken jijingi shi ve karen un sha shighe u m - ande u Kristu ne yô . Akaa a í nger ken takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ne cii pase se mimi u vesen u@@ gen@@ egh ac@@ in imôngo je ; mimi shon yô ka un ne : U ungwan imo i Yehova la ve a averen mgbegh@@ aa , kpa ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato yô i̱ ve a akaa a vihin kpishi . Ve yevese ve yem ken tar u G@@ ile@@ adi , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . Kpa mba eren ivese u@@ kasua uhar mba kar yô , nom na yange un mbamkombo mba zan . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda kpishi yange ve nôngo ér vea kura Tindi u Mose la vindi vindi , kwagh a de shi ga . Yesu yange ôr nyi sha kwagh u ishe , man yange ver ikyav i nyi sha kwagh ne ? Yange wa isharen i yaven a or ken uumace sha er vea ‘ mar kpishi , vea seer ng@@ een ’ yô . Mkaanem man taver mba ve ver Tartor hiihii ken uuma vev la asema kpen kpen ! U@@ pasalmi mba utar mba m@@ asen kuren Ruamabera u sha U@@ ny@@ iin la kure sha ishember i “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” ne . Yehova ver mba@@ shir@@ en un mba i ter ati ve sha heen ne doo doo sha iniôngon ve la , kua mbagenev mba ve er tom sha ishimat@@ seen la kpaa . Paulu nger wener : “ Aluer i@@ vangeli yase shi ngi ior myer her yô , ka mba ve lu timin la tsô i lu ve myer her ye . Ve yô , ka mban@@ an jighjigh ga , aôndo u tar u ainge ne p@@ ir ve ashe a asema . ” Saan mba I@@ j@@ en i K@@ er Ve sha Kwagh u Per@@ apera la Iyol I@@ ca ia gb@@ aan ga yô , u lu a i@@ sha i kwaghfan , i í er sha uta@@ gbe@@ de mba ken jijingi yô , ia lu kwagh wou u doon tsung . — Ps . Ve nenge gomoti tsu@@ gh mbamaren vev , ve nenge inyaregh ki mbamaren vev kpa saa shi ityom kpa i de ve . Kanyi i gbe u mbamaren vea umbur hanma shighe ci@@ il@@ i , man kwagh ne una wase ve u eren nyi ? Er se z@@ ur@@ um a mkur nyian kpishi yô , doo u se Mbakristu se tese iwuese sha akaa a i te se icin sha mi la tsung . Tsô ve er nyi sha kwagh nee ? Mba nengen tom ve ne nena ? Er se pase ken mgb@@ er u ken uwer ne nahan , se mba seer ngeren u he , una lu a itinekwagh ér “ Ngeren u Pas@@ en Y@@ i@@ ase Y@@ ase , ” sha u pasen akaa a a er Mbashiada mba Yehova mba sha ayange ne yô . ‘ H@@ ar nen . . . ag@@ un@@ du@@ utya , ka ishimaveren keghen myom je la . ’ — 1 MB@@ AT@@ E@@ SA@@ L@@ O@@ N@@ I@@ KA 5 : 8 . ( Genese 8 : 21 ) Inja na yô , a lu or ngu per su@@ laa ga yô , ishima i dedoo je kpaa a fatyô u me@@ en i̱ za gban ken kwaghbo . Bibilo na ikyar ér : “ Kpa mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” Nahan cii kpa , Paulu kav ér luun er ka mhôônom ma Aôndo zung@@ we un la ga yô , un ma fatyô u kuren tom na ga . Lu nyi i na ve kwagh gba sha mngerem ma um@@ am mara , man mngerem mara tile sha ityough ki nyi ? Or@@ yuda u fan@@ takerada u i yer un ér David W@@ ol@@ f S@@ il@@ ver@@ man la yange nger wener “ sha m nenge wam yô , A@@ tem@@ ty@@ o u N@@ az@@ i la na yô taver u kaan ér Aôndo hemba agee cii . ” Ka ajiir a se civir Yehova shi se henen Mkaanem nam her yô . ( Anzaakaa 2 : 21 , 22 ) Aôndo kaa ér : “ Nenge M ngu geman akaa cii hingir a he . ” — Mpase 21 : 4 , 5 . T@@ or@@ u : “ Yange m va hingir u kaven mer , aeren a kwase wam zua sha a am er sha hiihii la m hen nahan ga . Aôndo yange una soo yô , ma yima inyam i a gba la sha ma gbenda ugen . Yange M C@@ ian K@@ u , Hegen M Ngu Ke@@ ghen ‘ Uma U Una B@@ ee Sha W@@ on Ga ’ La Kpa kwagh ne zua sha mkaanem ma Yesu yange kaa ér , “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh ” la ga he ? Ken masejime yô , M@@ an@@ ase lumun tsaha . Sha nahan yô , mba tesen ér hanma or u nan jighjigh yô nana fatyô u ungwan imo i Yesu , nahan eren akaa a nana lu or u i mar nan he@@ gh yô . 8 : 27 , 28 . Sha mimi yô , mba fe fan ior kpishi mba ve gbe kwagh sha ishigh ki Aôndo la ga sha ci u ishima ve i legh legh man iyol ve i hiden a mi ijime la . — Anzaakaa 3 : 34 ; Yakobu 4 : 6 . Zum u ator any@@ iin a sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh va kôr Lo@@ ti , wan u id@@ y@@ on@@ don u Aberaham yô , Aberaham ‘ mough a ior nav mba fan ityav , mba i mar ve hen ya na yô , ior deri utar man pue kar an@@ igh@@ eni , gba tôvon ve h@@ w@@ ange . ’ Nenge er ityesen ne i lu i hange hange i ia wase se se lu bem bem shi se lu ken mzough ken tiônnongo nyian sha wono ! Takerada u i yer ér The Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kaa ér , Au@@ gu@@ st@@ ine yange nenge kwagh u Mpase ityough 20 a er sha kwagh u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la ér ka di injakwagh tsô . P@@ ine ase iyol wer : ‘ Aluer ka mo m lu Yakobu shin Yohane yô , shighe u yange i kôôm mo la ma m er nena ? ( Mbafilipi 3 : 17 ; Mbaheberu 5 : 14 ) U yange ma ve nyôr iyol ken ‘ any@@ im@@ an@@ akaa shi s@@ ende@@ gh kwaghôron sha ase@@ mb@@ er@@ akaa a ôron ’ la yô , ve gema ve za hemen u taver a taver ken mcivir u civir Aôndo la . Se mba ih@@ uma i doon i Kristu sha ci u se mba dondon kwaghwan u Bibilo shi se mba pasen loho u ker la kpaa . ( 1 Yohane 1 : 7 ) Yesu , or u vough yange kar a ishima na nagh a uma na , nahan “ a tôô asorabo ase ken iyol Na je sha [ kon ] sha er ma se kpe kera sha kwagh u isholibo , kpa se̱ gema se̱ lu uma sha ci u perapera ” yô . Aluer se er nahan yô , a doo se u fan er kwagh wase a gbe Yehova ishima yô ! ” Kwaghôron u G@@ er@@ ri@@ t L@@ ö@@ s@@ ch Alaghga “ gbil@@ in@@ or ” nana “ zenden a ifer sha zwa ” u nan shi nana “ ny@@ i@@ ar ” mbagenev “ ashe ” sha u bu@@ men ve ér ve de fe mba@@ awashima mba nan ga . Sha nahan yô , lu u Mbakristu vea fatyô u zan hanma ijiir ken Tartor la cii . ( 2 Peteru 3 : 9 , 10 ) Nahan yô , mhôônom ma zungwen gba zua vea ishimawan . Or@@ age@@ egh ngu v@@ aan tsung her@@ egh . Mba yer un kpaa ér Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe . ( 1 Timoteu 3 : 5 , 12 ) Anyom a karen ken ijime la Iyoukura ôr kwagh sha kwagh ne , ér : “ Er Bibilo i tese nahan , se fatyô u kaan ser ‘ tom u kuran iyôngo la hii hen ya . ’ Kpa a za hemen u ungwan imo ve ken anyom a a lu gumor la cii . Shin er Mbaiserael mba sha ayange a Amo@@ shi la kpishi ve lu a inyaregh , ve lu yan tar ember uma nahan kpa , ve gema ve lu ‘ mba@@ iny@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo ga ’ ( Luka 12 : 13 – 21 ) . W@@ u@@ ese Akaa a Yehova a Ne Se La Hanma Shighe Ka sha ci u sé mba tesen m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la sha u wan Mkaanem nam ikyo , man Mkaanem nam wa se tindi ér or@@ wan@@ ndor a vese nana̱ doo se ishima . ( Mateu 9 : 36 ; 14 : 14 ; Luka 5 : 12 , 13 ) Iyange igen la , Yesu nenge a kwa@@ sec@@ ôgh@@ or u kwagh hemba un a gber k@@ we@@ legh zum u wan na u môm môm kpe , i lu duen a mi ikyua a gar u N@@ ain yô . P@@ ase ityôkyaa i i ne ve i doo u se time sha gbenda u se henen kwagh la yô . Yehova kaa a Davidi wener : “ Nenge , Me na kwagh u bo una mough ken ya wou una tser u , Me tôô kasev ou sha ashe ou je , Me na or@@ wan@@ ndor a we , nana y@@ av a kasev ou ate@@ tan ken igbar je . ” Er wa ityough ken kpen@@ ga yum yô , lu henen Bibilo doo doo kpa va tôndo de . Nahan cii kpa , a er kwagh sha afatyô na cii sha u yiman iyôngo na . 1 , 2 . ( a ) I@@ liam i orumace ngi a inja nena ? Mbagenev ka ve nder ken jijingi , nahan ve ngohol loho shon . I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i ken zwa u Grika i í gem ér ‘ pasen jighilii ’ la ikyav na ér “ kwagh u i t@@ ende jighilii ” shin u ‘ t@@ ôn@@ don kwagh jighilii . ’ F@@ ese je maa m kaa a na mer , “ wea lu a kwagh u ôron yô , za ker ijiir you ki@@ mbi inyaregh sha mi , tsô u ôr kwagh u ú soo cii . ” Ng@@ ô ugen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , u i yer un ér Lo@@ i@@ da * yô , kaa ér : “ I gema karen mba@@ y@@ ev@@ makeranta ij@@ u@@ bu i yaven a or , nahan agumaior hen ér u yaven a mba@@ y@@ ev@@ kasev ka kwagh u bo ga ; ve hen ér er ve y@@ av a wan@@ ye@@ kwase a ij@@ u@@ bu la je zayol ngu sha kwagh la ga . ” Kwagh u yange m er u hemba vihin je yô , m soon u lamen zwa F@@ r@@ en@@ ch ga , saa kwagh u m hen mer m fa u ôron tsembelee tseegh . Yesu Ke@@ ghen A@@ to a Ior sha I@@ civir De se nenge er mkaanem ma apostoli Yohane nger ne ma pase ityôkyaa i se lu uma yô . Ru@@ th lu wan u mbamaren nav tswen , nahan ishima fa zan un sha kwagh u lun or@@ maren ga . Mbaiserael yange ve hemba soon u veren ishima sha akaa a ve nengen a mi la , nahan kwagh ne bende a ve sha igbenda kposo kposo . Se F@@ a Er Kwagh@@ pasen W@@ ase Una U@@ me A@@ ta@@ m Ga U tesen ikyav yô , apostoli Paulu taver Timoteu , or@@ kuran u ken Kristu , u na jighjigh a na imôngo la ishima ér a̱ ‘ er tom u i@@ vangeli , a̱ kure u doo doo . ’ L@@ un er up@@ ast@@ ô mban er sha kwaghwan u ken Mbaromanu 12 : 17 , 18 la yô , iy@@ ongo ma lu ve ga shi ma ve nyôr a mbagenev ken iy@@ ongo ve ne kpaa ga . I@@ jiir la kaa ér : “ De or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . Marku ‘ Lu a Inja Kp@@ ishi sha Tom , ’ 3 / 15 Diabolo una fatyô u bu@@ lan se nena ? Nahan kpa , ve gema iyua i injaa ne ve ta kera . ( b ) Ka mbampin mba nyi se tôv sha mi he@@ gen@@ e ? Er nan ve ishima i legh legh i Mbakristu la i tese a tese i@@ gbe@@ kera ga ? A@@ L@@ U@@ ER i kaa ér we u pase gbenda u Yehova a nengen sha ior nav nahan , u kaa wer nyi ? Una kure isharen i “ hanma kwagh u uma ” cii . — Ps . Wan na u kwase yange lu zan zende ken tar u T@@ ha@@ il@@ and shighe u a@@ ah@@ e u bo ne er la . K@@ AN@@ Y@@ I yange i na ve orgen ken nongo u mba u@@ men ityough me@@ gh@@ aa mba i yer ve ér R@@ ast@@ af@@ ar@@ ians la p@@ ande ice na , shi de u kôron ab@@ uter ih@@ yo@@ mo ? Nenge imba er kwagh u doon tsung a lu keghen se ken hemen sha wono ! I nger her nahan ér : “ Gadia [ we Yehova ] U er akaa@@ kpilighyol , ka mbamhen mba tsuaa je , sha mimi kua jighjigh . ” — Yesaia 25 : 1 . Nahan cii kpa , i samber a Mkaanem ma Aôndo wuee shi ma za hemen u wasen mba i sar ve u civir Yehova la kpaa . Ken msen la môm môm , Davidi shi kaa ér : “ Kpa mo yô , m suur sha erdoo Wou . ” Kwagh u sha uhar yô , Satan Diabolo ngu tsu@@ ghun ior . • Ka nyi i hembe doon we ken kwagh@@ ngeren ne sha kwagh u i kaa ér perapera una hemba ifer laa ? ( Mateu 2 : 3 - 6 ) Ish@@ am@@ ior igen je kpa yange í fa kwagh ne , gadia Yohane 7 : 42 kimbir mkaanem vev ma ve lu ôron la , ér : “ Ici@@ ghan@@ ruamabera kera kaa er : Kristu Una due ken tsombor u Davidi man ken gar u Bete@@ le@@ he@@ m ape Davidi lu la gaa ? ” Kristu yange yar tom a icighan jijingi sha u seer eren tom u pasen kwagh la nena ? Shi Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen ér “ á p@@ ande ayange la kera . ” Se lu mba eren tom kpoghuloo er iy@@ ôn nahan nena ? Kwagh ne na yô , hemba saan un man tsombor na iyol cii , shi ve hemba kporom ikyua a Yehova kpaa . — Ôr Marku 10 : 29 , 30 . U tesen ikyav yô , shighe u i tim mbaaferev mba ken gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la , i yima ter@@ tamen Lo@@ ti vea ônov nav mba kasev uhar . — Genese 19 : 12 - 26 . Yange nôngo u zan iky@@ ura , gadia Bibilo kaa ér : “ Ab@@ es@@ al@@ om ngohol nomso@@ mbaiorov mba Iserael asema . ” Mba@@ fan zwa Grika tsema tsema kaa ér , ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ ve̱ fa u ” la , a fatyô u geman i kpaa ér “ ve̱ za hemen u fan we . ” Hanma or fa er uumace ve fetyô u ts@@ eng@@ an@@ ôron kwagh u una er ken hemen ga yô . Mbaiserael yange ve hen sha kwagh u una due ken ato a ve lu hemban Aôndo la ga . M@@ ge@@ m@@ shima u M@@ an@@ ase u mimi ne yange kôr Yehova ken ishima . Kanyi kwagh ashighe ag@@ enegh Yehova yange a pase u tesen shighe u myom una va ? Vea been yô , i na ve ian i vea soo yô vea seer zan makeranta shin vea za ga . Ashighe kpishi ka se fa kwagh la i kuma se ga . Hen shighe u Paulu nger Mbafilipi washika la , a na Timoteu tom u vesen u veren mbatamen man udi@@ ak@@ on ken atôônanongo . ( 1 Tim . Ka sha ishima i taver tsung or a fatyô u vendan ieren i keren mtsera u nan tseegh la ye , kpa aluer se er nahan yô , ka kwagh u dedoo kpen kpen . ( 1 Kor . 5 : ​ 1 , 2 ) Aluer ve de isholibo i vesen ne za hemen hen atô ve her yô , alaghga Mbakristu mbagenev vea va gema eren idya er ior mba ve eren idya kpoghuloo , mba ve lu ken gar u ve lu her la nahan . Kwagh ne gba zan imoshima yam iyol . 1 : 15 — Zum u wan@@ nomso u kuran ilev la kaa ér : “ A@@ she a ou nga er ati@@ i nahan ” la , lu ôron ér nyi ? Ken masejime yô , mo man ijende yam se va zua a Mbashiada mba Yehova . K@@ es@@ ia di kaa ér : “ M hen u suur sha Yehova a a@@ kper@@ an shio , man a wa se ikyo kpaa . Yange kaa ér : “ I@@ yi@@ av mb@@ i̱ ngee shin tar sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v je kpaa , as@@ a@@ gher a mbi a̱ hingir war war . ” — Pasalmi 7@@ 2 : 16 . ( Ôr Mateu 13 : 34 , 35 . ) Er nan i lu a inja u yaren tom a Bibilo shighe u se lu nan imo sha akaa a se tesen laa ? ( Luka 1 : 38 ) Kwagh u Maria ôr ne , pase mlu na u ken ishima u Aôndo vande nengen a mi yô . Or@@ henen u Yesu ugen yange kaa a na ér , “ T@@ ere , tese se u eren msen . ” ( Ese@@ kiel 20 : 1 – 24 : 27 ) ‘ Shighe u Ô@@ ron I@@ jir K@@ uma Ve ’ ! M@@ gber u kwa iny@@ iin ken inyom la una lu sha ci u ior kposo kposo . ( b ) Ka akaa atar a i ter ken I@@ vangeli i Yohane aa i gbe u se er keng keng sha u lun or@@ henen a nyi ú kange ishima wer ú er@@ ee ? Se fatyô u seer taver iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo , shi se ver ônov asev dyako i eren sha atindiakaa a ken Bibilo , shi se wase mbagenev ser ve fa Yehova , shi se kôr ikyar i dedoo vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev . ( Yakobu 4 : 8 ) Pro@@ feti Mal@@ aki kaa ér Yehova keghen ato a mba ve yer sha iti na shi i yer ve sha iti na la , shi ngeren ati a ve ken ruamabera u uma kpaa . Davidi er nena kwa nee ? Awa@@ shima u m@@ te@@ v u sha ican u sha ikyaa i kwaghaôndo yô kanyi , man ka a va sha nyi igbenda ? Yange se fa ser se yina , nahan se tese mbayev asev ape vea zua a kwaghwan u una wase ve u sôron mbamzeyol vev yô . 15 : ​ 19 , 25 ) Yesu kaven er tahav mbu dugh ken a na yô , a gba pinen or u nan bende un iky@@ ondo ave yô . Shi shighe u Yesu kpe ica lu a gba ga la , ikyav tese wang ér Mbayuda cica cii vea fatyô u geman hingir Mbakristu ga . Kanyi ia wase se u wan ishima shighe u se lu yan ic@@ an@@ aa ? Er nan ve i doo u se cii se lamen sha akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? Aluer mbamaren mba lumun ér mbayev vev ve va ikyua a ve ga yô , kwagh la una va a nyi ? ( Tit@@ u 2 : 12 ) Se mba se hii u kohol imôngo a tiônnongo u Kristu iyev je zan zan hegen ne mayange i̱ de lu se er kwagh u doon ngu saan se m@@ ape ga . Kanyi i gbe u se er sha er se due ken Zege@@ bab@@ ilon kera ? Ish@@ ember i “ wua ” la , tese ér gba u se nôngo ityav a asaren a yolough kpoghuloo . Ikyav i tesen yô , shighe u Yobu gba angev je t@@ ôm ér ma un kpe la , Aôndo bee un angev ! — Yobu 2 : 7 ; 3 : 11 - 13 ; 42 : 10 , 16 . Doo u vea ker u aren sha akaa a i tese ken Ruamabera ér or nana ar shami ve nana kuma u lun di@@ ak@@ on shin ortamen la . ( 1 Tim . Ikyav tese wang ér ngu zan hemen hegen . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a ken Bibilo a a k@@ ur sha mi vough yô tese ér i ver Tartor u Mesiya la sha ken inyom i 1914 . Peteru yange fatyô u fan ér Kor@@ ne@@ li@@ u or u A@@ tô@@ at@@ yev la kpa ngohol mpase u sha mnenge sev mbu karen mb@@ ura ga , ng@@ u@@ la lu ken S@@ es@@ aria , gba ica kuma je er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 30 nahan . Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu nger kwagh pase er i doo u mbananjighjigh vea nengen sha ior vev yô . Pro@@ feti Yesaia ngise tsengaôron kwagh u ior mba Aôndo sha shighe wase ne ér vea “ pase icivir [ shin iengem i Yehova ] ken akuraior . ” Ashighe agen se wu@@ h@@ a iyol er ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la nahan , shi sea ng@@ ur@@ en ôron kwagh u i nger ken Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo la yô , se er in@@ umbe sha mi . ( Yobu 2 : 11 ) Ve va tema a Yobu ving , ve gbaa kenger un tsô , nahan gande Yobu tsô a kende a kaa ér : “ Iyange i i mar@@ em la , i̱ saa ishe . ” Yange i tim gar u Yerusalem ica gba ga je maa , Yehova kaa a profeti Daniel ér Aôndo una ver tor sha , u nana hemen tar yô . Umbur er mhôônom yange m@@ á kôr Yehova a Mbaiserael , a zer zamber a ve gbem la . M@@ pin shon yô ér : “ Er nan Aôndo a de ér kwase wam a kpe ? ” 6 : 16 - 23 . Ka i lum er gu@@ da ma m za lu pe gen nahan . K@@ un@@ ya kôr Saulu , nahan a yem a za yer . Lu civir Yehova vea mo hen shighe ne ! C@@ i@@ vi@@ r Yehova , Tor u T@@ sôron I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 8@@ 7 Ishim@@ at@@ aver i Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a la tese ér mbagenev doo ve ishima nena ? A ôr a Eliya ér un shi a ani@@ v@@ ur@@ kwaghyan u una mase yan vea wan na , maa vea kpe yô . V@@ ende@@ ve ka a er kwagh ne nena ? Ka mbam@@ kôôm mba nongo ne mba nyi ve ze hemen ken anyom a karen ne ? ( Mateu 11 : 28 - 30 ; Yohane 1 : 18 ; 5 : 19 ) Nahan kanyi kwagh Aôndo a soo hen mba civir un@@ u ? Kpa ikpelaior i Mbaiserael mba sha mar@@ ami yange ve venda Yesu . Ka nyi i ne ve i gbe u jighjigh u nan u se lu a mi sha kwagh u Tartor la una t@@ enger ga ? — Heb . la yange lum er ka washika u i nger hen a mo jighilii nahan . Ken injakwagh i i iyôngo man iv@@ o la , Yesu ôr kwagh u tom u kwaghpasen la jighilii ga . Alaghga la@@ asen la una na or u y@@ amen la ian i wan pro@@ gra@@ m shon sha kô@@ m@@ pu@@ ta môm tseegh . KW@@ AG@@ H U A W@@ A@@ S@@ EN S@@ E U M@@ O@@ N@@ D@@ O@@ N I@@ E@@ NG@@ E@@ M I A@@ Ô@@ N@@ D@@ O L@@ A Ka uma u nyi a@@ dooga Ifa yange lu tô@@ mon@@ o ? ( G@@ al . 2 : 9 ) Nyian kpa , Mbahemenev Mba Shin T@@ ine ka ve wa mbatamen mba ken tiônnongo kwagh sha imba gbenda i Peteru wa mbatamen kwagh la , ér ve er tom ve u kuran iyôngo i Aôndo la . Lu nyi Yesu er fese je er i na un Tor la , man lu unô hide na ishima sha kwagh ve ? • Yange mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh zua a iveren sha loho u dedoo u Yesu pase la nena ? ( Yesaia 60 : 10 ) Sha mimi yô , hii sha shighe u mkur u mkaanem man hii kuren sha ayange a ve hide sh@@ ir ken Bab@@ ilon la je , u@@ tor man ior mba ken akuraior agen yange va wase ve sha u hiden maan tempel man gar u Yerusalem la . Kpa mbagenev mba ve kpa ve undu tsombor man ikyar ve er un nahan la yô , ve er nahan ga . Ú fatyô u tesen gbashima sha iyou i Yehova i ken jijingi sha u zan mbamkombo shi wan zwa ken mbamkombo mban , shi pasen kwagh hanma shighe u i gbe i doo cii . M@@ an@@ ase kpa kape yange kwagh na lu je la . M fa je mer , ken anyom a a lu van la me zua a averen kpishi ken tom u injaa u m er ne . ” Mkaanem nam mara kure shami vough . Se mba wan ago@@ yol u duen a mbam@@ gber mbagenev , mba i hi@@ di ny@@ ô@@ ôso sha gbenda u taver ga yô , ken ijô igen kpaa . E@@ i , yange i lu kwagh u vesen ken mcivir u Mbaiserael civir Yehova la . Se fatyô u zuan a mkav sha kwagh ne aluer se time sha Marku ityough 6 vi@@ e vi@@ e yô . 1 : 6 ; 2 : 10 - 15 . 1 , 2 . ( a ) Kwagh u yange er Lo@@ ti ken So@@ dom la tese se nyi ? Ity@@ ough k@@ ira ôr kwagh u gar u G@@ as@@ a man A@@ se@@ k@@ el@@ on man A@@ she@@ do@@ di man E@@ k@@ er@@ on man So@@ dom man N@@ ini@@ ve man K@@ an@@ aan , kua Mo@@ ab@@ i man A@@ mon man A@@ shi@@ ria . I@@ ca gba ga tsô , j@@ ôô@@ ji man kwase u fan atindi u lu tan ikyaa a c@@ ôô@@ ci la man lo@@ ya u lu Orshiada la cii , ve lu lamen sha avur a Bibilo amba er Yohane 17 : 18 man Yakobu 1 : 27 nahan . Nahan kpa sha tahav mbu Yehova yô , a@@ wen a i lu tan ve la nga nyoon ve ga . Shin er mô wase môm kpa nan soo u ôron Yehova ijiir ga nahan kpa , mlu wase u isholibo la una fatyô u nan se eren kwagh nahan . Shin er tom u pasen kwagh la u shi her kpishi nahan kpa , anmgbian la ‘ k@@ usu kwaghôron u uma la gb@@ ang gb@@ ang ’ ga , nahan a kera civir Aôndo er yange van@@ den civir un nahan ga . ( F@@ il . J@@ as@@ s@@ a di kaa ér : “ Cii man m vôso nom yô , m lu ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , m z@@ aan mbamkombo ken tiônnongo u eren mkombo ken zwa Buter . 7 , 8 . ( a ) U noov lun imôngo a kasev vev sha kwaghfan la wa nyi man nyi k@@ ere ? ( Y@@ ak . 1 : 27 ) Nahan yô , ma or u civir Aôndo môm kpa kunya u de ker nan u ngohol iwasen hen mba Yehova a mgb@@ egh ve u nan ve iwasen la ga . Akaa lu kpishi a una hen sha mi yô ! Er mba i shigh ve mkurem mban ve kera vese iyenge ga yô , vea fatyô u lun ken atôônanongo cii sha u nengen sha akaa a Kristu ga . ( Ôr 1 Utor 4 : 20 , 21 , 25 . ) Nahan tar u he la kpa gba u se wa ago@@ yol hegen sha ci u uma u ker . Er ma gber ibo ma na or@@ ya na yô , gema ôr kwagh a na sha kwaghfan . Ngeren ne una wase se se fa kwagh u se er ve se za hemen u tilen sha mimi hen Aôndo shi eren kwagh a mbagenev sha mimi yô . Yesu ngu “ mimi ” sha ci u yange ôron shi eren sha akaa a mimi la tseegh ga , kpa ka sha ci u akaaôron a profeti kpishi a i er sha kwagh na cii kure sha a na . ( b ) W@@ any@@ e@@ kwa@@ or nana dondo Timoteu hegen nan ve nana za hemen ken mimi ? S@@ ef@@ ania wa se kwagh ér : “ K@@ er nen perapera , ker nen ishima i legh legh . ” ( Pasalmi 119 : 1 – 3 ) Or u nan til sha mimi yô , gba u nana zer keren ishima i Yehova shi nana zenden sha igbenda na kpaa . Zum u mbagenev ka vea er a vese c@@ a@@ veraa yô , kwagh la ka a bende a vese tsung . Sha derianyom u sha un@@ yi@@ in la nahan , kwaghaôndo u aiev du@@ mbur je yô , or@@ hemen tartor u Roma u fan Aôndo ga kôr ngohol , gba samber a mi . Ieren i Mose lu inja er yange “ nengen a u i nengen a Na ga la ” nahan . ( 1 Mbakorinte 15 : 26 ) U@@ umace mba ve civir Aôndo sha mimi la vea lu sha tar , er Aôndo a soo ér ve lu la , vea lu ken mkpeyol u vough gbem sha won . Yobu lu v@@ aan a vaa iyol er mbamzeyol ve te sha na i nyer un iyol di tsô . U nenge a mlu u Yosev ken ishima you nahan , ngu u nena ? 6 : 10 - 15 . Kanyi kwagh mbah@@ endan a non@@ go@@ ior u Aôndo mba@@ ainge ve er u̱ Daniel kpa yange i er a n@@ aa ? ( Luka 22 : 24 - 27 ) Nahan kpa , Yesu za hemen u kôôm ve sha ishima i legh legh , mayange yina ishima ér vea tsa a hen u dondon ikyav na i hiden a iyol ijime la ga ze . — F@@ il . A@@ fa@@ eren@@ ga Orkristu nana vihi orgen ishima ker nahan a gba u nana zamber . Shighe u yange Yehova lu ôron ijir la je kpa yange ker gbenda u wan ishima nena ? ( Mat . 24 : 4 - 22 ) Yange hii eren ken Y@@ u@@ dia sha ayange a mbaapostoli la , shi una va er tar sha won cii sha shighe wase ne kpaa . Kanyi ieren i doo u se tese sha mfe u Aôndo laa ? Yange m eren batisema inyom i môm kar yô , S@@ a@@ ime p@@ ase@@ m isharen i lu a mi u hingir Kwa@@ se@@ shiada la , shighe u se za me@@ m@@ yol , se lu nahan mat@@ o hiden sha gbenda la . 2 , 3 . ( a ) Inja i or@@ henen u Yesu yô ér nyi ? Yehova tôndo zwa ér : “ Me de ve ifer ve , asorabo a ve kpaa Me kera seer u umbur a ga . ” ( Y@@ er . Shi , ashighe kpishi ka se na kwagh jighjigh í lu sha er se soo u nan un jighjigh yô . Shi Yesu wa ve kwagh ér : “ Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô . ” — Mat . C@@ i@@ er mbahenen N@@ av iyol sha kwaghôron Na la , kpa Yesu shi kaa a ve ér : “ Mba@@ yev , u nyôron sha tartor u Aôndo ka ican tsô . Ter Aôndo bugh ato A@@ m , M hendan ga , M hide ijime kpaa ga . ” ( Yes . 3 : 9 , 10 ) Aluer se kav kwagh u Bibilo i tese la tsembelee shi se dondo kwagh u se hen la yô , kwagh ne una mgbegha se se haa or@@ he iyol , u una fatyô u kuran se sha ikyev i uh@@ ôn mba Satan la . I tôô mkaanem ma Aôndo ma mimi la i kar sha mngerem ma ka ma wanger or yô . Mose shi hi@@ di h@@ ongo sha u@@ wo kera yô , maa í hii u maan t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . Kpa U@@ sha mba ve lu hegen kua tar cii , ka sha imo la i môm i môm man i ver shi i kuran ve sha ci u usu , zan zan á va kuma sha iyange i iji@@ righ man mtim u mba ve vende Aôndo la ye . ” — 2 Peteru 3 : 5 - 7 . Paulu kaa ér un “ lumun ish@@ e@@ er . ” ( 1 Timoteu 4 : 2 ) Kpa imoshima i se tsaase i sha Mkaanem ma Aôndo yô , ia hemen se sha inja . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , kwase u hemen kô@@ le@@ eji u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi u ken gar u S@@ tr@@ ag@@ th@@ field , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia ôr ken i@@ pi@@ pa@@ abaver igen ér : “ M na jighjigh er Mbam@@ usu@@ lu@@ mi mbagenev nahan [ mer ] Yesu una hide a va ver Tartor u mimi u Aôndo la . ” Ka shami vough u kaan ér n@@ amba u 14@@ 4,000 la ka n@@ amba u kpôô kpôô , u ior mba i fe iyenge ve , mba aluer i tôô iyenge ve i kar sha nongo u “ zege@@ ikpelaior ” la yô mba an@@ nongo u kpuaa tsô , gadia u ôron kwagh ne nahan ne zua sha kwagh u avur a Bibilo agen kpaa a er yô . Yange a̱ zuan a mbahenen mbah@@ ev yô , i gba u a̱ tese ve vighe vighe u kuran akaa a Kristu wa mbahenen nav kwagh sha mi la cii . ( Yohane 14 :⁠ 2 ) Nahan kpa , ka iorov kpuaa tseegh vea yem sha ye . Kanyi ka i wase u been a ‘ mbamhen mba ng@@ een se ken ishima ’ ? Mbag@@ e@@ man Bibilo mbagenev kpishi tôô ér mkaanem ma ken Or@@ pasenkwagh 2 : 8 mara ma ôron kwagh u kasev mba i er kwagh ve inja er ka kwase môm man shi ikp@@ el@@ au@@ kase shin a@@ sh@@ a@@ gb@@ au@@ kase nahan la . Alaghga a gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se er kwagh ne ye . In@@ j@@ akwagh i ke ’ Bibilo kaa ér : “ Or@@ gen ka nan gba ôron kwagh ga@@ gh er mk@@ uma u s@@ an@@ ker yô , kpa no@@ mbor u or@@ fankwagh yô , ngu ne mkpeyol . ” Paulu ôr kwagh u iwasen i azende na a mimi ne na un la sha ishember i doon ungwan kpishi . 3 : 20 ) Kwagh ne tese wang ér Peteru lu ôron kwagh u mbatyomov mba ve dondo Satan sha u hemban ato la . ( Yoh . 8 : 29 ) Er zu@@ lum u uma u Yesu shin tar ne una kure la , a er msen hen Ter na , a kaa ér : “ M na U icivir shin tar ne , er M k@@ ur tom u U n@@ em W@@ er , M@@ ̱ er la . ” Sha shighe shon ne môm , Aôndo tese dooshima na sha u nan Wan na Yesu Kristu un u yange na uma na sha u a lu ip@@ aa la . ( 2 Timoteu 2 : 7 ) Ashighe agen alaghga mba ke ’ tiônnongo vea gba any@@ iman ayol a ve sha a@@ be@@ er@@ akaa man u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav . Aluer se kpa se mba henen sha akaa a doon tsung a Aôndo a t@@ ende zwa ér una er sha ci u uumace mba ve ongo na la yô , a wase se nena ? Aluer se soo u tesen mbagenev ser ve doo se ishima yô , a gba u se ‘ bugh asema ’ ase se ngohol ve . 20 : 5 , 8 ) Anyom nga kar yô , Mbaiserael shi nôngo ityav a Mba@@ fil@@ iti ; kwa ne kpa Davidi shi tagher ishigh a iky@@ ô@@ r@@ or ugen , u ken ônov mba R@@ a@@ fa , i yilan un ér I@@ she@@ b@@ i - ben@@ ob@@ i . ( 2 S@@ am . Yange “ i tôô un kpen@@ egh , ” h@@ ú@@ m@@ è a h@@ ú@@ m@@ è di tsô ga . Er mbamkombo asev ve lu se icighan@@ kwagh yô , mayange je se mba lumun ser tom u u@@ ke u se eren shin tom u i ne se ken makeranta shin makeranta u se henen ai@@ k@@ ighe la u yange se u ku@@ mban a mba nan jighjigh a vese imôngo hanma shighe ga . ( Yesaia 2 : 1 , 10 – 12 ; 13 : 1 – 6 ; Yeremia 46 : 7 – 10 ) Nahan kpa , “ iyange i TER ” i hemban cii la ngi a va ga . M@@ Ô@@ M ken mbampin mba ka i pine mba@@ eren batisema shighe u i ne kwaghôron u batisema i bee kera yô , ka : “ Ú gema ishima sha asorabo ou shi ú tsegha iyol you sha ci u Yehova wer u er ishima na sha ci u nagh ku Yesu Kristu a ne la ve@@ e ? ” De se s@@ av nengen sha akaa a Bibilo i er la . Nahan kpa , kwaghfan una wase u u fa kwagh u alaghga una na ve a sar wan wou u nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh la . P@@ ase er ieren i Mbakristu mba mimi ka i ur@@ ugh ior i va a ve ken m@@ ic@@ vi@@ r u mimi shi ve hingir u civir Yehova yô . Jigh@@ ilii yô , mlumun u sha mpin ne kua ityesen igen i ken Bibilo i i lu hange hange yô ker . A kaa ér una er u kô@@ pi u pro@@ gra@@ m ne sha er u za vihi inyaregh u yam a yam ga yô . ( Pasalmi 65 : 2 ) Sha nahan yô , shighe u Yesu lu pasen kwagh shin tar la , a tese ior er vea eren msen man kwagh u vea s@@ ônon kpaa yô . Lu A Ishima I I Lu Sha Ishima I Yehova Yô ( Ôr Pasalmi 34 : 6 , 18 , 19 ; 1 Peteru 5 : 6 , 7 . ) Mbagenev di hen ér ka ieren i ity@@ ôô , nahan mba a kwagh u eren shami ga . 7 : 6 – 6@@ 7 — Ne@@ hem@@ ia yange nger iyenge i ior mba hen hanma tsombor , mba ve hide ken Yerusalem a Ser@@ ub@@ a@@ bel imôngo la , E@@ s@@ era kpa er nahan vough . Kpa iyenge i Ne@@ hem@@ ia man E@@ s@@ era la zua ga , er nan ve kwagh lu nahana ? U ma se er nahan yô , ka se na Shi@@ sar hanma kwagh u a lu u na la cii , kpa se fa ser ka Yehova a hembe tahav sha won cii ye . Kpa Yehova ‘ tee ikyav y@@ av ayange ayange . ’ ( a ) Ka akaa a vesen ahar a nyi nga a na ve ivaa i doo ? A hen ér “ kwagh . . . ze ve iyol ga . ” Ka nahan ga cii , kpa ka sha er á ker sule la “ zan zan ” ve a ker cio u “ zuan a mi ” ye . ( Aerenakaa 26 : 20 ) Paulu yange wasen Mbayuda kua mba ve nyôr Mbayuda mbara mba fe dedoo ér Yesu ka Kristu , Mesiya yô , a shi a wase ve ve tsegha ayol a ve shi ve er batisema kpaa . Apostoli Yohane nger ér : “ Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se sen kpaa se mba ngohol i her a Na , gadia se mba kor atindi a Na , shi se mba eren akaa a doon Un kpaa . ” ( Mbaefese 5 : 24 , 25 ) A@@ vur ne kar noov sha Kristu , kasev di sha nongo na doo mimi ! Tsô Yehova er mngerem ma ma lu kpe@@ kpe vegher la man vegher ne la yô@@ h@@ ôr . ( N@@ um . 27 : 6 - 8 ; Yo@@ s . I er ior mba he@@ gh mba kuman er m@@ iliôn un@@ yi@@ in man ti@@ ôn nahan batisema ken anyom a karen ken ijime 15 nahan , inja na yô ka ior mba hemban iorov 8@@ 00 hanma iyange je la . A@@ mba@@ aior ne nenge ér doo u or@@ fankwagh nana na jighjigh ér u@@ jijingi mba b@@ ov mba ga . ( b ) Anzaakaa ne tese nyi sha kwagh u Yehova ? A@@ she a Yehova aa á nengen hanma kwagh la nga nengen m@@ lu@@ yol u or u ken won la tseegh ga , kpa nga a nenge a m@@ doom ma nan ma ken atô la . De se nenge er Yehova yange kura Yesu shi ver un doo doo yô , gadia Yesu kaa ér : “ M eren akaa a doon Un gbem . ” — Yohane 8 : 29 . Yange kwagh er nahan vough , Yehova yange war ônov nav mba kasev mbara sha ikyev i mbatyomov nav . Aluer ú lumun i yô , u ngu tsuan gbenda u uma u hemban doon cii . Ken inyom i 19@@ 55 la , m vôso Li@@ dia , u yange m na kwaghôron u batisema na anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar ken ijime la . Shi anmgbianev doo un ishima shi we kwagh u mbagenev ikyo kpishi kpaa . Aluer nom man kwase ve vande eren ivese sha tindi yô , or u nan kwaghôron la nana pase wanger wanger ér iorov mba uhar mban vande eren ivese sha tindi u Shi@@ sar . Bibilo na se ib@@ um@@ un ér Yehova “ umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . . . yô . ” ( Ps . Ken masejime yô , mo iyol yam kpa m hingir pania ken inyom shon . A kaa a mo ér un kaa a or@@ hemen c@@ ôô@@ ci na ér a hen Bibilo a na , kpa a lumun ga . ▪ Re@@ be@@ ka yange tese ér una lu kwase u dedoo nena ? U tesen mbayev ú gb@@ aan uwer ga shi ú taver ve ishima yô , vea hii u lun a iwuese i mimi sha tom u kwaghpasen ne , man vea tôô tom kwaghpasen ua hingir gbenda u tesen dooshima hen Aôndo man or@@ wan@@ ndor . — Mateu 22 : 37 - 39 ; 28 : 19 , 20 . Aluer or er nahan yô , nan ngu kuran tindi u Yesu a we mbahenen nav ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii ” la . Doo u se nenge kwagh u num u a va ta sha ior mba Aôndo ne nena ? 12 : 8 - 11 . Ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba , ken inyom i 19@@ 44 la , angev kôr wan wase u kwase la kpo@@ o . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ; Mpase 21 : 8 ; 22 : 15 ) Nenge a se m@@ kposo u a lu ne : U p@@ eren atindi a Aôndo sha kwagh u mlu u icighan@@ egh u awambe a uma la una va a ku u tsôron . Er ú lu timen sha akaa agen a se lu henen van a mi ne nahan , ú nenge a ajiir agen a i gbe u ú ny@@ ô@@ ôso iyol kpa ? • Ka akav a nyi a tese ér Yesu ngu a ishima i eren mba yange tesen ve la tom@@ o ? Alaghga akaa a se fe sha kwagh u N@@ at@@ an la kpishi , yange nger a iyol na . Kwagh@@ henen u sha tse@@ ene@@ ke man mhen u henen ken ishima la ngu a inja nena ? Se mba a vangertiôr ser una sue se shi una wase se sha u se dondo gbenda u ua za a vese ken uma u tsôron yô . — Pasalmi 40 : 11 - 13 . U ngu a iwuese sha tom u mbatamen ve eren tugh man ate@@ tan la kpa ? Pasalmi 1@@ 45 : 18 A kaa wener : “ M ôr kwagh u ijende i Yon@@ at@@ an vea Davidi la ken takerada u In@@ sight . ( Yoh . 12 : 42 , 43 ) Lu@@ un er mhen u Mbaf@@ ar@@ ishi la yange una hembe gban mba@@ vesen mban kwagh ga yô , ma hemba lun ve a iwasen . Kpa msen u eren wasem kpen kpen . Shin er lu apostoli shi yange ma “ za ” Mbakristu mba ken T@@ esalonika “ iyol ” nahan kpa , mayange “ ya kwaghyan hen ma or gbilin kpaa ga . ” I saan se iyol a akaa a dedoo a a dugh hen a na la , a se nengen a mi man a ken jijingi kpaa . Yesu yange tese mbadondon un ér ve sôn ér : “ De ze a vese hen ape imeen i lu ga , kpa yima se sha [ ikyev i or@@ bo , N@@ W ] . ” ( Mat . Kpa una er nan ve una lu taveraa shin una taver ishima ? 3 : 5 , 6 ) Nahan yô , Yehova a̱ za hemen u lun or u nan se akaa kua Or@@ kuran se u hemban cii . Alaghga kwaghôron wase la una lu kwagh u wasen or u se lu lamen a nan la , nahan kpa saa se tsua shighe u a hembe doon u lamen yô , gayô a wase nan ga . Gbenda U Sha 4 ​ — Ô@@ ron i ayange ayange Inja i ishember i “ zenden ” la ken Bibilo yô , a fatyô u lun u “ dondon ma gbenda u eren kwagh . ” Hegen ḿ va zua a na . Mba@@ yev mba ken im@@ akeranta ve ka ve shi pinen ve er i hii ve ve soon u eren akaa agen ga yô , er tu@@ ta u civir man iniongo i ember iyange i mar man u@@ me@@ m@@ yol mbagenev nahan . Yesu shi ôr kwagh u ishimaverenkeghen i í lu sha ci u ior umiliôn umiliôn shin tar la kpaa . 21 : 1 - 6 . Ashighe agen yô , Yesu a “ mough sha use tugh tugh ” a er msen . Á kaa ér : “ M@@ sen u eren yange lum ijiir i waren . Shighe u or lu wasen ma iyôngo i yange i tsu@@ me i undu ikyum@@ u@@ ile yô , or u i tsough nan ér nana wase or u h@@ ôron tom la nana fatyô u ôron injakwagh i Yesu i í nger ken Luka 15 : 11 zan zan 24 la . Hanma shighe yô akaa ka a lu kpishi a se fatyô u henen sha kwagh na yô . ( Nenge Duteronomi 32 : 5 . ) Shi ú za hemen nahan ér : “ Ka i lu inja er tahav mbu u@@ dugh akaa tilen a mi mb@@ un ka mbu samber ken i@@ am@@ egh kwa môm gb@@ i@@ aa , a ma gbenda u eren nahan shio nahan . 1 : 1 ; 21 : 3 - 5 . Een , alaghga yange mase kuren ikyaa ér a gba u a haa awambe inya keng — man ka kwagh u a lu naagh ku nan kpaa je la . ( Yoh . 8 : 29 ) Shi dooshima mgbegha un nahan a p@@ on at@@ ser@@ egh a mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve s@@ enge ér ve tile sha ityough ki Aôndo la . Yange se er sha kwaghwan u apostoli Paulu wa Mbakristu la , á kaa wener : “ Er nen tse@@ or la kera u a lu sha inja i zende u tsuaa la , u a vihi kera sha asaren a ic@@ u@@ ghu@@ gh la . . . . haa nen or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” la . Yange ve tema vea L@@ is@@ a imôngo , ve wa ishima ve kegh ato a na , nahan ve wase un u hemban kwagh u yange ve nenge lu zayol na u vesen la — ka m@@ sar u yange sar un u mba@@ kwa@@ v na ve̱ lumun un je la . Akaa a yange hemba gban ve kwagh la , aa wase se u hiden nengen sha gbenda u se eren kwagh a shighe wase la . — Mat . Hen Orkristu yô , imba mfe la ngi inja er ka kwaghyan nahan . Er I Hii Ve Mbagenev Ve So@@ o u D@@ u@@ en ken Mimi K@@ era Yô Kwagh u hemban yô , ka sea pase ior kwagh ve a saan ve iyol kpishi nahan , i doo se i zua ga . ( E@@ ks . 1 : 15 , 16 , 22 ) Sha nahan yô , Yehova kaa a Mose ér : “ M nenge ican i ior A@@ v mba ve lu ken Igipiti la , shi M ungwa m@@ liam ve@@ m ma ve lu v@@ aan mbat@@ or@@ ough a ve la , gadia M fa atsan a ve la . ” — E@@ ks . Shi se fa dedoo ser a fa kwagh u a hembe doon sha ci wase yô . ( Yohane 4 : 25 , 26 ) Sha nahan yô , Yesu ôr kwagh ter ishember i “ Tartor Wam ” la kwa imôngo . — Yohane 18 : 36 . Er nan ve se soo u ôron mbagenev loho nee ? Er nan ve ior kpishi ve ne jighjigh ér kwaghaôndo una zua orumace ga ? 12 : 8 — Ka sha nyi gbenda nahan ish@@ iv mbi mbau@@ ty@@ aav mba Ga@@ di “ lu er ish@@ iv mbi u@@ be@@ gha ” nahana ? ( Pasalmi 37 : 29 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Nenge imba er mimi ne a lu mimi u kpilighyol u á dugh hen Aôndo u dooshima u zungwen ior mhôônom ne sha wono ! Or@@ tamen ugen u a er tom ne i hembe anyom pue yô , mba yer un ér J@@ a@@ ime , a kaa ér : “ Shighe u or@@ pasenkwagh nan hii u ôron kwagh u iy@@ ongo i nan gbe vea orgen yô , ka m sôn Yehova fese mer a wasem me ta ikyaa a or ga , kpa me na iwasen i í har sha Ruamabera yô . Zum u se zough a mfe u vough u sha kwagh u Yehova Aôndo man mba@@ awashima nav shi se kav tom u Yesu Kristu a lu a mi ken mba@@ awashima mba shon cii se bee yô , se mase tsuan u civir Aôndo a ishima yase cii man a mhen wase cii man a uma wase cii kua a agee a ase cii . Se lu a vangertiôr sha akaa a Yehova una va er ken hemen la nena ? Or@@ jighjigh Yobu yange fa ér una kpe yô , una yem shin u@@ war , shin She@@ ol . Hii nan ve i gbe u se kure ikyaa ser m - iv u Yesaia 6@@ 6 : 22 - 24 la ngu van a va ke ’ hem@@ ene ? A kar a Satan sha tse@@ mbe u eren ini@@ umbe kera , ken masejime yô a tim un , nahan a gema eren ishima i Aôndo tseegh . Alaghga Orkristu ugen nana hen ér nana fatyô u eren kwagh u doon ken tiônnongo sha won ga , sha ci u shighe u nan lu iyev la nan eren kwagh môm sha ishima i mbamaren mba nan sha won ga . TER Aôndo er hanma kon u doon u nengen man shi u doon u yan . ” Yange z@@ ôh@@ ô a mbaapostoli nav ga ; shi h@@ una mba@@ awashima vev hen mkombo la shin hide ter m@@ yina u jighjigh ve yina sha an@@ shighe kpuaa la ér ishima i seer nan ve ibo kpaa ga . Yesu yange kaa ér mba ts@@ aren im@@ enger mba cir@@ in k@@ ap@@ u sha mi ga , kpa ka i ver i̱ sha da@@ ar u p@@ endan im@@ enger sha mi , i̱ wanger mba ve lu ken iyou la cii . Ka sea de@@ en mbagenev a kwaghbo ga yô , Ter wase u sha la kpa a kera zung@@ we se ga , nahan se kera zua a mtsera ken nagh ku ip@@ aan ku Wan na kura ga . ( Mat . ( Ity@@ ough 1 – 4 , 26 ) Í pav ngeren ne ker a@@ vegher atar . A sôn Un u A fatyô u yiman Un ken ku la . ” Or u Nan Ne Ve i K@@ er Se I@@ h@@ yom a Ity@@ ôkyaa Shi@@ o La Adam man Ifa yange ve ungwa imo i Satan ken sule u E@@ den , nahan ve hemba Yehova ato . Yange a na or@@ kuran ilev ung@@ ô@@ mba@@ ilev kpishi yô , ilev mbi seer iyenge kpishi . Yesu yange ta icin wener : “ Vea na ne ken ican , vea wua ne kpaa ; akuraior cii aa kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am . ” Sha mimi yô , ior wa iyol u eren nyi ity@@ ô@@ kwagh i ve fetyô cii sha er vea zua a inyaregh vea kure asaren a ve yô . Sha kpôô yô , Yehova una wase u u̱ hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov wou ! Lu@@ un er ior mba shin tar cii vea nôngo kpuaa di tsô u dondon ityesen i Bibilo e̱r Mbashiada mba Yehova ve eren nahan yô , gu@@ da ma a lu shin bo tar wase ne tsembelee je . ” Nahan kpa , shighe u se er batisema kera la je kpa , a gba u se nôngo kpoghuloo se seer fan u “ lamen ” zwa u wang la tsembelee . Kpa kwagh u hemban cii yô , aluer se er iti i dedoo vea Aôndo yô , se zua a kwagh u injaa u tsan gbem sha won . Aôndo tôndo zwa ér una yima ior nav shighe u iyange na ia va la . Yeremia kpa kape yange iyol kpe un sha ah@@ endan man il@@ y@@ ahan man ieren i kwagh – gb@@ am - shami - ga , i̱ yange tagher ishigh a mi la je la . Nyian ne , mbat@@ im@@ en sha akaa a ken i@@ am@@ egh hemba fan e̱r tar u ke@@ he u kom yô , shi ve fa tahav mb@@ ù mb@@ ú ker tar mbu til a mi la kpaa . P@@ ase ikyav i Yesu ver mbahenen nav la , man er kwagh la wase ve la kpaa . W@@ u@@ ese Tom u Icighan Jijingi a Er La • Sha gbaa u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la yô , kanyi i lee , man kanyi i gem i nd@@ ere ? 12 : 17 ) A@@ jiir agen a ishember ne i dugh yô , ka i gema i er kwagh u i lu ôron zan a mi a tese la . — Gen . IN@@ T@@ AN@@ E@@ T ka a wase se se nôngo u fan hanma kwagh , sha hanma ijiir man sha hanma shighe cii . ( Aerenakaa 5 : 27 – 29 , 40 ) Heela tseegh ga , ‘ shighe man ai@@ ky@@ ôr vea ’ fatyô u b@@ un@@ den kwagh u se tsough u eren la . ( 1 Kor . 14 : 33 , 40 ) Mbat@@ amen mba ‘ kuran uuma asev ’ sha ci u sar ve u wasen hanma or ken tiônnongo sha u nana za hemen u lun a Yehova kôôsôô . ( Yeremia 38 : 9 ) Se@@ de@@ k@@ ia lumun a kwagh u E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki ôr la , nahan a na un zwa ér a za a ior mbagen ve za yima Yeremia . Mayange je , Yehova una ver or u hemban@@ ato man u hendan kwagh doo doo ga . — N@@ um@@ er@@ i 12 : 1 , 2 , 9 - 11 . ( Takerada u H@@ ist@@ ory of the Christian Ch@@ ur@@ ch ) W@@ .@@ S . I fa Mbashiada mba Yehova sha tom u injaa u nyi ? Se zua a iwasen ken injakwagh i wan u a undu ter na la nena ? 3 : ​ 4 , 5 ) Yange mba va veren nongo u Kristu yô , Yehova pase gbenda u una kure awashima na u hiihii sha ci u uumace man tar la wang . De se time sha aeren atar a yange Yeremia lu a mi ve wase un u lun per ken tom u i na un la , man er se kpa kwagh la una wase se u lun per yô . I kaa ér “ ashighe kpishi ka i fa inja i or sha akaa a nan lu henen ken ishima shighe u i lu tesen nan kwagh u Aôndo la . ” Ka nahan sha ci u ken Bibilo yô , kwa tile sha ityough ki isholibo man ifer . D@@ i vough er ngise F@@ il@@ ib@@ u wase O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la u kaven Mkaanem ma Aôndo tsuaa tsuaa la nahan , kape Mbashiada mba Yehova ve wasen ior u kaven Bibilo ainge je la . 11 : 24 ) Ity@@ esen i Yesu man kwagh u jijingi mgbegha mbahenen nav nger la gema ishimaverenkeghen nee ? Nahan kpa , apostoli Paulu shi yange kaa a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ken ityough ki shon ér : “ Aluer ne mba kwagh u Kristu yô , ne mba tsombor u Aberaham je , man ne mba mba@@ yan dyako sha ityendezwa kpaa . ” ( G@@ al . J@@ ust@@ in man mbat@@ esen mbagenev er un nahan , kaa ér kwaghfan u taregh man u@@ ka@@ a@@ er mba iorov na yô , kwaghaôndo u Mbakristu hingir kwaghaôndo u lun ior cii a inja kpishi . ( Yobu 7 : 5 ; 30 : 17 , 30 ) Nenge imba ican i Yobu yange ya la sha wono ! D@@ E “ K@@ P@@ O@@ G@@ HO@@ L N@@ EN D@@ O@@ O@@ SH@@ I@@ M@@ A ” K@@ EN A M@@ O G@@ A Aluer kwagh ngu nahan yô , gbidye kwar sha gbenda u Yehova a nengen kwagh u or soon tar u nan man kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a la , nahan a wase u kpishi je . I due a kwaghôron u Anmgbian V@@ ac@@ a a er sha kwagh u uma na ken mgb@@ er u Awa@@ ke ! u Se@@ te@@ mba 8 , 19@@ 8@@ 5 la . Mba@@ civir Yehova , mba ve eren kwagh sha mimi la , ve gba un kwagh , nahan un kpa eren kwagh a ve sha mimi . — Anz . Yange gba u V@@ or la ua due ken tsombor u Aberaham man Is@@ ak@@ a kua Yakob . Aluer kwase wam shin or@@ ya wam kaa a mo ér m de lun imôngo vea ma kwase ugen shin nomso@@ or ugen ga nahan , me kaa mer nyi ? N@@ ôngo sha afatyô wou u wan ago iyol . 1 : 5 , 6 — Mbayuda yange ve na jighjigh ér Mbak@@ al@@ di vea kôr cio u timin Yerusalem ga sha ci u nyi ? H@@ AR@@ E@@ G@@ H U I P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H H@@ ER K@@ EN I@@ L@@ I@@ A@@ M I SH@@ A A@@ V@@ E I Í Y@@ ER É@@ R B@@ R@@ A@@ Z@@ I@@ L@@ ’@@ S S@@ I@@ G@@ N - L@@ A@@ NG@@ U@@ AG@@ E L@@ A YÔ Ashighe kpishi wan wam yange a hii u ôron mo akaa hen shighe la . ● “ Yesu lu orumace er se nahan , u er akaa a kpilighyol ken uma na yô . ” Ka se ver ishima ser , mba ve lu henen Bibilo a vese la ve tsua kwagh u injaa , kpa han@@ mô wase nana va “ ôr Aôndo kwagh u nan iyol i nan . ” — Rom . M@@ akeranta U Se@@ er H@@ enen ( Mateu 24 : 21 ) Satan una hemba kpa ? Aluer se ker Yehova , Un shon u a karen asema la yô , se zua ian i civirigh , i saan saan ne . Tese ikyav er shighe man m@@ ze@@ hemen u Orkristu una fatyô u b@@ enden a imoshima i nan kua akaa a nan tsough yô . 16 : 13 , 14 ) Shin er sha hiihii la uwer gba Yeremia nahan kpa , yange er nena ve hemba ashe a ci@@ ana ? Ior mba ve tse hen ajiir , ne ve eren tom her la mba k@@ ir ak@@ ondo a ve hanma shighe shi mba ee iyol tsembelee kpaa . “ Aber@@ am sen za shin Igipiti sha u una lu sh@@ ir ker ; gadia ij@@ en taver hen tar la yum . ” A@@ W@@ A@@ MB@@ E J@@ I@@ M@@ I@@ N C@@ I@@ I Pas@@ en@@ ja mbagenev vande lun sh@@ imi je kuma er 30 nahan , mbagen y@@ av sha ijime na , mbagen di zer a zer shin ityô na . Gadia Yesu kaa ér : “ Na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo di kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ” Kwaghôron u K@@ is@@ sing@@ er u mimi ne lumun a mimi u vesen u ken Bibilo ne : “ Gbenda u or ngu sha ik@@ ev i nan ga ; or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ik@@ ev i nan ga . ” — Yeremia 10 : 23 . • Er nan ve i lu hange hange u mbamaren vea zua a shighe vea tesen ônov ve@@ ve ? Aôndo ongo mbamsen cii ga . Bibilo ôr se nyi sha kwagh u ijiir i Aber@@ am due her laa ? 6 , 7 . ( a ) Ú pase inja i kwagh u Yesu yange ôr sha kwagh u mlu u mba dondon un shin tar la nena ? Yehova Aôndo nengen akaa a ior ve eren ken i@@ u@@ v je kpaa . Vea kav e̱r Ish@@ an i sha U@@ se ne i dugh , i lu ke ’ asema a uumace mba inyam man awambe ne ga , kpa i lu sha ishigh ki hanma kwagh u i gbe un a gba cii yô . U tesen ikyav yô , hen tugh mbu Yesu mase lun shin tar ne la , a wa mbaapostoli nav mba jighjigh mbara kwagh ér : ‘ K@@ ura nen a Mo imôngo . ’ ( Anzaakaa 2 : 5 ) Man Yehova ngu tesen shin samber a mimi ken dooshima sha igbenda wuee . T@@ ôô wer akaaôron a profeti a Bibilo i er sha tar ne la nga pasen kwagh u una er tar ne shighe u akaaôron shon aa kure yô . J@@ IN@@ D@@ I@@ KW@@ AG@@ H : U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh ka ve vihi a@@ vese a dedoo , shi ve pu@@ gh@@ ur or van@@ ger ker shin ve na nan ishim@@ avi@@ h@@ in . — Anzaakaa 6 : 27 . Iyange igen sev mbu aven yô , Yesu pine ér : “ Ka nyi kwagh man or nana na sha u p@@ aan uma u nan sha mini ? ” U@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mban ne cii kua ufoto mba i due a mi mbara vea fatyô u taver jighjigh u or kpen kpen . ” — D@@ ar@@ l@@ ene , United St@@ ates . Kanyi ka i wase Mbakristu u taver ishima a am@@ een man mbamtaver kua mbamzeyol mba ve tagher a mi laa ? ( Yeremia 33 : 10 , 11 ) Man kape yange i lu kpaa je la . [ Ú ] kpe ga . ” ( Yes . 33 : 24 ) Hanma sev yô , mba vea lu ken tar u he la ve nder gb@@ ang gb@@ ang , shi í maa ve iyol u nengen a sev mbu dedoo mb@@ ugen kpaa . Aluer u soo wer u tsu@@ me u saa to@@ ho ga yô , gba u ú fa ape u lu zan la jighilii . Peteru ôr kwagh u S@@ ara , kwase u Aberaham u yange doo ashe kpishi la ér “ ungwan imo i Aberaham , je yô , a yilan un ér Ter . ” S@@ aa a tim afer@@ aior kera cii ve ior vea lu ken bem man mkpeyol gbem sha won ye . Yange lu a jighjigh u nan taveraa , nahan kwagh la hingir ikyav i vesen hen a vese , i se fatyô u dondon nyian yô . Z@@ ua A I@@ ember Ken Tom U Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen La Sha nahan yô , ka i hemba ts@@ ahan nan cii , sha ci u nan kuma tsaha . S@@ é T@@ ile D@@ ông Ior mba ve za am@@ ar la kpishi lu mba vihin tu , shi ity@@ ough@@ olo@@ v mbi i lu ku@@ h@@ wan mb@@ ira kpa lu mbi nan or ur@@ en a ure . Aluer gba u a er ic@@ egh@@ zwa yô , i̱ er i̱ er i tese ken ikyum@@ hi@@ ange i sha 10 man ngeren u shin kpe la nahan . Heela tseegh ga , i̱ gema akaa agen a ken zwa u yange i hii ngeren Bibilo ker tsuaa tsuaa la ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation ne kp@@ ôgh@@ ôô , nahan kwagh ne wase ior u seer kaven Mkaanem ma Aôndo . Er nan ve i lu a inja u eren kwagh nahana ? Ka a inja u eren kwagh nahan sha ci u aluer or@@ ngohol ityesen nenge ér mimi je kwagh u nan gba u ishima yô , nana kegh iyol u ngohol ityesen hen a we . [ U@@ foto mba sha peeji 16 , 17 ] ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 7 : 10 ) Solomon “ hemba u@@ tor mba sha won cii inyaregh kua kwaghfan ” kpaa . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 9 : 22 . Kanyi kwagh se fatyô u henen sha ieren i A@@ na u yange kav ishigh la ? Maa a su@@ se angahar a Yesu shi a shighe a mkurem ma human doon . ( G@@ al . 6 : 1 ) Or@@ kuran u dedoo nan keren u kighir anmgbianev mba ken tiônnongo ér ve er ma kwagh ga , kpa ka nan hemba veren ishima u ôron kwagh u una kôr ve ken ishima yô . A kaa a na ér : “ Ka nyi ishima i vihi we , man ka nyi u saan ishigh sha ga ? Kwagh u Mbakristu mba tsuaa mba yange icighan jijingi na ve tahav la kohol cii ka kwagh u s@@ á@@ gher iyol man u lun a iwasen kpishi hen a vese nyian . Ka zum u ior ve hendan kwagh a vese nahan ne je , ieren i ishima i legh legh ne i hembe lun se a iwasen sha u kuren ityom i i tindi se ér se pase kwagh hen mbagenev zan zan ken ik@@ ighir i tar la ye . — Aerenakaa 1 : 8 ; 2 Timoteu 4 : 5 . Ve de u suen Yesu man Tartor na , ve yem u suen u@@ tor mba tar ne , shi ve venda u dondon akaawan a Ruamabera sha er vea ya ikyar a mbap@@ ati@@ i vea hemba lun a tahav yô . ( a ) Se er nan ve se wase anmgbianev asev vea za hemen ken jijingi ? Shi ver ase ishima sha kwagh u Yesaia 30 : 21 a er ne . K@@ we@@ ior môm due tseer tseer ken ishima na . Orkristu ugen yange tagher a mbamzeyol mba ken ishima nena ? Hii shighe u i ver Tartor u Aôndo sha ken inyom i 1914 la je , a@@ gbaa a “ kon ” u mase@@ ta@@ di la vese je ci@@ er iyol . ( Aer . 20 : 29 , 30 ) Kpa ken inyom i 19@@ 19 la , Yesu due a mbadondon un mba i shighe ve mkurem la ken iky@@ ang@@ enev mbi kwaghaôndo u aiegh kera , a kohol ve imôngo ken dooshima , u a lu “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough ” la . ( Anzaakaa 23 : 22 ) Inja i “ ver ato ” la hemba u ungwan di a ungwa mkaanem tsô la ; inja i kwaghôron ne yô , ka u ungwan kwagh shi eren sha kwagh u ú ongo la . Bibilo kaa ér “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” ( 1 Yoh . Nahan kpa , shighe ka una karen yô , akaa nga a er aa ka a hingir u imb@@ ishi im@@ end@@ enegh ki sha inya i lun a us@@ aa la yô . P@@ i@@ pa abaver i í yer ér As@@ soci@@ ated P@@ ress , i J@@ un 25 , 199@@ 9 la kaa ér : “ Er C@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x i ken tar u Rus@@ sia la , soo u kuran ian i i̱ lu sha mi ken tar la shi i̱ soo ér i ci@@ r kwaghaôndo u Mbashiada mba Yehova keng yô , i̱ s@@ ende@@ gh gbem tsô i dondo tindi la . ” Shighe karen yô , isharen i Solomon lu a mi i eren ishima i kasev nav mba civir Aôndo ga la kar y@@ is@@ a isharen na i eren ishima i Aôndo la . I luun er tar ua ke@@ he ua hembe e̱r ú lu hegen ne nahan yô , ahumbe a i yer ér h@@ y@@ d@@ ro@@ gen g@@ as la ma a kera k@@ ôn@@ don ma a yemen sha iky@@ as@@ en@@ ahumbe i̱ sha la ga , nahan tar ma ú kera lu kwagh u uma una lu sha ú ga . Mba i shigh ve mkurem la “ i mar [ ve ] he@@ gh lu sha vor u h@@ ôôn la ga , kpa lu sha u h@@ ôôn ga la , lu sha mkaanem ma Aôndo ma ma lu uma man ma lu ma tsôron kpaa ” la . Ka m@@ ough@@ on se ken ishima shighe u ka vea pase jighjigh u nan ve ken mbamkombo la ga he ? ( Mbaheberu 4 : 13 ) Ruamabera wa se kwagh ac@@ in imôngo ér se eren kwagh sha mimi ayol a ase , gadia mba@@ eren@@ aie vea lu ken tar u ua lu a afer@@ akaa ker ga la ga . 24 : 38 , 39 ) Mbagenev ka ve n@@ aha se tar shi ve hendan a vese kpaa . Mayange je uumace mba ve lu ken ime i ken jijingi vea nenge a iengem i Yehova shin iengem i i dugh hen Yesu Kristu , ua lu Mose U@@ hemban la ga . M nôngo sha afatyô wam cii sha er me ta dooshima u yange m hii lun a mi sha Yehova la kera ga yô , hemban je yô sha ashighe a m lu tagher a atsan man mbamtaver la • Yange i nenge Yesu mk@@ er shi i undu un nena ? 4 : 11 ) Nahan kpa , u ngu wer perapera u Aôndo gema ka atindi a taver se u kuran shin a s@@ ende@@ lee , shin a ng@@ een karen ikyaa inya ga . Ikyav i tesen yô , or@@ ya ugen ken tar u I@@ tal@@ ia , u i yer un ér An@@ ton@@ i@@ o yô , kaa ér : “ T@@ erem yange fa@@ an tu@@ men id@@ y@@ u a ng@@ ôm sha kwagh u tsombor wase , cii ve tsuan kwagh u una er ga . Er i kaa ér tar u Igipiti kpa lu tar u at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough du@@ mbur ker nahan kpa , tar u Yehova na Mbaiserael la lu kposo a tar u Igipiti sha kwagh u vesen môm . Ken Iserael u sha ayange a tsuaa la kpa ior luun ikp@@ an , nahan kpa , Tindi u Mose la kuran Mbaheberu mba ve lu ikp@@ an la . Shi se yina u sôron kwagh u dyako i isholibo i Adam i vihi la yem zende zende . — Pasalmi 4@@ 9 : 7 – 9 . Diabolo ngu a tahav mbu yangen mnder u shin ku ne cuku ga ! — Mal@@ aki 3 : 16 ; Yohane 5 : 28 , 29 ; Aerenakaa 24 : 15 . Kpa a hen kwagh u injaa ken kwagh u er un ne . Kwase la ta iky@@ enge yila nom na kaa ér : “ V@@ a va ungwa msen u mbayev ou . ” A kôr ior mba mimi ihyom . 10 , 11 . ( a ) Se soo ser se nenge mba ve kaha ve undu tiônnongo la nena ? Gbenda u yange i̱ pase akaa a mimi a injaa la bende a ishima yam jighilii . Er s@@ ar@@ em u fan kwagh u lu henen la yô , mo kpa m hii u henen Bibilo . 13 : 35 ) Se tese imba dooshima ne nena ? Gba hange hange u shi se fa kwagh u a lu idya jighilii yô . Nahan kpa , doo u se fa ser Mbakristu mba sha ikyev i Tindi u Aôndo na Mbaiserael sha ikyev i Mose la ga . * M@@ gem u sha uhar u ishember ne tese ér , m - mar u he la due ka “ sha , ” shin “ hen Ter . ” A taver Mbaheberu asema ér : “ S@@ é gba nen a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la , ” a jighjigh u nan . — Heb . Maria za hemen wener : “ Yange m zua a magaz@@ in u Awa@@ ke ! Nahan tôô ase shighe time sha mlu wou nenge wea eren akaa a i gbe u ú eren ve a lu ieren i dooshima la yô . ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ) Jijingi u taregh ne suen ieren i z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô la — ka “ isharen i a@@ sh@@ ee ” je la . Er Kwagh U Una Na Uma Wou Una He@@ mba L@@ un A Inja Yô M fa mlu u ic@@ e@@ en@@ yolough man m@@ nd@@ ôh@@ ôr u hen ijiir la man ieren i ty@@ ôô i hen tar la kpa ? Ikyav i tesen ne zua sha shighe u wan wou nan hii u g@@ anden la . Ish@@ aren i or wan iyol i nan ikyo tseegh la ngi seer a seer . Se na ityendezwa i Yesu a er a mbadondon un mba sha derianyom u hiihii mba i shigh ve mkurem la jighjigh . A@@ zende ne aa wase u u za hemen u lun ken dooshima u Aôndo . Pasalmi 7@@ 8 : 40 , 41 Sha ashighe a kwagh a lu inja er kwagh u yange er ken S@@ ar@@ dis@@ u la nahan je kpa , as@@ ande a ior agen aa lu a á ‘ hông@@ or ak@@ ondo a ve ga yô , nahan vea fatyô u zenden vea Kristu a ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol , gadia ve kuma . ’ Mimi u Bibilo wase un u zuan a bem . M Z@@ ua a M@@ saanyol Kp@@ ishi ken Tom u M Er Aôndo La 8 Akaa nga kpishi a ka a na se lu a aeren a se lu a mi la yô . ( Ps . 1@@ 28 : 1 ) Shighe u se soo u kôron ijende a ma or yô , doo u se hen kwagh sha akaabo a yange tser Mbaiserael la , nahan se dondo kwaghwan u Yehova a ishima yase cii . — Anz . I@@ Y@@ U@@ A I S@@ U@@ EN T@@ O@@ M U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H U I L@@ U ER@@ EN T@@ A@@ R SH@@ A W@@ O@@ N C@@ I@@ I N@@ E 24 : 37 - 39 ) Er ior mba Aôndo ve lu tan icin ér se mba ken ayange a masejime a Aôndo una tim tar ne nahan kpa , uumace kpishi nyian wa ikyo ga , mba eren kwagh sha ishima ve . 19 : 29 — Er nan ve Davidi ôr kwagh a M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti nahana ? Apostoli Paulu nger ken Mbaromanu 15 : 4 ér , “ se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” Gba u or u gban iky@@ on la una er akaa agen sha kon shon sha er ua engem ashe yô . Er inyom i môm karen man K@@ ar@@ l kimbir henen Bibilo kwa imôngo imôngo yô , i er un batisema nahan a hingir Or@@ henen Bibilo . 5 : ​ 2 , 6 . Aerenakaa 5 : 12 pase ér : “ I er u@@ ivande man akaa a kpilighyol kpishi hen ior sha ave a mbaapostoli . ” K@@ e ’ Ruamabera yô , i yila Yehova er “ Aôndo U@@ hemban@@ agee , ” it@@ it@@ or ne umbur se ér mayange se de kenger tahav nav dang ga shin ishima i ta@@ an se a@@ kper@@ an sha kwagh u tahav mbu a lu a mi u timin mbaihyomov nav la kpaa ga . ( Yohane 4 : 24 ) Heela tseegh ga , Mbakristu Mba@@ aiev mba den ér “ iji@@ r@@ ôron i mimi i̱ ku@@ wa er ka mngerem nahan , man perapera kpaa er ka u@@ wa@@ gh u t@@ ôn@@ don ga nahan ” ga . Z@@ an zan nyian kpa , m ngu umbur kwaghôron u anmgbian u eren tom u m@@ ishen ugen yange na ken zwa u H@@ ir@@ i Mo@@ tu yô . Sha mimi yô , mba ve ngohol mkaanem ma Aôndo la ve due “ ken hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior man hanma ik@@ urior . ” Kpa Saulu er nahan ga . M@@ kposo ne ka kwagh u vesen . 17 : 1 . Alaghga shighe a karen yô , a gba u mbayev vea gema eren akaa a ngise mbamaren vev eren ayol a ve la . Er ma se eren kwagh sha asema a ase la yô , gba u se “ tile . . . ving , ” se suur sha Yehova a ishima yase cii . Ken hanma zwa cii kpa , ka a inja u shighe u se lu zamber a or ér nana ya se anyi yô se er nahan sha mimi wase . Ne@@ hem@@ ia Yange W@@ a Ishima a A@@ tsan Na Mbam@@ gem Mba ken Uma Wam * A p@@ ande icivir i Yesu nena ? 7 : 16 . Shi se mba tesen ser se fa ser gba hange hange u se wase ior ve zua a mfe u Aôndo . U a iti i dedoo vea Aôndo la ka iveren i vesen kpishi . Ior kpishi gema yilan ishember i “ Armag@@ e@@ don ” ne ayange ne sha u ôron kwagh u ityav mbi a nôngo sha tar sha ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior yô , nahan kpa di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase inja i ishember ne jighilii ér : “ Ka ijiir i a ak@@ um a dedoo aa mase nôngon kwagh a ak@@ um a bo yô . ” Kwagh@@ fan kanyi , man ngu kposo a kwagh@@ cian nena ? S@@ ar se tsung u nengen er Tartor u Aôndo ua va ta num sha tar u ifer u Satan la yô , gadia mtim u tar u Satan la una gema a tsegha icighan iti i Yehova shi mba ve hendan a hem@@ en@@ tor u Aôndo la kpaa a tim ve kera . ‘ S@@ ôn , á na u ; ker , u zua a mi ; man@@ de uwegh , á bugh u . ’ Satan shi yange va a ikyaa igen kpaa . M undu w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo la , nahan m suur sha Yehova . Nahan , Yakobu kua ak@@ ar a na taver Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a ishima ér vea za yô , ve “ umbur ” mba@@ ats@@ anev . Ne agumaior a ne var a akaawan a Bibilo nyian er C@@ ar@@ ol nahan yô , ne fatyô u wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u va fan Yehova . A pasen ve m@@ tsaha shon vea fa@@ an cii yô , man ve̱ hii u kuran a je . Ju@@ li@@ an kaa ér : “ Yange lu wan wam her , kpa uma na la na yô , se pav . ” Ú eren a mbagenev er u soo wer ve eren a we nahan kpa ? 6 : 34 ; Yoh . 2 : ​ 14 - 17 ) Shi yange waan mbahenen nav kwagh kundu kundu , a̱ gba u una kimbir kwaghwan shon je kpa a de ga . ( Mat . 20 : ​ 21 - 28 ; M@@ ar . Alaghga u kaa wer doo ga — aluer kwagh u ve lu eren la bende a ian i ior mbagenev ve lu a mi u eren kwagh sha ishima ve la ga yô . Se@@ er lun a ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo , hemban je yô , ishimawan . Yeremia ungwa er Aôndo pase ityôkyaa i se yen sha gbaa u hemen ayol a ase la yô . I@@ m@@ ura ka ia kô@@ rom yô , m tôô mer alaghga tsô un kpa im@@ ura kôr un . Gadia Davidi lu a m@@ olo u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v tseegh , kpa Saulu lu a i@@ w@@ ange sha u@@ we . Hanma gbaa u ker a Mo u a um ga yô , ka A kar a mi sha ; man shi hanma gbaa u a um yô , ka A sôr un sha er una shi á hemba u@@ men atam yô . ( Yesaia 60 : 15 , 16 ) Een , Yehova ka Or@@ yiman u ior nav . Shin er mba@@ ah@@ end@@ anev mban yange ve lamen sha mbacivir Aôndo dang shi ve hemba ve iyenge shi ve lu hendan a ve shi tôvon ve a ican kpoghuloo nahan kpa , ve fatyô u been a mcivir u mimi ga . De se hii time sha kwagh u ishimaverenkeghen i mba i shigh ve mkurem la . Tsô G@@ au@@ ta@@ ma hii u gbidyen kwar sha akaa kpoghuloo sha er una zua a iwanger yô . Kpa kwagh er doo yô , Yesu ver mbamaren ikyav i doon tsung sha gbenda u yange eren kwagh a mbahenen nav la . Ior mba ve nôngo ér vea var akaa ahar imôngo sha tsu@@ r yô , ve fa ér ka i gba u akaa la aa lu pe@@ le pe@@ le ve tsu@@ r ua kôr a imôngo yô . Lu nyi i wase Yesu u eren nahana ? Ikyav i V@@ ough i H@@ endan a Diabolo 3 : 1 - 3 ; 7 : 1 - 3 , 22 ; 8 : 6 ; 9 : 11 - 14 , 25 , 26 ) A shi nan kpa kwagh ne wase Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la u wan ishima a ican i Mbayuda lu tôvon ve la . Sha mimi yô , Eliya yange lu veren ishima ér kwagh a lu nahan ! Or môm tsô kpa Yesu lumun ér nana yange un u eren tom u Ter na tindi un la ga , kua ngô na Maria je kpaa . ( Aerenakaa 17 : 18 - 34 ) U fatyô u hiin kwaghôron a or shighe u u dugh kwaghpasen la wer , “ M va mer me va pine u mnenge wou sha [ ter itinekwagh shon ] . ” Ity@@ esen na ngi se iwasen nyian : N@@ om@@ so mba ve hemen ken nongo u Mbashiada mba Yehova yô , kasev gba ve kwagh , nahan mba we mnenge u kasev ve lu a mi la ikyo . I er ityendezwa a vese ér Yehova una kura se hanma shighe sha akaa a aa fatyô u zan mlu wase u ken jijingi iyol la cii . Na@@ a@@ man gbe sh@@ imi sha kwa u sha ta@@ ankar@@ uhar la dugh yô , kpiligh un iyol , sha ci u angev nav mbu sha kwa@@ v@@ yolough mb@@ ura bee ! ( Yobu 38 : 1 - 3 ) Kwagh ne sôr ian ver sha er kwagh u una dondo la a̱ kar yô . Er nan ve i doo u ú maan m@@ sô@@ rom kpishi shi u y@@ aan kwaghyan a g@@ anden ikyaa inya ga ? ( Ese@@ ter 7 : 1 - 6 ) Yon@@ a una ôr se er yange un lu ken iy@@ av mbu ze@@ ge ish@@ u ayange atar yô . Yohane u Eren B@@ atisema di una pase se er lu un ken ishima zum u er Yesu batisema la . Ka sea sôron ya u a vihi yô , se mba sôron akaa a a vihi la tseegh ga . Kwagh u hange hange ugen yô , yange i kaa a Mbaiserael ér ve tese ônov vev u kuran atindi a Aôndo a sha kwagh u icighan@@ mlu la kpaa . Aluer se nôngo se fa mba ve lu a mbamzeyol mban yô , Yehova una fatyô u ungwan mbamsen vev sha u mgbegh@@ an se ér se wase ve . A kaa a ve ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” 14@@ 3 : 8 ) Ka wea nder pe@@ pe wea su@@ gh Yehova er a nder a we ken sev mbu he@@ v nahan , ú zamber a na wer a tese u akaa a u tsua u eren man gbenda u ú hembe doon u eren a la kpa ? I@@ mba gar ne ica a gba tsô una hingir c@@ ô@@ ugh c@@ ô@@ ugh , shi or a kera fatyô u lun ker kpaa ga . • Can I af@@ for@@ d the move fin@@ anci@@ ally ? ​ ​ —⁠ “ Can You Ser@@ ve in a F@@ or@@ e@@ ign F@@ ie@@ ld ? ” Anmgbian u kwase , Mal@@ in@@ da Ke@@ ef@@ er yange a per ts@@ ar u if@@ i u Al@@ le@@ gh@@ en@@ y kwa tar shin kwa ny@@ iin , sha iyange i za nan ityakerada la , a za na ve ityakerada Er ase@@ mber a ken mgb@@ er ne a taver ga , shi ihi@@ ange - kwaghôron kpa i li@@ he ga yô , ka i lu un ican u kaven kwagh u a lu ôron la ga , shi ka i doo un u ôron kwagh shon kpaa . 5 :⁠ 8 ) L@@ ou@@ ise kaa ér : “ Yange m nôngo kwagh tsung , kpa m hemba kporom hen Yehova cii . ” Mb@@ agen tsua u henen zwa ugen kposo sha u eren tom hen ajiir a ior mba ken ityar igen ve lu ha@@ an t@@ w@@ ev hen haregh ve la . Satan yange tsu@@ gh Ifa nena ? A kaa ér : ‘ Nahan yô , wua nen alegh a en a shin tar la kera , ka idya man hông@@ or man ity@@ or@@ on@@ shima man isharen i bo man h@@ ua u eren , ka ak@@ ombo a civir je la . ’ ( K@@ ol . In@@ yom kar i môm yô , mbamaren av yem hen haregh ugen u lu ica a gar , ken kpen@@ tar u M@@ is@@ si@@ s@@ si@@ pp@@ i yô . Hanma se@@ k@@ ôn@@ d yô , tahav ka mbu due ken iyange mbu ngee je i kuma er ub@@ om umiliôn u@@ deri u@@ deri kohol bu@@ gh@@ ur icin i môm nahan . • I@@ y@@ enge i mbahenen mba tsuaa la yange i seer nena ? Er u@@ j@@ ende mba b@@ ov ve vihin mbamlu mba dedoo nahan kpa , u@@ j@@ ende mba dedoo yô , mba gem mba ve a kwagh u injaa . Paulu iyol na ôr kwagh u a zough sha akaa a De@@ me@@ ter@@ i@@ u ôr sha a na ne yô . Maa m yem u za henen it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough ken makeranta u tesen it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan , u gomoti ver ken gar u M@@ ex@@ ic@@ o C@@ ity yô . Í mar se ken tsombor u A@@ ôn@@ doo ? Yehova gem kposo ga ; a kuma u se suur sha a na hanma shighe cii . ( Yakobu 4 : 7 ) Nahan kpa , mayange je de h@@ aren sha tahav ou ga ; sôn Yehova a wase ú . 19 : 3 . T@@ so@@ mbor wam hemba ng@@ un mo a inja shi ka i doom u eren akaa a aa na a saan ve iyol yô . I@@ ca ia kera gba ga tsô “ zege@@ can ” u Yesu yange tsengaôron kwagh na la una va . I T@@ sen@@ gaôron Hanma Kwagh V@@ ighe V@@ ighe ( Luke 4 : 7 , 8 ) Sha nahan yô , se fatyô u pinen ayol a ase ser : ‘ I@@ ember@@ yolough i í doon mo la ngi wasen mo u civir Aôndo tseegh kpa ? Yehova ongo mbamsen nav . Aluer se mba yaren tom a no@@ mbor wase sha u ôron ior kwagh u i nger ken Ruamabera yô , a tese ér se mba a erdoo . — Anz . Hii ken mhii u sha derianyom u sha 20 la je zan zan ‘ ajiir ase a kôron ish@@ u ’ seer ng@@ een a ngee nena ? Peteru kpa kar a kar sha u una za nenge a Yesu yô . ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ; Mbaefese 4 : 15 ; 1 Timoteu 1 : 5 ; Mbaheberu 10 : 23 - 25 ) Se mba tesen ser mbagenev doo se ishima sha u wasen mba ibanave i̱ ker ve la . A gba ica gande u kwagh a gba un sha akaa a uumace di nahan ve lu ôron un la shinii ? 48 : 17 , 18 ) Ior mba Aôndo ka u@@ icighan@@ mbaiorov shi saan ve iyol sha ci u mba a aeren a Un u a tesen ve kpa a lu a mi la . — L@@ ev . 29 : 8 - 12 — Ka hanma shighe nahan Igipiti hingir ice zan zan anyom kar ak@@ un@@ du@@ ah@@ ara ? Iky@@ urior i í yilan i̱ kpaa ér E@@ fer@@ aim ne yange i̱ undu Aôndo ; í yilan i̱ ér E@@ fer@@ aim sha ci u lu E@@ fer@@ aim lu k@@ we u vesen ken ik@@ we i pue la ye . Aluer ka u iwuese yase ia lu i mimi yô , a gba u Yehova una doo se ishima sha mimi sha ci u se fa ser ka un á hembe icivir cii ye . Kwaghôron u profeti ne ngu ôron kwagh u shighe u an@@ ny@@ am@@ ev vea lu bem bem a uumace la tseegh shinii ? ( Luka 11 : 13 ) Kwase m@@ ishen ugen u a er tom ne ica i gbe yô , mba yer un ér Bar@@ b@@ ara , a kaa ér : “ Ka m vande eren msen cii ve m hen Bibilo ye . Kwaghôron kpa ngu hange hange . Nahan cii kpa , se mba wan ah@@ ô u eren pania , henen ser hemba doon u se ker inyaregh se ko@@ so her kpishi cii ve mase eren ye shinii ? Kpa iyange igen yô , Orshiada ugen u i yer un ér B@@ ill yô , due u za sôron or u tese isharen , u ya na lu ikyua a ya u H@@ ar@@ old yô . Or@@ tamen u zenden sha ugen kav ér ka una dondo gbenda ne yô , kwaghpasen a za i doo kpen kpen . ; J@@ ar@@ z@@ em@@ s@@ ki , S . Mbaiserael vea er nena ? I pase inja i jighjigh u nan ken Mbaheberu 11 : 1 nena ? Ken mkur u derianyom u hiihii la , i tese apostoli Yohane mpase u sha mnenge . Ken mpase la Yesu Kristu u a lu sha ian i vesen sha la na tiônnongo u ken gar u La@@ od@@ ish@@ ia , ken A@@ shia u K@@ iriki la loho . Cii man se na mlumun sha mbampin mban yô , a hemba wasen se aluer se time sha akaa a vesen atar yô . Mbagenev ka ve undu ikyum@@ u@@ ile i Aôndo sha ci u ve lumun a ma ityesen i ken Ruamabera ga yum . Yehova pasen mba@@ awashima nav nena ? Yange mba timin Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la , iwer ngi kar at@@ ar@@ atar yô , orgen u war mtim la yô yevese va kaa a Ese@@ kiel ér : “ I hembe gar . ” Cii man se̱ hingir u taver yô , a gba u se hen u tsuan akaa a se er ve aa tese ér se na Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la jighjigh yô . ( 2 Tim . Yehova a̱ za hemen u veren mba ve civir un sha mimi man a ishima i tse@@ en mban doo doo , er ve nôngon u ‘ eren hanma kwagh ve cii sha dooshima ’ nahan ! John E@@ k@@ ran@@ n ( Anzaakaa 18 : 21 ) Sha mimi yô , se nenge ac@@ in imôngo er ior ka ve yar tom a no@@ mbor u u lu a ku ker ne sha u eren mba@@ aie shi wan ior kwagh iyol yô , man er kwagh ne ka a va mba@@ ish@@ ôô@@ v a ican man ku je kpaa yô . Aluer u tesen mbayev ou u veren ishima henen kwagh tsembelee yô , kwagh la una wase ve u yan ikyar i dedoo vea Aôndo shi vea lumun ér kwagh môm a vihi ik@@ ar@@ yan shon ga . Iky@@ urior la jimin cii yange i kohol sha Iyange i nan I@@ w@@ om la sha er a na nagh sha ci ve sha u cir@@ in asorabo ve yô . — Lev@@ iti@@ ku 16 : 29 , 30 . 9 , 10 . ( a ) Lu nyi jighilii Yesu lu ôron ken injakwagh i sha kwagh u kwa laa ? Kpa kwagh gema er vihi yô , kwase wam J@@ en@@ n@@ y u se lu imôngo hemba anyom 35 la , za mkohol ne vea mo ga . * A ôr kwagh u una wase se u lun a anmgbianev asev mba se civir Aôndo a ve la doo doo yô , kua mba ve civir Aôndo a vese la ga kpaa . Nahan se timen sha ngeren u i henen ken mbamkombo la hen tsombor wase . Yesu , or u ken N@@ as@@ are@@ ti ne , yange lumun ér kwaghfan u taregh u kper@@ egh kper@@ egh u mbagenev yange ve lu keren ken Roma u tsuaa la shin ken A@@ ten@@ e shin ken A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia la a̱ hemen un ga . U nenge kwagh u yange za hemen u i pase ken Genese 18 : ​ 6 - 8 la nena ? Maria yange na ityendezwa i ort@@ yom la jighjigh kpa ? Ka hiin je ior ve lu a imba ieren ne ga . M@@ akeranta u mbatamen ne ua kar a tile sha ityough ki M@@ akeranta u Tom u Tartor u se van@@ den eren la ga ; kpa awashima u makeranta u mbatamen ne yô , ka u wasen mbatamen ve seer zan hemen ken mimi . Er yange m lu a ian gb@@ anger gb@@ anger i henen Mkaanem ma Aôndo shi zan mbamkombo mba Mbakristu yô , m seer fan Yehova , er s@@ ar@@ em la . Yange mea za yô , m nenge a dooshima u Mbakristu la , shi kwagh ne doom kpishi sha ci u ior mban ka ve nôngon ér vea dondo atindi a wang a ken Bibilo la . 4 : 8 ) Ikyav i tesen yô , anmgbian Mark , u a lu mar@@ nya u tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca , u yange i wu@@ he un ken pur@@ usu anyom atar sha ci u jighjigh na u nan yô , kaa ér : “ Se fatyô u karen kwa@@ r@@ gbidyen sha zende u zenden nengen ajiir kposo kposo la . ( b ) Hii nan i hingir sha h@@ a u zan mbamkombo ? Z@@ a hemen u henen kwagh u Tartor u Aôndo , nahan u lu a ian i va lun uma gbem sha won , a ican i yan shio . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 5@@ 1 Akaa a i te@@ v sha mi tsembelee , kpa i gem i nger sha gbenda u mba@@ fan takerada u ôron yum ga kpa vea fatyô u ôron la , aa wase se u seer lun a iwuese sha akaa a ken jijingi . — H@@ a@@ b . ( Mateu 11 : 29 ) Er Yesu lu ishima legh legh nahan kpa , ôron kwagh u atindiakaa a perapera sha ishimataver . — Mateu 21 : 12 , 13 ; 23 : 13 – 33 . 2 : 24 ) Man gema di “ iyôngo [ i Yesu ] igen , ” i i lu ken bem ayol a ve la di ye ? Maa a kaa ér : “ Sha ci u atô@@ akyaa a u ter ne yô , m nenge mer doo u me na u ian i u soo la . Anmgbian u kwase ugen ken tar u K@@ y@@ r@@ gy@@ z@@ st@@ an kaa ér : “ Shighe ugen la m due kwaghpasen , nahan or@@ ya ugen kaa a mo ér : ‘ M na jighjigh mer Aôndo ngu , kpa ka Aôndo u Mbakristu la ga . Alaghga u nengen nahan yô , kunya gba kôron we a m@@ w@@ em ou ma ma gbe ikyev ga la . Ka tom u nyi jighjigh u nan a lu a mi sha u wasen se u lun tse@@ vaa ? Hen shighe la , Mb@@ al@@ ev@@ i mba eren tom ken tempel vese iyenge ga . I@@ ny@@ am kposo kposo i ken takerada u Bibilo u Daniel la tile sha ityough ki ity@@ artor i uumace shin u@@ ze@@ ge mba tartor mba yange ve hemen sha ad@@ ondo ad@@ ondo yô . Nahan kpa , ka mba 11 mbara tseegh vea lu sha ian i civirigh ne ga . I nengen inyaregh ki lun a mi kpishi ér ka iveren i Aôndo , kpa kwagh ne gema lu imeen i vesen i mgbegh@@ an or ér nana gba ken isholibo i iyol@@ gen@@ gese . . . shi nana er asorabo agen kpaa . ” ( b ) Er nan ve i we se kwagh ken Bibilo ér se hen kwagh sha uma u Yobu ? Ve cii sar ve kpishi er tar ne ma u lu ken bem man ken mkpeyol yô . Kwagh ne tese ér agee man tahav mbu i er iyange kua as@@ an agen ub@@ iliôn ub@@ iliôn a mi la cii mbu kpilighyol je ka ashe tugh ga . M@@ ne u Yesu nan Mbakristu mba i shigh ve mk@@ ur@@ en “ i@@ wen i pu@@ pu@@ u ” la tese ér á nenge ve ér mba iyol ish@@ ô , shi mba ser@@ e@@ te@@ te man wang kpaa . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E agen ka i lu u ken ishima er Will shin R@@ ac@@ he@@ l nah@@ an@@ aa ? Nahan Yehova una na se injar sha jighjigh u nan wase la . Nahan saan se iyol u yôôn hegen ser , gba u a za hemen u gb@@ eren Iyoukura la . Sha hiihii la , wa taver se u pasen kwagh hen haregh wase u he ne . Yesu ôr ken injakwagh i hiihii i an@@ zaakaa a ahar la , wener , or@@ kur@@ an@@ ilev la una “ za ker i i saa la . ” ( Yesaia 55 : 11 ) Yange i gba uumace anyom nga kar 3@@ ,000 yô , Bibilo ôr kwagh u un u “ A maa tar man A er u kpaa la ” ér , “ A gba u er u̱ lu gbilin dang ga , ” kpa “ A maa u sha er ior ve̱ tema sha u ” yô . Tindi U V@@ esen La — Ngu a Inja ( Mbaefese 6 : 12 ; Yuda 3 , 4 ) Ver ishima you sha akaa a ken jijingi , er Bibilo i henen man u zan mbamkombo kua kwaghpasen nahan . K@@ era ga je kpa , nom shin kwase ka nana̱ gba angev yô , kwagh la a bende a ve cii , ka a lu sha igbenda kposo kposo kpaa . Kwagh@@ yan ne yange a na or u nan nagh kura iember kpishi . — L@@ ev . Hen sha kwagh u alaghga ve di vea pine u er uma yange lu sha ayange a masejime la . Aluer ishima vihi u a or nahan yô , u er nan ve u lu a ieren i den ior kwaghbo , i Yehova a soo ér se lu a mi laa ? Aluer u ngu eren nahan yô , jighjigh u ú ne Yehova man m@@ doo u a doo u ishima la una seer taver . Aluer se kav er se doo Yehova ishima tsung nahan yô , una hemba doon se ishima shi se seer taver ikyar i se ye a na la . Shi ityôkyaa igen kpa ngi i í ne ve a fatyô u tôôn mfe u fan Aôndo la karen sha “ akaa a injaa a i yer yô . ” ( Anz . 15 : 14 ) Kwagh la una wase u u̱ geman wan orgen kwagh u kôron nan ken ishima , u a dugh ken Bibilo jighilii yô . Se fatyô u tsuan akaa a se er hegen ve a saan se iyol ken hemen yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 2@@ 24 , 2@@ 17 5 : 19 ) Mbakristu mba hingir kwagh u Yehova zum u a lumun iyol@@ tseghan i ve tsegh sha ci na ken msen la . Davidi hen kwagh sha mk@@ ô@@ ôm u i kôôm un la , nahan hide gba civir Aôndo sha mimi shi lu ungwan imo na shi za hemen u tilen sha mimi kpaa . 60 : ​ 4 , 8 , 13 ; Aer . 17 : 24 ; Heb . Aluer u er nahan yô , kwagh la una na Aôndo a doo u ishima shi u seer zuan a iember kpaa . ​ —⁠ Mat . Ka nyi se fe sha kwagh u vegher u sha uta@@ an u e@@ ev mbu Daniel yange pase kwagh u mbu laa ? Se hen u suur sha Yehova • Kanyi i lu hange hange u se er sha gbar u kwagh u mimi ? I yila Yesu ken Bibilo sha it@@ it@@ om i “ Kristu ” la sha igbenda kposo kposo , ér Yesu Kristu man Kristu Yesu man Kristu . Sha nahan yô , gba u se wa ikyo sha kwagh u ity@@ wer@@ sôron igen i ior ve s@@ enge ér i doo , kpa i lu u@@ ka@@ a@@ er tsô la . ( 1 Timoteu 1 : 11 ; N@@ W ) Aôndo yange na Solomon nger mkaanem ma mimi man ken Bibilo , ma kaa ér : “ M wuese ish@@ ar i ha@@ an iyol , gadia ma kwagh ugen u hemban doon or sha won er nana ya kwagh , nana ma kwagh , i̱ saan nan iyol yô , ngu ga , gadia ia lu a nan ken tom u nan u sha ican la , sha ayange a uma u nan cii . ” U eren nahan kpa ? Er I Hii Ve Se Eren M@@ kombo u Kwagh@@ yan u Ter U A@@ ik@@ ighe Yô ( Mateu 27 : 34 ) Hegen er Aôndo a yem a Yesu sha , a za ne un uma u yange vande lun a mi sha ne , Yesu tese wang ér un kuma u lun or@@ hemen u Tartor la . ​ — Mbafilipi 2 : ​ 8 - 11 . Mba ve vese ayol a ve kpishi ka ve hide ve hen sha shighe u ve lu sô@@ ôr ayol a ve la saan saan . Mba ve tile her mbara ta@@ m a Paulu ér a tu@@ h@@ wa zege@@ pristi , tsô apostoli lumun ibo fese je kaa wener : “ M fa er a lu zege@@ pristi ga , anmgbianev , gadia i nger er : De t@@ eren or@@ vesen u non@@ go@@ ior wou sha dang ga ” — Aerenakaa 23 : 1 - 5 . Mba yer ishember i “ mkohol ” shin “ nongo ” la ken zwa Grika ér e@@ k@@ ·@@ k@@ le@@ ·@@ si@@ ʹ@@ a . Í zua a ishember ne ken ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ahar a ken zwa Grika . Nahan kpa , saan ve iyol kpishi sha ci u ve wase u veren tiônnongo ken gar u C@@ anc@@ ú@@ n , u lun a mbap@@ asenkwagh 50 . • U kuren awashima wou u eren batisema la wa nyi k@@ ere ? ( 1 Peteru 2 : 11 ; 1 Timoteu 6 : 19 ) O@@ ru@@ m@@ ace môm kpa nana fatyô u tagher se u zuan a iyua la ga aluer se za hemen u lun a jighjigh u nan ken Aôndo yô . Yange sev av sha iyange igen nahan , tiônnongo ugen u lun a mbap@@ asenkwagh 10@@ 5 nôngo sha u kaan a hanma or u vea zua a nan cii ér nana lumun yô , vea hen Bibilo a nan . Ese@@ kiel pase kwagh u a lu aka@@ au@@ ma a any@@ iin la ken mpase u sha mnenge na u sha uhar la ér ka u@@ cer@@ ub@@ i . Kpa yange har ishima sha u eren kwagh u una wase un u zuan a iyua i uma u tsôron ken hemen la . Se Hen Ny@@ i sha Kwagh u M@@ tem@@ tor u Aôndo sha u Ô@@ ron . . . Aluer se mba eren nahan yô , se zua a “ mfe u fan Aôndo , ” shi se kav “ mci@@ e u cian TER ” kpaa . — Anzaakaa 2 : 1 – 5 . Orkristu ugen a kwase na lôh@@ ô ortamen iwer hen ya ve . Shi nenge se lu a ian i civirigh hegen i lun ior mba Aôndo , lun mba ve lu nengen m - iv u mkaanem ma profeti ma i nger ken S@@ ef@@ ania 3 : 20 la sha wono ! 5 : 5 , 10 ) Sha nahan yô , doo u Mbakristu vea er msen hen Aôndo sha er una hemen ve yô , shi vea er hanma kwagh u ve fetyô cii sha u kuran anmgbianev vev sha akaa a aa hông@@ or ve la kua akaa a van a il@@ y@@ ahan sha iti i dedoo i Yehova la kpaa . ( 1 Utor 2 : 10 ) Un kpa yange yem shin She@@ olo ? Er mag@@ ene@@ ti ka a ur@@ ugh iy@@ ô@@ gh ki gen nahan , kape dooshima ngu a ur@@ ugh mbacivir Yehova a zua ve ijiir i môm shi a ur@@ ugh mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi a va a ve ken mcivir u mimi je la . Lu nyi igen Yohane nger sha kwagh u an@@ ti@@ k@@ rist@@ u@@ u ? Se tôô ser Kwa@@ se@@ shiada u i yer un ér Me@@ g@@ an yô , va hen ya u kwase ugen , iti na ér Shi@@ r@@ le@@ y . Ka ve kaa ér , “ Bibilo ôr kwagh u ‘ ishe sha ishe , iny@@ igh sha iny@@ i ’ gaa ? ” Ka sha “ awambe a m@@ ish@@ in ” a Yesu la i lu waren Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ye . ( Heb . Ity@@ ôkyaa yô , ve de u suur sha Yehova ve gema ve lu suur sha iny@@ ar . Nahan yô , de se kange nen ishima dông u lun a mhen u Kristu shi eren sha mhen la kpaa . Adam er isholibo cii ve mar ônov ye , nahan ônov nav cii mar ve ve lu vough ga . Or@@ pasalmi kende wuese sha icivir nahan ér : “ I@@ t@@ yom You gba i@@ kôr mimi , T@@ ER@@ E ! U@@ ng@@ wan imo i Aôndo : Noa lu or u “ yôôn kwagh u perapera . ” Mba hembe yilan kwaghôron shon ér Ity@@ esen i sha U@@ wo . Yehova V@@ enda Saulu 27 : 10 ; Yes . ( Mpa . 7 : 9 , 10 ) A@@ g@@ umaior kpishi nga zuan a akaa a doon tsung ken tom u ve lu eren u tesen ior akaa a mimi a ken Bibilo , a aa fatyô u nan ve uma la . John tese wan na Tho@@ m@@ as tom k@@ ap@@ in@@ ta , kpa Tho@@ m@@ as gema soo u eren tom ugen . Ka Mba Ve K@@ aan É@@ r Mba “ Mbakristu ” la Cii Ve Eren Kwagh u Kristu Yange Tese Y@@ ee ? Kanyi kwaghbo je , una vihi kpishi je kpaa , or nana er ve Aôndo u dooshima una za hemen u nan nan ican gbem sha won yum nahana ? Yange i ya ican i kp@@ ela us@@ ene@@ ma mbagen mba duen mon@@ don mbara sha ave ku@@ le ku@@ le . Lu nyi Solomon er sha ib@@ ume shighe u tema tor ica lu a gba ga la , man alaghga yange hen ér nyi ? Adam yange una ye kon la ga yô , ma tese ér a ungwa imo i Or u gba un la tseegh tsô ga , kpa shi a wuese er a ver un doo doo yô . Aluer se seer mban a vangertiôr ken kwaghpasen yô , kwagh la una bende a vese sha gbenda u dedoo kpen kpen . I pase se kwagh shon wang ken ivur Bibilo i ior kpishi ve fe ne , ka Yohane 3 : 16 . S@@ aa se tese dooshima la sha ieren . Mba@@ ôron yi@@ ase i c@@ ôô@@ ci ne kaa ér Ju@@ li@@ an yange kaa a Mbayuda ér ve hide ve maa tempel la , lu henen ér aluer i er nahan yô , kwagh la una tese ér Yesu lu profeti u aiegh . Er nan ve se fe ser ka hanma shighe cii Yehova a den isholibo ga ? Nahan cii kpa , mba ve lu upristi a na imôngo la cii mba a asorabo iyol sha ci u i yam ve ken uumace mba eren isholibo . — Mpase 5 : 9 , 10 . Nahan yô m rumun ish@@ e@@ er sha ci u Kristu kua ah@@ een kpaa , man aka@@ ats@@ eren man mbam@@ te@@ v mba sha atsan man atsan a eren kpaa , gadia ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ” “ Yange se soo u wasen wan u orgen u m lu henen Bibilo vea na yô ser a fa er yange i yaren tom a ih@@ ur@@ en@@ ruamabera sha ashighe a tsuaa la yô , nahan se k@@ ough un@@ amba mba tesen ityough ki takerada man avur a ken takerada u Yesaia cica cii kera , maa se gber ngeren u Yesaia la cii sha iky@@ at@@ akerada . Jijingi yange mgbegha Or@@ pasalmi ugen kaa ér : “ Umbur mkaanem O@@ u ma U er a wanakiriki Wou la , gadia [ we Yehova ] U erem m ngu a ishimaverenkeghen . U@@ ng@@ wa mkaanem ma shi seer ôron ne , a kaa ér : “ Gadia TER ongo imo i mba@@ ibanave , man l@@ ahan mba@@ kwa@@ re@@ v N@@ av kpaa ga . ” ( G@@ al . 4 : 26 , 31 ) Er ikyuryan i Aberaham la i t@@ ende zwa nahan , vor u kwase la ua va uumace cii a averen kpishi . Iky@@ uryan i Aberaham la tese ér ka u Tor man mba vea hemen a na ken Tartor u Aôndo la vea hemen kpee a b@@ unde ga . Alaghga noov man kasev mba inyaregh ki hange ve la vea tagher a akaa a nan@@ den ve ityough shi vea er ayôôso ayol a ve , ishima kpa ia nyian ve , man alaghga je yô , vea vihi mlu ve vea Yehova je kpaa . M nenge mer ma takerada ugen hemba Bibilo ga . ( Yesaia 35 : 5 ) U tesen ikyav yô , Mbashiada mba Yehova umiliôn imôngo tar sha won cii ve time sha hanma ivur i akaaôron a profeti a ken takerada u Daniel la ve bee . Ngeren ugen kaa ér , “ lu u vea ma kwagh kpishi shin vea ma kpuaa , er ve nenge doo ve la . ” Ka wea ôron ityakerada ne vea mbayev ou yô , ve fa u ôron shi lamen ken zwa u i nger takerada ker la tseegh ga , kpa shi ve kav “ akaa a jijingi ” kpaa . — 1 Kor . Shighe u As@@ a hingir tor anyom kar kuma pue kar môm la , S@@ era , O@@ re@@ ti@@ op@@ ia hemen ikyum@@ utya iorov m@@ iliôn môm va ityav sha Yuda . ( Mateu 26 : 5@@ 2 ) Nahan cii kpa ke ’ derianyom u̱ sha 20 la tseegh , akuraior man ini@@ on@@ go@@ ior i lun a ibo i awambe iyol s@@ ôngo ior hemba m@@ iliôn deri môm . Sha ik@@ wa ne cii , Davidi palegh i@@ w@@ ange la . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Nahan ka hange hange u se zungwen mbagenev mhôônom ! Ken masejime yô , Yesu va tese ér , ka idya i eren tseegh i lu ityôkyaa i or u ish@@ ôô nana pav ivaa ve nana lu a ian i hiden eren igen ye . — Mateu 19 : 9 . Heela tseegh ga , shi Eliya gba nôngon u una tile angahar shin inya dông yô , gadia inya lu t@@ enger kpishi — tar yange u t@@ enger hen haregh la ! Ishima yange nyian Davidi sha imba m@@ te@@ v u Aôndo tôv kwagh na ke@@ mbe ke@@ mbe laa ? Er se lu mba dondon Kristu shi se lu Mbashiada mba Yehova yô , mba tôvon se a ican sha ajiir kposo kposo sha tar cii . Maa a mase nan mpase sha kwagh shon , wener : “ Be@@ gha ta k@@ ume , yô , ka an je nana de ci@@ ana ? ( Pasalmi 7@@ 8 : 38 - 42 ) Yange Aôndo lu a ibo ken ieren na a ve la ga . Ka nyi ia er shighe u a nôngo ityav mbi masetyô ne a bee laa ? Ashighe agen ka a gba u se tsua kwagh u se er yô , ka i wa se kwagh ér nyi ? Mbashiada mbara kaa ér sha ityôkyaa ne yô , ve na jighjigh a ityesen i T@@ r@@ in@@ iti la ga . Yesu lu kure akaaôron a profeti sha igbenda i yange tesen kwagh la nena ? Aluer Se Mba K@@ eren Per@@ apera Yô , Una K@@ ura se U@@ sha mba kpilighyol mba Yehova a gbe la mba yôôn icivir na sha hanma sev man hanma tugh a iliam shio , zwa kpaa mba a mi ga , shi mba ongo imo ve ga . Peteru nger ér : “ Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye . ” — 1 Peteru 5 : 7 . Ior mba nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh shi ungwan ats@@ am a iji@@ mba@@ gh hegen ka hemban ave a tse . — Ôr ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Akaa a I P@@ ase sha Kwagh u U@@ foto mba I@@ ji@@ mba@@ gh Yô ” la . 13 : 33 - 37 ) Se nenge a imba ic@@ in@@ tan ken atô kwaghôron u profeti ua pase kwagh u iyange i Yehova i vesen , i ia va shighe u Armag@@ e@@ don la . ( Mpa . Hi@@ ihii yô , Yehova a hingir Ter wase man ijende yase kpaa . 26 : 1 - 6 ) Aluer u ngu a or@@ kuran ken nongo u Yehova u nan kaan we kwagh u ú er , man ka inja er kwagh u nan kaa la wa kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh yô , alaghga ashighe agen iyol ia kpe u . U hen wer lu nyi i na ve Adam er kwagh nahana ? — Adam yange er nahan sha ci u Ifa va hemba doon un ishima a Yehova . Jo@@ el : “ Ka kwagh u saan iyol tsung u zan ken tar u ú fe u ga , za civir Yehova . ( Mateu 23 : 2 – 7 ; Yohane 7 : 4@@ 9 ) Shin er a fa Ruamabera vindi vindi nahan kpa , a ngohol tom u i na un ér a “ karen kwaghyan la ” ave ahar sha er mbaapostoli vea zua a ian vea ver ishima sha “ msen u eren man sha tom u kwaghôron ” yô . Sha kwagh ne kpa mb@@ á kaven mhen u Kristu la . ( Ôr 2 Peteru 3 : 11 . ) Kpa icombor igen di yô , yem ken ityar i ken won sha ci u akaa a ken jijingi vough er ngise Aberaham man S@@ ara kpa er nahan . Hanma f@@ am u a na se me@@ m@@ yol yô , m tôô ish@@ u@@ en pania vea mbak@@ ov av mbagenev imôngo . Kwaghôron u Paulu la jimin cii una wase se u fan awashima na . Mb@@ agen ka ve hen ér Aôndo je kpa ngu u una va ôr ve ijir sha aeren a ve ga . Shi mzeyol ugen kpa ngu u noov man kasev ve tagher a mi yô ; mzeyol shon yô ka m@@ vese u ve vese hen tsombor môm ga la . T@@ ér i@@ mbor i agee a ke ’ jijingi i̱ sha uhar , shi na ma ikyav i tesen i̱ i̱ har sha Ruamabera yô sha u tesen tahav mbu i@@ er@@ tom i i@@ mbor ne i lu a mi la . Or@@ kasua ne fe ér anmgbian u kwase ne zua a i yô , a va hen ya u anmgbian ne . Sha kpôô yô , or u nan lu a uma u akuma akuma yô , nan eren ieren i ior ve lu a mi , i ka ve kaa ér “ ya kwagh , ma kwagh , ember uma ” la , ga . Aluer nom venda u dondon kwaghwan u a lu ken 1 Peteru 3 : 7 la yô , ka nyi ia ere ? Mo man anmgbian u kwase ugen u doon ishima tsung , u i yilan un ér L@@ id@@ as@@ i , u un kpa mbamaren nav y@@ ese un ken mimi er mo nahan la , yange se mba za zough yô , m kav er un kpa awashima na lu u eren tom u pasen kwagh hanma shighe yô . Ne mba gem ityakerada yen la sha gbenda u ior ve lamen ken zwa wase ga . Bibilo kaa ér ‘ shighe man ai@@ ky@@ ôr mba ve sha a vese cii . ’ ( Mateu 20 : 17 - 19 ) Nahan kpa , ken mkaanem nam ma i fe ma dedoo , i nger ken Yohane 3 : 16 la , a kaa ér : ‘ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ’ Ve ver im@@ akeranta i tesen ior u fan takerada u ôron man kwagh@@ ngeren , shi mba tesen ior it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh kpaa . Kpa m su@@ gh Aôndo tsung er ônov av kpishi ve ze hemen u eren un tom sha mimi nahan . Hen ase kwagh u ônov mba Kor@@ a , mba ve eren tom u Aôndo ken Iserael sha ayange a tsuaa la . Anmgbian An@@ th@@ on@@ y H@@ a@@ mb@@ uch nger wener : “ Mb@@ as@@ u@@ le@@ v yange ve tar a@@ gb@@ ur a iky@@ on ken ish@@ u@@ le ve i iky@@ on , nahan ior ve tema sha mi ve nenge sen@@ e@@ ma ne . ” Jighjigh u Yesu man mimi na la na yô , i nder un shin ku , kera lu orumace ga , kpa hingir “ jijingi u nan a na uma . ” • Anmgbian wase u kwase u@@ gen@@ egh u eren tom i@@ vangeli hanma shighe lu , í yilan un iti ér K@@ ar@@ ina . ( Mateu 18 : 15 - 19 ) Nahan cii kpa , sha tindi yô , mkaanem nam mara bende a mbamkombo asev cii kua mbam@@ kohol asev mba kiriki man mba vesen kpaa cii , ve mba ka i bugh sha msen shi i kure sha msen la . Tsô a gema a gba ôron kwagh a gumor u lu a na la , wener : “ Inja i iti la ér , ‘ kon u sha inyom . ’ I@@ liam i i nger shin heen ne , ka iliam i alaghga Orshiada u Yehova nana lam vea or@@ wan@@ ndor yô . A kaa wener : “ I@@ civir i i lu nan mo ne doom je zua ga . Mba i shigh ve mkurem mban vea fatyô u nengen sha tom u atôônanongo a Mbakristu a a kom 1@@ 00@@ ,000 tar sha won cii ne ayol a ve ga . Er nan ve se fe ser Yehova gbe yaren tom a tahav nav sha u fan kwagh u ken hemen ga , saa kwagh u a soo u fan tse@@ egh@@ le ? ( Yoh . 10 : 11 ) Yesu yange ver ishima sha iyôngo i Aôndo tsung , sha nahan yô , ôr Sh@@ im@@ on Peteru var var er i doo u kuran i yô , a kaa a na ér , “ kuran iyôngo Y@@ am . ” Ka sha nyi igbenda nahan , an@@ za a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la aa fatyô u wasen we ? ( Ôr Mbaheberu 11 : 7 . ) 16 : 32 ) Gba u or a lu a shin ishima tsung ve nana fatyô u kôron iyol i nan tsaha er Yesu Kristu , or u hemban sha won cii , u yange lu shin tar la nahan ye . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 PE@@ E@@ J@@ I 20 - 25 Gbenda u hiihii yô , er se fe shighe u mkur una va ga yô , kwagh ne ka a wase se u tesen er ishima yase i lu ker la . Yange Yesu ng@@ ur tesen ikyav er mbahenen nav ve gbe kwagh yô , a kaa ér : “ Mba te@@ en mba@@ ats@@ ator uhar sha tor@@ o gaa ? ( Shi nenge ken ngeren u shin kpe la . ) ( b ) Pro@@ feti N@@ ah@@ um pase kwagh u Yehova nena , man kwagh ne pase ishimawan i Yehova la ken igbar nena ? Kwase na la va nger kwagh kaa ér : “ Yange se t@@ ume ityough eren akaa ase a ayange ayange la je i ngee i gande . ” ( Yakobu 4 : 8 ) Ka ú inja er mlu wou vea Yehova hemba ny@@ ô@@ ôso er ú lu kporom ikyua a na seer yôô ? ( Yohane 15 : 10 ) Aluer u ngu eren sha kwaghwan u Yesu ne yô , una wase u u lu ken dooshima u Aôndo nena ? ( 1 Yohane 4 : 8 ) Yange gba uumace ér una na ve iyua i uma . G@@ U@@ M@@ KW@@ A@@ S@@ E Kristu ugen ken tar u A@@ shia lu aka@@ we ken af@@ ishi a gomoti agen . Kpa ka nyi ikyav jighilii nahan i@@ gbe@@ tar i tese se ? Er kwase pania ne soo wener una gema gbenda u kwaghpasen na hen kwase ne yô , á er msen hen Yehova ér á wase un . Nahan kpa , de se tese nen ser kwagh u a hembe lun se kwagh u vesen ken uma wase cii yô , ka u civir Yehova sha mimi . Er u lun wang shi u lun icighan shi lun a ac@@ ôgh@@ or iyol ga la i lu akaa a hange hange ken mcivir u mimi yô , doo u hanma or u i sar nan u Aôndo a̱ lumun a nan cii nana nôngo kpoghuloo u eren akaa ne . Er ve hemba Aôndo ato yô , ve kpe ve kera lu uma ga . ( Ps . 7@@ 3 : 28 ) Nahan yô , se cii se za nen hemen u henen akaa a he sha kwagh u Yehova , nahan se seer zuan a atô@@ akyaa kpishi a soon un . Kwagh u Paulu nger Tit@@ u la una wase se nena ? Paulu wa nomso kwagh ér : “ K@@ asev enev ve̱ doo ne asema , de y@@ u@@ wen nen ve ga . ” — K@@ ol . Yakobu 3 : 2 pase sha mimi nahan ér : “ Se cii se mba nenge gb@@ ev sha akaa kpishi . Kwagh u vesen u i fe Mbakristu mba mimi sha mi yô ka dooshima . “ A na ugen tal@@ ent@@ i uta@@ an , ugen la uhar , man ugen la môm . ” ​ — M@@ A@@ T . Un kpa lu a iwuese sha kwagh u ngohol hen ter na la ga . Ka u soo u eren kwagh u Yehova a soo la i hemba hanma kwagh ugen ci@@ ilii ? Ior mba yange kwagh zua ve a Yesu cii ve doo un ishima zan zan kar kpen , hemban je yô mbahenen nav . Maa a wa ve kwagh ér ve ‘ zenden ken Kristu nahan vough , er ve we am@@ ishe ken a Na shi i maa ve ken a Na kpaa , man i taver jighjigh ve u nan ’ la . John u un kpa va kohol se ken Shi@@ per@@ u la kpa vôso kwase , lu a tsombor na u una nengen sha mi yô . A kaa ér : “ Ver ato sha kwagh ne , Yobu ; tile ving , umbur ityom i Aôndo i kpilighyol la . ” — Yobu 37 : 14 . ( N@@ um . 16 : 35 ; 26 : 10 ) Kpa A@@ ron yô , Yehova kura un , sha u tesen ér ka un a lu P@@ risti kpôô kpôô , shi a civir Aôndo sha mimi ye . — Ôr 1 Mbakorinte 8 : 3 . Mb@@ al@@ ev@@ i undu tom ve u pristi la . Nahan kpa , Peteru lu dondon ikpelaior la her ken ica zan zan kar za nyôron hen te@@ mbe ya u pristi u tamen . Yehova gba tar ne ér ú lu gbilin ga , á gba ú a awashima . Ka iyua i Aôndo , i a ne sha ikyev i tiônnongo u Kristu yô . — Yesaia 32 : 1 , 2 . Takerada ugen u timen sha akaa kaa ér , “ tsuaa la yange a gba u a wua or yô i ci@@ r nan ishigh cii i mase wu@@ an nan ye . ” T . Rus@@ sel@@ l gber takerada ke ’ inyom i 18@@ 8@@ 6 , ú yange i va hingir u yilan ér The D@@ iv@@ ine P@@ lan of the A@@ ges yô . Shin er On@@ es@@ m@@ us a eren kwagh uwegh môm tseegh shi a fetyô u zenden sha angahar a na ga nahan kpa , yange sar un u eren kwagh u un fetyô la cii ken tom u Yehova . He@@ mba k@@ an a inja u se nôngo kpoghuloo se kange ishima se seer zan a za iky@@ ura , se torough a torough u eren sha akaa a se we shima u eren la ga . Yange maa un iyol je yô , kaa wener : “ U ma se nenge ser Aôndo ngu ca a se uumace mba k@@ ak@@ a ne yô , ka i gema i lu inja e̱r ne kporom a na va ngu hen atô wase er ka ijende yase i ishima ishima nahan . A@@ ts@@ am a wan ka gbaa u mcivir wase . A@@ MB@@ R@@ O@@ C@@ I@@ O A s@@ è@@ ng@@ è ér un ngu or@@ ny@@ im@@ an@@ aôndo , kpa shi a lumun ér hanma kwa u yange una kôr kwase m@@ mar cii , i kpiligh un iyol un kaa ke ’ ishima na ér : “ Iyol i or ngi vough ts@@ ôô ! 1 , 2 . ( a ) Ka gbenda u pasen kwagh u nyi i fe Mbashiada mba Yehova sha mini ? Shi@@ a man M@@ tsera : Or nana fatyô u nan Wat@@ ch To@@ wer iyua i shia i nan yam vea b@@ am shin kô@@ mp@@ eni shin mtsera u nana zough a mi sha an@@ z@@ ô a ior ve ngohol hen a nan la . * — Luka 22 : 28 . Sha nahan yô , shighe u i nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku la kpa ôr ma kwagh u yange un kpe ve er un ga , sha ci u mbakp@@ enev fa ma kwagh ga . — Ôr Pasalmi 14@@ 6 : 4 ; Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 . Nahan kpa , saa se lumun a agee na man tahav nav , er apostoli Paulu yange lumun zum u a nger nahan la , ér : “ I@@ civir man iengem i̱ lu i Tor u tsôron u A lu u kpen ga , u i nengen a Na kpaa ga , u A lu Aôndo , Un tswen , gbem sha won . Mbaiserael yange ve zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom 40 , mba za z@@ ur@@ um pe ve lu zan la yô , mbakp@@ ish@@ iv kaha undu gbenda u perapera . Sha kpôô yô , zum u Bibilo i lu ôron kwagh u tar jimin cii yô , ka i yar tom a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ts@@ o@@ ghul kpishi . ( 1 Kor . 13 :⁠ 4 ) U ma se lu y@@ u@@ en anmgbianev asev mba nomso man mba kasev la yô , doo u se dondo kwaghwan ne , ér : “ Lu nen sar sar ayol a en , zungwen nen mhôônom , de nen ayol a en kwaghbo , er Aôndo kpaa A de ne ken Kristu nahan . ” ​ ​ —⁠ Ef . Ken inyom i 19@@ 4@@ 9 la , B@@ illi@@ e bee makeranta u vesen hen ger@@ i u B@@ ost@@ on hide hen ya , maa hii u henen Bibilo kpoghuloo . Paulu ta se icin ér : “ Mba i sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ka ve gba ken imeen man ken to u h@@ ônon man ken asaren kposo kposo a gbil@@ ini@@ gh man a vihin . Ka a m@@ ire a ior ken mtim man ken m@@ sa@@ a@@ ishe . Ka mnenge u nyi i gbe u se lu a mi sha iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne se laa ? M@@ pin u hiihii yô , ka un ne : Er nan ve i gbe u ú wuese Yehova ? 5 : 19 ) Nahan cii kpa , ica a kera gba ga tsô Aôndo una yima mba a doo ve ishima la man kwagh ne ka loho u dedoo kpen kpen . ; S@@ k@@ id@@ more , A . ( 1 Utor 8 : 22 ; Ne@@ hem@@ ia 8 : 6 ; Marku 11 : 25 ; Luka 22 : 41 ) Kwagh u a lu hange hange yô ka u eren msen hen Aôndo sha mimi man a ishima i vough . — Yo@@ el 2 : 12 , 13 . Kwagh u yange er ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 60 la lu di mhii u bo tôv@@ ac@@ an u vihin tsung u yange tser Mbashiada mba ken tar u M@@ ala@@ w@@ i je war kuman u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov utar yô . I ôr kwagh u ishim@@ any@@ ian i í pase heen ne ér ka “ mciem ma nan or ishima@@ y@@ in@@ an , ma ka ma na or kera lu a iember ga yô . ” Yesaia tsengaôron kwagh u tar u he ne , man kwaghôron u profeti na la yange iv zum u Mbayuda hide he ’ tar ve va t@@ í@@ m im@@ aagh ki he@@ gh ki mcivir u mimi la . ( 1 Mbakorinte 14 : 20 ) Ishim@@ averen yase yô , i lu u “ sé va kuma sha mzough u ken jighjigh u nan , man mfe u fan Wan u Aôndo man sha mlu u ig@@ an@@ den@@ or man ik@@ aren i m@@ lu@@ yol u m - iv u Kristu la . ” Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba sha tar cii , mb@@ al@@ un a ishimaverenkeghen i yemen sha shin lun shin tar kpaa cii , ve yer ken iti i Yehova hegen . I hii ôron kwagh u Zege@@ bab@@ ilon u a lu zege@@ tartor u kwaghaôndo u aiegh la ér : “ Or@@ t@@ yom u Sha ugen u sha uhar kpaa dondo , lu kaan er : A yô@@ h@@ ôr ve , Zege@@ bab@@ ilon . . . yô@@ h@@ ôr ve . ” Heela tseegh ga , se mba lamen hen tsombor sha kwagh u suen tom u pasen kwagh sha tar cii la sha u@@ iyua ase@@ gh kpa ? ( Anz . 3 : 9 ; 1 Kor . 16 : 2 ; 2 Kor . 3 A@@ sember a T@@ esen M@@ kposo u Kwagh U@@ gen a U@@ gen la A W@@ ase U Ne fatyô u timen sha mbampin mban shighe u ne eren mcivir u hen tsombor yô : Shighe u se hide u za sôron or yô , se lam vea nan sha nyi ? I@@ mba ieren la ia na ior vea palegh se . 1 : 18 — Kwagh u Yehova a kaa ér : “ V@@ a nen ase , sé hen nen kwagh imôngo ” la , inja na ér nyi ? Se mba nengen ashe ase er ifer i lu yemen aôndo aôndo , man aeren a dedoo kpa a lu hemban gban a gba kera , shi ior ve lu hemban man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov , man ivaa p@@ aven kpa i zende te@@ mbe shi akaa a lu hemban taver a taver ishe ken kasua shi u@@ ts@@ wa@@ mbaiorov ve lu à@@ ng@@ è@@ r ior kpishi ayange ne nahan . U tesen ikyav yô , iky@@ am@@ egh i môm tseegh k@@ ia fatyô u lun se a inja keng ga , kpa aluer se ver ak@@ am kpishi sha agen sha inja vough vough yô , se fatyô u maan iyou i do@@ on@@ ashe . Ken inyom i 1914 la , ityav bu@@ gh@@ ur ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa . Ity@@ av mb@@ in maa samber zan zan tser sha tar cii . “ W@@ U@@ U , W@@ U@@ U ! I@@ Y@@ A@@ NG@@ E L@@ A ! ” — SH@@ A C@@ I U N@@ Y@@ I ? ( 1 Mbakorinte 9 : 17 ) Kpa , se mba eren akaa ne cii sha ci u Yehova — Or@@ vesen wase u sha u á doo se ishima la — kaa ér se er nahan . I na se Mbakristu mfe u una va se a uma u tsôron yô , shi se mba a ishimaverenkeghen i va zuan a myom kpaa . Se na jighjigh ser Mb@@ al@@ ev@@ i mba@@ jighjigh “ mba ve fa dedoo ” mbara man ‘ mbahenen a hen ’ mbara cii , yange vea er tom u i na ve la sha afatyô ve cii . Kwagh u i er ér Ter wase u sha “ ka or@@ kuran mo ” la kuma sha na vough ga z@@ ee ? Se@@ kar@@ ia 12 : 3 kaa ér akuraior ‘ vihi iyol tsung . ’ Ior mba ken iniongo igen vea maa u@@ gir@@ gar ou , man u@@ tor vev vea er u tom . ” I@@ y@@ ôn i ts@@ eren ah@@ u igen ken tar ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amerika ngi a mfe u eren tom sule vindi vindi . Mba ker ken inyom i 19@@ 7@@ 1 yô , anmgbian F@@ re@@ der@@ ick Fran@@ z , u lu shin iji@@ ir@@ tamen i ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la va sôr se . • Gba u se yar tom a tahav mbu no@@ mbor wase nena ? Alaghga tsô lu ak@@ ar a na . 9 Yehova ‘ T@@ ee Ikyav Y@@ av A@@ yange A@@ yange ’ Yange na ve ibo sha ieren i bo i yange ve er ken igbar la , kpa ‘ asorabo ave a ken myer la kpaa ’ lu ‘ ken iwanger i ishigh nagh . ’ Shin er alaghga vea lu hen atô u ior mba eren kwaghaôndo u aiegh nahan kpa , a@@ dooga a sar ve u civir Aôndo sha mimi . Heela la , m wa zuan a m@@ mem da@@ al@@ aa . Ity@@ ôkyaa yô , mcivir u sha ikyev i Tindi la yange kua akaa a i nengen a mi la ker . Yesu yange na ior wain u dedoo sha ivande , ngee je kuma u zege@@ kp@@ il@@ aior ia ma a kuma i̱ . Er Yohane nger akaa la shin inya nahan , mba@@ ah@@ end@@ anev man mbat@@ esen mba@@ aiev cii vea fatyô u yangen Aôndo u kuren kwagh u a we ishima ér una er sha ci u tar ne kua uumace la ga . M@@ kposo u vesen u kpilighyol ngu hen atô u Yehova , Or@@ kur@@ an@@ ilev u lun a dooshima ne , man mbahemenev mba Iserael . ( Yeremia 17 : 9 ) Ishima ia er at@@ ser@@ egh — ia wa se ken kwaghbo nena ? ( Gen . 45 : 9 , 10 ) Ka inja er ônov mba Yakob mban tema bem bem vea Mbai@@ gipiti , ve lu hen ang@@ ar@@ em mba kiriki , ve lu kuran ilev vev je nôngo u kuman anyom 1@@ 00 nahan . U tesen ikyav yô , zum u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la , Mbashiada mba Yehova mba ken N@@ az@@ i Jam@@ an@@ i tile sha jighjigh u ve na Aôndo la man m@@ doo u or@@ wan@@ ndor a ve doo ve ishima la nahan ve venda u vihin Tindi u V@@ esen la . Ken masejime yô , iorov pue hen tsombor na va er batisema . Hen sha mbamzeyol mba ve lu a mi , mba í lu Tartor u Aôndo tseegh ua sôr ve la . Ka se gema se sôr uuma asev sha er se hemba veren ishima sha tom u Aôndo a ne se ér se er ne a ityom igen cii yô . Alaghga a lu inja er iyol doo mbaaferev sha inyaregh ki ve zough a mi la yô , kpa iyol gema doo di ve sha akaa a ken jijingi ga . Yehova yange nenge wener gar u N@@ ini@@ ve kuma u a tim un . — Yon@@ a 1 : 1 , 2 ; 3 : 1 - 4 . C@@ arr@@ bel@@ l@@ o ) , 1 / 1 M@@ gem u yange va ken uma ve la yange kpilighyol je yô , Yesaia tôô un kar sha mnder u shin mbakp@@ enev nahan ér : “ Mba@@ kp@@ enev O@@ u vea lu uma ; ak@@ om a am kpaa aa nder . 2 : 12 , 13 ) Umbur wer awashima u dedoo u ú lu a mi ve u lu wan or kwagh la tseegh kuma ga . Shighe u m lu keren kwagh sha In@@ tan@@ et man ijiir i veren ufoto mba iji@@ mba@@ gh i dugh yô , ka m wu@@ he sha fele kpa , shin ka m keren a ker ajiir a sha In@@ tan@@ et a bo nee ? ’ Nahan gba u se na mkaanem ma Aôndo jighjigh taveraa shi se dondo mk@@ ô@@ ôm u ma ne la kpaa . Or u hon@@ don ityough u hen S@@ te@@ in@@ ach la lu keren or u nana hi@@ la wasen un tom yô . Kwagh u Lo@@ ti vea ônov nav mba kasev mbara tese se nyi ? 45 : 5 ) Jigh@@ ilii yô , Aôndo lu kaan ér : ‘ W@@ a ikyo Bar@@ u@@ ki . Kpa aluer nan kav kwagh u i lu ôron la ga yô , a lu nan a iwasen nena ? Yange ve soo u lun sha aan a tagher tagher er u@@ tor mba ken atô@@ at@@ yev nahan . — Ôr Marku 10 : 42 - 45 . Orkristu nan van@@ den tesen dooshima han@@ a hiihii ? Ka or u masetyô ken iorov mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba i er kwagh ve ken Bibilo ér i nder ve shin ku je ne . — Aerenakaa 20 : 7 - 12 . man Loho U Dedoo U Ú D@@ ugh Hen Aôndo La ! ( Ps . 7@@ 8 : 40 , 41 ) Ken masejime yô , Yehova venda ikyurior la . Kpa , Ru@@ tu yô , s@@ ende@@ gh wener una undu Na@@ omi ga , á kaa wener : “ H@@ en@@ pe ú za cii , mo kpaa me za ; h@@ en@@ pe ú za tsa la , ka her mo kpaa me tsa ye ; ior ou ka ior av ; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam . ” — Ru@@ tu 1 : 16 . Aluer se hide se time sha shighe u i ter ken injakwagh la yô , se zua a iwanger . Nahan ve mase kuren ér , “ Hanma iyange ka se su@@ gh Yehova , er a ne se ian i lun heen yô . ” Á gema á tese uwegh sha Yesu u N@@ as@@ are@@ ti , tsô á kaa ér : “ M ngu pasen je mer : Ng@@ un ka Wan u Aôndo je ne . ” Wan u undu ya u ter na ne za ye ican tsung yô , a mase kaven er uma a taver shi kwagh u injaa kpa a lu ker ga yô . N@@ is@@ an 14 lu iyange i P@@ ase@@ ka kpôô kpôô je la , nahan kpa ayange a an@@ igh@@ eni la cii i yilan a ér ayange a P@@ ase@@ ka . Ishima i wa at@@ ser@@ egh kpishi , nahan asaren a bo nga a hii u wan am@@ ise ken ishima i nomso@@ or man kwase yô , ve hii u lamen sha akaa a i doo u ma i lu ikyar ve tseegh ma ve lu lamen sha mi vea nan la . ( 2 Peteru 3 : 3 , 4 , 10 ) I@@ a va sha shighe u i gbe u ia va la vough . Kpa vea gema a ‘ tile ving , vea nenge m@@ yem u TER ’ una yima ve la . Or a lu gumor shin nana bee iyol kpa , aluer nan tese ikyav ér nan ngu or@@ henen u mimi yô , gba u a er nan batisema . Mba er Yosev kwagh sha mi yô , a “ vaa , ” a kaa a ve ér : “ De cie nen ga , me ko@@ so ne kua ônov enev mba kiriki . ” Aluer se mba henen ser se fatyô u hemban u@@ ijende mba b@@ ov , man g@@ ur@@ g@@ ur u a nongo ts@@ wam man idya ker la kpaa , nahan se haa iyol inya , se kera kura atindiakaa a Yehova ga yô , se er kwagh sha ib@@ ume kpishi . Shighe karen ka hembe inyom môm nahan yô , í mase kuren ijir la nan ve ish@@ ô . ER I@@ T@@ Y@@ A@@ V lu hemban Mb@@ an@@ az@@ i shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I lu yemen u za ku@@ usu la , i na wa@@ da ér i tim ior udubu imôngo mba ve shi ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v la . Lu sha u eren se a ishima tsô shinii ? Nahan m sôr mbamlu av sha er me zua a shighe u tesen ior mimi u ken Bibilo la kpoghuloo yô . Gba u se za hemen u seer mfe u se lu a mi sha kwagh u Aôndo , shi mon@@ don iengem na la . Kwagh ne ka kwagh u doon tsung u i gbe u se za hemen u eren gbem sha won , er se lu henen u kaven Ter wase u sha , u lun a dooshima la yô . — Or@@ pa . G@@ um@@ or shin gum@@ kwase u nan lu Orshiada ka nana fa takerada tsembelee ken makeranta yô , or u wan nan kwagh shin tic@@ a u nan gayô wanye ugen u ve ze makeranta ijiir i môm yô , nan tu@@ ur nan ken ityô ér nana yem y@@ un@@ iv@@ as@@ iti sha er nana za iky@@ ura ken tar ne yô . Á soo ér se mem u eren tom u keren mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi shi wasen ve u tilen ken vegher u Yehova sha ikyaa i or u nan kom u teman tor sha won cii la . Lu@@ un er ka orgen nan gbe Aôndo yô , ma i lu or la ma nan gbe akaa cii ye . Gba u mbamaren vea tese mbayev vev vea fa er Iyou i Tartor i̱ lu ijiir i yevese her ng@@ en@@ a ng@@ en@@ a shin n@@ umb@@ en her ga yô . ​ — Or@@ pa . Zum u isharen ka i j@@ ile iyol kera yô , i gema i mar isholibo . Kpa ka hanma or u se ne nan icivir cii se civir nan ga , shi ka akaa cii se ne a icivir shi se civir a ga , shin ka nahan ga ? Yange i pase apostoli Yohane ityôkyaa i mbatyomov ve lu yangen zege@@ can la ken mpase u sha mnenge u Yesu tese un yô . Yesu kaa ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ikyav mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . ” Kwagh@@ wan u Paulu la tese ér shighe u mbamzeyol mba vihin tsung ve dugh ken ivese je kpa or nana de undun kwase shin nom u nan ga ze . Sha kpôô yô , se mba eren imba msen u Ne@@ hem@@ ia yange er nahan ne , ér : “ Umbur mo Aôndo wam , ver@@ em doo doo . ” ( Yohane 8 : 32 ) Shi a doo ú u̱ fan kwagh u Yehova seer sha er u fatyô u kaven un doo doo , shi u lu a aeren a vough sha ishigh nagh kpaa yô . — 1 Utor 15 : 4 , 5 . Aluer nan nenge ér u wu@@ an z@@ end@@ en@@ ya ne kera la hemba doon a u gban den tsô ér a zer yan ican a ma ishimaveren i injaa i una hide a lu gb@@ ang gb@@ ang ga yô , nana fatyô u eren nahan . A@@ dooga tsô ter na yange soo ér a za makeranta u vesen shi a er kpen@@ ga u yange tsombor na eren la . Kpa kwagh ne na yô , Ruamabera kera gba kwagh ga shin kera ngu a iwasen ga shinii ? ( Luka 12 : 32 ) Anyom nga kar yô , i pase apostoli Yohane ér an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ne una lu iorov 14@@ 4,000 . Jigh@@ ilii yô , ka se cii se lu sha ian i se fatyô u henen zwa ugen ga . Kpa kwagh ne kera ka nahan nyian ga , gadia akaa nga a gema fese sha shighe u ma if@@ er@@ or nan w@@ oo ity@@ a@@ gh@@ er@@ or u hemen tar kera la ! 12 : 33 - 36 ) Shi Mbaiserael yange ve ember kpishi , shighe u ve nenge er i tim F@@ ar@@ a@@ o kua ikyum@@ utya na shin Zege@@ mnger u Nyian la . Ka akaa a nyi nahan ka i doo nom u nan u ôron shin lamen sha mini ? Yehova ungwa mbamsen nav mban kpa ? 6 : 16 , 20 ; Ef . Er uumace doo Yesu ishima yô , a za hen ijiir la . Mar@@ ta , an@@ ngô u L@@ as@@ ar@@ u u kwase ongo ér Yesu z@@ ur@@ um a Be@@ tan@@ i yô , a due a@@ yem a za kegh un gbenda . Shin a@@ dooga imoshima ve kpe n@@ j@@ ighe n@@ j@@ ighe nahan lu ve kwaghbo u civir Ba@@ al kpa geman sen@@ gen ér ve mba civir Yehova ga . T@@ ime ase sha mbampin mba i nger ken a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 5 la . Nahan kpa , Yehova nenge kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne lu kposo . Aluer u ngu kohol a anmgbianev imôngo yô , ka mbam@@ tsera mba nyi u zua a mini ? Nahan cii kpa , A@@ le@@ x yange za gba ken kp@@ er ugen , a hii u eren kpen@@ ga a kô@@ mp@@ eni ugen , lu henen ér ica a gba ga yô , una de tom , maa una hii pania u eren . Apostoli Paulu ta Mbakristu icin wener : “ I@@ ̱ de zough ne ken mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm a or u nan ne jighjigh ga , imôngo ga . ” ( Luka 11 : ​ 1 - 4 ) Sha nahan yô , Yesu wase se u fan akaa a i gbe u se sôn ken mbamsen asev , man a a hembe lun a vesen a i doo u se hii s@@ ônon la . Nahan er i lu kighir ve nahan kpa ve tile sha mimi , ve ungwa Yehova . — D@@ an . M@@ ase shin ts@@ ar u m@@ hembe u perapera u i ver@@ em , u Ter Una nam sha iyange la yô , man ka mo tseegh ga kpa ka mba m - ande Na a doo ve la cii . ” — 2 Tim . Shi time sha igbenda i ityom i Aôndo i gen@@ egh i i ne i he@@ gh@@ em ior nav u kporom a na a mciem iyol shio la . M@@ fe u se fe kwagh ne la a̱ mgbegha nongo u Yeremia ne , shi a̱ wase anmgbianev vev mba ve tsegh ayol a ve la u fan er loho u ve lu pasen la u hembe lun torough torough hegen cii yô . Doo u hanma wase nana wuese kwaghwan u Bibilo i we se ér se tesen ser se hemba nd@@ ahar la sha ci u nyi ? Ken ngeren ne , se lu timen sha kwagh u se fatyô u henen ken ini@@ av mbi i naan sha ayange a Mbaiserael la . Ka a inja u se lu “ a ish@@ u@@ ghun ” sha ci u ior mba Kristu a ne se , ve kom ken jijingi la . I@@ sho@@ li@@ bo man ku man ij@@ ung@@ wen kua akaa a van or ah@@ enge man ican cii ia kera lu ga . ” ( Or@@ pa . 3 : 7 ) Mar@@ gar@@ it@@ a kaa ér : “ Ashighe kpishi , yange i doom u lamen vea anmgbianev mba kasev mba ken tiônnongo u m yem her la sha kwagh u tom u pasen kwagh man Bibilo i henen a ior man kwagh u mbayev kua akaa agen , kpa mbamzeyol av yô , m ôron ve ga . Sha mp@@ av u u@@ kwaghaôndo ve pav wue wue yum , man an@@ zughul á lu zan hemen ainge ne nahan , a fatyô u kaan ér ior umiliôn imôngo mban mba eren sha ishima i Aôndo v@@ ough@@ loo ? Bibilo wa Mbakristu kwagh ér ve zenden tsembelee sha akaa cii . 2 : 19 . Sha shighe u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la , hanma or nana tema kundu kundu . ‘ Yehova Una Ver Or@@ perapera Doo Doo ’ Anmgbianev mba hen tiônnongo ne mba pasen se er ve lu a ijiir i tsan sha ci wase ga yô , se gba keren u y@@ amen an@@ you u kp@@ el@@ an zenden a mi , kpa se zua a mi ga . Ka ishember i injaa i sha kwagh u mbam@@ kposo asev i nyi Paulu ôr mbananjighjigh a na imôngo ? A kaa a N@@ ik@@ o@@ dem@@ u ér : “ S@@ aa á mar or sha mnger kua Jijingi , gayô , nana fatyô u nyôron tartor u Aôndo ga . ” Saulu — ‘ Or@@ tom ’ man ‘ Or@@ kar@@ en@@ kwar ’ Awa@@ mbe a Yesu yima ior kpishi vough er awambe a wan@@ iyôngo u P@@ ase@@ ka la nahan Shi kwagh u ngise Yehova er a mbah@@ e@@ men tar mba@@ age@@ ev er F@@ ar@@ a@@ o nahan la kpa una wase ú u fan er Yehova a nengen mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol yô . I@@ orov pue kar an@@ igh@@ eni kende ave sha kua tic@@ a na kpaa ! Y@@ A@@ NG@@ E i na Kristu Tor u Tartor u Mesiya u Yehova ken inyom i 1914 . Yehova fa kwagh u mbatyomov man uumace mba ve lu ub@@ iliôn imôngo la vindi vindi . Gba u vea lu a m@@ til u vough sha ishigh ki Aôndo . Vea fatyô u eren nahan sha u nan m@@ lu@@ a@@ inja u naagh ku Yesu ku@@ ̱ nan i@@ w@@ om la jighjigh shi tesen imba jighjigh u nan la sha ikyo i wan . Kwagh ne na yô “ wan wase y@@ eren se kwagh ga . ” Ity@@ esen yase jimin cii har sha Mkaanem ma Aôndo , man ma a tahav kpishi . Se kpa se fatyô u suur sha Aôndo sha u a na se akaa a kwagh a gbe se a mi ken jijingi la . Hi@@ ihii yô , mbaihyomov mba Ne@@ hem@@ ia nôngo ér vea b@@ ume un . ( Yohane 15 : 9 , 10 ) Een , Wan u Yehova doo un ishima sha ci u we atindi a na ikyo shin uwegh ga . M@@ s@@ ange u i lu “ s@@ angen ” Mbakristu mba@@ aiev mba ve lu er ka iv@@ or i bo “ kera ” la due wang sha m@@ ngee u zege@@ ikpelaior i lun er ka iyôngo la i lu ng@@ een seer a seer la . Aluer nom man kwase hide a ayol a ve ijime yô , kwagh ne una wase ve u nengen a kwagh u dedoo ken han@@ mô ve nena ? Mkaanem ma Pasalmi 5@@ 7 : 7 ma ôr la ma tese mimi sha kwagh u Davidi man Mbakristu mba mimi nena ? Aluer dooshima u se lu a mi sha Yehova man anmgbianev asev mba ken Kristu la ngu seer taver a taver yô , se hemba dondon Yehova sha gbenda u se nengen mbagenev la cii . D@@ ugh u umbur ve mkaanem ma yange i ôr la kera yô , icighan jijingi yange tese mbahenen shi wase ve u hemban kaven awashima u Aôndo cii . ( Yohane 11 : 33 - 35 ) Yesu vaa sha ci u nyi ? Aôndo una fatyô u gban kwagh u a lu a m@@ shi iyol ga . Ken inyom i 19@@ 6@@ 6 la , Anmgbian K@@ nor@@ r pine se aluer sea soo tom u m@@ ishen yô . U@@ umace mba zu@@ ngu mhôônom . 8 : 9 - 13 . A lu an@@ kwagh u cuku kpa a umbur un er ter na a kera lu ga yô , er shighe u una za m@@ ape una ng@@ ure hiden hen ya ve una umbur ér or ngu hen ya ga nahan . ( 1 Samuel 24 : 12 , 15 ; 26 : 22 - 24 ) Yange lam sha iyol i Saulu dang ga shin sha ishigh nagh kpaa ga . Aluer ne de ner saa ne va mar wan man ne lam sha akaa a a bende sha kwagh u my@@ ese u wan jighilii la yô , alaghga ne va kav ner ne hide ne mba hendan a hendan kwagh ayol a en , a u ma ne lu keren gbenda u hemban m@@ taver shon tsembelee la . Mbat@@ yomov uhar pase un ijiir i yange gba u una lu ga yô . Mbagenev je yô gema mba pasen a pase loho u tar sôron shin u pati@@ i kpaa . 14 : 6 , 7 . Yehova kera lamen a ma or jighilii nyian ga . Ka nyi i gbe u mbamaren vea er aluer ve soo u lun er or@@ kur@@ an@@ ilev nahana ? Alaghga Mbayuda mba Paulu a t@@ ér kwagh ve ne tsa tom ken imba mhen u sha a@@ yom u ka i ver ishigh u palegh iyol sha kwagh shin tsu@@ men a mbagenev la . Bibilo kaa ér : “ Mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve . ” K@@ era gu@@ da u kwagh a̱ gba saan ne tsô gaa ? ” — 1 Kor . Shighe u a va nder ve la , a wase ve te@@ gh te@@ gh vea hingir vough , nahan ityom i pristi i Kristu Yesu á eren la , kua i upristi mba kiriki mba ve kom iorov 14@@ 4,000 ve eren la , ia “ pase [ ve ] sha ikyev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa . ” Paulu lu pasen sha mimi wener sha tahav nav tseegh yô , una kô@@ r@@ cio u eren ishima i Aôndo ér sar un la ga . Er nan ve i gbe hange hange u se s@@ ônon Aôndo ser jijingi na a hemen se ? I@@ bu@@ me@@ or ngi a inja hen ityô i nan ga . Yehova soo ér se eren kasua sha mimi . Yange yila hanma ishember cii vough er gba u a yila la . Kanyi i lu yangen mo u zamber a or@@ ya wam shin kwase wam mer a yam anyi ? ’ Er mciem gba Eliya iyol yô , a mough a yevese a yem vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 50 nahan , a za nyôr ken gar u B@@ er@@ she@@ ba u lu ikyua a j@@ ough@@ tar i tar u Yuda ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . Marku kaa ér mbau@@ ty@@ aav “ gbidye Un a@@ ga sha it@@ you , ve haa Un az@@ er , ve g@@ ure inya ve civir Un [ sha tar@@ nahan ] . ” ( M@@ ar . Aluer nan ngu or u hen tsombor wase je kpa , kwagh a de zough se a nan ga . Kpa kwagh u yange hemba gban Davidi ishima yô , lu u keren iti i dedoo vea Aôndo sha er una ‘ nenge ishigh N@@ agh , ’ shin a doo Yehova a na yô . Yange er kwagh ne nahan sha u nan uma na u vough u yange lu orumace la , nahan a ki@@ mbi ishe i p@@ aan ônov mba Adam sha ikyev i isholibo man ku u ve ya dyako u ú la . B@@ ee he@@ ela kera yô , se nyôr ken derianyom u sha 21 kpaa . ” ( Mateu 5 : 16 ) Sha kpôô yô , se seer a seer u k@@ angen ishima u lun ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so a Iserael u Aôndo man veren ishima sha ian yase i civirigh i se lu a mi i tan iwanger i Yehova la ! Kpa Davidi lu a vangertiôr sha ci u a suur sha Aôndo a ishima na cii . Nahan kpa , er Paulu a we se kwagh ér se ‘ eren akaa sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan ’ yô , doo u se hen sha kwagh u uma wase jimin cii . Aluer u er nahan yô , hanma or u nan kohol hen ya wou la cii nana war . ’ • U nenge wer u dondon tindi u Yesu u i nger ken Mateu 22 : 37 la zua sha u wan ats@@ am a ase a Tartor la a ishima i môm nena ? Ken ityar i ior ve lu a kwagh ave ga yô , ken atô u hanma min@@ iti uhar yô kwase ka nan kpe a iy@@ av , shin nan to@@ gh@@ or iy@@ av gbem nan kar kpen , sha ci u t@@ wer@@ sôron ngu tsembelee ga . 23 : 15 . 14 : 1 ; 21 : 2 ) Aberaham yange lu veren ashe a shighe u una va lu uma sha ikyev i hemen u Tartor u Aôndo la . ( 2 Mbat@@ esalonika 3 : 10 - 12 ) Nahan kpa ka cii la ga , akaa agen kpa nga a i gbe u ú er shighe u ú lu tsuan kwagh u ú er yô . 9@@ 7 : 1 . Aluer se er nahan yô , i@@ ember@@ yolough i eren akuma akuma la ia lu se a iwasen . Ity@@ av Mb@@ i Se lu N@@ ôngon a U@@ jijingi Mba@@ aferev La Hegen vea nenge a ufoto mban nahan vea umbur ve mbam@@ gem mba ior mbagen ve gem la . ” — S@@ te@@ ven , United St@@ ates 7 : 9 , 13 - 15 . Gbenda ugen la di gema yem ken uma u tsôron . Alaghga tsô , Lo@@ ti lu nôngon wener una er kwagh u kpiligh nomso@@ mbaiorov mbara iyol , shin una d@@ an ve asema . Luka 8 : 4@@ 9 - 5@@ 6 ( Ivur 5@@ 1 ) Re@@ be@@ ka kpa venda ga dondo wanakiriki u Aberaham la , man ica gba ga tsô a hingir kwase u Is@@ ak@@ a u doon un ishima tsung . — A@@ vur 4@@ 9 , 5@@ 2 - 5@@ 8 , 6@@ 7 . Yesu yange ôr injakwagh ne shighe u wa ior kwagh sha m@@ lu@@ a@@ inja u kuran ayol a ase sha h@@ ua la . Se vande timen sha kwaghwan na ne vighe vighe ken ngeren u ken jime la . 14 : 2 - 5 ; 15 : 17 — Tor As@@ a yange vihi “ ajiir a ta@@ ven sha ” la cica ci@@ il@@ i ? Gb@@ id@@ ye kwar sha akaa a u fe hegen , a yange u fa anyom 30 shin 40 ken ijime ga yô . Ka nahan man i lu a inja u se “ hemba veren ishima ” shighe u se ku@@ mba imôngo a mbananjighjigh a@@ vese sha u zuan a kwaghwan man shighe u se lu ôron Mkaanem ma Aôndo iky@@ ang@@ egh la ye . N@@ ana naan mlumun yô , kaa wer : “ Mba@@ y@@ aav kpishi mba zough a inyaregh ka hembe nah@@ a@@ la , kpa ki kuman icombor ve ga . I tôndo un uwegh ku y@@ an@@ egh sha ci u iyol i a vihi shighe u tar t@@ enger la . Se mba henen u lun a an@@ za nena ? Ka sea kegh ato a ior shi mhôônom ma a kôr se a ve yô , se na ve ian i pasen se er i hii ve ve soo ér Tartor u va yô . Sha ayange a tsuaa la , i eren inyaregh sha i@@ yô , nahan gb@@ enger sule una y@@ uh@@ wa kpishi yô , a hemba lun kwagh u injaa a gb@@ enger sule u a yo@@ ho kpishi ga la . Mbat@@ amen mba a tom u wasen mba ve gbe ken isholibo sha er vea hide a tile sha angahar a ve her yô . Ken inyom i 19@@ 41 la , B@@ en kaa a tsombor wase ér una tôô se shin mat@@ o na se za mkohol u vesen ken gar u S@@ t . A kaa wener : “ Bibilo kaa ér gba u ior mba Aôndo vea lu u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Aôndo ngu icighan je . ” ( Mpa . 2 : 13 , 14 ) Nahan gba u se dondo kwaghwan u Peteru u sha dooshima ne , ér : ‘ N@@ ôngo nen tsung sha u á kohol ne ken bem sha ishigh ki Aôndo né lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga yô . ’ — 2 Pet . Gba u se kange ishima u lun i@@ mba@@ or i Yehova a soo ér se lu la sha ci u nyi ? Davidi yange lan ish@@ egh ga . A nger ér : “ U@@ ser@@ af@@ im tile a Na [ Yehova ] vegher u sha , han@@ mô ve lu a a@@ kp@@ er at@@ ar@@ atar : a ahar a y@@ is@@ a ishigh nagh a mi ; a ahar , a y@@ is@@ a angahar a mi ; a ahar di yô , a pur@@ ugh a mi . ” T@@ i@@ en u Re@@ be@@ ka , L@@ ab@@ an nenge a u@@ iyua mba taver ishe mba i na ing@@ y@@ ôr na la shi mba kaan un or u Eli@@ es@@ er a lu yô , a kua a na , a nyôr a na ken ya ve . ( Mbaheberu 1 : 1 , 2 ) Sha kpôô yô , Yehova ngu nan uumace mkaanem nam her . Tom u kasev ve eren sha u samber a loho u dedoo u Tartor la , doo Aôndo kpishi je ( 1 Mbakorinte 10 : 1 – 4 ) I@@ ti i Yehova ngi “ ken a Na ” sha ci u , ka Yesu hiihii á kende a iti i Ter na sha tsen@@ g shi a tsegh í kpaa ye . Vea T@@ e@@ ma Tor sha Un@@ ô ? S@@ aa se lu a kwaghfan “ u a dugh Sha ” la shi hanma shighe yô se eren akaa a a zough sha gbenda u Aôndo u jighilii la ve se kôr cio u zenden vea Aôndo ye . ( Yohane 6 : 44 ; Mbaefese 2 : 8 ) Sha nahan yô , mayange Paulu tôô ér tom u kwaghpasen u un er ts@@ ú@@ s@@ é@@ è la ú na un hemba mbagenev je ve ga . — 1 Mbakorinte 9 : 16 . Mbagenev mba v@@ ôron sha ci u akaa a nyian ishima a uma ne . M@@ kimbir u yange kimbir zamber la kwa tar la tese ikyav i ishim@@ any@@ ian na i̱ yange sar un ka wan na a ver atô a ungwa mkaanem nam la . Yakobu 3 : 17 kaa ér “ kwaghfan u a dugh Sha , ” hen Yehova Aôndo iyol na la , “ ka u wang . ” Aluer or ngu keren m@@ sur@@ shima ken won u iv@@ es@@ egh yô , nana fatyô u sôron mbamzeyol mba ken ivese ga . 37 : 28 ) Nahan a na i nger kwagh u ior mba mimi kpishi ken Mkaanem nam sha er una wase se se tile sha mimi yô . Er Yesu a lu M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u tamen nahan kpa , yange er tahav hemba er ma er , shighe u lu “ nôngon a di@@ abolo , lu kp@@ el@@ an ik@@ yom i Mose ” la ga . ; Be@@ ck , M . ( Yobu 33 : 25 ) Hegen yô , se cii se hi@@ la nôngon nen a isholibo i se zough a mi hen Adam ne . ( 1 Utor 18 : 21 ) Gba u vea kera vihi a vihi shighe ga , vea tsua kwagh u vea er yô shi vea nôngo kwagh kpoghuloo sha er vea tsegha ayol a ve sha ci u Yehova , a er ve batisema vea hingir mbacivir un yô . Nahan , se lu eren kwagh sha kwaghfan aluer se hemba veren ishima u kuren asaren a ase ga , kpa se mba van@@ den keren Tartor la , shi se hemba veren ishima sha averen a ken jijingi a ior mba Yehova ve lu zuan a mi hegen la yô . ​ — Mat . Aôndo hemba m@@ doom tswen . ( Ps . 16 : 8 ) Inja i mkaanem man ér nyi ? Ashighe agen a lôh@@ ô mbayev ér ve va hen a na . 3 : 16 ) U@@ umace doo Aôndo ishima tsung je yô , a t@@ ange iyol u eren kwagh u doon sha ci ve ga , shin er lu kwagh u nyoon un tsung nahan je kpaa . I hemba t@@ eren ishember i “ dooshima u anmgbianev ” la ken ityakerada i Mbakristu . Aluer u za ken ag@@ ar a vesen a ken ityar i i lu a inyaregh kpishi yô , ior mba lun a um@@ ato mba taver ishe de ish@@ ar . U va her a mo wer , m@@ ̱ umbur asorabo am , shi u̱ wu@@ am wan kpaa ! ” Ity@@ ôkyaa la ngi se kwagh u vesen . ( Pasalmi 1@@ 32 : 11 - 18 ) Sha nahan yô , mayange i lu@@ ̱ a̱ vande timin Yerusalem ga . Anmgbianev mbara maa tôô ve shin mat@@ o la yem a ve ken Iyou i Tartor , ape ve za kohol mbamaren vev la . Paulu lu hen ya ve zum u lu eren tom t@@ ent@@ i imôngo a ve ken K@@ orinte la . Kwagh a fatyô u lun nahan sha ci u jighjigh u nan u a har sha Bibilo la hemba u or sen@@ gen di tsô ér nan n@@ á Aôndo jighjigh la . K@@ era cii yô , hanma kwase nana soo u lun a at@@ se a nan , á nana kaan bredi a mi ayange ayange yô . Saulu yange yina ishima nahan e̱r kwagh sha iyol@@ gen@@ gese Sha mimi yô , se mba ken “ ashighe a ican ” a “ an@@ om@@ aior a bo man mba kwagh u dedoo a doo ve ga ” ve lu kpishi yô . Nahan kpa , ka sea dondon atindiakaa a Aôndo sha mimi yô , se lu a imoshima i wang . • Kanyi ia wase se u lun sh@@ a@@ gba sha inja i Kristu laa ? Ka a hingir hange hange yô , mbatamen ve ker gbenda u wasen anmgbianev mba ve lu sha ajiir a nengen sha mba@@ beenyol , a a lu hen haregh ve la . Á hingir or@@ ny@@ ar shi á va hingir or@@ beenyol shi á tagher a mbamzeyol mba iyol@@ been kpaa . D@@ ondo ikyav i Yesu la , nahan hen u soon ior hemban akaa agen . Kpa er se lu Mbakristu yô , se fa ser gba u se ungwan imo i Yehova Aôndo a ishima i môm sha ci u a gba se shi kor se shi ngu Tor u He@@ mban@@ cii u lun a dooshima shi ngu Or@@ yiman wase kpaa . Ka atô@@ akaa a injaa a nyi se time sha mi ken kwaghôron u profeti u Ho@@ sea laa ? A@@ dooga u hen wer Mkaanem ma Aôndo kaha a ityakerada igen , man kape Bibilo i lu je la . — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ; 2 Timoteu 3 : 16 . Nahan se lumun ser se er tom u pasen kwagh hanma shighe la , se mar ônov ga . ( b ) Í na Mose iwasen sha er una za ityom i í tindi un la nena ? Yange lu inja er tar lu a akaa a injaa a nan ior kpa gbenda u uma u Mbakristu mba ve tsegha ayol a ve la yô , ú lu a ma kwagh u nan or ga nahan . Bibilo kaa ér : “ T@@ ar@@ kuran ngu sha van@@ de@@ gh N@@ agh . ” He@@ en kpa mbagenev mba a tsegha ayol a ve sha ci u Yehova i er ve batisema ga . Yange i dugh mba i shigh ve mkurem mban ken pur@@ usu kera tseegh ga , kpa Aôndo na mba ve za hemen u tilen sha jighjigh la ityom i vesen sha ikyev i Ter , Yesu Kristu . Af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u In@@ dia nga wan ago iyol sha u a wase up@@ ania ve hen iliam i sha ave sha er vea wase u pasen mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato kwagh yô . Apostoli Paulu yange wa ishima a atsan kpishi a yange anger uma na a ku yô , sha ci u jighjigh na u nan . Í kaa a Iserael ér a per Y@@ ord@@ an shi a ngohol tar la kpaa cii . * Ke@@ ith kpa ôr kwagh nahan . Anmgbian u kwase u v@@ ôr ken jijingi la nger wener : “ Yange i ngohol se shin Betel doo doo , shi kwagh ne bende a mo kpishi . Ka se de ser atindiakaa a Yehova a hemen se ken kwaghôron wase man ieren yase shi a̱ wase se sha er se tsua akaa a se soo u eren la sha inja yô . Sha mimi yô , m@@ ve u Ter una lu ior i tar ne er m@@ ve u or@@ mbai@@ v nahan . Gadia mba tan ve icin sha kwagh u una va tser ve la kpa ic@@ ile tsô t@@ enger ve ga . Satan wa at@@ ser@@ egh kpishi , ngu eren hanma kwagh u a fetyô cii sha er una ur@@ ugh mbacivir Yehova ve undu mcivir u mimi yô . M mase kaven mer , aluer m soo u kporom hen Aôndo yô , a gba u me sôr uma wam . I@@ wer ngi kar kpuaa yô , ve kohol iyenge iny@@ ar i ve sôn ken msen la , nahan ve kera vihi shighe ga je maa ve mough ve yem . Gb@@ id@@ ye kwar sha mkaanem ma Mal@@ aki , tsô ú nenge er ma ker ken ishima shi ma ne mhôônom ma ker yô . Hen shighe ne kpa , gba u E@@ ve@@ l@@ y@@ n una nger washika u lumun ér mo m undun un . 4@@ 9 : 6 — Er Mesiya va shin tar va er tom hen Mbaiserael tseegh nahan kpa , hii nan ve i kaa ér ngu ‘ iwanger i akur@@ ai@@ or@@ o ’ ? Or@@ fan@@ takerada ugen u i yer un ér Ch@@ ar@@ les F@@ re@@ e@@ man la kaa ér “ yange taver mba ve na jighjigh ér Yesu ka Aôndo la u ny@@ iman akaa kpishi a Yesu ôr , a tesen ér un ngu a ngu sha ikyev i Aôndo Ter la . ” Aluer mbamsen mba se eren ken i@@ u@@ v la doo Yehova yô , kape a hemba doon un aluer se mba ungwan un shighe u se lu tswen kpaa je la ! Akaa agen nga a er se sha ci u “ shighe man ai@@ ky@@ ôr . ” ( Or@@ pa . Uma u S@@ ar S@@ ar u He ’ T@@ so@@ mbor La Ú@@ r@@ ú@@ gh Mb@@ agen Ve a Ve he ’ Aôndo ( Ese@@ ter 4 : 1 ) Gba u Ese@@ ter una zamber sha ci u ior nav . M fa hegen mer kwagh môm hemba u civir Yehova , Aôndo wase u kpilighyol man u dooshima ga . Kpa mba ve zenden vea Aôndo yô , mba civir un sha gbenda u wang u a tese la , shi ve fa kpaa ér “ hanma or u idya . . . nan ngu a dyako ken tartor u Kristu man u Aôndo la je ga . ” — Mbaefese 5 : 5 ; Yakobu 1 : 27 . 10 : 29 — “ Gbenda u TER ” kanyi ? Kpa we yô u va hingir u fan wer , Yesu tema Tor ken Tartor u Aôndo hegen . I nger ken Genese 6 : 3 ér : “ Jijingi Wam Una kera tema ken or gbem ga , gadia nan kpaa nan ngu inyam tsô , nahan kpaa ayange a uma u nan yô , aa lu anyom deri man iky@@ undu . ” Or@@ pasalmi yange zua a iwasen sha u eren sha atindiakaa a Aôndo na ior sha dooshima la , nahan saan un iyol kpishi . Nenge ityough ki sha 6 ki takerada u P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy ! la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . 16 , 17 . ( a ) Ka nyi yange i wase anmgbian ugen u nenge wener i nzughul a na laa ? Shi akaa a vesen a yange hii u eren sha tar ken inyom 1914 la kpa tese wang ér lu ken inyom shon jighilii Tartor u Aôndo hii u hemen sha ye . T@@ so@@ mbor ne cii ngu suen iniôngon i i lu nôngon ér a ver tiônnongo u he ken zwa u M@@ ap@@ u@@ c@@ he la sha gbashima . Mba yer zwa ne kpaa ér M@@ ap@@ u@@ du@@ ng@@ un . I@@ K@@ YO@@ N@@ D@@ O I Y@@ I@@ SA@@ N L@@ A Kpa aluer ior mba ken tiônnongo mba lamen ayol a ve gbar gbar ga yô , kwagh ne una vihi bem man msaanyol la . Peteru yange tese ér yange i tsen@@ ga pasen mnder u Yesu shin ku la ke ’ U@@ pasalmi nena ? Se@@ kar@@ ia man Eli@@ sa@@ bet@@ u yange ve ker ikyav i dedoo i nyi ? M@@ pin na la yange sôr ngô na ken ishima co@@ o . Sha nahan yô saan se iyol . Mba ve lu mbatomov mba Kristu jim jim — mba ve lu a ityom sha ikyev ke ’ tiônnongo la je kpaa — mba ikp@@ an i hiden a iyol jime . Ken ivur i sha 7 la yô , Peteru kaa ér í k@@ ù@@ r@@ à “ U@@ sha mba ve lu hegen kua tar cii ” ne sha ci u ‘ iyange i iji@@ righ man mtim u mba@@ ci@@ an@@ a@@ ôn@@ do@@ ga , ’ ka mbahemenev man ikpelaior igen la je la . Hen ase sha kwagh u ortamen ugen ken Y@@ uro@@ pa , u lu ter shi lu ort@@ wer kpaa yô . Jigh@@ ilii yô , yange i hemba t@@ eren ishember i mzough la ken mkombo ne . ( D@@ an . 9 : 24 - 27 ) Nahan kpa , alaghga yange vea ungwa kwagh u ort@@ yom yange yôô hen mbakur@@ an@@ ilev mbagenev la , shin kwagh u A@@ na , profeti u kwase la yange ôr shighe u nenge a wan@@ iky@@ und@@ an Yesu ken tempel la . Yesu gema kaa a ve ér : “ Ka ior cii man vea fatyô u lumun kwagh ne ga , saa mba i ne ve yô . ( Yobu 1 : 1 ) Kpa , er Yobu va tagher a atsan c@@ iligh c@@ iligh yô , lu un inja er Aôndo er a na shami ga nahan . Yesu yange dondo Ter na sha imba gbenda ne vindi vindi . ( Pasalmi 7@@ 8 : 40 , 41 ) Cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa mara ma va , zum u “ isholibo i or ke@@ he sha won ” la kpa , yange ‘ ishima i vihi Yehova ker . ’ I@@ y@@ enge i ior mba ve lu yan atsan sha ci u u@@ a@@ ah@@ e kposo kposo la ki seer a seer . Wan@@ akiriki u Jighjigh la D@@ u@@ e Ve Lu@@ un er yange sea lu ken Yerusalem sha iyange i L@@ ah@@ adi pe@@ pe ken uwer u S@@ iv@@ an 6 , inyom i 33 la nahan ma saan se iyol kpen kpen . ( Genese 22 : 17 , N@@ W ) Mbaiserael yange ve eren iniongo igen i i til sha ityough ki mbagenev mba ve kpa ve lu “ vor ” la yô . 30 Kwase U@@ gen U ken T@@ so@@ mbor u K@@ a@@ y@@ a@@ fa Ior mba Davidi kaa a na ér a wua Saulu , gadia ka Yehova je a ne or@@ ihyom na u bo u bo ne sha ikyev na ye . 9 : 50 Aluer kwagh u m ôron shi m eren la ka u maan a maa yô , ka kwagh u injaa u nyi una va k@@ ere ? 1@@ 22 : 3 — Yerusalem yange lu “ gar u i zough un kpo@@ gh@@ o@@ loo ” nena ? Kpa hiihii yô , se lam sha ikyav i bo i Mbaiserael ver la , man er hii ve ve nyôr ken m@@ mem u Aôndo ga yô . Kpa m venda u zan sho@@ ja , nahan i wu@@ hen ken pur@@ usu . Ka nyi igen kpa , u er ve u seer taver jighjigh wou shi una za hemen u lun taveraa ? Ka sea gbidyen kwar sha kwagh u se hen la yô , se zua a iwasen vough er ka i gba u kwaghyan u se ye la una s@@ ough ve una lu se a iwasen nahan . I@@ wanger bende a uma nena ? Alaghga sh@@ en í l@@ ú sha inja yase i dedoo shin iliam i maan a maa shin gbashima u sha dooshima u kwagh u mba hen tsombor wase man azende a ase a gbe se ishima la . Mose yange lu or@@ him@@ en hen atô u Mbaiserael man Aôndo nena ? Inja i “ awashima u TER ” hen akuraior yô ér nyi ? Anmgbian u kwase ugen ken tar u In@@ dia , iti na ér R@@ at@@ ana , yange soo kwagh u wan@@ nomso ugen ken k@@ l@@ ase na , u hii Bibilo i henen yô . ( Genese 1 : 26 – 28 ) F@@ a wer , i er alegh a y@@ av@@ a@@ or la sha u ji@@ r@@ en uma , u a lu kwagh u civirigh la . Hanma shighe yô Yehova n@@ em agee shi taver mo ishima sha er me za hemen u lun uma yô . ” Kpa Yehova kôr ieren i mimi ga la ihyom , aluer i er i̱ a na shin aa mba a doo ve ishima man ve lu eren un tom la kpaa . Yange a zer henen sha kwaghwan u i nger ke ’ Anzaakaa 13 : 20 ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh ” la . ( Luka 3 : 23 - 38 ) Apostoli Paulu kpa er lu lamen a ior mbagenev kua mba@@ fankwagh ts@@ ura mba yange ve za im@@ akeranta i vesen i Grika la yô , a kaa a ve ér : ‘ Aôndo u A er tar man akaa a a lu k@@ imi cii , na uumace cii uma man i@@ ôôn kua akaa cii . ( E@@ ks . 3 : 12 ) Sha uhar yô , Yehova na un vangertiôr sha u ôron un kwagh ugen u a pase inja i iti na yô , a kaa ér : “ M NG@@ U ER M L@@ U@@ U@@ N YÔ . ” * ( E@@ ks . Fe@@ le je maa , Yehova kar a b@@ ou@@ ange la kera , shi na P@@ ine@@ ha@@ shi injar sha u yan iky@@ ur a na ér tsombor na ua er tom u pristi “ gbem . ” — N@@ um . T@@ i@@ ônnongo ugen di yange soo u yôôn m - bugh u Iyou ve i Tartor sha iniongo i vea er u tseghan i la ken pi@@ pa@@ abaver i hen tar ve . Gb@@ aa kwaghhenen ugen ngu a ngu jim u tom na yô i lu u henen akaa a i@@ gbe@@ tar yô . ( Genese 39 : 20 - 23 ; 41 : 1 , 14 ) Er or@@ ngeren Bibilo la yange ter kwagh u a lu inja er ka u ikyo@@ o ga ne yô , tese ér yange fa aeren a ity@@ ôô a Mbag@@ ip@@ iti . Sha kpôô yô , doo se u timen sha aeren a Yehova kposo kposo a doon tsung ne . Mbaiserael yange ve “ mee Aôndo ” shi ve hii un sha u ishima i vihi un yô . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo a á kure shami ne tese ér se mba ken shighe u “ m - ande u Wan u or , ” ka Yesu Kristu je la . ( Anz . 3 : 27 ) Anmgbian ugen u a lu eren tom m@@ ishen hen ti@@ ôn@@ tar u F@@ r@@ en@@ ch G@@ u@@ ian@@ a yô , mba yer un ér J@@ é@@ r@@ ô@@ me , a wase agumaior kpishi yem tom m@@ ishen . Se fatyô u veren ashe u va zuan a nyi ken tar u he laa ? ( Mbaromanu 9 : 14 ) Kwagh u a lu jighilii yô , ior mba yange ve vande lun uma cii man i va due a Tindi la , kua mba ve lu@@ ̱ sha shighe u i due a Tindi kera la kpaa cii , Aôndo lumun a ve ér mb@@ á mbap@@ er@@ apera , shin er ve lu a mbam@@ shi@@ yol shi ve lu mba@@ asorabo nahan kpaa . Ashighe kpishi ka sea due kwaghpasen nahan ka se zua a ior hen ya gaa ? Yange hi@@ di hen ya , kasua uhar mba kar yô , a de tom na la , a hingir pania u ke@@ ke . Er O@@ ru@@ kwa Shin Wan@@ kwase N@@ ana Y@@ ar Tom a Kwa@@ v u Nan sha Inja Yô , 6 /@@ ⁠ 15 26 : 11 ) Se mba se lu iyôngo igen ne kpa se fa je ser , se lu a anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem mbara sha tar gbem ga . Mose yange fa kwagh ne shi er kwagh u Yehova kaa a na ér a er la . ( L@@ ev . U Y@@ an Or A@@ nyi — Ka Gbenda u In@@ j@@ aa u K@@ eren B@@ em A saan we iyol aluer ú ngu ôron i̱ sha er ú seer fan kwagh u Yehova yô . ( Mateu 14 : 14 – 21 ; Marku 4 : 37 – 39 ; Luka 7 : 11 – 17 ) Ken masejime yô , i va wua Yesu sha kon u m@@ tsaha sha ci u tom na la , ku u Yesu kpe la lu u tesen wener un civir Aôndo sha mimi shi un sue Tartor u Aôndo sha jighjigh kpaa . Kwagh ne gema va a vese sha kwagh u sha utar u a lu ken Mal@@ aki ityough 1 la . Er u lu môm ken mbacivir Aôndo ne tese ér á ur@@ ugh we sha icighan jijingi na . ( Yoh . Yehova yange tôndo zwa ér una ver vor u Aberaham doo doo shi kaa ér vea ngohol h@@ und@@ ag@@ ar u mbaihyomov vev . Yehova yange ma gba den Adam man Ifa isholibo ve tsô gaa ? Yange gba u Solomon una nôngo kwagh kpoghuloo sha er una fa Yehova , una hingir or u civir Aôndo , u lun ikyua a na yô . 26 : 46 - 50 ; Luka 22 : 47 , 5@@ 2 ) Yuda “ nenge mk@@ er sha awambe a or u ish@@ ôô@@ gh , ” a na Yesu sha ikyev i mbaihyomov nav . Se fatyô u nyôron ken m@@ mem u Aôndo sha u ungwan imo na , eren kwagh u a zough sha awashima na u a lu zan u za kuren la , er a lu pasen se un sha ikyev i nongo na nahan Yehova una fatyô u kôron mlu u mba ve cie un la geman . Gb@@ id@@ ye kwar sha ican i Yehova ya vea wan na sha kwagh u nagh ku ip@@ aan ku Yesu la , nahan nenge er nagh ku shon kua fatyô u yiman we yô . Kwagh u V@@ esen u Hanma Or N@@ ana T@@ sua Yô Yange kaa a Yo@@ shua sha ashighe a tsuaa la ér : ‘ Ruamabera u atindi@@ gh ne a̱ de karen sha zwa wou kera ga , kpa zer timen k@@ imi tugh man ate@@ tan . ’ ( Or@@ pa . 3 :⁠ 7 ) Alaghga mbagenev vea kaa ér , “ M soo u lun kwagh wam ” shin “ k@@ am pe lamen pe@@ pe ga . ” “ Doo@@ m a ônov mba iorov tsung . ” ​ — AN@@ Z . ( N@@ um@@ er@@ i 11 : 24 - 29 ) Zum u ter@@ k@@ em u Mose wa un kwagh ér a tsua ior a p@@ ande ityom a wa ve sha ikyev la kpa , Mose hide a iyol ijime , ungwa kwaghwan la . Er Davidi lu timen sha akaa a i@@ gbe@@ tar shi lu timen ken Ruamabera seer yô , a nenge ér mayange je una fa kwagh u Aôndo man tahav nav cii ga . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Se na nen Yehova jighjigh se tôô ave sha , shi se “ civir Un a ishima i môm ” kpaa . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 . Yehova ka a wase se u nôngon a ishim@@ any@@ ian nena ? “ Kwagh u H@@ ông@@ or@@ ough Kp@@ aa , De B@@ enden Nen A@@ ve Ga ” M@@ h@@ ôônom maa kôr un a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave , una yima uuma mba mba@@ ibanave kpaa . Mba nengen a ma@@ ape u Rus@@ sia yô , ve nenge a u@@ haregh mba vesen mba i ne atôônanongo ga yô . Zum u or@@ gen@@ egh u a lu môm ke ’ Mbashiada mba Yehova va un inya yô , ng@@ u@@ la lumun u henen Bibilo . Maa shighe a karen yô , tema vea nan time nen sha avur a Bibilo agen jighilii shi wase nan nana gbidye kwar sha kwagh u iyol i nan tsegh sha ci u Yehova la . ( Or@@ pa . 5 : 4 ; Yes . 6 : 8 ; Mat . 6 : ​ 24 , 33 ; Luka 9 : ​ 5@@ 7 - 6@@ 2 ; 1 Kor . 15 : 5@@ 8 ; 2 Kor . Tsô á er nan icighan@@ ruamabera una kure sha mi vough , u a kaa er , á er nahan keng , laa ? ” — Yohane 18 : 11 ; Mateu 26 : 5@@ 2 - 5@@ 4 . Ka an@@ z@@ ô a nyi i gbe u se zamber ser i̱ de se , man ka atô@@ akaa a nyi aa na ve Yehova una de se an@@ z@@ ô ase ? Nahan yô , kwagh u se fetyô u eren la alaghga una hemba shin una yina sha kwagh u mbagenev vea er yô , kpa aluer kwagh u se er ne ka sha afatyô wase cii yô , a doo Yehova a vese . Mpase u Bar@@ de@@ t ne un@@ a̱ va gema mnenge u mba@@ fan@@ takerada ve lu a mi sha kwagh u kwaghôron u Jose@@ ph@@ us la , shin un@@ a̱ gema ga kpa , or fa ga . Shin er Eliya lu kaa a Elisha ér a de kera dondon un ijime ga nahan kpa , profeti u kiriki ne venda ac@@ in atar wener una dondo un ijime her , á kaa a na ér : “ Me undu u ga . ” Kpa ka ityakerada i wasen se u henen Bibilo i nyi ia na se mlumun fese sha mbampin mba se lu a mi sha m@@ lu@@ a@@ inja u iti i Aôndo laa ? — Anzaakaa 2 : 1 - 6 . U eren sha kwaghwan u Ruamabera la ngu a va a mlu u k@@ ang@@ en@@ aa , u saan saan hen tsombor shi ngu a na se mpase tu@@ h@@ wa sha ikyev i ishim@@ any@@ ian man mciem ma ma du@@ mbur ken tar ung@@ un ne . Mbamaren vea fatyô u henen nyi sha gbenda u Yesu tesen kwagh laa ? Shi taver un ishima wer a pase u mbamgbe nav man akaa a a ne un msaanyol la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 3 ; Mal@@ aki 2 : 7 ) Zum u upristi man ior yange vea dondo Tindi u Yehova yô , tar cii u zua a atô@@ akaa a lun sar sar . — Duteronomi 16 : 15 . Man er mbacivir Aôndo mba jighjigh mban na jighjigh a mnder u shin ku yô , tese ér yange ve na ityesen i uma kpen ga la jighjigh ga . A za hemen a kwaghôron a kaa wener : “ Shighe ka una ng@@ ur@@ en karen yô , ka i sar or a pe tsuan kwaghaôndo môm . 8 Kwagh u Yange Ve Lu a M@@ i Kp@@ ishi la W@@ ase sha I@@ b@@ anave I Mbagenev Z@@ an zan hegen kpa , Satan ngu mgbegh@@ an ior ér ve lu a isharen i wu@@ an ior . Shi kwaghwan u Paulu u i nger ke ’ 2 Timoteu 1 : 8 la kpa yange wase un . A kaa ér , Yesu yange va shin tar , anyom nga kar er 20@@ 0 nahan yô , orgen u ngeren akaa a kwaghaôndo , u i yilan un ér O@@ ri@@ gen la kaa wener aluer or ungwa i yila ati a ken Bibilo tseegh kpa , kwagh ne una wase nan . ( Duteronomi 31 : 6 ) Aôndo wase ka Tor u sh@@ a@@ won cii , nahan una wase se u tilen sha mimi . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 9 , 18@@ 7 3 : 4 ) Jighjigh u nan man iyol i hiden a mi ijime yange na mbagenev mba Aôndo fa ve la , ve lu kposo yô . 2 : 3 , 6 - 8 . Shighe u se lu tsuan akaa a hange hange a se er ken uma wase la kpa , aluer se er kwagh nahan yô , a wase se kpishi . Shighe u ve lu yemen ken K@@ a@@ de@@ shi ken deser@@ ti u Par@@ an la , ior er i@@ ve@@ ver sha gbenda kuma er ac@@ in atar nahan . Gba u se wa ikyo sha er mnenge u se lu a mi sha kwagh u Yehova la a de h@@ aren sha atindi man asaren a ase ga yô . M vande nôngon ac@@ in imôngo mer me de kpa he@@ mb@@ am . Ity@@ ôkyaa yô , se cii se yina shi isharen yase i sha mar@@ ami la ngi sha u eren if@@ er@@ kwagh tseegh . Ôr ngeren u a lu a it@@ ine ér “ Is the Devil Re@@ al ? ” Sha kpôô yô , vegher u nongo u Yehova , u a lu shin tar ne la hemba veren ishima sha akaa a a hembe lun a inja la ! ( 2 Kor . 6 : 14 ) Mbakristu nyian kpishi mba dondon kwaghwan u Aôndo u a lu mk@@ or hen a ve ne , nahan ve mase kaven er ve tsough u zan sha gbenda u injaa yô . ( a ) M@@ sen u injaa wa nyi man nyi k@@ ere ? Ruamabera ôr kwagh u “ ityesen i dedoo ” shin igbenda i injaa i tesen ior kwagh . Er nan ve mbamaren mba ve lu Mbakristu la ve hembe lun sha ian i injaa i wasen mbayev vev sha u ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehov@@ aa ? Yehova yange wa ishima shighe u gba Adam man Ifa la ér ve̱ er isholibo shinii ? Yange i ver M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 19@@ 43 ér u tsaase up@@ ania ve hingir mba@@ eren tom u m@@ ishen . Nahan yô , de se suur nen sha Aôndo hanma shighe er i taver se ishima ken Anzaakaa 3 : 5 , 6 nahan , ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Yange se tsa ayange kpuaa maa , mo vea B@@ illi@@ e kua mbam@@ ishen mbagen uhar se yem hen ger@@ i u Ba@@ ur@@ u , ken kpen@@ tar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o , se za hii tom m@@ ishen her . A lu nan nan kpa , ior mbagenev hen ér mkaanem ma Yesu mara sue ityesen i shighe u or kpe yô ka nan za y@@ aan ican gbem sha won la . Kpa ah@@ endan a yange lu hen atô u mcivir u mimi man u aiegh ne nga se a inja nyian nena ? I@@ so@@ u lu a iwuese sha u@@ icighan@@ mbaakaav ga Nahan kpa , a fatyô u ko@@ ghun ati a ve ken ruamabera la kera . Mba ng@@ ur eren mkohol ne iyange igen yô , i kaa a mbayev cii ér ve mough ve za tema hen ijiir igen i i ver sha ci ve yô . A@@ tindi a Aôndo samber sha akaa nena ? Gadia hii sha shighe u uter kpe kera la akaa cii nga her di er a lu sha mhii u i@@ gbe@@ tar la nahan . ” — 2 Peteru 3 : 4 . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Kwagh môm u Bibilo tes@@ em yô , lu u eren kwagh iyol wam . Paulu pase wener : “ I gb@@ ihi akaa a i gbe a cii ken dang , lu sha ishima i a nahan ga , kpa lu sha ishima i Un u A gb@@ ihi a ker la . Ve cii i iv ve a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwagh ken ijô igen . ” — Aerenakaa 2 : 2 - 4 , 15 . Ken inyom i 20@@ 14 la , bran@@ ci u ken tar u Fran@@ ce la lu nengen sha iniongo man atôônanongo a eren mkombo ken ijô i ken ityar i ken won , a hemban er 9@@ 00 nahan , a a lu wasen mba kwagh u mimi a sar ve la ken ijô kposo kposo 70 yô . Yange ior fa Yesu sha nyi ? Shi u fatyô u tin@@ d@@ in a u@@ iyua jighilii hen ma mzough u sha tindi , u Mbashiada mba Yehova ve lu a mi ken tar wou la . ( Yohane 3 : 18 ) Yesu yange fa ape un dugh yô . Ve kaa ér : V@@ a , sé za tim nen ve , ve̱ de kera luun ikyurior ga . ” Ka sha nyi igbenda kasev mba hiden a iyol ijime ve lu iyua hen tiônnongo ? • Yesu tese m@@ lu@@ a@@ inja u Tartor nena ? 1 : 17 ) Mba ve de ér Aôndo a hemen ve yô , ka ve zua a mtsera u vesen ken erdoo na la . K@@ A@@ V J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H V@@ E U N@@ AN ( Mpase 19 : 11 – 21 ) Hen shighe la , mpase u m@@ gem u sha iengem la maa una kure ! Aluer ka nahan kpa , Se fatyô u eren kwagh u apostoli Paulu vea ak@@ ar a na a suen un er la . Kwagh ne gema na se ityôkyaa i injaa i lun a ishimawan . Í taver se ishima shi i kôr se gban sha ish@@ u@@ ur i dooshima u been ga u Aôndo la . U Ô@@ ron Takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban A@@ ts@@ am Cii i Solomon As@@ av - as@@ av , 12 / 1 “ U Z@@ a S@@ ôôn hen I@@ f@@ i u C@@ o@@ c@@ o yô , Go@@ om ken I@@ yan , ” 9 / 0@@ 8 Man kwagh ne yô , ka her a ven a dugh ga , ka iyua i Aôndo . Ka sha tom u eren ga . ” ( Ef . Nahan doo u se pine ayol a ase ser : ‘ Mbam@@ zamber av mba tesen ér m na Yehova jighjigh shi kwagh u mcivir u mimi gb@@ am ishima tsung kpa ? ( Yohane 8 : 44 ) De se nenge ase nen igbenda igen i i ongo imo i mba i fe ga la nyian yô . ( M@@ ar . 12 : 41 - 44 ) Sha derianyom u hiihii la , tiônnongo u ken F@@ ilipi la tindi E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u ken gar u Roma sha u a za wase Paulu . 5 , 6 . ( a ) Paulu yange pase nyi ken washika na u sha uhar u a nger hen Mbat@@ esalonika la ? 14 : 4 . I@@ mba mk@@ ighir la i wasen or u vesen ken mimi ga , kpa ka i gema i na or kera taver ken mimi ga . ” ( Luka 4 : 43 ) Yesu tese mbadondon nav ken msen na u a lu ikyav , u̱ ashighe agen ka i yila ér M@@ sen u Ter W@@ ase la wener ve eren msen ér Tartor la u̱ va shi i er ishima i Aôndo shin tar kpaa . Alaghga tsô u nenge wer ishima ngi nyian we sha akaa a uma ne shinii ? W@@ ea lumun yô , nam min@@ iti kpuaa , m tese u ikyav cuku tseegh i kwagh u u fatyô u zuan a mi hen ijiir ne yô . Ka an@@ za a bo a nyi nahan se dugh ken a@@ vese kera ? Nahan kpa , hen ase sha ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la yôô . Kwagh ne na yô , m lu a na kôôsôô , shi saan mo iyol shi kwagh u zan mo iyol lu ga . ” Ikyav i tesen yô , Bibilo na mbam@@ lumun sha mbampin er mban nahan : Ka an nan lu Aôndo ? A pase ve er ngise Mbaiserael zer vihin Yehova ishima shighe u ve lu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la yô . Ior mba ve ye ikyar a Yehova kôôsôô ga yô , ka i taver ve kpishi u wan ishima a “ ashighe a ican ” ne . ( 2 Tim . • zum u se gbe angev nena ? U fatyô u wasen mbayev ou u vendan ityesen ne , sha u eren tom a an@@ takerada ugen u yange i due a mi ken inyom i 20@@ 10 , a lu a itinekwagh ér The O@@ ri@@ g@@ in of Li@@ fe — F@@ i@@ ve Qu@@ es@@ tions Wor@@ th As@@ king ( M@@ hii u Uma — Mbam@@ pin U@@ ta@@ an mba I Doo u A P@@ ine Yô ) la . ( Mateu 24 : 14 ) Jighjigh u se ne nagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu la na yô se mba a imoshima i wang . Er u pasen kwagh sha uya uya yô , ka u pase nomso man kasev kua agumaior cii kwagh . ( Yeremia 20 : 1 , 2 ; 38 : 6 ) Pro@@ feti Daniel kpa í gb@@ ihi un shin ih@@ ungwa i u@@ be@@ gha . Takerada ugen kaa ér : “ Ieren ne wa u or kera han@@ ger sha ian i nan i eren kwagh la ga man u wan mbagenev ikyo kua u eren a mbagenev sha mh@@ ôôn kpa ker . ” D@@ i er iky@@ on i sha i@@ wo í ker cio u tagher a ur@@ a@@ ahumbe u taver sha anyom u@@ deri u@@ deri nahan , kape se kpa aluer se wa am@@ ise ken Kristu shi se har sha tahav mbu Aôndo a ne mb@@ ura yô , se fatyô u tilen dông je la . ( Ps . 1@@ 13 : 3 ) Sha nahan yô , aluer ior ver ato a loho wase shin vea ver ga kpa , se za nen hemen u pasen loho u dedoo u Tartor ne . Anyom nga kar yô , a hide a hii u kohol a anmgbianev imôngo ken tiônnongo . Mbagenev yô , shin er alaghga a sar ve u civir Yehova nahan kpa , mbak@@ ov ve vea lu d@@ an@@ en ve , kua u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba tar ne man asaren a bo . A@@ eren a Or@@ fankwagh Akaa a se tsough u eren la aa tese ér se mba civir Yehova tseegh nena ? Kwagh ne tese wang ér , er Yehova a lu wan ishima keghen ne , ngu kohol iyol sha er uityendezwa nav vea kure sha mi , sha ci u mkpeyol wase yô . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U lu Or@@ tesen u hemban u i gbe je nan zende shin tar ne yô . ( Anz . 27 : 23 ) Jigh@@ ilii yô , gba kpee u ortamen nana lamen vea mba nan civir Yehova a ve imôngo la doo doo . Er kasev kpa lu sha ikyev i Tindi u Mose la yô , i lôh@@ ôn ve ér ve kpa ve za ungwa Tindi shighe u i lu ôron un yô . Kwagh ne na kasev ian i henen kwagh . I pase ityôkyaa shon ken Mpase 4 : 11 . Mbamaren nav kpa hingir mbananjighjigh kua icombor yase cii . Nahan tsombor u Ho@@ li@@ ens man u K@@ am@@ mer@@ u@@ ds kua u V@@ an D@@ a@@ al@@ ens cii hingir ah@@ ur@@ aior k@@ ang@@ en@@ aa . Yange m n@@ aha k@@ iky@@ e kuma um@@ ai 50 nahan ve m za ar hen ape lu la ye . Sha ci u noov man kasev mba lun a ônov ga : ( Mbafilipi 1 : 9 , 10 ) Kwagh u yange er Bar@@ u@@ ki , or@@ ngeren u Yeremia la a de eren we ga . U hendan a isharen i z@@ endan akaa a iyolough ityô la nena ? Mimi je , se uumace mba se yen ne se fatyô u doon Yehova Aôndo , Or@@ gb@@ an@@ akaa u a hembe sha won cii la ishima kpa ? M me m@@ sô@@ rom mer me hungur a mbamzeyol av@@ a ? Nahan yô , aluer Orshiada u Yehova u lun kwa@@ v nan ngu sô@@ ôr or u nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova shi nan civir un sha mimi ga , shin or@@ shiada la nan lumun ér or shon nana sô@@ ôr nan yô , a lu sha mi ga , sha ci u or la nan kor atindi a Aôndo a wang la ga . “ Ior ” mba ve lu ngohol mimi nyian la seer “ kpishi ” nena ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 25 , 6@@ 6 De se nenge ase kwagh u mba@@ jighjigh uhar mba sha ayange a tsuaa mbagenev yange ve er sha u “ doon Aôndo ishima ” yô . — Heb . Nahan dooshima u ve nenge anmgbianev mba ken Kristu a mi la doo ve , shi inja ve kpa doo ve , nahan kwagh ne kporom a ve hen Yehova . — Yohane 13 : 34 , 35 . T@@ i@@ ônnongo u T@@ er@@ uel ngu a mbap@@ asenkwagh iorov 7@@ 8 , shi ngu a ang@@ er@@ i u Al@@ b@@ arr@@ ac@@ í@@ n la kua u@@ ger@@ i man ang@@ ar@@ ev mba kiriki mbagenev hen haregh na kuma 18@@ 8 I@@ jiir ne kaa ér Yesu hii ha@@ an or la ij@@ er sha ashe maa a pine un kwagh u a lu nengen a mi yô . Tsô A@@ nan@@ ia tee sule p@@ ande inyaregh ko@@ so , gema ki ki shi la za er iyua a mi ; kwase na kpa fa kwagh sha mi . Sha vegher u@@ gen@@ egh yô , mkpeyol man yôugh@@ yô@@ ugh lu ken uma u Mbar@@ o@@ ma , u ior kpishi yange ve nenge ér ka kwagh u s@@ aren la . Ashighe kpishi mbamaren man mbayev ka ve lu kwagh ve ; ve cii ve lu hen ya inja er ka mba@@ van@@ nya nahan , je i bee er or a lam a or sha won ga yô . V@@ or u ityendezwa la ua gba van tsô va timin Satan kera ga ; saa á vande c@@ a@@ ghen V@@ or la shin ik@@ ish@@ ing@@ uhar , inja na yô , saa ua vande kpen , kpa á lu ku u gbem sha won ga . Kwagh ugen kpa ngu heen u i doo u u hen sha mi yô . ( Mbaheberu 13 : 5 ) Se mba a or u suen se ken ijime taveraa , nahan doo u se ta i@@ ha@@ gh ser se mba Mbakristu ! Shighe u Yesu lu veren iniongo i kwaghyan ne , er ivande sha u geman bredi man wain hingir iyol na man awambe a na kpôô kpôô ga . M@@ lumun u Yesu na To@@ ma la ngu se a inja nyian . Yesu za hemen a kwaghpasen , nahan sha iyange i masetyô i iniongo ne kpaa , “ ior kpishi na Un jighjigh . ” U ôron akaa a doon shighe u se lu ôron kwagh u ma Orkristu la ka a na i hemba lun se he@@ gh@@ e@@ ma u sôron zayol shighe kwagh a zough se a or yô . — Luka 6 : 31 . B@@ atisema u Mbakristu ngu sha ci u mba ve ne jighjigh yô . ( Pasalmi 36 : 9 ; Aerenakaa 17 : 28 ) Ka sha u eren kwagh ne tseegh ve or nana fatyô u zuan a iwanger i mkav u mimi kua ishimaverenkeghen i zuan a msaanyol u kpilighyol u una va ken hemen u Aôndo a we shima u nan hanma orumace u eren sha ishima na la ye . — Mpase 21 : 1 - 5 . ( Ôr Genese 22 : 15 - 18 ; Mbaheberu 11 : 17 , 18 . ) Bibilo kaa ér , “ S@@ ara kpaa lu ungwan imo i Aberaham . . . je a yila un er ter . ” ( 1 Pet . AN@@ TI@@ P@@ A A@@ tsan nga ts@@ eren se sha ci u atô@@ akaa atar . Mateu 1 : 25 kaa ér ‘ mayange Yosev y@@ av a na ga , zan zan a kar maren wan u nomso . ’ Aluer u ngu van@@ den eren tom u pasen kwagh ne yô , akaa agen nga a i gbe u ú er shinii ? ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 3 : 9 , 10 ; 6 : 34 ) Icighan jijingi shi na Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la agee ve za hemen u pasen kwagh a mciem shio shin er ve tagher a ah@@ endan atô kposo kposo nahan kpaa . Anmgbian u kwase ugen yange to@@ gh@@ or iyol kaa ér : “ Ashighe agen mo vea nom@@ om yange se dondo kwaghwan u a lu ken Mbaefese 4 : 26 , 27 la ga . Ver ishima zu@@ lee sha e̱r itinekwagh í se lu ôron kwagh shami heen ne ia hungur we ga yô . ( b ) Ôr kwagh u a tese ér Yesu yange pase ior kwagh u Ter na sha ityesen na yô . Or@@ gen ken gar u P@@ r@@ ag@@ u@@ e u lu hen h@@ ô@@ te@@ l môm a mba@@ van mkohol mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la yange kaa a ve ai@@ k@@ ighe ugen wener , un kpa un za mkohol . * ( M@@ al . 3 : 1 - 4 ) Hii ken inyom i 19@@ 19 la di , i hii u kohol u@@ wua . Anmgbian u kwase ugen u se yila un ser T@@ an@@ ya yô , kaa ér yange i “ p@@ ande i y@@ ese un ken mimi , ” kpa va lun anyom 16 yô , a undu tiônnongo sha u za “ z@@ endan iengem i taregh . ” Shin er Mar@@ ta a lu kwase u Bibilo i ter iti na jighilii ér Yesu soo un nahan kpa , kasev mba civir Aôndo mbagenev kpa Yesu yange soo kwagh ve sha mimi , er ngô na Maria kua Maria an@@ ngô u Mar@@ ta u kwase la nahan . ( Yoh . Yô , se za nen hemen u ny@@ a@@ ghen aeren a bo shi palegh u eren aeren a iji@@ mba@@ gh aa kasev shin a nomso kpaa . — Mbakolose 3 : 5 . Zum u Davidi er isholibo la , Yehova tindi N@@ at@@ an er a za pase Davidi isholibo na , nahan Davidi a gema ishima . Peter E@@ mb@@ er@@ le@@ y , or@@ hemen u y@@ un@@ iv@@ as@@ iti igen ke ’ tar u C@@ an@@ ada nger kwagh kaa wener : “ Mbag@@ anden kpishi mba tagher a mbampin mba@@ vesen mba sha kwagh u lun uma la . Sha nahan yô , shighe u Yon@@ at@@ an lu nôngon ér una wase Davidi la , ishima vihi Saulu a na tsung , shi he@@ e un sha ashe a ikpelaior . U ngu a ‘ mciem ken van@@ g@@ era ’ ? ( 2 Kor . Kanyi ia mgbegha or u se henen Bibilo a nan la u eren sha kwagh u nan lu henen laa ? Ashighe agen mbagenev ka vea waan ior kwagh sha kwagh u t@@ wer@@ egh yô , ve ôr kwagh inja nahan , ér : ‘ An@@ ng@@ ôm kpa yange gba imba u@@ ange ne , maa ma ici@@ gh k@@ in nahan wase un . ’ ( The J@@ er@@ ome Bib@@ lic@@ al Com@@ m@@ ent@@ ary ) Inja i kwagh u i er ken Yesaia 6@@ 6 : 24 la tese wang ér lu ior i naan ve atsan hen ijiir ne ga , kpa lu ak@@ om a mbakp@@ enev . Aluer se umbur ityôkyaa i vesen i i ne ve Aôndo yange tindi Wan na shin tar yô , kwagh ne una kpiligh se iyol ga . An@@ dre@@ y nger kwagh kaa wener un ngu pu@@ un a pu@@ u mnenge u mbagenev ga , kpa un nenge wener gbenda u hemban doon u or nana fa kwagh u Yesu yô ka u ôron takerada môm ken atô u ityakerada i I@@ vangeli i iny@@ iin la . 10 : 10 ; Heb . K@@ wa ne kpa Yehova shi yima ve sha ikyev i Mose , gadia Mose pav zege@@ mnger la sha ivande . ​ ​ —⁠ E@@ ks . Nahan Mb@@ al@@ ev@@ i wuese Yehova ken msen ve ne , ve kaa ér : “ Sha mhôônom O@@ u ma zungwen kpishi yô , U undu ve ken deser@@ ti ga ; . . . “ Ior mba hen ijiir ne mba hembe henen kwagh sha u keghen ato a mba ve lu lamen a ve la . J@@ U@@ L@@ A@@ I 15 - 21 , 20@@ 13 Sha ci u ú nenge shi u kav er Aôndo a taver we sha jijingi na yô . Doo u u civir Aôndo u mimi man u uma sha ci u nyi ? ( up@@ ania mba ken tar u Fran@@ ce ) , 11 / 15 A@@ eren a ior nyian di ye ? A va kure tom u Aôndo yange na Adam la nena ? Yehova ne se ishimataver i pasen kwagh Ken ior mba yange ve er tom u Aôndo torough torough cii , ka Yesu Kristu a lu ikyav i tseer tseer ye . ( Ese@@ kiel 33 : 11 ) Ka nahan ve , a lu wan ishima shi a tindi mbatomov nav ér ve pase loho u dedoo sha tar cii sha er ior vea zua a ian i lun uma ye . Shighe u se lu ken gar u P@@ ort T@@ au@@ fi@@ q la , se hen Bibilo a S@@ ta@@ v@@ ro@@ s man Gi@@ u@@ la K@@ y@@ prai@@ o@@ s kua mbayev vev , To@@ to@@ s man Ge@@ org@@ ia , nahan ve hingir azende ase a ishima ishima . Ka u nan jijingi u Aôndo ian i eren tom ken uuma asev gbar gbar . L@@ un gen@@ g ge gen@@ g sha msen u eren@@ e ? 12 , 13 . ( a ) In@@ j@@ akwagh i or@@ tom u lu ter na a inj@@ ô i ze@@ ge iny@@ ar la tese se nyi sha kwagh u mhôônom ma zung@@ wen@@ e ? I tese ior kpishi ér ka Aôndo a hemen tar ne ye , shi yange ts@@ eng@@ averen hanma kwagh u a lu ts@@ eren se cii . Shi i tese ve ér Aôndo ngu a atô@@ akyaa a a ne ve se lu yan ican , aa or môm nana fatyô u pasen ga yô . Aluer se mba gbidyen kwar sha m@@ ke@@ he u Yesu ke@@ hen ityough ga la yô , kwagh la una wase se u lun ‘ ior mba hemban nd@@ ahar ’ hen anmgbianev asev . Sha shighe ugen la , se va nyôr hen ag@@ ar agen , se nenge a mbap@@ ati@@ i mbagenev lu eren mit@@ in . Shighe u kwase u or@@ vesen na , Po@@ ti@@ far mee un ér a y@@ av a na la , Yosev venda . KW@@ AG@@ H U U Ô@@ R YÔ : T@@ sua ase@@ mber a vough Lu Mbakristu mba i tôvon ve a ican shi i wu@@ an ve sha ci u jighjigh ve la , ve na se Iky@@ uryan i He ye , lu c@@ ôô@@ ci i kighir ior sha ut@@ aha , i sha ayange a ken ijime la ga . ” ( b ) Ka unô ve lu ‘ ior mba yange ve shi her ’ laa ? 6 : 19 . ( 1 Utor 1 : 1 – 11 : 43 ) 3 : 11 ; 8 : 17 . Mbak@@ ur@@ an mba ve lu ken “ iyôngo igen ” la vea lu a ian i civirigh i kuran ikyum@@ u@@ ile i Aôndo shin tar ne sha hemen u “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u tamen ” la . ( Yoh . Kpa se fa yô , saa ishima yase ia lu ker sha inja kpee ve , se kôr cio u pasen mbagenev averen ne ye . Mbakristu mba ve vese kasev shin noov mbagenev hingir u hi@@ an a or u nan lu nom shin kwase ve ga yô , nahan ve hingir u eren idya . Akaa a eren ang@@ an cii nga inja er ka akaa a taver ga nahan . ( Mbagalatia 6 : 2 , 5 ) Aluer or@@ maren wase shin ma ikyar yase i ken ivese shin hur@@ or wase wa se kwagh ér se de ze sha ajiir a a doo u se za her ga la ga , shi se de nengen akaa a a doo u se nenge a ga la ga , shin se de eren akaa a a doo u se er a ga la ga yô , se ungwa kwaghwan u nan la . Yange i ‘ tese un sha u a na jighjigh ’ a kwagh u Ruamabera ôr sha kwagh u Yesu Kristu la . ( 2 Tim . M@@ cie u C@@ ian Aôndo W@@ asen Se u P@@ alegh I@@ sho@@ li@@ bo A kpe ken jighjigh na u nan . Mimi je , ú soo wer u gema mlu wou u dedoo vea Yehova la u ta kera sha er a doo mbayev mba ken k@@ el@@ ase wou a we yôô ? N@@ om@@ so man kasev man iky@@ aior man mba@@ beenyol man kp@@ an kua wan kpaa yange ve lu mbai@@ vangeli . Alaghga a gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se eren kwagh sha mimi ye . ( Aerenakaa 2 : 21 ; Mbaromanu 10 : 13 ) Shi yange ve yar tom a iti ne ken ngeren vev . Shi m zua a kwase u dedoo , u a so@@ om sha mimi yô , iti na er An@@ it@@ a , ngu iky@@ ar@@ tom wam u ishima ishima , ken tom u pasen kwagh hanma shighe la . • Mba ve lu iyôngo igen la mba wasen anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem mbara nena ? S@@ an@@ ker la man ada la cii tile sha ityough ki kwagh u Kristu una er tom mi u timin mbaihyomov nav yô . Se fatyô u zuan a ior mba ve lu a imba mzough ne kpa ? Yange ve za hen akuraior a á fe Aôndo ga laa ? Doo u mbacivir Yehova vea er ivese “ ken Ter tseegh ” sha ci u nyi ? Aluer tom ne hingir se kwagh u vesen yô , se lu tesen sha mimi ser se mba Mbashiada mba Aôndo , er i er ken Yesaia 43 : 10 nahan , ér : “ Ka ne ne lu mba@@ shiada A@@ v ye , kape TER A kaa ne , wanakiriki Wam u M tsough ” la . ( Ps . 37 : 34 ) Mba veren ashe u va zuan a icivir i hemban cii , ka uma u tsôron je la . — Ps . Nahan kpa , ku u if@@ er@@ or doo Aôndo ishima ga . ( Luka 12 : 32 ) Ve mban ne ka vea kpe yô , i nder ve shin ku ve yem ve za kohol Kristu ken Paradi@@ so u sha la , sha er vea hemen ior mba vea lu ken Paradi@@ so u shin tar la a Kristu imôngo yô . “ Ve cii ve wuese Un , gba kpiligh ve iyol sha akaaôron a dedoo a a dugh ken zwa Na yô . ” — Luka 4 : 22 . Ka di vough er Bibilo i kaa nahan ér , “ shighe man ai@@ ky@@ ôr ” mba ts@@ eren se cii . — Or@@ pa . M@@ pav u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a kpaa ka a bee shi mlu u k@@ ang@@ en@@ aa man dooshima ka a taver a hemba ave a tse . Ngeren u dondon ne una wase se . 1 : 11 ) Apostoli Peteru yange kaa a Mbayuda ér : “ Aôndo u uter asev , A civir Wan@@ akiriki Na Yesu ye , Un u ne na Un kera , ne ny@@ iman Un sha ishigh ki P@@ il@@ at@@ u zum u wa ishima u una pase Un á tu@@ h@@ wa yô . Ka i saan ve iyol kpishi sha iwasen i han@@ mô ve ka nan na sha er i kpe tiônnongo cii iyol la . Kpa sha mimi yô , u or lun a ieren i keghen kwagh la ka u nana wa h@@ w@@ ev shin nana waan a wa ave iky@@ um ga . Shi igbenda ngi kpishi i se tese or@@ wan ndor a vese dooshima yô . I tsua nomso mba aeren a ve a kom er Bibilo i tese la ér ve lu mbatamen kua udi@@ ak@@ on ken atôônanongo . Kpa anmgbianev mba nomso man mba kasev yô lu ving . Nahan yô , gba u se wa ikyo sha er se dugh ieren i gban ah@@ on ken a vese kera yô . Buter - makeranta ne ôr kwagh u a lu jighilii yô , inja na yô , a pase imba wanye u a fatyô u tôôn nan makeranta ne yô . M ôr Iyoukura shon , m been yô m er msen hen Aôndo mer a wasem . M kaa mer : “ T@@ ere , m fa u ngu uma , m soo u fan we shi eren ishima you kpaa . Hanma inyom yô , ior udubu deri u@@ deri ka ve mough ken A@@ fri@@ ka man ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki A@@ shia man sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa kua ityar i ken L@@ at@@ in Amerika ve yem t@@ w@@ ev ajiir agen , ve lu a ishimaveren ér vea za zua mkpeyol . Aluer se mba eren sha akaa a Or@@ gban se a soo la yô , se lu a awashima u mimi . Alaghga una de akaa aa er se a tesen or u se lu kua er ishima i lu se ker la kpaa . Gbenda u se yaren tom a ityakerada yase sha u henen kwagh a ior yô , ka u pinen ve mbampin sha er vea naan mbam@@ lumun yô . 4 : 8 ) Er a lu Aôndo u erdoo yô , ne se hanma kwagh wuee . Paulu shi za hemen kaa ér : “ Kpa Kristu yô , va due ken igbar , lu zege@@ pristi . . . lu sha awambe a iv@@ o man an@@ ib@@ u@@ av kpaa ga , kpa lu sha awambe Na iyol Na . A nyôr ken icighan@@ jiir kwa môm vough , A zua a mp@@ aa u tsôron . Cii man shighe ne yô , Yehova vande wasen Mose hen Zege@@ mnger u Nyian sha imba gbenda ne . — E@@ ks . M@@ sen u eren una wase se se palegh u yan ikyar a mbaaferev Shighe u ka a tôvon Mbakristu mba mimi a ican je kpa , ve taver ishima . Kpa ve gema ve er tom ne hegen kuma anyom 14 , shi mba zan hemen a u her ! Er se ver ashe a mlu u ken hemen nahan , doo u se kange ishima u eren nyi ? Sha ayange a i ngeren Bibilo la u@@ sho@@ ja tsu@@ l@@ en k@@ w@@ ange iky@@ ô@@ v u gb@@ ange@@ se hen uya , ú gb@@ anger í kuma er iky@@ ev@@ we shin ak@@ ev@@ a@@ ve@@ e ahar nahan . Yehova je yô , ungwan mbamsen mba ior mba ve p@@ eren Mkaanem nam sha apera la mayange ga cii ! W@@ any@@ e@@ kwa@@ or u i dugh nan ken tiônnongo u Kristu kera ga kpa jighjigh u nan u nan a gem a ver la di ye ? No@@ ve@@ mba 22 - 28 , 20@@ 10 I naan ve icivir . Ge@@ ma di a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma vesen , amba er , ma ma yangen angev shin ma lu a akaa a wu@@ an m@@ egh ku i@@ yô ken iyol la di ye ? 11 : 15 - 19 . Kpa nom na , V@@ ic@@ ent@@ e lu or u man m@@ sô@@ rom kpishi , nahan una zua a tom hen ijiir kpa , ica i gba ga tsô , i z@@ enda un her kera . Gbenda u Yehova a gbe uumace la tese dooshima na nena ? Se su@@ gh Yehova k@@ igh k@@ igh , er ‘ anmgbianev ve doo un ishima , ’ a lu nan kwaghyan mgbegh@@ aa sha ashighe ashighe , sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” nahan . — 1 Pet . 16 : 11 - 34 . 3 : ​ 1 - 4 ) Heela tseegh ga , or@@ ihyom ugen u vihin tu tsung kange ishima ér una pav noov vea kasev vev kpee . Se cii , kua mbatamen kpaa se fa ser “ agee a hemban la ka a Aôndo , ka ken vese a dugh ga . ” Ne agumaior a ken tiônnongo u Kristu , ne mba tagher a akaa a karen jighjigh u nan wen kpa ? Yesu yange eren msen ér i tsegha iti i Aôndo been yô , á kaa ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” Or u H@@ ung@@ ur Kwagh Nan W@@ u@@ ese Kwagh Ga ( 2 Mbakorinte 12 : 15 ) Mkaanem man pase ú nyi kwagh sha imba mnenge man ieren i í doo u mba civir Yehova vea nôngo u lun a mi laa ? Mimi yô , Aôndo ngu a tahav mbu been or angev . Kwagh ne tese ér mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v vea de u hemen , a lu ator a geman hemen ye . Takerada u i yer ér Ju@@ g@@ end 200@@ 2 la kaa ér , “ u nan orgen jighjigh ka kwagh u vesen u ka a na i doo ior mbagenev u lun ikyua a mbagenev hanma iyange yô . ” Ka mbam@@ hembe uhar mba Iserael hemba mbaihyomov vev ikyua a gar u Me@@ gi@@ do mba nyi or@@ pasalmi a ôr kwagh sha mi ? Se@@ mb@@ er@@ ee ne , i pine anmgbianev mba tse@@ en ishima sha tom mba ken ityar kposo kposo mpin ér , “ Ka mkaanem man aeren a ma ortamen a nyi nahan a seer nan ve i@@ emb@@ ere ? Mba dondon Yesu mba 14@@ 4,000 mba i shigh ve mkurem la ve zua a mnder shon u shi i yer kpaa ér “ mnder u hiihii ” la . Ng@@ ô ngu a na wan na at@@ u@@ mba shi a wa ikyo sha hanma mgb@@ e na cii sha ci u nyi ? Una na ne Or@@ sur@@ un@@ shima ugen u Una lu a ven gbem yô , ka Jijingi u mimi . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 14 : 16 , 17 . Yesu kaa ér icighan jijingi una “ za a ven ken mimi cii . ” Or@@ gen su@@ gh se kpishi sha tom u se lu eren la , shi kaa ér se hide se va kwa@@ gen yô se tsa hen ya na . K@@ ohol cii yô , i zua a ung@@ eren mbat@@ sev mbara kuma er 30 nahan . U hen wer ter ve yange ma er a ve nena ? — Een , yange ma tsaha ve , ma lumun ér ve za hemen u eren akaabo ga . 5 : ​ 11 , 12 ; 9@@ 1 : 14 . M@@ ne u nan iyua sha ishima i or la va Gen@@ iv@@ al a iember i mimi . I er R@@ en@@ ato batisema ken inyom i 200@@ 2 , mba ker ken inyom igen yô , R@@ en@@ ato hingir or u pasen mkaanem ma Aôndo hanma shighe sha u tesen iwuese na sha akaa a Yehova a er a na la cii . Aluer iorov uhar ya ijende kpa ka u môm tseegh a ôron kwagh hanma shighe yô , ijende ve la ia tsa ga . Er nan ve i gbe u se palegh h@@ ua u eren sha kwaghyan man m@@ sô@@ ro@@ mo ? Sha hiihii la , lu iorov un@@ yi@@ in mba hen tsombor ugen , mba se zua a ve hen gar u N@@ ap@@ les la tseegh ve tese isharen ye . 12 , 13 . ( a ) Yesu wa tindi u he ér nyi ? Noa yange zu@@ lum anyom 6@@ 00 shighe u gba t@@ so shi kohol inyam shi pase mba@@ wan@@ ndor a na kwagh u una va tser ve la . Ka hanma shighe Yesu una ôr “ iyôngo ” man “ iv@@ o ” iji@@ r@@ i ? Ior umiliôn imôngo sha ajiir kposo kposo nenge ér u civir Aôndo sha u eren akaa a a soo la ka kwagh u nan mk@@ om . — 1 Yohane 5 : 3 . Ka gbenda u injaa u nyi Yesu yange dondo sha u tsaase mbag@@ en@@ eve ? Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan . ” I@@ C@@ I@@ G@@ H@@ AN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O i í lu Mkaanem ma Yehova la , ka môm ken ityakerada i í hembe tsan shi í hembe samber a mi sha tar cii yô . A̱ shi nan kpa , lu Davidi nger Pasalmi ne ye . Se mba a akaa nyian a wasen se hemba Aberaham ica je . U fa ma or u nan lu nôngon ér nana de u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh yôô ? Aluer u hen kwagh u Tartor u Aôndo u Bibilo i er la yô , mayange je u vaa af@@ an@@ yô ga . — Ôr Luka 18 : 16 , 17 ; Yohane 4 : 23 . Alaghga se nenge ser gba u se nôngo kpoghuloo sha er a tsaha or la sha kwagh u nan er la yô , shin alaghga se soo ser nan kpa nana ya ican i se kpa se ye la . De se time se nenge er isharen i eren akaa cii “ sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan ” la i bende a akaa kposo kposo a se eren ken uma wase yô . M er ityom kpishi ken tiônnongo ken anyom 30 a a kar ne . 6 : 18 ) T@@ ime ase sha atô@@ akyaa la , nahan pine iyol you wer : ‘ Kanyi i̱ hembe doon u me ere ? De Aôndo U Uma A̱ Hemen We ( Mbaefese 5 : 1 ) Kwagh u a lu kpôô kpôô yô , m@@ civi@@ ra@@ ôndo ngu a na i lu se ken ishima er ma se eren hanma kwagh cii sha gbenda u ua doo Aôndo ishima yô . — 1 Mbakorinte 10 : 31 . L@@ or@@ e@@ t@@ ta er tom u pania u ke@@ ke kuma anyom 20 hegen , shi a na jighjigh ér , ka er yange un lu a “ mbamhen mba mimi , ” sha u dondon kwaghwan u ken Mkaanem ma Aôndo ve , un tsua kwagh u van un a mtsera ne ye . ” Nahan yô , or u nan “ kom ” yô , nan kuma nan iv vough u eren tom u i ne nan la . Ior kpishi mba ve lu sha shighe u apostoli Yohane la tesen atesen a tsu@@ men a ior kua kwaghfan u taregh , nahan apostoli Yohane ta Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la icin ér : ‘ De kera gbe nan nen hanma jijingi jighjigh tsô ga . ’ Kpa gema profeti A@@ hi@@ ya u Yehova tindi un ér a za ver Y@@ er@@ ob@@ i@@ am tor la yô , za hemen u civir Aôndo sha mimi shighe u bee iyol la je kpaa . Lu shin tar ne hanma shighe nahana ? 29 : 30 , 31 ) Gba u Mbakristu vea kôr mba hen tsombor ve “ ihyom ” sha u hemban soon Yesu a mba hen tsombor ve . — Mat . ( Pasalmi 1@@ 16 : 12 , 13 ) Aluer ú ngu ôron magaz@@ in ne hanma shighe yô una wase ú , nahan ú fa akaa a Aôndo a vande eren , shi á lu eren hegen shi una va er ken hemen yô , akaa ne a va ú a msaanyol hegen shi a na ú ishimaverenkeghen i akaa a ken hemen , i t@@ enger mayange ga la . — 1 Timoteu 4 : 8 . Nenge imba er i doo u se wa ikyo tsung , shighe u se lu tôôn kwagh sha inj@@ ô la sha wono ! — 2 Utor 4 : 1 ; Mateu 18 : 25 . Mbak@@ ov na kaa a na ér a lumun iwasen la sha er una zua a di@@ gi@@ ri@@ i , una er tom a yam mat@@ o , shi una ker shighe a zenden sha yô . Ikyav i tesen yô , apostoli Yohane ngohol “ mpase u Yesu Kristu u Aôndo na Un sha u A̱ tese mbatomov N@@ av akaa a aa er fe@@ fa keng la . ” — Mpase 1 : 1 - 3 . Satan yange kaa ér Yobu ngu civir Aôndo sha mimi ga , kpa ngu civir un sha ci u mtsera u una zua a mi la . Sha kpôô yô , ka ikyav i tesen i dedoo i mbamaren asev yange ve tese la kua ityesen i yange ve naan se sha hanma ian cii la yange i wase se u tsuan ser se nyôr tom u m@@ ishen u eren n@@ du@@ ur@@ u@@ u ne ye . ( 2 Timoteu 4 : 3 ) Kpa Mbakristu mba mimi mba kposo , mba dondon ikyav i Yesu Kristu la . U hemban cii yô , ku u Kristu la u er nyi ? Ú N@@ A jighjigh wer Yehova ka Aôndo u mimi tswen kpa ? U tesen ikyav yô , zum u i lu eren iniongo i kwa@@ se@@ he ken K@@ ana yô , Maria kpa lu her lu eren akaa , kpa Yosev yô , t@@ eren tsô kpa i ter un ga . Mba@@ apostoli mban yange ve nenge sha ikyaa ne nena ? D@@ ian@@ e umbur nahan ér : “ Yange lu se f@@ en@@ g kpishi zum u se va nyôr ken iyou shon la yô , kpa yange se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un hen anmgbianev mbara kpishi — yange ve taver se ishima je zua ga ! Er Paulu nahan , kasev kua mba ken tiônnongo cii gba u vea dondo hemen u Yesu sha mimi . Sha kpôô yô kwagh ne zua sha kwagh u i kaa ér “ akaa cii hingir a he ” la ! — Pasalmi 9@@ 2 : 12 - 14 . • “ I kuma [ Yesu ] sha ci u akaabo ase ” nena ? Mba@@ apostoli kpa yange ve kav ér gba u ishimataver ve la ia har sha jighjigh u nan . K@@ u u Yesu la bugh ve gbenda u a de ve a asorabo a ve shi aluer ve na un jighjigh yô , vea ngohol ‘ iyua i icighan jijingi ’ . ( Rom . 5 : 12 ) Kpa Ruamabera gema ôr se kwagh u se er ve ivese yase ia doo yô . maa er kwagh u ve ôr u la . ( Anz . 13 : 20 ; 1 Kor . Yehova kaa ér : “ Vea kera er kwagh u vihin ga , shin vea tim kwagh sha icighan@@ wo Wam cii mayange kpaa ga . ” ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 7 , 11 ; 1 Peteru 5 : 2 , 3 ) B@@ em ne ka kwagh u injaa kpen kpen ! Yesu na mbatyomov nav zwa ér : “ K@@ ohol nen u@@ wua , za omb@@ om sha una . ” ( Mat . Nahan cii kpa , kwagh ne tese ér a lu hanma shighe cii u lun kposo a tar ne la a lu z@@ ange ga . Yesu ngu gbenda man mimi man uma kpaa . ( Yeremia 5 : 31 ; 20 : 6 ; 23 : 16 , 17 , 25 - 28 , 32 ) Kpa Yehova venda a ve ér ve de u tsu@@ ghun ior ga . ken Iyoukura i ken zwa bu@@ ter i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 5 la . Shi ior mba Yehova ka ve nôngo kpoghuloo ve sôron ajiir a ve a civir un her la sha u a lu sha ashe wang yô . I@@ an i injaa i se fatyô u lun vea anmgbianev mban yô , ka u zan mbamkombo mba tiônnongo shi lamen a ve shighe u mkombo a lu a hii ga man shighe u a bee la kpaa . Ver ase ishima nenge er mfe u yange lu a mi ne bende a na yô . ( b ) Mba@@ y@@ aav kpishi mba dondon ikyav i Yesu ver la sha u suur sha Yehova ken ashighe a ican nena ? Se gema se lu nen per , shi se er nen tom u pasen kwagh la sha afatyô wase cii . Kwagh ne una na se iember i vesen hegen je kpaa . — Luka 21 : 36 . I@@ SH@@ I@@ M@@ A I W@@ AN I V@@ E A A@@ V@@ ER@@ EN A N@@ Y@@ I ? Aluer u soo u seer fan er kwagh u ior ve kaan ér yange i nger akaaôron a profeti a ken Bibilo shighe u akaa shon er kera la i lu mimi ga yô , ôr takerada u i yer ér Is There a Creator Who C@@ ar@@ es Ab@@ out You ? Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Aluer ne@@ a lu ior i tar ne yô , ma ne lu kwagh u tar jim , ma ne doo tar ishima ; kpa er ne lu ior i tar ne ga , Mo M gem M tsough ne shin tar ne kera yô , ka nahan man tar u ker ne i@@ ho@@ m ye . ” Shighe u Yehova na A@@ nan@@ ia tahav ér a bugh Saulu ashe la nahan , Saulu de gbenda u yange van@@ den eren kwagh a mbagenev la kp@@ um kp@@ um . Iyoukura ta mbacivir Aôndo mba mimi icin sha kwagh u an@@ umbe a i tesen sha tele@@ v@@ ishen sha kwagh u ior ve eren ayange ayange la anyom kar hegen nôngo u kuman er 25 nahan . • Ikyav i tesen i Davidi la i̱ tese se nyi sha kwagh u m@@ ge@@ m@@ shima ? Aluer se fa kwagh u a lu idya jighilii ga yô , a taver se u yevese i̱ ele@@ gh ele@@ gh . U@@ foto mbagen di yô , ortamen u hemen Iyoukura una fatyô u tsuan shighe u i hembe doon un u a ta iwanger sha hanma foto yô . Se Mba Z@@ ough a A@@ veren sha I@@ ti Y@@ ase i Mbakristu La Or u timen ken Bibilo ugen ôr kwagh u Se@@ kar@@ ia ér : “ Yange fa akaaôron a profeti kuma un , . . . lu or u fan takerada , u civir Aôndo kpoghuloo shi lu or@@ perapera kpaa ; a̱ shi kpa yange wase U@@ shia kpishi u eren akaa a dedoo . ” 55 : 1 ) A@@ shi nan kpa u vande tesen ior kpishi wer ka icighan jijingi i yar tom a mi sha u ngeren Icighan Ruamabera ye . ( Mpase 12 : 9 ; 13 : 2 ) Nahan er i lu Diabolo a ver m@@ tem@@ tor u orumace yô , m@@ tem@@ tor ne ngu eren kwagh sha inja i iny@@ am@@ ky@@ ume shin dar@@ ak@@ on , vough er Diabolo kpa a eren nahan . — Yohane 8 : 44 ; Mbaefese 6 : 12 . 10 , 11 . ( a ) Yesu tsengaôron nyi sha kwagh u injakwagh i iv@@ or i dedoo man i bo laa ? Se sôr mgb@@ er u Iyoukura i henen ken T@@ i@@ ônnongo la , sha er ia hemba doon shi ia hemba wasen we u henen Mkaanem ma mimi ma Yehova mara yô . — Ps . Jighjigh u nan wa kwagh u ú eren ken uma wou la ker . 2 : 16 ) Ivur la har sha mpin u profeti Yesaia yange pine ior mba sha ayange a na la , ér : “ Ka an nan lu wa Jijingi u TER kwagh , shi nan lu or@@ wasen Un henen kwagh , nan tesen Un@@ u ? ” ( Yes . N@@ om@@ so man kasev mba ve lu ken nongo u “ zege@@ ikpelaior ” la cii ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo la . I@@ d@@ ya i eren ngi i va a nyi ? ( Pasalmi 37 : 11 ; 2 Peteru 3 : 13 ) U ngu môm ken mba@@ yôôn Tartor mban@@ aa ? [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 2 ] Kape mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem la kpa vea va venda u wasen mbagenev ken a ve , mba ve vende mimi sha shighe u zege@@ can la je la . Yesu u a hembe fan kwagh u Yehova kua ishima na a hanma orgen cii la , yange kaa ér nyi ? ( Y@@ er . 31 : 25 ) Kpa ka nyi i doo u u vande wan ago iyol sha mi cii ve u mase zan or inya , za taver nan ishima ? G@@ ar u I@@ b@@ arr@@ a lu ken ningir u se nengen sha mi yô . Kpa hegen ne , iyenge la nger je gande . Kanyi i lu iyol@@ gen@@ gese , man Yesu ôr kwagh u í ér nyi ? Anmgbian ugen u a hembe anyom 30 yô , ôr kwagh u shighe u lu hi@@ an a hi@@ a la ér : “ Yange m nengen atindi a Yehova a we la mer nga kuran mo ga , kpa nga kighir mo a kighir . ” Sha nahan yô , Mbakristu kpishi hingir u fan iwasen i lun kwa@@ v la , nahan ve tsua ér a hemba kpa sha an@@ shighe kpuaa yô , vea “ lumun kwagh ne . ” V@@ e@@ gher u sha uhar u i yilan ér “ E@@ ure@@ ka Y ” la lu a akaaôron a ken Bibilo , kua ufoto mba duen mir@@ en , mba lun u@@ ka@@ la kposo kposo . K@@ ur@@ an nen , eren nen msen , sha er né gba ken imeen ga yô ; mimi je , jijingi yô , rumun , kpa iyol yô , ngi a agee ga . ” ​ ​ —⁠ M@@ ar . A@@ ik@@ ighe ugen shighe u i tese ikyav i nengen ken mkombo sha gbenda u lôh@@ ôn or u se fe nan u van M - umbur u ku u Kristu la ka been yô , James yem ken iyou na fese je . or u er sha imo i Aôndo , nahan a yôô A@@ tsan a P@@ u@@ e sha Igipiti zum u tor u tar la venda u ungwan imo i Aôndo u mimi laa ? Awa@@ shima u Uma Wou jim Kanyi ? A@@ me@@ en aa fatyô van ken tsombor shighe u mbamzeyol ve lu b@@ enden a tsombor yô . M@@ vihi u aeren na a vihi je i gbe kera la due tseer tseer je ka ashe tugh ga . Er se lu eren tom u injaa ne nahan , ieren yase i tese ér se fa er u hu@@ an ving la i lu z@@ en@@ aria yô . Se er nan ve se kav ishima i Yesu a lu a mi i nan mbahenen nav jighjigh laa ? Shi fa u lamen ijô ihi@@ ar shi lu ken k@@ we kwaghaôndo u Mbayuda ugen u zan iti kpaa , ka Mbaf@@ ar@@ ishi je la . Er i Hii ve Ter W@@ ase Yesu Kristu a Doo Se Ishima Yô Aluer se er kwagh a ave ase sha inja ga yô , a a er akaa a vihin tsung , a a na se per atindi a wang a Yehova , nahan doo u se kange ishima , se za nen hemen u lun a aeren a wang . Akaa inja er a@@ kpe@@ kpa u i er sha m@@ we nahan yange i kar sha ah@@ ôm a inyam ga kpa i lu sha mkurem ma sha atam a iky@@ on , kpa ashighe kpishi i lu sha mkurem ma o@@ le@@ v . Kanyi kwagh or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen a er sha ieren i Mbakristu yange ve lu a mi sha G@@ om@@ o@@ ti@@ i ? 2 : 8 , 15 ; Ps . 9@@ 0 : 10 ) Lu@@ un er yange vea ne Yehova jighjigh her@@ egh shi vea de ér a̱ hemen ve yô , ma ve gba angev shi ma ve ya ican sha ci u iyol@@ been shi ma ve kpe ga . ( b ) Ka nyi se hen ken gbenda u Yehova yange er kwagh a A@@ ron la ? K@@ u@@ es lu iti i ger@@ i u ken tar u Jam@@ an@@ i , h@@ en@@ pe i mar N@@ ic@@ hol@@ as la . Cii man se seer vesen ken jijingi yô , gba kpee u se luun imôngo vea mbacivir Yehova mbagenev sha ci u nyi ? ( Ôr 1 Peteru 3 :⁠ 7 . ) Sha ci u “ akaa cii nga gbar gbar , i tar a tar a kpaa sha ashe a W@@ en u kwagh a zough se a Na la . ” ( Heb . 10 : 13 ) I@@ me@@ en i Paulu a er kwagh u i la ka h@@ an ka i va , man Aôndo ngu a bugh se gbenda u waren nena ? N@@ ana ng@@ ur@@ en nan mlumun yô , tese nan er nana na mlumun “ sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa ” yô . — 1 Peteru 3 : 15 . 1@@ 45 : 1 , 2 ; Yes . ( b ) Ôr kwagh u a er u tesen ér Yehova wasen se shighe u se lu ken ican yô . Kpa naan ve icivir shi wuese ve sha kwagh u dedoo u a nenge a mi ken ve yô , shi tesen ér un ngu a vangertiôr ken ve . ( Luka 22 : 31 , 32 ; Yoh . A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l lu or u waan Davidi kwagh yô . Nyian ne , as@@ ande a “ Iserael u Aôndo ” a á shi her shin tar ne tile sha ityough ki Shi@@ on shon la , ka tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu tar sha won cii , mba ishimaverenkeghen ve i lu i hemen sha vea Kristu imôngo la . Aluer se mba wasen wan wase shin or@@ henen u he shin or u nan mem tom u kwaghpasen an@@ shighe a kar kpaa , doo u se tese nan sha imba gbenda ne . • Ka aeren ahar a nyi Yehova a vende a y@@ um@@ u ? A kaa ér : “ Ka mea duen ger@@ i vea azende am yô , m vande wan iyol shi m ver inyaregh ki me vihi yô . . . . Er m lu kp@@ an u aeren a hông@@ or@@ ough nahan kpa , m hingir or u he hegen . Ish@@ aren i iyolough man isharen i a@@ sh@@ ee ia fatyô u b@@ enden a Mbakristu mba mimi kpaa . M ungwa hanma kwagh cii , nahan m ôr mkaanem man , mer ‘ Lu jighjigh zan zan ar ken ku , ’ shi m ôr mkaanem ma Ter ma gen kpuaa , maa kwagh kure je . Ka ieren i sha kwaghfan u palegh imba ijiir i tsan la . Bibilo pase se jighilii ér kape i lu la ga , nahan cii kpa ijiir i môm tsô Bibilo kaa ér Yesu lam a P@@ il@@ at@@ u sha ikyev i ta@@ fin@@ ta ga . — Yohane 18 : 28 - 40 . Ka nyi i eren hen Iyou i Tartor , man kwagh la na yô gba u se nenge mbamkombo asev mba i eren her la nena ? ( Mbaromanu 3 : 23 ) Sha nahan yô , doo u se lu a ishima i den mbagenev kwaghbo , sha ci u yange sev a h@@ ungwa a av a gba u ve kpa vea de se kwaghbo . I Y@@ ar Tom a Icighan Jijingi sha u Gb@@ an Tar M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér T@@ ime ( m - gber u a samber sha tar wuee la ) sember ôron kwagh u c@@ ôô@@ ci i í yer ér Or@@ th@@ o@@ do@@ x Ch@@ ur@@ ch i ke ’ tar u Rus@@ sia la nahan ér : “ C@@ ôô@@ ci i i sember zuan a so@@ o@@ ki ne shi ngi eren tahav sha ijiir i ngise í henen ér kwagh a tsa a lu nahan ga la : Ka sha ikyum@@ utya i Rus@@ sia je la . . . . Ka ve ve lu Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova ye . M za hemen u vihin ishima sha hanma kwagh u cuku ; m kera fa@@ an@@ tyô u kôron iyol yam tsaha ga . Er kwagh wou a gbe ior mbagenev ishima nahan kpa , kwagh wou hemba gban Yehova man wan na ishima , shi ve soo u sha ci u mtsera ve ga , kpa ve soo ér u “ kôr ave sha uma u a lu uma jim la . ” — 1 Tim . U fa kwagh yange na ve v@@ ̱@@ e hungur un kpa ? — Yange ian ia due yô , m ôr u@@ sho@@ ja mbagenev kwagh u Yehova , shi mbagenev vea waan Mbashiada aie iyol nahan , m p@@ aa ve iyol . A ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh u m@@ ve u “ vor ” u ua va sôr kwagh u mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara kôr vihi la . — Gen . U tesen ikyav yô , shighe u orgen u i yilan un ér He@@ c@@ tor Mar@@ shall ungwa Mbah@@ enen Bibilo ôr kwagh ter takerada u i yer ér S@@ tu@@ di@@ es in the Scriptures la yô , a sôn ér i tindi un a a@@ vegher at@@ ar@@ atar a takerada la cii . Sha ieren ve ne , mba tesen mhôônom ma Yehova man dooshima na sha uumace mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga mbara . I pase ken takerada u U@@ k@@ we@@ legh er Yehova yange nenge Yerusalem man tar u Yuda shighe u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va nan@@ de gar la hingir ice la . Shi aluer kper@@ nan or shi m@@ us@@ an b@@ or la nan wa u a hembe y@@ in@@ an tahav sha ng@@ u@@ la je kpa , a@@ dooga u fa ga . Kwagh ka a er i vihi yô , Iserael lumun kwaghwan u Yehova wa ve sha dooshima la ga . ( Ese@@ kiel 34 : 15 , 16 ) Or@@ pasalmi kaa wener Aôndo “ ka A sôr mba asema a vihi ve tsung la , A kange ve av@@ av . ” — Pasalmi 14@@ 7 : 3 . Ior kpishi vea nenge “ In@@ i@@ umbe ” ne vea bee yô , i na ve takerada u S@@ c@@ en@@ ar@@ i@@ o of the P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation la . Ka mimi , er Yesu a lu or u vough yô , una fatyô u ts@@ eren tsombor u ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn mba lun vough . Er se vande ôron kwagh ve nahan , yange ve undu akaa a ve cii ve hingir mbadondon mba Yesu . ( Mateu 26 : 50 - 5@@ 4 ) Nahan aluer se mba umbur ikyaa i i lu inya la hanma shighe er Yesu nahan ga yô , alaghga se hide ijime shighe se tagher a imeen yô . ( The World B@@ ook En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia ) Or u eren tom tic@@ aa nan ngu a tom u tesen ig@@ y@@ um@@ ior man nana fatyô u tesen ve sha gbenda u anyom a kar imôngo je kpa a hungur ve ga yô . Ivur i sha 4 , i ken takerada u Anzaakaa ityough 2 , ape Solomon yange kar mfe ne sha “ akaa a injaa a i yer ” la , ia wase se . Alaghga ú kaa g@@ enger g@@ enger wer , ‘ m kegh tar u he ne shighe li@@ he kpen kpen , kpa shighe ne cii saa gbilin ga ! ’ 41 : 10 , 13 . Kpa Bibilo wa se kwagh ér : “ De kaan wer : Ka nyi ayange a tsuaa la a hembe doon a ah@@ e@@ gen@@ e ? ga . De se tese ikyav i kwagh ne sha orgen u Ruamabera a er kwagh na yô . ( b ) Yange i kure ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Kor@@ aki la sha gbenda u tan ih@@ indi tsung nena ? Nahan cii kpa , Yobu hide ijime ga . U@@ ̱ mfe a̱ bende a kwagh u a lu ken a vese la yô , saa se ‘ ver ishima yase ’ sha kwagh u se lu henen la shi se “ ko@@ so ” un “ ken ishima ” kpaa . Yange fa u tesen ior Mkaanem ma Aôndo tsema tsema , shi wase mbagenev u suen mcivir u mimi . Sha mimi yô , m@@ le@@ he u Yesu yange lôh@@ ô mba ungwan a na ér ve̱ ngohol i@@ gb@@ ur na la yange lu t@@ ôn@@ don zwa ér una va ve a m@@ pe@@ ver@@ yol sha mbamzeyol mba ve lu a mi hen shighe la cica cii ave ave ga . Yehova nengen mba ve we mba@@ beenyol ikyo la nena , man se kange ishima se er nyi ? Nahan zuan a kwaghyan han@@ a ? Ken anyom a karen ne , se taver mbagen asema ser ve er tom u pasen kwagh hanma shighe la , man kwagh u dedoo u a dugh ker la na se msaanyol kpishi . ( Mpase 20 : 11 - 15 ) Kpa hegen ne yô , jighjigh u nan una bee a ij@@ ung@@ wen kera cii ga , kpa una na se kporom ikyua a Aôndo u a wasen ser u wan ishima a ij@@ ung@@ wen ne . — Pasalmi 1@@ 21 : 1 - 3 ; 2 Mbakorinte 1 : 3 . Anmgbian Bar@@ r yange na ityôkyaa i vesen zum u a kaa nahan la , wener : “ I wa ‘ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ’ man Mbahemenev nav mba Shin T@@ ine mbara akaa sha ikyev y@@ uh@@ wa shi ngee hemba akaa a i we sha ikyev i iniongo i í ver í sha tindi la ca je . Sha nahan yô , ve venda u ‘ nan Diabolo ian . ’ la . Mbam@@ gber mba Iyoukura mbagenev ka ve lu a ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Sha ci u A@@ g@@ umaior ” la . Ka mea eren nahan yô , i lum er Yehova ngu vea mo shi a lumun a kwagh u m lu eren la nahan . ” Vea wase u u za hemen u civir Yehova . U@@ iniongo mba kwaghaôndo cii kera gba kwagh ga , nahan ve kera na Aôndo icivir ga . 20 : 7 , 8 , 11 , 12 ) Sha kpôô yô , ishimaverenkeghen ne ka i doon tsung ! I ôr kwagh u or@@ shua u M@@ zough u Mbahe@@ men A@@ tic@@ a a ke ’ B@@ rit@@ ain yange ôr nahan la , ér : “ Ior mb@@ á kaan ér , ‘ m ngu a ian , ’ a u ma ve lu kaan ér ‘ ityom ne ka i yam yô . ’ V@@ ang@@ er@@ tiôr u anmgbian ne lu a mi la saa dang ga . Nahan kpa , akaa kpishi a tar ne u eren a i tesen ken us@@ ene@@ ma man sha tele@@ v@@ ishen man sha In@@ tan@@ et cii ka akaa a kunya , man a iji@@ mba@@ gh . 12 : 1 – 16 : 27 ) ( Yohane 13 : 34 , 35 ) I erem batisema ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 200@@ 1 . Man lu nyi i̱ va ken kwagh laa ? Kanyi ia fatyô u yangen se u lamen a mbag@@ en@@ eve ? A i̱ shio yô , ma i er nan ve ma se fe kwagh u ip@@ aan man er i lu sha ikyev i Yesu , Yehova a u@@ lu@@ gh se a ve mi hen a n@@ aa ? ( Anzaakaa 8 : 31 ) Zum u a mase van shin tar ken masejime a va ‘ tema hen ’ uumace yô , mnenge u a nengen orumace la gema kposo ga . • I@@ dy@@ a@@ or nana fatyô u eren kwagh u vihin or nena ? ( Yuda 3 ) Kpa se fatyô u hemban ! ‘ Y@@ a u tsôron ’ ne ka nyi ? I wa akaa a Kristu a shin tar ne cii sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior a a shi her ken nongo ne la . Man shi á er nan man vea ungwa aluer or u ôron kwaghaôndo nana lu ga yôô ? Nahan un kpa ka a nôngon u dondon ieren ve la sha u lamen a anmgbianev nav mba shin Betel mba ve za sember van cii . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u apostoli Paulu ungwa ér Mbakristu mbagenev mba undun mcivir u mimi sha ci u atesen a Mbayuda yô , a nger “ iniongo i Kristu i ken G@@ alatia ” washika u kôron ken ishima kpishi . ( G@@ al . Nahan ka an i gbe u se tese nan dooshima ? Kwagh u m tsua u eren ne doo ga sha igbenda ihi@@ ar . Ior cian agumaior a hen ijiir ne , a wan ts@@ wam shi eren af@@ er la . Yange sa@@ gher mo iyol u ungwan kpen kpen . ​ —⁠ Ps . Ka hanma or u ôron Bibilo je nana ôr kwagh u msen ne ve a doo nan ga ? ( b ) Ka mkaanem ma nyi ma seer tesen ér S@@ em@@ son lu a agee a kp@@ iligh@@ yol@@ o ? Sha u nôngon er una yange m - à@@ ng@@ è@@ r u yange tartor u ya u Iserael ú sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la lu anger un la yô , a gema a ker iwasen he ’ Shi@@ ria . Bibilo kera ôr se kwagh u yange za hemen zum u Yesu ande hen Peteru la ga . Kwagh er vihi yô , mbamaren kpishi ver ônov vev ikyav i bo . Nahan gba hange hange u se ‘ kundu ishima , ’ se ungwa kwagh u Ruamabera a we ér se ‘ lu gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen ’ la . — 1 Pet . Kwagh u yange er Sh@@ im@@ e@@ on man Lev@@ i la tese se nyi sha kwagh u iyev i or@@ on@@ o ? Nahan kpa , zum u Aôndo kaa a Aberaham ér a due ken U@@ r kera la , T@@ era due a na imôngo ve yem ken H@@ ar@@ an . — Genese 11 : 31 . ( Pasalmi 119 : 1@@ 13 – 1@@ 20 ) Se mb@@ á lumun “ mba@@ ase@@ ma@@ ahar ” ga , vough er Yesu kpa a vende mba ve s@@ enge ér mba Mbakristu nyian kpa ve tse@@ e ga shi ve nd@@ ôh@@ ôr ga , ve sa@@ gh a sa@@ gh tseegh la nahan . M@@ nenge u Mbakristu Ve Nen@@ gen Tar La ( b ) Ishim@@ a@@ verenkeghen ka i kura se sha kwaghbo nena ? ( Mat . 6 : 22 , 23 ) I@@ she i í lu “ jighilii ” yô , i har sha u eren kwagh môm tseegh ; kwagh shon yô , ka u eren ishima i Yehova . U karen ishimaveren i Mbakristu la a mbagenev ke ’ S@@ ene@@ g@@ al Luka kaa ér Yesu “ ôr ve injakwagh sha u tesen er [ i ] doo u taver ishima u eren msen zu@@ mb@@ ee , gban uwer ga ” yô . A fatyô u yaren tom a imba washika la sha u veren anmgbianev imôngo ken tiônnongo sha tom . Gadia shighe ngu van u ior vea kera fatyô u veren ato sha ityesen i dedoo ga , vea kohol mbat@@ esen kpishi sha asaren a ve ayol a ve sha ci u ato vande ng@@ iligh ve yô . Vea tôô ato a ve sha kwagh u mimi la kera vea gema vea ver sha u@@ kwagh@@ hi@@ r . ” ( 2 Tim . Er ior kpishi ve lu seer a seer u yemen za lun ken ityar igen yô , se hemba mban a aan a zuan a ior mba ve lamen zwa ugen yô . Yange una vande civir mbi je kpa , alaghga yange de u civir ie@@ ev , hingir u civir Aôndo u mimi la , er R@@ ah@@ ab@@ i man Ru@@ tu yange ve er nahan . ( Ru@@ tu 1 : 16 ; 4 : 13 - 17 ; Mat . A@@ jiir a i seer maan yô , lu Iyou i M@@ kohol i vesen man iy@@ aagh ki tsan ki he@@ gh kua af@@ ishi a geman kwagh . Yesu bugh ve ashe , kpa lu mhôônom kôr un a ve ve bugh ve ashe ye . Yange kpiligh mo iyol er Aôndo tese ér kwagh gba un sha zayol ne ga yô , nahan m ny@@ iman un . Yesu lu ôron kwagh u mba ve vande lun kpen@@ egh ken jijingi kpa mba va ongo kwaghôron na yô , ve hingir u nan un jighjigh nahan ve de u eren asorabo la . ( Mateu 5 : 44 ) Ka se er msen ser , aluer ma or nan ngu hendan kwagh a Aôndo sha mfe shio er Saulu u ken gar u T@@ ar@@ s@@ u la nahan yô , Yehova a bugh nan ashe nana fa mimi . Ter ityesen i aiegh jighilii , i i lu ityesen i ken ruamabera ga yô , shi tese er Yehova a wase se , se ne i jighjigh ga yô . 22 :⁠ 6 ) E@@ wa man R@@ ys@@ z@@ ard ve kaa ér : “ Yange se tôô shighe se hen Bibilo a mbayev asev asange asange . ” Mbamaren vea wase mbayev vev u nan Yehova jighjigh nena ? Paulu yange ter kwagh ne shighe u kaa ér : “ Han@@ mô ve nana zua a injar i nan iyol i nan sha inja i tom u nan ” la . U kav kwagh u ivande ne i tese se la je he ? ( Mba@@ j . 3 : 12 , 13 ; 6 : 1 - 3 , 33 ) Sha nahan yô , Yehova ur@@ ugh Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki t@@ ough , a kaa a Saulu ér a tim ve sha . — 1 S@@ am . Ngeren ne time sha igbenda i vesen it@@ ian , i i doo u han@@ mô wase yô nana nôngo tsung nana dondon ikyav i Kristu la yô . “ M kôr cio u zan hemen u civir Yehova her sha u lun a ieren i dedoo i henen Bibilo shi p@@ endan ishima sha ‘ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ’ la . ” — 1 Mbakorinte 2 : 10 ; An@@ na , á er batisema ken inyom i 19@@ 39 . ( Mbaefese 6 : 11 - 18 ) Dooshima u se lu a mi sha mimi la una tsu@@ le se k@@ w@@ ange hen uya shin una wa se ago sha ci u tom u Orkristu . Kpa , doo u se umbur ikyav i apostoli Paulu ver la . Kwase - ak@@ on@@ do@@ ato ugen ken tar u V@@ ene@@ zu@@ ela lu a wan môm , shi hide lu iy@@ av mbu wan na u sha uhar . S@@ ab@@ ina hii u fan mimi u yange gba un ishima sha kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav ica i gba la . Bibilo kaa ér Yehova ka a “ vaa af@@ an@@ yô . ” ( Gen . K@@ er Akaa A In@@ j@@ aa A ‘ I Y@@ er Ken A Na ’ la Kwagh ne wasem u pasen Yehova ishima yam . ( Mbaromanu 14 : 12 ) Sha mimi yô , ityôkyaa i môm i yange i na ve Yehova zung@@ we Davidi mhôônom , de un isholibo i er vea B@@ ate@@ she@@ ba la yô lu sha ci u un kpa zungwen mbagenev mhôônom . Mbah@@ enen mba Yesu mba tsuaa mbara kpa lu nahan . 12 : 18 , 19 . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 6 ] ( 1 Yohane 2 : 15 , 16 ) 1 Yohane 5 : 19 kaa ér , “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Nahan ka sha inja kpishi je u se ungwan “ wanakiriki ” ne ! Nahan kpa , ikyav tese wang ér profeti ne gema mnenge na u vande lun a mi sha Mb@@ an@@ ine@@ ve mba ve gema asema la . 4 : 6 , 7 ) Shighe u zu@@ lum u Paulu una kpe la , a kaa ér : “ M nôngo ityav mbi dedoo ve . 6 : 9 - 11 ) Heela tseegh ga , shi ve fa er ishima i we at@@ ser@@ egh yô . ( Mbaheberu 13 : 18 ) Ú lumun wer sha u eren akaa sha mimi la , se zua a averen kpishi ken mzough u anmgbianev u a har sha mimi ne ga he ? 13 M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne Satan ka a eren mba@@ aie sha u una tsu@@ gh se se de u civir Aôndo yô . ( Yoh . 8 : 44 ; 2 Kor . Ashighe kpishi , u nan ‘ iwasen ’ i sha iny@@ ar shin nan ti@@ ôn ic@@ ah@@ ur la a lu hange hange ga . Tese Jighjigh Wou Sha A@@ eren A O@@ u Ity@@ ough ki sha 10 ki takerada u Or@@ tesen la ôr kwagh u mbatyomov mbaaferev mba yange ve undu ijiir ve sha ve va shin tar ve va er kasev ve mar ônov a ve la , nahan i pine mpin hen ikyum@@ hi@@ ange igen ken ityough ki sh@@ on@@ ov ér : “ Kanyi ú fe sha kwagh u yaven a kwase ? ” Shi se nôngo se lu a jighjigh man dooshima shi se cian Aôndo kpaa . Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i I H@@ ide I S@@ ôr ken In@@ yom i 20@@ 13 La , 12 / 15 Yehova ngu hemen tom u pasen kwagh sha jijingi na her . 1 : 40 - 42 ) Shighe kar yô , Yesu za nenge a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u wan na u môm môm kpe yô . Sha kpôô yô , Paulu wa se kwagh wener se “ T@@ aver . . . ken Ter sha tahav mbu agee a Na . ” Alaghga u nenge wer ma kwagh ngu u karen a ku kera ga . M zua a mk@@ or man m@@ pe@@ ver@@ yol hen Yehova . Hen ase sha ashighe a i lu hange hange u ungwan kwagh yô . Sha ci u jighjigh u nan na la na yô , a nenge a kwagh u hemba zege@@ mnger shin ikyum@@ utya la tahav yem ica yô . E@@ ri@@ c : M soo u kaan a we mer m eren kwaghaôndo jo@@ o ga . Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una za hemen u kuran mba ve lu civir un sha mimi la cii sha dooshima . — Ps . 32 : 8 ; ôr Yesaia 41 : 13 . I@@ jiir i í er kwagh na ne shi kaa ér : “ A kaa nahan , kpa lu sha ci u a wa mba@@ ats@@ anev ik@@ o ga , kpa lu sha ci u un lu or@@ mbai@@ v yô , man er a t@@ il@@ in ikp@@ any@@ ar yô , a du@@ ghun kwagh u i we k@@ imi la . ” 4 : 10 , 19 ) A er nyi ? Ikyav igen ka i sha kwagh u anmgbian u kwase N@@ d@@ eng@@ u@@ è , ken tar u C@@ am@@ er@@ o@@ on . Er nan Mbashiada mba Yehova ve civir Aôndo a ter@@ an@@ kon ga ? Ka akaa a dedoo a nyi se zough a mi ken tom wase u pasen kwagh nee ? 5 , 6 . ( a ) D@@ ugh Yehova sha yô , ka an Yehova yange yar tom a nan sha u gban akaa ? 19 Kp@@ orom hen Aôndo — A So@@ o É@@ r i K@@ pe Se Iyol Se hendan a Diabolo nena ? ( E@@ s@@ era 3 : 7 ; Ne@@ hem@@ ia 3 : 26 ) U kwaghôron ne kuren sha ayange ne yô , zege@@ ikpelaior sue as@@ ande a i shigh ve mkurem la sha u maan mcivir u mimi . Mb@@ al@@ ev@@ i lu kaa ér Aôndo er kwagh shami ga sha u den ér ior nav ve ya ic@@ an@@ aa ? Anmgbian u lun anyom 65 , u i yer un ér R@@ ic@@ hard yô , yange mough ken tar u Amerika ken inyom i 20@@ 10 la , yem ken tar u G@@ u@@ am . Aluer se soo ser se ôr or injakwagh yase yô , gba u se vande wan ago iyol tsembelee . S@@ ar se u han@@ mô wen nana̱ tese i@@ mba@@ shima i veren tsung shon la u zan ken mfe u mimi u ishimaverenkeghen yase zan zan mkur je , sha u iyol i̱ de kera kp@@ een ne ga , kpa ne@@ ̱ hingir mbak@@ aven mba ve ya dyako u uityendezwa sha jighjigh u nan man sha ishima i wan kpaa ” la . — Mbaheberu 6 : 10 – 12 . Or@@ gen u i yer un ér C@@ AR@@ L@@ O * yô , kaa ér : “ Wan wase , A@@ ng@@ el@@ o ngu a ic@@ ôron u@@ ange u i yer ér Do@@ wn sy@@ nd@@ ro@@ me la . Maria yange de wener iky@@ aren na i masetyô ne i w@@ un@@ du@@ r un kpishi shin i vihi jighjigh u na Yehova la shinii ? Yehova yange mbaihyomov nav u timin ior nav cica cii ken “ ayange a masejime ” ne . ( 2 Tim . ( Aer . 20 : 28 ) Ka sea ungwan imo i mba i tsough ve ér ve hemen ne yô , se tese ser se mba a iwuese hen Yehova man Yesu sha akaa a ve er sha ci wase la . Aluer se mba ‘ van@@ den keren Tartor ’ yô , se zua a msaanyol man mk@@ om kpishi . — Mat . Ka kwaghwan u nyi a lu ken 1 Mbakorinte 7 : 10 - 16 ? A nger ér : “ Ka a s@@ aren mo u eren kwagh u dedoo yô , kwaghbo kpaa a lu a mo her . ” Kwa@@ r@@ karen u i kar vough yô tese ér hanma s@@ ati u ken inyom yô iorov er 5@@ ,000 nahan ka ve ‘ due ken hanma zwa ’ ve hingir mbahenen mba Kristu ! Ken anyom 1@@ 00 aa a kar la , ior kpishi mba ve yer ayol a ve ér ve mba Mbakristu la er imba kwagh ne ac@@ in imôngo . Paulu kaa nahan wener : “ Ka sha awashima ne man i tsegh se kwa môm bee , sha nagh ku i ne sha iyol i Yesu la ye . ” — Mbaheberu 10 : 5 - 10 . U tesen ikyav yô , a va tim mbatyomov mba yange ve kohol Satan ve hemba Aôndo ato la . Se fatyô u henen nyi ken kwagh u yange er Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati kua Yuda laa ? Yehova Ne Mba “ Ve S@@ en Un la Icighan Jijingi , ” 1 / 1 Mkaanem ma Ese@@ kiel ta iwanger sha gbenda u Aôndo a den se asorabo shi a hungur a mi la . — Ôr Ese@@ kiel 18 : 19 - 22 . ( Mbagalatia 4 : 4 ; 1 Timoteu 3 : 16 ) Satan una c@@ agh un ik@@ ish@@ ing@@ uhar . 37 : 25 . ( Ôr Mateu 6 : 24 . ) Zum u mbau@@ ty@@ aav mba Mbar@@ o@@ ma za kôr apostoli Paulu hen T@@ em@@ pel yem a na sha b@@ a@@ aki ve yô , a gba fan tsô ér un ngu a ian i ôron kwagh ga . Tsô , Aôndo tindi profeti H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia ér ve̱ za kende ishimat@@ seen i ior nav lu a mi sha mcivir u mimi la . Shi time sha gbashima u Yesu kpaa . Se soo ser a@@ yom a Satan shin akaa a se te a@@ jime la a yange se u civir Yehova a ishima i môm ga . Se been yô se mase nengen er gbenda u Yehova a tsough u sôron if@@ er@@ kwagh la u ne aeren na a dugh ken igbar yô . “ Mba@@ yev , ka shighe u masetyô je ne , [ a̱ shi nan kpa lu shighe u masetyô u mbaapostoli ] man er ne ungwa ner An@@ ti@@ kristu ngu van yô , shin hegen je kpaa Mba@@ an@@ ti@@ kristu due , mba imôngo je . ” — 1 Yohane 2 : 18 . Ken masejime yô , or ne de tom u sôron kô@@ m@@ pu@@ ta la hide gba eren kwagh@@ man u nyo@@ h@@ on u i yer ér ice cre@@ am la te@@ en sha go@@ do@@ b@@ i sha er una hemba zuan a shighe u civir Aôndo shi eren akaa agen a hange hange yô . Alaghga soo ér una umbur ior mba ken tar u Iserael u ik@@ we pue la er i gbe u vea kuran Tindi u yange i na ik@@ we 12 i Iserael la her yô . ▪ Mba@@ fankwagh yange ve za nenge Yesu hen tugh mbu i mar un laa ? Kanyi kwagh jim tsombor wou u soo ? 1 : 11 , 12 ) Yehova lu “ nd@@ eren f@@ aa ” sha injakwagh , sha u tin@@ d@@ in u@@ profeti nav ér ve ta ior nav icin sha kwagh u una tser ve sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve yô , er kon u am@@ on@@ di yange u ‘ nder ’ f@@ aa , u kp@@ ar nahan . ( Y@@ er . Lu nen tse@@ vaa u eren tom u Yehova . ” — Yakobu 2 : 17 , 26 . 1 , 2 . ( a ) Ka ah@@ on a nyi takerada u Yobu u kaa ér Satan yange gbaa ? Hegen ka shighe u se ‘ ta a@@ kper@@ an sha jighjigh u nan ga ’ ; kpa ka shighe u se taver sha jighjigh u nan yô . Gba u se er msen a ishima i môm shi se hide a iyol ijime kpaa . Kpa Yesu venda u yaren tom a tahav mbu Aôndo na un la sha u kuren gb@@ ayol na . Kwagh u m hii eren yô , m num ikyav ken iyou yam m ker hanma kwagh u gba zua a kwaghaôndo wam u tse la cii . D@@ i er Paulu vande tan icin nahan , ka akaa a nyi yange er zan zan Mbakristu Mba@@ aiev kar du@@ ene ? ( Ôr 1 Samuel 15 : 22 , 23 . ) ( Gen . 34 : 31 ) Kpa lu cii la ga , sha ci u kwagh la doo Yehova ga . 7 , 8 . ( a ) Kanyi ia wase se u zan hemen u eren tom u Aôndo sha gbashima ? Mb@@ ap@@ asen kwagh hanma shighe nyian kpa mba a ishima i nan ayol a ve , nahan ve ny@@ ume ayol a ve akaa a sha ishima ve shi ve wa ayol a ve sha ikyev i Yehova shi mba dondon m@@ ser@@ akaa na kpaa . Yehova shi ma nenge un ér ka ijende na her kpa ? Aluer iwanger i iyange ngi ga yô , se fatyô u lun ga . Kpa mough hen shighe la va ken inyom i 19@@ 8@@ 8 , ken atô u anyom 40 tseegh , Mbashiada mba ken tar u G@@ han@@ a seer iyenge hemba iorov 3@@ 4,000 , man hegen yô , iyenge ve seer je nôngo u kuman er 1@@ 14@@ ,000 nahan ! 29 : 11 . Sha nahan yô , ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ at@@ ser@@ egh ” la ngi ôron kwagh u or u ashighe kpishi yange nan wa ishigh zum u nan lu lamen shin nan lu eren ini@@ umbe sha tse@@ mbe yô . Yange jighjigh ve lu v@@ ôron nahan ve lu nôngon ér vea hide vea yem vea za er akaa a ve gema ijime a mi laa ? “ Ka u lumun wer Kristu ka Ter ú shi ka Or@@ yiman wou kpaa . ” * Ior kpishi mba sar ve u henen Bibilo yô va hen ‘ te@@ mbe ini@@ umbe ’ u hen gar la sha u va nengen tser u vi@@ di@@ o ne ; te@@ mbe ini@@ umbe ne lu ze@@ ge ate , i ver an@@ ar u tesen tser u vi@@ di@@ o ker kua tele@@ v@@ ishen kpaa . Sha ityôkyaa ne yô ve lu a ish@@ ô ga . Shighe u tor u Mba@@ fil@@ iti va u va yan iky@@ ur a Is@@ ak@@ a la , Is@@ ak@@ a tese ér un soo u lun ken bem a na nena ? Is@@ ak@@ a yange una soo yô , ma er ayôôso sha ci u az@@ ôr a mba shir@@ en un time la . Yehova yange ungwa mbamsen mba Davidi , nahan a su@@ r un ishima shi a taver un ishima sha er una za hemen u eren akaa a dedoo ken uma na yô . Lu u kper@@ nan mbaihyomov vea wua Or@@ hemen ve u er isholibo ga ne . Shin alaghga or a seer ishe i kasua u nan gayô nana yer akaa agen ker . H@@ ide hen ase er yange u va fa er Aôndo a lu or jim jim , u ú fatyô u kôron ijende a na ve lu u yô . ‘ Jijingi u Ter K@@ ende S@@ em@@ son sha A@@ ge@@ e ’ Ve asange asange cii ve hingir ‘ ikyav mbi ke ’ ya ’ u Yesu . Zum u ka a tese or@@ ak@@ on@@ do@@ ato mkaanem ma Aôndo sha iliam i sha ave yô , nan fatyô u ungwan loho la shi “ nan ” Un u loho la u dugh her a Na la “ jighjigh . ” A@@ P P@@ ho@@ to / The Ro@@ ano@@ ke T@@ im@@ es , Al@@ an K@@ im D@@ O@@ O u se lumun akaaôron a Yesu Kristu , Wan u Aôndo u môm môm la shi se er tom sha mi kpaa . Ka nyi mba@@ y@@ aav mba ken Iserael yange ve ere , man lu nyi i hange hange i er hen In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe nee ? 2 : 3 , 4 ) Kwagh ne tese ér ka a inja u se henen Bibilo kpoghuloo shi nôngon ser se ‘ kav i kpaa . ’ ( Mat . Kwaghôron u profeti u i nger ken Genese 3 : 15 , u yange i ôr un cii man i mar or ken isholibo la kua awashima u Aôndo u tsuan mbadondon Yesu mbagenev sha er vea za tema tor vea Kristu sha la kpa ker . — G@@ al . Ka maan we iyol u nan anmgbianev ijiir i u tsough u teman la kpa ? Kpa kwaghfan u Aôndo yô , zua sha kwaghwan ne : ‘ Mba kwagh a zough ve a tar kpaa ve̱ lu er kwagh zua ve a u ga nahan . Gadia m@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera . ’ ( 1 Kor . ( Yohane 13 : 1 ) Or@@ gen u yange eren kwaghaôndo u mimi ga je kpa “ doo [ Yesu ] ishima . ” Kpa vande eren ic@@ egh@@ zwa a Yehova , shi lu u una kure i kpee . Cii man m hii Bibilo i henen vea Mbashiada mba Yehova yô , or môm tsô nan vande tesen mo er me er kwagh ne ga . Se fa mbam@@ ishen shin mbap@@ asen kwagh hanma shighe mba ve lu eren tom ne ken ityar igen la kpa ? U suur sha Yehova yô kua u vendan hanma mhen u a hendan a Mkaanem ma Aôndo la ker , aluer ka mbamhen asev shin ka mba ma or wase u@@ gen@@ egh kpaa . Er nan ve i lu hange hange u we eren aeren a vough a Mbakristu laa ? Kpa Mbakristu mba i shigh ve mkurem la yô , gi@@ ri@@ m ve iyol u va nengen er “ shighe u atô@@ at@@ yev ” una bee ken inyom i 1914 la yô . Er ishima ma i vihi se ker la yô , se hemba kporom a kporom hen Yehova , Ter wase u doon se ishima la cii , gadia se u@@ ve ityough u eren ishima na . Sha kwagh u Mpase 16 : 14 - 16 a er yô , hii nan ve i gbe hange hange u se taver ashe iky@@ ôr se me@@ er m@@ ny@@ am ken jijingi ga ? Yange mba hi@@ di a mba i shigh ve mkurem mbara sha tom her ken inyom i 19@@ 19 yô , ve hingir k@@ we@@ ior u he . Paulu wa un kwagh ér : “ Kp@@ an u Ter yô , ka u nana̱ lu or u a@@ y@@ ongo ga keng , kpa nana̱ lu sar sar a ior cii , nana̱ lu or u fan ityesen . ” — 2 Tim . Kpa er kwagh u i gbe u se tsua la i lu u una bende a mlu wase u dedoo gbem sha won yô , m@@ tsough u tsuan la hingir kwagh u a lu a inja he ’ vese yô . A@@ hab@@ a , tor u Iserael , yange civir Yehova ga ; lu or u civir Ba@@ al , aôndo u aiegh u Yes@@ e@@ bel , kwase na u wan ifer la civir yô . Tsô ve gba nôngon ér vea ge@@ m@@ am ishima ; ve kaa a mo ér m hemba fan an@@ umbe ne a hanma or ken tar u B@@ ra@@ z@@ il cii , shi mo m s@@ ôôn za gban g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh ne ken an@@ umbe a O@@ l@@ y@@ mp@@ ic@@ s la . Gb@@ a@@ shima ve ne va a kwagh u dedoo kpa ? Iyol i hiden a mi ijime ka i wase nom nan hemba veren ishima sha ieren i dedoo i kwase u nan , shi kwase kpa nahan . Paulu yange lu a agee a eren kwagh u fa ér doo u una er la sha ci u nyi ? ( Y@@ er . 17 : 9 ) Nahan kpa , aluer hanma shighe u ngu ‘ wan mkaanem ma Aôndo ikyo ’ yô , u za iky@@ ura . Ishima i De Y@@ en Ú sha A@@ h@@ enge a V@@ an a u Z@@ ough A M@@ i sha Ashighe Ashighe la Ga U hen wer yange a lu B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i ken ishima nena hen shighe laa ? U gbidyen kwar sha m@@ doo u ior ve doo Yesu ishima la ngu a mgbegha se u wuese un . 44 : 27 ; 48 : 7 . Mbakristu mba i te@@ v ve a ican la ka mba ve hembe tar yô P@@ alegh Uma u Eren U Una V@@ ihi M@@ lu Wou u ken Jijingi La • Er nan Yehova a lamen a uumace nav mba un gbe laa ? Aôndo yange na Tor Davidi , tor u Iserael u tsuaa la ts@@ eng@@ ang@@ eren kwagh u shighe u akuraior aa k@@ umbur shin aa gba ah@@ on la . ( Mbaefese 6 : 21 , 22 ; 2 Timoteu 4 : 11 - 13 ) I@@ t@@ yom i wasen ing@@ ira nahan yange í su@@ r apostoli u i wu@@ he un ne ishima shi í taver un ishima kpaa , sha er un kpa una gema á ‘ su@@ r ’ mbagenev ishima , kua atôônanongo jimin cii yô . — Mbaromanu 1 : 11 , 12 . John hemba anyom 8@@ 0 hegen , ashighe agen ka a tagher a mbamzeyol mba nan un ishima@@ y@@ in@@ an . Nahan , se mba taver iky@@ aior asema ser ve̱ hen aka@@ ang@@ eren ne zu@@ lee shi i̱ saan ve iyol u nan ikyar sha mbampin shighe u a lu timen sha á ken i@@ aven i H@@ enen Iyoukura ken tiônnongo la kpaa . Aôndo soo ér se̱ er nyi ? ( 1 Timoteu 1 : 11 , N@@ W ) A soo ér we kpaa u̱ lu saan saan . Hi@@ ihii yô , Yehova hemen ior nav . Kwagh@@ ngeren u ken zwa u F@@ r@@ en@@ ch ugen u i yer ér L@@ ar@@ ous@@ se d@@ u X@@ X@@ S@@ i@@ è@@ c@@ le ( Par@@ is , 19@@ 28 ) la kaa ér , “ Yange Mbakristu mba hiihii mbara eren batisema sha u mir@@ in or shin mnger hanma ijiir i ity@@ u@@ ngu i mnger ia lu cii . ” Yehova fe kwagh u ken hemen , nahan shighe u i lu ngeren Bibilo la á ôr mbatomov nav akaaôron a profeti kpishi ér ve nger . Se fatyô u wasen mba hen tsombor u ú lu a an@@ ye u i dugh nan ken tiônnongo kera la nena ? Ken tar u ‘ asema a ior a we a@@ kpe@@ ma ’ ne , aluer Mbakristu tsaase mkav ve u ken ishima la tsema tsema , nahan ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo yô , kwagh ne una kura ve . In@@ i@@ av mbi yange i naan sha Iyange i Nan I@@ w@@ om hanma inyom la tsen@@ ga tesen mlu u hen atô u mba 14@@ 4,000 man uumace mbagenev nena ? Yange i ma@@ gh mbamkombo mba uhar mba i eren ken atô u kasua la , nahan i taver hanma or ishima ér nana tôô ian i hen ai@@ k@@ ighe shon sha u eren mcivir u hen tsombor shin henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke u nan . Kwagh@@ wan u Bibilo ne ngu wasen noov man kasev umiliôn imôngo . Ve er kwagh ne nena ? ( Pasalmi 9@@ 3 : 1 ; 9@@ 7 : 1 ; 9@@ 9 : 1 ) Or@@ pasalmi pase ér ka Yehova a er se ye , nahan a kaa ér se ‘ su@@ gh Un , shi se wuese iti Na ’ kpaa . — Pasalmi 1@@ 00 : 4 . PE@@ E@@ J@@ I 3 - 7 u Ma@@ ac@@ i 8 , 199@@ 6 , u a lu a itinekwagh ér “ Stud@@ ying the Bible — In the Z@@ oo ! , ” sha peeji 16 - 19 la . ) ( b ) Aluer se soo u ‘ yangen kwagh ’ a or yô , doo u se palegh u ôron kwagh nena ? ( Mat . 5 : 8 ) De se time sha kwagh u Mose la sha er kwagh ne una wase se se taver jighjigh u nan wase , nahan se nenge a “ u i nengen a Na ga la ” yô . 32 : 1 , 6 ) Er shi ica ga u Mbaiserael vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la , kasev mba Mo@@ ab@@ i mee ior udubu imôngo ve er idya a ve . Ka ior mba ve lu ishima legh legh tseegh Yehova una lumun ve ye , ka mba ve ve a ayôôso la ga . — 1 Tim . Sha kpôô yô , ken I@@ vangeli i Yohane la , Yesu ter akaa a hange hange atar aa an@@ ti@@ or u i sar nan u lun or@@ dondon na cii , nana er keng keng yô . ( Mbaefese 4 : 17 – 19 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Se mba ior i tar ne ga sha ci u se palegh aeren kua al@@ am a ior i tar ne a a vihi Yehova ishima la . Kwagh ne ngu er nagh ku nan nahan . Ka sea kegh iyol u eren nahan yô , se hide se doo a anmgbian u se vihi nan ishima la kua Yehova kpaa , shi se lu a imoshima i dedoo . Sha ayange a Mbaiserael mba tsuaa la , iyou i Aôndo lu tempel u ken Yerusalem la . Kape Yehova kpa a lu a atô@@ akyaa a dedoo a á ne ve a de ér uumace ve ya ican sha an@@ shighe kpuaa je la , man i pase atô@@ akyaa la ken Bibilo . • Loho u dedoo yange u lu ior myer ken derianyom u hiihii la nena ? Mba va du@@ ghun se ken ga@@ adi kera yô , se za hemen u eren tom wase u zenden sôron atôônanongo la sha kwaghfan . Cii man se lu a iyol kôron tsaha yô , gba u se ker iwasen hen Aôndo , man iwasen la ban ga . ( 1 S@@ am . 1 : 11 ) Nahan Han@@ a er sha ityendezwa na la vough , shin er fa ér una va mar mbayev mbagen ken hemen ga nahan kpaa . — 1 S@@ am . Vea V@@ a a A@@ veren a Dedoo ( Mbaefese 3 : 8 ) Mkaanem ma Paulu man tese ér lu or u tan i@@ ha@@ gh ga , shi lu or u tesen wener un ne@@ er perapera kpaa ga . Kpa msen u yange m lu eren hen Yehova n@@ du@@ ur@@ u@@ u la wasem kpishi . Yehova yange due a Mbaiserael ken kp@@ an ken tar u Igipiti ica lu a gba ga . Shi á kaa ér : “ Na@@ mba u ken [ Mpase 7 : 4 ] la i fa un jighilii , kpa u ken [ Mpase 7 : 9 ] la yô , i fa ga . I@@ an ka ia duen hen shighe ne yô , or u civir Yehova je kpa ka nan kegh iyol u kuren isharen i nan la . Mbam@@ pin mba i pin ken mb@@ ee u hanma vegher u an@@ takerada ne la vea wase or u nan lu ôron un la u henen sha kwagh u nan sember henen la . D@@ al@@ e kaa ér : “ P@@ ande akaa ken uma wou , shi seer eren nahan kpaa . ( Mpa . 17 : 1 , 2 ) Nahan ieren i mbahemenev mba adu@@ av ne ia tese ér mba dondon ikyav i u@@ profeti mba aiev mba ken tar u Yuda , ú sha ayange a tsuaa la . Aluer Se Mba ken “ I@@ jiir i Y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” la yô , Kwagh a Er Se Ga Kpa iyange ikyaa jim i̱ lu ke ’ hemen . Kpa kwagh u hemban cii yô , mkaanem ma ken 1 Utor 14 : 13 la tese se kwagh u doon kpishi sha kwagh u Yehova man kwagh u a keren hen a vese yô . Aluer se vese sha ikyev i mbamaren mba kwagh a kom ve ga la yô a taver se kpishi u lun a mnenge u vough sha mbam@@ yen asev . I tôv Mbakristu mbam@@ imi a ican kpishi je , shi i nôngo tsung ér a tim a tim ve kera ke ’ iti i kwaghaôndo kpaa . Shi se hen Bibilo a anmgbian wase u kwase , u i yilan un er L@@ in@@ ne@@ a la kpaa ; shighe ne vôso n@@ ôm . Ka mea eren msen je maa , isharen la i bee . ” — Mateu 6 : 9 , 13 ; 1 Mbakorinte 10 : 13 . Ior vea he@@ e se nan nan kpa ‘ kunya kôr Un u i̱ yer Un ér Aôndo ve ’ la ga , un u icivir na i nen@@ ger sha man tar la . Mba eren tom pania hegen , shi ka ve na ayol a ve sha mbam@@ kohol mba vesen sha u wasen tom , shi ve wase u maan A@@ you a Tartor kpaa . Shin er Paulu pase mbam@@ yen nav mban jighilii ga nahan kpa , a nger Timoteu washika a kaa ér yange un lu “ or u ity@@ uh@@ wan . ” ( 1 Tim . Mayange se hông@@ or iyol yase , nahan se vihi mlu wase a na ga . ( Yohane 3 : 16 ) Er Yesu a dugh ken tsombor u Tor Davidi yô , ngu a ian i lun tor i ma or nana hendan a na ga yô . Er ve lu ker la , ve zua a kwase u ken Mbag@@ rika ugen u zamber a Yesu ér a bee wan na u kwase angev yô . Tsô maa á pine ve mpin u yange taver ga , kpa gema s@@ ende@@ gh ve kera yô , ér : “ Aluer Mo M du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov kera sha B@@ el@@ es@@ e@@ bu@@ l yô , ônov [ shin mbahenen ] enev di ka sha an ve du@@ ghun ve kera ? ” Davidi shi kaa ér : ‘ Ior kpishi mba kaan er : Ka an nana tese se kwagh u do@@ on@@ o ? ▪ Ior ka vea eren msen ér Tartor u Aôndo u va nahan , i lu nyi ve lu s@@ ôn@@ on@@ o ? Aluer se hu@@ le mbam@@ pase mba Aôndo kera yô , jijingi u tar ne , u̱ i samber a mi sha iliam man ityakerada man i@@ ember@@ yolough man ieren kpaa ne , una hemba se . Nahan hanma kasua yô , ura ka ua n@@ ôôn shin ua n@@ ôôn ga kpa , R@@ am@@ ilo vea kwase na Ju@@ li@@ et ve n@@ aha ag@@ u@@ g@@ u ve ac@@ in imôngo ve za nyôr mbamkombo shi ve due kwaghpasen vea tiônnongo ne . ( Heb . 10 : 1 ) Tindi yange tese ér i̱ eren tom ayange at@@ ar@@ atar kpa i sha uta@@ ankar@@ uhar la yô , i lu Iyange i Me@@ men man ashighe kpishi i lu sha iyange shon Yesu a bee ior angev ye . Sha nahan yô , se ver nen paradi@@ so ne a lu wang . Yange m been makeranta yô , m hii u eren tom u pristi u kwaghaôndo u Sh@@ into la hen w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo ugen . Tese Mbagenev u Eren I@@ t@@ yom I ken T@@ i@@ ônnongo Un@@ amba mbagenev ken Ruamabera tile sha ikyav kwagh . A@@ kav a tesen aeren a dedoo á i er semb@@ er@@ ee ne wa m - maa u ior mba Yehova ve lu maan ajiir a civir Aôndo ken ityar i ibanave i kaa kwagh a ior la kpa ker . Er u lu pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” ne yô , u ngu zan hemen a kwagh u Yesu yange hii yô . ( b ) Ka an nan lu kwase u Yesu u sha ikyav laa , man doo u noov vea eren a kasev vev nena ? Er nan ve i lu hange hange u se dondon mkaanem ma i nger ken Amo@@ shi 5 : 15 laa ? A@@ tô@@ at@@ yev yange lu ahar tseegh , lu mo man ortamen u sôron atôônanongo la . Sha nahan yô , “ Go@@ g@@ i ” u i er kwagh na ken takerada u Ese@@ kiel man Mpase la , ka Satan ga . Davidi , Tor u Iserael u sha ayange a tsuaa la wa icam ér : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . ” Ve kaa a na ér : “ U yem kpa ica a gba ga tsô shi u hide . ( Luka 22 : 42 ) Nahan doo u han@@ mô wase nana pine iyol i nan ér , ‘ Mo kpa m ongo kwagh nahan kpa ? ’ Yange lu se mba un@@ yi@@ in mbara kua mbagenev uhar . • Er nan ve a kaa ér Mbakristu mba ve lu ken ibanave ken gar u S@@ em@@ ur@@ na la lu mba@@ iny@@ are@@ va ? 7 : 35 ) Er u lu henen sha kwaghwan sha akaa a hange hange ne , nôngo u nengen mlu wou , wea lu kwa@@ v shin wea er ivese kpaa , wer ka kwagh u una wase u ú hemba civir Yehova yô . Ishima ngô@@ ôr yemen wanye sha kwagh ugen ga . Kpa Y@@ e@@ hor@@ am na Yehova jighjigh ga , shin profeti na , Elisha kpaa ga . W@@ any@@ e@@ kwase ugen ke ’ tar u J@@ ap@@ an hiin Bibilo i henen a ior nena , man iniôngon na i ume atam nena ? Kpa ayange ne yô , ior mba hembe nôngon num - z@@ wa@@ a . • Se hii nan ve se kav Yesu sha mk@@ egh u yange keghen iyol u nan mbahenen nav jighjigh la ? U fatyô u lamen sha atô@@ akaa a a lu ken Iyoukura i A@@ ip@@ or 15 , 20@@ 12 , peeji 14 - 16 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 8 - 13 la ; man t@@ ak@@ era u “ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo , ” ityough 16 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 1 - 3 la . I pase inja i naagh ku ib@@ oo@@ gh man awashima u ku kpaa gbar gbar ke ’ Lev@@ iti@@ ku ityough 5 man 6 . Ity@@ akerada i Í Er sha ci u Mba@@ ap@@ ir@@ ashe Yô ( Ivur 21 ) Man kape yange i lu je la . Peteru man A@@ nan@@ ia Er A@@ i@@ e , 5 / 1 ( Pasalmi 9@@ 7 : 10 ) Aôndo ka or u nan “ hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa . ” Shighe u ônov mba Aôndo mbau@@ har mba hiihii ken tsombor u uumace mbara hemba un ato la , yange a vihi un kpen kpen . U tesen ikyav yô , hen ase er Yehova a nengen ican i uumace ve ye la . Kwagh ne una na yô , alaghga se kera ver ishima sha kwagh u ior mba Yehova a lu a due a ve ken bo@@ tar ne ga la ga . Shin er Aôndo a lu a agee a lun a ik@@ ighir ga nahan kpa , uumace yô , mba ver . Solomon yange nger mkaanem man sha ci u agumaior . A kaa ér : “ F@@ a , sha ci u [ aeren a ou ] , Aôndo Una va a we hen ijir . ” ( Or@@ pa . Man lu nyi i wase un ve za iky@@ ura ken tom na ? Er alaghga we kpa u vande fan nahan , or@@ van@@ nya u Maria la yange gba lun or tsô ga . Á kaa ér : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — Mbafilipi 4 : 13 ; 2 Mbakorinte 11 : 23 - 29 . Ka mba ve keren perapera u Yehova man ishima i legh legh la tseegh á ‘ yer ve sha iyange i iy@@ ugh i TER la ’ ye . — S@@ ef@@ ania 2 : 3 . Aôndo yange kaa a Adam man Ifa ken E@@ den ér , aluer ve ya ity@@ am@@ egh ki kon ki i we tindi sha mi la yô , vea kpe . H@@ AN@@ M@@ A KW@@ AG@@ H K@@ Ô@@ R G@@ E@@ M@@ A Tartor Yange Ú Lu ke ’ Awa@@ shima u Aôndo ? Nahan shighe u se lu lamen a Aôndo yô , doo u se yila un sha iti na ga he ? Lo@@ ti yange tsua u eren akaa agen sha m@@ lan , nahan akaa la va un a ican tsung . U tesen ikyav yô , A@@ de@@ le yange vese hen tsombor u Mbakristu , kpa gema wa ishima u eren akaa a ken jijingi ga . Mba ai@@ ky@@ ôr a er man i lu ibo ve ga la di kpaa , alaghga ishima ia vihi ve ker , sha ci u vea nenge ér ma í zamber ve ave ave la je , nahan vur vur maa una hingir zege@@ ura . Kpa va gema mnenge na ne . Davidi “ yem hemen hemen , ” anyom nga kar er at@@ a@@ ankar@@ ahar man ti@@ ôn nahan yô maa á ya tor sha Iserael cii . — 2 Samuel 5 : 10 . ( Mbaefese 5 : 10 ) Yô , se cii se kange nen ishima u vesen aren sha i@@ aven la shi sôron imoshima yase sha mfe u vough u mimi la man u nan iyol yase hen Aôndo . — Tit@@ u 1 : 1 . 10 : 17 . Ka ve kaa ér ityom la ka í gba@@ duen , inja na yô ka tahav mbu kwagh gban eren ab@@ ur@@ ab@@ ur je la . Se wa mkaanem ma Peteru ma ma lu heen ne ken asema a ase , ma kaa ér : “ Aluer ne mba eren sha mi man né gema né ya ican kpa né wa ishima yô , ka kwagh u doon hen Aôndo je la . ” Kpa lu u ica a gba ga tsô , kwagh a kera lu nahan ga . Yesu sue hemen u Yehova sha jighjigh shi na iyol na u eren ishima i Aôndo kpaa . Nahan cii kpa , aluer ior kera doo se ishima ga shin mhôônom kera kôr se a ve ga yô , ishima ia kera mgbegha se u eren tom u Mbakristu ve eren la ga . Apostoli Paulu pase ke ’ washika na u a nger he ’ Mbaromanu la nahan ér : “ Zum u atô@@ at@@ yev a a lu a atindi ga la aa eren akaa a sha tindi la sha gba@@ aôndo u a yô , á hingir tindi sha ci u ayol a a shin er a lu a atindi ga nahan kpaa . “ . . . ka zum la man mkur una kuma ye . ” — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 14 . G@@ um@@ kwase ugen , iti ne ér An@@ n , yange kav m@@ lu@@ a@@ inja u mzough u anmgbianev la shighe u kwagh er un u vihin la . Ve kpa i kaa a ve ér , ve lôh@@ ô ior ve “ V@@ a ! ” ( a ) Ka akaa a hange hange a nyi Mbakristu mba mimi cii ka ve de akaa agen a kar ve sha u vea ere ? U tesen ikyav yô , Mbashiada mba Yehova iorov uta@@ ankar@@ uhar mba ve lu wasen ior mba ken tar u Ch@@ ina mba ve lu ken gar ugen ken T@@ ex@@ as ken tar u Amerika la yange ve ngohol iorov 1@@ 14 mba ve va iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe u i er ken inyom i 200@@ 1 la . Takerada u Ho@@ sea mase kuren sha kwaghôron u profeti u taver or ishima u nyi , man a bende a vese nena ? “ Zege@@ ikpelaior ” ngi duen ken akuraior cii va kohol as@@ ande a anmgbianev mba Yesu mba ve mase shin la sha u civir Aôndo , nahan Yehova lumun ve . A@@ legh a iyolough ne aa lu k@@ é@@ r@@ è@@ n alegh ag@@ enegh a iyol shon i môm la . ( Ekesodu 20 : 14 ) Kpa Yesu gema pase kwaghwan u a lu ken tindi shon wener : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” Mba ve lumun ér Aôndo a lu ken ivese ve yô ka ve zua a averen kpishi . 7 : 13 , 14 ) Hen shighe la je , Kristu hingir u ‘ teman tor hen atô u mbaihyomov nav . ’ Bibilo kaa ér ka Satan Diabolo jighilii a ne ve orumace a lu fan@@ tyô u sôron mbamzeyol mba tar u ú saa ishe yum ne ga ye . I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 3 ( Z@@ wa Ab@@ ua ) ( Heb . 11 : 4 - 22 ) Sha ayange a Mose la , Yehova ya iky@@ ur aa k@@ ov u ter@@ tamen Yakob , man lu k@@ ov ne va hingir ikyurior i Iserael ye . Se na i saan un iyol sha u wan un ats@@ am a ishima yase i môm shighe u se kohol sha u civir un yô . Kwagh@@ henen la yange a doom je i zua ga . A@@ veren a Yehova a n@@ em vea L@@ id@@ as@@ i ne kpiligh se iyol je yô , ka i lu se inja er ka m@@ ny@@ am ci@@ er nahan ! Hen mba civir Yehova yô , mayange perapera una fatyô u zuan vea ifer ga , shin iwanger a ime kpaa je ga . — 2 Mbakorinte 6 : 14 – 16 . ( Mbaheberu 8 : 3 ) In@@ i@@ av mbi ior naan sha asema a ve yô , lu ini@@ av mbi nan@@ den man ini@@ av mbi s@@ am@@ u@@ y@@ ia kua ini@@ av mbi bem . Ve naan ini@@ av mb@@ in sha u wuese Yehova shi ve naan mbi ér a lumun ve . — Lev@@ iti@@ ku 7 : 11 – 13 . Kwase Shi@@ ada la gema kaa fese je ér : “ Een , w@@ u , kp@@ er je me va na ú ate@@ tan . ” Aluer se mba lamen sha mbagenev dang sha ci u ihy@@ agh shin iy@@ uh@@ we shin sha ci u se na ayol a ase jighjigh ga kpa , kwagh u una due ker la una vihi kpishi . Shi yange nan yar tom a s@@ an@@ ker u lu iky@@ agh ki n@@ um@@ ugh ki nan@@ egh la tsema tsema sha u nôngon ityav a or@@ ihyom u nan . Er se hen se fa er an@@ zaakaa a at@@ aan la a tese igbenda kposo kposo i tom u pasen kwagh u Tartor u seer ng@@ een nahan , ngeren mban vea wase se se seer lun a iwuese sha tahav mbu jijingi u Aôndo a lu a mi la . Akaa a ve aa hingir ish@@ ar , man a@@ you a ve kpaa á yô@@ h@@ ôr a kera ; shin vea maa a@@ you kpaa , vea tema ken a ga ; shin vea m@@ ô@@ ôr iky@@ on i wain kpaa , vea ma z@@ ar u i ga . ” M ôr ve Mbagalatia 5 : 22 man 23 , ape i ter dooshima man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha kua bem la . ( 1 Pet . 3 : 20 ) Yange gba u vea lu shin t@@ so man vea war ye . 3 : 2 - 4 . Shi ka se nongo kpoghuloo se hiden a iyol ijime shin er ashighe kpishi ka i lu z@@ ange ga nahan kpaa . ” Aluer se soo u palegh ieren ne yô , a gba u se nôngo kwagh tsung ve se dugh ieren ne ken a vese kera ye . ( b ) Kanyi ka i na ve i hemba saan se iyol zum u se lu mba@@ ibanave ken jijingi yôô ? ( a ) Yange mba ye P@@ ase@@ ka kera yô , Yesu kaa ér nyi sha kwagh u bredi la ? Er nan ve ior ve ye ic@@ an@@ aa ? ( Luka 21 : 34 - 36 ) Ne fatyô u taver mba ve tsu@@ m ve undu ikyum@@ u@@ ile , kpa ve soo u hiden zuan a iember i yange ve lu a mi mbara cii ishima ner ve er msen ve sôn Aôndo a na ve icighan jijingi shi a wase ve , shi ve kpa ve er sha kwagh u ve sen la . — Luka 11 : 13 . ( Yohane 7 : 8 , 30 ; 12 : 23 ) M@@ kav u Yesu kav ih@@ wa shin shighe u tom u i na un , kua ku na u nan naagh a mi kpa sha mi la , yange una hemen kwaghôron man ieren na keng je . ( Mbaromanu 16 : 17 ; Tit@@ u 3 : 10 ) Iky@@ aior i ken Kristu i u@@ j@@ ende mba b@@ ov ve lu nôngon u vihin ve kpaa ve yar tom sha kwagh u Paulu lu wa gumor Timoteu ne , wener : ‘ Y@@ e@@ vese asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ k@@ aior la . ’ ( Yakobu 1 : 17 ; Yesaia 5@@ 1 : 13 ; Aerenakaa 17 : 28 ) K@@ era ga je kpa , tahav asev mbu henen kwagh man agee ase a ken jijingi man gb@@ on gb@@ on wase u iyolough — mbamlu asev man agee ase cii — due hen Yehova . T@@ i@@ ônnongo u Kristu ka ijiir i vesen i se zough a iwasen i yan ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa yô , nahan mbayev mba ve eren ityom i ken tiônnongo sha gbashima yô , vea hemba zuan a agee a hendan a ieren i tar u Satan ne . ( Rom . 19 : 21 , 22 ) Er h@@ ôn u iny@@ ar imb@@ ishi or ne yô , a venda ian i i@@ civirigh i lun or@@ henen u Yesu , or u hemban sha won cii , u lu uma shin tar yange na un la ! Er nan ve i hingir torough torough u ior mba tar ne vea fa kwagh u ashighe ase nee ? Ka hanma shighe nahan m sember eren msen sha ci u mba ve lu eren ityom kpishi ken nongo u Yehova laa ? Ka injar i nyi i̱ lu ken m - dondo u dondon gbenda u ú lu sha ishima i Yehova la , man ka di i̱ nyi i̱ lu sha u dondon u ú lu sha ishima na ga laa ? 13 : 35 , 36 . Yehova sôr akaa ver sha er aka@@ au@@ ma a á gbe a la a̱ lu sha ikyev i hemen man tahav yô . 119 : 1@@ 29 ) Ka sea hiden sea timen sha akaawan man atindiakaa a Aôndo yô , kwagh ne a wase se u nengen ape se yen la shi se kera lu ior mba “ kwagh hungur [ ve ] fe@@ fa ga . ” ( Y@@ ak . Lu kwagh u kpiligh tic@@ a na iyol kpishi u fan ér Mbashiada mba Yehova kpaa yange i tôv ve a ican sha shighe u N@@ az@@ i la . 14 , 15 . Hii nan ve tar lu Mbakristu mba tsuaa mbara ijiir i bo ? 25 : 11 . Ga yô vea kera lu tesen imba mhen i Yesu la ga . Shighe u kwagh a lu nahan yô , dondo ikyav i Peteru la , ishima i de vihin we ga . — Or@@ pa . Ka sha igbenda i nyi nahan ior mba Aôndo ve lu ken m@@ z@@ ough@@ o ? Gba u mba@@ fankwagh vea cian Aôndo sha mimi shi vea kuran atindi a na kpaa . Sha jighilii yô u@@ c@@ ôô@@ ci mb@@ à atesen a ve á we it@@ ine ke ’ Kristu ga la vea fatyô u yilan ayol a ve ér ve mb@@ á Mbakristu kpa ? Nahan kpa , “ ishimaveren i iyolough yô ka ku , ” inja na yô , ia fatyô u vihin mlu wase vea Yehova hegen , shi ia na se ku ken hemen kpaa . Yesu wa mbadondon un kwagh ér ve kôr ijende sha “ inyaregh ki ki lu perapera ga ne . ” Ve fatyô u lun imôngo henen kwagh ayol a ve shin kenger m@@ shi@@ m vev shin sen imôngo shin o@@ vur ave iyol shin ku@@ ven ayol shin tesen “ dooshima ” shin eren kwagh u kwase a nom ga . ( I@@ c@@ am 1 : 2 ; 1 Kor . ( Ivur 29 ) Shin er Solomon ter atsan kposo kposo nahan kpa ( ivur 28 ) , á pase ér hanma or u civir Aôndo yô , nan fa “ m@@ vihi u nan ” shi nan kav er i lu nan ken iyol sha ci u “ ican i nan ” la yô . Aluer ka inja er ma anmgbian nan soo u seer eren ityom ken tiônnongo ga yô , a gba u u nôngo kwagh kpoghuloo shi u wa ishima a nan kpishi ve u fatyô u geman mhen u nan la ye . ( Aerenakaa 17 : 11 ) A saan Mbashiada mba Yehova iyol u wasen we u eren kwagh ne . Kpa Peteru kaa a na ér a ker mkpeyol na hiihii . Shi ngeren mban pase er han@@ mô wase nana fatyô u zuan a iwasen ken mkav u se seer zuan a mi sha akaa ne yô . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , i na profeti Yesaia mpase u sha mnenge , nahan a nenge a aka@@ au@@ ma a ken jijingi lu wuese Yehova , yilan ishember i i pase vegher u vesen ken mlu u Yehova la , ka mlu na u icighan@@ egh je la . Nyian kpa , kape Mbakristu ve tagher a ah@@ endan sha ci u tom ve u pasen kwagh la je la . Sha u eren sha igbenda ne nahan yô , ka se na ior mbagenev ishim@@ as@@ ur@@ un i Aôndo a ne la . Kwagh ne a̱ taver jighjigh u se ne ser Aôndo una nder mbakp@@ enev umiliôn imôngo mba una umbur ve ken mhen na u vough la . — Yohane 5 : 28 , 29 ; Aerenakaa 17 : 31 . Ikyav i tesen yô , i nger ishember i i kaa ér “ Se Su@@ ur Sha Aôndo ” la sha inyaregh ki tar u United St@@ ates la ica gba hegen . ( b ) Mbakristu mba ungwan kwagh mba eren sha kwaghwan u Paulu la nena ? 119 : 1@@ 11 . Bibilo kaa ér : “ Tsô ve za nyôr ken iyou la , ve nenge a Wan@@ iky@@ und@@ an la a ngô Na Maria . ” Ikyav i tesen yô , ityôkyaa ngi i pasen c@@ iligh c@@ iligh ér Aôndo za hemen u kaan ér “ I@@ wanger i̱ lu ” ga , nahan ken mgb@@ er u he ne , i kera gema ishember la ér “ kaan , ” u tesen kwagh u a lu eren zan ave ga . Yange mea hide mea gbidye kwar sha al@@ am a ve la dông yô , m hemba nengen mer m ngu a ish@@ ô sha u undun nongo u Yehova cii . Er ayange a masejime ne a lu been seer a seer ne , ka hemban lun hange hange u se na jighjigh ser Yehova una nengen sha a vese cii . — Mpa . Or u i yilan ér Yesu Kristu , u̱ a lu Wan u Aôndo la , lu “ iwanger i tar . ” A@@ fa@@ eren@@ ga yange ve sue ini@@ ong@@ on i u lu nôngon wer u kporom hen Aôndo man Kristu la . “ Ô@@ no@@ v nav [ mba Yakob ] mba nomso kua mba kasev cii ve mough sha u sur@@ un un ishima , kpa ishima pe@@ ver un ga ; a kaa er : Mo me sen shin She@@ ol a m@@ zu@@ ngu , me za kohol wan wam . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti atar a se tim sha mi ne wase se u kuren ikyaa ser nyi ? Yesu kaa a na ér : “ Kwagh shi u môm tsô ; za , za tôô akaa a u lu a mi la cii , tee , na mba@@ ats@@ anev , nahan wea lu a kwagh u injaa Sha ; yô , va dondo sha a Mo . ” I wa mbatamen mba ken tiônnongo kwagh ér ve ‘ kura ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ve la , ’ shi ve de eren kwagh ne sha mk@@ ighir ga , kpa i lu sha asema a ve . Ka di kwaghyan kpuaa man ak@@ ondo kua ijiir i tsan tseegh kwagh a gbe se a mi ye . Takerada u Mateu man Marku gba zwa môm sha kwagh u una va er la , ér : “ [ Wan u or ] Una tindi mbatyomov N@@ av vea kohol u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov N@@ av sha ahumbe a sha a@@ vegher any@@ iin la , hii shin ik@@ ighir i tar zan zan á ar sha ik@@ ighir i Sha . ” ( M@@ ar . 13 : 27 ; Mat . Hen shighe ne m lu a kav er ijiir ne vihi mlu wam vindi vindi nahan ga . Heela tseegh ga , yange ior kpishi kav er i lu hange hange u lun ken Kristu her shi dondon ieren na la nahan . Ka sea nengen sha ve tsembelee nahan , ishima i gba se sh@@ imi . ( Yohane 21 : 15 - 17 ) Tom ne lu u kiriki ga cii ! U tesen ikyav yô , hegen se mba nengen a mlu u taregh u yange i tese ikyav na sha ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar a e@@ ev mbu ke ’ m@@ ny@@ am ma ke ’ Daniel ityough 2 la . Aôndo wase u dooshima ngu nengen er se lu nôngon ungwan un sha akaa ne cii yô . Nahan ka se soo u tsuan akaa a se eren ve a wase se u veren ishima sha tom wase u pasen kwagh la yô . 1@@ ,@@ 6@@ 6@@ 7 Mba se van@@ den lun imôngo mbara cii de u van pe m lu yô , kpa ah@@ ur@@ aior am a he ne so@@ om shi ve wam ikyo kpaa . ” 4 : 4 ) Doo u Mbakristu vea civir Aôndo a iember ken ishima sha ci u nyi ? Or@@ kper@@ an kwagh u i yer un ér Jo@@ sé , u i vande ôron kwagh na la kaa wener : “ Aluer u kp@@ era kwagh kpa anyom a a karen yô , alaghga una saa shin una vihi je kpaa . Shi i ver makeranta u tsaase anmgbianev mba nomso mba lun kwa@@ v mba ve lu up@@ ania yô , mba yer u ér M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Anmgbianev mba N@@ om@@ so mba L@@ un Kwa@@ v . ( Anzaakaa 4 : 13 , 14 ) Een , ior mba ve lu a kwaghfan yô — mbayev man mbag@@ anden — vea ngohol tsaha u ú har sha Bibilo , Mkaanem ma Aôndo la , sha ci u u eren nahan la una hingir u lun mk@@ or u uma ve ken masejime . Shi a kaa ér : “ Ior kpishi mba ve za mkohol ne lu hiin ve u ungwan loho u dedoo je la , kpa ve kegh ato a loho wase tsembelee . Aluer or ngu wan iyol i nan ikyo tseegh yô , ieren ne ia na nana tôô ken ishima i nan ér nan ne@@ er perapera , nahan nana hingir or u han@@ ger sha kwagh , shi nana lu or u mor@@ on iyol kpaa . Se tese ser Ter wase u sha la doo se ishima sha mimi nena ? Kpa Mbaiserael man Mbayuda yô , ve venda u geman ishima , shin er Yehova tindi u@@ profeti nav ac@@ in imôngo sha u ve pase ve mnenge na sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la nahan kpaa . Tor Davidi lu a a@@ vegher a Bibilo a nyi sha u ngeren kô@@ pi u á shi ô@@ ron@@ o , man lu un ken ishima nena sha kwagh nee ? ( Mbaheberu 11 : 6 ) Ka mci@@ e u cian Aôndo sha mimi je la . — Pasalmi 1@@ 15 : 11 . ( Yohane 3 : 1 , 2 ; 7 : 50 , 5@@ 1 ) Ken masejime yô , mbagenev ken ave hingir Mbakristu . Un kpa hingir kwase u jighjigh . Yehova ka Aôndo u ts@@ eng@@ an fan kwagh u ken hemen man u a k@@ ur awashima na kpaa yô . Yange maa u@@ gar mba vesen , er Ba@@ bel nahan , shi ver iyol na tor “ ken tar u Sh@@ in@@ ar . ” ( Gen . U L@@ un a M@@ nenge u A@@ kuma A@@ kuma sha A@@ an a Tom A@@ se S@@ ôn@@ om , yô , Me na U akuraior , a̱ hingir dyako Wou . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 2 : 7 , 8 . Ior mba Yehova mba eren batisema sha ci u nyi , man i er ior batisema kuma nena ken anyom pue a á sember karen nee ? Yehova Y@@ ima Ior N@@ av Ior kpishi de akaa a yange doo ve kpishi u eren la sha er vea za im@@ akeranta ne vea za ngohol ityesen hen Aôndo yô . — Luka 5 : 28 . ( Luka 9 : 23 ) Nahan yô , an@@ ti@@ or u i sar nan u dondon Yesu sha mimi cii nana fatyô . 1 Peteru 5 : 7 kpa kaa ér ú gema ishim@@ any@@ ian you cii ú haa Yehova , ‘ gadia ka Un A lu koson we ye . ’ Se mba ken ayange a ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar k@@ ira ki lu hemen yô . Icighan jijingi u Yehova yange wase kpishi sha tom u maan t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . Mba wasen mo kure kure sha er me seer zuan a mfe u vough u Bibilo yô . Alaghga a sar u u lamen a or tsung je , kpa u nengen yô , azende a ou kpishi nga a ônov mba ve lu gb@@ ang gb@@ ang yô ; nahan i taver we u pasen ve er i lu u ken ishima la . * Nahan or@@ pasalmi ne er nena ? Yange a gba u se za sôr atôônanongo shin iniongo i lun ica yô , se zende angahar , ashighe agen se zende i kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 45 . Se unde sha i@@ wo i lun a ak@@ ô a wan ime kpishi . ( Yohane 1 : 47 ) N@@ at@@ an@@ ael shon , u i yilan un iti igen ér Bar@@ to@@ l@@ om@@ e@@ u la , yange hingir môm ken mbaapostoli mba Yesu mba 12 mbara . — Luka 6 : 13 - 16 . ( Anzaakaa 22 : 6 ; 2 Mbakorinte 12 : 14 ; Mbaefese 6 : 4 ) Shighe u mbayev mba ken u@@ y@@ aav mba Mbakristu ka vea vesen yô , ve kpaa ka ve fa ityom i ve lu a mi i eren la . Sha nahan yô , ishim@@ any@@ ian mbagenev kpishi sha kwagh u mkpeyol ve man u tsombor ve . A na mlumun sha mbampin at@@ ar@@ atar mba ior kpishi ve pin yô . Tom u mbatamen ve eren la ka u tôô ve shighe kpen kpen , nahan kpa , mba veren ishima ér i ki@@ mbi ve inyaregh sha mi ga . Sha ci u icombor i lun a agumaior : Ka tom u taver u nyi yange gba u Yesu una er@@ ee ? 10 : 5 - 10 ) A@@ kper@@ an nga ga , Mbakristu kpishi mba ve lu Mbayuda la yange ve kôôm mbamhen vev , nahan ve za hemen u vesen ken jijingi . • Gba u se suur sha “ ijiir i aiegh i y@@ eren ker ” ga sha ci u nyi ? Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , 19@@ 43 . ] A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! ( Luka 9 : 16 ) Ka sea er msen a ishima i môm man awashima wase una lu u eren msen la ser i doo ior ga yô , i doo Yehova kpen kpen . Doo u se er kwagh er Davidi nahan , hemban je yô shighe u i sar se u lun a tom ken tiônnongo yô . Ka Ishim@@ a@@ verenkeghen i Ny@@ i I Lu sha ci u U@@ ter A@@ v Mbat@@ se@@ ve ? 14 ( a ) Inja i kwagh u Paulu nger ér , “ Ka sha jighjigh u nan man ne til taveraa ye ” la ér nyi ? AN@@ YO@@ M a karen ken ijime er pue nahan la , orgen u i yer un ér G@@ reg@@ or@@ i@@ o yô vea kwase na Mar@@ il@@ ou , ve hembe anyom 30 , yange ve lu eren tom pania man tom u@@ ke zan a mi ave shighe môm . Ashighe agen ior ve anger mo sha gb@@ u@@ u@@ ka kua a@@ kpe a m@@ sôr a he@@ mb@@ en kpaa . 8 Mba M@@ aren Or H@@ egh Nen@@ a ? ( a ) Ka nyi yange i za hemen hen mkohol u i er kwagh na ken Bibilo , u ior mba Yehova hii eren laa ? Mbaiserael yange ve va n@@ ô@@ ôr hen gir@@ gar u Y@@ er@@ ik@@ o . M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér Amer@@ ican E@@ duc@@ ator , u Ma@@ ac@@ i zan zan Me@@ i inyom i 200@@ 4 la kaa ér : “ Aluer or ngu a mfe tsema tsema ga yô nana fatyô u eren ityom i ior ve eren ayange ne ga . . . , nahan kpa ka mfe u or zough a mi shin nongo utar ken kô@@ le@@ eji — er a@@ y@@ enge man takerada u ôron man kwagh ngeren nahan ka a wase or nan er ityom ne ye . . . , ka u ken im@@ akeranta i vesen ga . . . . Nahan a kaa a vese ér , “ Uma wen ne s@@ ar@@ em kpen kpen , ne gema uma wen jimin cii ne na sha u eren Yehova tom . ” ( Yakobu 1 : 2 – 4 ) Shighe u ka a karen jighjigh wase la yô , ka se vesen ken jijingi kpaa . — Mbaefese 4 : 22 – 24 . M@@ nder u shin ku ne yange una va ngô la a iember kua wan na je ka ashe tugh ga . Hii nan ve a fatyô u kaan ér kwaghôron u ken Mal@@ aki 3 : 17 la ngu kuren sha zege@@ ikpelaior kpaa ? 7 : 23 ) U civir Yehova sha mimi shi den ser a yar tom a vese er a soo la ka kwagh u civirigh kpen kpen ! Shin er kwagh ban ior mban ga nahan kpa , ve undu ityom ve i zuan a inyaregh la ve gema ve ver ishima ve jimin cii sha tom u pasen kwagh . Inja i u s@@ ende@@ gh kwagh a or sha kwaghfan la ér nyi ? ( Yobu 42 : 5 ) Aluer se kav shi se mba a jighjigh shi se mba a iwuese yô , se hen sha aeren a Aôndo a vese nahan se hemba ‘ nengen ’ a na cii . Yehova na u ian i civirigh i tsuan kwagh u ú soo u eren la . ( a ) Kanyi kwagh or@@ ngeren takerada ugen á er sha kwagh u u@@ kwaghaôndo mba ve lumun Bibilo laa ? Zege@@ takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u i yer ér The In@@ tern@@ ational St@@ an@@ d@@ ard Bible En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kaa ér : “ Yange i fa tar u mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la sha kwagh u lun a ishimaverenkeghen sha kwagh u ke ’ hemen la ga , ” inja na yô ka tar ú yange ú k@@ á@@ s@@ è Mbakristu mba sha derianyom u hiihii , ú wa ve atô la je la . Apostoli Paulu kaa wener : “ Zum u Aôndo wa [ Noa ] kwagh sha akaa a i lu a nenge a mi ga la yô , a wa ik@@ o a gba t@@ so sha u yiman ya na . ” Sha mimi yô , imoshima i Orkristu i i lu mfe u vough u fan Mkaanem ma Aôndo a ser í ve í lu eren tom kwagh môm a icighan jijingi u Yehova yô ia fatyô u hemen or sha gbenda u mimi . — Mbaromanu 9 : 1 . Shin yange ma ve nyôr p@@ ati u eren sha u vea nôngo a bee a ing@@ y@@ at@@ u i yange i du@@ mbur sha shighe shon yum laa ? D@@ ugh se sha yô , ma or ngu shin ma kwagh u una fatyô u p@@ aven se a dooshima u Yehova man u Wan na Kristu Yesu yô , shi ngu kpa ? E@@ ̱r se ng@@ ur@@ en nengen sha a@@ vegher agen a Mbaheberu ityough 10 man 11 yô , de se ver ikyav sha i@@ gb@@ end@@ at@@ om i Paulu yange kar ve maa jighjigh u nan ve la . 28 “ K@@ ura Nen A@@ yol a E@@ n sha Kwagh u K@@ wa u Mbaf@@ ar@@ ishi ” A nenge a ani@@ wanger lu duen vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la u tesen ér sev hii u aven . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A ior kpishi vea hen ér ka kwagh u civirigh u mbagenev nengen or ér nan ngu or u nan tem ken mkpeyol , or u í nenge nan ér nan keren iy@@ ongo ga , u̱ nan lu inja han@@ g ga , u̱ kwagh kpa a gbe nan ga la . T@@ A@@ R u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar ka ic@@ ile i sha un@@ yi@@ in i hemban ke@@ hen sha tar cii . M@@ ough hen imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i kpe@@ zege@@ mnger u A@@ fri@@ ka yem hen ic@@ ile ne kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 4@@ 00 . Kwa@@ se@@ kristu ugen , mba yer un ér A@@ tsu@@ k@@ o , * a kaa ér : “ Yange m er batisema anyom kar imôngo je kpa taver mo kpishi u kporom hen Yehova shi lamen a na ken msen er ka ter@@ em nahan . ” Ivur i sha 6 la kaa ér , “ TER ne kwaghfan . ” ( 2 Timoteu 3 : 1 , 13 ) U ma ú gbe uwer wer kwagh hemba a hemba je ve la yô , gema fa wer mbamzeyol mba se lu tagher a mi la cii ka ikyav i tesen ér mkur u tar u ifer u Satan ne mgb@@ ôghom je la . Een , “ mpase u TER ka u jighjigh , ka a na or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . ” Shin er mayange je or lu a vande eren Ifa aie ga nahan kpa , ka keng yange una kav er kwagh u i@@ yô i er un la a kaha kposo a kwagh u Aôndo lu ôr a nom na Adam la yô . Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u tsaase mbakur@@ an mba ningir sha man mbatamen mba ken tiônnongo , shi ashighe agen yô , udi@@ ak@@ on kpaa , sha er vea nengen sha ityom i ken mcivir u Yehova yô . ( Aer . ( Luka 1 : 46 - 4@@ 9 ) Se Mbashiada mba Yehova , se wuese akaa a vesen aa a er inja er u duen a Iserael ken uiky@@ angen ken Igipiti kera man m - jir u í ji@@ re Wan na u ishima ishima sha ivande la nahan . Yesu yange hen u ungwan kwagh nena , man kwagh ne lu un a mtsera nena ? Paulu yange nger tiônnongo u Mbakorinte la kwagh sha kwagh u “ se kom u lun mbatomov ” la . Kpa iwer ngi kar kpuaa yô , m kera gba yaven tsembelee ga . ( 1 Yohane 4 : 18 ) Ka i ci@@ er wanye u kpuaa iyol u zenden tswen , kpa zum u nan lu zenden vea ter u nan yô , nan cie kwagh môm ga . Er se henen Mkaanem ma Aôndo hanma shighe yô , se mba nengen er akaaôron a profeti a lu kuren sha mi hegen yô . Er mfe a seer sha kwagh u i@@ wa@@ v@@ aren nahan je kpa , tar t@@ enger ngu wu@@ an ior kpishi . ( b ) Peteru wa noov kwagh ér nyi ? O@@ T@@ A 8 ( zwa Buter ) 28 : 1 - 28 . “ Zege@@ bab@@ ilon , ” u a lu tartor u u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev sha tar cii la fatyô u sur@@ un uumace asema ga . Kwaghôron ne gbe ken atô yô , ikpelaior i tor@@ on asema , va kohol ken won , ape se ku@@ mba la . ( Pasalmi 4 : 4 ) Ashighe kpishi a gba u eren tom a kwaghwan u Paulu wa nahan la , ér : “ W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo aluer kwagh á nzughul orgen a orgen yô , er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . ” — Mbakolose 3 : 13 . Han@@ ma@@ or ngu a ian i zan mbamkombo mban . M@@ lu u tar ne ngu nena sha shighe wase nee ? Vea zua a mtsera nena ? Yesu yange ôr injakwagh i i tese ér gba u se za hemen u kuran , er se lu keghen mtim u tar ne la . Er se hen nahan , Satan ngu a tahav shi a vihi tu shi tsu@@ ghun ior . Mba ve lu yan ican kpishi la ka ve i gbe u se hemba nan ve iwasen ye . Ka a inja u se hemban wasen mba ve lu yan ican la . Mbaiserael yange ve kohol imôngo hanma shighe sha u civir Yehova shi ungwan er i lu ôron Tindi yô . U tesen ikyav yô , aluer or kaa ér , “ saa iyange ia due , gayô sev mb@@ ua fatyô u wanger ga ” yô , nan ngu kaan ér gba kpee u iyange ia due ve sev mb@@ ua av ye . Yehova yange er kwagh a Ab@@ im@@ ele@@ ki sha mh@@ ôôn nena ? In@@ i@@ ongo shon civir aôndo u Mbai@@ gipiti u Ser@@ ap@@ is man in@@ mgb@@ ian@@ aôndo Is@@ is man in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u A@@ shi@@ ria u lun er ish@@ u , u i yilan ér A@@ tar@@ g@@ at@@ is la , kua aôndo u iyange u Mb@@ ap@@ er@@ shia , u i yilan ér M@@ i@@ thr@@ a la . Nahan kpa , alaghga mbagenev vea nenge ér tom u pasen kwagh la war ng@@ un ve ican , nahan ishima ia hemba lun ve sha akaa a ve aa tom ne . M@@ ve u atsan la va sha shighe vough la tese er Or@@ gb@@ an@@ akaa á lu aa tahav sha mnger man sha iyange man an@@ ka@@ am ma lun a ing@@ y@@ ur man a@@ gb@@ een , man sha ish@@ ôso man uumace kpaa cii nahan je zua ga ! Ve hemba ityav mb@@ in sha ci u an@@ om@@ aior a ik@@ we ne suur sha Yehova shi ve ker iwasen hen a na kpaa . Ka akaa a nyi yange gba u Mbaiserael mba ve lu ken Igipiti la vea er sha u wan ago@@ yol a va eren P@@ ase@@ ka u hiihii laa ? Ng@@ ô ugen hen kpen@@ tar u Mic@@ hi@@ g@@ an , ken tar u Amerika , iti na ér De@@ b@@ i , a kaa ér : “ Yange lu nom@@ om man mo ican kpishi u wasen wan wase u kwase shighe u lu anyom atar la sha u a veren ishima zum u sea henen kwagh yô . I@@ OR kpishi ka a pine ve mpin ne yô ve na mlumun ze@@ ver@@ a ér , “ E@@ i . Or u tesen an@@ ny@@ am@@ ev u lun a na kôôsôô , u se hii ôron kwagh na ken ngeren ne , u any@@ am u ken tar u B@@ ang@@ l@@ ad@@ es@@ h kôr un la yange war ku . Anmgbian u kwase ugen nger washika pase ér yange un fa@@ an@@ tyô u nan ikyar shighe u i lu henen Iyoukura ga . B@@ ee kera yô , se mba nengen u@@ icighan@@ mbaakaav er Yehova kpa a nengen ve nahan , inja na yô , hanma kwagh u a lu Yehova icighan@@ kwagh yô se kpa ngu se icighan@@ kwagh . — Amo@@ shi 5 : 14 , 15 . Er nan ve m@@ te@@ v u tôvon Mbakristu a ican la i lu kwagh u sha ashighe a karen ken ijime la tseegh ga ? Yange taver se u yemen a na hen iy@@ aagh ki mba@@ beenyol la kpishi . 6 - 8 . ( a ) Jijingi u Aôndo yange wase B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i u eren nyi ? 7 , 8 . ( a ) Aôndo yange pav Iyange i Me@@ men kposo a ayange agen nena ? 11 , 12 . ( a ) P@@ ase ajiir a Ruamabera a kaa ér se ôron kwagh sha mimi la ? Kpa , K@@ ain venda kwaghwan u Aôndo , gema wua A@@ bel , nahan hingir or u azende azende . Nahan shighe kuma hegen u vea tsua kwagh u vea er ve . Yange gba u Mbayuda vea er nyi ve vea za sha “ Ici@@ ghan@@ gbenda ” ? Hi@@ ihii yô , Maria I@@ sa@@ bel pine ati@@ ca a ken makeranta na ian i v@@ aren kwa@@ takerada ne sha h@@ unda u vesen u nyôron ken makeranta la . Sha kpôô yô , shighe u ah@@ ur@@ aior ahar a lu ôron kwagh ayol a ve yô , doo u han@@ mô ve nana zua a ian i ôron kwagh . Anmgbian la er un ityôkyaa i un ve cii yô , gum@@ kwase ne hii m@@ liam . D@@ y@@ ako u l@@ ù u vea ver ônov vev ne lu u kpilighyol je zua ga ! Shi sha man tar u se nengen a mi ne kpa tese ér i er hanma kwagh er i doo u una lu la vough , kwagh gba inya ga . Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar kohol a@@ kp@@ am@@ aior a ken Bab@@ ilon cii ér ve civir e@@ ev nav mbu un er sha z@@ en@@ aria , mbu t@@ av tsung la . Gba u Mbakristu mba mimi vea palegh u vihin mlu ve a Aôndo sha ci u nyi ? Shi se nenge mkur u kwaghôron u profeti ugen u Yesaia nger yô hen shighe la . A kaa ér : “ Tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” — Yes . Kwagh shon ka uma u tsôron . Se kpishi , ka ken tar u paradi@@ so la se zua a uma u tsôron ne ye . Nahan , er mo man we se lu a er ma isholibo ga shin Adam man Ifa lu a mar se shighe u ve er isholibo la ga je tsô , ve nyôr a vese man ônov vev mba ken hemen kua mba asev cii ken mlu u vough ga man u isholibo i ia kure ken ku yô . Bibilo wa se kwagh ér iyol i de kpen se ga , kpa se “ hingir mbak@@ aven mba ve ya dyako u uityendezwa sha jighjigh u nan man sha ishima i wan kpaa ” la . Man lu kwagh u ve er vough je la . — Mat . Anmgbian ne vea kwase na shi nenge ér , er i lu ashighe cii tsombor ve u nengen tele@@ v@@ ishen tugh ga yô , ka ve zua a ian i teman ving ôron takerada tugh . Kanyi yange i er ag@@ ar a F@@ il@@ it@@ ia man Mo@@ ab@@ i man A@@ mon laa ? Umbur kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u Yesu ôr kwagh na la . Aluer kwagh wase ngu nahan yô , gbenda u se er kwagh sha mi la , ua tese er jighjigh wase a taver i kom la . M tindi a iyua ne sha ci u Yehova doom ishima shi m soo kwagh na kpishi . ” or u te@@ en kasua man kwagh u injaa u i yer un la ? A̱ shi nan kpa , mba va hingir Mbakristu yô ve tese un atesen a Mbakristu , nahan a na a jighjigh . 15 : ​ 37 - 39 ) Kwagh ne tese ér ashighe agen iy@@ ongo ia fatyô u gban hen atô u Mbakristu mba mimi . Tom la ngu sha ci wase nyian nena ? 13 , 14 . ( a ) Yesu yange tsengaôron ér ka nyi ia va er nongo u K@@ rist@@ u@@ u , man kwaghôron na ne hii u kuren sha mi hanma sh@@ igh@@ ee ? Yehova ngu a ônov mba ken jijingi umiliôn u@@ deri imôngo . Yange fa er gba u ior nav cii vea ya ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa , una lu Aôndo ve keng ve , a saan ve iyol shi a kpe ve iyol kpaa yô . 8 : 13 . Yehova una lu a we aluer u za hemen u lun ijende na yô . Nahan kpa iyange igen yô , m tôô mbagenev ker , m gba bu@@ ghun nengen . Kwagh ne na yô , mbah@@ id@@ en a iyol ijime fa ér Yehova ka “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua mlumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee . ” Satan ngu nôngon ityav a as@@ ande a anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar ne her la , shi ngu hemban nôngon ityav mb@@ in hegen cii , er “ shighe na a kera vese ga ” ne . ( Mpa . Ior umiliôn imôngo sha tar nyian mba civir Yehova shi mba pasen iti na kua mba@@ awashima nav . Er va kpe kera je kpa , ve za hemen u ungwan imo na her tsô , man zan zan hegen u Yesu a kpe anyom a kar je i nenge u kuman anyom 2@@ ,000 ne je kpa , nongo u Kristu u mimi la ngu ungwan imo na shi ngu dondon hemen na sha akaa cii . Zum u ijende yam igen hen ijiir yam i an@@ umb@@ egh la fa ér s@@ ar@@ em u fan Bibilo yô , a tes@@ em orgen u nana wasem yô . Tsô Y@@ ai@@ r@@ u hingir zung@@ u@@ lu@@ u , kpa Yesu kaa a na ér : “ De cie ga , gba nan jighjigh tsô . ” Mpase 19 : 7 , 8 kaa ér : “ I@@ vaa i zuan i Wan@@ iyôngo kuma ve , kwase Na kpaa kohol iyol ve . Yange i kohol atindi ne man agen cii sha mkaanem man , ér : “ Or u nan we ndor a we nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” — Lev@@ iti@@ ku 19 : 9 – 11 , 15 , 17 , 18 . Lu@@ un er ‘ mkaanem ma Aôndo yange ma a doo ’ or@@ pasalmi ‘ ishima tsung gayô , ma tim ken ican na la . ’ Ikyav i tesen yô , ka ajiir kpuaa tseegh Bibilo i ter mkaanem ma Yesu ôr ken ase@@ mber a zwa u i lamen sha hiihii la ye . ( Mat . Or u ve tindi la va hen Yesu va ôr un loho u bo la je kpa , Yesu er kwagh sha mi ga . I@@ ca kera gba ga tsô , i due a ngeren ken pi@@ pa@@ abaver i hen ity@@ ôn@@ ya sha u tan ior i D@@ un@@ k@@ er@@ qu@@ e icin ér “ Mbashiada mba Yehova mough a ityom ve hen haregh la . ” 1 , 2 . ( a ) Ka mbampin mba nyi nahan alaghga u pine iyol you sha kwagh u ikyav i Yesu i kuran laa ? Kwagh@@ aôndo man p@@ ati man kpen@@ ga u i eren ken tar ne la , man igbenda i i pasen ior akaa ne la cii , nga sha ikyev i Satan Diabolo , u a lu “ aôndo u tar u ainge ne ” la . ( Mateu 24 : 42 ) Kwaghôron u ng@@ een kwagh ga ne gema ôr ka imo@@ kwagh i mimi i vesen . Mba lun iyenge kpuaa vea za tema tor sha vea Kristu , kpa mba hemban iyenge vea zua a uma u tsôron shin tar . — Mpase 5 : 10 . Ka nyi yange i na ve Jac@@ ob ge@@ maa ? Se ver mba ve te@@ v se a ican la doo doo nena ? Shighe u “ m@@ dugh u tindi sha u sôron man u maan Yerusalem ” la mgb@@ ôghom ve . Ma or u nana lu tswen ve nana ember a mba nan jighjigh a nan imôngo kpa nan ngu ga . Mar@@ c@@ us : U ôr ka mimi . A@@ in@@ ge kpa kwase Shi@@ ada u Yehova undu nyi ér una dondo Yesu ? Jighjigh u se ne Yehova man mcivir u se civir un sha mimi la gba un kwagh kpishi . ‘ TER sh@@ igh@@ em mkurem sha u M@@ ̱ su@@ r mba ve zu@@ ngu cii asema ’ — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 6@@ 1 : 1 , 2 . Tom u profeti u Ese@@ kiel lu eren Yehova la doo un kpishi . Cii ve or ne fa mimi sha kwagh u mba@@ awashima mba Aôndo yô , yange h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom kpishi . Er Yesu ver ishima ér mbahenen nav ve lu er mbatyomov mba sh@@ aav mba lun vough mba vande lun vea ve sha imôngo la ga yô , doo mbahenen nav kpishi . U nan zenden a m@@ liam ashe , nan lu a iv@@ or i tan la yô , nana hide a iember a a@@ ile a nan ave kpee je . ” R@@ ah@@ ab@@ i , 10 /@@ ⁠ 1 Shin mea karen ken p@@ ev u m@@ ure u ku@@ ugh kpaa , me cia kwagh u bo ga , sha ci u We U lu a mo yô . ” — Pasalmi 23 : 1 - 4 . ( Gen . 1 : 28 ) Yehova yange fa er m@@ ts@@ wen@@ em ka ma lu yô , nahan cii man gba kwase u hiihii la yô , a kaa ér : “ Doo u or nana lu tswen ga ; yô , Me er nan or@@ wasen u lun er nan nahan . ” Sha kpôô yô , iyol@@ tseghan man batisema ka a bugh se gbenda u ‘ kôron ave sha uma u a lu uma jim la ’ — ka uma u tsôron ken tar u he u Aôndo je la . ( Ôr 1 Timoteu 5 : 4 , 8 ; 6 : 6 - 10 . ) ( Aerenakaa 9 : 1 , 2 ) I@@ mo@@ shima na yange ia za un iyol sha shighe la ga . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Ivur 8 ) Inja i kwagh ne ér nyi ? Alaghga ka iliam i ti@@ ôn@@ ôô i ú lam a nan la i taver nan ishima shi i su@@ r nan ishima semb@@ er@@ ee ne ye . Takerada u Or@@ pasenkwagh kaa ér : “ I@@ ti i mimi hemba doon a mkurem ma doon tsung ; man shi iyange i ku@@ ugh hemba doon a iyange i maren or la . ” ( Or@@ pa . Se kpa se fatyô u wasen mbagenev er P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la man Apo@@ l@@ o nahan . Ior mban lu hendan a awashima u Yehova lu a mi ér uumace ve samber sha tar cii la , nahan ve kaa ér : “ S@@ é maa nen zege@@ gar man g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven sha , a̱ za tagher sha Aôndo je , iti yase i̱ za g@@ wa sha won , sé kera samber nen sha tar cii ga . ” Kwagh u u er ve u de u ny@@ iman kwagh a or yô A@@ kav ne tese se kwagh kôr inya ér se̱ ungwan kwaghwan u mba Yehova a ver ve sha aan a tom la , shi se̱ naan ve icivir kpaa ! ( Luka 21 : 11 ) Aluer ka u er ior kpishi mba yan ican hegen sha ci u ity@@ ar@@ t@@ enger yô , ka u shami . Mkaanem ma “ han@@ mô ve sha agee a nan ” ne tese ér han@@ mô Orkristu u ken derianyom u hiihii la lu a ian shin tahav mbu eren tom kwagh môm ga . ( Ôr Aerenakaa 4 : 18 - 20 ; 5 : 29 . ) K@@ aa ase , aluer wea fa akaa ang@@ an cii yô . ” ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ; Anzaakaa 14 : 15 ) W@@ ea soo u zuan a mkaanem ma ma wase ior umiliôn imôngo ve ve lu a vangertiôr ér mimi je Bibilo ka mkaanem ma Aôndo yô , nger mb@@ ang@@ eren magaz@@ in ne . Sha ashighe a tsuaa la yange a ta@@ an or awambe yô , i lu awambe jimin cii a i dugh ken orgen yô i gema i ta or u@@ ange ye , alaghga je yô i lu or u i vihi nan iyol ken u@@ ity@@ a yô . Ka We U lu a mkaanem ma uma u tsôron ye . ’ Gba u se ci@@ r gbenda u akaa a ainge á d@@ an@@ en or ishima ne sha er se ver ian i omb@@ on mkaanem ma he@@ v ken ishima yase shighe u se lu gbidyen kwar sha kwagh yô . Ior hemba gban ve kwagh a akaa a ve lu a mi la , nahan shighe u ve fetyô yô , ka ve p@@ ande akaa shon ve na mbagenev saan saan . ( Anz . Ka mbamzeyol mba taver mba nyi ior ka ve tagher a mi ve i taver ve u eren a mbagenev doo doo ? U tesen ikyav yô , á ôr injakwagh igen sha kwagh u ats@@ ator , an@@ ny@@ on u uumace kpishi ve nengen ér a gba kwagh ga la ér mayange je gbe inya a mfe u Aôndo shio ga . Takerada u Ese@@ ter pase kwagh u mk@@ er u H@@ a@@ man , m@@ u@@ e@@ tor u ken tar u Per@@ shia yange nenge sha ior mba Aôndo la . Í Na Mpase — Kpa Lu sha Shighe u Aôndo Ver La Ity@@ ôkyaa i i ne ve i lu torough torough u ior vea tsua kwagh u vea er hegen yô ka kwagh u yange i kure ikyaa i or u nan lu Aôndo sha U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l anyom kar 18 ve er ken Iserael la . Kanyi se er sha u sôron imba zayol laa ? iyenge ve kpaa ngee gande . D@@ or@@ o@@ ta kaven ér ian due i una er shiada yô , a za hemen a kaa ér : “ Mbamaren kpishi nyian mba ne ônov tsaha u vough ga . 2 : 5 ) Se er nan ve se kuma u lun ken m@@ ser@@ tar u he laa ? Yesu er a “ wanakiriki u bo ” la man ior mba ve dondo imba ieren na la cii nena ? ( Aerenakaa 15 : 19 - 23 , 28 , 29 ; 16 : 1 - 5 ) Nahan kpa , mpin u hange hange ugen shi inya . Aluer se tôô kwaghfan u taregh ne se kar sha kwaghfan u Aôndo , u a gande ôron la yô , kwaghfan u taregh la ka gbil@@ in@@ kwagh je . — 1 Kor . Sha m@@ we u se lu wan ishima la , se kuran iky@@ ar@@ yan i se ye a Yehova kôôsôô la man se na a saan ishima na iyol kpaa . Maa hii u henen sha kwagh u hiden ken mimi . Ken inyom i 33 S.@@ W . la , Yesu kaa a mbadondon un nahan ér : “ Zum u né nenge ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa kase Yerusalem á wa atô yô , fa nen je ner , mtim na kuma ve . Bibilo wase ior mban kua mbagenev kpishi u hemban ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev i yange ve lu a mi taveraa la sha ci u nyi ? K@@ asev , N@@ aan Nen N@@ oo@@ v En@@ ev I@@ civir , 3 / 1 W@@ any@@ em@@ akeranta la gema kaa a na ér : “ Kwagh gb@@ am a kwaghaôndo môm tsô kpaa ga . ” Shi mbayev ka ve nôngo u eren kwagh u ve nenge mbamaren vev ve eren la . Shighe u “ zege@@ can ” una va la , isharen i ve lu a mi i yangen tom wase u pasen kwagh u Tartor la ia tim a ve imôngo . — Mat . PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 70 , 9@@ 8 Er i gbe se ishima u zenden vea Yehova Aôndo yô , kanyi i gbe u se er@@ ee ? 5 : 19 ) Mba ve lumun hemen u Tor la cii gba u vea dondo ikyav na la , shi vea hide a iyol a ve ijime , vea tese sha hanma gbenda cii ér ve lumun hemen u Yehova la . Er i nger ken I@@ vangeli i Mateu man Marku kua Luka nahan , Yesu yar tom a ishember i “ uma u tsôron ” ne sha ashighe kposo kposo a i ter sha heen ne . Jigh@@ ilii yô , u lu kaan wer ken uma wou cii , man ken hanma kwagh u ú tsough u eren cii , Yehova una hemba gban we kwagh . Ka kwagh u I@@ vangeli i kaa je la shi ka kwagh u Kristu yange kaa a mbahenen nav ér ve er je la , ér ‘ za nen za pase nen kwagh ken ityar cii . ’ ” I@@ vangeli i Luka kaa ér : “ Tsô mba ng@@ ur ôron kwagh timen sha mi ayol a ve nahan yô , Yesu iyol Na va mgb@@ ôghom a ve , gba zan a ve imôngo . Kpa ime wa ve ashe sha u vea kav Un ga yô . ” I@@ dy@@ a@@ kwase la una za hemen u lun a tahav shi nôngon ér u@@ tor ve er ishima na zan zan Aôndo una kar wan ken asema a u@@ tor mba hemen tar ér ve tim un kera . ( Lev@@ iti@@ ku 3 : 3 - 16 ) Yange i tôô ér ka ah@@ ôm la a lu vegher u hemban nan m@@ shi@@ am ke ’ iyol shi hemban doon ke ’ inyam cii ye . Paulu kaa ér : “ Er mo m lu apostoli u atô@@ at@@ yev yô , m ngu nan tom wam icivir . ” Er wanye la nan lu sha ikyev i mbamaren mba nan@@ ev yô , ka tom ve u tesen nan shi ts@@ ahan nan er Mkaanem ma Aôndo ma tese nahan . “ A haa ikyum@@ utya i Mbai@@ gipiti an@@ zughul . 33 : 17 - 19 . 1 : 9 ; 2 : 12 . A@@ veren a hen Yehova N@@ ga Ke@@ ghen Se M@@ gb@@ egh@@ aa J@@ e Ken tar u shighe a ban yum ne , mba ngô@@ ôr hungur kwagh u a hembe lun hange hange la ga . Yange ishima vihi ior ker je as@@ enge bee shighe u ve ungwa ib@@ aver ér mzough u vesen ugen u ngohol u@@ iyua wa@@ shima u veren inyaregh ki ki war kuman ti@@ ôn u inyaregh ki hemban N@@ ai@@ r@@ a b@@ iliôn 70 ki ve ngohol la sha u vea er akaa agen a mi yô . Sha kpôô yô , se mba ken “ shighe u mkur . ” “ Lu Nen Gen@@ g G@@ e Gen@@ g , ” 3 /@@ ⁠ 15 12 : 12 ) Yehova maa pav Zege@@ mnger u Nyian , per a Mbaiserael , gema tim F@@ ar@@ a@@ o kua ikyum@@ utya na shin zege@@ mnger shon . ( Mat . 6 : 9 - 13 ) A@@ yange nga kar ci@@ ôn yô , Yesu “ gba zenden nyôron ken ag@@ ar a tamen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki , lu ôron kwaghaôndo , pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ; mba pue kar uhar lu a Na ityô . ” Tor Davidi u ken tar u Iserael u tsuaa la yange wa icam i wuese Yehova ér : “ Ior O@@ u vea na nagh sha ayol a ve sha asema a dedoo je sha iyange i ikyum@@ utya You , a u@@ icighan@@ mba@@ ak@@ on@@ do@@ v iyol , sha m@@ ve u use ; er av@@ ure a lu nahan kape iky@@ aior You ia va la . ” ( Ps . Se doo un ishima shi a soo u kuran se sha ikyev i kwaghbo u a lu ken ieren i nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh la . Shi a soo kuran a@@ vese man icombor . — 9 / 1 , peeji 6 . Sha kpôô yô , kwaghôron u profeti u Kristu yange ôr sha ikyev i apostoli Yohane la tese ér , er Satan a lu hendan a mbadondon un nahan kpa , “ zege@@ ikpelaior ” i i lu a awashima u lun uma gbem sha won shin tar yô ia war mtim u tar ne . Nahan kpa , Anzaakaa 19 : 3 kaa ér ib@@ um@@ egh ki or@@ ough ka ki “ vihi nan gbenda , ishima i nan kpaa i hingir iy@@ ongo a TER . ” Or@@ tamen nana fatyô u pasen ma anmgbian akaawan a ken Ruamabera a i doo u nana time sha mi zum u nan soo u tsuan kwagh u hange hange yô . Nahan ken masejime yô , iveren i vesen va kohol un . ( Yoh . 19 : 14 - 16 ) Ior mba pasen Bibilo na mbam@@ pase kposo kposo sha u tesen er i hii ve i lu inja er kwagh u Marku a nger la kaha a u Yohane a nger la yô . Aluer u due a mbamhen mba dedoo shi u er tom kpoghuloo sha u tom la u za iky@@ ura nahan , ka an u soo wer nana ya i@@ civi@@ r@@ i ? 14 : 6 , 7 , 12 , 15 ) “ Utor mba shin tar man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ve ” cica cii vea ta ikyaa a Satan . Doo u iliam yen sha kwagh u iny@@ ar ia vihi dooshima wen ga . ( 2 Kor . 11 : 29 ) Paulu yange tôô anmgbianev kposo kposo mba ken tiônnongo u Kristu kar sha alegh a iyolough , nahan a kaa ér , a a “ yina agee la gema nga a inja her keng . ” ( 1 Kor . U fatyô u kuran ve shi wasen ve u fan er u civir Yehova la i lu kwagh u hemban doon cii ken uma shi una va ve a msaanyol u tsôron nena ? 12 : 5 ) Aluer se venda kwaghwan la ave ave yô , se ‘ l@@ aha ’ un , shi aluer ‘ ishima yina se ’ sha ci u se ngohol un kpa se va venda un ken hemen yô , a tese ér se lumun ser kwaghwan la a wase se shi a kôôm se ga . Ka an ka nan nenge er anmgbian u nomso shin u kwase nan lu sôron ma kwagh u i gbe u a sôr sha Iyou i Tartor laa ? ( Luka 4 : 43 ) Yesu fa er i lu Tartor u Aôndo tseegh ua tsegha iti i Ter na shi ua va kar a u@@ zayol mba uumace cii kera yô . Ka kwagh u a hembe lun u injaa u nyi i doo u se lu a mini ? ; P@@ use , L . Kanyi se er sha u seer iwuese i se lu a mi sha mbamkombo mba Mbakristu laa ? 15 , 16 — Er nan ve Paulu yange kaa a F@@ il@@ em@@ on ér a pase On@@ es@@ im@@ u a tu@@ h@@ wa ga ? Yehova yange kaa a ter ve , Noa ér a gba t@@ so , shi a nyôr a ya na cii ker . ▪ Mb@@ ang@@ eren Bibilo mba uhar mba ve lu anmgbianev mba Yesu mba sha ngô lu an man ana ? Ka torough mo iyol u̱ mkur u tar u ng@@ un ne a̱ va e̱r yange i torough mo iyol shighe u m hen mimi hiihii la kpa ? ’ Shin er se ior i Yehova se lamen ijô wue wue shi se dugh sha ajiir kposo kposo nahan kpaa , se cii se na takerada u hemban ityakerada cii ne icivir — ka Bibilo je la . Maa se tema se ci@@ r ak@@ ondo iyol , se maan ti@@ i , se kenger as@@ an sha kwa@@ v@@ aôndo . Y@@ í@@ n@@ à@@ n yô kape anmgbianev asev ve yen je la , nahan kpa se kpa se yina er ve nahan . ( Duteronomi 17 : 14 , 17 ) Er kwaghwan ne lu wang nahan kpa , Solomon er kasev deri uta@@ ankar@@ uhar , man kasev mba sha uiky@@ a deri utar . Lev@@ iti@@ ku 12 : 6 kaa ér : “ Zum u ayange a m@@ wanger u nan aa bee sha kwagh u wan , shin a lu u nomso , shin u kwase kpaa yô , nana̱ va a gum@@ iyôngo u a kom inyom i môm yô , sha ci u nagh ku nan@@ den , man tu@@ le@@ iky@@ u@@ ngu , shin ati@@ i , sha ci u nagh ku isholibo , hen h@@ unda u t@@ ent@@ i u kohol ker la , hen pristi . ” Ashighe agen , alaghga Orkristu u imoshima i nan i taver nana palegh u eren ma kwagh u tindi a yange keng ga yô . Er a lu Or@@ gban yô , á kuma u se na un icivir tswen je . ( b ) Yesu ver iniongo i m - umbur i nyi zum a z@@ enda Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti kera yô ? ( Yobu 4 : 7 , 8 ; 8 : 6 ; 20 : 22 , 29 ) Eli@@ f@@ as@@ a yange kaa ér Aôndo na mba ve civir un la jighjigh ga , shi sea lu perapera shin sea lu ga kpa kwagh gba un sha mi ga . ( Yohane 2 : 23 ; 8 : 30 ) I@@ kp@@ elaior jimin cii yô loho na la doo ve ga , kpa loho la hemba vihin mbahemenev mba kwaghaôndo mbara cii . Tar ngu nengen a akaa ne ga . Ior kpishi nenge ishimaverenkeghen i se pasen kwagh u i la ér ka ib@@ u@@ me@@ kwagh , er mba@@ fankwagh ts@@ ura mba sha ayange a Paulu la kpa ve nenge un ér ngu “ or@@ l@@ yam ” u fan kwagh môm ga la nahan . — Aer . I@@ orov mba uhar mban cii mba zan mbamkombo mba Mbakristu hegen . Paulu ter akaa ahar ken washika na u sha uhar u a nger Timoteu la , a yange na ve er nahan yô . 7 : 10 , 11 ) A lumun ve ken tiônnongo shi mbatamen vea wase nan sha er nana hide a taver ken mimi yô . Er i@@ vesen i sha iyol ka i nôngo u zan hemen kp@@ ili@@ di@@ di nahan kpa , i@@ vesen i ken jijingi yô ka i gba u or nana nôngo kwagh tsung ve nana vese ye . U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u En@@ za , * kwase ugen u nom na a hendan a na kpoghuloo yô . Hii nan ve i gbe u Yehova una kura ior nav sha ayange a ase nee ? Ieren ve man akaa a ve tsough u eren cii ka a har sha akaawan a Bibilo . Iyange kpa ka ish@@ an igen i i lu ken ij@@ u@@ ku - as@@ an i tar wase kpa u lu ker la . ( Pasalmi 37 : 28 ) We ishima tsung , kpa gem ha@@ an iyol inya ga . M@@ ika 7 : 12 ngu kuren nena ? U Mose yange ma hingir ikp@@ ur@@ or u fan takerada u ken tsombor ú tor u Igipiti yô , gema tsua “ u i̱ er a na dang a non@@ go@@ ior u Aôndo imôngo a u una lu ken m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la . ” Alaghga shighe u ve lu ken E@@ fese la ve nenge a Paulu shin ve ungwa loho na . I@@ gbenda ngi kpishi i se fatyô u tesen ser Yehova doo se ishima yô . Ng@@ ôm kaa a mo ér mo m tsua hanma ad@@ ua ugen cii mo m z@@ aan , kpa i de lu Mbashiada mba Yehova ga . Lu u mayange je Timoteu una de ér mbam@@ nenge nav ve bende a ityesen na ga . Shi hen fa er se dondo ikyav i Yesu la man er se pase ior loho u dedoo sha gbenda u a kôr ve ken ishima yô . Shighe u i lu nan akaaôron zan a mi ave la ka shighe u hu@@ an ving keghen ato . Bibilo i i yer ér D@@ ou@@ ay la kpa shi i̱ kaa sha zwa shon môm nahan ér “ zege@@ mnger . . . man ku man he@@ l na mbakp@@ enev vev . ” Aôndo tese se dooshima sha gbenda u vesen sha u nan se Mkaanem nam ma a ne i nger la . Ka sha nyi igbenda nahan Yehova a lu Aôndo u m@@ im@@ in@@ i , man ka mbampin mba nyi se nenge sha mini ? 16 , 17 . ( a ) Lu nyi i na ve Yehova lumun a Mbashiada nav mba sha ayange a tsuaa laa ? Se zua a mtsera kpishi ken iwasen i Aôndo a ne se ken Bibilo la nena ? 2 : 11 ) M@@ sen ngu hange hange . Icighan jijingi yange iv Peteru man Yohane a tahav mbu lamen a vangertiôr je yô kpiligh mba@@ ah@@ end@@ anev vev iyol , nahan “ ve kav er ve luun a Yesu ityô yô . ” Ken derianyom u sha pue kar môm C.S.@@ Y . la , Tor Solomon pase ér Yehova tsua ikyurior i Iserael ver kposo a akuraior agen . Er nan ve u veren ishima sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo u mimi la i lu kwagh u vesen sha ci w@@ ou@@ we ? 25 : 1 - 3 , 9 ) Er a fe ér ku na mgb@@ ôghom yô , ngu hemban nôngon hegen cii , ér una tsu@@ me a vese . Ka sha M@@ til sha Mimi W@@ ase la Yehova Una Ôr Se I@@ jir Y@@ e Mic@@ he@@ l kaa ér : “ Mbagenev tôô kwagh u se tsua u eren ne kar sha or u nan lu tu@@ ur se shin wi@@ ib@@ al@@ o , zenden a mi sha kor u i te sha aôndo nahan ! ( Genese 9 : 3 , 4 ) Tindi ne tese ér doo u a eren a uma u ish@@ ôso sha inja , gadia a due hen Aôndo . Kanyi ia wase se u̱ tilen sha gbenda u u ze sha uma laa ? Or@@ ngeren u yange hii wan im@@ aagh ki magaz@@ in ne yange nger kwagh he ’ mba@@ ôron magaz@@ in ne nahan ér : “ Mayange de hungur nen e̱r i lu Bibilo i̱ lu se Kwagh u D@@ on@@ don nahan ga , shin er akaa a wasen se ne í lu Aôndo a ne se á nahan kpaa , ka a ka di ‘ akaa a wasen ’ tsô , ka u aa kar a tile sha ityough ki Bibilo ga . ” Ter u mbayev mba nan ve doo nan ishima yô , kwagh u mlu ve u ken hemen ngu a gba nan ishima tsung ; ka nan soo ér ve zua a mk@@ om ken uma . Paulu nger ér , “ ka nahan man sé kera lu mbayev mba ka i da@@ ase a ve i yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen , sha at@@ ser@@ egh a ior , sha m@@ tsu@@ gh u tsu@@ ghun ior tsu@@ men a ve sha wa@@ y@@ o la ga ye . ” ( Ef . Ity@@ esen ne du@@ mbur ken kwaghaôndo u B@@ ud@@ d@@ h@@ a man u H@@ in@@ d@@ u man u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi man u Mba@@ j@@ ain man u Mbayuda man u Sh@@ into man u S@@ ik@@ h man u T@@ a@@ o kpaa . F@@ o@@ to u̱ sha ikyev i Mal@@ in , I@@ A@@ C / R@@ G@@ O 199@@ 1 Yange bee ior angev shi na mba ij@@ en kôr ve la kwaghyan shi lu a tahav sha ij@@ ever@@ ahumbe shi nder mbakp@@ enev je kpaa . Mbak@@ ur@@ an mban na iyôngo i Aôndo ican , ve ko@@ so i ga , ve “ ko@@ so ayol a ve ” tseegh . ( Ese@@ k . 34 : 7 - 10 ; Y@@ er . M@@ pin u Paulu pine ve ér ‘ m gba wan ishima sha inja i iyolough tsô z@@ ee ? ’ A@@ kur@@ aior agen cii , A er a i mô nahan ga . ” Hi@@ ihii yô , Mkaanem ma Aôndo ma wasen se se mba kom u lun mbatomov nena ? Ka hange hange u se lu per . 3 : 4 — N@@ ine@@ ve lu er id@@ y@@ a@@ kwase nahan nena ? Kpa hegen u ve lu anyom pue kar ne yô , ka i lu ve er m kav ga nahan . ” — S@@ C@@ O@@ T@@ T , OR U K@@ EN T@@ A@@ R U A@@ U@@ S@@ T@@ R@@ A@@ L@@ I@@ A . Kpa ‘ mbaaferev de gema kase mbap@@ er@@ apera ningir tser , ’ mb@@ á geman a atindi a i we sha u a̱ kuran mba@@ ish@@ ôô@@ v la . Z@@ an zan nyian kpa , ngu a fa mbamaren nav kpôô kpôô ga , man alaghga una tsa a fa ve kpaa ga . “ Saan Ior mba Yehova A Lu Aôndo Ve la Iyol ! ” Wan wam John vea kwase na Mba@@ ad@@ ua kpishi na jighjigh a ityesen ne , ér a va fe@@ ese Mbakristu a yem a mi Sha uma . Davidi yange er msen sha shighe ugen la kaa ér : “ U@@ ng@@ wa imo yam er m v@@ aan yô , Aôndo ; kura uma wam sha mci@@ er@@ yol u or@@ i@@ ho@@ m . Be@@ en yô , maa á pase ve tom u Mbashiada mba Yehova ve eren sha ayange ne yô , á tese ve ufoto mba u@@ bran@@ ci vev kposo kposo man mba A@@ you ve a M@@ kohol kpaa . ( Aerenakaa 12 : 5 ) Zum u i lu tôvon Mbakristu mba tsuaa mbara a ican la kpa ve sôn Aôndo ér a̱ na ve vangertiôr , ve kaa ér : “ T@@ ere , nenge m@@ yange ve ne , yô , na ikp@@ an You ne ve̱ ôr kwagh vangertiôr . ” Nenge ase yô , iliam i Paulu lam a H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa u sha I@@ I , un u yange fa “ a@@ kp@@ el@@ an@@ akaa a a lu hen Mbayuda cii ” la , a lam a na kpuaa tseegh tsô maa kwaghôron la na tor la gema kaa ér : “ Sha an@@ kwaghôron wou u kpuaa ne tsô , ka u ka geman mo , m@@ ̱ hingir Orkristu ! ” A@@ sema hingir Mbaiserael ker ahar . • Gba u se hemba dondon ikyav i dooshima u Kristu la ken ayange a masetyô ne sha ci u nyi ? Yesu na wanakiriki ne jighjigh a ishima i môm je yô , “ a wa akaa a na cii sha ikyev na , ” inja na yô ka akaa a Tartor u Aôndo a shin tar ne cii je la . Ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér ‘ Ngeren u Pas@@ en A@@ sember A@@ gen ’ la doom kpishi . ( 1 Timoteu 1 : 19 ) Kpa ishimaverenkeghen i mimi gem taver jighjigh u nan wase . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 6@@ 4 A kaa a ve ér : “ Ka mhôônom ma zungwen ma doom ye , ka nagh ku nan ga . ” 6 : 4 - 7 , 11 , 12 . Er hanma kwagh u i gbe u eren cii sha er u kuma u a er u batisema , u a lu gbenda u injaa u tesen iwuese sha kwagh u Aôndo man Kristu ve er sha ci wase la . Mba@@ yev , ne kpa gba u ne ngô@@ ôr a kwaghôron , ne vendan kwagh u mbamaren enev ve er ne la fese je ga , sha ci u ka Aôndo je a ne ve tom u tesen ne ye . A@@ yange a ka mea zua a gu@@ da yô , m soo u zan sha uya uya . ” — Bar@@ b@@ ara , kwase u mur@@ an hi@@ r@@ ini@@ gh . Aôndo yange tindi I@@ mo ne shin tar ne anyom kar hemba 2@@ ,000 hegen . I@@ mo la lu Yesu Kristu , or u vough , u yange er hanma kwagh u Ter na kaa un cii la . — Yoh . • Se fatyô u tesen kwagh sha gbenda u taver ga zum u se lu henen Bibilo a or hen ya nena ? Yange gba u Aberaham una kegh “ gar ” shon . 12 : 1 , 2 ) Shighe u Yehova na ior mngerem sha ivande , kpa A@@ ron man Mose kera na un icivir ga la di yô , i lu we Yehova nahan yange ma u er nena ? — N@@ um . Ka imo i an ú ung@@ wa@@ a ? Ka nyi i ne ve a@@ yem a se lu yevese sha u zuan a uma u tsôron la a lu z@@ ange ga ? U hemban gban kera je yô , ior soon u keghen ato a mo hen haregh ne cuku kpaa ga . Ka sea pasen kwagh yô , se na ayol a ase u wasen amba@@ aior ne . Ikyav i tesen yô , Yehova yange kaa a Ese@@ kiel ér á za pase ior mba yange fa doo doo ér vea kegh ato a na ga la kwagh na . ( Ps . 4@@ 9 : 7 ) Nahan kpa , er Ter wase a lu a dooshima tsung yô , a “ na ibo yase cii i sh@@ ire sha ” Wan na u ishima ishima , u a lu Wan@@ akiriki na u a tsough la . ” Yange ve va hen ijiir i vea zua a i jighilii ! Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 13 - 18 la time sha akav a vesen at@@ ar@@ atar a tesen ér hii ken inyom i 1914 la je se nyôr ken ayange a masejime . Nyian ne , Mbakristu kera mba a tahav mbu been ior angev sha ivande er Yesu nahan ga , kpa mhôônom ma ker ve a mbau@@ angev vough er Yesu nahan . Yehova mgbegha profeti Daniel tsengaôron ér , sha shighe u mkur la “ mfe ” u mimi una seer . Hi@@ ihii yô , Aôndo yange kaa a Mose ér a̱ kohol ior a lam a ve ga , shi kaa a na ér a̱ na ve ibo a̱ yila ve ér mbah@@ emb@@ an@@ ato kpaa ga . Shi mfe u ve fe ér a va nder ior kpishi mba yange ve saa ku sha i@@ pi@@ la shin mbakp@@ enev la kpaa ka kwagh u nan ve ishim@@ as@@ ur@@ un . Doo u mbamaren vea pase mbayev mnenge ve sha kwagh ga@@ egh ga . ( Yobu 40 : 15 - 18 ) Shi yange i fa tahav mbu ci@@ er@@ yol mbu iy@@ ar mb@@ u@@ la sha ayange a i ngeren Bibilo la , shi Davidi kpa er msen ér ma i shi yima un sha “ zwa u be@@ gha ; [ man ] sha ik@@ or i y@@ aregh kpaa . ” — Pasalmi 22 : 21 ; Yobu 39 : 9 - 11 . Zum u or ka nana gema ishima nana de asorabo a nan yô , i saan un iyol a nan nahan a zung@@ we nan mhôônom . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba utar mbara maa kera fa kwagh u vea er ga . A@@ mba@@ akaa ne er ior kpishi . 4 - 6 . ( a ) Hii nan ve mbap@@ asen kwagh u Tartor mbagenev ve b@@ undu mbamkombo ? “ Se nôngo tsung ser se fa mba se er kwagh ve ne , nahan kpa se mba kaan ser se fa ve tsembelee ga . ” Er apostoli Yohane man hur@@ or na Ga@@ y@@ u nahan , ve kôr mimi gb@@ ang gb@@ ang shi mba zenden sha mi kpaa . U nengen sha iyol yase sha kwaghfan zum u se lu u@@ ange shin se bee iyol la ka kwagh u vough man u wasen se kpaa . “ Ter Aôndo Wou A̱ Doo U Ishima , ” 6 / 15 • U@@ b@@ omb@@ au@@ angev ( Mbaromanu 6 : ​ 3 - 5 ) Ken Tartor u sha la , “ vea tema tor sha tar ” a Kristu imôngo . ​ —⁠ Mpase 5 : 10 ; 11 :⁠ 15 . Iyol doo se kpishi sha er se fe ser hii ke ’ inyom i 1914 la je Yesu Kristu , Ish@@ an i sha U@@ se la , k@@ ôndo sha won cii shi hii u iv@@ in m@@ gem u sha iengem la nahan ! Ka hanma shighe i gbe u se pase er i lu se ken ishima la keng - ne , kpa ka gbenda u nyi i doo u se er kwagh sh@@ on@@ o ? ( N@@ um@@ er@@ i 16 : 9 , 10 ) Kor@@ aki yange kera k@@ à@@ v e̱r u eren Yehova tom sha mimi sha m@@ ser@@ akaa na la í lu icivir i hemban cii — í lu u saa or a zua a aan a injaa shin ma mlu u vesen ga nahan ga . — Pasalmi 8@@ 4 : 10 . ▪ U ngu a tahav iyol kua gbashima her kuma u eren ityom you i hen tsombor shi eren ityom i ken jijingi je he ? 2 : 16 ) Mkaanem nam mara tese ér yange lu pan@@ den l@@ ahan a l@@ aha “ tartor u Kristu man u Aôndo ” shin kwagh u Aôndo una er sha ikyev i Tartor la kpaa ga . U or kuran la hemba di u nan lun a awashima u dedoo sha kwagh tseegh la er ikyav i Peteru man Yakobu man Yohane i tese nahan . Yesu yange pase wang ér gba u se gema ashe ken ijime ga nena ? Hii nan i doo u se lu wang ken jijingi man sha a@@ eren@@ e ? Kwagh u Aôndo ôr a uumace mba hiihii la kpa ka ikyav i tesen kwagh u Aôndo a we ishima ér una er a tar yô . Ish@@ ember ne ngi a mbam@@ pase kpishi , man yange i hemba yaren tom a ikyav i ishember ne sha kwagh u t@@ wer@@ sôron . Kpa hide sha vegher ugen yô , alaghga ú vande nan akaa ag@@ enegh a sha kwagh u mlu wou u ken hemen la jighjigh . A̱ shi nan kpa , m - ande u Yesu ande hen Yakobu la wase Yakobu kua an@@ ng@@ ôô@@ v nav mbagenev u nan jighjigh ér Yesu ngu Mesiya mimi . Ka kwagh u sha mk@@ ighir ga ; se mba we ishe sha tom wase kpaa ga . Mose maa n@@ aregh uwer nagh sha Zege@@ mnger u Nyian la . Ka inja er mbag@@ anden kpishi ken tar u United St@@ ates na jighjigh nahan . AT@@ Ô@@ A@@ K@@ Y@@ A@@ A A A N@@ E V@@ E S@@ E N@@ E J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H S@@ ER B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O D@@ U@@ E H@@ EN A@@ Ô@@ N@@ D@@ O YÔ K@@ e ’ tar u I@@ tal@@ y di yô , i ôr orgen u lun anyom 47 ijir i wu@@ he un anyom pue kpa i gema i wa un ke ’ ga@@ adi u sôron mbai@@ h@@ y@@ un@@ du@@ v . Shighe kuma u vea “ ta iwanger ” ve . — Yesaia 60 : 1 ; Mbafilipi 2 : 14 , 15 . 4 T@@ sua Kwagh u Ú So@@ o u Eren La A@@ kav a atar a se tim sha mi ne tese wang a a@@ kper@@ an shio ér , Yehova fa u yiman ior nav . Aluer se zende ase@@ va kpuaa tseegh kpa hemba u hiin a hii ga ku@@ aa la . Sha mimi yô , tahav mbu orumace yina u fan shin aluer mbatyomov yange vea wa ave sha akaa a yange er ne shin vea wa ga , man yange vea wa yô , er yange ve wa ave ve za kighir la kpa or fa ga . Se er nena ? Shin er Yehova kaa ér Davidi a maa tempel na ga nahan kpa , Davidi er iyua i suen tom ne kpishi . Se fatyô u zan mba@@ beenyol inya , za sur@@ un ve ishima sha u keghen ato a ve zu@@ lee , shighe u ve lu pasen se u@@ vande - eren vev kua averen a Yehova a ne ve ken tom na yô . Ken masejime yô , Yehova de ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Bab@@ ilon va tim Yerusalem shi dugh tor u lu hemen Yerusalem la kera . Tese mbayev ou er u soo ve tsung yô . Shi ka a wase sha u zenden a m@@ ai@@ k@@ ro@@ f@@ on sha shi eren ityom igen kpaa . Nahan se venda nen akaaôron a gbil@@ ini@@ gh sha hanma ian cii , se dondo nen akaaôron a mimi . K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , ve za ver se gbenda , ve kar a vese hen ic@@ eren@@ gbenda igen , se yem ape se ver p@@ ik@@ ôô@@ p@@ u yase la , maa se hide ken gar u D@@ ur@@ an@@ go ; se v@@ ôr kpishi kpa gema saan se iyol . ( Mateu 24 : 14 ; 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 - 10 ) Nahan gbenda u vesen u se tese ser se lumun Kristu sha mimi yô , ka u eren sha tindi u a we se ér se pase mbagenev kwagh u Tartor la . — Mateu 28 : 18 - 20 . W@@ ea T@@ a@@ gher a “ A@@ tsan Kp@@ ishi ” kpa , C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Mimi ( First Apo@@ lo@@ gy , ityough 17 ) Shi yange T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an kaa a mbahemenev mba tar u Roma wener mba ngohol kp@@ an@@ de@@ gh mb@@ á “ Mbakristu a inj@@ ô i wuese ve ” sha er ve lu ior mba tan kp@@ an@@ de@@ gh tsembelee yô . Ken Bibilo yô , ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i í gem ér “ icivir ” la gba bende sha akaa a nga a na or nan “ kuma ashe ” yô . Un iyol Na ican er Un , sha imeen i i lu me@@ en Un la , ka sha ci u nahan man A fetyô u wasen mba i lu me@@ en ve la ye . ” Jighjigh u U Lu a M@@ i sha Kwagh u Tartor la A De T@@ enger Ga Sha shighe ugen la , er Mbakristu mba ken derianyom u hiihii mba ve lu ken Yerusalem la zua mkombo yô , “ ve g@@ enger am@@ o ve sôn Aôndo a ishima i môm . ” Sha ayange ase ne , Yehova ngu tan iwanger sha Mkaanem nam Aluer ka kwagh u vesen yô , doo u se er sha kwaghwan u Yesu u a lu ken Mateu 18 : 15 – 17 la . “ Man Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 14 . M@@ saanyol u se zough a mi sha u wasen iorov 70 u va fan Yehova la , gba se kwagh kpen kpen . Davidi wa icam yila Yehova ér ngu Or@@ kuran u ior nav , a kaa ér : “ Aôndo wam , vande wam u taver , ka sha a Na me suur ye . ” Ka atindiakaa a Bibilo a nyi a ne tsombor ú hembe lun a m@@ saan@@ yol@@ o ? Mkaanem ma Yesu vande ôron a ve sha kwagh u mtim u Yerusalem la na asema y@@ uh@@ wa ve ker . ( M@@ ar . 2 : 7 ; Gen . 1 : 26 ) Lu@@ un er Adam man Ifa yange vea yar tom a ian i Aôndo na ve u tsuan kwagh u ve soo la tsembelee yô , ve kua ônov mba ma ve va mar la cii ma ve za hemen u ember uma ken paradi@@ so vea tsombor u Yehova u u lu sha won la . Kape i lu je ve akaa a i@@ gbe@@ tar a shin tar ne nga a doo se yum ne ! Apostoli Paulu , u un iyol na kpa lu môm ken “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la pase ér : “ Gadia se yô , tar wase ngu Sha , ka sha her kpaa se lu keghen ser Or@@ yiman Una va ye , ka Ter Yesu Kristu je la . ” ( Luka 12 : 32 ; F@@ il . Satan yange lu henen ér S@@ ara una venda nom na kua Yehova , una za vôso F@@ ar@@ a@@ o shin Ab@@ im@@ ele@@ ki ? Kwase ne taver un ishima ér a̱ hen Bibilo . Pe@@ dr@@ o lu henen ér Aôndo ngu ga , shi asema lu un ahar sha kwagh u Bibilo i henen kpaa . A@@ tesen a na la yange tese ikyav i m@@ sar u yange sar un ishima i môm ka mbau@@ ng@@ wan un mbara ma ve fe mbamhen mba Yehova man mbamlu nav mba ke ’ ishima man igbenda na kpaa la . — Yohane 17 : 6 - 8 . Anmgbianev mba been iyol mba ve civir Yehova sha mimi ica i gbe ne kuma iwuese . A fa je ér cii man tsombor u za iky@@ ura yô , ashighe kpishi ka i gba u nom man kwase vea p@@ ande shighe man agee a yange ve eren un tom a mi shighe u ve lu kwa@@ v la , vea nenge sha ayol a ve . Kwagh u nan lu ôron la alaghga una lu shami ga , kpa ka mnenge u nan di je la , nahan gba ape u ungwa a nan . ( Yesaia 6@@ 1 : 2 ) Man er se lu hemban eren tom u pasen kwagh ne shi u lu samber seer a seer yô , ngu hemban t@@ enger akuraior ne cii . Shighe u Davidi co@@ on a@@ yem za hen t@@ ange@@ utya la , a pine ér : “ Á er a or u nana wua Or@@ fil@@ iti ne , man nana tôô ih@@ ye@@ en i Iserael kera la nana ? ” ▪ W@@ u@@ ese Kristu U A Lu Tor u I@@ engem La ! 14 : 33 - 38 ) Shi hen er m@@ gem u i gema iyol i Yesu sha u@@ wo la , yange una bende a mbaapostoli mba utar mban yô . ( M@@ ar . M eren msen shi m henen Mkaanem ma Aôndo sha gbashima kpa ? ’ Mba uta@@ an ken ve lu mb@@ al@@ an@@ enkwagh , mba uta@@ an yô , lu mba@@ fankwagh . R@@ an@@ dy O@@ l@@ son / N@@ ational Ge@@ o@@ gr@@ ap@@ hi@@ c I@@ ma@@ ge C@@ ol@@ le@@ ction A fa er tahav vev man er mlu ve la una fatyô u pan@@ den kwagh u ve soo u eren sha u civir un kpa ? I kera ôr kwagh i t@@ ér K@@ ile@@ ab@@ i wan u Davidi u sha uhar la shighe u i mar un kera cii la ga . N@@ ongo u Yeremia ne zua a tahav her Aôndo U@@ hemban@@ sha , nahan mba lamen zwa u wang u ken Mkaanem nam ma a ne i nger la , pasen ér a va wu@@ he akuraior kua ity@@ artor i i lu sha tar nyian ne cica cii kera shi a tim i , sha shighe u Aôndo a ver la kua sha gbenda u a tsough la kpaa yô . ( Y@@ er . 18 : 7 - 10 ; Mpa . Umbur Mbaiserael mba sha ayange a Mose la . U seer fan er ase@@ mber a tesen a m@@ kposo u kwagh ugen a ugen la a lu a inja yô , u hemba fan u kaven a zum u u nenge a ken Bibilo yô , nahan u nenge er ase@@ mber ne aa fatyô u wasen we kpishi ken tom wou u pasen kwagh la yô . M hen sha kwagh u orgen u lu pristi u kwaghaôndo u Sh@@ into , u un kpa ngise taver mo ishima ér m er nahan la . ( Luka 15 : ​ 11 - 24 ) Gbenda u Yesu pase kwagh u ter u lun a dooshima , u saan un iyol shighe u wan na gema ishima la , wase se u kaven mnenge u Yehova . 10 , 11 . ( a ) A@@ veren a Tartor la aa tsa a kuma nena , man hemen u Yesu ua lu nena ? ( a ) Ka tom sun@@ da u nyi i eren ainge a i@@ emb@@ ere ? M@@ de u As@@ orabo Ve a M@@ zough Shighe ugen la , Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati er kwagh sha ib@@ ume , a lumun u zan a A@@ hab@@ a , Tor u Iserael imôngo , za nôngon ityav a Mba@@ shi@@ ria hen R@@ am@@ oti - g@@ ile@@ adi . A na ve tom u doon sha , vea lu ator man upristi a Kristu imôngo . — Mpase 5 : 9 , 10 ; 14 : 1 , 3 . Shi nga ny@@ ô@@ ôso ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won la . Aluer i z@@ om anyom a se er tom u pasen kwagh hanma shighe la cii yô , a hemba anyom 1@@ 20 . M@@ fe u se zough a mi ken tom ne la mgbegha se u wan hanma or u nan soo u eren tom u saan iyol man u nan nan iember man u lun a inja ken uma cii kwagh ser , nana er tom u pasen kwagh hanma shighe la . Yange kunya a kôr un shighe u nenge ior mba ve lu un sha hemen la lu eren iyua sha zege@@ iny@@ ar , nahan una lu henen ér iyua na la ia gba kwagh ga shinii ? Mose kpe kera anyom kar je war kuman er 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan cii ve Yesu u lu Mesiya la mase van ye . U ng@@ ur@@ en ôron Bibilo yô , ver ishima sha atô@@ akaa a vesen la . Sha nahan yô , ve lumun a mbamlu vev mba ve gem la , nahan ve tsua u lun kwa@@ v . — 1 Kor . Kpa vor u ityendezwa ne yô , Davidi ôr kwagh u ú ér : “ [ Yehova ] kaa a T@@ erem er : T@@ em@@ am ken uwegh ku y@@ an@@ egh , zan zan Me gema mbaihyomov O@@ u vea hingir We kwagh u p@@ endan angahar sha mi . Ô@@ no@@ v ou vea ng@@ ur@@ en vesen yô , hii u henen akaa a a zough sha mbamgbe vev yô . M@@ lumun u wan wou la una na yô ú fatyô u pasen un kwagh u Bibilo i er yô shi taver un ishima kpaa . • Mbat@@ yomov mba jighjigh mba eren tom u nyi ? “ Ô@@ no@@ v mba Aôndo nenge ôn@@ kasev mba iorov doo ashe ” K@@ a@@ a@@ de ne a lu kpuaa shi a lu a loho u Bibilo sha mi ti@@ ôn@@ ôô . Wan u An@@ ngô u Paulu u Kwase W@@ ar Un U@@ F@@ A er apostoli Paulu lu a anmgbianev mba yange ve lu mba dondon Yesu kpa ? Mkaanem ma Aôndo ka ma nyôr ken or zan zan ma za pav mlu u nan u ken atô la , shi ka ma fatyô u geman nan , b@@ enden a mbamhen mba nan@@ ev shi wasen nan u fan akaa a a doo nan ishima la , nahan ma na nan nan hingir or@@ tom u Aôndo u dedoo , u Aôndo a lumun nan yô . Akaa a a lu zan hemen shin tar la aa na ior vea hen sha mlu ve u ken hemen . M@@ lu u se lu vea Yehova s@@ ôngo s@@ ôngo la ka ityôkyaa i i ne ve se lu ior i tar ne ga je la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 5 , 1@@ 16 I kaa ker ér ka “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee je . ” Er nan ve Adam man Ifa yange ve hingir u hemban ato ? U Wan Ishima a K@@ u u Or u Do@@ on Se Ishima Gba Dani@@ ela , wan na u vesen la ishima u fan mimi u Bibilo je gande . 3 : 1 - 9 . 8@@ 7@@ 8@@ ,@@ 3@@ 0@@ 3 “ K@@ ohol Nen Iyol ” I@@ me yange i wa hen tugh mbu gen je yô , se samber t@@ ent@@ i wase h@@ en@@ pe mba@@ ab@@ any@@ am dugh zwa yô . Tindi la ka kwaghwan ugen u yange Yesu wa se yô . A kaa ér : “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” ( Mat . Loho u Yesu Kristu B@@ ende a Ior Nen@@ a ? Nahan kpa , ve lumun ér ma kwagh a d@@ an ve ga . ( Mat . 25 : 34 - 40 ) A tese ér Aôndo koson mba ve civir un sha jighjigh mbara , ka vea nyôr ken ican nan nan kpaa . ( Mat . Er yange lu u Mbaiserael vea tagher a mbaihyomov vev ken K@@ an@@ aan yô , lu ishimataver i nyi i na ve ? Er nan ve Davidi kaa ér Yehova una ungwa msen na sha icighan u@@ wo n@@ aa ? ( E@@ ks . 16 : 1 , 2 ) Lu Mbaiserael mba yange ve due ken Igipiti la kpuaa tseegh , Yehova lumun ér ve nyôr ken tar u ityendezwa la ye . Ve gba gbil@@ en ak@@ enge kaan er : “ I@@ ̱ wuese Tor u A ve ken iti i Ter ! ” ( 1 Peteru 2 : 21 ) Ikyav i á ver se la i̱ hemen se , shi i̱ wasen se u sôron aeren a ase sha er se fatyô u palegh u eren asorabo a vesen nahan se eren ishima i Yehova Aôndo yô . He ’ Yesu yô , yange mba nôngon num a Aôndo hemba ga M@@ lu wase heen ne wase se u nengen a iwasen i Yehova kpôô kpôô . Se kpa se er kwagh u ngise Paulu tile sha ishigh ki A@@ gri@@ pa ve er la , hii shighe u se hii u pasen or loho u Tartor la zan zan ar ken mkur u iliam yase a nan cii , de se ôr nen kwagh sha gbenda u ua kôr or la ken ishima yô . Gb@@ id@@ ye ase kwar a ishima you nenge er Yesu er erdoo a mbayev mb@@ akiriki shi mhôônom kôr un a ve je á “ ku@@ ve ve , . . . A ver ve doo doo ” yô . Sha nahan yô , gba u se tôô mcivir u hen tsombor man u ken tiônnongo la ser ka be@@ er@@ kwagh ga , se henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase kua hen tsombor shi se eren msen hanma shighe shi se kohol imôngo a Mbakristu mbagenev . Ikyav i tesen yô , shighe u ve lu henen zwa Ch@@ ina la , yange ve ver ishima ér vea fa u ken iyange i môm ga , nahan er ve fa zwa ne fele ga nahan cii kpa , iyol kpe ve za kaa ikyar inya ga . Icighan jijingi ka iyua i Aôndo a ne mba ve keren un sha mimi yô . U fa kwagh u yange ve za nyôr ve ve nenge a mi kpa ? Ka wea ôr ib@@ aver i sha inyom i Mbashiada mba Yehova wea nenge akaa a dedoo a a lu eren tar sha won cii la nahan ka i doo u ga he ? Hegen ya wam hemba ng@@ un wang shi lun sha ashe tsembelee . Nahan cii kpa , ica i gba ga tsô , m hide m yem hen ang@@ ar ugen . Apostoli Paulu wa se kwagh ér se “ veren asema sha akaa a i nengen a mi . . . ga la . ” Yesu lu or u vough , mbamaren nav yô lu vough ga , nahan kpa shighe u lu an@@ ye la ungwan imo ve . 24 : 45 ) Aluer se soo u ‘ hu@@ wan ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol ’ yô , gba hange hange u se y@@ aan kwaghyan u a ne se agee ne . Nahan , hegen se kav kwagh u N@@ ab@@ oti la nena ? A fa akaa a se eren ayange ayange la , kua an@@ za a ase kpaa . “ Aluer ne eren kwagh u M we ne tindi sha mi yô , ne mba ak@@ ar A@@ m je . ” ​ ​ —⁠ YO@@ H . 15 :⁠ 14 . • Ka kwagh u dedoo u nyi mba@@ beenyol vea fatyô u nan ag@@ um@@ ai@@ or@@ o ? Gba u se lu wang sha hanma gbenda cii . Er nongo u or@@ kur@@ an@@ ya la u lu u ‘ fan kwagh ’ yô , ka u tese kwaghfan shon sha u tesen gbenda u a er tom u ú hembe lun hange hange cii , u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” shi geman “ akuraior cii a̱ hingir mbahenen ” la . ( Mat . Se va h@@ ungwa b@@ ôô@@ s@@ u hen ijiir ne ate@@ tan . Ge@@ ma mba ka ve ngohol loho u Aôndo ve hingir mbahenen mba Yesu Kristu shi ve kaan mbagenev loho shon la di ye ? ( a ) Er nan ve u lun ishima legh legh la i saa sha ieren yase a ior mbagenev tseegh ga ? Un yange lu kwase u t@@ am@@ en@@ or , kpa gema er erdoo a profeti Elisha man wanakiriki na . U@@ sha man Tar mba Pas@@ en I@@ civir i Aôndo Ng@@ ôm u lu anyom 20 tseegh la kpe . Mba ve vande lun shin Betel ica i gbe kua mba ken atôônanongo ka vea fa mba ve sember van Betel mbara shi vea hingir azende a ve yô , i doo ve je i zua ga ! ( M@@ ar . Iserael shi mough hen gb@@ ur@@ um@@ aa u lu ikyua a I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la k@@ ôndo yem sha ag@@ u@@ ngu a vesen a hen vegher tar la . Á nger ér : “ W@@ anger nen ave a en , ne mba@@ asorabo , man shi k@@ ile nen asema a en , ne mba asema a lu ne ahar ne . Mateu 1 - 21 ( Aerenakaa 5 : 29 ) Sha nahan yô , a pase nom na wener aluer nom na soo u zan iniongo shon kpa un yô una fatyô u zan i ga . Hii nan ve ior mba Aôndo ve kaha kposo a ior mbagenev kpishi ny@@ ian@@ a ? Kwagh ne wam ago@@ yol u va wan ishima a isharen la . • Kanyi kwagh ú hen ken gbenda u yange Yehova lamen a Mbaiserael la ? * Aluer se dondo kwagh u iyange i môm sha ityough ki inyom ne yô , ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la a lu anyom 2@@ ,@@ 5@@ 20 . Aluer se mba den ayol a ase kwaghbo yô , ka mbam@@ tsera mba nyi nahan se zua a mini ? An@@ th@@ on@@ y : Een . Takerada u Lev@@ iti@@ ku la môm môm shi kaa ér : “ Zum u ne@@ a s@@ ôngo TER nagh ku iwuese yô , na nen ku er á lumun ne yô . ” ( L@@ ev . Ka u tese mbayev ou wer u na jighjigh taveraa wer ka Yehova a ze hemen u lun Or@@ kuran u ior nav kpa ? ( Ps . Apostoli Paulu kaa ér : “ Hanma zege@@ pristi yô , ka i ver un u va nan u@@ i@@ wua kua ini@@ av . ” P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la lumun u eren tom u taver u nyi ? Ka kwagh u Satan una soo ér se er vough je la . ( Se@@ kar@@ ia 4 : 7 ) Man ka kwagh u er vough kpaa je la ! Hen ase er yange a saan ve iyol shighe u Yesu na mlumun sha mpin u ve pine ér : “ Ka nyi ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” la yô . ( Mat . De se time nen sha ikyav igen i se fatyô u dondon shighe u se soo u nan ayol a ase sha ci u Yehova , nahan seer zuan a msaanyol yô . Ge@@ ma Yehova A Lu Ish@@ u@@ ur You Sha kpôô yô , se cii se va pase un kwagh wase iyol yase , man un yô eren kwagh u vough hanma shighe cii . U er nahan kpa mayange u vaa af@@ an@@ yô ga ! ” Su@@ ur Sha Yehova A Ishima I M@@ ôm Ken Ashighe A I@@ can Yange i tsua Yeremia ér a lu profeti ken inyom i sha 13 , i hemen u Yo@@ shia , tor u Yuda la . Yange hingir profeti anyom kar 40 cii ve i mase timin Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . Se kpa gba u se wasen mba se henen Bibilo a ve sha u ve hemba mci@@ e u cian or la . Kpa gba u se hemban ungwan imo i Yehova a imo i hanma orgen cii ! Ken anyom 50 a a kar hegen ne , i ver atôônanongo hemba 60 hen ijiir la , man nga zan hemen tsembelee , shi Iyou i M@@ kohol i doon ashe kpa ngi her ikyua , hen ger@@ i u I@@ ta@@ j@@ a@@ í ! M ngu su@@ nd@@ an kwagh u yange m l@@ ôô la ken iyol yam hegen , kpa m gema m ngu a ishimaverenkeghen . 11 : 26 . Hen sule - mough , u ter u ter@@ em , ken kpen@@ tar u Ge@@ org@@ ia , ken tar u Amerika , ken inyom i 19@@ 28 Tar u B@@ ul@@ gar@@ ia , 9 / 15 Bibilo kaa ér : ‘ H@@ endan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . ’ ( Y@@ ak . Aluer ú ngu zan makeranta her , ú ngu a bee ga yô , ú fatyô u henen zwa ugen sha er ken hemen yô ú nyôr iyol ken gbaa kwagh pasen ne je kpa ? N@@ agh ku Yesu yange na sha iyol na la , kar tile sha ityough ki nagh ku yange i naan sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya er Tindi u Mose tese la . Ka mimi , Diabolo kaa wener ma or môm nan civir Yehova sha ci u á doo nan ishima yum ga , kpa i tese ér kwagh u a er la ka aie . Mbagenev kpishi vande eren nahan — ashighe kpishi ka ve gema sha ci u ishima i legh legh i kasev vev man icivir i ve ne ve kpishi la kua mlu ve u wang la kpaa . — 1 Peteru 3 : 1 , 2 , 4 . Ior vea tema ker bem bem , shi ma or u eren ve kwaghbo kpa nana lu ga . — Ôr M@@ ika 4 : 3 , 4 . T@@ aver u fan er i hii ve i lu nahan ga , sha ci u un u a gbe akaa cii la ka ‘ Aôndo u nzughul nzughul ga . ’ ( 1 Kor . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 4 PE@@ E@@ J@@ I 20 - 24 Ng@@ ura ka we u kaa ye . Nahan kpa , sh@@ a@@ gba@@ or ne hungur er hen tugh mb@@ ura je kpa , a fatyô u tôôn uma na kera yô . — Luka 12 : 16 - 20 . ( a ) Hii nan ve kwagh@@ cian u Peteru cia he ’ tugh mbu i kôr Yesu la a ne un u lun ‘ i@@ mba@@ or i hiden ijime la ga ’ ? 5 , 6 . ( a ) Aluer Aôndo doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese yô , kwagh ne una wase se u kohol iyol keghen iyange i Yehova nena ? Iky@@ agh ki tom@@ ough ki yange ki wase mbagenev kpishi hii tom kwaghpasen yô , lu ka@@ a@@ de u pasen kwagh u mbap@@ asenkwagh hii u eren tom a mi ken inyom i 19@@ 33 la . Kwaghôron u profeti u Yesaia yar tom a ati@@ akaa a wasen se u nengen a kwagh ne ken ishima ser , hen shighe wase ne ior vea lu geman an@@ za a ve . Kwa@@ gen u shi se za ken P@@ ol@@ and yô , lu ken uwer u No@@ ve@@ mba inyom i 19@@ 7@@ 7 la . • Kanyi ia wase ú u tilen sha mimi ? Sha nahan yô , R@@ ic@@ ar@@ do gema za hemen a ieren na i zan mbamkombo mba Mbakristu shi samber a loho u ken Bibilo hen mbagenev la her . Kwagh u se er ve una kura se ken jijingi yô ka u lun ior mba kwagh a kom se yô , shi se lumun ser kwagh môm a zua se a tar ne ga , shi se han@@ ger ser se lu yôugh@@ yô@@ ugh keng ga . Ruamabera wa noov kwagh ér nyi ? ( F@@ il . 2 : 17 ) Mbat@@ amen asev mba ve eren tom taveraa , mba ashighe agen ka ve nenge sha mbamgbe mba iyôngo i Yehova zan zan ian ve i yan kwagh i kar shi m@@ ny@@ am ma b@@ unde ve la di ye ? Ior kpishi sue ityesen i ny@@ iman Aôndo shin vendan sh@@ alegh sh@@ alegh ér ngu ga la . Ka wea tsuan kwagh u ú er nahan , ka s@@ aren we u tsuan kwagh u sha ishima i Yehova kpa ? Kanyi man nyi yange se er ve se er batisema se hingir Mbakristu ? Alaghga ve nenge ér vea fa shin vea fa ga kpa , kwagh u kwagh a gbe sha mi jim yô , ka u nan Yesu jighjigh . Kwagh ugen u a tese ér doo u fan mgb@@ e ica u ajiir a i er kwagh u á ken Bibilo la yô , ka m@@ hembe u Gi@@ di@@ on yange hemba Mbam@@ i@@ di@@ an ityav la . 27 : 11 ) Se kange nen ishima u eren nahan sha u zenden sha igbenda i Yehova gbem . A@@ c@@ in imôngo je , ud@@ as@@ enda ve nenge Á@@ d@@ á@@ m a pasen kwagh sha uya uya nahan ve̱ kôr Á@@ d@@ á@@ m ve̱ za pine un akaa vighe vighe . Gbenda u sha utar u se zua a agee he ’ Yehova yô kanyi , man er nan ú lu hange hange ? Kpa Yesu ti yôô wener ior ve ker u ngohol tahav ga ; a kaa a ve ér : “ Na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô . ” Yosua , or u yange Mose kera lu ga ve kar tile sha ityough nagh la , l@@ ù u una hemen ior i Aôndo una per mngerem mag@@ en@@ em a ve vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la . ( 2 Peteru 2 : 3 ) Kpa mimi pase ve tu@@ h@@ wa sha ci u ve fa or u nan lu Kristu jim jim yô , shi ve fa mba ve dondon un sha mimi la kpaa . — Yohane 8 : 32 , 36 . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o kpa hii u wasen tom u pasen ior mba lamen zwa Buter kwagh . A@@ L@@ U@@ ER ú ngu ôron ior mba ú fe ve ga kwagh u Tartor u Aôndo man ity@@ aven you gba ve sha ikyo@@ o@@ so tseegh nahan , a lu ú nena ? Sha mimi yô , Yesu ka Mose u V@@ esen . 9 , 10 . ( a ) Se kura iyol yase nan ve ior mba undun mimi vea tsu@@ gh se ga ? “ W@@ u@@ ese nen TER u ak@@ um a Sha , gadia TER ka u doon je . ” — Y@@ ER@@ E@@ M@@ I@@ A 33 : 11 . Yesu yange tese ér un ngu a mkav sha u tsuan kwagh u vough shi eren un ken uma na cii . Se Mba Ne Ior I@@ civir sha u Nan Ve Shighe W@@ ase Dooshima u a taver ishima sha akaa cii la una wase noov man kasev mba ken Kristu nena ? ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) Ka ve wase se u kporom hen Yehova shi fan ser un kpaa ngu kporom her a vese . Bibilo ngi a akav a suen kwagh ne . Anmgbianev kpishi mba fan tom wase se , nahan se maa af@@ ishi a bran@@ ci a doon ashe . Kpa ka an nan lu “ Go@@ g@@ i man M@@ ago@@ g@@ i ” u i er kwagh u nan ken Mpase 20 : 8 laa ? In@@ j@@ akwagh la bende a vese nyian nena , man se hen nyi ken injakwagh laa ? Or u nan tsu@@ gh kô@@ mp@@ eni u ish@@ i@@ ô@@ l@@ ans@@ i sha er ua hemba kimb@@ in nan inyaregh sha ma ai@@ ky@@ ôr u nan er la kpa , nan ngu ny@@ igh@@ en shi iin mbagenev kpaa . Yange gba u Timoteu una kura mlu u ken jijingi u wang u tiônnongo la . Cii ku na yô , tu@@ h@@ wa iky@@ egh inya ihi@@ ar . Shighe u i er Yesu batisema ken inyom i 29 la , hingir Tor ken tsombor u Davidi . T@@ ahav mbu i̱ mbu u@@ dugh akaa tilen a mi la kôr tar tile a mi sha ih@@ wa u ú vough , ngu ningir iyange ; ape mbu ker tar mbu til a mi la gba ica a iyange kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a m@@ iliôn 1@@ 50 , man kporom tsô kpa tar kporom a iyange hemba ape ú lu la shin ú yem ica hemba he@@ ela ga . I@@ orov mba utar mban zende zan zan ve kar nyôron I@@ k@@ on@@ i@@ um . 31 : 6 ; 35 : 5 , 30 - 34 ) Nyian kpa jijingi u Aôndo ngu mgbegh@@ an mbacivir un u veren Tartor na hiihii ken uuma vev . Sha kpôô yô , mba a lu vough ve ga , kpa mb@@ á eren aeren a sha inja i u@@ be@@ gha mba vihin tu shin iny@@ am@@ ky@@ ume la ga . L@@ ana kure msen na u sha uhar la zwa lu a uma ga maa orgen gba yilan un ken ijime ; or la kaa ér , “ U@@ w@@ u , L@@ ana , ka nyi u va eren he@@ ene ? ” Ka mkaanem ma apostoli Paulu ma nyi ma a wase se u karen ayol a ase sha m - er u ôron Bibilo ? Nahan kpa , lu un tseegh lu u una kpe ga . Nahan ikyav tese wang ér , u henen Mkaanem ma Aôndo vighe vighe la lu tom u u@@ tor mba ken Iserael u sha ayange a ngise la . • Kwagh u Mose man As@@ av la tese u nyi ? Sha nahan yô , a fa hanma iv@@ ur@@ ugh ki kwagh sha kwagh u sha man u shin tar , hii sha avur a kwagh u hemban ve@@ gh@@ em sha won cii u i yer ér at@@ om la zan zan ar sha m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma orumace ma ma kpilighyol yum la . Me p@@ ir hanma ny@@ inya u akuraior cii ashe ” la kure sha mi vough . ( b ) Ka mbampin mba nyi u fatyô u pinen iyol you sha er u seer taver vangertiôr w@@ ou@@ we ? Hanma iyange yô , mba yaren tom a ishember i “ vough ” la , kpa u ngu wer ka u kaan ér m@@ shi ban sha kwagh u i kaa ér ngu vough la ga . ‘ Mo M Z@@ ende sha Mimi Wam ’ Sha nahan yô , a kuma u se na iti na man mba@@ awashima nav icivir . Aluer Yehova ngu seer doon se ishima yô , perapera na kpa una lu hemban doon se ishima . Nahan Anmgbian M@@ ac@@ mil@@ lan maa due a mhen ér i̱ na orgen kposo iky@@ ôn@@ ough k@@ ira . ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ) Sha kpôô yô , gba u se nôngo sha afatyô wase cii se kura ayol a ase sha er tar ua tsu@@ gh se sha aie u ú la ga yô . ( 2 Tim . 2 : 22 ) Aluer ne mba nan agumaior akaa a vea er ken tiônnongo yô , ne lu “ karen ” ve , sha u “ ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen ” ve yô . — 1 Tim . Ver ishima kegh a kegh kwagh u i lu u̱ or u nan kwaghôron la nan@@ á kende a ôr la . ( Anz . 2 : 1 - 5 , 10 , 11 ) Aluer se mba dondon ikyav i Yesu , u a hembe lun a mkav sha won cii la yô , a hemba lun se a iwasen . ( b ) Er nan ve i doo u mba ve vese ayol a ve la vea ôron kwagh sha kwagh@@ f@@ ana ? Satan Diabolo yange ior kpishi u fan Aôndo sha u samber a atesen a aiegh sha kwagh u Aôndo . Se Mba Z@@ ough a Ishim@@ at@@ aver sha Kwagh@@ pasen W@@ ase Ikyav tese wang je ér yange i mar Yesu ke ’ tor ga . Shi a@@ dooga ieren ne ia kende isharen i tô@@ mon akaa a mbagenev ken a vese shi ia na se ishima i gban g@@ es@@ a a mbagenev kpaa . — Or@@ pasenkwagh 4 : 4 . Mba n@@ á@@ h@@ á@@ n Aôndo tar ga . “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O kaa er : I@@ wanger i̱ lu ; maa iwanger lu je . ” Jigh@@ ilii yô , uwer u K@@ i@@ se@@ le@@ v ( ka hen atô u No@@ ve@@ mba zan zan atô u Di@@ se@@ mba je la ) , u i ter ken Ne@@ hem@@ ia 1 : 1 la ka u ken inyom i ken ijime — ka inyom i 4@@ 5@@ 6 C.S.@@ Y . je la . Shi a doo u anmgbian u nan lu di@@ ak@@ on shin ortamen ga yô , nana umbur ér kwagh gba sha nomso mba vi@@ an ken jijingi hange hange , mba vea er ityom ken nongo u Aôndo yô . Ior mba ve va hingir mbahenen mbara kpa de ér atesen a Yesu a bende a ve . ( Mateu 23 : 2 , 3 ) Gba u se dondo ikyav i tesen na la . Apostoli Peteru yange pase ken washika na u sha uhar la ér , kwagh u Mbakristu mba vea lu uma shighe u mkur la gba un ishima kpishi . A nenge kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u a lu ic@@ an@@ kwase kpaa lu ha@@ an i@@ deri ihi@@ ar k@@ imi . Er nena i doo u se de ser se za tagher a gbil@@ in@@ kwagh cii man se tsua kwagh u se er ga ? Yô , se kav nen er ishimawan i Yehova i lu kwaghfan nahan . Mbagenev nenge ér a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa ang@@ an nahan kera ka awambe jim jim ga nahan tindi u i we ér i̱ “ ny@@ agh awambe ” la yange á ga . Yô , se cii se tese nen iwuese sha kwagh u injaa , u i ne se ne , sha u eren tom wase u pasen i@@ vangeli la sha afatyô wase cii . Yange m nger af@@ ishi a bran@@ ci u Mbashiada mba Yehova , maa i tindi or ér nana va wasem . Ka nyi icivir Yehova una za a vese k@@ ere ? U soo u fan or u a lu , man kwagh u a soo man kwagh u a soo ga la , kua kwagh u a lu ishima na yôô ? Ma or@@ hemen môm nan ngu a fatyô u wasen uumace sha u been a i@@ pi@@ la man ifer man angev shin ku ga . 7 : 9 , 14 , 15 ) Man icivir ne ia lu se a iwasen gbem sha won . ( Mateu 11 : 25 - 30 ) Á pase ken igbar er u@@ jijingi mb@@ ab@@ ov ve we ave sha a kaa a shin tar ne nahan , shi á yar tom a tahav mbu Aôndo na un la sha a ve . Roma Yesu yange ôr kwagh gber sha kwagh ne shighe u g@@ um or@@ ny@@ ar ugen pine un kwagh u una er ve una zua a uma u tsôron la . Peteru lu môm ken azende a Yesu a yange doo un ishima yô . Ka i ga . Hi@@ di ken Yerusalem yô , Yehova tindi Y@@ e@@ h@@ u , wan u Han@@ an@@ i ér a za kôôm un sha kwagh u mough yem ityav vea A@@ hab@@ a la . Sha uhar yô , umbur ikyo@@ kwaghôron i injakwagh i Or@@ s@@ am@@ aria or@@ wan@@ ndor la . S@@ im@@ one kaa wener : “ Hanma shighe u kwagh a z@@ em iyol man m hingir gb@@ u@@ u cii ka m sôn Yehova iwasen . Nenge ase mbamhen mba inj@@ aav mba vea wase se u pasen kwagh a Bibilo man u@@ tra@@ k asev ve se hii iliam a ior , shi Mkaanem ma Yehova ma ma lu uma la maa kôr ve ken ishima yô . Diabolo kaa ér : “ N@@ é kpe je ga . ” Ka wea pasen ior mimi u ken Bibilo nyian nahan , u te iwanger sha tom u Yesu a er sha ci u ngu Mesiya la kpa ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i “ Orkristu ” la K@@ era Ng@@ i L@@ un a Inja Ga Sh@@ in@@ ii ? Ka myom u unô ? Mba@@ wan@@ ndor a ve mba ken anc@@ ile u a lu ica hi@@ in@@ ii shi ior mba her ve eren kwagh u ity@@ ôô tsembelee ne maa gba ny@@ a@@ ghen un . 2 : 10 ) Mba@@ jighjigh mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar la vea zua a averen a tsôron ken Paradi@@ so u i t@@ ende zwa sha mi , u una tser tar cii la . U fa er Aôndo a yem a wan wam u kwase môm môm yô ga . I@@ ny@@ aregh k@@ ia fatyô u y@@ amen uma ga , kpa aluer se mba eren kwagh sha kwaghfan yô se kura uuma asev hegen je , shi kwagh ne una bugh se gbenda u se va lu uma gbem sh@@ a@@ won yô . Ken anyom 17 a masetyô a uma na la , a er tom ken Af@@ ishi a Tor I@@ kpa la . Bibilo i kaa sha mimi nahan ér : “ L@@ an@@ egh kange wanye ken ishima . ” 12 : 3 , 4 ) Mbat@@ yomov mban venda Aôndo shighe wa karen kpuaa cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa mara va ye . 18 :⁠ 24 . Se fa ape i zough a ngeren ne ga , shi se fa or u yange nan zua a mi kpaa ga . Kwagh u se fe yô , yange i hii u te@@ en un ken kasua ken atô u inyom i 19@@ 7@@ 8 man 19@@ 8@@ 0 . 7 : 32 , 45 , 46 ) Ity@@ esen i môm ken atesen a injaa a Yesu yô , ka Ity@@ esen na i sha U@@ wo la . Ka nahan ve Bibilo i kaa ér : “ Tom Na ngu vough ” ye . In@@ i@@ av mbi gba u Mbaiserael vea naan sha ilev mbi lun a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough ga la lu tesen nagh ku Yesu ku vough kura . Shi mbi lu tesen ér Yehova una na nagh sha kwagh u hemban doon man u a hembe kôron un iyol cii la , sha u yiman uumace sha ikyev i isholibo man ku . — L@@ ev . Anyom nga kar imôngo yô , wan@@ kwase ugen u ve lu k@@ l@@ ase môm yô tindi un a ka@@ a@@ de , nger sha mi ér : “ Ka m shi veren ishima u zuan a we shi su@@ ghun we kpaa . A@@ mba@@ aior ne iv a “ hanma inja i ifer man kwaghbo man h@@ ua u eren man kwagh@@ vihin , ve mgb@@ ough a i@@ wu@@ he man i@@ w@@ oo - or , man num man at@@ ser@@ egh , ” man an@@ za a bo agen kpaa . Adam kpa hingir u civir ak@@ ombo sha u den ér isharen na i lun vea kwase na la i hemba m - ongo u ungwan imo i Ter na u sha u do@@ on@@ shima la . Mbakristu mba beenyol vea fatyô u lun a vangertiôr sha kwagh u ken hemen sha ci u nyi ? Kanyi ú er ve ia wase u u̱ fa u lamen sha kwagh u iny@@ ar kundu kundu , sha gbenda u palegh ayôôso ? Mbam@@ zeyol mba U T@@ a@@ gher a M@@ i Yô Se na jighjigh ser hanma shighe yô una kure mbamgbe asev , a lu shighe u ican i tser se kpoghuloo je kpaa . Shighe u m lu vesen a vesen la , uma wam cii saa sha u man mci@@ mb@@ im shi gbidyen do shi eren i@@ pi@@ la shi zenden vea mbaaferev . Aluer u tese anmgbian erdoo kpuaa tseegh kpa , a saan nan iyol kpishi je . ( 1 Yoh . Shi no@@ mbor ve ngu s@@ enden uumace ityough . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase u i yer un ér E@@ d@@ w@@ in Y@@ am@@ au@@ ch@@ i la kaa ér , ati ne tese “ ior mba eren tom shin kpen@@ ga man mbatyomov man mba@@ shiada man mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh kua mba eren tom ken ya u tor . ” Yehova F@@ a U Kpa , 9 / 15 Shin er mba eren Aôndo tom ve yen nahan kpa , ve kohol vea anmgbianev vev sha tar cii mba ken mzough môm u mimi . Nahan kpa , Yehova bugh ior mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ashe sha er vea kav er i lu m@@ doo u Yehova a doo se ishima , shi mba@@ wan@@ ndor a vese kpa ve doo se ishima la a ne ve se eren tom u pasen kwaghaôndo ken igbar ne ye . ( b ) Yehova na mba ve dugh ken tsombor u Iserael u tsuaa mbara ian i nyi ? Anmgbianev mba ka a gba u a maa kwagh hen ijiir ve la ka ve na ayol a ve a ishima i dedoo sha u kohol anmgbianev mba sha ityar igen , mba ve ne ayol a ve sha u eren u ke@@ ke la , nahan ve er tom shon imôngo ; ve mba maan A@@ you a Tartor tseegh ga , A@@ you a M@@ kohol man u@@ y@@ aav mba Betel kpa ve mba maan . Anmgbian ugen mba yer un ér S@@ am . Kpa a kuma shighe nan je ? Sha nahan yô , ka ve nôngo kpoghuloo sha er vea ‘ zende zende u u kom Ter , vea doo un ken akaa cii , ’ sha u yaren tom sha atindiakaa a na sha a@@ vegher a uma ve cii . Aluer se umbur averen a Na@@ omi zua a mi la yô kwagh ne una wase se u suur sha Yehova Mba@@ yev ve z@@ aan a ve sha ashighe a i gbe u vea nengen a ort@@ wer la , shi ve wasen ve sha akaa agen kpaa . Jighjigh u nan una wase se u veren ishima sha iyua la nena ? Mb@@ agen ken a ve mba er ish@@ u i “ dedoo ” i ken injakwagh la , mba i kohol ve ken tiônnongo u Kristu la nahan . Aluer af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova nga ikyua a ya wou yô , nôngo za a ve her . Shin ka m palegh u eren msen shi henen Bibilo kpoghuloo ? Dooshima u Aôndo ka u hemban cii man u wang man u vough , shi a du@@ mbur ken mlu na man aeren a na kpaa , man a fatyô u ôron jighilii ér un ka dooshima . Ve hingir er ag@@ ir@@ g@@ i a mnger a a lu a akaa a kôôm á a mi ga nahan , ka i “ da@@ ase a ve i yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen , sha at@@ ser@@ egh a ior , sha m@@ tsu@@ gh u tsu@@ ghun ior tsu@@ men a ve sha wa@@ y@@ o la . ” — Mbaefese 4 : 14 . Yesu yange er nena shighe u mba@@ ap@@ ir@@ ashe uhar zamber a na ér : “ Z@@ ung@@ we se mhôônom , T@@ ere , Wan u Davidi ” laa ? Yange wase anmgbian u kwase C@@ ar@@ ol , u nom na saa ku yô . Ish@@ ember i “ Ter wase ” la umbur se nyi , man Yehova ngu “ Ter ” u Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem shin tar la kpaa nena ? Ashighe kpishi ka i hii sha ashe . ( Luka 2 : 10 - 14 ) Shi ashighe kpishi a Yesu lu pasen kwagh shin tar la , Aôndo iyol@@ na lam sha , pase ér un lumun Yesu . Kpa aluer se er nahan ga yô , a er nan ve se kpa se ya ‘ kwaghyan u taver u a lu sha ci u mbag@@ anden ’ laa ? — Mbaheberu 5 : 14 . ( Mateu 4 : 4 , 7 , 10 , 11 ) Se kpa , aluer se wa ayol a ase jimin cii sha ikyev i Yehova shi se har sha a na , se mba eren msen hen a Na yô , kwagh a hemba Satan , una ‘ yevese se . ’ ( Yohane 5 : 27 – 29 ) Nahan lu zamber a Yesu ér a̱ kura jijingi na zan zan iyange i una kar nd@@ eren un una yem sha una lu uma gbem sha won la . Yange lu gbenda u ngohol mba@@ van@@ nya . * ( Ivur 3 ) Mose yange palegh iyol ga . Ka kwa u hiihii , u m umbur mer Aôndo lu ikyua a mo je la . Kwaghôron u profeti la yange hii kuren ken tom u Yohane u Eren B@@ atisema , u yange Eliya tile sha ityough nagh la . Yehova ngu nan se ityesen mgbegh@@ aa sha ikyev i nongo na . Aluer se mba lamen a ior kundu kundu shi eren a ve doo doo shighe u se dugh kwaghpasen yô , a wase se nena ? N@@ i@@ ur@@ ka ngu pasen mbagenev kwagh u a lu henen la Nahan Yehova nengen if@@ er@@ kwagh nena ? U ôron sha mimi yô , Yehova ngu a ma ici@@ gh@@ ang@@ ar shin tar nyian , u a lu a tempel u i tsegh sha ci u mcivir na ga . Ka H@@ ange H@@ ange u K@@ aren I@@ ̱ Hanma Shighe ( b ) Ka an yange nan zua a g@@ wa sha ityav mbi hemban mb@@ in ne ? Ka u kwase di nana “ cia nom u nan ” tsung je . Nahan kpa A@@ shi@@ ria er ior mba Aôndo ican er ‘ Be@@ gha ka a ande inyam avur avur ’ nahan . 1 : ​ 12 , 13 ; 3 : ​ 5 - 7 ) Er i tsegh ve sha icighan jijingi yô , ve hingir “ ônov mba Aôndo . ” Yesu yange eren kwagh a uumace mba y@@ in@@ an sha ishima i legh legh man a iyol i hiden a mi ijime nena ? Er Nan Ve Gba u a Z@@ or A@@ gbaa a O@@ le@@ v u ken To@@ ho sha O@@ le@@ v u ken Y@@ a ? ( Mateu 7 : 6 ) Mba@@ civir Aôndo sha mimi mba ainge ve̱ kura tindi u ken Bibilo u i we ve ér ve̱ lu a mimi iyol la . Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se mba a ian i civirigh i i yer se sha iti na yô . 14 , 15 . ( a ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve hen Yehova nena ? “ H@@ aa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” — Mbakolose 3 : 14 . Aluer se soo u kôron no@@ mbor wase tsaha yô , se er msen ser nyi , man ka sha ci u nyi ? ( Yon@@ a 1 : 2 ) G@@ ar u N@@ ine@@ ve la kua iky@@ asen na jimin cii , lu zege@@ gar tsung je , “ kuma zende u ayange atar . ” Yesu er kwagh er Ifa nahan ga , a hemba veren ishima sha Mkaanem ma Yehova , nahan a palegh imeen la fese je . — Ôr Mateu 4 : 4 . Hen ase kpuaa sha shighe u lu iyev la . Ka wea na or iwasen nahan kwagh la a va nan a mtsera , shi we kpa i saan we iyol ga he ? Kwagh ne k@@ und@@ am iyol je m kera fatyô u eren msen u nam@@ a@@ z la ken uma wam ga . Yosua u tsuaa la yange er shiada ér Aôndo kuma u se suur sha a na . ( b ) Ka an@@ zaakaa a nyi nahan Yesu yange a ô@@ r@@ ô , man ka mbampin mba nyi ve lu sha gbenda u yange yaren tom a an@@ zaakaa laa ? Se cii a kar se sha igbenda kposo kposo , nahan ma or nana de henen ér nana due iyol ish@@ ô ga . 16 , 17 . ( a ) Paulu yange zua a vangertiôr h@@ an ve er tom u kwagh@@ pas@@ ene ? Bibilo taver se ishima ér se ‘ fa Ter wase Yesu Kristu . ’ Shin ma u nenge wer Bibilo ôr akaa kpishi a a ne se lu a vangertiôr ser hanma shighe cii yô , Yehova una er kwagh u vough , shi ka un kpa a we atindi sha kwagh u vough man u bo ? ( D@@ ut . Ior mba tôvon sha ngeren mba Bibilo mba tse@@ v seer a seer , man kwagh ne ngu tan iwanger sha avur a Bibilo agen ken ngeren mbara . Aluer u ngu org@@ anden man ah@@ i a ou a ahar la cii nga eren tom tsembelee yô , aa fatyô u k@@ asen mngerem ma ken awambe a ou er lit@@ a at@@ ar@@ atar nahan ken hanma min@@ iti 45 . T@@ ime ase sha kwagh u tahav mbu anmgbian u kwase ugen , mba yer un ér Ch@@ er@@ i@@ e , yange zua a mi ken iky@@ ar@@ yan na vea Yehova la . I yilan un ér Apo@@ l@@ o . Kanyi yange i̱ wase Mbakristu mba hiihii mbara u lun a ishima i tse@@ en ke ’ m@@ te@@ v u i lu tôvon ve a ican laa , man ikyav ve i tesen la ia wase se nena ? 2 : 13 , 14 — Ka unô ve lu “ mba gb@@ eren am@@ o ” ken gar u N@@ ine@@ ve u a tim un gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u laa ? Alaghga yange i shi wan se kwagh ér se ne@@ er an@@ umbe shin takerada u fan ken makeranta . Shin vea venda u civir mbu , i gba gb@@ ih@@ in ve ken at@@ se a usu u ye@@ ghen ker la ts@@ ôô ? A@@ ng@@ ev man mbamzeyol mba iyol@@ been man ku vea kera lu ga , shi uumace mba ungwan tindi vea lu uma gbem sha won — shin tar ung@@ un ne . ” Aluer se mba henen Bibilo hanma shighe yô , ia doo se ishima tsung kua Or u a ne i nger i la , nahan kwagh la una na jighjigh wase a seer taver . Tor Solomon yange kaa ér : “ Mba@@ awashima ka ve b@@ unde h@@ en@@ pe id@@ y@@ u i teman i lu ga yô . ” A@@ ve A E@@ n A̱ T@@ aver Apostoli Paulu nger ér : “ Jighjigh u nan yô , ka u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i lu sha mi la dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan ga , ka ik@@ av i akaa a i nengen a mi ga la . ” ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Nahan doo u ior mba jijingi u Aôndo a hemen ve cii vea eren a mbagenev doo doo ga he ? E@@ ri@@ c : Mo kpa m zua ishigh a we nahan doom . Samuel kaa ér : “ TER Una gb@@ ihi ior N@@ av kera ga , sha ci u iti Na i vesen la ; gadia doo TER u geman ne er ne@@ ̱ hingir ik@@ urior Na iyol Na je . ” — 1 S@@ am . Ishima ngi me@@ en se ér se nyôr iyol ken i@@ ember@@ yolough i doon ga ? Or@@ t@@ yom la kaa a na ér : “ Un , Una lu Zege@@ or , á yilan Un er Wan u U@@ hemban@@ sha ; Ter Aôndo kpaa Una na Un ik@@ ôn@@ ough ki torough ki Ter Na Davidi . Una lu tor ken ya u Yakob gbem sha won ; tartor Na kpaa ua bee mayange ga . ” ( Y@@ er . 3 : ​ 1 - 10 ) Sha kpôô yô , akaabo nga eren , man ka aa er yô , ishima ka i za Yehova iyol kpen kpen . ​ —⁠ Ôr Yesaia 6@@ 3 : ​ 9 , 10 . Apostoli Paulu yange er msen sha ci u mba@@ shir@@ en@@ tom a na imôngo , mbayev kua mba@@ beenyol cii . — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 1 : 2 , 3 . M@@ ze u̱ Ú Z@@ e M@@ kombo la Ngu a Inja Nen@@ a ? Shighe u m lu anyom 18 la , tsombor wase yem ken tar u Amerika ér m za hen y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i injaa . T@@ ahav mbu ken myer mb@@ ugen mbu , mbu i hembe doon u mb@@ ua hemen se yô . Man a ci@@ er se iyol u zenden angahar gbilin sha wa@@ ar@@ a@@ wa hen kpe mnger hen ape alaghga or á nenge a ij@@ ô@@ an@@ ul@@ aa i mba kuman mci@@ mb@@ im sha inja ga kua mbagenev ve undu sha mi la gaa ? Ikyav i tesen yô , nenge ase er a gbe sha man tar ve ke@@ he shi ve doo ashe yô . Anmgbian wam u kwase ugen u yange eren idya kpoghuloo yô , hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova hegen . Ishim@@ at@@ aver man m@@ civi@@ ra@@ ôndo mba eren tom imôngo sha u wasen sé se zua a myom . Or@@ jighjigh Yobu yange lu a inyaregh kpishi , shi zum u Satan er a na hingir ic@@ an@@ or la , Yehova hide un a inyaregh nagh her er tsuaa la nahan , “ kuma kwa har . ” 24 : 3 , 4 . I@@ yol@@ gen@@ gese man aeren a bo agen aa fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan i or ye vea Yehova la . A@@ g@@ umaior a a lu sô@@ ôr ônov mba Lo@@ ti mba kasev la yô , lu ve er t@@ am@@ en@@ or la lu ‘ eren a er as@@ enge ’ nahan . Ka sha igbenda igen i nyi ka se er kwagh shighe u or nan kôôm se laa , man gba u mbatamen mba ken Kristu vea za hemen u nôngon ér vea wase se sha ci u nyi ? Alaghga yange vea hen ér kwagh u Yehova kaa ér ve er la lu shami ga . Yange i mar un ke ’ inyom i 3@@ 5@@ 6 C.S.@@ W . la , man tar va hingir u yilan un ér A@@ le@@ kes@@ an@@ der u T@@ amen . M nenge mer msen u yange se eren imôngo la , wase se u sôron mbamzeyol asev , nahan se hide se zua a msaanyol ken ivese yase . ” M@@ ôm ken ve yô lu Tor Yo@@ a@@ shi u Yuda u sha ayange a tsuaa la . Davidi lu a hanma kwagh u or keren ér nana lu a mi yô , á za iti , á doo or , lu wan@@ ye@@ kwa@@ or , á fa kwaghôron , á fa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan kpe kpe , lu or@@ utya , shi Aôndo lu a na kpaa . Yange ve fatyô u t@@ enger a jighjigh u nan wam ga sha ci u m fa kwagh u Tartor u Aôndo tsema tsema shi u lum kwagh u mimi , m ta a@@ kper@@ an sha kwagh u ú ma shighe môm ga . ” Nahan kunya kô@@ rom a iyol yam kpishi , lum er mbayev mba ken k@@ el@@ ase cii mba ungwan nahan . Kwagh ne na yô , anmgbianev mba nomso man mba kasev samber a an@@ kwa@@ takerada u lu a itinekwagh ér Who O@@ w@@ ns the A@@ ir ? ( Ka An Nan Lu a A@@ h@@ umbe ? ) . “ I@@ vangeli i Yuda ” ne ia lu kwagh môm a ngeren u I@@ r@@ en@@ a@@ e@@ us nger ve ter í ker la kpa , mba@@ fan@@ takerada mba a fa jighilii ga . Se tese ser kwagh u mbagenev gba se ishima er Yehova man Yesu kpa kwagh u ior mba ve dugh sha ajiir wue wue a gbe ve ishima nahan nena ? Kanyi yange i wase Yosua u lun a jighjigh shi taver ishima ? Ú ngu anc@@ ôgh@@ ol u lun a ter ga shin ngô gaa , shin ú ngu kwa@@ sec@@ ôgh@@ or shin nomso@@ or u kwase u nan a saa ku kera ase ? Á na u mlumun ti@@ ôn@@ ôô ér , “ M er kwagh ga , ” maa á de je . 3 Or u A G@@ em Tar Cii La Shighe u A@@ le@@ kes@@ an@@ der u T@@ amen nôngo ityav ngohol ityar kpishi la , zwa Grika hingir zwa u ior kpishi lamen sha tar yô . Mbar@@ u@@ sh@@ im@@ ana kaa ér : “ T@@ erem yange mar se at@@ ar@@ atar , nahan a kar kwar sha tsa na a na han@@ mô wase . Ior mba Yehova tese ishimat@@ seen ken inyom i 200@@ 3 la nena ? Yehova kor se asange asange nena ? Or@@ y@@ uh@@ we@@ e nan gbe iy@@ uh@@ we sha kwagh u mbagenev ve lu a mi la tseegh tsô ga , kpa ka nan soo u ngohol kwagh shon hen a ve kera . 3 : ​ 12 , 14 ) N@@ oo@@ v man kasev ka vea lu a dooshima u t@@ angen iyol ga , u Kristu kpa lu a mi la yô , kwagh ne a na ve lu kôôsôô shi ve taver ivese ve . Mbaiserael mban lu civir Aôndo ken mzough ga , nahan ve va a il@@ y@@ ahan kpishi sha icighan@@ ti u Aôndo la . ( Yoh . Shighe u kwagh a er nahan yô , or u nan lu taver mbagen ishima la , alaghga a gba u nan kpaa a taver nan ishima . Shighe u Mose lu gumor shi lu ken ya u tor ken Igipiti la , yange una we ikyo ga yô , ma ngô@@ ôr soon tahav man inyaregh ga . Se kpa se fatyô u eren nahan . Ú nenge er kwagh ne a te iwanger sha er i hii ve Aôndo yange kaa a Noa ér uumace ve de ye awambe ga kpa ? ( Amo@@ shi 7 : 15 ) Tom ne lu u kiriki ga cii . Uma na jimin cii har sha tom na ne . Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , u i we b@@ ar sha mi yô , sha u fa nen er i doo u ne@@ a ôr kwagh a hanma or yô . ” Yon@@ at@@ an nenge kwagh ne nena ? Mose iyol na pine Yehova ér : “ Mo m ngu di nyi je u me za hen F@@ ar@@ a@@ o , me za due a Mbaiserael ken tar u Igipiti ? ” ( E@@ ks . Yange m ku@@ ve un , nahan un kpa hen u eren a mo nahan . ” Diabolo yange gba ah@@ on sha ian i Aôndo a lu a mi i hemen sh@@ a@@ won jimin cii la . Ka Un@@ ô Ve Lu Mbak@@ ur@@ an@@ ilev U@@ ta@@ ankar@@ uhar man Mbat@@ ar@@ ev An@@ igh@@ eni Ny@@ ian@@ a ? Paradi@@ so u kpôô kpôô la ngu ôron kwagh u Paradi@@ so u shin tar u a va va a mi la . Yange m fa je mer , m zua a anmgbianev mba mimi . ( Gen . 1 : 6 ) Hen shighe la mngerem lu sha tar kua iwanger man ahumbe , kpa tar@@ egh@@ ny@@ aagh yô lu a lu ga . AG@@ U@@ M@@ A@@ I@@ OR A A ‘ K@@ A@@ R Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ’ YÔ Een , nengen yum ! 3 : 16 - 18 . Ka atindiakaa a Bibilo a nyi nahan aa wase se u tsuan akaa a se er ve aa va Aôndo a i@@ civi@@ r@@ i ? Ve udubu imôngo ve de aeren a ve a a zough sha aeren a Mbakristu ga la , nahan i hide a ve ken tiônnongo . Gba u mba ken tiônnongo vea nenge ér mba ken mk@@ or , nahan doo u se kura tiônnongo sha u pasen mbatamen isholibo i vesen i or nan er yô . Ken atô u anyom a karen imôngo la , or u yange nana lu p@@ es@@ id@@ en u nongo u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la shi i lu nan nan lu or u hemban duen ityough ken mba ve lu Mbahemenev mba Shin T@@ ine la ye . Kwagh ne bugh Mb@@ as@@ am@@ aria kpishi gbenda u hingir mba nan jighjigh . Sha nahan yô , se mba pasen loho u dedoo shi se mba “ kera eren sha asaren a ior ga , kpa [ se mba eren ] sha ishima i Aôndo . ” — 1 Peteru 4 : 1 , 2 . A@@ mba@@ aior ne “ iv a hanma inja i ifer man kwaghbo man h@@ ua u eren man kwagh@@ vihin . ” — Rom . Mba koson ve gbem . . . Er nan ve i gbe u se eren erdoo a ior ken tiônnongo , man se er erdoo ne nena ? “ Akaa a ken ijime ” a se undu la alaghga a lu tom u van se a inyaregh shin u lun hen tsombor u iny@@ ar shin asorabo a vesen a yange se er kpa se gem ishima nahan “ i ôô ” se , se hingir wang la . ( 1 Kor . Nahan kpa , aluer se er isholibo i vesen di ye ? Ka ma hemba ijir agee sha ci u a va kuman shighe u “ nana ôr [ Aôndo ] kwagh u nan iyol i nan ” la yô , Yehova una umbur er un zu@@ ngu mhôônom yô , nahan una de nan asorabo a nan sha ci u nagh ku ip@@ aan ku Wan Na la . Ken masejime yô , m va kure ikyaa mer , m ngu if@@ er@@ or u n@@ umb@@ en a mi ga man shi Aôndo kpa soo u wasen mo ga . ” “ Iky@@ e@@ ky@@ e la yange i bee a ican i tôôn ityakerada i M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn la ” Apostoli Paulu yange na mbadondon Yesu mba ken K@@ orinte u tsuaa la akaawan , kpa hemba ng@@ an a inja sha ci u Mbakristu mba sha ayange ne , á kaa ér : “ K@@ ur@@ an nen , tile nen dông sha jighjigh u nan . Lu nen nomso@@ mbaiorov , taver nen iyol . ” Yange i sôr ve , ve hingir wang ken inyom i 19@@ 18 , shighe u Yehova tema “ er or@@ s@@ ough@@ on man or@@ sôron , ” ken tempel na u ken jijingi la . ( Mateu 24 : 3 ) N@@ gi@@ se la mbahenen mba Yesu mba hiihii mbara lu a na imôngo , lu nengen er lu pasen ior kwagh yô , kpa se yô ka nahan ga . Ken mkaanem man , A@@ ma@@ shia kohol akaa a tsu@@ men a or atar jimin ôr icin i môm . Yobu fa er Aôndo a karen uumace sha “ iky@@ aren i mimi ” yô . Aluer ú za ken u@@ y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô , ú nenge a dang je a de u ish@@ ar . M@@ ci@@ mb@@ im ma b@@ ov kua m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den man idya i eren man any@@ ighe kua mbam@@ zough mba@@ im@@ ev man amba@@ akaa la nahan ngee je gande . Iky@@ uryan i Tindi la wase u kuren ityendezwa i nyi ? De Mkaanem ma Aôndo Ma W@@ anger Gbenda Wou , 5 / 1 Yange hide hen nom na a ishima i taver ér , er un lu kwase na yô , una za hemen u eren ityom na sha afatyô na cii . A@@ kwa@@ ti la ng@@ um a inja zan zan nyian . ( Mateu 6 : 13 ; Mbaromanu 12 : 12 ) Z@@ a hemen u eren sha akaawan a Aôndo sha er una venda mbamsen ou ga yô . G@@ um@@ or nana zua a iwasen kpishi sha u veren ishima sha mnenge u kwase sha kwagh u injaa ne je ka u tu@@ nan ga . ( Ru@@ tu 3 : 2 ) Yange a ts@@ aan s@@ am ne sha l@@ al@@ ia sha u a kase inya a haa kera kua amba@@ akaa la nahan yô , s@@ am ne u kuma u koson shin wu@@ an je kpaa . Ken inyom i 199@@ 1 la , gomoti u tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on nger ér kwaghaôndo u anmgbianev asev mban ka u tar la u lumun a mi yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen i M@@ nder u Shin K@@ u I I Lu sha C@@ i u Mba@@ kp@@ enev La 14 Ka takerada u pasen se mlu u uma wase , u Aôndo u a gbe se la a nger sha ci wase yô . Gbenda ugen u Bibilo ka i wase se yô , ka u wan se kwagh er se eren kwagh a nomso@@ or shin kwase yô . U tesen ikyav yô , ka se hen kwagh u tahav man aeren a Aôndo ken akaa a á gbe la . Bibilo kaa ér , “ imo i legh legh ngi b@@ undu ishima i nyoon . ” Mb@@ ap@@ asen loho mbagenev ka ve kaa a or@@ hemen kwaghhenen la ér a̱ ver mlumun u hiihii u sha ma ikyum@@ hi@@ ange ig@@ enegh i ve tsough la sha ci ve sha er ian i pasen jighjigh u nan ve ke ’ igbar la ia kar ve ga yô . Nahan kpa , ka kwagh môm ken atô u akaa a se keren la tseegh i gbe u se vande keren ye , ka Tartor je la . ( 1 Kor . Yesu yange pase ér ka “ ishima i Ter [ wase ] u A lu Sha la , u mb@@ akiriki mban , mô ve nana̱ saa ga . ” — Mat . Paulu yange wa ishima a m@@ te@@ v u sha ican shi hemba atsan , nahan kwagh la seer taver gbashima na u lu a mi u zan hemen a m@@ til sha mimi na sha ishigh ki Yehova la . ( K@@ ol . Ôr Mbaromanu 12 : 12 . ( 1 Timoteu 2 : 3 , 4 ) Yesu lu pase kwagh ne sha mkaanem man , á kaa ér : “ Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga , saa Ter u A t@@ indi@@ m la , Una ur@@ ugh nan . ” K@@ ure kure tsô , m gba zan hemen ken mcivir u Aôndo . Nahan ka se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo sha ci u , er se yen nahan kpa , se soo u lun kwagh na shi se kange ishima ser se eren kwagh a na sha mimi , a̱ lu nyi je ia er kpaa . — Mat . Yange m ng@@ ur henen Bibilo yô , m nenge mer gba u me de akaa agen kpishi ken uma wam . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 9 ; Mbaefese 5 : 33 ; Tit@@ u 2 : 4 ) Sha mimi yô , im@@ a@@ ghen i dooshima i sha gba@@ aôndo la ngi ken icombor kpishi . I@@ ny@@ am i vesen iny@@ iin due shin zege@@ mnger , han@@ im@@ ô lu kposo a igen . ” Kwagh u ú tsough u eren la una bende a we . ( b ) Ka awashima u nyi Aôndo a we sha ci u ior n@@ av@@ a ? 4 / 0@@ 8 Jigh@@ ilii yô , kwagh u Tartor u Aôndo yange gba Yesu ishima , kua hegen kpaa , * ka sha ci u kwagh u ua va er sha ci u mba ve doo un ishima la , ka Ter na u sha kua uumace mba dondon un sha mimi mbara je la . OR U Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : OR U T@@ E@@ EN M@@ C@@ I@@ MB@@ I@@ M M@@ A G@@ AR@@ EN I@@ T@@ YO@@ U@@ G@@ H K@@ ER Un vea Wan na Yesu Kristu vea za hemen u nan gb@@ end@@ atesen ú kwagh a gbe sha mi sha u eren tom u pasen kwagh u Tartor kuren doo doo la . Ka wea due kwaghpasen vea or , man ne@@ a za hen ya u or ve wea ungwa or u ne dugh kwaghpasen imôngo la nana pasen er Yehova a doo nan ishima sha mimi nahan , kwagh u nan a hemba doon we cii . “ Na nen , nahan ne kpaa á na ne ” Shighe u H@@ enen u Be@@ en : M@@ in@@ iti 45 hanma kasua zan zan u@@ kasua 16 . ( Mbaefese 4 : 20 - 24 ) Aluer u ngu a aeren a Aôndo yô , mbagenev vea nenge ér u ngu ‘ zenden sha Jijingi u Aôndo ’ shi u ngu a ity@@ am@@ egh ki jijingi shon kpaa . T@@ ô@@ v@@ on sha kwagh ken Bibilo kua ityakerada igen i nongo u Yehova u gber la , shi gbidyen kwar sha mi , nahan fa akaa a aa fatyô u wan we a@@ gbe la . Aluer ú ngu eren sha Mkaanem ma Aôndo yô , ma a kura ú nena ? Eren Kwagh a Mba Ve Ô@@ ron kwagh sha ci u Kristu la ken I@@ j@@ ough@@ ave Cii man u fa er mimi u sha kwagh u Tartor la a bende a mbam@@ nenge man mbamhen mba or@@ ngohol ityesen la yô , u fatyô u pinen nan wer , ‘ Iyol i u tsegh sha ci u Yehova la gema gbenda u u eren kwagh ken uma wou la nena ? ’ • Ka akav a ke ’ Ruamabera a nyi aa fatyô u wasen se sha u se̱ de gbe uwer u kuran ga ? “ K@@ ur@@ an Nen , T@@ ile Nen D@@ ông sha Jighjigh u Nan ” Hii pinen wer : ( 1 ) Ka an nan gber kwagh nee ? Mba@@ ̱ N@@ ôngon N@@ um A Aôndo Vea He@@ mba Ga ! ( Aerenakaa 9 : 2 ; Mbaefese 4 : 22 – 24 ) Mbakristu ka ve ‘ kar akaa cii , ve kôr u dedoo la gb@@ ang je . ’ ATSAM A A GBER YÔ , KA : 13 , 2@@ 17 Yange kpe sha ci wase ér se lu uma gbem sha won . 5 , 6 . N@@ aagh ku@@ la ka Yesu , shi Mbakristu mba i shigh ve mkurem la di ka ve ya bredi shi ve ma wain la imôngo . K@@ ur u@@ gb@@ ayol vev er a lu Ter ve u lun a dooshima yô . ( “ An@@ tse - or u So@@ on Kwagh u In@@ yom i 1914 Kp@@ ishi ! ” ) Shi se er tom a aka@@ ah@@ endan agen ken tom wase u pasen kwagh la . W@@ ain la di , a pase kwagh na a kaa ér : ‘ Ka awambe A@@ m a ikyuryan i he je ne , a i he@@ e a sha ci u ior kpishi ’ yô . ( M@@ ar . Er Tar Ne U@@ a Tim La , 9 / 15 Yehova tesen ior nav shi ts@@ ahan ve nena ? Nahan kpa , ka se ver shighe u lamen shi eren msen imôngo . Hanma sev yô , ka se tôô shighe se time sha ivur Bibilo , cii man ônov asev ve nder ye . ” A bugh gbenda u den se a asorabo . — Ôr Lev@@ iti@@ ku 17 : 11 - 13 ; Mbaheberu 9 : 22 . 30 “ Gba U N@@ é Lu a Ishima i T@@ aver ” S@@ aa ka or u nan fe u kaven or “ u i gbe je kpa orgen nan zu@@ lum sha nan ga yô , ” gadia gbenda u Jose@@ ph@@ us ngeren kwagh la kaha kposo . I@@ ca gba ga maa i tsaase mo uwer môm , m hii u eren tom u sôron atôônanongo . M@@ I@@ M@@ I mimi yô , Aôndo yange er iny@@ am@@ to@@ ho i gema kure kure i hingir i@@ or@@ o ? Á kaa ér : “ TER Una su@@ we nan sha ga@@ mbe u nan u u@@ ange ; Ú gema my@@ av@@ inya u nan la sha iyange i angev mbu nan . ” G@@ ab@@ er@@ i@@ el kaa ér : “ Ter Aôndo . . . Una na Un iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Ter Na Davidi . Una lu tor ken ya u Yakob gbem sha won ; tartor Na kpaa ua bee mayange ga . ” ( 1 Peteru 2 : 22 ) Nahan ng@@ un ka u kaan ér ikyav i Yesu i lun or@@ tesen la i gande i uumace mba lun a isholibo mban vea dondon shinii ? U civir Yehova la ka gbenda u zuan a m@@ ze@@ iky@@ ura u been mayange ga . 2 :⁠ 1 ) Shi ka sea tagher a am@@ een yô , se sôn Aôndo ser a sue se shi a su@@ r se ishima sha icighan jijingi na . Kwagh ne una na a taver ior mbagen kpishi je u kaven er i hii ve ma or nana soo u suen u@@ iniôngon mba tar u nan u lu nôngon sha kwagh man ior cii ve lumun a mi la ga yô . la ka u sha inja vough . A@@ kper@@ an ka bo@@ kwagh u n@@ umb@@ en a mi ga . U@@ pasalmi mba a mkaanem kpishi ma pasen er ka i lu orumace ken ishima yô , kua ma ma pase kimbir kimbir ér Yehova ongo m@@ liam ma or u ishima i vihi nan tsung sha mbamzeyol mba ken ishima la kpaa . Sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 19 , shighe u mase shin di ayange at@@ aan tsô mkohol wase u vesen una hii la , i kôr p@@ es@@ id@@ en u tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on ( U@@ S@@ S@@ R ) , M@@ ik@@ ha@@ il G@@ or@@ bac@@ he@@ v , shighe u za me@@ m@@ yol hen ya na yô . Or môm tsô , i maa nan a aeren a dedoo ne ga . Kwagh ne zua sha kwaghôron u profeti u se sember ôron ken Daniel 2 : 44 la , shin ka nahan ga ? Yon@@ a yem shin kpe@@ zege@@ mnger hen gar u Yo@@ pa , ape ag@@ ir@@ g@@ im@@ nger tilen yô , á za nyôr gir@@ g@@ im@@ nger i yemen T@@ ar@@ sh@@ ishi . Mbamaren ka vea v@@ ôr a mzeyol yô , mzeyol shon a hemba vihin a vihi cii . U@@ r@@ s@@ u ) , 11 / 1 ( 2 T@@ es . 1 : 7 - 9 ) M@@ tim ve man myom u mbacivir Yehova sha mimi la cii a lu ikyav i tesen wang ér Yehova ka Aôndo u mimi tswen . An@@ na - Pau@@ la mase kaan ér : “ Saan mo iyol ngee gande , m fa kwagh u me ôr ga . Mba ve lu veren ashe u va nengen a ior vev mba a nder ve shin ku la kpa ityôkyaa ngi i vea yina ishima ga . 6 : 21 ; 1 Pet . Zum u I D@@ ugh A@@ ny@@ e u K@@ iriki Ken T@@ i@@ ônnongo Sha Yô Ior kpishi mba a ityom i eren he ’ tsombor . • Se er tom a ian i eren kwagh u se soo la nena ? Er nan ve i gbe u se dondo kwaghwan u Yesu u a kaa ér “ kohol nen iyol ” laa ? Kpa Yesu yô ôron kwagh sha tahav nav ga , yange tesen ior mkaanem shin loho u Aôndo hanma shighe cii . ( Mat . 15 : 6 ; Yoh . Takerada u he u i dugh a mi ne u nôngo u timen sha hanma ivur i ken takerada u Yesaia la . Ne fatyô u seer wan iyol sha mbamkombo mban sha er zum u ne ze ve yô , ne wa zwa kpa ? ( Mbaromanu 12 : 12 ) Nahan , mayange je , se de nen ser mbamzeyol mba tar ne ve nzughul a vese se hingir u henen ser se doo Yehova Aôndo wase ishima ga ze ! Kpa ityôkyaa i vesen i se kor yô ka sha ci u iyange i Yehova la ka kwagh u vesen u una er sha u kuren awashima na yô . • Mbakristu mba i er ve batisema vea er nyi ve vea ‘ iv a icighan ji@@ jing@@ ii ’ ? Nahan mba lumun mba ve eren aeren ne ér ve za hemen u lun ken tiônnongo u Kristu ga , nahan ka i dugh ve ken tiônnongo kera . Nahan kpa , u se zan hemen u kuran mlu wase u Mbakristu ken “ ashighe a ican ” ne ka kwagh u ican kpishi . Se fatyô u yaren tom a atesen a Bibilo sha u wasen mbagenev u geman mbamhen vev sha er vea zua sha mimi u Bibilo yô . A@@ in@@ ge ne ior udubu udubu mba eren nahan sha u wuese Aôndo sha erdoo na . Aluer u ngu ortamen yô , gba u ú nengen sha tiônnongo . ( Daniel 12 : 4 ) Se nenge ser doo u se er sha akaawan a i we se la nena ? Ka mnenge u nyi tar u lu a mi sha kwagh u ieren i wang laa ? Sha shighe u ayange a masejime hii ken inyom i 1914 la , mbacivir Yehova sha tar cii lu iyenge udubu kpuaa tsô . Mbam@@ kohol mbara na se kwagh u anmgbianev asev mba ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa la doo se . Shighe u se tagher a mbamzeyol mba iny@@ ar yô , a gba u se er kwagh sha kwaghfan a hemba er se van@@ den eren nahan . Kpa gema di pasalmi la jimin cii di ye ? Iky@@ um@@ utya i Mbak@@ al@@ di ngi nahan u@@ tor tar shi ngi l@@ ahan mbat@@ ar@@ ev kpaa , u@@ tor mbara cii mb@@ á a agee a tagher m@@ ve ve la ga . M er tom u ua nam inyaregh kpishi , kpa ua gema a y@@ ang@@ em u vesen ken ji@@ jing@@ ii ? ’ Ity@@ ôkyaa yô , ve tsegha ayol ave sha ci u Aôndo sha u tesen ér ve wuese nagh ku ip@@ aa ku Yesu Kristu la , nahan ve soo u tesen iwuese ve la sha u eren ishima i Aôndo . Kwagh u m hen ken um@@ ag@@ az@@ in mban ne na yô , m na jighjigh mer m zua a kwaghaôndo u mimi . Yange kaa ér : “ Ka TER , Aôndo wou , cian Un ye , ka Un kpaa eren Un tom , ka Un var ken Na . . . ye . ” Lu kwagh u se lu henen sha mi anyom imôngo yô . A yila sha imo i g@@ enger g@@ enger a kaa er : A yô@@ h@@ ôr ve , Zege@@ bab@@ ilon yô@@ h@@ ôr ve . ” — M@@ P@@ A@@ S@@ E 18 : 1 , 2 . Hanma kwa u i ne u iwasen cii , tese wer u ngu a iwuese . K@@ e ’ A@@ t@@ ô u T@@ i@@ ônnongo U er nan ve kwaghhenen la una maa hanma or i@@ yo@@ loo ? U Pas@@ en Ior Cii Kwagh Ka mbaapostoli tseegh i we ve tindi ér ve ‘ ôr non@@ go@@ ior kwaghaôndo , shi ve̱ pase ve kwagh sha gbashima ga . ’ Shighe u Yehova P@@ ase Iyol Na hen Mose La Gbenda ugen ú u kar ve u kuma u eren ityom i ken tiônnongo yô , ka u ‘ taver lun a agee sha Jijingi [ u Aôndo ] ken uma u ken se@@ ma@@ yolough . ’ 1@@ 20 : 3 , 4 . Ken tar u Fran@@ ce man Jam@@ an@@ i je yô kwagh ne hemba tu@@ men inya cii . ( Pasalmi 119 : 5@@ 2 ) Zum u se lu eren msen yô , alaghga se umbur ma tindi u ken Ruamabera u una su@@ r se ishima shi una na se ishimataver i wan ishima a mlu u taver la yô . Th@@ or@@ n lu p@@ il@@ gri@@ m u ior hemban yilan un ér P@@ app@@ y yô , sha ci u yange eren kwagh a ior er ka ter nahan Ve ngee a ityom i eren . Ú fatyô u zuan a imba dooshima la ken tar nyian je kpa ? Nahan aluer se mba hiden henen sha ikyav i ken Ruamabera i i̱ tese ér se mgb@@ ôghom a mkur u tar ung@@ un sha ashighe ashighe yô , kwagh ne una wase se u hungur a um@@ imi mba hange hange mba sha kwagh u mkur u a lu van ne ga . Alaghga una er isholibo i mayange je a de un i̱ ga yô , nahan a nder un shin ku ga . — Mat . Shighe kar yô , ior mban mbagenev tsegha ayol a ve sha ci u Yehova , shi ônov mba H@@ ill@@ ary mba kasev uhar va za M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , mba been yô , i tindi ve ér ve za pase kwagh ken tar ugen . Shi a gba ah@@ on sha kwagh u jighjigh u uumace ve ne Or@@ gban ve la kpaa ; ah@@ on ne zua sha ah@@ on a na a hiihii la . Ka ve sue mba@@ beenyol sha er vea hen Bibilo shi vea wa iyol i mkombo shi vea pase kwagh hanma shighe yô . Yange kaa a mbahenen nav ér : “ Or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” Tsô er Davidi lu zenden ken te@@ mb@@ e@@ iy@@ ough u tor u sha yô , a ta ashe a nenge a B@@ ate@@ she@@ ba lu ôôn iyol . 18 , 19 . ( a ) Se asange asange se er nan ve se na ior mba Aôndo vea lu ken bem man m@@ z@@ ough@@ o ? Kpa de se ungwa kwaghwan u Paulu la , nahan se lumun u nengen shin ungwan ma kwagh u hông@@ or@@ ough ga . * M@@ gber ne ka iyua i i ne mba ve fe bu@@ ter kpishi ga shi ka ve nôngon a nôngo a takerada u ôron la , sha u tesen ve dooshima . Gba U Mbakristu Vea W@@ asen A@@ yol A Ve Ifa gema kaa ér : “ Ka i@@ yô , i tsu@@ gh@@ um , ve m ye ye . ” ( Gen . Ken injakwagh i ut@@ al@@ ent@@ i la di , Yesu kaa ér : ‘ Ka tse gb@@ ang yô , ter u mbatomov mbara za hide . ’ 5 : ​ 30 - 34 ; Luka 18 : ​ 35 - 41 ) Er se lu Mbakristu yô , se mba dondon ikyav i Yesu sha u wasen mbagenev shi eren a ve doo doo kpaa . 12 : ​ 7 - 11 . Ka una soo ér tsombor na u va nenge ma tser wase u D@@ V@@ D ken mcivir u hen tsombor yô , a vande ngeren mbampin mba sha kwagh u tser la nan hanma or . A kaa ér : “ Hanma shighe ka m nenge mer kwase wam ka iyua i Aôndo a n@@ em yô , man shi kape m tee un kpaa je la . Ikyav ngi i tesen ér Is@@ ak@@ a yange lam a na sha ts@@ wam ga . Mbakristu mba ve tagher a m@@ taver ken ivaa ve kpa ve we ishima , ve undu i ga yô , ashighe kpishi ka ve zua a mbam@@ tsera mgbegh@@ aa . Ken masejime yô , “ a kôr un sha iky@@ ondo na , a kaa er : V@@ a y@@ av a mo . ” Kpa Bibilo ôr kwagh u bredi u injaa ugen u i gbe u se l@@ aha ga yô . Han@@ a ver ior mba Yehova mba ainge ikyav i dedoo , hemban cii je yô , mba alaghga iliam i mbagen i̱ ne ve ishim@@ avi@@ h@@ in tsung la . ( b ) Doo u mnder u shin ku u Yesu la una bende a jighjigh wase nena ? M@@ kombo U A H@@ ung@@ ur a M@@ i Ga Yô Mo vea na se wase ior i Ca@@ mb@@ o@@ dia kpishi u tseghan ayol a ve sha ci u Aôndo . “ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga . ” Nahan kpa , er ne eren kwagh ayol a en sha mimi shi i sar ne u eren kwagh u doon Yehova yô , shighe u ne tagher a mbamzeyol yô doo u ne tema ne nenge sha mi . Ka nyi Aberaham yange er kuma ac@@ in ahar , shi kaa a wanakiriki na kpa ér a ere ? Kwagh ugen ngu u ior ve lu eren ken ayange a masejime ne , u i gbe u se nenge sha mi yô . Tom u kper@@ an a@@ you ne shi maan , man u hiden sôron a cii , ior ka ve na ayol a ve u eren u gbilin . Yehova “ hemba agee . ” [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 31 ] Lu hanma shighe Tartor u Aôndo hii u hem@@ ene ? ( Mat . 8 : 26 ; 14 : 14 - 21 ; Luka 7 : 14 , 15 ) Heela tseegh ga , yange er akaa ne sha u tesen ior tahav nav ga , kpa a er a sha u tesen mhôônom nam ma zungwen man dooshima na . Yange uwer gba un ga , shi a er kwagh ne sha ci u gba u una er un tseegh tsô ga , kpa a kegh iyol u eren kwagh ne sha ci u Yehova doo un ishima . U@@ ng@@ wan I@@ mo@@ shima You U@@ s@@ ati mba ve hi@@ la kar di kpuaa ke ’ ijime la , mbagen ke ’ ikpelaior nenge e̱r Yesu nder L@@ as@@ ar@@ u yô . • Er nan ve Kristu a kom u se lumun un sha mimi ? Er nan ve hegen i lu shighe u gban uwer ga ? Ka akav a nyi aa fatyô u taver se ishima ? Kape mba ve nyer iyol ken hông@@ or u vihin kpishi “ sha u keren hanma kwagh u hông@@ or@@ ough sha h@@ ua ” la kpa ka i er a ve je la . — Ef . Iyange igen kwagh er u kpiligh ve iyol . Or u lu inya na la va na ve takerada ér ve kura ikyav ve yem . Hegen yô , me mase kpen bem bem tsô ! ” Hii nan ve u ts@@ w@@ eren iliam a ikyar ú u ken ivese la i lu kwagh u vihin ivese ? U tesen ikyav yô , ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia la , wan@@ kwase ugen u lun anyom at@@ aan yange nyôr mcivir u hen tsombor vea mbamaren nav kua ngô u ter na , sha p@@ al@@ o ve . Yange i pase ken Iyoukura ér “ ityôkyaa i vesen ” i mbakur@@ an mba ningir sha mban z@@ aan ior inya yô , lu sha u kohol a ve imôngo ken u@@ y@@ aav mba “ mbananjighjigh ” sha u taver ve asema . ( Ekesodu 12 : 5 - 7 , 13 , 17 ) V@@ ough er yange i eren iniongo i P@@ ase@@ ka kwa môm ken inyom nahan , kape ku u Yesu la kpa , i umbur u kwa môm hanma inyom shighe u wer@@ ayange shon u zough sha uwer u N@@ is@@ an 14 sha k@@ al@@ enda u̱ wer@@ egh u̱ ken Bibilo la je la . — Ôr Yohane 1 : 29 . Nahan kape se kpa i lu la , uma wase ngô@@ ôr ga , ngu di er i@@ ôôn i ka se ôô i̱ due i̱ kar sha ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh yase er ishima@@ shir@@ in nahan la . U nenge wer doo u se wuese m@@ doom ma nongo u Yehova u shin tar ne ga he ? “ Hanma zege@@ pristi yô , ka i ver un u va nan u@@ i@@ wua kua ini@@ av . ” — Mbaheberu 8 : 3 . De se nenge ityôkyaa . Shin er fa ér kwagh u vihin tsung una er un nahan kpa , a na jighjigh ér Yehova una fatyô u yiman un kua tsombor na . — Yo@@ s . ( a ) Yehova na se ian i civirigh i tsuan kwagh u se soo la nena ? Aluer ishima ngi nyian we shi a@@ kper@@ an nga u ken ishima er u ú lu nôngon wer u kure mba@@ awashima ou ne yô , kanyi i gbe u ú ere ? Gbenda môm u ú fatyô u eren kwagh ne yô , ka u ‘ zenden sha Jijingi ’ shi nôngon u@@ men ity@@ am@@ egh nagh . Yesu hen tom@@ a@@ ve@@ egh la fa tsema tsema je yô , i geman yilan un ér “ or@@ gb@@ an@@ akaa . ” 2 : 1 - 6 . Aluer kwagh er nahan yô , alaghga a taver se u zan hemen u pasen loho u dedoo sha gbashima . U tesen ikyav yô , alaghga u dondo imoshima you i Bibilo i tsaase i la , nahan u venda u dondon kwagh u ior kpishi ve eren la . * A̱ shi nan kpa , ishima yange i vihi ter u Timoteu ker kpishi zum u a mase kaven er Timoteu a hembe soon u eren tom u m@@ ishen vea Paulu , shin er tom la lu u iny@@ ar ga shi u ngee a mbamzeyol nahan kpaa ! 17 , 18 . ( a ) “ M@@ ngerem ma um@@ am ” mara ka nyi ? Tom I@@ vangeli u sha A@@ yange Ne . M@@ il@@ an@@ e kaa ér : “ Cii man m za makeranta yô , hanma shighe mo man ng@@ ôm ka se vande eren msen hen Yehova . ” ( b ) Alaghga tsô sha won jimin cii ke@@ he kuma nena nahana ? Ter wase u sha la kor se shi nengen sha a vese vough , sha ci u se mba ior mba ve yer sha iti na sha mimi yô . Aluer kwagh ngu nahan kpa , de yen ishima ga . Yesu za hemen ér mbahenen nav vea nenge a ikyav i sha m@@ ve na la wang , vough er “ iny@@ i@@ ar ka i ny@@ i@@ ar i wanger vegher ugen u Sha zan zan i man@@ de vegher ugen u Sha nahan . ” • Kanyi i lu m@@ civi@@ ra@@ ôndo , man mba tesen un nena ? Daniel tsengaôron ér Tartor u Aôndo “ ua hembe ity@@ artor igen [ i i lu hemen hegen ] ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” — D@@ an . “ Ka nyi TER A keren her a we , saa u . . . hiden a iyol ijime er u zenden vea Aôndo wou la gaa ? ” — M@@ I@@ KA 6 : 8 . • Er nan ve i yer Aber@@ am ér ka ‘ ter u mba nan jighjigh ci@@ il@@ i ’ ? Or ka nan tsua ér i er nan batisema sha ci u Aôndo doo nan ishima shi nan zua a mfe u Ruamabera shi nan na jighjigh a kwagh u Ruamabera a tese la . Er Or@@ wan@@ ndor A V@@ ese N@@ ana Doo Se Ishima yô Paulu yange wa uter kwagh ér : “ De eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” “ [ Dooshima ] luun a ishimaverenkeghen sha akaa cii , taver ishima sha akaa cii . ( Yeremia 10 : 10 ; 1 Mbat@@ esalonika 1 : 9 , 10 ) D@@ ugh u Yehova lun uma kera yô , ka un shi a lu I@@ mbor i uma wase kpaa ye . ( Duteronomi 4 : 32 - 36 ; 5 : 22 - 24 ; 10 : 4 ; Ekesodu 19 : 16 - 20 ; Aerenakaa 7 : 38 , 5@@ 3 ) Nenge er icivir i Yehova i due ken igbar sha wono ! Yehova yange haa M@@ iri@@ am , u hii u ôron kwagh@@ vihin sha Mose la , im@@ ande iyol . ( Mbakolose 3 : 20 ) Nahan kpa , ka i lu u inja er mbam@@ yange mban na yô , u ngu a hii uma “ jim jim ” ga shinii ? • Kanyi tom Mbakristu ve lu a mi u eren hen ts@@ omb@@ or@@ o ? ( b ) Ka kwagh u he u nyi yange lu sha kwagh u batisema u mbadondon Yesu la ? A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a i doo u se timen ken Mkaanem ma Aôndo yô , man ityôkyaa i vesen yô ka ma wase se u kporom hen Aôndo . A kaa wener , “ Mbagenev hen ér m vihi a vihi mfe u m lu a mi la , kpa shi ve nenge er i saan mo iyol yô , shi ve wuese inja uma i m lu eren hegen ne kpaa . Ka vande - eren u nyi a tese ér vangertiôr wase la una fatyô u geman mnenge u mba se pasen ve kwagh laa ? Yesu umbur un kwagh u Tindi a kaa yô , gadia sha shighe la ve lu sha ikyev i tindi her . Kwagh môm ken akaa a a hembe lun a inja a i doo u se hungur ga yô kanyi man ka sha ci u nyi ? Hen sha akaawan a Yesu a er ker la zu@@ lee . Shin u kenger uwer shighe u ú te tugh i wanger wang la ve@@ e ? Alaghga mbagenev vea hen ér , er ior mba ken Igipiti yange ve civir ak@@ ombo shi ve eren ah@@ ir kpoghuloo nahan je kpa , tar ve la hingir u lun a tahav sha tar cii , kpa ior mba Yehova yô , gema lu ikp@@ an , lu yan ican ! 3 : 14 — “ P@@ ev u kuren ijir ” la kanyi ? P@@ ase@@ t@@ ô u ken c@@ ôô@@ ci igen na un takerada u i wa Mbashiada akaa iyol ker c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u yô . Se mba yemen a we hen af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v agen , se yem a mbagenev ken tar u S@@ ib@@ er@@ ia . ’ M@@ civir u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo ka A@@ zu@@ ur a Y@@ uh@@ wan Ga Shighe u se lu eren msen yô , gba u se fa ser se mba ôron kwagh a Aôndo u hemban sha won cii , u a gbe se la . Ka akaabo a nyi alaghga a gba u se hendan a mi ? Bibilo pase ér awashima u Aôndo a lu a mi sha ci wase la wa akaa ker kpishi . Hanma wase ka nan nenge er kwagh u nan a doo Aôndo ishima yô . Yakobu 3 : 17 kaa ér “ kwaghfan u a dugh Sha yô , ” ‘ n@@ orom i@@ kaa ga . ’ * ( Anzaakaa 22 : 6 ) Nahan shighe u vea va kuma anyom pue - kar , vea ng@@ ure g@@ anden la kpa de gbe uwer u lamen a ve ga . Mbaheberu 11 : 17 - 19 pase ér : “ Ka sha jighjigh u nan man zum u i kar Aberaham yô , a na nagh sha Is@@ ak@@ a ye , man un u a ngohol uityendezwa la yô , a na nagh sha wan na u môm môm la . Ka un u i kaa a na er : Ka sha Is@@ ak@@ a man á ii tsombor wou iti ye . Ikyav i tesen yô , time ase sha kwagh u Davidi kua mbam@@ gem mba tagher a mi ken uma na la . Kpa ng@@ u@@ la tese ér yange lu ve z@@ ange u wan ishima ga . Akaa nga kpishi a aa na ior vea fatyô u gb@@ ih@@ in jighjigh ve u nan la yô . Er se fe kwagh u nagh ku Mbaiserael naan la yô , se er nan ve se na Yehova ini@@ av mbi sha ishima na ? ( Or@@ pasenkwagh 4 : 9 , 10 ) Shighe u ú lu nôngon kpoghuloo wer ne hide ne na ayol a en jighjigh yô , u hemba nengen wer kwaghwan la ka u mimi . Yange fa er Peteru una ny@@ iman un yô , nahan kpa a kaa ér : “ M er msen sha ci wou sha u jighjigh wou u nan a̱ de yen ga yô ; we kpaa , shighe u ú gema ishima yô , taver anmgbianev ou asema . ” N@@ ongo u Kristu ua wase se se palegh atesen a aiegh . Heela tseegh ga , Aôndo shi ngu yaren tom a u sha u i pase loho u dedoo u Tartor u Mesiya tar sha won cii yô . Mbamaren kpa , ashighe kpishi ka i taver ve u lamen a mbayev vev sha itinekwagh ne . Kwagh@@ wan u Paulu wa tiônnongo u ken F@@ ilipi la yange lu ve a inja tsung sha ci u nyi ? ( Anzaakaa 15 : 22 ) Kwase ugen ken tar u Rus@@ sia u a lu y@@ esen mbayev nav uhar un tswen yô , iti na ér An@@ na , a kaa ér , “ Ka mea fa kwagh u wan wam a soo jighilii ga nahan , ishima i vi@@ him ker , i lum er m gbaa nan@@ den a na tsô nahan . ” Akaa ne nga yan we shighe u ú ne sha u eren akaa a ken jijingi laa ? Ka sha igbenda i nyi nahan mba ve lu “ iyôngo i gen ” la vea fatyô u zuan a iwasen ken injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue laa ? H@@ es@@ e@@ k@@ ia kua mba ve lu ken Yerusalem cii yange ve lôh@@ ô tar u Iserael jimin cii , kua mba yange ve lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Iserael la kpaa cii ér ve va iniongo ne . 1 : 11 ) Ka nyi ia wase mbatamen u eren kwagh ne ? ( Pasalmi 8@@ 6 : 5 ) Mkaanem ma kôron ken ishima ma ken Bibilo man taver se ishima ér Yehova Aôndo den kwaghbo wuee . ( Luka 4 : 22 ) I@@ kp@@ elaior la cii “ kpiligh ve iyol sha ityesen Na ” la , sha ci u lu ôron akaaôron a ke ’ Ruamabera sha ut@@ aha kpaa . A seer ér , “ hanma kwagh yô ka ve gba ‘ nan jighjigh ’ a mi tsô . ” Pasalmi 1@@ 16 : 15 na se vangertiôr ér , Yehova una de ér i tim mbacivir un sha mimi jimin cii shin tar ne kera ga . ( Yohane 17 : 14 , 16 ) Mba we ave sha akaa a pati@@ i shin a u@@ ity@@ a kpaa ga , shi mba eren sha akaa a Bibilo i we ve ér uma ka icighan kwagh shi ior ve eren aeren a wang kpaa la . D@@ un@@ n shi time sha mpin u a ze ior kpishi iyol yum ne , ka mpin shon je ne , Ka unô vea lu uma gbem sha won shin tar@@ aa ? Gbenda u sha utar u se zough a mtsera sha ci u se fa iyange i mkur una va la jighilii ga yô , ka er ishima ngi i taver se u civir Aôndo a iyol@@ t@@ angen shio la . ( Aerenakaa 15 : 29 ) Mbakristu mbagenev icombor ve man ah@@ ur@@ aior a ve ny@@ agh ve sha ci u mba civir Yehova yum . Kpa kwagh er nahan shighe môm ga . Gba u se kpa se hiden a ayol a ase ijime shi se eren msen hanma shighe ve se za hemen u ungwan kwagh ye . A lu nyi kpa , er ve h@@ ime iy@@ ongo ve la tese ér Paulu man Marku vi@@ a ken jijingi . Paulu nger ér : “ M ngu gbidyen iyol yam m ngu veren i ken kp@@ an je , sha u i̱ de lu u m ôr mbagenev kwaghaôndo kera man mo iyol yam yô , m@@ ̱ gema m@@ ̱ yina sha iky@@ aren ga . ” Kpa u eren kwagh ken mzough la una na kwagh a va kuman se , shi a saan se iyol tsung u eren ishima i Yehova hanma ijiir i se lu sha tar hen shighe la cii . Se er nahan yô , Yehova una haa se iveren shi una wase se u eren kwagh sha dooshima . — Rom . Peteru yange dondo gbenda u Aôndo man zua a averen a yange ver ishima a mi ga yô Kpa hii nan ve i doo u Mbakristu vea palegh imeen i ôron kwagh u tsu@@ men a tsu@@ me or laa ? ( b ) Kwagh@@ henen wa nyi man nyi k@@ ere ? ( Mateu 6 : 33 ) Kpa ka sea hingir mba eren tom u Aôndo a ne se ne yô , i saan se iyol sha ci u civir i ka u va Yehova a mi la . K@@ egh ase ato sha kwagh u á ôr a na la , ér : “ K@@ ende ashe , kenger hanma ian , nenge . ” Pro@@ feti la e̱r msen la inja er ka sha ci na iyol na nahan . Aluer se er nahan yô , se mba nan Yehova icivir , shi se fa tsô ser , un kpaa á doo un a vese . Nahan kpa , Mbakristu mba mimi mba keren gbenda u sôron mbamzeyol , mba yevese mbamzeyol sha u p@@ aven ivaa ga . Aluer se mba nengen ic@@ er i vi@@ di@@ o shin se mba nengen akaa sha tele@@ v@@ ishen a a tese i@@ pi@@ la i eren shin u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba keren shin idya i eren yô , akaa ne cii aa kera bee se kwagh ga , tsô a gba lun se pe eren á . A shi nan kpa anmgbianev mba ken tiônnongo u ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia u sha derianyom u hiihii la wa ishima a am@@ een a a lu karen jighjigh u nan ve la . ( Mbaromanu 12 : 1 , 2 ; F@@ il@@ em@@ on 8 , 9 ) Paulu yange er nahan sha ci u nyi ? Aluer m@@ ser@@ akaa u ma a ve se a msaanyol la una gema a hingir gbenda u van se a ican nahan , nenge er a lu kwagh u vihin sha wono ! Sha kwaghôron ne yô , Satan yange s@@ ende Aôndo ityough ér á er aie . Tor Davidi kaa ér : “ A@@ she a uuma cii nga sha a We . ” ( Ps . I@@ Y@@ A@@ NG@@ E ka ia due ia k@@ ôn@@ don sha te@@ mbe nahan m@@ ure u iky@@ on i gbe la a eren nena ? Kwagh ne ngu a na yô , ve eren akaa sha asema a ve , a lu ishima i Aôndo ga kpa ve wa ikyo ga . Nenge ase kwagh ne : Aluer ka u se pase udubu mbaiorov mba kwagh a gbe ve sha kwagh shon ga shin ior mba hendan sha u se ar a ish@@ ange or i môm u nan lu inja er ka iyôngo la yô , kwagh la kuma u se nôngo kwagh kpoghuloo gaa ? Se kpa kape kwagh wase a lu je la . Davidi yange nger ér : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam . ” “ Shighe ” u ku na lu a̱ kuma ga . — Luka 4 : 16 - 30 . Er or la lu kporom ikyua a ve yô , lu inja er ngu van una va kar a ve kôôsôô nahan . Ka iyua i hemban doon i ne na mbamaren enev mba ve y@@ ese ne shi ve kor ne , shi ne doo ve ishima kpaa je ne . Kpa gema nenge ase yôô : Yesu yange una lu wan u Maria un tswen nahan kpa , Mb@@ an@@ as@@ are@@ ti mbara ma ôr kwagh u ve ôr la y@@ ee ? Lu hen Me@@ gi@@ do i hii hemban ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a M@@ on@@ go@@ l , a yange hemba ityav ken A@@ shia ajiir kposo kposo ken derianyom u sha 13 la ye . Ka an ka nan nenge er aka@@ we u tiônnongo ngu a kohol ri@@ po@@ ti i kwaghpasen i tiônnongo laa ? 2 : 10 , 11 ) Er Mbaiserael mban hemba ato yô , ve kera lu ken bem vea Aôndo ga . Er sar ve u hemban lun imôngo shi sar ve er mlu - imôngo ve la a̱ lu ve a iwasen ken jijingi , i̱ de lu di u keren msaanyol tseegh ga yô , ve ver shighe u zuan imôngo henen Bibilo ai@@ k@@ ighe . Mbashiada mba Yehova mba dondon mkaanem ma Paulu man ikyav i tesen na la nyian nena ? L@@ as@@ ar@@ u , ijende i Yesu L@@ as@@ ar@@ u yange kpe ayange nga kar any@@ iin yô , Yesu nder un sha ashe a ikpelaior . — Yohane 11 : 38 - 44 . ( Mbaefese 6 : 1 ) Ka an nan lu ter u Yes@@ u@@ u ? — Ter na ka Yehova , shi ka un kpa a lu Ter wase ye . 16 :⁠ 33 . Mbamaren , gba u ne fa@@ an hanma kwagh u mbayev enev ve eren ga , kpa gba u ne fa kwagh u ve lu eren sha u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta vev la . Er nan ve Yakob soo wener i ii un ken tar u K@@ an@@ a@@ ana ? Ken masejime yô , saan ve iyol sha er ve ongo imo i Aôndo yô . Sha u hiden kpiligh kwagh u i vande ôron yô : U lun a ishima i doon Yehova la kua u nan Mkaanem ma Aôndo ian sha u ma@@ ̱ bende a kwagh u se lu ken atô la kpaa , ka or u ken myer u ken ishima je la . Nahan cii kpa , ka mbayev vea mase tsuan kwagh u vea er ye ; aluer ka u vea de ér tar ne u̱ yem a ve shin vea de ér Yehova a̱ ‘ kôôm gbenda ’ ve kpa ka ve vea tsua ye . — Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; Mbaromanu 12 : 2 . I wa icam i ter Shi@@ on man mba i mar ve ker la ken Pasalmi 8@@ 7 , ka been yô , i er msen hen Yehova ken Pasalmi 8@@ 8 . N@@ um ngu zan hemen hen atô ve her , kpa saa se dondo non@@ go@@ ior u Yehova kpiligh kpiligh ve , se lu ken vegher u hemban la ye . 11 , 12 . ( a ) Ashighe agen a taver agumaior u lumun hemen u Yehova sha ci u nyi ? Kpa a kav ér mbam@@ lumun vev cii ve lu lun mba sha inja sha inja , shi ve har sha Bibilo kpaa . Shi kwase u nan kpa ngu a ian i p@@ aven ivaa a nan . ( a ) Er nan ve i tôô mbap@@ er@@ apera i kar sha at@@ ine av@@ il@@ egh ? V@@ e@@ gher môm ken tom u m eren la u a doom yum yô , ka u nan mbam@@ lumun sha mbampin mba ior ve nger washika ve pin sha kwagh u Bibilo la . ( b ) Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ngu iv@@ in nena ? Gba u se er nyi ve se lu a “ mhen u Kristu ” ken a vese ? Yange ver ve yum ! Sha mkohol u vesen u i er ken gar u W@@ a@@ shin@@ t@@ on , D@@ .@@ C . ken inyom i 35 la , i er ng@@ ôm , M@@ il@@ dr@@ ed H@@ arr@@ is vea ter@@ em , B@@ ay H@@ arr@@ is batisema . Or u hen tsombor wou ka nana̱ vihi u ishima yô , u ker gbenda u ú or iyev yôô ? Se time sha kwagh u una wase se se zungwen mbagenev mhôônom la ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . I@@ j@@ ô i L@@ amen Lu Gbenda u Pas@@ en Ior Loho u Dedoo ( Or@@ pa . 9 : 9 ) Hen ase sha kwagh u ivaa i Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka i dooshima lu ker kpishi la . Shi akaa nga a se er ve una lumun se yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 9 , 1@@ 25 A@@ tindi a T@@ sen@@ g a M@@ lu u W@@ ang Se fatyô u kaan ser ior fa iti i Yehova hii shighe u i gba uumace la je , sha ci u nyi ? 4 , 5 . ( a ) Tindi u Mose la yange umbur ior mba Aôndo nyi kwagh@@ a ? Kpa ka Aôndo tseegh una fatyô u pasen uumace kwagh na ye , man a er kwagh ne ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la . • P@@ ase ve var var er kwaghhenen a lu a inja yô ( N@@ um@@ er@@ i 21 : 33 - 35 ; Duteronomi 3 : 1 - 3 , 11 ) A@@ g@@ wa u mbam@@ hembe mban kua M@@ dugh u Iserael due ken Igipiti kera la bende a ior mba ken K@@ an@@ aan la . Ro@@ ber@@ t C@@ ir@@ an@@ k@@ o De se nenge er a hemen iyôngo na shi a kuren mgb@@ e u i nyian yô . Shighe u apostoli Paulu lu wan Mbakristu kwagh ér ve gbidyen kwar ve nengen er ieren ve ia bende a mbagenev la , a nger ér , “ I na ian sha akaa cii . Kpa ka akaa cii man a lu iwasen ga . ( Yesaia 11 : 2 , 3 ) Nahan yô , Yesu kuma u una tese se mbam@@ tsera mba mci@@ e u cian Aôndo a ve or a mi la gb@@ ing gb@@ ing je . Ka ishimataver i nyi se zough a mi ken takerada u Mbaromanu ? S@@ ea tsua a̱ lu nyityô shighe ke ’ iyange cii kpa kwagh u a lu u injaa yô ka u dondon a@@ aven a se ser se ver la . Mbashiada mba Yehova kaa ér vea de c@@ ôô@@ ci la i er ad@@ ua min@@ iti 30 , ia been yô , ve kpa vea er M - umbur ve . M ngu shin af@@ ishi a shin it@@ ine a Mbashiada mba Yehova , a ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , hen gar u New Y@@ or@@ k la hegen ka anyom at@@ aan je ne . ( Mpase 1 : 9 ) Nahan kpa lu a tom u eren her@@ egh . Er nan i doo u or u nan lu nôngon ér nana lu a ieren i kôron iyol tsaha nana sôn icighan jijingi u Aôndo ? Yehova wasem u sôron mhen wam ne , shi tes@@ em kwagh u me er yô . U fatyô u pasen loho u dedoo ne sha igbenda kposo kposo kpa ? ( Ekesodu 19 : 5 , 6 ; Yesaia 33 : 22 ) Lu kwagh u ma iky@@ u@@ ior igen ia fatyô u kaan ér mlu ve ngu nahan ga ! M va kom anyom 19 yô , m hii u eren tom hen gar u Jo@@ han@@ n@@ es@@ bur@@ g , ape ica gba ga je maa m gema zenden vea an@@ za a ior a dang yô . Shi ka sea hen sha kwagh u Yehova a we ishima u va eren sha ci u uumace ken hemen nahan , se seer kporom hen a na . Yehova yange kura wan u mbamaren nav lu Mbaheberu mba@@ jighjigh ne sha shighe u m - ban u mimi man i@@ w@@ oo or ngee yum la . Sha ayange ase ne di , gbenda u vesen u i lu eren tom a mi yô , ka u geman Bibilo . Un lu a hanma kwagh cii ken ya u tor , kpa agumaior a Mbaheberu agen di gema lu ikp@@ an . ( E@@ ks . Shi Yesaia gema dugh uwegh sha orgen kaa ér : ‘ Nenge vi@@ a ng@@ ura ! Í nger mkaanem ma orgen u yange war zende ne á er la ken Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ an@@ awar@@ i 1 , 199@@ 8 , Pe@@ eji 25 - 29 . A@@ lu u nenge er ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amer@@ ica a ke@@ he kpishi nahan yô , a lu u ican ga u nengen er sun@@ da u shi her i vese yô . ” 3 : 8 ) Satan yange una nenge a kwaghbo cuku sha kwagh u wu@@ an wan@@ iky@@ und@@ an la ga . A er nan man kwagh a lu nahana gadia mba ve lu ôron kwagh ne cii ka Mbag@@ al@@ il@@ ia gaa ? — Aerenakaa 2 : 5 - 8 , 11 . Nahan cii kpa , Mbayuda mba ve lamen zwa Grika la man Mbakristu cii lumun S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la ér ka Mkaanem ma Aôndo . Ve er iniongo la ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar ; iyange i sha an@@ igh@@ eni la yô , lu icighan@@ mkohol sha tindi . ” ; Bo@@ sc@@ ain@@ o , M . Gadia Yesu lu or u vough . Mayange i de hungur se ga , ka mnenge u ior mba ve eren tom a vese la shin u mba se ze makeranta a ve imôngo la kwagh a gbe sha mi ga , kpa ka mnenge u Yehova man u Yesu Kristu la . — Mbagalatia 1 : 10 . 25 : ​ 31 - 34 , 40 , 41 , 45 , 46 ) Er i tsough mba i shigh ve mkurem mbara u za hemen sha Tartor u sha yô , gba u “ mbap@@ er@@ apera ” vea lu shin tar sha ikyev i Tartor la . “ Aluer a he@@ e ne sha ci u iti i Kristu yô , á kpe ne iyol je . ” 1 : 3 ) Nahan kpa , ikyav tese ijiir i môm ken Bibilo ér ma shighe ngu u tahav mb@@ ura wase Yesu u zan m@@ ape shighe u lu shin tar la ga . Kwagh ka a er i doo yô , mpase u sha mnenge u yange i na Yohane ken mkur u derianyom u hiihii S.@@ W . la pav zege@@ ikpelaior ne ver kposo a Mbaiserael mba ken jijingi mba iorov 14@@ 4,000 la . Shi ufoto mba sha tele@@ v@@ ishen mba tesen er ior ve lu yaven ayol a ve kpa mba seer a seer . Ior kpishi nyian kwagh gba ve sha tom wase u pasen kwagh ne ga , kpa ica a gba ga tsô vea nenge er u lu a inja yô . A er nan ve a “ ii ” Satan shin tar nee ? Mbakristu mba kimbir msen u Ter wase la hanma iyange ga , kpa akaa a i sen ker la nga se cii a inja kpen kpen . Ior kpishi nyian mba kera soon u nan ayol a ve sha u wasen mbagenev ga . Mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo kposo kposo ka ve haa iveren sha ior kua inyam man akaa a á lu uma ga kpaa . Sha kpôô yô , ashighe agen a taver ne u lamen , sha ci u ne mba vough ga shi mbamlu enev kaha , ne mba eren kwagh er ior ve eren hen ityô yen kua ijiir i ne vese her la nahan . ( Rom . Tsô TER bugh wanye la ashe ; yô , nenge any@@ inya kua ak@@ e@@ ke a usu mgb@@ ough sha u@@ wo la , kase Elisha . ” N@@ aan Mb@@ au@@ tahav I@@ civir Aôndo soo ér ior ve fa un sha iti na sha ci u kwagh ne una lu ve a iwasen . 4 : 18 ) Mbagenev mba ve ve mkombo ne la cii vea lu mba va teman nengen kwagh u a lu zan hemen la . ( Mbakolose 2 : 16 ) Kwagh ne umbur se ér doo u akaa a a wase se u ny@@ ô@@ ôso mlu wase vea Aôndo la aa hemba gban se ishima . Ken atô u ikyar i “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” Satan a lu a mi la yô , ka ifer na man “ a@@ yom ” a na la . I@@ c@@ ombor kpishi ka i taver i u zuan a shighe teman imôngo lamen . Kwagh ne na yô , se mba ken mzough man mk@@ or shi se mba a dooshima kpaa . Yange i fa ve ér mba ior mba nôngon ityav kpishi , shi ve gba ie@@ ev u tesen mba@@ kwa@@ re@@ v mba ve er ve atsan la . Inja na yô , gba u se hemba veren ishima sha u eren akaa a Yesu a tese se la . Aluer ka nahan yô , umbur mkaanem ma Aôndo a ne i nger ne : “ Ishim@@ a@@ verenkeghen i i zough a mi ga yô , ka i na ishima i ur@@ en ; kpa isharen i ia kure sha mi yô , ka kon u uma je . ” — Anz . Nahan cii kpa , kwagh u ior mba i ter kwagh ve ne , er St@@ an@@ is@@ ł@@ a@@ w man Wan@@ da nahan , tese ér mba ve pav ivaa la vea fatyô u kaven er anmgbianev mba nomso man mba kasev wa ve ikyo sha mimi yô . Mbak@@ ur@@ an mba lun a dooshima ka ve wuese anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve vi@@ e shi ve fe tom , mba i sar ve u za wasen sha ajiir a i ver an@@ nongo u mba lamen zwa ugen la . 6 : 36 - 40 ) Kpa yange taver jighjigh u nan u Gi@@ di@@ on . Lu nyi i er Mbashiada mba Yehova ke ’ anyom 45 a yange dondo zum u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I mb@@ i@@ la bee kera la ? ( 2 Tim . 3 : 16 , 17 ) S@@ ea lu a mfe nan nan kpa , mfe wase kuma sha iwasen man tahav mbu Ruamabera a lu a mi la ga . Hanma kwagh u uwegh ough ku zough a mi u eren yô , er un sha agee ou je , gadia ma tom shin mhen shin mfe shin kwaghfan mba shin She@@ ol h@@ en@@ pe u ze la ga . ” — Or@@ pa . Wan ve la yange lu a ian i den kwagh u lu eren la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 3 , 7@@ 6 Paulu yange nger Mbakristu mba ve lu Mbaheberu la washika sha ci u mbagenev ken a ve lu eren kwagh u hendan a awashima u Aôndo . Mbashiada mba Yehova mba ‘ ungwan imo i tahav mbu ve lu mbu sha ikyev la ’ di vough er Mbakristu mba tsuaa mbara nahan Shighe u be@@ gha man d@@ w@@ em soo u kôron ilev nav la a wa ku ikyo ga , a kura iyôngo na sha ikyev i be@@ gha man d@@ w@@ em . ​ —⁠ 1 S@@ am . Shighe kar yô , i gema samber a loho u sha kwagh u Tartor la sha re@@ di@@ ô , nahan ior mbagenev umiliôn imôngo ungwa u sha tar . ( Yohane 11 : 33 - 35 ) Nyian kpa , mbakur@@ an mba wan iyôngo ikyo ka vea nenge ia ember yô ve kpa ve ember , kpa kwagh ka una za i iyol yô ve kpa a za ve iyol . Mayange je , u kera gba angev ga , shi me lu vea we kpaa . ” Shi luun er ka mb@@ as@@ und@@ an atam a wain yange vea ve hen a na kpa ma ve shi kwagh her sha er a yar t@@ war yô . Sha mimi yô , ka sea fa ma kwagh vindi vindi ga yô , i lu se ican ga u kuren ikyaa sha lan . • Se fatyô u dondon ikyav i uter mba tamen mba ngise mbara sha gbenda u se eren msen la nena ? Shighe ngu van u mbacivir Aôndo mba sha ayange ne vea va lu inja er mba a or@@ jime ga yô , vough er mba ken Yerusalem mba sha ayange a H@@ es@@ e@@ k@@ ia la kpa lu nahan . Aluer se ta a@@ kper@@ an yô , aa vihi jighjigh u nan wase shi aa na se hii u mir@@ en ken jijingi te@@ gh te@@ gh . ( Or@@ pasenkwagh 4 : 12 ) Aluer Mbakristu mba ve vese ayol a ve la ver ishima ve sha u civir Yehova sha mimi yô , ka ve lu ken mzough ken jijingi man ken mhen man sha inja i dedoo kpaa . Nahan aluer se er kwagh u i gbe u se er yô , doo u se er msen , se kera de ser ishima i za se iyol sha zayol wase la ga , gadia ka msen una wase se ye , ka ishim@@ any@@ ian ga . Davidi shi yange nger wener : “ M ngu wuese We er U erem m lu kwagh u ci@@ er@@ yol man u kpilighyol kpaa yô ; ityom You kpiligh iyol , uma wam kpaa fa nahan dedoo ! ” — Pasalmi 1@@ 39 : 14 . A er nan ve mba ve er ivaa la vea za hemen u eren kwagh a ayol a ve sha mimi ? As@@ a yange fa er Aôndo a ne mba ve eren akaa a tesen ér ve na un jighjigh la injar yô . ( Mateu 27 : 55 , 5@@ 6 ; Marku 15 : 40 ) Nahan yô , ônov nav mba i yer ati a ve ken avur agen ken Bibilo ér Yakobu man Yohane la lu anmgbianev mba Yesu . Ken inyom i 1@@ 6@@ 5@@ 1 la , or@@ timen sha akaa ugen nger kwagh kaa ér , er i lu ken Adam man ior cii ve “ te Paradi@@ so kua Uma u T@@ sôron shin Tar kera yô , ” kape ken Kristu kpaa a “ gema ior cii vea hingir mbau@@ m@@ av shin tar la ; aluer ka nahan ga yô , kwagh u i er heen ne una zua ga . ” • Ka gbenda u henen Bibilo u nyi yange Mbah@@ enen Bibilo mba tsuaa mbara dondo , man gbenda la yange ú kaha kposo inja nena ? Yange lumun u civir or môm ga , saa Yehova tseegh . Kwagh ne hii doo kpen kpen , kpa an@@ nongo u cuku ne una er nan ve una ar a iorov m@@ iliôn 60 mba ken tar u J@@ ap@@ an , mba gba u vea nenge a iwanger i mimi u ken Bibilo laa ? Shi una tese se er se taver ishima shi se lu a mnenge u vough , shighe u se tagher a nyityô ican cii yô . Kwaghôron U Yehova G@@ be I@@ nya Ga E@@ ̱r yange ú va zua a mkav u mimi kera yô , ka mbam@@ nenge mba nyi ú s@@ ere , man ú zua a mtsera ker nena ? Sha nahan yô , a kuma vea Yesu vough ke ’ mlu u sha inja i profeti , un u mlu na u sha inja i pristi har sha tsombor u orumace môm môm ga , kpa l@@ ù sha kwagh ugen u hemban lun t@@ am@@ enkwagh la — ka ib@@ um@@ un i Yehova Aôndo iyol na je la . Se er kwagh ne sha u henen Bibilo man sha u pasen iti i Yehova shi palegh azende a bo . Mbahemenev mba kwaghaôndo lu keren u wu@@ an un , man a soo ér ma kwagh môm kpaa a̱ yange m - ember na u ember iniongo i P@@ ase@@ ka vea mbaapostoli nav ga . Gba u Mbakristu vea tsegha ayol a ve sha ci u Yehova sha ci u nyi ? Kpa , hemba doon u se time sha awashima wase cii ve se mase tsuan kwagh u se er ga z@@ ee ? Ka i lu Mbashiada mba Yehova kwagh u iember kpishi u wasen ior mba ve lu a ikyo i wan mbara , shin er ve kav e̱r i lu ior kpuaa ke ’ uumace tseegh vea za sha gbenda u uma la nahan kpaa . Anmgbian u kwase ne yange za mkohol u vesen ugen , er lu nengen er i lu eren ior batisema yô , ashe gber un sha kwase ugen u vande kaven yô . Ka kwagh u yange er Orshiada u Yehova ugen , u i yer un ér I@@ v@@ o L@@ au@@ d ken tar u E@@ st@@ on@@ ia , sha iyange i Ma@@ ac@@ i 27 , 200@@ 5 je la . Shighe u Yesu lu shin tar la , ior lu b@@ um@@ un sha aie , mbagenev lu b@@ um@@ un sha akaa a ikyo@@ o@@ gh ga . ( Mat . PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 37 , 9@@ 2 K@@ aa mbayev ou ve ôr takerada ungwa shi taver ve ishima ve pine mbampin kpaa . — 7 / 15 , peeji 26 . Nahan , doo u se han@@ ger ser se er kwagh u a gande se agee ken inya , shin anmgbianev asev ve er kwagh u a gande ve van@@ ger ga . ( 1 Yohane 3 : 15 ) Yange i wa Mbaiserael tindi ér : “ De ker an@@ ngô@@ u i@@ ho@@ m ken ishima you ga . ” Ken atô u anyom ahar a B@@ ill man K@@ a@@ thy za hen gar ne la , saan ve iyol u nengen er i ver tiônnongo u he hen ijiir ne yô ; lu tiônnongo u sha uhar u eren mkombo ken zwa Buter ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o je la . Cii man i hide a nan yô , nana vande geman ishima i nan vindi vindi . Kanyi kwagh i te iwanger sha mi wang ken pasalmi , kpa ka mbampin mba nyi ve gem ve dugh sha kwagh nee ? Anmgbian ugen u a tse ken ivese kpishi yô , pase ityôkyaa i í ne ve i doo u nom nana eren kwagh a kwase u nan kundu kundu yô , ér kwase “ [ hemba ] y@@ in@@ an agee . ” Kpa ikyurior ne venda sha apera ér ka ve “ ka zenden sha mi ga . ” Kpa aluer se de ve a kwaghbo yô , se mba tesen ser se na Yehova jighjigh . Kwagh ne na yô , ior soo kwagh na kpishi , shi i doo ve u nan un kwagh kpaa . Aluer kwagh ngu gban se a amba@@ aior la yô , se fatyô u wasen ve kpishi shi kwagh ne una wase u kuren isharen yase i lun a ior mba ve soo kwagh wase shi se kpa se soo kwagh ve yô . ​ —⁠ Luka 6 :⁠ 38 . ‘ Lu taveraa , taver ishima tsung , . . . ( Anzaakaa 2 : 21 , 22 ) Akaa a uumace mbaaferev ve ne a eren la cii , aa kera lu ga . Ka kwagh u m soo je la ! U kange ishima wer mayange u “ tsu@@ me gbenda sha kwagh u jighjigh u nan ” wou ga je ka u henen a hen ga . A kaa wener : “ Gb@@ am ishima kpen kpen , ka a̱ lu nyi i nyi ia er kpaa ḿ b@@ undu aan a ḿ ser ḿ ver u ôron i̱ la ga ! ” M kô@@ vor angahar a am kera sha hanma gbenda u ifer , sha er me kura mkaanem O@@ u yô . ” Ior ka ve shi henen sha kwagh u m@@ lu@@ ashe ve man u mkpeyol ve man m@@ taver u uma kua ashighe a dedoo man a bo a iky@@ ar@@ yan ve vea mbagenev shi ka ve hen sha kwagh u ish@@ i@@ ôr ve gayô ikyar ve i ken ivese je kpaa . N@@ om man kwase cii ka vea tesen ér ve hemba nd@@ ahar yô , ivese ve i hemba doon . — Ôr Mbafilipi 2 : 1 - 4 . Ior kpishi venda kwagh u i kaa ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu u a nengen sha uumace doo doo la , ve hen ér una lu yô ij@@ en man ian@@ g@@ ev man ku ma ú k@@ umbur a ve yum nahan ga . Ngeren u a dondo ne una wase se se nenge er se lu a aeren a Aôndo ve aa wase se u palegh ah@@ on a gban a hemban vihin cii yô . A@@ h@@ on shon yô ka u lamen dang sha nongo u Yehova u ú lu shin tar ne la . L@@ ar@@ es man Pen@@ ates lu mba@@ aôndo mba tsombor . Umbur wer , jijingi u Yehova una fatyô u tsaase mfe wou man tahav ou shi una wase u u̱ eren ityom i a ne u cii . M@@ h@@ ôônom ka ma kôr imba ter la a ônov mba nan , hemban cii je yô , shighe u ve lu ken m@@ nyoon yô . Nahan kpa , gba hange hange u a ver mbamkombo mban sha er se fatyô u ‘ taver asema ayol a ase , shi seer eren nahan er se nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ’ A@@ veren nga keghen hanma or u nan dondo kwaghwan u Yesu a we sha ikyev i icighan jijingi u Aôndo la . ” Nahan cii kpa , ityar t@@ ume ityough ken asaren a ve ainge kpishi , mba keren a ker u lun sha tse@@ ene@@ ke ve her di tsô . Tor Davidi u ken Iserael u sha ayange a tsuaa la , yange wa icam wuese Or@@ gban un kaa ér : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . ” ( Ps . ( 1 Mbakorinte 5 : 1 – 5 , 11 – 13 ) Shighe kar yô or ne gema ishima . U er nan ve nana kera nenge u nahan ga ? N@@ om@@ so man kasev man mbayev mba mlu u iny@@ ar ve man mba mfe takerada ve man mba kwa@@ v@@ yolough ve u lu kposo kposo cii kohol zua mba civir Yehova ijiir i môm nyian . Bibilo i henen sha gbashima man msen u eren man u zan mbamkombo kua u lun a Mbakristu imôngo la una taver jighjigh wou u nan , nahan ‘ ishima a kera yina u ga . ’ Mo vea E@@ ve@@ l@@ y@@ n nyian Se mba a or@@ ihyom u ken myer u una fatyô u vihin ieren yase i t@@ angen iyol ga la yô . 17 Se K@@ ôr I@@ j@@ ende Hegen He@@ mba Anyom 60 , Kpa I@@ j@@ ende Ne Hii a Hii Tsô Ngeren mba ken Iyoukura la yange ve na ior ‘ kwaghyan sha shighe vough , ’ gadia ken m - bee u kwa@@ van@@ yom u sha 18@@ 00 la , ior kpishi mba ve s@@ enge ér mba Mbakristu yô hii u ny@@ iman ér Yesu kpe sha u p@@ aan se sha asorabo ga . ( Mat . Er nan ve an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev fa@@ an@@ tyô u lamen a na ken bem ga ? ( Ivur 1 ) Yehova na iti i wan u Y@@ ese u tsua un tor la ga , kpa gba kaan tsô ér ka môm ken ônov mba Y@@ ese . Ka a@@ vegher a m@@ doom ma Yehova a nyi i nger ken Ekesodu 34 : 6 , 7 ? ( Mateu 24 : 13 ) Sha mimi yô , imba jighjigh u mbacivir Yehova sha mimi mban ve lu a mi ne ka kwagh u taver tiônnongo cii ishima . — Pasalmi 14@@ 7 : 11 . * A@@ ka@@ a@@ yôôn nga ahar a i nger sha “ im@@ agh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga ” la yô . Mbakristu mba mimi mba ngohol kwaghwan u ken Mkaanem ma Aôndo sha ci u nyi ? Alaghga ortamen ken tiônnongo nan na kwaghôron kôr se sha m@@ tema , shin nan va sôr se nan wa se kwagh , nahan kwagh la wase se shighe u kwagh a tsu@@ r se yô , shin nan wa se kwagh kundu kundu , nahan kwagh la wase se u ny@@ ô@@ ôso ape se lu gban ijime la , tsô se hemba kwagh u a lu zan se iyol la . Yesu yange kaa a na ér : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” Ishima za Yesu iyol hen shighe la tsung , nahan soo ér ve lu per ve taver un ishima , kpa Peteru man mbagenev mbara y@@ av ac@@ in imôngo je . Se hi@@ la time di sha mbam@@ lumun at@@ er@@ atar mba Bibilo i ne sha mbampin mba vesen mba sha kwagh u Yesu di tsô . Se fatyô u hendan a imeen i nengen foto u iji@@ mba@@ gh nena ? “ S@@ ar [ Aôndo ] u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” ( Mbaheberu 10 : 23 – 25 ; 13 : 15 , 16 ) Mbagenev yô kera mba a ishimat@@ seen ga sha ci u mba cian tôv@@ ac@@ an , shin ishim@@ any@@ ian i kuren mbamgbe mba uma man inyaregh ki keren shin u keren mkpeyol ve . Se hen nyi sha kwagh u msen u eren hen Yesu ? Yesu yange kaa a mbadondon un ér ve ‘ doo ayol a ve . ’ u A@@ ip@@ or 200@@ 8 , peeji 26 . Kwase ne ngu pania u ke@@ ke anyom imôngo hegen . U fa kwagh ugen u yange er kpa ? — Yange fa er mbau@@ ng@@ wan a na mbara kpishi lu a ieren i nan mbagenev ibo ga@@ gh yô . M lu ôron i kpuaa kpuaa . M@@ ea ôr yô , m nger akaa agen a m er la shin takerada . Á va sha u una pase ior mimi yô . ( Luka 12 : 32 ) I@@ y@@ ôngo igen ne ngi a ishimaverenkeghen i̱ va lun uma shin tar ne gbem sha won , kpa ken igbenda igen yô , mba er as@@ ande a mba@@ y@@ an@@ dyako u Tartor sha , mba ve shi shin tar nyian ne nahan . Nahan Paulu kaa a or@@ tom na Timoteu ér a̱ kôôm ve sha ishima i legh legh sha er vea hide a taver ken jijingi , vea war to u Satan yô . Gbenda môm u nom nana waan kwase u nan ikyo yô , ka sha u henen sha mnenge u kwase u nan shi kaven er ishima i lu nan ker sha ma kwagh u i gbe u tsombor ua er , cii man nana mase tsuan kwagh u a doo sha ci u tsombor ye . ( b ) Ka i fa wer@@ ayange u eren M - umbur ken hanma inyom nena ? Nenge ase kwagh u anmgbian ugen u i yer un ér M@@ it@@ c@@ he@@ l , u a lu pania shi a er tom u ortamen ica i gbe la yange ôr ne . ( Ôr Duteronomi 1 : 26 - 28 . ) 5 : 5 , 11 . Yehova una er nyi shighe u Satan una mough num sha ior N@@ av laa ? Satan yange hemba soon iti@@ zan man u lun sha ian i vesen . ( Aerenakaa 17 : 31 ) Lu sha ci u nahan man Paulu yila Yesu ér “ iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh ” ye , sha ci u lu un i hii nd@@ eren sha u a za lu uma gbe sha won ye . Ka vough er Anzaakaa 15 : 13 a kaa nahan , ér : “ Ishima i saan saan i ne ishigh ki saan sha . ” Ken derianyom u sha 21 ne , tar u I@@ ng@@ i@@ la man tar u Amerika za hemen u lun k@@ ang@@ en@@ aa , ka ve er kwagh imôngo ashighe kpishi . Se mba a vangertiôr ser mbatyomov mba Aôndo vea tim tar ne sha ci u nyi ? KA AN nan lu ijende i mimi ? Yange m fa er vea war ga yô , kpa m nôngo sha fatyô wam cii m su@@ r ve ishima sha u tesen sha ishigh y@@ agh mer a wua ve ga . Yehova pase ken Ruamabera wang ér una lu a mba ve “ karen ken p@@ ev u m@@ ure u ku@@ ugh ” la . ( Ps . 15 : 3 ) Sha nahan yô , mimi u mkaanem ma Aôndo ngu a tahav mbu wanger or ken jijingi man sha aeren cii . Yehova ka á ver mbayev mba ve cie un , man mbakur@@ an , kua Mbakristu mbagen mba ve t@@ angen iyol ga , ve nengen sha mba@@ beenyol mba ve ne jighjigh a ve imôngo la doo doo . 15 : 33 ) Kpa , aluer azende a ou ka mbananjighjigh a we imôngo , mba ve kor atindi a sha kwagh u aeren a dedoo a we kpa u kor la shi Yehova a doo ve ishima er a doo u nahan yô , kwagh ne una lu mk@@ or hen a we . M@@ ika ôr kwagh u iyôngo i Aôndo shin ior nav , kaa nahan ér : “ De , ve̱ y@@ aan to@@ ho ken Ba@@ sh@@ an man G@@ ile@@ adi . ” 2 : 21 - 23 ) Yange gba u Or@@ pasalmi una za hemen u nan Yehova jighjigh shi suur sha a na ve , iky@@ ar@@ yan ve la ia lu her ye . Nahan a lu u nena ? Ôr I@@ c@@ am i He@@ mban 4 : 12 . Ishima yange i vihi Yehova a ve , nahan a kaa ér : “ Ka hanma shighe je man [ ior ] mban vea nam jighjigh , er M er u@@ ivande hen a ve yum nahan nee ? ” — N@@ um@@ er@@ i 14 : 11 . U fatyô u zan sha In@@ tan@@ et hen ijiir yase i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g la za ôron Bibilo ken ijô kposo kposo je kuman 50 . • Ity@@ av mbi ci@@ er@@ yol mb@@ ia p@@ ev Aôndo kor ior nav ken jijingi nyian nena ? Tor u hiihii u tartor u Iserael u ik@@ we pue la lu Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha I , u lu “ wan u Ne@@ b@@ ati ” la . Kpa or@@ tesen u nan soo ér kwagh u nan lu tesen or la a kôr nan ken ishima yô , nana gba lumun a ikyar i or shon nan ne la tsô ga . Yange a kuman inyom yô , ura u kera n@@ ôô ken Iserael ga je i kuma er iwer at@@ ar@@ atar nahan . I@@ j@@ ô ne cii gbenda u i lamen i la ngu kwagh môm ga . ( a ) A@@ kur@@ aior nga eren nyi sha iwasen shin mlumun u c@@ ôô@@ ci ? I@@ ca i gbe ga yô , i tsu@@ am ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la ér m lu ortamen u sôron atôônanongo , ken Al@@ s@@ ace - L@@ or@@ ra@@ ine , haregh u tar u Jam@@ an@@ i ngohol un lu sha ikyev i u kwa har , hii ken inyom i 18@@ 7@@ 1 zan zan 19@@ 45 yô . 1 : 17 ) Se su@@ gh un kpishi , gadia a na se u@@ iyua , er iyol man mhen man gb@@ ong gb@@ ong u iyolough man tahav mbu eren akaa kposo kposo nahan . Nahan yô , pine iyol you wer : ‘ M lumun mer icighan jijingi a er tom ken a mo sha er una ume ity@@ am@@ egh ki jijingi ken a mo kpa ? ’ Ngeren ne una wase se se fa akaa a nan se gb@@ ev mbu nôngon at@@ aan , shi una pase er se er ve akaa shon aa yange se u hemban a@@ yem a se lu gban ne ga yô . 4 , 5 . ( a ) Ka atam a injaa a nyi i gbe u Mbakristu vea ume ? Shin er tom t@@ wer@@ egh u lu zan iky@@ ura nahan kpa , ian@@ g@@ ev mb@@ igen kera mbi ungwan ici@@ gh ga . C@@ imin ior zan zan hegen er i hii ve kwagh a lu nahan yô . Yange vihi se u lôh@@ ôn ve a@@ yem kpen kpen , sha ci u se fa shighe u shi se nenge a ve ga . 24 : 14 ) Yange se za u za pasen kwagh ken ningir u ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a u a lu ca , a lu sha i@@ wo i An@@ des la . Yange ve va zua a mi shighe u ve kegh ato a loho u dedoo ú Mbashiada lu pasen la . ‘ Ka An Nan F@@ e M@@ hen u T@@ ere ? ’ Kpa , or ne yange nger pi@@ pa@@ abaver igen washika kaa wener , “ doom kpishi er m vese kwase u doon ishima nahan , ” shi á wuese kwase na tsung je kua Mbashiada mbagenev kpaa . I gema í jimin cii shin a@@ vegher a í ken ijô 42 , shi i er mba mgb@@ er mba í kposo kposo kuma u@@ kô@@ pi m@@ iliôn 1@@ 14 . Se ôr ken Genese 14 : 1 - 16 er yange mbaihyomov va kôr Lo@@ ti wan u anmgbian u Aberaham lu yemen a mi , kpa Aberaham za war Lo@@ ti hide a na yô . Shighe u se tagher a atsan shin am@@ een yô , ka kwagh u vesen u nyi i doo u se umb@@ ur@@ u ? I hemba fan un sha ityakerada 12 i a nger sha kwagh u tom@@ sule man uma u ken ag@@ ar . • B@@ atisema wase ka a tese ér nyi ? N@@ om@@ so@@ or ne vea kwase na ve sember henen zwa u i yer ér L@@ ah@@ u la , sha u vea pasen ior mba he ’ gar la loho u dedoo u Tartor u Aôndo yô . Sha ityôkyaa ne yô , apostoli Paulu nger ér : “ De h@@ undu nen m@@ sô@@ rom ga , dang ngu k@@ er@@ egh , kpa iv nen a Jijingi . ” ( Ef . Nahan kpa , u dondon hemen u Yesu la wa nyi k@@ ere ? Aôndo U@@ nd@@ u See ? Se tese ser se wa ayol a ase sha ikyev i Kristu nena ? ( Yosua 24 : 2 ) Tsô Aberaham hen kwagh u Yehova nena ? ( Mat . 10 : 18 - 20 ) Utor man mbah@@ e@@ men mba gomoti kuma sha Yehova ga . I@@ ̱ U@@ ng@@ wa Ú I@@ mo Lu ôron kwagh u “ ortamen u hemen ” môm tseegh ga , kpa lu ôron kwagh u mbatamen mba ken tiônnongo cii . A@@ ah@@ e man angev kua tôv@@ ac@@ an cii doo ga . Kape Or@@ gb@@ an@@ akaa cii kpa a fe hanma kwagh u a gbe sha ave na vindi vindi je la . Sha u henen kwagh hen Yehova , un u a lu I@@ mbor i dooshima , shi a tesen dooshima man ikyo i wan sha mba ve gem hen a na a ishima ve cii la . Ka nyi tom je ia hemba nan se msaanyol a u tesen or mimi ? ( Ôr Mbaefese 4 : 1 - 6 , 15 , 16 . ) Una er tom a tahav man ian na i civirigh la “ sha ci u iengem i Aôndo . ” — Mat . Nahan i ngohol Tartor la he ’ Iserael u sha mar@@ ami la kera i gema i “ na ik@@ urior i ia ume atam yô . ” Kpa wuese ve shi taver ve ishima . Sha kpôô yô , aluer u ngu zenden sha jijingi sha u dondon akaawan a i we mbacivir Yehova la yô , u zua a iveren kpishi . Sha nahan yô , a wuese Aôndo man Kristu sha mhôônom ma ve zung@@ we un kua tom u pasen kwagh u ve na un la , shin er ngise eren asorabo nahan kpaa . Vea vande ôron takerada la ac@@ in imôngo je kpa , hanma kwa u ka vea tema u ôron u yô , i saan ve iyol . Mpase u Yehova pase awashima na kure kure la . ( Yeremia 24 : 5 , 6 ) I ôr akaaôron a profeti atar ken ityough 25 , a a s@@ av ôron kwagh u a@@ jir a i er kwagh u á vighe vighe ken ity@@ ou@@ v mbi ken hemen la . U hen sha kwagh u hiden va civir un la , kpa u nenge wer una kera lumun we ga shinii ? Nahan kpa , alaghga u pine wer , ‘ Doo u me ôr Bibilo me kav sha ci u nyi ? ’ ( Yohane 17 : 3 ) Yesu kaa ér : “ Ne mba a ôr kwagh u i nger la gaa , er Un u A er ve sha hiihii la je , A er ve nomso@@ or kua kwase . ” Ashighe kpishi , ka i lu nom nan fa mimi ga ye . Yange i pase ior mbagenev iti i Aôndo nahan ve er nena ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 15 , 16 ; Y@@ er . • Ka “ paradi@@ so ” u nyi apostoli Paulu nenge a mi ken mpase u sha mnenge laa ? Nahan ior tôndo zwa ér vea za hemen u civir Aôndo sha mimi . — Yo@@ s . 11 , 12 . ( a ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ka ve hingir mbap@@ er@@ apera nena ? Yange se lamen a mba ve na se ajiir a tsan la hanma shighe cii . Shighe u M@@ lu Wou a G@@ em J@@ e Kpa Z@@ a Hemen u Eren Akaa a Aôndo Una L@@ um@@ un We Yô 3 Anmgbian Samuel H@@ er@@ d , u un kpa a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la di yange mough na kwaghôron kaa ér : “ Se cii se mba a ian ken mcivir u Yehova . ” Gadia or u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom man or u eren h@@ ua vea hingir mba@@ ibanave . ” Ka i saan ve iyol u wan ats@@ am vea mbag@@ anden kpôô . M C@@ i@@ vi@@ r Yehova ken A@@ tsan ( M . de Jon@@ ge - van den He@@ u@@ ve@@ l ) , 1 / 15 “ Or@@ kuran u Dedoo man I@@ j@@ ende i Do@@ on Ishima ” ( J . Shighe u Aôndo u mimi lu eren ityendezwa i ken E@@ den la , a kaa ér : “ Me ver ihyom hen atô wou [ Satan ] vea kwase , man hen atô u vor wou a vor [ shin tsombor ] na kpaa . ” Gadia ka i gba u se yar tom u u@@ ke shi se za makeranta shi se er akaa agen kpishi hen ya . Sha kpôô yô , kwaghôron u profeti ne pase tom u mba@@ yôôn Tartor u Aôndo ve lu eren nyian ne ! * Yesu yange tema hen ishigh ki mbaapostoli nav a iyol na her , shi bredi u i wa kwa sha mi ga , u lu u vea ya la kpa i ver un hen ishigh vev . ( 1 Mbakorinte 10 : 13 ) Apostoli Paulu kpa Yehova yange na un agee sha ashighe kposo kposo . Or@@ gen u pasen ase@@ mber a ken Bibilo yange yila ityesen i Yesu ne ér “ kwaghôron u wasen ior ” shi nenge ér i ôr se akaa la “ sha u se seer mfe tseegh tsô ga , kpa ka sha u se dondo akaa la , nahan se eren kwagh sha tindi . ” Bibilo ôr se anyom a Samuel yange tsa uma ga , kpa akaa a i nger ken takerada u Samuel u Hi@@ ihii la yange er ken atô u anyom 10@@ 2 nahan , man Samuel lu uma shighe u akaa ne kpishi er la . Yesu kaa ér : ‘ Ne mba ne dondo sha a Mo ne , sha mgb@@ e u he , zum u Wan u or Una tema sha iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem la yô , ne kpaa , né tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om pue kar m har . ’ K@@ wa ne kpa lu vor u Satan lu tan num sha ior mba Aôndo ye . Aluer se fa nahan yô , ishima ia hemba taver se u dondon akaa a se er ken Bibilo la . — 2 Timoteu 3 : 16 . I@@ b@@ aver ne ngi iorov b@@ iliôn at@@ ar@@ atar mba ve lu sha tar hegen ne a inja kpen kpen je ! Shi ku kpa ka u na ior ve hingir anc@@ ôgh@@ olo@@ v man kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v . Na jighjigh wer Yehova una yima u ken tar u ifer ne shi una na u uma u tsôron kpaa . — 1 Pet . Se er nan ve se fa wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , shin nongo u or@@ kur@@ an@@ ya la wang - na ? Dooshima u Aôndo ka u sha tindi . Or á lu uma ac@@ in a me je ve nana ver ishima sha a@@ jir a doon a sha tar nan@@ á bee , shin akaa a kpilighyol a á lu shin ú nee ? Gadia er Shi@@ on hii er una to@@ gh@@ or mar yô , a mar mbayev nav kera kpaa . ” Paulu nger wener : “ K@@ ar nen ayol a en sha u né fa aluer ne@@ a lu ken jighjigh u nan yô , time nen ken ayol a en . ” ( 2 Kor . ( Pasalmi 2 : 7 ) Kwagh@@ henen u a dondo ne una wase se se kav kwagh u a lu awashima shon la , shi se kav inja i awashima shon hen a vese kua tsombor u uumace jimin cii . Ka mlu u nyi As@@ a yange nyôr ker ve tese ér un suur sha Aôndo , man lu nyi i due k@@ ere ? Su@@ le ig@@ yo@@ o man sule iky@@ egh lu her ikyua , nahan u@@ z@@ end@@ en@@ ya mban lu zan ior ayôôso ato . E@@ ̱r se kpa ka sea nenge if@@ er@@ kwagh i orumace nan eren nyian yô , ka se fa je ser Yehova una e̱r kwagh shami di vough e̱r ngise e̱r sha ashighe a tsuaa la nahan . • Ka mnenge u vough u nyi i doo u se lu a mi sha aeren a dedoo a mba ve lu Mbashiada ga ve eren a vese laa ? ▪ “ Ishima vihi u sha inja je kpa ? ” — Yon@@ a 4 : 4 . Mbam@@ pin mba tan ih@@ indi iyol mba i nger ve ken Mkaanem ma Aôndo la mba môm ken akaa a á ne Mkaanem ma Aôndo ma doo yum yô . ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ; Ekesodu 20 : 4 - 6 ; Yohane 13 : 34 , 35 ; 17 : 16 ; 1 Peteru 5 : 8 , 9 ) Shin er se lu yan ican je i lu “ timin ” se sha gbenda u tôv@@ ac@@ an sha ci u se mba Mbakristu yum nahan kpa , se mba a iember shi mba kuran se ken jijingi “ ken ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” la . M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la una mgbegha se , nahan hanma shighe u se soo u tsuan kwagh u injaa u se er yô , se vande tôvon ken Mkaanem nam kua ityakerada i i har sha Bibilo la cii man se tsua ye . Takerada ugen na mbam@@ pase atô pue sha ish@@ ember@@ ti i “ Orkristu ” la , iyol er ka “ u n@@ á@@ n Yesu Kristu jighjigh shin lun ke ’ kwaghaôndo na , ” m@@ ape gen e̱r ka u “ or u lun a inja i ikyo@@ o shin lun or u sha gbenda mimi yô . ” Paulu yange wuese Mbat@@ esalonika sha ‘ tom ve u sha jighjigh u nan man gbashima ve u sha tom u dooshima man ishimawan ve ’ la . 32 K@@ on u I Gb@@ er U K@@ era Nahan U@@ a F@@ atyô u shi H@@ id@@ en M@@ enden Kpa ? Nahan m za ken Iyou i Tartor m za tema sha i@@ gb@@ ough i masetyô la sha er or a de fe@@ m ga yô . 17 , 18 . ( a ) Jighjigh u nan u Aberaham la yange na yô , Aôndo nenge Aberaham nena ? ( Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) Ve wa ikyo sha il@@ yo@@ ho i iji@@ r@@ ôron i Aôndo man ve hingir ken mzough môm vea mba i shigh ve mkurem la sha u pasen loho u dedoo u waren uma ne . “ Se mba civir ka Yehova tseegh . ( Genese 1 : 1 ) Aôndo yange gbe im@@ end@@ enev man an@@ ny@@ am@@ ev been yô , a gba uumace mba hiihii mbara , Adam man Ifa . Solomon zuan a m@@ yo@@ ho@@ m ma z@@ en@@ aria sha hanma inyom kuman ut@@ al@@ ent@@ i 6@@ 6@@ 6 . — 2 K@@ ron . Or nana fatyô u dondon kwagh u i ôr ken Amo@@ shi 5 : 4 la nena ? Ior kpishi mba eren i@@ pi@@ la man idya hegen kpoghuloo . Kwagh ne k@@ ondo mbahenen nav mbagenev iyol . 1 Utor 19 : 3 - 18 ( Luka 13 : 24 ) Shi alaghga u lu henen wer shin kwagh u m eren ne ngu a iwasen je kpaa - o ? Yange ishima vihi un a ve sha ci u ve y@@ à@@ ng@@ è un m@@ mem y@@ um@@ u@@ u ? Nahan cii kpa , awashima u Aôndo yô ka u ve nenge a perapera na shi ve gema asema ve de aeren a ve a bo la . ( Ekesodu 20 : 4 - 6 ) Kpa , ve wa ishima u vendan Yehova ér ka Aôndo ve ga ze . Ishima mgbegha C@@ am@@ il@@ le sha ikyo i wan i Mar@@ th@@ a i sha dooshima man ikyav na kua jighjigh na la . U@@ ga@@ fa mba uhar mbara tile sha ityough ki tor u Bab@@ ilon man u Igipiti . Kwagh@@ yan la wase un u pasen kwagh sha ishima i wan hen mbara mba doo ve u ungwan ga la . “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ka a sôr aan kpishi a ver sha u tsaase mbatamen U hen wer zum u Yesu lu wanye shin tar la nôngo kpoghuloo ér una lu or@@ tom u dedoo , or@@ k@@ ap@@ in@@ ta u fan tom gaa ? — Anzaakaa 8 : 30 ; Mbakolose 1 : 15 , 16 . 4 : 34 , 35 ) Shighe kar yô , kwagh gema er hen tiônnongo la . Mose yange pase wang er lu un ken ishima la , kpa doo Yehova a na ga . Se vande timen se fa shighe u ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la hii yô . Se cii , mbamzeyol mba yo@@ ho se ikyav ashighe agen . M nengen er mimi u Bibilo la ka a wase ior ve lu ior mba@@ inj@@ aav shi i saan ve iyol sha mimi yô , l@@ anem ishima er yange hii ve m venda mimi shon yô . — Yesaia 48 : 17 , 18 . • N@@ oo@@ v vea yar tom a tahav mbu hemen tsombor ve , mbu Aôndo a ne ve la nena ? Yehova pase Mose atindiakaa a na Yange ve za makeranta ne sha any@@ inya shin sha angahar . Yesu yange kaa a mbadondon nav ér : “ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô , ember nen , i̱ saan ne ken ishima tsung , gadia injar yen vese Sha , gadia kape ve tôv u@@ profeti mba ve vande a ven la a ican je la . ” Yesu lu vea Ter na ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so je u una k@@ é@@ nd@@ è a kaa nahan ér : “ Ma or fa Wan ga , saa Ter tseegh ; man shi ma or fa Ter kpaa ga , saa Wan , man shi han@@ mô u Wan A we ishima u pasen nan yô . ” Nahan i gb@@ ihi Satan Diabolo man az@@ ô@@ v a na cii shin tar . 1 : 2 ) Kwagh@@ wan ne tese ér gba u se ôron Bibilo kure kure sha gbenda u se fatyô u gbidyen kwar sha kwagh u se er la yô . A u hanma shighe ôron ve kwagh u vea er la yô , er nena ú tese ve u keren mnenge u Aôndo sha akaa sha u taver ve ishima wer ve̱ time sha kwagh la ayol a ve ga ? ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) U tesen ikyav yô , sha mgb@@ e u yange i sember gban mk@@ er man i nger ke ’ takerada u i yer ér B@@ rit@@ ish Me@@ dic@@ al J@@ our@@ n@@ al la yô , i pase ér ior kpishi mba ve y@@ av a kwase shin nomso@@ or sha kwa u hiihii mbara yange ve er nahan lu sha ci u s@@ ase ve iyol u fan er u yaven a kwase shin nomso@@ or i lu yô . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ) Hen Mbakristu mbara — man mase mase je yô hen mbadondon Kristu mba mimi cii — mbamhen mba or@@ ough yina sha kwaghfan u Aôndo ica je . D@@ ondo N@@ ongo U Yehova Kp@@ iligh Kp@@ iligh Aôndo u bem . . . Kpa Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yô , ve suur sha Yehova . Ken atô u anmgbianev mba ve lu iorov 3@@ 1@@ ,@@ 7@@ 25 ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e man mba ve kom ing@@ y@@ egh 4@@ 1@@ ,@@ 2@@ 22 ken tar u A@@ ng@@ o@@ la la kpaa , kpishi ken a ve akaa ne bende a ve . ( N@@ um@@ er@@ i 14 : 27 – 30 ; 32 : 11 , 12 ) Shi ve lu môm ken mba ve nôngo ityav a Mbak@@ an@@ aan anyom at@@ ar@@ atar la . Er m hi@@ di m hen sha kwagh u tom u pasen kwagh hanma shighe u m er i kom anyom 65 hegen ne , me fatyô u kaan sha mimi mer , uma wam mgb@@ ough a ashighe a dedoo . Yange undu mkpeyol u tar ne tseegh ga , kpa shi undu ian i yange ma va hingir or@@ hemen ken kwaghaôndo u Mbayuda la . Er Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen nahan , sha ashe yô mba er ka “ iyôngo ” nahan , kpa aeren a ve gema nga er u@@ gb@@ ase@@ ela mba ij@@ en i ker ve nahan . V@@ E@@ A D@@ U@@ E ” Hii shighe u Adam er isholibo la je , ku ya tor sha uumace nena ? Saan Mbakristu mba ve lu ior i Ser@@ b@@ ia man Bo@@ s@@ n@@ ia man C@@ ro@@ ti@@ a la iyol u lun imôngo 20 : 25 , 26 ) Yange gba u mbaapostoli vea palegh ieren i “ man@@ ger sha ” mbaapostoli mbagenev shin ‘ eren tahav sha ior ’ la . Kape batisema u Mbakristu nyian kpaa a lu la . 4 : 16 — Mose yange hingir “ er Aôndo nahan ” hen A@@ ron nena ? Or@@ henen F@@ il@@ ib@@ u vea O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la yange ve lam nena ? Ieren i Davidi ne wase se se fa er i hii ve Yehova a yer un ér “ or u sha ishima na ” yô . Aluer ú ngu a an@@ takerada u he ne yô , ker shighe time ken ú , fa akaa a a lu ker la , kwagh ne una seer mfe wou man mkav wou u kaven Mkaanem ma Aôndo la . B@@ ala@@ am yange er nyi , man kanyi kwagh i gbe u Mbakristu cii vea kura ayol a ve sha mi keng keng - e ? M@@ pin u Yesu pine mbahemenev mba kwaghaôndo sha kwagh u waren mtim u ken Ge@@ h@@ en@@ a la tese ér ve kuma u timin ve gbem sha won . — Mat . ( Ôr Pasalmi 2 : 5 - 9 ; 1@@ 10 : 1 , 2 . ) Yange k@@ ondo ve iyol sha ci u ve ungwa mbahenen mba Yesu lu ôron “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” ken zwa ve . Ka ikyuryan i nyi Yehova a ye a Wan n@@ aa ? Sha kpôô yô ish@@ ember@@ ti la tese kwagh u iliam i dang ka i er yô ! ( a ) Er nan ve Yehova a kom u se na un i@@ civi@@ r@@ i ? ( Mbaromanu 12 : 10 ) Alaghga vea fatyô u kera eren e̱r ngise ve eren nahan la ga , man kwagh la una fatyô u van ve a l@@ an@@ shima kpaa . Kpa A@@ nan@@ ia man kwase na S@@ af@@ ira yô , Aôndo de ve kwaghbo ve la ga . “ U vande tôvon sha kwagh shon nena ? ” Kwagh ka a er i doo yô , anmgbian u kaven ishigh ugen u lu nengen sha a mo yô , nenge kwagh u lu zan hemen yô . Yesu kaa ér : “ Mo M ngu mnder man uma kpaa ; or u nana nam jighjigh yô , shin nana kpe kpaa , nana lu uma . ” Yange a va hingir ai@@ k@@ ighe yô , se gba keren ijiir i tsan . ‘ Sha mimi yô , a hemba fan ityesen a mo . ’ ( Pasalmi 9@@ 4 : 18 , 19 ) A lu u ngu ôron Bibilo hanma shighe yô ishima you ia iv a mkaanem ma sur@@ un we ishima kua mbamhen mba taver we ishima kpaa . ( Mateu 24 : 14 ) Se za nen hemen u eren tom u i lu ior cii ve lu eren ú ga ne a ishima i tse@@ en , se kav e̱r i lu gbenda ugen u eren erdoo , hemban cii je yô hen mba ve lu a ishima i ungwan la yô . Kanyi yange i na ve H@@ ag@@ ar hingir u g@@ eng@@ es@@ e@@ yol@@ o ? Iyange i sha at@@ ar@@ atar la i̱ ng@@ ur yemen u za ku@@ usu yô , Aôndo maa gba or . Ka ikyav i nyi mbatamen ve ver sha ci u nomso mba ve lu agumaior la man mbag@@ en@@ eve ? Ior Mba Yehova Mba Í Hi@@ di A Ve La Mba W@@ u@@ ese Un Tar Sha W@@ on Cii Sha nahan yô , se fatyô u nan uma wase sha u wuese un , gadia a ur@@ ugh se a va a vese ken mcivir u mimi . ( Ps . Aluer sar mbayev ou u fan seer yô , u fatyô u hiden kimbir kwagh u ú vande tesen ve la shi seer ugen sha mi . Tor Davidi yange umbur Solomon ér : “ Wan wam . . . , fa Aôndo u ter@@ u , civir Un a ishima i môm man ishima i gbar gbar kpaa ; gadia TER te@@ v asema cii , man A kav hanma mhen cii . ” Nahan kpa sha mhii u tom na je tsô a kaa ke ’ igbar wener tom na ka u pasen loho u dedoo . ( Pasalmi 8@@ 9 : 36 , 37 ; 1@@ 36 : 7 - 9 ) Kpa lu ôron lu kwagh u ime i ken jijingi . Kwagh gba Yehova sha vegher u ú tsough u tilen laa ? Aluer u vande fan wer ura u vihin a@@ you ngu s@@ ôôn n@@ ôôn hen ijiir you nahan , u er kwagh u waren uma wou ga he ? 4 : 23 ) Se fatyô u henen akaa a injaa sha kwagh u yange er profeti u ken Yuda , u Yehova tindi un hen Y@@ er@@ ob@@ i@@ am , Tor u Iserael la . A kaa ér : “ Yange m ôr mbatamen mzeyol wam , shin er kwagh ne yange taver mo kpishi u eren nahan kpaa . ” Kpa sha vegher u@@ gen@@ egh yô , mba ve we atindi a Aôndo a perapera ikyo ga la mba zough a msaanyol man mlu u ken uiky@@ angen ga u ve keren la ga . Ka m - er u eren tom ne á ne i fe or ke ’ igbar ér nan ngu or@@ tom u Kristu jighilii ye . Yange i er P@@ ase@@ ka u hiihii u ken Igipiti la a wain ga . Kpa Yesu yange kaa ér ka kwaghbo u eren P@@ ase@@ ka a wain ga . SH@@ A ayange a i lu ngeren Bibilo la cii , Yehova hemen ior nav sha igbenda kposo kposo . Kwaghôron u hiihii u Anmgbian Le@@ t@@ t na la , yange pase kwagh u sa@@ gher iyol sha kwagh u iky@@ e@@ ky@@ e i u@@ ity@@ a , i i ôr kwagh u i ken takerada u Bibilo u Ese@@ kiel la . ( D@@ ut . 6 : 6 , 7 ) Alaghga a gba u ú seer eren tom kpoghuloo , sha er ne gema eren akaa imôngo yô . Z@@ an zan nyian kpa , u fatyô u nengen a iti i Aôndo sha ishigh ki iy@@ ough , er sha h@@ unda nahan . Ity@@ endezwa i Yehova ne i gbe ken inya ga . I kaa ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , iky@@ ôr ia la@@ gh ki ga . ” — Yes . Mbam@@ pin ka ve wase u fan mhen u mbayev . H@@ en@@ ry , u un kpa lu f@@ ada la , yange venda aeren a c@@ ôô@@ ci a sha any@@ ighe la , kua atesen a c@@ ôô@@ ci a yange har sha Ruamabera ga la . ( Mateu 26 : 32 ) Een , a taver ve ishima ér shin e̱r vea gb@@ ihi un nahan kpa , un yô , una gb@@ ihi ve ga . Mba civir Aôndo mba ve lu a jighjigh u nan taveraa , mba i er kwagh ve ken Bibilo la , ‘ lu ior di inja i môm a vese tsô . ’ Yange ver ishima sha tom na kpen kpen , yaren tom tsuaa shi eren h@@ w@@ ev kpaa ga . Mbat@@ amen man mbagenev ken tiônnongo wa un kwagh ér a de yemen ga , kpa anmgbianev mba kasev mbagenev kpishi kaa a na ér a yem kwagh na . Shi vea na ve icivir sha u pasen ve ityôkyaa i nan kaa ér ve er ma kwagh shin nan lu wan ve kwagh la . — 10 / 15 , peeji 22 . Mayange je iyol kpe se ker sha ci u tôv@@ ac@@ an ga , ka sea nenge ser se mba dondon sha angahar a u@@ profeti man Mbakristu mba tsuaa mbara kua Kristu Yesu iyol na nahan , se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un . ( Yohane 10 : 36 ) Ka mimi , hanma or cii kpa nana fatyô u kaan er nan ngu wan u Aôndo . Mbagenev ka ve nyoon ishima je ve er ayôôso . Nyian ne , zwa P@@ ap@@ i@@ am@@ en@@ to ngu môm ken ijô 1@@ 33 i i gb@@ eren Iyoukura ker shighe môm a zwa Buter yô . A lu nyi i nyi je kpa , hemba k@@ an kwagh u shami u gbidyen kwar sha kwagh la shi lumun m@@ yina wase a iyol i hiden a mi ijime shi se zamber a Yehova ser a̱ zung@@ we se mhôônom , shi keren iwasen i hemban m@@ yina wase la kpaa ! M@@ U@@ R@@ E til ijiir i môm ga . Han@@ a yange zua a injar sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo na la nena ? 25 : 15 . Kpa , ka unô vea lu as@@ an@@ de@@ aior sh@@ on@@ o ? Yange i pase kwagh ne ken igbar zum u i zua mkombo u sha inyom u Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia ken J@@ er@@ se@@ y C@@ ity , New J@@ er@@ se@@ y , As@@ semb@@ ly H@@ all u Mbashiada mba Yehova sha iyange i Sat@@ i , O@@ k@@ to@@ ba 7 , 2@@ 000 la . ( Yoh . 4 : ​ 5 - 26 ) Heela tseegh ga , icighan jijingi pase apostoli Peteru ér : “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ikyurior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” ( Aer . Nahan kpa , aluer u er msen sha ato ve a iyol@@ hiden a mi ijime yô , vea hen u suur sha Yehova . M@@ fe@@ doo : Loho , nen ga@@ ̱ , ior kpishi hen ér tu@@ ta tile sha ityough ki tar ve . Ken zwa Heberu yô , mba fe ngeren u icam sha ase@@ mber a a lu kwagh@@ môm ken mkur u hanma h@@ wan@@ ge@@ kwaghôron la ga , kpa ka i fa sha gbenda u i li@@ an kwaghôron sha ad@@ ondo ad@@ ondo la . Sha nahan yô , se z@@ aan nen mbamkombo man mbam@@ kohol mban hanma shighe sha er se taver ken jijingi shi a saan se iyol yô . — Tit@@ u 2 : 2 . Kpa umbur wer , kwaghpasen ka a ka gbenda môm tseegh u se ne Yehova icivir yô . Ieren i t@@ angen iyol ga i lu a mi la na yô , luun a shighe u eren akaa na ga , nahan kpa saan un iyol u eren mbagenev tom . De se nenge er se time ken takerada u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia ve ishima ia taver se yô . ( Luka 5 : 8 ) U z@@ ôh@@ ôn a Peteru tsô kpa Yesu z@@ ôh@@ ô a na sha ci u ngu z@@ endan un kera yum ga . U zuan sha kwagh ne yô , Iserael u Aôndo ngu zuan a m@@ ze@@ hemen u nongo ne u lu zan hemen ken ayange a masejime ne . Kwaghôron la kohol hanma kwagh kange ile i môm . ( b ) P@@ ase er “ Mkaanem ma Aôndo ma [ lu ] uma ” shi ma “ tem gbilin ga ” yô . ( Mbaefese 6 : 11 ) Ka un a lu Or@@ mee u hemban ye . Cii man shighe u Tartor ua hii u nengen sha uumace jimin cii la a̱ kuma yô , kanyi i doo u se hemba veren ishima sha mini ? Lu zungwen ior nav mba sha ayange la cica cii mhôônom . Er A@@ rist@@ are@@ ku lu ken T@@ esalonika yô , fa je ér loho u dedoo u un lu pasen la ua na ior vea tôv un a ican . Paulu yange eren sha kwagh u pasen ior la . Sha kpôô yô , doo u se civir Aôndo u a zu@@ ngu mhôônom ne shi se wuese un kpaa . T@@ ôô ase wer ter ugen ngu lamen vea wan na u lun anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar . Shin e̱r u eren nahan la í lu kwagh u ke ’ i@@ u@@ v — í lu kwagh u mbagenev vea wa ave shami ga , shin vea h@@ á@@ mb@@ è ôron , shin pu@@ un ga nahan kpaa — ka kwagh u kiriki ga . Inja i iti i ‘ Sh@@ ilo ’ la er nyi , man hem@@ en@@ tor na ua kua nyi k@@ ere ? Nahan kpa , ag@@ ar a waren ker a ken tar u Iserael la yô , i wa atindi a yangen ag@@ ar ne u lun ajiir a mbaaferev za y@@ eren ker . Kwagh u hiihii yô , gba u se sôn icighan jijingi . u Se@@ te@@ mba 8 , 199@@ 0 , peeji 15 - 16 . Er idya i du@@ mbur nyian yô , gba u noov man kasev vea lumun kwaghwan man mk@@ or u Yehova ve vea kura ivaa ve ye . Nahan saa vea fa ati a mba i shigh ve mkurem la cii shi vea dondon ve asange asange ga . Ro@@ ber@@ t : M zua a kwagh u ú lu ôron la , kpa ivur Bibilo i môm shin avur ahar tseegh aa fatyô u tesen ér kwagh u ú er la ka mimi ga . Er nan ve i doo u se eren akaa a doon a mbagenev , se kera ti@@ mb@@ ir a ti@@ mb@@ ir ga ? ( 2 Mbakorinte 1 : 3 ) Yange su@@ r Eliya ishima kpa ? Yange una er kwagh ne sha nyi gbenda je kpa , er i gbe uumace je “ iyange i lun er ng@@ ira nahan ngi a lu ga . ” — Yosua 10 : 14 . Hegen m na jighjigh mer , aluer i kaa ér kwagh a kera lu ga yô , u lumun wer yange kwagh la vande lun . ( Mateu 28 : 19 ) Ve kav hem@@ en@@ tor u Yehova shi ve wa ayol a ve sha ikyev i Kristu ér ngu Tor ve kua Or@@ p@@ aan ve kpaa , shi mba dondon gb@@ end@@ atesen u jijingi u Aôndo shin tahav mbu t@@ omov nav mb@@ ura ken uuma vev . U kav injakwagh i kon u o@@ le@@ v u sha injakwagh la kpa ? ( 2 Timoteu 1 : 8 ) Alaghga ior vea n@@ aha se tar shi vea lam a vese dang kpaa , kpa se mba ‘ we kunya ikyo ga ’ er Kristu nahan , saan se iyol gadia se fa ser doo Aôndo a vese . Ka unô ve ver ikyav i hemban cii i nan n@@ a@@ gha , man se dondo ikyav ve la nena ? Kanyi i doo u Mbakristu vea palegh hen ajiir a tom a a gbe g@@ es@@ a ainge kpoghuloo nee ? Yesu fa “ er mbahenen N@@ av lu un@@ un shin iky@@ er sha kwagh ” ne yô . F@@ a wer , gba u ior mban vea za ngohol takerada u p@@ aven ivaa ve , i vende u nan ve ga . Shighe kar yô , “ mban@@ an Ter jighjigh . . . seer a seer , ikpelaior kpishi i nomso man i u@@ kase kpaa . ” — Aerenakaa 2 : 1 – 4 , 8 , 14 , 41 , 47 ; 4 : 4 ; 5 : 14 . Yehova ongo shighe u ior nav mba jighjigh ve lu wuese un la je kpa ? Ka unô ior nahan i hembe doon we u lun ikyua a ve ? Ken atôônanongo agen yô , shighe u mkombo ka una bee yô , ig@@ y@@ um@@ ior kpuaa i ku@@ mba ken Iyol i Tartor shin ken won , ve soo u b@@ i@@ ishi a mbag@@ anden ga . Er L@@ es@@ li@@ e lu Orshiada yô , gema er nena sha kwagh ne ? 14 , 15 . ( a ) Kanyi ikyav se nenge a mi i̱ tese ér Yehova yange ôr orumace ijir sha m@@ im@@ in@@ i ? Ka mkaanem ma ken Bibilo ma nyi ma taver se ishima ér se suur sha Yehova , kpa gema ka mbamhen mba shami ga mba nyi ior mbagenev ve lu a mi sha kwagh nee ? Ka akaa ahar a nyi Paulu yange kaa ér aa wase Mbakolose ? He@@ mban je yô , sha shighe u i inyaregh ki ban shi kwagh a taver kpishi ne , ka ican ga u se lun a ishim@@ any@@ ian sha akaa a kwagh a gbe se a mi ken uma wase la . ( 1 Mbat@@ esalonika 3 : 12 ; 4 : 9 , 10 ) Se kpaa gba u se yar tom sha kwaghwan u Paulu ne , nahan se nôngo nen u ‘ yemen hemen hemen ’ sha u tesen dooshima hen ayol a ase . Sha kpôô yô , á doo se kpishi u zuan a mkav u zan sh@@ imi sha kwagh u amba a akaaôron a profeti a sha kwagh u shighe u Aôndo a ver la . ( D@@ a 8 : 17 , 19 ; 11 : 35 , 40 ; 12 : 4 , 9 ) N@@ ga ôron ka kwagh u “ ayange a masejime ” a apostoli Paulu tsengaôron kwagh u á la . Sha kwagh@@ tôvon u a gande i@@ pu@@ un ne yô , Yesu gema ikyaa i ve va a mi sha a na la cii hingir gbilin kwagh . Anmgbianev mban di ka ve gema ve tsaase hanma Orshiada u Yehova u nan lu ken atôônanongo a ve la cii . H@@ ide hen sha gbenda u Yehova yange lamen a ior nav sha ashighe a tsuaa , zum u ve lu ken mbamzeyol la . U vi@@ an ken jijingi la wasen se u seer taver ishima yase i sha injakwagh la nena ? Ka nahan ve ior mba ken inya je kpa ka ve kaa ér : “ Mimi je Aôndo ngu ken a ven ” ye . ( 1 Kor . Kpa gba u icombor i Mbakristu ia lu er gomoti u mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u u ior ka ve tese er a hemen ve la ga , gadia saa mbayev vea lumun ér mbamaren vev ve wa ve atindi ve vea wa ve ga . ( Y@@ ak . 2 : 8 ) Apostoli Yohane nger ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , ka ma tindi u he m ngeren ne ga , kpa ka tindi u tse u ne lu a mi sha hiihii je . ” ( 1 Yoh . U fan shighe u se wa ago iyol a eren ivaa la ka kwagh u hange hange . “ Ver Nen Ishima u Eren Akaa a Dedoo ” ( Marku 6 : 31 ) Apostoli u Yesu ugen pase kwagh u Yesu yange er shighe u ku na zu@@ lum la . A nger wener : “ Er ior N@@ av [ ka alegh a na a sha ikyav je la ] . . . doo Un ishima yô , ve doo Un ishima zan zan ar sha mkur je . ” M@@ fe u vough u Mkaanem ma Aôndo la wase ior umiliôn imôngo u lun ken mzough , mbagenev ken ve je yô yange ve kôron mbagenev ihyom . Ken masejime yô , kwase la “ kôr un sha ik@@ ondo ” un di “ undu un a ik@@ ondo na la , a yevese . ” Er lu a tahav mbu nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u nahan kpa , yange sôr un ken ishima , tsô a “ vaa . ” — Yoh . 11 : 32 - 35 . NG@@ I@@ S@@ E kwagh tser or@@ ngeren Pasalmi 119 la je gande . Yange ve er lu sha mkaanem ma kundu kundu tseegh ga , kpa lu sha u eren kwagh jighilii . Se ta iky@@ enge se yila ve , tsô ve nyôr k@@ imi ve kua a vese ve due a vese ken won . Man e̱r akaa l@@ ù eren zan ave la je maa í mar ikyurior i Mbakristu , ka “ Iserael u Aôndo ” je la , shi l@@ ù ikyurior i he ne i̱ hingir u eren shiada sha ci u Aôndo hen akuraior ye . 6 : ​ 6 - 8 ; Ef . Er nan ve i doo u a saan se iyol ser mba pasen akuraior kwagh sha tar jimin ci@@ ilii ? Sha nahan yô , mba we ave ve sha akaa a pati@@ i cuku ga , ior ka vea nenge ve ér ve due kposo ken tar u ainge ne je kpaa . Yesu vande lun ica i gba cii man i hii u ngeren icighan m@@ kaan ne ye , kpa ma gba un kwagh je zua ga . In@@ j@@ akwagh ne ôr kwagh u shighe u l@@ ôôn man u vesen , kua shighe u su@@ nd@@ an . E@@ u@@ f@@ ro@@ sin@@ a : “ U veren igbenda i vihin inyaregh sha inja sha inja la wase tsombor wam u zuan a akaa a kwagh a gbe ve sha mi la ” Nahan ior mba hen tsombor u or mba ve lu mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga la ka vea hendan a nan sha ci u jighjigh u nan yô , Yesu a zung@@ we nan mhôônom . Se fatyô u henen nyi ken Mbagalatia 6 : 2 , 5 n@@ aa ? Mbam@@ e@@ dia man ( b ) We kpa imba kwagh ne er ú we@@ e ? Kwagh ugen u i wa Mbashiada mba Yehova iyol yô ér ka ve na ior mba ken nongo ve ve hingir kor kor sha m@@ vende u ve vende awambe a tan la . Sha nahan yô , ve hii msen ve la sha u s@@ ônon Aôndo sha ci u ior nav . Ve kaa ér : “ I@@ ̱ wuese iti You i iengem i i gande iwuese kua icivir cii inya la . ” — Ne@@ h . A@@ vur a Bibilo nga kpishi a a ne ve se lu a vangertiôr ser kwagh wase doo un ishima yô . Yesu yange tindi mbadondon un ér ve er nyi , man ve er kwagh shon nena ? Ken masejime yô , kav ibo na , nahan gema ishima maa i hide a na ken tiônnongo . ( Mateu 5 : 29 , 30 ; Mbakolose 3 : 5 - 10 ) U tesen ikyav yô , ú kôron iyol you tsaha sha u kera nengen akaa a iji@@ mba@@ gh ga shin keghen ato a it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough man kwaghôron u iji@@ mba@@ gh ga kpa ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 23 , 1@@ 38 Alaghga vea ker u ember uma sha u eren an@@ umbe atô kposo kposo shin keren msaanyol sha a@@ be@@ er@@ akaa a nan i@@ ember@@ yolough . 17 : 14 , 15 , 18 ; 32 : 35 ) Shi ka Aôndo yange lu u una “ or mbaaferev anyi ” ye . U hide u tile ten@@ ge@@ me@@ en kpen kpen ! Ro@@ ber@@ t : Ka shami . “ I@@ ̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen . ” — R@@ O@@ M . ( E@@ ks . 4 : ​ 1 - 9 ) U tesen ikyav yô , Mose yange er u@@ ivande sha kwagh u mnger . Yange na zwa i gema mngerem ma shin if@@ i u N@@ il kua at@@ u@@ ngu a mnger a Mbai@@ gipiti cii hingir awambe . Hanma or hen tsombor u Anmgbian Mar@@ t@@ í@@ ne@@ z nôngo u lun ken mimi 1 : 18 ) Ka gbenda u ve er batisema ken Kristu Yesu je ne . Yange i ko@@ so ior udubu udubu shighe u kwaghyan u ate@@ tan la nena ? Kwagh u yange er Yeremia la una wase mba sha mar ve je ve lu mba cian ashe la nena ? ( 1 Mbakorinte 1 : 19 - 21 ) Kpa a gema a pase un hen “ an@@ iky@@ und@@ anev , ” ka mba ve ve her a na a ishima i mimi , shi ve hiden a iyol ijime er mbayev mba kiriki nahan la . ( b ) Á ‘ p@@ ahar il@@ y@@ ahan sha iyol i Yehova man ior nav ’ kera nena ? I@@ m@@ end@@ enegh ki kiriki ne ka k@@ ia ng@@ ur@@ en vesen yô , ‘ us@@ aa mba ve lu vesen a ki imôngo ’ la ve gba s@@ asen kwagh a ki . 5 : 47 ) Or@@ gen u a fe u wan mbagenev kwagh tsembelee yô , iti na ér D@@ on@@ al@@ d W@@ e@@ is@@ s , a nger wener : “ Or ka nana nenge mbagenev ér ve gba kwagh ga nahan i doo ve a nan ga . Akaa atar a yange er ken uma na yô , tese er i gbe u mbatamen vea tagher ishigh a m@@ taver sha kwaghfan man a ishimataver shi vea har sha Yehova yô . kuren u@@ gb@@ ayol ou nena ? ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Nahan yô or môm nan ngu u kighir un ér á pase ish@@ ô na sha kwagh u á er ga . U fatyô u yaren tom a takerada u Bibilo Tese la wasen i@@ mba@@ or la nana hingir u henen Mkaanem ma Aôndo hanma shighe . V@@ a kom anyom 22 yô , i lôh@@ ô un ér a za k@@ l@@ ase u sha 27 u makeranta ne la , ken inyom i 19@@ 5@@ 6 . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e ​ — U Ô@@ ron Takerada u Mateu As@@ av - as@@ av ( Anzaakaa 16 : 24 ) U fatyô u keren kwaghwan hen a nan kpaa , shi zum u nan we u kwagh yô , wuese nan . Ve na nagh ku Kristu a ne sha u p@@ aan se la jighjigh , nahan “ ve ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve . ” Nahan á yam iyou shon a sôr akaa a a vihi sha mi la shi a sôr i̱ i̱ hide i̱ doo sha ashe . “ T@@ S@@ U@@ W@@ A U@@ M@@ A ” ( Mpase 2 : 2 , 19 ; 3 : 1 , 8 , 15 ) Yesu shi fa mbamgbe asev vough er Ter na Yehova kpa a fe nahan . U fatyô u wasen anmgbianev ou mba nomso man mba kasev u vesen ken jijingi , nahan maan tiônnongo u Yehova nena ? Yange a̱ taver mo u lumun akaa agen a i ser yô , m hide m gbidye kwar sha mkaanem ma Peteru ôr a Yesu la . A kaa a na ér : ‘ T@@ ere , ka hen an je shi sé z@@ aa ? ( M@@ ika 4 : 1 ; 2 Timoteu 3 : 1 ) Nahan se taver nen ishima , se ‘ zende nen ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ’ — M@@ ika 4 : 5 . Kpa a er nahan ga ; a wuese kwase la shi a de un a kwaghbo na kpaa . ( Mbaheberu 11 : 4 ) A@@ bel ngu shin She@@ ol hegen ngu keghen shighe u a va nder un shin ku yô . K@@ u u Yesu Kristu man mnder u i nder un shin ku la cii bugh gbenda u ior vea fatyô u duen ken iky@@ ang@@ enev mbi isholibo man mbi k@@ ugh kera yô . Yange gba u vea hen zwa Buter shi vea fa ga@@ do u ior mbagenev shi gba u vea zenden zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 00 hanma s@@ ati sha u zan mbamkombo . I@@ ca gba ga je maa shi i kôr iorov uhar , R@@ ic@@ hard Ru@@ do@@ l@@ ph lu môm ken ve . Nenge ase sha akaa a yange er ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba karen cii inyom i 1914 , inyom shon i ayange a masejime yange hii ker la . Mayange je Yesu lumun if@@ er@@ kwagh ga ; Aôndo yange na un ishimataver nahan p@@ on at@@ ser@@ egh a mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a na la ken igbar . Shin er Adam man Ifa lu sha ian i lun uma gbem sha won nahan kpa , ve lu a uma u kpen ga la ga . Yesu yange ungwa imo i Aôndo vindi vindi nena ? ( Mpa . 16 : 14 - 16 ; 19 : 11 - 16 ) Yehova ka a ungwa mbamsen asev nahan a na se agee sha er se pase ior loho na yô , aluer ka loho u sha kwagh u a@@ ji@@ ra@@ ôron a na shin sha kwagh u averen a se va zua a mi ken Tartor na la kpaa . ● ‘ Wan u môm môm u Aôndo . ’ Alaghga tsô lu ashe a yange lu zan Paulu iyol la na ve fatyô u kaven zege@@ pristi ga ye . Ka sea lu a vangertiôr ser akaa a se keghen la aa b@@ unde ga yô — shin sea fa shighe u aa va la ga je kpaa — shighe u keghen la ne ‘ ishima i ur@@ en ’ ga . ( Ôr 2 Timoteu 3 : 14 - 17 . ) Or@@ pasalmi ta se icin sha kwagh u zenden sha “ mhen u mbaaferev ” la . Satan yange mee Yesu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo sha er una nôngo yô A hemba Yehova ato yô . M ngohol takerada shon m yem a mi ken ya , m za ôr , shi m hide m va seer pinen un mbampin . Yehova tese dooshima na sha hanma gbenda u a ser kwagh u isholibo i̱ er a uumace la cii . M soo u pasen mbagenev mimi u ken Bibilo la shi sur@@ un ve asema kpaa . ” Se fa akaa a yange ishima nyian Maria sha mi cii ga , kpa se gema se fa kwagh u Maria er shighe u G@@ ab@@ er@@ i@@ el va lam a na bee kera la . Shighe u a nôngon ityav yô , ma hur@@ or u nan u shima shima nan tile nan ken uwegh ku y@@ an@@ egh nan nôngon ityav a nan imôngo , sha u kuran nan . A ôr kwagh ne a ter Mateu 24 : 34 , ape i kaa ér : “ K@@ ov ne ua lu a kar kera ga saa akaa ne cii aa er ve ” la . Apostoli Paulu vande pasen kwagh u yange na A@@ bel man Aberaham man S@@ ara kua mbagenev tahav mbu wan ishima la ken ivur igen ken ijime . In@@ j@@ ar na yô , lu inyaregh ga , kpa lu mk@@ om man iember i a zua a kwagh u a lu a inja kpishi ve ember la . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo vea fatyô u wan se kwagh sha dooshima shi taver se ishima kpaa . Se mba eren kwagh sha inja shi se mba wu@@ h@@ u iyol tsembelee hanma shighe kpa ? Nahan kpa , kwaghhenen la yange wase kwase la u kaven ér Aôndo wa ve mbamaren tom u nengen sha ônov vev . ( Ps . I@@ c@@ er i V@@ i@@ di@@ o i i Er ken I@@ liam i sha A@@ ve la Ng@@ i W@@ asen Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato Iyange i a hii yaren tom la , a kegh akaawan a or@@ vesen na una va wa un la a ishim@@ any@@ ian . A̱ shi nan kpa , yange er ak@@ ondo a dedoo sha ci u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v , kasev mba noov vev kera lu uma ga la . U sha utar la dugh ken kwagh u a lu gbil@@ in@@ kwagh yô . Á fa dedoo ér iyol@@ kpen ia fatyô u nan se kera taver ken jijingi ga . 13 : 33 ) De de@@ en wer akaa a d@@ an@@ en or a na u kera lu per ken jijingi ga ze . Er gba u Mbaiserael vea eren a atô@@ at@@ yev ag@@ enegh doo doo nahan kpa , lu u mayange je erdoo ne una kar a hemba m@@ doo u Yehova doo ve ishima kua atindiakaa a na kpaa la ga . Kpa ka mlu u ityar kpishi i lu ker nyian je la . Mba ishima ka i nyian ve hanma shighe la mba zough a msaanyol u or ka nana civir Yehova ve nan zua a mi la ga . ” A@@ in@@ ge kpaa kape i lu u a hemba eren erdoo a mba kwagh a tser ve mbara je la . ( Mbaromanu 4 : 18 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i Aôndo na Aberaham la wa im@@ agh ki jighjigh u na ér una lu a vor la taver gb@@ ang . Yange or nana soo u m@@ us@@ an inyaregh sha er nana ta kp@@ an@@ de@@ gh sha ci u or môm tseegh yô , i gba u nana ki@@ mbi injar . Shighe u Yehova kaa ér “ mbap@@ er@@ apera vea lu ken gar la ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber ” yô , una tim gar la ga yô , Aberaham zer pan@@ den ing@@ y@@ egh ior la zan zan mase shin iorov pue tseegh . — Genese 18 : 22 - 33 . 6 : 5 ) Ka ort@@ yom u h@@ an ishima ma mgbegha nan ker u ôron mkaanem mara nahana ? Kwaghôron u Mar@@ k@@ us H@@ ar@@ t@@ li@@ ef vea kwase na J@@ an@@ n@@ y Anyom nga kar kpishi yô , shi hide vihi Ar@@ ne iyol ken inyom i 19@@ 8@@ 6 la tsung . M@@ lumun u or ne na Yesu la tese ér wanger un tsembelee ga ; a kaa ér : “ M ngu nengen a ior , gadia m ngu nengen a ve er ka iky@@ on nahan , mba zenden . ” U seer yô , m@@ tem u Yesu a za “ tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku ik@@ ôn@@ ough ki Aôndo ki torough ” la tseegh kpa , sha mimi yô ka icivir i n@@ umb@@ en a mi ga , shi ka kwagh u a hembe nan un iember kpaa je la . — Pasalmi 1@@ 10 : 1 , 2 ; 1 Timoteu 6 : 15 , 16 . ( c ) Ka ikyav i dedoo i nyi or@@ jighjigh Yobu a ver sha ci wase ? 3 : ​ 1 - 10 , 12 , 13 ; Tit@@ u 1 : ​ 5 - 9 ) Anmgbian u nomso nana ker u lun a an@@ za a Bibilo i tese la nena ? Nahan bredi u ka i er mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe a mi la ka a tese ikyav i iyol i Yesu i yange na nagh a mi sha ci u “ asorabo ase ” la . — 1 Pet . Mba@@ an@@ aki mban lu A@@ kô@@ r@@ aior a sha shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee lu a va ga laa ? 16 : 26 . M@@ ker u i kôr Lo@@ ti i lu yemen a mi uiky@@ angen la yange kar jighjigh u nan u Aber@@ am nena ? Er amba a iky@@ on ne a ye atsan hen ajiir a a hembe lun ican u lun her shin tar ung@@ un yô , alaghga ú hen wer ia ts@@ aan ku ga . Shi kwagh la ma tese ér kwagh u Yehova ôr sha kwagh u m@@ tsaha u p@@ eren tindi na la lu mimi . Ka ityôkyaa shon i môm i yange i na ve u tsegha iyol you hen Aôndo , nahan u hingir u soon Yehova kua mba ve civir un la , ia na u fatyô u hiden eren nahan ye . Shi u fatyô u henen kwagh her sha at@@ ine@@ akaa ne : Se time nen sha akaa a a tese ér Yehova Aôndo man Yesu Kristu na wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ne jighjigh yô . Yange ve yila e@@ ev mb@@ un sha iti i ma aôndo u Mbai@@ gipiti ga . Mbakristu mba mimi nyian mba eren P@@ ase@@ ka u Mbayuda la ga . A doo Mbashiada mba Yehova u wasen we sha er ú fa mimi u sha kwagh u Aôndo kua mba@@ awashima nav yô . Lu@@ un er ka Icighan Ruamabera ga yô , ma se hemban henen kwagh sha akaa a a eren se ken uma la tseegh . Nahan kpa , ka hange hange u eren kwagh sha shighe . Nahan kpa , ior umiliôn imôngo mba ve yen ne kôr cio u tilen sha mimi . Mbashiada mba Yehova mba nôngon u dondon igbenda i Yesu yange pasenkwagh la ken tom kwaghpasen ve . Er nan ve Yehova a kom u se na un i@@ civi@@ r@@ i ? Solomon fa A@@ tindi a Aôndo shi kav á vindi vindi kpaa . Nahan ken atô u anyom ahar , iorov 40 tsegha ayol a ve u civir Aôndo hen tsombor wam , i er ve batisema sha ci u ikyav i m@@ tsegh la , ve hingir Mbashiada . ( Gen . 3 : 1 - 6 ) Shighe kar yô , “ TER nenge isholibo i or ke@@ he sha won , man hanma mhen u ishima i nan kpaa lu u bo tseegh gbem yô . ” Kpa mbamaren asev yina ishima ga . ” I@@ ̱ na mlumun vough er ter u se tese ikyav sha a na ne nahan . Ken inyom i 18@@ 43 la , Tho@@ m@@ as , ter u ter@@ em la wase tom u geman takerada u Bibilo , u Yohane u I@@ vangeli la ken zwa F@@ iji@@ an , lu tom u yange nenge ér gba u una nôngo kpoghuloo shi una kange ishima ve una er yô . K@@ EN anyom á á sember karen ne , i yôô ang@@ we sha iyol i Mbashiada mba Yehova mba ke ’ tar u Fran@@ ce tsu@@ see sha u vihin ve iti shi tu@@ h@@ wan ve kpaa . Mkaanem ma ivur yase i ken inyom i 200@@ 3 ne ma na mlumun u k@@ undun ken ishima ma kaa ér : “ Una kporom her a ven . ” Yange ungwan ter na shi naan un icivir , shi lu wan u Yakob na un jighjigh yô . ( Gen . Ka ikyav i iji@@ r@@ ôron i mimi i Aôndo i tesen er ne kuma tartor u Aôndo u ne lu yan ican sha ci u u la . ” ( 2 T@@ es . Man u kaan ér i@@ wo i ‘ due ken igbar , ’ shi yange i er tar er ka sha “ ican tsung ” ( N@@ W ) la yô , or@@ pasalmi ngu tesen ze@@ ge icivir sha tom u Yehova er shighe u yange lu gban akaa ne la . Yehova ka or u nan se akaa u hemban cii sha igbenda kpishi . I@@ gy@@ um@@ ior kpishi ngi ken Mbashiada mba Yehova i í lu eren sha kwagh u ve hen ken Bibilo i henen i sha tse@@ ene@@ ke man ityakerada i Mbakristu kua m@@ ze u zan mbamkombo mba tiônnongo n@@ du@@ ur@@ u@@ u la . Nahan , hii sha iyange la je ve gba henen er vea er man vea wua Yesu yô . — Yohane 11 : 45 - 5@@ 3 . Ior kpishi mba ve zough a ian i tesen mbagenev mimi yô , nenge er jijingi u Aôndo wase ior mba shon u geman uuma vev yô , nahan ve zua a iember kpishi . 29 : 12 - 15 . ( 1 Mbakorinte 15 : 45 - 4@@ 9 ) Adam , or u hiihii la , yange “ hingir or u uma . ” Han@@ a , kwase u Or@@ le@@ v@@ i El@@ k@@ ana kpa yange suur sha Yehova shighe u lu yan ican ken ishima tsung sha kwagh u mlu u lu iky@@ ôm kwase la . Ior mba ken tar la hemba iorov m@@ iliôn môm tseegh , nahan aluer i kar iyenge i Mbashiada mba ken tar la sha iy@@ en@@ ge@@ ior i ken tar la cii yô , a gba u Orshiada 1 nana pasen iorov 3@@ 8@@ 4 kwagh . Ka kwagh u i doo u se man k@@ ov wase ne cii ua er je la . 14@@ 8 : 7 - 10 ) Kape aeren a uter agen , a yange i eren ken atô u derianyom u sha 17 la kpa a lu wuese Yehova her je la . Hanma inyom yô , ior ka ve er iyua u@@ do@@ la ub@@ iliôn imôngo u wasen mba@@ ats@@ anev . K@@ am@@ er@@ on : F@@ a wer ivur la kaa ér Tartor ne “ ua lu gbem sha won . ” Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu ken inyom shon la , i lôh@@ ôm vea G@@ er@@ r@@ i ér se za makeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha 20 , u hii ken uwer u Se@@ te@@ mba la . 9 : 6 ) Sha mimi yô , kwagh u se nenge sha ‘ ashe a ase ’ la una fatyô u geman mhen wase tsembelee je . A̱ kera taver we iyol er ngise nahan ga kpa , u ngu a ian i injaa i tsaase agumaior . Se fa kwagh ne nahan yô , una kura se shi una wase se se gba ken imeen ga . T@@ i@@ ônnongo u Kristu u ken gar la yange pav ker sha ikyaa i ic@@ ôngo . ( Aer . Ka a inja u nana fa mbam@@ tsera mba nana zua a mi sha u kuran a man akaa a bo a nana zua a mi aluer nan per a la . ” Nahan kpa , ku u hanma wan ken ônov nav mbara cii hungur un ga . ( Yosua 23 : 14 ) Shin er ú nenge a u@@ ivande mba Yosua nenge a mi ga la nahan kpa , sha ayange a ú lu uma ne , ú shi nenge er uityendezwa mbagen mba Aôndo a er la ve kuren shami je kpa ? A@@ yange a ase ne ka ayange aa i hange Satan kpishi u vihin mlu wase u ken jijingi sha u suen ityav mbi ken ishima yase yô . Er Mar@@ il@@ y@@ n wa ishima u za tsan iwer kpuaa kpa va hingir u tsan anyom imôngo yô , a kav er akaa lu geman hen tsombor na , a a na ishima na mem ga yô . Er ve lu a ishimaverenkeghen ne yô , “ ve ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve . ” Ve hen kwagh u Yehova man igbenda na ve fa , nahan sar ve tsung u eren ishima na . Nahan Yesu yange fa ér kwaghaôndo u un tesen kwagh na la ka u mimi . M er anmgbian u kwase la kwagh u erem , man er ishima lum ker la yô , a kaa ér mo m ôr 1 Mbakorinte 13 : 4 - 7 . Tsô any@@ iman gba duen c@@ iligh c@@ iligh , nahan ity@@ artor i í eren kwaghaôndo u Mbakristu u aiev la pav ker , kera lu vea tartor u Roma ga ; ve yem ve za bugh u@@ c@@ ôô@@ ci mba ityar ve . Kpa , ngu kaan ér , “ Ka mba ve lu mar@@ nya la tseegh a tôô ve ye . ” 5@@ 1 : ​ 1 - 12 ) Ken mbamsen mbagenev yô , u fatyô u wuese Yehova er Yeremia nahan . 6 , 7 . ( a ) Ka akaa a hiihii a nyi i pase ke ’ I@@ vangeli ér Yesu e̱r sha u kuren u@@ gb@@ ayol mba i@@ or@@ o@@ v@@ o ? Nahan ka sha zwa tseegh u tese ônov ou wer ve doo u ishima ga , kpa hemba tesen ve wer ve doo u ishima sha ieren you a ve . ( Luka 12 : 5@@ 4 - 5@@ 6 ) Yange “ Tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ” sha ci u Yesu u i T@@ se@@ gh un Tor la lu hen atô ve . Apostoli Paulu tese ikyav i kwagh ne tsembelee ken ityough 11 ki takerada u Mbaromanu la . Yange i er Mbayuda man mba nyôron nongo a Mbayuda , mba dubu utar mba ve ungwa kwaghôron u Peteru sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la batisema her ave ave je . 1 : 18 ) In@@ j@@ ar i Yehova u a “ nengen ken myer la ” una na se yô , una wase se se ya ikyar i dedoo vea na , shi una de se asorabo a ase shi una na se uma u tsôron kpaa . ( Anz . 3 : 32 ; Yoh . 17 : 3 ; Ef . Kwagh ne ka ikyav i vesen i tesen ér Yehova ngu veren tom u pasen kwagh u Tartor ne doo doo . — Anzaakaa 10 : 22 . Ishima na cii lu hen Aôndo . Akaa lu her kpishi a yange gba u me hen yô . Vea fa er i lu Yehova iyol na a lu nôngon num a ve yô , er F@@ ar@@ a@@ o u tsuaa la kpa fa nahan . ( E@@ ks . Ity@@ akerada yase kpishi lu a lu ken zwa u A@@ fri@@ ka@@ ans , u u lu zwa wam la ga . M ngu henen Bibilo a iorov uta@@ an , mbau@@ tar mba van mbamkombo . ” U@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba sha mkohol mban ne doo kpishi kpa , zum u Mbakristu ka vea er Yehova tom imôngo shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , kwagh ne ngu a na ve hemba lun kôôsôô cii . I@@ c@@ am i masetyô i ken ruamabera u sha uhar u pasalmi la , ka Pasalmi 7@@ 2 je la , i ôr kwagh u m@@ tem@@ tor u Solomon , u a ts@@ enge tesen er tar ua doo shighe u Mesiya una tema tor yô . Ken inyom i 19@@ 5@@ 4 la , Mbashiada mbagenev vihi ishima sha mbam@@ kohol mba vesen mba i er ve or@@ il môm na kwaghôron sha mi ga la . • Ka nena se nenge a ieren i dedoo i ken mbagenev Kwagh@@ wan u injaa u Mose la taver Yosua ishima Ne I@@ c@@ ombor i Mbakristu , “ Lu Nen P@@ er , ” 5 / 15 Or shon ka or u se fatyô u nan nan jighjigh yôô ? U tesen ikyav yô , shin er A@@ na yange lu eren tom ken tempel sha jighjigh anyom kpishi nahan kpa , alaghga yange fa ér anyom a kar u@@ deri imôngo kpa ikyav na la ia za hemen u taver mbagenev ishima nahan ga . 6 : 9 - 11 ) Sha iwasen i jijingi u Yehova yô , se kpa se fatyô u sôron uuma asev . Gba u se kpa se veren ishima sha kwagh shi se geman igbenda yase i pasen ior kwagh shi se fa tom er Paulu nahan , sha er se ôr kwagh a ior kposo kposo una kôr ve ken asema yô . Gbenda u Yehova a nengen ior , kua mba alaghga kwagh wase a doo ve ga la kpaa . Nahan kpa , nôngo u eren akaa a aa wase u u kuren awashima wou la yô . P@@ risti yange una naan nagh a u@@ bredi uhar mba i we kwa sha mi la yô , a p@@ enda ve sha ak@@ ev a@@ ve@@ e na a jing@@ ir a hide vegher ne shi a hide vegher la . 8 : ​ 26 , 27 ) Yehova yange na i nger mbamsen kpishi ken Ruamabera . J@@ e yô shi a bu@@ m ken ishima na wener “ una kera naan mba@@ aôndo mbagenev nagh ku nan@@ den shin ku s@@ ôngon ga , saa TER tsô . ” Ú ngohol mimi u a pase u sha ikyev i if@@ er@@ kwagh i kwaghaôndo man ime i ken jijingi a to@@ ho la . Yesu ti@@ mb@@ í@@ r ke ’ G@@ al@@ il@@ ia de@@ gh@@ ôô yô , maa a mough a yem ke ’ Yerusalem , “ kpa lu ken igbar ga , lu er ka ken myer yô . ” Doo u ú er batisema shighe u ú kav inja i u̱ lun Orshiada u Yehova la wang yô , kua shighe u ú fe tsembelee wer u kuma , shi u soo u eren batisema yô . — Or@@ pa . Heela tseegh ga , Yesu shi kaa ér : “ Hanma or u i sar nan ka yiman uma u nan yô , una saa nan a saa , kpa han@@ mô u uma u nan una saa nan sha ci Wam yô , nana zua a zua a mi je . Ashighe agen ka i gba u vea nenge sha akaa a i er shami ga yô , nahan i gba u vea ‘ ôr ijir sha ci u Yehova . ’ K@@ an@@ ada : “ Shin er [ tar u K@@ an@@ ada ] u lumun ior mba sha ajiir kposo kposo shi u we atindi kpishi sha u kuran ian i ior mban cii ve lu a mi la nahan kpa , ieren i ny@@ a@@ ghen ior sha ci u mlu u kwa@@ v@@ yolough ve la ka zayol u vesen u ior mba ken tar la ve lu tagher a mi her yô . ” — mkaanem ma mzough u A@@ m@@ n@@ es@@ ty In@@ tern@@ ational yange ôr sha kwagh u tar K@@ an@@ ada ken inyom 20@@ 12 . A@@ ka@@ a@@ wan a lu ken ngeren ne la nga sha ci u mba ve lu keren u eren ityom i di@@ ak@@ on la kpaa . Or@@ pasalmi ter kwagh u mbaihyomov mba Iserael lu ôron yô , ér : “ V@@ a , sé za tim nen ve , ve̱ de kera luun ikyurior ga ; sha er i̱ kera umbur iti i Iserael sha won ga yô . ” ( Ps . ( 2 Peteru 3 : 12 ) Aluer se kure ikyaa ser mkur u tar u ng@@ un ne ng@@ ù ica hi@@ in@@ ii yô , alaghga se hingir u den ser asaren a ase a̱ kar a̱ hi@@ mb@@ ir akaa a ke ’ jijingi a a lu hange hange la , amba er mkombo u zan nahan . Paulu za hemen u kaan nahan ér : “ Aluer mhen wen una kaha kposo sha ma kwagh yô , he@@ era kpaa , Aôndo Una pase ne . ” — Mbafilipi 3 : 15 . Yehova kaa ér : “ Me er kwagh u a doom ken ishima u eren la cii . . . Ieren igen i í gbe u se lu a mi ve se er tom u sun@@ da la kpoghuloo yô , ka ishimat@@ seen . Nahan er i er kwagh u Yehova ér ngu “ Aôndo u jighilii man u yiman kpaa ” nahan , ka sha inja je . — Yesaia 45 : 21 . In@@ i@@ av mb@@ igen yange i kaa a ior ér ve na ; mb@@ igen di ve na sha asema a ve . Ver ikyav sha gbenda u yange Paulu hii u p@@ á@@ á@@ n ityesen la iyol la . ( 2 Mbakorinte 6 : 3 , 4 ) Er nan ve kwagh a gbe se sha kwagh ne ? Mayange je se l@@ aha nen u@@ icighan@@ mbaakaav sha u nengen mlu u wang man m@@ til sha mimi man dyako wase u ken jijingi la dang ga . Sha nahan yô , de se nenge nen sha igbenda igen i mbamaren fatyô u wasen mbayev sha er vea seer fan kwagh u nongo u Yehova yô . Sha ayange a tsuaa la u@@ ger@@ i mba ken tar u C@@ ent@@ r@@ al A@@ fri@@ ca yange ve tindi or nan zenden nan gbidyen im@@ em@@ egh nan yôôn g@@ enger g@@ enger sha u umbur ior ér ve sôr ger@@ i , ve dugh am@@ gb@@ i@@ ôr shin a@@ kpa mnger shi ve sôr iky@@ on shi ve h@@ ura to@@ ho , ve kura ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough ve za haa kera ica . Shi ci@@ ôn tsô a tim afer@@ aior kera . Doo u me hide me sôr gbenda u m civir Aôndo man awashima u m civir un a mi laa ? ’ ( Mpa . 14 : 6 ) Bibilo tese ér mbatyomov mban mba “ dubu pue kwa dubu pue man udubu kwa udubu . ” Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im , Tor u Yuda wua U@@ ria gema ik@@ yom i profeti ne gb@@ ihi shin i@@ war i ior mba ve lu sha kwa@@ r@@ kyaa ga yô . H@@ ide Satan Diabolo , u a lu “ tor u tar ne ” la di , Yesu tôndo zwa ér “ a dugh [ un ] tor u tar ne kera . ” 16 : 1 - 16 . Z@@ ende u yange ior z@@ aan ken Yerusalem ne lu zende u ng@@ een a akaabo ga , ka nahan ve Yesu yange lu anyom 12 tseegh kpa mbamaren nav na un ian i zenden kera gbar gbar ye . ( Luka 4 : 25 ; Yakobu 5 : 17 ) Kwagh ne tese ér Bibilo ôr kwagh zwa môm gaa ? Zege@@ ikpelaior , jim yô , ior kpishi mba ve lu uma nyian ga la cii vea va zua a averen sha ci u ikyuryan i hemban la . Er i mar Yesu ken icighan@@ ikyurior i Aôndo , Iserael yô , kera gba u una tsegha iyol sha ci u Yehova cii ve una er batisema ga . Ikyav i tesen yô , tôô ase wer gba u se time vea nan sha kwagh u i er ken Mpase 21 : 4 la . 1 : 22 - 25 ) Aluer se mba umbur ayol a ase ser ka mimi je ne ga yô , akaa agen aa kar a nyôr se ken ishima , nahan se kera fatyô u lamen zwa u wang ne tsembelee ga . Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati yange na Yehova jighjigh Mkaanem ma Yesu yange ôr sha kwagh u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la kure hanma shighe ? ( Daniel 7 : 1 - 8 , 17 ) Ka been he@@ ela kera yô , Daniel nenge a Yehova , “ Or u tsan sha won ” la tema tor a iengem iyol . 17 : 31 ) Aôndo ver Yesu ér a lu Or@@ jir , man se fatyô u lun a vangertiôr ser iji@@ r@@ ôron na ia doo shi ia lu i sha dooshima kpaa . — Ôr Yesaia 11 : 2 - 4 . Ivur i sha uhar la kaa ér : “ Ô@@ no@@ v mba Aôndo nenge ôn@@ kasev mba iorov doo ashe ; tsô ve er kasev mba sha asema a ve cii . ” — Gen . Paulu nôngo kwagh kpoghuloo sha u samber a loho u dedoo sha ajiir wuee hen haregh u iky@@ asen u Me@@ dit@@ eren@@ ia la . Ish@@ ember i “ ne ma kwagh kpa ne h@@ unde ga ” ne ka ishember i hange hange i i lu ken Ruamabera u ken zwa Heberu u ngise la yô , ka nahan ve i nger i ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la ye . ( Mat . 6 : 22 ) Yange eren akaa akuma akuma , nahan fatyô u eren tom na a kuren doo doo , a lumun ér kwagh a d@@ an un ga . Mba ve soo u fan kwagh u Or@@ gb@@ an@@ akaa man awashima na yô fa ér gba u vea ôr Bibilo jimin cii , a lu a@@ vegher a doon ve la tseegh ga . Mbak@@ ur@@ an mba ningir sha mba eren ityom ken atôônanongo kpishi . Sha kwagh u anmgbianev mba lun ken bem la yô , kanyi i lu kwagh u mimi u Mbakristu mba tsuaa man ior mba civir Yehova cii ve eren ainge ? Nenge imba er kwagh ne i lu ishimaverenkeghen i@@ civirigh sha ci u mba ve lu a ikyav i iny@@ am@@ ky@@ ume la ga sha wono ! — Mpase 21 : 3 , 4 . Ishima i L@@ egh L@@ egh I@@ a W@@ ase Se u L@@ un a M@@ nenge u V@@ ough Hen shighe u i lu karen jighjigh u nan u Paulu , man ikyav i tese ér yange za kure ken ku u a kpe sha ci u jighjigh na u nan la , a nger ér : “ Ter yô tile a mo her , A nam agee sha u m@@ ̱ ôr kwaghaôndo m@@ ̱ kure , atô@@ at@@ yev cii a̱ ungwa . Kape i yiman ken zwa u be@@ gha kera ne . ” ( 2 Tim . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 35 , 8@@ 9 I de hungur we er Yehova a kuran mbacivir un ga ; kor ve sha u ‘ lumun ér i̱ va mee ve i̱ hemba agee a ve ga . ’ ( 1 Kor . Kape tar lu sha ayange a Noa ve , Aôndo tim u sha M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee je la . Anyom nga kar yô , Mbayuda man Mbakristu hide nger u@@ kô@@ pi mba Bibilo mba hiihii mbara sha ave ac@@ in imôngo , nahan kwagh ne kura Mkaanem ma Aôndo . ( Luka 23 : 55 – 24 : 11 ) Kpa shighe u iyange la bee la nahan , hanma ij@@ ung@@ wen man a@@ kper@@ an a Peteru lu a mi ken ishima cii yô bee kera . Ikyav i tesen yô , Anmgbian R@@ ic@@ hard kaa ér : “ Lo@@ well yange wa fan zwa J@@ a@@ man da@@ al@@ aa shi lu henen u tsembelee , kpa se mbagenev yô se lu sh@@ alegh a sh@@ alegh a u . Shighe u S@@ ara saa ku la , nom na Aberaham “ nyôr gba zungwen ku u S@@ ara v@@ aan un . ” ( Gen . Se hen nyi sha kwagh u m@@ yem u Aôndo yima ior sha ayange a tsuaa laa ? Nahan yô , ka akuraior — shin ior ayol a ve — v@@ é ve a akaa kpishi a a lu zan ve iyol la ye . Shi ka inja er ior mba sha ayange na la yange ve soo ér a̱ ngohol tahav a̱ hemen sha imba gbenda ing@@ in nahan , kpa Yesu venda . Shi ú na jighjigh wer akaaôron a profeti a ken Bibilo tese ér ka shighe wase ne a lu “ ayange a masejime ” a tar u Satan ne kpa ? ( b ) M@@ gem u geman ior hingir mbahenen la kua u tesen ve nyi kpa k@@ er@@ egh ? Tsô m de kwaghaôndo u m eren la , shighe kar yô m kuma u a erem batisema me hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova . • Se mba ker cio u eren kwagh u Aôndo a soo hen a vese sha ci u nyi ? Ken anyom a Mbaiserael lu ken Igipiti la cii , Yehova hungur ve ga . ( Yohane 15 : 15 ) Ka mimi , ashighe agen Yesu yange a soo u lun tswen sha er una hen sha kwagh shi una er msen yô . Vea er kwagh ne sha u dondon kwaghwan u ken Bibilo , u a kaa ér : “ I@@ ̱ eren hanma kwagh wen cii sha dooshima ” la . Se time sha mbam@@ lumun mba sha mbampin mban ken ngeren u a dondo ne . I@@ gen yô ka takerada u i yer ér Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La man Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo man u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k la , kua The Gre@@ at@@ est Man Who E@@ ver Li@@ ved . Ikyav i tesen yô , i pase akaawan a sha kwagh u mlu u wang man mlu u wang ga la vindi vindi ken Lev@@ iti@@ ku ityough 11 zan zan 15 . ( b ) Ka igbenda i nyi jighilii i gbe u se kar sha mi ve Aôndo una wase se ? Lu kwaghôron u profeti u Daniel ôr sha kwagh u zege@@ kon ugen u i gber un , kpa ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ nga kar ve , u hide u vese her la wase ve u kaven kwagh ne ye . Anmgbian K@@ nor@@ r ken inyom i 19@@ 5@@ 3 “ Mba a Ity@@ ô@@ kwagh i Ish@@ ôô@@ gh Ga ” Sha ayange a í ngeren Bibilo la , u@@ sho@@ ja luun a ik@@ u@@ kpa i í er sha m@@ yô , í lu a ihy@@ o k@@ imi í ha@@ an mkurem ker sha er a fatyô u wan usu ker yô . Ken anyom 12 a a kar ne , yange m hide m lu ortamen u nengen sha Gb@@ aa Tom u Nan Mbam@@ lumun sha Mbam@@ pin shi T@@ an I@@ wanger sha A@@ ka@@ ac@@ imin la ; i mough a af@@ ishi la hen Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , i yem a mi hen P@@ atter@@ son . ( Heb . 6 : 10 ) Aluer ior kpishi soo u lamen a vese ga je kpa , shighe u se yem kera yô , alaghga vea ôr kwagh wase . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 1 , 5@@ 7 Yange m soo u lun z@@ en@@ ga z@@ en@@ ga er kasev mba i duen a ve sha tele@@ v@@ ishen sha u yôôn kasua u ta@@ av a mi la nahan . Nahan kpa , mbagenev vea n@@ aha ú a n@@ aha tar ga yô vea hendan a we . Ka we yange ú tile sha ityough ki Anmgbian Rus@@ sel@@ l shighe u a lu ga la ye , shi yange kaa a vese cii ér se̱ eren sha imo y@@ ough . Er se lamen ijô kposo kposo nahan kpa , se cii se mba lamen zwa u wang u mimi u ken Bibilo la . U yan ikyar a tar ne una na se lu ihyom a Aôndo Ashighe agen se nenge ser kwagh gba or môm sha kwagh u dedoo u ka se er la ga . P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u lu a tahav mbu tsuan kwagh u i er a Yesu Kristu yô , kpa gema de ér ior ve tese un kwagh u una er yô . 17 : 31 ; 1 Tim . 6 : 19 ) H@@ enen sha kwagh u ishimaverenkeghen you shi lu a mnenge u vough , nahan mayange de henen wer u ngu tiônnongo a iwasen ga ze ! Se mba eren e̱r Yesu yange er nahan sha u nan Yehova icivir tswen kpa ? Nahan aluer se mba ôron Bibilo a awashima u pu@@ un a pu@@ u i̱ ga yô , se hingir u lun a jighjigh u nan kua ishimaverenkeghen . Se mba ze mbam@@ kohol mba vesen man mbam@@ kohol mba kiriki man mbamkombo mba Mbakristu , sha er se taver jighjigh u nan wase kpa ? Inja i u or tseghan iyol i nan sha ci u Aôndo la ér nyi ? Mbagenev ken amba@@ aior ne lu B@@ ish@@ ô@@ p u tamen ugen hen gar u L@@ y@@ ons , ken tar u Fran@@ ce , u i yilan un ér A@@ go@@ b@@ ard , u lu sha derianyom u sha 9 la , kua orgen ken gar u B@@ ru@@ ys , i yilan un ér Peter , man H@@ en@@ ry u ken gar u L@@ au@@ s@@ an@@ ne man V@@ al@@ d@@ è@@ s , ( shin W@@ al@@ do ) , mban di ve lu uma sha derianyom u sha 12 la . Samuel yange ng@@ ur vesen yô , va hingir u fan Yehova sha mimi shi hingir u yan ikyar a na kôôsôô kpaa . — 1 Samuel 3 : 19 , 20 . Er u lu ôron shi henen Bibilo la , ka keng u zua a mbamsen mba ve zough sha mbamlu mba u nyer ker yô . 34 : ​ 5 , 6 ; Luka 24 : ​ 1 - 3 ; Aer . 2 : 31 ; 1 Kor . Ka mba ve nengen a kwagh ny@@ ì@@ à@@ à@@ n kpa ve h@@ ur kera la vea ny@@ iman ye ! Ka a lu inyom yô , i tse@@ e iyol ken B@@ ul@@ gar@@ ia je i hemba udi@@ gi@@ ri@@ i 40 sha iky@@ aren i C@@ enti@@ gra@@ de la . Paulu yange nenge kwaghfan u Aôndo u á we ishima u eren kwagh nahan ne nena ? ( Mpa . 12 : 7 - 9 , 12 ) Mbat@@ yomov mba ve lu az@@ ô@@ v ne , yange ve gema ayol a ve ve hingir uumace sha ayange a Noa la . Paulu shi ôr kwagh t@@ ér “ kwagh u hemban lun a inja . ” Kanyi ia wase mba ve vese ayol a ve u tilen sha mimi ? M@@ kombo u ken igbar u ken zwa u A@@ m@@ har@@ ic ken tar u B@@ rit@@ ain Or u a nger I@@ vangeli ne la yila Yohane u eren B@@ atisema ér “ Yohane ” ac@@ in imôngo , kpa mayange a ter iti na iyol na ken I@@ vangeli ne ga . Maa a lôh@@ ôm ér m za er tom hen Bethel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la ayange at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin . Mbakristu cii saan ve iyol sha iv@@ a@@ a@@ zuan i Kristu vea kwa@@ se@@ he na la sha ci u nyi ? Ve wua iorov dubu utar , mba lu ve je ve na ior nyôr iyol ken mcivir u aiegh la . — E@@ ks . T@@ aver mo kpishi sha ci u m fa kwagh ve cuku ga . Se fatyô u keren iwasen i icighan jijingi sha u maan dooshima nena ? Uma na u vough shighe u lu shin tar la kua ku u a kpe sha u p@@ aan se la cii na yô , uityendezwa mba Yehova Aôndo cii kure sha mi vough . 14 : 33 ) Shi gbenda u Yehova a kohol ior nav ve lu civir un la kpa doo u nengen . Ken ityar igen yô , azende a ior mba ve lu eren ivese la kua mba hen tsombor ve ka ve na ve iyua . Aluer se yar tom a mi sha inja ga yô , ka gbil@@ in@@ kwagh sha ci u ayange a iyev asev nga a kar kera fele er tu@@ lu@@ gh nahan . N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 24 . Maria man ônov nav cii , kua Yesu kpaa , yange ve l@@ aha fan m@@ nyoon u nom kua Ter u doon ishima ka nana̱ saa ku ve i nyoon la ga . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka Or u n@@ ôôn w@@ ura shi gban av@@ ure u hemban . ( Aerenakaa 2 : 22 ) Nahan kpa , mbagenev nengen un ér ngu “ or u hemban gban ijime ken ior ” cii . Se fatyô u ôron Bibilo shin ityakerada i pasen Bibilo vea mba se ze ve inya la . ( Yesaia 34 : 2 ) Yuda una saa ice ga . Yange í fa Mba@@ a@@ shi@@ ria ér ka ior mba wan ts@@ wam shi eren i@@ pi@@ la kpishi . 7 : ​ 6 - 27 . 28 : 19 , 20 ; Heb . Takerada u Genese ôr kwagh u iyange ac@@ in imôngo man tom u i eren sha tar yô . Kape se kpa Yehova a keren ér se er kwagh u hemban tahav asev ken inya ga je la . Kpa mba ve tsegh iti i Yehova sha u civir un sha gbenda u a soo la yô , vea zua a uma u tsôron . 4 : ​ 19 , 20 ) Se kpa gba u se lu a jighjigh u nan taveraa . Hanma su@@ m@@ egh ku iv@@ il@@ egh yô , kua fatyô u u@@ men atam sha mi er dubu nahan , man ka ku y@@ uh@@ wa i kuma er kil@@ o@@ gra@@ m 18 shin i hemba nahan je kpaa . Akaa a Aôndo a er i nger ken Bibilo la tese wang ér Yehova ngu Or@@ wasen se . Yehova ngu veren tom u pasen kwagh u kasev mba ken Kristu ve lu eren la doo doo , shi ngu a wase ve ken ashighe a atsan je ka u tu@@ nan ga . Aôndo gema ver Yesu Kristu u á nder un shin ku la hingir Zege@@ pristi u ken ze@@ ge tempel u ken jijingi . Hii nan ve i gbe u or a tsua a ishima i nan ér nana tsegha iyol i nan shi nana er batisema ? Yange i hii u wasen anmgbian u kwase ne anyom kar er pue nahan hegen . Kpa i venda ér i de le@@ he se makeranta ne ga . T@@ ôô shighe time sha mba@@ awashima ou man akaa a a hembe gban we kwagh la sha u gbidyen kwar sha mbampin mban : 10 : 24 , 25 ) U zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe shi keghen ato zu@@ lee shi eren sha kwagh u se hen la ka igbenda i dedoo i tesen ser jijingi u Aôndo ngu hemen se yô . ( Mpase 20 : 12 , 13 ) Hanma ian i ve lu sha mi cii — a lu “ mba@@ vesen ” shin “ mb@@ akiriki ” kpaa — á pase ve mba ve lu uiky@@ angen shin H@@ a@@ de ( She@@ ol ) , u i lu u@@ war u orumace la cii á tu@@ h@@ wa . Saulu , or u hiihii u Aôndo tsua ér a lu tor u Iserael la yange due ken tsombor u B@@ en@@ y@@ am@@ in . — 1 Samuel 9 : 15 , 16 ; 10 : 1 . Kwase la kaa a mo ér : ‘ Kwagh ugen ngu , u i gbe u ne uhar cii ne er imôngo yô . 17 : 8 - 13 ) Tsô Mose ta at@@ se hen ijiir la , a ii a iti ér “ Yehova - n@@ ishi , ” inja na ér “ [ Yehova ] ka tu@@ ta wam . ” — Ôr Ekesodu 17 : 14 , 15 . Alaghga ne mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ne nenge mlu wen u u@@ ye la sha igbenda kposo kposo . Mbah@@ endan a hemen u Yehova cii a tim ve kera . Nahan bem man mzough una hide a lu sha won cii . H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia taver Mbayuda asema ér ve er tom sha gbashima tsô Aôndo una ver ve doo doo Er u dondon gb@@ end@@ atesen u Mkaanem nam ken uma wou yô , kwagh la wasen we u palegh kwaghbo u ka a due ken aeren a Bibilo i vende la . I@@ t@@ yom ngi kpishi i i gbe u se er yô . Kanyi Se H@@ ene ? Se er nan ve se seer fan aeren a Yehova tsema tsema ? Apostoli Paulu ta se icin ér aluer se vihi imo i ken ishima i anmgbian wase yô , ka kwaghbo je se lu eren ye . Nahan doo u se vihi ayange a uma wase sha a@@ gbil@@ in@@ akaa ga . ( a ) Loho u dedoo u Tartor ne mgbegha ior umiliôn umiliôn mba eren nyi ? Yehova “ ongo msen . ” — Pasalmi 65 : 2 . Shighe u se er Bibilo se bee yô , doo u se gbidye kwar sha kwagh u se er la . Se eren nen kwagh ne a vangertiôr ser ica a gba ga tsô una ungwa msen u se sen un a ishima i môm ser , “ Tartor Wou u̱ va ” la . Ka mnenge na la , ngu a tese ér msen wase ngu a inja mimi ye . Er nan ve mkaanem ma Paulu ôr a A@@ gri@@ pa la ma kôr un ken ishima y@@ um@@ u ? Hen sha kwagh ne sha gbenda ne kpaa : Alaghga ter u lun a dooshima una tsaha wan na u a er kwagh shami ga yô , una yange un akaa agen a eren . Gbenda môm u se eren kwagh ne yô , ka sha tom wase u pasen kwagh la . Yange ve ngohol môm ken u@@ pue sha iy@@ i@@ av mbi Mbaiserael ve son@@ do yô , kua shi iyenge i ilev mbi mbi seer ken Iserael cii . 13 : 1 - 4 ) Ka ker ken inyom i 48 la yô , ve hide ken An@@ ti@@ o@@ ki “ ape i vande nan ve sha ikyev i m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo ” la . — Aer . Yesu maa mase kuren injakwagh ne sha mkaanem man , á kaa ér : “ Kape ne kpaa , zum u ne@@ a er akaa a i kaa ne cii yô , kaa nen ner : Se mba mba@@ shir@@ en kpa se kuma injar ga , se er kwagh u ma se er keng la tsô . ” — Luka 17 : 7 – 10 . Hii nan ve ityom i Yesu eren la ma na ior ma ve kav ér Aôndo lu a n@@ aa ? Nahan Aber@@ am tese vangertiôr na ken igbar ér un ngu or u civir Yehova , Aôndo u mimi la , shi a ts@@ en iyol na sha ihyom man i@@ pi@@ la i sha iyol na je kpaa . Ne@@ hem@@ ia lu ken Sh@@ u@@ sh@@ an , gar u tor , lu shir@@ en Tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta L@@ ong@@ im@@ an@@ us sha ian i vesen . U nan iyol sha ci u Aôndo ngu a er tom kwagh môm vea mcivir u civir Aôndo tswen la nena ? Sha gbaa u u@@ ic@@ egh@@ zwa hegen yô , Yehova eren kwagh a mbacivir un asange asange sha kwagh u ve tsegh zwa a na la . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Sha kpôô yô , zan zan hegen kpa Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ngu vegher u hange hange u Bibilo , i i̱ lu Mkaanem ma Aôndo la . A@@ dooga or shon kpa nan vande lamen sha iyol yase dang . Aluer u ure kpishi sha ci u asorabo a ou yô , kwagh u apostoli Yohane yange ôr la a̱ su@@ r u ishima . A kaa ér : “ Aluer an@@ ti or nana er isholibo kpaa , se mba a Or@@ wasen hen Ter , Yesu Kristu Or@@ perapera . A kôr if@@ er@@ kwagh ihyom ! Gba u se Mbashiada mba Yehova se kange ishima u eren nyi , man se dondo ikyav i Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la nena ? Ngeren la kaa ér , Davidi vea ior nav yange ve haa af@@ o ikyua a ilev mbi N@@ ab@@ al , nahan ve er erdoo a N@@ ab@@ al , u lu an@@ ter ve ken Iserael la , ve lu nengen sha ilev nav tugh man ate@@ tan kpaa . Ior mbagenev di yô , mba veren ashe a mba ve ze g@@ wa hen ityô shi ve lu a kwagh a ve la — mb@@ any@@ ar@@ ev man mba@@ duen ati — ér ka mba vea nengen ken a ve man vea tsuan kwagh u vea er je la . I@@ c@@ ombor í taver ken jijingi ngi henen Mkaanem ma Aôndo sha hanma shighe shi ngi b@@ undu mbamkombo mba Mbakristu ga , shi ngi eren tom u kwaghpasen imôngo kpaa ( Mbaefese 5 : 1 ) Ter wase u sha gba uwer sha u tesen m@@ doo na ga , man se kpaa se gba uwer ga . Ka ityôkyaa i vesen i nyi yange i na ve Yesu lu or@@ tesen u duen tseer tseer y@@ um@@ u ? Ba@@ al yange lu aôndo u Mbak@@ an@@ aan u tamen , man A@@ she@@ tar@@ oti lu in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u i nenge ér ka kwase u Ba@@ al yô . Mbam@@ pase O@@ u kpaa ka iember yam je . . . . ( Marku 12 : 17 ) Apostoli Paulu kpa ôr kwagh nahan , ér : “ Hanma or u uma nana̱ ungwan imo i tahav mbu nan lu mbu sha ikyev la , gadia ma tahav mbu ga , saa mbu mbu dugh her Aôndo la , mbu mbu lu her ne kpaa , ka Aôndo je A ver ye . ” — Mbaromanu 13 : 1 ; Tit@@ u 3 : 1 . Er ngeren ne a hembe veren ishigh jighilii sha kwagh u A@@ you a Tartor nahan kpa , se fatyô u dondon akaawan ne hen A@@ you a M@@ kohol man ajiir agen a se eren mcivir u mimi her la kpaa . A@@ ng@@ ev man ku ua kera za uumace iyol ga , shi a nder mbakp@@ enev vea lu uma shin tar ne . “ Ú Z@@ a Iky@@ ura ” Nen@@ a ? Se mbagenev mbamzeyol asev kaha kposo a ior mbagenev . A shi nan kpa , ityav mbi i nôngon hen Me@@ gi@@ do man mlu u hen ijiir ne bende a gbenda u i yaren tom a ishember i “ Armag@@ e@@ don ” sha ikyav la . Ka inja er ka ken washika u ub@@ ish@@ ô@@ p yange ve nger ken mkohol u ve tema ken gar u T@@ ours ken inyom i 5@@ 6@@ 7 la yange i hii k@@ angen tindi sha kwagh ne , man shi ken [ atindi ] a ken M@@ kohol u yange i nyôr ken gar u M@@ ac@@ on ken inyom i 5@@ 8@@ 5 la nahan . ” — The Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia . ( Mateu 18 : 21 , 22 ) Sha mimi yô , or u nan zu@@ ngu mhôônom ka nan de orgen kwaghbo je i kuma kwa “ ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kwa ta@@ ankar@@ uhar , ” inja na yô nan zu@@ ngu mhôônom a ik@@ ighir shio . Nahan cii kpa M@@ ika yina ishima ga , gadia á kange ishima ér una “ kegh ” Yehova . Ter W@@ ase ‘ K@@ ôr U@@ wegh A@@ se@@ gh ku Y@@ an@@ egh ’ 5 : 14 ) Aluer se er nahan yô , se tese ser se mba dondon Yesu . 27 : 39 - 43 ) Nahan kpa , Yesu taver ishima a akaa ne sha icivir . Ka sha nyi igbenda nahan kasev Mbakristu kpishi ve lu dondon ieren i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati la ny@@ ian@@ a , man kwagh ve ngu Yehova ken ishima nena ? Nahan ve lu a vangertiôr ér , ve tsua gbenda u vough , gadia ka Yehova a lu a “ kwaghfan Un tswen ” ye . A lu ú a iwasen tsung aluer ú nenge zende ve ne sha foto u tesen ijiir u a lu sha peeji u sha 9 ken an@@ takerada u i yer ér “ See the Go@@ od L@@ and ” la yô , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . As@@ cle@@ pi@@ us , aôndo u t@@ wer@@ sôron la yange lu môm ken mba@@ aôndo mba vesen mba gar la civir yô . Er se lu ior mba Aôndo yô , se zua a mkav sha akaa kpishi a mayange je se á lu ior nav ga yô , ma se zough a mi ga yô . Doo u se ver ishima sha akaa a se eren la tseegh ga , kpa se ver ishima sha iliam yase man mbamhen asev kpaa . Kpa a de ér ishim@@ avi@@ h@@ in la i yange un u eren kwagh u dedoo ga . Aluer í va je kpaa , mayange se de ser i̱ na se u nengen sha mlu wase hemban er m@@ à se nenge la ga . — Anzaakaa 27 : 2 ; Mbaromanu 12 : 3 . M@@ hembe u Mbashiada mba Yehova yange ve hemba tôv@@ ac@@ an ken Y@@ uro@@ pa la lu m@@ hembe u icighan jijingi u Aôndo je , lu m@@ hembe u a tese tahav mbu kwagh u dedoo mbu Mbakristu mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime ve lu a mi sha ci u jighjigh ve u nan u icighan jijingi a wase ve u lun a mi la . Nenge kwagh ne a ver se ikyav i injaa sha wono ! Adam , or u hiihii la yange na Aôndo ibo sha isholibo na la . ( Gen . M nenge mer kwagh môm hemba u se eren ishima i Yehova ga . ” A vese a hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova , u tse@@ en ishima , u a er batisema yô . ” ( 1 Timoteu 1 : 19 ; 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Z@@ aan mbamkombo shi luun a ci ker shi pasen kwagh kpoghuloo kpaa . U Nen@@ gen Peteru sha Gbenda u V@@ ough Se Mbakristu asange asange se mba nengen kwaghyan u ken jijingi u sha shighe vough u wanakiriki u jighjigh a ne se ken ityakerada i pasen akaa a ken Bibilo man mbamkombo mba Mbakristu la nena ? G@@ um@@ or Yeremia kpa kape lu un je la . Or@@ gen mba yer iti na ér S@@ ho@@ ji , vea kwase na A@@ k@@ ik@@ o ve dondo kwaghwan u a lu sha heen ne , nahan ve zua a iwasen kpishi . ( Genese 1 : 31 ) Hanma kwagh ke ’ sule u E@@ den cii yange lu vough ape shin lu ga . I@@ t@@ yo@@ kyaa i môm i se lu a vangertiôr sha TER wase u sha shi se suur sha a na yô ka sha ci u tahav nav mbu kpilighyol mb@@ u@@ la — mbu kua uityendezwa nav man mk@@ or u a kuran se la cii k@@ er@@ egh . • Or@@ henen u he nana hen akaa a injaa a nyi hen mbagenev ken tiônnongo ? 3 : 2 ) Nahan kera kpiligh se iyol er k@@ ov u hegen ne u lu a ior mba kwagh ve a hembe gban ve ishima la ga . * — Ne@@ h . Shin er Paulu tôv Kristu a ican kpoghuloo nahan kpa , a nger ér : ‘ M doo Wan u Aôndo ishima man A gema A na iyol Na sha ci wam . ’ ( G@@ al . 2 : 20 ; Aer . Er nan ve Yehova yange wa Mbayuda mba sha ayange a H@@ ag@@ ai la kwagh@@ a ? Yange ôr sha ikyev i R@@ a@@ be@@ sh@@ ake — vough — nahan wener , aluer mba suur sha Igipiti ér a wase ve yô , mba suur ka gbilin tsô . Gba u se lu u@@ icighan@@ mbaiorov , er Yehova , Aôndo wase kpa a lu icighan nahan . — 1 Peteru 1 : 15 , 16 . Takerada u Yobu pase se ér Satan ka or@@ ihyom u uumace u mhôônom ma ker un a or môm môm ga yô . S@@ ea hen sha kwagh u an@@ ar u hemban ve@@ gh@@ em cii la shin sea gema ishima sea ver sha mlu u i@@ am@@ egh ki k@@ í gbe lun kpu@@ un ne kpa , a k@@ unda se iyol a agee a Yehova la . Lu@@ c@@ í@@ a Ver Se Ikyav i Dedoo A shi nan kpa a hen sha shighe u Yehova una sa@@ gh uumace ken iky@@ ang@@ enev mba ku@@ ugh kera la , er uumace mba cian Aôndo mbagenev kpa er nahan . ( Luka 9 : ​ 5@@ 7 , 5@@ 8 ) Nahan kpa , kwagh u Yesu Kristu er sha u van shin tar ne la na yô , lu u mbahenen nav vea hingir mb@@ any@@ ar@@ ev . Yehova tese ikyo i wan sha gbenda u a eren a iyôngo na la nena ? Shin er wan@@ ye@@ kwase u lun anyom pue kar a kar ugen yange lu henen kwagh hen tsombor hanma shighe nahan kpa , a hii u yan ikyar a azende a saan ishe . 6 , 7 . ( a ) Bibilo i henen ka i na Yehova a doo se ishima shi un kpa kwagh wase a doo un ishima nena ? Z@@ a hemen u ôron ityakerada yase cii . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 21 - 29 Kwagh u se fatyô u ôron yô , ka ityôkyaa i Yehova yange lu a mi ken ishima ve de ér kwagh a̱ er nahan la . Aluer anmgbian ngu wan kwagh ishima a mbagenev yô , kwagh ne una yange nan u eren tom u ortamen . E@@ ve@@ l@@ y@@ n shi ngu wasen B@@ er@@ th@@ a , kwase u beenyol , u wan ndor a vese , u un kpa a lu kor - kor hegen , u yange wase ng@@ ôm u civir Yehova i hembe anyom 70 hegen la . Kape ikyar u kpa aluer u kighir nan a kwaghôron yum ve , a@@ dooga nana hingir u keren a ker ish@@ ô , nahan ian i fan ishima i nan la ia kar u je la . ( Ôr Mbagalatia 5 : 16 . ) Se mba cie ku e̱r mba ve lu a ishimaverenkeghen ga la ga . Shi ne va a kwagh u iin a ii man i@@ wan@@ kwagh , man kwagh u a lu u@@ ange ; ka nagh ku ne ne je r@@ a ; nahan doo u Me ngohol ku sha ave a en kpa ? ” — Mal@@ aki 1 : 8 , 13 . Yange ta a@@ kper@@ an shi nenge ér un gba kwagh ga . Nyian ne G@@ l@@ or@@ ia ngu pania u ke@@ ke , shi ngu civir Yehova vea nom na man wan na . Dooshima u Mbakristu una fatyô u wasen u taver im@@ a@@ ghen i mba ken ivese nena ? ( 2 Utor 10 : 15 , 16 ) Ve lu a U@@ ye@@ h@@ u Mb@@ av@@ esen utar , hanma ve li@@ he kuma angahar 7 man ase@@ va 2 , i@@ gb@@ anger di lu angahar 6 man ase@@ va 2 , ity@@ aven kpa lu angahar 6 man ase@@ va 2 , shi up@@ ania at@@ ar@@ atar ve fatyô u tsan ker han@@ mô ve . ( Yesaia 11 : 3 - 5 ) Sha nahan yô , ior mba a lumun ér ve lu sha ikyev i gomoti ne kpaa gba u vea lu mbap@@ er@@ apera . • Kanyi i gbe u se er ve se palegh kwaghaôndo u aiegh ? M ngu yevese zan hen ik@@ ighir i i ver la . ” Se cii se fatyô u dondon ikyav i Yeremia la sha u eren tom u pasenkwagh u i ne se la kuren u doo doo ! ( Luka 12 : 32 ) Nahan kpa , sha shighe u In@@ i@@ ongo i M@@ tsegh u T@@ em@@ pel shon la je , Yesu kaa ér : “ M ngu a iyôngo igen i i lu hen ity@@ ôr ne ga yô , i kpaa Me va a i keng . ” Kwagh@@ ts@@ eren u sha utar u̱ Habak@@ u yôô la ôr kwagh u ib@@ o@@ awambe . 4 : 8 ; 5 : 3 ) U kange ishima wer u ‘ zende ken iti i Yehova , Aôndo wase , gbem sha won ’ kpa ? Sha kpôô yô , “ mkaanem ma Aôndo . . . ma tem gbilin ga . . . ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” Ka akaawan a nyi Yesu yange wa mbaapostoli nav sha tom u pasen kwagh@@ aa , man yange gba u vea pasen kwagh nena ? Apostoli Paulu kaa ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev . ” ( Heb . A@@ dooga mbagenev mba a zua a nom shin kwase u sha ishima ve ga . A er msen ér : “ Er a ve di er yan U er a Mbam@@ i@@ di@@ an man a Shi@@ s@@ era man Y@@ ab@@ in hen if@@ i u K@@ ish@@ on nahan , mba ve tim ken E@@ ndor , ve hingir er ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov mbi sôron sule a m@@ in la nahan . ” ( Ps . Saulu yange za te num sha Mba@@ fil@@ iti sha kwa har yô , ishima vihi ve , ve hendan kwagh a na tsung . 16 Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor — Shighe u N@@ om@@ ou Shin Kwase Wou A Lu Dedoo Ga Yô Er se nenge ke ’ u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mban ne nahan , Bibilo i henen man u eren tom sha akaawan a i̱ la una fatyô u geman uma u or hingir u sha inja . Ka averen a nyi se lu a mi , man doo u se pine ayol a ase nyi ? Mbaiserael yange ve ver ishima sha ib@@ aver i bo i mba@@ gban mk@@ er mba pu@@ ev , mba ve ban a jighjigh u nan la , nahan ve hii u gban ah@@ on sha kwagh u Mose man A@@ ron . Gba u se pu@@ un anmgbianev asev ga , kpa hemba doon u se vande tôvon sha ieren yase , se fa er i hii ve se soo u pu@@ un nan la . Yange m za vea na sha u za henen Bibilo vea orgen , u ngohol takerada u i yilan ér The New World * la . Ishim@@ a@@ verenkeghen ngi sha ci u mba ve kpe la je he ? PE@@ E@@ J@@ I 13 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 65 , 10@@ 6 ( Mateu 5 : 21 - 32 ; 6 : 1 - 5 , 19 - 34 ) Aluer u dondo kwaghwan u Yesu la yô , u zua a msaanyol . I tindi i za va a Davidi ape lu ken to@@ ho la . 3 : 16 ) Aôndo yô , “ ma m@@ gem ngu ken a Na ga , shin m@@ ure u m@@ gem tsô kpaa ga . ” Kwagh ne mgbegha u u̱ seer henen kwagh u Aôndo u a hi@@ di a iyol ijime , u a kegh iyol u ‘ v@@ aren inya ’ sha u una due a mbacivir un ken ishima@@ y@@ in@@ an , una gema a na ve ishimaverenkeghen la ga he ? A@@ g@@ umaior a a veren ikyav i dedoo ne nga a na i saan mbamaren vev iyol kua ior mba Yehova cii . — Anz . Tindi u Mose la lu a lu di hi@@ la tsô . ( 1 Mbakorinte 1 : 10 ) Nyian ne mp@@ av ngu kpishi hen atô u ior mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la , nahan ka a inja kpishi u se time sha kwagh u Yesu iyol na a er sha kwagh ne yô . Kpa se b@@ un@@ den mkombo ga , shi se duen kwaghpasen imôngo . ” Alaghga shighe u mbamzeyol mba vihin tsung mban kange sha we yô , ú nenge wer u ngu m@@ asen nôngon her sha ci u icighan jijingi u Yehova na u “ agee a hemban ” la . — 2 Mbakorinte 4 : 7 - 9 ; Pasalmi 40 : 1 , 2 . Z@@ ende su@@ gh ior . — 10 / 15 , peeji 22 . D@@ ugh Mb@@ al@@ ev@@ i sha yô , iyenge i nomso mba ve kuma anyom iky@@ undu man mba ve hembe nahan kohol cii yô lu iorov 6@@ 0@@ 3@@ ,@@ 5@@ 50 . Heela tseegh ga , “ mba ve lu ungwan Un cii , kpiligh ve iyol sha mkav Na man sha mbam@@ rumun N@@ av kpaa . ” Aôndo una na uumace mba ungwan tindi uma u tsôron keng a b@@ unde ga . — Mateu 25 : 34 – 46 ; Mbaromanu 6 : 23 . S@@ E MB@@ A ken shighe u injaa kpen kpen . Hi@@ ihii yô gbenda u Yehova a nengen shighe la kaha a u wase . Shighe u ve lu hen M@@ er@@ ib@@ a ikyua a K@@ a@@ de@@ shi la yange kera tese icivir hen Yehova , un u a lu Or u eren U@@ ivande la ga . Á pine Ifa ér : ‘ Ka mimi je , Aôndo kaa er , né de ye atam a ma kon u ken sule ne gaa ? ’ Yange lu sha ci u mbamzeyol ou nen@@ ger we@@ e ? ○ V@@ eren ishima sha kwagh u i lu henen la Yange suur sha Yehova tôô ave sha , nahan Yehova kpa va un ah@@ enge ga . N@@ ongo la di kpa gema tsua mbakur@@ an ver ken tiônnongo u Kristu . — Mat . Apostoli Paulu kaa ér : “ Ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ” M hembe henen shin ôron kwagh u iky@@ ôr eren@@ e ? N@@ om u lun a kwaghfan ka nan kegh ato a kwagh u kwase u nan a lu ôron la zu@@ lee . Ve fa ér ashighe a ase ne nga torough torough shi ve fa ic@@ in@@ tan i Peteru a te ér , “ iyange i Ter ia va er or@@ mbai@@ v ” la , nahan mba zan hemen u ‘ lun ken icighan@@ mlu . ’ Ter ugen ken tar u Jam@@ an@@ i , mba yer iti na ér An@@ dr@@ é , a kaa ér : “ Shighe u wan wam lu iyev la , se n@@ umb@@ en imôngo sha ashighe kpishi . M pasen kwagh ken u@@ ger@@ i mba kiriki ken Kp@@ en@@ tar u T@@ en@@ n@@ es@@ see man kpen@@ tar u Ge@@ org@@ ia , u wa ndor a vese la kpaa . Ity@@ ôkyaa i môm i i ne ve kwagh a gbe se a mbam@@ pase mba Yehova yô , ka sha ci u kwagh hungur se . J@@ an@@ awar@@ i 17 - 23 , 20@@ 11 Yange i doom kpishi er T@@ ed soon u eren msen hen Yehova sha akaa a vesen man a kiriki yô . Anmgbian u kwase S@@ on@@ ia kpa ka a kegh iyol u pasen hanma or u a fetyô cii kwagh . Hanma iyange ka se nenge a ikyav i erdoo na . ” B@@ ri@@ an , u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Shighe u m lu anyom pue la , m lu n@@ umb@@ en ken iyou , maa m za ande sha um@@ ag@@ az@@ in mba iji@@ mba@@ gh mba ter@@ em . Nyian kpa ior kpishi mba a imba ieren i dedoo ne . ( Mbaromanu 14 : 3 ; 15 : 7 ) Ka kwagh u i doo u se er ne ga he ? G@@ EN@@ E@@ V@@ I@@ È@@ V@@ E D@@ E G@@ A@@ U@@ L@@ L@@ E , ing@@ y@@ ôr i Ch@@ ar@@ les de G@@ au@@ l@@ le u ngise hemen tar u Fran@@ ce la yange va fa Mbashiada mba Yehova iyol na ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a N@@ az@@ i a yange lu ken gar u R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck , ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Jam@@ an@@ i la . Yeremia , 1 / 1 Kpa ve yô , ve gema imba iky@@ ondo la i̱ hingir ve bo@@ lo@@ go u t@@ aren me@@ men sha mi , shighe u vea eren iniongo vea ember mba@@ aôndo vev mba@@ aiev mbara yô . 55 : 1 - 3 ; Mat . Er ior lu kpishi mba vea ôr kwagh u O@@ b@@ a@@ dia lu eren la nahan kpa , a taver ishima a ko@@ so u@@ profeti mba Yehova , or môm ve fa ga . Ken atô u mba za nengen mbara mbagen yange lu mbatomov mba gomoti , man mbagenev ken a ve wuese kwagh u yange ve nenge a mi la . Yange i maa tempel anyom po@@ so 30 nahan , maa i va kura ikyav mbi dedoo mbi ken tempel la kera . Yange i “ c@@ agh [ V@@ or la ] ik@@ ish@@ ing@@ uhar ” zum u i wua Yesu sha kon u m@@ tsaha la . — Mbaheberu 9 : 11 - 14 . I ver mbatamen mba ve tse ken tom la yô , sha ajiir kposo kposo sha tar , ér ve nengen sha tom u pasen kwagh la shi ve taver mbap@@ asenkwagh asema ken ityar i ve lu la . Shi a za hemen ér : “ Or u kwase u nan a doo nan ishima yô , ka iyol i nan je i doo nan ishima ye . ” Nahan kpa , kwagh ugen ngu sha gbar u or lun ken mkpeyol la . “ M time ken magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! Aluer or soo u hendan a imeen i nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh yô , gba u nana er msen hen Yehova cii ve alaghga nana va za hingir u nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et ye . Yesu Kristu yange tese mbadondon un ér ve sôn Aôndo , ve kaa ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 8 , 7@@ 4 Yesaia ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan ér : “ A@@ she ou aa nenge a mbat@@ esen ou . ” T@@ aver u eren ishima i Aôndo ga . Kpa As@@ a dugh amba@@ aior la kera maa de ga . Gbenda u Aôndo er kwagh a tsombor u Aberaham shighe u ve lu ikp@@ an ken tar u Igipiti la tese wang ér k@@ ur uityendezwa nav . Er Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I mb@@ ira bee la je , gomoti mba ityar kpishi y@@ à@@ ng@@ è tom u Mbakristu ú tesen ior ú Mbashiada mba Yehova ve eren ne . Shin er mzeyol u ken tar u S@@ i@@ er@@ r@@ a Le@@ one la á lu zan hemen her kp@@ ii nahan kpa , tom u pasen kwagh u Tartor yô ngu u@@ men atam her . ( 3 ) Or shon nan zua a kwagh u nan nger la han@@ a ? Lu u iyou i Aôndo shin tempel ne una lu ijiir i vesen i mcivir u mimi ken tar u Iserael . Ikyav tese wang ér yange lu or u eren tom ken ya u Tor Se@@ de@@ k@@ ia , u tar u Yuda . Sha kpôô yô , doo u tsombor u Mbakristu ua lu a aeren ne ga . U ngu nôngon sha afatyô wou cii wer u ‘ zende ken iti i Yehova ’ kpa ? ( b ) Ka ke ’ nyi igbenda yange Yesu lu P@@ risti u T@@ amen u hemban u yange eren tom ke ’ tempel u ke ’ Yerusalem laa ? Tsô a kaa ér i na un shighe iwer ihi@@ ar sha er una za sha i@@ wo una za vaa yô . De se vande tôvon nen sha kwagh u kwase u yange fa kwagh yum ne . Ka TER A lu Aôndo ye . ” Shighe u ior zenden nengen ajiir a do@@ on@@ ashe la kom yô , gba u mo man iky@@ ar@@ em ken tom pania , S@@ im@@ on Apo@@ l@@ in@@ ar@@ s@@ ki , se ker ijiir igen , kpa se kange ishima ser se za hemen a tom u se lu eren la . U ôron Bibilo hanma iyange la ka a wasem u umbur atindi a Bibilo kua akaawan fese a ka a taver mo ishima u hendan a mbam@@ kighir mban yô . Shighe u se lu henen Bibilo yô , doo u se gbidyen kwar sha kwagh u se lu henen la , er se yar tom a mi sha inja shi se wase mbagenev kpaa yô . Aluer or pine u mpin sha u nahan we tar nahan , u na mlumun nena ? Mbaiserael mba ve lu p@@ eren Y@@ ord@@ an ne alaghga vea lu ôron ken ishima ér , ‘ Mayange me hungur kwagh u Yehova a er heen ne ga , ’ vough er uter vev ôr hen Zege@@ mnger u Nyian anyom 40 ken ijime nahan . — Yo@@ s . Sha kpôô yô , kwaghôron u mba ve vese ayol a ve ve er ayol a ve la una fatyô u nan ve ishim@@ avi@@ h@@ in shin nan ve mkpeyol . C@@ u@@ ku tsô kpa yange m fa mer kwagh u m lu keren mer me lu sha sev wam ne , una na me hingir kp@@ an u akaa a vihin mo la ga . I@@ p@@ aa i Aôndo a ne se sha mlumun u sha mh@@ ôôn la ia wanger imoshima yase nahan se lu a be@@ m@@ shima . A@@ yange nga kar kpuaa yô , ve mba un@@ yi@@ in mban cii ve ya ijende kôôsôô . I@@ wer ngi kar it@@ ian yô , i yôô ér Anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r una mough hen ijiir yase i shin it@@ ine la una va lam a mba@@ y@@ ev@@ makeranta . N@@ ongo u Kristu ka mzough u geman ior hingir mbahenen . Kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania yange lu ôron la yange n@@ ú@@ m ishimaveren i gumor Yo@@ shia ver u̱ wanger mcivir u hông@@ or@@ ough ken Yuda kera la je ka u ny@@ iman ga . Bibilo kaa ér : “ U nan kaa er nan ngu ken [ Aôndo ] je yô , ka u nana zenden er [ Yesu ] lu zenden nahan keng . ” ( 2 Utor 10 : 29 ) Or u lu inja er a tse@@ e ishima sha kwagh u mcivir u mimi ne nahan , yange lumun a mcivir u ak@@ ombo sha nyi gbenda ? Shi a na i nger akaawan a dedoo ken Bibilo , a a wase se hanma shighe yô , kpa saa se dondo a ve se zua a iwasen ne ye . 4 Kanyi Aôndo a Er@@ ene ? Kpa er ashighe agen wain ka a tile sha ityough ki iember yô , Yesu lu ôron kwagh u iember i mbadondon un mba i shigh ve mkurem mba a nder ve shin ku vea za lu a na sha Tartor u sha imôngo mbara vea ember a na la . — Ps . Nahan kpa , kwagh môm fatyô u yangen anmgbianev mba nomso man mba kasev mban tom ga . Ka una tese akaa a i er la vighe vighe yô , ityôkyaa i dedoo ka i lu keng . We , or@@ im@@ ang@@ er@@ egh ne , vande du@@ ghun g@@ ung@@ ur@@ kon ken ishe you kera , nahan man u nenge dedoo sha u ú za dugh ani@@ v@@ ur@@ kon la ken ishe i anmgbian wou kera ye . ” — Mateu 7 : 1 - 5 . 5 : 8 ) Nahan kpa , mimi je , saa or nana zua a di@@ gi@@ ri@@ i ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti shin im@@ akeranta i vesen igen ve nana er kwagh ne y@@ ee ? Tor u Tartor shon , u i lu Aôndo iyol na a tsough la ka Yesu Kristu , u a lu a tahav mbu been ior angev la . U eren kwagh nahan ne kua u nan ior mba hen ya u Aôndo kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough . Paulu yange nger wener : “ Kwaghôron ne ka u jighjigh , a kuma u rumun un a ishima i môm er Kristu Yesu va shin tar sha u yiman mba@@ asorabo , man ken ve yô , ka mo m hembe ye . I ôr kwagh u Tartor u Aôndo ken Bibilo jimin cii . M Nenge A T@@ ahav Mb@@ u Mimi U Ken Bibilo la Nahan yô , se tese iwuese sha u nôngon kpoghuloo yan ikyar i dedoo vea Aôndo . ( 2 Pet . ( 1 Yoh . 4 : 8 ) Hi@@ ihii yô , mgb@@ e u Aôndo a gbe uumace la jim kpa , ka gbenda u a tese dooshima na yô . Ver shighe u henen kwagh u aeren a na a doon la , er dooshima na man ishima na i wan man mhôônom nam ma zungwen nahan , shi gbidyen kwar sha kwagh u ú hen la . Er nan ve Aôndo a ne ican i yan ian@@ a ? Yohane kaa wener Mbakristu “ due ken Aôndo , ” kpa tar yô due ken a na ga . 3 : 14 — Hii nan ve Ru@@ tu man Bo@@ a@@ shi mough sha use d@@ in@@ de@@ e ? A er nan ve Orkristu nana na ugen icivir sha mimi , aluer ken ishima i nan yô , nan nenge ér or la nan kuma icivir ga yôô ? Ka Yehova Aôndo a tim ye . Shighe ugen la di , se lu p@@ eren if@@ i shin t@@ so ugen . Mbat@@ yomov mba kera ze a vese hen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi nyian , er yange ve za a F@@ il@@ ib@@ u hen O@@ re@@ ti@@ op@@ ia nahan ga . ( Aer . Mba i shigh ve mkurem , mba ve lu ken ikyuryan ne , ve ongo imo i Aôndo la di vea zua a dyako ve sha . ​ —⁠ Heb . ( Mat . 10 : 28 ) Nahan a kighir a mough sha a kaa a or la ér , “ Me tese u ya wam ga shi me de u pasen kwagh hen gar ne kpaa ga . ” ( b ) Ka m - umbur u nyi i sember umbur iky@@ aior i ken Kristu ? Aluer u er nahan yô , u tese wer ikyar u gba u kwagh . Se mba tesen sha tom wase u pasen kwagh la ser Aôndo man or@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima nena ? Ka Mbashiada mba Yehova tseegh yange ve er nahan ga ye . ” Yesu tôô Mbakristu kar sha mbatomov mba ve lu keghen shighe u ter ve una hide iniongo i kwa@@ se@@ he la ken mkaanem nam ma i nger ken I@@ vangeli i Luka la . U Ngu Nen@@ gen a U@@ wegh K@@ u Aôndo sha Akaa A A Lu Eren Ken Uma Wou la Kpa ? 4 : 10 - 16 ) N@@ om@@ so@@ mbaiorov mba uhar mban za sha ishigh ki tor u Igipiti er Yehova kaa ve nahan , shi ve nyôr ken ican sha ci u ishima@@ ci@@ gh@@ ir i F@@ ar@@ a@@ o la kpaa . Ka nyi i lu zan hemen sha kwagh u ivaa p@@ av@@ ene , man ka mbampin mba nyi ve gem ve dugh sha kwagh nee ? Or gbe doon u lamen a nan tsô ga , saa nana lu or u keghen ato . Nahan kpa , gba u se umbur ser , aluer se mba hu@@ nan akaa a Yehova a er shami shin a er sha perapera la yô , kwagh la una na se lu nengen ser atindi a perapera wase la hemba a Yehova la . Yehova “ u A lu Icighan ” la hemba ngu icighan a hanma or cii . ( Yes . 45 : 18 ; 55 : 10 , 11 ) Heela tseegh ga , aluer orumace môm kera shi u civir un ken te@@ mbe u tempel na u ken jijingi la shin tar ga yô , a de u civir Yehova shin tar ne ku@@ aa ! ( Yesaia 26 : 3 , 4 ; Pasalmi 9 : 10 ; 37 : 3 ; Anzaakaa 3 : 5 ) Ior mba ve lu a amba a mhen la mb@@ á veren ashe a “ TER A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ” ér a̱ lu V@@ ande ve . Anmgbian u kwase ugen umbur kwagh u er un shighe u lu gum@@ kwase la , a kaa ér : “ Yange m eren idya kera yô , ishima vi@@ him tsung , shi m nenge mer m kera gba kwagh ga . Nahan a kaa ér una tsaha Mbaiserael mba ve civir ak@@ ombo la kua tartor u Yuda u hemban@@ ato la . ( Yobu 35 : 2 , 3 ; 40 : 6 – 8 ) “ Mose yô , lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii , ” kpa a vihi ishima sha shighe ugen la , a lam sha inja ga . Ken masejime yô , i mase eren sen@@ e@@ ma u ior zenden ker u duen a ufoto mba mon@@ don a mkaanem sha mi , u̱ shin kuman ah@@ wa an@@ igh@@ eni la been . ( Ef . 4 : 13 ) Ka mimi , ve yina er se cii se yen nahan . Nahan hen ase sha akaa a Aôndo a er la cii ! Sha kwagh u ityough k@@ in k@@ í er yô , Yesu tôô mlu ve la kar sha u or@@ h@@ unda u a lu keghen shighe u or@@ ya na una hide ken zende u nan ze la yô . Ka nyi yange i na ve gema inja ? S@@ em@@ ur@@ na 12 , 13 . ( a ) Er z@@ ur@@ um u Yesu una kpe yô , a er nyi kwagh ken tem@@ pe@@ le , man kwagh la bende a ior mba ve lu her la nena ? Sha kpôô yô , se fatyô u tesen m@@ doom asev nena ? I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 6 ( zwa E@@ fi@@ k ) Kwagh kera gba ior kpishi nyian ne u lun a aeren a wang ga . Cii man shighe ne yô , yange hemen Mbaiserael gbenda u karen fan er Yehova a lu Aôndo u mimi yô , nahan kwagh ne na yô , i wua u@@ profeti mba Ba@@ al 4@@ 50 . Doo u vea nenge ityom la nena ? Yesu yange pase kwagh sha gbashima , ka kom er anyom ahar nahan yô , a gb@@ anger a tom na u pasen kwagh la sha u tin@@ d@@ in mbaapostoli 12 ér ve za pase kwagh . Aluer i tôndo zwa u nan ma an@@ nongo u kpuaa iyua yô , mbagenev mba ve lu her hen shighe la ga kpa vea fatyô u va zuan a iyua shon . A lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar tseegh . Gba u se er kwagh a hemba nahan . M@@ ad@@ on Shi a ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh u una due ker la kpaa . Ken tar u i@@ pi@@ la i du@@ mbur ne je kpa , se “ lu uma ken mkpeyol , ” se lu ken bem u se zough a mi sha u fan ér Aôndo lumun se la . — Pasalmi 4 : 8 ; 29 : 11 . ( 1 Peteru 3 : 5 ) Nahan cii kpa , u eren nahan la yange ver un sha ian i bo . ( Mpase 7 : 1 – 4 , 9 – 15 ; 22 : 17 ; Yohane 10 : 16 ; Mateu 28 : 19 , 20 ) A@@ g@@ umaior kpishi a mbamaren vev mba ve lu Mbakristu ve tese ve kwagh u Aôndo mba ken iyôngo ne . • Ka ken nyi igbenda nahan mbagenev ve he@@ gh@@ em uuma vev iky@@ av@@ a ? Gba u se wase ve ve̱ fa ikyaa i i lu inya sha kwagh u hemen u Yehova la . Zum u Yesu lu ôron kwagh u vesen u una ‘ lu ikyav i mk@@ ur@@ tar ’ yô , a kaa ér : “ Man Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” ( Mat . I nger akaa ken Ruamabera kpishi a a tese se m@@ lu@@ a@@ inja u ungwan kwagh shi hiden a iyol ijime yô . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbianev uhar mba henen Bibilo a ort@@ yôô ugen Hegen ne , Dani@@ ela man nom na H@@ el@@ m@@ ut mb@@ á eren tom m@@ ishen ken tar ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i A@@ fri@@ ka . ( Se@@ kar@@ ia 7 : 2 ; 8 : 19 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti ahar a Se@@ kar@@ ia mase ôron la wa mtim u akuraior man u@@ profeti mba@@ aiev ker , shi a wa kwagh u Mesiya man kwagh u m@@ hi@@ di u ior mba Aôndo ken tar ve la kpa ker . — Se@@ kar@@ ia 9 : 1 ; 12 : 1 . Se kpa kwagh wase ngu nahan sha ci u se mba vough ga shi gba u se tagher a imba num la hanma iyange . ( Yoh . 10 : 16 ) I@@ y@@ ôngo igen la ia zua a dyako u Adam man Ifa fatyô u zuan a mi mayange ga sha ci u isholibo ve la , ka uma u tsôron ken paradi@@ so , ape ican man ku man ij@@ ung@@ wen vea lu ga la . ( Mpa . Tsô profeti ne er nyi shighe u Yehova lu a n@@ ôô ura ga laa ? ( 2 Utor 17 : 5 , 6 ) Sha shighe u He@@ ze@@ k@@ ia tema tor la kpa , Mba@@ a@@ shi@@ ria k@@ ôndo sha u nôngon ityav a Yerusalem . Sha kpôô yô , ior mba a mbam@@ nenge kposo kposo sha kwagh u t@@ wer@@ sôron . Alaghga ikyav i tesen ne ia wase se . • Shighe u mba ve vese ayol a ve ve tagher a zayol yô , kanyi i doo u vea er@@ ee ? Sha kpôô yô , Mbakristu mba ken M@@ ase@@ don@@ ia mba yange ve lu ken ‘ ican ’ shi ve lu ken ‘ ibanave tsung la ’ hingir u ‘ zamber a zamber a na ng@@ e@@ elee er a̱ na ve ian , ve kpaa vea na iwasen i i lu nan sha ci u u@@ icighan@@ mbaiorov la . ’ — 2 Mbakorinte 8 : 1 - 4 . Ity@@ akerada i ôron man kp@@ ande u ngeren kwagh man a@@ gb@@ ur a teman sha mi ngeren kwagh lu ga . Yange i lu Mbashiada mban ken ishima nena shighe u ve pase kwagh hen ijiir i te@@ en akaa i vesen nee ? B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O tese wang je ér ka ishima i Aôndo u “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” Hii sha ayange a i@@ gbe@@ tar la je , mlu u k@@ ang@@ en@@ aa ngu hen atô u Yehova man Wan na . Aluer se v@@ ôr kpa se taver ishima se za yô , se zua a mtsera iyol yase shi se taver mba ve lu Mbakristu a vese imôngo mbara ishima ke ’ Iyou i Tartor kpaa . Ka ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba nomso tseegh yange í tôô ér mba ôn@@ o@@ v@@ mba@@ in@@ und@@ av ye . Ngeren mban tese kwagh u ú fatyô u eren sha u wasen Mbakristu mba ve hingir u h@@ ôron tom la yô . B@@ less@@ ing de ér mbamgbe nav ve yange un u eren tom u pasen kwagh hanma shighe ga ( Mbaheberu 2 : 16 – 3 : 1 ; Mateu 25 : 40 ) Inja i ish@@ ember@@ ti i “ mkohol ” shin “ nongo u Kristu ” la ken Ruamabera u ken zwa Grika la jighilii yô ka ior kposo kposo mba ve kohol ve hingir mbadondon Kristu mba i shigh ve mkurem la . ( Z@@ ua a iwanger : Ôr avur a Bibilo a a lu shin heen ne shi hen sha mi : Genese 2 : 24 ; 12 : 17 , 18 ; Mbaromanu 2 : 14 , 15 ; man Mbaheberu 5 : 14 . ) Bibilo ôr kwagh u shighe u ku ua kera lu ga la . ( Genese 3 : 15 ) Awa@@ shima ne kure sha mi shighe u mbaihyomov mba Aôndo wua Yesu Kristu sha u man@@ den un sha kon u m@@ tsaha la . ( Yakobu 4 :⁠ 8 ) Bibilo na se vangertiôr ér : “ TER ngu ikyua ikyua a mba ve yer Un cii . ” Ka nahan man Mbakolose 1 : 16 a kaa ér : “ Akaa ne cii ka sha a Na i gbe a ye shi ka sha ci Na kpaa ” ye . — Ka se se nger i yi@@ er ye . 8@@ 3 : 6 - 8 ) Lu kwagh u vande - eren u nyi or@@ pasalmi ne lu ô@@ ron@@ oo ? E@@ ev mbu ke ’ m@@ nya mb@@ u@@ la wase se u nengen ser se za g@@ ighir ke ’ ashighe a mkur ne nena ? Nahan ken mgb@@ er u Iyoukura [ zwa Buter ] i J@@ un 1 man 15 , 19@@ 38 la , i time sha mgb@@ e u i gbe u nongo u Kristu ua eren akaa yô . ( Or@@ pasenkwagh 8 : 11 ) Sha mimi yô , alaghga or@@ maren nana soo u ts@@ ahan wan u nan ken igbar ga shin sha ishigh ki mba@@ kwa@@ v mba nan ga , sha er nana he@@ e ga yô . Ka gbenda Na u eren akaa a iny@@ ar , man ka ú wase u pasen I@@ vangeli . ” Kwagh u sha utar yô , ka mba ve ongo loho ne cii ve eren sha mi ga . Ior umiliôn deri imôngo sha tar nyian mba ve lu Mbayuda ga yô , p@@ ande fa ityôkyaa i yange na ve Mbaiserael va er P@@ ase@@ ka ve u hiihii la yô . Mbakristu kpa Ishima i Z@@ e Ve Iyol ( Yohane 6 : 44 ; Aerenakaa 17 : 26 , 27 ) O@@ ng@@ o mbamsen mba mbacivir un cii , we ikyo sha kwagh u ityô ve , shin tar ve shin mlu ve ga . Mbakristu mba mimi fa kwagh u i nger ken Ekesodu 20 : 13 kua Pasalmi 36 : 9 la , nahan mba we uma ikyo kpishi ; mba nengen angev be@@ elee ga . Shi se nenge igbenda wue wue i se fatyô u kaven Yehova — ikyav i hemban@@ cii i m@@ doo la kpaa yô . Yange i k@@ on@@ go@@ so iyol sha er anmgbianev mba van a va mbara vea hemen mbamkombo mba tiônnongo yô . ( Mateu 5 : 28 ) Nahan se kura nen asema ase , shi se palegh nen akaa a a na ve se gba ken akaabo ne la . ( Mpase 1 : 18 ) Ka un Yehova a ver un “ Tor u uma ” ye , nahan í na un tahav mbu ôron “ mbau@@ m@@ av man mbakp@@ enev ” ijir . Mba tsaase se kera cii yô , se gba zenden sôron atôônanongo a hen ningir ugen ken gar@@ tamen , u i yer ér An@@ tan@@ an@@ ar@@ iv@@ o la . Ka mnenge u vough u nyi ior umiliôn ve lu a mi sha kwagh u iyange i Yehova , man ityôkyaa ér nyi ? Hanma or nana va ôr Or@@ gb@@ an@@ akaa kwagh u nan sha ci u nyi ? Se yila amba la ser mba@@ vendan mimi , vea lu ken mba i shigh ve mkurem la shin ken mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” la kpaa . ( Mpa . Jighjigh u nan u Noa la bende a mba ve lu uma nyian nena ? Heela tseegh ga , yange icighan jijingi shi tese ken igbar ken Mbakristu ayol a ve kpaa , i̱ na ve ume atam a an@@ za a Aôndo , imba er dooshima nahan . M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi man u Z@@ a Eren Tom ken Ity@@ ar I@@ gen Er se ter akaa sha heen a nga na mbamlu asev ve kaha nahan kpa , se cii mlu wase ngu kwagh@@ môm sha gbenda ugen . ( 1 Samuel 2 : 1 – 10 ; 1 Utor 18 : 36 , 37 ; 2 Utor 19 : 15 – 19 ; Daniel 9 : 3 – 21 ) Doo u se dondo ikyav ve ne . “ I@@ Y@@ A@@ NG@@ E I TER M@@ GB@@ Ô@@ G@@ HO@@ M ” Kanyi I@@ ̱ Lu ‘ M@@ kur@@ u ’ ? ( Anzaakaa 28 : 26 ) Doo u se ya ikyar taveraa a or u se fe nan ga ze , a lu sha In@@ tan@@ et shin sha ma gbenda ugen kpaa . — 1 Mbakorinte 15 : 33 . Er nan ve i gbe u kwagh a gba se sha mkur u takerada u Mbakolose laa ? I@@ y@@ ev@@ or@@ on Ve a I@@ y@@ ev@@ or@@ on A@@ legh a na nga er iy@@ ô@@ v mbi i@@ pe@@ ev mbi ili@@ v yô . ” Yange i hii tesen ior fi@@ im i kwaghaôndo igen tsuaa , ken inyom i 19@@ 0@@ 3 la , ken c@@ ôô@@ ci igen hen gar u New Y@@ or@@ k . ( a ) Er nan ve i doo u se wa ik@@ yô sha er se tsua ase@@ mber a kwaghôron sha injaa ? Sha iyange la , icighan jijingi gba sha mbaapostoli man nongo u mbahenen , nomso man kasev cii . “ M nenge mer . . . i war uma wam ken ku jighilii je . ” — M@@ IN@@ OR@@ U T@@ A@@ K@@ E@@ D@@ A Yange i tsua Yosev sha ci u nyi ? Shighe u m lu anyom 24 la , m lu a kwase man mbayev utar . ( Marku 5 : 42 ) Kwagh ne ka ikyav igen i tesen kwagh u Yesu una va er shin tar cii sha ikyev i hemen u Tartor je la . He ’ shighe la ‘ a nder mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga kpaa shin ku . ’ Nahan aluer se hemba mbahemenev mban ato yô , Yehova una nenge ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato yase la nena ? ​ —⁠ Ôr 1 Mbat@@ esalonika 5 : ​ 12 , 13 . M@@ ze@@ hemen ve la una tsa gbem ga . O@@ k@@ to@@ ba 17 - 23 , 20@@ 11 Kwagh môm u wase un yô , yange fa u pinen ior mbampin sha inja . 4 : 7 ) Se mba kporom hen Yehova shi se mba tesen ser a doo se ishima sha u eren msen hen a na hanma shighe , s@@ ônon un ser a hemen se sha iwasen i icighan jijingi na man nongo na u u lu sha tar cii la . U kôron ijende vea mbaaferev la una fatyô u seer iv@@ in jijingi u vendan Aôndo la ken a vese , shi una vihi mlu wase a Yehova Aôndo je ka ashe tugh ga . I ôr kwagh na ér : “ Se@@ tu kpaa gema mar wan , ii un iti er E@@ no@@ shi . 12 : 5 - 7 . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Aluer mbayev mba nom@@ ou shin kwase wou u he la , za hemen u ci@@ h@@ in we shin mba ne u icivir ga yô , lam a ter ve shin ngô ve , shi kegh atô zu@@ lee , ungwa kwagh u una ôr la . “ Hanma iyange [ Wan a ] lu saan saan gbem . ” ( 1 Mbakorinte 10 : 13 ) K@@ undu se iyol kpishi u fan er Yehova a kegh a kegh iyol u wasen se nahan ga he ? Aluer or u nan er kwaghbo la nan lumun iwasen i mbatamen vea na nan la yô , alaghga nana lu a iwuese sha ishimataver you man m@@ til sha mimi wou la gbem . Mba ve henen Bibilo yô ve kav ér iniôngon i orumace ia doo nan nan kpa , mayange kwagh u injaa una fatyô u van ker kpishi ga . Sha kpôô yô , imba Or@@ jir ne nahan kuma u se nan un jighjigh shi se na un icivir kpaa . Alaghga Peteru yange na iyol@@ na jighjigh ngee gande ve ny@@ iman Yesu ye shinii ? Er akaa a aa wase ú u kôron iyol you tsaha shighe u ishima i vihi u ker yô . [ Mkaanem ma sha peeji 24 ] Ior mba sha ayange a Yesu la kpishi yange ve fa ityôkyaa i i na ve Yesu ya ican shi kpe ga . A fatyô u kaan ér , ka ve ve lu “ mbahemenev ” asev ye . ( Heb . Aôndo man Kristu tindi se , se mba zamber a ior kaan ser , ‘ h@@ ime nen a Aôndo . ’ ( 2 Kor . Heela tseegh ga , Yesu yange pasen loho u Tartor sha “ akaaôron a dedoo . ” ( Luka 4 : 22 ; Yoh . H@@ ide a Iyol I@@ jime er U Lu Z@@ enden vea Aôndo La U er nan ve u gba a@@ yem ne u kure , nahan u zua a iyua laa ? Ka u̱ se kav ikyav i “ tar ” u he ú Yesaia tsengaôron kwagh u ú la nena ? Kwagh ne zua sha kwaghôron u mimi ne : “ U nan lu jighjigh sha an@@ kwagh u kiriki yô , nana lu jighjigh sha kwagh u vesen kpaa . ” Ôr Mateu 6 : 33 . Se fa er mkur una fatyô u van hanma shighe cii yô , gadia Yehova ngu keghen ér saa se pase hanma or shin tar ne kwagh ve una va a mtim ga . ( Mat . Yehova Ka “ Aôndo u B@@ em ” Sha iyange ne je , ‘ iorov seer er dubu utar nahan ’ sha mbadondon mba Yesu . Mb@@ ap@@ asenkwagh mbara yange ve lu a awashima u se kpa se lu a mi nyian ne , ka u geman ior hingir mbahenen mba Yesu Kristu je la . 3 : 13 ; Rom . Sha kwagh u eren “ akaa a dedoo a ior cii ” yô , Mbashiada mba Yehova ka ve wase mba@@ wan@@ ndor a ve zum u a@@ ah@@ e a er ve yô , man ashighe kpishi kwagh ne ka a kôôm mnenge u kpe@@ egh u ior ve lu a mi sha Mbashiada mba Yehova la . Nahan yô , yange na sha er mbau@@ ng@@ wan a na mba sha derianyom u hiihii mbara — kua ior mbagenev mba i fe iyenge ve ga mba vea va ôr i@@ vangeli i í ne i nger la kpaa — vea umbur á fele man kwagh u injaa u á tese la kpaa yô . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I P@@ A@@ U@@ L@@ U yange nger Mbakristu mba ken T@@ esalonika washika sha kwagh u “ iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ” la kaa ér : “ Anmgbianev , ne mba ken ime ga , nahan iyange la ia kera va tser ne er or@@ mbai@@ v nahan ga . Ka i saan mba@@ beenyol mba ve lu civir Aôndo iyol u “ pasen er TER A lu u perapera yô . ” ( Marku 12 : 17 ) Aluer se hemba Aôndo ato sha ci u orumace kaa a@@ vese ér se er nahan yô , se lu geman kwagh u a lu sha ci u Aôndo la nan orumace . Ken magaz@@ in wen ne je kpa i tese ér Mbashiada mba Yehova na Yesu jighjigh . I wa tindi ne sha ci u mgb@@ e u hen shighe la . 22 : 17 ) Nahan cii kpa , kwaghyan u ken jijingi ne ngu ken ijô igen kpishi er a lu ken igen nahan ga , shi ka hanma or nan ze sha In@@ tan@@ et u nana za zua a ityakerada yase ga . Mbam@@ tsera mba H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime 26 : 11 . Shi se er nan ve se seer lun a ieren i t@@ angen iyol ga laa ? Kpa ka lun ior mba ve kpa ve lu Mbaiserael er un nahan la mba kighir un yô , A@@ ron cia . Apostoli Peteru yange ta icin sha kwagh u “ mbap@@ ro@@ feti mba aiev ” man “ mbat@@ esen mba aiev ” mba vea ker u “ me@@ en ior mba ve lu a ishima i pe@@ e pe@@ e ” sha u ve er isholibo la . Ifa yange hemba veren ishima sha imeen i í lu un sha ishi la . Doo u se umbur kwagh u i er ken Anzaakaa 14 : ​ 35 , u a kaa ér : “ M@@ lumun u tor ka a lu sha or u nan eren tom sha kwaghfan ” la . Kpa , Aôndo kange ishima ér k@@ we@@ ior shin non@@ go@@ ior ugen ken uumace ve za tema tor a Kristu sha . ​ —⁠ Mpa . Anmgbianev mba Yesu mba ve lu shin tar la kua ak@@ ar a ve la mba zan hemen u eren tom u samber a iwanger i ken jijingi ne , sha nahan yô , mba wasen ior u nan Yesu u a lu “ iwanger i akuraior ” la jighjigh . M z@@ aan kwaghhenen ai@@ k@@ ighe , shighe u se lu a mkombo ga yô . Anmgbian ugen u yange zua a msaanyol sha u eren akaa sha ci u mbagenev yô , lu R@@ am@@ ir@@ o . Ashighe kpishi anmgbianev mba ve hide ve hingir mbatamen sha kwa har la ka ve hemba fan u u kuran ikyum@@ u@@ ile i Aôndo cii . Sha nahan yô , naagh ku ip@@ aan kura tese ér uumace doo Yehova ishima . ( Yoh . ( Amo@@ shi 7 : 10 ) Betel lu ity@@ ô@@ ugh ki mcivir u aiegh ken Iserael , man mcivir shon ne wa wan@@ b@@ ua u civir kpa ker . 3 , 4 . ( a ) Mbakristu mba ken gar u Roma lu unô man unô ? Or@@ gen u i yer un ér A@@ ust@@ in , u yange er tom vea b@@ an@@ ke ugen kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin cii ve i mase den un tom yô , kaa ér : “ Mo man kwase wam yange se tema se nger akaa a kwagh a gbe se sha mi jim jim la shin inya . 6 , 7 . ( a ) Paulu yange ver mbatamen mba ken T@@ esalonika mbara ikyav i nyi ? Ka doon mo u za sôron ve shi wasen ve her . Ashighe agen yô , alaghga se fatyô u eren ityom yase igen ihi@@ ar hen shighe môm . • Mose yange zende sha jighjigh u nan , I@@ so@@ u di gema zende sha mnenge a nenge , nahan ú hen nyi sha kwagh ve ? Yange ngohol kwaghwan u Paulu la , a er tom sha mi , shi a za hemen u gban a@@ yem a uma la her . Se tese ser Yehova ka u ‘ lun a mimi wuee ’ nena ? Mbak@@ ur@@ an yange ve “ ôr ” anmgbianev vev mba ken Kristu mba sha derianyom u hiihii la “ mkaanem ma Aôndo ” nena , man mba ôron ve ma nyian nena ? Doo se kpishi u fan ser ka sea civir Yehova yô , un kpa a wuese . Nahan kpa u se den ser kwagh ne a na se iyol@@ kpen yô , doo u se umbur ser Aôndo lumun a u@@ iniôngon asev kua ini@@ aav mbi se ne la ‘ sha kwagh u se lu a mi la , ka sha kwagh u se lu a mi ga la ga . ’ Zum u ior kpishi ken ikpelaior la mba ongo mpase u Peteru na la kera yô , ve kera tema a tema ga . Yesu T@@ ile sha Mimi Z@@ an Z@@ an K@@ ar Kp@@ en Een , de se za nen hemen u veren ishima sha “ hanma kwagh u mimi , man hanma kwagh u a kom icivir , man hanma kwagh u perapera man hanma kwagh u wang , man hanma kwagh u doon ishima man hanma kwagh u a doo u ungwan kpaa . Aluer kwagh u hemban lun a inja una lu man kwagh una kuma iwuese yô . ” 1 : 10 , 11 . Aluer u tsua u lun ijende i Aôndo yô , ka ijende i hemban doon cii je u tsough la . — Ôr Yakobu 4 : 4 , 8 . Se zua a iwasen sha ityesen i Yehova a lu nan se nyian ne di er Yesu kpa yange zua a ityesen hen Ter na nahan . Nenge Takerada u W@@ asen We u H@@ enen Mkaanem ma Aôndo , vegher u sha 16 la . Wan u An@@ ngô u Paulu u Kwase , 7 /@@ ⁠ 1 Shi i nger akaa agen a i gbe u vea eren ve vea kuma u lun mbatamen la ken Tit@@ u 1 : 5 - 9 man Yakobu 3 : 17 , 18 kpaa . Yesu yange tagher a am@@ een kpa k@@ usu iember na nena , man Mbakristu mba ainge vea zua a iwasen sha u dondon un nena ? ( 1 Mbakorinte 2 : 10 ) Kpa ka hanma shighe nahan man se fatyô u henen sha kwagh ke ’ ishima ? Er lu iyev la , nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh . B@@ em u se lu a mi la wase se u eren nyi , man kanyi se lam sha mi ken ngeren nee ? G@@ om@@ na Ne@@ hem@@ ia lu or u hiden a iyol ijime shi t@@ angen iyol ga shi eren kwagh sha kwaghfan kpaa . Kwagh ne ka ikyav i dedoo kpishi hen mbatamen mba ken Kristu . I gbe je kpa mba a vande eren kwagh nahan ga ! Sha nahan yô , Ruamabera tese ér tar ua vihi ken ayange a masejime je a za kar ikyaa inya , sha er han@@ ma@@ or nana na jighjigh ér mk@@ ur@@ tar zu@@ lum ga . ​ — Luka 17 : 20 ; 2 Pet . Yange vaa kaa ér : “ Ka ri@@ ga u wan wam je ne ! ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Er kwagh ne a lu mimi yô , tiônnongo u Mbakristu ka ijiir i s@@ angen a s@@ ange shi p@@ aven nongo ga , shin ka ijiir i hemban wan mbagen ikyo a mbagen kpaa ga . Ú pasen mba@@ beenyol wer , ve doo u ishima er ve doo Yehova ishima nahan kpa ? Kp@@ iligh pania ne iyol kpishi , kpa ishima seer taver un zum u kwase ne kaa a na wener : “ Hii sha iyange i ú hii van mo a um@@ ag@@ az@@ in mban ne je m na Aôndo jighjigh . ” Yakobu 3 : 8 kaa ér : “ N@@ ombor yô , ma or u umace môm nan fatyô u kôôm u ga . ” Kpa er Diabolo a lu uma her yô , alaghga mbampin mban vea va se ken ishima : Doo u se cia Sat@@ ana ? Yange ve nenge jijingi u Aôndo lu eren tom ken Yesu sha u@@ ivande mba nan Yehova icivir mba lu eren la . ( b ) Ka akaa a yange er anmgbianev asev a nyi a tese ér msen man kwaghpasen zua kôôsôô ? Kwagh u una wase u yô , ka u saan ishigh sha a nan shi su@@ ghun nan . Aôndo yange doo Peteru ishima shi fa un tsembelee kpaa . Lu Nen Mb@@ as@@ und@@ an S@@ unda A I@@ ember ! 38 : 4 - 8 ) Bibilo pase er Davidi ya ican kpishi sha ci u mbamzeyol mban yô . A@@ ka@@ a@@ wan a ken Bibilo wase u eren akaa a gomoti u orumace môm una fatyô u eren ga yô Aluer se tôô ser kape kwagh u Orkristu u jighjigh , u nan saa ku la kpa a lu la yô , se kera zung@@ we kpishi ga , sha ci u se fa ser a va nder nan shin mbakp@@ enev . — Or@@ pasenkwagh 7 : 1 . Nen@@ gen hanma or cii ér Yehova una tese nan dooshima na shi alaghga nana va ngohol uityendezwa nav kpaa . Ka u@@ kwaghaôndo cii ve doo y@@ ee ? Aluer se mba kuran yô , gba u se eren msen sha ci wase tseegh ga , kpa se eren msen sha ci u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev kpaa . ( Ef . Kpa ka Yehova , u a gbe akaa a uma cii , “ a a lu Sha , man a a lu shin tar kpaa , a i nengen a mi la kua a i nengen a mi ga la ” una fatyô u nan mlumun sha mpin ne ye . Sha mimi yô , se mba ye kwagh shi se mba yaven shi se mba maren ônov kpaa , kpa se mbagenev kpishi akaa ang@@ an tseegh kuma se ga . Kwagh u Una M@@ ase Eren ken M@@ k@@ ur u In@@ umbe Ne La Ka sea henen sha m@@ til wase sha ishigh ki Aôndo hegen yô , i hemba wanger se er i hii ve kwagh a lu nahan yô . Sha nahan yô , wea na jighjigh wer atindiakaa a Yehova nga sha ci u mkpeyol wou yô , de de@@ en mkpeyol la a karen we ga , dondo kwagh u ú ne jighjigh a mi la . ( D@@ ut . Nahan kpa , ngu a kegh iyol u den mba@@ asorabo mba ve gem ishima la kwaghbo ve vindi vindi , shin er a fe ér mayange je kpa una soo ér mba@@ asorabo mbara ve hide ve er a na kundu kundu , sha u den un kwaghbo ga nahan je kpaa . 2 : 2 , 6 - 10 ) Shi azende a na a kôôsôô man mba ve soo kwagh u loho u dedoo la yange ve lôh@@ ô un iwer hen ya ve , nahan a za . Nahan kpa , ngu a ungwan mbamsen mban , shi hen shighe shon môm a lamen a mbatyomov nav , a tesen ve kwagh u vea er yô . Kwagh u Yesaia er la tese se nyi sha mcivir u civir Aôndo laa ? In@@ j@@ akwagh sha Kwagh u U@@ tal@@ ent@@ i Er u@@ vande - eren mba i ne heen ne ve tese nahan , ú fatyô u zuan a averen kpishi sha u pasen mbagen jighjigh u nan wou er ú lu Orshiada u Yehova yô . ( 2 Peteru 2 : 5 ) Lu pasen loho u nyi ? Aluer se mba eren nahan yô , se kpaa se ume atam a dedoo . • Ikyav i Yesu a ver la ia wase se u eren kwagh sha inja a ior cii nena ? S@@ ef@@ ania yange yôô a mciem shio ér iyange i ji@@ righ i̱ Yehova i̱ mgb@@ ôghom I@@ mba mzough ne ne Yehova icivir shi ka shiada u dedoo kpaa . wan we kwagh shi ts@@ ahan we nena ? Nahan hanma iyange yô , se nder sha use , se ke@@ se mngerem se haa ken uiky@@ a . Ga@@ yô , alaghga iyol@@ been na yô u kera ngu a agee iyol er yange u lu gumor ve u lu a mi la ga , shin u ngu u@@ ange . “ S@@ ea lu uma shin sea kpe kpaa se mba kwagh u [ Yehova ] . ” — R@@ O@@ M . I nger un sha ci wam jighilii ! ” Ka i doo se u eren akaa sha ci u mba ve doo se ishima shi se ne ve icivir la U nenge wer doo u kuran atindi a Aôndo ? ” Er nan ve se fe ser Yesu una fatyô u nd@@ eren mbakp@@ enev shin ku he@@ gen@@ e ? Ka icivir i nyi Mbashiada mba Yehova ve lu a mini , man u nengen i nena ? ( Luka 20 : 47 ) Doo u se lu a imba ieren ne ga . I kaa a ve ér kwagh u Aôndo c@@ imin , or a fatyô u fan kwagh na ga , shin a wa ts@@ wam . Dooshima una fatyô u taver ishima sha akaa cii nena ? Ka h@@ en@@ pe ishimaverenkeghen i vesen i̱ mba perapera a doo ve ishima la i̱ lu je la . — Mateu 12 : 18 , 21 . Zum u ú lu mgb@@ ôghom a ya yô , kenger uiky@@ asen mba ya la . Uma Wou Ngu Ú H@@ a@@ gh@@ el@@ aa Y@@ um Sh@@ in@@ ii ? Anmgbian ugen u i yer un ér E@@ ri@@ c , u yange za makeranta ne , k@@ l@@ ase u hiihii , vea kwase na Corin@@ a , ken inyom i 20@@ 11 la yô , kaa ér : “ U@@ kasua an@@ igh@@ eni mba se za makeranta ne la gema uma wase shi ka ian i civirigh , sha ci u noov man kasev mba ve soo u seer eren tom ken mcivir u Yehova la . ( 2 Timoteu 3 : 5 ) Or@@ hemen k@@ we@@ ior ú gen ú timen sha akaa kaa ér , “ se tôô Bibilo ngi se kwagh u vesen , kpa sha gbaa u veren shighe jighilii ôron i̱ , timen ken i̱ shi yaren tom sha mkaanem ma i̱ la yô — hingir kwagh u tse . ” 5 : 1 ) Shi a tese kwagh u se er ve se za hemen u nan un icivir yô . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ; Mateu 22 : 39 ) He@@ mban je yô , se mba tesen m@@ doo u Aôndo a doo se ishima man or@@ wan@@ ndor a vese la sha u eren ishima Na shi samber a “ mfe u fan Aôndo ” u̱ a ne uma la he ’ mbagenev kpaa . — Anzaakaa 2 : 1 - 5 . 8 : 2 . Nahan se due se kera lu a ijiir i tsan ga . Er kwagh sha undu wou . Doo u Orkristu nana lu a imba inja ne ga cii ! — 3 Yohane 9 , 10 . Yange gba u ikyurior i Iserael ia de ér akaa a iyolough a hi@@ mb@@ ir shighe ve u eren akaa a ken jijingi la ga . 2 : 8 - 11 . Ior Mb@@ á K@@ eren M@@ saanyol , 9 / 1 * ( Mbaromanu 2 : 10 , 11 ) Ieren i̱ yange ve er sha kwagh u Yehova u ve hen la man ishimaveren i Wan na Yesu na sha i@@ w@@ om na la lu kwagh u yange tese ér ve zua a injar sha mhôônom ma zungwen ma Yehova je la , lu tar u ve due her la ga . KA N@@ Y@@ I yange i wase orgen u hiden ken kwaghaôndo u mbamaren nav y@@ ese un ker kpa va undu laa ? Sha kpôô yô , u henen kwagh sha imba gbenda ne ka kwagh u injaa kpen kpen . Yesu u i nder un shin ku la yange kaa mbahenen nav ér : “ N@@ é va ngohol agee shighe u Icighan Jijingi Una va sha a ven yô , man né lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” ( Aer . Ka kwaghbo u yilan Aôndo sha iti@@ i ? Ve lu bu@@ ghun avur a Bibilo a mba nan kwaghôron lu ôron la nengen sh@@ imi , shi ve wa ats@@ am a a har sha avur a Bibilo yô , shi ve kegh ato ve ungwa mbamsen mba i er sha ci ve la kpaa . Yehova Aôndo fa kwagh u ivaa tsema tsema hemba hanma or cii . ( Pasalmi 34 : 5 ) Er ve lu yevese Tor Saulu nahan kpa , ve va ah@@ enge ga . 119 : 16 , 24 , 47 , 48 , 7@@ 7 , 9@@ 7 . Kpa gema wan wou u nan lu hi@@ an a hi@@ a la yô , hemba doon u ú pase a pase nan akaa a aa fatyô u duen ken ieren i nan yô . ​ —⁠ Anzaakaa 6 :⁠ 27 . Shi tagher a mba@@ aie mba i lu nôngon ér a b@@ ume un ér Yehova ngu ts@@ ahan un la . Se za hemen u nan Yehova jighjigh zum u se tagher a atsan a taver je kpaa . Se nôngo er se fetyô la cii . M eren hanma inja i msen cii kpa , shi m eren msen hanma shighe je he ? Ka mbamtaver mba nyi ve tser ior mba ken tiônnongo wou we ? 8@@ 1@@ ,@@ 7@@ 5@@ 1@@ ,@@ 6@@ 00 S@@ E L@@ AN A@@ YO@@ M A S@@ AT@@ AN G@@ A Tor Solomon yange nenge a akaa a doon un ishima tsung ken Iserael , akaa inja er iky@@ on i vesen man u@@ z@@ end@@ en@@ ya man iny@@ on man ish@@ u atô kposo kposo nahan . Mkaanem ma Maria mara nôngo u lun kwagh@@ môm a kwagh u Han@@ a , ngô u Samuel ôr ken msen yô . Shi a mgbegha un a na Ter na icivir sha akaa a a lu eren shi lu tesen ior la . Se na mbau@@ tahav mbat@@ ar@@ ev icivir nena ? Kwagh ne na yô ior mbagenev ainge hen ér mlu u wang yô ka di u or nengen sha iyol i nan tseegh . 19 : ​ 27 - 29 ) Nahan lu u Peteru man mbahenen mbagenev vea fatyô u henen sha tom u ve lu a mi ken gomoti u una hemen tar cii shi una va a averen a doon tsung sha ci u uumace mba ve ongo imo i Aôndo la . ( 1 Pet . 3 : 7 ) Gbenda môm u nom nana fatyô u eren kwagh ne yô , ka u wan ikyo sha mbamgbe mba kwase u nan shi ashighe agen je yô , nengen sha akaa a hembe doon nan la hiihii . P@@ ase inja i ishember i “ i yer ” ken Kristu la . Una gema a kenger ke@@ en man ke@@ era una nenge a Paradi@@ so u yange sar un yum la . . . . U@@ umace vea fatyô u hemban afer@@ akaa ang@@ an cica cii , nahan geman tar hingir ijiir i dedoo i ior vea tema ker kundu kundu kpa ? Yesu yange ôr nyi cii ve mase ôron injakwagh i ken Luka 18 laa ? Kpa er nan ve yange i ver iniongo nee ? “ We , T@@ ere , U doo , U kegh iyol u den kwaghbo , erdoo Wou ngee a mba ve yer sha iti You cii . ” — P@@ S . Bibilo nger mkaanem ma i er a ior mba yange ve lu sha ashighe a tsua tsua la yô . Mkaanem mara kaa ér : “ [ Aôndo ] Una er a we dedoo kpee sha m@@ liam ou ; zum u Una ungwa yô , Una ver ato we . ” Aluer kwagh ngu nahan yô , a taver we u fan kwagh u Bibilo i tesen jim jim yô . Nahan apostoli Paulu umbur se ér se ver ishima sha mhen wase . Yange i ver Tartor la nahan Diabolo er nena , man kwagh ne tese ikyav i nyi ? Ikyav i m@@ t@@ enger u akuraior u i tsen@@ ge@@ ôron ken H@@ ag@@ ai 2 : 7 la ér nyi ? Kanyi ia wase se u eren kwagh sha inja a mbananjighjigh a vese imôngo man mba se pasen ve kwaghaôndo ci@@ ilii ? Er profeti Yesaia a tsengaôron nahan , mba ve lu iyôngo igen la mba zenden ken ijime i nongo u mba i shigh ve mkurem la shi mba eren tom a ve er ka ‘ mbatomov mba i kimb@@ in ve ga ’ nena ? Ka vea za se inya , vea za sôr se nahan , se hide se taver shi i kundu se iyol kpen kpen . Shi se fatyô u va nan a iky@@ ondo shin mkurem man ic@@ ah@@ ur kpaa . Nahan Yehova kaa a ikyurior la ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan i@@ kur@@ yan Y@@ am ik@@ o kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye ; gadia tar cii , ka u Wam je . Apostoli Yohane , u un kpa lu her la pase wener : “ [ Yesu ] lu karen un a kar , gadia Un iyol Na A fa kwagh u Una er yô . ” ( Yoh . Kpa se fa keng ser shighe u zende ne lu shighe u saan tsombor ve iyol kpishi ! Ior mbagen hen ér u suur sha a na la ka di mhen u or lu a mi ken ishima tsô , u ka a na ishima i lu or ker saan saan yô , shi doo u imba mhen la nahan ia gba lun lun or ken ishima tsô . Doo u msen u se eren ser i na se kwaghyan wase u a ayange ayange la shi una umbur se kwagh u kwaghyan wase u ken jijingi la kpaa . ( Pasalmi 37 : 29 ) Jigh@@ ilii yô , Aôndo ‘ gba tar ér u̱ lu gbilin dang ga , ’ kpa “ A maa u sha er ” uumace mba ve tese iwuese sha akaa a a er la ve “ tema sha u ” gbem sha won yô . — Yesaia 45 : 18 . A fatyô u tsuan jighjigh mbagen mba ve lu kwagh môm a mba Mbashiada mba Yehova yô . ( 1 Utor 22 : 19 ; Yobu 38 : 4 , 7 ) Heela tseegh ga , mbatyomov ka ve er ishima i Aôndo a iyol hiden a mi ijime sha u wasen uumace mba y@@ in@@ an “ mba vea ya dyako u myom la . ” ( Heb . J@@ U@@ N 25 , 20@@ 12 – J@@ U@@ L@@ A@@ I 1 , 20@@ 12 14 : 6 . Kpa , er i pase ve i tu@@ h@@ wa yô , ve ‘ due kera . Hanma iyange kpaa ve lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu . ’ — Aerenakaa 5 : 40 - 42 . Ka nahan ve , Na@@ a@@ man zamber a Yehova ér zum u una za g@@ ure a tor imôngo yô , Yehova a de un kwaghbo na ye . A kaa a upristi mba Ba@@ al ér ve̱ ta at@@ se a nan@@ den nagh sha mi , ve̱ s@@ ôngo no@@ mb@@ ua ve̱ p@@ enda sha a , maa ve̱ er msen hen aôndo ve a̱ tindi a usu u hi@@ a nagh ku shon . Shi a kaa ér yange tsombor na ua zuan kwagh a na cuku tseegh kpa ma kuma un . Kpa ve suur sha Yehova . Se zua a m@@ mem shi se kera henen akaa wue wue kpaa ga . Aluer Me ôr ne akaa a taregh man ne na jighjigh ga yô , á er nan man Me ôr ne akaa a Sha , ve né na jigh@@ jigh@@ i ? ” ​ —⁠ Yohane 3 : ​ 1 - 12 . ( b ) Er nan ve Bibilo i kaa ér : “ Aôndo ka dooshima ” ? “ B@@ em , i er nena ? ( Mateu 19 : 16 - 22 ) Ver ishima wer Yesu yange gba kaan tsô ér , ‘ Na mba@@ ats@@ anev , tsô ú zua a uma ga . ’ Umbur nan nana nenge er iyange ka ia ker az@@ en@@ ga u mil@@ en ve i doo u kenger yô , shi umbur nan kwagh u ih@@ uma i dedoo i u@@ im@@ on@@ don mbaakaav man m@@ nyo@@ ho@@ m ma ity@@ am@@ egh ki k@@ on@@ ough shin iember i ka i lu shighe u ka sea nenge er ngô iny@@ on a lu nan ônov nav kwaghyan la . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Ior mb@@ á eren an@@ za a bo , inja er h@@ ua man iyol@@ gen@@ gese , vough er or@@ bo u tar u lu sha ikyev na ne nahan . Kpa , se fa ser Maria man Yosev ve lu a ônov mbagenev at@@ er@@ atar , a̱ hemba nahan kpa yina nahan ga . Ver ishima kegh Aôndo . ” Ashighe kpishi , nyityô kwagh ka ia z@@ aan hemen ikyua a wanye je kpa , er nan kenger ngô u nan u a lu sen la sha ishi yô , ka nan u@@ ve shin iky@@ um i ngô u nan u á doo nan ishima la . Doo u ter la nana gba nyoon ishima a wan u nan tsô ga , kpa doo u nana vande pinen iyol i nan ér , ‘ M@@ hen wam ne ngu sha mi kpa ? ’ ( Luka 8 : 15 ) Se time nen kpuaa sha a@@ vegher a atar a hange hange a tom wase u pasen ior loho u dedoo ne , tsô se zua a iwasen . Sha ayange a Mbakristu mba ken Roma mbara , ior i “ tar ” la eren akaa sha atindi a Mbar@@ o@@ ma man aeren a ve a ity@@ ôô kua sha an@@ za a ve man sha mbamlu vev kpaa . K@@ per nan ve mough pe@@ pe je , ve bu@@ m ayol a ve ; tsô Is@@ ak@@ a na ve gbenda , ve mough her a na bem bem . ” — Gen . 3 : 23 ) Heela tseegh ga , tar jimin cii kpa sue ieren i or soon iyol i nan tseegh la . I@@ y@@ ôngo igen i i lu ak@@ ar a nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la tese jighjigh u nan sha igbenda kposo kposo . Aluer ka se inja er ka Aôndo a gbe se ga yô , se fatyô u yan ikyar a na ga . Nahan se ainge di se er nan ve se sue kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve lu hen atô wase laa ? — Ru@@ tu 4 : 13 , 16 - 22 ; Pasalmi 6@@ 8 : 5 . I@@ mba dooshima u Mbakristu u ve tagher a mi ne ka u vea hungur a mi mayange ga . ” Man ieren ne i zua kôôsôô a mhôônom ma kôron . Kwagh ka a er yô , lu wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u môm môm la je due sha u va keghen un gbenda ye . 4 : 7 ) Icighan jijingi u Aôndo ka “ Or@@ sur@@ un@@ shima ” shi ngu a taver jighjigh wase u nan sha gbenda u vesen , sha er se fatyô u wan ishima a am@@ een man atsan a se tagher a mi la , shi se lu a iember her yô . — Yoh . 14 : 26 ; Y@@ ak . Aluer or ngu wasen mbamaren mba nan , mba ve y@@ ese nan ga nahan a fatyô u kaan ér nan ngu or u dedoo j@@ ee ? T@@ a@@ gbe@@ de ka kwagh u h@@ we@@ egh u sha gba@@ aôndo er z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa man a@@ wen a injaa agen nahan ga , sha ci u ka akaa a uma agen a eren un ye . Mba@@ ah@@ end@@ anev mbara shi de ga za wa ijir shon i môm sha kwa ny@@ iin , shi kwa ne kpa , or@@ fan@@ atindi u lu ityough sha mi la zua a av@@ indi@@ r ga . Nahan kpa , Bibilo shi kaa ér , “ shighe u lamen ” ngu . ( Or@@ pa . Er Se W@@ ase A@@ g@@ umaior A@@ a V@@ ese A@@ a H@@ ingir Mbag@@ anden mba F@@ an Kwagh Yô , 7 /@@ ⁠ 1 Mbakristu fa ér nomso man kasev mba ve we ishima u v@@ ô@@ son ayol a ve la ka vea dondo akaawan a ken Mkaanem ma Aôndo la yô , a wase ve kpen kpen . De se time ase nen sha akaa a a doo u eren yô , man kwagh u ú er keng ve u fatyô u eren akaa shon la . Se fatyô u kaan ser se hemba akaa a i ôron sha a vese ne sha ci u nyi ? — Yesaia 5@@ 4 : 17 . • A@@ ka@@ ats@@ eren a i y@@ ee sha ikyev i Habak@@ u la inja i á ainge yô ér nyi ? Ka sha ci u yange soo u eren ishima i Aôndo “ u [ a ] s@@ angen a s@@ ange ga , [ a ] ngohol inyaregh kpaa ga ” la . A pase ve kwagh u Ter na . 4 : 1 ; 9 : 3 , 4 ; 16 : 3 , 7 ; Aer . 18 : 2 ) Kpa alaghga anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev kpishi , mba Paulu tindi ve a ish@@ u@@ ghun la ve lu atô@@ at@@ yev . ( Pasalmi 37 : 5 ) Se zua a akav a tesen ér Yehova kuma u suur sha a na la ken atôônanongo a ase kpishi . 11 : 17 . Nahan doo u hanma Orkristu u nan dondon ikyav i Yesu shi nan lumun ér Yehova ka Ter u nan cii nana hemba nan ishima i nan u civir un . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 1 : 3 - 12 ) Solomon yange yar tom a akav a tesen e̱r á er tom u Yehova na Davidi la , nahan á maa ze@@ ge tempel . Mar@@ i@@ e - Th@@ é@@ r@@ è@@ se kpa ngu môm ken anmgbianev mba kasev mb@@ al@@ un kwa@@ v , mba kuman er 20 nahan , mba ve mough ve yem u za eren tom shin Ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka , ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la yô . Un nahan b@@ ôô@@ s@@ u ken tar u Fran@@ s . H@@ ide sha injakwagh i Yesu la yô , kanyi yange or@@ ny@@ ar la er shighe u sule na doo iy@@ i@@ av je kera zua a ijiir i omb@@ on mbi ga laa ? I maa a@@ you sha ak@@ am a iny@@ aagh s@@ ar@@ em s@@ ar@@ em hen ijiir ne shi i er ha@@ av mbu a@@ you ne sha ikp@@ ande ; ijiir ne ngi a makeranta ga shi ngi a usu u l@@ at@@ ri@@ ki kpaa ga . Yehova Ka “ Aôndo u B@@ em , ” 8 / 15 Ken a ve yô , lu E@@ no@@ ki man Noa man Aberaham man R@@ ah@@ ab@@ i kua Yobu . Er i lu cii kpa , ú er kwagh ne yô a lu ú nena ? Mbam@@ zeyol mba Mbakristu mba L@@ un Kwa@@ v Aluer u mough hen if@@ i u El@@ be ( shin L@@ ab@@ e ) la u ngu k@@ ôn@@ don yemen a yem sha yô , u za nyôr hen U@@ zege@@ mbai@@ w@@ oo@@ v mba i yer ér K@@ er@@ k@@ on@@ o@@ she la . Nyian ne , i@@ wo ne ngi hen ij@@ oo@@ tar i tar u C@@ ze@@ ch R@@ ep@@ ub@@ lic man tar u P@@ ol@@ and la . ( Tit@@ u 1 : 7 , 8 ) Aluer jijingi u Aôndo ngu hemen se yô a hingir u fan se sha u eren a mbagenev dedoo , Yehova kpa una ‘ umbur se sha akaa a dedoo ’ a se er a mbagenev la . — Ne@@ hem@@ ia 5 : 19 ; 13 : 31 . Ve lu sha ian i lun uma gbem sha won shi hingir mbamaren mba ts@@ eren tsombor u ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn mba lun vough . U@@ B@@ O@@ G@@ O 1 ( zwa Buter ) Sha u tse@@ ver a tse@@ ver yô , Paulu nger ér : “ S@@ ar@@ em ka de l@@ an@@ en nen ga , anmgbianev . U@@ ter asev cii lu shin ityô i i@@ been shi ve cii ve per zege@@ mnger la . Ve cii i er ve batisema ken Mose , ken i@@ been kua ken zege@@ mnger la . ” la sha ci u nyi ? ▪ Ieren You I Z@@ ua sha M@@ sen u Ter W@@ ase La ​ — V@@ e@@ gher u sha I@@ I ( Mpase 11 : 15 ) Ken mpase u sha mnenge la , Mose man Eliya tile vea Yesu , ve gba ôron kwagh a na . Shi aeren a ve a ty@@ ôô man iniongo ve man kwagh@@ sôron ve kua mhen u ve lu a mi sha kwagh u mba@@ aôndo mba vea civir la kpa ngu kposo kposo . Er nan ve awambe a z@@ end@@ en@@ ya aa fatyô u wanger asorabo cii ga , kpa kanyi yange ini@@ aav mbi i naan sha ikyev i Tindi la mbi umbur Mbai@@ ser@@ a@@ e@@ le ? Vea va a iyua i ken jijingi . Tom lu kpishi u vea er yô , kpa shighe u vea er u la gema vese ga ! Aluer sea sember henen kwagh u loho u dedoo u doon tsung la shin sea van@@ den keren Tartor la kera shi sea pasen mbagenev kwagh u averen a ú anyom imôngo je kpaa , gba hange hange u Tartor la ua hemba lun se tamen kwagh shi se hemba veren ishima sha ú a akaa agen cii . Hen Kwagh u “ M@@ k@@ ur , ” 10 / 0@@ 8 Mba@@ beenyol mba ve kera fetyô u henen kwagh sha inja ga je kpa ka a er a ve sha icivir yô ve fa . Se time sha kwaghôron u profeti u Yesu la jimin cii nahan , se kure ikyaa sha kwagh u m@@ ve na ser nyi ? ( Aerenakaa 4 : 13 ) Kwagh u hiihii u a lu hange hange sha u tesen kwagh sha gbenda u taver ga yô , ka u veren ishima sha ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a se lu ôron kwagh a mi la . Ka mba vea er kwagh ne la tseegh a na ve ian i lun uma ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa a mi la ye . — S@@ ek . 5 , 6 . ( a ) Ka mbamlu mba nyi nahan ve ne i gbe u se taver ishima ? Ashighe agen yô , mbaihyomov yange ve tim usu sha u bu@@ men mban@@ ahan gir@@ g@@ im@@ nger . Ka ieren i nyi i samber sha tar ny@@ ian@@ a ? Ashighe kpishi yange mea ôr kwagh a kwase wam pa@@ as@@ aa nahan i doo un ga . Kpa m hen mer ivur ne ngi ôron er uma u mba vea yem sha la una lu la . 20 : ​ 7 - 10 ) U ôron kwagh ha@@ an mba b@@ ov kera yô , hemen u Kristu Yesu la ua hemba hemen u Solomon la ica je . T@@ A@@ V@@ ER I@@ OR I@@ SH@@ I@@ M@@ A V@@ E L@@ U A I@@ ER@@ EN I D@@ E@@ D@@ O@@ O K@@ EN TI@@ O@@ N@@ N@@ O@@ NG@@ O 2 : 26 , 27 . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ) Een , idya man iji@@ mba gban k@@ an di “ ieren i dooshima ” tsô ga . Ka vegher u loho u Yesu ne je yange lu itinekwagh i kwaghpasen na jim jim ye . Iyoukura i uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 1 , 200@@ 5 la ia due a ib@@ aver i sha inyom , i̱ tom u ve er tar sha won cii ken inyom i tom i 200@@ 4 la . Shighe kar yô , Aôndo pase Noa er un soo u van a mngerem ma de@@ e@@ mee sha tar , timin uumace cii yô . ( Gen . Nahan kpa , akaa a yange er sha ayange a tsuaa ne aa fatyô u taver se ishima kpishi . Shi mbamzeyol mba vihin tsung mbagenev kpa ka ve na i seer lun se ha@@ gh@@ el@@ aa ken “ ashighe a ican ” ne . ( 2 Tim . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Sha nahan yô , zum u mbacivir Aôndo ka vea waan ishima i@@ we i Aôndo la yô , ve eren kwagh ne sha tahav mbu icighan jijingi . ( Ôr N@@ um@@ er@@ i 14 : 2 - 4 . ) Ô@@ no@@ v ou mba we atindiakaa a Yehova ikyo shighe u ú undu ve tseegh hen ya la kpa ? Ka hanma uwer yange se zuan a inyaregh ki i naan se sha uwer la ga , sha ci u u@@ washika yange ve v@@ aan hanma shighe ga . Or u nan doo se ishima ka nana kpe yô , ij@@ ung@@ wen la i bee fele ga , er ze@@ ge iv@@ av a been fele ga nahan . M@@ civir u mimi za hemen u samber anyom kpishi ken derianyom u hiihii la . Tsô maa Yon@@ a ti@@ mb@@ ir ga , nyôr t@@ so vaa yemen T@@ ar@@ sh@@ ishi — u̱ l@@ ù kil@@ om@@ it@@ a 3@@ ,@@ 5@@ 00 if@@ i y@@ ande la la ! Tsô ve due sha tar ; ve gba nyôron ken gar la . Ka unô man u@@ tor mba tar@@ ev ve s@@ av akaa man ve ngohol kp@@ an@@ de@@ gh hen ve , ka hen ônov vev shinii , ka hen mba@@ van@@ nya ? T@@ era Ka sea waan ishima ken tom wase u pasen kwagh yô se lu tesen ser se mba a jijingi u Aôndo . Er Yesu lumun u van shin tar yô , a “ gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom , A hingir kwagh môm a ior la . ” ( F@@ il . Alaghga tsô , u civir Ter ke ’ igbar ne yange kua u pasen ior kwagh ke ’ igbar la kpa ker . Gen@@ iv@@ al kaa wener , “ iliam i yange se lam la yange i yima tsombor wam sha ican i yan gbilin gbilin la . ” Nahan kape shighe u mbamaren ve lu a mi u tesen ônov vev la kpa a vese ga je la . Ka mbadondon mba Kristu mba i shigh ve mkurem la lu u a na ve kwaghyan u ken jijingi ye . Gba u “ ônov mba tartor ” mba i shigh ve mkurem mbara vea er shiada sha kwagh u Yehova , di er Mbakristu mba tsuaa mbara nahan . Kwagh ne una kure sha mi vough , gadia ka kwagh u Un u a lu Icighan la a soo u eren je ne . Kanyi mbayev ve keren hen mbamaren ve@@ ve ? Nahan kpa er ma hungur m@@ ny@@ am yô , gema yar tom a shighe u i lu a kôr un i yem a na uiky@@ angen ga la u eren msen tsung je . Paulu umbur ve e̱r yange ‘ i he@@ e ve shi i er ve ican ken igbar ’ kpaa yô . Mimi u ken Ruamabera ka a nyôr ken atô u or , zan zan a za bende a mbamhen mba nan man ishima i nan , nahan a pase kwagh u nan lu jim jim yô . ( Yohane 15 : 17 ; Mbakolose 3 : 14 ) Sha kpôô yô , a ng@@ iri@@ gh hanma wase iyol u ember bem la shi seer nan sha u a lu , gadia ka kwagh u wuese Aôndo man civir un , shi ka se@@ ma@@ kwagh u paradi@@ so wase u ken jijingi je la ! — Yesaia 11 : 9 . Ma i doo un u ungwan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi m ongo la kpa ? “ Kpa nan koson i shi nan kor i kpaa di er Kristu kpaa A eren a nongo Na nahan . ” ​ — 5 : 29 . Ngeren mba ve dondo ne vea na mbam@@ lumun sha mbampin mba ve dondo shin heen ne : Se er nan ve se fa ser Aôndo we ikyo sha kwagh wase m@@ im@@ in@@ i ? Dooshima ka a mgbegha mbatamen ve er tom sha ci u tiônnongo Kwa@@ r@@ gbidyen u Doo Ú Ishima Alaghga nana hen ér a tôô nan shighe shi nana nôngo kwagh kpoghuloo ve nana hen Bibilo ye . U wase i@@ mba@@ or la nana de u n@@ ur@@ un ityô nena ? Yehova nd@@ era nengen a ican i uumace ve ye la ica gba hegen , man kwagh ne ne un ishim@@ avi@@ h@@ in . Gba u Ú So@@ o Bibilo sha C@@ i u Ny@@ i ? Shighe u Mbaiserael er wan@@ b@@ ua civir la , Yehova tsaha ve . Anmgbian Rus@@ sel@@ l yange fa je ér una fatyô u kighir iwanger ér i̱ ta sha takerada u Mpase ga , di er or u yaren ke ’ ity@@ ev u̱ ishima i nyian nan kpa nan@@ á fatyô u torough a iyange ér i̱ due cii man shighe u i̱ dugh la una mase kuman ga nahan . Mba ongo nahan yô , ve pine un yange una vande lun ken tar u A@@ fri@@ ka yô . U nôngon ser mbagen ve̱ ungwa aeren a dedoo man mba@@ awashima mba inj@@ aav mba Ter wase u sha u doon ishima la una va se a iember i vesen keng a b@@ unde ga . — Pasalmi 7@@ 1 : 23 . M kav er inja uma yam i tse la , a ieren i vihin inyaregh ts@@ ú@@ s@@ é@@ è la cii kpaa yange lu inja er i h@@ ôn ikp@@ à@@ gh@@ è@@ r i̱ ica a gba ga tsô ia yô@@ h@@ ôr a kighir hanma kwagh cii nahan . M@@ taver ne kuma nan je ? ( Yohane 8 : 32 ) Yange gba u Mbashiada kpishi vea pase aeren a ve a tsuaa la kua azende a ve a u@@ kwaghaôndo la kpaa vea tu@@ h@@ wa . Tar shi yange u kav tom u pasen kwagh u Tartor ne ken derianyom u hiihii la man ú tôv mba@@ yôôn loho u dedoo la a ican kpaa . Mbagenev pase loho u dedoo ne sha kwaghfan nena ? Bibilo shi ôr kwagh u iyange i iji@@ righ igen i ia va kpo@@ o cii man shighe u anyom dubu la una hii yô . U@@ M@@ U@@ R@@ E MB@@ A N@@ AG@@ H K@@ U Y@@ ES@@ U 1@@ 7@@ ,@@ 9@@ 5@@ 4 Er Yehova a ver hemen ken akaa a na cii yô , gba hange hange u se eren kwagh sha dooshima . 3 : 16 , 17 ) Kpa doo se er Yehova a tese se a@@ j@@ in@@ ge a vegher u nongo na , u a lu sha la yô . ( Ôr M@@ ika 5 : 1 , 2 . ) 1 - 3 . ( a ) Yosua ver ikyav i dedoo i or u yange nan tsua kwagh u vough nena ? Se za hemen u k@@ angen ishima lun wang sha an@@ za ase nena ? I gema ishember i “ ican ” la ken Bibilo mbagenev ér “ u nzughul ” a or shin “ u ny@@ igh@@ en ” or . Ity@@ ough ki inyam i i er kwagh u i ken takerada u Daniel la , man ityough ki sha utar ki inyam i i er kwagh u i ken takerada u Mpase la cii tile sha ityough ki tartor u Bab@@ ilon . De se nenge kwagh u Bibilo i tese yô . Jighjigh u Nan Una F@@ atyô u Ge@@ man Uma u he ’ T@@ so@@ mbor Mbagenev kaa ér , er Aôndo a hembe agee cii yô , á lu un je á lu ityough sha ican i ior ve lu yan ne ye . A̱ shi nan kpa lu sha iyange i N@@ is@@ an 14 , 19@@ 43 C.S.@@ W . la — inja na yô , kwagh ne er anyom kar kuma 4@@ 30 cii ve , í mase yiman Iserael í due a na ken Igipiti kera ye . Shin er hegen U@@ fer@@ ati a ku@@ wan a s@@ enen i kom u@@ kil@@ om@@ it@@ a 16 sha vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki ice i ngise U@@ r lu la nahan kpa , ikyav tese ér sha ashighe a tsuaa la yô if@@ i la ku@@ wan vegher u shin ity@@ ô@@ tar i gar la . Mba@@ civir Aôndo kpa mba a hanma ityôkyaa i a gi@@ ri@@ m ve iyol nahan sha kwagh u Yehova yô . Paulu yange nger Timoteu washika kaa ér : “ U karen iyol , i̱ taver la tseegh yô , wa ng@@ un a inja kp@@ egh@@ ee . ” ( Habak@@ u 2 : 3 ) Aluer ka se uumace mba se yen ne inja er iyange la ngi ti@@ mb@@ ir nahan kpa , se umbur ser Yehova ngu eren ne@@ gh ne@@ gh ga . T@@ sua nen akaa a ne er ken uma ve ne va zua a averen la yô . Aluer mlumun sha mpin u i pine u la taver ga je kpa , a doo u u hen kwagh sha ikyav i Yesu a ver i hiden a iyol ijime shi eren kwagh akuma akuma la . Á ya ican c@@ iligh c@@ iligh sha ikyev i hemen u u@@ gomoti utar — ka gomoti u sha Ts@@ wam u yange hemen ken tar u H@@ ung@@ ary cii man shighe u u@@ ity@@ a la , man gomoti u I@@ j@@ ough@@ ave u tar u Jam@@ an@@ i u ken Ser@@ b@@ ia la kua gomoti u T@@ y@@ em@@ imôngo u yange hemen ken tar u H@@ ung@@ ary sha shighe u ityav mbi sha k@@ ume tan la . Takerada u Mpase ôr kwagh u “ zege@@ gar u a lu a tahav sha u@@ tor mba shin tar yô . ” • Kanyi Yehova a ser a ver sha kwagh u hemen man u dondon hem@@ ene ? Me@@ i 3 - 9 , 20@@ 10 Ka gbenda ugen u nyi se fatyô u timen sha injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u mbatomov mba ve yar sule laa ? A hemba wasen se aluer se hii sha u sa@@ ven nengen sha akaa a a lu ken ityough mbi iny@@ iin mb@@ in yô . ( Genese 6 : 2 , 4 ) I kar isholibo i mbatyomov mba ve wa idya tsung ne sha iji@@ mba i ior mba ken So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a ve eren la . 22 - 24 . ( a ) Saan mba i te@@ v ve a ican sha ci u kwagh u perapera la iyol sha ci u nyi ? Mbat@@ yomov mba wan idya kpoghuloo mban ka vea nenge ifer man aeren a hông@@ or@@ ough a ior mba shin tar ne , mba vea kô@@ r@@ cio u hông@@ or ve la nahan , i doo ve kpishi , kpa ior fa ga . — Ef . Ka Yehova tswen una yima se sha iyange i iy@@ ugh na ye . Ka Yehova Aôndo a ne i me@@ en se ga . Yehova Ts@@ aha Pro@@ feti Na u He@@ mban@@ ato Ne 14 : 2 - 4 . Mbat@@ amen mba eren tom u pasen kwagh tseegh ga , mba eren ityom igen kpaa . Ka ve nôngo kpoghuloo ve nenge sha ikyum@@ ile , ve za ker iyôngo i i sar la shi ve wase iyôngo i i gbe angev la shi ve er ityom igen ken tiônnongo . M@@ vese ne ka a na se iember kpishi ! ” Ô@@ no@@ v A@@ sev — Ka D@@ y@@ ako u In@@ j@@ aa , 4 / 1 Nahan a we ve kwagh a kaa ér : “ D@@ ugh nen if@@ er@@ or la ken a ven kera . ” ​ — 1 Kor . Man zough a iember sha imba m@@ ne la kpaa . 12 : 12 ; Or@@ pa . Sha nahan yô , a hii tom u pasen kwagh shi tesen ior tar sha won cii , tom shon u u lu zan hemen zan zan hegen ne . ( Mat . Nahan Aôndo kpa lumun a na shi na un iveren kpaa . — Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ; Ru@@ tu 2 : 5 - 16 . ( Ôr Mbagalatia 5 : 22 , 23 . ) Cii man or a hingir u nan jighjigh taveraa yô , ka i gba u nana er kwagh a hemba di u ôron Bibilo tseegh tsô la . Tartor u Aôndo ngu a iorov 14@@ 4,000 mba vea tema tor a Kristu imôngo yô . ( Pasalmi 55 : 22 ) Kwagh u hiihii u una wase se ve se zua a msaanyol u mimi yô , ka msen . Saulu di gema lu a u@@ sho@@ ja 6@@ 00 , shi lu un man Yon@@ at@@ an tseegh ve lu a ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev ye . U ma ve tim iniongo i civir mba@@ aôndo mbagenev la yô , Mbaromanu yange vea za ngohol ma tar yô ve hingir u civir mba@@ aôndo mba ityar shon kpaa . U Eren Shi@@ ada sha Ishim@@ at@@ aver ke ’ Y@@ u@@ dia man Per@@ ea Mbagenev ka ve kegh iyol u henen Bibilo a vese , kpa i gema i taver ve u tseghan ayol a ve sha ci u Yehova . Satan ngu a nôngo ér una mee mbatomov mba Aôndo sha u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mbat@@ ar@@ ev mba eren di vough er yange er sha u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba tsuaa mba kwaghaôndo u Mbakristu hii a hii la nahan . Kpa Yesu iyol na yange ta se icin gb@@ ang gb@@ ang sha kwagh u ior mba vea s@@ enge ér , ve̱ er “ akaa a age@@ egh kpishi ” ken iti na la . Ô@@ ron an@@ zaakaa shi pinen mbampin sha kwaghfan kpaa . Cii man se zua a mlumun sha mpin ne yô , saa se vande kaven mimi u hange hange u ken Bibilo ne ve , ér : “ Tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” M@@ fe u i seer zuan a mi sha kwagh u t@@ wer@@ egh man kwaghyan man gbenda u tin@@ d@@ in a mngerem ken u@@ g@@ ông@@ or@@ mbam@@ ger@@ ev sha ajiir kposo kposo la yange na ior ver ishima ér tar ua doo . . . Hanma gbenda cii man ken hanma kwagh cii kpaa , i nyôr a mo ker , m fa ci ca cii , u yan kwagh kuman mo man shi u lun ij@@ en kpaa , u ng@@ een a kwagh wuee man shi u b@@ an@@ en a kwagh kpaa . Shi iorov mba kuman er 7@@ 5@@ 0@@ ,000 nahan va sôr se hen iniongo ne , kua Wan@@ tor I@@ ng@@ i@@ la , Eli@@ za@@ be@@ th , kpaa . Or u mor@@ on iyol nan k@@ enden a iyol i nan sha hanma shighe ; ka nan er kwagh ne sha u l@@ ahan mbagenev . ( 1 Samuel 2 : 3 ; Yobu 36 : 4 ; 37 : 16 ) Nenge er mfe wase a nd@@ ahar , a kom sha u na cuku kpaa ga sha wono ! ( Pasalmi 46 : 9 ; 7@@ 2 : 12 ) Ka imba loho u í doo u hanma or nana ungwa je ne ga z@@ ee ? ( Yohane 13 : 4 , 5 , 14 ) Ú sh@@ ire ior tom shin ú tema a tema wer mbagen ve shir@@ en we — ka han@@ mô a hembe doon we ? Ashighe agen yô , ka i lu sha ci u or ngu hen ma ijiir sha shighe u kwagh a va er ab@@ u yô , nahan kwagh shon a bende a nan . Kwagh ne na yô , i hide i sôr ivur i Pasalmi 9@@ 0 : 2 man M@@ ika 5 : 2 la . Or@@ jighjigh Yobu u lu uma cii man shighe u Kristu la kpa lu veren ashe a mnder u shin ku . Ka se zua a gb@@ ong gb@@ ong u ken atô iyol u a wasen se u tagher ishigh a mbamtaver a ishimataver yô . Ka Christ@@ op@@ her man Han@@ n@@ ah kua G@@ ina tseegh i lu ve nahan ga . De C@@ ian u Nan Mbagenev I@@ t@@ yom Ga Kape nom na , Adam kpa hemba ato vough je la . — Rom . 20 , 21 . ( a ) Ka unô ve lu “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ” mba i er kwagh ve ken Pasalmi 37 : 11 laa , man ka h@@ an ve zough a ‘ m@@ ngee u be@@ me ’ ? Bibilo ôr sha kwagh u akaa a yange er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 S.@@ W . la ér : “ Ve cii [ nomso man kasev ] i iv ve a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwagh ken ijô igen er Jijingi na ve u ôron yô . ” 19 , 20 . ( a ) Mba tindi u Yehova a doo ve ishima yô , ka nyi akaa nahan a lu ve a inja ? Kpa kwase na , K@@ es@@ ia , u a lu anyom 26 hegen la yô , yange taver un kpishi u undun tsombor na yemen ica . Marku kaa ér , yange mbaihyomov mba Yesu mba kôron un yô , wan@@ ye@@ kwa@@ or la yevese . Mba yange ve tese iwuese sha mlu u ken uiky@@ angen ga mbara cii dooshima mgbegha ve u eren tom sha ci u mbagenev . M er msen hen Yehova sha kwagh ne tsung , shi m lam a anmgbianev mba vi@@ an ken jijingi kpaa . ” Er m dondo kwaghwan na la yô , wasem kpishi . ” Alaghga se kpishi se kaa ser een ! Jijingi u lun a tahav kpishi ne shi yange iv mbacivir Aôndo mba sha ayange ase ne u nengen sha mbamgbe mba nongo u Yehova shighe u va hingir hange hange u vea hii tom u gb@@ eren ityakerada ve yô . Kwagh er vihi yô , mbamaren mbagenev ka vea hide man vea nenge ér kwagh kera gba mbayev vev sha kwagh ve ga shin mbayev vev na ve jighjigh ga yô , ve kaa ér , “ Nenge m ye ican a we sha wono , man kwagh la cii u nenge a mi ga ! ” Er nan ve lu hange hange u vea dondo ic@@ in@@ tan i Yesu la vea due ken gar kera fese ? Mimi yô , Mbakristu mba ve civir Yehova sha mimi la cii mba suur sha a na . Or u akaa a ken jijingi a gbe nan ishima yô , kwase u injaa ngu nan a inja kpen kpen ! — Anz . A kaa a na er : Mimi je M kaan we nyian ne , ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so . ” — Luka 23 : 42 , 43 , N@@ W ; Yesaia 11 : 4 - 9 . Kpa sha mimi yô , kwaghôron u Paulu yange lu u ikyo@@ o@@ gh gaa ? “ Man ka nyi ne k@@ enden ayol a en sha je er ne hemba ior i TER cii nahana ? ” 1@@ 39 : 23 , 24 ) Ngu a nenge a perapera wase . ( 1 Timoteu 6 : 17 ) Kpa , kwagh u yange vihi Yehova yô , lu asaren a bo a ve lu a mi ken asema la man icivir i ve naan Aôndo ga , shi dooshima u ve ban a mi sha mba ve lu Mbaiserael a ve imôngo la . Mba eren msen sha u civir Aôndo ga , er ior kpishi ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la nahan . I kaa her ér : ‘ K@@ era shi ca ga tsô Tartor u Aôndo , u u lu gomoti u sha la ua tim mbaaferev shi ua gema tar ne ua hingir paradi@@ so . ’ A@@ K@@ A@@ A AT@@ A@@ R A A B@@ EN@@ D@@ EN A I@@ SH@@ I@@ M@@ A Y@@ A@@ S@@ E YÔ 17 : 22 , 23 ) Ior mba ken gar u E@@ fese di civir in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u i yilan un ér Ar@@ te@@ mi la . ( Pasalmi 37 : 11 ) I@@ mba uma la una na uumace ian i seer fan akaa a Yehova a gbe la , shi vea seer fan akaa a yange ve hen la shi vea fa u eren ityom i se tô@@ mon a t@@ ôm nyian ser ma se fe la . Or@@ gen u i yer un ér An@@ dre@@ w yô , ver ikyav i dedoo sha gbaa ne . ( Ese@@ k . 45 : 16 , 17 ) He@@ en ne , upristi tile sha ityough ki mba i shigh ve mkurem la , Mbaiserael mba ve lu upristi ga mbara tile sha ityough ki mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun uma shin tar la . Hii hegen yô , mba ve lu a kasev kpaa , ve̱ lu er mba a kwase ga yô . ” Kpa Mbashiada mba Yehova mban fa ér aluer ve nyôr mzough ne yô , kwagh ne una tese ér ve mba p@@ al@@ egh@@ aa a tar ga . Satan H@@ endan a Hemen u Yehova ken I@@ gbar Sha nahan yô , a za hemen a mcivir u an@@ ib@@ u@@ av , sha er ity@@ artor la ia lu her nahan yô . U hen wer kanyi yange Se@@ kar@@ ia er shighe u fa akaabo a Yo@@ a@@ shi lu eren laa ? — ( Marku 14 : 22 ) Iyol i Yesu lu ôron kwagh u i ne lu iyol na kpôô kpôô , i kera shi ca ga tsô a er i ican shi a haa awambe a i inya la . I lu nahan u vihi iyol nyoon we je u vaa ve@@ e ? — * A@@ dooga se cii se vaa shighe u imba kwagh ne i er se la . 8@@ 3 : 2 — Inja i u ‘ k@@ enden iyol sha ’ er i ôr ken ivur ne ér nyi ? Yange ve gema ishima sha mimi , nahan Yehova hide lumun ve . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 30 , 31 ] Shi ka ve taver mba@@ ôron ishima u soon uumace mbagenev . Man er Peteru a kaa nahan , ka noov tseegh ve lu “ mba@@ y@@ an@@ dyako u sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u uma ” ga , kasev kpaa . Yeremia ôr se kwagh u se er yô . I@@ yev i O@@ ron I Ve a Kwagh@@ bo Shighe u i maa iyou ne zu@@ lum u been la , Mary mar wan na u sha uhar , u nomso , Tho@@ m@@ as Wh@@ it@@ t@@ on ( 3 ) W@@ illi@@ am@@ s . Ka i hemba lun kasev z@@ ange u lamen a kasev mbagenev sha akaa a a ze ve iyol kposo kposo la . Nahan kpa , shi i kaa ér , “ u ts@@ ahan yô , de@@ en ga . ” U ngu wer Yesu yange ôr kwagh u perapera yô , tese ér or nana de civir Aôndo ken igbar ga ze , gadia un iyol na kaa a mbahenen nav ér “ iwanger [ ve ] i̱ wanger sha ishigh ki i@@ or@@ ough . ” Nenge er i lu kwagh u taver se ishima u fan ser , Yesu Kristu ngu hemen mbahenen nav sha ikyev i Mbahemenev mba Shin T@@ ine man icighan jijingi kua mbatyomov kpaa sha wono ! 18 : 33 - 37 ; 19 : 8 - 11 ) Shighe ugen la a kaa a mbahenen nav ér : “ Akaa shi@@ m kpishi a ma M er ne yô , kpa ne kôr a cio hegen ga . ” ( Yoh . Ior Ka Ve Hen Kwagh shi Ve Er Kwagh Nen@@ a ? Aôndo tindi un “ er iwanger nahan , sha u hanma or u nan jighjigh yô , nana̱ de kera luun ken ime her ga yô . ” Yange taver ior kpishi u kaven er i hii ve m de tom u van a inyaregh kpishi mer me er tom u pasen kwagh hanma shighe yô . Yange wase ior ve hingir u fan Aôndo . — Ôr Yohane 17 : 26 . 1 : 25 ; Mat . Shin er m kav hanma kwagh u ve lu ôron la ga nahan kpa , yange doom u teman ikyua a ter@@ em er un vea Anmgbian N@@ ic@@ ho@@ ls ve lu lamen sha u keren gbenda u vea hemba pasen kwagh ken mlu u ve lu ker la ve , a hemba doon la . Mbagenev di mba eren tom u ikp@@ ur pania shin tom u m@@ ishen imôngo . ( Ese@@ kiel 38 : 14 - 23 ) Kwagh ne kpa ka môm ken akaa a Yesu yila ér , “ zege@@ can . . . i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . ” T@@ so@@ mbor la ua due ken Aberaham , ua ngee kpishi shi ua lu a ator , ua tim mbaihyomov mba Aôndo , shi ua lu iveren hen ior kpishi . ( Mateu 24 : 14 ) Mbashiada mba Yehova nd@@ era pasen mimi mban hegen hemba anyom deri môm , dugh ve sha yô ma nongo ugen ú eren imba tom ne ngu ga ! Er Yehova a lu sha nahan kpa , ka a hide a iyol na ijime sha er una er a mbacivir un doo doo yô . — Pasalmi 1@@ 13 : 5 - 7 . Nahan Yehova pav mbatyomov nav ver vough vough , a kohol ve ken iniongo iti@@ ar : ( 1 ) u@@ ser@@ af@@ im , mba ve eren tom ape iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo ki lu la , shi mba yôôn iengem na , shi ka ve nenge sha ior mba Aôndo sha er vea civir un doo doo yô ; ( 2 ) u@@ cer@@ ub@@ i , mban di mba eren tom u k@@ enden a m@@ tem@@ tor u Yehova sha ; kua ( 3 ) mbatyomov mbagenev mba ve eren ishima na la . 5 : 43 ) Nahan aluer ior mba tôvon we a ican sha ci u u ngu pasen kwagh yum yô , umbur wer Aôndo lumun we shi icighan jijingi na ‘ tema sha a we . ’ 1 :⁠ 8 . Ieren i tesen ior shi wan ve tom sha ikyev la hingir kwagh u tiônnongo u Kristu eren yô . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ken gbar u kwaghaôndo ugen ng@@ ur ôron kwagh sha mkaanem nam mara yô , á kaa wener “ ityesen i kwaghaôndo i dedoo ” i or@@ hemen kwaghaôndo ne a pase la doo un . Satan ver iyol na tor u hendan kwagh a Aôndo . 12 : 1 - 7 ) Ve mbagenev kpishi vea kera fatyô u eren akaa agen a ngise ve eren la ga , kua kwaghpasen kpaa . 6 : 29 , 30 . U nenge wer ka ior mba ve vese ayol a ve tseegh i gbe u vea yaven ayol a ve y@@ ee ? Nahan u zuan sha kwaghôron u mbatyomov la vough yô , yange p@@ ande va mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh a be@@ m@@ shima . Een , yange er ! T@@ ôô ase wer ka we u lu or@@ tom u gomoti la ye , nahan u tsua iorov utar wer ve er u tom u hange hange . Ú nenge a ikyav i tesen ér iyange i iy@@ ugh i Yehova la i̱ mgb@@ ôghom kpa ? Kwagh ne kua mbamhen man aeren a iji@@ mba@@ gh , a a ne mbagenev ve de u gban a@@ yem a uma ne yô . — Ôr Mateu 5 : 29 , 30 . Nahan mbamaren av kpa hii ta@@ av u k@@ ahan . Se fatyô u karen injakwagh ne sha a vese kpaa , sha ci u se fa ser saa se zua a icighan jijingi u Aôndo keng ve se fatyô u eren tom wase u pasen kwagh , u Mbakristu mba mimi la ye , ka nahan ve se sen Aôndo hanma shighe ser a na se jijingi na ye . ( a ) Ka tom u vesen u nyi ‘ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ’ la ve lu a mini ? Nahan kpa , ityôkyaa lu i vea cia ga . Hii nan ve Mkaanem ma Aôndo va lu ken ijô igen kpaa , lu zwa Heberu tseegh ga ? Yange tsegha iyol na sha ci u Yehova shi er batisema shighe u lu anyom 9 la . Er Iserael vande lun “ wanakiriki ” u Aôndo u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken ijime yô , wanakiriki shon u Yesu ôr kwagh na ne lu Iserael shinii ? M@@ kohol been yô , mo kpa m tsua u eren tom u pania . Mbamaren vea fatyô u wasen ônov vev ér ve lu a isharen i yan ikyar a Aôndo . Yange wa ishima a ican i hemban cii shi yange dondo Ter na zan zan kar kpen . — Yohane 4 : 34 ; 15 : 10 . Sha kwagh u or u civir sha mimi la yô , or@@ pasalmi tile sha ityough ki Aôndo kaa ér : “ Er M doo un ishima tsung yô , ka nahan man Me war un ye ; Me kende un sha , sha ci u a fe iti Y@@ am yô . ” Davidi u a lu or@@ ngeren pasalmi la yange zamber a Yehova ér : “ Gba ishima i wang ken a mo , Aôndo , shi ver jijingi u he u taver ken a mo . ” Kpa ashighe kpishi ihy@@ agh i tan ka i gema i tese ér or ngu k@@ enden a iyol i nan sha , shi nan tôô ér nan hemba mbagenev sha ci u m@@ fe@@ tom u nan shin m@@ lu@@ ashe u nan shin inyaregh ki nan gayô ian i nan lu sha mi la . ( Mateu 26 : 28 ) Yesu yange yar tom a wain u shin iy@@ ongo la u tilen sha ityough ki awambe a na , shin lun ikyav i awambe a na . 10 : 23 ) Sha ci u nyi ? 5 : 19 ) Kpa tar u Satan ne ngu samber a kwagh@@ ku@@ h@@ wan ua lu tesen ér iji@@ mba ka kwagh u dedoo yô . Mba a henen Bibilo a ve la ka ve ôr ijiir i ve lu henen la un di a pine ve mpin ken takerada na u kwagh@@ ngeren u mba@@ ap@@ ir@@ ashe la . Cii man nom man kwase vea hii u henen u lun a mbayev yô , ve̱ vande timen sha tom u hange hange ne tsembelee . Shighe u Aôndo ver la kom yô , Wan na Yesu Kristu gb@@ ihi uma na u vough , u̱ sha inja i or la sha ci u ônov mba Adam . Doo u se ôr kwagh u nan dang ga , kpa se gema se hen sha kwagh u se er ve se wase nan nana vi@@ a ken jijingi yô . M nôngo anyom imôngo mer me de u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh , kpa gba sha mi ga . ” Sha kpôô yô , Marku lu a aan kpishi a zenden vea mbatomov mba Aôndo mban shi nengen akaa a injaa a a zough sha awashima u Aôndo yô . Er Nan Ve i G@@ be u Se L@@ um@@ un A@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova ? Ka Yesu Kristu , u i pase mlu na la i er kwagh na ken avur ne ye . ( 1 Tim . Ashighe kpishi kwagh zough mba@@ zan ad@@ ua a ior mba ken ityar igen mba ve ze ad@@ ua u ve kpa ve ze la ga . Sha nahan yô , ka ve fatyô u wasen mbananjighjigh a ve imôngo shighe u i gbe u vea er nahan la ga . Nahan aluer or nan ngu ôron akaa a i nger sha kwagh u ufoto mba iji@@ mba@@ gh la shin nan ngu nengen ve yô , ka tindi u Aôndo a we la jim je nan lu p@@ eren ye . Kwagh la na ishima vihi se , nahan se hii u gbidyen ior - nyian hen ijiir i tesen fi@@ im la je . Kape sha derianyom u sha 20 la kpa Mbashiada udubu udubu kpe sha ikyev i mba suen H@@ it@@ l@@ er ken ijime sha ci u m@@ til u ve tile p@@ al@@ egh@@ aa sha kwagh u pati@@ i man akaa a k@@ enden a tar u or sha je la . Ka akaa a nyi i gbe kpee u se tsua ayol a ase , man ka ikyav i nyi Mose a ver se ? Aluer azende a ase a a yen ne je kpa se er kwagh a ve sha dooshima nahan yô , hi@@ re Ter wase u sha , u mbamhen nav man igbenda na i hembe i yase i yem ica la ve se kera er kwagh a na nahan ga y@@ ee ? “ Man ishimaverenkeghen yô , i ve ah@@ enge ga , gadia i haa dooshima u Aôndo ken asema ase sha Icighan Jijingi . ” W@@ ea soo u fan akaa agen a Bibilo tsengaôron sha kwagh u Mesiya man mkur u a yô , nenge takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , peeji 20@@ 0 . Nahan kpa shighe u ú lu nengen sha igbenda i eren shiada ne yô , umbur aeren a ior mba hen ijiir you . Í nger mkaanem man ke ’ Anzaakaa ityough 31 , man se kpa se fatyô u zuan a iwasen he ’ kwaghwan u ngô u fankwagh ne . — Anzaakaa 31 : 1 “ U@@ ng@@ wa ase , wan wam , fa kwagh kpaa , ver ishima you sha gbenda jighilii . ” Mba yer tindi ne ér “ tindi u Kristu . ” ‘ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ’ — Aerenakaa 20 : 35 . Shin er ior mban ts@@ ôngo ga nahan kpaa , ve mba yange ve lu ungwan kwaghôron u Peteru la cii i er ve batisema . Lu u vea er nyi ve Aôndo una lumun a ve ? A hide a ij@@ en uya shi im@@ ura kôr un kpishi . A nyôr ken iyou , a sh@@ ir a ku@@ ve ani@@ wa na , maa a gema i@@ kpa na a kende sha te@@ bu@@ l u yan kwaghyan , a kar a tema ngu keghen kwaghyan . ( Ru@@ tu 1 : 9 ; 2 : 12 ) Er Ru@@ tu lu a iwuese sha iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne la yô , a vôso or@@ beenyol Bo@@ a@@ shi , u lu or u civir Yehova sha mimi la . H@@ ua kpa ka ieren i bo igen . Se kpa a fatyô u karen jighjigh wase er anmgbianev mba@@ jighjigh mba 2@@ 30 la nahan , kpa se mba a ‘ hendan i ar ken ku ga . ’ Ka an se er erdoo a nan@@ aa ? ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Kpa hange Satan u yaren tom a nyityô kwagh i tahav nav mbu kom sha mi cii u vihin m@@ til sha mimi wase la . 4 , 5 . ( a ) Yehova tese dooshima na sha gbenda u hemban u nyi ? Ka un a lu ic@@ ôr - or u yange hii duen a isholibo i se ye dyako u i̱ , i̱ se cii se nôngon a mi ne ye . Ma kwagh u kpilighyol shin u vihin or ngu ken msen u sha ikyav u Yesu tese la ga . Heela tseegh ga , Marku va fe akaa a Bibilo i er shi we shima u ungwan imoshima na i i tsaase i la yô , a hingir u palegh a@@ aven agen a sha tele@@ v@@ ishen a yange nenge ér ka a bo ga la . Jighjigh u yange ve na ér Aôndo una na ve ts@@ ar u uma u a t@@ ende zwa la yange wase ve ken ican i yan ve la je ka u tu@@ nan ga . Ve vande eren msen ve . U kôron ijende shi pasen akaa a myer a mbagenev ga la kpa ka a na dooshima a hemba taver hen atô u anmgbianev . A ngee a akaa kpa A gema A hingir Or u ibanave sha ci wen , sha u ne ne@@ ̱ gema ne@@ ̱ hingir mb@@ any@@ ar@@ ev sha ibanave Na la . ” Nahan kpa , gema saan se iyol kpishi er mnenge u Aôndo a nengen se la a lu kposo nahan ! Ka m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la a lu ityôkyaa i vesen i i ne ve se kpa se lu uwegh ke ’ tom u pasen kwagh ne ye , man aluer ka u se kav Yesu vough yô , gba u mhôônom maa mgbegha se u pasen kwagh shi tesen kwagh kpaa . — Mateu 22 : 37 - 39 . M@@ pin ne taver ior kpishi . ( b ) Se dondo ikyav i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati la nena , man gba u se er nahan sha ci u nyi ? A kaa ér : “ M mase kaven mer , ka er yange m lu zuan a dooshima man hemen u Yehova kua nongo na ga ve m lu yan ican ye . ” Ken masejime yô , un man ônov nav mbak@@ asev hingir a@@ ve@@ ve , je hingir u vea ts@@ aan ken b@@ ar . ( Yohane 5 : 15 - 18 ; 11 : 5@@ 3 , 5@@ 4 ; 18 : 38 – 19 : 16 ) Ken masejime yô , a wa ishima a kpe ku u nyoon tsung sha u kuren awashima u Ter na sha er una na mba a lu hemen ve la uma u tsôron yô . 7@@ 1 : 9 ) Ne doo Yehova ishima shi kwagh wen gba un ishima tsung . M@@ nder u Yesu Shin K@@ u La — Ngu Se a I@@ wasen ( Anzaakaa 12 : 18 ) U mbamaren mba fan kwagh vea taver ônov vev asema sha u ve̱ de k@@ on@@ don iliam ga yô , vea nôngo vea keghen ato doo doo . Kwagh ne tese ér ior vea fatyô u eren kwagh u ve nenge ér ka u dedoo shin u bo la . A lu u inja er u bugh iky@@ ondo sha w@@ in@@ do@@ u wer iyange i ta ken iyou , i i we ime ker nahan . Sha gbenda ugen di yô , aluer se na ayol a ase hen Yehova yô , una wase se se kera lu ken nyityô iky@@ ang@@ enev mbi mb@@ ia fatyô u vihin se iyol ga . A yar tom a mfe na u yôôn loho u dedoo la kpen kpen , kpa hemban cii je yô lu hen Mbayuda . S@@ ar@@ dis@@ u lu gar u yôugh@@ yô@@ ugh u yange lu kil@@ om@@ it@@ a 50 ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i T@@ i@@ ati@@ re yô . Shi se ‘ ker ishima i legh legh ’ sha u hiden a iyol ijime shi ungwan kwagh kpaa . Yange i nder wan ne shin ku anyom kar hegen nôngo u kuman 3@@ ,000 . Akaa a vihin a yange er Mbaiserael la hingir kwaghwan hen a@@ vese , nahan se mb@@ á hendan a hanma imeen i ia mgbegha se se er idya cii shi se mb@@ á palegh akaa a a na se gba ken to h@@ ônon u inyaregh ki tar u keren kpoghuloo la . I nger nahan ér : “ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . Er ing@@ y@@ at@@ u i we am@@ ise ke ’ a vese ica i@@ gbe yô , maa se tôô ser ka mar@@ ami wa@@ see ? Aluer ka awashima wase la yô , se gba nen uwer u ungwan imo i mbahemenev asev ga . Mba han@@ ger sha tindi u kuran gban gban ne yange ve er nahan sha ci u vea m@@ en@@ a im@@ u@@ nan ga yô , u m@@ en@@ an í la una na vea kera lu wang ga . Aluer se soo u lun ken “ ijiir i y@@ eren ” i Aôndo sha u a na se mk@@ or yô , gba u se er nyi ? Nahan kpa , se mba ne ve icivir sha ian i ve lu a mi i tsuan kwagh u ve soo la , shi ka se palegh u kighir ve ser ve er kwagh u a lu sha ishima ve ga la . Ve kera pine er : TER . . . ngu h@@ an ga ? ” — Y@@ ER@@ E@@ M@@ I@@ A 2 : 5 , 6 . Paulu nger wener : “ Gadia m@@ ishe u hanma inja i kwaghbo cii yô , ka inyaregh ki s@@ aren . Gbenda u vesen u yange eren kwagh ne yô , lu sha u pasen loho u dedoo la kpoghuloo , t@@ angen iyol ga . Shighe kar yô , Ru@@ tu vôso Bo@@ a@@ shi , or u ken tsombor u Na@@ omi , mar un wan u nomso . Aluer or soo ér nana hingir Orkristu yô , gba u nana tema a tema ga , nana er tom taveraa . Se lu eren tom u esen a@@ you tugh , nahan se za hemen u eren tom u pania shi wasen mb@@ al@@ amen zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese mba ve lu hen ijiir ne la . Cii man se hen er se er ve se kura ayol a ase yô , de se nenge er Diabolo yange fatyô u tsu@@ ghun Ifa , kpa gema fatyô u tsu@@ ghun Wan u Aôndo ga yô . Hanma kwa u Aberaham una pine yô , Yehova a wa ishima a na shi a pase un ér , una tim So@@ dom ga . U seer sha il@@ yo@@ ho i iji@@ r@@ ôron i Aôndo la yô , kanyi kwagh se tese ken tom wase , man ka unô ve lu ken mzough môm sha u pasen loho u dedoo ne he@@ gen@@ e ? I@@ j@@ em igen gema lu se sha hemen kua u@@ wo ugen . Kpa , vea er nan ve vea due ken gar u i kase un sha utya la kera ? Ka sha er ica a kera gba ga tsô ua er kwagh u una gema hem@@ en@@ tor u sha tar ne gbem sha won yô . Nahan Aôndo lamen a uumace sha ikyev i mbatyomov . Doo “ iyôngo igen ” i Yesu i í lu a ishimaveren i yan dyako shin tar ne la kpishi u eren tom ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea as@@ ande a “ Iserael u ken jijingi ” u ainge ne , sha u wasen u nan ior mbagenev m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u ken jijingi la . I nger ve sha ci wou jighilii . Shighe u yange tim tar u bo u tsuaa sha M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la , “ A yima Noa u a lu yôôn kwagh u perapera la , kua ior mbagenev uta@@ ankar@@ uhar . ” T@@ ime sha kwagh u yange er shighe u Yesu u N@@ as@@ are@@ ti za hen Yohane u Eren B@@ atisema ken inyom i 29 S.@@ W . la . Anyom nga kar any@@ iin yô , Mic@@ ha@@ el kpa mough yem ken Rus@@ sia , maa fese je a nenge er kwagh gba sha anmgbianev mba nomso kpishi mba vea wase tom yô . Shighe kar yô , nom@@ om hingir u nengen er i gbe hange hange u me er tom u zenden pasen ior kwaghaôndo ne yô . Z@@ ayol ve lu mnenge u sha ashe ga , kpa lu mnenge u ve lu a mi sha kwagh u akaa a ken jijingi la . ( Ôr Mpase 22 : 17 . ) Anmgbian Ma@@ x@@ well F@@ re@@ ind , u tesen se la ôr sha gbenda u h@@ ô@@ mon kwagh ér : “ C@@ i@@ er we iyol vough er hanma or u fan kwaghôron kpa ka i ci@@ er nan iyol nahan , man ka ken mhii u kwaghôron wou tseegh ga , ci@@ er we iyol zan zan u kar been . ” Er ú lu or@@ tesen yô , ishimaveren you i hiihii kanyi , man kanyi ia wase u iv@@ in ishimaveren sh@@ on@@ o ? Ken atô u ayange 4@@ 30 la cii , Ese@@ kiel lu yan kwagh sha inja ga shi mngerem kpa lu man kpishi ga . Kwagh ne tese ér ij@@ en ia gba shighe u a kase Yerusalem sha utya la . Yeremia 38 : 19 tese ér Mbayuda kpishi “ za kohol ” Mbak@@ al@@ di , nahan ve war uuma vev , kpa i gema i yem a ve u@@ ky@@ angen . ( Aerenakaa 14 : 21 – 23 ; Yohane 21 : 15 – 17 ) Anmgbianev mba uhar mban mba tsough mbatamen ken atôônanongo a ve sember veren la yô , ve er msen maa “ ve wa ve sha ikyev i Ter u ve na Un jighjigh la . ” I@@ y@@ uh@@ we Ka Ieren I I@@ a F@@ atyô u V@@ ih@@ in M@@ hen W@@ ase Yô Nahan kpa , gba u se ya “ kwaghyan u taver ” la keng ve , se vese ken jijingi se hingir Mbakristu mba vi@@ an ye . Bibilo pase ér : “ Aôndo vande veren [ Yesu Kristu ] er A̱ lu i@@ w@@ om i sha jighjigh u nan , sha awambe a Na . Hen ase er alaghga Yesu ma bee u angev mb@@ u@@ gen@@ egh , nahan ma war u sha ikyev i ican i yan shin m@@ nyoon ugen u ma u nyôr ker la . Shi ts@@ eng@@ ap@@ asen kpaa wener a pase kwaghaôndo a tser tar cii . Mkaanem ma Paulu man ma a inja sha ci ve nena ? Aluer kwagh ngu nahan yô , umbur wer Yehova den mba ve gem asema sha mimi la asorabo “ wuee ” je . Aluer or ngu civir Aôndo sha tse@@ ene@@ ke u nan nahan , nana fatyô u eren sha kwaghwan u ken Ruamabera ne kpa ? Shighe a karen yô , u nenge er una wase u u “ sôr gbenda u angahar a ou [ ua ] lu v@@ a@@ an@@ aa ” yô . — Anz . Takerada ugen u pasen akaa kaa ér : “ Or@@ g@@ rika u gban a@@ yem yange nana de u veren ishima sha a@@ yem shin nana kera ver ishima sha injar i nan lu yevese ér nana zua a mi la ga , nana gema a kenger ior yô maa nan hii u gban ijime . ( Ôr Yohane 14 : ​ 9 - 11 . ) Lu or u “ cian Aôndo , par@@ egh kwaghbo . ” Aluer akaaôron a ase man aeren a ase zua sha atesen ne yô , tese ér se mba “ ken jighjigh u nan . ” M@@ nenge u vough una wase se se lu a ishimawan ken mcivir u Yehova . • Er se fe shighe u Aôndo una va a iji@@ r@@ ôron na la jigh@@ li@@ i ga yô , doo u mnenge wase una lu nena ? Alaghga se hingir u y@@ in@@ an ishima sha ci u nyi ? Nahan alaghga ishima a hemba lun un gbar gbar u pasen we kwagh u a tagher mi ken iyange shon la . Jighjigh Wou T@@ aver Nen@@ a J@@ e ? Nenge kwagh u ú er sha u fan u tsembelee yô . Nahan sar ú u kôôm mnenge u ior ve lu a mi sha kwagh u Aôndo ne sha gbashima kpa ? Mba ve “ zu@@ ngu ” la ka unô , man “ saan ” ve iyol sha ci u nyi ? Kwagh ugen u me tsa me hungur a mi ga yô , ka mkohol u yange i t@@ indi@@ m ér m za ken T@@ u@@ v@@ a@@ lu ken inyom i 20@@ 11 la . Ior mba yange ve soo u eren ishima i Ter na sha mimi ga la cii yô , Yesu ya ikyar a ve ga . ( 1 Tim . 1 :⁠ 2 ) Kape tom u Yehova man Yesu er imôngo sha u gban akaa cii la kpa yange u na yô ve hingir u lun k@@ ang@@ en@@ aa je la . Sha kpôô yô , mbatamen ka ve wase kpishi zum u ve kegh ato a or u i kpe nan iyol ga la , shi ve er msen vea nan yô . ( Gen . 2 : 17 ; 2 Kor . 11 : 3 ) Yange gba ken imeen ne , nahan a tese icivir sha hemen u Yehova ga . Se mba nengen tser u vi@@ di@@ o la vea g@@ om@@ na se mba been yô , m pine un kwagh u a hen sha tser shon yô . Doo u iky@@ aior ia fa ér ka hanma shighe cii mnenge u nôngon a asaren a bo ken ishima la i lu kwaghbo ga . Tese wer erdoo doo u ishima sha u kuren mbamgbe mba ior mbagenev U tesen ikyav yô , nenge ase sha akaa ahar a i ter kwa kimbir kimbir ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la , ka icivir man kunya je la . ( Yohane 16 : 12 ) Kwa@@ gen@@ egh la , ior mbagenev va a or@@ ap@@ ir@@ ashe he ’ Yesu , ve zamber a na ér a̱ bugh un ashe . Mbagenev di yô , isharen i ha@@ an do ka i kende ken ve i taver . M@@ civir u Ba@@ al la bende a Mbaiserael nena ? _@@ _@@ _@@ _@@ _@@ _@@ _ Ny@@ ityô kwagh i ia fatyô u yangen se u civir Yehova a ishima i môm cii ka a@@ gbil@@ in@@ akaa . Hen tugh mbu gen ken inyom i 19@@ 8@@ 4 la , m hingir gum@@ kwase u zan g@@ wa kpishi . Se su@@ gh Yehova er se k@@ er@@ cio u taver ayol a ase asema u zan hemen ken tom na u doon tsung ne yô . M@@ fe u se fe ser Yehova kor se la ne se vangertiôr , shi taver se ishima u eren tom wase u pasen Tartor la a mciem shio . Ne anmgbianev mba nomso mba ne er batisema mbara kpaa , aluer mba nan ne ityesen yô , de tee nen í wer wer ga . Nahan kpa , or u yange due a ityesen i akaa cii gba duen ab@@ u tsô , i yilan un ér Ch@@ ar@@ les D@@ ar@@ w@@ in la ny@@ iman ér Aôndo ngu ga ze , kpa a kaa ér : “ M nenge mer , sha ikyaa ne yô , hemba doon u me kaa mer kwagh ne gande mfe u orumace yem zende zende . ” I@@ ca i gb@@ aan ga yô , a va a t@@ as@@ a kua mngerem ma a@@ ci@@ v@@ in sha er se wa iyol i duen hen sev mb@@ ura yô . Shighe u shi er anyom 6@@ 00 u Kristu una va la , kwagh ugen er agumaior a Mbaheberu agen atar , u a tese wang ér Aôndo ne mba ve taver ishima u eren ishima na la injar yô . Yehova yange ya ikyurior a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , nahan ve hingir ikyurior i ia lu a na k@@ ang@@ en@@ aa yô . Iky@@ urior ne maa kar tile sha ityough ki Mbaiserael mba sha mar@@ ami mbara . ( Nenge Mbaromanu 8 : 16 . ) I@@ y@@ ua i doon ishima i Aôndo igen i í doo u se lu a iwuese sha mi yô ka icighan jijingi na . Ú suur sha Yehova a ishima you cii kpa ? Í kaa ken 1 Utor 12 : 32 nahan ér : “ Tsô Y@@ er@@ ob@@ i@@ am ver iniongo sha uwer u sha an@@ igh@@ eni , ayange a u pue kar at@@ aan la , sha inja i iniongo i ken Yuda , a za unde sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi la , kape a er ken Betel la . ” Mba ve eren tom u pasen loho u dedoo ne cii mba “ mbatomov mba Aôndo . ” M@@ lu u se lun a jighjigh u nan la ngu a bende a iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo nena ? Ka ve vea tsua kwagh u ve soo u lun la ye . ( Or@@ pa . 4 : 12 ) Kpa gema wa ikyo : Shighe u iky@@ ar@@ tom wou nan lu lamen a or sha gbenda u a wase nan yô , a̱ gi@@ ri@@ m we iyol nan kpa wa ishima , de nyer nan sha zwa ga . A kaa ér : “ A̱ lu kwagh môm a anmgbianev N@@ av sha akaa cii keng sha u Una hingir zege@@ pristi u zungwen mhôônom man u jighjigh kpaa sha akaa a Aôndo , sha u Una na i@@ w@@ om sha ci u asorabo a ior . Yehova pase Yosua kwagh u una er yô . Shighe ng@@ ur karen yô , Yehova hingir u lun a Davidi . Ashighe kpishi ka se hen kwagh u Tartor u Aôndo , man nagh ku Yesu man tom u kwaghpasen , kua aeren er dooshima man jighjigh u nan nahan . ( Ivur 7 ) Sha kpôô yô , ka ishima i or , or u k@@ imi , ape inja i or shin mbamhen kua mbamlu mba nan ve lu jim jim la kwagh a gbe Yehova a mi ye . Ka vea ungwan i@@ ov i utya shin a@@ ah@@ e je maa ve gese uwegh ve tôô an uiky@@ a mba hen ya kpuaa shi ve kura mbayev vev maa ve gba mi keren ijiir i y@@ eren je . ( Mbaromanu 10 : 2 ) Shin er mbagenev ken ve ve henen Bibilo nahan kpa , mba soon u dondon kwagh u i̱ er la ga . Aôndo B@@ um W@@ en@@ er Una V@@ a a B@@ em sha Tar Doo u Orkristu nana nôngo sha afatyô u nan cii nana palegh u vihin mlu u dedoo u nan vea Aôndo la . 3 : 14 ; 1 S@@ am . 12 : 22 ) Mkaanem ma tan iwanger sha Bibilo i orgen u i yer iti na ér J . A@@ h@@ ina ne nga vesen yô , asema a ve lu ker kposo kposo , shi ityom i ve tsua u eren la kpa kaha . Gba u se kange ishima shi se nôngo kpoghuloo ve se lu a aeren ne doo doo ye . Apostoli Paulu yange wa Mbakristu mba ken Roma kwagh ér ‘ ve de keren kwagh u doon ayol a ve tsô ga , ’ shi umbur ve ér “ Kristu kpaa ker kwagh u doon sha ci Na ga . ” ( Rom . U tese wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la aeren a vough nena ? ( Aerenakaa 8 : 26 - 39 ) Shighe kar yô , Aôndo kaa a apostoli Peteru ér a za hen tor sho@@ ja u nengen sha k@@ we sho@@ j@@ aa u Mbar@@ o@@ ma ugen , u i yilan un ér Kor@@ ne@@ li@@ u , u lu van@@ den eren msen kera shi nôngon sha afatyô na cii ér una civir Aôndo yô . 10 - 12 . ( 2 Mbakorinte 2 : 15 – 17 ) A shi nan kpa , we kpa kape i lu u vough je la . Heela tseegh ga , ior mba Yehova pase kwagh a mbam@@ gem mba Bibilo kposo kposo mba ve zua a mi la , shi ve kar ior u@@ kô@@ pi mba Bibilo mban kpaa . M kaa a iyol yam mer , ‘ alaghga itinekwagh ne ia doo ma ort@@ ô@@ v@@ on kwagh u aeren a ior , ’ tsô m tôô magaz@@ in shon m za a mi sha makeranta . [ U@@ foto mba sha peeji 21 ] Shi se lu a vangertiôr ser doo Yehova a@@ vese . Yehova kaa wener : “ Ve kegh ato sha akaaôron a A@@ m ga , tindi Wam kpaa , ve venda un . Anmgbian ugen yange wa ishima a angev nena ? Nahan kpa kwagh ne tese ér ma shighe môm kpa m tagher a kwagh u vihin shin kwagh u nan mo iyol@@ kpen ga ze . ( Ps . Mayange de den wer ishim@@ avi@@ h@@ in i ya tor ken a we ga . 2 : 23 , 24 ) Sha nahan yô , Aôndo nenge ér Aberaham lu a ish@@ ô . — Ôr Mbaromanu 4 : 20 - 22 . Alaghga ka er ijiir la yange i lu ikyua a kasua u te@@ en ish@@ u ve í yila í nahan ye . S@@ aa se wanger ishima yase sha akaa a d@@ an@@ en or ishima la ve se zuan a injar sha u henen kwagh shi gbidyen kwar sha mi la kpaa ye . Kpa ka shighe u Yesu lu an@@ ky@@ und@@ an la tseegh i doo u se umbur un y@@ ee ? — * De se nenge gbenda u u hembe doon u umbur un la . L@@ um@@ un Jijingi u Yehova a Hemen We Alaghga yange kwagh ne er ú , ú fatyô u umbur iti shin ma kwagh ugen u yange hungur we la ga . . . . Davidi ye tor kera yô maa á ngohol Yerusalem sha ikyev i Mba@@ ye@@ bu@@ shi , á gema gar la hingir gar@@ tamen u tartor na . M soo mer ma u ve iniongo i iyange yam i mar ” Aluer Or@@ yuda nan va fa ér ikyar i nan la yange gba im@@ ande shighe u yange vôso nan la ( aluer ng@@ u@@ la yange nana̱ fa shin nana̱ fa ga kpaa ) yô , or shon nan@@ á lu a ityôkyaa i p@@ aven iv@@ es@@ ee ? Sha nahan yô , u eren iniongo i M - umbur la kwa môm sha hanma inyom la tseegh kpa tese je er mba eren i̱ sha hanma shighe hii ken inyom i sha 33 S.@@ W . la je . ( Pasalmi 34 : 15 , 18 ) Yehova wasen se asange asange nena ? ( b ) Sha kwagh u Yohane 11 : 25 a ôr yô , ka tahav mbu nyi Aôndo a ne Yesu ? Yehova yange kaa a profeti Samuel , u lu or@@ beenyol la iyange igen ér : “ K@@ per er hegen nahan , Me tindi u a or u ken tar u B@@ en@@ y@@ am@@ in , shighe un mkurem sha u a̱ lu or@@ hemen u ior A@@ v Iserael yô . ” ( 1 S@@ am . Mba@@ apostoli yange ve k@@ an@@ shio u kuran hen tugh mbu Yesu mbu masetyô shin tar la nena , man ka nyi i tese ér yange ve hen kwagh sha kwagh u ve er shami ga laa ? Paulu man mbagenev h@@ ungwa a@@ yem shin kpo@@ you u shin inya la . U hemban ci@@ er@@ yol je yô ka mba@@ y@@ ev@@ nomso mba kiriki mba i tese ve ve hingir sho@@ ja mba nôngon ity@@ á@@ v la . ▪ Tese icivir sha aka@@ am@@ yer a wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la . Hen Kwagh sha Ikyav i Mbat@@ esen Mbagenev Ve Ver La 7 : 13 , 14 ) Yehova ngu a ver iniôngon ne doo doo je ka u henen a hen ga . Se mba we atindi Aôndo ikyo sha u eren tom u geman ior hingir mbahenen la . — Mat . Er mkur u tar u Satan a zu@@ lum ne , ikyav tese ér “ ican ” ia lu seer a seer . ( Aerenakaa 26 : 20 ) Nahan se mase nan jighjigh ser Yehova una de se asorabo ase je a ngô@@ ôr ga . ( b ) Mbagenev tese ér ‘ anmgbianev vev doo ve ishima ’ nena ? U tesen ikyav yô , i ôr ken Ruamabera u ken zwa Heberu la ér zum u Samuel lu wanye la , “ lu a vande fan TER ga . ” Ken atô u ayange 40 nahan , Yesu u i nder un shin ku la ande hen mbahenen nav ken sule u u@@ war na lu her la , kua sha gbenda u yemen E@@ mo@@ u man ijiir igen kpaa . T@@ ahav mbu t@@ omov mbu Aôndo mbu wang mb@@ ura mbu eren tom a mba civir un sha mimi igbenda kpishi . T@@ ahav mb@@ un lu van@@ den eren tom a ve u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov imôngo cii ve Aôndo va hii u tseghan ior sha jijingi ye . Man aluer se ya ikyar a mba ve ver akaa a Tartor u Aôndo hiihii ken uma ve la yô , se kpa se lu er ve nahan , se soo akaa a ve kpa ve soo la , shi se palegh akaa a ve kpa ve palegh la . — Pasalmi 15 : 4 ; Anzaakaa 13 : 20 . Yange una lu ga pania wam ma gba mnger . ” Yange ve zer gban any@@ iman ayol a ve sha kwagh u or u nan hembe hen atô ve la . Mkaanem ma profeti shon shi kende ôr la ma kuma sha mbah@@ emb@@ an@@ ato mba ken Yuda man mbaaferev mba hen shighe wase ne kpaa . ( Mbakolose 3 : 5 - 10 ) Yange nger wener : “ Nahan yô , haa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan er u@@ ic@@ u@@ wan mba Aôndo mba ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov mba doon ishima nahan . Hanma or u nan soo u civir Yehova cii , a gba u nana nôngo ityav . Ka H@@ an Á F@@ atyô U Z@@ u@@ an A Ishim@@ as@@ ur@@ un I Mimi ? Nahan cii kpa , se fatyô u gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh ne kuren doo doo . D@@ i vough er yange lu shighe u lu zenden shin tar anyom a kar kpishi la nahan , hegen kpa kwagh gban un a mba ase@@ mal@@ egh@@ legh mba i sar ve pe zuan a bem u ke ’ ishima la . Se er nahan yô , se lu tesen ser Aôndo doo se ishima tsung , kua mba@@ wan ndor a vese . Kwagh u I@@ c@@ egh@@ zwa i Eren Yô Yehova ne se kwaghyan u ken jijingi sha hanma iyange nena ? ( Or@@ pa . 4 : ​ 9 - 12 ) Tom u Yehova a ne mbamaren man u a ne mbayev la kpa , saa vea zua ave ve vea er u ye . Se fatyô u wan ishima a amba@@ akaa ne man agen kpaa sha ci u Yehova “ tee [ ikyav sha ci wase ] ayange ayange . ” — Pasalmi 6@@ 8 : 19 . 19 : 27 ) Peteru soo u fan er mlu na u ken hemen kua u mbahenen mba Yesu mbagenev la una lu yô . Kape se kpa i gbe u se er je la . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara yange ve tagher a ah@@ endan nahan ve er nena , man lu sha ci u nyi ? Ka kunya shin mhôônom ka ma kôr or a mbagenev ve nan zung@@ we ve mhôônom ye . ; Go@@ od@@ man , G . Aluer se mba su@@ ghun “ anmgbianev ” asev tseegh yô , se mba eren kwagh u hemban ga sha ci u nyi ? ( Yohane 8 : 32 ) Heela tseegh ga , se mba a ian i eren kwagh a mk@@ ighir shio , shi se fatyô u tsuan akaa a se soo kpaa . A gema a kaa ér : “ Yange gba u Yesu man mbaapostoli vea yam mat@@ o u pasen kwagh hanma shighe a mini ? ” F@@ E@@ B@@ E@@ W@@ AR@@ I 4 - 10 , 20@@ 13 Aluer se dondo akaawan a Yehova yô , se lu a vangertiôr ser mbaihyomov asev vea hemba se ga . Mba yer anmgbian ne ér Di@@ e@@ go ( 3 ) . Z@@ ende la yange u na yô , a hide a hen sha kwagh u tom na u pasen kwagh la . S@@ E T@@ Ô@@ V se fa mbamhen man asaren a ase nena ? Nan ny@@ ume kwase la mlu u lun a m@@ til u vough man imoshima i dedoo la . Ka akaa a injaa a nyi nahan or u ú henen Bibilo a nan nana tsua u eren shi nana er a v@@ ough@@ loo ? Hii sha ayange a A@@ bel la zan zan ar sha shighe u Mbaiserael hingir ikyurior la , ior mba jighjigh lu mba ve civir Yehova shi ve kuran atindi a na yô . Nahan a hii nan ve Yesu Kristu — u̱ hegen a lu jijingi u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh u kpen ga u a lu sha la — una va due ken il@@ ye@@ gh@@ egh ki or@@ ough ki kiriki k@@ in nahana ? M@@ sen la ngu môm ken mbamsen mba ken Bibilo mba ve hembe li@@ hen yô . ( Ne@@ h . Aluer u ngu anmgbian u kwase yô , u fatyô u tesen ag@@ um@@ au@@ kase a a lu a ônov la er vea nenge sha u@@ ôn ve kwagh ne una yange ve u eren akaa a ken jijingi ga la kpa ? Shi ijiir la kaa ér , vea kaa a Or@@ yuda la ér : “ S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ” ( Mbaefese 6 : 11 ) Aluer se hen sha a@@ yom a Satan yô , alaghga kwagh u una hii van se ken ishima yô , a lu u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man iji@@ mba , man a lu shami je . ( Ho@@ sea 1 : 6 ) Yehova zung@@ we ve mhôônom ga , nahan á de A@@ shi@@ ria yem a ve uiky@@ angen ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la . Shi “ u eren dedoo man shi u pan@@ den karen ior a̱ de hungur se ga , gadia an@@ za a ini@@ av mb@@ in ne doo Aôndo . ” — Heb . Se mba b@@ or ior shin me@@ en ve kpaa ga . Kpa alaghga u pine wer , “ Yehova veren ishima sha mbamhen mba dedoo mba mbacivir un mba ve lu umiliôn imôngo la ci@@ il@@ i ? ” 6 H@@ ide T@@ ime sha Kwagh u Ú Ts@@ ough u Eren la , Nahan N@@ yôôso A@@ pe M@@ shi A Lu La ( Yakobu 4 : 7 , 8 ) U h@@ aren sha Yehova la ka a wase se u ny@@ ô@@ ôso m@@ til wase u sha mimi man u ‘ tilen dông sha jighjigh wase u nan u Mbakristu ’ la . Aôndo u mimi fa akaa a á gbe la vighe vighe je m@@ shi ngu ga K@@ per nan gen A due vea Bar@@ n@@ ab@@ a , ve yem ken D@@ er@@ e@@ be . ” Iky@@ agh ki tom@@ ough k@@ ig@@ enegh ki wasen k@@ ì k@@ í lu er k@@ in nahan yô , ka takerada u i yer ér “ All Scrip@@ ture Is In@@ spir@@ ed of God and B@@ en@@ ef@@ icial ” la . Mbagenev ken nongo u Kristu yange ve lu samber a atesen a mba@@ vendan mimi . Peteru nger ér mba i maa ve , ve lu “ a@@ wen a lun uma , ” ve lu iyou i ken jijingi i i maa i̱ sha vande , ka Kristu je la yô , mba ‘ non@@ go@@ ior u Aôndo jim , sha u yôôn aeren a age@@ egh , ’ a Un u a yer ve la . — 1 Peteru 2 : 4 - 9 ; Pasalmi 1@@ 18 : 22 ; Yesaia 8 : 14 ; 1 Mbakorinte 10 : 1 - 4 . Solomon nenge a wan@@ kwase ne doo un , nahan a na zwa ér i za va a na . ( Mbafilipi 4 : 6 ) Nahan , se fatyô u eren msen sha hanma kwagh u a gbe se cii . Hanma ikyurior i Mbashiada mba Yehova ve dugh ker cii , mba palegh aeren a ity@@ ôô a a gbe a zough sha jighjigh u mbagenev ve ne ér mbakp@@ enev yem za mba m@@ ape , nahan vea fatyô u wasen mbau@@ m@@ av shin eren ve kwaghbo la . ▪ Ka an@@ za a nyi nahan ior mba u eren akaa ne a ve imôngo la ve lu a mini ? Pasalmi 7@@ 4 : 16 ng@@ ur ôron kwagh na yô , a kaa ér : “ Ka We je , U ver akaa a nan iwanger sha , kua iyange kpaa ye . ” W@@ a@@ shika u Kwase M@@ ishen U@@ gen ken Tar u D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic PE@@ E@@ J@@ I 24 Gb@@ id@@ ye ase kwar sha gbenda u yange u er Yehova tom inyom i karen la . Ka Mbat@@ amen mba ken Kristu jighilii je i lu tom ve u “ taver . . . ave a v@@ ôron la , man taver . . . anu a kun@@ den la ” shi ‘ kaan a mba ve lu a ishima i cian kwagh yum la , er : T@@ aver nen , de cie nen ga ’ ye . Ka Tindi u sha ikyev i Mose la yange na ve í gema ôron kwagh u a lu “ wang ” u a fatyô u yan , kua u á lu “ wang ga ” ye , kpa yange mba karen a tindi ne kera je , maa m@@ her u h@@ eren a her inyam ne kpa kure . Kpa inja i u lun or@@ ny@@ ar sha kwagh Aôndo la ér nyi ? Yesu yange taver mbahenen nav asema nena , man ve di ve gema ve er nena ? Kpa ve lu a kwagh u eren ga , sha ci u il@@ yo@@ ho i um@@ ato mba yôôn ang@@ we u Tartor pasen la duen ken u@@ y@@ aav vev gb@@ ung@@ ur gb@@ ung@@ ur . Lu nyi i wase W@@ il@@ liam u hiden tilen v@@ ough@@ l@@ o ? M umbur iny@@ um i ior yange ve gba , ve due sha u@@ go@@ do@@ b@@ i , ve lu yilan mbau@@ ty@@ aav mba Amerika ér ka sho@@ ja i wu@@ an mbayev sha ci u ib@@ aver nyôr a ve ér i s@@ ôngo mbayev ken ityav mb@@ ira . Kwagh ne una tese ikyav ke ’ igbar aluer or s@@ ù@@ l@@ è iyol nan ôr Anzaakaa 2 : 1 - 6 yô . ( Yesaia 6@@ 4 : 8 ; Aerenakaa 17 : 24 , 28 ) Mbakristu mba i mar ve ken jijingi la i ngohol ve ve hingir “ ônov mba Aôndo , ” nahan vea fatyô u ‘ yilan un ér Ab@@ a , T@@ ere . ’ Ka Tartor u i tese ior umiliôn imôngo u s@@ ônon ken msen sha mkaanem ma i fe ma wuee ne , ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You , tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” — Mateu 6 : 9 , 10 . Iyange igen ityar ne ia ta ub@@ om mban@@ aa ? Ity@@ ough k@@ ira kaa ér ka “ u@@ tor ” man ‘ u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav , ’ kua ior mba lun sha aan kposo kposo , “ mb@@ akiriki kua mba@@ vesen cii . ” 19 : 17 ) Alaghga mbagenev yange ve nenge ér ku u i wua Yesu la wa gb@@ i@@ di@@ v mbu i gbidyen un la man m - man@@ de u i man@@ de un la cii ker , kpa mbagenev di yô ve nenge ér ka m - man@@ de u i man@@ de un la tseegh . Sha kpôô yô , tom u i na ini@@ un@@ kwase i í lu a vôso nom ga ne lu u injaa kpen kpen ! Aluer se mba den ior a kwaghbo ve yô , tese ér se lumun a kwagh u ve er la , shin se na ve ian i nzughul a vese ga . Sha kwaghwan n@@ du@@ ur@@ u@@ u man sha u kimbir gbem la , mbayev ou vea fatyô u kôron atindi a Aôndo saan a mi ken ishima ve . Satan ngu samber a mbamhen nav , á er ve ve doo kpishi er or u yôôn kasua kpa ka nan er nahan , á fa wener shighe a karen tsô una zua a ior mba vea lumun mbamhen nav yô . Mbam@@ kohol mbara ka ve tese kwagh ugen u i fe bem u a lu hen atô u ior mba Aôndo sha mi nyian yô , ka mzough wase u tar sha won cii je la . Yange i kaa a na ér a tim t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el , í tese un hanma kwagh u una er yô , ‘ Mose er er TER kaa un nahan vough . ’ I@@ ny@@ am la ka M@@ zough u Ity@@ ar Cii , kua u@@ gomoti mba tar ne pur@@ u@@ tu@@ tu . I lu nahan u hen sha kwagh u shighe u mbatamen ka ve vihi sha u wan iyol sha akaaôron a ken mbamkombo man mbam@@ kohol mba kiriki kua mba vesen la ve@@ e ? ( Mbagalatia 6 : 1 ) I@@ wasen i mbatamen ve ne se sha u kôôm se ne doo se kpishi je ! Yesu shi za hemen a kwagh@@ tôvon sha kwagh ne . J@@ e yô , i yila un ér ‘ ter u mba ve ne jighjigh la . ’ ( Gen . 15 : 6 ; Rom . Kpa or nana fatyô u civir sha imba gbenda la sha ci u nan@@ á zua a mtsera u nan iyol i nan di tsô . Se yô alaghga se hemba veren ishima sha akaa a vihin a anmgbianev asev ve eren la tseegh , kpa Yehova yô nengen aeren a ve a dedoo la kpaa . S@@ ar Yehova tsung u nd@@ eren ior shin ku . ( Yesaia 40 : 12 - 14 ) Sha mimi yô , Yehova ka “ Aôndo u fan kwagh , ” shi ngu a “ mfe u mimi ” kpaa . Gbenda u Se He@@ mba Ieren i S@@ angen a S@@ ange la Yô Ior mough ajiir a ic@@ aa a icombor ve va mkohol u ken W@@ a@@ mb@@ l@@ á@@ n la U hen wer Bibilo ôr kwagh u u@@ kase inja er ve gba kwagh ga , er ityakerada i kwaghaôndo igen kpishi i er nah@@ an@@ aa ? Akaa a Yehova er a ior nav mba tsuaa mbara wase se u suur sha a na . Loho u Tartor ne ka loho u iji@@ r@@ ôron man u myom . 3 : 9 ) Mba ve lu eren tom u maan A@@ you a M@@ kohol man A@@ you a Tartor man iy@@ aagh ki bran@@ ci cii , mba eren imba tom i Noa man Mose yange ve er la . Kwagh u Yesu wa Mar@@ ta la lu kwagh u tesen shi eren yô . V@@ ine a nger í yer u ér An Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds la u er yô , inja i ish@@ ember@@ kwaghôron i dondo sha a mo la yô ka u lun ikyar i or — “ u zan gbenda môm a nan . ” Aluer se mba gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen yô kwagh ne una wase se “ se kôr ave gb@@ ang gb@@ ang sha im@@ agh ki hiihii ki ishimaveren yase zan zan mkur . ” — Mbaheberu 3 : 14 ; 1 Peteru 4 : 7 . Hen shighe la nahan lu kwagh u mbagenev a hen ér a tsa kpa , iyenge i Mbashiada mba ken tar la a nyôr 1@@ 7@@ 0@@ ,000 nyian ga ! Yesu pase ken injakwagh i a ôr sha kwagh u tal@@ ent@@ i la ér or@@ vesen ugen yange wuese ikp@@ an na ihi@@ ar i i lu mbatomov mba jighjigh la shi lumun ér ve nyôr ken iember na , sha u seer nan ve tom . Ka mkaanem ma ken Pasalmi 40 : 6 - 8 ma i nger ma ken ngeren u S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta u ken zwa Grika la apostoli Paulu yange ter ma heen ye . Mkaanem ma shon wa ishember i í nger ér : “ ka iyol je U ser@@ em ye ” la kpa ker . Er i yer se sha iti i Yehova yô , gba u ieren yase ia kuma sha iti shon . ( Yes . Bibilo wa se kwagh ér : “ Ke@@ men nen ayol sha ak@@ ombo . ” — 1 Yohane 5 : 21 . Doo u mayange se ta a@@ kper@@ an ser aluer se dondo kwaghwan u Aôndo yô , alaghga a wase se ga ze . Kanyi i gbe u or@@ kwa@@ se@@ he nana er sha kwagh u iky@@ ôh@@ ô ? Ka nyi ia na ve se kera lu a iwuese sha akaa a Yehova a er sha ci wase la ga ? “ N@@ gi@@ se ne lu non@@ go@@ ior ga , kpa hegen ne gema ne hingir non@@ go@@ ior u Aôndo . ” — 1 PE@@ T . ( b ) Kwagh u i nger ken Daniel 12 : 4 la tese ér mba vea time ken Ruamabera zu@@ lee mbara vea zua a nyi ? Yange vihi Paulu kpishi zum u Yohane Marku u lu môm ken mba ve lu zenden sha vea na imôngo la , za undu tom na ken P@@ am@@ fil@@ ia hide yem ken ya yô . Ikyav i T@@ esen i Inja i Dedoo 2 : 14 ) Kpa kwagh ne tese ér akaa a Aôndo a we tindi sha mi jighilii ga la yô , ka u se gbaa eren a tsô ser tsombor wase ngu eren shin ka kwagh u ior ve hembe eren hen ijiir yase yô shinii ? D@@ y@@ ako ne doom ishima je kuma u ia taver mo ishima u hendan a hanma imeen i alaghga ia va me@@ em me gema i̱ me ta kera yôô ? ’ ( b ) Mba i shigh ve mkurem mbara ve ungwa ang@@ we u “ Or@@ kwa@@ se@@ he ngu van ” la nena ? ( Anzaakaa 29 : 2 ; Or@@ pasenkwagh 8 : 9 ) Sha mimi yô se fatyô u yangen afer@@ aior u eren ifer ga . Aluer ve tema ve sôr zayol la ga zan zan yô , alaghga vea hingir u kôron ayol a ve ihyom je kpaa . 11 : 1 - 4 . Ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo mb@@ in yô , ka mimi man perapera man i@@ vangeli i bem man jighjigh u nan man s@@ an@@ ker u jijingi , ka Mkaanem ma Aôndo je la . Kpa se a icombor yase cii , se nôngo nen kpoghuloo se z@@ aan nen mbamkombo hanma shighe hen tiônnongo u se lu her la , shi se keren mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi hen haregh wase shi kwaghyan u ken jijingi u se zough a mi hanma shighe la a gba se kwagh . Yehova hii u seer tan iwanger kure kure sha “ akaa a myer a tartor u Sha ” la tsuaa ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 70 la cii ve “ shighe u mkur ” ne hii ye . Er kwagh ma lu nahan yô , ijô i ior lu lamen kposo kposo ne gema na a na hanma or iember . Aôndo yô , doo ve ishima ga . N@@ O@@ NG@@ O U U@@ P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I MB@@ A SH@@ A IN@@ J@@ A I T@@ OR L@@ A V@@ A U@@ U@@ M@@ A@@ C@@ E C@@ I@@ I A A@@ V@@ ER@@ EN “ Jighjigh u Nan Ka sha M - ongo ” Ka sea er kwagh a karen kera cii yô ishima i za se iyol sha kwagh u se er la . Una nenge sha a na hii shighe u una lu an@@ iky@@ und@@ an la zan zan shi una kura un ken tar u bo ne . Paulu shi yange nger washika hen Mbaheberu mba nan jighjigh mba ve lu ken Y@@ u@@ dia la , tese ve er kwaghaôndo u Mbakristu a hembe m@@ ser@@ tar u Mbayuda yô . A shi nan kpa nger ve washika la ken inyom i 6@@ 1 la . U tesen ikyav yô , alaghga or nana tsu@@ gh iyol i nan , nana henen ér aluer nan ngu eren akaa agen a mcivir u Aôndo yô , nana̱ eren idya shin akaabo agen a vesen je kpa Aôndo una tsaha nan ga . Kpa S@@ em@@ son tsu@@ wa í yem a mi , nahan yange yem a i han@@ a , man zende na la gba ica kuma nena j@@ imi ? F@@ a wer yange zamber a anmgbianev mban sha “ ishima i legh legh ” i Kristu la . Ior kpishi mba er Bibilo , nahan ve fa kwagh u i̱ er yô . Paulu kaa ér Aôndo ‘ sur@@ un se asema sha atsan a ase cii . ’ Yange cia hide ijime shinii , shin za hemen u ôron mkaanem ma Aôndo vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? Z@@ a Hemen ke ’ A@@ ge@@ e a Yehova Yange mba hiin u tesen tser shon ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a ci@@ er@@ yol a i yer ér B@@ er@@ gen - B@@ el@@ sen la sha uwer u A@@ ip@@ or 18 , 199@@ 8 yô , or@@ hemen u C@@ enter for P@@ ol@@ it@@ ical E@@ duc@@ ation ken Lo@@ wer S@@ a@@ x@@ on@@ y , I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada W@@ ol@@ f@@ g@@ ang S@@ c@@ he@@ el lumun nahan wener : “ M@@ ôm ken akaa a mimi á á hembe kôron kunya ken tsegh ku mba@@ yi@@ ase cii yô , ka er yange Mbashiada mba Yehova hemba vendan G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo u taregh a ishima i tsough a u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu yô . . . . Ng@@ un ka u kaan ér ma or môm ngu nôngon sha kwagh u ats@@ an@@ aior ne ga ze , ga . U ng@@ ur@@ en ôron a yô , i lu u er we kpa u ngu ape kwagh shon yange er la nahan . Anmgbian B@@ ur@@ ne@@ t@@ t pase ve er i lu a inja u hiden a ayol a ve ijime shi lun uma akuma akuma la kwa kimbir kimbir , shi kaa ér aluer zayol va due hen atô u ve mbam@@ ishen man mbagenev yô , ve yar tom a akaawan a Bibilo sha u sôron zayol shon . — Mat . Shighe u z@@ ur@@ um u me hii tom sho@@ j@@ aa la , se yam kp@@ ande ts@@ oo , lu an@@ t@@ so u kiriki . Ka unô ve til sha ityough ki “ u@@ wua , ” man “ iv@@ or i bo ” i í ter ken Mateu ityough 13 laa ? Ashighe agen ior ve lu mba pasen un kwagh u i lu ôron ken mkombo la ken iliam i sha ave , ashighe agen di yô , ve lu ga . Sha shighe ugen la Yesu wase mba@@ ats@@ anev been yô , kaa a mbahenen nav ér : ‘ Se za nen ijiir igen hen ag@@ ar a a dondo heen ne , sha u Me za ôr kwaghaôndo k@@ er@@ egh kpaa yô . ’ Shighe a karen yô , a fatyô u wasen anmgbian u fan kwagh u i gbe u nana er ve nana kuma u lun di@@ ak@@ on yô . 15 — “ A@@ hur@@ aior ” a i er kwagh u a heen ne ka unô ? Sha kpôô yô , doo kpishi u se na jighjigh ser kwagh a va lu nahan . Yange Re@@ be@@ ka lu kwase u fan kwagh kpishi u yange doo Is@@ ak@@ a ishima tsembelee yô . — Genese 24 : 3 , 4 , 7 , 14 - 21 , 6@@ 7 . Ter W@@ ase Ka “ Or@@ kuran u L@@ un a M@@ h@@ ôônom ” Shighe u Yesu lu ken ican , ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la , Peteru man Yakobu man Yohane “ lu yaven sha ci u ishima i vihin . ” — Luka 22 : 45 . Or@@ ny@@ ar la shi wa ken ishima ér una ya kwagh shi una ma kwagh una ember . Lu shighe u m kav mer m nyôr ityav mbi nôngon je la . NG@@ Ô ugen to@@ or iyol nahan ér : “ Mba@@ yev hingir a ian i eren hanma kwagh sha ishima ve . Yange tese dooshima u t@@ angen iyol ga la , sha u nan uma na sha ci wase , a mk@@ ighir shio . U lu a mkaanem ma pasen u man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough kpuaa . Se soo ser A̱ er nahan kpaa ga . Aluer or u se henen Bibilo a nan la nan fa ér mbakp@@ enev fa ma kwagh ga nahan , nana mase kuren ikyaa ér nyi ? Shighe u se pin or mpin se bee yô , ka nyi i doo u se ere ? M ngu maan mba se civir Aôndo imôngo la ken jijingi sha u tesen ve mer kwagh ve gb@@ am ishima sha mimi kpa ? Kwagh u a we ken i@@ kpa la yô , ka Bibilo man ityakerada i pasen Bibilo , í una za na mbagenev sha u ve kpa ve ôr loho u nan ve ishimaverenkeghen yô . Yeremia yange lu ken gar u An@@ at@@ oti , u lu gar u Mb@@ al@@ ev@@ i u lu ikyua a Yerusalem yô . ‘ Lu a vangertiôr [ shin ishimataver ] . ’ Nahan kpa , aluer u suur sha Yehova shi u na jighjigh a gbenda u a nengen sha mbamzeyol ken tiônnongo la yô , u er kwagh sha kwaghfan . Kristu kaa ér , “ Mb@@ as@@ und@@ an mbara yô , ka mbatyomov . ” ( Yakobu 4 : 8 ) Ka sea pase Yehova akaa a se soo la ken msen yô , ka se kav er ka i doo un u wan ikyo sha mbamgbe asev mbara shi eren a vese sha dooshima gaa ? Shi m tôô shighe kpishi m henen kwagh mo tswen , shi anmgbianev mba ken Kristu ve wasem kpishi , nahan m kôr cio u zan mkombo u Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo u lu ikyua ikyua la . Ne mba keren ner ne za iti sha tom u ne eren yôô ? T@@ ime ase sha kwagh u kwagh@@ ngeren u a dondo ne a er sha itinekwagh ne yô . Gbenda ne za gbem za mase kuren , tsô m nenge a gar u W@@ a@@ mb@@ l@@ á@@ n , ape m lu zan la ; gar ne ngu shin p@@ ev ken ik@@ yô . Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Yange ior ker mba@@ ah@@ ab@@ a sha kwagh u inja i as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ahar ( a i nger ér J@@ W ) ne kposo kposo , mbagenev ôr shami je kpaa . ” Ikyav i tesen yô , yange i ver ityakerada i Bibilo ken ijiir i te@@ en kwagh igen ken gar u New J@@ er@@ se@@ y , ken tar u Amerika , doo kpen kpen , man ityakerada ne ôr kwagh u icombor ia er ve ia za hemen u lun saan saan yô . I@@ mba mnenge ne i̱ hemen se sha ieren yase a ior zum u se lu pasen loho u dedoo la . Ka kwagh u kpilighyol u nyi yange er ken Yerusalem sha Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la ? Awa@@ shima la wa nyi man nyi k@@ ere ? Mba va maren wan ve u hiihii la yô , ve de tom pania ne , shi hegen ve mar wan ugen kpaa . Yange lu un ke ’ atô i@@ yo@@ loo ? Aluer u ngu a a@@ kper@@ an yô , lam a anmgbianev mbagenev ken tiônnongo . I@@ t@@ yom I U@@ t@@ aha man Í Kp@@ ilighyol U tesen imba ishima i legh legh i Aôndo a tesen la ka vegher u ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi . Shighe u P@@ risti u T@@ amen una nyôr ken icighan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la sha Iyange i Nan I@@ w@@ om yô , iwanger la i wanger nahan a fatyô u nengen kera tsembelee . Kwagh@@ ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo ” u se geman ngeren un hanma shighe ne kpa una wase u sha imba gbenda ne . — Ôr Luka 24 : 27 , 45 . Yehova “ ver Yobu ken masejime doo doo , hemba m@@ ver u tsuaa la . ” Kpa imo la kaa a na ér : “ Kwagh u Aôndo A ser un yô , we de kera kaan wer , ka u wang ga ze . ” Ngu Or@@ ma@@ an@@ ty@@ egh u V@@ esen , se di se mba er iny@@ at@@ y@@ u@@ u í í maa iky@@ agh a mi nahan , nahan ka kwagh u á soo la una er a iky@@ agh k@@ ira ye . T@@ ôô wer u ngu or u nahan t@@ so u eren an@@ umbe a mi . Yehova soo ér se ungwa i mo na sha ci u i ta se mciem iyol shin i kighir se a kighir yum ga . “ Ishima i môm ” ka ishima i i soo Aôndo shi i soo ér ia fa un shi ia er kwagh u a soo la yô Se mase shin a shighe kpuaa tseegh u tesen ser Yehova doo se ishima , shi kuren tom u pasen kwagh u a ne se u eren ken ayange a masejime ne . Kristu shi ngu hemen tiônnongo sha ikyev i ior mba i ne ve lu “ u@@ i@@ wua ” la — ka mbatamen mba ken tiônnongo shin mbakur@@ an je la . “ Wan wase saa ku ayange nga karen kpuaa yô , kasev uhar va kuma se uwegh sha h@@ unda . ( b ) Ka nyi i wase se ve se kav “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” ? Nahan kpa , lu u Mesiya una v@@ aan yô , una ver ikyuryan i he i Yeremia tsengaôron kwagh u i la . Ka nyi igen kpa i gem sha magaz@@ in ne ? Una fatyô u w@@ á@@ r@@ é@@ n uuma mb@@ à i lu inja e̱r ve saa la shi wasen ior u palegh mbam@@ tsu@@ m mba vesen kpaa . L@@ U H@@ EN ai@@ k@@ ighe u masetyô cii man ku u Yesu la . Ashighe agen yô ka i lu ican i yan , shin l@@ an@@ shima ka a na ve ior ve hingir ny@@ a@@ ghen ny@@ a@@ ghen a mbagenev ye . Ka ikyav i nyi i̱ tese tseer tseer er i gbe u se hide a iyol ijime er se lu zenden vea Aôndo laa ? ( Yohane 18 : 38 , 39 ; 19 : 4 , 6 , 12 - 16 ) N@@ ik@@ o@@ dem@@ u man Yosev u Ar@@ im@@ ati@@ a , mba uhar mba ken M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba yange ve soo kwagh u Yesu mbara je kpa , yange ve lu aa tahav kuma u yangen ate@@ jir la ér a̱ de eren Yesu kwagh ga ze . Mba ve lu dondon kwagh u Yesu wa ér , se za hemen u “ kuran ” la , kav wang ér ica a gba tsô nyi ia ere ? ( Pasalmi 50 : 15 ; 9@@ 4 : 19 ) Una na se kwaghfan u una wase se u wan ishima a iky@@ aren i se tagher a mi la , shi una wase se u umbur ikyaa i vesen i sha kwagh u hem@@ en@@ tor u Yehova , i i lu kwagh u a ne ve i lu kôron mbacivir un ihyom a ityôkyaa shio la . Kanyi se fatyô u tôôn karen sha gbenda u iveren i Aôndo ka i wase se u eren un tom laa ? Yange mba veren Tartor u Aôndo ken inyom i 1914 yô maa ityav p@@ ev sha . 5 :⁠ 9 . Sha nahan yô , doo u hanma shighe yô se nôngon u hiden timen sha atô@@ akyaa a vesen atar a á tese er i hii ve se lu yan ican shin tar yô . U tesen ikyav yô , shighe u i man@@ de Yesu sha kon la , cii man a kpe yô , a gema ngô na , u alaghga lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol hen shighe shon la , a wa sha ikyev i Yohane , or@@ henen u doo un ishima kpishi la . — Yoh . 19 : 26 , 27 . Nahan kpa , ish@@ ember@@ ti igen ngi ken zwa Grika i̱ í yer ér ( pa@@ ·@@ ra@@ ·@@ ka@@ ·@@ le@@ ’@@ o ) yô , mba hembe geman i̱ ér “ m@@ sur@@ shima . ” Ka sea zenden yô , se za hemen u yemen hen ape se soo u zan la . Yesu ver ikyav i dedoo sha kwagh u m@@ til p@@ al@@ egh@@ aa u Mbakristu la Ken f@@ am u inyom i 1914 la , ior umiliôn imôngo ken u@@ gar mba vesen lu nengen “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” ( F@@ o@@ to u In@@ umbe i Kwagh u I@@ gbe@@ tar ) , i M@@ zough u Mbah@@ enen Bibilo sha Tar Cii , due a mi , i i li@@ he kuma ah@@ wa an@@ igh@@ eni la . Zum u D@@ en@@ n@@ is ungwa i yôô ken tiônnongo ér un kera ngu ortamen ga la , lu un ken ishima nena ? K@@ e ’ kwagh@@ ngeren ne , or@@ aie ne pase m@@ lu@@ ashe u Yesu sha m@@ s@@ enge u i s@@ enge ér ngu la , kua mlu u ice na i sha it@@ you man in@@ d@@ yer na man ashe na cii . ( Mateu 17 : 20 ) Ze@@ ge r@@ ak@@ u@@ mi u a lu nôngon sha er una kar ken ih@@ ura i an@@ ura u k@@ or@@ on kwagh a mi la — kwagh ne tese tsembelee je ér or@@ ny@@ ar u nan soo u civir Aôndo kpa shi nan lu keren u lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ken uma u nan her tsô la nana lu a zayol kpishi yô ! I ôr nahan sha ci u atô@@ akyaa atar : ( 1 ) Mayange ia ya tsegh ga , ( 2 ) kwagh u ia er la una lu gbem sha won , man ( 3 ) Armag@@ e@@ don una kar kpa , “ iyôngo igen ” la ia za hemen u zuan a mtsera ken ikyuryan i he ne . — Yoh . 10 : 16 . Kape i lu ve i gbe se u saa se dondo kwagh u Bibilo i kaa la keng je la . Heela tseegh ga , una ese asorabo a mba Aôndo a doo ve ishima la kpa kera . Wan shon kaa wener : “ Doo@@ m kpishi sha gbenda u i ts@@ aham , m keren akaa a zan uma wam iyol yum ga la . 4 : 9 ) Aluer se lumun ser “ kwaghfan u a dugh Sha ” la a hemen se yô , se eren kwagh ken bem a mbagenev . ( Y@@ ak . Gadia u gban tin@@ d@@ in or u@@ ik@@ angen , pasen atô@@ akaa a i yer nan ijir a mi ga yô , k@@ am ib@@ u@@ me@@ kwagh je . ” — Aerenakaa 25 : 24 - 27 . ( Yes . 65 : 20 ) Vea “ n@@ di@@ ar v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . ” Yesu Lu a Dooshima sha Ior Mba T@@ esen La Nahan Yehova seer taver mo ishima . ” Aluer bem ngu hen ya yô , a hemba lun tsombor la ican ga u fan mimi . Kwagh môm tsô una saa ú ga , kpa ú zua a injar i vesen , nahan er nan ve ishima i te ú a@@ kper@@ ana ? ” A kaa ér ve t@@ ume ityough eren akaa a uma ne ; ve lu yan akaa , man akaa , eren kasev shi nan kasev ken noov , ve wa ikyo sha icin i Noa lu tan ve la ga . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Ka jighjigh u H@@ en@@ o lu a mi hen Aôndo la na ve zende vea Yehova shi yôô a@@ ji@@ ra@@ ôron a na hen tar u ú fa Aôndo ga la ye . Kwagh u i gbe u se er hange hange yô , ka u du@@ ghun or u tse la ken a vese kera geman ha@@ an or u he iyol . Ka ishimataver i nyi í ne se ér kwagh wase gba Yehova ishima asange asange ? N@@ gi@@ se Aôndo yila Amo@@ shi or u sôron iky@@ on i t@@ ur , ér a̱ er Un tom Ka sha ci u gba u se nôngo a mbam@@ yen asev . Aluer mhôônom kôr se a ior tsung er Yesu kpa ma kôron un a ior nahan yô , ishima ia tu@@ ur se se nôngo sha afatyô wase cii se za hemen u pasen ior loho u dedoo . Yô , se cii se dondo nen ikyav i Yesu la , se pase nen ior kwagh u Ter . “ A@@ se@@ ma@@ akaa ” a aa hi@@ a kera la di kanyi ? Mbamaren mba ve civir Yehova sha mimi yô vea fatyô u lun a vangertiôr ér ve kua mbayev vev mb@@ akiriki cii vea war zege@@ can la . ( Mateu 14 : 14 - 21 ) Nahan kpa , lu tom u nyi hemba gban un ishima ? Á “ T@@ aver Ishima zan zan M@@ k@@ ur ” ( Yuda 14 , 15 ) Mkaanem man ma a mase kuren sha Armag@@ e@@ don . M@@ sen u sha jighjigh u nan la una yima or@@ u@@ ange la man Ter Una mough a nan sha . Een , gba u ma ve fe , kpa sha mimi yô , ve fa j@@ ee ? 16 : 21 - 23 ) Nenge imba er i doo u se hen sha kwagh cii man se ôr la sha wono ! 5 , 6 . ( a ) Satan ka a nôngo ér una mee se nena ? ( Anzaakaa 23 : 31 – 33 ) M@@ sô@@ rom ma maan kpoghuloo ka ma ny@@ uma er ka i@@ yô yô , ka ma na or angev shi ma gaa or ityough ker , je yô nan hingir hu@@ mee , nan kera fa kwagh môm ga . Ity@@ esen i Yesu la yange i doo ve je yô lu kwagh u vea fatyô u kôron or u lun bem bem ne za wu@@ hen ga . — Yohane 7 : 32 , 45 , 46 . Nahan , ker gbenda er akaa ahar . Un yô , icivir i̱ lu i Na gbem sha won . Sha iyange i m hii tom pania wam la , ura n@@ ôô iyange jimin . ( Aer . 17 : 24 , 25 , 28 ) Er se doo Yehova ishima yô , a na se “ akaa cii , ” a hange hange aa na se lu uma yô . Bar@@ u@@ ki hide a iyol na ijime shi er kwagh sha kwaghfan ungwa ic@@ in@@ tan i Yehova la , nahan a war mtim u Yerusalem la . Mbakristu mba mimi mba ve kase ú ve we atô la kpa kape a lu ve ken ishima a we er ‘ ú til ú lu vough ú kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii ’ nahan je la . — Mbakolose 1 : 23 . M@@ lu u shin Ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka ne kaha nena ? 2 : 21 . Iyoukura igen i yange i gber ken inyom i 19@@ 16 la tese “ gbenda ú vough ú se dondo ve se kôr iyol yase tsaha kua mbamhen asev man no@@ mbor wase man aeren a ase yô . ” Dooshima man iyol hiden a mi ijime hemba ng@@ in mbatomov Mbakristu kwagh a̱ ma nyi m@@ fe@@ takerada u henen ken im@@ akeranta cii . 6 : 4 ) Kwagh ne lu aie pur@@ u@@ tu@@ tu , gadia mngerem ma de@@ e@@ mee ma sha shighe u Noa la wua ak@@ ô@@ r@@ aior la kera anyom u@@ deri imôngo ken ijime , shi ônov kpa ve mar ga . I wuese Yehova , un u i sar un tsung u hiden a mba á umbur ve cii ve lu uma la ! — Yobu 14 : 15 . Kwaghôron u profeti ne yange hii u kuren sha mi ken Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la . 3 : 6 ; 1 Tim . 5 : 3 ) Mayange se hungur nen j@@ in@@ d@@ igh@@ kwaghôron u mimi ne ga : Aluer se soo u yan ikyar a Aôndo gbem sha won yô , gba u se waan un ikyo sha u ungwan un . Iyoukura [ zwa Buter ] i Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 8@@ 3 peeji 23 la . Sha hiihii la , i shighe mbah@@ ev mba ve sember van ne mkurem ve hingir ior mba Iserael u Aôndo . Shin er a gem ashe kera zum u ior ve er isholibo sha apera la ga sha ci u perapera na la nahan kpaa , kwagh ne tese ér un ka Aôndo u lun a shin ishima shio shin u vihin tu ga , shin tese ér a ci@@ er@@ yol je ka u se ta un ib@@ alegh se za tile ica kpaa ga . Anmgbian u kwase la za hemen kaa ér : “ Iyange igen m tôô tele@@ f@@ on m yila anmgbian wam u kwase ugen u a lu ica yô . Ashighe agen je yô , ior ka ve yer iyol ken kwaghaôndo ve er mbagenev akaa a vihin tsung . “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 4 : 8 . Kpa G@@ ab@@ er@@ i@@ el gema pase tsombor na man mba@@ wan@@ ndor a na gbenda u una wa iy@@ av la ga . U tesen ikyav yô , sha ayange a Yesu la lu@@ ̱ kwagh u ican u or gban im@@ ande ga . Yesu Kristu kpaa Mbashiada mba Yehova na un jighjigh , shi ve lumun atesen a na la kpaa . Shin a@@ dooga yange u tsu@@ me ku@@ aa je , nahan gba u ú hide u yem gbenda ugen . Er ikyar i se ye vea Aôndo la i gbe se kwagh , shi se lu a iwuese sha iyua i iv@@ es@@ egh i a ne se la yô , doo u se gba p@@ aven ivese ga@@ egh ga . Shighe u H@@ am na Ter na Noa icivir ga la , Noa kaa ér : ‘ I@@ ̱ wuese [ Yehova ] Aôndo u She@@ m ; K@@ an@@ aan [ wan u H@@ am ] yô , a̱ lu kp@@ an na . ’ Yesu maa mase b@@ um@@ un a ve sha dooshima ér : “ Me luun a ven ayange ayange . ” ( Mat . Wan@@ akiriki u Aberaham yange za ityom i nyi , man se hen nyi sha gbenda u Yehova ungwa msen na laa ? Er nan ve i gbe u se kegh a kegh iyol u den ior kwaghbo ? Ka i tôô min@@ iti 10 shin 15 sha u timen ken Ruamabera shin ôron avur a Bibilo a i gbe u a ôr ken hanma s@@ ati la , cii ve i kura ikyav mbi i ye kwaghyan a mi la kera shin i yem eren akaa agen ye . Me fatyô u kaan a hanma gumor u nan lu henen sha kwagh u nana er a uma u nan vangertiôr mer nana er kwagh sha kwaghfan , nana dondo kwaghwan u Bibilo ne , ér : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou . ” U Z@@ an Hemen ken I@@ wanger Mic@@ hel@@ le : Mimi u doon tsung u sha uhar la ér , Aôndo una de ér ior ve gbaa yan ican nahan zan zan gbem sha won ga . A@@ yange nga karen yô , Peteru tile sha ishigh ki M@@ kohol u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v shi ôr kwagh u i nger ke ’ U@@ pasalmi la . Hen tugh mb@@ ura je , i wua Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar . D@@ ar@@ i@@ u , Or@@ me@@ dia ngohol tartor la . Peteru kav ér un sember eren kwagh shon u Yesu tsengaôron ér una er la , kwagh u venda gb@@ ang gb@@ ang ér mayange una er ga la ; a ny@@ iman Or@@ vesen na u doon un ishima . Tsô i yila or u i bee un angev ne va va tile sha ishigh ki Mbaf@@ ar@@ ishi . Yesu yange bee Ter na u sha la sha kwaghôron man sha ieren na cii . ( Daniel 12 : 4 ) Iyange i ji@@ righ i Yehova i̱ mgb@@ ôghom , man shi ca ga tsô una oo iyev sha mbai@@ ho@@ mov nav . Mbashiada mba Yehova mba eren tom u F@@ il@@ ib@@ u man Mbakristu mba tsuaa yange ve er la . ( Anzaakaa 16 : 23 ) Ikyav i tesen yô , aluer u kaa a or wer or u perapera nana va ya tar ken paradi@@ so shin tar yô , sue kwaghôron wou sha u tesen nan avur a Ruamabera a á er kwagh nahan yô , avur er Luka 23 : 43 shin Yesaia 65 : 21 - 25 nahan . Er Noa zenden vea Yehova shi ungwan imo na sha hanma kwagh yô , tese ér ka kwagh u yange ma ve fatyô u eren sha u waren yô . J@@ U@@ L@@ A@@ I 23 - 29 , 20@@ 12 Kpa , m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la ngu a mgbegha se se nôngo ser se er ishima na sha u kuran atindiakaa a na , nahan kera du@@ ghun a ase ga . ‘ Ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . ’ U kporom ikyua a Yehova la wasem u wan ishima a mnenge u m nengen mer i ta@@ m kera la . M sôn Yehova sha u me fa aluer ka u m de u henen kwagh a na yô . Nahan kpa , Solomon man Mbaiserael cii yange ve zua a averen sha ci u ve ungwan imo i Yehova . 3 M Z@@ ua a Mbam@@ tsera sha u Ge@@ man Uma Wam ( a ) Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la yange ve lumun u lun ikp@@ an inja nena ? Hegen ne , ishima hemba pe@@ ver ngô u F@@ il@@ ib@@ u ker u nengen sha angev mbu mbu ker ter u F@@ il@@ ib@@ u kpoghuloo la . A kaa ér : “ K@@ am iyol er wan@@ iky@@ und@@ an nahan ! ” ( Ef . 5 : 1 ) Ngeren ne , kua ngeren mba uhar mba ve dondo la cii , vea wase se se seer lun a iwuese sha aeren a Aôndo a dedoo agen , a se fe timen sha mi ga yô . ( Aerenakaa 15 : 14 ) Ken ayange a masejime ne di , ngu kohol ‘ zege@@ ikpelaior i ma or fetyô u ôron i iyenge ga yô , ve due ken hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . ’ Ng@@ i g@@ enger imo a ahan zwa kaan ér : “ M@@ yom ka u Aôndo wase u A tem sha iky@@ ôn@@ ough ki torough la man shi Wan@@ iyôngo kpaa . ” — Mpase 7 : 9 , 10 . Aluer se mba zenden sha jighjigh yô , se lu mba pasen kwagh u Tartor sha gbashima . A kaa ér : “ In@@ yom kar i môm man ti@@ ôn yô , i nam ortamen . Man kwagh la yange v@@ am ab@@ ur@@ ab@@ ur . Nahan , sha iwasen i mbatamen mba Timoteu yô , a hingir ikyar u Paulu u wasen un tom u m@@ ishen . — Ôr Aerenakaa 16 : 1 - 3 . Kpa Yesu ta se icin ér , ashighe agen yô “ mba ken ya u or vea gema vea lu mbaihyomov mba nan je . ” Yesu yange nenge ian na vea i Yehova nena ? M@@ akeranta u henen yange u doo Mbag@@ rika ishima kpen kpen . U@@ j@@ ende mba b@@ ov . Ka Diabolo a lu “ or@@ mee ” ye . ( Mat . Er tar u Satan u lu hemban kighir ior a ican cii ne , gba u se nôngo sha er mbamkombo asev mba Mbakristu mbara vea sur@@ un ior cii asema yô . ( 1 T@@ es . Aluer kwagh u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ngu shin se a ityôkyaa shio yô , a lu sha mi ga cii . Aluer u ngu sha ian i u fatyô u eren nahan yô , u ngu a ian i civirigh i hemban cii , i civir Yehova a ishima i môm shi eren kwagh u a tese ér u tsegha iyol you sha ci na sha mimi yô . Or@@ s@@ am@@ aria ne yange una soo yô ma kaa ér : ‘ Me wase Or@@ yuda ne ga . Sha kpôô yô , mbahenen mba tsuaa mbara yange ve fa ér a pase kwagh a yem ajiir kposo kposo er i lu pasen hegen nahan ga . 32 : 46 , 47 ) Ka Aôndo yange na Mose mkaanem mara ye . Doo u se kure ikyaa ser , er mzeyol wase la a bee sha ivande ga yô , tese ér Yehova ungwa msen wase la ga shinii ? M gema m yar tom a ian i m zough a mi er m lu kwa@@ v la u pasen kwagh hanma shighe , man kwagh ne v@@ am a msaanyol kpishi . ” Ka er ishima i or i lu ker la ia na ve nana wuese Yehova tsembelee ye . N@@ ongo u mba i shigh ve mkurem , ve lu mba@@ jighjigh man mba@@ fankwagh la yange ve tile sha mimi nena ? Nyian ne , gba u se ver ishima sha er se wase Mbakristu mba ve bee iyol shin mba ve lu kor kor la . O@@ ng@@ o nahan yô maa á hum@@ e á hingir er á kpe alegh nahan . ( Ôr Duteronomi 3 : 28 . ) ( c ) Er Yesu tile sha mimi zan zan ar ken ku yô , a tese wang ér nyi ? Hii shighe u m lu iyev la je tsô i gba mi tesen mo akaa a mimi a ken Bibilo . Sha kpôô yô , Bibilo ôr akaa kpishi a ior mba yange ve er kwaghbo nahan ve ya ican yô . Mbagenev je yô , lu mbacivir Aôndo . M@@ kposo u hen atô u mbacivir Yehova sha jighjigh man mba ken tar u Satan ngu hemban duen ken igbar cii , e̱r shighe a lu karen yô . Shi mlumun u Yesu na un ér : “ K@@ o@@ son Mo an@@ iy@@ ông@@ ov A@@ v . . . . ( Mbaromanu 5 : 12 ; 6 : 23 ) Nahan yô , se wuese kpishi er Yehova ka una ôron se ijir ve a zung@@ we se mhôônom nahan ! ( Pasalmi 41 : 13 ; 7@@ 2 : 19 , 20 ; 8@@ 9 : 5@@ 2 ; 10@@ 6 : 48 ) Ruamabera u sha uta@@ an ne kpa kure nahan . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 8 - 17 Shighe u ú lu nôngon wer u gema or ishima nana lumun a ma ityesen i Bibilo yô , ver ishima sha er iember i ken ishima you ia na ú ú kighir a kighir nan sha ib@@ ume , nahan ú gema ú na ishima i nan ia wa a wa av@@ ande ga yô . Nenge ase kwagh u Yehova ôr a ve ne , a kaa ér : “ Ne mba kaan ner : Gbenda u TER ngu vough ga . Yange pin Yobu mbampin kpoghuloo nahan cii yô , Yobu kera zua a zwa ga . Kwagh ne ngu eren nahan sha ci u Mbashiada mba Yehova ka ve l@@ ôô shi ve ur mngerem , kpa ka “ Aôndo A ne m@@ vese ye . ” — 1 Mbakorinte 3 : 6 , 7 . Ka unô vea hemba wan we kwagh u injaa sha kwagh u tom@@ o ? Ishima I@@ ̱ I@@ ̱ Lu a A@@ c@@ ôgh@@ or Iyol Shi@@ o La Elisha nder wanakiriki ugen shin ku . — 2 Utor 4 : 18 – 37 . Ior nôngo ér vea tim Bibilo kera nena ? Ka nyi yange i wase ior mban cii ve za hemen u civir Yehova shi zuan a m@@ saan@@ yo@@ loo ? 9 : 3 - 22 ) Shin er gba u Paulu una wa ishima a m@@ taver man m@@ te@@ v u sha ican nahan kpa , mayange a undu gbashima na ga . — 2 Kor . Aluer ikyav i í tese sha kwagh la i̱ zua sha kwagh u i lu ôron la ga yô , injakwagh la ia na mbau@@ ng@@ wan mbara vea kera kav kwagh u í lu ôron la ga . Sha kpôô yô , ma í hii nan je ve kwagh ma a kera lu nahan ga , e̱r ka a̱ hide sha gbaa u kwagh u dedoo man u bo ve ior ve gb@@ ihi akaa a tesen gbenda u vough laa ? ( Marku 12 : 29 , 30 ) Gbenda u ú lu eren uma wou sha hanma iyange la ma ú tese isharen i ken atô ishima you i̱ ú lu a mi i̱ seer kporom ikyua hen Yehova la . Kape m@@ vese u ú lu vesen yemen u za wan iky@@ ondo la kpa a lu je la . ( 1 Kor . 7 : 28 ) Nahan cii kpa , Mbakristu fa ér aluer vea tagher a ican ken ivese nan nan kpa , ivese i gban p@@ aven tsô , aa ityôkyaa i Bibilo i lumun a mi ga la ka gbenda u sôron mbamzeyol mba ken ivese la ga . Shi i wuese kwaghfan wou ” kpaa . — 1 Samuel 25 : 2 - 33 . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Kwa@@ gen ayôôso aa gba hen atô wen yô , pine iyol you wer : ‘ Aluer m lumun mnenge u or@@ ya wam shin kwase wam nahan , kwagh a p@@ ande ken mo@@ o ? M ngu a ibo sha ayôôso ne nena ? Shi se mase ôron kwagh u shighe u msen u Yesu yange er wener Tartor u Aôndo u̱ va la una kure sha mi vough yô . Yange se hen ityesen i T@@ or@@ ah man zwa Heberu shi i tese se akaa agen kpaa . Yehova taver se ishima ér se er nahan vough . Davidi tese atô@@ akaa atar a á ne un vangertiôr ne ken avur a dondon la , ér : Yehova hemen iyôngo Na , kor i shi koson i kpaa . Al@@ ber@@ to yange vande zan zende hen makeranta u henen tom u f@@ ada ape won na lu pristi la , ica lu a gba ga . U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera ga yô , ashighe agen yange iyol i kpe se , er Anzaakaa 24 : 10 a kaa nahan . ( Yoh . 17 : 25 , 26 ) Se kpa se fatyô u dondon ikyav na la sha u pasen mbagenev kwagh u Yehova . Yehova ka a wase uumace mba ve gem ishima la , a kar a m@@ tsaha u ku@@ ugh sha ityough vev kera , er or@@ jir u wasen ior la nahan . Ka sha gbenda môm u nyi nahan mbakur@@ an ve dondon erdoo u Yehova laa , man kanyi ka i mgbegha ve u eren nahana ? V@@ e@@ gher u sha utar lu nôngon u hiin . “ We U ngu Aôndo wam ; Jijingi Wou u dedoo la , A̱ za a mo . ” — P@@ S . ( Mbafilipi 4 : 5 ) Er ve fe ér hanma or nan ngu a mbam@@ yina mba nan@@ ev yô , ka ve wa ishima a anmgbianev sha dooshima . Y@@ e@@ h@@ u * Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Ka se veren ashe a iyange i umbur ku u Yesu la . Mkaanem Ma Aôndo Ma T@@ aver We Ishima Kpa ? ( 2 Mbakorinte 1 : 3 ) We se ikyo , shi shighe á va kuma vough yô una kende a vese sha . Er Yehova a Y@@ aren Tom a Icighan Jijingi sha u K@@ ur@@ en Awa@@ shima Na Yô , 4 / 15 Heela tseegh ga , Gi@@ di@@ on yange er tom na sha kwaghfan kpaa . Kpa ka i geman shighe la . A shi nan kpa , ishima vihi un a iyol na kpishi zum u i wua Yesu ate@@ tan , er i vande nan un ican kera la . Nahan cii kpa , gema wanger un shin ishima sha gbaa u í lu Aôndo a ne í nger i̱ la ga . Nahan m hii u eren msen kpoghuloo , m soo mer me hen u suur sha Yehova . Lu u mbahenen mba Mesiya vea undu un . Kwagh u yange ér U@@ ti@@ ku la tese se nyi sha kwagh u Aôndo ? — Kwagh ne tese se ér Yehova , Ter wase u sha la , una fatyô u hiden nan mba ve kpe la uma , kua mbayev mba kiriki kpaa . 4 : 16 ) Yehova yange hii gban Yesu , lu sha vea na anyom ub@@ iliôn imôngo , nahan hen u lun a imba dooshima u Aôndo la . Yesu lu a ishima i shir@@ en mbahenen nav kpaa . Hii zan sha In@@ tan@@ et hen ijiir i j@@ w@@ .@@ or@@ g la . Alaghga mbagenev vea hen ér a er ve batisema yô , vea kera gba ken isholibo ga . Aluer sar u ape wuese Yehova sha ci u kwagh u a er a we yô , gbenda môm u ú fatyô u tesen iwuese yô , ka sha u eren iyua i suen tom u Mbashiada mba Yehova ve eren tar sha won cii la . ( Mat . “ V@@ or ” la di ua gema a c@@ agh Satan ityough , inja na yô ua tim un man ior nav cica cii . 7@@ 3 : 17 ) Se kpa , gba u se suur sha Yehova sha u a na se kwagh u una wase se u kuran ikyar i se ye a na la yô . 23 : 19 ; D@@ ut . 32 : 4 ) Ken zwa Heberu yô , ka a kaa ér or vaa af@@ an@@ yô yô , mba kaan ér nan gema ishima sha kwagh u nan we ishima u eren la . Ka u er ka m@@ ny@@ am ci@@ em nahan , sha ci u kwagh shon er vihi kpishi , kpa kwagh ngu u ú er ga . ” Ior As@@ ange As@@ ange Mba Yehova Lu Kwa@@ r Ve Yô ( Luka 3 : 38 ) A na se ônov nav mba nomso man mbak@@ asev kwagh u i gbe u se lu a mi ve , uma wase una h@@ ôm cii , vough er hanma ter u injaa ka nan ér nahan . Maria I@@ sa@@ bel se m@@ ugh m@@ ugh , maa kaa ér : “ Yange hen ér a lu or u kaven ishigh . ” Kwagh@@ yan u m tôô la , yange a bee ica i gba cii ve , shighe u yan kwagh ate@@ tan a mase kuman ye . Mba@@ civir Aôndo mbagenev , mba ve lu kwa@@ v yô , ôr i@@ mba@@ kwagh ne . Sha a@@ vegher ag@@ enegh yô , ikyo@@ v i i vande karen la yange i ver ônov vev dyako u i ihyom i kôron ikyurior igen sha ci u kwagh u yange mbara er a ve shin ve ungwa sha iyol ve yô . Aôndo yange kaa a mba civir un mba tsuaa mbara ér : “ Ka Mo , M sur@@ un ne ishima ye ! ” ( Yes . Kwaghôron u profeti ne tese ér Yesu una “ kange mba asema a vihi ve la av@@ av ” sha u pasen ve loho u dedoo . Kwagh ugen kpa ngu u a lu u vesen sha m@@ ter u Yesu yange ôr kwagh t@@ ér gbenda u mough ‘ Yerusalem yem Y@@ er@@ ik@@ o ’ la . M@@ akeranta u Mbak@@ ur@@ an Mba N@@ ingir Sha kua K@@ asev V@@ ev Yange ve za hemba Mba@@ am@@ on man Mbam@@ o@@ ab@@ i kua mba sha u@@ wo u Se@@ ir mba ve lu tan ve mciem iyol la ityav , ve c@@ in ve hide ken Yerusalem “ a iember ” man “ a mba@@ adi@@ gu@@ ve man um@@ olo kua ik@@ or i t@@ ôngon , ve za ken iyou i TER . ” ( 2 K@@ ron . Bibilo wa se kwagh ér : “ Ny@@ agh nen kwagh u a lu u ifer , var nen sha kwagh u dedoo . ” Hen shighe u mbap@@ asenkwagh mba ken tar la cii lu a nyôr 5@@ 00 ga la , iorov 2@@ ,000 gema iv ken ag@@ iri@@ g@@ i la . ( Mbaromanu 5 : 8 ) Aluer se mba a iwuese sha mhôônom ma Aôndo a zu@@ ngu se ne yô , kwagh ne una na se kporom hen Yesu man hen Ter wase u dooshima u a lu sha la . — 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 . Shighe a̱ karen de@@ gh@@ ôô yô , shi a nyôr ke ’ tempel a awambe a no@@ mb@@ ua la , á ta á nyôr he ’ ih@@ in@@ da i i pav te@@ mbe a Ici@@ ghan@@ kp@@ ar la shi a kar a nyôr he ’ iky@@ ondo i y@@ is@@ an i i pav Ici@@ ghan@@ kp@@ ar a Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la . Kpa kanyi jighilii i doo u nom man kwase vea er ve ivese ve ia lu er kor u i z@@ ô@@ mon i igbar iti@@ ara ? “ Aôndo A̱ b@@ unde kwagh la , T@@ ere ” I yar tom a m@@ samber u kwa u samber sha m@@ we cica cii la sha u tesen m@@ samber u tom u pasen kwagh nena ? ( 1@@ Mbakorinte 4 : 17 ) Timoteu yange dondo ityesen i yange zua a mi hen Paulu la , nahan a kuma u eren ityom na cii . E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki lu ana ? Apostoli Paulu wa mba ve lu Mbakristu a na imôngo la kwagh , wener : “ Lu nen mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . ” Shin u nenge wer ka wea er msen kpa u zough a kwagh u u sen la sha won ga ? Kpa iky@@ ar@@ yan i Davidi vea Saulu va vihi vindi vindi . ( 1 S@@ am . De se time ase sha mkaanem ma nan se ishimaverenkeghen , ma ma lu ken Lev@@ iti@@ ku ityough 19 ne . Ken anyom 16 a m lu ken tar u Ca@@ mb@@ o@@ dia ne , an@@ nongo u yange lu a mbacivir Yehova 13 tseegh la vese hingir atôônanongo 12 man iniongo 4 i i lu ica a atôônanongo ne yô ! — Kwaghôron u J@@ as@@ on B@@ l@@ ac@@ k@@ well . Sha nahan yô , se mba a ityôkyaa i injaa i se za hemen u nôngon sha afatyô wase cii sha er se wase ior kpishi vea ungwa shi vea ngohol loho u Tartor la yô . Nahan cii kpa , tar m@@ ende iy@@ i@@ av mbi tsombor u A@@ bel doo doo , sha er ua zua a kwaghyan u ua ya , ua lu uma yô . N@@ at@@ an gema kaa a Davidi ér “ Ka we je , u lu or shon ye ! ” Satan ka a er tom a “ akaa a [ a ] lu shin tar ” la er or@@ kô@@ ron@@ ish@@ u ka nan er tom a inyam i sha tsu@@ we nahan . Ior mba Yehova kange ishima u eren nyi , man kwagh ne mgbegha ve u eren nyi ? Nahan kpa , atesen a Mbakristu a mimi man akaa a dedoo a ve eren a mba@@ wan@@ ndor a ve la ka a kôr ior ken ishima . H@@ u@@ wa nen ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol sha u né fatyô u tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . ” Sha mimi yô , se kpa kwagh u se nenge sha ashe ase ne na yô se fatyô u kaan ser : “ Ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” Ka dooshima a lu ityôkyaa i vesen i yange na ve kwagh lu nahan ye . U va ongo wer ort@@ wer ugen hii u keren gbenda u zuan a ici@@ gh ki been angev mb@@ ura yô , u gba ôôn suur sha a na . Shighe u Yesu lu pasen ior kwagh shin tar la , a tese mbagenev kwagh u Ter na tese un la , shi lu a aeren a Ter na y@@ ese un a mi la . 10 : 35 . Kpa mbagenev di nd@@ era eren tom u pasen kwagh ne anyom imôngo , kpa mkur u tar ne ngu a va ga , nahan iyol hingir u kpen ve . ( 2 Peteru 2 : 9 ) U wan ishima a am@@ een man zuan a imba myom la yô , ka keng saa se “ venda m@@ we u i wa Aôndo ik@@ o ga la man asaren a taregh kpaa , se̱ zenden tse@@ v tse@@ v man sha jighjigh man sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo kpaa ken tar u ainge ne . ” A kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii . ” Marku lu ana ? I@@ vor i Mimi A@@ r sha A@@ jiir a I@@ c@@ aa ( Kp@@ en@@ tar u T@@ u@@ va , Rus@@ sia ) , 7 /@@ ⁠ 15 22 : 1 - 3 , 9 - 12 , 15 - 18 . P@@ ase nan nana fa er i gbe u nana wase tiônnongo yô . In@@ tan@@ et ka a ya ve ishima . Shi pase sha mimi ér nom na ka ib@@ u@@ me@@ or , er iti na nahan , man alaghga ôr nahan sha u tesen ér imba or ng@@ u@@ la nahan , ka or u or@@ civirigh Davidi una tsaha keng la ga . Ior ve̱ er ivaa shighe u m@@ we@@ yol ve man mhen ve man mlu ve u ken jijingi cii a kom u nyôron ken iky@@ ar@@ yan i tsan gbem la tseegh . Yehova Aôndo yange nder Wan na u jighjigh la shin ku , gema na un uma a iyol i iengem i ken jijingi . “ Ka sha M - iv u ken Ishima man Z@@ wa U Er Kwagh Y@@ e ” ​ — M@@ AT@@ E@@ U 12 : 34 . Sha hiihii la , alaghga a taver we kpishi u henen sha aeren a dedoo a nan la , hemban je yô , aluer ú ngu a im@@ or@@ shima a nan yô . Er injakwagh i or@@ shir@@ en sule la i tese nahan , Yesu yange er tom hen an@@ shighe u mase shin kpuaa , er iwer at@@ ar@@ atar nahan la , pase kwagh ken Y@@ u@@ dia man Per@@ ea hemba ave a tse . Ôr kwagh u a tese ér Yehova veren mba i sar ve tsung u tseghan iti na yô . Anmgbian u kwase B@@ eren@@ ice , u mbayev nav un@@ yi@@ in er batisema cii ve ve nyôr anyom 14 la , kaa ér : “ Yange lu kwagh u saan se iyol kpishi . Dooshima u Kristu a tese sha u nan uma na sha ci wase er Aôndo a soo la a kpilighyol je , ka sea zuan a mkav sha mi sea seer shi sea seer lun a iwuese sha kwagh ne nahan , i tsu@@ we se ken ishima kpen kpen . Se lu a iwuese sha iyua i hemban cii i̱ Aôndo a ne se i̱ naagh ku ip@@ aa la nena ? Y@@ A@@ NG@@ E i pine ior mba ken tar u Fran@@ ce man Jam@@ an@@ i man Ze@@ ge B@@ rit@@ ain man tar u Amerika mpin ugen anyom kar hegen kpuaa ér , “ Kanyi ú er ve ú zua a m@@ saan@@ yol@@ o ? ” Se mbagenev kpishi se zua a mfe sha akaa a a vande eren se yô , nahan se fa ser ashighe kpishi iyol i i v@@ ôr ne ka i nôngo u hiden a ishima yase i tse@@ en la ijime . Yange vea va yô ve ôr se akaa kposo kposo shi ve lu saan saan kpaa , nahan kwagh ne wase se u lun a isharen i eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . ” F@@ E@@ B@@ E@@ W@@ AR@@ I 18 - 24 , 20@@ 13 Bibilo ngi inja er ka washika u Ter wase u sha , u se doo un ishima la a nger se nahan . — Ôr Yeremia 29 : 11 . Bibilo ngi sha ci u tan uumace cii iwanger , kpa se mbacivir Yehova se hemba mban a iwuese sha i̱ cii . Heela tseegh ga , ken anyom ik@@ un@@ du@@ gber a a kar ne ior kpishi ken tar u Amerika hingir a kwagh ave je nôngo u hemban kwagh u ngise ve lu a mi la kwa har , nahan kpa mba sôron t@@ wer u ken it@@ you tsema tsema kaa ér hemba saan ve iyol hegen a ngise la ga . ( M@@ ar . 6 : 41 - 44 ) Lu@@ un er yange vea fe tahav mbu vesen mbu i na Yesu la yô ma k@@ unda ve iyol shighe u zende sha mnger la ga . ( 1 Kor . 14 : 33 , 40 ) Aluer ka taver ma pania u iv@@ in ah@@ wa a nan yô , alaghga a gba u nana hide nana nenge sha gbenda u nan eren tom a shighe u nan la . ( Ef . Kwagh u yange za nenge a mi la , doo un kpishi , nahan ica kera ga tsô un iyol@@ na kpa hii u henen Bibilo . Kpa tugh mbu il yô , or@@ ihyom ugen , “ Diabolo ” va l@@ ôô iv@@ or ibo , i i lu “ ônov mba if@@ er@@ or ” la ken sule la cica cii . ( Mateu 4 : 8 , 9 ) F@@ a wer un ngu “ aôndo u tar u ainge ” ne , man a soo wener una samber a mhen na sha tar sha er un fetyô la cii . Anmgbian la shi kimbir kwagh u ôr la , maa F@@ er@@ nan@@ do se te@@ gh@@ elee . Tartor ka gomoti . Tom u pasen kwagh ka gbenda u vesen u nan “ Aôndo nagh ku iwuese . ” 7 An@@ na mough ken tar u E@@ st@@ on@@ ia Ity@@ ôkyaa yô , lu Yehova lu nan Gi@@ di@@ on kua ior mba ve lu a na imôngo la cii m@@ hembe ye . ( 1 Yoh . 5 : 19 ; Mpa . 12 : 9 ) Ka un a lu or@@ ihyom wase ye , ka Yehova ga . — 1 Pet . M@@ pav u “ u@@ wo u O@@ le@@ v ” u pav ker la tile sha ityough ki nyi ? Ka gbenda u hemban doon u se na mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ishim@@ as@@ ur@@ un je ne ! Mbam@@ taver mba se tagher a mi ken tom u sôron atôônanongo la gema wase se je gande . Mbagenev ka vea ma a@@ kpe a m@@ sôr imôngo je kpa ikyav i tese ér ma tôô ve wegh keng ga . Sha ashighe a tsuaa la , Aôndo soo ér mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ken Iserael ér ve nengen sha zayol u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v man anc@@ ôgh@@ olo@@ v sha mimi . — Duteronomi 1 : 16 , 17 ; 24 : 17 ; Pasalmi 6@@ 8 : 5 . Ka i lum ken ishima er H@@ es@@ e@@ k@@ ia , u yange Yehova seer un ayange la nahan . ( Yes . 3 : 16 ) Kpa hemba doon u jighjigh u nan una mgbegha se u eren ishima i Aôndo . ( Pasalmi 1@@ 44 : 15 ) M@@ saanyol ka mkpeyol u ken ishima . Er mba@@ kwa@@ re@@ v yange ve shi nôngon num yô , i ts@@ wer ve cica cii akaa kpishi . Kristu Hemen T@@ i@@ ônnongo Na Shi na ityôkyaa igen kpaa ken mkaanem man wener : “ Or ngu a dooshima u a hembe ng@@ un ga , je u or nana gb@@ ihi uma u nan sha ci u ak@@ ar a nan . ” ( Yoh . Wan na Ab@@ es@@ al@@ om , u lu keren gbenda u wu@@ an un ngohol hemen la yôô iyol na ér un hingir tor , nahan kwagh gande Davidi yevese undu Yerusalem . Aluer nom man kwase mba a dooshima hen atô ve kua ikyo i wan yô , iliam i dang shin i̱ ny@@ ang ny@@ ang ia lu hen atô ve ga . “ A@@ SH@@ E A@@ M H@@ U@@ NG@@ W@@ A I@@ K@@ Y@@ Ô@@ R SH@@ A C@@ I U M@@ L@@ I@@ A ” Hanma kwagh u Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu tese ér una kure sha Mesiya yô , yange kure sha Yesu u N@@ as@@ are@@ ti la vough , shi yange er hanma kwagh u u@@ profeti kaa ér Mesiya una er la cii . Or@@ pasalmi nger wener : “ De suur nen sha mbat@@ ar@@ ev , sha wan u or u iwasen i lu her a na ga la ze . ” U we maan jighjigh u nan shi suur sha or yô , a gba u ú fa nan shi ú fa gbenda u nan henen kwagh shi nan eren kwagh la . Ka akaa a ken jijingi a nyi u fatyô u tsuan shi eren@@ e ? 18 : 1 , 3 ) Shighe u Saulu soo u wu@@ an Davidi la kpa Yon@@ at@@ an ta un icin . ( Mbaromanu 7 : 21 ; Mbaefese 4 : 31 ) Ka akaa agen a nyi nahan aa fatyô u van a ha@@ gh@@ el@@ aa hen atô u nom man kwase ? Yehova tindi mbatyomov va taver Yesu ishima shighe u kwagh gba un a iwasen la . ( Luka 1 : 32 , 33 ) Shighe u Kristu kpe , i nder un yem sha la , Aôndo ‘ ver Un ér A̱ lu ityough sha akaa cii ken nongo u Kristu ’ sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la . Yehova shi tsua non@@ go@@ ior ken mbadondon Yesu ér ve za tema tor a Yesu imôngo ken Tartor la . — Ôr Luka 11 : 2 ; 22 : 28 - 30 . W@@ ea soo u seer fan injakwagh ne tsembelee yô , ôr Luka 17 : 22 – 33 . I@@ j@@ ough@@ ave i Ve a M@@ ze@@ hemen u ken Jijingi , 7 /@@ ⁠ 15 Se de ser Satan a tsu@@ gh se sha imba gbenda nee ? Yange a nam mlumun sha mbampin av , shi a ku@@ ve@@ m , shi a su@@ sem zwa , maa a kaa a mo ér za y@@ av doo doo . Yesu yange fa shighe u gba u una hu@@ an ving yô , shi fa shighe u i doo u una lam yô . ( Yoh . ( Mateu 25 : 9 ) Kape Mbakristu mba i shigh ve mkurem kpa yange ve er ken inyom i 19@@ 19 la vough je la , ve venda u eren nyityô kwagh u una p@@ ande ve tahav mbu tan iwanger cii . SA@@ R Aôndo “ u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” Yohane shi yange “ nenge ort@@ yom u sha lu s@@ enen sha , lu a ish@@ in@@ d@@ an u ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la shi lu a ish@@ iligh ku vesen ken uwegh nagh kpaa . ” Er lu u Yehova una tim gar la nahan kpa , a gema a tindi a loho ugen , u u na ior ishimaverenkeghen yô . Shighe ugen la Mar@@ ta yem y@@ ôron ze@@ ge iwer , nahan kwagh la d@@ an un . Gadia uuma vev lu sha z@@ ongo . Kpa mba va ne kwaghôron ugen sha mkohol u vesen u i er ken iliam i sha ave yô , m mase kaven ityôkyaa i a ne ian ér ican i er ior yô . Shighe u se lu henen Bibilo a or ken ityakerada yase yô , doo u se wa ikyo sha er se aver avur a Bibilo a i nger ker la ga yô . 6 : 5 ) Jigh@@ ilii yô , ka or@@ isholibo la Yehova a pine nan kwagh sha kwagh u nan tsough u eren la ye , ka we ga . ( Ese@@ k . Kwagh u i er ken Yesaia 5@@ 4 : 17 la ngu kuren sha mi sha kwagh u ior mba Yehova nena ? Á hii nan ve se fa dedoo ser yan sev a h@@ ungwa a av yô , á pase ior sha ikyev i mci@@ e a tu@@ h@@ wa ? Ka nyi i lu il@@ ian hen Yesu man Ter na ga ? Se kporom ikyua a Aôndo yô , se soo u eren ishima na shi ishima ia mgbegha se u kuran atindi a na , fan ken ishima je ser aa na se mtsera . — 1 Yohane 5 : 3 . Kpa , tom u Aôndo hemba gban un ishima a “ akaa a inj@@ aagh a Igipiti cii . ” Alaghga ú ngu a lu a tsombor ave ga . Tindi la yange Mbaiserael u v@@ ô@@ son kasev mba ken akuraior agen shi civir mba@@ aôndo mbagenev kpaa . Ve lumun a mkaanem ma Yesu kaa wener i̱ lu Yehova tseegh i̱ civir la . Lu mba ve lu samber a mba@@ aie man atesen a kwaghaôndo a mimi ga sha kwagh u Yesu Kristu kua atesen a na la Yohane z@@ om ve cii yila ér “ an@@ ti@@ kristu ” ye . Shin er i lumun ér m lu a Bibilo ga nahan kpa , m zua a u@@ peeji mba takerada u Pasalmi kpuaa . Se nenge ser hemba doon u se hii keren inyaregh koson . Tsô m de tom t@@ wer@@ egh m nyôr tom u shi@@ en iv@@ u@@ e sha akaa , kpa tom ne wase mbagenev yum ga , nahan m nenge mer m lu eren kwagh u saan mo iyol tswen . Kpa ú ngu wer aluer se mba a agee a eren tom kpa maa se de tom eren je ga , zamber ne y@@ à@@ ng@@ è se u eren tom ga . — Mbaefese 4 : 28 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 10 . Se zua a mlumun sha ivur i i dondo ne : “ Nenge , ime ia ci@@ r tar , man ang@@ ôgh@@ ime kpaa una ci@@ r akuraior ; kpa we yô , TER Una mon@@ do iwanger sha a we , iengem Na kpaa á nenge a i sha a we . ” N@@ om@@ so@@ or u nan soo u kuman sha tom ken tiônnongo u Kristu yô , nana “ de lu or u ci@@ h@@ in num . . . ga ” — ka or u nan nenge num shin nan to@@ ho mbagenev je la . Ior haa u@@ se@@ me@@ tu hen inya maa ah@@ ungwa - ak@@ ôngo sha u@@ gb@@ an@@ gban mba engem ashe . Akaa a ahar ne tseegh kpa yange ma na Mbaiserael ma ve tsegha iti i Aôndo . — Ôr Ekesodu 20 : 7 ; Mbaromanu 2 : 23 , 24 . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 la , anmgbian u kwase ugen u i yilan un ér El@@ si@@ e H@@ ung@@ t@@ ing@@ for@@ d yô , va hen sule u tsombor wase lu a mi ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , vegher u shin ity@@ ô@@ tar , hen ti@@ ôn@@ tar u On@@ tar@@ i@@ o la . “ Na Nen I@@ wua ” Hen tugh mbu Yesu una kpe la , mbaapostoli mba ve doo un ishima yum la cii “ undu Un yevese . ” ( Mat . 26 : 5@@ 6 ; Yoh . Doo u mbakur@@ an vea dondo ikyav i apostoli Paulu sha kwagh ne . U lamen sha akaa a ken jijingi ne una lu i@@ mbor i̱ ia na se mk@@ om shi ia wase se u taver mbagenev asema kpaa . “ Or u nan kporom hen Aôndo yô , ka u nana na jighjigh keng er ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” — Mbaheberu 11 : 6 . Aôndo tesen se asange asange dooshima na . ( Mat . Ken anyom a se vese ayol a ase ne cii , se mba henen Bibilo hanma shighe shi se mba eren msen imôngo kpaa . G@@ ir@@ g@@ im@@ nger ne yange i tsu@@ me gbenda , ka nahan ve i er ai@@ ky@@ ôr ye . Se mba nyer hen ya ugen yô , or@@ beenyol ugen bugh h@@ unda , maa a pine ér , ‘ Ne mba mbap@@ as@@ en@@ kwagh@@ a ? ’ Kpa m za hemen u zuan a iember man msaanyol ken tom wam u pasen kwagh la . Hii shighe u i nder Yesu la zan zan ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen mbara , Yesu ngu nengen sha akaa a a lu zan hemen ken tiônnongo u Kristu , u i ver un Tor shami la sha mimi her . ( K@@ ol . Kpa lu tan anmgbianev nav mba ken jijingi mbara icin sha kwagh u una er ve aluer ve de u keghen shi kuran yô . U@@ ̱ se zua a mtsera ke ’ “ kwaghyan ” u i ne sha ashighe vough vough ne tsembelee yô , gba u se lu a ieren i injaa i yan kwagh . Aluer u ngu gbidyen kwar sha mkaanem ma ma lu ken Bibilo la yô , u gema henen kwagh er Aôndo nahan . Yange lu iky@@ e i Paulu u ‘ pasen shi tesen ’ ior akaa ken Ruamabera . ( Aer . Orkristu ugen u eren tom u maan A@@ you a Tartor ken tar u J@@ ap@@ an yange va fa ér kwagh gba sha mbatomov mba fan tom tsema tsema sha u a maa iyou i civir Aôndo ken tar u Par@@ ag@@ u@@ ay . Een , Yehova ver mbatamen mba vi@@ an ken tiônnongo . Ve kera z@@ enda mbaihyomov vev mbara kera ga . Sha nahan yô , se kera ver uuma asev sha gbenda u se wuese Or@@ gban se gaa ? I@@ j@@ ô I I G@@ em Kwagh K@@ er Yô : 14 Ô@@ no@@ v asev mbak@@ asev mban ka vea nzughul kwagh yô , ka taver or@@ ya wam u sôron kwagh shon ga cii . Ikyav tese ér N@@ at@@ an man Davidi yange ve doo ayol a ve , sha ci u Davidi na wan na ugen iti ér N@@ at@@ an . ( 1 K@@ ron . ( Mbaromanu 5 : 1 , 2 ) Kpa er nan ve i lu i@@ kpen bredi ihi@@ ara ? N@@ on@@ go@@ ior ngu môm tseegh u̱ ikyav i tese ér ngu eren nahan yô — ka Mbashiada mba Yehova ! A yôôn er “ bem , man mkpeyol ” a been yô , fese je , u@@ gomoti mba tar u Satan ne vea ta num sha kwaghaôndo u aiegh , vea tim un gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . ( Luka 1 : 28 ) Bibilo igen gema ish@@ u@@ ghun ne nahan ér : “ Mba su@@ ghun we , u iv a gr@@ ati@@ a , Ter ngu a we . ” 3 : 11 ) Mkaanem mara wase se u fan er i doo u se dondo atindiakaa a Aôndo shi se eren aeren a civir Aôndo sha u tesen ser Yehova doo se ishima yô . Ior ka vea hemba ato hen tar u tor nan lu hemen nahan i er a ve nena ? Se mba a fa iwasen i tom u pasen ior kwagh sha uya uya la ua lu a mi sha tom u pasen ior il@@ yo@@ ho i a@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo ne a za kighir ga . Cii man ivese yase yô , un lu eren tom u pasen kwagh hen ti@@ ôn@@ tar u Qu@@ e@@ be@@ c , ape i lamen zwa F@@ r@@ en@@ ch la . ( Mateu 6 : 33 ) Man lu sha ikyav i tesen na je , tese se u eren kwagh ne ye . Ve zua a mtsera sha u kuren awashima ve u he ne kpa ? Or u “ fan kwagh yô , ” ka nan lu ving . Nyian ne , Yehova k@@ ur mba@@ awashima nav vough er iti na i tese nahan , sha u kuren mbamgbe asev mba iyolough man mba ken jijingi la cii . Anmgbianev mba kasev kpa vea tese ér ian i civirigh i ve lu a mi i kuren kwagh u i nger ken Pasalmi 6@@ 8 : 11 la gba ve kwagh kpishi . * K@@ e ’ hanma se@@ k@@ ôn@@ d cii , iyange shon ne ka i ombo tahav sha inja i m@@ tse@@ e u a kom m@@ yo@@ ho@@ m ut@@ ôn m@@ iliôn uta@@ an nahan yô , shi i̱ na aka@@ au@@ ma a a lu shin tar la tahav mbu suen uuma vev mgbegh@@ aa . Umbur wer aluer ve va nyôr yô , alaghga sha hiihii la vea lu a ho@@ gh@@ or a akaa@@ yan a hen ijiir you la ga . 15 , 16 . ( a ) I@@ t@@ yom i sha ave a Aôndo wa nyi man nyi k@@ ere ? Mbam@@ seer mban cii tese ér , Kristu ngu hemen mbadondon un mba i shigh ve mkurem ne ken mbamkombo mba tiônnongo man ken tom u geman ior hingir mbahenen ne kpaa . Ka mba ve civir Aôndo sha at@@ ser@@ egh ga la tseegh ve eren kwagh sha mimi nahan ye . 3 : 7 ) As@@ aren a ase man mba@@ awashima asev cii har sha jighjigh u se ne ne , shi jighjigh u nan ne ngu a wase se u tsuan akaa a se er ken uma wase yô . Yange se sôr atôônanongo ne je kuma anyom 26 , shi se nenge atôônanongo ne seer ng@@ een je hemba 3@@ ,000 . Er se fe ser mtim u bo@@ tar ne s@@ ôôn van nahan , doo u kwagh ne una bende a vese nena ? Sha mimi yô , mbakur@@ an mban mba tsu@@ m , er Peteru kpa ashighe agen yange a er kwagh shami ga nahan . Iyange igen Mbashiada mba ve hen ya u G@@ r@@ ace yô , kera yevese za yer ga , tema lam a ve , he@@ ela tseegh ga , á shi á ngohol kô@@ pi u takerada u p@@ ase@@ t@@ ô na venda ér ve de er ga la . Paulu u lu môm ken mba ve nger Bibilo la kaa ér : “ I@@ sho@@ li@@ bo nyôr shin tar sha or môm . ” ( Ôr 2 Mbakorinte 6 : 4 , 7 . ) Kwagh@@ yan u ken jijingi la har sha Mkaanem ma Aôndo . Anmgbian ugen mba yer un ér Ro@@ ber@@ t , á nd@@ era za sôron anmgbian ugen u i yer un ér L@@ ar@@ ry a lu a angev mbu kun@@ den iyol gb@@ ir gb@@ ir mbu i yer ér Par@@ kin@@ son la anyom imôngo . Gbenda u sha un@@ yi@@ in yô , ka u timen sha igbenda i Yehova shighe u i hu@@ an ving , i lu u orgen nana za se iyol ga la . ( Ôr Mbaefese 6 : 12 , 17 . ) Yohan@@ a man kasev mbagenev kpishi wasen Yesu man Mba@@ apostoli “ sha iny@@ ar@@ ev vev . ” Hanma inyom cii ka i sa@@ gher ior udubu udubu iyol ve lu tseghan a@@ yo@@ la@@ ve shi eren batisema sha ci u m@@ suur u ve suur sha Yehova shi m@@ doo u a doo ve ishima tsung la . Ken inyom i 18@@ 43 la , Tho@@ m@@ as nger kwagh ér : “ Yange hingir mo ken ishima dang . . . . A hide a hen sha anyom 25 a yange er tom hanma shighe la , nahan a kaa ér : “ M nôngo mer me taver ior cii ishima ken tiônnongo , sha u duen kwaghpasen vea ve shi za sôron ve shi lôh@@ ôn ve iwer hen ya wam shi lôh@@ ôn ve imôngo i ia maa ve ken jijingi je kpaa . Ka an nan lu a mfe shi nan lu a ishima i kuran uiky@@ asen asev shi sôron ve ? Kanyi se fatyô u eren sha er se er akaa nee ? ( Yosua 6 : 1 ) Nahan a hemba gar ne , a ngohol un nan sha wono ? Tsô Yesu taver ve asema ér ve er msen hen Ter na , shi seer wener : “ S@@ ôn nen , né ngohol , sha u iember yen ia h@@ ôm yô . ” — Yohane 16 : 23 , 24 . Se kav ser Yehova nengen hanma kwagh u se eren cii ; se mba er ior mba i ter kwagh ve sha heen ne nahan ga . Kpa ka ken im@@ akeranta i vesen tseegh idya i eren man aeren a bo kua mbamzeyol ve lu ga . M@@ liam iv un ke ’ ashe po@@ o . Akaa ne cii aa fatyô u umbur se kwagh u Mbakristu Mba@@ aiev , mba ve t@@ um ityough ken mcivir u aiegh c@@ ou c@@ ou kua as@@ or a kpe@@ hen sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo la . Se lumun myer u Yesu a yer se ér se dondo sha a na la sha ci u se fa ser , a kuma u lun Or@@ hemen wase sha gbenda u orumace môm nana fatyô u lun ga yô . Ka tom u nyi u lu keghen mba vea war Armag@@ e@@ don laa ? U tesen ikyav yô , Mose , or u hiihii u hemen ikyurior i Iserael la , yange “ kôr a mi pasen ” inja i kwagh u i nger la . — Duteronomi 1 : 5 . ( 1 Mbakorinte 16 : 9 ) Kwagh ne bugh ian i pasen loho u dedoo ne ken un@@ ingir mba samber wuee ape ngise mbaihyomov hendan a mimi la . ( Mbaefese 1 : 11 ) Yange hii gban Wan na u môm môm la . Inja na yô , a gba u se fa ish@@ ember@@ ti shin h@@ w@@ ange - kwaghôron gayô ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange aa a lu ken hemen shin ken ijime i ma ish@@ ember@@ ti shin h@@ w@@ ange - kwaghôron shin ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange a se lu ôron kwagh u á la . Kwagh@@ henen u i sember henen yô tese ér , shin er i ne Bibilo icivir ke ’ tar la tsung nahan kpaa , “ u̱ keren shighe ôron i̱ shi timen ke ’ i shi eren tom sha kwagh u i̱ kaa la yô . . . hingir kwagh u tse . ” Tindi u Mose yange tese ér aluer nom ‘ zua a kwagh u doon ga ’ hen kwase u nan yô , nana nger kwase u nan la takerada u p@@ aven ivaa a nan . Nahan kpa , sha hiihii la , lu awashima u Aôndo la ga . ( D@@ ut . Bar@@ r ) , 5 / 15 NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I ( Yohane 12 : 31 ; 14 : 30 ; 16 : 11 ) Nahan lu an jim Yesu lu ôron kwagh u nana ? ( Mateu 19 : 29 ) Anyom nga karen ken hemen yô , Peteru nger kwagh u “ anmgbianev ” mba ve lu “ sha won cii ” la . Sha nahan yô , se tese er i lu se ken ishima sha kwagh u Yehova la . Ka ian i civirigh i nyi paradi@@ so u ken jijingi la a bugh se ny@@ ian@@ a ? Kpa Samuel ve sha shighe u yange i ver la ga yô , Saulu maa kar sha iyol@@ gen@@ gese za na naagh ku nan@@ den ku shon iyol na . H@@ ide ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika di yô , gema lu i@@ or@@ il soo kwagh u ab@@ uter ga ye . Nahan , mpin u i gbe u se hen sha mi keng yô ka un ne : ‘ Kanyi ia wase se ve se seer taver jighjigh wase u nan ser mkur mgb@@ ôgh@@ om@@ ô ? ’ Shi ve gema gbidyen anmgbianev asev mban tsu@@ see , shi wu@@ hen mbagenev ken pur@@ usu , shi wu@@ an mbagenev sha gb@@ u@@ u@@ ka shin s@@ enden ve , shin gb@@ eren ve ityough je kpaa . — Ps . ( a ) Kanyi i tese ér kwagh u Yesu ôr a mbaapostoli sha kwagh u ishimaverenkeghen i yemen sha la taver ve u k@@ av@@ en@@ a ? Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ I@@ liam I Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor ​ —⁠ Lu Hanma Shighe Tartor u Aôndo Hii u H@@ em@@ ene ? ​ —⁠ V@@ e@@ gher u sha 1 , ” ken Iyoukura i No@@ ve@@ mba – Di@@ se@@ mba , 20@@ 14 la . Hii nan se fe ser iember ka i lu sha shighe u mba i shigh ve mkurem mbara ve civir Aôndo sha mimi zan zan ku ve laa ? J@@ ar@@ ac@@ z ; G . Er tor@@ kwase kôr tindi gema ga@@ egh shi ior mba nan jighjigh kpoghuloo ken aeren a uter kpa lu seer zuan a tahav yô , kwagh ne mgbegha mbam@@ ishen mban u gb@@ eren Bibilo fele fele been . Shighe kar kpishi cii je ve uma wam vihi n@@ j@@ ighe n@@ j@@ ighe ye , kpa kwagh ne yange eren mo yô , m kera fa@@ an@@ tyô u yan kwagh môm ga . Man kohol akaa@@ injaa ne ci ca cii kpa , shi ka unô i hembe nengen ér ve gba kwagh ga , i l@@ ahan ve shi i tôvon ve a ic@@ ana ? ’ Shi se lu a iwuese sha kwagh u ve ker cio u eren sha ci wase la kpaa , sha ci u se fe mbam@@ yen vev yô . 13 : 8 ; Mat . 24 : 3 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér “ ican ” la tese ican i ka i er kwase shighe u nan lu to@@ gh@@ or mar yô . ( Yobu 2 : 4 ) Ú nenge tom u ú lu a mi u eren sha t@@ am@@ enkwagh ne kpa ? Ken anyom a karen la mbahemenev mba M@@ zough u Ity@@ ar Cii ve va mkombo her kua mbahemenev mba tar u Kor@@ ea . Ca@@ ther@@ ine , u se vande ôron kwagh na la lumun a kwagh ne . A@@ kwa@@ ti u sha 8 lu inyaregh ki nagh ku isholibo ki ne@@ er , u sha 9 lu ki ini@@ av mbi ib@@ oo@@ v ki ne@@ er , u sha 10 lu ki sha iny@@ on i nan nagh a mi , u sha 11 lu nagh ku Mb@@ an@@ as@@ ar@@ i , u sha 12 lu nagh ku mba@@ am@@ an@@ de@@ v . K@@ am@@ er@@ on : Shi nenge kwaghôron u profeti ugen ken takerada u Daniel , u a er kwagh u Tartor u Aôndo yô . Se@@ te@@ mba 8 - 14 , 200@@ 8 ( c ) Hii nan i gbe hange hange u se ny@@ ô@@ ôso jighjigh u nan wa@@ s@@ a ? Kpa shi a kaa ér : “ Er m ne Jighjigh mer Yehova hemba fan kwagh u a gbem la a mo yô , kwagh shon ngu a wasem m seer kporom ikyua a na . Mbagenev di lu mba@@ eren idya kpoghuloo . “ Go@@ go ” shin ij@@ ande i̱ alaghga yange i̱ lu inja er ka a@@ wen a tan angahar sha mi un@@ den sha la , tese ér kwaghôron ngu hen atô u sha man tar . Me@@ gu@@ mi kôr cio u eren kwagh ne nena ? Apostoli Paulu ôr kwagh ne wang wener : “ I@@ sho@@ li@@ bo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo . . . nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” — Duteronomi 32 : 4 , 5 ; Mbaromanu 5 : 12 ; Yeremia 10 : 23 . Shi ver ikyav wer a yar tom a ish@@ ember@@ kwaghôron i “ se ” la . A@@ le@@ x Re@@ in@@ m@@ u@@ el@@ l@@ er , u a wasen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Gb@@ eren Ity@@ akerada la , pase er yange un gema mimi hingir kwagh na zum u un lu anyom 15 , un lu eren pania ken tar u K@@ an@@ ada shi un hemban duen kwaghpasen tswen yô . Doo Yehova tsung er se civir un a ishima i môm yô . Z@@ a Hemen u Eren Kwagh sha Mimi In@@ i@@ ôngon I U@@ umace Ve Nenge É@@ r Vea B@@ ee A I@@ b@@ anave La Kwagh u hemban cii yô , ka se tese ser se mba dondon ikyav i Aôndo , un u a den mba ve gem ishima la kwaghbo , shi a soo ér se kpa se eren nahan a mbagenev la . ​ —⁠ Marku 11 : 25 ; Mbaefese 4 : 32 ; 5 :⁠ 1 . Ka gbenda môm u nyi se lu a mi u karen fan ser se mba ken jighjigh u nana ? Shi ngeren mban kpa alaghga vea lu u a iwasen : “ Er u W@@ a A@@ go@@ yol sha M@@ kighir u Mbak@@ ov Yô ” ( peeji 1@@ 32 - 1@@ 33 ) , “ Er Me V@@ ih@@ in I@@ ny@@ aregh Hanma U@@ wer yô ” ( peeji 1@@ 6@@ 3 ) , kua “ Akaa a M So@@ o u Eren Yô ” ( peeji 3@@ 14 ) . Tom u pasen loho u dedoo la doo je zua ga . Ivur i ken Ruamabera i i hembe doon un cii yô , ka Pasalmi 41 : 3 , sha ci u a nenge wener ivur la kure sha a na . Doo u Mbakristu vea lumun ér m@@ doom ma tar ve ma na ve u nengen mbagenev sha gbenda u kpe@@ egh ga . Aluer u ngu ter@@ k@@ yo@@ son shin ngô@@ k@@ yo@@ son yô , fa wer alaghga mlu wou a ior mba ve lu ken won u tsombor wen la vea va ne a mzeyol . Mba i shigh ve mkurem man “ iyôngo igen ” la vea ngohol injar ve sha ci u “ m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u [ Yehova ] u a ngee . . . yum la , ” m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u yange mgbegha Paulu ishima ker ve kaa wener : “ I@@ ̱ wuese Aôndo sha ci u i@@ wua Na i i gande u ôron ” la . — 2 Mbakorinte 9 : 14 , 15 . Ka se wase tiônnongo wase á za hemen a ieren na i dedoo la nena ? Mayange Peteru una hungur iyange i hii zuan a Yesu u N@@ as@@ are@@ ti la ga . M@@ s@@ ange u sha dooshima la cir@@ in mhôônom ma zungwen nena ? Kwagh ugen u i gbe u se wa ikyo sha mi yô , ka ityom i se lu a mi shin i sar se u lun a mi la . ( Yeremia 25 : 11 ; 29 : 10 ) Hanma kwagh u Mkaanem ma Yehova ma er cii , k@@ ur sha mi vough . A@@ ip@@ or - J@@ un 200@@ 8 • Ka mbamtaver mba nyi i gbe u se ngohol er se lu zan hemen u za aren sha m@@ vi@@ e laa ? Maa a undu ish@@ i@@ ôr na i fa Aôndo ga la , hide lu civir Yehova . A saan Mbashiada mba Yehova iyol u wasen we sha er ú zua a mbam@@ lumun sha kwagh ne ken Bibilo yô . Kanyi u fe sha kwagh u mb@@ ang@@ eren Bibilo mb@@ ana ? — Hegen se time nen sha akaa a vesen atar , a i doo u se umbur , er se lu mbakur@@ an@@ ya yô . U tesen ikyav yô , ke ’ kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 la Mbah@@ enen Bibilo kpishi yange ve zer kwa@@ m@@ egh sha iky@@ ondo , k@@ ú lu a ikyav i ter@@ an@@ kon man id@@ y@@ er@@ tor shami , shi ve ember K@@ ir@@ im@@ ishi shi ve kuran ayange a me@@ men a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la kpaa . ( Ôr Mbafilipi 4 : 6 , 7 . ) Ka shighe u a saan we iyol sha ci u u ngu kposo je la ! ” Ken ayange a mkur u bo@@ tar ne kpa Satan ngu a de u karen m@@ til sha mimi u mbatomov mba Aôndo ga ! ​ —⁠ Mpa . Er se vende an@@ za a ifer sh@@ alegh sh@@ alegh nahan kpa , ka se nôngo ser se wase hanma inj@@ a@@ or cii nena ? Alaghga kwagh ne shi ngu tesen ér mba ve taver ishima ve til sha mimi la vea va zua a averen a vesen kpishi . 5 , 6 . ( a ) Er nan ve lu kwagh u shami ga u Mbakristu z@@ eren zan hen mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ egh mb@@ akiriki man mba@@ vesen mba Mbar@@ o@@ ma laa ? Yehova kera pasen asorabo a vesen man ic@@ ugh sha ivande nyian er yange eren sha ashighe a tsuaa la nahan ga . Mbat@@ amen mba ve lu hemen ken tiônnongo u ken T@@ esalonika la yange ve lu a mfe ts@@ or ts@@ or er Paulu man mba ve zenden vea na la nahan ga , shi ve tsa ken mimi kpishi er mbatamen mba ken Yerusalem mbara nahan kpaa ga . 2 : 21 ; 1 Yoh . 2 : 6 . Or@@ pasalmi kaa ér gba un ishima a atindi a Yehova man akaawan a na man mbam@@ umbur nav kpaa . Sha nahan yô , a wa mbatomov nav mba sha ayange ne inja tom shon i̱ Amo@@ shi kpa yange wa un la — ér ve̱ pase mkaanem N@@ am vangertiôr . Yesu va nyer ken tempel sha T@@ e@@ mbe u A@@ tô@@ at@@ yev la yô , a zua a “ mba . . . te@@ en ib@@ ua kua iyôngo man mk@@ ung@@ um ken tempel , man shi mbam@@ us@@ an@@ inyaregh kpaa ve tema ker . ” Sha kwagh u Daniel ityough 2 a er yô , m@@ ny@@ am mara ci@@ er un aa ze@@ ge e@@ ev mb@@ ù mb@@ ú lu a ityough ki sha z@@ en@@ aria yô , van@@ ger man ave a mbu l@@ ù sha az@@ ur@@ fa , iy@@ av man an@@ am a mbu lu sha to@@ gu@@ la , ah@@ a@@ mb@@ e@@ angahar a mbu lu sha iy@@ ô@@ gh man ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar di lu sha iy@@ ô@@ gh n@@ ungwa iny@@ at@@ y@@ u@@ u sha mi . Yesu gba lun di or u dedoo tsô ga . 13 : 1 - 8 . Sha nahan yô , gba hange hange u vea lu a mfe u Bibilo . K@@ e ’ inyom i tom i 199@@ 9 la , ing@@ y@@ egh ki pania tar sha won cii nyôr iorov 7@@ 3@@ 8@@ ,@@ 3@@ 43 — l@@ ù ikyav i kpilighyol i tesen ‘ ishimat@@ seen i eren kwagh u dedoo ’ je la . — Tit@@ u 2 : 14 . Shi gba u se za hemen u s@@ ônon Aôndo ser a̱ na se icighan jijingi na , a hemen se shi a ne se agee kpaa . Er nan i doo u kunya ua kôr se u kaan a mbatamen ser ve wase se se hemba m@@ yina wase ga ? Er Yon@@ at@@ an wa iyol u ngohol nyityô m@@ tsaha u a na un ér un kura ib@@ um@@ un la ga nahan kpa , i va war un . A@@ kav agen kpishi kpa tese ér , aluer se suur sha Yehova yô , mayange se lu a ishim@@ any@@ ian ser kwagh a ban se ga . Er Yehova a gbe akaa cii shi a kor ior nav hanma shighe yô , se fa ser una nenge sha a vese . Shi a wa ve kwagh sha u wasen ve u palegh imeen i suur sha ayol a ve la kpaa , ér : “ Eren nen tom sha myom wen a mciem man iky@@ ar@@ iky@@ ase iyol . ” — F@@ il . Nahan kpa , akaawan a ken Ruamabera aa wase se u den inja ieren ne . Nahan kpa , ashighe kpishi ivaa i k@@ angen vea or u nan ne jighjigh ga la ngi k@@ ur ken af@@ an@@ yô a v@@ aan . Nahan se dugh inyaregh k@@ ira se yam an@@ you shon , shi se sôr un maa se yem hen haregh wase u he la . N@@ om ugen ôr kwagh u kwase na , ngô u ônov nav ve gande sha hegen yô , á kaa ér : “ A@@ eren a S@@ us@@ an a a hembe doon mo cii yô ka m@@ doo u Aôndo a doo un ishima tsung man dooshima ua lu a mi sha ior , kua ikyo i wan na man mhôônom nam kua inja na i mimi la kpaa . A shi nan kpa , mbagenev sha ayange a S@@ ef@@ ania la lu dondon aeren a akuraior a a wa ndor a ve la sha u ‘ hu@@ an ak@@ ondo a akuraior agen . ’ ‘ Mbam@@ pase O@@ u Ka I@@ ember Y@@ am J@@ e ’ Kanyi i tese ér yange hemba gban Yesu ishima u eren ishima i Aôndo ? Á kaa ér : “ Ve ungwa je : I@@ mo ve samber sha tar sha won cii , akaaôron a ve kpaa za ar sha ak@@ ighir a taregh . ” NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 PE@@ E@@ J@@ I 8 - 12 Mba eren kwagh nena ? L@@ amen a ve , shi y@@ aan kwagh a ve , shi n@@ umb@@ en a ve kpaa . Kwagh ne tese ér ka agumaior tseegh a tagher a mk@@ ighir u mbak@@ ov ga . Cii man inyom la i bee nahan , i tindi mbam@@ ishen 13 mba i tsaase ve ken M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi yô , ken tar la ve lu za pasen kwagh ker y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur . Shin er se fatyô u pasen atô@@ akyaa la cica cii ken ngeren ne tseegh ga nahan kpa , akaa nga ahar aa a ne se ishimaverenkeghen man ishimataver yô . Yange i tindi ve tom ken gar u á lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an man ity@@ ô@@ tar i tar shon la , nahan ken anyom at@@ aan a karen la , ve tese dooshima ve a ishima i wan sha u eren shiada hen gar la man ken ang@@ ar@@ ev mba dondon ikyua mbara cii . “ Akaa cii ” a Aôndo a lu him@@ en a iyol na , shin a lu geman a hingir azende a na la , ka “ akaa a a lu shin tar man akaa a a lu Sha ” la . Pen@@ ina yange mar mbayev kpishi nahan hanma shighe u tsombor ve ua za ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el yô , a shi b@@ amen Han@@ a u mar ga la . Aôndo una ese m@@ liam ma ior kpishi ve nd@@ ô@@ ôr ashe sha ci u ican i yan man ij@@ ung@@ wen la kera W@@ a Mbagenev Iky@@ o U fatyô u palegh u gban ken imba mlu ne sha u gbidyen kwar sha akaa a dedoo a u lu a mi hegen ne ! Se mba utar mban cii se lumun ser i hen Bibilo a vese . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Sha nahan yô , tom wase nyian ne ka u pasen kwagh shi tesen ior kpaa . Se dondo nen kwaghwan u ken Ruamabera u a kaa ér se̱ kenger ken hemen , se̱ de gem ashe ken ijime ga la . ( Mpase 20 : 2 , 3 ) Maa a gema tar ua hingir “ tar u he u perapera una tema ker yô , ” ka mlu u uumace u he je la . Mbamaren nav vande lun ken sule shon , kpa hen shighe ne yô , lu u ve kua ônov vev cii vea kera fatyô u nyôron ker ga . Ken ato u anyom 30 la , lu nyi i er Mbakristu mbara ? Zum u Yesu lu shin tar la a ôr ikpelaior igen “ kwagh u tartor u Aôndo ; man mba kwagh a gbe u ma i ser ve angev yô , A war ve . ” Aluer môm ken akaa ne bende a we yô , se mba taver we ishima ser , hide time ken Mkaanem ma Aôndo sha gba ishima shi sôn Yehova a wase ú sha er ú hide ú seer taver ikyar yan you a na yô . — 2 Peteru 3 : 11 – 15 . Nahan kpa , Yehova wase se se za hemen u eren akaa akuma akuma , sha er se de tom wase u pasen kwagh hanma shighe la ga yô . ” ( Ps . 1 : ​ 1 - 3 ) Shi vea fatyô u seer taver ivese ve sha u eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor sha gbenda u a saan ve iyol shi vea taver ken jijingi yô . De se time sha a@@ vegher a uma u Yesu any@@ iin . K@@ era kpa M@@ ano@@ a fa er kwase na lu iky@@ ôm yô . Kpa jighilii yô , “ hanma mk@@ ô@@ ôm yô , sha shighe la ka i bee er ka kwagh u iember ga , kpa i lu kwagh u ij@@ ung@@ wen , kpa ken masejime yô , ka a ume atam a perapera bem bem sha ci u mba i tsaase ve a tsaase sha mi la i var ve yô . ” — Mbaheberu 12 : 7 - 11 . ( Yobu 15 : 15 , 16 ; 22 : 3 ) Ka aie u Yesu yange venda iny@@ igh i môm je ne ; gadia kwagh u hanma or doo Aôndo ishima . Ka nyi i til sha ityough ki wain u shin iy@@ ongo i i umbur ku u Yesu a mi laa ? Shi se var a Yehova , un u a lu ‘ vande wase ’ la gb@@ ang gb@@ ang kua non@@ go@@ ior na kpaa . ( Mbaromanu 12 : 12 ) I@@ can i yan yange lu kwagh u he hen Paulu ga . Er i fe u kpu@@ un ér ka kon u u tse kpishi yô , i ver ishima sha u sha igbenda kposo kposo . Gadia Yehova ts@@ eng@@ ak@@ aan ér ka or u ken tsombor u Davidi tseegh nana teman sha iky@@ ôn@@ ough ki Yehova hanma shighe ye , man mkaanem ma Aôndo ma gbe inya ga . — Yo@@ s . Yange kav ican i yan ve la . Umbur wer , mfe ne ka iyua . ( Anz . 31 : 30 ) M@@ cie u cian Yehova la kua u ungwan imo i mba Yehova a ver ve ér ve lu ityough la kpa ker . Ka mlu u nyi Mbakristu lu ker shighe u Peteru nger washika na u hiihii laa ? • Kanyi tom mbamkombo asev ve eren sha gbaa u mbam@@ pase mba Aôndo ? Er se tagher a mbamzeyol ayange ayange nahan kpa , se zende vea Aôndo nena ? Aluer nom u nan lu Orkristu nan fa mkaanem ma Aôndo shi nan fa tsombor u nan tsembelee sha er nana ver u ikyav shi nana tsua akaa a vea eren la sha inja yô , a hemba lun tsombor la ican ga u lun a vangertiôr ken hemen u nan shi nana zua a mk@@ om sha ci u vea lu g@@ ung@@ ur môm ken mcivir u mimi . Sha hiihii la , m lu nôngon mer me de ta@@ av , kpa m gema m lu eren shami ga . “ I@@ ̱ wuese Ter Aôndo u Iserael ; gadia A va sôr nongo Na , A p@@ aa u kpaa . ” — L@@ U@@ KA 1 : ​ 6@@ 8 . Anzaakaa 20 : 7 kaa ér : “ Or@@ perapera u nan zenden ken mimi u nan yô , ônov mba nan mba ken ijime kpaa á saan ve iyol ! ” Lu@@ un er ka to@@ ho u ú du@@ mbur sha tar ne , shin iky@@ on i sha tar man im@@ end@@ enev mbi shin mnger kpaa cii ga yô , aka@@ au@@ ma a shin mnger man iny@@ on kua inyam i sha tar kpaa ma ve zuan a ahumbe a ôôn ga , kwaghyan kpaa ga . ( Yesaia 35 : 8 ) Een , u maan aeren a dedoo a mlu u wang hegen la tese ikyav i jighjigh u se ne ityendezwa i Aôndo i a kaa ér shi kpuaa tsô una ver paradi@@ so shin tar u lun wang la . Man ka amba@@ aior a nyi nahan m eren akaa ne a ve im@@ ôn@@ go@@ o ? Ka mbam@@ tsera mba nyi se sun@@ da sha u civir imôngo a mba ve lu Mbakristu a vese laa ? Ve yina ga , ve kuma u pasen kwagh ne . Ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi aluer se mba nengen sha mba@@ beenyol yô ? U@@ gen la di lu ik@@ we pue i tartor u Iserael ú ú lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . Sha nahan yô , se undu ad@@ ua la , kpa se mem u keren gbenda u kuren mgb@@ e wase u ken jijingi la ga . 5@@ 6 : 1 , 2 ) Sha mimi yô , Aôndo soo ér ior nav ve eren akaa a doon a mbagenev . Sha mimi yô , m@@ ne u i ne se ian gbar gbar u zan hen un u a “ ongo msen ” la , ka ian i i@@ civirigh kpen kpen . P@@ ase er akaaôron a profeti a sha kwagh u ak@@ ondo a Mesiya man m@@ ne u i na un v@@ in@@ ig@@ er la yange kure sha mi yô . Kwa@@ se@@ shiada ugen yange nger af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Amerika la kwagh sha kwagh u sema Awa@@ ke ! la kaa ér : “ A@@ ng@@ we u nan ior Awa@@ ke ! u lun a ngeren u pasen se@@ ma@@ kwagh ne yange za doo kpen kpen . ( Mbaefese 3 : 8 - 13 ) Awa@@ shima la yange lu vesen zan shighe u i na apostoli Yohane u yange bee iyol la ian u gb@@ ir@@ in ashe ken h@@ unda u ken mpase u sha mnenge u̱ yange ú lu sha i@@ vegher la . Or@@ gen , mba yer un ér V@@ inc@@ ent , ngu a ônov un@@ yi@@ in . A kaa ér : “ Ashighe kpishi , yange se tema se lam sha m@@ doom ma kwagh kua m@@ vihi u kwagh shon sha er ônov asev vea fa kwagh u a hembe doon u vea er yô . Mbagenev yange ve ungwa loho ne , sha ci u ve tagher a ah@@ endan a vea lu ken tar ve ve ma a yange ve u ungwan la ga . Gbenda u i er tom a awambe nahan ne tese ér upristi mbara vea nôngo sha afatyô ve cii , vea er ityom i i na ve la , shi vea ungwan imo i Aôndo . Ish@@ ember i “ Iserael u Aôndo ” i í ter ken Mbagalatia 6 : 16 la ôr kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la tseegh je ka u henen a hen ga . A fatyô u kohol tsombor ijiir i môm nena ? I gber Bibilo jimin cii shin a@@ vegher a i ken ijô i hemban er 2@@ ,@@ 8@@ 00 nahan . ▪ I Ge@@ ma U V@@ ee ? Ve er msen cii ve ya kwaghyan la ye . Ka igbenda i akaa ne a wuese Yehova je la . Nahan m er msen shin ishima shi m umbur kwaghwan u Bibilo u a kaa ér : “ I@@ mo i legh legh ngi b@@ undu ishima i nyoon ” la . ( Duteronomi 17 : 18 , 19 ) Aluer ka u se hen u cian Yehova yô , kape u ôron Bibilo shi henen i̱ kpa i lu hange hange hen a vese je la . Yehova hemba tahav cii shi nengen akaa cii . M nenge a dooshima u Mbakristu hen atô u Mbashiada mba Yehova Yange ve er shiada sha kwagh u tahav mbu nagh ku ip@@ aan ku lu a mi u yiman ior la man loho u dedoo u Tartor u Aôndo . Nahan mbagenev udubu imôngo kpa fa mimi u Bibilo shi i shighe ve mkurem sha u ve za tema tor a Kristu imôngo sha yô . Kwagh ne yange zua sha isharen yam igen , isharen ne lu ag@@ u@@ g@@ u u nahan . ( Yosua 1 : 6 , 7 , 9 ) Mkaanem mara yange ma lu ma sha shighe vough . Hii nan ve Mbashiada mba Yehova ve doo ayol a ve y@@ um@@ u ? Gbenda môm u se eren tahav mb@@ un yô , ka u eren sha kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 3 : 27 la . Jighjigh u nan yange na Noa man E@@ no@@ ki ishimataver i yôôn loho u Yehova Akaa a yange tsengaôron la nga va iv@@ in sha gbenda u vesen ke ’ hemen ica . [ Mkaanem ma sha peeji 32 la ] Eren nen msen n@@ du@@ ur@@ u@@ u . Kanyi i̱ lu hange hange sha u sôron zayol mba ken ivese ? Lu kwagh u er a Yon@@ at@@ an je la . Yange lu sha tahav nav ga , kpa lu sha tahav mbu Aôndo . Akaa ne aa hungur mo fele ga , ka a na ishima i nam ibo shi m henen mer m gba kwagh ga . ” Ishima yange i vihi un ker . Aluer se seer timen sha aeren a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la nahan aa tese se nyi ? • shighe u i mee se ér se er kwaghbo nena ? Er nan ve kwagh a gbe mbagenev sha akaawan ne ga ? Kwagh ne wase se u fan er i gbe u se tsaase imoshima yase sha er ia tese se kwagh u vough u se er yô . Á kaa sha ishim@@ avi@@ h@@ in ér : “ Ka nyi man i tee mkurem man i yam sule deri utar [ war kuman injar tom sha inyom jimin ] i ne mba@@ ats@@ anev ga ? ” M@@ kombo u sha In@@ yom , 6 / 15 ( Yobu 1 : 8 ) Ieren i Yobu i mimi la yange i saan ishima i Ter na u sha la kuma anyom imôngo . Nahan cii kpa , ityôkyaa jighilii ngi i lun a ishimaverenkeghen . “ N@@ é Lu Mb@@ ap@@ asen Kwagh Wam ” Nyian ne alaghga tsô “ a@@ you ” a kwaghôron u profeti u i er heen ne ka atôônanongo udubu pue pue á ior mba Yehova tar sha won cii la . Ka ve soo ér se eren tom ng@@ e@@ egh sha er se zua a inyaregh ki y@@ amen akaa a he a hemban doon man a hemban ke@@ hen kpaa yô . I Er A@@ ka@@ abo ken I@@ ti i Kwagh@@ aôndo Or@@ ngeren ityakerada ugen kaa sha i@@ gb@@ ong@@ or ér : “ Mayange je m lumun mer mbamaren av shin ma or@@ hemen kwaghaôndo shin or@@ tesen u ken kwaghaôndo u Mbah@@ in@@ d@@ u shin Bibilo i tes@@ em kwagh u vough u me er ga . ” M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo u se nyer ne ng@@ ú we se kwagh e̱r se kar ve se tese mbagenev yô . Er Aber@@ am lu tamen yô , ka un yange ma vande tôôn kwar sha ci na hiihii ga z@@ ee ? Or ka nana ôron akaa a vough kpa nan kera eren a ga yô , nan hingir or u wan at@@ ser@@ egh . Nahan cii kpa , mlu u wang u upristi la wase se u kaven ser , gba kpee u hanma or u nana k@@ ôndo sha u@@ wo u Yehova u u til sha ityough ki mcivir na la cii nana lu a “ ishima i mimi . ” ( Yohane 4 : 24 ) Nahan yô , aluer or fatyô u yaren tom a igbenda ne ga tsô maa nan kaa ér m@@ ne u nan Aôndo jighjigh la zua sha kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ga yô , nan ngu man@@ ger a man@@ ger jighilii . M@@ ne u i ne se ish@@ ô ken Yesu la ka loho u dedoo kpen kpen ! Ashighe agen se zua a aan a tom agen a se ver ishima u zuan a mi la ga , kpa sé fa ityôkyaa ga . No@@ ve@@ mba 14 - 20 , 20@@ 11 Mbat@@ omov mbagenev pine iwasen hen or@@ vesen u hen iji@@ ir@@ tom ve , kpa a gema a kaa a ve ér un ngu a tahav mbu nan ve iwasen i ve pin la ga . Ve T@@ aver Ishima ken A@@ seer a Ve Ka sha ci Na man m de akaa cii a sa@@ am ye , m nenge a hingir mo hông@@ or sha u Kristu Una lu mtsera wam yô . ’ * ( F@@ il . Mba yange ve ta kp@@ an@@ de@@ gh vev ga yô , ishima za ve iyol zan zan ve kar za tan kp@@ an@@ de@@ gh vev . Se hen nyi hen Yosua man K@@ al@@ e@@ bu ? Anmgbian u kwase ugen yange suur sha Yehova nahan , wase un u nôngon a atsan kpishi a a tagher a mi la nena ? Doo u se gema ishima a ishima yase cii . M nengen g@@ ur@@ g@@ ur shin an@@ umbe a eren a a du@@ mbur kpa a gem a lu a i@@ pi@@ la la mer ka kwagh u doon ga tse@@ egh@@ lee ? Aluer or ngu wan kwase u nan ikyo sha mimi , sha gbenda u nan lamen a nan man sha ieren i nan kpaa yô , kwase u nan la una zua a m@@ mem u mimi hen a nan . Gbenda la kua awambe a injaa a Yesu la . Ve H@@ ingir Mb@@ as@@ u@@ le@@ v , I@@ ca G@@ be Ga yô Ve Gba C@@ i@@ vi@@ r Ba@@ al Ka hen Yehova Aôndo iyol na je ma dugh ye . Shi ka ve tese anmgbianev mban kundu kundu sha er ve kpa vea ‘ lu ikyum@@ ile la ikyav yô . ’ — 1 Peteru 5 : 3 , 5 . Solomon yange nenge ér aluer or ver ishima sha u z@@ endan i@@ ember@@ yolough tseegh yô , “ ka di u z@@ endan ahumbe ityô tsô . ” — Or@@ pa . ( 1 Mbakorinte 7 : 36 , N@@ W ) W@@ any@@ e@@ kwase u i yilan iti na ér Mic@@ hel@@ le yô kaa ér : “ Yange mea nenge azende am aa ningir a as@@ ô@@ ôr a ve shi vea eren ivaa , shin er mbakp@@ ish@@ iv ken a ve lu mba ve yen anyom ik@@ undu nahan , yange taver mo u yaren tom sha kwaghwan ne kpishi . Ior mba se fe iyenge ve jighilii ga yô mba yan ican sha ci u i@@ pi@@ la i afer@@ aior a hen ijiir ve shin i@@ pi@@ la i ityav mbi nôngon ka mbi va a mi la je gande . Sha nahan yô , alaghga Yosev man Maria lu ken ican je u yan a ya kpa taver . • Er nan ve ka a tôvon Mbakristu a ican je kpa i saan ve iyol@@ o ? Umbur wer mbam@@ pase mba Yehova mba lun gbem sha won . ( Yohane 14 : 26 ; Mbaromanu 1 : 4 ) Yehova ne mbacivir un agee sha ikyev i icighan jijingi ér ve pase loho u dedoo . 3 Ior K@@ er Mbam@@ lumun sha Mbam@@ pin Mba sha Kwagh u Yesu Kwagh ne nam m@@ pe@@ ver@@ yol . Aluer se fa yi@@ ase i nongo u Yehova yô a wase se , er Mbaiserael kpa yange vea gbidye kwar sha m@@ dugh u Yehova due a ve ken kp@@ an kera , ken tar u Igipiti ve i wase ve nahan . ( E@@ ks . Ka a lu nan ape y@@ amen akaa agen kpaa yô , ka nan gbidye kwar nan nenge aluer inyaregh ki nan mase shin a mi la k@@ ia kuma u y@@ amen akaa shon yô . De se time ase sha avur ne kp@@ ase yôô . Yange se wa inyaregh ki se soo u vihin ken kasua môm la ken mbai@@ mb@@ u@@ lu@@ gh kposo kposo . ( b ) Í kura u@@ wua u sha injakwagh la i za ombo sha w@@ una u Yehova nena ? ( b ) Bibilo pase se gbar gbar ér uumace gba kwagh sha ishigh ki Yehova nena ? Ity@@ esen na ne ngi se a iwasen nyian : Ken nongo u Mbashiada mba Yehova yô , kasev ka ve nyôr mbamkombo vea nomso imôngo shi ve lamen a ve gbar gbar . Mba@@ yev kpishi nyian kpa ka hu@@ an ve shi ka ci@@ er ve iyol , kua mba ve civir Aôndo mbara je kpaa . M@@ akeranta na ngu veren k@@ we b@@ ol@@ ough yô , sar un u lun ken k@@ we la , nahan kera lu per sha u fan akaa a vihin iky@@ ar@@ yan na vea Yehova la ga . Sha iyange i Di@@ se@@ mba 8 yô , Amerika nyôr Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira . Nahan kpa , Ifa vea nom na va kav er aluer Yehova kera lumun ve ga yô vea kpe yô . E@@ ̱r Yehova er kwagh ne nahan yô , gba u una wa ishima u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo , una kera lu ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Wan na u ishima ishima la sh@@ a@@ a@@ la ga . Shi u ng@@ ur@@ en eren “ akaa cii sha ci u icivir i Aôndo ” yô , u zua a msaanyol kua bem u ken ishima kpaa . ( Aerenakaa 19 : 9 ) Ish@@ aren you sha a ve i̱ hemba vesen a vese je ka u ny@@ iman ga , kpa alaghga ú fa gbenda u ú kar ve ú seer nan iwasen , shin ú za hemen a iwasen í í lu nan zan a mi hemen ne ga . Nahan kpa , u suur sha Yehova a ishima yase cii la ka kwagh u a taver mbagenev kpishi u eren yô . Anmgbian u kwase ugen , u i yer un ér An@@ ne@@ t@@ te la kaa ér : “ Aluer nom man kwase mba soon u den ayol a ve kwaghbo ga yô , vea hingir u wan kwagh ishima shi nan ayol a ve jighjigh ga , nahan kwagh ne una vihi ivese ve . B@@ er@@ she@@ ba Ikyav i tesen yô , orgen u i yer un ér R@@ ic@@ ar@@ do yô , kaa ér , “ Kwase wam ka una hingir ishima mgb@@ ar mgb@@ ar yô , m nôngo sha afatyô wam cii m palegh u ôron un akaa a aa na ishima a seer vihin un yô . ” Yesu lu kaa ér , “ Jijingi u Ter ngu sha a Mo . ” Shi aluer or ngu lamen sha iyol i orgen sha ifer yô , kwagh ne una vihi nan iti . Se zua a iwasen sha u henen kwagh u ini@@ av mbi Mbayuda mba tsuaa mbara naan la nena ? ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 11 ; Pasalmi 8@@ 3 : 18 ; Aerenakaa 4 : 24 ; Mbaheberu 2 : 14 , 15 ; 1 Yohane 3 : 8 ) Awa@@ shima u eren kwagh ne jimin cii yô , gba u Wan u Aôndo una gema iyol na una hingir orumace cii ve , una mase nan naagh ku i@@ w@@ om kura ye . Doo u se kange ishima ser se hendan a am@@ een zan zan a “ ar ken ku ” je kpaa . — Heb . A@@ zende ou man i@@ ember@@ yolough i u tsough u eren la , tese ér u ngu nôngon wer u dondo ikyav i uter mba tamen mban kpa ? Ng@@ ur ôron kwagh u mnenge u Mbashiada mba Yehova ve nengen akaa a ke ’ jijingi la yô , B@@ on@@ ho@@ m@@ me kaa ér : “ A@@ she a ve bugh sha akaa a taregh ga la taver kpishi u a̱ nzughul ma kwagh yô . 11 , 12 . ( a ) U pase inja i bem wer nyi ? I@@ ̱ taver se ishima u wan ishima a am@@ een , shi tagher ishigh aa ku je kpaa er se lu Mbashiada mba Yehova mba jighjigh yô . Nahan shin e̱r kwagh a fe lun nahan ga kpa , shighe ugen ngu u , alaghga Orkristu u nan er ityendezwa i iv@@ es@@ egh la nan@@ á kav ér yange orgen la nan y@@ è@@ r ma kwagh u vesen u yange m@@ à nan pase cii ve ma ve er ityendezwa la yô . Sha ci u mzeyol ka una lu a va ga yô , i hemba lamen sha kwagh kundu kundu man sha icivir , nahan i wa ago@@ yol tsembelee . Shin er i lu tôvon Mbashiada mba Yehova a ican kpishi shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la nahan kpa , ve lu eren tom ve u pasen kwagh la sha ishimataver . Hii nan ve i gbe u se kura ishima yase i sha injakwagh laa , man perapera una kura i̱ vindi vindi nena ? Nahan yô , ma or nana de kera anger mkpeyol u tiônnongo u Kristu ga ! 11 : 23 - 29 ; 12 : 15 . Kanyi akaa nahan aa fatyô u yangen se u fan Mkaanem ma Aôndo ? Kanyi se fatyô u henen ke ’ akaa ne ? Se er nan ve se yange imba kwagh la u vihin mzough wase ? S@@ ev A@@ v ken Tar u Iyange i D@@ ugh La ( J@@ ap@@ an ) , 11 / 15 Nenge mhen u bo sha wono ! Ior kpishi yange ve nenge gbenda u i due a mi u̱ nan ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa iwasen , u i Y@@ il@@ an ér Mar@@ shall P@@ lan la ér ka m@@ ze@@ hemen . Ka sha igbenda i nyi nahan alaghga se wase or u se henen Bibilo a nan , nana de u nengen ér nan yina sha mbag@@ en@@ eve ? Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér se kundu asema ‘ ayol a ase sha dooshima ’ shi se ‘ lu sar sar ayol a ase , se zungwen mhôônom , se de@@ en ayol a ase kwaghbo ’ shi se eren doo doo a mba@@ van@@ nya kpaa . ( Ef . 4 : ​ 2 , 32 ; Heb . “ A wa se kwagh er se̱ ôr non@@ go@@ ior la kwaghaôndo , shi se̱ pase ve kwagh sha gbashima kpaa . ” — A@@ ER . 10 : 42 , N@@ W . U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh mba ior ve nengen ér ve wa mban gu@@ da la kpa ka ve na ieren ne i ho@@ gh@@ ol ior mba ve nengen ve shin ve ôron akaa a iji@@ mba@@ gh ken ityakerada la , nahan i hingir iky@@ e ve u kenger id@@ ye@@ legh u mbagenev sha er vea zua a msaanyol yô . Y@@ ES@@ U eren batisema ke ’ inyom i 29 S.@@ W . yô , maa a hii tom u ua za zan zan a ar ke ’ “ shighe ” u ku na man u mnder na shin ku , shi ua na un icivir kpaa la . Nahan yô , de se wase nen mbagenev sha u ôron kwagh ‘ u maan ve a maa . ’ D@@ arr@@ en hide hen sha akaa a yange er un shighe u lu iyev la , nahan á kaa ér : “ Z@@ an zan hegen je kpa m umbur er yange m tema sha ga@@ mbe m keghen ma@@ ma yô . Maa m mase kaven er uma wam kera lu zan sha h@@ w@@ ange ga yô . Ka ieren i nyi Mbakristu mba tsuaa mbara lu a mi sha tom u pasen kwagh ? A hii u “ z@@ endan mb@@ ate@@ enkwagh man mba@@ y@@ am@@ enkwagh ken tempel kera , A mgbegha u@@ te@@ b@@ ur mba mbam@@ us@@ an@@ inyaregh man mk@@ ôn@@ om ma mb@@ ate@@ en@@ mk@@ ung@@ um kera kpaa . A kera rumun u ma or nana̱ nyôr a ma i@@ ka@@ gh ken tempel ga . ” We kpa ka anmgbian wou u kwase , ka ken Iyou i Tartor tseegh ga , ken ya kpa nan ngu anmgbian wou u kwase . Ka sha igbenda i nyi nahan takerada u Yobu u taver mbacivir Yehova mba sha ayange ne ishima ? Ishim@@ a@@ verenkeghen Ng@@ i sha ci u Mba Ve K@@ pe L@@ aa ? I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada De@@ t@@ le@@ f G@@ ar@@ be u á lu ityough sha ijiir i M - umbur i Af@@ o a Mba@@ kwa@@ re@@ v ken Ne@@ u@@ eng@@ am@@ me ikyua a gar u H@@ a@@ mb@@ ur@@ g la , pase wener : “ G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo la yange soo u kighir ior kpishi mba yange ve lu eren ish@@ angen la ér ve sue A@@ do@@ l@@ f H@@ it@@ l@@ er u yange lu or@@ vesen ve shi lu or@@ hemen ve kpaa la . ” Awa@@ mbe a Yesu la na yô , Yehova zung@@ w@@ em mhôônom shi de@@ m a asorabo a m er la . Ka un a lu Tor u He@@ mban Cii ye , ngu Or@@ gban , ka un a lu Ity@@ ô@@ gh ki tahav cii ye . — Mpase 4 : 11 . P@@ ase er a gba u se hide a ayol a ase ijime nyian ve se dondo kwaghwan u Yehova sha akaa agen yô . Nahan kpa , Mpase 7 : 3 tese ér sha shighe la nahan a “ ver ” mba ve lu wanakiriki u Kristu mba i shigh ve mkurem la ikyav sha at@@ su@@ l a ve gbe@@ ke@@ ke kera kpaa . ‘ KA N@@ Y@@ I I SA@@ R N@@ E U K@@ E@@ NG@@ ER W@@ AN@@ KW@@ A@@ S@@ E U SH@@ U@@ L@@ A@@ M@@ A ? ’ ( 4 ) Gba u han@@ mô wase u nan lu nengen makeranta u henen shin u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shin mbam@@ zough mba uumace ér ka kwagh u van nan a mk@@ or cii nana sôr mhen u nan hegen . Maa se na nan an@@ takerada u W@@ as Li@@ fe Cre@@ ated ? E@@ ck gema Ekesodu 6 : 3 ér : “ Ka mo m lu Ter ye , m ande hen Aber@@ am man Is@@ ak@@ a man Yakob , mo Aôndo u U@@ hemban@@ agee : man iti yam i A@@ don@@ ai ne yô , m pase ve i̱ ga . ” W@@ ea soo u seer fan kwagh u Tartor u Aôndo la yô , ôr ityough 8 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . “ Er u lu or@@ utya u Kristu Yesu yô , de keren akaa a nan we mkpeyol ga . ” A timin kwaghaôndo u aiegh kera cii yô , Satan una tu@@ ur inyam , i i lu u@@ gomoti mba a ver shin tar la ken ityô ér i ta num sha Tartor u Aôndo . Alaghga u nenge wer ka ior mba b@@ ov ga . ( b ) Yehova yange tsengaôron nyi zum u Adam man Ifa hemba un ato laa ? ( Marku 1 : 38 ; 7 : 24 , 31 ; 10 : 1 ; Luka 8 : 1 ; 13 : 22 ; 2 Mbakorinte 11 : 25 , 26 ) N@@ ôngo u gbidyen kwar nengen ajiir ne ken ishima you ken kwaghhenen u a dondo shin heen ne . ( Tit@@ u 2 :⁠ 6 ) Gbenda u ungwan kwaghwan ne yô , ka u eren msen shi suur sha tahav mbu Aôndo . “ A@@ v@@ aan ” a Kristu aa va “ h@@ or ” nena ? Tartor la lu a sho@@ ja i lun a agee kpishi , sha er ua za hemen u hemen mba ken Tartor la cii yô . Kanyi i lu zwa u wang laa , man kanyi i dugh ken zwa u he nee ? Nyian kpa , mbatamen man udi@@ ak@@ on ka ve hemba veren ishima u eren akaa sha ci u iwasen i tiônnongo , nahan anmgbianev mba ve civir Yehova a ve imôngo la soo ve sha ieren ne kpen kpen . Yehova Aôndo , Or@@ ngeren Bibilo la , ‘ fa igbenda yase cii . ’ ( Yohane 10 : 14 , 15 ) Er Peteru fa ér Yesu ngu a vangertiôr ken a na her yô , ishima yange ia gba un sh@@ imi je a zua ga ! ( Mbaromanu 2 : 21 , 22 ) Inja i kwagh ne yô , ka u kwagh u se lu henen iyol yase la una bende a mhen wase man ieren yase keng keng aluer se soo u eren kwagh u a lu u sha ishima i Aôndo yô . “ Kwaghôron u dedoo ” la ka “ akaaôron a Ter wase Yesu Kristu ” — ka atesen a mimi a Mbakristu je la . Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ken Pasalmi 27 : 4 ér “ mk@@ om@@ ashe ” la ngi ôron kwagh u or “ lumun a mi , shin a ker nan iyol , shin a doo nan ishima shi nan henen sha mi ” yô . Sha kpôô yô , ka z@@ ange u henen sha kwagh cii ôron ga , hemban je yô shighe u ishima i vihi se shin se lu cian ma kwagh yô . Ashighe a tsombor a eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe shi u lamen imôngo sha ivur i sha hanma iyange la kua ashighe agen er a ng@@ an nahan , ka aan a dedoo a tesen mbayev ou igbenda i vea fa u henen kwagh yô . Bibilo wa se kwagh ér se ‘ er tom sha mkav wase u ken ishima la , i̱ ho@@ gh@@ or se u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ’ Ka mimi ior kpishi sha tar mba kaan ér Aôndo doo ve ishima , kpa ieren ve ka i tese ér ve s@@ enge a s@@ enge tsô . ( 2 Samuel 22 : 26 ) Kpa , ve kpishi ka ve ican tsung u lun kwa@@ v . Akaa ne cii ka atô@@ akyaa a dedoo a a ne ve i gbe u se “ lumun atindi a Aôndo saan saan ” yô . ( Rom . Kpa ase@@ mber ne nga ôron kwagh u ior asange asange , mba ve dugh ken hanma ikyurior sha u va civir Yehova la . Hanma or cii ashighe agen ka i taver nan u ungwan kwagh . M@@ Ô@@ M ken akaa a ka a hemba nan mbamaren mba ve lu Mbakristu la msaanyol yô , ka shighe u mbayev vev ve er batisema la . M@@ kohol u vesen la yange wasem kpen kpen . Yange er tom na u yange ú lu ti@@ ôn@@ ôô la torough torough . — 1 Peteru 2 : 21 . Yehova yange er erdoo a Mbaiserael kwa kimbir kimbir . A doo Mbashiada mba Yehova kpishi u wasen we u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban kua mbagenev mba sha akaa a ken Bibilo . Sha nahan yô , se fatyô u kuren ikyaa ser , mlu ve u k@@ ang@@ en@@ aa la seer taver shighe u ve lu eren tom imôngo la , kua shighe u Wan hen u eren kwagh er Ter na la kpaa . N@@ om@@ so@@ mbaiorov mba ken ik@@ we i Iserael cii kohol imôngo ken He@@ ber@@ on , ve ver Davidi tor sha Iserael cii . Ka hanma mpin a taver ior kpishi , man ka sha ci u nyi ? Kpa , kanyi kwagh se vande henen sha kwagh u Or@@ tesen u He@@ mban laa ? ( Yesaia 33 : 24 ) Mba@@ beenyol vea hide a hingir er sha ayange a “ ve lu iyev la ” nahan , man inyam ve ia “ hingir he@@ gh a hemba i wanye kpaa . ” Se kpishi se lan mkaanem ma ma lu ken Pasalmi 8@@ 3 : 18 la ga . Anmgbian ugen kaa ér : “ Ka ican ga u gban uwer a kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke la . Er se yen yô , ka se ngohol kwaghwan u Yehova kua tsaha na shighe u se er isholibo yô . — Ps . “ Hanma mk@@ ô@@ ôm yô , sha shighe la ka i bee er ka kwagh u iember ga , kpa i lu kwagh u ij@@ ung@@ wen , kpa ken masejime yô , ka a ume atam a perapera bem bem sha ci u mba i tsaase ve a tsaase sha mi la i var ve yô . ” ( Heb . I ôr ken Pasalmi 10@@ 4 : 24 ér , “ tar iv a akaa a [ Aôndo a ] gbe la . ” Sha ashighe a a@@ ah@@ e a er yô , kanyi iwasen nahan se fatyô u nan i@@ or@@ o ? Nahan kpa , ve fa ér aluer ve suur sha Yehova yô , una wase ve u wan ishima . Mbagenev ken ve yô , lu Mba@@ ar@@ ab@@ ia man Mbayuda man mba ken tar u Ar@@ m@@ en@@ ia man ior i T@@ ur@@ ke@@ y man i Jam@@ an@@ i kua mba ken tar u Rus@@ sia kpaa . ( Mateu 20 : 28 ) Sha nahan yô , mba ve ne Yesu jighjigh cii a de ve asorabo a ve shi vea ngohol uma u tsôron vough er Yehova yange wa ishima sha hiihii ér una er a orumace nahan . — Mbaromanu 5 : 6 , 8 , 12 , 18 , 19 ; 6 : 23 ; 1 Timoteu 2 : 5 , 6 . Ashighe agen takerada ua kar sha ave a ior imôngo cii ve orgen nana mase za ôron ye . Shi gba u se ‘ eren tom a mkav u ken ishima la sha er a ho@@ gh@@ or se u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo yô . ’ A@@ bel yange na ityendezwa i Aôndo er ér una na V@@ or u ua va uumace mba nan jighjigh a myom la jighjigh . Ka mbam@@ nenge kposo kposo mba nyi yange ve lu sha kwagh u kuran ma icighan iyange ken hanma s@@ ati ? ( Yeremia 3 : 14 - 18 ; 12 : 14 , 15 ; 16 : 14 - 21 ) Nahan kpa , ior ngohol loho u Yeremia lu pasen la ga . ( Yohane 11 : 1 , 5 ) Yesu yange wa ior ikyo tsung je yô sha shighe na u me@@ men kpa a tese ve kwagh . Shighe u Paulu nger kwaghwan ne shin inya ken atô u inyom i 6@@ 1 man 6@@ 4 la , Timoteu lu iyev ken tom u ortamen ga . I pase ken 1 K@@ ron@@ i@@ ku 25 : 8 ér ‘ mbahenen a hen ’ kpa lu . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Ne kasev , aluer or@@ ya wen er akaa a nengen sha wan ag@@ enegh sha gbenda u ne eren la ga kpa , palegh ieren i pu@@ un nen nan shin hiden kimbir eren kwagh u nan er la . ‘ U@@ nd@@ u Nen A@@ ng@@ er@@ e@@ ke ’ Er ior ngee gande mbak@@ aren kwaghyan ken inya yô , mbak@@ aren kwaghyan mban kpishi de tom la yem kwagh ve . Inja na yô ka u kaan ér ma tahav mbu á suur sha mbu je kpa mbu ga shinii ? Orshiada u Yehova ugen ngu ken tar u Jam@@ an@@ i , tom na lu u veren ishima ér akaa a i lu ungwan sha re@@ di@@ o shin i lu nengen sha tele@@ v@@ ishen la due wanger wanger . Nahan kpa , kwagh u Bibilo doom kpishi . Kwagh u m lu ôron yô , yange a lu un nena shighe u lu sha lu nengen er i kôr wan na i he@@ e un , shi i ta un az@@ u laa ? * Nahan kpa , hen ior mbagen yô , u hiin kwaghôron a ve sha u tesen ve a tese ivur Bibilo imba er Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 la tseegh kpa ka kwagh u nan ve ishim@@ as@@ ur@@ un , gadia ijiir ne tese er i sar Aôndo pe uumace ve zua a ishim@@ as@@ ur@@ un yô . “ Á tim tsombor u mbaaferev kera . ” — Pasalmi 37 : 10 , 38 ; Daniel 2 : 44 . U kange ishima wer u er nyi ? 8 /@@ ⁠ 15 “ An@@ ti or u nana kôr ave a nan sha iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ ahan sule , man nana geman ashe ken ijime yô , nan kuma tartor u Aôndo ga . ” ​ — L@@ U@@ KA 9 : 6@@ 2 . Ka akaa a ken jijingi a nyi nahan mbap@@ asenkwagh u Tartor vea fatyô u tsuan u eren@@ e ? Bibilo tese ér ka ieren i uumace man tindi u p@@ eren a ne ve ve kpen ye , ka gbenda u i er iyol i or la ga . ( 1 Yohane 5 : 14 ) Sha nahan yô , cii man i ungwa mbamsen asev yô , saa se fa Aôndo u i er kwagh na ken Bibilo la , shi se fa kwagh u a lu sha ishima na la kpaa . ( Yakobu 4 : 13 - 15 ) Aluer or ngee a inyaregh shin nan ngu a akaa a dedoo kpishi kpa nan kera ngu or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo ga yô , a wase nan ga . Nahan ashighe agen , any@@ iman shin ayôôso a fatyô u duen , di er ken derianyom u hiihii , sha shighe u mbaapostoli lu uma her la kpa kwagh er nahan . Nahan shighe va kom u una tsua u lun wan@@ tor u ken Igipiti shin lun kp@@ an u ken Mbaiserael yô , a tsua nyi ? A@@ dooga sha hiihii la M@@ an@@ ase una nenge ér , i tsaha un kar ikyaa inya . ( Yobu 38 : 3 ) Se kaa ser “ agen ” sha ci u ken ityough ki sha 38 man 39 la , Aôndo shi ver ishima sha akaa a i@@ gbe@@ tar ag@@ enegh a tseer tseer . Sha kpôô yô , jijingi u Aôndo yange wase profeti ne er u@@ ivande kuma 16 , hemba mba Eliya er la kuma kwa har . Shighe u Yesu lu tin@@ d@@ in mbaapostoli mba 12 mbara yô , á kaa a ve ér nyi ? Hegen ne , m ngu a ian i civirigh i eren kwaghyan u ken jijingi shi karen anmgbianev asev mba ve lu ken mzough wase u sha tar cii la . Yesu Kristu vea apostoli Paulu ve ôr kwagh u mlu u lun kwa@@ v la , er ivaa kpa ve ôr nahan , ér ka iyua i Aôndo . Nahan kpa vea fatyô u van hen Yehova , gadia Yesu na nagh sha u p@@ aan se . Mbagenev kpishi doo ve je ve vaa . ( Pasalmi 26 : 12 ; Luka 2 : 36 , 37 ) Mbam@@ kombo ka gbenda u injaa u se ye kwaghyan u ken jijingi yô . 9 : 27 — Ka ikyuryan i nyi yange i ‘ ya i taveraa ’ zan zan mkur u l@@ ah@@ adi u an@@ yomov u sha 70 shin inyom i 36 laa ? Sha mimi yô ve ungwa kwagh u Aôndo a kaa ér ve er sha kwagh u kwaghaôndo u aiegh fele fele la , a kaa ér : “ N@@ on@@ go@@ ior Wam , due nen ken a na kera sha er né nyôr nongo sha asorabo a na ga , shi né ngohol atsan a ts@@ eren un la kpaa ga yô . ” — Mpase 18 : 4 . Kwagh la tese ér gba u se lu ica a ve . ( 2 Mbakorinte 5 : 20 ; Mbaefese 6 : 20 ) Hii ken inyom i 1914 la je , a fatyô u kaan er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ka mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Tartor u Aôndo , u̱ ve lu “ ônov ” la . Ka nyi mlu Mbaiserael va nyôr ker shighe u ve due ken Igipiti kera laa , man ka mpin u nyi a du@@ gh@@ u ? Kanyi me er ve me lu er we nahana ? ” ( 1 Mbakorinte 8 : 13 ) Paulu tese iyol hiden a mi ijime je ka ashe tugh ga , man ka kwagh u a ne ve se hembe wuese un kpaa je ne . Yange ashe ver iky@@ ôr sha inja i isholibo ia hi@@ mb@@ ir K@@ ain , wan@@ i@@ unda u Adam man Ifa mar la . Heela tseegh ga , I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Satan la hemba nan Yehova ian i tesen aeren Na a dedoo la ken igbar . Kpa , er Yehova de iky@@ ur i̱ ya a Aberaham la za hemen sha ci u ikyurior i Iserael zan zan inyom i 36 la yô , lu eren kwagh a Mbayuda her@@ egh sha ci u ve lu ônov mba Aberaham yô . Mose yange zamber a Yehova sha U@@ wo u S@@ en@@ ai ér : “ Ma U tes@@ em iengem You . ” Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ N@@ oo@@ v kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan . ” Á shi a wa ve kwagh ér ve za hemen u ‘ lun ken icighan@@ mlu man ve lu a aeren a civir Aôndo kpaa . ’ Yange i lôh@@ ô Mbashiada mba Yehova ér ve kpa ve̱ za pase akaa a yange za hemen sha shighe shon la . Kpa er se nengen a Aôndo ga yô , una fatyô u doon se ishima nena ? Cii man a k@@ ôndo a yem sha yô , a wa mbahenen nav tindi ér ve̱ za hemen u tan iv@@ or i mimi u Tartor ne shi ve̱ gema ior ve̱ hingir mbahenen kpaa . I@@ orov u tar za hen iyou i Peteru lu her la sha u za lôh@@ ôn un ér a za a ve imôngo ken ya u or@@ ip@@ usu , u lu Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev u cian Aôndo , u i yilan un ér Kor@@ ne@@ li@@ u la . Er m za hemen u pasen kwagh yô , mlu wam vea Aôndo seer taver . ” Akaa ne tese se nyi ? Ka atô@@ akaa a nyi mbagenev ka ve ny@@ ume iyol@@ tseghan man batisema iyol ve ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 1 , 29 5 , 6 . ( a ) Ka kwagh u dedoo u nyi se nenge or@@ ku@@ sua u Yesu a er kwagh na ken injakwagh la á ere ? 12 : 10 , 11 ) Kpa gba u se nôngo kwagh tsung shi se eren msen sha gbashima ve ‘ a yima se sha ikyev i or@@ bo ’ ye . — Mat . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange m lu wan u ter@@ em , W@@ illi@@ e man ng@@ ôm Lu@@ cy , u sha pue kar môm . Anmgbian ne yange lu zenden nan mbak@@ as@@ u@@ av nav ikyav mbi ve yam hen a na yô , nahan tsu@@ me za due gbenda ugen u wa ishima u karen ga yô . Ka akaa a nyi nahan a ne ishim@@ any@@ ian@@ a , man ishim@@ any@@ ian ia fatyô u van a nyi ? ( b ) U lun a imba ishima i Timoteu lu a mi la una wase u ken tom u pasen kwagh nena ? Hen shighe la , m fa er lu u una va nam ishimataver man vangertiôr ken anyom a ken hemen la ga . Tese ikyav er akaa a d@@ an@@ en or ishima aa fatyô u van a a@@ ah@@ e yô . Ken anyom a karen ken ijime 60 , cii man i zua a ihy@@ ul@@ en@@ ruamabera ne yô , lu kwagh@@ ngeren u ken zwa Heberu u i yer ér A@@ le@@ pp@@ o C@@ o@@ de@@ x , u yange i nger un ken inyom i 9@@ 30 la tseegh lu ye . “ M kera soo mer anmgbianev mba ken tiônnongo ve nen@@ gem ér m ngu or u mimi , kpa me gema me eren kwagh sha at@@ ser@@ egh ga . ” ​ — D@@ AN@@ I@@ E@@ L Zum u ijende i wan@@ kwase ugen u lun anyom 11 , u i yer un ér M@@ in@@ he@@ e , lôh@@ ô un iniongo i ember iyange i mar yô , a kaa a ijende na la ér : “ Bibilo kaa ér se eren u@@ iniongo mba ember ayange a mar ga . Anmgbian u Kwase ugen u i wu@@ he un ken ga@@ adi , kera zua vea mbananjighjigh a na imôngo ga anyom kpishi yô , pase kwagh u yange wase un ve un lu a mciem iyol ga yô . Shin er ityar i age@@ egh i zough zwa nyian ér ia lu ken bem nahan kpa , ityar ne ngi a ub@@ om mba b@@ ov kuma 2@@ ,000 , mba a fatyô keren ve za gban hanma ijiir sha tar cii yô . Shin er se yen nahan kpa , se fatyô u nan Yehova icivir nena ? Uma yange taver kpishi . ( 1 Pet . 5 : 2 ) Kwagh u mba ken tiônnongo wou a de hungur we ga . ( Y@@ ak . 4 : 7 , 8 ) Se er nahan yô , se zua a iveren . • geman ya ve shin kpen@@ ga ve nan ha@@ ya 4 : 3 , 4 ) Mbagenev wa a wa Mkaanem ma Aôndo ikyo ga ku@@ aa . Sha gbaa ne yô , ka akav a nyi se nenge a mi ke ’ Bibilo a aa wase se u kur@@ ana ? 3 , 4 . ( a ) Aluer se mba wan ic@@ in@@ tan i Yesu ikyo yô , ka nyi se lu eren@@ ee ? I nger ken Yesaia 60 : 19 , 20 , ér : “ Iyange ia kera lu iwanger you ate@@ tan ga ; shin m@@ te u uwer kpaa una kera lu u iwanger you ga , kpa TER Una gema á lu iwanger you i tsôron man Aôndo wou kpaa Una lu icivir you . Kape ve kpaa vea hen kwagh wou ken ishima je la . K@@ am keng er u ngu nôngon a mbamzeyol nahan . I T@@ Ô@@ V SH@@ A I@@ K@@ Y@@ A@@ A I Í W@@ A V@@ E I@@ YO@@ L L@@ A I Z@@ A K@@ U@@ R@@ E D@@ AN@@ G Ka tom u mbamaren u nan mbayev vev ityesen sha kwagh u m@@ sôr shi nengen ér ve dondo ityesen ve la kpaa . — Anzaakaa 22 : 6 . Ken ve mban ne lu mbatyomov man uter mbatamen man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v man upristi man u@@ profeti kua u@@ tor kpaa . Mbam@@ pase mbara ka ve wase se se hemba kaven m@@ lu@@ a@@ inja u akaa a Aôndo a ne se la . Ka kwagh u ican ga cii u uumace mba ve yen ne tsu@@ men undun tindi u Aôndo man igbenda na . Kwagh u ne lu a mi yô , a̱ kuma ne , gadia A kaa er : Mayange Me undu u ga , Me kende u kpaa ga . Kanyi kwagh ashighe kpishi ior i Iserael yange ve k@@ an shio u eren@@ e ? 3 : 13 - 15 ; 5 : 11 . U Nenge a A@@ ke@@ ke a U@@ s@@ u Er Elisha Nahan Kpa ? Tom ne seer taver ikyar i tsombor wase . ” U hemban cii je yô , Mkaanem ma Aôndo ma se henen la maa wase se u fan aeren a kpilighyol a Yehova , shi kporom ikyua hen a na kpaa . ( Mateu 13 : 18 - 23 ) I@@ nya gbem mba k@@ ahan í sha u iy@@ i@@ agh ki vese ken mkpeyol yô . MB@@ AT@@ Ô@@ V@@ O@@ N@@ KW@@ AG@@ H@@ F@@ AN u s@@ angen ye@@ ke mbagenev kpishi yange ve na jighjigh anyom kar ken ijime hemba 1@@ 00 ér , sh@@ a@@ won , u tar wase kpa u lu ker ne , ngu a ij@@ u@@ ku - as@@ an i môm tseegh , iti i ij@@ u@@ ku - as@@ an la ér M@@ il@@ k@@ y W@@ ay . ( b ) I taver se ishima ér se̱ nenge ishimawan i Yehova nena ? ; W@@ all , A . Nahan cii kpa , shi se ( hemban cii je yô , se mba se lu mbakur@@ an ken tiônnongo yô ) fa ser ka sea kegh iyol u undun akaa a se eren la sha u nan mbananjighjigh a vese imôngo shighe wase yô , kwagh la a tese ér se mba a icivir sha a ve . Yesu gema pine ér : “ Aôndo Una kera kure ijir ” gaa ? Kpa Mose man A@@ ron zamber sha u á de w@@ oo ior mban ga . Cii man se̱ er kwagh a mbagenev sha m@@ s@@ ange ga yô , saa se vande lun a mhen u s@@ angen a s@@ ange ga la ken a vese . * Kpa yange m hiin u henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova yô , m kav mer tom ugen ngu u u hembe lun a inja yô , ka tom u nengen sha mlu u tsombor wam u sha iyol man u ken jijingi la je la . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A tsô , u ngu a vande ungwan iti i í yer ér T@@ r@@ ent@@ in@@ ara la ga . Alaghga a sar u u̱ yan ikyar vea Aôndo kôôsôô , man iky@@ ar@@ yan ne ia na u mkpeyol u mimi . Nahan ishima za kwase na iyol tsung je lu kwagh u una nenge sha nom na tswen ga . Yesu ôr kwagh ne a orgen u yange soo u dondon sha a na , shighe u lu lamen a na hen ningir u G@@ ad@@ ara , u a̱ shi nan kpa lu Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . Shighe u inyaregh ki ban je kpa , se fatyô u nan mbagenev kwagh wuee . Dooshima u Yehova a lu a mi sha ior nav la ka u been mayange ga . ( b ) Aluer se dondon ikyav i jighjigh u nan u Yakob la yô , kanyi se ver ashe a mini ? Nahan kpa , mbatomov mba Yehova mba ve lu been iyol la mba zuan a averen sha gbenda u dedoo . ( Ekesodu 30 : 9 ; Lev@@ iti@@ ku 10 : 1 , 2 ) A@@ in@@ ge kpa kape i lu je la , aluer se soo ser tom u mcivir wase la u̱ lu sha ishima i Yehova yô , atindi nga a i gbe u se kura yô . M@@ A@@ K@@ ER@@ AN@@ T@@ A U MB@@ AT@@ A@@ M@@ EN Se kpa se lu nen a ishimat@@ seen i anmgbianev asev mba yange ve hii u eren Yehova tom kpoghuloo sha shighe u inyom i 19@@ 19 la je . Takerada ugen kaa ér , “ ak@@ ô yange ngee ken tar u Iserael hemba er a lu nyian ne . ” Yesu Kristu ngu “ gbenda . ” Ka an nan lu or@@ hendan a mo@@ o ? Se fatyô u pinen nan aluer nana lumun ér saa kwagh á vande lun keng ve , a fatyô u kaan ér kwagh shon kera ngu ga yô . K@@ EN aka@@ au@@ ma udubu imôngo a a lu shin tar cii , ka uumace tseegh ve lu a mfe u civir Un u a gbe akaa cii la ye . Yesu yange eren kwagh u doon Ter na hanma shighe cii . ( Yobu 14 : 14 N@@ W ) A va nder ve ken tar u he u Aôndo la . Yesu yange eren batisema yô , a tese ior kwagh u Ter na man m@@ tem@@ tor u Aôndo u perapera la kuma anyom atar man iwer at@@ ar@@ atar . Yange er tom ne a uma na jimin cii . ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ; Mbaefese 2 : 2 ; Yakobu 4 : 4 ) Nahan yô , de se tsaase mkav wase u ken ishima la sha er se kav u@@ j@@ ende mba ve lu mba b@@ ov shi se ny@@ agh ve gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh yô . Maria yange vande nengen a tahav mbu icighan jijingi nena ? Shi kwagh la va a m@@ gem u vesen ken uma u Paulu er i tese ken mkaanem ma i er sha heen ne nahan . Bibilo pase jijingi u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne ér ka “ jijingi u taregh . ” K@@ A@@ D@@ U@@ N@@ A 2 ( Z@@ wa Buter ) 6 : 44 ) Mayange de te ikyar i ú ye vea Aôndo la kera ga . A@@ ve ave la je maa non@@ go@@ ior u ikyurior la gba a mi yôôn mar u ikyurior ne hen mba ve tema ken Yerusalem la gbar gbar , ve lu ôron ve “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo . ” Sha hiihii la , m lu nengen a ityôkyaa i me de akaa a m eren ken uma wam la ga . Yobu yange ya ican kpishi , shi ak@@ ar a na l@@ aha un kighir sha mi , shi un iyol na fa ityôkyaa jighilii i un lu yan ican ga , nahan kpa za hemen u civir Aôndo sha mimi . Í na mlumun ér e@@ i , ityôkyaa ngi ga . Ka mea umbur er tsombor ne u s@@ ôôn hiden ken tar ve , ken P@@ ak@@ ist@@ an nahan m@@ liam ma ha@@ am ashe . D@@ i vough er Yehova yange er sha ayange a S@@ ef@@ ania la nahan , kape hegen kpa una va a ican sha “ mba ve tem ken tar cii ” mba ve vende u ungwan ic@@ in@@ tan na je la . 3 Doo u A@@ g@@ umaior A@@ a Er B@@ ati@@ se@@ maa ? Ka a̱ va sha kwagh u iyol i lun wang la yô , ior mbagen ka ve er kwagh je i za per uwegh . P@@ ine iyol you wer : ‘ M samber a il@@ yo@@ ho sha In@@ tan@@ et ? Anzaakaa ne cii ôr kwagh u orgen u lu a mbatomov sha ikyev , u cii man a yem zende yô , yila mbatomov nav , na ve inyaregh , maa kaa a ve ér ve za er kpen@@ ga ve zua a mtsera sha mi la . Loho : M civir tu@@ ta sha ci u m soo tar wam . 34 : 12 ) Nahan cii kpa , Iserael hemba Aôndo ato nahan ve gba ken to h@@ ônon u i ta ve icin sha mi la . H@@ ag@@ ar , u lu kp@@ an@@ kwase u Aberaham la , yange tile sha ityough ki ikyurior i Iserael , i Tindi u Mose wase ve ve lu a Yehova a kôôsôô la . ( Ne@@ hem@@ ia 5 : 16 ) Gba u mbacivir Yehova cii vea eren tom u pasen kwagh u Tartor ne hanma shighe cii . — 1 Mbakorinte 9 : 16 - 18 . Nahan cii kpa , ian ne lu shighe u pasen asorabo ken igbar ga . De se hii timen sha kwagh u i doo u ú er ga yô . “ Mba ve lu ken jighjigh u nan la , ka ve je ve lu ônov mba Aberaham ye . ” — Mbagalatia 3 : 7 . Er i lu a na nagh ku ip@@ aan kura ga yô , yange i de kwase ne asorabo a na sha nyi gbenda ? Or@@ tom u a yer or u a tee un tom la ér “ or@@ vesen wam ” shin “ ortamen wam ” yô , nan ngu tesen wang ér nan yina sha or u a tee nan tom la . ▪ Gb@@ id@@ ye kwar sha kwagh u ú er ken Ruamabera la . Er m@@ tse@@ e ken i@@ omb@@ or@@ tar nahan , kape U yange ayôôso a ior mba tar ugen la ; er m@@ tse@@ e a hide ijime sha m@@ ure u i@@ been nahan , kape á hide a icam i m@@ hembe i u@@ i@@ per@@ a@@ mbaiorov ijime la . ” — Yesaia 25 : 4 , 5 . ( 2 Kor . 6 : 17 ) Nahan kpa , ka hanma shighe i lun se z@@ ange u palegh aeren a ity@@ ôô ne ga . Yange i mar Yesu ica gba ga tsô shi kwagh ugen er u yange bende a Maria kpishi yô . Sha shighe ugen la , i ôr imba kwagh la a or@@ m@@ ishen ugen u i wu@@ h@@ u un yô , a ny@@ iman jighjigh u nan na . Se mba a zwa u wan sha akaa a pati@@ i man ityav ga , kpa se soo ser se lu uma ! I@@ wo / A@@ jiir a S@@ ha@@ mbe S@@ ha@@ mbe a sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ ord@@ an Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Er Aôndo Una K@@ ure Awa@@ shima Na Yô ” nahan pase awashima u . . . Shi a za hemen ér : “ Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” ( Ps . 1 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R YO@@ N@@ A 1 : 1 - 17 ; 2 : 10 – 3 : 5 . A@@ kur@@ aior aa ande ib@@ u@@ v sha u timin mbacivir Yehova , di e̱r mban@@ um@@ un@@ gbenda mba ve yer ve keghen or nahan . A@@ g@@ umaior nga a shi tagher a mk@@ ighir man am@@ een a eren akaa a ior kpishi ve lu eren la . Nahan u@@ pasalmi mba Davidi kpishi kua Pasalmi 1@@ 39 cii ka mbamsen mba a er ken icam yô . M@@ nyoon F@@ atyô u Y@@ angen Ve Ga 30 : 8 ; N@@ um . ( Mpase 4 : 11 ) Ka sea civir Yehova sha mimi yô , i saan se iyol shi se zua a mk@@ om . ( R . ( Ôr Luka 12 : 42 - 44 . ) ▪ Z@@ a Hemen u Su@@ en Tartor u Aôndo sha Mimi Ga@@ yô lu ôron kwagh a tiônnongo ugen ve yar tom a ishember la ér mbat@@ ô@@ v@@ on Mbakristu a ican ve de fe ga ye . Lu u a ôr Mesiya ijir shi a wua un . ( Pasalmi 15 : 1 , 2 ; 1@@ 21 : 5 ) Ma ijiir i y@@ eren waren shin i hemban taver a i Ter U@@ hemban@@ sha , Yehova ngi ga . — Anzaakaa 18 : 10 . Ka mimi , u@@ kô@@ pi mba Bibilo mba tse@@ v mba ve lu her la , mba a an@@ ka@@ am kpuaa mba ve we k@@ ahan shi ve lu sha mi ga yô . ( Pasalmi 46 : 9 ; 7@@ 2 : 3 , 7 , 8 , 12 , 16 ) Sha kpôô yô , ka loho u dedoo ú í doo u han@@ ma@@ or ma nan ongo ne gaa ? Mkaanem ma Aôndo kure sha mi vough . Ka ve nder a iv@@ ôron iyol , ve yar tom shin ve za makeranta a iv@@ ôron iyol , ve hide he ’ ya a iv@@ ôron iyol shi ve nyôr u yaven a iv@@ ôron iyol tseegh ga kpa ve hingir gbe@@ da gbe@@ da je kpaa . Ôr Kwagh u Ú Lu P@@ in@@ en ken M@@ sen la Jigh@@ ilii 3 : 6 - 13 , 16 - 19 , 23 . Ken Bibilo yô , ashighe agen ka i yar tom a ishember i “ ihyom ” la sha u tesen er i hembe wan orgen ikyo a ugen shin kwagh ugen a hembe doon or ishima a ugen yô . ( Gen . Tsô ve gba gban ah@@ on kaan ér : “ U ungwa kwagh u mban ve lu ôron ne kpa ? ” Tese wer u ngu a iwuese sha mbatamen mba ken tiônnongo . ( Aer . 1 : 8 ) Nahan doo u se nôngo kpoghuloo se ‘ waan nen ishima a ayol a ase , se de@@ en nen ayol a ase kwaghbo ’ ga he ? — K@@ ol . Jijingi u Yehova eren tom sha igbenda kposo kposo . ( Or@@ pa . 8 : 9 ) Heela tseegh ga , “ akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” — Rom . Aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô , a hemba lun ve ican ga u nan we ian i eren akaa sha ishima you . A kaa ér , “ Er mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u mban ve lun hen ihy@@ ongo ne shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga yô , ka se hii Bibilo i henen a ve ave ave ape se zough a ve la je . Kpa awashima u or u nan nagh la jim ka nyi ? Kpa shighe kar yô , kwase wam hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Yehova ka I@@ mbor i mimi i ken jijingi . B@@ r@@ un@@ o lu hen tiônnongo u kiriki ugen , nahan hanma kasua yô , a tôô kwaghyan man mngerem kua ityakerada sha ag@@ u@@ g@@ u na , a yem kwaghpasen ken ag@@ ar . Mbagenev mba ve lu a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior ken tar ung@@ un ne je kpaa , alaghga yange sev a av nahan vea hide hen Yehova di vough er tor u ken N@@ ine@@ ve u lu gema ishima sha kwaghpasen u Yon@@ a la nahan . — Yon@@ a 3 : 6 , 7 . Alaghga tsô Paulu yange una kenger ya u Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar u i yilan ér Ca@@ str@@ a P@@ ra@@ e@@ tor@@ ia la . Y@@ a ne lu zege@@ you u ta@@ ven tsung , u i maa kpe@@ kpe na sha ak@@ am a nyian yô . ( Mateu 11 : 16 ) A@@ kper@@ an nga ga , Yesu yange ver ishima fa aka@@ aeren agen aa yange ôr ken an@@ zaakaa na yô — er u tan iv@@ or man u eren iniongo i saan saan i kwa@@ se@@ he kua m@@ vi@@ e u iy@@ i@@ av vi@@ an ken ity@@ ev nahan la . — Mateu 13 : 3 - 8 ; 25 : 1 - 12 ; Marku 4 : 26 - 29 . Alaghga u kaa wer taver u kwagh a lu nahan tsô . Ka iwanger i nyi yange i zua a mi sha atesen agen ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 laa ? Í gb@@ ihi agumaior atar a yange venda u g@@ ur@@ en inya civir e@@ ev mbu ta@@ ven tsung yô ke ’ at@@ se a usu u ye@@ ghen kp@@ enger kp@@ enger , nahan kpa ve war , iyol tsô kpa h@@ ú@@ gh@@ ù@@ m ve ga . Kwagh ne una er kpôô kpôô . J@@ on : Er ayange a me nahana ? ( Yohane 17 : 14 ) Nahan cii kpaa kwaghôron u profeti u Yesaia la ne ve m@@ taver . Kwaghôron la kaa ér : “ Ô@@ no@@ v mba ior mba ve er u ican yô , vea va her a we ag@@ ur@@ en@@ u ; man mba ve l@@ aha u cii , vea sh@@ alegh inya hen ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar a ou ; vea yila u er : G@@ ar u TER , Shi@@ on u Icighan u Iserael . ” Shi Yobu yange nenge a aeren a Yehova kpishi ken akaa a Yehova a gbe la . ​ —⁠ Ôr Yobu 12 : ​ 7 - 9 , 13 , 16 . Shighe u Yesu lu shin tar la , a tese ér mbagenev kuma u una pase ve akaa agen ga . Or@@ maan u T@@ amen la ka Ter wase . K@@ EN ityough ki hiihii ki takerada u Genese la , se hen ser Aôndo yange gba tar sha ci u uumace ve lu sha mi ken atô u ayange at@@ ar@@ atar . Er Yesaia ng@@ ur ôron kwagh a Yehova yô , a kaa ér : “ I@@ ku@@ ri@@ or i taver agee ia civir We , gar u akuraior a ci@@ er iyol kpaa una cia U . ” ( Aerenakaa 20 : 28 ) Se mba ungwan imo i uumace mba ve lu mbau@@ tahav la sha ci u nan Yehova icivir . ( Pasalmi 9@@ 1 : 1 ) Zum u ishima i ze se iyol sha ci u mp@@ er u p@@ eren atindi u a lu seer a seer ken tar u ainge ne yô , doo u se hemba suur sha Yehova cii . Mayange de tôôn ikyav you i dedoo i lun or@@ tesen u soon Mkaanem ma Aôndo la wer ka be@@ er@@ kwagh ga . Hanma iyange i L@@ ah@@ adi yô , ior i P@@ ol@@ and i i eren tom u du@@ ghun a@@ wen a il shin inya ne , ve kange iyol sha ak@@ ondo ve a injaa ve za ad@@ ua a mi er ve eren ken tar ve nahan , kpa kwagh ne a gema a vihi ior mbagen mba i lu tar ve mba ve z@@ aan ad@@ ua ga la . ( Yobu 42 : 7 ) Yange vea hen ér mba a mbamhen mba dedoo kpa , ve tese ér mba ak@@ ar a Yobu a mimi ga , ve lu iky@@ agh ki tom@@ ough ki Satan . Sha nahan yô , Yehova b@@ ume profeti Yeremia sha u yaren tom a na , eren kwagh u hen wener una fatyô ga la . ( 1 Samuel 17 : 34 – 36 ) I@@ le@@ v mb@@ ia kar ishima tsô mb@@ ia za fa ape g@@ wer@@ g@@ we to@@ ho a lu kpishi u mb@@ ia za ya ga , saa or@@ kur@@ an@@ ilev u fan tom doo doo nana hemen í gbenda . Mbashiada mba Yehova mb@@ á lôh@@ ôn we ér u̱ va kohol ve ne kura tindi u Yesu ne sha u umbur tugh mbu ve umbur sha hanma inyom ne . Shin er se fatyô u ôron avur a Ruamabera kposo kposo a tesen er Yehova a nengen sha ior nav nahan kpa , doo u se umbur ser ikyav i se ayol a ase se ver la ngi a tahav kpishi je . Mba@@ fan@@ takerada kaa ér ie@@ ev mb@@ in lu mbi in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u doon iy@@ i@@ av u i yer ér A@@ she@@ tar@@ oti man A@@ sh@@ era la . Zege@@ ikpelaior ne ka mba vea war “ zege@@ can ” u una tim tar u bo ung@@ un ne la . — Mpase 7 : 9 , 14 . Apostoli Paulu kaa ér : “ Kpa her a vese yô , Aôndo ngu môm tsô , ka Ter u akaa cii a dugh her a Na yô , man shi ka sha ci Na se lu uma ye ; Ter kpaa ngu môm , ka Yesu Kristu , ka sha a Na man akaa cii a lu ye , se kpaa ka sha a Na se lu uma ye . ” — 1 Kor . Kpa , aluer se ôr Bibilo se nenge gbenda u Yesu pasen ior kwagh kua akaa a á wa mbadondon nav mbara kpaa yô , se zua a mtsera sha kwagh la . A lu nyi cii kpa , zayol la yange tsa a na gbem , nahan lu u una wa ishima a angev mbu shon shin una nôngo a ishim@@ avi@@ h@@ in i sha kwagh u angev nav . — 2 Kor . Nahan kpa m va mase fan mer Aberaham u un lu a mi ken ishima la lu kposo a u m lu ôron un kwagh na la . 11 :⁠ 3 ) Shin ka dooshima u nomso@@ or a kwase laa ? ( Yobu 14 : 1 ) M@@ shi@@ yol man zayol u iny@@ ar shin mbamtaver mbagenev mba ke ’ uma vea fatyô u nan iyol@@ kpen i ka i na or v@@ ôr la . Yehova yange na Paulu nger kwagh sha u pasen se ér , ken ashighe a ican a “ ayange a masejime ” ne , Mbakristu vea tagher ishigh a ior “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man . . . mb@@ al@@ un a dooshima ga . ” ​ ​ —⁠ 2 Tim . Ú ker ve nan nan kpa ú zua a ve ga . Me ngohol ne , né hingir Mo ikyurior , Me lu Aôndo wen . ” — Ekesodu 6 : 6 , 7 . 24 : ​ 45 - 47 ; Heb . Nahan kpa , aluer kwagh u ve soo ér se er la per tindi u Bibilo ga , kpa se n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr yô , zayol una due hen atô wase a ityôkyaa shio . ( Genese 3 : 17 - 19 ) Adam yange ma de ér dooshima na hen Aôndo man m@@ doo u kwagh u dedoo doo un ishima la a̱ mgbegha un una hemba ungwan imo i Aôndo a ny@@ ity@@ ô@@ kwagh igen , kpa er nahan ga . Kpa u ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , alaghga mba ve tsough u hiden a ayol a ve ijime sha ishigh ki Aôndo la vea lu mba@@ ibanave shi ior vea nengen ve ér ve gba kwagh ga , vough er i eren sha ayange a Yesu la nahan . ( Luka 4 : 18 ; 7 : 22 ; Yoh . Kpa lu u or@@ yiman la una ya ican , a c@@ agh un ik@@ ish@@ ing@@ uhar sha injakwagh . Dooshima u Aôndo za kighir nan je ? 7 : 6 ) Aôndo yôô kwagh la anyom kar er 20 nahan , ken inyom i 2@@ 4@@ 70 C.S.@@ Y . la yô , Noa hii u maren ônov nav mba nomso mbara . Y@@ e@@ men sha yô , a za na Aôndo kwagh u dedoo u awambe a na a i he@@ e inya la a er yô , sha u i yar tom a mi sha ci u mbadondon un mba mimi , mba ve ne jighjigh a kwagh u nagh ku ip@@ aan ku á ne la ku er sha ci ve la . “ O@@ ri@@ h@@ yom u a lee i la yô , ka di@@ abolo . ” Sha nahan yô , i̱ henen un sha inja sha inja man a msen u eren kpaa . ( Y@@ ak . 3 : 2 ) Ashighe agen yô , mba hen tsombor wase kua anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba doon se ishima je kpa , vea ôr akaa ga@@ egh a aa na se ishim@@ avi@@ h@@ in yô , shin er alaghga vea nôngo sha afatyô ve cii ér vea vihi se ishima ga nahan kpaa . Er nan i doo u ishimaveren yase man mkpeyol wase una har sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga ? 9 , 10 . ( a ) Mbakristu mba nengen makeranta u henen nena ? Sha ci u tar u I@@ ng@@ i@@ la man u Amerika lu a er kwagh imôngo sha gbenda u vesen ga . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu a itinekwagh ér “ A@@ eren a Dooshima , ” u a lu sha peeji 6 - 7 la . ) M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 5 ( zwa I@@ gb@@ o ) Er nan ve mbamkombo mba nongo u Kristu ve lu a inja ? Shi , er i pase ken ivur i sha 19 la nahan , una “ haa asorabo ase cii shin ai@@ v a zege@@ mnger . ” Ashighe agen i lu se inja er kwagh hemba se nahan . Man aluer se lumun ityesen na yô , se fatyô u zan hemen u ôron ing@@ e@@ egh ki ayange ase zan zan gbem sha won . Pro@@ feti Habak@@ u ngise kaa ér : “ TER ngu ken icighan@@ tempel Na ; yô , tar cii u̱ hu@@ an ving sha ishigh N@@ agh . ” De we a wa ah@@ ô ga ! Una er tom a tahav nav sha u sôron akaa a sha gba@@ aôndo , sha er f@@ am man inyom kua mlu u ahumbe , vea lu uumace a iwasen yô . A nger ér : “ Hanma kwagh u a sar ashe am yô , m ny@@ ume a ga . ” ( Or@@ pa . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 1 - 3 PE@@ E@@ J@@ I 6 - 19 3 : 26 ) Nahan ka averen a nyi nagh ku ip@@ aan ku Kristu la ku a va u a mini ? Davidi lu perapera ga shi er kwaghbo u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima kpishi . 13 : 35 ) Nahan kpa , se fatyô u seer vesen sha u hemen u nan ior icivir , di er mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba fan takerada vea fatyô u seer fan igbenda i ôron takerada sha inja nahan . ( 1 T@@ es . Sha kpôô yô , ikp@@ ela as@@ an i i̱ gande u ôron iyenge ne , man a@@ kpa as@@ an a a lu ken i@@ am@@ egh ì í gbe ave tsu@@ ghun ne ka ikyav i tesen ér Yehova ngu a tahav mbu gban akaa shi m@@ hembe na kpaa gande u kaven . — Yesaia 40 : 26 . Lu@@ un er Yehova yange na mbatyomov tom u ngeren Bibilo la nahan , ma ve fatyô u pasen mlu u orumace , er mciem man ij@@ ung@@ wen man iyol@@ kpen nahan je he ? 12 : 6 ) K@@ ange ishima wer u kera kimbir eren kwagh u yange u er ve gba u a tsaha la ga , shi er nahan kpaa . ( 2 Utor 20 : 1 – 6 ) Kpa ashighe agen yô shighe ka a wa karen shi i wa taver se u kaven ser á ungwa msen wase la . I wa nongo u wanakiriki ne akaa a Yesu a a lu shin tar la sha ikyev shi i wa ve tom u nan kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough la kpaa . U tesen ikyav yô , sea lu mbam@@ ishen shin sea lu ga kpa , se fatyô u dondon gbenda u yange pasen kwagh la ken tom wase . Nahan cii kpa , ve lu henen ape Joh@@ n@@ n@@ y a za lu la her . Yobu yange pine ér : “ Aluer or á kpe yô , shi nana lu uma ? ” Mkaanem ma Aôndo ka ma wa se kwagh jighilii sha kwagh u afer@@ akaa a i gbe u Mbakristu vea pav a a shin vea ny@@ agh la . ( 1 Timoteu 6 : 19 ) Yô , kange ishima wer u zende vea Aôndo nyian man kp@@ er man hanma iyange cii zan zan gbem sha won ! I er M - umbur ne a wain u i nongo kwagh sha mi ga , u i er a er shin i yam ken kasua yô , er u i yer ér Be@@ au@@ j@@ ol@@ a@@ is shin B@@ ur@@ g@@ und@@ y shin C@@ hi@@ an@@ ti la nahan . Mbashiada mba ken tar u J@@ ap@@ an kpa yange ve ya ican kpishi . U@@ w@@ u , mbahemenev mban gema mba nan a na ats@@ an@@ aior a á lu a m@@ pe shio , a lu er ka iyôngo ne atsan ! M ngu zamber a ven mer , shi lumun nen or la sha dooshima . ” Man shighe u iy@@ i@@ agh k@@ ia vi@@ a yô , fese je nan za a l@@ ou@@ ji k@@ er@@ egh , sha ci u shighe u su@@ nd@@ an a kom yô . ” ( Anzaakaa 27 : 20 ) Kpa , hen ase sha kwagh u sur@@ un ishima ne . A@@ hur@@ aior ka aa lamen ayol a ve shi aa keghen ato ayol a ve yô , iky@@ ar@@ yan ve la i hemba taver a taver . anyom 1@@ 00 Hii sha Aberaham ar sha Yesu maa za hemen a kwagh u lu tesen mba ve lu keghen ato a na la , a ta ve icin sha kwaghbo u una fatyô u eren ve , aluer ve de u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav d@@ an ve u eren Aôndo tom yô . — Luka 12 : 13 - 15 . Un u yange A@@ na u beenyol la nenge a na ve ember , í tse i kom anyom dubu uhar la hegen a hingir Mesiya , Tor u Tartor u Aôndo . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve fa ér “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ikyurior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” • Ka ij@@ en i i tsen@@ ge@@ ôron i nyi i lu kôron he@@ gen@@ e , kpa ka unô ij@@ en ne i bende a ve ga ? Se mba ior er ne nahan . Kwagh ne ta@@ ver@@ a ? K@@ o@@ so akaa ne cii lu a mi ken ishima her . Aôndo yange kaa ér i tim ior mba A@@ mal@@ e@@ ki kera sha ci u num u ve ta sha Mbaiserael shighe u ve due ken Igipiti la , man Mbaiserael hii ve iy@@ ongo cuku ga . ( E@@ ks . 17 : 8 ; D@@ ut . Kanyi kwagh Yehova yange tsengaôron sha ikyev i Aberaham ? ( 2 Mbakorinte 1 : 8 – 10 ) Se yô se mba den ser atsan a a tser se la a va se a mbam@@ tsera mba dedoo nahan kpa ? Ve di vea nger washika u tesen ér or la nan kuma , vea ma@@ gh sha u wou la vea tindi a mi hen af@@ ishi a u@@ bran@@ ci mba u tsough la jighilii . Hanma iyange yô , ior umiliôn imôngo ka ve lu a m@@ liam ashe sha ku u or u doon ve ishima . Tindi u Aôndo wa sha kwagh u t@@ war la na mb@@ as@@ u@@ le@@ v ian i eren nyi ? Se kpa se fatyô u zuan a mk@@ om u or ka nan zua a mi u civir Yehova sha mimi la , er Davidi man Yon@@ at@@ an man N@@ at@@ an kua H@@ u@@ sh@@ ai nahan . 6 : 10 ) Aluer se tese or u henen Bibilo la u eren msen ér Aôndo a wase nan u den inja i bo nahan , kwagh la una wase nan u nengen a iveren i Yehova ga he ? ( Yohane 14 : 9 ; 2 Mbakorinte 1 : 20 ) I@@ ti i I@@ man@@ uel la pase tom u Yesu , un u a lu vor man Mesiya u ken tsombor u Davidi a lu eren la . Shi ka un kpa á tese wang ér Aôndo ngu a mba ve civir Un la ye . Nahan kpa , a kav ér gba u una er kwagh a hemba nahan . A@@ ng@@ we u V@@ esen u ken Tar u B@@ ul@@ gar@@ ia Z@@ a Iky@@ ura 30 Yesu yange una e̱r nena ? Or@@ gen mough zende angahar ngu karen hen ze@@ ge ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . Ca@@ ther@@ ine yange fa ér saa una vihin shighe a ônov nav keng ve una er kwagh u Bibilo i er heen ne ye . Shighe u Davidi bee iyol la , a na zwa ér i ver Solomon tor , shi a tese Solomon akaa a una dondo vough vough yô . ( Yesaia 5@@ 4 : 13 ) Heela tseegh ga , icighan jijingi u Yehova eren tom ken ior nav , man ieren môm i ity@@ am@@ egh ki jijingi la yô , ka bem . Ka ityôkyaa i vesen i nyi yange i na ve i hông@@ or a mcivir u mimi , man ka ityesen i nyi yange i due tseer tse@@ ere ? M fa ishima na man gbenda u a henen kwagh la kpa ? Nahan kpa , or@@ ihyom wase Satan Diabolo soo ér se gb@@ ihi m@@ til sha mimi wase la . Yange gba u O@@ b@@ a@@ dia una nôngo sha er A@@ hab@@ a man Yes@@ e@@ bel vea fa kwagh u lu eren la ga yô , kua shi u@@ profeti mba aiev mba 8@@ 50 mba ve b@@ an@@ en hen ya u tor ga la . Mbagenev tese ikyav i mlu na ér yange lu nom@@ or u age@@ egh shi lu ts@@ wan@@ d@@ aa kpaa , mbagenev di shi tese ikyav i mlu na inja e̱r yange lu an - i@@ u@@ eren or u nan gbe lun gb@@ ú@@ ù@@ r nahan . 8 : 20 ) P@@ ania u nan soo u henen kwagh ken ikyav i Yesu la yô , nana̱ fa ér aluer nan ombo akaa a iyolough kpishi yô , nana zer nengen sha a shin sôron a shin m@@ us@@ an a kp@@ ii . Sha nahan yô , Yehova nenge Adam man Ifa ér ve kpe sha iyange i ve er isholibo la je , sha ci u anyom 1@@ ,000 nga hen Yehova er ka “ iyange ” i môm nahan . — 2 Pet . Mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev ken a ve la ve lu keren mtsera u karen ikyaa inya , shi anmgbianev vev mba ve lu mba@@ ats@@ anev la lu tan inya ve ity@@ umb@@ u shi te@@ en ônov vev ken ikp@@ an sha u vea ki@@ mbi an@@ z@@ ô shi vea ta tar u Per@@ shia kp@@ an@@ de@@ gh yô . Kpa a wa u kwagh ve gban se ishima kpishi , nahan eren kwagh u una wase ve , uma ve una lu gu@@ da la kpa ker . ” ( 2 Kor . 2 : 3 ) Nyian kpa , Mbat@@ amen mba dondon ikyav i Paulu la , mba a vangertiôr ér sar anmgbianev vev u civir Aôndo sha mimi . Yange i er erdoo a Yakob , wan u wan u Aberaham la kpaa . Kpa akaa nga á a ne ve , se fatyô u kuren ikyaa ser haregh la cii lu kposo sha ayange a i ngeren Bibilo la yô . Mba yange ve nenge Yesu nder L@@ as@@ ar@@ u la ve er nena ? Gba u se fa kwagh ne sha ci u se soo ser se eren akaa ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a jijingi . Ka hanma shighe nahan kwagh ka a hemba gban se a iwasen i icighan ji@@ jing@@ ii ? Paulu kaa ér : ‘ Ka u se wa ishima a atsan kpishi keng ’ tseegh tsô ga . Una kar a u@@ gomoti mba tar ne cica cii kera . Una er kwagh ne sha u karen a ityav mbi nôngon man ij@@ en man angev man ifer kua mbaaferev cii sha tar kera . Tindi shon kaa ér : “ Zum u ne@@ a naan TER nagh ku s@@ ôngon ku bem yô , naan nen ku er á rumun ne yô . ” Lu ken Y@@ u@@ dia , ikyua a Yerusalem sha shighe u lu ôron injakwagh ne la ; nahan mba ve lu ungwan a na mbara lan gbenda shon u yange lu ôron la ga . Se mba a ish@@ u@@ ghun er Yehova a ne asema a ior a mgbegha ve u ‘ civir un sha inyaregh vev ’ nahan . 2 : 7 — “ Awa@@ shima u Ter ” kanyi ? Kpa nenge ase kwagh u kpilighyol u a lu zan hemen ne . 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 23 . Mbagenev ka vea ng@@ ure keren g@@ wa man iti@@ zan yô ve gema an@@ za a dedoo ve ta kera , kwagh je kpa a gba ve ga ve gema ve lumun ieren i dang man i i ker kunya yô . Shighe u ú lu wan or kwagh yô , ka atindiakaa a nyi i doo u ú umb@@ ur@@ u@@ u ? Kwagh ng@@ ura nahan lu ib@@ ume kwagh . ( 1 Peteru 2 : 21 ) Ka gbashima u Yesu lu a mi u pasen ior kwagh shin ityesen i Yesu fa yum la Peteru ôr kwagh sha mi ken ivur ne ga , kpa lu ican i Yesu ya la . ( Pasalmi 9 : 10 ) Jighjigh u nan u ior mba ve fe iti i Aôndo shi ve yer sha mi la , ngu a mgbegha ve u suur sha na shi veren un hiihii ken uma ve . Shighe u se yem t@@ w@@ ev la , T@@ erem za ungwa kwaghôron u ken igbar u i na un ken zwa Buter yô , itinekwagh na ér , “ M@@ illi@@ ons Now Li@@ ving Will N@@ ever Di@@ e . ” Kwagh u sha uhar yô , Aôndo hemen sha gbenda u wasen mba a lu hemen ve la shi ne ve icivir kpaa . Yehova O@@ ng@@ o Mbam@@ sen A@@ sev Se@@ kar@@ ia yange ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u Mesiya ér : “ E@@ mber tsung , we wan@@ kwase u Shi@@ on ! Bibilo yila Yesu ér : “ W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii . ” Aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô , a wase u nena ? Ngeren mban shi time sha igbenda i tiônnongo una hemba nan mbatamen icivir yô . Er nan ve ken inyom i 19@@ 19 la , Mbakristu mbagenev ‘ fa kwagh , ’ kpa mbagenev ‘ lan kwagh@@ a ’ ? In@@ i@@ ongo i T@@ ish@@ r@@ i Mbaiserael ts@@ aan Mba kohol mba i A@@ t@@ umbe 15 - 21 ken at@@ umbe saan shighe ve mkurem ( In@@ i@@ ongo i saan , ve ember la man “ iyôngo K@@ ur@@ un a I@@ yi@@ av ) sha shighe u igen ” la sun@@ da , shi ve na nagh a ag@@ um@@ ab@@ ua 70 Er lu tswen shi lu a gb@@ on gb@@ on u wan@@ ye@@ kwa@@ or iyol yô , á yem ken tar la á za er tom ker iwer an@@ igh@@ eni , lu un tswen lu or u eren tom ne ke@@ ke u lu maan iyou la ye . J@@ ar@@ ac@@ z man K . Yange lu wan mbahenen nav kwagh ér iniôngon ve la i lu sha u zuan a kwagh u a lu kwagh kpôô kpôô la , inja na yô , ér ve ko@@ so akaa a injaa a aa fatyô u h@@ ôôn ga la , Sha . U nenge a or u Aôndo a lu la ken kwagh u Yesu er ne kpa ? “ U@@ ng@@ wan nen imo i uter enev mba ken iyol ken akaa cii , i̱ de luun tom u sha ashe a ior er mba@@ doon ityough a ior nahan ga , kpa i̱ lu sha ishima i môm man sha u cian Ter . ” Kpa Yesu yô , ian i yange lu sha mi sha la kuma un , shi a ker u tesen tahav sha gbenda u bo kpaa ga . U fa kwagh u yange za hemen hen shighe la kpa ? ​ — Hii nan ve i lu hange hange u cian Aôndo u dooshima ? ( Mateu 20 : 30 - 34 ) Ka mhôônom yange ma kôr Yesu a mba@@ ap@@ ir@@ ashe man mba ve lu a u@@ jijingi mba b@@ ov man mba@@ am@@ an@@ de@@ v kua mbamaren mba ônov vev lu yan ican kpishi la ve er u@@ ivande , bee ve atsan a ve la ye . — Mateu 9 : 27 ; 15 : 22 ; 17 : 15 ; Marku 5 : 18 , 19 ; Luka 17 : 12 , 13 . “ Kpa er mkaanem nam ma hingir u k@@ ahan kposo a Bibilo yô , kera ngu anmgbian wam ga . ” • M@@ nenge u se lu a mi sha kwagh u tom u eren la una tese ér se mba eren kwagh be@@ elee shin se mba eren ga nena ? Sha iwasen na yô , m de ta@@ av shi m de u man m@@ sô@@ rom karen ikyaa inya . 5 : 12 ) M@@ ngerem ma um@@ am mara tile sha ityough ki akaa a Aôndo a ne sha ci u p@@ aan uumace mba ungwan imo i na sha ikyev i isholibo man ku kera , sha u ve lu a uma u vough gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar yô . Sha kpôô yô , hegen ka shighe u i doo u se hen u eren kwagh imôngo shi lun ken mzough , u una lu hange hange sha ayange a ken hemen la yô . Shighe u se tagher a tôv@@ ac@@ an shin ma imeen yô , akaawan a ken Bibilo la aa wase se u tilen dông sha kwagh u mimi . Yehova kende a Wan na sha , nahan “ a̱ hemba ta@@ ven sha a hanma tar@@ kuran man tahav man agee man tor u yan cii . ” 6 : 1 - 7 ) Anmgbian ugen ken tar u Amerika yange dondo kwaghwan ne . Bibilo kaa ér nyi ? ‘ Nenge , ú wa iy@@ av , ú mar wan u nomso , ú ii Un iti wer Yesu . ( Mpase 5 : 9 , 10 ; 7 : 9 ) Sha nahan yô , ve kohol cii ve hingir tiônnongo u ‘ ikyum@@ ile môm ’ sha hemen u “ or@@ kuran môm , ” Kristu Yesu . Sha ci u atô@@ akyaa a ahar ne yô , ka a t@@ eren ik@@ we i ônov mba Iserael yô , i wa k@@ we u Lev@@ i ker ga . Se kure ikyaa sha kwagh u jighjigh u nan u Mbaiserael la se nyi , man er nan ve i doo u se hen sha kwagh ve ? Er nan ve i gbe u se wa ikyo sha kwagh u ior mba se eren i@@ ember@@ yolough vea ve laa ? Ne mbamaren , de gb@@ aan nen ica a Yehova sha u hemban veren ishima sha kwagh u tom@@ ough ga . P@@ il@@ at@@ u gema tôv a tôv un , pine un ér : “ Ka nyi i lu mimi ? ” Ikyav i tesen yô , se cii ka i sar se u yan kwagh shi man kwagh u a doo yô . ( a ) Yohane u eren B@@ atisema yange ôr kwagh u Yesu nena ? Nahan , mayange je or u civir Yehova sha mimi nana̱ de lumun ér isharen i nan i sha gba@@ aôndo i wan iyol i nan ikyo la i ya tor ken nan , nahan i̱ yange nan u veren ishima sha akaa a hembe lun hange hange la ga . Yehova iyol na t@@ ôn@@ do@@ zwa ér : “ De cie ga , gadia M ngu a we ” ga z@@ ee ? Ikyav i ishember i ‘ ikyo i wan ’ la er nyi ? 7@@ 8 : 40 - 42 , 5@@ 2 - 5@@ 4 ; Ne@@ h . ( Mateu 4 : ​ 8 - 10 ; Yohane 14 : 30 ) Shighe u i lu eren Yesu ican zan zan i za kar wu@@ an un la je kpa , yange kange ishima u tilen sha mimi her je venda u ngohol ici@@ gh ki ma ki p@@ ande un m@@ nyoon , kpa ma ki na un ma hingir hu@@ me@@ en yô . O@@ ri@@ h@@ yom wase môm nana lan kwagh u una lu zan hemen ne ga . Umbur kwagh u Mbaiserael la . Zum u Paulu kaa ér , “ He@@ mba kwaghbo sha kwagh u dedoo ” la lu kaan ér i gba s@@ aren Orkristu u kpen sha kwagh u jighjigh u nan tsô ga . Kwagh ne ngu a ityesen hen a vese je kpa ? 12 : 5 - 11 . Doo u se kpa se er kwagh a ior asev nahan . Sha ci u se na un ‘ kwagh u se lu a mi cii ’ — ka tom u se lu shir@@ en a ishima yase i môm la . • Er i hemba tartor u tsombor u Davidi nahan kpa lu nyi i tese ér Yehova lu hemen here ? • Aluer nom vea kwase mar mbayev man ka lun inja er kera mba kôôsôô er yange ve van@@ den lun la ga yô , vea er nena ? 3 A@@ tsan a K@@ asev Ve Lu Y@@ an La Yehova yange tese ng@@ egh ng@@ egh ga zum u a lu eren kwagh a Lo@@ ti la nena ? Alaghga a doo u se pine ayol a ase mbampin mban , ser : ‘ Se fatyô u nan ma orgen jighjigh sha mimi je kpa ? Ka va kom un yô , a ôr kwagh a kôôm Yobu man ak@@ ar a na . Á nger wener : “ K@@ era ka awambe man inyam se lu nôngon ityav a ve ga , kpa ka mbat@@ ar@@ ev man mbau@@ tahav man mba ve lu u@@ tor sha tar cii mba ime ng@@ in ne , man u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ” — Mbaefese 6 : 12 . Kwase na kaa ér : “ N@@ om@@ om yange han@@ ger ér mo m de u henen Bibilo . Jighjigh u nan wase kpa ka a seer vesen , nahan i hemba lun se z@@ ange u keghen averen a se va zua a mi ken hemen la . — Ôr Yakobu 5 : 7 , 8 . Kape ka i lu u laa ? Ikyav i tesen yô , m umbur shighe ugen la , lu n@@ umb@@ en vea ijende na igen , maa er kwagh sha ib@@ ume . Ú time sha hanma kwaghôron u profeti u maan a maa jighjigh wase u nan man akaa a ôron a ôr a profeti Daniel u doon se ishima yange nger la cii . Yehova yange tôndo zwa a Mbaiserael mba ve gema ishima la ér una de ve kwaghbo ve vindi vindi . Yange kaa ér asorabo ve nyian er kp@@ agh nahan , kpa una k@@ ile ve , vea ku@@ ngu er “ mo@@ u ” nahan . Shi m hen u zan hen a na ken msen shighe u kwagh a ts@@ erem la ga . Nahan kpa , aluer kwagh u nan tsough la per atindi a Aôndo ga yô , kwase u ungwan nom ka nan kegh iyol u lumun kwagh shon . ​ —⁠ 1 Pet . 21 Bibilo na mlumun ér e@@ i . Ú fa gbenda u i̱ dugh la man shighe u i̱ dugh la kpa ? Doo@@ m kpishi er se ve u va nengen a we nyian nahan . ” Ka unô vea kohol a lu zege@@ ikpelaior la ? Ishima yange i vihi Yobu ker je kera fatyô u henen sha akaa agen a a ne ve un lu yan ican ga . Inja i u “ eren a mba@@ van@@ nya dedoo ” la ér nyi ? A kaa ér : “ Ka mea lu a akaa a hange hange tseegh kpa i k@@ um@@ am , shi mea eren ityom i ken jijingi a agee am yô , m zua a m@@ mem ken ishima , ishima i kera nyian mo sha ma kwagh ga . ” — F@@ il . Kwagh@@ yôôn ne ver ishima sha Yesu ér ka un u̱ Aôndo a ker un Tor , u̱ akaa a i gbe a sha won cii aa ungwa imo na yô . 15 : 13 ) Aluer se iv a ishimaverenkeghen yô , se kô@@ r@@ cio u wan ishima a nyityô mlu u se nyer ker cii , nahan se za hemen u lun a bem man iember . Kwagh u ú zough a mi sha imba kwagh tôvon ne una fatyô u seer wan we ago a tesen mbagenev shi wasen ve u civir Aôndo nena ? Iky@@ u I@@ in i Mbakristu Ng@@ i L@@ un a I@@ civir shi Ng@@ i L@@ un A@@ kuma A@@ kuma shi Ng@@ i Do@@ on Aôndo Kp@@ aa Shi ip@@ y@@ asen i h@@ aren sha Bibilo i i ne ér uma ka icighan kwagh sha ci u ‘ ka her Aôndo i@@ mbor i uma i lu ’ la na kwase la kera dugh wan na ta kera ga . Er nan ve i gbe u se eren erdoo ? Nenge ase sha a@@ vegher ahar ne : ieren yase man iliam yase . Er m u@@ ve ityough ken mci@@ mb@@ im ma b@@ ov c@@ ou c@@ ou yô , m hii u te@@ en ma , sha er me zua a inyaregh ki eren uma sha sev wam yô . Ity@@ av Mb@@ ia K@@ era Lu Ga Kpa ka Yobu tswen a lu or@@ tom u Aôndo u mbamzeyol ve te sha a na imba ne ga . Nahan kpa , lu hanma shighe cii luun Yesu ican ga u ungwan kwagh ga , a lu u ungwan imo i Ter na u sha je kpaa . Er i nger ken Yobu 38 : 22 , 23 , 25 - 29 nahan , Aôndo yange pinen mbampin sha nyi akaa ? Nahan kpa , lu ud@@ as@@ enda mba tar u Jam@@ an@@ i mba ve hu@@ an y@@ on@@ o@@ fu@@ m i lun k@@ wer la tseegh lu zayol u anmgbianev mban ga . Ka mk@@ or u nyi Yehova a ne se ny@@ ian@@ a , man er nan ve imba mk@@ or ne i̱ lu a inja y@@ um@@ u ? ( b ) Ka mbamtaver mba nyi tom ne u ve a mini ? Kpa gema kwase u nan lu a hanma kwagh u nan soo hen ya u nan , kpa nom u nan a kera ver ishima sha nan ga shin nom u nan la nan we nan ikyo ga yô a saan nan iyol ga . Hanma or nana fa ime i nan , shi nana de me hembe he@@ ela ga . • M@@ civir u mimi ve a ior ken mzough nena ? B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O kaa ér ur@@ ak@@ u@@ mi lu ken u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba F@@ ar@@ a@@ o na Aberaham la . ( Gen . Er ior mba Yehova ve dugh ajiir kposo kposo nahan je kpa ve zua g@@ ung@@ ur môm ken mcivir u mimi . M@@ kar u karen tar la una mase kuren ken tar u he , ape a kar tar a na hanma or u jighjigh dyako u nan la . — Yesaia 65 : 17 , 21 . B@@ ee kera yô , Yesu kaa ér : “ Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga , saa Ter u A t@@ indi@@ m la , Una ur@@ ugh nan . ” Yesu — Or@@ tan I@@ vor i Mimi u Tartor Alaghga gbenda u yange u ôron kwagh a nan shighe u nan lu an@@ ye u kpuaa la , u gema u ga anyom imôngo je . Kanyi Aôndo a soo her a@@ vese aluer ka u se zua a uma u tsôron yôô ? I@@ ca i gbe ga yô , S@@ ar@@ ah kpa va gba u a taver un ishima , man lu agumaior a Daniel yange hen Bibilo a ve la taver un ishima ye . U eren ú sha ishima i tse@@ en shi veren ú hiihii ken uuma asev je yô hemba k@@ an kwagh u i gbe u se sôr inja shi se na ayol a ase ve se er ye . Ka m time sha gbenda u Yehova a nengen mo la . ( Genese 8 : 21 ) Sha nahan yô gba u se fa Yehova shi atindiakaa na a perapera la kpaa aa doo se ishima keng . W@@ a@@ shika u Peteru u sha uhar la yange taver Mbakristu mba sha ayange a na la ishima sha shighe vough sha ci u nyi ? Kpa ka we man ú hemba [ isholibo ] ye . ” 10 : 6 — ‘ Z@@ wa u mbaaferev ka u yer i@@ pi@@ la ’ nena ? Paulu kpa yange nenge er i lu a inja u umbur ati a mbacivir Yehova a na imôngo mbara , shi yilan ve sha ati kpaa yô . Shi ve er kwagh ne ken mzough , lu sha tse@@ ene@@ ke u hanma or ga . Yesu yange lu profeti tseegh ga , kpa lu or@@ pasen kwagh u Tartor man or@@ tesen kpaa . U@@ kasua mba utar mbara mba been yô , P@@ r@@ y@@ ce H@@ ugh@@ es , u nengen sha af@@ ishi a bran@@ ci la kaa ér m za hemen u eren tom shin Betel . Yange kaa a mbadondon un ér mba@@ wan@@ ndor a ve ve doo ve ishima . U F@@ A or u nan gbe angev kpoghuloo yôô ? — S@@ ar ú u ma u er kwagh u wasen nana ? — Aluer or shon ka or u ken tar ugen kposo shi nan eren kwaghaôndo môm a we ga kpa u soo u wasen nana ? Tsô er nan noov mbagenev ka ve l@@ aha kasev vev shin ve gbidye ve shighe u ve er kwagh a kar kpee ? Ka hanma ijende ve shin hanma or hen tsombor ve vea lôh@@ ô nan ga ; doo u vea lôh@@ ô ior akuma akuma . E@@ ̱r tugh ile gba ke ’ atô k@@ wen@@ g shi nd@@ ôh@@ ôr kpaa yô , yange ishima ia gba zan Peteru iyol ér alaghga a wua Yesu kua an@@ ti or u nan lu or na cii . I@@ an Ng@@ i i V@@ esen ( Mateu 4 : 1 – 11 ) Orshiada u Yehova ugen ken tar u Ish@@ pania u í yer un ér David la kpa kav er ngise Ruamabera wase un u hemban imeen nahan . Yange mase k@@ ul@@ en ikyaa wener í ungwa msen na zum u yange mase va zuan a ijende na i kwase i una na un jighjigh ken tiônnongo u Kristu yô . Er ma se yevese ma se undu gar la yô , se hemba k@@ angen ishima u lun ken gar la her sha er se wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi yô . Ka kwaghwan u Bibilo u h@@ an Mbakristu mba mimi sha tar cii ve don@@ don@@ o ? Kwagh ugen yô , aluer ne mba ica a mbamaren enev yô , ne fatyô u kaan a Orshiada shin ma or wan ndor ner nana za nengen ve , a ôron ne er ve lu la . Lu Wan Na u môm môm , u a lu I@@ mo la man mbatyomov mba jighjigh kua mbatyomov mba hemban@@ ato mba ve lu ‘ ônov mba Aôndo ’ la man Satan Diabolo . Kpa , Yehova bugh gbenda u ua wase se u nôngon a mbamzeyol mban yô . Una er kwagh sha mi gaa ? ’ — Ps . As@@ aren a iyolough nga “ nenge ityav a uma u ken ishima [ yase ] la ” nena ? Sha u “ ior ve̱ nenge a ve yô . ” Á dugh ve ken ishima na kera , kpa á gema á tsua u eren tom u pasen kwagh u Tartor . Ver Ishima Sha Iyou I Yehova ! Á pase wener ior mban soo ér i nengen ve ér ve mba ior mba civirigh er i eren a ior mba ken kwaghaôndo mba vesen nahan . Bibilo ôr wang ér : “ Mb@@ au@@ m@@ av fa er vea kpe yô , kpa mbakp@@ enev yô , fa ma kwagh ga , . . . Yakobu shi kaa ér : “ Ge@@ ma nen ayol a en , na nen sha ik@@ ev i Aôndo man hendan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . 5 : 19 ; 11 : 41 - 44 ) Yesu shi tese se atô@@ akaa a vesen a i doo u se eren msen sha mi yô . “ Zege@@ can Una Er ” 10 , 11 . ( a ) A@@ dooga a lu ican ga u se soon tar sha ci u nyi ? 12 , 13 . ( a ) Kanyi yange i hemba lun kwagh u vesen hen g@@ um or@@ ny@@ ar u pine Yesu ér a̱ wa un kwagh laa ? ( Mat . 4 : 23 ; 24 : 14 ) Loho ne yange u kaha kposo a atindi a y@@ uh@@ wan a Mbaf@@ ar@@ ishi kighir ior ér ve dondo la . — Ôr Mateu 23 : 4 , 23 , 24 . Ity@@ ôkyaa ngi i se gba ah@@ on sha kwagh u mbak@@ or@@ on ior n@@ di@@ ar ave ken nongo u Aôndo nyian ga . Ka sha nyi gbenda yange Tindi lu ‘ or@@ kuran u zan a vese ken Kristu ? ’ □ Kanyi i lu Tartor u Aôndo ? Er u@@ profeti mba Aôndo ta un icin nahan kpa , a ver ato ga . S@@ ar ior kpishi sha tar u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban . * Sha shighe u i mase yô@@ h@@ ô@@ l Yerusalem la , i wua ior ker je kuma er or môm ken hanma iorov uta@@ ankar@@ uhar ken Mbayuda mba ve lu ken Tartor u Roma jimin cii nahan . Yesu iyol@@ na kaa ér : “ Mo M ngu Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ; M fa mbi Y@@ av , mbi Y@@ av kpaa f@@ am . ” — Yohane 10 : 14 . Kpa doo u se hiden a iyol ijime hanma shighe cii , shi se umbur ser a iwasen i Aôndo shio yô , se fatyô u hemban imeen ga . Kanyi ia er mba “ mtim u timin sha iyange sha te@@ mbe ” a kohol ve laa ? I@@ OR cii lumun ér gbenda u hemban doon cii u ter ka nan tesen mbayev mba nan yô , ka sha u veren ve ikyav i dedoo . Ka unô di ve gem ve lu ‘ ior mba ken ya ’ mba wanakiriki la a lu nan ve kwaghyan u ken jijingi laa ? I wu@@ he ve ken pur@@ usu : C@@ hi@@ c@@ ago H@@ er@@ al@@ d - Amer@@ ican Kwagh@@ bo u vesen u a lu ken kwagh ne yô , ka u wan ikyo sha nd@@ ur@@ an shon ga la . Aluer i wa ikyo ga yô , kwagh la una ta nd@@ ur@@ an zan zan una kar saan ishe . [ F@@ o@@ to u sha peeji 6 la ] U ngu a ani@@ kpa u ú we akaa ker , u kwagh a va er ab@@ ur@@ ab@@ ur ve u tôô un u kar a kar kpa ? M@@ ea kaa mer , a̱ kura mbi yô , á gba v@@ aan ng@@ or@@ on sha ishim@@ avi@@ h@@ in . ( Anz . 1 : 2 - 6 ; 2 : 1 - 9 ) Shi gba u mayange se haa iyol inya u keren kwaghwan hen Aôndo ga , gadia mbaaferev je kpa ashighe agen ka ve ker “ mbamhen ” mba vea wase ve u za eren any@@ ighe yô . — Anz . Ú lu pinen ken ishima you wer : ‘ Or u yange nan tsa sha won ngise ngise ica i gbe la nahan , nana fatyô u shi lun a iwasen ken uma wam hegen je kpa ? ’ 20 , 21 . ( a ) Ka injar i nyi ikp@@ an i Aôndo i zough a mini ? Bibilo kaa ér ator a Mbak@@ an@@ aan yange hemen gar u Yerusalem zan zan Davidi kar ngohol tartor la ken inyom i 10@@ 70 C.S.@@ Y . la . ( Yo@@ s . 10 : 1 ; 2 S@@ am . Maa a hide a za hemen a zende na u m@@ ishen la , vea Timoteu man Tit@@ u ; ve yem ken E@@ fese , ve za mough ker ve yem ken K@@ re@@ te , shi a@@ fa@@ eren@@ ga ve kar ve yem M@@ ase@@ don@@ ia kpaa . ( 1 Tim . Kpa sha kpôô yô , aluer ‘ mbayev mba zenden sha mimi , ’ man kwagh ne gema ka mbamaren “ iember je hemba akaa agen cii ” yô , shighe u ve lu zenden sha mimi ga la di ye , a vihi mbamaren kpishi ga z@@ ee ? Yesu ôr kwagh a na kundu kundu sha u tesen un er i lu hange hange u dondon gbenda u Aôndo a eren kwagh yô . I yila Aôndo sha ati@@ at@@ om amba ér “ Ter Aôndo ” shin “ Aôndo U@@ hemban@@ agee ” shin “ u A gbe u la ” nahan . Nahan a pin@@ em ér , “ U fa er i hii ve akaa a bo ne a lu eren kpa ? ” Ú za hemen ú kaa ér : “ Mb@@ ap@@ asen kwagh u [ Tartor ] cii ve̱ de gbe uwer ga ve̱ wasen ior mba i doo Aôndo a ve , mba ve lu tesen sha hanma gbenda u ve fetyô cii ér loho u Tartor sar ve la . Bibilo kaa ér : “ Akaa ang@@ an yô , ka di m@@ ure u akaa a a lu van la tsô . ” Shi mbagenev di yô , ka i lu mba ve hemen kwaghaôndo ve la ka ve pase ve kwagh wase sha mimi ga ye . Ken akaa a Aôndo a gbe a cii , ka iyôngo í hembe lun inja er á gba i ér i̱ lu a or@@ kuran ye . 3 : 13 . Go@@ od@@ spe@@ ed kaa wener , i e̱r aie ne nahan sha e̱r “ i̱ zua sha mpase u i pase m@@ lu@@ ashe u Yesu ke ’ ityakerada i mb@@ à@@ kp@@ è@@ l@@ á@@ n@@ akaa la yô . ” Se asange asange se tese ser se mba suen nongo u Yehova nyian nena ? Kpa er nan ve Adam yange tsua u hemban Aôndo ato ? Er Paulu a kaa ér “ de hingir nen inja i môm ” a ve ga yô , tese ér mbagenev yange ve lu henen shi eren kwagh er Mbaromanu nahan . ( Mbaromanu 15 : 3 ) Yesu yange una v@@ ôr shin ij@@ en ia kôr un je kpa , á nenge sha mbamgbe mba mbagenev , i lu mba nav ga . Yehova T@@ a I@@ wanger sha A@@ tesen Aluer ú ngu or@@ maren yô kanyi ú fatyô u eren sha u kwagh ne a̱ de kera va luun nahan ga ? Mba mba@@ a@@ yomov , mba y@@ eren mlu ve — vough er Satan kpa yange er a@@ yom , yer iyol ken i@@ yô nahan . Alaghga ato a ve bugh , kpa asema a ve gema ci@@ r gb@@ ang gb@@ ang . Bibilo i pase ishima i Yehova sha kwagh u mnder u shin ku la wang . Diabolo ka a hen aeren a hanma or cii a fa . ( Aer . 2 : 38 ) Mimi u kwagh ne yange due ken igbar zum u i tsegha ior kpishi sha icighan jijingi , sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Man ka hanma zege@@ ikyurior je i lu a akaawan man atindi a perapera er atindi ne nahan cii , a m lu veren ne sha ishigh nyian nee ? ” — Duteronomi 4 : 7 , 8 . Ken aeren a ity@@ ôô agen yô , ka i taver u mbamaren man mbag@@ anden man ati@@ ca a wuese mbayev sha kwagh u ve er u doon la kpen kpen , ka ve hen ér vea wuese ve yô vea nyôr h@@ wer man im@@ anger . Yange ve pase m@@ mar na man ku na shi ve wase un shighe u lu shin tar la kpaa . Kwase ne nyôr ken ikpelaior za bende a Yesu , nahan per Tindi u sha ‘ kwagh u a dugh ken iyol , a lu awambe la . ’ A@@ mba@@ aior la hungur m@@ ny@@ am kp@@ um kp@@ um ! M@@ fe u se fe ser doo u eren kwagh u vough la tese ér se mba a imoshima . Aluer se soo u lun a iwuese shi zan hemen a ieren ne yô , gba kpee u se fa averen a Yehova a ne se la shi se gbidyen kwar sha mi , shi se henen sha igbenda i a tese se dooshima la zu@@ lee . ( Aerenakaa 14 : 11 , 12 ) Kpa ica i gbe ga yô , ikpelaior ne gba s@@ ende@@ gh ér ia wua Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a . “ Jijingi u mimi ” la er nyi sha ci u mba i shigh ve mkurem la man ak@@ ar a ve , man vea hemba lun g@@ ung@@ ur môm k@@ ang@@ en@@ aa hen ai@@ k@@ ighe u Ma@@ ac@@ i 28 la nena ? ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ; Yohane 11 : 11 - 14 ) Sha ci u nahan yô , doo u se za ishima yase iyol sha kwagh u ka a er shighe u se kpe kera la ga , di vough er ka sea nenge or a y@@ av mem - mem kpa ishima i za se iyol ga nahan . Er Yesu tagher a atsan a vihin tsung nahan kpa , a tile sha mimi shi a tese ér ka Yehova tseegh a kom u hemen ye . Yange civir Ter na sha mimi zan zan ku na . Er loho u Bibilo ne doo un saa her yô , a nger Anmgbian C . Ior umiliôn kpishi vihi uuma vev sha u man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov shi man m@@ sô@@ rom kpishi shin gbidyen do sha ci u ve ‘ soo u ember . ’ Kpa er Ab@@ ig@@ ail lu vea Davidi man lu wasen un shi suen un sha akaa kposo kposo shi va hingir u maren un wan u nomso kpaa yô , Ab@@ ig@@ ail kav er un er nom u wan un ikyo shi kuran un kpaa yô . 12 :⁠ 42 . Nenge ase kwagh u Mose er shighe u Mbaiserael cia u mgb@@ ôghom a na la . Er se lu ikp@@ an i Aôndo nahan , kwagh la ngu a bende a akaa a se tsough u eren ken uma wase la nena ? Ieren ne yange i lu kwagh u doon Mbayuda mba sha ayange la ishima ga . M@@ le@@ he Gba u mbatamen vea na mbagenev icivir a kuma nena ? Gba u se fa er Yesu yange eren a ior yô , hemban cii je yô mba akaa a kange sha a ve yum la . Yange m na ityakerada ken won sha iyange la kpishi sha go@@ do@@ b@@ i u i eren kpen@@ ga sha mi la . ” “ Kwagh@@ môm sha W@@ on A De Y@@ angen We Ga ! ” Er nan ve i gbe u se palegh ve ? U seer sha akaa ne yô , ka ican i í eren ior mba i tôvon ve a ican sha ci u kwagh u perapera la . Aluer se fa gbenda u u hembe doon u dondon , shin inja man ieren i i gbe u se sôr sha u i̱ doo Aôndo a vese yô , de se er nen nahan . Ishima vihi dar@@ ak@@ on a kwase la , tsô a yem sha u za “ nôngon ityav a tsombor na u u shi her ” la . — Mpa . • Ishim@@ a@@ verenkeghen i mimi i uumace yange i due ken igbar shighe u inyom i 1914 mgb@@ ôghom la nena ? Nahan cii kpa , alaghga hanma or cii kwagh u kwagh a gbe nan sha mi la una kaha a u or@@ gen@@ egh . ( b ) Se lam sha akaa a a kom iwuese la nena ? Yange mea soo yô , ma m nôngo ma m tôô iy@@ ongo i hemban la , ma m za g@@ wa kpaa . Shi ve wua Mbashiada mbagenev je kpaa , kpa ve k@@ an shio u yangen Mbashiada u civir Aôndo tswen , shi ve fatyô u timin ior mba Aôndo cii ga . S@@ ev mbu aven yô , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na kase gar la wa atô . — 2 Utor 6 : 13 , 14 . Er mkaanem ma i nger ken M@@ ika 3 : 12 mara ma vande ôron nahan , á “ ts@@ ôgh@@ ol Shi@@ on . . . er sule nahan . ” Yesu ngise kaa a ikpelaior mba lu pasen ve kwagh la ér : “ Kwagh ne a̱ de kpiligh ne iyol ga , gadia shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due kpaa . ” 2 : 24 ; 3 : 12 , 13 , 22 . ( 2 Tim . 4 : 13 ) Alaghga ityakerada ne lu Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu u Paulu henen a ishima na i môm yô . Ge@@ ma di sha kwagh u Maria y@@ ee ? Hii nan ve ú fe ? Ashighe kpishi mba ve soo u hingir mba@@ iny@@ ar@@ ev la ka ve gb@@ ihi aeren a dedoo a ve sha ci u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , man ashighe agen je yô , ka i lu jighjigh u ve ne Aôndo je ve ta kera ye . Hanma inyom yô , amba u@@ kase ne udubu udubu mba ve pase loho u Bibilo u waren uuma mbaiorov la ken ityar i “ tindi u tor ” a y@@ à@@ ng@@ è tom u pasen kwagh yô , mba eren kwagh ne a mciem shio , je ve wa ikyo ér alaghga a kôr ve a wu@@ he shin a wua ve ga . Yange nger sha kwagh u atindi man akaaôron a ji@@ righ a Yehova la ér : “ Ka kwagh u s@@ aren , hemba z@@ en@@ aria , een , hemba z@@ en@@ aria u dedoo , u ng@@ een je ; a nyo@@ ho je , hemba iy@@ ough , een hemba an@@ ende a ikp@@ a@@ you . Zum u Marku lu ngeren ibo i yange Yesu na mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi sha ieren ve i shami ga la yô , á pase inja i “ k@@ or@@ ban ” ér ka “ nagh ku i ne Aôndo yô . ” — Marku 7 : 11 . Sha nahan yô , “ iyôngo igen ” la ngi seer a seer u hingir mbacivir Yehova hegen . Gadia sha man tar je kpa mba a mhii . Á kange ishima tsung ér una er tom u Aôndo na un la una kure , nahan lu kwagh u or@@ ihyom na môm — or@@ uma shin ij@@ ô@@ v — je kpaa , nana yange un ga . Mkaanem ma ken Aerenakaa 16 : 20 , 21 la pase se akaa a yange i waan ve iyol yô . I@@ jiir la kaa ér : “ Ior mban . . . mba nan an@@ zughul ken gar wase ne je doo ga ; mba tesen aeren a a doo her a vese u sé ngohol man u sé wa a ikyo kpaa ga yô ; gadia se a y@@ ase@@ gh se mba Mbaromanu je . ” Shighe u vea za ityav yô , ve lu a ity@@ u@@ ta i i ver akav a tor sha mi , kua i@@ per@@ utya i i lu a foto u iy@@ ese sha mi la . ( 1 Mbakorinte 13 : 4 ) Orkristu u dooshima a lu mgbegh@@ an nan yô ; nan mor@@ on iyol ga , shin aluer nan ngu a mfe kpishi je kpaa . Mbakristu kpishi mba i shigh ve mkurem yem sha hegen . Kpa hiihii yô , a wa ve kwagh . ( Mat . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A M@@ A@@ K@@ ER@@ AN@@ T@@ A U F@@ A@@ D@@ A ; SH@@ I W@@ A I@@ P@@ I@@ L@@ A Mb@@ um u Aôndo bu@@ m a Aberaham la wase se nena ? Yange mba maan tempel mba been shi mba veren are@@ ki u ikyuryan ker yô , Solomon er msen ken igbar . Hii nan ve u or nan iyol i nan la i lu a inja ? Kwagh ne wasen se u nan ayol a se icivir . Nahan cii kpa , wanger e̱r tom na u tesen ior kwagh la yange u za g@@ wa kpishi yô , gadia ityom i dedoo i yange er cii lu i van a uma u tsôron . — Yohane 20 : 16 . Paulu yange ta@@ mber zende na la sha ci u mkpeyol u tiônnongo . Er mbahenen mba Yesu mba hiihii mbara yange ve lumun un ér ngu Mesiya yô , kwagh ne bugh ve gbenda u va hemen vea na ken Tartor u Aôndo . Aluer se mba eren tom ne kpoghuloo yô , kape averen di kpa se zua a mi ngô@@ gh je la — se jimin cii kua hanma wase asange asange kpaa . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 19 , 20 ) Kape apostoli Yohane kpa yange lu ôron kwagh u ônov nav mba ken jijingi ve kaa je la , wener : “ Aluer m ungwa mer , mbayev av mba zenden sha mimi yô , k@@ am iember je hemba akaa agen cii . ” Mbam@@ zeyol mba hen tsombor man m@@ taver u iny@@ ar shin m@@ nyoon una fatyô u pan@@ den tahav asev mbu ken jijingi la . ( a ) Ka nyi i lu dooshima ? Ma u ver ato sha atindi A@@ m , tsô bem wou ma a lu er if@@ i nahan , man shi perapera wou kpaa ma a lu er ag@@ ôndo a zege@@ mnger nahan . ” ( 1 Mbakorinte 4 : 9 ) Se kpaa ishima i se taver u yôôn ang@@ we u Tartor , shin er i tôvon se a ican nahan je kpaa ne , i̱ na se hingir kwagh u tar ua fa se , man ka kwagh u injaa hen mbatyomov kpaa . Er Se Z@@ ua a M@@ tsera sha N@@ agh ku I@@ p@@ aan La ( b ) Gba hange hange u zende u Mbakristu ua lu wanger wanger sha ci u nyi ? Or u nan suur sha kwaghfan u ken Bibilo , nahan nan van@@ den wan ago iyol tsuaa yô , nan keghen zan zan shighe u nan be@@ e@@ yol kpishi shin nan gbe ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange cii ve nan ngeren akaa ne ga , ka nan vande ngeren a shin inya tsuaa je . — Anz . Kpa mpin gema ngu sha kwagh ne ér , ka hanma gbenda u sôron mbamzeyol mban cii u lu u mimi y@@ ee ? Mba@@ jighjigh mba ngise mba Aôndo ungwa ve la va sha ishigh nagh sha mimi man a ishima i vough kpaa . 15 : 20 ) Peteru nger ér : “ Aluer [ or ] nana ya ican er Orkristu yô , kunya u̱ de ker nan ga , kpa nana̱ civir Aôndo . ” ( 1 Pet . Pro@@ feti ne nger ér : “ M gema ijime Y@@ am M na mba@@ gbidyen , ah@@ enge A@@ m kpaa M na mba@@ gb@@ el@@ an@@ ice ; M yer ishigh Y@@ agh kera sha u cian kunya kua az@@ er a ha@@ an ga . ” ( Yes . Bibilo ka imba takerada la . U tesen ikyav yô , wanye ugen u kuman anyom pue , iti na ér B@@ ran@@ don , tsombor na yange u na un ian ér a pase mfe na ken kwaghôron u lun a itinekwagh ér “ Er Nan Ve Yehova T@@ ôô I@@ yô Ver sha Ity@@ ough ki Sat@@ ana ? ” Yesu yange fa ican i ior , shin er yange ya ican i mbagenev ken a ve ya la jighilii ga nahan kpaa . Ity@@ ôkyaa i môm yô , kwagh ne yange na ior mba Aôndo lu kposo a akuraior a a kase ve la . Davidi , wa wan na Solomon kwagh kaa ér ‘ fa Aôndo u ter@@ u , civir Un a ishima i môm . ’ 2 :⁠ 9 ) K@@ asev mba ve wu@@ h@@ an iyol shi ve eren h@@ we man akaa agen kpaa ken uma da@@ al@@ aa man akuma akuma la , mba veren ikyav i dedoo kpen kpen je . ( 1 Tim . Su@@ ur sha a na a ishima you cii , nahan kôr ave sha “ uma u a lu uma jim la , ” gadia una b@@ unde ga shi ngu ikyua kpaa . — 1 Tim . Ruamabera kaa a vese ér : “ A@@ to ou kpaa aa ungwa kwaghôron ken ijime you u kaan er : Ka gbenda je ne , za nen sha u , zum u á sar ne u geman ken iy@@ an shin ken im@@ ese la yô . ” ( Ôr Mbaefese 4 : 26 , 27 , 31 , 32 . ) A@@ shi@@ ria Shi gba u se taver ishima zum u mba@@ ah@@ end@@ anev ve yar tom a mba@@ abaver u samber a abaver a bo sha iyol i mba@@ shir@@ en Aôndo tom , shin zum u ve lu nôngon ér vea kighir mcivir u mimi shin inya sha u eren ‘ ifer geman suur sha tindi ’ yô . ( Aer . 15 : 6 - 15 ) Kpa doo u se umbur ser washika u Paulu nger hen Mbaromanu la lu hen mbatamen tseegh ga , kpa lu hen tiônnongo jimin cii . ( Rom . Mba@@ adu@@ av mbagenev ka vea waan ior kwagh ér ve hingir Mbakristu mba i mar ve he@@ gh yô , ve ôr mkaanem ma Yesu man , ér : “ Ka u á mar ne he@@ gh keng . ” S@@ ende@@ ty@@ o . T@@ aver u pasen kwagh a u@@ tra@@ k mban gaa ? ( Mateu 18 : 10 ) Yesu ôr kwagh ne nahan kpa , tese ér hanma or@@ dondon na yô nan ngu a ma ort@@ yom u i ver ér a̱ kuran nan ga . Takerada u i yer ér A@@ t@@ l@@ as of G@@ lo@@ b@@ al Christ@@ ian@@ ity la kaa ér , ken inyom i 20@@ 10 la , iyenge i Mbakristu mba sha tar cii nôngo u kuman b@@ iliôn 2 man m@@ iliôn deri 3 . Heela tseegh ga , nomso mbagenev mba ve eren tom hen ijiir shon yô , hii u van mbamkombo shi ve kpa ve ngohol mimi . Zum la , mba vea lu uma shin tar sha ikyev i Tartor la cii vea hingir vough . Ka mba ve vese ayol a ve tseegh i gbe u vea yaven ayol a ve ye , shi ivaa ka kwagh u gbe@@ ke@@ ke . Shighe u mba se civir Aôndo imôngo ve er kwagh u vihin se yô , se zende er Yesu kpa zenden nahan nena ? Nahan yô , Paulu pine Mbakristu mba imoshima ve taver ga la ér : “ Kpa we yô , ka nyi u ne anmgbian ibo ? ” Gbenda môm u ú tese iwuese you sha u@@ iyua mban yô , ka sha u keghen ato a akaaôron a ve ne la zu@@ lee , shi nôngon u eren tom sha atô@@ akaa a ve dugh a mi ken akaaôron shon la . Aluer se mba ungwan imo i mba ve lu hemen ken a@@ vese la yô , se lu tesen ser se mba nengen a Un u i nengen a na ga la . — Mbaheberu 13 : 17 . Sha mimi yô , kanyi ka i̱ kôr tiônnongo u Mbakristu i̱ tile a mini ? Ke@@ ghen ato sha mbamsen vev hen Yehova . Aluer iyol kpe ve sha ci u ve kera mba a tahav mbu pasen kwagh er i hange ve la ga di ye ? Se fatyô u veren shighe sha u henen kwagh iyol yase nena ? Í nger ke ’ Habak@@ u 3 : 12 nahan ér : “ U zende U kar hen tar sha k@@ ume , sha ishima i vihin You , U sho@@ gh@@ or akuraior angahar sha ishima i nyoon . ” TER Una tema tor sha tar cii ; sha iyange la TER Una lu môm man iti Na kpaa ia lu i môm . ” ( Duteronomi 7 : 7 ) Kpa lu sha ci u jighjigh u nan u Iserael yange ban a mi la yange na ve Yehova m@@ us@@ an mhôônom nam mara ken Pente@@ k@@ ost@@ i u sha 33 S.@@ W . la gema ver sha tiônnongo u he u a lu a mbahenen mba Yesu Kristu la ye . Ngeren u Bibilo jimin cii ngu ke ’ ijô 3@@ 70 , shi á fatyô u ôron a@@ vegher a Ruamabera ke ’ ijô i vesen man i kiriki 1@@ ,@@ 8@@ 60 kpaa . U@@ umace mba ve yen tsung ne k@@ an shio u pasen e̱r uma a va lu ke ’ Paradi@@ so u shin tar , u̱ a lu van ke ’ hemen la , kpa kwaghôron u Aôndo u profeti yô gema na se mkav sha u kaven averen a a lu keghen uumace mba ungwan tindi he ’ shighe shon yô . Se cii se fatyô u civir Yehova a iember sha ci u atindiakaa a na nga vough shi se fatyô u kuran a . Shin er apostoli ne yange una lu nôngon ér i hide i z@@ ô@@ ôm un ken jijingi nahan kpa , Yesu soo u nan un tom u wasen mbagenev . Se za hemen u s@@ ônon ser Tartor u Aôndo u̱ va , zan zan una kar hemban ityav gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u sha u timin bo@@ tar ne kera . Shi gba u ieren yase kpa ia zua sha mbamsen asev mban . T@@ sua Dooshima u a Lu Gbenda u He@@ mban J@@ imin cii La Nahan se ngô@@ ôr hiin iliam a ior sha atô@@ akaa a atar ne ga : Ior mba ken Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia , er mba S@@ um@@ er@@ ia man Mb@@ ab@@ ab@@ ilon nahan yange ve yaren tom a ikp@@ ande i ngeren kwagh sha ayange a ve la . Kpa ashighe kpishi ka ve wa ac@@ in a tan la ikyo ga . 12 : 2 ) Shin er anyom kar imôngo nahan cii kpa , Aberaham vea kwase na , S@@ ara lu a mar wan ga . Nahan kpa , yange de ér kwagh ne a yange un u zan u@@ iniongo mba civir Yehova mbara ga . Ior mba hendan a mcivir u mimi mba sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la yange mba ongo ér “ m@@ ser u g@@ il@@ gar u Yerusalem la [ ngu ] zan hemen ” yô , ve tôô us@@ an@@ ker vev ér vea za “ nôngo ityav a Yerusalem . ” Man ior mba Aôndo cii , saan ve iyol a tom ne , nahan ve lumun u za pasen kwagh er Yesu yange wa tindi nahan ér : “ Z@@ a gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen ” la . — Mat . Kpa Ese@@ ter yô i yem a na hen ya u kasev mba tor mba sha uiky@@ a la ga . A@@ g@@ umaior shin mba ve sember van ken mimi la ve ôr kwagh u mbam@@ gem mban ken ityakerada yase shin ve ungwa ve sha ijô i mbagenev tseegh . Yange k@@ unda sh@@ a@@ gba@@ or u eren kpen@@ ga la iyol er Z@@ on@@ ge@@ z@@ ile vihi ko@@ bo môm ken inyaregh k@@ ira ga yô , a pine un ér : “ Ú eren nyi kwaghaôndo ? ” A ver se ikyav i hemban cii i tesen ér Yehova doo un ishima a ishima na cii man a uma na cii man a mfe na cii kua sha agee a na cii . Er ve va mkohol ne la , i kaa ér m er kwase u K@@ nor@@ r ityough . Sha kpôô yô , ku u Yesu la p@@ aa uumace , u tôô m@@ yo@@ ho@@ m ma isholibo sha mbap@@ er@@ apera cii kera . — Yesaia 5@@ 3 : 8 , 11 ; Mbaromanu 4 : 25 . Yange i hii u gb@@ eren magaz@@ in u ú lu ôron ne ken uwer u J@@ ul@@ ai 18@@ 7@@ 9 . Yange i nger ati a ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a Ar@@ ab@@ ic . Er@@ doo wa ieren i kundu kundu man i sha dooshima kpa ker . Inja na yô ka u kaan ér Or@@ gb@@ an@@ akaa , u a lu “ U@@ hemban@@ sha sha tar cii ” la , ngu sha tsen@@ g gande u kwagh a gba un a orumace , shin á gba ca gande u vea fa un shinii ? — Pasalmi 8@@ 3 : 18 . Kwagh@@ pasen u mbaapostoli la yange vihi mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda kpishi , nahan ve kôr mbaapostoli ve wu@@ he shi ve ta ve icin shi ve gbidye ve kpaa . Yange er msen ér i kura “ jijingi ” u tiônnongo shon shin gbenda u i eren kwagh ker la . ( b ) P@@ ase er tsaha u injaa ka u na mbayev mk@@ or shi ve fa ér ve doo mbamaren vev ishima yô . ( Gen . 39 : 7 - 9 ) Daniel kpa yange “ vande wan ken ishima er una hông@@ or iyol na sha kwaghyan u tor ” ga , shin er taver or@@ vesen u eren tom ken ya u tor u Bab@@ ilon la u lumun a na nahan kpaa . Ikyav i Yesu a tese sha mba@@ ats@@ ator la tese kwagh u vesen u nyi ? ( Yobu 31 :⁠ 1 ) Aluer se mba dondon atindi a Aôndo yô , kwagh ne una wase se se ‘ ny@@ agh kwagh u a lu u ifer ’ la , se gema se ‘ var a kwagh u dedoo . ’ ​ —⁠ Rom . Hen shighe la , Yehova “ una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga . ” ( Mpa . “ I@@ kp@@ ela i Mbashiada ” Mb@@ av@@ a@@ an@@ ku zer ak@@ ondo a il a mba@@ v@@ a@@ an@@ ku ve z@@ eren la , mba v@@ aan ku v@@ iligh iyol inya . 12 : 11 ) Mbar@@ ist@@ u kpishi nyian mba ve lu mbag@@ anden yô , lumun ér tsaha u mbamaren vev mba ve civir Yehova la yange u wase ve . Kwagh la zua sha mkaanem ma Tor u fan kwagh Solomon , ma yange nger i tse hegen i kom anyom 3@@ ,000 nahan la , a kaa ér : “ Ishima i bem bem ka uma u iyolough je . ” T@@ ar@@ t@@ enger man mngerem ma s@@ aren av@@ enge man usu u hi@@ an akaa man mngerem ma de@@ e@@ mee man i@@ wo i bu@@ gh@@ ur man bo - hi@@ ar kua ij@@ ever@@ ahumbe gb@@ ihi ior kpishi ken ican . Aluer se kaa a Orkristu ugen ser se soo u tsuan kwagh u hange hange u se er yô , alaghga nana kaa a vese ér gba u se nenge sha kwagh u se soo u eren la doo doo . Mbat@@ amen mba hemen ken tiônnongo . D@@ en he@@ ela yô , a gba s@@ ende@@ gh ér Yesu a̱ de ee un angahar tseegh ga , kpa a̱ ôô un ave man ityough kpaa cii ! Kpa Mkaanem ma Aôndo ta se icin ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande ; ka an nana fatyô u fan i ? ” I kaa a d@@ w@@ em la ér “ ya inyam kpishi . ” M@@ gem u or geman uma u nan la kaha a u sôron inja i nan tseegh la nena ? Un vea tsombor na ve hide ve ya ikyar a Yehova ken atô u anyom ahar . ( Yohane 4 : 23 ) Or@@ t@@ yom ugen kav kwagh ne nahan kôôm apostoli Yohane u lu nôngon u civir un la , á kaa ér : “ De eren nahan ga . . . . Ve kaa a na er : U ungwa kwagh u mban ve lu ôron ne kpa ? ” — Mateu 21 : 15 , 16 ; Yohane 12 : 42 . ( Luka 18 : 1 – 8 ) Kpa , doo u se fa ser aluer se er msen sha ishima i Yehova yô , mayange una kaa a vese ér : “ De z@@ em iyol ga , ” ga . — Luka 11 : 5 – 9 . Aluer anmgbianev asev doo se ishima yô , se kura zwa wase nena ? A fatyô u wasen mbah@@ ev sha nyi igbenda nahana ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A B@@ U@@ M A A@@ B@@ ER@@ A@@ H@@ A@@ M ( a ) Aberaham ver se nyi iky@@ av@@ a ? U tesen ikyav yô , aluer ishima hembe zan or@@ ya wou shin kwase wou iyol sha kwagh a we yô , alaghga u kaa a na wer , “ U ngu ishima per per yum . ” Nahan kpa er un iyol na fa ityôkyaa jighilii i Aôndo de ér ican i er un ga yô , kwagh hemba gban un u keren ish@@ ô . Sha mimi yô , mbahenen yange ve per lu tindi u Aôndo ga , kpa lu mnenge u taveraa u Mbaf@@ ar@@ ishi ve lu a mi sha kwagh u a lu tom u or nana e̱r sha iyange i me@@ men ve a lu tindi u p@@ eren la . ( Mbaefese 5 : 25 ) I yila ‘ nongo u Kristu ’ ken Mbaefese ityough 4 ér , “ iyol i Kristu . ” Yesu wa mbadondon nav tindi ér ve eren mkombo u umbur u ku na u un kpe , un ne naagh a uma na sha ci wase la . ( Luka 18 : 27 ) Shi sar un u eren nahan kpaa . Mbam@@ pin mbagenev ken takerada ne mba i gbe u or u ôron nana na mbam@@ lumun sha mi la mba sha ci u mbayev man mbag@@ anden kpaa cii . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 3 , 5@@ 1 Apostoli Paulu nger ér : “ De luun ma or a ma inj@@ ô ga saa di m@@ doo u ma ne doo ayol a en la tseegh tsô , gadia or u orgen nan doo nan ishima yô , nan kura atindi ve . ( Yohane 5 : 39 , 46 ) Sha kpôô yô , Mose kpa lu môm ken mba@@ shiada kpishi mba ve nger kwagh u Yesu cii man shighe u Mbakristu la di tsô . Akaa a a vande eren Davidi iyol na man mhen u yange henen sha aeren a Aôndo a mbagenev la na yô , Davidi fatyô u kaan vangertiôr nahan ér : “ Er@@ doo [ u Yehova ] ngee wuee . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 8 . Sha ci u ngu a inyaregh kpishi , nahan ve hen ér aluer mo m hingir Orshiada yô a lu ve i@@ heen . Kwagh la yange lu loho u dedoo kpishi je , ga yô Yohane yange gema lu tesen ior cii gbenda u uma man msaanyol — lu Yesu , un shon u “ A tee isholibo i tar kera ” la . Doo u se wuese Yehova ken mbamsen asev hanma shighe cii sha ci u nyi ? 8 : 26 - 40 ) Ka O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la tseegh yange gba u a pase un kwagh u Ruamabera a kaa ga . I@@ mba ieren ne nahan ia tese ér se mba eren kwagh u a zough sha awashima u Aôndo a lu a mi ér una kohol akaa cii ken Kristu la kpa ? I@@ y@@ uh@@ we ka ia ya tor ken a we yô , u hingir u henen sha kwagh wou tseegh , u kera henen kwagh sha gbenda u vough ga . ” Aôndo ver gbenda sha er wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh una naan se kwaghyan sha ashighe ashighe yô . ( Mat . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ; Pasalmi 36 : 7 ) Ka kwagh u injaa hen a vese je ka kwagh u se de ser ma kwagh môm shin ma or môm nana vihi mlu wase vea Aôndo wase , Yehova ga . Umbur injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u an@@ u@@ un@@ au@@ kase man sha kwagh u tal@@ ent@@ i la . Paulu za hemen kaa ér : “ Kpa we yô , kundu ishima sha akaa cii , taver ishima sha ican you ; er tom u i@@ vangeli , kure u doo doo . ” Anmgbian ugen ken tar u Fran@@ ce , u yange vande lun ortamen yô , nenge wener i nzughul a na , nahan ishima vihi un ker . Kpa , se na nen Mkaanem ma Aôndo ian ser ma tese imoshima yase shi ma tsaase i sha er ia wase se sha mimi yô . A u we tsan di ayange kpuaa maa kpen la yô , u lu uma gbem , nahan u kôr cio u maan akaa shi m@@ ô@@ ôr iky@@ on shi henen akaa agen kpaa . Shighe kar yô , A@@ sha hingir u fan Aôndo shi yan ikyar a na kpaa . ( Mateu 22 : 37 ; Marku 12 : 30 ) Er se vande henen ken ngeren u ken ijime la nahan , aluer Aôndo doo se ishima yô se ungwan imo na shi se kuran atindi na kpaa , ka nahan ve se tese ser se mba a iwuese sha dooshima na hen a vese ye . • Kanyi ia wase Orkristu shin Kwa@@ se@@ kristu u wan ishima a idya i ikyar u nana ? Gbenda u hemban doon u taver iky@@ ar@@ yan you vea Yehova yô , ka sha u seer eren tom u pasen kwagh 20 : 28 ) Kwagh ne bugh gbenda u uumace mba asorabo vea lu uma gbem sha won yô ; shi a kure perapera u Yehova la kpaa . Í L@@ U nahan u ya atam a t@@ ur ve@@ e ? ( Ôr Anzaakaa 15 :⁠ 8 . ) la una pase nyi sha kwagh wase ? M@@ pin u sha uhar , u shi u pine iyol you yô , ka hanma shighe ? A@@ be@@ don S@@ em@@ son 38 :⁠ 4 . Pen@@ n@@ i henen kwagh a mbag@@ anden uhar shi ve taver ken u@@ kwaghaôndo vev kpaa . Se lu mba van a bem hen tsombor man ken tiônnongo nena ? Aluer se mba keren ish@@ ô sha akaabo a se er la yô , se va a ayôôso ken tiônnongo , man kwagh ne una lu or môm a inja ga . Ka ve soo u wasen tsombor u ku u er u ne , kpa ve gema ve cian ér aluer ve ôr kwagh shin ve er ma kwagh sha inja ga yô , vea seer ve a seer ishim@@ avi@@ h@@ in . Mbat@@ amen mb@@ á keghen ato a kwagh u mba ke ’ tiônnongo ve lu a mi u ôron la shi mb@@ á wuese ve sha kwagh u ve fetyô u eren la kpaa . ( 2 ) Yange kegh ato ungwa mnenge u Aberaham sha kwagh ne . ( b ) Gba hange hange u or@@ ngohol ityesen nana lu jighjigh sha ci u nyi ? Kwagh ugen kpa ngu u a tese ér ayange ase ne nga kwagh môm a ayange a Noa la yô . 2@@ 9@@ ,@@ 18@@ 5 Inja i mgb@@ e u Aôndo a gbe se se lu a ian i tsuan kwagh u se soo u eren la ér nyi ? Kwagh@@ wan u nan la ka u dedoo . Ior kpishi mba yange ve ungwa ic@@ in@@ tan i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la yô zua a iwasen . U L@@ un a I@@ wuese sha ci u Hemen u Yehova ( b ) Doo u kwagh a gba Mbakristu mba ve lu anyom 50 shin ve hembe nahan la a kwaghwan ne sha ci u nyi ? Tsô kanyi ia wase or@@ maren u wan ishima a mbamzeyol mban@@ aa ? ( Marku 13 : 2 ) Ken inyom i 70 la , u@@ sho@@ ja mba Mbaromanu yô@@ h@@ ôr a@@ wen a vesen ne , man zan zan hegen kpa a@@ wen ne nga hen inya , sha ajiir a yange ve d@@ aa a ve haa la . Kwagh tsô una yange Yesu u kuran “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la u zuan a uma u kpen ga la sha ga . Mbah@@ enen Bibilo kpishi kôr azende a gbe@@ ke@@ ke vea mba yange ve tese ve Bibilo la . Gadia TER ngu kaan nahan er : Me rumun er ne@@ ̱ zua a Mo kpaa , . . . Ôr takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses ​ ​ —⁠ Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la sha peeji 5@@ 4@@ 9 - 5@@ 5@@ 1 . Zum u Davidi una va “ nder ” una nenge uityendezwa mba Yehova yô , ‘ m@@ lu@@ ashe u Yehova una kuma un , ’ shin una ember sha er Yehova a lu a na yô . ( 2 Timoteu 3 : 2 - 5 ; 1@@ Mbakorinte 15 : 33 ) U yaren tom a imba kwaghwan ne wasen se u palegh u ‘ vihin icighan jijingi u Aôndo ishima ’ sha u eren kwagh u a kaha kposo a ishima na yô . Ish@@ ember la i kua aeren a hông@@ or@@ ough a alaghga or nana er kpa a sh@@ ar nan ijir ga la . N@@ gi@@ se er kwagh nahan ken tar u Iserael u tsuaa la . ( L@@ ev . Sha kpôô yô , ijiir i mbahenen nav lu a mi i eren tom u kôron ish@@ u shin pasen ior kwagh la lu di “ b@@ er ” u kpuaa tsô — lu hen Mbayuda tseegh — kpa lu u ica a gba ga tsô vea lu a ijiir i vea pase uumace cii kwagh ia ke@@ he er “ zege@@ mnger ” nahan . Z@@ W@@ A u uumace ve lamen la ka u wase ve u ôron takerada shi ngeren kwagh shi lamen vea orgen shi kaven kwagh u orgen nan er yô , shi eren msen shi gb@@ eren ats@@ am wuese Yehova . Akaa ne aa lu a vesen shin a kiriki kpaa nga b@@ enden a mlu wase tsung je — sha iyol man shin ishima kua ken jijingi kpaa . ( Ôr Yeremia 31 : ​ 31 - 34 . ) Mba tesen un yô á er nena ? F@@ ada ugen , u a ngeren ityakerada kpaa yô , kaa ér : “ Ity@@ esen ne aver mhen u orumace yem zende zende . Or@@ pasalmi yange sôn Aôndo kwa kimbir kimbir ér : “ T@@ es@@ em akaawan a O@@ u . ” Wan na u hiihii ngu anyom 23 , u masetyô ngu anyom 5 . Gbenda u ú er kwagh la ua kaha a u or@@ ya wou shin kwase wou shin mlu u tsombor u ú vese her la una kaha a tsombor u or@@ ya wou shin kwase wou , kpa aluer ú soo u kuran atindi a Bibilo yô , al@@ am agen nga a i doo u ú palegh yô . Ashighe agen i g@@ es@@ am ken iyou gayô i ver@@ em kwaghyan ga . U@@ ngeren mban , kohol sha Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu cii , hingir Bibilo jimin . Yange y@@ in@@ am ga cii . “ Z@@ an Z@@ an Un u K@@ u Lu K@@ u N@@ agh la , Una V@@ a ” Kwagh wase gba Aôndo ishima kpishi je , shi a soo ér i saan se iyol kpaa . Ú F@@ atyô U “ P@@ aven Kwagh U Dedoo A Kwagh U B@@ o ” Kpa ? A@@ mba@@ akaa er a@@ jingi a gb@@ on@@ do@@ mo@@ o man id@@ yer i gb@@ on@@ do@@ mo@@ o kua ak@@ ô@@ v a i er sha ci eren imba tom la cii yô aa fatyô u yangen we iyol@@ vihin hen ijiir i maan kwagh . Yange fa ishima i Davidi , nahan doo un a na . ( b ) Mbat@@ amen vea fatyô u wasen mbagenev u hiden taver shi lun saan saan nena ? I@@ c@@ in@@ tan sha ci u Mba Ve Lu sha “ Shighe u Wan u Or Una V@@ a ” La Nahan gba u se kpa se ‘ lu nen a mhen ne ken a vese ’ keng keng , shi se na nen ayol a ase u eren ishima i Aôndo a ishima yase cii . — Mbafilipi 2 : 5 – 8 ; N@@ W . Yehova yange ungwa msen u Paulu nena ? Ka e@@ ev mbu civir . Shi iyange igen m@@ ough@@ on ér una za mkombo yô , nom na gba anger un kaan ér : “ U za hide mkombo la yô , u kera nenge a mo hen ya ne ga . ” A gba u ashighe kpishi ú eren tom ne tugh cor@@ o@@ aa , kpa kwagh u a lu di yô , u gema u zua a inyaregh kpishi . ” M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma Aôndo taver se ishima kwa kimbir kimbir ér , Yehova una wase se shighe u se yen ishima shin ishima i vihi se yô . ( Mpase 11 : 3 , 7 , 11 - 13 ) Ú ngu wer ve cii yange ve gema asema ga , kpa i kighir ve u kaven tom u age@@ egh u Yehova hen shighe la , di vough er Yesaia vande ts@@ eng@@ an@@ ôron nahan . Nyian kpa , ud@@ ang@@ mbaiorov mbagenev ka ve yar tom a In@@ tan@@ et , nahan ve yer mlu ve kua mba@@ awashima vev kpaa . ▸ Wan wou u nomso due makeranta ngu hiden hen ya man i na un ta@@ av ér a ma . A kaa ér : “ I zua a ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u ú nger wer i na u ian i va eren tom shi Betel la . Ashighe agen tom ne yange u lum kwagh u ican . Peteru kaa er : Ka hen mba@@ van@@ nya . I@@ ma@@ agh ki T@@ aver ki Ishim@@ a@@ verenkeghen Shighe u Mbam@@ taver Ve Lu Yô ( Aerenakaa 8 : 26 - 28 , 38 , 39 ) Yange ngô@@ ôr ga tsô maa mimi la wa am@@ ise ken tar u Li@@ da man K@@ pu@@ un K@@ pu@@ un u tar u S@@ ar@@ on man Yo@@ pa . Er i mar John ken inyom i 19@@ 31 yô , yange ungwa kwagh u ican i ityav mbi nôngon mbi ve a mi la . 16 : 28 ) Er se lu mba kôron num yô , ka se nôngo ng@@ egh ser , se lu bem a ior cii . — Heb . Or u mhôônom ma ker nan a mbagenev yô , ka nan er kwagh u una na uma ve una lu gu@@ da yô . M va kom anyom 15 yô , i nam iyua ér m yem ze@@ ge makeranta ugen u tesen am@@ ar a v@@ in@@ en hen gar u L@@ on@@ don la . ( Mateu 24 : 3 , 7 ) Mkaanem ma or@@ pasalmi a nger la ka ma sur@@ un ishima hen ave kpishi je . Gbenda ugen u eren mcivir u hen tsombor yô , ka u zuan ave sha kwagh u i gbe u a er yô , er u eren t@@ so u Noa , shin u maan tempel u Solomon la nahan . Yange lu eren iniongo er ka iniongo i tor nahan , shi lu h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom tsung . ​ —⁠ 1 Samuel 25 :⁠ 36 . Shighe u ú lu henen kwagh vea or yô , nôngo nana hemba veren ishima sha avur a Bibilo a a lu ken ityough ki ne lu henen la . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i̱ í gem ér “ erdoo ” la shi inja i i̱ ér “ ish@@ o@@ on i sha ishima i môm . ” Inja i u lun kp@@ an u Aôndo , er i nger ken Mbaromanu 6 : 22 la jim yô ér nyi ? Aluer se mba eren kwagh sha jighjigh yô , Aôndo una na se injar kpee , a b@@ unde ga . Mkaanem ma anmgbianev mba nomso man mba kasev ka ve ôron ken mkombo la , maa wase se u tsaase or u se lu k@@ imi la kpen kpen . • Kanyi ia wase se u zuan a mtsera sha Bibilo i henen i sha tse@@ ene@@ ke man kwa@@ r@@ gbidyen ken ishima sha kwagh u se hen laa ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 9 ] ( b ) Gba u or a er nyi keng ve Yehova una de nan kwaghbo ? ( b ) Na ityôkyaa igen i i er ve yange i ver Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe yô . A@@ ng@@ ev nav mb@@ un ka mbu na se v@@ ôr shi i t@@ ume se iyol kpaa . • Ka ana nan ne ve se lu gban ange@@ va , man ka ana nana gema a yima se sha ikyev i kwaghbo ? Shighe u jighjigh ve u nan taver ga la , mbagenev ‘ da@@ ase a ve yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen . ’ ( Ef . Davidi wa icam sha shighe u lu yan ican ne ér : “ Z@@ ung@@ w@@ em mhôônom , Aôndo , zung@@ w@@ em mhôônom , gadia ka ken a We , uma wam a yer ye , een , ka ken m@@ ure u a@@ kp@@ er a O@@ u me yer ye , zan zan aka@@ avi@@ h@@ in ne aa kar kera . ” — Pasalmi 5@@ 7 : 1 . Ka hegen i lu shighe u ú tesen wer u va lu or u ungwan tindi hen shighe la ye . ( Ôr Mateu 7 : 1 - 5 . ) ( E@@ s@@ era 2 : 5@@ 8 , 6@@ 4 , 65 ; Ese@@ ter 8 : 17 ) Nyian ne , “ zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen ” la , ngi suen Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu “ Iserael u Aôndo ” la sha mimi . ( Mpa . 7 : 9 , 10 ; Yoh . 10 : 16 ; G@@ al . Ikyav i tesen yô , se time sha akaa agen kpuaa sha kwagh u tom u maan tempel , ú yange gba u Mbayuda mba ve hide ken tar ve vea er la . Sha shighe u i lu eren Yesu ican la , Peteru er akaa a shami ga kpishi a yange gba u Or@@ vesen na ne una de un a asorabo na yô . Gbenda u Davidi wa wan na Solomon kwagh la tese er se fatyô u eren kwagh u doon Aôndo yô . T@@ aver Mbagenev u H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime Aluer u ngu gbidyen kwar sha atô@@ akyaa a a lu shin heen ne yô aa wase u , nahan u palegh kwaghbo shi u za hemen u lun ken dooshima u Aôndo . Y@@ i@@ la wan wou tema a nan er ter a wan nahan , lam a nan sha kwaghfan . Nahan kpa , Mbakristu mba mimi yô , ve war sha ci u ve ungwa ic@@ in@@ tan i Yesu la . Ka sha igbenda i nyi nahan Yehova a kor ior nav sha u i kpe ve iyol ken jijingi ? Aôndo wase una war ior nav , er sha ayange a tsuaa la nahan . K@@ era lu u una za hemen u yan ican zan zan ku na ga . Kape nyian kpa mbamaren Mbakristu vea tesen mbayev vev vough je la , sha er mbayev mbara vea lu ken mk@@ or , mlu ve u ken hemen kpa una lu u saan saan yô . 4 : 3 ) A@@ jiir a Bibilo i er kwagh u Aôndo inja er ka un a eren se akaa a bo la kpa , i ôr nahan sha ci u ka un a ne ian ér akaa a bo la a er ye . S@@ ef@@ anu fa er í na Yesu tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev yô . Or@@ pasalmi yange wa icam , ts@@ eng@@ ap@@ asen ér ‘ av@@ aan a Tor la h@@ or je , a kuma ken ishima i mbaihyomov nav , ’ ve ‘ gbidye inya sha ishigh nagh . ’ U tesen ikyav yô , luun er Aberaham man S@@ ara za hemen u umbur gar u U@@ r her yô , “ ma ve lu a ian i hiden . ” Shi A@@ t@@ kin@@ son P@@ ad@@ ge@@ t@@ t , u yange nyôr sho@@ ja ica lu a gba ga maa fa mimi la kpa , yange mbau@@ tahav mba ken sho@@ ja na un ican kpoghuloo sha ci u a venda u nôngon ityav . A@@ ka@@ a@@ wan a perapera a Aôndo nga sha ci u hanma or cii ; nahan doo u se kpa se tsua kwagh u vough u se er yô . A@@ vur a masetyô a kwaghôron u profeti a ken Yesaia ityough 60 la pase kwagh u a lu igbenda shon la . ( Genese 34 : 1 , 2 ; Pasalmi 119 : 37 ; 1 Mbakorinte 7 : 36 ) Aluer u tsua akaa a dedoo yô , kwagh ne una wase u u er akaa a ken jijingi a u we ishima u eren la . Una p@@ aa uma ve sha mk@@ ighir man ip@@ ira ; awambe a ve aa lu kwagh u injaa sha ishigh nagh . ” — Pasalmi 7@@ 2 : 13 , 14 . Er nan ve Yesu yange venda kwaghôron u Maria la ? Sha ci u kper@@ nan ate@@ tan je i wua Yesu , nahan mbadondon un s@@ ar@@ em . ( Yoh . Nahan kpa , er ve ye ikyar a Ter ve Yehova kôôsôô yô , mba a ishimaverenkeghen ér a va pase ve “ sha ikyev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , ” nahan vea nyôr ken “ mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” ( 2 Peteru 3 : 13 ) Kape mlu wase kpa una seer shin una p@@ ande icivir i ior ve ne loho u se pasen la je la , a̱ lu sha shighe u me@@ men shin ken tom kwaghpasen kpaa . Ka ikyav i tesen i nyi se lu a mi i ityom i Aôndo i kp@@ iligh@@ yol@@ o , man gba u kwagh ne una te@@ v se u eren nyi ? Ka i lu ú sha ashighe agen inja er ú gbe shir@@ en Aôndo tom gbilin gbilin tsô shinii ? Sha mimi yô , m@@ ne u or nan iyol i nan eren tom u i kimb@@ in nan sha uwer ga la tese ér nan de akaa saa nan kpishi . Jijingi yange mgbegha Solomon ôr ér nyi sha kwagh u mba@@ kpen@@ eve ? Yange ve hen ér alaghga mbaaferev wua un a wua . KW@@ AG@@ H er vihi yô , afer@@ akaa ang@@ an nahan ngee sha shighe wase ne . ( 1 Tim . 5 : 8 ) Kpa we di ye ? Shighe u B@@ al@@ t@@ as@@ ar lu eren tom u maan kwagh vea ior mba Yehova imôngo la , a na jighjigh ér un zua a kwaghaôndo u mimi . ( Mbaefese 6 : 4 ) A er nan ve mbamaren vea wase ônov vev u vesen hingir mbacivir Yehova mba ve vi@@ e , mba vea fatyô u “ p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” ? — Mbaheberu 5 : 14 . ( 2 Samuel 7 : 16 ; Pasalmi 8@@ 9 : 20 , 26 - 29 ; Yesaia 11 : 1 ) Shighe u H@@ es@@ e@@ k@@ ia gba angev la , lu a mar wan@@ nomso ga . Mal@@ aki shi ôr kwagh u ieren i mimi ga i sha uhar ér : Ka u or nzughul a ikyar i nan i ken ivese la , hemban je yô u p@@ aven ivaa a nan sha ityôkyaa ga la . ( Yohane 14 : 9 ) Nahan ka sea ôr kwagh u i nger ken Bibilo ér “ Yesu vaa ” la yô , kwagh ne a̱ wase se u fan ser m@@ nyoon u ken ishima i hanma or u civir Yehova yô kôr un ken ishima tsung . Bibilo tôndo zwa a ior mba ve lu ikyua a Yehova shi ve zenden sha igbenda na i perapera la ér : “ Vea ume atam a iyol i been ve her ; vea lu a z@@ ar kpishi , shi vea lu gese gese kpaa , sha u pasen er TER A lu u perapera yô . ” Een , sha ci u yange sôn Yehova sha gbashima ér : “ T@@ es@@ em , m@@ ̱ er ishima You , gadia We U ngu Aôndo wam ; Jijingi Wou u dedoo la , A̱ za a mo . ” Y@@ are@@ di Kpa , mbamaren mba ve lu Mbakristu , mba i sar ve u y@@ esen ônov vev sha dooshima yô tagher a mbamzeyol . ( Yoh . 8 : 44 ) Sha mimi yô , hemba doon u lumun hemen u Yehova . Yesu yange gema kaa a or@@ henen na la ér : “ U nenge u@@ zege@@ mba@@ a@@ y@@ ough@@ ou@@ v mban kpa ? Yange ve er kwagh la ica i gba cii ve va mase nengen a na ye , hen shighe ne a lu m@@ u@@ e - tor u tar u Igipiti . Ken tom u pasen kwagh . Kwaghôron u profeti u i nger ken Ese@@ kiel 37 : 26 , 27 la ngu kuren sha mi nena ? Maa T@@ so@@ mbor Wou sha “ A@@ ka@@ a@@ ôron a Dedoo ” Nahan se fatyô u lun a vangertiôr ser , shighe u Yehova una va tim bo@@ tar ne la kpa , una yima “ zege@@ ikpelaior ” i mba ve civir un sha mimi , mba ve “ [ ee ] uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve ” la . Yehova kaa a ior nav ér ve de cie ga , aluer vea “ karen ken p@@ ev u m@@ ure u ku@@ ugh , ” sha shighe u i lu inja er ve hemba tagher a akaa a vihin tsung ken uma ve je kpaa . ( Mateu 24 : 42 ) Kwaghôron u Yesu ne tese ér mbadondon un vea lu ken m@@ lan sha kwagh u shighe u mkur una va yôô ? ( 1 Pet . 3 : 18 ) Yesu u Yehova nder un shin ku ne hide tsa shin tar ayange 40 , lu anden hen mbahenen nav , taver ve asema shi wan ve ago@@ yol u va eren tom u vesen u i@@ vangeli ken hemen . ( Pasalmi 5@@ 1 : 11 ) Er Tor Saulu yange n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr eren isholibo yô , Aôndo ngohol jijingi na hen a na kera . “ Z@@ enden i [ de ] lu sha iyol ga kpa i lu sha Jijingi . ” — R@@ O@@ M . U tesen ikyav yô , ashighe agen ka i kaa a anmgbianev mba i wu@@ h@@ u ve ken ga@@ adi ér ma anmgbian u nan hemen tom wase ken tar ve la nan ny@@ iman jighjigh u nan u nan , nahan ve kpa vea gb@@ ihi jighjigh u nan ve kpa a lu ma ityôkyaa ga . Yesu ôr kwagh ne kwa tar@@ atar . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada u timen sha aeren a ior , David R . Or@@ jir ugen u ken gar u S@@ an Di@@ e@@ go , ken kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia kaa ér , zayol u vesen u “ ud@@ as@@ enda ve lu tagher a mi yô , ka m@@ nzughul u mbagenev ve nzughul a mba@@ beenyol la . ” 17 : 11 ) Aluer u ngu kaven ve yô , u seer lun a iwuese sha ian i i@@ civirigh i ú lu a mi i civir Yehova la , man er a lu kwar wou la kpaa . A@@ tindi man a@@ jir a mba@@ ate@@ jir ve k@@ ur la wase Mbakristu mba sha ayange ne nena ? Kwase ugen u dondo ya a vese yô , yange a kaa a mo ashighe agen ér : “ Ve kôr ngô@@ u ve yem a mi . ” Ngeren u sha uhar ne di tese er se fatyô u eren kwagh u Yesu yange ôr ken msen na ugen u doon tsung la yô . i í hi@@ la lu ken ijô ig@@ enegh la . á i nger akaa a yange hen ér alaghga aa doo An@@ t@@ ôn@@ i@@ o ishima u ôron la ke ’ you p@@ on p@@ on . Kpa ve gema ve tsua u dondon hemen u Satan , wan u Aôndo u hemban@@ ato la . ( Mateu 1 : 18 ) Sha kpôô yô , yange icighan jijingi u Aôndo er ze@@ ge tom sha iy@@ av mbu Maria wa la . Doo u se mba civir Yehova se vihin inyaregh dang dang ga . Davidi mough a ior nav ve yevese ve yem hen b@@ ar u sha i@@ wo i A@@ du@@ lam ken tar u Iserael , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki G@@ ati la . I@@ jiir ne gba ica a gar u G@@ ati kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 15 nahan . U@@ pristi mba sha ayange a Mal@@ aki la lu mba t@@ angen iyol man mba lun a dooshima ga man mba eren h@@ ua sha iny@@ ar . 1 : 17 ) Kpa lu or u ‘ zenden sha jijingi . ’ 7 : 8 - 10 ; 8 : 16 , 17 . ( Ôr ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Yehova N@@ em Kwagh u A G@@ bem la V@@ ough ” la . ) Ôr kwagh u i nger shin heen , u agumaior kposo kposo sha tar á ôr ne , nahan hen er u na mlumun sha mbampin mba dondon mbara yô . A@@ g@@ umaior kpishi wuese mcivir u hen tsombor nena ? Man hegen yô , mb@@ á kohol iyôngo igen i Yesu la , ngi zuan he ’ ihi@@ an i as@@ ande a ônov mba Yehova “ mba nomso ” man “ mba kasev ” mba i shigh ve mkurem la ke ’ ityar 2@@ 34 man ac@@ ile a zege@@ mnger . U kure ikyaa wer agumaior ne soo u bu@@ lan we@@ e ? ( Ho@@ sea 3 : 1 ) Ho@@ sea ungwa kwaghwan ne , nahan a za kua a G@@ om@@ er sha ikyev i or u G@@ om@@ er lu a nan la . Yange nan dugh kwagh ken inyaregh ki nan m@@ us@@ an la nan ki@@ mbi injar ne a mi . “ N@@ om@@ so mbagenev ken tar mba a inja i ik@@ undu kundu shi mba a aeren a dedoo shi mba we ior ikyo kpaa . Shighe u i nger mkaanem man la , yange gba u hanma or nana naan mba@@ beenyol mba ken nongo u Yehova icivir ; nyian kpa kape i lu je la . ( Aer . 11 : 26 - 28 ) Zum u Bar@@ n@@ ab@@ a man Saulu “ kure tom ve u nan anmgbianev iwasen ken Yerusalem yô , ” ve hide ken An@@ ti@@ o@@ ki . U@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu mba@@ aiev mba i lu iky@@ e ve u tesen atesen a aiegh a l@@ ahan Aôndo , mba yange ve nôngo Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha M@@ ôm , ve iv ave ve a awambe a ior la cii Aôndo venda ve . Mimi yô , yange doo se tsung er mbayev asev soo u civir Yehova yô . Nahan kpa , se fa ser er mbayev asev lu hi@@ an yô , vea tagher a mbamtaver kpishi . ” Nahan cii kpa , ko@@ k@@ omb@@ u ngu a tahav mbu m@@ ough@@ on ken tar u K@@ an@@ ada pur@@ ugh nôngon u kuman je er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 3@@ ,000 nahan , yemen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o . Alaghga vea hen ér gba u a lu ve keng vea luun ityough sha kwagh hanma shighe ye . Kwagh ka a er i vihi yô , mbamaren mba hiihii mbara yange ve tese mbayev vev u eren nahan ga . ( Luka 4 : 18 ) Yesu er kwagh hemba di u kaan tsô ér un va u wasen ior la . ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen ne wase Yeremia u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un i mimi ken ican i lu yan ken ishima la . ( Luka 12 : 32 ) Takerada u ken Bibilo u masetyô la tese ér mba vea zua a ian i civirigh i hemen sha vea Kristu la vea lu iorov 14@@ 4,000 . — Mpase 5 : 9 , 10 ; 14 : 1 . Iyange igen yô , K@@ o@@ ic@@ h@@ i pine iyol na wener : “ Kanyi jim m eren@@ e ? Aluer se mba nôngon ser se er akaa a g@@ anden se yô se mba keren ishim@@ any@@ ian i gbil@@ ini@@ gh . ( 2 Mbakorinte 1 : ​ 21 , 22 ) Kwagh ne tese ér mimi je , ve hii uma u he shin se fatyô u kaan ser i mar ve he@@ gh . Nahan kpa , yi@@ ase tese ér Mbaiserael mbagenev yange ve nyôr ken ibanave . Aôndo kpa soo ér we u y@@ ese mbayev ou sha “ mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” ( Ef . • I@@ liam yase ia fatyô u wasen se u eren kwagh ken mzough a mbagenev nena ? Er mhôônom ma zungwen ma nongo aeren a injaa kpishi , kua ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo kpa sha mi yô , mhôônom ma zungwen ka ma wase se u lun a aeren a dedoo ne . Shighe u C@@ ar@@ ol lu anyom pue la , mbamaren nav pav ivaa , nahan gba u una lu vea ngô na , man ngô na waan atesen a Bibilo a sha kwagh u aeren a wang la ikyo ga . “ Nenge ” a iyol you ken tar u he , nahan tôô wer u ngu ember uma ker gbem sha won . Timoteu u lu hur@@ or u zenden vea Paulu la , lu ortamen u wa Mbakristu mbagen ikyo tsung yô . I@@ ca i gba ga je maa se lu henen Bibilo a iorov 30 . nahan se hingir u veren tiônnongo hen ijiir ne ken atô u iwer at@@ ar@@ atar . ( a ) Ka ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi Ruamabera a ne mba ve lu ken ican kpoghuloo sha ci u m - ban u iny@@ ar laa ? Er Nan Ve I G@@ be H@@ ange H@@ ange u ‘ Se K@@ ur@@ ana ’ ? Maa lumun wer we kpa u ngu a ibo sha zayol ne , shighe u ú lu lamen vea tsombor wou yô . 2 : 24 - 26 ) Mbat@@ amen ka vea lamen a tiônnongo jimin cii yô , ve kegh iyol u nan iwuese pe i doo u a na yô . A@@ pe A@@ re@@ ki la una lu yô , á lu ikyav i tesen ér Yehova ngu hen ijiir la . Kwaghôron u profeti u Mal@@ aki la kure sha gbenda u vesen nena ? Lu hen haregh u Fran@@ ce u i yer ér , N@@ ord - P@@ as - de - C@@ ala@@ is la , ior i P@@ ol@@ and ne hii zuan a Mbah@@ enen Bibilo , mba ve pasen kwagh her kpoghuloo hii ken inyom i 19@@ 0@@ 4 je la ye . Satan yange lam a Ifa sha inja i i@@ yô , kaa a na ér aluer Aôndo hemen un ga yô , a hemba kpen un iyol . ( Ru@@ tu 3 : 13 ; 2 Samuel 3 : 35 ; 1 Utor 2 : 23 , 24 ; Yeremia 38 : 16 ) Shi ior mbagenev yange ve kaa a mbacivir Aôndo ér ve bu@@ m a ve , nahan ve bu@@ m a ve je . N@@ ana de ér nom u nan kpa a nengen sha wan ; nana wa ishima nana tese nom u nan u m@@ us@@ an ib@@ y@@ ôr shin ha@@ an at@@ u@@ mba ken f@@ id@@ in , shin er a@@ dooga nana fa u eren akaa ne tsembelee sha hiihii la ga nahan kpaa . A er nan ve a kar a ieren ne kera ? 1 : 32 , 33 ; 2 : 19 , 5@@ 1 . Nahan ka nyi jim i̱ sar icombor nee ? ” 1 : 19 ) Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Or@@ tamen ka nana kegh ato a we sha mimi yô , ka i pe@@ ver we iyol kpen kpen . ” — Luka 8 : 18 . Hi@@ ihii yô , injakwagh la i zua sha mbau@@ ng@@ wan á vese mbara , i lu sha kwagh u mbau@@ ng@@ wan mbara ve lan ga yô . Kpa se yô , se mba a Yesu or@@ wasen se u age@@ egh , “ ngu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo , ngu s@@ ônon sha ci wase . ” Mimi yô , aluer se mba timen sha ase@@ mber a tesen m@@ kposo u kwagh ugen a ugen la sha imba gbenda ne yô , aa wase mbayev man mbag@@ anden cii u lun a ieren i Orkristu hen tsombor man ijiir igen kpaa . Se P@@ ase Ior mba i T@@ aver u Ar@@ en a Ve la Kwagh Ka “ Be@@ gha u ken k@@ we u Yuda ” shin ‘ Wan@@ iyôngo u a lu a ak@@ or at@@ a@@ ankar@@ ahar man ashe kpaa at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ la tswen a “ kom u bu@@ ghun ruamabera ” la ye . — Mpa . 21 , 22 . ( a ) Mba ken tiônnongo ka vea er tom sha kwaghwan u i nger ken Mbafilipi 2 : 4 la nahan , kanyi ka i ere ? Tese nan tar u ne lu her la sha foto shon , maa kaa a nan wer nana tese ú tar u nan dugh her yô . M lu anyom 20 hen shighe la , nahan m henen mer m gande cii . Gba u Mkaanem ma Aôndo ma a doo se ishima tsung sha ci u nyi , man se tese ser ma doo se ishima nena ? Kpa , alaghga se tôô iyua i injaa i Aôndo a ne ne ser ka be@@ er@@ kwagh . I yar tom a ishember i ken zwa Grika , i i lu kwagh môm a ishember i “ wuese nen Yehova ” la kwa ny@@ iin ken Mpase 19 : 1 - 6 , u ember mtim u kwaghaôndo u aiegh . Hanma iyange yô , m nôngo u eren msen ken hanma ih@@ wa cii , mer Yehova a wasem me wa ishima , me tile dông sha er me er kwagh u una na Satan a l@@ aha un ga yô . Kpa lu u saa tor una za hemen u ungwan imo i Yehova ve una er a na nahan ye . U tesen ikyav yô , kwagh u yange er Yon@@ a ne wase se u fan er mb@@ al@@ un a jighjigh u nan u mimi je kpa vea fatyô u nzughul kwagh yô , man er vea fatyô u sôron kwagh u ve er u doon ga la kpaa yô . ( Aerenakaa 10 : 1 - 48 ; 11 : 18 ) Kwagh ne lu ian i civirigh hen Peteru je zua ga — akaa ne cii er lu sha ci u mimi lu kwagh u injaa hen a na , shi kwagh ne wase un u zenden sha igbenda i Yehova shi eren kwagh sha jighjigh kpaa ! Armag@@ e@@ don una v@@ aan yô , i@@ wen la ia ta e@@ ev mb@@ u@@ la a gb@@ ihi inya man mb@@ ua hembe avur avur mb@@ ua gba m@@ w@@ em . Doo u se ver ishima sha imba t@@ wer i se tsough u eren la sha ci u nyi ? A@@ tindi a yange í wa Mbaiserael í pase inyam í lun wang í vea fatyô u yan , man í lun wang ga la , wase ve sha igbenda ihi@@ ar . ( 2 Kor . 7 : 1 ) Heela tseegh ga , er ‘ or u eren idya yô , i lu iyol i nan je nan eren i kwaghbo ’ yô , hanma ieren i iji@@ mba@@ gh cii , ia na nagh ku nan kua nd@@ ôh@@ ôr Aôndo ishima . Se mba we ishima a ior vough er Yesu kpa waan ishima a mbahenen nav mba taver ve u lun a mnenge u vough la nahan . — Marku 9 : 33 - 37 ; 10 : 35 - 45 . Mkaanem ma Aôndo Ma I G@@ em Ma Doo T@@ su@@ ng Yô , 12 / 15 A@@ eren a yange de ish@@ ar yô lu ak@@ ombo a civir man m - ban u iji@@ r@@ ôron i sha mimi man ican i nan ior kua i@@ w@@ oo - or je kpaa . Shi a hide a iyol ijime a sôn Aôndo ér : “ Umbur mo Aôndo wam , ver@@ em doo doo . ” — Ne@@ hem@@ ia 13 : 31 . Takerada u Mpase kaa ér “ kwagh@@ hum@@ an@@ doon [ la ] , ka mbamsen mba u@@ icighan@@ mbaiorov . ” Yehova yange kighir F@@ ar@@ a@@ o ér a hemba un ato ga , kpa na un ian ér a̱ er kwagh u a soo yô . Mb@@ ap@@ asenkwagh u Tartor kpishi nenge ér , gba u vea tsua akaa a ve we ishima u eren la akuma akuma ve , a maa ve iyol u pasen kwagh sha gbashima ye . Y@@ ES@@ U yange ôr kwagh a ior sha shighe ugen la kaa ér : “ Á dugh tor u tar ne kera . ” 23 : 5 - 4@@ 9 . Takerada u Yosua 6 : 10 - 15 , 20 , kaa ér ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaiserael yange ningir gar u Y@@ er@@ ik@@ o kwa môm ken hanma iyange zan zan ayange at@@ ar@@ atar . A sôn Un . ” ( Yesaia 32 : 1 , 2 ; 2 Timoteu 3 : 1 ) Mbat@@ amen , aluer ne mba keren ner kwagh u anmgbianev enev a̱ gba ne ishima tsung sha mimi , shi ne kegh iyol u nan iyol yen sha ci ve yô , kwagh la una na ve u kaven e̱r kwagh ve a gbe ne ishima yô . Sha ayange a na la i s@@ ende Mbakristu ityough a mbau@@ tahav , nahan ashighe agen yô yange á nôngo á sôr s@@ ende@@ ty@@ o ne shin á tim tom u pasenkwagh ne sha tindi kpaa . Hanma iyange pe@@ pe yô , m er tom ne ih@@ wa jimin , m er tom ne je nôngo u kuman anyom 20 . Mbah@@ enen Bibilo yange ve kav akaa a mimi a nyi ken inyom i 1914 laa ? Zum u Mbaf@@ ar@@ ishi gba ah@@ on sha iwuese i í lu@@ ̱ wuese Yesu ér ka “ Tor u A ve ken iti i Ter , ” la yô , a gema a kaa a ve ér : “ Me kaa ne , aluer mban vea hu@@ an yô , a@@ wen aa gema á gb@@ ire vaa . ” Takerada u Mpase kaa ér á nder iorov 14@@ 4,000 shin ku á na ve iengem i sha , vea lu upristi man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v man u@@ tor a Yesu imôngo . Y@@ ar Tom a M@@ lu Wou u Kwa@@ v la sha Inja Nahan mbagen kaa ér i er ish@@ angen i s@@ ange ior mbagen kpa ve lu mbah@@ e@@ men . “ Ka u dondon Yesu shi kaven un kpaa . ” Yesu yange kaa a mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba sha ayange a na la ér nyi , man yange ôr nahan sha ci u nyi ? Ú soo wer Yehova a wase mbagenev sha ikyev you we@@ e ? ( Mbaefese 5 : 1 ) Mkaanem man tese wanger wanger ér Aôndo na mbacivir un jighjigh tsung . De num a or u yilan we ijir la fese . ” Tese ser ér , er Yesu a tem Tor h@@ en@@ gen ne , ngu a tahav mbu been ior angev tseegh tsô ga , kpa doo un u eren nahan . Kape sha kwagh u ityesen i kwaghaôndo kpa i gbe u or a er te@@ gh@@ elee je la . Hanma ijiir i se lu cii , i gba se ishima tsung u wuese Yehova , a lu ken makeranta shin sha iji@@ ir@@ tom shin shighe u se lu vea Mbakristu mbagenev shin se dugh kwaghpasen kpaa . A@@ kô@@ r@@ aior la kpe ica i gba hegen , kpa an@@ za a ve la nga her ! Er Mbah@@ enen Bibilo time ken Ruamabera zu@@ lee yô , lu nyi i due k@@ ere , man ka mpin u nyi a gem a du@@ gh@@ u ? Yesu yange a lam vea azende a na sha akaa kpishi . Ka vangertiôr u nyi Yehova a lu a mi sha mbacivir un@@ u@@ u , man kwagh ne taver ve ishima nena ? * ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Nahan kpa , m@@ sur@@ shima ne yange bee a mbamzeyol mba Maria ga . Alaghga tsô una ôr kwagh u una p@@ ande u@@ lum na yô . Alaghga je yô , nana hemba l@@ ôôn iy@@ i@@ av f@@ am u sha cii , sha ci u nan na jighjigh ér nana sun@@ da mgbegh@@ aa . Sha ikyev i Tindi u Mose la , Yehova yange sôr ian ver sha er “ ic@@ an@@ or , ” inja er anc@@ ôgh@@ ol man kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol kua shir@@ or nahan nana zuan a iwasen yô . ( L@@ ev . 19 : ​ 9 , 10 ; D@@ ut . I@@ so@@ u lu or u soon u p@@ ir@@ in isharen na ave ave . U taver ônov ou ishima wer ve ôron kwagh a we gbar gbar man sha mimi kpa ? Nahan Orshiada ugen vea kwase na mba ve lamen zwa Grika yô gba keren se ken gar u P@@ ort T@@ au@@ fi@@ q . U V@@ eren Ishima sha Akaa a H@@ ange H@@ ange ken Tar u U So@@ o I@@ ember@@ yolough Ne Paulu yange tese ér E@@ p@@ af@@ era lu eren msen sha ci u mba ve lu ken K@@ olose la jighilii . U ma tor ken Iserael nana er kwagh ne yô , gba u nana lu or u taver ishima , gban uwer sha kwagh ga shi tse@@ en ishima kpaa . Lu kwa u masetyô u una za ken tempel je ne . Or@@ t@@ yom yange ande hen Yesu taver un ishima hen tugh mbu i kôr un la . Vea nder a@@ wen ken ati@@ hi@@ al@@ ôgh@@ ô ? ’ Sha iyange shon la je , Peteru na kwaghôron u dedoo sha ishigh ki nongo u Mbayuda man mba ve nyôr Mbayuda la . Man gema iyua i iv@@ es@@ egh di yô ú er a i nena ? M@@ liam kpa ma a na ishima ia gba u sh@@ imi . Yesaia shi tsen@@ ga pasen ér a ver ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar la i@@ vegher , nahan Shi@@ ru@@ shi una nyôr a ak@@ um a na una ngohol gar la fese . — Yesaia 44 : 24 – 45 : 7 . Er kwagh ne a bende a atesen a Bibilo yô , gba u se ny@@ ô@@ ôso akaa ken takerada wase u ats@@ am . Ior atô kposo kposo cii — a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior man u@@ sho@@ ja man mba@@ fan@@ atindi man kasev man mbayev man ats@@ an@@ aior man mbau@@ angev , je yô kua ior mba i te ve kera hen ityô kpaa — ve va hen a na saan saan a mciem shio . Yesu kaa ér : ‘ U nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan nana war ye . ’ — Mat . Kape i@@ ember@@ yolough i i doon Mbakristu mba ve lu hen ma ve@@ gh@@ er@@ tar ishima la , ia vihi Mbakristu mba hen ve@@ gh@@ er@@ tar ugen ishima je la . Yerusalem vaa tugh tsung , m@@ liam nam nd@@ ô@@ ôr un sha ah@@ enge . K@@ ura Iyol You sha A@@ ng@@ er@@ e@@ ke ( Yohane 2 : 13 - 17 ; Pasalmi 6@@ 9 : 9 ) Se kpaa se kura ayol a ase tsung , se palegh u nan asaren a tar ne ian ér a̱ nzughul a mcivir wase la . Ka gbenda môm u nyi nahan se fatyô u kaven Aôndo man Kristu he@@ gen@@ e ? Shin er alaghga ung@@ ô mba y@@ in@@ an vea kera zung@@ we wan ve u una fatyô u wasen iyol@@ na ga la mhôônom ga nahan kpa , Yehova yô , una gba inya shin una hungur u zungwen mbacivir un , mba kwagh a tser ve la , mhôônom mayange ga . Kape mlu u mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato kpishi a lu vough je ne . Aluer se nenge at@@ ine@@ akaa a ken i@@ pi@@ pa@@ abaver yô se zua a mlumun u vihin kpishi sha mpin ne . Ka nyi se fe , kpa ior kpishi nyian ve fe ga ? 15 , 16 . ( a ) Hii nan ve se fatyô u kaan ser u mbananjighjigh y@@ in@@ an shima la ka kwagh u kpiligh se iyol ga ? Kwagh ne na hemba lun mo ican ga u ngohol kwaghwan ve u ve wam ken Bibilo la . ” 5 , 6 . ( a ) Inja i u vi@@ an ken jijingi la ér nyi ? Kpa Yesu kaa ér : “ A tile sha mimi ga sha ci u mimi ngu ker a na ga . ” Tom na u pasen kwagh shi tesen ior la yange u hemba wasen ior cii . Nahan kpa , m er msen hen Yehova mer , a̱ taver mo ishima sha er me cia ashe u za pasen kwagh hen mkohol la ga yô . ” Kwagh ne ka ikyav i tesen ér mbamaren mba lun tswen kpaa vea kôr cio u tesen mbayev vev u lun a dooshima . Hi@@ ihii yô , Y@@ a@@ be@@ shi sôn Aôndo kaa ér : “ Ma U seer tar wam . ” Se kpaa se mba a aan a injaa a se fatyô u kôron ikyar i mimi a anmgbianev yô . Ishim@@ any@@ ian ia Na Se V@@ ôr ken Jijingi Jigh@@ ilii yô , hii shighe Adam man Ifa ve gba ken isholibo la je , Yehova wase uumace mba ve civir un sha mimi la sha u ve fa ér iyange igen vea hide a lu vough , er ngise nahan . Hen kwagh sha igbenda i yange ve nenge sha mbamzeyol vev la . Takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la ngu wasen se ken tom u pasen kwagh ne kpen kpen . ( Mateu 26 : 39 ) Aôndo kor Yesu nahan cii yô maa á na un uma u tsôron sha , shi ior umiliôn imôngo mba ve ne ip@@ aa i Yesu jighjigh kpaa mba a ishimaveren i va zuan a uma u tsôron . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange m vese ken gar u L@@ on@@ dr@@ ina . ( Pasalmi 14@@ 7 : 11 ) Nahan ng@@ un kpa shi ka mtsera ugen u mba ve lu ikyua a Yehova ve zough a mi je ne : Ne mba ve civir un la injar . — Mbaheberu 11 : 6 . Aluer ka tra@@ k u a lu a itinekwagh ér U Nenge Bibilo Nen@@ a ? Pro@@ feti u Aôndo kaa a Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar ér : “ We tor , . . . ka we je u lu ityough ki sha z@@ en@@ aria la ye . ” ( Yohane 3 : 16 , 36 ) Nahan kpa , doo u se umbur ser ka mba yange ve nyôr ken t@@ so u Noa gba la tseegh ve war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara ye . Sha kwagh u veren ior mbagen ken hemen wase yô , se zua a ikyav i dedoo ne ken Ese@@ ter , u va hingir tor@@ kwase u Zege@@ tartor u Per@@ shia ken derianyom u sha uta@@ an C.S.@@ W . la . I@@ mbor i H@@ ar@@ o@@ di 37 : 11 ) Nahan yô , za hemen u hendan a Diabolo er Yesu kpa er nahan . — Ôr Yakobu 4 : 7 , 8 . ( Luka 3 : 15 ) Lu sha ityôkyaa i nyi Mbayuda lu veren ashe ér Mesiya una va sha shighe laa ? Aluer u p@@ ir u sha mk@@ ure yô , usu la ua seer ye@@ ghen a y@@ egh , kpa aluer u p@@ ir u sha mnger yô , ua kera za hemen ga . Nahan kpa , “ iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom , ” inja na yô mba ve lu ken ime i ken jijingi cii mba “ zan ze ze ze hen ijiir i s@@ ôngon . ” — Se@@ f . Se fatyô u fan ga . Ka u@@ kwagh@@ hi@@ r mba nyi se wa ikyo ga ve vea tsu@@ me a vese ? Alaghga awashima wou ka u hingir pania . De se lu nen azende a pasen ior akaa a myer a mbagenev ga , nahan se na tiônnongo a lu er ka tsombor u lun a dooshima nahan . — Anz . Er i na Yesu ican tsung , i wua un nahan kpa , i “ so@@ mb@@ o ” ku@@ he na môm tsô kpaa ga . Heela tseegh ga , uumace shi mba yan ican i angev man iyol@@ been man ku kpaa . [ U@@ foto mba sha peeji 20 ] Shi se zung@@ we nan mhôônom kpaa , kpa cii man se zung@@ we nan mhôônom yô , doo u se fa mlu u nan . ( Ôr Mateu 7 : 21 - 23 . ) K@@ orinte Hen Or@@ t@@ yom u hen E@@ fese Zum u N@@ el gba ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange yô , m zua a ian i civirigh i nengen sha a na hen ya wase zan zan kar kpen ken atô u iwer iti@@ ar . 3 : 15 ) Yehova yange mgbegha mbacivir un sha mimi nger hanma kwagh vighe vighe ken atô u anyom u@@ deri imôngo , ve pase gbenda u una va kar a il@@ y@@ ahan sha iti na kera , shi una sôr akaa a Satan a vihi la , man er uumace vea va hide a lu sha ian i Adam man Ifa ta kera la yô . Sha hiihii la , alaghga ishima ia vihi we man or u vese nan la kpishi a gande u ne tema ne lam sha kwagh u idya i mô wen nan er la . Ior mba ve lu a ishima i hemban wan ayol a ve ikyo tseegh yô , mba fe kôron cio u lun a mlu u dooshima a mbagenev ga , sha ci u or u nan lu a dooshima yô , nan wa iyol u van@@ den veren akaa a mbagenev ken hemen a akaa a nan . ( Luka 22 : 4@@ 9 ) Peteru kera kegh mlumun ga tsô , maa gber orgen to@@ gh sha s@@ an@@ ker bugh ( alaghga yange Peteru wa ishima u vihin un iyol c@@ a@@ veraa hemban nahan je ) . ( b ) Er i na Yesu Tor nahan kpa , yange eren a mba ve lu sha ikyev na la nena ? Ve soo ér m ôr ve hanma kwagh ! Se fa kwagh u A@@ hab@@ a lu henen ken ishima hen shighe la ga . Ve fa er Yesu yange vande been ior mba ve lu ica a na angev yô . — Mateu 8 : 5 - 13 ; Yohane 11 : 1 - 3 . Nahan nena ? I@@ m@@ ura man I@@ j@@ en i Kwagh u Per@@ apera I K@@ ôr U Ruamabera taver se ishima ér : “ I@@ ny@@ aregh ki s@@ aren k@@ i̱ de luun ken uma wen ga . Anmgbian u kwase ne man mbagenev udubu imôngo gb@@ ihi igbenda i zuan a inyaregh la sha er vea vande keren Tartor yô . Kpa Davidi “ palegh , a kar Saulu sha ishigh kera ; i@@ w@@ ange kar t@@ ume ken kpe@@ kpe . ” Anmgbian u kwase ne yange na ve inyaregh ki ki kuma u vea er zende ne la vough . ( b ) Ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase ? Ka sha igbenda i nyi nahan se ver ishima yase sha akaa a Sha ? “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O t@@ indi@@ m kua Jijingi Na . ” — Y@@ E@@ S . Yehova ngu tan iwanger sha ci u mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ken imba ime i i̱ we nahan ne . Ka nyi ia wase se u palegh “ gbenda u mba@@ asorabo ” ? Hii nan ve se fatyô u kaan ser Yehova ka ijiir yase i y@@ eren@@ e ? U@@ pania mba ve pasen kwagh hanma shighe mban er nan hen imba shighe nee ? Gbenda u a fatyô u sôron zayol ne yô : Su@@ e nen ayol a en , de gbe nen a gba g@@ es@@ a shin pu@@ un nen ayol a en ga . M@@ kighir una kera lu ga . Mba yer ityendezwa la ér , ikyuryan i Davidi . Mbamaren mba ve lu Mbakristu yô , ve fa ér kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma er la ka u mimi , ma kaa ér : “ Hanma mk@@ ô@@ ôm yô , sha shighe la ka i bee er ka kwagh u iember ga , kpa i lu kwagh u ij@@ ung@@ wen , kpa ken masejime yô , ka a ume atam a perapera bem bem sha ci u mba i tsaase ve a tsaase sha mi la i var ve yô . ” — Mbaheberu 12 : 11 ; Anzaakaa 13 : 24 . Ka ve lumun ian i henen kwagh u Bibilo i tese la . A kende Satan shin ihy@@ ungwa ne sha u “ a̱ de kera tsu@@ ghun akuraior ga ” yô . ( b ) M@@ k@@ ur u vegher u washika u Peteru hii ngeren la ôr ér nyi ? Ka sha u nan u@@ icighan@@ mbaiorov ve̱ kuma sha tom u eren , sha u maan iyol i Kristu . ” — Mbaefese 4 : 8 , 11 , 12 . Su@@ e tsombor wou u vese ken jijingi , za sôron mbau@@ angev shi taver mba iyol i kpe ve la asema . ‘ Er nan ve ônov mba ken uya mba ve fe kwagh môm môm ga la kpa ka i mar ve ve due a i@@ wan@@ a ? ’ ( 1 Mbakorinte 14 : 12 , 17 - 19 ) Nyian kpa aluer se fa ser Yehova Aôndo ver nongo u Kristu shi ngu suen u yô , se kpa ua maa se a maa . Aluer ne undu Aôndo man atindiakaa a na yô , mbamaren enev vea ya ican ken ishima . Yesu yange lu Or@@ tesen u hemban cii u yange lu uma shin tar ne yô . Ior kpishi hen ér u lun wang yô , ka di u ny@@ a@@ ghen il shin kwagh u hông@@ or@@ ough tsô . Mba@@ yev vev vea fatyô u kôron ijende vea ior kpishi shi eren kwagh vea mbagenev ken bem kpaa . Mbah@@ enen Bibilo mbara hii u gb@@ eren magaz@@ in ne ke ’ uwer u J@@ ul@@ ai 18@@ 7@@ 9 , man shighe la í yilan un ér Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer and H@@ er@@ al@@ d of Christ’s P@@ res@@ ence [ Iyoukura i Shi@@ on man M@@ yer u Y@@ ôôn M@@ lu - H@@ er u Kristu . ] E@@ i . Se ker u doon it@@ you vea Aôndo sha u gban di dondon hanma kwagh tsô ga . I@@ a mgbegha se ( 1 ) u kaven Kristu sha hanma gbenda cii , ( 2 ) soon anmgbianev asev ( 3 ) shi den mbagenev a kwaghbo sha mimi . Se tesen “ dooshima u a dugh ken ishima i wang ” yô . Paulu yange wa Timoteu kwagh sha dooshima wener : “ D@@ ondo perapera ityô kua u civir Aôndo man jighjigh u nan man dooshima man ishima i wan man ishima i legh legh kpaa . ” Sha kpôô yô , amba a asaren la nga “ nenge ityav a uma u ken ishima [ yase ] la . ” E@@ ve@@ l@@ y@@ n yange haa m@@ liam ashe , kpa se cii se gba zwa môm sha kwagh u mo zan makeranta ne la , shi doo un kpishi er lu u me za zua a ityesen i injaa ken M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la nahan . A kaa ér , “ Takerada ne ngu a atesen a Bibilo a vesen , a i pase a wang yô . ” Kpa akaa ne cii yange lu mba@@ aie — í er mba@@ aie mban sha er a kende ior asema ker ve̱ kôr k@@ we@@ ior u mba She@@ m la i@@ ho@@ m yô . Se er nan ve se fa ser se er isholibo i a fatyô u den se a mi ga ze ? L@@ U P@@ ER SH@@ A U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H H@@ EN I@@ J@@ I@@ I@@ R I I T@@ ES@@ E U L@@ A Mbahemenev mba gomoti man mba kwaghaôndo cii venda u ungwan ic@@ in@@ tan i sha shighe vough la , ve gema ve l@@ aha mba i shighe ve mk@@ ur@@ en , mba ve lu pasen kwagh sha gbashima la , shi ve tôv ve a ican kpoghuloo . Iyange igen yô , Jo@@ sé zua a Fran@@ c@@ es@@ c , orgen u ve eren tom hen kô@@ mp@@ eni môm yô . Ka ian i civirigh kpishi u yemen hemen a na imôngo , sha ci u se fa je ser ica a gba ga tsô or môm kpa nana kera hendan kwagh a mbacivir Yehova zum u vea kaa ér : “ Aôndo ta i@@ kaa ken vese ” la mayange ga ! — Mbaromanu 8 : 31 ; Mbafilipi 1 : 27 , 28 . Er nan ve Aôndo venda ér Saulu a de kera lu tor ga ? As@@ a man Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man H@@ es@@ e@@ k@@ ia kua Yo@@ shia cii yange ve er tom u been a e@@ ev mbu civir ken Yuda . ( Mpa . 4 : 11 , 12 ) Or ka nana er ma kwaghbo je kpa , Yesu u a lu Tor ken Tartor u sha la fa kwagh u una er yô , kua shighe u una er kwagh sha mi la cii . Kwaghôron u profeti u Ho@@ sea ôr sha kwagh u Iserael la na se ityôkyaa i veren ishima keghen Aôndo . Aôndo za hemen u lun a Davidi , nahan á hemba mbaihyomov nav cii . ( Luka 16 : 10 ) Aluer se nôngo kpoghuloo ser se za hemen u yan ikyar vea Aôndo kôôsôô yô , ityôkyaa ngi i se lu a mciem ga . Ken ityar igen kpishi kpaa , Mbashiada mba Yehova mba nôngon kwagh sha imba gbenda ne sha er vea pasen ior kpishi mba v@@ é dugh ken ityar ig@@ enegh la kwagh yô . 16 : 21 - 27 ) Peteru hen kwagh ken ityesen la . — 1 Pet . U@@ umace zer kenger akaa ne shi henen kwagh u á kuma shighe nena ? Mba@@ apostoli mba Yesu yange ve nenge a ihyom i tar kôr Yesu kpoghuloo la zum u í kôr un í wua la , shi ve nenge kwagh u Yesu er yô . Luka 7 : 14 , 15 kaa ér : “ [ Yesu ] kporom , A bende ga@@ mbe la . ( 2 Mbakorinte 12 : 7 – 9 ) Yehova yange tôndo zwa a Paulu ér nyi , man a tôndo zwa ér una er a we nena ? Sha mimi yô , ieren i mimi man kwagh u dedoo vea fatyô u nan mbagenev u wuese Yehova . — Mbaheberu 13 : 18 . N@@ ana ôron we cii yô , maa pine nan er nana wa ijende i nan la kwagh sha kwagh shon yô . Or ka nana kaa ér mo m wase nan kwagh shin nana t@@ indi@@ m nahan , m kegh iyol u zan kpa ? Kwagh u za eren tom ape kwagh a gbe sha mbap@@ asenkwagh la wase un nena ? Sha ci u ve fa ér ve vande eren “ akaa a a hembe lun a inja ” la , nahan mba a ibo sha shighe u ve tee u eren akaa a nan ve msaanyol la ga . — Ôr Mbafilipi 1 : 10 , 11 . Aluer mbam@@ pase mba Yehova doo se ishima yô , una nenge ér se mba h@@ ugh ga . Ka unô ka ve zua a iwasen zum u se er msen sha ci u mbagenev laa ? • Yeremia yange lu er kon u i “ m@@ ô@@ ôr u hen kp@@ em@@ nger , u u samber am@@ ise a u ” la nena ? Maa m kaa a na mer , m ngu “ ôron ” kwagh u ityakerada i ia wase ior ken im@@ akeranta i kiriki man i vesen u fan er i hii ve mbamzeyol ve lu sha tar yô . Kpa er se fe nahan , dooshima ka di vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi ki Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi nana lu a mi tsô . ( G@@ al . • Gba u mbagenev ken tiônnongo wase vea wase se sha ci u nyi ? Hegen wan@@ ye@@ kwa@@ or ne nenge a na ve ! Cii man u zuan a a@@ wen a injaa ne yô , a gba u u time u ker tsembelee . Er@@ doo kaha a ieren i kundu kundu sha gbenda ugen kpaa . Shighe u ishima ia vi@@ him ker kpa , a lam a mo vough er an@@ ngô u vesen u lun a ikyo i wan ka nan lam a an@@ ngô u nan u kiriki kundu kundu shighe kwagh a ze nan iyol nahan . Yange saan se iyol kpishi u hiden shin Betel va zan makeranta shi lun vea mba yange ve doo se ishima shi se naan ve icivir la ! Ka ikyar i dedoo i ya vea Yehova taveraa la yange i wase un u taver ishima ken ican i i tser un la ye . Ú za hemen u taver m@@ doo u Aôndo a doo ú ishima la sha u keren hemen na kpa ? Er m undu ijiir i du@@ ghun co@@ al shin inya la yô , i kaa ér mo m za sho@@ ja . Kwagh ne una va uumace a m@@ pe@@ ver@@ yol kpishi . — Ôr 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 - 8 . A@@ ka@@ a@@ ôron a m kaan we nyian ne , a̱ lu u ken ishima , tesen ônov ou a sha gbashima je , ôron kwagh u a , zum u wea tema hen ya wou man zum u wea zenden sha gbenda man zum u wea y@@ av inya man zum u wea m@@ ough@@ on sha ” kpaa . Er ve lumun u g@@ ur@@ en civir e@@ ev mb@@ ura ga yô , i gb@@ ihi ve ken at@@ se a usu u ye@@ ghen ker la . 13 : 25 ; 14 : 5 , 6 ; 15 : 14 , 15 . Paulu hii t@@ eren jighjigh u nan , a nger wener ér : “ Ka er se mba yan tor sha kwagh u jighjigh wen u nan ga , . . . gadia ka sha jighjigh u nan man ne til taveraa ye . ” M@@ nenge u kasev yange gba Yesu kwagh . Nahan ka a luun tugh ken vegher tar ne yô , ken vegher tar ugen di mbatomov mba Aôndo ve lu pasen kwagh ker kpoghuloo . Peteru fa dedoo ér ish@@ u môm kpa ngi ga , nahan á kaa a Yesu ér : “ T@@ ere , se tsa keren k@@ ak@@ a sha ican , kpa se zua a ma kwagh ga . ” Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u yange er shighe u Mbaiserael haa af@@ o ikyua a Y@@ er@@ ik@@ o u lu gar u Mbak@@ an@@ aan la . Kwagh ne tese er i gbe hange hange u Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese cii vea doo se ishima yô . 2 : 32 , 33 ) Sha nahan yô , a ver se ikyav i dedoo kpen kpen . Nahan se ‘ wa ian yase ik@@ o ’ er Paulu taver se ishima ér se er nahan , shi se hemba eren tom wase torough torough kpaa . M z@@ eren eren ayôôso a mbag@@ ene@@ ve@@ e ? Er se vande henen nahan , hen shighe la iniongo kpishi s@@ enge ér mba Mbakristu . Aôndo vande yangen Mbaiserael mba hemban ato mba ken k@@ ov u hiihii la u nyôron ken tar u K@@ an@@ aan , nahan Mose man A@@ ron kpa a tsaha ve nahan . U ngu wer saa se lu or@@ ny@@ ar man se wase mbagenev ga . 2 : 44 ) Ior kpishi nenge ér Aôndo una tim bo@@ tar ne ga , kpa ka kwagh u Bibilo i tese la ga . Paulu yange tese wener mzough u vesen ngu hen atô u dooshima man ishimawan zum u a kaa nahan la , wener : “ Dooshima we ishima . ” Yange i doo Yesu tsung u eren ishima i Ter na , shi ôron ior kwagh u Aôndo . Ma or u tan num sha hem@@ en@@ tor na shin hemban ú ato kpa nana lu ker ga . Mbakristu mba sha ayange a ase ne mba er Aberaham man mba@@ jighjigh mbagenev mba sha ayange a tsuaa la nena ? Yange ve fa je ér myom u vesen ngu keghen mba vea lu jighjigh her la ke ’ hemen . Kwagh ne lu kwagh u kpiligh se iyol kpishi . Yange m kohol um@@ ag@@ az@@ in vev kuma er 40 shin hemba nahan , m ôr ve cica cii ken atô u kasua utar . Kwagh gba Aôndo sha akaa a se tsough u eren la . Ken atô u us@@ ati mba ve kar kpuaa la , mciem am gema hingir m@@ nyoon u iyolough u z@@ eren nyoon mo kp@@ ii . ” 5 : 45 ) Aluer se er sha kwaghwan ne yô , se hingir “ ônov ” mba Aôndo sha ci u se mba dondon Yehova , un u “ ka A er iyange Na i̱ due i̱ ta sha mbaaferev kua mbam@@ imi kpaa , man ka A n@@ ôô ura sha mbap@@ er@@ apera man mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpaa la . ” Yuda yange er “ isholibo i zan ken ku , ” nahan ishima na un ibo kpishi . ( 1 Yoh . Ior ka vea lu sar sar a vese yô i hemba lun se ican ga u pasen ve loho u dedoo . W@@ ea soo u seer fan kwagh u ven@@ de@@ ve yô , ôr Awa@@ ke ! ( Mpase 12 : 12 , 17 ) Ka hange hange u se hendan a Satan man az@@ ô@@ v a na . Yange ve tema ken mkpeyol shi akaa a doon kpaa lu kpishi . Yange m za nyer hen ger@@ i la je maa m nyôr nongo a mzough u agumaior agen a taver ityough . 4 : ​ 7 - 26 ) Ishima yange i hemba h@@ aren kwase ne sha kwagh u mngerem ma una ke@@ se la . Kpa ve de ian i ve lu a mi i tesen jighjigh ne kar ve shi ve tese er mnenge ve la yina kpishi yô . Yange tindi wanakiriki na , kwa môm shin kwa har tseegh ga , kpa lu kwa ta@@ ankar@@ uhar ! An@@ i@@ kpa u wan ityakerada sh@@ imi . A yô@@ h@@ ôr hanma or iyol ! A@@ vur ne pase wang ér Aôndo u a ne i nger Bibilo la soo ér u kav Mkaanem nam . Ô@@ ron a mbayev ou wer , ve doo u ishima , shi tesen ve hanma shighe er ve doo u shima tsung yô . ( Ivur 15 ) Yobu kav er un lu tom@@ a@@ ve@@ egh u Aôndo yô . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , 3 / 1 ( 1 Mbakorinte 14 : 34 ; 1 Timoteu 3 : 1 ; Yakobu 3 : 1 ) Nahan cii kpa , i wa hanma or@@ henen u Kristu — nomso man kasev — mba i shighe ve mkurem la cii kasua ér ve er shin er ve lu ken mbamlu kposo kposo nahan kpaa , tsô ve yar tom a aan a ve man mbamlu vev ve er tom u Mbakristu u pasen kwagh la . Shi a seer ér , “ Tom ne doom ishima je gande ! ” 19 : 40 - 42 ) Mba ve lu a “ mhen u Kristu ” yô , ka ve nenge ér iky@@ u i Mbakristu ve iin akuma akuma la ka i sha icivir . Nahan a gba u ú gbidye kwar sha avur agen ker sha er u kav kwagh u u lu ôron la tsembelee yô . Yehova Aôndo lu Or@@ jir man Or@@ wan atindi shi lu Tor u iky@@ u@@ ior ne u i nengen a na ga yô . Kwagh tsô gba ve u henen mimi u ken Bibilo la ga . Nahan cii kpa , yange i tese mbahenen mbara u pasen loho u dedoo ú hemban doon cii la . ( Luka 22 : 28 - 30 ; Mbaromanu 8 : 17 ; 2 Timoteu 2 : 12 ; Mpase 5 : 10 ; 20 : 6 ) Gbenda u yange u@@ tor eren kwagh la , ngu hange hange sha ci u hanma or nyian u nan lu veren ashe u zuan a averen shin tar sha ikyev i hemen u Tartor yô . — Mateu 25 : 34 , 46 . ( Aer . 15 : 28 , 29 ) Ka sea hen a hen sha kwagh u una na Aôndo a “ kera saan ishigh ” sha a vese ga shi una dugh se ken tiônnongo na kera la tseegh kpa , se gb@@ ide ak@@ ar@@ kase iyol . Zum u m lu anyom 11 la , m soo u hingir Orkristu ken c@@ ôô@@ ci i ken af@@ o , i̱ Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o man nongo u dondon Mar@@ t@@ in Lu@@ ther man mba zan ad@@ ua u A@@ ng@@ li@@ k@@ an cii z@@ aan la . N@@ ana er nahan yô , nana fatyô u dondon kwaghwan u Paulu wa Timoteu ne , ér : “ K@@ ar iyol you sha u ú taver sha u civir Aôndo yô . ” — 1 Tim . Mba@@ civir Yehova cii lu pasen loho môm — loho shon yô lu m@@ tsegh u Tartor u Mesiya ua tsegha iti i Yehova la , Tartor shon u ú lu gomoti u sha , u̱ una hemen orumace la . T@@ so@@ mbor u ken S@@ om@@ al@@ ia : U@@ N P@@ HO@@ T@@ O 1@@ 5@@ 9@@ 8@@ 4@@ 9 / M . Sha shighe ugen la , zum u Yesu lu pasen kwaghaôndo ken G@@ al@@ il@@ ia yô , Yesu za nyôr hen ya ugen sha u yan kwaghyan , ikpelaior kohol lu ungwan un . T@@ ôô ase wer u y@@ av tugh mb@@ u@@ g@@ enev yô , m@@ ny@@ im y@@ ugh@@ ur we gande u za n@@ ure m@@ nya u nder . Mba ve ze m@@ ape môm ga sha ci u iyol@@ been shin angev la kpa vea fatyô u eren shiada sha u@@ washika mba ngeren , shin ape i gbe i doo yô , vea gbidye wa@@ ya , shin alaghga vea fatyô u pasen loho u dedoo hen mba ve̱ ve u va nengen ve yô . Sha nahan yô , kwagh u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato la a gba se ishima ! ( 1 Mbakorinte 2 : 11 , 12 ) A iwasen i Yehova shio yô , mayange se fatyô u hingir mbadondon mba Yesu mba mimi man mba civir Aôndo sha gbashima ga . Pasalmi 33 : 11 kaa ér : “ M@@ hen u TER ngu dông gbem sha won , mbamhen mba ken ishima Na kpaa mba sha ikyo@@ v ikyo@@ v . ” Man yima ve kpaa . Dooshima u anmgbianev la ngu hange hange sha er tiônnongo cii una lu ken mzough yô . Wan@@ k@@ em man ônov ou mba nomso man mba kasev , mba u lu a mi hen gar cii , due a ve hen ijiir ne kera . ” I@@ wanger i usu u i ke@@ er la ngi ker Peteru yô , wan@@ kwase u eren tom hen ya u pristi , u na Peteru ian nyôr ken te@@ mbe ya la , kav un hen shighe la . Man a kure ityendezwa na ne . Or u yange shi sha u@@ iniongo mba zan tseegh ne kaa ér : “ Ashighe kpishi agumaior ka a fa kwagh u vea er ga nahan ve hingir u vihin ayol a ve . Kpa , mbah@@ e@@ men mba@@ ad@@ ua man mba geman kwagh mba ken Kwagh@@ aôndo u Mbayuda man ken Mbakristu Mba@@ aiev dugh iti ne kera sha apera ken mbam@@ gem mba Bibilo kpishi mba ve gem yô . ( Anzaakaa 16 : 24 ; 25 : 11 ) Ú fatyô u nd@@ eren mbakp@@ enev er Yesu yange er nahan ga . • M@@ gem u sha iengem la yange lu mbahenen mba Yesu mba tsuaa mbara a inja nena ? 12 : 15 – 23 . Mb@@ al@@ ev@@ i mba t@@ eren kwagh u ak@@ um a sha la mba been yô , ve yem ôron kwagh u ieren i Aôndo a Aber@@ am , u lu anyom 9@@ 9 kpa lu a zua a wan hen kwase na S@@ ar@@ ai , u lu iky@@ ô@@ m@@ kwase la ga la . Kwase shin nom@@ ou ne a hide a doo u ishima vough er shighe u ú zua a na hiihii la nahan . Ka tar ve , ve lu suen ye . ( 2 Kor . Loho u dedoo ne ka loho u Tartor u Aôndo kua loho u myom u i zuan a mi sha jighjigh u nan ken Yesu Kristu la “ Y@@ ima Iyol You K@@ ua Shi Mba Ve Lu U@@ ng@@ wan We La Kp@@ aa ” Kpa gba u se fa ser kwagh u hanma or u nan civir Aôndo a ishima i môm cii doo Yehova man Wan na ishima , gadia mbacivir Yehova mba eren kwagh er tahav vev mbu kom la . — Luka 21 : 1 – 4 ; Mbagalatia 6 : 4 . Zum u akaa a ze kpe yô , se kav Yehova nena ? A kaa a na ér : “ De cie ga ; za , za er kwagh u u kaa la , kpa vande pan@@ den eren mo an@@ a@@ kpe@@ kpa a mi , va nam , tsô ú mase za eren sha ci wou kua wan wou . A tôô u@@ iyua kpishi , maa a er zende vea u@@ sho@@ ja nav ve yem ken Iserael . Sha mimi yô , er se lu Mbakristu yô , se mba sha ikyev i Tindi u Mose ga , nahan gba u se kera naan naagh ku sha u@@ ile shin sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia la kpaa ga . Shi nôngo dondon akaawan a Bibilo , shi de a hemen we zum u lu tsuan akaa a a u er yô , nahan u hemba kporom hen Yehova . ( 1 Tim . 1 : 17 ) Sha nahan yô , se ‘ kegh nen Aôndo u myom wase . ’ ga . 5 : 12 ; Y@@ ak . • Ka ityom i nyi ‘ h@@ unda u bugh ’ mbagenev u eren@@ e , man ka averen a nyi ve zough a mini ? A mase kuren wener : “ Shin er i er takerada ne sha ci u mbayev mba Mbashiada mba Yehova nahan kpa , m hen mer aluer ati@@ ca man ior mbagenev kpa zua a kô@@ pi u takerada ne yô , a doo ve je a gande . Se kpa se mba keghen kwagh u a hembe doon a tar ne yô , er Aberaham nahan . ( K@@ ol . 4 : 17 ) Ngeren u a dondo ne una wase se cii se fa kwagh u a lu u pasen kwagh torough torough la . Hii shighe u Adam , or u lu vough la er isholibo anyom a kar hegen udubu imôngo la je , ior nd@@ era pinen ér , “ O@@ ru@@ m@@ ace nana fatyô u civir Aôndo sha mimi kpa ? ” Kpa , kwagh erem nahan . Nahan ka gbe sha iyange i mkombo i igen ken atô u kasua yô , a za mkombo . K@@ e ’ atô u anyom a yange shi kuma 40 cii man hemen u Kristu u sha la hii ke ’ inyom i 1914 la , Mbah@@ enen Bibilo vande wanger ayol a ve sha ikyev i atesen kpishi a Mbakristu Mba@@ aiev a a dugh ke ’ Bibilo ga la . A@@ tesen an@@ za e̱r u̱ eren an@@ iky@@ und@@ anev batisema man ityesen i uma kpen ga la man í pu@@ g@@ at@@ or@@ i man í ican i yan ke ’ ig@@ y@@ am@@ usu kua í Aôndo u Mb@@ au@@ tar la nahan . Shighe kar yô , Yesu lu tesen mbadondon un er vea wa ishima a ah@@ endan yô , tsô orgen va nyôr un sha zwa kaa ér : “ Or@@ tesen , kaa an@@ ng@@ ôm a̱ kar dyako vea mo . ” Aluer ka u ne hendan a num u Satan ne yô , saa ne y@@ aan kwaghyan u ke ’ jijingi n@@ du@@ ur n@@ du@@ ur . Mba@@ apostoli mbara ôr kwagh sha iyange la , kaa ér : “ Mimi je Ter nder ; A ande hen Sh@@ im@@ on ! ” ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 17 : 1 – 21 : 25 ) A doo ve kpishi u nengen er yange ve ver tsombor ve dyako i injaa yô . Shi aluer se kav inja i kwaghwan u ken Ruamabera ne tsembelee yô , se venda u v@@ ô@@ son or u nan civir Yehova a vese ga la tseegh ga , kpa shi se lumun ser or shon nana sô@@ ôr se sha ma gbenda ga . Me cia mbakp@@ enev mer nyi ? ” Ngeren ne ôr kwagh u G@@ il@@ g@@ am@@ es@@ h iyol na ér ka or u wan idya man an - aôndo u wan ts@@ wam shin or u lun a@@ vegher ahar , vegher môm ka aôndo , ugen di ka or . Yesu kaa a Paulu ér a̱ yem ken D@@ am@@ ase@@ ku . A@@ kav ngee hemba a ior mba i ter kwagh ve sha heen ne a a fatyô u ngeren been ga yô . Kwaghôron u sha inja i icam u i nger ken Yobu 38 : 12 - 14 la tese se uwegh sha akaa a nyi a i nengen a mi jim j@@ imi ? Aluer se za hen ya u or man nan er a vese doo shin doo ga kpa , gba u hanma ya u se nyer her cii yô , se nôngo se due her a ishima i kundu kundu . Alaghga a kpiligh we iyol u hen wer , ‘ Mo me fatyô u lun ikyua a Aôndo imba la nahan je kpa ? ’ Dooshima yangen ior u wu@@ an ayol a ve tseegh ga . Bibilo kaa ér : “ U@@ profeti mba ôron kwagh sha aie , upristi kpaa mba eren tahav sha ityesen ve . . . . Shin er R@@ ah@@ ab@@ i man Ru@@ tu ve lu uma ica i gba cii ve i va mase ngeren Pasalmi 119 nahan kpa , ve ‘ wanger igbenda ve . ’ Shighe u Yesu kpe shi i nder un la , a ande hen a ve shi a taver ve ishima , a kaa a ve ér mba ak@@ ar a na her . Ka nyi ia wase up@@ ania ve vea za hemen u zuan a msaanyol ken tom ve u pasen kwagh hanma shighe ne ? Kpa or@@ henen Yakobu nger ér mbadondon Kristu cii “ mba nenge gb@@ ev sha akaa kpishi . ” K@@ AN@@ Y@@ I yange i̱ wase or u soon u b@@ i@@ ishi a ior ga , u yange ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi tesen ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato hii u soon kwagh u ior shi gema wasen i@@ or@@ oo ? K@@ egh iyol u ungwan kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo , u una fatyô u wasen we u palegh kwaghbo shi zan hemen u lun wang la . ​ — Ôr Yakobu 1 : ​ 21 - 25 . ( Yobu 6 : 3 ) Nahan kpa , lu pasen er ishima lu un ker la jighilii . Ashighe agen mba@@ abaver ka ve samber a imo i mba i fe ve ga la nena ? Ior mbagenev mb@@ á mba kwagh ka a za ve iyol fele yô ; kpa mbagenev yô , kwagh fe zan ve iyol fele ga . Ka i er nan ve Orkristu nan hingir u za eren id@@ yaa ? Kpa ken uwer u J@@ un 20@@ 10 la , A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan , u ken tar u Fran@@ ce la kure ijir , kaa ér : “ A@@ te@@ jir nenge ér gomoti er kwagh a Mbashiada mba Yehova mba hen gar u Mo@@ su@@ k@@ o sha inja ga , er a lu nan ve ian i civir Aôndo sha ishima ve ga yô . Tindi u Shi@@ ru@@ shi wa la wase Mbayuda ve hide ken Yerusalem . Nahan ve hide ve hii mcivir u Yehova ken gar la . ( b ) U nenge kwagh u mkur u uityendezwa mba Aôndo nena ? T@@ S@@ W@@ A@@ M ! “ De ze a vese hen ape imeen i lu ga , kpa yima se sha ifer . ” ( Mat . Nahan se wuese kpishi er mbagenev ka ve nôngo kwagh sha er vea p@@ ande ican i se lu ker la yô ! Mbaiserael , mba ve lu T@@ so@@ mbor u Aberaham la , yange ve hingir ikpelaior shi ken masejime i va kohol ve ve hingir ikyurior i lun a tar ve kua atindi a ve . ( Gen . 48 : 4 ; D@@ ut . Yehova ngu lôh@@ ôn we sha dooshima ér we u ar sha aan ne . Sha akaa a se eren a mbananjighjigh a vese imôngo shin mbagenev kpaa , ashighe agen ka i gba u se p@@ ande inja a@@ yem la shin se gba den akaa ag@@ enegh tsô . Or@@ su@@ nd@@ an ka nan zua a injar man nan kohol iy@@ i@@ av sha ci u uma u tsôron , sha er or@@ l@@ ôôn man or@@ su@@ nd@@ an vea ember imôngo yô . ” Kwagh@@ tôvon ugen u yange i tôv ior ken tar u Jam@@ an@@ i ken inyom i 200@@ 2 la kaa ér , “ ken hanma agumaior atar a i dugh yô , ka gumor môm nahan tseegh ka nan nôngo u nan ior mbagenev jighjigh doo doo ye . ” S@@ an@@ der@@ son man G . Ka an ken a vese nana seer lun a jighjigh u nan man ishima i legh legh man iyol i kôron tsaha ve a wase nan ga ? Kpa se ng@@ ur@@ en eren akaa sha ashighe a se ver la vough vough yô , a kera taver se u lun a aeren a dedoo ne ga , hemban je yô zum u se zough a mbam@@ tsera la . Shi kape se nengen ityom i nan mba a@@ ah@@ e a er ve iwasen la kpaa je la . Aluer se mba gbidyen kwar sha amba a mpin ne yô , kwagh ne una wase se u kporom ikyua a Yehova , shi una hemba doon se ishima kpaa . Or@@ jighjigh Yobu yange nenge She@@ ol ér ka nyi ? Nahan mase shin ishima yase u ôron kwagh u Bibilo i pase sha kwagh u mlu u Yesu la shi gbidyen kwar sha mi shi eren sha mi kpaa . Kpa , tom u tesen ior loho u dedoo u Bibilo sha u ve fa kwagh u Tartor u Aôndo hemba gban ve ishima , er Yesu kpa u gba un ishima nahan . Er nan i doo u se gba uwer u pasen ior mba inja ve i ci@@ er iyol la kwagh ga ? Kwa@@ se@@ ya ugen yange kaa a vese ér : “ Er ne tsough ayol a en u zenden ken m@@ nd@@ orom man yô , tese ér ne na Aôndo jighjigh sha mimi . ” Ka ortamen u lun a kwase man mbayev utar . ( Ôr Yohane 6 : ​ 26 , 5@@ 6 , 60 , 6@@ 6 - 6@@ 8 . ) Ashighe agen yô , zayol una va sha kwagh u se tsough u eren la sha an@@ shighe kpuaa . I ôr kwagh u or u sha utar u nan lu ikyua a Aôndo ken ivur ne ga . 3 : 9 ; Mpa . Er mo man ma@@ ma wam se gema se nenge akaa a bo a a lu zan hemen shin tar ne yô , se kav fese ser ka mimi je se zough a mi ne . Er nan u tee shighe la sha u ungwan Bibilo i i kôr ken tser shin ityakerada man akaaôron a a har sha Bibilo gayô an@@ umbe a ungwan a ungwa la ga ? Ken masejime yô , va lu aka@@ we u p@@ ati ugen hen wan@@ gar u lu her la . Lu ken Paradi@@ so u ken Jijingi la H@@ er ( Anzaakaa 2 : 1 - 6 ) Aluer ka u se hingir mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo mba fan ityesen yô , gba u se nôngo tsung shi se kôr iyol yase tsaha kpaa , kpa imba iniôngon la i ve a mbam@@ tsera . G@@ omoti u tamen u ken tar u Amerika wa tindi sha iyange i Me@@ i 7 la ér i kôr J . Bibilo kaa ér , “ Aôndo Una er if@@ er@@ kwagh mayange ga . ” • Ka mcivir u nyi a lu sha ishima i Aôndo ? Kpa ica i gba tsô , ag@@ u@@ g@@ u wam vihi , maa m c@@ in m hide ken Y@@ uro@@ pa , sha u va sôron un . Ka sea due kwaghpasen yô , icighan jijingi a wase se u lun a aeren a “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi . ” ( G@@ al . Or@@ pasalmi kpa ôr kwagh u a@@ yom a Satan er i@@ gb@@ in@@ de shin g@@ umb@@ egh@@ a ka a er a@@ yom a kôr inyam nahan . Hii nan i lu hange hange u pasen anmgbianev asev sha u ve̱ fa mbamgbe ase@@ va ? Mb@@ an ka zege@@ ikpelaior shon i i̱ dugh ken hanma ikyurior man i̱ lu seer a seer iyenge , i̱ ne naagh ku ip@@ aan ku Yesu jighjigh , i̱ lu civir Aôndo ken iy@@ aagh ki tempel u Aôndo u ken jijingi ki shin tar , shi i lu u vea va war “ zege@@ can ” u á s@@ ôôn van sha tar u ifer ung@@ un ne . — Mpase 7 : 9 , 14 , 15 . 7 , 8 . ( a ) Iyol hiden a mi ijime i Yehova due ken igbar sha ieren na a M@@ an@@ ase nena ? 11 : 20 ) Yesu ôr ac@@ in ahar ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” Ka a tese ve dooshima shi a na ve ian i den ieren ve i bo la . A@@ hab@@ a za kpe ken u@@ ity@@ a , kpa Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati yô war sha iky@@ ugh@@ ur . Ve ôr avur a a er kwagh sha itinekwagh la cii , nahan vea nengen er avur shon cii a er kwagh@@ môm yô , ve mase kuren ikyaa , maa ve nger kwagh u ve k@@ ur la shin inya . Ka una nenge ufoto mban nahan , m vaa kpishi , m yem m za y@@ av . ” A@@ tsan ne aa fatyô u nan or iyol@@ kpen . ‘ H@@ ingir Nen I@@ kp@@ an i Yehova ’ ◆ Kwase u ken Sh@@ un@@ em : 2 Utor 4 : 8 - 37 . Anzaakaa 21 : 5 kaa ér : “ Mbam@@ hen mba or@@ tse@@ en@@ shima , ka sha u kwagh ma a ngee yô . ” I@@ wer ngi karen kpuaa yô , i na se ian ér se bugh iy@@ aagh ki m@@ ishen ken gar u P@@ u@@ sh@@ an , u lu hen kp@@ em@@ nger vegher u imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Kor@@ ea la . A kaa ér : “ I@@ t@@ yom i hen ya kpishi ka un a eren ye . Kpa a kegh ato a na sha inja i ijende i mimi . Un u a “ tem sha ny@@ inya ” la ka wan u Aôndo , Yesu Kristu , un u Aôndo a ver un ér a̱ hemen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbatyomov mba sh@@ aav u hemban mbaihyomov mba Aôndo la . ( Yohane 14 : 6 ) Mkaanem man tseegh kpa ma yange u yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo la shin ma icighan kwagh ugen . G@@ ar u í yer ér “ Yehova - sh@@ a@@ ma ” la ngu hen ‘ icighan@@ jiir ga , ’ nahan tese ér ka kwagh u shin tar . K@@ era je kpa , ka mba hen tsombor wase se hembe lun ikyua a ve ye . Er K@@ a@@ y@@ la a kaa nahan , u fatyô u tesen wan wou wer u ngu ican u lamen a mi ga sha u keghen ato a na zu@@ lee . Shin er avur ne a er i lu akaa a vihin nahan kpa , á tese ér ishimaverenkeghen ngi . Nahan se hingir u nengen ser se ya “ ikyar vea Yehova ” kôôsôô . — Ps . 7 : 18 - 20 ) Kpa Aôndo lu a tahav mbu eren kwagh sha kwagh ne , shi yange er kwagh sha mi kpaa . Solomon pase ken mkur u takerada na ne wener un ‘ ker ér una zua a akaaôron a dedoo , man kwagh u i nger jighilii yô , ka akaaôron a mimi je la . ’ K@@ o@@ k@@ omb@@ u man ma@@ an@@ a@@ ma ka ve tese kwaghfan u Yehova nena ? Kpa mayange je ve kpishi ve kôr cio u eren kwagh ne nahan ga , shi mbagen ken ve hingir u saan ku zum u ve nôngo ér vea er nahan yô . S@@ op@@ hi@@ a : É@@ r vea kpe . Takerada u Genese ôr kwagh u Yehova yange vande eren sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev mba karen ken ijime la ér : “ Sha hiihii Aôndo gba Sha man tar . ” PE@@ E@@ J@@ I 19 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 1 , 1@@ 34 Or ka nana nenge foto u iji@@ mba@@ gh yô , i taver kpishi u nana̱ hungur a kwagh u nan nenge a mi ken foto la . ( Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) Yange i tsengaôron averen ne ken kwaghôron u profeti u Yesaia la , ér : “ We , TER , U seer ik@@ urior iyenge , U seer ik@@ urior iyenge , i kende icivir You sha ; U gb@@ anger ak@@ igh@@ il a tar la cii . U ma ve zough imôngo sha u hendan a hendan kwagh la yô , í wa ve kwagh ér : “ S@@ use nen Wan zwa , sha er [ Yehova Aôndo ] A̱ de y@@ ugh man né saa ishe sha gbenda ga yô ; gadia ka Un ican u y@@ u@@ wen ga . ” Er@@ doo : Ka sha ci u ember iyange yam i mar . Aôndo yange gba Yesu lu icighan , gadia ngu “ Wan u môm môm ” u icighan Aôndo Yehova . Sha kpôô yô , mbacivir Aôndo sha jighjigh je kpa , vea fatyô u hingir mba ve kera lu a ishima i torough torough ga sha an@@ shighe kpuaa . 11 , 12 . ( a ) U pase kwagh a u@@ tra@@ k nan ve u zua a i@@ emb@@ ere ? Yange i soo ér a sôr Iyou i Tartor igen ken gar ugen u a lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u I@@ ng@@ i@@ la yô , nahan orgen u Iyou i Tartor ne wa ndor a ijiir na yô gema soo u b@@ un@@ den awashima la . Lu nyi i na ve Yesu er ivande i i nger ken Mateu 14 : ​ 14 - 21 laa ? Mbashiada mba Yehova kpishi pase mba hen tsombor ve mba ve lu mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga la kwagh , man kwagh u doon due ker shin er lu inja er vea ungwa ga nahan kpaa . ( Ivur 24 ) Akaa a doon a nan se iember , a a lu atô kposo kposo ne tese kwaghfan man dooshima u Or@@ gban se . Yange Yesu kaa a Peteru er a hide a s@@ an@@ ker a wa ke ’ var , shi a za hemen u kaan a na ér , aluer ka keng yô , Una fatyô u s@@ ônon Ter na nahan ng@@ u@@ la una tindi un a “ ak@@ um a mbatyomov mba S@@ ha@@ av , á hemba pue kar uhar . ” Solomon shi ta iwanger sha kwagh ugen heen u una fatyô u mgbegh@@ an se yô , á kaa ér : “ Gadia TER ne kwaghfan , mfe kua mkav mba dugh ken zwa Na . ” A tese ér P@@ risti u tamen tile sha ityough ki Mesiya , Yesu Kristu , ini@@ av mbi i naan la di gema tile sha ityough ki ku u Yesu kpe sha u nan nagh la . ( Heb . Ka sea pasen kwagh sha gbashima yô , kwagh la a bende a tiônnongo nena ? Aberaham yange lu or u jighjigh , kpa hen shighe ne lu u a kar jighjigh na la sha gbenda u i lu a vande karen un ga yô . Aluer se mba a dooshima u t@@ angen iyol ga la sha Yehova yô , kwagh ne una wase se u hiden a ayol a ase ijime er uwegh nagh ku age@@ egh ku lu sha a vese yô . Kpa , mpin u a gem a lu sha kwagh ne yô ka un ne , Kanyi i̱ lu hange hange u se er keng sha er se zua a mtsera sha akaa ne shighe u aa er laa ? ‘ A@@ eren a ase a dedoo ’ la na mbagenev hingir u “ civir ” Aôndo . “ I@@ t@@ yom i Aôndo i kpilighyol ” í Eli@@ h@@ u yange lu ôron kwagh u í la wa nyi man nyi k@@ ere ? Bo@@ h@@ ne@@ t yô , yange kaa ér , anmgbian kpishi lumun a tom u pasen loho u Tartor ne a ishima ve i môm . 1 : 20 ) Zum u mbap@@ u@@ un@@ akaa mbagenev ken gar u K@@ orinte wa un kwagh iyol ér ngu a mimi iyol ga yô , a nger kwagh sha u p@@ aan iyol na ér : “ Aôndo ka u jighjigh , kwaghôron wase a ven lu “ een ” vea “ e@@ i ” imôngo ga . ” ( 2 Kor . ( M@@ gem u i yer ér To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion la ) Ka hanma shighe cii a lu se z@@ ange u kighir ishima yase ga . T@@ ime ase sha ikyav i tesen i apostoli Paulu ne , un u yange nger mkaanem man hen Mbakorinte la , ér : “ Mo kpaa , anmgbianev , zum u m va hen ven la , lu sha kwaghôron u hemban shin sha kwaghfan man m ôr ne mpase u Aôndo ga . I@@ vor i bo la tile sha ityough ki Mbakristu mba aiev . “ T@@ ER@@ E , ka hen shighe ne man Ú hide Mbaiserael a tahav mbu veren tor ve ayol a ve y@@ ee ? ” Ka nahan ve m ze hemen u pasen kwagh shi tesen ior Bibilo ye . Aluer Mbakristu mba ve vese ayol a ve soo u p@@ aven ivaa shin undun ayol a ve , sha ityôkyaa i Ruamabera a lumun a mi ga yô , a̱ shi nan kpa kwagh za iyol sha ikyar i ve ye vea Aôndo la . Aluer igbenda igen i pasen kwagh , er kwaghpasen u sha go@@ do@@ b@@ i shin u ian a due , gayô u pasen kwagh hen ijiir i í eren kpen@@ ga nahan ci@@ er se iyol yô , se fatyô u eren msen hen Yehova s@@ ônon jijingi na shi kaan a na ser a wase se , se lu a vangertiôr u i gbe u se lu a mi la . — 1 T@@ es . U@@ ̱ eren sha mbam@@ pase mba Aôndo la una na se u eren nyi kwagh i dedoo ? Nenge imba la sha wono ! Sha kpôô yô , se mba anmgbianev sha tar cii , man m@@ doo u se doo ayol a ase la ngu wasen se cii u nôngon a mbamtaver man atsan a se lu tagher a mi la . Paulu lu or@@ tom u yôôn ang@@ we u Tartor sha gbashima , nahan a ‘ na tom na icivir . ’ Ve kaa ér : “ Kwagh u hemba gban ior mban ishima yô , lu takerada u ôron , sha ci u re@@ di@@ o shin tele@@ v@@ ishen lu her u d@@ an@@ en ve asema ga . ” Ken ityar igen yô , Shi@@ sar shin gomoti tese anyom a or a lu ve nana kuma u eren kwase shin nom yô . Shi za hemen u lun per ken jijingi sha u tôôn akaa a a lu eren sha tar hegen , i lu ôron sha abaver la zuan sha a@@ vegher a ikyav la man aeren a ior mba ken “ ayange a masejime ” ne . — 2 Tim . Er nan ve Yesu yange ôr heen ér “ de se an@@ z@@ ô ase , ” kpa va ng@@ ur ôron kwagh shighe ugen la yô , gema kaa ér “ de se asorabo ase ” ? 7 : 3 , 4 — Hii nan ve Yehova yima Tor u ifer A@@ ha@@ shi ? Ka unô man u@@ tor mba tar@@ ev ve s@@ av akaa man ve ngohol kp@@ an@@ de@@ gh hen ve , ka hen ônov vev shinii , ka hen mba@@ van@@ nya ? ” ( Mbaheberu 11 : 1 ) Jighjigh wase u nan ngu a na se lu a vangertiôr sha hanma kwagh u Aôndo a t@@ endezwa ken Mkaanem nam cii inja er kwagh shon vande eren nahan . I@@ mba mhen la ia tese kwaghfan ga . Sha ashighe kpishi , Yehova yange a na uumace agee sha ikyev i icighan jijingi sha u ve er ishima na yô . ( Anzaakaa 10 : 19 ; 27 : 12 ) Nahan kpa , u fatyô u lamen sha kwaghfan shi nan iwasen kpaa . Z@@ U@@ M u Tartor u Aôndo ua kar a hemen u uumace kera la , ka u@@ gomoti mba h@@ an vea lu hemen tar hen shighe laa ? Lu nyi mbahenen nav na jighjigh a mini ? 4 : 7 - 17 . Bo@@ a@@ shi vea Ru@@ tu cii yange ve zua a iveren ken ivaa ve la . — Ru@@ tu 1 : 4 , 5 , 15 - 17 ; 4 : 13 - 17 . Shighe karen yô , iwuese i u lu a mi sha kwagh u ú zough a mi u injaa la ya tsegh shin vi@@ hii ? Mba@@ fil@@ iti kpa kape A@@ le@@ kes@@ an@@ da man ator a a dondo sha na la kpa er a ve vough je la . Er Yehova Aôndo man Yesu Kristu ve ne wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la jighjigh vangertiôr yô , doo u se kpa se na un jighjigh ga he ? 10 : 34 - 36 ) A@@ hendan yange mough a na hen tsombor wase kpoghuloo . Satan yange lu g@@ ôron Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara sha u ve pase tom u pasen kwagh ve tu@@ h@@ wa yô , man kape nyian kpa a lu g@@ ôron ior mba Aôndo vough je la . Ka nyi yange i hemba gban Paulu kwagh@@ a , man lu sha ci u nyi ? P@@ in@@ en un er i hii ve a lu v@@ aan yô a kaa sha imo i m@@ li@@ a wener : “ Nyian kpa m taver ity@@ ough@@ o ? ” I@@ jiir la kaa ér : “ H@@ er ape iy@@ uh@@ we i lu kua u wan kwagh wou ikyo tseegh yô , an@@ zughul ban ga , kua shi hanma ieren i dang kpaa . No@@ ve@@ mba 16 - 22 , 200@@ 9 Sha a ashe a ase ne , ka se nenge a akaa a doon kenger shi se wuese ityom i kpilighyol i i@@ gbe@@ tar , shi ka se nenge a akav a tesen ér Aôndo ngu , shi ngu a icivir kpaa . ( Ps . 1 :⁠ 8 ) Ka akaa agen a nyi Yesu taver ishima sha mini ? Mba G@@ be U@@ wer Ga Or u ngise u i fe un tseer tseer ér ngu uwegh ke ’ m - er u eren akaa sha u iv@@ in ishima i Aôndo yô ka Yesu Kristu . ( Mbaefese 6 : 16 ) Kape S@@ ar@@ ah J@@ a@@ y@@ ne kpaa yange nenge je la , ka nahan man hanma shighe yô , a shi taver mba ve za sôron un ken iy@@ ou@@ ci la ishima ér ve̱ maa jighjigh u nan ve la ye . ( b ) Ka akaa a nyi nahan i doo u se hen sha mi ve aa wase se se seer kôron iyol tsaha ? ( Aer . 7 : 8 ) Er zege@@ j@@ en gba yô , Yakob vea tsombor na cii mough yem sh@@ ir ken tar u Igipiti , ape wan u Yakob , Yosev , hingir or@@ vesen u nengen sha kwaghyan , u F@@ ar@@ a@@ o na un tahav kpishi la . ( Gen . 16 : 14 , 16 ) Saan se iyol kpishi er se lu uwegh ken tom u geman ior hingir mbahenen shi wasen ve u henen kwagh u dooshima u Aôndo man tar u he u a t@@ ende zwa sha mi la yô ! — Mat . Aluer akaa ban se kpa se hen u wan ishima a a shio yô , kwagh ne una taver ishimawan yase la . Shi se time sha kwagh u tiônnongo jimin cii una er ve mbamkombo asev vea taver mba ve ze ve la cii ishima yô . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem heen ér “ ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya ” la ka per@@ utya u yange ú ke@@ he je u war y@@ is@@ an iyol i or cii yô . Mimi je , yange a doo ve je a zua ga , shi vea hemba sô@@ som a Yesu cii ! Kwagh ugen yô , se seer gb@@ anger a aan a ken a@@ kpe la cuku shi u@@ peeji man un@@ amba mba ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange hemba duen tsembelee . S@@ ea lu kwa@@ v shin sea vôso kwase shin nom kpa , gba u han@@ mô wase nana lu a mkaanem ma Yesu man ken ishima . Ma kaa ér : “ Ne mba a ôr kwagh u i nger la gaa , er Un [ Aôndo ] u A er ve sha hiihii la je , A er ve nomso@@ or kua kwase ; man A kaa er : Ka sha ci u nahan man nomso@@ or nana undu ter u nan man ngô u nan , nana var ken kwase u nan , ve uhar vea hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye gaa ? ( b ) P@@ ase ase akaa a pristi u tamen yange a er sha Iyange i Nan I@@ w@@ om la . A ko@@ so iorov deri sha i@@ kpen bredi 20 . — 2 Utor 4 : 42 – 44 . M@@ doo u se doo a anmgbianev asev la ka kwagh u doon tsung , nahan gba u se cii se nôngo ser dooshima la a za hemen . M@@ A@@ A@@ C@@ I 4 - 10 , 20@@ 13 Z@@ a Hemen u Z@@ enden ken I@@ wanger i I Lu T@@ an Se@@ er a Se@@ er Ne Shighe u N@@ im@@ ro@@ di wa ityough maan G@@ ô@@ g@@ ô@@ you u Ba@@ bel sha u hendan a tindi u Yehova wa ér ior ve mar ve “ iv tar ” la , Noa zu@@ lum anyom 8@@ 00 . ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 16 ) Nahan kpa ve lumun ér Yesu yange kpe sha ter@@ an@@ kon er i tesen ken ufoto kpishi nahan ga . W@@ ea soo u zuan a mbamhen mba vea wase u sha gbar ne yô , ôr ngeren u ken Iyoukura i zwa Buter , i J@@ an@@ awar@@ i 15 , 199@@ 5 , u a lu a itinekwagh ér “ Have You En@@ cour@@ aged A@@ ny@@ one L@@ ately ? ” Ka ityôkyaa i vesen je la , dooshima . Er mbagenev ve eren mba@@ beenyol ican nahan kpa Yehova Aôndo yô , mba@@ beenyol doo un ishima shi we ve ikyo kpaa . John Di@@ du@@ r , or@@ hemen u K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la kaa nahan wener : “ Sha mimi yô , Yehova ver k@@ ov u he u mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mba ve lu Mbashiada sha u ve̱ yôôn iti na yô ! ” Doo@@ m kpishi er Mbashiada yange ve kighir mo a ityesen i môm i môm ga , kpa ve gema ve tôv sha akaa a m lu henen la vea mo nahan . Wan@@ kwase ugen u lun anyom 18 , iti na ér C@@ or@@ a , * a kaa ér : “ M kera soo u dondon kwaghaôndo u mbamaren av la ga . 4 : 7 ; 2 Pet . 2 : 9 ) Man ica ia gba ga tsô Yehova una na Wan na tahav mbu nd@@ eren ior umiliôn umiliôn mba i lu inja er ku wu@@ he ve ken pur@@ usu la shin ku . ( Yoh . Shighe u a mase veren “ mbatomov mba Aôndo wase ” mba i shigh ve mkurem ikyav sha at@@ su@@ l la z@@ ur@@ um hegen . • Ka ikyav i nyi se lu a mi u tesen ser kwaghôron u profeti u H@@ ag@@ ai la ngu iv@@ in ny@@ ian@@ a ? Sha ci u a na Yehova jighjigh taveraa . Mbat@@ yomov yange ve eren Yesu tom . Yange lu u a va kar jighjigh u nan u Aber@@ am la . I@@ wer ngi kar it@@ ian yô , mo man ma@@ ma wam se er batisema sha mkohol u ningir ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 11 , 19@@ 40 , ken gar u B@@ ra@@ d@@ for@@ d . ( Genese 4 : 10 ) F@@ a wer , awambe a A@@ bel a i haa inya la tile sha uma na u i vihi la , nahan a lu v@@ aan yilan Aôndo ér a or iyev sha ci u á . — Mbaheberu 12 : 24 . Se mba veren ian i civir Yehova sha mimi la hiihii ken uma wase kpa ? J@@ an@@ awar@@ i 11 - ​ 17 , 20@@ 10 A̱ shi nan kpa ort@@ yom ne lu Yesu shighe u lu a̱ va hingir orumace ga la . Ve hen er we u kav . Uma u u eren la tese ér uma wou gba u ishima nena ? Maa m hii u pasen kwagh hanma shighe a iember kpishi . ” 4 : 30 ) M@@ zough ka kwagh u injaa u i doo u se kura yô . T@@ S@@ U@@ A@@ A tsuaa la , i na profeti Mal@@ aki sha u a̱ tsengaôron kwagh u shighe u an@@ za a ior mba Aôndo aa tile p@@ al@@ egh@@ aa a ior mba ve civir Aôndo ga mbara yô . 16 , 17 . ( a ) U kange ishima wer u tile sha mimi hanma shighe cii sha ci u nyi ? Ka ityô iv@@ es@@ egh i nyi Mbakristu mbagenev ka ve tsua ér vea er@@ ee , man ka sha ci u nyi ? Nahan Davidi yevese za yer , kpa Yon@@ at@@ an za kohol un shi er ityendezwa a na kpaa . Aluer mba ongo tsembelee ga yô , se hen u lamen a ve kure kure , shi yilan ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i wang wang sha er vea ungwa yô . ( Mateu 4 : 1 - 11 ) Kape Tor Davidi kpa Mkaanem ma Aôndo taver un ishima shighe u a tagher a mbamtaver je la . I@@ dy@@ a@@ kwase ne una kera fatyô u eren tahav sha u@@ gomoti mban ga , shi inyaregh nagh cii k@@ ia saa ishe . Anyom nga kar deri uhar yô maa akaaôron ne cii kure sha mi vough . Mo vea F@@ er@@ n cii ve se mase yemen ken tar u I@@ tal@@ ia ye ( a ) M@@ lu u Saulu yange gema kwa môm t@@ ume inya nena ? 6 : 4 ) “ Kwagh@@ wan ” ne wa u wasen mbayev ve lu a mhen u Yehova hii shighe u ve lu cuku la je zan zan shighe u vea lu hi@@ an la kpaa . — 2 Tim . I T@@ sen@@ gaôron Kwagh u K@@ u u Mesiya . Ken masejime yô , gba u mban@@ an iwasen mba ve va a va la vea hide a yem , kpa cii man ve yem yô , ve tese anmgbianev mba hen ijiir la e̱r vea maa sha ity@@ ô@@ y@@ ough i yange i wa la vea kure yô . Er Nan Ve Mbashiada Mba Yehova Ve Nenge Ity@@ av Ga ? ( Lev@@ iti@@ ku 10 : 9 ) Kwagh ne tese ér alaghga yange ônov mba A@@ ron mba uhar mbara ma m@@ sô@@ rom ma kôr ve sha i@@ aven shon i̱ í er kwagh í ter heen ne . Be@@ en yô , maa a ôr kwagh u un iyol na , man kwagh u mbacivir Aôndo sha mimi kpaa wener : “ Man se yô , sé zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” Paulu kaa ér : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” Mba@@ kp@@ ish@@ iv lu kwa@@ v shin ve er kasev kpa ve mar ônov ga , shi mbamaren kpishi kua mbayev vev er tom ne imôngo . 2 : ​ 7 , 8 . ( a ) Ka itinekwagh i nyi i du@@ mbur ke ’ washika u yange i nger Mbaheberu laa ? Alaghga yange vea lu@@ ̱ kaan ke ’ asema a ve nahan ér : ‘ Kanyi j@@ imi , profeti Yesaia kpa yange vande tan icin nahan je hemba hegen anyom deri , kpa kwagh ngu a er ga ! ’ A@@ ka@@ a@@ ôron a ve yange na mbagenev hen ér Yehova doo ve ishima shi mba ongo imo na , kpa kwagh u ve er sha ikyaa ne la tese ér kwagh ve lu nah@@ a@@ la ga . Ken masejime yô , m nger or@@ m@@ ishen u ken ic@@ ile i F@@ un@@ a@@ fu@@ ti la washika , m pase un ker mer k@@ um@@ am u geman uma wam hegen . Anmgbian u kwase la y@@ av sha ga@@ mbe , m@@ ura iyol shi lu a av@@ av iyol cica cii . Kwagh ne tese er Yehova yange yima ior nav sha ikyev i mbaihyomov vev , shin er mbacivir un lu ken zege@@ tartor la wuee nahan kpaa . 18 : 12 - 14 ) Ka an nana wase iyôngo i i tsu@@ m i undu ikyum@@ u@@ ile laa ? U umbur gbenda u yange hii kuren la kpa ? M@@ nder u Yesu shin ku la ngu se a iwasen nena ? Nahan alaghga kwagh ne una na a lu se ken ishima nena ? Ashighe kpishi ishima ngi i nam ibo shi i lum er m gba kwagh ga nahan . Jigh@@ ilii yô , ieren na la tese ér yange wa ikyo sha icin i Yehova ta ér akuraior agen aa va na vea undu mcivir u mimi la ga . — Ôr Duteronomi 7 : 1 - 4 . S@@ op@@ hi@@ a : M nenge a kwagh u ú lu ôron kpaa . ( Mateu 24 : 45 ) Ge@@ ma sha k@@ ume u tan ér a wua se sha tôv@@ ac@@ an la di ye ? Aluer se er akaa ne yô , mimi je se ‘ tema doo doo , ishima ia yô@@ h@@ ôr se , se kera lu a mciem ma cian ican la ga . ’ — Anz . Shighe u Ab@@ es@@ al@@ om hingir u eren afer@@ akaa la , A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l u lu or u wasen Davidi mhen la hingir u nengen Davidi mk@@ er , shi kohol Ab@@ es@@ al@@ om ve mough num a tor . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu yange nger kwagh kaa ér : “ Me vihi akaa a am saan saan shi me na nagh sha iyol yam kpaa sha ci u uuma enev . ” Yange gba u ior mba Aôndo vea gema asema vea hide hen N@@ om ve er G@@ om@@ er kpa er nahan ve una zung@@ we ve mhôônom ye . ( Genese 2 : 25 ) Aôndo yange kaa a ve ér ve̱ mar ônov , a kaa ér : “ M@@ ar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar . ” Mo iyol yam kpa kpiligh mo iyol ! Bibilo ngi kôôm uuma mba ior sha tar jimin cii mba ve s@@ enge ér mb@@ á mbacivir Aôndo la j@@ ee ? Ve lu a gbashima her . Kwase Kristu ugen ken tar u L@@ ib@@ er@@ ia yange ver akaa a Tartor hiihii nena ? Se tese ser se mba ‘ hemban veren ishima ’ sha akaa a ken jijingi ken ashighe a ican ne nena ? Er m@@ sô@@ rom ma a fatyô u van wan u ken uya a mzeyol yô , aluer kwase uya soo yô nana ts@@ wer m@@ sô@@ rom ma man jimin cii . A@@ mo a ken ishima yange kaha sha ashighe a tsuaa la , man nyian kpa , kape a kaha je la . Kpa nenge er yange saan Sh@@ im@@ i@@ on iyol shighe u kôr “ Kristu u [ Yehova ] ” sha ave na la sha wono ! Mkaanem nam na se ib@@ um@@ un ér : “ TER ngu ikyua ikyua a mba ve yer Un cii , . . . man shi Una ungwa m@@ liam ve@@ m . ” ( Ps . Yesu soo kwagh u mimi tsung , kpa gema kôr ieren i at@@ ser@@ egh man ifer ihyom . Kpa ka nan nôngon ér i zua a m@@ mem ken ishima , shi nan na jighjigh ér m@@ doo u Yehova a doo i ishima la una wase i u civir un a ishima i môm . — Mat . Mo man kwase wam yange se vande eren tom m@@ ishen , nahan se soo u hiden shi lun uma u akuma akuma , nahan lun saan saan . ” Nahan cii kpa Bibilo tese ér gba u a z@@ eren umbur se akaa a se vande henen kera la . Heela tseegh ga , Yohane yange soo u fan aluer ka u vea ver ishima sha “ ugen ” u una va ken Tartor una va kure mba@@ awashima mba Mbayuda yô . Ka sea fa Aôndo u uma man u mimi la shi una doo se ishima yô , kwagh ne a mgbegha se u eren un tom a “ ishima [ yase ] cii , man a uma [ wase ] cii . ” Aluer Aberaham yange fatyô u h@@ aren uma na cii sha uityendezwa mba m - iv ve lu “ ken ica ” la yô , hi@@ la se mba ainge mba se lu a m - iv u akaa ne ikyua ne ve se kera har ga y@@ ee ! Lu u una kar a ‘ c@@ agh Satan ityough , ’ shin er lu u Yesu iyol na kpa a ‘ c@@ agh un ik@@ ish@@ ing@@ uhar ’ nahan kpaa . Gba u shighe la a lu shighe u ember , veren ashe gbenda tsung keghen iyange ikyaa la , nahan kpa ig@@ y@@ um@@ ior man ig@@ y@@ um@@ u@@ kase i i soo u v@@ ô@@ son ayol a ve la ka ve vihi shighe ne sha u yaven ayol a ve . M nôngo sha afatyô wam cii m er sha akaa a m lu henen la . Apostoli Paulu pase ér : “ Er isholibo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo yô , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” — Mbaromanu 5 : 12 . N@@ um@@ er@@ i 20 : ​ 2 - 13 ( Luka 22 : 41 , 42 ) Een , dooshima maan se a maa . Ity@@ akerada yase hemba veren ishima nyian u umbur se shin pasen se er akaa a i nger ken Bibilo la a zough sha agen yô , kera ka u pasen akav a ken Bibilo man kwagh u akav shon a til sha mi la ga . * — Aerenakaa 16 : 9 , 10 . Ka ze d@@ ôgh@@ ôô yô , gum@@ kwase la er msen wuese Yehova , er anmgbian u kwase u kaven ishigh la a tese un dooshima nahan ; lu kwagh u gum@@ kwase ne lu keren vough je la . Nahan kpa , mayange se h@@ una nen i@@ er@@ tom i Yesu man i mbatyomov ke ’ tom u kwaghpasen ne ga , shi mk@@ ô@@ ôm u Yehova una fatyô u kôôm akaa sha er a nenge i doo un la kpa ka u tu@@ nan ga . Sha hiihii la , yange lumun ga , shin er kasev mba jighjigh mbagenev va kaa ér mbatyomov ande hen a ve , kaa a ve ér Yesu nder shin ku nahan je kpaa . Aluer se soo u lun ken dooshima u Aôndo yô , gba u se de ser kwaghbo a wa a@@ kpe@@ ma ken ishima yase ga . Nenge ase mbamlu mba kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange lu ker la : Yange lu u una wa ishima a m@@ nyoon u ku u nom na la . ( Ps . 119 : 10@@ 5 ) Shi aluer se gbidye kwar se nenge er kwagh u se tsough u eren la a bende a kwaghpasen wase man mbagenev ken tiônnongo kua mba ve lu ken tiônnongo ga la yô , se mba eren kwagh sha kwaghfan . ​ —⁠ Ôr 2 Mbakorinte 6 : ​ 3 , 4 . 3 : 12 ) I@@ ca a gba ga tsô , iyange la ia va , nahan Yehova una tim tar u Satan ne gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . De shi se nenge nen ken Genese ityough 39 . Kape ikyav i tese ér Mbakristu mbagenev mba sha derianyom u hiihii mbara kpa yange lu je la . ( Mateu 4 : 4 ; 5 : 3 ) Ne mbamaren ne er nan ve ne na icombor yen kwaghyan u ken ji@@ jing@@ ii ? Yesu tese ér un ngu or@@ kur@@ an@@ ilev u lun a dooshima nena ? J@@ A@@ M@@ AN@@ I 26 : 4 ) Kwagh ne na un hii u eren aeren a dang shi lun a uma uhar , nahan i va hingir u du@@ ghun un ken tiônnongo u Kristu kera . Er iyange i Yehova i ôron bo@@ tar ne ijir i lu mgb@@ ôghom nahan , doo u se nôngo tsung se seer kporom ikyua a na ga he ? [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 9 la ] A fatyô u eren kwagh ne sha u henen kwagh doo doo kua takerada u ôron kpaa . Nahan yô , atôônanongo cii a wanger her wang er Yesu a fatyô u den ér am@@ enger a lu her yô . ( b ) Daniel 2 : 44 kaa ér Tartor u Aôndo ua tim ity@@ artor i han@@ a ? Mba ve soo Aôndo sha mimi cii mba kposo , hemban je yô hegen u se lu ken shighe u Bibilo i kaa ér ka “ ayange a masejime ” ne . A@@ h@@ an a en la a̱ gema a̱ hingir ij@@ ung@@ wen , iember yen kpaa , i̱ hingir i@@ ur@@ en . Tese ikyav i m@@ kposo u a lu hen ato u ago a wan man awashima la . Or@@ pasalmi As@@ av yange er msen nahan ér : “ W@@ ase se , Aôndo u m@@ yem wase , sha ci u icivir i iti You ; yima se . ” Aôndo vande t@@ ôn@@ don zwa ér una kura Mesiya , nahan kpa ku na la yange u tese ér hemba Aôndo u kuran un ga . Mba maan a sha gbenda môm ga sha ci u mlu u ikyav mbi maan kwagh a mi kaha sha ajiir kposo kposo , shi mlu u ahumbe kpa ngu kwagh môm ga shi Mbashiada mba Yehova mba sha ajiir agen mba a inyaregh er mbagenev nahan ga . ( 2 Mbakorinte 9 : 7 ) Er se lu ken tar u ts@@ wam u du@@ mbur ker shi ior ve hembe wan ayol a ve ikyo tseegh shi kwagh kpa a gbe ve sha atsan man mbamzeyol mba ior mbagenev ga yô , imba mhôônom ma zungwen mara ma kundu iyol kpen kpen ! Kpa shighe u Mbaiserael vea kera tese ér ve mba a iwuese ga yô , Yehova a kera lumun a ve ga . A@@ dooga a lu inja er or môm ken ve kpa nana hingir Orkristu u mimi ga nahan , kpa se gba uwer u pasen ve kwagh ga . Shi@@ r@@ le@@ y : M@@ kombo la yange doom , kpa me yer u ga , yange m kav akaa agen a i ôr ken mkombo shon la tsembelee ga . Á kaa wener “ zum u un lu wanye la je , any@@ iman man a@@ kper@@ an a tan a sha [ kwagh u Aôndo ] yange c@@ in@@ ge sha a [ na ] maa m - ban u jighjigh u nan maa seer a seer ken a [ na ] . ” Sha shighe la ior kpishi yange ve ngohol loho u dedoo ne . ( Yesaia 28 : 1 , 7 ) Yehova kaa ér kwagh a tser “ A@@ ri@@ el [ Yerusalem ] ” sha ci u a lu “ yemen s@@ enen shin Igipiti ” ér a yima un yô . A@@ yange nga kar yô , or u ken k@@ we u B@@ en@@ y@@ am@@ in ugen shi mough ah@@ endan , i yilan un ér She@@ ba , kpa í wua un kera . Kwagh ugen u se fatyô u henen ken kwagh ne yô , doo u mhôônom ma a kôron se a mba ve lu zungwen ku u or ve u nan kpe la . K@@ o@@ kombo maa per sha ijime i nor , anmgbian u kwase ne tese or ne kwaghwan u dedoo u Bibilo i we sha kwagh u been a mbamzeyol mba hen tsombor la . Sha nahan yô , hemba doon u gbidyen kwar sha kwagh shighe u u mem shi ishima i lu zan we iyol sha kwagh ga , shi u lu hen ijiir i akaa a d@@ an@@ en we a lu kpishi ga yô . Ve te@@ en ta@@ av u tindi yange yô . Er se lu mbacivir Yehova mba@@ jighjigh yô , se mba un kwagh u injaa . Hemen mo sha gbenda u tsôron . ” — Pasalmi 1@@ 39 : 23 , 24 . Ashighe agen Aôndo yange a lam a ior mba ve nger Bibilo la sha ikyev i mbatyomov shin ken mpase u sha mnenge gayô ken m@@ nya . Ka ve ve kohol ve lu Tartor u Mesiya u Aôndo ye . ( Mateu 27 : 46 ; Yohane 17 : 3 ) Ka or u nan yen sha orgen tseegh nana fatyô u ôron kwagh t@@ eren ase@@ mber ang@@ ara nahan ye . ( Tit@@ u 1 : 1 – 3 : 15 ) Kpa , doo u se kure ikyaa ser m@@ ny@@ am ma Yon@@ a man tese ér kwagh tsô gba un sha kwagh u lu zan hemen la ga ze , gadia ashighe agen kwagh ka una za or iyol kpishi yô , i t@@ ume nan iyol nahan i lu nan ape yaven . Jighjigh U Nan Una F@@ atyô u Ge@@ man Uma Wou Mose yange er hanma kwagh u Aôndo kaa ér a er cii , hii shighe u i tindi un ityom i taver tsung , ér a za sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o la , zan zan shighe u Aôndo kaa ér a n@@ alegh a@@ ga sha Zege@@ mnger u Nyian la , Mose er sha imo i Aôndo vough . Shin er ior mba ve til sha ityough ki inya atô kposo kposo ne ve eren akaa agen kwagh môm nahan kpa , ior mba ve lu inya i dedoo la yô mba a aeren aa a ne ve kaha kposo a ior mbagenev mban cii yô . “ Saan mba kwagh a gbe ve sha akaa a ken jijingi la iyol , gadia tartor u Sha ka u ve je . ” ( Mat . Nenge ase kwagh u doon u apostoli Paulu a er , u a kaha kposo a akav a ken Bibilo a a lu sha heen ne . H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime sha Mimi , 11 / 1 • Yehova ? ( Genese 2 : 16 , 17 ) Lu nyi i̱ na ve ve tsua u yan kon laa ? Ka saan ve iyol kpishi sha akaa a ior mba Yehova jimin cii ve zough ave ve er yô , nahan kpa , mba gem mba t@@ enge k@@ or@@ ough ér ior ve fa akaa a ve asange asange ve er ga . Kanyi nahan se yar tom a mi u tsuan ior mba se na ve jigh@@ jigh@@ i ? Or@@ fan@@ takerada ugen nger wener : “ I gbe je orumace ngu a due a gbenda u eren aeren a wang , . . . u u mgb@@ ôghom shin u lu kwagh môm shin u hembe atindi a Aôndo a pue la ga . ” Kwagh ne ngu a wasem u lun a mnenge u vough . ” Kpa , se soo ser mbamkombo asev ve lu er mba@@ ad@@ ua mba u@@ c@@ ôô@@ ci ve eren la ga . Iyange igen yô , profeti u lu a iwuese kpishi sha erdoo ve ne kaa a kwase ne ér : “ In@@ yom á va hur@@ ugh á kuman hen shighe ne yô , ú wa wan iky@@ um . ” Nahan ve hen sha kwagh u vea er yô . Er nan i gbe hange hange u se palegh u vihin jijingi u Aôndo ishima ? Nahan kpa , se kange ishima se za hemen u pasen kwagh . Yehova eren tom a jijingi na man Mkaanem nam kua nongo na sha u yiman se “ sha ikyev i or@@ bo . ” 2 : 26 , 27 , 35 . Z@@ wa u wang la kanyi ? Hanma inyom yô , a tin@@ d@@ in ve vea za eren tom u ikp@@ ur pania m@@ ape . Nahan cii kpa , aluer se lumun gb@@ end@@ atesen u Aôndo yô , se zua a mtsera kpishi je . ‘ N@@ ôngo nen ng@@ egh je sha u teman ving , lu nen sha kwagh wen ayol a en . ’ Kpa tom u shin Betel doom je m soo mer me de kwase u eren a va y@@ ang@@ em u lun sha ian i civirigh la ga . ” 16 : 13 ) Kwagh ne lu mimi ga . Í V@@ ER I@@ C@@ I@@ G@@ H@@ AN@@ N@@ O@@ NG@@ O U U@@ P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I 7 : 4 , 9 ; 8 : 18 ; 9 : 5 , 10 . Alaghga A@@ don@@ iya hen wener aluer Ab@@ ish@@ ag@@ i hingir kwase na yô , una zua a ian i hiden shi kper@@ an tor . Er Iserael man Yuda civir ak@@ ombo yô , ve kuma u a ‘ kp@@ ur ve ityough ’ shin a he@@ e ve . Kwase ugen u ityesen ne i wase un nahan yô , mba yer un ér Y@@ e@@ ong Su@@ g . ( Mateu 24 : 14 ) Ve hii sha u keren as@@ ande a Iserael u Aôndo a á shi her la . ( a ) Ka nyi igbenda yange Yobu er erdoo ? Mba i̱ yer ve ér “ anmgbianev av ” la , ka anmgbianev mba nomso man mba kasev , mba i shigh ve mkurem , mba vea va hemen vea Kristu Sha imôngo la . ( Rom . Ashighe kpishi m lu ken ican , shi ior nzughul a mo . 1 - 3 . ( a ) Bibilo i ôr kwagh u iyange i Yehova nena ? Er kwaghôron u profeti u ken Genese 3 : 15 la a tese nahan , alaghga yange a hange Satan u tan num sha Mbaiserael mba ve lu er mba a or@@ jime ga la . ▪ I lôh@@ ô u iniongo i iky@@ ôh@@ ô i ngee her kpishi yô , man alaghga i va a mci@@ mb@@ im ma b@@ ov kpa her@@ egh . Í ôr kwagh u ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi ne ken Mbaefese 6 : 14 – 17 . I@@ ̱ due hen Or@@ gban wase , un u a hembe tahav cii la . Tom u eren shiada hen ior sha kwagh u Tartor u Aôndo la ka tom u Mbashiada mba Yehova , mba ve hembe iyenge umiliôn uta@@ ankar@@ uhar la cica cii , ve eren yô . 9 , 10 . ( a ) Ka nyi Yesu a lu eren , shighe u a lu wan ishima keghen Yehova ne ? I@@ sho@@ li@@ bo yange i vihi mlu u orumace a Or@@ gban na nena ? ‘ P@@ alegh A@@ h@@ on A Gb@@ an ’ ( N@@ um . 12 : 3 ) Yange za lam a F@@ ar@@ a@@ o kwa môm tseegh ga , kpa er nahan kwa kimbir kimbir , er atsan lu van sha Mbai@@ gipiti la , a u fan ac@@ in a una mase za lamen a F@@ ar@@ a@@ o ve una de ga . Er ma i eren nahan yô , i gema i ver a@@ kwa@@ ti ijiir i môm , u hanma or u nan soo cii yô nana fatyô u gb@@ ih@@ in iyua sh@@ imi yô . Yange Yesu wa ishima sha ci u iember i i ver un sha ishi la Kpa mbaihyomov enev ve̱ doo ne ishima . . . , man né lu ônov mba U@@ hemban@@ sha ye ; gadia W@@ en yô , eren dedoo a mba ve lu a ish@@ u@@ ghun ga kua mb@@ ab@@ ov kpaa . ” — Luka 6 : 32 - 36 ; 10 : 25 - 37 . Kpa ve mem u ember ken Yehova ga . Er@@ na doo inja shi fa Bibilo i pasen kpishi , nahan a wase A@@ li@@ ce H@@ ol@@ t@@ z man ônov nav uta@@ an ve er batisema , ve hingir Mbashiada mba Yehova . ( Aerenakaa 4 : 4 ; 18 : 8 ) Mbam@@ lumun mba ka i na sha mbampin mba ve hembe 1@@ 00 , ve har sha atesen a Bibilo la ka ve wase mbatamen u fan shin aluer mba ve lu nan ikyar la kuma sha er Ruamabera a soo sha ci u mba@@ eren batisema la yô . Kwagh u vihin u a lu nzughul a uma u hen tsombor yô ka iy@@ av mbu vihin . 48 : 17 , 18 ) Nenge ase kwagh u Tindi u Mose , u yange gba u Mbaiserael vea kuran la . Or môm ken atô u hanma iorov uta@@ ankar@@ uhar yô nan ngu yan ican , er Mbar@@ u@@ sh@@ im@@ ana man V@@ ic@@ tor kua Fran@@ ci@@ sc@@ o nahan , kpa ior mbagenev ub@@ iliôn imôngo gema mba a inyaregh kpishi , kwagh ne na yô ior kpishi nenge ér kwagh nzughul ken tar ne gba ica . Mbat@@ amen ka ve wa se kwagh ken Ruamabera sha dooshima sha er se nôngo a mbamzeyol asev yô Pasalmi 27 : 11 1 : 13 ) A pase Kristu ken igbar shighe u una va sha u va nan mbadondon nav mba jighjigh mbara injar shi timin mba ve vende Aôndo la . — Ôr 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 - 10 . ( Yes . 9 : 6 ) Akaa a Yesu ôr ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la tese ér a fa gbenda u Ter na nengen mbagenev yô . A@@ kav a Yehova Aôndo man Wan na ve ver se la tese se nyi sha kwagh u mhôônom ma zung@@ wen@@ e ? Kwagh ne una mgbegha u u wuese Yehova sha erdoo na la je ka u henen a hen ga , shi wea lu vea mbagenev yô , pase ve akaa shon . ( Ps . 10@@ 4 : 24 ; Aer . Hi@@ ihii yô , myom u mbacivir Yehova har sha iti na la jim jim . Kwagh@@ man wam ngu van a mzeyol hen tsombor wa@@ ma ? Aluer se mba wasen mbagenev yô , ka ve tseegh vea zua a mtsera ga , se kpa se zua a msaanyol man mk@@ om u una na se hemba wan ishima a mbamzeyol asev yô . — Aerenakaa 20 : 35 . W@@ ea soo u ‘ zenden ken iwanger i Yehova , ’ kpa wea lu a tsegha iyol you sha ci u Aôndo shi i er u batisema , ú hingir Orkristu ga yô , de kera ti@@ mb@@ ir ga . Mimi yô , Mkaanem ma Aôndo ma akaa agen ker a lu “ ican u kaven yô , ” kua akaa agen a Paulu yange nger la je kpaa . K@@ ar@@ ke@@ m@@ ishi Nahan ityendezwa i Yehova er a ve ér vea hingir “ tartor u upristi ” la lu gbilin tsô shinii ? Alaghga u soo u henen atô@@ akaa a vesen ne vea or u ú henen Bibilo a nan la imôngo . Takerada u tan iwanger sha at@@ ine@@ akaa kposo kposo ugen kaa ér : “ Shighe ka môm ken akaa a c@@ imin uumace u kaven kpishi yô . Kpa , ior kpishi fa er i hii ve akaa ne a lu eren nahan ga . 2 : 8 - 11 ) Nahan Yehova nder Yesu shin ku , na un uma u “ mayange ” ku ua kera ya tor sha a na ga yô . — Rom . Kwaghôron shon u mtim la yange iv sha tar u Yuda man gar@@ tamen na Yerusalem , sha ci u mbahemenev nav kua ior nav jimin cii ve lu eren ishima i Yehova ga . C@@ A@@ L@@ A@@ B@@ A@@ R 5 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) ( Yeremia 29 : 10 ) Ese@@ kiel iyol@@ na kpa z@@ ur@@ um anyom 50 hegen . M su@@ gh Yehova er m lu been iyol , kpa tahav av mbu p@@ ande ga yô . Y@@ ury kaa ér : “ Ngeren mba ken ityakerada yase , er mba ka ve lu a itinekwagh ér , ‘ Can You Ser@@ ve in a F@@ or@@ e@@ ign F@@ ie@@ ld ? ’ Lu nyi nenge a mi ve ci@@ er un iyol kpishi y@@ um@@ u ? Sha nahan yô , Mbakristu mba mimi mba s@@ angen a s@@ ange sha dooshima ga . I@@ ca a gba ga tsô , Yesu una er tom a tahav mbu torough nav mb@@ ura sha u kuren hanma ican i yan cii man sha u timin mba ve eren ior ican la kpaa . Mbah@@ enen Bibilo kôron ha@@ ya sha ajiir a vesen a tesen sen@@ e@@ ma ga , kpa ve ker igbenda kposo kposo i vea zua a ajiir a gbil@@ ini@@ gh a vea tese ini@@ umbe ne yô . Ve ker ajiir er u@@ k@@ l@@ ase mba ken makeranta man a@@ you a ôron ijir her man uta@@ sh@@ an mba gir@@ gi@@ do@@ go kua up@@ al@@ o mba ken uya mba vesen je kpaa nahan . Ken inyom i 19@@ 31 la , ior i P@@ ol@@ and i i lu ken tar u Fran@@ ce la kuma 5@@ 0@@ 7@@ ,@@ 8@@ 00 nahan , shi ior mban kpishi tema ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Fran@@ ce ape i du@@ ghun ku@@ za la . Ior mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova cii mba sha ci na . Anyom a Yosev man a an@@ ng@@ ôô@@ v nav lu kwagh môm ga , kpa ve cii ve lu uma hen shighe môm . Aluer Yehova man Yesu mba ve lu vough la je kpa kegh iyol u geman ishima sha kwagh yô , doo u se mba se yen ne se fatyô u henen sha mbamlu mba mbagenev , nahan geman ishima yase sha kwagh ve ga he ? N@@ der nen tse@@ vaa , de nen u eren isholibo . “ Ka wea fa wer u ya ikyar a Aôndo kôôsôô nahan , i doo u shi i kundu u iyol je i zua ga ! ” ​ —⁠ M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A G@@ IN@@ A , KW@@ A@@ S@@ E U K@@ EN T@@ A@@ R U J@@ A@@ M@@ A@@ I@@ C@@ A U A H@@ E@@ MB@@ E AN@@ YO@@ M 40 YÔ . 10 , 11 . ( a ) Ka an a fatyô u karen nan sha ator a T@@ ir@@ u ? M@@ sen u eren a ishima i môm ka ago a wan iyol tsembelee a veren ishima zum u se lu timen ken Mkaanem ma Aôndo yô . A kaa ér : “ Gadia ng@@ um a inja kpishi sha tom . ” — 2 Tim . U hiden a iyol ijime la ka u “ b@@ an@@ en a im@@ anger man iyol@@ mor@@ on . ” Se time ase nen sha mpin u sha utar u ior kpishi ve henen sha mi ne : Ka nyi ka i er se zum u se kpe laa ? Alaghga tsô yange wer@@ egh ak@@ ar a na a ve kôron ish@@ u imôngo mba ve lu shin t@@ so u@@ gen@@ egh la ér ve va kohol un vea haa u@@ kp@@ er vev shin mnger . — Luka 5 : 4 , 5 . I lu nahan u za mkombo u Mbakristu , u za ungwa kwaghôron maa u kaa wer : “ I na kwaghôron la sha ci wam ge@@ de@@ e ” ve@@ e ? Er se vande ôron ken kwaghhenen u a kar la nahan , gba kpee u Mbakristu vea venda jijingi u taregh u a lu hendan a Aôndo ne . Mkaanem man i ôr ma tsa u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo cii Yehova mase nan tsombor u Aberaham kwagh@@ ngeren u Tindi ye . ( Yes . 46 : 9 - 11 ; Rom . Ish@@ aren i anmgbianev asev mba kasev kpishi er A@@ na nahan ve lu a mi i eren nom “ ken Ter ” tseegh la wase ve u vendan ior mba ken tar . * ( 1 Kor . Sha ikyev i Tindi u Mose la yô , or yange nana er idya yô i wua nan . U@@ ivande mba eren bee sha shighe wase ne . 9 : 40 . Se er kwagh ne sha u tesen ser se mba a ikyo i wan sha or u se lu pasen nan kwagh la , shi se er kwagh ne sha u tesen ser mimi je gba se ishima u fan ape nan dugh shi fan mnenge u nan sha akaa . — 1 Mbakorinte 9 : 20 - 23 . P@@ ase@@ ka been , mba ng@@ ur hiden hen ya ve ken N@@ as@@ are@@ ti yô , Yosev man Maria fa er Yesu lu vea ve ga ze . De G@@ be U@@ wer u Eren M@@ sen Ga O@@ T@@ A 7 ( Z@@ wa Buter ) T@@ aver ishima , gadia mbatyomov mba suen tom u pasen loho u Tartor ne ! Ka h@@ an i ye atam a iky@@ on@@ o ? Ver ishima kegh Aôndo , gadia nahan kpaa shi me wuese Un , Or@@ yiman wam man Aôndo wam kpaa . ” ​ —⁠ Ps . Or ka nana pasen loho u dedoo sha ci u nan na Aôndo jighjigh yô , Yehova a lumun iwuese i nan la nena ? Jigh@@ ilii yô , yange i na naagh sha Yesu sha at@@ se a nan@@ den naagh a ishima i Aôndo zum u i er un batisema shi i tsegha un sha icighan jijingi u Aôndo ke ’ inyom i 29 S.@@ W . la . Yesu kaa ér : “ Sha iember i nan la nan gema nan za tee akaa a nan lu a mi la cii , nan za yam sule la . ” — Mateu 13 : 44 . 9 : 11 , 12 , 24 ) Yesu yange pase ér un va “ sha u i̱ er Un tom ga , kpa sha u Un Una er mbagenev tom man Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ” ( Mat . I@@ a fatyô u pasen kwagh kpa ? G@@ um@@ or ugen ken nongo la , v@@ am ken ijime a ish@@ ôm m fa ga , k@@ enden ér una gb@@ erem ityough a ta kera yô , maa bo@@ ki wam u se nôngon num imôngo yô gbidye un ity@@ um@@ ugh sha it@@ you gba inya hum@@ e . Hanma iyange yô , ka se eren akaa kpishi imôngo , er u duen kwaghpasen , shi lamen sha gbenda u se wase mba se henen Bibilo a ve la , man u wan iyol sha mbamkombo nahan . U Ô@@ ron Takerada u Mal@@ aki As@@ av - as@@ av Er se ye kwaghyan u ken jijingi u a ngee kpishi yum ne yô , ka se ‘ wa icam sha ci u iember i ken ishima . ’ ( Yes . ( b ) Yehova ngu wan se kwagh sha u una taver se ishima se lu ken mzough nena ? Aluer or nan er kwagh u i yer ér s@@ can co@@ de ( Q@@ R ) , u a lu ken ijime i tra@@ k ne yô , una za a nan hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et , ape a lôh@@ ô nan ér nana hen Bibilo la . Yesu yange va na mlumun sha mpin ne sha u civir Aôndo sha mimi zan zan ku na . Aluer ne mba eren akaa a angev mbu yange ne u eren ga la imôngo yô , kwagh ne una taver mlu wen u ne lu “ iy@@ ô@@ gh i môm ” la , shi una seer msaanyol wen kpaa . Ior mba jijingi u taregh a hemen ve yô , ka ve hen ér ve mba ken uiky@@ angen ga , sha ci u mba eren sha asaren a ve a iyolough la . Yehova yange kaa a ve sha shighe u Yeremia la ér : “ Ve wa ikyo ga , man shi ve ver ato kpaa ga , kpa ve za sha mbamhen vev man sha mci@@ gh@@ ir u asema ve a bo la , ve hide ijime , ve za hemen ga . ” ( Y@@ er . Sha kpôô yô , akaa a i yer ken Yesu la ka akaa a injaa a ken jijingi a ma kwagh ugen a kom sha a ga yô , man mbahenen Bibilo zu@@ lee vea fatyô u zuan a a . Kwagh ne tese wang ér , ma orumace u lun vough ga , u ken tsombor u Adam môm kpa nan kuma u nan imba nagh kura ga , lu Yesu tseegh . Yange i gber a@@ kpa sha vegher ugen u gbenda u mnger ne . He@@ mban cii yô , yange wase ior kpishi u vesen vi@@ an sha mlu ve u ken jijingi la . 8 : 21 ; 1 Kor . D@@ ugh mfe u se fan u ôron avur a ruamabera la sha yô , kanyi igen i gbe u se er , aluer ka u se lu mbatomov mba fan tom tsema tsema yô ? Takerada u Mpase tôô “ mbamsen mba u@@ icighan@@ mbaiorov ” kar sha kwagh@@ hum@@ an@@ doon , sha ci u mbamsen mba Yehova a lumun a mi la ka ve k@@ ôndo sha ishigh nagh er ih@@ uma i doon nahan . ( Mpa . Shighe u i lu eren tom u Tor Yo@@ shia na ér i sôr Iyou i Aôndo la , “ pristi [ u tamen ] H@@ il@@ k@@ ia za zua a ruamabera u atindiakaa a TER her@@ egh u i na un sha ik@@ ev i Mose la . ” U@@ D@@ U@@ G@@ W@@ ER mbara er tom u yange i tindi ve la ga . Aluer or ngu tin@@ d@@ in a amba akaa ne yô , nana nger kwagh u tesen ér akaa shon ka iyua . * Er m ôr kwagh u ityendezwa i Aôndo a er wener una ese se m@@ liam sha ashe kera shi ku je kpa una kar a mi kera la yô , m fa je mer m zua a mimi u una pase uumace una tu@@ h@@ wa la ve . Bibilo kaa ér : “ TER gema kaa a Yobu ken ura u hi@@ ar . ” Nahan kpa , ken ityar igen yô , hemban je yô ngise la , u@@ c@@ ôô@@ ci mba ve lu a tahav kpishi mbara venda kwagh u Bibilo i tese wang ne . Akaa a taregh a ior ve keren la aa fatyô u d@@ an@@ en se shin aa kar a tile sha it@@ you ki ishimaverenkeghen i Aôndo a ne se la . K@@ ura Iyol You sha H@@ ua ( Lev@@ iti@@ ku 22 : 17 - 20 ) Or u nan lu a shin@@ shima cii nana fa kwagh u una er luun er ve nôngo sha u kighir g@@ om@@ na ve a imba iyua ng@@ i@@ la nahan yô . E@@ li kpaa , a@@ dooga yange y@@ av hen an - ijiir ugen hen te@@ mbe u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . Yange gba u vea fa akaa a mimi a kiriki la tseegh ga , kpa vea fa aka@@ ac@@ imin a Aôndo la kpaa . ( Heb . A hingir wan u i ne un ian i nyôron makeranta shi lun ken tsombor u or u a lumun un ér a lu wan na la . Aluer se mba eren nahan yô , se lu dondon kwaghwan u Paulu , u a kaa ér se ‘ ver ishima u tesen ’ la sha mimi . Shi af@@ ishi a shin it@@ ine ka a tindi mbagenev ken ve ér ve za sôr u@@ bran@@ ci asev . • Jighjigh u nan zua kp@@ i a kwaghpasen nena ? Kpa Yehova ka a maa se nena ? 16 , 17 . ( a ) P@@ ase kwagh u or@@ maan ka nan er a iny@@ at@@ y@@ u@@ u i nan soo u maan iky@@ agh ki injaa a mi yô . ( b ) Mkaanem ma Aôndo ka ma wase se se gema se hingir Yehova iky@@ agh ki t@@ omov ki injaa nena ? Nahan kpa , ior kpishi yange mba er u@@ tra@@ k shin um@@ ag@@ az@@ in mba i lu samber a mi la yô , ve kav er kwagh u ve ôr la lu mimi yô , nahan ve ven@@ gese m@@ le@@ he la fese je . Yehova yange er erdoo sha u kuran Yosev Mbashiada mba Yehova sha tar cii , kua mba ve lu ken gar u Mo@@ su@@ k@@ o la kpaa , mba dondon kwaghwan ugen u Peteru a we Mbakristu la . Ka mbamzeyol mba nyi mba@@ beenyol ve lun a mini ? He@@ en ne , upristi tile sha ityough ki mba 14@@ 4,000 mbara , Mbaiserael mbagenev mbara di tile sha ityough ki ior mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar gbem sha won la cii . ( Mbaefese 4 : 8 ) Mbat@@ amen mba jighjigh ka ve er tom kpoghuloo sha u taver hanma or ken tiônnongo , man mba hembe veren ishima sha u@@ gb@@ ayol mba “ anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ken ican ve . ” Er N@@ at@@ an lu or u suen tsombor - tor yô , a lam a Bete@@ she@@ ba sha kwaghfan 29 : 23 . Er yange gba u a na Yehova akaa a i ya ish@@ ar la yô , lu Aôndo jighilii ii un ye , nahan kwagh ne wua un kua tsombor na cii . — Yo@@ s . Nyian ne , isholibo i í mar se ker shi i lu dyako yase i se zough a mi sha ikyev i ter wase u tse Adam ne ka i na se er akaa sha lan kpen kpen . Ser@@ ge kaa ér : “ Se kav ser se mba tiônnongo a inja kpishi . ” ( 2 Utor 18 : 23 , 24 ) Sha mnenge u or yô , H@@ es@@ e@@ k@@ ia man ior nav yange ve yina u nôngon num a ikyum@@ utya i age@@ egh i Mba@@ a@@ shi@@ ria la . Yesu shi ôr ken kwaghôron u profeti u vesen la wener ij@@ en ia gba man ub@@ omb@@ au@@ angev vea due , shi ity@@ ar@@ t@@ enger ia lu . Gba u nom man kwase vea dondo kwaghwan u a lu ken Mbaromanu 12 : 10 la sha ci u nyi ? Alaghga u fatyô u zuan a or@@ ak@@ on@@ do@@ ato ab@@ ur@@ ab@@ ur shin shighe u i dugh kwaghpasen yô . U lun ken ican kpaa m fa , u ng@@ een a kwagh wuee kpaa m fa . ” — F@@ il . 4 : 11 , 12 . Yehova yange yila un ér , “ Wan Wam u ishima ishima , ” maa tsegha un , kpa lu sha mk@@ ure ga , lu sha icighan jijingi . ( Mat . Er lu profeti u Yehova shi tile sha ityough nagh kpaa yô , a na jighjigh ér Aôndo na una kure mkaanem nam man kpee . Man aluer i nder a Kristu ga yô , kwaghaôndo wase u pasen ngu gbilin tsô , jighjigh wen u nan kpaa ngu gbilin . ” — 1 Mbakorinte 15 : 12 – 14 . Ka ieren i dang i nyi i du@@ mbur ainge , man i̱ vihi sha ci u nyi ? Aluer u ker u lun a tom ken tiônnongo ica i gba hegen je kpa , akaa nga her kpishi a u er ve u seer lun a Yehova kôôsôô yô . Or@@ henen Yakobu nger wener : “ Hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . ( Mateu 5 : 14 - 16 ; 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Er nan ve i gbe u se tôô tom u pasen ior loho u Mkaanem ma Aôndo ua hemba lun se kwagh u vesen a ityom igen i wasen i@@ or@@ o ? Nahan shighe u se lu karen aeren a ase sha akaa a Bibilo i̱ er yô , se mba eren tom a i̱ er ka ijingi nahan . Saulu va kpe kera kpa , Ab@@ in@@ er ta ikyar a Davidi ga . Mbagenev di nenge ér saa or a lu vea tsombor u nan doo doo shin nana lu a azende a dedoo shin nana lu vea mba nan eren tom a ve la doo doo ve , a kaa ér nan za iky@@ ura ye . Rus@@ sel@@ l yange time ken Bibilo , nahan mase kaven ér shighe kuma u pasen loho u dedoo wuee . Ka sea tagher a mbamtaver nahan , se er nena ? Kwagh@@ pasen U Sha U@@ ya U@@ ya He@@ mba Ng@@ un H@@ ange H@@ ange Hegen Sha C@@ i U Ny@@ i ? A taver ga sha atô@@ akyaa ahar . Ka i hemba han@@ gen ior u ungwan abaver a ku@@ ugh seer cii , ka a̱ lu mtim u timin ior ken u@@ ity@@ a man a@@ ah@@ e u i@@ gbe@@ tar man i@@ pi@@ la shin angev je kpaa . M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E ngu u yange u taver ityough shi u venda u ungwan kwaghwan yôô ? — * Alaghga yange u nenge kwagh ugen sha tele@@ v@@ ishen , u ngô@@ u shin ter@@ u kaa ér u de nengen ga yô . Aluer gba u me wa mbagenev kwagh sha ikyaa ne nahan , me lam a ve gbar gbar kpa ? Aluer yange vea van@@ den zan ad@@ ua ugen kpoghuloo je kpa , alaghga mbat@@ esen vev mba ken kwaghaôndo ve u tse la tese ve u za geman ior hingir mbahenen ga . Se So@@ o u K@@ o@@ son Akaa A In@@ j@@ aa A@@ se A T@@ se La , 1 / 15 G@@ um@@ kwase ugen u lun kwa@@ v , u a po@@ so anyom 20 kpuaa yô , iti na ér E@@ s@@ s@@ ly , yange nenge a msaanyol u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la , nahan un kpa sar un . Peteru ta se icin ér : “ Ken ayange a masejime mban@@ ah@@ an@@ tar vea due a tar@@ nahan , . . . Kpa aluer ka gban u se e̱r hanma kwagh iyol yase yô , se v@@ ôr gb@@ è@@ d@@ à gb@@ è@@ d@@ à nahan alaghga se hingir u lun p@@ al@@ egh@@ aa a tsombor wase , man kwagh la una wase se ga . ( Mat . 23 : 23 ) Yesu shi tese iji@@ r@@ ôron i mimi sha u pasen hanma or cii kwagh , a lu mb@@ any@@ ar@@ ev shin ats@@ an@@ aior kpaa . — Mat . U Ngu Su@@ en Hemen U Yehova Kpa ? Nahan kpa , jighjigh u na uityendezwa mba Yehova taveraa la na un ishimataver , jighjigh la wase un lu a be@@ m@@ shima je ka il@@ ian ga , gadia washika u kôron ken ishima u nger ônov nav la tese kwagh ne . Ekesodu 34 : 6 , 7 ( 2 Peteru 2 : 1 , 2 ) Yesu Kristu yange kaa ér ve mban ka “ mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi ” mba a fatyô u fan ve sha aeren a ve a ifer la yô . Yange m lu a ieren i b@@ i@@ ishi a ior ga ken a mo kpishi , nahan m soo mer ior mba lun inja kundu kundu shi wu@@ h@@ an iyol tsembelee mba ve va mkombo la ve va ikyua a mo ga . “ I@@ she ” yase shin “ uwegh ” ase@@ gh ku a na se “ an@@ zughul ” nena ? K@@ olose I nger ér : “ TER ver ik@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough [ dông ] sha U@@ sha , tartor Na kpaa ngu sha won cii . ( Mateu 8 : 20 ) Shighe u Yesu kpe la , lu ri@@ ga na u u@@ sho@@ ja mba Roma er ish@@ or sha mi la tseegh lu kwagh na u injaa u Bibilo i t@@ ér kwagh sha mi ye . Yange lôh@@ ô ah@@ ur@@ aior a na gbar gbar ér a̱ va kohol un vea kende iti i Aôndo sha . A kaa ér : “ Ka m nôngo mer me sue kwase wam shighe u kwagh a ze un iyol cii . ” 7 : ​ 21 - 23 ; 25 : ​ 11 , 12 . “ A Z@@ a@@ mber a TER ” Zum u Yesu tindi mbaapostoli nav ér ve̱ za pase kwagh u Tartor yô , a kaa a ve ér : “ N@@ der nen mbakp@@ enev . ” B@@ ER@@ N Be@@ en yô , a hide a h@@ ua ri@@ ga na u ken won la . Tsô ngeren ne ngu ôron ér nyi j@@ imi ? 3 , 4 . ( a ) Kanyi i tese ér Bibilo venda kwagh u man m@@ sô@@ rom zan zan za nyôron ken ih@@ undu ? Yehova F@@ a Mimi ( 2 Timoteu 3 : 13 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Awa@@ shima môm u a lu a mi yô ka sha u una tsu@@ gh uumace ve hen ér hemen na ua fatyô u van a bem u mimi shin tar . Ikyav i tesen yô , shighe u Mbaiserael lu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u S@@ en@@ ai la , Yehova kaa a ve ér ve maa ijiir i civir un ker . Ngeren mban tese ér Y@@ e@@ h@@ u , u i er kwagh na ken Bibilo la , yange lu kpôô kpôô je ka u tu@@ nan ga . Sha mimi yô ishimat@@ seen i ior mba Yehova ve tese ne doo un kpishi ! Or ka nan kpe , nahan Aôndo a na “ nan hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . ” ‘ U@@ b@@ omb@@ au@@ angev ’ vea lu Ruamabera ne ngu a inja sha ci wase nyian . Mbagenev hingir u eren asorabo a kiriki kimbir kimbir , sha ci u an - m@@ yen u ve lu a mi ken a ve yô . Ter na man ngô na , kua anmgbianev nav utar cii kpe ken ij@@ ever@@ ahumbe la . Kpa sha ci u m@@ vende u ve venda u eren ishima i Aôndo yô , á gema lu i@@ fan man kwagh@@ ts@@ eren una tser ve ye . Ngu a ji@@ i@@ di inyam , a er ky@@ e@@ e@@ ke i lun a inyam ker , a za tee a zua a inyaregh ki nengen sha tsombor na . Ka Yehova Aôndo iyol@@ na a ver un tor ye . Shighe u Mbaiserael zu@@ lum u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la , Yehova kimbir ôron ve atindi a na . Z@@ ayol ne una bee sha won je kpa ? Gbenda môm u se fatyô u ‘ hungur m@@ ny@@ am ’ yô , ka u vendan u dondon atindi a Yehova a we sha kwagh u aeren a wang la . 21 : 28 - 31 . “ O@@ ng@@ o mbamsen mba se eren ken zwa u O@@ ’@@ d@@ am laa ? ” Daniel 12 : 9 kaa ér : “ I ci@@ r akaaôron la ; i ver a ikyav zan zan ar sha shighe u mkur la . ” J@@ ul@@ ai - Se@@ te@@ mba 20@@ 11 20 : 28 ; Heb . Yehova una fatyô u nd@@ eren or u nan kpe la , a lu wan u ken uya shin a lu org@@ anden kpaa , sha ci u “ her Aôndo yô , akaa cii a fatyô . ” Yange ishima ia vihi Yehova ker , er ve lu l@@ ahan iti na la je ka u henen a hen ga . Nyian kpa a fatyô u zuan a mngerem man . Kpa ieren ve ne i kpiligh Mbakristu mba mimi iyol ga . Nahan kpa Mkaanem ma Aôndo wasem u du@@ ghun mbamhen mba kpe@@ egh mban ken a mo kera . Mba@@ yev kpa kape yange ve lu a shighe kpishi shi ve zua a ian i fan mbamaren vev je la . Aôndo tsua Wan na ér a er kwagh ne . E@@ no@@ ki ( Luka 6 : ​ 27 , 28 ) Kwagh u er apostoli Paulu la na un u fan ér or u hendan kwagh nana fatyô u hingir or@@ henen u Kristu u mimi shi civir Aôndo sha gbashima . ( G@@ al . ( Daniel 7 : 13 , 14 , 27 ) Aôndo yange pase ér “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” mbagenev vea tema tor a Kristu imôngo anyom kar hemba deri uta@@ an cii ve í va mase zuan a m@@ gem u sha iengem la ye . Alaghga ú vande ôron S@@ ef@@ ania ityough 2 ken Bibilo you i ôron sha hanma shighe la . Wan na Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati yange vihi ajiir shon . K@@ EN inyom i 1@@ 7@@ 8@@ 6 la , ort@@ wer ugen u lu mar@@ nya u tar u Fran@@ ce yô nger takerada , mba yer u ér T@@ ra@@ it@@ é d@@ ’@@ an@@ at@@ om@@ i@@ e et de ph@@ y@@ si@@ olo@@ gi@@ e ( Ngeren u sha Kwagh u M@@ lu u I@@ yolough man M - er@@ tom u I ) . Kor@@ ne@@ li@@ u lu or@@ ip@@ y@@ usu u ken atô@@ at@@ yev u i hii tseghan nan sha icighan jijingi yô . Yange mba tsegh un sha jijingi , anyom nga kar 13 yô , ikyaa igen mough , i yange i war vihin mzough u T@@ i@@ ônnongo u Kristu yô . Mbah@@ enen mba ve undu Yesu la ve tese ér mba a mhen u iyolough . Kwaghôron u profeti shon môm môm shi kaa ér , ‘ kwagh a tser tar ’ sha gbenda u i gbe je a lu a tser u ga yô . Kpa m kav kwagh u m ôr la cuku tseegh tsô . ” ​ —⁠ J@@ o - An@@ ne , kwase u ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Tindi u Mose tese wang ér , uma hiin shighe u i mar an@@ iky@@ und@@ an la ga , kpa ka shighe u nan hii a hii u j@@ ilen ken iy@@ av mbu ngô u nan la je . Satan l@@ aha Yehova , shin a kaa un tar . Ishima i uumace ve lu a mi i undun igbenda ve i bo la . Alaghga ajiir nga ken tar wou ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . Kwagh ne va a kwagh u dedoo kpishi , gadia mbayev asev mba za gbe k@@ it@@ ô sha ib@@ u@@ me@@ kwagh ga . ” I@@ ny@@ aregh ki kuman ₦ 2@@ 3@@ 4,000 nahan yange ki lu ken ani@@ kpa ne , inyaregh k@@ in ngee je hemba ki van@@ den zenden a mi yô . 20 : ​ 22 - 28 ) Se kpa se naan nen Yehova icivir sha gbenda u a soo la shi se kohol imôngo sha u wuese un . Se mba a vangertiôr ser ica a kera gba ga tsô shi se nenge a An@@ der@@ son er Yehova a t@@ ende zwa nahan . Ashighe agen ka ve ure kpishi . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 6 : 33 - 40 ; 7 : 19 - 25 ) Aluer se soo u tsuan kwagh u se er man se ker ser se nenge a ikyav i ia taver se ishima yô , kwagh ne tese ér se ban a ban a jighjigh u nan je ve ga . Kape Yehova , Ter wase u sha la kpa a soo ér i kpe ônov nav mba shin tar ne iyol vough je la . Mba K@@ aren Jighjigh u Mba Ve Lu sha Iky@@ ev i Kristu La Kwagh u Yesu er shighe u i mee un la kaha a kwagh u Ifa er la nena , man se fatyô u dondon Yesu nena ? U wuese Yehova ka kwagh u a lu ken ish@@ ember@@ kwaghôron i i yer ér “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya , ” i i lu m@@ gem u ken zwa Heberu u i gem kp@@ ôgh@@ ôô nahan ér ‘ W@@ u@@ ese nen TER ’ la . Bibilo kaa ér ‘ i gb@@ ihi Diabolo shin tar shi i gb@@ ihi mbatyomov nav a na imôngo kpaa . ’ ( Ôr Luka 22 : 28 - 30 ; 2 Tim . M@@ ngerem man yange ma tim afer@@ aior cica cii , nomso man kasev kua ak@@ ô@@ r@@ aior ne kpaa . * Ve lumun ér kwagh@@ môm a yange ve u eren tom u pasen kwagh la ga , er up@@ ania mba tsuaa mbara nahan ! — Ngeren u pasen yi@@ ase yase i ken tar u Fran@@ ce . Ka averen a nyi Aôndo a ne mbah@@ id@@ en a iyol ijime ? Ma tese ér Aôndo nenge ér ku u mbacivir un sha jighjigh jimin cii la vihin un tsung , nahan una de ér ve cii ve kpe ga . — Ôr Ps . 7@@ 2 : 14 ; 1@@ 16 : 8 . Aluer Yehova ngu or kpôô kpôô hen a@@ vese yô , se pinen ayol a ase ser , ‘ Aluer m lumun tom ne nahan , me lu nan Yehova ishim@@ avi@@ h@@ in shin me lu b@@ amen un@@ u ? ’ — Ps . He ’ ior kpishi mba lun a mbamhen mba dedoo yô , ivande la yange i lu ikyav i dedoo i tesen ér ka Aôndo lu tindi Yesu ye . 4 : 23 , 31 ) Ka a lam a vese sha akaa a ken Ruamabera nahan i taver jighjigh wase u nan . ( Aer . Een w@@ u ! Dooshima u kwase a nom la una fatyô u tsan gbem kpa ? A@@ gum@@ au@@ kase ahar ken ningir la a á kegh a kegh iyol u lumun ishimataver la yô , lu J@@ ay K@@ o@@ sin@@ s@@ ki man Jo@@ An@@ n K@@ res@@ y@@ man . ( Mpa . 7 : 9 , 14 ) Ken tar u he la , vea za hemen u zuan a averen kpishi , gadia vea seer lun a iwuese hen Yehova shi vea civir un gbem sha won kpaa . — Ps . Kpa aluer mbau@@ angev mbagenev kpishi venda u dondon kwaghwan u ort@@ wer la , gema kaa er ici@@ gh k@@ ira y@@ ua ken zwa yum shin ts@@ wer na man atindi a á we la nga ican yum di ye ? Wan ve , u yange hingir ter@@ tamen u Yesu Kristu la , lu Na@@ omi nenge sha a na inja er ka wan na iyol na nahan ye . MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U kuma iyenge nena ? ( Rom . 12 : 9 , 10@@ b ) U nan ior icivir la wa nyi k@@ ere ? Takerada Ne Ngu Se a Inja “ W@@ aan nen ior cii ik@@ o , anmgbianev ve̱ doo ne ishima , cian nen Aôndo , waan nen tor ik@@ o . ” — 1 PE@@ T@@ ER@@ U 2 : 17 . Mbahemenev mba Shin T@@ ine nger agumaior washika ken atô u i@@ gb@@ ende i sha ishi i takerada ne . V@@ ic@@ ent@@ e maa hii u geman inja , ashighe agen á kera ma m@@ sô@@ rom ga je i kuma ayange nongo . Anmgbian u kwase ugen u a lu a ônov uhar yô , iti na De@@ b@@ b@@ i@@ e , a kaa ér : “ Er nom@@ om vihin shighe a mbagenev sha ci u lu ortamen nahan kpa , ishima z@@ aan mo iyol ga . Nahan kpa , se fatyô u eren ityom i Tartor z@@ en@@ ge@@ e ken iyange jimin ga . ( Mateu 22 : 37 ) Man er se lu mba civir un yô , hange se u zenden ken iti i Yehova Aôndo wase gbem sha won ! I@@ gb@@ ende i Iyoukura i he ne ia lu kposo . Or@@ t@@ yom la yange kaa a Eliya ér a̱ tile sha zwa u b@@ ar la . ( S@@ ef@@ ania 2 : 8 ) Sha mimi yô , Igipiti man E@@ ti@@ op@@ ia yange ve ya ican sha ikyev i ior i Bab@@ ilon i̱ yange i̱ va ta num sha ave la . A gba u ú hen u kôron iyol you tsaha sha kwagh u inyaregh ki vihin . M@@ lu wase u Mbakristu ngu kwagh môm a u mba du@@ ghun ak@@ a shin inya la . E@@ no@@ ki yange ôr kwaghôron u profeti ne anyom kar hemba 6@@ 50 cii ve M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mase van sha tar ken inyom i 2@@ 3@@ 70 C.S.@@ Y . Sha nahan yô , gbenda môm u injaa u se tôv se fa , aluer se mba civir Aôndo a ishima yase i môm yô , ka u karen ishima yase . U@@ ̱ nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh shi hi@@ an a or u ú vese nan ga man idya kua akaabo agen , aa na yô , ikyar u nan eren akaa ne ga la nana kera na u a eren a la jighjigh ga ku@@ aa . ( Ese@@ kiel 10 : 1 - 11 ; 11 : 22 ) Ken mpase na u sha uhar la , a kaa ér ishigh ki b@@ ua la ka “ ishigh ki cer@@ ub@@ i . ” H@@ er@@ m@@ ilo kaa ér : “ Yange m hen u y@@ ôron iwer , k@@ ir@@ en ak@@ ondo shi kô@@ ôn a . ” Ga kanyi , se fa er ti@@ h@@ i na ka á lu yô , alaghga se nenge a ati@@ h@@ i a sen@@ ou ken foto shin se nenge a ati@@ h@@ i a sen@@ ou sha ashe jim . Nenge Yesaia 6@@ 3 : 9 . Nahan m hingir u kaven mer , mo kpa m ngu a ibo sha kwagh ne . “ Mba Ve Lu W@@ ang yô , Akaa Cii N@@ ga Ve W@@ ang ” “ Me kegh Aôndo u myom wam ; Aôndo wam kpaa Una ung@@ wam . ” — M@@ I@@ KA 7 : 7 . Umbur wer U@@ s@@ a yange una fa Tindi u ngise í wa sha kwagh u A@@ re@@ ki la . Akaa shon agen yô , ka ityav mbi i lu nôngon sha tar ajiir kposo kposo kua ij@@ en i i ker yum ne . A@@ sember kpishi ken ats@@ am a ase la har sha avur a ken Ruamabera , nahan u se tsuan ats@@ am agen , henen ase@@ mber a ker la tseegh kpa ka gbenda u dedoo , u se na mimi una shi@@ ishi se ken asema yô . Yesu kaa ér nana zua a iyôngo i i tsu@@ m la yô , “ m - ember u nana ember sha i la , una hemba u sha i ak@@ un@@ du@@ any@@ i@@ in@@ gber kar it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin i i tsu@@ m ga la . ” ( a ) Davidi er sha mkaanem nam ma yange ôr sha kwagh u keren bem la nena ? Ikyav i tesen yô , alaghga nomso mbagenev vea kav er mkaanem ve@@ m ma b@@ enden a kasev kpishi la ga . Ishima i T@@ seen ken Ze@@ ge H@@ aregh u ken Kor@@ ea La Uma wase jimin cii lu sha ikyev i aôndo u tar ne , ka Satan je la . Kwagh la tese ér ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba Aberaham lu civir Aôndo la , yange er isholibo ga ze . • M@@ vende u Yesu venda u eren kwagh u orgen ken ikpelaior sôn un la tese se nyi ? Er yange lam a ior mba ken tar u Amerika nahan kpa , ior mba ken ityar igen kpishi kpa lumun a ishimaverenkeghen na la . ( Mbafilipi 4 : 5 ; Yakobu 3 : 17 ) Ka mbamhen mba uumace cii ve hendan a Mkaanem ma Aôndo ga . Sha nahan yô , ka hanma mpin u or pin se cii se fatyô u zuan a mlumun u nan sha mi fese je ga . Kwagh er u kpilighyol yô , an@@ shighe ne kar kera yô , inyaregh kera ban se kpishi ga , nahan lu se z@@ ange u y@@ amen akaa a hange hange a kwagh gba se a mi la . ” — Yes . ( 1 Utor 8 : 65 , 6@@ 6 ) Jigh@@ ilii yô , ken anyom a 40 a Solomon tema tor la cii , bem gba ken tar la kpishi shi u za iky@@ ura . Tsô , Yesu tese gbenda u yange u lu a inja sha ayange la man hegen kpaa yô . — Luka 12 : 13 - 15 . “ Kwa@@ r@@ karen sha mbap@@ asenkwagh ” di ka ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh mba ve ne ib@@ aver ve ken inyom i tom , ki í kohol cii í kar sha iwer 12 yô . Mba ve palegh mcivir u aiegh ga yô , a ‘ da@@ ase a ve a yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen , sha at@@ ser@@ egh a ior , sha m@@ tsu@@ gh u tsu@@ ghun ior tsu@@ men a ve sha wa@@ y@@ o la . ’ — Mbaefese 4 : 13 , 14 . A zamber a Yehova ér : “ Gba ishima i wang ken a mo , Aôndo , shi ver jijingi u he u taver ken a mo . . . . Z@@ an Z@@ an “ A@@ kighir a Tar Cii ” Sha ci u nahan yô , mayange M@@ ik@@ al mar wan ga . — 2 Samuel 6 : 14 - 23 . * Sha mimi yô iyol@@ gen@@ gese yange i va Ab@@ es@@ al@@ om a kunya . — 2 Samuel 18 : 9 - 17 . ( Pasalmi 14@@ 6 : 3 ) Nahan se kera mba a mba ishimaverenkeghen ser tar ne ua lu a mzough imôngo je gaa ? Heela tseegh ga , ka a inja u fan kwagh u Bibilo i er sha kwagh u shighe man gbenda u a er iniongo shon ne kpaa . ( Ôr Mbaefese 4 : 20 - 24 . ) ( Aerenakaa 16 : 14 , 15 ) Or u kuran ga@@ adi u ken F@@ ilipi kpa yange kegh ato ungwa Paulu man Shi@@ la , ve “ ôr un mkaanem ma Ter , ” nahan hen ih@@ wa la je “ maa i er un batisema kua mba ve lu mba nav cii . ” A@@ I@@ P@@ OR 8 - 14 , 20@@ 13 Kanyi ia wase ú u pasen Bibilo tsembelee ? U@@ pristi man mba@@ eren tom@@ a@@ ve@@ egh kua mbagenev mba yan kwagh sha ak@@ ombo a civir n@@ ú@@ m ikpelaior sha Mbakristu mba ve civir ak@@ ombo ga la . Er nan ve se k@@ ur ikyaa nahana ? Nahan kpa , ve cii ka V@@ or u ity@@ ende@@ z@@ wa@@ a ? Kwagh ne ka loho u dedoo kpen kpen . Aluer mhen u bo va se ken ishima , nahan iyol@@ mor@@ on shin h@@ ua mgbegha se u eren kwagh yô , doo u se er kwagh sha kwaghfan sha u henen sha kwagh u iyol@@ mor@@ on man h@@ ua ve ve a mi la ! ( Mateu 22 : 37 - 39 ) Apostoli Yohane yange nger ér : “ Or u nan lu a dooshima ga yô , ka ken ku nan tem ye . Kpa Bibilo gema wa se kwagh ér : “ De suur nen sha mbat@@ ar@@ ev , sha wan u or u iwasen i lu her a na ga la ze ; zum u i@@ ôôn i nan ka ia due yô , nan shi nan hide hen inya i nan , sha iyange la je mbamhen mba nan saa ishe . ” W@@ u@@ ese Yehova , A Ver U ( Mateu 6 : 24 ) Se fatyô u civir Yehova saan saan , shi hen shighe shon môm nôngon ser se zua a hanma kwagh u a lu ken tar ne cii ga . TER A̱ y@@ ang@@ em , m@@ ̱ de ze uwegh agh sha or u TER , u i shigh un mkurem la ga . ” — 1 Samuel 24 : 3 – 15 ; 26 : 7 – 20 . Ka am@@ een a nyi a tser se , man se kav ser hingir torough torough u Yehova ma a kor se sha imba gbenda ne nan je ? Ka m@@ taver u nyi se tagher a mini , man ka mbampin mba nyi ve dugh k@@ ere ? Aôndo kure ityendezwa i a er ken Se@@ kar@@ ia 12 : 4 la nena ? Ikyav tese ér mlumun u Yesu na Or@@ f@@ ar@@ ishi sha mpin na la kpiligh un iyol ga . I@@ shi@@ ôr na tôndo zwa a na ér , una na un ian i zan kwaghaôndo u a soo yô . Eliya yange nenge a ani@@ been sha kwa@@ v@@ aôndo tseegh kpa na jighjigh ér Yehova s@@ ôôn n@@ ôôn ura . ( b ) Ka unô vea ember ivese i Wan@@ iyôngo sha tartor u sha ? Or@@ gen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia u i yer un ér Al@@ l@@ en yô , kaa ér : “ Yange m hen mer ka shami u nomso@@ or tu@@ men id@@ y@@ u vea kwase u nan sha ma kwagh cii ve eren kwagh shon ga . ” Sha mimi yô , tindi u á we ér kasev ve lu sha ikyev i noov vev la ka u kaan ér gba u vea ci@@ r ijô ve sha hanma kwagh ga . J@@ im je yô , Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér se̱ ker un , ma kaa ér ityôkyaa yô ka er “ A lu ica a han@@ mô wase ga ” yô . Yange ve ungwa m@@ yem u Yehova yima ior nav sha M@@ dugh u yange due a ve ken Igipiti la man m@@ hembe u i hemba Shi@@ h@@ on man O@@ go ityav la , vough er R@@ ah@@ ab@@ i kpa lu ungwa kwagh u myom u Yehova la nahan . Ka se tese iwuese sha iyua i lamen i Yehova a ne se la sha u eren tom a no@@ mbor wase sha kwaghfan . Er se lu mbacivir Yehova yô , se fa wang ser Yesu yange lu di ity@@ a@@ gh@@ er@@ or tseegh tsô ga . Ken mbayev nav mba 12 mbara cii , Yakob hemba soon Yosev . Aluer se soo ser ikyar i se ye vea Ter wase u sha la i de vihin ga yô , gba u se za hemen u dondon akaa a Yehova a lu wan se sha kwaghfan la . Kpa m nengen ken Bibilo yô , m mase kaven er kwagh a lu nahan yô ! Aluer u ya ican sha ikyev i nom u nan fe Aôndo ga je kpa , kwagh ne una bende a mlu wou a Ter wase u Sha , u lun a dooshima la nena ? Sha kwagh u “ anyom deri man iky@@ undu ” a i ter ken Genese 6 : 3 la yô , nenge Iyoukura i Di@@ se@@ mba 15 , 20@@ 10 , peeji 30 . Yehova ka i@@ mbor i iwanger i kpôô kpôô man i ken jijingi kpaa A@@ ka@@ ang@@ eren a mbat@@ esen tese ér yange i na or@@ im@@ ande ian i van ikyua a orgen kuman er ase@@ va at@@ ar@@ atar nahan tseegh . Anmgbian Ju@@ li@@ o S . 19 : 11 - 13 . ( 1 Timoteu 4 : 1 , 2 ) I@@ mo i ken ishima i i gbe í i@@ wan er ka sha “ iy@@ ô@@ gh ki a@@ ci@@ v@@ in ” nahan la ka i lu er iyolough ku ku we a@@ kpe@@ ma nahan . ‘ Aôndo ban a perapera ga . Tom ve ua hungur Un ga , shin dooshima u ve tese sha ci u iti Na kpaa ga er ve lu eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom shi ve lu eren her la nahan . ’ — Mbaheberu 6 : 10 . ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 16 ) Mba ve ne ip@@ aan la jighjigh cii mba a ian i va lun uma ken paradi@@ so shin tar gbem sha won . Aluer se mba timen ken Mkaanem nam hanma shighe shi se mba henen ma kpoghuloo yô , jighjigh wase man ishimaverenkeghen yase ia seer taver . ( Rom . Nahan , iyange igen vihi kwase ne iyol kpishi , i za kôr un ga@@ mbe ken iy@@ ou@@ ci . Kwagh u sha uhar yô , ityough ki Bibilo k@@ ira ôr se kwagh u k@@ und@@ un@@ yol sha kwagh u Yehova . ( Ps . 1 : 1 - 3 ) Ka a na se kwaghwan sha shighe u kwagh a gbe se a mi la vough . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ugen , u timen sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo , u i yer un ér O@@ wen G@@ ing@@ er@@ ich , u a tesen ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i H@@ ar@@ v@@ ard la nger ér : “ Gb@@ aa u kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke u tôvon sha kwagh u mba@@ inyam la una fatyô u . . . pasen er i hii ve ior ve lu a ishima i wasen mbagenev la ga . Yehova taver ior nav ishima ken Mkaanem nam hemba kwa 30 ér ve “ de cie ga . ” Takerada u ú tese ikyav i kwagh ne kpa ngu . Gba u jighjigh u nan wase una har sha nyi ? Or@@ pasalmi shi kaa ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” ​ — Ps . Nahan kpa , mbatamen mba eren kwagh ne a iwasen i Yehova shio ga . Kwagh u Yehova kaa a uter mba ken Iserael ér ve er la tese ér mbampin mbara nahan lu mba sha ishima na . De se nenge ase kwagh u se hen sha kwagh u P@@ il@@ at@@ u man Peteru la yô . Er nan ve ka i shi taver se ishima ér se eren akaa nee ? ( Luke 4 : 43 ) Shi Yesu yange tsua u eren akaa a wase un u veren ishima sha tom na shi eren u kuren doo doo yô . Yesu ver agumaior ikyav i nyi ? ( Yakobu 1 : 13 ) A@@ karen agen nga ve hen vese sha ci u iniôngon i se nôngon u eren ishima na la . Ashighe kpishi Yehova ngu a ungwa mbamsen asev sha igbenda ne . T@@ esen sha M@@ kaan man sha Ieren Ashighe agen ka sea ungwa kwaghôron shin sea ôr ma ngeren ken takerada je kpa se kav er i gbe u se gema uma wase ga , nahan Yehova ngu a mgbegha ma anmgbian u nomso shin u kwase ken tiônnongo nan kôôm se sha ishima i legh legh . — Ôr Mbagalatia 6 : 1 . Kwagh u i nger ken Mateu 26 : 5@@ 2 - 5@@ 4 la kpa tese ér hen shighe ne je kpa , Yesu tôô shighe u wasen or@@ henen ne ér a kav ishima i Yehova . Er wanakiriki u Aberaham fa ér gba kpee u una ker iwasen hen Aôndo yô , a er msen a kaa ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo , u ter@@ em Aberaham , ma U shi doom i@@ kôr nyian , ma i doo U a ter@@ em Aberaham ! ” 3 : 19 . Kpa nyian di ye ? Sha ayange a ase ne kpa , ior mba tôvon mbacivir Yehova a ican mbagenev hingir mbananjighjigh sha ci u be@@ m@@ shima u mbacivir Yehova ve lu a mi la . Ôr avur a Bibilo a á te iwanger sha itinekwagh shon la . Yesu iyol na kpa , pase wener Mbakristu vea kôr cio u u@@ men “ atam ” kwagh môm cii ga , gadia mbamlu vev kaha . U tesen ikyav yô , ke ’ atô u iwer i iny@@ iin i hiihii i shin takerada i ke ’ inyom i 199@@ 9 la , af@@ ishi a nengen sha gba@@ at@@ om a ke ’ tar u Ne@@ ther@@ lands ngohol iky@@ at@@ akerada i pinen ian i lun pania u k@@ è@@ k@@ è la hemba i yange i tindi sha i@@ aven shon i môm ke ’ inyom i i kar la kwa ny@@ iin . U ngu wer ka a kar a kwagh u a lu nan se ican i yan la kera keng ga . Z@@ U@@ M u tartor u Roma yem hemen hemen za hingir sha az@@ enger la , he ’ shighe la ú lu@@ ̱ hemen ú uumace ú hemban@@ agee sha tar cii . Er Iserael lumun ikyuryan la yô , a tôndo zwa ér una eren kwagh a Yehova , u a lu “ nom ” na la sha mimi . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 ) T@@ aver u mbakp@@ enev mba ve ‘ fe ma kwagh ga ’ la u zuan a m@@ nyoon ijiir igen . ( Luka 5 : 10 ) Yesu lu kaan ér tom ve u pasen kwagh la ua lu er tom ve u kôron ish@@ u la nahan . Lu u una wase ve u zuan a ior kpishi mba vea ngohol mimi yô . N@@ om@@ so kpishi vea lu ken ior mban . Aôndo ungwa mbamsen mba Ne@@ hem@@ ia sha ci u ve har sha mcivir u mimi shi a er ve sha jighjigh u nan . Ter ve za hemen kaa ér : “ Ka u i̱ saan se iyol keng , se̱ ember , gadia an@@ ngô@@ u ne lu kpe , a shi a hingir uma ; a saa , i shi i zua a na kpaa . ” 17 , 18 . ( a ) Ka ieren i dedoo i nyi Mbashiada mba Yehova nyian ne ve lu a mi sha kwagh u num tan u Go@@ g@@ i laa ? Doo u se dugh nyityô isharen i gen@@ gese iyol ken a vese kera . Bibilo kaa a vese ér : “ Ken ijime i iyol@@ gen@@ gese yô , ka mtim , ken ijime i ic@@ een ka mgb@@ e . ” U duen ken tiônnongo u alaghga yange doo ve ishima la kera tseegh yô ka kom ve ga . Mimi ta I@@ wanger Tese ér ka kwagh u sh@@ am@@ ii ? Ior mban ka ve kav ér ka u vea va pase kwagh u ve er la , shi ka ve kav kpaa ér ka u vea gba veren or ave sha it@@ you ga@@ gh ga , ga yô vea va nyôr nongo a ma or sha isholibo i nan la . — 1 Timoteu 5 : 22 . U gema u ngu a ijende igen , i i fe gbenda u zan her yô . 1 : 3 - 5 . Ka hanma nongo i fe ú ér ngu a mbahemenev mba@@ adu@@ av mba i kimb@@ in ve sha uwer ga , ior vev cii ve lu mbap@@ asen kwagh@@ a ? Inja i u eren ‘ perapera karen ikyaa iny@@ aa ’ la ér nyi , man kwagh la una na se er nyi ? Jigh@@ ilii yô , ka sha ci u noov man kasev mba vough ga , shi ayange ase ne ka “ ashighe a ican . ” Er mbaapostoli mbat@@ sev mbara yange lu nahan , se kpa se hemba mban mba se fe takerada ga , se lu sha kwa@@ r@@ kyaa kpaa ga yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 34 , 8@@ 6 24 : 44 . Hi@@ ihii yô , Yehova tesen se dooshima shi taver se asema shi keghen ato a vese hanma shighe cii . Ka nyi i lu mk@@ av@@ a , man Orkristu ka nan tese ér nan ngu a mkav sha m@@ kaan man sha ieren nena ? An@@ ny@@ on ne yange gba ishe ga je yô , or nana tôô tor@@ o uhar yô , nan yam mba@@ ats@@ ator un@@ yi@@ in shi i seer nan môm sha mi i bee uta@@ an . 27 : 11 ) I@@ an i se lu a mi i nan ser i saan Yehova iyol sha gbenda ne la ka kwagh u doon kpishi ! ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Heela tseegh ga , Yehova ngu lôh@@ ôn we kwagh u vesen je . Mba@@ zan M - Umbur u ken In@@ yom i 20@@ 12 : 2@@ 8@@ ,@@ 9@@ 0@@ 9 • Lu nyi i tser Mbaiserael hen shighe u i nger Pasalmi 8@@ 3 laa ? Doo u mbamaren mba ve lu Mbakristu vea fa er dang a ngee ken im@@ akeranta i vesen nahan kpa vea tôô ônov vev a tindi ker ér ve za tagher a mbamzeyol mban i̱ kuma anyom any@@ iin shin i̱ hemba nahana ? ( a ) Ka ieren i kpe@@ egh i nyi yange mbadondon Yesu mbagenev tese ? 19@@ 50 : Hii ken im@@ ese yem ken iy@@ an , sha it@@ you : E@@ ster , M@@ il@@ dr@@ ed , L@@ il@@ ian , E@@ un@@ ice , Ru@@ th ; shin inya : Or@@ l@@ en , Ng@@ ôm , T@@ erem , man Mar@@ v@@ in Ve cii gba u Aôndo una sue ve ken ashighe a ican a a lu van ken hemen la , nahan Yesu er ve msen . ( Mbaheberu 11 : 1 ) Nahan ishimaverenkeghen ka kwagh u i ma@@ gh a ma@@ gh sha jighjigh u nan ga , ka vegher u jighjigh u nan kpôô kpôô . A lu nan kpa , myom wase har , ka sha nyityô kwagh i se fatyô u eren la ga , kpa á har ka sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Yehova ken Kristu Yesu , Ter wase . ( H@@ ag@@ ai 1 : 5 , 7 ) Doo u se tema se hen sha akaa a a hembe gban se ishima la . We kpa ú zua a averen a a lu sha u kohol imôngo vea ior mba i tese ve u kuran atindi a Tartor , nahan ve lu nôngon u kuran á la . SH@@ A iyange i Se@@ te@@ mba 6 , 19@@ 26 la , i hide i tindi ortamen ugen u lu mar@@ nya u tar u J@@ ap@@ an , kpa lu eren tom u sôron atôônanongo ken tar u Amerika la ér , a za er tom m@@ ishen ker . Ve ker wan ve a ishim@@ any@@ ian . Nahan yô , doo u se ker ser Yehova a lumun se ga he ? I@@ kp@@ ur mba pania kpishi ka ve er tom u pasen kwagh i kuma er ah@@ wa 1@@ 30 nahan hanma uwer . Mba eren ityom i ken tiônnongo kpaa . Shi ka nyi ter wase u lun a dooshima la una er sha u kuran se ? Ior udubu imôngo mba ve er batisema sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la soo u lun ken Yerusalem shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , sha er vea seer zuan a mkav sha kwagh u jighjigh ve u he ne yô . Nahan cii kpa , Yesu yange ker mtsera na iyol na ga . 11 : 3 ) Kpa doo u or@@ hemen nana kighir mba nan lu ityough sha ve la ga . Doo u ikyav i Daniel la ia mgbegha se u pinen mbampin mba nyi sha kwagh u se eren ken tom u pasen kwagh laa ? Mbagenev yô , ve nenge ér avur a Bibilo agen ôr kwagh za nahan . Apostoli Paulu yange ôr kwagh ter kwagh@@ ngeren u i@@ gbe@@ tar la shighe u ayange a Davidi kar kuma er anyom dubu môm nahan la . 6 : 10 ) Yange m kange ishima mer me pase mbagenev kwagh u ishimaverenkeghen ne . Sha uhar yô , se tôô ‘ kon wase u m@@ tsaha . ’ Shighe u ikyum@@ utya i Mb@@ ab@@ ab@@ ilon tim Yerusalem shi yem a Mbayuda uiky@@ angen kera yô , Yohan@@ an wa ago iyol wener una tôô an@@ nongo u Mbayuda mba ve mase shin ken Yuda la una yem a ve ken Igipiti . M@@ hen u henen ér ior vea se nan la tseegh kpa alaghga una na nana kera pase er ishima i lu nan sh@@ imi la ga . Shi ka se taver ve asema sha iliam yase i lamen a ve imôngo shighe u mkombo a lu a hii ga man shighe u ka una bee la kpaa . Sha ayange a ior kpishi ve ne mbagenev icivir ga ne , aluer se fa er se eren kwagh a mbagenev yô , a wase se kpishi shi se zua a mtsera kpaa . Nahan aluer se hii ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la , se ôr anyom 2@@ ,@@ 5@@ 20 yô , se mase kaven ser gba u ashighe a atô@@ at@@ yev la aa kure ken inyom i 1914 la . Lu ken zwa er “ m@@ um@@ u@@ y@@ ough ” nahan , shi hanma or kuran un sha m@@ ye u nan . Shi kwagh u doon una er ve yô se ember a ve imôngo . 11 : 20 , 21 — Ab@@ ish@@ ai lu sha ian i môm vea an@@ om@@ aior a vesen a Davidi laa ? U tesen ikyav yô , yange m ungwan imo i T@@ or@@ u ga . Ikyav i tesen yô , ityough ki sha 12 k@@ ira ôr kwagh sha itinekwagh i i kar ér , “ Eren Kwagh sha Ishima i Aôndo ” la . Or@@ gen u yange ker iwanger sha kwagh ne je ish@@ ar d@@ ye yô lu . . . Een , mci@@ e@@ aôndo ne se mba ongo imo i Yehova shi se mba civir un shi se mba v@@ aren a na di er wanye u kiriki ka nan ka@@ mber ter u nan u nan suur sha a nan shi nan lu a vangertiôr hen a nan la ave gban nahan . — Pasalmi 6@@ 3 : 8 ; Yesaia 41 : 13 . ( Amo@@ shi 5 : 15 ) Nahan er iyange i Yehova i lu mgb@@ ôghom yô , doo u se kporom hen Aôndo shi se lu p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne kua aeren a hông@@ or@@ ough a ior i tar ne kpaa . Aluer se mba zuan a mkpeyol ken jijingi er kon u i er kwagh u ú la yô , ka sha ci u tom u mbagenev ve er kpoghuloo u wasen se la . Kwagh ka a er i vihi yô , ashighe agen Orkristu u lun a ish@@ ô ka nan zua a angev mbu ts@@ aren sha my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or la he ’ or u nan vese nan kpa nan ne jighjigh ga shi nan dondon akaawan a Aôndo ga yô . ( a ) Gba u se eren msen se wuese Aôndo sha ci u nyi ? I@@ J@@ I@@ R I Y@@ A@@ NG@@ E I “ L@@ U M@@ P@@ A@@ S@@ E ” L@@ A Shi a kange ishima u wasen mbadondon un , sha er ve kpa vea palegh imba isharen ne yô . Anmgbianev mbagenev di mba zuan a averen sha tom u eren ityar ityar ; mba maan u@@ bran@@ ci ken ityar igen . P@@ ri@@ se@@ ka man A@@ ku@@ la yange ve “ waan ” akaa a mbagenev “ ikyo ” nena ? Mbaiserael mba ve lu ior mba Aôndo la je kpa , ve hemba un ato kwa kimbir kimbir . Ka m@@ im@@ ii ? Yehova pase aka@@ am@@ yer ne sha akav kposo kposo . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase J . Zum u isharen ka i j@@ ile iyol kera yô , i gema i mar isholibo . I@@ sho@@ li@@ bo di ia va vese yô i gema i dugh ku . ” ( Y@@ ak . Shin er ior mba Aôndo ve tagher a ah@@ endan nahan kpa , mba a vangertiôr ér nyi ? Ka ve pasen mbat@@ wer@@ ev man mba yaren hen a@@ you@@ a@@ cii kua mbagenev mba ve ve hen a ve cii loho u dedoo er ve fetyô la . ▪ ‘ M@@ kighir ngu a gema or@@ fankwagh nan hingir ib@@ u@@ me@@ or . ’ — OR@@ P@@ A@@ S@@ EN@@ KW@@ AG@@ H 7 : 7 , N@@ W . Ikyav i tesen yô , i kaa ér iky@@ on i o@@ le@@ v igen ken ningir u Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la tsa kuma er anyom dubu nahan , igen je yô , tsa kuma er anyom dubu uhar hegen nahan . 12 : 18 ) Kanyi ia na ve mbamaren ou vea er kwagh nahana ? U se va lu uma yô , saa se kav shi se dondo akaa a mimi a Yesu a er ken injakwagh ne la . Ikyav i môm môm tsô tese ér ka Aôndo a ne ve u@@ a@@ ah@@ e kpishi ve lu ts@@ eren ior umiliôn imôngo nyian ga . 1 : 9 , 10 ) Kpa hii nan ve i lu hange hange u se lu a ‘ mfe u v@@ ough@@ loo ’ ? Anyom nga kar imôngo yô , Yakob tsengaôron wener , er Sh@@ im@@ e@@ on man Lev@@ i nyoon ishima kpishi , nahan ve er ts@@ wam yô , a sa@@ mbe icombor ve wue wue ken Iserael . Kwagh u i er ken H@@ ag@@ ai 1 : 6 la tese se nyi ? 38 : 16 ) Kwagh u ior mba Aôndo una lu nan hen shighe ne ? Heela tseegh ga , mbam@@ pase mba Yehova ka ve wase se se za hemen u umbur akaaôron a profeti a se lu keghen mkur u a la . Doo u se time sha tom u vesen u Yesu a er la sha ci u nyi ? Hen ase sha kwagh ne : Cii ve se ya ma kwaghyan u se lu a vande fan ga yô , ka se soo u fan kwagh u i er kwaghyan shon a mi la . ( Anzaakaa 21 :⁠ 5 ) Gbenda môm u ne wa ago@@ yol sha kwagh u ken hemen , nahan ne vihi tom u sha i@@ us@@ a yen ga yô , ka u ngeren gbenda u tsombor wen ua vihin inyaregh yô . Paulu nger ér : “ Tsô sé kaa nana ? Ú fatyô u henen kwagh kpishi sha u veren ishima nengen er i yaren tom a an@@ zaakaa ken ityakerada ne yô . M fa je mer , ashighe agen yange i wa taver ve a mo , sha ci u m lu a mbampin kpishi mba pinen ve , sha nahan yô , i gba u vea lu gbem a hemba shighe u ve ver la . Ka unô ve lu vor u kwase laa , man vor la ua er nyi ? Mkaanem ou man iky@@ enge you kua ishigh you ka ki tese ér mhôônom kôr u a nan kpa ? Sha shighe ugen la Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ M va sha u Me haa usu sha tar . ” Shin alaghga se nenge ser or er ma kwagh u ruamabera a lumun a mi ga , man ka se inja er mbatamen fa kpa mba eren kwagh sha mi ga nahan . Nahan cii kpa , Yehova sôr ian sha dooshima ver — ka i@@ w@@ om je la — sha ikyev i Wan na , Yesu Kristu sha er an@@ ti@@ or u nan lumun i@@ w@@ om shon sha jighjigh u nan yô , nana lu keghen mp@@ ase@@ tu@@ h@@ wa man m@@ mem nahan i@@ yo@@ ho@@ v mbu isholibo man ku a kera lu sha a nan ga . U@@ ng@@ wa imo i Yehova vindi vindi . ( Genese 22 : 11 , 15 ; Se@@ kar@@ ia 4 : 4 , 5 ; Luka 1 : 26 - 28 ) Yange i ú@@ ng@@ w@@ à imo i Yehova iyol na kuma ac@@ in atar . Yehova ka Aôndo u lun a awashima . Shi dooshima ka a mgbegha nom nan seer henen kwagh u kwase u nan , kwase kpa nahan . Paulu yange umbur Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbara ér : “ Se yô , tar wase ngu Sha . ” ( F@@ il . U hemban cii je yô , m kporom ikyua a Yehova , nahan m zua a T@@ erem . Shin er tindi u Iyange i Me@@ men la lu kwagh u gbe@@ ke@@ ke ga nahan kpa , tindi ne tese ér shighe ngu van ken hemen u mbamzeyol mba uumace mba sha iyol man mba ken jijingi cii vea bee kera yô . ​ —⁠ Mbaheberu 4 : 10 ; Mpase 21 : ​ 1 - 4 . Kpa gba u se za hemen u vesen sha igbenda i ihi@@ ar ne cii . Mba ve lu a tsua u tan ikyaa a hemen u Aôndo ga yô , ve sôn Aôndo a wase ve u eren nahan shi ve time sha averen a hemen u Aôndo ua va uumace a mi la . Er m lu gumor shi m lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol yô , m nenge mer ityôkyaa ngi i me venda u eren pania ga . U Ô@@ ron Takerada u Ese@@ kiel As@@ av - as@@ av , 7 / 1 , 8 / 1 24 : 14 ) Kwagh yange gba se sha kwagh u ik@@ ighir i tar u ng@@ un vea u ng@@ u@@ la shighe u se lu ma@@ ghen u@@ bran@@ ci sha mbagenev la ga , saa di ape tindi kaa ér i lu nahan keng keng la tseegh . • Shighe u kwagh u bo tser mbacivir Yehova mba mimi yô , yange tese ér un undu ve ga nena ? 1 : 12 , 13 ) I ya iky@@ ur i he a ve shi ve hingir ikyurior i he , ka “ Iserael u Aôndo ” je la . ( G@@ al . W@@ a nen icam i he i wuese TER , wuese Un ken mkohol u u@@ icighan N@@ av la . ” — Pasalmi 14@@ 9 : 1 . ( Ôr Yakobu 1 : 25 . ) M@@ lu u iky@@ ondo i se zer man it@@ you ki se er shin se hon@@ do la kpa una na mbamkombo asev vea hemba lun a u@@ lum . Ka ikyav i nyi i tese ér yange i nder Yesu shin ku , shi ngu uma ny@@ ian@@ a ? Nyian ne alaghga mbacivir Yehova mbagenev vea sôn un er a de ve a isholibo i vesen , er i Davidi shin M@@ an@@ ase la nahan ga . Ng@@ un tese ér tindi u i wa sha kwagh u awambe la ka kwagh u vesen . Nahan cii kpa , se hi@@ la nenge sha ajiir atar ke ’ Bibilo ape ish@@ ember@@ kwaghôron i̱ “ U@@ sha u he man tar u he ” la i̱ dugh yô . Aluer se ver ishima ser ‘ mba ve lu a agee ’ ve er akaa a i ter sha heen ne nahan a doo je kpa ? Se hen nyi sha jighjigh u nan u Noa laa ? Nahan cii kpa , sha a@@ vegher ne cii , Yehova yange wase u u nengen a kwagh u Mkaanem nam ma er la , sha er u gema mbamhen ou yô . Kwase ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , iti na ér S@@ us@@ an , a kaa ér : “ N@@ om@@ om yange kpe inyom karen i môm man iwer at@@ ar@@ atar yô , m er nom ugen , nahan taver mbamaren mba nom@@ om u tse la kpishi u ngohol nom@@ om u he ne . Yehova kaa a Amo@@ shi ér : “ Z@@ a za ôr kwaghôron u profeti sha ior A@@ v Iserael . ” Ity@@ ôkyaa yô , Genese 13 : 13 kaa ér : “ Ior i So@@ dom yô , lu afer@@ aior , lu eren akaabo kpishi sha ishigh ki TER . ” Shi u or nana za hemen u lun a inja i mimi ke ’ tar ú ú ban a mimi ne yô , gba u nana lu a an@@ za ang@@ an ne . Sha nahan yô , se fatyô u pine or imba mpin ne ser : “ Er ior ve lu a mbamhen kposo kposo sha kwagh u he@@ l yô , m soo u pinen we mer , we ka mhen u nyi u lu a mi sha kwagh sh@@ on@@ o ? ” Yehova tesen se u lun ior mba tilen sha mimi nena ? Kanyi kwase nana er sha u wasen tsombor u nan u ‘ lun p@@ ere ’ ? Kwase u A Lu ken I@@ b@@ anave , Kpa A Lu Saan Saan Yô Ve va vôso ôn@@ kasev ve mar ônov mba ci@@ er@@ yol , i yilan ve ér A@@ kô@@ r@@ aior . Paulu lu ôron ér uityendezwa mba Aôndo mba gbe inya ga . Yuda 6 , 7 tese ér isholibo i ior i So@@ dom yange ve er sha gba@@ aôndo ga la ngi kwagh@@ môm a isholibo i “ mbatyomov mba S@@ ha@@ av mba ve kera wa ikyo sha tahav vev mbu i ver ve sha mi hiihii la ga , ve undu ijiir ve i teman jim ” la . M@@ an@@ on kaa ér : “ Kwagh u yange nger la kô@@ rom ken ishima kpen kpen , man saan mo iyol kpishi er Yehova yange wase se u eren a na doo doo nahan . ” Aluer ka u mimi mba se tesen ior mbagenev la vea doo se ishima yô , saa mhen u henen mimi mbara una doo se ishima . Alaghga Mbayuda mba ve vande duen la , yange vea er gbenda , vea ci@@ r a@@ gber shi vea sôr u , ua hingir v@@ a@@ an@@ aa . “ G@@ bem sha won ” a fatyô u lun akaa a a lu a mkur kpa i pase m@@ tse u a tse i za kighir la ga yô . Gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ! A er nan ve se na ma kwagh shin ma or ian i hemen asema as@@ a ? Umbur kwagh ne , Satan yange na uumace er isholibo nahan ve hingir u kpen . Shi umbur kpaa wer , Satan s@@ enge ér ior mba civir Aôndo sha ci u akaa a dedoo a a ne ve la tseegh . Akaa a i lu umbur se ne nga hange hange sha ci u , er i lu ior inja er ve kegh shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yum yô , vea fatyô u ha@@ an iyol inya , kera umbur er i gbe u vea er kwagh torough torough ga . Ior mbara lu a ishima i nan nagh je yô , i va yôô a yôô ér kuma , ve̱ tile nahan . ​ —⁠ E@@ ks . Yô , han@@ mô wen u nan lu u ken ior N@@ av cii yô , TER , Aôndo u nan , A̱ lu a nan , nana̱ mough , nana̱ yem [ ken Yerusalem ] . ” Er ityom igen i esen shi k@@ ir@@ en Iyou i Tartor la ka i gba u a eren i hanma shighe u i dugh mkombo man igen di i gba u a eren sha ashighe ashighe nahan kpa , gba u mbatamen vea sôr akaa vea ver sha inja shi vea nenge ér i hungur a kwagh môm u i gbe u a nenge sha mi la ga yô . Aluer se time sha akaa a ior mban tagher a mi la yô , kwagh la una seer taver jighjigh u nan wase , shi una wase se u civir Yehova a ishimataver kpaa . Maa iyange i Yehova la ia b@@ ur se a b@@ ur . — 2 Pet . Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Ka hen ya man ken Iyou i Tartor tseegh i tesen ônov av ér Aôndo venda ieren i nomso yaven a ayol a ve la kua idya ye . ” Ruamabera pase wang ér Yesu Kristu tema Tor hegen . Sha iyange i masejime i Yesu sha tar la , á ôô mbadondon nav angahar nahan kwagh ne lu ikyav i kwagh u tese ve la . Hi@@ ihii yô , a kaa ér Yehova eren kwagh sha mimi ga , shi hemen na doo ga . Nyian kpa , mbamaren kpishi mba tagher a m@@ taver u y@@ esen ônov u Noa vea kwase na tagher a mi la . Takerada u Mpase ôr kwagh u ikpelaior i i fetyô u ôron iyenge ve ga , mba vea zua a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar la sha gbenda u doon kpen kpen . L@@ un er n@@ amba ne una lu n@@ amba u sha ikyav , shi lun er una til sha ityough ki non@@ go@@ ior u i fe iyenge ve ga yô , m@@ kposo ma a kera lu sha kwagh u i er ken avur a ahar ne ga . Paulu tese kwagh u a hembe lun a inja u eren yô , ér : “ Ver nen ishima u eren akaa a dedoo sha ishigh ki ior cii . ” Á pase mnenge na gbar gbar zum u a kaa ér : “ Me va tsaha ne sha afer@@ akaa a en cii ” la . Kanyi kwagh a gbe sha mi torough torough sha ci u iwasen i or@@ um@@ ac@@ ee ? U hemban lun a inja je yô , Yehova Aôndo Or@@ hiin m@@ ser@@ akaa u tsombor la nengen m@@ we u wan mbamaren ikyo la nena , man ka averen agen a nyi a ve ken imba ikyo i wan laa ? — Aerenakaa 17 : 28 ; Mbaefese 3 : 14 , 15 . Aluer ka nahan yô , fa wer una er kwagh u Mkaanem nam ma kaa ér ngu la , ér : “ Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” — Mbaheberu 11 : 6 . Zum u mbatyomov mba Aôndo uhar va nyôr ken gar u So@@ dom yô , lu Lo@@ ti ngohol ve doo doo ye . Zum u Fran@@ c@@ o tema tor la ( 19@@ 39 - 19@@ 7@@ 5 ) , agumaior u@@ deri imôngo a lun Mbashiada tile p@@ al@@ egh@@ aa sha m@@ til u Mbakristu la . Jigh@@ ilii yô , ngu nôngon ér se na jighjigh ser u keren ser se kuren mbamgbe asev shi se lu ken mkpeyol la hemba gban kwagh , a u eren ishima i Aôndo la . Nahan kpa , Mose va kom anyom 40 yô , a tsua u eren kwagh ugen u a̱ shi nan kpa yange kpiligh mba ve lumun un lu môm ken ts@@ omb@@ or@@ tor u Igipiti la iyol kpishi yô . ( K@@ ol . 1 : 7 ) Alaghga tsô , lu anyom a Paulu lu pasen kwagh ken E@@ fese la ior mba ken gar u F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia man S@@ ar@@ dis@@ u man T@@ i@@ ati@@ re ungwa loho u Mbakristu ne ye . Kpa er fatyô u geman mlu u akaa ga yô , a de a gema mnenge na . W@@ ea soo yô , u fatyô u zuan a iwasen sha tom u henen Bibilo a ior gbilin u Mbashiada mba Yehova ve eren la . ( Yeremia 7 : 25 , 26 ) Paulu pase se ér kwagh ne ka mimi nahan , á kaa ér : “ Me shi me kaa nana ? Ashighe kpishi ka i ver mk@@ ôn@@ om ma ior vea fatyô u teman sha mi er 1@@ 00 zan zan 3@@ 00 nahan . Kpa lu Yehova lu kuran un man tsombor na ye . Yange i nder un shin ku ken iyol i jijingi , i i nengen a mi ga la . Lu@@ un er vea kighir ior yô , m@@ ge@@ m@@ shima ma a lu gbilin kwagh je . ( Yoh . 3 : 16 , 18 ) I pase ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ Wan u môm môm ” la ér “ kwagh u a kaha a mbagenev ” shin “ a dugh kposo ” yô . ( 1 Kor . 5 : 11 ) U@@ ve ityough ken tom u Yehova . Mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe la mba eren u sha u zuan a inyaregh ga , kpa ka sha ci u ve soo u nan Yehova man mbagenev kwagh . ( Pasalmi 1@@ 27 : 3 ) Aluer ú ngu or@@ maren yô , za hemen u ungwan imo i Yehova her sha u tesen mbayev ou mb@@ akiriki Mkaanem nam . Hanma or ken tiônnongo nan ngu a ian gb@@ ange@@ laa i eren nyi , man kwagh ne una va se a mtsera nena ? Nahan se tôô ikyar i se ye a na la ser ka be@@ er@@ kwagh ga . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Er ú kar a ishima ú lu eren tom taveraa sha ci u anmgbianev mbagen yô , kwagh wou una hemba doon ve ishima cii . ( Ne@@ hem@@ ia 9 : 17 ) Se kpa doo u se zungwen mbagenev mhôônom er Yehova nahan . Ka mimi , alaghga igbenda yase i perapera la ia kpiligh uumace kpishi mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la iyol . Ka dyako u nyi m ver k@@ ov u ú lu van a va la ? A uma shio yô , se fatyô u wuese Yehova ga . ( E@@ ks . 4 : 14 - 16 ) Er lu z@@ ur@@ um u Mose una kpe la , a kav wang er Aôndo ka a sue ior nav sha u ve kure hanma tom u a ne ve la yô . Nenge ase kwagh u Orkristu ugen u sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh yange er ne . ( 1 Timoteu 4 : 1 ; 2 Timoteu 4 : 3 , 4 ) Or@@ gen ka nan na Aôndo jighjigh tsung . Apostoli Peteru yange lu or hiihii u Yehova er tom a na sha u bu@@ ghun gbenda sha ci u Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda la u hingir ikyurior i he , i i lu nongo u Kristu la . ( Gen . 2 : ​ 21 - 23 ) Er Yehova a gbe se sha gbenda u se fatyô u tesen mbagenev dooshima yô , nomso@@ or man kwase vea fatyô u tesen ayol a ve dooshima u been mayange ga la . ( E@@ ks . 20 : 3 - 5 ) Kwagh la na yô , “ Ishima vihi TER a [ A@@ ron ] tsung je er Una tim un yô , [ kpa Mose ] er msen sha ci u A@@ ron hen shighe la kpaa . ” ( D@@ ut . N@@ om man kwase ka vea er ivaa shighe a karen yô , nom la a fa u sur@@ un kwase na ishima shi nan un msaanyol shighe u a ure shin ishima i vihi un ker yô . Rus@@ sel@@ l kpe kera yô , i gber takerada u yange i ver ishima ér u̱ lu ti@@ h@@ i u sha uta@@ ankar@@ uhar u takerada u i yer ér S@@ tu@@ di@@ es in the Scriptures la sha u nôngon ér a pase takerada u Ese@@ kiel man u Mpase la . A@@ yange at@@ a@@ ankar@@ ahar er TER , Aôndo wou , iniongo hen ijiir i TER Una tsu@@ wa , gadia TER , Aôndo wou , Una ver u doo doo sha m@@ tser wou cii man sha tom u sha ave ou cii , ú mgb@@ ough a iember dedoo . ” — D@@ ut . 16 : 14 , 15 ; ôr Mateu 5 : 3 . D@@ O@@ O U MB@@ A@@ M@@ K@@ O@@ HO@@ L MB@@ A A@@ I@@ NG@@ E MB@@ AN K@@ P@@ A V@@ E@@ A GB@@ A S@@ E KW@@ AG@@ H SH@@ A C@@ I U N@@ Y@@ I ? Doo u mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova cii vea pine ayol a ve ér : Ka nyi m hemba veren ishima sha mi ken uma wa@@ ma ? Alaghga mbakp@@ eng@@ av mba wan h@@ ua man mbahemenev mba wan ifer vea na inyaregh k@@ ia za ib@@ an shi akaa a taver ishe . Se mba eren tom u ningir sha la anyom 16 yô , gba u se tema inya b@@ i@@ ish@@ ii , man kwagh ne lu m@@ gem u kiriki ga . 1 : 8 , 17 , 18 ) Han@@ a suur sha Yehova vangertiôr , a wa zayol na sha ikyev i Yehova . Gbenda u dedoo ugen u se seer eren mbamsen asev yô , ka sha u se henen sha u@@ erdoo mba Yehova nahan tesen iwuese sha mi a ishima i môm . Shighe u Yesu lu a hingir orumace ga la , a lu vea Ter na u sha la anyom ngee gande u ôron . Yesu yange kôôm mbahenen nav nena , man kwagh ne lu kwagh u kpiligh iyol kpishi sha ci u nyi ? M@@ fe u vough una wase Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi la nena ? Kwase Kristu nana ver m@@ til sha mimi u nan hen Aôndo la vough , shi nana ungwan imo i nom u nan u a ne jighjigh ga la nena , aluer nan ngu ave ken ityom i u@@ me@@ m@@ yol mba u@@ kwaghaôndo yôô ? S@@ aa se hii fan ityôkyaa i se kpen la ve , se kav er i gbe u se na Yesu jighjigh man se war ku yô . ( Amo@@ shi 7 : 10 ) A@@ ma@@ shia wa Amo@@ shi kwagh iyol ér á per tindi u vesen je , a kuma ku jim ! U tesen ikyav yô , yange ta ihy@@ agh ér un b@@ ume tor u G@@ ati ga . Tor Davidi na ikyar sha mpin ne ken Pasalmi 10@@ 1 , u i lu un a nger la . Ikyav i Yesu Ver sha u L@@ un Iky@@ ar i Dedoo La A tôô ú min@@ iti uta@@ an nahan tseegh u nan or takerada ne , er i tese sha heen nahan . A shi nan kpa , gba u a na iwasen sha u maan ma ijiir i civir Aôndo her , hen ape u lu la . Shin er Mbaromanu lu a u@@ tempel kpishi mba ve ver mba@@ aôndo vev ker nahan kpa , yange ve ya ikyar a mba@@ aôndo mba ve civir la kôôsôô ga . Tsô mba ng@@ ur gbidyen kwar sha kwagh@@ ngeren u ve nger la yô , gema kpiligh ve iyol a ing@@ y@@ egh ki mbamkombo mba ve ze ga yô . Er Nan Ve Mbagenev Ve Hen sha L@@ an É@@ r Ve Mba Y@@ e@@ men Sha Mbat@@ yomov D@@ u@@ e Han@@ a ? Kanyi I@@ a W@@ ase Ú U F@@ a Bibilo ? ( Genese 12 : 17 - 20 ) Shi kape kwagh yange va lu kpaa je la , Lo@@ ti war vea ônov nav mbak@@ asev mbara imôngo . K@@ u u Yesu la shi kure ma kwagh ugen je kpa ? Takerada u Mpase tese ér Satan ngu s@@ enden anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem la ityough shi ak@@ ar a ve a jighjigh la kpaa ngu eren a ve nahan ken shighe u mkur ne je ka ashe tugh ga . I W@@ ar Ior Kp@@ ishi K@@ era Kp@@ aa Yange gba u or@@ hemen u makeranta la una tôv un sha akaa agen cii ve , a na un inyaregh nagh ye . ( a ) Sha ayange a Yesu la , kon u m@@ tsaha tile sha nyi ? Kwagh ne due wang ke ’ mkaanem nam ma i nger ke ’ Yohane 12 : 23 , 24 he ’ ijiir i í ôr nahan ne , ér : “ Shighe kuma u á na Wan u or icivir ve . M@@ tim u Aôndo una va a mi sha bo@@ tar ne la una tese iji@@ r@@ ôron na i mimi man dooshima na la vough . — Ps . Kpa kar shighe u m@@ ve na la sha g@@ ô@@ g@@ ô shighe u yange za zan zan ve M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mase van la . Gbenda u hemban doon u zungwen mba ve lu ken tiônnongo ga la mhôônom yô ka u pasen ve loho u mimi u ken Bibilo P@@ ase kwagh ugen u yange za hemen shighe u Mose lu hemen Iserael la u a tese ér yange lu or u lun ishima legh legh yô . Se Mba L@@ ôh@@ ôn We Saan Saan 3 , 4 . ( a ) Kanyi Paulu yange hii ôron kwagh sha mi ken Mbaromanu ityough 12 , man ishember i a kaa ér “ nahan yô ” la tese ér nyi j@@ imi ? P@@ ase kwagh u Orkristu ugen u yange hii u eren Yehova tom sha igbenda igen shighe u de tom u u@@ ke yô . Ka akaabo a ifer i eren i ve a mi la tseegh i gbe u aa vihi se ishima ga , gba u ifer jim jim kpa se kôr i ihyom . Kwagh u sha uhar yô , a er msen ér mbahenen nav ve dondo mimi u ken Mkaanem ma Aôndo la , nahan i̱ tsegha ve shin i wanger ve . Er Yehova a lu Or@@ hiin m@@ ser@@ kwagh ne yô , un kpaa ngu ken kwaghyan u bem ne . Mbashiada mba Yehova kpishi mba ve fetyô u eren tom u pasen kwagh hanma shighe shin za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbatomov ga la mba eren kwagh er Mbaiserael mba ve saa ken Bab@@ ilon la nahan . Or@@ t@@ yom u Yehova gema kaa a Eliya ér a za vea or@@ hem@@ ent@@ y@@ av la imôngo hen tor . I@@ y@@ ôngo i Yehova cica cii doo un ishima shi we í ikyo kpaa . Ngu a iti i Yehova hanma ijiir i iti i Aôndo i í nger sha As@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a A@@ ny@@ iin a ken Z@@ wa Heberu la a dugh ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la cii . Se mba lôh@@ ôn we ser za mkohol ne sha ayange a atar la cii . Ashighe agen ior ka ve tese ihy@@ agh sha u ny@@ a@@ ghen ior sha ci u mlu u kwa@@ v@@ yolough ve . ( Mateu 24 : 7 ) P@@ ip@@ a@@ abaver i ken tar u Jam@@ an@@ i i i yer ér D@@ er S@@ pi@@ e@@ ge@@ l la kaa ér , cii man inyom i 1914 la yô , ior “ na jighjigh ér ken hemen yô tar ua doo kpishi , mk@@ ighir una kera lu ga , a lu m@@ ze@@ hemen man mkpeyol tseegh . ” 17 M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne De se time ase sha igbenda i yange er kwagh a E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki , u na uma na sha u yiman môm ken u@@ profeti mba Aôndo la . — Ôr Yeremia 38 : 7 - 13 man 39 : 16 - 18 . 28 : 17 , 23 - 31 ) Kwagh ne tese wang ér Paulu ver ishima sha kwagh u Tartor u Aôndo . Yehova kaa ér tar ua lu a i@@ fan iyol . Mimi ngu p@@ aven ior nyian nena ? ( 1 Utor 17 : 4 , 5 , 13 , 14 ) Eliya shi lu a vangertiôr ér Yehova una nder wanakiriki ugen u saa ku yô . Yange lu E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u ken ishima nena , man lu sha ci u nyi ? Gba u se er nahan , shin er ashighe agen or ka nana lu a aeren ne nan hemba eren kwagh sha ishima i nan nahan kpaa . Shi a seer kaan ér yange una lu tswen yô , un “ nyôr ken iyou i yaven la , un za wa ityough shin ak@@ ondo a David la . ” K@@ w@@ ange u or@@ sho@@ ja yange ú wase sha u kuran iy@@ av mbu nan , shi yange í lu sha k@@ w@@ ange nan zer s@@ an@@ ker u nan tsembelee ye . Mar@@ c@@ el@@ l@@ o lu anmgbian u civir Yehova sha jighjigh , u gomoti u ts@@ wam wu@@ he un ken pur@@ usu anyom 11 yô , shi lu môm ken mba i shigh ve mkurem la . U tesen ikyav yô , gar u Par@@ is ken tar u Fran@@ ce tseegh ngu a ijô kuma er 1@@ 00 nahan . ( b ) Aluer se wa ikyo sha akav a tesen mlu u ishima yase ga yô , ka nyi ia ere ? “ Mba Ior i Tar Ne Ga ” Kpa mba keren u ‘ yan tor sha kwagh u jighjigh u nan u mba ve lu mba nan jighjigh ave imôngo la ga . ’ Af@@ ishi a bran@@ ci agen nger ér : “ Mba@@ y@@ aav kpishi mba ve lumun u henen Bibilo la mba a tom u eren ga , nahan ka ve lu a shighe kpishi u henen kwagh . U ngu wer Aôndo lumun ip@@ aan la sha u den mbaapostoli kua mbagenev isholibo ve sha ci u ve er ityom i dedoo yum ga . Ter ugen u lun a mbayev uhar , mba yer un ér G@@ er@@ al@@ d ; ka kwagh u un kpa a er je la . 19 , 20 . ( a ) Paulu yange za iky@@ ura ken tom na u pasen kwagh la sha ci u nyi ? ( 1 Pet . 5 : 8 ) Satan una er hanma kwagh u a fetyô cii sha u p@@ aven se a Yehova . Mb@@ an ne kpaa mba eren Aôndo “ tom ken tempel Na tugh man ate@@ tan ” kpa kwar ve ngu ke ’ myer u yemen sha la ga . 2 : 11 ) U tesen ikyav er kwagh ne ka a er yô , de se time nen sha kwagh u yange er sha ayange a tsuaa la . KW@@ AG@@ H U Ú F@@ AT@@ YÔ U SE@@ ER ER@@ EN YÔ . 3 : 17 ; M@@ ar . 1 : 11 ; Luka 3 : 22 . Ka igbenda iny@@ iin i a fatyô u sôron mzeyol ne je ne : L@@ am nen kundu kundu sha kwagh u iny@@ ar , gba nen zwa môm sha kwagh u inyaregh ki ne zough a mi la , nger nen gbenda u tsombor wen ua vihin inyaregh yô shi vande fan nen akaa a i lu u ne er man or u nana er a la — 7 / 1 , peeji 10 - ​ 12 . Se hii nengen mbamhen mba kpe@@ egh mba mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo ve tesen ior sha akaa ne la , se been yô , se tôv sha kwagh u Bibilo i tese jim jim la . Lu u Mbaiserael vea wa iyol ve sha ikyev i hemen u Yosua la sha er vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la yô . A kaa ér : “ Ro@@ ber@@ t , m nenge a loho wou . ( Ne@@ hem@@ ia 5 : 11 ) U ngohol mtsera sha ior imba ne lu tu vihin jighilii je , gadia ior lu tan kp@@ an@@ de@@ gh hen shighe la shi kwaghyan kpa ban . Or@@ vesen u sho@@ ja pe@@ tal@@ i ugen kaa wener : “ Hanma kwagh u ka a kaa ér ve er yô , ve er ; kwagh gba ve sha kwagh u kwase shin tsombor ga ; mba ci@@ r kwagh ga . ” Bibilo kaa ér : “ Nen@@ gen er un lu iy@@ av yô , ngô na hingir un kwagh u l@@ ahan sha ashe na je . ” Kwagh ne kua u yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo man it@@ ir@@ an@@ kon ken mcivir . Heela tseegh ga , m ngu a Yehova kôôsôô hemba er ngise m lu a na la . ” Ka ieren i nyi mbacivir Yehova ve lu a mi hii sha ayange a tsuaa la je ? 5 : 14 ) U tesen ikyav yô , shighe u ú lu tsuan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi u ungwa shin fi@@ im i nengen shin ijiir i sha In@@ tan@@ et i u za her yô , mbampin mba ve dondo mban ve wase u u̱ palegh kwagh u a lu shami ga yô . Ú nenge mbamzeyol mba ve lu zan uumace iyol ne nena ? E@@ i , saa se a̱ lu “ mbak@@ aven Aôndo ” ga di je . Shighe kar yô , Ju@@ li@@ en vese hingir di@@ ak@@ on , shi hegen ngu eren pania u ke@@ ke . ( 2 Kor . 3 : 18 , N@@ W ) Shighe u profeti Mose h@@ ungwa sha U@@ wo u S@@ en@@ ai a ikp@@ ande i a@@ wen , i í nger A@@ tindi a P@@ u@@ e la , kwa@@ v u ishigh nagh engem , sha ci u Yehova za lam a na sha u@@ wo la . Anyom nga karen yô , a lam a Kwa@@ se@@ shiada la nahan nom u Kwa@@ se@@ shiada la hii u henen Bibilo vea na . Yange ishima vihi un a an@@ ngô na kpishi , nahan a kôr un ihyom . ( Nenge Genese 8 : 21 . ) ( Or@@ pasenkwagh 12 : 1 - 7 ) Nahan mba@@ beenyol mba ve lu a@@ vese imôngo cii vea fatyô u eren msen er or@@ pasalmi u hingir or@@ beenyol ve wa icam ér : “ Gadia ka We je U lu ishimaverenkeghen yam ye , . . . Or@@ pasalmi la kaa ér : “ Me wa TER icam sha ayange a m lu uma yô , me wa icam me ter Aôndo wam er m lu her yô . ” ( Ps . Yange na Bab@@ ilon hingir gar u yange tar gba je gar ugen lu a gir@@ gar u hemban u na ga yô . Alaghga a gba u a wase mbagenev ve vea kav aka@@ ac@@ imin a ken Mkaanem ma Aôndo ye . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Nyian ne kpa , mbadondon Yesu mba mimi mba wasen ior u kaven kwagh u Bibilo i tese sha kwagh u Aôndo la . I@@ vande i ior u@@ deri imôngo yange ve nenge sha ashe a ve ne shi ka ityôkyaa i ia na se suur sha Yehova yô . Aluer Orkristu wa ishima u eren erdoo je kpa , mbamzeyol mba nan lu tagher a mi ken anyom a nan lu ken makeranta la vea wa nan a@@ gbe . Kanyi ú fatyô u eren sha u seer zuan a mk@@ av@@ a ? Nahan yô , doo u se lu er profeti u jighjigh , Daniel , u yange mbagenev fatyô u zuan a ityôkyaa i bo shin ifer kpaa ken a na ga la nahan . Or@@ maren nana̱ de kp@@ enen ityough ki taver ki wan la ga kpa nana nôngo u nengen kwagh u a lu wan shon ken ishima la . 1 : 11 , 12 ) Shi@@ la u lu ikyar tom u Paulu la yange taver anmgbianev mbagenev asema kpishi . Kape á er ve , vea nôngo gb@@ ev ne , no@@ mbor ve je kpaa u hendan a ve ; . . . Ve venda u b@@ um@@ un ér vea na ayol ave sha ci u Or@@ hemen kua G@@ omoti kpaa , di vough er ve lumun u nyôron sho@@ ja ga , shi ve venda u henen ityav nahan . ( Genese 3 : 19 ; Mbaromanu 5 : 12 ) Nahan u sôron mzeyol u mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara va a mi la yô , Yehova de ér ifer i za hemen sha an@@ shighe kpuaa . Se kpa doo u se dugh iyol@@ mor@@ on i ka i na se hingir u nengen ser se hemba mbagenev la ken a vese kera . Kwagh la una taver u henen fan ga ; i nger akaaôron kpishi ken Bibilo sha kwagh u ieren i Yesu eren a mbagenev la , mbagen ken ve lu mba ve lu ken ican yô . la . * Tsô m tsua mer me kimbir nengen u , kwa ne yô , me kera tôô kwagh u ú tese la be@@ elee ga . ( a ) Yesu tese mba 12 mbara nyi kwagh zum u ve lu yan P@@ ase@@ ka sha iyange i N@@ is@@ an 14 la ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 24 , 5@@ 3 Mba@@ civir Yehova kpishi lu shin tar ne , mba ve kpe cii Yesu mase van shin tar yô . Er ne Mbakristu mba ne lu agumaior man mbag@@ anden kpa ne fe dedoo nahan , ka i lu kwagh u ican kpishi u duen kposo a mbagenev . ( Genese 27 : 46 ) Davidi kpa yange hen sha asorabo a na kpoghuloo , tsô á kaa wener : “ Iyange jimin cii m shi zungwen . ” Kanyi Satan yange nôngo u eren@@ e , kpa yange kwagh hemba un nena ? Sha shighe ugen la a ôr kwagh u ior nav Iserael shin E@@ fer@@ aim ér : “ M tese E@@ fer@@ aim u zenden , M kôr ve sha ave A@@ m . . . Nahan kpa , mhôônom ka ma kôr Yehova a mba ve soo u den ieren i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la kpishi . Yehova ngu se or jim jim je u se wa un ikyo zum u se lu tsuan u eren ma kwagh u vesen shin u i lu inja e̱r ka u kiriki kpaa ? Gbenda u ú er takerada la kpa ngu hange hange . Ishima ia fatyô u ye@@ ghen se sh@@ imi shin ia ta k@@ we sha mci@@ e , shi ia iv a m@@ zu@@ ngu shin iember . Ve fa er mbatyomov mba un@@ yi@@ in mba apostoli Yohane nenge a ve ken mpase u sha mnenge la ‘ ve ker ahumbe a any@@ iin a sha tar la ’ her , ‘ sha u ma ahumbe a̱ de pe@@ ver shin tar ga ’ yô . Heela tseegh ga , shi aeren ase a civir Aôndo la aa tese m@@ sar u i sar se tsung u iyange i Yehova i va shi se soo ser se lu sha ikyev i hemen u Tartor na la . Ka pristi tseegh una fatyô u nan nagh ku i gbe u a na sha er a pase uumace cii sha ikyev i isholibo , nahan vea hide a lu ken tsombor u Yehova u sha won cii la ye . Kanyi yange i na ve Mbag@@ i@@ be@@ on er kwagh sha a@@ yo@@ mo ? Mba Yehova A Doo Ve Ishima yô , “ Ma Kwagh u Nan Ve G@@ be@@ v Mb@@ u N@@ ôngon K@@ era Ngu Ga , ” 3 / 15 Yange a wu@@ an m@@ w@@ em cii yô , i gba mi kaan bredi , man i eren nahan ayange ayange . Ma tahav mbu hemban Yehova mbu sha won ga . Takerada u Anzaakaa wuese “ kwase u injaa ” kaa ér : “ Gadia nan hemba as@@ a a mimi inja . Ter na kôr un uwegh môm mo di m kôr ku@@ gen@@ egh . Er nan ve u civir Yehova la i lu kwagh u hemban doon cii u se er ken uma ? ( Mpa . 18 : 21 - 24 ) D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i pasen akaa a ken Bibilo igen kaa ér : “ Bab@@ ilon ngohol mba@@ ad@@ in@@ i kposo kposo . ( Yesaia 65 : 13 , 14 ) Shi ka i doo se u ku@@ mban imôngo a mba ve um ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo la . S@@ ea nyôr ken nyityô mlu kpa , se fatyô u civir Aôndo sha jighjigh . Ka nyi i ne m ne jighjigh mer kwagh wam gba Yehova Aôndo ishima sha mimi ? A kaa ér , ‘ Ka wea er batisema yô , u henen wer u er kwagh u tindi u Yehova a vende ga . ’ 10 : 34 ; 1 Yoh . 4 : 8 ) Sha ci u kwaghfan u Aôndo u hemban cii la yô , shi se fatyô u lun a vangertiôr ser , uumace vea we ayol a ve sha ikyev i hemen u Aôndo yô , an@@ zughul a hemen u uumace u ve a mi la ma a lu ga . Ken ityough ki sha 8 la , a ôr kwagh u tahav mbu icighan jijingi . ( 1 Mbakorinte 2 : 10 ) Akaa ne ka a zan di a za or ato amba er á mbahemenev mba@@ adu@@ av ka ve zer gban any@@ iman sha mi kp@@ ii la nahan ga . Nahan cii kpa , anmgbianev za hemen u civir Aôndo her . K@@ era je kpa yange ve lu he ’ shighe u tempel u ke ’ jijingi la hii u yaren tom yô . • Er nan ve i doo u se hemban wan iyol yase ikyo ga ? G@@ j@@ er@@ de ) , 5 / 15 KA W@@ E@@ A tsegha iyol you sha ci u Yehova , a er u batisema wea hingir or u dondon Yesu yô , ka kwagh u vesen je ka u er ye . ( Daniel 2 : 44 ) I@@ ca a gba ga tsô , han@@ ma@@ or nana fa er Yehova a lu Aôndo u mimi yô . — Ôr Ese@@ kiel 36 : 23 ; Mateu 6 : 9 . Me@@ i 17 - 23 , 20@@ 10 ( a ) Ka isharen i gba@@ aôndo i nyi ia fatyô u me@@ en se ? Kpa ken myer yô , ka se ken ishima a ior mba sh@@ on@@ ov mba ve dugh hen ijiir igen kposo la g@@ es@@ egh@@ ee shin kwagh ve wanger se kuma gaa ? Apostoli Paulu yange ver Mbakristu ikyav i nyi , man gema wa ve kwagh ér nyi ? I@@ y@@ av nyoon un hanma shighe , tsô Paulu kaa a na ér a “ maan wain c@@ ôh@@ in c@@ ôh@@ in . ” ( 1 Tim . Sha nahan yô , gba u mbahenen mba Kristu cii vea pasen kwagh , vea lu a ishimaverenkeghen i za hemen Sha , shin i va lun uma shin tar ne kpaa . ​ — Aer . 10 : 42 . U@@ Y@@ O 6 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) Mo vea kwase wam se er ivese kuma inyom môm hegen , kpa ka i taver se u gban zwa môm sha kwagh ashighe agen . Aluer ka nahan ga yô , ka sha nyi igbenda nahan i gbe u ú yo@@ ghul iyol sha e̱r hanma iyange yô , ú p@@ ande ú ôr imo i Aôndo a lu a mi u kaan laa ? Nahan Yehova kura ior nav i tim ve ga , kpa gema tim ikyum@@ utya i F@@ ar@@ a@@ o i taver iyol la . — Ekesodu 14 : 19 - 28 . Kwagh ne na yô , se na ior ityakerada je hemba er yange sea dugh sha uya uya ve ma se ne la . ” Akaa a takerada u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia u tese se la aa seer mgbegh@@ an se u kuran tindi u Aôndo a we se ér se pase ior kwagh shi se tese ve la nena ? Apostoli Paulu yange kaa ér : “ I@@ sho@@ li@@ bo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo . . . , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” • Yange ônov mba Aberaham er a dyako u i ver ve la nena ? 12 : 9 ) Bibilo ôr se kwagh u ior mba ve palegh kwaghbo yô , er Yosev man Yesu nahan . — Gen . Mbamaren mbagenev di yô , alaghga tom u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba ken jijingi man mba iyolough mba tsombor ve la una sh@@ ile sha a ve . Er Mar@@ ta lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la yô , a ôr kwagh a Yesu sha kwagh u an@@ ngô na u lu kpe wener : “ M fa , una nder sha mnder u sha iyange i masetyô la . ” ( Yoh . 5 , 6 . ( a ) Ka ityôkyaa i môm i nyi i ne ve Yesu yange ver iniongo i M - umbur laa ? A kaa ér : “ Yange m yem m za tsa ken Rus@@ sia iwer at@@ er@@ atar . Ka kwagh u vesen u nyi se eren ve a tese ér se fa kwaghpasen tsema tsema ? Pro@@ feti la timen sha mpase u sha mnenge u Aôndo a ne la shi ember sha ci u iwanger i mpase shon a ve a mi la yô , a seer kaan ér : “ T@@ ER@@ E , U va a ve sha ci u m@@ tsaha , man We V@@ ande , U ver ve sha u kôôm ior . ” Se tese ieren i hiden a iyol ijime la ken ivese yase man ken tiônnongo man hen mbagenev nena ? Akaa a Ior Ve T@@ sen@@ ge@@ ôron A@@ gen Er , Kpa A@@ gen Kp@@ ishi Er Ga 3 A kaa ér : “ Yeremia yange suur sha Aôndo , lu sha mhen na man sha iyol na ga . Aluer or ngu z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô sha ib@@ ume yô , nana ‘ use ’ kera . Una na yô , alaghga se kera civir Yehova a ishima i môm ga , shi una na se nôngo gb@@ ev shi se hingir u v@@ ôron je kpaa . F@@ ese u ve za nyôr iyou la nahan , Ro@@ ber@@ t soo u k@@ á@@ s@@ é@@ n kwa u ôôn iyol shin jime i gbenda u un@@ den sha u@@ kpo@@ mba@@ a@@ y@@ ough mba sha aôndo la . A gba u se hen Mkaanem ma Aôndo shi se eren kwagh u se henen la . Y@@ ES@@ U yange tindi mbaapostoli nav sha shighe ugen la , kaa a ve ér : “ Z@@ a , za ôr nen kwaghaôndo , kaan nen ner : Tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” Kwase ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , u nom na fa mimi anyom kar 18 cii ve va mase fan mimi yô , kaa ér : “ Mbashiada yange ve lôh@@ ô se cii iwer hen uya vev . Shi a wa kwagh ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , er ne vande fan kwagh ne nahan yô , kuran nen i̱ de kera kôron ne i̱ ur@@ ugh ne sha m@@ tsu@@ m [ u mbat@@ esen mba@@ aiev man ior mba vendan Aôndo ] er né gba sha m@@ til wen la ga yô . ” Aluer “ tar ” tile sha ityough ki ati@@ h@@ i a uumace á he a yange haa af@@ o ke ’ tar u Mbayuda la yô , ikyav i “ U@@ sha u he ” la di kanyi ? Mayange je , de lumun wer jighjigh u ú ne “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii , ” u a we se ikyo la a t@@ enger ga . Ú umbur er yange ú hii ungwan kwagh u ityendezwa i̱ Aôndo a er sha kwagh u tar u paradi@@ so la ve lu ú ken ishima la kpa ? I yilan ve ér John Ch@@ im@@ ik@@ l@@ is man T@@ ed J@@ ar@@ ac@@ z . ( Mbaromanu 15 : 5 ; Mbafilipi 3 : 15 ) Una wase se u veren akaa a Tartor hiihii ken uma wase , shi una wase se u eren kwagh u vough shi eren un tom u i gbe u se er un la . — Mbaromanu 12 : 2 ; 2 Mbakorinte 13 : 7 . Yange or a gema a lu a tor@@ o uhar shin inyaregh ki tom u min@@ iti 9@@ 0 yô , nan yam mba@@ ats@@ ator uta@@ an . — Mateu 10 : 29 ; Luka 12 : 6 . Nahan kwagh ne ka ityôkyaa i sha utar i i ne ve i taver se u hiden a iyol ijime je la . ( E@@ ks . 12 : 8 ; D@@ ut . Yobu yange ya ican tsa kuma shighe nena nahana ? Kpa anmgbianev ka ve pase ior kwagh sha ag@@ u@@ ngu a Mat@@ o@@ bo , hen haregh u Mat@@ a@@ be@@ le@@ land , tar u Z@@ imb@@ ab@@ we la Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” ( Yoh . Yehova ne mba ve sen un jijingi na a jighjigh u nan la cii mgbegh@@ aa je . Qu@@ er@@ é@@ tar@@ o I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i “ wa@@ ar@@ a@@ wa u shin zege@@ mnger ” la shi ia fatyô u tilen sha ityough ki ing@@ y@@ egh ki i fe ki ga , kpa ki ngee ga yô . Ieren i y@@ av@@ a@@ or lu vegher u vesen u mcivir u Ba@@ al u yange na Mbaiserael kpishi hingir u za civir Ba@@ al yô . ( Ôr Mbaheberu 10 : 15 - 20 . ) Tom u sôron atôônanongo la lu a mbamtaver . Er Yehova lu a kohol Mbaiserael ve hingir ikyurior ga nahan kpa , a nenge ve ér mba non@@ go@@ ior na . Bibilo ôr se kwagh u Yesu u í nder un shin ku la , ér : “ Er Kristu A nder shin mbakp@@ enev yô , mayange Una kera kpe ku ga , ku kera ya tor sha a Na kpaa ga . ” Ka inja er ka sha inyaregh kpishi ki ior ve lu eren u@@ iyua la tseegh u@@ kwaghaôndo ve har sha mi nahan . ( Mbaromanu 12 : 18 ) Ish@@ ember i Paulu a kaa ér “ aluer a fatyô yô ” man i a kaa ér “ ape kwagh wen a lu sha mi la ” ka ase@@ mber a pasen kwagh . Man ase@@ mber ne tese ér se fatyô u lun bem a ior cii hanma shighe ga . Ka u W@@ a Or Kwagh Nen@@ a ? Ngeren mba sha ikp@@ ande a@@ wen mba i dugh shin inya hen gar u H@@ ar@@ an tese ér , ngô u Tor N@@ ab@@ on@@ id@@ us , tor u Bab@@ ilon la lu pristi u tamen u kwase ken tempel u S@@ in , aôndo u uwer , u̱ tar u H@@ ar@@ an la . U tesen ikyav yô , sha iyange i masetyô i ken inyom la , ior ku@@ mba iniongo . Ken masejime , shighe u Timoteu kuma u seer nengen sha ityom ig@@ enegh kpaa yô , Paulu tindi un ken T@@ esalonika sha u a̱ za taver tiônnongo u ker la yô . — 1 Mbat@@ esalonika 3 ; 1 - 3 . • Kwagh@@ tôvon ugen tese ér ka i nzughul a mba@@ beenyol un@@ yi@@ in ken atô u mba@@ beenyol deri mba ve lu ken tar u K@@ an@@ ada yô , man ashighe kpishi ka i lu or môm hen tsombor u mba@@ beenyol mban nan nzughul a ve ye . U Z@@ u@@ an I@@ m@@ ôngo ken B@@ em u Kristu La Se kure ikyaa nahan sha ci u nyi ? Yesaia 55 : 4 tsengaôron kwagh u Or@@ hemen u Aôndo a ver ne ér : “ Nenge , M ver un M@@ er , a̱ lu shiada hen ior a̱ lu or@@ hemen man or@@ wan akuraior kwagh . ” Y@@ A@@ NG@@ E i lu tor@@ on gumor ugen ken tar u I@@ tal@@ ia ahumbe ityô . Ro@@ ther@@ ha@@ m a gem , i yer i ér The E@@ mp@@ ha@@ si@@ zed Bible la ôr kwagh u iti i Aôndo ér : “ [ Ng@@ i ] i hingir ityendezwa i sha mh@@ ôôn i hemban cii ; ngi a tahav mbu Aôndo , mbu mbu zough sha nyityô mlu man nyityô m@@ taver man nyityô kwagh i hange hange i í gbe u a er cii yô . . . Kwaghôron u profeti u i hii ôron sha kwagh u Mesiya , u i nger ken Genese 3 : 15 la yange kure ken inyom i 33 shighe u i wua Yesu sha kon u m@@ tsaha la . ( Gen . Aluer se na Yehova jighjigh taveraa yô , kwagh la una kura se nena ? Doo u mba ve lu sô@@ ôr ayol a ve la vea lam sha akaa a hange hange ne cii ve vea mase eren ivese ye . Inja na yô , nan ngu kaan ér anmgbian u nan henen kwagh sha inja ga . Se@@ er kporom hen Yehova shi eren tom ng@@ e@@ egh je ken mcivir u Aôndo shi bugh ishima you sha u tesen mbagenev dooshima . Nahan cii kpa , Mbakristu vea fatyô u lun saan saan shin a̱ lu tôvon ve a ican je kpaa . Ken ivur i sha i môm la i yila ayange a iyol@@ been ér “ ayange a bo . ” Ka kwagh ugen u nyi yange i sôr ken inyom i 19@@ 38 ? Aluer i wa se kwagh kpa se wa kwaghwan la ikyo ga yô , kanyi ia er se ? Una gema ij@@ ung@@ wen you la ia hingir iember , ishim@@ avi@@ h@@ in you kpa ia hingir bem , nahan a pe@@ ver we iyol kpishi . Una na se mfe u wan ishima a “ am@@ een atô kposo kposo . ” Or u ú ze wer ú pase nan kwagh la nana̱ lu eren msen kera ér or nana̱ va pasen nan kwaghaôndo kpa ú fa ga ! Heela tseegh ga , ityav mb@@ í wu@@ an ior kpishi . ( Ne@@ h . 13 : 31 ) Se kpa aluer se za hemen u palegh u@@ j@@ ende mba b@@ ov shi suen akaa a nongo u Yehova u eren la , shi veren akaa a ken jijingi hiihii shi kuran mlu wase u Orkristu la yô , Aôndo una nger ati a ase ken ruamabera u umbur akaa la , vough er yange nger iti i Ne@@ hem@@ ia nahan . Takerada ne ôr akaa a yange er ken atô u anyom 10@@ 2 , hii ken inyom i 1@@ 18@@ 0 zan zan kôr ken inyom i 10@@ 7@@ 8 C.S.@@ W . la . ‘ Loho u He@@ mban Do@@ on Cii u Or Lu a V@@ ande U@@ ng@@ wan Ga Yô , ’ 11 / 15 ( Habak@@ u 2 : 14 ) Kpa saa shighe u kpilighyol la a̱ va ve , hegen yô de se dondo nen ikyav i dedoo i Habak@@ u la . M@@ nenge u vea nenge a or u Yesu er un kwagh u doon la kua kwaghôron u or shon la una na ior vea kera lam dang sha ci u ig@@ y@@ o i i sar la ga . — M@@ ar . Kpa , m nyôr ityough ga . ( Mateu 24 : 9 ; 2 Peteru 3 : 3 ) Ashighe agen je yô , any@@ iman aa gba hen atô wase a mba se civir Yehova imôngo je kpaa . Mbahemenev mba shin t@@ ine yange ve kure ikyaa ér gba u Mbakristu vea “ ny@@ agh awambe ” Nahan se nôngo erdoo a hingir il@@ ye@@ gh@@ egh y@@ ase@@ gh ki Orkristu . Ashighe kpishi ka i lu ityough ki ke@@ hen shin i@@ gb@@ ong@@ or i na ve ior ve eren kwagh nahan ye . “ A kera wa kunya ikyo ga sha ci u iember i i ver Un sha ishi la , A za tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku iky@@ ôn@@ ough ki Aôndo ki torough . ” Anmgbian Ro@@ ber@@ t C@@ ir@@ an@@ k@@ o , u a wasen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren la , yange umbur kwagh u mbamaren nav mba vesen , mba ve mough ken tar u H@@ ung@@ ary ve yem sh@@ ir ken tar ugen shi ve lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . ( Mpase 3 : 14 , 15 , 19 ) Er ma se er nahan yô , se ker nen igbenda i zan hemen u u@@ men atam . Shin ú pin iyol you wer : M kav er á we iyol á kegh a kegh u ôron Zege@@ bab@@ ilon ijir , shi timin tar u Satan ne jimin cii ga ? ’ Yange fa doo doo ér aluer i kende iyôngo tseegh yô , ia ngô@@ ôr saan ga , mbai@@ v a ii í , gayô iny@@ am@@ ky@@ ume ia kôr í . Ve hemen tom u pasen loho u dedoo la sha gbashima ke ’ derianyom u hiihii la . — Aerenakaa 2 : 41 , 42 ; 4 : 33 ; 5 : 27 - 32 . An@@ na - Pau@@ la kaa nahan ér : “ Mo yô , lu ian i m va zua a Mkaanem ma Aôndo je ne . 6 : 19 ; Ps . M@@ zough u anmgbianev asev tar sha won cii kpaa kape a doo se ishima je la . Or@@ le@@ v@@ i ugen lu uiky@@ angen ken tar ugen . Kwase la lumun ér ka hange hange u den ser Aôndo a lu ken uma wase kua hen tsombor kpaa . Yange hi@@ di shin Betel ica i gbe ga yô , a lumun ér i hen Bibilo a na , shi de p@@ ati u eren , hegen ngu ortamen ken tiônnongo . Hi@@ ihii yô , de se nenge er Aôndo ka a ta se icin shighe u se hii u lun a mbamhen mba b@@ ov yô . Ge@@ ma kange ishima ér a̱ er un ican nan nan kpa , una “ pase Loho u Dedoo . ” 1 : 5 ) U na jighjigh a mkaanem ma jijingi a ne i nger man kpa ? Se mba sha ikyev i tindi u isholibo man u ku@@ ugh nena ? ( 1 Mbakorinte 15 : 5 ) Er ishima ma vihi Yesu a Peteru yô , a de un kwaghbo na shi a taver un ishima kpaa . Á kpiligh we iyol u nengen er kwagh ne una za a doo yô . Mbat@@ amen uhar yange v@@ é gbidye wa@@ ya hanma shighe sha u fan er i lum iyol yô . U tesen ikyav yô : T@@ ôô ase ken ishima you wer ya wou ngu sha ig@@ y@@ u@@ ngu , man ú gema ú ngu a ikyav mbi y@@ uh@@ wan mbi i gbe u ú tôô mbi ú yem a mi sha ya wou ne yô . 1 , 2 . ( a ) “ A@@ yom ” a Satan ka nyi man nyi ? 8 / 15 “ I@@ an i Mba@@ yev Ve Lu a M@@ i i V@@ esen ken Jijingi La , ” 2 / 15 Er i lu un a gbe se shi a lu Tor u He@@ mban@@ cii kua Ter wase u sha yô , i pase kwagh na vough ér ka un a ne “ hanma nagh ku dedoo man hanma iyua i vough ” ye . ( Y@@ ak . 1 : 17 ; Mpa . Se nenge a ikyav la hegen anyom ngee , nahan kwagh la tese ér Yesu hii u hemen sha shi mkur u bo@@ tar ne mgb@@ ôghom . ( Mat . I nger itinekwagh i i yer ér “ Ano@@ inted to P@@ reach ” ( Í Shighe Ve M@@ k@@ urem sha u Pas@@ en Kwagh ) la ken Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer u uwer u J@@ ul@@ ai man A@@ gu@@ su@@ tu 18@@ 8@@ 1 la i kaa ér : “ Loho u dedoo u pasen . . . ngu zan hemen hen ‘ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ’ her — ka mba ve lumun shi ve fetyô u ungwan je la , sha er a zua a mbagen ken a ve vea lu iyol i Kristu , mba@@ y@@ an@@ dyako yô . ” Er E@@ no@@ ki lu ken m@@ me@@ er ne nahan yô , kera ya ican ga , inja na yô kera “ nenge a ku ashe ” sha ikyev i mbaihyomov nav ga . Noa yange lu or u “ yôôn kwagh u perapera ” kpaa . Kpa sha mimi yô aluer mcivir u mimi ngu kwagh u hiihii ken uma wase ga nahan , Yehova una ver se doo doo je kpa ? De se vande ôron kwagh u mb@@ ang@@ eren mba utar , mba ve lu ken mbaapostoli mba Yesu mba 12 mbara . Kanyi i ne ve m@@ ze@@ hemen a lu nahana ? Er ve eren sha tindi ne yô , kwagh gbe ve u veren ishima sha mbam@@ yen mba mbagenev ga , kpa kwagh hembe gban ve u doon ayol ave . Ruamabera pase ér Yehova ka Jijingi u i nengen a na ga yô . ( Mateu 20 : 28 ; 1 Timoteu 2 : 5 , 6 ) Shi gba keng u mba i lu eren ve batisema la vea kav mk@@ ende u Aôndo a ‘ kende Wan na sha kpishi ’ la . — Mbafilipi 2 : 8 - 11 ; Mpase 19 : 16 . 12 : 3 ) Yange tese ér un ngu ishima legh legh shi un hide a iyol na ijime sha u eren kwagh u Yehova kaa un la vough . Apostoli Paulu nger ér : “ M ngu zamber a ven mer . . . gema nen ayol a en na nen nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo , ka m@@ civi@@ ra@@ ôndo wen u ken jijingi je la . Shighe u Mbaiserael hide ken tar u i yem a ve uiky@@ angen la kpa , ve hemba Aôndo ato c@@ iligh c@@ iligh . Tar u Satan wa iky@@ asen u paradi@@ so u ken jijingi la atô , ngu keghen a kegh u m@@ en@@ an nyityô or u nan lu me@@ er m@@ ny@@ am ken jijingi cii . Sha ci u “ á fatyô u me@@ en Aôndo sha kwagh u ifer ga , man Un yô me@@ en ma or ga . ” Ne A@@ g@@ umaior , Mkaanem ma Aôndo Ma Hemen Ne Hen ase sha kwagh ne : I@@ ti i Aôndo i i nger sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Heberu a i yer ér T@@ e@@ tr@@ ag@@ r@@ am@@ mat@@ on la ngi ken Ruamabera u ken zwa Heberu , u yange i nger sha ave la nôngo u kuman kwa 7@@ ,000 . ( Pasalmi 119 : 6@@ 3 , 6@@ 4 ) Ma ijiir igen ngi sha tar i se zua a azende a inj@@ aav ang@@ ara nahan kpa ? Shi ngu veren atôônanongo a Kristu , ape se kohol se wuese Or@@ gban se sha aeren a ase shi se taver jighjigh u nan u mbagenev sha akaaôron a ase la doo doo . A kaa ér aluer Tho@@ m@@ as soo u tesen hen makeranta la her yô , saa una de kwaghaôndo u Mbashiada mba Yehova la . Man mba keghen shighe u mbamzeyol mban vea bee shin tar jimin cii la . Or@@ t@@ yom u Yehova hide a i@@ been@@ egh ki lun er ity@@ ô@@ gh , ki ki lu hemen af@@ o a Iserael la ken ijime ve sha ivande . Er i hemba tartor u tsombor u Davidi nahan kpa lu nyi i tese ér Yehova lu hemen here ? Ka u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba nyi nahan Mbakristu ve eren ga ? 9 : 15 , 26 , 27 . Mba Ve Ts@@ ough É@@ r Vea S@@ aa Kwa@@ v Yô Ka akaa a nyi nahan a lu icighan@@ kwagh ken uma wa@@ s@@ a , man ka sha ci u nyi ? Shighe u i mar ú la je ah@@ i ou kuma u aa kase awambe ou , aa dugh an@@ ka@@ am ma b@@ ov kera shi aa p@@ ande mngerem ma ma ne@@ er ken awambe la kera , a mase shin akaa a injaa , a aa wase u ken iyol la tseegh . Ngeren ne una tese mba civir Aôndo mba ve lu kwa@@ v man mba ve er ivaa cii er vea fatyô u dondon kwaghwan u a lu ken 1 Mbakorinte ityough 7 , nahan tsuan akaa a vea er la sha inja yô . ( Mpase 7 : 9 , 10 ) Ka se nenge a ior mba lun an@@ za wue wue ken tiônnongo u Kristu ! Er ter@@ tamen Aberaham lu or u civir Aôndo yô , a ker u eren kwagh u sha ishima i Aôndo shighe u gba u una ker kwase sha ci u wan na Is@@ ak@@ a yô . Doo u a kpiligh se iyol kpishi er i hii ve or u Aôndo la je nahan yange ishima yina un kpishi yôô ? S@@ ea nyôron yô se tema sha u uiky@@ a se samber angahar jighilii , se kôr ave sha iky@@ or i í kange ikyav a mi la , er or ka nana hendan ny@@ inya ve nan er nahan . Heela tseegh ga , yange ve ù@@ v@@ è ityough ken tom u geman iyou ig@@ enegh hingir I@@ y@@ ough i Tartor i dedoo la . ( Mbaheberu 10 : 39 ) Nahan yô , se cii se civir nen Yehova sha jighjigh zan zan mkur je . Yesu yange civir Aôndo sha mimi zan zan kar kpen . I@@ y@@ ôngo i ve kuran la ka i Yehova man Yesu , u a yer iyol na ér un ngu “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ” la . Sha ityôkyaa ne yô , Bibilo yase i New World T@@ rans@@ lation la gema ishember la ér : “ Jijingi man kwa@@ se@@ he za hemen u kaan ér : V@@ a ! ” Ka mea hen er m fetyô u hiden hen Yehova sha ci u a u@@ lu@@ gh mo la nahan , i doom kpishi . Kpa Mbashiada mba Yehova yô , han@@ mô ve nan tema ijiir môm , i pav non@@ go@@ ior ugen i ver kposo a ugen ga . ” Shi a kaa ér : “ Se mba tsaase ayol a ase . Anmgbian Ad@@ kin@@ s umbur kwagh u yange er yô , a kaa ér : “ Yange m mase nengen a na sha mkohol u vesen u i er ken gar u C@@ o@@ lu@@ mb@@ us , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o ken inyom i 19@@ 24 la . Shighe kar yô , James kpa vôso kwase , man un vea kwase na cii ve er tom u pania u ke@@ ke zan zan ve kar maren wan ve u hiihii la . Mose yange kaa a Mbaiserael mba ve z@@ ur@@ um u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la ér : “ TER , Aôndo wou , hemen we anyom ak@@ un@@ du@@ ahar ken deser@@ ti sha u hi@@ r@@ en a iyol you ijime man u karen we , sha u fan kwagh u a lu u ken ishima , shin ú waan atindi Na ik@@ oo@@ u , shin ú waan a ik@@ o ga@@ ou . ” Loho u Yesu pasen ior la lu u nan ior ishimaverenkeghen i hemban cii . Hanma kwagh u se ongo man a lu vihin a vihi mzough u anmgbianev yô , ka gbil@@ in@@ kwagh . — 2 Kor . Er tom u m@@ ough@@ on hen ijiir i môm yemen hen igen la lu u z@@ ange ga nahan kpa , se zua a msaanyol kpishi ken tom u sôron atôônanongo la . ; G@@ on@@ z@@ á@@ le@@ z , P . Shi ve time ke ’ Ruamabera sha u i tese ve gbenda kpaa . Nahan kpa , tom u tesen ior , u kasev mba ve lu Mbashiada mba Yehova ve eren ne , kaha kposo a tom u pasen ad@@ ua , u kasev mba ve hemen ken u@@ kwaghaôndo mbagenev ve eren la . Ashighe kpishi , ior ka ve or iyev sha ci u i̱ pe@@ ver ve ken ishima sha iy@@ ongo i or nan hii ve la . Ka nahan ve Bibilo i we se kwagh ér se de suur “ sha wan u or u iwasen i lu her a na ga la ze ” ye . M - ban u jighjigh u nan ka “ isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur ” yô . Ka i er nahan sha er a ko@@ so ior mba Yehova ken jijingi tsembelee yô . Hi@@ ihii yô , ú er shiada sha ci u Aôndo man Wan na . T@@ erem maa gba keren gbenda u mo m va lu or u gban a@@ yem sha iky@@ e@@ ky@@ e . Paulu nger ér : ‘ Zum u atô@@ at@@ yev a a lu a atindi ga la aa eren akaa a sha tindi la sha gba@@ aôndo u a ’ yô . Nyian ne , kasev Mbakristu kpishi mba a imba ieren i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati ne . I@@ wer yange i kar imôngo cii ve , ivese yam vea Ch@@ ar@@ les hide lu er shighe u se lu a mar wan ga la ye . ” Alaghga ú vande fan kwagh u I@@ so@@ u man Yakob . Sha kpôô yô , se hemba “ mba@@ ats@@ ator kpishi kpaa ” ; se mba kposo shi se doo un ishima tsung . N@@ ab@@ al yange er a Davidi nena , man Ab@@ ig@@ ail yange kaha kposo a nom na sha kwagh ne nena ? Anmgbian R@@ am@@ on di kaa ér : “ Yange se tsa ken tar u Jam@@ an@@ i ka kom inyom yô , se za me@@ m@@ yol ken tar u Su@@ wi@@ z@@ al@@ an ( S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land ) . Kpa , batisema u Yesu er la tese ér yange na iyol na sha u eren ishima i Aôndo , er Ruamabera tese ér Mesiya una er nahan . OR KA nana tese u erdoo nahan , u wuese nan kpa ? Er i wu@@ he anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d man ak@@ ar a na ken pur@@ usu nahan kpa , gb@@ ande gema imo . Yange ve tsa ken pur@@ usu iwer an@@ igh@@ eni tseegh maa i ngohol ve uwegh sha iyange i Ma@@ ac@@ i 26 , 19@@ 19 . A@@ sema a ase hemba yi@@ er yemen sha i@@ ember@@ yolough i vough ga shinii ? Shighe u Yo@@ shia lu tor la , un kpa yange sôr ian sha ishima i veren ér Mbayuda ve ember iniongo i P@@ ase@@ ka . ( 2 Utor 23 : ​ 21 - 23 ; 2 K@@ ron . Ashighe ag@@ enegh yô , kwagh ne ngu a lu nahan sha ci u ityav mbi nôngon man akaa a ityav mbi ve a mi la . Se@@ use U tesen ikyav yô , alaghga a hemba lun mbayev mb@@ akiriki ican ga u lumun iwasen i mbamaren vev vea na ve sha u hendan a atsan man am@@ een a ve tagher a mi la , aluer ve fa ér mbamaren vev kpa yange ve tagher a amba atsan la shighe u ve lu iyev la yô . I nger myom u i yima Mbayuda la ken takerada u Ese@@ ter ken Bibilo . Ken mbamkombo mbara , m hen er Aôndo a soo ér noov ve tesen mba hen icombor ve dooshima shi ve naan ve icivir yô . ( Yakobu 1 : 5 ) Een , se sôn Yehova a na se kwaghfan — u a lu tahav mbu yaren tom a mfe man mkav kua iwanger i se lu a mi sha kwagh sha gbenda u dedoo la — sha er se tsua akaa a se soo u eren la sha inja shi se er kwagh vough kpaa yô . S@@ te@@ in@@ ach D@@ O@@ O@@ SH@@ I@@ M@@ A U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Z@@ ua Ve 24 : 29 , 30 ) Satan shin Go@@ g@@ i una mough ts@@ wam a ior mba Aôndo . Sha shighe u i ver nongo u Kristu la , alaghga Maria kuma anyom 50 nahan . Ka i tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u y@@ esen mbayev , shi kwagh u mbamaren ve tsough u eren sha kwagh u mcivir u Yehova man tom u eren la ka a bende a mlu u ken hemen u han@@ ma@@ or hen tsombor . Ken anyom any@@ iin a hiihii a m lu ken A@@ fri@@ ka la , m lu lamen a E@@ va H@@ all@@ qu@@ ist , kwase ugen u yange m zua a na cii m mase undun tar u Amerika yô . ( b ) Ka iyua i Yehova i nyi ka i na se hemba fan u eren un tom@@ o ? Heela tseegh ga , kpen@@ ga u tar u eren sha g@@ es@@ a la va ior a li@@ ba tseegh ga , shi u na ior gba kpen@@ ga kpaa . M@@ lu u kasua man m@@ doo u inya i hen ijiir la doo u eren tom sule la man ak@@ ondo kua u@@ bu@@ tu mba samber ken iyou mba yange i tu@@ men her la cii lu akaa aa na ve lu gar u yôugh@@ yô@@ ugh u sha shighe ugen la je yô lu a iorov kuma 5@@ 0@@ ,000 yô . Aluer Yehova ver ishima sha an@@ ny@@ on u a hembe nd@@ ahar shi a gbe kwagh kpaa ga la yô , hi@@ re mbamzeyol mba uumace mba ve civir un la ve una ver ishima sha mi ga y@@ ee ? Ve ‘ Nenge Akaa Cii H@@ ingir Ve M@@ saa ’ Er a gbe se sha i@@ been na yô , se mba a mfe u henen sha kwagh shi kuren ikyaa sha kwagh shi kôron ijende a mbagenev kpaa . — Gen . OR KA nana ungwa loho u dedoo nahan i saan nan iyol kpen kpen ! Or u pasen i@@ vangeli ne kô@@ r@@ cio u geman won@@ om man anmgbian wam ugen u sha ngô u dondon un . 9 : 3 - 5 , 11 . Gba u we iyol you ú fa itinekwagh shon cii ve ú fatyô u tesen mbagenev kpaa ye . Kpa , i tim iorov 3@@ ,000 kera , alaghga lu sha m@@ til u yange ve tile tseer tseer ve hendan kwagh sha u civir wan@@ b@@ ua u sha z@@ en@@ aria la . S@@ ev mbu aven yô , se za zua a ya ugen u lun a ar@@ um ahar , u i wa u@@ g@@ ông@@ or - mbam@@ ng@@ er@@ ev ga shi ikyav mbi ken iyou lu ker ga , saa di an - an@@ ar u ke@@ er usu tseegh yô . Ú gbe y@@ en@@ gen iky@@ ondo yô , ishe you za gber sha iky@@ ondo i̱ i̱ ker ú sha m@@ tema yô . Ken ayange a masejime ne cii , Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve kohol ve lu wanakiriki u jighjigh la mba eren tom imôngo hen ijiir yase i shin it@@ ine la . • Er nan ve msen man icighan jijingi a lu hange hange ken tom wase u se lu eren Yehova ne y@@ um@@ u ? A@@ ip@@ or 14 - 20 , 200@@ 8 Ka akaa a nyi nahan ne fatyô u lamen sha mini ? N@@ gi@@ se apostoli Paulu kaa a Mbat@@ esalonika ér ve “ taver . . . mba ve yen ishima la asema . ” Shin ú hen wer a wa atindi ér a na se msaanyol shi a kura se ? ” ( b ) Kanyi i hembe gban kwagh sha ishigh ki Aôndo a ini@@ av mbi nan@@ den kua mbi s@@ ông@@ on@@ o ? Nahan kpa , ve zua a injar i i hemba akaa la cii yô , sha ci u Yehova lumun ve . ( Mbagalatia 3 : 24 ) Tom u or@@ kuran sha ayange a tsuaa la lu u zan a mbayev ken makeranta shi hiden a ve . Yange m fa cuku mer i@@ pi@@ la man iliam i dang ngi ken ini@@ umbe la ga ! Man waan nen ian yen ik@@ o , gadia ayange ne ka a bo je . De luun nen mb@@ ab@@ u@@ men ga , kpa kav nen er ishima i Ter i lu yô . Aôndo lumun a hanma mcivir ci@@ ilii ? Ka un a lu U@@ hemban@@ agee ye , man ka un a hembe perapera sha won cii kpaa ye , shi un ka dooshima jim . Adam yange ya kon u i ta un icin ér a de ye ga la . Er uumace ve yen nahan kpa , ior kpishi lumun ér akaa nga a i doo u mayange je or nana er ga yô , shi uumace vea fatyô u palegh aeren a bo . ( K@@ ol . 4 : 7 ) T@@ ik@@ i@@ ku yange mough zende vea apostoli Paulu ken Grika ve kar ken M@@ ase@@ don@@ ia ve yem ken A@@ shia u K@@ iriki shi alaghga ve za ken Yerusalem kpaa . ( Aer . Er m lu eren tom hen gba@@ at@@ om ne la , m hen u eren tom a akaawan a Bibilo kpishi , kua gbenda u nongo u Aôndo u eren akaa la , hemban je yô , shighe u m lu eren tom ne imôngo vea T . ( Genese 1 : 28 ) K@@ on u yange i ta icin sha mi la lu kon kpôô kpôô . A@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma nyian la ( Anz . 3 : 5 , 6 ) Or@@ tamen nana lamen a anmgbian u ve civir Yehova imôngo la sha amba@@ akaa ne nana been yô , nana de nan nana tsua kwagh u nan soo la . — Rom . Ikyav i tesen yô , yange gba u profeti Yesaia una wa ishima ve una er tom u i na un la ye . Yange due han@@ a ? “ Kwagh@@ fan ” ka Yesu Kristu zum u a lu sha laa ? Ka mbampin mba nyi se time sha mi ken kwagh@@ ngeren u masetyô ken aka@@ ang@@ eren a kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania nee ? S@@ op@@ hi@@ a : A kaa ér aluer a ya ity@@ am@@ egh ki kon la yô , ashe na aa bugh . ( b ) Ka akaa a nyi nahan a lu a aa wase se se vese ken jijingi ? Mbamaren ka vea tese mbayev vev msen u eren yô , ka iyua i dedoo je ve lu nan ve ye . Shi ka ve wase mbayev vev u nengen Yehova ér ngu Ter ve u sha , u a we ve ikyo tsung yô . 24 : 7 , 14 ) Ior umiliôn imôngo mba sha ajiir a ub@@ omb@@ au@@ angev man ij@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger kua akaa agen a i tsengaôron a lu ts@@ eren ior her yô . Ity@@ esen i akaa cii gba duen tsô la , man atesen a aiegh agen na yô , uumace seer yan ican ken ayange a masejime ne je doo ga . ( Rom . 1 : 28 - 31 ; 2 Tim . Nahan kpa , u hen nyi sha m@@ wanger u Yesu yange wanger tempel laa ? Pasalmi 119 u a hembe li@@ hen shi a lu ityough ki hemban li@@ hen ken Bibilo kpaa la wuese mkaanem ma Yehova a pase ior nav la . We kpa Ter wase u Sha la doo u ishima shi u suur sha na nahan kpa ? ( Ekesodu 33 : 20 ) Kape Yehova kaa a Mose je la . Gadia hanma or u nan me at@@ u@@ mba yô , nan ngu a vi@@ a sha kwaghôron u perapera ga gadia nan ngu wan@@ ik@@ und@@ an je . • Ka akaa atar a nyi a ve uumace a ican i yan ny@@ ian@@ a , man er nan ve i doo u se henen sha akaa ne sha ashighe a@@ sh@@ igh@@ ee ? Sha kpôô yô , yange shighe za g@@ ighir va ar ke ’ inyom i 9@@ 8 S.@@ W . la je kpa , apostoli Yohane nger wener : “ Tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” — 1 Yohane 2 : 17 , 28 . U maan m@@ doo u Mkaanem ma Aôndo doon we ishima tsung la ka kwagh u vesen u una wase ú u lun a ieren i dedoo i henen ma yô . Sha nahan yô , de se nenge nen averen a Aôndo agen , a se zough a mi nyian yô . 21 : 4 ) “ Zege@@ ikpelaior ” i̱ ia war Armag@@ e@@ don la kpa kape kwagh u i̱ una lu vough je la . — Mpa . Yange nan@@ de e@@ ev mb@@ ura kera . Ka mhen u shami ga u nyi ior ve lu a mi sha kwagh u mbat@@ yo@@ mo@@ v@@ o ? Ka nahan ve kwagh u yange Paulu ôr la a lu sha mi vough ye , á kaa wener : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga , ma hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii , ka ma nyôr zan zan ma pav uma a jijingi man shi u@@ ij@@ u@@ an a m@@ shi@@ am kpaa , ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” — Mbaheberu 4 : 12 . 6 : 17 - 20 . Man gema mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” mba vea va war “ zege@@ can ” la di ye ? Yesu kaa ér , “ Ver nen ishima sha kwagh u ne ongo ne . ” Er anmgbianev mban kav ér ve mba ken shighe u sun@@ da , u a lu “ shighe u doon ” la yô , ve nenge ér u lôh@@ ôn a lôh@@ ô ior ér ve va kohol hen ijiir i môm sha u ungwan loho la tseegh kuma ga . T@@ sua Kwagh u Ú Er yô Hegen Nahan pine mpin ér shin jighjigh u nan u mimi una lu sha ayange a ase ne je kpa - o ? Yesu yange tese ér “ Yehova Ka M@@ yom ” nena ? • Kanyi kwagh i tese ér jijingi u Aôndo ngu sha a vese ? ( 1 Utor 10 : 22 ) Shi alaghga any@@ ian@@ or ne kpishi yange i eren akaa a teman a mi , shin i eren h@@ we a mi sha kpe@@ kpe@@ you je kpaa . Mbashiada udubu udubu mba henen ijô igen , nahan kwagh ne wase ve u nôngon a m@@ taver u a lu sha gbaa u pasen akuraior a hanma zwa loho u dedoo la . ( Yohane 10 : 1 ) Ka an yange nan hingir or@@ mbai@@ v man or@@ n@@ um@@ un@@ gbenda u i hii t@@ eren nan ken Mkaanem ma Aôndo ? Eren kwagh a or u ú er idya a nan la ape mbagenev kpa ve lu yô , shi kwase wou shin nom@@ ou kpa a fa kwagh ne vindi vindi . P@@ IN@@ E I@@ YO@@ U YO@@ U W@@ ER . . . Yange m er i̱ m been yô , wanger mo er Bibilo i lu Mkaanem ma Aôndo , shi i lu mpase u Aôndo hen uumace yô . 17 Kp@@ orom hen Aôndo ​ — U a N@@ d@@ eren Mba@@ kp@@ enev La ( Mateu 19 : 4 - 6 , 9 ) Kwase la gba henen ke ’ ishima na ér , ‘ T@@ una kpishi e̱r i hii ve i de i lu kwase u fan kpa á fe@@ m ga ne á lu nôngon ér tsombor wase u̱ de s@@ aren ga , kpa mba ve lu a mo ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so ne di ve gem ve soo ér u̱ sar yô . ’ I@@ jiir i môm ken Bibilo kpa ôr kwagh ter iyange shin uwer u i mar Yesu ker jighilii ga . T@@ ica wase er a vese dedoo , shi na se ian i eren ityom i yange i kar se la . Yange m er batisema , m hingir kwase Shi@@ ada kuma anyom 16 hegen . Yange i tese anmgbianev mba ve lu a hii u pasen kwagh sha uya uya ga la sha er vea pase ior kwagh shi vea lam a ve ken Bibilo , shi vea na ve mbam@@ lumun kpaa yô . A@@ in@@ ge ne , Yehova bu@@ m a vese ér una kura se sha ikyev i aka@@ ats@@ eren an@@ za er ku man ifer man ij@@ en i gban man a@@ ah@@ e u sha i@@ gbe@@ tar nahan ga . De se time nen sha igbenda ihi@@ ar . Man se er nahan yô , kwagh ne una wase se nena ? Nahan ior mba dedoo vea tema shin tar bem bem . 1 , 2 . ( a ) Ka sha nyi igbenda nahan apostoli Paulu yange lu or u fan tom@@ o ? Yehova gba se na se tahav mbu fan un shi soon kwagh na kpaa . ( Mat . 6 : 34 ) Apostoli Paulu nger ér : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun , man bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu ye . ” — F@@ il . Se F@@ a Er In@@ i@@ umbe Ne I@@ a K@@ ure Yô ( Mateu 5 : 22 , 29 , 30 ) Ior mba ve lu ungwan a na la fa inja i Ge@@ h@@ en@@ a wanger wanger . Een , se venda or u se fe nan ga la ele@@ gh ele@@ gh . Mkaanem ase@@ m ma a tahav mbu nan or ishim@@ avi@@ h@@ in gayô sur@@ un nan ishima . Eren Akaa Ken Uma Wou Hanma Iyange sha ci u I@@ civir i Aôndo 21 J@@ un 20 - 26 , 20@@ 11 Kpa doo u se fa ser á kera ôr ve msen ne sha ase@@ mber a hiihii la ga , nahan kwagh ne tese ér yange lu tesen ve msen u vea kôr a lu a mi ken it@@ you vea z@@ eren kimbir un hanma shighe ga . ( 1 Mbakorinte 5 : 1 – 5 ) Nahan ka a dugh or ken tiônnongo kera yô , i lu inja er i wa nan sha ikyev i Satan yô , nahan shi nan hide nan lu sha ikyev i tar u Diabolo . Ikyav i tesen yô , yange pase ior i Yerusalem ityôkyaa i i hii ve i lu u una na ve sha ikyev i mbaihyomov vev la ke ’ igbar . Man se kura ikyar i dedoo i se ye vea or la nena ? De se nenge nen er aeren ne aa wase nom man kwase u lamen a ayol a ve doo doo yô . Nahan ken anyom a masetyô a hemen u As@@ a la , a shi nôngon ityav di@@ di . ( 2 K@@ ron . M@@ til u m til sha mimi la na yô , se za hemen u soon ayol a ase shi nan ayol a ase icivir anyom kuma 47 hegen . ( 1 Kor . 7 : 10 , 11 ; 1 Pet . F@@ ra@@ ese ) , 12 / 15 ( H@@ ide ôr ivur 16 . ) Akaa a mbagenev ve vande eren a we ken mcivir u mimi la wase u u̱ nengen er mzough a lu kwagh u í fe mcivir u mimi a mi la ga he ? — Yoh . Dooshima been mayange ga . ’ ​ ​ —⁠ 1 Kor . Ka sha nyi gbenda nahan Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve ôr kwaghôron u profeti ? Nahan Bibilo jimin cii shin vegher u i nôngo u lun ken zwa u hanma or sha tar . Inja i iti i Satan la ér “ or@@ h@@ end@@ an@@ kwagh , ” man iti ne tese er ort@@ yom u wan ifer ne a vende u suen hemen u Aôndo la , shi a ker u ihyom shi a lu nôngon ityav a u kpoghuloo yô . R@@ yan yange fa ér kwagh u un pase or u un eren tom vea na la una wase kwase u or shon u fan mimi ga . Ashighe agen je yô , a kaa á ior ér ve de pasen mbagenev or u un lu shin ôron ve kwagh u un er sha ci ve kpaa ga . ‘ Lu u or a lu a tahav sha orgen yô , nana gba eren nan ican . ’ — Or@@ pasenkwagh 8 : 9 . Se na mlumun ser : S@@ aa or a na nagh sha uma u nan u vough , imba i yange i gba Adam a mi la . Ge@@ ma sha vegher ugen yô , aluer se mba henen u suur sha imoshima i Orkristu i i tsaase i la yô , se fatyô u tsuan u eren akaa a dedoo shin a lu shighe u i tese kwagh u i lu u eren la sh@@ í@@ n kwagh@@ ngeren b@@ ong ga je kpaa . Kpa kwagh ne hingir a hingir iky@@ aren igen tsô . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A “ ishima ia na se ibo . ” ( E@@ ks . 23 : 20 , 21 ) Nahan se fatyô u kaan jighilii ser ort@@ yom u ‘ iti i Yehova lu ken a na ’ la lu W@@ ani@@ unda u Aôndo . ( Mbaromanu 9 : 16 ) Nahan a er nan ve or nana lu a vangertiôr ér mimi je i yila nan ér nana yem sha ? Kpa dooshima u mimi la ka kwagh u gban k@@ enden se ken ishima tsô ga . Tartor u Roma yange u lu er inyam i ‘ ci@@ er iyol , i tan ih@@ indi , man i taver iyol kpishi ’ nahan , anyom u@@ deri imôngo . Á zer wan mbahenen nav kwagh ér ve hiden a ayol a ve ijime , tsô ken tugh mbu N@@ is@@ an 14 la , á ôô mbaapostoli nav angahar , nahan á tese ve er un hi@@ di a iyol ijime yô . Nahan se er nan ve ian i se lu shami ken nongo u Aôndo la ia gba se kwagh@@ a ? Aluer se mba zenden sha jijingi yô , ka imba jighjigh u nan u se lu a mi je la . Yange lu u Aôndo una kegh a kuma shighe nena cii ve una pase Noa kwagh nee ? ▪ Akaa ne nga yan we shighe u ú ne sha u eren akaa a ken jijingi laa ? Dooshima man mzough ngu a na i fa ior mba Yehova nena ? 15 : 33 ; Y@@ ak . • Ka nyi se er keng ve se lu a “ ishimaveren i jijingi ” ? U W@@ AN MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V I@@ T@@ YO@@ M SH@@ A I@@ K@@ Y@@ E@@ V L@@ A KA Tsô Sh@@ im@@ e@@ on man Lev@@ i ve er a@@ yom , ve nyôr ken gar u K@@ an@@ aan ve wua nomso@@ mbaiorov cii , kua She@@ k@@ em kpaa . ​ —⁠ Genese 34 : ​ 13 - 27 . Man gbenda u a kure mkombo a ve la doo kpen kpen . ( Yeremia 31 : 15 ; Ho@@ sea 11 : 1 ; Mateu 2 : 13 - 18 ) Yesu tôô angev asev sha iyol na . Ve er ivese ken mb@@ ee u inyom shon . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I YÔ : M seer fan takerada u ôron , nahan hegen ne hanma kasua yô ka m vihi shighe kpishi sha u tesen mbagenev takerada u ôron shi henen Bibilo a ve kpaa . Maa se iyol u eren ishima i Aôndo shi se zua a mk@@ om er se seer lun a aan a tom ken tiônnongo yô . ( Ps . 40 : 8 ; Ôr 1 Mbat@@ esalonika 4 : 1 . ) Bibilo ôr kimbir kimbir ér kasev kpa Saulu lu eren ve ican . Kwagh ne tese ér kasev pasen kwaghaôndo kpoghuloo sha ayange a mbaapostoli la , er nyian kpa ve eren nahan . — Ps . Ka u hemba soon wer i yilan we sha iti you , a u i yilan we sha ati@@ at@@ om er “ nomso@@ or ” shin “ kwase ” la nahan je ka u tu@@ nan ga . Dooshima u uumace been , kpa dooshima u Aôndo a lu a mi sha mba ve veren ashe a na sha jighjigh la yô , been mayange ga ; ka dooshima u gbe@@ ke@@ ke . ▪ Er msen shi ver ishima shighe u ú lu ôron Bibilo yô . Se er nan ve se fa ior mba ve lu civir Aôndo sha “ mimi , ” man ka unô ve nd@@ era tesen mimi u ken Bibilo hegen anyom a hembe deri m@@ ô@@ mô ? ( Pasalmi 10@@ 8 : 1 ) Aluer ishima yase i taver yô , a hemba sa@@ gher se iyol u eren sha iyol tseghan i se tsegh sha ci u Aôndo la . ( b ) Ka mbampin mba nyi i doo u se pine sha kwagh u msen u eren@@ e ? Er nan ve wanye makeranta u í lu inja er a fa kwagh yum u se ze makeranta imôngo la á lu ijende i dedoo ga ? Kpa se gema se tsua u eren akaa ken uma wase akuma akuma sha er se za hemen u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la yô . Icighan Ruamabera tese ér Aôndo ngu kohol mbacivir un sha mimi cii sha er vea va war mkur u tar ne , vea ya dyako u tar u he u “ perapera una tema ker ” la yô . Er Yehova yange de mbaihyomov nav wua Kristu nahan kpa , se fatyô u ôron ser , Un kpa yange ya ican shighe u nenge i lu wu@@ an Wan@@ akiriki na u ishima ishima la yô . U kuran mlu wase u ke ’ jijingi yô , ka a inja kpishi u̱ tsaase mkav u ken ishima yase sha er se fatyô u̱ kaven kwagh u bo shi ny@@ a@@ ghen un yô . Pasalmi 1@@ 27 : 4 kaa ér : “ Er av@@ aan ka a lu sha uwegh ku or@@ age@@ egh nahan , kape ônov mba nomso mba i mar ve , mbamaren vev ve lu iyev her , ve lu la . ” IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : N@@ E@@ NG@@ EN É@@ R I T@@ A U@@ N K@@ ER@@ A Shi se ver ishima ser una tsua mbatamen mbagenev mba ve til sha mimi nyian la vea hingir “ mbat@@ ar@@ ev ” shin “ ati@@ ator ” ken tar u he la . — Yes . Er m duen kwaghpasen sha iky@@ e@@ ky@@ e hanma iyange yô , kwagh ne wase u sôron iyol yam ker . Ka ana yange nan nôngo u me@@ en Yosev , man yange gema kaa ér nyi ? A@@ L@@ F@@ R@@ E@@ D E@@ der@@ sh@@ ei@@ m , or@@ ngeren akaa a mba@@ yi@@ ase a sha ayange a i̱ lu ngeren Bibilo her ave la nger kwagh kaa ér : “ N@@ aagh ku n@@ á@@ n ka kwagh u ‘ gba@@ aôndo ’ he ’ orumace di vough er msen u eren kpa á lu nahan ; naagh ku n@@ á@@ n ka ku tese er i lu or ke ’ ishima a iyol i nan yô ; msen u eren di ka a gema a tese er i lu nan ke ’ ishima a Aôndo yô . ” Sha ayange a Tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la kpa , ior mba Aôndo tagher a mbaihyomov mba age@@ ev , mba ve lu “ ikpelaior kpishi ” mba ve wan@@ ndor a ve , shi ve lu anger ve la . ( 2 K@@ ron . Shi a kaa ér shighe u yange dondon atindi a Bibilo la , Aôndo eren tom a na . A na se ian ér se tsua u lun a ieren ne a ishima yase . ( D@@ ut . Shighe karen yô , Yesu wase mba 12 mbara sha u ve̱ bee ior angev shi ve̱ dugh u@@ jijingi mb@@ ab@@ ov kera . I na Mbashiada mba Yehova tu@@ ta ne ken iniongo i yange ior mba eren ityom kposo kposo kua mbakp@@ eng@@ av 4@@ 00 kohol ken h@@ ô@@ te@@ l ugen ken gar u Ro@@ s@@ end@@ ah@@ l ken T@@ am@@ p@@ ere , ken tar u F@@ in@@ land la . Nahan kpa , shi fa zwa Heberu u Mose man u@@ profeti nger Ruamabera , i ôron ken u@@ shin@@ ago@@ ge hanma kasua la . ( Luka 4 : 17 - 19 ; 24 : 44 , 45 ; Aer . Ken ityar igen nyian kpishi , ior mba civir ie@@ ev her man ie@@ ev mb@@ ira mbi a iwasen ga er lu sha ashighe a tsuaa la nahan . ( 1 Yoh . Yange va gema ishima na , de y@@ ôr a y@@ ôr ngô na iwer zum u á er batisema kera yô . ( Duteronomi 17 : 19 , 20 ; 1 Peteru 5 : 1 – 3 ) Hen ase sha akav a mba yange ve hide a ayol a ve ijime ve ve zua a averen la , amba er Ru@@ tu man Han@@ a man Eli@@ sa@@ bet@@ u kua mbagenev kpishi nahan . * Mba de ér mp@@ av a yange ve u nan icivir i í doo u vea na mbananjighjigh a ve imôngo man mbagenev kpaa la ga . ​ —⁠ Ôr Yakobu 2 : ​ 1 - 4 . 16 , 17 . ( a ) Ka han@@ a u fatyô u zuan a akaaôron a tan iwanger sha kwagh u eren kwagh u vihin or u i t@@ ér ken 1 Mbat@@ esalonika 4 : 6 laa ? Umbur kpaa wer , mfe man kwaghfan kua mkav mba hange hange sha u maan mlu u ken ivese . Mba veren ishima u va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar , ken bem man mkpeyol shi mba ôron mbagenev kwagh u ishimaverenkeghen ve ne saan saan . ( a ) Tese ikyav i i pase er kwaghfan una fatyô u wasen we u fan aluer wan wou soo kwaghpasen yô . ( b ) U er nan ve kwaghpasen una doo wan wou ishima shi una zua a mtsera k@@ ere ? Shi se fa kpaa ser , doo u se keren ser anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ve vihin shighe a vese i karen ikyaa inya ga . Kanyi ikyav Yesu ver sha ieren na a i@@ or@@ o ? Ka unô yange ve er kwagh a mbagenev sha mimi , mba se fatyô u dondon ikyav ve laa ? I tsengaôron kwagh u ityav mb@@ in ken Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la , ka ken takerada u kwagh@@ al@@ ôm u sa@@ in@@ s@@ i ga . Sha mimi yô , Yehova gba akaa ne cii “ sha kwaghfan . ” ( Yakobu 1 : 20 ) Kpa , Ab@@ ig@@ ail una gema a yima ya na nena ? 5@@ 1 : 1 – 4 , 17 . Shighe u z@@ ur@@ um u Yosua una kpe la , a kaa a ior mba Aôndo ér : “ Ne kpaa ne fa ken asema a en cii kua ken uuma enev cii kpaa , ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” Nahan a sôr ian hen iji@@ ir@@ tom na sha er una gema eren tom sha ashighe ashighe yô , maa a hii u eren tom pania u ke@@ ke . Ashighe agen yô , a@@ dooga u due kwaghpasen vea or u ú fe nan tsembelee ga yô . Yehova K@@ ighir Se É@@ r Se Er Kwagh u a G@@ ande Se A@@ ge@@ e ken I@@ nya Ga Er mhôônom kôron Yesu a ior yô , yange a ôr kwagh a ve kundu kundu , hemban je yô , mba i eren ve ican la . ( Mbaromanu 10 : 11 - 13 ) Shi se kange ishima ser “ sé zende ken iti i TER , . . . gbem sha won . ” Gbenda U Sha 2 ​ — W@@ ea ôron Bibilo yô , ôr Bibilo i í G@@ em i sha inja yô Kanyi yange i na ve Davidi er idya ? Yehova tôndo zwa ér una wase mbacivir un vea hide a taver agee , man ityendezwa na ka i b@@ un@@ den ga . Z@@ ua a I@@ ember ken I@@ vese You , 3 / 15 B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O De se time nen sha igbenda iti@@ ar i a eren kwagh ne yô . Ka mbampin mba nyi nahan aluer se gbidye kwar sha mi ve a wase se shighe u ior ve we se kwagh sha kwagh u t@@ wer@@ egh@@ e ? “ Nahan yô , anmgbianev , se mba vangertiôr u nyôron ken icighan@@ jiir , ka sha awambe a Yesu . ” — Mbaheberu 10 : 19 . Iky@@ o i Ter wase u sha a we se la kaha kposo a ikyo i mbamaren ve we ônov vev la nena ? ( Yobu 31 : 1 ) Se kpaa se ya nen imba ikyuryan la a ashe ase shi se kura ishima yase kpaa . M wa@@ shima mer me z@@ enda ve sha a@@ yom ve yem , kpa m nenge ve a an@@ takerada ugen u ve lu nan ior yô . Er se sôr akaa tsembelee se ver shi ônov asev kpa sue se yô , L@@ id@@ as@@ i kpa fatyô u hiin u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la ken inyom i 19@@ 60 la . Ken tar ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la , anmgbian ugen vea kwase na lu yôôn sha gbashima ér i y@@ aan akaa@@ yan agen , i palegh agen . Lu sha kwagh ne kpa Paulu wa se kwagh ye , ér : “ Han@@ mô wase nana̱ nôngo u eren kwagh u doon or u nan we ndor a nan la i̱ lu sha gbenda u doon man shi u maan nan a maa kpaa . Aluer se mba s@@ angen a s@@ ange sha dooshima ga yô , ng@@ u@@ la tese ér se kera er a mbagenev doo doo ga shinii ? Hanma ican i se lu yan hegen cii , a va kar a i kera ken tar u he la . — Mpa . Kpa hide ôr avur a ken takerada u Daniel a i ter sha heen ne tsô u nenge . Yange lu u saa vea “ fa takerada kpishi , shin vea lu a mfe tsema tsema shin vea lamen er mbatyomov nahan ” ga Pro@@ fes@@ ôr ugen mba yer un ér Mic@@ ha@@ el Be@@ he , u a hen kwagh u a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a ken iyol i or anyom imôngo hegen la kaa wener mba ve tesen ér a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a ken iyol i or gba duen tsô la , mba a ma ityôkyaa i ôron kwagh nahan ga . 8 : 2 , 3 Me er nan ve mo kpa me zung@@ we mba ican i ker ve la mhôônom , er Yesu kpa ashighe kpishi yange zungwen ior mhôônom la nahana ? Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ M kange ishima gb@@ ang gb@@ ang mer me er nom ken Ter tseegh , kpa m haa m@@ liam ashe ac@@ in imôngo sha ashighe a m nenge ak@@ ar a am a vôso ior mba injaa mba ken Kristu , kpa mo m lu a vôso nom ga ne . ” Yange lu sha igbenda i nyi nahan ikyurior i he ne tese ér mba ‘ nongo u Yehova dugh sha ci u iti na , ’ man yange ve er kwagh ne ve za kighir nena ? Paulu shi pase wener : ‘ Ne mba ikp@@ an , a lu i isholibo u zan ken ku , shin a lu ikyo@@ i@@ wan , u zan ken perapera ’ kpaa . Han@@ mô wase yô nan ngu a ian man tom u tilen sha mimi , nahan tesen ér nan ngu civir Yehova sha ci u a doo nan ishima , ka sha ci u akaa a dedoo a a eren a nan la ga . ( Luka 4 : 5 - 7 ) Yange e̱r nahan ga , kpa de gema yar tom a tahav mbu Aôndo na un la sha u tsaase ior shi tesen ve shi wasen ve man shi been ve ian@@ g@@ ev kpaa . Ú ngu môm ke ’ mba ve ze mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe laa , shin ú ze ts@@ ere - tse - ts@@ ere ? M nenge mer doo u me vande ny@@ ô@@ ôso vangertiôr wam cii ve me fatyô u tesen orgen tse@@ mb@@ er@@ ee ye . ” I vande ôron ior ér se mba van , nahan ve tema ve lu keghen se a kegh . M gbe henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova yô , m fa iti i Aôndo , shi m fa kwagh u ka a er se shighe u se kpe la , man tom u Yesu a lu eren sha u kuren awashima u Aôndo la kua akaa agen kpishi . ( Y@@ ak . 5 : 14 , 15 ) Mbam@@ lu asev vea lu nan nan je kpa , aluer se umbur kwagh u Yehova yange pase Mose ér un ngu “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua mlumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee je , u eren a ior udubu imôngo dedoo , u de@@ en ifer man tindi u p@@ eren man isholibo ” la yô , se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un . Nahan , u lamen a uumace mba lun vough la a lu ma ityôkyaa he ’ a na ga . Yange wase ve nena ? 3 Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh — Ken Tar u Mic@@ ron@@ es@@ ia Shi azende nga a eren akaa a a doo ve la imôngo . A̱ shi nan kpa ior mba ken Li@@ se@@ t@@ era mba ve hingir mbahenen mba Kristu la yange ve ungwa kwagh u ishimaverenkeghen i mbadondon Kristu lu a mi la nahan doo ve tsung . Mbakristu “ mbat@@ seen asema ” man mba i lu ve torough torough u pasen loho u dedoo yô , mba nôngon u eren tom hanma shighe cii . Yesu yange ôron ior akaa a ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la iyenge ve kpaa ngee gande . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 39 : 17 . Tindi u Aôndo due hen Un u á hembe fan se la . H@@ ide Nen a A@@ yol a E@@ n I@@ jime ’ ( Yesaia 45 : 18 ) Una hide a sôr mlu u orumace una lu er yange wa ishima ér a lu la nahan . — Ôr Pasalmi 37 : 11 . Jighjigh u Yesu lu a mi zan zan ku na la , tese ér orumace nana fatyô u civir Aôndo sha mimi . Shi ka a@@ vegher a uma a nyi nahan i gbe u a na mbau@@ tahav i@@ civi@@ r@@ i ? I@@ ̱ de den ér akaa a kiriki a va tagher kwaghhenen u ai@@ k@@ ighe la ga . Yange ikyav va mase tesen ér dugh mba i shigh ve mkurem la sha kpa iwanger i Yehova ia wanger sha mbagenev nena ? A@@ ng@@ ev mbu nd@@ ôh@@ ô@@ ri@@ shima yange mbu vihi Yobu kwa@@ v@@ yolough cica cii shi kwase na zan un iyol ér a tu@@ h@@ wa Aôndo a kpe kera . Aluer u ngu or@@ ya yô , nenge wer hanma shighe yô u ngu henen Bibilo vea kwase wou man mbayev ou sha gbenda u a wase ve yô . Er nan ve se fe ser gba u a tese mba ken nongo u Kristu akaawan a Aôndo ? ( Duteronomi 5 : 18 ; Anzaakaa 6 : 29 - 35 ; Mbaheberu 13 : 4 ) I@@ me@@ en i me@@ en se sha u se̱ er aie shi se̱ ny@@ ighe or shin se̱ ii la cii se fatyô u kighir í sha u dondon mbam@@ pase mba Aôndo . ( Mateu 28 : 20 ) Mba henen Bibilo a iorov mba hemban iyenge m@@ iliôn an@@ igh@@ eni sha uya vev a u pinen ve inyaregh shio . Shighe u Mose lu iyev la , ngô na Yo@@ ke@@ be@@ di , tese un kwagh u Aôndo u Mbaheberu la je ka u henen a hen ga . ( a ) Ka m@@ taver u nyi mbatamen mba ve lu ken ityar i lun a kwagh ave la ka ve tagher a mi sha kwagh u tsaase mbagenev laa ? T@@ aver nan ishima nana ôr ú mhen u nan sha kwagh la . 8 , 9 . ( a ) Ka nyi ia na ve se hemba mci@@ e u cian or laa ? Ken ityar igen yô ka kwagh u he u nomso man kasev t@@ ung@@ un iyol imôngo sha ajiir a t@@ ung@@ un iyol la ga , mbagenev ka ve tu@@ ngu iyol shin a@@ kpe a u@@ if@@ i id@@ ye@@ legh . Sha mimi yô , Yehova umbur tom ve u sha jighjigh la . ( 1 S@@ am . 25 : 1 ) Kwagh ne yange ma na Davidi ma seer henen ér kwagh hemba un . Ka se se palegh kwaghbo la ye . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara yange ve tese ér ve fa shighe u ve lu ker la sha mhii u derianyom u sha 20 la nena ? Yesu tôndo zwa u eren nyi sha shighe u ‘ mk@@ ur@@ t@@ ara ’ ? Ka akaa ahar a nyi Yehova a er sha er se fatyô u lun azende a na ? ( 1 Yohane 2 : 25 ) A@@ in@@ ge ior kpishi ka ‘ mba iember i iyolough i hembe doon ve a Aôndo yô , sha ashe yô mba a mlu u civir Aôndo la kpa mba geman mba ny@@ iman agee la ’ man gba u se gema ijime a amba@@ aior la nahan . S@@ ab@@ ina ka a za sôn wi@@ ib@@ al@@ o , a wa ikyav mbi una er kasua a mi sha iyange la sh@@ imi vough vough , ikyav an@@ za er , in@@ ima i cir@@ in man se@@ to@@ v u ji@@ i@@ di kwagh , man i@@ kpe ken@@ an@@ ji@@ i , man te@@ bu@@ l man u@@ ku@@ ji@@ la man at@@ sua man mkurem man inyam man m@@ w@@ em kua u@@ gber mba kwagh@@ man u hen ijiir la nahan . Yange i er mkombo ne shighe u i ku@@ mba mkohol u ityar ityar ken inyom i 19@@ 5@@ 3 , ken ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u Y@@ an@@ ke@@ e ken gar u New Y@@ or@@ k la . Sha uhar yô , se fatyô u nan Aôndo icivir sha u tesen mbagen mimi u kwagh na . • Se tese ser Mbakristu mba beenyol doo se ishima nena ? Ka nyi se er ve a de se an@@ z@@ ô ase ? • Ka am@@ een a nyi nahan i gbe u se z@@ eren kuran ayol a ase sha mi gbe@@ me ? Kpa , kohol cii yô , ka ihyom man h@@ ua ve k@@ enden ityav at@@ ôndo ye , ka gb@@ u@@ u@@ ka man a@@ gb@@ o ga . Awa@@ shima wase gba bende a iyol@@ tseghan man batisema nena ? • Mpase 7 : 13 , 14 Yange ve kuma u a zung@@ we ve mhôônom je he ? Man anyom 2@@ ,000 di ye ? K@@ era ga je kpa , upristi man mb@@ ang@@ eren kua mbagenev mba ve nengen sha tempel la sue kpen@@ ga u vihin tsung u i lu eren ken tempel keren mtsera sha ig@@ yo@@ s@@ ough la . Er yange m er tom kpoghuloo vea nom@@ om anyom imôngo saan saan yô , ka i taver mo hegen kpishi u nôngon a mbamtaver mo tswen . Sha ashighe ag@@ enegh yô , se fatyô u eren akaa a aa wase yô . ( M@@ ar . 12 : 17 ; Rom . Er nan ve Mbakristu mba been iyol ve gbe se kwagh y@@ um@@ u ? Ken washika u apostoli Paulu nger hen Mbaromanu la , a ter yar tom a ishember i “ tartor ” la kwa môm tseegh , kpa a gema a ter ishember i “ Loho u Dedoo ” la kwa 12 . 15 : 23 . Aluer iyol@@ been shin angev yange mbacivir Yehova mba jighjigh mbagenev u eren tom er yange ve van@@ den eren nahan la kpa , doo u se na ve icivir sha ci u anyom a ve er tom la . Se sôr akaa se ver vough sha er se eren akaa a i we se ne kpa ? Ka nyi i wase noov man kasev vev u taver ivaa ve ? 3 : 1 - 3 , 5 . Er Nan Ve Mbashiada mba Yehova Ve C@@ i@@ vi@@ r Aôndo a I@@ e@@ ev Ga ? U er nan ve u hen u eren kwagh a inyaregh sha injaa ? • Er akaa a aa na kwaghhenen una za hemen yô 4 : 22 - 24 ) Nenge ase kwagh u yange er iorov mbagenev uhar , sha ayange a ase ne yô . Kwagh na ngu Aôndo ken ishima ga . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la di mba vegher u kiriki u “ vor ” u ityendezwa la . Nahan doo u se di se er nena ? Aluer ka nahan ga yô , alaghga ishima ia hemba h@@ aren ve sha u keren akaa taregh . Yange m bende u m nenge , ka nahan m fe ye . Kwagh la una fatyô u nan or nana kera lu a imoshima i wang ga shi a taver nan kpishi u ko@@ ghun foto u iji@@ mba@@ gh la ken ishima i nan kera . Á kaa wener : “ M kende ashe am sha i@@ wo : ka h@@ an iwasen yam ia va ? Ka mzeyol u nyi ip@@ yaven i Ga@@ di ngise tagher a mini ? Apostoli Paulu yange nger ér : “ Se nyôr ken tar ne a ma kwagh môm ga , u duen yemen a kwagh kpaa se fatyô ga . Nahan a zua a ib@@ um@@ un ér una zua ‘ a injar i kuman gb@@ ing gb@@ ing hen TER u a va ker ijiir i me@@ men shin a@@ kp@@ er a Na la . ’ Yesu shi kaa a ve ér : “ Nahan aluer ne kera lu jighjigh ga sha kwagh u inyaregh ki ki lu perapera ga la yô , ka an nana wa ne kwagh u mimi sha i@@ ke@@ ve ? . . . Mbagenev nenge ér ai@@ k@@ ighe hemba k@@ an shighe u injaa . ( b ) Ka sea wase mba i yen ve iyol la yô , kwagh ne a wase se nena ? Or@@ gen u yange nenge kwagh ne sha ashe na yô , kaa ér : “ Ka or u nan ci@@ gh@@ ir ishima tseegh ishima ia mgbegha nan sha u nengen er iky@@ aior lu [ tesen ] u suur sha Aôndo ve , Yehova a vangertiôr man jighjigh u nan la ga ye . ” Er ior luun sha tor u a@@ you a ve ashighe kpishi yô , ig@@ yar la i̱ yange ve u̱ o@@ s@@ ough sha gban . ( 1 S@@ am . W@@ anger nen ave a en , ne mba@@ asorabo , man shi k@@ ile nen asema a en , ne mba asema a lu ne ahar ne . ” Kape yange i yila shin@@ ago@@ ge ken S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta , u a lu Ruamabera u ken zwa Heberu , u i gem un ken zwa Grika la . ( Mateu 10 : 29 – 31 ) Se di yô , m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la una na a hemba maan se iyol u lun Mbakristu shi se hemba fan kwagh u se er a uuma asev cii . Se hen nyi sha kwagh ve ? . . shi mba dugh kwaghpasen a icombor ve kpaa U umbur i@@ yô i yange i lam a Ifa la kpa ? Shi mcivir u Ba@@ al u idya i eren du@@ mbur ker la kpa wa am@@ ishe ken Iserael . Shighe u Mose lu anyom 8@@ 0 la , Aôndo tindi un ityom i vesen . A kaa a na ér : “ Z@@ a due a ior A@@ v Mbaiserael ken tar u Igipiti . ” Er ve fa ér tom shi her kpishi u vea er yô , ve gba mi eren u a iember je . 20 : 35 ) Shighe u Yesu lu eren tom na shin tar la , yange saan un iyol sha mimi sha ci u lu nan a na kwagh . Kpa yange ker igbenda i koson tsombor na . Ka ior ub@@ iliôn imôngo mbagenev mba yange ve lu uma zan zan ve kar kpen , kpa ve zua a ian i kaven mimi u ken Bibilo , shi eren sha mi ga la . A ôr kwagh u ihy@@ agh i uma ne sha Mbakristu mba ve lu tesen jighjigh ve sha aeren a ve la ga , kpa lu sha ‘ tar u u lu karen kera ’ ne . Davidi yange vande pinen Yehova ér una k@@ ôndo a̱ za tema ken He@@ ber@@ on shin una de k@@ ôn@@ don ga , cii ve mase k@@ ôn@@ don ye . Nahan kpa , alaghga ken masejime yô , or la nana va kav er i lu a inja u nana kporom hen Aôndo yô . ( Y@@ ak . Doo ne ig@@ y@@ um@@ ior kpishi er ne lu a ian i vesen i wasen mbagenev ve ‘ na Loho u Dedoo jighjigh ’ gaa ? ( M@@ ar . Yehova umbur se , ‘ veren se doo doo . ’ — Ne@@ hem@@ ia 13 : 31 . Yehova yange b@@ unde akaa a vihin a aa va tser Davidi sha ci u isholibo na la ga . Yange mba pin kwase ugen er i hii ve a lumun ér Mbashiada mba Yehova ve hen Bibilo a na yô , a kaa ér : “ Yange m hii Bibilo i henen a ve sha ci u ve tes@@ em dooshima shi ve tese ér kwagh wam gba ve ishima sha mimi . ” “ K@@ P@@ A ah@@ ii , ma or er Yesaia shin S@@ ent Paulu nahan ma nan shi lu heen he ! ” M@@ lumun u sha mpin ne una wase u tan iwanger sha ityôkyaa i sha uhar i i ne ve ifer i lu yô — ior fa mba@@ awashima mba Aôndo ga . Ka u er u kera ngu ikyua a kwase wou shin or@@ ya wou er yange ne lu shighe u ne sember eren ivese la ga nahana ? Kanyi nahan mba ken tiônnongo u Kristu vea fatyô u eren sha u wan mba ve lu dedoo ga la ikyo ? Li@@ da We ú wuese Or@@ gb@@ an@@ akaa nahan kpa ? — Pasalmi 1@@ 39 : 13 – 16 . E@@ mber Nen sha Ishim@@ a@@ verenkeghen Mbagenev kpishi yange ve lu ica a tempel kua shin@@ ago@@ ge , nahan ve lu her shighe u msen u pe@@ pe man u ai@@ k@@ ighe la ga , nahan alaghga tsô yange i gba u vea er msen ve hanma ijiir i ve lu cii . 17 : 17 ; Yoh . 15 : 15 . Be@@ en yô á kaa ér ve̱ iv u@@ z@@ war mbam@@ ng@@ er@@ ev un@@ yi@@ in ve̱ gema ve̱ haa sha nagh ku nan@@ den kura . • Yehova nengen mcivir wase nena ? Ú nenge er Paulu yange a yôô a yôô loho u dedoo kpaa shi a pase a pase ior kwagh sha gbenda u a kuma ve ken ishima kpa ? Ve wa ishima a tôv@@ ac@@ an shi ku kpa ve kera wa u ikyo ga , nahan ve pase mbagenev kwagh shi loho u dedoo u ve lu pasen la kpa za iky@@ ura . 7 : 22 — U@@ pristi mba Igipiti mbara yange ve zua a mngerem ma í vande geman m@@ á , m@@ á hingir awambe ga la han@@ a ? Sha ing@@ in kpa Ese@@ ter ungwa ato ga . Shin ka kwagh u tom u eren vea tsombor wou imôngo sha er ne kure awashima wen@@ e ? O@@ ri@@ h@@ yom la ka isharen i i lu ken a vese i soon iyol yase tseegh la . U veren ishima keghen ato ken mbamkombo mba Mbakristu la ka kwagh u hange hange . Cii man ve nan@@ de ityakerada ve yô , “ ve va , ve va lumun kwaghbo ve , ve va pase aeren a ve ” cii . Or a fatyô u lun a isharen i eren tom sha ci u mbagenev nena ? Yange m ôr mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba se ts@@ aan iyou i môm la akaa a m p@@ ande m fa sha kwagh u Yehova yô . Mbam@@ zeyol mba ve lu ken tom u nengen sha mbamaren la mba kposo kposo , nahan a fatyô u sôron ve sha gbenda môm ga . ( Mateu 27 : 38 - 44 , 5@@ 4 ; Marku 15 : 39 ; Luka 23 : 39 - 43 ) Peteru tese ér kape noov mba ve ne jighjigh ga , kua mba ve lamen dang dang la je kpa ieren i ungwan kwagh i kasev vev la ia na vea hingir Mbakristu je la . M@@ ika 6 : 8 umbur se̱ ér Yehova Aôndo soon ér se ‘ soo u zungwen mhôônom , shin se̱ lu a erdoo . ’ Kwagh ugen u se hen sha kwagh u Yobu yô ka un ne : aluer se mba a ior mba vea wa se kwagh u dedoo yô , kwagh ne una wase se . man “ Kwagh u a Lu ‘ Zege@@ bab@@ ilon ’ La ” nahan . Yehova ngu a yar tom a mfe na u a lu a mi kpishi la kua mkav na u a ze k@@ wen@@ g la , nahan hanma shighe yô , ngu a tsua akaa a a hembe doon a una er yô , shi á er a sha gbenda u ú hembe doon cii yô . Ishima yange hemba vihin Satan a tsombor u Mesiya una va ker la . T@@ i@@ ff@@ any lu any@@ e@@ kwase u lun anyom 14 , lu ke ’ k@@ l@@ ase u yange í t@@ è@@ m@@ à imôngo sha kwaghôron u profeti u ke ’ Bibilo u ul@@ ah@@ adi 70 mba an@@ yomov mba i nger ke ’ takerada u Daniel 9 : 24 - 27 la . Hegen id@@ y@@ a@@ kwase la kera fatyô u teman sha ijime i inyam i nyian b@@ ong la ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ga . Ishim@@ any@@ ian i sha use use la ia fatyô u eren a mlu wase u ke ’ jijingi la nana ? U@@ umace mba hembe soon u kuren ikyaa sha kwagh u or sha m@@ lu@@ ashe u nan la . U@@ b@@ omb@@ au@@ angev . — Luka 21 : 11 ; Mpase 6 : 8 ( a ) Mba@@ adu@@ av mba timen sha akaa a kwaghaôndo pase mkaanem ma Yesu sha kwagh u “ wanakiriki ” la nena ? Yehova yange ôr kwagh a ior nav mba ngise ér : ‘ Ma ne ver ato sha atindi A@@ m , tsô bem wen ma a lu er if@@ i nahan , man shi perapera wen kpaa ma a lu er ag@@ ôndo a zege@@ mnger nahan . ’ Nahan mbamaren mba ve soo u wasen wan ve ér a taver ken mimi la kpa , gba u vea naan nan kwaghyan u ken jijingi u injaa , shi vea tesen nan atindi a Aôndo . ( Anz . Á kaa wener sha mnenge na yô c@@ ôô@@ ci ia hemen akuraior , shi ia va uumace a bem kpaa . 7 , 8 . ( a ) Ka akaa a nyi nahan u tsua u eren hegen ve aa wase u u̱ taver jighjigh wou u nana ? Shi msen ne tese ieren i dedoo igen i Yon@@ a lu a mi yô : ka ish@@ u@@ ghun je la . 3 : 6 ) Z@@ an zan hegen kpa a soo ér ior ve palegh iyol@@ vihin sha ayol a ve kua mbagenev kpaa . ( Mbaromanu 12 : 17 – 21 ; Mbaheberu 4 : 16 ) Sha nahan yô , se mba cie mba ve hendan a vese la ga , kpa se mba cie Aôndo shi se mba suur sha a na ser a yima se . J@@ e yô , ve kaa ér ve soo u hiden yemen ken Igipiti ! Aluer se kpa se ver ishima ga yô , alaghga se hemba veren ishima sha kwagh wase tseegh , je yô se ‘ hingir iy@@ ongo a Yehova ’ ser a ti@@ mb@@ ir u van a mtim yum . Icighan jijingi yange wase Paulu u ôron kwagh tseegh ga , ashighe agen a yange a venda a na ér a de er kwagh hen ijiir igen ga . ( Pasalmi 31 : 16 , 21 ; 40 : 11 ; 14@@ 3 : 12 ) Ka ieren ne i ne ve i lu u or a fatyô u waren duen ken isholibo kera ye . “ M@@ yer u a dugh Sha ” ne hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u sha 33 S.@@ W . la , man ikyav tese ér vegher u vesen la yange kure ken atô@@ atô u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la . Er nahan cii yô a kaa ér : “ Kpa tesen ônov ou a , kua shi ônov mba ônov ou kpaa . ” ( Mbaheberu 10 : 39 ) Alaghga se mbagenev kpishi se lumun ser kwaghôron u Paulu la kôr Peteru ga . Shi Yehova kaa ér Ifa una waan iy@@ av shi una maren sha ican je . Kwagh u yange za hemen ken tiônnongo u ken F@@ ilipi la kpa tese ityôkyaa igen i i ne ve se keren bem yô . Nahan kpa , aluer se mba a mbamhen mba b@@ ov ken ishima yase her di ye ? Mba@@ civir Aôndo kpishi yange ve tese jighjigh u nan shi ve tile sha mimi shighe u ve lu hi@@ an a hi@@ a shin ve lu yev la . Hi@@ ihii yô , gba u or nana gema ishima sha asorabo a nan , nana de aeren a bo , nana tsegha iyol i nan sha ci u Yehova ér nana civir un shi nana tese iyol@@ tseghan i nan la ken igbar sha u eren batisema u sha mnger la . 1 : 1 – 4 : 22 ) U hen wer Yehova kaa a Yeremia ér nyi ? — A lam a na kundu kundu , kpa a gema a ôr kwagh a na ku@@ ku@@ ku ga , ér : ‘ De kaan wer : M ngu wanye , ga . Kpa lu sha ishimaverenkeghen , gadia akaa a i gbe a la kpaa á va pase a sha ik@@ ev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , á za a mi ken mlu u engem u lun a ik@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” — Mbaromanu 8 : 20 , 21 . Er ieren i or la tese ér a gema ishima sha mimi yô , Paulu kaa ken washika na u sha uhar u a nger hen Mbakorinte la ér ve hide a na ken tiônnongo . Yange i nenge jighjigh u nan u Aberaham la ér ka perapera na la ica i gba cii ve i va mase ts@@ ôngon un shighe u lu anyom 9@@ 9 la ye . Z@@ a nyer hen ta@@ sh@@ an shon yô , i kaa a na ér gir@@ g@@ ir shon kera ngi m@@ ough@@ on sha iyange la ga , saa kper@@ nan , maa a er msen na u sha uhar la , a sôn Yehova ér un vihi inyaregh kpishi , un kera ngu a kwagh ga shi un fa ape una za tsa kpaa ga , nahan a wase un . Doo u ishima ia vihi ve sha kwagh ne ga . Se fatyô u kaan ser ah@@ ur@@ aior a Yesu lu a mbam@@ shi vev sha ci u nyi ? Kpa aluer se venda kwaghwan u Bibilo se gema se mba dondon aeren a tar ne yô , se fatyô u veren ishima ser mbatyomov ve kura se sha akaabo a se tagher a mi laa ? Solomon yange doo gum@@ kwase la ishima ga . ( Anzaakaa 2 : 21 , 22 ) Shi or@@ pasalmi kaa ér : “ Shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga . . . ( Yobu 42 : 12 ) Yehova bee Yobu angev shi na un akaa je hemba ave tse , shi a ver un doo doo , a na un mkpeyol a ior nav imôngo . Ôr Mateu 25 : ​ 14 - 30 . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen lu uma sha shighe u mbaapostoli la , i yilan un er F@@ la@@ vi@@ us Jose@@ ph@@ us . Se mbagen kpishi ka i taver se u zuan a ian shi teman se tseegh eren kwagh . Paulu nger ér : “ Aluer ka sha uma u hegen ne tseegh man se lu a ishimaverenkeghen sha Kristu yô , se hemba kôron mhôônom a ior cii . ” Kpa kwaghfan u a dugh Sha yô , hiihii ka u wang , shi ka u bem kpaa , man u sar sar , man u n@@ orom ikyaa ga , a iv a mhôônom ma zungwen kua atam a dedoo , ka u s@@ angen sha dooshima ga man shi u im@@ ang@@ er@@ egh kpaa ga . Mimi una doo ior mba lamen zwa Buter mba hen ijiir la ishima ga ! ’ Yange taver mba ve eren tom vea na ken af@@ ishi a na la u lamen a na ga . Kpa , aluer mlu u ú va nyer ker hegen ne na yô , u kera ngu fan@@ tyô u eren tom kpoghuloo , er yange u eren tsuaa la ga di ye ? Paulu nger wener : “ Iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . ” Lu hiin yam u nan kwaghôron sha tse@@ mbe je ne , nahan kpa m de makeranta ne ga . ” Gba u se hen u eren tom a Mkaanem ma Aôndo , ma ma lu iky@@ agh ki tom@@ ough y@@ ase@@ gh ki vesen la ‘ jighilii , ’ sha er se er tom u pasen kwagh doo doo yô . Mkaanem man ma “ a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa , sha u or u Aôndo nana̱ kuma nana̱ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo ” yô . 13 : 20 ; Heb . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 21 ) K@@ era ga je kpa , ka mk@@ om u sha ishigh ki Aôndo la i lu kwagh ye gaa ? — Yohane 17 : 3 ; 1 Timoteu 2 : 3 , 4 . Nahan kpa , sha shighe ugen la , a ôr ivur i sha hanma iyange igen , nahan i na un ishimataver . Ma kaa ér : “ Sha hiihii Aôndo gba Sha man tar . ” “ Ivur ruamabera i 2 Mbakorinte 2 : 17 la ka i taver mo ishima hanma shighe . Mbamaren ve̱ kav Aôndo sha mlu u ve lu a mbayev vev la , hemban je yô zum u i gbe u a kôôm ve la . Yehova eren kwagh sha ci u mbacivir un kpishi sôn un ma kwagh c@@ iligh c@@ iligh tseegh tsô ga . Kpa ka una ungwan mbamsen mba ve lu eren hen a na c@@ iligh c@@ iligh la yô , i doo un u nengen er kwagh u anmgbianev vev a gbe ve ishima sha mimi yô . Sha er se zua a mk@@ om ken uma yô , doo u se na ior mbagenev jighjigh , ve kpa vea na se jighjigh . Ior kpishi mba yange ve vande lun ken ime i ken jijingi la kpa hegen mba keghen ato a m@@ le@@ he u i lôh@@ ôn ior ér ve̱ va civir Yehova la . Shighe u ú lu ôron akaa aa a er ve aa i nger la yô , umbur wer ve asange asange cii mba di ior er se nahan tsô ; kpa er i lu tôvon ve a ican kpoghuloo la je , Yehova na ve agee a hemban la , nahan ve wa ishima . We kpa u fatyô u tsuan shighe u dedoo u ú er shiada sha akaa a kpilighyol a Aôndo a er shi una va er ken hemen la kpaa . Sha hiihii la C@@ ho@@ ong Ke@@ on nenge wener er un fe zwa Ch@@ ina cuku tseegh yô , una lu tiônnongo u ken zwa Ch@@ ina la a iwasen kpishi ga . I@@ ca i gbe ga yô a hingir u zan mbamkombo cii . W@@ a nen TER icam , gadia A er akaa a doon a hemban cii ; kwagh ne a̱ hingir ken igbar sha tar cii . ” Yange Yohane er tom u lun inja er u Eliya la zum u á er Mbayuda mba yange ve gema asema sha asorabo ve a ve per Tindi u i@@ kur@@ yan la batisema la . Í Er Se sha Gbenda u “ Kp@@ ilighyol , ” 7 / 1 Aluer se mba civir Yehova shi kwagh ngu kuman se yô , kwagh ne una kura se sha “ hanma inja i kwaghbo cii . ” — 1 Timoteu 6 : 6 – 10 . Anmgbian ugen u a eren tom ken tar u Jam@@ an@@ i yô , mba yer un ér An@@ dre@@ as , a kaa ér : “ M@@ akeranta ne wasem u kaven mer gbenda u nongo u Yehova u eren tom la ngu er ka ivande nahan . Heela tseegh ga , hanma nagh ku Mbaiserael vea na cii yô , i gba u vea dondo gbenda u i tese ér i naan nagh ku shon la . Ken tar u ifer ne , i@@ ember@@ yolough i ior ve eren nyian ne kpishi ngi a akaa a Mkaanem ma Aôndo ma vende wang , a or a er yô , nana lu p@@ eren atindi a Aôndo la . ( 1 Yoh . Kpa Yesu wa ishima u eren tom a agee ne nena ? Ka sea gbidye kwar sha gbenda u Yehova a ne ior nav ve seer kaven kwaghôron u profeti u ken Bibilo la ken anyom a karen ne nahan , se nenge er injar i vesen i lu keghen se ken hemen yô . ( Luka 8 : 1 ) Kristu wa mbadondon un kwagh ér , ve ‘ vande keren tartor [ u Aôndo ] man perapera Na , man akaa ne cii á seer ve a ye . ’ ( Mat . Y@@ ar tom a ityakerada man akaa agen a tôvon sha kwagh , a a lu ken zwa wou la , nahan hanma vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi yô , zua a ngeren u a er kwagh sha mi yô . • Se palegh jijingi u taregh nena ? U tesen ikyav yô , iorov uhar mba wu@@ h@@ an iyol tsembelee za hen ya ugen sha u za ôron or@@ ya la loho u ken Bibilo sha kwagh u Tartor u Aôndo . U tesen ikyav yô , hii ken inyom i 200@@ 8 la zan zan 20@@ 10 , mgb@@ er u Iyoukura i nan ior ken won la lu a ung@@ eren 10 mba lun a itinekwagh ér “ Kwagh u Se Hen hen Yesu . ” Nahan cii kpa , ior kpishi mba pinen her tsô ér , Aluer ka Aôndo a lu van a u@@ a@@ ah@@ e mban ga yô , ka an , shin ka nyi i ne ve ve lu eren@@ e ? ( Mpase 14 : 4 ) I mar ve shin tar , ve vese ken tar u u mgb@@ ough a ifer yô , shi ve ayol a ve kpa ve ya ican . Ka iliam i nyi ka i na ivese i ta@@ ver@@ a ? 4 : 9 , 10 ) Tom u hemen sha u nan ior icivir la ka tom u i ne han@@ mô wase jighilii yô . Ka i taver u kôron or@@ mbai@@ v tsô , kpa or@@ kuran u nan lu per tugh zan zan sev pu@@ aa la nana fatyô u hemban nengen a or@@ mbai@@ v aa or@@ kuran , u tugh jimin cii nan zer me@@ er a mee m@@ ny@@ am kp@@ ii la . Yange ve tôô ér ve mba mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v . Umbur wer , “ Or u nan ci@@ r akaabo a nan yô , nana zua a iveren ga , kpa u nan pase a , shi nan undu a yô , nana zua a mhôônom ma zungwen . ” ( Anz . Ter wase u sha la , una na se icighan jijingi sha er se er kwagh u a lu u vough la yô . — Ôr Luka 11 : 9 , 13 . Mbamaren soo ér vea y@@ ese ônov vev “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” ( Ef . 10@@ 9 : 30 ; Mat . 24 : 14 ) Ity@@ ôkyaa i vesen i i ne ve se pasen kwagh ken igbar man sha uya uya yô ka sha u nan Yehova “ nagh ku iwuese . ” — Heb . • Shighe u Yesu kaa ér Yohane una lu uma zan zan una kar van la lu ôron ér nyi ? Kwagh u hiihii yô , se zua a mfe u vough u Mkaanem ma Aôndo . Nahan kpa a hide a maa ya u Yakob . Er nan ve i gbe hange hange u nom man kwase vea yaven ayol a ve shi vea ker u fan er i lu han@@ mô ve ken ishima ? IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : OR@@ P@@ AT@@ I@@ I Gadia á va tim afer@@ aior kera ; kpa mba ve veren ashe hen TER yô , ka ve vea ya dyako u tar ye . ” D@@ ondo Or U A He@@ mbe F@@ an U Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen La Takerada u i yer ér S@@ tu@@ di@@ es in the Mo@@ s@@ ai@@ c In@@ st@@ itu@@ tions la kaa ér : “ K@@ e ’ Bibilo yô ish@@ ember@@ ti la i̱ tile sha kwagh ne , shi i̱ tile sha mlu u or nan lu a mi vea Aôndo la , man m@@ ze@@ hemen man iember man msaanyol kpaa . ” Tese Dooshima u Orkristu u Mimi Ka er ior ve nenge tsaha u Yehova la ka a gema gbenda u a soo u maan ve la ye . Er nan ne jighjigh a kwagh la shi nan fe kwagh u a s@@ ôôn eren yô , una taver nan ishima nana za hemen u eren tom u nan , aluer gba u nana ya ican sha an@@ shighe u a mase shin kpuaa la je kpaa . ( Mateu 28 : 17 ) Ieren i Yesu ne i ume atam kpa ? Mbakolose 3 : 19 kaa ér : “ Ne noov kpaa , kasev enev ve̱ doo ne asema , de y@@ u@@ wen nen ve ga . ” Hanma kasua u i doo un iyol cii , ngu a due kwaghpasen vea vese . Kape T@@ re@@ vor vea E@@ m@@ ily , mba ve er tom u pasen kwagh ken tar u M@@ ala@@ w@@ i cii ve i mase lôh@@ ôn ve ér ve za M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi la kpa ve kaa je la . Kpa á kaa ér : ‘ T@@ ôô kon u m@@ tsaha ayange ayange . ’ Lu@@ ig@@ i kpa hemba ng@@ un a ian i veren ishima sha mbamgbe mba tsombor wase mba ken jijingi kua mba tiônnongo , ape a lu eren tom u ortamen u wasen mzough u mbatamen tom zan zan la . Zum u ne mbamaren ka ne@@ a wa ônov enev kwagh man vea er sha kwaghwan la ga nahan , ka ne hen a ishima yen er a lu Yesu ve ma i lu un ken ishima la kpa ? • Ka mbam@@ tsera mba inj@@ aav mba nyi i t@@ ende zwa a mba ve lu a ishima i legh legh laa ? ( 1 S@@ am . 16 :⁠ 7 ) A fa er i lun se ken ishima sha kwagh u mbamkombo asev man tom wase u pasen kwagh man anmgbianev asev mba nomso man mba kasev yô . 9 : ​ 6 , 7 ) Aluer u er nahan yô , u fatyô u ngohol iwasen a iwuese shi nan mbagenev iwasen a ishima i môm kpaa . Nahan mba hen tsombor ve ka vea er kwagh shami ga je kpa , ve ta ikyaa a ve , shi ka a hii or u hen tsombor ve yô , ve tôô ér ka ve je i hii ve ye . Mb@@ ap@@ asenkwagh u Tartor mba tse@@ en asema mban yange ve naan mba@@ y@@ aav ityakerada ne her ave ave ga , kpa ve kohol iyenge i ior ve pin la cii ve yem a mi , a̱ luun sha iyange i kimb@@ in inyaregh yô , ve hide ve va na ior mba ve pin la ityakerada ne sha ishe i í gber ityakerada shon la vough . Sha kpôô yô , mlu u doon tsung ngu keghen mba vea civir Yehova sha mimi ken ashighe a ican ne zan zan mkur la ! • Ú zua a mtsera ken tom i@@ vangeli u ú lu eren ne nena ? • Hii nan ve i lu u se za hemen u yôôn ic@@ in@@ tan i Yehova ? Gba u mnenge u mbahenen lu a mi la una kaha a u ior mba ken tar , mba ve nengen ér aluer or ngu a tahav man inyaregh shi nan ngu tagher tagher yô , nan ngu or jim la . Lu u vea fa ér ka or u nan ‘ hi@@ di a iyol i nan ijime ’ sha ishigh ki mbagenev la nan lu or u hemban ye . Gbenda u sha un@@ yi@@ in u i yar tom a ishember i “ nongo u Kristu ” la yô , ka sha u ôron kwagh u Mbakristu mba ve lu tiônnongo u Kristu môm , mba ve nyer mkombo ijiir i môm er hen ya u ma anmgbian nahan . Yehova man Yesu mba nengen sha tom u pasen kwagh u i lu eren tar sha won cii ne . ( Aer . 1 : 7 , 8 ; Mpa . Apostoli Yohane , un u lu or@@ henen u jighjigh u Kristu je kuma u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov uta@@ ankar@@ uhar la yange ôr kwagh ugen u a lu hange hange yô . Zum u tor A@@ ha@@ shia kpe kera yô , ngô na A@@ tal@@ ia wua ônov nav mba ma ve va ya tor la cii , mase shin Yo@@ a@@ shi tseegh , maa a kar ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira . Mba du@@ ghun Paulu ken pur@@ usu kera shighe kar yô , a za ken ic@@ ile i K@@ re@@ te vea Tit@@ u , un shon u Paulu nger un washika ér : “ Kwagh u m undu u ken K@@ re@@ te yô , ka sha u sôr akaa a kwagh a shi sha mi yô , shi ver mbatamen ” la . An@@ ar u tesen tser u “ E@@ ure@@ ka Y ” la di i nengen un a usu u l@@ at@@ ri@@ ki shio , yange i ts@@ ar un sha usu u k@@ ab@@ ar . Ka nahan ve iky@@ aior i i vese ayol a ve ne ka i tagher a mzeyol u vesen ye . 19 : 12 - 22 ) Lo@@ ti vea ônov nav mba kasev er sha imo ve la , nahan ve undu gar la . Nahan kpa , Or@@ gban se u lun a kwaghfan la tim mbah@@ emb@@ an@@ ato mban ga , a gema a ôr kwaghôron u profeti u doon tsung ugen , sha er hanma kwaghôron na cii una kure vough yô . Mba yer kwaghôron u profeti ne ér Ity@@ endezwa i ken E@@ den . — Ôr Genese 3 : 15 . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u m lu an@@ ye la , m ungwa mbahemenev mba adu@@ aav ve er msen kpoghuloo ér bem a lu , kpa ityav mbi tar cii mbi sha uhar mb@@ ira mbi ve yô , ve gba eren msen ér ma ve hembe . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka mbampin mba nyi se lu timen sha mi he@@ gen@@ e ? Mbagenev je yô , alaghga vea kpe ku u b@@ ou@@ ange kpôô kpôô . — Mpase 16 : 14 , 16 . Sha ci u jijingi u taregh ngu hanma ijiir sha tar nyian . Aluer ú nyôr or hen ya ú ngu a ôr nan kwagh u ú ve kpaa ga tsô maa nan kaa a we ér , “ m soo u ungwan ga ” nahan , ú kaa a nan we nyi ? Mic@@ ha@@ el : M vese ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , hen ijiir i ab@@ uter a ken tar u la a hembe ng@@ een yô , nahan m hingir u lun a ieren i ny@@ a@@ ghen ior mba ken A@@ shia , hemban je yô ior i tar u Ch@@ ina . Nahan dondo igbenda i Yesu tesen ior la sha er u wase ve yô . He@@ mba doon u ú lu a ishima i nan iyol you sha u eren tom u Tartor . De kaan wer u ker uma u kundu kundu ga . Shi fa u yaren tom a Bibilo tsema tsema , man gbenda u dedoo u henen kwagh a ior mba u hi@@ di u za henen Bibilo a ve la , shi fa u hiin Bibilo i henen a ior kpaa . Mayange je a tsen@@ ga veren hanma kwagh u ônov nav mba shin tar vea er ga . Shin er kwagh la wa vihin mo nahan kpa , a tes@@ em ér shighe u or nan lu pasen kwagh sha go@@ do@@ b@@ i yô , doo u nana yemen ken hemen , nana tile ijiir i môm er ka ity@@ ô@@ ugh nahan ga . Paulu kpa ôr kwagh u ior mba ve undu mimi mba un fa ve doo doo yô . ( F@@ il . Ity@@ ôkyaa i môm yô , uumace jimin cii venda ér Aôndo a̱ de hemen ve ga , ve venda atindi a na a perapera kua akaawan a na kpaa . A shi nan kpa ka kwagh u i er ken Lev@@ iti@@ ku 26 : 17 la i ter heen ye . I ôr hen ijiir la ér : “ Me kera saan ishigh a ven ga , mbaihyomov enev vea hemba ne ; mbak@@ ôron ne ihyom vea tema tor sha a ven ; né gbaa yevese tsô , or kpaa nana z@@ endan ne ga . ” Nahan kpa er yange se lu sha shighe la ga yô , se fatyô u ôron jighilii kwagh u yange ma se er la ga . ( Mateu 24 : 45 ) Nahan , er se lu henen mimi seer ne , doo u se lu a isharen i yan “ kwaghyan u taver ” shi zan mbamkombo mba Mbakristu , ape se henen akaa a ken jijingi la gaa ? Kpa mb@@ ab@@ an@@ en a jighjigh u nan , mba ve lu ken t@@ so la ga cii ve tim , sha ci u ve venda u keghen ato a Noa , u “ lu yôôn kwagh u perapera la . ” — 2 Pet . Hegen mbayev mba utar mbara cii ve hingir mba civir Yehova mba i er ve batisema yô . Tsô or a er nan ve nana fa ér nan kuma u yan bredi shi man wain laa ? Ieren i U@@ ng@@ wan Kwagh la Tese Se Ny@@ i ? Ikyav tese ér zum u Mose kpe la , Satan nôngo ér una tôô ik@@ yom i Mose una seer keren mbam@@ tsera nav sha mi , man a shi nan kpa lu u una mee Mbaiserael ve civir ak@@ ombo yô . E@@ ri@@ ca u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ M undun tsombor wam ga , nahan ishima lu zan mo iyol er ya a va s@@ ar@@ em , me kera ver ishima sha tom wam u pasen kwagh la ga nahan . ” Shighe u a pase “ kwagh@@ myer ” la mgb@@ ôghom ve . Aôndo doo Mbakristu mba mimi ishima , kua mba@@ wan@@ ndor a ve , shi ve doo ayol a ve kpaa . Er se lu mbacivir Yehova yô , se soo u nan Or@@ gban wase icivir ken hanma kwagh u se eren cii . I@@ v@@ a@@ ap@@ aven ngi seer a seer ken ityar kpishi . Peteru er akaa a shami ga kpishi a yange gba u Or@@ vesen na una de un a asorabo a na yô , kpa ka an wase je nan soo ér Aôndo a de@@ en nan asorabo a nan hanma iyange ga ? Yange a ker ijiir man shighe u i doo yô , a kôôm ve sha dooshima man sha ishima i legh legh . — M@@ ar . ( Ivur 10 ) Mose yange za ityom i Yehova tindi un la , nahan ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . Apostoli Paulu ôr kwagh na ér : “ Er Kristu A nder shin mbakp@@ enev yô , mayange Una kera kpe ku ga , ku kera ya tor sha a Na kpaa ga . ” Aluer ka nahan yô , nenge ase sha mkaanem ma Tor Solomon , Tor u fan kwagh yange kaa ne , ér : “ De kaan wer : Ka nyi ayange a tsuaa la a hembe doon a ah@@ e@@ gen@@ e ? 4 : 11 ) Nahan vea luun sha ian i vea fatyô u tsuan u civir Aôndo a ishima ve yô , maa vea er nahan . Lu Kwagh u V@@ esen ken Uma Ve u A@@ yange A@@ yange Kwagh u vesen ken uma u Mbayuda u ayange ayange la yô , lu shin@@ ago@@ ge , je yô , un vea a@@ you agen a i maa a ijiir i môm vea shin@@ ago@@ ge cii yô , a lu a iwasen sha igbenda kposo kposo . Shi pi@@ pa i gb@@ eren ityakerada a mi man u v@@ aren ityakerada i@@ gb@@ ende la kpa kera taver ishe ga . ( 1 Timoteu 6 : 10 , Ph@@ illi@@ ps . ) Nenge e̱r ior kpishi ka ve yam k@@ ati mba gbidyen ish@@ or shin ve vihin inyaregh ken a@@ you a ha@@ an do , shin ve zer keren ah@@ ab@@ a ken kasua mba te@@ en kwagh sha g@@ es@@ a , henen ér iyol ia doo ve la . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : T@@ ime sha igbenda i yange mbamaren ou tese u shighe u ve lu y@@ esen we la . Una gba uwer - e ? ( Mateu 20 : 26 , 27 ) Er se lu mbadondon mba Yesu yô , se cica cii se mba ikp@@ an na . Mkaanem man tese wang ér mbatyomov hemen se gbenda shi mba suen ze@@ ge tom u pasen kwagh u Mbashiada mba Yehova ve eren tar sha won cii ne . A@@ legh a M@@ zough u Ity@@ ar Cii agen aa wa uwegh sha mtim u Aôndo una va a mi la . Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve kuran akaa a kiriki a Tindi la vighe vighe je , kpa ve gema ve venda u eren akaa a a hembe lun a injaa la — ka “ I@@ ji@@ r@@ ôron man mhôônom ma zungwen man jighjigh u nan . ” Kwagh u se er ve se palegh imba kwaghbo ne yô , ka u lun a dooshima u e@@ ʹ@@ ro@@ s sha gbenda u atindi a Bibilo a tese la . Er O@@ b@@ a@@ dia taver ishima cia Aôndo yô , Yehova kura un sha ikyev i mbaihyomov nav . U tesen ikyav yô , kwagh u Yesu yange kaa a mbahenen nav ér “ ve̱ yevese ve̱ yem sha i@@ wo ” la ngu a inja hen a vese nyian kpaa . Yange i doo se u ôron shi henen Bibilo imôngo . ( Daniel 12 : 4 ) Icighan jijingi za a ior mba mimi á doo ve ishima sha tar cii sha u zuan a mfe u vough u Aôndo u mimi man awashima na la . Kpa , er Aôndo doo Noa ishima kpishi shi ungwan imo na yô , lu inja er un vea Yehova mba zenden imôngo er azende nahan . ( Anzaakaa 19 : 2 ) U seer yô , Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga ; hen nen kwagh ken asema a en sha u@@ ga@@ mbe enev ; lu nen ving . ” Shighe u m lu gumor la m war kaven kwagh u mimi u Mbashiada mba Yehova lu tesen la . Yehova na un jijingi u una wase un u eren tom na u he shi una lu a ishima i tagher a atsan kpaa yô . A@@ very kaa ér , “ M lu er kur@@ ugh u ken i@@ gb@@ ende nahan . ( Aerenakaa 17 : 11 ) Akaa nga heen ahar a se fa yô . Mba ve eren kwaghaôndo u aie nyian ne kpaa vea war ga , kua mba ve lu ken Mbakristu Mba@@ aiev man mba ve vende mimi ve undu mcivir u civir Yehova la kpaa . ( Genese 6 : 2 - 4 ) Sha nahan yô , mbatyomov mban kohol Satan hemba Yehova ato . Ish@@ ember i “ m@@ rumun u sha mh@@ ôôn ” la di i zua sha ishember igen i pasen ieren , i i er “ kwagh u or u ishima i nan i mgb@@ egh nan u wasen or u kwagh a tser nan yô . ” A̱ va kuman u me za vea kwase wam yô , m mase kaven mer a taver un u zan sha ci u ngu a ian ga . ” Een , sha ci u or a fatyô u henen kwagh sha ikyev i or@@ tesen u dedoo man ikyav i nan la . Doo se kpishi u henen sha igbenda i Yehova á wasen se la ga he ? 25 : 8 , N@@ W ) Mbat@@ amen mba lun a mkav ka ve taver Mbakristu mba iy@@ ongo i zough ve yô asema ér ve dondo akaawan a ken Ruamabera sha u keren shi van a bem . Kwagh u bo ngu sha u yan kwaghyan u injaa shi man m@@ sô@@ rom akuma akuma ga . ( Ivur 31 ) Ken I@@ vangeli i Mateu yô , Yesu kaa ér atindi cii har sha atindi a ahar ne . — Mateu 22 : 40 . Inja na yô , gba u vea waan ayol a ve ikyo shi vea luun imôngo hanma shighe shi vea seer lun kôôsôô kpaa . Kpa gema Mbakristu mba ve lu A@@ tô@@ at@@ yev la yô , alaghga kwaghyan u ts@@ enger ne una lan ve ishima kpishi er i hii ve a lu mbagenev ityôkyaa i eren ayôôso yô , gadia ve yô alaghga u@@ kwaghaôndo vev mba ngise ve lu ker la hange ve ma kwaghyan ga . Sha kpôô yô , er se lu ior mba Yehova nahan , ngu eren a vese doo doo je zua ga ! Mbakristu mba ve lu tse@@ vaa yô , yange ve nenge a ikyav i mkaanem ma Yesu mara wang , gadia ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga va tile a ie@@ ev vev ( “ kwagh@@ nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima ” ) ken tempel u ken Yerusalem ( “ icighan@@ jiir ” ) la . Ishim@@ a@@ verenkeghen i sha kwagh u Tartor la i wasen se u lun ken mzough nena ? Heela tseegh ga , hegen se mba nengen a kwagh u a lu ikyav i m@@ ve u Yesu man mk@@ ur@@ tar la . — Mat . ( 2 Utor 10 : 18 , 19 ) Or u timen sha akaa a ken Bibilo ugen kaa ér “ kwagh u Y@@ e@@ h@@ u ôr ne lu z@@ wan@@ yo@@ h@@ on u sha a@@ yom . ” A gba u vea er kwagh a hemba di u kaan sha zwa tseegh tsô ér , “ U fatyô u lamen a mo hanma shighe cii ” la . Ikyav i T@@ esen Kwagh@@ fan kua M@@ kav Er yange se ungwa ser ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ityar i i lu nôngon ityav a Mb@@ an@@ az@@ i la nga nyôron tar u Jam@@ an@@ i yô , se fa je ser ityav mbi hemban Mb@@ an@@ az@@ i . Tindi u Kristu la wa m@@ doo u Aôndo a doo se ishima sha mimi la ker , shi ngu a tindi u he u i we Mbakristu ér ve doo ayol a ve tsung la kpaa . ( Luka 10 : 17 - 21 ) Nahan kpa , shighe u nenge Maria man tsombor na kua ah@@ ur@@ aior a ve lu v@@ aan ku u L@@ as@@ ar@@ u yô , ‘ Yesu kpa vaa . ’ Yehova na se icivir , sha ci u a de ér se̱ tsua u civir un sha mimi a ishima yase . Gba u Mb@@ an@@ as@@ ar@@ i vea lu wang , vea mgb@@ ôghom a ik@@ om i or ga , a lu i ter ve shin ngô ve shin an@@ ngô ve u nomso shin u kwase je kpaa . Cii man u lumun ú yô , u tôv u fa ape u dugh la shi u fa aluer ka u mimi yô . Apostoli Paulu nger ér : “ Mb@@ ad@@ y@@ ar@@ ev shin mb@@ as@@ ô@@ ron@@ ak@@ ombo shin mba@@ vihin ivaa sha idya shin nomso mba ve yaven a ayol a ve shin mbai@@ v shin mbah@@ u@@ av shin mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom shin mbau@@ ity@@ uh@@ wan@@ ev shin mban@@ um@@ un@@ gbenda kpaa , vea ya dyako u tartor u Aôndo je ga . ” Kpa shighe kar yô , Solomon gema maa ya sha ci na ( shi alaghga maa sha ci u ikp@@ an na i u@@ kase i ken Mbai@@ gipiti la kpaa ) ken won u G@@ ar u Davidi . Sha nahan yô , Aber@@ am na Yehova jighjigh , lu N@@ an@@ na ga ! — Mbagalatia 3 : 6 . 2@@ ,@@ 8@@ 5@@ 8 Yange u kav er uumace cii ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo yô . ( K@@ ol . Nyian ne An@@ dr@@ é eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova a ken Tar na la sha ashighe ashighe . Er nan ve Mbakristu mba tsuaa mbara ver ishima sha jighjigh u nan man aeren a ve ? • Yehova nengen mbam@@ yina mba ior nav mba@@ jighjigh nan ? Adam kpa dondo Ifa sha u hemban Aôndo ato . Ru@@ tu undu akaa a dedoo man mkpeyol u hen ityô na , nahan za hemen u civir Yehova sha mimi . Nahan M@@ ika nger wener : “ Ior cii mba zenden han@@ mô ve ken iti i aôndo u nan , man se yô , sé zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” Yange a nyôron mkombo yô , i due a are@@ ki la ken te@@ mbe , kpa i gba u a hide a ko@@ so ken iyou shighe u mkombo a bee yô ( 3 ) . Kwagh ne yange hur@@ am k@@ ondo , shi va a ican i vesen ken uma wam kpaa . 55 : 22 ) Nahan yô , mba ve nyer mbamkombo asev cii , ve zua a imba ishimataver man ishim@@ as@@ ur@@ un la . Apostoli Paulu yange nger mbananjighjigh a na imôngo mba ken K@@ orinte wener : “ Mbayuda yô , m hingir ve er Or@@ yuda nahan . . . Yesu kaa ér : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O bugh ato A@@ m , M hendan ga , M hide ijime kpaa ga , ” kwaghôron ne tese ér ongo imo i Ter na sha mimi . Or u nan eren a orgen dedoo yô ka nan kar a ishima i nan nan er nahan ye , shi ka nan er kwagh la sha u nana kure gb@@ ayol u vesen yô . Shi a undu K@@ im a kô@@ pi u takerada u i yer ér Ú F@@ atyô u L@@ un Uma G@@ bem sha won ken Paradi@@ so Shin Tar la . M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ( Mbaheberu 12 : 2 ) Kwagh u masetyô yô , ka u dondon sha Yesu “ gbem . ” — Pasalmi 7@@ 3 : 26 ; 119 : 44 ; 1@@ 45 : 2 . Ken masejime yô , va lu a ityom ken T@@ i@@ ônnongo u O@@ te@@ p@@ aa ken tar u E@@ st@@ on@@ ia kpaa . E@@ st@@ on@@ ia lu môm ken ityar i yange i z@@ om cii i yilan ér So@@ vi@@ et So@@ ci@@ ali@@ st R@@ ep@@ ub@@ lic@@ s la . Aôndo K@@ ar M@@ lu u Iserael Aluer kwagh ngu nahan yô , ishima i̱ de vihi we fe@@ fa ga . We kpa u fatyô u kaan wer ú zua a iwasen ken tiônnongo u Kristu sha igbenda kpishi . Kpa , mkur u ivur shon la di ye ? Nahan kpa , apostoli Paulu wa se kwagh ér se ‘ waan ian yase ikyo ’ sha er se zua a shighe u eren akaa a hange hange yô . ( Ef . Ashighe agen ka i taver u veren ishima ken Mbam@@ kombo mba Mbakristu kpen kpen . Kwagh u mcivir u Ba@@ al maa kure ken Iserael . Kanyi i til sha ityough ki ( a ) kon u o@@ le@@ v , ( b ) m@@ ishe u u , ( c ) it@@ ine i u , man ( d ) a@@ gbaa a u ? J@@ on : A doom je a zua ga . Maa i nam tom u sôron atôônanongo . Yange ve soo ér ior mba ve lu karen sha ak@@ ahar a gbenda la “ ve̱ nenge a ve . ” Se pase kwagh hen hanma gar u kiriki u lu hen G@@ as@@ p@@ é cii . Á kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” ( Anzaakaa 27 : 11 ) Se ayol a ase kpa se zua a mtsera . Mbamaren av , F@@ red man A@@ de@@ l@@ la , yange ve er tom kpoghuloo sha u nengen sha mbamgbe av mba ken jijingi man mba sha iyol , kua mba an@@ ng@@ ôm u kwase u vesen A@@ ure@@ l@@ li@@ a , man a anmgbianev av mb@@ akiriki , Al@@ v@@ in man Al@@ le@@ gr@@ a man D@@ ar@@ y@@ l . ( b ) A@@ ka@@ au@@ ma aa tese ér Yehova kuma u hemen ve nena ? Er ve lu eren tom ne sha gbashima yô , Yehova kpa ngô@@ ôr ga je sue ve sha icighan jijingi na . Sha iyange i Me@@ i 22 , 200@@ 3 la , j@@ ôô@@ ji la na zwa ér mba@@ fan@@ takerada mbagenev shi ve ôr ityakerada i Mbashiada ve fa kwagh u i pasen la . Nahan aluer se mba gban ah@@ on yô kape mbagenev mba ve lu ungwan la kpa vea er je la . Yange Aôndo er kwagh ne zum u a tindi Wan na shin tar la . Gbenda u yange i y@@ ese Mose la na ishima i legh legh i yange lu a mi la due tseer tseer nena ? M venda kwagh ne sha ci u m nenge mer ityakerada ing@@ ira nahan ka i nger i sha gbenda u or a ôr a lu nan er ngi ôron kwagh u mimi yô , kpa alaghga a lu nahan ga . Shi kaa a ve ér mbai@@ ho@@ mov vev je kpa ve doo ve ishima . — Mateu 5 : 44 . A@@ dooga vea tese nan ma or u ve hen ér nana doo sha ci u nan yô . 6 :⁠ 3 ) Aluer u kaa a or u tse@@ en ishima sha kwagh ga wer nana er ma tom yô , alaghga nana er u ga ku@@ aa je . Kwagh u hiihii yô , gba u se pase mbagenev iti la , sha ci u ka mba ve ‘ yer sha iti i Yehova ’ la tseegh ‘ vea war ’ ye . ( Rom . P@@ ase inja i mkaanem ma i nger ken Mbaromanu 8 : ​ 15 - 17 la ti@@ ôn@@ ôô . Yesu kaa ér : “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” I@@ t@@ yom i ken jijingi hemba lun mo a inja . Shin er Ruamabera a er kwagh kpishi u tan iwanger sha kwagh ne ga nahan kpa , se fatyô u nan kwagh u i er ken ityakerada i I@@ vangeli la jighjigh . Nahan kpa Yesu yina ishima ga . N@@ ôngo fa kwagh u a ne ve ve lu tan a@@ kp@@ el@@ an la . Sha kpôô yô , se fatyô u tesen jighjigh wase sha u eren aeren a a ‘ kom ’ man sha akaa a se vande henen ken ijime ken kwagh@@ ngeren ne la kpaa . — Mpase 3 : 2 . Gadia se vande fan je ser tar u Satan Diabolo a tem tor shin ú ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ne ua lu a amba@@ akaa er mzeyol u pati@@ i , m@@ vihi u aeren a dedoo man I@@ f@@ er , mbamzeyol mba sha kwagh u iny@@ ar , ts@@ wam u eren wu@@ an ior man ityav mbi nôngon keng . Nahan kpa or@@ ti de ér Yehova a y@@ ese un . Shighe va kar yô , á nger wener : “ Mose yô , lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii . ” 13 , 14 . ( a ) Bar@@ n@@ ab@@ a yange er kwagh a Marku u lu gumor la sha kwaghfan nena ? Lu Yehova tindi un ye . Á kaa a Mose ér : “ M nenge ican i ior A@@ v mba ve lu ken Igipiti la , shi M ungwa m@@ liam ve@@ m ma ve lu v@@ aan mbat@@ or@@ ough a ve la , gadia M fa atsan a ve la . A@@ pe Yesu yange una za cii , a t@@ ange iyol u tesen ior shi wasen ve shi been ve angev ga . ( Mat . Kpa , takerada u Luka ôr kwagh u Yesu er zum u shighe na u k@@ ôn@@ don yemen sha zu@@ lum la , ér : “ Hii sha Mose kua u@@ profeti cii [ Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ] , A gba pasen [ mbahenen nav mbagenev uhar ] akaa a sha iyol Na ken icighan@@ ruamabera cii . ” Nahan shighe u i kôôm we yô , er nan u ker u zuan a kwaghfan ken mk@@ ô@@ ôm la ga ? K@@ asua karen môm yô , i hii Bibilo i henen a gum@@ kwase ne shi ica i gba ga tsô hii u zan mbamkombo . Or@@ pa lumun hide yem . Bibilo kaa ér , shighe kar yô , “ jijingi u TER hii u tor@@ on [ S@@ em@@ son ] ityô . ” A@@ zende a na man ior nav gba zan un vea nom na iyol ér ve̱ yem a wan ve la ve za na mbamaren vev ken ya . Kpa hemba doon u nana na kwaghôron la sa@@ gher sa@@ gher sha er una maa mba ve lu ungwan la yô , shi doo u nana ôr kwagh u or u yange hii zuan nomso@@ or man kwase u hiihii la man akaawan na a dedoo sha kwagh u iv@@ es@@ egh la kpaa . Shi mbatamen mba sôron atôônanongo man anmgbianev mba ve lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci mbara man mbam@@ ishen man mbagenev ka ve nyôr ag@@ ir@@ gi@@ ap@@ ur@@ ugh sha er vea za mbam@@ kohol shin vea za wase atôônanongo fele yô . Mkaanem ma 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 mara ma a inja nyian nena ? De se time ase nen sha akaa a atar ne vighe vighe . ( Yobu 42 : 3 , 6 ) Er Yobu lu u@@ ange nahan kpa , saan un iyol kpishi er i kôôm mhen na yô . Nahan kwagh ne wase un seer sô@@ som a Aôndo . Or@@ timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen ôr iyenge i ityav mbi i nenge hen ijiir ne kuma er 34 nahan ! Ka hanma shighe cii uumace ve nengen a m@@ vese sha ashe ga . A er nan ve imoshima i Bibilo i̱ tsaase í la ia fatyô u wasen se u dondon hemen u jijingi u Yehova ? Er mbacivir Yehova ve lu seer a seer ing@@ y@@ egh sha tar cii nahan , kape i gbe u a maa A@@ you a Tartor kua ajiir agen a eren mcivir u mimi je la . Paulu yange er nyi shighe u lu ken E@@ fese anyom imôngo laa ? U kaven mlu u Aôndo man aeren a na . Se kange nen ishima u tesen mbagenev dooshima shi eren kwagh sha mimi shi suur sha Yehova kpaa . Ka ase@@ mber a ken Bibilo a nyi yange i sô@@ r@@ ô ? Er zwa Buter u hembe lun zwa u ior ve lamen sha tar nahan kpa , ka Mbashiada mba Yehova kpuaa tseegh ve lamen u sha tar jimin cii ye . Se wuese kpishi er Yehova a we mba ve lu nôngon ér vea er ishima na ikyo tsung yô ! I K@@ ura Se i Y@@ em a V@@ ese I@@ jiir I@@ gen ( 1 Kor . Nahan yô , doo u se cii se pine nen iyol yase ser : ‘ S@@ an@@ ker wam ese kpa , shin a kpu@@ gh@@ ur@@ u@@ u ? Yesu T@@ aver Ior A@@ sema É@@ r Ve L@@ am 2 : 13 , 14 — I “ tsu@@ wa ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara “ sha hiihii je u zan ken myom ” nena ? ( Genese 1 : 28 ) Yehova yange una tim Adam man Ifa kera yô , awashima na u pase sha kwagh u tsombor u uumace wang la ma hingir gbil@@ in@@ kwagh . Ve mba utar mbara cii ve ya ican ken ishima shighe u ve tagher a mzeyol la . • Yehova kuma u lun Tor u He@@ mban sha won cii sha ci u nyi ? Ka sha igbenda igen i nyi nahan se fatyô u nan mba ve lu hemen ken nongo u Kristu la i@@ civi@@ r@@ i ? 3 : 1 ) Alaghga a taver we u y@@ amen akaa a kwagh a gbe u a mi la , sha ci u kwagh taver ishe hegen kpishi gayô sha ci u ú ngu a tom u eren ga . Aluer u ngu karen iyol you sha kwagh u i nger ken Mkaanem ma Aôndo la sha u fan “ aluer [ wea ] lu ken jighjigh u nan yô , ” u lu hemban nengen iyol you sha gbenda u Aôndo kpa a nengen we la . M@@ ika 7 : 14 ngu kuren ken ayange ase ne nena ? A nger kwagh nahan ér : “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” Sha mimi yô , se mba a mi , gadia Bibilo na se atô@@ akyaa a vesen a se na jighjigh ser ityendezwa la ia kure sha mi vough yô . A@@ ng@@ ev man u@@ ai@@ ky@@ ôr man ityav man s@@ ôn@@ go@@ ior u ken akuraior , man pi@@ la i eren atô kposo kposo ngi nan iyenge i kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ngi hemban ng@@ een a ngee cii . U@@ pania yange vea pasen kwagh sha u@@ zege@@ mba@@ a@@ y@@ ough yô , ashighe kpishi mban@@ en@@ gen sha a@@ you la ve z@@ enda ve kera . Aluer se mba ikyua a Yehova shi se mba cian un yô , se zua a mk@@ or , nahan se palegh u nyôron iyol ken ieren i kpe@@ egh . ( Ps . Man aluer ne eren dedoo a mba ve eren a ven dedoo yô , ka nyi iwuese á wuese ne a mini ? Kape we kpa Yehova a lu u or jim jim , inja er a tile u sha ishi ngu tesen we kwagh u ú er laa ? la . Yange Yesu umbur un akaa a vesen a Tindi u Aôndo a soo cii been yô , or la kaa wener un ngu van@@ den eren sha mi . Shi a nenge “ zege@@ ikpelaior ” i “ ma or fatyô u ôron i iyenge ga ” yô , i tile sha ishigh ki Yehova man Yesu “ a an@@ d@@ ar a av@@ il@@ egh sha ave . ” Sha hiihii la i sôr ajiir atsan ken u@@ y@@ aav mbaiorov , kpa er ing@@ y@@ egh ki mba yevese ityav lu seer a seer yô , ikyav tese ér gba u a ker gbenda ugen u been a mzeyol la . 21 : 8 ) A tim ku u sha uhar la ga , sha ci u mba vea kpe ku u sha uhar la cii , mayange a kera nder ve ga . A kaa ér : “ M ngu tswen ga , gadia Ter ngu vea Mo . ” ( Yoh . Yange mba y@@ ee ang@@ we la mba been ayange nga karen kpuaa yô , Je@@ an B@@ on@@ ho@@ m@@ me , ort@@ wer ugen u yange vande zan I@@ dy@@ u ke ’ tar la yô , nger washika u ke ’ igbar tindi a mi he ’ pi@@ pa@@ abaver igen i ke ’ tar la . Apostoli Yohane yange taver Mbakristu ishima ér ve gbidye kwar sha nyi , man lu sha ci u nyi ? 6 : 20 - 23 ) Sha nahan yô , lu u P@@ ase@@ ka la una lu “ iyange i umbur ” i mbayev je kpa vea fatyô u henen kwagh ker yô . — E@@ ks . Shi mba seer nan kwaghyan u ke ’ jijingi sha ikyev i akaaôron man akav a tesen a sha mbam@@ kohol mbatamen man mbam@@ kohol mb@@ akiriki kua mbamkombo mba ke ’ tiônnongo kpaa . Yange lu u ikyuryan i he i Yehova ya a mbadondon Yesu mba i shighe ve mkurem la ia kar a tile sha ityough ki ikyuryan i tse la . Ivur Bibilo ne tese ér m doo Aôndo ishima shi kwagh wam gba un ishima nena ? ’ A@@ kur@@ aior nyian kpishi nga tesen ér ivaa i eren ka kwagh u hemban doo cii , er ityô i Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la kpa ve tesen nahan . C@@ ar@@ in kaa ér : “ Mimi yô , sha hiihii la , m kav kwaghbo u lu ken ieren i undun D@@ on a Mbamaren av sha anyom kpuaa la tsembelee ga . Heela tseegh ga , dugh mbamzeyol nav mba ayange ayange mbara kera yô , ishima ka i z@@ aan un iyol kpoghuloo sha angev mbu ngô na a gbe la . Kape u se zan hemen u ‘ lun mba tse@@ en asema [ sha jijingi , N@@ W ] ’ la kpa i gbe u se luun a jijingi u Aôndo hanma shighe ve se kô@@ r@@ cio je la . Yange doo kwase Shi@@ ada ugen kpishi sha iwasen i i na un la , nahan shighe u kô@@ mp@@ eni na u ish@@ wal@@ ans@@ i na un inyaregh sha iyou na i yange i sôr la yô , á gema ki fese je á er iyua sha u i seer sha inyaregh ki yange i ver sha kwagh u van ior a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol la , sha er a fatyô u wasen mbagenev kpaa yô . Se tôv nen sha akaa agen a yange er Ne@@ hem@@ ia tsô se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Aluer u ‘ ker Yehova ’ yô , kanyi ia er u hegen je ? ( Mat . 18 : 14 ; Luka 15 : 3 - 7 ) Mimi yô , Yehova we mba ve tese ér iti na doo ve ishima la cii ikyo tsung je , aluer mba civir un sha gbashima hegen ga je kpaa . Or fe ga , aluer u ngu lamen a azende a ou a a lu agumaior la sha akaa a ken jijingi , a u tsough u eren yô , alaghga a wase ve kpen kpen . Zum u i pine anmgbian ugen u i yer un ér S@@ id la kwagh u a ne ve i saan un man kwase na iyol ken ivese ve yô , a kaa ér : “ Dooshima ka kwagh u vesen u hanma shighe ka se nôngo u tesen ayol a ase yô . ( Mateu 24 : 36 ) Yehova una tim bo tar ne zum u a pase loho ne a ar er a soo la yô . Ior mba yange ve zenden a Yesu la cii gba u vea kegh iyol u ny@@ ô@@ ôso akaa ken uma ve . 2 : ​ 1 - 4 . L@@ ù u una de u eren msen he ’ Aôndo zan zan ayange 30 kpa ? “ I@@ y@@ ôngo igen ” la kpa Yesu na uma na sha ci ve sha dooshima je . Yehova ver@@ em doo doo , nahan saan mo iyol u geman ior hingir mbahenen , shi maan A@@ you a Tartor shi kôron azende a he . ” Kwagh ne una wase u u hemba suur sha a na , shi ikyar i u ye a na la kpa ia seer taver . Nahan u pase ve inja i u maren or he@@ gh la nena ? Gba u perapera una doo se ishima , er Yesu Kristu , u a lu Tor u Tartor u Aôndo la nahan . — Heb . Er i lu tôvon Yesu la , Peteru za kohol Mbayuda mbagen mba ve lu tse@@ en usu hen kpe usu u ú lu ye@@ ghen b@@ am b@@ am yô . ( Anzaakaa 21 : 3 , 27 ; Ho@@ sea 6 : 6 ; Mateu 12 : 7 ) Er nan ve kwagh lu nahana , gadia lu Yehova iyol@@ na wa ior nav tindi ér ve naan ini@@ av ga z@@ ee ? Kanyi ia er aluer se suur sha Yehova je se t@@ enger ga yôô ? ( Mbagalatia 5 : 22 ) Shighe u Mbakristu mba tsuaa mbara ngohol icighan jijingi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , ve umbur akaa a Yesu tese ve la tseegh ga , kpa ve seer fan Ruamabera kighir sha mi . Inja i u kuran tindi yô , ka u “ eren kwagh ” u tindi á kaa ér i̱ eren shi “ palegh ” kwagh u tindi á vende yô . W@@ ea maan m@@ sô@@ rom yô , ka mbampin mba nyi i doo u ú pine iyol you@@ we ? Nenge an@@ ny@@ am@@ ev mba ve lu ikyua a t@@ so u Noa ne . Se mba a vangertiôr ser ica a gba ga tsô a sôr mbamzeyol mba tar ne . Ivur i sha 23 la pase atô@@ akyaa imôngo . Mba “ i na ve akaaôron a Aôndo sha ikyev ” ga je kpa gba u ma ve fa ér Aôndo ngu . — Mbaromanu 2 : 8 - 13 ; 3 : 2 . Bibilo yila un ér Wan u Aôndo ; mba soon kwaghfan u Mbag@@ rika gema han@@ ger ér ngu Aôndo . ( b ) Mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev yange “ ve ngohol injar ve kera ” sha nyi gbenda ? 3 : 21 - 26 , 28 - 33 . Mbak@@ ur@@ an Tor yange ve tôndo zwa ér vea kura un kua tsombor na . ( Mbafilipi 2 : 20 ) Yange gba ôron kwagh ne ga@@ gh tsô ga . ( Pasalmi 119 : 1@@ 29 – 1@@ 36 ) Er se ngô@@ ôr hungur kwagh ga yô , kwagh gba se a mbam@@ pase mba Yehova mba kpilighyol mbara sha er vea wase se u umbur akaawan a na man atindi a na yô . Yehova tôndo zwa ér una er a mba ve lu yan ican la nena ? 4 , 5 . ( a ) Lu nyi Davidi lu a vangertiôr ér ia ere ? Er i nger ken takerada ne ér Mbaiserael yange ve lumun ibo ve yô , kwagh ne tese ér Yehova yange de ér kwagh a tser ve sha ci u asorabo a ve . Hen shighe ne , m wa iyol m lu keghen a kegh u henen Bibilo vea I@@ l@@ se man El@@ fri@@ e@@ de . Nahan m gbidyen kwar sha uma u ior kua iniongo kposo kposo yô , m nenge mer kwagh u a hembe doon u me er a uma wam yô , me zende me nenge tar ne cii uumace vea mase vihin u ye . Aluer nan ngu kwa@@ v yô , or la ny@@ ume nan ian i lun ini@@ un@@ kwase sha shighe u nan er ivaa la , shi nan vihi ian i nom u nana va vôso nan la i̱ eren ini@@ un@@ kwase . Yange i tese Timoteu nena , man a ngohol ityesen la nena ? ( Pasalmi 10@@ 1 : 5 ; Mbakolose 3 : 9 ; 1 Peteru 4 : 15 ) Yakobu pu@@ u i@@ ha@@ gh i tan , Paulu gema wa se kwagh wener se palegh be@@ er kwaghôron man as@@ enge a doon ga la cii . Mbayuda kpishi yange ve hide hen Yehova sha ayange a m@@ tem@@ tor u Yo@@ shia la . ( Mateu 6 : 33 ) Bibilo wa Mbakristu kwagh ér : “ Nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga , kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . Man waan nen ian yen ik@@ o , gadia ayange ne ka a bo je . ” Man a shi nan kpa , er Yesu lu Wan@@ akiriki u Yehova shi Ter na doo un ishima tsung yô , ku u yange gba u una kpe sha ci u aie u i wa un iyol ér ngu or u ity@@ uh@@ wan la seer ican i̱ lu yan la . Nahan kpa , ishima yange i za O@@ s@@ man iyol kpishi sha ityesen i kwaghaôndo na yange lu tesen sha kwagh u ig@@ y@@ am@@ usu la . Zum u erdoo u ônov mba Iserael hingir “ er av@@ ure a ka a n@@ do@@ or kera fese yô , ” doo Yehova ga . Lu tom u er shighe u lu shin tar ne la . Ior mba vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Le@@ b@@ an@@ on la cii cian mo , er m soo i@@ pi@@ la shin ifer sha ashe a am ga yô . Mba ve fe iti You yô , vea suur sha a We , gadia T@@ ER@@ E , We , U kende mbak@@ eren We la , dang mayange ga . ” — Ps . ( Ôr 1 Mbakorinte 3 : 9 . ) Mba ve due a Bibilo ne la dondo ieren i mba yange ve ken@@ gese mgb@@ er u Bibilo i i yer ér Amer@@ ican St@@ an@@ d@@ ard V@@ er@@ sion , i i gber ken inyom i 19@@ 0@@ 1 la ga . “ Umbur Un sha I@@ j@@ ende You Cii ” U m@@ asen yô , M@@ iri@@ am man A@@ ron lam sha Mose , nahan í haa M@@ iri@@ am im@@ ande iyol sha an@@ shighe kpuaa . Yange eren tom u sôron u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta , man tom ne v@@ aan un a inyaregh kpishi . A kaa ér Aôndo yina u eren atindi sha ci u ior . M umbur tindi u Bibilo u a kaa ér , “ or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan ” la . 33 : 7 - 9 . K@@ ati@@ e kaa ér , “ Een . ( Yesaia 48 : 17 ) Apostoli Yohane yange ôr kwagh ne nahan ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” ( Yeremia 1 : 5 ) Kwagh ne yange er sha shighe u Tor u fan kwagh Yo@@ shia hemen tar u Yuda la . ( Se@@ kar@@ ia 8 : 16 ; Mbaefese 4 : 25 ) Ka Mbashiada mba mimi tseegh ‘ Yehova , Aôndo u mimi ’ a veren ve doo doo ye . Shin zum u i er ivaa kera cii yô , alaghga nom shin kwase nana hingir u h@@ ôron tom . Heela tseegh ga , yange lumun a ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu la ga sha ci u a nenge ér aluer i tsaha or ken ig@@ y@@ am@@ usu yô , a lu shami ga shi kwagh la tese dooshima ga . Aluer Yehova doo u ishima , u ya ikyar a na kôôsôô yô , u lu ‘ or u eren a er sha kwaghôron la , a lu or u ungwan a ungwa tseegh ga . ’ Kpa jighilii yô , nan ngu gb@@ ang gb@@ ang ga . Kpa shighe u Aôndo a ver la una kuma man aluer angahar a ase aa sô@@ ghul sha “ gbenda ” her yô , se nenge a mimi sha a@@ vegher na a dedoo la cii . Man er i va zua a Na a m@@ lu@@ yol er or nahan yô , A hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku ” je . — Mbafilipi 2 : 5 - 8 . Yesu eren msen hen Aôndo kpoghuloo nahan kwagh ne wase un u wan ago@@ yol sha ci u am@@ een a a tagher a mi la . A fatyô u kaan ér Yehova yange k@@ ombor a k@@ ombor mba ken Yuda man Iserael cica cii tsô ôr ve ijir ga , tsua a tsua sha mbaaferev tseegh , gadia mba ve lu a ase@@ ma@@ am@@ imi cii í zung@@ we ve mhôônom . Hanma ijiir i Mbashiada mba Yehova ve lu cii i fa ve ér mba we ave ken ityav mbi akuraior a nenge shin ayôôso a hen atô u ip@@ av@@ en@@ tar môm a igen ga . Ka vea tile pe gen yô , u nan hembe ta@@ ven ke ’ atô wase la nan wase u@@ gen@@ egh la nan unde . Kwagh u mba@@ yi@@ ase u á hembe lun u mimi u sha tom u kwaghpasen ú Mbakristu mba tsuaa la ngu ken takerada u Aerenakaa u yange i na ér i̱ nger , man or@@ henen Luka nger la . Ikyav tese ér R@@ ah@@ ab@@ i yange za hemen u dondon gbenda u perapera shighe u undu uma na u isholibo kera la . ( Mal@@ aki 3 : 5 , 6 ) Kpa Yehova yange lôh@@ ô nyityô or ú nana undu igbenda i nan i bo la cii ér : “ H@@ ide nen her a Mo , Mo kpaa Me hide her a ven . ” — Mal@@ aki 3 : 7 . Mba ve hingir mbananjighjigh la ve ‘ lumun Mkaanem ma Aôndo er ka kwaghôron u ior ga , kpa er ka kwaghôron u Aôndo ’ nahan . ( 1 T@@ es . Ka kwagh u i gbe u se er je la , ka tom wase . ‘ I zua ne ken dooshima . ’ I@@ jiir la kaa a vese ér , er i gb@@ ihi Diabolo shin tar yô ishima vihi un tsung , gadia “ a fa er shighe na a kera vese ga yô . ” Ka a@@ aven a hange hange a nyi or nana kar sha mi sha u eren ishima i Yehov@@ aa ? Kwa@@ gen la , a kenger ken mpase u sha mnenge yô , a nenge or lôh@@ ô un ér a̱ “ shi per y@@ ande M@@ ase@@ don@@ ia ke@@ en ” a̱ za wase ior u henen fan kwagh u Yehova . Sha kpôô yô , ashe a Yehova “ nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” Yesu ôr kwagh ter “ tahav . . . cii ” man “ akuraior cii ” man ‘ akaa a un we ve kwagh sha mi cii , ’ shi á kaa ér “ Me luun a ven ayange ayange . ” Ka inja er takerada u Mpase hemba yaren tom a uta@@ ankar@@ uhar sha u ôron kwagh nahan . Jigh@@ ilii yô , vea lu a atô@@ akaa kpishi a ember shighe u Aôndo una ta num sha mbaaferev la . Paulu pase wener , er ‘ shighe va kuma vough yô , ’ Aôndo hii u “ sôron akaa cii , ” ka u sôron akaa sha gbenda u kohol uumace tar sha won cii hingir non@@ go@@ ior môm je la . Peteru kaa ér : “ Or u perapera la tema ker atô ve , a nenge shi a ungwa akaa la , ishima na i perapera la lu vihin un use use sha aeren a ve a ifer la . ” Kwagh ne na un vangertiôr , nahan a kange ishima ér ior mba Yehova kpa una hemba ve ityav shi una ngohol gar@@ tamen ve , Yerusalem , ape H@@ es@@ e@@ k@@ ia , tor u cian Aôndo tema tor la . Yesu kaa wener : “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” 11 , 12 . ( a ) Ka mkaanem ma kpilighyol ma nyi Yesu yange ôr sha kwagh u iny@@ ara ? Apostoli Paulu ôr mkaanem ma Davidi a er ken Pasalmi 22 : 22 la sha Yesu . Er ne vande fan nahan , aie ka kwagh u ú ôr a or , kpa u fe dedoo wer ka u mimi ga yô . Mayange se de ser inyaregh shin akaa a k@@ ia fatyô u y@@ amen la a vihi ikyar i se ye a Yehova la ga . ( Aerenakaa 20 : 29 , 30 ) O@@ ri@@ vangeli u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o , u i yer un ér Au@@ gu@@ st@@ ine la ngu môm ken mba yange ve ôr “ akaa a g@@ es@@ egh@@ aa ” yô . ( Marku 10 : 29 , 30 ) Wan wou a̱ nger mbam@@ nenge nav mbara sha kwa@@ takerada , a@@ vegher ahar . S@@ ôn Aôndo a na u kwaghfan . Ashighe ag@@ enegh yô , ‘ u m@@ ough@@ on sha ’ la a fatyô u lun u̱ teman inya ungwan er vea lu ôron akaa a yange ve er ke ’ uma ve anyom a kar imôngo la . Kwagh ne taver jighjigh wam u nan kpen kpen . Ka nyi i tese ér yange gba u Mbaiserael vea lu a kwagh u hemban Tindi u Mose la ve vea lu a ishimaverenkeghen i zuan a uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? • Er nan ve i gbe u se ver ishe yase “ dedoo ” ? Er Orkristu N@@ ana W@@ aan Kwase u Nan Iky@@ o Yô M er msen mer Aôndo una lumun yô , á de me kpe kera . ( Yohane 17 : 3 ) Een , mba ve “ icivir [ Yehova ] sha ish@@ u@@ ghun ” vea “ ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” ( 1 Tim . 5 : 8 ) Gba u ú hen sha kwagh u mbamgbe mbagenev kpaa . Alaghga or u u doo nan ishima la nana kav ityôkyaa i i ne ve u soo u den makeranta la , nahan nana wase u lun a ieren i gban uwer sha kwagh ga la . Man ka ieren i ia wase u u eren Yehova tom kpoghuloo je ne . — Ps . Gbenda u Aôndo a nengen iyol@@ gen@@ gese la ka ityôkyaa i vesen i i ne ve i doo u se palegh iyol@@ gen@@ gese yô . U dondon kwaghwan u Bibilo i we la hide ny@@ ô@@ ôso ivaa ve shi na ve ian i sôron mlu ve kpaa . Mose tsa sha u@@ wo la ayange 40 , í wa un atindi sha kwagh u mcivir u mimi kua er a maa t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u Yehova , u lu an@@ tempel u zenden a mi sha la kpaa . Ior kpishi mba ve lumun a ityesen ne la kaa ér ka Aôndo a gbe aka@@ au@@ ma ga . Shi ka se fa akaa a ve we ishima u eren la , man er ve lu nôngon ér vea er a la kpaa . Solomon yange wa ac@@ in a Yehova ta la ikyo ga . Er mase shin di iwer at@@ ar@@ atar i Yesu una kpe yô , á za ken gar u Yerusalem á za pase ikpelaior i̱ i kohol ker u eren In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe i yange i er s@@ ati jimin la kwaghaôndo . K@@ ange ishima gb@@ ang gb@@ ang wer mayange je u dondo ieren i tar u lu a mi i z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô la ga . Shi nenge ase er Eliya yange lu tse@@ vaa yô . Yesu tese mbahenen nav msen wener ve zamber a Aôndo , ve kaa ér : “ De ze a vese hen ape imeen i lu ga , kpa yima se sha ifer . ” Nahan iyol hingir u kpen As@@ av . Kanyi yange i na ve mbagenev mba ngise ve hendan kwagh a mba hen tsombor ve kpoghuloo gema ishima ? ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 – 9 ) Sha kpôô yô , shighe u zege@@ can una hii la , a saan ve iyol nahan vea ‘ nenge sha , vea kende ity@@ ou@@ v sha kpaa , gadia mp@@ aa ve mgb@@ ôghom . ’ — Luka 21 : 28 . Gbenda môm u Satan a keren ér una d@@ an se yô ka sha akaa a hange hange a uma . U tesen ikyav yô , yange wea lu vea Mose hen shighe u A@@ ron er wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria la nahan , ma u nenge m@@ yen u A@@ ron la nena ? ( E@@ ks . Z@@ a Hemen u W@@ u@@ ese Kwagh U eren sha mbam@@ pase nav la una na se u eren kwagh u dedoo , shi una mgbegha se u h@@ aren sha Yehova a ishima i môm shi una doo se ishima a ishima yase cii man a uma wase cii man a mhen wase cii man a agee a ase cii . ( b ) Aluer se hide a iyol ijime yô , se zua a nyi ? Sha nahan yô , m gande ave shighe u m lu anyom 19 la . ” U tesen ikyav yô , ter ugen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o ka a yar tom sha ah@@ wa at@@ ar@@ atar pe@@ pe , a va kur@@ un ah@@ wa an@@ igh@@ eni tugh . Ka u hen kwagh u akaa a Aôndo a gbe i doo u kenger laa ? G@@ l@@ ad@@ ys , u a lu anyom 9@@ 0 kar hegen la ngu civir Yehova sha mimi her , hen bran@@ ci u ken tar u J@@ ap@@ an la . 2 : 12 ) Se naan nen Aôndo icivir gbem shi se lu nen a icivir sha gbenda u se civir un la shi se naan mbacivir a vese imôngo kpa icivir . Kpa Yesu soo u wasen kwase la . Shi se mba civir un a agee ase cii . ( Mbagalatia 5 : 19 - 23 ) Mba@@ kp@@ ish@@ iv ka ve lumun fele je ér ka aeren a a lu ken tar nyian je la . Aôndo lumun msen na la sha ikyev i profeti na kaa ér : “ M ungwa msen wou , M nenge m@@ liam ou kpaa ; yô , Me seer we anyom pue kar at@@ aan sha ayange a ou . ” — Yesaia 38 : 1 - 5 . U@@ kwaghaôndo mba@@ aiev ka ve s@@ enge ér ve na jighjigh a Bibilo . ( N@@ um . 12 : 3 ; Ps . 7 , 8 . ( a ) Pasalmi 27 : 4 tese ér Davidi yange sôn Yehova nyi ? [ Mkaanem ma sha peeji 25 ] Yesu yange tese ikyav i dooshima u Yehova sha ior nav nena ? Kpa aluer ma ikyar wase u ken tiônnongo nan gema ijime a Yehova , nahan gba u a dugh nan ken mimi kera di ye ? T@@ egh te@@ gh tsô , a gba ny@@ ô@@ ôso uma na sha u eren ishima i Yehova . Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu ka ve nôngon sha afatyô ve cii ér vea kura mlu ve u eren kwagh sha inja la . — Anz . Yehova kura Iserael zum u ve lu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom 40 cii man ve mase za nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la , shi nôngo ityav sha ci u ior nav kpaa . “ Ô@@ Ô - Ô@@ Ô u sha aôndo je kpaa , fa ashighe na . . . kpa ior A@@ v yô , ve fa tindi u TER ga . ” Zum u Yesu lu shin tar yô , a bee ior kpishi ian@@ g@@ ev — a bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe shi a bugh mbak@@ on@@ don@@ ato ato , shi a na mb@@ as@@ omb@@ on@@ alegh agee kpaa . Alaghga mba eren akaa ne agen hen ijiir you ga . Hii nan ve alaghga yange ishima ia tsu@@ e Mbaheberu mbagen mba ve lu Mbakristu la ker u hiden ken Kwagh@@ aôndo u Mbayuda la ? ( Y@@ ak . 5 : 13 - 15 ) Aluer shighe kar kpa nan za ga yô , doo u se za pase mbatamen kwagh sha mi . M fa er tic@@ a wou ka una na u tom , u nôngo wer u er u keng yô . 28 ․ ․ ․ ․ ․ 3 N@@ ôngo K@@ po@@ ghuloo “ Dooshima u Anmgbianev Ve Doo A@@ yol a Ve la A̱ lu H@@ er ” ! 1 : 17 ) Anmgbian ugen kpa ikyav i Yeremia la taver un ishima , iti na ér R@@ a@@ fa@@ ł . M lu anyom 18 . Aluer se kôr ity@@ ô@@ ugh ga yô , se va hingir u dondon ishima yase man ashe ase sha gbenda u se wu@@ h@@ u iyol la . Ior mba ve kase se la , mba wu@@ h@@ u iyol sha gbenda u ú tese ér ve soo ér mbagenev ve lu a mbamhen mba iji@@ mba@@ gh yô . He@@ mba gban Eliya ishima u awashima u Ter na a̱ kure sha mi vough . M@@ h@@ ôônom ma ngô ngu a lu a mi sha an@@ iky@@ und@@ an na la ma tese se kwagh sha kwagh u mhôônom ma Yehova ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Mbaromanu 8 : 15 - 17 ) Sha tahav mbu icighan jijingi la yô , jijingi shin ieren i i hembe lun tseer tseer i ve mba i shigh ve mkurem la ka i mgbegha ve u tôôn kwagh u Ruamabera a er sha kwagh u ônov mba Yehova mba ken jijingi la kuren sha ayol a ve . Er mk@@ or u kuran tar ne a lu so@@ gh@@ on ha@@ an inya cii nahan kpa , se ver Aôndo hiihii shi se mba zuan a ishimataver ken mkaanem ma or@@ pasalmi yange kaa la , ér : “ Gadia ka We , U lu ijiir yam i y@@ eren ye , T@@ ER@@ E . U gema U@@ hemban@@ sha hingir ijiir you i teman ; kwagh u bo una tser u ga , ma bo@@ kwagh u vihin una mgb@@ ôghom a t@@ ent@@ i wou kpaa ga . ” Kpa ieren yam i dedoo la i̱ na yô , kwase wam kar a ishima za mkombo ken Iyou i Tartor . Mba ve ze hemen u ungwan imo i Yehova la , vea va kera lu ken uiky@@ angen ga nena ? Kwagh ne zua sha kwagh u Yesu yange ôr a mbahenen nav ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la . A kaa ér : “ I@@ wanger yen i̱ wanger sha ishigh ki i@@ or@@ ough . . . , sha u ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Ter wen u A lu Sha ” la . ( Mat . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 19@@ 5 , 60 MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U tsegha ayol a ve sha ci u Yehova , nahan ve soo ér vea er ishima na . Aluer se mba a akaa kpishi yô , a gba u se sôron a , shi se er ish@@ wal@@ ans@@ i sha akaa ne shi se kuran a kpaa . ( Pasalmi 119 : 5@@ 1 ) Zum u mbacivir Aôndo tagher a tôv@@ ac@@ an u taver sha ikyev i Mb@@ an@@ az@@ i la , man er ve lu tagher a amba a tôv@@ ac@@ an la anyom anyom nahan kpa , ve pav a atindi a Aôndo shin atindiakaa a a lu ken Mkaanem ma Aôndo la ga . Mbagenev ken ve ungwa ic@@ in@@ tan i Yesu la , nahan ve war mtim u Yerusalem ken inyom i 70 la . — Luka 21 : 20 – 22 . 9 : 30 - 34 ) Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve lu a mfe u ôron ijir i vough er Yehova nahan ga , sha nahan yô , ve lu a “ g@@ ung@@ ur@@ kon ” ken ishe ve shi ve p@@ ir ashe kpa kighir sha mi . K@@ U U wanye ka môm ken akaa a hemban nyoon ken ishima a a eren uumace yô . A pase akaa a aa er sha u wasen se u fan shighe u mtim ne una mgb@@ ôghom yô . Nenge ase igbenda ihi@@ ar i Aôndo a er kwagh ne yô . Takerada u Luka kaa ér : “ Er Ter nenge a Na yô , mhôônom kôr Un a na , A kaa a na er : De v@@ aan ga . ” Nahan kpa , lu kwagh u or môm tsô nana h@@ una ga , kua mbamaren mba mbayev mban je kpaa . U tesen ikyav yô , tom u Kristu wa ér “ za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen ” la , ka tindi u a lu sha ci u mbadondon Kristu mba mimi nyian kpaa yô . ( Mat . Se fa a@@ yom a Satan agen a Yobu yange fa ga yô . Shighe u se lu eren tom imôngo hen ijiir i koson ig@@ y@@ o la , ve lam a mo kundu kundu , ve p@@ ase@@ m er u tilen sha mimi sha ishigh ki Yehova la i lu kwagh u hange hange yô , man er se tesen ser Yehova doo se ishima sha u ny@@ iman jighjigh wase sha ma gbenda ga yô . Sha u eren amba@@ akaa ne yô , ve “ za TER iyol . ” ( 1 Mbakorinte 11 : 23 - 26 ) Nahan kpa , lu Yohane tseegh yange jijingi na un u pasen se kwagh sha kwagh u Yesu yange ôr shi er cii ve mase hiin iniongo i M - umbur u ku Na la , man kwagh u yange ôr shi er zum u a bee i̱ kera kpaa ye . Me hungur mkohol ne mayange ga ! ” Nahan cii kpa , ape i Bibilo i kaa ér orgen nan tile sha ityough ki orgen je kpa , doo u se kure ikyaa ser hanma kwagh u a er ken uma u or u nan lu ikyav la cii ngu tesen ma kwagh u vesen u una er ken hemen ga . Aluer ú hen wer ú ngu van@@ den dondon á yô , shi gbidye kwar nenge kwagh u ú fatyô u seer eren sha er ú hemba dondon ityesen i Aôndo la yô . Aluer se suur sha inyaregh man akaa yô , se va ah@@ enge . Ka ze de@@ gh@@ ôô yô , Mbayuda shi kera gba nan Yehova jighjigh ga — hemban cii je yô , lu@@ ̱ m@@ vende u ve venda Yesu u a lu Mesiya la . K@@ asev mba noov vev ve lu mba nan jighjigh , kpa ve yô ve lu ga la kav er noov mban ve gem nengen sha ve doo doo , shi ve de inyaregh ki vihin dang dang sha ta@@ av u man kua m@@ sô@@ rom man do u ha@@ an , shi u tu@@ h@@ wan ve kpa ve de tu@@ h@@ wan ve yô . M@@ AT@@ E@@ U 24 : 39 I@@ gbenda igen i iyol i fe akaa kpa ngi , amba er u b@@ enden a kwagh man m - ongo u ungwan kwagh nahan , akaa ne cii nga a iwasen sha igbenda ve je , shi gba u se ver ishima sha tom u se eren a alegh a iyolough agen la . Aluer ka nahan yô , se kpa Yehova una fa se sha gbenda u dedoo . Yange ve lu ken kwaghaôndo u Pro@@ t@@ est@@ an@@ ti shi ve lu a mbampin kpishi , kpa ve zua a mlumun sha mi ga . Nahan nyôr inyom ga cii tsô i er un batisema . Nahan ve hingir A@@ tô@@ at@@ yev a hiihii a ts@@ ôngon ga á yange na jighjigh , shi hingir mba@@ y@@ an@@ dyako u Tartor mba ve ngohol icighan jijingi yô . Yehova vande lun cii i@@ wo ‘ due ken igbar ’ ye , shin er i lu a̱ gba tar sha “ ican tsung “ ( N@@ W ) la ga nahan kpaa . Iyange ngi aa tahav kuma nena ? U fatyô u zuan a akav a u yar tom a mi hen tsombor wou man ken tiônnongo kua shighe u ú lu yan ican yô . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger akaa a u hen wer ikyar u una er ve mlu wou una lu u gu@@ da yô , shi ôr ikyar u kpa a er nahan . Shi ngeren mba ken Bibilo mba ve pase gbenda u Aôndo yange eren kwagh a ior la kpa vea wase mbayev ou u fan Aôndo shi soon kwagh na . Er kwagh u perapera doo Yesu ishima kpishi shi a kôr hanma kwagh u una fatyô u vihin Ter na Yehova iti cii ihyom yô , Yehova tsegha un ér a lu Tor u Tartor u Mesiya la . Aôndo U@@ hemban@@ agee ngu môm shi Or@@ gb@@ an@@ akaa kpaa ngu môm tsô . 20 : ​ 20 - 28 . “ Lu@@ un nen saan saan hanma shighe . V@@ anger ke@@ he un ker , nahan a hii u henen ér un hemba gban kwagh a mbagenev . T@@ er@@ tamen Yobu yange pine mpin ne shighe u a z@@ ur@@ um ken ku la . Hi@@ ihii yô , Yehova yange sôr ian ver sha u Yesu a̱ va “ na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ” ( Luka 23 : 50 - 5@@ 2 ; Yohane 7 : 45 - 5@@ 2 ; 19 : 38 - 40 ) M@@ pe@@ ver u uumace ve ve a mi shighe u ka vea mough sha u p@@ aan ior mba Yehova iyol la — a̱ lu nyityô kwagh je i̱ mgbegha ve u eren kwagh ne kpaa — ka a lu di c@@ ô@@ hiin tsô . ( Shi aluer se hen kwagh u ityar igen i i er kwagh u i ken Bibilo la kpaa se seer mfe wase . ) M hen ken Mbaefese ityough 6 mer , Yehova soo ér m ungwan imo i mbamaren av . 41 : 8 ) Nahan Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen u va lun uma shin tar shighe u ua hingir paradi@@ so la yô , kwagh ve ngu nena ? • Ka an shin kanyi i̱ lu Ish@@ an i sha U@@ se i Yehova la , man ka hanma shighe jim i̱ du@@ gh@@ u ? Yange i er Yesu batisema ica gba ga tsô , Satan mee un ér a undu gbenda u uma ú hemban doon la , kpa mayange Satan kô@@ r@@ cio ga . ( Mat . Er lu or@@ kuran u dedoo yô , a kohol ior a taver ve ishima a kaa ér : “ De cie nen ga , asema a̱ de nyian ne a tor u A@@ shi@@ ria ga , . . . gadia u a lu a vese a hemba u a lu a na yô , her a na yô , ka agee a iyolough tsô , kpa her a vese yô , TER , Aôndo wase , ngu , u Una wase se , Una nôngo ityav sha ci wase ” yô . Ken inyom i bee la , se iorov umiliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan yange se samber a iky@@ at@@ akerada i lôh@@ ôn ior m - mbur u ku u Yesu ne , nahan mba ve za iniongo ne ve kuma iorov 1@@ 7@@ ,@@ 7@@ 8@@ 0@@ ,@@ 6@@ 31 . Shi alaghga a lu sha anyom kpishi a or nan er tom ken tiônnongo la i tesen ér nan za hemen kpaa ga . J@@ e yô a ôr kwagh u Yehova nahan ér : “ Me kera ter Un ga , me kera ôr kwagh ken iti Na kpaa ga . ” W@@ u@@ ese nen mbagenev er Yehova kpa a eren nahan . — Mbaefese 4 : 24 . J@@ en@@ n@@ ifer yange vaa af@@ an@@ yô sha ian i un yar tom a mi u pasen ior akaa a un ne jighjigh a mi laa ? K@@ e ’ zwa Grika yô , ishember kwaghôron i̱ í gem ér ‘ waan ian ik@@ o ’ la ikyav na yô , ka u geman inyaregh ki i ver u kuren gb@@ ayol ugen a mi la y@@ amen kwagh@@ gen a mi . “ Or á fatyô u veren usu sha van@@ ger u nan , man ak@@ ondo a nan á hi@@ a ga kpa ? ” ( Anz . Ka ian i nyi se lu a mi he@@ gen@@ e , man ka aan a nyi se va lu a mi gbem sha wono ? I@@ wasen i Be@@ en a Mbam@@ zeyol mba Shin Ishima ( Mbaromanu 15 : 26 ) Doo u Mbakristu mba ve ne iyua i iv@@ es@@ egh vea tese ayol a ve ken igbar ga , kpa vea er i̱ ving . Nahan kpa , Tho@@ m@@ as man Mary taver ishima her , ve lu zuan a agee sha jighjigh u ve na Yehova Aôndo la . Paulu yila ve ken washika u nger Mbakorinte la ér , ‘ anmgbianev deri uta@@ an . ’ Mba@@ yev mba kiriki kpa ufoto mba iji@@ mba@@ gh ka ve vihi ve . Ka nena or a er kwagh u vihin or@@ o ? Kwagh@@ bo ngu ken imba mhen la shi ne gb@@ ev kpaa . — Yakobu 1 : 22 - 25 . Inja i u ‘ wan ak@@ ô@@ v shin angahar , a a lu mk@@ oho@@ l@@ yol u sha i@@ vangeli i bem la ’ ér nyi ? Yange fa kwagh u ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won shin tar la . ( 2 Mbakorinte 12 : 1 ; Aerenakaa 20 : 29 , 30 ; 2 Mbat@@ esalonika 2 : 3 , 7 ) Ior mba vendan mimi mban yange ve due kpishi je lu inja er ve hemba Mbakristu nahan , nahan lu u a fatyô u karen Mbakristu mba mimi sha sule u dedoo ga . Shi aluer se mba a ishima i gbar gbar yô kwagh ne una wase se u umbur akaa a dedoo a se lu vea nongo u Yehova u shin tar ne ve se lu zuan a mi la . Yange saa ku ken inyom i 20@@ 10 la , nahan shima vihi se je p@@ ev . Nahan , m hii u ôron Bibilo iyol yam . Aôndo ka una na mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol kunya nahan , nyi i ere ? Nahan kpa , shi a kaa ér : “ Se kav ser gba u se ker iwasen hen mbagenev kpaa . Iyol i E@@ ve@@ l@@ y@@ n kegh u den ér shighe wase u lun imôngo la a kar un , sha er se hemba lun Yehova man nongo na a iwasen la , doom je gande ôron . Kwagh u hemban doon cii u Orkristu nan lu a mi yô , ka mlu u nan vea Aôndo la . Yange lu u a va nder mba ve lu ior nav la sha m - ande na la . Er se lu pasen ior kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav yô , se mba pasen ken igbar ser Satan Diabolo ka or@@ wu@@ an@@ or shi ka or@@ aie shi ngu tsu@@ ghun tar cii kpaa . Kpa ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger la fi@@ ir un yem a na shin atô mnger . 2 : 32 — Se ‘ yila sha iti i TER ’ nena ? Yehova kaa ér : “ Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo TER , Aôndo wen , M ngu icighan je . ” ( L@@ ev . 19 : 2 ; D@@ ut . M - ongo kpaa , u ungwa gaa ? ” Kpa u va ken tiônnongo sha ci u Yehova ur@@ ugh we . ( Yoh . Ka kwagh u sur@@ un se ishima kpishi er se fe ser mayange a tim ior mba Yehova cica cii shin tar kera ga nahan ! 3 : 13 ) Nahan kpa cii man shighe la yô , a gba u se tagher a atsan kpishi keng , er Paulu yange kaa nahan . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo kpa ve̱ nôngo ve̱ dugh aeren a taregh man a iyolough la ken a ve kera . 2 : 41 ; 4 : 4 ; 6 : 7 . Ka akaa a nyi nahan a mgbegh@@ an se u eren erdoo a mbag@@ en@@ eve ? Yange i gba u se kange ishima gb@@ ang ve se pase kwagh sha imba gbenda ne ye , kpa kwagh ne yange a wase , shi a na iti i Yehova icivir kpaa . ” ( b ) Ka kwaghbo u nyi Mbakristu ve tagher a mini ? Er se fe aeren a Aôndo ne nahan yô , doo u kwagh ne una mgbegha se u geman ishima shighe u se tsu@@ m la ga he ? • U@@ ̱ lun a mlu u gbar gbar la una wase se u lun saan saan her nena ? Yesaia kaa ér : “ Una mon@@ do mgb@@ es@@ ee , man una ember , una ember a icam zwa ; á na un icivir i Le@@ b@@ an@@ on kua icivir i hemban i K@@ ar@@ me@@ l man Sh@@ ar@@ on ; vea nenge iengem i TER , icivir i hemban cii i Aôndo wase . ” Akaa a mbacivir Aôndo mba jighjigh aa i nger ken Ruamabera la aa wase u taver jighjigh wase u nan nena ? Ú kure ikyaa wer ú nenge a ityôkyaa i ú za hemen u civir Yehova ga shinii ? Hen Kwagh u Tar u Ity@@ endezwa la , man Kwagh u A lu V@@ an La G@@ er@@ am@@ af@@ on yange wase u eren tom u pasen kwagh la tsembelee nena ? ( Heb . 10 : 24 , 25 ) Se dondo kwaghwan u a lu ken mkaanem man la nena ? Nahan yange nyôr ken tempel lu eren tom shighe u ort@@ yom ande hen a na la . Yange nana fa mo@@ u u iligh man iky@@ ondo i tu@@ men yô , nan eren kpen@@ ga u nan je kpaa . Er Aberaham fa shighe u ityendezwa i í er a na la ia kure ga nahan kpa , Yehova doo un ishima her , shi a za hemen u civir un kpaa . I@@ ny@@ aregh yô , N@@ ab@@ al lu a mi . Yobu yange war Aôndo sha lan . ( E@@ ks . 17 : ​ 1 - 4 ) Yange ve ya iky@@ ur vea Yehova , nahan ve lumun ér vea er sha “ A@@ ka@@ a@@ ôron a TER A kaa cii , ” kpa iwer ngi karen di ihi@@ ar tseegh tsô maa ve vihi ikyuryan la sha ak@@ ombo a civir . ( E@@ ks . U@@ iyua mba sha ivande mban cii lu er ka ikyav i sha kpe@@ gbenda i tesen h@@ en@@ pe or u keren mimi nana za ve nana zua a ior mba Aôndo a tsough ve la nahan . Hanma iyange yô , gba u se tilen a Yehova sha mimi sha u ôron Mkaanem nam shi gbidyen kwar sha mi shi eren msen hen Ter wase u sha la sha gbashima . K@@ am@@ er@@ on : Nahan inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la lu mhii u ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar , ’ shin shighe u iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo k@@ ia lu gbilin je la . M umbur shighe u yange m sôn Yehova mer a kur@@ am shi a wasem me o@@ s@@ ough sha ikyev i az@@ ô@@ v kera yô . Er m@@ yo@@ ho@@ m am hemba 42 ga nahan kpa , ma shighe môm tsô angev y@@ ang@@ em u eren tom pania ga . Aluer u umbur yô , apostoli Paulu yange taver Mbakristu ishima wener ve de gbe uwer u karen ayol a ve , fan kwagh u ve lu la ga . A kaa ér : “ K@@ ar nen ayol a en sha u né fa aluer ne@@ a lu ken jighjigh u nan yô , time nen ken ayol a en . ” 10 : 3 . Ka kwagh u i doo u se kpa se er je ne . Ikyav i tesen yô , aluer u kaa a ma anmgbian wer nana o@@ vur ihy@@ undu sha aka@@ ate@@ man ken Iyou i Tartor sha er a lu sha ashe wang yô , u fatyô u ôron Tit@@ u 2 : 10 vea nan shi pasen nan er tom u i we nan ken Iyou i Tartor la u lu tom u “ h@@ we@@ egh sha ityesen i Aôndo Or@@ yiman wase ” yô . ( Pasalmi 37 : 10 ) Nahan kpa , nyian ne ior mba ve lu kuran yô , fa ér myom ngu ikyua ikyua . Ikyav i In@@ i@@ ongo Ne Hen A We Inja i ase@@ mber ne yô ér nyi ? Mb@@ agen hen ka ken g@@ anden , man ve nenge a m@@ hembe u iwanger i hembe ime la fele je . Sha mimi yô , Paulu yange ver ishima sha atesen a mbagenev kpaa . 4 : 2 ) Shi saa se za hemen u civir un sha mimi , se yina ishima ga . Kwagh u hiihii yô , Aôndo una due a ve ken uiky@@ angen kera . 7 , 8 . ( a ) Se er tom sha ‘ mkav wase u ken ishima ’ nena , man u eren tom sha mkav ne hemba doon a u gban di dondon atindi kp@@ o - kp@@ o - kp@@ o tsô la sha ci u nyi ? Ikyav i tesen yô , Ge@@ or@@ ge u yange i y@@ ese un ken tar ugen ken A@@ fri@@ ka yô , kaa ér : “ Hen ityô yam yô , uter mba n@@ umb@@ en vea ônov vev ga , sha ci u i tôô ér alaghga kwagh la una p@@ ande tahav mbu ter nan lu a mi sha u@@ ôn la . Apo@@ l@@ o yange yar tom a akaa a á hen la . I@@ ji@@ r@@ ôron I Mimi Doo Yehova Ishima Er Mbakristu mba ve lu Mbayuda mbara kav inja i ‘ mpase u mimi ’ la shi ve lu a icivir sha mi kpaa yô , kwagh la wase ve u tesen ior mba yange ve fa kwagh u Tindi u Yehova ga la shi tan ve iwanger sha mi , er Mbayuda mba jighjigh mba ve lu cii man shighe ve la van@@ den eren nahan . — Ôr Mbaromanu 2 : 17 - 20 . ( M@@ i@@ k . 4 : 1 - 5 ) Ve kange ishima u taver ishima sha ikyuryan la her sha u lumun akaa a ikyuryan shon i ne la shi dondon atindi a i kpaa . Yehova na Yesu injaa i mimi sha ci u m@@ til sha mimi na la . — Pasalmi 18 : 25 ; Mbaheberu 7 : 26 . Kanyi i n@@ em mk@@ om u hemban ci@@ ilii ? N@@ ôngo fa akaa a u eren a kwase wou ve ikyav mb@@ ia he@@ gh@@ em un yô . Bibilo pase kwagh u tar u u lu ke ’ won u tiônnongo u Mbakristu la nena ? 4 : 9 - 11 . Ior mba Iserael yange ve lu a ma ityôkyaa ish@@ ôô@@ gh i lun mbau@@ ng@@ wan kwagh kpa hungur ga . “ Hanma or u nan cie TER , shi nan zenden sha igbenda Na yô , saan nan iyol . ” — P@@ S . Kanyi yange i na gumor ne agee a hemban m@@ yen u yange yina un iyol la ? Shi mba@@ wan@@ ndor a ve mba ve ne jighjigh ga mbara kpa mba eren ve tom a iyol@@ t@@ angen shio zum u ka vea pasen loho u dedoo yô . — Mbaromanu 1 : 14 , 15 ; Mbaefese 3 : 1 - 7 . Mic@@ hel@@ le : Hanma or je kpa , i@@ mba@@ kwagh ne ka i za nan iyol . Aluer se er nahan yô , se hemba lun a uma u sha inja i Kristu la ken a@@ vese . — 1 Peteru 2 : 12 , 21 . Kwagh u er ne wasem u fan mer yange m gba ica a Yehova . Tindi yange tese e̱r yange gba u a eren a ikp@@ an man anc@@ ôgh@@ olo@@ v man kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v yô . Mkaanem man lu ma vendan ib@@ um@@ egh a or keng ga , kpa ma lu ma tesen dooshima u ter ve la . Ashighe kpishi a wa Timoteu kwagh ér a palegh imba at@@ ser@@ egh la . ( 1 Tim . Shi Yehova ngu a wuese kwagh u mba@@ beenyol ve k@@ er@@ cio u eren ken tom na la kpaa . 5 : 8 ) Sha mimi yô , gba u nomso@@ or nana nenge sha u@@ gb@@ ayol mba tsombor u nan . Ka sha u se lun wang sha ieren yase man sha mlu wase u ken jijingi la ve se lu ikyav mbi injaa mbi Aôndo una er kwagh a mi ye . Aluer kanyi je i ne ve amba ne a lu gban ah@@ on kpaa , ka kwaghbo , gadia ah@@ on aa fatyô u ur@@ ugh se yemen a vese ken tar , nahan se hingir u dondon ú . Yange palegh i@@ w@@ ange la sha ci u agee man mfe u lu a mi u nôngon ityav laa ? Sha kpôô yô , aluer se mba ôron Mkaanem ma Aôndo n@@ du@@ ur@@ u@@ u , shi eren msen kpoghuloo , shi se u@@ ve ityough u eren akaa a ken jijingi yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una wase se u wan ishima a atsan a se lu tagher a mi hegen la cii , kua a alaghga aa va ken hemen la kpaa . ( Yesaia 2 : 12 , 17 ; Yeremia 30 : 7 ; Yo@@ el 2 : 11 ; S@@ ef@@ ania 3 : 8 ) U ôron Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la hanma sev shi hiden henen sha kwagh u se er la ka kwagh u injaa kpishi u una wase se u lun per ken jijingi yô . ( Duteronomi 6 : 4 ) Mkaanem ma Yesu ôr ér un pase iti i Aôndo , anyom a kar hegen je i kom er 2@@ ,000 nahan ne yange i nger ma ken zwa Grika . • Er nan ve i lu a inja u se naan ayol a ase i@@ civi@@ r@@ i ? ( 1 Yohane 5 : 19 ) Se fa kwagh u Yesu yange ôr sha kwagh u mbahenen nav yô , a kaa wener : “ Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” Mba hen ijiir ne mba kôron ish@@ u shi mba nengen sha ib@@ ua man iv@@ o man iyôngo man ig@@ y@@ o man iny@@ on . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) Se mba sha ian i civirigh kpishi i pasen mba i gbe u vea fa loho u mimi ne la ! Nahan cii kpa , ian i eren Eliya tom ne lu un kwagh u civirigh kpishi . Yesu Ke@@ ghen A@@ to a Mba@@ yev Mbat@@ yomov mba W@@ asen Se Nen@@ a ? Mba@@ an@@ ar mba lamen a mi man u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta asev di ye ? Kpa m@@ hi@@ di u i hide a ve la lu u kiriki . F@@ ese je maa a de akaabo a yange eren la , a hide a gba wasen ior ér ve civir Yehova . Nahan kpa , an@@ ti@@ or u nan lu or@@ fankwagh yô , nana nenge e̱r m@@ dondo u Mbakristu Mba@@ aiev ve dondon Bibilo la i lu ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe di tsô yô . — Mateu 15 : 8 . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara yange ve lu ken tar u yange kwagh u Mbag@@ rika man u Mbar@@ o@@ ma man mbamhen vev hemba gban ishima yô . Shi kwagh ne ngu a tese er se soo u nan ayol a ase za kighir la kpaa . Apostoli Mateu nger wener : “ Yesu ôr ikpelaior sha an@@ zaakaa , gbaa ôron ve ma kwagh ga , saa sha injakwagh ; sha u kwagh u i ôr sha ik@@ ev i profeti Yesaia la yô , a̱ kure sha mi vough , er : Me bugh zwa Wam Me ôr an@@ zaakaa . ” Shi Mkaanem ma Aôndo wase se u nengen wang , aluer mkur zu@@ lum shin a zu@@ lum ga yô . ( 1 Peteru 4 : 12 ) Sha kpôô yô , “ anmgbianev [ asev ] sha won cii kpaa i ver ve ican shon i môm i môm i ne lu yan i ne vough . ” ( Yohane 17 : 17 ) Apostoli Paulu u lu or@@ jighjigh la kpa kaa ér : “ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange . . . kpaa . ” — 2 Timoteu 3 : 16 . ( Mbaromanu 11 : 33 ) Ne mba@@ y@@ aav , gba hange hange u ne wase hanma or u he tsombor wen u̱ timen ke ’ kwaghfan u Aôndo e̱r i pase ke ’ igbar ke ’ Ruamabera nahan . Sha mimi yô , mbacivir Yehova vea fatyô u kaan ér ve “ fa ” kwaghbo u a lu ior inya la ga ze . — Anz . ( a ) Yesu yange haa usu sha tar nena ? Takerada u pasen akaa u í yer ér The New En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica ( 19@@ 7@@ 4 ) la kaa ér : “ Yange í ver iniongo i K@@ ir@@ im@@ ishi ér i̱ lu iniongo i umbur iyange i mar i Yesu Kristu sha ci u ior kegh m@@ hi@@ di u Kristu la v@@ ôr yum . ” ( Ôr Mbafilipi 1 : 27 . ) ( Yohane 17 : 17 ) Apostoli Paulu yange nger ér : “ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . ” Kwagh u yange er ne tese e̱r kwagh a gbe Yehova ishima a kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve kporom a na ikyua shi ve h@@ aren sha a na la yô . Kanyi kwagh i tsen@@ ge@@ ôron sha kwagh u g@@ ara , man a̱ shi nan kpa yange lu nyi g@@ ara ? H@@ ide hen ase sha mkaanem ma Paulu ne yôô . Nahan kpa , mbagenev mb@@ á mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo ica i gbe kpa ve gem ve er isholibo i vihin tsung yô . Tsô , Na@@ omi gema kaa á ve ér : “ De kera y@@ erem nen ner , Na@@ omi ga , yil@@ am nen ner , M@@ ara ; gadia U@@ hemban@@ agee cii , erem kwagh u vihin yum . 1 : 3 ; 3 : ​ 1 - 10 , 12 , 13 ; 5 :⁠ 22 . ( a ) Ka sha nyi gbenda nahan man dooshima a wasen se u wan ishima , man kanyi kwaghwan apostoli Paulu a we sha gbaa ne ? ( b ) Mbaiserael yange ve tese ér Yehova doo ve ishima ga , shi ve suur sha a na ga nena ? Shin er se lu mba@@ asorabo nahan kpa , aluer se kange ishima ser se tile sha mimi yô , Yehova una wase se . Er A@@ le@@ kes@@ an@@ der u T@@ amen la vande nôngon ityav , ngohol ajiir kpishi yô , ior hingir u fan shi lamen zwa Grika wuee . Yô ” Sha nahan yô , a fatyô u kaan ér Yesu lu a uter uhar ! M@@ ase z@@ á@@ n yange gbenda ugen lu u or@@ hemen u mbatomov la man or@@ pati@@ i la kua wanye u vese sha go@@ do@@ b@@ i la man wan@@ ye@@ kwase u ngô na kpe undu un a ya la , shin gumor u yange shi sha m@@ ye tseegh la yange ma ve fatyô u zuan a be@@ m@@ shima u ve lu@@ ̱ keren la kpa ? Nenge imba m@@ kposo i yange i lu hen atô u Bo@@ a@@ shi man N@@ ab@@ al la sha wono ! Yesu kôôm Peteru kundu kundu , maa hide to@@ gh kura var her shi due a kwaghwan ugen sha kwagh u palegh num , u̱ mbadondon nav ve eren sha mi zan zan nyian yô . 8@@ 7 : 5 , 6 . ( Pasalmi 5@@ 1 : 5 ) Mayange Aôndo wa ishima ér ung@@ ô ve maren ônov mba lun a isholibo iyol ga . U wan amba@@ aior la ikyo la tese ér ka m@@ s@@ ange u sha dooshima ga . A@@ tindi na taver gande ga shi se fatyô u kuran a kpaa . Aluer kwagh er se nahan yô , kanyi ia wase se se kôôm mhen wase ? I ta G@@ or@@ don icin ér : “ Kwagh a de zough u vea ônov mba or@@ vesen wou mba kasev mbara ga , mba ken kwaghaôndo u i fe kwagh na ga yô . ” S@@ ea nenge atesen a Mbashiada mba Yehova nan nan je kpa , m@@ til dông ve u sha shighe u hemen u N@@ az@@ i la , kuma icivir . ” Mba@@ an@@ z@@ ôô@@ v mba m yevese ve la , yange ve tôv@@ om ityô gbem ve zua a mo , tsô ve kô@@ rom ér m ki@@ mbi ve an@@ z@@ ô ve . Awa@@ shima u Yehova Aôndo yange lu sha ci u Wan na a “ hingir vough , sha atsan a yan . ” Nahan kpa , Mal@@ aki 2 : 16 pase wanger wanger ér : “ M kôr ivaa i p@@ aven i@@ ho@@ m , kape TER Aôndo u Iserael , A kaa ne . ” Yange a kôron ak@@ ô@@ ôr ne cii yô , i dugh a i k@@ am , ici@@ gh k@@ in ki due . ( b ) Ieren i mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev la bende a ior umiliôn umiliôn nena ? Yange Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh mbara ‘ saa ishe sha ishima i Aôndo i vihin ’ la . Lu nyi i na ve kwagh lu nahana ? — Pasalmi 8@@ 3 : 3 – 7 ; Yo@@ el 3 : 4 – 6 ; Amo@@ shi 1 : 9 , 10 . Shin ve lu a imba jighjigh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol laa ? Gba u se gbidye kwar se fa gbenda u i zough a inyaregh hen iji@@ ir@@ tom la shi se fa ape iji@@ ir@@ tom shon i lu yô . Aluer ne wa atindi A@@ m ik@@ o yô , né lu ken dooshima Wam ; er Mo kpaa M we atindi a T@@ erem ik@@ o , man M luun ken dooshima Na nahan . ” — Yohane 15 : 8 - 10 . Shi ve wa ave sha u maan im@@ agh ki kpôô kpôô — ka u maan A@@ you a Tartor man A@@ you a M@@ kohol man iy@@ aav mbi Betel kpaa . Aluer se mba a iwuese sha kwagh u se hen ken Mkaanem ma Aôndo man ikyav i dedoo i Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi ve ver la , gbidyen kwar sha mi shi nôngon kwagh kpoghuloo yô , se fatyô u ha@@ an or@@ he u i “ gbe un sha inja i Aôndo ” la iyol . Bibilo igen gema ishember ne ér “ de kohol imôngo a mba ve ne jighjigh ga la ga , ” igen di kaa ér “ de eren kwagh imôngo a mba ve ne jighjigh ga la er ne mba kwar ga . ” ( Mbaromanu 4 : 1 ; 11 : 13 ) Ikyav tese ér , Mbakristu mbagenev mba ve lu Mbayuda fatyô u den aeren a Tindi u Mose a yange ve eren la ga , shin er ve fa ér aeren ang@@ ara nahan kera nga hange hange sha ci u myom ga nahan kpaa . Er nan ve u wan ats@@ am shi ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v ken mcivir wase la i lu kwagh u vough man u Ruamabera a lumun a mini ? Hen shighe la , fan tsô kpa m fa mer ken anyom a ken hemen me na akaaôron a hemba 5@@ ,000 ga ! ( Mbaromanu 16 : 12 ) Paulu ôr kwagh u Y@@ u@@ o@@ dia man S@@ un@@ tu@@ ki ér ve “ er tom sha u pasen Loho u Dedoo a [ na ] imôngo tsung . ” Mbakristu mbagenev de ér m@@ egh k@@ un ku nyôr ve iyol ku vihi mlu ve u v@@ ôron la , nahan i dugh ve sha aan a tom a yange ve lu sha mi ken tiônnongo la kera shin akaa a vihin agen er ve a á hembe nahan je kpaa . Ka mea ungwa kwagh u ior mba mo man The@@ o@@ do@@ to@@ s yange se wase ve mbara nahan i saan mo iyol kpen kpen . De m ôr u er kwaghaôndo yange lu ken tar u I@@ tal@@ ia sha ayange la yô . Mkaanem ma Aôndo ka ma pase se kwagh u se tese ior yô . I tindi ior ken ityar : 21 Shighe u lu eren tom u pasen kwagh shin tar la , lu Mbayuda jighilii hii van ve a iwanger i ken jijingi ye . ( Mat . 15 : 24 ; Aer . Man ka kwagh u vesen u ka a yange se u fan Bibilo je ne . Er Aôndo a lu a mimi wuee yô , se fatyô u suur sha uityendezwa nav hanma shighe cii . Mbat@@ yomov mba ze Aôndo ityom shi mba taver ior mba Yehova ishima tseegh ga , mba eren tom ugen kpaa . Wan ne lu ana , man lu u una tema Tor hanma shighe ? • T@@ aver mbayev ou asema ve pinen mbampin Aluer kwase wou shin nom@@ ou er idya yô , fa wer shighe a kar cii ve u fatyô u den nan a kwaghbo u nan kp@@ um kp@@ um ye . Bibilo i í yer ér New World T@@ rans@@ lation la gema mkaanem man ér : “ M@@ ci@@ em gba un iyol . ” Bibilo kaa ér “ tar yô , ngu karen kera . ” Ka sha ci u mba hembe soon u eren kwagh sha asema a ve . 7 : 28 ; Yoh . 7 :⁠ 46 . Aôndo yange tsua Wan na , u hii gban la , ken nongo Na u ken jijingi u sha , u ú lu er ka kwase na la , nahan a tindi un ér a va hingir “ vor ” u ityendezwa la . Yange Mbayuda hide he ’ tar ve anyom kar hemba 5@@ 00 cii ve apostoli Peteru mase ngeren washika na la ye . Mbahemenev mba Shin T@@ ine , ka ve tsua ior mba ve lu ashe a ve la ér ve tsuan udi@@ ak@@ on kua mbatamen ken atôônanongo udubu imôngo tar sha won cii shi ve tesen kpaa . Iyol kôron tsaha shi ia wase se se sôr ashighe ase se ver sha er se van mbamkombo sha shighe yô . Aluer kwagh yina nahan yô , Aôndo una lumun ga . Shighe u Yesu lu eren msen sha ci u mbahenen nav yô , a kaa ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen . ” — Yohane 17 : 3 ; 1 Timoteu 2 : 4 . 9 , 10 . ( a ) Ka zuan a mbatomov man inyaregh ki maan A@@ you a Tartor nena , man ka nyi i dugh ken kwagh nee ? Kwase nana tese ér nan ongo imo i nom u nan shi nan hi@@ di a iyol ijime nena ? Nahan mbacivir un ve nôngo ve dondo un sha u nengen a ieren i dedoo i ken mbagenev la . Mba ve war la lu Noa man kwase na man ônov nav mba utar mbara a kasev vev . 2 : 3 ) Yange va pase iyol na ken masejime ér un ngu “ or u ity@@ uh@@ wan , man or u tôvon mbagenev a ican . ” — 1 Tim . A kaa ér : “ Aluer ne eren kwagh u M we ne tindi sha mi yô , ne mba ak@@ ar A@@ m je . • Hii sha shighe u i ver Tartor la je , kanyi Yehova a er sha u taver nongo u Kristu ? I doo se u wasen mbagenev u kporom hen Yehova . — Mat . Shi nongo wase ka u tôô inyaregh ki i er iyua a mi la u wase anmgbianev sha akaa a iyolough , kpa ngu hembe vihin inyaregh sha u nengen sha akaa a Tartor man u samber a loho u dedoo . Ikyav tese ér , Mbayuda mbagenev mba ve hingir Mbakristu sha derianyom u hiihii la za hemen ken mkav ve ga , shi ve fatyô u zan iky@@ ura ken jijingi kpaa ga . Umbur wer Yesu kaa ér an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la ‘ cii me@@ er m@@ ny@@ am , y@@ av ’ shighe u lu inja er or@@ kwa@@ se@@ he la ngu ti@@ mb@@ ir la . Ken anyom a a mase karen 1@@ ,@@ 6@@ 00 la , Satan na uumace gema ijime a Aôndo cica cii , mase shin di mba@@ jighjigh kpuaa amba er A@@ bel man E@@ no@@ ki man Noa nahan tseegh . 6 : 24 - 26 , 30 . A̱ shi nan kpa a lu Mbayuda yange ve zua a kô@@ pi u hiihii u Tindi u Mose , u yange i ko@@ so ke ’ tempel u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo la ye . Nahan zum u kwa@@ se@@ t@@ wer la una due ahumbe ate@@ tan yô , C@@ l@@ ai@@ re a va hen kwagh a na , a er nahan iwer imôngo je . Ieren i nan i eren kwagh kundu kundu la ka i va a m@@ sur@@ shima . Aôndo soo ior mba ve lu a jijingi u nan kwagh sar sar er un nahan la kpishi shi ngu a na ve injar kpaa . 3 : 3 , 4 . Sha ci u ase@@ mber a i gema ér a zua sha ne@@ ʹ@@ ph@@ es@@ h man p@@ sy@@ ·@@ k@@ he@@ ʹ vough la na yô , lu inja er “ uma ” ka kwagh ugen u a lu ken or u i nengen a mi ga yô . Yesu yange kaa ér : “ I saan mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la , iyol . ” “ Mba nahan Aôndo tar ga . Yange i y@@ ese un shi i tese un hingir Or@@ f@@ ar@@ ishi u ken kwaghaôndo u Mbayuda shi i tese un atindi a Mbaf@@ ar@@ ishi kpaa . Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN U N@@ AN Y@@ E@@ HO@@ V@@ A I@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R 19@@ 6@@ 3 Jigh@@ ilii yô , ke ’ atô u ior mbara cii , shi kpuaa tseegh mba yange ve “ kegh iyol ér ah@@ endan aa mough tar sha won cii ” ken atô u anyom 50 la yange ma ve lu vegher môm jimin — ah@@ endan la ka ityav mbi ts@@ eren tar cii je la . Bibilo kaa ér mbacivir Yehova — mba ve lu sha man mba shin tar cii — ka mbatomov . Solomon man ior mba hemen ve la zua a averen sha ci u ve er nyi ? ‘ A@@ ve a en a̱ taver , ne mba ne ongo akaaôron ang@@ an sha ayange ne , sha zwa u u@@ profeti la . ’ — SE@@ K@@ AR@@ I@@ A 8 : 9 . Kwagh u se hen ken vegher u hiihii u Pasalmi 119 ne tese ér , Yehova eren erdoo a mbatomov nav mba ve suur sha mkaanem nam , man akaawan a na man mbam@@ umbur nav , man mba atindi a na a doo ve ishima kpaa la cii . Yange soo ér nom nana “ ember kwase ” u nan shi kwase di kpa nana soo nom u nan shi nana kav er nan doo nom u nan ishima er iyol i nan nahan yô . Yange tsua ilev mbi hemban doon la va na ah@@ ôm a ve , ka ônov mba tsu@@ ts@@ wa@@ v mba ilev nav je la . ( Aer . 15 : 25 ) Shin er kwagh u ve tsua la lu u una na a hemba tôvon Mbakristu mba ve lu Mbayuda la a ican nahan kpa , mba ve tile sha mimi yô , ve sue kwagh u i gba zwa môm sha mi ken Ruamabera la . — Aer . Nahan kpa , u ma ve wuese iengem i Yehova la yô ve de ve yevese a yevese , “ ve cia u mgb@@ ôghom a [ Mose ] . ” Mose yange fa mtsera u or a zua mi aluer Yehova doo nan ishima yô . Takerada u Duteronomi Ngu Se a Inja Kp@@ ishi Or@@ gen di mba yer un ér Je@@ ffer@@ y , yange er kpen@@ ga u te@@ en shi y@@ amen akaa anyom kpishi vea ior mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la man tar u Amerika , mba ve lu a ut@@ so mba zan sha ityar ityar yô . Ior kpishi kape i lu ve je la . Kwagh ne ka kwagh u hange hange u i gbe u ior vea fa yô . ” ( Pasalmi 19 : 1 , 2 ) Davidi yange fa ér gba u una tôv una fa Or u nan gbe akaa a kpilighyol ne nahan una dondo nan . Ior Mba He@@ mban Wan A@@ yol a Ve Iky@@ o Armag@@ e@@ don una tim mbaaferev mba ve vende u geman asema mbara tseegh , gadia “ zege@@ ikpelaior ” ia war Armag@@ e@@ don . Yehova , Aôndo wase u sar sar soo ér se ember , nahan a na se akaa kpishi sha er se ember yô . Kor@@ ne@@ li@@ u , Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev u cian Aôndo yange nenge a ort@@ yom ken mpase u sha mnenge , ort@@ yom ne kaa a na ér a̱ tindi loho a apostoli Peteru a̱ va . Yesu yange lu a iyenge i Mbakristu mba i yer ve ér ve̱ za lu Mbaiserael mba ken jijingi la ken ishima , ka nahan ve yange yila ve ér ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” ye . Or@@ ngeren ityakerada G@@ ail C@@ le@@ ere kaa wener : “ Aluer ú soo u n@@ der@@ an ma kwagh u una er tom sha inja . . . una nzughul kwagh ga yô , ú zua a ma ikyav ken akaa a i@@ gbe@@ tar i ú nenge ker ú nd@@ era kwagh shon yô . ” Yesu yange er akav a vesen zum u lu ke ’ Yerusalem la , man ior kpishi ve na un jighjigh . Se mbagenev mba se civir Yehova sha jighjigh i kom u@@ kwa@@ v@@ mba@@ an@@ yomov imôngo la kpa , yange se hen ser cii man hegen nahan “ zege@@ can ” la una va ica a gba . ( Mat . 24 : 21 ; Mpa . S@@ on@@ ia kpe vegher môm , man mbat@@ wer@@ ev nav kpa lu henen a hen ér shin shi una fatyô u lamen je - o ? Doo u umbur mkaanem ma apostoli Paulu lu kaa la , ér : “ Kape han@@ mô wase nana va ôr Aôndo kwagh u nan iyol i nan je la . ” 1 Yohane 5 : 3 kaa ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” ( Ese@@ kiel 6 : 6 ) Ikyav tese wang ér Yehova yange lumun a mcivir ve ne ga . Apostoli ne pase ityôkyaa i i ne ve i gbe u a tim ve kera yô ; a kaa ér ka sha ci u “ ve ngohol dooshima u sha kwagh u mimi ” la ga . ( 2 T@@ es . Ka mba ve lu a ci ken ikyuryan i he mban , i ver ve sha ci u nom sha u nan ve hen Wan@@ iyôngo ye . ( 2 Kor . ( a ) Kanyi Yehova yange ôr sha kwagh u ini@@ av mbi shin iyol nee ? Kpa v@@ é gema v@@ é kar a asema a ve v@@ é er ityom sha ci u Paulu sha dooshima je , v@@ é er ityom i yange kôr cio u eren iyol na ga sha ci u mlu u lu ken uiky@@ angen la . Hegen tiônnongo ngu zan hemen doo doo ken gar la . S@@ aa yange or a ho@@ gh@@ ol a mo tseegh ve m er kwagh a nan kundu kundu shi m tese nan erdoo ye . ▪ Wan u M@@ ôm M@@ ôm . ( Yoh . Se ungwan mlumun u nan cii yô , se hemba fan er se wase nan u kaven kwagh u Bibilo i er sha itinekwagh shon yô . Aluer u er nahan yô , u kporom ikyua a Yehova shi kwagh ne una taver we ishima kpaa . ( Ps . Apostoli Paulu nger ér : “ A gema A hingir Or u ibanave sha ci wen , sha u ne ne@@ ̱ gema ne@@ ̱ hingir mb@@ any@@ ar@@ ev sha ibanave Na la . ” ( Mbaromanu 3 : 23 ) Ka sea tsu@@ me nahan , se haa iyol inya shin se hen kwaghfan , se hide se gba eren akaa a tesen ér se mba ungwan imo i Aôndo ? ( 1 Utor 3 : 11 , 12 ; Yakobu 1 : 5 - 8 ) U zuan a kwaghfan yô , saa se kpaa se veren ato a Yehova sha u timen ken Mkaanem nam shi yaren tom a ma hanma shighe . Se fa er u@@ ivande mba Yesu eren shighe u lu shin tar la lu ikyav i m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u una va na uumace cii ken hemen gbem sha won , sha hemen u Mesiya la nahan , ishima taver se kpishi ! ‘ Kwagh u bo una wua mbaaferev ; man shi mba ve ker mbap@@ er@@ apera ihyom yô , á na ve ibo . ’ ( a ) Kanyi i ne ve i@@ pi@@ la i lu seer a seer ken ayange a masejime nee ? I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 7@@ 1 G@@ ar u Me@@ gi@@ do u ngise la kua P@@ ev u Yes@@ er@@ e@@ el u kase un la lu ijiir i ak@@ um@@ au@@ t@@ ya kposo kposo nôngon ityav her sha u fan or u hemban yô . I N@@ ger I@@ ti I Aôndo Ken Bibilo I Hi@@ ihii I Ken Z@@ wa Jam@@ an@@ i M - ongo u ungwan Aôndo la ka kwagh u injaa nan je ? ( Pasalmi 6@@ 2 : 8 ) Er se fe ser Yehova ka Tor u hemban sha won cii yô , se wa ayol a ase sha ikyev i hemen na a mk@@ ighir shio . ( 2 Kor . 11 : 24 - 27 ) Paulu va lumun ér Yesu ka Mesiya yô , kera gba kwagh ken kwaghaôndo u Mbayuda ga . Ú pase akaawan wer kanyi ? 6 : 1 , 2 ; 13 : 1 - 18 ; 19 : 11 - 21 ) Shighe u kwagh ne una er la z@@ ur@@ um kpishi je . ( Yon@@ a 2 : 10 ) Nenge imba la , yange gba u Yon@@ a una ôô a ôô u@@ we cii ve una due sha tar ga ! I mar un ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , kpa gem ze mbamkombo hen tiônnongo ugen hen ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa , ape a yem t@@ w@@ ev la . Ka mimi , alaghga mbamhen vev mban vea vihi ga . Se cii azende a ase ka a a eren kwagh a vese sha mimi shi a a de@@ en se kwaghbo yô , i doo se . Nyian ne , ka h@@ ua kua ieren i or wan iyol i nan ikyo tseegh la i hemen tar ne ye . U tôôn Wan u Aôndo sha , geman un wan ken iy@@ av mbu Maria sha u i va mar un a lu an@@ ky@@ und@@ an la lu ivande i kpiligh iyol kpen kpen ! ( Ps . 119 : 37 ) Ngeren u a dondo ne una seer pasen er i doo u lumun iwasen hen Yehova yô . Nahan kwagh u sha uhar la kpa zua sha kwagh u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato sh@@ on@@ oo ? Yehova shi ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen kwagh u una due ken ihyom i hen atô u kwase na u sha ikyav la man Satan , kua vor u kwase la man u Satan kpaa . ( c ) Yehova ngu a ver se nena ? Kape se kpa se za hemen u s@@ ônon Aôndo ve , una fatyô u “ [ nan se ] asaren a ken ishima ” yase sha shighe na je la . — Pasalmi 37 : 4 . ( Mateu 26 : 39 ) Sha ci u imba mci@@ e@@ aôndo ne yô , Yehova ungwa zamber u Wan na doo doo shi taver un ishima shi yima un ken ku kpaa . — Mbaheberu 5 : 7 . Nahan mhôônom ma a mlu u mhôônom ma kôron ma ka ma kôr or a orgen la . 18 : 3 . Yesu una va hanma shighe ? Se fatyô u tesen ikyav i ishima i legh legh i Mose la sha u timen sha kwagh u yange er shighe u Yehova kaa ér Una de kwagh u ikyurior i Iserael i hemban@@ ato la , kpa una gema a er tsombor u Mose ua hingir ikyurior i hemban iyenge man i agee kpaa la . ( N@@ um . Peteru yange za nahan kohol unô hen ya laa ? Yehova veren iniôngon i mbatamen ka ve nôngon ér vea tese mbagenev la doo doo . ( a ) Kwagh u I@@ so@@ u er la ngu ic@@ in@@ tan hen a vese sha ci u nyi ? ( Ho@@ sea 14 : 1 - 9 ) Ka sha ityôkyaa i nyi Yehova a wanger ior n@@ av@@ a ? I@@ mba uma ne nahan ia tese ér se mba kaan a Yehova ser nagh ku ip@@ aan kura gba se kwagh ga , shi se mba a iwuese sha mi kpaa ga . Ior i tar u ainge ne mgb@@ ough a aeren a nan mbagenev ishima vihin kpishi , ka a maan a maa mbagenev ga . Shighe karen yô , mbayev mba hen gar la kpishi vese , er ivese , tema u@@ y@@ aav hen ijiir la . Aluer se mba a mbamzeyol mba vesen ken ivese yase , man ka se ape undun shin p@@ aven ivaa la yô , gba kpee u se hen sha atô@@ akyaa a a ne ve se soo u eren nahan la sha mimi . * Nahan kpa , mbahenen nôngo ér vea yange mbayev mbara ve̱ de ve he ’ Yesu ga . Fe@@ le nahan ikpelaior i tor@@ on asema c@@ in@@ ge sha Paulu gba keren un a@@ wen . ( a ) Yange gba u nyi ia er upristi mba vendan mimi mba ken Yerusalem laa ? Mo yô , m hemba soon mer ter@@ em a er tom kpoghuloo u wasen tsombor wase u kporom ikyua a Yehova , i de lu u omb@@ on inyaregh ga . ” Dooshima kpôô kpôô u í pase kwagh na ken Bibilo la mayange gbe di lun mfe u ken it@@ you tsô ga . Ma or@@ cu@@ gh môm kua or@@ isholibo ngu a ian i tilen sha ityough ki Aôndo ga . Ka ishimataver yange i za a na hen ijiir la ye , lu mciem ga . Mo kpa m hide m tsu@@ we takerada wam hen a na kera , maa m kaa mer , “ M ôr takerada ne gba atô tseegh kpa , k@@ am er me hingir Orshiada u Yehova keng yô ! ” Kape i lu ve profeti ne yange ng@@ or iky@@ enge nahan ne , ér : “ T@@ ER@@ E , m ungwa ah@@ ura Wou , nahan ci@@ er mo iyol , T@@ ER@@ E ” ! Kpa aluer ngi mgbegh@@ an nan u eren kwagh u bo yô , a fatyô u kaan ér ngi zan a nan ken im@@ ese . ( Ôr Pasalmi 14@@ 3 : 5 , 8 , 10 . ) ( Mpase 7 : 4 ; 14 : 1 - 4 ) Mb@@ an cii yange i er ve batisema ken iyol i Kristu i ken jijingi la man ken tiônnongo na man ken ku na kpaa . Bibilo ôr kwagh u “ mp@@ aa u a lu ken Kristu Yesu ” la ér : “ Lu sha u Aôndo Una tese perapera Na ” yô . U fatyô u timen vea nan sha akav a sha kwagh u i@@ gbe@@ tar agen , a a tese ér Or@@ gban wase ngu a tahav man kwaghfan la . Ka akaa shon je i pase shin heen ne . Kwagh ne ka kwagh u kunya man u vihin kpishi . Ka ieren i nyi ia kura se sha iyol@@ vihin i ken jijingi ? Kwagh@@ kper@@ an u Mbai@@ gipiti u sha kpe@@ kpe sha ayange a tsuaa , u tesen er i lu hon@@ don or ityough yô U@@ di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i je kpa na mbam@@ pase mba kpiligh iyol imôngo sha kwagh ne . Nahan shighe u Mbaiserael vea ungwan imo i Yehova yô , ve er shiada i dedoo sha kwagh u iti i Aôndo . U tesen ikyav yô , zum u lu tesen mbahenen nav ér ve de man@@ ger shin gb@@ aan g@@ es@@ a ayol a ve ga , kpa ve̱ hiden a ayol a ve ijime yô , a kimbir kwagh ne sha igbenda kposo kposo . U tesen ikyav yô , ka se nenge er Yehova a lu ha@@ an mba@@ ah@@ end@@ anev ab@@ at@@ a sha er vea k@@ or@@ cio u cir@@ in tom wase ga yô . ( Ru@@ tu 1 : ​ 16 , 17 ) M@@ lumun u I@@ ta@@ i la yange kôr Davidi ken ishima , nahan a kaa a na ér : “ Yô , kar sha hemen ” za per if@@ i u Ke@@ der@@ on . Ka dooshima u nyi Paulu lu ôron kwagh n@@ aa ? Apostoli Paulu yange nenge a ityôkyaa i lun a ishimat@@ seen , sha nahan yô a wa Mbakristu mba ke ’ Roma kwagh ér : “ U@@ wer u̱ de gbe ne sha gbashima ga , luun nen mbat@@ seen asema , shir@@ en nen Ter tom . ” I@@ mba@@ kwagh i yange i tser S@@ an@@ dr@@ a man E@@ la@@ ine ne ngi kimbir eren hanma iyange tar sha won cii . Se ker gbenda u se wuese mbagenev shi se palegh jijingi u nan mbagenev ibo la . • Se fatyô u kaan ser se mba a kwagh u nan Yehova inja nena ? A̱ shi nan kpa , er Yosua fa ér un s@@ ôôn kpen yô , geman lun tswen hen shighe la sha u gbidyen kwar sha akaa a yange er ken uma na yô . Shighe u i ke@@ er usu yô , alaghga ua lu ye@@ ghen ib@@ y@@ ur ib@@ y@@ ur . Ior mba kôron ayol a ve tsaha ga . — 2 Timoteu 3 : 3 Shi mba keren u geman ior asema sha u kuren mbamgbe vev shin sha u maan a@@ you@@ a@@ cii man im@@ akeranta man uya sha ci mba@@ ats@@ anev . Kpa , yange a̱ doo un yô , á na ve mlumun kpuaa sha akaaôron a ve la , sha u ôron ve ma tindi shin injakwagh gayô ivur ruamabera . Shi i̱ na se mfe u fan kwagh u ken hemen — er kwagh u Tartor u Aôndo man paradi@@ so u shin tar kua uma u vough u been mayange ga la nahan . Ken masejime yô , Yesu shi tindi mbahenen mbagenev ér ve̱ za yôô ér : “ Tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ” ve . Nahan á mase kuren ikyaa nahan ér : “ Aluer ne mba ne lu [ mba@@ asorabo ve ne lu ] mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ i@@ wua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” Hen shighe la D@@ arr@@ en , wan u O@@ li@@ vi@@ a u nomso lu anyom 5 , hegen ngu anyom 31 shi ngu ortamen ken T@@ i@@ ônnongo shi ngu eren tom pania kpaa . Ka se tôô g@@ ô@@ g@@ ô a@@ ga se yer m@@ ape cii ve se nyôr mat@@ o ye , sha e̱r aluer va hingir kpee shighe u se lu zenden yemen ke ’ ya la yô , se anger ve se kar yô . U L@@ un a Ieren i V@@ ough la Ve A Akaa A Dedoo I@@ ca kera gba ga maa m nyôr iyol ken an@@ umbe a tsu@@ en du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô man an@@ umbe a nan or hingir iyol a@@ gb@@ ende a@@ gb@@ ende . U gban lun a tahav tsô shin duen iti wuee la ka kwagh u a lu u injaa la ga . Shighe u injaa u ú ver sha ci u tsombor wou ne una na ônov ou vea lu per shi vea tile ken mcivir u mimi dông . Be@@ gha ka una ta k@@ ume yô , ior kua u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba ve lu her ikyua cii ve kar a@@ yem , nahan Yehova kpa yange una ôr kwagh yô u@@ profeti mba ngise er Amo@@ shi nahan , ve pase kwaghôron na la fe@@ fa . • Mba kôôm akaa ken tom u Mbakristu ne nena ? Yange se nenge er iyenge i mbap@@ asenkwagh man atôônanongo a sha un@@ ingir mba se sôron ve la , lu seer a seer yô . Aluer u tsua dooshima u been mayange ga , u a lu gbenda u hemban jimin cii la sha u eren ishima i Aôndo yô , alaghga u lu uma gbem sha won . ​ —⁠ 1 Yoh . 2 :⁠ 17 . Hegen di yô , gba u se nenge shighe u a shi her sha ci u tar ung@@ un ne nena ? K@@ am@@ er@@ on : De me hii sha u sa@@ ven ôron we kwagh u Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar nenge a mi ken m@@ nya la , man se lam sha kwagh u ma tese la ye . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 7 ; Yesaia 41 : 8 ; Yakobu 2 : 23 ) Ka un tswen Bibilo i yer un ér ikyar shin hur@@ or u Aôndo ye . U ngu pasen loho u dedoo ne sha gbashima sha er u wase mbagenev kpa ve va wuese icivir man iengem kua m@@ hembe u Yehova Aôndo kpa ? M@@ doo u Yehova a doo se ishima man iwuese i se lu a mi sha akaa a a er sha ci u m@@ war wase la a taver se ishima i̱ hemba ave a tse , shi se za nen hemen u hendan a Satan . ( Genese 1 : 3 – 2 : 3 ) “ A@@ ka@@ a@@ ôron ” a Aôndo nga er az@@ ur@@ fa “ u i ser un kwa ta@@ ankar@@ uhar , ” nahan a hingir vough yô . ( 1 Kor . 15 : 5@@ 8 ) Yehova , Ter u sun@@ da la una na se injar i tsôron sha ci u ‘ tom wase man dooshima u se tese sha ci u iti na ’ la . — Heb . Hanma shighe cii yô gba u se har “ per@@ utya iyol , ka perapera je la , ” sha ci u ngu kwagh u hange hange ken ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Aôndo mbi ken jijingi mb@@ ira . M@@ ika 4 : 4 12 : 9 , 10 ) Nahan , i de kera kpiligh se iyol er i hii ve kwagh u mba@@ im@@ ev a doo ior kpishi , shi ieren ne i lu samber seer a seer la ga . ( Duteronomi 15 : ​ 1 - 4 , 7 - 10 ) Nahan ic@@ an@@ or yange ma nan lu ken Mbaiserael ga , sha ci u Yehova tôndo zwa ér una ver ve dedoo . Kpa se nenge yô , akaa a vesen a ior ve eren sha tar ainge ne je kpa , mba ngô@@ ôr hungur a mi ga . Kpa hanma shighe yô ka ve nôngo u tesen ior mkaanem ma Ruamabera . De se nenge er kwagh ne a lu nahan la . Ior mbagenev nenge ér ajiir a a doo u ‘ kôron ish@@ u i sha ikyav ne ’ tsembelee yô , ka sha ajiir a ior ve veren aka@@ ah@@ endan man ajiir a ior ve me@@ men a aka@@ ah@@ endan her man ta@@ sh@@ an mba te@@ en mkurem ma pe@@ tur@@ u@@ u man ken u@@ k@@ ent@@ i mb@@ ate@@ en akaa . Aôndo den ér uumace cii , mba ve ban a iwuese je kpaa , ve zua a iwasen ken erdoo na la hanma iyange Ken uwer u Me@@ i , inyom 19@@ 7@@ 1 la , hingir hange hange u me yem ken Mic@@ hi@@ g@@ an me za er kpen@@ ga . Ka Un@@ ô a V@@ a N@@ der Ve , 5 / 1 Se er nahan yô , tahav mbu no@@ mbor wase la mb@@ ua su@@ r mba se lu lamen a ve la asema shi se er tom a mi u wuese Yehova , u a ne se iyua i doon tsung i lamen la . Er i lu cii kpa , gba u hanma wanye yô a eren kwagh a nan ky@@ anger . Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati pase ken msen na u er ken igbar ken Yerusalem sha shighe u mzeyol ne wener , un umbur agee a Yehova a hemban cii la . Ka hanma shighe i hembe lun hange hange u or@@ dondon u Yesu nana kaa ér E@@ ene ? Alaghga u lu a mbamhen mba kpe@@ egh , nahan vea lu yangen we u keren gbenda u ú kuma u shi hiden eren tom her , shin a taver we u henen kwagh sha kwagh u a er u la . Mba@@ y@@ aav mba hembe veren ishima u eren tom kpoghuloo sha u vea nenge sha icombor ve yô . Inja i iti ne ér nyi ? NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 21 - 30 Er Aôndo lu Mose or kpôô kpôô shi na jighjigh ér uityendezwa nav vea kure vough yô , a taver ishima shi a wa ishima tsung . Se mba eren nahan sha u dondon kwaghwan u Yesu wa mbahenen nav ne , ér : “ Ne ngohol gbilin , na nen di gbilin kpaa . ” — Mateu 10 : 8 . ( Mbaefese 1 : 10 , 11 ) Sha kpôô yô , Yehova yange tsen@@ ga wan ishima ér ken hemen yô , uumace mbagenev ve̱ hingir vegher u kiriki u vor u kwase u Aôndo la shi ve̱ er tom a Kristu imôngo sha er nagh ku ip@@ aa la kua wase ior yô . M@@ tim na ne una lu mhii u iyange i vesen i Yehova la . Paulu undu kwaghaôndo u Mbayuda , gema pase loho u dedoo sha ayange a uma na shin tar cii . — Ôr Mbafilipi 3 : 4 - 8 , 15 ; Aer . 9 : 15 . Kpa Peteru yô , ishima ny@@ ima un ker , a tsu@@ wa s@@ an@@ ker a or iyev . Kpa luun er gba u una vande pasen mfe u lu a mi sha kwagh u u@@ ity@@ a cii ve una kuma u eren tom la nahan , ka nyi yange ma ô@@ r@@ ô ? T@@ so@@ mbor ka ua ver Yehova kua mba@@ awashima nav hiihii ken uma yô , iember ve í seer . Umbur wer ka “ kwaghôron u H@@ es@@ e@@ k@@ ia ” la yange na ior ishimataver ye . Kwagh ne una na u hemba kaven Bibilo shi umbur akaa a u hen la . Aluer se na shighe kpishi sha u eren msen ken i@@ u@@ v hen Yehova sha kwagh u a dugh se ken ishima yô , se hemba kuran . Nahan kpa , alaghga mbamaren vea er a mbayev vev vough er i ôr nahan , kpa vea nenge a m@@ kposo ave ave er ve hen la ga . Davidi va kaven er kwagh u un er la i lu isholibo i vesen yô , a er msen hen Yehova ér : “ Z@@ ung@@ w@@ em mhôônom Aôndo , sha erdoo Wou ; sha mhôônom O@@ u ma kôron yum la , es@@ em akaabo am kera . Heela tseegh ga , aluer se b@@ ù@@ r ityom se kar mbagenev vough vough ga yô , se lu ny@@ u@@ men ve ityesen i i doo u ma ve zough a mi la kua mfe kpaa . 7 : 9 ; Yoh . 10 : 16 ) Sha nahan yô , doo u mba i shigh ve mkurem mbara asange asange kua mba ve lu “ iyôngo igen ” la vea na wanakiriki ne jighjigh ga he ? Tsô una tôv mba ve doo un ishima la , kpa una kohol ve ga ; una ker ve , kpa una zua a ve ga ; nahan una kaa er : G@@ uda me hide hen nom@@ om u hiihii la , gadia mlu wam hen shighe la lu gu@@ da a u hegen ne . ( Aer . 10 : 34 , 35 ) Or u nan soo u yan ikyar i dedoo a Yehova yô , gba u nana na nagh ku ip@@ aa ku Yesu kura jighjigh . Er nan u we ve ken mbamsen mba u eren a ishima i môm la ga ? “ A@@ she ve kpaa aa h@@ ôô ken ate@@ gher , no@@ mbor ve kpaa ua h@@ ôô ken zwa ve . ” De ase se time nen sha akav a a dondo ne . Or@@ fan ityesen ka nan wase mba nan lu tesen ve la u veren ishima sha kwagh u nan lu tesen ve la , nahan i maa ve iyol u henen kwagh shi wan zwa sha mi kpaa . Se hen kwagh ne ken ngeren u dondon ne . IN@@ Y@@ A@@ M M@@ AN V@@ OR U I@@ YÔ Mba@@ apostoli man u@@ profeti mba tsuaa mbara ver ikyav i dedoo i nyi ? 2 : 10 - 12 ; 1 Pet . I@@ wuese i̱ lu i Yehova sha ci u mbaihyomov nôngo kwagh kpa ve fatyô u hemban ga . Aluer u ngu me@@ men tsembelee yô , u zua a tahav mbu shir@@ en tom kpoghuloo . Ashighe kpishi , or ka nana karen sha gbenda nana ta ashe a nenge a pasen ior kwagh maa nan kaha nan za ungwa cii nan mase yemen ye . Sha shighe ugen la , or@@ m@@ ishen ugen lu henen Bibilo a orgen hen te@@ mbe ya na , tsô gumor ugen u dondo ya her yô kighir mough ken ya na va , va kaa a or@@ m@@ ishen la ér un kpa a̱ va ken ya na a va hen Bibilo a na . Aôndo wa ishima a bo@@ tar la zan zan kpa va gande un . — Genese 6 : 3 ; 1 Peteru 3 : 20 . Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 6 : 33 mara ma a wase se u veren shighe u se vihi sha u eren i@@ ember@@ yolough nena ? Er Se He@@ mba Mbam@@ taver mba Kwagh@@ pasen u sha U@@ ya U@@ ya Yô , 7 / 15 U@@ umace mba ve yen ne mba a “ iy@@ uh@@ we i gban ” ken a ve , shi akaa nga kpishi a ka a na ve ve gba iy@@ uh@@ we kpoghuloo yô . ( Y@@ ak . Kwase nana sue hemen u or@@ ya u nan nena ? ( Y@@ ak . 5 : 17 ) Ve lu a a@@ kper@@ an man mciem man mbam@@ yen , kpa jijingi u Aôndo “ taver ve agee ” u tagher a mbamtaver . Awa@@ shima u kwagh ne yô , ka u veren ishima sha tom u pasen kwagh la sha er ua za vough shi akaa a af@@ ishi a bran@@ ci a we ishima u eren la kpa aa z@@ aan vough vough yô . Kpa Peteru hide a iyol na ijime , a kav er lu Yesu “ lu a mkaanem ma uma u tsôron ” yô . Sha ayange a tsuaa la , ior lu a ian i nengen shi ungwan akaa a Aôndo er sha u wasen Mbaiserael la . Kwagh ne tese wang ér aluer se ombo akaa a iyolough nan nan kpa , aa wase u waren mtim la ga . ( Ekesodu 20 : 24 , 25 ) M@@ lu u á yange lu kposo a at@@ se a Mbak@@ an@@ aan ta@@ an la ica je . Yesu yange ôr injakwagh sha kwagh u tor ugen u de kp@@ an na a ze@@ ge inj@@ ô i kuman ut@@ al@@ ent@@ i 10@@ ,000 ( shin sule 6@@ 0@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ) yô . 4 : 14 - 17 ; Heb . “ Ve nenge i@@ w@@ oo - or ér ka ze@@ ge kwaghbo u vihin tsung ; nahan yô , ityav mbi nôngon ka kwagh u vihin ve ishima je zua ga . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ior kpishi nyian suur sha mbamhen vev nahan ve nenge ér vea hemen ayol a ve . Ka unô yange ve lu azende a mimi nee ? 3 : 16 , 17 . Doo u akaa a injaa man mkpeyol u ken tar ne una lu se kwagh u hiihii ga , kpa a lu Yehova man tom na . Gbenda u Yehova a ongo mbamsen asev la tese ér dooshima u a lu a mi sha a vese la ka u been mayange ga . Ka ve hen ér vea er ivese ga kpa vea fatyô u p@@ ir@@ in isharen ve i y@@ av@@ a@@ or la sha u eren aeren a iji@@ mba@@ gh agen aa lu u yaven a or jighilii ga yô . Zum u ka vea won@@ g@@ or yô , mbamaren ve zua a iember i vesen kua mk@@ om kpaa . Yange ve nenge aka@@ aeren a na aa age@@ egh ken Igipiti man kwagh u yange er shin Zege@@ mnger u Nyian man hen kpe U@@ w@@ oo@@ gh u S@@ en@@ ai la . Shi a kaa ér , “ Er m er Bibilo ayange ayange yô , kwagh la wasem u seer kporom hen Aôndo . ” Mba a mfe u vea nenge a kwagh u a lu u mimi kpa vea fa , shi mba a ishima i ôron mbagenev kwagh u jighjigh ve sha gbashima kpaa . Nenge ase er Bibilo i pase vegher u dooshima u Yehova u kpilighyol ne yô . Nenge ase kwagh u Ne@@ hem@@ ia , u lu or u to@@ on Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta , tor u Mb@@ ap@@ er@@ shia kwagh@@ man , sha shighe u shi anyom er 4@@ 50 u Kristu una va la . Er se lu vough ga nahan kpa , doo u se er nyi ? Paulu yange nger ér luun er i nder Kristu shin ku ga yô , jighjigh u nan u Mbakristu man kwaghpasen ve cii ma a lu gbil@@ in@@ kwagh . Gba u se palegh ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia na se lu a isharen i za yaven a or u i lu nom shin kwase wase ga cii . A kav er ieren ve man akaa a ve tsough u eren la a ne ve lu ken “ ajiir a l@@ yemen ” yô . ( b ) Aberaham yange er nan ve lu a mnenge u akuma akuma sha kwagh u akaa a iyol@@ ough@@ o ? Yange ma ve ungwa akaaôron a uma u tsôron sha zwa u Wan u Aôndo iyol na ! Anmgbian u kwase ne ôr mbayev nav kwagh ne , nahan doo ve kpen kpen . Ter na u tamen , u lu or@@ jir u vesen man ortamen ken c@@ ôô@@ ci yô , nôngo u bu@@ men un sha u yaren tom a Mateu 19 : 4 - 6 sha gbenda u mimi ga . “ KA SH@@ A ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” Nahan ú pine wer , hii nan ve Yesu a er kwagh u seer “ ish@@ i@@ va i môm ” sha “ ayange a uma ” u or@@ o ? Ngeren la kaa ér : “ Nahan TER ôr kwagh a Mose kaa er : Ôr kwagh a ior kaa ve wer : K@@ ar nen hen t@@ ent@@ i u Kor@@ aki man D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am kera . Ka ve zer ayôôso sha kwagh u “ bo nongo u mba@@ im@@ egh ” man ve nôngo ér vea na Mbashiada mba Yehova bo ti ne . Ng@@ ôm va kpen ken inyom i 199@@ 5 yô , se mough se yem ken kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da , se za nenge sha ter u B@@ illi@@ e zan zan kar saan ku . Kwagh ne tese je ér Yehova za hemen u lun Tor u He@@ mban sha W@@ on Cii , man Ter u lun a dooshima , u a eren tom a tahav nav sha u kuran ior nav yô . — Ôr Ekesodu 14 : 13 , 14 . Bibilo kar mfe u fan Aôndo sha kwaghyan . Kwagh ne zua sha kwaghôron u profeti u Yehova ôr sha Wan na la , ér : “ Nenge , M ver un M@@ er , a̱ lu shiada hen ior a̱ lu or@@ hemen man or@@ wan akuraior kwagh . ” “ Ter wen fa kwagh u a gbe ne je er ne lu a sôn Un ga yô . ” ​ — M@@ A@@ T . Yange m er msen ayange imôngo shi m tôv kwagh ken ityakerada yase . ” Yehova W@@ asen Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh u Z@@ u@@ an a M@@ kav Ikyav i tesen yô , aluer i ker or ij@@ u sha it@@ you yô , nana fatyô u y@@ is@@ an ij@@ u la sha uwegh ku nan , nahan kwa@@ v@@ yolough ua saa nan , kpa nana gema a war uma u nan . M eren akaa a doon Un gbem . ” Yesu kaa ér : “ Ne mba ne dondo sha a Mo ne , sha mgb@@ e u he , zum u Wan u or Una tema sha iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem la yô , ne kpaa , né tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om pue kar m har , né ôr ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar la ijir . ” Ka nyi i gbe u mbacivir Aôndo cii vea ere ? ( b ) Ka nyi u kange ishima u eren sha kwagh u lun wang laa ? I@@ deri I@@ hi@@ ar i Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol , 4 / 0@@ 8 Tsô a sôn Aôndo ér a tese un kwagh u una er yô . Nahan kpa , er iyol@@ gen@@ gese kua i@@ ha@@ gh i iv ken Satan yô , a gema ijime a Yehova . Akaa a se er sha kwagh u N@@ at@@ an ken Ruamabera kpuaa la tese se ér yange hide a iyol na ijime , shi sue gbenda u Aôndo a eren akaa la . Mose er nena sha ikyaa i Kor@@ aki nyôr iyol ker laa ? Sha er yange kôr m@@ til sha mimi u Mbakristu la her yum yô , nahan i wu@@ he un ken pur@@ usu anyom ahar . A shi nan kpa , washika na u sha uhar u yange nger shighe u bee u hiihii ica lu a gba ga la lu di u zan hemen a u hiihii la tsô . Zum u Kwa@@ se@@ shiada u ken I@@ ng@@ i@@ la vea ijende na nenge er hanma shighe mba@@ van@@ nya lu nyôron um@@ ato yemen zum u ve bee msaanyol shin kpe mnger yô , ve kange ishima sha u nyôron um@@ ato mbara nan ior mba ve lu sh@@ imi la u@@ kô@@ pi mba Iyoukura man Awa@@ ke ! “ Ge@@ ma Nen A@@ kur@@ aior Cii A̱ H@@ ingir Mbah@@ enen ” Ú nenge a ikyav i tseer tseer i Paulu tesen kwagh ken igbar la ken Aerenakaa 17 . Aluer se gbidye kwar se nenge yô , se kav ser M@@ ika shi yôô loho u kpilighyol u nan ishimaverenkeghen kpaa . 15 : 8 ) S@@ aa Yehova una doo se ishima tsung ve se civir un sha mimi ye . I ôr kwagh u ku@@ ugh shin ij@@ ung@@ wen ken msen ne jighilii ga , nahan kpa mba hembe eren un shighe u or kpe yô . Yehova gema kaa ér : “ Nahan yô , á hingir tugh her a ven , né kera lu a mpase ga , á hingir ime her a ven , né kera tsen@@ ga@@ fan kwagh ga ; iyange ia m@@ ire u@@ profeti , sev kpaa mb@@ ua hingir ve ime . Er ken inyom i 19@@ 26 la nahan , Mbah@@ enen Bibilo ( kape i yilan Mbashiada mba Yehova hen shighe la je la ) , lu a m@@ t@@ ôm ma re@@ di@@ o ve@@ m sha u@@ ger@@ i mba vesen ken tar u K@@ an@@ ada kuma m@@ ny@@ iin . 12 : 2 ; 2 Kor . 13 : 5 ) Yô , akaa a u lu tsuan u eren hanma iyange la a̱ tese ér u kuma u va zuan a averen a tsôron a Aôndo a ver sha ci wase la . — Ôr Mbaheberu 10 : 38 , 39 . Er nan ve i gbe u se naan mbagenev i@@ civi@@ r@@ i ? Mateu man Marku kua Luka mba ve nger I@@ vangeli la cii tese ér , Yesu yange z@@ enda mb@@ ate@@ enkwagh man mba@@ y@@ am@@ enkwagh ken tempel sha kwa har . ( Mat . 13 : 42 ) “ Ô@@ no@@ v mba if@@ er@@ or ” mba ve lu er ka iv@@ or i bo la mba yan ican kpishi sha ci u “ ônov mba tartor ” p@@ on atesen ve a aiegh la . Nenge ase akaa ahar a i gbe u or u nan lu “ keren u lun or@@ kuran ” la nana lu a mi ve a tese ér nan kuma u eren tom shon yô . Ior mbagenev nd@@ era timen sha kwagh u ab@@ a@@ mber a sen@@ ou shi tôôn á foto u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo . 9@@ 6@@ ,@@ 20@@ 6 Nahan kpa , m@@ doo@@ ashe u tar la cii lu gbil@@ in@@ kwagh , gadia “ ior i So@@ dom ” mba tema ikyua a ve la “ lu afer@@ aior , lu eren akaabo kpishi sha ishigh ki TER . ” ( 2 Peteru 3 : 13 ) A lu m@@ yô@@ h@@ ô@@ l iyol u doon mba waren Armag@@ e@@ don sha u waren tar u ifer ung@@ un ne je a zua ga ! Sha kpôô yô , se mba a ityôkyaa i wuese Aôndo er Davidi ngise wuese un nahan . Kanyi ityendezwa Bibilo i er a vese sha kwagh u mk@@ or u Yehov@@ aa , kpa kwagh ne ka ikyav hen a vese nena ? Kpa er nan ve yange i na “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la ityom i v@@ es@@ ene ? nahan , ka nyi ka i va u ken ishima ? 12 , 13 . ( a ) Ka mbam@@ tsera mba nyi mba@@ cian Aôndo ve zough a mi ny@@ ian@@ a ? Shighe u a hembe doon u tesen mbayev sha imba gbenda ne yô , ka shighe u i tem kwaghhenen hen tsombor yô . Nahan ka nyi i dugh ken iniôngon na laa ? Ab@@ iya yange una lu or u civir Aôndo sha mimi shin una lu ga kpa , Bibilo pase se ga . Mba been yô , “ ve ver un gbenda , ve ar shin t@@ so ” sha u a̱ yem ken Yerusalem yô . ( Marku 12 : 42 , 43 ) Umbur wer , a ib@@ aver i tom wou u pasen kwagh shio yô , ib@@ aver i tom u pasen kwagh tar sha won cii ia gba kpen . Aluer gba kpee u se kera lu a tiônnongo u Kristu ga sha an@@ shighe kpuaa je kpa , se fatyô u umbur akaa a saan se iyol a yange se lu a tiônnongo ve se eren la , nahan ishima ia taver se se za hemen . A hide a iyol ijime ga . Mba@@ jighjigh mba i er kwagh ve ken Bibilo je kpa yange ve pine amba a mpin ne . I@@ an la kua u “ m@@ us@@ an kwaghaôndo u nan man jighjigh u nan u nan kpaa ” aluer nan soo u eren nahan yô . Er Davidi fa kwagh u aluer un de u zenden sha mimi u Aôndo ve una er un la vindi vindi yô , a zamber Aôndo ér : ‘ De ngohol uma wam kera a u mba@@ asorabo la imôngo ga , shin uma wam a ior mba ha@@ an awambe la kpaa ga , mba ifer i dang i lu ve sha ave , man uwegh ve@@ gh ku y@@ an@@ egh ku iv a inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô a mi la . ’ Kpa aluer a bee fele ga yô , me ôr un akaa a uter mba tse@@ v kpuaa tseegh . ” A̱ lu nyi je yange i na ve Kor@@ aki er nahan kpa , kwagh u er ne tese wang ér yange hii u lun a mnenge u uumace . Mba@@ civir Aôndo mba jighjigh mba sha ashighe a tsuaa la kpa yange i gba u vea nôngo kwagh kpoghuloo ve vea er ishima i Aôndo ye . 32 Ka M@@ nenge u Ny@@ i U Lu a M@@ i sha Kwagh u Yes@@ u@@ u ? ( a ) Satan yange gba ah@@ on sha akaa a vesen a nyi ? Mbashiada mba Yehova wase A@@ th@@ en@@ a u kaven ér ka hanma kwagh u i tese un cii Bibilo i lumun a mi ga . Shighe u Mose tsua Yosua ér a tile sha ityough nagh la , yange ‘ p@@ enda un ave sha it@@ you . ’ Ishima yange i za Maria iyol kpishi , nahan haa iyol inya ér kwagh hemba un@@ u ? M@@ pin ne kpa ve na mlumun sha mi ken Bibilo shi ve pase wang ér Yesu ka Aôndo ga shi ngu kwagh@@ môm a Aôndo kpaa ga . Paulu lu hen ya u P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la ken K@@ orinte je kuma iwer 18 . Sha kpôô yô , gba u se palegh jijingi u taregh kua asaren a yolough a jijingi ne a lu mgbegh@@ an ior ér ve er la . Z@@ an zan hegen kpa , kunya ka u kô@@ rom a mba ve tagher a ican i i@@ pi@@ la i ve ve a mi la . Nahan ityôkyaa lu i una cia tor la ga . U m@@ asen kuren yô , de se tesen nen anmgbianev asev cica cii dooshima u Kristu , vough er Kristu iyol na kpa tese dooshima “ zan zan ar sha mkur ” nahan . Er nan ve Bibilo i hembe hanma ngeren mbagen ca je ? Mose pase ve ér , “ ka kwaghyan u TER A ne ne , er né ya je ne . ” ( Luka 1 : 6 ) Shi Kor@@ ne@@ li@@ u u lu mar@@ nya u Iserael ga , lu kur@@ utya ken sho@@ ja i I@@ tal@@ ia la kpaa i ôr kwagh na ér ka “ or u perapera u cian Aôndo . ” — Aerenakaa 10 : 22 . 5 : 16 ) Ka sha igbenda i nyi nahan ity@@ am@@ egh ki jijingi ki lu kposo a aeren a tar u Satan nee ? Mimi yô , mb@@ ang@@ ohol ityesen cii , ka a tese ve dooshima shi a wa ve ikyo nahan yô , i doo ve je i zua ga . Sha vegher ugen yô , mk@@ ighir u Aôndo a kighir ave van@@ ger sha dooshima la ka a tese ikyav sha u t@@ ul@@ en ishim@@ avi@@ h@@ in na hiden a mi ijime zum u orumace nan hembe ato la ; kpa shi sha vegher u@@ gen@@ egh di yô , erdoo na ka a lu ken mhôônom nam ma a zungwen kwa udubu imôngo imôngo la . Gba u ú tema hen ijiir i dedoo ape akaa a d@@ an@@ en ishima a lu ga ve ú fatyô u henen kwagh doo doo ye Kpa anyom nga kar yô , a pase wener mba 14@@ 4,000 mbara cii vea tema tor a na imôngo sha . ( Mpa . Er m soo tar wam kpishi shi tom doom yô , fese je m gba a mi nan ior iwasen . Kanyi Tom Mbat@@ yomov ve Er@@ ene ? A@@ veren N@@ ga sha ci Wou ( Mbaefese 1 : 3 ; 2 : 6 ) Ve kuma sha i@@ aven i vesen i ken jijingi ne sha ci u ‘ i ver ve ikyav sha Icighan Jijingi u ityendezwa , u a lu ib@@ um@@ un u dyako ’ u i ver sha ci ve sha la . Nahan cii kpa a doo u se lumun ser amba a any@@ im@@ an@@ akaa a s@@ ende@@ gh , a gbil@@ ini@@ gh la aa fatyô u van . Yesu Kristu man mbadondon un yange ve ôr kwagh môm u tesen ér ityakerada i ken Bibilo ne ya tsegh ga , kpa ve yilan i ér “ icighan@@ ruamabera . ” Mbam@@ lumun mba K@@ uman ken A@@ to sha Mbam@@ pin mba ken Bibilo • Ka atô@@ akyaa a nyi Mbakristu mba ken T@@ esalonika mbara lu a mi u lun a iwuese hen mba ve hemen hen atô ve laa ? Aluer a he@@ e ne sha ci u iti i Kristu yô , á kpe ne iyol je sha ci u Jijingi u iengem man u Aôndo A tem sha a ven yô . ” Ve hendan a Na ken deser@@ ti , ac@@ in imôngo je , ve vihi Un ishima ken to@@ ho ; ve shi ve mee Aôndo , ve b@@ am Icighan u Iserael . Ikyav i tesen yô , alaghga or u nan tee se tom nana ver se sha ian@@ tom i vesen shi nana seer se inyaregh man mbam@@ tsera mbagenev kpaa . Se hen kwaghfan u nyi hen ven@@ de@@ ve ? ( 2 Peteru 3 : 1 , 2 ) Aluer se mba veren ishima sha akaaôron a profeti yô , kwagh ne una wase u ‘ nd@@ eren ishima yase wang . ’ Yange nenge an@@ nongo u Mbah@@ enen Bibilo sha gbashima , ve lu nôngon sha agee a ve , shi nan akaa a ve lu a mi cii , sha u eren tom u pasen kwagh la kpoghuloo . Ve lu eren kwagh ne hemba anyom 30 je . Nenge shighe ne a doo u eren msen sh@@ a@@ wono ! ( Mbaefese 4 : 25 ) Pro@@ feti Se@@ kar@@ ia yange vande ngeren kwagh kaa ér : “ Ô@@ ron nen kwagh sha mimi , hanma or a orgen . ” Se mba eren ityom ne gbar gbar er mbamlu asev asange asange ve lu la kpa ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 5 , 8@@ 9 Nahan D@@ ar@@ i@@ u b@@ unde at@@ ab@@ am u i wa la , shi wa tindi ér i dugh inyaregh shin ikp@@ any@@ ar i tor i na Mbayuda ve er tom a mi . P@@ ip@@ a@@ abaver igen due a kwagh@@ ngeren sha a na nahan ér : “ Uma na ngu a awashima , sha ci u nahan yô , un man tsombor na mba ember ayange a hemban saanyol ken uuma vev cii . Shighe kar yô , se mar mbayev , nahan se seer lun a mbamtaver . Luke lu keghen se a kegh . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange kaa a orgen ér : “ Y@@ em hen ya wou hen ior ou , za ôr ve akaa a vesen a Ter A er u ne , man er A zu@@ ngu u mhôônom kpaa yô . ” 3 : 10 , 17 ) U tesen ikyav yô , se fa shighe u iyange la ia va jighilii ga , kpa se fa er i̱ mgb@@ ôghom yô . ( b ) Kanyi i lu keghen mba ve eren kwaghaôndo u aie nyian nee ? Nahan S@@ te@@ p@@ han@@ i@@ e ngu kuran agee na sha u eren akaa a á nenge wener hemba ng@@ an a inja yô , er u zan mbamkombo mba Mbakristu man u duen kwaghpasen nahan . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : W@@ A I@@ GB@@ O@@ NG@@ OR SH@@ I KW@@ AG@@ H GB@@ A@@ AN U@@ N A OR G@@ A Ka hanma shighe yange Aber@@ am per I@@ f@@ i u U@@ fer@@ ati , man mp@@ er ne lu a nyi iky@@ av@@ a ? • Er nan ve i doo u se hemba eren kwagh torough torough hegen ci@@ ilii ? ( Luka 14 : 8 - 10 ) A b@@ unde kpa , ac@@ in ahar di tsô yô , mbahenen mba Yesu s@@ ende@@ gh any@@ iman ér , “ shin ka an nan lu or@@ v@@ es@@ en@@ ou ? ” Saan se iyol shi se mba ember a ve imôngo kpa ? Ka An Yange Nan Lu I@@ man@@ u@@ elee ? I@@ ji@@ r@@ ôron i mimi ia va mase nan un u yaren tom a iky@@ u@@ men ut@@ aha na la sha u vihin agee a un u a lu a tahav mbu ku@@ ugh la kera , ka Satan Diabolo je la . — Mateu 5 : 44 , 45 ; Mbaheberu 2 : 14 ; 2 Peteru 3 : 9 . K@@ am@@ er@@ on : Shi kwaghôron u profeti la kaa ér : “ M@@ tem@@ tor Na ka m@@ tem@@ tor u tsôron , u una kar kera mayange ga , man tartor Na kpaa ka u timin kera mayange ga . ” I@@ wanger You i W@@ anger sha Shighe u Ú Lu H@@ enen Bibilo a Ior La Yesu yange kaa a mbadondon un ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii ; nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” A fatyô u p@@ aven akaa a Mbaiserael lu eren ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken hemen la , a@@ vegher any@@ iin ; a@@ vegher shon yô ka : u undun Yehova man ican i yan man m@@ zamber man m@@ yima . Kwagh ka a er i doo yô , Marku va hingir u za lun vea Paulu u i wu@@ he un ken Roma la , shi shighe u Paulu lu tin@@ d@@ in Mbakristu mba ken tiônnongo u hen K@@ olose a ish@@ u@@ ghun la , a tindi a ish@@ u@@ ghun i Marku , shi apostoli ne or kwagh u Marku doo doo kpaa . Mbakristu vea var a ikyav i kwaghôron u dedoo ne nena ? Kpa , ortamen ugen lam a Me@@ li@@ s@@ a , wase un u kaven er i lu ieren i kwaghfan u dondon tindi u Yehova u a we ér se eren ivaa “ ken Ter tseegh ” la nahan . E@@ ̱r sh@@ í kpuaa u Mose una kpe yô , a kaa ér : “ TER due hen S@@ en@@ ai va , A mough hen Se@@ ir , A za her a ve ; A ta iwanger sha u@@ wo u Par@@ an , A mough hen u@@ icighan@@ mbaiorov [ mbatyomov mba@@ sh@@ aav ] dubu pue . ” “ Sha jighjigh wen u nan la , . . . seer nen ishima i taver ; sha ishima i taver la , seer nen mcivir u civir Aôndo . ” — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 1 : 5 , 6 . Kwagh u hiihii yô , mbaapostoli yange ve lu per sha u pasen kwagh hen ijiir i i tese ve yô . ( Mbagalatia 6 : 5 ) W@@ ea lumun u zan ivese shin zan ga kpa , fa wer kwagh u vesen yô ka u we lun a imoshima i wang sha ishigh ki Yehova Aôndo . “ Akaa ne M ngu wan ne tindi sha mi , sha er ne@@ ̱ doo ayol a en yô . ” ​ ​ —⁠ YO@@ H . 15 :⁠ 17 . Mbagenev ken mba i hembe saan ve iyol ken tar ne mba a iny@@ ar@@ ev keng ga ; nahan kpa , mba zough a mk@@ om sha kwagh u ve lu a mi la , man ka inyaregh tseegh ga , kpa ka m@@ doo u tsombor ve man azende a ve a doo ve ishima la . — Anzaakaa 15 : 17 . P@@ alegh an@@ z@@ ô a gba dang dang . N@@ ana doo nan ishima vough er Kristu kpaa tiônnongo a doo un ishima nahan . Nahan kpa , Kwase Shi@@ ada u Yehova u@@ gen@@ egh l@@ ù henen Bibilo a na . Diabolo shi ngu a yar tom a mhen u ifer kpaa . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Mb@@ au@@ m@@ av fa er vea kpe yô , kpa mbakp@@ enev yô , fa ma kwagh ga , kera mba a ma injar kpaa ga . ” De se time sha kwagh u yange er sha shighe u i gba uumace , zum u mlu ve vea Aôndo vihi kpishi la tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Satan kaa ér aluer Yesu tsu@@ e gba shin inya , kpa vihi iyol ga yô , a tese ér ngu “ Wan u Aôndo . ” OR@@ Y@@ U@@ D@@ A la tile sha ityough ki Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , man “ iorov pue ” mbara di tile sha ityough ki “ iyôngo igen ” shin “ Mba@@ y@@ on@@ ad@@ ab@@ i , ” er yange i yilan ve tsuaa tsuaa la nahan . * ( Yoh . 7@@ 2 : ​ 8 , N@@ W ) Mba una tema tor sha a ve mban vea zua a uma u tsôron shin tar . Heela tseegh ga , or@@ ngeren pasalmi Davidi kaa ér : “ TER Una n@@ alegh tô@@ gh ku age@@ egh O@@ ugh ken Shi@@ on , Una kaa er : T@@ e@@ ma tor hen atô u mbai@@ ho@@ mov O@@ u ! ” — Pasalmi 1@@ 10 : 2 . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : K@@ asua u sha go@@ do@@ b@@ i ugen ken gar u S@@ an C@@ rist@@ ó@@ b@@ al de l@@ as C@@ as@@ as , ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o . Shighe u mbagenev ken derianyom u hiihii la hingir mbahenen mba Yesu la , Peteru pine ér : “ Ka nyi je sé va zua a mini ? ” Ka tom u nan je la . ( Or@@ pa . 4 : 12 ) N@@ om man kwase ka vea hemba veren ishima sha u tseghan iti i Yehova yô , mlu u kôôsôô a lu hen atô ve shi ve sô@@ som a Aôndo kpaa . Ne naagh shi pin mtsera sha mi ga . U Wan Ishima a T@@ ô@@ v@@ ac@@ an Nahan Yesu kegh ato ungwa mlumun u Mar@@ ta na la . Mar@@ ta kaa a na ér : “ Een T@@ ere , M vande nan jighjigh kera je mer , We U ngu Kristu , Wan u Aôndo . ” Shighe u Yesu lu shin tar la , i yilan In@@ i@@ ongo i U@@ l@@ ah@@ adi la ér Pente@@ k@@ ost@@ i ( iti ne ka i ken zwa Grika man inja i í ér u sha “ ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber ” ) . 24 : 37 - 39 ; Heb . 4 : 15 ) De se hii timen sha mbampin mban sha er se nenge er i lu hange hange shi i lu torough torough u se kuran yô . 3 : 5 , 6 ) Gbenda u se tesen ior la ua wase se kpishi u eren kwagh ne . A bugh Bibilo , a ver ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh sha Bibilo na i sha kwagh@@ ngeren u mba@@ ap@@ ir@@ ashe la , maa a hii u ôron . ( Mateu 24 : 45 ) Ve kar ve hemen tom u kohol “ zege@@ ikpelaior . . . ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa ” la . U@@ foto mba ken takerada ú “ Or@@ tesen ” la man ung@@ eren mba i nger her la ka ikyav mbi vesen mbi tesen mbayev [ F@@ o@@ to u sha peeji 29 ] Mba duen a itinekwagh ne ken mgb@@ er u Iyoukura i nan ior ken won la sha ashighe ashighe . Shin er ifer i lu sha ayange a M@@ ika kpishi nahan kpa , M@@ ika fatyô u eren sha akaa a Yehova yange soo ér a er la . A kaa ér : “ Man er lu sha ayange a Noa nahan , kape m@@ ve u Wan u or kpaa una lu la . ” T@@ so@@ mbor ne yange u er zende u hemban u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ ,@@ 6@@ 00 u yemen ken tar u K@@ an@@ aan , ape ve za ts@@ aan ken ut@@ ent@@ i shi ij@@ en kpaa kôron ve shi ve tagher a mban@@ um@@ un@@ gbenda kpaa la . ( Gen . Mba@@ ats@@ ator : © AR@@ C@@ O / D . ( Pasalmi 19 : 7 – 11 ; Anzaakaa 2 : 1 – 6 ) Man takerada u Bibilo Tese la ua tese ú er ú yar tom a Ruamabera tsema tsema yô . ( Yohane 10 : 16 ) Nahan doo u Mbakristu cii vea dondo ikyav i dooshima u mimi u An - sh@@ ul@@ am la . ( Mbaheberu 10 : 20 ) Kpa Yesu kpe ka tse ayange atar yô maa Aôndo nder un shin ku ken mlu u or u ke ’ jijingi . David : Shighe u m va kav er akaaôron a profeti a i nger ken Mateu ityough 24 , man a i nger ken takerada u Daniel , man akaaôron a profeti agen kpishi , lu kuren sha gbenda u kpiligh iyol yô , m na jighjigh vangertiôr mer ka mimi je ne . 25 : 15 ) Er hanma or nana ver ishima ér i lu nahan , or@@ tom u hiihii la hemba zuan a mtsera a u sha uhar la . Sha kwagh u i nger ken Lev@@ iti@@ ku 15 : 25 - 28 yô , kwase u yange nan lu a angev mbu ha@@ an awambe cii nana kera lu wang ga zan zan mbu a kar been , shi zan zan je s@@ ati ugen kpa a kaa been . Se Z@@ enden vea Aôndo Nen@@ a man Ka sha ci u Ny@@ i ? Ken inyom i 19@@ 8@@ 1 la , shi se za zua vea agumaior agen a a lu ken p@@ ati u M@@ ala@@ w@@ i Y@@ oung P@@ i@@ one@@ ers la yô . I@@ c@@ in@@ tan i sha ieren i ‘ vendan ’ u eren ityom i Aôndo la , ngi sha ci u Mbakristu nyian kpaa . Mar@@ th@@ a kav er i gbe u C@@ am@@ il@@ le una kohol imôngo a mbagenev mba ve lu a isharen i civir Aôndo yô . Mbaiserael kpishi lu uwegh sha u nengen sha ikyurior la shin nan i̱ kwaghyan u ken jijingi ga . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ho@@ gh@@ ol ior kpishi ken tar u Jam@@ a@@ ica u ú lu ken ic@@ ile i C@@ ar@@ ib@@ be@@ an , ape oo ka u ta ib@@ ugh ib@@ ugh la . Se kpaa se za nen hemen a ishimat@@ seen yase her dông ! Ka akaaôron a ken ruamabera a nyi nahan a tese ér Yehova man Yesu ka Mbak@@ ur@@ an mba lun a dooshima ? Shi@@ r@@ le@@ y : Ka nyi kwagh@@ a ? ( N@@ ah . 3 : 12 ; Luka 13 : 6 - 9 ) Nyian ne , ior mba k@@ ahan sule - t@@ ur sha ajiir kpishi sha tar . Nahan kpa , or ka nana za y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô , ashighe kpishi kwagh ne a na Aôndo a kera doo nan ishima ga , shi nan kera na un jighjigh ga . Or@@ tamen nana̱ de kaan sha zwa t@@ so ér nan lumun mbagenev u van ikyua a nan ga , nana̱ tese sha ieren kpaa . ( 1 Yoh . Ieren i E@@ m@@ ili@@ o ne yange i doo mba@@ abo@@ ki nav mbagenev kpishi je yô , ve tese isharen ér i hen Bibilo a ve shi ve hii kwaghhenen shon kpaa . 3 : 11 ) Kwagh u vesen ken aeren a civir Aôndo ne yô , ka u yôôn loho u dedoo . Doo u ijir i Aôndo ôr Yes@@ e@@ bel la ia taver jighjigh u nan wase sha kwagh u una va er ken hemen la nena ? • Hii nan Yehova a t@@ á@@ ng@@ é yemen ity@@ av@@ a ? M@@ seer u iyenge i Mb@@ ap@@ asen kwagh u Tartor ken derianyom u sha 20 la Yehova lôh@@ ô se ér se kporom ikyua a na sha mpase u a pase iyol na ken Bibilo la . Mbat@@ omov lu kpuaa tsô , nahan kpa wanakiriki ne yar tom a igbenda i he sha u samber a loho u dedoo . ( b ) Ú ver shighe ú henen Mkaanem ma Aôndo nena ? S@@ aa se nôngo sha afatyô wase cii , se kuran atindi a Aôndo a perapera la ve una lumun se ye . ( D@@ ut . Heela tseegh ga , ior kpishi ka vea va bee iyol yô , ior ve gema ny@@ a@@ ghen ve hen shighe u ma i lu hemban nengen sha ve cii la . — Ps . A gema uwer a gbidye sha b@@ a@@ mber kon ugen , b@@ a@@ mber kon shon pav ker a@@ vegher ahar . Ka nahan ve Yesu yange kaa nahan ye , ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” Ab@@ es@@ al@@ om ungwa imo i H@@ u@@ sh@@ ai , lu i A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l ga . — 2 Samuel 15 : 31 ; 17 : 14 . Yakobu pase er i hii ve a er injakwagh ne la ken ivur i sha 6 la wang . A lu kwagh u saan iyol kpishi u civir Yehova ken tar u mbamzeyol vea kera lu ga la . M umbur kwagh u yange m ungwa ken mkombo u Mbashiada u m nyôr shighe u m lu ken gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y la , nahan m er kwagh sha mi . 6 : 11 , 12 . Gbenda u Aôndo a er se la kpilighyol , a na se mfe u zenden shi eren tom , shi a er se sha gbenda u se ya kwagh una s@@ ough se ken iyol sha er se zua a agee a eren tom yô . U tesen ikyav yô , sha ayange a ngise la , i wa iy@@ ô@@ ugh ken usu , ki a nyian v@@ ong yô , i dugh ki i gber mba@@ kwa@@ re@@ v ikyav iyol kua mbai@@ v mba ken tempel man ikp@@ an i yevese . Kpa tese wener un ngu hur@@ or na u ishima ishima . Nahan yô , doo u se dondo kwaghwan na sha u civir Yehova “ a ishima i môm man ishima i gbar gbar kpaa . ” — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 . 3 : 16 — Sha kwaghôron u ken zwa Heberu yô , Na@@ omi yange pine Ru@@ tu wener : ‘ Ka an wa@@ ma ? ’ Yange i ta Mbaiserael icin ér : “ K@@ ura nen iyol sha kwagh u i te icin sha mi la , i̱ de kera lu u zum u né tsegha un yô , né gema né ” tôô akaa agen ken gar la ga yô . “ I@@ t@@ yom i kpilighyol ” man ‘ aeren a age@@ egh ’ a Yehova la aa lu nan nan je kpa mayange se hungur a mi ga . Timoteu kpa yange wa ishima a mbamzeyol kpishi shighe u lu vesen ken mimi la . “ Ka Nahan man Á K@@ pe u Iyol ” Y@@ e Tsô or u eren tom shin ig@@ ir@@ g@@ i la nenge a itinekwagh i sha b@@ a@@ a@@ ji ne , i nger ér “ Tartor u Aôndo u̱ V@@ a ! ” Er i vande t@@ eren la nahan , mba yôôn shi tesen loho u dedoo u Tartor u Aôndo sha hanma ijiir sha tar ainge . Sha ayange ne kpa , ior kpishi mba ve yem t@@ w@@ ev ken tar u Fran@@ ce yô , mba henen mimi . M@@ te@@ v u sha ican u sha ikyaa i kwaghaôndo la ka u nzughul a or shin vihin nan iyol sha apera sha ci u jighjigh u nan u nan . Yehova lumun ér or môm nana tim iyua i a ne uumace la ga . Yehova F@@ a A@@ tsan a A@@ se Gbenda môm yô , ka u den Mkaanem nam ma hemen se ken akaa a se eren cii ; man u sha uhar yô , ka u veren ashe a injar i i@@ en@@ ge@@ m@@ egh i Yehova a ver se la . “ A@@ tindi a [ Yehova ] yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” Ka nyi i gbe u se fa sha kwagh u ishima i se kange ser se civir Yehova laa ? 36 : 9 ) Ken tar u he u Aôndo la , iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo ia hemba taver a taver cii , shi una bee se nyityô u@@ ange cii , gadia una de se asorabo ase sha ci u nagh ku ip@@ aa ku Yesu a ne la . Kwagh ne una wase mbayev ou u eren akaa sha inja . Aluer kwagh ngu nahan je kpa , ver nen ashighe a hiden gbidye kwar sha m@@ ze@@ hemen wen . ( Genese 22 : 18 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 17 : 11 ; Mateu 1 : 1 ) Zum u lu shin tar la , akaaôron a profeti sha kwagh u Mesiya , a i tsen@@ ga ngeren u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo la kure sha a na . 4 : 8 ) Kpa , mba ve ny@@ iman ér Aôndo ngu ga la di se wase ve nena ? Alaghga nan nenge ishigh ki nan kp@@ ase , shin alaghga nan nenge tsembelee je kpa gba nan ishima u sôron mbam@@ shi mba nan nenge a mi la ga . A@@ gu@@ ngu a K@@ ar@@ me@@ l Hen shighe la , a gba u se dondo ikyav i Yesu i lun a dooshima u t@@ angen iyol ga la . Nahan kpa , mba zuan a averen mgbegh@@ aa sha ishimawan ve la . La@@ ura I ôr kwagh u icighan@@ mlu u Yehova ken Bibilo ac@@ in imôngo . Yehova ongo mbamsen mba mimi mba mbacivir un ve eren sha u a̱ na ve kwaghfan man mkav shi a̱ hemen ve sha u eren tom na la . — Yakobu 1 : 5 . Ma zwa ngu u ior kpishi ve lamen u nyian yôô ? Cii man u̱ kaa un imo wer , “ Een , m eren a we nahan sha ci u ka u eren kwagh er wanye nahan ” yô , vande henen sha kwagh ne ve : A@@ g@@ umaior nga a soo ér i na ve ian sha akaa kpishi je i gande a gande , kpa mbamaren mba fe soon u nan ve ian i í doo u ma ve naan ve la ga . Mbahemenev man Mb@@ av@@ esen mba sha uya mba uter man mbatamen yange ve lu mba wan ior kwagh shi ve lu mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kpaa . Yehova Ngu a K@@ er I@@ gbenda i W@@ asen Se Or u i sar nan kpaa , nana̱ va , nana̱ va ngohol mngerem ma um@@ am gbilin . ” — Mpase 22 : 1 , 2 , 17 . Lu ityôkyaa i dedoo je i na ve Yehova na Habak@@ u zwa er a er kwagh ne sha gbashima nahan ye , ér : “ N@@ ger mpase la a̱ due wanger wanger , sha ikp@@ ande , sha er or nana karen kpaa , nana ôr yô . ( Mbakolose 3 : 23 ) Ú kporom ikyua hen mba Yehova a doo ve ishima ga , gban je kpa kwagh a gbe ve a na ga la shinii , shin ú nôngo wer ú seer ny@@ ô@@ ôso mlu wou vea ior mba kwagh u ken jijingi a gbe ve ishima laa ? Nahan u fa kwagh u yange er hen shighe la kpa ? — Yange mba maan gir@@ gar u Yerusalem mba been a bee nahan man Ne@@ hem@@ ia wa ih@@ in@@ da gar shi wa atindi sha er a kura gar doo doo yô . ( Mateu 4 : 23 ) Man er yange fa wener ior kpishi vea ngohol loho u dedoo la yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . Yesu na mlumun sha mpin ne shighe u lu pasen mbahenen nav injakwagh shon la , ér : “ Or u l@@ ôôn iv@@ or i dedoo la , ka Wan u or je la . ” ( Yesaia 48 : 17 ) Nahan yô , se fatyô u nan ityendezwa na i i nger ken Pasalmi 32 : 8 la jighjigh a ishima yase cii . ( Ôr Pasalmi 8@@ 4 : 11 ; Yakobu 1 : ​ 2 - 5 . ) M@@ ough hen shighe u Maria hii zuan a Mbashiada la va hen iyange i i er nom na batisema la nôngo u kuman anyom 40 ! Or ka nan vande nengen sule shin ilev cii ve nan mase y@@ amen ye , nahan ka i kera hingir torough torough u shi za nengen akaa ne zum u i yam a kera ga . Tsô í mar Is@@ ak@@ a sha shighe la vough kpa ? Kpa er ican er ve tsung yô , ve zamber a Aôndo u mimi ér a̱ wase ve . Er nan ve i gbe u mba i shigh ve mkurem vea zer nôngon kwagh sha er vea nengen u@@ icighan@@ mbaakaav er Yehova kpa a nengen ve nahana ? Mba kaan a na ér a va ngohol tele@@ f@@ on na yô ci@@ er un iyol je bee un er ka as@@ enge nahan ! Alaghga heen ne Paulu ngu jimin a jimin ôron kwagh u mba i shigh ve mkurem mbara cii . U eren nahan yô , alaghga tom u pasen kwagh la ua seer doon we . Yange ember kpishi , gadia a “ kohol mbagenev ken ônov [ nav ] , mba zenden ken mimi . ” — 2 Yoh . 1 , 4 . K@@ e ’ ivur 13 - 27 la , i nger akaawan kua atindi a ken m@@ l@@ ú sha u kasev mba sha ikyo@@ v ikyo@@ v cii vea fatyô u yaren tom a mi zuan a mtsera he ’ tsombor ve yô . Yange m zua a orgen sha ikyev i kwase ne , iti na ér Jo@@ ven@@ cio , nahan a hii u henen Bibilo a mo . Se tsa yemen sha gbenda zan zan ayange 12 nga kar yô , i za tile a vese hen ta@@ sh@@ an u gir@@ gi@@ do@@ go , hen gar u Le@@ b@@ y@@ az@@ he . Yange m za mkohol ken gar u Par@@ is ken inyom shon , nahan m fi@@ ir foo@@ m u zan makeranta u m@@ ishen . Kwagh u yange fa kpishi ga yô , lu di yi@@ ase i tiônnongo u Kristu u tsuaa la tsô . T@@ ime sha igbenda ihi@@ ar i u fatyô u hemban mzeyol shon la yô . U@@ umace mba ve yen ne mba a ieren i a taver Satan ga u yan mtsera sha i̱ — ieren shon yô ka i or tsu@@ ghun iyol i nan la . Mose lu ôr kwagh sha m@@ war u i war Iserael , kera lu kp@@ an ken tar u Igipiti ga la kaa ér : “ Ka sha ci u ne doo TER ishima man sha ci u A we ishima u kuren mb@@ um u A bu@@ m a uter enev la , TER A dugh a ven sha uwegh ku age@@ egh ” ye . — Duteronomi 7 : 8 . U tesen ikyav yô , ortamen u wasen mzough u mbatamen tom ka a na anmgbianev akaaôron sha a@@ aven a ken mbamkombo hanma kasua . Yesu yange na mlumun sha mpin ne sha mkaanem ma ma taver ga kpa ma gem ma lu a tahav kpishi yô . Iyange i se̱ mough yemen la á lu m@@ liam tseegh — ka sha kwa an@@ igh@@ eni je se ‘ y@@ u@@ e ’ nahan ne . ( Mpase 2 : 1 - 4 ) A@@ vegher agen a tom wase u se eren Yehova ne aa fatyô u hingir kwagh u gban eren di tsô . U hi@@ an a orgen shin lun a mbamhen mba iji@@ mba@@ gh ken ishima la una mgbegha or nana za er iji@@ mba shin idya . Lu tom ú kiriki ga cii . 12 : 1 - 4 — Ka an yange i ‘ fe@@ ese nan i yem a nan ken Paradi@@ so ’ ? I mar se se lu an@@ igh@@ eni , mo m lu wan - masetyô . Nahan kpa , u@@ z@@ end@@ en@@ ya mban kpishi mba tse yum ga . Zum u i pine mpin sha kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh k@@ un yô , Yesu kaa a Peteru ér : “ Z@@ a shin kpe u zege@@ mnger , za kende tsu@@ we , tôô ish@@ u i wea vande kôron la ; ú bu@@ ghun i zwa yô , ú zua a she@@ k@@ el môm ; tôô , za na ve sha ci Wam vea we . ” — Mateu 17 : 24 - 27 . Yehova na Wan na u môm môm la icivir sha u nan un ‘ tor sha won cii man tartor . ’ Nahan se za hen ijiir i te@@ en ikyav mbi tse@@ v , se za yam ikyav kpuaa . Yange i nenge wan ve O@@ be@@ di inja er ka wan u Na@@ omi iyol na yô , shi lu un jim i nenge ér a tile sha ityough ki E@@ lim@@ ele@@ ki ye . — Ru@@ tu 2 : 19 , 20 ; 4 : 1 , 6 , 9 , 13 - 16 . Mose yange pase sha mimi , er lu ishim@@ avi@@ h@@ in na na ve i yange un u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la yô . ( N@@ um . Kpa u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba tse gbem ga . 16 : 21 ) Yange wa ishima er kwagh u sha ishima i Aôndo , shin er gba u una ya ican tsu@@ see nahan kpaa . Lu vegher u loho u dedoo la u nyi Paulu ter kwa kimbir kimbir ken takerada laa ? Kpa atesen a Bibilo kô@@ rom ken ishima , sha ci u yange pase akaa vough vough shi wanger kpaa . Dooshima ka nyi , man dooshima eren nyi kpa gem eren nyi ga ? ( Pasalmi 27 : 3 ; 39 : 3 ; Yohane 16 : 22 ) I@@ a fatyô u ke@@ hen or ken van@@ ger gayô lun legh legh , shin ia fatyô u lun a dooshima shin lun i̱ bo . — Anzaakaa 16 : 5 ; Mateu 11 : 29 ; 1 Peteru 1 : 22 . Alaghga lu nyi i na ve Satan de akaa cii gema ishima na ver sha S@@ ara ? Ashighe agen ka i taver u fan m@@ kposo u kwagh u i nger ken zwa Heberu ér a lu icam man u i nger ér a lu icam ga yô . Sha nahan yô , mbag@@ e@@ man Bibilo gba zwa môm sha kwagh u avur a a lu icam la ga . Doo u se kav Maria sha ieren na i hiden a iyol ijime man jighjigh na la shi se ungwan imo i Aôndo er un nahan Aluer ishima zer vihin se a or shin se wa kwagh ishima a nan , se venda u den nan kwaghbo yô , se mba eren iyol yase ican . Mbam@@ pase mbara wa nyi man nyi k@@ ere ? De se time sha akav a iorov uhar kposo kposo mba yange ve gba ken to u mciem man mk@@ ighir u mbak@@ ov man kwagh u se hen sha kwagh ve yô . Alaghga ú tese nan msen u Yesu u a lu ikyav i tesen la , kua mbamsen mba sha gbashima mbagenev mba i nger ke ’ Bibilo la , amba e̱r mba i nger ke ’ u@@ pasalmi mbara nahan . 14 , 15 . ( a ) Tartor u Aôndo ngu hemen se nyian nena , man ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase sha kwagh nee ? Sha ci u , iliam i tsombor lamen ayol a ve doo doo la ka i wase tsombor u lu k@@ ang@@ en@@ aa , shi i kpe ú iyol kpaa . M@@ we u Yehova a z@@ eren wan ishima shin a kighir ave van@@ ger la , a fatyô u lun iky@@ aren hen a vese ga aluer se ‘ iv a mfe u fan ishima Na sha kwaghfan ’ yô , man ishima na shon yô , ka u “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” Nahan Mbakristu mba ve lu a ian i v@@ ô@@ son ayol a ve er Bibilo i tese la ka vea soo u v@@ ô@@ son ayol a ve yô , ve dondo atindi a iv@@ es@@ egh a hen tar u ve lu her la . 11 : 23 , 24 ) ( 1 Kor . 11 : 23 , 24 ) Sha nahan yô , zan zan nyian kpa Mbakristu mba eren icighan mkombo ne hanma inyom cii , shi kwagh u bredi man wain la ve til sha mi la gba ve kwagh tsung . Se mba tô@@ mon ser shighe u a kera shi ica ga ne a̱ va , zum u mba Aôndo a doo ve ishima cii vea de a de u henen ityav tseegh ga , kpa han@@ mô ve nana tema shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan kpaa yô . A lu@@ ̱ u wou iky@@ ang@@ egh — a kera lu e̱r nyian ka ú ya ican ú maa ya , orgen nan kar nan tema k@@ er@@ egh la ga . 13 : 48 , N@@ W ; Mpa . 14 : 6 , 7 ) Nyian ne , awashima u vegher u nongo u Yehova , u a lu shin tar la ka u eren tom u injaa u hemban cii ne . Shi se time sha igbenda i ia wase ú u eren ityom la yô . • Ú tese wer ú ngu or u mimi nena ? Yange i kohol at@@ am@@ ai@@ ky@@ on sha shighe u sun@@ da u zu@@ lum u been yô , inja na yô , ka sha shighe u inyom i zu@@ lum u been je la . Yehova ngu t@@ enger akuraior cii sha loho u dedoo u i lu pasen tar sha won cii ne hegen , nahan akaa@@ injaa a akuraior cii nga kohol ken iyou na . Kwagh ka a er i doo yô , An@@ dr@@ é yange hide ken tiônnongo . ( Yakobu 3 : 2 ) Or u nan lu a isholibo ga nana fatyô u kôron no@@ mbor u nan tsaha sha er nana lam ken zwa a vihi nana gema a gba zamber a zamber ga yô . Alaghga ashighe agen a lu u ken ishima er lu gum@@ kwase ugen u lun anyom 18 , u i yer iti na ér B@@ ri@@ el@@ le la nahan . Ver ikyav wer Peteru shi kaa wener : “ M@@ k@@ ur u akaa cii mgb@@ ôghom ve . ” Sha ayange a tsuaa la , or@@ sho@@ ja yange nana kura ityough ki nan ken utya ga yô , nan ngô@@ ôr kpen ga . A fatyô u yilan kwagh ne ér dyako . Se Mbakristu kpa se mba a dyako u doon kpen kpen . ( a ) Ka nyi Yehova a er sha u u@@ lu@@ gh se van a mi hen a n@@ aa ? 18 , 19 . ( a ) Lu nyi i wase Davidi ve isharen na i civir Yehova la seer taveraa ? Ior mba i fe ve ga mban vea fatyô u b@@ enden a ven nena ? Hen shighe la , mbayev mba hen ani@@ jiir la z@@ aan makeranta u i been sha nongo an@@ igh@@ eni yô , man hanma nongo lu a k@@ el@@ ase môm tseegh , u mbayev nyôron makeranta ker yô . Aluer se mba yaren tom a takerada u Bibilo Tese la sha u henen Bibilo a ior yô , kwaghhenen la una bende a mba i sar ve u eren ishima i Aôndo la kpishi . Ior kpishi ka ve wuese Aôndo er a gbe sha man tar , man akaa a a lu ker cii , kua uumace kpaa yô . Shin er mbam@@ zough mban wase u sôron mbamzeyol mba kiriki kpuaa nahan kpa , mbamzeyol mba vesen yô , lu inja er mba hemban vihin gban a gba kera nahan . Kwagh yange e̱r nahan ac@@ in ahar je . Davidi vea ior nav yange ve yevese Saulu ve za yer ken gar u Shi@@ k@@ el@@ ag@@ i ken tar u Mba@@ fil@@ iti inyom i môm man iwer iny@@ iin . Kpa or@@ kur@@ an@@ ilev ka nana nengen sha iyôngo i nan tsembelee yô , i kpe i iyol . ( 2 K@@ ron . 14 :⁠ 3 ) Er ishima tse@@ e Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati ker sha mcivir u Yehova yô , “ a vihi ajiir a ta@@ ven sha kua A@@ sh@@ er@@ im ken Yuda kera . ” ​ —⁠ 2 K@@ ron . Shighe u lu shin tar la , Yesu ‘ due hen Ter ’ na . ( Yoh . Or u nan suur sha Yehova taveraa ga yô , mnenge u nan una kaha kposo . Se mba a mfe u vough sha kwagh u Mkaanem nam shi se kav mimi sha kwagh na kua mba@@ awashima nav kpaa . A kaa ér : “ K@@ e ’ atô u anyom 19 ne jimin cii , shighe u se b@@ unde u zuan mkombo yô , lu ga . Kpa hegen ka sea hide sea gbidye kwar sea nenge er se zough a mk@@ om man msaanyol ken anyom a hemban 50 a se lu imôngo ne nahan , se lumun ser mimi je yange se kegh nahan wase se . Ve hemba anyom : 32 Se mba cian u vihin Yehova ishima sha ci u á doo se ijende ishima . Sha kpôô yô , er yange ve tese jighjigh nahan , se kpa se er nahan vough hegen u Tartor u Mesiya u sha la u lu jim jim ne . — Pasalmi 42 : 5 , 11 ; 43 : 5 . Nahan cii kpa , Mbakristu yô fa ér ka Tartor u Aôndo tseegh ua fatyô u sôron mbamzeyol mba uumace shi eren kwagh a ior sha mimi ye . ( Luka 22 : 32 ) Orkristu u jighjigh u sha ayange a mbaapostoli ugen u i yilan un ér E@@ p@@ af@@ era la yange dondo ikyav i Yesu ne sha u eren msen kpoghuloo sha ci u anmgbianev nav mba ken K@@ olose . Aluer ú ngu hen ijiir i ka i taver u zuan a tom yô , alaghga ú nenge wer doo u ú er nyityô tom i ú zough a mi cii . ( M@@ ika 1 :⁠ 4 ) Kwagh ne una va a mtim u nyi sha mbara mba ve vende u civir Yehova laa ? Mbamaren vea kav Yehova , Or@@ kur@@ an@@ ilev u He@@ mban@@ cii la nena ? Alaghga ngô@@ u shin ter@@ u gba so@@ mb@@ o , shin a tsu@@ me gbe zenden wuee wuee tsô gayô i zua un a ma angev mbu vesen . Ju@@ li@@ ana kaa ér : “ Ashighe agen kunya ka u kô@@ rom vea nom@@ om u za pinen iwasen . ” ( 2 Kor . Shi se kav nen mba@@ aie mba Satan a lu eren la shi se palegh nen ve kpaa . Doo u se lu a isharen i or@@ pasalmi kpa lu a mi la . A wa icam ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a ken zwa wam man mhen wam u ken ishima , ve̱ lu kwagh u kuman We ishima , T@@ ER@@ E , V@@ ande wam man Or@@ p@@ aan wam . ” ( Ps . Bibilo ta se icin ér se de veren ishima ser ma mzough u uumace a yima se ga . I@@ ̱ kaa ér : “ De suur nen sha mbat@@ ar@@ ev , sha wan u or u iwasen i lu her a na ga la ze . ” Kwagh la yange er Mbashiada mba Yehova kpishi ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a N@@ az@@ i ken shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la . Hen ase er yange Yesu una lu pinen mba@@ fan@@ atindi mbara mbampin mba vea wase ve u henen sha kwagh , nahan ve kegh ato a na zu@@ lee yô . 119 : 10@@ 5 . Aluer se mba eren nahan yô , anmgbianev asev mba doon se ishima mba nomso man mba kasev cii vea nenge ér se mba p@@ al@@ egh@@ aa a ve ga , kpa vea nenge ér se mba ikyua a ve . ( b ) Mkaanem ma i nger ken Pasalmi 32 : 8 la ma a wase mba vea ban a vangertiôr shin vea fa u eren ityom ve tsembelee ga la sha ci u nyi ? Shi se p@@ ande shighe u se eren an@@ umbe man i@@ ember@@ yolough la , nahan se ver shighe jighilii u se henen Bibilo kpoghuloo yô . ” Mba@@ zan ad@@ ua nd@@ era eren msen ne sha icivir ken u@@ c@@ ôô@@ ci vev anyom u@@ deri imôngo hegen . 1 , 2 . ( a ) Ka nyi akaa sé er keng ve se ya ikyar a Yehova kôôsôô ? P@@ ase m@@ kposo u ior mba ve lu sha ikyev i tar u Satan ne man mbacivir Yehova . ( 1 Peteru 2 : 12 ) Shi se fatyô u henen kwagh sha ikyav i Yosev , wan u Yakob á ver la kpaa . A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira yange ve gba ken kwaghbo ne ab@@ u sha ci u m@@ yen ve ga . Nahan nenge i doo u saa Yehova una vande timin afer@@ aior kera keng man ve una gema tar ua hingir paradi@@ so sha wono ! — Anzaakaa 2 : 21 , 22 ; Daniel 2 : 44 . Ken inyom yam i sha uhar la , m kuma u lun môm ken mba vea yevese ve , a fa or u ne@@ er a@@ yem ken tar u J@@ ap@@ an jimin cii la . Gadia ka kwagh u or nana tsua iyol i nan yô . ” Or nana fatyô u zuan a ib@@ aver i injaa sha mnger u ngise i nger hanma takerada u Bibilo la , man mlu u yange i nger ú kua mbam@@ tsera mba ú lu a mi cii ken takerada u i yer ér All Scrip@@ ture Is In@@ spir@@ ed of God and B@@ en@@ ef@@ icial man u In@@ sight on the Scriptures la . Bibilo kaa ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande . ” ( E@@ ks . Kpa , ka ve nôngo tsung sha er kwagh ne una d@@ an ishima ve ga yô . ‘ S@@ é W@@ ua Un ’ Bibilo kaa ér Aôndo U@@ hemban@@ agee zu@@ ngu mba ve hiden a ayol a ve ijime la mhôônom sha ‘ shighe na . ’ Ka Sha ci u Ity@@ esen Y@@ ase man Ishim@@ as@@ ur@@ un Y@@ ase Mbashiada mba Yehova ka vea eren tom ve u henen Bibilo a ior , u ve eren sha iny@@ ar ga la yô , ve timen sha at@@ ine@@ akaa a ken Bibilo môm môm . Aerenakaa 20 : 7 - 12 Er K@@ im ng@@ ur bu@@ ghun takerada la nengen ker yô , a za ase@@ gh sha mkaanem ma i nger ér “ Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ” la . Hen ase sha kwagh u ayange a Noa la . 34 : 15 ) Mimi je , Yehova una fatyô u ungwan m@@ liam ma or u ishima i vihi nan tsung la sha shighe vough , sha u mgbegh@@ an mba se civir Aôndo a ve imôngo , mba ve vi@@ e ken jijingi la , u va sur@@ un nan ishima sha mkaanem ma kundu kundu kua ma sha kwaghfan . Jijingi u Aôndo iv ken ve je ityom i í tindi ve la hungur ve ku@@ aa . M kera soo mer anmgbianev mba ken tiônnongo ve nen@@ gem ér m ngu or u mimi , kpa me gema me eren kwagh sha at@@ ser@@ egh ga . ” I@@ yol@@ kpen ia fatyô u v@@ ôron se ishima man kwagh la una saa m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase ishe . Yakobu 1 : ​ 14 , 15 Kwagh ne kua u veren ve ikyav i dedoo shi pasen ve aeren a a lu shami ga la wang , shi wasen ve u fan kwaghbo u aluer ve tsua akaa sha inja ga ve u una tser ve la . Sha u vea nôngo a tser haregh ve yô , ashighe kpishi ka ve h@@ enda ak@@ e@@ ke oo g@@ era g@@ era ve yem zende i kuma ah@@ wa imôngo , kwa gen je yô ka i tse@@ e iyol i kuma udi@@ gi@@ ri@@ i 40 sha iky@@ aren i C@@ el@@ ci@@ us la . 7 , 8 . ( a ) Ka aeren ahar a nyi an@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh la lu a mi , a a tese ér ve lu ke@@ gh@@ ene ? Nahan taver kpishi u lumun ér mba hendan kwagh a gomoti shin mba n@@ um@@ un ior ér ve er ayôôso . U ngu nengen er aeren a ior a lu hemban tesen inja i vihin ne gban a gba kera kpa ? Aôndo a yange ior u eren afer@@ akaa ? I mee ve ve er idya , nahan ve hingir u nyôron ken mbamzeyol mba vihin tsung sha idya ve la . u Fe@@ be@@ war@@ i 8 , 199@@ 4 , peeji 3 - 10 . 20 : 35 ) A lu nyi je ia gba u ishima shin wea lu a nyi mfe shin wea fa u eren ma kwagh tsembelee je kpa , akaa nga kpishi a agumaior aa fatyô u eren ken tom u Ter nyian yô . — 1 Kor . Sha nahan yô , yange doo un kpishi u lun vea Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a ken zende ve u m@@ ishen u hiihii la shi zan ve ityom kpaa . ( Aer . ( Anzaakaa 31 : 13 , 14 , 16 ) Nyian ne icombor i lun a or@@ maren môm ngi hemban seer a seer . Na ikyav i i tesen ieren i Yesu a kasev yô . Shi Lu@@ ther wa ati@@ ator kwagh kpaa ér a̱ hendan kwagh a tor u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o la . Ma shighe môm tsô lam a mo dang ga . Se mba ken ashighe a bo kpen kpen . Kpa ve tese er i doo u ú dondo akaawan a ken Bibilo vough vough sha u sôron mbamzeyol yô . Yange wuese Yehova kaa ér : “ Er Sha a gbe ca a kar tar sha nahan , kape erdoo Na kpaa a ke@@ he a mba ve cie Un la . ” ( Ps . ( E@@ s@@ era 7 : 1 – 10 : 44 ) I@@ ti i kwase ne ér R@@ i@@ e . Er ve za a mi yô , kwagh ne kpiligh un iyol je saa her . I@@ SH@@ P@@ AN@@ I@@ A “ Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” — M@@ A@@ T . I@@ ca a kera gba ga tsô Yehova una kende a iti na sha a hemba er yange vande k@@ enden a mi shighe u due a Mbaiserael ken Igipiti la . Se@@ er nan ior um@@ ag@@ az@@ in . A kaa ér : “ Er [ Yehova ] A lum ken uwegh ku y@@ an@@ egh yô , me t@@ enger ga . ” — Ps . Mbakristu ka vea dondon ikyav i hemban doon cii i Yehova Aôndo man Yesu Kristu ve ver se sha kwagh u hiden a iyol ijime la yô , kwagh la a wase ve u lun ishima legh legh . 7 , 8 . ( a ) Yesu yange na iyol na nena , man i na un injar i nyi ? Shi Ese@@ kiel nenge a a@@ j@@ in@@ ge a Or u hendan iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya la kpaa . Aluer or hii u eren akaa hen ajiir a sha In@@ tan@@ et ne , a u van@@ den ôron ngeren mbara shio yô , nan er kwagh sha ib@@ ume kpishi ! Kpa una hii nan ve una er kwagh ne , er takerada kpa u ti fa u ôron ga nee ? Anmgbianev mba hen af@@ ishi a bran@@ ci a hen S@@ of@@ ia la yange ve fa iyenge ior i ia va ken tar u Fran@@ ce man u Jam@@ an@@ i man u Grika man u I@@ tal@@ ia man u P@@ ol@@ and man u Ish@@ pania jighilii ga . Yesu za nyer sha yô , a ‘ m@@ ishi awambe ’ a naagh nagh kura sha u k@@ enden injar i i@@ w@@ om i awambe a uma na la nan Yehova . Apostoli Peteru yange kaa a ior mba ve kohol her la ér , i kaa a mbaapostoli ér ve ‘ pase non@@ go@@ ior kwaghaôndo , shi ve pase ve kwagh u Yesu sha gbashima . ’ 4 I@@ ny@@ aregh K@@ i Aôndo a Ne La A ôr kwagh ve wener : “ Iyange ig@@ enegh yô , môm ken a ve kaa a mo ér : ‘ Se er uma sha ishima yase , kwagh u zan iyol ngu ga , shighe u tar u he ua va la , a lu ku tseegh tsô se kpe ye . ( a ) He@@ mba k@@ an hange hange u se nôngo ityav a Satan hegen sha ci u nyi ? Gbenda u Se Kpa Se K@@ av Amo@@ shi Yô ( Daniel 12 : 4 , 10 ) U@@ ng@@ wa imba kwagh la ! Mbagenev nyôr iyol ken ak@@ ombo a sôron , man ieren ne tese ér or ka nana kpe yô , jijingi u nan a kpe ga , shi jijingi shon una fatyô u lamen a mbau@@ m@@ av kpaa . Aluer se mba pinen or u se lu henen kwagh a nan la mbampin yô , se wase nan u fan er i hii ve se ne jighjigh a kwagh u se lu tesen nan la , nahan nan kpa nana na jighjigh a mi . — Mat . Mbaiserael er a Yehova dang nena ? PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 35 , 1@@ 33 Nahan kpa mbahemenev mba Mbayuda mba sha ayange a Yesu la lu a mnenge ve kposo . Ka i taver amba@@ aior ne u nan mlumun ken mbamkombo mba Mbakristu shin nan kwaghôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo . ( Mateu 5 : 12 - 16 ; 24 : 14 ) Kwagh@@ pasen wase kua shi ikyav i tesen yase i sha gbenda u uma u Orkristu la , ka kwaghwan hen mbara mba ve vende u ungwan la . Cii man a er zende a yem ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese yô , lu u una zer k@@ er@@ e@@ mi sha mat@@ o , zan zan una per Des@@ er@@ ti u S@@ ah@@ ara la . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Nenge er Yehova Aôndo a lu Ter u dooshima sha wono ! Ser@@ ge kaa ér : “ Shighe u se va m@@ asen fan ser kwase wam A@@ gn@@ è@@ s ngu iy@@ av yô , awashima wase u eren tom m@@ ishen la cii saa ishe . ” Alaghga azende ase man mbagenev mba ve doo se ishima mbara civir Aôndo u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov b@@ à@@ r@@ è@@ m hegen , man alaghga ve za g@@ ighir kpaa . Yange kwagh tsô kpa gba sha gomoti u he u sha ga . Yange “ TER pase Iserael kua Yuda ” gbem ér ve̱ gema ve̱ undu igbenda ve la , kpa ve zer ‘ n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr ’ her . Ú fatyô u nan uityendezwa mba Aôndo jighjigh kpa ? Kpa lu Yehova , u fa asema a ve la jighilii ve l@@ aha ye . Yange nenge ér ve wa at@@ ser@@ egh shi mba keren icivir ve . — Y@@ er . Ior mba Aôndo mba dondon akaawan a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a lu wan ve la , nahan mba er mba tsombor môm nahan tar sha won jimin cii . Ken masejime yô , se va hemba kwagh u lu van a mp@@ av hen atô wase la , nahan anmgbianev asev kera lu ny@@ a@@ ghen se ga . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Yehova man Yesu cii ve wase ior u henen gbenda u mimi a iyol@@ t@@ angen shio . De se time sha atô@@ akyaa at@@ aan a a ne ve i doo u se dondo Kristu yô . ( Mbaheberu 10 : 25 ) Jigh@@ ilii yô , mba nyer mkombo u ken igbar u ka i pase kwagh sha itinekwagh i ken Bibilo sha ci u ior mba ken nongo u Kristu man mba@@ van@@ nya la ken hanma kasua . “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” — M@@ A@@ T . Ngeren la kaa ér : ‘ A gba pasen ken u@@ shin@@ ago@@ ge er Yesu ka Wan u Aôndo je . ’ — Aerenakaa 9 : 20 . W@@ ea vôso kwase shin nom yô , pine iyol you wer : ‘ M fa or u m vese ne nan je ? Kpa pine ase iyol you yôô : ‘ Or ne soo u kuran atindi a Yesu a we je kpa ? Shighe u Z@@ a@@ mber A Lu sha Inja Ga Yô A kaa ér : “ Sha hiihii la , lu akaa a mba@@ vendan mimi s@@ enge ér ka a mimi , a ve ôron kwagh u a la yange me@@ em ye . Sha kpôô yô , ka sha ikyev ve je Yehova a lu nan se kwaghyan u ken jijingi mgbegh@@ aa ye . Shin er Zege@@ tartor u Grika la hemba ke@@ hen nahan kpa , u zua a ian i civirigh i pasen ior mba Aôndo tu@@ h@@ wan er Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia er nahan ga . Mba keghen a kegh iyol u yan ican sha ci u eren ishima i Aôndo . Be@@ er lu sha m@@ wu@@ h@@ u u i wu@@ he un hen shighe ne la ga . Tsô se er nan ve se fa ser Yehova gema awashima na u yange lu a mi sha hiihii ve gba tar la ga ? Gba u ne mbamaren ne z@@ aan hanma mkombo u Mbakristu vea mbayev enev , ve ne fatyô u eren kwagh ne ye . Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob yange vea fatyô u nengen a kwagh u dedoo u una va er ken hemen la ken ishima sha ci u Aôndo yange tôndo zwa ér akuraior a shin tar cii aa zua a iveren ken tsombor ve la . ( Gen . Kwaghôron na ne yange tese se kwagh u injaa , ér : Ter wase u sha la we mbacivir un ikyo shi taver ve kpaa . Ka akaa a dedoo a nyi mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo la ve zough a mi ? Or@@ t@@ yom ugen yange ôr kwagh a profeti Daniel u una b@@ unde mayange ga yô , ér : “ Ú mem , man ú mough ú tile sha kwar wou , sha mkur u a@@ y@@ ang@@ egh . ” ( b ) Gba u ter man ngô cii vea y@@ esen mbayev vev hanma shighe sha ci u nyi ? A@@ tô@@ ôn@@ anongo a sha derianyom u hiihii la yange nengen sha anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v man mba@@ ibanave shi taver ve asema kpaa , shi yange a tindi mbananjighjigh mba sha ajiir agen kpa a u@@ iyua . 19 , 20 . ( a ) Er mkur a lu zu@@ lum yô , se fa keng ser Satan una nôngo ér una er nyi ? Alaghga tom u se er ken iyange tsu@@ see la kpaa ua na se gba v@@ ôron tsô . Sha ci u i d@@ aa Satan man az@@ ô@@ v a na i gb@@ ihi shin tar ne . ( Mpa . Mba yer M - umbur ne kpaa ér , “ Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ” shin “ Kwagh@@ yan u Ter . ” B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M I@@ OR U tesen ikyav yô , er Or@@ yuda ugen u i yilan un ér Saulu la lu yemen ken D@@ am@@ ase@@ ku sha u za tôvon mbahenen mba Kristu a ican yô , á nenge mpase u sha mnenge u kpilighyol sha gbenda , nahan kwagh ne y@@ à@@ ng@@ è un u shi za tôvon ve a ican . 18 : 1 . Akaa a i er ken kwagh@@ ngeren ne har sha an@@ takerada u K@@ ur@@ an Nen ! Kwagh ne wase se u lun kôôsôô shi eren akaa a dedoo a se hungur a mi ga yô . 6 : 19 - 21 . Paulu pase ér : “ I@@ engem man icivir man bem vea lu sha mba ve lu eren dedoo la cii , hii sha or u Yuda kua or u Grika kpaa . Mba ve na ior mbagenev zua a ku shin iyol@@ vihin yô , a lu ab@@ ur ab@@ ur kpa , i ôr ve ijir . Er nan ve i gbe kpee u mbatamen vea hiden a iyol ijime ? ( Duteronomi 19 : 4 , 5 ) I@@ mba@@ or la yange nan yevese nan yem hen gar u waren ker u a lu ikyua a nan cii yô , sha er anmgbian u or@@ kpen la u nomso nana wua nan sha u or@@ on iyev i awambe a an@@ ngô u nan la ga yô . O@@ k@@ to@@ ba 10 - 16 , 20@@ 11 Se hen nyi hen Yesu Kristu sha kwagh u nan mbagenev icivir laa ? L@@ um inja er m hide hen ya nahan . Aluer se na un kwagh u se fetyô cii yô , a doo un a vese kpee je . Mbam@@ sen mba eren sha ci u or jighilii la ve zua sha u wasen orgen nena ? Nahan cii kpa , u lun a mnenge u vough la una wase . M@@ kav ne ny@@ ô@@ ôso ngeren u “ Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La , ” u yange i gber ken Iyoukura ( zwa Buter ) i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 199@@ 0 , peeji 30 la . Zum u ortamen ugen u a er tom u ortamen ica i gbe lu pasen er ka i lu un ken ishima a iyôngo yô , a kaa ér : Mkaanem ma Yesu ôr a Peteru ér kuran any@@ ông@@ om av la , ka ma taver mo ishima tsung . Shi Aôndo yange pase Yohane ér vegher u sha uhar u vor la , una hide a er tom ne sha gbashima je . ( Mpa . Ma kwagh ngu u se er ve iy@@ uh@@ we ia ya tor ken a vese ga yôô ? ( a ) Ka m@@ kposo u nyi se nenge a mi hen atô u tiônnongo u Kristu u sha derianyom u hiihii la man Mbakristu mba@@ aiev mba sha ayange nee ? Yange tôô m@@ us@@ an sha an@@ bredi man an@@ le@@ ve@@ m ma ji@@ i@@ di tseegh ! “ Ka h@@ an man ityav mbi dugh ken a ven@@ e ? Ashighe kpishi yange or a kar sha gbenda , a iky@@ e@@ ky@@ e i kp@@ el@@ an sha any@@ inya yô , se dondo ihi@@ ange i aka@@ ver shon . K@@ era yô , i lu nongo u mbacivir Aôndo ken shin@@ ago@@ ge u hen haregh ve la ve eren iyua shi ve nengen sha shin@@ ago@@ ge shon ye . K@@ per u K@@ pe@@ lan Kanyi yange i wase or@@ pasalmi u du@@ ghun a@@ kper@@ an ken ishima na kera ? Er se lu Mbakristu mba mimi yô , se kav er i gbe hange hange u se za hemen u lun a m@@ til p@@ al@@ egh@@ aa u Mbakristu la yô , man se kange ishima ser se er nahan kpaa . Mba ve lu a takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures ken zwa ve yô , vea fatyô u nengen ken T@@ ihi u sha 2 u takerada ne , sha ityough ki ki ôr kwagh u “ Yehova ” la . ( Mateu 25 : 1 - 30 ) Kwagh ne kende isharen yase sha ve ! Lu kwagh u D@@ or@@ is er je la . I@@ gbenda i Yehova hemba igbenda i uumace ica je . ( Yes . Ken mkohol u ityar ityar u yange i ku@@ mba ken gar u New Y@@ or@@ k ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la , i ôr kwagh var var sha kwagh u tom u pasen loho u dedoo sha uya - uya . Yehova wase Davidi shighe u lu nôngon ityav a mbaihyomov nav la , nahan a hemba ve kpishi . Ka se ayol a ase i gbe u se gba a@@ yem a uma la ye . Awa@@ shima u Yehova a lu a mi u tseghan iti na sha ikyev i Tartor na la , ka itinekwagh i Bibilo jighilii je la . ( Luka 12 : 32 ; Yohane 10 : 16 ) Nahan se time nen sha kwaghwan ne se nenge er una kura se sha ‘ m@@ doom ma isholibo ma sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee , ’ man sha u z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô kpaa yô . Shi se nenge er una wase se se h@@ unde ishima sha kwagh u mkur u tar ne ga yô . Yesu yange pase igbenda ihi@@ ar i jijingi una er tom yô . Shi kpuaa tsô , u@@ gomoti mba tar ne vea er kwagh nahan , vea mough num a kwaghaôndo u aiegh . Aluer u soo u va lun ken tar u akaabo aa kera eren ior mba dedoo ga la yô , er nena u tsough u henen Bibilo sha er u seer fan kwagh u Aôndo u mimi la kua awashima na ga ? Alaghga asaren a ase a bo aa fatyô u nzughul a imoshima yase . Ma kwagh u dedoo môm u Aôndo ôr ya u Iserael cii b@@ unde ga , akaa cii kure sha mi vough . ” ( Yo@@ s . ( Mateu 9 : 36 ; 1 Timoteu 4 : 1 ) Apostoli Yohane nger wener : “ Aluer m ungwa mer , mbayev av mba zenden sha mimi yô , k@@ am iember je hemba akaa agen cii . ” Yehova K@@ uma u Se W@@ u@@ ese Un ken M@@ kohol , 3 /@@ ⁠ 15 Maa ken mhii u inyom i 199@@ 5 la , i kaa a anmgbianev ér vea v@@ aan mkohol u vesen yô , ve v@@ aan a kwaghyan ve . Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba we uwegh sha kwagh u m@@ ver u veren ior sha ityom la nena ? ( b ) Lu nyi Mbaiserael lumun ibo sha mini , man ve tôndo zwa ér vea er nyi ? • Ka nyi “ tom ” i lu u Aôndo una va er sha ayange ase ne ú a na u jighjigh ga ? F@@ o@@ to sha ikyev i Ke@@ y@@ st@@ one / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages Hii nan ve i gbe u se tôô mbatamen ser ve kuma icivir vea ior mbagenev mba ke ’ tiônnongo imôngo ? ( Mat . 4 : 1 - 9 ) Sha ayange ase ne , Satan kô@@ r@@ cio u tsu@@ ghun ior kpishi . Ngu mgbegh@@ an ve ér ve tese ieren i soon ayol a ve tseegh ne sha igbenda kpishi . Ka nyi akaa se fatyô u eren sha er se hemba lun a ishimawan er Aôndo nahana ? Yehova yange ta num sha mbai@@ ho@@ mov nav sha ayange a tsuaa la , shi kape Yehova una va a a@@ ji@@ ra@@ ôron a na sha tar cica cii nyian kpaa je la . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 20 - ​ 29 Hii nan ve tugh mbu lu shighe u ci@@ er@@ yol@@ o , kpa hii nan ve se cie mbu ga ? Shighe u ve lu nengen sha mbamgbe mba iyôngo yô , ka ve kav apostoli Paulu , er un kpa kaven Kristu nahan . I@@ ca gba ga je tsô maa Dani@@ ela tsegha iyol na sha ci u Yehova , i er un batisema . Hii hen shighe la je gba nôngon ér una er tom u m@@ ishen . Nahan se wa ikyo sha ic@@ in@@ tan i ken akaaôron a profeti ne kpa ? • Ieren i ior mba Tor Yo@@ a@@ shi lu ijende a ve la bende a na sha shighe u lu gumor la man sha shighe u gande or la nena ? Ka akaa a nyi aluer se mba eren ve a wase se u tsuan akaa a dedoo sha kwagh u dyako wase laa ? Nahan a hingir u tu@@ men ityough ken makeranta u henen shi a de mbamkombo mba zan kua kwaghpasen kpaa . Nan fa gbenda u hen ijiir la man ijiir shon vindi vindi , nahan kpa , nan wa ishima nan dondo ú ne mba yemen kure kure . ( 2 Peteru 3 : 8 ) Er i lu kwagh u Yehova una lu gbem yô , una fatyô u nengen sha atô@@ akaa aa a lu la cii , nahan una tsua shighe u a hembe doon u una er kwagh yô . Nahan kpa , akaa agen lu a a pase kwagh u Apo@@ l@@ o aa ma na Mbakristu mbagen ma ve venda u tesen un yô . Kwagh ne na yô , Ro@@ ber@@ to wase anmgbianev 23 zua a tom hen ijiir la ken anyom aa a dondo la , kua iorov 8 mba henen Bibilo a ve yô . Hen ase sha kwagh ne : Yange i ver mbamaren asev mba hiihii mbara , Adam man Ifa , ken sule u paradi@@ so . Yesu yange ôr kwagh u imeen ken msen u ter wase ne , been yô maa a ôr ishember igen i i̱ lu sha inja yô . Mbakristu kpishi mba ve lu kwa@@ v yô , zua a ian i eren tom kpoghuloo sha ci u Tartor . ( Yesaia 65 : 25 ) Nahan kpa , ú fa e̱r yange Yesaia ôr kwagh za inja nahan , shi ter ity@@ ô@@ kwagh i i lu hange hange aluer ka u se ember tar u he la kpa ? Aluer se gbidye kwar sha averen a se zough a mi la shi se mba su@@ ghun Yehova yô , se fatyô u lun a ieren i wuese kwagh la , shi se za hemen u tesen i kpaa . K@@ ange ishima wer u sue hemen u Yehova A er nan je ve una yange ve , er Aôndo a lu suen ve nee ? Kwagh er vihi yô , Mbakristu mbagenev mba i lu ve nahan yô kera mba a gbashima sha tom u Yehova ga . Shi se fatyô u nan ve ishimataver man ishima sur@@ un shighe u kwagh a ze ve iyol yô . Shighe ka una karen yô mlu wase kpa a gema . Hen sha kwagh u agumaior agen ahar , a er sha kwagh u mcivir u hen tsombor yô . ( Genese 3 : 1 – 6 ) Jigh@@ ilii yô , ian i tsuan kwagh u bo man u dedoo la ngi ‘ sha ikyev ’ yase ga . Hen ase sha kwagh u Yosev man Samuel man Yo@@ shia kua Yesu . ( Gen . A kaa nahan wener : “ Kwaghôron ne ka u jighjigh , a kuma u rumun un a ishima i môm er Kristu Yesu va shin tar sha u yiman mba@@ asorabo . ” 5 : 9 – 19 . Man ka nyi ia wase se ve se za hemen u civir Aôndo a ishima i m@@ ô@@ mô ? Or@@ tamen u ken tiônnongo ugen kaa ér : “ Anmgbianev mba kasev uta@@ an hen ijiir i m nyer mkombo u henen takerada la mba a u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mbau@@ angev atô kposo kposo . Han@@ mô wase nana fatyô u eren msen hen Yehova ér a kar mbamhen mba nan@@ egh man ishima i nan shi a time sha mi kpaa . Orkristu ka nana tsegha iyol i nan sha ci u Aôndo yô , ka nyi jighilii ka nan ere ? * Ity@@ ôkyaa i saan iyev ou ishe sha gbil@@ in@@ kwagh yô kanyi ? Shighe u se hii u eren mbam@@ kohol ken tar u S@@ an S@@ al@@ v@@ d@@ or la , Anmgbian Per@@ la wase se se zua a zege@@ you i an@@ umb@@ egh igen . Mbamaren vea kure awashima ve u dedoo ne nena ? Aluer ne mba eren tom ne yô , ne lu imôngo a tsombor u vesen u Yehova u sha man u shin tar , u u lu wuese un la . Mba@@ ̱ yange ve lu kuran mbara mba kaven ikyav ne yô , ve yevese ve due ke ’ gar la sha , nahan mtim u i tim Yerusalem la hi@@ mb@@ ir ve ga . ( E@@ ks . 18 : 26 ) Se kpa alaghga a gba u se hen u lun a aeren a ken jijingi a aa wase se se war “ zege@@ can ” la , se nyôr ken tar u he , u perapera u Aôndo la . ( Mpa . Sha mimi yô , mba ve za mkohol ne lu mba lamen zwa môm ga , kpa dooshima ve la zua ve . Mba a ishember i ityav ken zwa ve ga . ” — KA M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A OR U K@@ EN T@@ A@@ R U N@@ OR@@ W@@ A@@ Y U Z@@ EN@@ D@@ EN T@@ Ô@@ V@@ O@@ N A@@ K@@ A@@ A , U I Y@@ ER U@@ N É@@ R F@@ R@@ I@@ D@@ T@@ J@@ O@@ F N@@ AN@@ S@@ EN Y@@ A@@ NG@@ E Ô@@ R SH@@ A KW@@ AG@@ H U I@@ OR I IN@@ U@@ I@@ T MB@@ A K@@ EN T@@ A@@ R U G@@ R@@ E@@ EN@@ L@@ AN@@ D K@@ EN IN@@ YO@@ M I 18@@ 8@@ 8 J@@ E N@@ E . Heela tseegh ga , mbamzeyol mba hen tsombor man mba ior ve tagher a mi asange asange la na ior kpishi u@@ le shi mba ken mci@@ e kpaa . Ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ W . la , a de Mba@@ a@@ shi@@ ria va hemba ik@@ we pue i tartor u Iserael la , yem a ve ken uiky@@ angen . T@@ a@@ mber de@@ gh@@ ôô yô , iky@@ enge i ng@@ u@@ la gema kaa ér : “ Be@@ em er ú kaa vough yô . Kwase u sule a saa un la fa wener a taver u keren sule ne tsô , kpa taver gande u keren ga . Man zum u ikyar nan kera ne ugen jighjigh ga yô , dooshima ve ngu a hii u pan@@ den . I ôr kwagh u Yesu ken takerada u Mpase ér a h@@ enda ny@@ inya u pu@@ pu@@ u shi i na un ts@@ ar u sha it@@ you kpaa . Nahan m tsua u suen Tartor la shi wasen ior u henen kwagh u ú sha agee a am cii . — Mateu 6 : 33 . T@@ ele@@ v@@ ishen hemba gb@@ ung@@ ur a mhen ne cii . Nahan m tsa vea na shi m wase un tom uwer môm tseegh , kpa mlu wam vea na ne wasem m zua a or u yange nan gema uma wam yô . Yange lu ze@@ ge kp@@ ande i@@ wen u ta@@ ven kuman er angahar any@@ iin , u i yilan ér S@@ or@@ e@@ g la pav kp@@ ar u ior kpuaa nyôron a u hanma or nyôron ker la ye . Yange i gba u se nder sha ah@@ wa at@@ aan sha use , sea nd@@ eren ica a gb@@ aan ga yô , i hii u yilan ati . F@@ ese je maa i wa iyol i eren mkohol u vesen u ayange ahar , sha ajiir at@@ a@@ ankar@@ ahar ken tar la cii . Inja i u suen mcivir u mimi la sha mimi wase cii yô , ka u se zan hemen u taver ishima sha gbenda u se tsough la shin aluer nyityô kwagh ia er je kpaa . Nahan Diabolo yar tom a a@@ yom a na agen a yange van@@ den yaren tom a mi tsembelee yô . Shighe u i mar Iyou i Tartor i he shin i hide i sôr iyou i tse yô , ka i er iniongo i bu@@ ghun i . Ka nyian tugh je i lu keren uma wou hen we ye ; nahan akaa a u kohol ne yô , aa hingir a ana ? ” — Luka 12 : 20 . Satan ka a nôngo ér una na i̱ lu inja er atindi a Aôndo y@@ uh@@ wa kpishi nena ? Kwaghôron u profeti u Ho@@ sea u se hi@@ la tim sha mi ne tese se ér Yehova ka Aôndo u zungwen mhôônom , ne ishimaverenkeghen shi veren mba ve dondon atindi na shi ve vende mcivir u aiegh la doo doo . Yo@@ shia lu ikyav i dedoo sha ci u iky@@ aior nyian nena ? * Aberaham lu anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kar at@@ aan zum u á kôr gbenda yemen K@@ an@@ aan , á za per I@@ f@@ i u U@@ fer@@ ati ken inyom i 19@@ 43 C.S.@@ W . la . Kwagh u yange mase eren la kera ngu ican u keren ah@@ ab@@ a zuan a mi ga . “ Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” — P@@ S . M ker Kwa@@ se@@ shiada ugen , m pine un mbampin kpishi . Ngeren u dondon ne na mlumun sha mbampin mban . Sha nahan yô , de se vihi nen kwagh u injaa ne dang dang ga . M@@ hen u Yehova gema sha kwagh u kuran uma u or ga . ( M@@ al . Sh@@ im@@ er@@ i / O@@ mer@@ i / T@@ ib@@ eni Yange shi c@@ ô@@ hiin u a ya P@@ ase@@ ka u inyom i 32 la . Ka a kaa ér “ i wa or tom sha ikyev ” yô , kwagh la ngu tesen ér i wa nan kwagh sha ikyev shin i na nan ian i eren kwagh sha ityough ki orgen shin i na nan tom , gayô i na nan tahav mbu vesen mbu eren ma tom . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 8 ] ( Yobu 31 : 1 ) U fatyô u dondon ikyav i Yobu ne nena ? Yosua lu môm ken ior kpishi mba ve nenge aka@@ aeren a kpilighyol a a tese mimi u Yehova yô . Mbat@@ amen ka ve tese ér kwagh u mbagenev gba ve ishima sha mimi nena , man kwagh ne ngu a wase tiônnongo nena ? Yehova ngu kuran se je ka u ôron ga . Alaghga mbatomov mba hen af@@ ishi a na vea lam a we , kpa vea lumun ér u lam a na iyol na ga . ( Mpase 3 : 11 ; 22 : 7 , 12 , 20 ) U@@ profeti mba ve lu Mbaheberu kpishi ôr kwagh u iyange i@@ vesen i̱ Yehova i̱ ji@@ righ la shi ve ta ior icin sha kwagh u iyange la kpaa . * Sha nahan yô , doo u se kure ikyaa ser ken injakwagh i tal@@ ent@@ i la kpa Yesu lu kaan ér anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem la kpishi vea wa ifer man h@@ w@@ ev ken ayange a masejime ne ga . Yange lu zan zan , ken mkur u uma na , mase ôron vangertiôr nahan ye , ér : “ M nôngo ityav mbi dedoo ve . M kure a@@ yem am vough , m saa a jighjigh u nan . ” — 2 Tim . Nahan a pase ve ityôkyaa i Aberaham a tindi un yô . Hanma or yô , nana fa tom u nan ; nahan kpa , er shighe a lu karen la tom la ua fatyô u geman shin a fatyô u eren u m@@ us@@ an . Tor M@@ an@@ ase yange er ifer kpishi sha ishigh ki Yehova nena ? Satan ngu a na ér akaa a shin tar ne a doo se u kenger shi a sar se tsung nena ? ( Duteronomi 1 : 34 – 36 ) Er hanma kwagh u Aôndo a soo hen a we cii , mayange de ye kwagh sha “ te@@ bu@@ l u u@@ jijingi mb@@ ab@@ ov ” ga . Nyian ne , Lo@@ well man R@@ ic@@ hard man R@@ am@@ on hide mba eren tom imôngo ken af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Jam@@ an@@ i , a a lu ken gar u S@@ el@@ ters hegen la . Ity@@ ôkyaa yô , ior kera mba a dooshima ga . Ka ve wa ishima ve kegh shighe u Aôndo una ‘ pase nongo u Kristu kwaghfan na u a du@@ mbur la . ’ ​ ​ —⁠ Ef . Lu ijende yam igen vea nomso mbagenev uhar , mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô . Be@@ en yô , a kaa ér : “ M ver ne ikyav i tesen . ” — Yohane 13 : 2 - 15 . Kwagh@@ henen u ônov nav ze n@@ al@@ egh@@ aa yô , m hingir u fan kwagh u S@@ ab@@ ina dedoo , shi m kav m@@ taver u lu ker la kpaa . ( Yeremia 27 : 12 ) Nahan kpa , ‘ W@@ en u A sa@@ mbe Iserael la , Una hide a kohol un . ’ Yehova ver Yesu ngu Ity@@ ough sha nongo u Kristu . ( Ef . In@@ i@@ ôngon yase ia bende a mba se pasen ve kwagh la nena ? 7 : 22 ; E@@ ks . 2 : 9 , 10 ) Alaghga yange i lu tesen un nahan sha u a va er tom ken kwa u F@@ ar@@ a@@ o . Er ve vese iyenge hen shighe la ga nahan kpa , ve pase kwagh kpoghuloo tar sha won cii , nahan kwagh ne wase u yôôn ang@@ we u Tartor gb@@ ung@@ ur gb@@ ung@@ ur . ( Yakobu 4 : 8 ) U wanye nana̱ er nahan yô , a gba u á wase nan sha er Mkaanem ma Aôndo maa doo nan yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 20 , 9@@ 8 12 : 27 , 28 ) Sha kpôô yô , Yesu yange lumun u tagher a iky@@ aren i vesen i karen m@@ til sha mimi na , man lu iky@@ aren i ma orumace ugen nan lu a vande tagher a mi ga yô . De ase se ôr ken Bibilo se fa kwagh u or ne vea wan na u kwase la . Or@@ gen mba yer un ér Peter , ngu a ônov mba nomso uhar , mba kuman anyom pue kar . Sha mimi yô , gba u Mbakristu vea t@@ wer m@@ sô@@ rom shin am@@ ar a v@@ in@@ en shin akaa agen a a lu a bo ga la ele@@ gh ele@@ gh ga . • Yange Yesu yar tom a gbenda u tôvon kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô u tesen mbahenen nav mimi mba k@@ undun ken ishima mba kwagh u Yehova nena ? Ior mbagen vea pine ér : ‘ Hii nan ve Aôndo a lu a er kwagh ga zan zan he@@ gen@@ e ? Pasalmi u sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in la di ka u As@@ av , ka pasalmi 50 je la . ( Anzaakaa 12 : 25 ) Er Yehova ungwa zamber u Yesu ne sha gbenda u se kav ga yô , gba u se hemba veren ishima sha gbenda u Aôndo a ongo mbamsen asev la cii . Alaghga mnenge wou za gba kera nahan kpee ga . SH@@ A ayange a mbaapostoli la , ior lu nôngon u vihin nongo u Kristu u ken gar u K@@ olose la ! Kwaghôron na ne wanger , nahan alaghga lu kwaghôron shon ‘ yange ikpelaior ér i̱ de ne ’ un man Bar@@ n@@ ab@@ a “ nagh ku s@@ ôngon ga ye . ” Mba ve lu nongo u wanakiriki la cii , nomso man kasev kpaa , wase sha u wanakiriki la a seer ng@@ een a ior nena ? Nahan gba hange hange u Orkristu nana dondo ikyav i ibo i mba ve we ts@@ wam la ga , kpa nana dondo kwaghwan u Ruamabera a we la , nahan nana eren a mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev doo doo . — 1 Mbakorinte 13 : 4 . Takerada ugen u pasen ase@@ mber a ken Bibilo kaa ér Mbakristu mba tesen ieren ne sha u “ keghen iyol i wan ishima a mbagenev sha mbam@@ shi vev shin an@@ za ve a doon ga , a ka a sôô iyol yum la . ” Se mbagenev kpishi mba@@ beenyol mban ka ior mba hen tsombor wase . Yehova na profeti ne icivir sha u wan ikyo sha ian i a lu a mi i tsuan kwagh u sha ishima na iyol na la . Doo u imba ieren ne ia lu ken tiônnongo nyian mayange ga , nahan gba u se wa ikyo tsung sha er se palegh i̱ yô . la sha kwagh u uuma mba i@@ or@@ o@@ v@@ o ? Ivur la due ken Pasalmi 34 : 8 . I kaa ér : “ B@@ ende , nenge nen , TER ka u doon je . ” ( Ivur 2 ) Kpa lu Davidi gba u una maa iyou la ga . Sha nahan yô , Yesu una hide ken iyol i orumace ga , kpa una lu Tor u a nenge a na ga yô . — Ôr Daniel 7 : 13 , 14 . Bibilo tsen@@ ga ôron ér á pase loho u dedoo u Aôndo shi á pase awashima u Aôndo a lu a mi sha ci u tar ne la , “ á tser tar ” cii . ( Luka 15 : 10 ) Ka keng , a doo mbatyomov mban er Yehova a tin@@ d@@ in ve ér ve wasen uumace nahan . Nahan ve zua ivaa shi ve er batisema , ve hingir Mbashiada mba Yehova mbat@@ seen asema . “ Yô , de luun nen er ve nahan ga ; gadia Ter wen fa kwagh u a gbe ne je er ne lu a sôn Un ga yô . ” ( Mat . Shi yange nger kwagh ugen ver sha w@@ in@@ do@@ u ér , aluer ma or fatyô u tesen ér ityesen i Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm shin T@@ r@@ in@@ iti la due ken Bibilo yô , una na nan inyaregh ki kuman ( inyaregh ki tar u Au@@ str@@ al@@ ia ) up@@ am 1@@ 00 . ( Mpase 12 : 10 ) Aluer se za hemen u taver ishima sha mimi yô , se tese ser imb@@ wase i Satan la ka i mimi ga . A tsaase ve a been yô , a va a ve ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n sha u ve za na mbagenev ityesen yô , shi a lu tsaase mbagenev un@@ yi@@ in kpaa seer sha a ve . ” Ity@@ ôkyaa yô lu nyi ? Ka atô@@ akaa at@@ ar@@ atar a nyi i̱ tese se ken Mal@@ aki ityough 1 ? U@@ ̱ T@@ sa@@ ase M@@ kav W@@ ase U ken Ishima La Shi zum u ve nyer ken mbamzeyol mba vesen je kpa , ve wa hanma kwagh cii sha ikyev i Yehova . N@@ ana duen kwaghpasen vea tsombor u nan hanma shighe . I@@ c@@ in@@ tan ne Ng@@ i sha ci u Un@@ ô ? Nyian kpa , aluer se mba eren tom u injaa yô , ua na uma wase una hemba doon cii . Davidi nenge ér ka Yehova a lu Tor u Iserael jim jim ye , nahan a kaa ér i va a A@@ re@@ ki ken gar la . A@@ re@@ ki ne lu ikyav i tesen iengem i Aôndo . Er mba@@ beenyol ve doo se ishima yô , Mbakristu mbagenev tsua a ishima ve u wasen ve er ve fetyô la . U zuan a mfe seer sha kwagh u “ tindi u Kristu ” la yô , nenge ken Iyoukura ( zwa Buter ) i uwer u Se@@ te@@ mba 1 , 199@@ 6 , peeji 14 - 24 la . Satan yange kar Yesu sha kwagh ne . ( b ) Doo u se nengen shighe u Aôndo a ver u eren akaa a a we ishima la nena ? Sha mhii u tsegh ku mba@@ yi@@ ase ku uumace je tsô , Yehova wa or u hiihii la kwagh kaa ér : “ Hanma kon u ken sule ne , gbaa yan u tsô , kpa kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la , de ye u ga , gadia iyange i ú ya u la , ú kpe je . ” Takerada u Mpase ôr kwagh u shighe u ican , zum u or@@ ny@@ inya u sha injakwagh una “ kura bem shin tar kera ” la . Nahan kpa nongo u mba ve lu u@@ wua la yange u due ken igbar ken atô u anyom a hemban 30 , a yange kar maa shighe u sun@@ da hii la . 9@@ 5@@ 1 / 9@@ 5@@ 1 / 9@@ 5@@ 1 ․ ․ A taver Mar@@ t@@ in ishima ér a nenge aluer ka u un kpa una fatyô u za eren tom shin Betel yô . M va kom anyom 16 yô , m nyôr makeranta u tesen mbag@@ anden am@@ ar a v@@ in@@ en , u u lu ken atô u gar u L@@ on@@ don la . Er ior mba b@@ an@@ en a jighjigh kase mba ve na jighjigh mbara wa atô , man ve lu a tom u eren shi lu u vea va tagher a mk@@ ar u jighjigh ve u nan ken hemen yô , gba u a taver jighjigh u nan ve la kpee . Ne mbayev , fa nen ner aluer mbamaren mba yangen ne u eren akaa kpa , mba kuran ne a kura . I@@ ny@@ am ne lu e@@ ev mbu inyam Yohane vande nenge a mi ken Mpase 13 : 1 la . Or@@ t@@ yom kaa a Yohane ér m@@ tom m@@ ta@@ ankar@@ m@@ har ma inyam i nyian b@@ ong mara tile sha ityough ki “ u@@ tor uta@@ ankar@@ uhar , ” shin u@@ gomoti uta@@ ak@@ ar@@ uhar . ( Mpa . Iky@@ ar i se ye vea Yehova la hemba ng@@ in hange hange a ikyar i se ye vea mbagenev cii . Kape asema a ase kpaa a sôr á a kegh a kegh sha er Mkaanem ma Aôndo ma a hemba vesen je la . Hanma shighe u se seer mtsera u Tartor sha imba gbenda ne shin sha gbenda u@@ gen@@ egh cii , se lu a vangertiôr ser tom wase ua hungur Yehova ga , shin dooshima u se tese sha ci u iti na la kpaa ga . — Mbaheberu 6 : 10 - 12 . S@@ aa se hendan a Diabolo , se na un ian cuku ser a vihi mlu wase u ken jijingi ga . ( Y@@ ak . Man kwaghôron u profeti ne yange hii kuren sha derianyom u hiihii la . Nahan kpa , mba va gem Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la ken zwa ve yô , kwagh kôr gema . I@@ an yina se u ôron kwagh u kasev mba jighjigh kpishi mba Bibilo i er kwagh ve la . U pasen ior “ Loho u Dedoo u tartor ” sha ci u nyi , man ka atô@@ akaa a nyi u hembe pasen ve kwagh u tartor la sha mini ? ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ) Akaa a fatyô u geman ken tugh môm ga@@ egh , nahan saa se vande wan ago ken ishima man sha mhen man ken jijingi , ga yô se gba je a ngô@@ ôr ga . Yehova yange pase akav a tesen or u nan lu Mesiya la te@@ gh te@@ gh sha ikyev i u@@ profeti nav . Mar@@ il@@ y@@ n va hii u nengen ér una fatyô u y@@ esen wan na ken ica sha u ngeren un u@@ washika shin yilan un sha tele@@ f@@ on shin lamen a na sha vi@@ di@@ o sha In@@ tan@@ et ga . Kpa ka h@@ an pe je ve se zua a ah@@ ur@@ aior a hemban doon man u@@ ijende mba mimi aluer kera ka ke ’ mzough u anmgbianev asev u sha tar cii ne ga yôô ? 12 : 26 . Se wase ior mbah@@ ev u eren tom u pasen kwagh nena ? U@@ K@@ Ô@@ P@@ I 10@@ 7@@ ,@@ 3@@ 00@@ ,000 Kpa alaghga a doo ior mbagen a we ga sha ci u ú ngu ôron Bibilo yum . ( 1 Yohane 5 : 3 ) Ka sea ungwan imo i Aôndo yô , se tese ser a doo se ishima , atindi a a we se la di a gema a tese ér se doo un ishima . ( Luka 1 : 35 ) Kpa Yakobu man Yosev man Sh@@ im@@ on man Yuda nenge Yesu ér ngu di anmgbian ve u vesen tsô . Yange ve mough sha shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough ne ve za hen azende a ve , vegher u shin ity@@ ô@@ tar i tar u Amerika la . A fa e̱r mbam@@ gem mba i ve a mi sha amba a igbenda la ve yen shi ve lu sha an@@ shighe kpuaa tseegh yô . A nger wener , ‘ lu ken akaa a i tese u , u ne a jighjigh la , gadia u fa ve mba u hen sha ikyev ve la . Man shi u fa er hii iyev je u kav icighan@@ ruamabera ’ yô . U tesen ikyav yô , nenge ase er mbatamen mba ken tiônnongo ka ve su@@ r mba ve lu ken ican la asema yô . T@@ ôô wer u ngu zan g@@ ô@@ g@@ ô zende man ica i gbe ga yô , u za tsu@@ me gbenda . Kwagh u se fe yô , ny@@ ity@@ o gbenda u vea yôô bem man mkpeyol ne cii kpa , a lu “ bem , man mkpeyol ” u mimi ga , vea yôô un a̱ kuma ken atô nan nan kpaa . ( Ekesodu 33 : 20 ; 34 : 6 , 7 ) Ngu a na mbam@@ lumun sha mbampin mba ior mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba i sar ve u fan inja i uma ka ve pine la . man sha shighe wase ne di ye ? Shighe u se lu nan ior icivir yô , ka unô ken tiônnongo i doo u se kenger ve ashe ashe ga ? Uma taver kpishi ken tar u Al@@ b@@ ania , kpa tar ne zua a m@@ seer u hemban cii u mbap@@ asenkwagh iorov 2@@ ,@@ 7@@ 0@@ 8 , ka m@@ seer u dedoo u sha kwa@@ r@@ karen u iorov 12 ken deri . T@@ so@@ mbor u ican i̱ gbe ú tsung shin ú lu hen ijiir i í nôngon ityav la di ye ? M@@ lu u Mbakristu nyian zua kwagh môm a mlu u ip@@ yaven i Ga@@ di la nena ? T@@ er@@ tamen Yobu ngise pine mpin anyom kar udubu imôngo hegen , á pine mpin ne zum u mbayev nav cii sember saan ku shi un iyol@@ na kpa lu ken m@@ nyoon kpishi yô , á pine ér : “ Ka nyi [ Aôndo ] A ne or u nan lu ken ican la iwanger , man mba asema a vihi ve tsung la uma kpaa ? ” Kpa ijiir shon lu di han@@ a ou ? In@@ ie@@ zwa ne ngi sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu shin tar ne her la kpaa , ve mba ve lu eren sha ini@@ e@@ zwa ne sha iwasen i “ iyôngo igen ” i í lu ak@@ ar a ve la . “ S@@ é Z@@ a a V@@ en I@@ m@@ ôngo ” Gba u or@@ de@@ l@@ ab@@ a u nan lu nahan mat@@ o nana fa ér aluer nan y@@ av yô , nana fatyô u zuan a ku . Tom wam ú keren maa kure . “ U nan lu jighjigh sha an@@ kwagh u kiriki yô , nana lu jighjigh sha kwagh u vesen kpaa . ” — L@@ U@@ KA 16 : 10 . ▪ Yange mhôônom kôron Yesu a ior mba kwaghaôndo u aiegh tsu@@ me a ve la . De S@@ angen a S@@ ange Ior Mba u P@@ ase Ve Kwagh Ga ( Mateu 26 : 38 ) Yesu er msen hen Ter na u sha tsung je kuma ac@@ in atar , shi sha ac@@ in atar ne cii a va hen ah@@ ur@@ aior a na ne , kpa a va kohol ve m@@ nya . — Mateu 26 : 40 , 43 , 45 . Er ka sea nenge a akaa@@ yan a h@@ ôôn a ng@@ an ve ishima i nd@@ ôh@@ ôr se nahan , kape kwaghôron u Yehova a nenge ér ka u dang la kpa i doo u se kôr un ihyom je la . Aluer mbamaren mba ôron kwagh kpa eren kposo yô , kwaghôron ve una lu er ada u a lu a kwar ga nahan . — 1 Yohane 3 : 18 . SH@@ I@@ G@@ H@@ E ngu u yange a yila or ér or u cian Aôndo ve , i lu kwagh u civirigh kpishi yô . ( Ese@@ kiel 1 : 1 - 3 ) Yehova yange gba gb@@ ih@@ in mba i yem a ve uiky@@ angen ne ga , kpa na ve or@@ tom . Shighe kar yô , upristi mba kiriki kpa gba eren kwagh ne , saa sha Iyange i nan I@@ w@@ om la tseegh . M@@ civir la hemba h@@ aren sha jighjigh u nan lu sha mnenge ga , he@@ ela tseegh ga , hemba lun kwagh u vesen a Tindi u i na ve sha ikyev i profeti Mose la . Yehova soo ér se za hemen u ‘ s@@ ônon shi keren shi man@@ den uwegh ’ kpaa . M@@ hen ne na yô , ior mba kera henen sha kwagh u kp@@ er ken hemen shin u eren ishima i Aôndo ga . C@@ u@@ ku tsô kpa m fa mer ica a gba ga tsô me va hingir u fan mzough u anmgbianev , u ken jijingi , u a hembe doon cii ne ga . Bibilo gban k@@ an di takerada u i nger ú doo doo shi í fe ú wuee shi ú du@@ mbur tsô ga . Yesu yange tsengaôron ér , “ ij@@ en ia gba . ” Shighe u Diabolo lu me@@ en Yesu la , Yesu lu ôron un avur a Ruamabera . Shighe u or nan kpe yô , a fatyô u kaan ér uma kpe . — Genese 3 : 19 ; Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 . Heela tseegh ga , er iyol i hiden a mi ijime yange i wase Yesu man mbagenev nahan , aluer se mba hiden a ayol a ase ijime yô , se kua mbagenev kpaa , se zua a averen ngô@@ gh . Er V@@ ir@@ g@@ in@@ ia tese kwaghaôndo ken makeranta u ve nyôron sha iyange i l@@ ah@@ adi la anyom imôngo nahan kpa mba gem beenyol yô , ve nenge ér kwagh kera gba c@@ ôô@@ ci ve a ve ga . Ikyav i tesen yô , anmgbian u nomso shin u kwase ugen pine u mpin sha kwagh u sô@@ ôr or a awashima u v@@ ô@@ son nan la . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Genese — V@@ e@@ gher u sha U@@ har ( Mateu 26 : 27 ) M - me u ve cii yange ve ma shin “ iy@@ ongo ” i môm tseegh , lu u@@ iy@@ ongo kpishi ga la , lu ve zayol ga , sha ci u sha shighe la lu iorov 11 tseegh kase u yan kwaghyan ne sha te@@ b@@ ur môm ye , nahan lu kwagh u ican ga u hanma or man shin iy@@ ongo i môm la . K@@ er I@@ wasen i Aôndo shi D@@ ondo I Doo u se eren sha akaa a se hen ken “ tindi u vough ” u Aôndo la nahan se hingir “ mba@@ eren a er sha kwaghôron ” la sha er se eren kwagh sha kwaghfan yô . Mba kimbir a kimbir ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a mbamsen mba ve ker ken it@@ you la tseegh shinii ? Kwagh u gema er yô , “ a hide a [ tse@@ profeti la ] , a va ya kwagh hen ya na , shi a ma mngerem kpaa . ” Man ior kpishi vea lumun a or@@ pati@@ i u ke ’ tar u Y@@ uro@@ pa u yange kaa nahan la , ér : “ Z@@ an zan nyian kpa ka tsombor ú lu ijiir i orumace nan y@@ eren ityough her sha u zuan a mkpeyol man awashima ye . ” A lu u umbur yô , Yesu u i nder un shin ku la pine Peteru sha ishigh ki mbaapostoli mbagenev ér : “ Sh@@ im@@ on , wan u Yon@@ a , M hemba doon we ishima a mb@@ ana ? ” ( a ) Ka kwagh u dedoo u nyi As@@ aria yange wa As@@ a ? Ken mhii u derianyom u a kar la , i yar tom a u@@ ka@@ a@@ de mba eren shiada a mi man k@@ or@@ ough ku yôôn kwagh kua um@@ ato mba yôôn akaa man kwagh@@ yôôn u sha re@@ di@@ o . Yange a n@@ ungwa iyua na la sha u@@ iyua mba mbagenev er la , nahan kpa Yesu nenge a gbashima na la wuese . Nenge ase yô , lu or u V@@ era ma na un jighjigh vangertiôr la je er kwagh a na sha mimi ga nahan ye . Gba u se er nyi ve se za hemen u lun wang - na ? ( Mpase 3 : 11 ) U lun ‘ gen@@ g ge gen@@ g sha er se fatyô u eren msen ’ shi lun a jighjigh u nan man ishimaverenkeghen man dooshima la una wase se u tilen dông sha shighe u am@@ een a ve yô . Anmgbianev mban ka ve tsaase mbagenev ken atôônanongo nena ? Aluer iy@@ ongo zua u a anmgbian ugen nahan ú er nena ? Satan fa ér saa una yange se u eren môm ken ityom i ihi@@ ar la ve una er kwagh u a soo la ye . Shi yange i “ tese Mose mfe u Mbai@@ gipiti cii , ” man alaghga tsô , kwagh ne kua mfe u sha kwagh u kwagh@@ kp@@ el@@ an man akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo man a@@ y@@ enge man akaa a sa@@ in@@ s@@ i agen kpaa . ( Aer . Shi se lam sha akaa a ase . Yange se lu a ityakerada i pasen Bibilo ga , kpa anmgbianev mba kasev mba jighjigh mba ken Jam@@ an@@ i , mba ve lu tamen a mo la yange vea lamen sha akaa a ken jijingi yô , i gb@@ am ishima u keghen ato a ve kpishi . ikyurior i TER A yom i — per@@ utya u iwasen you , man s@@ an@@ ker u m@@ hembe wou . ” — D@@ ut . Se Mba Z@@ ough a I@@ wasen Kp@@ ishi ! A@@ g@@ umaior a a cie Aôndo , er Timoteu nahan la nga kwagh u injaa hen ior mba Yehova kpen kpen . Er i lu man@@ den ve a@@ gbe la , alaghga or@@ kur@@ an@@ ga@@ adi la kpa yange una nzughul a ve . Kpa mpin u a lu yô , ka un ne , Vea lumun u dondon Mkaanem ma Yehova kpa ? We u ngu ‘ veren ashe sha ’ injar i u va zua a mi la kpa ? Heela tseegh ga , er i han@@ gen mba@@ abaver u i@@ er kwagh u ve ôron la a̱ doo ior shin a sar ior kpishi yô , ka a̱ lu kwagh u or a ungwa ve una d@@ ura nan iyol man kwagh u a we ityô kpe la yô , i za ve zwa je i zua ga . Zum u i l@@ aha Un kpaa mayange A or iyev sha m@@ l@@ aha la ga , er A ya ican kpaa A ta h@@ wa ga , kpa A gema A wa sha ikyev i Un u A er ijir sha mimi la . ” — 1 Peteru 2 : 21 - 23 . • Yehova tese ér un ngu Or@@ yiman u He@@ mban nena ? Shighe u or@@ henen Yakobu lu ôron kwagh u no@@ mbor la , a nger wener : “ Ma or u umace môm nan fatyô u kôôm u ga , ka ifer i me@@ men mayange ga , u iv a m@@ egh ku bo@@ gh . ” ( Luka 6 : 37 ) Aluer u tagher a kwagh u una fatyô u nan we gb@@ ev mbu nôngon nahan yô , pine iyol you wer : ‘ M ngu tôôn akaa a m soo mer ma i eren la , ôron mbagenev ijir a mi shinii ? Se palegh uh@@ ôn mba Diabolo nena ? Er L@@ y@@ man er tom ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , lu kwa@@ v je hemba anyom 26 yô , a va zua a mk@@ un@@ du@@ yol kpishi ken uma na zum u a vôso C@@ r@@ y@@ st@@ al Z@@ ir@@ ch@@ er sha uwer u J@@ un 8 , 19@@ 5@@ 6 la . Kwagh u a hembe gban un kwagh yô , ka icivir i Ter na u sha la , man kwagh ne zua sha kwagh u Yesu hii s@@ ônon ken msen u Ter wase u a er la . A kaa ér : “ T@@ ere , i̱ tsegha iti You . ” Se fatyô u eren kwagh u hange hange ne sha u eren akaa a aa na se hingir wang yô . Er se lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara shin ak@@ ar a ve , mba ve lu “ iyôngo igen ” la nahan , ka se ember e̱r “ m@@ doom ma TER Aôndo ” ma lu sha a vese yô . Aluer or hen ér mbakp@@ enev vea va nder yô , nan tsu@@ me ? Ior mba ken J@@ ap@@ an kpishi nenge ér gbenda u i nger takerada ne taver u ôron ga . Ken A@@ tindi a Aôndo na la , á kaa ér i er a awambe nena ? U er nan ve u tes@@ em wer , u g@@ an@@ de@@ me ? ( b ) Gba u se kange ishima ser se er nyi ? Kpa shi a na se akaawan a se dondo ve se tsua akaa a se soo u eren la sha kwaghfan yô . Apostoli u yange v@@ ôr a tom ga ne , ng@@ ur nan ityôkyaa i un lu yôôn loho u Tartor ne saan saan yô , a kaa wener : “ Aluer m ngu ôron Loho u Dedoo yô , k@@ am kwagh u tan i@@ ha@@ gh a mi ga , gadia i kighir mo a kighir je . 4 : 13 ) Vea tagher a mbamtaver man atsan . 4 : 16 , 17 . Aluer se mba a jighjigh u nan yô , gba u se za hemen u taver un . Orkristu u nan vese kwase shin nom nana hingir u hi@@ an a kwase shin nomso@@ or ugen a mfe shio nena ? Hii shighe la je , “ hanma or nan lu eren tom uwegh môm , uwegh ku@@ gen@@ egh di nan kôr ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev mbi nan . ” Ka se hemba kaven akaa kpishi hegen ! Ior mba ve keren icivir yô , kwagh u tar u henen sha a ve la una gba ve kwagh kpe kpe . Ashighe kpishi yange ‘ iyua ’ la i lu nagh ku nan@@ den ku or nan ve a mi u nan ken tempel u Yehova yô . KW@@ A@@ SE@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U ugen mba yer iti na ér M@@ on@@ ika , a kaa ér : “ M vôso nom z@@ ur@@ um anyom 35 hegen . Paulu yange ver ishima ér F@@ il@@ em@@ on a de On@@ es@@ im@@ u kwaghbo na . T@@ ugh mb@@ u@@ la , imb@@ u@@ lu@@ gh u vesen lu keghen mo ken iyou . Er or@@ vesen C@@ line a pase nahan , yange i nôngon ityav ikyua a Me@@ gi@@ do , i cir@@ in i veren ga , yange i fa or u hemban keng . J@@ e yô kwaghaôndo u pasen u yange i nger shin takerada ke ’ gar u B@@ ost@@ on ke ’ inyom i 1@@ 7@@ 6@@ 7 la wa ior kwagh nahan ér : “ Ô@@ ron nen ruamabera a uwer gban shio . Ka iyenge i nyi nahan í tese ér mba pasen ior mba ken “ akuraior a hanma zwa cii ” loho u dedoo ? 1@@ 12 : 6 , 9 . 7 : 19 - 25 ; 8 : 10 . Sha gbaa u lun perapera , saan ishe ga la yô , An@@ sh@@ ul@@ am la tese ikyav i dedoo sha ci u kasev mba ve lu Mbakristu ainge yô . Ka ishimataver i nyi Yehova a ne sha ikyev i H@@ ag@@ ai , man mkaanem mara maa na se agee nena ? Yange Yesu a ke@@ he a kwaghôron sha gbenda u ior a nenge a kwagh la ken asema a ve , nahan a hungur a mi mayange ga yô . Nahan kpa aluer se mba kôron iyol tsaha hegen ne yô , ia wase se se palegh u eren uma u isholibo u se de la . Dooshima M@@ gb@@ egh@@ an Mbat@@ omov u K@@ ur@@ an A@@ yol a Ve 15 : 3 - 8 . Se lu nengen sha mbampin mba nyi ken ngeren u a ve laa ? Yehova yange na ior nav atindi ne lu sha ci u ve doo un ishima yum yô . Shi yange soo ér ve̱ de hingir ikp@@ an i mci@@ e u cian u@@ ̱@@ b@@ í mba eren kpaa ga . Ka sea er nahan yô , se na paradi@@ so wase u ken jijingi la a hemba doon ior cii . Kpa Eliya k@@ ur msen la yô , kera lu kwagh u henen a hen ga , gadia Bibilo kaa ér : “ Tsô usu u TER sen , hi@@ a nagh ku nan@@ den , man iky@@ on man a@@ wen kua v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u , n@@ di@@ ar mngerem ma shin ih@@ ungwa kpaa . ” Lu nyi i er Mbayuda mba ve suur sha Yehova la ? Hii nan yange ci@@ er Habak@@ u iyol@@ o , man ka tahav mbu nyi se fe ser Aôndo una er keng - e ? Z@@ a@@ mber a nan sha ma kwagh u ú er u van a ayôôso la yô . ( Luka 6 : 17 - 19 ) Mba@@ kp@@ enev je kpa yange nder ve shin ku . Se fatyô u lun “ a ishima i legh legh . . . hen ior cii ” nena ? PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 6 , 5@@ 1 Mba va kaven er u lu ungwan kwagh u ve er la ga yô , ve nger kwagh shon sha kwa pi@@ p@@ aa ve tese u sha a@@ jingi . Er@@ doo u hemban cii u̱ Yesu er a mbau@@ angev man mba az@@ ô@@ v e̱r ve ican man mba@@ ats@@ anev man mba ij@@ en kôr ve la yô , lu u una wase ve ve̱ fa mimi u sha kwagh u Tartor u Aôndo , ve̱ lumun mimi la shi a̱ doo ve ishima kpaa . Hegen R@@ ac@@ he@@ l nenge ér un ngu hemban civir Yehova sha gbashima cii . Mba@@ aferev mba ‘ mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo ’ ga . Saan se iyol tsung er Yehova a ne ityesen na i hembe wanger se nyian ne ga he ? Nahan yô , or u i sar nan ka lun i@@ kar a tar yô , nan hingir or@@ i@@ ho@@ m u Aôndo je ve . ” Tom u injaa ugen ngu u u doo mbatyomov mba Yehova ishima tsung , u se kpa se lu eren yô . Kwagh u yange ve kaa ér mayange je vea er ga ne tu@@ le iniôngon i Mbashiada mba Yehova nôngon ér vea samber a mimi u ken Bibilo la hide a mi ijime shinii ? Man ken kwaghhenen ne di , se nenge er Yehova a tese dooshima na jighilii hen uumace jimin cii — man hen hanma wase asange asange — sha igbenda i kpilighyol yô . • Dooshima una nd@@ ôh@@ ôr Gba u hanma or nana tsua kwaghwan u nana dondo la iyol i nan . 12 : 18 ) Se cii se kange nen ishima u eren kwagh ne sha er se za hemen u lun sha gbenda u u ze ken uma ne yô . Kanyi ia wase ú u lun a ishimataver her shi eren sha iyol@@ tseghan you i ú tsegh sha ci u Aôndo laa ? ( Mateu 6 : 12 ) Yesu lu ôron kwagh u inj@@ ô iny@@ ar heen ga . Shighe ngu z@@ ur@@ um u or@@ kwa@@ se@@ he man kwa@@ se@@ he vea zua ivaa . Sha mimi yô , yange a doo Davidi kpishi , er Ab@@ ish@@ ai ver ishima , lu nengen sha a na , shi a wase un fese shighe u shi kpuaa u kwagh u dang ma er un la nahan . Tom u pasen kwagh tar sha won cii man ú kwagh@@ tesen la yange lu m@@ tese u tesen m@@ doo u ior mba ve fe Aôndo ga ve doo un ishima la . Lu inja er i yer ma kwagh u injaa , un di ngu keren kwagh shon nahan ! 1 : 7 ; 4 : 12 , 13 . ( 2 Peteru 2 : 3 , 13 ; 3 : 16 ) Kwagh ka a er i vihi yô , ior mba undun mimi mban kôr cio u “ nzughul a jighjigh u nan u mbagenev . ” — 2 Timoteu 2 : 18 . Er nan ve i doo u se er nahana ? Kpa kanyi jim i lu loho u dedoo nee ? Kape i lu vough je la , zege@@ ikpelaior ne ngi civir Yehova ke ’ won u tempel u ke ’ jijingi la . Doo u se sôron mbamzeyol sha ci u nyi , man se sôron ve nena ? Aluer ka nahan yô , er nan ú er msen hen Yehova sha kwagh ne ga ? Er se lu Mbakristu mba mimi yô , gba u se za hemen u “ ôron kwagh vangertiôr sha tahav mbu Y@@ eho@@ av . ” ( Aer . Mayange mbahenen gba uwer u ôron akaa a ve ungwa man a ve nenge la ga . ( Aer . Aluer nan ngu eren nahan yô , nana za hemen u ngohol “ kwaghôron u dedoo ” ke ’ Bibilo kua ke ’ aka@@ ang@@ eren a á har sha Bibilo la her gbem , shin zum u ú hen kwagh a nan i bee ica i gbe je kpaa . — 2 Timoteu 1 : 13 . K@@ e ’ masejime yô , e̱r i lu@@ ̱ pinen Yesu akaa ken ya u K@@ a@@ y@@ a@@ fa P@@ risti u T@@ amen yô , Peteru lu ke ’ won gbaa ningir z@@ è@@ l@@ ôô he ’ te@@ mb@@ e@@ ya sha mk@@ an@@ an tsô . Shin er ashighe agen ka i lu z@@ ange u civir Yehova sha mimi ga nahan kpa , se fa ser , se er nahan yô , Yehova una ver se shi una lumun se , man ka kwagh u ka a na or nan za iky@@ ura sha mimi je la . ( Anz . Gbenda u hemban doon u hiin ivaa yô , ka u soon Aôndo Ma kaa ér : “ Jijingi u Ter ngu sha a Mo , sha ci u A sh@@ igh@@ em mkurem , A t@@ indi@@ m er M@@ ̱ yôô Loho u Dedoo hen mba@@ ats@@ anev . ” P@@ ase inja i kwaghwan u Davidi wa ér , “ tema ken tar la , ” la . Á kaa wener : “ Mba@@ fan@@ atindi udubu imôngo mba yange m pine ve mpin la cii , lu or@@ fan@@ atindi môm tseegh or môm tsô lu a tsu@@ gh un nahan ga ye . ” M@@ kav u mgbegha Yesu er a kwase ne kundu kundu la ka ikyav i dedoo hen a vese kpen kpen ! M@@ tsegh u tseghan or ainge sha ci u tom u Mbakristu u kwaghpasen la kpa kaha ga . Ior mba sha ayange a M@@ ika la kpishi va fa sha gbenda u vihin tsung ér , u suur sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la ka di gbil@@ in@@ kwagh tsô . I hide i maa shin i sôr u@@ y@@ aav mba Mbashiada kua mba ior mbagenev mba hen ningir la je hemba 5@@ ,@@ 6@@ 00 . Kpa , kwagh ngu u se fe ser una kar se mayange ga yô : Aluer se undu jighjigh u nan wase ga yô , una ver se doo doo . Ve uta@@ an kua or@@ vesen na la iyol na kpa sha mi , ve ngohol mimi , i er ve batisema . Ka nyi Satan a nôngon ér una er ior mba Aôndo , man ka nyi ia wase se u tilen d@@ ôngo hendan a a@@ yom a na ? Ng@@ ô u lun iy@@ av di saan un iyol kpishi u keghen iyange i una mar yô . ( Ôr 1 Mbakorinte 9 : 26 , 27 . ) ( Luka 18 : 9 ; Yohane 7 : 47 – 4@@ 9 ) Yesu yange ter “ ityough ki ke@@ hen ” a aeren a bo ag@@ enegh imôngo a a ‘ dugh ken ishima i or , ’ “ a ne or kera lu wang ga ” yô . L@@ un per sha u pasen kwagh hen ijiir i i tese u laa ? Dooshima wasen se u taver ishima sha akaa cii shighe u a@@ ah@@ e a er yô . Er Yobu yô , mba keghen “ shighe u mlu ve shin war ” una bee la , ka m@@ ny@@ am vev ma ku@@ ugh je la . * Yehova wa ishima ér una ese ya u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am kera vindi vindi , “ er or ka nan ese ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov ” kera nahan . ( Mbaheberu 13 : 17 ) Aluer mbatamen za sôr u , wa u kwagh yô , ú nenge wer doo u ú wuese kwaghwan ve la ga z@@ ee ? ( b ) Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu mba yaren tom sha kwaghwan u Paulu u i nger ken Mbafilipi 4 : 9 la nena ? F@@ o@@ to u vesen u te@@ tra@@ dr@@ ach@@ ma Kwagh ne ka icighan@@ tom . Yesu yange pase er i hii ve dooshima a lu kwagh u hange hange yô . Kanyi yange i er Mbaiserael ken tar u Igipiti , man Yehova er nyi kwagh sha m@@ liam ve@@ m ma ve vaa a na laa ? “ T@@ er@@ u u A nengen ken myer la , Una ungwa imo you . ” ( Mat . Ú pu@@ un a pu@@ u ior shin ka u taver ve a taver ishima ? Shighe u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon kase Yerusalem sha u nôngon ityav a ve la , i kôr Yeremia i za wu@@ he ken T@@ e@@ mbe u Mbak@@ ur@@ an . Shighe u mbagenev lam sha Yesu dang shi ve er un akaa a vihin la , a er nena ? Se lam a ior mba ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a man Ch@@ ina man Fran@@ ce man In@@ dia man Iserael kua Na@@ j@@ er@@ ia . N@@ om ugen ken tar u J@@ ap@@ an kaa ér : “ Yange m va nyôr ken ican iny@@ ar kpoghuloo . Kwagh@@ aôndo u A H@@ ar sha Mimi Yô Nahan kpa , ka vegher u mlu u wang u kwagh a hembe gban ior sha mi ga jimin cii je ne . Ka nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ a , man ka sha ci u nyi ? B@@ re@@ di man wain u ka i er mkombo u umbur ku u Yesu a mi la tile sha ityough ki nyi ? Yehova maa seer Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la sha Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu u vande lun la . Tsô i yila wanakiriki la ijir hen ter na er , ngu vihin un inyaregh . Ken kwaghôron la , Anmgbian K@@ nor@@ r yange pase kwagh u a til sha ityough ki “ inyam i nyian b@@ ong , ” i í er kwagh u i̱ ken takerada u Mpase 17 la , shi pase kpaa ér , ityav mb@@ ia been kera yô , a er tom u pasen kwagh la kpishi . • Ish@@ ô i í ne ônov mba Aberaham la va ve a nyi ? Doo u né wa ik@@ o sha mi . ” — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 1 : 19 . Alaghga Maria yange una hen ken ishima na ér or môm tsô nana na un jighjigh ga . Kanyi yange i er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh laa ? Sha kpôô yô , yange a saan ve iyol kpen kpen ! Kpa se gema se nôngon u zenden vea Aôndo sha hanma ian cii , kua shighe u se lu se tswen la kpaa . U tesen ikyav yô , mkohol u i nyôr ken gar u Ch@@ or@@ z@@ ow la , Mbashiada mba ken tar u P@@ ol@@ and ngohol mba@@ van@@ nya mba sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa je zu@@ lum iorov 1@@ 3@@ ,000 . Kwagh ne na se mba a vangertiôr ken nongo u Yehova je gande . — Mat . Doo u se maa isharen i kaven tindi u Yehova . Mbagenev yô , vea lu a tahav mbu wasen we hanma shighe u kwagh a gbe u a iwasen ga . Kpa Bibilo gema ôr kwagh u tsaha ér : “ Kwa@@ g@@ ir man tsaha mba ne kwaghfan . ” Er Paulu kpa yange lu eren imba ‘ ieren i sha u@@ ee ’ la he ’ mba a lu pasen ve kwaghaôndo la yô , ‘ doo ’ un kpishi ( “ lu sha ishima na , ” King James V@@ er@@ sion ; “ saan un iyol , ” New In@@ tern@@ ational V@@ er@@ sion ) u geman uma na jim nan sha u wasen ve . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; M@@ ika 7 : 18 , 19 ) Nenge er mkaanem man yange maa lu ior mba ve lu sha ayange a i lu ngeren Bibilo la ken ishima yô . W@@ a@@ shika la pase ér Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova i ken gar u T@@ ik@@ ku@@ ri@@ la la tsua môm ken ity@@ u@@ ta i m@@ ô@@ ôr u@@ im@@ on@@ don i ka í na sha inyom la , gadia i sôr uiky@@ asen mba her mbara i ver hanma kwagh sha inja shi u@@ im@@ on@@ don mba her kpaa i er a ve sha inja . ( b ) A@@ shi nan kpa kanyi i lu “ a@@ you ” la ny@@ ian@@ a , man nga wasen se nena ? 9 : 5@@ 2 - 5@@ 6 M ngô@@ ôr vihin ishima ga shinii ? Alaghga je yô ashighe agen aa lu a ma ortamen nan@@ á er isholibo , man kwagh la una za mbagenev iyol yô . Yange ior er ts@@ wam shi i wua mbagenev kpishi ken anyom ne . Nahan aluer se mba yan ican a ma mzeyol yô , se lu p@@ al@@ egh@@ aa a mbagenev ga , sha ci u u̱ eren nahan la una wase se ga . ( Anz . Shi yange m za mkohol u ningir hen ger@@ i u m vande eren tom u pania her la . Gbenda môm u se fatyô u van a bem hen tsombor yô , ka u him@@ en iy@@ ongo fese je er i fetyô la , a u den ér zayol la a seer ke@@ hen la . ( Anz . Yesu shi ter ityôkyaa i sha uhar ér , Ter “ tesen Un akaa a A eren iyol Na la cii . ” 6@@ 6@@ ,@@ 9@@ 6@@ 7 Paul kaa ér : “ Er m gbidye kwar sha amba a msen a i nger ken Ruamabera la yô , m fa u eren msen ôron akaa a m lu a mi ken ishima la jighilii . ( Mpase 2 : ​ 8 , 9 ) Shin er Mbakristu mba ken S@@ em@@ ur@@ na ve lu ken ibanave nahan kpa , ve lu a inyaregh ki ki hembe az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria yô . I@@ j@@ en@@ awambe la iyol i i̱ ngi a mfe u ts@@ eren a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa agen a n@@ der@@ an uma kposo kposo hemba ik@@ we er 20@@ 0 nahan . H@@ ur@@ or ve ne kaa a Su@@ z@@ an@@ ne ér : “ Aluer u soo u nyôron ya u injaa yô , a gba u u de akaa agen a a kar u . ” Nenge ase ikyav sha kwase ugen u i yer un ér N@@ am@@ ang@@ ol@@ wa la , i y@@ ese un ken tar u Z@@ a@@ mb@@ ia hen tsombor u Mbakristu . Aluer se mba a ieren i wuese kwagh la yô , a lu nyi je se tagher a mi kpa , kwagh ne una wase se u wan ishima . ​ —⁠ Ef . 5 : 20 ; ôr Mbafilipi 4 : ​ 6 , 7 . “ M@@ O M@@ E E@@ MB@@ ER K@@ EN TER ” Mpase u sha mnenge u Daniel nenge a mi la na se ishimataver nena ? I@@ an i a na se i tesen mba a nder ve shin ku mfe u Yehova la ka ze@@ ge kwagh kpen kpen ! Nahan doo u se nzughul a mba@@ beenyol ga . Lu A Ishima I C@@ ian Yehova Yesu lu Or@@ tesen u hemban , u hii shighe u i gba tar je , or@@ tesen ugen lu er un nahan ga yô . Shi gbenda u mbamaren ve nengen kwaghhenen la kpa ngu hange hange . Ity@@ akerada i kwaghaôndo u Con@@ fu@@ ci@@ us gema ôr kwagh u akaa a yange er yô , man atindi a sha kwagh u aeren a dedoo man ah@@ ir a eren kua ats@@ am . Aluer mbagenev ken mbacivir Yehova kera mba sha ikyev i hemen u Mbahemenev mba Shin T@@ ine ga sha ci u tôv@@ ac@@ an shin amba@@ akaa la nahan kpa , Kristu una hemen ve her sha ikyev i icighan jijingi man mbatyomov nav . P@@ ania ugen kaa ér : “ Ka mea vande wan iyol i pasen ior kwagh yô i hemba saan mo iyol . Shi maa ve iyol u pasen mbagenev kwagh ne kpishi . ( Mateu 16 : 21 ; 17 : 12 ) Shi gba u Yesu una pase er Tartor u Aôndo u lu kwagh u Yehova una yar tom a mi u timin Satan , or@@ hemban@@ ato la shi van a bem man mzough hen aka@@ au@@ ma cii yô . Ashighe agen yô , ka i nger kwagh hen ma foto u tesen ikyum@@ hi@@ ange i foto shon a te iwanger sha mi la jighilii . Shighe u Satan hemba ato la , lu tesen ér Yehova kuma u hemen ga . M@@ ato una fatyô u lun kwagh u bo aluer or@@ de@@ l@@ ab@@ a n@@ aha un sha inja ga yô Kanyi yange i due ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Iserael zer hemban@@ ato gbem laa ? 15 , 16 . ( a ) Tese ikyav sha kwagh u una na ve Orkristu nana ‘ ts@@ ôngo ishima ga ’ yô . ( b ) U hen wer ishima i i ts@@ enge ga la i doo Yehova ga sha ci u nyi ? Ngeren ne na u ishimataver i eren nyi ? ( Ôr Mbaefese 4 : 25 - 32 . ) Ashighe agen yô , ka i taver nom man kwase u nan lu nengen sha ugen la u eren kwagh akuma akuma . Kpa ka i gba u se nôngo kwagh kpoghuloo shi se t@@ angen iyol ga ve iky@@ ar@@ yan yase ia tsa gbem ye . Zum u mbamzeyol ve dugh ken ivaa yase yô , se mba keren gbenda u se undu ivaa la ga , kpa ka se nôngo kpoghuloo u lun a aeren a Aôndo sha er tsombor wase ua lu ken msaanyol yô . Hegen ne kpaa , ka Mbakristu mba ve yen ve lu nongo u anmgbianev mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem ne ye . Nahan averen a Tartor nga her . Kanyi m lu yan ican k@@ eren@@ e ? Kwagh u yange er ve la tese se ma kwagh kpa ? ( Yobu 31 : ​ 1 , 7 , 9 ) A gba u se kôr iyol tsaha sha er se kenger kwase shin nomso@@ or a ishima i eren idya a nan ga yô . Ken masejime yô , a lu mba perapera a doo ve ishima la tseegh vea lu shin tar ne ye . ( 1 Samuel 18 : 1 - 3 ) Nahan sha ayange a uma u Yon@@ at@@ an cii , a er kwagh a Davidi sha mimi . Icighan jijingi la ka a ume atam , inja er dooshima man erdoo nahan , ken mba ve keren ér a̱ hemen ve la . Sha iyange la , Yehova mar ikyurior i he sha icighan jijingi na . Mba yer ikyurior ne ér Iserael u ken jijingi shin “ Iserael u Aôndo . ” Kwase ugen man nom na , mba i yer ve ér Er@@ n@@ st man H@@ il@@ de@@ g@@ ard Se@@ li@@ ger , yange ve ver ishima sha gbenda u ve vihin shighe ve la . Mbam@@ lu O@@ u Ve Ho@@ gh@@ ol We 13 : 43 ) Mal@@ aki ôr kwaghôron u profeti sha gbaa u wanger tempel u Aôndo la er : “ Nenge , M ngu tin@@ d@@ in ort@@ yom Wam , una sô@@ rom gbenda ken hemen ; man Ter u ne keren Un la Una va ken tempel Na fese je , ka Or@@ t@@ yom u i@@ kur@@ yan , u i doo ne a Na yô ; nenge , ngu van , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne . F@@ arr@@ ar nger ér : “ Or môm u dondon A@@ tindi a Ô@@ ron a Ôr [ a Mose ] jighilii shi lumun be@@ er sha á ga u á kaa a nan ér nana̱ tsa hen ya u or u nyian ak@@ ô@@ v ve nana er nahan kpa , nan ngu ga . Sha kpôô yô , mci@@ e u cian Yehova una na uma wase una doo hegen je shi una wase se se “ kôr ave sha uma u a lu uma jim la ” — ka uma u tsôron u se zua a mi ken tar u he u Aôndo je la . — 1 Timoteu 6 : 12 , 18 , 19 ; Mpase 15 : 3 , 4 . Ior kpishi vea lumun a mkaanem man , kpa ka ve u me ve kegh iyol ér , er uma a lu nahan yô , vea kera z@@ enda akaa a karen kera fese ne ga ? Ashighe kpishi ngu a umbur se er se yen yô , sha er se palegh kwaghbo yô . — Ps . L@@ am@@ e@@ ki tese jijingi u eren i@@ pi@@ la u yange du@@ mbur sha shighe shon la , a dugh icam a pase er yange wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen ta num sha ana ve , un wua nan yô . Ity@@ ôkyaa shon yô , uuma mba iorov mba sha z@@ ongo . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 60 Shi Bibilo ngi a mkaanem ma k@@ und@@ un@@ yol man kpaa : Aôndo tôndo zwa u van a bem man mkpeyol u mimi sha ci u uumace sha tar cii . Shi yange ver nongo u upristi sha u ve tesen Tindi shi ve naan ini@@ aav sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya shi ve nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon pe@@ pe man ai@@ k@@ ighe cii . Kpa ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ityar i i lu nôngon ityav a Mb@@ an@@ az@@ i la va ande her sha iyange la , nahan ud@@ as@@ enda mba i yilan ve ér S@@ S mbara yevese , ican yase cii maa bee . K@@ e ’ masejime yô , a gba v@@ aan af@@ an@@ yô sha ieren na la , tsô a er msen hen Aôndo ér a̱ wase un . Anmgbian ugen ken tar la na se an@@ you u kiriki , se lu ker . Sha nahan yô , ne mbatamen mba doon se ishima , kôr nen ijende a mba ne lu tsaase ve la . ​ — Anz . ( a ) Ka h@@ an i lu ijiir i Aôndo i te@@ man@@ a ? Mba@@ civir Yehova ka vea y@@ aan ican kpa i saan ve iyol sha ci u nyi ? Kpa nan kav ér mbagenev fa u eren akaa sha inja sha inja er nan eren nahan ga , shi ve fa tom tsema tsema er nan soo ér ma ve eren la ga . Nyian ne kpaa se lu nen a vangertiôr ser Yehova wa iyol kegh a kegh u kuran mbacivir un , shi ngu a tahav mbu kuran ve di vough er kura Davidi man Yesu nahan . ( Yesaia 40 : 22 ) Shi u gbidyen kwar sha mlu wase vea uumace er se nahan la kpa wasen se u hiden a iyol yase ijime . Mbashiada mba Yehova yange ve lu ken tar u Kor@@ ea iorov 1@@ ,000 tseegh . • Se mba hi@@ di a ayol a ase ijime shi se mba eren kwagh akuma akuma ken mcivir u Aôndo sha ci nyi ? ( Mbaromanu 10 : 2 ) Aluer ka u Aôndo una lumun a mcivir wase yô , saa akaa a se ne jighjigh a mi a ishima yase i môm la aa har sha kwaghfan u vough . Zum u Orkristu nan til sha mimi her yô , kwagh ne ngu a tese ér sha ing@@ in ne kpa kwagh hemba Satan Diabolo . Takerada ne shi tese ér m@@ nyer u kwaghaôndo a nyer iyol ken p@@ ati u eren la , ka kwagh u kunya kpishi , gadia ú yila iky@@ ar@@ yan i kwaghaôndo a mbap@@ ati@@ i ne ér ka idya i ken jijingi . 3 , 4 . ( a ) Hii nan ve F@@ il@@ ib@@ u yange ti@@ mb@@ ir ga er O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la batisema ? I@@ gbenda Na ka i ngise ngise je . ” • Ka akaa a wasen se u kaven Bibilo a nyi se lu a mini ? I@@ ca i gba ga maa i tsu@@ am ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la ér m lu ortamen u sôron un@@ ingir mba i@@ or@@ il , hen imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika la . Yange Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob kpe ica i gba je kpa Yehova va kaa a Mose ér : “ Ka Mo , Aôndo u . . . Doo u Se Eren In@@ i@@ ongo Nen@@ a ? ( b ) Se palegh mba@@ aie mba Satan ne nena ? Ka mimi , mbacivir Aôndo mba sha derianyom u hiihii mbara yange ve kohol ken ut@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el shin ken u@@ tempel ga , lu ken uya mbaiorov ve kohol ye . Or@@ gen ken tar u Sp@@ ain di mba yer un ér Jo@@ sé , kwase na yange saa ku u ai@@ ky@@ ôr . U@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mbagen doo , shi ka ve na msaanyol kpaa . Ka loho u u lu ken Yesaia 36 : 1 – 6@@ 6 : 24 je ne . ( 2 K@@ ron@@ ik@@ u@@ 16 : 9 - 12 ) Zum u se tagher ishigh a mbamzeyol yô , de se har nen sha iwasen i uumace ga . Nahan kpa , Mbakristu mba i shighe ve mkurem la cii lu nengen sha tom u pasen kwagh shi nan ior kwaghyan u ken jijingi laa ? Kwagh u gum@@ kwase Kristu ne er la ka ib@@ u@@ me@@ kwagh@@ a ? OR@@ G@@ EN vese ken tar u Kor@@ ea , mba yer un ér Se@@ un@@ g J@@ in , a kaa ér : “ Yange m hen tom t@@ wer@@ egh sha ci u s@@ ar@@ em u wasen ior . Mbaromanu 8 : ​ 15 , 16 ; 1 Yohane 2 : ​ 20 , 27 Aôndo kaa ér : “ M pasen hii sha mhii zan zan mkur , . . . Se soo ser nomso mbagenev kpishi ma ve ongo loho u nan mk@@ om tsung , u i lu ken Bibilo tseegh , i zuan a u ne . ( 2 Tim . Yange se sule iyol a msen u eren se gbidye kwar se hen sha mi zu@@ lee . Shi soon u ôron kwagh u mbagenev kpa ve lumun a mi sha er una wase ve ve dondo Kristu yô . — Aerenakaa 20 : 21 . Shi kwagh ugen yô , Ser@@ uya lu ing@@ y@@ ôr i Davidi i sha ngô shin i sha ter , alaghga lu nahan ve í yilan ônov nav mban í suur sha na ye . Kwagh ngu nahan sha ci u m@@ ver@@ shigh u Mbashiada yô , ka u zuan a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man u keren iti duen man sh@@ a@@ gba shin tahav ga . An@@ ny@@ on@@ ov mban mba ngô@@ ôr ungwan ih@@ uma i bo ga , er ih@@ uma i bo i m@@ ny@@ im ma mat@@ oo nahan . Lu usu u mbatomov mbagenev mba eren tom hen kpe@@ zege@@ mnger . Se cii se fa er yange lu hanma or cii nan ngohol ityesen i Yesu la ga nahan . ( Yesaia 65 : 17 ) Ishima ia pe@@ ver mba ve kera lu sha ikyev i or u a lu hemen tar ne ken myer la ga kpishi ! M@@ h@@ ôônom ma ma kôron Yesu a mbau@@ ange la , shin er un iyol na lu a vande gban angev ma shighe môm ga nahan kpaa . U ôron kwagh ne sha gbaa u ken jijingi yô , ijiir i m@@ tem@@ tor ape Ter wase u sha a lu la , ka ijiir i ta@@ ven kpen kpen , vough er kwa@@ v@@ aôndo u t@@ av sha tsen@@ g u hembe tar ne nahan . I@@ ny@@ at@@ y@@ u@@ u ngi a tahav mbu vendan ga . Yange i na gumor ne ian i duen , a u eren un ts@@ wam shio , nahan a hingir Orshiada u Yehova . Yehova yange kaa a Aberaham wener : “ Me seer tsombor [ vor ] wou iyenge er as@@ an a Sha man er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger nahan . ” Se kav er i lu sha ci u iti i Aôndo man akaa ne a lu eren se , se “ iyôngo ” na yô . A ôr mkaanem ma taver ishima mara ken vegher u masetyô u washika na , ape a er akaa sha kwagh u “ mkur u akaa cii ” la . — 1 Pet . Kape Yobu eren gbem la . ” Ka a̱ He@@ mba Se Iyol Kpa Á F@@ a I wa se Mbakristu kwagh ér se lu a jighjigh wase her zan zan i ar ken ku , kpa ú ngu wer ka u se kpe sha ci u jighjigh wase keng keng ga . M za hemen a tom u sôron atôônanongo la vea C@@ l@@ or@@ is . Doo u a vande tôvon fan aluer nan ngu a mbayev shin nan ngu a ior hen tsombor mba vea wase nan yô . U kôron azende . Doo u se gbidye ak@@ ar@@ kase iyol sha ci u Satan ga , gadia or@@ henen Yakobu nger ér : “ Ge@@ ma nen ayol a en , na nen sha ik@@ ev i Aôndo man hendan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . ” Nyian kpa se mba a amba@@ aior a lun er ior mba ken La@@ od@@ ish@@ ia la nahan , u tse@@ en kpa ve tse@@ e ga shi u nd@@ ôh@@ ôr kpa ve nd@@ ôh@@ ôr ga . Shin er m vor sha iyol shi ishima z@@ am iyol kpishi nahan kpa , m kange ishima mer me undu un sha iy@@ ou@@ ci ga . Sha nahan yô , se er nan ve se ngohol jijingi u Aôndo shi una hemen se ken tom u pasen kwagh@@ a ? Shi shighe u lu nôngon ku la kpa , a kende a ôr kwagh u tesen m@@ hembe na cii mase su@@ l@@ en ye , ér : “ B@@ ee ve . ” — Yoh . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Aôndo yange gbe im@@ end@@ enegh man u@@ z@@ end@@ en@@ ya been yô gba Adam , or u hiihii la . Aôndo u a hembe kwaghfan cii la fa kwagh u a hembe doon u una er yô , man ka kwagh u una na se ishim@@ avi@@ h@@ in ga yô . ( Ese@@ kiel 40 : 2 ; M@@ ika 4 : 1 ; Mbaheberu 8 : 2 ; 9 : 23 , 24 ) Mpase u sha mnenge u sha kwagh u tempel ne ngu kuren ken “ ayange a masejime , ” hen shighe u i hide i ser tom u pristi ne . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba a vangertiôr ér i yila ve ér ve yem sha . Shighe u imba m@@ gem u ci@@ er@@ yol u hemen u Tartor u Aôndo ua ngohol ú uumace tahav la ngu z@@ ur@@ um ikyua ikyua . Yehova kor ior nav nena ? ( Aer . 10 : 42 ) Shi ka se torough torough u samber a loho u injaa ne , shi awashima ne kpa ka u dedoo . Ken a@@ yom a se lu te@@ en akaa@@ yan ne kuren mbamgbe asev la cii , se nenge ser Yehova kende se ga . ( M@@ ika 4 : 4 ; Ese@@ kiel 34 : 28 ) Mba Yehova a tsough ve yô , vea “ maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i ik@@ on i wain , man vea ya atam a i . ” 9 : ​ 10 - 13 . A za hen Iyou i Tartor a za kaa a ortamen ugen ér a hii u henen Bibilo a na . • 1 Samuel 8 : 9 - 18 ? Kanyi i gbe u se er keng keng ve Yehova una lumun se ? Lu nyi i na ve gumor ne tsua u eren imba tom ne ken uma n@@ aa ? • Er nan ve kwaghôron u profeti u ken Mateu 24 : 14 la a lu u kpilighyol y@@ um@@ u ? B@@ ee kera yô , zum u ka mea eren ityom i Mbakristu vea mba nan jighjigh a mo imôngo yô , ka m zua a iember kua mk@@ om u mayange m lu a̱ vande zuan a mi ga yô . • Er nan ve Aôndo yange tsaha A@@ ron sha ci u wan@@ b@@ ua u a er la ga ? I@@ y@@ ugh i Yehova i i lu er “ ak@@ au@@ s@@ u a gba@@ a@@ ye ” la ia va sha a ve kpee je . • Akaa a yange lu zan hemen ken ik@@ we pue i Iserael la nga kwagh@@ môm a nyi sha ayange ne ? W@@ u@@ ese Nen Yehova , Ne Iky@@ aior ! ( Duteronomi 7 : 3 , 4 ) D@@ i er “ kpe@@ kpe ” u p@@ aven Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev nahan , Tindi u Mose la pav ior mba Aôndo sha u ve̱ de hông@@ or ayol a ve sha atesen man aeren a ior mba fan Aôndo ga la ga . — Mbaefese 2 : 14 , 15 ; Yohane 18 : 28 . Yehova na Wan na u doon un ishima la ian i yaren tom a tahav mbu kpilighyol mb@@ un sha ci u Mbakristu mba mimi . Shi ka wa mbayev vev cii ken makeranta shi ve za a ve iy@@ ou@@ ci shighe u ve gbe angev yô . Yange kav ican i yan i kwase la man m@@ nyoon na la kpaa . Kwase ugen u shir@@ en tom hanma shighe cii yange y@@ ese inja i dedoo i zan mbamkombo hanma shighe la nena ? • Noa vea tsombor na yange ve zende sha nyi gbenda , man se dondo ikyav i jighjigh u nan ve la nena ? Er u lu wasen ior wer ve fa er i hii ve Yehova a de ér uumace ve hemen ayol a ve ken tar u u lu sha ikyev i Satan ne yô , tese ve aeren a Yehova a dedoo la kpa ve fa . • Bibilo tese ér kwagh wou gba Yehova ishima nena ? Ikyav i tesen yô , Ity@@ ough ki sha 15 ki ki lu a itinekwagh ér “ Me Er Nan Ve Me P@@ alegh M@@ kighir u Mbak@@ o@@ v@@ o ? ” U tesen ikyav yô , zum u or u eren kwaghbo yange sôn ér Yesu a umbur un zum u una nyôr ke ’ Tartor na yô , Yesu kaa ér : “ Mimi je M kaan we nyian ne , ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so . ” Sha mimi yô se mba ken ‘ ayange a masejime . ’ Ka nyi i wasen se u civir Yehova ken m@@ z@@ ough@@ o ? N@@ ôngo sha er Ú ‘ T@@ ile V@@ ough ’ Yô M va kom anyom 18 yô , i kighir mo m hingir or@@ sho@@ ja u kuran ij@@ oo@@ tar . ( S@@ ek . 2 : 8 ) Nahan Satan una nôngo nan nan kpa una hemba ga . 40 : 27 , 28 — Hii nan ve Iserael yange kaa ér : “ Gbenda wam ngu myer hen TER ; man u kuren mo ijir sha mimi kpaa , Aôndo wa ikyo sha mi ga ” ? Nahan S@@ ob@@ hu@@ za pine ve Tor shon . U n@@ orom ikyaa sha kwagh ga la tese ér se̱ ny@@ iman jighjigh u nan wase shin se̱ per atindiakaa a Aôndo ga . Akaa a ahar ne kaha inja nena , man se zua a averen ken kwagh ne nena ? ( Mateu 23 : 8 ) Een , sea lu mbap@@ asenkwagh shin up@@ ania , ga yô sea sember eren batisema shin sea lu mba se til sha mimi ne ca i gbe kpaa — ior mba ve eren Yehova tom a ishima môm cii mba a ajiir a injaa ke ’ m@@ ser@@ akaa na . Anmgbian ugen mba yer iti na ér Lev@@ i , iti i kwase na ér A@@ me@@ li@@ a , mba mar@@ nya u tar u Amerika . I nger ér : “ Kpa ka kom atô@@ ut@@ u yô , i ungwa ang@@ we u or@@ kwa@@ se@@ he er : Or@@ kwa@@ se@@ he ngu van , due nen za kegh nen un gbenda ! ( Mateu 17 : 24 - 27 ) Aluer se pine or u se henen Bibilo a nan mbampin mba fan mnenge u nan , mba vea na ishima ia vihi nan ga yô , mbam@@ lumun mba nana na la vea na se fa ishima i nan sha kwagh u se lu henen a nan la . Ka sea hen er ka i lu Yehova Aôndo man Wan na ken ishima sha tom u se eren sha u kuren awashima ve la nahan , asema a ase a iv a iwuese kpen kpen . ( Mat . Kwagh ne ka ikyav i dedoo i mbakur@@ an mba Kristu vea dondo kpen kpen ! Hanma shighe yô , umbur wer aluer u tsua akaa a nan Aôndo icivir a ú er ken uma wou yô , Aôndo u “ A ne se akaa cii wuee sha u se̱ er kwagh a mi ” la tôndo zwa a we ér una ver u doo doo hegen je man ken hemen kpaa . — 1 Timoteu 6 : 17 . ( Yobu 42 : 7 - 10 ) Se kpa se fatyô u tesen imba jijingi u den or u nan ne jighjigh a vese imôngo kpa nan er se kwagh@@ vihin la a isholibo kpa ? C@@ I@@ I ve se lumun shi se na jighjigh a akaa a Yesu tesen la yô , doo u se fa kwagh na . 13 : 22 ) U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ka h@@ ôn ugen u or@@ ihyom wase Satan a tsu@@ ghun se a mi yô . Ior hii u keren mkpeyol ka kwagh u nyian a mi ga . S@@ aa se de asorabo shin se de u civir Aôndo sha at@@ ser@@ egh ve Yehova una ungwa mbamsen asev ye . ( Anzaakaa 8 : 30 ) Sha mimi yô , mlu u yange Wan u Aôndo lu vea I@@ mbor i dooshima ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so , ik@@ ov ik@@ ov la , bende a na sha gbenda u vesen je zua ga ! Doo u se tsua ityesen i i hembe cii la sha ci u nyi ? Er I Hii Ve Kwagh a G@@ be Se a Mbam@@ pase mba Aôndo Yô Yehova nenge tiônnongo u Mbakristu u mba i shigh ve mkurem la ér ka icighan@@ nongo . Shighe kar yô , anmgbian wam u kwase , L@@ es@@ le@@ y , u lu tamen a mo anyom at@@ aan la kpa i er un batisema , mo di i va erem batisema ken inyom i 19@@ 40 , shighe u m lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin la . • Ka akaa a nyi a ne i doo u se lu a ish@@ u@@ ghun hen Yehova ? s@@ no@@ w@@ cr@@ y@@ st@@ al@@ s@@ .@@ ne@@ t 9 Er U Er Ve U V@@ ih@@ in I@@ ny@@ aregh a He@@ mban K@@ i U Z@@ ough a mi la Ga Yô ‘ TER , Aôndo wou , tsu@@ wa u er u̱ lu nongo Na jim . ’ — D@@ U@@ T@@ ER@@ O@@ N@@ O@@ M@@ I 7 : 6 . ( b ) Kwagh u apostoli Paulu la tese se nyi ? Kpa ab@@ ur@@ ab@@ ur kohol ve hen tsombor yô , nahan ve vihi inyaregh k@@ ira . Kpa kwagh u Satan ôr la hemba he@@ ela . Yesu er kwagh ne nena ? Alaghga a vande eren kwagh ne ica a gba cii ve mba uhar mbara vea h@@ ì@@ à a kuma u eren ivese ye . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u kp@@ er u kp@@ el@@ an a kp@@ ela la tese se nyi ? Yehova ka Aôndo u Eren Kwagh sha Shighe Anmgbian u@@ gen@@ egh u been iyol kaa ér : “ M kegh Bibilo ne hegen ica i gba . A kaa ér : “ Ashighe agen m@@ taver u iny@@ ar man ya man angev , kua iyol@@ been ka ve na se ishim@@ any@@ ian . ( 2 ) Yange soo ér kwaghpasen na a kôr mba lu pasen ve kwagh la ken ishima , nahan “ lu s@@ ende@@ gh a ve . ” Aluer se hemba veren ishima sha akaa a taregh a akaa a ken jijingi yô , aa fatyô u vihin tsombor wase , shi aa vihi iky@@ ar@@ yan yase a mbagenev , shi se k@@ an shio u eren sha akaa a ken jijingi a se we ishima u eren la kpaa . ( Mateu 18 : 15 ) Ity@@ ôkyaa i môm i ka i na ve ashighe agen iy@@ ongo i za hemen hen atô u Orkristu môm a ugen shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , alaghga mô ve shin ve cii ve lumun u hiden a ayol a ve ijime , lumun ibo ga . A kaa ér : “ M gbe eren ma kwagh sha tahav A@@ v iyol Y@@ am ga , kpa M er akaa er Ter A tes@@ em yô . . . I@@ c@@ am i sha uta@@ an la kpa ngi a avur 22 sha iyenge i ab@@ a@@ ac@@ aa a Mbaheberu la , kpa i nger a sha ad@@ ondo ad@@ ondo ga . ( Pasalmi 43 : 3 ; 1 Peteru 3 : 15 ) Sha nahan yô , gba u se hen Bibilo tsembelee shi se gbidye kwar sha kwagh u se hen la kpaa . Shi aluer se mba henen sha mlu wase u ken hemen la yô , se kera yem henen sha mbamtaver asev ga . 3 Hen Mba@@ ôron Takerada Ne Mbat@@ omov mba tor ka ve er un tom kpoghuloo , ve kaha un sule sha er una zua a iy@@ i@@ av yô . Nahan se hingir ikp@@ an i Aôndo . ▪ Er nan ve Mbashiada mba Yehova ve civir Aôndo a I@@ e@@ ev ga ? Kpa , Yehova wasen se nyian ne nena ? Kanyi akaa Yobu 38 : 4 - 6 a ne se k@@ av@@ a ? U eren msen vea mbayev ou kpa ? Kpa a taver ve ishima , a kaa ér : “ Me sôn Ter , man Una na ne Or@@ sur@@ un@@ shima ugen u Una lu a ven gbem yô . ” — Yohane 14 : 16 . Doo u ú hide a iyol ijime shi u fa pe mfe wou a kighir la . Alaghga lu kwaghyan u mbahenen lu a mi zum u ve za ken Shi@@ kar ve hide ve ve nenge Yesu lu lamen a kwase Sam@@ aria hen kpe@@ j@@ ôr je ne . ( b ) Anmgbian A . U ôron kwagh kpishi ga yô , Yehova * Aôndo kôr kwagh u ufoto mba iji@@ mba@@ gh ihyom . Kwagh u yange er F@@ il@@ it@@ ia man Mo@@ ab@@ i man A@@ mon man A@@ shi@@ ria la una fatyô u tesen se nyi ? Yesu yange eren u@@ ivande sha u wasen unô , man se dondo ikyav na la nena ? Ishima i Yehova sha ci u Tar Ne Se time sha kwagh u Ruamabera a er sha kwagh ne vighe vighe tsô se mase zuan a mlumun sha mpin ne . Ken inyom i 33 la , tiônnongo u Kristu lu kpuaa , er ish@@ ange i mase@@ ta@@ di i i ‘ hembe nd@@ ahar a as@@ ange@@ akaa agen cii ’ la nahan . Mbam@@ pin er : ‘ Ka nyi i doo u me ere ? Kwagh ne taver mo ishima kpishi . ” Aluer se nenge ser ic@@ in@@ tan i sha akaa ne taver yum , nahan se venda u eren kwagh sha mi yô , kwagh a tser se . Shi gba u se hen ser er jighjigh wase u nan a taver yô , ic@@ in@@ tan i sha akaa ne ngi sha ci u mbagenev tseegh , ngi sha ci wase ga ze . Ú fa er i hii ve yange lu u Mbaiserael vea y@@ aan awambe ga kpa ? Ken Pasalmi u sha 3 , u Davidi dugh sha kwagh u a@@ yem a yange yevese Ab@@ es@@ al@@ om la , ikyav tese ér yange suur sha Yehova . “ Ishima yam ngi wuese Ter kpishi , . . . gadia W@@ en u a lu u age@@ egh la A erem akaa a vesen je . ” — L@@ U@@ KA 1 : 46 - 4@@ 9 . Kpa lu nen sar sar ayol a en , zungwen nen mhôônom , de nen ayol a en kwaghbo , er Aôndo kpaa A de ne ken Kristu nahan . ” — Ef . Ka John W@@ in@@ th@@ ro@@ p tseegh yange lu a ishimaveren ér una zua a tar u dedoo ga . 1 : 19 ) Mbagenev er Marku man Luka man S@@ il@@ u@@ anu ( Shi@@ la ) nahan , nger ityakerada i Bibilo igen , mbagen ken mba i ter ati a ve ne lu mbaaka@@ we mba ior mba ve nger Bibilo la . ( 1 Pet . N@@ om man kwase ka vea lu mba ‘ hiden a ayol a ve ijime ’ yô , ve za hemen u ôron kwagh kundu kundu man ken bem kpaa . T@@ em@@ pel u ke ’ Yerusalem la lu di ikyav i kwagh u ke ’ hemen u hemban vesen cii tsô , ka tempel u Yehova u ke ’ jijingi , u a lu im@@ aagh ki “ i er sha ave a ior ga ” la je la . Yehova yange ôr kwagh u u@@ profeti mban kaa ér : “ Mba kaan er : B@@ em , bem ; kpa bem ngu ga . ” — Y@@ er . Kwase wou ngu ijende you i ishima ishima kpa ? 5 : 1 ; 2 Pet . E@@ i , Ruamabera tese ér Yehova yange ungwan mbamsen mba ior eren hen na ayol a ve la kpaa . Nahan ishember i ‘ mar he@@ gh ’ la ngi ôron kwagh u “ mhii u he . ” Aluer kunya kôr or shin nan ngu cian ér nana pase isholibo i nan yô , ior vea fa yô , ng@@ u@@ la tese ér nan gema ishima ga . Mbam@@ zeyol ngee ken gar la hen shighe la kpishi . Alaghga tsô kwagh u lu ôron heen jighilii yô ér , aluer ishima nyian se nan nan kpa , se fatyô u seer ish@@ i@@ va i môm sha uma wase u a lu er ka zende la ga . Vea lu kposo ga yô , ma i nenge ve ér ka mba@@ shiada uhar ga . ( Anz . 17 : 17 ) Alaghga Solomon lu a ikyar i ter na Davidi ya vea Yon@@ at@@ an la ken ishima shighe u lu ngeren mkaanem man la . ( 1 S@@ am . Ishim@@ any@@ ian man u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mbau@@ angev mba zan mba civir Aôndo mbagenev iyol nyian . M - er u Bibilo i er se kwagh u asorabo a Davidi vighe vighe la tese ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo a ne i nger yô . M@@ ôm ken an@@ zaakaa a Yesu a á taver u kaven ga yum yô , ka a í nger ken Yohane ityough 10 la , ape á kar mlu u s@@ ôngo s@@ ôngo na vea mbadondon nav sha mlu u or@@ kur@@ an@@ ilev vea iyôngo i nan la . 11 , 12 . ( a ) Aluer or ngu keren i@@ ember@@ yolough nahan nana zua a msaanyol u ts@@ ô@@ ron@@ o ? ( 2 Peteru 2 : 5 ) Nahan Noa lu tan afer@@ aior a sha ayange a na la icin kpoghuloo sha kwagh u mtim u lu van la . ( Mbaheberu 5 : 14 ) Nahan a hemba lun se ken ishima u kôron kwaghbo ihyom geman soon kwagh u dedoo . Ú fatyô u keren ian injaa igen . Sha nahan yô , cii ve se kav awashima u mkombo la wang yô , de se hide se nenge nen sha akaa a i ny@@ ô@@ ôso sha magaz@@ in u Iyoukura man ngeren mba henen ken tiônnongo la . “ Se na jighjigh taveraa ser ka ijiir i se civir Aôndo shin ian i se civir un sha mi la i lu kwagh u vesen ga , kpa ka Yehova Aôndo u se civir la ” Shighe u m lu gumor la , mciem ma ku@@ ugh ya tor ken a mo , kpa m zough a mfe u Bibilo u vough la yô , m zua a ishimaverenkeghen i uma u tsôron , u Yesu a kaa ér ka uma u se zua a mi “ wuee ” la . ( Yohane 14 : 31 ) Yesu shi yange kaa wener un doo Yehova ishima , shi pase ityôkyaa kpaa . 1 : 1 – 13 : 25 ) Kpa kwagh u a hembe gban Aôndo ishima yô , ka u se eren kwagh u se fetyô cii a ishima i gbar gbar . ​ — Mat . Ikyav i hiihii i ish@@ ember@@ ti i i yer ken Bibilo ér “ tsaha ” la kanyi ? Mar@@ iv@@ í ngu u sha utar . Er sha derianyom u hiihii la nahan , nyian kpa kasev mba ken Kristu mba jighjigh mba eren tom u vesen , hemban je yô tom u pasen kwagh , u ú lu wasen u kuren awashima u Aôndo kure kure ne . Nahan uma ve u shin tar la una seer nan ve agee a hemen uumace . 24 : 45 ) Nahan kpa , saa se ver shighe u henen i shi eren sha kwagh u se hen ker la ve , ia lu se a iwasen ye . Aluer se kav er ibo i lu i yase yô , se hide a iyol yase ijime , se zamber a an@@ ngô wase u se er nan kwagh u vihin la . ( Gen . 18 : 19 ) Shi kwagh la yange a wase icombor man azende u zuan imôngo henen sha aeren a Yehova shi ember mzough ve ayol a ve . ( Yes . Nenge ase a Eliya ken ishima you er a lu cir@@ in ave sha ishi man er a ker ze@@ ge iky@@ ondo na i sha ak@@ ô@@ van@@ yam i ahumbe a tor@@ on b@@ a@@ veraa la a lu da@@ ase a mi dang dang yô . She@@ m tsa anyom 6@@ 00 . Bibilo kaa ér : “ N@@ om ka ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan . ” Shighe la nahan mbamaren av kpe , nahan se yem se za lu hen ijiir i doon ashe igen ken won u gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y , i í yer ér B@@ lu@@ e M@@ oun@@ tains la , nahan se hemba lun ikyua a azende a ase . Ikyav i tesen yô , se fa er i hii ve ican i yan i lu yô , man er i hii ve ior ve kpen yô , shi se fa er i hii ve i lu kwagh u uumace vea fatyô u van a bem man mzough shin tar sha won ga yô . Mba@@ jighjigh mba í er kwagh ve ken Mbaheberu ityough 11 la vande lun cii ve Yesu Kristu mase van sh@@ ir shin tar ye . Nahan kpa , yange ve er sha mkaanem ma Yesu a er shin heen ne vough . Kpa , mba sha ikyev i “ tindi u Kristu . ” Tindi ne wasen ve u lun a inja i dedoo shi doon ayol a ve shi ungwan mbamaren vev shi wan mba@@ beenyol ikyo kpaa . Sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 2 , 199@@ 9 la , i yôô ken mkombo u sha inyom , u Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la ér , i tsua Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce ér a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine . ▪ Yesu kaa ér sha shighe u ‘ mk@@ ur@@ tar la , Mbat@@ yomov vea due , vea s@@ ange mbaaferev ken mbap@@ er@@ apera kera . ’ Ka nyi ia wase se ve se zer vihin ishima a or u nan er kwagh a vese dang la ga ? S@@ ôr ian ver a ver zum u tsombor u henen Bibilo la sha u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa a taver la shi sha u ú wase tsombor wou u̱ kohol iyol i mbamkombo kpaa yô . 13 : 48 - 50 , N@@ W . Gadia ka We tseegh U lu wang ye . ” ( Mpa . ( Gen . 3 : ​ 14 , 15 ) Nahan cii kpa , a@@ dooga tsô A@@ bel hen sha ityendezwa ne tsung shi kav ér a va ‘ c@@ agh orgen ik@@ ish@@ ing@@ uhar ’ sha u a wase uumace ve ar sha mlu u vough , u Adam man Ifa ve lu ker cii ve ve va mase gban ken isholibo la . ▪ Kanyi i lu kwagh@@ myer nee , man ka an yange nan hii u tesen ior kwagh@@ myer sh@@ on@@ o ? Shi ort@@ yom la kaa a ve ér vea za zua a Yesu u i “ we Un ken ak@@ ondo i gb@@ ir Un shin an@@ ar u ha@@ an ilev kwaghyan ” yô . Kpa mbatamen mba ken tiônnongo taver un ishima shi ve wase un u hiden taver ken jijingi . Hegen ka un a wasen u kuran Iyou i Tartor la ye . Cii man a hii kwaghpasen yô , yange er nyi ? • S@@ em@@ son laa ? Hanma W@@ ase N@@ ana Ôr Kwagh u Nan Iyol i Nan K@@ en@@ g K@@ en@@ g Mkaanem ma sha icivir ma Maria ôr zum u i kaa a na ér una mar Mesiya la ma za kwagh môm a ma Han@@ a kpa ôr shighe u lu nan wan na Samuel ér a za er icighan@@ tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . 7 : 26 , 27 . Yange hemen Mbaiserael gbenda u hiden maan gir@@ gar u Yerusalem , shin er mbaihyomov hendan a ve kpoghuloo nahan kpaa . U ôron akaa a ior mba ngise i nder ve shin ku la una su@@ r u ishima Mkaanem ma Yesu yange seer ôron la ma sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la man ak@@ ar ve kpaa . Yange kaa ér : “ Ka kwagh ne a ne T@@ erem icivir ye , ka u ne ume atam kpishi la , man ne hingir mbahenen A@@ v ye . A er nan ve iliam yase ia har sha akaaôron a a lu a mimi ? ( Genese 7 : 6 ; 2 Peteru 2 : 5 ) M@@ ci@@ e@@ aôndo u Noa la na yô , war mtim u i tim tar sha mngerem ma de@@ e@@ mee la vea tsombor na , sha nahan yô , hingir ter@@ tamen u ior mba ve lu sha tar nyian cii . Yesu yange wa ishima a ican i hemban cii “ sha ci u iember i i ver Un sha ishi la . ” M NG@@ U eren tom m@@ ishen ken tar u ats@@ an@@ aior a ngee ker kpishi yô , kpa mayange ho@@ gh@@ or mo u nengen a mba@@ ats@@ anev man mba tar u t@@ umbur a ve ve hingir ten@@ ge@@ me@@ en la ga . Doo u se lamen a ior kundu kundu sha ci u nyi ? ( Anz . 27 : 2 ) Kpa se ver ishima sha ieren i dedoo i anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ve lu a mi shi se wuese ve sha aeren a ve a dedoo man tahav vev kua a ve er la kpaa . ( Anz . Takerada ugen kaa ér , or u nan kwagh zung@@ u@@ lu@@ u shin sha l@@ an@@ shima la ka nana naan or inyaregh kpa , nan “ zungwen shin ishima ér ka u k@@ ia kera lu ki nan ga . ” Yange i t@@ indi@@ m hen af@@ o agen ikyua a gar u S@@ te@@ in@@ ach , u a lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 29 ; 8 : 11 ) Gba u se nôngo se kôr iyol tsaha se palegh u eren kwaghbo , shi gba u se nôngo se tsaha ayol a ase sha u eren akaa a dedoo kpaa . 3 , 4 . ( a ) Ka tindi u nyi Aôndo yange wa Adam man Ifa ? ( Yobu 1 : 1 ; 23 : 15 ) S@@ ea lu yan ican nan nan je kpaa , mci@@ e u cian Aôndo la una wase se u wan ishima sha gbenda u Aôndo a lumun a mi ne . Sha ci u ve taver nomso mba ve er batisema cii ishima sha u ve fa ér gba u a tsaase ve sha er vea wase u eren ityom i tiônnongo yô . Mba yange ve suur sha “ ijiir i aiegh i y@@ eren ker ” sha ayange a tsuaa la yange ve va ah@@ enge nena ? Kpa mbacivir Aôndo mbagenev mba tagher a m@@ taver u vesen ugen je kpaa . 10 , 11 . ( a ) Jijingi u taregh mgbegh@@ an ior u nengen u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nena ? ; Go@@ od@@ man , E . Aluer se soo ser mbatyomov ve za hemen u hemen se shi kuran se kpaa yô , gba u se di kpa se za hemen u k@@ enden a iti i Yehova sha , zum u se tagher a ah@@ endan je kpaa . “ De C@@ i@@ e Nen Ga ” Ar@@ ab@@ a ( imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Zege@@ mnger u B@@ ar ) Gadia una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô . ” — Ps . Yange gba u u@@ profeti vea wa ishima , gadia ior lu vendan loho u ve lu yôôn la ; kpa sha kpôô yô , lu sha ing@@ in tseegh ga , yange ve wa ishima a tôv@@ ac@@ an kpaa . M@@ ci@@ em ma dedoo ma cian Aôndo la ma ne m@@ suur u suur sha a na shi lun vangertiôr tseegh ga kpa shi ka ma mgbegha se u zenden sha igbenda na kpaa . I dugh iti i Aôndo ken U@@ b@@ ib@@ ilo kpishi kera , i gema i nger it@@ it@@ om i Ter shin Aôndo la sha ityough ki iti la . V@@ e@@ gher u loho u dedoo shon ngu hange hange sha ci u nyi ? Shi Yehova yange nder mbagenev shin ku je kpaa sha ikyev i u@@ profeti nav . Ka wea nenge akaa a mbahemenev mba adu@@ aav ve er ken iti i Aôndo la cii nahan , i lu u ken ishima nena ? ( b ) Kanyi agumaior aa umbur ve vea kôr cio u hendan a am@@ e@@ ene ? Sha u hemban nan ishima yase sha akaa a ken jijingi yô , se fatyô u ‘ u@@ men atam sha ishimawan ’ Tsô Me kaa a ve M@@ er : Mayange je M ngu a fa ne ga , yem nen heen kera , ne mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi mban . ” ( Yobu 1 : 10 ; 42 : 12 ) Ikyav i Yobu ne i doo u nomso@@ mbaiorov man kasev Mbakristu mba ve er ivaa cii vea dondo je zua ga ! Lu ityav mbi ak@@ um a dedoo man ak@@ um a bo jighilii ga . T@@ ugh mb@@ u@@ la , tor u Y@@ er@@ ik@@ o ungwa ér mbam@@ k@@ er@@ ev mba Iserael nyôr ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o , man mba hen ya u R@@ ah@@ ab@@ i eren tom her la . 5 : 20 – 27 . Ka sha iky@@ enge i nyi Yes@@ e@@ bel man A@@ hab@@ a ve lu lamen ayol a ve ken ivur i sha 5 zan zan 7 laa ? Se fatyô u kaan ser mkaanem mara ma ôron kwagh u “ iyôngo igen ” i Kristu la kpaa . Shin er Yehova lu Tor u Iserael u í nengen a na ga nahan kpa , yange tsua ior mba lun a jighjigh mba i nengen a ve yô sha u ve tile sha ityough nagh . Ka a yar tom a ayange agen ken s@@ ati sha u wan iyol sha mbamkombo mba tiônnongo . Alaghga ati@@ ca aa kôr se aa iky@@ aren i iin ga , kpa se soo u eren kwagh sha mimi sha ishigh ki Aôndo Nahan imoshima yase ia lu iyua i dedoo i ia hemen se sha inja u civir Aôndo yô ! Ng@@ un ka tindi u tamen man ka u hiihii kpaa . ” — Mat . Yange pine sha imo i m@@ li@@ a ér , “ Ity@@ ôkyaa i m lu ortamen her yô ka nyi ? Yehova yange za iti sha kwagh u Yuda nena ? ( 1 T@@ es . 5 : 17 ) Kwagh@@ henen ne a wase se u seer taver ikyar i se ye vea Aôndo la , shi a wase se se kange ishima u dondon atindi na a perapera la . Dooshima u yange lu a mi sha kwagh u yange tesen la kua dooshima u lu a mi sha ior mba tesen ve la lu kwagh u tseer tseer u ior mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve nengen a na shi ve ungwan ityesen na la nenge a mi yô . Yange i nger takerada u Habak@@ u la ken inyom i 6@@ 28 C.S.@@ W . la . Í ôr mkaanem m@@ à a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova Aôndo ke ’ takerada ne c@@ í@@ l@@ ì@@ gh c@@ í@@ l@@ ì@@ gh kwa tar . M@@ a̱ or wam u hen tsombor shin hur@@ or wam nan vaa iyol ér mo m ngu man kwagh y@@ um@@ u ? Satan soo ér se pav a Yehova . Yehova kpa ver tom la doo doo . K@@ u u Yesu man M@@ nder Na — Er Kwagh Ne Una F@@ atyô u W@@ asen We Yô 12 ( Yesaia 55 : 10 , 11 ) Er yange er sha kwaghôron na sha ayange a Noa nahan kape sha ayange ase ne kpa una er vough je la . — 2 Peteru 3 : 3 - 7 . Kwagh ne inja na yô gba u Mbakristu cii vea ver ishima ér á wua ve sha ci u jighjigh ve u nan@@ aa ? M@@ lu u ijende i or lun her a nan la tseegh kpa ka kwagh u nan nan ishim@@ as@@ ur@@ un Yehova fa er ufoto mba iji@@ mba@@ gh ve tesen mnenge u kpe@@ egh u Satan a nengen kwagh u nomso@@ or yaven a kwase la yô , shi a fa er ve tesen ieren i or keren mtsera u nan tseegh la yô . — Genese 6 : 2 ; Yuda 6 , 7 . K@@ we u Sh@@ im@@ i@@ on yange u zua a dyako ken atô u dyako i Yuda la ; í na k@@ we ne dyako ken haregh u i na Yuda ze@@ gen@@ an la , i̱ vese ga shi i̱ lu ijiir i môm ga . Aluer se er akaa a se tim sha mi ne cii yô , se na dooshima u anmgbianev man mzough u ken tiônnongo la una seer taver . Aôndo ts@@ eng@@ an pasen ayange ? Er nan fe er ka i nôngo ve i war mlu u vihin u ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la ga , shi nan lu a mfe u una wase nan u zan nyôron hen ape nan lu zan la iyol ish@@ ô ga yô , uma u nan lu sha z@@ ongo . ( Mateu 24 : 9 ) Mkaanem man yange ma lu mimi nahan ken derianyom u hiihii la , man nyian ne kpaa ma mimi her tsô . A@@ yange 30 nga karen yô , er m cian ashe nahan kpa , m kange ishima m yila mer me pine me fa a zua a washika u lôh@@ ôn a@@ yem wam la yô . W@@ ea soo u seer fan kwagh u Tartor u Aôndo kua kwagh ua er la yô , ôr ityough ki sha 3 man 8 kua 9 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 , 4 ) U er nan ve u lu a ishima i eren kwagh ne ? Iyange igen yô , á zua a Mbashiada mba Yehova , tsô á kav er i lu ve ve lu mbatomov mba mimi mba Aôndo yô . Er Aôndo de un a kwaghbo na yô , Davidi fatyô u s@@ ônon ér Aôndo a su@@ r un ishima shi a sue un , nahan tahav mbu iyol na i lu a mi u hiden sôron ker la , mbu wase un , una zua a gu@@ da . ( Ps . Aluer or dondo kwaghwan ne ga yô , nana va hingir u vendan “ kwaghfan u mimi . ” ( Anz . Tsô á kaa a ve wener : “ Se mba su@@ ghun Aôndo gbem gadia zum u ne ngohol kwaghôron u Aôndo u ne ungwa hen vese la yô , ne rumun un er ka kwaghôron u ior ga , kpa er ka kwaghôron u Aôndo man kape i lu kpaa je la , u a eren tom ken a ven , ne mba ne ne jighjigh la . ” A kaa ér , “ Ishima ka ia vi@@ him a kwase wam yô , m er kwagh a na ga@@ gh ga , kpa ka m ker shighe u i doo u se lam sha zayol shon yô . ” ( b ) Ka kwagh u injaa u nyi se hen sha gbenda u Yehova yange nenge m@@ hembe u Mbaiserael hemba Mose ato laa ? Shi mba@@ yôôn kasua fa kpaa ér aluer ve yôô kasua kwa môm shin kwa har tseegh yô , a wase ga , a s@@ ase ior iyol u y@@ amen akaa ve a kasua la ga . Mbakristu mba mimi yar tom a akaa a akuraior nena ? Aluer se mba ‘ zenden sha jijingi ’ yô , Aôndo una lumun se . — G@@ al . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) J@@ ef@@ f ka ortamen u ken Kristu u a tse ken tom u ortamen anyom imôngo yô . A y@@ ese ônov uhar ve gande ior hegen . Er ka a sun@@ da iky@@ on i wain a bee ve atam agen a shi sha mi nahan , kape a lu iorov kpuaa tseegh vea war mtim u Yerusalem man Yuda je la . Er “ zege@@ ikpelaior ” i veren ato a Yehova a ah@@ on a gban shio yô , a yima ve a due a ve ken “ zege@@ can ” la man vea ember uma ken tar u he u Aôndo . Kwagh u S@@ ef@@ anu yange ôr í nger ken Aerenakaa 7 : 5@@ 9 la tese ér i̱ eren msen hen Yes@@ u@@ u ? Se nenge ase nen akaa agen a ityakerada i Bibilo i ihi@@ ar ne i tese se yô . Ú N@@ A M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N W@@ ER N@@ Y@@ I ? Ka akav a nyi a tese ér mbam@@ kohol mba vesen gba ior mba Yehova kwagh@@ a ? ( Mpa . 17 : 10 ) Tartor ne lu ityough ki sha at@@ ar@@ atar ki inyam la , man yange u er kwagh u vesen sha u kuren kwaghôron u profeti u i nger ken Genese 3 : 15 la . ( Mat . 5 : 9 ) Mba fe “ mba ve ker num ” la sha ieren ve man sha akaa a ve eren ga la . M@@ gber ne una lu a ngeren mba henen ken tiônnongo , shi aluer ian ngi yô , a wa ngeren mbagenev kpa ker . 5 : 43 - 48 Aluer m ho@@ gh@@ ol a ior mba alaghga yange m nenge mer mba mbaihyomov av la yô , me zua a mtsera nena ? Z@@ AR@@ I@@ A 3 ( zwa Buter kua I@@ liam i sha A@@ ve i Mba@@ am@@ er@@ ika ) Sha u dondon ikyav i Yesu yô , se mba gbe nan ikyar sha mbamhen asev tsô ga . He@@ mban cii je yô , Yehova za hemen u taver mo ishima ér , “ de cie ga , M wasen we . ” Een , inja i kwagh ne yô , ka u tesen iyol yase man mbagenev aeren a vough a Mbakristu la . Doo u se ver ishima ser i gema kwagh shon a zua sha mnenge wase la ga , kpa se nôngo kpoghuloo se kav inja i kwagh shon . — Ôr Luka 12 : 42 . A fatyô u karen ishima i sha injakwagh la sha inya i í l@@ ôô iv@@ or i mimi la sha mi yô . M@@ cie u cian Aôndo la zua ityô sha mcivir u se civir un la nena ? 14 , 15 . ( a ) Ior ka vea gba angev yô , mbagenev ve nenge ér ve zua a ian i eren nyi ? Kanyi ia er u ? — Bibilo kaa ér ngu “ karen kera . ” Kpa Ng@@ ôm vande wan iyol sha kwagh ne kegh a kegh , gadia a wa ak@@ ondo kua Bibilo ken i@@ kpa yase ver a ver . Nahan se tôô shighe shon se er msen imôngo shi se taver ayol a ase asema kpaa . Yehova tsen@@ ga pasen nahan ér : “ Mo@@ ab@@ i una hingir er So@@ dom , man Mba@@ am@@ on er G@@ om@@ or@@ a nahan . ” Ivur Bibilo ne tôndo zwa sha kwagh u uumace mba vea lu sha ikyev i Tartor u Aôndo la ér : “ Vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i iky@@ on i wain , man vea ya atam a i . ” ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Ity@@ av man ifer man angev kua ij@@ en man atsan a vesen agen a nyoon tsung nga ts@@ eren uumace cii , man Mbashiada mba Yehova kpa mba iyol sh@@ ô ga . — Marku 13 : 3 - 10 ; Luka 21 : 10 , 11 . “ Á N@@ A W@@ AN U OR SH@@ A U I@@ ̱ Z@@ A M@@ AN@@ D@@ E U@@ N ” YÔ Shighe kar yô , Tor B@@ en@@ ha@@ da u hemen tar u Shi@@ ria la gba angev tsung , nahan a pine ér : “ Me war angev mb@@ un je kpa ? ” — 2 Utor 1 : 2 ; 8 : 7 , 8 . Ú er kwagh ne sha u pasen nan wer sar ú pe ma ne seer shighe u ne henen kwagh la . Ken washika u Paulu nger hen Mbaheberu la , a pase ér M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki u yange lu tor man pristi la tile sha ityough ki Yesu , shi a tese igbenda kposo kposo i kwagh u iorov mba uhar mban a zough yô . ( Heb . A@@ bel , or@@ jighjigh u hiihii la yange “ nenge ” a kwagh u Yehova tôndo zwa a mi la kpa ? Kanyi i gbe u or nana er sha er nana hingir or@@ tom u Aôndo u nan kom yôô ? Mba@@ yev vev hemba ungwan imo i Yehova a mbamaren vev . Yange nger iti i lun or@@ h@@ unda . ( 1 Timoteu 2 : 8 – 10 ) Zum u se ze mkohol u vesen hen ag@@ ir@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u a lu a ha@@ av ga , nahan se tem ken iyange je kpa , se fatyô u wu@@ h@@ an iyol sha inja , man sha icivir kpaa . I@@ y@@ ugh na ka i sue un shi i mgbegha un sha er una ôr ijir sha perapera yô . M@@ kighir u mbah@@ endan a vese man ican i iny@@ ar kua c@@ ôron u@@ ange , vea na mbacivir Aôndo mbagenev iyol@@ kpen . J@@ ar@@ ac@@ z ) , 11 / 15 Nahan gba u se wa hanma kwagh sha ikyev i Yehova . Shighe u za tile sha ishigh ki mba@@ fankwagh ts@@ ura , mba ve fa Aôndo ga la , a pase wang ér Yehova ngu tor man “ Aôndo u A er tar man akaa a a lu k@@ imi cii ” yô , shi “ Un ka Ter u Sha man tar ” kpaa . U P@@ in@@ en iyol you mbampin mba ve dondo shin heen ne una wase u u nengen akaa er Yehova kpa a nengen a la nena ? Yange ci@@ gh@@ ir ishima due ken won , kôr h@@ unda wu@@ he , kar za hen ikpelaior i tor@@ on asema la , za tile ve sha ishi un tswen . Hen ya u nom a lu a kwaghaôndo na , kwase kpa a lu a u na je kpa , ka nom a lu ityough ki ya la ye . Nahan kpa , azende am a s@@ ôngo s@@ ôngo ne gema er kwagh u hemban nyoon mo iyol cii . Nahan kpa , kwa ne yô , a kera lu u yevese za y@@ eren hen ma ijiir sha tar ne ga , sha ci u Mbakristu mba mimi mba hanma ijiir sha tar ne cii . Kwagh Gba sha Awa@@ shima u Dedoo Een , uma wase karen a kar er to@@ ho u ú use ken iyange i môm nahan . J@@ e yô ka ve nahan a n@@ aha mba ve pasen kwagh u Tartor u Aôndo la tar kpaa . Kpa se er msen ser a na se nyi ? 18 Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor — Y@@ ese Ô@@ no@@ v O@@ u sha Gbenda u Vea Lu a Inja i Dedoo Yô Kwagh u dedoo una fatyô u duen ker , vough er kwagh u yange er On@@ es@@ im@@ u la nahan . Ken inyom i 199@@ 7 la , mo vea nom@@ om se yem hen gar u H@@ ol@@ l@@ y@@ w@@ ood , kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , tar u Amerika . Er nan ma gomoti a lu a ityôkyaa i cian Mbashiada mba Yehova ga ? Se mba eren hanma kwagh u Aôndo a kaa ér se er kpa ? [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 4 la ] A@@ dooga u pine iwasen hen mbagenev , kpa ve fatyô u nan we iwasen i i gbe u vea na u la ga , nahan u va ah@@ enge . 32 : 7 - 14 . Hanma shighe yô , G@@ u@@ y P@@ i@@ er@@ ce a ôron a ior ér , u uityendezwa mba Yehova ve b@@ unde yô , gu@@ da iyange ia kera due ga , man soo ér tar cii u fa kwagh ne . De se time ase nen sha mkaanem man vi@@ e vi@@ e , nahan se nenge er ma bugh se gbenda ér se̱ zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha mbamzeyol mba um@@ av mba ve ne or ican la yô . Shighe u Adam man Ifa yange ve er isholibo la Yehova wua ve . Sha nahan yô , uumace cii ya injar i isholibo i ve a mi la . ( Rom . Uma ci@@ er@@ yol kpishi . Nahan kpa , Eliya lu or tor@@ on ishima ga . M pine mer , “ Ch@@ in@@ aa ? ” Yesu yange kaa ér : ‘ Na nen i@@ wua i sha mh@@ ôôn sha akaa a a lu k@@ imi ’ la . 6 : 17 ; 1 Pet . Er se hingir Mbakristu hegen yô , se za hemen u eren kwagh torough torough nena ? N@@ ôngo u nengen a kwagh u Paulu a nger ken 1 Mbakorinte 15 : 24 , 25 , 28 ne ken ishima . — Ôr . Or@@ tim@@ en@@ sh@@ a@@ akaa ugen ken tar u Amerika u a hen a fe er kasua u yôôn a b@@ enden a ior yô , kaa ér , “ mba yôôn kasua ér ior ve fa kwagh u i soo u te@@ en la tseegh tsô ga , kpa ka ve hemban nôngon ér vea kende ior isharen sha , nahan ve za yam kwagh u i yôô la . ” Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev kav ér ka vea ôr kwagh ne yô , kwagh a za i doo : “ A doom kpishi u hiden va nengen a we . Davidi lu wan u Y@@ ese u masetyô . Hii shighe u lu wanye la je , Yehova nenge un ér ngu “ or Na u sha ishima Na vough , ” nahan a “ tôô [ un ] hen ijiir i ilev yan to@@ ho , . . . hingir or u hemen ” Iserael . ( 1 S@@ am . Kwagh môm u ú er ve a hemba u we nan shighe wou man tahav ou sha u eren tom u injaa u tesen shi pasen loho u dedoo la je kpa ngu ga . Zum u se pin or mpin yô , gba u se kegh ato a mlumun u nan la zu@@ lee shi se kav er i lu nan la . Nenge ase ikyav i ônov mba kasev mba uta@@ an mba Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di , u lu uma sha ayange a Mose la . I@@ mo@@ shima i dedoo ngi te se icin ér se palegh kwaghbo tseegh ga , ka i mgbegha se u eren ityom i dedoo kpaa . Zum u yange gba u Paulu una na kwaghwan kua ityesen taveraa je kpa , a tese iyol i hiden a mi ijime . Shighe u mbatamen mba ken Yerusalem kure ikyaa i sha kwagh u ic@@ ôngo ken inyom i 4@@ 9 la , ve tindi anmgbianev mba ken Kristu mba sha ajiir kposo kposo a u@@ washika . Shi nana eren kwagh sha atindiakaa a Aôndo kpaa . — Ho@@ sea 7 : 16 . Er se fatyô u nengen a m@@ ve u Yesu u a lu Tor u Tartor u Aôndo ne sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô ga nahan kpa , akaaôron a profeti nga kuren je ka ashe tugh ga . ( Mpa . 20 :⁠ 10 . U fatyô u pasen un er we kpa yange u henen kwagh man ityôkyaa i u henen kwagh nahan yô . Kwagh ne ka kwagh u or a gba hur@@ en kera ga , gadia se mba zough a amba ne ashighe kpishi kpishi . Or@@ t@@ yom u TER ka a haa af@@ o a wa mba@@ cian Un atô , a yima ve kpaa . K@@ era je , tindi tese ér mbatomov mba ve yar hen ijiir i maan kwagh cii ve luun a iky@@ av@@ mb@@ it@@ omov vev mbi yangen iyol@@ vihin . Mbai@@ hyomov mba Ne@@ hem@@ ia hendan kwagh a na kpoghuloo nena , man Ne@@ hem@@ ia er nena ? Er i pase Davidi asorabo a na cii yô , á lumun ibo , á kaa wener : “ M er TER kwaghbo . ” “ TER hemba cii , A kuma iwuese kpishi je , icivir Na kpaa gande u kaven . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 45 : 3 . 12 : 11 ; 1 Kor . 9 : 19 ) Ka sea eren tom u tesen ior Mkaanem ma Aôndo sha u henen Bibilo a ve sha uya vev shin ken ma mkombo u Mbakristu shin sha shighe u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la nahan , se mba we ikyo sha tom u se eren sha ci ve la kpa ? MB@@ A P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H SH@@ A ( b ) Mbagenev ôr kwagh u nongo u Yehova u shin tar la nena ? U nenge hegen er i hii ve Yesu yange ti@@ mb@@ ir kpa ? — Yange fa wener aluer un ti@@ mb@@ ir kpuaa yô , una hemba eren shiada sha kwagh u Ter na , Yehova tsembelee . Í L@@ U nahan ú kende ashe sha tugh , ú kenger sha kwa@@ v@@ aôndo shighe u uwer ú te i wanger wang , as@@ an a dugh sha Aôndo kpishi ve@@ e ? 17 : 1 - 4 . Yehova yange mgbegha Solomon nger wener : “ Or u nan ver a@@ kpa u nan g@@ ir g@@ ir yô , nan kôr wan u nan ihyom ; kpa u wan u nan a doo nan ishima yô , ka nan tsaha un sha gbashima . ” Mayange mbamaren mba ve lu Mbakristu mbara ve̱ de gbe tôôn ke ’ ishima tsô ér ônov vev kpa vea gba hingir Mbakristu tsô ga . A@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a nd@@ ahar kpishi ne aa fatyô u gban duen iyol i a ts@@ ôô ? Shighe kar yô , i tsu@@ am m hingir ikp@@ ur pania , maa gumor ugen lu iky@@ ar@@ em u se pasen kwagh imôngo yô . Mose ngise nger kwagh kaa ér : “ Or u nan tem ken ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha yô , nana tsa ken m@@ ure u U@@ hemban@@ agee cii . ” ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 33 , 34 ) Tindi u tar u Iserael u sha ayange a tsuaa u i ter sha heen ne kaa ér i waan mba teman t@@ w@@ ev shin “ u@@ shir@@ mbaiorov ” ikyo , man ka ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la tindi ne a lu ye . U tesen ikyav yô , aluer ishima nyian se , se mba henen ape se zua a kwagh u koson tsombor wase nahan , se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una wase se kpa ? ( Heb . Ngu I@@ j@@ ende yase , nahan ngu a kegh a kegh iyol u keghen ato a vese . Yehova una timin mbaaferev shi una been a if@@ er@@ kwagh kera yô , aluer or shi l@@ aha hemen u Yehova u sha dooshima la hen shighe la yô , una kar a nan kera fese je . Ka iyua i hemban cii i nyi Yehova a ne u@@ um@@ ac@@ ee ? Anzaakaa 2 : ​ 21 , 22 na mlumun ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea tema sha tar , man mbananjighjigh kpaa vea tema sha u gbem . ER K@@ ER@@ A shi ica ga u Mbaiserael vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la , nomso udubu imôngo er “ idya a ôn@@ kasev mba Mo@@ ab@@ i . ” I nger akaawan a na ne ken takerada u Or@@ pasenkwagh ityough 7 zan zan 12 . Kwagh u mbayev ve hembe soon hen mbamaren yô , ka un je Yesu yange wa iyol u nan ve la , luun a shighe sha ci ve , shi waan ve ikyo kpaa . Hanma l@@ ah@@ adi yô ka ve hen Bibilo a ior mba hemban iyenge er m@@ iliôn at@@ ar@@ atar nahan hen u@@ y@@ aav vev . Shighe u Davidi kaa a Yehova ér a kar un la , lu kaan wener a time sha mbamhen nav man mbamlu nav , shi a kar ve a nenge kpaa . ( a ) Apostoli Paulu man apostoli Yohane yange ve tese iember ve sha m@@ wase u wasen mbagenev ken jijingi la nena ? Nenge iyua i kpilighyol i se va zua a mi ne sha wono ! Or@@ jighjigh E@@ no@@ ki kpa yange tese jighjigh u nan , shin er lu hen atô u ior mba ve lu ôron akaa a vihin tsung sha iyol i Aôndo nahan kpaa . Takerada ugen kaa ér , ishember ne ngi ôron kwagh u kwagh@@ al@@ ôm u kwaghaôndo , u a zough sha kwagh u mimi cuku tsô kpaa ga yô . ( b ) Ka mbampin mba nyi se fatyô u pinen sha kwagh u ieren yase man gbenda u se eren akaa ken uma wase laa ? M nenge mer m hen makeranta u hemban doon cii u u wasem u seer mkav shi vesen ken jijingi yô . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a ken takerada u Yesaia a se hen ne wase se u seer lun a iwuese sha Kristu Yesu , u a lu Tor wase man Or@@ yiman wase la . Dooshima man ishimawan vea na u wase ikyar u nahan nana gema inja kure kure . Ka sha igbenda i nyi nahan u soo u tesen wer Yehova doo u ishima ? Z@@ a Hemen u T@@ aver ken Jijingi Shighe u Ú Lu Nen@@ gen sha O@@ ru@@ ange u hen T@@ so@@ mbor Wou Yô 17 Kanyi igen kpa mbamaren vea er ve vea wase mbayev , vea hen u eren kwagh sha inja er i gbe u vea eren laa ? Yange mba ne kwaghôron u lu a itinekwagh ér , “ Ka Tartor u Aôndo T@@ se@@ egh U@@ a V@@ a Tar Ne a M@@ pe@@ ver@@ yol Y@@ e ” la sha ity@@ ô@@ gh ki re@@ di@@ o ken kpen@@ tar u No@@ va S@@ ik@@ o@@ ti@@ a , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la mba been yô , kper@@ nan or@@ sho@@ ja ugen u i yilan un ér K@@ ôn@@ ee J . Kpa uumace kpishi kav er i lu un a gbe akaa cii ga . Or@@ tamen ugen u lu or@@ m@@ ak@@ ani@@ k , u eren tom na zuan a inyaregh kpishi yô , kaa ér kper@@ nan je una de tom na la , i va tsaase un una geman kwagh . Mo iyol yam kpa Yehova ver@@ em ; a na m fa un , shi a nam tom kua nom u injaa . Er aeren a ase a hembe lun tsen@@ g a aeren a tar ne nahan kpa , alaghga tsô nga saan ishe shinii ? Sha nahan yô , alaghga a wa mbap@@ asenkwagh mbagenev sha ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh a kuma kwa har . 17 , 18 . ( a ) Yehova nengen mcivir u akaa a lun a mkav a un gbe la a civir un sha jighjigh u nan la nena ? 1 , 2 . ( a ) Inja i ishember i ken zwa Heberu i i gem ér “ icivir ” la ér nyi ? ( b ) Ka mbampin mba nyi gumor nana fatyô u pinen iyol i nana ? Nahan a ôr anmgbian ugen u er tom u ortamen ica gba yô , kwagh u wan@@ kwase shon . Ve mban ve fa asorabo ve doo doo , shi ve fa er ve yen kpaa yô , nahan sar ve tsung u Yehova a lumun ve . Sha mimi yô , hemen u Aôndo ua kar a m@@ vihi u Satan va a mi zum u mee mbamaren asev mba hii ve gema ijime a Or@@ gban ve la . De se time sha igbenda iti@@ ar i se er kwagh ne yô . Yesu kaa wener : “ Me sôn Ter , man Una na ne Or@@ sur@@ un@@ shima [ zwa Grika , pa@@ ·@@ ra@@ ʹ@@ k@@ le@@ ·@@ to@@ s ] ugen u Una lu a ven gbem yô , ka Jijingi u mimi . ” ( Mbaheberu 11 : 11 ; 12 : 1 ) Aluer kwase Kristu nan ngu eren kwagh er S@@ ara nahan kpa , kwagh ne tese ér nan ngu pan@@ den a p@@ ande icivir i nan ga . • Ken Mbaromanu ityough ki sha 11 la , kanyi . . . A seer van a va a il@@ y@@ ahan sha iti i Aôndo , a kaa a Ifa ér kwagh u injaa ngu u Aôndo a soo ér a de fe ga yô . “ Kristu . . . ya ican sha ci wen , A ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . ” — 1 PE@@ T . Sha kpôô yô , aluer se mba eren tom u nan ior kwagh ken jijingi ne yô , se fatyô u lun mba@@ eren tom vea Aôndo imôngo tseegh ga — kpa shi se fatyô u yan ikyar i tsôron vea na kpaa . 3 : 10 ; 5 : 17 . Shighe u Yesu lu shin tar la , a pase i@@ mba@@ or i Yehova a lu yô , sha u ku@@ ven mbayev mba kiriki shi veren ve doo doo . Shin er kera yô , Davidi pinen Yehova kwagh nahan kpa , sha shighe ne yô , kera pine sha gbenda u injaa ga . ( Anzaakaa 4 : 18 ; Yesaia 60 : 17 ) Ú er mbagenev mfe u ú zough a mi sha kwagh u aeren a perapera a Yehova la sha er ú taver ve ishima kpa ? ▪ Yesu waan kasev ikyo . M umbur kwa u m hii nengen a N@@ i@@ ur@@ ka anyom ahar a karen ken ijime la . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u An@@ t@@ ôn@@ i@@ o u ke ’ tar u B@@ ra@@ z@@ il nyôr anyom 16 la nahan , uma due un ishima kera kpaa . Á kaa a Tor Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha U@@ har la ér : “ Amo@@ shi ngu zuan zwa sha a we ken atô ya u Iserael . ” Nenge imba uma u gbil@@ ini@@ gh ne sha wono ! — Pasalmi 37 : 35 , 36 ; 4@@ 9 : 16 , 17 . * ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 22 : 14 ; 29 : 3 , 4 ) I@@ y@@ ua i Davidi er mgbegh@@ aa ne lu u tesen ior er un lu eren iyua ga , kpa lu tesen jighjigh u nan man icivir hen Yehova Aôndo kpaa . Er kwagh u mbamaren ve eren la ka a bende a mbayev vev kpishi nahan , kape kwagh u mbayev ve eren di kpa a b@@ enden a mbamaren vev je la . Doo u noov man kasev vea fa er ior mba ve doo ve ishima kpishi la ve fe ishima ve shi ve zu@@ ngu ve mhôônom kpaa yô . U ngu a tom u u@@ ke ú u eren hanma shighe yô , nahan kpa u ngu a mbamgbe kpishi mba kuren ga , saa u nengen sha iyol you tseegh . 37 : 11 ) Ity@@ endezwa ne kpa ia kure sha mi , sha ci u Aôndo u se doo un ishima la eren kwagh u hemban doon sha ci u mba ve civir un sha mimi la hanma shighe cii . ( Yakobu 4 : 14 ) Nahan hemba doon u se suur sha Yehova Aôndo , un u a ne se uma la , shi se nengen hanma iyange ser ka iyua i injaa ia ne se yô . — Pasalmi 23 : 4 ; 9@@ 1 : 2 . Shi umbur wer , i@@ mba@@ or i nan jighjigh la i̱ civir Yehova aa wer@@ ayange shin ik@@ ighir i Aôndo a ver u va iv@@ in uityendezwa nav la ke ’ ishima ga . Kape Mbakristu kpa i gbe kpee u vea eren sha imo i Yesu Kristu , un u Bibilo i yer un ér ka “ or@@ wan akuraior kwagh ” shin kur@@ utya u akuraior je la . A@@ dooga mbacivir Ba@@ al kpishi yange ve tile ica ve er un uwegh ga yô ve g@@ ure inya ve civir e@@ ev mbu aôndo ve la . Or môm kpa nana fatyô u ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh u una va er ken hemen sha tse@@ ene@@ ke u nan ga . Kwagh ne tese ér awambe a mba@@ ish@@ ôô@@ v nga Yehova icighan kwagh . E@@ m@@ ma kaa ér un ngu a anmgbian u kwase u a er Bibilo kpoghuloo yô . Er se tagher a akaa ne cii yô , ka a inja u se zua a tahav mbu p@@ aven kwagh u dedoo a u bo shin kwagh u a lu inja er ka u dedoo la a kwagh u a lu u dedoo jim jim la . Ka nahan ve Paulu yange kaa ér : “ Anmgbianev , ne mba ken ime ga , nahan iyange la ia kera va tser ne er or@@ mbai@@ v nahan ga ” ye . ( 1 T@@ es . Anmgbian ugen , u lu môm ken mbat@@ esen ken makeranta u G@@ ile@@ adi , shi va hingir môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la , yange hii tesen ve ase@@ mb@@ er@@ akaa ken zwa J@@ a@@ man . Ka a inja u se tese icivir sha tom u Yesu u “ Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan ” la , shi se fa u a wanger se ! D@@ ondo M@@ doom ma Yehova Satan P@@ u@@ u Per@@ apera u Aôndo Kwaghôron u yange dondo la lu sha ci u hanma or ken tar la . Kape kwagh u takerada u ôron kpa a lu vough je la . Aluer mba nan kwaghôron fa kwaghôron yô , se kaa ser mkombo una doo . Ken anyom a karen ken ijime er 15 nahan , atôônanongo a Mbashiada mba Yehova a yange lu 7@@ 0@@ ,000 tar sha won cii la seer je hemba 1@@ 00@@ ,000 . Kwagh ne ka m@@ seer u kpilighyol u hemban atôônanongo 40 sha ityough ki deri . ( Yohane 21 : 1 , 20 – 22 , 24 ) Mkaanem man tese ér Yohane una hemba tsan a mbaapostoli mbagenev mbara shinii ? ( Yohane 11 : 47 , 48 , 5@@ 3 ; 12 : 9 - 11 ) Aluer se er imba ieren ng@@ ira nahan vough se nyoon ishima shin ishima vihi se sha akaa a i gem i gbe u ma se ember a ember yô , á lu kwagh u k@@ und@@ an iyol kpishi ! Anyom D@@ er@@ i M@@ ôm a Hemen u Tartor La ! M@@ cie u cian Aôndo ka dyako u injaa u i doo u mbamaren vea ver ônov vev yô Kpa de hungur kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma er la ga , ma kaa ér : “ Or u nan lee wuee yô , nana sun@@ da di wuee je . ” — 2 Kor . Hanma shighe yô ka se na ayol a ase sha u tagher a ah@@ endan man ior mba kwagh a gbe ve sha kwagh shon ga kua tôv@@ ac@@ an kpaa . Nahan kpa , gba u Mbakristu mba mimi vea cia ga . Se mba ungwan kwagh u jijingi u Aôndo yange mgbegha un wa ne kpa ? 1 : 9 - 11 . Ashighe kpishi Gen@@ er una eren an@@ umbe shi una eren an@@ umbe a ip@@ il@@ agh a sha kô@@ m@@ pu@@ ta vea azende a na la una been cii yô , a za mase hiden hen ya le@@ ti . 39 : 32 ; 40 : 12 - 16 ) Nyian je kpa , se mba zuan a iwasen sha tom u yange er vough er i tese un la . 15 : 8 . ( 1 Timoteu 1 : 11 ; Mbagalatia 5 : 22 ) I@@ ember ka i@@ aven i ka i saan or iyol sha ci u nan zough a kwagh u dedoo u nan ver ishima nan lu keghen yô . Mbam@@ taver mban vea na yô , alaghga anmgbian u kwase nana nenge ér , ka kwagh u ican kpishi u eren nom “ ken Ter tseegh . ” A kaa wener : “ Ka i gba u me wa ishima shi me kegh mer a pase kwagh u a lu un ken ishima la . ” “ I@@ ̱ wuese Aôndo Ter u Ter wase Yesu Kristu , ka Ter u A lu a mhôônom ma zungwen man ka Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii . ” — 2 Mbakorinte 1 : 3 . “ Mimi . . . ngu a ur@@ ugh nyityô or cii . ” — A . K@@ at@@ ar@@ z@@ y@@ na kaa wener : “ Ken inyom i m hii makeranta la , m kohol inyaregh a mba@@ y@@ ev@@ makeranta imôngo . I@@ makeranta i nongo u Yehova u ver ne ka i wase se u ungwan imo i Yehova , Ter wase u sha la . Nahan yô , or u nan hendan a tahav mb@@ ura yô , ka Aôndo u A ver mbu la je nan lu hendan a Na ye . Mba ve hendan a mbu kpaa vea tôô m@@ tsaha sha ayol a ve . ” Tsô maa uuma vea due sha aôndo kua ke ’ he@@ l vea va nyôr ke ’ ayol a á nder á shin ku ne . ( Or@@ pa . 4 : 9 , 10 ) — 5 / 1 , peeji 24 - 26 . I nger ér : “ Ve mba i sa@@ mbe ve la yô , ve yem h@@ an h@@ an , ve lu yôôn Loho u Dedoo . ” ( Mateu 4 : 4 ; 10 : 27 ) Yange s@@ asen a s@@ ase Yesu iyol u karen mfe u fan Aôndo la hen ing@@ ye@@ gh@@ ior i un zough a í la cii . ( 1 Timoteu 1 : 16 ) Mbagenev kpishi mba ve hendan a mimi u Aôndo kpa mba civir Un nyian di vough er Paulu nahan . A tese mbaapostoli nav u civir Yehova a iyol@@ t@@ angen shio , kua er vea eren kwagh a mbananjighjigh mbagenev la kpaa . Paulu nger ér : “ Ver ishima u ôron ior Bibilo man u wan kwagh man shi u tesen . NG@@ ER@@ EN U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H U MB@@ A@@ Y@@ E@@ V@@ M@@ A@@ K@@ ER@@ AN@@ T@@ A Nahan “ upristi mba TER ” mba i shigh ve mkurem la , kua iy@@ ongo igen i i lu “ ak@@ ur agen ” la , mba yôôn lôh@@ ô ne sha tar cii , ken ijô i hemban er 6@@ 00 nahan . I@@ OR MB@@ A K@@ EN A@@ K@@ U@@ R@@ A@@ I@@ OR AG@@ EN C@@ I@@ I V@@ E D@@ O@@ O U I@@ SH@@ I@@ M@@ A Ior mba ik@@ we i Iserael 12 i til sha ityough vev la , vea zua a averen a ken jijingi sha tom u upristi , u mba 14@@ 4,000 mbara vea er la . A@@ she ou aa nenge akaa a u lu a nenge a mi ga yô , man ishima you ia ôron aka@@ ad@@ ang . ” Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” Shi Paulu kaa a ve ér : “ Ge@@ ma de nen [ or@@ sho@@ li@@ bo u nan gem ishima ] la man shi su@@ r nen nan ishima kpaa sha u ij@@ ung@@ wen i tsung la i̱ de hembe nan ga yô . ” — Ôr 2 Mbakorinte 2 : 5 - 8 . Nahan kpa iniôngon yam i du@@ ghun mbamhen mba kpe@@ egh ken a mo kera ne gema wasem u lun ortamen u zenden nengen atôônanongo u lun a mhôônom ma zungwen kpishi . K@@ nor@@ r , u hen shighe la lu or@@ vesen u ijiir i gb@@ eren ityakerada i Mbashiada mba Yehova i ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la . G@@ um@@ or shon u yange i yilan un iti ér Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar ne ongo ér ter na , N@@ abo@@ po@@ l@@ as@@ ar kpe yô , á ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira a tema tor ke ’ inyom i 6@@ 24 C.S.@@ W . la . Gbenda u Aôndo a O@@ ng@@ o Mbam@@ sen A@@ sev La Yehova V@@ eren Mba Ve O@@ ng@@ o Kwagh la Doo Doo ( b ) Hii shighe la je ior mba Aôndo er tom a iyua i lamen zwa la nena ? “ Akaa a injaa a akuraior ” la nga van a va her tsô , ka ior mba ve kohol ve hingir zege@@ ikpelaior je la . Aluer se soo ser gbashima u se lu a mi sha tom u pasen kwagh la a nd@@ ôh@@ ôr ga yô , saa se wa ago@@ yol tsembelee , se henen Bibilo hanma shighe shi se me@@ men tsembelee . Shighe la , ikp@@ ur pania naan ah@@ wa 1@@ 50 ken uwer . ( Yesaia 32 : 1 ) Er Mba@@ a@@ shi@@ ria va kase ityav sha Yuda yô , kwagh ne na ‘ mbatyomov mba i tindi ve u keren bem ’ la kpa ger m@@ liam tsung . M kaa mer , “ E@@ i . ” ( Marku 1 : 16 - 20 ) Yange tese mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u mbara er vea lu eren tom u un ver ú hiihii ken uma na la sha mk@@ ô@@ ôm na man iwasen na ve , vea zua a mk@@ om yô . Kanyi i gbe u se vande eren hiihii sha u zuan a tahav mbu Yehova ? Mbagenev mba omb@@ on inyaregh seer a seer , kpa mbagenev kpishi gba kpen@@ ga shi asema nga vihin ve sha idya kua af@@ er a ior mba hemen iky@@ ô@@ mp@@ eni man mbahemenev mba pati@@ v man mbahemenev mba kwaghaôndo u aiegh ve eren la . F@@ ese je , mbamaren mba I@@ lar@@ ia hii u wasen un u zuan a azende a injaa a he ken tiônnongo . Se palegh u wan kwagh ishima a mbara mba ve er ma isholibo i vesen , kpa ve gem ishima sha mimi la nena ? Aluer se mba zenden vea Yehova Aôndo yô , a kpe se iyol . 15 : 6 — Er nan ve Saulu er a Mbak@@ eni doo doo ? A iyange shio yô , aka@@ au@@ ma ma a lu sha tar ga . Kwagh ne cii tese ér ka Yehova a gbe se ye , shi a tese agee man kwaghfan man dooshima na tseer tseer . Ge@@ ma di ijô i ken Y@@ uro@@ pa cii i war duen ken tsombor u Y@@ a@@ feti . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu sha heen ne . ) Gbenda u sha uhar u ú seer taver isharen i u lu a mi i civir Yehova a ishima i môm yô ka mbamsen mba u eren la . Kanyi yange ma i lu iky@@ aren hen Se@@ kar@@ ia man Eli@@ sa@@ bet@@ u , man i na ve injar sha m@@ til u ve tile sha mimi la nena ? A zer vendan , kpa ken masetyô yô , a kaa ken ishima na er : Shin er m cie Aôndo ga , or kpaa m we ikyo ga , nahan kpaa sha ci u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne a z@@ em iyol yum yô , me kure un ijir sha or@@ ihyom na , sha u a̱ de kera z@@ em iyol zan zan i̱ b@@ un@@ de@@ m iyol sha m@@ ve na u ke@@ ke ne ga . ” Ka vea n@@ orom sha kwagh yô , mba hi@@ r ijime ga . Kwagh ne wasem kpen kpen ! Er Eliya soo ér una wase Mbaiserael mba lun asema ahar la ve civir Yehova a ishima i môm yô , a kaa ér ve er kwagh u una wase ve u fan or u nan lu Aôndo u mimi yô . K@@ ange ishima u civir Yehova shi wasen mbagenev kpaa ! Ve kaa ér , “ yange gba u a ho@@ gh@@ ol se a aeren a ity@@ ôô atô kposo kposo , nahan kpa se wa ishima se za hemen a tom wase . Shin akaa a m we ishima mer me er la , m gba wan ishima sha inja i iyolough tsô , “ een ” wam kua “ e@@ i ” hingir kwagh môm z@@ ee ? ” — 2 Kor . Kanyi ia dondo ? Aluer se soo ser hanma shighe cii kwagh u se tsough u eren la a̱ lu u shami yô , a gba u se kpa se tsaase iyol yase , sha gbaa u ken jijingi la , di er or u eren an@@ umbe a du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô nahan . Kwagh u hiihii yô , ka sha ci u k@@ enden a iti na sha shi pa@@ ase ah@@ on a gban sha hem@@ en@@ tor na la . Nahan mbayev asev mba va g@@ anden yô , se hide se hii u pasen kwagh hanma shighe . Ka sha ci u G@@ ab@@ er@@ i@@ el va hen Daniel sha inja i or , vough er yange vande van hen a na ken mpase u sha mnenge nahan . — Daniel 8 : 15 - 17 . Í maa angahar a h@@ ungwan shin ij@@ ôr ne , a̱ ior ve h@@ ungwa sh@@ imi ve za k@@ esen mngerem yô . Mbakristu mbagen mba a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u hi@@ an a mbagenev la , ve nenge ér u ve undun or u ve vôso geman hi@@ an a orgen u ve vôso nan ga la ka kwagh u bo ga cii . Nahan se nenge a mzough u a lu hen atô u or zan hemen za aren sha m@@ vi@@ e u Orkristu la man mk@@ om u kuman sha “ mzough u ken jighjigh u nan , man mfe u fan Wan u Aôndo ” la . Er Se He@@ mba Mbam@@ shi A@@ sev mba Se F@@ e Ve Ga La Yô Kanyi kwagh ior ve ôr sha kwagh u mlu u tar ne hii ken inyom i 1914 la ? Er ve lu ng@@ een shi ve lu fan i@@ wa v@@ aren seer a seer yô , i@@ pi@@ la maa s@@ a k@@ wan yem hemen . Nahan ud@@ ang@@ mbaiorov mba vihin inja seer a seer . ( 1 Kor . Yange se nyôr ken G@@ u@@ y@@ ana ken uwer u J@@ ul@@ ai , 19@@ 6@@ 9 . Nahan kpa , aluer ma “ ai@@ ky@@ ôr ” yange se u kimb@@ in kwagh u se lu or a mi la di ye ? ( Or@@ pa . 6 : 20 . Iky@@ a i kon la kpaa lu sha u been akuraior angev . ” Ma shighe môm tsô , Davidi gba uwer u wuese Yehova man Mkaanem nam kua gbenda u a tese ér i civir Un sha mimi la ga . Nenge iyol hiden a mi ijime sha wono ! — Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 6 : 11 - 15 . Eli@@ h@@ u har iwer shami nahan ér : “ U@@ hemban@@ agee yô , se fatyô u kaven Un ga ; A hemba agee . ” — Yobu 37 : 23 . M@@ gber u He u Iyoukura i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo Maa a na mlumun ér : “ Kwagh u u lee la , zough a uma ga , saa ka a vande kpen kera ve . . . Kpa ka Aôndo A ne [ un ] iyol er i sar Un la [ ye ] . . . Ôr Iyoukura [ zwa Buter ] i J@@ un 1 , 19@@ 8@@ 7 , peeji 30 - 31 la . Se lu a fa ayol a ase hen shighe ne ga . Kwase ne zer anden U@@ b@@ ib@@ ilo mba wan na je kuma kwa 12 . Aluer se mba zuan kwagh a ior mba gban ah@@ on shi keren u lun sha tse@@ ene@@ ke ve la kpishi ga yô , se lu eren kwagh sha kwaghfan . — Anz . I hemba nan ishima sha akaa a ken Bibilo a i tesen ken A@@ you a Tartor la a mlu u im@@ aagh ki a@@ you shon la . A kaa ér : “ Yange m zua vea ior mba ve due sha ajiir kposo kposo yô , nahan ve p@@ ase@@ m er ve lu nôngon a mbamzeyol vev la . Yange doo mbagenev u ungwan loho u Bibilo ken zwa ve kpishi , je yô , ve kpa ve na akaa ve kera , ve hingir u pasen ior mbagenev mimi u Bibilo . Ka sea eren msen nahan , se mba s@@ ônon sha ci u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev kpa ? Ro@@ ber@@ t kaa ér : “ A@@ ng@@ ev mb@@ u@@ la bende a L@@ ar@@ ry je yô , m kera ongo kwaghôron na ga . A̱ shi nan kpa ior mba ken gar u Yerusalem ken derianyom u hiihii la yange vea hemba iyenge 1@@ 20@@ ,000 . Paulu yange ya atsan a sha inja i saa man ish@@ e@@ er na nahan kpa yange fatyô u ember sha ci u nyi ? J@@ un 13 - 19 , 20@@ 11 Doo u se wa ikyo shighe u mbagenev ve lu wan se kwagh sha kwagh u t@@ wer@@ sôron sha ci u nyi ? Aluer se time sha Mbaefese 4 : 25 - 32 vighe vighe yô , se fa kwagh u se er ve se palegh u vihin jijingi u Aôndo ishima yô . Kwagh ne lu ikyav i tesen ér ka Aôndo a tindi Yesu ye , man mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve kôr Yesu ihyom la je kpa ny@@ iman ivande ne ga . Shi yange tesen ér Bibilo hemba ad@@ in@@ i u c@@ ôô@@ ci . Nahan Yesu kaa a ve ér : “ M fa aeren a ou man tom wou u sha ican kua ishima i taver you , man shi er u fetyô u rumun afer@@ aior ga , kpa u kar mba ve yer ayol a ve er mbaapostoli , kpa i lu nahan ga la , u nenge ka mba@@ aiev . Aluer u er nahan yô , kwagh u Yehova Aôndo , Un u Bibilo i lu mkaanem nam la , una hii u doon we ishima . • Ka unô nyian ne ve tese ikyav ér ve mba per gen@@ g ge gen@@ g ne ? Yehova te iwanger i ken jijingi kpaa . Hii ken inyom i 200@@ 6 la je , Awa@@ ke ! Doo u se fa ser , akaa a i nger ér yange er tsuaa , ica gba cii ve shighe u Adam la , nga a ase@@ mber agen ker amba er : “ Aôndo shi kaa er . ” nahan . ( Gen . Mbagenev na jighjigh ér ka Satan a nengen sha ig@@ y@@ am@@ usu ye . Yesu yange venda wanger wanger u nyôron nongo a mba@@ kwaghaôndo man mbap@@ ati@@ v mba sha ayange na mba ve kighir ior la un nzughul a ior ga , nahan ish@@ am@@ ior v@@ aan hen a na vangertiôr . PE@@ E@@ J@@ I 19 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 7 , 40 S@@ am Ro@@ ber@@ son , u a eren tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha I@@ makeranta i H@@ enen Kwagh u Hemen u Aôndo la di wa mba been makeranta mbara kwagh ér ve “ h@@ ua iky@@ ondo i hemban cii ” la . ( Yohane 10 : 16 ) Shin er ve lu civir Aôndo ken ityar 2@@ 34 nahan kpa , mimi je í zua ve mbacivir Yehova mba@@ jighjigh mban cii “ imôngo . ” I seer ôron kwagh u a@@ vese man u@@ iniongo mba av@@ es@@ egh ken ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ In@@ cre@@ ase the Jo@@ y and D@@ ign@@ ity of Your W@@ ed@@ ding D@@ ay , ” u a lu ken Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 200@@ 6 peeji 28 la . ( 1 Peteru 2 : 2 ) De zuan a atesen a wan a wa im@@ aagh la tseegh tsô maa i̱ kuman we h@@ un@@ den ishima ga . Á kaa a Noa ér uumace ve de ye awambe ga . Nahan a er msen hen Aôndo . Kanyi iyol@@ wan yange gba u Aber@@ am una wa sha zende na , man er nan ve alaghga kwagh la yange una lu naagh ku nana ? “ U cir@@ in yô , ka mkur zum u Una gema tartor Una na Aôndo Ter , er A vande timin tar@@ kuran cii kera man tahav kua agee cii kpaa . Sha nahan yô , az@@ en@@ awambe a a hingir an@@ iky@@ und@@ anev la nga a za ng@@ een kwase ken sa@@ gh yô , i kaa a nan ér “ nana za p@@ ande a , ” nahan i gba u a p@@ ande agen a vihi . Akaa a mba@@ yi@@ ase tese ér i kôr Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta tor ken inyom i 4@@ 7@@ 5 C.S.@@ Y . la . Se lu a mnenge u mimi shighe u se lu tsuan akaa a se er la nena ? Mba@@ civir Yehova mba@@ beenyol mba sha ayange a tsuaa la kpa tagher a amba@@ akaa ne . ( Ekesodu 14 : 26 – 31 ; 16 : 2 – 17 : 13 ) Shighe u Mbaiserael haa af@@ o ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo sha ishigh ki U@@ wo u S@@ en@@ ai la , ve ungwa id@@ y@@ ur@@ an shi ve nenge iny@@ i@@ ar sha u@@ wo la , nahan ci@@ er ve iyol ve gba gbidyen ak@@ ar@@ kase . Sha mimi yô , alaghga a lu inja er ka ican u ôron avur a a er kwagh u icombor i ior mba tse@@ v la , man a a pase kwagh u tempel u tsuaa la vighe vighe la , shin a lu ican u ôron kwagh u akaaôron a profeti a taver , a a lu inja er a zua sha ayange ase ne ga la . Se vaa af@@ an@@ yô ser yange se tsegha iyol yase sha ci u Aôndo shighe u se lu vesen a vese la ga . ” Se fa iti na jighilii ga , shi se fa iti i ngô na kpaa ga , kpa se gema se fa kwagh u wan ne er yô . Kpa Peteru shi yila mba i tsough ve mban ér “ u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya ” sha ci u nyi ? M@@ ôm ken akaa a vihin a yange er un yô , lu iy@@ av mbu wa shi kôr vihi la . 9 , 10 . ( a ) Gba u se civir Yehova a awashima nyi ? “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 6 : 10 . “ Lu W@@ ang a A@@ c@@ ôgh@@ or Iyol ” Shi@@ o 12 : ​ 22 , 23 , 29 . Yange tsua “ akaaôron a dedoo ” a ior ungwa kpiligh ve iyol yô . ( Luka 4 : 22 ; Mat . 7 : 28 ) Yange a lamen a ior sha akaa a Mkaanem ma Aôndo ma kaa yô . * Alaghga mba@@ doon se ishima vea lu a mbam@@ nenge vev taveraa sha amba@@ akaa ne . Ity@@ ar kpishi fa er m@@ doo u tar u or doon nan ishima man asaren a ior a ken ishima a lu am@@ ise a mbamzeyol mba tar ne yô . Ngeren mba ken Awa@@ ke ! ( Mbaromanu 14 : 12 ; Mbagalatia 6 :⁠ 7 ) U tesen ikyav yô , Ifa , kwase u hiihii la , yange nenge ér ka Satan a tsu@@ gh un ve un hembe Aôndo ato a na imôngo ye . Shin alaghga sha mar wase je se mba fetyô u wan ishima keghen ato sha kwagh gbem ga . Ka nahan ve inj@@ ô yase la ka i seer ye . U kaven kwagh ne yange una wase Aberaham u taver ishima a msaanyol ken am@@ een a na cii je ka u henen a hen ga . Ashighe kpishi ka se zua a ishim@@ avi@@ h@@ in zum u ka sea lu a ior mba ve vihi tu , mba ve ôron kwagh a or legh legh ga , man mba ve lamen a mbagenev c@@ a@@ veraa yô . I@@ mba jighjigh u nan ne vesen hanma shighe . Ka unô ve eren ityom kposo kposo sha gbenda u veren mbatamen man udi@@ ak@@ on nee ? Yange Yesu soo u zuan a mk@@ om u@@ gen@@ egh seer ga . ( M@@ ar . 13 : 9 ) Er mkaanem mara ma tese nahan , Mbakristu mbagenev vea tagher a ican i u@@ gb@@ i@@ di , man a lu mbahemenev mba kwaghaôndo shin mbap@@ ati@@ i je vea tu@@ ur ior ken ityô ér ve tôv ve a ican nahan ye . ( Aer . Ka sea fa un nahan yô se hingir u lun ikyua a na , nahan mlu wase a na la a bende a gbenda u se eren akaa ken uma wase la . Shi Paulu kaa ér : “ Lu sha u Aôndo Una tese perapera Na gadia asorabo a i vande eren tsuaa sha shighe u ishimawan i Aôndo la yô , A kera wa a ikyo ga . ” ( Rom . Ngeren ne pase er se fatyô u eren kwagh ne yô . Kwagh@@ aôndo Una F@@ atyô u T@@ an Ior I@@ wan@@ ger@@ ee ? ( Mbaefese 5 : 10 - 12 ) Kpa se mba gem se mba eren akaa a dedoo a shighe wase . ● M@@ fe@@ takerada . Kwagh ne ka a gema a wase se u dondon kwaghwan u Peteru ne , a kaa ér : “ N@@ yôôso nen mfe wen , shi lu nen gen@@ g ge gen@@ g , ishimaverenkeghen yen i̱ lu sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u i lu van ne a mi sha m - ande u Yesu Kristu la vough . ” — 1 Peteru 1 : 13 . 37 : 21 . L@@ is@@ a er pania hemba anyom 20 hegen , kpa hegen yô , ngu eren tom pania la vea nom na , S@@ y@@ l@@ v@@ ain . Ieren i Tar Ne sha Kwagh u Mimi La ( 1 Tim . 6 : 18 , 19 ) A@@ kper@@ an nga ga , we kpa u na jighjigh wer shighe u se lu uma gbem sha won ken Tartor u Aôndo la , se zua a aan a eren akaa a doon se kpishi , je ka u henen a hen ga . U tesen ikyav yô , Mbaiserael naan ini@@ av sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya sha ci u m@@ de u asorabo ve . Ior Ny@@ iman Kwagh u Yon@@ a Er u@@ shir@@ mbaiorov mba ken tiônnongo ne kpishi ve eren tom ken uh@@ ô@@ te@@ l mba te@@ en kwaghyan yô , shighe ne doo sha ci ve ga . 10 : 23 - 25 ) Kwagh u sha utar yô , ér ‘ se var a Yehova . ’ [ F@@ o@@ to u sha peeji 30 ] ( Genese 18 : 6 , 7 ; 2 Utor 23 : 7 ; Anzaakaa 31 : 19 ; Ese@@ kiel 13 : 18 ) Kpa ak@@ aren a he lu van a va ikyua ikyua . Nahan kpa , zum u mbatamen mba i tsough ve u nengen sha ikyaa la ve dondo atindi a Yehova , man ve kaa ér gba u a hide a or@@ sho@@ li@@ bo u nan gem ishima yô , kwagh la tese ér Yehova de nan kwaghbo u nan la . ( Mat . Kwagh@@ bo yange hii sha tar shighe u Satan er aie u hiihii la . ( Marku 9 : 43 ) Kwagh u ú er yô : Ts@@ wer m@@ sô@@ rom ma man jimin cii . ( Duteronomi 22 : 28 , 29 ) Yange i wa atindi agen sha kwagh u iv@@ es@@ egh , amba e̱r zum u i doo u̱ palegh u yaven a kwase nahan . Nahan , Davidi lu er msen ér : “ Gba ishima i wang ken a mo , Aôndo , shi ver jijingi u he u taver ken a mo . ” ( Rom . 6 : 15 , 16 ) A kaa ér : “ Aluer ne@@ a wua aeren a iyolough sha Jijingi yô , né lu uma . ” — Rom . Shin er lu tor nahan kpa , lu a ian i nyôron ke ’ te@@ mbe u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la tsô kpaa ga . Ú ng@@ ur@@ en ôron Bibilo i̱ ú er hanma s@@ ati la sha u wan ago a zan M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la yô , mimi je we kpa kwagh u í pase ér Aôndo wase soo ér mba civir un ve̱ lu u@@ icighan@@ mbaiorov la una kôr ú ken ishima . Kwagh u a keren hen a vese yô ka u se civir un a ishima i môm tseegh . Yange er kwagh u mbamaren nav tese un u eren la ken uma na cii . ( Duteronomi 10 : 12 ; Yobu 6 : 14 ; Mbaheberu 11 : 7 ) M@@ cie u cian Aôndo la wa u se lun a vangertiôr ser Ter wase u sha la we se ikyo asange asange shi a kegh iyol u den se akaabo ase kpaa . 3 : 3 ) Sha shighe u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la , jijingi u Yehova na nomso@@ mbaiorov mbagenev tahav mbu yiman Iserael sha ikyev i mbaihyomov nav . Yange tese ken igbar a mciem shio er kwaghaôndo u Satan lu bu@@ men ior a mi ér ve undu Yehova la lu gbil@@ in@@ kwagh u aiegh yô . Bibilo pase kwagh ne wang . U@@ ̱ wan iyol i pasen kwagh tsembelee la ngu a inja sha ci u nyi ? Yehova ne ior nav kwaghyan u ken jijingi u dedoo nena ? U@@ umace mba zenden ken ime wuee , kpa se yô , Aôndo na se iwanger i ken jijingi , nahan saan se iyol u zenden ken iwanger shon . — 1 Yoh . 1 : 6 , 7 . ( Ôr Daniel 7 : 7 , 8 , 23 , 24 . ) 16 : 2 . Kwaghôron u J@@ an@@ n@@ y : Se uhar cii se er tom u pasen kwagh hanma shighe la hemba anyom 1@@ 20 hegen ! Gadia m@@ ishe u hanma inja i kwaghbo cii yô , ka inyaregh ki s@@ aren . Mbagenev yô , ki hange ve nahan ve tsu@@ me ve undu jighjigh u nan , ve kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo . ” — 1 Timoteu 6 : 9 , 10 . ( 2 K@@ ron . 1 : 2 - 6 ) Kwagh yange gba B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i u si@@ gen@@ e@@ ca ve shin ikyav ve sha tom u ve er la ga , kpa mba v@@ aren akaa mba sha ayange ne yô , ka kwagh u ka ve er je la . 2 : 44 . Alaghga yange Paulu ya ican i m@@ nyoon u a@@ sh@@ ee shin m@@ nyoon u ma angev mbu gen . Ú fatyô u nengen a Mbashiada mba Yehova hen haregh wou shin ngeren hen mba ad@@ er@@ e@@ shi mba ve lu sha peeji 2 ken magaz@@ in ne sha u or nana va hen Bibilo a we hen ya wou gbilin sha at@@ ine@@ akaa ne man agen kpaa . ( Mat . 5 : 7 ) “ Mba ve zu@@ ngu mhôônom ” yô mba eren a ior doo doo shi mba we ve ikyo , shi kunya ngu ker ve a mba@@ ats@@ anev kpaa . Ikyav i i tese ér Mbayuda yange ve za hemen u eren akaa ne ikyua a Bab@@ ilon hen shighe ne la ka kwagh u injaa kpishi . 1 : 17 . Mba K@@ ohol Ior Tar Sha W@@ on Cii ken M@@ zough Nen@@ a ? Lu hen shighe ne i mar Yo@@ shia ye . Yange m hii u gban a@@ yem a mba@@ ag@@ u@@ g@@ u mba kiriki ; shighe kar yô , m hingir u gban a@@ yem a mba@@ ag@@ u@@ g@@ u mba i gbe a@@ yem a mi jim jim la . N@@ gi@@ se la , se kav shighe u zege@@ can una va la nena ? U@@ w@@ u ! Ve fa ér mba@@ ad@@ ua wa ave ken ityav mbi nôngon , shi ve lan idya i mbahemenev mba adu@@ aav mbagenev eren kpoghuloo la ga . Se fatyô u hemban nyityô m@@ taver u una na se de tom u pasen kwagh cii yô ( 1 Kor . 6 : 18 ) Kpa aluer se pine nan mbampin sha kwaghfan mba vea wase se u fan mnenge u nan yô , alaghga vea na nana pase mhen u nan sha kwagh u nan lu henen la . ‘ Aluer or nana kera nenge sha ior mba nan ga yô , nan ny@@ iman jighjigh u nan ve . ’ — 1 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 5 : 8 . ( Mbaheberu 5 : 14 ) Se tsaase mkav wase u ken ishima la sha u eren sha akaa a se hen ken Mkaanem ma Aôndo la . Er m hingir or u gban a@@ yem sha i@@ aven i vesen yô , i gema yilan mo ér “ angahar a ts@@ o@@ ghul a To@@ ka@@ i , ” To@@ ka@@ i lu ijiir igen ken tar u J@@ ap@@ an . ( b ) Er nan ve m@@ tsu@@ gh u ior ve lu tsu@@ ghun mbagenev ne i lu kwagh u kpiligh se iyol ga ? Matthew kaa ér : “ Yange m fa zwa u ken tar la ga , nahan m fa@@ an@@ tyô u lamen a ior sha akaa a ken jijingi tsembelee ga . ” ( Mbagalatia 6 : 6 ) U iv@@ in awashima ne yô , alaghga zum u ú lu hiden sa@@ ven kwagh u ne hen la yô , ú kaa a nan wer nana̱ pase ma itinekwagh sha gbenda u taver ga ú ungwa . ( b ) Paulu ôr kwagh u mkur u kwaghôron u profeti u hiihii la nena ? Yange lu u aluer ka u ior i I@@ du@@ mea ia lu sha ikyev i hemen u Mbayuda yô , saa vea dondo m@@ civi@@ ra@@ ôndo u Mbayuda kpa keng je . U Wan Ishima a Mbam@@ hen O@@ u Anmgbianev Mbakristu mba mar u Mbayuda man u Mba@@ ar@@ ab@@ ia M@@ doo u á doo se ishima la man iember i í ver se sha ishi la wase se u wan ishima a ishima@@ y@@ in@@ an man mciem kpaa . Ka nena se fatyô u yangen mlu u ishima yase u hingir er inya i i̱ civir yôô ? Mbat@@ esen mbara man ityesen i ve tese se la , kua kwaghwan ve u injaa la wasem u fan mer m gba Yehova kwagh , shi a soo ér mo m kure tom wam shin Betel doo doo . ” Hanma Orshiada ka nan nôngo u nan ior magaz@@ in 16 ken hanma uwer ( b ) Ka ikyav i nyi i lu i tesen ér sha man tar mba a Or@@ gb@@ ana ? Ka ior mba ve lu wang tseegh vea er msen ken igbar sha ci u tiônnongo ye . Ka nyi ia wase se ve se za hemen u ungwan imo i Yehova ? De se time sha u@@ ivande mba Yesu un@@ yi@@ in . Er nan ve i gbe hange hange u se esen shi se k@@ ir@@ en shi se sôron A@@ you a Tartor a ase hanma shighe ? ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 ) Alaghga ônov ou fa er u lumun a ieren ng@@ in nahan ga yô ; a@@ dooga je yô vea fatyô u t@@ eren avur a Bibilo a a sue jighjigh wou u nan ne yô . Se kpaa , ka Bibilo jimin cii i lu iky@@ agh ki tom@@ ough y@@ ase@@ gh ki hemban ki se yar tom a mi u geman ior mbahenen ye . Se mba shir@@ en tom wase sha gbashima di vough er M@@ ika nahan Ishima yange i vihi ak@@ ar a Paulu ne ker a na ga . A@@ zende na cii ure kpishi . ○ Ikyav i Yeremia la tese u nyi ? Se hen nyi sha gbenda u Yehova yange lamen a ior nav sha ashighe a tsuaa laa ? Kwagh ka a er i doo yô , sha inyom i sha utar i Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati tema tor la , a tindi Mb@@ al@@ ev@@ i iorov uta@@ an kua upristi uhar a ve imôngo ér ve zende sha u@@ ip@@ aven uta@@ an . 6 : 7 ) I pase kwagh ne ken Anzaakaa , ityough ki sha uhar k@@ ira . • Er nan ve se fe ser iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la ngi zan hemen her ny@@ ian@@ a ? Mbakristu Mba@@ aiev wase ior vev sha u ve̱ kuma sha tom ne ga . Se mough shin p@@ ik@@ ôô@@ p@@ u ken gar u D@@ ur@@ an@@ go , se tôô ut@@ ent@@ i man a@@ kpa a yaven sha mi man kwaghyan u una kuma se u yan ayange atar yô kua pe@@ tur@@ u@@ u . Sha nahan yô , doo u se ungwan imo i mbatamen mba ve lu nôngon kwagh kpoghuloo sha u dondon ikyav i dooshima i Yesu Kristu , “ or@@ kur@@ an@@ ilev u tamen ” la gaa ? — Mbaheberu 13 : 20 . “ Zege@@ p@@ ev ” la tile sha ityough ki nyi , man se za hemen u lun sh@@ imi nena ? ( Mateu 5 : 1 – 7 : 29 ) Er kwagh u ior gba Yesu ishima yô , yange á wa@@ shima á ôr ior kwagh i wanger ve . — Mateu 16 : 5 - 12 . Er nan ve u dondon kwagh u mbatamen ve ser ve ver la , i lu u eren kwagh sha ic@@ egh@@ zwa i batisema wa@@ s@@ a ? Elisha nenge i tôô Eliya her a na kera , shi a ngohol kwar u jijingi u Eliya la kwa har , a hingir profeti sha ityough nagh . — 2 Utor 2 : 11 - 14 . Sha er ú seer zuan a iwanger sha kwagh u ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ la yô , ôr ityough ki sha 10 ki takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , ka Mbashiada mba Yehova ve nger ú ye . 1@@ 16 : 15 ) Uma u hanma or u civir Yehova sha mimi cii gba un kwagh kpishi . ( Pasalmi 37 : 28 ) Kwagh u mimi doo Yehova ishima , ka nahan ve yange tim mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara ken E@@ den kera ga ye . ( Ôr Luka 9 : 11 . ) Mbah@@ enen mba mimi yange ve venda u dondon mnenge u ikpelaior , nahan ve wa kunya ikyo ga . ( Mat . Tsô Davidi kav ib@@ um@@ egh nagh , tsô a umbur er i gbe u una cia Aôndo yô , nahan a gema ishima . A ôr kwagh u or “ ku@@ wan karen ihy@@ ongo ” man u ‘ undun Aôndo . ’ Vea hen nyi sha a n@@ aa ? Kwaghôron u Ro@@ ber@@ to P@@ ac@@ he@@ c@@ o Nahan kpa , aluer ve time sha akaa a Aôndo a gbe la tseegh tsô yô , vea fatyô u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mba hange hange mbagenev ken uma ga , er mban nahan : Er nan ve Aôndo a de ér ior ve ya ic@@ ana ? ( Anzaakaa 18 : 14 ) Alaghga je yô , se nôngo gbe@@ ev se de u zuan imôngo a tiônnongo ser saa iji@@ r@@ ôron i mimi ia kar van . Mbam@@ lu ou vea fatyô u yangen we u eren Yehova tom er u soo la . Yange mbau@@ ty@@ aav mba Shi@@ ria kôr un , za hingir u shir@@ en Na@@ a@@ man , kur@@ utya u ikyum@@ utya i tar u Shi@@ ria . 14@@ 1 : 2 ) Hen ase sha kwagh u mbamsen ou , ik@@ wa i u eren msen la man kwagh u ú eren msen sha mi la . Se nyian kpa a lu ieren i sha kwaghfan u nengen ior mba ve lu a an@@ za imba la nan ve jighjigh ga z@@ ee ? Mor@@ it@@ z la ve@@ e ? S@@ aa ônov ou vea vande nengen ér Aôndo ngu shi a soo kwagh ve ve , ve kpa Aôndo una hingir u doon ve ishima ye . Ishim@@ a@@ verenkeghen ngi a inja u wasen se u kuran nena ? Mba ze yô , ve za zua a “ Maria man Yosev , man Wan@@ iky@@ und@@ an la kpaa , lu yaven shin an@@ ar u ha@@ an ilev kwaghyan . ” Nenge imba ishimaveren i kpilighyol i i lu keghen mba nan jighjigh la sha wono , u fan e̱r Aôndo una tindi ve a iwasen i ke ’ jijingi kua i sha iyol kpishi , gbem sha won la ! Bibilo kaa ér : “ S@@ é gba nen uwer u eren akaa a dedoo ga , gadia shighe á va kuma yô , sé sun@@ da aluer se yina ishima ga yô . Yehova yange haa iveren na sha nongo ugen u u lu ungwan imo i Yesu shi dondon atesen a na yô . Ish@@ aren i iny@@ ar p@@ ir ve ashe a ishima , shin alaghga ve ci@@ gh@@ ir asema nahan kwagh ne bee ve kwagh ga , shin asema nga ve ahar gayô ve u@@ ve ityough ken akaa a ve a eren shin mba cian ér aluer ve wa kwagh u Yesu ôr la ikyo yô una p@@ ande ve u@@ lum . Se mba eren tom a akaa a Aôndo a ne se ne doo doo kpa ? Aluer u za ken Iyou i Tartor i Mbashiada yô , u zua a ior mba Aôndo a doo ve ishima shi ve soo u eren ishima na la . — Ôr Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Ú fa er i hii ve e@@ ev mbu ab@@ ua , mbu i er shin ityô i zege@@ t@@ as@@ a mnger la lu ikyav i sha inja kpa ? Yehova gema fa kwagh ne , nahan a ta un icin sha ikyev i Yeremia ér : “ U ngu keren akaa a vesen sha ci wou iyol you@@ we ? Mba ve civir Yehova sha mimi man mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba ve eren nahan la cii ve doo Yehova ishima . Ka se hen sha lan ser mba fe or u nan gbe kwagh sha akaa a nan lu a mi shin sha kwagh u nana fatyô u eren la . Alaghga azende ase a a lu a awashima u wasen se la aa s@@ ende@@ gh ér se dondo mhen ve . Ôr ase kwagh u iorov mba utar mban ve ôr shin heen ne . Anmgbian u kwase ugen ken tar u D@@ en@@ mar@@ k yange soo u ma un pase mbagenev loho u dedoo yô , kpa gema gba i@@ wan . Nahan a ver se ikyav i dedoo kpen kpen . Solomon fa er Yehova ta icin sha kwagh u eren kasev ken akuraior la yô , ér , vea “ gema ne ishima ér ne dondo mba@@ aôndo vev kpee je . ” Í M@@ AR@@ E@@ M ken kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 30 la hen ani@@ jiir ugen ken to@@ ho , u̱ m vese her yô . Shi@@ r@@ le@@ y : Een , m zua a mi . Nahan kpa , ve̱ er kwagh ne sha inja , i de lu sha il@@ y@@ ahan ga . ( Ôr Aerenakaa 23 : 11 ; 28 : 23 . ) Ka Hanma Shighe Se F@@ e Akaa Cii Ga Yange waan ishima a ior shi kunya kôron un a ve , kua Tor Se@@ de@@ k@@ ia , u wan ifer la kpaa ! Kwagh u hii eren yô , lu u hiden a mcivir u mimi shi taver ikyar i yange ikyurior i hemban@@ ato ne ya vea Yehova la . Se ver ishima ser Iyoukura i he ne ia wase ior kpishi mba ve lu s@@ ônon Yehova ér : “ N@@ am mkav , m@@ ̱ hen atindi a O@@ u ” la . ( Ps . ( 2 Samuel 1 : 1 – 10 : 19 ) ( Mateu 4 : 4 ) Yesu lu ôron kwagh u shighe u Mbaiserael lu a kwaghyan môm môm ga ve Aôndo lu koson ve la . A@@ ts@@ am a Davidi dugh la kpishi nga ken takerada u U@@ pasalmi . • K@@ asev Mbakristu mbagenev mba sha derianyom u hiihii la yange ve lu kasev mba injaa sha ishigh ki Yehova nena ? Una ta a@@ gbaa , doo@@ ashe na una hingir er kon u o@@ le@@ v nahan , ih@@ uma na kpaa er Le@@ b@@ an@@ on nahan . 20 : 35 ) Yehova ka kwar na , nahan saan un iyol a ian i i@@ civirigh i a lu a mi u civir Yehova la . Shin ú seer timen nengen aluer ia wa vande hen ijiir la yôô ? Er se lu mbacivir Yehova nahan , se wuese mbam@@ ne mba ken jijingi mban man averen a se zough a mi la kpa ? Ior mba i doo ve u eren ci ve sha u lun ak@@ ar a taver ken jijingi yô , mba zough a mlumun u Aôndo . Kpa ashighe agen di yô , a gba u a tsaha se sha ci u se er kwagh shami ga . Alaghga tsô , se cii se ôr kwagh u ior mba Yesu nder ve shin ku la nahan , doo se kpen kpen . ( Mbagalatia 6 : 3 ) Heela tseegh ga , i taver se ishima ér “ de eren nen kwagh sha u wan ayol a en ik@@ o tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa hide nen ayol a en ijime . ” ( 1 Mbakorinte 10 : 8 ) He@@ en ne Paulu lu ôron kwagh u yange er ken U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i ken mkur u zende u Iserael ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u anyom 40 la . Cii man Aôndo hii u gban akaa yô , yange lu tswen anyom kpishi je gande u fan iyenge . Kpa ve lu “ mb@@ as@@ ur@@ un@@ shima mba inj@@ aav ga , ” sha ci u ve lu wan a wa Yobu kwagh iyol . ( a ) Mbakristu mbagenev ken derianyom u hiihii yange ve ver ikyav i bo nena ? Anzaakaa 22 : 3 kaa ér : “ Or@@ fankwagh ka nan nenge a kwaghbo , nan yer , kpa mb@@ al@@ an@@ enkwagh yô , ka ve kar , ve za ya ican . ” Peteru maa gba ny@@ iman kwagh u Yesu ôr la , shi suen kpaa ér mbaapostoli mbagenev mbara vea kera er kwagh sha mimi ga kpa un yô ga ! — Mateu 26 : 31 - 35 ; Marku 14 : 27 - 31 ; Luka 22 : 24 - 28 . Er Pro@@ feti Samuel ôr Tor Saulu ér Aôndo venda un sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la bee yô , Saulu maa g@@ ure sha ishigh ki Yehova . A@@ yange nga kar yô , tic@@ a ne na mba@@ y@@ ev@@ makeranta na tom ér hanma ve nana ôr ityough ki takerada ne i môm sha ishigh ki mbak@@ ov vev sha iyange i makeranta la ver ér i taver mbayev ishima u ôron ityakerada la . 13 , 14 . ( a ) Ior mbagenev ka ve k@@ an shio u eren kwagh a mba ve tee ve tom mbara sha mimi nena ? Ken kwaghhenen u a kar la , i umbur se ér Yehova tese tahav man iji@@ r@@ ôron i sha mimi man kwaghfan na sha igbenda i sha dooshima sha ci u iwasen yase . Shi y@@ im@@ am sha ikyev i an@@ ng@@ ôm , sha ikyev i I@@ so@@ u ; gadia m ngu cian un mer , a̱ de va te num sha a mo , a̱ wu@@ an ngô a ônov ga . Yehova yange va a bem ken anyom pue a hiihii a As@@ a tema tor la . Er Kor@@ aki yange vande lun or u nan jighjigh anyom imôngo nahan , ka nyi yange i̱ na ve hingir u hendan kwagh@@ a ? Hanma iyange se er tom pe@@ pe zan zan tugh , nahan ashighe kpishi se tsa sha u@@ ben@@ ci mba ken ag@@ iri@@ g@@ i la . ○ H@@ id@@ en nengen sha kwagh u i hen la 7@@ 2 : 13 , 14 ) Kwagh ne taver se ishima kpen kpen ! Ka sea gba inj@@ ô yô , se ki@@ mbi i̱ sha shighe vough , shi kp@@ an@@ de@@ gh kpa se mba te sha mimi . 5 . Nenge er mô ve nana va gba ken imeen i Satan , nana er idya sha ci u “ mban u kôron iyol tsaha ” ve a vihi kpishi la . Hi@@ ihii yô , ve ayol a ve je mba nyer iyol ken imba kwagh@@ eren ng@@ ira nahan ga . A lu nyi je yange i na ve As@@ a er nahan kpa , yange kera suur sha Yehova ga , gema suur sha uumace . Sha vegher u@@ gen@@ egh yô , mbag@@ anden kpa mba fe lun ikyav i tesen i dedoo sha kwagh u mlu u wang ga , ka a̱ lu ken uma ve u ayange ayange shin ken kpen@@ ga u eren kpaa . Saan se iyol ken ishima u lun a ats@@ am a doon ken ishima tsung sha ayange ne sha u wuese Yehova je zua ga ! N@@ ana cia u zan kwaghpasen hen ijiir laa ? Lu@@ un er ve dondo kwaghwan u Aôndo yô , ma ve zua a msaanyol gbem sha won . Mbahemenev ka ve shi yôôn ér ub@@ om mbagenev n@@ di@@ ir shin ve saa ku@@ aa . Aluer se wa ikyo sha kwaghwan u Aôndo yange mgbegha Paulu nger ne yô , a wase se kpishi , a nger ér : “ U civir Aôndo man kwagh a kuman we yô , mtsera ngu sha mi vese . Yehova ka Or@@ yiman u a lu a agee shi a ne mbacivir un injar yô . Ikyav t@@ è@@ s@@ è ér kwase ne yô yange hen nahan . Ken ngeren ne , se nenge er kwagh ne a hembe di u nan uityendezwa nav mba sha kwagh u tar u he la jighjigh tseegh tsô la yô . Heela tseegh ga , P@@ a@@ olo lu or u ôron takerada kpoghuloo , nahan i sa@@ gher un iyol u pasen mbagenev akaa a doon man a taver or ishima , a un zough a mi ken takerada yô . F@@ a dedoo wer ikyav you i tesen i dedoo la i taver se cii asema . Shighe u va mase fan er ior mba ve eren tom shin Betel cii ve lu mbatomov mba nan ayol a ve man shighe ve yô , kwagh la kpiligh un iyol je zua ga ! Se hen nyi i injaa hen . . . ( 1 Tim . 6 : 8 ) Mba@@ kp@@ eng@@ av ka ve nôngon tsung ér vea mee se se na jighjigh ser saa se yam hanma kwagh u he u ve dugh a mi ken kasua cii ve , a kpe se iyol ye . Ga ” Hanma shighe u ú lu ôron ityakerada i I@@ vangeli yô , ver ishima nenge er Yesu yange ôron kwagh t@@ eren kwaghyan man kwagh@@ man ken an@@ zaakaa a na yô , shi nenge er yange una y@@ aan kwagh a ior ve a ôr ve akaa injaa yô . MB@@ A@@ AN@@ U@@ MB@@ E@@ V mba fan ini@@ umbe i eren ka vea er ini@@ umbe ia doo tsung wea nenge nahan i doo u kpa ? I@@ t@@ yom ngi ken tiônnongo kpishi i i gbe u a er kpee yô . Ka Kwagh@@ bo U Y@@ il@@ an Aôndo Sha I@@ ti@@ i ? I tim F@@ ar@@ a@@ o hen kpe Zege@@ mnger u Nyian U eren nahan la wa u ungwan un shi eren kwagh u a kaa la man u eren kwagh a mba ve ôron kwagh sha ci na la ken ij@@ ough@@ ave . Shighe karen de@@ gh@@ ôô yô , i tsua ve ér ve er tom u ikp@@ ur pania . ( b ) M@@ zough u Yakob hide zua vea I@@ so@@ u la tese ér iyol i hiden a mi ijime ka kwagh u injaa nena ? Se@@ te@@ mba 15 - 21 , 200@@ 8 M@@ sen una wase se se gba ken imeen ga nena ? ( Mat . 4 : 11 ) Kpa Satan yange wa ishima ér una de u me@@ en Yesu ga , sha ci u i kaa a vese ér : “ Zum u di@@ abolo bee am@@ een cii yô , a mough hen a Na kera er saa shighe ugen . ” ( b ) Er nan ve se fatyô u kaan ser Yehova ka Aôndo u mimi , kpa inyaregh man akaa agen ka ‘ u@@ gbil@@ in@@ mbaaka@@ av@@ a ’ ? Ka kwagh u Mose yange tagher a mi vough je la . ( Ivur 18 ) M@@ zamber u ve zamber a Aôndo la lu môm ken akaa a ve eren gbem gbem yô . Yesu kure kwagh u Iyange i nan I@@ w@@ om tile sha mi la nena ? Yesu yange lu ikyav i dedoo sha gbaa ne . Á ôr ve kwagh u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba un tsu@@ wa un ver la , nahan ve kpa kwagh ne umbur ve er Yehova a kohol ior nav a veren ve sha inja , sha er a nenge sha a ve doo doo yô . ( Luka 22 : 28 ) Lu hen shighe u a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh haa sha iyange i T@@ om@@ any@@ iin ken uwer u Ma@@ ac@@ i 31 ken inyom i 33 S.@@ W . la , alaghga yange uwer ua ta sha gar u Yerusalem a wanger wang . ( b ) M@@ sen u ortamen nana er sha ci u or@@ ngohol ityesen la una fatyô u wasen nan nena ? Ieren i mbamaren ia fatyô u yangen mbayev vev u lamen a ve nena ? K@@ er Gbenda u W@@ asen Ve 31 : 3 . ( Luka 15 : 11 - 24 ) E@@ ̱r Yesu ng@@ ur vendan ga@@ do u ts@@ o@@ ghul , u yange na mbahemenev mba kwaghaôndo ian i nengen ats@@ an@@ aior inja e̱r mba a ice sha it@@ you ga la yô , a pase ve di e̱r Ter na a lu Aôndo u i ze sha ishigh nagh vangertiôr , shi i lu zamber u or@@ ngohol kp@@ an@@ de@@ gh u hiden a iyol jime la a hembe ungwan a msen u Or@@ f@@ ar@@ ishi u gen@@ gese iyol a er sha u kaan u@@ zege@@ mbaakaav tseegh la nahan . Kwagh ne na se vangertiôr sha mlu u ken hemen la , man Yehova ngu seer a seer u pasen mbatomov nav kwagh u Tartor u Mesiya ne . G@@ omoti u Ts@@ wam u ken Tar u H@@ ung@@ ary Er msen hen Yehova , a na u isharen i eren kwagh ne kua “ kwaghfan u mimi . ” — Anz . Er anmgbian J@@ ar@@ ac@@ z lu a gbashima shi tile sha mimi hen Yehova shi ver ishima sha ityom i Aôndo a ishima i môm yô , kwagh na una hungur se mayange ga . Yange fa dedoo ér gba u wase ve u kaven Bib@@ il@@ o@@ .@@ Nahan sha shighe ugen la , “ a bugh ve ishima sha u kaven icighan@@ ruamabera . ” ( 2 Peteru 3 : 13 ) E@@ ̱r iyange shon i̱ lu a̱ va ga ne , de se za nen hemen u zenden ken icighan iwanger sha u veren ishima sha mkaanem ma Aôndo ma profeti la . Ka kwagh u ú lee la , ú sun@@ da ye . — Mbagalatia 6 : 7 . Tim : H@@ m@@ m . E@@ ̱r anyom nga karen man mb@@ á ng@@ ur kimbir u timen sha Ese@@ kiel ityough 40 zan zan 48 yô , i mase kaven ér di vough er tempel u ke ’ jijingi la a eren tom nyian nahan , kape tempel u ngise Ese@@ kiel nenge a mi ke ’ mpase u sha mnenge la kpa a eren tom nyian je la . ( Ôr Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 11 : 36 . ) Nahan , ka nyi se hen ken ngeren nee ? T@@ aver kpishi u palegh aeren ne . Ka atô@@ akaa a nyi nahan a ne ve i doo u se za hemen u eren msen gbe@@ mee ? Mbah@@ enen mba ken Yerusalem la yange ve er nena sha tôv@@ ac@@ an u i va a mi sha ve zum u i wua S@@ ef@@ anu kera laa ? 16 : 19 . Hii ken inyom i 1914 la , Yesu sôr tempel sha nyi gbenda ? Alaghga kwagh ne una na yô , a taver mbagenev u dondon hemen u mbatamen . ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Er se nenge mbamzeyol mba ah@@ on a gban yange va a mi hen atô u ior mba Aôndo ken ashighe a karen la yô , doo u se dondo kwaghwan u a kaa ér : “ Eren nen akaa cii , ah@@ on a̱ de lu sha mi ga ” la . • Or@@ pasalmi tese se nyi sha kwagh u wuese Aôndo man akaa a a ne sha u wasen se u civir un laa ? Aluer se soo ser se kohol iyol yô , gba u se er kwagh u ú kaa ér se er la . Yehova yange na ior nav ian ér ve er sha iyol@@ tseghan i ve tsegha ér vea lu ikyurior na la . Mayange Or@@ gban wase u a hembe fan se ne ver ishigh wener se ver u@@ gomoti asev shin se hemen ayol a ase ga . ( Anzaakaa 4 : 23 ; Yeremia 17 : 9 ) Aluer se de ser akaabo a̱ sar ishima yase yô , alaghga kwagh u á lu u bo la una gba doon se ishima , kpa se gema se gba kôron kwagh u dedoo ihyom . U tesen er u fan mimi u ken Mkaanem ma Aôndo la í lu ze@@ ge ian u i@@ civirigh u n@@ umb@@ en a mi ga yô , time ase sha mpin u ken Bibilo môm ne tseegh , ér : Kanyi ka i̱ er or shighe u nan kpe kera laa ? ( Mbaefese 4 : 25 , 28 , 31 ; 5 : 3 , 4 , 11 , 12 , 18 ) U ma se waan ave sha ityom i ng@@ ira nahan yô , se mba ‘ zenden er ônov mba i@@ wan@@ ger@@ ev ’ yô . Kwagh@@ ngeren ne una tese u kwagh u ú er ve u hemba mbamzeyol mba ve yangen we u eren tom u waren uma la man er u wase ior kpishi yô . Takerada u Mateu kaa ér mba@@ van@@ nya mbara yange ve “ sa@@ gh ikyav vev , ” ve na Yesu iyua sha z@@ en@@ aria man kwagh@@ hum@@ an@@ doon man m@@ ire . Alaghga u fatyô u wan atô@@ akaa shon ken mbamsen ou mba zamber man mba su@@ ghun man mba wuese . 1 : 1@@ ,@@ 2 ; 3 : 10 . ( Mat . 24 : 31 ) Sha nahan yô , ikyav tese ér mba i shigh ve mkurem mba vea shi her shin tar shighe u zege@@ can una va sha i@@ aven i hiihii a kar kera la cii , a nder ve vea yem sha cii man ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ia hii ye . Apostoli Paulu yange ng@@ ur ngeren mbananjighjigh mba ken Roma washika yô , a yila u@@ gomoti mbara ér “ tahav mbu [ se ] lu mbu sha ikyev la . ” Hi@@ ihii yô , Yesu una ‘ tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo , ’ ape una zua a tahav mbu timin mbaihyomov nav la . ( Ef . 3 : 20 ) Ve nenge ér ve zua a ‘ iveren je ne@@ er haa inya . ’ ( M@@ al . Zum u Yesu lu eren tom na la , á pase wener imba mimi i un lu pasen la bende a mp@@ aase u pa@@ ase ah@@ ôn a gban sha hem@@ en@@ tor u Yehova sha ikyev i Tartor u Aôndo u Kristu a lu Tor la . Yange kaa ér , Mbashiada mba Yehova ka vea pasen or kwagh yô , ve pase nan sha gbenda u aluer nan soo ga yô nana kaa ér “ kwagh gb@@ am sha mi ga , ” maa nana wu@@ he h@@ unda u nan yô . Nahan yô , Satan lu kaan ér aluer Adam man Ifa per tindi u Aôndo shi mba sha tse@@ ene@@ ke ve yô a hemba kpen ve iyol . Yesu kaa ér : “ Na nen , nahan ne kpaa á na ne ; iky@@ aren i dedoo , i k@@ indi@@ gh , i ye@@ gher , i iv@@ in po@@ o , á na i sha iky@@ um yen , gadia iky@@ aren i ne karen a mi ne , ka i á va kar ne sha m@@ in ye . ” — Luka 6 : 38 . 4 : 12 ) Yange sea vande nan jighjigh a nyi je kpa , se lu tesen kwaghfan aluer se na Yesu jighjigh shi se dondo un sha er una za a vese ken uma yô . ​ ​ —⁠ Yoh . 20 :⁠ 31 . Orshiada la yange kaa a or la ér una hen Bibilo a na , nahan un kpa venda ga . ( Aerenakaa 18 : 24 ; 1 Timoteu 4 : 15 ; 2 Timoteu 4 : 5 ) S@@ aa nana tese iyol i hiden a mi jime shi nana lu iyol wang shi nana lu a ishimawan , gadia iveren i Aôndo ngi kohol ior mba gen@@ gese iyol man mba mor@@ on iyol man mba s@@ ende@@ gh sha akaa ga . Or u cian Aôndo shon lu Kor@@ ne@@ li@@ u . Iky@@ aa i sha uhar ne yange i due ken igbar sha shighe u Yobu la . ( b ) Mbak@@ ur@@ an mba ken jijingi vea tese ér ve na nongo u wanakiriki ne jighjigh nena ? Paulu yange nengen iyol na hen atô u Mbakristu mbagenev nena ? Kpa er nan ve a pase se akaa nee ? • Yesu yange hendan a am@@ een a Diabolo la nena ? Ior Ge@@ ma Nen@@ gen Kwagh u Nan I@@ y@@ ua sha u W@@ asen Mba@@ ibanave la Nen@@ a ? Ka Ior ve we icam ye . Bibilo kaa ér Aôndo er or sha i@@ been na , ka sha inja i mlu na je la . Ngu a wase se u “ p@@ ir@@ in av@@ aan a usu a or@@ bo . ” ( Ef . Mbat@@ yomov yange ve wase Yesu nena ? Apostoli Paulu nger gumor Timoteu mkaanem man ér : “ Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa , taver ishima sha mi . Ior mba ken hemen yô , vea lu ior mba ken “ tar u he ” u Aôndo la ka “ zege@@ ikpelaior ” i mba i yer ve “ ve due ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa ” la . ( Luka 2 : 36 - 38 ) Ú kange ishima wer mayange je ú b@@ unde mkombo ga kpa ? A@@ she a O@@ u nenge ij@@ en@@ awambe yam , man i nger a ken ruamabera Wou cii , ka ayange a i vande veren mo a je la . ” ​ ​ —⁠ Ps . Kape se fatyô se zua a an@@ ky@@ ur@@ ce u suur sha mi je kpa ? Y@@ A@@ NG@@ E mba ker ken inyom i 199@@ 1 la yô , R@@ al@@ ph man P@@ am hii u ngeren af@@ ishi a bran@@ ci kposo kposo , pasen ve er i sar ve u za eren tom hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor yô . ( Nenge Marku 13 : 28 - 30 ; Luka 21 : 30 - 32 . ) ( Mbakolose 3 : 12 ) Bibilo tôô m@@ gem ne kar sha m@@ gem u iny@@ am@@ ky@@ ume — er gb@@ ase@@ ela man any@@ am man be@@ gha man d@@ w@@ em man ta@@ yar nahan — geman hingir u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba lun bem bem — er wan@@ iyôngo man wan@@ iv@@ o man g@@ umb@@ ua man ngô@@ b@@ ua nahan . “ I@@ OR K@@ P@@ I@@ SH@@ I ” NG@@ O@@ HO@@ L “ M@@ F@@ E [ U M@@ I@@ M@@ I ] ” Se mba veren ashe keghen shighe u Aôndo una kure ityendezwa i a er ér una gema tar cii u̱ hingir paradi@@ so la . “ I@@ ny@@ am ” la maa hide due sha iti i M@@ zough u Ity@@ ar Cii la . I gber u ken inyom i 19@@ 42 , kpa i de u gb@@ eren u hegen . Kanyi i lu eren un@@ u man ka sha ci u nyi ? Kwagh ngu u sé hen sha kwagh ne kpa ? Se zua a iwasen sha u gbidyen kwar sha Pasalmi 9@@ 0 la nena ? Yesu kaa ér : “ Er akaa ang@@ an aa hiin u eren yô , nenge nen sha , kende nen ity@@ ou@@ v sha , gadia mp@@ aa wen mgb@@ ôghom ve . ” — Luka 21 : 25 - 28 . Kwagh a lu nahan , sha ci u hen shighe la , a ver mba i shigh ve mkurem la , ikyav i masetyô la sha at@@ su@@ l a ve . Shighe karen yô , Paulu yem ken L@@ on@@ don , á za hen zwa u J@@ ap@@ an shi lu vea tiônnongo u i eren mkombo ken zwa J@@ ap@@ an yô . Kpa tom ne cii na yô , a kera fatyô u teman ijiir i môm ga , shi ishima vihi un a Maria ér ngu wasen un ga . “ Me undu at@@ er@@ egh@@ aior man ats@@ an@@ aior [ her ] . . . , vea suur sha iti i Yehova . ” — SE@@ F . Bibilo i Ô@@ ron Ka Kwagh U Nan Mo A@@ ge@@ e Ken Uma Wam Cii ( M . Kpa lu hanma or cii Yesu a gba tsuan nan tsô ér nana lu ijende na i kôôsôô ga . Han@@ mô ort@@ aregh u ken Iserael yô , yange nan lu eren “ tahav mbu nan , nan lu ha@@ an awambe ” inya . Jigh@@ ilii yô , yange m vihi hen shighe ne hemba ave a tse . Kpa ma kwagh ngu u i gbe u se seer eren ve ieren yase ia zua sha kwagh u sha un@@ yi@@ in u i ter ken msen la , sha kwagh u kwaghyan wase u ayange ayange la yôô ? ​ — Ôr Mateu 6 : ​ 11 - 13 . Yehova yange wa im@@ agh ki Iyange i J@@ iri@@ gh la shighe u er ityendezwa a or@@ jighjigh Aberaham la . A er ityendezwa ne anyom kar hegen war kuman 4,000 . Mba ve kom u zan u yô : S@@ aa or a lu or@@ kuran u ningir sha gayô ortamen u ken tiônnongo shin di@@ ak@@ on ve nana za u ye . Pas@@ en kwase wou akaa a u lu henen sha mi , man er i lu u ken ishima la . Nahan kwagh u ka una ôr yô , ngu á er kwagh la a kure sha mi vough ; gadia ma kwagh môm vea Aôndo u uma . ” Ú yaren tom sha kwagh u ú hen la sha er ú zenden er ‘ or u fankwagh ’ nahan kpa ? K@@ enger K@@ era W@@ anger W@@ anger Icighan Iky@@ urior Ka ken nyi igbenda yange Yehova lam a ior nav cii man derianyom u hiihii S.@@ W . laa , man kwagh ne yange wase ve nena ? ( a ) Hii nan ve u keren perapera i lu kwagh u kiriki ga ? A lu sha mcivir u se civir Aôndo sha u zan mbamkombo mba Mbakristu , shi tesen dooshima man atam a jijingi u Aôndo agen la . — Mbafilipi 1 : 9 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Shighe u Paulu lu nan mpase sha kwagh u ian i Yesu a lu sha mi i “ Zege@@ pristi u sha inja i M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki ” la , a nger ér : “ Sha kwagh ne yô , se mba a kwaghôron her kpishi , man a c@@ imin u pasen kpaa gadia ne hingir mba ungwan t@@ umb@@ u@@ lu@@ u . Nahan a wa ve kwagh ér ve “ lu per ” shi ve kuran kpaa . — 1 T@@ es . • Ka hanma ort@@ yom Aôndo yange tindi un ér a hemen Mbaiserael gbenda shighe u lu duen a ve ken Igipiti laa ? Yehova yange ver ior nav sha derianyom u hiihii la , nahan iyenge ve seer ng@@ een , shin er ve lu a mbamzeyol ken tiônnongo shi mbamzeyol mbagenev kpa lu hen ningir ve la nahan kpaa . A lu an@@ ti or je nana hendan a vese kpa , Yehova una sue se . Yesu ôr kwagh u Duteronomi 8 : 3 a ôr la , tsô a venda iny@@ igh môm ér una fatyô u eren kwagh u a lu u keren gb@@ ayol na tseegh a tahav nav ga , kpa kwagh gba un a kwaghyan u ken jijingi hemba kwaghyan u iyolough la . T@@ ime ase sha kwagh u vesen ne yôô : A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a ke ’ takerada u Daniel cii iv , mase shin di av@@ ur@@ akaa agen kpuaa . ( Mbaefese 4 : 11 - 13 ) Een , se zua a mtsera tsung sha u zuan a mfe sha kwagh u mimi . Kwagh ne una wase se u cian Yehova sha u eren sha kwagh u se hen la shi pasen kwagh kpoghuloo kpaa . Gadia mbamaren vev man u@@ ig@@ y@@ an@@ den@@ mbaiorov mba ken Mbayuda man upristi cii vea fatyô u nengen kwagh u ve agumaior a any@@ iin la ve lu eren ga . 55 : 22 ) Aluer se mba civir Yehova sha mimi yô , una suen se hanma shighe shi una sur@@ un se ishima . Satan man A@@ z@@ ô@@ v V@@ a Han@@ a ? I gb@@ ihi ior udubu imôngo ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v sha ci u ve venda u ny@@ iman jighjigh ve u nan yum . Mbagenev hen ér yange i s@@ ôngon wan@@ iyôngo u P@@ ase@@ ka la shighe u han@@ a , kpa kwagh ne gema va a mpin u nyi ? A fatyô u kaan ér ka gbenda u mlu u wang u hemban lun a inja cii je ne , sha ci u ú bende sha ian i or i va lun uma gbem sha won la . T@@ om@@ shir@@ en ne yange ú lu kp@@ egh ga cii ! Er nenge Maria man Mar@@ ta ve lu v@@ aan ku u an@@ ngô ve yô , sôô un ken ishima tsô un kpaa “ vaa . ” 3 : 1 - 5 ) Gba hange hange u se tese ônov asev u nan mbagenev icivir . A@@ hii ! Ab@@ es@@ al@@ om , wan wam , wan wa@@ ma ! ” ( 2 S@@ am . N@@ om@@ so ka vea dondon ikyav i Yesu hanma shighe yô , ve na ya ve a lu kundu kundu , hanma or hen ya ve nan tema i kpe nan iyol . 26 : 6 — Se ningir sha at@@ se a Yehova a nan@@ den nagh sha mi sha ikyav er Davidi nahan nena ? Kpa se gema se fa kwagh u Yesu er sha ci wase cii la doo doo je . Man se er nan ve se wase mbagenev sha dooshima vea tsua akaa a dedoo sha gbaa ne ? J@@ e yô , mbaihyomov mba Yesu hingir u kaan ér ngu or u k@@ umbur h@@ ua sha kwaghyan man or u eren h@@ ua sha m@@ sôr . Kwagh ne yange er hen gar ugen , ape se lu nan ior ityakerada je er se tser hanma ya yô . Se ng@@ ur@@ en ôron avur ne yô , se hemba veren nen ishima sha akaa a i gbe u á er keng la . Kpa , Mbah@@ enen Bibilo mba ngise mbara kav inja i mkaanem ma ken Mateu 24 : 14 la tsembelee ga . Ve undu ya wase ga zan zan kuma ayange ahar shin atar nahan . 8 : 11 – 18 . Aluer ka ortamen môm ken mbatamen mba 24 mbara yange nan pase mimi u hange hange ne yô , a shi nan kpa i nder nan cii man inyom i 19@@ 35 la ye , gayô lu ken inyom la jighilii . Kpa Mkaanem ma Aôndo kaa ér orumace nana fatyô u hemen iyol i nan ga . ( Mbaefese 2 : 1 – 5 ) Nahan kpa , ityesen i H@@ im@@ ene@@ u man F@@ ile@@ tu la ny@@ iman ityendezwa i Yesu er wener una va nder ior kpôô kpôô ken Tartor u Aôndo la . — Yohane 5 : 28 , 29 . Yange m fa tsembelee je mer un kpa ngu môm ken mba i taver u zuan a ve hen ya yô , nahan m nger un washika shi m wa ityakerada i h@@ aren sha Bibilo ker kua an@@ takerada u i yer ér Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? Zum u Aôndo tsaha Mbayuda mba ve venda mimi , nahan a na ian Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va hemba tar u Yuda ityav shi yem a Mbayuda uiky@@ angen la , ior mbagenev er Yeremia man Bar@@ u@@ ki man E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki nahan , i bende ve ave ga . Kpa ikyuryan i Me ya a ya u Iserael er ayange ne á kar kera yô , ka i ne , kape TER A kaa ne : Me ver atindi A@@ m ken atô ve je man shi Me nger a ken asema a ve kpaa ; nahan Me lu Aôndo ve , ve di kpaa vea lu ior A@@ v . ” — Yeremia 31 : 31 – 33 . M@@ kôôm u Bibilo i er heen ne ka di m@@ tsaha tseegh tsô ga . ( Mpa . 17 : 5 ) U@@ kwaghaôndo mba@@ aiev nd@@ era suen mbap@@ ati@@ v mba tar ne ka kwagh u nyian a mi ga . ‘ Shin mba@@ age@@ ev . ’ Nahan kpa , ma shighe môm tsô se vaa af@@ an@@ yô sha tom m@@ ishen u se lu eren ne ga . ” Mayange Yesu ngohol inyaregh hen ior sha u@@ ivande mba eren la ga . Mbagenev je yô yem ken ityar igen sha u za pasen kwagh . Shi Yehova ka i@@ mbor i iwanger i ken jijingi i i lu hange hange sha u tesen se gbenda u uma yô . ( Aerenakaa 5 : 42 ; 20 : 20 ) Gbenda u ng@@ un ú tesen ior ne za nena ? Ú er nena sha akaabo a i te se icin sha mi ken ngeren ne laa ? Shi kwagh ugen u mayange se hungur ga yô , ka m@@ ze@@ hemen u a lu sha kwagh u takerada u henen man aka@@ ah@@ endan man ian i ior ve lu a mi sha akaa wue wue la , kwagh ne cii na yô uma u ior umiliôn kpishi ngu gu@@ da hegen . Kwagh u seer yô , jighjigh u nan u a har sha Bibilo yô una fatyô u geman ior . B@@ am : Or nana fatyô u ngeren ér shighe u nan kpe yô , i na Wat@@ ch To@@ wer inyaregh ki nan ko@@ so ken b@@ am man j@@ in@@ d@@ iny@@ ar i nan we ken b@@ am nan zough a mtsera sha mi la , er atindi a b@@ am@@ egh a tese la vough shin p@@ en@@ sh@@ en u nan . Ka vangertiôr u nyi Yehova a ne se sha kwagh u kwaghyan u ken jijingi ? M been makeranta yô , m hii u eren tom vea orgen u nengen sha iny@@ ar yô . Paulu yange kaa a Mbafilipi ér : “ Mimi je m nenge akaa cii hingir mo m@@ saa sha ci u mfe u fan Kristu Yesu T@@ erem la a hembe ica yum yô . Ken masejime yô , se va mough t@@ w@@ ev , han@@ ma@@ or yem gbenda u nan se kera fa pe orgen lu ga . N@@ ongo u Yehova u sha shighe wase ne kpa ka u shi keren igbenda i suen tom u Yehova . A kaa ér : “ Yange m kav er hegen wan wam u nomso a kom u Yehova una pine un kwagh sha akaa a a eren cii yô . ” Aberaham nenge wener mayange Yehova una er if@@ er@@ kwagh sha u timin mbap@@ er@@ apera a mbaaferev imôngo ga . Se h@@ ua ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi ne iyol sha u maan an@@ za a civir Aôndo amba er jighjigh u nan man perapera nahan . Er Yesu ungwa mkaanem ma taver ishima ma Ter na u sha la yô , ishima taver un kpishi , nahan lu a vangertiôr ér una fatyô u k@@ enden a iti i Yehova sha shi tesen er hemen u Yehova u hembe cii yô . M hen sha kwagh ne gba@@ ang yô , m mase kuren ikyaa mer ne mba Mbashiada mba Aôndo . Gbenda u dedoo u tesen ser se mba jighjigh yô , ka u wan ago iyol tsembelee duen kwaghpasen 5 , 6 . ( a ) Ka akav a nyi a mbacivir sha mimi mba yange ve wa ishima se lu a mini ? Nyian kpa kape anmgbianev mba kasev mba ken Kristu mba ve eren tom kpoghuloo shi ve henen Bibilo a uwer gban shio shi ve ye kwaghyan u ken jijingi u Yehova á ne sha ikyev i “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” la kpa ve lu se a inja kpen kpen je la . — Luka 12 : 42 . Sha mimi yô , mbatamen ka vea taver “ mba ve yen ishima la asema ” yô , ve sue anmgbianev vev mba nomso man mba kasev mba ken jijingi mba alaghga ve ver shin ishima i yen ve sha ci u us@@ aa mbagen ken ayol a ve la . — Yesaia 32 : 2 ; 50 : 4 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 . K@@ EN uwer u Se@@ te@@ mba 200@@ 5 la , ior mba ken C@@ ôô@@ ci i I@@ ng@@ i@@ la lumun a ishima i môm ér i̱ due a Bibilo i̱ he i̱ í yer ér The 1@@ 00 – M@@ inu@@ te Bible la . Kwagh u yange er anyom a karen ken ijime kpuaa , u se nger shin heen ne tese ér ka hanma shighe cii a lu u z@@ ange u eren kwagh u i kaa a we ér u er la ga . 20 : 18 , 19 . U tesen ikyav yô , Fran@@ k vea kwase na R@@ ose er tom u pania ken an - gar ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ken tar u S@@ co@@ t@@ land , tsa hegen kuma anyom 40 . Se fatyô u fan iyenge i akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya a a lu ken Ruamabera u ken zwa Heberu la ci@@ ilii ? Ka ityom i nyi ? Kpa Bibilo yô , ngi nahan ga . Ken gbenda ugen yô , e@@ ev mbu kwaghaôndo hingir mcivir u ak@@ ombo jighilii . Shighe ngu van u Aôndo una kure ityendezwa na i nd@@ eren mbakp@@ enev shin ku la , gadia a va nder “ mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga . . . shin ku . ” ( Aer . Or@@ hemen ad@@ ua la bu@@ m a na wener Aôndo una na un iveren keng keng je a b@@ unde ga . Kwagh u hiihii yô , lu Yehova iyol na tsegha Yesu ye . Yange kwagh a̱ eren u hemban ci@@ er a ci@@ er iyol yô , bem la a hemban ng@@ een a ngee cii . ” K@@ e ’ ityar i gen@@ egh yô , mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo man mbap@@ ati@@ v venda u lumun ér se mba a “ mci@@ e@@ aôndo u wang u a lu a ac@@ ôgh@@ or iyol sha ishigh ki Aôndo ga ” la . Shighe u inyom i 19@@ 7@@ 4 lu zan u za been la , i yila anmgbian J@@ ar@@ ac@@ z ér a za lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova . Bibilo ôr kwagh u isholibo man ku vough nahan ér , ka “ iky@@ ondo i cir@@ in kera , i i ci@@ r sha ior cii la , kua iky@@ ondo i y@@ is@@ an i i samber i sha akuraior cii la . ” ( Yes . Kape apostoli Paulu yange taver mba ve lu Mbakristu a na imôngo la ishima je la . Shin er u lun kwa@@ v i lu nagh ku nan nahan kpa , aluer or er tom a mlu ne sha inja yô , una lu iyua i injaa kpen kpen . ” Shighe kar yô , ve cii ve hii u eren tom u pasen kwagh sha hanma shighe la . ” Ve soo ér kwagh môm tsô a̱ yange ve u ember uma ga . ( Mpase 12 : 9 ; Genese 3 : 15 ) Yehova lu a awashima u una p@@ aa orumace u isholibo la . Er se lu ken tar u Satan shi se yen yô , ka lun ican u hiin henen kwagh shi eren kwagh er mba ken tar nahan ga . A@@ yange a M@@ ase@@ jime Ne N@@ ga S@@ ôôn K@@ ur@@ en • Ka akaa a nyi u hen sha iliam i Yehova a Mose man Aberaham laa ? M@@ ika ityough 5 shi pase mbam@@ ze@@ hemen mbagenev mba kpilighyol . ( 1 Utor 3 : 4 ) A@@ tse la yange li@@ he kuma er mit@@ a uhar sha ak@@ ur a á a any@@ iin la tseegh tsô , hemba nd@@ ahar a i@@ gb@@ en@@ ke at@@ se i yange lu u a va ta ke ’ te@@ mbe u tempel u Solomon la ca je . Nahan kpa , se fa ser ivese yange i hii doo . Ior mba hen ya u or shin mba hen tsombor u nan vea fatyô u nan nan ishim@@ any@@ ian . K@@ asev mba ken gar la gba pinen ayol a ve ér : “ Ka Na@@ omi je ne ? ” Er m ôr un mkaanem ma Yesu ma i nger ken Yohane 5 : 28 , 29 la yô , a b@@ on ashe sha a mo . Kwagh ne wase se u fan er i hii ve Daniel man Yohane ve ter u@@ gomoti mba hemban tahav sha tar an@@ igh@@ eni tseegh yô . • Mbakristu mba mimi ka ve lu er kwagh zua ve a tar ga nahan nena ? Yange i na gb@@ ar@@ tom ng@@ un ne z@@ ak@@ era sha u gb@@ eren takerada u i yer ér “ Let God Be True ” ( “ Aôndo A̱ Lu u Mimi ” ) la ken inyom i 19@@ 46 man The Tru@@ th That Le@@ ads to E@@ tern@@ al Li@@ fe ( Mimi u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La ) ken inyom i 19@@ 6@@ 8 la . Ashighe agen i s@@ ar@@ em tsung u hiden hiin kwagh@@ man . Ity@@ ôkyaa ngi i wan or u zungwen la kwagh er i doo u nana zung@@ we , man shighe u i doo u nana mem u zungwen ga . Un u A lu ken mlu u Aôndo la A nenge er mlu u lun kwagh môm a Aôndo la lu kwagh u yan ish@@ ar sha mi ga yô , kpa A gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom , A hingir kwagh môm a ior la . ” ( F@@ il . ( b ) Sha kwagh u Yakobu 1 : 25 a er yô , a er nan ve a saan se iyol sha m@@ im@@ in@@ i ? S@@ ea er msen ser Aôndo a̱ na se agee sha u se er tom na kpa , una ungwa msen la ga . Ú kange ishima wer u er nyi ken inyom i 200@@ 9 nee ? I@@ wanger i ken jijingi i Yehova a lu seer tan ne ngi wasen ior nav nena ? Shin er mba@@ ye@@ vi@@ k@@ aior je kpaa iyol i kpe ve , ve ver nahan , man mba@@ age@@ ev kpaa ve lu nôngon gb@@ ev je , nahan kpaa , mba ve veren ashe sha TER yô , vea hide a agee a ve her ; vea k@@ ôndo sha sha a@@ kp@@ er er u@@ ga@@ fa nahan ; vea yevese , kpa vea v@@ ôr ga ; vea zende , kpa iyol ia kpe ve ga . ” Aluer se soo u ‘ karen ayol ase ’ fan sea “ lu ken jighjigh u nan yô , ” gba u se karen aeren ase sha kwagh u se hen ken Bibilo la . Shi sha ajiir ne , org@@ anden ka nana lamen a wanye man wanye la nana gema ijime a nan yô , i tôô ér wanye la ci@@ h@@ i kwagh . M@@ sô@@ rom ma man hendan kwagh ma ve a akaa a bo a vihin kpishi . Ken ve yô lu Han@@ a man Eliya man H@@ es@@ e@@ k@@ ia kua Daniel . Nenge ase ikyav sha tindi u i we ér i pasen kwaghaôndo la . 5 : 20 — “ Or u nan ker or@@ sho@@ li@@ bo sha gbenda u m@@ tsu@@ m u nan la nan hi@@ di a nan ” yô , nan ci@@ r isholibo i ana ? De se time sha a@@ vegher any@@ iin a jijingi u taregh a i gbe u vea hendan a mi yô . M kuma u hemen tsombor sha akaa a ken jijingi kpa ? Shighe kar yô , wan@@ y@@ em@@ akeranta ne mough yem ken tar u C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire . Akaa a se time sha mi ken Genese ne tese ér ma shighe môm kpa Yehova b@@ undu u eren erdoo a ior mba a doo ve ishima la ga . Or u fan kwagh ka nan hii vihin inyaregh ki nan zough a mi la sha mbamgbe mba nan mba hange hange — er kwaghyan man ak@@ ondo man ijiir i tsan kua amba akaa la nahan . A er tom m@@ ishen ken tar u C@@ olo@@ mb@@ ia man tar u U@@ ru@@ gu@@ ay , hegen ngu ken tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o . ( Iyoukura , [ zwa Buter ] , Di@@ se@@ mba 15 , 1914 , peeji 3@@ 7@@ 7 - 3@@ 7@@ 8 ) I@@ wuese i se lu a mi sha iwanger i mimi la gema ga . Shi mba kaan a vese ér kwagh u Aôndo a we ishima u eren yô , una er keng a b@@ unde ga . ( Y@@ ak . 1 : 14 , 15 ) Hen er u er isholibo i vesen ve a vihi Yehova man tiônnongo kua tsombor wou la . 5 : 9 ; Y@@ ak . 2 : 23 ) Í lu nahan ga yô , ityôkyaa ma i lu i a wa se kwagh ér “ waan nen ishima a ayol a en ” ga . Kpa a hemba saan se iyol aluer se mba eren akaa sha ci u Aôndo yô . Un kpaa lu ôron ityakerada yase sha gbashima , nahan M@@ er@@ c@@ e@@ des nenge ér mimi u Bibilo ngu un kwagh u vesen ken ishima her . Nyian ne kpa , se mba a akaa kpishi a a wase se se maa jighjigh wase u nan yô ; se mba a Bibilo shi se mba nengen a akaa a Yehova a gbe , a kase se la man akav a ior mbananjighjigh kpishi ve ver la . ( Yesaia 65 : ​ 21 - 23 ) Kpa hii nan ve ve va gema gbenda u ve van@@ den henen kwagh ne ? Shi gba u vea seer lun gen@@ g ge gen@@ g er mkur u bo@@ tar ne a lu mgb@@ ôghom ne . Aôndo kpa , er á lu a tahav mbu fan kwagh u ken hemen nahan kpa , gbe di eren tom a tahav mb@@ un sha u ts@@ eng@@ an@@ fan shin ts@@ eng@@ an@@ veren hanma kwagh ga . Kwagh ne una bugh u gbenda u nengen a akaa a agumaior ne a lu a mfe sha mi la , nahan wuese ve shi ungwan mbamhen vev . — Anz . Saan ve iyol kpishi u ôron ior mba ken u@@ kwaghaôndo mbagenev man mba ken akuraior kposo kposo kua ityar man iniongo kposo kposo kwagh u Tartor shon ne . U tesen ikyav yô , yange ki hemba Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii la . Nahan se mba a ma kwagh u se na un@@ u ? Se fatyô u kaan ser mbacivir Aôndo mba tsuaa mbara yange ve tese ér mba a iwuese sha iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo na ve la sha ci u nyi ? Ior ka ve kaa ér hanma shighe cii ka m lu zwa ahan ahan . Or@@ maren u civir Aôndo ugen kaa ér , “ Akaa aa a hembe lun se a inja yô , ka takerada u ôron man kwaghhenen . ” Kwagh ne tese wang ér , Yehova soo ér se ver ishima sha mgb@@ e wase u ken jijingi tseegh tsô ga , kpa se wa ikyo sha mgb@@ e u ken jijingi u mbagenev , kua u mba ve er se kwaghbo la kpaa . I@@ ̱ saan we iyol ken TER , man Una na u asaren a ken ishima you ye . ” Pro@@ feti M@@ ika yange nenge er mlu u ken jijingi u Mbaiserael vihi zan zan hingir c@@ a@@ veraa sha hemen u bo u Tor A@@ ha@@ shi la yô . Kwa@@ se@@ shiada ugen u a wase ior kpishi ve hen mimi u ken Bibilo yô , kaa ér : “ M kav mer kwagh u vesen u se er ve se wase ior mba ve soo u fan Yehova la yô , ka u hiden za sôron ve a u@@ wer@@ gban shio . ” I@@ H@@ I@@ I takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u sha U@@ har la sha kwagh u m@@ tem@@ tor u Solomon sha Iserael . Kwagh u sha utar u yange na ve ityesen i Yehova yange tese Yesu la i lu a inja yum yô , ka sha ci u Yehova yange tese un kua m@@ ze@@ hemen u ken hemen la kpa sha mi . M@@ zeyol ugen yô , alaghga a kpiligh azende ou agen iyol er u gem uma wou a hingir he@@ gh yô , nahan vea ‘ gba lamen sha a we dang . ’ Iky@@ aior i i vese ayol a ve iyev yô ka ve kav ér ica a gba ga tsô vea mar wan , man ve ayol a ve kpa mba a ts@@ o@@ ghul ga . Kpa , ve mbagenev kpishi na Yehova jighjigh nahan kwagh ne wase ve ve hemba akaa a a ze ve iyol ken ishima la , nahan ve hingir ig@@ y@@ um@@ ior i lun a inja i dedoo . u yange i due a mi sha mkohol u vesen u í ku@@ mba sha ajiir kposo kposo sha tar jimin cii ken inyom i 200@@ 4 zan zan per@@ egh inyom i 200@@ 5 la . Mbagenev er msen kpa ve nenge ér Aôndo ungwa ve ga . Yesu yange kaa ér mbahenen nav vea pase loho u dedoo u Tartor shi vea gema ior vea hingir mbahenen . Sha kpôô yô , ka Yesu jighilii a lu kwaghfan ye ! — Anz . Nahan kpa , aluer kanyi je se tsough ser se er kpa , ka hange hange u se wa mkaanem ma apostoli Paulu man ken ishima , ma kaa ér : “ Han@@ mô wase nana va ôr Aôndo kwagh u nan iyol i nan je . ” Aluer se nôngo sha afatyô wase cii ser se dondo atindi a Yehova yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser una kure ityendezwa na i a er ér una ver se doo doo la . — Yes . Doo u kasev vea nenge mkaanem ma Aôndo a ne i nger man nena ? ( Mat . 28 : 19 , 20 ) Apostoli Paulu nger ér : “ Se yô , i̱ nengen se er se lu mbatomov mba Kristu yô , man shi mbak@@ ar@@ en@@ kwar u akaa a myer a Aôndo kpaa . ” I@@ L@@ ES@@ A 3 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) ER Mbaiserael mba ve kera lu ken uiky@@ angen ga mbara mba ker gbenda duen ken Igipiti kera , ape yange ve tsa anyom 2@@ 15 , man anyom ne kpishi lu a ken kp@@ an la yô , “ ikpelaior igen i i lu n@@ ungwa n@@ ungwa la kpaa , gba yemen a ve imôngo . ” Man imba ac@@ in a lun uma ang@@ ara nahan aa lu a kpilighyol kpishi ! ( 1 Mbakorinte 16 : 9 ; Mbakolose 4 : 2 - 4 ) Nahan kpa , mba ve lu ken “ shin@@ ago@@ ge u Satan ” la yô , i wu@@ he h@@ unda u ve zuan a aan a i@@ civirigh a Tartor la , gadia ve mba Mbaiserael mba ken jijingi ga . Ka se gber u@@ kô@@ pi mba um@@ ag@@ az@@ in asev kua ityakerada i henen Bibilo a mi igen , hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et la . Ka akaaôron a nyi a ne ve takerada u Daniel u dugh tseer tse@@ ere ? Ka nyi Tartor la ua er sha kwagh u ior mba ve n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr u eren amba@@ akaa ne , shi ve vende u geman asema kpaa la ? Yehova una ta ij@@ ar keng , man kô@@ rom wan a gba sha tar hen shighe u kwagh ne una e̱r la . Shin er Mkaanem ma Aôndo ma wase se u fan er i hii ve i lu tôvon mbacivir Aôndo mba jighjigh mbara a ican man er i hii ve Yehova a de ér i tôv ve a ican nahan kpa , ú ngu wer mfe u se fe kwagh ne nahan ne na yô tôv@@ ac@@ an hingir kwagh u z@@ ange u se wa ishima a mi ga . “ Wan@@ kwase u Shi@@ on ” la una due una yem “ zan zan hen Bab@@ ilon je . ” Yehova er erdoo u se yen sha mi yô , sha u nan imba m@@ ne ne sha ci u myom u mba vea na jighjigh ken naagh ku ip@@ aan ku Wan na u ishima ishima la . — Mateu 20 : 28 ; Mbaromanu 5 : 8 , 12 . 6 : 6 - 9 ) P@@ ase nen ve mbam@@ tsera mba vea zua a mi , aluer ve tile p@@ al@@ egh@@ aa a tar u Satan ne yô . ( Yoh . Er nan ve Yehova yange nôngo ityav sha ci u H@@ es@@ e@@ k@@ ia ? Gbenda u Aôndo man Wan na ve eren kwagh a ior mba ken akuraior man ijô kposo kposo la tese ér mba ne ve icivir , shi kwagh ne ka a ur@@ ugh mba i sar ve u fan mimi la , ve fa mimi . * ( Mpase 20 : 3 , 5 – 7 ) Nahan yô , aluer ma ivur i ken Mpase ôr kwagh ter ma n@@ amba yô , ka kwagh u avur agen a a dondo a ivur la a er la man kwagh u ivur shon í er la una wase se u fan aluer n@@ amba la ka u kpôô kpôô shin ka u sha ikyav ye . Shighe u m lu anyom 17 la , mbamaren av c@@ in hide ken Jam@@ an@@ i . Kpa , kwagh ne a de yangen se u kera nan ma or môm môm jighjigh ga ze . Ka u nenge mkaanem ma nan mara wer ka erdoo shin ka i hingir we iy@@ on@@ go@@ o ? K@@ era ga je kpa , Yehova yange vande soon ér Adam man kwase na Ifa ve ‘ mar kpishi , ve seer ng@@ een , shi ve iv tar , ve gema u , u̱ lu sha ikyev ve . ’ I Tim K@@ u , O@@ ri@@ h@@ yom u M@@ ase@@ tyô la K@@ era , 9 / 15 E@@ i , sha ci u yange hide a iyol ijime , kaa ér : “ Kwagh u iyange la man shighe la yô , ma or fa ga , shin mbatyomov mba S@@ ha@@ av shin Wan kpaa ga , saa Ter tseegh . ” Nahan , Yesu kaa ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” — Yohane 17 : 3 . Yange “ umbur ikyuryan Na a Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob . ” ( E@@ ks . A@@ kur@@ aior agen kpa Bibilo yange i tsengaôron ér a tim a , kpa i kaa ér aa kera lu ga ze . Satan yange hemba Yehova Aôndo ato shi b@@ ume kwase man nomso@@ or u hiihii la ve kpa ve he@@ mba@@ ato , nahan á vihi Aôndo iti sha u van a ah@@ on a gban sha gbenda u Aôndo hemen sha won cii la . Shighe u Yesu lu pasen kwagh shin tar ne la , lumun a mba ve ôron kwagh sha mimi la . T@@ ES@@ EN D@@ O@@ O@@ SH@@ I@@ M@@ A ( a ) Er nan ve se soo anmgbianev asev ci@@ il@@ i ? Se fatyô u kaan ser Yehova ka O@@ ri@@ vangeli u hiihii man u hemban cii sha ci u nyi ? Sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 3 , inyom i 200@@ 9 la , ior mba hemban er 5@@ ,000 nahan va zua pe@@ pe sha u eren mkombo u sha inyom u sha kwa 1@@ 25 , u Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la . I ta se iwanger sha kwagh shon ken Anzaakaa 9 : 10 ér : “ M@@ cie u cian TER ka mhii u kwaghfan je la , mfe u fan u A lu Icighan la kpaa ka mkav je . ” F@@ a Ity@@ ôkyaa Jigh@@ ilii M@@ an@@ ase nan@@ de ônov nav ken usu shi eren ah@@ ir kpaa , nahan a mee Yuda kua mba ve tema ken Yerusalem cii “ ve er ifer , hemba akuraior a TER lu tim a sha ishigh ki Mbaiserael kera la . ” Kwagh ne kua gbenda u uma wase la jimin cii . ( Yes . 6 : 8 ) Yehova lu pinen or u nana za lam sha ci na , nana pase ior nav mba ve taver ityough yum la il@@ yo@@ ho na yô . Aluer u nyôr ken ma mlu u se ter sha heen ne yô , umbur wer ka or “ u nan hi@@ di a iyol i nan ijime , nana zua a icivir ” ye . — Anz . Yehova ka una de se asorabo a ase yô , mayange a kera hide a tsaha se sha ci u asorabo shon ken hemen ga . Kpa ka nyi igen kpa i ne ve ior umiliôn imôngo ve ne jighjigh ér ka Mbashiada mba Yehova ve lu a mimi ? — Ôr Mbaromanu 14 : 17 , 18 . Nahan kpa , ka mba i sember veren ve di@@ ak@@ on la tseegh i gbe u a za hemen u tesen ve ga . U fatyô u tôôn shighe u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor shin kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke wou la tôvon sha kwagh ne kua at@@ ine@@ akaa agen a a gbe a zough sha mi la . “ Ne fa shighe ne gadia ka ihy@@ ongo i ma ne nder ken m@@ nya je ne , gadia hegen myom hemba mgb@@ ôghom a vese a shighe u se na jighjigh hiihii la . ” — R@@ O@@ M . Kpa atsan a ka a va no@@ on ga la yô , nga inja er h@@ ur u a nyer u ken iyou , a ye i ken atô kure kure kpa u fe ga zan zan i hii u yô@@ h@@ ôr ha@@ an inya cii u mase fan la nahan . Nenge ngeren u ken Tom W@@ ase ú Tartor u No@@ ve@@ mba 20@@ 11 , u a lu a itinekwagh ér , “ Ú F@@ atyô u “ P@@ eren Y@@ ande M@@ ase@@ don@@ ia ” K@@ een Kpa ? ” Nyian kpa , alaghga mbat@@ ô@@ v@@ on se a ican mba wan at@@ ser@@ egh vea ôr kwagh u waren lun a mimi ker , sha er se lumun a ve yô , kpa vea gema a li@@ an aie sha mimi shon sha kwaghfan , sha u vea nôngo se lu a a@@ kper@@ an ken ishima yô . SE@@ MB@@ ER@@ E@@ E ne , any@@ e@@ kwase ugen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il u lun anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin , kar a ishima na pav inyaregh ki ko@@ so yô ker a@@ vegher ahar , vegher u môm lu N@@ ai@@ r@@ a 2@@ ,@@ 6@@ 6@@ 2 , vegher ugen di lu N@@ ai@@ r@@ a 3@@ ,@@ 6@@ 9@@ 8 . Kwagh ugen u yange er Tor Davidi yô , ta iwanger sha kwagh ne . Gadia ne hungur a mo ga . ” la , man ityakerada igen i i pase er se fatyô u suur sha Bibilo , man er se fatyô u dondon akaawan a i̱ ken uma wase man tsombor wase yô la . U lu ikyua a Yehova , shi u doo anmgbianev ou mba ken Kristu ishima shi vea naan we icivir kpaa . Kpa nom@@ om ta ikyaa a mo , kaa ér : ‘ Kwagh gb@@ am sha kwagh u ior ve ôron la ga . Sha kwaghfan u se uumace se lu a mi u tôvon sha akaa vighe vighe la man i@@ wa@@ v@@ aren tseegh yô , se yina u fan kwagh u tahav mb@@ ura . Kpa , ka ve Yehova nenge a ve shi á tsua ér ve vande ungwan loho u m@@ mar u Or@@ yiman ye . Aluer “ or wase u ken won ” ngu vihin kera sha ci u iyol@@ been kpa , a fatyô u geman “ or wase u k@@ imi ” la he@@ gh ayange ayange . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 1 ) Sha mimi yô , ka hegen u se lu iyev ne i lu shighe u se hii u wuese Yehova ye . I@@ gbenda kposo kposo i Yehova a te se icin la cii ka ikyav i tesen ér kor se asange asange sha ci u se doo un ishima . “ Mayange ve kera mba uhar ga , kpa ka iy@@ ô@@ gh i môm je . Or u du@@ ghun ats@@ am ken zwa Buter ugen u i fe un sha tar wuee yô , iti na ér John M@@ il@@ t@@ on ( 1@@ 6@@ 0@@ 8 - 1@@ 6@@ 7@@ 4 ) , yange nger ngeren u i yer ér Paradi@@ se Lo@@ st kua u dondon sha ng@@ un , mba yer ng@@ u@@ la ér Paradi@@ se Re@@ ga@@ ined . * ​ ​ —⁠ Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Mbam@@ lumun mba K@@ uman ken A@@ to sha Mbam@@ pin mba ken Bibilo ” la . ‘ Shi@@ r Hanma Iky@@ á@@ v Cii ’ Hegen anmgbian ne ngu or@@ kuran hen af@@ ishi a nengen sha tom a Mbashiada mba Yehova agen kpa ngu umbur iyol hiden ijime i anmgbian ne her tsô . ( Pasalmi 55 : 22 ; 10@@ 3 : 14 ) U ngu a imba jighjigh u nan la kpa ? Jigh@@ ilii yô , nomso man kasev mba nan jighjigh mba sha ayange a tsuaa la je kpa pine mpin nahan ! ( 1 Peteru 2 : 12 ) Se Mbakristu ka se nôngo u eren kwagh sha er una lu ikyav hen mbagenev yô . Ken masejime yô , kpen@@ ga wase u ú lu ye@@ ghen a y@@ egh ne na se gba m@@ ny@@ am ken jijingi . J@@ im je yô , ma zua sha hanma kwagh u a gbe a zough sha mlu wase vea Aôndo man uumace cii . Se kpa kape i ver ishima ér se de anmgbian u nan er se kwaghbo la kwaghbo u nan je la . — Mat . Davidi man Yesu yange ve kaa ér Yehova una za hemen u koson mbacivir un nena ? Mayange je una bee sha won ga . Heela tseegh ga , i kaa a vese ér : “ Mba ve cie Aôndo yô , vea tema doo doo . ” ( Aer . 8 : 5 , 6 , 14 - 17 ; 10 : 19 - 22 , 44 , 45 ) Er lu awashima u Yesu u suen m@@ samber u loho u dedoo hen akuraior cii yô , a mgbegha Saulu , or u T@@ ar@@ s@@ u la hingir Orkristu . ( 2 Tim . 3 : 1 - 5 ) Kwagh ne na yô , u@@ gomoti ka ve seer wan atindi shi ve seer tsaase ud@@ as@@ enda vev , shi ve wa mba@@ an@@ ar mba wasen ve u fan akaa a ior ve eren la . Kwagh ne er lu mhii u tahav mbu Yesu mbu eren u@@ ivande je la , shi tese ikyav ér jijingi u Aôndo ngu sha a na kpaa . Gbenda u Se F@@ atyô u H@@ enen Mimi La Kpa Yesu ti yô , yange ter akaawan ken Ity@@ esen i sha U@@ wo sha a@@ vegher at@@ aan a a bende sha kwagh u aeren yô : ka ishim@@ an@@ yo@@ on man ivaa kua ivaa p@@ aven man uityendezwa man iy@@ ev@@ or@@ on man dooshima man ihyom i kôron la . Nahan doo u se kure ikyaa ser , akaa a Bibilo i er la , nga se a iwasen tseegh shinii , nga a kwagh ugen kpa u i doo u se fa ? Maa ve goo@@ m a kwaghôron la sha kwaghfan sha u mo m nenge aluer kwagh la zua sha uma wam yô . I kaa ke ’ ivur i sha 10 la ér : “ Lu ishima i TER je u vihin un iyol ; A haa un angev iyol kpaa . ” Tsô se hii Bibilo i henen vea na man anmgbianev nav mba ve lu ikyua a na yô . Adam man Ifa yange vea hen imba or u nana va lu V@@ or shon u ityendezwa la je ka u henen a hen ga . Se pine or u nan ne jighjigh ér Aôndo ngu ga la mbampin nena ve a wase nana ? ( K@@ ol . 3 : 8 - 10 ; 4 : 6 ) Gba u ior vea kav ér se mba kposo zum u ve ongo iliam yase yô . “ T@@ ER@@ E , m fa , gbenda u or ngu sha ik@@ ev i nan ga ; or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ik@@ ev i nan ga . ” ( Anzaakaa 2 : 1 - 5 ) Nahan , u s@@ è cia Aôndo yô , a gba u se hen Mkaanem nam , se nôngo taveraa sha u kaven ityesen i ma nahan se ver ishima zu@@ lee sha kwaghwan u ma la . B@@ em@@ shima ke ’ Tar u M@@ zeyol Iyoukura i J@@ ul@@ ai 1 , 19@@ 45 la yange i taver “ hanma or u civir Yehova , u nan soo ér nana zua a uma u tsôron ken tar u perapera la cii ishima ér nana ny@@ agh awambe , shi nana dondo kwaghwan u Aôndo sha kwagh u awambe la kpaa . ” Kwagh u Yakob vea I@@ so@@ u u i er ken Bibilo la tese se nyi ? 5 : 14 , 15 ) Kwagh ne tese ér , gba u se er kwagh ve se sôr kwagh u se er or shin Aôndo shami ga la ye . Inja i “ u sur@@ un ” or ishima yô , ka u eren kwagh a or u nan lu ken ican shin nan lu ken m@@ zu@@ ngu , sha gbenda u a pe@@ ver nan iyol yô . Yesu yange hemen mbahenen nav nena ? Ka keng a lu akaa a yange Paulu zua a mi ken tom na u pasen kwagh la yange taver mfe na ér atsan aa fatyô u eren dooshima u Aôndo a lu a mi sha vese la kwagh ga ye . Ma takerada u kwaghaôndo ugen môm kpa i samber a mi er Bibilo nahan ga . Nahan yô , doo u se tôô shighe se hen sha gbenda u Ter wase u sha a nengen sha akaa a á gbe la aa iwuese ga he ? — Mat . Ken uwer u Me@@ i 11 , inyom i 19@@ 8@@ 5 la , i du@@ gh@@ um ken P@@ ur@@ usu u D@@ z@@ al@@ e@@ ka la . Aluer u “ zer timen ” shin gbidyen kwar sha kwagh u ú er ken Bibilo la yô , kwagh ne una wase u u veren ishima sha akaa a a hembe taver we ishima shi a hembe lun we a iwasen hen shighe u ú lu ôron Bibilo la yô . Yange i mar@@ em sha ican tsung , shi ken masejime yô , i va zu@@ am a angev mbu ken ityough , mbu i yer ér cer@@ e@@ br@@ al p@@ al@@ s@@ y la . Lu nyi i na ve ikyar i Aberaham ya vea Yehova la kaha kposo a ikyar i Mbaiserael ya vea na laa ? A fatyô u eren nyi sha u wasen mba hen tsombor u u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi ? Mba te@@ en mba@@ ats@@ ator uta@@ an sha tor@@ o uhar gaa ? Er yange i pase ve i tu@@ h@@ wa yô , saan ve iyol kpishi , kpa alaghga yange ve lu l@@ ôôn iv@@ or a m@@ liam ashe ken u@@ tsa mba yange ve ts@@ ôr i kera er tom her ga je kuma anyom 70 a ve lu ken sh@@ ir la . Tese wer kwagh u nan gba u ishima . Y@@ i@@ ase kpa na se ityôkyaa i nan jighjigh ser ka Aôndo u mimi la a ne i nger Bibilo ye . N@@ gi@@ se la , ior kpishi nôngo ér vea tim loho u Aôndo . ( 1 Peteru 5 : 8 ) Sha kpôô yô , ngu nôngon ityav a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara man ak@@ ar a ve kpaa . Ve E@@ mber sha I@@ shigh ki Yehova Or@@ vesen ugen u nengen sha iji@@ ir@@ tom i yangen ior u nzughul a mba@@ beenyol kaa ér “ iyenge i mba@@ beenyol mba i nzughul a ve la hemba i i t@@ ér sha heen ne . ” 17 : 17 ) Nahan se fatyô u kaan ser ka Aôndo je una tim ve ye . Iky@@ ar@@ yan yase a Yehova man mlu wase ayol a ase kpa taver hemba er yange se hen la ica je . Nahan mba nyer k@@ l@@ ase iyange igen yô , An@@ dre@@ y tile sha ishigh ki mban@@ ongo na ôr ve kwagh u Yesu . De ze ishima you iyol gbilin gbilin ga . Shi i na mlumun wang ér , “ shin una tile , shin una gba kpaa ka kwagh u ter na je . ” Yeremia yange ‘ lu per , ’ se kpa se fatyô u lun per . Mba veren ishima u va lun uma gbem sha won shin tar , zum u a gema u ua hingir paradi@@ so la . Shin alaghga S@@ an@@ b@@ al@@ ati hen ér ngeren u ken washika la una kpiligh Mbayuda iyol nahan vea de kwagh maan . ( Pasalmi 34 : 11 ) Davidi yila ior nav mbara ér “ mbayev ” kpa lu shami , gadia ve nengen un ér ngu or@@ hemen ve . 25 Hii shighe u orumace gba ken isholibo la je , Aôndo fa er nomso mba ve yen ne vea va gema nzughul a kasev yô , nahan a pase tsuaa , er un we ishima u kuran kasev yô . Nahan hanma kwa u vea su@@ nd@@ an iy@@ i@@ av vev kpishi shi vea y@@ aan kwaghyan u dedoo yô , ve lu zuan a iwasen ken erdoo u Aôndo . Maa ve er sha msen ve la vough , nahan Yehova taver ve sha jijingi na . Shin alaghga yange u undu nongo u Aôndo sha shighe kpuaa , kpa u va gema ishima ken masejime nahan u hide u gba eren kwagh u dedoo . Se mb@@ á nengen ior er Yehova a nengen ve nahan kpa ? Aluer ka akaa a ka a va u ken ishima la yô , doo u u fa wer kwagh u i er ken Or@@ pasenkwagh ityough 12 la pase mbamzeyol mba iyol@@ been i ve a mi sha ci u isholibo i Adam yange er , i í vihi iyol yase ker la . U ngu wer Or@@ gban wase Yehova , Aôndo yange wa ishima ér se bee iyol ga . — Mbaromanu 5 : 12 Ka i lu isharen i duen iti la ka i̱ mgbegha ve ye , i kera lu isharen i eren “ tom u dedoo ” la ga , nahan iyol i hingir u kpen ve shi ishima i hingir u vihin ve zum u ve fetyô u zuan a aan a civirigh ken tiônnongo ga yô . — 1 Timoteu 3 : 1 . “ T@@ ile ving , umbur ityom i Aôndo i kpilighyol la . ” — YO@@ B@@ U 37 : 14 . Ity@@ esen i Bibilo ngi ve a bem ( 1 S@@ am . 16 : 23 ) A@@ ts@@ am a or u cian Aôndo , u fan ats@@ am a wan man it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan shi du@@ ghun ats@@ am la , nga a inja zan zan nyian . Ve wa@@ shima ér vea hii imôngo ne sha kwaghôron u á kom min@@ iti 20 , u una har sha an@@ takerada u a kaa ér Mbashiada Mba Yehova — Ka Un@@ ô I@@ or@@ o ? Or@@ gen u i yer un ér An@@ dr@@ é yô , yange soo ter na kpishi , kpa angev va kôr ter na kpo@@ o , maa kpe . ( Ôr Mbaefese 1 : 9 , 10 . ) G@@ um@@ or ugen yange tagher van@@ ger a ah@@ endan a ter na nena ? Ken af@@ ishi a Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en shin Betel A lu kwase wou ican ga u nengen we ér u ngu ityough nagh , aluer ( 1 ) shighe u ne vese ayol a en iky@@ agh la je maa u ver ishima wer a hii u ungwan imo you ave ave a m@@ shi shio ga yô , man aluer ( 2 ) kwase wou doo u ishima er iyol you nahan , kua shighe u ne tagher a mbamzeyol je kpaa yô . — Mbaefese 5 : 25 - 29 . Kwase nana sôr mzeyol ne nena ? Lu@@ un er Yehova una soo ér isholibo i za hemen gbem sha won yô , ma se lu a ishimaverenkeghen sha kwagh u ken hemen ga . J@@ U@@ N 24 - 30 , 20@@ 13 Yehova ver mbatamen ér ve wase ma anmgbian u nan er isholi@@ o@@ bo i vesen yô . Alaghga a nôngo u lôh@@ ôn ior ér ve va zende ve nenge Iyou i Tartor la shi ve fa kwagh u Mbashiada mba Yehova ve eren la kpaa . A kaa a K@@ ain ér ishim@@ avi@@ h@@ in na la ia na una er isholibo i vesen , nahan a wa K@@ ain kwagh ér aluer a er sha mi yô , una ‘ saan ishigh sha . ’ — Genese 4 : 6 , 7 . Ken masejime yô , ve va zua a na tema ken kp@@ ar@@ you ugen ken tempel , kegh ato a mbat@@ esen mba Mbayuda shi lu pinen ve mbampin kpaa . Sha iwasen i icighan jijingi yô , ve pase loho u dedoo samber yem ca sha u tesen er ku u Yesu man mnder na u shin mbakp@@ enev la a bugh gbenda sha ci u orumace u ungwan tindi a̱ zua a averen a tsôron sha hemen u Tartor u sha ú Aôndo la yô . Shighe u Orkristu u nan v@@ ôr nan ve mkombo ken Iyou i Tartor yô , se er kwagh a nan nena ? Lu a M@@ nenge u V@@ ough u Kwagh u Dedoo man u B@@ o Mbahemenev man ior i Iserael cii yange ve zua zwa sha Yesu Kristu Sha shighe ugen la , Aôndo tindi profeti Samuel ér a̱ za kaa Tor Saulu ér : “ Iky@@ o i wan hemba nagh ku s@@ ôngon . ” ( Ôr Yakobu 1 : 22 - 25 . ) Se time sha mpin ne ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Yange Peteru ma ts@@ wer u nyôron ken ya u atô@@ at@@ yev sha ci u un ngu Or@@ yuda yum . Zum la Una ôr kwagh a ve sha iy@@ ugh Na , Una ta ve mciem iyol sha ishima Na i vihin tsung . Nahan kpaa , Mo M ver Tor Wam sha icighan@@ wo Wam , Shi@@ on . ” Mbat@@ amen mba ka ve tese ér kwagh gba ve sha mlu u tiônnongo u ken hemen la , ka ve tôô shighe ve tsaase mbagenev , nahan ve tese ér mba mbatomov mba bu@@ ghun ashe , shi mba anmgbianev asev mba nomso man mba kasev cii a iwasen kpishi . ▪ U civir Yehova “ ken jijingi ” la , inja na er nyi ? ( b ) In@@ j@@ ar i mba ve naan ini@@ av sha asema a ve la lu nyi ? Er nan ve Aôndo yange na mbagenev ken Mbakristu mba ngise mbara tahav mbu eren u@@ ivande ? ( b ) Yange mba ken tiônnongo na nyi i@@ wa@@ sen@@ e ? Hen ase er yange a lu Davidi ken ishima zum u a wa Yehova icam ne yô , ér : “ Gadia U hemba , U eren akaa a kpilighyol ; ka We tseegh U lu Aôndo ye . Shin nomso@@ or la una fatyô u keren gbenda u eren takerada u tesen ér un ngu ken tar la sha tindi , sha ér vea fatyô u eren ivaa ker yô . A@@ g@@ umaior man mbag@@ anden , mba ve lu henen u eren kwagh ken mzough hegen la , mba wan ago@@ yol u va waren mkur u bo@@ tar , u a lu ken mzough ga ne . “ Zege@@ ikpelaior ” i i lu uma hegen ne ia fatyô u va waren nyôron ken tar u he u ityendezwa la , shi ia lu uma gbem sha won . ( Yesaia 23 : 8 , 9 ) A@@ tor a T@@ ir@@ u hingir u mor@@ on iyol tsung , nahan ve gba tôvon ior mba Aôndo a ican . Man waan nen ian yen ik@@ o , gadia ayange ne ka a bo je . De luun nen mb@@ ab@@ u@@ men ga , kpa kav nen er ishima i Ter i lu yô . ” Hen i@@ aven ne nahan , Mbaiserael er wan@@ b@@ ua sha z@@ en@@ aria , nyôr civir kera kpaa . Ishima yange vi@@ him ker kpishi , kpa m za hemen u umbur mer mo man ve cii , se nyôr ken Paradi@@ so yô , a doo se . Nahan m gba uwer ga . Er nan ve i hingir torough torough u se ker ser Yehova a lumun se aa ati@@ mb@@ ir shio ? ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ) Shi ka sea zungwen mbagenev mhôônom yô , ve kpa ishima i mgbegha ve u zungwen se mhôônom . — Luka 6 : 38 . Nyian kpa , uumace mba a ieren ne , kpa akuraior agen nga hembe tesen ieren ne a agen . Kape i lu je ve , a lamen a ve ne . “ Akaa a [ Yesu ] cii ” wa nyi man nyi k@@ ere ? Zum u Maria ôr Yosev er un lu iy@@ av yô , Yosev wa ishima u kera v@@ ô@@ son un ga . Lu nyi i hemba gban Yesu u eren ken uma n@@ aa ? Aluer se mba eren nahan yô , jijingi u Yehova una fatyô u eren tom ken tiônnongo shi una wase hanma or cii u lun a a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi kpaa . U ungwan imo na a ishima yase cii la , ka kwagh u doon hanma shighe cii . ( Ôr Anzaakaa 11 : 14 . ) Hanma or cii — nomso man kasev man mbayev , mba@@ iny@@ ar@@ ev man ats@@ an@@ aior man ior mba lun a tahav sha ikyev kua ior mba i fa ve tsema tsema ér ka mba@@ asorabo kpaa — v@@ aan hen a na a mciem shio . Shin er mnenge u tar u ainge ne a kaha kposo nahan kpaa , mbagenev ke ’ Mbakristu Mba@@ aiev tese ér my@@ av u yaven a kwase shin nom ka kwagh u kunya shi ka isholibo , shi “ isholibo i hiihii ” i yange i er ke ’ sule u E@@ den la kpa yange lu Ifa za mee Adam y@@ av a na ye . Hanma kwa u i gbe sha mi cii , se tôô Jo@@ el se za mbamkombo vea na hen Iyou i Tartor . ▪ Me er nan ve me er kwagh er ve nahan a or@@ ya wam shin kwase wam ga ? • Se hii shi se za hemen a ikyar yase vea Aôndo nena ? Ka Satan . “ Hanma Or N@@ ana V@@ a T@@ ôô Ikyav Mb@@ i Nan Iyol I Nan ” Hen shighe la cii , jijingi u Aôndo gba hendan kwagh a Saulu . Ity@@ ôkyaa i Yesu lu a mi ve eren u@@ ivande la doo u sha ci u nyi ? Yange m nenge mer doo u me lumun a kwagh sha ci u ka kwagh u i pase ken c@@ ôô@@ ci je la ga , kpa me lumun a mi sha ci u i ta iwanger sha mi wanger wang . ” Alaghga a gba u ú ny@@ ô@@ ôso gbenda u ú ser shighe wou u ver la sha er u za hemen u lun saan saan yô Ka loho u nyi apostoli Peteru yange ôr ikpelaior sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la ? 1 : 19 — Ka an nan lu “ ish@@ an i sha use , ” man yange due k@@ ôndo sha hanma shighe , man se fa kwagh ne sha nyi ? Alaghga ashighe agen a taver se er i hii ve Yehova a de ér akaa a doon ga agen a er yô , nahan a lu se ken ishima er lu profeti Habak@@ u ve vaa a Yehova ér a ungwa un la . ( H@@ a@@ b . ( Mpase 3 : 14 – 18 ) Nyian kpa , u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav vea fatyô u yangen se u veren ishima sha akaa a ken jijingi . Yehova yange haa iveren sha Mbakristu mba kpuaa mba i shigh ve mkurem mbara . Shi ka se nôngo ser se palegh loho u dedoo iyol shi se tim ú sha tindi kpaa . ( Aerenakaa 12 : 1 - 11 ) Aôndo yange na mbaapostoli tahav mbu been ior angev shi nd@@ eren mbakp@@ enev je kpaa , nahan kpa á dugh “ saa ” u lu “ ken iyol ” i apostoli Paulu lu nan un ican la ga , man alaghga tsô saa ne lu ma angev mbu yange lu a mi yô . — 2 Mbakorinte 12 : 7 - 9 ; Aerenakaa 9 : 32 - 41 ; 1 Mbakorinte 12 : 28 . Kpa , shi kwagh ugen u a seer ny@@ ô@@ ôso ishimaverenkeghen i Paradi@@ so ne yô , ka kwagh u Mbakristu sha tar cii ve lu ker hegen ne . Ior i tar ne ka ve nenge mba ve kor atindi a Aôndo la nena ? Ior kpishi kwagh gbe ve sha akaa a vihin tsung a a lu eren ne ga , ishima i te ve k@@ we cuku tsô kpaa ga . M ngu a iwuese kpishi sha gbenda u i tsaase se u pasen kwagh ne ! Ka Yehova , Aôndo u sar sar la yange hii kwagh u iv@@ es@@ egh ye . Hii nan ve ts@@ wam u í lu eren Zege@@ bab@@ ilon seer la i lu kwagh u gban se ishima y@@ um@@ u ? Sha kpôô yô , mba@@ jighjigh mban mba keghen shighe u a va nder ve shin ku la , a nder ve vea lu uma sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee tseegh maa shi vea hide a kpe ga , kpa vea lu uma gbem sha won ! Heela tseegh ga , shighe u Kwa@@ se@@ kristu ugen ken tar u Al@@ b@@ ania ngohol kô@@ pi u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i ken zwa Al@@ b@@ ania la yô , a kaa ér : “ Mkaanem ma Aôndo doo ken zwa Al@@ b@@ ania je g@@ an@@ de@@ ôron ! Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagen n@@ aha K@@ at@@ ar@@ z@@ y@@ na tar kaa a na ér , ngu wan@@ ye@@ kwase u soon iyol na tseegh u a soo u keren mkpeyol u mbagenev ga yô . * la h@@ en@@ pe m lu la . Shin er gomoti lu hendan a ve nahan cii kpa tom za hemen u vesen her . Ity@@ ôkyaa i hiihii yô , ka sha ci u Yehova Aôndo ka icighan Aôndo je . ( b ) T@@ so@@ mbor ugen yange u tese kwaghfan sha u dondon kwaghwan u Yehova nahan , lu nyi i due k@@ ere ? Se mba ze ka kom min@@ iti iky@@ un@@ du@@ gber yô , se nyôr her , lu kwa wam u hiin nengen a na je la . Kpa Yesu gema wa or la kwagh kua mba ve lu ungwan a na la cii . A@@ an nga kpishi a mbamaren vea tese ônov vev kwagh u Yehova yô Kpa Yehova yô gema bugh gbenda u been a isholibo man m@@ yen sha ci u hanma or u nan lumun u cii . Sha vegher ugen di yô , alaghga u nan va fe kwagh shon la nan@@ á tsua u kuren ityendezwa shon iyol i nan , shin aluer orgen la nan soo u zan hemen je kpaa . — Nenge “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada ne Ve P@@ in La ” ke@@ ’@@ Iyoukura [ Z@@ wa Buter ] i̱ J@@ un 15 , 19@@ 7@@ 5 la . Shi i taver se ishima ér se̱ yar tom a agee a ase á henen sha kwagh la , sha er se pase ayol a ase wanger wanger e̱r se lu a mimi yô , nahan se gema mimi una hingir kwagh wase . — Yosua 1 : 8 ; Mbaromanu 12 : 1 , 2 ; 2 Timoteu 3 : 14 - 17 . ( 1 Mbakorinte 8 : 9 ; 10 : 23 ) Se yar tom a kwaghwan u Paulu yange wa ne sha kwagh u mlu u lun wang la nena ? Aluer or nan ôr kwagh ne sha laa laa yô , alaghga nana hen ér kwagh lu jighilii u zua iorov mbau@@ tar mban ga , saa di kwagh u ken jijingi tseegh . Anmgbianev mban yange ve fa er ka i er akaa ken tiônnongo yô . Shighe kar yô , a er kwase , mar mbayev uhar , kpa lu a isharen la her tsô . G@@ um@@ kwase ugen , u i yer un ér B@@ rit@@ t@@ ne@@ y la di kaa ér : “ M@@ civir u hen tsombor na yô , m hemba ng@@ un kôôsôô a mbamaren av . Kwagh u se er ve se zua a iyua i uma u tsôron la yô , ka sha “ jighjigh u nan u ken Kristu ” man ken Yehova , ‘ Un u a ne mba ve lu keren Un injar ’ la . ( G@@ al . 2 : 16 ; Heb . Aluer se er nahan yô , jighjigh u se ne Yehova man Bibilo la una seer taver . Gba u a lu y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i zan ia lu u kwagh u hiihii y@@ ee ? Davidi yevese yem ken Yerusalem sha er una war yô . Aluer se mba kporom hen Aôndo ken msen yô , a wase se nena ? Kpa uumace mba ve lu “ asema wang ” shi ve lu a ishimaveren i lun uma gbem sha won shin tar la kpaa vea “ nenge ” a Aôndo . Saan or u nengen sha pur@@ usu la iyol er i va a mo yô . Yange soo ér mo m hingir “ p@@ ase@@ t@@ ô ” u hen pur@@ usu la . ( Yes . 43 : 10 - 12 ) Nahan ve pase tar cii ér ka ve kwagh u civirigh kpishi u lun mbatomov mba Aôndo , ‘ mba i yer ve sha iti na ’ yô , shi wuese i kpaa . Kwagh ne zua sha mkaanem ma Paulu ma ma kaa ér : “ [ Yehova ] fa mba N@@ av ” la . — 2 Tim . 13 : 14 ) Akaa a Yehova eren a Mbaiserael la lu kwagh u vea umbur sha ikyo@@ v ikyo@@ v gbem yô . Ka i taver ior kpishi nyian u eren a mbagenev sha inja . Se fatyô u tôvon sha akaa a ken jijingi a a ze sh@@ imi yô ken takerada wase u Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la , shin ken tser u sha kô@@ m@@ pu@@ ta u i yer ér Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary la . 8 : 1 , 20 ; 14 : 25 ) Sha iyange la , Yehova una na mbatomov nav mba@@ jighjigh icivir sha u pasen wanger wanger ér yange ve lu u@@ ic@@ u@@ wan nav kpôô kpôô . — Ôr Ese@@ kiel 2 : 5 ; 33 : 33 . ; S@@ i@@ a@@ w , A . Kape sha shighe wase ne kpa i lu je la . I@@ OR N@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H É@@ R : Yesu lu wan u ngô na tswen . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange hii tom na u vesen la ken G@@ al@@ il@@ ia ken inyom i 30 S.@@ W . la . ○ Aluer u soo u dondon ikyav i wan@@ kwase u kiriki la yô , kanyi i gbe kpee u ú er@@ ee ? Nahan kpa , ikyav tese ér yange mba veren Yesu Kristu tor Sha ken inyom i 1914 yô , kera ngô@@ ôr ga maa ta num sha Satan man az@@ ô@@ v a na , z@@ enda ve Sha , gb@@ ihi ve shin tar . Apostoli Paulu ôr kwagh a Mbakristu mba ve lu noov la jighilii kaa ér : “ Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan . ” Yange i tsengaôron kwagh u mbam@@ ze@@ hemen mba vea lu van te@@ gh te@@ gh ken m@@ ser@@ akaa u non@@ go@@ ior u Aôndo u shin tar la , man akaa a injaa a aa va ker la kpaa , ken Yesaia 60 : 17 . I kaa hen ijiir la ér : “ Me va a z@@ en@@ aria sha ityough ki to@@ gu@@ la , shi Me va a az@@ ur@@ fa sha ityough ki iy@@ ô@@ gh , to@@ gu@@ la sha ityough ki kon , iy@@ ô@@ gh sha ityough ki a@@ wen . Me ver bem a̱ lu or@@ kur@@ an@@ tar wou man perapera a̱ lu it@@ yo@@ or wou . ” Aôndo yange una gbe Adam ér a va kpe ken masejime yô , icin i yange ta Adam la ma lu i mimi ga . ( Mpase 5 : 8 ; 8 : 3 , 4 ; Lev@@ iti@@ ku 16 : 12 , 13 ) M@@ kar u i kar mbamsen vev sha kwagh@@ hum@@ an@@ doon ne tese ér msen ka icighan@@ kwagh . Sha ci u ka hanma kwase cii i doo u nomso@@ or nana ta ish@@ i@@ ôr sha mi ga , kwase di kpa ka hanma or cii nana lumun ga . ( Mbaefese 6 : 17 ; Mbaheberu 4 : 12 ) Aluer se fa u yaren tom a “ s@@ an@@ ker ” la tsema tsema yô , se fatyô u gb@@ eren imeen i í lu inja er ngi a kwaghbo ker ga , shin í lu inja er í doo yum la tan kera sha shighe u se tagher a í yô , nahan se p@@ on h@@ ôn u ku@@ ugh u if@@ er@@ or la ken igbar . Ka u Mbakristu mba mimi vea lu a dooshima u t@@ angen iyol ga la hen ayol a ve , shi mkpeyol u mbananjighjigh a ve imôngo la kpa una hemba gban ve ishima a u ve . Mbaiserael mbagenev na jighjigh ér yange i lu civir ak@@ ombo sha at@@ se la , nahan ve gba cir@@ in zayol la tsô ga . De D@@ on@@ don “ I@@ kp@@ elaior ” Ga Er ú lu gbidyen kwar sha kwagh u kasev kposo kposo mba i nger shin heen ne nahan , nôngo u zuan a atindiakaa a ú fatyô u yaren tom a mi ken uma wou sha gbenda u vesen yô . — Mbaromanu 15 : 4 . Se mba Mbakristu hanma shighe cii . Shin er F@@ ar@@ a@@ o soo ér a va fe@@ fa nahan kpa , Yosev tôô shighe hon@@ do ishigh cii mase van ye . Apostoli Yohane nger wener : “ M ungwa iyenge i mba i ver ve ik@@ av la , ka ior dubu deri môm man dubu ak@@ un@@ du@@ ahar kar un@@ yi@@ in . ” Or@@ gen ngu u se nengen a na ga , u a lu suen kwaghaôndo u aiegh yô . H@@ id@@ en A Iyol I@@ jime Sha Mimi U@@ umace , kpa hemban je yô Mbakristu Mba@@ aiev mba kaven iky@@ u@@ ior i Iserael u sha derianyom u hiihii la . 28 Kp@@ orom hen Aôndo — “ Mo , TER , Aôndo Wou , M K@@ ôr U@@ wegh O@@ ugh K@@ u Y@@ an@@ egh ” Yange ya ican a ic@@ ôron u@@ ange kpen kpen , nahan kpa , henen Bibilo a ior hen ya na . Er se fe shighe man ih@@ wa i mkur una va jighilii ga yô , kwagh ne wasen se u tesen er ishima i lu se ker la nena ? 16 : ​ 1 - 5 ) Lu hen shighe la Paulu kua a Timoteu ve yem tom m@@ ishen ye . Mbai@@ hyomov mba Yesu je kpa lumun ér yange ôron kwagh sha mimi , nahan ve kaa a na ér : “ Or@@ tesen , se fa U ngu Or u mimi , man U tesen gbenda u Aôndo sha mimi . ” ( Mat . ( 1 Mbakorinte 14 : 24 , 25 ) Nahan saan Mbakristu cii iyol er iorov udubu imôngo ve lu hingir mbahenen mbah@@ ev hanma inyom yô . ( Luka 22 : 19 , 20 ) Shi mba yer i ér Kwagh@@ yan u Umbur Ter , Mbashiada mba Yehova mba eren kwagh ne sha hanma inyom . — 1 Mbakorinte 11 : 20 - 26 . A er ivese sha tindi nena , man kanyi Mbashiada mba Yehova ve eren u tesen ér doo u eren ivese sha t@@ indi@@ i ? 6 : 13 ; 10 : 20 . M@@ doo u uumace ve doo Yehova ishima la yange na un u tin@@ d@@ in Wan na shin tar ér a̱ va kpe sha ci ve . M@@ yom Ngu V@@ an ken Hemen 13 : 22 ) Aluer ma or@@ maren nan taver wan u nan ishima ér nana hemba veren ishima sha akaa a taregh a i lu u nana er la aa iky@@ ar@@ yan i nan vea Yehova yô , kwagh ne una fatyô u pan@@ den isharen i wan la nan lu a mi u civir Aôndo la . Shin er ior ôr akaa kposo kposo sha kwagh u i tese la nahan kpa , kwagh shon gema va a akaa a injaa sha gbenda u kpilighyol . Aôndo G@@ em Ishima Sha Kwagh@@ a ? Nyian ne kpa , Mbakristu mba ve lu dondon Yesu cii lumun ér inyaregh ki d@@ an ve ga . Aluer se gba ican je kpa se fatyô u pan@@ den an@@ kwagh u se lu a mi la nan mbagenev . Man Yehova kpa or ka nana dondo imba gbenda ne yô a ver nan doo doo . Aluer ú soo u zuan a iwanger seer sha kwaghôron u profeti ne er a lu iv@@ in la yô , nenge ken Iyoukura i J@@ un 1 , 200@@ 1 , peeji 6 , man ken takerada u Isai@@ ah’s Pro@@ p@@ he@@ cy — L@@ ight for All M@@ an@@ kind , T@@ ihi u sha 2 la , peeji 4@@ 0@@ 8 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . Nahan kpa , m@@ tse u m tsa ken iy@@ ou@@ ci la wasem shighe u m de m@@ sô@@ rom ma man ve ma hide ma s@@ ar@@ em kpishi la . Han@@ mô wase yô , nan soo ér nana lu i@@ mba@@ or i Yehova a lumun a nan shi una va yima nan shighe u bo@@ tar ne una va “ s@@ ough kera ” la . I@@ k@@ yo@@ kwaghôron i sha an@@ zaakaa a na la kpishi lu sha akaa a a shi nan kpa yange nenge a mi shighe u lu vesen a vese ken G@@ al@@ il@@ ia la . S@@ ea vande eren akaa agen ken akaa a se ter sha heen ne , shin sea er a cii kpa , a gba u se wa ikyo sha ieren yase . Ng@@ ô ugen u a lu a wan u kwase u lun anyom ahar yô , mba yer un ér Ther@@ es@@ a , a kaa ér : “ Ka mea hii u nengen mer m kera ngu lun kôôsôô a nom@@ om ga yô , fese je maa m hii u veren ishima sha a na tsembelee , ka a gba u me er nahan shighe kpuaa ken hanma iyange je kpaa . ” We kpa ka mbamzeyol ou nee ? • Ka mnenge u nyi i doo u se nengen anmgbianev asev ga ? Kpa ve dondo ikyav i Yesu , u za hemen u eren ishima i Aôndo , shin er ior lu l@@ ahan un nahan kpaa la . ( Yes . Se fatyô u kaan ser shighe u Yosev kpe kera la , tom u koson tsombor na la cii k@@ ough haa sha Yesu . U tesen ikyav yô , yange i tese Ese@@ kiel vegher u nongo u Yehova , u a lu sha la , lu er ka iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya i lun a aka@@ ver nahan . I@@ mba er iji@@ r@@ ôron i sha mimi i ban ainge yum ne nahan , Mbakristu mba we ikyo sha iyol ve nena ? Mbat@@ im@@ en sha akaa a mba@@ yi@@ ase kaa ér yange kpe ku kô@@ ugh , nahan i pav tartor na ker a@@ vegher any@@ iin , u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav nav un@@ yi@@ in hemen i , lu tsombor na ga . Shighe la m lu anyom 21 tseegh , nahan kpa , anmgbianev mbara wuese gbashima u m lu a mi sha inja i gumor la , shi ve eren kwagh a mo kundu kundu . Er Yehova a lu Aôndo u eren kwagh sha mimi yô , a nenge wener doo u una gba kuren ikyaa ne ga@@ egh ga , kpa una de shighe a kar , hanma or nana nenge kwagh u a lu u mimi la . Yange ve er tom a Bibilo ve umbur mo er m doo Yehova ishima yô , shi ve er msen vea mo kpaa . Kwagh u a ne ve Bibilo i lu a inja zan zan nyian , kpa ityakerada ig@@ enegh i kera lu a inja ga yô , ka sha ci u akaa a a lu ken Bibilo cii ka “ kwaghôron u Aôndo , ” ka mbamhen mba iorov ga . — 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 . 12 Ity@@ artor An@@ igh@@ eni I I P@@ ase Kwagh U I La Or@@ ap@@ ir@@ ashe u Yesu bee un angev la zua a iveren kpishi je sha m - er u yange ôr kwagh sha mimi la Kanyi yange i na ve Saulu gema gbenda u eren kwagh a ior laa ? Ka a va lu shighe u yôôn ang@@ we u M - umbur yô , mo man un se tôô ish@@ u@@ en pania imôngo . ( Yohane 14 : 2 , 3 ; Mbafilipi 3 : 20 , 21 ) Mba a nder ve vea za lu uma sha la “ vea lu upristi mba Aôndo man mba Kristu kpaa , vea tema tor a Na imôngo sha anyom dubu . ” — Mpase 20 : 6 . ( Marku 7 : 7 - 13 ) Yesu yange ôron kwagh u mimi hanma shighe cii , yange ior a̱ lumun a mi wuee shin vea lumun a mi ga kpaa . Nahan aluer ‘ ij@@ ung@@ wen i tsung hemba ’ or u gema ishima ne , a de u civir Aôndo ku@@ aa yô , ka mbatamen mba ken tiônnongo u K@@ orinte la je vea hemba yan ibo sha ishigh ki Yehova , Aôndo u zungwen mhôônom la ye . U tesen ikyav yô , luun er mb@@ as@@ u@@ le@@ v mba cian ub@@ om mba ka i wa shin inya la ken ityar igen i í nenge ityav ker kpoghuloo la ga yô , ma ve kaha sule sha ajiir kpishi . Re@@ be@@ ka ver se ikyav i nyi ? Ior kpishi mba i te@@ v ve ken tar u Jam@@ an@@ i kaa ér , “ aluer or er aie sha an@@ kwagh u cuku ér nana kura iyol i nan shin nana yima mbagenev sha ma zayol yô ka kwaghbo ga , shi ka kwagh u hange hange u or nana er ve nana doo a mbagenev je la . ” ( Pasalmi 9@@ 2 : 15 ) K@@ u@@ ghu@@ gh ka ku pase aeren a vesen a Or@@ gb@@ an@@ akaa la ving ving . Yange i doo nomso@@ mbaiorov mba lun ng@@ o@@ so@@ k@@ ii mban u ungwan loho u Bibilo shi ngohol ityakerada yase kpen kpen . G@@ ar u ta@@ ven sha la yange ya kunya sha mgb@@ e na u á gba ken inyom shon , zum u i kighir un ér a̱ pase ior i Yehova a̱ tu@@ h@@ wa ve̱ de kera lu ken iky@@ ang@@ enev mbi ken jijingi ga la . Kpa , aluer se mba ishima legh legh er Kristu nahan yô , a doo mba ken tiônnongo u lun vea vese shi se taver ve asema sha akaa a ken jijingi kpaa . Tese A@@ eren a V@@ ough a Mbakristu ( b ) Ka nyi igen Paulu shi yange ô@@ r@@ ôô ? Z@@ ayol u or la lu sha ci u a kenger ken jingi la zu@@ lee ga ze . Sha kpôô yô , Mbakristu mba mimi mba eren akaa sha atesen a a lu ken Bibilo la vough , shi mba dondon Yesu kpaa . — Heb . Ken tar u C@@ olo@@ mb@@ ia la , yange i tindi mba ve hi@@ la lu ikp@@ ur pania mbara ér ve̱ za pase k@@ we@@ ior u ken In@@ dia ú i yer ér W@@ a@@ y@@ u@@ u la kwaghaôndo . Lu sha ci u Aberaham lu a jighjigh u nan . — Gen . 15 : 6 ; ôr Yakobu 2 : 21 - 23 . Kpa una fatyô u kohol akuraior cii sha ci na ga , sha ci u Yehova una va a Mbam@@ e@@ de man Mb@@ ap@@ er@@ shia vea va tim un . 24 : 31 ) Tom u kohol ior ne ngu ôron kwagh u shighe u a hii kohol mba i shigh ve mkurem la ga ; shi ngu ôron kwagh u ikyav i masetyô i a ver as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la kpaa ga . ( Mat . Kpa aluer ior mbagen mba ken tiônnongo , mba ve we i@@ wa ken at@@ se ihi@@ ar ye ? Nahan yange i lu mba ve ze u@@ iniongo mbara ken ishima nena ? Kwagh ne tes@@ em er i lu hange hange u me taver mbagenev asema yô , nahan ka m nôngo m zua a kwagh u me wuese mbagenev sha mi yô . ” Tim : Ka ken iti i Yesu . G@@ um@@ or ugen u i y@@ ese un lu Orkristu umbur shighe ugen u yange un v@@ ôr ken jijingi kpishi yô , a kaa wener : “ Ashighe agen yange m hen ityôkyaa i m lu Orshiada u Yehova jim kpa m fa ga . 14 : 29 ) Aluer or lam a we dang man u na nan mlumun ga@@ gh yô , alaghga u ôr kwagh u ú va hide u vaa a vaa af@@ an@@ yô yô . N@@ oo@@ v shin kasev mba ve we ayol a ve ikyo tseegh yô mba eren kwagh u a lu u sha ishima ve tseegh . K@@ un@@ ya yange u kôr Yesu a ikpelaior igen “ tsô A hii u tesen ve akaa kpishi . ” — M@@ ar . Takerada u i yer ér The H@@ ist@@ ory of the De@@ cl@@ ine and F@@ all of the R@@ oman E@@ mp@@ ire ( 18@@ 37 ) la kaa ér , ken u@@ der@@ i@@ amba@@ an@@ yomov mba karen la , mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la , “ er kwagh a Mbakristu mbagenev c@@ a@@ veraa kpishi , vihi je hemba kwagh u mba ve fa Aôndo ga er a ve sha ishima ve i tse@@ en la . ” Alaghga ú hemba wan ago a zan mbamkombo ken s@@ ati u a ve ne . Aluer ú soo u zuan a akav a tesen agen yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ S@@ m@@ all S@@ ac@@ rif@@ ices B@@ r@@ ought U@@ s Gre@@ at B@@ less@@ ings ” la , ken Iyoukura ( zwa Buter ) i A@@ ip@@ or 1 , 200@@ 4 peeji 24 – 28 . Mba er un m@@ ze@@ hemen u Timoteu yô , maa a tsua un ér a̱ lu ikyar - tom na u eren tom u m@@ ishen . [ Ngeren u pasen foto u sha peeji 10 ] Nahan kpa , cii man se tsua i@@ ember@@ yolough i se er yô , se vande tsuan ior mba vea lu azende a dedoo la , se gema se palegh mba vea lu azende a bo la sha er i@@ ember@@ yolough yase la ia lu a iwasen yô . — 2 K@@ ron . 19 : 2 ; ôr Anzaakaa 13 : 20 ; Y@@ ak . M wuese Yehova kpishi er a zung@@ um mhôônom shi a de@@ m kwaghbo wam kpaa nahan . ” — Pasalmi 10@@ 3 : 9 – 13 ; 1@@ 30 : 3 , 4 ; Mbagalatia 6 : 7 , 8 . Kpa er uumace mba ve yen mban ve pin Aôndo gbenda ga yô ve tsu@@ me gba ica . Mbagenev ken a ve lu mba@@ fankwagh mba mbam@@ nenge vev lu kposo a akaa mimi a Paulu lu pasen la yô . M@@ lumun sha mpin ne gba zua sha kwagh u hem@@ en@@ tor . ( b ) Mbah@@ enen er sha tindi u Yesu la nena ? 13 , 14 . ( a ) Se tese ser se suur sha Yehova sha nyi gbenda , man magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! Kpa mba ve lu “ iyôngo igen ” la di ye ? ( Yoh . Ngeren u a dondo ne una na mpase sha mi . B@@ atisema u Yesu la yange lu kwagh u ini@@ umbe ga kpa gema lu kwagh u saanyol . Mba nengen a m@@ doom ma Aôndo sha igbenda i a lamen a vese doo doo la ken Bibilo ( Yobu 1 : 9 - 11 ) U ma se hen kwagh u ma anmgbian wase dang la yô , hemba doon u se time sha ityôkyaa i i ne ve se lu henen kwagh u nan dang la . 4@@ 5@@ ,@@ 5@@ 6@@ 1@@ ,000 14 : 16 , 17 . Ú F@@ atyô u Pas@@ en Kpa ? Z@@ a hemen u h@@ aren sha gb@@ end@@ atesen u Aôndo shi kange ishima u yemen sha gbenda u ú ze ken uma u tsôron la . — Yesaia 30 : 20 , 21 ; Mateu 7 : 13 , 14 . Kwagh ne vihi kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la kpen kpen ! Aluer u lumun u zan ini@@ umbe la a ve nahan , u gb@@ ihi iyol you ken kwagh@@ bo@@ o ? Shin er N@@ ine@@ ve ke@@ he je , lu u or a zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a 5@@ 18 ve nana ningir un a tser nahan kpa , mbau@@ ty@@ aav mba ve yô@@ h@@ ôr un la undu vegher na ugen her ér a hingir u ve , er alaghga mbagenev vea hen la ga . Alaghga we kpa ú de aeren a bo a ngise ú eren la , nahan kwagh ne wase ú kpishi , kape anmgbianev ou mba nomso man mba kasev mba ken jijingi kpaa ve gem an@@ za ve , ve lu zuan a mbam@@ tsera je la . Yehova ne “ hanma kwagh u uma ” kwaghyan Shi i wa icighan@@ ti ne ken m@@ gem ne sha ajiir 2@@ 37 ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika hen ape yange i gba mk@@ er vi@@ e vi@@ e yô i va kav ér gba u aa lu la cii . 7 : 28 – 8 : 20 — Er nan ve Mbayuda mba ken Bab@@ ilon kpishi soo u hiden ken Yerusalem vea E@@ s@@ era ga ? Ve Na I@@ wasen i Kwagh a G@@ be sha mi La Nahan alaghga yange lu u Yosev a fatyô u palegh kwase u Po@@ ti@@ far ga . — Genese 39 : 10 . A@@ dooga tsô , azende la kav kwaghwan u injaa shin ishimaverenkeghen i b@@ un@@ den ga , i u zough a mi ken Bibilo la ga . Kpa se er kwagh ne nena ? Shin er ior ve nôngo ér vea tim Bibilo kera nahan kpa , Yehova kura i̱ . Or u timen ken Bibilo la kure ikyaa vough nahan ér , “ ka Yesu tseegh a k@@ ur akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya ken mlu u uumace cii ye . ” 15 : 5@@ 3 . Or@@ pasalmi yange nger wener : “ Mkaanem O@@ u ka im@@ enger i angahar a am , man iwanger i gbenda wam kpaa . ” Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u lun a ônov utar , mba yer un ér M@@ y@@ r@@ na , a kaa ér : “ Mo vea ônov av se de u zan mbamkombo mba nongo u Kristu sha um@@ ato mba kuran pas@@ en@@ ja , hegen ka se za angahar . ” Kristu ti yange lu nahan ga . ( Yeremia 17 : 10 ) Nahan , mayange je , de k@@ ur ikyaa fese wer ú gba kwagh ga , nahan ashe a Yehova a a nengen akaa cii la je kpa nga nengen a we ga ze ! ( Ôr Mateu 7 : 24 , 25 . ) U tesen ikyav yô , yange m te@@ en ago@@ go a wan ken uwegh man as@@ a kua iky@@ un@@ ya i sha go@@ ld , nahan m za yam akaa ne kpishi m va a mi m va c@@ agh ikyav i go@@ ld u injaa sha a seer seer , m te@@ en sha u@@ go@@ do@@ b@@ i kua sha ajiir a veren um@@ ato ken ity@@ e@@ mbe kasua . M@@ ôm ken anmgbianev mba kasev mban lu nôngon ér una er kwagh u or la a de u vihin ishima yô , nahan a gema ashe a nenge a kwagh u cuku ugen u i nger ken zwa F@@ r@@ en@@ ch i wa sha h@@ unda ér , “ Gb@@ id@@ ye im@@ em@@ egh ” la . Nahan kpa , Orshiada u Yehova ugen nam mbam@@ lumun sha mbampin av ken Bibilo . Mbai@@ hyomov nav gbidye ak@@ ar@@ kase sha mci@@ e . Mbam@@ ne mba ke ’ Jijingi Mba Ve Lu sha u T@@ aver Se Yô Or@@ t@@ yom yange dugh mbaapostoli ken ga@@ adi kera . Ity@@ endezwa i Aôndo ne i̱ nam agee shi i̱ taver mo ishima kpaa . Ka se hen u nan Yehova jighjigh taveraa shi pasen kwagh na vangertiôr hanma shighe cii , er Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la nahan . — Aer . 4 : 17 - 20 ; 13 : 46 . ( Luka 4 : 16 - 22 ) U@@ ivande nav mba eren kpishi la tese ér Yehova ngu suen un . 8 : 12 , 22 , 30 , 31 . Timoteu u lu “ wan u mimi sha jighjigh u nan ” la kpa dondo ikyav i dedoo i Paulu la . ( Aerenakaa 8 : 12 ) I@@ t@@ it@@ or i E@@ ti@@ op@@ ia , or u nyôron nongo u Mbayuda u civir Aôndo a ishima i môm la vande lun a mfe u Yehova , hii lumun a akaaôron a F@@ il@@ ib@@ u lu ôron sha m - iv u kwaghôron u profeti u Mesiya la , maa í er un batisema . Se lu timen sha mimi u ken Ruamabera sha igbenda iti@@ ar i nyi ? 7 : 23 - 25 ) Nahan kpa , cii man Yehova a na Mose tom ne yô , yange gba u una er kwagh ugen . ( 1 Kor . 15 : 33 ) Er ij@@ umb@@ u ka ia lu shin mnger kpuaa tseegh kpa , i na ma kera doo u man ga nahan , aluer se ya ijende a mba ve civir Aôndo ga la yô , vea vihi mlu wase vea Yehova , shi vea na se hingir u henen kwagh shi wu@@ h@@ an iyol shi lamen shi eren kwagh er ior mba ken tar nahan . Yesu kaa ér : “ M gbe eren ma kwagh sha tahav A@@ v iyol Y@@ am ga , kpa M er akaa er Ter A tes@@ em yô . ” ( Mbafilipi 2 : 5 ) Inja na yô , e̱r se lu uumace mba ve yen tsung yô , aluer mimi je ka u se e̱r akaa i@@ er i Kristu yô , gba u se nôngo sha afatyô wase u van@@ den fan u henen kwagh ke ’ ishima e̱r un nahan shi i̱ luun se ke ’ ishima e̱r yange i lu un la nahan . S@@ E T@@ A@@ V@@ ER MB@@ AG@@ EN A@@ SE@@ M@@ A U ER@@ EN T@@ O@@ M U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E L@@ A Er ve lu nôngon a nôngo ér vea tema i kpe ve iyol sha ajiir a ve a he la , alaghga a lu ken ityar i í lu yôugh@@ yô@@ ugh shin ken ityar i vea hemba zuan a inyaregh yô , nahan kwagh ne una na a lu ve ican u eren akaa a ken jijingi a ve van@@ den eren la ga z@@ ee ? — 1 Timoteu 6 : 9 . “ M kera civir ak@@ ombo ga . ” ​ — A@@ B@@ A D@@ AN@@ SO@@ U Satan Ngu a T@@ ahav Nan J@@ e ? Nyian kpa ior mba civir akaa kpishi . 26 : 21 ) Shighe kar hen tugh mb@@ ura yô , Yesu kaa a Peteru man Yakobu kua Yohane ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e ér : “ Nenge , u a nengen mk@@ er sha a Mo la , mgb@@ ôghom . ” Davidi suur sha jijingi u Aôndo , shi nôngo wener Aôndo a lumun a na . Nahan kpa , ort@@ yom shin orgen u ken jijingi va tsu@@ gh uumace ve hingir u eren ishima na . Se za hemen u s@@ ônon ser i er ishima i Aôndo , zan zan a kar timin mbaihyomov mba Tartor u Aôndo sha tar kera . Akaa a a lu shin tar cii , isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man i@@ ha@@ gh i uma ne , ka a Ter ga , ka a taregh tsô . ” Heela tseegh ga , gba u se “ civir Aôndo , ” sha u nan un icivir tsung shi lun kôôsôô a na . 33 : 1 - 6 . Yange ke@@ he un iyol er un lu gar@@ tamen u mcivir u aiegh la je zua ga ! Se tôô ser Orshiada ugen u i yer un ér Mar@@ c@@ us yô , va hen ya u or@@ wan@@ ndor a na , u i yer un ér Ro@@ ber@@ t yô . Is@@ ma@@ il@@ ia ( Ese@@ kiel 9 : 9 ) Akaa a ken jijingi gba ve kwagh ga , nahan vea fatyô u zuan a “ mfe u fan Aôndo ” la ga . Ishim@@ a@@ wan sha ci u I@@ ti Na 4 , 5 . ( a ) Kor@@ ough ku kiriki kura yange ku er nyi ? Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u nomso man kasev mba jighjigh kpishi mba ve cia Yehova , shi ve na un jighjigh , nahan ve hingir azende na a kôôsôô yô . KA Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange ôr kwaghôron u profeti u hiihii u i hii shir@@ in ngeren inya jimin cii ye . Ka ian i nyi yange i due i Mbakristu mba ken derianyom u hiihii mba ve lu ken Yerusalem man Y@@ u@@ dia mbara vea ‘ yevese vea yem sha i@@ w@@ oo ’ ? M@@ A@@ Y@@ A@@ NG@@ E G@@ A ! M@@ ve u anmgbianev mba ken tar u Amerika ne doo anmgbianev mba ken tsombor u Betel u ken tar u Jam@@ an@@ i la kpishi , sha ci u ve nenge ér anmgbianev mban vea tese ve zwa Buter . Aluer se time sha mkaanem ma Paulu man tsembelee yô , se zua a mlumun sha mpin ne . Kwagh u hiihii yô , gba u se fa ser se fatyô u suur sha imoshima yase hanma shighe ga . Un yange vese sha ikyev i ter u wan ônov ikyo , u lumun ér ve b@@ ume ga , u ver ishima sha ngô ve kpishi yô . U tesen ikyav yô , se fatyô u ungwan iyol yase i i er i sha gbenda u “ kpilighyol ” ne . la ka ve due a aka@@ ang@@ eren ashighe kpishi , a aa wase se u nôngon a iyol kpen yô . Doo u se kohol imôngo se wuese Yehova ken mbamkombo mba Mbakristu . Ka nyi kwagh gum@@ kwase Kristu ugen yange ere , man er nan ve er kwagh nahana ? Yehova wa se ago iyol a hendan a jijingi u taregh . Tar u M@@ ago@@ g@@ i ka tar wase u i d@@ aa Satan man az@@ ô@@ v a na i gb@@ ihi shin u ne . — Yohane 12 : 31 ; Mpase 12 : 7 - 12 . Nahan m kera suur sha or ga . M mough m hide m yem hen P@@ un@@ ta Ar@@ en@@ as , ape m za hii u tesen ior it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough man j@@ it@@ a i ku@@ h@@ wan la . ( b ) M@@ tom ma at@@ ar@@ atar mara tile sha ityough ki nyi ? Kpa Mose kange ishima u soon Yehova a ishima na cii man a uma na cii man agee a na cii . ( D@@ ut . Er Davidi kpa yange er nahan , se kpa se mba or@@ on iyev sha kwagh u mbagenev ve er se la ga , shi se mba p@@ eren atindiakaa a perapera ser se palegh ican i yan ga . Nyian kpa , Satan ngu eren tom a ior mba lun er Ab@@ es@@ al@@ om nahan sha u ngohol ior mba Yehova asema . Nahan m lu henen mer á lu mbamaren av ken ishima nena sha kwagh u mo undun tar wam za lun ken tar ugen , er kwagh ne er ica lu a gba ga nee ? Alaghga er yange ve nenge ér ve k@@ an shio u civir Yehova er a soo la yô , ishima na ve ibo nahan ve fatyô u bu@@ ghun zwa ôron ma kwagh ga . Sha mimi yô , Ruamabera u ngise u Mbayuda nengen ér ka icighan kwagh la pase kwagh u Tartor la u lu yô , a pase kwagh u ú vighe vighe man kwagh u ua er kpaa . U S@@ unda Kwagh u U L@@ ee La Aluer we vea kwase wou ne l@@ ôô mlu u ken jijingi yô , ne va hingir u su@@ nd@@ an bem man mbam@@ tsera mbagenev ken ivaa yen . Sha nahan yô , gba u se lu a jighjigh u nan shi se taver ishima ve se za hemen u pasen loho u dedoo ne vangertiôr ye . ​ —⁠ Ôr 2 Peteru 1 : ​ 5 - 8 . Ior mba i nengen ér ve gba kwagh ga la lu tesen mimi u akaa ne ken Bibilo . Aluer sar u u yemen ijiir ic@@ aa za nan iwasen yô , u fatyô u pinen wer i pase u atôônanongo a a lu ica a we , a i gbe u a wase a yô . Lu hen u@@ wo ne Yehova er tom a Eliya sha gbenda u age@@ egh man sha ivande sha u tesen er mcivir u Ba@@ al á lu mcivir u mimi ga ye . Sha nahan yô , se za nen hemen u zenden sha jijingi . E@@ i , ityôkyaa igen kpa lu , man i va pase i u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken hemen , shighe u Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia hide nder ityom i i eren ken tempel la yô . Shi kwagh gba Yesu sha mi . ( Pasalmi 7@@ 2 : 4 ) Shighe u Kristu una tema tor sha tar la , una ôr hanma or ijir sha mimi . Yehova “ kende a kwaghôron Na sha hemba iti na cii , [ N@@ W ] ” sha ci u hanma kwagh u a t@@ ende zwa ken iti na cii una kure un je a hemba kwagh u se ver ishima ser una er la . Aluer wan@@ ye@@ kwa@@ or u nan undu tiônnongo la nana̱ z@@ a̱ hide nana̱ nyôr ken Iyou i Tartor shin nana̱ za ma mkohol yô , hen er alaghga a lu nan ken ishima la . Peteru shi nger ér : “ M@@ k@@ ur u akaa cii mgb@@ ôghom ve . . . . nahan lu nen gen@@ g ge gen@@ g . ” 8 , 9 . ( a ) Ú wase or u ú henen Bibilo a nan la nana wa ago@@ yol u nôngon a ah@@ endan kua am@@ een a nana va tagher a mi la nena ? Er O@@ go lu iky@@ ô@@ r@@ or nahan kpa , yange kôr cio u nôngon kwagh a Yehova ga . 17 , 18 . ( a ) Jighjigh u nan taveraa man dooshima ka ve kura ishima i Orkristu nena ? T@@ ôô ase wer we kpa ú ngu môm ken mbahenen mba Yesu sha derianyom u hiihii la . Maria yange er nyi i van a ah@@ on a gb@@ ana , man m@@ rumun u Yesu na sha u p@@ aan un la tese nyi kwagh sha mkav u “ shighe ” na ? Aluer or ngu a iti i dedoo ken mcivir u Yehova je kpa , zum u kwagh a ze nan iyol yô alaghga nana er kwagh u a lu a m@@ shi yô . ( Luka 15 : 6 , 9 ; Aerenakaa 20 : 3@@ 5@@ b ) T@@ i@@ ônnongo jimin cii ngu a seer lun kundu kundu , er han@@ ma@@ or ken tiônnongo ka nan tesen dooshima hen mbagenev yô . Ior vea kegh ato shin vea kegh ato ga kpaa , sha mnenge u Aôndo yô tom wou za iky@@ ura aluer ú ngu eren ú sha mimi yô ; ú ngu a ityôkyaa i cian kunya er ú lu eren Aôndo tom a ishimat@@ seen la ga . He@@ en ne kpaa , Aôndo tese m@@ kposo u kwagh u wang man kwagh u a lu u hông@@ or@@ ough la wang . 18 : 12 - 14 ; Luka 12 : 6 , 7 . “ Zege@@ can ” la hemba hanma ican igen i i vande ts@@ eren Yerusalem cii . Kpa akaa a nan se iember a se eren la a̱ lu a nan se m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol , a̱ de lu a vihin a vihi mlu wase u ken jijingi shin yan se shighe u eren akaa a ken jijingi ga . 19 : 10 - 12 ; 1 Kor . Anyom a hemban er 60 nahan ken ijime , i ôr mkaanem ma dondon man a mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken tar u Amerika , i kaa a ve ér : “ I gbe je uumace mba a lu a mba@@ an@@ ar mba lamen a mi man ak@@ e@@ ke a gb@@ eren ityakerada fele fele man um@@ ag@@ az@@ in mba doon tsung mba tôôn abaver man re@@ di@@ ô man u@@ vi@@ di@@ o kua tele@@ v@@ ishen kpishi , er hen shighe wase ne nahan ga . . . . He@@ mba V@@ eren Ishima sha A@@ eren a Yehova A@@ ha@@ shi wu@@ he ih@@ in@@ da i tempel shi “ er at@@ se hen hanma z@@ ong@@ ough ken Yerusalem ” cii . ( Mbaheberu 13 : 15 ) Mkaanem man kua we or@@ beenyol kpa k@@ er@@ egh ? 14 : 33 . Nahan kpa , or u he u se her iyol la ngu he@@ gh her di tsô . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : L@@ U OR U M@@ AN M@@ S@@ Ô@@ R@@ O@@ M K@@ P@@ I@@ SH@@ I Aluer se mba eren nahan yô , se zua a msaanyol u mimi . ( a ) Se pase er nagh ku ip@@ aan ku eren tom la nena ? Tom u u@@ ke u ve eren sha u kuren mbamgbe mba uma la ka di kwaghyan u keren tsô , ka an tom u a lu ve kwagh u sha uhar u injaa yô . Lu sha gbenda ne mbahemenev mba wanakiriki u jighjigh la naan Mbakristu mba mimi kwaghyan u ken jijingi u dedoo la ye . ( Yohane 13 : 35 ; Mbagalatia 5 : 22 - 24 ) Shi jijingi yange taver ior mba ken tiônnongo u eren shiada vangertiôr man a mciem shio . — Aerenakaa 4 : 31 . Se fatyô u tôôn akaa a a d@@ an@@ en se nyian ne , karen sha akaa a ngise d@@ an@@ en ior la nena ? Ken washika u Hi@@ ihii man u sha U@@ har u Paulu nger hen Mbat@@ esalonika la , a ta ve icin sha akaa a aluer se wa ikyo sha mi nyian ve a wase yô . I mar se se mba ikp@@ an i isholibo man iyol@@ been , angev man ku , se mba a tahav mbu geman kwagh u yange za hemen la ga . Ka nyi i tese ér Yehova soo ér se̱ fa inja i mkur u akaaôron a profeti a ken Bibilo laa ? ( Ôr Yohane 6 : ​ 40 , 48 - 5@@ 1 . ) Kpa alaghga u pine wer , ‘ aluer ku u Yesu kpe anyom a kar hegen i kom er 2@@ ,000 la lu sha u uumace ve hide sha mlu u vough yô , hii nan ve ifer i lu zan hemen her shi ior ve lu kpen@@ ee ? ’ Zum u mbaihyomov mba Aôndo ve lu ôron akaa a aiegh sha anmgbianev asev yô , doo u se er nena ? ( Ôr Luka 14 : 16 - 21 . ) Mba ken tiônnongo cii vea fatyô u tesen or u i dugh nan kera la dooshima sha u palegh u lamen shi eren akaa vea nan imôngo . ( 1 Kor . 5 : 11 ; 2 Yoh . 6 : 29 ) Shighe u u soo u pasen or loho u dedoo yô , pine iyol you wer : ‘ Lu@@ un er or ne ngu sha ian yam nahan , ma m soo mer a nen@@ gem nena ? Umbur wer ityôkyaa ngi i kunya a kôr u u v@@ aan ga . ( Nenge Yesaia 25 : 6 . ) Mba ve lu “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ” yô ka mba ve ver ashe sha Yehova sha ishimawan ér a̱ or iyev sha ci ve yô . Paulu nger ér : ‘ Hanma or u nan me at@@ u@@ mba yô , nan ngu a vi@@ a sha kwaghôron u perapera ga gadia nan ngu wan@@ iky@@ und@@ an je . ’ ( Heb . Shighe u ikyurior i Iserael gba ken imeen i mcivir u mimi ga shi ve lu civir Aôndo sha at@@ ser@@ egh la , Aôndo ta ve icin kwa kimbir kimbir sha kwagh u una tser ve sha ieren ve la yô . U ng@@ ur@@ en ôron takerada u Ho@@ sea man Yo@@ el kua N@@ ah@@ um yô , awashima wou i lu u kaven kwagh u i nger ker la . U@@ ityendezwa Mba Ve W@@ asen Se u Wan Ishima Yô As@@ av yange lu ity@@ a@@ gh@@ er@@ or Lev@@ i u ku@@ h@@ wan kwagh ken tempel u Yehova ken Iserael sha ayange a tsuaa la . ( Ôr Mbaromanu 13 : 11 - 14 . ) A@@ ka@@ a@@ wan a Aôndo 25 : ​ 31 - 33 , 46 . Gba u se fa mnenge u Aôndo sha kwagh u dooshima sha er mnenge na la una kôôm se yô . ( Ôr Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 . ) Yange ve lamen a na jighilii , shi ve civir un , nahan un kpa a ver ve doo doo . Wan ve u nomso shin u kwase la hingir u fan igbenda i y@@ eren ieren shon i mbamaren vev ve nôngon ér vea yange ve u eren la . Aluer ka kwase á lu civir Aôndo yô , un di kpa una de ér nom na a̱ vihi jighjigh na u nan ga . Shighe ugen la , m ci@@ r A@@ k@@ ik@@ o sa@@ mbe ken ishi , shi m d@@ aa te@@ bu@@ l gba . 5 : 16 — Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara “ kera fa ma or sha inja i iyolough ga ” nena ? Un , Una lu Zege@@ or , á yilan Un er Wan u U@@ hemban@@ sha ; Ter Aôndo kpaa Una na Un iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Ter Na Davidi . Kwagh@@ maan la maa hii . I pase m@@ lu@@ a@@ inja man m@@ doom ma kwaghfan ken ityough ki sha an@@ igh@@ eni sha gbenda u doon kpishi . Er akaa a lu zan la , un kpa ka a za hemen u eren kwagh u una kure awashima na yô , a lu nyi je or u hendan kwagh , er Satan nahan , nana er sha u nôngon ér nana b@@ unde awashima na la kpa , awashima u Aôndo yô una b@@ unde ga . Takerada u Yeremia ôr se akaa kpishi sha kwagh u ishima . Mimi je , ijende i lun a dooshima ia fa shighe u i doo u hiin iliam sha kwagh u vihin tsung u a er ijende i nan la ga yô . Ka kwaghfan u nyi m zough a mi hii shighe u m lu hi@@ an a hi@@ a la je , shi me fatyô u tesen wan wam kwaghfan shon tsembelee nena ? ’ Or ne lu Peteru , u lu môm ken mbaapostoli mba Yesu mba 12 la . A@@ ny@@ inya a Bab@@ ilon wa kp@@ aver hemba mba@@ any@@ am mba yevese tsung . Lu kwagh u Yesu ôr shighe u nenge ior lu ha@@ an inyaregh shin a@@ kwa@@ ti u iny@@ ar je la . Yesu ngise kaa ér : “ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô , ember nen , i̱ saan ne ken ishima tsung , gadia injar yen vese Sha . ” He@@ en ne , Davidi hii mkaanem man sha u pasen m@@ doom man perapera u Yehova — ka aeren shon a Satan Diabolo á h@@ on á je la . U te ave van@@ ger a ve@@ e ? Nahan cii kpa , ashighe agen ka i lu u er ma ve lu a we ikyua nahana ? H@@ aav mbu iyou la yô@@ h@@ ôr , ih@@ in@@ da kpa tsua kera , shi ior vihi akaa ker cica cii . Gadia u fa wer gba u u ôr or u nan fe u sôron angev mb@@ ura tsema tsema yô . Er akaabo ta sha na kpishi nahan kpa , hen di tsô wener alaghga Yehova gema ijime a na . Hanma kwa u ú lu henen Bibilo vea nan yô , ne ng@@ ur@@ en ku@@ usu kwaghhenen yô pase nan kwagh u ú lu henen ken mbamkombo man mbam@@ kohol yô . ( Mbaromanu 12 : 10 ) U@@ ̱ nan mbagenev civir yô , vande su@@ ghun ve zum u ú ze mbamkombo yô . Ikyav i tesen yô : T@@ ôô ase wer u ngu ken gar u i we un g@@ ir , u ior ve lu ker kpishi , kpa gema ngu a gbenda u zuan a mngerem ma dedoo ken won ga , shin u duen a ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov za ha@@ an ken won kpaa ga . F@@ a kwagh u M@@ iri@@ am man A@@ ron yange ve gba Mose , an@@ ngô ve u kiriki iy@@ u@@ he ve , er la . Yange ishima z@@ am iyol sha mpin la kpen kpen . ” Er se vande henen ken ngeren u a bee la nahan , shighe u sun@@ da la yange hii ken inyom i 1914 la . Ka z@@ ange u vendan ityom i or a zuan a inyaregh sha mi kpishi la ga , shi ka z@@ ange u palegh any@@ ighe ga . ” — 2 Kor . F@@ a I@@ gbenda i T@@ esen Ior Kwagh Shi se fatyô u dondon kwaghwan u ken Bibilo u i we ken im@@ akeranta ne la . Kanyi i ve a akaa a vihin tsung nee ? Lu T@@ om@@ at@@ aan ai@@ ki@@ e , nahan Yesu er Iyange i Me@@ men her . Anzaakaa 3 : 9 kaa ér : “ C@@ i@@ vi@@ r TER sha inyaregh y@@ ough , man sha iy@@ i@@ av mbi tsu@@ t@@ wa@@ v mbi u zough a mi cii . ” Yange civir Yehova sha gbashima , kpa mbamaren nav lumun mimi sha won ga , shi ve wase un cuku tseegh . Ka sea pinen mbampin sha inja yô , ashighe kpishi kwagh u injaa a due ker . Satan ka O@@ ri@@ h@@ yom u B@@ o man Or u V@@ endan Mimi Yange m vese hen ger@@ i u R@@ ma@@ y@@ sh , ken tar u Iserael , ikyua a ikp@@ i i tar u Iserael vea tar u Le@@ b@@ an@@ on , sha ayange a num lu ken tar u Iserael kpoghuloo la . Tar u G@@ han@@ a na ib@@ aver ér : “ Er yange mb@@ á ng@@ ur nan ing@@ y@@ egh ki he@@ gh ki ah@@ wa a pania la yô , iyenge i ior mba ve lu pania la zer seer a seer gbem . ” Ka mimi , se yina shi ka se er akaabo . Hen shighe ne , zwa Grika lu zwa u i lamen sha tar cii yô . Ken inyom i 6@@ 12 C.S.@@ Y . la , i va a Ese@@ kiel ken Yerusalem , ken mpase u sha mnenge . ( Yeremia 50 : 2 , 11 ; U@@ k@@ we@@ legh 2 : 16 ) U seer yô , Yeremia yange fa wener u un kaan a ior ér ve na ayol a ve la a lu ku jighilii un lu keren ye , gadia ior kpishi vea hen ér un ngu hendan kwagh a ve . ( Aerenakaa 1 : 6 ) Er anyom kar ken hemen yô , shi í va umbur Mbakristu mba ken T@@ esalonika ér , m - ande u Yesu una lu sha shighe u ken hemen . Yange i fa gbenda u Yesu koson ior ken jijingi la wang . In@@ j@@ akwagh ne tese mlu u kundu kundu man u kôôsôô , shin kape i lu la ga ? U ngu veren ashe u va teman bem bem shin tar vea tsombor wou man mbap@@ er@@ apera mbagenev . I@@ OR@@ O@@ V er m@@ iliôn 16 nahan vea ku@@ mba mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe sha iyange i T@@ om@@ atar ai@@ k@@ ighe , A@@ ip@@ or 12 , 200@@ 6 . ( Yohane 3 : 16 ) Shi gba u mba i lu u a er ve batisema la vea fa ér icighan jijingi ka or ga kpa ka tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo . — Genese 1 : 2 . Aluer ior mough a ah@@ endan sha a we je kpa , kanyi ia na ve ú lu a vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? Aluer se mba dondon kwagh u Paulu yange nger sha kwagh u dooshima la shighe u kwagh a zough se vea mba@@ wan ndor a vese yô , se palegh mbamzeyol kpishi , shi a saan se iyol shi se zua a iveren hen Aôndo kpaa . Ka mea henen mer , ‘ kanyi me er sha u wasen vi@@ a ? ’ Ka “ Gbenda ” la tseegh ú lu gbenda u uma man u sha ishima i Aôndo ye . Kpa shi ve fa ican i vea ya sha ci u mba mbahenen mba Kristu yô . Er Se Z@@ ua a Or@@ gen U i Y@@ il@@ an Un É@@ r C@@ ar@@ lo@@ s la Yô Sha kpôô yô , kwagh ne ka kwagh u torough torough u i gbe u hanma or nana er kwagh sha mi yô . — Yohane 17 : 3 . 4 : 16 ) Aluer se fa er iyol u orumace i eren tom yô , se hemba lun a iwuese sha Or@@ gban se , shi se seer nan un icivir kpaa . Kristu zenden “ sha ci u kwagh u mimi ” nena ? Nenge nen ikyav i se tese shin heen sha ikyum@@ hi@@ ange i sha 2 , i ngeren u henen ken tiônnongo u hiihii ken mgb@@ er ne la , sha er ne fa m@@ kposo u ase@@ mber a ken mbam@@ gber mba uhar mban yô . ken Awa@@ ke ! 12 : 3 ) Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ M soo mer ortamen nana nengen hanma kwagh be@@ elee ga . Kwagh u se hen sha ikyev ve la wase se kpen kpen , sha ci u hen iy@@ aagh ki m@@ ishen ki se hii lun her la , usu u l@@ at@@ ri@@ ki lu ga shi mngerem ma po@@ m kpa lu ga . Er se vande ôron ken Bibilo nahan , Yesu tese se ér se eren msen sha ci u mba ve lu tôvon se a ican la . Mo vea nan se fa aeren a tse a orgen kua mbamlu mba nan hegen vindi vindi kpa ? ’ I@@ y@@ enge i seer ing@@ in yange i hemba lun sha m@@ gem u geman ior asema . N@@ gi@@ se i er icighan tom sha mi ga shi ainge kpa mba eren sha mi ga nena ? Kpa aluer tom shon hendan a atindiakaa a Bibilo ye ? Aluer u er nahan yô , Yehova una na u averen ngô@@ gh . Ka se ayol a ase yange se tsua iti i se soo ser i yilan se a mi shighe u i mar se la ga . An@@ ngô wase u kwase u vesen S@@ a@@ imi kpa er batisema ken inyom shon . P@@ ine@@ ha@@ shi lu gumor shighe u Mbaiserael haa af@@ o hen u@@ kpu@@ un - kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i la . Sha mimi yô , Yehova wa ishima ér shighe a kuma yô , una kar a ifer man ieren i nzughul a mbagenev la sha tar kera . ( b ) Davidi war ku sha iky@@ u@@ ur nena ? Ka un tseegh ga , anmgbianev udubu imôngo tar sha won cii mba wasen u maan A@@ you a Tartor man A@@ you a M@@ kohol . “ Jijingi te@@ v akaa cii , zan zan aka@@ ac@@ imin a Aôndo je kpaa . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 2 : 10 . 3 : 9 ) Aluer se mba eren tom u Aôndo a ne se la kpoghuloo yô , a hemba lun se ican ga u keghen shighe u una ungwa mbamsen asev la . Y@@ oung People As@@ k , T@@ ihi u sha 2 la ka takerada u injaa u a fatyô u yaren tom a mi ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor yô . Ú fatyô u t@@ eren mbam@@ gem mban mbagenev kpa ? ( Lev@@ iti@@ ku 25 : 25 – 27 ) Nahan , er or@@ p@@ aan la nan p@@ aa sule la je , nan p@@ ande icivir i dyako u nan la . Kwagh u sha utar yô , umbur wer Yehova ka “ Ter u A lu a mhôônom ma zungwen man ka Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii . Nenge ase kwagh ugen u Tindi u Mose yange ôr , u yange tese ér gba u Mbaiserael vea eren a shir@@ or dedoo , á lu di u lun a nan imôngo tseegh tsô ga yô . Yange i due a ve ken mlu u kp@@ an u ken kwaghaôndo la kera , ve hingir mba ken ikyurior i he i ken jijingi la , ka “ Iserael u Aôndo ” je la , un shon u mba k@@ imi ve lu a ian i va hemen gbem sha won sha vea Ter ve Yesu Kristu la . Ú lu môm ken mba vea tese iwuese sha u̱ kohol imôngo shighe u iyange ia m@@ ire sha iyange i A@@ ip@@ or 16 , 200@@ 3 ne sha u eren iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ne kpa ? Ma i gbe ôron se kwagh na tsô ér ka ôr u yange gba t@@ so shi war tsombor na kua an@@ ny@@ am@@ ev yô . ( Pasalmi 9@@ 0 : 13 , 14 ) Aôndo eren kwagh ken m@@ tsu@@ m ga . Nahan ve tsua u nan Yehova iyua sha z@@ en@@ aria man akaa h@@ we@@ egh agen . Mayange Yosua kaa ér : ‘ G@@ ir@@ gar u Y@@ er@@ ik@@ o una yô@@ h@@ ôr yô ka@@ am nen ’ ga . Kpa Adam nenge ér aluer un ungwa imo i Aôndo un ya kon la ga yô , una lu uma gbem sha won , una kpe ga . ( Anz . 16 : 18 ) Kwagh u a hembe gban nan ishima yô , ka u kwagh u nan tsough u eren ken uma u nan la ma a ze hemen u van Aôndo a icivir . Mar@@ il@@ ou kaa ér : “ Lu u se de kwagh u ya la yô , inyaregh ki se hi@@ r@@ a ki@@ mbi sha mi la cii k@@ ia saa , man inyaregh k@@ in gba ave . la . * I er takerada ne ér u wase ior u kaven atesen a Bibilo a i gbe u vea hii fan la . Nahan kpa , Bibilo taver se ishima ér se ôron i̱ sha gbashima . Yange kange ishima ér una gema Mkaanem ma Aôndo ken zwa u ior i M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar . Umbur wer Yakobu kaa a Mbakristu ér ve ver ishima sha kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ‘ ken ican ve . ’ ( Mpase 4 : 1 ) Yohane yange ngohol “ mpase u Yesu Kristu ” shighe u gomoti u Roma z@@ enda un za lu ken ic@@ ile i i yilan ér P@@ at@@ em@@ o sha ci u “ mkaanem ma Aôndo man sha ci u shiada u Yesu ” la . Yange hendan a Aôndo u mimi , Yehova , shi kaa a ior ér ve maa g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven , u i yilan ér Ba@@ bel la , sha er iti ve ia za g@@ wa sha won yô . Mkaanem ma Aôndo ka ma er tom u geman or vindi vindi nena ? Ashighe kpishi mbatomov mba gomoti u ma tar kua mar@@ nya mba tar la ka ve tese ér mba a aeren a bo ne . Ka mbam@@ tsera mba nyi ashighe kpishi Mbakristu mba lun kwa@@ v ka ve zua a mini ? Ka nyi yange i wase Yesu ve fa ityesen y@@ um@@ u ? Nenge er yange á kôr Aberaham iyol tsung shighe u lu wan iyol u nan nagh sha wan na la sha wono ! Yesu kpa na tiônnongo na u shin tar la iyua i dedoo . M@@ zeyol u a gem a lu yô , ati@@ ca ag@@ enegh gema te@@ mbe esen hingir ve kwagh u nan m@@ tsaha a mi . Se cii se er akaa a ka se t@@ ôm ser ma se hi@@ di ma se er sha gbenda ugen kposo yô . M pase un mzeyol wam her@@ egh , tsô se cii se gba v@@ aan . 2 : 4 ) Kpa aluer se soo u fan Yehova sha mimi yô , gba u se er kwagh ugen kpaa . Shi ashighe agen yô , alaghga a t@@ ume se iyol gayô a vihi se iyol je a gande u eren Yehova tom er i sar se u eren la . • Mbakristu ka vea tagher a ah@@ endan kua tôv@@ ac@@ an nahan ve er kwagh er Yesu nena ? Yange ve lu veren ishima ér , a na tsombor ve kwar u dyako u iny@@ aagh , u̱ yange i na ter ve la , er icombor igen ken Iserael kpa i na i nahan . ( N@@ um . ( Ps . 7@@ 3 : 1 ) Sha mimi yô , se fatyô u lun môm ken mbara mba a va saan ve iyol la sha ci u Yesu tôndo zwa ér “ vea nenge a Aôndo , ” U una yima mba “ ishima i wang ” i doo ve la . — Mat . Sha jighilii yô , gba u á henen a hen á . Aôndo una na Yesu tahav mbu timin Satan . 5 : 14 ) Aluer or@@ sho@@ li@@ bo la venda u zan hen mbatamen , shi se kpa se kera pase mbatamen ga yô , se lu tesen erdoo ga . Z@@ a Hemen u ‘ Z@@ u@@ an a M@@ fe ’ u Aôndo M@@ lu wou u ken hemen una doo , shi u lu a ishimaveren i va lun uma gbem sha won ken tar u ua hingir paradi@@ so la ! — Mbaefese 6 : 2 , 3 . 28 : 19 , 20 ) U fatyô u umbur ve sha u wasen mbamaren vev , shin tiônnongo wen una fatyô u eren nahan kpa ? M@@ tim u N@@ ine@@ ve la una bende a Yuda sha ci u A@@ shi@@ ria una kera za un iyol ga ; nahan “ ican ia [ kera va sha na ] kwa har ga . ” Nahan se va ve a kwaghyan man ak@@ ondo man ityakerada i pasen Bibilo kua tser u vi@@ di@@ o u i yer ér Jehovah’s Witnesses — The Or@@ g@@ ani@@ z@@ ation Be@@ h@@ ind the N@@ ame la . M@@ T@@ A@@ V@@ ER U H@@ I@@ I@@ H@@ I@@ I : Ka i va gba kpo@@ o u a gema nengen sha wan a hanma orgen cii . Kpa aluer ka kwagh u una na ishima ia vihi mbagenev yô , doo u se ôr un ga . Mbamaren mba ve lu Mbakristu mba nôngon kpoghuloo sha u eren tom u Ruamabera a we ve ér ve kuren mbamgbe mba sha iyol mba tsombor ve la . Mba nôngon sha afatyô ve cii ér vea haa “ or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” la . U fatyô u hiden van iyange igen . Kanyi i lu “ awashima ” u Aôndo “ u tsôron ” laa ? Kpa mo m na jighjigh a mi ga . ( Aerenakaa 2 : 1 - 36 ) An@@ nongo u cuku ne nahan una samber a loho u dedoo ken “ akuraior cii ” nena ? Aluer ka nyityô kwagh ia er kpa gba u se nôngo sha afatyô wase cii se palegh aeren ne . Kpa umbur wer , ior kpishi mba nôngon kwagh kpoghuloo sha u vea ombo u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav kpishi , akaa a a ve or a iember ga shi a lu gbem sha won kpaa ga la . I@@ y@@ aagh ki Betel man af@@ ishi a bran@@ ci nga hen tar wou shin ken tar ugen u ú lu ikyua aa tar wou kpa ? ( Yosua 21 : 45 ; 23 : 14 ; Yesaia 55 : 10 , 11 ; Mbaheberu 6 : 18 ) Ity@@ endezwa i Aôndo i tar u he la ia lu ú kwagh u jim jim inja er i̱ vande van kera je ve yô . Hen shighe u ior kpishi na jighjigh ér akaa a uma cii gba duen tsô , shi ior pu@@ un akaa kpoghuloo shi any@@ im@@ an@@ akaa na ior kera na Aôndo jighjigh ga la , vi@@ di@@ o i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” lu tesen ér ka Yehova a gbe akaa cii ye . Mkaanem ma Aôndo Ma a T@@ ahav mbu Ge@@ man Or Ashighe agen yô , iyol ia kpe se je , se kôr ityough ga yô , a hingir se ken ishima dang . 10 : 16 ) W@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin i va lun uma shin tar kpa , ‘ kôr ave ’ sha mi her , ungwan imo i Aôndo gbem . — Ôr Mbaheberu 6 : 11 , 12 . S@@ aa amba ne aa er kwagh sha kwagh ne fele je , gayô imba m - undu la una fatyô u nan iky@@ ar@@ yan ve a Aôndo la ia kera taver ga . Elisha tindi wanakiriki na myer za ver Y@@ e@@ h@@ u , kur@@ utya u Iserael tor sha Iserael . 10 : 16 ; Ef . Kwaghôron u profeti tese ér lu u Mesiya una tagher a nyi ? ○ Ter u Yo@@ shia yange lu ana , man ter na u vesen lu ana , man aeren a ve lu nena ? U tesen ikyav yô , yange pine Sh@@ im@@ on sha shighe ugen la ér : “ U hen nana , Sh@@ im@@ on ? Kwagh u U Er ve U K@@ uma u A Eren U B@@ atisema Yô Shi un vea kwase na yange ve za na mbat@@ wer@@ ev mbagenev mba hemban iorov 1@@ 00 mba ve lu hen ningir na la Awa@@ ke ! • U ‘ keren perapera ’ la wa nyi man nyi k@@ ere ? T@@ ere , A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ! M fa u ôron kwagh dedoo ga , gadia mo m ngu wanye je . ” — Yeremia 1 : 6 . ( L@@ ev . 15 : 19 , 25 ) Yesu kav er tahav due ken a na yô , tsô a pine or u nan bende a na yô . Kwagh môm una fatyô u van we a mk@@ om er u nan Yehova kwagh u hemban doon u ú lu a mi la ga ! ” Ior mban ne cii ve tese iyol i hiden a mi ijime . Mba kaan a na ér : “ Ka Yesu u N@@ as@@ are@@ ti ” yô , a kaa a ve ér : “ Mo ne . ” Ken ayange a masejime ne cii , ve ungwa ang@@ we u “ Or@@ kwa@@ se@@ he ngu van ” la . ; P@@ i@@ er@@ ce , W . 27 : 23 ) Kpa cii man u fa mlu u mbayev ou yô , gba u u time sha gbenda u ve eren kwagh la , man mbamhen vev kua er ishima i lun ve ker la . Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu “ mba@@ ôron kwagh sha ci u Kristu ” la mba hemen ken tom u pasen kwagh ken igbar la , man ka sha loho shon kpaa i lu lôh@@ ôn akuraior cii ér : ‘ a̱ h@@ ime aa Aôndo ’ ye . — 2 Kor . 4 “ Lu ken Kwaghôron Wam Z@@ an Z@@ an ” ( Mateu 24 : 21 ) Hanma or u i sar nan u i̱ va yer nan sha shighe la yô , saa hegen je nana kera tema a tema ga . Kwaghôron ka una zu@@ lum u been yô or u nan kwaghôron ka nan kera lam kpishi ga , ka nan kohol iyol i kuren kwaghôron u nan la sha u umbur mbau@@ ng@@ wan atô@@ akaa a vesen a nan ter ken kwaghôron u nan la man er i doo u vea yar tom a kwaghwan shon yô . Aluer se mba eren nahan yô , se lu tesen ser , se mba mbadondon Kristu mba mimi , shi se fatyô u wasen mba ve lu er ka iyôngo la u fan tiônnongo u Kristu u mimi . Mbakristu mba g@@ anden mba sha ian i dedoo i taver ior mba Yehova ishima , sha u tesen shi hemen shi taver anmgbianev mba nomso man mba kasev ken jijingi . — Ôr Yobu 12 : 12 . Se ker “ ishimaveren i jijingi ” nena ? Kpa agen di yô , ka a bende a uuma asev sha gbenda u vesen je . 4 : 18 ; Yoh . 16 : 12 . Ka ityom i nyi nahan agumaior aa fatyô u eren@@ e ? Ngu a lumun mbamsen mba a ne i nger la er ka se se er ve nahan , shi a na se kwagh u a sar se la kpaa . ( Yesaia 11 : 9 ; Mateu 5 : 5 ) Ka kwagh u doon kpishi er se fe ser ica a gba ga tsô á tim mbaaferev cii kera yô , nahan a mase shin mba ve lu a dooshima u mimi u Mbakristu la tseegh ! 18 , 19 . ( a ) I na mba ve ongo imo i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la iveren nena ? U tesen ikyav yô : Alaghga or@@ maren wa wan u nan kwagh ér aluer nan ngu p@@ eren gbenda yô , nana y@@ enge vegher gbenda ne man vegher la cii ve nana per ye . Gba u se dondo ikyav i Yesu la kôôsôô ve se fatyô u eren kwagh ne ye . ( Mbagalatia 4 : 6 , 7 ) Een , uma u tsôron u ior vea lu a mi shin tar ne gbem sha won vea lu uumace mba vough shi tsombor ve man ak@@ ar a ve aa lu a ve imôngo la ka kwagh u doon kpen kpen je , kpa ka ishimaverenkeghen i Aôndo a ne mba yemen sha la ne ga . ( 1 T@@ es . 5 : 8 ) Er ag@@ un@@ du@@ utya ngu a kura ityough ki or@@ sho@@ ja ken u@@ ity@@ a nahan , kape ishimaverenkeghen kpa ngi i kura ishima sha mbamhen mba b@@ ov mba Satan a lu samber a mi ken tar u tse u u s@@ ôôn kuren ne je la . Er ve yem ke@@ era la , Mar@@ e@@ li@@ us lu eren tom u nengen sha iny@@ ar hen ijiir igen , K@@ es@@ ia di te@@ en or kwagh hen sh@@ ôô@@ p@@ u . Genese 7 : 3 kaa ér ve nyôr a any@@ am@@ ev ken t@@ so la , “ sha u iv@@ or i̱ war sha won yô . ” 3 : 4 ; 8 : 38 , 39 . Gba u se lu a shighe u yan kwagh man u yaven keng sha ci u mbamgbe mban ka mba sha iyol . E@@ no@@ ki lu kposo a mba ken tsombor u Adam kpishi nena ? T@@ ime ase sha akaa a atar a i ter shin heen ne : Ka sea sôn Yehova ser a na se icighan jijingi na yô , a na se . Yehova ngu a ieren igen i doon tsung , i a lu yaren tom a mi u kuren ikyaa ne yô ; ka ieren i ior kpishi nyian ve lu a mi ga yô . Ieren shon ka ishimawan . ( Genese 6 : 22 ; Anzaakaa 13 : 20 ; Mateu 6 : 33 ; 1 Mbakorinte 15 : 33 ; Mbafilipi 4 : 8 , 9 ) Shi mbamaren vea fatyô u yaren tom a aka@@ ang@@ eren a a har sha Bibilo , a i nd@@ era á jighilii i ver sha u a̱ wase ve u y@@ esen mbayev vev sha u ve̱ fa iwasen i nan tahav mbu Ruamabera icivir la . I@@ ember i iyolough hemba doon ior a Aôndo . — 2 Timoteu 3 : 4 K@@ al@@ ou@@ dia ta wan u an@@ ngô u Paulu ne icin gb@@ ang gb@@ ang ér : “ De ôron ma or er u va p@@ ase@@ m akaa ne ga . ” Shi m@@ hi@@ r u ve hiden a iyol jime kua icivir i ve naan anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo la tes@@ em kwaghfan kpishi . Z@@ enden sha Jijingi sha Er U Z@@ ua a Uma man B@@ em Yô ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Nahan kpa , ken atôônanongo kpishi , m@@ ser@@ kwagh ne yange wase tsembelee ga , sha ci u mbatamen mbagen mba yange i tsua ve la ve sue tom i@@ vangeli ne kpoghuloo ga . Nahan hemba doon u se hii palegh inj@@ ô i gban . • Doo u se h@@ ime iy@@ ongo a anmgbian wase u ken Kristu sha ci u nyi ? Ka hanma shighe mba ve lu er ka u@@ wua la vea ‘ engem er ka iyange nahana ? ’ M@@ ôm ken atesen a Mkaanem ma Aôndo ma hembe pasen wang cii yô , ka kwagh u ma kaa ér a va nder ior asev shin ku la . 1 , 2 . ( a ) Ka akaa a nyi yange kar m@@ til sha mimi u mbacivir Aôndo ken derianyom u sha pue C.S.@@ Y . laa ? Mbagenev ka ve ngohol loho ne saan saan , kpa mbagenev yô , ka ve kav kwagh u se pasen la ga shin gbenda u se civir Aôndo la doo a doo ve ga ku@@ aa je . Hen ase sha kwagh ne : M@@ ag@@ az@@ in u u lu ôron ne , ka u se hemban gb@@ eren yô , shi i gber u ken ijô 2@@ 20 . Akaa a Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve tagher a mi la tese mimi u mkaanem ma Yesu lu kaa a ve ér a tôv ve a ican la nena ? 10@@ 6 : 13 ) A doo u ú umbur or u h@@ ôron tom la wer “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ngu nan se kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough . ( Mat . Ka a mee se ér se er kwagh u vihin Yehova nahan , se hemba veren ishima sha nyi ? Yange u fa kwagh u Wan u Aôndo er sha ci wou la nahan , lu u ken ishima nena ? Shi hide na mlumun vangertiôr ér : “ Sha ayange a mnenge u sha ican yam ne cii me kegh me veren ashe , zan zan m@@ dugh wam una kar kuman . M zua a mi ve ! ’ Se kpa kape i lu je la . Nenge ase er yange tese mkav , er kwagh tse@@ v tse@@ v man sha kwaghfan , shighe u ib@@ aver igen gba un ken ato yô . • Í kura u@@ wua u sha injakwagh i Yesu la i za ombo sha w@@ una u Yehova nena ? Shighe u m lu anyom pue kar a kar la , m ôr avur a Bibilo ahar agen kô@@ rom sha m@@ tema . Aluer ka nahan yô , er nan ve i kera eren u@@ ivande hegen ga ? Nahan kpa , er kwagh kuman ve ga yô , ve hingir u ôron kwagh dang dang shi gban ah@@ on kpaa . Shin er “ u m@@ ough@@ on hen H@@ or@@ e@@ b@@ i [ tar u i@@ w@@ oo@@ gh u ú kase U@@ wo u S@@ in@@ ai hen ape i na A@@ tindi a P@@ u@@ e la ] karen gbenda u sha u@@ wo u Se@@ ir zan ” hen K@@ a@@ de@@ shi - b@@ ar@@ ne@@ a la , lu zende u “ tsan gbenda ayange pue kar môm ” tseegh nahan kpa , ônov mba Iserael zende wue wue ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom 38 . 13 : 2 ; 15 : 2 ; 24 : 2 - 4 . Kwagh u yange er Mary la tese ér “ ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande . ” Jighjigh na u lu a mi hen Aôndo man non@@ go@@ ior na kua tsombor wase , man ishima i yange a taver se shighe u kwagh a ze se iyol la kpaa , lu kwagh u wasen mo kpishi kua mbayev asev sha shighe u lu uma se lu imôngo kundu kundu la cii . 3 D@@ ondo Mkaanem ma Aôndo a Iyol i H@@ id@@ en I@@ jime . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 21 : 1 ) Kwagh u Davidi er ne tese mci@@ e u cian Aôndo ga , nahan , Mbaiserael kpe 7@@ 0@@ ,000 . Yesu shi kaa ér : “ M er akaa er Ter A tes@@ em yô . . . Sha mnenge ve yô , ts@@ á@@ v mbu ka ke ’ mhen tseegh — ka u karen ishima gban henen kwagh u ung@@ ô@@ mbak@@ asev mba du@@ ghun ts@@ av je la , ve mbara mba ka ve c@@ í@@ r ak@@ ondo sha it@@ you a y@@ is@@ a ishigh , a gba shin è@@ l@@ è@@ m@@ è@@ è , ve jiir á@@ kp@@ ér a an@@ e@@ ma@@ gh shin ity@@ e a t@@ ó@@ ó@@ r p@@ ô@@ t@@ ô p@@ ô@@ t@@ ô shi ve gema ior ve hingir as@@ ôh@@ ô shi ve pur@@ ugh sha g@@ war can@@ ca tugh sha kwa@@ v@@ aôndo aa ahan a bo zwa ze@@ ver ze@@ ver la . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O tsengaôron ér Tartor u Aôndo ua va a bem u tsôron man msaanyol shin tar . Ka mkaanem ma vesen ma nyi Mose ungwa ken atô u age@@ va u gba usu laa , man lu an nan va kimbir ôron ma ? Ikyav tese ér , shighe u Yehova Aôndo nzughul a zwa u mbah@@ emb@@ an@@ ato la , yange nzughul a mhen ve u umbur zwa u hiihii u ve lamen la kpaa . Kpa , msaanyol u gbem la gem ve sha u eren ishima i Yehova man u eren tom vea tiônnongo u Kristu sha ityesen i icighan jijingi u Yehova man iwasen i mbatyomov nav kpaa . Kanyi ka i mgbegha se ve se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova ? A@@ gen@@ egh la cii yô , nan gba kenger a c@@ ing tsô . Ma kwagh ngu u una wase or u nôngon a mbamhen mbara yôô ? A@@ t@@ indi@@ akaa man akaawan a injaa nga ken Bibilo a a wase ior kpishi ve hembe mzeyol ne yô . Se nenge ser gba hange hange u se fa iti i Aôndo , shi se wase mbagenev kpa ve yilan un sha iti shon . Se ng@@ ur@@ en zan hemen u tsaase mkav wase u ken ishima la yô , ishimaveren yase i lu u se “ kera lu mbayev mba ka i da@@ ase a ve i yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen , sha at@@ ser@@ egh a ior , sha m@@ tsu@@ gh u tsu@@ ghun ior tsu@@ men a ve sha wa@@ y@@ o la ga . ” U a F@@ e M@@ nyoon u ken Ishima You La Yohane 11 : 33 - 35 Ka nan za a i hen ape to@@ ho u he@@ m , man ape mngerem ma lu yô ( Ps . 23 : 1 , 2 ) ; nan kuran i tugh man ate@@ tan ( Luka 2 : 8 ) ; shi ka nan kura i shighe u kwagh a ve u kôron i cii ( 1 S@@ am . 17 : 34 , 35 ) , shi ka nan kôr ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ y@@ ông@@ ov sha iky@@ um ( Yes . 40 : 11 ) ; shi nan ker i i sar la , shi nan nenge sha i i lu dedoo ga la kpaa . — Ese@@ k . A@@ dooga se mbagenev kpishi se lam a or sha tele@@ f@@ on u nan bee ter u nan iky@@ enge yô . Kanyi Luka 11 : 13 a ne se vangertiôr sha mini ? Kape se kpa ieren yase i mimi la i ve Or@@ gban se a iwuese laa ? Aluer u z@@ enda M@@ el@@ it@@ a ga yô , me za yila u ijir . ” Akaa a ior ve ôr sha heen ne umbur se mkaanem ma Yesu man , a kaa ér : “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol . ” Shi se umbur nen mkaanem ma or@@ henen Yakobu a er man . A kaa ér : “ Hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . Hen shighe u Paulu lu ken pur@@ usu la , a nger Timoteu W@@ a@@ shika ér a va . Kpa mba va zu@@ lum ken La@@ od@@ ish@@ ia yô , i maa g@@ ông@@ u@@ l u mnger sha a@@ wen i wa se@@ me@@ tu nahan mngerem karen ker . Zum u tor u Mo@@ ab@@ i mough ayôôso a Iserael yô , Y@@ e@@ hor@@ am kighir mough vea Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati kua tor u E@@ dom ve za nôngo ityav a na . Er yange ma ve pine ér i̱ ta ve iwanger shin ma ve wa ishima ma ve kegh shighe u iwanger ia due hen Yehova sha kwagh ne yô , hii hen shighe la je mbagenev kpishi ken “ ve kera za a [ Yesu ] ityô ga . ” Anzaakaa a sha Kwagh u I@@ gbe@@ tar ( Mbaromanu 16 : 26 , N@@ W ) Ishima i ze se iyol ga sha ci u hanma shighe ka a lu her sha u wasen se e̱r “ U [ a ] ongo msen ” yô . A doo u u za wasen kpa ? ( Mat . 5 : 8 ) Cii man se fa inja i kwagh ne yô , de se time nen sha kwagh u ior mba i er kwagh ve ken Bibilo , mba yange ve nenge a uwegh ku Aôndo sha kwagh ve kua mba ve nenge a mi ga la . U tesen ikyav yô , Yesu yange kaa a N@@ ik@@ o@@ dem@@ u ér : “ S@@ aa á mar or he@@ gh , gayô , nana fatyô u nengen tartor u Aôndo ga . ” Er iyange la i̱ kar kera je kpa , mba@@ y@@ ev@@ kasev mbagen zer van va pinen mo mbampin gbem . ” Er se fe kwagh u Yesu lu a mi ken ishima shighe u ôr mkaanem man jighilii ga nahan kpa , mkaanem nam mara tese ér Yesu yange fa er Yehova de u kuran Un hen shighe la sha er a kar jighjigh u nan u Wan u Aôndo tsung yô . Ka a ko@@ so az@@ en@@ awambe ne ken f@@ iri@@ ij@@ i tsembelee yô , a fatyô u tsan kuman anyom pue shin a hemba nah@@ a@@ la je kpaa , nahan kpa ka a dugh a kera yô , agen ker a saa ishe . ” 10 : 15 — “ Tom u sha ican u ib@@ u@@ me@@ or ngu ne nan iyol i kpen ” nena ? Kpa , zu@@ ngu ic@@ an@@ or man iky@@ ô@@ m@@ kwase mhôônom . Alaghga anmgbian u kwase nana pine ortamen aluer doo u nana undu nom u nan u nan ne jighjigh ga la yô . ( Mat . 24 : ​ 45 - 47 ) Yange i pase ér wanakiriki u jighjigh la ka Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine , “ ya ” la di ka mba i lu kô@@ son ve ken jijingi la cii , vea lu mba shigh ve mkurem shin vea lu “ iyôngo igen ” kpaa . ( Yoh . Ka sha ci u akaa ne nga a wase se se seer mkav wase shi se seer ny@@ ô@@ ôso mnenge wase shi se seer k@@ angen ishima ser se er ishima i Yehova . ( Ps . 14 : 26 . • Kwagh hemba gban sha myom hegen cii sha ci u nyi ? ( a ) I@@ t@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mb@@ ia fatyô u b@@ enden a or nena ? T@@ ôô ase wer se soo u m@@ ough@@ on yemen t@@ w@@ ev ken tar ugen , nahan se wa ago@@ yol nena ? An@@ ngô na u nomso ugen vande kaan ér : “ Aluer una lu kpe@@ kpe yô , sé ku@@ mba ig@@ yar i az@@ ur@@ fa sha mi , una lu h@@ unda yô , sé hi@@ re un sha ikp@@ ande i se@@ d@@ ar . ” Yehova Ngu Hemen Se ken Tom u Pas@@ en Kwagh sha Tar Cii La , 2 / 15 Yehova Una Su@@ e U , 12 / 15 Se time sha kwagh ne ken ngeren u a dondo la . ( Ps . 1@@ 16 : 12 ) Yehova na se akaa kpishi shi kor se ken jijingi shi a bugh gbenda u se zua a myom kpaa , nahan aluer se mba su@@ ghun un zan zan gbem sha won kpa , se fatyô u kimb@@ in un sha akaa ne been ga . Ngeren mba mimi mban ôr akaa a a zough sha “ kwaghôron u dedoo , ” u se fatyô u zuan a mi ken Bibilo jimin cii yô . A kaa ér : “ Yange m kav mer sea hen kwagh u Yehova kua akaa a sha man a shin tar nan nan kpa se fatyô u fan been ga . ” ( Yohane 17 : 15 , 16 ) Shi gba u vea pase kwagh shin u , vea ker mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea tese ve ve hingir mbahenen mba Kristu . Lu kwagh u za hemen je la , nahan lu u Mbaiserael vea za hemen u umbur shighe u yange ve due ken kp@@ an kera ne anyom anyom . Kpa ngô na kpen yô , ma@@ ma wam kera za hemen a awashima na la ga , hide gba nengen sha anmgbianev nav mba kiriki . Yô , se lu nen er Yehova Aôndo wase nahan , se sur@@ un nen mbagenev asema ken atsan a ve . Ka nahan man inyaregh ki omb@@ on sha á@@ g@@ é@@ v@@ á ki a n@@ di@@ ir ye . Mimi u a dugh hen Aôndo ne wase se u kaven akaa a kpilighyol a Bibilo i er sha kwagh u awambe la — er i hii ve Aôndo a nengen á ken gbenda u a nenge á la , man er i doo u se nengen á la , man er i hii ve i gbe kpee u se kura atindi a Aôndo a we sha kwagh u awambe la . Paulu vea Bar@@ n@@ ab@@ a yange ve ya ican kpishi zum u ve lu eren tom m@@ ishen imôngo la . Aluer an@@ ti or tar ua doo nan yô , dooshima u Ter ngu ken a nan ga . Gadia akaa a a lu shin tar cii , isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man i@@ ha@@ gh i uma ne , ka a Ter ga , ka a taregh tsô . An@@ th@@ on@@ y : A@@ tô@@ akyaa nga kpishi . Ne@@ hem@@ ia lu a igbenda kpishi i zuan a inyaregh , kpa lu eren nyi shighe u lu ken Yerusalem laa ? Yange saan se iyol u yan iti i ken Ruamabera ne kpen kpen . Ô@@ n@@ kasev mban mba hiden hen ya yô , ve gba pasen Re@@ uel sar sar er “ O@@ ri@@ gipiti ” ugen a yem ve sha ikyev i mbakur@@ an@@ ilev mba ve lu nzughul a ve yô . W@@ ea lu gumor yô , fa wer u gba nongo u Yehova , u u lu tar sha won cii ne kwagh . F@@ o@@ to u a lu sha , ken im@@ ese la ka : N . C@@ ha@@ mb@@ er@@ la@@ in Hanma kwa u yange sea sôr tiônnongo man l@@ ah@@ adi una bee yô , se zua a ishimataver kpishi . ( Rom . la , sha u se wase ve ve fa Yehova shi ve hen akaa a mimi a a lu ken Ruamabera la . Í na se iyua i injaa tsung , iyua ne ka mfe u se fe mimi la . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , Mbayuda mba yange ve soo u@@ iniongo mban la kua mba ve nyôr a nyôr Mbayuda la , mough sha ajiir kposo kposo , er I@@ tal@@ ia man L@@ ib@@ ia man K@@ re@@ te man A@@ shia u K@@ iriki kua Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia , ve za ken Yerusalem sha u za eren iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i ken inyom la . — Aer . K@@ av wer , Yehova we a wa se kwagh ér se taver ishima tseegh ga kpa shi gem keren se a gbenda u zuan a agee kpaa . ( Yobu 16 : 20 ; 19 : 2 ) Apostoli Paulu kpa kaa ér aluer se vihi ishima ica i gba yô , se ‘ na di@@ abolo ian . ’ ( 2 Mbakorinte 11 : 23 - 27 ; Mbafilipi 4 : 13 ) Shi Paulu yange lu a mkav sha ic@@ ôron awashima u Yehova la man aeren a ngise eren a ior N@@ av la kpaa . Ka nahan ve anmgbianev mba kasev mbagenev hen af@@ o la palegh Ma@@ at@@ je , mbagenev di lu a na kôôsôô ye . Nahan shighe u B@@ en kaa a mo ér m dondo un se za kwaghpasen yô , m lumun saan saan . Er se civir Yehova yô , ngu nan se agee a wan ishima . Kwagh u a hembe kôron ken ishima cii je yô , ka m@@ n@@ è@@ n@@ ge u mbatomov mba Yehova yange ve nôngon kwagh kpoghuloo sha u taver ayol a ve asema la . A̱ lu unô je vea va kaa ér “ bem , man mkpeyol ” kpa , kwagh ne una tese ér iyange i Yehova soon hiin . 2 : 1 - 5 . Gbenda u vesen u se tese ser se mba suur sha Yehova vangertiôr yô , ka u eren msen hen a na ser a wase se se nôngo ityav a mbamhen asev mb@@ ab@@ ov mbara . ( 1 Timoteu 6 : 9@@ ,@@ 10 ) Kpa mk@@ om u mimi yô , or ka nan zua a mi shighe u ior ve doo nan ishima , shi nan kpa nan doo ior ishima yô . • Pasalmi 1@@ 45 wase se u fan ior mba Aôndo mba jighjigh nena ? Nahan aeren a Aôndo man igbenda na i í pase ken Bibilo la , ka akaa a hange hange a se hen se fa yô . ” Yesu yange lu a awashima . Ikyav tese wang je ér , mimi u a lu ken Pasalmi 37 : 4 la yange iv sha ana . Kpa lu u vea fa ér ‘ igbenda i Yehova ngi jighilii , ’ shi vea zenden sha í kpaa . — Ho@@ sea 14 : 1 – 6 , 9 . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Mal@@ aki la yange hii kuren nena ? Sha kpôô yô , se nenge er Yehova una fatyô u karen a nyityô ican i ior nav ve tagher a mi cii kera yô . U keren gbenda u wasen ior shi wan ve ikyo la alaghga una va a akaa a dedoo imba ne nahan ken tom wase u pasen kwagh ne . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 ) Orshiada la wase kwase ne u fan ér uter nav mbat@@ sev mba yan ican ken ig@@ y@@ am@@ usu ga . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una pase er se lu a mnenge u Yehova a nengen u@@ icighan@@ mbaakaav la sha gbaa ne kpaa yô , man er i hii ve i doo u se er nahan yô . T@@ ime ase sha akaa agen a yange er anmgbianev mba se er kwagh ve shin heen ne yô . Ken anyom a karen ne , se zua a iember sha u ngohol mbam@@ ishen u@@ deri u@@ deri mba i tsaase ve ken M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , mba ka ve wase atôônanongo a ve eren tom her la u lun a ishimataver shi vi@@ an ken jijingi la . Aluer ka u nahan yô , kanyi i doo u ú er@@ ee ? Zum u i wu@@ he Paulu ken pur@@ usu ken Roma sha kwa u hiihii la a wuese Marku sha gbenda u yange sue ve sha mimi la . Mba@@ apostoli man Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa kape ve hide ve ya ikyar i dedoo vea Aôndo je la . Peteru maa kure kwaghwan na u hen mbatamen la sha u t@@ eren ityendezwa i sha kwagh u ken hemen . Ka nahan mimi ? Ve mba uhar mban yange ve er kwagh kaha inja kposo kpen kpen ! Ka hur@@ ugh inyom igen yô , Mbaiserael tim im@@ aagh ki iyou i Yehova . Alaghga vea soo u keghen ato a vese ga , er Paulu kpa i kegh ato a na ga nahan . Kwagh ugen yô , aluer se mba henen sha ityom i Yehova yô kwagh ne una na se seer wuese un shi se lu a vangertiôr sha akaa a a t@@ ende zwa ér una va er la . ( Mateu 7 : 15 - 23 ) Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu sha mimi mbara mba eren kwagh u á tese la , shi mba ican u kaven ve sha atam a ve la ga . Ikyav i tesen yô , Mose yange hen ér un kuma u a tindi un ér una za lam a Mbaiserael man tor u Igipiti ga . 9 , 10 . ( a ) Icighan jijingi yange er tom ken mbahenen mba Yesu mba sha derianyom u hiihii la nena ? ( a ) ‘ M@@ h@@ ôônom ma ker ’ Aôndo sha nyi gbenda ? Sha shighe ugen la , er lu ôron kwagh a Tor A@@ gri@@ pa u sha U@@ har yô , a kaa ér tor ‘ fa aeren man a@@ kp@@ el@@ an@@ akaa a a lu hen Mbayuda cii yô . ’ Sha mimi yô , mba ve lumun ér jijingi a hemen ve la , Yehova una yar tom a icighan jijingi sha u nan ve uma u tsôron , sha ci u nagh ku ip@@ aan ku Kristu kura . Zum u profeti Yeremia lu lamen sha ci u Mbayuda mba i lu nzughul a ve la yô , a kaa ér : “ M yila sha iti You , T@@ ER@@ E , shin ihy@@ ungwa i zan . . . . “ M@@ ô [ ats@@ ator ] môm tsô kpaa una gba gban shin inya ga saa Ter wen Una fa . N@@ gi@@ se apostoli Paulu nger mbananjighjigh a na imôngo wener : “ Ne ayol a en ne fa doo doo , iyange i Ter ngi van er or@@ mbai@@ v ka nan va tugh nahan . ” Anmgbian u kwase ugen ken I@@ tal@@ ia yange soo u va yôôn ang@@ we ne , kpa er hii tom ica lu a gba ga yô , lu a ayange a me@@ m@@ yol ga . Kwagh ne tese wang ér Yehova wasen se kpishi , nahan doo u se wuese un . Sha kpôô yô ishima ia tsu@@ e u ker sha iember shi u lu a iwuese kpishi hen ort@@ wer u á ne ve i hingir u we kua mbagenev kpishi ne war ku la . Ka nan keren akaa a kôron ave sha mi , shin nan waren a orgen la , nan venda u lumun ibo . Á ôr ve ijir zan zan a kar veren han@@ mô ve ikyav sha ic@@ u@@ l . — Mpa . Ken ayange a masejime ne , gba u se ver ishima ser Satan una gba uwer u eren mba@@ aie kpishi man shi tsu@@ ghun ior ga . Se “ pav a ifer ” sha vegher u lun a u@@ j@@ ende mba b@@ ov la nena ? Shighe u se er msen a ishima i môm se “ haa akaa a zan [ se ] iyol cii sha TER ” yô , se hii u zuan a m@@ pe@@ ver@@ yol . Hen ase sha kwagh u Yesu ôr a ikpelaior i sha ayange a na , i t@@ ume ve iyol kpishi sha ci u mbamtaver mba uma la ; á kaa a ve ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ik@@ av mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . ” Ken ityar kpishi , mba ka ve va mkombo ne la ka i hemba lun kasev . Ka a kaa ér mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima er iyol yase nahan yô , i lu kaan ér nyi ? “ Kwagh@@ henen la lu gbilin , shi yange a ho@@ m kpaa ! ” — Mkaanem ma A@@ im@@ é , or u ken tar u B@@ en@@ in . 12 : 31 ; 1 Yoh . 5 : 19 ) Akaa a i eren shin tar ne kpishi zua sha atindi a Bibilo ga . U eren nahan la una wase or@@ henen la shi una ny@@ ô@@ ôso mkav wase u ke ’ jijingi kpaa . 15 : ​ 4 - 6 ) Shi yange lu ihy@@ agh kpa na K@@ ain k@@ an@@ shio u yan ikyar a Yehova ye . ( Yoh . 10 : 10 ) Sha mimi yô , ka gbenda u hemban cii u Yehova a tese ér un ne kwagh wuee je ne ! ( Mbaromanu 12 : 1 , 2 ) Vea er kwagh ne nena ? Kwagh u hiihii yô , u se civir Yehova a ishima i môm hegen la ngu hange hange . Nahan zum u ú tem ú gbid@@ y@@ i kwar sha u@@ gb@@ ayol mba ke ’ jijingi mba ior mba ve kase ú la yô , ishima i̱ sh@@ í mgb@@ é@@ gh@@ á@@ ń we u m@@ ough@@ on nôngon kwagh sha afatyô wou cii sha u ôron ve akaa a Aôndo a we ishima u eren sha dooshima la gaa ? U hu@@ an ving la ka ikyav i tesen icivir shin nan or icivir . Gba u se ver ikyav i lun a inja i dedoo , se dondon atindi a Yehova a we sha akaa a ken jijingi man sha aeren la ve se kuma u zan hemen u lun sha ian@@ tom i civirigh , i lun mba@@ eren tom u sun@@ da ne ye . ( F@@ il . 1 : 3 , 4 ) Er se lu a kwagh ugen u se er sha u wasen anmgbianev mba doon se ishima mba i lu tôvon ve a ican sha ajiir agen la ga nahan kpa , se fatyô u wasen mba hen tiônnongo wase mba ve lu tagher a atsan la . Yange gba u a tôndo un ng@@ uhar ku gen@@ egh , shi i pav un g@@ wanger - ijime ac@@ in imôngo . Nyian ne kpa iky@@ aior kpishi ngi zuan a msaanyol u kpilighyol ne sha u civir Yehova . Bibilo tôô loho ne kar sha a@@ w@@ ombo , i kaa ér : “ U@@ zege@@ mba@@ a@@ w@@ omb@@ ov o@@ so@@ gh Sha haa shin tar , i@@ w@@ ombo i môm y@@ uh@@ wa kuma er tal@@ ent@@ i môm nahan ( p@@ am deri môm ) . Ior gba tu@@ h@@ wan Aôndo sha ican i a@@ w@@ omb@@ oo@@ gh la , gadia ican i a la ci@@ er iyol yum . ” ​ — Mpa . Na@@ mba ne kpaa ka n@@ amba u kpôô kpôô , gadia aluer se time ken Bibilo vighe vighe yô se nenge ser ka nahan . I zua a mi sha ikyev i United St@@ ates Ho@@ lo@@ cau@@ st M@@ em@@ or@@ ial M@@ u@@ se@@ um Se mba been makeranta la yô , i tindi se ér se za er tom u sôron haregh . “ V@@ a sé zende nen ken iwanger i TER . ” — Yesaia 2 : 5 . Kpa lu a tsa i kuma uwer môm ga tsô maa angev mbu iyol@@ hi@@ an wua un , nahan or u fan u eren tom a iky@@ e@@ ky@@ e i gb@@ eren ityakerada ne kera lu ga . “ Mayange or ngu a ôr kwagh er Or ne nahan ga . ” ​ —⁠ YO@@ H . 7 :⁠ 46 . • Aluer se mba cian Aôndo yô se zua a injar nena ? Mbagenev mba ve lu ken ikyuryan i he ne mba civir Aôndo shin tar nyian . Yange i tsua B@@ es@@ al@@ el ér a hemen sha u eren akaa a hange hange a ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el . • Doo u se eren msen sha jighjigh u nan man sha icivir sha ci u nyi ? K@@ wa gen la , Aôndo pine Yobu ér : “ U nyôr ken i@@ una i sen@@ ou , shin u nenge i@@ una i a@@ w@@ ombo a M ombo sha ci u ayange a ican , man sha ci u iyange i num man i utya la kpa ? ” Sha nahan yô , or@@ kur@@ an@@ ilev la ng@@ ur@@ um kôr iyôngo ne kure kure ver i sha vande nagh zende aver akaa aa a lu sha gbenda la cii hide a i̱ za kohol ikyum@@ ile i i̱ shi her la . Ka kwagh u se lee sha aeren a ase la se sun@@ da ye . “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô . ” — Mateu 3 : 17 . U sue ve nena ? 10 , 11 . ( a ) Aluer se soo ser se lamen vangertiôr yô , gba u se hen Bibilo nena ? 12 : 3 - 7 , 22 , 23 ) T@@ so@@ mbor u ya iwer i iyôngo i mgb@@ a@@ ghen a mgb@@ agh kua bredi u i wa kwa sha mi ga yô , kua ah@@ u a i@@ u@@ e . Á pine wener : “ Sha kpôô yô , or a fatyô u nan Aôndo ua gbe teman tsô a lu kenger er i lu wu@@ an ior mba ish@@ ôô umiliôn umiliôn man t@@ ì@@ m - ikyurior ua lu zan hemen ken tar kpa a er kwagh u yangen kwagh ne ga la jighjigh je kpa ? ” Or@@ tim@@ en@@ sh@@ a@@ akaa V@@ it@@ ali@@ j I@@ van@@ o@@ vi@@ ch Pe@@ tr@@ en@@ k@@ o kaa ér : “ Ior hingir . . . u civir e@@ ev mbu kwaghaôndo shi mba ken kwaghbo u mcivir u ak@@ ombo . . . Yehova na se ian i eren kwagh u sha ishima yase . Satan kange ishima u vihin aeren a dedoo a Yehova a ver la ken ayange a masejime a hemen na u bo ne . Aôndo soo ér we u nenge er yange un wa ishima ér uma a lu la ! Mba@@ aferev yô , ka s@@ aren ve u m@@ ough@@ on sha shighe u ve gbe la ga . Alaghga kwase nana soo ér nana pasen er i lu nan ken ishima la gbar gbar shi nana eren nahan hanma shighe . Aluer se soo u nôngon ityav a isharen i eren idya la yô , a gba u se ‘ ya iky@@ ur a ashe ase ’ er or@@ jighjigh Yobu kpa yange er nahan . A@@ te@@ jir la hi@@ la ungwa a@@ jir 39 a Mbashiada mba Yehova , shi a na ve ish@@ ô sha a@@ jir 37 . * Kpa Yesaia 65 : 17 shi ôr kwagh ter “ U@@ sha u he ” kpaa . M - ban u mbahemenev mbaaferev mbara ve ban a iji@@ r@@ ôron i sha mimi la bende a Yuda man Iserael cii . Kpa ka cii kwagh u vea er ve vea y@@ ese ve doo doo ne ga . Kanyi ka i mgbegha mbatamen u kuran iyôngo i Aôndo sha asema a ve ? She@@ m Nenge a I@@ sho@@ li@@ bo i I@@ k@@ yo@@ v I@@ hi@@ ar SH@@ E@@ M , wan u Noa yange war mkur u tar ugen , gema nyôr ken u@@ gen@@ egh . ( Duteronomi 32 : 4 ) Aluer se mba henen sha akaa ne yô , kwagh ne una wase se se za hemen u umbur á sha ashighe ashighe . U@@ foto mba ken vi@@ di@@ o ne kpishi , yange i zua a mi sha ajiir a kuran vi@@ di@@ o . Er i lu cir@@ in ve a ku je kpa , ve za hemen u pasen loho u dedoo sha ishima i tse@@ en . — Aerenakaa 5 : 28 , 29 . 3 : 21 ) Kpa cii man i er se batisema yô , akaa nga a ka i gba u se er yô . E@@ p@@ af@@ era yange sôn ér Mbakolose ve̱ ‘ tile ve̱ lu vough . ’ Umbur wer kwagh ne ka kwagh u iorov uhar i gbe u vea er yô . T@@ erem lu Or@@ m@@ usu@@ lu@@ mi , ng@@ ôm di lu Kwase Mbayuda . Mba eren tom u geman kwagh shi tesen ior Bibilo ne ken ijô igen kpishi kpaa . Kpa á gba tar ér “ ior ve̱ tema sha u . ” Kwagh@@ wan u alaghga una hii van we ken ishima yô , ka u i nger ken 1 Mbakorinte 15 : 33 la . A kaa ér : “ U@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” ( Or@@ pasenkwagh 7 : 12 ) Ivur ne ngi kaan ér nyi ? Nahan J@@ en@@ n@@ ifer maa er nena ? Mbagenev fa msen ne ken it@@ you shi mba kimbir un hanma shighe , kpa ve gema ve fa inja i ase@@ mber a msen ne ga . Hii ken inyom i 1914 la zan zan nyian , uumace za iky@@ ura ken kpen@@ ga u eren man sa@@ in@@ s@@ i kpishi , kpa ikyav ngi tesen ér ken hemen yô , m - ban u kwaghyan una va a ayôôso man ityav sha tar wuee . Aluer wan wou vande pinen we imba mpin ne yô , a̱ shi nan kpa , yange doo u hen shighe la kpishi er u lu ter na yô . Aluer nan kaa ér ve ma ki ga yô , nana lu p@@ eren tindi . ” Er nan ve yange i lu hange hange u á kure ikyaa i ic@@ ôngo laa ? Ior mba lun a kô@@ m@@ pu@@ ta ka vea yam ma pro@@ gra@@ m yô , ve lumun ér vea dondo akaa a i nger shin la@@ asen u y@@ amen pro@@ gra@@ m shon la . Ikyav i Tor Davidi la ka i ior ve fe wuee yô . U lun a su@@ lu@@ gha iyol sha er se gba ken imba mlu la ga la ka mk@@ or hen a@@ vese . — Mbaheberu 10 : 31 . Zum u i lu nan kwaghôron u ku na yô , kwase na u hingir c@@ ôgh@@ ol la kaa ér : “ A na uma na sha ci wam . ” Mpase u sha mnenge u i tese Ese@@ kiel sha kwagh u veren ior ikyav sha at@@ su@@ l la pase er i doo u se za hemen u keren mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi sha ayange ase ne nena ? Ve ôr ijiir ne kuma kwa tar . Heela tseegh ga , akaaôron a profeti a vesen a any@@ iin ne shi pase e̱r mlu wou u ke ’ hemen kua u̱ mba@@ ̱ doon we ishima la kpa una va lu yô . 17 : 15 , 16 ) P@@ ine ase iyol you wer : ‘ M ngu nôngon sha afatyô wam cii mer me lu or u tar ne ga kpa ? Yesu tese mbadondon un tom u geman ior hingir mbahenen la , man lu u vea tese mbagenev kwagh u ishimaverenkeghen i va lun ken Tartor u Aôndo , ape vea kera gba angev sha won ga la . — Mateu 28 : 19 , 20 . Ne mbatamen , ver nen ishima sha er ne keren ityom ne naan anmgbianev mba ve lu agumaior , mba ve nôngon ér vea “ yevese asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ” shi ve z@@ endan “ perapera ityô , man jighjigh u nan man dooshima man bem , ” kua aeren a dedoo agen kpaa la yô . Ken inyom i 18@@ 70 la , Ge@@ or@@ ge S@@ tor@@ r@@ s kpa kure ikyaa ér , a va nder mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga mbara shin ku shi a na ve ian i lun uma gbem sha won . Er nan ve se fatyô u lun a vangertiôr ser , mimi je Yehova ongo mbamsen ase@@ va ? Yehova yange sôr akaa agen ver sha u wan ikyo sha mbamgbe mba ken jijingi mba ior nav . Ka nyi i doo u mbatamen mba ken tiônnongo vea umbur er ve lu eren tom ve u kuran iyôngo laa ? Umbur wer u ngu tswen ga . Aluer kwagh môm u ve eren ngu sha ishima yen ga yô , vea kera soo u ungwan imo yen ga . ” ​ ​ —⁠ Bibilo i í yer ér In@@ tern@@ ational Ch@@ il@@ dr@@ en@@ ’s Bible la . Mba ker ken inyom i 19@@ 38 yô , i kera s@@ angen a s@@ ange mbatamen ga , kpa i gema i tsuan ve a tsua sha hemen u icighan jijingi u Aôndo . Shighe u P@@ a@@ olo a hi@@ di hen ya ai@@ k@@ ighe di yô , ashighe kpishi a lu a ityom ave , nahan kpa a tôô shighe u n@@ umb@@ en vea na shi wasen un mba@@ as@@ a@@ im@@ ent@@ e mba i ne un ken makeranta yô . Or u eren kwagh sha mimi nan gb@@ ih@@ in or u doon nan ishima ga . Ka nan wasen nan shi nan suen nan . Umbur wer , ka Yehova a tsough shighe u una pase ‘ aka@@ am@@ yer a na , ’ man shi er una pase á la kpaa ye . — Amo@@ shi 3 : 7 . Or môm tsô — Mose shin A@@ ron je kpaa — lu u nana fatyô u zamber sha ci u ior mban hegen ga . Kwagh ne na yô , a ôr kwagh u civir Yehova ken mlu u kwa@@ v la var var . • Kanyi kwagh se fatyô u henen hen Aberaham man Yosev man Yobu sha kwagh u mci@@ e u cian Aôndo ? Hanma or nana lu a ya u nan kua tom . • Mba@@ ôron Bibilo mbagenev mba ken kwa@@ van@@ yom u sha 1@@ 6@@ 00 la yange ve zua mkav u nyi ? Á er ityendezwa nahan ér : “ Kpa Aôndo yô , ka u jighjigh , Una rumun er i̱ va mee ne i̱ hemba agee a en ga , kpa ken imeen la Una bugh ne gbenda u waren sha er ne@@ ̱ tile dông yô . ” U@@ pristi mba tamen man mb@@ ang@@ eren kua mbatamen ungwa kwagh u Yesu lu eren la , tsô ve gba keren ian i vea wua un yô . Aluer u vande ng@@ un Orshiada u nan er batisema yô , ka akaa agen a u fatyô u tsuan wer u va er ken hemen je ne . Aluer ma gumor tese ér , nan vi@@ a ken jijingi shi nan hi@@ di a iyol ijime shi nan eren akaa agen a Ruamabera a kaa ér or a eren ve nana kuma u a ver nan sha ian@@ tom la yô , mbatamen vea fatyô u kaan ér i na nan di@@ ak@@ on , aluer nan ngu a kuma anyom 20 ga je kpaa . ​ — 1 Tim . 3 : ​ 8 - 10 , 12 ; nenge Iyoukura i ken zwa Buter i J@@ ul@@ ai 1 , 19@@ 8@@ 9 la peeji 29 . Tor Davidi yange kaa a wan na Solomon ér : “ F@@ a Aôndo u ter@@ u , civir Un a ishima i môm man ishima i gbar gbar kpaa ; gadia TER te@@ v asema cii , man A kav hanma mhen cii . ” ( 1 K@@ ron . Man u pase ken Bibilo er i hii ve se tee iti i Mbashiada mba Yehova la nena ? Se@@ kar@@ ia 8 : 9 wa se kwagh ér : “ A@@ ve a en a̱ taver , ne mba ne ongo akaaôron ang@@ an sha ayange ne , sha zwa u u@@ profeti ” la . Kwagh ugen u a tese ér Yehova wuese mcivir wase shi a gba un ishima yô , ka kwagh u Bibilo i er sha kwagh u msen la . Mose yange ke@@ hen ityough sha ci u i na un tahav yum ga . Or la lumun yô , ve ôr 2 Mbakorinte 1 : 3 - 7 , ivur igen hen ijiir la kaa ér : “ Ishim@@ as@@ ur@@ un . . . i ngee sha Yesu Kristu . ” M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma a tahav . Ngeren mba sha peeji u sha 5 zan zan 9 u mgb@@ er ne la ve pase kwagh u Tartor shon u lu yô man shighe u ua va la kpaa . Sha mimi yô , ajiir agen nga a i gbe je i lu a ta ng@@ uhar her@@ egh ga yô , man alaghga shighe u Yehova a ver la una kuma yô , a bugh h@@ unda u age@@ egh u eren ityom i vesen . Kpa wan@@ iky@@ und@@ an ugen war ku ú í kaa ér i̱ wu@@ an an@@ iky@@ und@@ anev mba Iserael mba nomso la , lu iwer iti@@ ar , í yilan un ér Mose , tsô wan u F@@ ar@@ a@@ o u kwase tôô un , hingir wan na . Nahan kpa ke ’ masejime yô , iyol hiden a mi jime i Saulu la bee kera . Maa se va hide ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , se va wase u maan kwagh shin Betel u hen L@@ on@@ don la . Sha ci u se cii ka Tor môm se lu eren un tom yô , ka Yehova je la , shi gba u se cii se kuran atindi a á we sha ci u mbacivir un la . ( Ef . Sha nahan yô , mkav ve u ve kav atesen a vesen kpishi a Bibilo la maa wanger wang . U yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo ken mcivir ka kwagh u a hendan a ityesen i Bibilo wanger wanger yô , Aôndo una lumun a ior mba ve civir mbi la ga shi vea zua a myom kpaa ga . Una za hen ijiir la shin una za ga ? Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen pase mnenge u Mbakristu mba sha ayange a tsuaa lu a mi sha kwagh u tar la nena ? Kpa iwer ngi kar yô , Peteru shi zua a Yesu , kwa ne yô Yesu lôh@@ ô un ér a dondo sha a na a ishima na i môm , a de kera hi@@ r ijime ga . PE@@ E@@ J@@ I 17 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 33 , 16 Nahan kpa , ú fa akaa a injaa ken igbenda ne , á i doo u or u civir Aôndo nana er yô . Be@@ tan@@ i yange lu gar u kiriki u gba ica a Yerusalem kuma er um@@ ail uhar nahan yô . Mkaanem ma Paulu man yange ma lu ior mba lu lamen a ve la a inja nena ? Tar u perapera u he ngu keghen se — ú lu ker kpa ? Er se ye dyako i m@@ yen yô , se cii se mba a “ iy@@ uh@@ we i gban ” ken a vese , man mba ve lu Mbakristu ica i gbe je kpa , ka ve gba iy@@ uh@@ we sha ci u mbamlu man aan a tom man mbam@@ fe kua akaa a mbagenev ve lu a mi la . ( Y@@ ak . Ve mban ne ma ve ze a se hemen u vesen ken mfe man dooshima u ve lu a mi hen Yehova man anmgbianev sha won cii la . Yesu kaa a iorov m@@ iliôn an@@ igh@@ eni , mba ve lu pasen kwagh sha gbashima la jighilii ér ve er tom ne ga . Ka Mbashiada mba Yehova , man mba eren kwagh ne ken ityar 2@@ 35 ! — Pasalmi 8@@ 6 : 11 , 12 . Kwagh ne tese ér se fatyô u tilen sha mimi shin er se yen nahan kpaa . Er Yehova a lu Aôndo u den or a kwaghbo yô , yange soo ér una zung@@ we Davidi mhôônom . [ U@@ foto mba sha peeji 4 , 5 ] M kera keren u za y@@ amen kwagh ken u@@ sh@@ ôô@@ p@@ u mba taver kwagh ishe ga , ka m keren mba ve te@@ en kwagh ishe gu@@ da la . M han@@ ger mer mbagenev ve er kwagh u a gande ve yôô ? Alaghga “ asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ” man mk@@ ighir u mbak@@ ov una na yô u hen wer atindi a Aôndo taver u kuran . ( 2 Tim . Nahan cii kpa , ikyav tese gbar gbar ér , e̱r ken ini@@ um i u@@ kwaghaôndo cii ka i lu nahan , u ng@@ un kpa yange i lu eren inj@@ ugh@@ ul@@ kwagh i vesen je . Mayange je yange lumun kpen@@ ga@@ eren u sha tindi ga u mbahemenev mba@@ kwaghaôndo mba sha ayange a na la lu eren la ga . Ikyav i Aberaham la ia wase se se hemba kaven kwagh u Yehova á er sha ci wase la nena ? Yesu di nenge kwagh u mnder u shin ku la nena ? Yesu yange kaa a mbahenen nav er : “ Ne yô , i na ne sha u ne@@ ̱ fa akaa a myer a tartor u Sha , kpa ve yô , i na ve ga . Mayange mci@@ e u cian Aôndo ka u gban d@@ ur@@ an iyol g@@ ighir g@@ ighir shin yangen se kwagh kpaa ga . 16 : 3 ) I er bredi ne sha m@@ w@@ em ma i h@@ ôr sha mnger , kpa i n@@ ungwa kwa shin kwagh@@ nyo@@ h@@ on , er b@@ ar nahan sha mi ga yô . Un vea nom na ve zua a ian i eren tom u maan akaa kposo kposo sha ityar igen . Nahan mba ker ken inyom i 19@@ 65 yô , mo vea P@@ a@@ olo se vôso ayol a ase . ( Pasalmi 46 : 9 ) Mbat@@ wer@@ ev man a@@ you@@ a@@ cii aa kera lu ga , angev kpaa ga . M@@ MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V hen ér iy@@ ev@@ or@@ on ne ishim@@ ap@@ ever . M ver Bibilo la hen ijiir i tseer tseer ape m veren ityakerada la shi m veren ishima sha mi tsembelee kpaa . Er H@@ es@@ e@@ k@@ ia ma yi@@ er sha mkav na yô , gema suur sha Yehova . • Er nan ve Yehova a we ishima ? M@@ cie u cian or . Kape tôv@@ ac@@ an kpa ashighe agen ka a va a mgb@@ e@@ jime sha tom u pasen kwagh ne je la , kpa jighilii yô , ka a gema a taver a taver jighjigh u nan u mba i lu tôvon ve a ican la . Nahan kwagh ne tese ér m@@ ser u i va sôr wanakiriki na la kar ve shinii ? M@@ A@@ S@@ E zan u tema u hen er yange wea lu uma shighe u Yesu lu shin tar la ve ma saan we iyol kpa ? Ity@@ esen I Or D@@ u@@ e Ken I@@ ny@@ am@@ to@@ ho La zua Sha Bibilo Kpa ? 1 : 19 ; 2 :⁠ 9 ) Er Yesu lu vea Ter na u sha la u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev yô , a hemba fan aeren a Aôndo kua ishima na a hanma or cii . Bibilo ngi ôron kwagh u num shon môm tsô , kpa geman t@@ eren num la sha ati kposo kposo je ka u henen ga . Se mba been yô , mo vea Gi@@ u@@ se@@ pp@@ e cii i hide i tindi se ken tar u I@@ tal@@ ia . M@@ lu u ken jijingi u Yuda yange lu nena shighe u S@@ ef@@ ania hii tom na u profeti laa ? Or@@ pasalmi Davidi ngise wa icam ér : “ Aôndo , mbamhen O@@ u doom je ! Peteru lu ngohol ior mban ken iyou na shi er a ve doo doo kpaa . Hen tugh mbu injaa mbu ken inyom i 33 la , Yesu ya bredi u wan kwa sha mi ga , u i ya P@@ ase@@ ka a mi nee her la vea mbaapostoli nav . ( E@@ ks . Mbamaren mba ve lu Mbakristu ka ve hii u tesen ônov vev akaa a ken jijingi iyev je , shi ve wasen ve u lun imôngo a mba ve we akaa a ken jijingi ikyo yô . Ishim@@ averen i tsan anyom 70 la ngi a ishimaverenkeghen i lun a ayange a kuman er 2@@ 5@@ ,@@ 5@@ 00 nahan . De se time nen sha atô@@ akyaa a injaa agen a á tese ér Tartor u Aôndo ngu eren tom nyian jim jim yô . ( 1 ) Kwagh@@ yan . 2 : 35 — Yange lu u “ s@@ an@@ ker ” una sôô Maria ken ishima nena ? N@@ ongo u wanakiriki u ken derianyom u hiihii la er tom u i na un la sha jighjigh Or ne ka wan u anmgbian wam u nomso . Se cii se mba veren ashe a Yehova a msen u eren tsung ser a̱ ver iniôngon i se zough ave se lu nôngon sha u eren ishima na ne doo doo , sha er icivir man iengem ia lu sha ze@@ ge iti na yô . ” ( Yohane 8 : 44 ) Yange soo ér i gema nan un icivir i i lu i Yehova tseegh la . ( Luka 4 : 5 , 6 ) Nahan kpa , ka u@@ gomoti mban kpuaa tseegh ve te num sha ior mba Aôndo jighilii ye ; inja na yô , ka mba yange ve ta num sha ikyurior i Iserael shin sha Mbakristu mba i shigh ve mkurem la je la . A N@@ ôngo Ity@@ av Mb@@ i Armag@@ e@@ don Han@@ a ? Ashighe agen yô , mbagenev ka ve venda u nan jighjigh ér Aôndo ngu sha apera je , sha ci u ve soo mimi ga . Ka akaawan a Bibilo a nyi aa wase u u tsuan akaa ken uma wou sha kwagh@@ f@@ ana ? Takerada u i yer ér The Gre@@ at@@ est Man Who E@@ ver Li@@ ved , u i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la pase kwagh u uma man tom u Yesu la . Ve cii ‘ ve tsa gbem ’ sha e̱r ve war bo mtim u Yerusalem yô . Yange tagher a atsan kpishi , kpa mayange de u pasen kwagh torough torough man sha ishimat@@ seen ga . — 2 Kor . Kwagh@@ ngeren u a lu ken mhii u takerada ne la pase awashima u mb@@ ang@@ eren u la ér : “ Se mba veren ishima ser , takerada ne ua wase ne u seer lun a isharen i ôron Bibilo cii . ” M nenge ian i m zua a mi u wasen môm ken anmgbianev mba Kristu la mer ka i civirigh . — Mat . A kaa ér : “ Tom ne doom hegen . Ior Z@@ a J@@ e Kp@@ ilighyol Tsô m kporom ikyua a na , m na un uwegh , m pine mer , “ Ka we zan u lu K@@ o@@ j@@ o ye ga ? I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Yange saan ng@@ ôm iyol kpishi zum u a nenge m hii u dondon atindiakaa a Bibilo yô . ( b ) Hii nan ve kwagh u mba@@ im@@ ev a samber wuee nyian y@@ um@@ u ? ( Mbaromanu 5 : 10 ) Er ú lu keren atô@@ akyaa a nan Aôndo icivir la , ishima ia hemba taver we shi ú hemba lun a iwuese kpaa . Gi@@ be@@ on lu ‘ zege@@ gar je — hemba ke@@ hen a A@@ i kpaa , nomso@@ mbaiorov mba ker kpaa lu mba@@ age@@ ev je . ’ 3 , 4 . ( a ) Kanyi kwaghwan yange apostoli Paulu wa sha kwagh u m@@ yar u yaren tom a shighe , man kwagh ne wa nyi man nyi k@@ ere ? Se mba eren msen asange asange ser Yehova a wase se sha er se lu a ieren i dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha kpa ? ( Luka 11 : 13 ; G@@ al . ( b ) Aluer se soo u dondon ikyav i Yesu ver la yô , ka mbampin mba nyi nahan i doo u se pine ayol a ase ? ( 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ) Kwagh ne wanger wang . Kpa aluer nan soo u lamen a vese ga yô , se kaa a nan ser saa shighe ugen , maa se yem a@@ y@@ ase@@ gh . Nahan kpa , Yehova er “ iyenge i as@@ an , A ii a ati cii . ” — Pasalmi 14@@ 7 : 4 . Ikyav i tesen yô , ka kwaghôron u Peteru yange na ve Yesu ter kwagh sha kwagh u “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” ye . Aôndo kaa ér : “ M sen sha u Me va yima ve sha ikyev i Mbai@@ gipiti , Me due a ve ken tar la , Me yem a ve ken tar u dedoo man u ke@@ hen kpaa , tar u at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough ve du@@ mbur ker yô . ” ( E@@ ks . ( b ) Er nan ve i doo u him@@ en iy@@ ongo a an@@ ngô wase ? Lu Yesu hii k@@ ôn@@ don yemen sha ye . Gba u se de@@ en ser mkaanem ma Aôndo ma mimi mara ma wanger uma wase hanma shighe , di vough er tsembelee wase u sha iyol la kpa se veren ishima sha mi hanma shighe nahan . Er se fe nahan yô , Aôndo sue ior kpishi ve tile sha mimi her zan zan ve kar kpen . 4 , 5 . ( a ) Ka an nan lu vegher u vesen u vor u Aberaham laa , man a ôr kwagh u Tartor ér nyi ? U soo u tôvon fan kwagh u a lu ken Bibilo la iyol you we@@ e ? Vea bee . M nenge a Pasalmi 11 : 5 ken an@@ takerada ne , ijiir ne ôr kwagh u Yehova ér : “ Or u ip@@ ira i doo nan la yô , A kôr nan ihyom . ” Ve mbagenev mba yange ve mough ken tar u Fran@@ ce ve yem ken P@@ ol@@ and sha u za samber a loho u dedoo la lu T@@ e@@ o@@ fi@@ l pi@@ as@@ ko@@ w@@ k@@ s@@ i man S@@ z@@ c@@ z@@ en@@ p@@ an K@@ o@@ is@@ k kua J@@ an Z@@ ab@@ uda . V@@ ande fan tsuaa er u ma ve u de la Ter : [ sha ts@@ wam ] U kera soo ga we nyi ? Ve Z@@ a Hemen U Z@@ enden Sha Mimi Sha nahan yô , Yehova ci@@ r “ uwegh ” nagh sha Mose sha er una nenge ijime na tseegh , a lu ishigh nagh ga yô , man lu sha ikyev i ort@@ yom na je er kwagh ne ye . 1 : 17 ) Mimi u vesen u sha kwagh u Yehova la ka kwagh u sur@@ un se ishima shi taver se ishima kpaa , hemban je yô , shighe u se tagher a atsan man mbamzeyol yô . Er i lu nahan ú hen er i hii ve Aôndo yange wa tindi ne kpa ? Alaghga uwer a gba mbagenev vea hen ér e̱r ve sh@@ ir tom a ishima i môm anyom a kar imôngo yô , alaghga vea fatyô u lun uma nengen “ iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ” la ga . I@@ y@@ ua ne ia mgbegha se u wan ago@@ yol u va umbur ku u Kristu sha iyange i T@@ om@@ atar , Ma@@ ac@@ i 23 , inyom i 20@@ 16 ne nena ? * Doo u se hen sha kwagh ne : Loho u se tindi la ua wase mbag@@ ene@@ ve@@ e ? Hanma ortamen nan pase ishima i nan wang shi nan kegh ato zu@@ lee nan ungwa kwagh u ortamen ugen nan lu ôron yô . Maa se hii u soon ayol a ase . Hen shighe la , orgen ken atô u mba yange ve na akaaôron la kaa wener mbahemenev mba shin t@@ ine mb@@ à “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la mba tamen a Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia anyom u@@ deri imôngo . Shin er A@@ bel lu orumace u sha un@@ yi@@ in u yange lu uma sha tar nahan kpa , ikyav tese ér lu un Aôndo hii nengen ér a kuma u a yima un sha ikyev i isholibo ye . I@@ been@@ egh k@@ in wa Mbai@@ gipiti ime , kpa gema lu iwanger hen Mbaiserael . Or@@ d@@ as@@ enda ugen kô@@ rom , bugh i@@ kpa yam nenge akaa a m wa ker la . Ka iyenge i nyi i tese ér ior kpishi nyian ne mba dondon kwaghwan u Peteru a kaa ér se lu per laa ? Shin er ior ve fe kôron imba ijende ne ga nahan kpa , mba ve ye ikyar ayol a ve ka vea nenge ér mba a tom u wan ijende ve ikyo yô , ijende ve la i hemba taver cii . — Anz . 3 : 1 ) Sha nahan yô , mba@@ ah@@ end@@ anev mban va ah@@ enge . I@@ mba er mba ve vande fan Bibilo ve lu a mi ken ityough tsema tsema ne nahan , shi gba keng keng u vea ver ishima u henen Mkaanem ma Yehova ve iky@@ ang@@ egh he ? Hen A@@ eren A V@@ ough A Mbakristu La Shi Tese Mbagenev A Kp@@ aa A nger ér : “ Ior cii m hingir ve hanma kwagh cii , sha u a lu nan nan kpaa , me yima mbagenev yô . ( Mbaromanu 8 : 37 ) Gb@@ id@@ ye kwar ken ishima you nenge ior mba Diabolo yange va ve a atsan atô kposo kposo sha ci u ve sue hem@@ en@@ tor u Yehova yum la — umbur kasev man nomso er A@@ bel man Yobu kua Maria ngô u Yesu man mba@@ jighjigh mba ngise mbagen man mba ve lu civir Aôndo a vese nyian ne kpaa . Se mba a ior mba henen Bibilo a ve war ng@@ een g@@ anden se ave . ” Yehova eren erdoo a ior cii nena ? ( 1 Yohane 5 : 19 ) Kpa ica a gba ga tsô una kera lu ga . Gbenda u ú hembe doon shi ú lu u kwaghfan kpaa yô , ka u den ér Aôndo a̱ tese shighe man or u a va a iy@@ ev@@ or@@ on sha a nan la . Me kaa a TER mer : U ngu ijiir yam i y@@ eren man iy@@ ou@@ utya yam , Aôndo wam u m suur sha a We ne . ” Ken inyom i 33 S.@@ W . la , Yehova Aôndo ver Yesu Kristu ér a̱ lu Ity@@ ough ki tiônnongo u Kristu . Kpa ka ve hemba veren ishima sha tom u Aôndo a hanma tom ugen cii , ve er u er ve fetyô la . Tsô tor la tindi ér i ôr R@@ ah@@ ab@@ i yô , a due a nomso@@ mbaiorov mba ve ve her a na la . Doo u a kpiligh se iyol er ieren i kundu kundu i ban ken tar u ainge ne ga sha ci u nyi ? ( Nenge p@@ ho@@ to u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka nyi yange i na ve Peteru lu a ishimataver sha shighe laa ? U ôr kwagh ne ka anyom 50 je ne . Ity@@ ôkyaa i vesen i Mbashiada mba Yehova ve nenge ityav ga yô , ka sha ci u aluer ve nôngo ityav yô , vea vihi imoshima ve i Mbakristu la . ( Nenge Anzaakaa 27 : 23 . ) ( Or@@ pasenkwagh 11 : 1 ) M@@ fe u ú fe wer hanma kwagh u ú fetyô u eren ken mcivir u Yehova cii wasen ken tom u geman ior hingir mbahenen la a̱ taver we ishima . Nenge er aluer se dondo akaawan a injaa a Bibilo i we sha kwagh u id@@ yaa la ve se palegh mbamzeyol mba nan@@ den ityough man ican i idya i ve a mi la sha wono ! Lu u vea na “ m@@ as@@ a u sha m@@ w@@ em ma ger@@ an [ ve@@ m ] ma hiihii la , a̱ lu nagh ku k@@ enden sha [ shin ku sha asema a ve ] , ” sha ikyo@@ v ikyo@@ v je . Nyian ne , alaghga orgen nan ngu nôngon a imeen i nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh . A nger ér : “ M ngu a inj@@ ô iyol hen Mbag@@ rika kua atô@@ at@@ yev kpaa , man shi hen mba@@ fankwagh kua mb@@ al@@ an@@ enkwagh cii . Ka nahan man i han@@ gem pe ôron ne mba ne lu ken Roma Loho u Dedoo kpee ye . ” Una za hemen u kuran ve nahan zan zan vea war mkur u tar u ainge ne , vea nyôr ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa u van a mi la . — Ôr 2 Peteru 3 : 7 , 13 ; Mpase 7 : 17 . Bibilo ôr kwagh ne tsuaa je , ér : “ Shighe u or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” Shighe u Yehova pase ieren i A@@ k@@ an ne ken igbar , ior hingir u fan i yô , Yosua kaa a na ér Yehova una er un ican . Shi time sha ikyav igen i i lu ken Mpase ityough 6 la . Ú fatyô u h@@ aren jighjigh wou u nan sha Bibilo vangertiôr Ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Su@@ cc@@ ess Th@@ r@@ ough Per@@ sever@@ ance ” ( Ishim@@ at@@ aver Ne Or Z@@ e Iky@@ ura ) la , u ken mgb@@ er u Iyoukura ( zwa Buter ) i Fe@@ be@@ war@@ i 1 , 2@@ 000 , peeji 4 - 6 . Kpa ka Ter Yehova una kar a mba@@ ah@@ end@@ anev kera ye , a lu sha iniôngon i uumace ga . U z@@ eren timen ke ’ Ruamabera sha iwasen i ityakerada i Mbakristu la una fatyô u nan se agee shi wasen se kpaa . Aluer se ver ishima sha ic@@ in@@ tan i Yesu yô , ‘ se k@@ usu kwagh u se lu a mi la gb@@ ang gb@@ ang , ’ man isholibo i a ya tor sha a vese ga . Se time sha mbampin mba uhar mban ken ngeren ne . Se ‘ taver ayol a ase asema ’ nena ? Kanyi i ne ve Paulu a kar I@@ so@@ u sha id@@ y@@ a@@ or ? Shi gba u vea za hemen u civir g@@ ung@@ ur môm . Lu@@ un er i gbe u a kura tindi u i nger ken Lev@@ iti@@ ku 15 : 25 - 28 la nyian nahan , ka m@@ taver u nyi ma se tagher a mini ? 41 : 50 - 5@@ 2 ; 48 : 13 - 20 ) Shighe kar yô , E@@ fer@@ aim za iti kpishi shi hemba ng@@ een a u@@ ip@@ aven mbagenev mba ken tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la cii , shi yange tile sha ityough ki u@@ ip@@ aven mbap@@ u@@ ev mbara . J@@ an@@ awar@@ i 15 , 200@@ 9 Sha mimi yô , shighe u mbayev Mbakristu ka vea taver ishima vea ôr kwagh u mbamaren vev ve tese ve sha kwagh u Aôndo man Bibilo la yô , ka ve va a iwuese man civir he ’ Yehova man averen sha iyol ve kpaa . — Mateu 21 : 15 , 16 . Kwase la ungwa kwagh ne nahan doo un , tsô a due shin mat@@ o u te@@ en ikyav la a dondo anmgbian ne ve yem hen ape ng@@ ura ver mat@@ o na la . B@@ ill umbur wener : “ Yange se hen kwagh kwa u hiihii la , man er se lu nengen ken Bibilo pu@@ usu pu@@ usu yô , m fa je mer ka kwagh u yange m lu keren je ne . Yange a doo Ifa kpishi er fa wener ashe a na aa “ bugh ” yô . Ka an je kwagh a lu a er nan , nan haa m@@ liam ashe ga ? Man a@@ dooga anmgbian u kwase ne nana lu nôngon a m@@ ts@@ wen@@ em . Ity@@ akerada i profeti tsengaôron er Yehova una va er ishima na ken hemen yô . Kpa imoshima yase ngi a mbam@@ yen di vough er or@@ tesen gbenda nahan . Gadia ka Aôndo kwagh u vough u or@@ on mba ve lu tôvon ne a ican la iyev eren ve ican . Kpa kwagh ka a er i doo yô , a@@ dooga ayôôso ne na yô S@@ ost@@ ene hingir Orkristu . Yehova tese se dooshima na sha igbenda kpishi je . Er ngeren u a dondo ne una tese nahan , imba m - ongo u ungwan un ne tese ieren yase hen Yesu un u a lu or@@ vesen u “ wanakiriki ” ne la . 2 : 9 - 11 ) Er R@@ ah@@ ab@@ i dondo nongo u Yehova u hen shighe la yô , Aôndo nenge ér un vea ya na cii ve war mtim u Mbaiserael va a mi sha gar u Y@@ er@@ ik@@ o la . Davidi yange fa ér tempel la man tom u a va er ker la cii ua na ior mba Aôndo iember shi ua wase ve kpishi . Apostoli Paulu yange nger wener : “ Ne ônov , ungwan nen imo i mbamaren enev ken Ter . Er@@ doo : Mayange mhen la v@@ am ken ishima ga . Er Yehova a fe ér sha mar@@ ami wase je sar se u i eren kwagh a vese sha icivir yô , a wa se kwagh ken mkaanem nam ér se̱ ‘ hemen sha u nan ior icivir . ’ ( Rom . 12 : 10 ; ôr Mateu 7 : 12 . ) H@@ AN@@ M@@ A iyange ka se tagher a akaa kpishi a i gbe u se tsua u eren yô . Er nan ve u yilan sha iti i Yehova shin lun ken tiônnongo u Kristu tseegh tsô la i kom ga ? Lu profeti Mose nger takerada ne ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u S@@ en@@ ai ye , man a̱ shi nan kpa yange nger ú bee ken inyom i 1@@ 5@@ 12 C.S.@@ W . la , shi kwagh u í nger ker cii yange za hemen hemba uwer môm ga . Ka sea due kwaghpasen yô , se tagher a ior kposo kposo , mbagenev ve kegh ato a vese , mbagenev di yô , ve lam a vese dang . Nahan kpa , ka inja er ngeren u ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu môm kpa zua sha kwagh u Paulu ôr la ga nahan . Nahan i ver m@@ t@@ w@@ em nam sha ci u “ mngerem ma wanger kwagh a m@@ in , ” shighe u or hông@@ or iyol i nan yô , i m@@ ishi nan iyol sha iyange i sha utar man i sha uta@@ ankar@@ uhar la sha u wanger nan . Habak@@ u ityough 3 la ka msen . Iyange igen la , C@@ ar@@ ol@@ ina kaa a mo ér mo m ôr Pasalmi 8@@ 3 : 18 ken Bibilo yam . ( Yobu 3 : 20 ) Nyian kpa ka i taver ior kpishi u kaven e̱r Aôndo u dedoo man u dooshima nahan kwagh a gbe un sha ican i yan man ifer i i nger yum ne ga yô . Nahan Yes@@ e@@ bel u ishima lu un ker u or@@ on iyev tseegh la gema er nena ? 38 : 21 , 22 ) Ka nyi ia due ken kwagh u Aôndo una er nee ? ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ; F@@ il@@ em@@ on 8 , 9 ) Shi aluer ú er sha kwaghwan u apostoli Paulu a we ne yô , mbagenev vea zua a mtsera hen we , á kaa wener : “ Mbag@@ anden . . . ve̱ lu per , ve̱ tema sha inja sha inja , ve̱ lu tse@@ v tse@@ v , i̱ kpe jighjigh ve u nan la iyol kua dooshima man ishima i wan ve la kpaa . Yange gba u Maria una hide a iyol ijime , gadia lu ian i i@@ civirigh ort@@ yom la na un ye . Ka sha gbenda u vesen u nyi nahan Yesu yange tese ér un ngu a dooshima sha a vese ? Ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 la , Yehova wase ior nav ny@@ ô@@ ôso mkav u ve lu a mi sha kwagh u injakwagh ne la . Ishima nd@@ era vihin ior a Aôndo nahan ka kwagh u nyian a mi ga . A kaa ér : “ Mbamaren av mba tesen mo hanma shighe ér saa me eren kwagh sha mimi ve a doo Yehova a mo ye . Ken tar u Fran@@ ce di , i kaa ér ayôôso a i eren hen ya er 30 nahan sha ityough ki deri cii ka m@@ sô@@ rom ma man karen ikyaa inya ma ve a mi ye . Yange iky@@ u@@ ior i Iserael la lu ken mzough môm a na , ve lu ken i@@ kur@@ yan i i ya a uter vev la . Yange Paulu fa je wener “ ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” — 2 Mbakorinte 9 : 7 . Nahan kpa , er Saulu hemba Yehova ato yô , hingir u Mba@@ fil@@ iti vea ya Mbaiserael ish@@ ar . — 1 S@@ am . ( Ese@@ kiel 25 : 1 – 39 : 29 ) Yesu lu kaan ér i vande z@@ endan Satan sha kera ga . Ka se hen akaa agen kpishi hen anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya mban . ” Hanma or u nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova yô yange gba u nana hii ‘ karen kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpa ’ nengen . ( Rom . Ng@@ ôm u doom mo ishima la lu henen Bibilo vea Mbashiada , kpa a vese zan zan kuma u a er un batisema ga . Ka her mba i sar ve mbara yange ve z@@ aan hanma shighe sha u za nengen shin “ washika ” una kua a sen ye . ( Anzaakaa 2 : 1 - 10 ) Apostoli Paulu pase e̱r i gbe u a lu a jighjigh u t@@ enger ga man ishimaverenkeghen i taver yô . Shi zum u i zua mkohol ugen ken gar u T@@ arr@@ ag@@ on@@ a , ken tar u Ish@@ pania ken inyom i 1@@ 2@@ 34 la kpa , i wa imba tindi ne sha hemen u po@@ op@@ u ugen u i yilan un ér James I la . . . . Yehova tôô Yesaia man ônov nav tese “ u@@ ivande kua akav ” ér ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Shi@@ ria man Iserael aa fatyô u hemban Yuda ga . Shi yange m va hii u gban iky@@ ung@@ ugh shi m ngô@@ ôr gban angev ga . Aluer se soo ser Yehova a na se agee ken jijingi yô , gba u se eren mbamsen asev nena ? Aluer se mba henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase hanma shighe , hemban cii je yô , aluer se mba timen sha aka@@ ac@@ imin a ken Mkaanem Aôndo yô , se lu tsaase mkav wase . Yesu kaa ér : “ V@@ ande keren nen tartor . ” Kpa Yehova kaa a Mose ér una gb@@ ihi un ga . 1 : 19 . Vea Z@@ ua a I@@ wasen hen Un@@ ô ? 9 : 9 ) Er kwase man nom ve lu been iyol seer la , a gba u vea er hanma kwagh u ve fetyô cii sha er ivaa ve ia taver her dông shi vea soo ayol a ve her tsung yô . Awa@@ shima wase kpôô kpôô yô , lu u pasen kwagh hen haregh la ts@@ eren er se fetyô la shi nan mba ve tese isharen la ityakerada i pasen Bibilo er se fetyô la cii . Ity@@ akerada i í doo u henen kwagh a mi yô ka Takerada u Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La man u í yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k la . Kwagh@@ yan môm u una gema mlu u or imba la ken ayange pue tseegh je kpa ngu ga . U tesen ikyav yô , Anmgbian u kwase ugen u a lu pania u tse@@ en ishima , i yer un ér De@@ bor@@ a yô , kaa ér : “ Ka m shi umbur kwagh ugen u yange m er shami ga yô , man hanma shighe ka mea umbur yô , ishima i seer vihin mo . Ka inja er ityôkyaa jighilii i mbayev lu l@@ ahan Elisha yô , lu sha ci u a kp@@ ur ty@@ ough shi a h@@ ua iky@@ ondo tom i Eliya yum . Heela tseegh ga , aluer se wa ishima zan zan mkur yô , se lu a ishimaveren i va nengen m - iv u ityendezwa i Aôndo ig@@ enegh i a t@@ ende nahan la ér : “ Er ayange a ik@@ on a lu nahan kape ayange a ior A@@ v kpaa aa lu la . ” — Yesaia 65 : 22 ; Mateu 24 : 13 . ( a ) Gbenda u iyôngo i eren kwagh la tese mimi u mkaanem ma Yesu lu ôr ken Yohane 10 : 4 la nena ? Shighe kar yô , R@@ on@@ al@@ d u yange m yilan un mer G@@ r@@ am@@ p la hii u keren akaa a a hembe lun a inja yô . Y@@ ES@@ U yange pine mbahenen nav mpin la sha ci u yange fa er ior lu a mbam@@ nenge kposo kposo sha kwagh na yô . ( Daniel 12 : 4 ) Or@@ cu@@ gh u hemban la k@@ an shio u t@@ umbur a ior mba Yehova shin p@@ ir@@ in ve ashe . U veren ishima ‘ tilen sha aeren a dedoo ’ la ka kwagh u ‘ doon shi u a lu a inja kpaa ’ sha ci u wasen se u u@@ men atam ken m@@ civi@@ ra@@ ôndo shi ka a na se lu kposo a tar u ifer ne kpaa . Yange Yakob doo Yehova ishima sha ci u lu or@@ jighjigh . Ka ian i vesen i eren nyi se lu a mini ? A been yô , a tim Diabolo kera . ( Mpa . He ’ ape ka a̱ gba a̱ doo yô , Mbashiada mba Yehova ve za sha ajiir a samber a abaver la ve za pase kwagh u a lu u mimi la wang . Zum u Adam er isholibo la , lu sha apera je er i̱ ye . Ikyav i tesen yô , Paulu fa dedoo ér ior mba ken gar u Roma fa kwagh u ikp@@ an i te@@ en er ngise i eren ken Zege@@ tartor u Roma la nahan . ( Mbagalatia 6 : 5 ) N@@ om ngu a tahav mbu b@@ un@@ den shin vendan imba ic@@ egh@@ zwa ne ga . Umbur ib@@ um@@ un i Yehova na Mbaiserael zum u a ngohol ityom ve kera la . Mbashiada mba Yehova fa je ér ior kpishi mba yan ican a ishimaverenkeghen shio shi mba a ma iwasen kpaa ga . Kpa we yô , u war sha ci u u ungwa kwaghwan u Yesu la . Aluer amba@@ akaa a ve er la ka a mimi yô , kwagh la una gema a na u̱ a h@@ una kwagh u takerada u Daniel u tsengaôron sha kwagh u shighe u mkur la tsembelee je . A@@ ka@@ a@@ wan a Ruamabera a i nger ken um@@ ag@@ az@@ in mban kua takerada u The H@@ ar@@ p of God u i gber ken zwa P@@ oli@@ sh la , yange a doo icombor kpishi je i zua ga . Mbat@@ im@@ en sha akaa a Bibilo kaa ér kwagh u i nger ken ityakerada i I@@ vangeli la tese ér , gbenda u Yesu nengen kasev la kaha kposo a gbenda u ior nengen ve sha shighe na la . Ú ngu wer , mbahenen mban kav kwaghôron u Yesu ne tsembelee je ga . Kwagh ne yange una taver tor la ishima je ka u henen a hen ga . Yesu venda ing@@ y@@ at@@ u i hemban cii , i i gbe je or lu a na orgen ga yô Su@@ le ne môm tseegh yange kuma she@@ k@@ el un@@ yi@@ in , shin kuma u iorov uhar vea ta kp@@ an@@ de@@ gh ku tempel a mi yô . Bar@@ aki yange lu a jighjigh u nan , shi yange i taver un ishima ac@@ in imôngo ér Aôndo una sue un , nahan á hemen iorov 10@@ ,000 mba ve lu a ikyav mbi u@@ ity@@ aav m@@ yen , ve za hemba ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a age@@ egh a Y@@ ab@@ in á kur@@ utya Shi@@ s@@ era hemen á la . Alaghga we kpa u vande tagher a imba kwagh ne . Mor@@ de@@ ka@@ i ver ikyav i dedoo sha vangertiôr u lu a mi ken Yehova la . Yon@@ a lu di or tsô er se nahan , shi lu a mbam@@ yen kpishi mba lu nôngon a mi yô . ( Mat . 5 : 3 ) Akaa a ken jijingi aa hemba lun se kwagh u vesen , shi se tese ser saan se iyol u civir Yehova . ( Ps . ( b ) Se wase or u se tesen nan Bibilo u nengen a m@@ doom ma Yehova ken uma u nan nena ? Mbak@@ ur@@ an Tor yangen ayôôso sha shighe u an@@ umb@@ egh man sha mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i , shi wasen u p@@ ir@@ in usu u ú lu hi@@ an ma kwagh yô . Yange doo se kpishi u pasen ior mba hiden a iyol ijime mban ken Bibilo ser Yehova we mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ikyo , aluer ka zwa u nyi je ve lamen shin vea gba ica a ior nan nan kpaa . 4 : 12 ) Loho shin mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u b@@ enden a vese vough er yange ma bende a Yeremia nahan . • Ka us@@ aa mbagen mba nyi yange M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti man Ne@@ hem@@ ia wa ishima a mini ? Zum u a nder ve kera la , vea kô@@ r@@ cio u fan kwagh u Yehova * man Yesu shi wuese ve kpaa . Er inya i dedoo la i le@@ gh@@ em shi i ze sh@@ imi yô , am@@ ise a iv@@ or i sha inya ne za shin atô inya , sha nahan yô , iv@@ or ne m@@ ende ume atam . Shighe u kwaghbo a tser se yô , mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 10 : 28 la ma a su@@ r se ishima nena ? Iky@@ aior , Lu Nen Mba@@ fankwagh ( Yohane 11 : 35 ) Sha shighe ugen la , Yesu nenge er wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen ken gar u N@@ ain , u lu wan na u môm môm la kpe yô . Shi alaghga tsombor u Marku lu mba lun a kwagh a ve , sha ci u ve mar ya ve ken gar la shi ve lu a or u wasen ve tom hen ya kpaa . ( Aer . 3 : 23 ) Sha ayange a mbaapostoli la , hii ken Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la je , mbadondon mba Kristu hii u eren kpen@@ ga a tal@@ ent@@ i mbara . Gba u mbayev vea ngô@@ ôr a kwaghôron sha ci u nyi ? Bibilo kaa ér Aôndo na mbamaren dyako sha u ôn . Er nan dondo atindi la je nan ngu a ian i eren ivese sha nyityô gbenda i tindi a lumun a mi cii . Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Yohane 17 : 3 la ma tese er i lu hange hange u fan kwagh u Aôndo a lumun a mi la nena ? Nahan kpa , Yehova yô ngu vough je m@@ shi ngu ga . Shi kwagh ugen yô , wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ver shighe u eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe . Aluer se er nahan yô , se lu a vangertiôr ser se zua a averen kpishi hegen , man “ ken ayange a ken hemen ” la di se zua a averen a hemban cii la . — M@@ ar . 10 : 28 - 30 . M@@ h@@ ôônom ma Yesu la wase se u fan aeren a Ter Yehova man igbenda na kpaa . • Gba u se nenge iwanger i se seer zuan a mi sha akaa a ken Ruamabera la nena ? Hegen yô , ka se hemba veren ishima sha u pasen ior kwagh ken igbar , sha ajiir a nyôron mat@@ o man hen uta@@ sh@@ an mba ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go man sha ajiir a veren um@@ ato man sha ajiir a ior kpishi ve kohol her yô , kua sha u@@ kasua . ( Yohane 10 : 16 ) M@@ kohol u vesen la yange ku@@ usu yô , ior mbagen mba tsuaa tsuaa ve y@@ aan bredi shi ve maan wain u M - umbur la de u yan shi man sha ci u ve kav ér ishimaverenkeghen ve ka i shin tar ne , ka i sha ga . ( T@@ ôô kar sha Mbaromanu 7 : 21 - 23 . ) F@@ er@@ nan@@ do kaa wener : “ Mo vea kwase wam S@@ ar@@ ah * yange se mba eren ivese yô , se za lu vea mbamaren av . ( Ôr Pasalmi 43 : 3 , 4 . ) I@@ mba inja ng@@ in nahan ia na nom man kwase vea lu imôngo saan saan je kpa ? Er msen hen a na hanma shighe , hemban je yô sha mzeyol u ú lu a mi la . Yesu fa ér doo u una er tom a tahav mb@@ un sha ci u gb@@ ayol na tseegh ga . Umbur kwagh u yange Mose nger — shi Yesu va kimbir la — ér “ ka sha bredi tsegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” Er Eli@@ sa@@ bet@@ u ungwa ish@@ u@@ ghun i Maria yô , wan tsu@@ we un ken uya sha iember . Ve lu kuran ga . ( Ivur 7 , 8 ) Lu hanma shighe Davidi gba b@@ ou@@ ange nee ? 6 : 18 - 21 . ( b ) Sh@@ im@@ on yange hen ken ishima na ér nyi ? Ka ikyav i nyi i lu i tesen ér uma gba se kwagh@@ a ? Aluer se palegh g@@ es@@ a u gban a mbagenev ga yô , kanyi ia er se ? ( Ôr Anzaakaa 10 : 22 ; Mal@@ aki 3 : 10 . ) Bibilo pase akaa kpishi sha kwagh u uumace man hemen u Yehova vighe vighe . Ka mpin u nyi a dugh sha kwagh u P@@ ase@@ ka man Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe laa ? ( b ) A or iyev sha ci u ior mba Aôndo nyian hanma shighe , man a or i̱ nena ? Jijingi Ne Se T@@ ahav mbu H@@ endan a I@@ me@@ en shi Wan Ishima a I@@ yol@@ kpen KW@@ A@@ S@@ E ugen , mba yer un ér G@@ l@@ ad@@ ys , eren tom ken makeranta ugen ken gar u M@@ en@@ do@@ za ken tar u Ar@@ g@@ ent@@ ina . ( Pasalmi 1@@ 16 : 15 ) Man shin aluer ku kôr mbananjighjigh mbagenev je kpaa , se fatyô u lun a vangertiôr sha mnder u a va nder ve shin ku la . — Yohane 5 : 28 , 29 . Ish@@ ember i Yesaia á er heen ne i̱ doo tsô ! Aluer or er isholibo i vesen yô ka nyi i doo u nana er@@ ee ? Ve mba shon mba ve lu wan we kwagh la ônov vev mba nena ? Yesu yange er nyi sha ci u mba zung@@ wen@@ e , man lu sha ci u nyi ? K@@ era ga je kpa , mbatamen mba ye tor sha kwagh u jighjigh u nan u anmgbianev vev ga 1 Pet . Nahan alaghga se pine ser ‘ Yehova wasen se nena ? ’ Yange vea vande pase un ér mba van hen a na ga kpa , a ngohol ve . Hii nan i gbe u se ver ishima sha iyol yase hanma shighe ? Er i nger ken 2 Mbakorinte 4 : 16 , 17 nahan , se kange ishima ser se er nyi ? Jijingi u Aôndo una fatyô wasen or u aren sha ian@@ tom shin eren ma tom , aluer nan vande eren u ken uma u nan ga , shin a lu nyi je ia vande eren nan kpaa . Shighe u i tsaha se yô , se er nena ? Shighe kar yô , John de tom u@@ ke hide lu k@@ ahan sule iky@@ on . Kpa O@@ mar va kom anyom 17 yô , a de u zan mbamkombo mba Mbakristu shi duen kwaghpasen . Yehova Aôndo tese ikyav sha gbenda ne . Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” — Mateu 19 : 5 , 6 . Anmgbianev av mba nomso mba vesen utar mba ve lu a hingir Mbashiada ga la kpa , lu henen Bibilo . Mimi Ngu Kwagh U In@@ j@@ aa Hen A We Nan J@@ e ? Lu u Yosua una kura Tindi la yô , una er kwagh sha kwaghfan shi una za iky@@ ura kpaa . Ka i doo mbacivir Yehova u ôron kwagh sha atô@@ akaa kposo kposo , kpa iliam i ken jijingi ka i hemba wasen ior mba ve har ishima ve sha akaa a ken jijingi yô . — 1 Mbakorinte 2 : 13 . Aôndo na zwa ér i pase loho u dedoo u Tartor ne . E@@ m@@ man@@ uel , wan na u lu anyom an@@ igh@@ eni la gema kaa ér : “ Ka u wam . ” Sha ityôkyaa ne yô , Gi@@ di@@ on lu gb@@ ir@@ en al@@ ak@@ e@@ ma , kpa lu ken sule ga , lu shin ih@@ ungwa i sho@@ gh@@ ol wain , sha er una fatyô u y@@ eren s@@ am u al@@ ak@@ e@@ ma la fele yô . ‘ Mba Er Kwagh U Er@@ doo Man Dooshima ’ Yange za “ ande sha ishigh ki Aôndo sha ci wase ” a “ awambe Na iyol Na . ” Lo@@ ti man Aberaham man Yosev cii yange akaa tser ve kposo kposo , shi ve tagher a am@@ een kpa kposo kposo . ( Mbaromanu 8 : 20 , 21 ; Yakobu 1 : 25 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen ne ia b@@ unde ga sha ci u i̱ har sha iyua i hemban doon ishima i Aôndo a ne orumace yô — ka naagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu , Wan na u ishima ishima , je la . F@@ ada la za va , se mba ng@@ ur lamen yô , a kaa ér , gba u ma se tesen kwagh u Ter man Wan man Icighan Jijingi Ka Aôndo M@@ ôm la , kua akaa agen kpaa . Yange i ver Mose doo doo sha ieren na i mimi la . I@@ nya i hiihii i iv@@ or i he@@ e sha i̱ la ngi “ sha gbenda , ” ape i “ nd@@ yar ” iv@@ or shon “ angahar ” la . M ng@@ ur lamen a na yô , m yar tom a avur a Bibilo a yange m hen kwagh sha mi ken kwaghhenen wam u ngeren pinen sha ta@@ sh@@ an u re@@ di@@ ô la . Saan se iyol sha mimi er yange se nger mba@@ ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en mba pinen ian i zan M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi anyom 60 ken ijime yô . Kpa yange kera ker vighe vighe sha er una fa er ishima i Yehova i lu sha kwagh ne ga . Umbur wer doo u se h@@ una ma kwagh u Yehova a er ga . An@@ t@@ ôn@@ i@@ o * yange lu or@@ hemen u mbatomov mba kô@@ mp@@ eni u he ’ gar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o ke ’ tar u B@@ ra@@ z@@ il . ( Luka 3 : 1 , 2 ) Shi Yohane er Yesu batisema ken mb@@ ee u inyom shon . Ka a lu u vea fatyô u eren tom kpishi yô , tom u eren kpuaa la ngu kom ve ga . K@@ era je kpa , vande ‘ v@@ ôron se iyol ’ ga z@@ ee ? Kwagh u i nger ken Genese ityough 24 la tese wanger wanger ér Aberaham yange lu vea Yehova k@@ ang@@ en@@ aa je any@@ iman nga ga . Nenge ase akav a tesen ang@@ an ne . Pasalmi 1 : 1 ; Mbaromanu 12 : 2 ( Genese 35 : 10 ) I na apostoli Peteru ati kposo kposo at@@ aan . A@@ ti shon yô ka Sh@@ im@@ e@@ on man Sh@@ im@@ on man Peteru man Ke@@ fa kua Sh@@ im@@ on Peteru . Shi doo u nana undu or môm tseegh a iliam ga . “ Yange m nenge ve lu ior mba lun a dooshima u mimi , mba ve keren mtsera u mbagenev yô . ” ​ — P@@ AN@@ A@@ Y@@ I@@ O@@ T@@ A Or u yange tôô un tom la gema kaa ér una na un ian , a̱ yaren tom la kasua uhar , a geman a me@@ men kasua at@@ ar@@ atar . Kanyi jim i ze@@ yo@@ loo ? Mba hembe veren ishima sha kwagh u mkpeyol ve man u iv@@ in asaren a ve a iyolough la . Ú fa or u kwase u Ho@@ sea a til sha ityough nagh la kpa ? Shighe u ka mea lu vea tsombor wam shin mea lu vea mbananjighjigh a mo nahan m hembe soon u lamen sha akaa a ken jijingi , shin ka m hemba soon u ôron kwagh u g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh man ak@@ ondo a z@@ eren man us@@ ene@@ ma man kwaghyan man akaa a a sember duen la , shin akaa agen a a lu a ikyo@@ o@@ gh ga laa ? ’ U ta mbaihyomov av az@@ u sha ah@@ enge cii , U or mbaaferev anyi . ’ — Ps . Kanyi i lu awashima u takerada u he nee ? Tindi la tese ér ior ve eren msen hen Aôndo sha ikyev i upristi . ( a ) Ka ib@@ um@@ un i nyi i lu ken Yakobu 1 : 5 ? Alaghga a hingir or u nan pav ivaa la ken ishima dang , shi nana nenge ér nan ngu tswen , nahan nana pine iyol i nan ér : ‘ Hegen u m pav ivaa kera ne , ka nyi or jim m lu ? Aluer kwagh ngu nahan yô , hemba doon u or la nana er msen shi nana seer me@@ men kpaa . 5 : 41 ; 8 : 50 ) A ver se ikyav i dedoo nyian kpen kpen ! Kpa , er se vande henen ken kwagh@@ ngeren ne nahan , igbenda igen ngi i se tese jighjigh u nan yô . Se fatyô u tesen jighjigh wase sha u wan mbagenev ikyo hen iniongo man hen ivese i Mbakristu . Ve cii ve lumun nahan ér : “ M@@ saanyol u or ka nan zua a mi sha u eren tom hen haregh u i lu a vande pasen kwagh her ga la , hemba nyityô m@@ taver cii . ” ( Aerenakaa 16 : 14 , 15 ) Mayange se kôr nen a ve gb@@ ang gb@@ ang sha mbamhen asev shin sha atesen a ma kwaghaôndo a á doo se yum la ga . Kape i gbe u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se gba ken to u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ga je la . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev kpishi mba wasen sha tom u maan A@@ you a Tartor . Se umbur nen ser icighan jijingi u Aôndo shin jijingi u wang u Aôndo una lumun u lun ken ishima i i hông@@ or ga . ( Ps . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 3 PE@@ E@@ J@@ I 20 - ​ 24 Hanma shighe yô , í lu un ke ’ ishima sha inja i or@@ van@@ av@@ a nahan i sar un ka zuan a mkpeyol u lun he ’ tsombor u u lu a dooshima yô . Mbat@@ amen mba dondon kwaghwan u a kaa ér : “ Z@@ ung@@ we nen ve mhôônom a mciem iyol ” la . Se ‘ ker perapera ’ nena , man er nan ve a fatyô u eren kwagh ne ken tar nee ? Yange se na jighjigh ser tom wase la lu u hange hange . ” I@@ h@@ uma i dedoo i kp@@ ur@@ um sha ahumbe a pe@@ pe , nahan mba ij@@ en i ker ve yô ve gba va y@@ amen m@@ ian - mi - m@@ ian yan . Mar@@ ta yange de akaa kpishi d@@ an un nahan , kwagh la tese se nyi ? Ka se ‘ kegh iyol u den nan kwaghbo , ’ shin ashighe agen ka se hemba soon u wan kwagh ishima a nana ? Aluer kwagh a gba ior sha loho u se pasen ne ga , shi mba hendan a vese shin mba tôvon se a ican je kpa , kwagh la a de nd@@ ôh@@ ôr gbashima u se lu a mi sha tom u pasen loho u dedoo u Tartor ne ga . — Yakobu 5 : 10 , 11 . U nenge wer kwaghwan u ken Yakobu 3 : 15 , 16 la ngu a inja kpishi sha ci u nyi ? ( M@@ ika 5 : 5 ) Nyian ne , anmgbianev mba hiden a ayol a ve ijime , mba ve lu a isharen i eren tom sha ci u mbagenev la mba kpishi , mba i lu tesen ve u nengen sha ityom i ken tiônnongo yô . Or@@ ya u a ki@@ mbi mbatomov mba ve er tom iyange jimin injar i môm vea mba ve yar shighe u kuma u kur@@ un la yange er kwagh u shami gaa ? Er N@@ ab@@ al l@@ aha Davidi shi venda u wasen un yô , ishima vihi Davidi nahan a mough ér una za tim N@@ ab@@ al a ya na cii , kera umbur er ieren i wu@@ an mba@@ ish@@ ôô@@ v la ia na una lu a ibo i awambe sha ishigh ki Aôndo nahan ga . Ken inyom i 200@@ 6 la , M@@ zough u Nen@@ gen sha M@@ kpeyol u Tar Cii kaa ér “ ta@@ av ka kwagh u vesen u sha uhar u a lu hemban wu@@ an ior sha tar yô . ” 23 : 5 - 7 ; Luka 23 : 5@@ 4 . Shighe u Yesu lu shin tar la , yange fa hanma kwagh u una va er ken hemen ci@@ ilii ? I@@ ̱ pase kwagh u ityav mb@@ in ér , “ hii sha i@@ gbe@@ tar je , ka ityav mbi hemban ci@@ er@@ yol mbi yange i kase je la , ” man ib@@ aver tese ér ityav mb@@ in yange mbi wua Mbayuda je hemba iyenge m@@ iliôn môm . Alaghga ior mba or kpe ve la vea vaa m@@ li@@ an ma zungwen , vough er Yesu kpa yange vaa ku u L@@ as@@ ar@@ u nahan . Yesu yange tese kwagh u i gbe u a er ve a wase iyôngo i Aôndo a koson i̱ , i i saa la nena ? Nenge ase er mbap@@ asen kwagh u Tartor mba yange ve gba uwer ga la vea ember la sha wono ! Or@@ gen ken tar u Jam@@ an@@ i yange hendan a isharen i kwase na lu a mi i henen mimi u ken Bibilo la je gba uwer ga , shi yange na jighjigh ér Mbashiada mba Yehova soo u bu@@ men kwase na . A@@ jiir a ú nenge wer yange kwagh a va gba ú a mi ke ’ tom u pasen kwagh shi tesen ior la yô , ver ishima fa ishember i i̱ lu j@@ im@@ in@@ kwagh her la , nahan za ker i̱ ke ’ u@@ peeji mba i s@@ ange ase@@ mber a ke ’ Bibilo i nger ke ’ ijime i Bibilo you la , aluer i̱ you ngi a mi yô . Aluer mbamaren tese mbayev vev ér ve doo ve ishima sha u ka@@ mber ve ave sha av@@ ande shin sha u ku@@ ven ve nahan ve er shami gaa ? Gadia , ve “ hingir kwagh ” na jim je . Zum u i lu tôvon se a ican je kpa , se nôngo kpoghuloo se hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo , sha ci u se umbur ser ka Yehova una or iyev ye . P@@ ase sha ikyav i tesen er a fatyô u tesen or@@ henen u he tindi u a kaa ér mbagenev ve doo se shima la . Kpa vea ember , gadia vea fa ér mp@@ aa ve mgb@@ ôghom . — Ôr Luka 21 : 25 - 28 . M@@ ve u Yesu va shin tar ne va hingir orumace shi civir Aôndo la wase se nena ? ( Aerenakaa 10 : 35 , 43 ; 11 : 18 ) Akaa ne cii zua vea kwagh u Yesu wa la , wener ‘ za gema nen ior mbahenen , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ’ M Hii u Eren Tom u Pas@@ en Kwagh Hanma Shighe Kanyi i G@@ be u Ú E@@ ree ? Yange due a ikyaa ne sha u pinen Ifa ér : “ Ka mimi je , Aôndo kaa er , né de ye atam a ma kon u ken sule ne gaa ? ” 17 , 18 . ( a ) Se er nan ve se seer zuan a nomso ken tom wase u pasen kwagh laa ? Er nan ve u tsuan akaa a ken jijingi a ú er la i lu kwagh u z@@ ange ga ? Alaghga or wou u ishima ishima nan kpe , man ú ngu nôngon a m@@ saa u vesen u ku ngu u va or a mi la . Er U Z@@ ua a M@@ tsera sha Tom u Jijingi a Eren Nyian Yô Ter ugen ken tar u Bar@@ az@@ il , mba yer un ér K@@ el@@ at@@ ôn . Ngu a ônov mba hi@@ an a hi@@ a uhar . ( Anzaakaa 11 : 2 ) Or u hiden a iyol ijime ka or u fan kwagh , sha ci u ka nan dondo gbenda u Aôndo á lumun a ú la , shi nan ny@@ agh jijingi u gen@@ gese iyol u a ve a il@@ y@@ ahan la . A̱ pine un ér ú fa kwaghbo u m@@ ts@@ en u̱ ts@@ enen iyol you sha atesen a aiegh la una va a mi kpa yô , a na mlumun ér : “ Kwagh môm kpa una fatyô u t@@ enger a jighjigh u nan u or u nan fe mimi u Bibilo la ga . ” U nenge wer doo u ú ny@@ ô@@ ôso iky@@ enge i u lamen a nan laa ? Paulu zer henen sha akaabo a yange er shighe u lu ken kwaghaôndo u Mbayuda la ga . 5 : 42 . • U se tan i@@ ha@@ gh ser se mba Mbakristu la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ity@@ ôkyaa i môm ngi i se hingir iy@@ ongo a Yehova ga . ( Pasalmi 6 : 6 , 7 ) Kpa Orkristu nana fatyô u nan ian ér ishima vihin i na nan iyol i kpen ga ! Ho@@ v@@ enden yange va nyôr a iky@@ e@@ ky@@ e ne sha iyange i No@@ ve@@ mba 21 , 18@@ 26 . 20 : 12 ) Ka akaa a nyi aa lu ken u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mba sh@@ on@@ o ? Se mba p@@ eren ij@@ ough@@ tar se mba nyer ken tar u H@@ a@@ iti yô , se nenge er tar - t@@ enger la vihi akaa kpishi yô . ( Genese 2 : 16 , 17 ) A@@ lu ka u Adam man Ifa vea za hemen u lun ken sule u E@@ den la her yô , gba u vea kura tindi u í na ve u taver ga shi wanger wang la . K@@ era je kpa , Yehova Aôndo tôndo zwa a mba ve nôngon kwagh tsung ér vea civir un la wener : “ Mo , TER , Aôndo wou , M kôr uwegh ough ku y@@ an@@ egh ; M kaa a we M@@ er : De cie ga , M wasen we . ” — Yesaia 41 : 13 . 1@@ 15 : 4 - 8 ) Nahan kpa , aluer se nder ve ken jijingi shi se wase ve ve fa loho u Bibilo u mimi la yô , vea zua a averen a Tartor u Aôndo ua va a mi la . Kanyi ia wase se u eren tom u i@@ vangeli ne kuren ú doo doo ? Á hingir ik@@ av kua shiada u TER u ak@@ um a Sha ken tar u Igipiti . ” Nahan , er se lu suur sha iwasen i jijingi u Aôndo vangertiôr yô , er hanma tom u i we u sha ikyev cii a ishima i môm , fa u eren tom u i ne la tsema tsema , pine Yehova iwasen . ( Y@@ ak . 5 : 20 ) Mbakristu mba ve lu a awashima u va lun shin tar la kpa ka mba@@ y@@ an@@ dyako u Tartor u Aôndo , nahan aluer mba wan ave sha ayôôso a ken tar ne yô , a doo ga . Se seer henen u lun a iwuese sha u henen fan er Yehova yange eren a Iserael u sha ayange a tsuaa la . Kwagh@@ bo u a lu ken ieren i or keren u lun sha tse@@ ene@@ ke la . Ngu a Mbashiada m@@ iliôn an@@ igh@@ eni , mba ve lu ôron ior mba ken akuraior cii kwagh na , kua gbenda u ngise er kwagh a uumace shi a lu eren kwagh a ve hegen la kpaa . Kwagh ne wase se se kôr azende kpishi , shi kwagh@@ môm ban se ga . Zum u Davidi lu ken mzeyol tsung la , yange ngohol iwasen nena ? Saan mo iyol kpishi er m lu pasen kwagh heen yô ! ” “ TI@@ L@@ E N@@ EN D@@ Ô@@ N@@ G ” ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) U er nan ve u palegh imba mlu u vihin seer a seer , u ka i taver u duen ker sha laa ? Nahan lu a mnenge u vough . Nahan m kure ikyaa mer , u ngu kwase u soon mbagenev shi Aôndo u a hemen ior a ze a ve sha gbenda u uma la kpa doo u ishima . ” Kpa mbam@@ ishen mban yô , ú ngu wer mba keren loho u dedoo ve ve lu yemen ajiir a ic@@ aa ga ; kpa , mba yemen sha ajiir la sha u vea za pase ior mba sha ajiir la loho u Tartor , vea tese ve shi vea wase ve ve̱ hingir mbahenen mba Yesu Kristu . ( b ) Noa yange nyôr ken t@@ so la a vangertiôr u nyi ? Kpa ka unô ken tiônnongo i doo u vea er kwagh ne ? Kwagh u sha utar yô , Mkaanem ma Aôndo ka w@@ una u kwaghfan u mimi . We ú hen wer tar la yange ú lu nena j@@ imi ? — Duteronomi 3 : 25 – 27 . Aluer se soo u zan hemen u dondon Kristu yô , ka asaren a uumace a nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ aa ? Doo u se yôô iyua yase er Mbaf@@ ar@@ ishi mba Mbayuda eren nahan la ga . Doo u se hide a ayol a ase ijime se lumun kwaghwan u ken Bibilo sha ci u nyi ? Kanyi nahan i doo u ú er ve u lu a ieren i ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo nee ? Gadia or u nan kporom hen Aôndo yô , ka u nana na jighjigh keng er ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” 14 ‘ Me Er Nan Ve Me P@@ ase Kwagh@@ a ? ’ ( Mbaheberu 1 : 1 , 2 ) Aluer se kenger myom u Aôndo a ne sha ikyev i Wan na u ishima shima la kp@@ è@@ n@@ é@@ n@@ é@@ né yô kanyi ia ere ? N@@ ôngo sha afatyô wou cii him@@ en iy@@ ongo a anmgbianev ou U ngu z@@ ur@@ um u been makeranta , nahan u ngu henen kwagh u u er a uma wou yôô ? Alaghga se nôngo kwagh tsung ve se ôron Mkaanem ma Aôndo man ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a gber la ye . 4 , 5 . ( a ) Ka akaawan a nyi yange Yehova wa sha kwagh u awambe cii man shighe u Mbakristu laa ? Se fatyô u pinen ser , ken ashighe a Paulu fatyô u kuren mba@@ awashima nav ga la , mimi je yange “ lu sha be@@ er tsô z@@ ee ? ” Yange kwagh a er nahan kpa , á kôr iyol na tsaha , á yar tom a tahav mbu Aôndo na un la , nahan á war ve . Kpa , Aôndo ka una ôr ior ijir yô , a yima mba@@ ish@@ ôô@@ v . Ma ijiir igen lu sha tar i vea za yer her ga . ​ —⁠ Gen . Sha kpôô yô , u yilan or sha iti i Yehova , Aôndo u@@ hemban@@ agee la ka ze@@ ge icivir i n@@ umb@@ en a mi ga . Yange lu hen ang@@ ar u S@@ or@@ a ken Iserael u tsuaa la . • Yerusalem u sha la hingir “ i@@ wen i y@@ uh@@ wan ” nena ? Kpa er vea m@@ á mngerem cii shi vea n@@ umbe a bee yô , hanma or@@ kur@@ an@@ ilev nan mough nan gba yemen p@@ ev vegher ugen yilan sha imo i nan kposo ; nahan ikp@@ ela iyôngo la i gba p@@ aven ker duen môm môm za kohol or@@ kuran u i̱ , tsô ilev mb@@ ira cii mbi hide mbi yem vough vough er sh@@ en mb@@ i̱ ve la nahan . ” Aluer u hen u nan anyi a yan sha ma kwagh u u er sha mi ga yô , wan wou u a lu hi@@ an la una hemba nan we icivir . T@@ aver I@@ vese You sha Kwaghôron u Dedoo , 5 / 15 Aluer u za her yô , u fatyô u zuan a azende a aa taver we ishima sha iniôngon i u lu nôngon wer u er ishima i Aôndo la . — Ôr Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Kwaghôron na ne pase se m@@ lu@@ a@@ inja u kwaghwan ugen u Yesu u a lu ken tindi u yange wa ér i gema ior ve hingir mbahenen la . ( b ) Er nan i gbe u se er kwagh sha kwaghfan zum u se lu lamen a mbagenev sha kwagh u mkpeyol wase kua akaa a t@@ wer@@ egh ag@@ ene ? 5 : 1 - 3 . Shighe u i kase kwa kwaghyan shin i ye kwaghyan i bee kera yô , a fatyô u tôôn aan ne ôron akaa a injaa a a wase tsombor ken jijingi yô . Vea ta num sha Zege@@ bab@@ ilon , ka tartor u u@@ kwaghaôndo mba aiegh mba sha tar cii , mba ve lu er id@@ y@@ a@@ kwase nahan je la , vea tim un gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . 19 : 17 ; Mat . Lu nyi i wase Sh@@ er@@ y@@ l u wan ishima a ican ne , a ur@@ en shio ? I wa mbag@@ anden mba ken Kristu kwagh ér ve lu ikyav i dedoo hen agumaior . Yange a lu sha iyange i Sat@@ i man L@@ ah@@ adi yô , m wase tiônnongo u Mbashiada mba Yehova ugen tom , m tesen mba ken tiônnongo la u pasen kwagh sha uya uya . Nahan kera kpiligh se iyol er hii ve Habak@@ u pine ér : “ T@@ ER@@ E , ka nan je me yila ” u ye ga . Mba yange ve lu hen mkombo ne cii doo ve u ungwan yi@@ ase i mba i tôv ve mbara ôr la Daniel 10 : 13 , 21 , pase se ér , lu M@@ i@@ ka@@ el u a lu “ môm ken mbat@@ ar@@ ev mba vesen ” man “ ort@@ aregh wen ” la yange va wase ort@@ yom u i tindi un m@@ ape la ye . Sha ajiir kpishi nyian , kwase ngu a ian i tsuan or u nana vôso yô . 3 : 8 ; M@@ ar . 13 : 33 ; 2 Pet . ( Mpa . 1 : 11 ) Se mba a ityôkyaa i nan jighjigh ser yange fa mlu u ken jijingi u atôônanongo a mba dondon un agen shin tar sha shighe la . — Ôr Mpase 2 : 23 . Be@@ en yô , maa pase akaa any@@ iin a a na ve mbagenev vea na or jighjigh yô . Akaa shon yô , ka : u lun a ieren i vough man u veren mbagenev ikyav i dedoo man u or h@@ aren ityesen i nan sha Mkaanem ma Aôndo man u hemban veren ishima sha u pasen mbagenev iti i Yehova . Ve hingir inja er ka iky@@ agh ki eren akaa agen sh@@ imi ki lun a ac@@ ôgh@@ ol iyol nahan , man mlu la yange lu kwagh u ve fatyô u nan mbayev vev cii je la . Sha mnenge u Aôndo yô , awambe tile sha uma . Ka hanma shighe m mase wuese ônov av mbagenev mbara sha kwagh u ve er u wasen an@@ ngô ve u a lu u@@ ange laa ? ( 2 Timoteu 3 : 14 , 15 ) Ashighe kpishi , ka ve kôr ityesen i í tese ve iyev la je ve saa a mi . Nahan u kuran tsombor ne sha ikyev i mbau@@ ty@@ aav man mban@@ um@@ un@@ gbenda mba ken akuraior agen la lu gbenda u civir Aôndo . 9 : 19 - 23 . Shi inyaregh kpa a seer zuan a mi yum ga . 4 : 4 ) Shin er ve lu shin tar u ifer ne nahan kpa , vea lu ior i tar ne ga . Z@@ enden vea Aôndo , i De Lu Er A@@ tô@@ at@@ yev a Z@@ enden Nahan Ga [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 16 ] Shi a kaa ér , ‘ Ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ’ Kpa nana waan nan ikyo shi nana eren a nan sha icivir kpaa . ( b ) Mbai@@ hyomov mba ior mba Aôndo vea er nena ? Or@@ gen u ken tar u G@@ u@@ ate@@ ma@@ la , u i yer un ér F@@ au@@ s@@ to la kaa ér : “ Zum u ka mea eren shiada hen mbagenev yô , m gba henen er a lu kwagh u dedoo aluer or u m lamen a nan ne nana hingir anmgbian yô . Se kpa se har nen sha Yehova sha msen u eren tsung , shi se har sha iwasen i a ne se sha ikyev i icighan jijingi na la sha er se er tom wase , se kure ú doo doo yô . A tsa a kuma nan ve shi una na nom na jighjigh sha wono ? Ve cii ka ve soo u lamen ayol a ve , kpa ashighe kpishi ishim@@ an@@ yo@@ on ka i due ken iliam ve la . M@@ ci@@ em ka ma er a or nena , kpa ka vangertiôr u nyi se lu a mini ? 6 : 8 ) Ior kpishi ka ve hen er aeren a ve a b@@ enden a mbagenev la ga . Kwagh ne maa na kwaghôron le@@ he a le@@ he , zan zan je yô i va hii Bibilo i henen a na . ( 1 Timoteu 2 : 14 ) I tsu@@ gh un , tsô á hen wener aluer un he@@ mba@@ ato — un ya ity@@ am@@ egh ki kon u i te icin sha mi la yô — una zua a mtsera , una hingir er Aôndo nahan . Ior mban ungwa shi kav “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” mba Mbakristu mba i mar ve sha icighan jijingi lu pasen la , ken ijô ve . — Aer . 2 : 1 - 11 . Or@@ him@@ en u ikyuryan i he ne ka Yesu Kristu u a lu Mose U@@ hemban la@@ .@@ Yesu yange tese iengem i Yehova sha m@@ kaan man sha ieren a m@@ shi shio . Adam man Ifa yange ve lu sha ian i injaa i eren nyi ? S@@ ôn jijingi u Yehova a wase ú u ôron akaa a dedoo , i de lu a bo ga . — Y@@ ak . Sha ci u “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo , ” ka Satan je la , man á soo ér tar u doo cuku kpaa ga . — 1 Yohane 5 : 19 . Anmgbian James L@@ in@@ t@@ on u a eren tom ken af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u J@@ ap@@ an la pase er tar@@ t@@ enger u fi@@ ir ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger , u i yer ér tsu@@ n@@ ami la yange u ta sha tar u J@@ ap@@ an ken uwer u Ma@@ ac@@ i 20@@ 11 yô , man er kwagh ne yange bende a anmgbianev la kpaa . Se kpa , se lumun ser ah@@ endan shin tôv@@ ac@@ an a na se yer ior mimi u ken Ruamabera la ga , shin se fa mimi ne se saa a mi ga , kpa se pase ior mimi ne ve fa . U P@@ in@@ en Mbam@@ pin sha Inja Ú zua a kwagh ken kwagh ne u ú er tom a mi ken uma wou shi una wase ú sha gbenda u ú henen kwagh la j@@ ee ? Ken tar yô , ior kpishi ka i lu ve pe zuan a kwagh u ve soo la ave ave je . U tesen ikyav yô , orgen u i yer un ér Re@@ x , á lu anyom 8@@ 9 hegen yô , tsa ken tom u pasen kwagh hanma shighe la , hii ken inyom i 19@@ 31 la je . An@@ za a a har sha Bibilo la ka a ikyo@@ o@@ gh ainge kpa ? Ka vea va eren nom shin kwase yô , i taver ve u palegh ieren ne hen tsombor ve . Kwase ne hum@@ e , va bu@@ ghun ashe , kenger Jon@@ a@@ than sha ishi yô , a tu@@ h@@ wa un , sha ci u i tese un iyev je ér a ny@@ a@@ ghen ior i tar u Kor@@ ea . Lu tom ne wase un gema ior kpishi hingir mbahenen nav ye . Kpa ka hange hange u se kôr kwaghbo ihyom kpaa . ( Ps . Ity@@ av mbi wu@@ an u@@ sho@@ ja ku@@ an mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u kpaa . Yô , akaa a se tsough u eren ken uuma asev sha hanma sev la cii a̱ tese ér se suur sha Yehova . Aluer u undu gbenda u yem wer u za zua a kwagh u ú hen wer ka mngerem la nahan ka nyi ia ere ? Aluer taver se u ungwan ato sha ma kwagh u or er a vese i doo se ga yô , se er nena ? ( Ôr Ru@@ tu 1 : 16 , 17 . ) ▪ Mb@@ ang@@ eren akaa kpishi mba ve lu uma shighe u Yesu kpe kera ica lu a gba yum ga la , ôr kwagh na ken ngeren vev . Iyange kpiligh ve iyol kpishi sha ci u ort@@ yom tema ken u@@ war shon ! Aluer se “ hemba veren ishima ” sha Mkaanem ma Aôndo yô , se zua a averen ngô@@ gh . Er Je@@ an fa zwa u hen tar la ga nahan kpa , a kende isharen i ior mba hen ijiir la sha loho u Bibilo . Yehova kaa a Amo@@ shi ér : “ M@@ k@@ ur va sha ior A@@ v Iserael ; kera den Y@@ am ve je ga . ” Paulu kaa ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . Sha hiihii la , lu se uhar kua kwase la man wan na u kwase tseegh se z@@ aan mkombo ye . A nger ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , er ne vande lun a ikyo i wan gbem nahan , i̱ de lu sha shighe u mo m lu a ven la tseegh ga kpa i̱ hemba a hemba hegen er m lu a ven ga ne ; eren nen tom sha myom wen a mciem man iky@@ ar@@ iky@@ ase iyol . ” ​ —⁠ F@@ il . 7 : 8 ) Saan mba ve lu eren Aôndo tom sha asema a ve ne iyol kpen kpen er ve lu uwegh sha akaa a a lu zan hemen ken nongo u Yehova nyian ne yô ! A kaa ér : “ Yô , sha kwagh ne kpaa , M rumun we ve . ” Yesu yange ts@@ eng@@ ak@@ aan ér ken tugh mbu a kôr un la Peteru una undu un , kpa er ôr kwagh ne bee kera cii yô , a kaa a Peteru wener : “ Shighe u ú gema ishima yô , taver anmgbianev ou asema . ” Saan se iyol kpishi u lun môm ken ior mba Yehova a lumun a ve shi a lu veren ve doo doo la ga z@@ ee ? Nyian kpaa mbai@@ vangeli mb@@ á , mba ve lu eren tom i@@ vangeli a iember er F@@ il@@ ib@@ u man ônov nav mba kasev mbara nahan Nahan kpa , iy@@ ugh i or ngi vihin a vihi kwagh , ngi tesen “ mhen u Kristu ” ga . Saan mba ve lu iyôngo igen la iyol shi doo ve kpishi u eren Yehova tom sha hemen u nongo u wanakiriki la kua Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba ve til sha ityough ki wanakiriki ne la kpaa . Anyom nga kar 30 yô , Peteru nger nahan wener : “ [ Yesu ] ngohol icivir man iengem hen Aôndo Ter zum u imo due ken iengem i hemban la , ôr kwagh a Na er : Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima u ishima i doom a Na yum yô . M kaa a na mer : “ Se za ungwa a ungwa tseegh , E@@ d@@ ith . ” Nahan , er Na@@ omi lu a wan u wan na môm tsô kpaa ga , shi ônov nav uhar mba wen iyol na mar kpa ve saa ku yô , alaghga yange una hen wener ka Yehova je a ve un a i@@ heen ne ye . 3 : 14 ) Sha mimi yô , Yehova una fatyô u hingir ny@@ it@@ yo@@ kwagh i í gbe un u hingir cii , sha ci u kuren awashima na vindi vindi ! Nahan cii kpa , J@@ an@@ n@@ y er a an@@ you ne ker doo shi kundu iyol ker kpaa . M@@ lu u doo doo u Shi@@ on a lu ker , er ônov nav mba shin tar ve tese ikyav la , una lu “ sha ik@@ ov ik@@ ov . ” “ Or u nan lu a kwaghfan yô , nana̱ . . . ver ishima sha u@@ erdoo mba TER . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 10@@ 7 : 43 . Mbat@@ yomov wa iyol kegh a kegh u eren ishima i Aôndo sha u yiman mba ve lu civir un la . 19 : 7 - 11 . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 21 : 15 - 17 ) Nahan Elisha lu s@@ ônon ér ma un lu or u yan dyako u Eliya u ken jijingi . Aôndo una va nder agumaior a yange i wua ve la cii , nahan vea zua a ian i henen kwagh u mimi sha kwagh na . Ity@@ ôkyaa yô , er anmgbianev mban ve taver ken jijingi nahan kpa , ashighe agen ka ve tagher a mbamtaver ken bo@@ tar ne je i lu ve inja er kwagh hemba ve nahan . Kwagh ne na se ian u pasen er i hii ve se ongo Yehova man kwagh u ka a na ve se eren kwagh la a asema a ase yô . Kwagh gb@@ am a kwagh@@ hum@@ an@@ doon u hen She@@ ba . . je kpa ? A kaa ér : “ Yange m pase Yehova ken msen mer me kure ic@@ egh@@ zwa yam a na , una lu kwagh u hiihii ken uma wam . Tsô Mbaiserael hii u eren idya a ôn@@ kasev Mbam@@ o@@ ab@@ i shi ve g@@ ure ve civir Ba@@ al u Pe@@ or kpaa . Lu@@ un nen ken a Mo , Mo kpaa Me luun ken a ven . Alaghga ishima ia vihi se ker je se nenge ser kwaghbo u or er se la ka u mayange se fatyô u den nan ga . Mose kpa lu a imba jighjigh la , “ gadia a taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” Sha kpôô yô , ieren ne tese ikyav i ayange a masejime ! Ka u ôron kwagh g@@ ô@@ g@@ ô la kwagh a gbe shami ga . A@@ ti@@ at@@ om shon yô , ka Wan u môm môm . Tsô B@@ ill pin@@ em ér : “ U ôr avur a Bibilo a a lu ken takerada u ú hen la kpa ? ” Paulu nger kwagh sha ikyaa ne ér : “ K@@ ar nen ayol a en sha u né fa aluer ne@@ a lu ken jighjigh ” yô . Ve kaa ér : “ Se nenge tom u he u i ne se ne ser ka u taver , kpa u saan iyol . Er Yehova na nagh ku ip@@ aan yô , a ver ian sha er mba ve ne jighjigh cii a de ve asorabo ve , nahan vea h@@ ime a Aôndo shi vea hide a ya ikyar a na shi vea lu a na ken mzough yô . Shighe u Yesu lu eren iniongo i P@@ ase@@ ka i masetyô vea mbaapostoli nav mba 12 la , a kaa a ve ér : “ Mimi je M kaan ne ne , u môm ken a ven una nenge mk@@ er sha a Mo . ” ( Mat . Yange a lu nahan yô , ma lu im@@ anger i hemban cii . Ka a ma@@ gh u@@ bran@@ ci mbagenev sha mbagen yô , i hide i na mba shin Betel mbagenev tom u pania la . Kwaghôron u profeti u Daniel ôr la yange wase Yesu u fan shighe u gba u una kure tom na sha shighe u Yehova ver la . Nahan kpa , koson kwagh u bo ken ishima ga . 7 : 17 - 20 ) De se time sha ieren ne i môm . Mba@@ y@@ aav mba hen p@@ ev ne kua mba van a va cii ka i lôh@@ ô ve ér ve za hen iyou igen i i yer i sha iti i Yehova yô , ka Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova i hen Be@@ ver je la , ve za seer zuan a mfe sha kwagh u Yehova , Aôndo u hemban@@ cii la . 13 : 11 . Kwagh la una na se lu a mnenge u vough sha tom wase u pasen kwagh ne . Heela tseegh ga , ka sea er msen hen a na sha gbashima yô , se zua a “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ” la . — Mbaromanu 15 : 4 ; Mbafilipi 4 : 7 . Nahan kpa , ashighe kpishi se fatyô u tesen dooshima sha igbenda i kiriki . Yange i tsengaôron kwagh na ér : “ I er Un ican je , nahan kpaa A rumun er i̱ he@@ e Un , zwa tsô kpaa A bugh ga ; er wan@@ iyôngo u i ze a mi sha u za s@@ ôngon yô , man er iyôngo ka i lu ving sha ishigh ki mbat@@ ôn@@ don i ai@@ ve nahan , kape A bugh zwa Na ga la . ” — Yesaia 5@@ 3 : 7 . Ng@@ ôm kaa ér gu@@ da ma m lu kwa@@ se@@ mbai@@ v a u lun Kwa@@ se@@ shiada la . Ior mbara kpa lumun , nahan ve ya iky@@ ur i Tindi a Aôndo . W@@ ea soo u seer zuan a mkaanem sha kwagh ne yô , nenge ngeren u ken Iyoukura [ zwa Buter ] i J@@ ul@@ ai 15 , 19@@ 8@@ 8 , sha itinekwagh i i kaa ér “ Me@@ e@@ ting the Ne@@ eds of Our O@@ l@@ der On@@ es — A Christian Ch@@ all@@ enge ” la . ( Yakobu 1 : 5 ) Aluer wan@@ ye@@ kwa@@ or u i dugh nan ken tiônnongo kera nana tese ikyav i m@@ ge@@ m@@ shima kpa nana lu a “ vangertiôr sha ishigh ki Aôndo ” ga yô , mbamaren mba nan@@ ev ve̱ er msen ve̱ sôn ér aluer Aôndo zua a ma kwagh u una de wan la a kwaghbo u nan yô , i̱ er ishima Na . Shin er Yehova tsua Davidi ér a lu tor nahan kpa , anyom yange kar kpishi je kpa lu a hii u hemen ga . Aluer u nenge wer tom u pasen loho u dedoo la ngu u ican gande yô , umbur wer “ her Aôndo yô , akaa cii a fatyô . ” ( M@@ ar . Doo u or u Aôndo nana nôngo ity@@ av@@ a ? M ngu or u henen akaa karen ikyaa inya je u aa fatyô u tsu@@ men a mo yôô ? ’ ( Yes . 41 : 10 ) Nenge er yange saan se iyol shighe u i kaa a vese ken inyom i 19@@ 5@@ 6 la ér se za er tom u pania u ke@@ ke ken gar u Is@@ ma@@ il@@ ia , ikyua a a@@ kpa u mnger u Su@@ e@@ z la sha wono . Aluer ivese ngi u kwagh u civirigh yô , u palegh u eren kwaghbo u vesen . Er nan ve kwase u Lo@@ ti gema ashe ijime ? U ungwan loho u dedoo ke ’ zwa ve la taver ior kpishi mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u ngohol loho la a iwuese . Ken inyom i 19@@ 7@@ 7 la , nom@@ om undu se yem kwagh na . Shin er Peteru ure kpishi je lu il@@ ian ga nahan kpa , a de ér ij@@ ung@@ wen na la i h@@ ungwa a na ga . Ngeren mba dondon mban vea time sha igbenda igen jighilii í Yesu yange a yar tom a í yô . Mba yer í ken zwa T@@ iv ér “ Yehova ” u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . — Ekesodu 6 : 3 . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A soo ér i saan se iyol sha gbenda u uma ú hemban doon la . ( Or@@ pa . 7 : 12 ; Luka 19 : 12 , 13 ) Kpa “ inyaregh ki s@@ aren ” yô , k@@ ia pav or a Yehova kpee , a b@@ unde ga . Ka sha nyi igbenda nahan se er kwagh sha mimi ? Ma a zua shin ma a zua ga kpa , M@@ an@@ ase yange gema ishima sha mimi . Kpa er kwagh môm tsô er un ga yô , ve mase kaven er Yehova á hembe lun a tahav a mba@@ aôndo vev mbara yô . Ieren i iji@@ mba@@ gh ia fatyô u vihin mzough wase nena ? Shighe u m lu anyom 14 la , ng@@ ôm man anmgbian wam u kwase u vesen hen Bibilo a Mbashiada mba Yehova an@@ shighe kpuaa . Hi@@ ihii yô , Paulu taver Mbakristu asema nahan ér : “ Nahan yô , se kporom nen a ishima i mimi , man a jighjigh u nan u lun a a@@ kp@@ el@@ an je ga er i m@@ ishi asema ase , i wanger imo i bo i ken ishima la kera , shi i ôô ayol a ase sha mngerem ma wang kpaa yô . ” Aluer se kegh ser saa kwaghbo a tser se ve se mase ungwan kwaghwan u Aôndo yô , a vihi kpishi ! Zum u ka sea nenge m - iv u akaaôron a profeti ang@@ ara nahan yô , jighjigh u nan wase ka a hemba taver cii shi ka i hemba wanger se ke ’ ishima ser se mba ken ashighe a masejime . Ikyav i Yehova la ia wase u shighe u akaa a ze iyol ken tiônnongo nena ? Kanyi mbagenev mba ve lu hen icombor i mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ve tagher a mini , man er i er a ve dang nahan kpa , ve taver ishima sha ci u nyi ? Aber@@ am lu or@@ ny@@ ar , a ngee a u@@ z@@ end@@ en@@ ya man az@@ ur@@ fa kua z@@ en@@ aria . ” Hanma shighe u i nenge ityav cii yô , ior ka ve ya ican , kua mba ve hembe ityav la kpaa . Zum u ikp@@ ur@@ or u@@ gen@@ egh u eren tom gomoti nenge e̱r ve bee a zayol la wang nahan yô , a kaa ér : “ Me@@ á lu aa non@@ go@@ ior ne nahan ma m er kwagh ma í ci@@ er iyol ! A kaa ér : “ Me ver ihyom hen atô wou [ Satan ] vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u [ vor u ityendezwa la ] ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” — Gen . ( Yohane 18 : 36 ) Lu u ica a gba ga tsô Peteru una hingir or u ken ikyurior i ken jijingi i ia yem ia za lu sha la . Shighe u i nôngo Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha M@@ ôm i bee ica lu a gba ga la , i sa@@ gh mbacivir Yehova mba i shigh ve mkurem la iky@@ ang@@ enev mbi Zege@@ bab@@ ilon kera . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A na se atô@@ akyaa a vesen á aa na se lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku yô . ( Pasalmi 27 : 10 ) Se fa ser dooshima u Yehova hemba dooshima u hanma or@@ maren , nahan saan se iyol kpishi ! 11 , 12 . ( a ) M@@ lumun u Is@@ ak@@ a lumun a ishima i môm ér i na nagh a uma na la tese se nyi sha kwagh u nagh ku Kristu ? Ior mba hendan kwagh a tiônnongo u Kristu yange ve kôr S@@ ef@@ anu shighe u i sember eren Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , ve kp@@ ela un ve due a na ken ak@@ ôngo a gar u Yerusalem , ve za ta un a@@ wen ve wua . ( Luka 18 : ​ 29 , 30 ) Se va tsegha ayol a ase sha ci u Yehova shi se er batisema ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la . 12 : 24 - 27 ) Shighe kar yô , Yehova umbur mbamaren mba ken Iserael er i lu hange hange u vea na ônov vev mlumun sha mbampin mba vea pine sha kwagh u ‘ akaawan man akaaôron a ji@@ righ ’ a Yehova na ve la yô . — D@@ ut . Sha nahan yô , Yesu yila or u nan ongo mkaanem nam shi nan eren kwagh u ma kaa la ér “ or@@ fankwagh . ” Ka mbampin mba sha kwagh u msen u eren mba nyi nahan se time sha mi ken kwagh@@ ngeren nee ? Una luun a mbampin mba vea wase agumaior u henen Bibilo yô . A za ica ga tsô a zua a profeti la lu me@@ men shin it@@ ine i ze@@ ge kon , maa a kaa a na ér : “ S@@ é hide ken ya , va ya kwagh . ” M nengen yô , sho@@ ja lu hanma ijiir cii ! Bibilo na i ôron hanma iyange la i̱ wase un nena ? Er sha hiihii la Yon@@ a soo u za ôron kwaghôron u profeti ken N@@ ini@@ ve ga nahan kpa , se fatyô u kaan ser lu profeti u jighjigh man u taver ishima sha ci u nyi ? ( Mateu 21 : 28 - 31 ) Or môm nana de gem icighan@@ tom u nan la n@@ ông@@ or kera fese ga , shi alaghga a gba hange hange u nana er nahan keng ga . Sha nahan yô , se “ nôngo ” nen kwagh kpoghuloo se civir nen Yehova a ishima yase cii . — Luka 13 : 24 . Ken akaa shon a ve we@@ shima ér vea er la yô , ka u been a ican i vihin tsung i ior ve lu ker hegen ne , kua ij@@ en man ieren i ior ken ityar wue wue ka ve ombo inyaregh po@@ o ve lu a mi man mbagen ve lu a kwagh ga la . Nahan cii kpa m@@ seer u ing@@ y@@ egh k@@ in nd@@ ahar kpishi aluer i tôô ki i kar sha m@@ seer u ing@@ ye@@ gh@@ ior i sha tar cii he ’ shighe shon môm — u lu iorov 8@@ 7@@ 5@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 la yô ! We kpa ishima vande zan we iyol nah@@ an@@ aa ? Nahan “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” la yange er zege@@ tom u nan ior u fan Mkaanem ma Aôndo man mba@@ awashima nav kpaa . Er nan ve ashighe agen ka i taver u den or kwaghbo y@@ um@@ u ? Yehova Aôndo yange gbe Adam been kera yô , a kaa ér : “ Doo u or nana lu tswen ga ; yô , Me er nan or@@ wasen u lun er nan nahan . ” Alaghga we kpa u fa anmgbianev mbagenev mba ve er tom u pasen loho u dedoo ne anyom imôngo , mba ikyav ve i dedoo la i̱ wase agumaior kpishi u sôron uuma ve yô . Yange i kure ijir ne gba u a wu@@ he Á@@ d@@ á@@ m anyom an@@ igh@@ eni ken pur@@ usu , kpa i va p@@ ande hingir anyom any@@ iin . Un vea nom na cii mba civir Aôndo shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova agen hegen . Er Paulu zung@@ we shi ishima vihi un ker sha ci u Mbayuda venda loho u dedoo nahan kpa , lu pasen mbagenev ken ve loho ne , mayange je hen ér ve gande u a wase ve ga . ( Gen . 2 : 18 ) Doo u ivaa ia lu mzough u nom man kwase vea wasen ayol a ve yô . A̱ va hingir ah@@ wa at@@ aan ai@@ k@@ ighe , shighe u se k@@ ur tom u nyoon iyol kpishi yô , shi i kimbir yilan ati . Kwagh ne ka ityôkyaa i vesen i se za hemen u pasen kwagh her@@ egh , ku@@ an mba ve hendan a vese la je kpaa . W@@ a@@ shika u Kwase M@@ ishen U@@ gen ken Tar u D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic K@@ e masejime yô , or u henen Bibilo la ka nan va luun a dooshima u Yehova Aôndo shi nana naan naagh ku ip@@ aa la jighjigh yô , i sar nan pe tseghan iyol i nan jimin cii geman n@@ á@@ n Ter u nan u sha la . Una nder mbakp@@ enev shin ku sha er vea lu uma ken Paradi@@ so shin tar yô . — Ôr Luka 23 : 42 , 43 . Heela tseegh ga , “ shighe man ai@@ ky@@ ôr ” kpa ka kwagh ugen u a ne ve ican i yan i du@@ mbur shin tar yô . Kwagh ne tese ér gba u nom shin kwase nana er kwagh u nan ver ishima u zuan a mi ken ivese i nan la ve nana zua a mi ye . Ish@@ ember i Paulu a yar tom a mi ve í gem ér u sôron akaa la , inja i i kp@@ ôgh@@ ôô yô “ ka u nengen sha ya . ” Kwagh@@ fan ka môm ken aeren a Yehova a hemban duen tseer tseer la , shi ka una tsua u tesen kwaghfan ne yô , a fa akaa a a va er ken hemen man kwagh u una due ken akaa shon la kpaa cii . F@@ ar@@ a@@ o u fa Yosev shi kwagh na doo un la yange ngohol ve ave ahar . ( Gen . Ka kwagh u mba i doo u vea lu azende a ase la je se lu ôron heen ye . Mb@@ agen nenge ér Tindi u Mose la yange tese ér i naan môm ken u@@ pue kwa har , i ver u sha uhar ne sha ci u Mbaiserael ve y@@ aan shi ve ember shighe u icighan mkohol u ve eren hanma inyom la . Alaghga tsô yange kpe an@@ shighe kar cii man Ab@@ es@@ al@@ om mase hiin ayôôso na la ye . Ka sea hen sha ikyo i a we mba a doo ve ishima la nahan ishima i iv se a iwuese shi i saan se iyol kpaa . Yange i yar tom a tsombor u Aberaham cica cii sha u veren akuraior cii doo doo ga . ( Yohane 17 : 16 ) U@@ gomoti kpishi lumun a m@@ til u tilen p@@ al@@ egh@@ aa u Mbashiada ne . Shi doo u se nengen mba ve ye bredi shi ve me wain hen iniongo i M - umbur la nena ? Kpa nenge ase kwagh u gema za hemen yô . Se fa ser ka mimi se lu pasen ior ye sha ci u a due ken Bibilo . ( Yoh . Yesu gema wa Peteru ityom i vesen sha ikyev . ( Luka 22 : 32 ; Aer . Hi@@ ihii yô , wan u Bete@@ she@@ ba mar a na la kpe . Nahan ka hange hange u hanma or hen tsombor nana er tom u nan u Ruamabera a tese ér nan ngu a mi la . U tesen ikyav yô , tsombor u or ua fatyô u wasen nan u keren ityom i eren ken tiônnongo , shi gba u ua er nahan kpaa . Mose yange kaa ér : “ Ka nyi TER , Aôndo wou , A keren her a we , saa di u cian TER , Aôndo wou , tsô , man u zenden sha igbenda Na cii , man A̱ doo u ishima , man u̱ eren TER , Aôndo wou , tom a ishima you cii , man a uma wou cii , man u̱ waan atindi a TER ikyo kua akaawan a Na a m we u nyian ne , sha er á kpe u iyol yô . ” ( D@@ ut . Nahan kpa , ior kpishi yange ve venda atesen a aiegh a u@@ kwaghaôndo man aeren a ve la . An@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev mba i vande maren ve a na la kpa yange ve lu ken ‘ k@@ ov la . ’ Zum u m@@ taver sh@@ ile sha Yesu la je kpa , a wa ishima a mbahenen nav Ka unô jim ve tesen akuraior cii mimi ? Ken mba utar mban yô , ka han@@ mô yange nan lu u wan ndor a or u i vihi un iyol laa ? M@@ doo u Yehova a doo se ishima la ngu a mgbegha se u gbidyen kwar sha akaa a a gbe la , man aeren a na agen a kpilighyol la . Mba ve lu tamen a mo ken kwaghaôndo u Sh@@ into la z@@ ôh@@ ô a mo shi nôngo ér vea kighir mo m de ze m@@ ape ga . ▪ T@@ sua Akaa a U So@@ o u Eren la sha Kwagh@@ fan 7 : 1 ; Mpa . Sha ci u nahan yô , a tsa sha won , a civir Aôndo sha jighjigh , nahan a zua a mk@@ om man mkpeyol ken uma . — Yosua 23 : 14 ; 24 : 15 . ( Ese@@ ter 6 : 1 – 10 : 3 ) Tom u pasen kwagh la yange u lu zan doo doo , shin er mbahemenev mba ad@@ ua lu hendan a vese d@@ ô@@ sôô nahan kpaa . ( Mal@@ aki 3 : 10 ) Ken masejime yô , Yehova una va na mba ve civir un injar i uma u tsôron . Yange za Yohane er un batisema cii ve mase hiin tom na u Mesiya la ye . * — Ôr Mal@@ aki 2 : 13 - 16 ; 3 : 6 . ( Yeremia 17 : 9 ) Nahan er wan ig@@ y@@ o a hiin ah@@ ôm sha to yô , kape or kpa nana hii ve nana hingir kp@@ an u m@@ sôr , u ‘ m@@ sô@@ rom ma ye tor ken a nan je la . ’ Kwagh ne na yô , Paulu kera mough ken E@@ fese jighilii yem ken K@@ orinte ga . Yange na anmgbianev nav shighe ér ve dondo kwaghwan na la , sha er una z@@ aan u za sôron ve yô , vea hemba zuan a ishimataver yô . Se fatyô u nengen a an@@ za a dedoo a Aôndo sha gbenda u a keghen ato a uumace la . Sha ayange a Mbaiserael la , tindi tese ér i zung@@ we or u nan gbe “ b@@ um@@ un ga@@ gh sha zwa u nan ” la mhôônom . ( L@@ ev . U tesen ikyav yô , ityar kpishi zua ave ér ia bee a angev mbu iyol hi@@ an mbu am@@ u@@ nan a ne ior la kpa mba k@@ an@@ en shio , gadia angev mb@@ un mbu gande uumace ave . Ú fatyô u seer fan u ôron kwagh a or er a kuma nan shighe u ú lu pasen Mkaanem ma Aôndo kpa ? Or@@ t@@ wer ne shi kaa ér , “ Doo u hanma or hen tsombor nana eren a ya tsembelee , ken atô man ken won . Or u pu@@ un a pu@@ u akaa ne nana s@@ enge ér anmgbian u nan la fatyô u nengen er ikyaa i lu wang sha e̱r nana ôr ijir sha mimi la ga . Nahan cii kpa , m@@ taver ugen gema lu . “ P@@ risti u T@@ amen ” Nahan , “ hanma iyange kpaa ve lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu . ” Bibilo kaa ér : “ Ka kwagh u doon man shi kwagh u á rumun un sha ishigh ki Aôndo or@@ yiman wase . S@@ ar un u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” Apostoli Paulu pase ken washika u yange nger Mbakristu mba ken E@@ fese la er i hii ve kwagh a lu nahan yô . M@@ ver u se veren akaa a hange hange ser a̱ lu a hiihii la man shighe u se veren u eren akaa la cii tesen kwagh u a lu se kwagh u ishima shima la tsembelee je . — Mateu 6 : 21 . Apostoli ne taver Mbakristu mbagenev asema wener : “ Lu nen mbak@@ aven mo er mo kpaa , m kaven Kristu nahan . ” Mba gb@@ ih@@ in un shin inya yô , Y@@ e@@ h@@ u kar unde sha a na , any@@ inya a na nd@@ yar kwase u vihi tar u Iserael cica cii la shin angahar . Ne mba@@ beenyol ne fa er mbamsen enev ve b@@ enden a tiônnongo tsung kpa ? Hen shighe la wea vaa af@@ an@@ yô wer , ‘ K@@ pas@@ h , nenge ase , yange mea fe nahan ma m kar gbenda ugen ! ’ F@@ ar@@ a@@ o shi na nomso mbagenev ér ve̱ za ver un gbenda vea kwase na , kua akaa a a lu a mi cii . ” — Genese 12 : 18 - 20 ; Pasalmi 10@@ 5 : 14 , 15 . V@@ eren Mba i Do@@ on Ve u Nan Kwagh la Doo Doo , 12 / 15 ( Mateu 24 : 14 ) Tom u pasen kwagh ne ua kaha kposo a tom u pasen kwagh u i vande eren anyom u@@ deri imôngo ken ijime la . Yesu yange ôr kwagh u b@@ um@@ un ér nyi , man lu sha ci u nyi ? K@@ asev man nomso mbagenev mba yange i shighe ve mkurem la lu a ian i tesen ken tiônnongo ga . Takerada ugen u pasen ase@@ mber u i yer ér K@@ ir@@ ch@@ li@@ ches Han@@ d@@ le@@ x@@ ik@@ on la kaa ér , yange gema kwagh u a lu ken ngeren u hiihii la vough , kwagh môm gba inya ga , sha nahan yô , “ gba u ior ma ve fe kwagh u m@@ gem na ne ma i hembe er ve fe hegen ne . ” Ng@@ un ne ka u ke@@ hen a kwagh sha apera sha ci u k@@ indi@@ gh kwaghôron . Sha mimi yô , kwagh u a lu er se ga je kpa , se fa er ka una er or ve i lu la . Kwagh er doo yô , ka vegher u msen u ikyav u a kaa ér “ de se an@@ z@@ ô ase di er se kpaa se de@@ en mba ve gbe an@@ z@@ ô hen vese la ” tseegh Yesu yange hide ôr kwagh sha mi ye . Shin er Bibilo i lu takerada u tesen se kwagh u iny@@ ar ga nahan kpa , kwaghwan u injaa u i we sha amba@@ akaa ang@@ ara nahan la wase ior umiliôn imôngo tar sha won cii . ( a ) Kwagh u S@@ ef@@ anu er la tese se nyi ? Sha mimi yô , yange i na mbadondon Yesu mbagenev ken derianyom u hiihii la iyua i injaa i been ior angev sha ivande la , nahan kpa lu u á va kar a iyua ne kera . ( Yohane 3 : 16 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i í gem ér “ tar ” la , ngi ôron kwagh u “ tar u se lu sha u ne ” kpôô kpôô ga . ( N@@ um@@ er@@ i 31 : 15 , 16 ) Nahan yô , hu@@ wa u profeti B@@ ala@@ am wa kpoghuloo sha ifer la , lu kwagh u yange na ve ishima vihi Aôndo a na je la . Aôndo soo ér se civir un nena ? Gba u se za hemen u kuran ayol a ase sha akaa a aa fatyô u vihin se ken jijingi la , di vough er ka se kura ayol a ase sha er se tôô angev shin se er ai@@ ky@@ ôr shin mbaaferev vea vihi se iyol ga nahan . Ior mba Yehova cii nenge tugh mbu ka i umbur ku u Yesu la ér ka icighan tugh mbu hemban cii ken inyom . ( Mat . 24 : 10 - 12 ) Aluer i ngohol loho ve hanma ijiir je kpa , vea er nan ve vea pase loho ne ‘ á ar ken ik@@ ighir i t@@ ara ’ ? ( Aer . Yange umbur kwaghhenen na u hen tsombor la nahan ér : “ Ter wase yange una pine mpin yô , ḿ ôr a ôr mlumun la shin takerada , ishima yam tsô kpa i̱ lu sha kwagh la ga . ” U@@ wer gban ngu ve a averen a Yehova ga . I gber i@@ pi@@ pa@@ abaver igen shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca hemba anyom 1@@ 60 hegen . Mba yer i ér The Witness ( Orshiada ) . 3 , 4 . ( a ) Er nan ve Yesu a lu a mfe sha kwagh u iv@@ es@@ egh@@ e ? Ity@@ uh@@ wan@@ ev man il@@ y@@ ahan man iliam i dang kua iy@@ ugh cii doo ga . ( K@@ ol . A na Adam ian ér a gbaa yan “ hanma kon u ken sule ” la tsô , saa kon môm tseegh , shi a pase un kwagh u una tser un aluer a ya u yô . Mbagenev ka ve kaa ér : “ Ka mea nenge a kpa imoshima yam ngi z@@ em iyol ga , nahan m nenge a kwaghbo sha kwagh la ga . ” Kanyi i lu tar u ú lu sha ikyev i Diabolo laa , man er nan i gbe u ua doo se ishima ga ? Kpa ka hanma shighe cii kwagh a lu nahan y@@ ee ? ( Yesaia 30 : 20 , 21 ; 48 : 17 , 18 ) Nahan , se zua a gb@@ end@@ atesen u injaa u ua wase se u nôngon a ishim@@ any@@ ian i se zough a mi ken uma la , shi se dondo gbenda u uma u ua va se a msaanyol u mimi man mk@@ om kpaa yô . K@@ imb@@ in In@@ j@@ ô • Ka sha igbenda i nyi se fatyô u dondon ikyav i ior mba ken atôônanongo a S@@ em@@ ur@@ na man F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia laa ? Ka sha fa ge@@ ge u or@@ oo ? Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mban kpishi pase kwaghaôndo u i y@@ ese ve ker yô , shi ve kaa ér ve mba ze ad@@ ua hanma shighe ga . ( 4 ) Kwagh u a mgbegh@@ an mcivir u mimi yô ka dooshima u t@@ angen iyol ga la , ka lu h@@ ua ga . Hen ase sha a@@ gbaa a kwaghhenen a se z@@ ou a mi la ! Hen shighe ne , ah@@ endan a hen tsombor la hide sh@@ ire sha a mo , sha ci u m ta ikyaa a Mbashiada mba Yehova sha akaa a ve na jighjigh a mi la . ( Mpase 4 : 11 ) Mbat@@ amen mbara tile sha ityough ki Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara cii , ve mba ve nder shin mbakp@@ enev ve za tem sha ian i civirigh i Aôndo tôndo zwa a ve la . ( Aer . 2 : 41 ) A shi nan kpa , batisema u i lu eren ior kpishi shin at@@ ung@@ u@@ am@@ nger ken Yerusalem man uiky@@ asen nav la yange va a num - kp@@ ugh u vesen ! 18@@ ,@@ 6@@ 46 ( Mbaromanu 5 : 1 , 9 , 16 – 18 ) Yehova ngu ter ve , á mar ve mba ônov nav mba ken jijingi . Lu wan@@ kwase u lun sar sar shi eren kwagh er ka ig@@ y@@ an@@ den@@ or nahan . ” Mba tan num sha an@@ za a dedoo a i fe cii la kure kure , shi mba ha@@ an a kera kpaa . Ka nan lu ishima kundu kundu , shi nan lu tse@@ v tse@@ v shi nan eren kwagh sha inja ; nahan mba ken tiônnongo ve na nan jighjigh ér nana fatyô u hemen shi wasen ve sha mbamzeyol vev . R@@ yan , u a lu anyom 29 la kaa ér : “ Tom u wasen mbagenev shighe u a@@ ah@@ e a er ne u wasem kpishi u hemban kporom ikyua a Yehova . ” Shighe u se vôso ayol kuma anyom 20 la , kwagh ugen er se ab@@ u . ( 3 ) Aluer se mba hiden a iyol yase ijime yô , kwagh ne una wase se se tôô ishima yase cii se ver sha sh@@ a@@ gba u keren ga . Yehova Aôndo man Yesu Kristu ka ve umbur mbatomov mba jighjigh mbara . — 1 Yohane 5 : 21 . Yange Yesu lôh@@ ô Mateu Lev@@ i u lu or@@ ngohol kp@@ an@@ de@@ gh la ér a̱ va hingir or@@ henen yô , Lev@@ i er ze@@ ge iniongo sha ci na . Davidi ôr mkaanem ma kôron ken ishima ken Pasalmi 5@@ 6 : 8 ér : “ U ôr iyenge i a@@ yem a am cii ; haa m@@ liam am ken ish@@ egh You ; kera ka ken ruamabera Wou ma lu gaa ? ” ( M@@ ar . 6 : 30 - 34 ) Nyian ne , mbap@@ asenkwagh mba dondon ikyav i Yesu i wan iyol hanma shighe keghen a kegh u pasen loho u i gbe torough torough u a pase la nena ? Kpa ior mba Yehova yô , vea za hemen u lun ken mkpeyol ken ‘ ijiir ve i y@@ eren ; ’ ijiir ne ka Yehova Aôndo . Er Se Z@@ a Hemen u L@@ un a M@@ nenge u V@@ ough Yô Hii nan ve kwagh u bredi man wain la ve til sha mi la a gbe Mbakristu kwagh y@@ um@@ u ? De se za nen hemen u s@@ ônon ser a na se icighan jijingi shi se kange ishima ser se vihi un ishima ga . Ity@@ esen i i ne ken M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la wase nena ? 6 : 33 ) Gba u ú eren akaa ken uma wou akuma akuma shin u p@@ ande shighe u ka u vihi sha i@@ ember@@ yolough la u na sha tom u pasen kwagh la . Iyange igen yô , a vihi iyol ke@@ he@@ lee ken u@@ ity@@ a , nahan a wua iyol na . 15 : 2 , 3 ; 24 : 3 - 5 . Hen sha kwagh ne tsô u nenge : Yesu na ikpelaior kwaghyan sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior kpuaa , ka mbahenen nav je la . Nyian ne , mba pasen kwagh vea an@@ nongo ugen u i eren mbamkombo ken zwa Buter ken gar u I@@ r@@ ap@@ u@@ ato , u a lu ikyua a G@@ u@@ an@@ a@@ j@@ u@@ ato la . ( Mateu 5 : 3 ) Yehova tesen se gbenda u uma u hemban doon cii . Paulu yange wa mbatamen mba ken E@@ fese kwagh ér : “ K@@ ur@@ an nen ayol a en man ikyum@@ u@@ ile i Icighan Jijingi A ver ne mbakur@@ an sha mi cii kpaa , sha u né ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo , u A yem sha awambe a sha iyol i Wan Na la . ” 15 : 4 ) I@@ k@@ yom i or@@ kpen la ia lu hen Iyou i Tartor shin hen ijiir la ga je kpa , i na kwaghôron la sha icivir sha er a lumun a mi yô . “ U kiriki una hingir k@@ we@@ ior , man u hemban nd@@ ahar una hingir ik@@ urior i age@@ egh . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 60 : 22 . Aôndo shi yar tom a Daniel sha u pasen akaa a aa er sha ad@@ ondo ad@@ ondo zan zan a va ar sha ashighe ase ne shi a kar a kar a yem ke ’ hemen kpaa yô . — Daniel 2 : 24 - 30 . Shi ka i due a abaver a p@@ il@@ agh man akaa a k@@ enden isharen i id@@ yaa ken ior sha tele@@ v@@ ishen shi i gber ken ityakerada kpaa . Nahan e̱r se lu henen Bibilo shi se lu zuan a mfe hen Aôndo yô , se mba nan ian ser iwanger na la i̱ wanger sha a@@ vese . Ikyav tese ér Yohan@@ a kpa lu vea mbahenen kua ngô u Yesu man anmgbianev nav mba ve kohol imôngo ken Yerusalem sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Kwagh u a ne ve mbamkombo mba Mbakristu ve hembe lun kwagh u iember je yô , ka er se zough a zua a ityesen tseegh ga , kpa shi se ne Yehova iwuese kpaa la . Peteru gema kaa a Yesu ér : “ T@@ ere , a lu We yô , ka@@ am , m@@ ̱ va her a We sha kwa@@ v@@ mnger . ” Gbenda môm u se kuran yô ka u eren tom a akaa a kuran se ken jijingi a Yehova a ne se la . ( a ) Kwagh@@ yôôn u yange Mose ungwa sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la yange hii sha nyi m@@ ka@@ ana ? Een , or@@ henen ka or u i lu tesen a tese nan kwagh yô . Mbayuda mba sha ayange a tsuaa la lu iyol ke ’ m - iv u Yesaia 65 : 17 - 19 la nena ? Sha kpôô yô , lu iky@@ ar@@ em u se eren tom pania imôngo u hemban cii . ” Aluer or@@ isholibo venda kwaghwan u i we nan ken Ruamabera la , shin nan ngu geman ibo nan mbagenev yô , alaghga a doo mbatamen kua ior mbagenev a nan ga . Alaghga mba ve lu a hingir mar@@ nya u Tartor ga la vea lumun a ieren i nomso@@ or yaven a nomso@@ or ugen la , shi vea nenge ér u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ka kwaghbo ga shi idya man iv@@ a@@ ap@@ aven cii ka kwagh u or a tsua u eren a ishima i nan yô . ( Mateu 4 : 2 , 8 - 10 , 17 ) Ken uma u Kristu shin tar cii , lu or u yôôn ang@@ we u Tartor u Aôndo hanma shighe . A shi nan kpa , ior kpishi nengen ér u nyôron nongo a or u i s@@ ende nan sha kon la lu ib@@ um@@ egh ki kwagh . Anmgbian wam u kwase , C@@ ar@@ me@@ la lu eren pania vea ikyar na u pasen kwagh u wan sa@@ ak@@ a , F@@ er@@ n , hen gar u Gen@@ e@@ va , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k . Yesu hii hemban mbaihyomov nav mba@@ age@@ ev mbara , ka Satan man az@@ ô@@ v je la . Aôndo yange gbe mbamaren asev mba hiihii mbara yô , hii u hemen sha gbenda ugen kpaa . Nahan m va gande or kpa m nengen mer m eren kwagh sha gb@@ ir ga . . . . 21 : 9 . Doo u agumaior aa civir Aôndo sha ci u nyi ? Een , alaghga ú nenge a anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ke ’ jijingi mba sha hanma gb@@ or cii , mba ve hembe nyityô mbam@@ tagher sha u civir Yehova yô . B@@ re@@ di u ken Igipiti yange doo je ka u henen a hen ga . Doo u hanma shighe cii se keren u lun sha uma u hemban doon cii shin lun a inyaregh v@@ ô@@ ôr ga . E@@ ̱r ve ne mbat@@ s@@ av ve hembe lun a i@@ civi@@ r@@ yolough shi ve hembe doon ashe kpaa yô , vea hemba doon ior ishima wuee cii , kua kasev man mbayev mb@@ akiriki kpaa . ” I gema Bibilo i New World T@@ rans@@ lation ne jimin cii shin a@@ vegher a i , ken ijô i hemban er 1@@ 16 nahan , shi i gber u@@ kô@@ pi mba i hemba 1@@ 7@@ 8@@ ,@@ 5@@ 4@@ 5@@ ,@@ 8@@ 6@@ 2 . Ter u mbayev mban yange undu ve , nahan anmgbian ve u vesen lu eren ve ican kpoghuloo . ( Mbaromanu 12 : 2 ) Nahan , ú zuan a mfe man mkav kera yô , gba u ú tsua kwagh u i gbe u ú er la keng , di er Paulu nahan . K@@ undu ishima shighe u ú lu keren mlumun sha ma mpin shin kwaghwan sha ma zayol wou yô . P@@ ase igbenda iti@@ ar i i er kwagh u “ Paradi@@ so ” u Paulu nenge a mi ken mpase u sha mnenge la . ( Luka 10 : 38 - 42 ) Mar@@ ta , an@@ ngô u Maria u kwase la kpa , ityesen i Yesu yange i wasen un . Mbam@@ lumun mba Mar@@ ta na Yesu sha kwagh u ku u anmgbian na L@@ as@@ ar@@ u la tese mimi u kwagh ne . — Yohane 11 : 21 - 27 . ( Mpase 3 : 2 , 3 ) Nahan , hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ A@@ eren a am nga nena ? Una mough num a ve , una er kwagh u m@@ asen ku@@ usu zege@@ can la , una tim ve sha iyange i Armag@@ e@@ don . Ka se ume atam kpishi sha u lun a ity@@ am@@ egh ki jijingi man sha u yôôn loho u Tartor ( Mateu 16 : 21 – 23 ) Yô , se kpa se lu nen a ishima i vendan mbamhen mba iorov hanma shighe cii . Se er nan ve Aôndo una za hemen u kuran se sha u@@ jijingi mba bo@@ v@@ o ? Lev@@ iti@@ ku ityough 19 tese er i gbe u mbagenev vea doo se ishima nena ? Shi nomso man kasev mba , mba ve z@@ ou a angev mbu ts@@ aren sha my@@ av u yaven a or yô , imba er mbu i yer ér A@@ I@@ D@@ S la nahan . I@@ wer i i gber ve la 19@@ 7@@ 4 Mba@@ kp@@ ish@@ iv lu veren ishima ér ityar cii i lu ken gomoti u ty@@ em@@ imôngo ne sha er tar cii ua hingir ijiir i dedoo i zayol a lu her ga yô . Lu@@ un er Mkaanem ma Aôndo seer tan iwanger sha kwagh u Tor As@@ aria ne ga , er akaa agen kpa i seer tan iwanger sha mi ga la di ye ? ( Mbaromanu 14 : 12 ) Nahan kpa , akaabo a ifer ka i va a mi la aa fatyô u lun her zan zan je va ts@@ eren k@@ ov u ken ijime je kpaa . ( G@@ al . 6 : 9 ) T@@ so@@ mbor u ú keren akaa a ken jijingi yô , ua na “ ior cii vea nenge a m@@ ze@@ hemen ” u ú . — 1 Tim . Yange gba u T@@ y@@ nd@@ al@@ e una yevese a undu tar u I@@ ng@@ i@@ la , una yem ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la , sha er una za gema Bibilo shon shi a gber yô . ( b ) N@@ agh ku Kristu kura kua er nyi sha ci u mba ve keren ér Aôndo a lumun ve laa . Mayange Aôndo pinen kwagh her a@@ vese ka hembe kwagh u se fatyô u nan la ga . Nahan ior vea za hemen u nenge er “ asema a tse@@ e [ se ] u eren akaa a dedoo ” yô . ​ —⁠ Tit@@ u 2 :⁠ 14 . Satan ôr kwagh a Ifa , kwase u hiihii la , sha ikyev i i@@ yô , á kaa a na ér aluer á per tindi u Aôndo , á ya ity@@ am@@ egh ki kon u i te icin sha mi la kpa una kpe ga . 15 : 9 ; 34 : 6 — Shighe u tartor u Iserael pav ker la k@@ we u Sh@@ im@@ i@@ on lu vegher u han@@ a j@@ imi ? 10 : 19 ) Nahan aluer se mba lamen kpishi ga yô , se palegh u ôron kwagh u tesen l@@ an@@ egh . Ab@@ es@@ al@@ om yange nôngo ér una ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Davidi nena ? Yange doo se kpishi u eren hanma tom u i na se cii , se na jighjigh ser ityom i lu m@@ us@@ an se la cii lu sha ci u m@@ ze@@ hemen u Tartor . Or@@ pasalmi yange pine ér : “ Ka an nan lu a agee er We T@@ ER@@ E ” ? ( Yakobu 1 : 27 ) Yakobu ôr kwagh ugen u i doo u se hen sha mi yô . Shi ter ka nana undu mbayev mba nan yô , nan kera fatyô u eren tom u i ne nan u lun ityough hen tsombor la ga . Un kpa ungwa imo i mbatamen mbara , nahan ica kera gba ga je maa , a hide a gba kohol a tiônnongo imôngo , eren akaa vough vough . Aluer sea hii a doo nan kpa , kwagh u kwagh a hembe gban sha mi yô ér se lu a ishimataver . 1 : 3 - 9 . Ho@@ sea kaa a ior mba hemban@@ ato mban ér , Yehova una “ umbur ifer ve , ” una ‘ tsaha ve sha asorabo ve la kpaa . ’ 15 : 21 ) Heela tseegh ga , yange i lamen zwa Grika man zwa L@@ at@@ in ken Iserael . Kp@@ orom hen Aôndo — Yehova W@@ a U Iky@@ o Mimi Kpa ? Ka ikyav i nyi i tese ér agumaior kpa aa fatyô u tesen ior mimi mba ken Bibilo ? J@@ un 1 - 7 , 200@@ 9 Mayange vea lumun ér mbahenen vev mba eren kwagh la ka sha tahav mbu Satan ga . Shi hen ase er mbagenev kpa yange ve gen@@ gese iyol , ve nenge ior mba Yehova ér ve gba kwagh ga yô , ve yô lu : Iky@@ ô@@ r@@ or u Mba@@ fil@@ iti Go@@ li@@ ati man H@@ a@@ man , M@@ u@@ e Tor u Mb@@ ap@@ er@@ shia man Tor H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa , u hemen ti@@ ôn@@ tar u Y@@ u@@ dia la . Yehova Na Se I@@ an i T@@ su@@ an Kwagh u Se So@@ o La , 1 / 1 I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 8 ( Z@@ wa Buter ) Mba@@ an@@ ti@@ kristu yange ve yar tom a ityesen i Mba@@ aôndo U@@ tar ne tsembelee je . Ity@@ esen ne yer mfe u fan Aôndo la , nahan ior kpishi fa un ga , shi i nzughul a mlu na vea Wan na kpaa . Aluer nan ngu Orshiada u nan ze mbamkombo mba Mbakristu yô , nan fa kwaghwan u Yehova sha ikyaa ne . Se fa kwagh ne sha ci u Yesu u lu inja legh legh la yange kav Yehova je kwagh shi ga . Peteru shi kaa wener : “ Vea zua a m@@ tser sha a ven . ” 2 : 20 — Lu hanma tempel i ‘ maa un anyom ak@@ un@@ du@@ ahar kar at@@ ar@@ at@@ ara ? ’ Le@@ on@@ ar@@ do nenge a nenge a na tseegh kpa ishima pe@@ ver un . Or atindi@@ gh ugen , mba yer un ér W@@ ol@@ f@@ g@@ ang , a pase wener : “ Ka kwagh u doon kpishi u h@@ aren sha or u kwagh wou a gbe nan ishima yô , or u nana fatyô u eren kwagh u a hembe doon sha ci wou , man sha mimi je nana er nahan yô ! ” H@@ EN ase kwagh u ity@@ am@@ egh ki k@@ on@@ ough k@@ ì k@@ í hemban doon we u yan la ken ishima — a̱ lu mb@@ u@@ ee shin a̱ lu m@@ ze@@ mbe shin a̱ lu man@@ go@@ o shin ma ity@@ am@@ egh ki k@@ on@@ ough ki gen@@ egh kpaa . F@@ ese je maa a pase or@@ vesen ne ér un man kwase na mba Mbashiada mba Yehova mba ve pasen kwagh hanma shighe yô , shi sar ve u zan hemen a tom ne her . Jijingi u Aôndo Hemen Mba C@@ i@@ vi@@ r Un sha D@@ er@@ ianyom u Hi@@ ihii la man Nyian I@@ ̱ tese ér doo u se lu a kwaghwan u i we ken Mbafilipi 4 : 8 la ken ishima . M@@ cie u cian Aôndo la una wase se u lun a ishima i dondon gb@@ end@@ atesen u Aôndo nena ? Ve kaa ér : “ Yange se hen ser se er akaa la yô , se zua a mk@@ om , kpa se zua a mi ga . ” Se fa er u@@ ze@@ ge mba iky@@ u@@ ugh man aeren a hen iky@@ u iin a ruamabera a lumun a mi ga la cii a lu ‘ a Ter ga , kpa a lu a tar u u lu karen kera ne ’ nahan . Lu sha iyange i L@@ ah@@ adi , uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 19@@ 7@@ 1 la , m za hen Iyou i Tartor ne ye . Ka sha ci u nyi yange Yehova kaa a Mbayuda ér : “ Ver ishima , nenge nen sha akaa a [ a ] lu ts@@ eren ne ” laa ? Or la lumun fese je . 25 : 3 , 14 - 19 , 23 - 25 , 38 - 42 . ( Luka 10 : ​ 41 , 42 ; 19 :⁠ 5 ) Shin er alaghga aeren a uter kua mbamlu mba iorov kposo kposo vea tese gbenda u se yilan mbagenev sha ati a ve nyian nahan kpa , doo u mbacivir Yehova vea fa u eren kwagh a ior kundu kundu . Ivur i sha 5 la kaa ér : “ Tsô i gba kuran Peteru ken ga@@ adi ; kpa nongo u Kristu lu s@@ ônon Aôndo tsung sha ci na . ” • Ka an nan lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” laa man ka unô ve lu ya laa ? I@@ wer ngi karen iti@@ ar yô , Yehova lôh@@ ô Mbaiserael he ’ shighe u ve lu shin it@@ ine i U@@ wo u S@@ en@@ ai la ér ‘ ve hingir kwagh na iyol na ke ’ akuraior a sha won cii . ’ U@@ gen u yange lu a ve imôngo i yilan un ér Daniel la hii u van mbamkombo , je yô shi kura ikyav nav mbi yange civir az@@ ô@@ v a mi la cii vihi kera . Anmgbian ne dondo kwaghwan u Ruamabera , nahan za kohol un ac@@ in imôngo ér vea sôr zayol ne , kpa gba sha mi ga . Ity@@ av mbi tar sha won cii mbi hiihii mb@@ ira yange mbi been yô , i ver mzough u tar cii u i yilan ér Le@@ ag@@ u@@ e of N@@ ations la ér a va a bem . Nenge ase atsan a vihin tsung a Satan yange va a mi sha Yobu man tsombor na la . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo ka ve er tom ve nena , man kwagh ne na u ishimataver sha ci u nyi ? G@@ wa u Solomon samber “ ken akuraior a a kase un la cii . ” 2 : 4 - 15 ; 3 : 1 - 5 . Mbagenev sha ayange a ase ne undu nongo u Kristu , ve hen ér vea civir Aôndo sha tse@@ ene@@ ke ve . Aluer se hingir ta ta ta shighe u i gbe u se dondo atindi a Bibilo yô , mba se ze makeranta a ve shin mba se eren tom a ve imôngo la vea kure ikyaa ér se mba a vangertiôr ken akaa a se ne jighjigh a mi la ga , shi vea nenge ér se mba ngô@@ ôr nan jighjigh a kwagh ga . • Shin er ah@@ endan a bo a lu taveraa nahan kpaa , kanyi se lu a vangertiôr ser ia ere ? Yehova ver ishima ér ior mba ve ker ityom ave ken atô u ior nav yô , ve er nan ? Ka i doo se u nengen er mbagenev kpishi ken a ve ve lu civir Yehova sha mimi ken tom u pasen kwagh hanma shighe la yô . Aluer se de ser iy@@ ongo i num mzough wase yô , se na “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” ian ser a ya mtsera sha a vese . * — Rom . ( 1 Mbakorinte 3 : 6 ) Ikyav i kwagh ne tese wang sha kwagh u a ve ken m@@ samber u samber a U@@ b@@ ib@@ ilo man ngeren mba h@@ aren sha Ruamabera la . 39 : 7 - 9 ) Shi se lu bem bem a mbagenev , nahan se palegh ts@@ wam man nyityô ieren i ia yange se u lun ken bem a mbagenev cii . ( a ) Ka nyi akaa nahan yange na ve Paulu nger Mbakolose washika ? Yesu kaa ér : “ Ken gar ugen or@@ jir lu , cian Aôndo ga , or kpaa waan nan ikyo ga . Yesu maa n@@ aregh uwegh kôr un , due a na sha . Iyol ka i kpe mbagenev u tseghan iyol ve sha ci u Aôndo sha ci u ka ve cian ér vea va k@@ an shio u eren sha iyol@@ tseghan ve la . Kpa mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” • Dooshima u Yehova ngu a sue se nena ? Yange mea soo yô , ma m kaa mer doon kpa ka doon mo iyol ga nahan me fatyô u eren tom pania ga . 6 : 16 ; Rom . 2 : ​ 28 , 29 ; 9 :⁠ 6 ) Iky@@ urior ne yange i hii u lun sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom 33 zum u Aôndo haa jijingi na sha mbahenen la . Ka akaa a ken jijingi a nyi se hen sha kwagh u msen u Yesu yange tese se u eren s@@ ônon ser i na se kwaghyan wase u sha ci u ayange ayange laa ? I ôr ken Pasalmi 10@@ 3 : 12 ér : “ Er ica i ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh a ity@@ ô@@ tar nahan , kape ngu A pav akaabo ase a vese la . ” • Ka sha igbenda i nyi nahan se tese ser se suur sha Yehova sha shighe u ican i ker se yôô ? ( N@@ um@@ er@@ i 10 : 12 , 33 ; 11 : 34 , 35 ; 12 : 16 ; 13 : 1 – 3 , 25 , 26 ) Mbam@@ k@@ er@@ ev mbara za gba mk@@ er ve kar hen I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ve k@@ ôndo ve yem sha I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , a shi nan kpa yange ve kar hen B@@ er@@ she@@ ba man hen He@@ ber@@ on cii ve ve mase k@@ ôn@@ don yemen I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Tar u Ity@@ endezwa la ye . Nahan kpa , mbatamen mbagenev lu a gbashima u eren tom u pasen kwagh ga . Doo u ú er tom a mi ga ku@@ aa shinii ? Ve mase eren zende ne a na shio , ve kar sha ajiir a mban@@ um@@ un@@ gbenda ta injar yô . Sha kwagh u Mbaromanu 1 : 20 á er yô , kanyi kwagh i nenge a mi wang ken akaa a i gbe á laa , man er nan ve i nenge a kwagh ne nahana ? Nenge ase ikyav ne : Alaghga der@@ ab@@ a ngu nahan mat@@ o ugen u a lu a a@@ yem kpishi yô . Se mba ken tar u ior ve hembe nengen iyev man agee a yolough ér ka zege@@ kwagh yô . Shi ôr Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ an@@ awar@@ i 15 , 200@@ 7 la , peeji 17 - 20 . ( Yohane 6 : 65 ; Aerenakaa 13 : 48 ) Nahan kpa , anmgbianev mba ve t@@ ange ayol a ve ga , mba ve lu keren Tartor ne kpoghuloo la kpa nôngo kwagh tsô . Kwagh u Yesu ôr a Mbakristu mba ken E@@ fese la ngu a inja nyian sha ci u nyi ? Yesu kaa ér : “ U nan n@@ em jighjigh yô , ityom i M eren ne , nan kpaa nana er i ; i i hembe ing@@ in je kpaa nana er . ” ( Yoh . Ka ishim@@ avi@@ h@@ in i nyi mbamaren kpishi ve nyer k@@ ere , man er nan se fe ser Yehova fa ishim@@ avi@@ h@@ in ve laa ? 12 : 8 - 10 . ( b ) K@@ ain yange ma fatyô u kighir ishim@@ an@@ yo@@ on na kpa ? Se mba a ian i civirigh i lun uwegh ken tom u pasen kwagh ne . Anmgbian ugen u hegen a eren tom u sôron atôônanongo ken tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca yô , umbur nahan ér : “ Yange se mba maren ônov asev mba kasev mbau@@ har mbara je maa , sha iyange la je , m hii u eren msen vea ve hanma tugh , saa di shighe u mea lu her ga tseegh . A kaa ér : “ Yange m za nyôr an@@ you u cuku , u lun a f@@ iri@@ ij@@ i shin tele@@ v@@ ishen shin In@@ tan@@ et shio . Er Mbagenev Vea W@@ ase La Zum u apostoli Paulu lu ôron kwagh u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba a na ve iwasen ken tiônnongo yô , a nger ér : “ Aluer or nana kera nenge sha ior mba nan ga man jim je yô , ka mba ken ya u nan la , nan ny@@ iman jighjigh u nan ve , nan hemba gban kera a or u nan ne jighjigh ga yô . ” S@@ ea soo ser se lu a kwagh ave ken jijingi yô , se “ yam z@@ en@@ aria u i ser sha usu ” yô . 9 : 12 . Mbagenev di mba hembe soon u zan zende angahar sha er vea kpe iyol vea fa ajiir yô . W@@ u@@ ese nom@@ ou sha kwagh u a er sha afatyô na cii la ; ka nahan man una seer lun a vangertiôr shi u taver un ishima u nan we iwasen i u soo la ye . Un vea mba hen tsombor na cii yange ve na ishima ve sha tom u Aôndo na ve la , kua u gban t@@ so la kpaa . Mb@@ ap@@ asenkwagh kpishi ken nongo u Aôndo mba ve lu sha shighe la ka ve umbur mbamtaver mba yange ve tagher a mi , mba gba u vea taver ishima ve vea hemba ve yô . M@@ iri@@ am yange gba iy@@ u@@ he ér ityô na ia va hemba nengen a kwase ugen , u lu kwase ken Mbaiserael tsô kpaa ga ne y@@ um@@ u ? Kwagh u Saulu Tor u Iserael la ngu se ic@@ in@@ tan . Mba fe mimi yô , ve nan@@ de ityakerada i yange ve lu a mi sha kwagh u mbat@@ s@@ av la shi mba ng@@ ur yilan sha iti i Yehova yô , az@@ ô@@ v kpaa mem u zan ve iyol . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti la yange taver mbatomov mba Aôndo ishima zum u shighe mgb@@ ôghom u a yima ve la je ka u ôron ga ! — Yesaia 44 : 26 – 45 : 3 ; Yeremia 25 : 11 - 14 . “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem . . . gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” — M@@ P@@ A . A er kwagh sha mi fese je : “ Nahan F@@ ar@@ a@@ o yila Aber@@ am kaa er : Ka nyi u er a mo nahana ? Er wan@@ nomso la doo or yô , wan@@ kwase la kaa ér ngu er ka “ mor@@ ya ” nahan . Ka icighan jijingi a tsegh mbatamen mba ke ’ tiônnongo ye , nahan cii kpa ve mba ior mba ve yen yô , nahan vea fatyô u tsu@@ men . Yange er nahan ga . Nenge er Yesu tese ér hemen u Yehova ú perapera la hemba cii yô . Ashighe kpishi ior ka ve hemba soon ér i de pasen ve a pase kwagh u vea er ga , kpa i su@@ r ve a su@@ r ishima . A@@ g@@ umaior kpishi a a lu Mbashiada yô ka a yar tom a ityakerada amba er Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ He@@ mban La nahan , sha u pasen mbayev mba ken im@@ akeranta ve akaa a Bibilo . Yehova yange tindi “ usu ken ag@@ ar a [ Yuda ] ” ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la sha ikyev i Mb@@ ab@@ ab@@ ilon , nahan ve tim Yerusalem man tar u Yuda er i tsengaôron nahan . Kwagh ugen u a ne ve i doo u se ver ishima sha kwagh u mkpeyol wase je a kar ikyaa inya ga yô , ka sha ci u kwagh ne una na se hingir mba wan ayol a ase ikyo tseegh . Shin er u wan ikyo sha mbamgbe mba ken jijingi mba ior mbagenev la i lu tom u hange hange u Mbashiada mba Yehova nahan kpa , mayange je ve hungur a ibanave i mbananjighjigh a ve imôngo la ga . Aluer Or Nan K@@ era T@@ ile sha Mimi Ga D@@ i Y@@ e ? T@@ ime sha ikyav i mba@@ kwa@@ re@@ v utar mba yange ve fa mimi u Bibilo ken pur@@ usu shi ve hingir mbap@@ asenkwagh mba ve lu a er batisema ga ker ne tsô u seer zuan a iwanger sha kwagh u iwasen i or ka nan zua a mi sha msen u eren yô . Nahan yô , uma u wan u ken uya gba Aôndo kwagh kpen kpen . ( Yobu 42 : 5 ) Sha kpôô yô , Yehova hingir or jim jim hen Yobu , inja er ngu nengen a Na sha ashe na kp@@ ôgh@@ ôô nahan . Nahan , hen u wan ago@@ yol sha mbamkombo mba Mbakristu . Gba u se de ser mbamhen mba kpe@@ egh mban ve̱ tsu@@ me a vese shin ve ta se mciem iyol kpaa ga . 3 : 11 ; 1 Tim . 5 : 13 ) Alaghga kwagh ugen una lu kwagh@@ myer , nahan doo u se de ior mba i lu kwagh ve la ve pase kwagh shon ayol a ve man sha gbenda u ve soo la kua sha shighe u ve soo la . Er se lu keghen iyange i Yehova yô , mayange je se tema nen a tema ga . Ashighe kpishi , ma tom ka ua lu or a inja yô , nan hemba nan shighe sha u . 3 : 11 ) Kwagh u Yohane ôr a iyol i hiden ijime ne yange una seer taver ior ishima u veren ashe a Mesiya . Lu u vea er nahan yô , kwagh ne una wase ve u wan ishima a am@@ een man m@@ te@@ v u sha ican kpaa . — 2 Kor . U S@@ ende@@ gh Kwagh a Ior ken Mkaanem ma Aôndo sha Kwagh@@ fan Akaa a Se F@@ atyô u H@@ enen ken Kwaghôron u Paulu la Yô Se lumun ser igbenda igen i eren i@@ ember@@ yolough doo , kpa igen doo ga . Shin e̱r ve seer a seer zuan a mbam@@ kighir nahan kpaa , e̱r inyom i 2@@ 000 l@@ ù z@@ ur@@ um la kpa ishimat@@ seen ve la p@@ ande ga . ( 2 Peteru 2 : 5 ) Aôndo u mimi yange tese or@@ perapera Noa er una gba t@@ so sha u yiman ior shighe u mngerem ma de@@ e@@ mee ma a va sha tar cii la yô . Yange s@@ ar@@ em u hiin pania ave ave la je , kpa T@@ erem han@@ ger ér saa mo m vande henen tom@@ a@@ ve@@ egh cii man me hii pania ye . U fatyô u yemen hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la kpa ? Iyol hiden a mi ijime ka ikyav i tesen i@@ gbe@@ kera ga , kpa ka ikyav i tahav mbu ken jijingi , er ikyav i Yesu la i tese nahan . • Kanyi i lu m@@ til sha mimi ? Ka an@@ zaakaa a wasen agen kpuaa je i tese shin heen ne . Yesu kaa ér : “ Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” ( Mat . ; Di@@ em@@ mi , D . Sha kpôô yô , a lu inja vough er ka a shi@@ e ici@@ gh ki been iv@@ av sha iv@@ av nahan ! “ Umbur ve ve̱ . . . de n@@ orom ikyaa ga . ” — TI@@ T@@ U 3 : 1 , 2 , N@@ W . Umbur wer , ashighe agen mkaanem m@@ agen ka ma na se ian i tesen ser se mba a jighjigh ken aeren a Yehova . Gbenda u nomso man kasev ve lamen la kaha , shi mbamgbe vev kpa mba kwagh@@ môm ga . 3 : 12 - 14 . Inja i Mkaanem Man : Yesu yange pase iti i Aôndo sha u t@@ eren i ken tom na u pasen kwagh . Yesu soo ér mbatamen ve eren a iyôngo nena , man ka ikyav i nyi Paulu a ver sha gbaa ne ? Er@@ doo una mgbegha se se yar tom a no@@ mbor wase sha u kôôm nan ga he ? ( Ps . ( N@@ um@@ er@@ i 13 : 30 ; Yosua 14 : 6 – 11 ) We kpa ú fatyô u vendan akaa a ior kpishi ve lu eren la sha er a vihi mlu wou vea Aôndo ga kpa ? Gadia ka a taver se ishima , a wase se u veren ishima sha ityôkyaa i se lumun u eren uma u sha ishima i Aôndo yô . Ikyav i tesen yô , zum u i ne se ma ian@@ tom yô , ka se er nena ? Í va a ve ken “ ity@@ ôr ” i ikyuryan i he la , mba a ikp@@ ela i̱ “ iyôngo igen ” i Yesu kaa ér í kpaa una kohol í ijiir i môm la . [ U@@ foto mba sha peeji 18 ] ( 1 Mbakorinte 10 : 9 , 10 ) Mbaiserael yange ve gba ah@@ on sha Mose man A@@ ron — een , sha Aôndo iyol na je kpaa — ve vaa iyol sha man@@ a u yange i na ve sha ivande la . ( Ôr Mbaromanu 5 : 13 , 14 . ) A lam sha a vese vihi kpishi . ” ( 3 Yoh . Un vea anmgbianev nav utar mba nengen sha mbamaren vev mba@@ beenyol . Or@@ maren ve u môm ngu a ic@@ ôron i u@@ ange igen . Tindi u ikyuryan la yange kaa tile sha ityough ki iky@@ ur i Aôndo ya a Aberaham la ga , kpa Aôndo seer a seer i sha ikyuryan i Aberaham la tsô . Takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa ú i yer ér The W@@ est@@ min@@ ster D@@ ic@@ tion@@ ary of Christian The@@ olo@@ gy la kaa ér ityesen la “ hemba gban yemen ih@@ yan i kwaghfan u taregh u Grika a mpase u Bibilo la . ” Zum u Tor Saulu lu z@@ endan Davidi ityô ér una wua un la , Davidi gema hen Aôndo sha u a wase un yô , a zamber a na wener : “ U@@ ng@@ wa msen wam , Aôndo , ver ato sha akaaôron a ken zwa wam ne . ” U eren a mbagenev dedoo la wa gbenda u se nengen kwagh la kpa ker . Yesu cia ga , lumun u kpen sha ci u k@@ é@@ n@@ den a hem@@ en@@ tor u Yehova sha . Aluer se fa ser Aôndo u dooshima ongo mbamsen asev zum u se er un akaa a nyian se ishima man mbamzeyol asev yô , kwagh ne una taver se ishima kpen kpen . — Mbafilipi 4 : 6 . Kape Yehova kpa a ka a pase se inja i akaa a a lu zan hemen ken tar ne la je la . Sha jighjigh u nan wou la yô , we kpa ú fatyô u hingir e̱r Paulu man La@@ ura man Mar@@ í@@ a nahan . Shin er se yen ing@@ y@@ egh sha akuraior nahan kpa , ishimat@@ seen yase i se lu a mi u pasen kwagh u Tartor man tom u geman ior hingir mbahenen ne na se kera mba myer shin tar ne ga . Yange u ungwa ma kwagh ken mkombo u taver we ishima yôô ? Ka a gba pe a na ve m@@ ze@@ hemen sha tom shin ian ia due i vea zua a inyaregh yô , i gba u vea tsua kwagh u vea er sha gbaa ne yô . Ken inyom i 19@@ 19 la , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba jighjigh mbara mase undun Mbakristu Mba@@ aiev gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh , shi ve hii u yôôn loho u dedoo u Tartor la hen akuraior cii kpaa . Yange doom kpishi u fan er awashima na cii lu u civir Yehova a uma na cii yô . P@@ ine iyol you wer : ‘ M ngu eren nena ? I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 10 ( zwa Buter ) Yesu yange lu a vangertiôr ér aluer mbahenen nav er akaa ne yô , ‘ tar ua na jighjigh ér Yehova tindi un . ’ — Ôr Yohane 17 : 15 - 21 . Nenge ken takerada u In@@ sight on the Scriptures , T@@ ihi u sha 1 , peeji 4@@ 9@@ 0 - 4@@ 9@@ 1 , man “ All Scrip@@ ture Is In@@ spir@@ ed of God and B@@ en@@ ef@@ icial , ” peeji 2@@ 26 - 2@@ 28 , í Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . á nger la . Nenge imba er Hemen u Yesu u Anyom D@@ u@@ bu la ua va uumace a m@@ pe@@ ver@@ yol la sha wono ! U ngu wer or ka nana hingir ortamen tsô maa mbam@@ shi mba orumace mbara ve due ken a nan kera sha ivande ga . ( Mateu 24 : 21 ) Cii man shighe la kua sha shighe shon la kpaa , ior mba Aôndo vea zua a am@@ een kpishi a karen jighjigh ve man ieren ve i ungwan kwagh la je ka u henen a hen ga . 21 : 12 ) Shighe u u@@ du@@ g@@ wer va u va kôron Yesu hen tugh nav mbu masetyô shin tar la , yange taver ishima due za pase iyol na sha er una kura mbahenen nav yô , a kaa ér : “ Aluer ka Mo ne keren yô , de nen mban , ve̱ yem a ne vev . ” ( Yoh . Een , ve wa ! Peteru nger wener : “ H@@ endan nen a [ Satan ] , tile nen dông sha jighjigh u nan gadia ne fa anmgbianev enev sha won cii kpaa i ver ve ican shon i môm i môm i ne lu yan i ne vough . ” — 1 Peteru 5 : 9 . Ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i C@@ ar@@ ol@@ ina la , anmgbian Mor@@ r@@ is hingir u wasen ortamen u sôron atôônanongo , ônov vev mba uhar mbara di tôô tom u pania u ke@@ ke . Mbat@@ esen mba@@ aiev ver ishima sha mbatyomov , u@@ jijingi mba lun a tahav mba yange ve va na Mose Tindi la . Ka akaa a sha a nyi i ser i ver a lu eren tom sha inja sha inja ? ( Yohane 15 : 20 ; 1 Peteru 5 : 8 ) Heela tseegh ga , se yina . Or môm kpa ngu u nan fe Ter ica i gbe er Wan u môm - môm nahan ga . Or u perapera nan eren kwagh u vough sha ishigh ki Aôndo hanma shighe ci@@ ilii ? Ka an shin kanyi i lu “ ish@@ an i sha use ” la ? Yesu yange undu icivir i lu a mi sha la a ishima na , hingir orumace va shin tar va na uma na sha ci u se uumace mba@@ asorabo , kwagh ne bugh mbagenev gbenda u za yan dyako i Tartor u sha la vea na imôngo . ( Rom . Ken tar u S@@ co@@ t@@ land la , yange ag@@ um@@ ai@@ y@@ ôngo agen lu zenden yan to@@ ho , tsô u môm za d@@ or@@ ough sha ig@@ y@@ u@@ ngu sen za gba shin ij@@ em . ( Yobu 13 : 15 ) Kpa , Yobu lumun u keghen Yehova , nahan zua a iveren . ( M@@ ar . 4 : 3 - 9 ) Ken injakwagh i ort@@ ani@@ vor u a y@@ av la di Yesu pase ér , or@@ sule la fa er i hii man iv@@ or la i m@@ ende i vese ga . Mba i saan ve iyol yô , ka mba ve we mbam@@ pase N@@ av ik@@ o , ve keren Un a ishima ve cii la . ” — Pasalmi 119 : 1 , 2 . • Ka nyi utya Mbakristu cii ve lu n@@ ông@@ on@@ oo ? K@@ era kpa , Yehova ka “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” yô . 12 : 5 , 10 ; 13 : 18 ; 14 : 10 - 16 ) Nahan kpa , sar ve u hiden yemen ken gar u U@@ r , za lun ken mkpeyol ga ! — Ôr Mbaheberu 11 : 8 - 12 , 15 . ( 1 Mbakorinte 15 : 45 ) Adam lu ter u wan k@@ anger , nengen a iyol na tseegh , kpa Yesu ngu nahan ga , un ka ter u vough u a kom u se dondo un yô . Sha kpôô yô , u eren msen n@@ ungwan ase@@ mber agen a ken mbamsen mba i nger ken Ruamabera la , una na mbamsen ou vea hemba doon . Nahan Mbayuda hii u hiden hen Yehova . Mbak@@ ur@@ an mba ningir sha mbagenev ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber kar an@@ igh@@ eni yange ve zende ve na akaaôron sha ajiir kpishi ken tar u Amerika man tar u K@@ an@@ ada . 5@@ 6 : 8 . Er@@ na Lu@@ do@@ l@@ ph vea tsombor u H@@ ol@@ t@@ z ( ka un je a tem inya la ) Mbakristu mba mimi cii mba kwagh u Yehova . Ka sha igbenda igen i nyi nahan se fatyô u tesen ser Yehova doo se ishima ? Peteru , u lu môm ken mbahenen mba ve shi her mbara pase er lu ve cii ken ishima yô , á kaa ér : “ T@@ ere , ka hen an je shi sé z@@ aa ? Hanma ortamen u nan lu hen mkombo u mbatamen ve tem cii nana fatyô u wan zwa sha kwagh u i lu ôron la cii a mase kuren ye , kpa saa hanma ortamen cii nana lam ga . Ngeren ne time sha itinekwagh ne . ( 2 Utor 9 : 14 , 15 ) Alaghga yange lu nengen ér mbau@@ ty@@ aav mba ve tile a Y@@ e@@ hor@@ am sha mimi mbara vea soo u hendan a na . Paulu yange kaa ér ken ayange a masejime yô , ‘ iember iyolough ia hemba doon ior a Aôndo . ’ Ken atô u uwer u Ma@@ ac@@ i zan zan uwer u O@@ k@@ to@@ ba la , yange gba angev atô kposo kposo , nahan i gba u se hiden se z@@ aan iy@@ ou@@ ci a na fele fele . Shi a za hemen ér : “ M ngu a fa or shin kwase môm u nan eren kwagh a ikyar u nan sha mimi shin nan soo u eren nahan ga . ” Sha u tesen an@@ za a injaa ne yô , se fatyô u zan hemen a tom wase u civir Aôndo sha er se fetyô la cii . ( Mpase 1 : 20 ; 2 : 1 ) Shighe ugen as@@ an nga a tile sha ityough ki mbatyomov mba ve lu u@@ jijingi la , kpa Kristu una yar tom a orumace sha u ngeren il@@ yo@@ ho sha ci u mbatyomov ga . Yesu kaa ér : “ Y@@ em kera , Satan , gadia i nger er : C@@ i@@ vi@@ r Ter , Aôndo wou , ka Un tseegh er Un tom ye . ” Zum u Orkristu ka nana kpe yô , inyaregh ki nan lu a mi la ki kera lu nan a iwasen ga , di er Yesu kpa yange kpe ve ri@@ ga na la kera lu un a iwasen ga nahan . Ior yange ve s@@ enge ér mba civir Yehova , nahan kpa ve lu civir ak@@ ombo her . Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu mba lun a dooshima mba nenge tsung ér vea wa hanma or ken tiônnongo ikyo . 24 : ​ 17 , 18 , 21 ) Kpa cii man “ zege@@ can ” la a va yô , se kpa se tagher a mbamtaver kpishi kua ibanave kpaa . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 23 , 9@@ 1 Shi ajiir a taver ior ishima ér ve er iji@@ mba kpa samber wuee . Yesu shi lu ta icin ér : “ Shighe ngu van je u hanma or u nana wua ne yô , nana hen er nan ngu eren tom u civir Aôndo ” yô . Ior mba Yehova mba vea hide la vea doo@@ ashe “ er kon u o@@ le@@ v nahan , ” man vea zenden sha igbenda i Aôndo kpaa . Ú fa or u yange nan ver ú yô , ka Or - eren akaa@@ kpilighyol la . — Pasalmi 33 : 7 ; 8@@ 9 : 9 ; Anzaakaa 8 : 29 ; Aerenakaa 4 : 24 ; Mpase 14 : 7 . Kwa@@ se@@ kristu ugen kpa nenge nahan , mba yer un ér C@@ rist@@ ina . * Yange hange un u fan kwagh u lu zan hemen ken gar la shinii ? U seer yô , kaa a nan wer ab@@ unde kera kera kpa nana nôngo nana kôr ivur Bibilo i môm i i ne mlumun sha mpin u vesen ken hanma ityough ki ken takerada u Bibilo Tese la nana saa a mi . Kpa , Paulu ôr kwagh na iyol na man kwagh u á@@ k@@ á@@ r a na nahan ér : “ Se yô , i̱ nengen se er se lu mbatomov mba Kristu yô , man shi mbak@@ ar@@ en@@ kwar u akaa a myer a Aôndo kpaa . ” Kanyi i tese ér tsombor u Noa yange ve civir A@@ ôn@@ doo ? ( Anzaakaa 27 : 11 ) Ú fatyô u nengen a iember man mk@@ om u Yesu yange zua a mi shighe u i nder un shin ku la ken ishima you kpa ? Anmgbian u kwase ugen , mba yer un ér K@@ r@@ y@@ st@@ y@@ na , a bee iyol shi ngu u@@ ange kpaa , a kaa ér : “ M ngô@@ ôr v@@ ôron ga shi ka m ure kpishi . Yehova fa mba ve lu mbaaferev la , sha ci u un “ nengen ken ishima . ” ( 1 S@@ am . Mba@@ yev mba hemban tagher a mba@@ aie mba Satan a samber a mi hegen la cii , shi mba nôngon a asaren a ve a iyolough la kpa kpoghuloo . ( 2 Tim . 2 : 22 ; 1 Yoh . U fatyô u pan@@ den ikyav mbi ishima i nan or ibo karen ikyaa inya la Gbenda u vesen u se fatyô u kaven Ter wase u sha la yô , ka u tesen mbagenev dooshima . 22 : 13 ) Nahan hemba doon u henen sha averen a Yehova a ver sha ci u mba ve civir un sha mimi la a u tô@@ mon mkpeyol u amba@@ aior la . Ú ngu ortamen ken tiônnongo ? Hii nan ve agee a kwagh a gbe shami sha u shir@@ en tom u Mbakristu la i lu á orumace tseegh ga ? Apostoli Paulu je kpa yange nger ér : “ Nahan m mase zuan a tindi ne ken a mo : Ka a s@@ aren mo u eren kwagh u dedoo yô , kwaghbo kpaa a lu a mo her . ” ( Mbaromanu 1 : 11 , 12 ) Or@@ tamen ugen u i yilan un ér Jo@@ han@@ n@@ es la kaa ér , “ u lamen sha akaa a ken jijingi a anmgbianev mba ken Kristu la ka kwagh u wasen kpishi . 18 , 19 . ( a ) U@@ iky@@ ur@@ mba@@ yan mba se tim sha mi ne zua sha kwagh u Tartor nena ? Se@@ er ôron kwagh u ishimataver i ior mbagenev mba Bibilo i er kwagh ve la ken Iyoukura i Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 20@@ 12 , ngeren u a lu a itinekwagh ér ‘ Lu T@@ a@@ veraa , T@@ aver Ishima T@@ su@@ ng ’ la . Hii ken inyom i 20@@ 11 la je , ka mba ve van@@ den eren tom u pasen kwagh hanma shighe , er ikp@@ ur pania man mbatamen mba sôron atôônanongo man mba eren tom shin Betel kua mbam@@ ishen mba ve lu a vande zan u ga la tseegh , i gem lôh@@ ôn ve ye . Yehova F@@ a U Kpa ? I kaa ken 1 Mbakorinte 15 : 22 ér : “ Er i lu ken Adam man ior cii ve lu kpen yô , kape ken Kristu kpaa , á gema ior cii vea hingir mbau@@ m@@ av la . ” 6 : 10 ) “ A@@ eren a iyolough ” kpa ka kwagh u una fatyô u tsu@@ men a vese yô . — G@@ al . Yehova we ikyo a iyôngo Na sha mh@@ ôôn er or@@ kur@@ an@@ ilev u nan ker an@@ wan@@ iyôngo nan we sha iky@@ um i nan nahan ( Luka 11 : 34 ) Sha kpôô yô , tom ne ua wase se sha ci u aluer se ver ishima sha akaa a ken jijingi ga yô , se gba ken imeen i u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba ve du@@ mbur ken tar yum ne je a taver ga . Yange fatyô u fan ér ior kpishi vea va undu kwaghaôndo u F@@ ada ga . Tartor u Aôndo ngu se kwagh u mimi je he ? Se fatyô u eren kwagh sha mimi er Yehova nahan sha nyi igbenda ? Se kura atindi na a a we se sha dooshima shi a tese kwaghfan la kpa ? N@@ O@@ MB@@ OR u ka@@ gher li@@ he kuma er angahar 18 nahan . Kwagh ne ka ib@@ um@@ un i tesen ér ishimaverenkeghen yase ia kure keng ab@@ unde ga . — Aerenakaa 17 : 31 ; Mbaromanu 5 : 5 ; 1 Mbakorinte 15 : 3 - 8 . A@@ dooga yange er nahan sha u una nôngo Ifa a tim ak@@ ende , shi a nenge ér un gba kwagh , inja er un ngu or u lamen sha ci na iyol na kua nom na nahan . Kwagh shon lu iwanger i uwer lu m@@ u@@ en@@ em sha ab@@ er a ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger lu ts@@ endan sha la ye shinii ? ( Mbaromanu 6 : 5 ) Kpa gema mba a nder ve vea hide a lu uma shin tar la y@@ ee ? Un kpa cii man Yesu nder un yô , Yesu kaa ér ngu yaven . — Luka 8 : 5@@ 2 . Nahan yô , se za nen hemen u zenden er Yesu kpa zenden nahan . ( Anz . 3 : 27 ) U tesen ikyav yô , u fa ma anmgbian u alaghga iyol i kpe nan sha ci u nan nyôr ken m@@ nyoon shin tsombor u nan ngu hendan a nan , shin nan er kwagh ugen sha mi ga yôô ? Wan@@ akiriki ne ze kwa u sha uta@@ ankar@@ uhar la yô , a kaa ér : “ Nenge , ani@@ been ngu duen shin zege@@ mnger kpuaa er iky@@ ev@@ we i or nahan . ” H@@ ort@@ ê@@ n@@ cio kaa ér : “ Mimi u ken Bibilo la wasem u lun a dooshima sha mbaihyomov av . Sha nahan yô , gba u han@@ mô wase nana pase mbatamen isholibo i vesen i nan fe kwagh sha mi yô , shi nana dondo gb@@ end@@ atesen ve kpaa . Ka nahan man se er kwagh u a hembe doon sha ci u anmgbianev asev , shi se kura ieren i dedoo i tiônnongo la kpaa ye . ( Yakobu 1 : 27 ) Een , u wasen mba@@ ibanave man mba i hembe ve iyol la ka vegher u hange hange u Kwagh@@ aôndo u Mbakristu . We kpa kape kwagh wou a lu laa ? 1 : ​ 1 - 3 . U dondon sha ort@@ yom u Sha u tamen la yô ka U@@ ser@@ af@@ im , mba ve yôôn iengem i Aôndo shi ka ve nenge sha ior mba Aôndo sha er vea civir un doo doo la . Yesu ôr kwagh u shighe u Yon@@ a lu ken iy@@ av mbu zege@@ ish@@ u la ér kwagh ne tsen@@ ga tesen shighe u un kpa una va lu shin u@@ war shin She@@ ol la . 5 : 22 , 23 ) A@@ vegher agen , er ishima i legh legh man iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha man ishimawan kpa nga hange hange . Hanma O@@ ri@@ serael u sha mar@@ ami cii yange nan lu sha ikyev i Tindi u Mose la , kpa Mbakristu yô ka nahan ga , ve na ayol a ve sha ikyev i tindi u Kristu ne sha asema a ve . Shi kwagh gba sha kwa@@ v@@ yolough shin ape or dugh shin ijiir i i mar nan kpaa ga . 20 : 11 ) T@@ ime ase sha aeren agen a nga a tese ér gumor nan ngu nôngon ér i ‘ nenge m@@ ze@@ hemen u nan ’ u or@@ henen la yô . — 1 Tim . Jighjigh u Nan W@@ a Ny@@ i man Ny@@ i K@@ ere ? Nahan kpa , doo u ú er aie sha er u zua a kwagh u ú soo yôô ? — E@@ i , doo u ú er nahan ga . Alaghga zum u anyom va kar kpishi yô , Maria ôr mb@@ ang@@ eren I@@ vangeli akaa a á ko@@ so a lu a mi ken ishima ne cii , kua akaa agen a Yesu er shighe u lu iyev la . — Luka 2 : 41 - 5@@ 2 . Nahan Aôndo na Satan ian ér a ta Yobu angev mbu nyoon tsung . I pase ken Bibilo ér ‘ TER lu a na . ’ ( Anzaakaa 27 : 11 ) I na se ian i civirigh i wasen ayol a ase man mbagenev u eren nahan . — 1 Timoteu 4 : 16 . ( Yoh . 13 : 3 - 15 ) Yesu yange tese ér un ngu or u hiden a iyol ijime tsung sha u ungwan imo i Aôndo . 16 : 13 - 16 . Se hemba lun ken bem vea mbagenev ken tiônnongo man hen tsombor , shi ikyav i se ver la ia hingir shiada hen mbagenev sha kwagh u Yehova , u a lu “ Aôndo [ wase ] u sar sar ” la . — 1 Tim . Sha kpôô yô , mba ve kegh ato a Yesu cii ‘ kpiligh ve iyol a ityesen na . ’ A kaa ér : “ Yange ci@@ er mo iyol u undun ior mba ve doom ishima la yemen ica . ” ( 1 Yohane 3 : 17 ) Iky@@ ar i nan sha mpin ne ngi il@@ ian ga . ( 2 Timoteu 3 : 12 ; 1 Peteru 4 : 12 ) Ken tar u Satan a lu hemen sha hanma ijiir ne nahan , a er nan ve se tagher a ah@@ endan ga sha wono ? In@@ j@@ akwagh igen ken Bibilo kaa ér : “ Or@@ fankwagh ka nan nenge a kwaghbo , nan yer , kpa mb@@ al@@ an@@ enkwagh yô , ka ve kar , ve za ya ican . ” Se Mba Z@@ ough a I@@ wasen ken Mbam@@ kombo mba Mbakristu 13 : 48 , N@@ W ) Ior kpishi kwagh ne ngu a na ve de u zungwen , ve gema ve mgb@@ ough a iember ; shi ishima i de u nyian ve , ve gema ve lu a vangertiôr hen Ter wase u sha la . Pro@@ fes@@ ô u se vande ôron kwagh na sha heen ne shi kaa ér orgen u tôvon sha akaa a kwaghaôndo u f@@ ada , u i yilan un ér A@@ g@@ ô@@ su@@ t@@ in la kpa yange lumun ér “ aluer ityough nan@@ de or yô , nana fatyô u tôôn mkaanem ma i@@ vangeli i Yohane , wan ken p@@ ilo , yaven veren ityough sha mi , nahan ityough k@@ ira k@@ ia bee ! ” Shi a kaa ér mba@@ fan@@ takerada kpishi yange ve lu a a@@ kper@@ an sha kwagh ne sha ci u ve soo u nan jighjigh ér Yesu ka Kristu ga . 1 - 25 ) U tesen ikyav yô , shighe u i va fa awashima u mba wan ts@@ wam ken tar u I@@ ng@@ i@@ la yô , lu inja er mba nyôron ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh cii vea dondo atindi a i wa sha kwagh u akaa a ior nyôron ig@@ ir@@ g@@ i a mi , aa i vande lumun ér ior ve nyôron ig@@ ir@@ g@@ i a mi la nahan . 7 : 13 , 14 ) Sha mimi yô , hegen je kpa alaghga ior vea lu a ieren i tesen ér mba iyôngo shin iv@@ o . Ikyav i tesen yô , Mbayuda kpishi man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda la yange mba hingir Mbakristu yô , ve kange asema “ sha ityesen i mbaapostoli man ken m@@ z@@ ough@@ shima , man ken m@@ co@@ on u bredi , man ken msen u eren kpaa . ” ( b ) Sha kwagh u E@@ p@@ af@@ era yange er la yô , ú soo u wan ken ishima wer ú er nyi ? A kaa a mbau@@ ng@@ wan ér ve lu a ieren i wan ishima , keghen kwagh saan saan , er M@@ ika 7 : 7 a tese nahan . 5 : 22 ; Or@@ pa . 8 : 12 , 13 ) Loho la ka ú sur@@ un ior ishima , hemban je yô , mba kwagh u perapera a doo ve ishima la man mba afer@@ aior a nzughul a ve la . U@@ r@@ a yange u n@@ ôô ken tar u P@@ ol@@ and sha shighe u mkohol ne kpishi , shi nd@@ ôh@@ ôr kpishi je kuma udi@@ gi@@ ri@@ i 14 nahan sha iky@@ aren i C@@ el@@ ci@@ us la . ‘ Lu Or U Wan Ishima ’ ( Gen . 11 : 27 , 28 ; 12 : 1 ) Apostoli Paulu nger ér : “ Ka sha jighjigh u nan man Aberaham zum u i yila un yô , a wa ikyo a due a gba yemen hen ijiir i una va ya dyako sha mi la , a due kpa a fa ape a lu zan je ga . M na un iti yam sha u a seer sha ati a mba ve lumun u za wasen la . Hen ase sha ikyav i O@@ li@@ vi@@ a , ngô u lun a mbayev at@@ ar@@ atar ne . Aluer u ngu or u ken tiônnongo u Kristu yô , u zua a averen a nyi , kpa ka mbamtaver mba nyi alaghga vea bee ga ? Er@@ doo ka ikyav i ior mba Aôndo her , kua ior mba ve kor ikyum@@ ile i Aôndo la . Lu mar u T@@ i@@ ati@@ re , kpa gema lu ken gar u F@@ ilipi zum u Paulu pase kwagh ker ken inyom i 50 S.@@ W nahan la . Paulu nger Mbakristu mba i shigh ve mkurem a na imôngo mbara washika sha kwagh u tom u pasen kwagh la , á kaa wener : “ Kpa se mba a kwagh u injaa ne ken ik@@ av mbi iny@@ aav ; nahan agee a hemban la ka a Aôndo , ka ken vese a dugh ga . ” — 2 Mbakorinte 4 : 7 . Ve de ad@@ ua u zan , kwaghaôndo kera gba ve ishima ga . U Wan Ishima a M@@ te@@ v u sha I@@ can A fatyô u nengen uma na jimin cii ér ka ikyav i tesen jighjigh u nan , gadia a iv a ak@@ aren kpishi kua am@@ een kpaa . Yehova ngu er uumace mba ve lu sha ut@@ aha shin ve dugh ati la nahan ga , mba tee inyaregh shin mlu u or nan lu sha mnenge u a@@ sh@@ ee la mba bu@@ men un a mi ga . Kpa shighe kar kpuaa yô , m gba eren aeren a Orkristu ga , shi m va undu tiônnongo kpaa . P@@ alegh Akaa a D@@ an@@ en Or Ishima , 8 /@@ ⁠ 15 Ishima i de vihin ne ga , ônov av mba doom mo ishima . Lu@@ la kpe iyol time sha ikyav i í tese sha kwagh u je@@ bu iny@@ ar ken iy@@ ough ki sha 15 ki takerada u Bibilo Tese la vea kwase ne . M@@ tim la ka u tar u kpôô kpôô ne ga , kpa ka u mba ve vende Aôndo la . T@@ ime ase sha ikyav i Yakobu a tese sha kwagh u orgen u a nenge a iyol na ken jingi la . Tsô vea kera lu “ mbayev mba ka i da@@ ase a ve i yem a ve wue wue sha ahumbe a ityesen ” la ga . — Mbaefese 4 : 13 , 14 . A@@ na yange wa ishima nena ? U sha uhar yô , ka u eren kwagh sha u van nan a m@@ pe@@ ver@@ yol . F@@ o@@ to u U@@ .@@ S . ( M@@ ar . 14 : ​ 6@@ 6 - ​ 7@@ 2 ) Kpa er Peteru gema ishima er Yesu tsen@@ ga ôron nahan yô , Yesu de un kwaghbo . Tese ikyav er u̱ ôron Bibilo gbidyen kwar sha mi la una fatyô u wasen we u ( a ) zan hemen u lun a inja i wang yô ; ( b ) eren kwagh a mbagenev kundu kundu man sha ishima i wan yô ; ( c ) suur sha Yehova ken ashighe a ican je kpaa yô . 6 Mbam@@ hen mba Eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor shi H@@ enen Kwagh sha T@@ se@@ ene@@ ke Kwagh u hiihii yô , saa se lu tse@@ vaa se fa ashighe a se lu ker ne . ( Mbaheberu 11 : 17 ) Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér , “ sha ishigh ki Aôndo yô , ishima i Aberaham lu a mi i nan nagh sha Is@@ ak@@ a la lu vough er a na nagh sha Is@@ ak@@ a kpôô kpôô nahan . ” Se er nahan yô , mlu wase man akaa a se tsough u eren la kua hanma kwagh u se eren cii , una hemba lun se a inja . M@@ k@@ ur ne una va a nyi sha tar kua ior mba ve lu sha u laa ? Yeremia za hemen ér : “ G@@ uda mba i w@@ oo ve sha s@@ an@@ ker , a mba ij@@ en i w@@ oo ve la , mba ve use , i kuma ve due kera , sha ci u mban u iy@@ i@@ av mbi ken sule yô . ” — U@@ k@@ we@@ legh 4 : 6 , 9 . 9 :⁠ 9 ) Sha nahan yô , Bibilo wa noov man kasev kwagh ér : “ De vende nen ayol a en [ u tsan imôngo ] ga , saa di alaghga né zua zwa ayol a en sha shighe u né ver yô . ” Kwagh u i nger ken Bibilo sha kwagh u A@@ k@@ an la tese er h@@ ua ka a vihi or yô . ( 2 Kor . 4 : 7 ) Kwagh u sha un@@ yi@@ in yô , er Ter wase u lun a dooshima ne a soo u wasen we sha er u v@@ ôr ken tom u a ne u la ga yô , a na u mzough u anmgbianev u sha tar cii , u mbacivir Aôndo sha mimi , mba ve ‘ taver ayol a ve asema , shi ve wasen ayol a ve ’ la . ( 1 T@@ es . Aluer u ngu wasen ve u fan kwagh u nongo u Yehova cuku cuku , man u ngu eren nahan hanma shighe cii yô , a maa ve iyol shi a doo ve u henen kwagh u tiônnongo u Kristu . Ikyav i tesen yô , alaghga se hemba fan ityom igen a mbagenev , kpa ve di vea gema a hemba fan kwagh ugen u injaa a vese , ga yô alaghga anmgbian wase ken Kristu nana lu a aeren agen a se lu a mi ga yô . Shighe u Yesu nenge kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u lu ic@@ an@@ kwase haa “ i@@ deri ihi@@ ar k@@ imi ” yô , á kaa ér : “ Mimi je M kaan ne ne , kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u a lu ic@@ an@@ kwase ne a he@@ e k@@ imi la , hemba u ve cii ; gadia ve cii ka ken m@@ ngee u ve ngee a akaa man ve he@@ e k@@ imi ye , kpa wen yô , ka ken ibanave na a he@@ e k@@ imi ye , ka kwagh u a lu a mi sha u koson iyol na cii je la . ” — Luka 21 : 1 - 4 . Kpa Aôndo gema tsua Davidi , u lu an@@ ye la ér a lu tor . Ka mcivir u nyi Yehova a lumun a mini , man ka kwagh u ican u civir Aôndo nyian er a soo la sha ci u nyi ? Hen ase sha kwagh ne ! Nahan cii kpa , hanma tom u Yehova a ne ve cii yô , ka u va un a icivir shi u wase uumace mba ve lu a jighjigh u nan la . 38 : ​ 6 , 15 . I@@ makeranta i vesen i ashighe kpishi ka i tesen amba@@ akaa ne la , ngi fe tesen mba@@ y@@ ev@@ makeranta it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh ga , nahan ngi we ve ago@@ yol u va nôngon a mbamtaver mba ayange ayange la ga . Nahan kpa , Peteru gema er kwagh ga@@ egh , sha kwaghfan ga cii . • Se fatyô u lun a vangertiôr sha uityendezwa mba i er ken Mkaanem ma Aôndo la sha ci u nyi ? Tsô a lôh@@ ô tor kua m@@ u@@ e tor cii iniongo i a er sha ci ve tseegh yô . Kpa m nengen er a lu dondon kwaghwan u Bibilo yô , m hii u suen un kpoghuloo . ( 1 Kor . 7 : 39 ) I time sha itinekwagh ne ken Iyoukura sha ashighe ashighe hemba anyom deri môm hegen . Shighe u tar u F@@ en@@ ish@@ ia lu eren kpen@@ ga a ityar kposo kposo shi hemen ityar igen anyom u@@ deri imôngo la cii , ior i F@@ en@@ ish@@ ia za hemen u te@@ en ak@@ ondo a nyian d@@ in@@ de@@ e , a í tu@@ men ken gar u T@@ ir@@ u la . Ka se se tsua a ishima yase ser se civir Aôndo ye . — Pasalmi 40 : 8 . Yange i gba u môm ken atôônanongo ne una nyôron M@@ kombo u ken I@@ gbar sha ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ ahar man ti@@ ôn pe@@ pe . Ruamabera ôr kwagh u icivir i Aôndo a ne uumace la . Shin er Yehova yange na Solomon hanma kwagh nahan kpa , a ungwa kwaghwan u Aôndo wa ér i de eren kasev mba ken akuraior a a kase ve , aa civir Yehova ga la ga . Ve lu te@@ en Mbayuda mba@@ jighjigh mba ve va u civir la sha ishe i taver kpishi . Kpa sha iwasen i azende am a ken nongo u Kristu yô , ken masejime m va fatyô u den inja yam ne . Man gema se ayol a ase di ye ? Mimi u sha kwagh u Yesu kua tom u a er sha u kuren awashima u Aôndo la , una pase se sha ikyev i iky@@ ang@@ enev mbi hemban vihin cii , ka isholibo man ku je la , una tu@@ h@@ wa . Yange anyom 20 nga kar yô , Noa vea kwase na ve hii u maren ônov . Kpa , á suur sha Yehova sha u á kure hanma kwagh vough yô . — 1 Samuel 25 : 32 - 34 ; 26 : 10 , 11 . Nahan kpa , am@@ een ne ka gbenda ugen u Satan a eren tom a mi sha u hông@@ or ishima yase shi nan se hingir u lun a asaren a bo yô . Gba u wan@@ ye@@ kwa@@ or u nan er isholibo la nana hide nana sôr ikyar i yange nan ya a Yehova la . Un lu nyian , a doo ashe iky@@ or , doo u kenger . Hanma iyange ior ka ve za yar tom hen gar u To@@ ky@@ o ne i hemba iorov 2@@ ,@@ 8@@ 00@@ ,000 . Nahan sha mnenge u or yô , lu inja er vea fatyô u hemban mbaihyomov vev ga nahan . Nahan , er se zough , se lu “ alegh ayol a ase ” yô , doo u se ny@@ igh@@ en mbacivir Aôndo a vese imôngo shin se tsu@@ men a ve sha apera ga , gadia u eren nahan la a lu kwagh môm a u eren ve aie . Mo vea E@@ vi@@ ja se za hemen u henen Bibilo , nahan ken inyom i 199@@ 7 la , i er se batisema , se hingir Mbashiada mba Yehova . A@@ kur@@ aior a at@@ ar@@ atar á Amo@@ shi hii t@@ eren á ken kwaghôron na u profeti la kuma u Aôndo una ôr á ijir una tsaha á kpaa je ka u henen a hen ga . Inja i u ôron kwagh sha mimi a or@@ wan@@ ndor a vese la ér nyi ? Or@@ beenyol ugen hen gar u S@@ of@@ ia , tar u B@@ ul@@ gar@@ ia ôr kwagh u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i ken zwa B@@ ul@@ gar@@ ia la ér : “ M ôr Bibilo anyom ngee , nahan kpa , i lu je m ngu a ôr Bibilo i i taver u kaven ga , shi i ker ken ishima tsung er ng@@ in nahan ga . ” Al@@ ber@@ to kaa ér : “ Hanma kwagh hen makeranta u henen tom f@@ ada cii yange i eren ken myer . ” Er se ye dyako i isholibo yô kwagh ne ka a na se er isholibo sha m@@ kaan , sha ieren man sha mhen wase shin se k@@ an shio u eren kwagh u i gbe u ma se er yô . Kwase ugen u tôôn abaver kaa wener , un vese sha shighe u ior soon u ôron kwagh t@@ eren alegh a hen iky@@ um cuku kpaa ga yô . A tsegha uma na he ’ Aôndo , nahan i er un batisema . Man er vea kera lu ga yô , ior mba i gbe ve ishima u wan atindi a Yehova ikyo cii vea zua a iveren kpishi je . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 21 ) Yange i wuese ior mba lun a inja i mimi , mba ken derianyom u hiihii la sha ieren ve i dedoo i “ timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange ” sha er vea fa aluer kwagh u ve lu henen la ka u mimi yô . U se lun mbat@@ esen mba fan ityesen la una wase se u s@@ asen a s@@ ase p@@ à@@ s@@ è@@ n loho u dedoo ne . U tesen ikyav yô , orgen u i yer un ér I@@ gn@@ a@@ cio * la yange hii u henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova shighe u i wu@@ he un ken pur@@ usu ken tar ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika yô . Sha mimi yô , ka i taver kpishi u or tsuan kwagh u nana er shighe u nan tagher a kwagh u taver man i gbe u nana hen sha akaa kposo kposo cii ve nana tsua kwagh u nana er yô . Hen icombor igen yô , saa ter man ngô vea eren tom u u@@ ke ve vea fatyô u koson tsombor ve ye , nahan yô mbamaren mba ve lun a ian sha won ga la vea zua a shighe u lun a ônov vev han@@ a ? Kpa Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Ne , na nen ve kwagh ve̱ ya . ” Man er ka sea za id@@ y@@ u shin ishima sha uityendezwa mba akaa a vesen a Yehova shi una va er la nahan , ka se ker igbenda i nan un iwuese man ish@@ u@@ ghun kpaa . A fatyô u tesen ikyav i ini@@ umbe ne sha kwagh u alaghga una u er ken ma tar yô . A gba u se kegh zan zan shighe la man se fa ye . Se er nan ve se gema eren kwagh a ior cii sha m@@ s@@ ange u sha dooshima ga er Yehova nahana ? Ga@@ yô , alaghga yange nger icam shon sha ci u Mb@@ al@@ ev@@ i mba wan ats@@ am . Se mba za nyer ken tar u I@@ ng@@ i@@ la yô , ishima i T@@ ed hii u eren tom sha inja ga , nahan ort@@ wer ugen wa un kwagh ér a de kera ze zende la ga . “ I@@ mo ” Mba i saan ve iyol yô , ka mba ve we mbam@@ pase N@@ av ikyo , ve keren Un a ishima ve cii la . ” ( Ps . Kpa kwa ne yô , lu anmgbian u fa u nan kwaghôron ken igbar shi fa Bibilo i tesen tsema tsema , u lu môm ken mbakur@@ an mba ningir sha mba i yilan ve ér p@@ il@@ gr@@ im@@ s la yange ôr kwagh ne ye . Er akaa a aa na kwaghhenen una za hemen yô . Ng@@ ôm yange a h@@ ôm kwagh a kaa ér inyom i 19@@ 33 lu inyom i vihin tsung : Gadia lu inyom i H@@ it@@ l@@ er ya tor je la , shi po@@ p@@ u yila inyom shon ér Icighan In@@ yom , shi lu inyom la kpa i mar@@ em ye . Nahan , cii man ú bugh Bibilo you yô , sôn Yehova a̱ wase ú u kaven akaa a a lu he ’ ijiir i ú er la a i gbe u eren tom sha mi ke ’ uma wou yô . Kape ka i lu hen ya wou laa ? Se lu hen gar u S@@ outh L@@ an@@ sing sha ci u k@@ el@@ ase u makeranta u G@@ ile@@ adi u sha 12 E@@ ̱r i kôr ke ’ derianyom u sha 20 la je tsô maa i c@@ in@@ ge tan num sha mbacivir Yehova . A kaa ér : “ Aluer hanma shighe ne mba lamen gbar gbar hen tsombor wou , sha hanma itinekwagh je kpaa yô , a kera lu u ican ga u lamen sha atô@@ akaa a taver u lamen sha mi , er kwagh u yaven a or la nahan . ” Shi a kaa ér : “ M@@ taver la been kera gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh ga , kpa iliam i gbar gbar ka kwagh u hange hange hen tsombor u Mbakristu u ú lu ken mzough yô . ” [ Ngeren mba shin kpe ] ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 4 – 5@@ 7 ) Yehova nder Yesu shin ku , nahan kwagh ne gema ka ib@@ um@@ un i doon tsung , i̱ tesen ér Aôndo una nder mbakp@@ enev mba ve lu ken m - umbur na la cii . Kwase la maa min@@ di m@@ liam gba v@@ aan . Kpa gba ishima iky@@ ôr ! U@@ ngeren mba mba@@ yi@@ ase kpishi mba yange i zua a mi la lu ngeren mba sha ikp@@ ande a@@ wen . Tese W@@ er u He@@ mba N@@ d@@ ahar Nahan ve nenge ér aluer mba civir Aôndo sha gbenda u ve nenge i doo ve kpa , kwaghbo ngu sha mi ga . In@@ i@@ ôngon i mbahemenev ve lu nôngon ér vea hemen ayol a ve a Yehova shio la tagher Yehova ma kwagh môm ga . Hanma Shighe cii Yehova We Iyol Ke@@ ghen a K@@ egh u W@@ asen Se Aluer se er nahan yô , kwagh ne una na se msaanyol kpishi . Mpase u sha mnenge ne pase nyi kwagh@@ a ? Ka ve ver imb@@ u@@ lu@@ gh u sha hanma kwagh u ve vihin inyaregh sha mi cii , er “ kwaghyan ” man “ H@@ a@@ ya u ya ” shin “ A@@ k@@ ondo ” nahan . • Se fatyô u keghen iyange i Yehova a ishimataver sha ci u nyi ? ( Yesaia 5 : 20 ) “ Or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” ngu vihin mhen wou sha i@@ ember@@ yolough i bo ne a mfe wou shio ? Ka akaaôron na ne a hembe ng@@ een ken takerada u Bibilo u Duteronomi ye . ‘ M@@ h@@ ôônom Ma K@@ ôron ma Aôndo W@@ ase La ’ Er i Hii Ve Aôndo A K@@ aa É@@ r Se Eren M@@ sen hen a Na Yô 5 Shin er Han@@ a fa kwagh u una due ken msen na la jighilii ga nahan kpa , a na jighjigh ér á ungwa msen na la kpee . M@@ nenge u S@@ ara lu a mi sha kwagh u ken hemen la yange una wase un nena ? SA@@ U@@ L@@ U ngise tôvon Mbakristu a ican , kpa va hingir Orkristu , i hingir u yilan un ér apostoli Paulu . Shi Yehova una fatyô u nan se tahav — “ agee a hemban ” la — sha u wasen se u taver ishima . — 2 Mbakorinte 4 : 7 . Yehova na wanakiriki u jighjigh ne jighjigh kighir nena ? Kwagh ne tese ér Aôndo er ijir sha mi ga shin un ka u perapera ga shinii ? Ken uwer u m hii u eren pania u ke@@ ke la cii , lu an@@ takerada môm tseegh m kô@@ r@@ cio u nan ken won ye ! — Kwaghôron u Mar@@ k@@ us . Ka tom u nyi ú lu eren sha u civir Aôndo ? ( c ) “ I@@ y@@ ôngo igen ” ia hingir “ ônov mba Aôndo ” kpôô kpôô nena , man ka hanma sh@@ igh@@ ee ? Ka hanma tindi a pasen se a to@@ ho , man ka unô ve zough a mtsera ken tindi sh@@ on@@ o ? Anyom yange kar kpishi je kpa , mpase u i na sha kwagh u Bibilo i er ne , za hemen u taver jighjigh u nan u ior mba Aôndo . A kaa ér : “ Hanma or nana de kera waan akaa a nan iyol i nan ikyo tseegh ga , kpa nana wa akaa a mbagenev ikyo kpaa . ” ( F@@ il . Ngeren u I@@ vangeli ôr kwagh u yange er , shighe u i er Yesu B@@ atisema i bee la , ér : “ Yesu kpaa , iv a Icighan Jijingi , A mough hen Y@@ ord@@ an , A hide ; tsô Icighan Jijingi yem a Na ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . ” Kanyi yange i hen sha kwagh u mbat@@ ar@@ ev mba i ter ken Pasalmi 45 : 16 ken mkohol u ityar - ityar u ken inyom i 19@@ 50 laa ? Ve u@@ ve ityough eren akaa a ve je ve nenge a akav a a lu tesen ér Kristu hii u hemen ken inyom i 1914 , shi ica a gba tsô una va tim bo@@ tar ne kera la ga . Kwagh môm yô , ka u lumun akaa a mba se ne ve jighjigh ve lumun a mi la . Hanma shighe u kwagh a z@@ aan T@@ ed iyol kpoghuloo je m fa . De D@@ on@@ don “ Satan ” Ga Se er kwagh ne kuma iwer imôngo je . Í k@@ é@@ nd@@ è m@@ tem@@ tor u tsôron , u una hemen “ ior man akuraior man ijô cii ” la i wa sha ikyev i un u a “ lu er ka wan u or nahan ” la . I@@ sho@@ li@@ bo i Davidi er la i nôngo u vihin mkpeyol u ikyurior na jimin cii . Kpa er Yehova ya iky@@ ur a Davidi yô , a soo u fan aluer ma ityôkyaa ia lu i una de Davidi isholibo na yô . ( M@@ ika 7 : 7 ) Mkaanem man zua sha iyol yase i hiden a mi ijime er se lu zenden vea Aôndo la nena ? Yehova na iyôngo igen la ian i civirigh i nyi ? Hanma iyange yô , ôô iyol shi k@@ ire zwa tsembelee cii u y@@ av ye , shi y@@ av ken ikp@@ am@@ u@@ nan . ” Yange Eliya man Elisha mba ze u@@ profeti mbagenev ken Y@@ er@@ ik@@ o inya , mba ng@@ ur hiden yemen yô , ve kar hen I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . Yehova gba uumace na ve ian i tsuan kwagh u ve soo u eren la . Kpa sha ihy@@ ongo ne yô , N@@ at@@ an lu lamen ken iti i Yehova ga , kpa lu pasen er ishima lu un ker la . ( Luka 7 : 11 - 17 ; 8 : 4@@ 9 - 5@@ 6 ; Yohane 11 : 1 - 44 ) Or u Yesu mase nd@@ eren un , u i vande ôron kwagh na ken Iyoukura ne la , lu or u hen tsombor ugen u Yesu soo kwagh u ú kpishi yô . ( Yon@@ a 1 : 4 ) Ior mba ken gar u N@@ ine@@ ve mba ongo loho u Yon@@ a la yô , ve gema ishima sha kwaghbo ve la , nahan i kera tim gar ve la ga . Man aluer Yehova tsu@@ am ér m civir un yô , tese ér m gba un kwagh . ” In@@ i@@ ongo i ken jijingi i̱ se ye hegen ne i̱ umbur se m@@ du@@ mbur u kwaghyan a va du@@ mbur ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa u van a ú la . Le@@ ah u a lu anyom 13 la yange er nan ve na ior takerada u Y@@ oung People As@@ k la je kuma u@@ kô@@ pi 23 ? 13 : 1 , 14 , 28 , 29 ) Ab@@ es@@ al@@ om ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Davidi sha ut@@ aha , kpa a za iky@@ ura ga , shi Yo@@ ab@@ i wua un . ( 2 S@@ am . U@@ gen yô , Mbaiserael kpa venda un . Ngeren mban vea wase se se seer taver ikyar i se ye vea Yehova , u a lu Or u Nan Se Akaa man Or@@ kuran kua I@@ j@@ ende yase i ishima ishima la . Gba u mbamaren vea ver shighe u lun vea ônov vev ( Luka 7 : 19 - 22 ) Loho la yange ua taver Yohane ishima kpen kpen ! Nahan ken masejime , ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la yô , Yehova ka nan na ian ér Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ve̱ tim tartor u Yuda kera man gar u Yerusalem man ze@@ ge tempel la . Una er kwagh sha u karen a ican i yan kera kpee je . 1 , 2 . ( a ) P@@ ase kwagh ugen u yange er , u tesen er ka sea pinen mbampin sha inja ve kwagh u injaa a due ker yô . Loho u U@@ a “ S@@ ur mba A@@ sema a V@@ ihi Ve la A@@ sema ” Yô Kwaghôron u profeti u Yesaia ne shi wase se u seer fan kwagh u nagh ku vesen ku Yehova a ne sha u tin@@ d@@ in Wan na u ishima ishima shin tar ér a va ya ican shi a kpe sha ci wase la . 14 , 15 . ( a ) Er nan ve mci@@ e u cian or la i lu kwagh@@ h@@ ôn@@ on@@ o ? Nenge ase er Yehova a lu Aôndo u dooshima sha wono ! ( b ) Yehova una fatyô u ôron se kwagh u ken hemen man shighe u kwagh shon una er la sha ci u nyi ? Bibilo kaa ér Paulu lu “ veren ishima u kp@@ er nan una mough ” ker una nyôr t@@ so , una yem . Mba ôron ior er Tartor u Aôndo u hii u hemen yô . M@@ ver u i ver Tartor u Aôndo la ka loho u dedoo , inja na yô Aôndo ver gomoti sha , ér a hemen tar ne . Davidi ôr kwagh u iny@@ am@@ ky@@ ume ne ér yange a̱ lu be@@ gha shin d@@ w@@ em kpaa , un ‘ kôr un sha in@@ d@@ yer , un hemba un , un wua . ’ ( 1 S@@ am . Kwagh ugen u ú fatyô u eren yô , ka u lôh@@ ôn or u nan ban a msaanyol la wer nana due kwaghpasen vea we . Nenge ase kwagh u H@@ es@@ e@@ k@@ ia u í ôr ken 2 Utor 18 : 1 - 7 la . Er L@@ ou@@ ise a fe mbamtaver mba ka a gba u a pav or ve nan tagher a mi la yô , ngu a vande lamen a mbat@@ wer@@ ev mba p@@ aven ior kua mba hu@@ men ior man mbahemenev mba nengen sha iy@@ ou@@ ci zum u i gbe u a pav un yô , sha er una pase ve er i hii ve un vende t@@ wer u tan awambe yô . 2 : 28 , 29 . S@@ aa se henen shi se gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo ve , icighan jijingi una hemen se ye . Nahan er ma kighir wan na ér a̱ lamen a na yô , a de a gema gbenda u yange lamen a wan na la ; a gema gbidyen b@@ or vea na imôngo . Er a ne shighe na hanma s@@ ati sha u wasen mbagenev yô , kwagh ne seer van a iember ken uma na . ( 1 S@@ am . 17 : 4 , 48 - 5@@ 1 ; 1 K@@ ron . 34 : 6 , 7 ; Ps . 10@@ 3 : 10 ) Gbenda ugen u zungwen mbagenev mhôônom yô , ka u lamen a mba@@ ats@@ anev kundu kundu shi eren a ve doo doo , aluer se mba eren a ve nahan yô , vea zua a m - mem ken ishima . “ TER Or@@ p@@ aan wou , Icighan u Iserael , ngu kaan nahan er : Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 7@@ 7 , 2@@ 12 Bibilo ta icin ér : “ Or u nan er idya . . . yô , nan kav kwagh je ga , or u nan er nahan la , ka uma u nan nan lu timin ye . ” — Anzaakaa 6 : 32 , 33 . Ka Kwagh u In@@ j@@ aa u A@@ g@@ umaior C@@ i@@ vi@@ r Yehova 2 : 21 - 23 — Inja i kwagh u Yehova tsengaôron ér : “ Me l@@ ôô [ Yes@@ er@@ e@@ el ] shin tar . . . Me . . . zung@@ we un mhôônom ” la ér nyi ? Mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo hemba mban a ibo cii . A ôr kwagh u shighe u amba@@ akaa la aa kera lu ga la , shi a kaa ér hanma or nana fatyô u kporom hen Aôndo u a ne m@@ sur@@ shima la sha u zuan a mfe u vough ken Bibilo . Takerada u Aerenakaa ôr se akaa kpishi a tesen ér yange ve er nahan mimi . — Aerenakaa 1 : 8 ; Mbakolose 1 : 23 . Inja na nan man u nengen ani@@ v@@ ur@@ kon u a lu anmgbian wou ken ishe , kpa g@@ ung@@ ur@@ kon u u lu ken ishe you yô , u we u ikyo ga ? Bro@@ w@@ ne ken inyom i 19@@ 0@@ 2 , ken tar u Jam@@ a@@ ica ér a za er tom u p@@ il@@ gri@@ m sha u taver iniongo i kiriki i kuman 14 nahan asema ( Luka 24 : 44 ) Mbayuda man Mbakristu cii yange ve kav ér Ruamabera u ken zwa Heberu la lu Mkaanem ma Aôndo yô . Kwagh ne na yô , Paulu fatyô u wasen mba@@ ase@@ m@@ am@@ imi u veren ishima ve sha kwagh u perapera . Gadia Ú undu uma wam shin H@@ a@@ de ga , man shi Ú de wer Ici@@ ghan@@ or Wou la A̱ nenge a m@@ he@@ e mayange ga . ” I@@ jiir i Ú Z@@ a P@@ ase Kwagh H@@ er Yô Mbagenev kegh anyom imôngo hegen sha u vea nenge myom u Yehova yô . Lu kwagh u Solomon una tsua u eren a ishima na yô . Kpa Yesu Kristu u Bibilo i̱ pase se kwagh na la yô , yange vese hingir nomso@@ or u age@@ egh , u lun a ishimat@@ seen shi eren kwagh sha ishima na . 7 : 14 ; 18 : 2 , 8 ; 19 : 19 - 21 . ( Luka 9 : 11 ) Apostoli Yohane yange nenge a Yesu ken mpase u sha mnenge shighe u i nder un shin mbakp@@ enev kera la , maa a kaa ér : “ Tsô m nenge Sha u he man tar u he kpaa . . . Ka us@@ aa mba nyi yange Ne@@ hem@@ ia wa ishima a mi zum u a hide u va maan g@@ il@@ gar u Yerusalem laa ? Anmgbian Phili@@ p kaa ér , ieren na ken tiônnongo yange i tese ér un kera soo u seer keren ityom igen ga , je anyom kar imôngo . K@@ wa ne kpa , Ne@@ hem@@ ia lumun ér mbaaferev mba hendan kwagh a na ne ve hemba un ga . Kpa er m lu civir Yehova ne , m mar ônov mbagenev uta@@ ankar@@ uhar . K@@ ua a wan wou za wase nen ma or u nan soo iwasen yô . Apostoli Paulu nger wener : “ Sha tindi yô , shi kpuaa tsô akaa cii ma i wanger a sha awambe , man aluer á haa awambe ga yô m@@ de u akaabo kpaa una lu ga . ” — Mbaheberu 9 : 22 . Yehova yange na ve uhar cii agee a yange gba u vea lu a mi la . De se time nen sha igbenda iti@@ ar i Yehova ka a tsaase hanma or u a tsough ér nana nenge sha iyôngo na yô . G@@ um@@ kwase u civir Yehova ugen kpa nger wener : “ A@@ g@@ umaior kpishi a a lu a nyôr anyom 20 ga yô , soo ér mbamaren vev ve waan ve kwagh , kpa aluer mbamaren wa kwagh ve sha da ga yô , vea za kohol orgen , kua or u mfe a yen nan je kpaa . ” Takerada u Duteronomi shi ta icin sha kwagh u ak@@ ombo a civir shi ú pase var var ér gba u se civir Aôndo a ishima yase i môm . I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 7 ( zwa E@@ fi@@ k ) Een , aluer ve na Aôndo jighjigh , shi ve na nagh ku Yesu Kristu kura jighjigh yô , Yehova kegh iyol u den ve kwaghbo . Yange i ngohol af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a ken gar u A@@ us@@ ch@@ w@@ it@@ z ken tar u P@@ ol@@ and , nahan i pase mba@@ kwa@@ re@@ v cica cii sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 27 , 19@@ 45 . Yesaia kaa ér : “ Nenge , ini@@ un@@ kwase ia wa iy@@ av ia mar wan@@ nomso , ia yila un iti er I@@ man@@ uel . . . . Samuel dondo ikyav ve i bo laa ? — E@@ i , á za hemen u eren kwagh u dedoo , er mbamaren nav tese un u eren nahan . Yesu er kwagh ne been yô , a hide a pase ve inja i kwaghôron shon . A kaa ér : “ U@@ ng@@ wa nen kwagh u or@@ jir u a lu perapera ga ne a kaa la . Kwa@@ se@@ shiada ne maa sôr ian ver ér Mbashiada ve hen Bibilo a mo . 3 , 4 . ( a ) Ôr averen a se fatyô u zuan a mi shighe u se n@@ orom ikyaa ga la . ( b ) Kanyi se time sha mini ? A@@ fa@@ eren@@ ga tsô , a lu ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbaihyomov mba Mbaiserael mba Yehova soo u tin@@ d@@ in ér ve za ker Mbayuda mba b@@ an@@ en a jighjigh mba wa ishima u ts@@ ahan ve la . Shi u va mase kaven wer ka ior kpuaa tseegh ve soo bredi wou la ye , kpa mbagenev yô gema mba keren a ker ér vea yange u u̱ de u karen ior bredi la . Ity@@ esen i injaa i môm , i yange i gema i sha u i zua sha ityesen i mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga yô , lu sha kwagh u or u Yesu Kristu a lu la . Aluer ma ortamen wa u kwagh nahan , u lu a iwuese ik@@ o i nan tese ér nan wa u la kpa ? 8 , 9 . ( a ) Ka nyi yange i na ve gumor ugen za hingir u eren idya a id@@ y@@ a@@ kwase ? ( Mateu 7 : 12 ) Nahan kpa , ityôkyaa igen i den ior kwaghbo ngi , i i hembe lun hange hange yô . Mba yer iti i Aôndo i Yehova la shi mba gb@@ ung@@ ur í kpaa . Doo u je ú ngu henen sha igbenda i iyou shon ia lu u a inja kua tsombor wou yô . I@@ OR umiliôn kpishi nyian kav kwagh u Ruamabera a er sha kwagh u ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar la . We kpa ú fatyô u lun a ishimaveren wer , ú va ya dyako u tar u paradi@@ so shi ú lu sha ú gbem sha won , aluer ú fa Yehova man awashima na sha u henen mkaanem nam gban uwer ga shi ú ngu eren sha kwagh u ú hen la kpaa yô . — Yohane 17 : 3 . Aluer gba u se kpe sha ci u m@@ til wase sha mimi yô , Aôndo una er nyi sha ican yase laa ? Nahan ve ker igbenda i zuan a iwanger sha akaa . I hii ivur la sha mkaanem man , ér : “ Hen shighe la Yesu gema kaa er . ” Shi Yobu tese ér orumace u nan yen ne kpa nana fatyô u kaan Diabolo imo sha akaa a a we nan iyol la , a lu sha gbenda u cuku je kpaa . — Nenge Anzaakaa 27 : 11 . Kwagh u ne lu a mi yô , a̱ kuma ne , gadia A kaa er : Mayange Me undu u ga , Me kende u kpaa ga . ” — Heb . ( b ) Ka hanma shighe Aôndo yange pase Noa shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma a va la jighilii ? I@@ ny@@ on je kpa ka i gba u ia ker kwaghyan sha ci ve man ônov vev . 2 , 3 . U ng@@ een kwagh ga yô , ka i shighe ve mban mkurem sha icighan jijingi u Aôndo , nahan ve ngohol “ myer ” shin m@@ le@@ he u a dugh sha la . ( Heb . ( Tit@@ u 1 : 2 ) Aluer ú kporom hen a na yô , un kpaa , una kporom her a we . Ka akaawan a ken Ruamabera a nyi aa wase se u tsuan t@@ wer u injaa u se er@@ ee ? Ru@@ tu mar wan@@ nomso , nahan á ya g@@ wa u civirigh , sha ci u lu môm ken mba ve mar hen tsombor u vesen u Yesu Kristu una due her@@ egh yô . — Ru@@ tu 4 : 13 – 17 ; Mateu 1 : 5 , 16 . Y@@ ES@@ U man mbahenen nav ve lu yan kwaghyan u nyo@@ h@@ on ne imôngo ken Be@@ tan@@ i vea ah@@ ur@@ aior a na ag@@ enegh , ken ve yô , lu Maria man Mar@@ ta kua L@@ as@@ ar@@ u u i sember nd@@ eren un shin ku la . Or@@ henen Yakobu kpa yange ta icin sha kwagh ne , wener : “ Man ne mba ne kaan ner , nyian shin kp@@ er sé za ken gar ng@@ ura , sé za tema he@@ era inyom i môm sé er kasua sé zua a mtsera ; ne mba kp@@ er tsô kpaa ne kera fe er uma wen una lu ga ne . ” P@@ an@@ a@@ yi@@ o@@ ta maa kôr a mi henen Bibilo zan zan va kar eren batisema . • Er nan ve gba u agumaior a ken Iserael aa tsegha ayol a ve sha ci u Yehova ga ? W@@ a Iyol K@@ egh a K@@ egh Kwagh u Yehova Una K@@ ende A Ôr La Alaghga or u nan er isholibo la nana zamber a ijende i nan la ér a de yôôn nan ga . Sha mimi yô , Yehova yange lu a atô@@ akyaa a vough a gb@@ ih@@ in orumace ken dang . M@@ ôm ke ’ mba@@ van@@ nya mba ve va he ’ ya u pania mban ke ’ shighe u us@@ ati mba uhar mban ne yô lu or@@ hemen u kwaghaôndo la . ‘ E@@ fer@@ aim ka wan u ishima ishima u doon Mo ishima kpen kpen gaa ? Apostoli Peteru yange nger u@@ washika uhar hen Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , a yila ve ér “ mba i tsough ve . ” ( 1 Pet . M@@ lu ve ngu kwagh@@ môm a u ior mba apostoli Paulu ôr kwagh ve ken washika u nger Mbakristu mba ken Roma la . Yange or nana na nagh k@@ un yô , i doo Yehova a nan sha ci u nan hide a iyol ijime shi nan ngu a ishima i eren kwagh u dedoo kpaa . U@@ ter enev ya man@@ a ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo , kpa ve kpe . Ish@@ ember i̱ i̱ kaa ér “ nahan yô ” la , pase se ityôkyaa i vesen i i hii ve i doo u se kura tindi la yô . M@@ ny@@ am shi ci@@ er Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar sha kwagh u injaa ugen . ( Yesaia 65 : 13 , 14 ) Yehova ngu nan se kwaghyan u dedoo u ken jijingi sha ashighe ashighe sha er se taver ken jijingi yô . — Mateu 24 : 45 . Lu hanma shighe iv@@ or i bo la hii u duen ken i@@ gb@@ ar@@ aa , man yange ior lu “ yaven ” hen shighe la nena ? Lu u a kôron ken inyom i sha uta@@ ankar@@ uhar yô nana “ due ken kp@@ an kera , gbilin . ” M nyer anyom 15 yô , m@@ doo u tser - ku@@ h@@ wan u i yer ér re@@ ge la doom ishima la , kua shi isharen i m lu a mi i wasen i@@ or@@ il sha atsan agen a i lu eren ve la na yô , m za nyôr nongo u mba u@@ men ityough me@@ gh@@ aa mba i yer ve ér R@@ ast@@ af@@ ar@@ ian la . Ity@@ ôkyaa igen i i ne ve ior ka ve er kwagh nahan yô , ka sha u mbamaren vev ve tesen ior vev man azende a ve er ve lu a ônov mba ônov yô . Ve kpa mba ior i tar ne , nahan alaghga vea dondo mbahemenev mba gomoti sha u kaan ér “ bem , man mkpeyol . ” I lu tesen avur a Bibilo a ken zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese la sha tele@@ v@@ ishen . Dooshima u hen T@@ so@@ mbor Or@@ ngeren ugen yange va hen Yesu va kaa a na ér : “ Or@@ tesen , W@@ ea za h@@ an h@@ an kpaa , me z@@ aan a We her@@ egh je . ” V@@ e@@ gher u hiihii la i yilan un ér “ E@@ ure@@ ka X , ” lu a it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shi i ôr mkaanem ma pasen u ker . 14 , 15 . ( a ) Se fatyô u tesen sha akaa a se eren ayange ayange la ser se mba a jighjigh u nan nena ? Nahan kpa gba u se hen zwa la , sha er se za hemen u henen kwagh a ior kpishi mba se hii u henen Bibilo a ve la yô . Sha nahan yô , se za hemen u henen zwa la . Yehova hemen sha igbenda kposo kposo sha ashighe kposo kposo . • Ka averen a vesen a nyi a keghen ior mba ve zenden ken iwanger laa ? Kpa aluer kape kwagh a lu ne yô , me kera na un jighjigh ga ! ” Aôndo tsua Wan na Yesu ér a hemen uumace cii . Se fatyô u tesen ser se mba a iwuese sha dooshima u Aôndo a tese se sha u nan Wan na u ishima ishima ér a p@@ aa se la . I@@ ER iyol i orumace kpilighyol kpishi ! Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Ishim@@ at@@ aver Na W@@ ase Un u Ge@@ man ” la , ngu sha peeji 7 . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Mkaanem man tese ityôkyaa i vesen i i hii ve i gbe u Mbakristu vea nôngo kwagh sha er vea kôr jighjigh ve u nan her yô . Kpa ve gba a gba bo ! — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ; 2 Peteru 3 : 3 , 4 , 10 . Nen@@ gen A Ieren I Dedoo I Ken Mbagenev La Kpa ka hanma shighe i doo u u kaa imo fese ga , hemban je yô , aluer se tôv sha kwagh u or la nan pin se la tsembelee ga yô . 4 : ​ 4 , 10 . 4 : 25 ) K@@ egh ato a ikyar u shi tese icivir sha mbamhen nav kpaa . Ka kwagh u z@@ ange u uumace mba ve yen ne keren ish@@ ô man atô@@ akaa aa i hii ve i doo u vea er ma kwagh yô , shin aa i gbe u vea venda ieren i vough i Mbakristu la sha i@@ aven igen ku@@ aa je yô . Kwase ne hen ér una tsa a mar wan sha won ga , kpa er Elisha ôr a na nahan , á mar wan@@ nomso . U tesen ikyav yô , aluer u za hen ya u or man nan vihi ishima a we nahan , hemba doon u ú er nyi ? U eren nahan cii yô , wase nan nana nenge er avur a Bibilo la a bende a nan jighilii yô . Kpa doo u se umbur ser gbenda u Yehova Aôndo a nengen ivese i eren man iv@@ a@@ ap@@ aven la kaha a gbenda u tar u ú kase se ne u eren la . Sha kpôô yô , ior ub@@ iliôn imôngo mba veren ashe a Tartor u Aôndo shi eren msen ér u va . Aluer u tsegha iyol you sha ci u Yehova yô , u seer kporom ikyua a na . Mbagenev vese hen u@@ y@@ aav mba iliam i sha icivir ga i du@@ mbur yô . Lu Peteru na mlumun ye , a kaa a na ér : “ T@@ ere , ka hen an je shi sé z@@ aa ? Nahan yô , kera kpiligh se iyol er ior ve lu hemban gban a gba ica a atindi a Aôndo a we sha kwagh u aeren a dedoo nahan ga . ( a ) Kor@@ aki lu á@@ n or@@ o , man ka nyi akaa yange vande eren á a̱ shi nan kpa yange lu uwegh k@@ ere ? K@@ u u kwase wam ngu nyoon mo her , kpa er ka m wuese Yehova sha ivaa yam i dedoo kua ian i civirigh i m zua a mi u eren un tom vea kwase wam u yange soo un tsung la yô , kwagh ne gema mnenge wam . ” • Er i gbe se sha inja i mlu u Aôndo yô , se fatyô u eren nyi ? Kwagh la kua u Aôndo tin@@ d@@ in Wan na ér a̱ va kpe sha ci wase , a̱ haa awambe a na inya sha er se zua a uma u tsôron yô . 9 , 10 . ( a ) Ka akaa a nyi i er sha u tsaase mbap@@ asen kwagh u T@@ ar@@ tor@@ o ? Yange h@@ ôr tom je nôngo u kuman anyom 25 , shi lu yan ican kpishi . Nahan m pase un er aluer a yar tom sha akaawan a ken Bibilo la ve aa wase un yô . ( 1 Yohane 2 : 17 ) Gba u se za hemen u lun tse@@ vaa sha shighe u Yehova Aôndo a lu a tim tar ne ga ne , vough er Eliya kpa er nahan . Z@@ an zan nyian kpa , m fa mer yange m er kwagh u vough . Kpa aluer se kav ser se mba nôngon u gban m@@ ny@@ am ken jijingi di ye ? Aluer or á kpe yô , shi nana lu uma ? . . . Kpa Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . ” Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la yange been yô , hanma Or@@ yuda kua Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev cii lu a ian i tseghan iyol i nan sha ci u Aôndo shi eren “ batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi . ” Yange mba nd@@ eren Yesu shin ku yô , a lam a Peteru sha gbenda u tesen ér a de un kwaghbo na la . De se hen nen sha mpin ne , sha u wasen se u fan kwagh u i doo u se kenger man u se kenger ga yô , mpin shon yô , ér , ‘ Kwagh u m kenger sha In@@ tan@@ et la ka kwagh u kwase wam shin or@@ ya wam shin mbamaren av shin anmgbianev av mba ken Kristu vea va nyôr ve me kar a mi sha fele yôô ? ’ Kwagh la wase u pasen ikyav i kwagh u Yesu ôr a iorov mba un@@ yi@@ in mba shon la , ér : “ Hii nyian je zan zan ken hemen kpaa [ ne ] mase kôron ior . ” 34 : 1 - 9 ) Zum ne Mbaiserael wa iyol i ngohol tar u K@@ an@@ aan . Ken tiônnongo . ( G@@ al . 6 : 1 ) Nahan kpa , Yehova una lumun ér mba ve ze hemen u p@@ eren atindi a na la ve lu sha ikyev i Tartor na ga , di er gomoti u uumace kpa ka a yange mba ve p@@ eren atindi a tar na u lun mar@@ nya u tar la nahan . * ( 1 Kor . 5 : 11 - 13 ) Kpa Yehova zu@@ ngu mhôônom . ( Yoh . 8 : 32 ) Shi u zua a mfe u una va a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar , ape m@@ nyoon man ican i yan cii ia kera lu ga la , ken mbamkombo mba tiônnongo man mbam@@ kohol mba kiriki kua mba vesen mba “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a ser a ver la . ( Mat . Mbagenev di na jighjigh ér aluer se venda ser Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu ga yô , se fa kwagh u i@@ gbe@@ tar tsembelee ga . S@@ ôn Aôndo sha I@@ civir Ve yam akaa a hendan sha u pasen kwagh sha ajiir a a gbe ica a u@@ ger@@ i la , shi ve bugh atôônanongo a he shi ve wase u maan A@@ you a Tartor kpaa . Kpa mkaanem man tese ér kwaghyan una ban kpishi , je yô at@@ se môm tseegh kpa aa yina kasev pue u kaan bredi a mi ga . Yehova T@@ ôndo Z@@ wa u W@@ asen Se Shi yange gba u vea palegh u z@@ endan ityom ve i keren ish@@ ô ayol a ve la . ( Yesaia 5@@ 3 : 1 - 12 ) Akaa ne lu nan ior mba@@ jighjigh ishimaveren sha ikyo@@ v ikyo@@ v je er v@@ é lu tagher a am@@ een la . Shi mbadondon Yesu ka ve tese ér ve lumun un sha mimi sha u eren aeren a na hen tsombor . U tesen ikyav yô , u fatyô u pinen wan wou u nomso wer nana tsua tar u u hembe doon nan yô , nana tôv sha kwagh u ityom i ior mba Yehova ve er ken tar shon la , nahan nana va pase tsombor wen akaa agen a nan fe la . Sha iwasen i Aôndo yô , we kpa u er akaa a u we ishima u eren ken mcivir na la . Aluer kwagh gba ior sha loho u Tartor u Aôndo , u se pasen ne ga , shin mba sen se ib@@ um@@ egh , shin tôvon se a ican je kpa , doo u Mbakristu mba mimi vea umbur kwagh u Noa la . ( Luka 8 : 30 , 31 ; Mpa . 20 : 1 - 3 ) Kpa cii man shighe la yô , i kende mbatyomov mban ken ime i ken jijingi la , nahan mba keghen mtim ve u una b@@ unde mayange ga la . — Mpa . Kwagh ne una wase un u kaven kwagh u a er la shi umbur un kpaa . Hanma iyange yô , yange i kar jighjigh na u nan sha ci u lu ungwan imo i Aôndo , yôôn a@@ ji@@ ra@@ ôron a na . Man mba fetyô u kimb@@ in ga yô , a de ve mbau@@ har mbara cii an@@ z@@ ô ve . Nahan cii kpa , Mbakristu mba ve fetyô u zan mbamkombo ga je kpa vea fatyô u suen mcivir u mimi . Se fa ser Yesu ngu a̱ kaa ér tom u pasen ior kwagh ne í er ú hen ma ijiir i môm shin tar ne kuma , i̱ de ga . — Mateu 24 : 14 . Lu sha ikyuryan ne Aôndo tsua ikyurior i Iserael u tsuaa la ver kposo ye . Yehova maa hingir ‘ Or@@ jir , man Or@@ wan atindi man Tor ’ ve . ( Yes . Kpa á ver ikyav i hemban doon cii i eren erdoo u mimi . Aluer iy@@ ongo gba hen atô u Orkristu vea Orkristu ugen yô , kanyi alaghga a gba u nana er sha er iy@@ ongo la ia kera na ve u z@@ ôh@@ ôn zwa kpoghuloo , vihin mlu ve gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u ga ? Maa ve h@@ ôn Yesu sha u pinen un ér : “ U tan Shi@@ sar kp@@ an@@ de@@ gh ka sha mi shinii , ka sha mi ga ? ” Hi@@ ihii yô , Yesaia yôô nahan ér : “ T@@ ER@@ E , ka We , U lu Aôndo wam ye ; me kende U sha , me wuese iti You . ” Yesu yange k@@ ôndo yem sha anyom nga kar yô , apostoli Paulu nger wener : “ Un [ Yesu ] yô , A va na nagh môm tseegh sha ci u asorabo , maa A za tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo gbem . Yehova yange s@@ ú@@ è Yeremia m@@ tu@@ un@@ um nena , man u tan num sha profeti la tese nyi kwagh@@ a ? M seer shighe wam u pasen kwagh kuma kwa har , shi m seer ing@@ y@@ egh ki mba m henen Bibilo a ve la kuma kwa tar , shi m ngu hemban nengen sha akaa a tiônnongo tsembelee . I@@ ca gba ga maa Mar@@ il@@ ou hingir man@@ ij@@ a hen b@@ an@@ ke u lu eren tom her la . Er mba imoshima ve i taver man mba i taver ga la kpa Aôndo man Kristu ve lumun ve yô , se kpa se lu a imba inja ne , nahan se ‘ rumun nen ayol a ase . ’ I ôr kwagh u á er shighe u lu anyom 12 la ér , yange za ken tempel ken Yerusalem , lu za lamen a mbat@@ esen kwaghaôndo , maa á pine ve mbampin a mciem shio , nahan mfe u lu a mi sha igbenda i Yehova la kpiligh ve iyol . — Luka 2 : 46 – 4@@ 9 . Mba ve er nahan cii ‘ vea wa icam sha ci u iember i ken ishima ’ ve la . Alaghga orgen nana kaa ér , ‘ kpa tile yôô , ijiir la kaa ér ityôkyaa lu i mbananjighjigh mba ve lu atô@@ at@@ yev la vea ts@@ ôngo ga ze . ’ Hegen se mba ikyo@@ v i iny@@ iin , ka mo vea kwase wam , man ônov asev , man ônov vev , man ônov mba ônov vev . Se ikyo@@ v i iny@@ iin ne cii se mba uma her , shi se mba civir Yehova . Kpa ivaa yase doo hegen . Shi azende a mimi nga a̱ nenge wea eren kwagh sha ib@@ ume kpa , a cia u kôôm we ga . Mbam@@ zamber asev mba tesen ér hemba gban se ishima u eren ishima i Aôndo shi pasen loho u Tartor shi i̱ kende a hemen u Yehova sha shi i̱ tsegha iti na kpa ? Ikyav i Tor Davidi la i̱ tese se ér or nana fatyô u suur sha Yehova shighe u nan lu u@@ ange kpoghuloo la nena ? Nahan kpa , gba u se fa er se er msen hen Aôndo yô , man Bibilo ta se iwanger sha kwagh ne . Shi u lun iyol wang la una kua u ny@@ a@@ ghen ta@@ av u man sha nyityô gbenda cii , kua m@@ sô@@ rom ma man ng@@ een kpishi la man u m@@ en@@ an ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov mbi ka mbi hông@@ or iyol i or shi mbi vihi í kpaa la . Yesu yange ver se ikyav sha shighe u a tsegha iyol na sha u eren ishima i Aôndo a ishima na la . U@@ wer ngu kar yô , m nger un washika m kaa mer doom u ma se seer fan ayol a ase . Hanma iyange yô , se na anmgbianev er 6@@ ,@@ 5@@ 00 nahan kwaghyan u ate@@ tan . Or@@ henen Yakobu yange nger ér : “ Hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa ka Sha hen Ter u iwanger ve dugh , ve s@@ enen ye . ” ( Y@@ ak . U Y@@ aren Tom a Mkaanem ma Aôndo Sha Inja Kwagh ne ka kwagh u taver se ishima kpen kpen ! A@@ kur@@ aior yange zua zwa sha Iserael sha ci u nyi ? ( 1 T@@ es . 5 : 14 ) Se yina nen shima sha kwagh u mba ve taver ga la fese ga , kpa se “ wasen nen ” ve gbem . Nyian kpa atesen ne nga mgbegh@@ an se u nan jighjigh shi nga wasen se u “ zan ken myom ” kpaa . ( 2 Tim . Kpa , aluer mbahemenev mba sha im@@ akeranta gema kaa ér ve soo ér mba@@ y@@ ev@@ makeranta ve tese mbagenev kwagh ken ityakerada i kwaghaôndo ga di ye ? N@@ go@@ ho@@ l Icighan Jijingi , i De Lu Jijingi u T@@ aregh Ga Bibilo pase kwagh u a lu Tartor u Aôndo wanger kpen kpen . U K@@ eren ‘ M@@ tsegh W@@ ase , sha M@@ cie u C@@ ian Ter La ’ Ka I@@ veren Mba koson ve gbem , kpa tsombor u mba@@ eren@@ af@@ er yô , á tim ve kera . ( a ) Zum u Saulu lu n@@ zu@@ gh@@ ur a Davidi nahan yange lu Davidi nena ? ( 1 Mbakorinte 8 : 1 ) Yesu lu a mfe u g@@ anden agee , kpa mayange mor@@ on iyol ga cii . Ne@@ hem@@ ia yange fa doo doo ér hanma kwagh u un eren cii Aôndo una pine un kwagh sha mi . Elisha p@@ ir ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Shi@@ ria ashe . — 2 Utor 6 : 18 . Wan u ne sember maren la una fatyô yan shighe kua agee a ngise ne lu a mi u yaven a ayol a en , shi taver ayol a en asema la . Er orgen u timen sha Bibilo á pase nahan , kwagh ne gba u Mbakristu cii “ á fa ve ér mba tsombor u ú lu ken mzough man ij@@ ough@@ ave shi ú eren kwagh sha dooshima kpaa yô . ” ( Duteronomi 6 : 5 , 6 ) Dooshima ne yange fi@@ ir iliam ve kua gbenda u ve eren kwagh a mbagenev la kpa ker — sha kpôô yô , a bende a uma ve jimin cii . Aluer mbacivir Aôndo undu un ica gba je kpa ka vangertiôr u nyi i doo u vea lu a mini ? Kpa , aluer tom u se soo u eren la per tindi u Aôndo jighilii ga nahan se er nena ? Mba@@ beenyol mbagenev kpishi ver se ikyav i dedoo i zan mbamkombo hanma shighe shi duen kwagh pasen shi lun a isharen i henen kwagh kpaa Cii man atsan na la hii yô , lu or u lun a inyaregh kpishi , “ hemba ior mba ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh cii . ” Paulu tese vangertiôr na ne ken mkaanem ma ôr ken washika u jijingi mgbegha un nger hen Timoteu la . U@@ ai@@ ky@@ ôr mba wu@@ an ior shi ian@@ g@@ ev mbi g@@ ur@@ en mbag@@ anden kua mbayev man mb@@ any@@ ar@@ ev kua mba@@ ats@@ anev cii . In@@ j@@ akwagh i Yesu i kon u wain ne shi tese kpaa ér ka keng keng u se ker aan ken mbamlu asev mba se lu ker la cii sha er se seer vesen ken ityom yase i or@@ henen yô . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev mba kera k@@ er@@ cio u eren Yehova tom er ve soo la ga sha ci u angev shin iyol@@ been . B@@ ud@@ d@@ h@@ a iyol na yange s@@ enge ér un ngu aôndo ga , shi yange ôr kwagh u Aôndo kpuaa tseegh . Aluer u dondo ieren i wan u Y@@ a@@ feti u kwase ne , u ngu ungwan kwagh shi u ngu a ieren i mimi yô , u zua a azende a dedoo . He@@ mba doon u ú dondo kwaghwan u apostoli Paulu ne . Yesu K@@ o@@ so I@@ kp@@ elaior sha Iky@@ ev i As@@ an@@ de@@ aior K@@ pu@@ aa Er N@@ agh K@@ u I@@ p@@ aan K@@ u Y@@ em Se La Er tar ne u lu zan u za ku@@ usu ne , a@@ dooga se tagher a atsan kpishi a hemba er se lu tagher a mi hegen ne . Saulu ungwa Yesu ôr kwagh a na ken iwanger i wanger kpishi , kaa ér : “ Saulu , Saulu , ka nyi u te@@ ve@@ m a ic@@ ana ? I@@ jiir la kaa ér : “ TER Una hingir ijiir i y@@ eren sha ci u mba i kighir ve a ican yô , ijiir i y@@ eren sha ayange a ican i tsung la , ” shi una “ kende mbak@@ eren [ Un ] la , dang mayange ga . ” — Ps . Shi kwa ne kpa tsu@@ we un ke ’ ishima sha iember . ( Yohane 15 : 8 - 10 ; Mbafilipi 1 : 9 - 11 ) Sha uhar yô , se fatyô u nôngon nengen akaa er Yehova kpa á nengen a la . A kaa a ve ér : “ De nen mbayev mba kiriki , ve̱ va her a Mo ; de kera yangen nen ve ga , gadia ka an@@ za a mban ne je tartor u lu u ve ye . ” • Lu nyi kwagh i vesen nahan kwaghpasen u Yesu man ku na la wase u eren@@ e ? Yesu yange gema tom u pasen ior kwaghaôndo shi tesen ve , u yange hii u eren la , wa sha ikyev i mbadondon un . Shighe kar yô , mbayev mban cii hingir u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ; 1@@ 13 : 6 ) Nahan kpa Yeremia yange fa wang er U@@ hemban@@ sha cii ne a we iyol a kegh a kegh u hiden a iyol ijime sha u taver ior nav asema yô . Ka i saan Aôndo iyol u nengen er ior mba un gbe la ve tsough u wan imo na ikyo nahan . Gba u se gbidye kwar sha mlu wase sha mimi sha ci u nyi ? I@@ an ne gema bugh se gbenda u tesen ser Aôndo doo se ishima . — Ôr Yakobu 1 : 13 - 15 ; 1 Yohane 5 : 3 . Nahan sea due kwaghpasen yô , u ma se kaan a ior ser , “ M va u a loho u dedoo ” la yô , se kaa a ve ser se va ne a “ c@@ in@@ ka@@ fa i dedoo ” ! Ishima i L@@ egh L@@ egh Ka i U@@ lu@@ gh Or shi i Ne M@@ mem Kp@@ aa Ter wase u dooshima u a lu sha la taver se ishima wener , aluer se er mbamsen hen a na yô una ungwa mbamsen mba shon . Aluer ne za hemen u civir Yehova sha mimi shi ne mba ungwan imo na yô , a saan mbamaren enev iyol . Or@@ henen Yakobu wa Mbakristu cii kwagh ér : “ H@@ ingir nen mba@@ eren a er sha kwaghôron . . . , i̱ de lu mbau@@ ng@@ wan a ungwa tseegh ” tsô ga . Ior mbagen ken icombor igen tese iwuese sha ikyav i dedoo i kasev mba@@ y@@ aav mba ken Kristu kua ung@@ ô kpaa nena ? Iky@@ urior i he la yange i zua a dyako u ke ’ jijingi kpe kpe ! Or u timen sha akaa ugen k@@ è@@ r ah@@ ab@@ a ér m@@ hi@@ r@@ ini@@ m asev ma a fatyô u omb@@ on mkaanem ma “ maa iv ati@@ h@@ i a ityakerada er umiliôn iky@@ undu nahan ken a@@ you a koson ityakerada a a hembe gban ave shin tar la cii . ” Aluer se soo ser i yima se sha ikyev i Diabolo yô , a gba u se nôngo ityav mbi ken jijingi a u@@ jijingi mba b@@ ov . PE@@ E@@ J@@ I 29 Se fa e̱r a yaren tom aa tahav nav mb@@ ura sha u kuran se sha ikyev i hanma kwagh@@ ts@@ eren cii hegen ga yô . I@@ ca i a gba ga tsô , a tim bo@@ tar u Satan ne jimin cii ken “ zege@@ can ” i̱ er i gbe tar je i̱ lu a vande eren ga yô . Kanyi ia mgbegha se ve se lu a ishimat@@ seen sha tom u pasen kwagh@@ a ? Nahan kpa , a kaa ér : “ Yange m fa er kwagh u injaa ban ken uma wam yô . Nahan yô , i na B@@ en@@ ha@@ da gbenda ér a yem sha er A@@ hab@@ a una tim kasua ken D@@ am@@ ase@@ ku yô . Akaa a yangen se tom aa fatyô u nan se ishim@@ avi@@ h@@ in nena ? Ka tom u icighan jijingi u nyi Paulu a te iwanger sha mi ken 1 Mbakorinte 2 : 10 , man ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh nee ? 2 : 10 — Er nan ve Han@@ a sôn Yehova ér a “ na tor Na agee , ” zum u tor môm lu a gba hemen Iserael ga laa ? Kwagh u C@@ o@@ dy man L@@ ar@@ is@@ s@@ a er ne doo anmgbian ugen u eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Rus@@ sia la kpishi , nahan a nger ve washika , a kaa ér : “ Mba@@ yev man mbag@@ anden cii ka a̱ tsaha ve sha kwagh u ve er ga nahan , i vihi ve kpishi je . Er Yesu lu Wan@@ akiriki u Yehova a tsough un yô , mhôônom kôron un a ats@@ an@@ aior man mba i nzughul a ve la Nahan cii kpa , Bibilo yô h@@ à@@ r ishima sha u ôron kwagh u m@@ lu@@ ashe u Yesu ga . P@@ ase zayol u Or@@ le@@ v@@ i As@@ av yange tagher a mi yô . I@@ yol@@ wu@@ h@@ an yase kpa ka gbenda ugen u se tese icivir sha mbamkombo asev mba ve lu icighan@@ kwagh la . Yesu yange hide a iyol na ijime , er i er ken Yesaia 50 : 4 , 5 la nena ? 4 : 11 ) Ka sha jighjigh u nan , Aberaham undu ya na man ah@@ ur@@ aior a na man dyako na , a yem ken tar u ic@@ aa ye . ( Gen . 12 : 1 - 4 ; Heb . Shin Orkristu la kpa nan ngu a ibo sha ci u nan henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke u nan hanma shighe ga , shi nan ze mbamkombo hanma shighe ga shi nan dugh kwaghpasen hanma shighe ga y@@ um@@ u ? ( Pasalmi 55 : 22 ) Alaghga se fatyô u sôron akaa veren sha er se seer zuan a ian i eren akaa a hemban lun a inja a a zough sha mcivir u civir Yehova yô , kua m - er u ôron Bibilo shi timen ke ’ i̱ la kpaa . Hen haregh wou kpa alaghga ior fa u sha tom u pasen kwagh . I er kwagh a nomso man kasev cii ken tar u u lu sha ikyev i Satan ne c@@ a@@ veraa kpishi . ( Or@@ pa . 8 : 9 ; 1 Yoh . Akaa a i nger ke ’ I@@ vangeli cii wase se u nengen a vegher u mlu na u@@ gen@@ egh man mbamhen nav man mbamlu nav mba ke ’ ishima mba sha kwagh u tom u i we un la , e̱r kwagh@@ ngeren u dondon ne una time sha mi nahan . Sha kpôô yô , pasalmi ne tese er a fatyô u saan mbadondon Kristu mba ve lu shin tar nyian ne iyol yô ! Bibilo ôr se kwagh u nomso man kasev mbagenev mba yange i na ve tahav mbu lamen ijô igen i ve lu a vande henen i ga yô . 2 , 3 . ( a ) Hii nan ve Yehova a kor ung@@ eren mba ken Bibilo mba ve er kwagh u ior la zan zan shighe wase nee ? ( Mpase 3 : 5 ; 4 : 4 ) Nahan ityav man ij@@ en kua ub@@ omb@@ au@@ angev yange mba hiin u ts@@ eren tar yô , i nder mba 14@@ 4,000 mba ve kpe la , ve mba shon mba awambe a shin atô u at@@ se a nan@@ den nagh a til sha ityough vev la i yem a ve sha , i za na ve uri@@ ga mba pu@@ pu@@ u mba sha ikyav . Nenge ase ikyav i tesen ér Yehova ngu a kwaghfan , ken akaa agen kpuaa a a gbe la . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 ) Sha mimi yô , ve mbagen kpishi ve vese hen ajiir a a lu kwagh môm a K@@ an@@ aan u ngise , ape idya i eren yange i ngee kpishi shi i nengen i ér ka kwaghbo ga la . Ka nyi i sar se tsung u fan , er mbaapostoli nahana ? Hanma iyange u keren ian ken ityom you er u fetyô la cii sha er u kporom hen Yehova kpa ? ‘ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ’ — Pasalmi 37 : 11 . U K@@ aven Gbenda u A Lu Y@@ aren Tom a M@@ i Nyian La 43 : 21 ) Mbakristu mba hiihii mban pase wang ér ka Yehova a lu Aôndo u mimi ye , sha u pon@@ on mba@@ aôndo mba aiev mba ior civir hen shighe ne la ken igbar . ( 1 T@@ es . Nahan yô , Yesu tese ér Peteru ngu un , kua Ter na a inja her . Nahan kpa , Yehova kaa a Yosua ér : “ M@@ ough hegen , we man ior ne cii , per Y@@ ord@@ an ne , yem nen ken tar u M lu nan ve la , ka ve Mbaiserael . Mar@@ il@@ ou kaa ér : “ Er se lu a ityom i u@@ ke i dedoo yô , kwagh@@ môm ban se ga . ” Mba@@ iny@@ ar@@ ev man mba do@@ on@@ ashe mba ka i tese ufoto vev sha an@@ umbe a yôôn kasua sha tele@@ v@@ ishen la cii mba fe tesen er ve lu esen iyou shin ve lu esen te@@ mbe shin kuran ih@@ yô@@ gh@@ ônov shin kuran ak@@ ôngo a kp@@ ate@@ ma shin a i@@ wa ga . 7 : 18 , 22 , 23 , 26 . ( Mateu 5 : 3 ; Luka 11 : 28 ) Shi hide hen ase yôô : kwaghwan u mimi u i we sha akaa ne la ngu a inja nena ? 21 : 3 - 5 . Se er nan ve Yehova una de se kwaghbo ? Ve hingir mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo , gadia í tsua ve mba ator man upristi ken gomoti na u sha , u Tartor la . — Yohane 3 : 3 ; 1 Peteru 2 : 9 . Se doo Tor u He@@ mban@@ cii ishima sha ci u perapera doo se ishima ! Nahan se nenge ser , Peteru yange tsua u eren kwagh u hemban doon cii hen shighe ne . Yosev ver mba@@ y@@ aav ikyav i dedoo i vea dondo yô Tindi la tese se akaa@@ injaa kpishi , shi akaa a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la umbur se er Tindi ne a lu a inja kpishi yô . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E kpishi m - ongo u ungwan imo i Yehova la yange i lu u ungwan imo i mba ve til sha ityough nagh la . Gadia erdoo Wou vese ar sha U@@ sha je , mimi Wou kpaa ar sha kwa@@ v@@ aôndo je . ( Rom . 1 : 7 ; 8 : 14 , 17 , 33 ) Kpa Aberaham va hingir “ ikyar u Aôndo , ” man kwagh ne er cii i va mase nan nagh ku ip@@ aan ye . ( Y@@ ak . 2 : 23 ; Yes . Sha kwagh u yange ôr ken injakwagh i u@@ wua man iv@@ or i bo la yô , shighe u sun@@ da la una va sha shighe u “ mk@@ ur@@ tar ” ne . Kpa aluer ican tser se man se gema se er kwagh tese ér se ban a ishima i wan , shi tese im@@ anger kpaa di ye ? Jigh@@ ilii yô , my@@ av u nomso@@ or man kwase yaven ayol a ve la ka Yehova Aôndo je a er kwagh ne ér i lu nahan ye . Hen shighe ne , Mbah@@ enen Bibilo lu van@@ den pasen kwagh a ityakerada yase hemba anyom 30 . Se fatyô u nengen a mimi u kwagh ne sha gbenda u i ôr akaa a kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ken takerada u Genese la . Se er nan ve uma wase una hemba lun a inja ? Kwagh la yange ma fatyô u eren a na shio ga . U fatyô u zan mkombo ne ken Iyou i Tartor i í lu ikyua a ya wou yô . Ka m zer pinen mbag@@ anden mer ve ô@@ rom kwagh u uma ve , man kwagh u a wase ve v@@ é ve til sha jighjigh her la . Takerada u i yer ér , A H@@ ist@@ ory of Christ@@ ian@@ ity la kaa ér : “ Mbakristu cica cii yange ve gba zwa môm kp@@ i@@ aan ér ma Orkristu môm nana̱ de nyer p@@ ati , nana hemen tar ga . . . Bibilo ôr kwagh u mba@@ ibanave ér Aôndo “ una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô . ” “ Ka sha kwaghfan i maa ya ye , shi ka sha mkav kpaa i taver un ye . ” — AN@@ Z . Yesu yange ta iwanger sha kwagh ne zum u a kaa a mbahenen nav ér : “ Ne an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ne , de cie nen ga ! Gadia i doo Ter wen u nan ne tartor la . ” ​ —⁠ Luka 12 :⁠ 32 . Ka an yange nan wu@@ he zege@@ mnger , nan ver un hen ijiir na ? Tindi u Mose u yange i na Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa la kaa ér i pase or u Heberu u nan lu kp@@ an yô , ken inyom i sha uta@@ ankar@@ uhar i nan er tom u kp@@ an la shin ken inyom i J@@ ub@@ il@@ i . Hemen mo ken mimi Wou , tes@@ em , gadia ka We , U lu Aôndo u m@@ yem wam ye ; ka We m shi veren ashe We di@@ di ye . ” 15 : 20 , 21 . Man ka kwagh u vough u er ye . ( 1 Mbakorinte 7 : 13 , 16 ) Heela tseegh ga , nana fatyô u zuan a mk@@ om ér Aôndo lumun a ieren i nan la , shi una na nan injar sha ci u nan dondo ikyav i Wan na la . Er se fe kwagh u kp@@ er ga nahan kpa , sha jighjigh u nan yô , se fatyô u hendan a nyityô m@@ taver u se tagher a mi cii . Ô@@ no@@ v mba Noa ver ikyav i dedoo nena ? Nahan kpa , yange gba u a eren u@@ iyua her sha u suen mcivir u mimi . Shin er ior mbara yange ve vese sha gu@@ yolough nahan kpaa , Yesu kaa ér mba eren kwagh er “ mbayev ” nahan — mayange ve vi@@ a ga . 2 :⁠ 2 ) Gba u mba ve vi@@ e ken nongo u Yehova la vea tese mbagenev , ve di kpa vea gema a tese mbagenev mba i lu a tese ve ga la . Un u a tema sha mi la , lu a ada ; shi i na un ts@@ ar u sha it@@ you kpaa . Se nenge er i lu hange hange u se taver anmgbianev mba se sôron ve la asema shi se taver mzough u ken tiônnongo yô . Gba u se palegh ieren i gban ah@@ on la sha ci u nyi ? Ior mbagenev mba ve lu mar@@ nya u tar u H@@ a@@ iti , kpa ve lu ken ityar igen la , mba hiden ken tar ve , sha er vea za pase kwagh ape a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la , er or ne vea kwase na nahan Yesu yange nder L@@ as@@ ar@@ u u kpe je kuma ayange any@@ iin la , sha ashe a mba@@ v@@ a@@ an@@ ku — a̱ shi nan kpa ior mba hen tsombor u L@@ as@@ ar@@ u man ah@@ ur@@ aior a na kua mba@@ wan@@ ndor a na kpa lu her . ( Anzaakaa 27 : 11 ) De se taver nen Mbakristu mbagen asema ve wa ishima a tôv@@ ac@@ an , nahan ve za hemen u ‘ civir Yehova a mciem iyol shio , sha wang man sha perapera sha ishigh N@@ agh sha ayange a uma wase cii ’ — gbem sha won je kpaa . — Luka 1 : 6@@ 8 , 6@@ 9 , 7@@ 4 , 7@@ 5 . I@@ ember@@ yolough I V@@ ough I I Ne Se M@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol la 4 : 10 - 17 ) Yesu yange tôndo zwa wener , jijingi u Aôndo una sue tom wase u pasen kwagh ne . “ H@@ u@@ wa Nen I@@ kav mbi U@@ ty@@ av mbi Aôndo Cii Iyol , ” 10 / 1 Sha mimi yô , aluer u vôso nom shin kwase man u va mase kaven wer ka imba nom shin kwase u ú soo ne ga yô , nana lu Orkristu shin kwase Kristu je kpa a taver ne u lun imôngo kpishi . 27 : 11 ) Kwagh ne tese wang ér , sha shighe u Solomon nger mkaanem man la kpa Satan lu l@@ ahan Yehova her . ( Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 30 : ​ 1 , 4 , 5 . ) Mbagenev kpishi mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu yô venda mimi u ken Bibilo , shi ve venda aeren a vough a Bibilo i tese la ve gema ve dondo aeren a taregh a ior ve lumun a mi wuee la . ( Mbaefese 5 : 25 , 28 - 30 ; 6 : 4 ; 1 Peteru 3 : 7 ) K@@ asev di ka ve tese ér ve lumun Kristu sha mimi sha u eren aeren a dedoo shi lun ‘ ishim@@ al@@ egh@@ legh shi lun ving ’ kpaa . Kpa ngu hemen se nena j@@ imi ? Tsô B@@ en@@ ha@@ da , tor u Shi@@ ria na un ian ér a za . Nahan Na@@ a@@ man mough vea mbatomov mbagenev ve gba yemen g@@ ô@@ g@@ ô zende u kuman ma@@ i deri môm la ér vea za nenge a Elisha . Kwagh@@ wan u Bibilo la taver mba iyol i kpe ve la nena ? Mbakristu mba lun kwa@@ v fa ér saa vea er nom shin kwase ve vea gba Yehova shin nongo na kwagh ga . Ka inja er mbagenev ken nongo u mbatamen mba 24 mba i hi@@ la nder ve ve yem sha la mba wasen u pasen se mimi u Aôndo nyian nahan . Ity@@ akerada i I@@ vangeli ôr se kwagh u yange ve zua a Yesu sha kwa u hiihii la ve ve er vighe vighe ga . Se mba eren shiada ne sha ci u Yehova doo se ishima shi sar se tsung ser i tsegha iti na . Gba kpee u se nôngo i hingir iky@@ e yase u kuran iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova la . Noa lu or u “ yôôn kwagh u perapera , ” nahan a pase loho u Aôndo hen ior mba sha ayange na la cii . ( Mat . Tom ne nam msaanyol u hemban cii . K@@ O@@ N u am@@ on@@ di ngu môm ken iky@@ on i sha ag@@ u@@ ngu a Le@@ b@@ an@@ on man a Iserael , i i van@@ den kp@@ aren yô . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Yehova er kwagh ne kwa kimbir kimbir ken ityar i ngise i ci@@ r tom wase ne ker yô . Er nan ú kera pin mbagenev mba ve lu ken tom u eren hanma shighe mba ú fe ve wer ve̱ pase ú er Yehova a wase ve ga ? Ity@@ ôkyaa yô ve lu tesen ‘ erdoo . ’ Nahan kpa , kwase ne hii u henen kwagh u uma u Yesu man tom na u pasen kwagh la , man yange hemba veren ishima sha ikyar i k@@ ang@@ en@@ aa i Yesu ya vea Ter na u sha la . “ Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u a lu ic@@ an@@ kwase va , va haa i@@ deri ihi@@ ar , ka ko@@ bo je la . ” Yesu kaa ér un ngu “ gbenda ” shi un ngu “ mimi man uma ” kpaa . Shighe u i lu nôngon ityav hen haregh ne ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 8@@ 0 la , i gbidye ior mba hen ang@@ ar wase ne kpishi shi i wua mbagenev kpaa . Kwagh u lu u vea er yô , lu u vea tsua ior mba vea lu kô@@ m@@ ati@@ i u nengen sha tom kwaghpasen vea or@@ hemen u nengen sha tom kwaghpasen la . Doo u se kôr msen u Ter wase ne ken it@@ you sha er shighe u se soo u eren msen yô , se kimbir un ga . Ka ican ga u se gban ken to u tsu@@ ghun iyol yase la . ( Yohane 3 : 16 ) Yesu yange tese se mimi sha kwagh u Ter na u sha la , shi na uma na u vough la sha er una tôô “ isholibo i tar kera ” yô . “ N@@ ea kohol ijiir i môm yô , . . . i̱ er hanma kwagh cii sha u maan a maa . ” — 1 K@@ OR . Se hen nyi sha kwagh u m@@ yem u i yima Noa man Lo@@ ti man R@@ ah@@ ab@@ i kua Mbaiserael sha ayange a Mose laa ? Er se lu mbacivir un yô , se nôngo sha er se fetyô la sha u lun a ieren ne ga z@@ ee ? ( 1 Samuel 25 : 41 ; 2 Utor 3 : 11 ) Mbamaren , ne mba taver ônov enev asema kua mbayev enev mba kiriki ner ve er nyityô tom u i ne ve la cii saan saan , aluer ka ken Iyou i Tartor shin sha mkohol u ningir shin sha mkohol u vesen kpa ? Mbah@@ enen mba Yesu mba sha ayange a tsuaa , mba ve lu sha ian i injaa i fan kwagh u er jim jim la , pase gbar gbar ér yange i nder Yesu shin ku . F@@ ar@@ a@@ o hen ér Mbaiserael kera mba a h@@ ua u waren ga , nahan ikyum@@ utya na lu wan iyol i tan num sha a ve . ( Mpa . 16 : 12 ; 17 : 15 - 18 ; 18 : 7 , 8 , 21 ) Jigh@@ ilii yô , se nenge a ikyav ken abaver , i̱ i̱ tese ér ior mba kera suen un hegen kpishi ga yô . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Nahan cii kpa , ka a inja u se gbidye kwar sha mba@@ awashima asev mba ve ne u se er tom la yô . Sha nahan yô , ityendezwa i ken E@@ den la i pase gbenda u a kar a or u yange nan hii ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ken sule u E@@ den la , man mbamzeyol mba ieren i nan ne i ve a mi la cii tseegh tsô ga , kpa shi i pase or u kwagh ne una er sha ikyev i nan la kpaa . “ Mbam@@ tsu@@ m av cii hungur mo ga , kpa m soon u z@@ eren henen sha ve ga . ” Aluer se kar dooshima u a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe u i er kwagh na ken Bibilo la sha dooshima mbagenev mbara tsô se nenge er i doo u Mbakristu vea dondo atindi a perapera yô . Er tom u Mbakristu sha afatyô wou cii . Ng@@ ur yemen yô , a ôr kwagh ken zwa u U@@ k@@ ra@@ in@@ ian ér ve z@@ enda se hen ya ve kera , mayange ve de lumun se hen ya ve ga . Mo kpa m mough m tile sha . “ Ashighe a I@@ can ” A@@ a Na Se Y@@ a I@@ can ken Ishima T@@ su@@ ng Ka nahan ve yange m fatyô u wan ishima a am@@ een ga ye . M hen u suur sha Yehova sha hanma kwagh cii hemba ave a tse . ” Er se lu henen sha mkur u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh ne man mkur u una va kure ken hemen la nahan , se kpa se kaa nen a ishima yase i môm ser “ A@@ men , va , Ter Yesu ” er Yohane kpa lu kaa nahan . — Mpase 22 : 20 . U se tseghan ayol a ase sha ci u Yehova la hembe nan se msaanyol a u or tseghan iyol i nan sha ci u ma kwagh ugen shin ma orgen la sha ci u nyi ? T@@ ôô nen u@@ bredi mba cian a mi uhar , ken ajiir a ne tem cii , va nen a mi , mba i er ve sha m@@ w@@ em ma ken@@ gese ma ma kom uiky@@ aren uhar - ken - u@@ pue , i̱ kaa ve i̱ wa kwa sha mi , ve̱ lu iy@@ i@@ av mbi tsu@@ ts@@ wa@@ v mbi nan TER . ” Sha kpôô yô , Mbaromanu tese ikyav i dedoo sha igbenda kpishi . Kwagh u er ne taver mbagenev ishima nena ? Yehova kaa a Aber@@ am ( shin Aberaham ) ér : “ Mo M ngu u per@@ utya . ” ( Gen . K@@ e ’ tom na u eren la , yange zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a udubu imôngo ke ’ mnger kua sha tar , shi ver atôônanongo kpishi kpaa . Nahan kpa , shighe kar yô , tiônnongo ne vese fele fele , sha ci u tom u pasen kwagh u i lu eren la . La@@ ura kaa ér , “ Yange m fa@@ an duen kwaghpasen ga , nahan tom la doom ga . ” Yange i hungur a hungur a ve shinii ? Ka an nan gbe ko@@ k@@ omb@@ u a lu a ing@@ y@@ ur i doon ashe nahana ? I@@ wer ngi kar yô , kwase ne mar wan u kwase . Er nahan yô maa h@@ ungwa mat@@ o . ( Mbaheberu 5 : 14 ) Se tese ser se vi@@ a sha u tsaase mkav wase u ken ishima . Zum u Eliya er tom na u ken igbar la kure yô , wanakiriki na Elisha tôô ri@@ ga u tom u o@@ s@@ ough hen Eliya gba la , tsô a yem shin if@@ i u Y@@ ord@@ an a za gbidye sha mnger , a kaa ér : “ TER , Aôndo u Eliya , ngu han@@ a ? ” SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Satan mee Adam man Ifa ve hemba Or@@ gban ve ato la , a gba ah@@ on sha akaa a vesen ahar . Ken atô u anyom a a kar u@@ deri imôngo hegen ne , ior mba ken tsombor u Adam man Ifa cii gba angev shi be@@ e@@ yol shi ve kpe kpaa . Inja na yô , hemba han@@ gen nan u te@@ en ta@@ gbe@@ de u nana yam la , ú ngu wer nan ngu y@@ amen ér nana ko@@ so ga . Yange er nom sha anyom 19 . Ior nenge tom ne nahan sar ve u ungwan loho u dedoo u Tartor ne hegen . ” ( Pasalmi 9@@ 4 : 19 ) De se p@@ ande se time sha mbam@@ sur@@ shima mba ve lu ken Mkaanem ma Aôndo mba vea wase se se hemba lun a vangertiôr ser kwagh wase gba Aôndo ishima yô . Er nan ve i yer or u ken injakwagh la ér ib@@ u@@ me@@ or@@ o ? Ken ityar i i s@@ enge ér ngi a kwagh a ve je kpa , ihyom i kôron k@@ we@@ ior ngi zan a za hemen . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken ityar igen , mba hemban er 1@@ 00 nahan , mough yem ken tar u T@@ ai@@ wan , mba za eren tom u pasen kwagh sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asen kwagh u Tartor la . ( Mateu 23 : 33 - 35 ) Nahan kpa , yange kav ér orgen kpa nan ngu u i gbe u a na nan ibo sha af@@ er a a lu ve ken asema la yô . Nahan er sé gema “ ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v yase sé na ” Yehova “ nagh sha mi , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua ” yô , se nôngo nen sha afatyô wase cii se dondo nen kwaghwan u a lu nan se ken Mkaanem nam man sha ikyev i nongo na ú shin tar la . — Ho@@ sea 14 : 2 ; Mbaheberu 13 : 15 . Er lu vea mba civir Yehova imôngo ken mkombo yô , hide lu a mnenge u vough . N@@ ga je kuma er at@@ aan nahan . U tesen ikyav yô , gum@@ kwase ugen ken tar u Philipp@@ ines yange soo u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . Ne@@ hem@@ ia er kwagh a mbaihyomov nav mba ve wa un aie iyol la nena ? Ú Er Ny@@ i ? Nan vande k@@ angen ishima ér mayange je i de te nan awambe ga , kpa ort@@ wer u nan ngu kighir nan ér nana lumun môm ken m@@ z@@ er@@ am ma vesen man , alaghga yô a lu m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma nyian mara . 5 : 5 - 8 — M@@ ngerem man awambe man jijingi mba eren shiada ér “ Yesu ka Wan u Aôndo ” nena ? In@@ i@@ ongo ne ngi a inja , kpa í gande u a ta í kera ga . Paulu ter ishember i “ dooshima ” ( mba yer i ken zwa Grika ér a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe ) kwa imôngo ken takerada u Mbaromanu shighe u lu ôron kwagh u dooshima u Aôndo man u Kristu yô . Ken inyom i 19@@ 43 la , i kôr Mbashiada mba Yehova sha ajiir kposo kposo war kuman er iorov 1@@ 60 nahan , i wa ve shin t@@ so shin I@@ f@@ i u D@@ an@@ u@@ be i yem a ve ken tar u Ser@@ b@@ ia . • Gba u m@@ til sha mimi una hemen Mbakristu mba ve vese ayol a ve nena ? Er mbamaren ve ngee a akaa a eren nahan kpa , gba u vea sôr ian vea ver i vea lamen a mbayev vev yô . Nyian kpa , Mbakristu kpishi tsua u eren tom u pasen kwagh hanma shighe ne sha igbenda wue wue . Nahan kpa , kwagh ne saa sha u tesen ve takerada tseegh ga . Kwagh u hiihii yô , gbenda u se geman ityakerada yase hegen la seer doon . Er Yesu lu or u vough yô , yange kpe ku u isholibo er se kpen nahan ne ga . Nahan gba u se kure ikyaa ser shighe u a va tim u@@ kwaghaôndo mba ken Zege@@ bab@@ ilon la , a tim mba yange ve z@@ aan u@@ kwaghaôndo mbara cica cii shinii ? Er yange fa wener Yehova ngu kuran un yô , a hii u yan ikyar a Aôndo iky@@ ang@@ egh nagh . Hi@@ ihii yô , se time nen sha kwagh ior mba i er kwagh ve ken i la . Ity@@ av mbi sha K@@ ume u T@@ an yange mbi sember been , shi ayôôso kera lu hen atô u ityar i hemban cii la ga . U@@ wo u S@@ en@@ ai cii gba duen m@@ ny@@ im sha ci u TER A sen sha u ken usu yô ; m@@ ny@@ im mara gba k@@ ôn@@ don er ka m@@ ny@@ im ma duen ken at@@ se yô , u@@ wo la cii t@@ enger kpishi . ” — Ekesodu 19 : 16 – 18 . Yehova yange pase er i hii ve ior nav lu cian kwagh yô . Ieren ve i cian kwagh la tese ér ve ban a jighjigh u nan . Jighjigh u nan zua k@@ ang@@ en@@ aa vea ishimataver . Sha ayange a Yesu la nahan , kasev kera lu a ian gb@@ anger gb@@ anger i zan ken tempel ga , vea z@@ aan yô , i lu hen te@@ mbe u tempel , u i ver sha ci ve tseegh yô . Nahan , anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev mba ken tiônnongo ki@@ mbi inyaregh ki ip@@ yaven la cii . Yesu ôr injakwagh i i tese kwagh u kwaghfan la been yô , á ôr injakwagh i i tese kwagh u jighjigh yô . A@@ kô@@ r@@ aior ne kua uter vev cii yange ve er afer@@ akaa a vihin tsung , a i gba tar je or lu a er ga yô . Yehova yange na profeti na u mimi ne mlumun jighilii ga , kpa a pase un wang ér mtim u i tsengaôron la una “ b@@ unde ga . ” Ka akaa a se tsough u eren hegen ne aa tese kwagh u una er se sha iyange la ye . Er kwagh a orgen kundu kundu , Nahan ne uhar cii a saan ne iyol ! Ishim@@ any@@ ian i Yosev man Maria la lu shami sha ci u nyi ? ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 3 ) Or u hiden a iyol ijime ne er tom u kuran ilev u lun sha ity@@ ô@@ kwagh ga anyom 40 , ikyav tese ér ken atô u anyom ne á hemba tsan ken ningir tar u Ar@@ ab@@ ia la , man kwagh na doo Or@@ gb@@ an@@ akaa ishima sha igbenda kpishi . • Yehova yange tese ér un ngu a tahav mbu yiman ior nav ken inyom 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . la nena ? Kpa iwanger i akaa a nan iwanger ne lu a̱ ta i ar shin tar ga . Ka an yan nan lu G@@ am@@ ali@@ el , man kanyi kwaghwan yange wa mba kwaghaôndo mbah@@ endan a̱ mbadondon mba Yesu mbara ? A@@ yange nga kar at@@ ar@@ atar yô , Yesu maa kua a Peteru man Yakobu man Yohane yem a ve sha g@@ ô@@ g@@ ô@@ wo , — a̱ shi nan kpa lu sha ig@@ y@@ u@@ ngu i U@@ wo u H@@ er@@ mon la . Yange a saan ve iyol shighe u Aôndo ungwa msen ve la kpen kpen , gadia “ ve cii i iv ve a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwaghôron u Aôndo vangertiôr ” ! Nahan se kpa se nenge a or tsô maa se gba hi@@ an a nan ga , shi ka sha mi u eren nahan kpaa ga . Yô , Yehova a lu I@@ j@@ ende yase gbem sha won ! 200@@ 9 Lu Ior K@@ pu@@ aa T@@ se@@ egh W@@ ar Y@@ e Shin er lu Samuel nger takerada ne ga nahan kpa , í yila ú sha iti na , gadia ken ih@@ ur@@ en@@ ruamabera i hiihii i ken zwa Heberu la yô , í ma@@ gh takerada u Samuel u Hi@@ ihii man u sha U@@ har la imôngo . Ka i lu inja er or môm nana fatyô u hemban tahav mbu ifer ga nahan . ( Luka 22 : 6@@ 2 ) Paulu yange taver mbananjighjigh a na imôngo mba ken tiônnongo u ken T@@ esalonika la ishima ér ve “ taver . . . mba ve yen ishima la asema . ” Ngeren ugen sha itinekwagh ne una time sha avur a Bibilo a a pase er ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la a li@@ h@@ i i za kighir la . Kpa lu unô gba u vea kar a tile sha ityough ve@@ ve ? Kwagh@@ henen wa u timen sha kwagh u ú lu henen la zu@@ lee sha er u fa er kwagh shon a zough sha kwagh u ú vande fan la yô . Ruamabera pase wang ér mayange kwagh a de zough mbacivir Yehova a or u pasen u@@ ivande ga , shi ve de civir akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo shin kpe@@ hen ish@@ or ga . Mbam@@ lu mba vihin mban je kpa , ka ikyav i tesen ér Aôndo venda or ga . ( Marku 7 : 34 ) Tsô , or la maa gba ungwan kera , shi gba lamen tsembelee . □ Kanyi i lu atindi a Aôndo sha kwagh u aeren a wang - na ? ( Anzaakaa 15 : 29 ) Kwagh ne doo tsô ! T@@ A@@ H@@ A@@ V ka kwagh u se mbagenev kpishi se kenger dang yô . Doo u ‘ se taver ishima sha msen u eren ’ zum u kwagh a tser se shin zum u se soo u tsuan kwagh u injaa u se er yô , shi se er kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma tese se la kpaa . — Mbaromanu 12 : 12 . A nger ér : “ K@@ pe ah@@ ii , mo or u gban kera nee ! ” Tsô a sua ityough inya maa ôr sha iky@@ enge i m@@ li@@ a ér , “ M kera ngu fan@@ tyô u eren kwagh môm môm ga . ” Aluer u ngu eren tom a “ m - er u sha inja ” shi u de wer a̱ “ ku@@ mban we ” yô , In@@ tan@@ et una lu u a iwasen kpishi je . — Anz . Shin er i lu nôngon kwagh sha mimi ér gu@@ da a va nahan kpa , ib@@ aver i i yer ér H@@ uman De@@ velo@@ p@@ ment R@@ ep@@ ort 200@@ 2 la kaa ér : “ Ity@@ ar kpishi ngi ken ican tsung je hemba er yange i lu anyom 10 ken ijime shin 20 shin 30 nahan la . ” Er ior ub@@ iliôn imôngo mba shin tar ne ve eren sha ian ve ne yô , kwagh la na jighjigh u nan hingir wue wue . ‘ Solomon H@@ aa A@@ k@@ ondo Er M@@ ô Ve M@@ ôm Nahan Ga ’ Kpa ve de ve hemba ato shi ve soo u tilen sha tse@@ ene@@ ke ve kera lun sha ikyev i Aôndo ga . Or@@ henen Yakobu yange nger wener Mbakristu ve “ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa [ ve̱ ] gema [ ve̱ ] ngô@@ ôr a kwaghôron , [ ve̱ ] ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ” ( 2 Mbakorinte 12 : 9 , 10 ) M@@ fe u Paulu vande lun a mi sha kwagh u Yehova la na yô , soo wener a na un “ agee a hemban ” sha er una wa ishima a saa la yô . ( Duteronomi 4 : 8 ) Anyom nga karen u@@ deri imôngo yô , Davidi , Tor u Iserael yôô wener : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a ji@@ righ a TER ka a mimi je , ka a perapera cii . ” — Pasalmi 19 : 9 . Sha kpôô yô , ka er ikyurior i Iserael yange ia kuran Tindi u Yehova ve Mb@@ al@@ ev@@ i ve zua a kwaghyan ye . 4 : 7 ) Gba u mbadondon Yesu vea lu gen@@ g ge gen@@ g , vea ver ishima sha akaa a a lu eren shin tar , a a tese ér ngu hemen ken Tartor u sha la . 3 : ​ 18 , 19 ) Nahan mbamaren av kpa mba lumun ér m de ze y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ga yô , m de kwagh u makeranta , m za hii tom pania ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i inyom i 19@@ 7@@ 1 , shighe u m lu anyom 15 shi m bee kô@@ le@@ eji la . 6 U Wan Ishima a U@@ a@@ ah@@ e 8 U@@ a@@ ah@@ e Vea K@@ era Lu Ga ! Er a ze iky@@ ura sha kwagh u ak@@ ondo a tu@@ men kpishi yô , ngu a t@@ ume u@@ g@@ ile mba doon ashe sha ci u an@@ ky@@ und@@ anev kua mba@@ beenyol kpaa ken tiônnongo . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : P@@ ine wan wou mnenge na sha kwagh u lun Orkristu la , er u fa ishima na yô . A@@ kper@@ an nga se ken ishima sha kwagh ne ga , se fa ser Yesu yange una de un kwaghbo , man una de un a ishima na cii je . A@@ ku@@ wa nga a kohol a lu ijiir i môm kpishi , kwagh ne ka a kura ve sha ikyev i mbaihyomov vev shi a na ve m@@ tse@@ e sha shighe u wu@@ he kpaa . ( b ) Ka nyi Paulu yange ôr sha u taver Mbakristu mba ken K@@ orinte mbara ishima ? Mbakristu mba tsuaa mbagenev ngise ve lu a iember ve her nena ? ( Aerenakaa 5 : 18 - 20 ) Yehova za hemen u veren mbaapostoli mban , sha ci u ve er e̱r i kaa ve nahan vough . In@@ i@@ ongo ne cii fatyô u been a mbamzeyol mba ve lu ts@@ eren uumace hegen ne ga kpa mba seer ve a seer . Tsô ve nyôr t@@ so , ve yem hen ape or lu ga yô . K@@ enger nan sha ishi shi se a nan kpaa . Nahan zum u Yesu lu ôron kwagh u wanakiriki u jighjigh la ér á fa kwagh yô , lu kaan wener mba ve til sha ityough ki wanakiriki ne la vea eren kwagh sha mkav man mfe man sha inja kpaa , sha ci u ve har jighjigh ve man aeren a ve kua atesen a ve cii sha Mkaanem ma Aôndo ma mimi la . Á pine ve kwagh u ve er a akaa a Ter a shin tar ne kpee je a b@@ unde ga . Kpa , alaghga a lan ú ishima , nahan u pine wer , ‘ M za hemen u nan iyua sha ikyev i mbam@@ zough mban , shin m wase ior sha u nôngon n@@ á@@ n ve iyua iyol y@@ a@@ ma ? ’ Sha nahan yô , a gba u a va pav iyôngo a iv@@ o cii man Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la ua hii ye . Hegen D@@ al@@ í@@ di@@ o zua a m@@ me@@ m@@ shima kpishi shi a zua a mk@@ om u a gande ny@@ ity@@ ô@@ kwagh mk@@ om u yange vande lun a mi zum u lu a fa Aôndo ga la . Á kaa wener : “ Mba pue kar an@@ igh@@ eni mba g@@ ô@@ g@@ ô@@ you yô@@ h@@ ôr , kighir ve ken Sh@@ il@@ o@@ am , wua ve la , ne mba henen ner , ve hemba eren kwaghbo a ior mba ken Yerusalem cii h@@ i ? ” Kwagh u yange za hemen shighe u i pav ik@@ we 12 i Iserael ken Ity@@ artor ihi@@ ar la tese ér , Yehova undun mbacivir un mba@@ jighjigh ga , man ka kwagh u ngeren mban ve tese je la . Se S@@ av Ho@@ sea Ity@@ ough 6 Z@@ an Z@@ an 9 Í ôr ken Ho@@ sea ityough 6 zan zan 9 ér nyi ? Ngeren ne ta iwanger sha kwagh u a lu p@@ ev u Yehova a kor ior nav sh@@ imi , u i er kwagh na ken Se@@ kar@@ ia 14 : 4 la , man er se za hemen u lun shin p@@ ev shon la kpaa . T@@ ahav nav mbu lun a ik@@ ighir ga la gema ka ib@@ um@@ un he ’ a vese ér ‘ iky@@ ôr ia la@@ gh kwaghôron na sha kwagh u a tindi un er a er yô . ’ — Yesaia 55 : 11 ; Tit@@ u 1 : 2 . Shi ne se mba lu a ieren i vough sha kwagh u yaven a kwase shin nom sha er se zua a msaanyol ke ’ ivese yô . Yange nenge ér kwagh u Yehova u se henen la hemba ah@@ een a un zough a mi ashighe ashighe sha ci u un fa takerada yina un la . ” “ Ve cii i iv ve a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwaghôron u Aôndo vangertiôr . ” ​ —⁠ Aer . 4 : ​ 24 - 31 . Mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci igen hen ijiir la mba fe nahan yô , ve kaa a mba ken c@@ ôô@@ ci ve ér ve za kohol hen ijiir la vea er ad@@ ua her sha shighe u gba u se hii u eren M - umbur la . Aluer iyol@@ been shin angev shin mbamzeyol mbagenev ta sha a we yô , ‘ eren msen gbem , ’ s@@ ônon iwasen sha er u yina ishima ga yô . • Se nenge ian i civirigh i lun mbai@@ vangeli la nena ? Ikyav i Yosev la seer taver we ishima nena ? Ma shighe môm kpa , se vaa af@@ an@@ yô sha ci u se er akaa ken uma wase akuma akuma yum ga . ” Kor@@ ough ku t@@ ôngon ku sha uta@@ an la gba zua sha m@@ dugh u yange i due a ior mba Aôndo ken uiky@@ angen ken inyom i 19@@ 19 la ; shi ku zua sha tom u pasen kwagh u ior mba Aôndo yange ve er hen shighe la kpoghuloo je , lu inja er mba eren Mbakristu Mba@@ aiev ican la . ( Mpa . Kpa , Yesu mough “ yem ken tar u u lu a ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ikyua ikyua yô , A za nyôr hen gar ugen u i yilan er E@@ fer@@ aim ” la . — Yoh . Zum u anmgbian u kwase ugen za na iyol na u wasen sha mkohol u ityar ityar ugen yô , a kaa ér : “ D@@ ugh tsombor wam man azende am agen kpuaa kera yô , yange m fa ior hen mkohol la kpishi ga . 4 : 20 ) Shighe u Yehova tsegha A@@ ron ér a lu pristi u tamen ve Mbaiserael gba ah@@ on la , Yehova nenge ér ka Un iyol na je ve lu hu@@ nan ye . • U@@ ̱ suur sha Yehova la wa nyi ma nyi nahan k@@ ere ? Kanyi se fatyô u eren sha er se wase anmgbianev mba ve lu nôngon u kôron iyol tsaha laa ? ( Mpase 6 : 8 ) Hii ken inyom i 1914 la je , akaa a i tsen@@ ge@@ ôron heen ne nga eren vough vough . K@@ er Yehova , Un U A K@@ aren Ishima I Or La Kwagh ne tese ér gba u an@@ ng@@ ôô@@ v asev vea doo se ishima tsung ga shinii ? ( Ne@@ hem@@ ia 2 : 1 - 5 ) Yange anyom nga karen 4@@ 8@@ 3 yô , i er Yesu batisema ken inyom i 29 la , nahan a hingir Mesiya , man kwagh ne lu sha shighe u i tsengaôron ér Mesiya una va la vough . — Ôr Daniel 9 : 25 . Or@@ pasalmi kav er mba ve lu undun Yehova sha idya i eren la cii vea kure ken mtim fe@@ fa sha akaa a tan mciem iyol , kpa mba ve civir Yehova yô , una sue ve yô . A@@ ji@@ ji@@ c Kpa hegen ka a wa ago iyol iyol na . ( 1 Kor . 15 : 45 ) Sha nahan yô , ka Yesu tseegh yange lu orumace u nan kom u nan nagh ku vough , ku mayange je a kera kimbir nan ga ye . Ka sea time sha tom u pasen kwagh u Mbashiada mba Yehova ve lu eren sha ayange ne la nahan , se nenge a ikyav i tesen wanger wanger ér mbatyomov mba wasen ve u eren ú ga he ? An@@ umbe doom kpishi , nahan m karen iyol kwa at@@ ar@@ atar ken kasua môm ; yange m hii karen iyol sha an@@ umbe a keren az@@ u la , mea been yô m gba k@@ enden my@@ ôm . Gba u Mbakristu vea na jighjigh ér Yehova una wase ve sha ci u nyi ? Ngeren mban pase er se dondo Kristu sha igbenda i iti@@ ar ne yô . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u washika ugen u af@@ ishi a gbaa tom a Mbashiada mba Yehova ken tar u B@@ ra@@ z@@ il yange ngohol la a er yô . Yange i na Tor Yo@@ shia , u cian Aôndo la ruamabera u atindiakaa la , nahan doo un kpishi . “ G@@ uda u nengen a kwagh sha ashe ” shin kaven mbamzeyol mba se tagher a mi la a u “ lun a isharen sha akaa wuee la , ” inja na yô ka u nôngon ser se kure asaren as@@ a a se fatyô u kuren mayange ga la . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 8 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) Yange va kpe yô yem ken Ge@@ h@@ en@@ a , lu shin She@@ ol ga . ( b ) Lu nyi i̱ za hemen zum u i shighe Davidi mkurem kera laa ? Bibilo ne ngi a inja kpishi sha ci u i nger iti i Aôndo ker ér “ J@@ i@@ o@@ va , ” ken Marku 12 : 36 , Luka 20 : 42 , man Aerenakaa 2 : 34 . Aluer akaa a se undu ken ijime ken tar ne hide nga s@@ aren se , se gema ashe ijime , se mba ti@@ mb@@ ir ashe kenger á yô , á lu ib@@ um@@ egh ki kwagh kpishi ! A ôr kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ér mba “ nengen iengem i Ter er ka ken ijingi nahan . ” T@@ i@@ ônnongo ka tsombor wam , ka heen ka m zua a bem man msaanyol ye . ” Dooshima wase dugh tseer tseer ke ’ hanma kwagh u se we ave u eren ke ’ uma wase cii kua mhôônom ma zungwen kpaa . 18 , 19 . ( a ) Yehova tsengaôron ér una ver ikyurior i he i ia yilan sha iti na nena ? ( 1 Peteru 2 : 24 ) K@@ u u Yesu kpe sha u nan nagh la bee a akaa a vihin a ifer i Adam i ve a mi sha a vese la . ( Genese 39 : 12 - 20 ; Psalm 10@@ 5 : 18 ) Yehova nenge m - er u yange i ôr ijir sha inja ga la nahan ke ’ masejime yô a dugh Yosev ke ’ pur@@ usu kera a kende a na sha a za ver un ke ’ d@@ wer u tor . Ka sea kegh ato a or sha mimi shi mhôônom ma a kôr se a nan shighe u nan lu ôron se kwagh la yô , kwagh la a na nan hemba keghen ato a loho wase la , er vande - eren u a dondo ne a tese nahan . ( Mal@@ aki 3 : 1 ) Nahan lu shighe u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea due a za kegh un gbenda ken ity@@ e@@ mbe i tempel shon i shin tar la . U tesen ikyav yô , aluer mbamaren nenge doo ve u veren shighe u hanma wan ve nana̱ hiden hen ya yô , ka mbamaren ve lu a ian i tsuan shighe u ve soo la ye . Yesu lu ôr kwagh u shighe u mbah@@ e@@ men tar cii vea lu hemen kpa Tartor u Aôndo ua y@@ á@@ ng@@ é ve ga yô . Nahan aluer ka s@@ aren se u den mbagenev kwaghbo ve ga yô , se er te@@ gh@@ elee . 1 : 23 - 33 . Kpa Aôndo wase u dooshima wa iyol kegh a kegh u ‘ esen ’ shin den ser a inj@@ ô la aluer se zamber sha mimi , se ‘ gema ishima , ’ shi se sôn un ser a de se asorabo sha ci u jighjigh u se ne naagh ku ip@@ aa ku Kristu la yô . — Aerenakaa 3 : 19 ; 10 : 43 ; 1 Timoteu 2 : 5 , 6 . • Se tese ser se mba a mnenge u vough sha msen u eren nena ? Aluer se mba veren ishima sha iyol yase sha inja yô , kwagh ne una p@@ ande iyol@@ kpen man m@@ v@@ ôr u ken jijingi kpaa . ◆ dondon ikyav i mba ve fe u lamen wang la . Ior mba sha ayange a Yesu la kpa fa u pasen mlu u kwa@@ v@@ aôndo . N@@ gi@@ se Yesu kaa a Mbayuda mbagenev ér : “ Iyange ka ia bee yô , ne kaa ner : U@@ r@@ a ua n@@ ôô , gadia nyian sha . A lu pe@@ pe yô , ne kaan ner : Nyian Aôndo kohol ura gadia nyian sha man a@@ been due . H@@ EN tugh mbu masetyô mbu Yesu shin tar la , a wa mbahenen nav mba@@ jighjigh kwagh ér ve de p@@ aven ikyar i ve ye ayol a ve la ga . 16 , 17 . ( a ) Mbam@@ ishen mba ve ze M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la er tom u pasen kwagh u Tartor la nena ? ( 2 S@@ am . 11 : 12 - 17 ) Er Davidi wua or u ish@@ ôô yô , a seer kwaghbo sha idya i er la . D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I G@@ E@@ M@@ A I@@ SH@@ I@@ M@@ A Paulu yange yar tom a Ho@@ sea 13 : 14 nena , nahan kwagh ne wase se u veren ishima keghen Yehova ? Alaghga yange vea fatyô u koson icombor ve sha injar i tom u ve sh@@ ire ih@@ wa i môm tseegh la ga ; nahan cii kpa , ve kegh iyol u shir@@ en tom shi ve kegh iyange jimin sha u i tôô ve tom yô . Yange vea soo u umbur ican i ve ya ken Igipiti u tan ak@@ am kpishi shighe u ve lu ikp@@ an la ga . Mbakristu mba lun kwa@@ v , mba ve lu nôngon sha afatyô ve cii ér vea civir Yehova yô , ve kuma u se wuese ve shi se taver ve ishima sha mimi . Mbat@@ amen vea fatyô u tsuan akaa sha ci wou ga , kpa vea wase u u fan akaa a u tsua ve aa va u msaanyol ken hemen yô . — 2 Kor . I ôr ken Mkaanem ma Aôndo ér “ er [ Yehova a lu ] ti@@ mb@@ ir ” nahan kpa , aluer shighe la kuma yô , una ôr mbaaferev ijir , una tsaha ve fese je . Ior soo it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough kposo kposo , shi it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ngee . 4 : 1 ) Mimi yô , aluer se kôr mbagenev ihyom shi se nenge ser se hemba ve yô , se fatyô u ôron kwagh a ve shin eren a ve sha gbenda u a nyoon ve tsung yô . ( Anz . Shin er ashighe agen ka a nger or washika kpa í fatyô u fan kwagh u una due ker jighilii ga nahan kpa , mba ve ze hemen u yaren tom a gbenda u pasen ior kwagh ung@@ un ne cii iniôngon ve la ngi u@@ men atam a dedoo . Aluer mba hen tsombor tile sha mimi hen Yehova her yô , ka averen a nyi vea zua a mini ? Ka ve vihi shighe kpishi kua agee a ve man inyaregh sha kwagh ne , kpa i gba sha mi ga ku@@ aa . Ve hide ve za sôr iorov 4@@ 20@@ ,@@ 0@@ 4@@ 7@@ ,@@ 7@@ 9@@ 6 mba i sar ve la shi ve hen Bibilo a iorov 4@@ ,@@ 4@@ 3@@ 3@@ ,@@ 8@@ 8@@ 4 gbilin . 24 : ​ 12 - 14 . Yange kaa ér : “ TER ka or@@ kuran mo , kwagh môm b@@ anem ga . ” ( Ps . Mb@@ á eren iniongo i̱ ze de@@ gh@@ ôô yô , Yesu maa za nyôr ke ’ tempel gba tesen ior kwagh sha ishimataver je . Cii man se na Aôndo jighjigh taveraa yô , gba u se hii lumun ser Yehova ngu . Er Yesu eren msen ke ’ igbar sha u mban@@ en@@ gen kpa vea fa er i lu sha tahav mbu Aôndo a ne la un har sha mi yô , maa a yila g@@ enger g@@ enger ér : “ L@@ as@@ ar@@ u , due ken won ! ” Shighe u lu anyom 12 tseegh la je kpa , a fatyô u lamen sha akaa a ken Ruamabera vea mbat@@ esen mba ken tempel . Mbahemenev mba gomoti ta icin ér aluer uumace gema inja , de u vihin tar ne ga yô , ua vihi k@@ ac@@ a k@@ ac@@ a . ( S@@ ef@@ ania 3 : 3 , 4 ) Mkaanem man pase mlu u u@@ profeti man upristi mba Mbakristu Mba@@ aiev nyian vough tsô ! • Er nan ve i doo u se ver ishima sha kwagh u Kristu a ôr a atôônanongo laa ? ( Pasalmi 9@@ 7 : 10 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem i ér “ var ” la inja i i kpôô kpôô yô ka “ u p@@ endan kwagh@@ gen sha ugen sha er una kôr ker gb@@ ang yô . ” Se mba a mfe u vough u atesen a ken Bibilo . I tindi ior ken ityar : 16 Mba ve kom u zan u yô : S@@ aa mba i lumun ve u eren tom shin Betel ke@@ ke , shin i ne ve ian i eren tom shin Betel inyom i môm shin anyom imôngo la tseegh . T@@ ahav mbu Satan shin ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev nav ci@@ er@@ yol , kpa se fatyô u hemban un ! Aluer mci@@ e u cian Aôndo wase se se palegh u eren kwaghbo yô , a hemba doon cii . Hen Mbashiada mba Yehova yô , kwagh ne ka ikyav i tesen gbar gbar ér Tor ve ngu yemen sha u “ una hemba ” yô . 20 Kp@@ orom hen Aôndo — ‘ Tartor Wou U@@ a T@@ ile D@@ ông ’ 10 : 15 . ( 1 Yohane 2 : 2 ) Sha nahan yô , er Mbaiserael lu a gbenda u hi@@ la kporom ikyua hen Aôndo sha ini@@ aav vev mbi nan nahan , Mbakristu gema mba a gbenda u hemban lun a inja u van hen Aôndo — ka naagh ku Yesu Kristu je la . Kpa shighe kar yô , ve kav er ve lu tsu@@ ghun ayol a ve yô . Er i vande ôron nahan , ‘ ka va nd@@ eren mbap@@ er@@ apera shin ku . ’ ( Aer . ( Genese 13 : 16 , 17 ) E@@ i , lu u a na Aber@@ am ian ér a̱ tema t@@ w@@ ev ken mkpeyol u ma gar@@ tamen ga . Nahan kpa , Mor@@ de@@ ka@@ i kaa a Ese@@ ter ér : ‘ Aluer u hu@@ an ving yô , iwasen man myom una va hen Mbayuda hen ma ijiir igen . Ka ian i civirigh i nyi i doo u ia hungur se ga ? Aluer se mba jighjigh yô , iyol@@ wu@@ h@@ an yase ‘ ia luun sha kwaghfan man akuma akuma kpaa . ’ ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ) Se wuese m@@ ver u i ver ior ér ve lu mbatamen la sha u ungwan imo i ve mba i ne ve lu “ u@@ i@@ wua ” la . — Mbaheberu 13 : 17 . ( Mateu 23 : 16 - 22 , 33 ) Se kpa se yôô loho u Tartor ne sha ishimataver , shin aluer gba u pon@@ on a p@@ on kwaghaôndo u aiegh je kpaa . Mbah@@ enen mba Yesu mba hiihii mbara yange ve taver ishima , ve za hemen u pasen ior kwagh na . Nahan kpa , te@@ gh te@@ gh tsô i va gema an@@ takerada u i yer ér Li@@ fe in a New World la ken ijô igen iny@@ iin i i lamen ken tar u N@@ am@@ ib@@ ia yô . Kwagh u hemban vihin yô , shighe u Anmgbian Rus@@ sel@@ l kpe ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 19@@ 16 la , mbagenev ken nongo ne mough lu hendan a u . ( Mbaheberu 6 : 1 ) W@@ ea ng@@ ur@@ en zan hemen yô , ú gba kuman u yan kwagh u apostoli Paulu a yer ér “ kwaghyan u taver ” la — inja na yô , ka akaa a mimi a a hembe zan sh@@ imi je la . Hii shighe u lu iyev la je , yange fa er gba u ‘ kunya ua kôr un sha ci u Loho u Dedoo ’ ken makeranta ga yô , shi sar un kpishi u pasen mba ve lu k@@ el@@ ase môm la kwagh kpaa . ( Rom . Aluer se pase Yehova isholibo i se er la jighilii yô , una de se i , ken iti i Yesu Kristu , u a lu Zege@@ pristi la . ( 1 Yoh . V@@ a kom anyom ahar yô , hii u nan ior u@@ tra@@ k ken kwaghpasen a mciem shio . ” Ikyav i nan i dedoo la ka i wase kwase u lun “ or u wasen ” u “ lun er un nahan ” man “ ijende ” i nan kpaa , u nan henen kwagh sha ikyev i nan shi nan eren tom ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea nan kpaa yô . — Genese 2 : 20 ; Mal@@ aki 2 : 14 . Ka u lun a or kôôsôô , er ken ivese nahan shinii , ka u nengen sha tsombor wou , shin kôron ijende a or@@ o ? 12 : 1 , 2 ) Shi u nengen kwagh be@@ elee ga la ka u kaan ér gba u hanma shighe yô , se lumun be@@ er ga ze . B@@ ee kera yô , mbamaren mba nenge a mbam@@ yen vev er u kôron iyol tsaha ga man u ôron kwagh u vihin a orgen ga@@ egh nahan , kua akaa agen a ve eren sha kwaghfan ga la kpaa . — Mbaromanu 3 : 23 ; Yakobu 3 : 2 , 8 , 9 . M@@ ato u yôôn ang@@ we u Tartor . D@@ el@@ l@@ o S@@ tr@@ it@@ to ) , 4 / 15 ( c ) Se fatyô u zuan a mtsera sha u henen kwagh sha ieren i As@@ a la nena ? Wan u Y@@ e@@ fe@@ ta ne yange doo Yehova ishima , shi azende a na kpa soo kwagh na kpishi . Shin er Orkristu u a lu ortamen ne vande lun “ or@@ utya u dedoo u Kristu Yesu ” la nahan kpa Paulu wa un kwagh ér a nôngo kwagh sha u “ pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” L@@ um er uma u m lu eren la lu u shami ga nahan . U@@ ng@@ wa ase kwagh u Mose ôr ne , ér : “ Tsô ka kom ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u yô , TER wua ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba ken tar u Igipiti cii . ” ( 1 Peteru 5 : 8 - 11 ) Aluer se er nahan yô , se lu ‘ kuran ayol a ase , lun ken dooshima u Aôndo . Ke@@ ghen mhôônom ma zungwen ma Ter wase Yesu Kristu a ishima i veren keghen uma u tsôron la . ’ — Yuda 21 . ( b ) Kanyi man nyi i̱ lu ken mhôônom ma zung@@ wen@@ e ? EN@@ U@@ G@@ U 6 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) Yange m fa mer gumor ne kpa sar un tsung u fan Mkaanem ma Aôndo er mo nahan ga . Er Peteru man Yohane kua mbahenen mbagenev kpishi za makeranta ga nahan kpa , ve fa u tesen ior kwagh ér i kôr ve ken ishima , je yô ior kpishi mba ve kegh ato a ve yô hingir mba nan jighjigh . Ken ngeren u dondon ne , se time sha msen ugen u i gbe u se er kwagh u i pase ker la , sha er se zua a iveren i Aôndo , hii hegen zan zan gbem sha won yô . Akaa a Mimi A@@ gen a Alaghga a Kp@@ iligh We Iyol u F@@ an Yô Kwagh@@ aôndo u aiegh ka môm ken igbenda i vesen i Satan a tsu@@ ghun ior a mi yô . B@@ ri@@ an : Doo@@ m kpishi er u kaa nahan yô E@@ ri@@ c . Cii man inyom i 19@@ 19 la yô , lu mbatamen man udi@@ ak@@ on nengen sha tiônnongo ye , yange i lu ish@@ am@@ ior i ken tiônnongo i er ish@@ angen i tsua ve ye . A@@ ve a E@@ n a̱ T@@ aver , 5 / 1 Er H@@ er@@ o@@ de venda icivir la ga yô , ort@@ yom u Yehova wua un “ sha ci u a ne Aôndo icivir ga yô . ” ( Aer . Ka akaa a nyi yange er zum u anmgbianev tese mba ve lu Mbashiada ga dooshima la , shin er yange kwagh la va ve a ican kpishi nahan je kpaa ? M na jighjigh mer Yehova ungwa mbamsen av . 6 , 7 . ( a ) Ka mlu u nyi yange na ve hingir torough torough u Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la vea “ hemba veren ishima sha akaa a [ ve ] van@@ den ungwan ” la ? Zum u se tagher a am@@ een yô , doo u se sôn Yehova a na se kwaghfan man tahav mbu hemban á . • A pa@@ ase ah@@ on a gban sha hem@@ en@@ tor u Yehova kera jimin cii nena ? T@@ so@@ mbor na ka tsombor u lamen gbar gbar , nahan ka taver un u ôron mo er ishima i lu un ker ga . ” “ Lu Nen Gen@@ g G@@ e Gen@@ g , ” 3 / 1 Iyange la ia va kohol se se kohol iyol se lu keghen i̱ a kegh shin ia va kohol se ab@@ u@@ u ? Zum u M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti lu anyom at@@ aan yô , loho va nyôr a na ér i wua ter na Yon@@ at@@ an man ter na ut@@ amen , Tor Saulu kpaa . 5 : 15 . Sha kwagh u ivur i sha 1 la i̱ er yô , yange i nger un sha iky@@ enge i̱ shi@@ gi@@ on@@ oti , ka ats@@ am a m@@ zu@@ ngu shin u@@ k@@ we@@ legh je la . Lu sha iyange i ember , sha shighe u t@@ ôn@@ don iyôngo ai@@ ve , man shighe ne lu shighe u ior naan mbagenev akaa shi eren u@@ iniongo yô . I@@ SH@@ I@@ G@@ H ki or@@ ough ki a a@@ zu@@ ugh a inyam sha mi hemba atô 30 . Iyange i iv@@ es@@ egh ka iyange i vesen kpen kpen , kpa doo u nom man kwase mba ve lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron la vea fa ér iyange la ka mhii u ivese ve di tsô . U nengen amba@@ akaa shon ag@@ enegh shi fan e̱r i hii ve i gbe u se ver ishima sha á yô , time ase ken Yobu ityough 37 : 5 - 7 la . Nahan ikyav tese ér , K@@ ain una lu a kwar sha mnder u shin ku man myom ga , vough er mbamaren nav , Adam man Ifa nahan . ( Luka 18 : 1 - 8 ) M@@ sen u eren a ishima i môm ka a taver jighjigh wase u nan . Aluer u kav wer u ngu a ieren i soon iyol you tseegh la ken a we yô , sôn Yehova a wase u u sôron mbamhen man mbam@@ nenge ou ; maa nôngo kpoghuloo ker icivir na , i de lu i you ga . ▪ Eren Tom a T@@ ahav mbu N@@ ombor Wou U Lu a M@@ i la sha Inja 5 : ​ 13 , 14 ) Sha kpôô yô , kwaghwan la lu Mbakolose a inja kpishi , se kpa ngu se a inja nyian ! Yehova pu@@ u upristi mba Mbayuda mbara ken mhii u ityough ki sha 2 k@@ ira sha ci u ve undu igbenda na i perapera yô . Er non@@ go@@ ior u Yehova u gb@@ eren ityakerada i ia wase se u aren a ior nahan kpa , ka mbap@@ asenkwagh u Tartor asange asange vea ôr “ ior cii ” loho u Bibilo ne ken ijô i ve hembe fan la ye . ( M@@ ar . 14 : 6 - 8 ) Ken tar u Satan a ye g@@ om ker ne , alaghga a lu se z@@ ange u eren kwagh u se fetyô cii ga . Ka ve ken inyom i 19@@ 8@@ 7 la yô , i nam tom ugen hen gba@@ at@@ om ugen u i yer ér Gb@@ a@@ at@@ om u T@@ an I@@ wanger sha Kwagh u T@@ wer@@ egh la . Ve ver se ikyav i dedoo sha ishimawan ve la nyian , shi kwagh ne tese se kwagh u una fatyô u wasen se u wan ishima yô . Yesu pase ér un ngu tor cii man ôr kwagh ne ye . Ka nyi se fatyô u henen ken kwagh u “ ikyav ” i Paulu yange kaa ér i ver sha “ im@@ agh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga ” laa ? Er lu Yesu wa tindi ne nahan kpa , jighilii yô ka hen Yehova tindi shon a dugh ye . Z@@ ua a A@@ veren sha Iky@@ ev i Tor u Jijingi U@@ u Aôndo A Hemen Un La ! Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 3 PE@@ E@@ J@@ I 15 - 19 4 : 23 ; 2 Kor . ( 1 Utor 18 : 37 - 40 ) Alaghga tsô Eliya yange ver ishima ér kwagh ne una na ior mba Aôndo vea hide ken mcivir u mimi , kpa kwagh er nahan ga . Shighe u ter nan lu n@@ umb@@ en vea wan u nan la , ka nan tese wan u nan dooshima sha m@@ kaan man sha ieren . Lu ijende i or u u lu tesen nan la . ( Mateu 7 : 28 , 29 ; Luka 4 : 32 ) Ka an je ve i@@ mba@@ or la ia doo nan ishima ga ? Kpa , sha iyange i A@@ ip@@ or 12 , 200@@ 6 la , iorov 1@@ ,@@ 3@@ 00 va mkombo u umbur ku u Kristu ! ( Rom . 9 : 1 ) I@@ mo ne ka i yange se u keren ish@@ ô , shighe u se er kwagh kpe yô . Nahan kpa , “ gema doo TER a Noa ” sha ci u un “ lu or@@ perapera ” u “ lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga , ken ikyo@@ v na cii ” yô . Sha kpôô yô , Mbakristu soo u palegh imba ieren la . — 2 Samuel 24 : 10 ; 1 Timoteu 4 : 1 , 2 . “ Tsô zum la ikyav i Wan u or ia due sha aôndo . ” Kwagh ne una na akuraior a sha won cii aa “ gber k@@ we@@ legh . ” Kwase u nom u nan a tesen nan dooshima hanma shighe yô ka nan nenge ér nom u nan la wa nan ikyo , nahan i saan nan iyol . U wa un ig@@ yar , U kase un a ya na kua akaa a a lu a mi cii gaa ? Mba@@ ̱ i shigh ve mkurem mban kua ak@@ ar a ve a á lu eren tom sha gbashima a ve imôngo la cii mb@@ á eren sha kwaghôron u apostoli , u i nger ke ’ 2 Peteru 1 : 19 - 21 la , nahan mba ‘ wan ikyo sha kwaghôron u profeti ’ la shi ve fa wanger wanger ér ka shighe u mkur je ne . ( Mateu 25 : 16 ) Shighe u i lu nôngon ityav mbi tar cii mbi hiihii la je kpa ve lu eren Ter tom sha gbashima je . A@@ gu@@ su@@ tu 2 - 8 , 20@@ 10 Tor ne yange kav er i gbe u Yehova a wase un yô . “ Kwagh la lu Aberaham kwagh u vihin tsung , ” kpa Aôndo yô , nenge a kwaghbo sha kwagh la ga . A na mlumun ér : “ Se mba ga . ” O@@ se@@ i , or u ken G@@ han@@ a , u er tom u col@@ por@@ te@@ ur ken inyom i 19@@ 30 yô Kpa umbur wer , i gba se sha i@@ been i Aôndo . Alaghga lu nyi i na ve iyol kpe Davi@@ di@@ i ? Nahan se mb@@ á kuran ak@@ ondo ase a Mbakristu a a lu aeren a ase man an@@ za ase la sha u a lu wang sha er tar ua hông@@ or á ga kpa ? Mbakristu kav ér i ver tahav mbu vough mbu he ’ tsombor man mbu ke ’ nongo u Kristu man mbu he ’ ip@@ av@@ en@@ tar la cii sha ci u iwasen ve ; Al@@ var@@ e@@ z , C . “ Saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol ” Anmgbianev mba shin af@@ ishi a bran@@ ci tese ve foto u tesen ajiir a ken tar la jimin cii , maa ve kaa a ve ér , “ Ka haregh wen je ne ! ” I@@ mba@@ kwagh la ia fatyô u eren hanma wase cii . F@@ am ngu hur@@ ugh ngu gbe yô , maa un u ngise lu or@@ sho@@ ja ne maa er batisema . Sha nahan yô , se nengen mbag@@ anden mba hen ijiir yase cii ser mba ung@@ ôô@@ v asev man uter asev kua anmgbianev mba mbamaren asev kpaa . Aluer se er nahan ga yô , aeren a or u tse la aa hide her . Se kpa aluer se ver ishima yô , se fa kwagh u or@@ ya u se lu lamen a nan la . Ú hii ú ôron ityakerada i Bibilo i í er kwagh u Yesu la ve@@ e , shin or hii u ôron we i ve@@ e ? — M@@ ôm ken akaa a dedoo a u er ken uma wou yô , ka u henen kwagh u Yesu u Bibilo i̱ er se la , hii u eren kwagh ne hegen u ú lu iyev ne je . [ Ngeren u shin kpe ] I@@ ca a gba ga tsô , Yehova una mgbegha u@@ gomoti mba ken tar u Satan ne , vea ta ityav sha kwaghaôndo u aiegh . Ka nahan ve Yesu hingir gbenda u Yehova a ver sha u nan orumace myom , u ior mbananjighjigh lu veren ashe gbenda keghen hii shighe u A@@ bel la je zan zan ye . Kanyi i lu gbenda u vesen u karen ayol a ase nengen aluer se mba ken jighjigh u nan her yôô ? I@@ h@@ uma i bo yange ia samber sha ahumbe yô , an@@ ny@@ on@@ ov mban ve u@@ le je yô ve o@@ s@@ ough sha kwagh u ve til sha mi ken ke@@ ji la ve gba . ( Daniel 6 : 16 , 17 ) Í tôv u@@ profeti mba ve lu uma cii shighe u Mbakristu la a ican sha ci u ve sue mcivir u Yehova u wang la yum . C@@ ha@@ se yange nger washika ken uwer u No@@ ve@@ mba ayange 20 , ken inyom i 18@@ 6@@ 1 la tindi a mi hen I@@ jiir i Eren I@@ ny@@ aregh ki tar u United St@@ ates kaa ér : “ Ma tar môm tsô ua taver ga , saa sha tahav mbu Aôndo , shi ma tar môm tsô ua lu ken mkpeyol ga , saa Una kura ú . Nahan aluer ishima ngi zan se iyol ser se er icighan jijingi isholibo yô , se za hemen u timen ken Mkaanem ma Aôndo , hemban je yô takerada u Pasalmi . Yange kaa ér : “ Hanma or u nana kighir we er u̱ zende m@@ ail môm yô , za a nan zan zan uhar je . ” Se tsa se zua a myom je kpa ? ( Mat . 6 : 33 ) Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u yange er S@@ ap@@ hi@@ r@@ a , anmgbian u kwase ugen ken Fran@@ s , u lun kwa@@ v , u a z@@ ur@@ um anyom 30 la . Yange i tindi agumaior ahar agen a a sember been M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha uta@@ ankar@@ uhar la , ér ve za er tom u zenden sôron atôônanongo hen ningir wase la . Sha shighe ugen la , a nder wan u Y@@ ai@@ r@@ u u kwase , u kiriki ugen shin ku . ( 1 Mbakorinte 10 : 13 ) Sha kpôô yô , u wasen se ken ityav mbi ken jijingi ne yô , Yesu pase se mbamzeyol jighilii mba se tagher a mi ken ayange a masetyô ne yô . Orkristu môm nana de nengen ityom ne ér ka i ikyo@@ o@@ gh ga ze , gadia i gba Yehova kwagh kpishi je . — Heb . Se nenge nen sha ikyav i se vande ôron kwagh t@@ eren sha heen ken 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 7 la . I@@ er@@ kwagh ve ne tese ér mba kaan a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la ér : “ S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ” Nahan cii kpa , ord@@ as@@ enda u hemen af@@ o la kaa ér : ‘ Tom u ne lu eren la cii gba se kwagh ga . T@@ ime sha ikyav i tesen i Or@@ hemen wase yange ver ig@@ y@@ um@@ ior la . Tom u nongo u upristi u sha ayange ne u eren sha ci wase ne doo se kpen kpen . Anzaakaa 4 : 19 kaa nahan ér : “ Gbenda u mbaaferev yô , ngu er ime nahan , mba fe kwagh u vea ke@@ ma ng@@ uhar sha mi ga . ” Ka mbamgbe mba nyi se lu timen sha mini ? 5 : ​ 22 , 23 ) Ngeren u a dondo ne una pase se er se zua a msaanyol shi se za hemen u lun a msaanyol shon , ken ashighe a ican je kpaa yô . Takerada u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia wase se u fan ér Aôndo ngu suen se ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Cii man i er ior batisema yô , gba keng u a tese ve ‘ u wan ikyo sha akaa a Yesu yange wa mbahenen nav kwagh sha mi la cii . ’ Ish@@ aren i lun a gomoti ugen kposo . Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve lu ken derianyom u hiihii la lumun Yesu ér ngu Mesiya , shi ve na un jighjigh kpaa . Shin er my@@ av u yaven a kwase shin nom la i lu iyua i Aôndo a ne nahan kpaa , ú ngu wer ka u a eren kwagh ne a iyol kôron tsaha shio ga . Ka hanma shighe nahan alaghga a taver se u suur sha A@@ ôn@@ doo ? Kpa Aôndo una nder Mesiya shin ku shi una ver un Tor sha . ( Luka 9 : 5@@ 8 ; Yohane 5 : 17 ) U nenge a igbenda i u fatyô u kaven Yesu kpa ? Man ka averen a nyi se zua a mi sha u zenden vea Aôndo ? Aluer i gba k@@ enden az@@ en@@ awambe a á ne@@ er la tsô yô , aa saa ishe . MB@@ A@@ M@@ T@@ A@@ V@@ ER MB@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN T@@ O@@ M N@@ E L@@ A ▪ H@@ ur@@ or wou ugen kaa a we ér we u va ne za nenge fi@@ im i í tese ts@@ wam man iji@@ mba i eren yô . I@@ an i se lu a mi i i yer se sha iti i icighan Aôndo , Yehova shi se lu Mbashiada nav la kpa , ka se icighan@@ kwagh . 7 : 22 ; 8 : 1 - 5 ) Sha ayange a Paulu la , mbam@@ pase mba sha kwagh u Tindi lu Mbakristu a inja kpishi , man nyian kpa kape i lu je la . M@@ ase zan yange ishima i lu vihin Aber@@ am a wan u an@@ ngô na her sha ci u a tser ve@@ gh@@ er@@ tar u hemban doon yum yôô ? Or@@ gen u hendan kwagh a mbap@@ asenkwagh mbara yange gba ijir ér ior yange vea ngohol ityakerada la yô , ve na inyaregh sha mi i nd@@ ahar yum . Kpa lu u Aôndo una gba den tsô ér i@@ aven ne i̱ gba lun nahan ga . ( Luka 22 : 14 , 15 ) Hen tugh mb@@ u@@ la i kôr un i za ôr un ijir . Ka ikyaa i sha uhar i nyi yange i du@@ ee , man í bende a an man ana ? Kwase m@@ ishen ugen er tom u m@@ ishen anyom 43 ; ashighe agen yange iyol i kpe un shi a ure kpaa . Er Ne@@ hem@@ ia lu ôron kwagh u inyom i sha iky@@ undu i m@@ tem@@ tor u Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta yô , uwer ne kpa a ter u . • Ka nena gbenda u mbap@@ er@@ apera u lu kposo a gbenda u mba@@ afer@@ eve ? Se@@ mb@@ er@@ ee ne ior kpishi yevese ityav yem ken ityar ig@@ enegh , kpa mbagenev di yô mba yevese ka ican . ( Yes . 9 :⁠ 6 ) Sha mimi yô , tom u Kristu Yesu la ngu er u ior mba ngise mban nahan , kpa tom u Yesu a lu a mi sha u kuren awashima u Aôndo la hemba u ve la cii . M umbur shighe u yange m lu iyev ve m tema sha var@@ enda tugh , m lu ungwan iliam i ter@@ em vea Anmgbian N@@ ic@@ ho@@ ls nahan i doom kpen kpen . U ma se de ser amba a mhen la a̱ za se iyol yô , gu@@ da se lu nen a mnenge u Yehova man Yesu ve nengen tom wase la . N@@ Y@@ I@@ AN non@@ go@@ ior u Aôndo hingir ze@@ ge tsombor u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu , man tsombor ne hii sha ayange a tsuaa la je . ( Mateu 7 : 14 ) Nahan er kwaghhenen la una lu doon nan seer a seer yô , a hemba doon u seer shighe u ú henen kwagh a nan la . 1 :⁠ 8 ) Nahan mbahenen mbara er nena ? 6 : 5 , 11 - 13 , 17 . Sha mimi yô , u hiden gbidyen kwar sha akaa a Yehova a lu eren sha ikyev i non@@ go@@ ior na u á ser a ver sha hemen na ne ka kwagh u wasen ken jijingi . Yehova lan m@@ nyoon shin ican i alaghga hanma or u civir un sha mimi nana lu a mi ken ishima i nan la ga , shi we ikyo sha kwagh u m@@ nyoon u nan u ken ishima la kpaa . — Pasalmi 37 : 4 . ( Ese@@ kiel 4 : 6 ) Nahan , ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la ka anyom 2@@ ,@@ 5@@ 20 jim jim . Ôr u@@ vande - eren mba ve tese akaa a dedoo a mba ve bee im@@ akeranta ne ve lu eren la . Ka iyange i ji@@ righ igen i h@@ an ia va uumace a mbam@@ tsera ? Ashighe agen Bibilo ka ia ôr kwagh ia ter ishember i “ iyange i ji@@ righ ” la yô , i̱ ôron kwagh u mk@@ ur@@ tar . Aôndo nenge ivese nena ? A er nan ve or nana soo u tôôn imba i@@ gb@@ ur ne nahana ? Se fa ser tom u eren shiada la yange lu sha ci u mbaapostoli mba 12 mbara tseegh ga sha ci u nyi ? Gbenda u i yar tom a ase@@ mber a ahar ne la due a atô@@ akyaa a tesen ér doo u uumace vea hu@@ an ving sha igbenda iti@@ ar . Ka Ny@@ i ia V@@ a Er U@@ kwaghaôndo ? ( a ) Hii ken inyom i 1914 la je i hii u pasen loho u dedoo u Tartor ne sha gbenda u he u doon tsung nena ? ( 1 Samuel 16 : 1 – 31 : 13 ) Yange ishima vihi Paulu a Marku sha ci u nyi ? Kpa kwagh u se fe yô , ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i Yehova una va er ken hemen cii a lu kwagh u dedoo . A lu kwagh u se cia ga , kpa se ver a ver ashe a mi yô . 1 , 2 . ( a ) Ka il@@ ye@@ gh@@ egh ki iyolough ki nyi i hembe t@@ eren ki ken Mkaanem ma Aôndo ci@@ ilii ? ( Anzaakaa 27 : 11 ) Aluer se mba a imba vangertiôr la ken Yehova yô , se de ser tar@@ nahan man ah@@ endan a sar jighjigh u nan wase ishe ga . Se doo Yehova ishima , nahan a er akaa ne sha u i saan se iyol kpishi yô . ” Akaa a ve na a jighjigh la yange wa kwaghfan u taregh u ior kpishi ker kua aeren a uter kpaa . ( Mateu 8 : 5 - 13 ) Ken masejime yô , zum u Yesu va ôr kwagh a if@@ er@@ or u i man@@ de un sha kon ikyua a na la yô , yange pu@@ u or la sha uma na u eren af@@ er u ken ijime la ga kpa a taver un ishima a ishimaverenkeghen i mlu u ken hemen la . A@@ dooga mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev vea kighir Mbakristu mba ve ze makeranta a ve imôngo la ér ve ii iky@@ aren shin ve nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh shin ve ma ta@@ av shin ve ma mci@@ mb@@ im ma b@@ om shi ve ma m@@ sô@@ rom gayô ve er idya je kpaa . Kwagh u i we se ér akaa a shin tar a de doon se ishima ga la ngu hange hange sha ci u nyi ? ( Mbafilipi 1 : 9 , 10 ) Dooshima u Mbakristu la una wase se u dondon ishimataver ne sha er se kar se fa akaa a a hembe lun a inja yô . Kwagh u Bibilo i kaa ér una tser Zege@@ bab@@ ilon la tese wanger wanger ér Yehova kôr mcivir u aiegh ihyom . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A soo wener i saan se iyol , nahan a na se averen kpishi a aa va se a msaanyol yô . Or@@ gen môm ngu ga , saa Yesu Kristu tseegh . Hen ai@@ k@@ ighe u N@@ is@@ an 14 inyom i 33 S.@@ W . la , Yesu kohol imôngo a mbaapostoli nav mba 12 la ken kpo@@ you u sha ken Yerusalem sha u eren iniongo i P@@ ase@@ ka i yange i er kwa môm ken inyom la . Gb@@ id@@ ye ase kwar zu@@ lee sha imba mhen la . G@@ um@@ or ugen , mba yer un ér Luke , un kpa yange nenge tser u vi@@ di@@ o u i yer ér Y@@ oung People As@@ k ​ ​ —⁠ What Will I Do With My Li@@ fe ? M@@ yom wase la yange va Yehova a ican tsung ! 17 : 47 – 50 . Betel ( Lu@@ shi ) ( Mat . 6 : 25 - 33 ) Yesu tôô Tartor u Aôndo kar sha ta@@ gbe@@ de môm u taver ishe kpishi , u or u te@@ en kasua nan zough a mi ve nan yem nan za “ tee akaa a nan lu a mi la cii , nan za yam un ” yô . ( Mat . 6 : 1 . Or u ngise nger Pasalmi 7@@ 1 : 9 la yange zamber a Aôndo ér : “ De tem kera sha shighe u i@@ yo@@ li@@ been la ga , de undun mo shighe u agee am a bee la ga . ” N@@ om nana fatyô u nôngon kpoghuloo sha er kwase u nan una hen ér nan kera doo nan ishima ga ze yô . Yange m soo u tseghan iti i Yehova , shi m soo mer wan wam kpa a va nenge a ter na ken Paradi@@ so . ” ​ — Anz . Paulu nger m@@ ape gen la ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . De ne nen di@@ abolo ian ga . ” — Mbaefese 4 : 26 , 27 . Kpa u fa kwagh u u@@ sho@@ ja nav gema pine un kpa ? — ‘ Aluer profeti una kaa ér u̱ er ma zege@@ kwagh je yô , ma u er ga shinii ? Aluer se mba mb@@ any@@ ar@@ ev ga kpa , kwaghwan u Yehova ne una lu se a iwasen . Er ior mbagenev mba se tagher a ve ken kwaghpasen la kpishi ve ne jighjigh ér Aôndo ngu nahan kpa , mba nengen un ér ngu I@@ j@@ ende ve i ishima ishima ga . “ Ô@@ ron Kwaghôron u Aôndo V@@ ang@@ er@@ tiôr ” Kanyi Yehova a soo ér uumace cii ve̱ fa sha kwagh u ayange a as@@ a ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 19 , 27 5 : 11 , 13 ; 2 Yoh . 11 . 3 : 4 , 5 ; 16 : 15 . W@@ ain u Yesu ma vea mbaapostoli nav sha iyange i N@@ is@@ an 14 , inyom i 33 la , tile sha ityough ki awambe a na , vough er wain u shin iy@@ ongo u se umbur ku u Yesu a mi nyian la nahan . Yesu ver se ikyav i ungwan kwagh nena ? Tom u ikyuryan i he ka iyua i injaa , ma tom ugen môm kuma sha ú ga . Sha mimi yô , mba eren mba ve lu a vi@@ a ken jijingi ga la batisema ga . S@@ aa se ayol a ase kpa se lu per ve se fatyô u nd@@ eren mba ve yaven la ye . Ior kpishi nenge ér u ember m@@ mar u Yesu sha iyange i K@@ ir@@ im@@ ishi la hemba k@@ an kwagh u vesen a u umbur ku na . U fatyô u shi pasen mo er i hii ve i gbe hange hange u se umbur ku u Yesu yôô ? ( Yes . 14 : 13 - 15 ) Tom u tor la wa ave sha ib@@ ume la saa ishe , shi tartor u Bab@@ ilon kure ken kunya kpishi . Shighe u Peteru lu lamen a anmgbianev mba ken tiônnongo u Kristu la , kaa ér : “ Kwagh u a hembe cii yô , doo nen ayol a en sha gbashima je . ” Davidi yange tese kwagh ne sha gbashima na u i nger ken Pasalmi 9 : 1 la , ér : “ Me wuese TER a ishima yam cii , me pase aeren a O@@ u a kpilighyol cii . ” P@@ all@@ as , anmgbian u Fe@@ li@@ ku yange lu môm ke ’ ior mba yange ve ne@@ er inyaregh sha tar u tsuaa la yô , man inyaregh nagh — ki kuman do@@ la m@@ iliôn 45 nahan la — yange ombo ki jimin cii war lun sha ing@@ y@@ at@@ u i ngohol man ish@@ ar i yan ior . Takerada ne pase mbamzeyol mban mbagenev mba i vihi inyaregh k@@ in sha mi yô . U kaa ér , tar u I@@ rel@@ and “ vihi inyaregh er u@@ do@@ la m@@ iliôn 3@@ 50 nahan sha t@@ wer@@ sôron shi u vihi u@@ do@@ la m@@ iliôn 3@@ 8@@ 0 sha ci u u@@ ai@@ ky@@ ôr , man gema af@@ er a ior ve eren sha ci u m@@ sô@@ rom ma man la di yô , u vihi inyaregh sha mi kuma u@@ do@@ la m@@ iliôn 1@@ 26 nahan ; shi tar ne vihi inyaregh je kuma u@@ do@@ la m@@ iliôn 1@@ 3@@ 00 sha u kimb@@ in sha tom u mbam@@ an@@ m@@ sô@@ rom ve b@@ un@@ den la . ” ( Rom . 5 : 10 ; 8 : 32 ) Nahan kpa , “ shighe u doon ” ne ngu yemen oo u za been . “ S@@ ar@@ em pe kasev di kpaa ve̱ wu@@ h@@ an ayol a ve da@@ al@@ aa , i̱ lu sha kwaghfan man akuma akuma kpaa , i̱ de lu sha gb@@ at@@ y@@ o u gban , shin sha z@@ en@@ aria shin sha uta@@ gbe@@ de shin sha ak@@ ondo a taver ishe kpaa ga , kpa i̱ lu sha aeren a dedoo er i kom u kasev mba ve kaa er ve mba cian Aôndo mimi vea er yô . ” ( Or@@ pa . 8 : 9 ) Ka nyi i lu zan hemen ny@@ ian@@ a ? A Hen u D@@ en Mbagenev Kwagh@@ bo sha Iky@@ ev i Or@@ vesen Na ( Peteru ) , 4 / 1 Gba u se dondon akaawan a Ruamabera ken akaa a se eren cii . M nenge mer me fatyô u ôron ter@@ em hanma kwagh cii . Yange er Yehova , Aôndo na isholibo i vesen . Nahan awashima u Yehova ne yange hii u kuren sha mi , gadia Aôndo tsua tsombor u Yesu u a lu Mesiya u i t@@ ende zwa ér ngu van la una due ker yô . — Luka 3 : 15 , 23 - 38 ; Mbagalatia 4 : 4 . Shin or a kaa a wan@@ ye@@ kwase ér , ‘ Ka mea nenge a we nahan i lum er ka ngô@@ u m nenge a na nahan . ’ Heela tseegh ga , mbamaren vea fatyô u nengen i@@ er@@ kwagh i mbayev vev man inja ve man iniôngon ve kpaa . Ka nyi se hen sha kwagh u dooshima ken 1 Mbakorinte 13 : 7 , 8 ? Ka ayol a ase se lu karen ye . 4 : 9 , 10 . Yesu yange pase er uumace ve doo Aôndo ishima yô , ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” ( Yoh . Kpa , ior mbagen gema lu mba ve ôr kwagh na vangertiôr yô . Sha ci u aluer kwase la wa iy@@ av mb@@ ura ga yô , a tôô az@@ en@@ awambe a i ko@@ so la a kimbir eren kwagh ne a mi , a kera za gba ityô i he ga . Shi er m lu a inyaregh nahan kpa , m lu a mbamzeyol kpishi . 1@@ ,@@ 0@@ 31 , hii ken inyom i 199@@ 8 la je I@@ y@@ ua ne ka i wase se u pasen mbagenev mbamhen asev shi ôron ve il@@ yo@@ ho . B@@ atisema na la yange lu ikyav i un nan iyol@@ na hen Aôndo sha u eren ishima i Ter na . — Mbaheberu 7 : 26 ; 10 : 5 - 10 . Yô , de un a wa uwegh ér un ngu Orshiada u Yehova , nahan se tindi un ken gar u L@@ il@@ ong@@ we , i za wu@@ he un her . ” Yesu pu@@ u ve ga kpa gema tese ve a ishimawan sha er i doo u eren mbagen tom yô . Nahan yô , or u hiihii la lu kposo a aka@@ au@@ ma agen a sha tar cii . I@@ ca a kera gba ga tsô , Yehova una mough sha , nahan una er u@@ zege@@ mbaakaav mba vea t@@ enger orumace yô . Ma gbenda u una war ngu ga , gadia a kuman u a ôr ve ijir yô , hen zum la mkaanem ma m@@ á lu ken Amo@@ shi ityough 9 , ivur 1 ne man maa kure vough . Í kaa her ér : “ M@@ ô ve môm nana ny@@ ôn@@ go@@ so ga , mô ve môm kpaa nana war ga . ” Ka kwagh u anmgbianev mbagenev kpishi mba ve lu taver ishima ken pur@@ usu ken tar u Ar@@ m@@ en@@ ia man Er@@ it@@ re@@ a man S@@ outh Kor@@ ea kua ityar ig@@ enegh ainge la kpa ve kange ishima u eren je la . U eren a mbagenev sha icivir la kera lum kwagh u taver ga . Heela tseegh ga , se doo Yehova ishima shi keren kwagh u doon sha ci wase hanma shighe cii . ( Yoh . 3 : 16 ; 1 Yoh . Ity@@ av mbi nôngon mb@@ ia ngee kpishi . — Mateu 24 : 7 ; Mpase 6 : 4 D@@ ian@@ ne , kwase ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la kpa lu a mzeyol sha kwagh ne . I@@ ng@@ y@@ egh ki as@@ an tseegh kpa k@@ ondo se iyol . I@@ ca a gba ga tsô ior mba Aôndo vea wa icam i m@@ hembe er Mbaiserael mba sha ayange a ngise la nahan Peteru shi kaa wener : “ W@@ aan nen ior cii ik@@ o , anmgbianev ve̱ doo ne ishima , cian nen Aôndo , waan nen tor ik@@ o . ” Yange Mbaiserael vihi Yehova ishima sha inja ve i hemban ato ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la . Mba ve ne Yehova nagh ku dedoo yô , ngu a lumun ve . ( Yakobu 4 : 13 - 15 ) Er ‘ shighe man ai@@ kor ve ve sha gbenda wase cii ’ yô , nahan se fatyô u ôron anyom a se mase tsan la ga . “ M F@@ a A@@ tsan a Ve ” Kpa kwagh u a hembe vihin cii yô , aluer se er tom a i@@ wa@@ v@@ aren sha inja ga shin se er tom a mi kar ikyaa inya yô , se vihi ikyar i se ye vea Yehova kôôsôô la . Yesu yange dondo Ter na vindi vindi sha hanma kwagh u ôr shi er cii . Er As@@ a vande nengen er Yehova wase un u hemban Mbak@@ u@@ shi ityav yô , yange ma fa je ér “ ashe a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” ( Ôr Mbaromanu 5 : 12 ; 6 : 23 . ) Er se lu a fri@@ ij@@ i ga yô , se yam kwaghyan u se ya ken hanma iyange la tseegh , a lu ish@@ u , shin atam a iky@@ on a hen ity@@ ôn@@ ya er man@@ go@@ o shin mb@@ u@@ ee shin alu@@ mbu u ke@@ hen atam shin iky@@ eve gayô a@@ y@@ ab@@ a nahan kpaa . Tsô Maria er nena ? Sha ci u “ mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen . ” Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i Yehova a kaa ér se er cii se ungwa un . Yesu yange tese ér Tartor u Aôndo gba un kwagh tsung nena ? Y@@ er@@ ob@@ i@@ am yange kera tile sha mimi ga nena ? Er hegen m gem inja yô , wan wam u kwase kpa gema . Paulu yange tese Timoteu er ve lu eren tom u m@@ ishen imôngo la . I@@ an i se lu a mi i lamen a Aôndo ken msen la ka kwagh u i@@ civirigh kpen kpen ! nan we akaa a ken jijingi la nena ? Man í ôr akaa ahar : kwagh u hiihii yô , i ôr m@@ vese u kpilighyol u loho u tartor ; kwagh u sha uhar yô , i ôr kwagh u mk@@ or u i kor mba ve lumun loho u tartor la . Yange m de u k@@ ahan ta@@ av sha ci u ieren ne hendan a atindiakaa a Bibilo . Kwagh u hiihii yô , ma or u Satan a er nan a@@ yom ga je kpa nan ngu ga . Tom ú M@@ aan Kwagh M@@ gb@@ egh@@ aa ú Shin S@@ outh A@@ fri@@ ca Er Se C@@ ian Aôndo Yô Aluer se mba henen Mkaanem ma Aôndo hanma shighe ga yô , mbamhen asev man aeren a ase man asema a ase cii aa kera zua sha atindiakaa a Aôndo ga . Sha mimi je , Ter wase u sha ngu á na se “ agee a hemban la ” sha er se kôr cio u wan ishima a nyityô zayol u vihin tsung cii zan zan una kar geman “ akaa cii hingir a he ” ken Paradi@@ so u á t@@ ende zwa , u ica a kera gba ga tsô una va la . — Mbafilipi 4 : 13 ; 2 Mbakorinte 4 : 7 ; Mpase 21 : 4 , 5 . “ Kpa hegen yô , ne mba iwanger ken Ter . ” ​ — 5 : 8 . Ka ker ken uwer u J@@ un yô , i yem a vese ken gar u S@@ wi@@ e@@ to@@ ch@@ low@@ ice , ka heen kpa ityough hii u nan@@ den mo ye , nyian kpa ki a de u nan@@ den mo ga . • Ka akaa a nyi yange wase Yobu u wan ishima ? M@@ cie u cian Yehova sha civir la ka a mgbegha se u wuese un sha m@@ doom nam la . Kape kwa ne kpa lu vough je la . 14 : 13 , 14 ; D@@ ut . “ Su@@ ur nen sha TER gbem sha won . ” — Y@@ E@@ S . Mbashiada mba Yehova na jighjigh ér u civir Aôndo a akaa ang@@ ara nahan ka u p@@ eren tindi u Bibilo u a kaa ér , “ yevese nen ak@@ ombo a civir ” la . Kpa er nan ve Yehova kera er nahan ga ? ( Anzaakaa 27 : 11 ; Mateu 22 : 37 ) Mayange je se lumun ser al@@ am a dang a ior a̱ na se gba a@@ kper@@ an ken ishima sha kwagh u Ter wase u sha la ga . Yange i nengen akaaôron a Mbahemenev mba C@@ ôô@@ ci nena , man lu sha ci u nyi ? Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase E . Nahan u fatyô u seer shighe wou u pasen kwagh sha uya uya la , shin u nôngo u hen Bibilo a or je kpaa yô . U@@ gen ken a ve yange kaa a mo ér : “ El@@ va , Yehova tema sh@@ a@@ a@@ la kôr a@@ kpa ga . Se hungur ityendezwa i Yehova ne ga , ér : “ [ Yehova ] te mba i doo Un a ve la kera ga . . . . koson ve gbem ” kpaa . Bibilo i ôron shi henen sha kwagh u ú er la ngu hange hange sha ci u nyi ? Mba@@ ah@@ end@@ anev mban kôr cio kpa ? S@@ ea been haregh la yô , se mough se yem hen gar ugen . ” Takerada ugen u i yer ér Amer@@ ican P@@ ol@@ it@@ ical S@@ ci@@ ence Re@@ view la kaa ér : “ In@@ i@@ um i i ter heen ne yange i wua u@@ sho@@ ja m@@ iliôn 12 man mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u m@@ iliôn 22 . Aluer i kohol iyenge i ior mba ve kpe ken utya hii ken inyom i 19@@ 45 zan zan nyian kpa kuma sha iyenge ne ga . ” Aluer se mba tesen Aôndo man mba@@ wan ndor a vese dooshima yô , se mba tesen icivir sha kwagh u Yesu yange ôr sha akaa a hange hange ne la . Vea kôr u vea ta inya a ônov ou k@@ er@@ egh ; i@@ wen i môm tsô kpaa vea undu sha igen ken a we ga ; sha ci u u kav shighe u Aôndo A ve sha u va sô@@ lon we ne ga . ” — Luka 19 : 43 , 44 . Uma u Yesu jimin cii tese ér eren mbagenev tom a iyol t@@ angen shio nena ? Doo se kpishi er Yehova a lu yaren tom a mbatyomov nav mba age@@ egh sha u suen mba civir un mba ve lu shin tar la shi taver ve asema nahan . Aluer kwagh za mba@@ beenyol iyol ken it@@ you shin mba ongo ga shin mba fetyô u lamen ga yô , anmgbianev mbagenev vea fatyô u kuren ikyaa ér ityôkyaa ngi i za sôron ve ga . Una va na u uma u tsôron , una na u iveren a hemba kwagh u yange u de kar u la ica je . — Ps . Ikyav i tesen yô , alaghga a lu ú pe yevese a kwagh@@ hendan hemban er tindi a tese la , shin a sar ú tsung u gban iyol pe i vende ér i de gbe iyol ga yô . Shi Aôndo ko@@ so ityom i dedoo i se lu eren la ken ishima na gbe@@ ke@@ ke . 24 : 45 ) Alaghga nana er msen sha zayol u nan la , nahan nana umbur mkaanem ma Paulu ma i nger ken Mbaefese 4 : 30 la . 17 : 34 , 35 ) Nenge imba kp@@ aver la sha wono ! ( b ) u kôron num la ér nyi ? Aluer se fa ser Yehova fe ishima i or yô , se na un ibo sha kwagh u yange er a U@@ s@@ a la ga nena ? A@@ mba a ior ne cii ka u mayange je vea tsa a zua a msaanyol ga shinii ? I@@ pi@@ pa@@ abaver la ôr mkaanem ma di@@ ak@@ on u c@@ ôô@@ ci igen ér yange kaa ér : “ M nenge yô , ior kpishi ka ve vande lun imôngo er kwase a nom nahan cii ve ve va mase eren ivaa ye . ” Anmgbian u kwase ugen lu hen ang@@ er@@ i ugen u i du@@ ghun akaa a injaa shin inya her , vegher u ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u C@@ an@@ ada , u lu hen ningir ugen ken kpen@@ tar u Al@@ ber@@ ta yô . Er nan ve u fan iti i Yehova tseegh la a kom u nan se myom ga ? Kwagh ne una wase se se hemba lun a erdoo man dooshima . A kaa ér : “ Uma wam u tse la s@@ ar@@ em cuku ga . Hanma shighe u ú lu tsuan kwagh u ú soo u eren la yô , time nenge er alaghga kwagh la una bende a mkur u kuren iyol@@ tseghan i ú tsegh sha ci u Yehova yô . I@@ kp@@ ande i Ngeren Kwagh i Mba@@ yi@@ ase man Bibilo , 12 / 15 ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Kpa , mcivir u mimi una wase u ú lu a ishimaveren i injaa , i ia za hemen u nan we msaanyol , sha shighe u u tagher a mbamzeyol je kpaa . Yange mase nengen er ie@@ ev nav mbi lun a uma ga shi lun a tahav kpaa ga la mbi k@@ an@@ shio u kuran un yôô ? Nyian ne , mbacivir Yehova mba tesen ior mfe u mimi ne tar sha won cii . Kpa a suur sha or u a lu I@@ mbor i mngerem ma um@@ am la , lu eren kwagh u Aôndo kaa un la . — 3 / 15 , peeji 14 . Mbagenev yô , er i gbe je mba a lu a akaa a ior ve lu a mi ken tar ne ga . Yange gba u me m@@ us@@ an mbayev av makeranta me za wa ve ken im@@ akeranta i hiden ishe ijime , i ityesen i her kaha a im@@ akeranta i taver ishe la ga yô . ” Mba@@ y@@ ev@@ nomso man mba@@ y@@ ev@@ kasev mbagenev mba kuman iyenge 15 nahan , yange ve za mkohol u vesen u Mbashiada mba Yehova ken gar u T@@ ou@@ l@@ ouse ken tar u Fran@@ ce , mba dugh mkohol yô , ve za hen ijiir igen i te@@ en kwaghyan ér vea za ya kwagh . W@@ any@@ e@@ kwase ugen u lun anyom pue - kar , u i yer un ér A@@ li@@ cia * yô kaa ér : “ Ashighe agen ka i gba s@@ aren mo u fan ma kwagh sha kwagh u yaven a or tsô , kpa m cia u pinen mbamaren av mer me pine yô , vea hen ér mo m saa ishe . ” Gba u ônov vea ungwan imo i mbamaren vev . Z@@ a Hemen u Gb@@ id@@ yen Kwa@@ r sha Akaa A ken Jijingi , 10 / 15 Tsô m lumun . Shi gba u nana hen aka@@ ang@@ eren a i ne i nger la kpaa sha er nana za iky@@ ura shi nana lu tor u lun a mkav yô . — 2 Utor 22 : 8 - 13 ; Anzaakaa 1 : 1 - 4 . “ Me na ve ishima sha u vea fa er Mo M lu TER yô ; vea hingir ior A@@ v je . ” — Y@@ ER . “ Or@@ t@@ yom u Ter Ka a H@@ aa Af@@ o a W@@ a Mba@@ cian Un A@@ t@@ ô ” ( C . A@@ bel man E@@ no@@ ki man Noa man Aberaham , kua mba@@ jighjigh mbagenev er ve nahan , yange ve na jighjigh a mnder u shin ku shi ve lu keghen shighe u vea lu uma shin tar ken Tartor u Aôndo , u u lu “ gar u a lu a im@@ aagh ” ki taver la . I@@ wanger i ke ’ jijingi za hemen u wanger ke ’ derianyom u sha hiihii la jimin cii . Er Aôndo yange a yima ior nav sha ayange a tsuaa la nahan , nyian kpaa Aôndo ngu a tahav mbu yiman mbacivir un ken akaa a bo , nahan mayange je ka u se pu@@ u mba ve nenge ér a̱ kura ve sha ashighe wue wue la ga . Umbur wer gbenda u Bibilo i tese ér i ôron a@@ jir ken tiônnongo la ngu kor iyôngo , shi ua fatyô mgbegh@@ an or@@ isholibo u i tsaha nan la nana gema ishima kpaa . ( 2 Kor . Shi a ôr kwagh u mhen u ior ve lu a mi ér kwagh u mbagenev ve lumun ér ka u mimi la a@@ dooga mbagen vea nenge ér ka u mimi ga , man alaghga ve cii vea lu “ shami ” la . Nahan kpa , ú ngu wer Yehova k@@ ur se sha ikyev i hanma mzeyol u a lu ken tar ung@@ un cii ga . U Ngu Ts@@ wen Ga Shin er Adam fa ér ka sha mi u hemban Aôndo ato ga nahan kpa , a ‘ ungwa imo i kwase na . ’ A@@ tor ne lu As@@ a man Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man H@@ es@@ e@@ k@@ ia kua Yo@@ shia . ( b ) Er@@ doo u a har sha dooshima la kaha a erdoo u i tesen han@@ ma@@ or cii la nena ? “ Ab@@ es@@ al@@ om ngohol nomso@@ mbaiorov mba Iserael asema . ” — 2 Samuel 15 : 1 - 6 . Th@@ or@@ n u eren kwagh a ior er ter nahan la , yange a lam “ vough er ter@@ tamen u sha ayange a tsuaa la nahan . ” Kpa kwagh gema er doo yô , Yehova ka a nenge sha a vese doo doo sha er una kura iky@@ ar@@ yan yase i dedoo vea na yô . K@@ aan ér Aôndo ka Ter na yô , ve kaa ér á tu@@ h@@ wa Aôndo ve , tsô ve gba keren un a ku . EN@@ U@@ G@@ U 6 ( zwa I@@ gb@@ o ) Nahan kpa , u ôron kwagh inja er or a fatyô u palegh ieren ne ga la yô , hemba doon u se ôr kwagh u ieren ne i lu la kpôô kpôô , ka u eren kwagh a or sha mimi ga jighilii . Kwagh@@ henen u a dondo la una tese igbenda igen i nengen sha mbamaren mba been iyol , i mba@@ beenyol mbara kua ônov vev vea fatyô u dondon yô . Lu nyi i wase ve u kohol iyol cii man shighe u Aôndo va a mtim laa ? Kape sha shighe u mkur ne kpa Yehova a taver jighjigh u nan u mbacivir un ainge ne sha u seer tan iwanger sha mkur u mpase u sha mnenge u kpilighyol la , kua akaaôron a a gbe a zough sha mi je la . Kwagh ne va se a averen kpishi . Se kpa Yehova una fatyô u lun kwar wase ny@@ ian@@ aa ? Nahan Yehova kegh ato ungwa akaa a ônov nav mba ken jijingi mbara lu ôron la cii . ( Luka 18 : 3 , 5 , 7 , 8 ) Kpa ka hanma shighe jighilii nahan ‘ Aôndo Una kure iji@@ r@@ i ’ ? M kaa mer “ e@@ i . ” Mb@@ as@@ am@@ aria zende sha igbenda i Aôndo i perapera la ga . U shi shi@@ im ma iveren her gaa ? ” ( M@@ ika 4 : 5 ) Nahan kpa , icivir i i ne se ne kua tom u eren kpaa sha mi . Maa m kav mer , Yehova Aôndo una va bee a akaa a vihin tsung a m nenge a mi la , kua ican i ken ishima i mo man mbagenev se ye la cii shighe u una nder ior shin ku la . Samuel ta Mbaiserael icin sha kwaghbo u z@@ endan “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav , ” ka u suur sha kwagh u una fatyô u wasen we jim ga je la . — Ôr 1 Samuel 12 : 21 . Or@@ hemen u G@@ omoti u sha Iky@@ ev i Tartor La Kwagh u iorov mba uhar mban er ken iyange i í z@@ ur@@ um u been ne pase mlu ve ken igbar . 7 : 39 ) Kwagh ne lu kwagh u he hen Mbakristu mba ve vande lun sha ikyev i Tindi la ga . 4 : 4 ; Yoh . 5 : ​ 22 , 23 ; 15 :⁠ 10 . Ka keng se maa ig@@ y@@ undu sha ser se kpa or nenge a iniôngon yase shi se kpa se gba kwagh . Ruamabera taver kwase u a fe mimi la ishima ér , a tesen aeren a dedoo hanma shighe cii , shin er alaghga a lu ican u eren nahan kpaa . Kpa se lu Mbashiada mba Yehova man mba Yesu nena ? Ne ng@@ ur@@ en lamen yô , u fatyô u ôron Marku 10 : 29 , 30 . Shin er Yesu lu a gbenda ugen kposo u pasen nomso kwagh ga nahan kpa , yange nengen sha akaa a a z@@ aan nomso mba sha ayange a na la iyol yô . 18 : 1 ) Kape i gbe u a lu se ken ishima sha kwagh u Aôndo je la , gadia doo un a vese tsung . T@@ aver u nan jighjigh ér imba ut@@ aha i doon tsung ng@@ in nahan i dugh hen icighan I@@ mbor , Aôndo U@@ hemban@@ sh@@ aa ? Er m de hanma kwagh mer Yehova a nenge shami yô , m zua a m@@ mem ken ishima . Ieren i dedoo i Ab@@ ig@@ ail la yange i va un aa iember sha u hingir kwase u Davidi ken masejime . Sha nahan yô , se mba kuran a kura atindi kpe@@ te kpe@@ te sha kwagh inja i dedoo ga . Shin er kwagh ne a lu mimi nahan kpa , a doo u gbidyen kwar nengen shighe u se yaren tom a mi u me@@ men la man u se yaren tom a mi u timen ke ’ Bibilo shin ôron i̱ la kpaa . Ka An Nan Lu Yesu Kristu ? U ng@@ ur@@ en wan iyol yô , nger af@@ ishi a bran@@ ci a a nengen sha haregh u u soo u za eren tom her la , wer a seer tan we iwanger . Yange Er Shi@@ ada sha Gb@@ a@@ shima ! Aluer mbamzeyol ou shin mbam@@ yen mba mbagenev , shin mbam@@ yen ou iyol you na u iyol@@ kpen yô , doo u ú er nyi ? Or@@ fan@@ takerada ugen tese ikyav i kwagh ne sha gbenda ne : T@@ ôô wer der@@ ab@@ a ugen venda u dondon ikyav i í tim sha gbenda , i nger shami ér “ Go@@ om ken I@@ me@@ se — T@@ ôô Gbenda U@@ gen ” la . Gbenda u injaa u u wase se u henen mkaanem ma Aôndo shi eren tom u kwaghpasen yô , lu ityakerada yase i i har sha Bibilo la . H@@ endan Nen a Satan Tsô Una Y@@ e@@ vese Ne ! ( Mateu 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 1 : 8 ) Mbashiada mba Yehova mba eren nahan vough , mba eren ior mba ve lu a mfe u Ruamabera shi ve tsegh iyol sha ci u Aôndo la batisema . Kwagh ne gema va a nongo u injaa ayange ne — ka mzough u anmgbianev tar sha won cii u Mbakristu mba ve hembe iorov 6@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ken ityar i hemban 2@@ 30 yô . ( D@@ ut . 17 : 18 , 19 ) Nahan kpa , Davidi nenge ér shighe u alaghga una lu ‘ ken iyou na ’ tswen la je kpa , doo u una za hemen u tilen sha mimi . Hen shighe ne , Yehova kaa a Mose ér a yem a Mbaiserael hen ijiir igen , i yilan ijiir shon ér P@@ ih@@ ah@@ i@@ ro@@ ti ; Zege@@ mnger u Nyian lu ve ken hemen , i@@ wo y@@ is@@ a ve vegher ne man vegher la , lu inja er kwagh ve yô bee a bee je nahan . — E@@ ks . Ú er kwase shin nom@@ oo , shin ú ngu kwa@@ va , shin ú ngu or@@ maren we ts@@ wen@@ ee ? Ior kpishi mba yange ve gu@@ usu shin zege@@ mnger la saa mnger kpa mes@@ iya u aiegh la gema yevese ijiir la haa to@@ ho . ER I H@@ I@@ I V@@ E I T@@ A@@ V@@ ER MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V U N@@ AN J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H A KW@@ AG@@ H N@@ E YÔ : Ior kpishi hen ér Aôndo nengen uumace ér ka mba@@ asorabo , mba wang ga shi ve kuma u una na ishima sha kwagh ve ga . 6 : 1 ) Yange gba u ior i Iserael ia fa er lu Yehova jim jim tar ve la lu u na yô , vea hungur kwagh la mayange ga . ( L@@ ev . Maria za hemen u henen Bibilo , nahan ken uma na cii lu hiin je fa Yehova la , tsô á ya ikyar a na sha gbenda u iky@@ ar@@ yan la ia bee mayange ga yô . Luka 1 : 26 - 35 ; 2 : 8 - 18 “ Ter Ú u A Nen@@ gen ken M@@ yer la , Una U@@ ng@@ wa I@@ mo You ” Sha ityôkyaa ne yô , ka se er tom a Bibilo sha u wasen ior ve nenge er i doo u vea kporom ikyua a Aôndo yô . — Y@@ ak . Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I mbi been yô , tar u Amerika hide ngee a inyaregh , nahan ior kpishi yem u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav . Peteru wa se kwagh ér se nôngo kpoghuloo sha er a kohol se se “ lu wang ” yô . Nahan kpa , ior mba kera lamen zwa Buter u i nger ker la ainge ga . I kera shi ôr kwagh i ter ity@@ ahav mb@@ ig@@ enev mbi ke ’ hemen ga . Ka mbampin mba sha kwagh u tom wase u pasen kwagh mba nyi nahan i doo u se time sha mini ? Hen ase sha kwagh u orgen u i yer un ér K@@ o@@ ic@@ h@@ i ne , yange a vihi shighe kpishi u eren an@@ umbe . W@@ a@@ shika shon shi kaa ér : Shighe u m lu wan a wa iky@@ ondo la , m za nyôr nongo u mba u@@ men ityough me@@ gh@@ aa , mba i yer ve ér R@@ ast@@ af@@ ar@@ ian la . Hi@@ ihii yô , ka sha u umbur ityôkyaa i í ne ve i lu a inja u lun a Yehova ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so la . Ôr Ne@@ hem@@ ia 13 : 10 - 13 . Mayange je , Yehova una lumun ér kwagh a er nahan ga . Kwagh u a hembe gban se kwagh shi se lu nôngon kpoghuloo ser se zua a mi yô , ka u nyôron ken tar u he man u perapera , u Aôndo la , lun ker gbem sha won . I@@ ER@@ EN I D@@ E@@ D@@ O@@ O Bibilo kaa ér : “ Tsô TER bugh wanye la ashe ; yô , nenge , any@@ inya kua ak@@ e@@ ke a usu mgb@@ ough sha u@@ wo la , kase Elisha . ” ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ; Mbaefese 5 : 22 , 23 ) Nahan ka or@@ kwa@@ se@@ he la nana tsua ityô iniongo i iv@@ es@@ egh i nan soo u eren la ye . ( Pasalmi 5@@ 1 : 5 ) Ka an wase je nan lu a vande cian kwagh ken uma u nan ga ? Ke@@ de@@ shi Ka loho u ior ve soo u ungwan shi ve ne jighjigh a mi je ne . — Ôr Pasalmi 10 : 4 . U ngu dondon mbamhen mba i dugh a mi ken ityakerada yase sha kwagh u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la kpa ? D@@ ondo Kristu , Or@@ hemen u V@@ ough La Mbakristu mba ainge kpa saa vea lu “ ior i tar ne ga ” nahan vough . * ( Aerenakaa 28 : 23 ; Mpase 19 : 10 ) Yange gba u akaaôron a profeti ne aa kure sha mi keng , a b@@ unde ga nena ? Se hen kwagh sha akaa a yange er mbagenev ne kpa ? Ity@@ akerada i Mbashiada mba Yehova na iwasen sha kwagh ne . Ishim@@ a@@ verenkeghen i ve lu a mi tseegh yô , ka u henen ér alaghga akaa a hemba doon aluer ve yevese ve yem t@@ w@@ ev ken tar ugen yô . Kanyi kwagh ashighe ag@@ enegh ka i̱ er zum u iwanger ka ia ta sha atesen a Bibilo ag@@ enegh yô ? Ikyav i tesen yô , aluer se wa ikyo sha kwagh u iyol@@ wu@@ h@@ an yase ga yô se de wu@@ h@@ an iyol sha icivir shin sha inja ! Kanyi i lu ken u pasen or mimi u ken Ruamabera sha er a kuma nana ? Kwagh u kpilighyol yô , Davidi ker gbenda u cir@@ in kwaghbo na la sha u wu@@ an nom u kwase la . ( Luka 20 : 38 ) Yehova tôô ér , mbacivir un sha jighjigh mba ve kpe la mba uma ; una va nder ve shin ku je a@@ kper@@ an nga ga . — Or@@ pa . Yange ve ungwa A@@ tindi a P@@ u@@ e la shi ve lu her shighe u Mose na ve tindi u Aôndo la , ér : “ De eren nen ma kwagh seer sha a Mo ga ; de eren nen mba@@ aôndo mba sha az@@ ur@@ fa shin mba sha z@@ en@@ aria ga . ” Kpa kwagh u vesen u i gbe u se fa yô , gbenda u yange i eren ivese sha shighe la kaha kposo a u ior ve eren ivese nyian ne . Ú lumun wer jijingi a er tom a we shi a za a we sha gbenda u vough la nena ? I@@ b@@ aver shon za hemen ér : “ Aluer í kar kwar í pav inyaregh ki ior yange ve zua a mi ken tar u Amer@@ ica cica cii ken inyom i i̱ kar la a@@ vegher ahar yô , mb@@ any@@ ar@@ ev uta@@ an ken deri mba ve hembe lun a inyaregh ken tar u Amer@@ ica cii la tseegh yange ve zua a vegher jimin . . . mba@@ ibanave mba i hembe gban ve kera cii ken tar shon la di ve gema ve zua di a ani@@ vur c@@ ô@@ hiin ken vegher u@@ gen@@ egh la . ” Er nan ve yange i va a Yesu hen P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , man lu nyi kwagh Yesu lu ô@@ r@@ ôô ? ( Yobu 1 : 6 ; Mateu 4 : 4 – 11 ) Ruamabera ôr se er yange i yilan or u ken jijingi ne sha hiihii la ga , nahan kpa i yila un ken Ruamabera ér Diabolo ( inja na yô , “ Or@@ m@@ s@@ ende ” ) sha ci u yange s@@ ende Aôndo ityough . ( Genese 4 : 1 ) Z@@ an zan nyian je kpa , ka i kpiligh se iyol sha gbenda u wanye ka nan j@@ ile ken uya , nan vese ve i va mase maren nan la . A@@ ng@@ ev mbu b@@ ov mb@@ ua fatyô u wu@@ an ma or@@ maren gb@@ ih@@ in inya shin ma hur@@ or wase u ishima ishima . Ka atô a ishimaverenkeghen ahar a nyi Mbakristu ve lu a mi ny@@ ian@@ a ? Jigh@@ ilii yô , kwagh u Paulu a kaa ér “ mlu wen a̱ kuma sha Loho u Dedoo ” la ngu sha ci u mba vea za tema tor a Kristu imôngo sha la . 30 Ngeren u Pas@@ en Y@@ i@@ ase Y@@ ase Er ashighe agen pue ka a tile sha ityough ki j@@ im@@ in@@ kwagh u taregh yô , “ iorov pue ” mbara tile sha ityough ki “ zege@@ ikpelaior ” i i ve a ve ken mzough môm vea “ Iserael u Aôndo ” u ve kohol cii ve hingir “ ik@@ um i môm ” la . Heela tseegh ga , inja i dang i ter@@ em la na yô , taver ng@@ ôm kpishi u zuan a msaanyol ken ivese . Een , Yehova una ver se iveren sha kwaghfan aluer se gba uwer u s@@ ônon un ga yô , di er yange na Tor Solomon “ ishima i fan kwagh man i kaven kwagh ” nahan . Kpa aluer u dondo kwaghwan u Bibilo u a kaa ér se “ fa akaa a a hembe lun a inja ” la yô , u fatyô u lun a shighe u civir Yehova shi eren i@@ ember@@ yolough kpa akuma akuma . — F@@ il . Kwagh u injaa ugen u a ne se ishim@@ as@@ ur@@ un sha kwagh u dyako wase ne yum yô , ka ityendezwa i Bibilo i er ne , ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , iky@@ ôr ia la@@ gh ki ga ; hanma zwa u ua mough ua hendan a we sha ijir kpaa , ú hemba u . Ivur Bibilo ne tese wang ér Aôndo una nenge sha a vese . Su@@ ur sha Yehova Hen ase sha ijende i Mbaiserael yange ve zende la . • kwagh u hemba lun Yesu kwagh u vesen laa ? Heela tseegh ga , ior mba i ver ve sha aan a tom la ka ve tese ikyav ér ve mba u@@ men atam a ken jijingi . Shi lu nyi i mgbegha un ve undu akaa a a na jighjigh a mi ken kwaghaôndo na taveraa laa ? A@@ tô@@ ôn@@ anongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar la tile sha ityough ki Mbakristu mba i shigh ve mkurem , shighe u inyom i 1914 kar kera la . Er kwaghwan u Kristu la lu sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara jighilii nahan kpa , atôônanongo a mba civir Aôndo sha tar nyian cii aa fatyô u zuan a iwasen ken kwaghwan ne . Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi cii , mba ve lu mbatamen man mba ve lu ga kpaa , vea fatyô u wasen anmgbianev mba ve lu agumaior la , man mba ve fe mimi ica i lu a gba la vea fa u eren akaa a ve lu a mfe sha mi la tsembelee . M palegh iyev i̱ or@@ on kpa ? Nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i Me@@ i 15 , 200@@ 1 , peeji 27 . Or@@ t@@ yom u a hingir Diabolo la yange tsua a ishima na ér una hendan kwagh a Aôndo , nahan a tu@@ ur uumace mba hiihii mbara ken ityô ve dondo un ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la . Mba ve eren tom Betel , ken af@@ ishi a gba@@ at@@ om a Mbashiada mba Yehova la kpa , mba zuan a averen kpishi . Ka i ta@@ m icin shighe u m tagher a imeen i nengen fi@@ im i i tese iji@@ mba shin idya shin m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den shin ts@@ av kpa ? ’ Shighe u Yesu tsua s@@ an@@ ker na , ta num sha Satan man az@@ ô@@ v na sha , da@@ ar ve haa shin tar la , lu a “ mbatyomov nav ” imôngo . ( Mpa . ( Mpase 12 : 7 - 12 ) Nahan Satan eren tahav nav mb@@ u@@ la sha uumace nyian nena ? “ Kpa Yuda yô , una lu gbem sha won . ” — Yo@@ el 3 : 10 , 12 , 20 . U Y@@ a Iky@@ ar a Yehova sha Mimi Kpa ? Shighe u Tartor u Aôndo ua hemen uumace la , hanma or nana lu a ya u nan , gadia i tsengaôron ken takerada u Yesaia ér : “ Vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i iky@@ on i wain , man vea ya atam a i . ” ( Yes . U yaren tom a Bibilo tsema tsema ken tom u pasen kwagh la saa di sha u ôron a ôr avur a ruamabera tseegh tsô ga . Ka Satan a soo ér u̱ hen nahan ye . Sha mimi yô , kwaghaôndo u mimi ne ior mba hingir gu@@ da . 4 : 31 Mimi J@@ e , U Na Loho U Dedoo Jighjigh Kpa ? Sha shighe u ayange a masejime hii la , i yilan Mbashiada mba Yehova ér Mbah@@ enen Bibilo . Hen shighe la , í eren ish@@ angen ken atôônanongo í tsuan mbatamen man udi@@ ak@@ on . Sha nahan yô , i ôr kwagh ve ér mba kaan nahan ér : “ S@@ é tôndo nen ik@@ ang@@ enev V@@ ev kera , sé kende nen ik@@ or Ve her a vese kera ! ” ( 1 Mbakorinte 7 : 39 ; Anzaakaa 3 : 1 ) Mkaanem ma Aôndo taver ve ishima ér : ‘ Or u mimi yô , Yehova una tese nan mimi na . ’ Hen sha kwagh u at@@ se a nan@@ den nagh a yange i er sha to@@ gu@@ la , i ver sha h@@ unda u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . ( E@@ ks . Yange ve pase mbagenev kwagh u Tartor u Aôndo shi ve er akaa a a gba zua sha tom u pasen kwagh la yô . Apostoli Paulu yange nger Mbakolose washika , ta ve icin ér ve de hi@@ di a ayol a ve ijime sha ikp@@ ar@@ ashe sha u i doo mbagenev a ve ga . Mba dugh ken Igipiti kera yô , Mbaiserael er wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria gba civir . Nahan Kristu ngu a vese hegen , shi ngu hemen tiônnongo tsembelee je . Ishima i vihi Satan ker tsung , nahan ngu tsu@@ ghun tar hegen kpoghuloo je . I@@ y@@ ugh ne yange i va shighe u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma tim Yerusalem kua gar na ken inyom i 70 la . M soo kwagh u hi@@ st@@ er@@ i kpishi . U fa , i ôr kwagh u m@@ ze@@ hemen u uumace hii sha ayange a tsuaa la je . Takerada u Ho@@ sea ngu a ini@@ umbe i sha ikyav . Ka nyi mlumun yange zua a mini ? ( 1 Tim . 1 : 5 ) Aluer asema ase nga wang yô , se “ nenge a Aôndo . ” Kpa aluer u ngu Orkristu man u tôndo zwa u eren ma kwagh yô , nôngo sha afatyô wou cii er kwagh la . ( Ps . John kaa ér : “ Akaa nga ahar a yange na ve m hingir u fan mimi yô . Mbashiada yange ve lu a mo sar sar shi ve eren a mo doo doo kpaa . “ Z@@ ende a icivir You doo doo . ” — P@@ S . A@@ ts@@ am je kpa yange á dugh , í waan á ken mcivir . 10 : 13 , 14 ) Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Zum u Me kaa a if@@ er@@ or M@@ er : Ú kpe keng ; aluer nana gema nana undu isholibo i nan , man nana er kwagh u sha tindi man u a lu vough yô , . . . nana lu uma kpee je , nana kpe ga . Paulu pase kwagh ne ken takerada u Mbaromanu la . Ikyav i tesen yô , iorov mba kuman ing@@ y@@ egh 25 ken deri mba i er a ve sha i@@ pi@@ la ken L@@ on@@ don ken tar u I@@ ng@@ i@@ la cii ka hen ya . Kpa tindi la pase hanma kwagh di@@ ke di@@ ke ga . Nenge Iyoukura [ zwa Buter ] i Me@@ i 15 , 200@@ 3 peeji 30 – 31 la . Tsô ken ayange a uma ve cii ve gbaa gb@@ or@@ on ave u suen jighjigh u nan u kpe@@ egh la tsô . — Yeremia 17 : 9 . ( b ) Kanyi kwagh Mbaheberu mbau@@ tar mbara yange ve er shighe u gbenda lu u palegh mzeyol u yange due sha kwagh u or u a ungwa imo i nan la ga laa ? Mbat@@ omov mba en@@ i@@ ee yange ve va j@@ ì@@ ng@@ è he ’ ya ve yô ve nenge a kwagh u yange or m@@ à hen ér una fatyô u lun ke ’ an@@ shighe u a kar kpuaa la ga yô — ve nenge tsombor ne l@@ ù saan saan , ya ve lu wang , shi ijiir la l@@ ù i injaa i y@@ esen mbayev her kpaa . Aôndo u mh@@ ôôn ne yange er nyi kwagh sha m@@ liam ve@@ m mar@@ aa ? Sha kpôô yô , ityôkyaa ngi i ishima ia nyian se sha ma kwagh ga . ” Yesu yange kaa a mba lu pasen ve kwagh la ér : “ Lu nen vough er Ter wen u Sha A lu vough nahan . ” A doo ú u dondon tindi shin kwaghwan u a kohol aeren a doon ang@@ an nahan cii a kange ile i môm la ga he ? Ka sea tesen mbagenev yô , se nôngo u wasen ve ser ve fa Yehova shi a doo ve ishima kpaa . Sha shighe ugen di tugh za kôr Saulu vea ior nav m@@ ape maa ve haa af@@ o her ve lu yaven . Maa te@@ gh te@@ gh tsô a hii u gban ica a ihy@@ ongo . Nahan kpa , lu sha ian i una fatyô u lamen a ve ga , nahan ve sôr ian ve ver i va lamen a na shighe ugen . Akaa a i er ken N@@ um@@ er@@ i la tese er mba ve we mlu ve u ken jijingi ikyo ga la vea fatyô u gban ken isholibo , inja er i@@ ve@@ ver i eren man idya kua ak@@ ombo a civir nahan fese yô . Se civir nen Aôndo a ishima i wan at@@ ser@@ egh ga . Shi doo u se ii akav a iky@@ ô@@ mp@@ eni man ian i í ne or sha u te@@ en ma kwagh man mfe u ken myer u eren ma kwagh kua ian i yôôn kwagh i or lu a mi la ga . Ka nahan ve pasalmi u se vande ôron la a er kwagh u or u veren ishima sha akaawan a Aôndo ér : “ Hanma kwagh u nan eren kpaa , nana kure un vough ” ye ! U er nan ve u zua a shighe u nengen sha mkpeyol wou we ? Aluer se mba a ikyar i nan sha mpin u i pin se ken Bibilo la ga yô , se er nena ? Mbakristu Mba@@ aiev kuma u Yehova una ôr ve ijir , kua mbagenev mba vea mase shin ken tar u Satan ne cii . K@@ ure Mbam@@ gbe mba sha Iyol mba T@@ so@@ mbor Wou T@@ ra@@ j@@ an nger ér : “ Nahan kpa , aluer or nan ny@@ iman ér nan ngu Orkristu ga , shi nan tese ikyav ér nan ngu Orkristu ga mimi , sha u civir mba@@ aôndo asev yô , ( yange nana vande lun Orkristu je kpa ) i de nan isholibo i nan la , sha ci u nan gem ishima yô . ” Yô , ma u ze mkombo hen Iyou i Tartor i hen ijiir you ma u za nenge er i lu yô . Ro@@ ber@@ t , u ungwa kwagh u Bibilo i kaa ér mba ve yemen sha mbara vea za er la kpa ? ( Luka 7 : 37 – 50 ; 19 : 2 – 10 ) Mayange je Yesu kenger or tsô maa kuren ikyaa ér nan ngu or@@ isholibo ga , kpa eren kwagh a ior kundu kundu shi waan ishima a ve er Ter na kpa á eren nahan , sha er una wase ve ve̱ gema asema yô . Kwagh ugen u lu inya u akaa ne a been tsô una tser ve yô , lu tôv@@ ac@@ an . ( 1 Kor . 12 : 4 - 10 ) I@@ y@@ ua ne man kwaghôron u apostoli Peteru na la , bende a ior nena je ? U@@ I@@ Y@@ U@@ A MB@@ A A F@@ AT@@ YÔ U T@@ IN@@ D@@ I@@ N A M@@ I J@@ I@@ G@@ H@@ I@@ L@@ I@@ I YÔ “ Ne ungwa er Yobu a taver ishima yô , man shi ne nenge mkur u Ter kure kwagh na yô , mhôônom ma ker Ter man shi zu@@ ngu mhôônom kpaa . ” — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 5 : 11 . 10 : 10 , 13 , 14 . ( a ) Yange i p@@ on isholibo i Davidi ke ’ igbar nena ? Bibilo ôr kwagh u ior mbagenev mba ve lu a ishima i legh legh yô . Kpa akaa a yange erem shighe u m lu yev la na yô , lum er or môm kpa me fatyô u nan nan jighjigh ga nahan , shi ishima vi@@ him a iyol yam kpaa . Yange ity@@ ô@@ gh k@@ ira tile sha ityough ki Yehova , man ashighe agen yô , Yehova a lam a ior nav ken ity@@ ô@@ gh ki shon . ( N@@ um . 14 : 14 ; Ps . ( Mbaheberu 9 : 22 ) Paulu pase wang ér naagh ku yange gba u Mbaiserael vea naan la gema ve ve hingir uumace mba vough , mba lun a isholibo iyol shio ga . A kaa ér : “ Ka sea tema Bibilo i henen hen tsombor wase yô , se ôr kwagh u Mbakristu mba ve ver ishima sha kwagh u a hembe lun hange hange la , ka ikyar i ve ye vea Yehova la je la . Ieren ne na ve hingir u hemban Yehova ato kua mba Yange tindi ve la . Mba pasen se a pase nahan , se kar a kar se za shin iyou i koson ityakerada la , sha er se tôv se fa kwagh u tar u i tindi se ker la yô . Apostoli Paulu nger ér : “ De tsu@@ ghun nen ayol a en ga , u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” Kwaghôron U M@@ ina H@@ un@@ g Go@@ den@@ z@@ i Yehova kohol ior nav sha u ve civir un sha mimi ken mzough anyom udubu imôngo hegen . Or u nan le@@ he iniongo nana tese jighjigh u nan sha iliam i nan hen iniongo shon shin sha akaa agen a i gbe u a er hen iniongo la nena ? Yohane nger ér : “ M ver ashe , nenge , i@@ been@@ egh ki pu@@ pu@@ u lu , or tema sha mi lu inja er wan u or nahan , lu a ts@@ ar u z@@ en@@ aria sha it@@ you shi lu a l@@ ou@@ ji u esen ts@@ or ts@@ or sha u@@ we . ” ( Yesaia 43 : 10 , 12 ) Ior mbagenev kpishi ke ’ ikyurior la civir Yehova sha mimi . Nenge er i doo u hanma shighe yô , se ungwan imo i Yehova sha wono ! ( Yes . 40 : 31 ) Be@@ gha ka a me@@ en inyam myer , nahan aluer se soo ser Satan a kôr se ga yô , gba u se fa igbenda i a keren u tan num sha a vese la . Mbashiada mba Yehova pase m@@ til ve wang u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo hegen . 3 : 20 , 21 ; 1 T@@ es . 4 : 16 ) Paulu una ngohol iyua i Yehova a ver sha ci na la sha u “ yemen ” sha , sha shighe u m@@ ve u Kristu la . — Mat . • Hii nan ve mbatomov mba Aôndo mba jighjigh ve ye ic@@ an@@ aa ? ( 1 Timoteu 1 : 12 ) Yesu na un tom u ‘ zenden a iti i Kristu sha ishigh ki atô@@ at@@ yev man u@@ tor kua Mbaiserael kpaa . ’ Ka m ker gbenda u me ember uma sha iyange i í we taver mo iyol yô . Doo u akaa ne aa doo se ishima ga . A fatyô u ôron iyenge yemen ken hemen shi hiden a@@ jime a@@ jime zan zan a ik@@ ighir shio . Ka sea wase mbagenev vea seer taver jighjigh ve u nan yô , ka mtsera u nyi ka se zua a mini ? ” Ga@@ ff@@ ne@@ y shi kaa wener , “ M ongo nahan yô , ishima maa b@@ aver mo . Á wa ishima u “ kohol akaa a a lu Sha man a a lu shin tar kpaa cica cii sha ikyev i Kristu . ” Kwaghôron u lu a itinekwagh ér “ P@@ i@@ one@@ er@@ ’s P@@ l@@ ace in the Or@@ g@@ ani@@ z@@ ation ” ( “ I@@ an i P@@ ania ken N@@ ongo u Yehova ” ) la yange na yô , m pine iyol yam mer , ‘ Ka ian i nyi m lu a mi ken nongo u Yehova ? ’ ( Genese 4@@ 9 : 10 ) Kwaghôron u profeti ne tese ér un u a lu a ian i ngohol “ tô@@ gh ” man “ gb@@ ough ku ort@@ aregh ” shin hemen “ akuraior ” shin uumace jimin cii la ngu van . Yange se tsa ken gar u P@@ ort T@@ au@@ fi@@ q iwer 18 , ng@@ ôm va gbe angev yô se mough se hide ken gar u A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia . Mba vea bee makeranta ne kpishi , a tindi ve hen ma haregh ken tar ve , ape i gbe u vea za na iwasen yô . W@@ E K@@ P@@ A alaghga ú lumun a a@@ kper@@ an shio wer se mba ken tar u ican i du@@ mbur ker yô . Yô , kaa nen ve ner : Ka nagh ku s@@ ôngon ku P@@ ase@@ ka u TER , u yange aver a@@ you a Mbaiserael ken tar u Mbai@@ gipiti , kar la , zum u A tsaha Mbai@@ gipiti man gema yima a@@ you a ase la . ” ( E@@ ks . Hii nan ve iky@@ ar@@ yan i Ru@@ tu vea Na@@ omi la lu i tsan gbe@@ mee ? Sha kpôô yô , aluer Aôndo doo se ishima yô se kuran atindi a na . “ Mb@@ ap@@ er@@ apera Vea Eng@@ em Er Ka Iyange Nahan ” K@@ u u S@@ ara , kwase u Aberaham u doon un ishima tsung yange kpe la , ú va un a ij@@ ung@@ wen tsung . Paulu yange er nyi sha er una palegh af@@ an@@ yô a v@@ aan ken hem@@ ene ? Hi@@ ihii yô , gba u se lumun ser se mba a tahav sha m@@ vese u ken jijingi u or u se lu henen Bibilo a nan la ga . “ Hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa ka Sha ve dugh ye ” Yange ve taver se ishima je zua ga ! • Doo u se lumun dooshima u Yehova nena , man hii nan ve i doo u se er kwagh nee ? Ior kpishi lu henen ér ka u a za wua se je la . Aluer se er tom a In@@ tan@@ et sha kwaghfan yô , una fatyô u pan@@ den shighe man agee man inyaregh ki ma se vihi u eren kwagh shon la . ( 1 Mbakorinte 13 : 4 ) Inja i ishember i ken zwa Grika , i í gem ér “ we ishima ” la yô ka u gban ishima iky@@ ôr shin vihin ishima fe@@ fa ga . I@@ ca gba ga tsô m gema lamen iliam i dang shi man ta@@ av man m@@ sô@@ rom kpoghuloo sha mb@@ ee u kasua . Davidi za hemen pase kwagh u kpilighyol ugen u Yehova a gbe yô , wener : “ A ver iyange t@@ ent@@ i ker [ sha kwa@@ v@@ aôndo ] ; i yô , ngi er or@@ kwa@@ se@@ he u ka nan duen ken iyou i nan , i ember er or@@ ta@@ ver@@ yol nahan , sha u zan a@@ yem sha h@@ w@@ ange u i . Mbat@@ ô@@ v@@ on akaa a mba@@ yi@@ ase man atindi a mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange la tese ér ka kwagh u mbat@@ so@@ ov eren zum u vea tagher a ur@@ a@@ ahumbe je ne . Shi Aôndo una fatyô u ungwan zamber wase shighe u se er Bibilo yô . 3 : 29 . Er hingir or u ken jijingi , kera lu a iyol i inyam man awambe ga yô , á k@@ ôndo á yem sha á za ande “ sha ishigh ki Aôndo sha ci wase . ” Ka nahan yô , “ ma uma je , ” shi ma aa tahav kpaa . Shighe u ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ira , mbatyomov mba Aôndo vea tim mbah@@ endan a Aôndo mbara kera cica cii . Tom u pasenkwagh sha tar cii ne seer sha ikyav i g@@ anden ah@@ on i i tese ér Yesu ngu ken tahav mbu Tartor hegen yô . — Mateu 24 : 3 , 14 . Yesu yange fa ér ior vea lu ken ibanave ica a gba . Shin vea nenge ér ve mba Mba@@ a@@ she@@ do@@ di shin Mba@@ am@@ on shin Mbam@@ o@@ ab@@ i ? Yesu yange kaa ér un va sha u va yilan mba@@ asorabo , sha u ve gema asema yô . Yange a eren In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe sha ashighe a tsuaa la yô , i wua ib@@ ua 70 . Yange i mar@@ em m iv@@ in u@@ kasua 2 yô , nom ugen vea kwase na va tô@@ ôm m hingir wan ve , nahan m va hingir u yilan nom la mer ter@@ em , kwase la di mer ng@@ ôm . Ka ijiir i or môm nana fatyô u zan her ga , saa Yehova kua ort@@ yom u a ne un “ ish@@ in@@ d@@ an i ihy@@ ungwa ” la tseegh yô . Sha nahan yô , hingir hange hange u se hen u pasen kwagh tsembelee ! Á kpe iyol á ungwa kwagh u vea ôr la cii , una been yô , a wuese ve , maa á kaa á ve ér : “ De m tese u ivur ruamabera igen i i n@@ em ishima sur@@ um jim jim ken ashighe a taver ne yô ? ” Ú kange ishima wer u er nyi , man ka sha ci u nyi ? Yesu yange tese ér , “ ka sha m - iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye . ” ( Mat . Sha ayange a i ngeren Bibilo her ave la yô , az@@ ô@@ v nzughul a ior sha igbenda wuee . M hen kwagh u anmgbian ugen u yange m hen kwagh vea na nahan m wase un hingir u fan mimi yô . Takerada u timen sha akaa ugen pase inja i “ naagh ” ér ka “ mcivir u ka i tôô kwagh i na ma aôndo naagh a mi sha u k@@ é@@ r@@ é@@ n mlu u dedoo shin u ny@@ ô@@ ôso mlu shon shin u hiden zuan a mlu u vough u or vea kwagh u icighan@@ egh shon yô . ” P@@ ase er kwagh u i er ken Yesaia 7 : 14 , 16 la yange kure sha ( a ) shighe u Yesaia ( b ) man sha shighe u Yesu yô . Gba u me gema mhen wam sha er me tese mbagenev dooshima ne yô , mayange je me kera nenge ior mbagenev mer ka mbaihyomov av ga . ” Ken akaa ne cii , Mbakristu mbara tsua kwagh u a tese ér mba kaan ér : ‘ Yehova ka Or@@ hemen wam , nahan me er kwagh u doon un ’ yô . Er ve nenge nahan yô , “ ve g@@ ure inya ve kuma ish@@ iv inya , ve kaa ér : Ka TER A lu Aôndo ye . Jigh@@ ilii yô , “ sha ican ve i yan la cii , Un kpaa lu yan ican . ” ( Yes . Ken inyom i 19@@ 7@@ 7 la , m vôso So@@ led@@ ad , gum@@ kwase u yange nenge a vese ken Iyou i Tartor sha iyange i se hii zan mkombo ker ve ci@@ er un iyol la . S@@ en@@ aker@@ ib@@ i tindi ior ken Yerusalem ér ve za kaa ior mba ken gar la ve haa ikyav mbi u@@ ty@@ aav inya , ve hingir sha ikyev na . Mpase ityough 19 : 11 kaa ér : “ Tsô m nenge Sha lu i@@ vegher , nenge , ny@@ inya u pu@@ pu@@ u lu . Apostoli Paulu kpa lu môm ken mba@@ kwa@@ re@@ v mba i nyôr a ve ken Roma ne . Yesu yange fa je ér ka awashima u Aôndo sha ci u tar ne je la . A veren ve ikyav a been yô , a na “ mbatyomov mba S@@ ha@@ av un@@ yi@@ in ” mba ve ker ahumbe a mtim a “ zege@@ can ” la ian ér ve pase á . Nyian Mbakristu mba pasen tar cii ér hemen u m@@ tem@@ tor u uumace la z@@ ur@@ um u kuren . ( 1 S@@ am . 12 : 22 ) Sha kpôô yô , “ TER Una ta ior N@@ av kera ga , man Una undu dyako Na kpaa ga . ” — Ps . Tindi u Mose yange kaa ér : “ Aluer or á er isholibo i i kom ku man á wua nan , man ú ha@@ mbe nan sha kon yô , ik@@ yom i nan i̱ de tse sha kon ga , kpa ii nan iyange la je . ” ( D@@ ut . 5 : 8 ) Se kpaa se fatyô u ôron kwagh er Davidi kpa ôr nahan , wener : “ I@@ heen nam ishim@@ avi@@ h@@ in je , k@@ ondo iyol , agee kera ng@@ am iyol ga ; M ker mba mhôônom ma kôr ve a mo , kpa mô lu ga , mb@@ as@@ ur@@ un mo ishima kpaa , m zua a m@@ in ga . ” — Ps . Nahan kpa , shighe ka una karen yô , i hide i hii u nan we ityom kpuaa kpuaa . Mbagenev nenge ér u van@@ den wan ago@@ yol tsuaa la hemba wasen ve . Shi , er nom u Per@@ se lu or u nan jighjigh ga yô , mase zan yange gba u una taver ishima shi una zende sha kwaghfan sha u y@@ esen mbayev nav ken Ter yôô , shin er A@@ sun@@ k@@ rit@@ u gba angev mbu mb@@ ua wua un yô , alaghga yange gba u á hemba nan un m@@ sur@@ shima shinii ? V@@ e@@ gher u hiihii u batisema ( batisema u sha mnger ) ne , ka or iyol nan ka nan tsua ér nana er ye ; kpa vegher u sha uhar ( batisema u sha jijingi ) la yô , ka Aôndo a tsough or u á er nan batisema ne ye . Ken washika u Paulu nger hen Mbagalatia la , á pase ityôkyaa igen kpaa i yange i na ve s@@ ase ior mba ve lu kaan ér ve mba Mbakristu la iyol u dondon Tindi yum yô . A@@ vur a Bibilo , er Mbaromanu 10 : 13 nahan yange hemba b@@ enden a mo cii . Ivur la kaa ér : ‘ Hanma or u nan yer sha iti i Yehova yô , nana war . ’ Mkaanem ma Aôndo na se kwaghwan ne ér : “ Aluer kwaghfan una yina mô wen yô , nana̱ sôn Aôndo u ka A na ior cii wuee , A kera kô@@ h@@ ôn ashe ga la , tsô á na nan di je . Ôr ase ivur la . Ge@@ ma sha vegher ugen yô , ityesen i ikyo i wan i or ka nan hen iyev la ia fatyô u wasen nan ken uma u nan cii . ( 1 Peteru 2 : 22 ) Er Yesu lu or u vough yô , lu u una ya m@@ tsaha u ku@@ ugh la ga , kpa una za hemen u lun vough shi una lu uma gbem sha won . I@@ vangeli i Yohane kimbir ôron mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u lun uma gbem sha won la kuma kwa 17 . Shighe u mo man L@@ es@@ le@@ y se lu vesen a vese la , up@@ ania ve b@@ an@@ en hen ya wase ga , shi i doo se u duen kwaghpasen vea ve kpishi . Mar@@ c u se vande ôron kwagh na la yange dondo kwaghwan u Bibilo i we ér se eren kwagh a tar ne er kwagh zua se a u ga la . 25 : 14 - 30 . Kwagh ne lu ior mba ve lu eren iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i la a inja je kpa ? Tese ikyav i ken Ruamabera i̱ i̱ tese er iwasen i mbacivir a vese imôngo la ngi i wase se u tilen dông yô . Doo se nongo u Yehova tar sha won cii u nengen er agumaior udubu imôngo a lu civir Yehova sha gbashima yô . ( Yohane 17 : 17 ) U er nahan yô , ityendezwa ne ia kure sha a we : “ Man né fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ” — Yohane 8 : 32 . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : U dondon atindiakaa a ken Bibilo la wasem u hemban lun kôôsôô a mbayev av . • Yehova man Yesu ver se ikyav i ieren i dedoo nena ? Nahan kpa , er nan ve ka a de ér ican i er se ashighe ag@@ ene ? A fatyô u pasen inja i gbashima ér nyi ? Ka tom u nyi Kristu una er zum u una va laa ? T@@ O@@ M P@@ AN@@ I@@ A Shin er yange i nzughul a Davidi kpishi nahan kpa , a za hemen u nan or u Aôndo a ver un tor la icivir . — Ôr 1 Samuel 26 : 23 . Ka m@@ ze@@ hemen u nyi yange i zua a mi sha m@@ samber u loho u dedoo ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 laa ? ( 1 Utor 13 : 1 , 2 ) Anyom nga kar 3@@ 00 yô , tor ugen u iti na lu Yo@@ shia , u orgen môm ken Bibilo nan ye iti na ne ga yô , va due ken tsombor u Davidi . D@@ or@@ o@@ ta maa pase un ér : “ Se mba henen Bibilo hanma s@@ ati aa ônov asev . Se@@ te@@ mba 1 - 7 , 200@@ 8 The@@ o@@ do@@ to@@ s Pe@@ tri@@ des lu or u fa u@@ war sôron kpishi shi fa u eren su@@ wi@@ it yô , nahan i tôô un tom hen ijiir i vesen i eren su@@ wi@@ it . Zum u se lu nan akaaôron ken tiônnongo yô , se fatyô u lamen sha gbenda u “ á wanger u ungwan , ” hemban cii yô , aluer ior mbah@@ ev mba ken ior mba ve lu ungwan kwaghôron la nena ? Maa pine iyol you wer , ‘ Me zua a iwasen ken ityesen i Yehova a lu tesen se la nena ? ’ ○ Wan@@ kwase u kiriki ugen yange wase Na@@ a@@ man u ior nav kôr un yem a na uiky@@ angen la nena ? T@@ ime ase sha kwagh u tom u se pase kwagh u ú shin heen ne : A@@ vur a a er kwagh u Yesu ken gar u K@@ ana la wase se u fan nyi ? A nger ér : “ A shighe Yesu ma shin angahar , shi a ese Un angahar sha ice na . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Nahan se “ kav mci@@ e u cian TER ” la , sha ci u se nenge li@@ ba i dedoo i i dugh ken uuma asev la shi iky@@ ar@@ yan yase a Aôndo la ia gba se kwagh kpaa . ( Rom . 12 : 1 ) S@@ aa or a tsegha iyol i nan sha gbenda u Aôndo a soo la ve una lumun nan ye . Maa se gba to@@ ho se yevese se yem hen ya u ortamen ugen . ( Marku 10 : 17 ) Alaghga mpin na la yange lu a mhen u yange Mbayuda kpishi lu a mi sha shighe na la ker — yange ve hen ér aeren a dedoo agen nga a Aôndo a soo ér or n@@ a@@ ̱@@ n@@ a̱ er yô , nahan aluer or e̱r amba aeren la kpishi yô , nana kuma u zuan a myom hen Aôndo . Yange i de or@@ hemen na la tom , kpa anmgbian wase ne yô , lu a tom na her . Kanyi i gbe u mba ve fe kwagh u isholibo i Adam la ga cii vea fa sha kwagh u T@@ ere ? Hii sha ayange a tsuaa la je , mba Yehova a doo ve ishima sha mimi la , nd@@ era nengen ayol a ve ér ve mba mba@@ van@@ nya ken tar ne . I@@ kp@@ elaior la ungwa imo i Yesu , nahan ve tôô i@@ wen shon kera . Ashighe a I@@ can a Maria T@@ a@@ gher a mi Yô ( Luka 2 : 36 - 38 ) A@@ na yange bee iyol kar u civir Yehova ga . Nahan cii kpa , yange er akaa sha igbenda kpishi a á tese ér ngu er or u i fe nan ga u Yesu pase kwagh na ken injakwagh i ken Yohane ityough 10 la nahan . Tom u anmgbianev mba ve ne ayol a ve mban ve er kpoghuloo sha ij@@ ough@@ ave ve la er ze@@ ge shiada je zua ga . ” • Er nan ve hanma non@@ go@@ ior u lu a imoshima shin mhen u eren kwagh u dedoo man u bo ? Zum u mbagenev ve lu sen se ib@@ um@@ egh yô , Mkaanem ma Aôndo ma a su@@ r se asema nena ? ( Yohane 3 : 16 , 36 ) M@@ fe u se lu@@ ̱ seer zuan a mi ne na iwuese yase hen Yehova kpa lu seer a seer . 14 : 26 . Í K@@ ura Ve sha M@@ cie Í vihi ve A@@ you a Tartor man u@@ y@@ aav vev man ish@@ u@@ le man ikp@@ en@@ ga ve — hanma kwagh u ve lu a mi cii . ▪ Mbam@@ kposo mba ve lu hen atô wam vea iky@@ ar@@ em la na tsombor wase hemba doon nena ? ( Nenge ape i nger ér AT@@ ES@@ EN A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O / MB@@ A@@ Y@@ E@@ V la ) I kende mbagenev ken ga@@ adi ; shi mbagenev di zung@@ we mba@@ kwa@@ re@@ v mhôônom shi wase ve kpaa . Kwaghôron u profeti u Yesaia kaa ér kwagh a fatyô u lun nahan . 24 : 3 ) Mba@@ apostoli mban yange ve ter ase@@ mber a injaa ahar ken mpin ve ne . A@@ sember shon yô ka “ m@@ ve Wou ” man ‘ mk@@ ur@@ tar . ’ 4 : 8 ) Aluer ikyar i se ye a Yehova la gba se kwagh yô , doo u se nôngo sha afatyô wase cii se eren ishima na sha hanma gbenda cii . U N@@ Y@@ Ô@@ R@@ O@@ N T@@ AR@@ T@@ OR U T@@ S@@ Ô@@ R@@ O@@ N M@@ sen kpa ngu hange hange . Aluer se hide a iyol ijime yô , se lumun shi se lu a iwuese sha kwaghwan , se fan ser “ m@@ yange u sha m@@ tsaha ka gbenda u uma . ” ( Marku 1 : ​ 7 , 8 ) Or@@ ngeren I@@ vangeli , Marku ôr kwagh u batisema u hiihii u i er sha Icighan Jijingi la . 1 : 3 ) U@@ ivande mba Yesu eren la tese ér , sar un man Ter na kpishi u va karen a m@@ nyoon u angev man ku ve ve a mi la kera . Sha it@@ you : E@@ d@@ ith K@@ een man G@@ er@@ tru@@ de Mor@@ r@@ is , col@@ por@@ te@@ ur mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , ken inyom i 19@@ 18 ; Shin inya : St@@ an@@ le@@ y C@@ o@@ s@@ s@@ ab@@ oo@@ m man H@@ en@@ ry N@@ on@@ k@@ es , ior mba ken tar u Amerika , man u@@ kô@@ t@@ ôn mba gbil@@ ini@@ gh mba ityakerada i yange ve na ior ken won yô Mb@@ á ken tar ne , kpa er Paulu yange ôr nahan , mba er “ kwagh zua ve a u ga nahan . ” ( Anzaakaa 15 : 28 , 29 ) Alaghga u gbidyen kwar sha atô@@ akyaa agen a Yesu yange ter ken msen na u tesen ikyav la shi henen sha er atô@@ akyaa shon a bende sha mlu wase la kpaa , una wase se . A naan un an@@ ky@@ e@@ ev utar shin un@@ yi@@ in ken kwaghpasen yô , a yem a za tee shin kasua , maa a gema inyaregh ki a zough a mi la a yam mkurem ma ha@@ an ken mat@@ o . 17 : 1 , 2 . Á pase ve er i bee un angev yô , man er i lu Yesu a bee un angev nahan . Kanyi i dugh ken tom ve laa ? U@@ umace mba a ian i eren kwagh sha ishima ve , shi vea fatyô u tsuan u eren tom a mfe u ve lu a mi u fan zwa la u civir Aôndo . — Gen . Yesu yange lu a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shin ya shin inya kpaa ga . — Luka 9 : 5@@ 8 ; 19 : 33 - 35 . K@@ era ga je kpa , se mba “ iyôngo ” na , shi mba yer se sha iti na . — Ps . Yon@@ a yange una lu a aeren a dedoo keng . Ity@@ ôkyaa yô , kon la ka u wa am@@ ise shin inya gb@@ ang gb@@ ang . Or@@ jir Sh@@ am@@ gar kpa lu or u taver ishima tsung je ; á wua Mba@@ fil@@ iti iorov 6@@ 00 sha gb@@ ough ku hur@@ en ib@@ ua a mi , un tswen na . ( Anzaakaa 22 : 4 ) Shi i ôr ken Pasalmi 1@@ 38 : 6 ér : “ Er TER A lu Sha , nahan kpaa , we mbah@@ id@@ en ayol ijime ikyo , kpa mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol yô , fe ve ken ica je . ” • Mbamaren vea er akaa a van a bem hen ya nena ? Kwagh ne na yô , ishima vihi Bab@@ a man Ma@@ ma a f@@ ada la je ve kera kimbir lamen a na ga . Or a de pu@@ un un sha ci u a tsua u zan ivese shon kpa eren akaa a ken ad@@ ua ga ze . Er nan ve nomso man kasev ka ve soo ayol a ve ? U eren kwagh sha mimi hen iji@@ ir@@ tom yase la wa u “ iin ga ” kpa ker , shin aluer mbagenev hen iji@@ ir@@ tom yase mba iin je kpaa . Nahan na ve ian i wan zwa . Hii shighe u ú tsegha iyol you sha ci u Yehova la je alaghga akaa kpishi gema ken uma wou . Se hen nyi ken Yesaia 4@@ 9 : 15 sha kwagh u mhôônom ma kô@@ ron@@ ô ? I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Ior kpishi mba zenden nengen ajiir ka ve va u va nengen al@@ ô@@ gh a hen gar u C@@ op@@ á@@ n , a a lu cii man m@@ ve u Christ@@ op@@ her C@@ o@@ lu@@ mb@@ us la , kpa Mbashiada mba Yehova mba hen ijiir ne yô , ka ve wasen ior sha u ve lu a ishimaverenkeghen sha kwagh u ken hemen ( Gen . 12 : 1 - 3 , 7 ; 13 : 14 - 17 ; 15 : 5 , 18 ; 21 : 12 ) Maa Yehova kar Aberaham , kaa a na ér a na un nagh sha Is@@ ak@@ a , wan na u ishima ishima la . Cii man u nenge a Tartor u Aôndo ken ishima you wang yô , a gba u u “ ver ashe ” sha Paradi@@ so la , u nenge er uma wou una va lu ker yô . Er B@@ ill yange zamber a na sha imo i kundu kundu shi er kwagh a na u dedoo , sha gbenda u legh legh yô , kwagh ne kôr H@@ ar@@ old ken ishima nahan á lumun wener Mbashiada ve v@@ aan un inya . “ Kwaghôron u TER ” ôr S@@ ef@@ ania la hii sha ic@@ in@@ tan i í vande ôron kwagh u í la . Mba ne iti i Aôndo icivir . M@@ til wase u se til sha ishima taver ne tese ér se mba a jighjigh u nan u mimi , shi kwagh ne na se vangertiôr ser Aôndo lumun a vese . Er nan ve i gbe u se ôron ityakerada i Yehova a ne se la cii , shi se gbidyen kwar sha kwagh u se er laa ? Er nan ve u@@ tra@@ k mban ve taver u pasen kwagh a mi ga ? Or@@ tamen ne kaa ér , ka sha ci u mbampin mba i pin sha u@@ tra@@ k mban man mbam@@ lumun mba i ne la . Ka ieren i dedoo i nyi nahan i doo u se lu a mi hen mbahemenev mba ken tiônnongo ? Ken masejime , se mba se lu uma , se lu her la , á fe@@ ese se a ve imôngo sha a@@ been , sé za kohol Ter sha kwa@@ v@@ aôndo . Kape sé za lu a Ter gbem je la . ” U tesen ikyav yô , yange mba dugh a Bibilo i New World T@@ rans@@ lation , Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika la ken inyom i 19@@ 50 , anyom ahar nga kar yô , i due a Bibilo i i yer ér Re@@ vi@@ sed St@@ an@@ d@@ ard V@@ er@@ sion la . Yange i dugh iti i Aôndo ken Bibilo la kera . ( a ) Davidi yange ta ihy@@ agh ken ana , man lu unô ior kporom hen Aôndo sha ihy@@ agh na laa ? Alaghga tsô yange u de tom shin kpen@@ ga u vesen ugen sha er u zua a shighe , u hemba nan ishima sha tom u Yehova yô . Mba vea ver u doo doo yô , Mo kpaa Me ver ve doo doo ; or u nana wa u i@@ fan la , Mo kpaa Me wa nan i@@ fan ; ka ken a we je akuraior a sha won cii aa zua a iveren ye . ” ( Gen . Er se fatyô u eren akaa ne a iwasen i Yehova shio ga yô , apostoli wa se kwagh ér , “ taver nen ishima sha msen u eren . ” K@@ era je kpa yange “ kwagh tser ” ior mba Aôndo shi “ kwagh imb@@ ishi ” ve , ve lu gbidyen ak@@ ar@@ kase iyol sha ci u ve fa kwagh u vea er ga . ( 1 Kor . 5 : ​ 1 - 5 ; 6 : ​ 1 - 10 ) Alaghga mbagenev keghen ato a iliam i dang i “ u@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli ” la . ( 2 Kor . Se lu nen a vangertiôr ser Yehova una er akaa a a t@@ ende zwa la cii , je a hemba er se hen ser una er la . — Pasalmi 37 : 4 ; 1@@ 45 : 16 . 13 : 5 , 6 ) Se fatyô u dondon kwagh ne ken uma wase nena ? Ka sea hiden a ayol a ase ijime sha mimi yô , se na i hemba saan mba ve we ndor a vese mbara iyol , shi ve hemba soon kwagh wase kpaa . Ior Mba Yehova a tesen ve la mba ken mzough u mimi u anmgbianev u tar sha won cii la I@@ ̱ kaa ér “ Loho u Dedoo ” u se lu pasen mbagenev ne na se mba “ mba@@ shiada ” mba Yehova , shi se mba ior “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo . ” Vea lumun shin vea ta a@@ kper@@ an kpa , ve war kaven inja i mkaanem ma Paulu yange ôr ér : “ Ior ca ca ve er isholibo ” la . ( Rom . ( Mateu 16 : 21 ) Kpa hegen ne , a pase ve wang ér ve kpa a tôv ve a ican kpoghuloo . Ka m@@ taver u nyi mbahenen Bibilo mbagenev ka ve tagher a mini , man se wase ve nena ? Hi@@ ihii yô , Kristu Yesu tese er un kom u lun Tor yô . Kpa , sha ajiir agen yô , mbatamen mbagenev mba i er ish@@ angen i tsua ve la venda mhen u i due a mi ér gba u hanma or ken tiônnongo nana pasen kwagh la . Bibilo tôô isholibo kar sha inj@@ ô , shi tôô u den or kwaghbo la di kar sha u den or a inj@@ ô . Kape Tartor u Aôndo kpa u lu a atindi a i gbe u ior mba vea va lu ken ú la vea hen a fa keng je la . A er kwagh ne sha ishe taver sha u nan Wan na va hingir “ ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ” Gadia shin sea lu uma , kpa ka sha ci u Ter se lu uma ye , shin sea kpe kpaa , ka sha ci u Ter se kpe ye , nahan yô , shin sea lu uma shin sea kpe kpaa se mba kwagh u Ter . ” ( Rom . Shi hide time ken a@@ kwa@@ ti u a dondo , i nger her ér “ A@@ tesen A W@@ asen We ” la yôô . Ka sha igbenda i nyi nahan u seer wasen mbagenev a mfe w@@ ou@@ we ? Sha hiihii la , E@@ d@@ ith lu eren tom shin k@@ icin , kpa shighe kar yô , a gema eren tom ken af@@ ishi , ape a lu eren tom u nengen sha u@@ washika zan zan hegen ne . Ikyav i tesen yô , hen sha kwagh u u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav . Mbakristu mba mimi mba eren ah@@ ir ga . ( M@@ al . 19 :⁠ 9 ) Nenge ngeren u ken Awa@@ ke ! ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 ) Mayange Yehova tem veren ashe sha vese ji@@ k@@ ii keghen a kegh ér se er isholibo ga , shi keren igbenda i una mee se se gba ga . Ver ishima zu@@ lee . I nger kwagh na ér : “ E@@ s@@ era ver ishima na u timen sha atindi a TER , man u eren sha a , man shi u tesen Iserael akaawan kua a@@ ji@@ ra@@ ôron kpaa . ” I@@ nya i í nd@@ yar i̱ angahar i civir yô , aluer i̱ hide i ts@@ ôgh@@ ol í shi i de u karen gbenda her yô , ia fatyô u hiden le@@ gh@@ em sha inja i kwagh una m@@ ende sha i̱ yô . Ka kwaghbo u wan mba ve eren tom ken tiônnongo kpoghuloo la ikyo shinii ? 12 : ​ 9 , 10 ) Yesu , u a lu ityough ki nongo u Kristu la kpa i yila un ér or@@ pasenkwagh u ior nav . ( Yoh . Or@@ maren u ken ikyav i í tese shin heen ne fatyô u wasen wan na ga . ( 1 Samuel 15 : 30 , 31 ) Kpa ieren na ne lu di ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe tsô . Kpa H@@ en@@ ry man Su@@ z@@ an@@ ne yô fa ér aluer ve ver Yehova hiihii ken uma ve yô , vea zua a “ ityendezwa sha uma u hegen ne kua uma u a lu van la kpaa . ” “ Jijingi man Kwa@@ se@@ he Mba K@@ aan Er : V@@ a ! ” Anmgbian u kwase ugen u yange er batisema ken inyom i 19@@ 8@@ 4 yô , wuese Iyoukura ne nahan ér : “ K@@ am er i gber Iyoukura ne jighilii sha ci wam nahan . Alaghga se ungwa imo i mba i fe ve ga la hen ior mba se eren akaa a ve imôngo la . Ú sur@@ un mba ve zu@@ ngu la asema sha gbashima kpa ? Or@@ pasalmi Davidi yange wa icam sha inja vough , kaa nahan ér : “ T@@ ô@@ v kwagh wam , Aôndo , fa ishima yam , kar@@ em , fa mbamhen av , nenge , shin ma gbenda u ifer a lu ken a mo yô ? MB@@ A@@ I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L yange mba ngohol ajiir kpishi ken Tar u Ity@@ endezwa la yô , Yosua hide ver ishima sha u karen tar la sha ish@@ or i eren . Kpa ver ishima sha er u kighir ve a takerada ôron ga yô . Solomon yange pase akaa kpishi a aa na ve a saan or u civir Yehova iyol yô . ( Anz . Ka i kpiligh se iyol i saa her . Paulu yange ôr kwagh ter ish@@ ember@@ kwaghôron i í nger ke ’ Habak@@ u 2 : 4 ke ’ S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta u í we mkaanem man ker , ér “ aluer nana hide ijime yô , á kera saan uma wam iyol a nan ga ” la . Akaa a vihin a yange er se la aa fatyô u b@@ enden a vese nena ? ( b ) Mbat@@ amen mba dondon ikyav i Paulu la nyian nena ? Kristu ver se ikyav i dedoo i se dondo ve se de u zenden sha mnenge a nenge , se zenden sha jighjigh u nan yô . A̱ shi nan kpa , mbayev mbara lu@@ ̱ anyom kposo kposo . Kpa loho shon ka mhen u Aôndo sha kwagh u aeren a dedoo . I@@ y@@ u@@ he man ieren i hendan kwagh ka aeren a taregh , ka a Orkristu ga . Ishim@@ a@@ verenkeghen i Bibilo i er sha kwagh u bem u tsôron u a lu sha ci u mbap@@ er@@ apera la ia kure sha mi ken Tartor u Aôndo . Ôr Pasalmi 45 : 2 . Sha m@@ tese u tindi u Yesu u a lu ke ’ Mateu 28 : 19 , 20 la yô , se fa tsô ser sha ma i@@ aven igen , jighjigh u nan u Timoteu mgbegha un u dondon Yesu man eren batisema kpaa . • Er nan ve i lu hange hange u ungwan imo i Aôndo vindi vindi ? A kaa ér : “ Nahan kpaa Ter yô tile a mo her , A nam agee . ” ( a ) Ka hen unô ior ve gem sha u keren kwagh@@ wan@@ a ? Ka nyi i lu ikyuryan i Aberaham laa , man yange i hii u eren tom shighe u han@@ a ? Ikyav mbi ken ya mb@@ ia fatyô u ilen shin tan nd@@ ur@@ an , aluer i ver mbi hen ijiir i wang ga yô . A@@ vegher a ahar ne cii aa fatyô u maan jighjigh u nan wase . Nahan nôngo ac@@ in imôngo kpa fetyô ga yô , nom na na un mhen kaa ér , “ Er nan u sen Aôndo wer a wase u ga ? ” Man M pase ve iti You ; Me shi Me pase ve i kpaa ; sha u dooshima u M doo U la , a̱ lu ken a ve , Mo kpaa M@@ ̱ lu ken a ve yô . ” — Yoh . 13 : 17 ) Sha mimi yô , mbatamen mba hemen sha u eren ityom kposo kposo . Er erdoo u mimi a lu vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo yô , mayange je ka ieren i or wan kwagh ikyo ga la ga , shi ka ieren i lumun if@@ er@@ kwagh kpaa ga . Sha mimi yô , u keren mkaanem ma dedoo ma u ôr la ka z@@ ange ga . ( Yes . 43 : 10 ) Cii man i mar Yesu yô , ort@@ yom ugen kaa a Yosev , ter u Yesu , u una nenge sha a na shin tar ne la ér kwagh u a ji@@ l Maria ken iyol la , ka u sha Icighan Jijingi je . A@@ K@@ U@@ R@@ E 4 ( zwa Buter ) ( Genese 1 : 28 ) Mbamaren kpishi nyian ka ve tôô kwagh u Noa la ve tese ônov vev er Yehova a we uumace man an@@ ny@@ am@@ ev mba a gbe mbara cii ikyo yô . Anyom nga kar ahar yô , m za kôr ha@@ ya hen iyou igen . Sha mimi yô , á h@@ ù@@ l@@ à iyol á k@@ ondo kp@@ ú@@ l@@ ó zum u Yehova una po@@ so iky@@ or i zege@@ ut@@ aha na la . U eren kwagh a na sha mimi man sha ikyo i wan la yange lu gbenda u sha dooshima u karen sha imba kwagh la je la , man yange za kure dedoo kpaa . Mba nyer yô , ve nenge a ior hen ijiir ne mba kwagh u kwaghaôndo doo ve kpishi , kpa mbagenev ken a ve gema civir uter mbat@@ sev shi kwagh gba ve tsung sha aeren a uter a i nger a nger ga la . Zum u za hide yô , ter na kure ic@@ egh@@ zwa la sha u tin@@ d@@ in un ér a za er tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u Aôndo ken Sh@@ ilo sha ayange a uma na cii . Anyom nga karen yô , m hemba lun a ago iyol u tôôn ikyav mbi ken ivese kua mbamzeyol mba i mbara kpaa . ” 7@@ 2 : 1 , 17 ) Ken ik@@ we pue kar ihi@@ ar i Iserael la cii , ma k@@ we môm tsô lu a ityôkyaa i hemban@@ ato ga . Yesu ongo ku na yô , a kaa a mbahenen nav ér L@@ as@@ ar@@ u ngu yaven , nahan un soo u za nd@@ eren un . Gba u Ú Ge@@ ma Uma W@@ ou@@ we@@ e ? Nahan Yesu ta mbadondon un icin ér : “ K@@ ohol nen iyol gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ” ( Mat . In@@ j@@ akwagh i môm lu sha kwagh u or@@ kur@@ an@@ ilev . Yehova na kwaghyan u maan we ken jijingi mgbegh@@ aa ken ityakerada man um@@ ag@@ az@@ in man u@@ vi@@ di@@ o man ic@@ er i ungwan a ungwa je ér a wase u u̱ eren tom u vesen ne shi nengen sha mbamgbe mba tsombor wou mba ken jijingi . Nahan mbatamen vea er nena ? Er nan ve mbahenen mba Yesu mba tsuaa mbara lu ‘ ôron mkaanem ma Aôndo vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ o ’ ? 1 , 2 . ( a ) Er yange lu kwagh u ican nahan kpa , hii nan ve azende a Paulu yange a za sôr un ken pur@@ usu ? ( Rom . 14 : 17 ) De hanma or nana tsua t@@ wer u nan soo u sôron la iyol i nan . Gadia ka We tseegh U lu wang ye , akuraior cii aa va aa va g@@ ure sha ishigh Y@@ ough gadia i pase a@@ jir a ôron a O@@ u a jighjigh la ken igbar ve . ” — Mpa . W@@ a ikyo , de kighir wan wou wer a lumun a mbam@@ nenge ou ga . Ior mba ityakerada ne i doo ve yô , mba eren tom a i ken tom ve u pasen kwagh la doo doo . Yange gba kpee u una gema mnenge na shi una gema ishima . Gba u mbatamen vea lu a nyi ken ishima ( a ) shighe u ve lu wan mbagenev kwagh laa ? ( 1 Tim . 6 : 9 , 10 ) Jijingi la soo ér se na jighjigh ser aluer se ngee a akaa kpishi yô , kwagh la una hingir mk@@ or hen a vese . ( Anz . Er Hi@@ ro@@ o ungwa ér kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh ken tar u Rus@@ sia yô , a hii u henen zwa Rus@@ sia . Er ma wa uwegh sha kwagh ne yô , de wener J@@ en@@ n@@ y a̱ za lam a tic@@ a na la iyol na . ( Luka 12 : 42 - 44 ) Nahan se lu er ior mba ken S@@ ar@@ dis@@ u mb@@ à Kristu lumun á ve la , man se lu a iwasen hen mbananjighjigh a vese imôngo kpaa . Yange gba u me er tom sha iyange i L@@ aha la ai@@ k@@ ighe . 24 : 38 , 39 , 44 ) Gba u se lu er ior mba sha ayange a Noa la nahan ga , kpa se lu er Noa nahan . Shi alaghga ikyar i ve ye a mbagenev la kpa vea ta i kera , ka mlu ve u kôôsôô vea “ mbananjighjigh ” je la . ( G@@ al . Sha kpôô yô , ka i gba u ashighe agen mbatamen vea ‘ kôôm shi vea yangen shi vea waan kwagh kpaa , ’ kpa ka ve er kwagh ne cii sha “ ishima i wan tsung man sha ityesen kpaa . ” Kpa mbayev mba soon ér i zer pinen ve mbampin gbem ga , er mbag@@ anden kpa ve soon ga nahan . Pasalmi 23 una wase se , se fa igbenda kpishi i Yehova a nengen sha mbacivir un di er or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan nengen sha iyôngo i nan nahan . — 1 Peteru 2 : 25 . • Ú wase mba ve undu tiônnongo la nena ? Sha nahan yô , Yehova ngohol icighan jijingi na hen a na kera . — 1 Samuel 13 : 1 – 14 ; 15 : 1 – 35 ; 16 : 14 – 23 . ( N@@ um . 19 : 1 - 13 ) U@@ ̱ umbur Mbayuda ér mba i mar ve cii yange ve due a isholibo man m@@ yen yô , shighe u kwase nan mar wan yô , nan kera lu wang ga shighe a kar , nahan i gba u nana za na nagh sha u wanger iyol i nan . — L@@ ev . ( Aerenakaa 24 : 15 ) “ Mba ve lu perapera ga ” mbara ka mba yange ve dondo atindi a perapera a Aôndo ga , sha ci u ve fa ishima i Aôndo ga la . Yange kunya kôr Yesu u v@@ aan ga . Mba ve lu her la nenge er L@@ as@@ ar@@ u man tsombor na doo Yesu ishima yô . A kaa a Yakob ér : “ Shi nam kwagh u nyian ashe ne , m@@ ̱ ya . ” Yange a ver ishima sha u henen Mkaanem ma Aôndo kpishi shi tesen ior ma kpaa , nahan mbayev asev mba ken jijingi kpishi mba lamen a vese her . ( Mateu 13 : 22 ; 1 Yohane 2 : 15 - 17 ) Aluer ve gema mbam@@ nenge vev man mba@@ awashima vev yô , a saan ve iyol je a zua ga ! 1 , 2 . ( a ) Ka ken mbamlu mba nyi nahan í eren ior batisema mbag@@ ene ? I@@ ca a kera gba ga tsô Tor una kure kwagh u Aôndo yôô la , ér : “ Ú her ve [ akuraior ] sha tô@@ gh ku iy@@ ô@@ gh ; Ú hembe ve avur avur er gb@@ ande u or@@ ma@@ an@@ ty@@ egh nahan . ” — Pasalmi 2 : 9 . Kpa cii man ve er nahan tsembelee yô , gba u vea waan ago iyol sha hanma kwaghhenen , shi alaghga je yô , vea tôvon sha mbampin zu@@ lee cii ve vea naan ior mbam@@ lumun sha mi ye . ( Pasalmi 2 : 10 , 11 ) Ashighe kpishi aa i we Mbashiada mba Yehova kwagh iyol ken ate@@ jir yô , mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ka ve sue ian i se lu a mi u civir gbar gbar la , man kwagh ne ka kwagh u doon se kpen kpen je . Nahan ishima nyian Daniel kpishi . Satan ngu a tahav nan je , man keren ér una er nyi ? I maa af@@ ishi a bran@@ ci ne sha ityar kposo kposo kuma 1@@ 18 . Ro@@ x@@ ana nenge wener Aôndo ungwa mbamsen nav . Kanyi tom Yesu a ne “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” man er nan ve nongo u wanakiriki ne u lu zan iky@@ ura ken tom nee ? Shin er i lu u mbagenev vea wase nomso@@ or la nahan kpa , ka or la iyol i nan i lu tom u nan u keren u eren tom sha ci u mbagenev ye . Apostoli Peteru man ior mba Kor@@ ne@@ li@@ u yange ve ti@@ mb@@ ir u ngohol loho u Bibilo ga . Ior mba ken tar u Philipp@@ ines kpishi mba zough a inyaregh ki vea ya kwagh shi vea er akaa agen a mi ka kom N@@ ai@@ r@@ a 1@@ 30 ken iyange ga ; kpa ken ityar i í lu a kwagh ave yô , ashighe kpishi ior ka ve zua a imba iny@@ ar ne nahan ken um@@ in@@ iti kpuaa tseegh . • Sha ci u ishim@@ any@@ ian i uma ne yô , kanyi ia fatyô u eren ishimat@@ seen yase i sha tom nee ? Ka shighe u ú za ve u zua a ior hen ya je la . U kaan ér num tan ne hemba vihin a ts@@ wam u eren u ú lu anger ior ityar ityar la ka u ke@@ hen a ke@@ he a kwaghôron tsô shinii ? Bibilo kaa ér : “ H@@ endan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . ” ​ — Y@@ ak . Ka sha ci u yange ke@@ he un iyol zan zan je yô hii u tô@@ mon civir i i lu sha ci u Aôndo tswen la . Man kwagh ne va a iengem sha iti na kpen kpen ! K@@ ast@@ en , R . Yesu yange a ôr an@@ zaakaa sha igbenda kpishi i i̱ k@@ ou akav a tesen man u tôôn kwagh karen sha ugen man ikyo@@ kwaghôron kpa ker yô . Ka shighe u u tsough man ijiir i u soo la a hen Bibilo a we her ye . Nahan Ne@@ hem@@ ia yar tom a Tindi u Aôndo z@@ ôh@@ ô a mb@@ any@@ ar@@ ev mban ; a ôr kwagh a ve a tsu@@ gh@@ ur ishigh sha , a p@@ on kwaghbo ve la ken igbar . Nyian kpa , ka i tôô ior asev mbagenev shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve ve hii u zan sha gbenda u uma la ye , er sha ayange a mbaapostoli la kpa lu nahan . Ka kwaghwan u nyi una fatyô u wasen or u wan zwa ke ’ mbamkombo ? Sha hiihii la , T@@ era lu or u civir Yehova ga . U tesen ikyav yô , nenge kwagh u zege@@ ur@@ a@@ ahumbe u shin Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia la . Apostoli Peteru ôr kwagh u tôv@@ ac@@ an ken washika na u hiihii u yange nger sha shighe u inyom i 6@@ 2 zan zan 6@@ 4 S.@@ W . la , zum u i lu tôvon Mbakristu mba ken Zege@@ tartor u Roma cii a ican la . Alaghga ngi kaan ér ior mba dedoo vea lu uma shin tar gbem sha won shinii ? Alaghga u nenge wer u kuma u lun or@@ pasen loho u dedoo ga . Ka m@@ tsu@@ m u nyi alaghga mbagenev vea lu a mi sha gbar u henen kwagh iyol yase laa ? Aluer Aôndo u@@ hemban@@ agee ngu yô , er nan a kuran ior mba dedoo sha shighe u a@@ ah@@ e ga ? Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u jighjigh u nan u Aberaham ér : “ [ Aberaham ] na TER jighjigh , tsô A gema kwagh ne hingir perapera na je . ” ( Gen . B@@ ou@@ ange u á wua ve a mi la mase kuren zum u P@@ ine@@ ha@@ shi er kwagh u tesen iyol wan tsung sha kwagh u Yehova la . Ka nyi Yesu iyol@@ na yange kaa ér a fa mbadondon un sha mimi a mini ? ( Yoh . 10 : 16 ) Satan ngu keren u yan mbacivir Yehova kpishi er a fetyô la , hen shighe na u a kera shi i vese ga ne . ” ( Yoh . Nahan a hide a za kohol Mbashiada , a lumun ibo na , tsô i ngohol un hide hingir Orshiada u Yehova . Kpa er m eren tom hen h@@ ô@@ te@@ l la ah@@ wa 7@@ 2 hanma kasua yô , gba u me p@@ ande shighe la . ( Mbaheberu 11 : 2 - 40 ) Shi aluer se mba a “ jighjigh u lun a im@@ anger ga ” la yô , una seer taver jighjigh u nan u mbagenev kpaa . — 1 Timoteu 1 : 5 ; Mbaheberu 13 : 7 . 1 , 2 . ( a ) Ior wa iyol u eren kwagh u ve fetyô cii ér vea zua a nyi ? Yange vea hide vea za hingir ikp@@ an ken Igipiti yô , ma ve zua a ian i kuran atindi a Aôndo shi zuan a m@@ de u asorabo ga . Yesu kaa a Peteru ér : “ Z@@ an zan kwa ta@@ ankar@@ uhar tsô ga , kpa i̱ lu zan zan ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kwa ta@@ ankar@@ uhar . ” — Mateu 18 : 21 , 22 . Shighe a kuman yô , una kera lu sha won ga ku@@ aa . Or ka nana ôr kwagh u tesen ér m ngu man m@@ sô@@ rom ka ng@@ een yum nahan , m er nena ? Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , A@@ k@@ an , O@@ ri@@ serael la “ nenge ” a akaa agen ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o , u i ngohol sha u@@ ity@@ a la , sar un , maa a za ii a . Nenge er a yô@@ h@@ ôr or@@ kwar la iyol shi a saan nan iyol la sha wono ! Aluer ka u ú seer zan makeranta shighe u ú bee kô@@ le@@ eji la yô , tema lam shami vea mbamaren ou . Ikyav i tesen yô , Aerenakaa 6 : 1 – 6 pase ér ayôôso lu Mbakristu mba ve lu Mbayuda mba ken Mbag@@ rika la aa Mbakristu mba ve lu Mbaheberu la . Ng@@ un lu ish@@ u@@ kôron i ke ’ jijingi i ia wase mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u mbara tseegh ga , kpa shi ia wase ish@@ u shon kpaa yô . ( Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ; 2 Timoteu 4 : 2 ) Nahan , ken atô u u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kpuaa vough , apostoli Paulu fatyô u kaan wener i yôô loho u dedoo “ hen akaa a i gbe a sha won cii . ” — Mbakolose 1 : 23 . Yange lu u ior mban vea v@@ aan a a@@ gb@@ á@@ nd@@ é a kwagh@@ hum@@ an@@ doon man kwagh@@ hum@@ an@@ doon yô , kwagh ne una tese wang je ér mba henen ér ve mba a ian i eren tom u upristi kpaa — gadia ve lu a ian i gbidyen kwar sha kwagh la tugh k@@ ak@@ a . 3 : 1 ) Aluer u er nahan yô , u lu eren tom a shighe wou la sha kwaghfan . I kaa ér : ‘ Lu taveraa , taver ishima ; . . . Yehova , Aôndo wou , ngu a we . ’ — Yo@@ s . Zege@@ mnger u R@@ i@@ ga Or@@ tamen u zenden sha ugen kaa ér : “ Ka sea wa ishima shi sea kegh ato a ior yô , ve kpa ve soo u ungwan loho u dedoo , man ka gbenda u dedoo u tesen ser kwagh ve gba se ishima . ” T@@ ed di gema er kwase nahan un vea kwase na D@@ or@@ is cii , ve tôô tom m@@ ishen u eren ken tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o . Kanyi yange i wase Peteru u kuren ikyaa wener hegen una fatyô u pasen kwagh ken A@@ tô@@ at@@ ye@@ ve , shi alaghga yange seer kuren ikyaa sha akaa ne ér nyi ? T@@ ôô ase ke ’ ishima you wer , we kpa yange ú lu her@@ egh . Aluer or tôô ayange a uma u nan jimin cii u henen a je kpa nana kav a cii ga . Kwagh ne tese ér , a shi nan kpa , N@@ at@@ an yange za hemen u eren ityom i ken ya u tor her kpoghuloo , shighe u Davidi kpe kera la kpaa . KW@@ AG@@ H@@ Ô@@ R@@ O@@ N U M@@ AR@@ C@@ E@@ A@@ U L@@ ER@@ O@@ Y Se cii se ngohol dyako u isholibo he ’ or u hiihii la , ka Adam je la . “ Aber@@ am gba zenden veren ishigh ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an ” — vegher u waren uman inya kpu@@ o kpu@@ o u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i i@@ wo i Yuda la . A hemba doon we u zenden a nan , undun nan yemen kwagh wou ga . Sha nahan yô , doo u mayange se tôô ser ior mbagenev vihi gande u loho u Tartor ua gema ve ga . Shighe u i lu nôngon ityav la i wa at@@ ab@@ am sha ityakerada yase , nahan kpa se due kwaghpasen u sha uya uya la a Bibilo . ( Luka 19 : 38 , 40 ) Nahan nyian kpa kape i lu je la , aluer ior mba Aôndo kera p@@ on afer@@ akaa a ke ’ tar u ainge ne ga je kpa , ‘ i@@ wen i ke ’ kpe@@ kpe ia gema a g@@ enger imo . ’ Shighe u va mase shin anyom 1@@ 00 cii man Kristu una va la , mnenge ne samber wuee ken kwaghaôndo u Mbayuda la . Mba i shigh ve mkurem mbara vea lu upristi , Yesu di una gema a lu P@@ risti u T@@ amen . 4@@ 9 : 15 ) Sha nahan yô , shighe u or u hen tsombor wase nan undu Yehova yô , ka i vihi se kpen kpen . M fa u ôron kwagh dedoo ga , gadia mo m ngu wanye je . ” 26 W@@ a@@ shika u ken Tar u B@@ oli@@ vi@@ a G@@ um@@ kwase ugen u eren tom pania u i yer un ér T@@ am@@ ika la , kaa ér : “ M fe u m fe u pasen kwagh u mimi jighilii la ka iveren i vesen kpen kpen . ” Nahan se de ser ifer i i lu zan hemen ken tar u Satan a hemen u ne , i̱ na se iyol@@ kpen , shin se yina ishima ser mkur ngô@@ ôr yum ga . Kpa se na jighjigh a akaa a se lu a nenge a mi ga , a lun gbem sha won la . Dooshima u Yesu la Y@@ angen Un u K@@ ô@@ ôm Or Ga ( Ivur 13 ) U ungwa mkaanem man nahan , ka nyi i ve u ken ishima ? Kwaghôron U Ju@@ k@@ ka S@@ y@@ l@@ gr@@ en Sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la , Mbaiserael lu eren kasev ken atô@@ at@@ yev . Paulu yange ta mbatamen icin ér : “ H@@ er atô wen je kpaa ior vea mough , vea gba ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa , sha u vea ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve yô . ” Lu a M@@ nenge u V@@ ough sha I@@ t@@ yom i Se Eren sha Jighjigh La N@@ I@@ C@@ AR@@ AG@@ U@@ A 21 : 1 - 7 . Aluer ú soo u zuan a iwanger seer yô , za ôr takerada u Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . Lu ian i i@@ civirigh je i na se ye ! Nahan Maria ngohol ityesen i Yesu , tsô a hingir môm ken ior mba hiihii mba tiônnongo u Kristu la . ( Ekesodu 25 : 13 , 14 ; N@@ um@@ er@@ i 4 : 15 , 19 ; 7 : 7 – 9 ) U@@ s@@ a kpa uwegh ku á za sha A@@ re@@ ki , á kôr un ve á kpe la tese ér aluer se mba a awashima u dedoo sha kwagh je kpa , kwagh la tseegh maa una gema tindi u Aôndo ga . Vea kera fa e̱r i lu Aôndo a yaren tom a ve u ôron non@@ go@@ ior u b@@ an@@ en a jighjigh la ijir na i perapera nahan ga . Shi ve cii vea fatyô u lun ken bem kpa ? 18 : 7 ) Sha kpôô yô , Mbakristu Mba@@ aiev nenge ér ve hemba cii , mba henen ér ve “ tema tor ” sha nongo u mbahemenev mba pati@@ i je kpaa . “ Iky@@ o i Wan He@@ mba N@@ agh K@@ u S@@ ôngon ” 32 : ​ 8 , 9 ) Z@@ ua a kwaghfan sha kwagh u ivaa i kuma u . Ka A@@ na Nan Lu S@@ ha@@ gba sha Inja i K@@ rist@@ u@@ u ? Er Yesu yange pase nahan , ka sea naan nagh shi sea eren tom sha ci u mbagenev yô , se zua a msaanyol , man kwagh ne ka kwagh u Mbakristu cica cii vea fatyô u eren yô . ​ —⁠ Yoh . 13 : ​ 14 - 17 ; Aer . 20 :⁠ 35 . Shi iengem i iyange ngi kposo , iengem i uwer shi ngi kposo , í as@@ an di kpaa shi ngi kposo . Doo u se er kwagh sha kwaghfan . Ka nyi se eren ‘ sha ishigh ki ior ci@@ ilii ’ ? 1 : 9 ; 1 Tim . Shighe u Wan ne va shin tar va hingir or u i yilan ér Yesu la , lu un to@@ on to@@ on u tesen ior mimi sha kwagh u Ter na . 16 : 24 ) Aluer se er nahan yô , se hemba kporom hen Yehova cii . Mbam@@ lumun mba sha mbampin mban vea wase u u̱ fan akaa agen a i er ken ityakerada i I@@ vangeli kua ase@@ mber a i ter ker la kpaa . The New En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica kaa ér : “ K@@ e ’ u@@ c@@ ôô@@ ci mba ve undu ad@@ in@@ i u ngise i veren ub@@ ish@@ ô@@ p la ga yô , or@@ tom u tseghan ior la ka i lu b@@ ish@@ ô@@ p keng . Kpa ve tsua u kohol imôngo sha u eren msen shi taver ayol a ve asema sha ashighe a taver la . Nahan kpa , se fatyô u henen kwagh u injaa sha kwagh ne . Takerada u i yer ér The In@@ ter@@ pre@@ ter@@ ’s Bible la kaa ér : “ U or zan hemen ken jijingi za son@@ don la ka u or a ar shami sha tse@@ ene@@ ke u nan ga , di vough er i gbe u il@@ ye@@ gh@@ egh ki iyolough i môm tseegh k@@ ia fatyô u g@@ anden iyol i ki ga saa iyol jimin cii ia za hemen u vesen ken mkpeyol nahan . ” Mbashiada mba Yehova ka ior mba kuran tindi , mba ve keren bem shi ve eren kwagh u perapera yô . Kpa lu mhen u Yehova la ga . Kpa i ôô ne . ” 24 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo — Ka Ny@@ i ia Er sha Iyange i J@@ iri@@ gh L@@ aa ? Yesu yange soo Ter na kpishi je yô , a kegh iyol u ungwan un zan zan aren ken ku je kpaa . P@@ ase anmgbianev ou kua azende a ou er kwagh u tsombor wou u he ne a gbe u ishima tsung yô . 25 : 4 . Zum u m nenge or u hiihii u m hen Bibilo a na er batisema yô , ij@@ ung@@ wen yam gema hingir iember ! Sha hiihii la , ve lumun a ishima i môm ér vea er ishima i Yehova . Se umbur ser an@@ zaakaa a Yesu kpishi yange a lu sha kwagh u mbau@@ ng@@ wan a na mbara ve eren ken uuma vev ayange ayange yô . Gba u Mbakristu mba mimi vea palegh mcivir u aiegh man atesen a kwaghaôndo u aiegh kpaa . Kpa u gema u nenge orgen shin t@@ so shon u iv la su@@ se kwase na zwa , maa a due a nyôr shin t@@ so u a lu ur@@ un la kpa a gema a dugh ú a wa shin t@@ so ugen la . Nahan kpa , er mkur a zu@@ lum yô , akaa ne cii aa lu eren hen shighe u ican ne . ( G@@ al . 6 : 16 ) Hii shighe u Aberaham la je , lu hiin je kera gba u a fa ior mba Aôndo sha ic@@ ôngo i sha iyol ga je ne . W@@ ea soo u zuan a ityesen sha kwagh u A@@ re@@ ki u Davidi nôngo ér una va a mi ken Yerusalem la yô , nenge ken Iyoukura ( zwa T@@ iv ) u J@@ un 1 , 200@@ 5 , peeji 28 – 31 . Er ma u lu henen sha akaa a vihin a a tser u la yô , er kwagh u i gbe u ú er sha u sôron mbamzeyol ou la , shi hemba veren ishima sha akaa a dedoo a u lu a mi la . — Anz . Mar@@ il@@ y@@ n maa za ker kwaghwan . Shi se hemba lun vea mbagenev doo doo kpaa . Kpa aluer se kegh iyol u den ior kwaghbo ga yô , alaghga se tôô angev shi se lu a m@@ mem ken ishima ga . Aluer ijô i ior ve lamen la , shin aeren a ity@@ ôô ve na yô , mba fe eren tom a ase@@ mber a tesen m@@ kposo ne ga je kpa , doo u se fa er ase@@ mber ne a lu a inja yô . Lu u Eliya una vande eren tom ugen u taver tsung , una been yô una k@@ ôndo sha ityough ki U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l una za er msen hen Yehova . Heela tseegh ga , Or@@ s@@ am@@ aria la vande fan or u lu nôngon ku la kpaa ga . Er nan ve se fe ser ishimawan i Yehova ngi a ik@@ igh@@ ir@@ i ? Nahan gba u me wa ishima a na kpee je . Ka nan tese ér igbenda i Aôndo man atindi a na doo nan ishima sha u eren ishima i Yehova , i lu ishima i nan ga . Ka a inja u se pine ayol ase mbampin mban sha ci u ior i tar ne soo ér se eren kwagh er ve nahan . ( Luka 8 : ​ 41 , 42 , 4@@ 9 , 50 ) Wan@@ kwase la yange nder shin mbakp@@ enev vough er Yesu kaa nahan . Nenge ase kwagh u nom ugen vea kwase na ne , mba eren tom ken af@@ ishi agen a nengen sha gba@@ at@@ om a Mbashiada mba Yehova . ( Ese@@ kiel 40 : 1 ) Nahan anyom ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber kar at@@ ar@@ atar shi her a Mbayuda vea lu ken uiky@@ angen yô . Kpa kwagh u a gem a lan ishima yô , il@@ yo@@ ho i wanger wang ngi duen sha ijiir i uumace ve lu her ga la man han@@ mô wase nana fatyô u ngohol í hanma shighe cii — a u yaren tom a ma à@@ n@@ á@@ r u wan kper@@ egh kper@@ egh shio . Anmgbian u kwase ugen u yange war ij@@ ever@@ ahumbe yô , mba yer un ér F@@ um@@ ik@@ o , a kaa ér : “ M@@ k@@ ur nan@@ gem hegen . Kpa se mba sha ian i i@@ civirigh , i na se tom u pasen loho u dedoo , u a tsa a kera kimbir ga ne , se mba eren u ken ayange a masetyô ne . Zum u anmgbian u kwase G@@ er@@ tru@@ d , u yange civir Yehova ica i gba la lu gum@@ kwase yô , i wa un aie iyol ér ngu kwase - ic@@ ugh , or kpa fa un ken tom u yôôn Tartor hanma shighe ga . 32 : 9 . M@@ lu u i lu kwagh u or a kpe keng ne , va uumace a ha@@ gh@@ el@@ aa ken ishima , ka mzeyol u ka ve zer henen sha mi hanma shighe yô . • Kanyi i doo u sha averen a i t@@ ende zwa a mi ken Pasalmi u sha 7@@ 2 la y@@ um@@ u ? Gbenda u i y@@ ese u shin aeren a hen ijiir i u vese her la aa na yô , alaghga a taver we u lamen a kwase wou shin nom@@ ou sha kwagh u yaven ayol a en . Ka mbamzeyol mba nyi aie u eren a ve a mini ? ▪ ‘ Hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . Aluer u ngu ôron un yô , u seer nan jighjigh wer Aôndo una kure awashima na . Ro@@ ber@@ t : M fa tsembelee ga . Kwaghôron una fatyô u taver iky@@ ar@@ yan i nom man kwase nena ? A lu se z@@ ange u wan ishima a mbam@@ yen mban shin mbam@@ yen mba ve lu er mban nahan ga . Na Yehova I@@ civir Í Í K@@ om sha a Na Yô • U eren tom u pasen kwagh la ka kwagh u civirigh sha ci u nyi ? Nahan yô , de se nengen nen anmgbianev asev er Yehova kpa a nengen ve la . Nahan kpa , ve yem a Yesu imôngo , ve cica cii . ( b ) Yehova “ gema ishima ” sha nyi gbenda ? ( Mat . 24 : 14 ) Ka tom u vesen u nongo u Aôndo u lu eren ken ayange a masejime ne je la . Aluer u ngu civir Yehova sha mimi hanma ijiir i u lu cii man sha hanma kwagh u ú eren cii yô , u za iky@@ ura kpishi . ” Yesu lu kaan ér or la zua a inyaregh nagh sha u eren ma any@@ ighe shin sha ma gbenda u ifer ga . 18 : 19 — “ Anmgbian u i vihi nan ishima yô , nan ngu er gar u taver nahan ” nena ? Ka mfe u nyi i gbe u mba i lu u a er ve batisema la vea lu a mini ? Yange ve iin un iti ér A@@ bel , man inja i iti ne ér “ H@@ umbe ” shin “ Gb@@ il@@ in@@ kwagh . ” 6 : 3 ) Yehova ci@@ r uwegh gb@@ ang gb@@ ang , sha er iti na ia saa ga , shi á pase ior sha tar cii iti ne yô . ( Ivur 10 ) Shi a kaa ér : “ Mo , TER , Aôndo wou , M kôr uwegh ough ku y@@ an@@ egh . ” A yem hen ijiir i i tindi un ér a za er tom u ikp@@ ur pania la , pase kwagh ken atô u iwer iti@@ ar tseegh maa a hii u henen Bibilo a iorov 21 . Nahan kpa , msaanyol u ve zua a mi ken tom ve u shin Betel la wase ve u kaven ér Yehova hemba fan a vese cii . Shighe u or u eren tom ken ya u tor la ôr kwagh u hegen a lu ken Yesaia 5@@ 3 : 7 , 8 la been yô , a pine F@@ il@@ ib@@ u ér : “ Shi ô@@ rom yôô ; profeti ne yô , ka kwagh u an a ere ? Ity@@ ôkyaa igen kpa lu i akuraior ne zua zwa sha Mbaiserael yô . ‘ Na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ’ — Mateu 22 : 21 . Yehova ngu yaren tom a mbatyomov nav sha u van a mba kwagh u mimi a doo ve ishima la hen Mbashiada nav . Cii man se hemba ityav mb@@ in yô , gba kpee u se hendan a na shi se tile dông sha jighjigh u nan . Ken avur ne , Yesu ôr kwagh u ishember i “ mar or he@@ gh ” la sha igbenda kposo kposo . ( Ôr 1 Timoteu 5 : 4 , 8 . ) Se fatyô u dondon ikyav i Mose la sha u Aôndo doon se ishima tsung . Mbagenev Er M - umbur Ne sha D@@ ang 7 : 1 , 2 — “ A@@ ka@@ a@@ ôron am ” man “ atindi am ” a i ôr heen ne wa nyi man nyi k@@ ere ? Sha iyange i m@@ tsegh u tempel la , mba@@ wan ats@@ am lu a u@@ k@@ wen man mba@@ adi@@ gu@@ ve kua um@@ olo , shi mbat@@ ông@@ on@@ iky@@ or iorov 1@@ 20 lu a ve imôngo . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ngi a akaaôron a mimi a a dugh hen Aôndo yô . Yehova ver tiônnongo ne ér a kura se shi a hemen se . I mar gar u A@@ ur@@ u@@ k@@ un la hen ijiir i do@@ on@@ ashe , hen kpe@@ if@@ i u Ar@@ ch@@ er , ikyua a zege@@ mnger . 4 : 17 ) A va wu@@ he h@@ unda sha er mba i shigh ve mkurem kpa ve til sha mimi ga , mba ve lu er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh nahan la , vea nyôr ga yô . Ken aeren a ka a na ishima yase i dondo gb@@ end@@ atesen u Yehova la cii ka dooshima a hembe ye . Nenge imba kwaghfan ne sha wono ! “ Shin or nana tsa anyom imôngo kpaa , nana̱ ember sha a cii . ” — OR@@ P@@ A . Ka ve hen ér aluer ve yem ken ityar igen yô , vea fatyô u tin@@ d@@ in icombor ve a akaa a nan ve mkpeyol a a sember duen ainge yô . ( Yeremia 10 : 23 ) Davidi pase ér , Yehova ka a hemen ior nav a za a ve h@@ en@@ pe “ ag@@ um@@ at@@ o@@ ho a he@@ m ” shi “ mngerem ma ma lu ving ” ma lu yô . Er se lu mbadondon mba Kristu yô , se fa e̱r i gbe u se lu mbat@@ esen yô . U F@@ a Kpa ? 12 Ken inyom i 19@@ 40 la , ayôôso gba shin Iyou@@ id@@ y@@ u i tar u B@@ rit@@ ain sha kwagh u hemen u tar la . 10@@ 4 : 25 ) Er se lu Mbakristu yô , se fa dedoo ser , tahav mbu t@@ omov mbu yange i gba tar a mi la , lu icighan jijingi , u Yehova er tom a mi sha kwaghfan la . Ka mea nôngon mer me pase er i lun ken ishima yô , m sôn Yehova mer a̱ wasem me ôr kwagh ne sha ase@@ mber a dedoo man sha gbenda u dedoo kpaa . Aluer ka u se zenden vea Aôndo yô , saa se ver ishima se keghen un hanma shighe cii . ( Pasalmi 1@@ 10 : 3 ) N@@ ongo u Aôndo ngu a agumaior nyian kpishi , a a eren tom u pania man tom m@@ ishen yô . Satan tsu@@ gh Ifa , kwase u hiihii la , a mgbegha un a ungwa imo na , a gema a hemba Aôndo ato . Mbat@@ yomov ver se ikyav sha kwagh u ishimawan nena ? Tindi la za hemen ér : “ Aluer ú er [ nan ] ma ican man [ nan ] gema [ nan ] vaa a Mo yô , Me ungwa m@@ liam [ ma nan ] kpee je . ” Ne A@@ g@@ umaior , H@@ endan Nen a M@@ kighir u Mbak@@ ov , 11 / 15 Zum u i soo u wu@@ an Yesu la , Yesu gema ngô na wa sha ikyev i apostoli Yohane . Aluer se de ser m@@ sô@@ rom ma man kpishi ma ya tor sha a vese yô , kwagh la una na se kera lu mba eren mhen sha kwagh tsembelee , eren kwagh u injaa ken uma wase ga . ( H@@ ag@@ ai 1 : 2 ; 2 Timoteu 3 : 1 ) Yesu tsengaôron ér mbadondon un mba jighjigh vea pase loho u dedoo u Tartor shi vea gema ior vea hingir mbahenen kpaa . Jighjigh u ve ne se la gba se kwagh kpen kpen ! — Ôr 1 Timoteu 1 : 12 . Ú fatyô u nan or shon jighjigh sha akaa a kiriki kpa ? ( Ôr Mpase 7 : ​ 16 , 17 . ) Aôndo pine Yobu ér : “ U nyôr ken i@@ una i sen@@ ou , shin u nenge i@@ una i a@@ w@@ ombo a M ombo sha ci u ayange a ican , man sha ci u iyange i num man i utya la kpa ? ” M@@ civir u Mimi He@@ mba Ieren i Or So@@ on Tar u Nan He@@ mban u Mbagenev La Sha mimi yô , mlu wou vea wan wou una ban a mbamtaver man mbamzeyol ga . Ka avur a ruamabera a nyi aa wase se u eren kwagh a ior mba ve lam a vese dang sha injaa ? Ka an i lu tom u nan u nengen sha ts@@ omb@@ or@@ o , kpa ka mbamlu mba nyi nahan vea fatyô u nan mbagenev ian i wasen mbag@@ en@@ eve ? Ka or u nan nagh la yange i gba u nana tsua imba nagh ku nana na la ye . Gbenda môm yô , ka u wan ajiir a i tsough u henen la ker cii man a ôr ma takerada u Bibilo ye . Yange lu kwagh u se fatyô u teman imôngo lamen sha kwagh ne ken bem ga , nahan m nger ng@@ ôm man ter@@ em u@@ washika imôngo , m pase ve mba@@ awashima av . ( Mateu 5 : 3 ) Nahan nana hen ér ka a inja u keren iwasen hen Yehova ga . Nahan kpa , umbur wer cii man Yesu yem sha yô , vande wan mbahenen nav zege@@ tom sha ikyev , man yange fa dedoo ér vea hemba eren ityom i vesen a na ! ​ —⁠ Mat . Yange i p@@ on u@@ profeti mba Ba@@ al u@@ deri u@@ deri ken igbar , i hingir u fan er ve lu mbaaferev mba mb@@ i@@ en ior yô , nahan i wua ve sha ifer ve la . Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Or@@ kur@@ an@@ ya U Jighjigh man Mbahemenev Mba Shin T@@ ine Mba Ve T@@ il sha Ity@@ ough N@@ agh La , ” ken mgb@@ er u Iyoukura i J@@ un 15 , 200@@ 9 , peeji 24 . ( I@@ c@@ am 6 : 1 , 8 - 10 ) Aluer ka kwagh u Solomon i lu ôron heen yô , tese ér yange er kasev kpishi hen shighe u tema tor ne . Shi wasen u pasen mimi kpaa . ( Anzaakaa 3 : 33 ) Kpa ityôkyaa i vesen i mbamaren mba ken Kristu ve nôngon tsung ér vea tese ônov vev yô ka sha ci u ve soo ér Yehova a doo ve ishima er ve kpa a doo ve ishima nahan . 20 : 29 - 34 ; M@@ ar . 10 : 46 - 5@@ 2 . ( Mbaromanu 13 : 3 , 4 ; E@@ s@@ era 7 : 11 - 27 ; Aerenakaa 13 : 7 ) Kpa , er Diabolo a we ave sha hemen u orumace yô , or môm tsô , shin ma mzough u orumace môm tsô ngu a fatyô u van a bem man mkpeyol u lun gbem ga . Ka sea umbur ashighe a dedoo a yange se lu imôngo vea mba@@ doon se ishima la nahan , i doo se kpen kpen . Yô hide gbidye ase kwar sha akav a tesen a ior mbara yange ve tese la ; ve̱ lu ú vough e̱r ka ior kpôô kpôô nahan . Mkaanem ma Aôndo kaa a vese ér : “ Kwagh u mimi doon TER ishima , man shi te mba i doo Un a ve la kera ga . Ve na un jighjigh ga shinii , ve hen ér alaghga a wa ishima u za eren iji@@ mba ? Gba hange hange u Mbakristu vea lu ken mzough man ken bem a ior cii er ve fetyô la . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 3 : 6 ) Lu nyi kasev mba ken Yerusalem nenge a mi shighe u ve due u za kenger kwagh laa ? • Ka akaa a nyi nahan ka a na ve i taver Orkristu u eren erdoo ? Aluer se hide se gbidye kwar sha mbampin mbara yô , kwagh la una fatyô u van se a mbam@@ tsera mba ken jijingi mgbegh@@ aa . Gbenda môm u ka ve tese ishimawan yô , ka sha u pasen loho u dedoo . Aluer u hen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova hegen shighe kar shi u ngu zan mbamkombo kpa taver we u hiin u duen kwaghpasen u sha uya uya la di ye ? Á yila num - z@@ wa@@ a ve la ér ka “ ky@@ ans@@ a , ” shi á kaa ér ka “ kwagh u van a ah@@ een sha iti i Ter W@@ ase . ” Heela tseegh ga , aluer se mba eren erdoo u sha gbenda u mimi yô , se mba tesen ser se mba dondon Yehova Aôndo man Kristu Yesu . ( Mbaefese 6 : 11 , 12 , 17 ) Ken tar u or fe kwagh u kp@@ er ga ne , akaa a fatyô u geman ken tugh môm . Apostoli Paulu yange nger ér : “ Jighjigh u nan yô , ka u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i lu sha mi la dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan ga , ka ikyav i akaa a i nengen a mi ga la . ” ( Heb . U@@ umace yange ve y@@ aan inyam ga , ka er M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee va kar kera nahan ve , ve hii u yan inyam ye . Jigh@@ ilii yô , Aôndo kaa a hanma or u nan er isholibo i vesen cii ér nana er msen hen a na . Kanyi Yesu yange undu sha , man gba u se er nyi keng ve se lu mbadondon n@@ av@@ a ? ( Yesaia 14 : 4 , 12 ; Daniel 4 : 25 , 26 ) Sha nahan yô , ishember i u@@ sha mbah@@ ev la ka gomoti u he , u una fatyô u van a mlu u perapera sha tar yô . Shi ishima yange i mgbegha ve u nan shighe man agee a ve . “ Shighe man ai@@ ky@@ ôr mba ve sha gbenda ” u han@@ mô wase cii . Ikyav tese ér apostoli Paulu yange lu a akaa la cii . 13 : ​ 1 - 3 ; 14 : 14 ; G@@ al . 1 : 19 ) Mbahemenev mba shin t@@ ine mba ken Yerusalem mbara yange ve lumun a m@@ tsough u i tsua Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a ér ve lu mbaapostoli la . ( G@@ al . Yehova ôr kwagh u uter mbat@@ sev mba utar mban er ve lu uma hen shighe la nahan . ( Daniel 4 : 17 ) Nahan kpa , apostoli Paulu kav er i doo u mbananjighjigh a na imôngo vea dondo ikyav i hiden a iyol ijime i Yesu ver la sha gbenda u ve eren kwagh a mbagenev la yô . 11 : 3 ; Ef . P@@ ase er mbagen mba vea lu inja er ve gba ijime mbara alaghga vea lu “ mb@@ any@@ ar@@ ev ken jighjigh u nan ” yô . Nahan kpa , aluer se gbidye kwar doo doo se nenge yô , se kav ser ian i eren kwagh ne je kpa ngi a ik@@ ighir . Paulu yange er nyi u tesen ér un ngu a iwuese sha mhôônom ma A@@ ôn@@ doo ? Yange zende angahar ken tar u Ity@@ endezwa la cii , lu zenden zende u pasen kwagh u@@ kil@@ om@@ it@@ a udubu u@@ deri u@@ deri sha u nôngon aren a ior kpishi er un fetyô la . Se mba eren ivaa kera , anyom nga kar at@@ ar@@ atar yô , se mar B@@ en@@ i@@ am@@ in@@ o , wan wase u i@@ unda u nomso la . Kwagh u tar wase ne kpa nôngo u lun er gar la nahan . Shi Yehova tsengaôron ér a tim tartor u Igipiti , ua kera hemba agee sha tar cii ga , “ kpa ken masetyô [ yô ] , ior shi vea tema ker . ” Tsô Ho@@ sea ôr kwagh a kwase na taver taver ér : “ Hegen ú lu u wam ayange kpishi ; ú kera er idya ga , ú kera lu kwase u orgen ga . ” Ken tar u Jam@@ a@@ ica man tar sha won cii , ior udubu imôngo va kav ér , mimi je , Mkaanem ma Aôndo “ ma uma je , ma tem gbilin ga . ” Er se lu mba@@ wan ave sha akaa a pati@@ i ga yô , anmgbianev mba kasev cii ve venda u za eren tom la , nahan mo kpa m dondo ikyav i ishimataver ve la . Se hen akaa a doon tsung ken takerada u Ese@@ kiel ityough 1 zan zan ityough 24 ! Ashighe agen yange i hungur orgen ken tar u J@@ ap@@ an , u i yer un ér Ke@@ ij@@ i * la , er akaa a un tsough u eren la a b@@ enden a kwase na yô . M pine un mer a soo ér una ya ibo shighe u ivaa yam i kera ze vough ga yôô ? Shi hen fa er mba ve hi@@ di mbara vea ver ishima ér i ngohol ve ken tiônnongo yô . ( 2 Timoteu 1 : 13 , 14 ) Shi ve yar tom a kwaghôron u dedoo ne sha er vea due a mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mbagenev kpaa ken ime vea va a ve ken iwanger i Aôndo yô . Nahan cii kpa , ve lu di ik@@ yom her@@ egh anyom ngee . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 4 , 44 Tsô ort@@ yom la kaa a na ér i tsua un ér a er tom u kpilighyol , u lun a inja tsung ; lu u una wa iy@@ av a mar wan u Aôndo shi una nenge sha a na kpaa . — Luka 1 : 26 - 33 . • Hii nan i gbe u se zer zuan a mfe u vough u Bibilo laa ? Alaghga kwagh yange er ve gayô or u doon ve ishima , u na ve ve lumun ér se pase ve kwagh yô . Kwagh ne wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u nengen er u ungwan imo i Aôndo shi suur sha a na la , i lu ieren i sha kwaghfan yô . Nahan kpa , Yesu lu a mhen u Ter na shi dondon gbenda u Ter na a eren kwagh la vough . ( Mpase 17 : 1 , 15 - 17 ; 18 : 1 - 24 ) Zege@@ can la una ku@@ usu ke ’ Armag@@ e@@ don . Ka shighe u Tartor u Aôndo ua hembe tar u Satan ne avur avur je la . — Daniel 2 : 44 ; Mpase 16 : 14 , 16 . Hii ken inyom i 19@@ 39 zan zan 19@@ 46 la , ve zua a m@@ seer u kpilighyol je kuma iorov 1@@ 5@@ 7 nahan sha ityough ki deri . U tesen ikyav yô , alaghga nom vea kwase vea lu ken tar u u ne or ian i p@@ aven ivaa ga , shin u ka i lu ican kpishi u zuan a takerada u p@@ aven ivaa , shin ka i tôô anyom imôngo u zuan a takerada u p@@ aven ivaa yô . Zum u or@@ ngeren S@@ ha@@ fan va na Tor Yo@@ shia ruamabera u Yehova u A@@ t@@ indi@@ gh u i sember zuan a mi la yô , tor kaa ér i ôr una ungwa . Kwagh ka a er yô , ajiir a Bibilo i yar tom a ishember i “ a@@ gbil@@ in@@ akaa ” la kpishi , ka i lu mba@@ aôndo mba@@ aiev i̱ ôron kwagh ve ye . Lu u kpen@@ an una ki@@ mbi ha@@ ya sha inyaregh ki hemban ₦ 10@@ ,000 , man lu a kwagh ga . Kape u tôôn shighe henen Mkaanem ma Aôndo shi gbidyen kwar sha ma la kpaa , una fatyô u nan ishima yase ia hingir er inya i dedoo i m@@ enden iy@@ i@@ av je la . ‘ A@@ h@@ ura u Yehova , ’ shin à@@ g@@ w@@ à na la lu@@ ̱ ze@@ ge g@@ wa@@ ikyaa u yange Aôndo e̱r , u í nger ke ’ kwagh u tsegh ku mba@@ yi@@ ase , amba er kwagh u yange er sh@@ í@@ n Zege@@ mnger u Nyian la , man u̱ ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo , kua u ken Y@@ er@@ ik@@ o la nahan . Ve lu ior mba Aôndo tsua ve la her , shi tempel u ve hide ve maa la kpa za hemen u lun ijiir i mcivir u mimi her . Kpa , umbur wer or u nan nôngon kwagh kpoghuloo nan ngu if@@ er@@ or ga . Gbenda u Se Y@@ er Nyian La 5@@ 3 : ​ 4 , 5 , 7 . Dooshima ne ka no@@ mb@@ or@@ usu u p@@ ir@@ in mayange ga . ( 1 Mbakorinte 10 : 5 ) V@@ ihi ts@@ ôô ! ( b ) Kanyi yange i̱ er i̱ i̱ tese ikyav ér agumaior aa fatyô u palegh ih@@ ông@@ or i tar nee ? U Ô@@ ron Takerada u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia As@@ av - as@@ av , 12 / 1 U er nan ve Aôndo una na u icighan jijingi n@@ aa ? Mo man azende am jimin cii se hii u henen Bibilo . Er soo u hiin ish@@ u@@ en pania yum yô , mo kpa m kohol un , nahan se er tom la anyom imôngo . Un kpaa gema ishima tsung je . Shi er nan keghen iyol u eren a ior dedoo yô , ka nan wasen mbau@@ angev man mba@@ beenyol shi nan sur@@ un ve ishima . Ieren i mba@@ y@@ aav ia lu nan nan kpa , se fatyô u nan ve loho u ken tra@@ k la shi ôron ve Mkaanem ma Aôndo , a lu ivur i môm shin avur ahar tseegh se fetyô u ôron sha kwa u hiihii la je kpaa . Kanyi i tese ér ior mba Aôndo mba hendan a Diabolo sha shighe wase nee ? Ve umbur ic@@ in@@ tan i apostoli Paulu a te ne , ér : “ Kwagh u hiihii yô , fa nen er ken ayange a masejime mban@@ ah@@ an@@ tar vea due a tar@@ nahan , vea zende sha asaren a ve ayol a ve . Vea kaa er ityendezwa i m - ande Na ngi han@@ a ? Er i wa at@@ ab@@ am sha tom u Mbashiada mba Yehova ken tar u K@@ an@@ ada hen shighe ne yô , Anmgbian u kwase H@@ un@@ t@@ ing@@ for@@ d henen kwagh a tsombor wam ken Bibilo man akaa agen a a nger ken an@@ takerada na u cuku u il ugen la tseegh . • Zum u ah@@ endan a ve yô , ka ieren i nyi i hembe doon u eren@@ e ? I@@ y@@ ongo maa kure . Shi ka i hemba lun ve he@@ gh@@ e@@ ma u pasen we mbamzeyol vev . Doo u se ‘ lu gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen . ’ Yesu una va hemen uumace sha gbenda u dedoo Kpa ka nyi jim ka i hemba taver we sha kwagh u mbamkombo ? Aberaham man Mose yange ve lu ior mba vough ga , ve lu a mbam@@ shi , er se nahan . Shi shighe kar yô , Satan kaa ér uumace mba civir Aôndo sha mimi sha ci u akaa a ve hen ér vea zua a mi hen ana la . — Yobu 1 : 9 - 11 ; 2 : 4 , 5 . Shi@@ r@@ le@@ y : Een , ua pi@@ in . Er nan ve i gbe u se ver ishima ser er mk@@ ur@@ tar a zu@@ lum ne , akaa a a lu vihin seer a se@@ ere ? Tsô S@@ on@@ ia kaa wener , ‘ Mo kpa m soo u lun er ve nahan . Satan ka a hemba veren ishima u tsu@@ ghun mba mfe a yen ve la nyian , er yange er ken sule u E@@ den nahan . Sha nahan yô , Yehova kaa a ve ér : “ Ne kaha ne undu gbenda ; ne na ior kpishi gb@@ ev mbu nôngon sha ityesen ; ne pav i@@ kur@@ yan i Lev@@ i . . . ( Anzaakaa 21 : 19 ) Aluer ú ngu imba kwase u i er kwagh na heen ne yô , pine iyol you wer : ‘ Ieren yam ne na yô ka i taver nom@@ om u lun vea mo ? ’ Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen kaa ér yange i gba u mbap@@ asenkwagh mbara vea nd@@ eren sha ah@@ wa at@@ aan sha use vea waan iyol i zan mkombo , kpa ve lu eren kwagh ne saan saan , shi ve er nahan hemba inyom i môm . I@@ l@@ y@@ ahan i ia va sha Ter na sha ci u gba u a wua un ér , un tu@@ h@@ wa Aôndo la gba Wan u Aôndo kwagh kpen kpen . Aluer ka nahan yô , yange hen kwagh sha lan kpen kpen . 24 : 45 ) P@@ in mbampin sha kwagh u avur a Bibilo man atesen a Bibilo kpa ? Nahan Yesu vihi ishima a na , kaa a na ér : “ M@@ ire ka h@@ i nenge ! Anmgbian N@@ .@@ H . K@@ nor@@ r due a “ New World T@@ rans@@ lation of the Christian Greek Scriptures ” ken inyom i 19@@ 50 Or@@ pasalmi kaa wener : “ A@@ tsan a or@@ perapera ngee , kpa TER ka A dugh nan ken a cii . ” * Awa@@ shima ve lu u t@@ í@@ m@@ in ijiir i mba@@ cian Aôndo , ape ve kua ônov vev vea hingir mb@@ any@@ ar@@ ev a u p@@ eren atindi a Bibilo shio yô . Aluer u er nahan yô , tom u ú eren Aôndo la ua va un a iwuese , shi we kpa a saan we iyol . W@@ E K@@ P@@ A@@ A K@@ U@@ R@@ AN Kpa anyom nga karen er 30 nahan yô , ikp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada Ro@@ ber@@ t C@@ ol@@ es , u a nger takerada u i yer ér The Mor@@ al In@@ tel@@ li@@ g@@ ence of Ch@@ il@@ dren ( inyom i 199@@ 7 ) la di gema kaa ér : “ Gba u mbayev vea fa kwagh u ve lu eren yô , ” shi gba u mbamaren vev man mbag@@ anden mbagenev vea “ tese ve akaa a vea eren ken uma ve man an@@ za a dedoo ” kpaa . Bibilo kaa ér : “ Ka sha jighjigh u nan man Noa kpaa , zum u Aôndo wa un kwagh sha akaa a i lu a nenge a mi ga la yô , a wa ik@@ o a gba t@@ so sha u yiman ya na ” ye . Nahan á er nan man ior vea yila sha iti i Un u ve ne Un jighjigh ga laa ? Ka kwagh u kunya u nengen er mbagen ve vende gb@@ end@@ atesen u Aôndo a tese sha kwagh u eren ivaa ken Ter tseegh la . Yesu ngu “ gbenda ” sha ci u nyi ? ( Daniel 2 : 21 ) Pro@@ feti la na Yehova , “ u A pasen aka@@ am@@ yer ” la jighjigh , tsô a pase ikyav i m@@ ny@@ am m@@ à m@@ á ci@@ er Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar u Bab@@ ilon sha kwagh u zege@@ u@@ ee la . “ Nenge , ng@@ un ka Aôndo wase u se lu veren ashe [ a ] Na ser , A̱ va yima se je ne ; ka TER . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 25 : 9 . Shi a kaa ér : “ Mo yô , kwagh ne k@@ am ivande , u nengen er Yehova a lu koson mo sha kwaghyan u sha iyol shi nan mo ak@@ ondo kua ijiir i tsan ken anyom ne cii la nahan . ” Kpa a gema a ôr ior ijir ér mba iyôngo shin iv@@ o sha ci u ityôkyaa i nyi ? P@@ ase er i hii ve se fatyô u kaan ser alaghga mnder u hiihii la hii ken inyom i 19@@ 18 yô . Kpa myom jim yô kanyi ? ( Mbagalatia 3 : 19 ) Paulu shi nger kwagh za kwagh môm a ng@@ u@@ la , a kaa ér : “ Tindi hi@@ r@@ a ngu di a m@@ ure u akaa a doon a a lu van la tsô , kera ka e@@ ev mbu akaa la jim ga . ” — Mbaheberu 10 : 1 . Ken atô u iwer 12 shon la iorov 2@@ 6@@ 2@@ ,@@ 4@@ 16 er batisema , nahan ve tese ken igbar ér ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova . Yehova wa ishima ér una tsegha icighan iti na i i hembe cii la shi una p@@ aa hem@@ en@@ tor na iyol kpaa . A lu “ tor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ” la una hemen mzough ne y@@ ee ? Se ng@@ ur@@ en eren sha iyol@@ tseghan yase la yô , ka ieren i nyi kwagh a gbe se sha mini ? Cii man i̱ dugh or ken kp@@ an kera yô , ka i gba u a ki@@ mbi injar , man Yehova ki@@ mbi injar i ia fatyô u p@@ aan se sha akaabo la cii . A gba u se venda abaver la shia shia . ( 1 Peteru 1 : ​ 15 , 16 ) Aluer se mba eren sha atindi ne yô , se ember uma u hemban doon cii . ​ —⁠ Yesaia 48 :⁠ 17 . ( Mbagalatia 6 : 1 ) Yuda yange ôr kwagh u Mbakristu mba ve ye ican a a@@ kp@@ el@@ an a tan la jighilii , a nger ér : “ Mba ve lu tan a@@ kp@@ el@@ an la yô , zung@@ we nen ve mhôônom . Y@@ ima nen ve , tsu@@ we nen ve ken usu kera . ” Shi er nan ve se lu a vangertiôr ser Yehova wa iyol kegh a kegh u nan se agee shighe u ican i tser se yôô ? Hanma pe@@ pe man ai@@ k@@ ighe yô , Go@@ li@@ ati , iky@@ ô@@ r@@ or u Mba@@ fil@@ iti la á shi va b@@ amen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael , kaan a ve ér ve̱ tsua nom@@ or ken a ve nana va nôngo kwagh a na , a zer van nahan us@@ ati imôngo je . ( Ivur 2 ) U@@ ser@@ af@@ im ka mbatyomov mba ve lu sha ian@@ tom i vesen yô . Er Yehova a karen asema ase yô , mba ve ne un jighjigh ga la kpa eren a ve doo doo . We kpa u ngu cian nah@@ an@@ aa ? A kaa ér una va a or u lamen sha ityough ki c@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x i ken tar u Rus@@ sia la , a va er shiada sha kwagh u un er la . M been a bee makeranta nahan , maa m tôô pania , shi m za hemen u pasen ior i Ca@@ mb@@ o@@ dia mba ve lu ikyua a ya wam la kwagh . 13 : 34 ) A yila tindi ne ér ka tindi u “ tse ” sha ci u Yesu yange na tindi ne anyom kar hemba 60 cii ve Yohane nger washika na u hiihii la ye . Ka ikyav i dedoo i nyi Aberaham a ver sha u keren bem a Lo@@ ti ? Maria tagher a mbamzeyol mbagenev kpaa ; lu ic@@ an@@ kwase shi undu tar na yem sh@@ ir ken tar ugen sha ishima na ga . Anmgbian ugen u a vese kwase , shi a z@@ ur@@ um anyom 40 yô , mba yer un ér S@@ ime , yange undu tar na u Philipp@@ ines la mough yem ken tar ugen , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , sha u za eren tom u u@@ ke u injaa u zua a mi yô . ( 1 Timoteu 5 : 17 ) Se tese ish@@ u@@ ghun man icivir yase hen mbag@@ anden — mbatamen shin mbakur@@ an — mba ken tiônnongo la nena ? Yange nd@@ ôh@@ ôr je se gba yaven sha ga@@ mbe a ak@@ ondo a se h@@ ua la tsô . Aôndo ngu zan hemen u suen ior nav shi sur@@ un ve ishima ken ayange a masejime ne . 3 R@@ A@@ M@@ O@@ T@@ I - G@@ I@@ L@@ E@@ A@@ D@@ I Yange a su@@ nd@@ an iy@@ i@@ agh ken at@@ ev cii yô , i kura i yem a mi sha vande u gb@@ y@@ ir@@ en iy@@ i@@ agh la , vande ne ú lu sha ig@@ y@@ u@@ ngu i lun v@@ a@@ an@@ aa . Ikyav i tesen yô , alaghga a tôô or@@ pasenkwagh tom u a@@ dooga ua na nana kera zuan a shighe u lun vea tsombor u nan ga , shi nana kera lu a shighe u eren akaa a ken jijingi kpaa ga yô . Yehova ôr kwagh ne ken takerada u Ese@@ kiel la hemba kwa 60 , ér : “ Man né fa er Mo M lu Ter ye . ” ( Ese@@ k . ( Ef . 6 : 16 ) Heela tseegh ga , ka jighjigh u se ne Yehova la ngu a wase se shighe u se tagher a mbamtaver , kpa ishima i nyian se i za kar ikyaa inya ga ye . Nahan kpa ka mba ken tiônnongo u Kristu tseegh se ne ve icivir ga . K@@ wa u masetyô u se tema la , se lam sha kwagh u a ne ve Mbashiada mba Yehova ve kaan ér Tartor u Aôndo hii u hemen ken inyom i 1914 yô . Yesu za hen u@@ war la vea Mar@@ ta man Maria , anmgbianev mba kasev mba or@@ kpen la . Ú ngu wer yange ve er ma kwagh u shin iyol tugh ve , ve lu y@@ eren ior a mi ga . Aluer ka nahan yô , nan er icighan jijingi u Yehova isholibo ga . ‘ Ka Aôndo a gem se se kom u lun mbatomov ye . ’ — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 3 : 5 , 6 . Kpa mbagenev yô , alaghga mbamlu vev y@@ à@@ ng@@ è ve tsung u eren tom sha asema a ve . Heela tseegh ga , Yehova shi wa tindi ér aluer or wua inyam sha u nana ya yô , nana haa awambe a i inya , nana ci@@ r inya sha mi , “ gadia uma u hanma inyam yô , ka awambe a i a lu uma u i ye . ” ( L@@ ev . Shighe kar yô , m er batisema vea kwase wam se hingir Mbashiada mba Yehova . Á tese wan@@ kwase ne kwagh u a lu ken Mpase 21 : 3 , 4 man Yobu 33 : 25 man Yesaia 35 : 5 - 7 man 65 : 21 - 25 la . Shi naan ve ityakerada i vea ôron yô . Nahan kpa , mba ve kange ishima ér vea er kwagh i doo Aôndo a ve yô , ka ve nenge ér hemba k@@ an a inja u vea dondo atindiakaa a ken Ruamabera shighe u ve soo u eren ma kwagh yô . Aluer se mba sha ian i wasen mbagenev yô , se kera s@@ ende@@ gh sha kwagh u se soo la ga , kpa se wase ve . Gba u se wa ikyo sha u tesen atindi a Yehova , i de lu akaa a se soo la ga . Aluer mbagenev doo se ishima yô , kwagh la tese ér nyi ? Ka nyi or m lu ? B@@ atisema u Mbakristu la inja na ér nyi ? Tom wase u pasen kwagh la ngu hange hange sha ci u nyi ? U tesen ikyav yô , alaghga se hen ser gba u mba hen tsombor wase vea doo se ishima a hemba hanma kwagh ugen cii . Sha nahan yô , awambe a Yesu a i he@@ e inya la wase ik@@ we@@ ior ihi@@ ar u zuan a mtsera — ú hiihii yô , ka Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i va hemen vea Yesu sha la , man í sha uhar yô , ka mbara mba ve lu a ishimaveren i va zuan a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar la . Ú dondo gbenda u Yesu tesen ior la nena ? Nahan kpa , lu u anmgbianev mba ken ityar igen kpa vea wa ve uwegh . Bibilo wase ior umiliôn imôngo ken uuma vev sha gbenda u kpiligh iyol kpishi . Alaghga tse@@ or la vande lun profeti u Yehova u mimi . Ikyav i tesen yô , shighe u Mose , profeti u Aôndo lu nan Mbaiserael kwaghôron na u masetyô la , un kua upristi ve wa mba yange ve lu her mbara kwagh ve kaa ér : “ H@@ u@@ an ving . . . , ungwa imo i TER , Aôndo wou . ” ( Yesaia 26 : 1 , 2 ) Mkaanem ma sha iember man ka ma ior mba ve suur sha Yehova je la . Hii sha ayange a tsuaa la je , mba ve tsua u civir Yehova shi ungwan imo na yô , ve palegh u lun kôôsôô a mba ve civir Yehova ga la . Nan ver ishima nan dondo ikyav i or@@ tesen u nan , u a fe iv@@ aan i keren tsembelee la , sha er nan kpa nana fa iv@@ aan i keren tsema tsema yô . ( 1 Utor 11 : 1 - 6 ) Nahan ka a inja u se dondon atindi man akaawan a a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . Hegen kpa , er tar ne u gbe m@@ ny@@ am ken jijingi mem mem ne , alaghga a gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se lu per ye . A@@ kom ne yange a ande ji@@ va ji@@ va je i fatyô u fan mba ve kpe la ga . Aôndo u L@@ un a Awa@@ shima Paulu yange ter akaa a vesen ahar , a a lu hange hange ken mcivir wase yô , akaa ne ka jighjigh man iember . Alaghga ú taver mbamaren ou ityough ashighe agen , nahan kwagh ne na yô ve hingir u eren msen kpoghuloo shi ôron Bibilo kua ityakerada i pasen Bibilo kpaa shi ve lu henen ken ishima kpoghuloo er vea wase u u za hemen u civir Yehova , Ter u u sha la yô . Nahan kpa , gba u hanma Orkristu yô nana taver ishima ve nana fatyô u nôngon a mbamtaver mba se tagher a mi la ye . Gba u or nana fa u henen kwagh tsembelee shi umbur kwagh u nan hen la shi yaren tom a mi kpaa . Alaghga u kaa wer ‘ een . ’ Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” ( 1 Yoh . N@@ om@@ so man kasev mba ken Kristu mba t@@ angen iyol ga mban cica cii , kua agumaior man mba@@ beenyol man mbau@@ kwa@@ av kua noov man kasev kpaa cii er tom u vesen sha u pasen loho u Tartor sha tar jimin cii . Aluer u ngu lamen vea or@@ ngohol ityesen la sha amba@@ akaa ne nahan yô , kwagh ne una wase nan nana hemba veren ishima sha kwagh u wan ior ik@@ yô la , a kwagh u dondon atindi la . 13 , 14 . ( a ) Hii nan ve i doo u mbamaren ve̱ duen kwaghpasen vea mbayev ve@@ ve ? Ken ityakerada i Paulu lu a mi la cii , lu Mkaanem ma Aôndo hemba gban un kwagh ye . Aôndo una kaa a i@@ mba@@ or la kera . Hegen , m hingir or u he . ” I@@ vor la ka kwaghôron u Tartor u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . ( Mat . Or@@ henen Yakobu ôr injakwagh igen i dedoo sha u pasen se kwagh u gbenda u timen ken ayol ase ne , ér : “ H@@ ingir nen mba@@ eren a er sha kwaghôron la , i̱ de lu mbau@@ ng@@ wan a ungwa tseegh , tsu@@ ghun ayol a en ga . Kanyi i ne ve i lu hange hange u or nana kera ci@@ h@@ i m@@ sô@@ rom ga ? Nahan kpa m kav hegen mer akaa nga kpishi a eren , a a hembe lun a inja yô . Alaghga mbagenev vea pine ér , ‘ kpa , a er nan ve Lo@@ ti una gema ônov nav mba kasev una na ikpelaior i tor@@ on asema la sha wono ? ’ U fatyô u eren tom a kwagh ne sha u karen nengen wea lu ken jighjigh u nan her je kpa ? M@@ cie u cian Aôndo ka kwagh u vesen u una wase se u tsuan kwagh sha kwaghfan shi zuan a averen a Aôndo yô . Nahan se “ hen u cian TER ” er i doo la nena ? Ikyav lu wang hanma or fa ér ior mban ka ior mba ve n@@ é@@ n@@ ge sha afatyô ve cii u eren sha atindi a Aôndo yô . Cii man tar u ainge ne u̱ kure yô , se mba veren ashe gbenda u nengen shighe u shi se va seer zuan a ian i pasen kwagh a m@@ yange shio la . Zum u Mose pine Yehova iti na yô , á kaa ér : ‘ M ngu er m luun yô . ’ ( Mateu 1 : 1 , 11 ) E@@ i , a ngohol ga . Kwagh ne ka mimi aluer se ker msaanyol sha gbenda u vough ga yô , se va a va ah@@ enge shi se ure kpaa . N@@ gu@@ har wam tile hen ijiir i sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe ; me wuese TER ken mbam@@ kohol mba iorov je . ” ( Ps . 10 : 23 ) Shi ka i tese se igbenda i injaa i se kar sha mi ve se er tom wase u pasen kwagh la tsembelee yô . Mkaanem ma Yesu man na mlumun sha mpin ne . Ma kaa ér : ‘ Wan u or va sha u Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ’ M@@ h@@ ôônom ma Yehova n@@ ungwa m@@ rumun u sha mh@@ ôôn kpa sha mi . Gba u se lu a jijingi u Aôndo sha er se hendan a aeren a taregh yô . U tesen ikyav yô , u fatyô u kaan wer : “ U@@ s@@ u u y@@ ôron kwaghyan a mi ka u dedoo ; kpa usu u nan@@ den ik@@ yô ka u bo . Alaghga ú pine ken ishima you wer , ‘ tsô vea sem á se ye ? ’ Zum u Yesu kure akaaôron ne yô , a mough ken G@@ al@@ il@@ ia , a va ken “ ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ u@@ dia y@@ ande Y@@ ord@@ an . ” T@@ erem zough a ve yô maa hii u pasen ior kwagh u lu henen la a ati@@ mb@@ ir shio . Shighe u Yesu sember taver mbadondon un ishima ér ve ‘ vande keren tartor ’ la , kwagh ugen yange er u a tese ér , se fatyô u fan kwagh u or nan lu a mi ken ishima la sha kwagh u a hembe gban nan ishima yô . Se kpishi nyian se fatyô u zuan a ityakerada i i har sha Bibilo la sha ing@@ y@@ egh ki se soo la shi ôron i sha igbenda kposo kposo kpaa . Ieren ve i hiden a iyol ijime shi keghen a kegh iyol u geman mbamlu vev la kpa ia fatyô u b@@ enden a anmgbianev mba hen ijiir la Hen tugh mbu masetyô mbu Yesu Kristu la , a ver M - umbur u ku na . Shi aluer ve nenge a akaa agen , er u@@ washika mba i lu a bugh ga shin mci@@ mb@@ im mbi i men mbi ga nahan yô , doo u vea ôr mbayev mbara ve̱ fa . Kwagh u mbayev mban er la lu kwagh u mbag@@ anden mba ve lu her la cii ma ve er je la . Mose de ga , shi za a loho ugen hen F@@ ar@@ a@@ o , á kaa a na wener : “ TER [ Yehova , N@@ W ] , Aôndo u Mbaheberu ngu kaan nahan er : De ior A@@ v ve̱ yem ve̱ za civir Mo . ” Habak@@ u 2 : 13 kaa ér : “ Nenge , kera ka TER u ak@@ um a Sha A ne er ior ve eren tom u ican sha ci u usu , man akuraior ve v@@ ôr ayol a ve sha ci u gbil@@ in@@ kwagh ye gaa ? ” Or u civir Aôndo yange nana fa shin nana fa ga kpa , ini@@ av mb@@ ira kua mbi i va naan ken tempel u Yehova la lu “ m@@ ure ” u nagh ku Yesu ku vough kura . — Heb . Na ikyav i tesen er kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke una fatyô u wasen se u tsuan kwagh sha kwaghfan yô . Nahan m sôr ian m ver sha er me lam vea kwase u se eren tom imôngo ne shighe u se k@@ ur tom yô . ” 13 : 48 ; Heb . Nahan mba ve lu sha ikyev i Tartor la mba hembe suen Tartor u Aôndo cii . Ka ve yôô ang@@ we u ú sha ak@@ ô@@ m@@ ai@@ gbenda man sha uya uya je kpaa . S@@ E H@@ EN ken kwaghhenen u hiihii man u sha uhar la ser , zum u Mose za h@@ ungwa sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la , ishigh nagh mon@@ do iengem i Yehova . Shighe u Paulu nger ér “ Mkaanem ma Aôndo ma uma ” la , lu kwagh u Bibilo lu ôron ga . * ( Heb . Ken inyom i 1914 , shighe u iyange i Ter hii la , tar u I@@ ng@@ i@@ la hingir tartor u hemban sha tar cii , tar u Amerika di lu a iky@@ ô@@ mp@@ eni i hemban sha tar cii . S@@ ar@@ em ka seer zuan a ib@@ aver sha kwagh ne . ” Er a pi@@ in nahan , aluer u kaa bredi a mi yô , kpen bredi ua due sh@@ imi ua lu nena ? Kwa@@ v ka u na se ian i civirigh i ‘ bu@@ ghun ishima yase . ’ Sha shighe ugen la m@@ ts@@ wen@@ em kôr orgen u kwase na kpe yô , nahan ure kpishi . I@@ kwa ne cii mayange m fatyô m y@@ av tugh ga ! ” Yange i kar tar la i na Mb@@ al@@ ev@@ i kwar ga . I@@ mba dooshima ne ngu a kura ivese shi a na msaanyol a lu hen atô u nom man kwase . 10 : 34 - 37 ) Ve kaa a mo ér ka mo me na tsombor wam ua va zua a myom ye . • Doo u Mbakristu mba mimi vea soo ior mbagenev tsung sha ci u nyi ? Ke@@ era la iky@@ aren lu keghen un . Ka i doo Mbashiada mba Yehova u pasen mbagenev kwagh u ve ne jighjigh a mi la kpen kpen . ” Se kav Aôndo nena ? Doo u se taver ishima sha msen u eren sha ci u nyi ? Shi shighe ugen la , Yesu kaa ér : “ Ma or gbe van hen T@@ erem ga , saa nana kar her a Mo . ” Alaghga hegen yô , amba@@ aior la aa ngohol loho wase fe@@ fa ga , kpa gba u se wa ishima a ve shi se na ve icivir i i lu i̱ ve yô . Shi nom nana nenge sha wan ve la sha er kwase u nan una zua a ian i duen za pasen kwagh u Tartor yô . — Ôr Mbafilipi 2 : 3 , 4 . 3 : 3 - 7 ) Er Noa lu sha shighe u taver nahan kpa , yange er kwagh a shighe na nena ? Mbat@@ amen mba i ne ve tom u du@@ ghun or kera , u u lu tom u saan iyol ga la , gba u vea lu a dooshima er Yehova nahan . Bibilo kaa ér , “ ityough ki Kristu yô , ka Aôndo . ” Nahan kpa , u undun iyou i vesen i lun kundu kundu la za tsan ken an@@ you u ho@@ ghuloo la lu kwagh u kiriki ga . ‘ Yehova Ngu a Mba Ve C@@ i@@ e Un Yô ’ Ab@@ aver a vihin ang@@ an nahan na yô , ior mbagen mba nan u@@ iyua hingir u henen a hen kwagh u vea na iyua a mi man mzough u vea er iyua her yô . Shi aluer gba u se ‘ taver asema ’ ayol a ase yô , se ker ato zu@@ lee se ungwa kwagh u or@@ beenyol nan lu ôron la . — Mbaromanu 1 : 11 , 12 . Mbashiada mba ve lu ken ityar i i lu a hemen u sha nom - or yô nenge ér , ashighe kpishi kwagh u G@@ omoti ngu a soo ér ve er la ka a hendan a jighjigh ve u nan . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo la tsengaôron akaa a ken hemen jighilii ? Se nenge ser uma wase hemba ng@@ un a inja hegen . ” U timen sha u@@ washika mba Paulu kua ngeren mba ve er kwagh u tom na u pasen kwagh la vea wase se nena ? ( Anzaakaa 3 : 7 ) Gb@@ aa kwaghôron u a dondo ne una tôv sha igbenda i imba mci@@ e ne i kuran se sha ikyev i kwaghbo u ken jijingi la , shi una hide a umbur se akav a tesen a ken Ruamabera a ior mba yange ve cia Aôndo shi ve palegh kwaghbo la kpaa . Er nan ve ior kpishi ka ve lu a mnenge u vough sha kwagh ga ? IN@@ I@@ A@@ V MB@@ I N@@ AN A@@ Ô@@ N@@ D@@ O — MB@@ I OR N@@ A@@ AN SH@@ A I@@ SH@@ I@@ M@@ A I N@@ AN L@@ A , M@@ AN MB@@ Ì MB@@ Í L@@ U@@ ̱ H@@ A@@ NG@@ E H@@ A@@ NG@@ E L@@ A ( Mbagalatia 6 : 5 ) Nahan kpa , ma ijiir ngi ken Bibilo jighilii i i y@@ à@@ ng@@ è or u b@@ um@@ un ken ate@@ jir ér nana ôr kwagh u mimi , ga . ( Yo@@ el 2 : 30 - 32 ) Se mba se kohol se lu “ zege@@ ikpelaior ” i mba@@ waren nyôron ken tar u he u Aôndo man mba iky@@ aren i masetyô ia t@@ enger a jighjigh ve u nan ga la cii se zua a ‘ ayange a tsan sha won , á kuma se gb@@ ing gb@@ ing ’ — ka uma u been mayange ga je la . Ka sea gema igbenda i se pasen kwagh la yô , i lu ikyav i unô se lu don@@ don@@ o ? Iyoukura la ôr kwagh u shighe u M - umbur ér ka “ shighe u doon tsung , ” shi i taver mba ve ôron i la ishima ér ve kohol kpuaa kpuaa , ken gar u P@@ it@@ ts@@ bur@@ gh shin ijiir igen , ve umbur ku u Yesu la . Gba u noov man kasev mba ve lu Mbakristu cii vea eren a or u ve vese la kundu kundu ken mlu ve u kôôsôô ne , sha er vea tesen ayol a ve dooshima sha mimi yô . “ Mb@@ ara mba i nenge ve kom . . . mnder u shin mbakp@@ enev ” la . Ve kaa ér : “ S@@ é za tôô nen are@@ ki u ikyuryan u TER ken Sh@@ ilo , sé va nen a mi heen , a̱ va nyôr hen atô wase , a̱ yima se sha ikyev i mbaihyomov asev . ” 2 : 7 , 8 ) Nenge imba m@@ mem u kwagh ne una va a mi la sha wono ! ( c ) Mbaiserael yange ve hii u gban ah@@ on sha nyi ? Heela tseegh ga , “ aluer ka sha uma u hegen ne tseegh man se lu a ishimaverenkeghen sha Kristu yô , se hemba kôron mhôônom a ior cii . ” Aluer ka u se yima mbagenev yô , kanyi i gbe u se hii eren keng - e ? Nahan mba p@@ eren if@@ i ne sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh cii yô , ve gba “ ôron kwagh yemen . ” Aluer Yosev va fa ér un ngu iy@@ av nahan shi una lumun u v@@ ô@@ son un kpa ? Ior mba akaa a ken jijingi a gbe ve kwagh yô , ka nyi kwagh ve fe ve lu a mi ken ishima ? U tesen ikyav yô , Pro@@ fes@@ ô u se ter kwagh na sha heen ne kaa ér kwa@@ gen la , or u i yilan un ér A@@ g@@ ô@@ su@@ t@@ in la ungwa imo i wanye hen ya ugen ikyua a na lu kaan ér , “ tôô i̱ ôr , tôô i̱ ôr ” yô , Au@@ gu@@ st@@ ine kure ikyaa ér ka Aôndo a lu kaan a na ér una tôô Bibilo , una ôr ivur i una bugh ve , una hii nengen a mi la ye . “ Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ iyua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” — L@@ U@@ KA 11 : 13 . Sha nahan yô , ve zua a mk@@ or man mbam@@ tsera mba ma gomoti u orumace môm kpa ma fatyô u nan ve ga yô . — Ef . Shighe u Aôndo ver la va kom vough yô , Aberaham mar wan u una ya dyako yô , vough er Aôndo tôndo zwa nahan . — Gen . Kwagh ne na yô , lum er kwagh kera gba or môm sha kwagh wam ga , shi Yehova je kpa un@@ du@@ m nahan . ( Mateu 26 : 5@@ 1 - 5@@ 3 ; Yohane 18 : 10 ) Peteru kôr ityesen i Yesu ne saa a mi , nahan shighe kar yô a umbur Mbakristu ér : “ Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . . . . Doo u Se “ Eren M@@ sen Z@@ umb@@ ee ” Se er nan ve se yar tom a no@@ mbor wase sha u maan a maa shi sôron a sôr kwagh - a ? ( b ) Se tese ser Aôndo doo se ishima nena ? Yesu ôr kwagh u or@@ tom ugen u yange venda u den or a inj@@ ô i kpuaa la , man ter u yange de wan na u vihi dyako na cica cii a kwaghbo la Kwagh u Paulu yange ôr a Mbakristu mba ken gar u Roma la hemba ng@@ un se a inja nyian cii . Yange kaa ér : “ Ne fa shighe ne gadia ka ihy@@ ongo i ma ne nder ken m@@ nya je ne , gadia hegen myom hemba mgb@@ ôghom a vese a shighe u se na jighjigh hiihii la . ” — Rom . Yange ma hii u kuren shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la ga , kpa lu sha mb@@ ee u inyom i 1914 la . Er yange se luun imôngo , shin de m kaa mer , er yange fa ér una fatyô u lun vea mo se uhar tseegh yô , kwagh ne na yô , se hemba lun kôôsôô cii . ” • Doo u se nenge akaa a Yehova a ne se la nena ? Aluer se soo u eren an@@ umbe vea mbagenev nahan , doo u a lu hanma or ci@@ ilii ? Hanma ih@@ wa cii yô , mbak@@ aren kwaghyan ve na iorov 3@@ 0@@ ,000 kwaghyan . Sha nahan yô , ka a sôr asema a ior nav cii man a mase ts@@ ahan ve ye . Zum u se gbid@@ y@@ i kwar sha ityôkyaa i i hii ve i kenger afer@@ akaa ag@@ enegh ashe ashe yô , vangertiôr u se lu a mi sha kwagh u perapera u Yehova Aôndo la a̱ wase se u tilen dông keghen un . — Pasalmi 42 : 5 , 11 . I sember eren makeranta ne u sha kwa 7@@ 2 la i bee , nahan i hi@@ la tsaase mbatamen 6@@ ,@@ 7@@ 20 hegen . • Hii nan ve i doo u se ver ishima se keghen Yehova hanma shighe ci@@ ilii ? Sha er ú zua a mlumun sha mpin ne shi ú fa m@@ lu@@ a@@ inja u Kwagh@@ yan u Ter la hen a we yô , se mba lôh@@ ôn we ser ôr kwagh@@ ngeren u a dondo ne . I time sha aka@@ ac@@ imin kpishi ken Iyoukura ken anyom a karen la . ( Tit@@ u 2 : 3 ) Bibilo shi wa mbakur@@ an mba ken Kristu kwagh ér : “ Han@@ mô ve kpaa nana hingir er ijiir i y@@ eren ahumbe nahan , man er ijiir i y@@ eren ur@@ a@@ ahumbe yô . ” — Yesaia 32 : 2 . Sha kpôô yô , er Yesu kpe kera anyom lu a kar i kuma 30 ga tsô , apostoli Paulu nger wener i yôô loho u dedoo “ hen akaa a i gbe a sha won cii . ” ​ —⁠ K@@ ol . De se time sha atô@@ akaa ne sha ad@@ ondo ad@@ ondo . 4 : 11 ) Kwagh ne tese ér Marku lu ken E@@ fese . Aôndo ôr kwagh a Noa ac@@ in imôngo . Z@@ ende u Paulu u m@@ ishen u sha utar la ( nenge h@@ w@@ ange u k@@ wer sh@@ ough sh@@ ough u ú lu sha foto u tesen ajiir la ) yange za lu hen ih@@ ongo i M@@ ile@@ te . Ve er kwagh u or ne kaa ve la , nahan ve kôr ish@@ u kpishi je kuma ish@@ u 1@@ 5@@ 3 ! M@@ lu wase ngu kwagh môm a u Habak@@ u u ke ’ inyom i 6@@ 28 C.S.@@ W . la nena ? Kape se kpa Yehova a doo se ishima ve se tsegh ayol a ase sha ci na shi se eren sha iyol@@ tseghan yase je la . ( Rom . ( Pasalmi 119 : 8@@ 1 – 8@@ 8 ) Er mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol lu tôvon or@@ pasalmi a ican yô , lu un ken ishima “ er ka i@@ kpa i sha m@@ nyi nahan . ” Sha ci u nyi , Aôndo hemba fan se a ayol a ase je kpaa ! Mbaheberu 1 : 9 ôr kwagh u Yesu ér : “ Per@@ apera doo U ishima , U gema U ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi la . . . . M wuese kpishi sha akaa a doon a ken Bibilo a ne tes@@ em ken iyol@@ been yam ne . ” Aluer se umbur kwagh u Bibilo i kaa ér Yesu kôr “ as@@ an at@@ a@@ ankar@@ ahar ken uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh ” la yô , kwagh ne una wase se u palegh imba ieren ne . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 14 ; Yobu 29 : 15 , 16 ) Yange Yobu fa je wener “ or u nan eren a i@@ kar u nan dedoo ga yô , nan de u cian U@@ hemban@@ agee je ve . ” Akaa a ci@@ er@@ yol a a eren shin tar la aa kera lu ga . Er Yon@@ a kpa pase ken msen nahan , we kpa u fatyô u pasen wer “ M@@ yom ka u TER je . ” Sha kpôô yô , inja i dedoo ka gbenda u dedoo u wuese Yehova . Nahan Yehova ka una de or a isholibo yô , i lu inja er a ese i kera nahan . 18 , 19 . ( a ) Lu vegher u loho u dedoo u nyi Paulu hemba ôron kwagh sha mi ken Mbaromanu ? ( 1 Kor . 6 : 18 ) Sha nahan yô , ka a inja u Mbakristu vea palegh nyityô ijiir i vea ts@@ aan ve vea tagher a imeen i eren idya la cii . 3 S@@ ôn Aôndo Kwagh@@ fan Ior mba sha ayange ne kpishi mb@@ á nengen ér ts@@ av ka kwaghaôndo u i@@ gbe@@ tar u̱ una e̱r or kwagh môm ga yô A kaa ér : “ N@@ gi@@ se la , m shi nyôron ken u@@ zayol shi eren ayôôso ; kpa hegen yô , uma wam hemba ng@@ un a inja . ” • Yehova kaha kposo a Diabolo sha gbenda u á nengen uumace mba ve lu shin tar la nena ? Bibilo kaa ér Yehova ka ‘ Aôndo u saan saan . ’ ( Mbaromanu 3 : 23 ) Nahan , aluer se soo ser se za hemen u lun mbatomov mba Yehova yô , se lu nen a inja i apostoli Paulu kpa lu a mi la , á kaa wener , “ Kristu Yesu va shin tar sha u yiman mba@@ asorabo , ” a mase kuren wener “ man ken ve yô , ka mo m hembe ye . ” — 1 Timoteu 1 : 15 . Mbashiada mbau@@ ange yange ve hemba h@@ ungwan ga@@ mbe fe@@ fa a ior mba i te ve awambe la , nahan kwagh ne a gema a p@@ ande inyaregh ki ma ve ki@@ mbi sha ci u t@@ wer@@ sôron la . ( 1 T@@ es . “ Ior cii vea ya iwer sha akaa a wan ah@@ ôm ” hen shighe la . — Yes . Ng@@ ôm yange ungwa kwaghôron u Anmgbian Rus@@ sel@@ l na la , shi nenge tser u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” ( F@@ o@@ to u In@@ umbe i Kwagh u I@@ gbe@@ tar ) la shi i er un batisema kpaa . Yange i er iky@@ e@@ ky@@ e ne sha gbenda u or@@ pasenkwagh nana fatyô u seer i̱ ity@@ aven shin pan@@ den yô , shi i er i sha gbenda u aka@@ ver a i aa fatyô u karen sha i@@ gb@@ end@@ at@@ o@@ ho yô . Er i pase kwagh ne wanger wang yô , Mbashiada mba Yehova tar sha won cii nenge a ityôkyaa i tilen p@@ al@@ egh@@ aa hen atô u ityar i í lu nôngon ityav la . Ngeren mba ve er kwagh u m@@ ver u Yehova ver tiônnongo u mba i shigh ve mkurem , u sha derianyom u hiihii la mba a kwaghwan u injaa sha ci u mba civir Aôndo nyian kpa ? ( b ) Se na un icivir sha ish@@ u@@ ghun nena ? P@@ ase er gumor ugen yange ker kwagh u una na uma na una hemba lun a inja yô . ( Luka 20 : 34 , 35 ) A nder ior sha ajiir a yange ve kpe laa ? 3 : 17 ) Nahan , ka nyi se ver ishima ser ia er shighe u zege@@ can una va laa ? 1 : 8 . Ity@@ endezwa la hii u kuren sha mi sha shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 , shighe u icighan jijingi na mbadondon Yesu tahav u iv@@ in Yerusalem cii a ityesen ve la . Ho@@ sea 14 : 4 – 7 kaa ér : “ [ Mo Yehova ] Me wanger m@@ hi@@ r@@ jime ve , vea gba doon mo ishima tsô ; gadia iy@@ ugh Y@@ am gema her a na kera ; Me hingir hen Iserael er av@@ ure nahan ; una mon@@ do er it@@ yo@@ mb@@ o nahan , una ta am@@ ise a na er Le@@ b@@ an@@ on nahan . Yange maa jighjigh u nan na la nena ? Nahan we kpa , cii man u za anmgbian u nomso shin u kwase u nan v@@ ôr shin iyol i kpe nan la inya yô , vande tôôn shighe henen sha mbamlu mba nan . Kor@@ aki man ior nav yange ve lu a ian i nan naagh ku kwagh@@ hum@@ an@@ doon ga , sha ci u ve lu upristi ga . U@@ sho@@ ja mban yange mba va s@@ ôôn hen Yesu yô , a kpe kera kpaa . PE@@ E@@ J@@ I 23 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 43 , 9@@ 2 ( b ) Mbamaren mba ve lu Mbakristu kpishi mba tesen ér ve mba t@@ angen iyol ga nena ? Aberaham yange lu been iyol kpa lu a̱ zua a wan ga yô , a ôr Aôndo na kwagh ne . Nahan kpa , lu kwagh u ishima hemba lun ve sha mi ne ga . Yesu yange wase mbahenen nav u lun a mnenge u vough sha kwagh u kwaghyan man kwagh@@ man . Kanyi yange i taver Mose ishima u tilen sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o kwa imôngo ? Yesu ka Aôndo U@@ hemban@@ aa ? I@@ vaa ka mzough u nomso@@ or man kwase u lun gbem , ka ic@@ egh@@ zwa i or a tôô ér ka be@@ er@@ kwagh u nana gba vihin tsô ga . Ishim@@ any@@ ian i Mose ne lu sha inja je , gadia Mbaiserael lu ken kp@@ an shighe wa karen , nahan a̱ shi nan kpa yange vea hen ér Aôndo u uter vev una kera fatyô u yiman ve ga . Yange ma hemba lun a inja luun er yange vea er akaa a pan@@ den mzeyol u ior u sha ayange la yôô ? A er mkombo ne hen ijiir i doon ashe , i lun wang ape hanma or nana tema kundu kundu , shi mkombo ne una doo nan kpaa yô . Yange mbaapostoli lu a jighjigh u nan taveraa ér a va nder ior shin ku . ( Luka 15 : 10 ) Se kpa kape se lu a isharen i mimi sha ior je la . Mba@@ apostoli mba va kpen kera yô maa kwagh u yange i tsengaôron ne kure sha mi vough . — Mateu 13 : 24 - 39 . Aluer se hen u kôron iyol tsaha shi se mba a “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh ” yô , aeren ne aa wase se kpen kpen . A@@ ny@@ iman ve a gbil@@ in@@ ii la yange seer sô@@ ôso saa la seer nyôron un a nyôr ken atô iyol hemban er kera kpa vande lun un la . Sha nahan yô , doo u se time sha mbampin mba hange hange mban , ve kaa ér : Kristu hemen se nyian nena ? Ka unô vea kuma u yan dyako u doon kpishi nee ? Hanma kwagh u i er sha kwagh u iyol hiden a mi ijime yô gba u se lu a mnenge u Aôndo sha mi . Doo u anmgbianev mba kasev mba uhar mba i tese ikyav sha kwagh ve ne vea hide a gbidye kwar sha akaa agen kpaa . Sha nahan yô , se kange nen ishima se “ lu nen per gen@@ g ge gen@@ g . ” — 1 T@@ es . Kpa se yô se fa ityôkyaa , nahan doo se ga he ? Yes@@ e@@ bel or@@ ihyom u Yehova , yange nôngo ér una bee a mcivir u mimi ken tar u Iserael sha u wu@@ an u@@ profeti mba Yehova shi lu nôngon ér una wua Eliya je kpaa , kpa Yehova kaa a Eliya ér a yevese a yem Y@@ ord@@ an y@@ ande la . ( Anzaakaa 20 : 5 ) Nan wa ng@@ un a an@@ shima u legh legh u á ôr kwagh una shi kuma nan kpa ? U@@ pasalmi imôngo mba a imba kwaghôron u wuese m@@ doom ma Yehova ne . Aluer se mba lun a shighe u wasen mbagenev , shi se mba nan ve akaa a ase je kpa , doo u maa se de u kuren mgb@@ e u tsombor wase , u sha iyol man u ken jijingi la ga . Kwagh ugen yô , alaghga ati a ityakerada ig@@ enegh i mb@@ ang@@ eren Bibilo yange ve ter i la yange i za kwagh môm a ati a ityakerada igen i ken Bibilo , kpa gema lu ityakerada i ken Bibilo jim jim ga . N@@ om ugen ôr kwagh u kwase na sha mkohol u vesen ugen u Mbashiada mba Yehova sember eren yô ér : “ Yange m lu ib@@ u@@ me@@ or u nzughul a kwase wam . Ka nyi se hen ken ikyav i Ne@@ hem@@ ia laa ? U hen wer kanyi yange i na ve D@@ ina z@@ aan ôn@@ kasev mba K@@ a@@ an@@ aan inya hanma shighe ? ( Anzaakaa 16 : 31 ) Sha nahan yô , Bibilo wa kasev kwagh ér : “ H@@ we wen a̱ de luun u ken won tsô ga , er gb@@ at@@ you u gban nahan , shin u wan akaa a h@@ we@@ egh a z@@ en@@ aria shin ak@@ ondo a z@@ eren ga . W@@ a@@ shika U Ken Tar U H@@ a@@ iti Alaghga a lu inja er akaa ne ka a ikyo@@ o@@ gh ga nahan ; kpa akaa ne yange wase kpishi . Kpa tese ér ka nan tese mfe u nan sha kwaghfan , nan te a ta ihy@@ agh a mfe u nan la ga . Pro@@ feti Ese@@ kiel yange er tom na u profeti hen atô u Mbayuda mba taver ityough , mba ve lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la . Doo u se ker u lun a mhen u Kristu kpa lu a mi la sha ci u nyi ? ‘ C@@ ia Aôndo . ’ Mar@@ ta yange na jighjigh ér Yesu ka Mesiya u i tôndo zwa ér ngu van la . ( Yoh . Ka i lu ican kpishi u kôron kwaghbo ihyom . 5 : 28 , 29 ) Shighe u se tagher a atsan nyian yô , jighjigh u se ne uityendezwa mba Aôndo la una fatyô u nan se ishimataver kpishi . Or@@ pasalmi seer kaan wener : “ Nenge , ônov mba nomso ka dyako u TER A ne yô , man kwagh u a dugh ken sa@@ gh kpaa ka injar i A ne yô . ” Aluer ú nenge kwagh ne hiihii yô , a lu ú er ka kwagh u doon kenger yô . Alaghga u pine wer , ‘ Or a fatyô u lun a uma u injaa ken tar ne je kpa ? ’ Kwagh@@ fan ngu hange hange sha u tsuan t@@ wer@@ sôron sha ci u nyi , man ka kwaghwan u injaa u nyi yange mbahemenev mba shin t@@ ine mba sha derianyom u hiihii la wa ? I@@ wasen sha Iky@@ ev i Or@@ t@@ yom u T@@ amen H@@ ide hen ase sha akaa a yange hingir Paulu hông@@ or shi á undu á sha ci u u@@ injar mba ken jijingi mba una zua a mi sha u lun kp@@ an u Aôndo la . Ken inyom i 200@@ 8 la , i er se batisema , se hingir Mbashiada mba Yehova . Yange i hii u civir tor sha shighe u Au@@ gu@@ st@@ us tema tor ( ken atô u inyom i 27 C.S.@@ Y . zan zan 14 ken derianyom u hiihii ) la . Ver ishima u ôron ior Bibilo man u wan kwagh man shi u tesen . . . Nenge imba ishimaverenkeghen i kwagh la a ne se ne sha wono ! Nahan yô , aluer kwaghyan una hingir ity@@ ô@@ kwagh i nan anmgbian wam gb@@ ev mbu nôngon yô , mayange me kera ya inyam ga , sha u i̱ de ne anmgbian wam gb@@ ev mbu nôngon ga yô . ” — 1 Mbakorinte 8 : 12 , 13 . Shighe kar yô , m lu p@@ aan te@@ mbe ya wase sha inj@@ in u p@@ aan to@@ ho sha iyange igen , nahan m nenge mat@@ o ugen lu karen z@@ oo@@ loo , iorov uhar mba ve lu shin mat@@ o la gema pin@@ em sha u vea fa a lu mo m lu F@@ red yô . Nahan m nôngo mer me wase mbagenev ken tiônnongo . Bibilo G@@ em Ior , 1 / 1 , 4 / 1 , 7 / 1 A gema a kaa a ve ér : “ Kpa Me nd@@ eren shin ku kera yô , Me hemen a ven u zan sha G@@ al@@ il@@ ia . ” Aluer se umbur “ u A hembe A ci@@ er iyol la ” zum u se tagher a tôv@@ ac@@ an yô , kwagh ne una wase se se dugh mciem ken a vese kera . 30 Sha ci u A@@ g@@ umaior — T@@ a Iky@@ aa a M@@ civir u Mimi ! Se H@@ ide I@@ jime Shin Se N@@ ôngo Kwagh@@ a ? Ka mimi Yehova we ishima , kpa er a lu u perapera yô , una za hemen u den afer@@ aior gbem sha won ga . Nahan kpa , u fatyô u henen kwagh sha kwagh ne hemban he@@ ela . Yesu na jighjigh a ityendezwa ne . Yange ve kaa ér : “ S@@ é gbaa yan nen akaa man akaa tsô , gadia kp@@ er se mba kpen . ” Ka kwagh u doon u hemban cii u nyi se lu a mini ? Paulu yange wa Mbakristu kwagh ér , aluer ka u vea za a anmgbian ve ken ate@@ jir yô , gu@@ da ve de kwagh a sar ve . ( 1 Kor . Ivur la shi pase er yange ve er kwagh ne ve shi uwegh ga yô . • Ka aka@@ ah@@ ônon a Satan a nyi nahan lu u Mbakristu mba tsuaa mbara vea p@@ al@@ egh@@ a ? ( Mateu 24 : 8 ) Sha ci u nahan yô , atsan nga nôngon u eren hanma or sha tar cii , hemban cii yô , mbatomov mba jighjigh mba Yehova , mba ve lu nôngon u eren ishima na la . Awa@@ shima wase yô , ka u ivaa yase i doo , shi se wase ior asev ve fa mimi , shi se pase ve loho u Bibilo i kôr ve ken ishima . “ V@@ or ” ne lu Yesu Kristu kua nongo u mba vea za tema tor a na sha la . “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” ​ — Yakobu 4 : 8 Ka Yehova tswen a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa ye . “ T@@ esen Ô@@ no@@ v O@@ u ” Mbamaren vea sôr mzeyol ne nena ? Ka tom u nyi u ve Yehova a iwuese kpishi ny@@ ian@@ a ? Alaghga a gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se lu a ishima i legh legh ye . M t@@ ôn@@ do@@ zwa a iyol yam mer me za hemen u lun a ieren i mimi ken uma wam sha hanma shighe cii . Shighe u Mar@@ k@@ us hide ken tar u Amerika la , m lu henen Bibilo a iorov 17 ! “ M nôngo ityav mbi dedoo ve . M kure a@@ yem am vough , m saa a jighjigh u nan . ” — 2 TI@@ M . Shi ve t@@ ôngo iky@@ or ve , ve ger am@@ o ér : “ S@@ an@@ ker u TER man u Gi@@ di@@ on . ” ( Luka 8 : 1 ) Ken zende na u sha utar la yô , a tindi mbaapostoli mba 12 mbara ér ve “ za ôr kwagh u tartor u Aôndo man ve̱ bee mba ve lu dedoo ga la angev kpaa . ” — Luka 9 : 1 , 2 . Ka a shi kaan ér : “ M ver ishima u zuan a z@@ en@@ aria nyian . ” Bibilo ôr kwagh sha kwagh u mba i lumun ve sha tindi ve lu ônov mba Aôndo la ér : “ Vea gema vea lu upristi mba Aôndo man mba Kristu kpaa , vea tema tor a Na imôngo sha anyom dubu la . ” Kwagh u vesen u una wase se ve Yehova una seer doon se ishima yô ka u timen sha kwagh u uma u Yesu man tom na . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 7@@ 2 , 1@@ 5@@ 6 Yehova ôr kwagh u Mbaiserael mba ve ban a jighjigh u nan la ér : “ Ve vihi i@@ kur@@ yan er Adam nahan ; ka he@@ era ve er a Mo dang ye . ” Kpa , a er nan ve ku u or môm , u yange kpe anyom a kar hegen er 2@@ ,000 nahan la , ua wase ior u zuan a uma ny@@ ian@@ a ? Shi nenge ase sha kwagh u er J@@ er@@ ry , u lu ortamen u ningir sha , man kwase na , Maria la . Gadia ya wase ngu se zege@@ kwagh . Bibilo wa se kwagh ér se ‘ taver mba ve yen ishima la asema , se wasen mba ve taver ga yô . ’ ( Ôr Yeremia 31 : 31 - 33 . ) Ter na , D@@ om@@ en@@ ic@@ o , lu anmgbian u doon ishima u nôngo wase mbayev nav mba uta@@ ankar@@ uhar cii ve fa mimi yô , shin er gomoti u ts@@ wam tôv un a ican kpoghuloo shi ôron un ijir , z@@ enda un ken tar la kera anyom atar nahan kpaa . ( Duteronomi 30 : 19 , 20 ; Yosua 24 : 15 ) Nahan cii kpa , Yehova fa se hemba er se se fe ayol a ase la ica je . Jigh@@ ilii yô , inyaregh ki or@@ ny@@ ar ki ‘ er kpe@@ kpe u ta@@ ven nahan , sha mnenge u nan . ’ ( Anz . ( a ) I@@ y@@ ua i tor kaa ér una na profeti la lu imeen hen profeti la sha ci u nyi ? Yesu maa kaa a or la ér a er kwagh u hen ér una tsa kpa una er ga yô , ér a mough sha , a tôô ga@@ mbe na , a zende . ( c ) Or u civir Yehova nyian ka nana er isholibo i vesen nahan , u nenge wer ka i lu Diabolo ken ishima nena ? Ka sha igbenda i nyi nahan Yesu yange tese ishimataver sha ishigh ki ( a ) mbahemenev mba kwagh@@ a@@ ôn@@ doo , ( b ) u@@ du@@ g@@ wer@@ ee , ( c ) zege@@ p@@ rist@@ ii , ( d ) P@@ il@@ at@@ u@@ u ? ( a ) Er nan ve i hembe lun a inja u mbamkombo asev ve taver mbagenev asema ci@@ ilii ? Nan ti@@ mb@@ ir ashe u zan hen ape i gbe u á zua la ga , shi nan fa gbenda u i gbe u a eren hanma kwagh ke ’ tiônnongo cii , shi nan fa iliam tsembelee kua ityesen kpaa . ( 2 Pet . 2 :⁠ 9 ) M@@ yom u Noa man u Lo@@ ti cii yange har sha ijiir i y@@ eren . Ve kaa ér : “ Tom u se yem u za eren ken tar ugen ne , ka kwagh u hemban doon cii u yange er se yô . Yange saan se iyol kpishi er ior i T@@ u@@ v@@ a@@ lu hingir u zuan a ityakerada ken zwa ve yô ! I@@ ca ia kera gba ga tsô , mba ve vende ér Yesu Kristu u a h@@ ende ny@@ inya u pu@@ pu@@ u la ngu Tor ve ga la cii vea kav er ve tsu@@ gh ayol a ve yô . Kpa ka mkaanem ma pasen kwagh u a lu jim di tsô . ( Rom . 16 : 3 ) Ve er tom imôngo sha ci u m@@ ze@@ hemen u tom u pasen kwagh u Tartor ape ve er tom cii . Kpa ter shin ngô ka ve ker gbenda u kôôm nan cii nana mase saan ishe ye . ( Mateu 13 : 5 , 6 ; Luka 8 : 6 ) “ I@@ ku@@ u ” ka inya i ka i za sh@@ imi ga tsô i wa te@@ mbe - a@@ gb@@ o@@ gh@@ ol yô , man ka í na iv@@ or i k@@ an@@ shio u wan am@@ ise yemen shin inya tsembelee ape am@@ ise la aa zua a m@@ n@@ do@@ lo@@ m shi aa kôr shin inya gb@@ ang gb@@ ang yô . Yesu soo ér ve lam sha ci na sha u lun mba i shigh ve mkurem “ mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Kristu ” ga . SH@@ I@@ N er tiônnongo u ken An@@ ti@@ o@@ ki la yange tagher a mbamzeyol nahan kpa , any@@ iman a a gba hen ato u apostoli Paulu man apostoli Bar@@ n@@ ab@@ a la lu inja kposo . Nahan yô , se de nen Aôndo a or iyev sha ci wase , gadia a kôr hanma inja ifer cii ihyom . • Ka nyi akaa Yehova a ne sha u kuran ior nav ken jijingi ? • shighe u ú lu nan iyua shin u lu ngohol iyua i iv@@ es@@ egh nena ? K@@ E ’ M@@ H@@ I@@ I u kwa@@ van@@ yom u 18@@ 9@@ 0 la , mba tôôn abaver due a ib@@ aver i ityesen igen i kpilighyol i or@@ hemen ad@@ ua u@@ gen@@ egh ke ’ gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k , U@@ .@@ S.@@ A . lu tesen yô . Yesu kaa ér : “ Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” Ken injakwagh la , i yôô ang@@ we u “ Or@@ kwa@@ se@@ he ngu van ” la ( ivur 6 ) , shighe kar cii ve va mase nyôron ye ( ivur 10 ) . ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) Yange i mee nan nena ? Tsô , á wa “ akaa a na cii ” sha ikyev na . ( Ôr Or@@ pasenkwagh 9 : 11 . ) Solomon yange civir Aôndo sha mimi anyom anyom . A fa tahav asev man mlu wase . “ Una B@@ unde Ga ” Shi yange ôr kwagh u tesen ér a fa ityendezwa i Yehova er a Davidi ér una na un tor la . A kaa ér : “ Yehova . . . Una ver u tor sha Iserael ” kpee je . Anmgbianev mba ken tiônnongo kpa na ayol a ve , lu nengen sha He@@ i@@ di ken iy@@ ou@@ ci . M hi@@ di m za kohol John yô , a kaa a mo ér un kpa un tagher a imba mzeyol la . 1@@ 39 : 16 ) Gbenda u aka@@ au@@ ma a eren kwagh sha inja vough vough ne kpa seer tesen ér i gba a sha “ ih@@ ô@@ we , ” shin icighan jijingi u Aôndo . 6@@ 9 : 16 , 17 ) He@@ mba doon u se suur sha Yehova sha ashighe ne cii , shi se lu a vangertiôr ser una na se agee a wan ishima shi una wase se se er kwagh u vough kpaa . Kwagh@@ yan u k@@ und@@ un@@ yol u ken jijingi u se lu yan ne tese ér se mba ken paradi@@ so u ken jijingi la ga he ? Anmgbian u kwase Li@@ di@@ ana kaa ér : “ M zua a mk@@ om ken uma wam , mk@@ om u a har sha iky@@ ar@@ yan yam vea Yehova man tom u m lu eren un la yô . Er u lu or@@ pasenkwagh u nan lu a er batisema ga yô , hemban doon u ú nôngo sha er u kuma u a er u batisema , nahan u hingir Orshiada u Yehova Aôndo , u nan tsegh iyol i nan shi nan er batisema yô . 3 : 1 , 6 - 10 ) Aluer ikyar u u̱ ken ivese nan nzughul a we sha ma gbenda yô , fa wer Yehova kegh ato zu@@ lee ngu ungwan m@@ liam ou . ( M@@ al . Heela tseegh ga , lu u Tartor u Yesu ua lu sha , a lu shin tar ga . Sha nahan yô , Paulu kaa ér : “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . ” — Rom . Ity@@ akerada i iny@@ iin la cii , tese ér upristi man mbatamen yange ve zua imôngo sha use , maa ve na zwa i yem a Yesu hen G@@ om@@ na P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u . ( Mat . Akaa ne cii tese ér Aôndo gema ga z@@ ee ? ( Luka 1 : ​ 46 , 47 ) U fatyô u pasen imba mhen la ken mbamsen ou sha er vea hemba doon kpa ? Aluer se er nahan yô , Yehova una na se agee nahan se hendan a hanma a@@ yom a alaghga Satan una va a mi sha u vihin mlu wase u ken jijingi la cii . Alaghga ishima ia vihi anmgbian u beenyol ugen sha ci u nan kera fetyô u eren ityom i Mbakristu i yange nan eren shighe u nan lu gb@@ ong gb@@ ong la ga yô . Kristu kua wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh cii mba a iwuese sha ieren i dedoo i iky@@ ar@@ yan ne . 16 : 14 ) I lu nahan Yehova wase u u hemban mbamtaver , sha u bu@@ ghun we gbenda u seer eren tom ve@@ e ? 22 : 34 - 39 . T@@ O@@ M U G@@ E@@ M@@ AN I@@ T@@ Y@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A Zege@@ ikpelaior ger am@@ o doo ungwan kpishi , ve kaa ér : “ Se lu nen saan saan , se ember nen , . . . gadia ivaa i zuan i Wan@@ iyôngo kuma ve ” ! Ikyav i tesen yô , mbat@@ wer@@ ev kpishi vande kaan a vese ér Jo@@ el una fatyô u zenden ga . 40 : 31 . H@@ ung@@ ur mban@@ ah@@ an@@ tar mban “ sha apera ” je er yange i tim tar u sha ayange a Noa la sha mnger nahan , shi hungur ve er kwagh ne a lu ikyav i iyange i ji@@ righ i i̱ lu van ken hemen la yô . Ôr Yesaia 5@@ 3 : 7 , 8 . Ashighe kpishi ka a ta num sha a vese sha u una na se yina ishima , nahan jighjigh u nan wase a de kera taver ga . Kpa , aluer se mba henen sha uityendezwa mba Aôndo hanma shighe yô , se za hemen u ember ken ishimaverenkeghen i i lu keghen se la . — Mbaromanu 12 : 12 . Nenge ase kwagh u Jo@@ ã@@ o kpaa . Er se vande ôron nahan , kwagh ne kure sha mi ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ Y . la . Or@@ civir Aôndo ugen u ngise lu ken gar u Yerusalem yô er kwagh u a tese ér hanma wase nana fatyô u hemban kwaghbo er Paulu a er nahan . Or ne lu uma anyom kar er 5@@ 00 nahan cii man shighe u Paulu la ye . I yilan or u Aôndo ne ér Ne@@ hem@@ ia . Kpa atsan a a tagher a mi la , wase un u kaven er ka i lu mba ve lu yan ican la ken ishima yô , nahan a hemba fan u sur@@ un mbagenev ishima zum u ve nyer ken ican yô . Lu u vea za ken tempel sha er vea za mase kuren akaa a i gbe u or u nan lu a ic@@ egh@@ zwa iyol nana er la yô . G@@ ô@@ g@@ ô@@ zende wase la kpiligh kwase ugen iyol je yô , a na se k@@ icin na kua iky@@ ôn ér se y@@ ôr . K@@ u na la ua wase ú nena ? ( Luka 6 : 45 ) Nahan cii kpa , Bibilo kaa a vese ér dooshima “ ne jighjigh sha akaa cii . ” Yesu er kwagh ne been yô , a pase er injakwagh ne i zough sha msen yô . I@@ j@@ ende yam La@@ V@@ on@@ ne ta ato lu ungwan iliam yase ne , nahan a kende fese a kaa ér , “ A de tsu@@ ghun we ga , ngu pania . ” Shi Tindi yange tese kwagh u a er sha hanma gbenda u or nan kera lu wang ga la cii . 13 : 15 ; Luka 19 : 41 . Paulu ver tiônnongo ken F@@ ilipi shi anmgbianev nav mba ken tiônnongo la doo un ishima . Ish@@ ember i “ tindi , ” i í ter heen ne ngi ôron kwagh u ma ts@@ wer , er lu ken Tindi u Mose la nahan ga . ( Rom . 5 : 12 ) Kpa , Yesu mase kuren kwaghôron ne a ve ér : “ Nahan yô , lu nen vough er Ter wen u Sha A lu vough nahan . ” ( Mat . Ka hanma shighe nahan ikyurior i he i í tsegha i̱ ne hingir u l@@ un@@ u , man i hingir u lun nena ? Akaa ne cii aa er un ken igbar je , sha ci u kwaghbo na la . Yehova yange lu kwar u mba se hi@@ la hen kwagh ve la , sha ci u ve lu a tom ken mcivir na . ( 1 Pet . 1 : 22 ) Nyian ne , gba u se hemba lun a aeren a Kristu ne cii . ( 2 Timoteu 4 : 9 ) Timoteu yange doo un ishima tsung , je yila un ér : “ Wan wam u doon mo ishima man u jighjigh ken Ter . ” KA AN je a doo nan u lun ken tar u ityav mbi nôngon mbi lu “ kwagh u vihin ishima ” tsung ga ? Er Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara ma ve vese ma ve kuma u tesen mbagenev la yô , gba u shi a tese ve a tese . I@@ c@@ er i “ In@@ i@@ umbe ” ne igen kpishi ior nenge i kwa kimbir kimbir . De se time kp@@ ase sha kwagh u Paulu yange ôr sha kwagh u dooshima la se nenge er se fatyô u dondon kwaghwan ne shighe u se lu eren kwagh vea mba@@ wan ndor a vese yô . A@@ yange nga kar 40 yô ve za hide . I P@@ ase A@@ pe I@@ f@@ er i D@@ ugh Yô ! Ka u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta yange ve wase ve i nger magaz@@ in u u lu ôron ne , shi i gber un ye . Kwagh u a ne ve kwaghôron ne a doo kpishi yô , mbacivir Aôndo ka mba@@ asorabo shi kera mba sha iengem na ga , nahan cii kpa wuese ve . — Mbaromanu 3 : 23 . Shighe u Yehova zua or u hiihii la vea kwase ve hingir nom man kwase la , a kaa ér “ or ka . . . nan var ken kwase u nan , ve hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye . ” ( a ) Se fa imo i Yehova tsema tsema nena ? ( Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ) Alaghga mba er ivur ne hanma shighe ú ongo , kpa kwagh u ivur ne i er la lu a inja hen Mbayuda mba sha ayange a H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia la nena , man ngu a inja hen a we nena ? I umbur se mkaanem ma apostoli Paulu ma a nger nahan ne , ér : “ Aluer ne@@ a y@@ aan kwagh , shin ne@@ a maan kwagh shin ne@@ a eren nyityô kwagh kpaa , eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ” — 1 Mbakorinte 10 : 31 ; Mbakolose 4 : 6 ; 1 Timoteu 2 : 9 , 10 . Shi a nenge er saan Adam man Ifa iyol shighe u ve lu dondon gb@@ end@@ atesen u Aôndo la yô ; shi a nenge kwaghbo u due ken m@@ vende u ve venda gb@@ end@@ atesen shon la kpa sha ashe na . Kwagh ngu nahan ka sha ci u mhen wase har sha kwagh u Ruamabera a tese la . M@@ Z@@ O@@ U@@ G@@ H u tiônnongo u Kristu u ken E@@ fese u tsuaa la yange va Yehova , Aôndo u mimi la a icivir kpishi . Gba u vea tese ér ve kuma u lun ior mba ken “ Yerusalem u he ” sha u pasen kwagh u Tartor u Aôndo man shi lun wang ken jijingi her . Ior kpishi na Yesu jighjigh zum u ve nenge i nder or u tsa shin war ayange any@@ iin la yô . Mba@@ apostoli mba Yesu yange ve nôngo gb@@ ev ac@@ in imôngo , nahan kpa Yesu wa ishima a ve shi er a ve doo doo kpaa . Aluer mbayev ou soo kwaghhenen yô , kwagh ne una wase u bu@@ ghun ve ishima , nahan vea kav “ i@@ gb@@ anger man ini@@ e@@ mbe man m@@ t@@ av man m@@ ze ” u akaa a mimi a ken Ruamabera la . ( Ef . Takerada u i yange i yilan u ér The Tru@@ th That Le@@ ads to E@@ tern@@ al Li@@ fe la M@@ doo u Yehova a doo u ishima la una wase u u palegh kwaghbo u vesen u una va a il@@ y@@ ahan sha iti i Aôndo la . Ka sea ôron akaa a maan a maa mbagenev yô , se wase u kuran ‘ bem man mzough ’ u tiônnongo wase . — Ôr Mbaefese 4 : 1 - 3 . U hemen ken tiônnongo la hemba di u tesen tseegh tsô la . 8@@ 4 : 4 , 5 , 10 ) Nahan doo u se kpa se ver ishima sha kwagh u se fatyô u eren la shi se lu a iwuese sha mi kpaa , se kera ver ishima sha mbam@@ yen asev ga . Tar la tile sha ityom i ior mba Aôndo ve eren la . ( 1 Utor 19 : 1 - 4 ) Lu u Eliya una er nyi ve a wase un@@ u ? U nengen a kwagh u dedoo ken mbagenev la maan a maa tiônnongo . ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Aluer ka ior mba ve eren a vese sha dooshima tseegh se eren a ve sha dooshima yô , se mb@@ á eren kwagh u “ hemban ” je ga , imba dooshima la shi iyol . Sha mimi yô , Satan man tar u ifer ne ngu num a vese . Shi akaaôron a profeti a ken Bibilo cica cii gba zua vea kwaghôron u profeti u hiihii ne . Ng@@ ô ve ne er tom u pasen kwagh hanma shighe ica gba hegen . W@@ ani@@ unda ne shi kaa ér , “ yange se zenden vea mbak@@ ov wase mba ken makeranta ga . Mb@@ au@@ ty@@ aav mba we ér vea yevese mngerem ma ma lu hiden her la yô , “ TER haa ve shin zege@@ mnger . ” Nahan kpa , Wan u Aôndo u kwagh na a kaha kposo , a va hingir Yesu ne hi@@ di a iyol na ijime hanma shighe cii shi eren ishima i Ter na , mayange keren icivir iyol na ga . ( Yoh . Shighe u anmgbian Jac@@ k@@ son vea kwase na ve lu eren tom ken u@@ c@@ ile mban ne ve wase kpishi sha u geman ityakerada i i har sha Bibilo yô . ( Mat . 28 : 19 , 20 ) Nahan Mbakristu mba mimi nenge ér kwaghpasen ka gbenda u tesen ér mba civir Aôndo sha mimi shi ka gbenda u vesen u tesen jighjigh u nan ve kpaa . Nahan kpa , hen shighe la yô , profeti ne lu y@@ u@@ wen , nahan lu a mnenge u Aôndo yange nenge ior i N@@ ine@@ ve mba ve gema asema la ga . Er Yon@@ a soo u zan ityom i Yehova la ga yô , á za nyôr t@@ so u una yem a na ica a ijiir i í tindi un la yô . ( 1 Mbakorinte 10 : 31 ) A@@ ka@@ a@@ wan ag@@ enegh kpishi kpa nga ken Mkaanem ma Aôndo . Kwagh u Yesu Tese Ior sha Kwagh Na La Ka a gba pe se pase iyol yase ser se mba Mbashiada mba Yehova nahan se pase shin se cia sha ci u tôv@@ ac@@ an@@ aa ? Yesu tese nyi sha kwagh u gbenda u uma ú hemban doon laa ? A̱ shi nan kpa , or la yange lu a awashima u wan ityough ken tom la t@@ ing@@ il@@ aa imba la ga . Ieren ne ka i kera lu kwagh u a kighir we a kighir ér u er ga , kpa ka i hingir kwagh u we iyol you u soo u eren yô . ” ( Mbaefese 6 : 11 , 12 ) ( 3 ) Tar u bo ne . Shi injakwagh i Yesu ôr ken Mateu 25 : 31 - 46 , sha kwagh u “ iyôngo ” man “ iv@@ o ” la kpa yange i kô@@ rom sha m@@ tema . 9 M W@@ u@@ ese Kp@@ ishi er M C@@ i@@ vi@@ r Yehova ken A@@ tsan J@@ e Kp@@ aa Yô Lu shighe u Yesu ter kwagh u i̱ hen tugh nav mbu masetyô shin tar la ga . Mbashiada mba Yehova kpishi , kua ig@@ y@@ um@@ ior man mbag@@ anden cii mba dondon atindi a tsen@@ g a Aôndo a we sha kwagh u aeren a wang la , shi mb@@ á palegh to u aeren a hông@@ or@@ ough a tar ne la kpaa . Sha ityôkyaa ne yô , de se time sha akaa atar a i gbe hange hange u ú er ve mcivir u hen tsombor wou una za iky@@ ura yô . Yange i gema A@@ y@@ ough a Tartor ag@@ enegh hingir ajiir a tsan . Ikyav i Ne@@ hem@@ ia man Yesu man Han@@ a la i̱ tese se nyi sha er i gbe u se eren mbamsen asev mba ken i@@ u@@ v laa ? Se F@@ atyô u T@@ ilen sha Mimi H@@ er ! Anmgbian John E . Se kpaa , aluer Aôndo doo se ishima sha mimi , shi se mba hemban wan kwagh wase iyol yase ikyo tseegh ga yô , kwagh ne una wase se nahan asaren a ase aa d@@ an se ga , shi se lu “ mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za saan ishe ” kpaa ga . — Mbaheberu 10 : 39 . 1 : 21 ; 2 : 1 - 3 . Mba ve ne un jighjigh shi ve suur sha na la , vea fatyô u lun a vangertiôr ne : “ Ka sea sôn nyityô kwagh u a lu sha ishima Na vough yô , A ungwa se . ” — 1 Yohane 5 : 14 . Ity@@ ough ki sha 10 ki takerada u Or@@ g@@ ani@@ zed to Do Jehovah’s Will la pase kwagh ne tsembelee . Yange tsa shin tar ne gbem ga , kpa yange zua a iember i eren tom u injaa man ú van un a mk@@ om , shi za hemen u lun saan saan kpaa . ( Mbagalatia 3 : 19 ) A er ityendezwa a ter tamen Aberaham man Yakob ken m@@ ny@@ am ma ci@@ er wener una na ve averen . Nahan , doo u se yar tom a ayange ase sha kwaghfan . Ka nyi u fatyô u eren hanma iyange sha u tesen wer u ngu a iwuese sha Bibilo ? Ior mbagenev kpa mba mba yange m hen kwagh hen ve kpishi yô . ( Yakobu 1 : 3 ; 1 Peteru 1 : 7 ) Mayange de hungur nen kwagh ne ga : “ M@@ sen u eren tsung u or@@ perapera ngu a agee kpishi je . ” — Yakobu 5 : 16 . De se time sha akav a tesen atar , se nenge er se pine ior mbampin ve a wase ve yô . ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Hanma wase nana fatyô u nan jighjigh ér kwagh ne ka iji@@ r@@ ôron i mimi , i Aôndo u “ perapera [ a ] doo Un ishima kua kwagh u mimi ” la . — Pasalmi 33 : 5 . 14 , 15 . ( a ) U@@ umace mba ve yen ne vea fatyô u eren akaa a tesen ér ve tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo nena ? Er Yehova a lu Aôndo u dooshima nahan kpa , nengen kwaghbo nena , man ka sha ci u nyi ? 4 : 7 ) Alaghga loho u dedoo u Tartor u u gbe uwer u pasen ga la ua na ior a n@@ aha u tar . “ Kwagh@@ wan na ne yange doo kpen kpen . ” Mba ve kom u zan u yô : S@@ aa anmgbian u nan lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci shin K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Tom ken Ma Tar , gayô anmgbian u i gbe u nana lu môm ken kô@@ m@@ ati@@ i ne yô . “ Aluer se zenden ken iwanger er Un A lu ken iwanger nahan yô , sé zua ayol a ase , man awambe a Yesu Wan Na nga wanger se sha asorabo cii . ” — 1 Yohane 1 : 7 . “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” — 1 YO@@ H . 5 : 3 . Alaghga ka sha ci u u fa wer ka sea tse@@ e ishima ken tom wase u pasen kwagh la shi sea eren akaa a a lu sha ishima i Aôndo yô , se na Yehova icivir shi kwagh la a wase mbagenev ve zua a myom . ( b ) Se hen nyi ken ngeren u a dondo laa ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 0 , 7@@ 7 Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova Kpa se timen ken Bibilo ayange ayange . ( Ps . U@@ ng@@ wa ase kwagh u iorov mba uhar mban ve er shin heen ne . 10 : 24 , 25 ) U@@ iniongo mba Mbaiserael eren sha hanma inyom la , man mbamkombo mbagenev mba ve z@@ aan sha u za civir Aôndo la , yange wase ve u taver ken jijingi . Ka ib@@ um@@ un i ken Mkaanem nam ma ma kaa ér mba “ a kwagh u hemban@@ doon man u lun gbem , ” u a lu dyako i been mayange ga i vea va lu sha a Kristu imôngo la . Or@@ kuran la nana fatyô u pasen nan er i lu hange hange u nana sôn Aôndo ér a tese nan kwagh u nana er cii ve nana mase eren un yô . ( L@@ ev . 16 : 14 , 15 , 19 ) Kwagh ne a na yô , Yehova a de Mbaiserael a asorabo ve . ( b ) Er nan ve Mbakristu vea fatyô u wan ishima a mbamlu mba taver mba yange Yesu tsengaôron ér vea va sha shighe wase nee ? Shighe u ayôôso a gbe hen atô ve sha kwagh u gbenda u y@@ esen wan yô , vea sôr a nena ? K@@ asev mbagenev sha ayange a tsuaa la yange ve ver ikyav sha kwagh u ishimataver man jighjigh u nan nena ? Ken washika u apostoli Paulu nger hen Mbaheberu la , a kaa ér : “ Kwagh@@ yan u taver yô , ngu sha ci u mbag@@ anden , ka ve mba ve er tom sha mkav u ken ishima [ inja na jighilii yô ér , “ alegh a henen kwagh ” ] , ho@@ gh@@ or ve [ er or@@ an@@ umb@@ egh u du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô nahan ] u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” ( Heb . 5 : 14 ) Aluer mba se civir Aôndo a ve imôngo , mba ve zu@@ ngu mhôônom la , tese dooshima man ikyo@@ i@@ wan ken mkaanem ve@@ m a ma or u nan lu ken ican shin nan lu zungwen yô , kwagh la una taver or la ishima . A S@@ ur U Ishima Yô , We Kpa S@@ ur Mbagenev Ishima , 3 / 15 Mayange Yehova va or@@ jighjigh la ah@@ en@@ ga ga cii . — Gen . Eren kwagh u mimi a ior sha u eren shiada hen hanma nyityô or cii Aluer se lumun iwasen i Yehova yô , ‘ Una taver se . ’ — Ps . K@@ EN mhii u uwer u O@@ k@@ to@@ ba , inyom i 18@@ 7@@ 1 la , zege@@ usu u hemban vihin cii gba ken ik@@ yô igen ken kpen@@ tar u W@@ is@@ con@@ sin , tar u Amerika . Or@@ pasalmi kaa ér : “ A@@ she a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . ( 1 T@@ es . 2 : 2 ) Nahan kpa , kwagh ne wase se u nengen a “ mk@@ om@@ ashe u [ Yehova ] ” shi kaven er iniôngon yase la i doo Ter wase u sha la ga he ? U tesen ikyav yô , Yesu yange ôr kwagh u ikyav shin “ ivande i profeti Yon@@ a ” la . Kwagh@@ al@@ ôm u Mbayuda ugen , u i te un ica i gbe yô , tese kwagh u ang@@ er@@ e@@ ke a eren ka a va a mi la tsembelee je . Gba u Ú ‘ B@@ ugh Ishima ’ ? Ú er nan ve u seer tesen nan akav a suen kwagh u Ruamabera a er laa ? Takerada ugen kaa ér ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ hendan ” man “ kp@@ el@@ an ” la “ a fatyô u t@@ eren i shighe u i lu ôron kwagh u ish@@ ô i kp@@ el@@ an ken ate@@ jir yô , ” shi i tese ér alaghga “ M@@ i@@ ka@@ el yange ‘ kp@@ el@@ an a Diabolo ér ngu a ian ’ i tôôn ik@@ yom i Mose ga . ” Een , Tartor u Aôndo ua hemen sha tar cii , ua tim afer@@ akaa cii , shi ua hemen “ gbem sha won , ” inja na yô , ka sha ikyo@@ v ikyo@@ v je la . U fatyô u veren ishima kaven kwagh u nan lu eren zan a mi a ve la , shi wuese kwagh shon shighe u ú hii iliam a nan yô . U@@ pristi je kpa hingir u eren afer@@ akaa . Nahan kpa , mayange se cia nen kwagh u a lu van ken hemen la ga . Kape kwagh u agumaior agen , a kwaghfan a yen a kpa a lu je la . Alaghga aa fatyô u kaven akaa a a hembe lun a inja ken uma la tsembelee ga . 9 : ​ 24 - 26 ) Yesaia ts@@ eng@@ ap@@ asen ér a venda Mesiya , a er un ican , shi a kuma un , una tôô asorabo a uumace mba ve yen ne sha iyol na . ​ —⁠ Yes . ( Yakobu 4 : 7 , 8 ) “ Lu nen dông , asema a en a̱ taver , ne cii mba ne veren ishima , ne keghen TER ” la . — Pasalmi 31 : 24 . Shin er lu ij@@ en nahan kpa , a nenge ér doo u una hemba veren ishima sha isharen na i kwaghyan la a iky@@ ar@@ yan na a Yehova ga . Yehova wa ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbatyomov N@@ av cii sha ikyev i Yesu . Paulu yange nger Mbakristu mba ken Roma ér : “ H@@ ang@@ em pe ôron ne . . . Loho u Dedoo kpee . . . Sha hiihii la je , Aôndo ta uumace icin ér aluer ve hemba un ato yô , vea kpe . Aluer u ngu nôngon wer u lu a aeren a i gbe u ú lu a mi keng la , shi u ngu eren tom ken tiônnongo sha gbashima shi tsombor wou kpa u kende u ga yô , Yehova una hungur a kwagh môm u ú er ken mcivir na la ga . ( Ivur 11 ) A shi nan kpa za ar ken ak@@ ôngo a gar la ai@@ k@@ ighe da@@ al@@ aa nahan . Kpa Yehova una ‘ wase ’ ior nav shi una ‘ yima ’ ve di er sha ayange a Ese@@ ter kpa er nahan . — Ese@@ kiel 38 : 16 – 23 ; Ese@@ ter 4 : 14 . ( Luka 3 : 15 ) Kpa Yohane ti venda ér un ngu Kristu ga . Kpa mayange Na@@ omi kaa a Ru@@ tu ér ken Bete@@ le@@ he@@ m kpa kape kwagh a za lu la ga . ( b ) Mbat@@ amen vea fatyô u henen nyi ken ibo i Yehova a ne mbakur@@ an mba mimi ga la ? Shi yange m zamber a Yehova hen shighe ne mer a nam tahav mbu duen za pasen ior kwagh . ( Mpa . 7 : 9 - 14 ) I kaa ér mba i shigh ve mkurem mbara hemba Satan , ak@@ ar a ve a a lu “ iyôngo igen ” la kpa mba hendan a na . ( Yoh . 10 : 16 ; Mpa . L@@ um er hanma kwagh cii i er sha ci u ior mba me za ken ity@@ aven ve kwa har la nahan . 18 : 10 , 11 ) A@@ yange nga kar yô , Saulu ungwa imo i wan na Yon@@ at@@ an , ijende i Davidi , nahan a bu@@ m ér : “ Er TER A lu u uma ne , á wua [ Davidi ] je ga . ” Yehova u a karen asema la una nenge nahan una kaa ér amba la “ ts@@ ôngo asema ga . ” ( Y@@ er . Awa@@ shima na ka u bu@@ lan se . Nan cie Aôndo shi nan civir un a ikyo i@@ wan tsung man ak@@ ar@@ kase a gbidyen kpaa . Shighe u se zua a ishimaverenkeghen ne hiihii la , yange se wuese i kpen kpen ! Kwagh ne doo un tsung , nahan a kaa a mba@@ y@@ ev@@ makeranta nav mba ve nôngo u kuman deri môm la ér ve̱ haa inya ken fi@@ i@@ di ve̱ ungwa ic@@ er shon . ( 2 Utor 20 : 1 - 7 ) Nahan kpa , sha ayange a tsuaa la je kpa , Aôndo eren ior akaa sha ivande hanma shighe u ve sen un ga . Ka ve tema ken k@@ ent@@ i la ape kwase ne á ser ak@@ ô@@ v la jighilii je ve hen Bibilo imôngo . W@@ any@@ e@@ kwase ugen ngu pania , mba yer un ér D@@ aph@@ ne , a ôr kwagh u iember na man msaanyol u un zough a mi er un lu vesen ken mimi yô , a kaa wener : “ Er m seer henen kwagh u Yehova yô , m hemba yan ikyar a na kôôsôô cii . Sha h@@ und@@ ag@@ ar ape i teman í ôron a@@ jir la , mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ve ‘ ngohol inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô , ve mgbegha mba@@ ibanave hen h@@ und@@ ag@@ ar kera . ’ ( Mpase 6 : 9 ) Er “ uma u [ or a lu ] ken awambe ” yô , uuma mba i kaa ér mba shin atô u at@@ se a nan@@ den nagh sha mi la ka awambe a mbatomov mba Yesu mba jighjigh mba i w@@ oo ve sha ci u shiada u ve lu eren sha gbashima man a mciem shio la . — Lev@@ iti@@ ku 17 : 11 . Er nan ve se pasen ior loho u dedoo ? Kanyi ia wase se se za hemen u dondon Kristu ? Sha nahan yô , ‘ se mba kera fetyô u eren akaa a i sar se la ga . ’ ( G@@ al . M@@ pin ngu ér : Ka atindi a nyi a hembe lun a inja he ’ ityô man ior i i̱ ? Yange i wuese ikp@@ an i ter ve na ve ut@@ al@@ ent@@ i ve , ve “ er kasua ” a mi sha jighjigh la , shi i na ve injar mgbegh@@ aa . A kôron un kera yô , in@@ umbe i i er i̱ shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ne maa ia kure . — Mpase 16 : 14 - 16 ; 19 : 11 - 21 ; 20 : 1 - 3 . D@@ ugh akaaôron a any@@ iin a Mose ôr la sha yô , Mose shi pase ve ér i m@@ us@@ an hemen , shi á tese ve icam i dedoo i wuese Yehova , í í ta ve icin sha aka@@ ats@@ eren a aa tser ve aluer ve ban a jighjigh u nan yô . Aluer se mba zenden sha jijingi yô , se nengen Yesu nena ? Doo u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia bende a we nena ? Tom u pasen kwagh yange u doo Yesu ishima nan je ? Er yange u hen mimi u ken Bibilo u ve lu tesen la nahan , sha mfe wou yô , ú kav er ityesen i mimi i lu ken zwa u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la gaa ? Ken inyom i 19@@ 34 la , i lôh@@ ô An@@ dre@@ w ér a za er tom shin af@@ ishi a bran@@ ci ken gar u K@@ au@@ n@@ as , nahan John S@@ em@@ pe@@ y hingir ikyar yam i tom . • Ka akaa a ken tar a nyi i gbe u Mbakristu vea p@@ al@@ egh@@ a ? Hen shighe ne Bete@@ le@@ he@@ m lu gar u Mba@@ fil@@ iti . I@@ orov utar ken ior mba ve lu vea na la mough za nyôr ken gar ne sha agee , za ke@@ se mngerem mara va na un . Ikyav tese ér alaghga yange lu or u cian Yehova u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo je . Nahan kpa se mba hendan a Diabolo , sha ci u se mba ken nongo u Yehova Aôndo a lu suen u yô . Kanyi i doo u se er zum u Yehova a tsaha se ? Aluer ikyar u man mbayev ou nenge ér u ngu nôngon kpoghuloo sha u sôron akaa a a ze iyol la yô , vea kav ér kwagh ve gbe u ishima sha mimi . I va mase kaven kwagh@@ myer ! ( b ) Orkristu u nan lu a inja i kpe@@ egh yô , kanyi ia fatyô u eren nana ? Er Nan i Doo u Wan Mbagenev I@@ t@@ yom Sha Iky@@ e@@ ve@@ e , man Se Er Kwagh Ne Nen@@ a ? Se fa jighilii ga , kpa ityôkyaa ngi i keren mba@@ ah@@ ab@@ a shin ishima ia nyian se sha akaa a se fe ga la ga . A lu ú umbur yô , shighe u Yesu kpe kera la , Maria “ zua ishima i môm sha msen u eren ” vea mbahenen mba Yesu man an@@ ng@@ ôô@@ v nav . Er ve lu hiden angahar la ve nenge a kon ugen u do@@ on@@ ashe . ( b ) Se nenge mbagen mba ve tsu@@ m ve undu tiônnongo u Kristu la nena ? ( 1 Yohane 3 : 15 ; 4 : 20 ) Kwagh u Yohane a er heen ne ka u ini@@ umbe ga cii . U fatyô u umbur iyange i í mar wan wou la kpa ? ( Y@@ ak . 1 : 27 ) U tesen ikyav yô , se mba ken ashighe a ior kpishi ve hingir “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima ” man “ mba kwagh u dedoo a doo ve ga ” yô . U F@@ A Aôndo kpa ? Yange m@@ ab@@ u@@ angev kpishi ve zua hen ity@@ u@@ ngu i Be@@ tes@@ e@@ da la . U a F@@ e M@@ nyoon u ken Ishima You La , 7 / 0@@ 8 9 : 19 , 20 ) M@@ sen u or@@ perapera Mose er tsung la yange lu a “ agee kpishi ” sha ikyaa i A@@ ron je he ? Gba kpee u se henen Bibilo kpoghuloo shi se z@@ aan Mbam@@ kombo mba Mbakristu n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi se eren tom u pasen ior kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la sha gbashima . ( Anzaakaa 20 : 5 ) Ken na jighjigh wener ka er yange ve van@@ den lamen ayol a ve hen tsombor ve , ve kwagh ne wase wan ve u kwase la ye . Kwagh ne una fatyô u lun di kwagh u a gbe duen ab@@ u , shin u i kpe iyol i ér un ga ze . I na yô , mbahenen mba Yesu hingir vegher u sha uhar u tsombor u Aberaham la . M@@ tim u So@@ dom Man G@@ om@@ or@@ a ( Mbaromanu 6 : 22 ) Er se lu ikp@@ an i Aôndo yô , se zua a injar i m@@ tsegh , gadia se mba icighan shin se mba wang sha aeren a ase kpaa . 19 , 20 . ( a ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i Aôndo a ne u la ia kure sha mi nena ? Shin nan soo ér tsombor u nan ( kua kwase u nan ) ua za anmgbianev mba nan inya sha iyange la , sha er vea ya kwagh yô , shin sha ci u za sôron ve . Bab@@ a yange tôndo zwa ér mayange una kera undu se ga , shi a er nahan . Zum u wa icam i Tartor ken zwa na sha kwa u hiihii la , a kaa ér : “ Kwagh u m soo mer er nen yô , kaa nen Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ner , ats@@ am ne hemba doon ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu a zwa Buter . ” Ve mban yange ve lu er atam a t@@ ur a dedoo nahan . O R@@ G@@ EN mough yemen zende tsô va n@@ ô@@ ôr hen ak@@ ahar a gbenda . Tor Davidi yange gba ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange ne , man i ôr kwagh u angev mbu shon ken Pasalmi 41 . Inja i u lun a mnenge u mimi la ér nyi , man se er kwagh ne nena ? Shi se kera lu mba@@ wan h@@ ua shin mba@@ gban mbagenev iy@@ u@@ he ga . Ve mban ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova shi ve tese ikyav i iyol tseghan ve sha u eren batisema shin mnger . Akaa nga kpishi a aa na kwagh a lu nahan shin una lu ga yô . Er nan ve mhen u yange mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda henen shi ôron Bibilo la lu gbilin ts@@ ôô ? Nahan m kaa mer mo kpa ka kwagh u m soo u eren ken uma wam je la ! Hii nan ve i doo u kwagh u Bibilo i er sha kwagh u awambe la una lu a inja hen Mbakristu ny@@ ian@@ a ? Takerada u Samuel u Hi@@ ihii ne ôr akaa a dedoo ag@@ enegh a yange er ken tar u Iserael sha shighe u mbatamen mban sôn tor la . • Se wase mbatomov mba he@@ v vea cian u pasen ior kwagh ga nena ? Se ôr Mkaanem ma Aôndo er i nger ken Genese 26 : 5 la , ér : “ Aberaham . . . waan ik@@ o sha imo Y@@ am man atindi A@@ m man akaawan A@@ m man atindiakaa A@@ m . ” Kanyi se fatyô u eren aluer isholibo i ken myer i vihin tsung , ngi nôngon u v@@ ôron mk@@ ange u se kange ishima u eren sha iyol@@ tseghan i se tsegh sha ci u Yehova laa ? Jigh@@ ilii yô , Satan yange lu kaan ér aluer uumace kera mba sha ikyev i Aôndo ga yô , a hemba saan ve iyol . Jijingi u Yehova er tom ken a mo . 1 : 14 , 28 . Lu nen ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so a nongo u Aôndo . Shi gbenda ugen u se tese ser se wa ayol a ase sha ikyev i Kristu yô , ka u ungwan imo i ior mba a tsough ér ve hemen tom u a lu ityough sha mi la . A kar mba@@ ah@@ end@@ anev ish@@ u@@ le yase . ” Ka ve ve ur@@ ugh se ve ve a vese ken mzough u ikyurior i mimi ne ye . Ne agumaior , ka a yila ne sha iti i Yehova nahan i lu nena , man ne tese ner ne taver ishima nena ? Ne@@ hem@@ ia kaa ér , ‘ Aôndo gema mhen ve hingir gbil@@ in@@ kwagh . ’ M pine ati@@ ca am a a lu Mbayuda la kwa kimbir kimbir mer : “ Ity@@ ôkyaa i Aôndo a gbe uumace jim yô ka nyi ? • B@@ es@@ al@@ el laa ? Se er nan ve se fa or tsembelee je se hingir u fan ican i nana ? Mbah@@ enen Bibilo mba ken ger@@ i u H@@ al@@ if@@ as ( H@@ ali@@ fa@@ x ) , kpen@@ tar u No@@ va S@@ ik@@ o@@ ti@@ a ( S@@ co@@ ti@@ a ) , yange ve lam a ior sha re@@ di@@ o sha gbenda u i lu a vande lamen a ior sha re@@ di@@ o ga yô . Kwagh u Ior Ve K@@ imb@@ in sha u Z@@ an M@@ akeranta u V@@ esen Yô ( Genese 14 : 14 ) Y@@ a u Aberaham ngee a ior kpen kpen , ka nahan ve lu a iorov 3@@ 18 “ mba fan ityav ” hen ya na ye . Er alaghga se tagher a mbamtaver ken akaa a se eren ayange ayange , er u ‘ y@@ amen kwagh shin te@@ en kwagh ’ nahan kpa , mayange se de nen ser inyam la i kôôm uma wase ga . Yesu , u a lu Solomon u He@@ mban la ngu a mhôônom sha a vese sha ci u a fa mlu wase u y@@ in@@ an la . U wan ishima ken tom kwaghpasen wase la una va se man mba ve lu ungwan se la a nyi ? Doo se kpishi er Yehova a gem awashima na sha ci u uumace ga nahan ! ( M@@ al . A tese se ér saa se kuran atindi a Yehova ve una lumun nagh ku se ne un ye . Peteru er kwagh u kaha kposo a awashima u or@@ vesen na yô , sha ci u Yesu ti yô wa iyol kegh a kegh sha u i kôr un yô . Lu u vea wase ior u kaven loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . ( 1 Samuel 16 : 10 , 11 ; 17 : 12 ) A̱ shi nan kpa , wan u Y@@ ese ugen yange kpe kô@@ ugh , a wan shio . ( E@@ ks . 35 : 5 ) Hanma O@@ ri@@ serael yange nan na kwagh u nan lu a mi cii a ishima i nan , una ngee shin una ngee ga shin una lu nan nan je kpaa , sha er a er tom a mi sha u kuren awashima u Aôndo la vough er i doo la yô . Ka se ya ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa , shi se er kwagh u kuran mzough u ken tiônnongo la . U fatyô u henen sha ma mpin shin injakwagh i u wase hanma or u henen Bibilo a nan , nana vese ken jijingi yô . A@@ ts@@ am a waan nga a tom u nyi ken mbamkombo mba Mbakristu ? Or ne Una dugh sha Aôndo ga yô , ma A fetyô u eren ma kwagh ga . ” Cii man u̱ fa u vihin inyaregh sha inja yô , a gba u ú fa inyaregh ki u zough a mi man kwagh u ú vihin ki sha mi la kpaa . Ka mba i pase kwagh ve ken takerada u Aerenakaa ér mba “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” la . Yange i vande duen a Isai@@ ah’s Pro@@ p@@ he@@ cy — L@@ ight for All M@@ an@@ kind , T@@ ihi u sha M@@ ôm la ken inyom i i kar ken ijime la . Kwagh u hiihii yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser or shin ma kwagh môm una kô@@ r@@ cio u yangen Yesu Kristu u hemen ga . ( Yesaia 40 : 15 ) Or@@ ngeren takerada ugen sha ayange ase ne , u un kpa i taver un u nan jighjigh ér Aôndo u@@ hemban@@ agee la wa uumace ikyo yô , kure ikyaa ér “ u nan jighjigh ér Aôndo u kwagh a gbe un a uumace yô ngu , shi we ve ikyo ayange ayange la ka ze@@ ge ihy@@ agh i kaan i gbil@@ ini@@ gh kpishi . ” K@@ per nan pe@@ pe yô , kwaghyan u due sha ne ci@@ r hen inya , “ lu i@@ pe ve@@ gh ve@@ gh nd@@ ahar er ish@@ wa nahan . ” Ka nahan ve , Elisha yange sôn Eliya wener a na un kwar u dyako na u ken jijingi la kwa har ye . ort@@ ani@@ vor u y@@ av la ? Heela tseegh ga , mba ve soo ér Aôndo a lumun ve la cii Bibilo wa ve kwagh ér ve̱ ‘ yevese idya . ’ Er nan ve Yesu lu ke ’ m@@ nyoon ke ’ sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e ? ( Anzaakaa 19 : 17 ) Aluer se na ayol ase se mba wasen anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mba kasev yô , se zua a msaanyol kpishi . U tesen ikyav yô , shi hen ase sha ikyaa i kwaghyan i se vande t@@ eren la . Mba ve nenge akaa a Yesu er la cii fa ér ka Aôndo a tindi un ye , kpa mbagenev kpishi cia mbat@@ esen kwaghaôndo mbara , nahan ve na Yesu jighjigh ga . Shi doo u se lumun hemen u Aôndo a ser a ver ken tiônnongo u Kristu la . U hingir er ior mba Yehova ôr kwagh a ve sha ikyev i Yeremia la nahan . Yange kaa a ve ér : “ N@@ é k@@ erem , man né zua a Mo kpaa , zum u né k@@ erem a ishima i môm la . Er apostoli Paulu á pase nahan , ka hange hange u se ‘ waan ian yase ikyo ’ sha u eren akaa a a hembe lun a inja la geman akaa a a lu a inja ga la gb@@ ih@@ in ken ijime sha er hanma iyange yase cii a saa ishe ga yô . Mayange se soo ser se er kwagh u una fatyô u vihin ikyar i doon tsung i se ye a Yehova la ga ! Akaa a ngise a tese sha tele@@ v@@ ishen ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 50 la ve , ior ve nenge ér ka a bo la cii , mba nengen a nyian ér ka kwagh u dedoo u nan tsombor msaanyol . I Saan Or u Nan We Ishima la Iyol ( Luka 21 : 20 , 21 ) Kwagh u Yesu tsengaôron ne va kure sha mi vough . • A@@ m I a spiritual person ? — “ S@@ te@@ ps To@@ ward H@@ app@@ iness ” ( zwa Buter O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 7 , peeji 6 ) Kwagh la ka a wasem u eren tom wam u hen ya been shi wan iyol i zan mbamkombo sha shighe u se ver la . ” In@@ j@@ akwagh i Yesu a er sha kwagh u or u ci@@ h@@ i kunya la tese se nyi sha gbenda u i gbe u se eren m@@ sen@@ e ? Ity@@ ôkyaa i Nan I@@ ember , 3 / 15 Lu hen shighe u hen wener hegen yô un zua a hanma kwagh u uma na a soo cii , una tema kera una ember la je Aôndo kaa a na ér uma na ngu karen kera ye , man akaa a injaa a á ombo la cii ior mbagenev vea ya a . Alaghga nana ter ishember i i er kwagh u mba ve lu ngô môm a nan yô , shin ishember i ah@@ ina la je kpaa . Takerada ne shi kaa ér kwagh ne yange hii u eren kure kure , ér : “ Ior yange ve gber iky@@ on ne sha u vea gb@@ anger a ajiir a eren ish@@ u@@ le kua ajiir a ilev vev a y@@ aan to@@ ho her yô . Shi ve gber i sha u man@@ den a@@ you shi ke@@ er usu a mi . ” Aluer u soo wer u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ve imb@@ ishi we ga yô , gbidyen kwar sha akaa a u eren ken uma wou la hanma shighe cii . A@@ tindi a Aôndo nga dugh hen Or u se doo un ishima la . I pase ape yange ikyaa ne due la ken mhii u Bibilo je . Yehova ka a ‘ bugh se gbenda u waren ’ sha u taver se sha er se hendan a imeen yô . M tsa shin Betel anyom pue nga kar yô , m nenge mer doo u me za hemen u eren anmgbianev av mba nomso man mba kasev tom shin iy@@ agh ki Betel . ” Kpa se mba a ityôkyaa i lun a imba ishimaveren laa ? ( Yohane 18 : 37 ) Aôndo soo ér a@@ mb@@ aior la a lu mbacivir un . — Ôr Yohane 4 : 23 , 24 . Ity@@ ôkyaa i sha un@@ yi@@ in i i ne ve se fe ser i nder Yesu shin ku yô , ka sha ci u se mba a akav a tesen ér Yesu hingir Tor shi ngu hemen hegen , shi ngu Ity@@ ough ki N@@ ongo na . Yehova wa ishima ér we man mba@@ doon we ishima ne va lu ken uma u hemban doon cii kua u una bee mayange ga la ken tar u he , hen ape ij@@ ung@@ wen man ican i yan vea kera lu ga la . Man m ve u ú bende aa m - er u i eren ishima i Aôndo shin tar nena ? ’ Ver ato sha imo i myer wam , Tor wam man Aôndo wam ; gadia ka We m sen U ye . ” 15 : 1 – 6 — Er nan ve Yehova haa As@@ aria ( i yilan un kpaa ér U@@ shia ) im@@ ande iyol@@ o ? Shi yange ve kar avur a Bibilo agen sha agen , shi ve time sha akaa a mbagenev ve nger sha avur a Bibilo la yô . Inja na yô , nan karen hen jingi la kera yô , nan kera er kwagh sha kwagh u nan nenge a mi la ga . A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma yange nga za te num sha Y@@ u@@ dia ken inyom i 6@@ 6 la yô , Mbakristu mba jighjigh dondo kwaghwan u Yesu vande wan ve ér ve due ken gar u Yerusalem kera , shighe u ian a hii duen i vea yevese la . A@@ y@@ anger ka a wa am@@ ishe a kange am@@ ishe a u@@ wua shin inya kpen@@ e kpen@@ e , nahan u wu@@ hen a kera cii man shighe u sun@@ da la una na a wu@@ he a á kua u@@ wua sha mi . — Nenge takerada u In@@ sight on the Scriptures la , T@@ ihi u sha 1 , peeji 1@@ 1@@ 7@@ 8 . Mkaanem ma apostoli Yohane man kpa su@@ r se ishima . A kaa ér : “ Sha kwagh ne yô , sé fa er se lu ken mimi man sea pe@@ ver asema ase sha ishigh N@@ agh , gadia aluer ishima ia na se ibo yô , Aôndo hemba ishima yase man A fa akaa cii kpaa . Ne mba@@ doon mo ishima , aluer ishima ia na se ibo ga yô , se mba vangertiôr sha ishigh ki Aôndo je . Yesu er msen ér : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , . . . sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase ani@@ k@@ und@@ anev a yô . ” Mbashiada mba Yehova ka ve “ ma at@@ u@@ mba a akuraior ” nena , man kwagh ne tese ikyav ke ’ tom ve u ity@@ es@@ enegh man u i@@ vange@@ l la nena ? Gba u Mbakristu cii vea hendan a imeen i eren kwagh u una vihi Aôndo ishima la . Nahan kpa , mbatamen man mbagenev kpa gba u vea ‘ taver mba ve yen ishima la asema . ’ ( 1 T@@ es . Shin er mbagenev ve ker un ga nahan kpa , ve zua a mi , sha ci u alaghga i za a mi hen a ve . I@@ c@@ am i He@@ mban la shi ôr akaa agen a Mbakristu mba lun kwa@@ v , hemban je yô , mba ve lu keren nom shin kwase la , vea hen kwagh ker yô . Se kpa , aluer se mba dondon akaawan a Yesu kua ikyav na i vough la yô , se hemba lun Mbakristu mba inj@@ aav . Yehova yange kure ikyaa sha kwaghfan na ér aluer un hi@@ la na orumace ian sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la yô , kwagh u injaa una due ker ken hemen . Akaa agen a ú tsough hegen ne aa bende a we ken ayange a a lu van ken hemen la . Kpa Satan yange wa shima u karen m@@ til sha mimi u Yobu tseegh ga , yange lu a ior mbagenev kpa ken ishima . Akaa shon bende a uma u Orkristu . A hii pasen a ken Mbaromanu ityough 12 . Kpa ng@@ un ka gbenda u dedoo u henen zwa ugen ga . Nahan doo u se ‘ nôngo sha gbashima u pasen kwaghôron u mimi jighilii . ’ — 2 Timoteu 2 : 15 . Se lu henen ser , se̱ undu ng@@ ôm ken iy@@ ou@@ ci , a ishimaveren ser ma or nana nenge sha a na , se̱ hide se̱ yem ken tar u Par@@ ag@@ u@@ ay , u ú doo se u pasen kwagh ker la shinii ? Er Mbakristu mba tsuaa mbara lu ior mba zenden sha mimi yô , ve dondo kwaghwan u apostoli Peteru wa la , wener : “ Z@@ ende wen u hen atô@@ at@@ yev u̱ lu wanger wanger , sha u aluer mba lamen sha a ven er ka mbaaferev yô , ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Aôndo sha iyange i Una va sôron ne la . ” Kpa , “ m@@ ge@@ m@@ shima ” yô “ ka u or v@@ aan af@@ an@@ yô sha kwaghbo u nan er la shi k@@ angen ishima ér nana kera kimbir un ga . ” Akaa a yange kpe iyol nenge a mi la wase un u fan kwagh u ior mba lu lamen a ve la . Se kpa alaghga se ‘ yer sha ishigh ki TER ’ nahan se de u eren msen hen á na . F@@ a wer , apostoli ne wa se kwagh ér se ‘ hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol . ’ Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi i i gbe u se palegh ihy@@ agh i vough ga yô . Yange hemba veren ishima sha u pasen loho u dedoo u Tartor shi tese sha ieren na er i doo u palegh ishim@@ any@@ ian i or ka nan zua a mi sha u koson akaa a injaa a nan shin tar la . Kwagh ne una va er sha gbenda u vesen shighe u M@@ zough u Ity@@ ar Cii ( “ kwagh@@ nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima ” u sha ayange a ase ne ) una ta num sha Mbakristu Mba@@ aiev ( mba ve nengen ér ve mba u@@ icighan@@ mbaiorov la ) kua Zege@@ bab@@ ilon cii la . ( Genese 18 : 23 - 33 ) Shin er Yehova vande fan kwagh u una va due ke ’ kwagh u Aberaham sôn la nahan kpa , a wa ishima a kegh ato a Aberaham shi a ngohol mhen na kpaa . Sha shighe ugen la , Yesu kaa ér : “ T@@ ere , M su@@ gh U er U ong@@ om yô ; kera je kpaa M fa er U ong@@ om ke@@ ke yô . ” Yange m hen mer aluer m ngu sha ian yam gb@@ ange@@ laa , m ngu eren hanma kwagh u m soo yô , a hemba saan mo iyol . Nahan kpa , imba iliam ne ngi hange hange sha shighe u nom vea kwase ve lu henen a hen tom ve u lun mbamaren la . Peteru ker gbenda u kuran iyol na je hingir u ny@@ iman Yesu kwa tar . — Mat . Yange lu “ Wan u môm môm u Aôndo . ” Hanma shighe a ki@@ mbi inyaregh , a ngohol kô@@ pi u Iyoukura i Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer la a ôr . Ior kpishi lu hiin ve u nengen ‘ vi@@ di@@ o i ior lu lamen ker ’ je la , nahan kpiligh ve iyol . Nahan i gema duen a foto wam sha i@@ gb@@ ende i um@@ ag@@ az@@ in man ken up@@ ip@@ amba@@ abaver . Ka nahan keng ga . Alaghga tsô wanakiriki la v@@ ôr a ityom i Eliya lu tin@@ d@@ in un sha kwagh môm môm gbem ne , kpa er sar Eliya u nengen a ikyav i tesen ér ura ua n@@ ôô yô , a gba uwer ga cii . Er Aôndo a eren kwagh a uumace mba ve yen ne a ishima i wan man sar sar nahan , se kpa gba u se waan ishima shi se luun sar sar a mbagenev zum u ve er kwagh sha lan , shin ve er kwagh a vese b@@ ag@@ en@@ aa , shin ve lam a vese dang je kpaa . ( Ese@@ kiel 10 : 2 ) ‘ Yehova una va a gbenda u mbaaferev u bo la sha ity@@ ou@@ v vev , ’ nahan cii kpa a tôndo zwa ér una hide a kohol Mbaiserael mba i sa@@ mbe ve wue wue la . — Ese@@ kiel 11 : 17 - 21 . 5 P@@ alegh u T@@ su@@ an Akaa sha C@@ i u Mbagenev . Se fatyô u kaan ser or môm yange nan hemba Solomon kwaghfan ga sha ci u nyi , man Solomon zua a kwaghfan na la han@@ a ? Nahan se mba a vangertiôr ser Yehova una de u kuran se ken jijingi ga . I@@ wer ngi kar at@@ er@@ atar yô , se mough se yem hen O@@ s@@ w@@ es@@ try , kasua ugen u lu hen ag@@ ar a Sh@@ ro@@ p@@ sh@@ ire , sha ci u i na se ian i za ngohol an@@ sule u cuku ugen ha@@ ya , eren tom sule her . Ikyav mb@@ in mbi atô kposo kposo , shi mbi ini@@ e@@ mbe man i@@ gb@@ anger kpa kposo kposo , nahan gba u a ver mbi sha al@@ ô sha al@@ ô sha er kwagh a gba sha mi ken hemen kpa a kera lu ican u zuan a mi ga yô . Sha kwagh u ngeren u sha it@@ you u Pasalmi ne a tese yô , Davidi dugh Pasalmi shon ne zum u a er asorabo a vesen kera cii la . Kwagh u Yehova a Ts@@ enge V@@ eren Yô M@@ ôm ken ag@@ ar a Yesu nyôr ker la , a zua a orgen ker , u mhôônom kôr un a na kpishi yô . I nger mbamsen mba nomso man kasev mba@@ jighjigh ken Mkaanem ma Aôndo . Kwagh ne yange a su@@ r se ishima shi a na se m - mem kpaa . ” ( b ) Er nan ve se fe ser se fatyô u nôngon ityav a Satan he@@ mb@@ ana ? Nahan kpa , Bibilo kaa ér : “ I@@ fer@@ or ka nan ya inj@@ ô , nan ki@@ mbi ga . ” — Ps . Inja i ( a ) u lun bem la ér nyi ? “ Tar u̱ de kera doon ne ishima ga shin akaa a lu shin tar tsô kpaa ga . Ity@@ akerada i hiihii i it@@ ian i ke ’ Bibilo la ôr akaa kpishi sha kwagh u amba a ini@@ aav mbi nan man u@@ iyua mba eren kposo kposo , hemban je yô takerada u Ekesodu man Lev@@ iti@@ ku man N@@ um@@ er@@ i la . Y@@ ES@@ U U@@ N@@ A “ Z@@ EN@@ D@@ E . . . SH@@ A C@@ I U KW@@ AG@@ H U M@@ I@@ M@@ I M@@ AN U I@@ SH@@ I@@ M@@ A I L@@ E@@ G@@ H L@@ E@@ G@@ H ” Ka nyi i tese ér , Wan u Aôndo una za hemen u hiden a iyol ijime ? Shin er mlu u yange se tagher a mi hen af@@ o la vihi kpishi nahan kpa , b@@ a@@ aki wase gema lu er ic@@ ile i engem , i i lu ken atô u zege@@ mnger u a mgb@@ ough a ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov nahan . Mbag@@ i@@ be@@ on yange ve soo ér vea kpe er Mbak@@ an@@ aan mba i wa ve i@@ fan la nahan ga , nahan ve tsua ior ve tindi ve hen Yosua u lu ken gar u G@@ il@@ g@@ al la . E@@ wa kaa ér : “ Hanma shighe yô ka m nôngon mer me hemba henen kwagh sha inja . I er tom a ishember i “ im@@ agh ” la ken Bibilo sha u pasen akaa kpishi , er kwagh u Yerusalem , u lu gar@@ tamen u Iserael u tsuaa la nahan . ( Ps . Shi yange m dondo kwaghwan u i wam ér m pase mba m eren tom a ve imôngo la er ta@@ av u man i lu kwaghbo yô . ( Marku 1 : 23 – 28 ; 5 : 2 – 8 , 15 ) Aluer se due kwaghpasen man or za nan@@ de a vese je kpa , doo u se kpa se kôr iyol tsaha , se er kwagh sha ishima i legh legh man sha kwaghfan kpaa . — Mbakolose 4 : 6 . Yange mba ha@@ an mbahenen icighan jijingi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 S.@@ W . la mba been kera yô , ivande i hiihii i ve er yô lu u ôron kwagh a ikpelaior ken ijô ve . ( 1 Mbakorinte 10 : 31 , 32 ) Ka akaa a nyi nahan i gbe u ú hemba veren ishima sha mini ? Yobu hemba mbamzeyol mban sha ci u civir Yehova sha mimi . Er nan ve se fatyô u kaan ser atindi a Aôndo y@@ uh@@ wa ga ? ( 1 Pet . 2 : 12 ) Ikyav i tesen yô , orgen u i tôô un tom ken tar u Sp@@ ain yô , mba yer un ér Ro@@ ber@@ to , or@@ vesen na yange wuese un er a lu or@@ tom u mimi shi a lu a u@@ lum iyol kpaa yô . M@@ ôm ken akaaôron a profeti a i er ken Yesaia sha kwagh u wanakiriki la ta iwanger sha mzough u kôô@@ soo u a lu hen atô u Yehova vea wan@@ i@@ unda na , shighe u lu a va shin tar ga la . A@@ g@@ umaior ne gba iky@@ ôr , man ka inja er ugen kôr kwagh ken u@@ we nahan . J@@ U@@ L@@ A@@ I 1 - 7 , 20@@ 13 V@@ ih@@ in Shighe a Ô@@ no@@ v O@@ u B@@ em ngu sha ci ve ga . Doo u se tôôn ian ashighe ashighe se pinen iyol yase ser nyi ? Lu sha ci u ior mba ken Yerusalem ve ungwa loho u dedoo u sha kwagh u Yesu Kristu . ( 1 Utor 1 : 1 ) Bar@@ sh@@ il@@ ai u lu sh@@ a@@ gba@@ or la kwaghyan va kera nyo@@ h@@ on un ga , shi kera fa@@ an@@ tyô u ungwan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough ga . • Er nan ve Yehova a lu I@@ mbor i hanma icighan@@ kwagh@@ a ? * ( Luka 22 : 28 – 30 ; Mpase 4 : 4 ) Yohane iyol@@ na kpa lu a ishimaverenkeghen i yemen sha ; kpa er lu orumace her zum u ortamen la lam a na yô , a shi nan kpa Yohane tile sha ityough ki mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar her , ve lu a yem sha ga la . Yange ma ve fatyô u pasen ayol a ve tu@@ h@@ wan ga . “ Er ne rumun Kristu Yesu ner ka Ter yô , shi zenden nen ken a Na nahan vough , er ne we am@@ ishe ken a Na shi i maa ne ken a Na kpaa , man i taver jighjigh wen u nan er i tese ne nahan vough . ” I@@ y@@ ôn ne cii ka i zua ave i er tom taveraa sha u kuren u@@ gb@@ ayol vev . Er m lu pania yô , m nenge er Yehova lu wasen mo hanma shighe yô . “ M Ngu a V@@ en I@@ m@@ ôngo , ” 5 / 1 A na nagh ku p@@ aan uumace la sha Yesu Kristu , nahan kwagh la bugh mba ve ongo imo na la ian i a pase ve sha ikyev i isholibo man ku u ve ye dyako hen Adam la a tu@@ h@@ wa . Ôr ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Er U P@@ alegh I@@ yol@@ vihin sha Go@@ go Y@@ o , ” u a lu sha peeji 30 la . ( 2 Peteru 3 : 9 ) Aôndo nengen uumace cii ér vea kôr cio u geman asema . Or@@ pasalmi pine wener : “ Ka nyi me na TER sha ci u akaa a Na a dedoo a A erem cii laa ? ” 26 : 5@@ 9 - 6@@ 6 ) Tindi ugen u yange mbat@@ esen mba Mbayuda wa yô , kaa ér aluer or ungwa orgen ngu tu@@ h@@ wan iti i Aôndo yô , nana ande ak@@ ondo a nan . ( Mateu 24 : ​ 36 - 39 ) Yesu kaa ér ior mba zan sha gbenda u mtim la mba kpishi . Ka mbamtaver mba nyi mbahenen mba Yesu tagher a mi ken tom ve u pasen “ akuraior cii ” loho u dedoo laa ? ( Yohane 14 : 21 ) Yange Yesu ôr kwagh ne var var kaa ér : “ Mba te@@ en mba@@ ats@@ ator uhar sha tor@@ o gaa ? Shighe u Yehova tindi profeti Yeremia ér a za ôr mba@@ asorabo loho na vangertiôr la , a kaa a na ér : “ De cie ve ga . ” M@@ civir U A Doo Sha C@@ i Wou Yô 12 , 13 . ( a ) Ka nyi i lu m@@ ke@@ he u ke@@ hen a kwagh@@ ô@@ ron@@ o ? ( b ) “ Kwa@@ r ” u Daniel ua lu nyi ? Kanyi se er sha u lun ken bem shighe u or nan er se kwagh u doon se ga ? Y@@ e@@ ong Su@@ g fa ér ior kpishi mba a ungwa mimi u Bibilo ken uma ve ga , nahan mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 24 : 14 ne ma un sha ishima , ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” A nger u hemba anyom 1@@ ,@@ 9@@ 00 hegen . Kpa mb@@ ang@@ eren Bibilo mban yange ve nger mbamhen mba Aôndo , lu mba vev ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 14 , 8@@ 5 • Yon@@ a yange nenge Mb@@ an@@ ine@@ ve mba ve gema asema la nena ? Ka ityendezwa i sha mkaanem ma profeti i i nger ken Icighan M@@ kaan i Aôndo ken Habak@@ u 2 : 14 je la . Apostoli Paulu tôô shighe kpishi u taver anmgbianev mba hen tiônnongo la asema shi maan ve ken jijingi . Ver shighe u lamen sha zayol shon . U dondon hemen u Yehova la va a mzough sha tar cii Jijingi u Aôndo ka a er shiada a jijingi u mba i shigh ve mkurem la nena ? Bibilo ôr kwagh u ishember i i gem ér “ mbamhen mba mimi ” shin “ mhen u sha mfe ” la sha kwagh u ityav mbi nôngon kpaa . Alaghga azende a ou shin tsombor wou lumun a ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu man i mba@@ aôndo utar ken môm la man ityesen i uma kpen ga la man atesen agen kpaa . A kaa wener : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” Er icighan jijingi na Yesu tahav shi a lu or u vough sha iyol man ken ishima yô , lu or u hemban sha won cii , u lu uma shin tar la tseegh ga , kpa shi lu Or@@ tesen u He@@ mban@@ cii . 10@@ 9 : ​ 1 - 3 ) Nahan cii kpa , ior mba Yehova sha tar cii mba pasen loho u dedoo ne vangertiôr . A kaa ér : “ M@@ ci@@ e@@ aôndo u wang u a lu a ac@@ ôgh@@ or iyol sha ishigh ki Aôndo ga yô , ka un ne : ka u za sôron anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ken ican ve , man shi u kuran iyol you wang sha kwagh u taregh . ” 15 : 8 ) Sha mimi yô , “ uuma cii ” mba ve ve hen Yehova la kua ne agumaior kpa ker . De se time sha kwagh u orgen u Yehova yange na Wan na , Yesu Kristu tahav nder un shin ku yô . 11 , 12 . ( a ) Ka nyi Yesu yange ôr sha kwagh u wain la ? Kpa hemban cii yô , de se lu nen a kwaghwan u Yesu wa ér se ker ior mba injaa shi se wase ve ve hingir mbahenen la . — Mateu 10 : 11 ; 28 : 19 . 24 : 45 - 47 ) Ngeren ne pase se ityôkyaa i i gbe u se na wanakiriki ne jighjigh yô , man er se tese ser se na un jighjigh yô . Kwa@@ se@@ ya la yange wa kwa sha m@@ w@@ em mara , kpa kwagh u gema due ker la lu u doon . 12 : 9 ) A@@ ka@@ am@@ yer ne nga ken Ici@@ ghan@@ ruamabera jimin cii , kpa hemban je yô , ken ityakerada i I@@ vangeli man takerada u Mpase . 6 : 11 , 16 ) Jighjigh u nan wase la kor se sha akaa a vihin mlu wase u ken jijingi la , man kwagh ne tese tahav mbu Ter wase a kor se a mi la . I@@ wer ngi kar iti@@ ar yô maa i er un batisema . Mba kera lumun ér anmgbianev mba ve lu a ônov mba kiriki la ve er tom u zenden sôron atôônanongo la ga . Hanma or u nan soo u lun ijende i Yehova yô , saa nana ôron kwagh sha mimi “ ken ishima i nan ” keng keng , a lun sha ikp@@ a@@ zwa ga . K@@ on ugen ngu ken ak@@ ô ken ityar i ic@@ e@@ en@@ yolough í lu kpishi la . 40 : 8 ) Davidi hen tindi u Aôndo shi gbidye kwar sha mi tsung . Aôndo er gbenda u se fatyô u duen ken kwagh@@ ts@@ eren ne kera yô . Ka se ungwa ior ve kaa ér vea an - van@@ ger a ker inyaregh shi vea er kwagh u vea za g@@ wa shin vea lu ity@@ a@@ gh@@ er@@ or yô . Nahan kpa , taver kpishi u or nana̱ zua a kwagh u á lu nan a inja kpishi je u nana tee akaa a nan cica cii sha er nana yam un yô . Yange ungwa imo i Yehova shi soo tsombor na , nahan ve cii ve war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara sha ci u tsombor la cii nyôr ken t@@ so . ” T@@ er@@ tamen Yobu u sha ayange a tsuaa la kpa yange ya atsan atô kposo kposo . Mbagenev ka ve er nena shighe u ican i tser ve , man mba ve vese ayol a ve vea er nan shighe u ikyar ve nan lam a ve dang na ? A@@ ke@@ ke a i v@@ aren ainge ne hemba ke@@ hen shi nga hembe gb@@ eren ityakerada fele fele shi nga hembe gb@@ eren ityakerada i dedoo kpaa . Wan u kuran ilev ne man gum@@ kwase la ve wuese ayol a ve er ve doo ashe yô , kpa ka cii la ga . A wase se u fan er kwagh u anc@@ ôgh@@ olo@@ v man kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v a gbe Yehova ishima tsung yô . Se tese ser se mba dondon hemen u Tartor u Yehova la , sha er se va hingir vough ken zege@@ tsombor na la nena ? Ior kpishi na jighjigh ér dooshima ka kwagh u ken ishima u se lu a tahav sha mi ga yô ; ior ka ve kaa ér kwase doo ve ishima , kasev kpa ve kaa ér nomso@@ or doo ve ishima . A kaa ér , “ Lu hiin yam pasen kwagh shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je la , man kwagh u kpiligh iyol yô , tom la doom ! ” Sha nahan yô , aluer Orkristu u mimi nan ta i@@ ha@@ gh yô , ka ke ’ Yehova je nan te i@@ ha@@ gh ye , gadia nan fa e̱r hanma kwagh u nan er cii i lu sha tahav mbu nan ga yô . Jighjigh u nan na la wase un u tilen sha mimi her . K@@ i ôr er Aôndo a nengen any@@ ighe man iji@@ mba kua akaa ag@@ enegh nahan la . A@@ an a zan iky@@ ura ken uma aa hingir iky@@ aren i taver hen a vese nena ? Shi ing@@ y@@ egh ki u@@ a@@ ah@@ e mba i er kwagh ve la kpa seer kpishi ken anyom a karen ne . 3 : 1 - 5 ) Er abaver kpa a tesen nahan , ior kpishi mba eren hông@@ or u sha aeren u ú dugh ken m@@ seer u if@@ er@@ kwagh ne sha gbenda u vihin kpen kpen kua mba ve yer ayol a ve ér mba ior mba Aôndo la kpaa . Yange taver Na@@ a@@ man , kur@@ utya u tor u Shi@@ ria kpishi u ngohol kwaghwan hen or u nenge ér a gba kwagh ga yô . Nahan kpa , shighe u “ zege@@ can ” una va la , Yehova una kura se kua anmgbianev asev tar sha won cii . ( Mat . A nger ér : “ De vihin nen Icighan Jijingi u Aôndo ishima ga u i ver ne ikyav sha a Na sha ci u iyange i mp@@ aa la . ” ( Anz . 1 : 8 , 9 ) De ase se time sha akaawan a ken Bibilo atar , a aa wase u u tsuan akaa sha kwaghfan , sha gbenda u zua a mtsera ken hemen yô . Yange han@@ gem u zuan a mbam@@ lumun mba kuman mo sha mbampin av je zua ga . Se@@ mb@@ er@@ ee ne mbat@@ ôôn@@ abaver due a ib@@ aver ér : “ Ka u@@ f@@ ada mba ken tar u Philipp@@ ines man u In@@ dia ve lu hemen a@@ you a adu@@ aav a Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o ken ityar i Y@@ uro@@ pa ye , ” shi “ ken tar u Amerika kpa mba@@ ̱ za tôôn u@@ f@@ ada ken ityar igen van a mi , nahan hegen ne hanma f@@ ada u a lu hemen par@@ ish ken atô u u@@ f@@ ada at@@ ar@@ atar ken tar la tsô yô ka u i za ve a nan ken tar ugen yô . ” Ikyav i tesen yô , se ‘ fa shighe ’ u zege@@ can la “ una kuma ga . ” ( M@@ ar . A kaa ér : “ K@@ uma hegen ne ; T@@ ER@@ E , ngohol uma wam . ” M@@ K@@ P@@ O@@ S@@ O D@@ U@@ E W@@ AN@@ G Ve pase ior or u nan lu Aôndo u mimi la wang ga . T@@ ime sha mbamhen mban nahan nenge aluer ka u u seer eren tom sha mbamhen mbagenev ken ivese you yô . Aluer se dondo imba mhen ne yô , se lu tsu@@ ghun ayol a ase . A@@ bel yange gba nan di jighjigh tsô ér Aôndo ngu tseegh ga , imba jighjigh u nan shon i K@@ ain kpa yange lu a mi la . Yesu yange er kwagh nahan sha ci u ishimaveren i lu a mi sha iyou i Aôndo la . Or@@ henen Bibilo ugen yange nger ér , dugh “ In@@ i@@ umbe ” ne sha yô , takerada u S@@ c@@ en@@ ar@@ i@@ o ne kpa lu inja er ka “ gbenda u hemban lun jighilii u bu@@ ghun ior ashe ken jijingi nahan . ” ( Anzaakaa 14 : 31 ) Ka kwagh u Bo@@ a@@ shi er vough je la . Aluer se wa ityough eren akaa ne yô , se kera lu a shighe u eren akaa a aa wase se se seer fan Yehova la ga . Kwagh u a hembe lun a inja yô , ka ieren i ior mba Yehova ka ve er shighe u ve tagher a tôv@@ ac@@ an la . An@@ u@@ un@@ au@@ kase a F@@ an@@ kwagh man a L@@ an@@ en Kwagh La Kpa , mbagenev ngohol ityesen la ave ahar . H@@ A@@ M@@ AN er a@@ yom ér i wua Mbayuda cica cii . 1@@ 44 : 15 ; Yoh . 6 : 44 ) Yehova tese se wang er se doo un ishima yô , shi ngu a wase se u wan ishima ken tom u se lu eren un la kpaa . ( Y@@ er . Doo u kwagh ne una mgbegha se u ungwan imo i Tor wase ne , shi seer kporom ikyua a na ga he ? 3 : ​ 2 , 4 , 10 , 12 ) A@@ dooga yange u hen wer i dugh u sha ian@@ tom kera sha inja ga , man zan zan hegen je kpa , ishima ngi vihin we sha kwagh ne her . Shighe u Or u Do@@ on Se Ishima Nan U@@ nd@@ u Yehova Yô ( Ôr Aerenakaa 12 : 7 - 11 . ) Ruamabera ôr se kwagh u ior mba yange ve wase mbagenev ken tiônnongo u hemban mbamtaver vev yô . • U tilen ving la inja na ér nyi ? Awa@@ shima wase yô , lu u pasen ior mba ve lu ken ag@@ ar a a lu sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo mbi An@@ des , ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a la Bibilo . Nahan hii ken inyom i 199@@ 6 la je , tar u Jam@@ an@@ i ver iyange ne hingir iyange i umbur mba@@ kwa@@ re@@ v mba i wu@@ he ve shighe u Hemen u H@@ it@@ l@@ er la . Yesu yange fa dedoo ér mbadondon nav vea ya ican sha ikyev i ior mba vea ter ve sha “ hanma inja i ifer sha aie ” la . Er nan ve “ jijingi u taregh ” a lu duen ken igbar sha ashighe a ase ne kpishi y@@ um@@ u ? A kaa wener , “ Tom u i nam ne lu kwagh u hemban kpiligh mo iyol ken uma wam cii ! ” Shin er lu sha ian@@ tom i hemban cii i kuren awashima u Yehova nahan kpa , mayange m@@ or iyol ga . Gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se fatyô u suen tom u Tartor ye . I ôr ken Luka 2 : 25 nahan ér : “ Or@@ gen lu ken Yerusalem , iti na er Sh@@ im@@ i@@ on ; or la lu or u perapera man u cian Aôndo a ishima i môm , lu keghen m@@ sur@@ shima u Iserael ; [ shin ishim@@ as@@ ur@@ un ; ka m@@ ve u Mesiya jighilii je ] Icighan Jijingi kpaa lu sha a na . ” Mba ker ken derianyom u sha un@@ yi@@ in la yô , i tim E@@ dom kpaa . 17 : 25 ; 20 : 8 - 10 ) Yange i ver A@@ m@@ as@@ a kur@@ utya sha ityough ki Yo@@ ab@@ i , nahan Yo@@ ab@@ i wua un , alaghga lu veren ishima ér á hide á na un kur@@ utya u Mbaiserael . “ Or@@ fankwagh ” yô , alaghga nana gbidye kwar nahan ér : ‘ Or ne kaa ér orgen yange nan m@@ en@@ a ish@@ ange@@ ci ne shin nan ma ici@@ gh ki ity@@ ôô k@@ in gayô nan de u yan akaa ne nahan , wase nan , kpa ior mba kpishi mba ve kaa ér kwagh la ka mimi yôô ? Orkristu nana fatyô u eren idya hen ape nan eren tom la nena ? ( Pasalmi 7@@ 3 : 18 , 19 ) Ka a inja u se hen kwaghfan sha akaabo a mbagenev ve er la . — Anzaakaa 22 : 3 . Kwagh u a hembe kpiligh un iyol je yô , i seer un inyaregh , nahan inyaregh ki i kimb@@ in un hegen la ki kwagh@@ môm a ki yange i van@@ den kimb@@ in un la . Er lu Yesu tseegh Aôndo gba un sha ave na yô , lu u a fatyô u yilan un ér “ Wan u môm môm u Ter . ” — Yohane 1 : 3 , 14 ; Mbakolose 1 : 15 , 16 . Or u nengen sha tom u pasen kwagh la yange nan tese er a er tom shon shi nan tese u@@ haregh mba a pase kwagh kpaa , shi nan taver anmgbianev asema ér ve duen kwaghpasen . Se er nan ve se fa ser jighjigh wase u nan hii u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ô ? U ma se ve a i@@ heen sha iti i Yehova la yô , ka se nôngo u wuese í sha ieren i dedoo . Nahan kpa , Yehova kor ior nav nena j@@ imi ? A lu ian i civirigh kpishi u va lun a ci ken ze@@ ge tom u tesen ior la ! 2 : 12 — Kanyi injar i “ kuman gb@@ ing gb@@ ing ” Yehova na Ru@@ tu ? Genese 1 : 26 , 27 kaa ér , “ nahan Aôndo gba or sha inja i mlu Na , lu sha inja i mlu u Aôndo je A gba nan ye . ” Yehova kor iyôngo na nyian nena ? ( b ) Paulu nenge tom u i na un la nena ? 28 : 9 . U tesen ikyav yô , yange ve za anmgbian ugen u gba ze@@ ge u@@ ange yô inya , nahan ortamen u sôron atôônanongo ne kav er anmgbian ne soo u zan mbamkombo ga yô . U henen kwagh u ityôkyaa i se lu uma sha ikyev i Aôndo la ka kwagh u maan se iyol kpishi , man ka akaa kpuaa tseegh a maan se iyol imba la ye . ( N@@ um@@ er@@ i 14 : ​ 22 , 23 ) Kwagh u sha un@@ yi@@ in yô , Mose man A@@ ron lu mbahemenev mba Iserael . ( 2 Kor . 4 :⁠ 4 ) “ Ikyav mbi u@@ ty@@ av y@@ asev ka mbi iyolough ga , kpa ka mbi age@@ ev sha ishigh ki Aôndo sha ci u yô@@ h@@ ôr a@@ you a utya , ” ka jighjigh mba nan mba sha mi ga mba ior ve lu a mi ica i gbe la je la , di er ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Yesu kpa lu nahan . ( 2 Kor . As@@ orabo a Aôndo a den se la wase u u hide u ngu a imoshima i wang - n@@ aa ? 19 : 11 , 14 , 15 . Yesu maa kure mkombo u hange hange la sha u ôron mbahenen nav kwagh u vea er yô . Lu a ishimaveren ér mbagenev ken ve vea ngohol Kristu . K@@ e ’ masejime yô , shi a hide a bugh u zan mbamkombo . Mimi mimi je , M kaan ne ne , aluer ish@@ ange@@ wua ia gba hen inya ia kpe ga yô , ia lu di her môm tsô ; kpa aluer ia kpe yô , ia mar kpishi . ” Lu nyi i hemba tesen m@@ kposo u Mbakristu mba mimi a mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la ? Sha kpôô yô , ve hungur akaa a yange er la ga , kpa ve umbur akaa a yange ôr ve la jighilii je kpa ? Nahan kwa@@ se@@ ya la kera nenge er kwa la lu samber sha m@@ w@@ em mara ga . Kwagh u se kenger la a lu u wang , man u a doo sha ci u Mbakristu yô . Er uumace ve yen yô , ashighe agen zayol ka a va hen atô ve , man kwagh ne una fatyô u nan or gb@@ ev mbu nôngon . • Er nan ve i gbe u mbam@@ nenge mba se lu a mi kposo kposo sha akaa a se eren la vea vihi mzough wase ga ? Kpa m fa un ga , nahan lum to@@ on to@@ on u fan un . H@@ ag@@ ai pase loho u sha un@@ yi@@ in la ér Yehova una “ tim tahav mbu ity@@ artor i akuraior kera , ” una gema a ver Ser@@ ub@@ a@@ bel , u lu g@@ om@@ na la ér a “ hingir iy@@ ô@@ gh ki ken u@@ we ki veren ikyav a m@@ in . ” — H@@ ag@@ ai 2 : 14 , 19 , 22 , 23 . Sha shighe u yange lu inja er mba s@@ ôôn nyôron ke ’ mlu u he la , ior kpishi lu a ishimaveren ér orumace una hii u zuan a m@@ ze@@ hemen ke ’ iniôngon i nôngon been a ibanave man angev man akaa a vihin iky@@ asen la kpaa . Nyian ne , or u nan eren akaa sha In@@ tan@@ et cii nana fatyô u sen@@ gen ér nan ngu a mfe kpishi shi nan fa u eren ma kwagh tsembelee . Ka wea eren tom ne nahan i lu ken ishima nena ? Alaghga tsô we kpa u ngu a mnenge u anmgbian u kwase ugen shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca , u i yer un ér S@@ ar@@ i@@ e a lu a mi ne . Se mba ne Yehova iwuese ser a kuma í sha ci u akaa a vesen a nyi nahana ? Mbagenev di mba yan ican i mbamzeyol mba iyol@@ been i ve a mi la . M tsa sha go@@ do@@ b@@ i anyom wa karen kpuaa . Yehova yange er ityendezwa a Aberaham , i lu u ia va iv sha gbenda u vesen yô . Alaghga Mbakristu mba ve bee iyol la vea kav er ikyav ve la ka i taver mbagenev ishima kpishi la ga . J@@ im yange wasem u nôngon a mbamtaver av kpishi , kua m@@ taver u m lu a mi sha kwagh u pasen loho u dedoo sha uya uya la . ( Aer . Yesu ôr kwagh u Tartor sha ayange ase ne ér nyi ? “ N@@ ôngo Ity@@ av mbi Dedoo ” Aluer kwaghôron u or@@ vesen ve la ka u mimi yô , kwagh ne tese ér or@@ vesen la fa akaa a tahav mbu yen un sha mi yô . Gbenda u hemban doon u se fa kwagh u Yehova yô , ka u henen Bibilo i i lu Mkaanem nam la . Yange Yesu kaa ér : “ H@@ er ape ior ihi@@ ar shin iti@@ ar ve kohol ken iti Y@@ am yô , Mo kpaa M ngu ve her atô je . ” • Mba eren batisema u Mbakristu nena , man kanyi i gbe u mba i lu eren ve batisema la vea ere ? M soo mer me v@@ aan kwa@@ gen yô , u nam mlumun sha mpin u sha 3 u a kaa ér , “ Aluer u zua a msaanyol ken ivaa you ga yô , doo u u undu or@@ ya wou shin kwase w@@ ou@@ we@@ e ? ” la . Mkaanem ma Aôndo tese ér doo u se naan mbagenev icivir . Man ka iorov ume ve kpen sha ci u isholibo ? Yange zamber a Yehova ér a ungwa msen u hanma or u mimi u nan sen un sha “ m@@ vihi u nan , man ican i nan ” cii a ungwa nan . Iyange I J@@ iri@@ gh I@@ ̱ Yehova I M@@ gb@@ ôghom ! Se mba been he@@ ela yô , m hii u tesen un iliam i sha ave , nahan mea lamen sha ave yô , a ver ave na sha a am a henen as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a iliam i sha ave i Mba@@ am@@ er@@ ika i i yer ér Amer@@ ican S@@ ign L@@ angu@@ age la . ( Mateu 24 : 45 - 47 ; Anzaakaa 13 : 20 ; Mbaheberu 10 : 23 - 25 ) Nahan ka nan zua a m@@ ze@@ hemen vough vough sha gbenda u mhen u henen kwagh la . ‘ Ne va fa Aôndo . ’ — G@@ A@@ L . I yila ve ken Yesaia 60 : 3 ér u@@ tor , sha ci u vea va lu mba@@ y@@ an@@ dyako imôngo vea Kristu ken Tartor u sha u Aôndo la . ( Mpase 16 : 14 , 16 ) A karen a tse@@ tar ne kera yô , Yehova una mase kuren ityendezwa na i yange er sha kwagh u ‘ U@@ sha mba he@@ v man tar u he ’ la , kwagh shon u se fatyô u nan un iwuese gbem sha won sha e̱r a lu Ter U@@ hemban sha won cii shi a lu Aôndo u akaaôron a profeti a mimi kpaa la . ( Aerenakaa 15 : 22 - 32 ) In@@ i@@ ongo i Kristu i i nger i washika la ngohol kwaghwan u i tindi i a mi la shi ve er tom sha mi kpaa . Hii nan se fe ser yange Peteru umbur m@@ gem u sha iengem la vindi vindi ? Z@@ ua sha kwagh u Bibilo i kaa ér : “ Aluer ú ker [ Aôndo ] yô , ú zua a Na ” la ga . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku . 28 : 9 . Se mba gbe civir Yehova tsô ga , gadia hegen ne se fa Yehova , se fa aeren a na a dedoo la man igbenda na kua mba@@ awashima nav kpaa . M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi man Shighe u M B@@ ee U La K@@ era Shi I@@ ca Ga Tsô — Iyange i M@@ li@@ a I@@ a V@@ a ! Yehova kpa kwagh gba u sha kwagh u mbayev nav mba shin tar ne ve eren la tsung je . “ A kôr or@@ ap@@ ir@@ ashe la sha u@@ we , A due a na ken ak@@ ôngo ; tsô he@@ e un ij@@ er sha ashe , shi p@@ ende un ave sha it@@ you yô , A pine un er : U ngu nengen a ma kwagh kpa ? Daniel man azende a na atar , a a lu eren tom ken kwa u Tor u Mbak@@ al@@ di la lu ken ve mba i yem a ve uiky@@ angen la . Iyange igen la er se goo@@ m se ver ishigh shin ya u N@@ i@@ ur@@ ka yô , se nenge a na tema sha var@@ enda ken oo , ver ishigh sha kwa@@ v@@ aôndo , lu sen m@@ ugh m@@ ugh . ( Luka 21 : 28 ) Mimi yô , se tese ieren i vough sha u lun a vangertiôr ser a yima se . Akaa a se ter sha heen ne cii tese kwagh u a lu zan hemen sha tar nyian yô . Sha nahan yô , alaghga tsô Yesu lu eren kwagh er or@@ maren u a soo u eren ishima i wan na , kpa a gem a er kwagh u tesen ér un ngu a awashima la ga , sha er una kar gbashima u wan na la yô . Anmgbian u kwase ugen kaa ér , “ Ka i ci@@ er mo iyol kpishi zum u nom@@ om a nan@@ de a mo sha ishim@@ avi@@ h@@ in yô . ” Kwagh ne tese ér gba u se er kwagh a hemba u fan atindi man akaa a mimi a ken Bibilo la . Er nan ve se fe ser ken tar u he la , ior vea soo Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a ve ? Aluer or u ú ne nan jighjigh nan nzughul a we , alaghga nan tsu@@ gh u shin nan kure ityendezwa i nan a we ga yô , a@@ dooga u kera na nan jighjigh ga . S@@ us@@ an , u se vande ôron kwagh na la , yange de u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh , nahan a kaa ér : “ Ka Yehova tseegh una wase u ve u de u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ye . ‘ Or@@ taregh u Per@@ shia ’ ne , lu ana ? ( Rom . 3 : 10 , 23 ) Nahan kpa , er Yehova a lu a kwaghfan a ik@@ ighir shio yô , a nenge a jighjigh u nan u Aberaham lu a mi kpishi la kua ityom na i sha jighjigh u nan la kpaa . Yehova nd@@ era lôh@@ ôn ior ér ve va er tom vea na sha u kuren awashima na ka kwagh u nyian a mi ga . 5 : 27 , 28 ) Shi nenge ikyav igen kpaa hen Paulu . ( Anzaakaa 29 : 25 ) Aluer mciem ma cian or la na mbacivir Aôndo kohol mbagenev u eren akaa a Yehova a vende shin ve de u eren akaa a Mkaanem ma Aôndo ma kaa ér se er la yô , ve gba a gba ken to u “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” je . — Ese@@ kiel 33 : 8 ; Yakobu 4 : 17 . U Wan Ishima a A@@ ng@@ ev Lu nyi wain Yesu ôr kwagh na , man ka nyi wain i eren M - umbur a mi ny@@ ian@@ a ? Y@@ ES@@ U — A T@@ ES@@ E S@@ E GB@@ EN@@ D@@ A U L@@ U@@ N A U@@ M@@ A U IN@@ J@@ A@@ A 4 An@@ za a wang a a we am@@ ishe ke ’ Bibilo , Mkaanem ma Aôndo , á hii ngise je tsô í ior ve ngohol á wuee er a̱ tesen ve kwagh u a lu u vough man u̱ á lu u kpe@@ egh la kera gba ve kwagh ga . Jighjigh u nan u mimi ka kwagh u hange hange u una wase se u zan hemen ken jijingi sha ci u nyi ? Mimi yô , kwagh ne ka kwagh môm ken igbenda i Diabolo a lu l@@ ahan Yehova yô . ​ — Anz . King yange ôr mkaanem man kuma anyom ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber hegen . Yeremia ver se ikyav sha u tesen se er se eren kpen@@ ga yô ; aluer se mba y@@ amen kasua a or u hen tsombor wase shin or u se eren kwaghaôndo môm je kpa , doo u se er akaa sha tindi vough vough . Inja i orumace i hegen ngi seer van a va a mp@@ av cii . ” Yehova ka an - aôndo u ken akaa a i@@ gbe@@ tar ga . Shin er ‘ Aôndo Una fatyô u eren aie ga ’ nahan kpa , uumace mba ve yen mban yô ishima ve ngi sha u eren aie . ( Yohane 21 : 25 ) Kpa kwagh u yange i na ve ér ve̱ nger la una wase se u gb@@ ir@@ in ashe nengen ken mhen u nomso@@ or u i gbe je tsô nan hembe sha won cii la . Ior mban maa de u maan g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ve lu maan la , ve sa@@ mbe ve yem sha ajiir kposo kposo vea mba ve lamen zwa môm a ve yô . ( Luka 2 : 24 ) Sha kwaghwan u Tindi u i na sha ikyev i Mose la yange wa yô , ka mba@@ ats@@ anev yange i gb@@ á u vea na imba naagh ku@@ la ye . B@@ ee kera yô , yange sar un kpishi u lun a inyaregh , shi soo u@@ iniongo mba zan kpaa . Peteru kpa yange nger mba ve lu Mbakristu a na imôngo mbara ér : “ Ken a ven kpaa mbat@@ esen mba aiev vea va lu . ” Hen er we vea mbagenev ne lu eren akaa imôngo sha u geman tar ne hingir paradi@@ so yô . ” Sha kpôô yô , Mbakristu mba palegh u su@@ ghun mbakur@@ an mba ve lu ke ’ a ve la ér “ Or@@ tamen vi@@ a u vi@@ a , ” yilan ishember i “ ortamen ” la sha u i̱ lu it@@ it@@ om i k@@ enden a nan sha la . U fatyô u wasen or u nan nengen sha mbamaren ou mba been iyol la nena ? Ng@@ i tesen kpaa ér Yehova ngu a na akaa a a gbe la a lu kwagh u a soo la , sha u kuren awashima na . ” A@@ ti a In@@ j@@ aa a sha Shighe u Yesu La * Kwagh u sha uhar yô , m soo mer me hide me va time sha avur a ruamabera la vea we , zum u u zough a shighe u er a shi u hen sha a u bee kera yô . He@@ mba ho@@ gh@@ ol mo u ôron takerada sha gbenda u ngeren kwagh , u ka i hii ken im@@ ese i yem a yem ken iy@@ an la , kpa ior i J@@ ap@@ an kpishi hemba soon gbenda u ngeren kwagh u ka i hii kwagh@@ ngeren sha i sen a sen shin inya la . ” Er i lu cii kpa , iwasen i se lu nan ve sha dooshima man a ishimawan la ia fatyô u kuren mbamgbe vev . • Ka averen a nyi a ve ken m - er u eren sha mfe u Yehova laa ? Ka nyi injakwagh ne i lu tes@@ ene ? Ka igbenda i nyi se lu a mi i eren erdoo ken tiônnongo , man kanyi se fe dedoo ser se zua a mi aluer se za hemen u tesen m@@ doom asev yô ? Hii nan u fe wer mimi je Aôndo ngu a mhii ga ? ’ — Pasalmi 9@@ 0 : 2 . Paulu nger ér : “ I@@ y@@ ua i sha mlumun u sha mh@@ ôôn la ngi inja i môm a mp@@ er u i per tindi la ga . ” Yehova nengen ashighe a se kohol imôngo sha u civir un shi taver ayol a ase asema la er ka kwagh u injaa kpishi , je yô yange mgbegha apostoli Paulu taver se ishima ér se de b@@ undu mbamkombo asev ga . Hen shighe la se fa wang er nyityô kwagh i a vende ér se de eren ga cii , a vende i lu sha ci u mkpeyol wase yô . Nahan kwagh ne wase se , se kange ishima ser se yem ken Rus@@ sia . ” Ikyav i tesen yô , Yesu yange ôr an@@ zaakaa a taver ga sha akaa a ior ve fe shin ve nengen a mi ayange ayange la , sha u tesen ve kwagh er a kôr ve ken ishima yô . • P@@ alegh akaa a Aôndo a vende la , gema er akaa a á kaa ér u er la Shi jijingi la una ume atam ken ve , er dooshima man msaanyol man bem nahan , man kwagh ne una gema a va a mzough hen atô ve . — Aerenakaa 15 : 28 ; Mbagalatia 5 : 22 , 23 . ( a ) Gbenda u Yesu er kwagh a mbadondon nav la tese se nyi kwagh ? Er Yehova a lu i@@ mbor i iji@@ r@@ ôron i sha mimi yô , gba u una na mlumun sha mpin u Satan due a mi la vough . ( Anzaakaa 17 : 14 ) N@@ ôngo u kaven ityôkyaa i i hii ve or@@ ya nan kegh ato a we ga yô . “ Wan@@ akiriki ” U A Lu Jighjigh Shi A F@@ e Kwagh Kp@@ aa la ( Pas@@ ami 19 : 14 ) Aluer se seer veren ishima sha Mkaanem ma Aôndo er i ôr sha heen nahan ne yô , se na Yehova kwagh u ‘ kuman un ishima , ’ shi se kpa a doo se . Er Satan yange er ken sule u E@@ den nahan , Ab@@ es@@ al@@ om er ior na jighjigh ér un soo u wasen ve , shi yange er aie sha ityough ki ter na ke@@ en@@ g . — 2 S@@ am . I tôv sha kwagh u iorov deri môm mba ve hembe inyaregh ken tar u Amerika yô , i nenge ér hemba saan ve iyol a ior mbagenev ga . ( Ne@@ hem@@ ia 13 : 16 ) I@@ kp@@ elaior i Bab@@ ilon ia nyôr hen ijiir i í yer ér ve@@ gh@@ er@@ gar u he la , shi alaghga ‘ ih@@ ur@@ an i vesen i sha ag@@ u@@ ngu ’ la á fatyô u lun mgb@@ ôghom u Mbak@@ al@@ di la . Kwagh u vesen u á wase Mbashiada mba Yehova ve ve lu ken mzough yô , ka m@@ ne u ve ne ayol a ve sha ci u Yehova Aôndo la . Cii man yange se lumun ser i er se batisema yô , se vande tseghan ayol a ase sha ci u Yehova ser se er un tom , se lu ikp@@ an na . ( Mpase 7 : 9 , 10 ) Zege@@ ikpelaior ne due ken igbar sha gbenda u kpilighyol , man mba civir Yehova kpoghuloo hegen hemba m@@ iliôn at@@ ar@@ atar ken atôônanongo aa hemban je e̱r 9@@ 3@@ ,000 nahan tar sha won cii ! Ish@@ ember i ken zwa Heberu i i gem ér “ She@@ ol ” la ka U@@ war ; i yila i ken zwa Grika ér “ H@@ a@@ de . ” Man imo la se ayol ase kpaa se ungwa , lu Sha i due ye , zum u se lu a Na imôngo sha icighan@@ wo la . ” Ve kaa ér : “ Ka sha atsan kpishi keng je man sé nyôr ken tartor u Aôndo ye . ” — Aerenakaa 14 : 20 - 22 . ( Mal@@ aki 2 : 14 ) Kwase u nan una doo nan ishima tsung . Nahan yô , ishima vihi un a mbacivir Aôndo sha ci u sar un u ma ve civir un . — Mateu 4 : 8 , 9 . 1@@ 10 : 1 , 2 ; Heb . 10 : 12 , 13 ) I@@ ca ia gba ga tsô , una tim tar u Satan ne . H@@ ide time ase sha mkaanem ma or@@ pasalmi ma se er sha ijime la . Doo u U Ôr Bibilo U K@@ av sha C@@ i u Ny@@ i ? Hegen ne yô , ka Satan a lu hemen tar ne , nzughul a u ye . Paulu nger ér Aôndo ‘ ver Yesu ityough sha akaa cii ken nongo u Kristu , ka iyol Na je la . ’ Kwagh u una wase mbayev ve vea palegh am@@ een a Diabolo yô , gba u vea fa Yehova shi vea ungwan imo na kpaa . Á ko@@ so akaa ne shin ityô ga@@ mbe na — ape hen wener ka ijiir i hemban doon i una ko@@ so kwagh ken iyou na yô . Er ve lu soon ayol a ve seer a seer la , i taver ve kpishi u eren kwagh u vough . Shi shighe ugen ka ve wase azende a ve man anmgbianev vev ken iti i gomoti sha mimi ga . Or@@ pasalmi ngise nger wener : “ Kwagh@@ myer u TER ngu a mba ve cie Un yô , Una tese ve ikyuryan Na . ” — Pasalmi 25 : 14 . Apostoli Paulu , un u yange lu Or@@ yuda u sha mar@@ ami la , yange kaa nahan wener : “ Kape tindi a lu or@@ kuran wase u zan a vese ken Kristu sha u i̱ na se ish@@ ô sha jighjigh u nan yô . ” Tsô a pine Peteru ér : “ Sh@@ im@@ on , u ngu y@@ av@@ en@@ a ? . . . ( Duteronomi 33 : 2 ) Shighe u Yehova una ku@@ usu yemen sha mbaihyomov nav ken ityav mbi Armag@@ e@@ don la yô , shi una tese inja ut@@ aha na i a fatyô u yangen mayange ga la . Nenge a ase kwagh u yange ôr a mbahenen nav shighe u gumor u lun a inyaregh kpishi venda u undun akaa a na cii dondon sha Kristu , gema yem kera zung@@ u@@ lu@@ u la . Gba u m@@ til wase a kwaghaôndo u aiegh una lu nena ? Kwagh ne ka dyako u mbayev mba TER kua perapera ve u a dugh her a Mo je ne . ” — Yesaia 5@@ 4 : 17 . Ka ishember i ken zwa Heberu i i yer ér ma@@ sh@@ ·@@ man@@ ·@@ n@@ im ’ la i gem ken Ne@@ hem@@ ia 8 : 10 ér “ akaa a wan ah@@ ôm ” ye , man ka cii ijiir i i ter ish@@ ember@@ ti ne ken Ruamabera u Mbaheberu je ne . 41 : 3 ) Se fatyô u lun a vangertiôr ser aluer or u nengen sha mbagenev doo doo la nan nyôr ken m@@ taver shin ma kwagh tser nan yô , Yehova una wase nan . ( Daniel 2 : 44 ) Iyange ngi van i mbahemenev mba tar je kpaa kwagh a hemba ve vea kav tahav mbu Tartor shon yô . — Pasalmi 2 : 6 - 12 . We kpa imba kwagh la er ú we ? ( b ) Ka sha nyi ityakerada yase i hembe veren ishima sha mi ny@@ ian@@ a ? ( Yohane 1 : 13 ) Ka sha ityôkyaa ne apostoli Peteru yange kaa nahan vough ér : “ I wuese Aôndo , Ter u Ter wase Yesu Kristu u A mar ne he@@ gh sha mhôônom N@@ am ma zungwen ma vesen ” la ye . ​ —⁠ 1 Peteru 1 :⁠ 3 . 9@@ 5 : 6 . Lu takerada u Mbashiada mba Yehova ve gber ke ’ inyom i 19@@ 40 u i yer ér Re@@ li@@ gi@@ on la . ( Yesaia 46 : 9 , 10@@ a ) Sha mimi yô , Yehova ka Aôndo u fan kwagh u ken hemen . Yeremia yange nger wener , “ TER ka kwar wam . . . nahan yô , ishimaverenkeghen yam ia lu sha a Na . De Eren Nen T@@ ahav sha Iky@@ um@@ u@@ ile Ga , kpa Lu Nen Ikyav Ma or ngu u ma nan hembe sôron ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne sha kwaghfan a Yehova ? Jighjigh u Aberaham na ér uityendezwa mba Aôndo vea kure la wase un nena ? Ka han@@ gen kwase u hiden a iyol ijime u a cie Aôndo yô u k@@ enden a iyol i nan sha shin gban g@@ es@@ a a nom u nan ga . Ken anyom 50 a karen la , i dugh i@@ wen igen hen haregh u tar u Iserael la , i nger iti na sha mi sha kwagh@@ ngeren u sha iy@@ ô@@ ugh . Mba ve ongo shi ve ngohol loho u Aôndo la di gema mba eren nena ? Bibilo kaa ér : “ N@@ oo@@ v kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan . . . 12 : 24 . • Hii nan ve i doo u hanma shighe se hemba ungwan imo i Aôndo a imo i@@ or@@ o ? Sha uhar yô , gba u se fa kwagh u a lu inja i u suur sha Yehova yô . ( Marku 4 : 2 ) Yange kaa a P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u er : “ Tartor Wam ka u shin tar ne ga . ” ( Mbaheberu 4 : 13 ) Nahan sea eren akaa a dedoo shin a bo kpa Aôndo nengen a cica cii . Doo u nomso mba ken Kristu vea nôngo kpoghuloo vea kav Kristu u a lu ityough vev la , di er Kristu kpa kav Aôndo u mimi u a lu Ity@@ ough nagh la nahan . Ikyav i tesen yô , yange i kighir ve ér ve̱ kuran ayange agen a yange i tsegha sha u h@@ ôron kwaghyan shin eren iniongo yô , di vough er yange i van@@ den eren ken mcivir u Mbayuda la nahan . K@@ u u afer@@ aior la yange u doo Yehov@@ aa ? I gber ngeren mba vea wase Mbakristu mba ve gbe angev man mba ve nengen sha mbau@@ ange la u wan ishima yô . Ikyav i tesen yô , kwase ugen u zenden tesen ior ajiir , u eren tom vea kô@@ mp@@ eni u nengen sha kwagh u zende , ú tar u Amerika u bugh ken tar u Jam@@ an@@ i yô , yange nenge dooshima u lu hen atô u anmgbianev asev sha mkohol u ityar ityar , u i er ken tar u Jam@@ an@@ i , ken inyom i 200@@ 9 la , nahan kpiligh un iyol . Ka ken mbamlu mba nyi nahan yange i tindi mbahenen mba Kristu ? ( 1 Samuel 16 : 7 ) Yehova “ nengen ken ishima ” inja nena ? Mkaanem ma Yesu man ma tese se nyi ? Ken mkombo u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba sha ayange a mbaapostoli , ken inyom i 4@@ 9 la , or@@ henen Yakobu kaa wener : “ Sh@@ im@@ on [ Peteru ] pase er Aôndo lu vande sôron atô@@ at@@ yev sha u Una dugh nongo ken a ve sha ci u iti Na yô . ” ( Aer . Kpa , kwagh u hemban@@ cii yô , ú nenge er mkur u msen la una bende a uma wou iyol you kpa ? Aôndo iyol na je kpa yange ôr kwagh gber sha mnder u shin ku zum u a ôr kwaghôron u profeti u hiihii ke ’ E@@ den la . Sha kpôô yô , gba u se cii se kange ishima u palegh nyityô foto u iji@@ mba@@ gh cii ! I@@ vaa p@@ aven kpa de ish@@ ar . ” Mb@@ an ne kar a ishima ve hingir ken nongo u Iyoukura [ zwa Buter ] i̱ ken inyom i 19@@ 50 yange i kaa nahan la , ér : “ Hegen Aôndo ngu kohol k@@ we@@ ior u tar u he veren . . . . ( Ivur 5 ) Kwagh u injaa ne ngu ker a@@ vegher kposo kposo . Se pase avur a ahar ne nena ? 4 , 5 . ( a ) Kanyi yange i za hemen hen atô u Tor Saulu man Davidi ? Er ashighe agen Yehova na ior p@@ ir ashe , shin k@@ ondo iky@@ er nahan kpa , ka un a ne akaa ne á eren hanma or cii ga . Se hen ser ikyav ish@@ ember@@ kwaghôron i “ er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin zege@@ mnger ” la ka ing@@ y@@ egh ki k@@ í gande ôron , ki k@@ í ngee kpishi je i lu kwagh u a tsa sha won a fa ga la ga ; shi ka hanma shighe cii ka i yar tom a ish@@ ember@@ kwaghôron ne u pasen kwagh u a ngee shin a ke@@ he kpishi ga . Yesu yange seer ér : “ K@@ ura nen ayol a en sha ior ; gadia vea kôr ne vea za na hen mbam@@ kohol mba mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , man vea gbidye ne ken u@@ shin@@ ago@@ ge vev kpaa ; je yô , á va a ven sha ishigh ki u@@ g@@ om@@ na man u@@ tor kpaa sha ci Wam , sha er i̱ hingir mpase her a ve man her atô@@ at@@ yev kpaa yô . . . . 5 : 17 ) Nahan se er nan ve se nyôr ken m@@ mem u Aôndo laa ? ( Ôr Pasalmi 16 : 10 . ) Ngeren ugen u yange i gber ken inyom i 199@@ 5 yô , kaa ér : “ D@@ er@@ ianyom u sha 20 ne ka u Satan . Ka nyi i doo u Orkristu u nan lu gumor nana tsua u eren shighe u nan lu ken makeranta laa ? M va kom anyom at@@ aan yô , m za nyôr makeranta u henen am@@ ar a v@@ in@@ en . Mayange je , se hen ser ka sha ikyev i M@@ zough u Ity@@ ar Cii , u uumace ve ver la Aôndo una va a bem man mkpeyol ga . ( Mbaefese 6 : 2 , 3 ; Ekesodu 20 : 12 ) U or wan mbamaren mba nan@@ ev ikyo la una va nan a mkpeyol sha nyi igbenda nahana ? Shi anyom nga kar at@@ aan yô , Me@@ tu@@ se@@ la , ter@@ tamen u Noa , wan u L@@ am@@ e@@ ki la kpa kpe . Lu se tseegh se nyôron mkombo ye . ( Yobu 29 : 12 ) Alaghga mbagenev vea ban a akaa a hange hange a kwagh a gbe ve sha mi la . ( Gen . 1 : 26 ) Nahan lu u tar ua lu sha ikyev i Adam man Ifa kua uumace mbagenev mba vea va lu sha tar la cii . Hanma Bibilo cii , ia fatyô u wasen we , nahan cii kpa i gema U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev sha ase@@ mber a mba@@ yi@@ ase shin sha ase@@ mber a mba@@ fan@@ takerada , nahan alaghga ase@@ mber ne aa taver we u ôron . Aluer ve er nahan yô , vea zua a injar i vesen . — Ôr Mateu 16 : 27 . Lu vea ana i ter un@@ u ? Ka nyi mbacivir Yehova ka vea eren ve i hemba gban un kwagh@@ a ? Ka i taver ior kpishi mba ve de u civir Aôndo shin ve er isholibo yô u hiden hen Yehova . ( a ) Mose yange er a Kor@@ aki man ior nav nena ? J@@ ap@@ an ( The Amer@@ ican Bible , by Fran@@ k S@@ c@@ he@@ il B@@ all@@ ent@@ ine , 19@@ 0@@ 2 ) “ I pase se i tu@@ h@@ wa ken ku u Kristu , shi i de se asorabo ase kpaa . ” ( 1 Kor . 2 : 10 ) Shin ka u nôngo di sha ici@@ a i tan tsô maa u de kera . Kpa mba nyer ken inyom i 19@@ 7@@ 7 la yô , kase gema zan zende ne vea u@@ noov vev . Kwagh ne tese se kwagh u vesen kpishi : U ôron kwagh u mimi la ngu hange hange ! Inja i u hi@@ an a orgen ér nyi , man se hendan a mzeyol ne nena ? Sha kwaghôron u Jose@@ ph@@ us yô , lu mba@@ van@@ nya mba iyol i bo mban ne hemba iyenge ken ior mba yange ve kpe sha shighe u Mbar@@ o@@ ma kase ityav la ye . Ve cii “ i nger iti [ i Yesu ] man shi iti i Ter Na sha at@@ su@@ l a ve . ” Er se vande lun a mfe sha kwagh ne cii una va mase eren yô , wase se u tsuan akaa a se soo u eren la hegen sha kwaghfan . D@@ i vough e̱r Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la nahan , se kpa se mba ken ashighe a ior mba ke ’ u@@ kwaghaôndo mba du@@ en@@ ati ve lu ha@@ gher sha a@@ vese , kaan se akaa shi kaan ihy@@ agh a vese e̱r iy@@ aav vev mbi kwaghaôndo mb@@ ira mbi gbe ave man e̱r aeren a ve a uter yange hii sha ayange a mba@@ yi@@ ase la je yô . Umbur wer ka hanma shighe se fe akaa cii ga , shi mnenge wase una fatyô u lun kpe shin y@@ in@@ an je kpaa . Sha kwagh u ngeren mbagenev ve er yô , i nger I@@ vangeli i Mateu tsuaa , ken inyom i sha an@@ igh@@ eni , shighe u Yesu kpe kera la , inja na yô , i nger i@@ vangeli ne er ken inyom i 41 la nahan . Mbashiada mba yange ve lu uiky@@ angen udubu imôngo ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a Jam@@ an@@ i la cii i pase ve , kpa kwagh lu a̱ kure ga . Ka igbenda igen i nyi nahan se fatyô u tesen iwuese sha ishimawan i Aôndo laa ? Er mase shin di ayange kpuaa u a wua Yesu yô , a kimbir ib@@ um@@ un i ôr ken an@@ zaakaa a na a ahar la . • Wan u Aôndo yange tese ken Iserael ér un ngu Or@@ hemen u eren tom kpoghuloo nena ? Akaa a mbat@@ im@@ en sha kwagh u sa@@ in@@ s@@ i ve zough a mi la na yô , u nenge kwagh u Yehova nena ? ( Yohane 11 : 26 , 27 ) We di ye ? U soo u nan jighjigh a ityendezwa i mnder u shin ku la er Mar@@ ta nahan kpa ? ( a ) Kanyi kwagh Paulu yange ôr sha u s@@ ú@@ é@@ n mnder u Yesu laa ? M@@ pav u Bab@@ ilon a P@@ av ker Ver Ver La A er nan ve or a “ gba ” kpa Aôndo una lumun nan here ? U@@ b@@ omb@@ au@@ angev ta sha a na kposo kposo , kua iky@@ ans@@ a kpa sha mi . Akaa ahar agen nga , a aa fatyô u nan se gb@@ ev mbu nôngon yô , ka mk@@ ighir u sha ican shin m@@ te@@ v u sha ican man mbam@@ yen mba mbagenev ken tiônnongo . ( Gen . 3 : 15 ) S@@ aa icighan jijingi u Aôndo una wase se ve se za hemen u nan jighjigh a ishimaverenkeghen i injaa ne ye . Anmgbianev mbagenev t@@ ume ityough z@@ endan akaa a taregh , nahan kera mba a shighe u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke ve shin zan mbamkombo shin duen kwaghpasen kpaa ga . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve soo ior mba ve pasen ve loho u dedoo la kpishi , di vough ér Yesu nahan . Yesu yange er kwagh hemba he@@ ela . Gba u se sôn Yehova a na se icighan jijingi na . Paulu man Mbakristu mbagenev a na imôngo ker u geman ior mbahenen sha u pasen kwagh sha uya uya man ken ity@@ e@@ mbe i kasua man sha ak@@ ô@@ m@@ ai@@ gbenda man sha hanma ijiir cii . M har uma wam cii sha ú . Or@@ kuran u ningir sha la kaa ér anmgbianev mba nomso man mba kasev mba hen tiônnongo ugen u yange un za sôr yô , dondo gbenda ne , nahan ve hii Bibilo i henen a iorov 44 sha uya vev ken atô u kasua môm . Ieren ve ne ka i taver se cii ishima kpen kpen ! Alaghga ú nôngo wer ú ôr Bibilo kpa i̱ taver we u kaven . ( Ôr Pasalmi 10@@ 2 : 17 . ) ( Mateu 17 : 25 – 27 ) Mimi je , umbur wer u tesen or sha inja la wa u keghen ato a nan ker , shi tesen wer kwagh u nan gba ú ishima kpaa . Ka er ityar kua u@@ gomoti kua ior ve eren akaa sha ci u keren mtsera ve tseegh la ve ior ve lu ken ibanave tsung nahan ye . Or@@ tamen nana fatyô u dondon ikyav i Yehova nena ? ( 2 Samuel 11 : 2 - 4 , 14 , 15 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 2 : 16 ) Yo@@ ab@@ i lu an@@ ngô u Ab@@ ish@@ ai , nahan alaghga tsô Ab@@ ish@@ ai ungwa kwagh u Davidi er ne , kpa a za hemen u nan Davidi icivir her . 3 : 21 . ( Ôr 1 Peteru 4 :⁠ 7 . ) Er se lu sha ikyev i Tindi u Mose ga nahan kpa , Tindi la wase se u fan kwagh u Aôndo a lumun a mi man u a lumun a mi ga yô . ER S@@ E N@@ Ô@@ NG@@ O A A@@ K@@ A@@ A A A@@ A F@@ AT@@ YÔ U V@@ I@@ H@@ I@@ N . . . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 18 , 19 ] ‘ A@@ ve a ase ka a̱ taver ’ sha tom u Yehova a ne se ér se er la yô , á ver se doo doo . Mbat@@ amen sur@@ um ishima shi wam kwagh kpaa . . . . H@@ ide sha vegher ugen yô , ka i taver noov kua kasev mbagenev u pasen ishima ve , shi ikyar ve ka nana kighir ve ér ve pase er ishima i lu ve ker la yô , i doo ve ga . Diabolo fa kwagh ne , nahan aluer kwagh hemba gban se sha kwagh u mbagenev ve henen sha a vese la yô , una yar tom a mi sha u vihin se . Kpa hegen yô se fatyô u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Ú gb@@ anger , ngu be@@ le be@@ le , ior mba ve vende Mkaanem ma Aôndo la mba zan sha ú . 15 : 21 ) Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la kohol hen uya mba Mbakristu mbagenev . ( Aer . Ka mimi mba ken Bibilo mba nyi ka ve na or u nan hii a hii u henen Bibilo i@@ emb@@ ere ? Anmgbian u kwase ugen u a lu anyom 7@@ 9 , shi a nengen dedoo ga yô , iti na ér , In@@ ge . Er a nengen tsembelee ga yô , anmgbian u nomso ugen ken tiônnongo ka a gber ngeren mba i gbe u a hen ken mbamkombo la sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ke@@ hen a va na un sha er una wa ago@@ yol sha mbamkombo yô . Una fatyô u pasen akaa a mimi a ken Bibilo a a taver ga la je he ? Ter u kp@@ an la yange una doo nan ishima kpishi yô , nan tsua u lun vea ter u nan la sha ayange a uma u nan cii . Shighe u Solomon tema tor ica lu a gba ga la , Aôndo ande hen a na ken m@@ ny@@ am ma ci@@ er , kaa a na ér a sôn un kwagh u a soo yô . 9 : 22 ) Paulu shi pase ér , shin er ini@@ av mbi i naan sha u@@ ile la lu a inja nahan kpa , mbi umbur Mbaiserael ér mba mba@@ asorabo , nahan gba u a na nagh ku hemban ku ve naan la ve a de ve asorabo a ve vindi vindi ye . Kanyi yange i wase nomso@@ or ugen u yange hii u man iky@@ a man ta@@ av iyev je u den ieren ne ? A@@ yange ne yô , u fatyô u nengen a imba ish@@ egh ne shin mat@@ o ugen u taver iyol u i hembe zenden a mi ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la ! Er kwagh a lu nahan yô , doo u se tôô shighe se hen er aluer se de asaren a iyolough hemba se ve , kwaghbo una due ker la . ( Ôr Mbaheberu 5 :⁠ 7 . ) ( Pasalmi 34 : 8 ) Nahan kpa , vegher u i@@ gb@@ ur i Yesu i le@@ gh@@ em ugen ngu u i gbe u ú time sha mi yô . Sha nahan yô , doo u Kwa@@ se@@ kristu nana za hemen u eren kwagh “ a iyol@@ gen@@ gese ga , man a ishima i legh legh , man a ishima i wan kpaa , ” nana waan ishima a hanma kwagh ken dooshima . 5 : 9 , 10 ; 6 : 2 ) Una hemen ikyum@@ utya i mbatyomov mba age@@ egh la kua anmgbianev nav mba una nder ve shin ku la sha u timin ity@@ artor i Satan man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a na kua mbak@@ as@@ u@@ av nav mba sha tar cii ele@@ gh@@ ee . ( Mpa . Dooshima u Kristu M@@ gb@@ egh@@ an Se u T@@ esen Mbagenev Dooshima , 9 /@@ ⁠ 15 Er nan ve i kar iky@@ aior i i wuese Yehova la sha av@@ ure@@ e , man mk@@ ar u i kar ve sha av@@ ure ne ka kwagh u taver or ishima nena ? S@@ aa or nana fa takerada ve nana fa mimi u ken Bibilo ga . — Mat . Yange lam a Yobu sha icivir . Mose pase ér : “ Aluer ior mban vea kpe er ior cii ve kpen nahan , shin ma kwagh á er ve u a eren ior mbagenev kpaa yô , ka TER A t@@ indi@@ m ga . Ka se tese ser Yehova man Yesu doo se ishima sha u ungwan imo ve ; nahan se mba eren tom ne . — Yoh . 14 : 15 ; 1 Yoh . 5 : 3 . Se za hemen u eren ishima na ken mzough u dooshima vea anmgbianev asev , shi se mba veren ashe a shighe u se va civir Aôndo saan saan gbem sha won la . — Pasalmi 119 : 9@@ 3 . Yange ve er tom kpoghuloo sha ican , shi oo u ta ve c@@ oho@@ loo . Shi ve tagher a akaa a ci@@ er iyol tsung . Mba ve eren ishima i Yehova shi i lu u vea zua a mtsera ken awashima na cii , gba hange hange u vea lu a ieren i wang . Ikyav i tesen yô , zum u ú henen sha kwagh u uma u ior mba i er kwagh ve ken Bibilo , mba ve lu cii man shighe u Kristu la yô , hen sha kwagh u u pine ve shighe u vea nder shin ku la . De se nenge kwagh u za hemen ne . M@@ fe ka vegher u hange hange ken mngerem ma sha ikyav mara , man ma eren tom u been ior angev sha ayange ase ne . ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Jigh@@ ilii yô , mbap@@ er@@ apera mbagenev vea yem sha , shi mbagenev di vea lu shin tar ne . Nenge ase er mbatamen mba ken tiônnongo man mba ve ne jighjigh a ve imôngo la yange ve wase anmgbianev mbak@@ asev mba uhar mban u wan ishima a ian@@ g@@ ev vev mbi mb@@ í lu sha inja i saa la sha wono . M - sue u Yehova a lu suen se ken atsan ase ne na yô , se mba a ian i civirigh i wasen u tesen ér Satan ka or u aiegh . — Anzaakaa 27 : 11 . ( b ) Ka nyi ishimaverenkeghen mbamaren mban ka ve lu a mini ? Er wan@@ kwase la lumun u nan Tor Solomon ishigh ga yô , a tese ér un ngu “ kpe@@ kpe , ” un ngu “ h@@ unda ” u i bugh i ver i@@ vegher f@@ en@@ g ga . Nahan iyange igen yô , a kaa ér se za hen ho@@ te@@ l ugen se za ‘ n@@ umbe . ’ I@@ jiir i ngise lu c@@ ôô@@ ci ne hingir ijiir i yan kwagh shi ku@@ h@@ wan kwagh her hegen Ka i lu inja er u ngu kaan wer : ‘ Yehova , m soo mer lu T@@ erem . Mbakristu kpishi mba dondon kwaghwan ne ka sha u ôron ivur i sha hanma iyange man mkaanem ma i ne sha mi la kua u ôron Bibilo shin henen kwagh pe@@ pe pe@@ pe la kpaa . W@@ u@@ ese A@@ veren a O@@ u Hanma Shighe Cii N@@ gi@@ se la ior kpishi eren a kasev vev doo doo nahan ga , nahan ior kpishi kwaghwan ne yange una lan ve ishima . Or môm tswen nana fa tom la ityô ga . “ Ver Nen Ishima sha Akaa Ne ” Nahan se kure ikyaa ser nyi ? M@@ ny@@ am man hii kuren sha mi shighe u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar h@@ unde shi mfe na hide her la . Gba u vea ume ity@@ am@@ egh ki jijingi shi vea eren akaa a Ruamabera a tese ér or a eren ve nana kuma u lun ortamen shin di@@ ak@@ on la . Aluer se mba a a@@ kper@@ an a tan ser ngu yô , a er nan ve se f@@ at@@ y@@ o u eren ishima n@@ aa ? U Ô@@ ron Takerada u Anzaakaa As@@ av - as@@ av , 11 / 1 Hen mkohol la , m zua a Maria P@@ i@@ z@@ z@@ ato . Shin er se dugh ken ityar kposo kposo shi se lamen ijô kposo , aeren ase kpa a kaha nahan kpa , se mba civir Aôndo u mimi shi se fa un sha iti kpaa . Yehova yange wase ve sha jijingi na ve kav akaa a ken jijingi a mimi man a injaa la , kpa mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh , mba ve l@@ ahan ve la yô , Satan man iyol@@ mor@@ on p@@ ir ve ashe a ishima . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 29 , 45 Anmgbian u kwase ugen u un kpa a lu shin Betel yô , nger wener : “ Hegen ka i lum to@@ on to@@ on u za ungwan mbam@@ lumun mba mbayev mb@@ akiriki mba ken tiônnongo kpen kpen . Ka ishember i injaa i apostoli Paulu lu ôr a mbananjighjigh a na imôngo mba sha derianyom u hiihii je la . U@@ ̱ n@@ á@@ n ityesen sha ikyav i tesen la ka a bende a asema a mbahenen kpishi je . T@@ ôô ase wer , ior kpishi mba ve van@@ den lamen ayol a ve ga yô za va a a@@ wen a ma@@ bel ken iyou i môm . Yange ve soo Yerusalem kua ijiir i civir Aôndo , i i lu ker la , nahan í doo ve u ôron ior tsegh ku gar la . Ka sha nyi gbenda nahan u nenge wer N@@ ine@@ ve lu “ zege@@ gar tsung je ” sha ishigh ki A@@ ôn@@ doo ? Takerada ugen kaa ér hen Mbai@@ gipiti yô , F@@ ar@@ a@@ o yange “ hemba hanma kwagh u uma cii tahav man kwaghfan . ” Mateu 22 – Luka 21 U yemen ken tar ugen za pasen kwagh ker la , ka kwagh u taver kpishi . Mba w@@ oo un cii yô , ngô na A@@ tal@@ ia mough er kwagh u kpilighyol kpen kpen . ( 1 K@@ ron . 28 : 9 ) De se time sha ieren i Aôndo a K@@ ain , u ‘ ishima yange vihi un tsung ’ shighe u Aôndo venda un la , sha er se lu a iwuese sha gbenda u Aôndo a kuran se ne yô . Sha mimi yô , Ab@@ ig@@ ail yange fa akaa aa á lu a mi hen ya na yô , shi lu kwa@@ se@@ ya jim jim , vough er kwase u injaa u yange i va pase kwagh na ken takerada u Anzaakaa la nahan . T@@ IN@@ D@@ I U A P@@ A@@ S@@ EN S@@ E A T@@ O@@ H@@ O L@@ A [ Or u eren an@@ umbe a vihin tsung ne ] a er akaa a ji@@ mba@@ gh kpishi a yange hingir u yan tor ken ikpelaior i i̱ lu ken gar tamen la yô . “ Mo m ngu or u isholibo je ” Lu jighjigh u nan wase Peteru ve due shin t@@ so , gba zenden sha mnger ye . Ishima i legh legh ka ieren i Aôndo igen . Ken inyom i 200@@ 4 la , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine kaa ér i er kwagh u vesen ugen , ér i gema Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la ken ijô igen fele fele je . Mba Se a Inja Nyian Kp@@ en Kp@@ en Me nenge sha iyol yam nena ? • Ka igbenda i nyi nahan ia wase se u palegh kwaghbo ? Mbak@@ ur@@ an Shi@@ sar yange ve ts@@ aan ken iy@@ aagh k@@ in ve kuran tor shi ve eren tom u d@@ as@@ enda mba nengen sha gar la . K@@ um@@ ag@@ ai ) , 12 / 15 1 : 18 , 19 ) Apostoli Paulu yange ta Mbakristu mba ken gar u Roma icin sha kwaghbo ne ér : “ Ishim@@ averen i iyolough yô ka ku , kpa ishimaveren i jijingi ka uma man bem . ” ( Rom . Hii sha atesen a kiriki a u ne jighjigh a mi la . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Zum u Yes@@ e@@ bel lu timin u@@ profeti mba TER la yô , un O@@ b@@ a@@ dia tôô u@@ profeti deri , yer ve ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber , ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber , ken b@@ ar , a koson ve sha kwaghyan kua mngerem . ” Doo u or@@ isholibo nana dondo kwaghwan u a lu ken Yakobu 5 : 14 , 15 la sha ci u nyi ? Er A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ se@@ ka kav er i gbe u a seer tsaase Apo@@ l@@ o yô “ ve seer bu@@ ghun un gbenda u Aôndo wanger wanger . ” Yange taver ve kpishi er hii ve Noa lu eren imba ib@@ u@@ me@@ kwagh la , kua tsombor na cii yô . Aluer gba se ishima u zuan a mfe u Aôndo yô , se zua a mtsera ken mbamkombo shin aluer or u nan kwaghôron la ka u nan fe kwaghôron tsembelee ga je kpaa . Aluer se mba nengen shighe ken imba ago@@ go ne yô , se nyôr ken zayol u vesen . Mbam@@ nenge mban nahan nôngo u mir@@ en a mimi u injaa ne : Yehova Aôndo ua “ ver ” tar la “ a gba u er u̱ lu gbilin dang ga , [ kpa ] a maa u er ior ve̱ tema sha u . ” Ka a inja u se fa hanma kwagh u Yehova á nenge ér ka u dedoo la cii vighe vighe , shi hanma kwagh u á nenge ér ka u bo la kpa se fa nahan . Ashighe agen se yam iky@@ egh , nahan i gba u se s@@ ôngo i̱ se b@@ ur shi se ôô vough vough . T@@ so@@ mbor ka ua vande lamen sha kwagh ne tsuaa , ken bem man sha dooshima yô , a va kuma u ua er kwagh u yange ú vande lamen sha mi la kpa , i kera lu ican ga . M@@ hen wase una fatyô u vihin mlu wase u ken jijingi la nena ? Aluer kwagh za u iyol hegen ga je kpa , ishima ia fatyô u nyian we sha kwagh u ken hemen . Elisha sôr imb@@ or@@ mnger i bo ken Y@@ er@@ ik@@ o hingir i̱ dedoo . — 2 Utor 2 : 19 – 22 . Shi se soo ser se va a mp@@ av hen atô wase shin hen atô u ior mbagenev ga . ​ — Rom . Er Se Z@@ ua a T@@ ahav Mb@@ u Wan Ishima Yô N@@ ana er kwagh ne sha u wan ikyo sha ityom i nan eren ken tiônnongo la shi nana nôngon kpoghuloo sha er nana gema nan mbam@@ lumun sha mbampin ken mbamkombo sha gbenda u mbagenev vea zua a iwasen yô , shi kwagh u anmgbianev mbagenev ken tiônnongo kpa una gba nan ishima . Aluer ka nahan yô , se mba sôron akaa sha gbenda u vough er i gbe u se er la kpa ? B@@ ee nahan tsô . M@@ lumun : Mbagenev kaa ér Bibilo ngi er ka gb@@ ande u or nana fatyô u ku@@ h@@ wan am@@ ar a nan soo cii a mi nahan . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) M@@ lu u amba ne na yô ka u vea fatyô u zuan a ian i henen kwagh u Aôndo shi soon kwagh na ga shinii ? Ka kom inyom i 4@@ 9 yô , apostoli Paulu tema vea Yakobu man Peteru man Yohane , ôr ve tom u pasen loho u dedoo u Ter Yesu Kristu na un la . Bibilo kaa ér : “ Kristu ka mkur u tindi . ” Kwagh môm nzughul un ga , kpa ka inja er iyol na yô vor hegen nahan . Ka nahan ve i ver a@@ kwa@@ ti u iyua sha ci u I@@ ny@@ aregh ki Iyou i Tartor ken hanma Iyou i Tartor ye . “ Mo M ngu kwar wou man dyako wou ken Mbaiserael . ” — N@@ U@@ M . Mba@@ yev mb@@ akiriki , iyol kpe ne sha ci u mba@@ kwa@@ v wen mba h@@ ô@@ mon kwagh sha a ven y@@ um@@ u@@ u ? ( b ) Kpa doo u nana er nyi ? Ma shighe môm kpa Davidi gba uwer u suur sha “ Or@@ yiman ” na ga . Ka nahan man i han@@ gem pe ôron ne mba ne lu ken Roma Loho u Dedoo kpee ye . ” Ka doon se u kohol hen ajiir a se tem imôngo sha u henen kwagh u Yehova la kpa ? ( Mbaheberu 5 : 14 ) Shin er i lu Bibilo ú henen nahan kpaa , ityakerada ig@@ enegh — i wasen or u henen Bibilo la — ia wase ú u zuan a ajiir ken Bibilo a a tim sha a@@ gbaa a kwaghhenen imôngo shi a pase á kpaa yô . Akaa ne cii na yô , ‘ ishima yina un , ’ nahan kera fa@@ an@@ tyô u yaven ga . Ashighe agen yô , a lu agumaior a a s@@ enge ér nga civir Yehova je aa kighir we ér u er kwaghbo ye . A kaa ér : “ Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne , i i ne sha ci wen ; eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Kwagh u Tartor la ua hii eren yô , ua “ tim mba ve lu vihin tar la . ” ( Mateu 6 :⁠ 7 ) Doo u se lamen a Ter wase u sha la a ishima yase i môm . U tesen ikyav yô , a@@ dooga shighe u yange i er or batisema la , nan lu eren afer@@ akaa ken myer , aa luun er nan vande eren batisema kera yô , ma i dugh nan ken tiônnongo kera yô . 6@@ 2 : 8 ; F@@ il . 4 : ​ 6 , 13 ) Gbenda ugen u ú taver jighjigh wou u nan yô , ka sha u seer henen Mkaanem ma Aôndo . Se mba nengen ityom i maan man i sôron A@@ you a Tartor man A@@ you a M@@ kohol man iy@@ aagh ki bran@@ ci ser ka kwagh u civirigh kpishi . Kape H@@ a@@ man hen je la . Nahan Ch@@ er@@ i@@ e er nena ? Kpa Yeremia kera lu a ishimaverenkeghen ga shinii ? Nenge takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la sha peeji 5@@ 50 man takerada u 200@@ 5 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses , peeji 5@@ 3 la man Iyoukura ( zwa Buter ) i Ma@@ ac@@ i 1 , 2@@ 000 , peeji 5 - 6 man i J@@ an@@ awar@@ i 1 , 199@@ 1 , peeji 27 man i Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 199@@ 1 , peeji 26 la . Lu u vea mar ônov kpishi vea seer ng@@ een shi vea iv tar , vea gema u ua lu sha ikyev ve , shi lu u vea gema akaa a i gbe a sha tar cii aa lu sha ikyev ve . 5 : 12 , 14 ) Sha kpôô yô , ior umiliôn kpishi ‘ mba ken uiky@@ angen sha mciem ma ku@@ ugh , hii shighe u i mar ve la je . ’ — Heb . Mbat@@ yomov uhar mba yange ve va un inya yô , ve kaa a na ér Aôndo s@@ ôôn timin gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a . Yesu yange eren kwagh sha kwaghfan shi a fa shighe u i gbe u una wase mbahenen nav yô . 10@@ 1 : 3 ) U tesen ikyav yô , cii man anmgbian ugen hingir Orshiada yô , i doo un u zan up@@ ati mba i v@@ in@@ en am@@ ar a id@@ yar her la kpishi . Shi nenge ase kwagh ugen u Yehova na Yesaia nger sha kwagh na ne . Alaghga vea ôr Bibilo a kuma min@@ iti 15 shin vea hen kwagh u ve tsough iyol ve u henen yô . • Mbakristu mbagenev yange ve lu mba ‘ sur@@ un ishima ’ i Paulu sha nyi gbenda ? Ka mimi , se mba zough a msaanyol man mk@@ om sha u wasen mbagenev sha akaa a se lu a mi la shi taver ve ishima . — Aer . 20 : 35 . Kpa or u tesen ér nan hemba nd@@ ahar yô , ka nan lu a ieren i Paulu a we se kwagh ér se lu a mi la . Aluer se er nahan hanma shighe yô , iliam kua ieren yase ia tese ér se mba kposo a mbagenev mba ve tsua u lun a inja i dang la . Er lu keren “ akaaôron a dedoo ” a mimi yô , lumun ér akaa a yange kôr un ken ishima la a̱ yange un u henen kwagh sha inja ga . ( Anzaakaa 27 : 11 ) U se tilen sha jighjigh u nan zan zan ku wase , shin zan zan mkur u bo@@ tar ne la una tese ér se ta ikyaa a Yehova ken ikyaa i or u nan kom u hemen sha won cii la . Aluer se na nagh kura jighjigh yô , se kera lu “ ikp@@ an sha ikyev i isholibo ” ga , kpa se lu a ian i mon@@ don iengem i Yehova . ( Rom . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba ken tar u B@@ ul@@ gar@@ ia kuma 1@@ ,@@ 7@@ 00 , kpa ve yina u pasen kwagh ts@@ eren haregh ve cii . Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u tom u injaa u i na Maria la tese ér doo u se civir un@@ u ? 7 : 4 ) Mkaanem ma ôr sha u wuese anmgbianev mba ken K@@ orinte man , yange ma a taver ve ishima kpen kpen . ( Aerenakaa 9 : 15 ) Paulu nenge tom ne nena ? Shighe kar yô , i gber u@@ washika mba wuese iti i he ne kpishi ken Iyoukura . Kwagh ne zua sha ityendezwa i Yesu yange er sha kwagh u mba ve ver kwagh u Tartor hiihii la . 5 : 11 - 13 . U ma i lu nahan yô , se mba a ishimataver i Yesu a ne la ser , iyange igen yô “ mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due . ” Aluer se vihi shighe wase man agee ase sha u nôngon ser se sôr mk@@ ighir man ifer i i lu zan hemen shin tar yô , se mba bu@@ men a b@@ ume tsô . Yange i maa a@@ you ne a lu ikyua ikyua je yô , Or@@ pasalmi kaa ér Yerusalem ka “ gar u i zough un kpoghuloo yô . ” A@@ aven ne nga a inja he ’ hanma or cii kpa hemban je yô ka mba he@@ v mba ve lu a̱ vande ôron Bibilo been ga la . Apostoli Paulu yange nger tiônnongo u Mbakristu mba ken E@@ fese mba sha derianyom u hiihii la kwagh kaa ér : “ Ne ônov , ungwan nen imo i mbamaren enev ken Ter . Gadia ka nahan je i lu vough ye . ” Paulu shi pase se er i doo u se eren kwagh a mbananjighjigh man mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga kpaa yô , a kaa ér : “ De or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . ” “ As@@ an ” la tile sha ityough ki mbatamen mba i shigh ve mk@@ ur@@ en la , shi a wa mbatamen mba ken atôônanongo cii ker . Se tese ser se mba “ mba@@ zung@@ wen@@ mhôônom ” nena ? 2 : 24 ) Yange wa ishima ér uumace ve mar ve iv tar shi ve gema u man ish@@ u man an@@ ny@@ on@@ ov kua akaa a uma agen kpaa cii a lu sha ikyev ve . ( Gen . Shighe kar yô , J@@ avi@@ er nger Jo@@ su@@ é washika , pase un kwagh u yange na ve un ngohol mimi yô . Doo u se hen er ieren i bo ia bende a vese man ior asev kua ikyar i se ye vea Yehova la yô . Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia cii hingir ving . Kwagh ne una kure kwagh u Yehova ngise tôndo zwa a ior nav la , ér : “ Mo Me n@@ ôôn ne ura sha ashighe a u , inya ia doon iy@@ i@@ av , iky@@ on i ken to@@ ho kpaa ia u@@ men atam a i . ” Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev ken tar ugen ken A@@ fri@@ ka , mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô , venda u civir tu@@ ta shighe u makeranta ve lu wan icam i civir tar ve la . ( Ef . 6 : 12 ) Kpa , a fa er se kar ishima tsô se de u civir Yehova kpo@@ o ga yô . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne shi nengen sha gbenda u u hembe doon u a er kwagh a inyaregh ki ior ve ne sha u suen tom u Tartor tar sha won cii la . Noa vese ken tar u ú lu vihin seer fele fele yô . Yange pinen ior mbampin dang dang ga , kpa pinen ve sha gbenda u una wase ve u henen sha kwagh yô . Yesu pase ér : ‘ Man ka er i p@@ ande ayange la kera yô , gayô , ma i yom ma or ga ; kpa sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov yô , á p@@ ande ayange la kera . ’ ( Mat . Umbur wer Paulu yange nger ér : “ Kwagh ugen u i veren ishima sha mi hen mbak@@ ar@@ en@@ kwar [ shin mbatomov ] yô , ka u ve̱ lu ior mba jighjigh . ” — 1 Kor . Yange kera fa@@ an@@ tyô u zenden sha kpishi ga . ” Ken inyom i 19@@ 50 la , m mough m yem hen ger@@ i u G@@ r@@ and J@@ un@@ ction , ken kpen@@ tar u C@@ ol@@ or@@ a@@ do , ape m za zua a gum@@ kwase u i yilan ér B@@ illi@@ e yô . Lu unô ior i lu nzughul a ve ken tartor u Iserael u ik@@ we pue laa ? Kwagh u tic@@ a ne er ne doo mba@@ y@@ ev@@ makeranta kpishi , sha ityôkyaa ne yô ta@@ sh@@ an u tele@@ v@@ ishen ugen lôh@@ ô un imôngo teman . Mba kighir ônov vev mba ne or@@ ny@@ ar ga , shi mba kighir ve ér ve hii ish@@ i@@ ôr iyev , shighe u ve lu a kuma u eren akaa a mbag@@ anden ve eren ga la ga . Paulu soo ér i va a na sha ci u nyi ? ( a ) Ka nyi wanakiriki a er nyian sha u ior cii ve zua a loho u Aôndo ? A@@ te@@ ti , asema ve nga ke ’ ime i ke ’ jijingi ! Shi gba u se ‘ taver ishima sha msen u eren ’ ve se mon@@ do iengem i Aôndo ye . 9 : 8 - 15 , 22 , 50 - 5@@ 4 ) Nenge er i doo u ‘ hiden a iyol jime ’ sha wono ! Ka nagh ku nyi se nee , man se er nan ve ku a lu a inja ? KA N@@ Y@@ I nahan i doo u or a er sha ci u mkpeyol u kwase u nana ? Bibilo ôr kwagh u ior kpishi mba yange ve vihi mbagenev yô . T@@ ahav mbu ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Roma lu a mi la na yô , gar u Roma ngohol ityar kpishi hingir u nengen sha í . Er M@@ ika nahan , se kpa se mba hen atô u ior mba ve soo ayol a ve tseegh yô . Ne na se kwaghyan sha ajiir ase a teman shi ne na se mngerem kpaa . Gbenda u Yehova a nengen mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol la ngu li@@ an ga . ( c ) Iyol hiden a mi ijime i Yehova la ia bende a vese nena ? ( Ese@@ kiel 33 : 21 , 22 ) Gba u una yôô akaaôron a profeti sha kwagh u m@@ hi@@ di u a hide a ior mba i yem a ve uiky@@ angen la ken tar ve yô . Kwa@@ se@@ shiada ugen ken tar u P@@ ol@@ and yange wase wan@@ kwase makeranta ugen u yange u@@ le la nena , man vande - eren ne una wase ú sha er we kpa ú wase mbagenev nena ? Kwagh u Aôndo yange kaa a Mbaiserael ér ve er la una wase se u zuan a mlumun sha mpin ne . ( Luka 4 : 7 ) Mayange Yesu soo u lun i@@ mba@@ or u Satan yange soo ér a lu la ga . Shi za hemen kaa ér : “ M ngu a ishimaverenkeghen sha Aôndo , ka kwagh u mban ayol a ve kpaa ve lu keghen je , ka mnder u mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la . ” — Aerenakaa 23 : 23 , 24 ; 24 : 1 – 8 , 14 , 15 . ( Mbakolose 4 : 12 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i̱ í nger ér “ sha gbashima ” ne ia fatyô u tesen “ kwagh u nôngon tsu@@ see , ” er or u eren an@@ umbe a ka i tsu@@ e í gema m@@ ene m@@ ene , amba a yange i eren sha shighe u mba@@ yi@@ ase la nahan . OR@@ G@@ EN lu , u yange i fa un sha kwagh u msaanyol u eren kpishi shi na ior msaanyol anyom imôngo sha u eren an@@ umbe a mba@@ any@@ am mba ken tar u B@@ ang@@ l@@ ad@@ es@@ h , mba tese ve u lun a na kôôsôô yô . Ts@@ a wam yange nd@@ ahar kpishi , nahan m mough vea tsombor wam se yem se za lu hen ger@@ i ugen . Nenge i lu hange hange u se za hemen u iv@@ in asema a ase a mbamgbe mba ken jijingi sha wono ! Aluer u er akaa ne vough vough yô , Yehova una ver iniôngon you la kpe@@ egh je ! — Anz . Kwagh@@ yan man kwagh@@ man man kasev mba eren shin nan kasev ken u@@ no@@ o lu akaabo shinii ? Se nenge ser , gbenda u sôron mbamzeyol u ng@@ un nahan ua wase u sôron mbamzeyol mbagenev , sha ci u apostoli Peteru nger ér : “ Dooshima cir@@ in asorabo kpishi . ” — 1 Pet . Nahan kpa , lu “ ken jighjigh u nan man mban cii ve kpe ye , ve lu a ngohol uityendezwa ga . ” Gadia TER ne kwaghfan . ” Aluer se mba kôôsôô a Aôndo yô , se fatyô u ember sha ci u ka i “ saan ior mba TER A lu Aôndo ve la , iyol ! ” ​ —⁠ Ps . Yakobu yange ng@@ ur tan icin sha ieren i ka i yange or u zungwen mbagenev mhôônom shin eren sha “ tindi u tor , ” u i lu dooshima la yô , á kaa ér : “ Aluer ne s@@ ange sha dooshima yô , ka isholibo ne eren ye , tindi una na ne ibo er , ne mba mbap@@ er@@ ent@@ indi . ” Er nan u hen ken ishima you , u fe akaa a i doo u ú tese iwuese sha mi la shin u nger a shin takerada ga ? Alaghga vea seer kwagh u he sha mi môm di tsô , maa vea tôô a wa ken k@@ at@@ ôn u ve er a hembe engem ashe yô . “ Awa@@ shima U Ter ” Una B@@ unde Ga Lu he@@ ela za ôr kwaghôron u profeti u Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 shi pase wener ka un je mimi u kwaghôron u profeti ne a lu ôron ye . 5@@ 7 : ​ 9 - 11 ) Mkaanem man ka ma taver ishima kpen kpen ! Lu hen shighe ne tseegh Davidi suur sha Yehova shi tese icivir sha iti i Aôndo ga , yange er kwagh ne ken uma na jimin cii . U@@ umace mba kera lamen zwa môm ga sha ci u nyi ? 3 : ​ 6 , 17 . De D@@ on@@ don “ Mbat@@ esen mba A@@ i@@ ev ” Ga Ka er yange lu kwa@@ v ve kô@@ r@@ cio u eren kwagh ne ye . 17 , 18 . ( a ) Hii nan ve yange Paulu lu ityough sha u nengen ér i kohol iyua sha ci u Mbakristu mba ken Y@@ u@@ dia la ? Er Se T@@ a@@ gher a A@@ tsan Nyian sha Ishim@@ at@@ aver Yô W@@ ase ve ve za hemen u eren aeren a dedoo a ve van@@ den eren la . ( 2 Pet . Ka a lu mbamaren mba ve civir Yehova yô , ve soo ér mbayev vev ve za hemen a ityom ve . ( 3 Yoh . Ka Loho u Ny@@ i i Doo u Se Tindi Mbagenev a M@@ i ? Nahan ve ku@@ ve ayol a ve , ve gba v@@ aan , tsô a kaa a anmgbian u kwase ne ér inja na i dedoo la ngi a hungur un ga . Anyom a karen ken ijime la , orgen u a fe kwagh u ityesen i gba@@ duen tsema tsema yô , tôv ior mbagen mba ve kpa ve lumun ityesen ne yô . S@@ aa se lumun tsaha u Yehova ve , una maa se ye . Ngeren mba I Gb@@ er ken Iyoukura ken In@@ yom i 200@@ 9 Yô Ne@@ hem@@ ia ver se ikyav i dedoo sha ci u nyi ? Kwase la er Pasalmi 8@@ 3 : 18 yô , mimi la bende a na kpishi , maa hii u henen Bibilo , hegen ngu eren tom u pasen kwagh ken tar ugen . Hanma shighe cii keren kwagh u a hembe doon sha ci u ior nav yô . — Yesaia 30 : 20 ; 48 : 17 . Í kaa a Yohane ken kwaghôron ugen u a tese var var ér uityendezwa mban ka ve ve kom u suur sha mi yô , ér : “ N@@ ger , gadia akaaôron ne ka a jighjigh man ka a mimi kpaa . ” — Mpase 21 : 1 - 5 . ( 1 Peteru 2 : 12 ) Aluer ior mba ve civir Yehova ga mbara vea kera nenge aeren a ase a wang la ga shin vea lumun a á ga je kpaa , se fa ser Ter wase u sha ngu nengen , shi sa@@ ghen ishigh sha a vese , shi u ember je kpa ngu ember sha iniôngon i se nôngon u dondon gb@@ end@@ atesen na la . — Anzaakaa 27 : 11 ; Mbaheberu 4 : 13 . ( Mateu 24 : 45 – 47 ) Mayange je kwaghyan u ken jijingi yen se ga cii . Kpa gema nenge ase ikyav i Yosev yange ver ne . 1 : ​ 20 , N@@ W . ( b ) Ka vangertiôr u nyi Davidi a tese ken Pasalmi 70 ? Yange m fa mer , mo kpa aluer m soo u eren tom ne yô , a gba u me gema uma wam . Nahan yô , sôn nen Ter u sun@@ da , A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” — M@@ A@@ T . Kwagh ne ka i lu kwagh u ican kpishi , kpa se fa ser ieren yase i dedoo i doo Yehova ishima shi ashighe kpishi ka i̱ yar tom sha mba ve lu Mbashiada ga la sha gbenda u dedoo . — 1 Peteru 2 : 18 - 20 ; 3 : 1 . A gba u nana fa kwagh u Bibilo i er sha kwagh u aeren a Yehova kua mbamlu nav man awashima na man ityom na la kpaa , er gbenda u yange eren kwagh a ior nav la nahan . 5 :⁠ 8 ) Se mba eren nahan kpa ? W@@ a@@ shika u Paulu , u̱ yange nger ke ’ inyom i 5@@ 6 S.@@ W . la , wa Mbakristu kwagh ér ve̱ lu ior mba tesen ikyav i dedoo . Shi a “ gb@@ era ve ice , ” nahan á tese ér ishima vihi un a ve sha isholibo ve la . Ishima i eren kwagh torough torough la mgbegha Mbakristu kpishi u seer pasen kwagh . ( Mbaefese 4 : 17 - 19 ) Shi Orkristu ugen yô , alaghga anmgbian u ken Kristu ka nana er an - kwagh u shin iyol a nan cuku maa ishima i vihi nan je . Er Yehova a lu Aôndo u gban i@@ wu@@ he yô , Mbaiserael yange ma ve er kwagh nena ? ( 1 Kor . 4 : 11 ) Se fatyô u nan kwaghwan u injaa u Yesu la jighjigh , a kaa ér : “ Nahan yô , asema a̱ de nyian ne , kaan nen ner : S@@ é ya nyi ? Ka kwagh u ci@@ er@@ yol u nyi una er shighe u a ta num sha mbacivir Yehova laa ? Mbashiada mba Yehova mba eren tom u pasen kwagh shi tesen ior Bibilo tar sha won cii . Shighe u Bibilo Ts@@ eng@@ ap@@ asen La M@@ P@@ I@@ N u sha kwagh u i hii ve Aôndo a ne ican i yan ian la za mba@@ fankwagh ts@@ ura man mbat@@ im@@ en sha akaa a kwaghaôndo kpishi iyol u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . • Lu nyi i wase Timoteu ve tsua u civir Aôndo ? Lu ôron Iyoukura a Bibilo na . A kaa ér : ‘ Mo kpaa me h@@ ôr kwaghyan ; ka nahan man me za nyôr hen tor , a lu sha tindi ga kpaa ye ; aluer mea saa yô , m saa di je ve . ’ 22 Kp@@ orom hen Aôndo — “ Uma Wam . . . a V@@ ar I@@ nya K@@ er a Mo ” Ken inyom i 19@@ 8@@ 8 la , A@@ te@@ jir u T@@ amen u United St@@ ates time sha a@@ jir 7@@ 1 a yange wa Mbashiada mba Yehova ker yô , man i ôr a@@ jir ne kpishi i na ve ish@@ ô . Ior kpishi ka ve er ny@@ ity@@ ô@@ kwagh cii sha u vea zua a kwagh u se soo yô , ashighe kpishi ve er kwagh a mba ve hembe y@@ in@@ an agee la dang . Se Mba a Ishim@@ a@@ verenkeghen Se er nan ve se fa ishima i or u se lu henen kwagh a nan laa ? Kpa u ngu wer ka u or nengen iyol i nan ér nan ngu perapera ga . * ( Ôr Genese 3 : 15 . ) M ôron kwagh y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur sha ci u mba@@ ibanave man mba ve lu kpen ij@@ en kua mba uma a we taver ve la . I pav gar la ker a@@ vegher ahar ; vegher u môm lu u Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti , ugen di lu u Mbaf@@ ada . Alaghga tsô ve ‘ waan ago iyol ve veren a ver sha u vea na imo sha mpin u hanma or u nana pine ve ityôkyaa i ishimaverenkeghen ’ ve cii , aluer ka or@@ iny@@ ar shin ka ic@@ an@@ or shin ka or u fan takerada shin ka kp@@ an kpaa . Er bee iyol yô , ikyav tese ér kera fatyô u lun uma zan zan va hingir or@@ henen u Yesu shin ngohol icighan jijingi shin pasen loho u dedoo u Tartor ga . Nahan , or@@ fankwagh ka nana nenge a akav a tesen ér kwaghbo ngu van yô , nan er kwagh sha mi fe@@ fa . Sha utar yô , injakwagh í de lu a akaaôron a ver ver aa a lu sha ma ityôkyaa ga la ga . Er nan ve í lu kwagh u se fatyô u lun saan saan , man sha injakwagh yô , a ‘ saan se ken ishima tsung ’ je se tsu@@ we zum u i lu tôvon se a ic@@ ana ? A wase tsombor wase ngu ken mzough shi ngu k@@ ang@@ en@@ aa . ” Ka ieren i mimi ga i nyi yange mbagen tsua u eren@@ e ? Ka kwagh u iky@@ aior udubu imôngo tar sha won cii i lu tsuan u eren je la . Nahan kpa , aluer A@@ le@@ x ungwa ato sha kwagh la yô , a wase ijende na ga . “ Sha kwagh ne m sôn Ter kwa tar mer , kwagh ne a̱ due ken mo kera . ” Se dondo ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime la nena ? ( Rom . 1 : 11 ) Ikyav i tesen yô , alaghga anmgbian u ishima i yen nan yô , nana nenge ér nan gba kwagh ga , er or@@ pasalmi kpa yange nenge iyol na ér un gba kwagh ga , un ngu er “ i@@ kpa i sha m@@ nyi ” nahan . Satan shi kaa ér aluer Aôndo de u eren a Yobu doo doo shin a de u kuran un yô , Yobu una de u civir un . De se time sha Pasalmi 119 : 8@@ 9 – 1@@ 7@@ 6 hegen . O@@ ho@@ li@@ ab@@ i kpa kape kwagh na lu je la . Er mbagenev ve lu a inyaregh kpishi , mbagenev di ve lu ken ibanave yô , ior kpishi nenge ér doo u a ker gbenda u a bee a ibanave . ( Amo@@ shi 7 : 15 ) Se kpa mci@@ e u Aôndo a mgbegha se u pasen loho u Tartor sha gbashima . Se hemba mban sha ian i dedoo cii . Satan maa “ haa Yobu av@@ av a nyoon , hii shin ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar a na je , ar sha i@@ ha@@ gh@@ t@@ you na . ” ( b ) U er kwagh sha kwaghfan shighe u u soo u kaven kwagh u a lu zan wan wou iyol la shi wasen un nena ? Nahan gi@@ ri@@ m se iyol u zuan ishigh a anmgbianev mbah@@ ev mba ve seer van ken tiônnongo kpishi la . 21 : 1 , 2 ) “ U@@ sha [ mba ] vea kar kera ” la tile sha ityough ki m@@ tem u uumace ve tem tor sha uumace mba ve fe Aôndo ga la . ( Genese 17 : 15 – 17 ) Nahan Aberaham er nena ? Paulu pase kwagh kpoghuloo , kpa lu ior cii na jighjigh ga . ( a ) Shighe u mbatyomov shi kohol sha ishigh ki Yehova yô , lu nyi i ere ? 11 , 12 . ( a ) Alaghga mbagenev ken tiônnongo kera mba a ishima i torough torough la ga sha ci u nyi ? Man gba u kunya ma u ker afer@@ aior ne kpee . Yehova tese dooshima man iji@@ r@@ ôron i mimi sha nagh ku Wan na la Mb@@ as@@ u@@ le@@ v ve de su@@ nd@@ an ikp@@ i@@ sule ve ci ca cii ga , shi ve de kohol atam a wain a ken sule ve cii ga . Cii man inyom i bee ne nahan , an@@ nongo u cuku ne hingir tiônnongo u lun a mbap@@ asenkwagh 24 . 1@@ 11 : 3 , 4 ) Ú hen wer , ityom i kpilighyol i Yehova a er , hii sha i@@ gbe@@ tar zan zan hegen , kua akaa a a er shighe u ú lu uma ne cii , ka akaa a nan un ‘ icivir man iengem ’ ga he ? • Aluer mfe wase yina kpa kanyi ia wase se ? ( Mateu 24 : 36 ) Shin er ma or nan fe iyange la ga nahan kpa , shighe u K@@ ur@@ utya Yesu Kristu u a lu Tor la , lu ôron kwagh u Armag@@ e@@ don la , a seer ic@@ in@@ tan ne ér : “ Nenge , M ngu van er or@@ mbai@@ v nahan . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 12 ( zwa Buter ) Davidi yange de nan Saulu icivir ga . ( Mpase 1 : 3 , N@@ W ) Ne fatyô u ôron Bibilo imôngo hen tsombor wen kpaa ; ne er kwagh ne sha u ôron avur shin ôron kwagh u ior mba i ter ve ken Bibilo la sha ad@@ ondo ad@@ ondo . Sha ayange a Yesu la , tal@@ ent@@ i môm lu inyaregh ki kuman er sule 6@@ ,000 nahan . Hen shighe ne , hii Bibilo i henen shi lu vesen ken jijingi doo doo kpaa . T@@ erem za shin Betel ac@@ in imôngo sha u za nengen a mo . N@@ ana fatyô u kaan ér : “ Ken kwaghôron wase u nyian ne , se lu nan ikyar sha mbampin mban ne . . . Er nan ve i lu hange hange u se er kwagh nee ? 12 / 15 ( 2 Timoteu 1 : 8 ) I@@ can i ve ye shin tar la na yô , ve kuma u vea yem sha , vea za ôr uumace mba vea lu shin tar la ijir . Dooshima Lu Kwagh u V@@ esen ( Luka 21 : ​ 1 - 4 ) A shi nan kpa , kwase ne yange zuan a iwasen i Yehova naan kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v sha ikyev i Tindi la . Shighe u anmgbianev mba nomso ve lu eren msen ken igbar sha ci u tiônnongo yô , ka atô@@ akaa a nyi nahan i doo u vea lu a mi ken ishima ? “ Shighe ” u Yesu lu mgb@@ ôghom ikyua er i kôr ke ’ f@@ am u inyom i 32 S.@@ W . la yô . Shi nenge ase vande - eren ugen . M yôô loho u dedoo u kwagh u perapera ken zege@@ mkohol ; nenge , m k@@ usu zwa wam ga , T@@ ER@@ E , U fa . ” — Pasalmi 40 : 8 , 9 ; Mbaheberu 10 : 7 - 10 . Kwaghôron u F@@ es@@ e@@ tu tese ér Paulu tile hen ate@@ jir na sha ci u i yila un ijir , i wa un kwagh iyol ér ngu van a ayôôso a num sha mbahemenev — man injar i ifer ne yô , lu ku . A ôr injakwagh igen í taver se ishima ér : “ Aluer ishe you i ken iy@@ an ia na u an@@ zughul yô , dugh i , ta kera . ” I@@ orov uhar mba du@@ ghun u@@ kô@@ t@@ ôn mba ikyav mbi kasua shin ze@@ ge mat@@ o ne . Sha mimi yô , aluer se mba henen Mkaanem ma Aôndo kua ityakerada i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh vighe vighe yô , shighe u se va tagher a am@@ een ken uma kpa , icighan jijingi una “ umbur [ se ] ” akaa a se hen la . — Yoh . Se mba za aren sha i@@ aven i tseghan iyol la nena , man a fatyô u karen i̱ sha nyi ? Á tsu@@ gh Ifa , á ii icivir i Ifa lu nan Aôndo la . Kpa mbah@@ e@@ men u@@ kwaghaôndo n@@ ú@@ m ikpelaior ke ’ ijime nahan ve g@@ enger am@@ o ér i̱ man@@ de Yesu sha kon , shin er lu a ish@@ ô nahan kpaa . ( b ) Kwagh u tiônnongo er la tese se nyi sha kwagh u m@@ sen@@ e ? ( Amo@@ shi 3 : 2 ) Mkaanem man na yô se kpa se gbidye kwar sha m@@ yem u i yem se i dugh a vese ken Igipiti u nyian kera la — inja na yô ka bo@@ tar u a lu nyian ne je la . I gber an@@ takerada u he ne ken ijô 8@@ 0 , ngu a ufoto kpishi mba tesen ajiir man ajiir a i nger sha a dondo a dondo sha u tesen ityar kposo kposo i i er kwagh u í ken Bibilo , hemban cii yô , Tar u Ity@@ endezwa la , takerada ne ôr mlu u tar la lu sha ashighe kposo kposo la . M ze M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ka nenge u kuman er iwer i ityar nahan yô , Anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r , u lu hemen tom u pasen kwagh sha tar cii hen shighe ne la , kaa ér m er kwagh u kpilighyol ugen . Aluer se mba eren nahan yô , se tese ser se mba nengen u@@ icighan@@ mbaakaav er Yehova kpa a nengen ve la . Mbahemenev mba ken tar u A@@ ng@@ o@@ la man M@@ ala@@ w@@ i man Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e kpa yange ve nôngo ér vea er kwagh nahan . Aluer se sôr uma wase , se kuma u a er se batisema kpa ka a ka di mhii tsô . Kwaghôron ne kpa lu aie pur@@ u@@ tu@@ tu . Se yila Or@@ le@@ v@@ i la ser As@@ av , yange una lu a lu or u hen ya u As@@ av , Or@@ le@@ v@@ i u hemen mba@@ ats@@ am@@ ev sha ayange a Tor Davidi la kpaa . ( 1 K@@ ron . ( 1 Utor 3 : 9 ) Nahan cii kpa , yange tagher a m@@ taver ken mlu u yange gba u una lu a imba ishima la her ken uma na cii la . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 1 ) Shighe u Davidi bee iyol z@@ ur@@ um u una kpe la , lu kwaghwan u nyi mase wan wan n@@ aa ? I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i i zough vea i ng@@ in , i̱ i̱ tesen ieren la ka í yar tom a i̱ ke ’ Bibilo sha ashighe agen sha u tesen ityom i or eren nan iky@@ ang@@ egh , amba er u tilen or sha , shighe u nan ye kwaghyan nahan . He@@ en ne , Yesu lu wasen se u kaven ér Yehova , Ter wase u sha la una er kwagh u i gbe u una er yô sha u kuren mbamgbe asev . Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e yange ve er nena shighe u i kar jighjigh u nan ve laa ? Mba ve vese ayol a ve la ka vea de iyol@@ mor@@ on shin ieren i ungwan ayol a ve ato man aeren agen a vihin ivaa la , vea gema a soo ayol a ve sha mimi yô , ve zua a averen kpishi . Kwagh ne kpa i ter ken kwaghôron u profeti u Amo@@ shi la , er se nenge ken kwagh@@ ngeren u una dondo ne nahan . ( Mateu 24 : 21 ) U@@ profeti mbagen kpa ta icin sha kwagh u shighe shon . T@@ ER@@ E , ts@@ aham . ” Sha nahan yô , sar un tsung u ve eren ityom i ken jijingi sha gbashima . Kpa m hiin u henen Bibilo yô , m hii u geman mnenge la . 9 : 37 , 38 ) Loho u Yesu pasen la lu u van am@@ mem jim jim ; lu “ Loho u Dedoo . ” Hen sha ashighe a dedoo a ne luun imôngo la . Nahan se fatyô u ‘ civir TER a iember ken ishima . ’ ​ —⁠ Ps . Lu injar i í kimb@@ in ve hanma iyange la icombor ve suur sha mi ye . ( 2 S@@ am . 5 : 22 , 23 ) Zum u se tagher a ma mzeyol shin ma kwagh u yange vande eren se yô , gba u se wa ikyo sha er se suur sha mkav wase u se vande lun a mi sha kwagh shon la tseegh ga yô . — Ôr Yeremia 10 : 23 . Nahan kpa , Satan ngu nôngon ér una mee mbadondon mba Yesu , kua we kpaa . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , u@@ it@@ yo@@ mbaiorov mba ken tartor la je kpa ve civir mba@@ aôndo mba Mbak@@ an@@ aan mba doon iy@@ i@@ av mbara . Kpa Bibilo kaa ér As@@ a yange “ er kwagh u doon u jighilii sha ashe a TER , Aôndo na . ” Mkaanem mara ka ib@@ um@@ un i tesen ér ongo u@@ zamber asev . Yange i ôr akaa a ken Bibilo a taver hanma or u nan lu yan ican sha ci u iyol@@ been shin angev shin ku u or u nan gayô mbamzeyol mbagenev la ishima sha er uma una due nan ishima ga yô . Yange Noa kure tom na doo doo kpa ? Hanma kô@@ m@@ ati@@ i yô eren tom u u gbe u zough sha tom u pasen loho u dedoo u Tartor la , er i tese shin heen nahan . Man aluer mciem ma nan ken ishima kpa nan tile dông yô , m@@ til u nan ne hemba k@@ an u sha ishima i taver cii . ( 1 Timoteu 1 : 11 , N@@ W ; Pasalmi 10@@ 4 : 31 ) Doo Wan u Aôndo u eren ishima i Ter na . Kpa mo a ya wam cii yô , ka TER sé civir Un ye . ” ( Yo@@ s . Se er nan ve Yehova una lumun tom u se lu eren un@@ u@@ u ? Anmgbian S@@ pl@@ an@@ e taver mbau@@ ng@@ wan mbara asema ér ve er hanma kwagh u ve fetyô cii sha er vea nyôr ken m@@ mem u Aôndo la yô . Ge@@ ma iny@@ am@@ to@@ ho di ye ? Kwagh@@ tôvon ugen kaa ér : “ Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan mba ve nengen sha iny@@ am@@ to@@ ho shi ve hen kwagh ve tsembelee yô , kav ér inyam cii , kwagh@@ doon shin vihin i . ” Or u nan he@@ e awambe a or inya yô , shi ka sha ik@@ ev i or á haa di awambe a nan inya ye ; gadia ka sha mlu u Aôndo je , A er or ye . ” Tsô Yesu shi p@@ enda un ave sha ashe , nahan or ne “ gba nengen dedoo , maa i bee un ; tsô a nenge akaa cii wanger wanger . ” He@@ en ne , Yesu lu ôron kwagh u Aôndo ôr a Mose ken age@@ va u ye@@ ghen usu , anyom a kar hegen i kom er 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan la . Dooshima ka a mgbegha ve ve “ ember . . . a mba ve ember imôngo , ” shi ve ‘ vaa a mba ve lu v@@ aan la imôngo . ’ Er se fe nahan , tor nan hemen tar . ( b ) Kanyi i ne ve u lumun wer kwagh u Mbashiada mba Yehova ve tesen la ka mimi ? Á tesen ve ér un hemba ve ga , inja er un iyol na un gande u eren akaa a un lu tesen ve la nahan ga . 19 : 4 - 6 ) Yesu yange fa je ér kwagh u ishe yase i nenge a mi la una fatyô u b@@ enden a ishima yase . I@@ vande i I@@ gbe@@ tar 32 : 12 . Sha iyange i T@@ om@@ ahar ai@@ k@@ ighe , J@@ ul@@ ai 17 , 200@@ 7 , er ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ ahar nahan , ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh undu gbenda u i ken ze@@ ge ta@@ sh@@ an u ig@@ ir@@ g@@ i hen atô u gar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o ken tar u B@@ ra@@ z@@ il . Kwagh ne lum zege@@ kwagh , shi na yô kwagh na doom ishima kpishi . Aôndo wa ve kwagh kaa ér : “ Zum u ne@@ a su@@ nd@@ an iy@@ i@@ av mbi ken ish@@ u@@ le yen kpaa , de son@@ do ken ikp@@ i@@ sule you been ga , de yaren t@@ war hen ak@@ umbe ou kpaa ga . Sha ci u se cii gba u Aôndo una wase se ve se za hemen u tilen sha mimi ye . Ity@@ ôkyaa I Se Lu a Ishim@@ at@@ aver La Nahan kpa , Bibilo pase kwagh ugen u yange er , u una wase se u kaven kwagh ne wang yô . Aluer se nenge ser i nzughul a vese ken tiônnongo sha ish@@ ô yase yô , kanyi i gbe u se ere ? ( Yohane 14 : 9 ) M@@ h@@ ôônom yange ma kôr Yesu a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen , nahan a nder wan na u môm môm shin ku . Vea zua a ian i civirigh kpen kpen . Aluer se mba ôron avur a Bibilo a i tese ken takerada wase u U T@@ im@@ en ken Ruamabera A@@ yange A@@ yange ér se ôr sha shighe u umbur ku u Yesu la yô , kwagh ne una wase se u gbidyen kwar sha akaa a yange er Yesu cii man ku na la . 13 : 20 ) “ De tsu@@ ghun nen ayol a en ga , u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” — 1 Kor . Er ityav vihi gar u N@@ ap@@ les yô , i lu nôngon hiden maan un a maa . “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . ” — M@@ A@@ T . Sha nahan yô , a hemba wasen aluer se ôr kwagh sha mimi , u una lu nan a iwasen yô . U fatyô u kaan wer , “ Doo@@ m kpishi er m nenge a we yô , ” shin “ Ka mea nenge a we ken tiônnongo nahan ishima i taver mo kpen kpen . ” I@@ y@@ ôngo igen i i lu “ i@@ w@@ eng@@ er@@ or@@ on ” la ngi suen tom u pasen kwagh tar sha won cii , ú Kristu a we mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar sha ikyev la sha akaa a ve lu a mi cii man sha agee a ve kpaa . — Aer . 1 : 8 ; Mpa . 14 : 12 ; 16 : 25 ) Aluer se har sha mnenge wase , hemban je yô shighe u se tagher a zayol u vesen yô , se lu van a kwaghbo sha ayol a ase kua mba doon se ishima kpaa . Nahan kpa , gba u ônov mba ve nengen sha mbamaren la vea kuren mbamgbe mba icombor ve kpaa . 4 : 30 ) M@@ an@@ ase hide hen Yehova . ( Yakobu 1 : 26 ; 3 : 2 , 3 ) Mkaanem man tese ér gbenda u ú yaren tom a no@@ mbor wou la ka kwagh u vesen kpishi . Yesu yange hemen sha kwagh u samber a loho u dedoo u Tartor la nena ? Aluer se mba civir Yehova sha mimi shighe u i kpe se iyol man shighe u uma a taver se kpaa yô , se tese ser Satan ka or@@ aie . — Anzaakaa 27 : 11 . Mbat@@ im@@ en ken Bibilo mba sha ayange a ngise man mba ainge kpaa cii kure zwa môm ér n@@ amba ne ka u kpôô kpôô . Ve kure ikyaa la nena ? Ne agumaior , de ne nen hanma kwagh u tar u yôôn sha u ior ve yam la jighjigh ga , sha er ne va yem z@@ endan ak@@ ondo a taver ishe shin akaa agen a i yôôn la gbilin gbilin ga yô . Ka mbam@@ tsera mba doon tsung mba nyi mpase u a va pase mba i shigh ve mkurem ken igbar la una va uumace a mi ? • Anzaakaa 13 : 20 la nena ? Nahan yange or a̱ ngohol orgen n@@ ase shin an@@ ish@@ wa yô , nan y@@ à@@ ng@@ è tsombor u or la jimin cii kwaghyan u ayange ayange . Peteru yar tom a ish@@ ember@@ ti i “ ish@@ an i sha use ” la u ôron kwagh u Yesu shighe u á ngohol agee a Tartor kera yô . Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova cii mb@@ á eren tom u i@@ vangeli , kpa gba u mbatamen vea hemba veren ikyav i dedoo sha u eren tom ne . Zum u se lu ken ican i g@@ anden se inya je kpaa , se fatyô u zuan a atô@@ ôkyaa a ember . “ Ver Ishima sha Yehova ” A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a C@@ es@@ ti@@ us G@@ all@@ us yange hembe gir@@ gar u Yerusalem vegher ugen , kpa ve kar a ishima ve hide ve yem . D@@ ugh tom u pasen ior kwagh shi tesen ve la kera yô , ka akaa agen a nyi nahan se eren sha u civir Yehova ? Mb@@ ap@@ asen kwagh u Tartor mbagenev kpishi hii u zan mbamkombo zum u ve lu iyev la je . Ú ngu yôôn loho u Yehova vangertiôr er Amo@@ shi lu er nahan kpa ? U gba tesen nan gbenda tsô , a u we hiin pinen fan ape nan lu la shio ? I lu nahan u za ma mkohol , nahan u ungwa ior ôr imba kwagh ne sha Mbashiada ve@@ e ? Mbam@@ lumun mbara pase se or u Yesu a lu la wang . Mba ken ij@@ ough@@ ave á ort@@ yom u yange Yohane nenge a na lu a “ I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo u yôôn hen mba ve tem shin tar cii , hen hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior ” la . Hen ian la , se mba kuman ityough pue se lu teman imôngo hanma iyange ai@@ k@@ ighe , nahan m tsa lamen a ve hanma tugh k@@ ak@@ a . * Nahan se fatyô u kaan ser mba ve eren aeren ne mba zan sha icighan@@ gbenda kpa ? Ve gema ve hingir ônov mba Aôndo mba ungwan imo na sha u wan a@@ yo@@ la@@ ve sha ikyev i jijingi na shi su@@ nd@@ an ity@@ am@@ egh ki jijingi ne ki ki ngee shi ki doo yum ne . Shi nenge ase kwagh u Anmgbian ugen u i yer un ér Joseph , u kwase na yange gba ky@@ ans@@ a kpo@@ o maa kpe la . Paulu yange kaa a Mbakorinte ér , or@@ sho@@ li@@ bo u i tsaha nan ve nan gem ishima la ve ‘ de nan kwaghbo la shi ve su@@ r nan ishima kpaa . ’ Kanyi kwagh i zough kwagh môm sha kwagh u mtim u Yerusalem la man a@@ ah@@ e u gar u P@@ om@@ pe@@ ii man gar u H@@ er@@ cul@@ an@@ e@@ um laa ? U tesen ikyav yô , ôr Mateu 3 : 17 ; Luka 2 : 10 - 14 ; Yohane 6 : 5 - 14 . Mose h@@ ongo sha u@@ wo la yô á nenge Mbaiserael lu civir wan@@ b@@ ua , tsô ishima vihi un tsung nahan á gema ikp@@ ande la á ta inya , í hembe . ( 1 Timoteu 2 : 8 ) Paulu kar m@@ til u tilen sha mimi sha msen u eren “ hanma ijiir ” cii ape Mbakristu ve ku@@ mba imôngo yô . Kwagh ne yange na ior ya ican kpishi . Gba u vea hii sha iyange i ve er ivese la je . Ú shi v@@ am a takerada shon wer m@@ ̱ nenge kpa ? ” 6 : 1 ) Ka doon we u lun ikyua a amba a ior la ga he ? “ Ma kwagh môm u a hembe Aôndo u eren un yô , ngu ga . ” — Luka 1 : 37 Aluer ka nahan ga yô , alaghga mbagenev vea kav se@@ ma@@ kwagh u ú lu ôron la ga . Pro@@ feti Daniel u be@@ e@@ yol la eren msen kwa tar hanma iyange shi timen ken Mkaanem ma Aôndo n@@ du@@ ur@@ u@@ u . ( D@@ an . Dooshima “ gbe iy@@ uh@@ we ga , ” sha nahan yô , dooshima una na se t@@ ôm akaa a or lu a mi shin ityom i i ne nan ken tiônnongo la ga . Kpa ne mba i lu ne tseegh ne lu or@@ maren la de yen nen ishima ga ! Mbam@@ pase mbagenev mba i ne sha an@@ zaakaa ne seer tan se iwanger sha an@@ zaakaa shon . A̱ shi nan kpa kwagh ugen u Yehova shi ôr Yosua ne yange una taver un ishima kpishi je . Kpa lu u mbahenen nav mba jighjigh mbara vea zua a “ mp@@ aa u tsôron ” u a hembe cii yô . ; May , J . ( Mat . 6 : 13 ) Er se lu nôngon ser se zenden sha mimi ken tar u u saa ishe ne , Satan di ngu nôngon hanma shighe ér una vihi se a Yehova . Yange i kôr se i yem a mi se tsa je kuma er anyom ahar man ti@@ o@@ on nahan , kpa sha iyange i Me@@ i 5 , 19@@ 45 la se mase za nyôron hen ya wase hen ger@@ i u Y@@ ut@@ z . L@@ am a mbatamen mba hen tiônnongo wou kpaa . K@@ egh nen mhôônom ma zungwen ma Ter wase Yesu Kristu [ a ishima i veren keghen ] uma u tsôron la . ” — Y@@ U@@ D@@ A 21 . Ashighe kpishi , anmgbianev 20 ve per i@@ wo ne ate@@ tan sha igbenda i mba mba@@ z@@ ende@@ v karen sha mi la . Alaghga ivaa ia sar ag@@ um@@ au@@ kase shin agumaior je kpa vea lu zuan a noov shin kasev mba sha ishima ve ken tiônnongo ga . ; De@@ g@@ an@@ d@@ t , I . Ior mbagenev mba i er kwagh ve ken ngeren mban la ngise ve lu mbai@@ v shin mbah@@ un@@ den m@@ sô@@ rom shin mba ve nyôr nongo a mba@@ eren ts@@ wam shin mba ve maan mci@@ mb@@ im ma b@@ om yô . Me@@ i 19 - 25 , 200@@ 8 M@@ kav yange wase Yesu kôr iyol tsaha , nahan “ nyoon ishima fe@@ fa ga . ” ( Anz . 3 : 1 - 3 . 9 , 10 . ( a ) Sha ayange a ngise la , icighan@@ jiir u Aôndo lu nyi ? Alaghga ah@@ ur@@ aior a ase man anmgbianev asev vea lam sha a vese dang shin vea hendan a vese zum u se venda u eren aeren ne yô . E@@ ̱r ú ng@@ ur@@ en ôron Mbaheberu ityough 11 yô , ver ikyav sha gbenda u a ne akav a tesen a ior mba i er kwagh ve ke ’ Bibilo vi@@ e vi@@ e la . “ A@@ k@@ ondo a ve bee iyol ga , angahar a ve kpaa m@@ ura ga . ” Yesu yange kaa a mbadondon un shighe u lu shin tar la ér : “ Zum u né nenge ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa kase Yerusalem á wa atô yô , fa nen je ner , mtim na kuma ve . 17 , 18 . ( a ) Peteru yange z@@ ôh@@ ô a Yesu nena , man ka sha ci u nyi yange gba u a kôôm mhen na laa ? Mbak@@ ur@@ an mba ve tse ken tom ne ka ve dondo ikyav i Yesu man Paulu nahan ve hemen gbenda sha u tesen anmgbianev mba nomso mba ve er batisema la sha er ve kpa vea hingir mbat@@ esen yô . Nahan cii kpa , injakwagh i tal@@ ent@@ i la ngi ôron kwagh u a va pine mba i shigh ve mkurem , mba vea lu uma shin tar sha shighe u zege@@ can la yô . Ka aeren a nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ aa , man ka sha ci u nyi ? ( Pasalmi 1@@ 45 : 14 ) Hanma shighe u ka sea nenge er loho u Tartor ú lu sur@@ un ior mba hen haregh wase mba asema a vihi ve la asema kua mba ken tiônnongo u Kristu kpaa yô , ka se umbur ser ka se se lu a loho u hemban doon nyian cii ye ! — Pasalmi 5@@ 1 : 17 . 1 : 13 , 17 . Mba been he@@ ela yô , ve gba ah@@ on sha ikyaa i kwaghyan . U tesen ikyav yô , alaghga vea kaa ér ma or hen tsombor wase nan ngu eren kwagh sha inja ga , shin iyol@@ wu@@ h@@ an yase doo kuma ga . Shin vea kaa a vese ér a gba u se seer lun tsembelee , gayô vea kaa ér Yehova kôr ma i@@ ember@@ yolough i se u eren yô ihyom . Alaghga ishima ia vihi se , nahan se ôr akaa a ma se er ga yô , . Ka akaa a nyi nahan jighjigh u nan ka a er sha ci wase , man ka nyi i gbe u se kange ishima u eren@@ e ? 12 - 14 . ( a ) Eliya yange hingir u lun a mbamhen mba kpe@@ egh nena ? Bibilo tôô mlu u Kristu vea nongo na la kar sha mlu u kwase a nom . Shi Yesu zamber ér zege@@ pristi a de un a kwaghbo na shighe u a pine un kwagh ér : “ M@@ zua U vea Aôndo u uma mer : Ôr se dedoo , U ngu Kristu Wan u Aôndo shinii ? ” la ga . Nahan kpa , tom u tsuan kwagh u se er la ka kwagh u a taver a gande je u se tôô ser ka “ ikyav ” mbi se ver ishima ser ‘ mba ve taver ken jijingi ’ ve wase se u tôôn ga . Ka an nana fa ? ( Yo@@ s . 6 : 17 , 18 ) Mbaiserael yange ve za ta ityav sha gar la f@@ am , shighe u i sember su@@ nd@@ an iy@@ i@@ av been kera ve ish@@ am@@ akaa ta ij@@ ar la . Er Nan i Doo u Jijingi u Aôndo Una Hemen Se ? Nahan se kange ishima ser se kera wa akaa ave kpishi ga . S@@ ar@@ ah kaa ér un hen u suur sha Yehova ken msen . N@@ O@@ M nana er nyi ve u kure ikyaa wer nan ngu nom u dedoo ? Ken inyom i masejime i Eli@@ za@@ be@@ th una bee kô@@ le@@ eji la , yange nger ib@@ aver sha mbam@@ tsera mba M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo shin takerada kuma u@@ peeji pue nahan , been yô , tile sha ishigh ki ati@@ ca any@@ iin ôr ve ungwa . ( Mateu 26 : 26 - 28 ) Yange lu u a er iniongo ne kwa môm ts@@ ôô ? Bibilo kaa ér shighe u Mbayuda mbagenev kpishi za un inya la , a pase ve ( 1 ) ‘ inja i tartor u Aôndo , lu s@@ ende@@ gh a ve sha kwagh u ( 2 ) Yesu . ’ Akaa a í er ken aka@@ ang@@ eren a ahar ne cii har sha takerada u D@@ ra@@ w C@@ lo@@ se to Jehovah ( Kp@@ orom Iky@@ ua hen Yehova ) , u yange i due a ú ken mkohol u vesen u yange i er sha tar cii ken inyom i 200@@ 2 zan zan 200@@ 3 la . Mkaanem ma Yehova tese ér , cii man se lu ken mzough ne yô , gba u se hiden a iyol ijime . Bibilo ta se iwanger sha mbampin mban . Kwagh u Yehova ôr a Yesu la , ka ikyav i tesen ér u wuese iti na ka vegher u injaa u kwagh u a lu ishima i Aôndo yô . Bibilo ôr kwagh u ityendezwa i sha kwagh u mnder u shin ku ne kwa kimbir kimbir . ( Mbaromanu 8 : 14 - 17 ) Shi@@ ada u jijingi a lu eren ne ngi a agee je yô , ior mba a@@ kper@@ an a te ve kpuaa sha myer ve u yemen sha la vea fatyô u kuren ikyaa sha inja nahan ér i yila ve ga , nahan shi vea palegh u yan bredi shi man wain sha iyange i iniongo i M - umbur la . Kape kwagh u orumace vea Aôndo kpa a lu je la . ( b ) Bibilo i ôron han@@ na iyange ngi se a inja nyian tsung sha ci u nyi ? Yange ve civir an - aôndo u i yer ér E@@ ro@@ s la , ve g@@ ur@@ en hen at@@ se na a nan@@ den nagh la sha u nan un ini@@ av . . . . Doo u Orkristu nana nenge ér u n@@ di@@ ar alegh a y@@ av@@ a@@ or la ka kwagh u hông@@ or@@ ough gaa ? Ve hii u tesen A@@ tô@@ at@@ yev a yange hingir mbadondon la ér ve ts@@ ôngo sha m@@ tese u Tindi a tese la . Kpa gbe eren tom vea sho@@ ja yô , á ôr takerada ugen , mba yer u ér Li@@ fe — How Did It G@@ et H@@ ere ? 8 : 11 . Mo man Al@@ lan ken inyom i 2@@ 000 I@@ vaa i Orkristu ka ia za a doo yô , ka nan zua a iember shi nan va Yehova a icivir kpaa . Hen tugh mb@@ u@@ g@@ enev la ort@@ yom va dugh Peteru ken ga@@ adi kera ; fese je maa Peteru yem hen ya u Maria , ngô u Marku ken Yerusalem . Mbayuda nengen kwagh u eren a mba@@ van@@ nya dedoo la ér ka kwagh u vesen u i gbe u a er keng keng yô . M wuese Yehova man Yesu kpishi er kasev mban ve wase uma wam nahan . ” Sha kpôô yô , or môm ngu vough , a m@@ shi shio ga . Shighe kar yô , i hide i na nom@@ om ityom ken tiônnongo . Ka akaawan atar a nyi a lu ken Mbaromanu ityough 12 :⁠ 12 ? Mbaiserael lu a ian i vesen i den ér Yehova a er tom a ve u kuren awashima na . Yange ma ve zua a averen a Yehova shi icombor i sha tar cii ma zua a averen ken a ve . ( Genese 6 : 5 , 6 ) Hen sha kwagh u kwagh ne á lu tesen la . Ve er nan ve ve lu a imba mnenge u vough ne ken tar u kwagh a hembe gban ior u keren inyaregh nee ? Shin er tôv@@ ac@@ an ngu a va a mbamzeyol kpishi nahan kpa ka atô@@ akyaa a nyi nahan nga a na mbagenev ve nenge ér doo u vea yevese a yem pe gen ga ? 11 : 3 , 7 - 11 ) Y@@ i@@ ase i ior mba Yehova mba sha ayange ne la , tese ér akaa ne yange er nahan . Bibilo kaa ér : “ M@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera . ” U kaven ér ngu , shi fan gbar gbar ser ngu ikyua ikyua a mba ve suur sha a na la una na se ishimataver — se tile dông se t@@ enger ken jighjigh u se ne un la ga . Paulu yange nger ér : “ S@@ ar se u han@@ mô wen nana̱ tese i@@ mba@@ shima i veren tsung shon la u zan ken mfe u mimi u ishimaverenkeghen yase zan zan mkur je . ” ( M@@ ika 6 : 6 – 8 ) Umbur kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase u Yesu yange nenge a na lu eren iyua ken tempel ken Yerusalem la . Shighe u m lu wanye la , ter@@ em za a mo vea an@@ ng@@ ôm u kwase hen ijiir i civir ak@@ ombo igen , ape i za tese se se na jighjigh a aeren a uter yô . Kpa , F@@ ar@@ a@@ o kaa a ve sha im@@ anger wener : “ Ka an nan lu TER je , u me ungwa imo Na me de Iserael una ye@@ mee ? Maa N@@ at@@ an iyol na kpa za sha ishigh ki tor sha u za pinen aluer ka Davidi a kaa ér i ver A@@ don@@ iya tor yô . Takerada u i yer ér The Bible and R@@ adi@@ o@@ car@@ b@@ on D@@ ating la tôô kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ikyurior i Iserael man i Yuda la kar sha ngeren mba ken ityar igen . Yesu yange kav Ter na sha nyi igbenda ? Er i taver anmgbianev ishima ken mbamkombo mba tiônnongo sha kwagh u tôôn ish@@ u@@ en pania yô , kwagh la na un lu a isharen i eren tom shon . T@@ ime ase sha kwagh u Ruamabera a er ne , er se tese shin heen nahan . Í nger loho ne ú ôr kwagh a hanma or jighilii . F@@ a ken ishima you doo doo wer mayange í hungur a m@@ til u ú til dông ú t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo sha akaa cii la ga . D@@ aren ka or u kuran kô@@ le@@ eji ken tar u A@@ ust@@ ria , a kaa ér : “ Ken k@@ l@@ ase je kpa se mba nengen a hông@@ or hegen . ” Mba ker ken inyom i 19@@ 27 yô , i hii u kohol imôngo duen kwaghpasen u sha uya uya sha hanma L@@ ah@@ adi . Nahan m gba eren tom kpoghuloo zan zan m kar kimb@@ in an@@ z@@ ô am cica cii . C@@ al@@ ig@@ u@@ la va ye tor yô , a er un iyua sha u nan un tor . — Aer . 12 : 1 . “ V@@ e@@ gher u hiihii u takerada ne u̱ yange se hii henen yô lu washika u Mbahemenev mba Shin T@@ ine man “ Kwagh@@ wan sha ci u Mbamaren . ” Ngu kposo a u eren kwagh torough tor@@ ough@@ oo ? 38 : 5 ) Kwase wam kpa vihi un iyol tsô , nahan ka se nôngon a angev mbu a lu a mi , i yer mbu ér Al@@ z@@ he@@ im@@ er la . ( 2 Peteru 3 : 9 ) Se kpa se kera nenge akaa er Yehova kpa a nengen á la gaa ? Ka igbenda kpishi i nyi nahan Yehova a tese dooshima na u v@@ es@@ ene ? Sha mimi yô Aôndo hi@@ di a iyol na ijime ! 4 : 15 – 20 , 23 , 24 — Er yange i wa tindi ér i̱ de gbe e@@ ev ga yô , ng@@ u@@ la tese ér u gban akaa shin kper@@ an ufoto mbah@@ we@@ ev mba do@@ on@@ ashe veren ken iyou kpa ka sha mi ga shinii ? Tsô ve ngohol um@@ ag@@ az@@ in mbagenev hen a na shi ve na un ad@@ er@@ e@@ shi u ya ve kpaa . T@@ so@@ mbor ugen u yange se henen Bibilo a u yô , lu ken ican kpishi , hen ag@@ ar agen ken to@@ ho hi@@ in@@ ii . Ka nyi ia wase se ve se venda “ m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la ” ? Se mba ‘ er to@@ ho u ka u m@@ ende pe@@ pe ’ kpa ai@@ k@@ ighe yô m@@ tse@@ e u iyange la a na u kpe kera la nahan . N@@ ga a vihi mlu wase vea Aôndo , nahan a gb@@ ihi ishimaveren yase i Orkristu ( “ uma ” wase ) la shin bo . Er se lu uumace mba y@@ in@@ an yô , ashighe kpishi ka se er kwaghbo . 6 : 7 - 9 . A soo ér ior nav ve fa ér un ngu a ve , inja er un tile ve hen ikyo@@ o@@ so nahan , un kegh a kegh iyol u wasen ve . ( b ) Ka avur a Bibilo a nyi a vende ityesen i Mb@@ au@@ tar la wanger wan@@ g@@ ere , man ka takerada u nyi ua fatyô u wasen se sha gbar ne ? Akaa kpishi a yange ve eren sha ci u ior la lu akaa a uumace vea fatyô u nengen a mi ga , vough er sha ayange ne kpa se nengen a akaa a ve eren ga nahan . We yô , ú nenge nena ? Se Hen Ny@@ i hen Mbat@@ yomov mba Jighjigh Mbar@@ aa ? 17 : 11 ; D@@ ut . 2 : 9 ) Ka mkaanem ma Yehova yange ôr a Mbaiserael shighe u na ve Tindi u Mose la , Peteru ôr ma ken ivur ne ye , shi a kaa ér ma zua sha Mbakristu mba ve lu ken ikyuryan i he la kpaa . — E@@ ks . Doo u ú lumun wer tôv@@ ac@@ an a na u de u civir Aôndo ga sha ci u nyi ? M er ayôôso vea or@@ vesen wam shi m hii u man m@@ sô@@ rom kpishi . Y@@ ar Tom a Mkaanem ma Aôndo sha Inja Nahan cii kpa , shin er akaa a i ver ior ve za nengen la á kpilighyol kpishi nahan kpa , a gbidye kwar a nenge yô alaghga aa bende a uma wou ga . 26 : 23 - 25 ; Y@@ er . Kor Se sha Akaa a V@@ ih@@ in Se Iyol Mbam@@ kohol mban mba a inja kpishi ken mcivir wase , er sha ayange a tsuaa la kpa lu nahan . Yehova veren ior mba ve ne nagh wuee la doo doo Aluer se mba eren sha tindi u Yehova ne yô se mba eren kwagh sha kwaghfan . ( Daniel 12 : 4 ) Een , ka se tagher a ak@@ aren , kpa sun@@ da u vesen u su@@ nd@@ an mbacivir Yehova ngu je hemba ave at@@ se . Se fatyô u eren kwagh akuma akuma sha u wan ishima aluer taver se u eren nahan kpaa je he ? — Anz . ( Ôr Yesaia 6@@ 6 : 14 . ) Er ve lu ken to@@ ho la , K@@ ain wua A@@ bel . David kaa ér : “ Yange ve zer kaan a mo ér tom ne ua wase tsombor wam , sha ci u me v@@ aan a inyaregh kpishi hen ya , shi me hemba zan iky@@ ura kpaa . Aluer se wa iyol a ishima i môm se kegh a kegh u eren kwagh u se fetyô cii yô , Aôndo una lumun mcivir wase je ka u henen a hen ga . Kwase ugen u i yer un ér J@@ a@@ y@@ ne yô , yange vaa kaa ér : “ M soo mer m@@ nyoon ne ma a shi me@@ mem ! ” Apostoli Paulu yange nger wener : “ Aluer ican ngi eren il@@ ye@@ gh@@ egh i môm yô , alegh cii aa lu ken ican la imôngo . ” ‘ Ve de akaa ve cii ve dondo Yesu ’ Mbakristu mba tsuaa mbara lu ior mba@@ yôôn Tartor u Aôndo , uter mbatamen er Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakobu je kpa na jighjigh a ityendezwa i ‘ gar u Aôndo ’ la . Ka sea ver kwagh u Tartor hiihii shi sea nenge er Aôndo a lu suen se yô , kwagh ne a bende a jighjigh u se ne Yehova la nena ? Sha kpôô yô , “ kwaghfan u Solomon hemba kwaghfan u ior mba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh cii , kua kwaghfan u Igipiti cii kpaa . ” — 1 Utor 4 : 29 - 32 . Hen ape i ôr kwagh shon , ape Yesaia a ôr kwagh a ter “ akaa@@ kpilighyol ” a Aôndo ne , se zua a kwaghôron u profeti u a kom u h@@ aren sha mi u̱ i lu u una va iv ken hemen yô , di vough er kwaghôron u profeti u iji@@ r@@ ôron i Bab@@ ilon kpa yange iv nahan . Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kaa ér p@@ end@@ at@@ you u tor yange venda u zan hen tor sha ci u soo wener una za he@@ e iyol na sha ishigh ki mba@@ van@@ nya mba tor mba ve ma kwagh kpishi la ga . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Aluer ne@@ a lu a jighjigh u nan sha inja i ish@@ ange i mase@@ ta@@ di yô , ma ne kaa a u@@ wo ne ner : M@@ ough heen , hi@@ re ka@@ ara , kpa ma u mough ; man ma kwagh u ne fatyô u eren un ga yô , una kera lu ga . ” ( Mat . ( a ) Ka ieren i nyi i doo u se lu a mi sha shighe u a mase shin sha ci u tar ung@@ un nee ? Shin er erdoo u eren a mbagenev i lu kwagh u doon hanma wase nahan kpa , aluer or za iniongo hen ya wou , man u wa ikyo sha i tsembelee ga , nahan nan nôngo gb@@ ev sha kwagh u nan nenge a mi hen iniongo la nahan á vihi u ga he ? Ju@@ li@@ o kaa ér : “ Yange m na kwaghôron ne ken min@@ iti utar tseegh . I na ve m@@ ak@@ ul@@ i u bu@@ ghun icighan ijiir u tempel . Aôndo kaa a ior nav ér ve “ ker . . . ishima i legh legh . ” Mose ter kwagh môm u i doo u se er yô . A kaa ér : “ C@@ ian TER , Aôndo wou . ” Shi@@ h@@ on Tor u Mba@@ am@@ or la rumun ér Iserael a̱ kar gbenda ken tar na ga . Ka hange hange u mba ve lu azende a Aôndo a mimi la vea lu a ishima i mimi shi vea tese ér ve mba a “ jighjigh u lun a im@@ anger ga la , ” gadia ka ken ishima aeren a mimi á dugh ye . ( 3 Yohane 4 ) Aluer se mba ig@@ y@@ um@@ ior shin mba@@ beenyol shin se hii u zenden sha mimi semb@@ er@@ ee shin se zende anyom imôngo je kpaa , se fatyô u maan mkpeyol u ken jijingi u mba ve civir a vese imôngo la — gadia kwagh gba ve a vese . Aluer se mba eren msen yô , gba u se lu a vangertiôr shin se suur hen Yehova ser una ungwa msen la . De se time sha a@@ vegher atar a loho u dedoo ne . ( Yohane 17 : 17 ) Bibilo i Aôndo a ne i nger la ngi a mimi u a lu a akaawan a injaa man ishimaverenkeghen i b@@ un@@ den ga la , ka uma u tsôron je la . — 2 Timoteu 3 : 15 - 17 . 6 Kanyi i lu Loho u Dedoo ? 25 : ​ 4 , 5 ) Se kpa se fatyô u s@@ ônon ser Yehova a na se isharen i eren kwagh u doon un . Shi a kaa ér aluer ase@@ mber a mba@@ eren@@ ah@@ ir ve eren tom a mi la nga a tahav yô , ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken Bibilo , a i lu icighan jijingi yange na i nger la , aa hemba lun a tahav cii . ” Lu sha u h@@ aren sha Yehova ken msen u eren . G@@ um@@ kwase ugen kende uwegh sha maa tese ikyav sha Mbashiada mba Yehova . ” Kpa lu sha dooshima u vesen , u Aôndo a lu a mi la kua mhôônom nam ma zungwen yange na ve ish@@ ô sha ci u ip@@ aan la ye . Aluer se mba a vangertiôr ser Yehova una kure uityendezwa nav yô , se har iniôngon yase cii sha tom u a ne se , u pasen “ loho u dedoo u tartor ” ts@@ eren “ tar cii ” la . ( Mat . Se fa akaa a se fetyô u eren man a se fetyô u eren ga la , nahan se mba eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave . Aluer m@@ doo u anmgbian u ken Kristu nan doo se ishima la nd@@ ôh@@ ôr je kpaa , se fatyô u hiden k@@ enden dooshima la . Nahan Bar@@ aki kohol mbau@@ ty@@ aav 10@@ ,000 sha U@@ wo u T@@ ab@@ or sha u za nôngon ityav a Shi@@ s@@ era , kur@@ utya u Y@@ ab@@ in , tor u Mbak@@ an@@ aan la . Shi@@ s@@ era yange h@@ ungwa a mbau@@ ty@@ aav nav kua ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya 9@@ 00 shin p@@ ev u K@@ ish@@ on la . Mba tesen ior atesen a aiegh er ityesen i Ter Man Wan Man Icighan Jijingi Ka Aôndo M@@ ôm , man i uma kpen ga , man i ig@@ y@@ am@@ usu la nahan ; kwagh ne na yô , hingir inja er taver u fan Aôndo shi a wa ts@@ wam shi ne ior ican je kpaa nahan . Ve nenge ér ityôkyaa ngi i amba@@ aior la aa de u zan kwaghaôndo u aiegh , sha er aa civir Aôndo vea ior nav imôngo ga . Alaghga kwagh u u hen ken ngeren mba uhar mban , sha kwagh u takerada u Lev@@ iti@@ ku la seer k@@ enden isharen i u lu a mi i timen ken Ruamabera jimin cii la . Bibilo ôr akaa a a ne ve se ne jighjigh ser mbatyomov yange ve er kwagh nahan yô . M@@ til sha mimi u Mbashiada mba Yehova mba i shighe ve mkurem la ver mbacivir Aôndo mba mimi cii ikyav i dedoo nyian nena ? Sha kpôô yô , “ ka ken a Na man i gbe akaa cii ye , a a lu Sha , man a a lu shin tar kpaa , a i nengen a mi la kua a i nengen a mi ga la kpaa . ” ( K@@ ol . Ve cii ve va sha u eren i@@ pi@@ la , ve ver ish@@ iv vev ken hemen sha gbashima , ve kura mba@@ kwa@@ re@@ v er wa@@ ar@@ a@@ wa nahan . A lu nan nan kpa , vangertiôr u lu a mi ken uumace la lu sha mi ga . Una p@@ aa uma ve sha mk@@ ighir man ip@@ ira ; awambe a ve aa lu kwagh u injaa sha ishigh nagh . ” — Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 . Zum u Yosev lu anyom 17 la , an@@ ng@@ ôô@@ v nav tee un ken kp@@ an a ityôkyaa shio . K@@ al@@ e@@ bu u lu anyom ak@@ un@@ du@@ any@@ iin kar at@@ aan la yange kaa ér Aôndo a na un ijiir i lun a i@@ wo i yange t@@ ôn@@ do@@ zwa ér una na un la , shin er ijiir la lu a mbaihyomov shi lu a ag@@ ar a vesen a lun a u@@ g@@ ir nahan kpaa . — Yo@@ s . U tesen ikyav yô , Paulu yange wa Mbakristu kwagh sha gbaa u my@@ av u nom yaven a kwase u nan la wang . Yehova ver ishima ér mba un tsough ve ér ve lu udi@@ ak@@ on shin mbatamen la ve eren tom u un we ve sha ikyev la ve tse@@ egh@@ lee ? U@@ ̱ yange ma ve na naagh ku nan@@ den sha g@@ um nom@@ iyôngo shi ma ve na naagh ku asorabo sha tu@@ le@@ ik@@ u@@ ngu man ati@@ i yô , de gema lu “ mba@@ ati@@ i uhar , shin u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar ” ve na naagh a mi ye . Er se fe kwagh ne nahan kpa shi kpiligh se iyol er i hii ve tar ne u lu tesen jijingi man aeren a ic@@ u@@ ghu@@ gh a tor u tar ne yôô ? — Yohane 8 : 44 ; 14 : 30 ; Mbaefese 2 : 1 - 3 . ( b ) Mba i shigh ve mkurem la tese ér ve wa ago@@ yol mba keghen nena ? 1 : ​ 7 - 10 ) Yehova ungwa msen u Solomon ne . ​ —⁠ Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 1 : ​ 11 , 12 . Paulu ôron an@@ zaakaa a na sha kwagh u ior ve vande fan nena ? ( Mateu 24 : 3 ) Yesu kaa a ve ér á pase loho u dedoo sha tar cii , man tom ne ua lu vegher u vesen u ikyav shon i sha m@@ ve na man i mk@@ ur@@ tar . S@@ é zer nyi ? ga . ” Kwagh u yange er kwase ugen u hen Bibilo shi kange ishima ér mayange una b@@ unde mbamkombo mba Mbakristu ga la tese ér kwagh ne ka mimi . Shin er lu ôôn ak@@ ôndo ak@@ ôndo nahan kpa , a ta b@@ a@@ a@@ la a nyôr . U K@@ av Gbenda u Yehova a K@@ ur@@ an We la Kpa ? ( Anzaakaa 17 : 17 ) Aluer se kpaa se suur sha Yehova shi se ker iwasen hen a na yô kape ikyar i se ye a na ia seer taver a taver je la . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 14 : 11 . Nenge ken ngeren u á lu a itinekwagh ér , “ Mimi H@@ ide@@ m A Uma Wam ” la , ngu ken Awa@@ ke ! u O@@ k@@ to@@ ba 22 , 199@@ 6 la . ( Anzaakaa 12 : 10 ) Nahan kpa , kwagh ne tese ér mnenge u Aôndo a nengen u@@ z@@ end@@ en@@ ya la ngu kwagh môm a gbenda u a nengen uumace la ga . Or@@ ngeren pasalmi tôô “ akaaôron a TER ” kar sha “ az@@ ur@@ fa u i ser un ken adu@@ m u shin inya , u i ser un kwa ta@@ ankar@@ uhar je ” yô . A kaa ér : “ Mkaanem ma ortamen ne yange taver mo ishima kpen kpen ! Kpa yange tsu@@ me zum a “ na ish@@ ô iyol na sha ishigh ki Aôndo ” la . Alaghga u fa mbagenev mba ve lu yan ican i ior kpishi ve fe ga yô . 9@@ 2 : 13 , 14 ) Apostoli Paulu u a@@ dooga lu nôngon a ma m@@ nyoon la kpa ‘ ishima yina un ga , shin er or na u ken won la lu vihin kera nahan kpaa . ’ — Ôr 2 Mbakorinte 4 : 16 - 18 . Yange i ta tiônnongo u ken T@@ i@@ ati@@ re la icin ér a de lumun ieren i ifer i kasev mba vendan mimi la ga . Nahan de yangen nan u zuan a kwaghaôndo u mimi la ga . — Ôr Anzaakaa 3 : 27 . 6@@ 8 : 11 ) Mkaanem man ma kure sha mi vough ! ( Tit@@ u 2 : 2 - 4 ) Alaghga u fa er ishimawan man mbamsen kua akaawan ou a lu b@@ enden a mbagenev ga . Dooshima ne wasen se u civir Aôndo sha mimi shighe u se tagher a imeen yô . U s@@ ôôn azende ou aa akaa a u lu a mi la wer i sar ve@@ e , shin u taver ve ishima wer kwagh u ve lu a mi la a̱ kuma ve ? Zum u m lu tswen yô , ijende yam igen gba uwer u va nengen mo ga . Tom u tsaase mbayev shi nengen sha akaa a ken jijingi la yange lu Orkristu ugen vea kwase na z@@ ange ga . Or ne ngu ortamen shi eren tom u u@@ ke , kwase na di eren tom u pania u ke@@ ke . Yesu kaa ér : “ G@@ ar u i maa un sha ig@@ y@@ u@@ ngu , lu myer ga . ” Yesu ver se ikyav i dedoo sha gbaa u kuren ityendezwa nena ? 12 , 13 . ( a ) Davidi tese ér un suur sha Aôndo nena ? ( Ôr Mbafilipi 4 : 8 . ) Yehova ver vegher u nongo na u a lu shin tar la sha ikyev i wan na ; man vegher ne ngu eren tom ken mzough vea vegher u a lu sha la . Ma kaa ér : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . Maa a hingir Satan , inja na yô ér “ Or@@ h@@ end@@ an@@ kwagh . ” Shighe kar yô , Orshiada ugen u eren tom u m@@ ishen nam um@@ ag@@ az@@ in mba Iyoukura man Awa@@ ke ! Anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem la mba a iwuese sha tom u iyôngo igen i i lu ak@@ ar a ve ne i lu eren la a ishima i môm ne je zua ga ! Een , shin er mlu u ke ’ af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v la yange ci@@ er iyol kpishi nahan kpa , ior kpishi kôr ave sha atindiakaa a Aôndo her gb@@ ang . Ka iember i nyi yange i wase Yesu u wan ishima a atsan a hemban vihin cii a í taver kpishi u henen ér a er a ma or nahan laa ? Lu kwagh u gban ôron ken it@@ you nahan tsô ga . Or@@ fankwagh la man kaa ér : “ Er i taver u za s@@ angen ing@@ y@@ ur la nahan , kape i taver u sôron iti yam i dedoo i mkaanem ou ma vihi la je la . ” Kwagh u l@@ ù er ne lu u ci@@ er@@ yol je zua ga ! M eren kwagh u i lu ôron heen nee ? Kwagh ne gber sha ikyaa i Satan yange due a mi ken sule u E@@ den la . Yange i gema ishima cii i ver sha mbahemenev mba shin t@@ ine hen shighe la . Yehova kaa sha ikyev i profeti Yesaia wener : “ TER Or@@ p@@ aan wou , Icighan u Iserael , ngu kaan nahan er : Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . Nahan cii kpa , i doom u ngohol ityakerada i ve gber la ôron . Yesu lu ôron mbahenen nav man mbagenev kwagh zan a mi ave cii ve or ne va nyôr atô ye . Yange lu ôron ve ér ve de lu mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev ga , shi ve taver ishima ve pase Wan u or sha ishigh ki i@@ or@@ ough shi ve ngohol iwasen i icighan jijingi kpaa . MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Ior mbagenev er akaa ken uma ve sha lan kpishi , ve er asorabo a vesen je kpaa . Or@@ pasalmi yange lu ôron kwagh u zan iky@@ ura sha mnenge u tar ga . Akaa a vihin tsung a m umbur la na yô , m ure kpishi . Yo@@ shia lu wan u A@@ mon , tor u Yuda . Shighe u i mar Yo@@ shia la , A@@ mon lu anyom 16 tseegh . Ter u kaven kwagh nan er kwagh a ônov mba nan sha gbenda u vea fa ér ve gba kwagh yô . Yange a na nagh sha z@@ end@@ en@@ ya yô , awambe a z@@ end@@ en@@ ya la á na i@@ w@@ om sha ci u uma , shi awambe lu icighan@@ kwagh sha ishigh ki Aôndo kpaa . Ashighe kpishi ka i lum er m ngu a or ga shi m gba kwagh kpaa ga nahan , tsô ishima i vi@@ him ker kpishi shi m hingir num a ior je kpaa . Yange ya ican sha ikyev i Satan kpishi . Ve yila Bar@@ n@@ ab@@ a er Se@@ use man Paulu di er H@@ er@@ e@@ me , gadia ka un lu or u hemen a imo sha kwaghôron ye . ” Aluer se mba eren nahan yô , se nenge er se zuan a “ agee a hemban ” a aa wase se u wan ishima a nyityô us@@ aa mba sha injakwagh mba ve ne se ican hegen la yô . Shighe u a tim kwaghaôndo u aiegh la , a lu T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la mb@@ ura mb@@ ua lu hemen sha tar ye . R@@ eho@@ b@@ i@@ am ․ ․ • Ka m@@ seer u nyi i tsen@@ ge@@ ôron kwagh na ken Yesaia ? ( b ) Ka hen ana i gbe u ig@@ y@@ um@@ ior ia ker iwasen shighe u ve lu tagher a mbamzeyol mba mgbegh@@ an ve u eren ts@@ wa@@ ma ? Anmgbian u kwase u i yer un ér E@@ ri@@ ca , u yange mough yem ken tar u G@@ u@@ am ken inyom i 200@@ 6 , shighe u lu anyom 19 la , pase mnenge u anmgbianev mba pasen kwagh sha gbashima mban cii ve lu a mi yô . Gba u mbacivir Yehova vea nengen mba ve lu Mbakristu a ve imôngo la nena ? Ka nyi i lu atindi a p@@ eren a Yak@@ o@@ bo ? Kanyi i lu gbenda u or nana hemba zuan a msaanyol ci@@ ilii ? A kaa ér : “ M sen Sha , ka sha u Me er ishima Y@@ am ga , kpa ka u eren ishima i u A t@@ indi@@ m la . ” ( Yoh . 6 : 9 - 11 . 15 : 29 ) Aluer se mba sôron anmgbianev asev mba@@ beenyol hanma shighe yô , se wase ve u wan ishima a mbamtaver mban . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I YÔ : Hegen u m de u vihin inyaregh shi m de u nzughul a iyol yam sha u man iky@@ a kua ta@@ av ne , taver mo iyol kpen kpen . ( 1 Timoteu 6 : 3 - 6 ) Ka se er kwagh u yange ve er la vough zum u ka sea za hemen u eren sha mimi u se hen la yô . Er Aôndo yange de ér uumace mba ve yen ne ve tsua ase@@ mber a vea pase mbamhen mba icighan jijingi yange wa ken a ve la ayol a ve yô , Mkaanem ma Aôndo ka ma kôr se ken ishima kpishi je . Kpa Yon@@ at@@ an za hemen u nan ter na icivir her . “ Mba i sar ve u zuan a uma u tsôron yô , ve na jighjigh . ” — A@@ ER . 13 : 48 , N@@ W . Wan@@ tor u sh@@ a@@ gba sar un la e̱r bo mhen sha u una ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough ki ter na yô . Sha Tindi u Mose yô , yange ma i wua Davidi man B@@ ate@@ she@@ ba cii . ( 2 Mbakorinte 6 : 14 ) Heela tseegh ga , i wa Mbakristu kwagh ér ve eren ivaa “ ken Ter tseegh . ” Shighe u apostoli Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a yange ve za sôr nongo u Kristu u ken An@@ ti@@ o@@ ki la , “ ve tsa a mbahenen her@@ egh ayange kpishi je ” sha er vea taver ve asema yô . ( Aer . 3 : 21 ; F@@ il . ( Genese 8 : 21 ) Sha ityôkyaa ne yô , ishima ia fatyô u mgbegh@@ an se se hingir u tan ihy@@ agh sha gbenda u vough ga . ( Yesaia 43 : 10 - 12 ) Ity@@ akerada i So@@ ci@@ e@@ ty í í hembe h@@ aren sha iti i Aôndo yô ka igen je i nger heen ne . Jehovah ( Yehova ) ( 19@@ 34 ) , “ Let Your N@@ ame Be S@@ anc@@ ti@@ fied ” ( “ I@@ ̱ T@@ se@@ gha I@@ ti You ” ) ( 19@@ 6@@ 1 ) , man “ The N@@ ations Sh@@ all K@@ now That I A@@ m Jehovah ” — How ? ( “ A@@ kur@@ aior A@@ a F@@ a Er Mo M Lu Yehova Yô ” — Inja Nen@@ a ? ) K@@ i ôr kwagh ugen u yange er ke ’ inyom i hiihii i Tor Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon tema tor la . Awa@@ shima wou u dondon yô , i̱ lu u nan ikyar sha mpin ti@@ ôn@@ ôô sha ase@@ mber a a dugh ken ishima you yô . Ka sha nyi gbenda mfe u orumace nan lu a mi sha kwagh u sen@@ ou la a lu ve@@ gh@@ ere ? • Ka ityôkyaa i lun a vangertiôr i nyi Pasalmi 70 a ne se ? Ka unô ve er sha mkaanem ma ma kaa ér se̱ civir iti i Aôndo laa , man ka sha ci u nyi ? Cii man Aôndo gba Ifa yô , a vande kaan ér , una ‘ er Adam or@@ wasen u lun er un nahan . ’ Paulu na ikyar ér : “ Aôndo lu ken Kristu , lu him@@ en tar a iyol Na , kera na ve ibo sha mbam@@ per mba ve per tindi la ga , shi A na se loho u m@@ him la sha ikyev kpaa . ” — 2 Kor . Lu ityendezwa i nyi i er a Aberaham , man yange na jighjigh er nyi ? Ze@@ ge ur@@ a@@ ahumbe gba karen . ( 1 Mbakorinte 11 : 25 ) Iky@@ uryan i he ne kar tile sha ityough ki Iky@@ uryan i Tindi u Mose , i yange Aôndo tôndo zwa a Mbaiserael ér aluer vea waan atindiakaa a na ik@@ yô yô , vea hingir ior nav la . Aluer se de u civir Yehova shin se lam sha gbenda u u kaha a “ kwaghôron u dedoo ” la sha ci u ma kwagh taver se u kaven sha hiihii yum yô , nenge ase er á lu ib@@ ume kwagh se er sha wono ! — 2 Timoteu 1 : 13 . Z@@ a Hemen u P@@ in@@ en W@@ er , ‘ Yehova ngu h@@ an ’ ? 8 , 9 . ( a ) Er nan ve i gbe u se cii se va hen Yesu ? In@@ i@@ ôngon you ia saa u ishe ga . A@@ kav a a lu a tesen ér Yesu yange lu jim jim la , ka a kuman ken ato . Kpa aluer ú hii iliam a or sha kwagh u ken jijingi man nan soo u ungwan ga di ye ? ( 1 Yohane 4 : 20 , 21 ) Nahan yô , aluer u tese ônov ou wer anmgbianev vev mba nomso man mba kasev ve doo ve ishima yô , ka Aôndo je u lu kaan wer a doo ve ishima ye . Yesu yange tese mbadondon un ér ve̱ gema ior ve̱ hingir mbahenen mba ve lu Mbakristu yô , shi ve̱ tesen ve atindi a Yehova kpaa . Ge@@ or@@ ge seer nahan wener : “ Yange m henen u eren sha kwaghwan u i kaa ér kwase wam a̱ doom ishima shi m@@ ̱ eren a na sha icivir la yô , maa m nenge a m@@ kposo fese je . Tese W@@ er U He@@ mba N@@ d@@ ahar , 11 / 15 Ka an nan lu wan@@ i@@ unda ken zege@@ tsombor u Yehova u a lu sha man shin tar la , man ka unô kpa Aôndo a gbe ve ve lu “ ônov ” n@@ av@@ a ? 19 : 6 ) Or@@ pasalmi umbur se er i lu hange hange u kuren u@@ ic@@ egh@@ zwa asev yô , a kaa ér : “ Na Aôndo nagh ku ish@@ u@@ ghun , kure u@@ ic@@ egh@@ zwa ou mba u tsegh a U@@ hemban@@ sha la . ” ( Ps . ( Aerenakaa 2 : 38 , 41 ; 4 : 4 ) A@@ tô@@ at@@ yev a yange va gema asema ken inyom i 36 S.@@ W . la kpaa er nahan vough . G@@ am@@ ali@@ el , or u fan atindi tsema tsema kighir mough sha kaa a mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mbara ér ve wa ikyo sha kwagh u ve we ishima u eren a mbaapostoli la . Kpa Ca@@ ther@@ ine kaa ér : “ De veren ishima wer saa wan wou nana er akaa a a lu we iyol you ve ma u er la ga . ” Ior ka ve shi kaan a mo ér , “ S@@ ara , ka wea se nahan i doo u nengen kpen kpen . ( Mateu 20 : 25 ) A@@ g@@ umaior agen di nga a m@@ or iyol sha takerada u fan shin an@@ umbe a eren shin sha akaa agen . ( Yobu 1 : 13 - 19 ; 2 : 7 - 9 ) Nahan kpa , Yobu zua a or u sur@@ un un ishima sha mimi , or la lu Eli@@ h@@ u . Lu tindi u “ tse ” sha ci u Yesu yange vande nan un “ sha mhii , ” anyom imôngo ken ijime . ” “ Ne ungwa i kaa er : I@@ she sha ishe , iny@@ igh sha iny@@ i ; kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er : De hendan nen a or u ifer ga ; kpa hanma or u nana ta u sa@@ mbe sha h@@ eng@@ egh ku y@@ an@@ egh yô , gema nan ku@@ gen@@ egh kpaa . ” — Mat . Aôndo tese se mimi shi a na se mimi sha igbenda i nyi ? N@@ ongo u Aôndo Ka I@@ t@@ inekwagh I I Doo u T@@ im@@ en sha mi Yô M@@ ze@@ hemen wase ken tom u pasen kwagh la har sha u ior keghen ato a loho wase shinii ? John yange soo u nyôron iyol ken kwaghaôndo u eren ga , kpa gema nenge er maa Christ@@ ian@@ a iyol a kwagh u sember nan jighjigh a mi la yô . W@@ aan ishimaverenkeghen you sha kwagh u tar u he la ken mbamsen ou mba ken i@@ u@@ v la . Kanyi ka i mgbegha se ve se civir Yehova a ishima yase ci@@ ilii ? Yesu yange taver ishima shighe u “ tema her atô u mbat@@ esen ” ken tempel la nena ? Ka akaa a nyi nahan a ne ior im@@ ang@@ ere , kpa er nan ve im@@ anger i lu kwaghbo ? J@@ ul@@ ai 6 - 12 , 200@@ 9 Ka di sha u i doo ve ts@@ ôô ? 20 : 28 ) I@@ ca ia gba ga tsô , mba Yehova a lumun ve cii vea zua a mbam@@ tsera mba nagh ku ip@@ aan kura cica cii . K@@ e ’ tar u ainge ú g@@ es@@ a u gban a hingir sha h@@ a ne yô , ka kwagh u ican u ior ve̱ er mba@@ vesen vev ikp@@ ar@@ ashe sha u nôngon ér vea gba ve iky@@ um sha u keren iwuese shin sha u ma@@ ̱ ve zough a ian shin ma m@@ ze@@ hemen ke ’ tom ga . Mba hen tsombor na mbagenev lu U@@ f@@ ada . Ruamabera kaa a vese c@@ iligh c@@ iligh ér se “ waan ayol a [ ase ] ikyo ” shi se ‘ doo ayol a ase tsung ’ shi se ‘ sur@@ un ayol a ase asema ’ shi se ‘ wasen ayol a ase . ’ ( 1 Kor . 12 : 25 ; Rom . 12 : 10 ; 1 T@@ es . U@@ ter kpishi ka i gba u vea er tom shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ve , vea nenge sha icombor ve ye . L@@ in@@ da gema kaa a na ér : “ M pase u kwagh sh@@ on@@ o ? ” Zum u Peteru nenge er icighan jijingi lu yaren tom ken igbar sha Kor@@ ne@@ li@@ u , Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev la yô , a kaa ér : “ Mimi je , m kav , Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” Sha ci u lu u mbahenen nav vea ‘ kô@@ r@@ cio ’ u fan a hen shighe la ga . I@@ b@@ aver ne za tic@@ a ne iyol yum je yô , a ng@@ or imo a kaa a ér , “ Er nan tar ne u lu vihin yum nahana ? ” Sha mimi yô , doo u nom man kwase vea ‘ zungwen ayol a ve mhôônom ’ sha gbaa ne . ( 1 T@@ es . 5 : 11 ) Sha nahan yô , cii man u za anmgbian wou inya yô , tôô shighe time sha mlu u nan . Kwagh u yange er E@@ dom la ka ic@@ in@@ tan hen mba ka i saan ve iyol shighe u kwagh a tser ior mba Aôndo la . “ I@@ jiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” i Or@@ pasalmi a ter la ngi ôron kwagh u mk@@ or u ken jijingi u sha injakwagh . M@@ s@@ ange u s@@ angen ish@@ u i sha injakwagh la ngu zan hemen hegen , di er tom u tan iv@@ or man u su@@ nd@@ an la kpa u lu zan hemen hegen nahan . — Nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 2@@ 000 , peeji 25 - 26 ; C@@ i@@ vi@@ r Aôndo U A Lu u Mimi Ts@@ wen La , peeji 1@@ 7@@ 8 - 18@@ 1 , iky@@ um 8 zan zan 11 . Yehova Aôndo una fatyô u wasen we u zuan a kwaghfan man mkav . ( Anz . Z@@ ayol wam jighilii yô ka nyi ? ’ Ken derianyom u hiihii la kpaa , Aôndo yange a wa wegh sha akaa agen sha u kuren uityendezwa nav . Gbenda u zege@@ pristi u ken Iserael eren tom a awambe a u@@ ile sha Iyange i Nan I@@ w@@ om la una wase se u kaven mnenge u Aôndo a lu a mi sha kwagh u awambe la . Ka akav a nyi a lu ke ’ Bibilo á aa fatyô u wasen u tan iwanger sha ieren ne , man se tese iyol i hiden a mi ijime nyian nena ? Nahan er akaa agen hemba gban Mbayuda ishima yô kwagh ne bende a ve kpen kpen . Kpa shi nongo ne de ga za wa anmgbianev asev ijir sha kwa tar , kpa lu sha ish@@ enge shon i môm ér mba eren af@@ er . Er kwagh u ú fetyô cii sha er kwase wou shin nom@@ ou una nenge a ishima i veren ne ken a we yô . Ka ve pe ônov vev ma ve ze hemen ken tom u Yehova , vea fetyô je yô ma ve nyer tom u pasen kwagh hanma shighe la . Heela tseegh ga , se lu ken bem a anmgbianev asev kpaa . Aluer yange una y@@ amen a yam ak@@ ondo una naan a k@@ or@@ on shin una k@@ or@@ on á iyol na una naan ve gbilin kpa se fa ga . Kpa , shi mba di hendan a hemen u Aôndo her tsô . Apostoli Paulu umbur Mbakristu mba ve lu ken gar u E@@ fese sha derianyom u hiihii la wener : “ Ne vande zenden . . . sha inja i mlu u tar u ainge ne , sha inja i tor u tahav mbu humb@@ ev , ka jijingi u a lu eren tom hegen ken ônov mba i@@ he@@ mb@@ e@@ ato . Heela tseegh ga , tsua shighe ugen ver sha u nengen sha mbamzeyol mba ab@@ ur ab@@ ur mbara . ( M@@ ika 4 : 5 ) M@@ ika yange fatyô u wan ishima sha ashighe a ican la sha ci u a lu a vangertiôr ér Yehova una kure uityendezwa nav cii . 29 : 4 , 10 ) Yeremia yange ôr Mbayuda mba ve lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la loho u injaa ér ve de nyer iyol ken mcivir u aiegh u ken Bab@@ ilon la ga . Kape ashighe agen a lu or ican u umbur hanma kwagh u ort@@ wer nan pase nan sha kwagh u angev mbu i zough nan a mi la je la . 16 : 4 , 5 , 15 - 21 ) Kwagh u er ne vihi je gande ! Ve cii mba dugh kwaghpasen hanma shighe . U@@ umace cii yina . 6 : 19 , 20 ) S@@ ea lu a ishimaveren i yemen sha shin va lun shin tar kpa , zum u se tsegh ayol a ase sha ci u Yehova yô , se hingir kwagh na . Gbenda môm u wasen mba ve lu u@@ ange ken jijingi la yô , ka u eren msen a ve imôngo shi eren msen sha ci ve kpaa . 25 : 31 - 46 ) N@@ gi@@ se la se hen ser shighe u ôron uumace mba ve lu iyôngo shin iv@@ o ijir la a lu ken ayange a masejime ne jimin cii , hii ken inyom i 1914 zan zan yem ken hemen . Doo u kwase Kristu nana tese ieren i “ ishima i legh legh man u lun ving , ” nana hendan kwagh a nom u nan shin nana eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke u nan ga . ( Mal@@ aki 3 : 2 , 3 ) Hii ken inyom i 19@@ 19 la je , ve ume atam a Tartor mgbegh@@ aa , hiihii lu u seer Mbakristu mbagenev mba i shigh ve mkurem la , kpa hii ken inyom i 19@@ 35 la je , “ zege@@ ikpelaior ” i i̱ lu ak@@ ar ve la ngi hemban seer a seer . — Mpase 7 : 9 ; Yesaia 60 : 4 , 8 - 11 . Shi kera soon u lun a mo imôngo ga , á s@@ enge wener un ngu eren kwagh shin un v@@ ôr yum . Ka magaz@@ in u nyi nongo u Yehova a ver ú kura la u hembe yaren tom a mini , man Yehova ver m@@ yar u í yar tom a mi la doo doo nena ? Se vande henen ken ngeren u ken ijime la ser or@@ m@@ ishen ka or u i tindi nan ér nana za er tom u i@@ vangeli , inja na yô nana za pase mbagenev loho u dedoo yô . Lu Yehova je hide Aberaham a tahav mbu maren , nahan un man kwase na S@@ ara ve mar Is@@ ak@@ a ken iyol@@ been ve ga he ? — Genese 18 : 10 – 14 ; 21 : 1 – 3 ; Mbaromanu 4 : 19 – 21 . 5 : 1 ) Yehova ver se ikyav i dedoo i eren kwagh sha shighe . Ka nyi ia wase se u eren kwagh ne ? Tsô Mose kaa a ve ér i@@ ve@@ ver la i̱ saa sha na man A@@ ron tseegh ga , kpa ka Yehova je ve lu zan un i@@ ve@@ ver iyol ye . Se nenge ser ka kwagh u civirigh kpishi u civir Yehova sha mimi . Iky@@ aior i ken Kristu i mbamaren vev ve lu Mbashiada mba Yehova ga yô ngi i ker akaawan a Bibilo shi i er sha mi kpaa . Hii shighe u wanye nan dugh ken iy@@ av mbu ngô u nan la je , ka nan lu hen atô u ior mba ve lamen zwa u hen ijiir i í mar nan la . Á nger wener : “ Ior kpishi vea zende wue wue man mfe kpaa una seer . ” ( Yuda 22 , 23 ) Aluer se mba eren msen shi henen kwagh iyol yase shi se mba lun imôngo a anmgbianev mba ve taver ken jijingi yô , kwagh ne kpa una wase se u du@@ ghun a@@ kper@@ an ken ishima kera shi mimi u ken Bibilo u taver jighjigh wase , u se henen sha ikyev i nongo u Yehova la kpa una seer doon se ishima . Gadia Satan je kpa fa kwagh u a lu ken Bibilo yô . Yesu shi ôr akaa a injaa a tsombor ua eren ve , ua fatyô u palegh aeren a vihin ivaa shin a yangen tsombor u zuan a msaanyol yô . ( Mat . T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase er shiada i akaabo a a ve ke ’ mlu u lun sha tse@@ ene@@ ke a Aôndo shio la yô M@@ ô wase kpa nan fa kwagh u kp@@ er una lu ga , gadia “ shighe man ai@@ ky@@ ôr ” mba ve sha gbenda wase cii . A@@ eren ne cii ka aeren a bo aa a tesen “ jijingi u taregh ” yô , man imba aeren la nahan i lumun á hen icombor i Mbakristu mayange ga . — Mbaefese 4 : 31 ; 1 Mbakorinte 2 : 12 . Ka sea eren nahan yô i doo Yehova Aôndo a vese tsung je , gadia “ sar Un u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Mbakristu Mba C@@ i@@ vi@@ r ken Jijingi kua ken Mimi ” la man u a lu a itinekwagh ér “ Ve Z@@ a Hemen u Z@@ enden sha Mimi ” la , ken Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 200@@ 2 . Hen tugh mbu kper@@ nan Yesu kpe la , a kaa a mbadondon un ér ve umbur nagh ku shighe kuma u una na la . A kaa ér : “ Hanma ya yô , or maa un a maa , kpa u A maa akaa cii yô , ka Aôndo . ” ( Heb . 28 : 5 . * Ab@@ es@@ al@@ om hii u eren a@@ yom a ngohol hemen hen ter na , nahan a gba eren ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe , inja er kwagh u ior mba Iserael gba un ishima , kpa tor yô kwagh ve gba un ishima ga nahan . Takerada u Pasalmi yila Yesu ér or@@ utya . • Er nan ve Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yange ve hide a ib@@ aver i dedoo ? As@@ aren a ve kaha . Akaa agen a a ne ve uma a taver kpishi yô , ka ican i iny@@ ar man ayôôso a pati@@ i man ifer kua angev . Ka sea ôron Bibilo ayange ayange yô , ashighe kpishi se za tagher a ma ivur i ia wase se u hemban asaren man mbamhen mba b@@ ov yô . Yehova pase awashima na sha kwagh u V@@ or u á tôndo zwa sha mi ken E@@ den la kure kure sha uiky@@ ur@@ mba@@ yan kposo kposo . ( 1 Pet . 2 : 21 ) Sha nahan yô , se kera lu er mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mba ka ve ‘ lu a mcivir u civir Aôndo la kpa ve gema ve ny@@ iman agee ’ na la nahan ga . ( 2 Tim . Mbah@@ enen Bibilo mba tsuaa mbara yange ve lu ior mba hiden a ayol a ve ijime , mba sar ve tsung u eren ishima i Aôndo yô Gba u Se Lu “ ken B@@ em ” 10 : 1 , 2 ) Nenge ase kwagh u Aôndo kaa a A@@ ron ne . O@@ b@@ a@@ dia ko@@ so u@@ profeti mba Aôndo shi nenge sha ve N@@ ombor Ngu a T@@ ahav , 6 / 1 Kpa ikyav tes@@ em ér akaa a u de a saa u sha ci u pasen kwagh hanma shighe la nga hungur Yehova ga . Yesu zua a m@@ yen hen ma orumace u yange nan lu ter na ga , sha nahan yô , a kpe sha ci u asorabo na ga , kpa lu sha ci u asorabo a mbagenev . ( Ese@@ kiel 20 : 1 ; 21 : 3 ) Yehova ôr kwagh a it@@ yo@@ or u Iserael ( ka Se@@ de@@ k@@ ia je la ) , wener : “ S@@ agh at@@ sar kera , bugh id@@ yer i tor kpaa ; kwagh una kera va lu nahan ga ; kende kwagh u gban ijime la sha , gema hide a u a kende sha la ijime . Dooshima u Aôndo er a Yosua man K@@ al@@ e@@ bu ne umbur se kwaghôron u mimi u Or@@ pasalmi la . A kaa ér : “ U kende a kwaghôron wou sha hemba iti you . ” ( Yakobu 1 : 27 ) Yange ve ny@@ agh “ u@@ j@@ ende mba b@@ ov ” kua ke ’ tiônnongo u Mbakristu je kpaa sha u nôngon kuran mlu ve u ke ’ jijingi la . — 1 Mbakorinte 15 : 33 ; 2 Timoteu 2 : 20 , 21 . Takerada u hiihii u yange i gber shighe u tar u Amerika lu sha ikyev i tar u I@@ ng@@ i@@ la la , lu a iti i Yehova ker . Ka hanma shighe nahan i hemban doon u or henen kwagh@@ a ? Una tsua u wan iyol na sha ikyev i asaren a na a iyolough la shin a lu sha ikyev i Yehova ? Akaa agen nga a ú de wer mayange je a na u u lam dang ga yô . N@@ obu Mpase 4 : 4 pase kwagh u mba a nder ve mban ér , ve tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om , at@@ sar a z@@ en@@ aria lu ve sha it@@ you . Mayange Paulu tor or ahumbe ityô ér nana lu kwa@@ v shin nana er ivaa ga . Er nan ve Saulu lu eren kwagh a ve nahana ? ( 1 Mbakorinte 6 : ​ 9 , 10 ) Nahan kpa , ken ityar igen i í lu ken ity@@ e@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic la yô , aluer wan@@ ye@@ kwase s@@ enge ér i “ na nan kwa - ndor , ” * inja na yô i kôr nan sha ici@@ gh ve i y@@ av a nan yô , nan er kwaghbo ga . Nahan kpa , Bibilo kaa ér akaa a se eren la cii , Aôndo una pine se kwagh sha mi . Shighe u u@@ zayol mba vesen ve ve yô , Yehova ngu a ker gbenda fele fele sha u sôron u@@ zayol mba shon , sha er ve de vihin karen ikyaa inya ga yô . Yehova ka a wase se u wan ‘ ak@@ ô@@ v shin angahar , ka mkohol iyol u sha i@@ vangeli i bem je la . ’ Jo@@ han@@ na kaa ér : “ S@@ ar ior u fan mimi hen ijiir ne kpen kpen . Zum u yange se ungwa kwagh na hiihii la , kwagh u se ungwa la ur@@ ugh se va a vese ikyua a na . “ Paulu nengen a ve [ mba i mase t@@ eren ve mbara ] yô , a su@@ gh Aôndo , nahan ishima taver un . ” ▪ Kanyi m er ken kasua u a sember been la u tesen iky@@ ar@@ em mer m ngu a iwuese sha kwagh u a er sha ci u tsombor wase laa ? Sha kwagh u ngeren u ken zwa Grika la a tese yô , ishember i Yesu a yar tom a mi heen ne ‘ ngi tesen ér shighe u iy@@ ongo i zough se yô se gba den hanma kwagh cii tsô , kwagh a kure . ’ Or@@ henen Yakobu kaa ér aeren ne ka a “ taregh ” sha ci u ka aa iyolough , a due hen Aôndo ga . Anmgbian K@@ i@@ ic@@ h@@ i I@@ wa@@ s@@ aki u yange wase u eren U@@ ye@@ h@@ u mban la umbur wener : “ Hanma Y@@ e@@ h@@ u yô , lu a t@@ ent@@ i kua b@@ at@@ ere u mat@@ oo sha ci u ts@@ aren usu u l@@ at@@ ri@@ ki . ” Kpa ka ve cica cii ve lu Mbakristu mba mimi y@@ ee ? Mose tsua ér “ gu@@ da u i̱ er a na dang a non@@ go@@ ior u Aôndo imôngo a u una lu ken m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la . ” Han@@ ma@@ or ka nan eren tom sha gbashima , kpa or môm nan t@@ um ityough ken tom je kwagh kera gbe nan a orgen ga ze . N@@ yo@@ on ishima ga shi koson kwagh u bo ken ishima kpaa ga . Pasalmi 6@@ 8 : 19 kaa ér : ‘ I@@ ̱ wuese Ter u A tee se ayange ayange yô . ’ Yange ve kôr un ihyom kpishi , ve tee un hingir kp@@ an , maa ve za tsu@@ gh ter ve ér ka ma iny@@ am@@ ky@@ ume i w@@ oo un ye . — Gen . E@@ ri@@ c va hingir u nenge ér gba hange hange u una er tom a shighe man agee a na sha u eren ishima i Yehova . Yesu o@@ s@@ ough hen ikpelaior la kera , tsô a torough a mbahenen nav ér ve nyôr shin t@@ so ve per zege@@ mnger y@@ ande la , kpa un yô , gema k@@ ôndo yem sha u@@ wo tswen sha u za eren msen . — Marku 6 : 35 - 45 ; Yohane 6 : 14 , 15 . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Mba@@ any@@ iny@@ av mba utar mba ve dondo Yesu ijime la tile sha ityough ki nyi , man kwaghôron u profeti ne kure nena ? Aluer gba u se wa ishima a tôv@@ ac@@ an shin iti vihin i í lu vihin se sha aie la je kpaa , er nan ve i lu kwagh u se fatyô u lun saan sa@@ ana ? Kwagh la ka dooshima . — 1 Mbakorinte 13 : 1 - 3 , 13 . 24 : 14 ; 26 : 1 , 2 ; 28 : 19 , 20 . Yesu shi yange wase ve ve fa kwagh u iti i Aôndo i til sha mi la . Inja na yô , a pase ve aeren a na a kpilighyol la man gbenda u a eren kwagh a vese la . ( E@@ ks . ( b ) Ka icin i nyi Yesu yange ta wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh laa ? Sha shighe u zege@@ can una tser tar ne la kpa , a gba u se hemba lun ken mzough cii . Yehova Una V@@ a Ôr Mba@@ aferev I@@ jir Una Ts@@ aha Ve K@@ pe@@ e ! ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 33 , 2@@ 11 Mimi yô , a na se “ hanma kwagh u doon cii ” u una wase se u eren ishima na yô ! Ikyav i tesen yô , hegen m ngu eren tom u ortamen ken tiônnongo , nahan ashighe kpishi ka i gba u me tesen mbagenev sha tse@@ mbe . De se time ase sha mkaanem ma profeti m@@ à m@@ á lu ken M@@ ika 4 : 6 - 13 la . Aluer u soo u fan er Bibilo i tese ér m - ande u Kristu hii ken inyom i 1914 yô , nenge ken takerada u i yer ér Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Bibilo ôr akaa kpishi a a ne ve kwagh a lu nahan yô . “ Tsô A bugh ve ishima sha u kaven icighan@@ ruamabera . ” — L@@ U@@ KA 24 : 45 . ( Mpase 12 : 9 , 17 ) Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se mba eren shiada sha kwagh u Yesu , un u a tem Tor u gomoti u Tartor hegen la , gomoti shon u una tim u@@ gomoti mba uumace mba ve lu hendan kwagh ér tar u he u Aôndo u perapera u̱ de ve ga la . Yehova kende a ‘ kwaghôron na ’ sha nena ? Aluer kwagh ngu nahan yô , ityôkyaa i injaa ngi keng . Man aluer ka inja er mbagenev mba pasen loho ne yô , ka hen tar wou tseegh ve lu y@@ ee , shin mba samber a loho u dedoo ne ‘ ts@@ eren tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior ci@@ ilii ’ ? Ve cii ve nenge kwagh u Yehova er a Mbai@@ gipiti kua mba@@ aôndo vev sha A@@ tsan a P@@ u@@ e yô . Ashighe kpishi Ior ka vea va mbamkombo asev kwa u hiihii yô , ats@@ am a tiônnongo ngu a wa a ishima i môm la ka a kôr ve ken ishima tsung . ( Yohane 7 : 46 ) Er shighe u a k@@ ôndo a yem sha je kpa , a pase mimi u hen Ter na la ken igbar . • Kanyi i ne ve mbagenev ve undu jighjigh ve u nana ? M@@ ô ve kpa kpe ij@@ en shin im@@ ura ga . ( D@@ ut . Ken mnder ve u shin ku la , mbadondon mba Yesu mba i shigh ve mkurem la ka ve tôô iyol i kpen ga , i m@@ ye u yan “ man@@ a u ken myer la ” a til sha ityough nagh la . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 3 - 5@@ 7 . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) “ Ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” k@@ in ka “ or@@ he ” u Mbakristu ka ve haa iyol a kar a tile sha ityough ki asaren a h@@ ua man aeren a been iny@@ am@@ to@@ ho a alaghga ngise ve eren la je la . Akaa a doon tsung a Tartor u Aôndo u s@@ ôôn van a mi la aa mgbegha u u̱ veren ishima shi nôngon wer u er ishima i Aôndo kpa ? ( 3 ) Yehova nôngo sha afatyô na gema kwagh u yange hii wan ishima ér una er la sha er una er kwagh u Aberaham soo la yô . Lu suur sha Mkaanem ma Aôndo shi t@@ eren iti i Yehova kpaa . Ú taver ior asema wer ve pase u er ve nengen Mkaanem ma Aôndo nena ? Kpa er kwase la nenge vangertiôr u anmgbian u kwase ne yô , maa kange ishima ér un kpa una hii u zan mbamkombo . Umbur “ saa ” u lu Paulu “ ken iyol ” la . Ngu or u dedoo , man er nan ve i nengen un ér ngu wang ga ? Sha ci u mba hendan a Tartor u Mesiya kpoghuloo . A@@ in@@ ge kpa se mba a imba vangertiôr la . Maa a taver mba vea lu uma ken ayange a masejime la ishima ér ve kuran . A ôr mkaanem man sha ci ve : ‘ Ne fa iyange i Ter wen Una va la ga , ’ shi ‘ Ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ’ A@@ eren a Yehova doo se ishima , nahan ka se nôngo sha afatyô wase cii ser se er ishima na . Tar u Fran@@ ce H@@ ide Se a I@@ ny@@ aregh K@@ uma U@@ do@@ la 8@@ ,@@ 200@@ ,000 Yange ve kôr ng@@ ôm ve yem a na , ve za shi a na ah@@ wa imôngo shi ve za yila ter@@ em kua an@@ ng@@ ôm u kwase la sha ajiir a ve a tom kpaa . Er za k@@ ur yô maa a tema inya , tsô a gema a kaa ér : “ Nyian i kure icighan@@ ruamabera ne ken ato a en ve . ” — Luka 4 : 16 - 21 . I@@ so@@ u yange gema dyako na u wan@@ i@@ unda la tee an@@ ngô na , Yakob . Mba ve lu tagher a atsan atô kposo kposo la , ve̱ palegh u ‘ du@@ ghun ayol a ve kposo , ’ shin lun tswen la . Kwagh gema er u kpiligh se iyol yô , se mba hi@@ di se mba yemen ken Au@@ str@@ al@@ ia yô , i kaa a vese ér se za er tom u m@@ ishen ken ic@@ ile i F@@ un@@ a@@ fu@@ ti , ken tar u T@@ u@@ v@@ a@@ lu , u ngise i yilan ér I@@ c@@ ile i El@@ li@@ ce la . W@@ el@@ ls yô ôr kwagh sha kwagh ne kaa ér “ yange gba Yesu ishima u tesen ior kwagh u yila ér Tartor u Sha la kpishi , ” nahan kpa ityesen ne ‘ ngi kwagh hen u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu kpishi nyian ga . ’ E@@ ̱r se ker cio u eren nahan yô , se gema se e̱r a e̱r g@@ wa@@ ikyaa sha m@@ tile u se til dông la je ve , ka u̱ Yehova una hungur a mi mayange ga yô , ka iyou i koson akaa@@ injaa k@@ er@@ egh i̱ i̱ lu sha je la . 9 , 10 . ( a ) Kanyi kwagh yange Yehova za hemen u yôôn sha ikyev i Habak@@ u ? A kaa ave ke ’ igbar nahan ér : “ Ne yô , ka ken ter wen di@@ abolo je ne dugh ye , man ka ne ka eren asaren a ter wen . ” Sha mar@@ ami wase je , ka i sar se u kuren u@@ gb@@ ayol asev . Tsô gumor la tsu@@ e sha tse@@ mbe kera maa bee her sha . Ve v@@ ôr , mba sh@@ alegh gbe@@ er az@@ er shi gb@@ or@@ on ave , je yô hemba mbagenev iyol ku@@ aa je . Yange i ungwa am@@ o shi i nenge a akav a tesen ér jijingi sen sha a ve . U Ô@@ ron Ruamabera u sha U@@ ta@@ an u Pasalmi As@@ av As@@ av ( 1 Samuel 25 : 41 ; 1 Timoteu 5 : 10 ) Ishima yange ia vihi Yesu u nengen ér mbahenen nav mba a isharen i keren u lun or@@ vesen la ken a ve her tsô . 28 : 1 - 6 . Ka ishimataver i nyi Bibilo i taver mba ve lu civir Aôndo sha jighjigh mba ve be@@ e@@ yol shi ve lu u@@ ange laa ? I@@ c@@ ombor igen di ka i er ikp@@ ande i eren an@@ umbe a mi ne sha akaa a i er ken takerada u Ekesodu la . Alaghga mbagenev vea tese se kwagh u i lu inja er ngu ican u dondon ga yô . K@@ asev vea dondo ikyav i nongo u Kristu nena ? An@@ zughul yange gba hen atô u kasev Mbakristu uhar , Y@@ u@@ o@@ dia man S@@ un@@ tu@@ ki , man a shi nan kpa kwagh ne lu nôngon u b@@ enden a bem u ken tiônnongo . ( F@@ il . Or@@ tamen la kaa a na ér : “ Ka u ôr kwagh u bo@@ l u ú gbidyen la sa@@ gher sa@@ gher je . ” ( Luka 2 : 4@@ 9 ) Ikyav tese ér Yesu yange fa ér un ngu Wan u Aôndo shighe u lu iyev la je . 7 : 1 ) Jighjigh u nan wou wasen u u nengen ken ishima you er mbatyomov mbara ve we iyol u pasen ahumbe a mtim a zege@@ can una va a mi sha tar ne la kpa ? Aluer se mba gbidyen kwar sha kwagh u yange er sha shighe u H@@ es@@ e@@ k@@ ia la yô , a wase se ken hemen nena ? Mbahemenev mba Shin T@@ ine mban ka an@@ nongo u kpuaa u mbatamen mba i shigh ve mkurem mba ve til sha ityough ki nongo u wanakiriki la . Orshiada la tese D@@ or@@ is kwagh u Bibilo i ôr sha kwagh u iv@@ es@@ egh yô , shi taver un ishima ér a̱ de gbe torough u p@@ aven a nom na fele ve ga , a̱ vande keren gbenda vea nom na sha u nôngon been a zayol ve la ve . Alaghga ikyav shon la lu tindi u Aôndo wa , ior fa shi kuran kpaa , sha u á yange or nana̱ de wu@@ an un sha u or@@ on iyev ga yô . ( Mateu 4 : 1 - 11 ; 21 : 12 , 13 ; Yohane 2 : 13 - 17 ) Nahan kpa , shighe u mbahenen nav vea er kwagh u a lu u shami ga yô , á er kwagh a ve sha ishima i legh legh , shi yange á za hemen u wan ishima a ve sha mbam@@ yina vev kpaa . ( Genese 50 : 5 - 8 , 12 - 14 ) Nahan Yosev er a ter na dedoo . ▪ Ka akaa a nyi nahan a tes@@ em ér wan wam u a lu hi@@ an a hi@@ a la ngu a inja i dedoo ? Mba aren hen h@@ unda u i g@@ es@@ a gb@@ ang yô , maa ve ong@@ or ho . ( Yohane 4 : 20 ) Yesu na ian i kwase la lu a mi u nan kwagh u un soo cii jighjigh la icivir , kpa shi a pase kwase shon ér : “ Ne mba civir kwagh u ne fe un ga yô . ” Orkristu ka nana tsua u zan makeranta u vesen sha ci u nan soo u zan iky@@ ura ken tar ne yô , i taver nan kpishi u zuan a ian i eren Yehova tom hanma shighe . — Ôr 1 Mbakorinte 7 : 23 . Yo@@ shia yange suur sha Yehova nena ? Nenge ase er nana fatyô u eren kwagh nahan yô . Aluer akaa a uma a se eren hanma sev la ya tor ken a vese yô , kanyi i gbe u se ere ? Yange kaa a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ér : ‘ Gadia hanma shighe u ne@@ a y@@ aan bredi ne man shi ne@@ a maan iy@@ ongo ne yô , ka ku u Ter je ne lu yôôn u ye ; zan zan Una kar van . ’ ( 1 Kor . Iyange igen ian due i una er shiada yô , tsô á cia ga , a er shiada i dedoo sha ci u Yehova , á kaa a ve ér Elisha ka profeti u Aôndo u mimi . I@@ ember la ngi i na ashe a ase a wanger shi se fa dedoo ser akaa a se tsough u eren ken uma sha u samber a loho u dedoo la ka a sha inja vough . — Ef . Ity@@ ôkyaa yô , “ zege@@ ikpelaior ” i ma or fetyô u ôron i̱ iyenge ga yô ia war “ zege@@ can ” u a s@@ ôôn van la . W@@ un@@ a@@ ak@@ ombo u kwaghaôndo u Sh@@ into , ape ngise m civir aôndo la De G@@ be Ô@@ ron Kwagh Ga@@ egh Ga ! Se fatyô u fan er i hii ve Solomon er kasev kpishi nahan ga , shi se fa iyol palegh na sha ieren na ne ga . ( Mbaromanu 8 : 5 - 8 ; Mbaheberu 3 : 12 ) Aluer se gba ica a Yehova yô , se ker gbenda u sôron sha u akaa a̱ lu sha inja yô , nahan se hide ken mlu u kundu kundu man u lun ikyua a na la . Kwagh@@ bo u ve er la lu u a gba den ve tsô ga . A̱ shi nan kpa , Yesu yange una fa er ve lu henen kwagh u tempel kpôô kpôô yô , “ kpa Un yô , lu ôron kwagh u tempel u iyol Na la . ” ( Mat . 6 : 19 ) Yesu yange ôr injakwagh igen u tesen er “ an@@ zughul a tar ne a nyian ishima man ic@@ ugh i iny@@ ar ” ia fatyô u imb@@ ishi kwaghôron u Tartor la yô . ( Mat . “ Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu wen cii . ” — 1 PE@@ T . 1 : 1 , 2 ) Aluer Aôndo pase se er vegher u nongo na u̱ sha la a eren tom yô , ka “ tom u hanma il@@ ye@@ gh@@ egh ki lu eren sha inja i ki ” shin tar la ve una kera soo ér se fa ga y@@ ee ? Yesu yange p@@ on mbah@@ e@@ men kwaghaôndo vangertiôr Yesu lu a icighan@@ tom u eren shin tar . Alaghga or u ú eren tom ijiir i môm a nan nan ngu wuese we hanma shighe shi nan ngu eren a we doo doo kpaa , shi hanma shighe yô ka nan soo u lun vea we . A@@ dooga nan ngu sh@@ a@@ gba@@ or je . A@@ vur ne tese se m@@ lu@@ a@@ inja u suur sha Yehova kpishi je ! Sha mnenge u orumace yô , ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Paulu á er kwagh u mbi ne yange mbi kura or@@ sho@@ ja u Mbar@@ o@@ ma sha iyol i vihin kpen kpen je . Icighan jijingi eren tom ken uuma mba ior mba Aôndo nena , man kanyi m@@ kposo i lu ken i@@ gb@@ ara ? Yeremia kaa a Yehova ér : “ Ka a zua a akaaôron a O@@ u yô , m ya a , akaaôron a O@@ u hingir mo iember man msaanyol ken ishima yam ; gadia i yil@@ am sha iti You je , T@@ ER@@ E , Aôndo u ak@@ um a Sha . ” ( Daniel 2 : 44 ; Or@@ pasenkwagh 8 : 9 ) Sha iyange i iji@@ righ i i lu van la , mba ‘ ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ik@@ o ga la cii vea ya m@@ tsaha u mtim u tsôron . ’ K@@ ô@@ m@@ pu@@ ta ka iky@@ agh ki t@@ omov ki lamen shi tôvon kwagh a mi , shi ashighe agen ka se er akaa a mi a nan se msaanyol kpaa . 16 : 12 - 14 . A@@ tindi ne wase un u lun a bem man imoshima i dedoo . — Pasalmi 119 : 1 , 9 , 65 , 9@@ 3 , 9@@ 8 , 1@@ 65 . Yange nger ér : “ Mo m m@@ ô@@ ôr . Apo@@ l@@ o gema ur mngerem , kpa ka Aôndo A ne m@@ vese ye . ( Aerenakaa 19 : 29 - 37 ) Yange ve lu yaren tom shin ve lu eren kpen@@ ga aa akaa a injaa aa yange i tôô ken u@@ ity@@ a shin mba lun a gbashima sha kwaghaôndo yange ve tôô ken u@@ tempel mba ior mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga laa ? Lu a Ish@@ aren i Eren Tom Yehova ka “ Aôndo u saan saan . ” ( Aerenakaa 26 : 22 , 23 ) Paulu pine A@@ gri@@ pa kwagh kp@@ ôgh@@ ôô wener : “ U na u@@ profeti jighjigh kpa ? ” ( b ) Doo u se pine ayol a ase mbampin mba nyi ? Loho u dedoo u u lu ken Mkaanem ma Aôndo la ka u wase se se hingir u fan Or@@ gban se shi yan ikyar vea na kpaa . ( Luka 22 : 41 - 44 ) Yesu kaa a mbaapostoli ér : “ Shighe va ve . . . . C@@ ha@@ mb@@ er@@ la@@ in : I zua a foto ne sha ikyev i J@@ im@@ my S@@ ime / C@@ ent@@ r@@ al P@@ ress / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages ; Amer@@ y : I zua a foto ne sha ikyev i K@@ ur@@ t H@@ ut@@ t@@ on / P@@ ic@@ ture Po@@ st / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages ; Ch@@ ur@@ ch@@ ill : I zua a foto ne sha ikyev i The Tru@@ ste@@ es of the I@@ m@@ peri@@ al W@@ ar M@@ u@@ se@@ um ( M@@ H 2@@ 6@@ 3@@ 9@@ 2 ) Lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken gar u S@@ ar@@ ef@@ ati , u i fe iti na ga yô . Shighe va kom u a er tom u kwaghpasen kpoghuloo yô , ve wa iyol ga ku@@ aa . Sha nahan yô , u timen ke ’ takerada shi henen ke ’ ishima sha kwagh u ú vande ôron la ka a inja . Or@@ gen u i y@@ ese un hen tsombor u Mbashiada mba Yehova yô , iti na ér Al@@ ber@@ t , * a kaa er : “ M nengen mer ka Mbashiada mba Yehova ve lu a kwaghaôndo u mimi ye , kpa yange i taver mo u lumun a kwagh u ve lu tesen mo ér doo u me er a uma wam la . ” K@@ era kpa , Yehova yange gba se ér se kuren asaren a ase shi se eren i@@ ember@@ yolough i ia va se a msaanyol yô . A@@ kper@@ an nga sha kwagh ne ga . Se mba a vangertiôr ser ua va uumace cii a averen a tsôron . T@@ ile sha Mimi , 12 / 1 Aôndo ôr mba@@ vendan tindi mba ken Yuda la ijir , a na ve ibo , nahan mb@@ á keghen m@@ yange , ka m@@ tsaha u vesen u Yehova una tsaha ve je la . U ngu wer , u keren bem la ka u palegh u lamen sha kwagh u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ga . Yesu Kristu una er tom u sôron hanma kwagh ne da@@ al@@ aa tsô una de ga . Mba m@@ ough@@ on u yemen yô , or ne vea kwase na wuese ve sha inja ve i dedoo la shi kaa a gumor ugen ken a ve ér , taver u nengen a agumaior a lun a inja i dedoo er ne nahan ayange ne kpishi . • Se ver ishima zu@@ lee ken mbamkombo mba Mbakristu nena ? M@@ ea eren msen yô , m kaa a Aôndo mer “ de kaan a mo wer za ad@@ ua ga . ” Or@@ kwa@@ se@@ he u nan lu Orkristu ka nan tese dooshima u nan sha u t@@ ôn@@ don zwa ér nana eren kwagh a kwase u nan sha mimi , a̱ lu nyi je ia er kpaa . I@@ ̱ W@@ u@@ ese Yehova man Wan@@ akiriki u a Ts@@ ough La ! Ka nyi ia na ve or a hii u henen akaa a kpe@@ egh sha kwagh u mlu u nana ? Shi er vea lu seer henen akaa a Aôndo a gbe la yô , asema a ve kpa aa iv a iwuese . ( Yesaia 33 : 7 , 22 – 24 ) “ TER ngu y@@ u@@ wen akuraior cii , ishima ngi vihin Un a ak@@ um a ve cii . ” Mba ken tiônnongo cii vea zua a mtsera ken iniôngon i civir Aôndo t@@ angen iyol ga , i anmgbianev vev mba ken Kristu la . Umbur wer “ or u nan doo TER ishima yô , ka nan A ts@@ ahan nan ye , er ter ka nan er a wan u doon nan nahan . ” Ity@@ akerada ne har sha Bibilo . — Ôr Pasalmi 19 : 7 , 11 . 34 : 10 . ( Yesaia 41 :⁠ 8 ) Shi umbur kpaa wer , i kaa a vese ken Yakobu 4 : 8 ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” ( S@@ ef@@ ania 2 : 3 ) Apostoli Paulu kaa ér sar Aôndo u “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” — 1 Timoteu 2 : 4 . A kaa ér : “ Yange m cian an@@ ka@@ am mba ny@@ iman man mba s@@ ôôn , shi ya a s@@ ar@@ em kpishi , nahan akaa ne lu zayol wam u vesen . Mbat@@ amen mbara yange ve lam sha kwagh ne , nahan ve soo ér mbam@@ ishen mbara ve de undun tom ve la hiden ken ya ga . 19 : 6 ) Sha nahan yô , zan zan nyian kpa , u̱ nan Yehova icivir tsung la ka kwagh u vesen u una na msaanyol ken ivaa shi ia za iky@@ ura yô . Ka nyi igen kpa i gbe u se er ve se lu môm ken mba vea fatyô u nengen a Aôndo laa ? Kwagh ne zua sha ieren i Aôndo a Iserael man Yuda nena ? I@@ mo@@ shima ka i er tom shighe gen nena ? Kanyi Aôndo a soo hen a mo ? Or@@ s@@ am@@ aria ne wase or@@ wan@@ ndor a na la sha u ha@@ an un mkurem man wain sha av@@ av sha u a bee yô . Mba been yô , gba sha kwa u C@@ l@@ ai@@ re . ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan ior mbara jimin cii yange ve lu a ibo ? ( Mbaheberu 11 : 26 ) We kpa ú fatyô u lun a vangertiôr wer Yehova una na ú injar sha iniôngon you i ú lu nôngon u henen fan kwagh na , shi ôron ior mbagenev kpaa la . Er kwaghôron na la taver ve yô , “ mbagenev kpishi ken mbahenen N@@ av hide ijime , ve kera za a Na ityô ga . ” Ka nahan ve M@@ ika 7 : 20 a ôr kwagh u Aberaham u yange civir Aôndo la a kaa ér i ‘ tese Aberaham erdoo ’ ye . Nahan sar se u ma se nenge sha afatyô wase cii ma se ker mba “ i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron , ” shin ashe a ver iky@@ ôr ér sar ve u zuan a uma u tsôron la . “ K@@ i@@ mbi nen hanma or kwagh u a lu u á ki@@ mbi nan la , or@@ ngohol kp@@ an@@ de@@ gh yô , i̱ ta nan kp@@ an@@ de@@ gh . ” A@@ vur a Bibilo deri imôngo t@@ ér icighan@@ mlu u Yehova . Ivur la kaa ér : “ Ne vande zenden sha mi sha inja i mlu u tar u ainge ne , sha inja i tor u tahav mbu humb@@ ev , ka jijingi u a lu eren tom hegen ken ônov mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” yô . Se zua a mlumun sha mpin ne ken mkaanem ma doon tsung ma apostoli Paulu ôr a ior mba fan takerada mba ken A@@ ten@@ e la . Ma ken Aerenakaa 17 : 24 - 27 . A kaa ér : “ Ka se duen kwaghpasen imôngo hanma shighe . Kwagh ne kua tindi u he u i we ér se̱ lu a dooshima u t@@ angen iyol ga la , man kwaghwan u Kristu yange nder shin ku ve wa la , ér se̱ “ ôr non@@ go@@ ior la kwaghaôndo , shi se̱ pase ” ve kwagh tsema tsema kpaa , shi se̱ nôngo se̱ “ gema ” mba ve ngohol loho u dedoo cii ve̱ hingir “ mbahenen ” la kpaa . — Aerenakaa 10 : 42 ; Mateu 28 : 19 , 20 . U tesen ikyav yô , aluer ú ngu eren tom pania u ke@@ ke yô a gba u ú naan ah@@ wa a kwaghpasen 70 sha uwer , man aluer ka ish@@ u@@ en pania ú lu eren yô , ú naan ah@@ wa 50 sha uwer . Ior kpishi ka vea gbidye kwar sha kwagh u Yehova a er sha ci ve la yô , kwagh ne a mgbegha ve u sôron shighe man akaa a ve veren sha er vea seer eren tom u pasen kwagh u Tartor shin eren ityom igen ken mcivir u Aôndo yô . M veren ishima ken mbamkombo , nahan m hemba zuan a iwasen ker . I wase mbayev mban er ve s@@ ônon nahan la shi i ungwa mbamsen mba mbamaren mba civir Aôndo ve eren ne kpa ? Tsô Yehova kaa ér una tsaha ve sha b@@ ou@@ ange , kpa Mose zamber sha ci ve , nahan Aôndo kaa ér vea zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo wue wue anyom 40 — zan zan saa mba yange i ôr iyenge ve sha m - er u sha kwa hiihii la vea kpe a bee ve . 12 : 9 ) Kwagh u Satan er ne l@@ aha ian i Aôndo a lu a mi i hemen akaa a a gbe a cii la . Nahan cii kpa , ngu a fa shighe u alaghga se k@@ ur tom sha iyange been , se va tem inya , shin se nder pe@@ pe , se yem eren ityom yase i ayange ayange la . G@@ ar@@ o N@@ al@@ b@@ an@@ di@@ an Nahan P@@ il@@ at@@ u pase Yesu sha u i doo ikpelaior a na yô , tsô a kaa i gbidye Yesu a@@ kpa , maa a gema un a na un sha u i za man@@ de un yô . — M@@ ar . 15 : 1 - 15 . Ken inyom i 18@@ 70 la , mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba henen Bibilo hii u keren mimi . Ka ikyav i nyi se zough a mi hen A@@ rist@@ are@@ ku ? Er i vande vihin Aôndo iti kera yô , Yesu kaa ér : ‘ Yô , eren nen msen nahan , ner : Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You , tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ’ Yange lu hange hange u vea henen Ruamabera , shi vea z@@ aan mbamkombo mba civir Aôndo , shi vea eren tom u pasen kwagh u Tartor la sha gbashima . ( 1 Mbakorinte 15 : 35 - 41 ) Alaghga sha u nôngon van a ah@@ on a gban sha mnder u shin ku yô , or nana pine ér : “ Mba nd@@ eren mbakp@@ enev nana ? Gba u imba kwagh ne ia lu ken tiônnongo u Kristu ga . ( b ) U se kôron azende vea mba ve ne jighjigh a vese imôngo la ka mk@@ or sha ci u nyi ? Ma or shin ma kwagh tagher Ter wase u sha la kwagh ga , nahan ka a er hanma kwagh u i gbe u una er sha u sur@@ un mba a doo ve ishima la asema cii . Aluer se ver ishima sha kwagh u i lu ôron shighe u se nyer mkombo la yô , kwagh ne una wase se u fan kwagh u a lu se ken ishima la jighilii . 8 : 25 — Ka an nan lu “ Tor u u@@ tor ” ? Shighe u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i sha M@@ ôm la , tar u I@@ ng@@ i@@ la man u Amerika ya ikyar kôôsôô sha u nôngon a mbaihyomov vev . M@@ tswen - or ne yange wua iorov 32 , maa mase wu@@ an iyol na . Se kpa se fatyô u tesen ser kwagh u or u se henen Bibilo a nan la gba se ishima sha u seer fan nan . T@@ ugh mbu il yô , ikpelaior i tor@@ on asema i hen gar la va kase ya u Lo@@ ti wa atô ér a̱ na ve mba@@ van@@ nya nav mbara vea y@@ av a ve . Orkristu kpa gba u nana kura ishima i nan sha er isholibo i ia ya tor sha i ga yô . Mba imoshima ve taver la kav er yange gba u vea kura Tindi u Mose la ga yô . Se zende vea Yehova nena ? 10 : 36 ) Kpa ka nyi ia wase u , u taver ishima ? ( Marku 13 : 10 ; Mbaromanu 1 : 14 – 16 ) Ka sea pasen mbagenev mimi u a lu ken Bibilo la yô se zua a msaanyol . ( Yoh . 7 : 16 , 17 ) Shighe u Yesu hide yem sha la kpa i za hemen u yilan un ér “ I@@ mo i Aôndo . ” — Mpa . ( Mpase 7 : 14 ) Kpa gema m@@ hi@@ di u i er kwagh sha mi kwa imôngo ken Mateu 24 : 45 zan zan Mateu 25 : 30 la lu m@@ hi@@ di u hide va ôr mba ve s@@ enge ér ve mba mbahenen nav ijir hii ken inyom i 19@@ 18 zan zan yem ken hemen la . Shi m gbe nengen a kwagh tsô maa y@@ amen ga . ” 2 : 15 — Davidi lu wan u Y@@ ese u sha uta@@ ankar@@ uh@@ ara ? U teman ijiir i môm shi henen itinekwagh i môm tseegh ken an@@ shighe kpuaa la , una tese ve u veren ishima sha kwagh , man kwagh ne ngu hange hange ken kwaghhenen . ( 2 Mbakorinte 12 : 7 - 10 ) Mbagenev yô , nenge ér ve gba kwagh ga . S@@ ôn un a̱ tôô ú mciem ke ’ ishima sha . Tom u pasen kwagh z@@ am kera hen ijiir ne kpen kpen . E@@ s@@ per@@ an@@ za pase er tsombor na ka u nôngo ve u za mkombo sha shighe yô , ér : “ Ô@@ no@@ v av mba kasev mbag@@ anden mbara ka ve wasem u wan mb@@ akiriki mbara iyol . Nahan yange sôr mzeyol ne nena ? Se kpa doo u se fa ser akaa a se eren cii Yehova una pine se kwagh sha mi . ( Genese 13 : 5 - 7 ) Kape ainge kpa i lu vough je la , vih@@ ishima u or a orgen man iy@@ u@@ he i gban ver ver la ia fatyô u van a zayol hen atô u ior shi anger bem u tiônnongo je kpaa . Ka nahan ve lu “ er im@@ on@@ don i it@@ yo@@ mb@@ o i ken atô u us@@ aa ” ye ! Kwase wam u lu Orshiada ga la lu yan ican ken ishima sha ci u kwagh ne . ” ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) U tesen ikyav yô , Yesu yange zamber Ter na ér a bee un zayol ugen , sha ci u lu cian ér kwagh la una va a il@@ y@@ ahan sha iti i Aôndo , nahan Yehova tindi ort@@ yom na ugen za taver Wan na ishima . U tesen ikyav yô , gba u ter u nan lu Orkristu yô nana hide a iyol i nan ijime keng ve nana ver shighe u henen Bibilo a mbayev mba nan , nana kera saa keren akaa a gban nan ishima ga ye . 14@@ 1 : 2 ) Er se fe ser ka sea kporom hen Yehova Aôndo ken msen a iyol i hiden a mi ijime i doo un a vese kpishi yô , saan se iyol kpen kpen ! Aluer nan ngu z@@ endan perapera ityô yô nana er nahan . — 1 Kor . S@@ aa uumace man mbam@@ zough mba shin tar ne vea eren ishima i Aôndo ve vea kuma mba se na ve jighjigh ye . Gbenda u ve pase atesen a ve la tsu@@ me kpishi , nahan kera taver mba se lu henen Bibilo a ve la u kaven er atesen a ve la a kaha a kwagh u Bibilo i tese la ga . Er Yehova a lu a erdoo kpishi yô , k@@ ur mbamgbe mba ior mba ve civir un cii . Ashighe kpishi ka se ya kwagh kwa môm tseegh ken iyange , kpa tom ka ua lu ga yô , iyange la jimin cii se ya kwagh ga . Kpa hemba doon u se nôngo se dondo kwaghwan shon . ( Aer . 16 : 1 - 3 ) Ikyav tese ér iwer ngi kar kpuaa yô , Paulu tindi Timoteu u lu gumor la ér a za hen tiônnongo u i sember veren ken T@@ esalonika la , a za taver anmgbianev mba i lu tôvon ve a ican kpoghuloo la asema . M@@ te@@ v u sha ican ne na yô , Paulu undu ijiir la , kpa a na jighjigh er Timoteu una kô@@ r@@ cio u taver anmgbianev mbara asema . ( Aer . 17 : 5 - 15 ; 1 T@@ es . Kape nyian kpa Mbashiada mba Yehova kpishi ve lu wan ishima a atsan di er Yeremia nahan je la . Apostoli Paulu yange pase er i hii ve Mose cir@@ in ishigh nagh nena ? M@@ lumun u sha mpin ne gba zua sha mlu u Yehova iyol na , ka icighan@@ mlu na je la . — Ekesodu 28 : 36 ; 39 : 30 . Yehova una fatyô u nan mbacivir un tahav shi kuran ve kpaa . Ashighe agen yô , vea kaa ér se za a ve m@@ ape , a t@@ ume se iyol kpa se gba zan tsô . Mbamaren nav lu Mbaheberu . Aôndo una va na uumace gomoti u dedoo , u una kar a hanma kwagh u a ve a ican i yan cii kera yô . — Ôr Daniel 2 : 44 . U seer sha kwagh@@ tôvon u sha al@@ ô sha al@@ ô u yange Yesu a yar tom a mi u cir@@ in mba hendan a na zwa la yô , yange shi á ôr kwagh vough vough sha gbenda u ua kuma ior yô , nahan a tese ve mimi mba Yehova mba taver ve ishima shi k@@ undun ve iyol kpaa . Shi aluer se er kwagh shon u a sar se la sha u eren isholibo yô , sea mase tse@@ en ishima sha mcivir u Aôndo er ma nyi kpa , Aôndo una lumun a vese ga . S@@ ea sember fan mimi mban shin sea fa ve ica a gba kpa , mayange vea ya tsegh ga . Aluer se ver un hiihii yô , una ver se “ doo doo . ” — Nenge Genese 39 : 3 . A tese ior mbara kwagh , shi a nenge sha u@@ gb@@ ayol vev mba ke ’ jijingi kpaa . K@@ ur@@ en Nen Mbam@@ gbe mba Ô@@ no@@ v En@@ ev mba ken Jijingi U seer yô , ior nav vea ts@@ ôr ; vea “ lu gbem ” sha ishigh nagh . Sha iyange i ka a eren ior batisema la , i vande nan kwaghôron pasen inja i batisema u Mbakristu ve eren la cii ve i mase eren ior batisema ye . Ka ken “ Bete@@ le@@ he@@ m - ef@@ ar@@ at@@ a , or una due , u una lu Or@@ kur@@ an@@ tar ken Iserael ” ye . — M@@ ika 3 : 12 ; 4 : 12 ; 5 : 2 . Shin sha gbenda u@@ gen@@ egh yô , alaghga vea kohol gumor ugen a ku sha kwagh u ve nenge nan er sha ishima ve ga yô . 19 , 20 . ( a ) A er nan ve se de u nengen ser ishimawan i Yehova i i̱ lu zan hemen her ne ka di iky@@ aren tsô ga ? “ A@@ gri@@ pa gema kaa a Paulu er : Sha an@@ kwaghôron wou u kpuaa ne tsô , ka u ka geman mo , m@@ ̱ hingir Orkristu ! ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 26 : 28 . Sha mimi yô ka se inja er se mba a ci ke ’ m - iv u Mpase 14 : 6 , 7 la nahan , ka my@@ ee u yôôn loho u dedoo “ hen hanma ik@@ urior man ha@@ ma nongo man hanma zwa ” je la . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) 7 , 8 . Se fatyô u hungur a mlu u i lu hange hange u se lun “ ken icighan@@ mlu ” la nena ? Nahan kpa , Paulu lu a vangertiôr wener una hemba . 14 : 9 ) Ka se zua a akaawan a injaa kpishi ken mbamkombo mba Mbakristu . Z@@ a aren her yô , “ kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v cii tile a na , lu v@@ aan tesen uri@@ ga man ak@@ ondo a T@@ ab@@ it@@ a [ D@@ or@@ ka ] lu kor , zum u lu a ve imôngo her yô . ” Ken inyom i 19@@ 19 la i sa@@ gh mbatomov mba Yehova mba i shigh ve mkurem la ken iky@@ ang@@ enev mbi atesen man aeren a Zege@@ bab@@ ilon aa a tu@@ lu@@ gh a ini@@ on@@ go@@ ior man akuraior anyom udubu imôngo hegen la i tu@@ h@@ wa . Sha nahan yô , jighjigh u nan u Noa la na tar u sha ayange a na la ibo . Noa yange tese ér ior mba sha a@@ y@@ ange@@ a a na la yange ma ve kô@@ r@@ cio u eren ishima i Aôndo . Ka nahan ve ashighe kpishi ka i war taver ônov vev u lun a i@@ civi@@ r@@ yolough ye . ” Kpa cii man i pav Jo@@ el yô , yange na mbat@@ wer@@ ev nav washika u se wase un u ngeren yô . Doo u mbatamen vea kav tom u injaa u Mbakristu mba beenyol ve lu eren la sha u yaren tom a mfe u ve zough a mi la . U Ô@@ ron Takerada u Or@@ pasenkwagh As@@ av - As@@ av Kanyi yange i sôr ken inyom i 19@@ 32 , man lu sha ci u nyi ? Kwagh ugen yô , ityakerada i i har sha Bibilo i wanakiriki u jighjigh man u fankwagh a lu gb@@ eren la kpaa ngi ne se kwaghyan u ken jijingi ken paradi@@ so u ken jijingi ne . — Mateu 24 : 45 – 47 . 20 Kp@@ orom hen Aôndo — Ngu Or@@ jir u Eren Kwagh sha Mimi Hanma Shighe ( 2 Samuel 13 : 15 ) Kpa sha vegher ugen yô , se ng@@ ur@@ en fan or u se vese nan la kure kure shi se ng@@ ur@@ en kaven ayol ase seer a seer yô , se hingir u lun a dooshima u lun gbem la kpaa . Man lu nyi jighilii i̱ va a mzeyol nee ? 4 : 13 ) Aluer se mba nôngon sha afatyô wase cii ser se za hemen u eren tom u Aôndo sha gbashima yô , una ver se doo doo shi una wase se se za hemen u vesen ken jijingi . Shin ka an nan ne mkohol u a@@ been mk@@ av@@ a ? Ge@@ ma nomso kpishi di yô , ka ze ve zwa u lamen sha akaa a a lu ve ken ishima la ga , kpa mba hembe lamen sha akaa a ve eren la man sha mbamzeyol vev kua igbenda i sôron ve . Eren msen hanma shighe sha er u gba ken imeen ga yô Kanyi yange i na P@@ ri@@ shi@@ la gbashima man ishimataver nee ? • T@@ ahav mbu uma mb@@ un mbu a ma i@@ been i mgb@@ e u mbu lu k@@ imi la ga , di vough er usu u l@@ at@@ ri@@ ki u lu a ma i@@ been i ma kwagh u ka u na tahav ker la ga nahan . — M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , peeji 8@@ 2 , ikyum@@ hi@@ ange 6 . Sha mimi yô , se fatyô u kôron iyol yase tsaha sha u kenger ufoto mbai@@ ji@@ mba@@ gh ga kpa ? Tom u pasen kwagh hanma shighe la yange u wase ve u kaven ér u nan a na kwagh hemba doon a u ngohol a ngohol kwagh . Shi ve fa ér gba u vea hemba veren ishima sha mcivir u Yehova . Sha ayange ase ne kpa ve de ga . Yesu kaa ér : “ Tindi ugen u a hembe ang@@ an , ngu ga . ” Yange mba hi@@ di mkohol la je , m kera vihi shighe ga , maa m hide ken T@@ i@@ ônnongo u Kristu . Hegen ne , Mbashiada mba ken tar u In@@ dia hemba iorov 3@@ 7@@ ,000 ; shi ken inyom i i kar la , mba hemban iorov 10@@ 8@@ ,000 nahan va M - umbur u ku u Yesu la . Nahan cii kpa , Yesu shi pase ér sha ci u m@@ te@@ v u sha ican yô , alaghga “ anmgbianev ” nav vea lu ij@@ en . ( Mat . U@@ umace D@@ u@@ e Han@@ a ? K@@ u ya tor sha uumace cii , hii shighe u Adam yange er isholibo la je . ( Yes . 6@@ 1 : 1 ; G@@ al . 5 : 19 - 21 ) Kpa aluer u fa dedoo wer i@@ ember@@ yolough la ka i atindiakaa a Yehova a lumun a mi yô , u zua a mtsera . — G@@ al . 5 : 22 , 23 ; ôr Mbafilipi 4 : 8 . A@@ dooga shighe a karen yô , tsombor ua kera kô@@ r@@ cio u nengen sha mbamaren mba been iyol la hen ya ga . Ken Bibilo yô , ishember i “ ab@@ u@@ me@@ aior ” la ngi ôron kwagh u mba mfe a ban ve la ga , kpa inja i ishember la yô ka mba ve vende kwaghwan u dedoo u ken Mkaanem ma Aôndo la . Ishim@@ avi@@ h@@ in i Satan cii kpa , atsan a Paulu ya ken uma na la nd@@ ôh@@ ôr ishimat@@ seen na ga . Davidi yange na mlumun sha mpin u i pine ér : “ T@@ ER@@ E , ka an nana tsa ken t@@ ent@@ i W@@ ou@@ we ? Aluer se mba eren kwagh akuma akuma yô , a wase se u palegh imeen i kighir or u se lu henen Bibilo a nan la , shin tu@@ ur nan ken ityô ser nana er batisema . Aluer u soo u seer fan er erdoo a kaha a ieren i mimi man dooshima man ieren i kundu kundu yô , nenge Iyoukura i J@@ un 1 , 200@@ 2 , peeji 9 - 10 man peeji 15 - 16 . As@@ a tem tor anyom 15 yô ( ken inyom i 9@@ 6@@ 3 C.S.@@ W . la ) , ikyurior i Yuda kohol cii “ ya ik@@ ur er vea ker TER . ” Se mba zough a mtsera sha u seer lamen vangertiôr nena ? Sha nahan yô , i yima Noa aa tsombor na cii , ve war M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee mara . Ken masejime yô tor u A@@ shi@@ ria kôr M@@ an@@ ase yem a na uiky@@ angen . Kwagh u hiihii yô , se na Aôndo icivir sha u wuese iti na . Se zende vea Aôndo nena ? Shin er shighe u se hide ken S@@ ib@@ er@@ ia ken inyom i 19@@ 6@@ 8 la , icombor i Mbashiada lu hen gar ne kpuaa tseegh nahan kpa , atôônanongo nga hen gar u D@@ z@@ han@@ ko@@ y la hegen at@@ ar@@ atar . Nahan ka Satan Diabolo a lu or@@ y@@ ongo u a lu van a mbamzeyol mban cii ye , man m@@ zende u i zende un sha ken inyom i 1914 la tese ér kwagh “ tser tar man zege@@ mnger gadia di@@ abolo sen shin [ ú ] , ishima vihi un tsung gadia a fa er shighe na a kera vese ga yô . ” — Mpase 12 : 10 , 12 . K@@ er shighe lam a mbayev ou , fa mbamzeyol vev , shi fa mbamhen vev kpaa . Apostoli Paulu ngise wa ior kwagh ér : “ K@@ ar [ nen ] er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” Lu Yehova tseegh lu ishimaverenkeghen ve ye . Sha kpôô yô , tom u i gbe u a er la ngu sha ci u hanma wase . M@@ lu u Satan man az@@ ô@@ v a na ken hemen una kure nena ? Aluer yange vea ya a ya inyaregh ga je kpa , ior kpishi nenge kwagh u yange er ne e̱r magaz@@ in u i yer ér F@@ ort@@ u@@ ne la á er nahan ér , mba@@ vesen mba iky@@ ô@@ mp@@ eni ne “ yange ve gbaa zuan a inyaregh kpishi tsô ; bee er mba zwa tswen nahan . ” Yô , hanma shighe cii se tsuan nen akaa a a kporom a vese ikyua a Yehova yô . Wan u Aôndo yange kaa ér : “ U@@ hemban@@ sha . . . eren dedoo a mba ve lu a ish@@ u@@ ghun ga kua mb@@ ab@@ ov kpaa . ” M lu vea anmgbianev mbagenev mba ken ityar kposo kposo , se lu keghen ken iyou i Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine nyôron mit@@ in ker la . Kanyi i mgbegha ú u veren ishima tsung sha kwagh u h@@ we man iyol@@ wu@@ h@@ an you@@ we ? Akaa a lun uma ga ne nga wuese Yehova nena ? Ken g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh yô , ka ior mba ve yevese zan zan ve za k@@ ur tseegh ka i na ve iyua ye . ( Mbagalatia 6 : 7 ) U@@ c@@ ôô@@ ci mban kpishi mba o@@ s@@ ough ave sha ut@@ aha kera , shi ior kpa mba undun ve . Kwagh u a lu u b@@ un@@ den ga yô , ka un ne : M@@ ne u nan Mkaanem ma Aôndo jighjigh la ngu a va a mkpeyol ken jijingi sha ci u ngu a ny@@ ô@@ ôso vangertiôr u se lu a mi ser sha mimi je we se ikyo la . Ior mba ve lu nôngon u eren sha akaawan a Bibilo je kpa mba tagher a “ ashighe a ican ” ne . — Mat . Nahan kpa , jijingi u Yehova wase ior nav mba ken ityar ne kua mba ken ityar igen kpaa u waren mbamzeyol mba vesen mba ve tagher a mi ne . ▪ Yehova Ka Aôndo u A L@@ amen a Ior Yô Mba kasev shin noov vev ve undu ve la ka ve wuese mba ve wasen ve u pasen kwagh ken igbar la Mkaanem ma Yehova ma ne se kwaghfan u una kura se sha iyol@@ vihin i ken jijingi yô . Er gar u La@@ od@@ ish@@ ia lu a makeranta u vesen u henen tom u t@@ wer@@ egh yô , alaghga tsô ici@@ gh ki tan ken ashe ki yange i yilan ki ér Ph@@ r@@ y@@ g@@ ian po@@ w@@ der la kpa a lu ker yange i er ki ye . Mkaanem man gema uma u Peteru . Icighan jijingi ka a wase se zum u se tagher a ah@@ endan kpoghuloo nena ? Yesu tese se nyi sha kwagh u m@@ vese ken an@@ zaakaa a se vande timen sha mi ken ijime laa , ? ( Mateu 24 : 39 ; Luka 17 : 30 ) Nyian kpaa ior kpishi mb@@ á a ieren i wan kwagh ikyo ga la . Ka kwaghwan u nyi i we se ken Anzaakaa 24 : 16 ? ( Mbaromanu 11 : 13 - 36 ) I na Mbakristu ian i i@@ civirigh ne “ sha mhôônom ma kôron ma Aôndo . ” ( Mbafilipi 1 : 9 ; Mbakolose 3 : 14 ) Yehova veren ishima ér akaa a un gbe la á er akaa a a gande tahav vev ken inya ga . Ka sha akaa a nyi nahan Mbakristu vea fatyô u eren tom sha kwagh u Paulu wa Mbaromanu laa ? Apostoli Paulu lu tsen@@ ga ôron ér mba@@ vendan mimi vea va mough ke ’ atô u mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la . Ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o yô , atôônanongo a iliam i sha ave z@@ ur@@ um 3@@ 00 . Heela tseegh ga , Yehova na Shi@@ on atô@@ akaa ag@@ enegh aa lun a iember . Yange doo un je gande . A@@ g@@ umaior kpishi nga a unô i@@ or@@ o , man vea wase ve nena ? Takerada u i yer ér The G@@ u@@ in@@ ness B@@ ook of Re@@ cor@@ ds 199@@ 7 la dugh kon ne ér ka ú ú lu iti kon i hemban tsan sha won shin tar ung@@ un ye . ( 2 Utor 23 : 14 - 16 ) Aôndo una tindi or ga nahan nana fatyô u tsengaôron i@@ mba@@ kwagh la vighe vighe kpa ? ( Anzaakaa 22 : 3 ) Aluer a̱ he@@ e se shin akaa aa saa se kpa , a kuma sha u se vihin ikyar yan yase vea Aôndo ga . Doo se mbayev vev kpishi er se lu a mbamaren mba lun a dooshima imba la nahan yô ! Ka nyi yange i na ve As@@ a ker iwasen hen Aôndo ? Ka se hii ‘ fan ’ Yehova man Wan na Yesu Kristu . — Yoh . 17 : 3 Yesu er msen ér : “ M pase iti You hen ior mba U tsough ve shin tar ne , U n@@ em la . Kwagh Wou Gba Yehova Ishima ! Kpa cii man se seer ôron kwagh u Amo@@ shi za tagher ishigh a pristi ve , za hemen la yô , de se time se fa kwagh u Amo@@ shi iyol na . 7@@ 1 : 5 , 17 . Ka akaa a sha ikyav a nyi Yesu yange yar tom a mi , man inja i á ér nyi ? Er hen ken ishima nahan kpa , erdoo u i er a na man m@@ kposo u a nenge a mi kpishi ken uma na la mgbegha un u eren kwagh u hange hange ne . T@@ aver mo kpishi , m fa er i hii ve Mbakristu lu vegher ne man vegher la , lu nôngon ityav ayol a ve ga . ” Ken inyom i 1914 la , Yehova seer k@@ enden a Yesu sha . A ter kwagh u i er ken Mpase 21 : 4 la , ken kwagh@@ ngeren na la , ijiir la kaa ér Aôndo “ Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” Alaghga tsô Peteru hen wener un kpa ma i ne un iky@@ ôn@@ ough i môm , sha ci u Yesu vande kaan je ér una na un tom u vesen . ( Mat . Kwagh@@ ngeren u sha utar la di una ôr akaa a taver ishima a mbap@@ asen kwagh u Tartor ve zough a mi tar sha won cii la . Nahan S@@ em@@ son va hingir or@@ jir ken Iserael , u yange er ityom i agee kpishi yô . — Mba@@ j . As@@ aren a a ne ior ve eren aeren a bo la aa fatyô u wan am@@ ise ken a ve . ( Y@@ ak . ( b ) Akaa a a lu eren ior mba Yehova nyian ne tese ér nyi ? Er nan ve Aôndo ngu a er kwagh sha hanma shighe cii sha u waren mba á lumun a ve la ga ? — Daniel 3 : 17 , 18 . Shin wea ôr ijiir i í gbe u ne hen la yô . Ka jighjigh u nan u nyi E@@ no@@ ki lu a mi ? Kwagh ne na yô , mkohol u vesen una duen kera cii yô , se hide se kimbir akaaôron a se ongo sha mkohol la ken ijime i ya wase , sha er mba ve ze ga la kpa vea ungwa akaaôron shon yô . Aluer se mba ikyua a Yehova Aôndo yô , se zua a mbam@@ tsera mba been mayange ga . — Pasalmi 7@@ 3 : 28 . Ken inyom i 200@@ 8 la , ort@@ wer ugen u a hen kwagh u az@@ en@@ awambe kua m@@ vese u a yô , kaa ken i@@ pi@@ pa@@ abaver igen i ken tar u Amerika ér , taver ior kpishi u tsuan kwagh u vea eren a az@@ en@@ awambe a ne@@ er her la kpen kpen . Gb@@ id@@ yen kwar sha gbenda u Yehova yange kure mba@@ awashima nav sha ashighe a tsuaa la , man er una va kure ve ken hemen la kpaa . ( Mateu 2 : 16 ) A̱ shi nan kpa ka Satan yange mgbegha H@@ er@@ o@@ de ken ijime ye — kohol cii lu sha u keren gbenda u wu@@ an an@@ ky@@ und@@ an u yange sev a av ve una hingir Mesiya u Aôndo tôndo zwa sha kwagh na , shi lu u una va a ijir i Aôndo sha ityough ki Satan la ! Kwagh la vi@@ him kpen kpen . Mbat@@ wer@@ ev kende te@@ gh@@ elee kaa a mo ér , “ ônov ou mban cii mba a angev mbu i yer ér L@@ MB@@ B sy@@ nd@@ ro@@ me la , * man angev mb@@ un mbu a ici@@ gh ga . ” 25 Kp@@ orom hen Aôndo ​ — Ter u He@@ mban Do@@ on Cii ( Genese 11 : 10 – 23 : 20 ) Kwagh ugen u ú er ve u wase ior vea fa m@@ lu@@ a@@ inja u ashighe a ican a se lu ker ne man kwagh u una due ken kwagh u ve tsough u eren la yô ka u sôron gbenda u se tesen ior Bibilo la . I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 6 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) ( Luka 18 : 14 ) Shin er i fa wuee er mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh ny@@ igh@@ en ior nahan kpa , Yesu ker u wasen mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh mba ve keghen ato a na la . ( Anzaakaa 27 : 11 ; 1 Mbakorinte 10 : 26 ) Een , nomso@@ mbaiorov man kasev man mbayev mba ve civir Yehova sha ishima na la cii ve gba un kwagh . Sha kpôô yô , or u a nger pasalmi 1@@ 21 la lu a vangertiôr wener , Or@@ gb@@ an@@ akaa u a hembe agee cii la kor mbatomov nav doo doo er or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ka nan wa iyôngo i nan ikyo nahan , shi lu per hanma shighe er or u nan til kura nahan , sha er una kura mbatomov nav yô . Paulu shi ter ag@@ un@@ du@@ utya , u a lu “ ishimaveren keghen myom ” la . Ikyav i tesen yô , ka ve na iyua sha iny@@ ar shi ve wase u maan A@@ you a Tartor man A@@ you a M@@ kohol man iy@@ aagh ki u@@ bran@@ ci , shi ve keghen ato a ior mba “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la a tsough ve ér ve hemen la . ​ — Mat . Ter ve la ôr kwagh a wan i@@ unda la kaa ér : “ Wan wam , u ngu a mo gbem , akaa a am cii ka a ou . ” A kaa ér : “ Tom u se eren heen ne seer taver jighjigh wase u nan . ” I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ugen ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i Ca@@ mb@@ ri@@ d@@ ge nger ér ieren i Mb@@ ab@@ ab@@ ilon man Mbai@@ gipiti man Mbag@@ rika i “ vendan ieren i kighir mbagenev man i wu@@ an ior man ieren i k@@ or@@ on ior n@@ di@@ ar ave kua ic@@ ugh la ngi kwagh môm a ieren i mar@@ nya mba ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia man mba ken tar u Amerika la . Se tese ser sar se tsung u ma se nenge a “ iyange i TER ” la nena ? ( Yesaia 45 : 19 ) A pase iyol na ken Bibilo , Mkaanem nam mara , sha gbenda u se kav yô — man kwagh ne tese ér se doo un ishima tseegh ga , kpa shi tese kpaa ér á soo ér se̱ fa un shi se̱ soo un ua lu Ter wase u sha la . “ Ne F@@ a Iyange Shin I@@ h@@ wa Kp@@ aa Ga ” “ Yô , kuran nen gadia ne fa iyange shin ih@@ wa kpaa ga . ” ​ — M@@ A@@ T . Hen tugh mbu kper@@ nan m due kwaghpasen a na la , m sôn Yehova mer ma m shi zough a or u me pase nan mzeyol wam yô . ( Aerenakaa 4 : 13 ) U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev je yô , i nger u@@ ka@@ a@@ er mba iorov ker , nahan i gema loho u vough u ken Bibilo la i ta kera . Yesu kaa ér gba u se na Aôndo jighjigh , shi un kpa se na un jighjigh . Ashighe agen kwagh u ka a na ve anmgbianev mba nomso man mba kasev mban ve hii u lun a mbamhen mba kpe@@ egh sha kwagh u mlu ve yô , ka i lu akaa a van ve ah@@ enge shin angev shin akaa agen a a lu tesen ér ve bee iyol la . ( Ps . 7@@ 1 : 9 ; Anz . 13 : 12 ; Or@@ pa . Yange lu a mimi jighilii u lu pasen la ken ishima . Aluer ma or hen ér ka sha ayange a karen la tseegh imba bo tôv@@ ac@@ an ng@@ un nahan yange va sha mbadondon mba Yesu yô , nan hen shami ga . Saan se iyol tsung u nengen er agumaior kpishi a lu civir Yehova a ishima ve nahan ! Shin er “ a ya ican sha ik@@ ev i mbat@@ wer@@ ev imôngo , a vihi akaa a na cii ” nahan kpa , lu hemban gban kera . Kpa gema ka hange hange u eren akaa ne akuma akuma shi kôron iyol yase tsaha , hemban je yô ken ashighe a se lu ker ne . Shighe u Paulu va hingir Orkristu la nahan i ver ikyuryan i he sha ityough ki ikyuryan i Tindi la . ( M@@ ar . 9 : 33 - 35 ; 10 : 43 ; Luka 9 : 46 ) M@@ lu u Yesu lu vea Ter na gbem la na yô , a fa er Yehova a soo aeren a sha ihy@@ agh ang@@ ara nahan ga yô . ( 2 S@@ am . 22 : 28 ; Ps . Se mba henen Bibilo a ve n@@ du@@ ur@@ u@@ u a uwegh gban shio kpa ? 8 , 9 . ( a ) Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve kaa ér i za kura u@@ war u Yesu sha ci u nyi ? 12 : 9 , 10 ) Er Aôndo a fe ér ‘ se mba v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u yô , ’ we ishima a vese shi “ ze@@ he ” a vese “ gbem ga . ” — Ps . Anmgbianev mba ken ityar igen hen ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa mba yange i kaa a ve ér ve yem hen af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Jam@@ an@@ i la kpa tagher a mbamtaver . Gba u Mbakristu vea “ doo ayol a [ ve ] ken ishima tsung je . ” Doo u se er msen sha kwagh u ishimaverenkeghen i Aôndo a ne se la sha ci u nyi ? Gbenda u Yehova a nengen inyaregh la kaha a gbenda u tar u nenge ki la nena ? Ashighe agen Mbaiserael yange vea y@@ aan ican yô ve kera wa ishima ga , ve gema ve gba a gba ah@@ on . Kpa u sh@@ igh@@ en or mkurem sha jijingi la ne or ih@@ ye@@ mban mfe ga , gadia Paulu yange tese mbagenev mba i shigh ve mkurem la shi wa ve kwagh kpaa . A shi nan kpa Davidi yange hen er i he@@ e mba@@ aôndo mba aiegh mba Igipiti shighe u Aôndo due a Iserael ken ikp@@ an ken Igipiti kera la . Se tese ser se mba a imba dooshima ne sha anmgbianev asev nena ? M@@ cie u cian Aôndo una fatyô u mgbegh@@ an se u kuren ic@@ egh@@ zwa yase i iyol@@ tseghan la hegen man zan zan gbem sha won , di er Yesu Kristu kpa lu er nahan . I@@ ̱ kaa ér : “ Shi [ Aôndo ] ver m@@ ts@@ ôr ken asema a ve . ” — Or@@ pasenkwagh 3 : 11 . Davidi seer pasen er Aôndo a te@@ v kwagh vindi vindi yô . Gba u se ker a ker ah@@ ab@@ a sha kwagh u Yehova una er sha u kuran se hen shighe la ga . Saulu kpa kape kwagh na lu je la , gadia shighe u i wua S@@ ef@@ anu la je kpa , “ lu su@@ wen u tan k@@ ume sha mbahenen mba Ter man shi u wu@@ an ve kpaa . ” I@@ veren i Yehova a ver ior nav la va a nyi kwagh@@ a , man Iyoukura [ zwa Buter ] i̱ ken inyom i 19@@ 50 la yange i̱ kaa er nyi sha kwagh ne ? Hii shighe u Adam man Ifa la je , Satan ngu tsu@@ ghun ior her , ngu a mem ga . Nenge ase aka@@ aeren a na agen a a zough sha aka@@ aeren a or u i fe nan ga la yô . Mayange se de ser mci@@ gh@@ ir u asema ase sha asaren a bo a na se venda kwaghwan u Yehova shi se eren akaa sha mbamhen asev nahan se ‘ hide ijime , se kera zan hemen ga ’ ze . 6 : ​ 5 , 6 ) Aluer se gbidye kwar sha kwagh ne yô , una wase se se seer k@@ angen ishima u zan hemen u henen sha akaa a wang . Aluer mbap@@ asen loho u dedoo tôô ér ma non@@ go@@ ior shin mba@@ ats@@ anev shin mba@@ iny@@ ar@@ ev shin mlu u or shin mba ve eren kwaghaôndo ugen shin ma kwagh ugen una yange or u ungwan loho u dedoo yô , ka sha mi ga . A@@ vur ne ôr kwagh u akaa a sha ikyav atar — A ôr kwagh u “ kwase ” u lun iy@@ av u a mar yô man “ zege@@ dar@@ ak@@ on ” kua “ wan u nomso . ” Kwagh@@ wan ne ngu sha ci u hanma or cii , man injar i se zua a mi la kpa ngi se a inja hemba akaa a iyolough ica je . ​ —⁠ Ôr Anzaakaa 2 : ​ 1 - 6 . Aôndo tindi ort@@ yom va yange Aberaham zum u lu nôngon u nan nagh sha wan na la . Anmgbian S@@ am Ro@@ ber@@ son , u a eren tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha I@@ makeranta i H@@ enen Kwagh u Hemen u Aôndo la na kwaghôron sha itinekwagh ne ér , “ D@@ ondo Hemen u Icighan Jijingi , ” nahan pine mba been makeranta mbara ve ôr un u@@ vande - eren mba ve zough a mi ken tom u pasen kwagh yô , shi ve hide ve tese akav a u@@ vande - eren mba sh@@ on@@ ov mbagen . Se fatyô u zuan a akaawan ne agen ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo i i ze g@@ wa yum la . Yange er kwaghbo sha ishigh ki Yehova . M umbur wang er yange m za un inya iyange igen shighe u se lu sô@@ ôr ayol a ase la yô . 4 : 12 . Kpa ka sha ci u kwagh ne je man M ve hen shighe ne ye . ” Af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o nger ve washika , kaa a ve ér kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh u Tartor tsung , mba vea fatyô u pasen ior mba lamen zwa Buter mba ken tar la kwagh yô . Hii shighe u Satan hemba ato la je , a hingir or@@ ihyom u Yehova u hemban cii , shi uumace kpa a soo kwagh ve ga . Yange va kera lu tor hen shighe ugen la ga , zum u i@@ gber kon la i kende inya ashighe kar at@@ a@@ ankar@@ ahar la , ka hen shighe u yange hingir er inyam i ken to@@ ho la je la . Tar lu nôngon ér ua pav se a Yehova . Kwagh ne lu kwagh u kiriki ga sha ci u ken tar u Y@@ uro@@ pa yô mbagen ka ve ôr kwagh sha iyol i Mbashiada mba Yehova nahan sha u vea n@@ ú@@ m ior ken ijime ve̱ yange tom u Mbashiada , shin i̱ ci@@ r ú kp@@ um kp@@ um yô . Ka akaa a nyi nahan i gbe u se eren ve se kaa ser , se mba dondon ikyav i Yesu i eren ishima i Aôndo ? Er i lu nahan yô , hemba k@@ an a inja u nôngon ser Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima , a u z@@ endan akaa a ica a gba ga tsô aa kar kera la ga he ? Mo TER , M ngu kuran u ; Me ur@@ un u hanma shighe ; sha u ma or môm nana̱ de vihin u ga yô , Me kuran u tugh kua te@@ tan . ” Timoteu yange vese ken gar u Li@@ se@@ t@@ era , ang@@ ar u kiriki u ken G@@ alatia , ken ti@@ ôn@@ tar u Mbar@@ o@@ ma . Er nan ve i gbe u se lu a ieren i t@@ angen iyol ga shighe u se lu eren tom u geman ior hingir mbahenen laa ? Nahan awashima wam lu u hingir ikp@@ ur pania . Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu mba wasen mba ve undu ikyum@@ u@@ ile i Aôndo la sha dooshima Tar Ne Doo Se Ishima , Er Aôndo Kpa Ú Doo Un Ishima Nahan Or@@ tim@@ en@@ sh@@ a@@ akaa a mba@@ yi@@ ase ugen yange nger ér : “ Kwagh u Kristu yange samber sha agee ken tar u Roma cii . Yange se pase kwagh zan zan ah@@ wa an@@ igh@@ eni ai@@ k@@ ighe nahan ve , se va mase me@@ men ye ! Se mba civir Yehova , “ Aôndo u mimi ” la saan saan . Yange za hen ijiir ne vea mbaapostoli nav mba jighjigh mbara . Hanma or u nan ongo kwagh shi nan hen kwagh hen Ter kpaa yô , nana va her a Mo . ” Hi@@ ihii yô , a er msen ér mbahenen nav ve̱ de lu ior i tar u Satan ne ga . Er zu@@ lum u Yesu una kure tom na shin tar ne la , gba u una tsua u eren nyi kwagh i lun ic@@ ana , man se hen nyi sha gbenda u a tsua kwagh shon laa ? Mba been ad@@ ua yô , G@@ ü@@ n@@ ther yem za tile kura m@@ ape . Sha kpôô yô , hanma or sha tar nana lu a mfe u Aôndo , shi nana ungwan imo na kpaa . Yesu , u a lu “ iwanger i mimi i i wanger hanma or ” la je kpa yange i n@@ aha un tar shi i hendan a na kpaa . K@@ e ’ masejime yô , ior mba he ’ ityô na wua un . Er ishember i nagh , i i ter ken mkaanem man la “ i lu ôron kwagh u ‘ nagh ku nan ’ jighilii nahan kpa , shi i ôr kwagh u ‘ m@@ w@@ oo u wu@@ an ’ mba vendan mimi kpaa . ” Ken masejime yô , Mbaiserael sôn tor sha ikyev i Samuel . ( Aerenakaa 14 : 8 - 22 ) U fa inja i kwagh u Paulu ôr ne kpa ? — Lu kaan wener ior vea nzughul a mbacivir Aôndo . Ka Aôndo a ne Mbakristu mba mimi ish@@ ô sha jighjigh u nan naagh ku Kristu la ye . Aluer se er isholibo i vesen yô , ieren i t@@ angen iyol ga la ia fatyô u wasen se nena ? Nahan yô , nenge i lu a inja kpishi u Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve cii vea ngohol mbah@@ ev mba ve hii u kohol a ve la ave ahar , a ishima ve cii sha wono ! ( Aerenakaa 20 : 35 ) M@@ saanyol u or u nan ne kwagh saan saan la ka a due ken igbar . Yehova yange lumun Lo@@ ti nena ? Yesu kaa ér : “ Sha shighe u su@@ nd@@ an yô , me kaa a mb@@ as@@ und@@ an mer : V@@ ande s@@ angen nen iv@@ or i bo la kera man kange nen a@@ ile a@@ ile . ” “ K@@ egh TER , lu dông , ishima you i̱ taver ; een , kegh TER . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 27 : 14 . Aluer se mba eren tom u pasen kwagh yô , a wase se nena ? Kwagh ugen u a lu hange hange yô , gba u u ver ishima sha iyua i ú va zua a mi la , er Aberaham nahan . Ka i ôr atindiakaa a Yehova ken mbamkombo vev man ken mbam@@ kohol vev mba kiriki kua mba vesen cii . S@@ E F@@ AT@@ YÔ U L@@ U@@ N A V@@ A@@ NG@@ ER@@ TI@@ Ô@@ R S@@ ER Y@@ E@@ HO@@ V@@ A : Doo u vea umbur ér hanma orumace cii , kua ve mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kpa ker , nana ôr Yehova Aôndo man Yesu Kristu kwagh u nan iyol i nan . Kpa shighe kar yô , lu nyi i ere ? Ishim@@ at@@ aver . Kristu Yesu kaa er : “ Ka han@@ mô wen u nan lu ter man wan u nan una sôn nan ish@@ u , man nana gema a na nan i@@ yô sha ityough ki ish@@ u la ase ! I@@ y@@ ua i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol er la doo Yesu tsung , gadia lu ‘ kwagh u lu a mi sha u koson iyol na cii je la . ’ — Luka 21 : 4 . Mbaiserael mba h@@ ongo shin p@@ ev la yô , Aôndo tindi mngerem ma ku@@ an , ma va gema p@@ ev la hingir an@@ gb@@ i@@ ôr , nahan ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya a Mbak@@ an@@ aan kera fatyô u zan m@@ ape ga , sha ci u Yehova nzughul a ve . Mba k@@ ur iliam ve la yô , maa ijende na la h@@ ungwa . ( Yobu 2 : 5 ) A@@ kper@@ an nga ga , luun er O@@ ri@@ h@@ yom u Aôndo una fetyô u nan ér se hen ser , ka er se gbe kwagh sha ishigh ki Aôndo ga la se gbe angev yô , ma i saan un iyol kpen kpen . Kpa kwagh er vihi yô , B@@ ill kpe ken inyom i 20@@ 10 shighe u lu eren tom u ikp@@ ur pania ken tar u Amerika la . Tsô Eli@@ sa@@ bet@@ u iv a icighan jijingi maa a yila Maria ér “ ngô u T@@ erem . ” ( 2 Kor . 6 : 10 ; 1 T@@ es . 2 : 19 ) Or@@ gen u a pasen kwagh hanma shighe yô , mba yer un ér F@@ red , a kaa wener : “ M hemba zuan a shighe sha u wasen mbagenev cii . ( Aerenakaa 2 : 17 , 18 ) Lu u tom la ua za hemen hii shighe u wanakiriki la hii u eren ú la zan zan mkur u tar ung@@ un ne . ( Yohane 3 : 36 ) Gba u a h@@ ime ve a Aôndo . ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 3 ) Ka Aôndo yange na i nger kwagh na sha gbenda ung@@ un nahan ye . I@@ gbenda You ka jighjigh man shi mimi kpaa , We , Tor u akuraior cii . Aluer u er nahan yô , ‘ jijingi Na u dedoo ’ una wase u u tsuan kwagh u vough . Yosua , u va kar hemen Mbaiserael sha ityough ki Mose la yange timen ken atindi a Aôndo hanma shighe cii , nahan kwagh la na jighjigh u nan na seer taver , shi seer taver ishima kpaa . Kpa taver kpishi u mbamaren ve na mbayev vev kwagh u hemban doon ken tar u ainge ne . Yesu lu ôron kwagh u ishimaverenkeghen i uma u tsôron sha ci u mba dondon un mba i shigh ve mkurem u yemen sha la kua mbap@@ er@@ apera mba vea lu shin tar la kpaa . ( 3 Yoh . 4 ) Er i lu ‘ taver se asema a ve imôngo ’ nahan yô , ka se ican ga u zan hemen a tom wase ne a ishima i môm . — Rom . Y@@ A@@ NG@@ E NG@@ O@@ HO@@ L V@@ E A@@ SE@@ M@@ A Mbagenev yô , mba nengen ér Aôndo ngu di or u sha u a we nagh kpishi , u tom na yô i lu u eren se iyua , inja er u keren se a tom shin kwase gayô nom shin wasen se sha er se haa do se ya je kpaa yô . ( Aerenakaa 6 : 5 , 8 – 10 ) Ikyav tese wang ér S@@ ef@@ anu lu or u henen Mkaanem ma Aôndo , shi á pase mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba sha ayange na la ma vindi vindi . Yehova yange doo un ishima a ishima na cii man a uma na cii man a mfe na cii kua sha agee a na cii . D@@ ugh mk@@ om u mbayev vea zua a mi ken takerada u ôron la sha je kpa , mbam@@ tsera mbagenev mba mbayev ou vea zua a mi yô , ka u zan iky@@ ura ken makeranta man ken tom man u fan er vea eren kwagh vea mbagenev yô , man u kaven kwagh u tar u se lu sh@@ imi ne kua er wan nana luun kôôsôô vea or@@ maren la . “ Ka kwaghôron u [ Aôndo ] je a lu mimi ye . ” — Yohane 17 : 17 . Nahan a kaa ér nyi sha kwagh u tom wase u eren he ’ ior u u zough sha mcivir wase ne ? Shighe u Le@@ o lu gumor la , a soo kwagh u sa@@ in@@ s@@ i kpishi . Shin er Yakob ker gbenda u yangen num nahan kpa , Aôndo ungwa msen na zum u un vea I@@ so@@ u ve h@@ ime iy@@ ongo la . ( Gen . M@@ kohol la yange been yô , Ng@@ ôm kera gba uwer u yôôn kwagh u Tartor u Aôndo mayange ga . Anyom yange aa kar 50 yô , i gba u a hide a inya i hanma or a na nan shin tsombor u nan . Mba ken bem , shi mba jighilii , shi ve soo ayol a ve je gande . ” Lu yôôn loho u Aôndo sha jighjigh , shi fa kpaa ér mba@@ fankwagh vea kav mkaanem mara . ( Mbakolose 1 : 10 ) Een , uumace mba ve yen ne kpa vea fatyô u eren sha ishima na . Shi mba vea war Armag@@ e@@ don kua mba a va nder ve shin ku la cii vea zua a uma u tsôron . ​ —⁠ Mpa . Ashighe kpishi ka i hemba he@@ gh@@ em u nengen a mbam@@ shi mba ior mbagenev man mbamlu vev mba ve we ityô kpe la . Shighe u zua vea mbatamen mba ken E@@ fese sha kwa u masetyô yô , “ ve ku@@ ve Paulu , ve gba su@@ sen un zwa . Kwagh u hemban vihin ve yum je yô , ka kwagh u a kaa er , mayange vea kera zua ishigh a na ga la . ” Nahan kpa , zum u a shi z@@ or@@ ough z@@ or@@ ough u iyange i Yehova ia hii la , mbahemenev mba tar ne vea lu kaan ér “ B@@ em , man mkpeyol . ” Ken ve yô , ka an@@ ti á hemba doon nan a n@@ aa ? ” ( 2 S@@ am . 15 : 31 ; 16 : 15 ) Er tor Davidi v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da , y@@ av sha ga@@ mbe u u@@ ange , lu a agee cuku a m@@ ough@@ on sha ga nahan kpa fa dedoo ér mba tô@@ mon un a ku y@@ is@@ a un wa atô , ve lu tô@@ mon ér a kpe vea er ishima ve . — Ivur 5 . Ng@@ un ka ikyuryan i he i Yehova a ye a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la yô . Doo u kunya ua kôr se u kaan ser i̱ na se iwasen sha er se hemba m@@ yina wase ga Yange gba u me hen u eren a na kundu kundu . ” Yesu yange lôh@@ ô ish@@ am@@ ior ne ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ik@@ av mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . Nahan ityendezwa i Aôndo er a mbatomov nav mba jighjigh ér : “ Me bugh ashe A@@ m . . . Shighe ugen je yô or ka nan yar tom a i sha u zamber er nan fetyô u eren kwagh sha erdoo u yange i era nan la ga kpa i lu sha apera ga nahan . ( Ôr Mal@@ aki 1 : 6 - 8 , 13 . ) Ka mimi , aluer se mba t@@ eren iti i Aôndo sha gbenda u vough ga yô , a lu sha mi ga , vough er ijende you kpa ú t@@ eren nan iti dang dang ve a lu sha mi ga nahan . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen i pasen ase@@ mber a ken Bibilo kaa ér , ishember i ken zwa Heberu i í gem ér “ kange ” la “ ashighe kpishi mba er i̱ sha u pasen kwagh u or u nan vihi iyol , u i er nan ici@@ gh , i ‘ kange ’ nan ts@@ ar yô . ” Er Aôndo tese ken igbar ér un lumun a A@@ tô@@ at@@ yev aa a ts@@ enge ga ne , sha u ha@@ an ve jijingi na yô , nahan Peteru kav wener ve kpaa a fatyô u eren ve batisema . U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen , iti na ér L@@ y@@ n@@ n , á pase nahan ér , “ U suur sha Yehova a ishima yam cii la ka kwagh u m lu henen u eren kpa a lu taver mo kpishi yô . ” Satan soo ér se hen ser se kuma mba se doo Aôndo ishima ga . Aluer se lumun a aie ne yô , alaghga se de u civir Yehova . Er yange n@@ aha mat@@ o sha tindi shi lu inja kundu kundu yô , anmgbianev mba tôô ve la nger un washika ti@@ ôn@@ ôô u su@@ ghun un , shi ve seer un an@@ ti@@ ôn@@ kwagh kua kô@@ pi u takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la kpaa . I@@ ca ia gba ga tsô a tim tar u Satan ne kera , kpa nongo u Aôndo yô , ua war mtim u ken ayange a masejime ne la . ( 2 Tim . Ken masejime yô , ‘ tor u A@@ shi@@ ria va her A@@ ha@@ shi , kpa va za un iyol tseegh . ’ — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 20 . ( Ôr Mateu 7 : 7 - 12 . ) ( Yesaia 11 : 3 ) Ka u nan Aôndo icivir shi lun a isharen taveraa ser se vihi un ishima ga . S@@ ara man Li@@ mban@@ ia ka anmgbianev mba kasev mba lun kwa@@ v mba ve eren tom pania ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a yô . Yange ve yem hen ang@@ ar ugen u i kera pase kwagh her ga anyom kpishi yô . Se mba dugh kwaghpasen shighe môm , nahan ka se sôron shi se henen Bibilo a mba se pase ve kwagh la imôngo . Ma mimi ngu m@@ ape ga ’ nahan . Kwase Kristu ugen mba yer un ér Je@@ an , a hemba anyom 8@@ 0 , ka kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol , a kaa ér : “ Ka a eren kwagh u a gbe a zough a mcivir u mimi man a lu u mo kpa me fatyô u eren yô m soo u eren . ” Yange a kaa ér : “ Ge@@ ma nen mimi a̱ hingir u wen . Yesu yange na ve mlumun sha u kaan ér : ‘ T@@ erem ngu eren tom her , Mo kpaa M ngu eren tom . ’ ( G@@ al . 6 : 1 ) Shi alaghga u fa u nengen sha ityom i ken tiônnongo shin ityom i sha mkohol , shin tom u maan A@@ you a Tartor . Nahan inja i “ i@@ kur@@ yan i b@@ ar ” la yô ka ib@@ um@@ un i b@@ un@@ den mayange ga . 119 : 37 . Er se hen nahan , doo u se lu a ityôkyaa i í gbe u se naan anmgbianev asev icivir sha mimi la ken ishima wang . Sha kpôô yô , u zan mbamkombo asev shi lun a ci ker la ka akaa a hange hange ken mcivir u se civir Yehova la . — Ps . L@@ um er ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em nahan . Bibilo tese ér gba u Mbakristu cii vea naan mbagenev icivir . ( Ôr Aerenakaa 19 : 8 , 9 ; 28 : 23 . ) Paulu man Luka ve ts@@ aan hen ya u F@@ il@@ ib@@ u , hen shighe la “ lu a ônov mba kasev un@@ yi@@ in , an@@ u@@ un@@ au@@ kase , ve ôron kwaghôron u profeti . ” Or@@ gen môm nana er kwagh ne sha ci wase ga . Yehova Ka Or@@ wasen Se ( Yesaia 65 : 17 ) Mba@@ kp@@ enev je kpaa á nder ve vea lu uma , nahan á bee a mzeyol u a hembe vihin u a lu zan uumace iyol ne . ( Yobu 1 : 9 – 19 ) Ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar ne , ifer i eren seer ng@@ een a ngee , sha ci u uumace yina shi mba eren akaa kpishi sha lan , man sha ci u Satan kpa a lu seer wan ave sha akaa a uumace yô . ( Aerenakaa 28 : 22 ) S@@ ende@@ ty@@ o u aiegh tseegh tsô ka kwagh@@ a ? Yehova kaa a na ér : “ Ka nahan man iky@@ ôr ia la@@ gh u sha akaa cii , shi ka nahan man ú er kwagh sha inja kpaa ye . Se tsua kwagh u se er sha kwagh u t@@ wer@@ sôron nena ? Apostoli Paulu yange nger kwagh sha kwagh u m@@ mem u Aôndo la ken washika na u nger hen Mbaheberu la . S@@ aa se wa ayol a ase sha ikyev i Yehova , se na jighjigh ken nagh ku Kristu ve , se fatyô u lun a ishimaverenkeghen i hemban tahav mbu isholibo shi va lun uma gbem sha won ye . ( Heb . 11 : 29 ) Maa “ ior cia [ Yehova ] , ve na [ un ] jighjigh kua wanakiriki Na Mose kpaa . ” — E@@ ks . K@@ A@@ D@@ U@@ N@@ A 1 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Ity@@ ough 15 ki ke ’ washika u Paulu nger Mbaromanu la wase se u nan mlumun sha mpin ne . Er Maria lu ic@@ an@@ kwase yô , kwagh ne tese ér lu a iveren i Aôndo gaa ? Á kaa ér : “ M gba ôron kwagh u m kav ga tsô , akaa a a g@@ an@@ de@@ m , a m fe a ga je . Doo u se pine ayol a ase ser : ‘ Me fatyô u ôron sha mimi mer , m eren kwagh akuma akuma aluer m ngu s@@ ende@@ gh u wu@@ h@@ an iyol i ia na hanma or nana kenger mo yôô ? Kwagh ne tese wang ér ikyuryan i Tartor la har sha uiky@@ ur@@ mba@@ yan mbagenev mbara . Se zua a mlumun sha mpin ne ken Ese@@ kiel 22 : 6 , 7 , 31 . — Ôr . ( Mbaromanu 6 : 9 ) Nahan lu a vangertiôr wer ka un a lu Or@@ hemen u orumace u hemban doon cii ye . Ken inyom i 19@@ 35 la , i gema gbenda u i umbur ku u Yesu la , sha ci u i seer zuan a iwanger sha kwagh u inja i “ zege@@ ikpelaior ” i̱ i er kwagh u i̱ ken Mpase 7 : 9 la . Aluer m ngu a er batisema ga yô , awashima wam ngu u eren nahan kpa ? Kwagh ne bende a na nena ? • Ka unô ve lu “ ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar ” i mba 14@@ 4,000 mbara vea ôr ve ijir laa ? Sha shighe u Lo@@ ti la kpa usu sen sha tim mbaaferev . Nahan kpa , mbatyomov mba@@ jighjigh mba eren tom a agee a ve sha inja . Shi ka ve pe tar ve kua ityar igen kpaa ma i er atindi sha gbenda u ityar i lun a inyaregh kpishi kua iky@@ ô@@ mp@@ eni ia yange ve u keren inyaregh ga yô . ” Saulu maa mough za kohol kwase u lu a jijingi u ts@@ eng@@ an pasen akaa ér a ôr un er ityav mb@@ ira mb@@ ia lu yô , kwase la kaa a na ér Mba@@ fil@@ iti vea wua un ken u@@ ity@@ a . I@@ OR Z@@ U@@ A A “ M@@ F@@ E [ U M@@ I@@ M@@ I ] ” ( Ef . 3 : 8 - 11 , 18 ) Nyian ne , mba i tsegh ve sha jijingi mbara man mba ve lu “ iyôngo igen ” la mba yan kwaghyan u ken jijingi iky@@ agh i môm , shi mba zuan a mfe sha akaa a mimi ne kwagh@@ môm . Er mbakp@@ enev ve fe ma kwagh ga yô , doo u se eren a uma wase hegen nena ? Kpa kwagh u a hembe doon cii je yô , ka er Yehova doo Ru@@ tu ishima tsung la . ( Ôr Yohane 14 : 15 - 17 ; Mpase 14 : 6 . ) A@@ sember ne a wase u u kaven kwagh u i lu ôron la tsembelee shin aa shi@@ ishi pasen gbenda u u hembe doon u eren kwagh yô . Peteru yange vande wan iyol ga . 13 : 22 . Lu kwa u sha utar , u Paulu vea ak@@ ar a na ne man@@ de uwegh sha h@@ unda je la , kpa kwa ne yô , h@@ unda bugh gb@@ ange@@ laa ! “ Saan or u nan cie TER la iyol , man atindi a Na a doo nan ishima tsung la . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 12 : 1 . • Doo u se s@@ angen a s@@ ange mba se pase ve kwagh ga sha ci u nyi ? Sha kpôô yô , hii sha shighe la je zan zan nyian , Ter wase u sha ngu eren tom sha ci u tsombor u uumace jimin cii . T@@ ime sha akaa agen ken an@@ takerada u The O@@ ri@@ g@@ in of Li@@ fe — F@@ i@@ ve Qu@@ es@@ tions Wor@@ th As@@ king la vea wan wou , ne been yô , pine un a ôr akaa a a er ker ve i doo un tsung la . Er Mbaiserael tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo nahan kpa , ve “ va hen Ba@@ al - pe@@ or ve tsegha ayol a ve sha ci u kwagh u kunya . ” ( Aer . 20 : 29 , 30 ) Shighe u mbaapostoli mba Yesu lu uma la ve “ yangen ” mba vendan mimi , kpa mba va kpen kera cii yô Mbakristu mba@@ aiev du@@ mbur . Nahan ishima vihi Yon@@ at@@ an a Davidi er Saulu nahan ga . Sha iyange i nan i@@ w@@ om la , pristi u tamen u Mbaiserael yange a tile sha ityough ki Mesiya ( Marku 12 : 28 - 31 ) Paulu wa se kwagh ér se nôngo tsung sha er dooshima wase u Mbakristu la una lu u mimi yô . Nahan kpa , we u tesen ônov ou wer Aôndo kor ior nav kpa ? ( Mal@@ aki 3 : 16 ; N@@ W ) Aluer se mba umbur ayol a ase ser Yehova ‘ veren ato ’ zum u se lu henen sha kwagh na yô , kwagh la una na kwa@@ r@@ gbidyen ua doo se ishima . De se nenge nen sha mbampin mban sha ad@@ ondo ad@@ ondo . D@@ i vough er “ ityough ki hanma nomso@@ or yô , [ i lu ] Kristu , ” man “ ityough ki Kristu yô , [ i lu ] Aôndo je ” nahan , “ ityough ki kwase yô , gema ka nom . ” — 1 Kor . ( Ef . 4 : 14 ) Alaghga mbayev mba kiriki vea ngô@@ ôr eren kwagh u mbagenev ve soo ér ve er la ga . ( Yeremia 20 : 2 ; 37 : 15 ; 38 : 6 ) Nenge ase yô , lu ior mba sar un tsung u wasen ve ne je ve hide ve tôv un a ican nahan ye . P@@ ania ugen , iti na ér I@@ k@@ um@@ ats@@ u O@@ ta , a kaa ér : “ Yange sea za nyôr hen ma gar yô , se ver Y@@ e@@ h@@ u wase hen kpe@@ if@@ i shin sha tar , ape i lu gb@@ ur@@ um@@ aa yô . Tom u Paulu er ken E@@ fese ne na “ kwagh u Ter za hemen sha agee tsung , hemba kpaa . ” — Aerenakaa 19 : 8 , 9 , 20 . Ka shighe u or lu iyev la i lu shighe u nana tsua akaa a nan soo u eren la ye , man akaa a ka a gema a due ker la ka a lu a tsan gbem je . Gba u Mbakristu vea wa ishima u eren nyi sha kwagh u jighjigh u nan man it@@ yo@@ mo ? Sha ashighe ne cii lum er jijingi u Aôndo lu tesen mo akaa a a hembe lun a mtsera , lu nan mo mk@@ un@@ du@@ yol nahan . Kanyi Yehova er sha er se fatyô u yan ikyar a n@@ aa ? 20 : 28 ) Ka tom u nyi icighan jijingi ka a er sha u veren mbatamen man udi@@ ak@@ on ny@@ ian@@ a ? Sha kpôô yô , Yehova ka una soo ér kwagh a er nahan yô , a bende a asema a u@@ gomoti nahan ve er ishima na . Uma wam u or@@ kuran ib@@ ua la taver kpen kpen . Timoteu eren batisema yô , maa a hingir or@@ tom . Yange i mar@@ em ken inyom i 19@@ 5@@ 6 , m lu a angev mbu sha g@@ wan@@ ger@@ jime . 6 : 15 , 16 — Ka Yehova Aôndo i er kwagh na ken avur ne shin ka Yesu Kristu ? • U nengen i@@ wua i nagh ku ip@@ aan i Yehova la nena ? Yesu ver se ikyav i dedoo i wan mbagenev kwagh shi sur@@ un ve ishima ken Ruamabera . Ior mba Yehova gema ityakerada i pasen Bibilo ken ijô i me , man i@@ wa@@ v@@ aren i kô@@ m@@ pu@@ ta wase se u eren kwagh ne nena ? U@@ ̱ timen ke ’ ma shi henen shami nahan la ve a m@@ taver ugen u ke ’ jijingi u Yehova a ne yô — ka msen u eren je la . U tesen ikyav yô , mkaanem ma or nan er zum u nan lu nan kwaghôron shin nan lu nan ikyar la ma a fatyô u kôron se ken ishima . A kaa wener : “ Yange mea hii u henen mer m gande tom u iky@@ egh ne yô , m hide m nenge iyol yam sha gbenda ugen kpaa , maa m kaa mer , ‘ Ka we an - or ne . I@@ ̱ tese ér ve soo u nengen a aeren a Yehova a doon tsung la , shi civir un , a̱ lu nyi je ia er kpaa . — Ôr Pasalmi 27 : 6 . Aluer we man or u u vese la , ne mba nôngon ner ne kura ivaa yen shighe u ne tagher a zayol u vesen er idya nahan yô , tese ér ne tagher ishigh a zayol u vesen je ka u tu@@ nan ga . Ter gbenda môm u mbamaren vea fatyô u dondon ikyav i Yehova la yô . Kpa apostoli ne suur sha Aôndo sha u a ta un iwanger i ken jijingi . ( Mbaromanu 11 : 33 ) Er u dugh i@@ wen i been z@@ en@@ aria u kwagh u mimi la u gb@@ ihi sha tar je , pine iyol you wer : ‘ Kanyi i ne ve á lu kwagh u injaa ? Aluer se kav gbenda u Yehova a hemen ne yô , a wase se kpen kpen . A@@ tô@@ at@@ yev kpa lu u a nyôr a ve ken ikyuryan i he ne shi a shighe ve mkurem sha icighan jijingi shinii ? ( Se@@ f . Su@@ e iniôngon you i hendan a imeen la sha u zan mbamkombo mba Mbakristu . Maria g@@ enger imo vea mbagenev mba vea tema tor a Kristu sha la , ngu kaan nahan ér : “ Un u A tem sha iky@@ ôn@@ ough ki torough la man Wan@@ iyôngo kpaa , ve̱ lu a iwuese man icivir man iengem man tahav gbem sha won . ” — Mpase 5 : 13 ; 19 : 10 . ( Yohane 14 : 28 ; 15 : 26 ) Zum u yange i haa jijingi sha Kor@@ ne@@ li@@ u kua anmgbianev nav man ah@@ ur@@ aior a na a s@@ ôngo s@@ ôngo yô , apostoli Peteru kav er A@@ tô@@ at@@ yev a ts@@ ôngon ga kpaa aa fatyô u kuman batisema u eren ken iti i Yesu Kristu yô . Á kaa ér : “ M umbur ikyav i Yosev la . • Aluer se har ishima yase cii sha u keren inyaregh yô , se mba eren kwagh sha kwaghfan ga sha ci u nyi ? Or u timen sha akaa a kwaghaôndo u f@@ ada ugen ken gar u Hi@@ pp@@ o , iti na ér Au@@ gu@@ st@@ ine ( 3@@ 5@@ 4 - 4@@ 30 ) , kpa lu a imba mnenge ne . Takerada u i yer ér The Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kaa ér , Au@@ gu@@ st@@ ine “ yange lumun a ityesen i i vende ér anyom dubu nga van ” la . ( N@@ um@@ er@@ i 22 : 12 ) Nahan cii kpa , profeti ne mough za a ior mba B@@ al@@ aki tindi la ityô , á wa ishima ér una wa Iserael i@@ fan . Hanma or yô mlu u nan ngu kposo a u orgen , nahan kwagh u yange na ve Yehova doo u ishima shi u na uityendezwa nav jighjigh la alaghga una kaha a u mbagenev . 10 : 17 , 18 . 17 , 18 . ( a ) Ka nyi iyua i tom Yehova a ne ior nav ci ca ci@@ il@@ i ? Hii nan ve Yosev yange hen kwagh sha imba gbenda ne nahana ? — Genese 39 : 1 - 9 . 5 : 22 , 23 . “ Mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due kpaa . ” — Yohane 5 : 28 , 29 . S@@ aa u nôngo kwagh kpoghuloo ve u za hemen a ieren i veren ishima sha kwaghhenen la ye , kpa u er nahan yô , u zua a averen mgbegh@@ aa . Aluer u soo u fan er Bibilo i er kwagh ne yô , bugh ase Bibilo you , ôr avur a a dondo ne : Pasalmi 37 : 9 - 11 ; 46 : 8 , 9 ; 7@@ 2 : 7 , 8 , 16 ; Yesaia 35 : 5 , 6 ; 65 : 21 - 23 ; Mateu 5 : 5 ; Yohane 5 : 28 , 29 ; Mpase 21 : 4 . Á su@@ gh Yehova Aôndo u a na ve tahav mbu za keghen un gbenda la . Mbat@@ omov mba gomoti ka vea nengen a inyaregh k@@ in yô , i lu pe iin , shi mbagenev ve ngohol ing@@ y@@ at@@ u hen ior mba ve soo ér gomoti a p@@ ande ve kp@@ an@@ de@@ gh , shin inyaregh ki ve kimb@@ in gomoti sha akaa agen la . 2 : 4 ) Doo u se lamen a ve kundu kundu er se lamen a ior shighe u se dugh kwaghpasen la ga he ? A wase mbayev mba ve lu ken tiônnongo sha u ve tese ér kwagh u mbag@@ anden gba ve ishima nena ? Ú fatyô u yaren tom a amba a aan ne nahan , u@@ men atam a Tartor kpa ? Paulu yange nger Timoteu nyi sha kwagh u lun a inyaregh kpishi ? U@@ s@@ ati mba karen un@@ yi@@ in yô , se za nyôr hen ger@@ i u S@@ te@@ in@@ fel@@ s ken tar u Jam@@ an@@ i , nahan mbakur@@ an af@@ o mbara maa yem a vese hen ijiir i du@@ ghun akaa shin inya . 15 : 2 ) Nahan kpa , iky@@ ô@@ son la ia maa a maa ga , ia vihi a vihi iti i anmgbian na u kwase u ken Kristu la tsô , shi ia doo Ter na u sha la ishima kpaa ga . Ka sea er kwagh b@@ ag@@ en@@ aa , sea de u civir un nahan i kôr un iyol kpen kpen . ( Mbaheberu 13 : 17 ) Sha mimi yô , ior mba i er kwagh ve mban cii ka mba ve yen yô . Mbai@@ hyomov mba Ne@@ hem@@ ia yange mba kaven ér ah@@ endan a ve la wase ga yô , ve hide ve gba me@@ en un sha a@@ yom . Yange m kange ishima mer me eren kwagh ken bem , shi m nenge mer ka kwagh u i hembe doon u me er je la Cii man i tim gar u So@@ dom yô , mbatyomov mba Yehova kôr Lo@@ ti man tsombor na due a ve ken gar la kera . ( Yohane 14 : 2 , 3 ) Ve gb@@ ihi mlu u shin tar sha u vea zua a ‘ dyako u i ko@@ so un Sha sha ci ve ’ la . Anyom ahar nga karen yô , kwagh u injaa ugen shi lu keghen mo , i tsu@@ am m hingir ortamen u nengen sha haregh . Lu Orshiada ugen zua a takerada u du@@ ghun inyaregh ken b@@ am la ye , i nger kwagh kpuaa i var sha mi ér , ka atesen a kwaghaôndo a ne ve or u á zough a takerada u du@@ ghun inyaregh ken b@@ am ne á hi@@ di a mi ye . Yehova yange er a ior nav mba hemban ato mbara sha dooshima nena ? Mbat@@ yomov yange ve hemba ato sha ayange a Noa la nena ? ( Mbakolose 3 : 9 , 10 ) U tesen ikyav yô , i fa ne ér ne mba eren erdoo a anmgbianev enev mba ken Kristu kua mbagenev kpa ? 1 , 2 . ( a ) P@@ ase er i hii ve m@@ sar u akaa a tar ne a sar ú la tseegh tsô maa i lu ikyav i tesen ér ú yina u lun Orkristu je ve ga yô . ( Mbaromanu 7 : 21 ) ( b ) Kanyi kwagh ú hen sha ikyav i tesen i As@@ av laa ? Se time sha igbenda ityar i se kar sha mi ve se er kwagh ne yô . Yesu ngise pase er or nan@@ á nengen mlu u nan ve a lu vough yô , wener : “ Ne kpaa , zum u ne@@ a er akaa a i kaa ne cii yô , kaa nen ner : Se mba mba@@ shir@@ en kpa se kuma injar ga , se er kwagh u ma se er keng la tsô . ” Ken masejime u anyom a a kar i hembe 8@@ 0 ne kpa , mba ember mlumun u Yehova a lumun ve man a lu zan hemen u mon@@ don iwanger sha a ve la her . R@@ a@@ ú@@ l kôr an@@ takerada u a wasen un u pasen ior kwagh kôron ve ken ishima la sha u@@ we Ka se wa ikyo sha ian i civirigh ne kpishi . Kpa a gba ve kwagh , shi ve fa je ér atindi a i@@ gbe@@ tar ne nga sha ci u mkpeyol ve . Zum u Mbaiserael lu ke ’ ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , i na ve man@@ a sha ivande . T@@ ahav mbu ku@@ ugh mbu Diabolo a lu a mi la kuma nena ? Er nan ve i doo u se hemba lun per hegen ci@@ ilii ? Z@@ a Hemen Ken Tom S@@ unda H@@ er ! W@@ ea soo u fan er i hii ve Aôndo a de ér uumace ve ya ican shighe a wa karen yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , ityough 11 . ‘ Z@@ ende Nen W@@ anger W@@ anger ’ Loho u dedoo u se pasen la ua fatyô u u@@ men atam ken mbagenev a mfe wase shio nena ? Ior mba ken B@@ er@@ ea mba lu lamen a ve la “ lumun kwaghôron la sha gbashima shi ve lu timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange . ” ( Aer . Shighe u Yehova a lu wan se kwagh ken Mkaanem nam ér se̱ de lu ior i tar ne ga yô , gema ngu yangen se a yange ér se̱ de u ember uma ga , shi ngu yangen a yange se u zenden kera gbar gbar kpaa ga . 7 : 10 ) Nahan cii kpa , ka ve fatyô u eren Yehova tom ken mzough sha ci u mba ongo imo na shi mba eren ishima na ( Ôr Pasalmi 10@@ 3 : 20 , 21 . ) Sha kpôô yô , yange lu se kwagh u civirigh u zuan a ior mba asema a mimi , mba i sar ve u henen kwagh u Aôndo u mimi shi civir un shin er ve kpishi ve fe u ôron shin ngeren zwa Ish@@ pania ga nahan kpaa ! Nahan ve wa tindi sha u tagher ityom yase i eren shiada la shi yangen í kpaa , shi ve kighir m@@ samber u i lu samber a ityakerada i pasen Bibilo la shi ve lu b@@ un@@ den mbamkombo asev mba ke ’ igbar mbara kpaa . Alaghga mbagenev vea nenge ér Mbashiada mba Yehova due kposo shin mba er ior mba ken “ ak@@ ur agen ” nahan sha ci u nyi ? ( Pasalmi 32 : 5 , 6 ; Aerenakaa 3 : 19 ) Nahan kpa , zum u or ne ishima i nan sha u ungwan imo i Aôndo ga yô , mbamsen mba nan lu eren la cii ka gbilin tsô . Nahan kpa , aluer se wa akaa a eren ave kpishi yô , Satan una zua a ian enger enger i nan se iyol@@ kpen shin vihin gbashima u se lu a mi u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase la . Heela tseegh ga , Mbayuda mba ve lu ken tar u Igipiti la gema Ruamabera u ken zwa Heberu la ken zwa Grika . Nahan er ve kpe yô , ve lu a ishimaveren i zuan a mtsera u naagh ku ip@@ aa ku Kristu la ga . 13 : 48 , N@@ W . ) Ken derianyom u hiihii la , ior udubu imôngo ken akuraior kposo kposo ngohol mimi shi ve tese ikyav i iyol@@ tseghan ve sha ci u Aôndo ken igbar sha u eren batisema . ( Aer . ( b ) Ka mbamlu mba ke ’ jijingi mba ny@@ i@@ iv yange kase mbagenev mba yange ve ôr washika u Paulu laa ? 3 : 16 - 19 ) Nahan se kure ikyaa ser Aôndo vende atô@@ akyaa cii shinii ? Mba hi@@ di hen gar u R@@ i@@ o de J@@ an@@ e@@ ir@@ o yô , ve va ôr mbagenev kwagh u ishimaverenkeghen i ken Bibilo , i ve sember henen kwagh u i la . ( Mateu 6 : 26 ) Yehova ne akaa a á gbe la cii kwaghyan sha igbenda i kpilighyol kpen kpen . — Pasalmi 10@@ 4 : 14 , 21 ; 14@@ 7 : 9 . 9 , 10 . ( a ) Kanyi igen Gi@@ di@@ on yange er ve hemba Mbam@@ i@@ di@@ an ity@@ av@@ a ? F@@ a inja i u lun u@@ shir@@ mbaiorov ken tar u ifer ne la . Hanma iyange yô , mbam@@ kighir ka ve va sha a vese — mbagenev yô ka i lu mba ken myer , mbagen di ve lu tseer tseer je — mba vea fatyô u mgbegh@@ an se sha gbenda u m@@ civi@@ ra@@ ôndo kera yô . U môm yô ka sha u ‘ geman akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ’ Peteru shi tese er i lu isharen i Yehova u ior sha hanma ijiir cii ve gema ishima yô . ( 1 Mbakorinte 15 : 34 ) K@@ e ’ “ shighe u mkur ” ne , gba u se eren akaa sha mfe u Aôndo man u Kristu . Yange ve er nyi ve hingir u a ôr kwagh taver taver imba la nahana ? 46 :⁠ 1 ) Sha mimi yô , se mba a atô@@ akyaa kpishi a lumun a kwagh u or@@ pasalmi yange nger ne a ishima yase i môm . A nger ér : “ W@@ u@@ ese nen TER , gadia A doo ; gadia erdoo Na ka u tsôron gbem sha won . ” ​ —⁠ Ps . Se fatyô u wasen anmgbianev mba ve lu agumaior shin mba ve sember eren batisema la vea fa u eren akaa a ve lu a mfe sha mi la tsembelee nena ? Saan mba asema legh legh iyol sha ci u nyi ? T@@ an@@ aki Man shighe u mkur la mgb@@ ôghom . Me@@ tu@@ se@@ la Or ka nana ya ican ica a gba yô , nan ure kpishi . E@@ ̱r tôv@@ ac@@ an p@@ ande sha ajiir ag@@ enegh nahan kpa , sha ajiir ag@@ enegh di yô , gema l@@ ù seer a seer . Zum u se kpe iyol se lu henen Mkaanem ma Yehova zu@@ lee shi se lu timen sha m@@ á shi se lu yaren tom sha kwaghwan u ma la ken uma wase yô , se mba keren un . Yesu kaa ér se za hemen u lun bem bem . ( Mpase 14 : 6 ) Ikyav i tesen yô , ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu , ken inyom i 200@@ 4 la , i lu pasen kwagh ken tar u Jam@@ an@@ i ken ijô i akuraior agen er 40 nahan . ( b ) Doo u se wa ikyo sha ci u nyi ? Sha nahan yô , doo u se palegh ieren i nengen ér tom u tsaase mbagenev ken tiônnongo la ka kwagh u kiriki la . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : KW@@ A@@ S@@ E U C@@ I@@ V@@ I@@ R A@@ K@@ O@@ MB@@ O Nahan kpa , ka mea er msen mea sôn jijingi nan nan kpa m ngohol un sha won ga . We kpa u soo wer ivaa you i lu er i Aberaham vea S@@ ara shin Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka nahan je ka u henen a hen ga . U soo wer i lu a msaanyol shi i tsa gbem , shi i va Yehova a icivir kpaa . “ T@@ es@@ em , m@@ ̱ er ishima You , gadia We U ngu Aôndo wam . ” — P@@ S . “ M@@ p@@ aa W@@ en M@@ gb@@ ôghom Ve ” ! ( N@@ W ) Mkaanem ma Yehova ma taver ior nav ishima ma i nger ken ivur i sha 20 man yange ma a umbur ior nav ér zum u ve hemba un ato yô , lu inja er a yer iyol na hen a ve nahan . L@@ ö@@ s@@ ch man G . Aluer se mba a mkaanem ma i er ken avur la ken asema a ase yô , se fatyô u kaan er or@@ pasalmi Davidi nahan , ser : “ Zum u mbamhen ve ng@@ e@@ em ken ishima yô , mbam@@ sur@@ shima O@@ u nam ishima i saan saan . ” ( Mbaheberu 10 : 39 ) Nahan kpa Paulu yange fa je ér , tar ne ban a jighjigh u nan , ka u̱ ua zer hendan a jighjigh u nan shi nôngon ér a̱ k@@ ú@@ a kera kpaa . Mba “ D@@ on@@ don Wan@@ iyôngo , ” 2 /@@ ⁠ 15 I tôv mbagenev a ican , je yô i wua mbagenev sha ci u ve civir Yehova sha jighjigh , shi ve dondo Yesu sha mimi . Paulu maa hide wa se kwagh ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian , gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” — Rom . Gbenda ngu u u fatyô u hiden va nyôron hen ya la ga . A kaa wener : “ Yange m pine anmgbianev mba nomso man mba kasev ape me za yam at@@ am@@ ai@@ ky@@ on man iky@@ a@@ y@@ u@@ e sha ishe i hiden ijime yô . Kanyi kwagh ú kange ishima u eren@@ e , man ú ngu a vangertiôr sha nyi ? Mose , 3 / 1 Uma u In@@ j@@ aa , 5 / 1 ( Mbaromanu 12 : 1 , 2 ) U er nahan yô , iniôngon you la ia saa gbilin ga . * Se ainge di ye ? “ Ishima taver mo , Aôndo , ishima taver mo . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 5@@ 7 : 7 . Alaghga se hii u henen zwa u ior mba ken tar shon ve lamen la . 3 : 4 - 8 , 19 . Alaghga tsô yange i mar B@@ ur@@ r@@ us hen gar u V@@ ai@@ son - la - Rom@@ a@@ ine , u hegen a lu vegher u imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Fran@@ ce , ape yange i zua a kp@@ ande i@@ wen ugen ken inyom i 18@@ 8@@ 4 , u lu a iti na sha mi la . G@@ om@@ er , kwase u Ho@@ sea yange er idya ac@@ in imôngo . Kpa aluer ma kwaghyan shin ici@@ gh nôngo u wu@@ an ior yô , gomoti una ta ior mba ve lu sha ikyev na la icin sha er kwagh a er ve ga yô . Kanyi uumace kpishi ve er sha kwagh u hemen u Yehov@@ aa ? Yehova ver se ikyav i dedoo sha gbaa ne . Hanma vegher u tar u u lu sha ikyev i Diabolo ne cii ua kar kera gbem sha won , nahan Tartor u Aôndo ua hemen sha tar cii a or u hendan a u shio . — Ôr 2 Peteru 3 : 7 , 13 . G@@ ar u iengem ne una ‘ due Sha una sen shin tar ’ sha u hemen tar ne . 7 : 9 , 15 ) Mba eren tom ‘ tugh man ate@@ tan ’ nena ? Bibilo ôr kwagh na ér : “ Kwagh u se fe dooshima sha mi yô , ka un ne : A na uma Na sha ci wase . ” U tesen ikyav yô , shighe u se lu lôh@@ ôn anmgbianev iwer yô , se fatyô u lôh@@ ôn ior wue wue mba ve civir Yehova a vese imôngo la , kua mbagen ken ve , mba aeren a ve a ity@@ ôô a kaha a a ase la kpaa , man mba@@ ibanave man an@@ ic@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba ic@@ ôgh@@ olo@@ v cii . 11 : 2 ) Davidi fatyô u tôôn ishima na kera shin kenger ape gen ga . Er mba gbe zan hemen yô , ve kav e̱r kwagh ve a gbe Aôndo ishima yô . T@@ se@@ profeti la ongo akaa la cii yô , a kaa a ônov nav ér ve kange un j@@ aki shi@@ di sha er una za kohol profeti u Aôndo la yô . De@@ li@@ la yange er kwagh a S@@ em@@ son sha mimi ga nena , man er nan ve kwagh ne lu kwagh u vihin kpishi ? Yesu er ityendezwa sha kwagh u Tartor u Aôndo ua er la tseegh ga . “ I yer ” a ken Kristu nena ? 48 : 14 ) Mbakristu mba fan kwagh mba den u keren hemen u Aôndo ga , er or@@ pasalmi kpa er nahan . Mba@@ civir Yehova kpishi ungwa imo i Yehova shighe u ve ze mbamkombo asev yô , nahan ve palegh kwagh@@ vihin . “ Anyom a M He@@ mbe Z@@ u@@ an a M@@ saanyol ken Uma Wam Yô ” Pasalmi la pase ér zege@@ ikpelaior ngi wan icam wuese Yehova . Ú er akaa a hange hange ne yô , kwaghhenen wou una maa u iyol kpishi , shi una hemba u@@ men atam kpaa . ( Aerenakaa 7 : 21 – 25 ; Mbaheberu 11 : 24 , 25 ) Kpa , kwagh u á er la due ken igbar , nahan ya u tor cii nenge ér Mose ka or u hemban@@ ato , tsô gba kpee u una yevese a war ish@@ ôm . Er se kera ne ini@@ aav kpôô kpôô ga yô , se zua a mbam@@ tsera mbara nena ? ( Ôr Or@@ pasenkwagh 7 : 8 , 9 . ) Aluer se mba wan atindi a Aôndo ikyo a ishima yase cii yô , kanyi ia due k@@ ere ? U@@ pristi mbara yange ve tese ér ve l@@ aha te@@ b@@ ur u Yehova hanma shighe u yange vea na naagh ku doon ga cii , shi vea kaan ér : ‘ ka kwaghbo ga ’ la . Sha iyange i iv anyom 8@@ 2 la , a za mkohol u ningir , nahan i er batisema sha u tesen ken igbar ér un tsegha iyol na sha ci u Aôndo . ( Ps . 55 : 22 ) Mbagenev nenge ér aluer ka u vea vande keren tartor u Aôndo yô , a gba u vea de tom u ve eren la vea ker ugen . 2 U@@ T@@ OR 4 : 8 - 37 ( Ese@@ kiel , ityough 40 - 48 ) He ’ shighe la yô i hemba veren ishima sha u fan e̱r mpase u sha mnenge u Ese@@ kiel u sha kwagh u tempel una va iv ke ’ tar u he la yô . — 2 Peteru 3 : 13 . T@@ OR U F@@ AN KW@@ AG@@ H V@@ A A B@@ E@@ M M@@ AN M@@ K@@ PE@@ YO@@ L Kpa gema di mba ve we ishima a ican sha ci u ve sue Tartor u Aôndo yum la yô , vea zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol gbem sha won . I nger u sha gbenda u or u se henen kwagh a nan la kpa nana waan zwa sha kwaghhenen la , sha er kwagh u nan lu henen la una kôr nan ken ishima yô . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 3 PE@@ E@@ J@@ I 12 - 16 In@@ i@@ av mbi nan@@ den man mbi sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia cii lu ini@@ av mbi ‘ human doon mbi i naan TER ’ yô . A lu “ U@@ sha mba he@@ v , ” ka Tartor u Aôndo sha ikyev i Mesiya je la , man “ tar u he , ” ka tar u perapera u uumace mba civir Aôndo sha mimi vea tema ker yô . Tsô ngô@@ u ngu nena he@@ gen@@ e ? Kwagh@@ fan ka u yaren tom a mfe sha inja . 1@@ 45 : 16 . ( b ) Ka kwaghwan u nyi yange Paulu wa ? T@@ Ô@@ Ô wer orgen lu a hanma kwagh u sar un cii . Ken derianyom u sha 11 la , orgen hen gar u T@@ ours , ken tar u Fran@@ ce , u i yilan un ér Ar@@ ch@@ de@@ ac@@ on B@@ er@@ eng@@ ar@@ i@@ us yô , yange i dugh un ken c@@ ôô@@ ci kera ér a venda ityesen i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o ve tesen ér ber@@ e@@ di u ve ye man wain u ve me sha u umbur ku u Yesu la cii , ka ve hingir iyol i Yesu jim jim la . kpa Saulu u T@@ ar@@ s@@ u yô lu nah@@ a@@ la ga U tesen ikyav yô , a ôr kwagh u : Wan u or Una va sha iengem Na a mbatyomov mba S@@ ha@@ av a Na imôngo ; á kohol akuraior cii ; mba i k@@ ur ve ijir ér mba iyôngo la vea ‘ kende ity@@ ou@@ v sha , ’ gadia “ uma u tsôron ” una lu keghen ve . Aluer Orkristu ngu eren akaa a nan sha ian ga yô , gbashima u nan lu a mi sha tom u pasen kwagh la una p@@ ande . Kpa aluer se mba henen Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la yô , se fa an@@ ti@@ kristu kpôô kpôô nahan se due ken atesen a kwaghaôndo a aiegh man ic@@ ugh na la kera . — Yohane 17 : 17 . Yobu yange fa er i gbe una civir Aôndo sha shighe u dedoo man shighe u ican kpaa yô . — Yobu 1 : 21 ; 2 : 10 . ( Mbaromanu 3 : 23 ; 5 : 12 ) Yehova ka Aôndo u soon m@@ kposo — ka nahan ve kwagh@@ uma môm tsô a lu kwagh@@ môm a ugen ga ye . Man nenge iember i ka se lu a mi shighe u or u se pase nan kwagh la ka nana̱ won@@ g@@ or iyol sha inja man ishima ia lu nan ape fan seer shi nana lu “ wan u bem ” la sha wono ! Yesu tese ér hemen u m@@ tem@@ tor na la ua hii sha shighe u yange yila ér ka shighe u “ m@@ ve ” na la . I@@ gb@@ i@@ la ne taver er kor nahan , shi ngi wasen sha igbenda ihi@@ ar . • Ka unô ve wase u seer akaa a Ter ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar nee , man ve er kwagh ne nena ? Nahan yô , ngu kuran ve shi ngu wasen ve kpaa — kwagh ne ka ityôkyaa i dedoo i se “ wuese [ un ] kpishi ” je ! 9 , 10 . ( a ) Aluer u nenge wer or hii u nahan , ka nyi alaghga u ere ? Ikyav tese ér msen u eren yange wase Peteru sha gbaa ne . 4 : 13 . Kanyi kwagh yange ter na er sha ah@@ on a wan i@@ unda u mayange je lu a undu ya ga la yange gba laa ? Mo yô , m tesen mer m ngu a imba isharen ne kpa ? ’ — Mbakolose 1 : 9 , 10 . “ Ka sha atam a ve man né fa ve ye . ” “ Umbur Mo Aôndo Wam , V@@ erem Doo Doo ” Hegen je kpa , mba nengen ayol a ve ér ve mba ior mba ken tar u he , u Aôndo una va a mi la . Nahan yô , doo u se wuese ian i a ne se i lamen a na ne sha u eren msen hanma shighe hen Un u a “ ongo msen ” la ga z@@ ee ? — Pasalmi 65 : 2 . Shighe u i gbidye un c@@ oho@@ loo , ijime na cii hingir av@@ av la di ye ? I@@ mba mhen u a har sha ruamabera ga la wa u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev iny@@ at@@ ine i wan ave sha hemen u tar ne je kpaa . Loho ne za H@@ es@@ e@@ k@@ ia iyol tsung nahan á er msen ér Aôndo a bee un angev mb@@ un . Lu nyi i̱ va k@@ ere ? Shi c@@ ô@@ hiin t@@ so , se tagher a shighe u hemban vihin cii . Or@@ henen Yakobu nger ér : “ Ne mba@@ dy@@ ar@@ ev , ne fa er u yan ikyar a tar i lu u lun ihyom a Aôndo gaa ? Sha mimi yô , Davidi lu a m@@ shi ne , kpa mayange gba uwer u nôngon ér una er ishima i Yehova ga . Mo man or@@ ya wam ka se taver ayol a ase asema sha ishimaverenkeghen i mnder u shin ku , shi se hen ken ishima yase shighe u a va nder Lu@@ c@@ í@@ a shin ku la , je yô ka se nenge a Lu@@ c@@ í@@ a ken ashe a asema a ase er a lu sen gbar gbar nahan ah@@ enge na a pi@@ in la . Mpase u Daniel na sha kwagh u e@@ ev mb@@ un ne tese ér T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la mb@@ ua due ken Roma , a tese ér mb@@ ua hemba a hemba Roma ityav ga . 2 , 3 . ( a ) Yehova yange hii gban akaa sha awashima na nena ? Shi batisema ka a na se hingir u lun ken mzough u anmgbianev u a lu sha tar cii la . Nahan kpa , er u lu gumor yô , u ngu yemen u za hingir org@@ anden . Aluer se mba dondon atindiakaa a Aôndo yô , a saan se iyol TER kor mba A doo ve ishima la cii . ” T@@ ôô ase wer yange u lu ken E@@ fese shighe u i ôr washika u Paulu sha kwa u hiihii la . Kwagh u kpilighyol yô , Mbaiserael mba yange ve nenge kwagh u Yehova er a mbah@@ emb@@ an@@ ato mban ne fatyô u henen kwagh sha kwagh ne ga . 1 : 8 , 9 — ‘ I undu wan@@ kwase u Shi@@ on er ka ity@@ umbe i ken sule u wain , man er da@@ ar@@ kura u ken sule nahan ’ nena ? De se hide se time sha ikyav i kp@@ an u yange lumun ér i p@@ ev un to@@ gh la . Dooshima u a hembe akaa cii la na yô , Aôndo ker gbenda u yiman uumace sha ikyev i isholibo i̱ i mar ve a mi la kua akaa a isholibo i ve a mi la , ka mlu u vough ga man ku je la . ( Yohane 7 : 16 ) Doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M ne Mkaanem ma Aôndo icivir kpa ? Hegen Han@@ n@@ ah ngu anyom 18 , ngu eren tom u pania u ke@@ ke ken zwa F@@ r@@ en@@ ch . Gba u a tese mbagenev u wan iyol sha ityom i vea va lu noov shin kasev ve vea eren la . Y@@ ar@@ m@@ u@@ ti Lu hiin yase u zan hen ijiir la je la , nahan se pase mba k@@ ahan ij@@ ande kwagh , shi se pine ve gbenda u zan hen uya mba Mbashiada mba hen ijiir la . Ka nahan ve or@@ pasalmi yange sôn Aôndo sha inja vough nahan ye , ér : “ Tese se se̱ fa er i doo u ma se ôr ing@@ e@@ egh ki ayange ase sha u sé zua a ishima i fan kwagh yô . ” 23 : 9 , 10 . Ka nyi kwagh a time sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo laa ? Se mba se civir Yehova kpa , mlu u vihin ne bende a vese . ( Mbaefese 4 : 8 , 11 , 12 ) Mbaheberu 13 : 7 ôr kwagh ve kaa ér : “ Umbur nen mbahemenev enev , ve mba ve ôr ne mkaanem ma Aôndo , ver nen ishima sha mkur u zende ve man shi kav nen jighjigh ve u nan kpaa . ” 12 , 13 . ( a ) I@@ c@@ ombor ia fatyô u zuan a iwasen ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la nena ? Sha kpôô yô , Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Er akaa ang@@ an aa hiin u eren yô , nenge nen sha , kende nen ity@@ ou@@ v sha , gadia mp@@ aa wen mgb@@ ôghom ve . ” U lun a mba@@ beenyol shi yaren tom a mfe ve la ka zege@@ kwagh u kiriki ga . Ashighe kpishi ka i taver u zuan a ior mba zungwen or mhôônom er Or@@ s@@ am@@ aria la nahan ; hemban je yô , er se lu ken “ ayange a masejime ” a ior kpishi ve lu a dooshima ga , man an@@ om@@ aior a bo man mba kwagh u dedoo a doo ve ga ne . ( 2 Tim . 18 : 20 . Heela tseegh ga , kwagh ne na yô ior mba ken gar ne lu ikyua a mba@@ wan@@ ndor a ve , nahan ve wasen ayol a ve shi ve kuran ayol a ve kpaa . 1 / 1 5 : 3 , N@@ W ) “ Mba kwagh a gbe ve sha akaa a ken jijingi ” la , ka mba ve fe ér mba mba@@ ibanave ken jijingi nahan i gba u Aôndo una hemen ve shi una zung@@ we ve mhôônom yô . Aluer ú zer ungwan wer “ de eren ing@@ in ga ” shin i ng@@ i@@ la kpaa ga nahan , a lu ú ken ishima ha@@ gh@@ el@@ aa ga he ? “ Ka ken jighjigh u nan man mban cii . . . ve pase gbar gbar er ve lu mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov shin tar yô . ” — H@@ E@@ B . J@@ er@@ ó@@ n@@ imo kaa ér , “ Er se vese ayol a ase ne , se mba er Bibilo imôngo hanma iyange cii , shi ka se yar tom a ityakerada i wasen se u henen Bibilo , er an@@ takerada u i yer ér ‘ Go@@ od L@@ and ’ la nahan . ” Kpa , ica gba ga je maa kwase Shi@@ ada ne una va yô , a kighir a mough a tema sha a kegh ato a na . Gba u se lu a mfe shi se fa ityesen , man u hemban cii yô , se lu a dooshima ve se fa u tesen kwagh tsema tsema ye T@@ ile ving : Mbat@@ omov mba Yehova vea nôngo ér vea yima ayol a ve ga , kpa vea suur sha Yehova a ishima ve cii . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu yange nger Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la washika , ken inyom i 60 la , kaa a ve ér , “ ver nen ishima . ” Er i lu u una kera fatyô u eren tom u u@@ ke ga yô , hemba ng@@ un a ian i nengen sha Jo@@ el . Sha mimi yô , ‘ akaa a tse la cii aa kar kera . ’ Ish@@ ôso i shin mnger igen i í yer í ér E@@ le@@ p@@ han@@ t se@@ al man shi s@@ per@@ m wh@@ al@@ e la je yô , ngi hembe tsu@@ wen tu@@ men yemen shin atô mnger cii . ( Luka 13 : 24 ) Nahan gba u se lu a mnenge u vough . Nahan kpa , aluer u na iyol you shi u taver ishima yô , u zua a averen kpishi . A kaa ér : “ Mba ve civir Mo yô , Mo kpaa me civir ve . ” ( 1 S@@ am . 2 : 30 ; Ps . 3 : 8 ) Jigh@@ ilii yô , ican i uumace ne ia lu sha an@@ shighe kpuaa , kpa m@@ pe@@ ver@@ yol u Aôndo una va se a mi la una lu gbem sha won . Yange gba u a tôv sha aka@@ ac@@ imin ne sha iwasen i jijingi u Yehova . Shighe u Yehova lu tesen Mose er una er t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el yô , á kaa a na ér : “ Ver ijiir i nan i@@ w@@ om her la sha are@@ ki ; are@@ ki la yô , ú wa Shi@@ ada u Me na u la ker . Tindi u Mose ugen u a tese ér Aôndo we ior nav ikyo yô , ka tindi u t@@ war u yaren la . Iky@@ uryan i Aôndo ya a Aberaham la ngi zan hemen taveraa sha ci u “ Iserael u Aôndo . ” — Mbagalatia 3 : 7 - 9 , 14 - 18 , 29 ; 6 : 16 . Man “ ican ” i uumace ve lu yan ne kua m - ban u kwaghyan man ity@@ ar@@ t@@ enger man mbamzeyol mbagenev kpa ker . ( Ese@@ kiel 9 : 2 - 6 ) Kpa cii man kwagh ne a er yô , a vande ts@@ endan “ ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger ” sha gar ne . A@@ k@@ au@@ s@@ u ne ka loho u Aôndo u mtim u ú lu er ka usu la . A ver ve er ve̱ lu her@@ egh gbem sha won , A wa tindi u mô ve môm una per ga yô . ” Se fa ijiir i “ u@@ wo u ú lu sha ishigh ki He@@ ber@@ on la ” ú lu jighilii ga , kpa gar la iyol na yô gema gba ica a G@@ as@@ a kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 60 , man ngu sha ig@@ y@@ u@@ ngu ! • Er nan ve i doo u mayange je se s@@ ende or ityough ga ? ( Yobu 38 : 12 – 14 ) Iyange ka ia k@@ ôn@@ don sha te@@ mbe yô , iwanger i ta sha akaa nahan a due tseer tseer er ka a k@@ ume iny@@ at@@ y@@ u@@ u a maa kwagh a mi ve a doo kenger nahan . I@@ gb@@ ende i Iyoukura i A@@ ip@@ or 15 , 19@@ 12 . Ka h@@ ôn u se gbe ker la kwagh a gbe Satan sha mi ga , kpa er a ker se je kuma un . Ka se nôngo u nengen a kwagh u anmgbianev asev mba sha derianyom u hiihii yange ve lu ker la ken ishima , nahan se lam sha kwagh u se kpa se lu ken imba mlu la ve se er yô . F@@ la@@ vi@@ a vea nom na mba eren tom hen af@@ ishi a shin it@@ ine a Mbashiada mba Yehova , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la . Er yange gba anmgbianev uhar mbagenev ishima u pasen hanma or u ve zough a nan cii loho u dedoo yô , ve lam a i@@ wan - or ugen u lu s@@ ônon inyaregh sha go@@ do@@ b@@ i yô . Er ma se keren ser se sô@@ som a isholibo la yô , ka se nôngo se gba ica a i̱ ; jim yô , ka se ‘ yevese idya . ’ ( 1 Kor . Or@@ gen u i yer un ér Je@@ an B@@ er@@ n@@ ar@@ di yange nger ken takerada na u i yer ér The E@@ arly C@@ ent@@ uri@@ es of the Ch@@ ur@@ ch la ér : “ Yange gba u [ Mbakristu ] vea za hanma ijiir cii vea za pase kwagh , shi vea lamen a han@@ ma@@ or cii . Tor yange tindi ort@@ yom na Re@@ be@@ sh@@ ake ér a za ôr ior mba ken Yerusalem mkaanem mara , nahan iyol i kpe ve shi mciem ma gba ve iyol , ve de u hendan a na . — 2 Utor 18 : 28 - 35 . Nyian ne kpa , agumaior a a lu Mbakristu nga tagher a mbamzeyol mban . D@@ ugh Mbashiada mba Yehova sha yô , ka an nana va hen ya wam nana va ô@@ rom Bib@@ il@@ oo ? ” Lu ityakerada ( shin u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera ) mba i er sha ak@@ ô@@ v mba nyi Paulu lu ô@@ ron@@ o ? Ve cii ve lu a aeren a dedoo . Ngeren ne una hemba timen sha kwagh u shighe u sun@@ da la . ( 1 Peteru 3 : 7 ) Mkaanem ma Peteru á mase kuren kwaghwan na ne a mi la tese se ér kwaghwan na ne ka u ini@@ umbe ga cii . Aluer u soo u nan mba ve lu eren ivese la iyua yô , kanyi i gbe u ú ver ishima sha mini ? PE@@ E@@ J@@ I 27 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 9 , 1@@ 20 • Ikyav i msen u ka se er se sôn Yehova ser a de ze a vese hen ape imeen i lu ga la ér nyi ? ER I@@ K@@ Y@@ A@@ V ne i tese nahan , ka i gba u or u nan hembe lun a mfe sha ma kwagh nana wase se ve se er kwagh u taver tsung se kure vough ye . Kwagh la yange lu ime kpôô ! — 2 Utor 15 : 32 - 34 ; 16 : 2 - 4 . P@@ risti u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o yange ôr kwagh u gumor ugen nahan wener : “ S@@ ar@@ em pe m@@ à ḿ lu a or môm tseegh u lun er un nahan ken mbadondon av . Sha ci u ikyo i wan i ve lu a mi hen Aôndo u iengem u ve civir la yô , mba@@ y@@ aav ve de ti@@ mb@@ ir u nan kwaghwan var var man sha dooshima sha shighe u i gbe u kwagh a lu nahan la ga . — Yakobu 3 : 13 . Yange lu a vangertiôr ér mba Mbakristu mba mimi , mba i sar ve u eren kwagh u vough yô . T@@ so@@ mbor wase yange u lu p@@ al@@ egh@@ aa a mba@@ kwa@@ re@@ v mbagenev zan zan shighe la . Yesu pasen ve ér Ter na ‘ iji@@ r@@ ôron cii sha ikyev i Wan ’ yô , a kaa ér : “ Or u nan ongo kwaghôron Wam man nan ne Un u A t@@ indi@@ m la jighjigh yô , nan ngu a uma u tsôron . ” Er se nenge sha akav ne cii nahan , se nenge ser Bibilo tese m@@ kposo u a lu hen atô u wan u ken uya man an@@ iky@@ und@@ an u i sember maren yôô ? Mba ve tesen atesen a aiegh la ka ior mba bo@@ gh , kpa er ve lu a kwagh ken jijingi ga yô , mba er ka a@@ been a a lu a mngerem ga nahan . U@@ T@@ AN a ta an@@ ingir ga yô , se na mlumun ser , een . Or u nan nagh la yange nan soo ér nana na Yehova kwagh u hemban doon cii . Yesu tese ér ieren i ior kpishi lu a mi sha ayange la i kunya kôron ve a mbagenev ga man i den mbagenev a kwaghbo ga , shin den ve a mi zung@@ u@@ lu@@ u , inja er mba ngeren ik@@ wa i ve er kwaghbo shin takerada la , i̱ bende a Peteru . R@@ i@@ e na un anyi a yan er yange un kera fatyô u lun hen ya sha shighe u ve ver la ga yô , shi kaa ér yange un lu sha iy@@ ou@@ ci . Yehova Aôndo hemba ng@@ un a mhôônom a hanma or cii . Er nan ve i gbe se ishima u Aôndo a̱ kura se ? Yange gba u vea hide sha “ igbenda i tse ” la . Ngeren u i c@@ agh sha peeji 29 zan zan 32 la na ib@@ aver i tom u Mbashiada mba Yehova ken inyom i tom i 200@@ 1 la . Sha nahan yô , doo u se seer taver jighjigh wase ken ityesen ne . U fa er Yehova kpa i we un kwagh iyol nahan kpa ? Tindi shon kaa ér : “ M@@ ough tile sha , sha ishigh ki or u m@@ enden iv@@ u , civir ishigh ki t@@ am@@ en@@ or , cian Aôndo wou ; ka Mo TER . ” • Shighe u sun@@ da la Se fatyô u pasen kwagh u a lu inja i atam a Tartor nena ? Or ne yange za mkombo u Mbashiada mba Yehova , nahan i na un kô@@ pi u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la . Ashighe agen yô , u nenge wer ka we u ne ikyar u nan eren asorabo ga , kpa alaghga ishima a vihi u er asorabo a nan la a ve u ican kpishi yô . Anyom ka a karen kpuaa yô , i er makeranta ne , shighe u Mbahemenev Mba Shin I@@ t@@ ine ve tese ér i er u la . Gba u me de tom m@@ ishen sha ci u me za nenge sha mbamaren av mba@@ beenyol , mba ve lu civir Aôndo sha mimi la . Lu anmgbian ugen hen ity@@ ôn@@ ya va kegh se gbenda ye . Se mba ye kwaghyan u pe@@ pe vea na man kwase na man wan na se mba been yô , se zende ken sen@@ ou la , se pase ior kwagh sha uya uya . Mbamaren mbagenev ka ve nengen sha wan ve u nan gbe i@@ wan la ve m@@ us@@ an . ( Luka 11 : 13 ) Aluer u er nahan yô , u lu a ishimaveren i va lun uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar , er Yehova wa ishima sha hiihii la . Or@@ gen di kaa er : “ Mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mba A@@ in@@ ge kpishi war gban any@@ iman sha hanma ity@@ ô@@ kwagh cii . ” Ken inyom i 199@@ 5 la , i seer zuan a iwanger wang sha kwagh u p@@ aven “ iv@@ o ” veren kposo a “ iyôngo ” la . Mba tôvon sha akaa mbagen ken tar u Jam@@ an@@ i kaa ér , “ iyenge i kasev mba ve lu gban ijir ér In@@ tan@@ et ngu yan noov vev ishima la ngi seer a seer . ” Nahan kpa , doo u se eren h@@ w@@ ev ken tom wase u pasen kwagh la sha ci u tahav asev kuma ga ze . — 7 / 15 , peeji 29 . 12 , 13 . ( a ) Ka a@@ yom a nyi mba@@ ah@@ end@@ anev mba Ne@@ hem@@ ia er@@ ee ? Yesu pasen ior kwagh u Tartor u Aôndo shi a tindi mbahenen nav sha uya uya ér ve kpa ve za er nahan . A@@ g@@ ôndo a zege@@ mnger ne lu m@@ ough@@ on tan sha ishigh ki t@@ so na u kôron ish@@ u a mi la , ts@@ endan un ab@@ er a mnger a nd@@ ôh@@ ôr ke@@ gh@@ elee iyol zan zan a heen iyol gb@@ ô@@ d@@ u gb@@ ô@@ d@@ u . Yange m tile dông er ka vande nahan . S@@ am la u hiden u ha@@ an sha vande , kpa im@@ ough yô ahumbe a pur@@ ugh a mi i za ha@@ an ica je . 1 : 21 ) Yange pase kwagh u tsua la jighilii ga , kpa gema ôr kwagh u sar un yô , ka u “ yemen za lun vea Kristu ” je la . ( F@@ il . Er m lu môm ken as@@ ande a ior mba shin tar kpuaa mba Aôndo a fe ve ne nahan , k@@ am nena ? ( Luka 8 : 3 ) Or@@ ng@@ erenakaa ugen kaa ér : “ Luka ngu kaan a ior ér , kasev mbara y@@ ôron ve shin k@@ ir@@ en ve ikyav shighe u ve ye kwagh shin k@@ or@@ on ve ak@@ ondo ga . Ka keng kwagh u Yesu ungwa imo due sha kaa ér , “ ka We ishima i doom a We yum ye ” sha shighe u i er un batisema i bee kera la na un iember ken ishima kpen kpen ! 28 : 13 ; Y@@ ak . 5 : 14 - 16 ) U tesen ikyav yô , anmgbian ugen yange hii u nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh shighe u lu anyom 12 yô , shi za hemen u eren kwagh ne ken myer hemba anyom pue . 13 : 8 ) Alaghga se lu nôngon u kaan ser sea ki@@ mbi inj@@ ô igen ga kpa a lu kwagh ga , sha ci u se nenge ser or u se gbe inj@@ ô hen nan la nan ngu a kwagh ave , nahan kwagh gba nan sha inyaregh k@@ ira ga . Ôr tsô u nenge , aluer wea lumun wer mimi je akaawan ne aa fatyô u wasen we u vihin inyaregh er tahav ou mbu kom la ga yô . Mba@@ yev mough sha kwa môm gb@@ i@@ aa . Se ya ikyar i dedoo nena ? I@@ wasen i A@@ hur@@ aior a Mimi Kwagh u Yesu ôr la ngu hemban kuren sha mi nyian cii . 9 , 10 . ( a ) Satan yange nôngo ér una yange awashima u Aôndo lu a mi sha ikyurior i Iserael la nena ? Mpase u m@@ gem u sha iengem la yange lu ikyav i dedoo i tesen iengem i Kristu una lu a mi ken Tartor la . 7 : 34 , 35 ) Yange m nenge mer me fatyô u lun a hanma kwagh ken tar ne ga . Er Yesu hii tom na u pasen kwagh la ica lu a gba ga nahan kpa fa ih@@ wa shin shighe u gba u una er tom u i tindi un la man ku u una kpe sha u nan nagh sha ci wase la . Davidi yange soo mimi shi suur sha Yehova , nahan a ver ikyav i dedoo . Aluer atô@@ akaa a se har iliam yase sha mi la zua sha kwaghwan u apostoli Paulu wa tiônnongo u ken F@@ ilipi la yô , kwaghôron wase una maa mbagenev . Aluer ú ngu eren nahan yô ú kura iyol you . ( Duteronomi 8 : 2 ) Ashighe kpishi ka i kpiligh se iyol sha mbamlu man asaren , shin akaa a ka a er shighe u se tagher ishigh a mbamlu mba ab@@ ur@@ ab@@ ur shin mba karen se la gaa ? Kpa mba ve lumun ér ka Yehova Aôndo a lu I@@ mbor i uma la yô , kwagh ve ngu nahan ga . Mba ve tsu@@ me ve undu gbenda , nahan ve kera lu imôngo a ior mba Aôndo ga la mba kwagh u injaa sha ishigh ki Yehova her@@ egh , vough er kwagh u yange saa or@@ kur@@ an@@ ilev la , man kwase la kpa yange lu kwagh u injaa sha ishigh vev her nahan . Ka akaa@@ kpilighyol a nyi Yobu 37 : 5 - 7 a er kwagh u á , kpa er nan ve i doo u se hen sha á ? Aluer ka nahan yô , de Mkaanem ma Aôndo ma tese ú er u gema uma wou yô . ( Heb . Lu hen shighe la kpa gumor ugen u ya na gba ica a vese kpishi ga la , hii u eren tom vea T@@ erem imôngo ye . Or@@ timen ken Bibilo ugen kaa ér inja i ish@@ ember@@ ti ne yô , ka u “ mbakur@@ an lun per hanma shighe cii . ” Aberaham bu@@ m ér una eren kwagh a tsombor u tor la kundu kundu . “ Ka sha mkaanem ma TER i er U@@ sha ye ; shi ka sha i@@ ôôn i ken zwa Na i er ak@@ um a ve cii kpaa ye . ” — P@@ S . Sha kpôô yô , er Amo@@ shi cia u lamen a A@@ ma@@ shia , u lu pristi u bo la ga yô , tese ér Yehova yange tsua un sha inja shi lu u una fatyô u eren tom a mfe na , u sha hiihii la lu inja ér ngu a mi ga la . — A@@ mo . Shi vea eren ityom i dedoo , shi vea luun imôngo a ior mba vea eren a ve doo doo tseegh . ( Daniel 4 : 34 , 35 ) Yehova ka una er tahav nav yô , mbai@@ ho@@ mov nav je kpaa kwagh a gande ve ve lumun tahav nav mbu age@@ ev mb@@ ura , shin er ka i lu sha ishima ve ga nahan kpaa . Mba yan bredi shi maan wain . Sha nahan yô , Yesu kaa ér : “ Uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” ​ —⁠ Yohane 17 :⁠ 3 . Er Yehova a lu Aôndo u perapera man u@@ hemban@@ agee yô , if@@ er@@ or nana b@@ ume mbagenev shighe a war karen , kpa un yô nana fatyô u bu@@ men un ga , sha ci u Bibilo kaa ér , “ or u nan ci@@ r akaabo a nan yô , nana zua a iveren ga . ” — Anz . 28 : 13 ; ôr 1 Timoteu 5 : 24 ; Mbaheberu 4 : 13 . Davidi kaa ér : “ Ishima taver mo , Aôndo , ishima taver mo ; me wa icam , een , me wa ats@@ am a wuese . ” Yange de u eren akaa a ken jijingi ga . Shin er a fa ér kwagh u un lu eren la a kôron a mi yô , a kende un shin ih@@ ungwa i u@@ be@@ gha kpee nahan kpa , za hemen u eren msen hen Aôndo “ kwa tar hanma iyange , . . . er a van@@ den eren ke@@ ke nahan , ” er nahan gbem kuma uwer jimin . ( 1 Yohane 4 : 8 ) Aôndo una nder mba ve kpe la sha er una na ve uma u tsôron yô . Yehova kaa a vese ér se , “ keghen . ” ( U@@ k@@ we . 4 : 6 , 9 ) Nyian ne , ka wea nenge a̱ “ t@@ umb@@ u@@ l a [ ior , vea ] sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga ” nahan , i sar u pe ôron ve loho u Tartor u Aôndo ú m@@ sur@@ shima la ga he ? — Mat . Or@@ sho@@ ja yange nana hemba ityav yô , nan kôr or ken mba i hembe ve ityav la nan va hingir kp@@ an u wasen kwase u nan ityom i hen ya . N@@ O@@ A Y@@ A@@ NG@@ E W@@ A@@ R M@@ NG@@ ER@@ E@@ M M@@ A D@@ E@@ E@@ M@@ E@@ E Se cii se soo u lun mba@@ wan@@ ndor a ior mba i ne ve jighjigh yô , shi se mba soon u y@@ amen kwagh he ’ k@@ ent@@ i u or@@ te@@ en@@ kasua u nan lu a jighjigh iyol yô . Ka Aôndo a gbe se ye , man a gba se sha i@@ been na . ( Daniel 7 : 9 - 14 ) Í nenge ‘ Or u Ts@@ an sha won , ’ Yehova Aôndo , tema tor sha sh@@ a@@ gba , l@@ ù Or@@ jir . ( Mbaefese 5 : 1 ) Heela tseegh ga , aluer se fa mbam@@ tsera mba ve lu sha u zungwen mhôônom yô , se hemba zungwen mbagenev mhôônom cii . Sha ci u Noa ‘ er kwagh u Aôndo kaa un la cii , a er sha mi ’ je . • Kanyi Yehova a soo hen mba a tesen ve laa ? Yesu pase or ne wang wener un ngu Mesiya . ▪ I@@ ny@@ aregh ki ne msaanyol u mimi ? ( Yohane 6 : 6@@ 8 , 6@@ 9 ) I@@ wanger man uma man u kera lun ken uiky@@ angen ga la — sha mimi yô akaa ne cii ka averen a gban se kwagh kpishi je ! ( Yobu 35 : 2 ; 37 : 14 , 23 ) Sha kpôô yô mbatamen mba ken Kristu man mbagenev vea fatyô u henen akaa a dedoo sha ieren i Eli@@ h@@ u la . Bibilo tese ér se fatyô u yan ijende vea Aôndo . Nenge ase akaa agen a Paulu a er ken 2 Timoteu 2 : 19 la . A za hemen a kaa ér un shon ne ‘ p@@ ir ve mbananjighjigh ga la ashe a asema sha u ve̱ de nengen a iwanger i Loho u Dedoo u iengem i Kristu u A lu i@@ been i Aôndo la ga ’ yô . Ken uma wam cii , yange m shi sha u yan kwagh shi yaven shi keren can@@ is er Or@@ am@@ er@@ ika , u i fe un wuee sha kwagh u can@@ is i keren , i yer un ér B@@ ru@@ ce L@@ ee la nahan . ( 1 Peteru 5 : 7 ) Sha gba@@ aôndo yô , zum u se lu wan ishima a ican shin se nenge or u doon se ishima nan lu yan ican yô , ka i k@@ ondo se iyol shi ishima i vihi se ker shi i lu se er se mba a or ijime ga nahan . Ge@@ ha@@ shi maa kaa ér : “ er TER A lu u uma ne , me z@@ enda [ Na@@ a@@ man ] ijime a@@ yem , me za ngohol kwagh her a na . ” Mba@@ am@@ an@@ de@@ v mban hen sha kwagh ne gb@@ ang yô , ve kaa ér : ‘ Er nan se ze ken af@@ o a Mba@@ shi@@ ria ga ? Ka Aôndo tswen una fatyô u pasen kwagh u ka a er shighe u or nan kpe kera la ye , man a pase kwagh ne ken Mkaanem nam ma i nger la , ka Bibilo je la . Mba@@ apostoli nav gba any@@ iman sha kwagh u or u nan lu u or@@ vesen ken a ve yô . 29 K@@ av Jighjigh Ve u Nan — Á H@@ endan a M@@ ci@@ em man A@@ kper@@ an a T@@ an Paulu yange una soo u pasen ior akaa a mimi a ken Bibilo nahan , a er nena ? Mayange je se gba nen uwer u wan ishima a mbamzeyol ken bo@@ tar u a s@@ ôôn kuren ne ga , kpa se ‘ keghen Aôndo ’ wase er M@@ ika nahan . Nahan doo u se fa ser Yesu wa se tindi u injaa ne , ér : “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” ( Mat . De se nenge nen sha mbampin mban . Inja i kwagh la yô , lu u wasen ior sha u ve hide shi ve yar ikyar a Aôndo shin ve lu a na ken mzough . Tom u hiihii yô , ér a nengen sha ya ; u sha uhar yô , ér a nengen sha akaa a ter na cii . Kpa kwagh ne kaha kposo ken tar u Philipp@@ ines , ape i kaa ér ior kpishi mba b@@ undu ad@@ ua ga la , man ken ityar igen i ior kpishi ve lu a kwagh ave ga la kpa kape kwagh ne a lu vough je la . Shighe u m lu anyom 13 la , m ya ijende vea Yehova . 10 , 11 . ( a ) Ka mpase u sha mnenge u nyi yange i tese Ese@@ kiel , er i nger ken Ese@@ kiel ityough 9 nahana ? I@@ gy@@ um@@ ior I@@ a W@@ u@@ ese Yehova É@@ r Ny@@ i ? Anmgbian ugen vea kwase na yange ve zua a iveren sha ishima i ve tse@@ e sha tom u pasen kwagh la nena , man kwagh la tese u nyi ? Ma@@ ac@@ i 24 - 30 , 200@@ 8 Se fa er Aberaham zende tar la za kighir cii ve va mase nyôron ken He@@ ber@@ on ga , nahan kpa á hemba fan Tar u Ity@@ endezwa la a se mbagenev kpishi . Shi ka se cii se fatyô u lun up@@ ania shin mbam@@ ishen shin eren tom shin Betel ga . Sha shighe u Anyom D@@ u@@ bu a M@@ tem@@ tor u Kristu la , nagh ku ip@@ aa kura ku a wase ve sha gbenda u vesen , nahan vea hingir vough . — Mpase 7 : 9 , 14 , 17 ; 21 : 3 - 5 . Jam@@ an@@ i ( b ) Aluer u ngu wuese Aôndo ken mbamsen ou yô , a wase u nena ? Mbam@@ sen mba ve k@@ ough iwuese man ish@@ u@@ ghun man zamber ker la ka vegher u injaa u mcivir u mimi . ( F@@ il . ( 2 Utor 17 : 3 - 6 ) Kwagh ne na yô se mba a vangertiôr ser , Aôndo una er kwagh u a kaa ér una er yô , shi una kure kwaghôron na vough kpaa . — N@@ um@@ er@@ i 23 : 19 . Yesu k@@ ur kwaghôron na a N@@ ik@@ o@@ dem@@ u ken Yerusalem yô , a mough a gba yemen ken G@@ al@@ il@@ ia , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki gar u Yerusalem la . Nahan ve kange ishima u suen ve . 4 : 10 ) Se tese ser se mba a iwuese sha iyua ne nena ? PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 8 , 9@@ 3 Kpa hemban cii yô , N@@ at@@ an yange tile sha mimi hen Aôndo ve fatyô u kôôm tor u lun a tahav ye . Shighe u se tagher a ve yô , se tôô ser ka shighe u se tese ser Yehova doo se ishima shi se tese ser se lumun m@@ tem@@ tor na a ishima yase i môm je la . 3 : 6 . M umbur mer kwagh u Mbashiada vande ôron mo sha kwagh ne la ka mimi . Kwagh u Ru@@ tu man Na@@ omi la tese ér mba gbe zuan a ak@@ ar a dedoo tsô ga . U@@ tele@@ f@@ on mb@@ akiriki taver ishe ken tar u K@@ en@@ ya je ka kwagh u in@@ umbe ga . Doo u Se D@@ ondo “ Kristu ” sha ci u Ny@@ i ? U@@ pristi mbagenev kua K@@ a@@ y@@ a@@ fa iyol na cii lu ken nongo u Mb@@ as@@ adu@@ shi mba ve na jighjigh ér mnder u shin ku ngu ga la . U hiden nengen kp@@ egh@@ ee sha gbenda u yange i naan u@@ iyua ken tiônnongo u Kristu u sha ayange a ngise la una tese se igbenda i vough i se fatyô u tesen ser se mba a ikyo i wan yô , nahan eren u@@ iyua mba ve lu sha ishima i Aôndo yô . Se kpa , aluer se sôr an@@ zughul a hen atô wase la fese ga yô , kape aa fatyô u vihin ikyar yan yase je la . Mb@@ al@@ ev@@ i za hemen u pasen ken msen ne ér : “ Nyian yô , se mba ikp@@ an , man tar u U ne uter asev W@@ er ve̱ ya atam a u man ah@@ ôm a u ne , nenge , se mba ikp@@ an ken u je . Sha nahan yô , doo u a hemba han@@ gen se u fan iyenge i akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya , a i er ken Ruamabera u ken zwa Heberu la ga . Jighjigh wou taver kuma u ú kegh Yehova , u a t@@ ende zwa ér una iv asaren a ou a vough la kpa ? ( Ps . Sha iyange i N@@ is@@ an 14 ai@@ k@@ ighe la , Yesu na mbaapostoli nav icivir sha u yan iky@@ ur a ve i za hemen vea na ken Tartor na . ( Luka 22 : 28 - 30 ; Yoh . Kwagh u Yesu lu ôron yô , er sha hiihii la ijende i or ne soo u m@@ ough@@ on sha ga nahan kpa , Aôndo yô kegh a kegh iyol u ungwan msen u mba ve ne un jighjigh ve eren hen a na la . Or@@ pasalmi yange lu a vangertiôr ér Yehova una kôr un sha uwegh ku y@@ an@@ egh , una za a na ken icivir i mimi . Mba a vangertiôr ér vea va nenge mkur u ku man angev kpaa . ( Mbaefese 6 : 14 ) Tor Saulu u tar u Iserael u tsuaa la yange hemba Aôndo ato , nahan icighan jijingi undu un . Nenge i lu kwagh u saan iyol u henen sha kwagh u shighe u ior cii vea zua a kwagh u ve soo la sha wono ! Aluer u fa inja i ati a ior kposo kposo mba i er kwagh ve ken Bibilo la yô , u hemba zuan a akaa a wasen we shighe u ú lu ôron Bibilo yô . Ior ub@@ iliôn imôngo nyian mba ken u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev atô kposo kposo , mba yange ve hii ken Bab@@ ilon u tsuaa la yô . Paulu kpa yange kaa wener : “ Mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” ​ —⁠ 1 Pet . 16 : 19 - 24 ) Kanyi yange i na un ishimataver ve za hem@@ ene ? Ngeren la seer kaan ér : “ I@@ sho@@ li@@ bo i hiihii la yange lu num tan sha hem@@ en@@ tor u Aôndo . ” Mose yange lôh@@ ô Kor@@ aki man ior nav ér kper@@ nan pe@@ pe yô ve̱ kohol he ’ t@@ ent@@ i u kohol ker a a@@ gb@@ á@@ nd@@ é a kwagh@@ hum@@ an@@ doon man kwagh@@ hum@@ an@@ doon kpaa . Tsô m lumun mer C@@ ar@@ ol@@ ine , anmgbian wam u kwase u vesen vea nom na , A@@ k@@ if , ve hen Bibilo a mo . Ka se lumun erdoo u Yehova ke ’ igbar zum u se dugh kwaghpasen yô 4 : 22 - 24 ) Se fatyô u ‘ hingir he@@ gh ken jijingi u mhen wase ’ nena ? Alaghga a dugh or kera , nahan sha hiihii la se nenge ser i tsaha nan za kar ikyaa inya shin i er kwagh a nan sha dooshima ga , hemban cii je yô , aluer nan ngu kôôsôô a vese yô . Ka a lu nyi je ia na ‘ mbamhen vea ngee se ken ishima ’ kpa , sea ôron kwagh u “ mbam@@ sur@@ shima ” mba ken Bibilo shi sea henen sha mi yô , ishima i gba se sh@@ imi . ( Anzaakaa 22 : 3 ) S@@ te@@ p@@ hen kaa ér : “ Yange m mough a tsombor wam , se za nyôr ya wase u i lu a bee tom ken atô na tsembelee ga , shi hemba nd@@ ahar a ya u b@@ an@@ ke na se la , sha er se p@@ ande inyaregh ki vihin yô . S@@ E MB@@ A ken tar u ior umiliôn umiliôn ve kera fe or u vea suur sha a nan shin kwagh u vea suur sha mi ga yô , sha ci u i bu@@ la ve shin i nzughul a ve ngee gande . Cii ve Aôndo u mimi gba Ifa , kwase u hiihii la yô , a kaa ér : “ Doo u or nana lu tswen ga ; yô , Me er nan or@@ wasen u lun er nan nahan . ” ( Gen . Aluer ican ngi eren il@@ ye@@ gh@@ egh i môm yô , alegh cii aa lu ken ican la imôngo . Aluer a civir il@@ ye@@ gh@@ egh i môm yô , a cii , aa ember imôngo . ” — 1 Mbakorinte 12 : 25 , 26 . Aluer u soo wer i va hen Bibilo a we shin u soo u zuan a Iyou i Tartor i̱ i̱ lu ikyua a we yô , lam a or u nan va ne u magaz@@ in ne , gayô , za hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g /@@ ⁠ ti@@ v la , maa nenge shin kpe , ape i nger ér L@@ A@@ M A V@@ ES@@ E la . Yesu na uma na lu sha ci u mba vea za tema tor a na imôngo sha Tartor na la tseegh ga , kpa kua “ sha ci u uma u tar ” u uumace mba ve kom u a yima ve la cii . ( Luka 8 : 1 ; Yohane 8 : 28 ) Tom u geman ior hingir mbahenen ne wa u pasen ior kwagh shi tesen ve kpa ker , nahan kpa ka i taver Mbakristu mbagenev mba ve fe kwaghpasen tsembelee la u tesen ior tsema tsema . Lu se uta@@ an tsegh se va ye ; orgen môm va ga . ( Tit@@ u 2 : 14 ) Ne iky@@ aior , ne mba a ian i tôvon fan ape a zua a non@@ go@@ ior la yô . ( Mateu 6 : 33 ) Kwaghôron u profeti u Yesaia u a kaa ér : “ U kiriki una hingir k@@ we@@ ior , man u hemban nd@@ ahar una hingir ik@@ urior i age@@ egh ; Mo TER , Me er kwagh ne fe@@ fa zum u shighe á kuma yô ” la , ngu iv@@ in kpôô kpôô . Sha mimi yô , ka hanma shighe cii a he@@ gh@@ em we u ungwan imo i mbamaren ou ga , kpa Aôndo kaa ér we u ungwan imo ve . Lu mpase u a pase Aôndo asorabo a na la . Ú H@@ ide Ú Er Tom Kpa ? ( Mat . 6 : 33 ) Mbashiada mba Yehova fa kwaghwan u Yesu Kristu wa ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo ne tsembelee nyian . P@@ alegh M@@ nenge u Tar u Nen@@ gen S@@ ha@@ gba u Eren La Tsô Yehova tindi Eliya hen A@@ hab@@ a ér a za kaa un yô , ic@@ egh ia za ken tar la , saa sha imo i profeti u Aôndo man ia kure ye . U@@ gen di kaa ér : “ I@@ an i i@@ civirigh i eren anmgbianev av tom ne hemba gban mo kwagh hegen cii . ” ( Genese 21 : 8 - 12 ; 27 : 46 – 28 : 4 ) K@@ asev mba ve lu Mbakristu kpa vea fatyô u pasen ishima ve sha kwagh . Heela tseegh ga , isharen i agumaior eren an@@ umbe ken makeranta , i ka i na ve u ngô@@ ôr lun a azende a bo ga la kpa , i taver tsô . Aluer yange vea nôngo u ungwan imo i Yehova yô , ma ve zua a ian ne , kpa ma kera lu sha ikyev i Tindi u Mose la ga . ( Luka 9 : 48 ) De se nenge er i hii ve ka i lu nahan yô . ( Mateu 24 : 45 ) Se zua a mfe u mimi sha kwagh u Aôndo , mfe shon u yange i ci@@ r un u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo la . Anmgbian u ng@@ ôm u kwase yange una va se inya sha mb@@ ee u kasua yô , a ô@@ rom akaa a doon mo kpishi ken Bibilo . ( Yoh . 10 : 16 ) Er ve lu a ishimaverenkeghen kposo kposo nahan kpa , iniongo i ihi@@ ar ne cii ngi civir Aôndo ken mzough shin ijiir na i p@@ endan angahar sha mi ne . Aluer mbamaren mba fan akaa a i lu eren hen u@@ iniongo mba ônov vev ve ze nahan , vea kura ve nena ? Se soo ser mbayev asev ve hen makeranta sha er vea fatyô u koson ayol a ve yô . Jo@@ y u se vande t@@ eren mkaanem nam ken ngeren ne la , nenge a akaa a nom na a de u eren er a lu henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova hegen ne yô . Nenge ase kwagh u ônov mba sha ayange a ase ne , mba ve undu tiônnongo la ve wuese mhôônom ma Yehova a zung@@ we ve la , man dooshima u tiônnongo a tese ve , kua m - sue u a sue ve la yô . • Hii nan ve ishima i ze Mbashiada mba Yehova iyol u keghen Yehova ga ? Kwagh ugen u yange m naan T@@ ed civir sha mi jighilii yô , mayange nengen kwagh u mlu na a Yehova la be@@ elee ga . ( a ) Bibilo tese ér ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i “ She@@ ol ” la man i ken zwa Grika i “ H@@ a@@ de ” la mba kwagh môm nena ? ( Ôr Yesaia 8 : 21 , 22 . ) Apostoli Paulu kpa yange pase ior Mkaanem ma Aôndo ken igbar , ken won u Yerusalem . Ish@@ aren gba zua a kwagh u se henen ke ’ ishima la tsung je , man dang u eren zua ityô vea mhen u henen sha kwagh u a zough sha mbamhen mba Yehova ga yô . • Ka atô@@ akaa a nyi a ne ve i gbe u se suur sha Yehova a ishima i m@@ ô@@ mô ? I de ve asorabo a ve shi i na ve ish@@ ô ve hingir ak@@ ar a Aôndo . ( Y@@ ak . 2 : 23 ; 1 Yoh . Alaghga orgen nana lu inja kundu kundu shin nana lu or u wan mbagenev ikyo , shin or u lun ishima legh legh shin or u wan nagh , shin or u den mbagenev kwaghbo . Hen shighe ne , Yosev vôso Maria , nahan ior kpishi tôô ér Yosev ka ter u Yesu kpôô kpôô . M@@ ̱ ô@@ ro@@ u kwagh u jighjigh u nan u Mbashiada mba Yehova - a ? ” Nenge ase er alaghga yange ior ungwan imo i Yehova sha u kuran tindi u i nger ken Duteronomi 15 : 7 , 8 la , a jighjigh u nan ér vea zua a injar yô . Een , “ icighan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa , sha u or u Aôndo nana̱ kuma nana̱ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo . ” — 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . Er Yehova a ne Wan na Jighjigh yô , se fatyô u nan hemen u Yesu la kpa jighjigh . Nahan cii kpa , Aôndo kor ior nav jimin cii sha u tan ve icin sha a@@ yom a Satan . ( Ef . ( Mbaromanu 2 : 4 ; 2 Mbakorinte 10 : 1 ) Mbakristu mba ve civir Aôndo cii gba u vea lu sar sar . ( 1 Peteru 2 : 9 ) Shighe va karen ken hemen yô , i hingir u yilan ikyurior ne vough nahan ér “ Iserael u Aôndo . ” — Mbagalatia 6 : 16 . Kwagh u zege@@ can , u Yesu tsengaôron ne taver jighjigh u nan wase . Bibilo ôr se kwagh u Aôndo ér : “ Tom Na ngu vough ; gadia igbenda Na cii , ngi jighilii . Ngu a ishimaveren sha tom na u hiihii u a va na un la , man maa un iyol kpen kpen . Yange Yesu “ mgb@@ ough a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man mimi kpaa ” shi “ ic@@ ugh kpaa lu Un ken zwa ga . ” Yange na ior udubu imôngo mba ij@@ en kôr ve la kwaghyan sha ivande . — Yoh . 6 : 10 - 13 . Heela tseegh ga , mbayev mba kiriki ka ve zenden ve te@@ en akaa sha ajiir a aka@@ ah@@ endan a til sha er vea zua a asange a su@@ lee yô . Elisha yange fa er iky@@ um i mbatyomov lu a na sha u wasen un yô . Nahan kpa , “ zege@@ can la ” una va a aka@@ ats@@ eren aa hemba a ng@@ an ica je . Kpa mba gem mba taver ve asema ér ve civir Yehova sha ci u un man Yesu ve doo ve ishima , kua mba@@ wan@@ ndor a ve kpaa . — Mateu 22 : 37 – 39 . Mba n@@ em tom u ikp@@ ur pania yô , m mough m yem ken ger@@ i u N@@ ar@@ ran@@ d@@ era , u a lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i ger@@ i u C@@ o@@ wr@@ a , vegher u shin ity@@ ô@@ tar la . Anmgbianev ve doo u ishima . I lu nahan Yehova erem ma kwaghbo ve@@ e ? ’ Í L@@ Ô@@ H@@ Ô han@@ ma@@ or cii ér nana er nyi ? Sha nahan yô , 2 Peteru 3 : 13 tsengaôron ér : “ Se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je [ Tartor u Aôndo u sha ] man tar u he [ non@@ go@@ ior u he u shin tar ] u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa Na la . ” 16 , 17 . ( a ) Ka nyi i tese ér se mba hendan a u@@ gomoti ga ? Aôndo una za hemen u eren ior batisema sha icighan jijingi gbem sha won@@ oo ? Doo u se tese iyol i hiden a mi ijime sha u fan ser ka sha iveren i Aôndo se ze iky@@ ura ye , ka sha mfe wase ga . ( 1 Kor . Kpa ne yô , ne mba ic@@ u@@ wan@@ nongo , nongo u upristi mba sha inja i tor , icighan@@ ikyurior , non@@ go@@ ior u Aôndo jim , ka sha u né yôô aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila ne ken ime , A va a ven ken iwanger Na i kpiligh iyol la . Ieren i dedoo i kwase la ia na nom na una soo u fan er i hii ve a lu a imba ieren i dedoo la yô . Kwagh ne na yô , mba ve eren kwaghyan ve naan ior la zua a ian i ungwan akaaôron sha mkohol shi lun imôngo vea Mbakristu mbagenev . Yehova “ de@@ en kwaghbo wuee , ” shi ngu a tahav mbu wanger mba ve gem asema sha kwaghbo u ve er la . YO@@ H@@ AN@@ E U ER@@ EN B@@ AT@@ I@@ SE@@ M@@ A yange tile vea mbahenen nav uhar . Yange fa je ér dooshima u Aôndo ka kwagh u vesen ken mcivir u mimi , shin er ior kpishi ban a imba dooshima la nahan kpaa . Shi hanma mgb@@ er u Iyoukura man Awa@@ ke ! Er se lu nengen a m@@ vihi u hemen u Satan yô , se mba hemban nengen a aeren a Yehova a vough la tseer tseer cii . Er Paulu ver ishima ér vea sôr mbamzeyol mbara nahan , shighe u lu ken M@@ ase@@ don@@ ia la je , Tit@@ u za ôr un ér washika na la na anmgbianev mba ken K@@ orinte ure shi ve gema ishima , nahan saan Paulu iyol kpishi . — 2 Kor . Umbur wer , ka we tswen u hii henen nahan ga . 26 Kwagh u Se Hen hen Yesu — Sha Kwagh u Uma u hen T@@ so@@ mbor La Kanyi kwagh Yehova una er a akuraior a a soo kwagh u utya yum laa ? Kwagh u yange er Bar@@ u@@ ki la shi tese se kwagh u dedoo sha kwagh u iyol i hiden a mi ijime . U timen ken ayol a ase la inja na yô , ka u henen sha mlu wase . 1 : 2 - 7 , 9 ; 2 : 19 ) Yange una vese kwase shin una lu a tsombor nahan , ma kô@@ r@@ cio u eren ityom i yange er la kpa ? Shi una kura ‘ zege@@ ikpelaior i í lu , ma or fetyô u ôron i iyenge ga , i í dugh ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa ’ la . Mbakristu mba mimi mba pasen ior kwagh u Tartor u Aôndo . • Anyom nga va karen sha shighe ugen yô , Paulu kaa ér una za a ijir hen Shi@@ sar shin er G@@ om@@ na F@@ es@@ e@@ tu man Tor A@@ gri@@ pa yange ve zua un a “ ma kwagh u kuman ku shin ik@@ ang@@ enev tsô kpaa ga ” nahan . — Aerenakaa 25 : 10 - 12 , 24 - 27 ; 26 : 30 - 32 . Sha kpôô yô , loho u ken takerada ne ngu uma shi u tema gbilin ga . — Mbaheberu 4 : 12 . Con@@ ne@@ l@@ l ) , 3 /@@ ⁠ 15 Er yange i tes@@ em iyev je ér kwaghaôndo u Greek Or@@ th@@ o@@ do@@ x Ch@@ ur@@ ch ngu a mimi yô , mo kpa m lumun je m yange An@@ ton@@ is mer a̱ de van mo inya , shi m hii u timen ken Bibilo vea or@@ hemen kwaghaôndo la . Ka sea hen Bibilo yô se ungwa akaaôron a Yehova . Er se lu ior mba se yer sha iti i Yehova yô , se mba wan ago iyol sha ci u “ iyange i TER ” la sha u eren aeren a icighan@@ egh kpa ? Yange m hen zwa u P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese , m been yô , i ver@@ em ortamen u ningir sha ken kpen@@ tar u R@@ i@@ o G@@ ran@@ de do Su@@ l , ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i B@@ ra@@ z@@ il la . T@@ erem er tom shighe u Iyange i Me@@ men na i anyom udubu imôngo la , shi ngu eren tom her , nahan me fatyô u eren tom sha Iyange i Me@@ men . ” Yange kaa ér : “ Ne ior , ne fa , ka sha tom ne se zough a inyaregh y@@ ase@@ gh mi ye ; ne mba nengen , shi ne mba ungwan kpaa , ka ken E@@ fese tseegh ga , shi ci@@ ôn ma i lu ken A@@ shia cii je man Paulu ne a lu u@@ lu@@ gh ior kpishi , geman ve je , ngu kaan er , mban mba i eren sha ave ne ka mba@@ aôndo je ga . ” ​ —⁠ Aerenakaa 19 : ​ 25 , 26 . Ver ase ishima er mkaanem ma hiin Pasalmi 37 la ma te se icin sha kwaghbo u una fatyô u ts@@ eren se la yô , ma kaa ér : “ Ishima i̱ de vihin we sha ci u mba@@ eren@@ akaabo ga , man shi de tem kwagh u mba@@ eren@@ af@@ er la kpaa ga . ” • Hii nan ve se ember ken mfe u se fe Aôndo nee ? Se vea ior mbagenev kpishi di se mba veren ashe u va v@@ in@@ en am@@ ar , tesen iember yase ken tar u he u Yehova la . ​ — E@@ ks . Yesu Tese I@@ civir i Aôndo V@@ ough NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 PE@@ E@@ J@@ I 23 - 27 U seer sha kwagh u yange i na naagh ku sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia a mi la yô , shi sha iyange shon la i na naagh sha ib@@ ua 2@@ 2@@ ,000 man iyôngo di 1@@ 20@@ ,000 . — 1 Utor 8 : 6@@ 2 - 65 . ( Pasalmi 1@@ 10 : 2 ) Nahan Daniel 2 : 44 kaa ér Tartor la ua “ hembe [ u@@ gomoti mba uumace cii ] avur avur , ua tim [ ve ] , ” kpa ú yô ua lu gbem sha won . Mic@@ hel@@ le : Se fatyô u kaan ser tese . Se Mba H@@ ingir Or@@ vesen sha Tom u Se Eren Mbagenev sha Dooshima La Tartor u Aôndo ngu a Tor u Aôndo a ver yô . Kpa er A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a soo wener una hungur a tom na u pasen ior kwagh la ga yô , á gba mi ngeren u@@ washika hen ior kposo kposo . Se tsua Aôndo ser a̱ lu Or@@ hemen wase nena ? Yesu yange kaa a Mar@@ ta ér : “ Or u nana nam jighjigh yô , shin nana kpe kpaa , nana lu uma . Man an@@ ti or u nan lu uma man nan n@@ em jighjigh yô , nana kpe mayange ga . ” Apostoli Peteru wa se kwagh ér doo u se lu amba@@ aior a Aôndo a lumun a yô , “ er [ se ] keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , man [ se ] eren sha u i̱ va fe@@ fa yô ; sha iyange la yô , U@@ sha vea y@@ egh vea saa kera man ase@@ ma@@ akaa cii aa hi@@ a aa s@@ ough kera . ” ( 2 Pet . ( 2 Peteru 3 : 11 , 12 ) Aluer se mba eren akaa ne yô , aa wase se se hemba keghen m@@ ve u “ iyange i Aôndo ” la saan saan . ( Amo@@ shi 4 : 12 ) Lu u mayange Iserael u b@@ an@@ en a jighjigh u nan la una war iji@@ r@@ ôron i mtim i Aôndo lu van a mi sha a ve la ga , gadia Yehova yôô sha kwa n@@ igh@@ eni kaa wener : “ Me kera hide a m@@ tsaha na ijime ga . ” ( Pasalmi 1@@ 10 : 1 ) “ Mbai@@ hyomov ” mban yô ka Satan u yange hii ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la man mba ve lu “ vor ” na la cii . Nahan kpa ka hanma or cii u ôr kwagh a nan nahan a doo nan ga . Ishim@@ at@@ aver i Yesu la mgbegha se u ven@@ gese . Yange Yesu tese mtsera u á lu sha u dondon kwaghwan sha han@@ mô yô . Ka m soo mer me fa ityôkyaa i ve er kwaghbo la , man kwagh u ve lu henen ken ishima hen shighe shon la . Kwagh u E@@ s@@ a hen la kôr un ken ishima , nahan a tsegha iyol na sha ci u Yehova . “ Ka an nan fe mhen u Ter je u nana tese Un kwagh@@ a ? Shi kwagh la una na se kera na anmgbianev asev jighjigh ga . Kpa hegen ne ishima vihi un a mo , man lu kwagh u van@@ den eren ga yô , sha ci u m hemban un ato ga . Mba s@@ ônon or u hemban tahav sha won cii la kwagh . Á kaa ér : “ Ô@@ no@@ v mba Iserael kera fatyô u kenger ishigh ki Mose ga sha ci u iengem i ishigh nagh . . . i ci@@ gh@@ ir asema a ve . ” Or@@ gen u Na Jighjigh a U@@ ityendezwa mba Aôndo Yô ( Aberaham ) , 7 /@@ ⁠ 1 Kpa ka ua la@@ gh a n@@ ôô yô , i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya man ajiir a lun a@@ wen a@@ wen la a gema a ci@@ r a im@@ end@@ enev mbi lun a u@@ im@@ on@@ don atô wue wue he ’ inya kp@@ ú@@ l@@ ú@@ gh@@ ú@@ ú . Mbam@@ gem mba ior yange ve tagher a mi ken uuma vev la vea fatyô u wasen se u fan aeren a se lu a mi ve aa wase se tagher a mbam@@ gem yô . G@@ om@@ er yange mar Ho@@ sea wan môm , shi mar ônov mbagen uhar sha idya . Sha hiihii la saan mo iyol u lun imôngo vea agumaior a yange lu inja er nga yan tar sha ishima ve la . Á kaa a Shi@@ on ér : “ U kiriki una hingir k@@ we@@ ior , man u hemban nd@@ ahar una hingir ik@@ urior i age@@ egh ; Mo TER , Me er kwagh ne fe@@ fa zum u shighe á kuma yô . ” Aluer se gbidye kwar sha akav a mbacivir Aôndo mba i er kwagh ve la , shi se dondo ikyav i ve ver la kpaa yô , se hen u wan ishima a atsan . Or u nan fe u wan ior kwagh nan we ve ikyo , shi nan ne ve civir shi nan eren a ve doo doo kpaa ( b ) Mbayuda mbagenev , shi ken masejime yô mba ve lu Mbayuda ga mbara kpaa , yange ve va kav ér nyi ? Ka tahav mbu hemban cii mbu nyi Yehova a ne se , man doo u se s@@ ônon ser i na se mbu sha ci u nyi ? ( Ivur 3 ) Nahan cii kpa , Yosev tagher a iky@@ aren i kpilighyol . A kaa ér : “ A@@ kur@@ aior cii , a̱ kohol imôngo , ior cii ve̱ zua imôngo . Sha kpôô yô , gba u se time sha kwagh u Bibilo jimin cii i̱ er sha kwagh u mlu u ior mba dedoo , u ken hemen la . Anmgbianev mba hen tsombor môm mba ve civir Yehova je kpa gba u vea nôngo kwagh kpoghuloo ve vea ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa ye . M@@ ig@@ uel ngu ijende na i ishima ishima shi ngu nôngon kpoghuloo ér anmgbian na u he ne a due pur@@ usu tsuaa . 12 : 1 - 3 , 9 - 15 ) A shi nan kpa Mose yange wa ishima a ity@@ uh@@ wan@@ ev vev mb@@ ira sha ci u ishima i legh legh i lu a mi la . Ôr Yesaia 5@@ 3 : 3 . ( Ôr Yosua 21 : 43 - 45 ; 23 : 14 . ) Yehova wasen mbatomov nav hanma shighe cii ér ve eren ishima na . Ka nyi i ne ve i gbe u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea za hemen u eren tom a mkav ve u ken ishima laa ? Ishim@@ a@@ verenkeghen ne i wase se u lun a mnenge u vough sha kwagh u uma . Mkaanem ma Yesu mara tese ér lu veren ikyuryan i he , i ia kar a tile sha ityough ki ikyuryan i Tindi , i Aôndo ya a Mbaiserael sha ikyev i Mose la . Tom u pasen mbagenev loho u dedoo u Tartor u Aôndo la yange u lu Yesu kwagh u vesen . ( M@@ ar . Tor u Tartor u Aôndo yô , ka Yesu Kristu u i nder un shin ku la . U zua a mtsera ken kwagh u se hide se tim sha mi ne je he ? Or ka nan za iky@@ ura ken uma sha mimi inja nena ? 19 : ​ 11 - 14 . 11 : 1 - 13 . Nahan aluer se mba tô@@ mon akaa a ior ga yô , a hemba doon . — Mbaromanu 1 : 28 – 30 . Aluer ka nahan yô , gba hange hange u se lu a isharen i eren kwagh sha shighe . Er ior kpishi ken tar ne ve lu yaven ken jijingi yô , ka nyi ia wase se ve se de u pasen kwagh torough torough ga ? Í pase er Yesu a lu nyian la ken Mpase 6 : 2 nena ? Aluer ka atindi a sha kwagh u an@@ za@@ agh a ke ’ Bibilo la i dondon yô , gba u aa wase ior u lun a inja uma i kundu kundu man i saan saan kpaa . ( Yosua 24 : 14 – 22 ) Sha nahan yô , ka we iyol you ú tsua u tseghan iyol you sha ci u Yehova shi eren ishima na sha ayange a uma wou cii ye . Anmgbianev mba nomso man mba kasev ka ve sue un sha u tin@@ d@@ in un a u@@ washika shin lamen a na kundu kundu cii man shighe u mkombo kua shighe u i dugh mkombo kpaa . Se umbur kwaghwan u dedoo u anmgbian ugen yange wa se ne . Yange kaa ér : “ P@@ ase nen Yehova mbamzeyol enev . Mbakristu nyian kpishi kpa dondo ikyav i mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u mba un@@ yi@@ in mbara , ka i̱ g@@ um or@@ ny@@ ar la ga . Nahan gba u me tsa shin mat@@ o wam ayange a kar kpuaa . K@@ er Per@@ apera u Aôndo Ka hanma shighe nahan nana ôr nom u nan kwagh ve a doo nana ? Man aluer ka inja er ne fatyô u sôron zayol la ga yô , ker nen iwasen hen mbatamen mba ken tiônnongo u Kristu . Aluer ú er nahan yô , ú lu dondon kwaghwan u Paulu á we ne , á kaa ér : “ De hingir nen inja i môm a tar ne ga , kpa i̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen sha er né kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” — Mbaromanu 12 : 2 . ( 2 Timoteu 2 : 19 ) Anmgbianev mba ka ve ôr iyenge i ior mba ve ye bredi shi ve me wain sha shighe u umbur ku Yesu la , fa or u i shigh nan mkurem sha mimi ga , ka Yehova tseegh a fe ye . Ka sha ci u ter@@ u man ngô@@ u mba tamen a we shin mba a mfe hemba ú tseegh tsô ga . Kpa Mbashiada mba Yehova mba gem mba eren akaa sha asema a ior ér ior ve soo ve shin ve lumun ve ga . Kwagh u vesen yô , ka u civir Yehova er u fetyô la cii . ( K@@ ol . U pine wer ikyum@@ utya i̱ i̱ hembe ikyum@@ utya you kwa har ne nahan hii nan Aôndo a de ér i va ta num sha a we@@ e ? 6 : 16 ) Kwagh u yange tese ér Aôndo tsua ikyurior i Iserael i ken jijingi ne yô , lu iyua i icighan jijingi i i na ve sha ivande , ve hingir u lamen ken ijô kposo kposo la . ( 1 Kor . Ne@@ hem@@ ia er nena shighe u mba@@ ah@@ end@@ anev wa ve kwagh iyol laa ? ( 1 Mbakorinte 3 : 9 ) Man er mbatyomov je kpa ve lu a ci ken tom u pasen loho u dedoo ne nahan ka kwagh u kpilighyol ga he ? — Mpase 14 : 6 , 7 . Se er nan ve se palegh mcivir u aiegh ? Mkaanem nam kaa ér : “ Mo TER M gem kposo ga , ka nahan man ne ônov mba Yakob kpaa , i tim ne ga ye . ” ( 1 Timoteu 5 : 17 ) Aluer se mba wuese shin nan mba i shigh ve mkurem la icivir za karen ikyaa inya yô , a kera doo ve ga . Y@@ e@@ h@@ u fa je ér aluer i ungwa kwagh u un wa ishima u eren la ken Yes@@ er@@ e@@ el yô , mhen na la cii una saa ishe . M@@ fe u orumace sha kwagh u ura za sh@@ imi kuma nena ? Aluer ú dondo imba gbenda ng@@ in yô , Bibilo ia hingir we kwagh u vesen — di er ior umiliôn imôngo kpa i̱ lu he ’ a ve nahan — ia kera lu takerada u dedoo di tseegh he ’ a we ga . ( a ) Kanyi kwagh yange Aber@@ am fatyô u nengen a mi sha ashe a jighjigh u nana ? 1 : 22 ) Shi er nan lu ungwan er se lu eren msen sha gbashima yô , nan kpa nana hen u eren msen . ( Yohane 13 : 1 ) A@@ yange shi at@@ aan tsô maa “ Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ” Shighe u Yesu lu iyev la , ma shighe môm tsô taver mbamaren nav ityough ga , shin er ve lu perapera ga nahan kpaa . “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” er tom u Aôndo a ne un la gba uwer ga , a na ior mba ve soo u yan kwagh la kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough . ( Mbaheberu 10 : 7 ) Kwagh ne wa u nan uma na sha u a lu nagh sha ci u asorabo a uumace la kpa ker . Gbenda u sha 2 : T@@ aver or@@ ya ugen u a civir Aôndo kpoghuloo yô , u nan jighjigh a ityesen i i kaa ér mba va nan mbaaferev ican ken ig@@ y@@ am@@ usu gbem sha won ga la . ( a ) Aluer se soo ser Mkaanem ma Aôndo ma gema se yô , gba u se ôron ma shi se gbidyen kwar sha mi sha ci u nyi ? Alaghga ú fa er Aôndo yange na Mbaiserael atindiakaa u@@ deri imôngo yô . ( Mateu 5 : 29 , 30 ) M@@ cie u cian Aôndo la kua u mayange nyôron iyol ken akaa a aa maa isharen i iji@@ mba@@ gh ken a vese la ga , shi a kua u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh kpaa ga , nahan doo u se ‘ gema ashe ase kera se kenger gbil@@ in@@ kwagh ’ ga . U se fan ser Yehova wa iyol kegh a kegh u den se asorabo a ase aluer se gema ishima sha mimi mimi la ka kwagh u nan se m@@ sur@@ shima , kpa ka i k@@ unda se iyol u kaven ser ashighe kpishi asorabo nga a va a akaa a vihin tsung . Se kpaa se mba a ityôkyaa i se lu a vangertiôr er or@@ pasalmi nahan , gadia Yehova gema kposo ga . Gadia hegen je , Mbakristu mba hemban tagher a mbamzeyol cii . Ma@@ an@@ a@@ ma ngu a ashe ahar a a nengen a mi yô . Davidi yange yi@@ er sha mkav u vande lun a mi sha kwagh ne la ga . Ken ityar igen yô , i tôô ér ônov mba kasev doo ga , nahan mba hembe vihin iy@@ av mbu ônov mba kasev a mba nomso . Er ka m duen kwaghpasen hanma shighe shi m henen kwagh hen anmgbianev mba kasev mbagenev yô , kure kure tsô m seer fan kwaghpasen . Shi una fatyô u me@@ en se sha ikyev i mba se henen makeranta a ve imôngo shin mba se eren tom ijiir i môm gayô mba hen tsombor wase mba ve lu Mbashiada mba Yehova ga la ér ve tu@@ ur se ken ijime se hen makeranta kpishi shin se er tom kpoghuloo sha er se lu yôugh@@ yô@@ ugh yô . Mbamaren av yange ve nôngo sha afatyô ve cii ér vea wasem m hide sha h@@ w@@ ange , kpa m soo ga . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 7 : 19 - 22 ) Tor Saulu vea wan na Yon@@ at@@ an yange ve kpe sha U@@ wo u G@@ il@@ bo@@ a ikyua a Me@@ gi@@ do zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ fil@@ iti hemba Mbaiserael ityav la . — 1 Samuel 31 : 1 - 7 . Ashighe agen yô , mbaapostoli ve ver anmgbianev mbatamen man udi@@ ak@@ on jighilii , er shighe u yange ve ver nomso@@ mbaiorov uta@@ ankar@@ uhar ér ve karen ka@@ se@@ v@@ mb@@ ac@@ ôgh@@ olo@@ v kwaghyan ayange ayange la nahan . Nahan Yehova na kwase u injaa ne iveren kpishi . Ka di vough er se mba a takerada u tesen ér se mba a ma ikyav mb@@ ì mb@@ í lu mbi y@@ asev nahan . Akaa a a er ior a i nger heen kô@@ h@@ ô kô@@ h@@ ô ne hingir môm ken ikyav mbi me gema wan ken i@@ kpa yam i duen kwaghpasen a mi la sha er me tesen ior ve nenge ikyav i dedoo i tesen ér Bibilo ia fatyô u b@@ enden a ior yô . ” — Mar@@ c , B@@ el@@ gi@@ um . A@@ bel yange tsa sha won kuma er ior mba sha ayange na la ts@@ aan nahan ga , alaghga yange tsa kuma anyom er deri môm nahan tseegh . Nahan kpa , A@@ bel yange eren akaa a doon Yehova . Mb@@ ia bee a nyityô hông@@ or man ifer cii . ( Marku 7 : 22 , 23 ) Ish@@ ember i “ sh@@ ir ashe shin ” la , ashighe agen ka i tese ér or u nan lu sha i@@ aven i vesen yô nan hide a iyol i nan ijime nan ngu eren kwagh a ic@@ an@@ or . Aôndo yange tsengaôron ér “ vor , ” ka orgen u vough je la , ua tim Satan vindi vindi shi ua kar a ican i Satan man Adam man Ifa ve ve a mi la kera . ( Mbaheberu 10 : 12 , 13 ) Hegen ne Yesu ngu Tor sha , shi mbadondon un mba ve lu shin tar la mba yôôn loho u dedoo sha tar jimin cii . — Ôr Daniel 7 : 13 , 14 ; Mateu 24 : 14 . Hanma mzough u mbatamen di ngu a tom u vesen u tôvon sha akaa a Ruamabera a kaa ér anmgbianev vea eren ve vea kuma u veren ve mbatamen shin udi@@ ak@@ on ken nongo u Aôndo la vighe vighe , cii kaan ér ve kuma ye . Man er se kange ishima u lun tse@@ vaa nahan , se kôr nen ishimaverenkeghen yase i uma u tsôron la gb@@ ang je . Nahan kpa , aluer se har uma wase cii sha u keren inyaregh ser se kure mbamgbe asev yô , se mba eren kwagh sha kwaghfan ga . Ab@@ ish@@ ai yange lu môm ken an@@ om@@ aior a vesen a Davidi a atar la ga . ( Yohane 17 : 15 - 17 ) Aluer se zua a mfe u Mkaanem ma Aôndo la yô , una kura se sha er aeren a tar u uumace , u Satan a lu hemen u ne aa bende a vese ga yô . Nahan , mayange je , e@@ ev mbu Aôndo mb@@ ua fatyô u lun i@@ been na mimi ga . • Se kura ishima yase nena ? Shi ve lu er or@@ tom u wan h@@ w@@ ev , u yange venda u eren kasua sha ci u ter na la nahan . Nahan yô , Orkristu u nan civir Aôndo sha mimi yô , nana̱ pase wang ér , ka Mbashiada mba Yehova nan soo ér ve ii ku la sha gbenda u Bibilo i lumun la ye . ( 2 Kor . ( Yobu 38 : 4 , 5 ) Aluer u hen er mbampin mban ve lu a inja yô , vea wase u u fa er Yehova a hembe kwaghfan man agee yô . M@@ kav u se kav Mkaanem ma Aôndo ne na yô , ati a se yaren tom a mi ken kwaghôron wase la kaha kposo . Shighe u mba ve kom ken jijingi ka vea kôôm or u nan ne jighjigh a ve imôngo “ sha ishima i legh legh ” yô , ka ve nôngo u eren kwagh la sha u@@ ee man sha mh@@ ôôn kpaa . — Mbagalatia 6 : 1 . ( 2 Kor . 11 : 23 - 27 ) Shin er a@@ dooga ngise Paulu vôso kwase nahan kpa , mba va ne un tom u apostoli yô , a tsua u lun kwa@@ v . ( The New Eng@@ lish Bible ) Sha gbar ne yô , í zua mkpeyol sha h@@ w@@ ev man ikyo i wan sha kwagh ga jimin cii la , man kwagh ne gema zua sha lan shin ib@@ um@@ egh kpaa . Yehova We Se Iky@@ o J@@ e Kpa ? Kpa gema dooshima di ye ? Takerada ugen kaa ér , ishember i ken zwa Heberu i í gem ér “ umbur ” la , inja i i̱ yô “ ka u or eren kwagh u a doo nan ishima , u a hungur nan ga la . ” KA I@@ SH@@ I@@ M@@ A i Aôndo u Mbakristu mba mimi ve z@@ aan ityav ve za wu@@ an ior mba ken ityar ig@@ en@@ ee ? ( Mat . 19 :⁠ 6 ) Se mba nengen ivaa yase ser ka kwagh u gbe@@ ke@@ ke , ka a kera lu u se fatyô u yaven a or u se vese nan la ga je kpaa . 15 : 13 ) Shighe u Yesu lu eren tom na shin tar la , yange keghen a keghen iyol u wasen ior shi tesen ve kwagh u Ter na kpaa . A nger ér : “ Kpa se yô , se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za saan ishe ga , kpa se mba mbananjighjigh sha er uma una war yô . ” Ken inyom i 19@@ 23 la , kom anyom 12 yô , a er batisema sha u tesen ikyav i iyol@@ tseghan i yange tsegha sha ci u Aôndo la . M@@ pin sha Kwagh u ken Bibilo , Z@@ ayol u M Lu a M@@ i Yô , Ka Ny@@ i Me Er@@ e ? 14@@ 7 : 3 ) Ken mbamlu mba taver tsung , mba ishima i ze se iyol sha mi je kpa , Aôndo una fatyô u nan se m@@ yô@@ h@@ ôr , aluer se er msen hen a na a jighjigh u nan shi se mba kuran atindi a na yô . — Ôr 1 Yohane 3 : 19 - 22 ; 5 : 14 , 15 . Heela tsegh ga , mba eren akaa a perapera shi ve ta ikyar a Tartor u Aôndo kpaa . ( Mateu 4 : 10 ; Mpase 19 : 10 ) Sha ing@@ in ne kpaa á pav a tar ne . Nahan kpa , mba za mgb@@ ôghom a B@@ it@@ in@@ ia yô , Yesu shi yange ve sha icighan jijingi . Aluer gumor u nan lu civir Aôndo ainge er isholibo i vesen yô , kanyi ia wase nana ? ( Mateu 18 : 15 - 17 ) Shighe u iniôngon i se nenge u been a mbamzeyol la ka ia ume atam yô , kwagh la ka a na msaanyol je i zua ga ! — Mbaromanu 12 : 18 ; Mbaefese 4 : 26 , 27 . 2 : 24 ) Ior mba ve lu a kwaghfan yô , ka ve gbidye kwar sha zayol zu@@ lee , ve nenge er vea ôr kwagh a mbagenev ve a vihi ve ga yô . David J@@ ones ôr kwagh na hen shighe ne kaa ér : “ Tor R@@ ad@@ a@@ ma ka or u ng@@ een a mhôônom shi lun sar sar a ior kpaa . Alaghga ing@@ y@@ egh k@@ in k@@ ia kua ib@@ aver i ma uwer u karen , i yange i nyôr fele ga , nahan i wa i sha ib@@ aver i uwer shon ga yô . Aluer se soo u maan jighjigh u nan u una wase se u wan ishima a am@@ een a mbahenen mba Yesu cii ve tagher a mi la yô , saa se ôron shi se timen ken Bibilo ayange ayange shi se z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu shi se k@@ us@@ un mimi mba ve lu im@@ aagh ki jighjigh u nan la ken asema a ase kpaa . T@@ so@@ mbor ugen yange u lôh@@ ô ikp@@ ur pania ugen vea kwase na iwer hen ya ve . U@@ pania mban lu mba@@ beenyol . S@@ ôr ian ver sha er ú hide ú va hen Bibilo a nan yô . Bibilo ôr kwagh u i nger ken Yesaia 4@@ 9 : 6 la sha mbahenen nav . ▪ Mbashiada mba Yehova mba taver kwase u nan lu ken nongo ve ishima ér nana taver nom u nan u nan eren kwaghaôndo môm a nan ga la ity@@ ough@@ o ? Ity@@ esen i i gbe inya mayange ga i Yehova a ne ior nav la ka gbenda môm ú a kor ve sha u i kpe ve iyol ken jijingi yô . Ngeren u hiihii la ôr kwagh u uityendezwa mba doon tsung mba Aôndo yange er shi bu@@ m ér una kure ve yô . U kôron azende a he la kpa ngu a wase ú u zan hemen a tom wou . ” T@@ ime sha iyol you sha kwagh u ú er ken Mkaanem ma Aôndo la . Kpa ve wu@@ he ior mbagenev ken pur@@ usu sha ci u ve wua ior . Yange ve lu a̱ ar sha mkur u uma ve u eren perapera la ga . 3 : 23 ) Aluer u er nahan yô , u mase kaven wer , mkaanem ma i ne i nger man ma kuren sha a we , ma kaa ér : “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” ​ ​ —⁠ Anz . ( Yuda 20 , 21 ) Er u lu veren ashe a uma u tsôron ken Paradi@@ so yô , u ngu a ishimaveren wer ú hide ú hingir gumor u lun a gb@@ ong gb@@ ong iyol shi ú lu a shighe u eren akaa a dedoo shi henen kwagh u Yehova gbem sha won . Nahan kwagh a lu u una na nan nana hii u lun a isharen sha kwagh u nomso@@ or shin kwase ga . Ve kar sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh shin Zege@@ mnger u Nyian u pav her atô yem ken iy@@ an man ken im@@ ese la . ( Y@@ ak . 3 :⁠ 2 ) Nahan kpa , mba fe iky@@ ar@@ yan i dedoo sha m - de u mba ve ye ikyar ayol a ve la ve den ayol a ve kwaghbo vindi vindi la , ka ik@@ wa i ve vihi ayol a ve ishima la ga . ( Anzaakaa 25 : 1 ) Anzaakaa ne tese er i doo u suur sha Yehova yô , shi nga a atesen a injaa agen kpaa . Ken Bibilo yô , ishember i “ uma ” la ngi ôron kwagh u or jimin cii . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato yange i̱ na yô , i h@@ ungwa Saulu iky@@ ôn@@ ough . — 1 Samuel 10 : 8 ; 13 : 5 - 13 . Ve tsu@@ me kpishi sha gbaa ne . Kwagh ne tese wang ér ka Aôndo a ne akaabo a lu eren ior ga ; shi ka un a ne ve lu yan ican kpaa ga . Er m lu nôngon mer me gema inja la , kwaghwan u i nger ken 1 Mbakorinte 15 : 33 la bende a mo tsung . I kaa hen ijiir la ér : “ U@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” Yange kaa ér : “ Me tese mba@@ eren@@ akaabo igbenda You , mba@@ asorabo kpaa vea gema asema , vea hide her a We . ” — Pasalmi 5@@ 1 : 13 . K@@ at@@ y kaa ér : “ Yange lu z@@ ange u zuan a ijiir i injaa i tsan ga . ( Genese 22 : 2 , 12 ) Kape se kpa aluer se mba ungwan imo i Yehova shi civir un a ishima i taver ve se lu a vangertiôr ser se zua a injar je la . Ab@@ es@@ al@@ om — Or u Kwagh H@@ ange Un Lu K@@ eren É@@ r I@@ an I@@ ̱ D@@ u@@ e Yô Se hen nyi hen mba ve civir Aôndo anyom imôngo laa ? Uma u Yesu cii yange har sha nyi , man se kav un nena ? ( Y@@ ak . 3 : 2 ) Aluer sev doo se ga , nahan se ôr kwagh a or sha gbenda u se hi@@ di se vaa af@@ an@@ yô sha mi je kpa , se soo ser maa nana tôô ér se “ vihi tu ” shin “ se wa kwagh u orgen ikyo ” ga ze . Or la lu F@@ il@@ ib@@ u , or@@ henen u Yesu , a pine O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la ér : “ U kav kwagh u u lu ôron ne kpa ? ” ( Heb . 9 : 6 , 7 , 11 - 14 , 24 - 28 ) Doo se kpishi er i de se asorabo a ase shi i wanger imoshima yase sha ci u se na jighjigh ken awambe a Yesu la yô ! A seer nan un tom shi a kaa a na ér mbacivir Yehova sha mimi shi her@@ egh kuma iorov 7@@ ,000 . “ Mimi u i@@ vangeli ” ne ver ishigh sha Yesu Kristu man mp@@ aa u p@@ aan hem@@ en@@ tor u Yehova iyol sha ikyev i Tartor la . ” Yange i hii Bibilo i henen vea or shon , shi hii u zan mbamkombo mba Mbakristu kpaa . ( Pasalmi 31 : 5 ; 43 : 3 ) Yesu lumun wener mkaanem ma Ter na ka ma mimi , shi a pase kpaa wener : “ Ken u@@ profeti i nger er : Ve cii Aôndo Una tese ve . T@@ ôô wer Orkristu hii u nengen ufoto mba@@ ji@@ mba@@ gh ken m@@ nyer . Sha nahan yô , or u nan bugh ashe yô , nan gbe nan kwagh jighjigh ashe iky@@ usu di tsô ér ka kwagh u mimi sha ci u ma or u fan kwagh shon ts@@ or ts@@ or nan kaa ér kape kwagh shon a lu la yum ga . — Pasalmi 14@@ 6 : 3 . 19@@ 35 Awa@@ shima u or u tesen ior Bibilo yô , ka u nana wase or u nan lu tesen nan la nana gbidye kwar sha kwagh u nan lu henen la , nahan nana kav kwagh u a lu u shami la iyol i nan . Kwagh ne na yô , er ior kpishi ve lu a akaa a anyom a karen ken ijime la ve tô@@ mon a t@@ ôm a nahan kpa , mba a isharen tsung i seer omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav . U@@ ng@@ wa nen ase ; we ya u Iserael : Gbenda Wam ngu vough ga z@@ ee ? Akaa a a lu eren sha tar ainge la na yô ior mb@@ á m@@ ough@@ on sha ajiir agen yemen sha ajiir agen seer ng@@ een a ngee . Bibilo taver we ishima ér u ‘ yevese idya . ’ Se fatyô kaan ser , shighe u Yesu lu nan mbadondon un tom u geman ior hingir mbahenen la , lu “ inyaregh nagh ” shin tal@@ ent@@ i na je lu nan ve ye . ( Mat . Nahan kpa , a gba atô a kwaghyan kposo kposo a nyo@@ h@@ on ken zwa , a ngee gande ôron . ( b ) Kwagh u M@@ ano@@ a vea ort@@ yom u Aôndo la tese mbamaren nyi ? Nahan se kera de ser mbamhen mba kpe@@ egh mba ior mbagenev ve na se pav a Yehova ga . — Ps . Y@@ ES@@ U yange pasen kwagh ka kom er anyom ahar man ti@@ ôn nahan yô , a ‘ va ken K@@ ap@@ er@@ nah@@ um gba va tesen ior . ’ Nahan se mba nyer uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 19@@ 46 yô , se vôso ayol a ase . U tese anmgbianev mba beenyol dooshima nena ? A@@ me@@ en a karen jighjigh wase u nan agen ka a va no@@ on , agen a va no@@ on ga . Lu hen shighe la kpa Yehova iyol na pase gbar gbar ér Yesu ka U í Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem La ye . 1 : 19 ; 4 : 14 - 16 . Aluer tiônnongo na u iwasen shighe u ú lu nôngon a mbamtaver mba tar ne yô , mayange i de taver we u ngohol iwasen la ga . 4 : 15 ) Nahan a doo kpishi aluer se umbur nan shighe u se lu eren msen se tswen yô . Sha kpôô yô , hanma ijiir cii ior ka ve shi kaan a vese ér se ker “ uma u dedoo , ” nahan kpa i lu sha gbenda u tar u nenge la tsô . Ka An Nan Ts@@ enge Ô@@ ron Kwagh u ken H@@ em@@ en@@ ee ? M@@ kohol u vesen u i ku@@ mba ken gar u C@@ o@@ lu@@ mb@@ us , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o ken inyom i 19@@ 31 la lu mkohol u injaa kpen kpen , sha ci u lu sha mkohol la i hii u yilan se ér Mbashiada mba Yehova ye . U kighir ior ér ve̱ gema kwaghaôndo ve la , ka kwagh u shami ga . Er nan ve Yesu a kom u se er un tom sha mimi ? Hanma orumace yô , ka i sar nan tsung u lun uma gbem sha won . Se zua a mlumun sha mpin ne ken ngeren u una wase se u eren kwagh sha ishimataver ne . ( Mateu 4 : 25 ; Marku 3 : 7 , 8 ) Shi umbur wer Yesu yange seer eren ityendezwa ér , “ Mo Me na ne m@@ mem . ” A hen Bibilo nahan i sember eren un batisema , un kpa hegen ngu henen Bibilo a ior . U@@ gen nana lu a ityôkyaa i nan ugen la ibo . Bibilo wa noov kwagh ér : “ K@@ asev enev ve̱ doo ne asema , de y@@ u@@ wen nen ve ga . ” M@@ E@@ I 20 - 26 , 20@@ 13 Lu nyi i na ve nan na jighjigh ér ka nongo u Yehova je nee ? 2 : 9 ) U ngu wer , Paulu yange lu tesen kasev inja iky@@ ondo i vea k@@ or@@ on shin lu kaan ér Mbakristu cii ve wu@@ h@@ an iyol kwagh môm ga . E@@ i , ú er te@@ gh@@ elee sha er ú ta sha mbayev mban ga yô . Nahan yô , asema a̱ de nyian ne sha kwagh u kp@@ er ga , gadia kp@@ er una gba nôngon sha kwagh na iyol na tsô . ” Nahan kpa , er m lu cuku yô , mbau@@ tahav hingir ityough g@@ ondo a ter@@ em ér a z@@ end@@ am hen ya yum . Aluer or bee makeranta ya iky@@ aren tsembelee ( nan zua a di@@ gi@@ ri@@ i ken ma y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i I@@ v@@ y Le@@ ag@@ u@@ e ) yô nan nôngo kwagh . W@@ a ikyo sha shighe u ú ver wer u waan ago@@ yol sha mbamkombo mba tiônnongo la kpaa . A kaa ér : ‘ Y@@ a u Iserael cii kpaa ve ts@@ ôngo asema ga . ’ Hii nan ve mbacivir Yehova sha jighjigh mbara vea tagher ishigh a mkur u tar ne vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? ( Mat . 24 : 42 ) Gba kpee u se kuran , shi se lumun ser Kristu a̱ hemen se se er tom u i we se sha ikyev la se tser tar cii . Nahan kpa , ashighe agen se fatyô u v@@ aan sha ci u ishima doo se ker ga . Yehova Ka Aôndo u Eren Akaa sha Inja sha Inja “ Akaa ” a “ or@@ kur@@ an@@ ya ” a lu nengen sha mi la kua iy@@ aav man ikyav mbi tom@@ ough man akaa a taver jighjigh wase man tom u pasen kwagh kpaa U tesen ikyav yô , ken inyom i 19@@ 31 la , an@@ nongo u Mbakristu u cuku ne yôô gbar gbar ér ve gban mban di Mbah@@ enen Bibilo tsô ga . 6 : ​ 1 - 3 ; Mpa . J@@ ust@@ in Mar@@ ty@@ r gbe ngeren washika hen Tor u Mbar@@ o@@ ma An@@ ton@@ in@@ us P@@ i@@ us ( 1@@ 38 - 1@@ 6@@ 1 S.@@ W . ) yô , á kaa wener Mbakristu mba te kp@@ an@@ de@@ gh “ a asema ve je hemba ior mbagen cii . ” Yesu yange kaa ér : ‘ De luun nen a z@@ en@@ aria shin az@@ ur@@ fa shin to@@ gu@@ la ken a@@ kpa a iny@@ ar a en ga , shin a@@ kpa sha ci u zende kpaa ga , shin uri@@ ga uhar ga , gadia or u eren tom kuma u á na nan kwaghyan u nan . ’ ( Mat . Shighe u ve lu t@@ w@@ ev ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , Davidi u va hingir tor u Iserael la vea ior nav kuran iyôngo i N@@ ab@@ al , nom u Ab@@ ig@@ ail . Hanma sev yô , abaver a i ne tar sha won cii la nga a shi pasen se er afer@@ akaa a du@@ mbur yô . Bibilo tese ér se kpa se fatyô u yan ijende vea Aôndo . Yesu yange tsen@@ ge@@ ôron ér zum u “ una hide ” u va sôron ya na sha shighe u “ mk@@ ur@@ tar ” la , una kohol wanakiriki ugen una lu nan ve “ kwaghyan sha ashighe ashighe . ” Er kwagh - kimbir a wasen mbag@@ anden u umbur akaa a hange hange nahan , mbayev kpa kape i lu je la . Alaghga er u lu yemen la mat@@ o wou una vihi hen gbenda a gba u ú tile hen kpe gbenda , u ker iwasen . Anmgbian u kwase ugen , iti na ér A@@ pri@@ l , yange kaa a kasev utar mba ve eren tom ijiir i môm ér , un soo u henen Bibilo a ve . Takerada u Mpase kpa tese je ér mba ve lu ken “ zege@@ ikpelaior ” la “ tile sha ishigh ki iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo , ” mba eren Yehova tom ken te@@ mbe u tempel u ken jijingi u shin tar la . — Mpa . Mbakristu mba ve “ lu a kwar sha myer u a dugh Sha ” la cii i na ve ‘ ish@@ ô gbem sha won . ’ ( Heb . 3 : 1 ; Rom . U tesen ikyav yô , ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Some Ex@@ pres@@ sions Ex@@ pl@@ ain@@ ed ” ( I P@@ ase A@@ sember A@@ gen ) , u ken Iyoukura ne i Se@@ te@@ mba 15 , 20@@ 11 la , yange pase kwagh u “ ikp@@ ela i mba@@ shiada i vesen ” i ken Mbaheberu 12 : 1 la nahan ér : “ Ve lu mba ve ngee iyenge gande u ôron yô . ” Yange m cia ashe kpishi , shi m lu cian mer alaghga mba m ze makeranta a ve vea kar gbenda hen ijiir i m tile la nahan vea nenge a mo , man lu kwagh u er vough je la ! Anyom kar hegen 42 a m lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe yô , man m vaa af@@ an@@ yô ga cii . Aluer ak@@ a la kpa i er kwagh sha mi ga yô , shighe a karen yô , aa p@@ ir a hingir m@@ t@@ w@@ em . Ior mba Yehova mba hemban ng@@ een iyenge mba civir un sha mimi . Lu hiin yam u nengen a mba@@ shiada mbagenev je la , lu agumaior agen a ve kpa i kighir ve ér ve nyôr sho@@ ja yô . ( 1 Yohane 2 : 1 , 2 ) Se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un je zua ga , sha ci u mbam@@ tsera mba naagh ku Yesu yange na sha uma na u vough u orumace la . U fatyô u zan ve inya kpa ? 15 : 1 - 3 . la mba a akaaôron kpishi a i nger sha kwagh u uuma mba iorov kpishi kua u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba Mbashiada mba ve we ishima shi ve lu zan hemen u wan ishima a mbamzeyol ken uma yô . Aluer ior mba u lu a ve cii ka mba eren kwagh a ior sha dooshima er Aôndo nahan , á doo u ga he ? 13 , 14 . ( a ) Mkaanem ma Paulu ma i nger ke ’ Mbaheberu 10 : 24 , 25 la maa wase se sha u se̱ na mbamkombo asev ve̱ lu a@@ aven a i@@ ember@@ egh nena ? ‘ Er mhôônom kôr Yesu yô , ’ a kaa ér , ‘ mough sha ! ’ U we fan man yaren tom a akaawan shi ka a kura se sha h@@ ôn u mcivir u gbil@@ ini@@ gh , u lun a ityôkyaa shio la . U@@ umace mba tagher a mbamzeyol mba nyi , man ior kpishi mba eren nena ? M@@ sen ne tese ér Yon@@ a fa Ruamabera kôr inya , gadia msen ne ter mkaanem ma ken Pasalmi ac@@ in imôngo . Yange sea er kwaghbo kpa , mbamaren asev ve er kwagh a vese inja er se kera doo a doo Yehova ishima ga ze ; shi ishima i vihi ve a vese je ve yange se u eren akaa ga . Sha shighe ugen la , ud@@ ang@@ mbaiorov mough ayôôso a Paulu ken gar la shighe u lu pasen kwagh ker yô . Ka unô ve ongo loho u dedoo nee , man mlu ve gem nena ? ( Ivur 8 ) Gba u Yosua una eren ishima i Aôndo ve iky@@ ôr ia la@@ gh un ye . Eren nahan hanma shighe . I@@ mba kwaghôron ne ka u vihin Aôndo iti man tese ieren na man gbenda u a eren kwagh la kpaa ga . Tor Mesiya una timin mbaihyomov mba Aôndo kera yô , una kende Satan man az@@ ô@@ v a na shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la , vea lu sh@@ imi zan zan anyom dubu . “ I@@ veren ne cii ia va sha a we , ia va kohol we , aluer wea ver ato sha imo i TER , Aôndo wou , yô . ” — D@@ U@@ T@@ ER@@ O@@ N@@ O@@ M@@ I 28 : 2 . Nahan ka nyi ia fatyô u wasen Orkristu nana za hemen u tilen sha mimi hen Yehova , shighe u nan tagher a mbamzeyol mban yôô ? Ivur yase i sha inyom i 20@@ 16 ne ér nyi ? Yesu lu taver mba ve lu ungwan a na la ishima ér ve er nyi shighe u kaa a ve ér : “ Lu nen vough ” laa ? Shighe u se za hen gar ne ken inyom i 19@@ 50 la , lu iorov uhar tseegh ve lu Mbashiada her ye , lu or@@ m@@ ishen man anmgbian u hen ity@@ ôn@@ ya ugen . ( Yobu 14 : 13 ; M@@ gem u D@@ ou@@ ay - R@@ he@@ im@@ s ) Lu@@ un er She@@ ol ka ig@@ y@@ am@@ usu shin ijiir i ican i tsôron yô , m@@ zamber u Yobu ne ma doo je kpa ? Een , se mba Yehova a doo se ishima cii ka i sar se u ma se zende ken iti na shi ma se eren akaa sha ishima na kpaa . ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Ú fa ityôkyaa i Satan a tôvon se a ican imba ne kpa ? ( Mateu 24 : 14 ) Nahan ka a inja u se na ior ve fa ior mba ve lu tesen akuraior cii mimi sha u pasen loho u dedoo u Tartor la . ( Mat . 10 : 29 - 31 ) “ TER yô , karen asema , ” nahan a fa kwagh u mba ve pav ivaa la ve tagher a mi yô . ( Mbaheberu 9 : 9 , 11 ) Iky@@ aa i tahav mbu Aôndo a ver mbu la shi due . Kwagh ne inja na yô mlu ve ka una lu nan nan kpa ve shi nôngon ér vea tile sha mimi sha ishigh nagh . Nahan kpa , lu u Yehova una zua a ‘ iyenge i iv@@ in vough ’ i mba lu u vea hingir vor u Aberaham la nena ? Se tsa her kuma kasua môm cii ve , mat@@ o mase van ye , maa se za hemen a zende wase . Er nan ve Yesu yange zua a imba ican la yum nahana ? ( b ) Ka mpin u nyi i doo u se pin@@ ee , man se zua a mlumun han@@ a ? De se time se nenge er uiky@@ ur@@ mba@@ yan mban ve gbe ve zough sha kwagh u Tartor shi ve wase u kuren awashima u Aôndo a lu a mi sha kwagh u uumace man tar ne la . — Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Er Aôndo Una K@@ ure Awa@@ shima Na Yô ” la . Se hii nan ve se wa mbagenev ikyo sha mbamlu vev mba ke ’ ishima ke ’ tiônnongo ? Tindi u Mose la tese kwagh ne . Nahan a kaa ér : “ Awa@@ shima wam kure sha mi vough ! ” Alaghga ashighe kpishi se hen sha kwagh u ‘ anmgbianev asev mba ve lu sha won cii ’ la , shi se er msen sha ci ve kpaa . Man un kpa una ungwa se , gadia Ruamabera kaa a vese ér : “ Aôndo yô , ka u jighjigh , Una rumun er i̱ va mee ne i̱ hemba agee a en ga , kpa ken imeen la Una bugh ne gbenda u waren sha er ne@@ ̱ tile dông yô . ” — 1 Mbakorinte 10 : 13 . ( Ivur 12 ) Kwagh u Mose kaa ér , ‘ sé due a mngerem ken vande ne ’ la , lu inja er ka un man A@@ ron ve er ivande ve ne ior mngerem ye , ka Aôndo ga nahan . Se kav Yesu nena ? Nahan kpa , kwagh ne ka di kwagh môm u tesen ‘ ikyav i m@@ ve u Kristu man i mk@@ ur@@ tar ’ tsô . Man akaaôron a profeti a i er sha kwagh u Mesiya , a a lu ken Yesaia 9 : 7 man 11 : 1 – 5 , 10 la di seer taver jighjigh u se ne akaa a Yehova a er sha u yiman se la . Shin alaghga u tese m@@ kposo ne sha u seer mkaanem ma gen sha ma u er la . Se wuese mbamhen mba ior kpa se pine ve mbampin dang dang ga nena ? Ga@@ yô shighe u ú lu henen kwagh we tseegh la , u zua a ma ivur Bibilo i ia wase u yô . ▪ I T@@ se@@ gha Ne Yehova yange hungur a m@@ civi@@ ra@@ ôndo u Han@@ a la ga nahan a na un injar i ngee kpishi . Ka kwagh u vihin tsung , u fan wer Yehova lumun a ieren you ga la . ” ( Ese@@ k . 38 : 14 - 16 ) Hen shighe la a lu Yehova u a t@@ endezwa ér una kura ior nav mba@@ jighjigh la vea lu nôngon num a na ye . Ng@@ ô u Mose yange y@@ ese un sha shighe u lu an@@ ky@@ und@@ an la , nahan á tese un kwagh u Yehova Aôndo u mimi vighe vighe je . OR@@ G@@ EN u ngise lu wa@@ c@@ in@@ a@@ iti yô kaa ér : “ Shighe u ka i hemba lun ican u lun per cii yô , ka sha use . ” Mba ve lu ken nongo ne cii mba azende a mimi shi ve soo kwagh u vough . Ka ana Aôndo a nenge nan ér nan ngu ijende na , una lôh@@ ô nan ken t@@ ent@@ i na u sha inj@@ a@@ kwagh@@ a ? T@@ erem kpe kera yô , D@@ or@@ a vôso Ro@@ y More@@ t@@ on , u lu ortamen u jighjigh , shi civir Yehova sha mimi zan zan kar kpen ken inyom i 20@@ 10 la . ( 1 Mbakorinte 14 : 33 ) Kpa gema di sha vegher u mzough u anmgbianev mbacivir Yehova sha won cii la ye ? Nahan kpa , aluer u nenge wer gba u u p@@ ande akaa kpishi ken uma wou , sha er u hemba nan ishima sha kwagh u Tartor yô , tese je ér Yehova wase u u kaven kwagh u u er ve u seer kporom ikyua a na yô . ​ — Mat . ( Luka 11 : ​ 2 - 4 ) Heela tseegh ga , yange pase mbamgbe shin mbamzeyol mba hanma or u nan lu ungwan a na la di@@ ke di@@ ke ken msen la ga . Se mba eren akaa hanma shighe a a ne iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova i taver kpishi yô ; akaa shon yô , ka Bibilo i henen man u zan mbamkombo man msen u eren man tom u pasen loho u dedoo . Lu@@ un imôngo vea mba ve lu a jighjigh u nan taveraa yô . Se mba uma sha shighe u mkur u tar ne a zu@@ lum kpishi yô . Nahan Mbakristu mba i mar ve ken jijingi la kpa i yila ve ér ‘ iy@@ i@@ av mbi tsu@@ ts@@ wa@@ av ken akaa a [ Aôndo a ] gbe la . ’ ( 1 Utor 11 : 1 ) A shi nan kpa , ve mbakp@@ ish@@ iv za hemen u civir mba@@ aôndo mba@@ aiev her , nahan kwagh la d@@ an Solomon . Ka wea nengen tele@@ v@@ ishen shin wea ungwan ma it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shin wea ôron ma takerada shin wea nengen sen@@ e@@ ma shin a lu In@@ tan@@ et kpaa , ú ngu kôron ijende a ior . Se@@ kar@@ ia tsengaôron ér Mesiya una “ h@@ enda j@@ aki ” shi a tee un sha “ a@@ gb@@ enger a az@@ ur@@ fa iky@@ un@@ du@@ gber ” shi a gbidye un , nahan “ iyôngo [ ia ] sa@@ mbe . ” ( b ) U kange ishima wer u er nyi ? Nahan kpa , gba u se palegh ieren i nengen ser “ kwagh wase hemba doon ” la . Nyian kpaa mkaanem ma H@@ ag@@ ai man ma kuren sha kwagh u tempel u Yehova u ken jijingi la . U se fan ser se er icighan jijingi isholibo ga la ka kwagh u sur@@ un se ishima kpen kpen . ( Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Ka Iky@@ uryan i T@@ se shin Ka Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu ? ” Er Yesu lu a mhen u vough yô , a shi nan kpa yange una ko@@ so hanma kwagh u hen ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu shi kav la cii ken ishima na . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Nyian kpa kape i lu ke ’ tiônnongo u Kristu , u i pase ér ka “ ity@@ ô@@ ugh man im@@ agh ki mimi a suur sha mi ” la je la . ( Yesaia 40 : 10 , 11 ) Kwagh ne tese wang ér , gba u or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo nana lu a tahav shi nana lu a ishima i legh legh kpaa . Aluer se mba eren akaa a dedoo shi se mba civir Yehova a shighe wase u a vese ga ne yô , se zua a mk@@ om u mimi . Kape i lu ve yange “ nzughul Peteru ken ishima yum sha inja i mpase u sha mnenge u a nenge la ” je la . — Aerenakaa 10 : 5 - 17 ; 11 : 1 - 10 . I@@ ̱ wuese TER , Aôndo , Aôndo u Iserael , ka Un tseegh A eren akaa@@ kpilighyol ye , man shi i̱ wuese iti Na i di@@ on tsung gbem sha won ; tar cii u̱ iv a iengem Na . Gba u se er tom a shighe wase sha u pasen kwagh u Tartor u Aôndo . ( Yohane 8 : 44 ; Mpase 12 : 9 ) Nahan , ior mba Yehova a doo ve ishima yô , doo ve u ôron mbagenev mimi sha kwagh na sha er vea p@@ aa un iyol yô . Kpa , de se lu nen a vangertiôr he ’ Aôndo , gadia u suur sha tahav mbu iorov la una va se ah@@ enge kpee . — Pasalmi 14@@ 6 : 3 - 5 . K@@ er T@@ ahav Mb@@ u Yehova A Ne La ( Yohane 1 : 42 ) Inja i iti i “ Ke@@ fa ” la yô ér , “ i@@ wen ” shin “ vande . ” ( Yesaia 5 : 20 ) Mbakristu mba mimi je kpa ve de Satan tsu@@ gh ve sha akaaôron na a aiegh a a lu samber a mi ne . Shin er ter u H@@ es@@ e@@ k@@ ia lu or u civir ak@@ ombo nahan kpa , H@@ es@@ e@@ k@@ ia ‘ wanger gbenda na , ’ alaghga de er mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga ve tsu@@ me a na ga . Sha ayange a tsuaa la , Ter pasen ikp@@ an i nan akaa a nan a s@@ ôngo s@@ ôngo shin mbam@@ nenge mba nan ga . Yehova yange na Elisha tahav mbu eren u@@ ivande mba kpilighyol ! Han@@ a , kwase u jighjigh ugen yange er msen ter il@@ ye@@ gh@@ egh k@@ in , a kaa ér : ‘ Ishima yam ngi ember ken TER . ’ Aôndo una timin ve a been yô , una haa iveren sha ior nav mba vea war mkur u tar ung@@ un ne la , nahan vea gba a mi eren tom sha u sôron “ m@@ lu@@ ashe ” u tar ne sha er una lu gbem sha won yô . ( Mateu 6 : 10 ) Sha mimi yô , ka Tartor u Aôndo tseegh ua na a er ishima i Aôndo shin tar ye . J@@ a@@ ime kaa wener : “ I@@ wer ngi kar imôngo yô , anmgbian u kwase la shi va hen a mo . Aluer se mba civir Yehova sha mimi yô , se lu a vangertiôr ser ngu a tahav mbu kuran se tseegh ga , kpa shi a wa iyol a kegh a kegh u kuran se . 1 , 2 . ( a ) Kanyi yange i wase apostoli Paulu u nôngon a mbamtaver mba tagher a mi laa ? E@@ ̱r yange ve er msen a ishima ve i môm ér Yehova a wase ve yô , i ungwa msen ve la , nahan icighan jijingi na ve agee a̱ zan hemen a tom u pasen loho u dedoo a mciem shio . — Aerenakaa 4 : 19 , 20 , 29 - 31 , 33 . Er nan ve ior ve kpen@@ e ? Ken inyom i 19@@ 44 la di , So@@ ci@@ e@@ ty hii u gb@@ eren Bibilo i í yer ér Amer@@ ican St@@ an@@ d@@ ard V@@ er@@ sion u 19@@ 0@@ 1 , u i nger icighan@@ ti ker la . Kpa gema taver mo kpishi u den ta@@ av kua iky@@ a i man . ( 1 Peteru 2 : 25 ) Nahan cii kpa , kwagh ne na se ian i l@@ ahan ortamen la shin taver nan ityough ga . Lu u mayange Yuda u b@@ an@@ en a jighjigh u nan la una war kwagh@@ ts@@ eren u lu van la ga . Ma kwagh ngu u Bibilo i er , u ka u shi henen sha mi yôô ? Nahan aluer hemen u Yehova doo se ishima shi se mba dondon u yô , se tese ser se mba cie Aôndo , nahan a saan se iyol . — Pasalmi 23 : 1 ; Anzaakaa 14 : 26 . Fran@@ z man Daniel S@@ y@@ d@@ li@@ k kua T@@ ed . Se mba a vangertiôr ser aluer se mba dondon akaawan a Bibilo yô , kwaghyan una ban se ga . Er nan ve kwaghwan u ken 2 Timoteu 2 : 24 la lu u injaa sha ci u ortamen u ken gar u E@@ fese u sha ayange a ngise laa , man er nan ve kwaghwan ne a lu sha ci u Mbakristu jimin ci@@ ilii ? Nahan kpa , gbenda u yange ve eren tom ne la kaha a u wase nyian . Se mba nengen mba ve ci@@ gh@@ ir asema u eren isholibo la er Yesu a nengen ve nahan kpa ? Apostoli Paulu yange ôr kwagh u iniongo ne zum u a lu ngeren Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu ken K@@ orinte , ape yange i za hemen u eren iniongo ne her er anyom kar hemba 20 ken hemen nahan la . Alaghga ú vese ú kohol a kohol jighjigh u tsombor wou u ne la . Ôr Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses u ken inyom i 19@@ 8@@ 1 , peeji 6@@ 6 - 6@@ 7 , 7@@ 4 - 7@@ 5 la . “ Ter [ Yehova Aôndo ] . . . Una va ken tempel Na fese ” vea Yesu Kristu “ Or@@ t@@ yom u ikyuryan . ” “ Ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga ; ior mba ve tem her@@ egh kpaa , á de ve asorabo a ve . ” Lu mlu u Ese@@ ter “ u ken myer u ken ishima la , a h@@ we u saan ishe ga , u ishima i legh legh man u lun ving ” la na ve Ese@@ ter doo tor ishima ye . — 1 Peteru 3 : 4 . D@@ ugh Bibilo i henen la sha yô , doo u se tôôn shighe se tôvon sha at@@ ine@@ akaa a se fe i kom se ga la . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 17 , 18 ; Mateu 5 : 23 , 24 ; 18 : 15 , 16 ) Yô , se na nen icighan jijingi u Aôndo ian a hemen se shi se kôron nen iyol tsaha , shi aluer ishima vihi se sha ityôkyaa i vough je kpa , ishima vihin la i̱ de hingir ayôôso ga , shi i de ve a ihyom hen atô wase kpaa ga . A lu ior mbagenev yô , alaghga vea kaa ér : ‘ M tôô an@@ kwaghyan u m mase shin a mi ne m na u wa@@ a ? E@@ ̱r Habak@@ u a kaa ér ‘ mbau@@ ty@@ aav va . . . e̱r hi@@ r nahan sha u sa@@ mb@@ en mo ’ yô , profeti ne ngu ôron kwagh ne sha ci u mbacivir Yehova mba i shigh ve mkurem la cii . Mbakristu mba ve lu hen icombor i í ne jighjigh ga kpa , vea fatyô u keren igbenda i eren akaa a hange hange ne . Nahan kpa , ica gba ga tsô ve kav er u eren nahan la , i lu di u vea za hemen u lun imôngo la tseegh tsô ga yô . Er A@@ yange a Me@@ men a ahar ne cii gba sha iyange i môm ken inyom i 33 la yô , i yila iyange la ér “ zege@@ yange ” i Me@@ men . — Ôr Yohane 19 : 31 , 42 . Ieren ve ngi lamen sha ci ve , inja er mba kaan ér : ‘ Ka ne je ne lu mba@@ shiada kua Aôndo kpaa ye , er mlu wase her a ven , ne mba ne ne jighjigh la , lu wang man perapera man a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga ’ nahan . ( 1 T@@ es . I@@ pi@@ pa@@ abaver la kaa ér , gum@@ kwase ne ka môm ken Mbashiada mba Yehova , “ nahan yange er kwagh ne sha ci u ieren i mimi i kwaghaôndo u a eren la . ” Zum u H@@ es@@ e@@ k@@ ia lu tor la , ikyum@@ utya i age@@ egh i Mba@@ a@@ shi@@ ria va anger Yerusalem . U@@ fi@@ im man um@@ ag@@ az@@ in man ityakerada , hii sha i i er kwagh u kwaghfan u mbat@@ ô@@ v@@ on@@ akaa zan zan za ar sha i i er kwagh u an@@ umb@@ egh cii , i ôr akaa a ci@@ er@@ yol wue wue sha kwagh u iyange i mk@@ ur@@ tar la . Ka a vande h@@ ôron m@@ w@@ em ma kaan ky@@ e@@ e@@ ke ne a mi tugh cii ve a va ji@@ i@@ di inyam sha use ye . Sha kpôô yô uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar ka kwagh u wan ishima keghen ! Sha nahan yô , gba hange hange u se ver asema a ase sha akaa a ken jijingi . Shighe u a tim tar sha mnger lu kuman , shi Noa kpa lu pasen kwagh u perapera . * Er ian i yen ken takerada ne yô , i tese a tese avur agen a i gbe u a ôr yô . N@@ oo@@ v man kasev ve nôngo tsung ve taver dooshima u hen atô ve la , sha er vea kuren asaren a ve yô . As@@ aren ne kua u tesen dooshima ayol a ve shi lun imôngo shi wasen ayol a ve kpaa . Ve de keren orgen ér nana kure mgb@@ e ve ne ga . I zua mbam@@ kohol mba vesen mba ityar - ityar la ke ’ inyom i 19@@ 8@@ 5 la . Ior mba ve lu a Davidi ityô la yange vea yevese vea yer ken G@@ ati a na imôngo shin vea yer ken ag@@ ar a Mbaiserael , a a lu ikyua la , vea lu kuran sha ci na kpa Bibilo ôr se ga . Davidi yevese za kohol profeti Samuel , kpa Saulu tindi ior ér ve za kôr un . Nahan kpa , mbagenev ken a ve gba iky@@ aren la , nahan ve kera kuma u zan hemen u eren “ kasua ” sha ci u Tor ga . ( Mat . Dooshima u gban uwer ga u or ka nan doo mbamaren mba nan ishima la ka a seer m@@ vese u nan sha inja , kua mhen u nan u vough la kpaa . ( G@@ al . 2 : 4 , 5 ) Ior ka vea va hingir u vendan mimi je kpa , Mbakristu mba mimi ve tile dông sha kwagh u mimi . Ruamabera tese se ér Yehova “ kegh iyol u den kwaghbo ” u mba ve gem ishima sha mimi la . — Ps . A kaa ér : “ M ôr kwagh u ior mba yange ve sôn Aôndo ér a tindi or nana va wase ve vea fa un la . 1 : 8 ) Er nan ve Yesu de kaan ér ne lu mbap@@ asen kwagh u Yehova , gema kaa ér : ‘ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh W@@ a@@ ma ’ ? K@@ am@@ er@@ on : Bibilo wase se u gbidyen kwar fan er ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la a li@@ h@@ i a kighir la jighilii . 8 : 16 , 17 ) Sha nahan yô , Yesu iyol na taver se ishima ér se naan nagh wuee , a kaa ér : Nahan kpa , aluer se soo ser kwagh u se lu ôron ve la a kôr ve ken ishima yô , hemba doon u se lam a ve ken ijô ve i mar@@ ami , i ka a ôr kwagh a ve ker ve i doo ve shi i saan ve iyol shi ishima i mgbegha ve u eren kwagh shon la . — Luka 24 : 32 . Or@@ gen yange nger wener : “ Akaa a á lu eren ainge ne vihi je gande yô , ashighe kpishi ka i taver se u kaan ser se ungwa abaver a sha ah@@ wa at@@ ar@@ atar la . ” Aluer nan ngu or u han@@ ger ikyaa sha kwagh ga yô , a̱ shi nan kpa nana kaa ér doo u nana ôr takerada shon . Ka mgb@@ e u orumace u nyi a hembe lun a inja ci@@ ilii , man gba u mbamaren mba ve lu Mbakristu vea vande eren nyi cii ve vea kure mgb@@ e u ônov vev nee ? Aluer se iv mbamhen asev man asema a ase a amba@@ akaa ne yô , Aôndo u bem una lu a vese . — Mbafilipi 4 : 8 , 9 . Iky@@ o i wan lu kwagh u hemban cii , u or nana lu a mi ve Aôndo una lumun nan yô , shi nyian kpa kape i lu je la . ( Mateu 5 : 5 ) Ikyav i ishember i ishima i legh legh shin u hiden a iyol ijime la ér nyi ? Apostoli ne pase er jijingi u Aôndo una fatyô u wasen Mbakristu ken num u ve nenge a tahav mbu isholibo la sha er vea eren ishima i Yehova , er una lumun ve yô . Fran@@ k pase nahan ér , “ I@@ veren i hemban yô , ka er se lu ken mimi her shi Yehova a lu yaren tom a vese her ne . ” ( 1 Pet . 4 : 7 ) Yesu kaa ér : “ Nahan kuran nen shi eren nen msen hanma shighe cii , sha er né kuma u waren akaa a á va er la cii , man né tile sha ishigh ki Wan u or yô . ” Ka un a mar@@ em ye . 9@@ 0 : 1 ) Nyian kpa , mkaanem man ma a iwasen her , sha ci u Yehova , u a lu a “ m@@ ure u m@@ gem tsô kpaa ga ” la , ngu kuran mba ve civir un sha mimi la her , shi ngu ijiir ve i teman kpaa . ( Y@@ ak . Shi kwagh wam doo un kpen kpen . Inja i vough i i har sha Bibilo yô , shi kua m@@ nzughul u nzughul angahar ke ’ ivese ga la kpa ker , ka ivese i yange gba u ia luun kwagh u i@@ gbe@@ ke@@ ke je la . ( 2 Timoteu 3 : 14 , 15 ) Se hii timen sha gbenda u Mbakristu mbagenev yange ve wase Timoteu u tsuan akaa a una er yô . ( N@@ um@@ er@@ i 27 : 1 - 11 ) M@@ pin ne lu u be@@ elee ga , sha ci u mlumun u a na la , una hingir tindi u Mbaiserael vea kuran sha ikyo@@ v ikyo@@ v yô . Sha nahan yô , gbenda môm u se fatyô u hendan a Satan yô , ka u palegh ihy@@ agh , geman hiden a iyol ijime . K@@ P@@ O@@ G@@ HO@@ R MB@@ A H@@ EN T@@ SO@@ MB@@ OR W@@ O@@ U K@@ U@@ R@@ E K@@ U@@ R@@ E M Y@@ a I@@ can , M V@@ aa Af@@ an@@ yô shi M Z@@ ua a Ishim@@ at@@ aver Shighe u Adam per tindi u Aôndo wa un man Ifa la sha apera yô , kwagh ne tese ér ve gema ijime a un u a ne ve hanma kwagh la . Ken tiônnongo kpa , se cii se fatyô u henen u sen shi lun sar sar a mbagenev , shi iliam yase man ityesen yase i lu sha gbenda u wasen ve shi maan ve a maa ken jijingi . — 2 Kor . U ts@@ ahan mbayev sha kwaghfan man sha dooshima la wa nyi man nyi k@@ ere ? Or u nan nengen ér hemba doon u nana s@@ ange a s@@ ange ior mba nana na ve jighjigh yô , nana̱ pine iyol i nan sha mimi ér : ‘ Mo m kuma u orgen nana nam jighjigh kpa ? Shighe u m lu anyom 6 la , tom u ter wase eren la na yô , se mough se yem ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , shi se za mough he@@ ela se yem ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or . N@@ ana tesen we mpin shon yô , tese nan ityough ki ki ne mlumun sha mpin shon yô , maa na nan takerada la shi sôr ian i hiden za teman imôngo a nan sha er ne time sha mpin la imôngo yô . Tsô me er nena ? We kpa , ka kwagh u i doo u u er la ga he ? U zua a mbam@@ lumun ken ngeren ne . D@@ i er yange apostoli Yohane tsen@@ ga nengen nahan , zege@@ ikpelaior i va due ke ’ ayange a masetyô ne , “ ve ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ” ve . 2 : 17 , 18 ) Aluer or de ér akaawan a Aôndo a hemen nan ken uma yô , nana ember uma u injaa kpen kpen ! J@@ an@@ awar@@ i 3 - 9 , 20@@ 11 ATSAM A A GBER YÔ , KA : 14@@ 8 , 19@@ 2 Ikyav tese wang ér Yesu za hemen u tsaase ior mba a lu hemen ve la ! Un man kwase na Ru@@ th , yange ve zende sha ityar igen kpishi ken E@@ uro@@ pe kua A@@ fri@@ ka sha u wasen ityom i maan kwagh i i wa a ve yô . Nahan ú nenge er iyol@@ gen@@ gese i dugh hen Satan kpa ? Ka kwagh u a ve a isholibo man ican i yan kua ifer ken tar nyian je la . Aôndo yange tsaha ve sha isholibo i ter ve ga . Nenge ase kwagh u orgen u lu ken tar u Philipp@@ ines , i yer un ér Mar@@ co@@ s ne . T@@ A@@ R N@@ A : A@@ U@@ S@@ T@@ R@@ A@@ L@@ I@@ A Saulu yange nôngo ityav a Mba@@ am@@ on hemba ve , nahan seer ny@@ ô@@ ôso m@@ tem@@ tor na . Kpa Yehova taver Yakob ishima ér : “ Ka ken a we kua ken tsombor wou je man akuraior a sha won cii aa zua a iveren ye . ” — Genese 28 : 10 - 15 . 7 : 12 ; F@@ il . 2 : 3 , 4 ) Ka sea de ser mkaanem ma Aôndo ma ta iwanger sha gbenda wase sha inja kwagh yô , se fa er akaa a se tsough u eren la aa va bende a vese ken hemen yô . ( 1 Tim . Kwagh u sha utar yô Yesu Kristu kaa ér se dondo sha a na . U henen Mkaanem ma Aôndo a msen u eren shi zuan a iwasen ke ’ ityakerada i Mbakristu i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a gber la una wase mbara mba ‘ mhen ve a kaha kposo ’ la u lun a mhen u vough . 16 : ​ 21 - 23 ) Yakobu man Yohane di tese ieren i keren akaa a vesen shighe u ve kaa ér Yesu a ver ajiir a injaa sha ci ve ken Tartor la . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér aeren a iji@@ mba@@ gh la wa u yaren tom a alegh a y@@ av@@ a@@ or la sha gba@@ aôndo ga shin sha gbenda u shami ga . Mbagenev kpa nenge a m@@ kposo ken uma u S@@ ab@@ ina man ônov nav mba kasev mbara kpishi . Bibilo taver se asema sha ikyav vough ér se̱ kura ishima i tse@@ en i tom wase nana ? Yange Aôndo z@@ ôh@@ ô a ve sha ci u ve pine mbampin sha akaa a zan ve iyol y@@ um@@ u ? A@@ yom a Ab@@ es@@ al@@ om ne za iky@@ ura je he ? Alaghga tsô kape Yosev kpa yange a zung@@ we shi ishima i nyian un ashighe agen je la . Yange nger kwagh u “ saa ken iyol , ” u yange gba u una nôngo a mi yô . ( 2 Kor . ( Luka 11 : 27 , 28 ) Er Yesu tese un ér hemba k@@ an a inja u ungwan imo i Aôndo yô , lu tesen un kwagh u hemba lun a inja a mnenge u ity@@ ôô , u kasev lu a mi la . — Yohane 8 : 32 . Aluer u za mkombo u umbur ku u Yesu la yô , u seer lun a iwuese sha nagh ku ip@@ aan ku Yesu la . * Umbur wer Davidi yange vande kaan a wan na ér a̱ fa Aôndo cii ve mase kaan ér a̱ civir un ye . Dooshima “ koson kwagh u bo ken ishima ga . ” — 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 . ( Mateu 24 : 21 ) Bibilo kera ôr er i gbe u ican la ia shi a za kighir la ga , kpa akaa a ts@@ eren a aa lu eren he ’ shighe la aa hemba vihin a hanma kwagh u i gbe je a hi@@ la er sha tar yô . Hegen nom na hembe pasen un inyaregh ki tsombor ve u vihin yô . Yehova una fatyô u lun I@@ j@@ ende yase sha ci u nyi ? ( Lev@@ iti@@ ku 25 : 43 ) Sha nahan yô , zum u Yosev nenge a ikyav wanger wanger i tesen e̱r anmgbianev nav ve gem ishima yô , nahan a zung@@ we ve mhôônom a de ve a isholibo ve . Ieren ve ne i lu shami ga shinii ? Ka akaa a injaa agen a nyi nahan se fatyô u gbidyen kwar sha mini ? Genese 17 : 7 kaa ér ka “ ikyuryan i tsôron . ” Ve eren kwagh er ka mbat@@ s@@ wa@@ m@@ ev mba eren af@@ er nahan . Tsô Yesu mough ôô ve angahar . Se mba veren ishima u va lun imôngo saan saan man ken bem gbem sha won , man ka kwagh u Yehova a lu tesen se u eren hegen je la . Ikyav i tesen yô , Nenge tra@@ k wase u a lu a itinekwagh ér I@@ can i Y@@ an I@@ a Ts@@ a a B@@ ee Kpa ? * ( Mbakolose 3 : 21 ) Sha nahan yô , zum u se we mbagenev ikyo yô , se mba tesen ser se mba a mhen u Kristu . ( Mbaromanu 1 : 20 ; Mbaheberu 3 : 4 ) Shi ka a inja u tesen wanye nana fa ér nan doo Aôndo ishima , nahan á na Wan Na ér a va kpe sha ci u nan sha er nana zua a uma u tsôron yô ; nahan gba u nana ungwan imo i Aôndo sha er nana na a saan Aôndo iyol yô . Mbashiada mba Yehova shi mba eren mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen ken iliam i sha ave . N@@ E@@ NG@@ E a kwagh u yange za hemen ne ken ishima you . Ngu a iti j@@ ee ? Anyom nga kar er 30 nahan yô , ken inyom i 29 la , vegher u hiihii u kwaghôron u profeti Daniel ôr sha kwagh u m ve u Mesiya la maa kure . Ka ityôkyaa i vesen i nyi i ne ve i gbe u se za hemen u kur@@ ana ? 14 , 15 . ( a ) Ka aeren a nyi i doo u mba@@ wa@@ sen@@ mhen vea lu a mi ve vea fatyô u wasen mbag@@ en@@ eve ? Ngeren u a dondo ne una ôr kwagh sha a@@ vegher a hange hange a van Orkristu a m@@ ze@@ hemen ne . Ka ieren i nyi i gbe u mbatomov mba Kristu vea lu a mi keng - e ? Nahan Yesaia kaa a H@@ es@@ e@@ k@@ ia ér : “ [ S@@ en@@ aker@@ ib@@ i ] una nyôr ken gar ne ga , man una ta ti@@ h@@ inya sha u nôngon a na kpaa ga . ” Shi mea soo u lamen a or kpa , nan kegh ato a mo . ” — M@@ ar . Kwagh a fatyô u lun nahan ga ! Gadia or a gba fan ishima i orgen tsô ga . I@@ mo@@ shima ngi er se ijir , ngi wasen se u timen sha akaa a se soo u eren la , shin u tôvon sha kwagh u se vande eren shi gbidyen kwar nengen aluer ka u dedoo shin ka u bo yô . ​ —⁠ Ôr Mbaromanu 2 : ​ 14 , 15 . Sha nahan yô , nôngo sha afatyô wou cii zua a atô@@ akaa ken Bibilo a wasen we , shi er kwagh u ú hen la . E@@ li ongo ku ve yô , un kpaa a kpe . U fatyô u pasen er i hii ve yange Yesu kaa wener : ‘ Mo M ngu mimi ’ la kpa ? Lu ve ve bugh gbenda u pasen loho u Yesu shi ve wase u kuren kwaghôron u profeti na ne ye , ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — Mat . ( Gen . 24 : 6@@ 7 ) Shin er yange ve vôso ayol anyom kar imôngo nahan kpa , ikyav tsô tese ér dooshima u lu her atô ve la nd@@ ôh@@ ôr ga . TER eren dedoo a mba ve veren ishima sha a Na , a uma u a keren Un la . Yange sar un kpishi u mbagenev ve zua a myom , shi er msen hen Aôndo sha kwagh shon kpaa . Kpa B@@ ill tsu@@ me kar za kuma uwegh sha h@@ unda u H@@ ar@@ old . U tesen ikyav yô , ishima yange vihi un a Yakobu man Yohane , shighe u ve lu keren ér ma i ne ve aan a tagher tagher a teman ikyua a Yesu ken Tartor u Aôndo la . Nahan gba u se nôngo sha afatyô wase cii se palegh mbamhen mbara . ( Gen . Ka aeren a nyi nahan aa wase u , u wasen or u nan undu ikyum@@ u@@ ile i Aôndo ? Yesu yange venda a Satan iny@@ igh i môm . Kwagh ne eren kera yô , Shi@@ ru@@ shi na Mbayuda gbenda ve hide ken tar ve , shi yôô ér ve hide ve maa tempel ve u ken Yerusalem la . Sha kpôô yô , lu tom u kiriki ga ! ( Rom . 15 :⁠ 3 ) Nahan aluer ikyar ú u ken ivese nan ngu keren kwagh sha ci u nan iyol i nan tseegh ga , kpa ka sha ci u ikyar i nan kpaa yô , ivaa la ia doo shi ia h@@ ôm kpaa . Diabolo ka a yer a ta num sha a vese er i@@ gb@@ in@@ de nahan , sha er una hông@@ or asema a ior shi una tsu@@ gh ve ve̱ eren ishima na yô . Sha nahan yô , kera kpiligh se iyol er ityesen i vesen i Mose zua a mi la na yô , a hingir “ or u age@@ egh ken akaaôron a na kua aeren a na ” la ga . ( Aer . Tsô m undu ve ken bem , zayol kera lu hen atô wase ga . ” Y@@ el@@ en@@ a kaa ér , “ Yange hingir or u kôron iyol tsaha kpishi . Yange er kwagh a ôn@@ kasev mba ve lu a or@@ wasen ve ga mban sha icivir , vough er Mbaiserael mbagenev nahan . ( Ps . Ishima i legh legh zua kôôsôô a ieren i hiden a iyol ijime , i “ ke@@ hen ityough ” ga la . Ka nyi nom man kwase vea er ve dooshima ve una hemba taveraa ? ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Ken akaa ne cica cii , Kristu ver se ikyav sha u se “ dondo Un ijime yô . ” — 1 Peteru 2 : 21 . 11 : 28 , 29 ) Ieren i hiden a iyol ijime man i lun ishima legh legh la yange i mgbegha Yesu u eren kwagh a uumace mba y@@ in@@ an mbara kundu kundu , a m@@ s@@ ange u sha dooshima shio . U tesen ikyav yô , shighe u Yakob soo u eren kwase la , a dondo kwaghwan u mbamaren nav wa un ér a de eren kwase ken atô@@ at@@ yev ga la . G@@ um@@ or ugen ken tar u To@@ go , u a lu anyom 19 yô , mba yer un ér D@@ on@@ al@@ d . Er Ro@@ se@@ ve@@ ta lu hendan a nom na nahan kpa , nom na vihi ishima a na ga , kpa a na un ian i geman mnenge na . Kwagh ne wase kpishi . ” Man hegen ne , ity@@ ôr iyôngo ne ngi ‘ hur@@ an i@@ u@@ u sha m@@ ngee u ior ’ a kasev man mbayev kpaa . Nahan yô , ve nenge ér doo u vea zer ny@@ ô@@ ôso akaa a ve eren la . ( 1 Timoteu 2 : 1 - 4 ) Er se lu eren nahan ne je kpaa , se mba a ‘ dooshima sha anmgbianev asev . ’ A lu atindi a Tartor la tseegh uumace vea lu dondon hen shighe la ye . He@@ en kpa , ka u kwase Kristu nana kange ishima sha er nana nyôr iyol ken aeren a kwaghaôndo u aie ga yô , kpa gema di akaa a nan sôn la ye ? Ka akaa a nyi a ne ime i ci@@ r tar a@@ ing@@ ee ? 5 , 6 . ( a ) Yehova yange tese Paulu ér agee a un ne la ka a “ tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er ” nena ? Zum u se tagher a mbamzeyol yô , doo u se tôô ser kwagh hemba se , shin se nyôr mciem ga , shin se venda kwaghwan u Yehova u ka a tese se gbenda u ú hembe doon u se kar ve se bee a mbamzeyol mba shon la ga . Kwagh ne ka a wase anmgbianev mban u eren kwagh ken mzough . 1 : 2 - 6 . Er iky@@ agh ki ki kom u a hembe ki nahan , a de Mba@@ a@@ shi@@ ria va tim ik@@ we i pue i tartor u Iserael la i i lu vegher u imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la kera , Mb@@ ab@@ ab@@ ilon di va tim ik@@ we ihi@@ ar i tartor u Yuda la . 1 : 13 ) * U er nahan yô , u tese wer u ngu ijende i mimi , i i ‘ hembe v@@ aren a anmgbian yô . ’ — Anz . U or keren ér saa nana fa kwagh la ka ieren i uumace kera je . Shi@@ r@@ le@@ y : U ôr nahan u ver ishigh nena ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A wuese iniôngon i mba ve eren ishima na sha mimi la cii , shi veren ve doo doo kpaa . • Se za hemen u hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo nyian nena ? Satan yange nyôr ken Eli@@ f@@ as@@ a , u lu môm ken azende a Yobu a atar , a yange za hen a na la , nahan a ny@@ iman a Yobu ér uumace yina u hendan a mbamtaver mba Satan a ve ve a mi cii . Paulu yange ôr injakwagh ne sha u tesen er awashima u Aôndo u veren “ tartor u upristi ” la ngu kuren sha Iserael u ken jijingi yô . Aôndo yange tindi Yesu ér a va pase kwagh u Tartor . Buter - makeranta ne kighir mough te@@ gh@@ elee , kporom ikyua a mo . ( 1 Peteru 3 : 7 ) Aluer kwase nan ne nom u nan icivir ga yô , ka Yehova u a ver nom ityough sha tsombor la je nan lu l@@ ahan ye . — 1 Mbakorinte 11 : 3 . Akaa a A@@ a Na T@@ so@@ mbor U@@ a Z@@ a Iky@@ ura Yô — P@@ alegh I@@ liam i D@@ ang Sha uhar yô , soo ér hanma or nana fa er un lu di or@@ tom u Yehova tsô ; icivir cii i lu i Aôndo . Kpa zege@@ can la ia hii nena ? Er mbahenen kav kwagh u lu zan hemen la vough nahan , ‘ gbashima sha kwagh u iyou i Aôndo , ’ shin gbashima sha kwagh u mcivir u mimi yange due tseer tseer . Kwagh u Yehova er ne lu gbenda u dedoo u una fa er ishima i Davidi i lu ker la jighilii yô . Ikyav i tesen yô , sha iwasen na yô , kasev mba cian Aôndo yange ve tile sha mimi sha shighe u hemen u Mb@@ an@@ az@@ i man gomoti u a kaa ér ior cii mba kwagh môm la . Er Ng@@ ôm venda u k@@ or@@ on y@@ on@@ o@@ fu@@ m i sho@@ j@@ aa yô , un kpa ud@@ as@@ enda mbara gba kaan ér vea kôr un a za wu@@ he . Sha iyange i Mbashiada mban kohol u umbur ku u Yesu la tseegh i er akaa a i ter sha heen ne a ve hemba kwa 20@@ 0 ! Lu nyi i na ve apostoli ne na jighjigh taveraa ér Yesu nder shin ku@@ u ? U tesen ikyav yô , Davidi ôr ken Pasalmi 6@@ 8 : 5 ér Aôndo ka “ or@@ jir u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ” mba beenyol . Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi yô , ka nan sôr zayol u a ve la , nan keren ér nana lu or u van mbagenev a zayol ga . ( Mpase 18 : 4 ) Shi yange gba u me za nger ivese yam vea El@@ vi@@ r@@ a , er tindi tese nahan . Alaghga avur ag@@ enegh a a dondon heen ne aa lu ú a iwasen : Mateu 5 : 43 - 47 ; Yohane 15 : 12 , 13 ; Mbaromanu 13 : 8 - 10 ; Mbaefese 5 : 2 , 25 , 28 ; 1 Yohane 3 : 15 - 18 ; 4 : 16 - 21 . Yehova pase se wang ér , aluer se mba nan ior kwagh , t@@ angen iyol ga yô , se kpa una naan se kwagh a iyol@@ t@@ angen shio . — Anz . ( Mateu 26 : 39 ) Mayange je hungur Yesu u tilen sha mimi eren kwagh u a saan Ter na iyol ga . Ka nyi ia wase se u kuran shi wan ishima a am@@ e@@ ene ? 9 : 20 ) Yehova a lu a mba ve hemen ior mba Aôndo nyian la , man jim je yô , Mbakristu mba ve civir un sha mimi la cii . B@@ ru@@ ce shi kaa ér , “ Ka mea due vea di@@ ak@@ on u za sôron ma or shin tsombor yô , m wase nan u tsuan avur a ruamabera a a wase shi aa taver ior mba se lu za sôron ve la asema yô . Mimi je , ashighe agen alaghga a lu se inja er mcivir u se civir Yehova la ngu yangen se u eren kwagh sha asema ase nahan . Nahan kpa , er ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo yô , vea fatyô u yilan Aôndo vough nahan ér “ Ter , ” shi a fatyô u kaan ér mba ken tsombor u mbacivir Yehova . — Yoh . Z@@ U@@ M u Yesu hii tin@@ d@@ in mbaapostoli nav ér ve za pase kwagh u Tartor la , á ta ve icin wener vea tagher a ah@@ endan . gadia TER seer ij@@ ung@@ wen sha ican yam ; m v@@ ôr a mk@@ in wam , man m zough a m@@ mem ga ! ” T@@ O@@ M u pasen kwagh ka tom u u hembe lun hange hange sha tar nyian cii yô . Sha kpôô yô , ashighe agen tsaha ka u lu kwagh u “ ij@@ ung@@ wen . ” Tor Davidi na mlumun sha mpin ne . ( 4 ) W@@ illi@@ am@@ son , A . Er Se Z@@ a Hemen u L@@ un a Ieren i T@@ angen Iyol Ga la Yô , 3 / 15 ( b ) Kanyi kwagh i doo u kwagh a gba se u f@@ ana ? Mayange De T@@ e Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a We I@@ m@@ ôngo K@@ era Ga Sha mnenge u orumace yô , mbampin mban ka mba gban hur@@ en ve kera ga . 34 : 15 . 13 : 20 . Lu@@ un er E@@ ri@@ c yange una yem b@@ or u gbidyen yô , ma lu yôugh@@ yô@@ ugh shi ma due iti kpaa . Zum u i ci@@ r kwaghaôndo ken tar la ken inyom i 19@@ 6@@ 7 je kpaa O@@ li@@ ver@@ a za hemen u eren aeren a kwaghaôndo na ken myer . C@@ ia Yehova sha er a Saan We Iyol Yô ! Ka inja er Aôndo ngu se ke ’ ijime ngu kaan a vese ke ’ to iv@@ ar@@ v@@ ase ér : “ Ka gbenda je ne , za nen sha u ” nahan . Dooshima u mimi gbe uwer u eren kwagh u dedoo a mbagenev ga , aluer ve nenge a kwagh shon hen shighe la ga di vough er ashighe kpishi mbayev ka ve nenge a iwasen i tsaha u sha dooshima u i lu ts@@ ahan ve la ga nahan je kpaa . Shi doo u se umbur ser alaghga mba ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v man mba@@ wan@@ ats@@ am , mba ve fa tsembelee yô yange vea lu ken ik@@ we i Iserael igen la , kpa lu Mb@@ al@@ ev@@ i Yehova na ve tom u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v ye . E@@ lon 5 :⁠ 21 . Kanyi se er sha u dondon mbat@@ esen mba ve zende ken ag@@ ar a Yuda cii sha ayange a Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati laa ? Kwagh ne umbur se ityendezwa i Yesu yange er la , ér : “ H@@ er ape ior ihi@@ ar shin iti@@ ar ve kohol ken iti Y@@ am yô , Mo kpaa M ngu ve her atô je . ” Yehova Aôndo yange tese Daniel ken mpase u sha mnenge ér Un ngu a iv@@ u sha it@@ you . Een , aluer se mba kporom ikyua a Aôndo ken msen u eren man kwaghhenen yô , a@@ kper@@ an a ase a tan la aa sa@@ mbe kera . — Yakobu 4 : 7 , 8 . U tesen ikyav yô , nenge kwagh u i er ken ity@@ ou@@ v mbi ihi@@ ar mbi takerada u Mpase ne . Nahan kpa , imba ieren ne ia tese ér sar se u lun a “ ishima i wang ” je he ? ( Pasalmi 10@@ 4 : 15 ) Nahan kpa , Bibilo wa se kwagh ér se de lun ior mba ‘ m@@ sô@@ rom ma ye tor sha a vese ga . ’ Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara tseegh ve lu zuan a iwasen ken akaa a Aôndo bu@@ m a Aberaham ér una er la ga . TER , Aôndo wou , ngu ken atô wou , O@@ ru@@ t@@ aha u Una yima yô ; Una ember we a iember , Una mem ken dooshima Na , Una ember we a icam i wan . ” — S@@ ef@@ ania 3 : 14 - 17 . Kpa mimi je aluer u tagher a kwaghbo yô u de u civir Aôndo ? Nahan kpa , shighe kar yô , Solomon kera tese icivir sha Tindi u Aôndo ga . Se p@@ aa iyol yase ken mba@@ ate@@ jir sha akaa agen a i we se iyol ne . Gbenda ugen yô ka u nan anmgbianev asev mba ken tiônnongo icivir . Kpa kwagh u ma wase ve u lun ken mzough ne gema lu van a va a mp@@ av hen atô ve . Ka tom u nyi Mbakristu mba mimi ve lu a mi u eren zan zan a kar timin Zege@@ bab@@ il@@ on@@ o ? Ma kaa ér : “ Or u nan ne mngerem ma man yô , nan iyol i nan kpaa á na nan mngerem . ” Mbakristu mban kegh shighe u Yehova una tim bo@@ tar ne anyom imôngo . ( 1 Peteru 5 : 13 ) Er icighan jijingi sen sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la tsa kuma anyom 30 cii yô , Paulu nger ér Loho u Dedoo ne i “ yôô u hen akaa a i gbe a sha won cii , ” lu tar u i fa ú sha shighe la je la . — Mbakolose 1 : 23 . Kpa , lu u Yosua una ôron “ Ruamabera u atindi@@ gh ” shi una gbidyen kwar sha mi , ka nahan man una eren kwagh sha inja ye . — Yosua 1 : 8 ; pasalmi 1 : 1 – 3 . Kwagh ne tese ér gba u se nôngo sha afatyô wase cii se lu “ bem a ior cii , ” kpa u ngu wer ka u geman vendan a venda atindi a Aôndo a perapera la ga . Yon@@ a fa dedoo ér nomso@@ mbaiorov mban mba s@@ ôôn kpen sha ci u kwagh u un er u doon ga yô ! Tartor u Aôndo ka gomoti jim jim , una va kar a nyityô ican cii kera . 9@@ 0 : 1 . Ity@@ ôkyaa i í ne ve se k@@ ur ikyaa nahan yô , se umbur ser Yehova yange venda ikyurior i Iserael , kpa lu sha ci u ve hông@@ or sha iyol yum ga , kpa gema lu sha ci u ve hông@@ or sha ieren ve man mlu ve u ken jijingi la . “ Kwaghôron wen yô , Een wen a̱ lu een her@@ egh , man e@@ i wen kpaa , a̱ lu e@@ i her@@ egh . ” — M@@ A@@ T . A kaa ér : “ Gba hange hange u ú lu a ieren i dedoo i Mbakristu la , sha er or wou nana nenge er mimi a gem uma wou yô . ” Nahan yô , se pine ser , Bibilo ne yô gban k@@ an di takerada ugen u kwaghaôndo tsô shinii ? N@@ ongo u wanakiriki la er tom u i wa un sha ikyev la sha jighjigh ken anyom a karen la zan zan ar ken inyom i 1914 la nena ? Lu inyom i i mar@@ em je la . Ve z@@ aan c@@ ôô@@ ci i Lu@@ ther , kpa ve lumun a ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu i c@@ ôô@@ ci ne tesen la ga , sha ci u taver ve u nan jighjigh ér Aôndo u lun a dooshima una nan@@ de ior ken usu . ( 1 Yoh . Kpa kwagh ne ngu kposo a kwagh u yange er ken Ba@@ bel la . ( b ) Yehova una er a uumace mba ve ongo imo na la nena ? A er nan man profeti ne una ôr kwagh nahana ? I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an ( Pasalmi 16 : 10 ; Yesaia 5@@ 3 : 12 ) Sha nahan yô , ze@@ he u Peteru z@@ ôh@@ ô a Yesu la lu sha mi ga . Er nan se fe ior sha aeren a dedoo , shi se er kwagh ne nena ? Cii man shighe la yô , Satan lu nôngon sha afatyô na cii ér una yange awashima u Aôndo ne . Al@@ ak@@ e@@ ma ka una m@@ ende una vese yô , á ume atam , man atam ne ka i lu im@@ end@@ enegh mbi al@@ ak@@ e@@ ma mbi kiriki ga , kpa ka i lu iv@@ or i he . Anyom yange nga kar er pue nahan yô , wan u Ju@@ li@@ an , u se vande t@@ eren kwagh na ken mhii u ngeren ne la , gema uma na , c@@ in hide ken tiônnongo , nahan hegen ngu eren tom u ortamen . I mar ne a kwaghfan ga , kpa ne fatyô u hingir mba “ fan kwagh ” shi tsuan “ gbenda u uma ” sha asema a en kpaa . Kwagh@@ wan Kanyi ? ( Duteronomi 18 : 9 - 13 ; Mbagalatia 3 : 23 ) Heela tseegh ga , Tindi la shi wase Mbaiserael ve kav e̱r ve lu ken isholibo man e̱r i gbe u a de ve a asorabo shi a yima ve kpaa yô . Heela tseegh ga , anmgbian ne kange ishima u wanger iyol na shi seer eren akaa a dedoo sha gbashima . T@@ ime ase sha a a dondo heen ne : Sha mimi yô , saa nom nana lu tse@@ vaa sha u koson tsombor u nan ken jijingi ve nana er kwagh u a zough sha awashima u Aôndo a lu mi ér una kohol akaa cii ken Kristu la ye . Nyian ne , Mbashiada mba Yehova mba hemban seer a seer ken Y@@ uro@@ pa , ape u@@ gomoti uhar mba eren tahav sha ts@@ wam yange ve hemen la . “ Nahan Elisha sôn er : T@@ ER@@ E , shi bugh un ashe , a̱ nenge . U@@ ng@@ wan imo ve shi eren kwagh a ve sha mimi , sha ci u lu di kwagh u gba u una er ga , kpa sha ci u ve doo un ishima . Shi gba u se wa ikyo sha gbenda u se eren tom a iyua ne la sha ci u nyi ? U ôron sha injakwagh yô , se mba a mk@@ or u ken jijingi sha ci u Yehova a lu “ ijiir yase i teman ” yô . Er A Mba Kwagh A T@@ ser Ve La Doo Doo Nahan kpa , doo u se wu@@ h@@ an iyol akuma akuma man sha icivir kpaa . Anmgbian u kwase ne shi kaa ér : Or@@ tamen ne er kwagh a mo sha dooshima kpen kpen , gadia yange kav er kera taver mo iyol ga yô , shi a nam iwasen kpaa ! ” • — ken tsombor wase ? 8@@ 5@@ 8 ․ ․ Shighe u ka sea fa ser , akaa a a lu se zayol shin akaa a a lu se inja er ka mbam@@ kighir mba y@@ uh@@ wan kpishi la cii a fatyô u been a mi kera yô , ka i yô@@ h@@ ô@@ l se iyol kpishi ! Nahan ka a gba u or nana se yô , a@@ zu@@ ugh a inyam 14 á er tom imôngo ! ‘ Kpa , ’ alaghga mbagenev vea pine ér , ase@@ mber a ahar ne , ‘ ishember i nyôron Tartor man i zuan a myom la , nga ôron kwagh u injar i môm ga z@@ ee ? ’ • Er nan ve i doo u se zer kimbir kwagh môm ken msen gbem ga ? Or@@ pasalmi yange pine ér : “ Ka nyi me na TER sha ci u akaa a Na a dedoo a A erem cii laa ? ” ( Ps . Nahan se fatyô u kaan ser kwagh ne ka ikyav i tesen ér Yehova ngu kuran we sha ci u ú doo un ishima . Tsô a lam a mbahenen nav n@@ a@@ gh@@ el@@ aa , lu wan ve kwagh kwa u masetyô shi tesen ve kpaa . N@@ i@@ ur@@ ka zer an@@ ar sha ato u wasen un u ungwan tsembelee , nahan mea lam ken m@@ ai@@ k@@ ro@@ f@@ on yô an@@ ar la a wase un u ungwan . ( Mbaromanu 8 : 28 ) Nahan , se er nen sha kwaghwan u Peteru a we se ne , ér : “ H@@ ide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ku lu sha a ven nahan , sha er shighe á va kuma vough yô Una kende ne sha . Í ter ishember i “ ving ” la man i̱ “ hu@@ an ving ” la ken Bibilo kwa kimbir kimbir . Kwagh u i nger ken Pasalmi 22 : 7 , 8 la yange kure sha Yesu nena ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka Ter u vough . T@@ ôô wer ú ngu or@@ maren , wan wou ngu henen zende , nahan ú ngu ta@@ an un . ( Gen . 3 : 5 , 6 ) Diabolo ne Adam man Ifa mba gem ijime a Aôndo u mimi yô , a za hemen u tsu@@ ghun ior ér ve soo ayol a ve tseegh . Mbakristu mba a tindi u Aôndo ken asema a ve Mbagenev yô vea fatyô u yemen hen ijiir igen ken tar ve , ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la za eren tom u pasen kwagh ne . Takerada u i yer ér W@@ rec@@ ks , W@@ rec@@ k@@ ers and R@@ es@@ cu@@ ers la kaa ér ashighe agen yange i ts@@ ar i@@ usu i bu@@ men mban@@ ahan gir@@ g@@ i sha u ve n@@ aha ve za ta sha av@@ ande nahan ve er ai@@ ky@@ ôr . Ka nyi R@@ am@@ ir@@ o yange tsua u eren ve i na un m@@ saan@@ yol@@ o ? Se time sha itinekwagh ne ken ngeren u a dondo la . Ka ken gbenda u nyi nahan Mose yange tese ikyav ér un tsua u eren akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? Yange vihi i@@ yo@@ loo ? Zum u gba u a gbidye apostoli ne ken Yerusalem yô , a pine tor@@ utya u Mbaromanu ér : “ U né gba gbidyen or u nan lu Or@@ ro@@ man@@ u a@@ kpa je er ijir kpaa i lu a kôr nan ga la , nahan kpaa ka sha mi z@@ ee ? ” Anyom dubu la aa been yô , awashima u Aôndo u i nger ken Genese 1 : 28 la una kure , shi mbam@@ tsera mba nagh ku ip@@ aan la kpa a zua a mi cii . Ôr ase ivur la yôô . C@@ ar@@ ina ka Kwa@@ se@@ shiada u a lu pania u ke@@ ke shi a lu kwa@@ v , u yange sue ang@@ we u ken S@@ ili@@ str@@ a la yô . Hii nan ve mlu u ken jijingi u Mbaiserael mba ve lu sha ayange a Mose la hemba doon a mba sha ayange a Amo@@ shi laa ? • U@@ ̱ lumun hemen u Yehova la wa nyi man nyi k@@ ere ? B@@ er u H@@ u@@ la ( b ) Yesu doo Yehova ishima sha ityôkyaa i vesen i nyi ? Mbat@@ amen mban mba te ihy@@ agh sha kwagh u ve k@@ er@@ cio u eren la ga , kpa mba ve zough a iwasen sha tom ve ne yô , ka ve lu a iwuese kpishi . — Mat . “ [ Kristu ] kpe ka sha ci u ior cii sha u mba ve lu uma yô , ve̱ de kera lu uma sha ci ve ayol a ve ga . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 5 : 15 . • Mbam@@ kombo mba Mbakristu mba a inja nena ? A doom kpishi . ( Yobu 2 : 4 ) Mkaanem mara tese ér Satan yange vihi se cica cii iti , kua we kpaa . Or@@ gen u timen sha akaa a ken Bibilo , iti na ér A . A lu iky@@ e you u eren msen shin wea eren ga kpa , alaghga u pine wer : ‘ Sha mimi yô , ka a inja u eren m@@ sen@@ ee ? 9 : 5 - 7 . Sha shighe u inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . ‘ Doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo , er ne keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , man ne eren sha u i̱ va fe@@ fa yô . ’ — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 3 : 11 , 12 . Ve mban cii ve due ken u@@ kwaghaôndo kposo kposo kua sha ajiir kposo kposo shi ve undu mbamhen vev mba taregh kpaa , ve cii mba ken kwaghaôndo u a lu a mzough u a ban ken tar nyian ne . ( Luka 11 : 13 ) Shi i yilan Solomon kpaa ér “ Or@@ pasenkwagh ” u za hemen u “ tesen ior mfe ” yô . ( Or@@ pa . Kape apostoli Paulu tôô ken ishima na vough je la . Sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la , Mbaiserael nôngo u tan mlu u ve lu ior mba Aôndo tsegha ve la kera nena ? Mbat@@ amen mba ken Kristu nyian mba dondon ikyo i wan i Yehova la , vough er Yeremia man Bar@@ u@@ ki nahan ( 1 Yoh . 2 : ​ 15 - 17 ) Aluer se soo ser se se gba ken to u b@@ an@@ en a iwuese ga yô , gba u se gbidyen kwar sha averen a se lu a mi la , shi se su@@ ghun Yehova hanma shighe sha ian i civirigh i a ne se , i lun ior nav la . ​ —⁠ Ôr Pasalmi 27 :⁠ 4 . SH@@ I@@ G@@ H@@ E U S@@ E L@@ U N@@ Ô@@ NG@@ O@@ N A ATSA@@ N YÔ Yesu fa dedoo ér iyol ia kpe mbaapostoli nav nahan vea nôngo gbe@@ ev . ( Mbaromanu 2 : 17 - 20 ) Nahan kpa , mbagen ken ve lu mba@@ eren at@@ ser@@ egh gadia ve iin shin ve eren idya ken myer . Er lu ken derianyom u hiihii la nahan , sha shighe wase ne kpa mba ‘ nôngon num ku@@ an Aôndo ’ ban ga . Er nan se fe ser u keren Aôndo la ka u vihin a vihi shighe ga ? Kpa se hen ser , Peteru yange una nenge a Ter na u doon un ishima ne , er shi hide lu uma nahan a doo un je a gande , shi una zua a ian i zamber shi tesen m@@ gem ishima na kpaa . Nahan á hingir Or@@ yiman ve shi ve lu sha ikyev na . Kpa , cii man Aôndo a er kwagh ne yô , á kaa a Mose ér : “ K@@ aa Mbaiserael wer : Ka Mo TER , Me due a ven ken tom u ican u Mbai@@ gipiti ne kera , man shi Me yima ne sha ican i ikp@@ an i sha ikyev ve la kpaa ye ; Me p@@ aa ne sha uwegh ku n@@ aregh , man sha a@@ ji@@ ra@@ ôron a vesen . • Nenge nen ngeren u ken Iyoukura u a lu a itinekwagh ér “ Sha ci u A@@ g@@ umaior ” la . Nahan Bibilo wa se kwagh u injaa kpishi ér se ‘ sh@@ ir hanma iky@@ á@@ v ’ mbi se tee mbi yo@@ ho se la cii . — Mbaheberu 12 : 1 – 3 . Ka sha gbenda môm u nyi nahan , “ mba ij@@ en i ker ve , man im@@ ura kpaa , sha kwagh u perapera ” la vea ide@@ e ? K@@ ure kure tsô m de ta@@ av u man shi m de aeren am agen a dedoo ga la kpaa . 10@@ 6 : 1 ; 1@@ 12 : 9 ; 1@@ 17 : 2 ) Mal@@ aki 3 : 6 kaa ér : “ Mo TER M gem kposo ga . ” Uma u L@@ un a Inja : Mba ve ze iky@@ ura sha mimi yô , ka u@@ pe@@ pe@@ pe - mba - iorov ga . Uma ve ngu a awashima . Ior er tom a compas@@ s sha u fan gbenda , u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen , zum u ve lu zan zende sha gbenda shin ve lu p@@ eren zege@@ mnger yô . ( Anzaakaa 5 : 21 ) Aluer isholibo nen@@ ger se yô , ishima ka i mgbegha se u geman ishima keren ser Yehova a̱ de se asorabo , gadia a doo se ishima man se soo u eren kwagh u vihin un ga . — Pasalmi 7@@ 8 : 41 ; 1@@ 30 : 3 . Shighe u vea pase a la , kanyi ia hii eren@@ ee ? Kpa ka va nyer sha derianyom u sha utar la yô , P@@ l@@ ato Or@@ g@@ rika u fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la due a ityesen i Mb@@ au@@ tar . E@@ ̱r ityesen la doo mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev mba@@ du@@ en@@ ati kpishi yum yô , ve gba sôron Aôndo eren sha u a̱ zua sha ityesen i Mb@@ au@@ tar la . Jighjigh u nan man m@@ doo u “ iti i TER ” doo Davidi ishima la mgbegha un , nahan a wua Go@@ li@@ ati , iky@@ ô@@ r@@ or u Mba@@ fil@@ iti u lu a ikyav mbi u@@ ity@@ aav iyol yo@@ ho@@ loo la . A@@ eren a uter a Grika n@@ ungwa sha atesen a kwaghaôndo u Mbayuda kua kwaghfan u taregh kpaa . Yesu yila Tartor u Aôndo kwa kimbir kimbir ér “ tartor u Sha . ” Aluer se soo u nengen er as@@ an ka a due sha kwa@@ v@@ aôndo tugh i doo yô , a gba u se kenger a ape i ts@@ ar usu ga yô . Er Yesu ngee a tom kpishi nahan kpa , yange a ker shighe u lun vea mbayev mba kiriki . Anzaakaa ne yô , tindi yange a ga . ” Z@@ a Hemen u Nan N@@ agh ku I@@ p@@ aan K@@ ura Jighjigh ( b ) Ka tom u eren ior u hemban cii u nyi yange u kar u tile sha ityough ki tom u yange i eren ke ’ Iserael laa , man hii nena ? Ka shami u henen ser se kô@@ r@@ cio u kaven igbenda i Aôndo cica ci@@ il@@ i ? Nahan , ib@@ aver i tom u pasen kwagh i se ne ne ka i wase se se fa er se seer eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor ne tsembelee yô . Kpa Bibilo tese ér sha shighe u num tan u masetyô u Satan la yô , ma nongo u uumace môm môm je kpaa ua na mba ve suur sha Yehova la mk@@ or ga . ( Ho@@ sea 1 : 6 , 8 ) Er G@@ om@@ er a til sha Iserael yô , alaghga u pine wer , ‘ Iserael yange nyôr iyol ken idya i eren nena ? ’ Kwagh u yange er As@@ av la tese se nyi ? Yange eren kwagh sha mhen na ga , kpa eren kwagh sha mhen u Ter na u sha la tseegh . D@@ ust@@ in kaa ér : “ I@@ jiir ne tse@@ e kpishi , shi i kaha alu@@ m yem ikyua ga ; ahumbe a k@@ undun iyol man i@@ wo i doon kenger lu heen er pe se vande lun la nahan ga . ” 6 : 8 , 26 . I na un tom u eren , lu wasen tom hen ijiir i gb@@ eren ityakerada . Hen shighe la mbam@@ ishen mbagenev undu tar u Kor@@ ea sha ci u m@@ nyoon , kpa se mbagenev yô , se za m@@ ape ga , man doo se kpishi er se lu her nahan . Ka amba@@ aior a nyi nahan Yehova ngu a ver ishima sha a ve , man ka á ur@@ ugh ve a va a ve hen a na nena ? ▪ Eren tom u geman ior hingir mbahenen ne sha afatyô wou cii Shi a kaa ér : “ Akaa a u ungwa hen mo , mba@@ shiada kpishi kpaa lu her la , gema wa sha ikyev i ior mba ve lu jighjigh mba vea kuma u tesen mbagenev kpaa yô . ” ( 2 Tim . ( Duteronomi 17 : 18 – 20 ) Kpa shighe u i lu sôron tempel la , i zua a “ Ruamabera u atindi@@ gh ” shon , u a̱ shi nan kpa lu Mose nger la . Nahan cii kpa , icivir i i@@ gbe@@ tar a lu yôôn ving ving ne tseegh kuma ga . Nahan mba@@ ish@@ ôô@@ gh vea fatyô u lun iyol ish@@ ô sha mbamzeyol cii ga . Kanyi ia wase u u fa i@@ ember@@ yolough i vough man i vough ga ? • N@@ um@@ er@@ i 15 : 37 - 39 Sha kpôô yô , nagh ku ip@@ aan kura ka gbenda u hemban cii u Aôndo a tese se dooshima na yô . ( b ) Doo u akav ne aa taver se ishima u eren nyi ? Kwase ugen u cian Aôndo u i yilan un ér Li@@ dia la kpaa yange wa mbagen ikyo . Kape yange Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la kpa fa shighe u tar u Mbayuda ua kure ga je la . Ng@@ ôm yange nôngo kpoghuloo y@@ es@@ em ken mimi . Kwagh u vesen u ngu a mgbegha or u eren iyua nahan yô , ka dooshima u nan lu a mi hen Aôndo la kua isharen i nan lu a mi i kaven ieren na i tesen mhôônom shi nan naagh mgbegh@@ aa la . — Mateu 5 : 44 , 45 ; Yakobu 1 : 17 . Kwagh ne wase se u nengen er mbatamen ka ve na se iwasen i kwagh a gbe se shami ken jijingi , shi ve na i kpe se iyol ken jijingi yô . Shin er alaghga a lu awashima u Orkristu u nan tsegh iyol i nan u tesen kwagh u aiegh ga nahan kpa , nana fatyô u hiin inja i gban ôron kwagh ga@@ agh tsô la . Anyom nga ng@@ ur karen yô , averen a Yehova va kohol L@@ au@@ re@@ l kpishi je . Ve soo u civir Yehova ga , mbagenev yô ka vea civir un kpa shighe a karen yô ve de u civir un . I@@ y@@ ua I Or@@ gb@@ an@@ akaa u L@@ un a Dooshima A Ne Yô Aluer ua gba ica a iyange shin ua kporom ikyua a iyange kpa , kwagh a kera shi uma sha tar wase ne ga . Mbam@@ zeyol mba ior ve tagher a mi kposo kposo sha tar jimin cii la tese ér ior ka vea fa akaawan a Bibilo shi vea er sha mi yô , a wase ve ve fa er vea nôngo a mbamzeyol mba ve tagher a mi ayange ayange la kua ibanave kpaa yô . Anmgbian ugen , mba yer un ér Lo@@ well , un vea vea kwase na C@@ ara , ve za makeranta ne , k@@ l@@ ase u sha 25 la . 3 : 18 ) Yô , asema a mgbegha se u tesen m@@ doo u se doo a ayol a ase la sha ieren . Shighe u se ongo mkaanem ma Yehova la je se fa m@@ til wase . Mbat@@ omov mba gomoti mbagen kpishi yange ve lu eren di a er tom ve tsô . Bibilo za hemen pase ér : “ Yô , orgen u ken Mbaiserael za va a kwase u M@@ i@@ di@@ an va nyôr a mi hen anmgbianev nav sha ashe a Mose je kua sha ashe a ior i Mbaiserael cii , er ve lu v@@ aan hen h@@ unda u t@@ ent@@ i u kohol ker la je . ” Yosev lu sha shighe u i lu a nger Bibilo ga shi A@@ tindi a P@@ u@@ e la kpa i lu a nger a ga yô . Mbat@@ yomov mba eren sha imo i Aôndo Á kaa wener : “ Z@@ an zan hegen je kpaa mbagenev mb@@ á a im@@ or@@ shima a mo . Ka mimi , Yehova eren imba ivande la sha ci u ior nav nyian ga , kpa ka sea na un jighjigh yô , a ver se doo doo . ( Genese 2 : 22 - 24 ) Sha kpôô yô , atô@@ akaa ne doo man aa fatyô u wasen nom man kwase vea za hemen u lun imôngo shighe u ve tagher a mbamzeyol ken ivaa ve je kpaa . Ka a@@ ji@@ ra@@ ôron a i gbe u á ôr á keng sha e̱r á sôr tar , mbacivir Aôndo sha mimi ve̱ tema sha ú je la . Nahan kpa , mbagenev kpishi ka sea pine ve kwagh u Tartor la u lu yô , ve kera fa ga , shin ve fa er vea pase jighilii ga . Aluer mbagen ken K@@ olose mba yange vea lu a̱ vese v@@ é za k@@ ondo ken jijingi ga , shin ve a̱ lu a̱ vi@@ a ga yô , doo u maa a lu awashima ve je la . Loho u Aôndo u u lu ken Bibilo la ua fatyô u geman uma u or nena ? ( Yohane 17 : 16 ) Mba p@@ al@@ egh@@ aa a “ tar ” u ‘ mfe ve a we ime , ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a uma u Aôndo ’ ne . Ior mba ve ze u@@ kwaghaôndo mban hemba iorov b@@ iliôn uhar . Dooshima ve man ‘ kwagh u dedoo u ve lu eren sha ishima i wan ’ la yange ume atam a dedoo shighe u i hii mkombo u henen takerada ú i tsough la ken ang@@ ar ugen yô . ( Anzaakaa 4 : 23 ) M@@ lu u uma wase u hegen man ishimaverenkeghen i se lu a mi i va lun uma ken hemen la cii har sha mlu u ishima yase i sha injakwagh la . Er Yesu Kristu iyol@@ na pase Mbayuda kwaghaôndo nahan kpa , a kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Nahan se er msen shi se tsua u zan mkohol la angahar . ( 1 Yohane 4 : 8 , 16 ) Sha ityôkyaa ne yô , ka un a hiin u keren gbenda u him@@ en kwagh ye . Ishim@@ averen i uumace mba ungwan imo na ne ia kure sha mi hen shighe la . U se lu a ci ken awashima u Aôndo ne yô , gba u Aôndo una hemba doon se ishima cii . ( Mat . Shi ka Yehova kpa a “ pasen hii sha mhii zan zan mkur , man hii sha ayange a tsuaa la je , akaa a a lu a vande eren ga la ” ye . Anyom kar u@@ deri imôngo kpa , Yehova ôr kwagh t@@ ér or@@ tom na Yobu ér a ver ikyav i dedoo i perapera . ( The E@@ arly Ch@@ ur@@ ch , peeji 2@@ 7@@ 4 - 2@@ 7@@ 5 ) D@@ i vough er Mbakristu mba hiihii mbara kpa yange ve wa ats@@ am shighe u ve z@@ ou imôngo la nahan , kape Mbashiada mba Yehova kpa hanma shighe ka ve wa ats@@ am a a har sha Bibilo je la , ka a kua ats@@ am a doon a civir Aôndo man a Tartor . Yange i tese profeti Daniel mpase u sha mnenge u ity@@ artor i age@@ egh i ia hemen tar sha ad@@ ondo ad@@ ondo zan zan a ar sha shighe wase ne yô . T@@ ul@@ al@@ i ka a h@@ uma i doo , kpa una fatyô u karen tilen sha iyol i ôôn sha ashighe ashighe la ga , shin ak@@ ondo a tsembelee kpaa ga . Lu u kper@@ nan yô , se na un mlumun . Loho u dedoo u Yesu lu pasen la cii ú tese ior gbenda u vea er ishima i Yehova shi vea tsegha iti Na shi vea kende a hem@@ en@@ tor Na sha kpaa yô — man ka akaa a á hembe lun hange hange a á bende a orumace je ne . I@@ c@@ ombor igen ka i wa iyol sha mbamkombo mba tiônnongo imôngo . L@@ am a ijende you i u ne i jighjigh yô . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti kpishi a i er sha kwagh u m@@ hi@@ di u Mbaiserael ken tar ve la kure sha tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba i ‘ yer ve , i lu ken Mbayuda tseegh ga , kpa i lu ken atô@@ at@@ yev kpaa ’ la . H@@ en@@ ry K@@ is@@ sing@@ er , un u ngise lu A@@ ka@@ we u tar u Amerika cii la kaa wener : “ Hanma zege@@ tartor u yange lu cii yô , u va yô@@ h@@ ôr kera . ” Shi mhôônom ma ker Yehova a mbara mba i lu nzughul a ve la . Shighe u Mbaiserael hii zende ve u a@@ yom 40 ken “ zege@@ deser@@ ti u ci@@ er iyol ” la , Yehova pase ve gbenda u una hemen ve shi una kura ve shi una nenge sha a ve la jighilii ga . ○ Er nan se fe ser yange doo Yehova a R@@ ah@@ ab@@ ii , man ú lu er un nahan nena ? ( Mbaromanu 15 : 4 ) Akaa a i nger ken avur a Bibilo ne ka di kwagh@@ al@@ ôm tsô ga . Mba@@ eren tom u pasen kwagh hanma shighe sha ityar ityar ka ve zenden sha ityar kposo kposo ve wasen tom u maan af@@ ishi a bran@@ ci man af@@ ishi a geman kwagh a hen ity@@ ôn@@ ya man A@@ you a M@@ kohol kua A@@ you a Tartor . Tsô sha iyange i L@@ ah@@ adi ugen pe@@ pe yô , James shi venda u wan iyol zum u ngô na kaa ér a wa iyol vea yem mkombo yô . Yô , ôr ase kwagh u im@@ akeranta ne kua mkaanem ma mba ve ze i ve er la . 8@@ 3 : 4 ) Nenge er akuraior ne yange kôr ior mba Aôndo ihyom sha wono ! Mba a af@@ an@@ yô a v@@ aan ga ! Ken inyom i 19@@ 8@@ 9 la , m zua a ian i i@@ civirigh i dondon Anmgbian The@@ od@@ or@@ e J@@ ar@@ ac@@ z , u lu ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la , zan ken tar u Rom@@ ania . Nahan i er a ve nena ? Aluer u za ajiir agen ken tar u A@@ fri@@ ka yô , ior mba civir ie@@ ev mbi i gbe sha iky@@ on shin sha a@@ wen yô , man ve na jighjigh ér mba@@ aôndo vev shin jijingi u aôndo ve ngu ken ie@@ ev mb@@ in . Doo u se ungwan anger shin se samber a kpaa ga . ( Anz . 6 : 20 ) Aluer u fatyô yô , er tom a akaa a wasen or u henen kwagh , a a lu hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la , sha u wasen mbayev ou mba kiriki u henen sha kwagh u i tese ken takerada u Bibilo Tese la , sha er una kôr ve ken ishima yô . — Nenge ape i nger ér , AT@@ ES@@ EN A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O > AG@@ U@@ M@@ A@@ I@@ OR la . ‘ N@@ aan Nen ’ N@@ agh ( 1 Peteru 3 : 15 ) Aluer se mba a ishima i legh legh shi se mba l@@ ahan ve ga yô , se hemba lu sha ian i van a ior ikyua a Aôndo u se civir un ne . We mbam@@ nenge mba mbacivir un ikyo , shi ashighe kpishi ka a de ér ve er kwagh u a sar ve u eren la . Kwagh la doom kpen kpen . Kwagh ne ngu hange hange ; alaghga ior mbagenev vea nenge er se lu kposo a ikpelaior i ken tar u ú hông@@ or yum ne nahan vea soo u va civir Aôndo wase . Ka akaa atar a nyi Duteronomi 30 : 20 a pase ér aa wase se u tsuan kwagh u v@@ ough@@ l@@ o ? Uma u shin Betel la yange doo se . Hanma orumace yô nan ngu or@@ isholibo , man isholibo i yangen se u lamen a Aôndo . Shin er Han@@ a fa er kwagh la una za a kure ga nahan kpa , a zua a m@@ mem ken ishima . ( Mbaromanu 2 : 28 , 29 ) Yehova wuese ior a m@@ s@@ ange shio . Yange lu nongo u mba i shigh ve mkurem la i tsua u je er i lu a mar u ga ye , lu ve asange asange ga . Kwagh ne bende a awashima u Aôndo u á lu kuren un sha ikyev i Tartor na la nena ? ’ ( Genese 8 : 21 ) B@@ ee kera yô , er lu u az@@ ô@@ v aa kera fatyô u geman ayol a ve a jijingi la hingir uumace ga nahan kpa , a lu zan iyol her kpoghuloo . 9 : 17 - 22 . Ka mpin u nyi a dugh sha kwagh u “ iy@@ ongo igen ” laa ? De se time nen sha kwagh u ini@@ av mb@@ igen mbi i er kwagh u mbi ken Tindi u Mose , ken Lev@@ iti@@ ku 5 : ​ 2 - 11 la tsô se zua a mlumun sha mbampin mban . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ kange asema ” la , ngi ôron kwagh u “ u tilen sha kwagh dông , eren kwagh shon sha mimi man ishima i môm . ” U tesen ikyav yô , taver nan ishima nana pasen azende a nan shin ah@@ ur@@ aior a nan kwagh u nan lu henen la . S@@ ven ka gumor u ken Jam@@ an@@ i u a eren tom Betel yô , á ôr kwagh u tom na wener : “ M nenge mer m ngu eren kwagh u a lu a mtsera u tsan gbem yô . Nahan cii kpa vegher ugen ngu u i gbe u a nenge shami sha gbaa u nan mbau@@ tahav icivir ne yô . De Ne Mbagenev G@@ be@@ ev Mb@@ u N@@ ôngon Ga Hegen ve hemba m@@ iliôn môm . Ikyav i tesen yô , alaghga orgen nana ôr kwagh a we sha gbenda u i doo u ga yô . Kwaghôron u profeti u ken Bibilo ôr kwagh u Yesu ér : “ Per@@ apera doo U ishima , kpa if@@ er@@ kwagh yô , vihi U ishima . ” P@@ ania u Eren Ka a T@@ aver Iky@@ ar I Se Y@@ e a Aôndo La ; C@@ ha@@ p@@ man , L . Aôndo kpa yange doo mbahemenev mba kwaghaôndo ishima sha mimi ga . Kpa mkaanem ma Aôndo á ne i nger ne ma tese ér ka se — uumace mba@@ asorabo mba se yen ne — se vande hiin iniôngon ne y@@ ee ? Sha ci u i ôr kwagh u uityendezwa mban ér : “ I kure ve ! ” Nahan cii kpa , Yehova va a vese imôngo ken mzough u dedoo . Ve a kasev vev cii kua anmgbianev mbagenev mba ve ne ayol a ve u eren tom ne la za hemen u wasen atôônanongo a a lu vesen seer a seer la . Nahan kpa , kwagh gba ior u wan ic@@ in@@ tan ne ikyo ga er sha ayange a Noa kpa lu nahan . I pase ityôkyaa i môm i i ne ve i gbe u se zenden vea Aôndo la ken Yeremia 10 : 23 , ér : “ T@@ ER@@ E , m fa , gbenda u or ngu sha ik@@ ev i nan ga ; or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ik@@ ev i nan ga . ” Nahan cii kpa , gba u saa sé kange ishima u nôngon ser mayange se hingir i@@ mba@@ or la ga . Kanyi 1 Mbakorinte 2 : 6 – 10 a tese ér Yehova pase mbah@@ id@@ en a iyol ijime ? Ity@@ esen sha Kwagh u M@@ h@@ ôônom ma Aôndo , 10 / 1 Ka akaa ahar a vesen a nyi a dugh tseer tseer ken mpin u batisema u hiihii laa ? 10 Kp@@ orom hen Aôndo — Kwagh a F@@ atyô u Do@@ on Yehova Shin V@@ ih@@ in Un@@ u ? Mkaanem ma Paulu man lumun a kwaghôron u profeti u hiihii u ken Bibilo u i nger ken Genese 3 : 15 , u tese ér a va tim Diabolo la . Sha mimi yô , hegen ka shighe u se de ser mhen u aiegh a tsu@@ gh se , se henen ser iyange i Yehova ngi ikyua ga ze . Yange been yô , i tindi un ken Fran@@ ce , shighe kar yô shi i tindi un ken B@@ el@@ gi@@ um . M lu eren tom iyange igen , maa ish@@ egh i mk@@ ure i or@@ me@@ k@@ ani@@ k ugen u se eren tom imôngo kôr sha u@@ we yô kôr usu b@@ ur . • Yehova yange ôr uumace ijir kure nena , man ijir ne yange i lu shami sha nyi gbenda ? Yehova ka una na u tom yô , i tese ér nyi ? Tsô maa anmgbianev mbara time ke ’ Ruamabera a na imôngo shi ve pase un kwagh u i nger ke ’ Mpase 21 : 4 la kpaa . I yila Satan ken Mpase 12 : 10 ér “ or u s@@ enden anmgbianev asev , ” ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem je la . N@@ om na u ve er ivese kuma anyom 30 la gba n@@ di@@ ir tsô . Nahan m eren akaa a ci@@ er@@ yol ken fi@@ im iyol yam , er u se@@ ghan a ag@@ u@@ g@@ u aver mat@@ o nahan . Mbam@@ kombo mba se ze sha u civir Yehova la ka u@@ icighan@@ mbam@@ kohol aluer i nyôr ve h@@ an h@@ an je kpaa Ka i er tom a ishember i ken zwa Heberu man zwa Grika i i gem ajiir kpishi ken Ruamabera ér “ vor ” la , shighe u i lu ôron kwagh u tom sule , man shighe u i lu ôron kwagh u “ wan ” sha injakwagh yô . Een yange a za sôr ve , gadia tese ve “ kwagh u ishima i geman hen Aôndo man kwagh u jighjigh u nan Ter wase Yesu Kristu la . ” Doo u a lu kwagh u il@@ yo@@ ho i se tin@@ d@@ in sha In@@ tan@@ et la ia hemban pasen je la . Kwagh ne ngu a na yô , u wa mbam@@ nenge mba or shon sha ada kua mbamgbe mba nan man akaa a a sar nan la cii , saa di gba keng keng u ú er nahan ga ve ú de ye . Shin er awashima u Davidi lu u dedoo nahan kpa , m@@ ne u á na zwa í tôô A@@ re@@ ki í p@@ enda sha iky@@ e@@ ky@@ e í lu yemen a mi la lu shami ga . Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN U Z@@ EN@@ D@@ EN K@@ EN I@@ W@@ A@@ NG@@ ER M@@ AN K@@ EN D@@ O@@ O@@ SH@@ I@@ M@@ A M@@ AN SH@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H U N@@ AN ( Yobu 14 : 14 , 15 ) Yobu yange na jighjigh taveraa ér a sar Ter na u sha u a lu a dooshima la u nd@@ eren un shin ku . Lu kwagh u m er vough je la ! A̱ shi nan kpa yange fa akaa a a lu zan hemen ken Iserael la tsembelee , shi er yange eren kwagh a mbakp@@ eng@@ av mba ve karen hen ijiir na la yô , alaghga ga tsô yange una lu a mfe sha kwagh u ityar i i kase ningir na la kpaa . ( A@@ mo . Tsô kwase la gema kaa a i@@ yô la er : A@@ ta@@ m a ik@@ on i ken sule ne yô , i rumun er se̱ ya , kpa atam a kon u u lu hen atô sule la yô , Aôndo kaa er : De ye nen ga , ave tsô kpaa , de b@@ enden nen sha m@@ in ga , sha er né kpe ga yô . Aluer se mba pasen akaa a myer a mbagenev ga yô , kwagh la una kura ieren i dedoo i tiônnongo la nena ? Aluer u ngu veren ishima u va eren tom u dedoo u or@@ kuran la yô , ker sha u eren akaa a van a msaanyol ken tiônnongo . Kpa gema nenge ase m@@ kposo u a lu sha kwagh u Yohane a er ken ivur i sha 4 man kwagh u a er ken ivur i sha 9 ken Mpase ityough 7 la . • Ka sha nyi gbenda Paulu a lu ikyav i tesen i or@@ tom u T@@ ar@@ tor@@ o ? Ka m fa je mer , m doo T@@ erem u sha la ishima . ” Mary vea ônov mba G@@ reg@@ ory mba kasev mbara cii hii tom u pania shi ve lumun u za eren tom vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i kpen@@ tar u V@@ ir@@ g@@ in@@ ia la . Yehova maa pine M@@ iri@@ am man A@@ ron ér : “ Man ka nyi ne cie u ôron kwagh@@ vihin sha wanakiriki wam , Mose ga ? ” Ka ac@@ in a me nahan i gbe u a eren iniongo i M - umbur laa ? G@@ um@@ kwase ugen ken c@@ ôô@@ ci lu me@@ en mo ér m y@@ av a na . Apostoli Paulu pase ér gbenda u i maa t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el , shi i veren upristi la lu tesen “ akaa a doon a a lu van ” ken hemen la . — Heb . Gba u tartor ua lu a tor u hemen u . ( Mateu 5 : 32 ) Kpa , mkaanem ma Yesu ma ma lu sha heen ne tese ér isharen i bo ia fatyô u lun or ken ishima shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve nana mase eren idya kpôô kpôô ye . H@@ es@@ e@@ k@@ ia u alaghga lu un je nger Pasalmi u sha 119 ne , yange “ ts@@ ôr gbenda u mimi . ” Ka nahan ve ior mbagenev ve k@@ ur ikyaa sha kwagh ne zwa môm a Matthew H@@ en@@ ry , or u pasen ase@@ mber a ken Bibilo ye ; un lu kaa wener : “ S@@ ef@@ anu er msen u í nger heen ne hen Kristu , nahan se kpa se eren nen msen hen Kristu . ” Ver ishima sha averen a Yehova a t@@ ende zwa u nan se la . Ity@@ ôkyaa yô Satan kaa ér or civir Aôndo sha ci u akaa a a hange nan la , shi hange un tsung u tesen ér ish@@ enge na la ka i̱ mimi . Er Iserael man Yuda ya iky@@ ur a akuraior agen yô , ve ngohol mcivir ve u a aiegh la ve wa iky@@ um . U@@ gen la mem ga zan zan anyom a na a me@@ men tom kar kuman . Mbak@@ ov wam ka vea kighir mo nahan , m hemba ungwan imo i Aôndo a imo i ior kpa ? Nahan yô , gba u se wa ishima a nan , se tese nan shi se pase nan akaa a a na mkav u nan una seer , ishima ia mgbegha nan ker nana kera tema a tema ga , di er ityesen i F@@ il@@ ib@@ u kpa yange i wanger O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la ve , í mgbegha un er batisema nahan . Er nan ve i nger iti Aôndo ken igbar sha a@@ you a hen p@@ ev ne nahana ? Ka hanma shighe yange i mase zuan a mkav wang sha kwagh u dondon T@@ indi@@ i ? Nahan lu a vangertiôr wer , Yehova una sue ú sha tahav mbu icighan jijingi na ken mbamzeyol mba ú tagher a mi la . — Pasalmi 37 : 28 . V@@ l@@ ad@@ im@@ ir 1 , or@@ hemen tar u Rus@@ sia kpa er nahan vough , yange va eren wan@@ tor u ken Greek Or@@ th@@ o@@ do@@ x ( iy@@ ou@@ ad@@ ua i ityô i Grika ) ken inyom i 9@@ 8@@ 7 S.@@ W . yô , a kaa ér saa ityô na cii ia hingir “ Mbakristu . ” ▪ Yehova Ngu Hemen Se ken Tom u Pas@@ en Kwagh sha Tar Cii La Kape i lu je ve yange doo Yehova ishima yum ne ! Shi mba ve civir sha mimi mbara vea “ zende ken iti i TER , Aôndo [ ve ] , gbem sha won . ” Yange wa ishima ér uumace ve lu uma sha tar gbem sha won , shi ka una wa shima u eren kwagh yô , a er kwagh shon kpee je . — Yesaia 55 : 11 . Hen Mba@@ ôron Takerada Ne 3 U hen wer shighe u Yeremia lu lamen a Mbayuda la , yange a lu un ken ishima nena ? ( Anzaakaa 27 : 11 ) Kwagh ne ka kwagh u n@@ umb@@ en a mi mayange ga . Gba u hanma wase nana kôr ikyar vea Aôndo k@@ ang@@ en@@ aa keng keng . I@@ mba ikyav ne tese ér sha mimi yô takerada u Daniel kpa ka vegher u mkaanem ma Aôndo m@@ à i doo u se time ke ’ ma vi@@ e vi@@ e hegen , er se lu ke ’ shighe u mkur ne je ne . Takerada u Mal@@ aki u i nger u i̱ hembe anyom 2@@ ,@@ 4@@ 00 la , ua wase se ken derianyom u sha 21 ne u wan ago iyol sha ci u iyange i vesen i ci@@ er@@ yol i Yehova la nena ? Nahan kpa , kwagh ugen ngu u yange wase se u henen zwa ne fele fele yô . Shi Yesu yange a ôr kwagh a t@@ ér ior ken an@@ zaakaa a na la sha gbenda u kwaghfan kpaa . N@@ ôngo sha afatyô wou cii tese wer ú venda ieren i keren tse@@ ene@@ ke la kpa u gema u lumun hemen u Yehova . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase kwagh u a lu u nan mbagenev jighjigh la ér ka “ u lun a vangertiôr sha ior wer ka ior mba mimi , mba ve eren kwagh sha at@@ ser@@ egh ga , mba mayange je vea bu@@ la ú ga yô . ” K@@ per gen a dugh sule uhar , a na or@@ ya la , a kaa er : Nenge sha a na dedoo ; kwagh u ú vihi , una hemba ng@@ un yô , iyange i me hide yô , me ki@@ mbi u . ” Ne mbatamen , Yehova ver ishima ér ne eren a iyôngo na kundu kundu . Se fatyô u eren kwagh ne sha u gbidyen kwar sha atindiakaa , er a a gber sha kwagh u palegh u eren kwagh u una za imoshima i mbagenev iyol la nahan . ( 1 Kor . Ior mbagenev mba se hen kwagh a ve yô mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe la hegen . Man zan zan hegen kpa mba nôngon ityav her@@ egh . Mbakristu mba uhar mba hiden a iyol ijime mban nôngo sha u vea yange ior mbara ve de ne ve nagh ga ne , yina ve ga . — Aerenakaa 14 : 11 - 18 . Ka nyi ia wase se ve se wa ishima shi se de ser ishima i vihi se a mba ve doo ishima la ga ? Anmgbian u kwase ugen ngu ica a mbamaren nav kuma zende u ah@@ wa any@@ iin nahan sha mat@@ o . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Or@@ pasenkwagh ngu pasen or@@ kur@@ an@@ ilev ugen kwagh hen haregh u B@@ af@@ at@@ á , ken tar u G@@ u@@ in@@ ea - B@@ is@@ sa@@ u In@@ i@@ ôngon ve la wase kpishi , nahan hegen i gema Bibilo jimin cii shin a@@ vegher a i ken ijô i kuman er 2@@ ,@@ 7@@ 00 nahan . Ka gbenda u se pase ve kwagh u jighjigh u nan wase la ua na a kundu ve iyol shin a due ve ishima ye . ( Mbaromanu 12 : 1 ) Yange i tese ve igbenda i Aôndo ; mimi lu ken mhen vev man ken asema a ve kpaa . Aluer ú fa mlumun sha ma mpin u í pin sha heen ne ga yô , ôr i na u an@@ takerada u a kaa ér , Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? la . Ka i hingir er ishima yase ngi nôngon num a iyol yase nahan ; gadia ishima ngi i ôron a vese ér gba u se tôô shighe sha u henen kwagh u Aôndo imôngo , kpa iyol yase di i v@@ aan ke@@ ela ér i soo u me@@ men . ” Kpa er á nenge tsombor wase cii lu ngohol ityesen i Bibilo yô , un kpa soo u henen i . H@@ ôn u Or Wan Iyol i nan Iky@@ o T@@ se@@ egh La “ Shin er [ mpase u sha mnenge ne ] una ngô@@ ôr kpaa , kegh un , gadia una va kpee , una b@@ unde ga . ” — H@@ A@@ B@@ A@@ K@@ U 2 : 3 . ( Genese 4 : 10 ) “ Ve g@@ enger imo ve kaa ér : We Ter , icighan man u mimi kpaa , shi nan je man Ú ôr ijir Ú or iyev sha awambe ase sha mba ve lu shin tar laa ? ” Yange vaa sha ci u tsombor u L@@ as@@ ar@@ u man azende a L@@ as@@ ar@@ u kpe undu la , er kwagh u i er ken takerada u Yohane la a tese nahan . — Yoh . Sha ci u Paulu iyol na kpa lu yemen zende sha shighe ugen la , maa za gba angev . Er ve nenge ashe ver iky@@ ôr a vea kpe ij@@ en ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u ombor la yô , ishima nyian ve kpishi , tsô ve gba eren i@@ ve@@ ver kaan ér : “ Se y@@ aan bredi ” ken Igipiti kuman se . — Ekesodu 16 : 1 - 3 . Nahan a nenge ér aluer un soo u zuan a ishimaverenkeghen na la yô , saa una za hemen u tilen sha mimi hen Aôndo . Lu u akaa agen kpishi aa va gema sha ci wam man E@@ ve@@ l@@ y@@ n . ( Mateu 26 : 26 – 28 ) Shi kwaghôron shon una ta iwanger sha mbampin mban : Ka ac@@ in a me i gbe u Mbakristu vea eren M - umbur nee ? Ka an u soo wer nana lu tor w@@ ou@@ we ? Aôndo de un ‘ yem ken deser@@ ti ’ ken Bab@@ ilon , ikyurior i yange i va hemba Mba@@ a@@ shi@@ ria mba ve kôr Mbaiserael ve yem a ve uiky@@ angen ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la . Kwagh u sha uhar yô , Shighe u Yesu lu ku@@ usu kwaghôron na a Mb@@ as@@ adu@@ shi mbara yô , a ter Aberaham man Is@@ ak@@ a kua Yakob , uter mbat@@ sev mba jighjigh , mba ve lu keghen mnder u shin ku shin tar la . — Luka 20 : 37 , 38 . Sha kpôô yô , iniôngon i Yehova nôngo tsung na wan na ér a̱ p@@ aa se sha asorabo la tese ér “ kwagh u shami man u vough ” doo un ishima kpishi . Mbashiada mba Yehova mba ve lu er umiliôn at@@ er@@ atar sha tar cii la mba karen loho u dedoo ne vea mba@@ wan@@ ndor a ve . Ken anyom a karen ne , mlumun u ior ve kera lumun u@@ kwaghaôndo mban ga ne , na yô mba nahan u@@ kwaghaôndo mban tar shi mba hendan a ve jighilii je . ” Ka sea za mbamkombo shin sea ôr ityakerada i i har sha Bibilo la sha tse@@ ene@@ ke wase kpa se nenge er jijingi u Yehova a hemen nongo na yô . Mbayuda mba ongo ér gba u a tim ve yô , ve vaa , ve h@@ ôr kwaghyan . A shi nan kpa , yange vea er msen a ishima ve cii . Icighan jijingi u Aôndo ngu a wase Mbakristu u lun a dooshima , gadia ka ve yar tom sha tindi u Yesu yange wa cii ve mase ôron injakwagh i kon u wain u u@@ men atam ne la . I@@ t@@ yom i ken T@@ i@@ ônnongo Ka akaa a nyi se hen ken msen u Mb@@ al@@ ev@@ i laa ? ( b ) Aôndo yange wase un nena ? Matthew shi seer kporom ikyua a Yehova kpaa . U@@ ivande mba Yesu man mbaapostoli yange ve e̱r la seer kuren nyi awashima ig@@ ene ? Ka i la@@ gh a la@@ gh ve , i gba u se tôô shighe se pase un kwagh vindi vindi ye , sha ci u ngu a kav tsembelee . Mba dondon kwagh u Ruamabera a tese la sar sar je , sha ci u Yehova doo ve ishima shi ve soo u eren ishima na kpaa . I@@ mo@@ shima yase zua sha kwagh u i er ken Genese 1 : 27 la nena ? T@@ A@@ R N@@ A : R@@ U@@ S@@ S@@ I@@ A Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve eren msen kpoghuloo . ( Mateu 24 : 36 ) Nahan Yesu wa ior mba lu lamen a ve la kwagh ér : “ K@@ ohol nen iyol . ” I Se@@ er u S@@ a@@ mber a Mkaanem ma Aôndo Y@@ ar Tom a I@@ ny@@ aregh You sha Kwagh@@ fan Shighe kar yô , nom na hii u henen Bibilo , shi tsegha iyol na sha ci u Aôndo . Ken masejime yô a hingir ortamen , a er ityom kposo kposo . Lu u mbaihyomov vea kuma Mesiya , kpa vea so@@ mb@@ o un ma ku@@ he ga . Yehova soo ér se er sha kwagh u se ongo la . • Er nan i doo u se gba uwer u timen sha aka@@ ac@@ imin a Aôndo ga ? Lo@@ ti maa pase ape sar un u yemen yô , wener : “ Shi nenge , gar ne ngu heen ikyua ikyua u yevese za waren ker , ka u kiriki je . I@@ ca ia gba ga tsô , mbayev ou vea fatyô u kaven ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i kpishi shi yilan a shi fan inja i a , nahan we kpa a saan we iyol . ( Ekesodu 4 : 10 ) Yeremia yange kaa ér un ngu “ wanye , ” nahan un yina u eren tom u Aôndo kaa ér una er la . A@@ tindi a Bibilo gema uma u ior kpishi mba ve dondon a la nena ? Yange m tsa ken pur@@ usu anyom atar , ka shin anyom ahar u me due yô , i du@@ gh@@ um ken pur@@ usu kera sha iyange i Fe@@ be@@ war@@ i 16 , 19@@ 46 , shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har bee ica lu a gba ga la . Takerada ugen u pasen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ú i yer ér , V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld and New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds la ôr kwagh u ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i̱ tesen ieren , i̱ í zough a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ahar a i t@@ ér sha heen ne la ér : “ Ish@@ ember ne ngi ôron kwagh u mnenge u nôngon kwagh sha agee . ” Nahan kpa , mayange Mbai@@ gipiti fatyô u kohol Mbaiserael shin karen ve ga , sha ci u Yehova lu nôngon kwagh sha ci ve . ( M@@ ar . 13 : 37 ) S@@ ea lu mba i shigh ve mkurem shin sea lu mba ken zege@@ ikpelaior kpa , gba u se cii se ver ishima sha kwagh ne nyian . Jigh@@ ilii yô , hii shighe u mbaapostoli kpe kera la je ma ngeren u mimi môm ngu u a tese ér or shi ngohol ma tahav mbu lamen ijô sha ivande nahan ga . Yehova ver Is@@ ak@@ a doo doo , nahan a lu a iy@@ i@@ av kpishi shi lu a ilev kpa kpishi . Nahan ka ve ya “ kwaghyan u taver . ” Kpa Yehova u a lu I@@ j@@ ende yase i ishima ishima la yô , se mba lamen a na hanma shighe kpa ? ( Marku 2 : 23 ) Sha gbenda shon môm , mba ve de ér aka@@ aeren kpishi a ken tar ne a ya ve shighe shi a p@@ ande ve agee a eren kwagh yô , vea nenge ér ve ngee a aka@@ aeren je gande u vea maa iwuese i lun a mi a ishima ve cii sha kwaghôron u Aôndo la . 23 : 4 ) Gbenda môm u ka a lu a vese yô , ka sha Mkaanem nam . Aluer se mba a aeren ne yô , aa va Yehova a icivir shi una kôôm se sha ci u iwuese na . • T@@ ahav mbu Aôndo a ne la mb@@ ua lu se iveren nena ? Er i lu Yehova a k@@ enden a vese sha yô , doo u se nenge tom u se lu a mi ken tiônnongo ser ka un a ne se ye . — Pasalmi 7@@ 5 : 7 . Ior va makeranta ken ityar : 7 U se nan Mkaanem ma Aôndo jighjigh la una wase se nena ? Shighe u se tagher a imeen yô , se kera ta a@@ kp@@ el@@ an sha kwagh u se er ga . Se fa ser , a timin kwaghaôndo u aiegh kera shighe a karen kpuaa yô , mbaihyomov mba Yehova vea mough num a mbacivir Un , mba ve lu yôôn a@@ ji@@ ra@@ ôron a Na la . ( Yohane 10 : 16 ; Mbafilipi 3 : 20 , 21 ; Mbaheberu 11 : 13 ; Mpase 7 : 9 , 14 - 17 ) Kpa asaren a iyolough kanyi ? Ken inyom i 1914 la iyenge i mbap@@ asenkwagh u Tartor kuma er iorov 5@@ ,000 nahan sha tar jimin cii ; nyian ne , hanma s@@ ati yô ka i er mbah@@ ev batisema i kuma iorov er 5@@ ,000 nahan ! Se kpa se mba ken tsombor u mbacivir Yehova , nahan kpa , mbamlu asev mba kposo kposo . Nahan gba u mba i ne ve tom u lun ken kô@@ m@@ ati@@ i u ôron ijir la vea de ér ieren i s@@ angen a s@@ ange la shin mciem ma y@@ à@@ ng@@ è ve u ôron ijir sha mimi ga . Hanma kwagh u a lu shin tar cii ka Yehova a gbe ye . 1 , 2 . ( a ) Yesu yange wa ikyo sha kwagh u nyi ? ( Mateu 4 : 4 ) S@@ aa isharen i kwaghyan u ken jijingi ia lu ken a@@ vese . Er ngeren ne a tese nahan , ashighe agen ka i hendan a vese sha u l@@ ahan se shin i vihi se iyol gayô i mee se sha igbenda i ken myer . 3 : 1 - 5 . Tindi la kaa ér : “ Aluer inyaregh ki nan k@@ ia kuma iyôngo shin iv@@ o ga yô , nana̱ va . . . a mba@@ ati@@ i uhar shin u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar . ” ( b ) Sha mimi yô , aluer or ngu nan mbagenev ibo ga@@ egh yô , nana lu van a nyi sha iyol i nana ? Kwagh@@ henen wasen se u seer fan kwagh u or u nan kom u hemen sha won cii la man er i gbe u se civir Aôndo sha mimi yô . Kpa nongo u ior mba Aôndo yô , ka Yehova iyol na a tim u ye , shi a tim u sha ityôkyaa i dedoo kpaa . Noa vea kwase na yange vea kô@@ r@@ cio u yangen ônov vev u ungwan hanma ib@@ aver i sha kwagh u ak@@ ô@@ r@@ aior ne ga , kpa lu u vea fatyô u tesen ve mimi u sha kwagh u Yehova Aôndo , u a ker hanma if@@ er@@ kwagh cii ihyom la . ( Genese 2 : 16 , 17 ) Een , gba u uumace vea ver ishima sha Or@@ gban ve sha u zuan a mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . Kwagh ne ngu ôron kwagh u ah@@ u a iky@@ on i i sôron ior t@@ wer a mi nyian shin i a va zua a mi ken tar u he la ga . Kwagh ne na un tahav mbu “ pasen Yakob atindi a p@@ eren a na man Iserael kpaa isholibo na . ” Er alaghga wanye u cuku nana hii sha mkaanem ma ôron kpuaa shin u ôron ihi@@ ange cu@@ ku@@ u shin ikyum@@ hi@@ ange nahan kpa , a hemba lun a iwasen aluer i tese mbayev u keren mbam@@ lumun ayol a ve man u sôron ôron kwagh ken mkaanem ve@@ m yô . O@@ re@@ ti@@ op@@ ia u eren tom ken ya u tor la yange pine F@@ il@@ ib@@ u , Orkristu ugen u fa Bibilo tsema tsema yô , ér : “ Pro@@ feti ne yô , ka kwagh u an a ere ? 10 , 11 . ( a ) Kwagh u Yesu una hungur we sha won ga sha ci u nyi ? Gba u mbacivir Aôndo vea lu a iveren na sha er vea fatyô u kuran atindi a na yô . Aberaham lu a vangertiôr ér Yehova una gba geman kwa môm kpo@@ o hingir or u wan ts@@ wam shin vihin tu ga ! Ivur igen la kaa ér Yesu yange er mbamsen man “ u@@ zamber . . . sôn Un u A fatyô u yiman Un ” la , shi “ i ungwa Un kpaa . ” Yange wasem m ôr avur a ruamabera kpishi ken mgb@@ er u Bibilo yam i King James V@@ er@@ sion la . W@@ u@@ ese mbah@@ ev kpishi sha iniôngon ve , shi aluer ú nenge wer doo u ú wa ve kwagh yô , wa ve kwagh ti@@ ôn@@ ôô sha er vea er a hemba nahan yô . ( Lev@@ iti@@ ku 12 : 6 - 8 ) Nahan kpa , akaa a injaa a i va na Yesu ne alaghga lu sha shighe u aa wase tsombor na ua fatyô u m@@ ough@@ on yemen ken Igipiti za lun ker yô . — Mateu 2 : 13 - 15 . Er se lu uumace mba y@@ in@@ an yô , ashighe agen iyol ka i kpe se . I@@ ny@@ aregh ki se zough a mi la ka ki kuma u se yam akaa akuma akuma , nahan se za hemen u eren Aôndo tom ken tar u Philipp@@ ines ken iwer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin i i mase shin la . ” Aluer se kaha se undu ityom yase i Mbakristu la yô , t@@ so a ur se sha kwagh u jighjigh wase u nan . ( 1 Tim . 8 : 6 ) A fa kwagh u hanma wase cii vindi vindi shi a fa kwagh u a lu ken ishima yase kpaa . ( 1 S@@ am . Ish@@ ember i “ mimi ” la tese ieren i perapera man ieren i mimi man i vough man i wang kpaa . Davidi pase sha gbenda u doon er Yehova a hemen iyôngo na shi a kor í shi a koson í kpaa yô . Hii nan ve kwagh u Peteru yange er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la í lu kwagh u tseer tse@@ ere ? M@@ AR@@ G@@ AR@@ E@@ T , * NG@@ Ô@@ K@@ YO@@ SO@@ N U@@ G@@ EN K@@ EN T@@ A@@ R U A@@ U@@ S@@ T@@ R@@ A@@ L@@ I@@ A , K@@ A@@ A É@@ R : “ Kwase u nom@@ om u a dugh yô , kaa a mbayev ér , ve de ongo kwaghôron wam môm ga , a lu kwagh u cuku er , ‘ Umbur nen u k@@ ir@@ en zwa ’ nahan kpa ve de ongo ga . ’ ” U@@ umace vea lu bem bem ayol a ve , di vough e̱r vea lu bem bem a ish@@ ôso nahan . Sha gbenda ne yô , ka se ôr mba ve lu ôron se ijir la mkaanem ma Yehova ma i nger ken Pasalmi u sha uhar la , i nger her ér : “ Nahan yô , ne u@@ tor , lu nen a mfe , ungwa nen ityesen , ne mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba tar@@ ev . Alaghga Davidi hen ér una ci@@ r isholibo na ne . Ka sea ôr ung@@ eren mba kwagh u uma u mbam@@ ishen nahan ve tese se nyi ? Gba u “ vea pase iwuese ” i Yehova , vea ôr ior gbenda u kpilighyol u i yima ve la , sha nahan yô , vea wuese icighan iti u Yehova . “ A@@ yol a A@@ v@@ a@@ ve@@ gh a Yesu ” ( Ga 6 : 17 ) , 1 / 1 Kwagh u or@@ hemen ugen ken mba ve za mkohol u A@@ PE@@ C la ôr la war nan ikyaa sha mpin shon . Mbamaren vea er nyi sha u kuren mbamgbe mba ônov vev mba Yange zua a injar sha ishimawan na la . P@@ ine or@@ ngohol ityesen la wer , ‘ Ka akaa a ken jijingi a nyi u we ishima u eren@@ e ? ’ Mbamaren kpishi ver ikyav i dedoo sha gbaa ne . Se zua a M@@ el@@ es@@ i@@ o hen ijiir ne , gumor ne lu z@@ en@@ ga z@@ en@@ ga nahan . 1 : 2 ; Ps . 2 : 8 ) I tsen@@ ga ôron ér ior mbagenev vea tema tor a Mesiya , u a lu “ wan u or ” la ken Tartor u sha . B@@ ir@@ g@@ it nenge iwasen ne hegen nena ? Man ka kwagh u una wase se se venda ieren i taregh je la . Mba Yange Ve K@@ er Hemen u Aôndo La Kwagh ne a vi@@ him i p@@ ev , kpa mea z@@ aan mkombo yô , mbatamen ve taver mo ishima ér ior mba ng@@ ôm a lu lamen a ve la cii , ngu pasen ve kwagh kpa a fa ga . Hii u lôh@@ ôn or u ú henen Bibilo a nan la wer nana za mkombo u tiônnongo sha shighe u ne tem u henen kwagh sha kwa u hiihii la je . 34 : 1 - 3 . ( b ) Paulu yange kôôm Mbakristu mba ken Roma nena ? Ka nahan ve , kwagh ne k@@ ondo E@@ s@@ era iyol saa her ye ! Yehova yange yima ior nav shi kura ve shi ko@@ so ve vough er tôndo zwa ér una er nahan . Aluer se mba ‘ wuese Yehova a ishima i jighilii ’ shi se mba ‘ kuran akaawan a na ’ yô , una undu se mayange ga . Ka averen a nyi nahan se zough a mi sha ci u se mba “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo [ im@@ ôn@@ go@@ o ] ” ? Shighe u mar wan na u nomso , Yohane la , Se@@ kar@@ ia kera lu lamen ga sha ci u a na kwaghôron u ort@@ yom u Aôndo jighjigh ga , nahan i k@@ ondo un iky@@ er . Shi yange ma fatyô u wasen Mbakolose nena , man se fatyô u henen nyi sha kwagh u wasen mbag@@ en@@ eve ? Ka mbat@@ wer@@ ev un@@ yi@@ in , mba yange ve hii tôvon fan ityô u@@ ange ne la , i yer mbu i suur sha sha ati a ve ye . Shi ka se zua a ityesen sha akaaôron ne kpaa . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i ashighe kpishi i gem i̱ ken Bibilo ér “ ishim@@ as@@ ur@@ un ” la , ikyav na kp@@ ôgh@@ ôô yô ka “ u za lun a or imôngo . ” ( b ) A@@ ma@@ shia wa Amo@@ shi kwagh iyol ér ng@@ u@@ la er nyi man nyi ? V@@ ande nengen a kwagh u una fatyô u vihin mbatomov iyol la tsuaa , nahan wa ve ago@@ yol sha er vea er tom vea kura ayol a ve yô . Ne@@ hem@@ ia za c@@ in hide ken Yerusalem , nahan a er kwagh sha nomso@@ or sha u sôron mzeyol ne . Anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r u yange mough shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , ôr kwagh a vese ken mkombo ne , pase se wang er i gbe torough torough u a pase loho u dedoo ne a tser tar yô . M ngu a kwagh@@ môm u v@@ aan af@@ an@@ yô sha mi ga . ” 5 : 1 , 2 . 5 : 22 . K@@ enger nen u@@ kpe@@ kpe nav doo doo , zende ken a@@ you a na a tor , sha er né va ôr k@@ ov u ua va mough la yô . ” ( Ps . ( Yohane 13 : 33 ) Ka mkaanem ma kundu kundu ma Yesu ôr a mbaapostoli nav hen ai@@ k@@ ighe u masetyô cii man ku na je ne . We vea iky@@ ar@@ tom wou ne wase ayol a en shighe u ne lu pasen kwagh sha uya uya la nena ? Lu sha ikyev i unô Yehova pase aka@@ ac@@ imin ne sha derianyom u hiihii laa ? Ve kav ér ka kwaghyan man ak@@ ondo man makeranta kua ijiir i tsan tseegh i gbe u vea na icombor ve ga . ( Genese 3 : 15 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i ityendezwa i V@@ or u kwase la lu ken asema a uumace mbananjighjigh shighe u Yehova er zege@@ kwagh yima Noa man tsombor na sha ikyev i M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma m@@ á tim tar u ifer kera la . ( H@@ a@@ g . 2 : 7 ) Kwagh ne tese ér Aôndo tsough ior mba ve doo un ishima la sha ci u ve soo kwagh u vough . M@@ gem wam ne yange doo ng@@ ôm kpishi je yô lumun ér i hen Bibilo a na , shi hen shighe la je i er un batisema a hingir Kwa@@ se@@ kristu . Yange kera nenge e̱r ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a sha yange kase ve sha u wasen profeti u Aôndo , u̱ yange ikyum@@ utya i Shi@@ ria kase un la ga . ( Mbaheberu 11 : 30 , 31 ) Ru@@ tu lu wan@@ kwase Mo@@ ab@@ i , kpa undu mba@@ aôndo mba tar na , hingir u civir Yehova shi kuran A@@ tindi a ikyurior i Iserael kpaa . A fatyô u kaan ér yange lu or u wan ago@@ yol sha ci u kp@@ er shi koson kwagh sha ci u tsombor na kpaa . Kpa a gba u ne nôngo kwagh tsung . Ka an nana wase ve ? Anmgbian u se tsa hen na la shi yila kaa ér , “ Anmgbian u sôron atôônanongo va nyôr ve ! ” Yange i naan ve icivir shi Aôndo kuran ian i ve lu a mi la kpaa . — 10 / 1 , peeji 5 , 6 . Ve na jighjigh er Yesu nahan ér , tom u vesen u ve lu a mi yô , ka tom u pasen ior loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . V@@ ic@@ ent@@ e yange lu a tom shi lu a ya kua tsombor ave , kpa akaa la cii saa . PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 7 , 29 U tesen ikyav yô , vea fatyô u tsuan ér vea timen sha ivur Ruamabera ayange ayange . 10 : 1 , 32 , 46 ) Yange a fa@@ an iyange i hiihii i uwer u N@@ is@@ an yô , ior ve fa je ér ayange a karen 13 yô , a er P@@ ase@@ ka , sha iyange i N@@ is@@ an 14 , sha iy@@ ange@@ mir@@ en . ( Yosua 23 : 14 ) Yehova yem ior nav shi kor ve shi koson ve kpaa . Een , ma kua ú ker . Aluer u er nahan yô , u lu a vangertiôr vough er apostoli Peteru u ungwa injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u iyôngo i i tsu@@ m la nahan . Yehova kaa a na ér : “ M ver u or@@ kuran sha ya u Iserael , aluer wea ungwa kwaghôron sha zwa Wam yô , wa ve kwagh sha ci Wam . ” ( Yeremia 29 : 11 ) A doo Yehova u ne kpa nan ne “ ishimaverenkeghen i dedoo ken masetyô . ” Cii man i mar Yesu yô , Aôndo tindi ort@@ yom na ugen va kaa a Yosev ér : “ Ú ii Un iti wer , Yesu , ” man inja i iti ne ér “ Yehova ka M@@ yom . ” Aluer u soo u lun kôôsôô a Aôndo yô , a saan Mbashiada mba Yehova iyol u wasen we u eren kwagh ne . Mba p@@ eren zege@@ mnger y@@ ande la yô , ve zende ve yem ken gar u T@@ esalonika ken tar u Grika . I@@ T@@ YO@@ U@@ G@@ H K@@ I SH@@ A AT@@ AR@@ AT@@ A@@ R K@@ I@@ R@@ A KA T@@ AR@@ T@@ OR U R@@ O@@ M@@ A , K@@ I “ C@@ I@@ ER I@@ YO@@ L , ” SH@@ I K@@ I “ T@@ A I@@ H@@ IN@@ D@@ I K@@ P@@ A@@ A ” Ashighe agen yô , a gba u anmgbianev mba vi@@ an ken jijingi vea wase se ve se er kwagh ne ye . N@@ om man kwase vea fatyô u henen kwagh kpishi sha gbenda u Yehova Aôndo lamen a Aberaham la . U fatyô u pinen agumaior mnenge ve sha kwagh u tiônnongo wen . 3 , 4 . ( a ) Hii nan ve Yehova a we ishima sha er una kure awashima na sha kwagh u tar nee ? Kwagh u hiihii yô , gba u se lu a mfe . Kpa aluer se fa ser Yehova fa atsan a a ts@@ eren se la yô , kwagh ne una su@@ r se ishima er Davidi nahan . — Ps . Gbenda u nom nan eren kwagh a kwase u nan la ua fatyô u vihin mlu u nan vea Aôndo man tiônnongo nena ? Hii shighe la je m kera na un jighjigh cuku ga . Paulu yange fatyô u zungwen a mba yina ve iyol la sha ci u nyi ? 1 : 8 ) Shighe u Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a lu eren tom u pasen kwagh la , ve ôr kwagh sha ishember i “ iwanger i akuraior ” la , nahan ve tôô kwaghôron ne ve kar sha tom u pasen kwagh u ve lu eren hen mba ve lu Mbayuda ga la . ( Aer . 13 : 46 - 48 ; nenge Yesaia 4@@ 9 : 6 . ) Aluer se tôô ityom i Aôndo se kar sha akaa a ior mba duen ati ve eren , ve mba tar u civir ve er ka mba@@ aôndo la yô , ka m@@ kposo u nyi se nenge a mini ? Aluer ka nyi kwagh je yange i taver un ishima kpaa , kwagh ne wase un u vesen hingir or u injaa . ( Pasalmi 119 : 1@@ 6@@ 9 – 1@@ 7@@ 1 , 1@@ 7@@ 4 ) Ka iveren i hemban cii i se fatyô u zuan a mi ken ayange a masetyô ne je ne . “ Akaa a m lu a mi la k@@ um@@ am , m tô@@ mon akaa a mbagenev ga . ” ​ ​ —⁠ C@@ ar@@ men Alaghga a ôr injakwagh ken ma takerada ú se henen Bibilo a ior la ia taver or u se henen Bibilo a nan la ú kaven . Alaghga tsô nan ngu or u ungwan kwaghwan ga , shin nan tôô ér nan gande gbe@@ ev , gayô akaa agen d@@ an nan ishima . Er se kav kwagh u “ mhôônom ma zungwen tsung ma Aôndo wase ” la nahan , kwagh ne su@@ r se asema ga he ? Tsô , ken inyom i 19@@ 19 la , Yehova Aôndo sa@@ gh ve ken uiky@@ angen kera sha ikyev i jijingi na , maa ve yem eren sha tindi u i we ér i̱ pase loho u dedoo i̱ tser tar cii la . Mkaanem man mgbegh@@ an u ôron azende am mer m ngu henen Bibilo vea Mbashiada . Tsô a kaa ér : “ N@@ yen tugh m er msen hen Aôndo mer a̱ tindi or nana va tes@@ em Bibilo , m na jighjigh mer Aôndo ungwa msen wam ne ve . ” T@@ ime ase sha akav a tesen a ahar ne — tahav nav mbu gb@@ an@@ akaa man tahav nav mbu kuran la . O@@ ru@@ m@@ ace môm nana fatyô u eren akaa a i er ken ivur ne ga , nahan ivur ne ngi ôron kwagh u Or@@ gban se . M@@ suur u se suur sha Yehova la shi ngu a mgbegha se nahan se ker kwaghwan u injaa u a lu ken Bibilo i i̱ lu Mkaanem nam la . MB@@ A@@ Y@@ E@@ V mba kiriki uhar mba n@@ umb@@ en imôngo . D@@ or@@ is yange lu ken tar u D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic , va mough he@@ ela yem za lu ken tar u Jam@@ an@@ i shi va mough za lu ken tar u Grika kua ken tar u United St@@ ates kpaa . Kanyi se fatyô u henen ke ’ mkaanem ma i nger ke ’ 2 Mbakorinte 4 : 7 laa ? Shighe u a va tim u@@ kwaghaôndo mba ken Zege@@ bab@@ ilon la , a tim mba yange ve z@@ aan u@@ kwaghaôndo mbara cica cii shinii ? M@@ ngerem ma shin I@@ f@@ i u N@@ il mara gema hingir awambe . Anyom nga kar ahar yô , P@@ or@@ shi@@ u F@@ es@@ e@@ tu kar tema sha ityough ki Fe@@ li@@ ku , nahan a lôh@@ ô Tor A@@ gri@@ pa ér a va wase un tôvon Paulu . A@@ le@@ x@@ an@@ der F@@ le@@ m@@ ing Ken inyom i 19@@ 28 la , or u ken tar u S@@ co@@ t@@ land ne zua a ici@@ gh ki gen ki wu@@ an an@@ ka@@ am mba um@@ av mba nan angev , a yila ki ér p@@ en@@ ic@@ ill@@ in . Mba ve lu dedoo ga shin mba i de ve tom ve hingir gb@@ u@@ u shin mba atesen a Bibilo agen a taver ve u kaven la kpa , aluer se mba wan ishima a ve shi eren a ve kundu kundu yô , ishima ia taver ve . E@@ li yange ma de Ho@@ f@@ eni man P@@ ine@@ ha@@ shi tom u i wa ve sha ikyev la , kpa er nahan ga , á z@@ ôh@@ ô a ve be@@ elee tsô a de . P@@ ine ve ve̱ pase u mbam@@ tsera mba ve zough a mi sha u civir un la . ▪ K@@ Ô@@ M@@ AT@@ I@@ I U T@@ ES@@ EN : K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne nengen sha akaaôron a i ne sha mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen kua ken atôônanongo la . Se fa je ser akaaôron a profeti a Bibilo kpishi nga m@@ asen kuren sha ayange a ase ne . ( Mat . 6 : 10 ) Shi Ruamabera pase mlu u doon tsung , u vea lu ker gbem sha won yô . — Yes . F@@ o@@ to u yôôn ang@@ we u tesen tser u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation . ” ( Luka 10 : 2 ) Er ngise kwagh lu nahan i tse hegen i z@@ ur@@ um anyom 2@@ ,000 nahan , ainge yô ka nena ? Aluer nan er msen sha kwagh ne shi nan na jighjigh ér Aôndo una de nan kwaghbo u nan la je kpa , doo u nana ôr mbatamen kwagh sha mi sha er vea wase nan sha er isholibo la ia ya tor ken a nan ga yô . ( G@@ al . 6 : 10 ) Akaa ne cii ka a va a iwasen i tsôron shi mba ve eren akaa ne kpaa ka ve zua a averen . Shi ka sea er nahan yô , se wase ve u fan Aôndo kpaa . ( Pasalmi 1 : 1 , 2 ) Yosua , u yange Mose va lu ga ve kar tile sha ityough nagh la , yange ‘ zer timen ken ruamabera u atindi@@ gh tugh man ate@@ tan . ’ ( b ) Ka iember i nyi ú fatyô ú zuan a mi er ú lu yôôn mimi u ken Bibilo nee ? U na jighjigh wer , ken inyom i 20@@ 11 ne , Yehova ‘ ngu per ’ sha u kuren mba@@ awashima nav kpa ? * Nahan or@@ kur@@ an@@ ilev nana̱ yem keren iyôngo i i tsu@@ m la kpa , mbakur@@ an@@ ilev mbagenev ve nengen sha iyôngo i nan undu her la . De se time sha mbamtaver mban , shi se time sha gbenda u akaawan a Bibilo aa fatyô u wasen mba ve vese ayol a ve la u sôron mbamzeyol mba shon la kpaa . M@@ zough u ken Dooshima I@@ b@@ aver I mkombo u Sha In@@ yom U palegh uh@@ ôn mba Satan yô , gba u se ‘ tema ken ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha , ’ ka ijiir i y@@ eren i sha injakwagh i Yehova á ser a ver sha ci u mba ve tese ken akaa a ve eren la ér ve wa ayol a ve sha ikyev i hem@@ en@@ tor na u sha won cii la . I@@ j@@ en Gba ken Ity@@ ar K@@ po@@ so K@@ po@@ so . Yehova veren mba ve civir un sha jighjigh la mgbegha , shi koson ve ken jijingi ka kom ve . 2 : 11 - 14 ) Peteru de ér iyol@@ gen@@ gese i na una de a@@ yem a uma la shinii ? Nahan kpa Yehova wuese un sha akaa a dedoo a a er la cii . Nahan , kwagh ne tese ér ‘ Aôndo ban a perapera ga . 10 / 15 W@@ a Iky@@ o sha Kwagh u Mba@@ awashima O@@ u , 2 / 15 Ka an@@ zaakaa shon agen je ne : Kwa@@ v@@ aôndo ka ua nyian ai@@ k@@ ighe , i doo or ts@@ oo ; ka a nyian sha pe@@ pe , or ts@@ oo gbe duen ga . Anmgbian K@@ nor@@ r se te@@ gh@@ elee , maa kende kaa a mo ér : “ Ishima i de ze u iyol ga . ( Ôr Yohane 11 : ​ 33 - 36 . ) Doo u se hen sha mbampin mban vighe vighe . ( Mbaefese 6 : 4 ) Yehova una nengen er tsombor ne u nôngon u tilen sha mimi nahan a saan un iyol kpee ! Shi u eren msen imôngo hanma sev la kpa ka kwagh u vesen u una wase ivaa ve ia taver , nahan vea hendan a mbamtaver mba tar u Satan ne yô . Kpa shighe kar yô , ikyav tese wang ér Paulu nenge er Marku vi@@ a tsembelee shi lu un a iwasen kpishi yô . Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o mbagenev hen ger@@ i u H@@ al@@ if@@ as sue ér vea nan@@ de ity@@ ô@@ gh ki re@@ di@@ o ki Mbah@@ enen Bibilo pasen kwaghaôndo sha mi la keng keng . Kpa hanma kwagh kôr gema kwa môm . ( Aerenakaa 17 : 29 - 34 ) Ior kpishi mba yange ve nenge a Yesu Kristu u i nder un shin ku la ve lu uma her , man shin er yange i kaa ve akaa nahan kpa , ve er shiada ér i nder un shin ku . KW@@ AG@@ H U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I ER SH@@ A KW@@ AG@@ H U AN@@ TI@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U YÔ Shighe u mtim una va sha a na la , or môm nana lu u yiman un ga . 21 : 1 - 5 . “ Ior mba ken nongo ugen ” mbara ka “ iyôngo igen ” i Yesu . Er u@@ a@@ ah@@ e man atsan man mbamtaver ve du@@ mbur ken tar u ainge ne yô , ka i lu ior kpishi inja er mbamzeyol vev ngee shin ke@@ he gande nahan . Ka mbamtaver mba nyi mbagenev mba ve yem u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la ve tagher a mini ? Ôr ase mbampin mba i nger shin heen ne , nahan nenge aluer ú fatyô u nan mbam@@ lumun sha mi vough yô . Ú ver ishima ú nenge er ashighe kpishi orumace ka nana zua aa tahav , nana luun sha kwa@@ r@@ kyaa yô , maa i gba taver mba ve lu nan sha ikyev la u zan ikyua a nan kpa ? Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve nenge akaa a i lu wan ve la nena ? Cii man Yehova a̱ pase profeti na ne kwagh u una er je kpa , a vande keghen ato a na shi a er akaa a a lu un a iwasen yô . Takerada ugen kaa ér , “ ti@@ ôn môm u iyenge i ior mba sha tar cii shin iorov mba kuman iyenge er b@@ iliôn utar nahan , mba zough a inyaregh ki eren akaa ve a mi ka kom u@@ do@@ la uhar ken iyange ga . ” Ior umiliôn umiliôn mba ve lu ken ityar i í s@@ enge ér ngi a inyaregh kpishi je kpa , ka i hingir sha ican tsung man ve zua a kwagh u vea ya ye . ( Ef . 5 : 3 ) Aluer sar se u ungwan shin nengen ma kwagh u a lu wang ga la di ye ? U tesen ikyav yô , u fatyô u keren wer u seer lun a a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi a a hembe lun we ican la . Kwagh u sha uhar yô , alaghga Orkristu nana nenge a ikyav la nana kav i vindi vindi , kpa ijiir i nan lu her la ia na yô , nana nenge ér kwagh la bende a nan jighilii ga . We u fa mbayev mba ve ne mbamaren vev civir shi Yehova a doo ve ishima kpa ? — Doo u ú seer fan amba a mbayev la shi u kôr ijende a ve kpaa . Sha jighilii yô , ka m@@ han@@ ger u yange i han@@ ger ér saa or nana lu wang sha hanma gbenda cii la yange lu m@@ kposo u vesen u yange lu hen atô u ini@@ aav mbi yange i naan Yehova la man mbi yange i naan mba@@ aôndo mba@@ aiev ke ’ ityar i ior mba ve k@@ á@@ s@@ è Iserael ve wa atô la ye . Se lu henen er se er ve tom ne ua za hemen yô . ” Nahan cii kpa , i nger ér : “ Tsô upristi mba tamen man Mbaf@@ ar@@ ishi ve zua mkohol , ve kaa er : S@@ é er nana , gadia Or ne ngu eren u@@ ivande kpishi . Shin er i nengen mb@@ any@@ ar@@ ev man mba@@ duen ati mb@@ à hen ityô ér ka mba civirigh nahan kpa , ka a̱ hide sha an@@ za a dedoo e̱r mimi man m@@ suur u suur sha or nahan yô , ve ôron i lu sha ikp@@ a@@ zwa tseegh . Yô , a̱ kaa ér we u er ny@@ it@@ yo@@ kwagh kpa , i saan we iyol u civir Yehova hanma shighe cii . ( a ) Ka zege@@ kwagh u nyi Yehova a er sha ci u ior n@@ av@@ a ? Ka nahan ve apostoli Paulu taver mbananjighjigh a na imôngo ishima ye , wener : ‘ Dooshima wen a̱ de lu sha im@@ anger ga . . . . Zum u se er kwaghbo yô , ka mbamhen mba y@@ uh@@ wan se ken ishima mba nyi alaghga se lu a mi , kpa Yehova una fatyô u den se asorabo a ase nena ? Af@@ er@@ aior ka a eren inja er ve mba ior mba dedoo nahan kpa i gema i lu sha ci u eren af@@ er tseegh . K@@ ura iyol sha ikyev i az@@ ô@@ v sha u ‘ hu@@ wan ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol . ’ Nahan gba u nom man kwase vea lamen a ayol a ve sha mbamgbe vev . Nahan kpa mbaihyomov mba Kristu mban kaa ér ka sha tahav mbu Satan Diabolo Yesu lu eren u@@ ivande mbara ye . A kaa ér : “ Er M doo Ter ishima , nahan kape ne kpaa , ne doom ishima la ; luun nen ken dooshima Wam ne . T@@ so@@ mbor u Yakob mar ngee seer a seer ken Igipiti , ve lu seer a seer yemen hemen hemen , je yô tor wa tindi ér i̱ gema ve ve̱ hingir ikp@@ an , i̱ eren ve ican kpaa . Mimi je M ngu kaan ne , una wa akaa a na cii sha ik@@ ev na . ” — Mateu 24 : 3 , 45 – 47 . Yehova ‘ ôr ice yase i sha it@@ you , ’ kwagh ne tese ér mimi je ngu Aôndo u a veren ishima sha vese shi a we se ikyo yô , man doo se kpishi u civir imba Aôndo ne . Ka sha nyi igbenda nahan mba nan kwaghôron u ken igbar vea fatyô u pinen mbampin sha injaa ? Ka mea er nahan ga , ashighe agen ayange a kar imôngo je kpa , se gba lun di nahan , ma iliam i injaa i lu ga . ” Yesu yange kaa ér : “ Zum u ne@@ a nenge kwagh@@ nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima u nan mtim u profeti Daniel ôr kwagh na la , er lu tilen ken icighan@@ jiir yô , . . . zum la , mba ve lu ken Y@@ u@@ dia , ve̱ yevese ve̱ yem sha i@@ wo . ” ( Mat . Aôndo l@@ ahan ‘ ishima i zamber man i ur@@ en tsung ’ ga , kpa a tôndo zwa ér una ‘ lu a mba ve hiden a iyol ijime , ’ shi una “ nder ishima i mba@@ v@@ a@@ an@@ af@@ an@@ yô ” kpaa . — Pasalmi 34 : 18 ; 5@@ 1 : 17 ; Yesaia 5@@ 7 : 15 . Kwagh u yange taver mo u den yô lu shi@@ g@@ al@@ i . Shi i fa er Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev ve suen ityav shi ve lu a ibo sha iky@@ u i mba zan ad@@ ua umiliôn imôngo yô . 5 : 28 ) Cii man a ôr mkaanem man yô , a kaa ér : “ Er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan , . . . sha u Una tsegha u er A wanger u sha m - ee u A ôô u sha mnger sha kwaghôron Na ” la . S@@ aa a “ ho@@ gh@@ or [ se ] u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” keng ve se ya iky@@ aren ne ye . Sha nahan yô , se nôngo nen sha afatyô wase cii se dondo nen kwaghwan u ken Anzaakaa ne , nahan se kpa se zua a msaanyol u “ or u nan cie TER ” nan zough a mi la . — Pasalmi 1@@ 12 : 1 . Ve gema ishima sha asorabo a ve . Maria lu ngô u ‘ wan u Aôndo , ’ lu ngô u Aôndo iyol na ga . 16 : 9 ) Sha nahan yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser kwagh u se er sha ci u Yehova , “ u a dugh ken ishima i wang ” cii yô , mayange una hungur a mi ga . — 1 Tim . Mimi yô , iveren i Yehova na uma wam doo je zua ga . — Anz . Kpa , se cii se mba tagher a mbam@@ yen asev man mbam@@ yen mba ior mba Aôndo mbagenev kpaa . In@@ i@@ av y@@ enev mbi s@@ ôngon kpaa doom ga . ” ( Duteronomi 30 : 19 , 20 ) Han@@ ma@@ or ken Iserael lu a ian i lumun ér Yehova doo nan ishima shi ungwan un shi v@@ aren a na kpaa . “ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo . ” — 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 2 : 15 . Mba i lu ve tseegh ve lu or@@ maren la vea fatyô u yaren tom a tahav mbu Yehova Aôndo man mbu Yesu Kristu jighilii Lu nyi i wase I@@ r@@ ina za hemen u civir Yehova sha mimi ? 39 : 11 ) Nahan kpa , a er nan ve “ iny@@ on i ts@@ wam i lun an@@ za kposo kposo kua iny@@ am@@ to@@ ho ” ia ya ort@@ yo@@ mo ? V@@ or shon lu Yesu . Alaghga mba ve vande fan mimi kpa ve de u kuran la kpa á undu ve . U Ô@@ ron Takerada u Luka As@@ av - as@@ av I@@ mba iwanger i ken jijingi la i wase se nena ? U wase anmgbian u nan eren tom u pasen kwagh hanma shighe nena ? Sha ikyev i hemen u u@@ tor mba b@@ an@@ en a jighjigh la je yô , yange í hemba gban a gba kera cii . * Nahan u kaa a mo wer , we kpa ú hen sha kwagh la hegen ica i gba , hemban je yô , hii shighe u yange mat@@ o gba a ngô@@ u , vihi iyol ke@@ he@@ lee la je . Or@@ pasalmi yange kaa ér : “ Saan or u TER A ne nan ibo sha ifer i nan ga la , iyol ; shi nan lu a ic@@ ugh ken ishima i nan kpaa ga yô . ” I@@ dy@@ a@@ kwase la tile sha ityough ki nyi , man ka nyi i lu eren ken kwaghaôndo ny@@ ian@@ a ? I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 10 ( Z@@ wa Buter ) Ka akaa a nyi i pase ken a@@ vegher a Bibilo kposo kpo@@ soo ? Se mba vende u nengen akaa a u@@ gbil@@ in@@ mbaiorov ve eren sha tele@@ v@@ ishen man sha ic@@ er i vi@@ di@@ o kua sen@@ e@@ ma man ajiir a sha In@@ tan@@ et a ka se tema se lamen a ior , shin ma gbenda ugen u teman a ior la , kpa ? U ôr akaa kpishi a lun mimi gbem sha won . ” Yes@@ e@@ bel Yange ur@@ ugh ior ve hingir mba civir ie@@ ev mbi Ba@@ al , ve undu mcivir u Yehova , shi wua u@@ profeti mba Yehova , shi vihi mlu u ior vea Yehova sha “ idya ” man “ ak@@ ombo . ” Iky@@ uryan i Tartor la yange i na ve lu a vangertiôr ér vea za lu a na sha shi vea tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om , vea lu u@@ tor man upristi . A hingir wang ! Kpa hanma kwa yô , a ci@@ r ve zwa sha mlumun u a na la . Shighe u lu shin tar la , yange i doo un u lamen a hanma or u nan kegh ato cii sha kwagh u Tartor u Aôndo , gadia a fa ér Tartor la ua va kar a mbamzeyol mba se tagher a mi nyian mban cii kera . “ Lu nen ishima i môm ayol a en sha inja i Kristu Yesu la . ” ​ ​ —⁠ R@@ O@@ M . Ngeren u shin kpe u á te iwanger sha Genese 2 : 17 ken Bibilo i i yer ér Jerusalem Bible la pase “ mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ” la ér “ ka tahav mbu tsuan . . . kwagh u a lu u dedoo man kwagh u a lu u bo la shi eren sha mi vough , ng@@ un ne ka u tesen mlu u or lun sha tse@@ ene@@ ke u nan shi ka gbenda u tesen m@@ vende u orumace nan vende u kaven ér i gba a gba nan la kpaa . ” “ U@@ profeti mba aiev ” kpa mba an@@ ti@@ kristu ; mbagenev ken ve je yô yange ve vande lun Mbakristu . Yange fa er a nder u@@ icighan@@ mbaiorov vea yem sha , vea za tema tor vea Kristu nahan . ( Mpa . Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 kaa ér : “ De or@@ on iyev ga , shi de we ishima boo@@ gh a ônov mba ior ou ga , kpa or u nan we ndor a we nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan ; ka Mo TER . ” Ú D@@ en W@@ er Yehova a P@@ ine u Kwagh Kpa ? Yehova yange yem Mbaiserael sha ivande sha ikyev i Igipiti kera yô , her ave ave je ve wa icam i wuese un er a hembe yô . Se mba ze mkohol sha iyange i sha uhar yô , P@@ a@@ olo na kwaghôron u sa@@ gher iyol sha kwagh u lun kwa@@ v . A hemba yaren tom a iky@@ agh ki tom@@ ough ki nyi ? • Be@@ tu@@ el man Yosev man Ru@@ tu yange ve er erdoo sha nyi igbenda ? Er mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ve doo Yehova ishima yô , ‘ Á er ishigh N@@ agh ki wanger sha a ve . ’ ( N@@ um . Nahan yô , se cii , sea lu mbahenen Bibilo anyom imôngo hegen shin sea lu mbah@@ ev kpaa , se yar nen tom sha kwaghwan u Paulu yange wa Timoteu u lu or@@ kuran u vi@@ an ts@@ or ts@@ or la , a kaa wener : “ Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa , taver ishima sha mi . 4 : 11 ) Ka sha ityôkyaa ne ve se ongo imo i Yehova Aôndo a ishima yase cii ye . ​ —⁠ Ôr Pasalmi 8@@ 6 : ​ 11 , 12 . K@@ egh ato zu@@ lee ungwa kwagh u ônov ou ve ôron sha mbamkombo mba tiônnongo man sha mbagenev ken tiônnongo kpaa la . ( Mateu 5 : 1 - 7 : 27 ) Mkaanem ma Yesu ma doo shi ma nyo@@ ho kpaa . Ashighe agen Orkristu ka nan nenge ér doo u nana gba den ma iy@@ ongo i orgen nan hii nan la tsô ga , sha ci u i̱ ke@@ he yum . Nahan hegen u i ver gomoti u Tartor a lu eren tom ne je yô , se fa ser Yesu Kristu una hemba hemen sha gbenda u injaa cii . 26 : 3 - 5 ; 35 : 11 ) Nahan kpa , cii man ator a va due ken tsombor u Yakob yô , lu u tsombor la ua za hingir ikp@@ an ken Igipiti . Kape aluer se tsua shighe u a hembe doon cii u lamen ve , kwaghôron wase una hemba doon shi wasen je la . Kanyi yange i̱ hii u eren ken tiônnongo u Mbakristu u sha derianyom u hiihii laa ? U hen er yange a lu Aôndo ken ishima shighe u i wua Yesu la kpa ? Ishima vihi orgen ker z@@ enda anmgbian u kwase ugen ér a due ken iyou igen kera , shi a t@@ ume un ng@@ uhar ken ijime je a gba a t@@ ume ityough inya . Nahan er a ungwa ér Lu@@ c@@ í@@ a kpe angev mb@@ ura yô , kwase ne pine fa ya wase , nahan a due sha iyange i Sat@@ i pe@@ pe pe@@ pe a va hen ya wase , man w@@ ura kpa lu no@@ on . Ka Bibilo i í lu Mkaanem ma Aôndo la i̱ lu im@@ aagh ki imba mzough ne ye . T@@ ime sha kwagh u a lu u tilen sha mimi yô . E@@ ̱r i lu hanma kwa cii i van@@ den ôron kwagh t@@ eren kwagh@@ tesen hiihii ga yô , akaa a i er sha ad@@ ondo ad@@ ondo la ka u ng@@ een a ngee kwagh sha gbaa u kwagh u i lu u a vande eren shin akaa a i we ishima la ga z@@ ee ? Yehova ka una maa se yô , se gema nena ? Lu nyi Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev er shighe u i lu nôngon ityav laa ? Ru@@ tu yange wa iyol u v@@ ô@@ son an@@ ngô u nom na u sar ku la , kpa í t@@ ér iti i or shon ken Bibilo ga . Er soo u tesen ér una fatyô yô , a pine ér uwer u dondon la kpa i na un ian i eren ish@@ u@@ en pania . Man aluer Yehova ngohol jijingi na hen a we kera er yange er a Tor Saulu nahan di ye ? PE@@ E@@ J@@ I 4 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 15 , 45 Shighe u i lu ôron kwagh u kor u igbar iti@@ ar ken ivese yô , ka nom man kwase ve lu igbar ihi@@ ar i hiihii , i i gem i kper@@ egh sha gbar u vesen la ye , man gbar shon ka Yehova Aôndo . Iyange na i me@@ men ngi zan hemen her . ( Luka 4 : 1 ) Aluer se kpa se soo u lun a tahav man agee imba la yô , a gba u se kporom hen Yehova sha u eren tom a akaa a a ne sha u wasen se u iv@@ in a jijingi la cica cii . ( Y@@ ak . A lu nyi je yange i er kpa , ort@@ yom la shi hide va nder un kwa u sha uhar , alaghga lu sha use kwa ne . Rus@@ sel@@ l la kpa yilan sha iti i Aôndo vough er Rus@@ sel@@ l nahan . 4 : 11 ) Yehova na se jijingi na sha er se pase mbagenev loho u dedoo , shi se su@@ r ve asema , shi se na ve ishimaverenkeghen yô . ( Yes . Yosev yange nenge a Yakob , ter na u beenyol la ga je hemba anyom 20 . 1 : ​ 26 - 28 . Takerada u pasalmi kpa ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u veren Yesu Tor sha U@@ wo u Shi@@ on sha . U@@ di@@ gi@@ ri@@ i mba ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti , mba ior ve vihin inyaregh kpishi kua shighe sha u vea zua a mi la kera gba kwagh er ngise nahan ga . ” ( Luka 1 : 38 ) N@@ gi@@ se la kp@@ an@@ kwase lu or@@ tom u hemban gban ijime cii ; uma u nan jimin cii lu sha ave a ter u nan . Un vea tsombor na cii mba mar@@ nya u tar u Ch@@ ile , ve due ken k@@ we@@ ior u i yer ér M@@ ap@@ u@@ c@@ he la . ( b ) Yange er nan ve anmgbian u kwase ugen va kav ér doo u una hide a za kohol tsombor na ? D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 1 ( zwa Buter ) Ve ungwa je : I@@ mo ve samber sha tar sha won cii , akaaôron a ve kpaa za ar sha ak@@ ighir a taregh . ” ( K@@ ol . 4 : 6 ) Ka se nôngo se kav mbamgbe mba ior mba se pasen ve kwagh la kua akaa a gbe ve ishima la , nahan se tsua kwagh u se ôr a nan ve a kôr nan sha m@@ tema yô . Ru@@ ther@@ for@@ d maa kaa ér se mba se soo u seer eren tom u pasen kwagh cii se kaa ser “ Een . ” A@@ dooga Anmgbian V@@ ar@@ d@@ ja yer ityakerada la sha er aluer K@@ G@@ B kura ityakerada igen pur@@ u@@ tu@@ tu yem a mi kpa , kwaghyan u ken jijingi una ban anmgbianev nav mbagen ga yô . ( Yoh . 14 : ​ 1 - 6 ) Hen shighe la Yesu lu ôron kwagh a mbaapostoli mba 11 mba jighjigh mbara . I@@ mba kwaghfan ng@@ i@@ la i ne iyol@@ gen@@ gese ian ga , gadia “ kwaghfan ngu hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime . ” ( Pasalmi 119 : 6@@ 6 ) Ka se ver ishima sha “ akaa a i nengen a mi ga ” la zum u ka sea tsua kwagh u se soo u eren shi sea er sha mi yô . Shi er kwagh sha kwaghfan sha u duen kwaghpasen vea ve , wasen ve u pasen kwagh kpoghuloo . A@@ yange nga kar yô , Ru@@ tu vea kwase u anmgbian u nom na , iti na ér Or@@ pa , ve mough u yemen Yerusalem vea Na@@ omi , ngô u noov vev , kpa Na@@ omi kaa aa kasev mbau@@ har mban ér ve hide ve yem sha u@@ y@@ aav vev . Jigh@@ ilii yô , yange lu ôron kwagh u ior mba lun wang ken atô . * Mkaanem ma Aôndo ka ma bende a ishima yase , shighe u se tem ving se lu gbidyen kwar sha kwagh u se er la yô . Sha mimi yô , u̱ wasen or wer nan kpa nana hingir u zuan a “ mfe u fan mimi la ” ka kwagh u ican kpishi . ( Yoh . 13 : 34 ) Apostoli Yohane ôr ér : “ Or u nan lu a akaa a taregh man nan gem nan nenge anmgbian u nan ken ibanave man nan zu@@ ngu nan mhôônom ga yô , dooshima u Aôndo ngu lun ken a nan nana ? ” Sha kwagh u orgen u fan kwagh ts@@ ura u a tôvon sha akaa a kwaghaôndo i yer un ér J . 10 , 11 . ( a ) Yange i wase Apo@@ l@@ o za iky@@ ura ken tom na u pasen loho u dedoo la nena ? Er Yehova a fe hanma kwagh kua ij@@ ung@@ wen i ken atô u ishima yase , í alaghga mbagenev vea fa ga la nahan , doo u ga he ? 8 : 3 , 20 . U henen Mkaanem ma Aôndo sha gbashima la ngu a ume “ atam ken hanma tom u dedoo . ” M@@ liam ka ma ha@@ am ashe sha ci u ka i s@@ ar@@ em ape mo kpa ma mlu vea ve kpa angev lumun ér m er Yehova tom ga . ” Aluer se za hemen u veren ishima nengen er akaaôron a profeti a ken Bibilo la a lu kuren sha ayange a ase ne yô , tar u Satan ne ua kera d@@ an se ga . Se kav inja i akaa a a lu eren shin tar hegen la jighilii . K@@ ohol Nen Iyol ! Hii ken mkohol la man mba ve dondo mbara cii , iwanger i ken jijingi zer tan kpishi . I@@ kp@@ elaior yange i lu yemen he ’ Kristu Yesu ér nyi , man se hen nyi kwagh sha mini ? ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Nahan Ici@@ ghan@@ ruamabera ia fatyô u nan se se ‘ kuma se lu a ago@@ yol ’ sha u eren “ tom u dedoo ” u tesen ior Mkaanem ma Aôndo la . Nahan mba [ nan jighjigh ga mba ] a ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga . ” I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i i zough kwagh môm a i̱ la i̱ due ken ivur i̱ i̱ lu itinekwagh yase ne , ka Mateu 11 : 29 je la . I kaa her ér : “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ik@@ ev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve ‘ gema kwaghôron u Aôndo hingir gbilin sha aeren a ve ’ la . A̱ shi nan kpa ishima ka i lu se ker di vough e̱r Habak@@ u iyol na kpa ngise lu@@ ̱ un ke ’ ishima , e̱r i pase ken ityough ki sha utar k@@ i̱ takerada na u profeti la nahan . Heela tseegh ga , m nenge yô , aluer m ta@@ mber u eren pania tsô maa mbamaren av vea gema inja ga . Nahan yange se mba zough a Christ@@ op@@ her , u se er kwagh na ken mhii la , shi kaan ér se hide se va na un mb@@ al@@ um@@ un sha mbampin mba sha akaa a ken Bibilo , mba soo u pinen la yô , doo se kpishi . Shi se lu tesen dooshima wase u anmgbianev la kpaa , ka kwagh u a ne i fe Mbakristu mba mimi je la . ( Pasalmi 36 : 9 ) A@@ h@@ umbe man mngerem man kwaghyan u a lu hange hange sha ci u uma ne cii ka iyua i Or@@ gban se a ne se yô . • M@@ lu@@ a@@ inja u se veren ishe yase “ jighilii ” laa ? Kpa kegh ato tsô ú ungwa ! Heela tseegh ga , yange dondo gbenda u ka i nenge sha ma takerada vough vough cii ve i mase duen a mi la ga . Yehova tindi mbatyomov nav ér , ve̱ za tim ijiir la . I er u@@ tra@@ k mban ér ve wase se u hiin Bibilo i henen a ior . Kwagh gba sha nomso mba vea hemen sha u eren ityom ken tiônnongo yô . Nahan a gba u ú time sha akaa a u ser u ver u eren kua ityom i u lu a mi i eren la sha er u er tom a gande tahav ou ken inya ga yô . wase ú u yina ishima sha shighe u zege@@ can la ga nena ? Ior mbap@@ u@@ un@@ akaa kpoghuloo h@@ una kwagh u Bibilo i kaa ér ka Aôndo a ne i nger i̱ la . Shighe kar yô , mbatyomov mbagenev kpa kohol un . Mba a nder ve mbara vea kera lu a akaa a nyoon kua a@@ wan a a du@@ mbur hegen yum ne ga . Sha hiihii la , imba kwaghpasen ne nôngo u kpen mo iyol . ( 2 Timoteu 2 : 15 ) Kanyi jim i gbe u se er sha u “ pasen kwaghôron u mimi la jighilii ” ? Se hii timen sha kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma ma va sha ayange a Noa la . Sha kpôô yô , se cii se soo u lun a imba ishima la shi lun ior mba a Aôndo . Nahan kpa , se fa er i gbe u se er kwagh a hemba u civir iti i Yehova tseegh tsô la yô . Mar@@ gar@@ it@@ a , u se vande t@@ eren kwagh na la kpa yange nenge er Yehova a ne iwasen ken tiônnongo u Kristu sha mbamgbe asev mba ayange ayange yô . Akaa a In@@ j@@ aa a Se Z@@ a Hemen u Eren Yô Nenge ase er tar ne ka u sôr ahumbe a dedoo a se ôôn a mi la yô . Sha nahan yô , yange kaa ken ityesen na i sha u@@ wo la ér : “ Ne ungwa er i kaa er : De eren idya ga . “ [ Aôndo ] una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga . ” ​ —⁠ M@@ P@@ A . ( 2 Mbakorinte 11 : 14 ) Una fatyô u kôron kwaghbo geman a mi , nahan Orkristu u nan ver ishima ga yô nana tôô ér kwaghbo ka kwagh u dedoo . Sha ci u atô@@ akaa ne yô , se de u nôngon ser se kav hanma injakwagh shin shighe u ia kure la sha hanma kwagh u i nger ken Bibilo la cii . Kpa ityakerada yase hemba veren ishima sha u tesen akaa a injaa a se fatyô u henen ken Ruamabera la . Nenge ase kwagh u apostoli Paulu yange ôr sha kwagh u iv@@ es@@ egh ne . Í Tese Se U Pas@@ en Kwagh K@@ po@@ ghuloo A@@ kper@@ an tsô a̱ de lu se ken ishima sha kwagh ne ga : Ka Yehova a hembe fan u hemen se ye . Se kpa se lu a imba icivir la kua iwuese sha it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh i Or@@ gb@@ an@@ akaa la gaa ? Takerada u Aerenakaa pase ér : “ [ Apostoli Paulu man ak@@ ar a na a tom ] mba ng@@ ur yemen karen sha ag@@ ar ag@@ ar yô , ve lu nan atindi a mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem ve wa a sha u i̱ eren sha mi la . Alaghga shighe u ú er batisema ica a lu a gba ga la , a tsu@@ e u ken ishima kpishi u civir Aôndo . Kwaghôron u profeti u M@@ ika na mlumun nahan ér : “ Man se yô , sé zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” ( b ) Ôr kwagh u a tese m@@ lu@@ a@@ inja u tesen mbayev hii iyev vev je yô . Se mba a atô@@ ôkyaa kpishi a eren nyi kwagh@@ a , kpa ka mbampin mba ny@@ i@@ iv ve du@@ gh@@ u ? A@@ kwa@@ ti la ngu sha ci u hiden ken@@ gese kwagh u ú hen ken ityough k@@ ira la tseegh ga . Gadia tom ne ka u wase ga ka u Yehova , nahan a iwasen na shio yô se fatyô u eren kwagh môm môm ga . ” Gbenda u ter nan lamen a ônov mba nan la ka u pase imba or@@ maren u nan lu yô . 8 : 2 , 3 ; 10 : 4 . A@@ ha@@ shi va kpe ken inyom i 7@@ 46 cii man shighe u Kristu la , nahan wan na H@@ es@@ e@@ k@@ ia kar tema tor sha ityough nagh . “ U ts@@ ahan yô , [ Yehova ] de@@ en ga . ” Una kar a mbam@@ nyoon mba uma u ken bo@@ tar ne a ve se a mi la cii kera , gadia a na Wan na ian sha dooshima ér a ‘ vihi aeren a di@@ abolo kera . ’ ​ ​ —⁠ 1 Yoh . 3 :⁠ 8 . “ A@@ sema A T@@ see [ Ne ] U Eren Akaa A Dedoo ” ! la . [ F@@ o@@ to u sha peeji 8 ] Anyom kar le@@ va le@@ va , nahan ken inyom i 199@@ 7 la , i yila John ér a za M@@ akeranta u Anmgbianev Mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la ken P@@ atter@@ son , ken gar u New Y@@ or@@ k . W@@ ea soo u seer timen sha kwagh u iv@@ es@@ egh yô , ôr takerada u “ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ” la , ityough ki sha 10 man 11 . Aluer se dondo ikyav i Mose ver la kôôsôô yô , se zua a mbam@@ tsera kpishi shi se fatyô u wasen mbagenev kpaa . — Mbaromanu 15 : 4 . Lu nyi Yesu tese sha kwagh u dooshima ? Yange hen er una undu azende a na a kôôsôô , a ve vese imôngo hen tiônnongo u hen ijiir na , una va lu hen ang@@ er@@ i u cuku la nahan doo un ga . Nyian kpa , mkaanem ma Paulu ôr wener “ hegen ka shighe u doon ” la ma a inja . I@@ OR nd@@ era pinen mpin u hange hange ne ka kwagh u nyian a mi ga , ka mpin u ior ve hen sha mi anyom udubu imôngo yô , ér : Aluer se doo Aôndo ishima yô , er nan ve ican i ngee yum nahana ? • Aluer se soo u lamen zwa u wang yô , gba u se er nyi man nyi ? A shi nan kpa yange ve kav er “ u c@@ a@@ ghen vor la ik@@ ish@@ ing@@ uhar la ” lu kwagh u ha@@ an awambe inya yô . ​ —⁠ Gen . Nahan ka ve vihi inyaregh kpishi sha u keren kwaghwan ken ityakerada shin hen mba wasen ve mhen . Sha kpôô yô , m@@ nyer u Yesu ken Yerusalem la na yô , gar la cii hingir g@@ ong g@@ ong . Nahan gba u se nôngo kwagh ve se zua a mi ye . Be@@ ck la ù@@ n@@ à kera ôr kwagh u Yesu ga yô , yange “ i doo un a uumace . ” Yehova yange tese tseer tseer ken inyom i 70 S.@@ W . la sha gbenda u nyoon kpen kpen je ér un undu ior i Iserael i vendan mimi ne . “ Í har sha m@@ ne u nan jighjigh dông ér akaa a i@@ gbe@@ tar cii nga eren tom sha ‘ atindi a gba@@ aôndo . ’ I@@ t@@ yom ne ci@@ er A@@ nan@@ ia iyol , kpa á za lam a Saulu kundu kundu . 30 : 20 , 21 . Nahan i za hemen u tsuan mba i shigh ve mkurem mbara zan zan sha shighe wase ne kpaa . ( Mat . Ka vegher u mhen u Yesu u nyi i te iwanger sha mi ke ’ Mbaromanu 15 : 1 - 3 , man Mbakristu vea kav un nena ? K@@ u va pav ve a B@@ ill , u lu ijende ve i ishima ishima je nôngo u kuman anyom 60 la ! Gadia m@@ lu@@ ashe u Aôndo engem je ka u or a fatyô u nengen a na shi lun uma ga . He ’ i@@ aven i í lu inja e̱r a ngô@@ ôr van la yô , kanyi í lu u ia wase mbahenen mba Yesu u kur@@ ana ? Kwaghôron u kundu kundu wase mba ishima i nyian ve tsung yô , shi war mba ve we ishima u wu@@ an ayol a ve je kpaa . ( b ) Man a lôh@@ ô ior nena ? Lu@@ un er yange a de ér ve ôr Davidi man B@@ ate@@ she@@ ba ijir yô , ma ve kure ve ijir i ku@@ u ma b@@ unde ga . Kwase na K@@ end@@ r@@ a soo ér a ven@@ gese . Nahan kpa , ve gema ve lu a zayol u vesen ugen . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Hanma kwa u ú lu henen kwagh a or yô , kwaghôron wou a har sha Bibilo , shi ôr avur a i nger hen ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange a ú lu ôron la . Yehova ungwa msen na la , na Mb@@ ab@@ en@@ y@@ am@@ in sha ikyev ve , nahan i nan@@ de Gi@@ be@@ a hingir ice . — Mba@@ j . Ka u hen akaa kpishi sha kwagh u inj@@ a@@ or i u lu man mlu wou u ken jijingi la kpaa . * Yange wa ishima ér wan na ugen ken mbatyomov nav nana va shin tar , nana va lu orumace u vough , nahan nana na nagh ku ip@@ aan sha uma u nan . Hegen ne ve vese ve vôso noov shi saan ve iyol kpaa , ve kua noov vev cii mba eren ishima i Yehova sha u eren tom u pasen kwagh hanma shighe . ( a ) Mbakristu mba ven@@ gese m@@ le@@ he u a ze kwagh môm a u Davidi yange lôh@@ ô ior nav la nena ? Nahan yô , se er nan ve se palegh u tagher ishigh a ior mba ve han@@ ger ér saa i ii ku sha gbenda u u vihi Aôndo ishima laa ? Ngeren u n@@ der@@ an mhii u Pasalmi 9@@ 0 la kaa ér ka “ msen u Mose , or u Aôndo . ” Mbagenev kpishi ya atsan ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v man ken up@@ ur@@ usu . Mb@@ agen hen ér Satan ngu , kpa mbagen hen ér Satan ngu ga . Yange a za mkombo f@@ aa , shi a bee mkombo kpa a ta@@ mber a lam a anmgbianev mba nomso man mba kasev . Er Icighan Tom Shighe u se kav ser se er shin se ôr kwagh u a doo ma orgen ga yô , alaghga se hen se or la nan ngu eren shami ga shin nan ngu a ngu or u nyoon shima di tsô . Ken masejime yô C@@ ar@@ ter kaa wener : “ Yange Or@@ civirigh C@@ ar@@ n@@ ar@@ v@@ on we ishima we shio pinen sha ishima@@ y@@ in@@ an wener , ‘ Ú shi nenge a an@@ kwagh j@@ ee ? ’ Yesu yange pase kwagh u i ver ishima ér or@@ henen u mimi nana er nena ? Yehova ka Aôndo u “ mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo , ” nahan mayange de lumun wer Diabolo a yange ú u nengen a kwagh ne ga . — Ekesodu 34 : 6 . ( b ) Yange ior i Yuda ts@@ wam u@@ profeti mba Yehova nena ? ikyuryan i Tartor . Á kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur [ u tar u hegen ne ] una kuma ye . ” — Mateu 24 : 14 . ( Luka 18 : 7 , 8 ) Heela tseegh ga , Yehova una kure uityendezwa nav man mba@@ awashima nav sha shighe u á ver la . Mbat@@ amen mba ve lu ke ’ atôônanongo a Mbashiada mba Yehova cii gba u vea eren nahan vough . Ng@@ ôm yange kpe ken inyom i 19@@ 50 la . U er nan ve u lamen a ikyar u sha i@@ civi@@ r@@ i ? 11 : 3@@ a . ( Mpase 21 : 3 , 4 ) Hen shighe la , “ Ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga . ” • Saan “ mba kwagh u ken jijingi a gbe ve ishima ” la iyol sha ci u nyi ? Shi a@@ ah@@ e ka una er yô , Mbashiada mba Yehova udubu udubu ve wase anmgbianev vev u maan a@@ you a a@@ ah@@ e a vihi la . A kaa ér uwer u Ab@@ ib@@ a ( N@@ is@@ an ) ua nyôron ayange 14 yô , ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba hanma O@@ ri@@ gipiti man mba hanma z@@ end@@ en@@ ya cii vea kpe . Aôndo gema ver an@@ ngô na A@@ ron ér a̱ ôron kwagh sha ci na . Ior mba hen haregh wam mba a ian i lumun loho u m pasen ve la shin vendan . ” Yange ve kav e̱r m@@ nyer u ve nyôr ga@@ adi la yange wase ve u ny@@ ô@@ ôso jighjigh ve u nan shi henen u lun a an@@ za a Mbakristu a injaa , er u̱ nan kwagh wuee man u zungwen mhôônom man dooshima u anmgbianev nahan . Nyian ne , ior mba a mciem shi asema nga y@@ in@@ an ve sha atô@@ akaa kposo kposo . Ka kwa me yange u kende uwegh sha wer u na mlumun , u pase jighjigh u nan w@@ ou@@ we ? ▪ Se fatyô u kaan ser alaghga Marku fa Yesu jighilii , kpa Luka yô alaghga fa un jighilii ga sha ci u nyi ? Ior kpishi , hanma kwagh u i lu ivande tsô yô , ka ve hen sha mi ga tsô maa ve kure ikyaa ér , I@@ mba kwagh la nahan ia fatyô u eren ga . Ka hanma shighe nahan i dugh icam i i nger ken Pasalmi 5@@ 6 laa ? Ve kua “ zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen ” la cii mba zuan a ishimataver shi mba hemen ve kpaa . Er Satan lu n@@ orom sha u una ye@@ gher ve er u@@ wua nahan kpa , Yesu lu a vangertiôr ér vea tile sha mimi her . ( Y@@ er . 9 : 24 ) Mba@@ wan ndor a we man mba u eren tom a ve man mba u ze makeranta a ve kua mba hen tsombor wou ka vea ôr kwagh u dang sha iti i Yehova man Mbashiada nav nahan , u er nena ? Yehova yange lumun a Ne@@ hem@@ ia je he ? Nahan cii kpa , ka se nôngo sha afatyô wase cii se sôr shighe u yaren tom u u@@ ke shi eren akaa agen la se ver sha er akaa ne aa yange se icighan@@ tom wase , er u zan mbamkombo mba Mbakristu nahan ga yô . ( Pasalmi 41 : 3 ) Mb@@ agen taver ishima sha m@@ te@@ v u ikyar ve i̱ ke ’ ivese i̱ tôvon ve a ican la . Ú fatyô u nengen a kwagh la ken ishima kpa ? A kaa ér : “ I@@ ny@@ aregh ka k@@ ia ne@@ er yô , k@@ ia lu cuku nan nan kpa , m ko@@ so ki her sha er kwagh a va gba ab@@ ur@@ ab@@ ur kpa me kure yô . ” U F@@ atyô u Eren Kwagh er T@@ ahav O@@ u Mb@@ u K@@ om La A shi nan kpa , hanma apostoli cii yange nan haa ri@@ ga môm iyol . Mb@@ ap@@ asen kwagh u Tartor mba tse@@ en asema mban mbagenev ka Mbashiada mba ken ityar igen mba ve mough ve yem ken tar u Rus@@ sia sha u za wasen tom u sun@@ da u ken jijingi la yô . ( Mat . Alaghga vea na vor u mimi u se lee ken a ve la ua ume atam ken mbagenev a mfe ve shio . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 7 : 19 ) Nahan kwagh u a lu shighe u g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an hen a vese la cii gema ka iv@@ ur@@ ugh ki shighe hen Yehova , Aôndo u gbem sha won la . Nahan kpa sha tahav mbu Yehova yô , se hemba ityav mb@@ in ! — Mbaefese 6 : 11 - 18 ; Anzaakaa 27 : 11 . Ca@@ ther@@ ine kpa ngu môm ken Mbashiada mba Yehova , nahan a kaa ér : “ W@@ ase ve sha er a saan ve iyol u civir Yehova yô . ” Ka mimi , ka wea kaa a or wer ne time ken Bibilo yô , mbagenev ve kaa ér : “ M ngu gbilin ga , ” shin “ Bibilo taver u kaven yum , ” shin “ Ishima ng@@ im sha kwagh u u m soo u eren yô . ” Ivur i sha 13 la kaa ér : “ Er Ter nenge a Na yô , mhôônom kôr Un a na , A kaa a na er : De v@@ aan ga . ” 28 : 10 ) A@@ dooga yange una lu henen ken ishima na ér : ‘ Man me za zende ne me tsa a kuma nena - o ? Hii nan ve i gbe u or a nôngo sha u isharen i kwaghyan u ken jijingi i̱ lu ken a nana ? Kwagh ne na yô , mba ve lu ken tiônnongo u Kristu mba a bem u mbagenev ve lu a mi ga yô . — Yes . Shi hide sha vegher ugen yô , mba Aôndo a lumun ve mbara cii mba mb@@ any@@ ar@@ ev , vea lu a ki kpôô kpôô ga je kpaa . ( Yeremia 10 : 23 ) Ka hemen u Aôndo tseegh ua fatyô u van uumace a bem man msaanyol kua mkpeyol u mimi ye , sha ci u ka awashima u Aôndo je la . ​ —⁠ Yesaia 45 :⁠ 18 . “ A kaa a ve ér : Ka nyi man ne henen ner , ka er ne tee bredi ga ? Nahan cii kpa , hii shighe u uumace hii u lun sha tar la je , lu u mbacivir Aôndo cii vea luun a vangertiôr sha hanma shighe cii . We kpa u soo u wasen or nana fa kwagh u Yehova man ityom na , er wan@@ kwase u kiriki ne nah@@ an@@ aa ? — Shighe u Yesu lu shin tar la , or@@ im@@ ande ugen na un jighjigh nahan kaa a na ér : “ W@@ ea rumun yô , U fatyô u wanger mo . ” PE@@ E@@ J@@ I 5 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5 , 8@@ 4 Dooshima u Yesu lu a mi sha mimi mba tesen la lun ken igbar hanma shighe cii . A er nan ve u fa u a tesen ior mimi shi a eren ishima i Aôndo jim jim laa ? Kpa kwagh ka er i vihi yô , iember na ne ngô@@ ôr ga . Yange ve fa ati a mbak@@ ov wam mba ken makeranta . ( Mat . 5 : 3 ) Er Yehova a lu Ter u dooshima yô , “ ne se akaa cii wuee sha u se̱ er kwagh a mi yô . ” Akaa ne kua a yolough man a ken jijingi cii . — 1 Tim . ( Pasalmi 1@@ 45 : 10 - 13 ) Sha kpôô yô , mkaanem asev man aeren a ase aa nôngo kpishi u hiden k@@ é@@ n@@ den shi taver dooshima u yange tiônnongo hii lun a mi sha hiihii la . I K@@ ôr Se I@@ h@@ yom a Ity@@ ôkyaa Shi@@ o , 9 / 1 Yange dugh icam zum u hingir keng keng u una er a@@ yom sha ishigh ki A@@ k@@ ishi , Tor u G@@ ati ér un h@@ unde la , lu pasalmi u doon tsung u a k@@ ou mkaanem ma sha jighjigh ma m@@ á lu heen ne , ér : “ Ke@@ he nen iti i TER a mo imôngo ; sé kende nen iti Na sha imôngo . Z@@ a Hemen u T@@ esen I@@ civir sha I@@ y@@ ua i Aôndo ( Anzaakaa 13 : 12 ) Sha mimi yô , aluer or ngu veren ashe a ma kwagh kpa ishima veren i nan la ngi a ish@@ u@@ en ga yô , ishima ia fatyô u ur@@ en sha ci u ah@@ enge a van la . Yô , se tese nen ser se ungwa shi se kav inja i an@@ zaakaa a Tartor la . Aluer se mb@@ á mba@@ ̱ ‘ i ver ve iyol shi ik@@ av mbi yo@@ ho ve ’ yô , ia fatyô u iv@@ in sha a@@ vese . ( Pasalmi 46 : 9 ) “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea tema sha tar , man mbananjighjigh kpaa vea tema sha u gbem . Yehova yange gba den Davidi man B@@ ate@@ she@@ ba tsô ga . A e̱r nan ve se fa ser ka nahan mimi ? De se kav nen Yehova nahan se waan nen ishima , shi se lu a ish@@ u@@ ghun sha ishimaverenkeghen i a ne se ne kpaa . Yange kighir a kighir Mbakorinte ér ve na i@@ wa@@ sen@@ aa ? 10 : 1 ) Heela tseegh ga , gbenda u akaa za hemen la kure kwagh u i er ken Pasalmi 34 : 20 la , nahan doo u kwagh ne una seer taver jighjigh u se ne kwaghôron u profeti la . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember Ken Takerada u Samuel u Hi@@ ihii Dooshima ka kwagh u vesen u a wasen Mbakristu u lun ken mzough yô . “ U ngu zan angahar u za nengen a or m@@ ape , man u gba le@@ ti , nahan u er nena ? Ior nger u@@ washika udubu imôngo tindi a mi hen ijiir i shin it@@ ine i Mbashiada mba Yehova la sha u wuese Bibilo ne . Ú gema ú kenger sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh yô , man ú nenge a nyi kwagh@@ a ? ( Aerenakaa 4 : 13 ; Luka 10 : 21 ) Se “ hide a ayol a ase ijime sha ishigh ki Aôndo wase ” er se lu nôngon u lun a ishima i doon Yehova la . — E@@ s@@ era 8 : 21 . U nengen a msaanyol u ior sha ci u Yehova bugh ve asema sha u ve keghen ato a loho kpa ? ( Aer . ( 2 Timoteu 1 : 5 ) G@@ um@@ or Timoteu di ye ? U tesen ikyav yô , shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la , mbau@@ tahav mba ken tar u H@@ ung@@ ary za dugh anmgbianev asev mba i wu@@ he ve ken up@@ ur@@ usu kposo kposo ken tar la sha tindi ga la cii , za kohol ve hen gar ugen . Ve kuma iorov 1@@ 60 , shi anyom a ve hii 45 hide ijime . ( Genese 24 : 18 - 20 ) Kape Yosev kpa lu la , ka gbenda u yange ma soo u eren sha kwagh u ter na sôn un la yange ma er ye , gadia Yakob ti ma lu kpen@@ egh hen shighe la nahan ma fatyô u kighir un ér saa a̱ er sha mkaanem nam mara kpee ga . ( 1 Yohane 5 : 14 ) Sha mimi yô , Yehova , U@@ hemban@@ sha , un u a lu Aôndo u@@ hemban@@ agee la keghen ato sha mbamsen mba mbacivir un ve eren hen a na a ishima i môm la . U tesen ikyav yô , ior mba Yehova yange ve wa ishima a ts@@ wam u Mb@@ an@@ az@@ i ken tar u Jam@@ an@@ i man shin Ity@@ ô@@ tar u tar u Y@@ uro@@ pa . ( a ) Kanyi ia fatyô u b@@ enden a gbenda u se nengen mbagenev laa ? ( Shin inya ) L@@ I@@ o@@ y@@ d man M@@ el@@ ba Bar@@ ry ; C@@ are@@ y man S@@ y@@ d@@ ne@@ y Bar@@ b@@ er Kpa se er kwagh a hemba di u den nan tseegh tsô la . Shin una sôn iji@@ ky@@ egh , man nana gema á na un iy@@ ese ! ” A̱ shi nan kpa , R@@ ah@@ ab@@ i lu kwase u lu a mfe sha akaa kpishi yô . Kwagh@@ fan shin mkav u or kuma u nan@@ á hemen iyol i nan a iwasen shio ga , man iwasen i i lu í tseegh i lu i injaa la gema due ka he ’ Aôndo . Vea kera gba uwer ga kpa vea kar a ishima ve vea na sha u iliam i̱ de t@@ ôn@@ don hen atô ve ga , shin ia vande t@@ ôn@@ don je kpa hiden bu@@ ghun i̱ . Ôr u@@ vande - eren mba ve tese tahav mbu dooshima u Mbakristu yô . A@@ K@@ A@@ A@@ W@@ AN kpishi a ken ityakerada kposo kposo i ior ve gber nyian sha u wasen mbagenev la ka akaawan a wasen mba ve lu nôngon a mbamzeyol mba vesen zan a mi ave la . 2 , 3 . ( a ) Ior kpishi fa ér ku ngu a tahav sha mbagenev ga , ga , nahan kpa ka nyi i ne ve ku ua fatyô u wu@@ an mbagenev ga ? Shighe u Yosua be@@ e@@ yol la , á kaa a mba@@ vesen mba ken Iserael wener : “ Ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough . ” Aluer kwagh@@ ngeren la ka u dedoo yô , takerada u ôron ua fatyô u lun m@@ mem u k@@ undun iyol kpishi . Nahan cii kpa , mayange je se fatyô u eren kwagh u una tese ér se tile p@@ al@@ egh@@ aa ga ze , shin se mba hiden ijime sha tom wase u pasen kwagh , shin sha ma gbenda ugen ken mcivir wase u se civir Yehova la , sha ci u se soo u doon ityough a mbau@@ tahav yum ga . ( Yobu 14 : 15 ) Yobu yange na jighjigh ér sar Yehova u va nd@@ eren or u nan civir un sha jighjigh la . Tor u been iyol ne kaven er kwagh lu nôngon u g@@ anden ave yô , a kaa a N@@ at@@ an kua mbatomov mba jighjigh mbagenev ér ve za shighe Solomon mkurem , ve ver un tor . Se nôngo a mbamzeyol mba sha iyol mba se tagher a mi la nena ? Ka kwaghbo u Solomon u h@@ an alaghga una hii van se ken ishima ? Se mbacivir Yehova nyian se mba ken mlu u wang man mkpeyol , nahan se fatyô u civir un shi lun ken bem a na kua anmgbianev asev kpaa . Jigh@@ ilii yô , Mkaanem ma Aôndo wa u kwagh ér we u eren kwagh a kwase wou vough er Yesu yange eren a nongo u Kristu nahan . Kpa gu@@ da yô , de bem u Kristu a̱ lu or@@ hemen ken ishima you . Kpa nôngo u nengen a kwaghwan u a lu ker la , nahan tôô kar sha mlu u hen ningir wou la . Yehova wa mbamaren mba hiihii mbara kwagh ér ve yar tom a tahav mbu yaven a or mbu Aôndo na ve la sha icivir ken ivese nahan ve mar ônov ve ‘ iv tar . ’ Ngu sen ve sha ci u ts@@ wam ve la , shi ngu nahan ve tar kpaa . K@@ e ’ vegher u masetyô u du@@ bu@@ anyom u sha 19 la , i ver nongo u mbahenen Bibilo sha mimi ke ’ gar u P@@ it@@ ts@@ bur@@ gh , Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia ke ’ tar u U@@ .@@ S.@@ A . la . L@@ ù ve je ve kohol imôngo ve hingir im@@ aagh ki nongo u mba@@ shiada mba Aôndo mba ainge mban ye . 5 , 6 . ( a ) Kanyi ia fatyô u eren zum u shighe a kar yô , man se er nan ve se yange imba kwagh la u eren@@ e ? Ú ungwa kwagh la nahan due ú ke ’ ato inja e̱r ka di kpen - s@@ aren tsô yôô ? ( Luka 8 : 21 ) Yesu ôr a Aôndo ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” — Yohane 17 : 17 ; 2 Peteru 1 : 20 , 21 . Heela tseegh ga , se kpa se mba vough ga . T@@ so@@ mbor ú ú lu ke ’ bem yô , ka ú mbag@@ anden mba her man mbayev cii i lu ve ke ’ ishima han@@ g ga la . ” Utor kpa har ishima sha mbi . Shi alaghga yange ma i yer Po@@ ti@@ far man nomso mba shir@@ en un mbara kpa a imba isholibo la , sha ci u ashighe agen yange ve lu he ’ ya ga . Ashighe agen ijende yam ne a hii u lamen sha atô@@ akaa kposo kposo , er kwagh u ayange a masejime shin kwagh u Ter man Wan man Icighan Jijingi Ka Aôndo M@@ ôm la nahan . Yesu wase se u fan ser , ka Yehova ka a na ve mimi a vese ken asema a “ mba i ver ve ” la ye . ( Aer . 13 : 48 ; 1 Kor . “ Kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar yô , ngu fetyô u t@@ ôn@@ don fese ga . ” — OR@@ P@@ A . A hide pine or la ér , “ er nan ve u pin nahana ? ” Nahan se tindi ior sha any@@ inya hen mba ve van@@ den kohol hen ya u M@@ el@@ es@@ i@@ o hanma shighe la sha u ve za lôh@@ ô ve mkombo ne . Mbat@@ yomov mba Aôndo torough a Lo@@ ti ér a due a yevese a yem a za yer sha u@@ wo . Ve kaa a na ér : “ Y@@ e@@ vese war . ” ( Gen . ( Anz . 19 : 11 ) Aluer or na ishima vihi u ker yô , kôr iyol tsaha , nahan ker gbenda u ú sôr zayol shon yô . Ka kwagh na iyol na , shin ka kwagh u or@@ gen@@ e ? ” SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu lu shin tar la , mbahenen nav va her a na va pine un ér : “ Ka nyi ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” Se fatyô u wasen mbah@@ ev u hingir mbahenen mba Yesu Kristu nena ? ( Mbaromanu 12 : 9 ) Ish@@ ember i “ ny@@ agh ” nen man i “ var ” nen la , ka ase@@ mber a kaan a or ér nana er kwagh be@@ elee ga . Ka ve pin@@ em mbampin sha kwaghfan , nahan m ôr ve mbamzeyol av . Nahan kpa , ka keng yange fa kwaghôron u profeti u hiihii u Aôndo kaa ér : “ Me ver i@@ ho@@ m hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na ” kpaa la . Paulu veren ishima sha kwagh u mlu u mba yange lamen a ve la nena , man kanyi i due ken kwagh nee ? ( Luka 15 : 7 ) Yehova man mbatyomov mba jighjigh vea “ ember ” vea ma or u i shigh nan mkurem , u nana lu ngohol injar i nan hen shighe la “ tsung ” je . — Ôr 1 Yohane 3 : 2 . Gba u mba ve lu ker cii vea wasen ayol a ve . M@@ lee u iv@@ or la ngu ôron kwagh u m@@ tsegh u tseghan ônov mba Tartor mban sha icighan jijingi , ken sule u ú lu tar ne la . Alaghga je yô ka ve undu ‘ kwase ve u ve er nan iyev ’ la ve yem ve za vôso kwase u nan lu a m@@ he@@ m iyol her yô . ​ ​ —⁠ M@@ al . 17 , 18 . ( a ) Ngeren ne wase u nena ? I lumun an@@ nongo u kpuaa , u mba i ‘ yer ve ér ve̱ lu u@@ icighan@@ mbaiorov ’ la u lun “ ônov mba Aôndo . ” Lo@@ ti hen ér tar la ka u doon kpishi u una tema a tsombor na yô , ka nahan ve a “ ts@@ ôr gb@@ ur@@ um@@ aa u Y@@ ord@@ an la cii , ” a hembe a za tema ikyua a gar u So@@ dom ye . I@@ sho@@ li@@ bo man m@@ yen mba ze a vese han@@ a , nahan kpa Yehova wa ishima u eren nyi sha ci wase ? Yange a lu kwagh u ikyo@@ o ga kpa , ve nenge ér ka ikyav i i yer ken mimi u ts@@ o@@ gh@@ or u i lu hanma or nana fatyô u kaven ga yô . . . , je yô , ish@@ u i mbahenen yange ve kôr hen tugh mbu Or@@ yiman ande hen a ve la je kpa , mbagenev ve pase ér ka ikyav . “ Wan@@ kwase ugen u doon ashe yange gba hiin u hi@@ an a mo tsô . Ka ve ve hemen tom u pasen kwagh u Tartor u i eren tar sha won cii ne ye , shi ka ve ve ne kwaghyan u ken jijingi u dedoo sha shighe vough kpaa ye . • Er se suur sha Yehova yô , se kange ishima ser se er nyi kwagh@@ a ? U tesen ikyav yô , se wa ishima u duen a ngeren ken mgb@@ er u una va la , u una na mlumun sha mbampin mban yô , ka ve je ne : Ka nyi i lu iky@@ e@@ ky@@ e i tôôn ityakerada laa ? ( 1 Yohane 5 : 19 ) Hii sha derianyom u hiihii la zan zan ar sha ayange ase ne , í wua Mbakristu mba@@ jighjigh kpishi sha kwagh u jighjigh u nan ve di vough er un u Kristu yila ér “ An@@ ti@@ pa or@@ shiada Wam u jighjigh la kpaa , un u i wua un hen ven ” la nahan . A@@ veren a m - ongo u ungwan kwagh kar mlu u wan a mbamaren yem ica . ( Aerenakaa 2 : 38 ) Nahan kpa , ka se se tsua ayol a ase ser se er batisema ye , orgen a tsua sha ci wase ga . Ka nagh ku vough ku nyi yange ku kure iji@@ r@@ ôron i mimi ? Kwagh u i gbe u se er hegen yô , ka u suur sha Aôndo . Shi se fatyô u eren msen hen Yehova sha ci ve , se sôn un a̱ wase ve ve tile ken jijingi dông shi ve civir un a iember kpaa . K@@ sen@@ iya zer ôron a wan na u kwase la wener , “ m be@@ e@@ yol gande u mer hen kwagh u he . ” M@@ kombo u m hii zan yô , lu mkohol u vesen u i er ken inyom i 19@@ 50 hen gar u H@@ ag@@ u@@ e la . A@@ ka@@ au@@ ma a shin “ ai@@ v ” a mnger nga wuese Yehova nena ? ‘ E@@ no@@ ki zenden vea Aôndo ’ sha jighjigh Er nan ve i gbe u saa se lu a jighjigh u nan taveraa kua ishimataver keng ve se ta ikyaa a Yehova ? Shi ieren ne kua u suur sha Yehova , fan ér ngu a awashima u dedoo sha ci wase . ( Ps . Se kpa se fatyô u ember . Man se hii nan ve se kpa se dondo ikyav na i dedoo i dooshima man ikyo i wan man mhôônom ma zungwen , di e̱r un kpa yange dondo ikyav i Yehova nahana ? N@@ om na kpaa a ya ú a na ityô . Í nger mkaanem man sha ity@@ u@@ ta i ityar wue wue , kua sha ak@@ ondo a u@@ sho@@ ja je kpaa . Er I@@ vaa You I@@ a W@@ ar In@@ yom i Hi@@ ihii Yô , 10 / 1 Kpa ken ityar igen di yô , i hemba se a@@ jir , nahan se wa mba@@ ap@@ ii ken mba@@ ate@@ jir mba ityar ityar la . 3 : 18 - 20 . Yange hii u henen Bibilo a kwase ugen u yevese ityav ken tar ugen ken tar u A@@ shia yô . Ka hanma shighe nahan i hembe doon u lun a mhen u Kristu ci@@ ilii ? Mbakristu Mba@@ aiev samber sha tar hingir nongo u lun a agee kpoghuloo shi lun a tahav sha aeren a uter a Buter , kpa iveren i Aôndo shin jijingi na yô ve lu a mi ga . Sha mimi yô , u z@@ eren zungwen sha u@@ zayol asev gbem la kwaghbo ngu ker . ​ —⁠ Anz . A@@ gu@@ su@@ tu 11 - 17 , 200@@ 8 Ikyav i tesen yô , yange ve nger kwagh ugen u i gber ken t@@ aker@@ ak@@ da u i yer ér The J@@ our@@ n@@ al of the Amer@@ ican Me@@ dic@@ al As@@ soci@@ ation la ( No@@ ve@@ mba 27 , 19@@ 8@@ 1 ; i hide i gber ken an@@ takerada u How Can B@@ lood S@@ ave Your Li@@ fe ? Kwagh u er sha iyange ne la tese un kwaghfan je he ? ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Man se mbagenev kpishi se mba yan ican iny@@ ar kpen kpen . • Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku la ia su@@ r ú ishima nena ? Ka nyi se lu timen sha mi ken kwaghhenen nee ? Ior umiliôn umiliôn — man alaghga i gbe je ka hiin je ior ve ngee nahan ne — mba kaan ér : “ [ Me ] wuese TER sha hanma shighe cii ; iwuese Na ia lum ken zwa gbem . ” — Pasalmi 34 : 1 . Kwagh ne ka a taver mo ishima kpishi ! A lu nan nan kpa , ka ken inyom i 4@@ 55 C.S.@@ Y . la yange tindi due ér i sôr Yerusalem ye . Kanyi i ne se vangertiôr ér aluer ican tser se yô , se lu a agee a hemban ii ? Yange sea za makeranta yô , i gba u se er msen u Mbayuda ka ve er la cii man a hii kwagh@@ tesen ye . Ka Bibilo i lu tahav asev mbu pasen se kwagh u a lu u vough shin a lu u vough ga ye , ka mbamhen asev ga . Hii nan ve ivese i lu kwagh u vesen u van a msaanyol hen ts@@ omb@@ or@@ o ? Nahan wuese iniôngon yase i civir un la kpa ? Yesu kaa ér : “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . ” Lu inja e̱r i kange ve ashe a mkav sha iky@@ ondo , di vough e̱r yange iky@@ ondo y@@ is@@ a Ici@@ ghan@@ kp@@ ar sha u mba ke ’ te@@ mbe u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ve̱ de te ashe ve̱ nengen kwagh u a lu k@@ er@@ egh la ga nahan . — Ekesodu 40 : 28 . Paulu kaa ér : “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan er u@@ ic@@ u@@ wan mba Aôndo mba ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov mba doon ishima nahan . Se yar tom a imoshima yase sha inja nena ? 6 : 33 ) Kwagh ne tese ér akaa a hange hange a se lu a mi la aa kuma se , nahan se mba hembe veren ishima sha mcivir u Aôndo ken uma wase . — Heb . Se nd@@ yar “ g@@ umb@@ egh@@ a ” angahar nena ? Hen ase ken ishima tsô ú nenge er ic@@ in@@ tan ne yange ia bende a mba ve lu ungwan a Mose la yô , gadia ve lu tan ashe nengen a tar la . Er kwagh@@ ngeren u ken ijime la a tese nahan , kwaghôron u profeti u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia ôr la lu sha ci u shighe u i pase Mbayuda ken Bab@@ ilon ve hide ken tar u Aôndo na ve la . Shi kaa a or@@ ngohol ityesen la wer nana hen sha kwagh u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo la , nahan nana nenge er aluer nan er tom ne ve a wase ve yô . Shi ka aeren a “ u@@ jijingi mba b@@ ov ” sha ci u ka aeren a mbaihyomov mba Aôndo mba ken jijingi . Ishima i legh legh i Yehova man Yesu ve lu a mi sha gbenda u dedoo la ngi i wase se u kporom ikyua a ve . 22 : 37 - 39 ) Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi la ka nan nôngo nan dondo kwaghwan ne . ( Yohane 8 : 44 ) Kpa , Yehova tôndo zwa ér “ kwase , ” shin nongo na u sha u i er kwagh u ú inja er ka kwase la ua tser “ vor , ” man vor shon ua c@@ agh “ tse@@ yô ” ityough , nahan a tim Satan kera gbem sha won . Nahan kpa , mba ve lu mar@@ nya u Iserael ga kpa vea fatyô u zuan a iwasen sha u ôron Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la . A@@ tsan a P@@ u@@ e la yange gba van ab@@ u tsô ga . Ken ayange a masejime ne kpaa , ‘ mban@@ ah@@ an@@ tar due a tar@@ nahan , ’ mba hemban n@@ á@@ h@@ á@@ n tar cii . ( b ) Peteru yange zua a averen a nyi a yange va un ab@@ ur@@ ab@@ ur laa ? Mbat@@ amen mba ken tiônnongo mba kor iyôngo i Aôndo nena ? Doo u sh@@ igh@@ en iv@@ u@@ e sha iyou i ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura a vihi i c@@ ô@@ ugh c@@ ô@@ ugh ne ken won geman undun ajiir a a vihi ken atô laa ? Shighe kar yô , Yeremia kenger tar na u i vihi la , nahan lu un er un ngu zenden ken ime nahan . Y@@ ER@@ E@@ M@@ I@@ A Y@@ A@@ NG@@ E F@@ A KW@@ AG@@ H U L@@ U V@@ AN K@@ EN H@@ E@@ M@@ EN L@@ A “ K@@ ur@@ an Nen ” ( Yoh . 18 : 37 ) Yesu yange fa wang ér aluer un tsua gbenda u uma ugen yô , a lu u keren mtsera sha ci na iyol na tseegh shi a tese kwaghfan ga . U@@ di@@ ak@@ on mban shi mba eren ityom ig@@ enegh kpishi i ka i tôô ve shighe , kpa i lu hange hange yô . * Kwagh ne ngu sha mi sha ci u ajiir agen a Yesu a er kwagh u “ k@@ ov ” ken Bibilo cii ka sha gbenda u bo , man sha ajiir kpishi Yesu yar tom a ish@@ ember@@ ti i “ ifer ” la u ôron kwagh u k@@ ov shon . ( Mat . 16 : 4 ; 17 : 17 ; M@@ ar . 15 : 34 ) Er Yesu kaa ér Aôndo undu un nahan kpa , u ngu wer yange kera na a na Ter na jighjigh ga ze . Ve taver mo ishima ér m er tom u pasen kwagh hanma shighe la . A kohol ônov mba Tartor hen shighe la . ( Mat . ( Mat . 11 : 28 - 30 ) A pase mbahenen nav gbar gbar ér mhôônom ma ker Aôndo a hanma or u nan civir un cii , kua mbayev “ mb@@ akiriki , ” shin ior mba tar u nengen ve ér mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga la kpaa . — Mat . Shi a nger ér : “ Kpa ka mea ôr kwagh u i nger ken Yesaia 65 : 21 la yô , i hide i saan mo iyol . ” Or u nan ure kpishi nana fatyô u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un ken kwagh u yange er Han@@ a shin E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u la . U ngu org@@ anden u ú lu nôngon sha gbashima wer ú er kwagh u saan Yehova iyol yôô ? Mkaanem ma Paulu man tese ér Mbakristu “ ve̱ wu@@ h@@ an ayol a ve da@@ al@@ aa . ” Aluer se umbur ser anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mbagenev mba yan ican i u u@@ ange shin mba hen icombor i mbagenev her ve civir Yehova ga , shin ma zayol na ve ure tsung yô , alaghga kwagh ne una na se hemba fan u zungwen a ve . A lu ken vor la man “ akuraior a sha won cii ” aa zua a iveren ye . Aluer kape ú fatyô u ôron as@@ an man u ngu ôron hanma ish@@ an ken hanma se@@ k@@ ôn@@ d a u me@@ men shio ken ah@@ wa 24 sha hanma iyange yô , a tôô u anyom a hemba er 3@@ ,000 nahan ve u kôr cio u ôron as@@ an b@@ iliôn 1@@ 00 ye . Nahan kpa , batisema ka kwagh u yangen we u eren akaa a u soo u eren ken myer ga ; shi doo u ú er batisema sha ci u mbagenev tor u ahumbe ityô yum ga . 8 : ​ 26 - 29 ) Nahan kpa , u@@ vande - eren mba se zough a mi ainge la tese ér , er se nengen a mbatyomov ga nahan kpa , mba suen tom u pasen kwagh u Tartor ne shi mba hemen se , zan a vese hen mba i “ sar ve u zuan a uma u tsôron ” la . * ( Aer . Er m venda u keren mkpeyol wam iyol yam yô , m war ha@@ gh@@ el@@ aa man ij@@ ung@@ wen i mba hen tsombor wam lu a mi kpishi la . Nahan u fan wer Satan soo ér u̱ na jighjigh wer kwagh wou doo Yehova ishima ga la kpaa ka kwagh u vesen u una wase ú yô . Mb@@ á pasen kwaghôron u profeti u Aôndo vangertiôr di er un kpa yange p@@ à@@ s@@ è nahan . Er Nan Ve Ú T@@ imb@@ ir u E@@ re@@ m B@@ ati@@ se@@ maa ? Yehova una er nena shighe u Satan una lu nôngon ér una tim mbacivir un la ? ( Yes . 6@@ 1 : 1 ) Yesu lôh@@ ô mba i ‘ ver ve iyol shi ikyav mbi yo@@ ho ve ’ la cii ér ve va hen a na sha er vea ‘ zua a m@@ mem ken asema a ve ’ yô . Nahan yô , iky@@ ar@@ yan yase injaa i se lu a mi a Aôndo la i gba se ishima , shi se lu nen tse@@ vaa sha u sôron nyityô kwagh u una na se ku@@ wa ken jijingi cii . Lu zege@@ gar u lun a a@@ you@@ ator a doon man u@@ tempel kua u@@ go@@ do@@ b@@ i mba gb@@ anger shi gir@@ gar na civir kpishi . ( b ) Amo@@ shi 9 : 1 , 2 tese ér mbaaferev vea fatyô u y@@ eren waren iji@@ r@@ ôron i Aôndo ga nena ? Er nan ve i doo u se eren a ior dedoo shighe u se lu pasen ve kwagh@@ a ? I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | GB@@ A U Ú ER@@ EN M@@ S@@ EN@@ E@@ E ? Yesu kaa ér : “ Er akaa ang@@ an aa hiin u eren yô , nenge nen sha , kende nen ity@@ ou@@ v sha , gadia mp@@ aa wen mgb@@ ôghom ve . ” — Luka 21 : 28 . T@@ ime ase sha akaa atar tseegh ken ikyav i Yesu yange ver mbamaren la . U môm ken ve soo u l@@ ôôn iky@@ a@@ y@@ u@@ e la ken ma uwer ugen ken inyom , kpa ugen la gema nenge ér doo u a l@@ ôô iky@@ a@@ y@@ u@@ e la hen shighe la ga . Sha ikyev i Tindi u Mose la , kasev lu sha ian i i@@ civirigh , shi i naan ve ian i eren akaa a ve soo yô . ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Se kpa kape se tôô tom wase u pasen ior kwagh la vough je la . Iky@@ ar i Yesu ya vea uumace mba y@@ in@@ an mban ne yange i za hemen sha ci u a haa a haa iyol inya a ve shin a fa mbam@@ yen vev ga ze . Alaghga Davidi kpa , yange wa lun un nahan sha an@@ shighe ugen , sha ci u a wa icam ér : ‘ Ne ônov mba iorov , shi nan je man icivir yam ia de u hingir i@@ he@@ ene ? ( a ) Sha hiihii la se pase injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria u wan erdoo la nena ? Hi@@ ihii yô , gba u se ny@@ iman iyol yase . Ôr ase Genese ityough 3 , ivur i sha 1 zan zan 5 . ( Mateu 12 : 38 – 42 ; 15 : 1 – 9 ; 16 : 1 – 4 ) Kpa ashighe agen yô , Yesu una nenge ér ma kwagh u dedoo una due ken kwaghôron na a ve ga yô , á ungwa ve ato . — Marku 15 : 2 – 5 ; Luka 22 : 6@@ 7 – 70 . ( Pasalmi 7@@ 2 : 16 ) Yehova “ una ese [ se ] m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” Sha ci u zum u se er akaa sha agee a Aôndo yô , se yar tom a tahav asev mb@@ u@@ la sha u wasen a wase mbagenev , kpa a kera lu u bu@@ lan ve a bu@@ la ga . Mba@@ y@@ aav mban hemen icombor ve shi kuren a@@ jir shi eren tom u pristi , er uter vev mba ve lu cii man ve la nahan . ( Gen . Kpa ter u Ru@@ tu yô , lu uma . Nahan á tsegha iyol na hen Yehova shi á er batisema kpaa . ( a ) Er nan ve Yesu yange wa mbahenen nav kwagh ér tar ua kôr ve ih@@ yo@@ mo ? I ôr akaaôron a profeti sha kwagh u akuraior a a kase Iserael la ken Ese@@ kiel 25 : 1 – 48 : 35 , man er Aôndo una yima ior nav yô . H@@ endan nen a na , tile nen dông sha jighjigh u nan . ” 7 : 1 - 4 ) Cii man shighe ne yô , Mbaiserael nengen are@@ ki u ikyuryan ér ka ak@@ ombo a kuran ve ken u@@ ity@@ a . “ Shi A tôô bredi , su@@ ghun Aôndo yô , A co@@ on , A na ve , A kaa er : Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne , i i ne sha ci wen ; eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” A soo ér una kura ior nav sha ikyev i m@@ nyoon u or ka nana dondo gbenda u bo ve nan tagher a mi la tseegh ga , kpa shi a soo ér i saan ve iyol kpaa . ( 1 Yohane 5 : 14 ) Nahan kpa , kwagh la tese ér hanma kwagh u mbacivir Aôndo ve sen un cii yô , una gba nan ve tsô shinii ? Loho u dedoo shon yô , ér : Aôndo tsua Yesu ver un Tor . Ka a gba hange hange u a nger ase@@ mber agen keng yô , nan nger washika la iyol i nan , shin nan ôr aka@@ we u nan kwagh u nana nger la vough . U soo u seer fan kwagh u uma u a lu “ uma jim , ” u se va zua a mi ken Tartor u Aôndo la kpa ? “ K@@ ur@@ an nen , gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ” — Mateu 24 : 42 . Shighe u i lu s@@ aren we u eren ivaa yô , a lu a inja kpishi u lun a mkav u vi@@ an tsembelee sha hanma kwagh u a lu ker cii . P@@ ania ugen u i yer un ér L@@ is@@ a yô , kaa ér : “ Ashighe kpishi mba u eren tom a ve imôngo la ka ve lu a ieren i gban g@@ es@@ a man iy@@ uh@@ we . 1 : 1 - 4 ; 1 : 12 – 2 : 1 . ( Mbaromanu 2 : 21 , 22 ) Aluer se de@@ ̱ ser ma kwagh u hông@@ or@@ ough shin u á lu wang ga sha ishigh ki Aôndo a̱ kar a̱ c@@ ôgh@@ or mhen wase shin aeren a ase yô se fatyô u veren ishima ser una na se iveren na shi una lumun a vese ga . Shighe u Aôndo tsua Yosua ér a hemen ikyurior i Iserael la , a kaa a na ér : “ Z@@ er timen [ ken Mkaanem ma Aôndo ] tugh man ate@@ tan . ” Aluer se time sha mkaanem ma Paulu ôr a mbatamen mba ken E@@ fese sha kwagh u loho u dedoo u yange pase ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia la yô , se fa er yange pasen kwagh torough torough yô . Er se vande henen nahan , ka mimi kwaghfan ngu he ’ mba hiden a iyol ijime . Anmgbian ugen yange nenge kwagh u nongo u Aôndo la nena ? ( Mpase 11 : 18 ) Ka sha igbenda i nyi nahan ior vea lu vihin t@@ ara ? G@@ omoti ne una er kwagh u mzough u uumace môm a lu a vande eren shin una fatyô u eren ga yô . 8 : 22 , 31 . “ M@@ ngerem ma um@@ am ” man ka akaa a Yehova a ne se sha u a̱ wase se u lun uma gbem sha won yô . 18 , 19 . ( a ) Icighan jijingi u Aôndo ka a mgbegha se u lun a ieren i nyi ? 23 : 4 . • Kanyi ka i wase se u kôron no@@ mbor wase tsaha ? Yesu yange fa doo doo er “ ity@@ artor i sha won cii ” lu sha ikyev i Diabolo yô , nahan Yesu er kwagh u tese vegher u un til sha ikyaa i m@@ tem@@ tor ne yô ; a kaa ér : “ Y@@ em kera , Satan , gadia i nger er : C@@ i@@ vi@@ r Ter , Aôndo wou , ka Un tseegh er Un tom ye . ” — Mateu 4 : 8 - 10 . 7 : 17 ; 21 : 1 - 4 . PE@@ E@@ J@@ I 4 J@@ on : K@@ am nahan . ( Yobu 24 : 15 ) Mba@@ eren akaabo mb@@ á ken ime i ken jijingi la kpaa , man imba ime ne ia fatyô u hemban ve tahav . M Na Uma Wam Cii sha Tom u Yehova 8 Shighe u a tim kwaghaôndo u aiegh kera la , mbacivir Aôndo mba mimi vea hemba lun a ityôkyaa i injaa i yaren tom a ishember i “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” ne sha gbenda u civirigh . ▪ Z@@ a Hemen u Z@@ u@@ an a M@@ kor Shin P@@ ev u Yehova ( b ) Er nan ve Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara ve kôr cio u eren tom kpen kpen nahana ? Ka akaa a nyi nahan yange er sha ayange la , shi hegen kpa a lu eren@@ e ? Nahan yô , se lu nen a ma kwagh u una na a taver se u kaven Yesu la ga . ​ — Mateu 5 : ​ 29 , 30 ; Mbafilipi 4 : 8 . “ Se mba mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo , ” nahan se lu mbatomov mba eren tom sha a@@ yom ga . 1 , 2 . ( a ) I@@ wanger ngi a inja nan je ? Sha nahan yô , se lu eren kwagh sha kwaghfan aluer se mba tsaase mkav wase u ken ishima la shi seer mfe u se fe Mkaanem ma Aôndo la yô . Aôndo yange er tom a icighan jijingi sha u pasen mb@@ ang@@ eren Bibilo kwagh u vea nger la nena ? Nahan yô , nom nana hemen kwase u nan shi nana waan nan ikyo nena ? I@@ liam ka i na se lu vea ah@@ ur@@ aior a ase doo doo , shi ka i wase se u him@@ en iy@@ ongo shi taver mba ve ver la asema shi taver jighjigh wase u nan , shi ka i na i kpe uuma asev iyol — kpa iliam ia kar ishima tsô ia er akaa a se ôr ne ga . “ Kwagh ne yange wasem kpen kpen ! Man se fa , ka ken mbamkombo mba tiônnongo jijingi u Yehova a luun ye . Ity@@ ôkyaa i sha uhar yô , ivur ne tese u eren kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô la tseer tseer , vough er u kaan ér , “ Er kwagh ne hiihii , man u er ng@@ u@@ la ye , ” nahan . Yesaia shi ôr kwagh u ior mba Aôndo ér : “ TER kpaa Una hemen we gbenda gbem zan zan je , . . . Een , se na ishim@@ avi@@ h@@ in ian ser i mgbegha se sha u kimb@@ in inj@@ ô i iy@@ ev@@ or@@ on ga . • Er nan ve ka i dugh mbagenev ken tiônnongo u Kristu kera ? Doo@@ m a ven ga , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne , Me ngohol nagh ku sha ave a en la ga . ” ( Yobu 2 : 5 ) Gba u ishima ia mgbegha or ker sha inja shi nana er kwagh sha inja kpaa , ka nahan man nana tese ér nan tile sha mimi ye . Kwagh ne na yô , i gber tra@@ k man Awa@@ ke ! Kwagh u vesen u ka a wase or nan hingir or@@ tesen u fan ityesen yô , ka u soon kwagh u nan lu tesen mbagenev la . Nahan lu an An@@ der@@ ia hide fese za ôr nan ér un zua a Mesiya ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 14 - 28 ) Ka nena ú fatyô u nan jighjigh wer , we kpa Yehova una lumun ér u̱ zua a na zum u ú ve hen a na sha u a̱ tese ú gbenda yôô ? Aluer gba u vea er tom ah@@ wa imôngo sha u kuren ityom i i we ve ken Ruamabera la kpa , mba den ér isharen i zuan a inyaregh la i yange ve u hemban veren ishima sha akaa a ken jijingi a a hembe lun a inja la ga . — Or@@ pasenkwagh 7 : 12 . Uma u mb@@ as@@ und@@ av mba tsuaa mbara — hemban cii je yô mbahenen mba Yesu mba 11 mba jighjigh mbara — yange gema sha iyange i môm ken inyom i 33 S.@@ W . shighe u ve yem sha u@@ wo ugen ken G@@ al@@ il@@ ia sha u za zuan gbenda vea Kristu u yange nder shin ku la ! Kape i lu ve zum u yange una bee kwagh tesen ve , ikpelaior — i̱ alaghga lu mb@@ as@@ u@@ le@@ v man mbakur@@ an ilev man mbak@@ ôron ish@@ u la cii — í “ kpiligh i̱ iyol a ityesen Na ” la yum je la ! — Mateu 7 : 28 . Er mzeyol ne lu hen tsombor nahan kpa , ng@@ ôm za hemen u tesen mo man anmgbian wam u vesen aeren a dedoo . 21 : 15 - 17 ) Nen@@ gen imba er Davidi war ku sha iky@@ ugh@@ ur la sha wono ! SE@@ F@@ AN@@ U Aerenakaa 11 – 28 Kpa aluer mbak@@ as@@ u@@ av mban soo iyua la yô , a gba u vea za ngohol i . ◆ S@@ ara : Genese 12 : 1 , 5 ; 13 : 18@@ a ; 21 : 9 - 12 ; 1 Peteru 3 : 5 , 6 . Kpa er se lu Mbakristu yô , se fatyô u suur sha iwasen i Yehova . Kwagh Gba sha A@@ ge@@ e He@@ mba A sha Mar@@ ami Ne Yohane shi kaa ér , ka un kpaa “ a lu tsu@@ ghun tar cii ” ye . Nahan yô , doo u ú hii u tesen ônov ou er ve lu iyev la je . Kpa , mbam@@ tsera mbara kuma u karen ve sha uma u tsôron la ga . Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yange ve dondo ikpelaior ityô ga . Se vihin shighe wase u injaa kpishi sha u nengen tele@@ v@@ ishen ga . Ieren i dedoo i Mbakristu ve eren a mbagenev la ngi a inja nena , man ka sha ci u nyi ? Aluer ican i se lu ker la bende a gb@@ ong - gb@@ ong wase yô , ka nyi iwasen se zua a mini ? Kristu una timin tar u bo u Satan ne cii yô , una ‘ zende a icivir na doo doo . ’ ( Ps . Or ka nana vesen zan zan ishima ia mgbegh@@ an nan u civir Aôndo yô , nan ume atam sha u tseghan iyol i nan sha ci u Yehova shi eren batisema . A@@ kp@@ el@@ an nga ga , akaa ne cii a er sha shighe vough . 2 : 13 - 16 ) Kpa kwagh ugen gema ngu u a gbe se kwagh tsung yô ; ka ku u Wan u Aôndo la . N@@ ana ng@@ ur@@ en tsuan z@@ end@@ en@@ ya u nana na naagh a mi yô , ka u nana za tsua u a p@@ ir ashe shin a gbe i@@ wan shin a lu u@@ ange la ga . ( Mateu 6 : 9 - 13 ) Alaghga tsô or@@ henen ne lu her shighe u yange hii tesen ve msen u ikyav la ga , nahan Yesu shi hide ôr ve atô@@ akaa a vesen a ken msen ne . U tesen ikyav yô , Pasalmi 10@@ 4 : 14 , 15 kaa ér Yehova ka a na sha er or nana zua a “ kwaghyan shin inya yô , man z@@ ar u wain sha u nan or msaanyol , man mkurem sha u engem or ishigh , man ru@@ am sha u taver or ishima . ” Aluer se mba veren ashe sha Yesu yô , kwagh ne una wase se u taver jighjigh wase u nan nena ? Yehova kaa a Yosua ér a lu taveraa , a taver ishima ; a ôr kwagh ne kwa môm tsô ga , kpa ka kwa tar . Sha tahav mbu jijingi u Aôndo yô , se ôr kwagh ‘ u doon u una fatyô u maan a maa kwagh , nahan mba vea ungwa kpaa vea zua a mlumun u sha mh@@ ôôn . ’ Aluer m hingir kwagh u Yehova nahan , shi me eren kwagh sha ishima yam je he ? ’ W@@ ea soo u fan er i hii ve Aôndo a ne ican i yan ian yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la sha peeji 10@@ 6 - 1@@ 14 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Se mba nengen akaa a tar ne nena ? N@@ om man kwase ka vea hen u hiden a ayol a ve ijime yô , ka nyi ka i due k@@ ere ? Shi vi@@ di@@ o i môm kpa ior nenge i kpishi er “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” nahan ga . Shighe u Yesu Kristu tindi mbaapostoli mba 12 ér ve za pase kwagh la , yange kaa a ve ér ve tôô i@@ gb@@ ough shi ve wa ak@@ ô@@ v shin ang@@ ah@@ ar@@ aa ? ( 1 Mbakorinte 2 : 10 ; Luka 11 : 13 ) Shi gba u se lu sha ikyev i hemen u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la sha er se iv asema ase a kwaghyan u ken jijingi u a ne sha “ ashighe ashighe ” la kpaa . Nahan aluer se lumun ser , akaaôron a injaa a Yesu ne a kôôm aeren a ase man gbenda u se eren kwagh la yô , se zua a msaanyol kpee je . 3 : 7 ) Yesu pase kwagh ne wang ken injakwagh igen i yange ôr sha kwagh u wan u a undu ter na la . — Ôr Luka 15 : 11 - 32 . Tar u Rus@@ sia gema ngu a atôônanongo ne 30 man iniongo i duen kwaghpasen 1@@ 13 . Ka ikyav i nyi Peteru a ver sha ci u mbatamen mba ken Kristu ? 6 : 9 - 11 ) Sha kpôô yô , ka i doo se kpishi u nengen er Aôndo a wase “ mba i sar ve u zuan a uma u tsôron ” la u geman uuma vev , hingir u yan ikyar a na kôôsôô yô . ( Aer . Kwagh ne umbur se kwagh ugen u i ôr ken Bibilo ér Mose yange er yô . I kaa ér : “ A taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” Nahan Bibilo wa se kwagh ér , “ kwagh á gema á tser tar man zege@@ mnger gadia di@@ abolo sen shin ven , ishima vihi un tsung gadia a fa er shighe na a kera vese ga yô . ” ( 2 Timoteu 2 : 22 ; 4 : 3 – 5 ) Aluer imo i mba se fe ve ga la doo nan nan je kpa , se yevese nen hanma kwagh u una vihi jighjigh wase u nan cii . — Pasalmi 26 : 5 ; Anzaakaa 7 : 5 , 21 ; Mpase 18 : 2 , 4 . Er@@ doo u Yehova una undu mbacivir un zum u ve lu ken ican ga I@@ ca gba ga je , maa m gema yemen ken won za eren kpen@@ ga u kuman inyaregh u@@ do@@ la umiliôn imôngo . Ka akaa a vesen a nyi nahan i doo u mba ve ze mbamkombo mba Mbakristu vea umb@@ ur@@ u ? Nahan , ú venda wer nana de wasen we ga shinii ? Mbagenev je yô , yange i̱ yima a yima uuma vev jim je . M@@ lu u mbaaferev kaha kposo a u mbap@@ er@@ apera je ka ashe tugh ga ! Yesu yange er injakwagh i sha kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria la been yô , a kaa a or@@ fan@@ atindi la ér : “ We kpaa , za er nahan . ” 12 : 1 ) Anmgbian ugen , u i yer iti na ér V@@ inc@@ ent yô , ôr kwagh u shighe u lu vesen a vese la kaa ér : “ Hanma shighe cii or yange nan l@@ ahan mo shin nan ts@@ wa@@ men mo , gayô nan soo u nôngon num a mo sha ci u m lu Orshiada yum . 8@@ 3 : 9 , 10 ) Kwagh ka a er yô , i yila ityav mbi masetyô mbi Aôndo una nôngo sha u timin Satan la ér Armag@@ e@@ don ( inja i iti ne ken zwa Heberu ér “ U@@ wo u Me@@ gi@@ do ” ) . ( b ) Ka sha igbenda i dedoo i nyi nahan u nenge tsaha u mbamaren u wase i@@ or@@ oo ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 15 ; Tit@@ u 3 : 2 ) Kwagh@@ wan u i we sha mhôônom ma kôron yô una fatyô u b@@ enden a ishima i ior mba kwagh a gbe ve a iwasen la . — Anzaakaa 17 : 17 ; Mbafilipi 2 : 2 , 3 ; 1 Peteru 3 : 8 . Sha ayange a Habak@@ u la yô , Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im ya ik@@ ôn@@ ough ki torough ki or u fankwagh Tor Yo@@ shia , afer@@ akaa maa hide du@@ mbur ken Yuda . Yange er kwagh ne sha ci u nom na Y@@ eho@@ y@@ ada lu P@@ risti u T@@ amen . U tesen ikyav yô , Yesu kaa ér : “ V@@ ande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” Sha mimi yô Aber@@ am yange zung@@ we sha ku ne tsung je , kpa shighe u m@@ zu@@ ngu la karen tsô , maa shi a kôr sha zende je . Mateu , u lu môm ken mba ve nger Bibilo la kaa ér mbaapostoli yange ve pine Yesu mpin ér : “ Ka nyi ia lu ik@@ av i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” Kpa Aôndo nenge ér a er kwagh sha mimi hen shighe ne . Pasalmi 2 : 9 ôr kwagh u ior mban kaa ér : “ [ We , Yesu Kristu ] Ú her ve sha tô@@ gh ku iy@@ ô@@ gh ; Ú hembe ve avur avur er gb@@ ande u or@@ ma@@ an@@ ty@@ egh nahan . ” Nahan sea lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la shin sea lu iyôngo igen kpa , se mba er “ ijingi ” nahan , sha ci u se mba mon@@ don iengem i Yehova ken uma wase man tom wase u pasen kwagh la . Shi a kaa ér : “ [ Ken ve yô ] mba ve lu uma her zan zan hegen ve hemba ng@@ een , kpa mbagenev yô , kpe kera . ” Shi se lu zenden vea Aôndo kpaa . Peteru yange nger wener : “ Kwagh u a hembe cii yô , doo nen ayol a en sha gbashima je gadia dooshima cir@@ in asorabo kpishi . ” — 1 Peteru 4 : 8 . I@@ ov i kwagh ugen kposo ia fatyô u bu@@ men or@@ kuran u nan lu tse@@ vaa yô , nahan kpa ka hange hange u nana za hemen u kuran her ! Iyange igen er David yem tom m@@ ape yô , a mase kaven kwagh u i doo u una eren a tsombor na yô . Yô , se seer eren nen tom a “ icighan@@ ruamabera cii ” sha inja , er se lu civir Yehova , Aôndo wase u dooshima u a a hembe kwaghfan cii ne . Mbayuda mba i yem a ve uiky@@ angen la , yange ve lu a Icighan Ruamabera jimin cii ga , kpa ve fa Tindi u Mose la , man A@@ tindi a P@@ u@@ e a ken tindi shon la kpaa . Ior i Bab@@ ilon yange i̱ ta num sha ior mba ve lu ken Yuda la , nahan i̱ na ve atsan kpishi , kua atsan a ken ishima sha er ve tagher ishigh a ku man mtim yô . “ Me va nenge a ven cii ken tar u he u Aôndo la ” Ú tese wer ve doo ú ishima sha u keren shighe lun a ve , veren ishima sha ve , shi wan ve ikyo kpaa . Heela tseegh ga , yange ônov mba M@@ on@@ ika ure sha ci u m@@ gem u akaa gba geman ke ’ tsombor ve kwa môm kpo@@ o la . 3 : 18 , 19 . Mose yange due a Mbaiserael ken Igipiti kera , ve kera lu ikp@@ an ga , shi ve per Zege@@ mnger u Nyian la sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh , anyom nga kar kpuaa yô i mar R@@ ah@@ ab@@ i . Ken atô u anyom pue tseegh , iyenge i mbap@@ asenkwagh tar sha won cii kua i ior mba i hen Bibilo a ve la seer je per@@ egh kwa har . Yesu yange se u yan kwagh shin man kwagh@@ a ? TER ka agee am man icam yam kpaa , A hingir myom wam kpaa . ” — E@@ ks . Yesu ta icin sha kwagh u ‘ u@@ profeti mba aiev mba ve ve a ak@@ ô@@ v a iyôngo iyol , kpa ken atô ve yô , ve gem ve lu u@@ gb@@ ase@@ ela mba hu@@ av ’ yô . Doo u se kpa se hemban nengen a aeren a dedoo a mbagenev , kpa se saa sha mlu ve u sha kwa@@ v@@ yolough man ijiir i ve dugh her shin iky@@ ur i ve dugh her la ga , inja na yô , doo u se dugh hanma ihyom i se lu a mi ken ishima sha mbagenev la cii kera . Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen mban cii , tar u Satan jimin cii , inja na yô , ka gbenda u a hemen je la , u gba bo ac@@ in imôngo . ( Yes . 25 : 8 ) Mkaanem ma Aôndo shi kaa ér a “ bugh ur@@ u@@ amabera , ” kwagh ne tese ér a tese mba vea lu uma hen shighe la cii akaa a he . Ver ase ikyav sha kwagh u yange za hemen yô . Hen ase sha foto u i tese ken iy@@ an heen ne . Kpa se fatyô u wasen ve u fan akaa a ken Ruamabera a i er ken ityakerada yase i i pase akaa a ken Bibilo la sha u ôron ve an@@ zaakaa a dedoo shi pinen ve mbampin sha kwaghfan sha er vea lam yô . Nahan kpa , zum u se yar tom a ian ne sha u eren shiada vangertiôr hen ve yô , se mba geman mlu u taver ne hingir ian i eren kwagh u a lu a inja yô . Y@@ a shon lu inja er ka foto u ken takerada u ngise nahan ; m ôr nahan sha ci u m nenge a Or@@ beenyol ugen tema sha ben@@ ci , ani@@ wa y@@ av hen t@@ ine kon , ag@@ um@@ ab@@ ua ahar di tile , i kange a i@@ gb@@ ur shi i zer iky@@ e@@ ky@@ e i kper@@ an a kp@@ era sha mi . “ N@@ an@@ a̱ Na Er Nan We ken Ishima i Nan La ” Ken washika na u sha utar la , Yohane taver Mbakristu asema ér ve zenden ken mimi tseegh ga , kpa ve lu ken mzough kpaa . Yange mbatyomov mbagenev hingir az@@ ô@@ v nena ? U fan mimi sha kwagh u ku@@ ugh la ngu a pase se sha ikyev i mciem a tu@@ h@@ wa Kwagh ugen kpa ngu u ú er ve mcivir u hen tsombor wou una hemba doon yôô ? Wan u or va , ye kwagh shi me kwagh , kpa mba kaan er : Nenge , or u k@@ umb@@ u@@ l h@@ ua sha kwaghyan , man or u eren h@@ ua sha m@@ sôr . ” Ken masejime yô , i va z@@ end@@ am ken makeranta kera sha ci u m za hemen u k@@ us@@ un jighjigh u nan wam u a har sha Bibilo la yum . “ Ishim@@ averen i ityesen ne yô , ka dooshima u a dugh ken ishima i wang , man imo i dedoo i ken ishima ” la . — 1 TI@@ M . Han@@ mô ken “ mb@@ akiriki mban ” cii yô , nan gba Aôndo kwagh tsung . U hemban cii yô , aluer Aôndo doo se ishima , se mba kuran atindi a na shi se na jighjigh ken nagh ku ip@@ aan kura yô , se va zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha hanma zayol u uma u vough ga ne a ve a mi la cii , shi se ember gbem sha won kpaa . ( 1 Yoh . • Yakob yange ker bem shighe u za mgb@@ ôghom u una kohol I@@ so@@ u la nena ? Se kôr “ ishimaveren keghen myom ” yase dông nena ? ( Mateu 24 : 21 ; 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ; Mpase 21 : 8 ) Nahan gba torough torough u se kôr kwagh u bo ihyom shi se palegh akaa a a na ve se nyôr iyol ken iji@@ mba yô ! — Pasalmi 9@@ 7 : 10 ; 1 Mbakorinte 6 : 18 . 19 , 20 . ( a ) Mba ve er ivese kpa vea fatyô u gban ken imeen i eren idya la sha ci u nyi ? Lu hanma shighe kar Yesu ? Yehova gema kposo ga . — E@@ ks . Yange ijiir la doom , shi m soo ityom i m eren her la . Lu nyi Yesu er cii ve mase pasen K@@ ele@@ o@@ pa vea ikyar na “ akaa a sha iyol Na ken icighan@@ ruamabera ” ? Ng@@ ôm lu kwase u eren tom kpoghuloo , u yange nôngo kwagh kpishi sha ci wam man anmgbianev av mba kiriki , u nomso man u kwase yô . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Ts@@ wa or@@ cu@@ ghu@@ gh ne ny@@ ima tsombor sha u una ya ior mba ve lu “ civir [ Aôndo ] ken jijingi kua ken mimi ” la . Ka been kera yô , “ a gba yemen zende na a iember . ” — Aerenakaa 8 : 27 – 39 . Yesaia yange yila Shi@@ ru@@ shi sha iti ér ka un una tim Bab@@ ilon ye , man a ôr kwagh ne anyom 20@@ 0 ken ijime . Yesu yange hemba veren ishima sha kwagh na man ian i lu sha mi la ga , nahan doo u se dondo ieren na la . — Heb . Shin una sôn ish@@ u yô , nana gema á na un i@@ yô ase ? Shi “ ngô Na kpaa ko@@ so mkaanem man cii ken ishima na . ” — Luka 2 : 48 - 5@@ 1 . 4 : 7 , 8 ) Akaa ne agen yô , ka Bibilo i henen man msen man u kohol vea mbananjighjigh a vese imôngo . Nahan kpa , gba kpee u ú er kwagh ne sha kwaghfan . Kpa , ishimawan ia wase se u y@@ esen mbayev asev nena ? Ka gbenda u hemban u kporom hen Aôndo ú nyi ú lu sha ci u Mbakristu ? ( Anzaakaa 14 : 32 ) Sha kpôô yô yange a saan ve mba ve tile sha mimi mba iyenge ve lu kpuaa mban iyol kpishi zum u i tindi ve a mbam@@ ishen 13 mba ve bee makeranta u G@@ ile@@ adi la , man mbam@@ ishen mban kpaa kwagh u anmgbianev mba ken tar u J@@ ap@@ an mba lun sar sar shi fan kwagh mbara yange doo ve fese je ngô@@ ôr ga . A wa Mbakristu kwagh ér : “ De eren nen kwagh sha u wan ayol a en ikyo tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa hide nen ayol a en ijime ; hanma or nana̱ nengen er orgen hemba nan yô . Hanma or nana de kera waan akaa a nan iyol i nan ikyo tseegh ga , kpa nana wa akaa a mbagenev ikyo kpaa . ” ( F@@ il . Apostoli Paulu yange nger ér : “ K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev er ka Ter nahan . ” ( Ef . Jigh@@ ilii yô , aluer anmgbianev asev mba nomso man mba kasev doo se ishima yô , mayange se er i@@ mba@@ kwagh la ga . De se time sha kwagh u apostoli Paulu a taver se ishima ér se er sha kwagh ne yô . Yange i wua ve sha u ‘ tan ve a@@ wen . ’ — L@@ ev . Ka akav a ken Bibilo a nyi a tese ér aluer ayôôso due hen atô u tiônnongo je kpa se de ser a na se gbe@@ ev mbu nôngon ga ? ( Mateu 6 : 34 ) U gban di zan ishima yase iyol sha kwagh u alaghga sev mbu kp@@ er mbu a va a mi la ka shami ga . Mb@@ agen i shighe ve ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 27 , 1@@ 18 Nahan , Mkaanem ma Aôndo wa Mbakristu kwagh sha inja ér : “ Nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga , kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . Man waan nen ian yen ikyo , gadia ayange ne ka a bo je . ” Shin kwase wou gayô nom ou pine u ér , “ I er nan ve yange u ô@@ rom kwagh u u wa ishima u eren Sat@@ i ne ga ? ” Er nan ve Yehova a pasen uumace mbam@@ nenge nav sha gbenda u taver ga ? I@@ y@@ ua yase la ia ke@@ he shin ia nd@@ ahar kpa , Yehova man Yesu cii vea wuese iyua i se ne sar sar la kpee . ​ ​ —⁠ 2 Kor . Ity@@ endezwa i í er sha kwagh u tar u he u perapera la kpa hingir ve gbilin kwagh . Shi m lu a mzeyol ugen u gba u me hemba un yô — m soon u ôron takerada shin henen kwagh ga . Bibilo kaa ér : “ Er mhôônom kôr Yesu a ve kpishi yô , A bende ve ave sha ashe ; fese nahan ve gba nengen kera . ” • Ka ieren i nyi se kegh iyange i vesen i Yehova la a mini ? M soo u ôron ve kwagh u Paradi@@ so man mnder u shin ku , kpa ve ungwan zwa wam ga . Er i gbe u vea nenge ivese ér ka be@@ er@@ kwagh ga nahan , kape i gbe u wan u maren kp@@ ̣@@ a vea nenge un ér ka tom man ian i civirigh i Aôndo a ne ve je la . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen , u i yer un ér Di@@ od@@ or@@ us la kaa ér , “ mngerem ma if@@ i la yange ma va ica ma va y@@ is@@ a vegher gar la nahan ma yô@@ h@@ ôr un . ” Ma kwagh u se na Yehova shin se de ser a saa se sha ci u Yehova , u una hemba uma u hemban@@ cii u ken hemen , u Yehova una na mba ve civir un sha jighjigh , mba ve we ishima a atsan la je kpa ngu ga . Ka mbampin mba sha kwagh u ‘ pasen kwagh torough torough ’ mba nyi , se lu timen sha mi ? Aluer se dondo ikyav i Yesu la shighe u se lu lamen yô , kwagh la una wase se u eren tom a tahav mbu no@@ mbor wase u lu a mi la sha inja nena ? Kwagh u yange gba Mar@@ c@@ el@@ o ishima yô lu tar@@ yan tseegh . ( See b@@ ound vo@@ lu@@ me ) Y@@ eho@@ y@@ ak@@ in / Se@@ de@@ k@@ ia ․ ․ U ôr kwagh a ior ken Ruamabera sha gbenda u a kuma ve nena ? 9 : 33 - 37 ) Mbat@@ amen vea fatyô u dondon ikyav i Yesu la sha u wan ior kwagh “ sha ishima i legh legh . ” — G@@ al . Yange umbur avur a ruamabera a á tese ér mayange je Yehova lumun ing@@ y@@ at@@ u ga la . ( G@@ al . 6 : 2 ) Bibilo man ityakerada yase i Mbakristu man mbamkombo mba tiônnongo wase u u taver ken jijingi kpa ? I na ior u@@ kô@@ pi mba u@@ tra@@ k man an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av man um@@ ag@@ az@@ in asev sha tar wuee , a u wan ve ishe shio . L@@ A@@ P@@ L@@ AN@@ D ( S@@ W@@ E@@ D@@ EN ) Mpase u í tese apostoli Yohane ken derianyom u hiihii la pase wanger wanger er a veren ishima sha tiônnongo yô . 4 : ​ 40 ) Se er nan ve se lu a jighjigh u nan taveraa ? Mbakristu mbagenev mba soon kwagh u up@@ ania sha ci u tom u ve lu eren sha gbashima la . ( 1 Mbakorinte 11 : 8 - 10 ) Heela tseegh ga , kasev mbag@@ anden mba ve er noov ica i gbe kpa ka ve tese mba ve sember eren noov la sha ieren ve i dedoo la er vea “ ungwan imo i noov vev ” yô . — Tit@@ u 2 : 3 - 5 . Se soo ka uma u dedoo . U tesen ikyav yô , ken Grika u tsuaa la í er ie@@ ev mbi lu sha inja i akaa a uma nahan . Bar@@ r , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova la , yange kaa ken mkaanem nam ma bu@@ ghun m@@ tem la nahan wener : “ Ken atô u ior mba ve lu shin tar ing@@ y@@ egh ub@@ iliôn imôngo la cii , ka se se fe shi se ne jighjigh ser , Kristu Yesu u a lu Wan u Yehova u doon un ishima tsung la , tema tor hegen sha , ngu hemen hen atô u mbaihyomov nav ye . ” Kpa , sha ajiir kpishi , injar i makeranta taver kpen kpen , shi ngi taver seer a seer kpaa . * ( Ps . 10@@ 3 : 14 ; Y@@ ak . Davidi nger ér : “ U kar ishima yam , U va sô@@ rom tugh ; . . . Ashighe A@@ gen Ior Ka Ve Er Af@@ er sha L@@ an Wan@@ ye sho@@ ja ugen u i yer un ér Aberaham la kpa i tese un u wu@@ an ior , man shighe u i kaa a na ér a na iky@@ agh ki n@@ um@@ ugh nagh , á de num yô , soo ga . I L@@ U nahan u pine iyol you wer : ‘ M ngu or u Yehova una lumun u yiman mo shighe u zege@@ can la , nyôron a mo ken tar u he ’ la ve@@ e ? Se fatyô u dondon inja i ter u yange wan na undu un ken injakwagh i Yesu la nena ? Maria , ngô u Yesu kpa lu her . M@@ fe ve ne man jighjigh u nan sha kwagh u ve hen sha ikyev i Peteru la lu im@@ aagh ki a er ve batisema “ ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi ” yô . ( Yobu 2 : 9 , 10 ) Yesu kpa er nahan , shi ikpelaior kpishi er kwagh ne sha ayange a tsuaa la , kua iky@@ aior kpaa . Paulu na kwaghôron ne ken mkur u zende na u m@@ ishen u sha utar la . yange za nyer ken M@@ ile@@ te , hen K@@ pe@@ zege@@ mnger u A@@ e@@ ge@@ an yô , a tindi loho hen mbatamen mba ken tiônnongo u ken E@@ fese la ér ve va . Aluer se mba eren kwagh sha kwaghfan sha akaa a i lu inja er nga hange hange ga la kpaa , kwagh ne una wase se se kera v@@ ôr ga . A@@ men . ” — Mbaromanu 11 : 25 ; 16 : 25 - 27 . • M@@ ci@@ em ma a fatyô u b@@ enden a vese nena , man se hemba mciem ase@@ m nena ? ( Ekesodu 1 : 9 - 11 ) Mbai@@ gipiti de he@@ ela ga shi na zwa ér ônov mba Yakob vea mar wan@@ nomso yô i wua . — Ekesodu 1 : 15 , 16 . Aluer u er isholibo i vesen je kpa , er nan i doo u u suur sha mbat@@ am@@ ene ? Tsô se kôr tom ave je . I@@ ̱ kaa ér : “ I@@ fer@@ or á kera lu ga . ” Ici@@ ghan@@ mlu ka ieren injaa i̱ i̱ lu mlu u Yehova Aôndo jim jim yô . K@@ ura Iyol You Sha I@@ cu@@ gh ( 1 Mbakorinte 5 : 1 , 5 , 9 - 11 ) Nahan doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Lu@@ un er yange mea lu ken nongo u Kristu u ken K@@ orinte la nahan , yange ma m er nan zum u i lu a sôr zayol u lu inya ga laa ? ’ Yange mbahemenev mba shin t@@ ine wa kwaghwan u i nger heen nahan ne , ér : “ K@@ er nen ior uta@@ ankar@@ uhar ken a ven , mba i wuese ve , man ve iv a Jijingi man mfe kpaa yô , sha u se̱ ver ve sha tom ne ” yô . S@@ ea soo u lun ken mzough man ken mk@@ or vea ikyum@@ u@@ ile i Aôndo yô , gba u se “ ungwa kwaghôron ken ijime ” yase , u a lu tesen se gbenda u se za la . A@@ L@@ U@@ ER i er ú batisema ú hingir môm ken Mbashiada mba Yehova yô , ú tese ken igbar wer ú na iyol you sha gbashima wer ú gba g@@ es@@ a u ú va zua a injar i uma u tsôron yô . A soo ér ne zua a mtsera sha kwaghfan man mkav u mbamaren enev ve lu a mi la . Yesu ta se icin ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” — Mateu 5 : 28 . Kwagh u vihin ugen , u yange er Yakob ne kpa se fatyô u tesen ikyav sha mi , er Yehova vea Wan na yange ve ya ican sha kwagh u nagh ku ip@@ aan yô . Nahan kpa , M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti va zuan a Davidi yô , a mase pasen un kwagh u yange er jighilii yô . Inja i u nan mbagenev icivir la ér nyi ? • Kwagh u i nger ken Anzaakaa 7 : 6 - 23 la una wase se se palegh u nengen ufoto mba iji@@ mb@@ aa nena ? ( 2 Mbakorinte 10 : 1 ; 11 : 5 ) Sha mimi yô , Paulu yange dondo Kristu . • Kwaghôron wase una na mbagenev vea hen nyi sha a vese ? Gba kpee u ne agumaior a mbamaren enev , mba ve lu Mbakristu la ve y@@ ese ne ken mimi la ne wa ikyo sha er kwagh u injaa u ne ngohol , a lu dyako wen u ken jijingi la , a de hungur ne ga yô . ( Mat . • M@@ hembe u Kristu a dugh a lu hemban la bende a tar ne nena , man tiônnongo u Kristu di ye ? Ka sea eren kwagh a mba hen haregh wase er se kpa se soo ser i eren a vese la yô , se zua a averen a nyi ? ‘ M@@ h@@ ôônom ’ ma kôr u a ngô u mbayev mbara u a dugh la , tese wang wer u ngu nôngon wer u kar u hingir ngô u ônov nav ga . Kanyi inja m@@ seer i er kwagh u i̱ ken Aerenakaa 12 : 24 laa , man yange za hemen nena ? N@@ oo@@ v man kasev mba i ter kwagh ve ken ngeren ne la cii , yange ve dondo kwaghwan u injaa u ken Bibilo la , nahan ve fatyô u kuran ivaa ve . 10 , 11 . ( a ) Shighe u Noa man tsombor na lu ken t@@ so la , yange a lu ve ken ishima nena ? W@@ illi@@ e u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Mba ve er tom u pasen kwagh ken ityar igen tsembelee yô ka ve vande za sôron tar shon nengen shi tsuan ajiir a vea fatyô u pasen kwagh shi a saan ve iyol yô . Bibilo taver se ishima ér kwagh wase doo Yehova ishima nena ? A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A ú lumun a ishima môm wer ka shami u yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo sha u civir Aôndo . Se fatyô u henen sha ikyav i Yesu la . Or ne te@@ en m@@ sô@@ rom ma i er sha like yô ken gar la cii . M@@ sô@@ rom man lu ma afatyô u eren akaa kpishi a mi , kpa hen ijiir ne yô , yange i n@@ ungwa ma sha m@@ sô@@ rom ma nyo@@ h@@ on i ma sha er a h@@ unde yô . Aluer or kera tile sha mimi ga nahan , nana fatyô u shi hiden tilen sha mimi kpa ? Alaghga se nenge ser í pase avur a Ruamabera ken ityakerada yase i i har sha Bibilo la taver u kaven . Orshiada ugen u a civir Aôndo ica i gbe yô na atô@@ akyaa a a ne ve un ne mimi u se pasen ne jighjigh yô , ér : “ Kwagh u m hen anyom kpishi la wasem u nan jighjigh mer Mbashiada mba Yehova ka ior mba ve nôngo kpoghuloo ve lu dondon ieren i Mbakristu mba tsuaa la yô . Se hen ken ngeren u ken ijime la ser Davidi er akaabo atar a a tese ér a kera cia Aôndo ga yô . Gadia an@@ can u pe@@ es@@ a u sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee ne ngu sôron se a sôr iengem i tsôron i vesen i g@@ anden cii ” la . — 2 Kor . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Mba TER A w@@ oo ve la , vea lu hen inya , á hii sha ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ in zan zan á za ar ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ ira . ” ​ —⁠ Y@@ er . Zege@@ mnger u B@@ ar ( Zege@@ mnger u K@@ u@@ u ) ( 2 ) M@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u Bibilo ia va a mi la . ( Duteronomi 10 : 12 , 13 ) A@@ ka@@ a@@ wan a injaa a á lu ken atindiakaa a í na ve la nga a iwasen hen mbacivir Yehova nyian kpaa . — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . M ngu civir Yehova sha ityôkyaa i vough je kpa ? ” ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Sha kpôô yô , wan u an@@ ngô u Paulu u kwase ne kpa yange ngohol imba kwaghwan ne hen Paulu . Mkaanem ma Paulu mara yange ma lu sha ci u “ kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve lu a m@@ he@@ m iyol yô , ” nahan kpa kwaghwan u a lu ker la ngu sha ci wase cii . Shi aluer se mba tôôn mhen wase la karen sha gbenda u Yehova yange er kwagh a mbacivir un mbagenev shighe u ve v@@ ôr ken jijingi la yô , kwagh ne una wase u sôron gbenda u se nengen mbagenev la . Ish@@ aren i ior ve lu a mi sha loho u dedoo man atam a injaa a loho ne u lu u@@ men sha tar cii la tese ér ityesen i Yehova hemba ng@@ in a inja a ityesen i taregh . ​ —⁠ Mat . Yehova Aôndo soo ér mba ve vese ayol a ve cii ve eren sha ityendezwa i iv@@ es@@ egh la . Or u nan lu nôngon kpoghuloo ér nana za iky@@ ura la ashighe kpishi ka i lu nan nan va ah@@ enge ye , sha ci u ka nan nenge ér nan er ‘ tom u nan sha ci u ahumbe . ’ — Or@@ pa . Or môm kpa yange gba u nana er imba wanye la ican ga . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 - 3 PE@@ E@@ J@@ I 5 - 18 Nahan se hen nen kwagh u vesen sha kwagh ne : Mayange se de nen ser amba@@ akaa la a yange se u ‘ tôôn kon u m@@ tsaha wase ayange ayange , dondon sha Yesu ’ ga . — Luka 9 : 23 . Ashighe agen yô , ka i hendan a ve sha ts@@ wam , kpa ashighe kpishi i lu sha a@@ yom . Mba@@ civir Aôndo asange asange di ye ? K@@ asev mban ka kasev mba injaa sha shigh ki noov vev kpishi man Mbakristu mbagenev kpaa , man hemban je yô , sha shigh ki Yehova ! — Anzaakaa 31 : 28 , 30 . E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki yange na jighjigh ér nyi ve hii u keren gbenda u waren Yeremia ? ( H@@ ide ôr ivur 7 - 9 . ) 6 : 2 — Kanyi i lu “ tindi u Kristu ” ? “ Tsô A ku@@ ve ve . . . A ver ve doo doo . ” — Marku 10 : 14 , 16 . I@@ pi@@ pa@@ abaver i í yer ér TI@@ M@@ E M@@ AG@@ A@@ Z@@ IN@@ E la kaa ér , “ Hii sha ayange a tsuaa la je , takerada môm ngu u i hembe te@@ en u a Bibilo ga , shi nyian kpa , hanma inyom yô ka i hemba te@@ en Bibilo a hanma takerada ugen cii . ” Kwagh ne ka ikyav i dedoo i se dondo yô . W@@ A I@@ K@@ Y@@ O U Z@@ EN@@ D@@ EN SH@@ A AT@@ IN@@ D@@ I A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Or@@ pasalmi yange nger kwagh ér : “ Kpa We U ngu a m@@ de u asorabo , sha er á cia U yô . ” — Pasalmi 1@@ 30 : 4 . Yehova Kor Iky@@ ar i se ye Vea Na La A ter “ ijende you man kwase wou u sha i@@ kur@@ yan ” la . Kanyi yange i er ken m - iv u hiihii u kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania laa ? Ngeren u kwagh u ikp@@ el@@ a@@ ish@@ u la mase kuren ér : “ Mba dugh a ut@@ so sha tar yô , ve undu akaa cii , ve dondo sha a Na . ” Shighe u gba akaa bee la , hanma kwagh u gba sha tar wase ne yô lu u “ doon tsung . ” Mba eren tom u i ne ér i̱ pase loho u dedoo la nyian nena ? ( Luka 18 : 7 , 8 ; 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 - 8 ) Nahan mba hi@@ r a iyol ijime , mba den mba ve er ve kwaghbo la ér Aôndo a̱ or iyev sha ci ve . — Yeremia 30 : 23 , 24 ; Mbaromanu 1 : 18 . Er akaa a mba ve er tom u sun@@ da ne ve er la a tese wang nahan , cii man u yem hen ijiir igen sha u za seer eren tom u kwaghpasen yô , gba u u suur sha Yehova vangertiôr . In@@ j@@ akwagh shon shi kaa ér , “ kpa no@@ mbor u or@@ fankwagh yô , ngu ne mkpeyol . ” Bibilo hii t@@ eren iti i “ Yehova Aôndo ” la , ken “ mhii u akaa a Sha man a tar . ” ( Gen . 18 M@@ kombo U A H@@ ung@@ ur a M@@ i Ga Yô Ity@@ endezwa i hemban ing@@ in ngi ga . Aluer K@@ ain ungwa ic@@ in@@ tan ne yô , una za hemen u yan ikyar i dedoo vea Aôndo . ( N@@ um@@ er@@ i 10 : 11 – 21 : 35 ) Yô , se na nen hem@@ en@@ tor u Aôndo icivir shi se tese sha hanma ieren yase cii ser ngu se a inja kpaa . K@@ ura Iyol You sha Iky@@ ev i U@@ jijingi mba B@@ ov , 10 /@@ ⁠ 1 Yange se tsa hen ijiir la iwer ihi@@ ar , maa i yem a vese hen ger@@ i u G@@ li@@ w@@ ice , ijiir ne vande lun iy@@ agh ki kwaghaôndo kpa i gema í hingir af@@ o a mbatomov . Inja na yô ka mimi sha kwagh u Aôndo man atindi a na man kwagh u a we ishima u eren sha ci u uumace je la . Se zua a mimi ne han@@ a ? Sha nahan yô , a ver ishima u kuran Tindi u Mose tseegh ga , kpa a ver ishima u dondon akaawan a ker la kpaa . ( Mpase 19 : 10 ) Mkaanem man tese ér Yesu er tom u vesen sha u kuren akaaôron a profeti kpishi a ken Bibilo yô . I fa Mbashiada mba Yehova tseer tseer sha m@@ til u ve til p@@ al@@ egh@@ aa sha akaa a pati@@ i la . Shighe u Solomon tema tor ica lu a gba ga la , a kar a t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u i civir Aôndo ker , hii sha ayange a Mose je la kera , a gema a maa tempel u do@@ on@@ ashe . ( Mbaromanu 2 : 14 ) I m@@ à@@ r ior cii a imoshima — kua mba ve t@@ on ér Aôndo ngu ga la kpaa . Mba i ‘ tee u môm i undu u môm ’ shin i yem ve la tile sha ityough ki mba@@ ap@@ u mba ve nengen ica hi@@ in@@ ii la . ( b ) Aluer se fa Yehova yô , ka mnenge u nyi i doo u se lu mi sha gb@@ ande u a er ma kwagh@@ a ? Apostoli Paulu yange zamber a Aôndo ér ma a dugh un saa la ken iyol kera . Mba ve veren ashe sha TER yô , vea hide a agee a ve her ; vea k@@ ôndo sha sha a@@ kp@@ er er u@@ ga@@ fa nahan ; vea yevese , kpa vea v@@ ôr ga ; vea zende , kpa iyol ia kpe ve ga . ” Er Mose gbidye kwar sha anyom kpishi a a civir Yehova la cii yô , a kaa ér : “ Na erdoo Wou a̱ kuma se pe@@ pe , sha er sé ember , á saan se iyol sha ayange ase cii yô . ” ( Ps . M - ongo u ungwan kwagh una kura u nena ? Sha nahan yô , Bibilo wa se kwagh ér : “ I@@ mo i legh legh ngi b@@ undu ishima i nyoon , kpa kwaghôron u sha i@@ pi@@ la yô , k@@ enden a iy@@ ugh sha . ” ( Yohane 2 : 1 - 11 ) Sha shighe ugen la , ior mba ken gar u Yesu lu ôron kwagh u Kristu , er ma ve yila Yesu ér wan u Yosev yô , ve gema ve yila un ér “ Wan u Maria . ” — Marku 6 : 3 . Er nan i doo u se suur sha Yehov@@ aa ? Jigh@@ ilii yô , iwasen i ityar igen i ne la wase ga , sha ci u i fatyô u been a t@@ am@@ enkwagh u a ne ibanave la ga . Nahan i sa@@ mbe ve sha tar wue wue . — Ôr Genese 11 : 4 - 8 . • Ka unô ve lu ‘ ior mba ken ya ’ laa ? Aluer hingir iky@@ e i or u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh , mba ve nd@@ ôh@@ ôr ishima shi ve vihi tsung , mba alaghga je yô , nan nenge ve ica i gbe la di ye ? ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) A iwasen i icighan jijingi u Aôndo shio yô , se fatyô u wanger ayol a ase er Aôndo a soo la jighilii kpa ? Aluer u venda “ u@@ zege@@ mbaakaav ” mba tar ne , u gema u ver ishima sha “ akaa a kiriki ” yô , we kpa u fatyô u zuan a averen kpishi shi u er ityom kpa kpishi ken tom u sun@@ da ne . — Rom . Yesu pase mimi ugen u taver or ishima tsung ér : Hanma or u civir Yehova yô , nan doo un ishima . He@@ mba doon u ú hii henen sha kwagh shon fese cii ve , u mase eren kwagh sha mi ye . ( 1 Pet . 5 : 6 , 7 ) Yange i kaa a we ér doo u sôr mbamlu ou mbagenev shinii ? A hen kwagh kpoghuloo , gadia gba u una ya iky@@ aren ne keng ve , alaghga una zua a tom u dedoo ye . Í lôh@@ ô nongo u Yon@@ ad@@ ab@@ i ér ve pase kwagh Se hi@@ la nenge er i lu hange hange u eren msen man er i gbe u iyange i Yehova ia lu se ken ishima yô . ( Mpase 20 : 1 , 2 ) Gba u se ‘ tile dông ’ zan zan a va kar timin Satan , sha er a̱ de te num sha a vese hembe se ga yô . Ka i wa se@@ me@@ tu sha inya i maan kwagh a mi la i n@@ ungwa sha mnger . Sha kwagh u nan ishima sha ivaa kpa kape i lu je la . K@@ er ian i ne fatyô u lamen imôngo sha gbenda u injaa yô . Zum u vea eren z@@ ô@@ z@@ ô sha u kaven atesen a na a hange hange agen je kpa , á gba uwer ga , ishima kpa a vihi un shin a h@@ ô@@ mon kwagh a ve sha zwa z@@ ôh@@ ôn kpaa ga . F@@ a nen ashighe a ne hen ner , doo u ne ôr kwagh u iny@@ ar ga yô , er shighe u ne tem u yan kwaghyan nahan shin zum u ne tem imôngo vea ônov enev yô . M@@ lu u yange lu a an@@ za a gban kera la yange va un a a@@ ah@@ e . Yesaia yange tôô Yehova kar sha or@@ sule sha injakwagh nahan wener : “ Or@@ ts@@ ôgh@@ ol ka nan zer ts@@ ôgh@@ ol gbem sha u l@@ ôôn iv@@ or@@ o ? Ka nan zer v@@ u@@ u@@ l he@@ mb@@ en a@@ kpen a iny@@ aagh gbe@@ me ? ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) Sha nahan yô , gba u ayol a Mbakristu mba mimi aa lu wang shi aa lu tsembelee sha er ve fetyô cii , kua ya ve man ak@@ ôngo a ya ve kpaa . ( b ) Hii nan ve yange i kôr mbaapostoli i za wu@@ he@@ e ? Ú ôr akaa za kua sha akaa a m vande fan mer nga ga yô . Shi ú mgbegh@@ am ishima ker shi ú nam bem ishima kpaa . Yehova soo ér Mbakristu ve naan tsaha sha “ perapera . ” ( 2 Tim . Ka a ta@@ an se iwanger a seer a seer kure kure , pasen mimi kwa môm ga@@ gh ga , sha er am@@ er@@ a@@ ma a iwanger la a̱ de waan se il@@ y@@ an@@ egh ga yô . Kwagh ne ka a wase se u pasen ve loho u dedoo . 11 / 15 K@@ asev , Doo u Ne D@@ on@@ don Hemen sha ci u Ny@@ i ? 5 / 15 Doo u se civir Aôndo a iember ken ishima sha ci u nyi ? ( b ) Gba u se nenge kwagh u man m@@ sô@@ rom cii zan mbamkombo la nena ? Uma Wou Ver I@@ shigh H@@ an J@@ imi ? Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , or@@ vesen ve u ken gomoti la , yange yôô wener ve man ior mbagenev ve̱ za shin kpu@@ un kpu@@ un u D@@ ura la . ( Ese@@ ter 8 : 3 ; Aerenakaa 22 : 25 - 29 ; 25 : 10 - 12 ) Zum u Yesu lu shin tar la , ashighe agen a hendan kwagh a mba ve pu@@ un un la ken igbar , a pase er akaa a ve we un iyol la cii a lu mimi ga yô . A@@ in@@ ge ne , Yehova we se ikyo , shi kôôm se shi ne se agee shi taver se ishima kpaa . ( Yohane 21 : 18 - 20 ) Mbakristu mba tsuaa mbara kpishi yange ve er nahan vough . Shighe kar yô , Ru@@ tu za mkombo ken Iyou i Tartor . Mba been mkombo yô , a pine S@@ an@@ dr@@ a ér , “ Er nan ve u de u va henen kwagh a mo@@ o ? ” Shi Aôndo una her a her ts@@ ahan ior sha ci u Yesu una or iyev sha “ mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo ” kpa ikyo ga la tseegh . Se eren msen hen Aôndo tsung ser a wase se u vendan asaren a bo la man u tôvon perapera ityô man m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken atô u tar u ifer ung@@ un ne . Nahan doo u se nôngo sha afatyô wase cii se eren sha kwagh u hiihii u ka se sôn ken msen u Ter W@@ ase ser : “ I@@ ̱ tsegha iti You ” la . ( Mat . De T@@ su@@ ghun Iyol You sha M@@ hen u A@@ i@@ egh Ga U tesen ikyav yô , ior mba zan ad@@ ua u f@@ ada ken tar u Jam@@ an@@ i kpishi na jighjigh ér ka kwaghbo u nomso@@ or man kwase lun imôngo cii m@@ asen zuan ivese ga , man mhen ne zua sha kwagh u c@@ ôô@@ ci ve man Bibilo i tese la ga . Yehova na ve gbashima sha er vea nengen sha akaa a Tartor na a shin tar yô . Yange wea undu tiônnongo shin wea undu ga kpa , alaghga u ngu umbur isholibo i yange u er la her@@ egh nahan ishima ngi zan we iyol . Ka or@@ m@@ ishen ugen u se eren tom imôngo yange t@@ indi@@ m a loho ne ye ; loho na ne taver mo ishima ga cii . S@@ ef@@ ania yange tsengaôron kwagh u mba vea hide a mcivir u mimi la ér , Yehova una war ve shi una ember ve kpaa . S@@ el@@ ma kaa ér : “ Cii man m fa mimi je kpa , S@@ te@@ ve lu or u taver inja kpishi . Yange i lu u me ôr kwagh shin me er kwagh sha ikyo i wan ga yô , una de@@ m ga . • Hii nan ve se fatyô u kaan ser Yehova we ago iyol u wasen se hanma shighe ? Vea hen er i gbe u vea pasen mbagenev kwagh u jighjigh ve u nan shi vea henen kwagh shi vea naan mbam@@ lumun ken mbamkombo mba Mbakristu nahan , alaghga vea nenge ér kwagh la taver . L@@ ou@@ is , M@@ is@@ s@@ our@@ i , ken inyom i 19@@ 41 la . De hingir nen inja i môm a tar ne ga , kpa i̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen sha er né kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” — Mbaromanu 12 : 1 , 2 . 11 : 31 ; Heb . 11 : 8 , 9 ) Shighe u Aberaham lu zenden hur@@ ugh hur@@ ugh la , ashighe kpishi ator u uumace a tema a wa un atô , man ator ne kpishi luun ken u@@ gar mba i wa ve u@@ g@@ ir yô . Ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , ik@@ we i Iserael i 12 la hingir ikyurior , nahan Yehova wa ve atindi kua u@@ iniongo kposo kposo mba vea eren hanma inyom yô . Tar ne ngu a ik@@ we@@ ior ker wue wue , i lun a aeren man mba@@ ad@@ in@@ i vev kposo kposo . A@@ kur@@ aior a vesen 18 nga ken tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar , man u@@ ip@@ aven mba kiriki kpishi . Nan tesen ieren i hemban ato shi keren u lun sha tse@@ ene@@ ke , i i lu ieren i taregh la ga , kpa ka nan ungwan imo i nom u nan . ( Ef . I L@@ U nahan u pine iyol you wer : ‘ Me war angev mb@@ un je kpa ’ ve@@ e ? ( Ôr Pasalmi 32 : 5 ; Ps . A kaa ér : “ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ve a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô . ” Ka “ akuraior ” shon a i ter á ken kwaghôron u profeti shon je la . Se nôngo nen ‘ tsung sha u á kohol se ken bem sha ishigh N@@ agh se lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga yô . ’ — 2 Peteru 3 : 14 . ( Luka 22 : 42 ) P@@ ine iyol you wer , ‘ M ongo imo i Aôndo , kua shighe u i lu ican u eren nahan la je he ? ’ ( Ivur 25 ) Yehova kor uuma asev . Yon@@ a yange va zua a iveren i hemban cii ken hemen . Mbat@@ amen mba ken Kristu ka vea lu vea mba ve lu tesen ve mbara doo doo shi vea lamen a ve gbar gbar nahan , ka i doo kpishi ! man kwagh u yange na jighjigh a mi nena ? Kwaghôron u profeti la tese ér , sha “ iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee la , ” a kohol “ u@@ tor mba sha tar sha won cii ” ér ve nôngo ityav a Yehova . Heela tseegh ga , se mba nyo@@ h@@ on or zwa ser nana ya ikyar a vese ga . 17 : 9 - 13 . Man ve sh@@ ire tom ne kpen kpen ! Or nana fatyô u tôôn im@@ anger man iyol mor@@ on cir@@ in iyol undun iyol i hiden a mi ijime i nan lu a mi la , man gema ka akaa a a ve a iyol@@ gen@@ gese man ku je ne . “ TER A̱ tema hen atô wase , mo vea we , man hen atô tsombor wam a tsombor wou gbem sha won . ” — 1 SA@@ M@@ U@@ E@@ L 20 : 42 . Kpa , cii man mbatomov mba tor ve kôr or u Aôndo nahan , ave ave la je “ uwegh nagh ku a n@@ aregh sha a na la saa ne@@ l@@ ôô , a kera fatyô u hiden a ku ga . ( 1 Kor . 13 : 8 ; 14 : 5 ) Nahan cii kpa , kwaghwan u Paulu la wase se u kaven er i gbe u se eren mbamkombo mba Mbakristu nyian yô . ( Mbagalatia 6 : 4 , 5 ) Shin er ikyav i dedoo i anmgbianev asev mba ken Kristu ia taver se ishima se hemba civir Yehova a ishima i môm nahan kpa , aluer se mba eren kwagh sha mkav man sha kwaghfan yô , kwagh ne una wase se se na ishima sha akaa a se fatyô u eren , a á lu sha tahav asev vough man mbamlu asev kpaa yô . Ka ityôkyaa igen i i doo u se ver shighe u ôron Bibilo hanma shighe je la . Kwagh@@ yan yange una yina ior mban vea icombor ve je kpa , i gba u vea na up@@ ase@@ t@@ ô mban kwaghyan kpee je . Umbur Un sha ijende you cii , Un kpaa Una kôôm igbenda you . ” — Anz . Man i nger akaa a doon kpishi a Yesu er shighe u lu eren tom na shin tar ken atô u anyom atar man ti@@ ôn la . A shi nan kpa yange nger I@@ vangeli ne sha ci u mba ve lu Mbayuda ga la , hemban je yô , Mbaromanu . U ôron kwagh shi tesen la ka akaa a hange hange , kpa aluer or fa u eren akaa ne kpa , gba u nana lu a ac@@ ôgh@@ ol a wan iyol ga keng je , shi nana̱ lu or u k@@ undun ishima , shi nana lu tse@@ v tse@@ v , shi nana eren kwagh sha inja , shi nana eren dedoo a mba@@ van@@ nya , shi nana̱ lu inja legh legh . ” A@@ ge@@ e di gema ka “ tahav mbu eren kwagh shin nan kwagh eren . ” Yesu kaa ér : “ Ma or fa Wan ga , saa Ter tseegh , man shi ma or fa Ter kpaa ga , saa Wan , man shi han@@ mô u Wan [ a ] we ishima u pasen nan yô . ” ( Mat . • L@@ am nen sha akaa a ne fatyô u tsuan ner ne er shighe kpuaa man a ne er shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an la . ( 1 Yohane 4 : 8 ; Anzaakaa 3 : 11 , 12 ) Kwagh ne ka u tesen ér mbamaren mba ônov vev ve doo ve ishima tsung yô , á he@@ gh@@ em ve u kaven Yehova sha gbaa ne h@@ a ? Kpa yange lu jighjigh u nan tsung u Aber@@ am la na ve ember sha kwagh u lu tsombor na u ken hemen ua va ya la ye . Hanma shighe cii ior mbah@@ ev mba ve lu a isharen la , shin mba@@ van@@ nya mba ve fe zayol ne ga la , ka ve za mbamkombo asev , nahan se soo ser ve nenge ér se ngohol ve . Ka un jim jim a lu suen mcivir u aiegh ye . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Ma a@@ ai@@ ky@@ ôr una fatyô u yemen a uma u or u doon se ishima . Í gema ati agen . Ka ah@@ on a mbayev kpishi mba lun anyom p@@ ua kar ve gbe je ne . Nahan kpa , gba u se asange asange se nôngo sha afatyô wase cii sha er se lu ken dooshima u Aôndo her Yô . Ka vihin mo kpishi yô , an@@ ngô u Mary u kwase , u vesen ugen gema sue a sue apera , kaa ér : “ Yange sev a h@@ ungwa a av , u wuese se sha kwagh u se er ne . ” Ng@@ ô ugen , u i yer un ér She@@ i@@ la yô kaa ér : “ Ka vea hiin a hii makeranta nahan , i gba ôron akaa a iji@@ mba@@ gh sha ato a ve , maa ve hingir u lun a mnenge u ú soo wer ve lu a mi ga la . ” Ka a ku@@ h@@ wan kwagh te@@ gh te@@ gh je kpa i va hingir u ku@@ h@@ wan un gen@@ g gen@@ g , nahan a yange ior u lamen . Aluer se kpa mbamaren asev be@@ e@@ yol yô , se mba eren a ve sha dooshima nahan kpa ? Nahan kpa mba yange ve na Aôndo jighjigh sha mimi yô ve venda u p@@ eren atindi a mlu ve la , shin yange a̱ à@@ ng@@ è@@ r ve aa ku je kpaa . 1 Yohane 4 : 8 kaa ér “ Aôndo ka dooshima . ” ( Luka 4 : 17 - 21 ) Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ N@@ é va ngohol agee shighe u Icighan Jijingi Una va sha a ven yô , man né lu mbap@@ asen kwagh Wam . . . zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” Dooshima we ishima a akaa cii ; un ne jighjigh sha akaa cii , luun a ishimaverenkeghen sha akaa cii , taver ishima sha akaa cii . ” Mose , wan u A@@ m@@ ra@@ m yange vese hen tsombor u tor , ken tar u Igipiti u sha ashighe a tsuaa la . Ken masejime yô , M@@ er@@ c@@ he va lumun ér i hen Bibilo a na shi lu zan hemen a kwaghhenen tsembelee . M@@ ik@@ al yange m@@ à fa e̱r David l@@ ù or u hemen he ’ tsombor tseegh ga kpa shi l@@ ù tor u tar la yô . Ashighe agen ka kwaghôron u mô ken ivese la ngu a pase er ishima i lu nan ker ga , kpa ka gbenda u nan er kwagh shon la . U tesen ikyav yô , anmgbian ugen u i yer un ér Mar@@ i@@ us@@ z , a lu ortamen shi a lu a mbayev utar la , kaa ér : “ Yange m hiin Bibilo i henen yô , m hingir u lun a ishimaverenkeghen mer mlu wam u ken hemen una doo . Yohane pase kwagh u ikpelaior ne ér : “ Nenge , zege@@ ikpelaior lu , ma or fatyô u ôron i iyenge ga , ve due ken hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . Ka nyi se er ve se zua a mtsera sha mk@@ or u Yesu yange kaa ér se kuran laa ? I@@ h@@ y@@ agh i ve a mp@@ av . [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh u sha pe@@ e@@ j@@ is 24 , 25 ] Shi isholibo ngi a tahav mbu tsu@@ ghun ior , geman ve hingir ikp@@ an i i̱ . ( Yoh . Maa m hii u pasen mbagenev kwagh u ishimaverenkeghen yam i m lu a mi sha kwagh u Tartor la sha gbashima . Yange gba Paulu ishima tsung u lamen vea Mbakristu mba ken Roma . Yehova ngu er m@@ ishe nahan , man Yesu di ngu er it@@ ine i kon u o@@ le@@ v u sha injakwagh ne nahan . ( Ps . 8 : 4 ) Anmgbian u kwase ugen u a lu hen ijiir shon yô , kaa ér : “ T@@ ica ka nana fa wan@@ y@@ em@@ akeranta yô , i doo wan@@ y@@ em@@ akeranta la je i zua ga . Nahan cii kpa , ka i gba u or u gban a@@ yem , nana ver ishima sha mkur u a@@ yem shon shighe u nan lu gban a@@ yem la cii . ( Marku 10 : 13 – 16 ; Luka 7 : 37 – 50 ) Ashighe kpishi ior mba fetyô u wan ishima a ior mba ve lu a mbam@@ yina la ga . Or la kaa ér : “ Ka or u a zu@@ ngu un mhôônom la . ” — Luka 10 : 25 , 29 - 3@@ 7@@ a . Yange er ze@@ ge isholibo . Sha mimi yô , ieren i Ru@@ tu la yange i̱ va un a iti i dedoo fese je , je yô , nom na u yange va vôso ken masejime la kaa a na ér : “ H@@ und@@ ag@@ ar u ior av cii fa er u lu kwase u injaa yô . ” yô , a gema a kaa ér : “ Ka mo wan wou u i@@ unda I@@ so@@ u . ” M@@ tsera u I@@ yol@@ tseghan sha ci u Aôndo Yange V@@ a Mbaiserael a M@@ i La Shi ijiir la kaa a vese ér , e̱r Yesu nengen e̱r ij@@ en i ker ior udubu imôngo mba yange ve va un inya la yô , a er ivande a na ve kwaghyan . Aluer nom man kwase mba eren kwagh sha kwaghfan yô , vea fa ér “ shighe u hu@@ an ving , man shighe u lamen ” ngu . Ior mba tesen jijingi ne ken ve nena , man se hendan a jijingi ne sha u a de hông@@ or se ga nena ? Hii shighe u ve vôso ayol a ve ica lu a gba ga la je , anmgbian u kwase ne vea nom na kange ishima ér mayange vea de ér iyange i kar ve a u sôron any@@ iman shio ga . Kwagh ne na yô , mbagenev ka ve na ve icivir , shi mba kera l@@ ahan ve er mba mbayev ga . Or@@ gen u i yer un ér Ho@@ ward yô , yange hendan a kwase na shighe u kwase shon hii u henen Bibilo yô . Or ne kaa ér : “ N@@ oo@@ v kpishi ka ve cian ér mba tsu@@ ghun kasev vev nyôron a ve ken an@@ nongo u kwaghaôndo . Een , ú fatyô u lun er “ or u perapera ” u or@@ pasalmi yange wa icam sha kwagh na ér : “ N@@ ana cia loho u bo ga , ishima i nan i taver sha er nan suur sha TER yô . ” Gbenda môm u se er kwagh ne yô , ka sha u ungwan imo i mba ve hemen ken nongo u Yehova la . ( Heb . ( Luka 21 : 19 ) Sha mimi yô , kwagh u se tsough u eren sha gbaa ne ka a tese er ishima yase i lu yô . ( 1 Timoteu 6 : 17 ; Duteronomi 8 : 11 – 17 ) Mbakristu mba ve lu mba@@ ibanave la kpa gba u vea palegh u gban “ i@@ wu@@ he , ” shi doo u vea umbur kpaa ér hanma or cii , or@@ ny@@ ar shin ic@@ an@@ or kpaa nana fatyô u gen@@ gese iyol . — Marku 7 : 21 – 23 ; Yakobu 4 : 5 . Er am@@ ishe a u a lu samber shi yemen shin inya seer a seer la , it@@ ine i u kpa ka i gb@@ anger shi i ta@@ ven i seer a seer . Mbamaren vea fatyô u wan ishima a wanye u nan lu k@@ ahan undun gbenda la kpa shi vea haa iyol inya a nan ga nena ? Kwagh u a hembe doon u kwase nana er ve nana war zum u or nan soo u kighir nan sha apera yaven a nan yô , ka u gb@@ ir@@ en vaa . Yange m na jighjigh mer tahav mbu hemban cii mbu , kpa er m lu iyev yô , asaren agen kpishi d@@ anem . Gba u a tese mbayev u eren kwagh sha inja zum u ve ze mkombo yô . Aluer ne hii any@@ iman sha kwagh man u hu@@ an ving , u soo u lamen sha mi hen shighe la ga yô , er kwagh a ikyar u sha icivir sha u ôron un shighe u ú soo wer ne lam sha mzeyol shon yô , kpa i de lu ayange kpishi ken hemen ga . Mba ve var a tindi u a pasen se a to@@ ho la yô , ka ve zua a mbam@@ tsera mba nyi ? V@@ e@@ gher u dedoo u zende u se lu zan ne ngu se ken hemen ikyua ikyua je . — 2 Peteru 3 : 13 . Mayange a kera kimbir eren tom ne sha tar cii shin sha ican , er i lu eren u hegen nahan ne ga . ” I@@ SH@@ I@@ M@@ A@@ V@@ ER@@ EN@@ K@@ E@@ G@@ H@@ EN i mimi ngi er iwanger i sha use nahan . Akaa ne ka a ta se iwanger sha kwagh u yi@@ ase yase shi a wase se u lun a ishimaverenkeghen ser mlu u ior mba Yehova una va doo ken hemen . Ishim@@ at@@ aver i P@@ ine@@ ha@@ shi la yange i lu di ieren i gumor i gban eren kwagh ga@@ gher tsô ga . ( Yobu 1 :⁠ 5 ) Shighe u Yobu tagher a iky@@ aren i vesen je kpa , a za hemen u ôron akaa a dedoo sha iyol i Aôndo . Er any@@ ighe a ngee ken tar nahan kpa , ior kpishi soo ér vea eren kwagh sha mimi . Kape TER A kaa ne . ” — Mal@@ aki 1 : 10 , 13 ; Amo@@ shi 5 : 22 . Yange a er ase@@ gh sha ak@@ ô@@ v a i mgb@@ agh a doo doo yô , i haa mkurem shin wain ker . 9 : 24 - 27 . Awa@@ mbe lu sha u nan i@@ w@@ om sha ci u mba@@ asorabo mba ve lu keren ér Yehova a de ve a kwaghbo ve la . A@@ K@@ A@@ A a se eren ken uma , a nan se msaanyol shin ishim@@ avi@@ h@@ in shin ishim@@ any@@ ian hemban kwagh u nomso@@ or a kwase yô , nga kpuaa tseegh . ( Ekesodu 20 : 15 , 16 ; Lev@@ iti@@ ku 19 : 11 ; Anzaakaa 30 : 7 - 9 ; Mbaefese 4 : 25 , 28 ; Mbaheberu 13 : 18 ) Shi u eren sha mbam@@ pase mba Yehova la yangen se u or@@ on iyev shin wan kwagh ishima a or shin eren ang@@ er@@ e@@ ke sha or kpaa . — Lev@@ iti@@ ku 19 : 16 , 18 ; Pasalmi 15 : 1 , 3 . Bibilo kaa ér : “ Nahan Yon@@ a mough za hen N@@ ine@@ ve , sha imo i TER . ” Nahan i dugh un ken tiônnongo sha , kera ngu imôngo vea ior mba Aôndo ga . — Heb . 60 : 22 . A ti@@ mb@@ ir se zan zan ior mbara kar yemen . Un u a tema sha mi la , lu a ada ; shi i na un ts@@ ar u sha it@@ you kpaa . A due , lu hemban , man lu sha u una hemba kpaa . ” — M@@ P@@ A@@ S@@ E 6 : 2 . Aluer se soo ser ieren yase i zua sha msen u se s@@ ônon ser i “ yima se sha ifer ” shin sha ikyev i if@@ er@@ or la yô , gba u se nôngo kpoghuloo se lu “ ior i tar [ u Satan ] ne ga . ” Er tugh ile nahan kpa , A@@ hab@@ a man Eliya lu a mem ga . Yehova tese ikyav i hemban doon cii i m@@ rumun u sha mh@@ ôôn sha gbenda u a eren kwagh a mbacivir un mba@@ jighjigh la . Er i nôngo u wu@@ an Paulu nahan , un man Bar@@ n@@ ab@@ a ve cia ve de tom u pasen kwagh@@ a ? 3 : 9 ) ( Anzaakaa 16 : 5 ; 1 Peteru 5 : 5 ) A@@ eren a ase a̱ tese ér ka i doo se u nengen sh@@ a@@ gba er Kristu kpa a nengen sh@@ a@@ gba u eren la , aluer ka ken tiônnongo u Kristu shin ken tsombor wase shin ken akaa a se eren aa uumace er se nahan la kpaa — se eren akaa ne cii sha ci u iwuese man icivir i Aôndo . — 1 Mbakorinte 10 : 31 . • Kwagh gba Yehova sha t@@ wer@@ sôron u se tsough la sha ci u nyi ? ( Apo@@ lo@@ gy , ityough 42 ) Mbakristu yange ve zua a mtsera sha ikyev i P@@ a@@ x Rom@@ ana , shin B@@ em u Mbaromanu , a atindi na man igbenda i dedoo man mkpeyol u zende u ken mnger la . Anmgbian ugen ken tar u P@@ ol@@ and kaa ér : “ Er ashighe kpishi kô@@ mp@@ eni wam tin@@ d@@ in mo u za eren kpen@@ ga ken won yô , hingir kpee u me de tom la . Nahan Yesu yila un ér “ wan u mtim . ” — Yohane 17 : 12 ; Mateu 26 : 14 - 16 . Doo u se gbidyen kwar sha erdoo u Yehova a iwuese sha ci u nyi ? 6 : 13 ; 8 : 5 , 6 ) Lu u a va yô@@ h@@ ôr icighan@@ tempel u tor Solomon , u lu iji@@ ir@@ tamen i mcivir u mimi je nôngo u kuman anyom deri un@@ yi@@ in la . Aluer se vande wan ago tsembelee u henen kwagh a or , shi Yehova sue se yô , se fa igbenda i se tese or u se henen Bibilo a nan la kwagh sha akaa a a ze nan iyol la jighilii yô . Sha ajiir agen yô , ka hembe soon ér mbamaren man ônov vev kua ônov mba ônov vev ve lu imôngo shin ve zuan fele fele . Er Mbaiserael fa nahan je kpa , loho u vihin u ve ungwa la na yô , ve hingir u cian kpishi . Kpa aluer u tsua akaa a u soo u eren la tsuaa , u dondo akaawan a ken Mkaanem ma Aôndo man mimi u ma la yô , u kera n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr yemen sha gbenda u bo la ga . — 2 Tim . Se kpa gba u se suur sha Yehova a ishima yase cii , sha ci u ka un tseegh una lu myom wase shighe u tar ne ua tagher a zege@@ can i í gbe tar je i lu a vande ts@@ eren uumace ga la ye . N@@ ongo wase ka u nôngo tsung u “ wase ” anmgbianev asev mba ve lu ken ityar i i lu ken ibanave la . Genese 25 : 8 kaa ér : “ Tsô Aberaham sure ; a tsa sha won man a mase kpen ye , hingir t@@ am@@ en@@ or , bee iyol ; a za kohol ior nav . ” 4 : 15 ) Sha kpôô yô , er se fe kwagh ne nahan , se kera ‘ lu uma sha ci wase ayol a ase ga , kpa i̱ lu sha ci u Un u A kpe sha ci wase la . ’ — 2 Kor . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 9 , 35 ( Genese 18 : 25 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 17 ) Aôndo yange kar ishima i Davidi , nenge er gema ishima sha mimi yô , nahan zung@@ we un mhôônom . “ Yange m fa er kwagh lu saan mo yô . ” ​ — L@@ Y@@ N@@ E@@ T@@ T@@ E HO@@ U@@ G@@ H@@ T@@ IN@@ G Mbagenev sar keren z@@ en@@ aria ken ayange a uma ve jimin cii . Anmgbian ugen u a er tom u ortamen la ica i gbe hegen yô , mba yer un ér H@@ en@@ ry , a kaa ér : “ Aluer u ngu keren tom u ken tiônnongo yô , ker sha gbashima , nahan tese wer u kuma . ” Ka nyi se hii eren ve Aôndo una doo se ishima ? M@@ kav wase u tse : Ken inyom i 19@@ 19 la , Yesu na mbatomov nav mba shin tar ne , mba i shigh ve mkurem la injar sha u seer ve tom . Er mbayev ve ngô@@ ôr kaven ieren i̱ i kera zough sha m@@ kaan ga la ga yô , ityesen i sha zwa i̱ zua sha ieren man inja i tesen iwuese sha akaa a ken jijingi la tsung . 6 : 18 ) Sha kwagh ne kpa doo u ú pine iyol you wer : ‘ Tindi ne ngu a inja sha ci u nyi ? U ungwa iky@@ enge i Eliya vea A@@ hab@@ a , i i pase ken ivur i sha 20 zan zan 26 la nahan , u nenge wer ka ve ken ishima nena ? Iky@@ o i wan sha atindiakaa a Aôndo nga a ma ian ken mcivir wase man uuma asev mba sha hanma iyange man u tsuan kwagh u se soo u eren , kua mlu wase a ior mbagenev kpa ? Eli@@ h@@ u yange kegh ato a Yobu man ak@@ ar a na , fa ity@@ ô@@ kwagh jighilii cii ve mase ôron kwagh ye . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 , 13 ) Bibilo i ôron ayange ayange man m@@ time u timen ken Ruamabera man ityakerada i “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” a gber la una wase se u lun per ken jijingi . U@@ kwagh@@ hi@@ r mba Mimi a We L@@ un K@@ er Yô L@@ amen a Ior sha Kwagh@@ fan shi De S@@ angen a S@@ ange Ga ( Aerenakaa 17 : 6 , 7 ) Yange i yila apostoli Paulu ér “ or u ifer ” shi i kaa ér ngu or@@ hemen u nongo u ú lu vihin ior “ sha num u m@@ ough@@ on sha won cii ” yô . — Aerenakaa 24 : 2 - 5 . Ashighe agen yô , cii man se er ma kwaghbo yô , Yehova una yima se . “ Ka wea ya ijende vea Aôndo yô , u nenge wer kwagh u eren we ngu ga shi u ngu a hanma kwagh , nahan ishima you i mem . Yesu tôô mbahenen nav mba i shigh ve mkurem la kar sha a@@ gbaa a kon u wain , tsô a kaa ér : ‘ Hanma gbaa u ker a Mo u a um ga yô , T@@ erem ka A kar a mi sha ; man shi hanma gbaa u a um yô , ka A sôr un sha er una shi á hemba u@@ men atam yô . ’ ( Yoh . A@@ tsan a pue la yange tese uwegh ku age@@ egh ku Yehova ku@@ la ke ’ igbar man mlu u mba@@ aôndo mba Igipiti lu kpen@@ egh la kpaa . Se time sha inja i u ‘ lun ior mba tse@@ en asema ’ la man u geman ayol a ase nan Aôndo nagh ku uma a mi la kpaa . A b@@ ur akaa la a na iorov mba uhar mbara . Ne fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh kpaa ga . ” — Mat . Shighe u m za k@@ ur tom ai@@ k@@ ighe m hide m va nyôr hen ya ne nahan , kwase u nengen mo sha u@@ ôn la gb@@ ir mbayev av sha ga@@ mbe , ve y@@ av ica i gba . Nahan m nenge mer aluer se ver Yehova hiihii yô , una lu agee ase . Yehova koson iyôngo na . Aluer i na se tom ken nongo u Yehova man se tôô ken ishima ser ka Yehova se lu civir yô , ua gba se kwagh tsung . Takerada ugen u u tim sha akaa a i dugh shin inya sha kwagh u Bibilo la , ôr kwagh sha kwagh ne kaa ér : “ D@@ ugh akaa a maan a maa a yange i zua a mi kpishi hen al@@ ô@@ gh a gar ne la sha yô , shi i zua a ish@@ am@@ akaa kpishi . Apostoli Paulu nger ér : “ Dooshima u Kristu ngu mgbegh@@ an se . ” Aluer se hen sha gbenda u Yehova a den kwaghbo la yô , se zua a m@@ sur@@ shima . Paulu nger wener : “ Hegen yô i pase ne sha ik@@ ev i isholibo kera i tu@@ h@@ wa ne , ne gema ne hingir ikp@@ an i Aôndo , injar yen yô , ka m@@ tsegh , man mkur yô , ka uma u tsôron . ” Nahan kpa , er í nger ken Amo@@ shi 7 : 9 nahan , Amo@@ shi ti ôr kwaghôron u profeti kaa ér : “ [ Mo Yehova ] Me mough Me ta num sha ya u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am sha s@@ an@@ ker . ” Adam man Ifa yange ve er nena sha mba@@ aie mba Satan er ve laa , man lu akaa a nyi due k@@ ere ? • Er nan ior kpishi ve lumun mimi ga ? V@@ e@@ gher ugen u kwagh@@ myer ne yô ka un ne : gba u nomso man kasev mbagenev vea za kohol Yesu , u yange i nder un shin ku la , vea lu a na sha . • Se lu ken dooshima u Aôndo nena ? 28 : 7 . Z@@ wa Buter ka zwa u anmgbianev asev kpishi ken ityar er F@@ ij@@ i man G@@ han@@ a man K@@ en@@ ya man L@@ ib@@ er@@ ia man Na@@ j@@ er@@ ia man P@@ ap@@ ua New G@@ u@@ in@@ ea kua Solomon Is@@ lands nahan ve lamen yô . Se kpa aluer se k@@ usu zwa wase yô , se lu mba@@ fankwagh , hemban je yô shighe u or hii se iy@@ ongo yô . U tesen ikyav yô , mayange se fatyô u p@@ eren ma tindi u Aôndo ser se soo u lun bem a ior yum ga . ▪ A@@ tindi a Aôndo yange na ikyurior i Iserael la lu a tindi ugen , u Aôndo wa ve sha kwagh u ior mba ken akuraior a a kase ve wa atô la yô ; tindi la kaa ér : “ De eren kasev ken a ga ; de tee wan wou u kwase ne or u ken a ga , man de eren wan u a , va ne wan wou ga . ” Kpa akaa ne tile sha ityough ki kwagh u Yehova a er sha ikyev i Yesu Kristu sha u hiden a uumace sha mlu ve u vough u sha hiihii la . U@@ wo u S@@ en@@ ai t@@ enger shi ú lu duen m@@ ny@@ im kpaa . I@@ vese You I Lu “ Kor U I Z@@ ô@@ mon U I@@ gbar Ity@@ ar ” Yô A umbur kwagh u yange pine iyol@@ na yô , wener : “ ‘ Gbenda ugen ngu u yange ma m er kwagh kposo yôô ? Kape u yaren tom a “ s@@ an@@ ker u jijingi ” ken ityav y@@ ase@@ gh mbi ken jijingi la kpa i lu vough je la . Shi a kaa ér : “ Mpase u TER ka u jighjigh , ka a na or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . ” Ruamabera tese ér uumace mba a ishima i eren kwagh , henen ér vea yem iyol ish@@ ô aluer mbah@@ e@@ men tar fa kwagh shami ga yô . Shi ka sea hide sea za sôron nan yô , se mba ur@@ un vor la . Ishim@@ a@@ verenkeghen ne i har sha Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu man u ken Z@@ wa Grika la , man zan zan nyian kpa ngi taver mbatomov mba Yehova mba@@ jighjigh ishima her . ​ —⁠ Mpa . Ka ma a za nyôron ker je , maa vegher u m@@ hi@@ r u a ne ve or henen kwagh shi nan kaven kwagh la ngu a kera gba eren tom fele fele ga . Ken ashighe a ican a ayange a masejime ne , “ dooshima ” u ma wan nana soo er ter u nan a tese nan la ban kpishi je . Er se lu yemen la , K@@ o@@ j@@ o kaa a mo iv@@ ar@@ v@@ ase ér : “ Or la a ôr kwagh la nahan ishima tsu@@ w@@ em ker kpishi . Sha iwasen i icighan jijingi yô , se fatyô u u@@ men atam a doon Yehova , shi se fatyô u hemban aeren a bo aa a we vande ken vese la . Hen icin i môm tseegh inyaregh ki lu a mi cica cii saa . I N@@ ôngo É@@ r Mbat@@ omov mba Aôndo Ve Lu a A@@ kper@@ an ken Ishima , kpa i F@@ atyô Ga Kwagh ne tese ér , sha mnenge ve yô , kwaghaôndo ka kwagh u ikyo@@ v ikyo@@ v . J@@ an@@ awar@@ i 31 , 20@@ 11 – Fe@@ be@@ war@@ i 6 , 20@@ 11 Ken masejime yô , m nenge mer , c@@ ôô@@ ci la ngi wasen mba@@ ats@@ anev ga , er mbam@@ zough mbagenev kpishi nahan . ( Luka 12 : 42 ) Shi a na se vangertiôr ér zum u se er msen yô , un iyol na una ungwa . Mb@@ ap@@ asenkwagh lu hen ger@@ i ne kpuaa tseegh , shi i@@ ember@@ yolough kpa ban . Lu un í tindi ér a̱ hemen Mbaiserael gbenda a̱ yem a ve ken Tar u Ity@@ endezwa ye . Aluer u hingir u v@@ ôron ken jijingi yô , ishima ia hii u y@@ in@@ an we shi kwagh ne una bende a gb@@ ong gb@@ ong wou u sha iyol kpaa , nahan alaghga u kera fatyô u nan or u ken tsombor wou la iwasen i kwagh a gbe nan a mi la ga . Yesu kaa wener : “ De cie nen mba ve w@@ oo iyol tseegh , kpa ve fetyô u wu@@ an uma ga la ze ; gu@@ da cia nen Un u A fetyô u timin uma kua iyol cii ken ge@@ h@@ en@@ a ” la . Jigh@@ ilii yô , ka u eren ishima i Aôndo sha er a saan un iyol yô . Mbamaren , Ver Nen Ishima sha D@@ y@@ ako Y@@ en I In@@ j@@ aa Ne , 4 / 1 Sha hemen u Tartor la , Yehova una er akaa a vesen kpishi a a lu uumace cii a iwasen yô . ( 1 Timoteu 5 : 20 ) Sha nahan yô , kange ishima u eren sha akaa a zough a mi shighe u u lu henen Mkaanem ma Aôndo shin shighe u u lu henen ityakerada i Mbakristu man shighe u u lu ungwan kwaghwan ken mbamkombo shin sha mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen mba ior mba Yehova la cii . Ma shighe môm kpa i maa ze@@ ge tempel u Ese@@ kiel nenge a mi ken mpase u sha mnenge ne ga . Ka iniôngon i nôngon ér a va a bem i nyi i lu zan hemen sha shighe wase nee ? I@@ ca kera gba ga je maa i wu@@ he Mbah@@ enen Bibilo 40 ken up@@ ur@@ usu mba sho@@ j@@ aa , shi i tindi mbagenev 8 ér ve za nôngo ityav ken tar u Fran@@ ce . Shighe u Yesu hii tom na u pasen kwagh la á ôr kwagh a ior ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la ér : “ Saan mba i eren ve ican sha ci u kwagh u perapera la iyol , gadia tartor u Sha ka u ve je . 15 : 16 – 18 — “ Ity@@ u@@ j@@ er ” i̱ duen or i̱ í ter heen ne ka nyi j@@ imi ? Yange i tôv mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor a ican ken Tartor u Roma la jimin cii , kpa ve zua a mtsera ken bem u samber wuee ken Tartor shon la . — Or Mbaromanu 12 : 18 - 21 . ( Ôr Mateu 10 : 35 - 37 . ) Shi yange wa ve kwagh ér : “ Eren nen msen hanma shighe [ sha ] hanma msen man m@@ zamber cii . ” — Ef . U tesen ikyav yô , shighe ugen la i pine ér zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu nahan kuma u a za hemen u geman ityakerada ker je kpa ? ( Anzaakaa 8 : 30 , 31 ) M@@ kav la yange na dooshima na seer zan sh@@ imi . Yange m va vôso M@@ er@@ c@@ e@@ des , wan@@ kwase ugen u se lu hen ang@@ ar môm yô . Heela tseegh ga , aluer yange Ifa vea Adam ôr K@@ ain kwagh nahan , shighe u lu vesen a vese la yô , yange ve wase un u hiden a iyol na ijime ga cii . Yesu yange una tese mbahenen nav kwagh man vea kav kwagh shon ga yô , a wa ishima a ta ve iwanger shin a ôr ve injakwagh sha u tan ve iwanger . Se tese or@@ wan ndor a vese dooshima nena ? Uma hemba kwaghyan gaa , man iyol kpaa i hemba ak@@ ondo gaa ? ” — Mateu 6 : 25 . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Kwagh u m hen ken Bibilo la na yô , m hide m za kohol ter@@ em m h@@ ime iy@@ ongo a na , nahan a de@@ m kwaghbo wam . Shi ka ve ver mbam@@ zough mba gb@@ eren i@@ wa@@ mbe ken ityar i i lu ken ibanave , shi ve yam mbayev ityakerada i vea hii makeranta a mi yô . Kanyi jighilii yange ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne i̱ va a mi sha u@@ um@@ ac@@ ee ? Kwagh ne tese ér i er ve batisema ‘ ken iti i icighan jijingi . ’ Yehova una hungur tom ve man dooshima u ve tese sha ci u iti na la ga . — Heb . Bibilo pase se ér sha shighe ugen la , i na Paulu tahav mbu been angev sha ivande . Yange taver Or@@ jir Bar@@ aki ishima shi wase Mbaiserael bee a ican i í lu nan ve la , kpa a ts@@ eng@@ ap@@ asen ér a lu Bar@@ aki una ya icivir sha m@@ hembe u a hemba Mbak@@ an@@ aan ityav la ga . Or môm kpa nan ngu a ian i kaan ér ka u bo shin ka u bo ga . Yange i tese Christ@@ ine iv zum u a lu anyom 12 la je . Ashighe agen u fatyô u tsuan at@@ ine@@ akaa a a zough sha kwagh u ônov ou vea tagher a mi ken hemen yô . ( Mateu 5 : 5 ) A nder Daniel man nomso man kasev mba@@ jighjigh mbagenev vea hide a lu uma sha tar gbem sha won . Ity@@ ôkyaa i hiihii i i ne ve se fe ser i nder Yesu shin ku yô , ka sha ci u i nder un shin ku “ er lu i nger ken icighan@@ ruamabera nahan . ” A kaa a na ér : “ S@@ é er or sha inja i mlu W@@ ase , sha i@@ been Y@@ ase ; ish@@ u i shin zege@@ mnger man iny@@ on i sha man u@@ z@@ end@@ en@@ ya man tar cii kua hanma kwagh u kp@@ el@@ an inya , u a kp@@ er a kp@@ ela sha tar kpaa , ve̱ lu sha ikyev ve . ” ( Yoh . 10 : 27 ) U ungwan imo i Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo la wa u dondo hemen na sha akaa cii ker . Yobu yange fa er hii ve Yehova na ian ér akaa agen a er ga , nahan alaghga ashighe agen se fa er i hii ve akaabo a eren ga . Pro@@ feti Daniel kpa lu môm ken mba i yem a ve uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la . Sha iyange i ji@@ righ i Yehova la , á haa awambe a ve inya “ er ka v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u nahan , ” er ka kwagh u lun a inja ga nahan . Shin er gba u una za ôr ior mba tor@@ on asema loho ne nahan kpa , u lun or@@ tom u Yehova shi kuren tom na u Aôndo na un la lu un kwagh u civirigh kpen kpen . — Ôr Ese@@ kiel 2 : 8 – 3 : 4 , 7 - 9 . ( Yohane 4 : 37 ) Ú ngu pasen ior kwagh a an@@ takerada ne kpa ? A ase@@ gh sha ik@@ yom i nom man kwase u beenyol ken ak@@ ôngo a ya . Yange ve tsu@@ e sha w@@ in@@ do@@ u u sha kpo@@ you ve i sha aôndo , ve va gba shin inya ve kpe . Mba hembe tesen dooshima sha ieren . ( Ps . 35 : 18 ) Or@@ pasalmi yange a wuese Aôndo shighe u una lu vea mba civir Aôndo mbagenev yô . Ken mpase u sha mnenge u yange apostoli Yohane nenge a “ mba ve hemba inyam la man shi e@@ ev mbu i ” la — ka mlu u mba i shigh ve mkurem ve dondon Kristu mbara ve lu sha la je la — nahan a yôô wener : “ We Ter , Aôndo , U@@ hemban@@ agee , ityom You i vese , i kpiligh iyol kpaa . M@@ gem u yange ôr la dugh iti i Aôndo i í dugh kposo a ati agen cii la kera , ka Yehova je la . — Ekesodu 6 : 3 . Er Yehova Aôndo a gbe akaa cii yô , ka un a lu Tor u He@@ mban sha won cii ye , nahan ngu a tahav sha akaa a á gbe a la cii . ( Ese@@ kiel 38 : 1 – 39 : 13 ; Mpase 17 : 1 - 5 , 16 - 18 ) N@@ um@@ tan u sha inja i Satan la ua gba ve shami kpa ? Een , kape u@@ kwagh@@ hi@@ r mba ngise i ôron ér A@@ z@@ ô@@ v nzughul a or la kpa ve lu vough je ne . ” Kwagh u pase vangertiôr man a mciem shio la na yô , i fa un hen Iserael i tser , nahan Yesu va ng@@ ur lamen vangertiôr , er Yeremia kpe anyom kar hemba 6@@ 00 la yô , mbagenev na jighjigh ér ka Yeremia je a nder shin ku a lu pasen kwagh ye . ( Mat . U tese ve wer u ngu a iwuese gaa ? ( b ) Ka mbampin mba ve zough sha tindi u Yesu á we la mba nyi se nenge sha mini ? Aber@@ am due lu ken tsombor u She@@ m u yange cian Aôndo la . ‘ Ieren ’ i Aôndo igen za va Davidi ken ishima tsô shi á kaa ér : “ TER eren aka@@ ap@@ er@@ apera , man shi er ijir i mimi sha ci u mba i kighir ve a ican yô . Er a lu or@@ pasenkwagh u nan lu a er batisema ga nahan , a fa tom na kpa ? Nahan kpa , lu kwagh u or u i vihi nan iyol la nana kar ishima nana za ki@@ mbi inj@@ ô sha or la shin sha ma anmgbian u nan ga . Aluer se tagher a mzeyol ng@@ un nahan yô , doo u se dondo Yesu sha u lun a ishimawan er un nahan ! — 1 Peteru 2 : 21 – 23 ; 3 : 1 , 2 . Sha kpôô yô , er col@@ por@@ te@@ ur ugen yange kaa nahan , uma ve lu “ uma u mkpeyol ” ga . V@@ an@@ nya wam u kô@@ v@@ or@@ a la been yô , m mase undun ve a u@@ kô@@ pi mba Bibilo man ityakerada i pasen Bibilo . Se yar tom a shighe u se keghen kwagh la sha inja nena , man se dondo ikyav i ana ? ( Yesaia 60 : 6 ) I@@ kp@@ ela i mbakp@@ eng@@ av aa ur@@ ak@@ u@@ mi vev cii wa nongo sha gbenda lu@@ gh lu@@ gh mba yemen ken Yerusalem . U tesen ikyav yô , ior mba dedoo mba ve kpe cii i mar se la di ye ? Se mba dondon kwaghwan u apostoli Paulu ne , a kaa ér : “ M ngu kaan mer , shighe kera vese ga . Se fatyô u pasen vindi vindi er uma una doo hen shighe la ga , gadia hanma sev yô , se nder gb@@ ong gb@@ ong , shi i saan se iyol shi se zua a mk@@ om kpaa . ( 2 Mbakorinte 10 : 5 ) Kwagh la fe pe@@ ese u eren ga , hemban je yô aluer amba a mhen la za sh@@ imi tsung yô . Yehova yange kaa ér aluer un doo Mbaiserael ishima shi vea waan atindi na ikyo yô , una ver ve doo doo . Yehova yange tindi or ken tempel ér nana za wanger un sha iyange i N@@ is@@ an 10 , inyom i 33 la sha ci na . Kpa er fa kwagh u er nom na ga yô , un kpa er aie , un kpa maa kpe je . Iyange ne ka nyi ? ( 2 Timoteu 2 : 12 ; 4 : 18 ) Ma saa u nyoon môm tsô kpa fatyô u pan@@ den ishimat@@ seen na ga . Yehova yange kaa a Mbaiserael ér hanma nagh ku u ve ne cii ku de lu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol ga , sha er una “ lumun ” ve yô . Shin er alaghga u@@ erdoo vev mban vea seer iyenge i ior ken c@@ ôô@@ ci nahan kpa , vea wase ior u geman hingir Mbakristu mba mimi , mba ve nôngon sha gbashima ér vea dondo akaa a Yesu yange tese la ga . Kwagh ugen u se hen yô , ka un ne : Gba u mbatamen man udi@@ ak@@ on cii vea hemen gbenda u̱ suen tom u nongo u Yehova u eren la , er Ne@@ hem@@ ia nahan . 10 , 11 . ( a ) Yesu yange tese ikyo i wan hen or u yange bugh ashe na la nena ? Ka Hanma Shighe Nahan i Doo u a Umbur In@@ i@@ ongo N@@ ee ? ( b ) Iky@@ aior ia vese ken jijingi a kighir nan ve ia kuma u eren batisema ? Nahan m lumun u eren kwagh u ve ôr ne iwer iti@@ ar , kpa m gema m tôndo zwa a Yehova mer iwer la ia bee kera tsô , me hide me hii u zan mbamkombo . Anmgbian G@@ ar@@ d@@ ner lu Orshiada u i shighe un mkurem , nahan lum kwagh u civirigh kpishi u henen kwagh sha ikyev i anmgbian u fa anmgbian Ch@@ ar@@ les T . Cii man ortamen nana za sôr or sha u taver nan ishima yô , á doo u ortamen la nana tôô shighe nana hen sha kwagh u or u nan lu za sôron nan la . Kwagh la ka iveren her a vese hegen kpishi ! Nahan sha shighe la , lu u or môm tseegh nana fatyô u lun tor shi lun pristi ga . ( Mal@@ aki 1 : 6 – 8 ) Shighe u Yesu va shin tar la nahan mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi nger aeren a ve kpishi seer sha A@@ tindi a Mose la . Yehova yange na Yesu agee hemba tar u Satan a lu hemen u ne . ​ —⁠ Yoh . 16 : 18 ; Yes . Ken Bibilo yô , ish@@ ember@@ ti i “ Tartor ” la inja i i jighilii yô , ka “ hemen u sha ikyev i tor . ” Sha nahan yô , or ka nana hingir or u civir Yehova , Aôndo u mimi la yô , nan soo u pasen ior mba nan kwagh u jighjigh u nan u he la . mba@@ jighjigh mba ve lu uma cii man shighe u Kristu la nena ? I@@ kpen bredi la di tile sha ityough ki mbahenen mba Yesu mba i shighe ve mkurem la . Kpa se wa anmgbianev asev mba ve lu i@@ or@@ il mbara kwagh ser ve wa ishima . Kanyi i lu iyol@@ gen@@ gese ? Sha kpôô yô , shighe u M@@ an@@ ase lu hemen la , er afer@@ akaa anyom imôngo . M@@ fe u Yehova hemba gban Mose kwagh a inyaregh ki ma zua a mi la cii . Ma or tsô u nana ci@@ h@@ i a ta num sha as@@ ande aa a shi her a mba i gbe u vea lu nongo u Tartor la yô , ka Tartor u Aôndo jighilii je nan lu tan num sha ú ye . — Mpase 12 : 17 . Sha mimi yô , gba u hanma Orkristu nana ya ikyar a Aôndo , nahan kpa gba u se fa dedoo ser Aôndo ngu eren tom a nongo u Kristu u ú lu sha tar jimin cii la , er sha ayange a mbaapostoli la kpa lu nahan . Adam man Ifa yange mba ye kon la yô , lu ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato , nahan hingir isholibo . Shi er dooshima kpa a lu ityôkyaa i se eren erdoo a mbagenev yô , gba u kwagh u ior una gba se ishima sha ci u m@@ doo u ve doo se ishima la . Jigh@@ ilii yô , Bibilo ôr kwagh na kaa ér ngu “ Tor u tsôron . ” ( 1 Tim . 32 : 1 , 2 ) Nenge er ka sea zua a ijiir i y@@ eren ahumbe a taver man ur@@ a@@ ahumbe u ci@@ er@@ yol ve i lu se ken ishima yô ! Mba ve lu ken ikyuryan la mba kpuaa , mba iorov 14@@ 4,000 tseegh tsô . Nahan cii kpa , kwagh u hemban doon u se fatyô u henen hen Maria yô ka mcivir u yange civir ma aôndo ugen ga , saa Yehova tseegh , vea mba@@ jighjigh mbagenev la . Mbamaren av tes@@ em ér Yehova ka Or kpôô kpôô , u me fatyô u soon un shi lamen a na shi una fatyô u ungwan mbamsen av kpaa yô . Sha ashighe a ican a se lu ker ne , Yehova ka b@@ ar u@@ wo wase , u a lu zan zan gbem sha won yô . Sha iyange la Ter lam sha , á kaa ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô . ” A@@ veren a yange Yobu zua a mi sha ci u mci@@ e@@ aôndo na la na se ib@@ um@@ un i ‘ m@@ doom ma vesen ma Yehova a ser sha ci u mba ve suur sha a na ’ la . — Pasalmi 31 : 19 ; Yakobu 5 : 11 . Kwagh ne una wase se u hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov shi se de u cian ior kpaa . Yô , se sôn nen Aôndo a na se icighan jijingi na sha er se lu a jighjigh kua a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi agen kpaa yô . — Luka 11 : 13 ; G@@ al . A@@ kper@@ an tan imba la nahan ka kwaghbo kpen kpen . ( Yes . 48 : 17 ) Yehova ka a soo ér se zua a mtsera ken iwasen i un lu nan se la , hemban je yô , shighe u se lu yan ican la . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Ken inyom i 199@@ 9 la , m lu hen gar@@ a@@ ji u mat@@ oo , ikyua a I@@ f@@ i u K@@ am@@ o@@ ga@@ wa ken gar u K@@ yo@@ to , maa kasev mbagenev uhar va kohol mo her . ( Luka 21 : ​ 7 , 11 ) Yesu yange ta mbahenen nav icin ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ihy@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga . ” Kpa i mase tesen un ér Aôndo ngu va veren perapera sha ci u ior cii shin tar u ua lu wang , ape uumace mba ungwan tindi vea fatyô u zuan a bem u tsôron man msaanyol la . Ken mkur u kwa@@ van@@ yom u 18@@ 00 la , Mbakristu mba mimi , yange ve henen Bibilo nena , man hii nan ve yange ve za iky@@ ura ? Mbahemenev mba C@@ ôô@@ ci i T@@ su@@ aa la L@@ um@@ un a M@@ ôm - ken - U@@ pu@@ ee ? Ka nyi uumace ve k@@ an@@ shio u been a mini ? Takerada u i yer ér W@@ e@@ b@@ st@@ er@@ ’s N@@ in@@ th New C@@ ol@@ le@@ gi@@ ate D@@ ic@@ tion@@ ary la pase inja i u@@ tsa ér ka “ u zan id@@ y@@ u vea Diabolo . ” ( Rom . 1 : ​ 15 , 16 ) Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea fatyô u nengen er se lu yaren tom a iyua i kwaghôron i í ne se la , nahan alaghga vea dondo ikyav yase shon . ​ —⁠ F@@ il . Kwagh u Yesu a er ken Mateu 7 : 9 - 11 la tese ér Yehova ngu er ter u lun a dooshima nahan nena ? ( Mateu 6 : 33 ) Shi yange tese er kwagh la a lu hange hange sha u tesen mbadondon nav er vea eren msen he ’ Aôndo yô , ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” — Mateu 6 : 10 . Yehova yange yem Mbaiserael yô , tsua ve ér ve lu ikyurior na . Awa@@ shima u Aôndo yô ka u nom man kwase ve de p@@ aven ga . Shi we kpa gba u u nôngo u fa ve . Ashighe kpishi , zum u ior ka vea eren tom u pasen kwagh u Tartor kpoghuloo shi vea tese isharen i eren batisema yô , mbatamen mba ken Kristu v@@ é tema imôngo a ve sha u tôvon fan ér mba mbananjighjigh mba ve tsegh a@@ yo@@ la@@ ve sha ci u Yehova shi ve kom sha iky@@ aren i eren batisema sha er Aôndo a soo la . Nahan kpa , kwaghpasen una fatyô u been a mbamzeyol mba tar ne cica cii ga . ( Yesaia 5@@ 4 : 13 ) Pro@@ feti ne shi ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen a shighe u ior mba ken akuraior cii vea t@@ í@@ m nyôron ken mcivir u mimi u Yehova Aôndo lu@@ gh lu@@ gh sha u henen igbenda na yô . Kwagh ne na yô , a kô@@ r@@ cio u eren ityom i nongo u Yehova na un la , shi hanma shighe a nôngo a lu sar sar . Yesu nengen a ikpelaior i i̱ kuma udubu imôngo , i̱ k@@ ú@@ à mbau@@ angev mba torough ve iyol u nengen a na la kpa shami la yô , kwagh la kôr un ke ’ ishima . Mbashiada mba Yehova hen nahan . Ishim@@ a@@ verenkeghen i M@@ nder u Shin K@@ u la S@@ ú@@ è Se Nahan kpa , mbamsen mba mbadondon Kristu mba mimi mbara yô , Aôndo una ungwa ve , er kwagh ugen u Yesu a er kwagh sha mi sha kwagh u msen la a tese nahan . 1 : 16 , 20 ) Er Yesu a lu ityough ki tiônnongo u Kristu yô , ka un a hemen mbam@@ zough mba mbatamen cii ye . Een , hemba kporom ikyua a Yehova sha u ôron Bibilo sha hanma shighe shi eren msen shi gbidyen kwar sha kwagh u ú ôr la shi kohol imôngo a Mbakristu mbagenev . Mkaanem ma m@@ tar ma ma dondo ne i dugh ma ken mkaanem ma ate@@ jir la kure ijir a mi yô . Mba Yehova a doo ve ishima yô , u civir un ka ve ikyav ga . A kaa ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô . ” ( Mat . ( Yobu 19 : 20 ) Kwagh u Yobu kaa ér un war a kwa@@ v u kwagh u a shi nan kpa a lu a kwa@@ v ga la tese ér , alaghga tsô yange lu kaan ér un war a kwagh môm môm ga . Or@@ gban se fa kwagh u una na se m@@ ze@@ hemen u mimi yô . Gbenda u Yesu yange a ôr kwagh vighe vighe sha kwaghfan la na yô , an@@ zaakaa a na yange luun g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an shi luun a ma ityôkyaa ker ga ze . D@@ i vough e̱r yange Yesu kaa a mbahenen nav nahan , “ Aôndo yô , fa akaa cii ityô . ” — Mateu 19 : 26 . Er se lu zuan a atô@@ at@@ yev kposo kposo hen u@@ haregh asev sha tar jimin yô , doo u se time sha ieren yase , se dugh hanma kwagh u a tese ér se mba s@@ angen a s@@ ange sha dooshima cii ken a vese kera . Shi apostoli Peteru yange ta icin ér Diabolo ngu “ keren or u una ya yô , ” man “ or ” u a lu keren la a fatyô u lun hanma wase cii . P@@ ip@@ a@@ abaver ne pase m@@ kposo u inja i or@@ jighjigh ne a inja i p@@ ast@@ ô u mase me@@ men tom ne , ér : “ A nôngo num - z@@ wa@@ a ken iy@@ ou@@ ad@@ ua je a wa ikyo ga . ” Aluer mbatamen nenge or ngu nôngon gb@@ ev , man ve wa nan kwagh sha dooshima shi ve wuese nan sha akaa a dedoo a nan vande eren la yô , kwagh ne una fatyô u mgbegh@@ an nan u hiden eren kwagh u dedoo . ( G@@ al . Ka sha igbenda kposo kposo i nyi a fatyô u nengen shighe u u@@ ye laa ? Kwagh ne tes@@ em u suur sha Yehova , kera suur sha agee a am shin sha ior mbagenev je kpaa ga . Yehova nenge ior mba ve bee iyol ken tom u shir@@ en un la nena ? Se F@@ atyô u Z@@ an Hemen u L@@ un W@@ ang Ô@@ no@@ v nav mba kasev uta@@ an za kaa a Mose ér a na ve “ dyako ” ken Tar u Ity@@ endezwa la . Aluer u ngu eren pania yô , ka nyi ia wase u u za hemen u eren tom u injaa ne here ? Á soo kwagh u a hembe doon sha ci wase yô , shi ngu a tahav mbu una kôôm igbenda yase kpaa . Cii man shighe la yô , Mbaiserael dondo inja i dedoo i Yosua , nahan kpe ve iyol . Aluer se soo ser se ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Yehova “ Aôndo u bem ” yô , saa se dondo aeren a na , a a k@@ ou bem kpa ker la . ( F@@ il . Er F@@ ar@@ a@@ o k@@ an@@ shio u palegh h@@ ôn ne yô , a mough a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na , a gba z@@ endan ior mba vande kôron ve ikp@@ an la ityô , zan zan a za kohol ve shin kpe u Zege@@ mnger u Nyian . A shi nan kpa , lu pasen ior ér ve gema asema , shi lu tan ior icin sha mtim u a lu van la . 7 : 5 , 10 - 13 ) Yesu iyol@@ na yange ver ikyav i dedoo sha kwagh ne . 17 , 18 . ( a ) A@@ yange a masejime ne nga b@@ enden a vese nena ? Kpa i tes@@ em kwagh u i nger ken Aerenakaa 10 : ​ 34 , 35 la . I kaa her ér , “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ikyurior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” 17 : 10 , 11 ) Sha nahan yô , i ts@@ ôngo Aberaham man nomso mba hen ya na cii . ( Gen . ( Marku 1 : 17 - 21 ) Aluer se kange iyol yase ken kp@@ er u akaa a taregh ne je se gema akaa a Tartor se gb@@ ihi ken ijime yô , a vihi kpishi ! Doo u se zer zan mbagenev ken tiônnongo iyol shighe u se soo ser ve wase se u sôron mbamzeyol asev la ga . ( Ôr Mateu 19 : 11 , 12 ; 1 Mbakorinte 7 : 7 . ) Kwagh ne na yô , m hen u suur sha Yehova hegen hemba ave a tse ! ” la nahan yange ve wase se kpishi . ( b ) Ka kwagh môm u nyi yange er sha ayange a Noa la shi sha shighe u m@@ ve u Wan u or ne kpa a lu eren@@ e ? A shi nan kpa , shighe u icighan jijingi u Aôndo mgbegha un ve dugh icam i doon tsung i Pasalmi u sha 19 la yange hide umbur kwagh u as@@ an ne vindi vindi , nahan á kaa ér : “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo ; kwa@@ v@@ aôndo kpaa ngu tesen tom u ave Na . A shi nan kpa mlu u luun vea mbaapostoli sha ayange a tsuaa la na yô , lu a isharen i eren tom u m@@ ishen . Sha tar cii , i fa ve sha dooshima u sha inja i Kristu u ve lu a mi la . Se mba vough er Yesu nahan ga . ▪ “ Tartor Wou u̱ V@@ a ” — Kpa Ka Hanma Shighe ? ER N@@ AN V@@ E I GB@@ E U A ER T@@ O@@ M W@@ A@@ S@@ E U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H L@@ A T@@ OR@@ O@@ U@@ G@@ H T@@ OR@@ O@@ U@@ G@@ H@@ O ? 4 , 5 . ( a ) Zum u Yesu zu@@ lum ken ku la , yange er msen hen Yehova kaa ér nyi ? T@@ su@@ aa la m@@ ne u nan Aôndo jighjigh la lu kwagh u henen a hen ga . Mba a ishimaverenkeghen i va lu ken “ zege@@ ikpelaior ” i ia war “ zege@@ can ” i i lu van la . Akaa a yange erem ken uma wam la , na yô m fa mer ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i m eren hegen shin m ôron shin m tsough cii ia bende a uma wam ken hemen . Paulu kpa yange nger Timoteu washika kaa ér : “ U civir Aôndo man kwagh a kuman we yô , mtsera ngu sha mi vese . ” — 1 Tim . A ôr ken Daniel 12 : 8 heen ér : “ M ungwa , kpa m kav ga . ” Yange i za hemen u tsuan ve sha shighe u mbaapostoli la , man a̱ shi nan kpa i tsua iorov kpuaa tseegh ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve dondo la . Kpa tal@@ er@@ ada ugen ngu u u hembe pasen se kwagh u Or@@ gb@@ an@@ akaa yô , ka Bibilo . K@@ e ’ ngeren ne man ke ’ u a ve la cii se lu nengen sha ase@@ mb@@ er@@ akaa atar . Diabolo ngu tan k@@ ume ningir sha , ngu keren or u una ya yô , mhôônom tsô kôr un a mbayev ga cii . Hanma kwa u Satan a mee un cii yô , yange de@@ en ér imeen la i na una hungur a kwagh u una due ken ieren na la ga . 33 : 24 ) S@@ ar u tsung u va keghen mba a nder ve shin ku , vea hide a lu uma gbem sha won shin tar la gbenda . ( Yoh . Kpa cii man shighe la yô , gba u hanma wase nana lu a ishima i gbar gbar ! Gbenda u vesen u Yehova a maan se ken jijingi nyian yô , ka sha Bibilo , i̱ i̱ lu Mkaanem nam la , kua sha ikyev i nongo na . ( 2 Tim . K@@ un@@ ya kôr un u pasen er ishima i lu un ker la ga , á tôô ér ka ian i civirigh je un lu a mi i lun or u civir Yehova je ku@@ an ken tar u kp@@ an kpaa ye . — Genese 39 : 7 – 10 . R@@ on@@ i , u a lu anyom 25 la di kaa ér : “ M wuese kpishi er m wa uwegh u wasen mbagenev nahan . Kpa kwagh u una hemba lun a inja gbem je yô , ka he zum u i lu an@@ za a icighan@@ egh ang@@ ara nahan man a ne se u̱ nôngon kwagh sha u eren tom u kwaghpasen man kwagh@@ tesen u Mbakristu la . ( b ) U nenge nagh ku ip@@ aa kura nena ? I na se ib@@ um@@ un ken takerada u masetyô u Bibilo la ér : “ [ Aôndo ] Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” Shin ú er nan man ú kaa a anmgbian wou wer : De , m@@ ̱ dugh u ani@@ v@@ ur@@ kon ken ishe , man nenge , g@@ ung@@ ur@@ kon u gem u lu u ken ish@@ ee ? ” ( Ôr Anzaakaa 15 : 28 ; 17 : 27 . ) Ashighe agen iy@@ ugh i hen atô u nom man kwase ka i na ve kera lu ken mzough ga , nahan kwagh ne a za hemen shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je kpaa . M@@ ve u i kaa ken Mateu ityough 24 man 25 ér Yesu “ va ” la ka u sha gbenda môm tseegh ga . U er nan ve u wase mbayev ou vea undu mimi ga ? Er se lu Mbakristu yô , se kpa se mba keghen iyol ser á tôv se a ican . I@@ nya lu kpishi hen ningir la i i kaha i ga yô . I m@@ ô@@ ôr ve ken iyou i TER , á kpe ve iyol ken ity@@ e@@ mbe i sha ishigh ki iyou i Aôndo wase . Akaa shon yô , ka mci@@ e u cian Yehova man imoshima i wang man shi u kwagh a kuman se . • sha u van@@ den keren Tartor u Aôndo man perapera na nena ? • A@@ ka@@ ang@@ eren a I@@ vangeli la pase nyi sha kwagh u mlu u Yesu ? Aluer se hide a ayol a ase ijime , se gema hen Yehova ser a hemen se yô , se fa keng ser Yehova una de ér se zua a na . — Anzaakaa 15 : 29 . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Yesaia er tom na u profeti la hemba anyom 45 , zan zan inyom i 7@@ 32 C.S.@@ Y . , sha shighe u hemen u Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia la . Apostoli Paulu lu or u eren tom i@@ vangeli sha gbashima , nahan á ôr a mbatamen mba ken Kristu mba ve lu ken E@@ fese la wener : “ Ity@@ ough y@@ uh@@ wam sha u pasen ne hanma kwagh u lun a inja ga , man u tesen ne akaa ken igbar man ken uya enev kpaa ga . ” Kwagh ugen yô , ieren i Bo@@ a@@ shi kpa tese wang ér Ru@@ tu er kwaghbo ga . ( Mbaefese 6 : 11 – 18 ) Ikyav mbi u@@ ty@@ aav mb@@ in kua ‘ per@@ utya u perapera la ’ kpaa . U sôr ian u ver sha er u y@@ aan kwagh vea tsombor wou imôngo , nahan u hemba lun a ian i seer lamen iliam i injaa vea mbayev ou ve@@ e ? Doo u iky@@ aior ia wa ago@@ yol sha ci u mlu u ken hemen nena ? A sôn iveren , maa a co@@ on i@@ kpen bredi la shi a tôndo ish@@ u la ker . Ka aeren a nyi nahan i fe Mbashiada mba Yehova sha mi tseegh tse@@ egh@@ lee ? Ka aan a nyi dyako la yange bugh sha ci ve ? A er tom ne anyom 40 cii ve i va mase timin Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la ye . Satan Diabolo fa er kwaghwan u Yehova la una war uma yô , nahan a soo ér se de dondon kwaghwan la ga . Akaa a se tim sha mi wuee ken injakwagh ne la , wase u nena ? Yange í ii or@@ kasua ugen ken tar u New Ze@@ al@@ and akaa a ken mat@@ o shi í ii un i@@ kpa a akaa a injaa ker . Lu tôv@@ ac@@ an ! Sha mimi yô , paradi@@ so ne sar se je gande ! — Yesaia 9 : 6 , 7 ; Mpase 21 : 4 , 5 . Nenge it@@ ine kwagh@@ ngeren i i kaa ér “ When They Read It and How They B@@ en@@ ef@@ it ” [ Shighe u Ve Ô@@ ron Takerada man Mbam@@ tsera mba Ve Z@@ ough a M@@ i La ] , i i gber ke ’ Iyoukura [ zwa Buter ] i Me@@ i 1 , 199@@ 5 , peeji 20 - 21 la . A kaa ér : “ M ngu yevese zan hen ik@@ ighir i i ver la sha u zuan a i@@ wua i m@@ yila u a sen sha , u Aôndo A lu yilan ken Kristu Yesu la . ” ( F@@ il . Sha nahan yô , a gema u@@ g@@ al@@ ôn mbam@@ ng@@ er@@ ev 1@@ 00 ( shin ul@@ it@@ a 3@@ 8@@ 0 ) nahan hingir “ wain u dedoo . ” Sha iyange igen yô , se zua a washika u doon kpishi u af@@ ishi a bran@@ ci nger se yô . Kanyi ia wase mbamaren u wan ishima , vihin ishima a ônov vev fe@@ fa ga ? Kwagh ne a lu inja er se nenge a Or@@ tesen wase u He@@ mban , Yehova , shi se ungwa kwaghôron ken ijime yase , ngu kaan ér : “ Ka gbenda je ne , za nen sha u ” nahan . — Yesaia 30 : 20 , 21 . Aluer ve kohol ve ga yô , mba@@ kwa@@ re@@ v mbara vea hide a ta num sha a ve . Shi ikyav tese ér mbagenev lu tesen akaa a van a any@@ iman . M Z@@ a Hemen u Eren Tom Ng@@ egh ken N@@ ongo u Yehova Hanma Shighe 29 Yesu Kristu soo ér se tile sha kwagh u se tsough ser se lu ikp@@ an i Aôndo la . ( a ) “ Awa@@ shima u tsôron ” u Aôndo la ngu a nyi ikyav hen orumace u ungwan t@@ indi@@ i ? Kpa se fatyô u lun a vangertiôr ser cii man “ zege@@ can ” a bee nahan a pase iti i Yehova a hemba er i vande pasen í la ica je . — M@@ p . I@@ c@@ er i vi@@ di@@ o kua í i yer ér D@@ V@@ D la man an@@ umbe a sha kô@@ m@@ pu@@ ta de ish@@ ar ken kasua . I yila Mbakristu mba mimi ér “ mbatomov mba mimi mba sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo sha igbenda kposo kposo . ” Shi igbenda ne yange i kar ken ak@@ ô man ken u@@ deser@@ ti kua sha i@@ wo cii . D@@ ugh igbenda i dedoo i ken Tartor u Roma la kera kpa , Mbaromanu yange ve zenden shin ut@@ so . Se mba dugh ken ru@@ um@@ you u se kôr ha@@ ya her la yô , se fa ape se hii u keren un ga , nahan se gba hiin zende tsô . 2 : 15 ) Kpa kwagh er vihi yô , Yehova gba Adam man Ifa kwagh ga , shi ian i yange na ve i tsuan kwagh u ve soo la kpa gba ve kwagh ga . Ka nyi i doo u se fa sha kwagh u m@@ vese u ken jijingi ? Kwagh Gba sha Kwagh u Or u Nan Nen@@ gen Tom u U Eren Y@@ ôô ? 7 / 15 Maa nana time sha kwaghwan u Bibilo sha ikyaa shon . ( 1 Kor . Mba H@@ enen B@@ em , Ka Ity@@ av Ga ( Ps . 40 : 8 ) Or@@ tom u sha utar u i er kwagh na ken injakwagh i Yesu la , yange cia or@@ vesen na , lu nengen ér ngu or u wan ver - ver , u taver kwagh kpishi . Ny@@ ityô ican i se lu yan hegen cii a va kar a i kera . Anmgbian u hiihii la kaa ér : “ Er tom u m lu eren vea anmgbianev mban ne u lu u civirigh nahan kpa , mlu u m lu a ve kôôsôô la na yô , m nenge a m@@ yem ve , shin er i tsegh ve sha jijingi nahan kpaa . Ka sea wa ishima a atsan a karen jighjigh wase u nan nahan , mbagenev ve nenge tom wase u pasen kwagh la nena ? Kanyi i̱ gem i̱ ere ? 10 : 12 , 13 ) Í nger ityom ne ken ngeren u a lu a itinekwagh ér “ I@@ t@@ yom i Aôndo a Ne Se La , ” ngu sha peeji 22 . Sha shighe ugen la , mba@@ kwaghaôndo mba hendan a mbadondon Kristu lu mgbegh@@ an mbatamen mba ken gar ugen ijime kaan ér : “ Ior mba ve vihi tar cii ne , ve va heen kpaa , . . . mba eren akaa a hendan a atindi a Shi@@ sar . ” U er nan ve u palegh u ôron kwagh u u hide u vaa af@@ an@@ yô ? Z@@ a Nen Hemen u Eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor A@@ ik@@ ighe E@@ i , gadia ve , “ fa ma kwagh ga . ” [ Mkaanem ma sha peeji 15 ] 119 : 7@@ 2 , 9@@ 8 , 10@@ 1 ) Ú henen Bibilo hanma shighe kpa ? 22 : 22 ) Shin er Yehova tsaha ve nahan kpa , a kera na ve m@@ tsaha er tindi na tese la ga . U@@ wer môm ngu kar yô , or u cir@@ in ken bu@@ ter - makeranta na la ôr washika ugen k@@ el@@ ase na cii ungwa , lu wuese Gi@@ sel@@ le sha ieren na i mimi la shi wuese tsombor na kpaa er ve ne un ityesen i dedoo shi ve y@@ ese un ken kwaghaôndo tsembelee yô . U tesen ikyav yô , mlumun u sha mh@@ ôôn u Yehova ngu a mgbegha un a yima se . I@@ wuese i se lu a mi sha averen a se lu zuan a mi er se lu civir Yehova , Aôndo u mimi la ia wase se u lun ken mzough , geman yangen ah@@ on a gban hen atô wase . 12 : 4 ) Ngeren ne pase er kwaghôron u profeti la a lu kuren sha mi , sha gbenda u vesen yô . ( Yoh . 13 : 21 - 27 ) Shighe u u@@ sho@@ ja za u za kôron Yesu ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la kpa , a pase iyol na hen a ve gbar gbar . Ú Ge@@ ma Ú K@@ aa W@@ er Ny@@ i ? Ka sea hen Mkaanem ma Aôndo shi sea er kwagh u ma kaa la yô , se venda Diabolo , kpa se gema se kporom ikyua a Aôndo . ( N@@ um@@ er@@ i 3 : 30 , 32 ) Nahan cii kpa , lu or@@ vesen u ken Iserael u lu a civir yô . 8 , 9 . ( a ) Er nan ve i doo u mfe man jighjigh u nan wase una za hemen u v@@ es@@ ene ? * ( M@@ al . 3 : 1 ) Yange doo ve a an@@ nongo u Mbah@@ enen Bibilo , u tese ér Yehova man Mkaanem nam doo un ishima sha mimi la . U se kôron iyol tsaha sha akaa a a lu a kiriki la ka a taver se ishima u kôron iyol tsaha sha akaa a a lu a vesen la kpaa . Hen ya ugen di , kwase ugen kaa a mo ér , “ T@@ a@@ mber mo kpuaa , ” maa a hide a wu@@ h@@ we h@@ unda . W@@ ea lu hen ijiir i tom u lu ican u zuan a mi yô , alaghga ishima ia mgbegha ú ker u ngohol nyityô tom u i ne u cii . ( Pasalmi 41 : 13 ) Se time sha Pasalmi ne nahan ishima mgbegha se ker u wuese Yehova ga he ? Se fa ser Yesu yange va shin tar ne ér una va na se mkpeyol man inyaregh kua uma u lun gbem ken tar ne ga . ( Mateu 24 : 14 ) Nahan kpa , mbatyomov mba pasen loho ne iyol ve ga . Nahan kpa , kwagh za nahan ga . Kwagh u Yehova er la lu shami gaa ? ( Ivur 3 , 14 ) Akaa shon agen yô , ka ityav mbi vesen man ij@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger sha ajiir kposo kposo shi ior vea lu vendan atindi seer a seer man m - ban u dooshima shi mbahemenev mba kwaghaôndo vea lu me@@ en ior shi tsu@@ men a ve . Alaghga Mbakristu mbagenev vea ng@@ ur@@ en henen sha kwagh u tseghan ayol a ve sha ci u Aôndo shi eren batisema yô , vea pine ayol a ve ér , ‘ Hii nan ve i gbe u saa me tsegha iyol yam sha ci u Aôndo keng ve me civir un@@ u@@ u ? ’ ( b ) Er nan ve á fatyô u kaan ér mba veren mbakur@@ an mba Mbakristu sha icighan ji@@ jing@@ ii ? B@@ ru@@ ce kaa ér : “ M@@ ôm ken akaa a vesen a mbaapostoli hii ôron ken kwaghaôndo ve u pasen yô , lu vangertiôr u ve tese sha u ôron ior akaa a ve kpa ve vande fan la ; ve kaan a ior ér , ‘ Se nenge akaa ne ’ tseegh tsô ga , kpa shi ve kaa ér , ‘ Er ne kpa ne fe nahan . ’ ( Aerenakaa 2 : 22 ) . ” Kpa iv@@ a@@ ap@@ aven i i de ish@@ ar hegen ne tese ér ior kpishi nenge ivaa ér ka di mzough u vea fatyô u undun un hanma shighe u ve soo cii yô . — 2 Tim . ( 2 Mbakorinte 6 : 14 - 18 ) An@@ umbe a i eren sha ajiir a eren an@@ umbe aa yange ityô cii lumun a mi la je kpa , yange á mgb@@ ough a hông@@ or shi awambe a zende te@@ mbe . ( Aerenakaa 4 : 13 - 29 ) Yehova yange ungwa msen ve ne , nahan taver ve sha icighan jijingi , man er mbahemenev mba Mbayuda ayol a ve yange ve va ôr ken masejime nahan , yange ve “ iv Yerusalem ” a ityesen ve la . — Aerenakaa 5 : 28 . Ka nyi i lu ze@@ ge tempel u Aôndo u ken jijingi laa , man yange i ver un hanma shighe ? Kwagh@@ bo u a lu ken mciem ma ku@@ ugh yô , ma a fatyô u nan or v@@ ôron nahan kera ember uma ga shi vihin vangertiôr u or sha u henen ér uma ngu a awashima ga . K@@ era je kpa ka ken Paradi@@ so je i gbe u orumace nana lu ye . Ka unô jighilii nahan se fatyô u veren ishima sha kwagh ve ? “ De@@ en Ior A@@ ka@@ abo a Ve ” Nahan yô , gbenda u se nengen tahav vev la ngu b@@ enden a ikyar i se ye a Kristu la jighilii . V@@ ang@@ er@@ tiôr u se lu a mi ken mk@@ or u Yehova la wasen se ken tom@@ shir@@ en nena ? A wa ishima u wan iyol sha mkombo ai@@ k@@ ighe la . I@@ T@@ Y@@ ES@@ EN i Yesu Kristu igen yange i taver mbahenen nav mbagenev , nahan ve undu un . U ôr ngeren mba wanakiriki u jighjigh a nger sha kwagh u ajiir a sha In@@ tan@@ et , a lamen a ior her la cica cii ve@@ e ? T@@ ahav man inyaregh man m@@ fe@@ takerada u tar ung@@ un ú lu a mi cii kpa ua fatyô u nan se iyua ne ga . Shighe kar yô H@@ a@@ man hingir m@@ u@@ e tor . Un lu or u k@@ enden a iyol na sha tsung . Zege@@ ikpelaior i lun iorov umiliôn umiliôn “ due ken hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa , ” ngi civir Aôndo ken mzough . Nahan a b@@ am Yehova je gande . — 1 Utor 16 : 30 - 33 . Ikyav i Mose la shi tese se ér , gba u se hemba veren ishima sha ian i se lu sha mi , shin sha tahav mbu se lu a mi la ga . ( Pasalmi 119 : 10@@ 6 ) Mayange je se tôô Bibilo i henen shi wan zwa ken mbamkombo mba Kristu la ser ka be@@ er@@ kwagh ga . [ F@@ o@@ to u sha peeji 9 ] Ikyav i tesen yô , ayôôso yange gba hen atô u mbaapostoli mba Yesu sha kwagh u or u nan lu or@@ vesen yô , nahan Yesu kôôm ve . Sha nahan yô , Yehova “ sôron gbenda u mba i doo Un a ve la . ” ​ —⁠ Anz . ( Mat . 10 : 16 - 23 ) Man shighe u or u hen tsombor wase ka nana venda loho u dedoo u Tartor ne shi nana hendan a vese yô , i hemba nyoon se cii . — Ôr Mateu 10 : 34 - 36 . Kpa ken ishima i ngô la man wan na yô , ma saan ve iyol ga , sha ci u ve per tindi u Aôndo , nahan ma ve u@@ le kpishi . ” Ka m@@ hembe u sha tar cii , shin hem@@ en@@ tor je la . Ken mhii u kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 50 la , Mbashiada mbagenev ken tar la eren tom u pasen kwagh ne sha u tilen sha gbenda nan ior ityakerada i kiriki kua um@@ ag@@ az@@ in , man lu cii gbenda u ve pasen kwagh je ne . A ieren shio yô , hanma jighjigh u nan cii una lu u gbil@@ ini@@ gh . A@@ kav a se ter sha heen ne tese se nyi ? Un@@ de nen sha u@@ wo , za tôô nen iky@@ on , va maa nen iyou ne , Mo kpaa i̱ saan Mo iyol a i , M@@ ̱ zua a icivir , kape TER A kaa ne . ” Gbenda ugen u ua wase se ve se seer u ôron akaa a a lu mbagenev a inja yô , ka u henen sha kwagh vighe vighe . Ka ityôkyaa i nyi yange Aberaham lu a mi u nan mnder u shin ku jighjigh ? Saan we iyol u fan er se lu tswen ga kpa ? — Ô@@ R K@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O YO@@ U • Ka kwagh u vesen u nyi una wase se ve se de u z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaaka@@ av@@ a ? Ter ú u sha la soo ér u̱ zua a kwagh u a doo i hembe m@@ doom ma a@@ y@@ ang@@ em kpuaa ma ken tar ú ú lu karen kera ne ca yô . A nger ken ka@@ a@@ de u tindi C@@ ar@@ ol a mi la ér , un er batisema un hingir Kwa@@ se@@ shiada anyom 40 ken ijime . Er m na jighjigh mer ka Aôndo U@@ hemban@@ sha la tseegh a lu a tahav mbu tôôn uma u or kera shi a hembe ku agee yô , m lu zamber a na ken msen ayange ayange mer a war T@@ erem . I@@ wanger i Yehova I@@ a Z@@ a Hemen u M@@ on@@ don Sha iwasen i Yehova yô , we kpa u fatyô . Apostoli Peteru nger ér : “ Z@@ ende wen u hen atô@@ at@@ yev u̱ lu wanger wanger , sha u aluer mba lamen sha a ven er ka mbaaferev yô , ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Aôndo sha iyange i Una va sôron ne la . ” ​ ​ —⁠ 1 Pet . ( b ) Aluer or u nan ye bredi shi nan me wain la nan er isholibo i vesen yô , doo u nana er nyi ? Bibilo kaa a vese ér akaa nga kpishi , a i gbe u se er yô . K@@ era ka u henen a hen ga , we kpa ú lumun wer ior kpishi mba fe veren ishima sha ityom i Aôndo i kpilighyol ne ga . Ken inyom i 199@@ 9 la , anmgbian Hi@@ ro@@ o bee M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom u i er ken tar u J@@ ap@@ an , shighe u lu anyom 25 la , nahan anmgbian ugen u tesen ken makeranta ne yô , taver un ishima ér a za pase kwagh ken tar u ken won . ‘ Eren akaa a dedoo . ’ — Ps . W@@ ea soo u seer timen sha kwagh ne yô , nenge takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , peeji 19@@ 5 - 19@@ 7 . Hii shighe la je , m@@ yo@@ ho@@ m am kera hemba 30 ga . I@@ ca a kera gba ga tsô , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i aa ta ityav sha mbacivir Yehova . Ka tom u mbamaren mba ve lu Mbakristu la u nengen sha iyol@@ wu@@ h@@ an i ior mba hen tsombor ve la keng je 32 : 11 - 20 ; 33 : 1 - 4 . Kwagh ne wase se u za eren tom hen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . Er m fe nahan yô , kwagh la wasem m ngu a imoshima i wang shi mgbegh@@ am u eren kwagh u m fetyô la cii sha u wasen ior ve fa mimi u sha kwagh u Yehova Aôndo wase u a zu@@ ngu mhôônom la ! ​ — Heb . Doo u se nenge mbamkombo Mbakristu nena ? Aluer ka nyi je yange ia er kpa , Yehova Aôndo na i nger icam i i lu msen ne hen shighe u ior nav lu ken ican la . Yesu ver se ikyav i vesen er se palegh am@@ een yô . Davidi yange er asorabo a vesen ahar sha kwagh u er a U@@ ria man kwase na B@@ ate@@ she@@ ba la . ( Yesaia 26 : 17 , 18 ) Kape mpase u í pase Iserael u Aôndo ken inyom 19@@ 19 i tu@@ h@@ wa la kpa tese ikyav ér ka sha iwasen i Yehova je la . Shin er Satan a an van@@ ger a mba ve lu ior mba civir Aôndo nahan kpa , gba u se cia ga . Ve gba ah@@ on ne a Mba@@ apostoli , nahan er ah@@ on ve ne lu a mimi yô , Mba@@ apostoli mban vihi shighe ga je maa ve tsua kwagh u a er sha u sôron zayol la yô . Or@@ t@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el yange ôr Maria tom u una er sha u kuren awashima u Aôndo yô . P@@ a@@ olo maa tôô takerada na nger sh@@ imi ér : “ M@@ sen : Aluer ka mimi yô , wase se se za hemen u eren tom u pasen kwagh hanma shighe ne , shi se de v@@ ôron ken jijingi ga , shi se lu mbamaren mba veren ikyav i dedoo . “ We , u U ongo msen [ ne ] , ka hen a We man uuma cii vea va ye . ” — P@@ S . “ Or@@ jir u K@@ asev mba C@@ ôgh@@ olo@@ v ” ( Genese 8 : 21 ; Pasalmi 5@@ 1 : 5 ) Nahan mbamaren ve fa ér Satan ngu tan num sha mbamhen mba ônov vev sha u me@@ en ve . U soo wer u kôôm mbayev ou ve civir Yehova . A kaa ér : “ Ka cii nongo u m fe ior vev ve pav ker sha ci u ihyom shin h@@ ua shin ts@@ wam shin ieren i ior wan ayol a ve ikyo tseegh ga je ne . ” Ka akaa a injaa a nyi mbamaren vea wase ônov vev u eren@@ e , man ka gbenda môm u nyi mbamaren vea er kwagh nee ? • Se hen u kôron kwaghbo ihyom nena ? M na jighjigh mer ikyar i se ye la ia fatyô u hemban nyityô ican i̱ se tagher a mi ken hemen kpaa . E@@ i , gadia iky@@ aior i í lu Mbakristu kpishi ngi eren nahan . U tesen ikyav yô , wanye ugen u lun anyom 4 , mba yer un ér An@@ dre@@ w , a fa er una kar ikyua a org@@ anden ve a lu sha icivir yô . ( Mbagalatia 5 : 22 ; Mbaefese 2 : 8 ) Maria yange nôngo kwagh kpoghuloo sha er una taver jighjigh na yô . U ôron kwagh kpishi ga yô , ka kwagh u a ne ve hanma inyom Mbashiada mba Yehova ka ve kohol sha iyange i Yesu kpe la sha u umbur nagh ku ip@@ aan ku Yesu na sha uma na la je la . U@@ ter Vea Z@@ a Hemen u L@@ un Iky@@ ua a Ô@@ no@@ v V@@ ev Mba N@@ om@@ so Nen@@ a ? 1 / 1 Ior mba sha tar ub@@ ili@@ on imôngo . Paulu yange ôr ishember i ken zwa Grika igen sha u pasen kwagh u mtim na ne , man inja i ishember shon yô ka u “ he@@ mb@@ en kwagh avur avur sha u c@@ a@@ ghen un vindi vindi . ” — I ôr mkaanem man ken takerada u V@@ ine@@ ’s Com@@ ple@@ te Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld and New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds . Nahan cii kpa , saa se lu ken mzough vea na sha u eren ishima na ve se zua a iveren ye . — H@@ a@@ g . Ashighe agen ka i taver se u wan ishima a mba ve doo se ishima la . M@@ ter u i ter ij@@ ôô man usu ken ivur la ijiir i môm la seer tesen mtim . . . . Mbahemenev mba Shin T@@ ine ka ve na nyi i@@ wa@@ sen@@ e ? Kanyi jim i ve a mzeyol nee ? Yehova tsua ior mbagenev ér ve tema tor a Yesu imôngo shi ve ôr ijir sha shighe u iyange i ji@@ righ i ia tôô anyom dubu la . A nger ér : “ Gadia ne yô , anmgbianev , i yila ne sha u ne@@ ̱ lu ken uiky@@ angen ga , kpa mlu wen u ne lu ken uiky@@ angen ga la yô , a̱ de hingir ityôkyaa i iyolough ga , kpa eren nen ayol a en tom sha dooshima . ” Hanma shighe u mea dugh kwaghpasen cii , i lum er Yehova ungwa mbamsen av nahan . Shi se time sha kwagh u orgen u yange hen ér Aôndo fa un , kpa va hingir u mor@@ on iyol nahan mase kaven er Yehova venda un yô . A soo ér ior ve tsua u civir un a asema a ve . ( Mbaheberu 12 : 2 ) I@@ jiir ne kaa ér Yesu “ wa kunya ik@@ o ga . ” Kpa ica a gba ga tsô una kav er mhen na la a lu u shami ga yô . Anmgbian Jo@@ han@@ n@@ es R@@ au@@ the , u yange nengen sha tom u tesen tser ne ken tar u P@@ ol@@ and , man tar u i yer hegen ér C@@ ze@@ ch R@@ ep@@ ub@@ lic la kaa ér , ior kpishi yange ve na mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi vev ér i za ve inya . Aluer hanma shighe se mba umbur ser “ TER ver iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough dông sha U@@ sha , tartor Na kpaa ngu sha won cii ” yô , ishima ia mgbegha se u suen hemen na . — Ps . Yesu kpa yange ôr imba kwagh la a mbagenev mba ve na un jighjigh la , a kaa ér : ‘ Aluer ne@@ a lu ken kwaghôron Wam zan zan yô , ne mba mbahenen A@@ v mimi je ; man né fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ’ ( Yoh . A yem ke ’ ya na , a na jighjigh ér mimi je lu Yehova k@@ ù@@ r@@ à un ye . Kpa a hen kwagh u uma u Davidi ken Bibilo man takerada u In@@ sight on the Scriptures la . I@@ b@@ aver igen i i dugh hen M@@ akeranta u T@@ im@@ en sha M@@ lu u U@@ iky@@ asen u ken gar u B@@ er@@ n ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land la kaa ér : “ U@@ if@@ i mba vesen mba sha tar cii hii sha i@@ wo . 35 : 3 — Ici@@ ghan@@ are@@ ki la lu h@@ an ve Yo@@ shia kaa ér i tôô un i va a mi ken tem@@ pe@@ le ? M@@ lu u se lun uma la jim kpa na se ityôkyaa i wuese Aôndo nena ? A iwasen la shio yô , akaa kpishi ma a hembe se u eren . Shi kwagh u hemban cii yô , Yehova ngu wasen se , nahan uma wase ngu se a inja . “ Mba ve lu a vese , hemba mba ve lu a ve la iyenge ” Aluer se soo ser kwagh ne a va b@@ ur se a b@@ ur ga yô , a gba u se ‘ lu per gen@@ g ge gen@@ g . ’ ( 1 T@@ es . S@@ aa se fa mhii u or ve se fatyô u fan ityôkyaa i Aôndo a ne ian ér uumace ve ya ican man kwagh u a we ishima u va eren ken hemen sha ci ve la ye . I@@ t@@ yom i Eren ken T@@ i@@ ônnongo Elisha yange ngohol or inyaregh shighe u a bee nan angev sha tahav mbu Aôndo na un la ga . 5 , 6 . ( a ) Ka an@@ zaakaa a li@@ hen ga ahar a nyi yange Yesu ô@@ r@@ ôô ? Aluer u vihi shighe cuku tseegh u eren kwagh vea kwase wou shin or@@ ya wou yô , a taver un u nan jighjigh ér ivaa yen la doo u . Mkaanem man ma taver se ishima ga he ? Ka ikyav i nyi Yesu a ver sha ci wase , man aluer se mba dondon un yô , kwagh ne una wase se nena ? Nenge ase er wan@@ iky@@ und@@ an ka nan hen zende yô . ( Marku 12 : 13 - 17 ) Nahan mba ve lu sha ikyev i Kristu mba eren sha atindi a gomoti á a hendan a atindi a Aôndo ga yô . ( b ) Er nan ve ashighe kpishi ka i hemba doon u pasen ior kwagh ken ijô ve ? Yesu yange na mbaapostoli nav tahav mbu mbu gande orumace yô , á na ve “ tahav sha u@@ jijingi mba hông@@ or@@ ou@@ v er ve̱ dugh ve , man shi ve̱ bee hanma inja i u@@ ange man hanma inja i m@@ kpe@@ yol@@ ga ” cii . Ka Satan , or@@ ihyom wase u vesen la a soo ér se hen nahan ye . Er u nôngo a ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange la Hen ase er u fatyô u kôron azende kpishi yô . I@@ gbenda ne nôngon u lun ken hanma vegher u Tartor la jimin cii . Nahan kpa , ve cii ve ungwa loho u dedoo , ve lumun ér i hen Bibilo a ve shi ve gema uuma vev , nahan ve va ken mimi . Yange i tsegha k@@ we u Lev@@ i sha ci u Yehova , ve eren un tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el shi mba va maan temple yô , ve eren un tom ker . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) Bibilo ôr kwagh u ior kpishi mba yange ve er msen hen Aôndo , ve pase un mbamzeyol vev yô . • shighe u ior ve soo u ungwan loho wase ga shin se lu tagher a ah@@ endan nena ? 20 : 35 ) Nahan kpa , doo u se cii se gbidye kwar sha mlu wase zu@@ lee , sha u pinen mbampin mban : I@@ gbenda igen ngi i se fatyô u seer eren tom u Tartor yôô ? 6 : 5@@ 7 ) Se kpa ka Ter a ne se uma ye . ( Ps . Se hemba kporom ikyua a Yehova , shi a seer s@@ aren se u civir un er se fetyô la cii . Er i tese ken ikyum@@ hi@@ ange i hiihii man i sha uhar ken kwagh@@ ngeren ne nahan , Yehova yange tindi ort@@ yom ér a za ôr apostoli Yohane loho . Se zua a iwasen sha u lun imôngo vea mba@@ beenyol mba ve civir Yehova la nena ? Heela tseegh ga , Aber@@ am una er ikyum@@ utya i ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbak@@ an@@ aan cii kohol kpa fatyô u hemban ve ga la nyi ? Se mba eren ivese kera yô , mo vea E@@ s@@ ther se due se lu tsan ken won u Betel . N@@ gi@@ se Yehova tese wener as@@ an ngee je ci@@ er iyol , gadia á kar iyenge i as@@ an sha “ wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger . ” — Genese 22 : 17 . E@@ i , a ôr kwagh hemba he@@ ela . Vea ng@@ ur@@ en eren kwagh ne yô , mkaanem ma Yesaia 11 : 9 mara ma a kure . Ma kaa ér : “ Tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” Ka atô@@ akyaa ag@@ enegh a a ne ve i lu kwagh u se fatyô u suur sha Yehova shi i doo u se suur sha a na keng je ne . A@@ tesen a ve ne na yô , ior kpishi na jighjigh ér ku ngu keghen ve nahan gu@@ da vea er uma sha ishima ve . ( b ) Dooshima been mayange ga nena ? 2 : 3 ; 3 : 16 . ( Mbaheberu 9 : 24 ) Mbaiserael yange ve eren iniongo igen i i til sha ityough ki mnder na ne yô . I@@ t@@ yom ne lu i̱ vesen kpen kpen . — Gen . A@@ vur ne kaa ér yange a hingir pe@@ pe yô , or u eren tom ken ya u tor , u “ kuran kasev la ” a hide a yem a an@@ u@@ un@@ au@@ kase a a nyer hen tor la hen iyou i u@@ kase i sha uhar la . Kwagh ne zua sha ityendezwa i Yehova yange er a Aberaham la , á kaa ér : “ T@@ so@@ mbor [ vor ] wou ua ngohol h@@ und@@ ag@@ ar u mbai@@ ho@@ mov mba u , ua hingir u ve ; nahan akuraior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou . ” Mkaanem man ma a wase u pasen ityôkyaa i mbayev mba ve lu Mbashiada ve eren akaa agen , shin ve eren ga yô . Nahan ave a mba@@ adu@@ av wa sha akaa a pati@@ i ne er ve nyi ? Sha nahan yô , Kwagh@@ aôndo u Mbakristu u mimi la ngu vesen seer a seer . ( Yosua 9 : 16 - 19 ) Yehova yange lumun a ikyuryan la kpa ? Ken inyom i 19@@ 5@@ 2 la , se hii tom u sôron atôônanongo . Aluer se pase un mbam@@ nenge asev man asaren a ase kua akaa a nan se ishim@@ any@@ ian la sha mimi yô , una wase se u fan kwagh u a lu se ken ishima yô . Aôndo ngise yôô ér orgen u i yilan un ér Shi@@ ru@@ shi yô , una hemen ior vea za hemba tartor ugen ityav . Iyou i yange i yô@@ h@@ ôr hen gar u Se@@ ou@@ l , i se vande t@@ eren kwagh u i ken ngeren ugen la kpa , lu mbahemenev mba gomoti ngohol ing@@ y@@ at@@ u hen kô@@ mp@@ eni u i na u tom u maan i , u yange u fa dedoo je ér aluer u na mbahemenev mbara ing@@ y@@ at@@ u la yô , vea kera han@@ ger ér saa ve maa iyou shon sha ikyav mbi injaa shi ve er tom la sha gbenda u vough keng ga yô . ( Mbaheberu 10 : 34 ; Mbaefese 1 : 18 - 20 ) Er ve lu pasen kwagh zan a mi her la , ve nenge a ikyav i tesen ér jijingi u Aôndo ngu a ve , man akaa a yange er ve ne cii lu ityôkyaa i seer nan ve iember . — Mateu 5 : 11 , 12 ; Aerenakaa 8 : 1 - 40 . I T@@ sen@@ gaôron M@@ lu u ken Hemen u Dedoo Satan gba ah@@ on kpishi sha ieren i dedoo i orumace eren kwagh u a lu u mimi la , nahan Aôndo na un ian ér a tese mimi u kwagh ne , kpa ngu nengen kwagh u a lu eren la shi a ver un ak@@ ighir kpaa . ’ U geman akaaôron a ke ’ Bibilo eren an@@ umbe a mi , amba er ijir i Solomon yange ôr u@@ gb@@ ag@@ a@@ mbau@@ kasev uhar la nahan , ka a na kwaghhenen u he ’ tsombor la a hemba zan kera Inja na yô , Aôndo ngu eren tom a Yesu sha u kuren awashima na . Mayange je se dondo ieren i pu@@ un ior shin ôron mbagenev ijir , i̱ Satan a samber a mi la ga . — Mpa . T@@ ôôn ior ken ku yemen a ve ér ve za lu ikyua a na ga . ( Mateu 26 : 43 ) Kpa , Yesu kaa a ve ér : “ K@@ ur@@ an nen , eren nen msen sha er né gba ken imeen ga yô ; jijingi yô , rumun , kpa iyol yô , ngi a agee ga . ” — Mateu 26 : 41 . Yehova yange wase se se hii u civir un , nahan mayange una kende se ér se civir un sha jighjigh sha tahav asev tseegh ga . A kuma uwegh sha h@@ unda ugen maa gum@@ kwase ugen za due . Satan yange gba ah@@ on sha kwagh u Yobu ken kwaghôron na a Aôndo , tsô a kaa ér : “ N@@ aregh ase uwegh O@@ ugh , bende ik@@ u@@ he [ i Yobu ] kua inyam na , tsô una venda U sha ishigh Y@@ ough je . ” Aôndo soo ér mba ve tsegh ayol a ve sha u civir un yô ve civir un sha mimi man “ a ishima i saan saan kpaa . ” Ka avur a ruamabera a nyi nahan a fatyô u yaren tom a mi tsembelee ? Takerada u i yer ér Li@@ fe in Bib@@ lic@@ al Israel la kaa ér : “ Kwagh@@ yan u ate@@ tan yange vesen ga , yange i lu bredi man s@@ am@@ kwagh man o@@ le@@ v kua t@@ ur . ” 11 : ​ 35 - 40 . Kwagh@@ ngeren ua dondo ne tese gbenda u ua wase se u eren kwagh ne yô . Shi hen sha kwagh ne kpaa : Er Aôndo a ‘ lu a ifer ga ’ yô , mayange una de u kuran uumace mba ve civir un sha mimi la ga . ( D@@ ut . 32 : 4 ; Gen . Ga yô alaghga se fatyô u hingir er Orkristu u sha derianyom u hiihii u i yilan iti na ér Di@@ o@@ tre@@ fe la nahan . Wan u E@@ ster u kwase ugen vôso W@@ ende@@ l@@ l J@@ en@@ sen . Ngu a akaaôron a profeti sha kwagh u mhii man mkur u ity@@ artor i hemban agee sha tar man shighe u Mesiya una va la , shi u ôr akaa a sha shighe wase ne kpaa . ( Ôr Pasalmi 1@@ 45 : ​ 10 - 13 . ) ( b ) Lu nyi Yesu er a mbahenen nav sha u veren ve iky@@ av@@ a , man yange ve dondo ikyav na la ave ave la j@@ ee ? Aluer se mba eren nahan yô , se lu eren sha mkaanem ma Paulu ma ma kaa ér : “ Gba U N@@ é Lu a Ishima i T@@ aver ” la vough . ( Or@@ pasenkwagh 4 : 12 ; Yesaia 6 : 3 ; Mateu 26 : 34 , 7@@ 5 ; Mpase 4 : 8 ) Nahan kwagh u Paulu nenge a mi ken mpase u sha mnenge la lu icighan@@ kwagh shin kwagh u civirigh . ( Mat . 28 : 19 , 20 ; Luka 4 : 43 ) Er se lu “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo ” ne , aluer se mba tse@@ en ishima sha tom u pasen kwagh la seer a seer yô , se hemba lun ken mzough cii . Kwagh u sha utar u Diabolo a yaren tom a mi sha u cir@@ in se zwa yô ka tôv@@ ac@@ an shin ah@@ endan . ( Yesaia 6 : 3 ) Ú soo u kporom ikyua a na ga sha ci u ngu icighan y@@ um@@ u ? Mb@@ atsan hen ya ve , duen yaren tom shin Betel sha ashighe ashighe , ka ve kimb@@ in ha@@ ya ayol a ve shi ve nengen sha u@@ gb@@ ayol vev , nahan ve yaren tom shin Betel iyange i môm shin ayange ahar ken kasua . I tese ior er vea nengen uma man er mlu ve vea Aôndo una lu yô . I@@ can eren ve er ior mbagenev nahan ga , man shi kwagh u bo te sha a ve er ior mbagenev nahan kpaa ga . ” Nahan yô , aluer Orkristu , hemban je yô , u nan lu sha ian@@ tom ken tiônnongo , nan lam a vese dang shin nan er kwagh a vese sha inja i ior i tar ne yô , a vihi se kpishi shin ishima a nyoon se je kpaa . Umbur wer , Bibilo ôr kwaghôron u profeti ér Yesu ka ‘ Ter wase u tsôron . ’ Nahan m hii u ôron ve môm môm ; ve ôr akaa a doon mo kpishi man a lun mo a iwasen kpaa . Nahan kpa , lu ishima na la i̱ na ve Aôndo lumun un ye . — 1 Samuel 13 : 14 . • Ka sha nyi igbenda nahan í su@@ r mba ve zu@@ ngu la asema ? ( Mateu 24 : 24 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea fatyô u fan jighilii ér vea zua a injar ve ga , saa Yehova una pase ve wang ér ve tile sha mimi di je . Sha kpôô yô , mkaanem man ka ma mimi . Man zwa ne kaha kposo a ‘ zwa u mbatyomov mba S@@ ha@@ av ’ la . Ka akav a tesen a nyi Yuda a ter sha kwagh u l@@ ahan mbau@@ t@@ ah@@ av@@ a , man akav ne tese se nyi ? Kpa aluer inyaregh ki nan k@@ ia kuma u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar ga ye ? Aôndo soo ér , zum u se lu eren msen yô , se zer kimbir kwagh môm gbem , shin ôron akaa ser ior ve ungwa ga . Ity@@ akerada i mimi ga ne kpishi ôr ka akaa a ior mba i yer ve ér G@@ no@@ st@@ ic@@ s ve ne jighjigh a mi , mba yange ve ôron ér Yehova , un u a gbe akaa cii la ka Aôndo u doon inja ga la . Akaa ne cii aa na yô , vea kera wa ikyo sha mgb@@ e ve u ken jijingi la kpishi ga . Shi akaa a yange m fa la nam ishim@@ as@@ ur@@ un kpishi ! ” — Mkaanem ma K@@ at@@ le@@ go , or u shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ka . * M@@ lu wou zua sha mkaanem ma i er sha heen nee ? ( Yon@@ a 1 : 17 ) Ka Yehova tseegh una fatyô u kuran or ken iy@@ av mbu zege@@ ish@@ u , nana lu uma ayange atar man a@@ ime atar , kwagh môm una er nan ga ye . I nger her ér : “ Tsô iyange igen er ônov [ mba Yobu ] mba nomso man mba kasev ve lu yan kwagh man man wain hen ya u an@@ ngô ve u tamen yô . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Doo u se eren erdoo a mba ve civir Yehova sha jighjigh la ga he ? Nyian ne kpa , aluer se wa ikyo ga yô se nyôr iyol ken ak@@ ombo a civir sha gbenda u ken myer , hemban je yô sha h@@ ua u eren shin sha u civir tar wase . — Mbakolose 3 : 5 ; Mpase 13 : 4 . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u T@@ esen ‘ Se K@@ ur@@ an , ’ 10 / 15 Kpa shighe kar yô , m nenge num ugen lu zan hemen ken ishima i K@@ o@@ j@@ o , man lu num u kiriki ga . 20 , 21 . ( a ) Er se p@@ ande se tim sha an@@ zaakaa a Yesu sha kwagh u m@@ vese nahan a tese se nyi ? M@@ sen na u dedoo u i nger ken 1 Samuel 2 : 1 - 10 la pase m@@ ze u mlu na u ken jijingi yange za sh@@ imi za kighir la . ( Mateu 6 : 25 - 33 ; Anzaakaa 27 : 11 ) Nahan kpa , u civir un a ishima i môm la una bee a mbamzeyol asev cii ga , kpa gem ne se iember i vesen je ka u henen a hen ga . ( Yobu 2 : 3 , 4 ) Shi ne zua a kom kpaa , gadia ne fa ner , ne mba eren sha kwaghwan u Yehova u kundu kundu ne , ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” ( Anz . ( Ef . 4 : 3 - 6 ) Yesu yange er msen ér mbahenen nav ve lu ken imba mzough la , a kaa ér : “ Man ka sha ci u mban tseegh M eren msen ga , kpa ka sha ci u mba vea va nam jighjigh sha kwaghôron u mban la kpaa , sha u ve cii ve̱ lu kwagh môm , er We Ter , U lu ken a Mo , Mo kpaa M lu ken a We nahan , sha u ve kpaa ve̱ lu ken a vese ; . . . A@@ tô@@ ôn@@ anongo nga 1@@ ,@@ 7@@ 37 , iniongo 3@@ 7@@ 3 , ijô ngi 15 , kua zwa u H@@ ung@@ aria man Rom@@ ania man Rus@@ si@@ an man iliam i sha ave i tar u Rus@@ sia , kua zwa u U@@ k@@ ra@@ in Davidi yange wa icam wener : “ Me wuese TER u A w@@ es@@ em henen , tugh kpaa , ishima yam ka i tesen mo . ” ( Heb . 4 : 12 ) U ôron sha injakwagh yô , loho u ú dugh ken Bibilo la hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u umace ve var cii , sha ci ka u nyôr zan zan u pav ak@@ u@@ he a m@@ shi@@ am sha injakwagh . Shighe u Ú lu T@@ su@@ an Tom u Ú Er Yô Loho na kundu iyol ungwan tseegh ga shi ngu ne or ishimaveren kpaa . Ú hen wer ma tor ken ator a i ter a sha heen ne yange nan keren ats@@ an@@ aior a ken tartor u nan a kwagh a ze ve iyol sha er nana wase ve je kpa ? Bibilo wa se kwagh ér se wu@@ h@@ an iyol sha inja hanma shighe cii , nahan sha iyange i se lu eren batisema la je yô hemba doon u se wu@@ h@@ a iyol sha inja cii ! 9 : 36 . “ V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A SH@@ A A@@ K@@ A@@ A A M@@ E T@@ ES@@ E U N@@ E C@@ I@@ I ” ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Bibilo iv a akav a tesen a ior kpôô kpôô mba yange ve yar tom a ian ve i eren kwagh vangertiôr la sha u tsuan shin a̱ lu ve u̱ ungwan imo i Yehova shin í ior yô . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) I nger ish@@ ember@@ ti i “ ishimaverenkeghen ” man “ kegh ” kua “ veren ashe ” la kwa imôngo ken Bibilo , man inja i ase@@ mber ne yô ka u veren ashe a kwagh u dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan shio ; shi ase@@ mber ne tile sha kwagh u i ver ashe a mi la kpaa . ( Mpase 12 : 10 , 12 ) Shighe u iky@@ ar@@ enegh hii ve . Nenge ase mkaanem ma yange i ôr a ter@@ tamen Yobu ne , ma ken Yobu 33 : 24 , 25 . Yange i mar un ken inyom i 19@@ 26 la , hen tsombor ugen u u lu a kwagh a ve ga yô , hen ang@@ ar ugen u lu ken kpen@@ tar ugen ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine yô . Yehova tôndo zwa a mba a lumun ve la ér : “ Me de ve ifer ve , asorabo a ve kpaa Me kera seer u umbur a ga . ” Se fatyô u lamen a na hanma ijiir i se lu cii man hanma shighe u se soo cii . Shighe u i wuese se yô , doo u ishima yase ia lu ker nena , man ka sha ci u nyi ? Aluer mlumun u sha mbampin mban ka een yô , fa wer u zua a ijende i dedoo , i u fatyô u eren i@@ ember@@ yolough a nan imôngo yô . — Ôr Pasalmi 119 : 6@@ 3 ; 2 Kor . ◆ veren ashighe jighilii a ú henen kwagh yô . Yo@@ ab@@ i yange de ieren na i k@@ enden a iyol na sha shi soon tahav la ga . Kanyi i doo u se kange ishima u eren@@ e , man ka sha ci u nyi ? Paulu yange nger washika u 1 Mbakorinte la ica lu a gba ga maa , a mough zende la , a kar ken T@@ er@@ o@@ a , a yem ken M@@ ase@@ don@@ ia , ape yange nger takerada u 2 Mbakorinte la . ( 2 Kor . Nahan kpa yange venda u pasen kwase u Sam@@ aria kwagh hen kpe ij@@ ôr ga . Kp@@ iligh kwase la iyol , tsô a kaa ér , “ Ka nom@@ om je la . ” Alaghga akaa a injaa ne aa kua mkpeyol wase man tahav man mfe u sha mar@@ ami kua inyaregh y@@ ase@@ gh kpa ker . Ka hange hange u yan ikyar i dedoo sha u lamen gbar gbar shi den ayol a ase kwaghbo kpaa . R@@ a@@ y@@ mon@@ d u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Ka a hange or u lun kwagh yum yô , mayange kwagh a kuman nan ga . A nger wener : “ Kp@@ iligh mo iyol er wan wam ka a ôr ak@@ um@@ ai@@ hi@@ ange iyol na shi a kav kwagh u a lu ôron la hegen nahan . Hegen ka una umbur ter na yô , i doo un kpishi sha tsaha u yange na un la , gadia u kôôm uma na sha gbenda u dedoo . Yehova ka una na mimi u sha kwagh u Tartor una vese ken ishima i mbahenen mba he@@ v yô , ka ve za hemen ken mimi zan zan nahan m@@ doo u Aôndo a doo ve ishima la a mgbegha ve u tseghan ayol a ve sha ci na kpaa . ( Yes . 26 : 4 ) Nahan yô , de se tese nen ser se mba suur sha Yehova vangertiôr hegen sha u zenden sha igbenda na i perapera man sha u yôôn ang@@ we u loho u Tartor na , shin er i gbe u se tagher a ah@@ endan man ior mba soon u ungwan loho wase ga nahan kpaa , shi se haa akaa a nyian se ishima la cii sha a na . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : ​ 1 , 2 ) U soo u fan kwagh u ior mba yange ve waan Yo@@ shia kwagh shi ve tese un akaa a dedoo la kpa ? ​ ​ —⁠ Akaa ne aa wase ú u seer taver dooshima wou u hiihii la . — Ef . Nahan yô , alaghga a gba u or@@ u@@ ange u nan soo u eren t@@ wer u ua wase nan la nana nenge a mbat@@ wer@@ ev uhar sha er nana fa t@@ wer@@ sôron u ú hembe doon sha ci u nan yô . — Anzaakaa 14 : 15 . Or u yôôn ang@@ we u Tartor ken tar u D@@ en@@ mar@@ k u á hii u henen Bibilo a or sha tele@@ f@@ on kaa wener : “ Or@@ tamen u nengen sha I@@ er@@ tom la taver mo ishima wener mo m lu a ci ken kwaghpasen u sha tele@@ f@@ on la . 1 , 2 . ( a ) Yehova ngise tese ikyurior i Iserael ér un ngu a Aôndo u nyi ? 6 : 26 - 34 . “ Se [ mba ] umbur tom wen u sha jighjigh u nan gbem . . . man gbashima wen u sha tom u dooshima . ” — 1 T@@ E@@ S . • Yehova yar tom a akav kposo kposo sha u ts@@ eng@@ an@@ ôron er mbap@@ asen loho u Tartor vea seer ainge nena ? Ge@@ ma di ig@@ y@@ um@@ ior shin mba@@ beenyol mba ve lu wan ishima a ma saa u nyoon ken iyol yô , se cii se fatyô u veren ishima sha a ve tsembelee . Se mba a iwuese kpishi er Yehova Aôndo a er kwagh sha ci u mkpeyol wase sha u eren tom a awambe — awambe a Yesu — ken gbenda u waren uma ne nahan ! Nahan yô , hegen kera ka shighe u hiden ijime za gban ken mlu u tar u tse u se gem se gb@@ ihi ke ’ ijime la ga ! Nahan se taver nen ishima se civir nen Aôndo sha mimi er Yobu nahan . — Mbaheberu 11 : 6 . Paulu nger wener : “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan . . . Ior umiliôn kpishi tar sha won cii gbidye kwar sha atô@@ akyaa ne nahan ve mase lumun ér sha mimi yô ka Mbashiada mba Yehova tseegh ve eren kwaghaôndo u mimi ye . Mba yange ve lu nengen yô , ve kaa ér kwagh la l@@ ù tom u kpilighyol . • Kwase nana dondo ikyav i Yesu la nena ? Se nenge sha vegher u kwaghwan na u á ne se sha kwagh u msen u eren ne ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Aluer ka nahan yô , time sha ikyav i Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa ve ver se la . Yange ve kegh ato a kwagh u i lu ôron la tseegh ga , kpa kwagh la kôr ve ken ishima , je yô ve hii u v@@ aan er ve kô@@ r@@ cio u kuran Tindi u Aôndo ga yô . — Ne@@ h . Shighe u se lu eren a mbagenev sha gbenda u Yesu a tese la yô se mba eren sha kwagh u a lu ken “ atindiakaa ” la , ka akaa a a lu ken Genese zan zan Duteronomi je la . ( b ) Ka injar i nyi i gbe u saa a ki@@ mbi keng sha u yiman orumace sha ikyev i isholibo man ku ? Or@@ ngeren pasalmi ugen yange tsengaôron ér , zum u Yesu una hingir Tor sha la , una nôngo ityav a mbaihyomov mba Aôndo . Hen sha kwagh u aluer u ngu ken mbamlu mba se lu timen sha mi hegen ne ve ú er yô . Paulu wa se kwagh ér : “ Se kera kar nen Ter er mbagenev ken [ Mbaiserael ] lu ve eren man ve gba i@@ yô nahan ga . ( 1 Kor . 5 : 13 ) A kaa ér : “ Kpa iyol yô , ngi sha ci u idya ga , kpa ngi sha ci u Ter . ” — 1 Kor . Shi vea wase se u lun a vangertiôr ser aluer se za hemen u civir un yô , una na se injar . Er i lu u atesen ne aa fatyô u ‘ da@@ ase a vese ’ yô , kwagh ne tese wang ér Paulu lu ôron kwagh u atesen a vihin m@@ til wase u vough u ken jijingi la . Kanyi yange i wase kwaghaôndo u Kristu u sha derianyom u hiihii la ve , fatyô u kohol amba@@ aior ne cica cii veren ve ijiir i môm ken m@@ z@@ ough@@ o ? Man aluer u ngohol yô , ka nyi u gen@@ gese iyol er u ngohol a ngohol ga nahana ? ” — 1 Kor . 4 : 7 ) Mba ker ken uwer u Ma@@ ac@@ i 200@@ 4 yô , or@@ ya wam Al@@ lan y@@ av kera nder ga . Nahan , i pase heen ér ka Yesu Kristu a lu “ ort@@ yom u Sha u tamen , ” shin u vesen la ye . KW@@ AG@@ H@@ W@@ AN U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O : “ De@@ en nen ayol a en kwaghbo aluer kwagh á nzughul orgen a orgen yô , er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . ” ​ —⁠ Mbakolose 3 :⁠ 13 . Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh ken Tar u T@@ ai@@ wan , 10 / 15 Marku yange pase aeren a uter man ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i agen man akaa a Mbayuda na jighjigh a mi yô kua ajiir a alaghga aa taver mba@@ ôron takerada na mba ve lu Mbayuda ga u kaven la . Shi a kaa wener : Ashighe kpishi “ ishim@@ avi@@ h@@ in ka i dondo , man af@@ an@@ yô a v@@ aan man ah@@ enge a van man ij@@ ung@@ wen kua ih@@ ye@@ en . ” I gema ish@@ ember@@ kwaghôron ne ken mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev ér , “ vea kera kpe mayange ga ” man “ ku kera ngu a tahav sha ve mayange ga . ” ( Anz . 8 : ​ 22 , 30 , 31 ; K@@ ol . Paulu shi kaa ér Yehova ka “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” yô . H@@ AN@@ M@@ A U@@ W@@ ER : A@@ g@@ umaior 9 ken atô u hanma agumaior 10 man ag@@ um@@ au@@ kase 3 ken atô u hanma ag@@ um@@ au@@ kase 10 ken tar u Amerika ka a nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh . Mba@@ apostoli mba Yesu yange ve za pase ior kwagh ve c@@ in ve hide ve va ôr un akaa a ve er man a ve tese ior kpaa . Yehova gema na se ib@@ um@@ un nahan ér , “ kpa Mo yô , ú hungur Mo ga . ” Ka tahav mbu hemban sha won cii je ne . Hanma shighe yô , nongo u Yehova ka u na se kwaghwan u una wase se se seer fan u eren tom u pasen kwagh ne yô . S@@ ar@@ em er tar cii ma u iv a Mbashiada mba Yehova yô . ” Kpa tser u “ Cre@@ ation D@@ ra@@ ma ” ne lu nyi ? Ishima za un iyol sha kwagh u anmgbianev mba ken tiônnongo u K@@ orinte la , sha ci u ken mhii u inyom shon la , Paulu ungwa ér a@@ y@@ ongo nga hen atô u anmgbianev mba ken K@@ orinte mban , nahan vihi un kpishi . Nahan kpa , á kaa ér : “ Hanma kwa u ka a̱ seer mo tom u vesen ken tom kwaghpasen yô , ka i lum e̱r m kuma u eren ú ga nahan . ” ( Genese 2 : 17 ) Satan h@@ ende kwaghôron u Aôndo la , kaa a Ifa ér : ‘ Ú kpe je ga . ’ Kanyi i vihin se tsung i lu eren nee ? Shi ken inyom 20@@ 10 la , i due a an@@ takerada ugen u wasen se u nan Aôndo icivir , u a lu a itinekwagh ér W@@ as Li@@ fe Cre@@ ated ? M ngu a ma kwagh ugen môm u me ôr ga saa u wuese un tseegh . ” ( 1 Utor 2 : 19 ) Nahan Yakobu man Yohane lu keren lu aan a tom a hemban . ( Mbaheberu 10 : 32 - 34 ) Nahan kpa , hii nan Paulu yange kaa a ve ér ve̱ ‘ zer umbur ’ imba atsan a vihin ke ’ ishima tsung laa ? A@@ tindi doo ve ishima ga . K@@ u u ter na yange sar shin zege@@ mnger la yange lu ity@@ a@@ gher kwagh u yange shi na m@@ v@@ ôr u jighjigh na u nan , u̱ kera kpa vande v@@ ôron la yô . Yehova ngu a ver iniôngon ve la doo doo , sha u nan ve akaa a kwagh a gbe ve sha mi la , er Mkaanem nam ma t@@ ende zwa nahan . — Mat . 32 : 4 ; Ps . 19 :⁠ 7 ) Aluer se hide se gbidye kwar sha hanma kwagh u Yehova a gbe yô , a kpiligh se iyol er kwaghfan na a gande ave yô . ( Ps . Tartor u Aôndo ua lu sha ; ka sh@@ a@@ a@@ la ua hemen tar ne ye . Kwagh ne ka iveren hen mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” la je zua ga ! Sha ayange a tsuaa la , gar u lun a g@@ ir yange a kura ior shighe u ve lu ker la tseegh . Sha ci u nahan yô , Aberaham lu a jighjigh u nan wanger wanger nahan ér , a̱ lu nan kpa Aôndo una va nder Is@@ ak@@ a shin mbakp@@ enev , shin er imba kwagh la i l@@ ù a̱ vande eren mayange ga nahan kpaa . Nahan kpa , lu u ‘ mk@@ ende u k@@ enden un ityough sha ’ la una iv un a ishimataver man vangertiôr , shi una za hemen u suur sha Yehova a ishima na cii . N@@ A@@ S@@ A p@@ ho@@ to SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Mbashiada mba Yehova hii u pasen loho u dedoo la , anyom kar hegen hemba 1@@ 30 , yange ve tagher a mbamtaver kpishi . ( Yohane 17 : 16 ) Er se eren kwagh a mba@@ wan@@ ndor a vese man mba eren tom a vese imôngo sha icivir man sha kwaghfan nahan cii kpa , se mba su@@ laa sha er se wa ayol ase ken ma ieren i ia tese mlu u tar u ú lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo ne ga yô . — Mbaefese 2 : 2 , 3 . Akaa ne sar un kpishi . Akaa a se hen ne cii tese se nyi ? Er se lu mbatyomov mba dedoo yô , de se kôr nen ave sha ityesen i Aôndo dông . Mbakristu mbagenev vea nenge ér ka akaa kpuaa tseegh a zuan ve vea ikyar ve u ken ivese la ye . Or@@ ngeren pasalmi As@@ av yange va mase fan nyi kwagh@@ a ? Nahan shighe u iyôngo na ia wa ityough inya ia y@@ aan kwagh yô , un di a gema a kende ashe sha a kenger kwa@@ v@@ aôndo . ( Mateu 12 : 50 ; Yesaia 6@@ 3 : 15 ) Shin er se fatyô u nengen a Aôndo sha ashe b@@ ong ga nahan kpa , á na sha er se fatyô u fan un shi fan mba@@ awashima nav kpishi yô . Mbagenev di yô , alaghga ken anyom a a sember karen ne cii ve hen Bibilo a ma or ga . Lu u hanma or Iserael yô nana lu or@@ shiada u Yehova . — Duteronomi 26 : 19 ; Yesaia 43 : 21 ; Mal@@ aki 2 : 7 ; Mbaromanu 3 : 1 , 2 . Yange gba lun ter wase tseegh tsô ga . Peteru yange na ior mba lu lamen a ve la icivir nena , man yange lam a ve sha kwagh u ve kpa ve lumun a mi nena ? ( Aerenakaa 2 : 29 ) “ Z@@ ende Ken A@@ you a Na a Tor ” A kaa ér : “ Aôndo Una er if@@ er@@ kwagh mayange ga , U@@ hemban@@ agee kpaa Una er kpe ga . ” U tesen ér ka ken derianyom la i hembe nôngon ityav cii yô , i nôngo ityav mbi tar cii la kwa môm tseegh ga , kpa i nôngo mbi kwa har . ” 4 : 18 ; K@@ ol . 1 : 21 ) Nahan kpa , mbagenev ka ve gema ishima , nahan ve er zende u taver kpishi , ve hide ken nongo u Yehova . U tesen ikyav yô , i vande gb@@ eren kwagh@@ ngeren u a tese ér Yehova una fatyô u eren kwagh sha inja shi zungwen mhôônom kpaa cii shighe môm yô . Se er nan ve se lu a jighjigh u nana ? Paulu yange taver Mbakristu mba ken gar u F@@ ilipi la ishima ér : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ” ( 2 Peteru 2 : 5 ) Noa lu gban t@@ so shi lu pasen ior kwagh je kpa ishima tsô i ta ve k@@ we u den uma u ve lu eren la ga . Ng@@ ô u mbayev kasev mban yange kaa a ve ér vea p@@ eren gbenda yô , ve za per hen ijiir i í er sha ci u mba@@ angahar la , kpa ve ungwa ga . ( Nenge ngeren u kiriki la kpaa . ) Er kwaghyan lu ken tar la ga yô , Is@@ ak@@ a man tsombor na due ken B@@ er - l@@ ah@@ ai - ro@@ i , ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , ve za tema ken gar u G@@ era , u inya hemba doon her la . G@@ ar ne lu u Mba@@ fil@@ iti . Aluer se zer henen sha iy@@ ongo la yô , se hii u lun a mbamhen mb@@ ab@@ ov sha anmgbianev asev . 1 : 18 — Ka an yange nan lu ter u She@@ la — Ka K@@ ain@@ an shin ka Ar@@ p@@ ak@@ e@@ sh@@ adi ? Aluer ior mba hendan a vese ken tom u pasen kwagh kpa , doo u se yem keren akaa a ase ga kpa se za hemen u ‘ van@@ den keren tartor ’ u Aôndo . — Mateu 6 : 33 . Yesu yange z@@ enda or@@ im@@ ande la ér a yem sha ga , kpa er kwagh a or u ior ny@@ a@@ ghen un la sha mh@@ ôôn man sha icivir kpaa . Sha nahan yô , mba kposo sha ci u ieren ve i Mbakristu la man tom ve u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ne . . . sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ” la . ( Mat . 24 : 14 ; F@@ il . I zer nan kwagh u í yilan ér ka Bibilo i ke ’ I@@ wen la icivir u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar hegen imôngo , zan zan Iyoukura i uwer u No@@ ve@@ mba 15 man Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 28 la va mase pasen wang ér kwagh gba Yehova sha ic@@ ei@@ wen i umbur kwagh a mi i̱ ngise u@@ f@@ ar@@ a@@ o mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga maa á akav a az@@ ô@@ v sha mi a kpe@@ hen ish@@ or i akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo a mi la , sha u una er shiada i kwagh u yange i nger ke ’ Bibilo ga . Mbakristu mba ve lu kwa@@ v mbara kange ishima ér vea na i saan Aôndo iyol sha u keren nom u injaa ken mba ve civir un la tseegh . Se hen sha ieren i u@@ c@@ ôô@@ ci mba vesen mban kua u@@ iniongo mba g@@ ur@@ g@@ ur mba ve eren la kua m@@ nyer u ve nyer iyol ken p@@ ati u eren c@@ ou c@@ ou la kpaa , kpa se nenge ser kape Yesu yange eren la ga . Er Yehova a soo u shi una de u kwaghbo er yange de Peteru nahan la , doo u ga he ? — Kpa umbur wer , gba u se ôron kwagh u mimi . I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 4 ( Z@@ wa Buter ) 12 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — I Lu Nahan H@@ u@@ an We shi M@@ ci@@ em Gba U Iyol V@@ ee ? ( Ekesodu 13 : 21 , 22 ; 14 : 19 , 20 ) Mose n@@ aregh uwegh sha zege@@ mnger er Aôndo kaa un nahan . Shighe u Or M@@ ôm Lu Shin Tar Ts@@ wen La Mba zough a inyaregh ki maan A@@ you a Tartor ne , kua inyaregh ki nengen sha a ken inyaregh ki ior ve eren iyua sha asema a ve la . Shighe a karen yô , pine un wer , “ A@@ sh@@ en u lu lamen a mo nahan , i lu u er m ngu keghen ato a we sha mimi je he ? ” Mbashiada mba Yehova mba hemban iorov m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan , mba pasen kwagh u Tartor u Aôndo sha gbashima ken ityar i hemban 2@@ 30 , shi mba henen Bibilo a ior umiliôn imôngo hanma shighe . Aluer ka nahan yô , kar gbenda ugen kpaa . Doo u se l@@ aha “ iyange i akaa a kiriki ” la ga . ( S@@ ek . Kwagh u a hembe gban ve kwagh yô ka mlu ve vea mbananjighjigh a ve imôngo ken Kristu la . Yange mbatamen mba lun a dooshima er tom sha u taver J@@ ar@@ o@@ s@@ ł@@ a@@ w ishima shi maan un ken jijingi ken atô u anyom kpuaa . Yange lu Aôndo ver Saulu tor ye , kpa Saulu gema er kwagh a wan na dang . An@@ dr@@ é hingir or@@ vesen u nengen sha kpen@@ ga la . Ka u ma se ver ishima ser kwagh a lu nahan vough , gadia Aôndo kaa wener : “ Er U@@ sha ve t@@ av sha ve gbe ica a tar nahan , kape igbenda Y@@ am i t@@ av i hembe igbenda yen la , mbamhen A@@ v kpaa ve hembe mba enev je la . ” I na jighjigh ér ka pristi E@@ s@@ era yange nger takerada ne ken inyom i 4@@ 60 Cii man Shighe u Yesu la ye . Sha nahan yô , se fatyô u tôôn icighan jijingi karen sha usu u l@@ at@@ ri@@ ki u ka u na b@@ at@@ er@@ i tahav la ; agee di gema nga er tahav mbu usu la ka u na b@@ at@@ er@@ i shon , mbu lu ker gir@@ g@@ ir la nahan . ( a ) Ka kwagh u vihin u nyi a ts@@ eren a@@ vese kpishi ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 21 ] In@@ j@@ akwagh igen i Yesu lu ôr yô na se mlumun sha mpin ne . Nahan kpa , a fatyô u yaren tom a wain mb@@ any@@ ian mbagenev mba í eren ainge ne ga , sha ci u ka i n@@ ungwa akaa agen sha mi , shin i seer am@@ ishe a iky@@ on a taver sha mi sha u a̱ hemba taver yô . Paulu shi ôr kwagh ter Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ac@@ in imôngo . Ior kpishi ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine mba ze mkombo sha angahar , nahan ka ve lu a shighe u lamen a ayol a ve shi taver ayol a ve asema . Shin ijende you i ken Kristu la nana fatyô u lamen a we sha er u nenge aluer kape ityom i ú lu a mi hen tsombor kpishi ia na u ian i eren tom u pania u ke@@ ke shin kape ia na u ian ga kpa u fa yô . Er ve nenge a ityar igen ken i@@ am@@ egh kpishi nahan kpa , kwagh er u kpiligh iyol yô , ityar igen la cii ngi a uma ker ga , sha ci u i gba i sha gbenda u kwagh u uma a fatyô u lun ker er tar wase ne nahan ga . Ken ityar igen yô , alaghga mbamaren mba ve lu Mbashiada mba Yehova ga la vea wa mba ve ve u v@@ ô@@ son wan ve u kwase la k@@ em ke@@ en@@ g . Nahan , alaghga anmgbianev mba nomso mbagenev vea fatyô u za ke@@ men kwase ga . Ken “ ashighe a ican ” ne , hemba taver cii u noov man kasev lun k@@ ang@@ en@@ aa ken msaanyol . ( 2 Tim . K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , Eli@@ es@@ er kaa ér : “ N@@ am nen gbenda , m@@ ̱ yem hen ter@@ em . ” ( Heb . 4 : 12 ) Yange na jighjigh ér ken tar u he yô “ ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , ” er Aôndo a t@@ ende zwa ken Mkaanem nam nahan . ( Mpa . Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér “ or@@ him@@ en ” la ka ishember i sha tindi . Tar ka ijiir i Aôndo i p@@ endan angahar sha mi , nahan aluer or haa awambe a z@@ end@@ en@@ ya hen inya yô , nan tese ér nan kav er uma la a hi@@ di hen Aôndo u a Ne Uma la yô . — Lev@@ iti@@ ku 17 : 11 – 13 ; Yesaia 6@@ 6 : 1 . Or la maa kende kaa ér : “ T@@ aver nen ishima , ka Mo , de kera cie nen ga . ” Yehova kera eren ivande sha ayange a ase ne sha u kuren mba@@ awashima nav er ngise eren nahan la ga , nahan kpa , ka u se za ishima yase iyol ga . Shi i yila Satan Diabolo ér “ tse@@ yô , ” alaghga ka sha ci u á tsu@@ gh Ifa sha ikyev i i@@ yô . ( b ) Kwagh@@ yan u Yesu na ior udubu udubu sha ivande la kôr u ken ishima nena ? Ter ve lu or u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom , nahan á h@@ unde m@@ sô@@ rom a gbidye kwase na . A kaa ér : “ Aluer ij@@ en ia kôr or@@ ihyom wou yô , na nan kwaghyan , aluer im@@ ura ia kôr nan kpaa na nan kwagh@@ man , ka sha gbenda ne man ú haa nan ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger sha it@@ you ye . ” • Icighan jijingi wasen se u wan ishima a atsan nena ? • Ikyav i ish@@ ember@@ ti i “ ishimawan ” la ken Bibilo yô , kanyi ? Aôndo yange wase Paulu undu iyol@@ mor@@ on i vande lun a mi la . Nahan kpa , yange i tese apostoli Yohane ken mpase u sha mnenge mlu u Yehova u tan ih@@ indi iyol la tema lu sha iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem . — Mpase 4 : 1 - 3 . I@@ ti i orgen u yange venda kwaghwan sha hiihii yô ér Na@@ a@@ man . • Kanyi se fatyô u henen sha akaa a Yesu man mbatomov mba@@ jighjigh mbagenev yange ve er sha ashighe a ve tagher a ican laa ? Yange i ta iky@@ á@@ r kper@@ egh kper@@ egh i yem a mi sha ajiir ag@@ enegh kpaa , nahan mba yange ve ku@@ mba sha ajiir kposo kposo ve lu ungwan yô , kohol lu iorov 1@@ 3@@ ,@@ 0@@ 8@@ 2 . “ A@@ iv ” a zege@@ mnger nga a akaa a kpilighyol kpishi a a tese kwaghfan u Aôndo man tahav nav yô . 13 : 6 - 9 ) Nahan yô , mayange kwagh a de zough se a mba vendan mimi , shin ma or u nan s@@ enge ér nan ngu anmgbian , kpa nan l@@ ahan Aôndo la ga . ( Yoh . 10 : 16 ) Sha nahan yô , zum u Yesu lu lamen a mba hendan kwagh a na mbara la , a lu ôron kwagh u ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron sha Tartor sha ci u “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la man ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar sha ci u “ iyôngo igen ” i i lu umiliôn imôngo la . 1 : 6 - 9 . H@@ or@@ e@@ shi Gba u ú er kwagh u una wase u ú dondo kwaghwan u ken 1 Mbakorinte 7 : 1 - 5 la sha er u p@@ ande ishim@@ any@@ ian shi u var a or@@ ya wou shin kwase w@@ ou@@ we ? Kwase ugen u i yer un ér M@@ on@@ ika yô , yange er batisema ken inyom i 19@@ 7@@ 4 la , shi anyom nga kar er pue nahan yô , ônov nav mba nomso uhar kpa hingir Mbashiada . Yakob yange lu keren inyaregh sha ci u tsombor na ga . Yange m soo mer me er Yehova tom kpoghuloo er m lu gum@@ kwase ne . ” Nahan kpa , kwaghfan ngu a wase or kpen kpen ! 22 : 11 , 12 . W@@ aan Ishima kpa T@@ ile D@@ ông Gba u a saan se iyol er Yehova ngu a gema kwagh u a we ishima u eren la sha ci u nyi ? Sha uhar yô , awambe a Yesu la wase ior mbagenev umiliôn imôngo mba ve ne nagh ku Kristu jighjigh la , vough er nagh ku kp@@ ev la kpa yange ku wase ior nahan . 12 : 23 , 24 ) Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won shin tar la kpa ka sha awambe a Yesu ne i lu waren ve ye . ( b ) Yesu shi tese ér ka hange hange u den mbagenev asorabo a ve sha injakwagh i yange na la nena ? Ikyav i tesen yô , alaghga icombor igen ia soo u karen iyol shighe u i lu henen kwagh u “ Er u W@@ a A@@ go@@ yol sha M@@ kighir u Mbak@@ ov Yô , ” sha peeji 1@@ 32 man 1@@ 33 la . I@@ vese You i Lu “ Kor u i Z@@ ô@@ mon u I@@ gbar Ity@@ ar ” Yô , 9 / 15 Anzaakaa 29 : 17 kaa ér : “ Ts@@ aha wan wou , tsô nana na u m@@ mem ken ishima , een , nana na u iember ken ishima . ” ( Anzaakaa 21 : 19 ; 26 : 21 ) M@@ ngohol u se ngohol hemen u Kristu la seer nan se bem man msaanyol ken tsombor . Aluer se mba kporom ikyua a Yehova seer a seer yô , se hemba zuan a ityôkyaa i soon un ‘ sha ishima yase cii , man sha uma wase cii , man sha mfe wase cii kua sha agee ase cii . ’ ( M@@ ar . Shi a ta han@@ see@@ ti na kera , nahan a gema lamen a ior sha han@@ see@@ ti u kwase na tseegh . Ve nenge ér ishember ne tese ér , gba u mba ve vese ayol a ve la vea henen kwagh shin vea eren kwagh gbenda môm . V@@ e@@ gher u hiihii u takerada ne wasem u kaven mer , aluer or a ôr nyi kpa , ka a kuma u me lu a ish@@ i@@ ôr ga . ” — K@@ at@@ r@@ ina . Ken atô u inyom i môm tseegh , yange hide ve a hanma kwagh u i ngohol hen a ve cii , er u@@ c@@ ôô@@ ci vev , man ityom ve man ati@@ at@@ om ve nahan . . . Er se lu mbacivir Aôndo nyian yô , se kpa se kange ishima ser se pase loho u dedoo u Tartor , er Marku nahan . M ngu pasen ican yam sha ishigh N@@ agh , m ngu ôron Un zayol wam . ( Mateu 12 : 34 ) Aluer se time sha akaa a Yesu yange ôr kwagh sha mi shighe u pasen ior kwaghaôndo la yô , se kure ikyaa ser Tartor u Aôndo lu un sha ishima . Yange mba hembe Aôndo ato yô , ve “ pi@@ in , ” shin ve hingir u lun a ac@@ ôgh@@ or iyol sha ci u isholibo man mlu u vough ga u ve nyôr ker la . Tindi u Aôndo gem ga , ngu dông er ka iyou i usu i tesen ut@@ so mbam@@ ng@@ er@@ ev gbenda i í mar i sha vande nahan Yange vihi Eliya kpishi er ku u wan u kwase u fan kwagh , u lu eren a na dedoo ne ua va a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova yô . U tesen ikyav yô , apostoli Paulu ôr kwagh u mba ve lu a ishimaveren i yemen sha la ér : “ I ya ne ish@@ ar kpaa , vihi ne ga ne lu saan saan je gadia ne ayol a en kpaa ne fa er ne lu a kwagh u hemban@@ doon man u lun gbem yô . ” M fa kwagh u me er ga tsô , g@@ an@@ de@@ m m kôr un , m min@@ di m@@ liam m gba v@@ aan . Bibilo kaa ér : “ M@@ cie u cian Aôndo ka mhii u kwaghfan je r@@ a . ” ( Aerenakaa 27 : 37 – 28 : 1 ) Er ior i M@@ el@@ it@@ a mbara yange i̱ vande eren ma ityendezwa a ior mba zenden ken mnger mban ga , shi fan kpa ve vande fan ve ga nahan kpa , ior mba ken ic@@ ile ne ngohol mba@@ van@@ nya mban ave ahar , shi er a ve “ doo je ci@@ er iyol . ” Ashighe agen ka i lu an@@ kwagh u cuku inja er mbam@@ yina mba ior mbagenev shin gbenda u ve eren kwagh la shin ityom i ve lu a mi ken tiônnongo la i na ve or gba ah@@ on ye . Mbamaren mba bu@@ ghun ashe ka ve kav e̱r ‘ shighe u ahan a sen man shighe u yaren k@@ wan ’ a lu yô . Ka mbap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti mbagenev ken C@@ ôô@@ ci i I@@ ng@@ i@@ la yange i na ve iti i P@@ ur@@ it@@ ans la ken derianyom u sha 16 la ye . Se fatyô u henen nyi ken kwagh ne ? Se cii se mba ken m@@ yen , nahan ka an nana ta a ve van@@ ger ér nan hemba perapera sh@@ a@@ wono ? — Mbaromanu 3 : 23 ; Mbaefese 4 : 2 . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Bibilo ngi a akav kpishi a a tese er a@@ vegher a Mkaanem ma Aôndo ma yange ior mba Aôndo mba tsuaa mbara lu a mi la wase ve yô . Sha ayange a mbaapostoli la , ior mbagenev vea ungwa mimi u Bibilo kpa i tôô ve shighe kpishi u tsuan kwagh u vea er yô . ( Pasalmi 27 : 10 ) U@@ ng@@ wa imba ishima i taver la ! 13 : ​ 4 - 6 ) Nahan kwagh ne tese wang ér , Mbahemenev mba adu@@ aav mbagenev je kpa vea undu u@@ kwaghaôndo vev mbara shi vea venda ér shighe môm kpa ve nyôr nôngo a u@@ kwaghaôndo mba aiegh mbara ga . Kwagh ugen u dondon u a lu ken msen u ikyav la kaa ér : “ De se an@@ z@@ ô ase di er se kpaa se de@@ en mba ve gbe an@@ z@@ ô hen vese la nahan . ” Kpa mo yô , m na jighjigh mer ka u mimi ga . . . . Aluer tsombor ngu eren erdoo ayol a ve yô ua lu ken mzough , ua eren kwagh imôngo Nahan kpa , ken ivur shon i môm , i kaa ér “ tim ah@@ i , ” man alaghga a taver or u kaven kwagh shon fele . Sha nahan yô , i gema ishember i “ ah@@ i ” la hingir “ mbamhen mba ken atô ishima , ” nahan mkav ne hemba zuan sha inja i ishember la . ( b ) Er se fe kwagh u ikyaa ne nahan yô , kwagh ne una wase se u tilen sha mimi dông nena ? ( Mbaromanu 1 : 11 , 12 ) Se kpa , aluer se mba eren iniongo yô , i lu i ia wase se u taver ayol a ase asema yô . — Mbaromanu 12 : 13 ; 15 : 1 , 2 . Apostoli Paulu nger wener : “ Ne uter kpaa , de eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” Or u nan lu per . . . yô , i saan nan iyol . ” Ashighe kpishi ase@@ mber ne nga a tese m@@ we u or wan iyol i nan ikyo sha er nana er kwaghbo ga yô . Doo u se pinen or u se lu henen kwagh a nan la mbampin mba inj@@ aav sha ci u nyi ? Awa@@ shima wase una lu u wasen imba or la je kpa , iliam yase a nan ia lu ieren i hendan a ityesen i Ruamabera i se sember timen sha mi la . M hen mer ivaa yase kure a kure je . ” Han@@ mô ve nan wa uwegh , kua mbayev kpaa . I mar se a mhen u kôôm kwagh u a lu u ifer yô . Takerada u ú lu i@@ mbor i kwaghfan u Aôndo , i@@ mbor i ia kar kera mayange ga ne , ngu a tahav mbu wasen se u hemban aeren a bo , nahan geman uuma asev eren akaa aa a lu sha ishima i Yehova la . Mayange je se de ser aka@@ aeren a ase aa sha ayange ayange la a iv ken a vese je se kera zua a ian ga , shin a d@@ an se ishima se hii u nengen Mkaanem ma Aôndo ashe ashe shin se hii u lun a a@@ kper@@ an sha ma ga . — Mbaromanu 3 : 3 , 4 . ( Yesaia 48 : 18 ) Aluer se mba eren akaa a i tese se ken Bibilo la yô , ivese yase ia doo . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u or u tan iv@@ or la tese ér kwagh a fatyô u eren nahan kpôô . Sha kwagh u henen kwagh a ônov vev yô , a lu mbamaren mbagenev inja er vea k@@ an shio yô . M@@ fe ne una wase ve vea zua a uma u tsôron . — Yohane 17 : 3 . ( Luka 22 : 24 ) Kpa Yesu lu a vangertiôr ér mbadondon un mba ve yina mban vea fatyô u vesen ken jijingi shi veren tiônnongo u una lu ken mzough yô . A@@ K@@ A@@ A A V@@ I@@ H@@ I@@ N A Y@@ A@@ NG@@ E ER S@@ E YÔ Shi A kaa er : “ A@@ ka@@ a@@ ôron ne ka a jighjigh man ka a mimi kpaa . ” Kpa kwagh er vihi yô , iky@@ aior i civir Aôndo igen de u kuran shi hungur ve er shighe u tar ne a kera vese ga yô . ( 2 Pet . Gba hange hange u se fa ser uma u Yesu yange hii sha m@@ mar u i mar un shin tar la ga . Er mkur u Yerusalem mgb@@ ôghom yô , ayôôso lu eren sha ajiir wue wue shi iniongo i pati@@ i kposo kposo i Mbayuda lu nôngon ityav ayol a ve man at@@ em@@ ty@@ o lu zan hemen ken ag@@ ar kpishi a Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev lu ker imôngo la . Paulu yange nger Timoteu washika kaa ér “ m@@ ishe u hanma inja i kwaghbo cii yô , ka inyaregh ki s@@ aren . ” U er nahan yô , u nenge er ‘ Yehova a lu or@@ wasen we ’ yô . 19 : 11 — Shighe u Yesu lam a P@@ il@@ at@@ u sha kwagh u or u nan ne un sha ikyev na la , lu ôron kwagh u Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ o@@ ti@@ i ? ( Mat . 28 : 18 ) Nyian kpa ka mbatamen ka ve za kohol anmgbianev , ve lam a ve ye . Ka igbenda igen i nyi yange mbahemenev mba shin t@@ ine nenge sha mi cii ve ve tsua kwagh u a doo u A@@ tô@@ at@@ yev aa eren@@ ee ? ( Ôr Mateu 4 : 10 . ) Kwagh ne wa u dondon aeren a na a tseegh tseegh la ker , er kwaghfan na man iyol hiden a mi jime nahan . Una na se “ agee a hemban la ” sha u wa@@ men se sha ish@@ e@@ er yase la . Kwagh ne ka di ikyav i môm ke ’ atô u akav kpishi a a tese ér aka@@ ang@@ eren a Daniel la ka a mimi je ne . Kwagh u i tese ken ivur i hiihii man i sha uhar i Pasalmi 37 la jim yô ka un ne : Mayange de de@@ en wer m@@ ze@@ hemen u mbaaferev la a na ú ú undu gbenda u ú tsough u civir Yehova la ga . Aluer i tôô Mbayuda mba lun udubu kpuaa mban i kar sha ikyurior i Mbayuda cii yô , vea lu er ‘ as@@ ande a shin her ’ nahan . — Rom . ( b ) Kwagh u i nger ken 1 Mbakorinte 15 : 28 la tese ér Yesu una va er nyi ken hem@@ ene ? “ Per@@ apera doo U ishima . ” — P@@ S . Mbagenev ken tiônnongo u ken K@@ orinte la kpa taver ve u lumun ityesen ne . ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 16 ) M@@ ser@@ kwagh ne na se ishimaverenkeghen man ishim@@ as@@ ur@@ un , shi a ny@@ ô@@ ôso mk@@ ange u se kange ishima ser se dondo ieren i Kristu la . 19 M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne . . . Ka shighe u P@@ ase@@ ka u ken inyom i sha 30 la . Pro@@ feti Yo@@ el yange tsengaôron ér “ mbatamen ” vea yôôn loho u Bibilo . ( Yo@@ el 2 : 28 - 32 ; Aer . I lu nahan u ker u fan aluer uma u se lu ne hemba di u eren an@@ umbe man tom man ivese , shi nengen sha tsombor zan zan karen been iyol ve@@ e ? Shi se fa akaa kposo kposo a mba ve pasen kwagh hanma shighe la ve eren nyian yô , nahan se nenge igbenda i se umbur ve la . Se@@ ma@@ kwagh jim yô , gba u saa se lu tse@@ vaa hanma shighe cii sha er se za hemen u lun wang , lun a ac@@ ôgh@@ or iyol shio yô , aluer ka u a doo Aôndo a vese shi una lumun se yô . — Anzaakaa 4 : 23 . N@@ der sha u wasen mo , man shi nenge kpaa ! ” 16 : 19 - 34 ) Anmgbianev asev kpishi mba sha shighe wase ne kpa dondo ieren i ‘ veren mba ve te@@ v ve a ican la dedoo . ’ — Rom . Se time sha akaa a injaa a Aôndo a ne se ne ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Mpase 21 : 3 - 5 • A hii nan ve se na kwaghhenen wase u sha tse@@ ene@@ ke la una yô@@ h@@ ôr se iyol shi una na se mtsera ? Nahan kpa , tom lu sha ci ve shin tar kpishi , man mbagenev ken ve wa iyol u eren u ga . “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga er ne lu eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom shi ne mba eren her kpaa . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 6 : 10 . K@@ per@@ nan pe@@ pe se kar a kar se za an@@ nongo u hen H@@ or@@ ne@@ pa@@ y@@ ne la inya , er m vande pasen nahan . Yange se er ivese ayange kar 15 tseegh maa se za van@@ nya ne ye . Nyian kpa , ka i sar mbatamen mba ken Kristu u eren nahan . Mba ve kaha ve undu ‘ gbenda u imb@@ ishi u u ze sha uma ’ la sha apera cii kwagh a tser ve sha ib@@ um@@ egh vev k@@ ira kpee . — Mateu 7 : 14 . Or ka nana lu a ilev , man ilev mbi a hii u m@@ u@@ an hen ningir u nan yô , ka nan nôngo sha afatyô u nan cii ér nana kura ilev mbi nan , am@@ ua la a de nyer hen ya u nan ga . Ior Kp@@ ishi Vea W@@ ar M@@ k@@ ur — We kpa U F@@ atyô u W@@ aren 8 Sh@@ im@@ i@@ on ver mbacivir Aôndo nyian ikyav i dedoo kpen kpen . ( b ) Shighe u Yehova kaa a Samuel ér a za shighe Saulu mkurem la , a er nena ? 4 : 12 ) Zum u mbaapostoli kpe kera la , mbat@@ esen mba@@ aiev mba i tsengaôron kwagh ve la due a atesen a aiegh , nahan ior hii u lun a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u tahav mbu loho u Bibilo u lu a mi la . ( 2 Pet . I@@ liam i maan a maa la kpa ia fatyô u kôôm mbamhen asev . Tsô a gema a kaa wener un soo ér m@@ ̱ zua a gbenda la . M@@ ac@@ mil@@ lan yange tese ikyav i hiden a iyol ijime nena ? Shi se mba nengen er “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a pase ivur shon ken ityakerada i a gber la kpa ? • Kanyi ia wase se u ta@@ ver@@ shima ke ’ tom wase zum u se tagher a iyol kpen shin ts@@ wa@@ ma ? Kpa kwagh u vihin gema er un . Er M@@ ano@@ a vea kwase na ve lu ken tar u u iv a aeren a bo yô , vea er nan ve vea y@@ ese wan la una civir Yehova ? Loho u Dedoo sha ci u A@@ kur@@ aior a sha Tar Cii , 7 / 1 ( Mbaefese 4 : 11 , 12 ) Aluer se hide a iyol ijime yô , se kav ser akaawan a vesen a hemban cii agen a ka se hen ke ’ mkombo u tiônnongo la cii , ka sha kwaghôron u i ne sha tse@@ mbe la se zough a mi ga . I ter ishember i bredi la ajiir kpishi ken Bibilo je kuma er 3@@ 50 nahan , shi mb@@ ang@@ eren Bibilo ter bredi sha ityough ki kwaghyan sha ajiir kpishi . Lu nyi alaghga Paulu lu ôron kwagh sha mi shighe u ôr kwagh t@@ ér “ u@@ kwagh@@ hi@@ r ” laa ? Paulu tese ikyav sha iyol na shi due a mhen sha u t@@ eren an@@ za a hange hange a i gbe u Mbakristu vea lu a a ve vea lu a ishimawan yô . Z@@ om cii yô , Yobu yange lu a mhen u dedoo . Aluer se tôv sha akaa agen vighe vighe ga yô , se fatyô u kuren ikyaa sha mi sha inja ga . Ngeren u dondon ne una time sha kwagh ne . Man er Aberaham yange lumun u nan nagh sha wan na ve gba u una wa ishima nahan , kape Yehova kpa yange wa ishima shighe u i wua Wan na er ka if@@ er@@ or je la . ​ ​ —⁠ 9 /@@ ⁠ 15 , peeji 28 - 29 . E@@ li yange be@@ e@@ yol hen shighe ne , shi ônov nav , Ho@@ f@@ eni man P@@ ine@@ ha@@ shi lu civir Yehova sha mimi ga . A kaa wener : “ Yange m eren msen shighe u m lu ken tempel tseegh , shin shighe u m tagher a akaa a zan mo iyol tseegh , kpa yange kwagh a z@@ am iyol ga yô , mayange m umbur kwagh u Aôndo ga . ” Ka un yange ôron u@@ sho@@ ja nav kwagh u vea er ye , shi ve ungwan un kpaa . Shighe u mo man S@@ ak@@ ina se lu mba@@ y@@ ev@@ kasev la , se dondo ya . Mbashiada mba Yehova tar sha won cii mba henen Bibilo a ior mba ve soo u fan Bibilo la sha uya vev gbilin . Er ve lu yan bredi shi man wain la sha dang yô , Aôndo kera lumun ve ga . U tesen ikyav yô , ken f@@ am u 200@@ 1 la , ura n@@ ô@@ ôr c@@ am c@@ am ken gar u H@@ ou@@ st@@ on , u ken ip@@ av@@ en@@ tar i T@@ ex@@ as ken tar u U@@ .@@ S.@@ A . nahan mngerem va de@@ e@@ mee kua akaa kpishi . Shighe u Yehova ver un profeti u akuraior la , Yeremia kaa ér : “ M fa u ôron kwagh dedoo ga , gadia mo m ngu wanye je . ” ( Y@@ er . Ú fa ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Aôndo una yar tom a á sha u nôngon ityav a mbaaferev he ’ shighe u Armag@@ e@@ don la kpa ? Maria man Lu@@ cy ungwa mimi anyom nga karen ahar yô , i er ve batisema ken inyom i 199@@ 2 la , shi anyom nga karen ahar yô , anmgbian ve u nomso kpaa i er un batisema . 10 , 11 . ( a ) Yesu yange na i fa iti i Ter na nena ? H@@ EN SH@@ A KW@@ AG@@ H N@@ E : Ú lun imôngo vea wan wou ka kom shighe nena ? Nahan ve nôngo ér vea kighir mo m civir H@@ it@@ l@@ er . M@@ lu u Yehova u icighan@@ egh la man shi aeren na a tseer tseer la na yô ngu Ter u dedoo , u a kom u se nan un jighjigh a ishima yase cii yô . Yange i kaa a F@@ il@@ ib@@ u ér a ker ijende na , N@@ at@@ an@@ ael a ôr un ér : “ Se zua a Un u Mose nger kwagh Na ken atindi , kua u@@ profeti kpaa ve nger kwagh Na la , ka Yesu Wan u Yosev u a lu or u N@@ as@@ are@@ ti la . ” ​ ​ —⁠ Yoh . Ve gema ve kôr Y@@ er@@ ob@@ i@@ am tor . ( D@@ ut . 32 : 4 ) Shighe u or vende ér Yehova a de maan nan ga cii , ka i lu ibo i nan . Shi doo u nana palegh any@@ ighe man aeren agen a i gbe u Orkristu nana er a ga yô , shi i̱ de fe nan ér nan ngu or u gban g@@ es@@ a kpoghuloo ga . Yange i taver mba@@ se@@ kôô@@ tu ishima ér ve eren akaa a dedoo hanma iyange shi ve̱ su@@ ghun ayol a ve ér , “ W@@ a Iyol Ke@@ ghen Hanma Shighe . ” Tsô yange er nan ve Mbakristu kpishi sha ayange la zua a Mkaanem ma Aôndo ? ( a ) Kwagh u yange er Mbaiserael la tese se nyi sha kwagh u Yehov@@ aa ? Aluer se kôr no@@ mbor wase tsaha yô , se fatyô u eren tom a tahav mbu no@@ mbor u lu a mi la u wuese Aôndo shi wasen mbagenev . — Ps . Inja i u or@@ on ve anyi la yô , ka u eren ve kwagh u vea kera lu a tahav mbu eren or kwagh ga yô . T@@ ugh ka mb@@ ua ile , ior vea y@@ av yô i hu@@ an , kwagh u d@@ an@@ en or a lu ga . Ka shighe u i doo u or a hen sha kwagh doo doo je ne . Aluer se mba a kwaghfan u Aôndo ga yô , kanyi alaghga ia er@@ ee ? ( Yes . 32 : 1 ) Iky@@ aior i mbamaren vev ve lu Mbakristu kpa vea seer zuan a iwasen . Aluer u soo u seer fan kwagh u Aôndo yô , ôr ityough ki hiihii ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . ( 2 Timoteu 4 : 2 ) Cii man i̱ saan wan@@ ye@@ kwa@@ or iyol a kwaghhenen yô , saa nana tôô ér kwaghhenen la bende a nan jighilii . Orshiada ugen vea kwase na yange ve lumun u za eren tom u geman ior hingir mbahenen ape ior mba lamen zwa u P@@ oli@@ sh ve tem t@@ w@@ ev yô . B@@ ri@@ an kaa ér : “ U ng@@ ur@@ en nengen er ior kpishi ve lu ungwan loho u Tartor la , shi anmgbianev mba nomso man mba kasev ve lu tesen we dooshima yô , kwagh ne una mgbegha u u yemen za eren tom u pasen kwagh ken tar ugen . ” ( D@@ an . 7 : 5 ) Ken mpase u sha mnenge u sha uhar la , Daniel nenge a nom@@ iyôngo u lun a ak@@ or ahar , nom@@ iyôngo ne tile sha ityough ki tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia . — D@@ an . Er Yehova a gem atindiakaa a na ga yô , se fatyô u eren ishima na hanma shighe cii gadia se fa kwagh u a soo yô . Ken tar u he la , ashighe agen i gba u se wa ishima sha kwagh . Apostoli Paulu pase er kwagh ne a lu dooshima u hemban je Yehova man Yesu ve tese se yô . A kaa ér : “ Er se lu ase@@ er@@ aior her la je Kristu kpe er shighe va kuma vough yô , sha ci u mba ve fe Aôndo ga la . I Na Un Tom u In@@ j@@ aa Yehova yange nenge doo un u pasen nyi sha kwagh u Yesu ke ’ Mkaanem n@@ a@@ ma ? Pasalmi 70 pase se nyi sha kwagh u Davidi , man se fatyô u lun a vangertiôr ser nyi ? Mbam@@ lu ou kpa alaghga vea gema . U@@ c@@ ôô@@ ci mba eren nena sha gbaa ne ? W@@ il@@ ly gba angev mbu or k@@ an nan hi@@ a iyol kpishi shi nan fa@@ an@@ tyô u ôôn shin m@@ en@@ an kwagh ga , mbu i yer ér di@@ ph@@ ther@@ ia la . Kwagh u lu zayol u vesen yô , mbat@@ wer@@ ev yange ve pinen mbamaren ian cii ve ta@@ an mbayev awambe ga , ashighe kpishi k@@ oti a na ve ian i eren nahan . Shi se fatyô u ôron ve u@@ vande - eren mba taver ve ishima mba se er ken ityakerada yase yô . • Ka sea er msen sea sôn ser i na se “ kwaghyan . . . u a lu sha ci u ayange ayange ” la nahan ka se kav mkaanem mara nena ? Aôndo kaa ér se soo un sha ci u nyi ? Lu kwagh u injaa u hemban cii je yange tsua u eren ye . Ú fatyô u za pasen kwagh ape i lamen zwa u@@ gen@@ egh kpa ? • Ka atô@@ akyaa a nyi se lu a mi a se za hemen u eren m@@ sen@@ e ? ( 1 Timoteu 3 : 1 - 7 ; Tit@@ u 1 : 6 - 9 ) Nahan yô , mbatamen mban lu a ian i civirigh i wasen sha gbenda u injaa sha er ikyurior la i seer ng@@ een yô . P@@ ase inja i mkaanem ma Yesu a kaa ér , “ de se an@@ z@@ ô ase di er se kpaa se de@@ en mba ve gbe an@@ z@@ ô hen vese ” la . K@@ enger ase ken ashe a ishima you nenge er Davidi a lu wan icam ku@@ h@@ wan adi@@ gu@@ ve yô . A shi nan kpa nger washika shon ken M@@ ase@@ don@@ ia . Cii man i dugh Paulu ken pur@@ usu ken inyom 6@@ 1 la yô , a nger washika hen F@@ il@@ em@@ on , Orkristu ugen ken K@@ olose . Aluer se soo u t@@ eren atô@@ akyaa a a ne ve se lu a iwuese hen Yehova yô , a tôô se shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Aluer kwagh ngu zan hemen nahan yô , de k@@ ur ikyaa wer u er kwagh u i gbe u or@@ maren u nan lu Orkristu nana er la ga ze . Doo u nana tim ikyav i umbur kwagh u nan , er Tor Saulu nahan ga . M@@ hen u mba@@ vendan mimi yange tsu@@ me a orgen u civir Yehova anyom imôngo yô , iti na ér An@@ dr@@ é , man kwagh u er un ne lu kwagh u vihin tsung . Cii man a wa kwagh ér i naan ior icivir yô , a kaa ér : “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima . ” I nger ke ’ Habak@@ u 3 : 6 la ér : “ [ Yehova Aôndo ] tile , A er tar t@@ enger ; A y@@ enge , tsô akuraior sa@@ mbe sha mci@@ e , u@@ tse@@ mbai@@ w@@ oo@@ v kpaa sar , u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ ag@@ ung@@ u@@ v wa ity@@ ou@@ v inya . 4 : 11 ) Kwagh ne tese ér ngu a dooshima kpishi . A veren ve yô , af@@ ishi a bran@@ ci a ôr mzough u mbatamen . Mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve “ kera wa akaa a a hembe lun a inja ken atindi la ikyo ga , er : iji@@ r@@ ôron man mhôônom ma zungwen man jighjigh u nan ” nahan . Kpa or u nan kenger sha tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la shi nan veren ishima yô , á saan nan iyol ken aeren a nan cii , gadia u ungwan kwagh yô , nan ngu or u kwagh hungur nan fe@@ fa ga , kpa nan ngu or u eren tom je . ” Ruamabera tese ér ikyuryan i Aberaham la ia va kure sha gbenda u vesen nena , man kwagh la una lu se a inja nena ? D@@ i vough er m@@ gem u sha iengem la kpa lu myer nahan , tar jimin cii fa kwagh u za hemen la ga . Se kpishi se mba mbatamen ken nongo u Yehova ga . U tesen ikyav yô , se mba lamen a Ter wase u sha la cii man se tsuan ma kwagh u una fatyô u b@@ enden a mlu wase u ken jijingi man mlu u ken jijingi u tsombor wase shin u̱ mba civir Aôndo a vese imôngo kpa ? Gbenda u Aberaham ôr kwagh la tese icivir man iyol hiden a mi ijime . 2 : 7 , 8 ) Ka z@@ ange u zenden sha mimi hanma shighe ga , kpa ka cii kwagh u or a er ve nana zua a uma u tsôron shi nana lu ken uiky@@ angen ga je la . ( Rom . Mbagenev yô , mba a iyua i lun kwa@@ v , nahan kwagh ne na ve ian i eren Yehova tom a shighe ve jimin cii , a ma kwagh u d@@ an@@ en ve shio . 12 : 11 ) Kpa gba u am@@ een ne aa w@@ un@@ dugh se ga . S@@ adi@@ e Gre@@ en lu môm ken agumaior ne . Anmgbianev mba nomso vea er nan ve vea kuma u aren sha ityom i ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Or ka nana hingir or@@ henen u he yô , ka Orshiada u Yehova u nan zough a nan shi nan wase nan u fan kwagh u Bibilo i tese la tseegh ka i saan nan iyol ga . Hen ase sha akav a i er sha heen ne iyol you . Shin alaghga u nenge wer Yehova ungwa msen wou . Akaa ag@@ enegh kpaa aa na a gba u se er tom sha kwaghwan u Paulu wa Mbaromanu la . Paulu lu ta Mbakristu mba sha ayange a na la icin wener : “ Mba i sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ka ve gba ken imeen man ken to u h@@ ônon man ken asaren kposo kposo a gbil@@ ini@@ gh man a vihin . Ka a m@@ ire a ior ken mtim man ken m@@ sa@@ a@@ ishe . ” Yehova ne mbacivir un mba jighjigh mba ve nenge ityav mbi ken jijingi la injar Ôr Mbaromanu 12 : 13 . Yehova yange tese ér Yeremia doo un ishima shighe u i kase Yerusalem sha u nôngon ityav a na la nena ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i i gem ér “ mpase ” la , ngi ôron kwagh u akaa a i we se shin i umbur se kwa kimbir kimbir la , kua u@@ ini@@ e@@ zwa mba Aôndo shin atindi a a we ior nav la . Sha ci u wanakiriki la hii u nan kwaghyan u ken jijingi la ken derianyom u hiihii la je , man Yesu kaa ér , wanakiriki la una za hemen u nan kwaghyan la her zan zan shighe u Ter una kar van ken inyom i 1914 la . In@@ yom i 20@@ 18 C.S.@@ Y . Shi agee a vesen nga ke ’ akaa a á gbe la je zua ga ! Tor Davidi yange er idya a B@@ ate@@ she@@ ba shi na i wua nom na ken utya maa kua a B@@ ate@@ she@@ ba hingir kwase na . Ka unô ‘ Yehova una na ve m@@ yo@@ mo ’ ? ( Yoh . 18 : 1 - 8 ) Zum u i pine un mpin sha ishigh ki M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la kpa , a lumun wang ér un ngu Kristu shi un ngu Wan u Aôndo , shin er fa er pristi u tamen lu keren ityôkyaa i wu@@ an un nahan kpaa . ( M@@ ar . Nahan ka a inja u Aôndo yô una lu a iti ga z@@ ee ? ( Mbaromanu 3 : 23 ) Nahan any@@ iman nga a gba yô , i taver u ôron kwagh sha imo i legh legh kpen kpen . ( Mpase 1 : 10 ) “ Iyange ” la hii sha shighe u i ver Tartor u Mesiya ken inyom i 1914 la . Eren Tom u Yehova sha Gb@@ a@@ shima Paulu ôron kwagh a ior kposo kposo sha kwaghfan nena ? Kristu kaa ér : “ Ne fa er mba i ver ve sha u ve̱ lu u@@ tor sha atô@@ at@@ yev yô , ka ve man@@ ger sha a ve , mbatamen vev kpaa ve eren tahav sha a ve yô , kpa her a ven yô , ka nahan ga ; kpa han@@ mô u i sar nan ka lun u vesen ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . Ken derianyom u hiihii la , kasev mba cian Aôndo kpishi lu a ian i@@ civirigh i eren Yesu man mbaapostoli nav tom . As@@ orabo a na la na yô , a lu a mbamzeyol kpishi ken tsombor na . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 5 , 1@@ 21 ( 1 Yohane 3 : 16 ) Aluer se mba a imba dooshima la shi se mba a jighjigh u nan shi se mba cian Aôndo yô , se kpa se taver ishima er Kristu nahan . Un u a “ ongo msen ” la tôndo zwa ér una na mbacivir un hanma kwagh u una wase ve vea za hemen u civir un sha mimi her la cii . Solomon tema tor sha Iserael anyom 40 , maa a “ y@@ av a uter nav imôngo . . . , wan na R@@ eho@@ b@@ i@@ am tema tor sha ityough nagh . ” Gba u se time se fa or u se lu jim jim la nahan se nenge ajiir a zayol a lu la se sôr . Yehova yange er nyi i tesen ér un wuese Ru@@ tu , wan@@ kwase u Mo@@ ab@@ i sha aeren a na a dedoo laa ? Y@@ e@@ fe@@ ta man wan na u kwase yange ve er nan sha ityendezwa i er a Yehova laa ? Nenge ase kwagh ne : U hen wer a hemba Un u a gbe sha man tar cii la u kôôm inyam i a gbe i la , du@@ ghun mciem ken i kera shi nan i lun bem bem , shighe u a soo u eren nah@@ a@@ la yôô ? • Akaa a se lamen sha mi la ka a pase nyi sha inja or i se lu laa ? Yehova yange yima Noa man tsombor na , kpa tar u mba vendan Aôndo la yô a tim u sha mngerem ma de@@ e@@ mee . Z@@ U@@ M u anmgbian ugen u i yer un ér Jo@@ e , lu ken me@@ m@@ yol vea kwase na yô , ve wa kwagh u wasen ve u ôôn shin mnger sha ah@@ enge , ve gba za t@@ ung@@ un iyol shin zege@@ mnger ugen , u iv a ish@@ u sh@@ imi atô kposo kposo , i vesen man i kiriki yô . Aluer se gbidye kwar se nenge sha kwagh ne yô , se fatyô u kaan ser : T@@ ahav mbu Yehova mbu ne eren kwagh . I@@ nya i sha un@@ yi@@ in la ka “ inya i dedoo , ” ngi er inya i iti@@ ar igen la nahan ga . Ny@@ agh M@@ hange u sha I@@ f@@ er La Se kpa se fatyô u henen kwagh u se er ve uma wase una lu u un@@ j@@ aa la hen Yesu . Se nyian kpa , alaghga se lu a mbam@@ nenge kposo kposo sha akaa , nahan doo u se time vighe vighe se nenge er Paulu a pase se kwaghwan u injaa ne yô . — Mbaromanu 15 : 4 . GB@@ A@@ AT@@ O@@ M u nengen sha kwagh u mkpeyol u mbayev ken tar u S@@ we@@ den yange er sema mkohol sha uwer u Di@@ se@@ mba 9 , 200@@ 8 . I@@ t@@ ine i mkohol la lu “ I@@ an i Mba@@ yev Ve Lu a M@@ i i V@@ esen ken Jijingi La . ” U eren nahan la una va a uma . Akaa ne cii nga a tese wanger wanger er Aôndo ngu , shi icighan jijingi na ngu eren tom . Yesu wuese mbahenen nav er ve ye ikyar a na sha mimi yô , ica gba ga cii tsô ve kpa ve undu un . Nahan Ifa nenge ér kon la ‘ doo ashe shi ngu kwagh u s@@ aren . ’ Shi mbagenev kpishi tagher ishigh a ah@@ endan a he ’ tsombor kua ity@@ u@@ han@@ ev man il@@ y@@ ahan shi i kenger ve dang kpaa . A kaa ér : “ Doo@@ m kpishi er Yehova a lu eren tom a mo u geman uuma mba ior mban nahan . Ve vande eren tom sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh je kuma anyom 25 . I@@ y@@ ua i Orkristu Amo@@ shi yange hide ken tar u Yuda cii ve mase ngeren takerada u i yer sha iti na la been ye , man alaghga lu ken inyom i 8@@ 0@@ 4 C.S.@@ Y . la i nger u i bee ye . Shi ikyav i Kristu a ver ér se dondo la i wasen han@@ mô wase u lun a ci ken awashima u Aôndo la . U tesen ikyav yô , de lumun wer nomso@@ or shin kwase u nan lu tagher a mbamzeyol kpishi ken ivese nana pasen we aka@@ am@@ yer a nan ga . Apostoli Paulu yange lu ôron kwagh u Tindi u Mose la ken 2 Mbakorinte 3 : 14 , man tindi ne gema ka a ka an@@ vegher u Ruamabera u yange i nger cii man shighe u Mbakristu la tsô . Mimi yô , yange ôr kwagh u paradi@@ so u sha la kpaa , kpa a ôr kwagh u paradi@@ so shon sha ci u ior kpuaa tseegh . A gba a doo yô , nenge ken ityakerada yase . Aluer ka nahan yô , uityendezwa mba i er ken Bibilo la ve su@@ r u ishima . ( Rom . 8 : 31 ) Aluer se ngohol jijingi u Aôndo shi se dondo gb@@ end@@ atesen na er i tese ken Bibilo nahan yô , se zua a mk@@ om man bem man iember , shi se lu a vangertiôr ser se va zua a uma u tsôron ken tar u he , u u mgb@@ ôghom ne . Nahan iyange igen yô , gumor ugen u a lu mar@@ nya ga yô , kaa a bu@@ ter - makeranta la ér , “ M soo u nyôron makeranta wou ne . ” Aluer tahav kôr my@@ ôm m@@ har ijiir i môm man u soo u p@@ aven ma yô , gba u ú yar tom a tahav mbu hemban mb@@ ura ve u kôr cio u p@@ aven ma ye . Kwagh u doon un ishima kpishi yô , lu s@@ an@@ ker u ior mba ken J@@ ap@@ an nôngon num a mi u Ter na yam na un sha K@@ ir@@ im@@ ishi yô . ( Yosua ityough 8 ) A@@ g@@ wa u u@@ ity@@ a u u@@ tor Mbak@@ an@@ aan ungwa ér mba hemban ityav van la mgbegha ve ve kohol imôngo kpishi sha u vea nôngo ityav yô . M@@ lu ve ne kaha kposo a u mbatomov mba Yehova ! Mbagenev ken a ve tsa ken up@@ ur@@ usu mba sho@@ j@@ av kuma anyom pue shin hemba a hemba nahan je kpaa . Shighe u inyom i deri môm kar lu a za ica ga la , ‘ iv@@ or i bo la due ken igbar ’ zum u Mbakristu mba aiegh hii u duen sha tar la . ( Mat . 14 : 12 . Shi kwagh ne zua sha kwaghwan u i vande ôron sha heen ken Anzaakaa 22 : 3 la . Nahan yô , se fatyô u kaan ser u nan ishima sha kwagh ka inja er ka inya i ka i h@@ ôr i maa iyou i taver a mi nahan . E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u yange er g@@ ô@@ g@@ ô zende u na un v@@ ôr kpishi yô . Yange mough ken F@@ ilipi yem ken Roma sha u za nengen a Paulu , u i wu@@ he un ken ga@@ adi sha ci u jighjigh na u nan la . Er U@@ umace Ve N@@ ôngo É@@ r Vea He@@ mba K@@ u Yô 4 Ma kaa ér : “ Su@@ ur sha TER , eren akaa@@ dedoo , tema ken tar la , dondo sha kwagh u mimi . Kpa hen shighe la a soo wener una fa u ku@@ h@@ wan p@@ ian@@ o nahan a̱ m@@ ir am@@ ar yô , un za ku@@ h@@ wa kwagh her ; tsô a gba mi henen p@@ ian@@ o je , shi za iky@@ ura kpaa . M@@ sen yange nam tahav shi wasem m lu a ishim@@ any@@ ian kpishi ga . ” — Mbafilipi . Kwaghôron u J@@ an@@ n@@ y : Ken washika wam la , i kaa ér mo m er msen shi m nenge , aluer ka u me lumun u lun ken B@@ el@@ gi@@ um shighe u Mar@@ k@@ us una yem makeranta u G@@ ile@@ adi la yô . N@@ aan Yehova N@@ agh a Ishima i M@@ ôm Akaa ne cii aa yem a we ityough t@@ ingir . ( Duteronomi 32 : 4 ) Aôndo yange de Adam man Ifa ér ve ya ican sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la u tesen ér un eren kwagh sha atindi a na vough . Aerenakaa 17 : 2 - 4 kaa ér : “ Paulu nyôr ker sha ieren na , l@@ ah@@ adi utar cii lu ôron kwagh a ve sha akaa a ken icighan@@ ruamabera , lu pasen ve tesen er , lu u Kristu Una ya ican keng , Una shi Á nder shin mbakp@@ enev kpaa . . . . ( Mbaefese 5 : 5 ) Heela tseegh ga , ashighe kpishi ôn@@ kasev mba yange ve te@@ en kwagh@@ man ken a@@ you a te@@ en ta@@ shi la cii i lu mba@@ a@@ sh@@ a@@ wo , lu kwagh@@ h@@ ônon ugen u seer van a iji@@ mba i eren je la . Aôndo yange kaa a Yosua ér : ‘ Lu taveraa , taver ishima tsung . ’ 8@@ 6 : 15 ) Ngu er uumace mbagenev mba or ka nana er kwagh u sha ishima ve ga ve , ve vihi shima i kar ikyaa inya la nahan ga . K@@ asev nav mba ve lu ityô i Mbah@@ iti mbara ve “ na Is@@ ak@@ a vea Re@@ be@@ ka ishima i vihin kpishi ” — je yô , Re@@ be@@ ka kaa wener : “ N@@ yô@@ rom iyol a ôn@@ kasev mba Mbah@@ iti mban . Kpa Yesu yô , yange kwagh gba un sha atesen a ve la ga , a de Yohan@@ a kua kasev mba@@ jighjigh mbagenev ve zenden a na imôngo . U H@@ u@@ wan M@@ on ken I@@ gb@@ ur I Sh@@ ilen Tom Kwagh ne una gema a va a injar i dedoo . Iyange igen mba ng@@ ur yilan ati a mba ve za makeranta la pe@@ pe yô , pr@@ in@@ si@@ pa u makeranta shon yôô kwagh u kwa@@ takerada shon gb@@ ung@@ ur gb@@ ung@@ ur sha l@@ ôô@@ sp@@ ika . ” Nahan aluer or venda u nan jighjigh ér Aôndo ngu , kpa nan gema nan lumun a igbenda i kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke i timen sha kwagh la yô , nan ngu m@@ us@@ an di a m@@ us@@ an jighjigh u nan ugen sha ugen ga he ? Kpa a gema a kaa a ort@@ yom la sha civir nahan ér : “ K@@ u ! ter@@ em , aluer TER Una lu a vese yô , er nan man akaa ne cii a tser se nahana ? ” Shin alaghga m@@ doo@@ ashe na la yange tsu@@ gh ve . Ken uwer u A@@ ip@@ or 200@@ 3 la i lôh@@ ô un vea kwase na J@@ en@@ n@@ y ve za kohol tsombor u Betel u ken Amerika , ve hii u eren tom vea iji@@ ir@@ tom i í yer ér T@@ rans@@ lation Ser@@ vi@@ ces De@@ par@@ t@@ ment ( Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha Tom u Kwagh Ge@@ man ) la . Er se vande ôron nahan , ior kpishi mba a aeren a tar a a bende a ve yô , mba a ishima i legh legh ga , shi mba a be@@ m@@ shima ga , shi mba eren kwagh a mbagenev kundu kundu kpaa ga . U F@@ AT@@ YÔ U Z@@ U@@ AN A MB@@ A@@ M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AN K@@ P@@ A ? U tesen ikyav yô , Yesu yange wa atindi sha akaa kpe@@ te kpe@@ te ga , kpa ôr kwagh u a lu tindi u doon tsung yô . I@@ t@@ yom i He Tom u pasen kwagh man u ‘ eren mbagenev tom , ’ u se eren ne ka ian i civirigh kpishi i lun iky@@ agh ki t@@ omov ken uwegh ku Yehova . — G@@ al . Doo u N@@ oo@@ v Vea W@@ aan Ishima * Nahan kpa , Takerada u W@@ asen We u H@@ enen Mkaanem ma Aôndo la , pase sha peeji u sha 5 la ér : “ Er alaghga gbenda u i pase inja i iti i Yehova heen ne , i lu sha mi nahan kpa , inja i iti la gb@@ anger hemba he@@ ela ; i saa sha kwagh u un iyol na a tsough u hingir la tseegh ga . Ka sha ci u ve fa Yehova ga . Shighe ngu yemen le@@ va le@@ va u ashe a ou aa va nenge a averen a Tartor u Aôndo ua va a mi la yô ! U tesen ikyav yô , shighe u anmgbianev mba ve vi@@ e ve ku@@ mba u yan kwaghyan imôngo shin ve ku@@ mba ma iniongo i Mbakristu yô , se fatyô u lôh@@ ôn anmgbianev mba ve lu kwa@@ v la hen u@@ ini@@ ôngo mban . Tsô tugh mbu il , mba fe ér or a fatyô u nengen a ve ga yô , ve mough ve gba yemen . G@@ er@@ al@@ d H@@ ac@@ ke u a lu ken M@@ akeranta u T@@ im@@ en sha kwagh u Hemen u sha N@@ om - or la nger wener : “ Mbashiada mba Yehova yange ve lu môm ken ini@@ on@@ go@@ ior kpuaa i u@@ gomoti uhar mba yange ve hemen sha ts@@ wam ken tar u Jam@@ an@@ i la yange ve tôv ve a ican zan zan yô . ” Lo@@ ti man tsombor na lu her ikyua . — Genese 14 : 3 - 7 . Yesu yange tese ér un var ken Ter na sha u ungwan imo Na shi eren ishima Na , shin er ashighe agen i lu un ican nahan kpaa . Ngeren u a er kwagh na ne ka vegher u Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . J@@ AN@@ A@@ W@@ AR@@ I 14 - 20 , 20@@ 13 A lu nahan yô , u fatyô u hiin iliam a or sha u pinen nan wer : “ Aluer ort@@ yom lam a we nahan , u kegh ato u ungwa kwagh a soo u ôron we la kpa ? Shighe u zayol a ve yô , se hen u eren kwagh sha inja man sha kwaghfan kpaa . ( Mat . 12 : 15 - 21 ) Yesu yange soo ér ior ve nenge akaa a un er la nahan ve tsua a ishima ve ér vea dondo un . Takerada u Aerenakaa tese ér yange ve za hemen u veren ikyav i dedoo sha kwagh u kuran la . Ka ve kura anmgbianev vev sha ikyev i ior mba alaghga vea ker u vihin jighjigh ve u nan la . Paulu yange luun a mba@@ van@@ nya , kpa akaa agen kpishi yange lu á una fatyô u eren iyol na ga yô , inja er u y@@ amen akaa a kuren u@@ gb@@ ayol nav a mi nahan — amba@@ akaa er kwaghyan man iky@@ ondo i cir@@ in sha ci u f@@ am u nd@@ ôh@@ ôr ke@@ gh@@ elee la nahan . Ikyav i dedoo i T@@ erem la bende a mo kpishi je . Sha nahan yô , yange lu u Mbakristu vea ny@@ a@@ ghen awambe shi vea lumun ér i er ve “ t@@ wer ” a á kpaa ga . P@@ ase kwagh u Yesu er shighe u zua a or@@ im@@ ande ugen la . U ôron jighilii yô , Tartor u Aôndo la tese ér ka hemen shin gomoti u sha ikyev i Aôndo , ua lu a tor u i lu un a tsough la . Gbenda u Se Er Akaa a Nan Se M@@ saanyol sha Inja Yô Ve ngô@@ ôr vesen ken jijingi ga , nahan ica i gba ga je maa i tsua ve ér ve lu udi@@ ak@@ on . ” Saan Mba Ve Z@@ enden Sha Mimi La Iyol Ka sha ci u yange soo er un kpa una pase kwagh ke ’ s@@ ati u hange hange u yange lu a akaa a eren kpishi la . ( Ôr 1 Mbakorinte 15 : 24 - 28 . ) Yange mba ne Yesu ruamabera u Yesaia ken shin@@ ago@@ ge yô , gba u una ker vegher u a er kwagh u a lu ken Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 ken U@@ b@@ ib@@ ilo asev nyian ne . Ú F@@ atyô u K@@ ôron N@@ ombor Wou Ts@@ aha In@@ j@@ ar i vesen i se zua a mi sha iniôngon yase yô , se ungwa ser kwase ugen u yange se due kwaghpasen kwa@@ gen ve se lam a na yô , yem ken gar@@ tamen shi ngu pasen loho u dedoo hegen kpaa . ( Mbam@@ pin Mba A@@ g@@ umaior a P@@ in La — Me Er Ny@@ i a Uma W@@ a@@ ma ? ) la . A kaa ér : “ M kav er tar ne u n@@ em m za iky@@ ura shi ior ve n@@ em icivir yô , kpa gema ngu yangen mo u civir Yehova a ishima i môm . 4 : 8 , 9 — Daniel hingir or@@ ah@@ ir shinii ? ( Yesaia 25 : ​ 7 , 8 ; 1 Mbakorinte 15 : ​ 22 , 26 ) Mba ve ne Yesu jighjigh la cii vea lu ken bem man msaanyol gbem sha won ; mbagenev vea hingir ator vea za hemen vea Kristu sha , mbagenev di vea ya dyako u Tartor u Aôndo shin tar . ( Yohane 3 :⁠ 3 ) Nahan gba u a mar or he@@ gh sha er nana nyôr Tartor u Aôndo yô , ka u nana zua a myom ga . Nahan kpa , Bibilo pase wang a ci@@ e@@ she shio ér iji@@ mba man idya man nomso mba yaven a ayol a ve , akaa la cii ka asorabo a vesen sha ishigh ki Aôndo , shi mba ve eren amba asorabo la cii “ vea ya dyako u tartor u Aôndo je ga . ” — 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ; Mateu 5 : 27 - 32 ; Mbaromanu 1 : 26 , 27 . Shighe u Paulu bugh zwa na hii u lamen yô , hu@@ an iyol ving ving . ▪ Ka akaa a i ter ken ngeren ne a nyi i hembe doon u me er tom sha mini ? [ Ngeren u shin kpe ] K@@ ohol cii yô , mo man E@@ ri@@ c se er tom u ikp@@ ur pania hemba anyom 1@@ 00 , man ken anyom ne cii se er tom u pania ken tar u I@@ rel@@ and anyom 9@@ 8 . Heela tseegh ga , se mba a ishimaverenkeghen i doon tsung sha kwagh u ken hemen la kpaa . Ikyav tese wang ér , “ if@@ er@@ or ” u Paulu ter kwagh na la eren idya kpoghuloo . Lu hen ijiir la i erem batisema ye , shighe la m lu anyom 14 . Aluer or@@ sho@@ ja ngu a ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh a tamen ga nahan nana fatyô u kôron s@@ an@@ ker shin i@@ w@@ ange sha won kpa ? 7 , 8 . ( a ) Ka m@@ taver u nyi agumaior agen ka a tagher a mini ? 1@@ 27 : 1 . Mba ve civir iti i Yehova i hemban la cii vea fatyô u veren ashe a mlu ve u ken hemen la sha ci u nyi ? S@@ ef@@ ania 2 : 3 ngu iv@@ in hegen nena ? Mbam@@ tsu@@ m av cii hungur mo ga , kpa m soon u z@@ eren henen sha ve ga . Yange i gba u vea wa ishima a oo u tan ate@@ tan kua m@@ d@@ ôh@@ ô@@ rom tugh , sha er vea nenge sha iyôngo ve yô . ( Gen . Kanyi ia wase se ve se za hemen u pasen kwagh a uwer gban shio zum u se tagher a mbamlu mba ta@@ ver@@ a ? * Hegen u a lu anyom 16 ne , á ôr Bibilo jimin cii a bee kwa môm , shi a hii u ôron i̱ kwa u sha uhar je a za a mi gba atô . Shi se fatyô u nengen a kwaghfan u Yehova la ken aka@@ au@@ ma kpishi a a gbe , a lu sha tar la kpaa . Ve kpa i tindi ve ken P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o . M@@ sen ugen u Solomon er la kpa tese ér Yehova lumun a mbacivir un mba ve lu Mbaiserael ga la . ( Ivur 12 ) Mimi yô , Davidi lu gumor “ a doo ashe [ iky@@ ôr ] , doo u kenger ” kpaa . Shin er amba@@ aior ne a henen ityesen gbem nahan kpa , mba fan@@ tyô u aren sha “ mfe u . . . mimi ” la ga . — 2 Timoteu 3 : 1 , 5 , 7 , 8 , 13 . U tesen ikyav yô , ken injakwagh i or@@ tom u zungwen mhôônom ga la , yange pase er i hii ve or@@ tom la hingir u lun a inj@@ ô iyol i kuma sule 6@@ 0@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 yum la nahan ga . Jijingi u Aôndo shi hemen F@@ il@@ ib@@ u , za a na sha gbenda u zan ken G@@ as@@ a la sha u a za zua a or u E@@ ti@@ op@@ ia , u eren tom ken ya u tor yô . * Nahan yô , doo u se eren msen her ser Tartor la ú ‘ va - a ’ ? Ken inyom i 199@@ 6 la , i hide i na se tom u sôron atôônanongo hen haregh u lu ikyua ikyua a gar u An@@ tan@@ an@@ ar@@ iv@@ o yô . I@@ ca i gbe ga yô , m zua a akaa a doon mo ken kwaghpasen shi m zua a azende a he ken tiônnongo kpaa , nahan kwagh ne wasem u hiden lun a iember . ” Yehova kôôm mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi sha gbenda u a nenge ér a wase ve yô . Gbenda u Aôndo a gbe se la tese ér se doo un ishima sha mimi nena ? Gba Satan ishima tsung u samber a ‘ atesen a u@@ jijingi mba b@@ ov ’ ang@@ an nahan cii , un shon u a p@@ ir mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ashe a asema la . — 1 Timoteu 4 : 1 ; 2 Mbakorinte 4 : 4 . Er kwase ne ngohol takerada ne fese yô , ishima ka@@ am ér alaghga ati@@ ca agen kpa ua doo ve . Ka keng Yehova man Yesu vea nenge ér se zua a amba@@ aior a dedoo ne kpishi shi se wase ve cii man mkur una va ye . — H@@ ag@@ ai 2 : 7 . Heela tseegh ga , Roma yange lu ijiir i eren kpen@@ ga her i vesen , nahan igbenda lu kpishi i ior zuan a inyaregh yô . — Rom . A@@ sema nga ve ahar , hegen yô , vea ya ibo . ” ( Ho@@ s . Shin se fatyô u tesen or@@ ya la u@@ tra@@ k kpishi sha er nana tsua u sha ishima i nan yô . Shin er anmgbian ne nenge wener un yina u eren msen hen m@@ tem ne nahan kpa , a gba lumun tsô . Anmgbian Y@@ oung kera ngô@@ ôr ga je maa yem hen gar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o ; shighe ne ior lu hen gar ne kuma iorov 6@@ 00@@ ,000 . Ruamabera ôr m@@ ape môm tsô kpaa ér Aôndo ka tahav shin Aôndo ka iji@@ r@@ ôron i sha mimi ga , shin m@@ ape ugen ér Aôndo ka kwaghfan kpaa ga . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Kpa im@@ anger i Satan ne ia ku@@ usu a na vough er tartor u Bab@@ ilon la kpa yange ú kure ken i@@ heen nahan . Er msen sôn icighan jijingi u Aôndo shi de a hemen we kpaa . A kaa ér : “ Kape no@@ mbor kpaa u lu an@@ l@@ y@@ egh u kp@@ egh@@ ee kpa u ha@@ gher sha u@@ zege@@ mbaakaav je la . Takerada u Ô@@ ron Ka Kwagh u In@@ j@@ aa man u Nan M@@ saanyol Ka injakwagh i atam a iky@@ on i nyi yange Yesu ôr hen ai@@ k@@ ighe u masetyô cii man ku na laa ? Maa a kaa a mo ér m de Bibilo i henen kua mbamkombo mba zan . Sha nahan yô , gba u Wan@@ ye - Shi@@ ada nana fa mhen la a kuma nan , nana ôr un ken mkaanem ma nan , shi nana ôr kwagh a zua sha kwagh u nan lu lamen sha mi la kua sha mlu u wan@@ y@@ em@@ akeranta la . Kanyi kwagh ú er sha dooshima u Yehova a tese laa ? ( Mbaefese 4 : 22 - 25 , 28 ) M lu u ke ’ hemen u umace cii har sha amba a mbam@@ gem ne . Aluer mbamaren soo u y@@ esen ônov vev ér ve lu mba cian Aôndo yô , gba u vea er nyi ? Kpa fa wer , Yesu yange kaa ér a lu dooshima u hanma or cii una nd@@ ôh@@ ôr ga . Yesu lu kaan ér gba u Yehova una doo se ishima a mlu wase u k@@ imi la cii ; dooshima ne una bende a asaren a ase man mlu wase u ken ishima . • U kwase nan nom u nan mhen la a fatyô u karen sha u k@@ enden nan bo@@ l . Tsô , El@@ k@@ ana gema taver un ishima sha dooshima , kaa a na ér : “ Mo m hemba u ônov mba nomso pue gaa ? ” ( 1 S@@ am . 17 : 37 , 4@@ 9 , 50 ; 18 : 11 , 12 ; 19 : 10 ) Kape i lu ve , Davidi yange kaa vangertiôr ér : “ TER ka . . . myom wam ” la . Shighe u Daniel lu a̱ gba henen Bibilo ga la , mlu na u ke ’ hemen lu a iwasen ga . ( Ps . 10@@ 2 , ngeren u sha it@@ you ) Mkaanem nam man tese ér ishima na cii lu sha kwagh u m@@ nyoon man m@@ ts@@ wen@@ em man mbam@@ nenge nav . ( Ps . 8 : 22 ) Kpa Aôndo gema er kwagh u kaan ior , man jim je yô , u zamber ior ér ve hide hen a na , i̱ h@@ ime ve a na . Ity@@ ôkyaa i môm yô , se mba a inj@@ ô hen mba Yesu a p@@ aa ve sha awambe a na la , nahan gba u se wase ve vea ya ikyar i dedoo vea Aôndo . 3 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u u Nan Mbagenev I@@ civir Yange i za wa ijir la sha iyange i A@@ ip@@ or 20 , 199@@ 8 . ( Yakobu 1 : 18 ) Ka ve ve lu mba hiihii mba i de ve asorabo ve sha ci u awambe a Yesu haa inya sha ci wase la ye , nahan i na ve uma u kpen ga , sha er vea za tema tor sha vea Yesu ken Tartor na yô . Ka ve har ishima sha u pasen avur a Bibilo i kar ikyaa inya , inja er a due ka hen orumace nahan . 34 : 14 ) Apostoli Paulu yange pase kwagh ne wang . A nger ér : “ Hanma or u nan t@@ eren iti i [ Yehova ] yô , nana̱ pav a ifer . ” Nenge ngeren u a lu sha peeji 19 la . Ve va ta a@@ wen sha iy@@ aagh k@@ in kuma ah@@ wa ahar , shi ve lu kaan ér : “ In@@ i@@ un@@ kwase i lu uma gbem ! ” Sha mimi yô , er ve lu kaan ér Yehova ka Aôndo u mimi zum u ve nenge usu sen sha , sha shighe u Yehova ungwa msen u Eliya la nahan kpa , kwagh ne lu gbenda u dedoo u tesen ér ve na jighjigh ga . Ka mba@@ awashima . Ior kpishi nyian ne nenge ieren i mimi ér ka ieren i mbat@@ sev — i í doo , kpa á fatyô u eren í ga yô . ( Genese 2 : 17 ) K@@ e ’ masejime yô , Adam man Ifa zua a injar i isholibo i kimb@@ in la — ve t@@ ì@@ m . — Genese 3 : 19 ; 5 : 3 - 5 . A kaa ér : “ I@@ mo@@ shima yam yange i na yô , i taver mo u wan zwa sha ityesen la ken k@@ l@@ ase er m van@@ den wan sha akaa agen nahan la . Aluer m ôr kwagh ne nahan , una doo mbagenev , vea lumun un kpa ? ’ Nahan doo u gban nahan mat@@ o u mkurem ma s@@ ôôn been ker la tsô , zan zan u za hingir u tilen ye@@ ve@@ e hen gb@@ end@@ aa ? 1 : 3 ; 2 : 19 . Nahan hii ken inyom i 1914 la je , akaa a vesen er shin tar ne , vough er Bibilo tsengaôron ér aa er ken ayange a masejime nahan . O@@ o ngu te yô , i hi@@ a ; i uma sha ci u i lu a am@@ ise ga yô . 21 : 25 ) Yohane yange fa je ér , una kôr cio u ngeren akaa a Yesu ôr shi er ken atô u anyom atar man ti@@ ôn la kpuaa tseegh . Er mba timen sha kwaghôron u i nger ke ’ takerada u M@@ fe sha itinekwagh i i kaa ér “ U M@@ aan T@@ so@@ mbor u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo ” la mba been kera yô , a kaa a kwase la ér : “ Ka ì@@ l - ishima ’ shon u mo man nom@@ om se ‘ kange ’ ayol a ase a mi je ne , shi ka ityôkyaa ne í ne ve se doo ayol a ase ishima yum nahan ye . ” ( Genese 23 : 2 ; 2 Samuel 1 : 11 , 12 ) Zum u Kristu mgb@@ ôghom a u@@ war u i ii ijende na L@@ as@@ ar@@ u u sember kpen la yô , a “ vaa . ” — Yohane 11 : 33 , 35 . Sha nahan yô , ka hange hange u seer kporom hen Yehova sha hanma ian i i dugh cii ! ( Y@@ ak . 119 : 1 , 2 ) Sha mimi yô , “ hanma or u nan cie TER , shi nan zenden sha igbenda Na yô , saan nan iyol . ” • Mbah@@ enen mba ken derianyom u hiihii la yange ve fa Mesiya nena ? Sha shighe ugen la a er msen ken i@@ u@@ v “ sha use tugh tugh . ” T@@ i@@ ônnongo la yange fa kwagh u una er jighilii yô . ( Anzaakaa 17 : 17 ) Nahan kpa , ior mbagenev vea wa se kwagh una gema a vihi se a vihi ishima , er se nenge ikyav sha kwagh u Yobu nahan . A alegh a iyolough a injaa ne shio yô , inj@@ in@@ ia u nan hembe lun a mfe sha won cii kpa man nan fetyô u eren kwagh u doon man u injaa er ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh ase a pue la nahan ga . A@@ tindi ne yange kende a Yehova sha shi tese ér un k@@ ur uityendezwa nav , gadia kwaghôron na gbe inya ga . Se wuese kwaghwan u i we se ér se hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol ne kpen kpen ! ( Mbaheberu 9 : 14 ) N@@ ga kpen@@ egh sha nyi gbenda ? Er nan i lu Yehova tswen a kom u yiman se ? 17 : 25 ) Nenge imba kwaghfan la sha wono ! Á kaa wener : “ Se mba se lu mba@@ ate@@ tan yô , se lu nen gen@@ g ge gen@@ g se har nen per@@ utya u jighjigh u nan man dooshima ; man ag@@ un@@ du@@ utya yô , ka ishimaveren keghen myom je la . ” A@@ K@@ U@@ R@@ E 1 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) Se hemba ah@@ on a gban nena ? Nahan cii kpa , kwagh ne tese ikyav ér gba u se van@@ den lun a ityakerada han@@ pe se lu cii — a̱ lu hen ya shin ken tom shin ken makeranta shin hen ijiir kasua shin sha ajiir a me@@ men kpaa . — 1 Peteru 3 : 15 . ( a ) Ity@@ ôkyaa i yange mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev va u ungwan a Yesu yô lu nyi ? Ka nyi akaa ka i gba u or a er ve nana hingir u fan Aôndo shi un kpa fan nana ? Nahan kpa , mba ve lu suen as@@ ande a mba i shigh ve mkurem kpoghuloo la kpaa Go@@ g@@ i una vihi ishima a ve . Mkaanem ma Aôndo na mlumun ér : “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , man ai@@ k@@ ighe kpaa de hiden a uwegh ou ga ; gadia u fa i ia doo la ga , shin ka ng@@ in shin ka ng@@ ira , shin ihi@@ ar cii ia doo . ” Mba va y@@ ee ken tiônnongo er i ne F@@ er@@ nan@@ do ortamen yô , doo hanma or kure ave . Á pase ve ishember i injaa ne nena ? 21 : 43 ) Ka mba ve lu ken ikyurior i ken jijingi la ve lu ken ikyuryan i he la kpaa ye . Ka mimi , msen una fatyô u wasen we sha imba gbenda la . U fatyô u kaan a Orshiada u Yehova wer nana hen Bibilo a we gbilin . Kpa Yesu umbur se ér “ or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” 7@@ 46 ․ ․ Or@@ pasenkwagh ter akaa a vesen atar a a wasen se u lun uma shin tar yô — ka iyange man ahumbe a a ningir hu@@ lu@@ gh hu@@ lu@@ gh la kua mngerem . Se fa , iniôngon ve la gba Yehova kwagh . “ Akaa a ken ijime la hungur mo kera m ngu n@@ aregh zan sha akaa a ken hemen la . ” — F@@ I@@ L . Ior kpishi vea fatyô u kaan sha mimi ér atesen a Yesu la va ve a m@@ mem shi wase ve u geman uuma vev kpaa . Aluer se mba timen sha akaa ne yô , a hemba s@@ aren se u lun er Yesu nahan , shi ishima ia hemba mgbegh@@ an se u wasen mbagenev sha er ve kpa vea lu er un nahan . Aluer u ngu Orkristu u nan civir Yehova ica i gbe yô , akaa nga kpishi a u fatyô u eren sha u wasen mbagenev yô . ( Genese 1 : 27 , 28 ; Yesaia 45 : 18 ) Yehova Aôndo bu@@ m a vese ér nyityô kwagh i un we ishima u eren cii yô , una er kpee , a b@@ unde ga . Kpa ne mba a ityôkyaa i injaa i nan jighjigh a kwagh u Bibilo i tese sha kwagh u i@@ gbe@@ tar la . Í undu ak@@ om a ve cii sha u@@ wo . Yehova kaa a vese ér a tôv se a ican sha igbenda kposo kposo . “ Er kon u ap@@ el u lu ken iky@@ on i iky@@ ôô nahan , kape u a doom ishima la a lu ken ôn@@ nomso la . ” Kwagh@@ wan u Yesu wa mbahenen nav la b@@ enda sha kwagh u ah@@ endan a hen tsombor kpaa . ( 1 Mbakorinte 12 : 31 ; 14 : 1 ) I wa Mbakristu kwagh ér dooshima ve a de kera lun sha “ m@@ kaan shin sha no@@ mbor tsô ga , kpa i̱ lu sha ieren man sha mimi kpaa . ” — 1 Yohane 3 : 18 . Or@@ pasen ad@@ ua ugen u i yilan un ér John W@@ es@@ le@@ y yô , due ken c@@ ôô@@ ci i i yer ér Ch@@ ur@@ ch of Eng@@ land la za bugh c@@ ôô@@ ci igen , i yilan i ér So@@ ci@@ e@@ ty of Me@@ th@@ o@@ dist@@ s . Mkaanem ma Aôndo na apostoli Paulu nger ne ka kwaghwan u una wase Mbakristu u nan kwagh yô . Shi tor ger@@ i ugen ken tar u Rus@@ sia yange nenge Mbashiada lu maan Iyou i Tartor i he yô , doo un kpishi . Yange ve va nyôr , anyom nga kar atar yô , i ver tiônnongo u zwa Buter ken gar la , lu a mbap@@ asenkwagh 19 . Tor Davidi wa icam kaa ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , U er akaa a O@@ u a kpilighyol ngee kua mbamhen O@@ u mba sha a vese la kpaa ; kwagh u á kar un sha a We yô , kera ngu ga . M@@ N@@ E@@ NG@@ E u ior sha kwagh u a lu u vough shin u i lumun a mi man u a kom icivir shin á lu u kunya la kaha sha ajiir kposo kposo . Or@@ pasenkwagh ugen ken tar u B@@ rit@@ ain , mba yer un ér P@@ at . Er nan ve Yesu yange za hemen u tilen sha mimi shin er tagher a am@@ een a vihin tsung nahan kpaa , man u dondo ikyav na la nena ? Wan u Aôndo Yange N@@ der Mba@@ kp@@ enev Un u A yima se sha i@@ mbak@@ u i vesen ne shi Una yima se kpaa . ” ​ — 2 Kor . Er i va na mbagenev di@@ ak@@ on , i undu un yô , a hingir u gban ve iy@@ uh@@ we shi wan kwagh ishima a ortamen u wasen mzough u mbatamen tom . Apostoli Paulu kar tiônnongo u mba i shigh ve mkurem la sha iyol i or , shi a pase tom u injaa u hanma ve nan eren yô man er ve suur sha mbagenev shi ve soo ayol a ve shi ve lu ken mzough sha u eren tom u Aôndo yô . ( Rom . 12 : 4 , 5 ; 1 Kor . ( Luka 15 : 8 ) Hi@@ ihii yô , á ts@@ ar im@@ enger sha er iyou na ia wanger ker yô . Anmgbian ugen u i yer un ér J@@ es@@ ú@@ s , u lu ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la , kaa ér : “ Yange m lu kp@@ an u tom wam , ashighe agen m er tom i hemba ah@@ wa a i n@@ em la ica je , man or kpa kighir mo ér m er nahan ga . Yange ve tôv sha shiada i Mbakristu mbagenev mba ve lu Mbayuda ve er la , ka ve mba ve n@@ é@@ n@@ ge er Aôndo hii u wan ndor a akuraior , shi haa icighan jijingi na sha A@@ tô@@ at@@ yev a i ts@@ ôngo á ga je la . Lu Yehova er kwagh ne ér ior nav ve de kpe ij@@ en ga ye . M@@ lumun u yange i na un la yange ma fatyô u seer ian na i zuan a msaanyol man uma u tsan gbem . Ka i doo hanma or u tsuan akaa a nan soo u eren yô , kua kwaghaôndo u nan soo u dondon la kpaa . A@@ mba@@ akaa ne nahan yange za hemen u eren ken tar u Jam@@ an@@ i , ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la . ( Anz . 15 : 3 ) Kpa kwagh ne tese ér hanma shighe cii ngu a b@@ on ashe sha kwagh u se lu eren laa ? Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange m vese hen gar u So - T@@ ch@@ ah@@ ou@@ é , u lu hen ijiir i lun an@@ gb@@ i@@ ôr an@@ gb@@ i@@ ôr , ikyua a b@@ er ugen yô . Z@@ a Hemen u S@@ ônon Aôndo I@@ wasen i Icighan Jijingi M ngu eren sha atesen a Mbakristu kpa ? ’ M@@ tom ma at@@ ar@@ atar ma hiihii ma inyam la tile sha ityough ki nyi ? • Ka akaa agen a nyi se er sha u sur@@ un mbagenev ishima ? Yesaia na mlumun sha kwaghôron u profeti nahan ér : “ Mba@@ kp@@ enev mba nd@@ eren ga , u@@ jijingi mba mbakp@@ enev mba m@@ ough@@ on ga ; ka nahan man Ú va sôr ve , Ú tim ve , shi Ú ese m - umbur u ma i umbur ve sha won la kera ye . ” Bibilo kaa ér : “ Hanma kwagh u a lu TER kwagh@@ hông@@ or@@ ough a vihi Un yô , ve er mba@@ aôndo vev ; gadia ônov vev mba nomso man mba kasev je kpaa , ka ve nan@@ de ve sha usu sha ci u mba@@ aôndo vev . ” Ikyav tese wang ér “ ônov mba Aôndo ” mba i er kwagh ve ken Yobu 1 : 6 la lu ior mba ken jijingi , mba ve ku@@ mba sha ishigh ki Aôndo yô . ( Pasalmi 9@@ 0 : 5 , 6 ) Mose yange nenge ku u Mbaiserael dubu imôngo ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo , Aôndo “ kar a ve kera ” er ka sha ik@@ u@@ wan@@ mnger nahan . Er lu or u eren kwagh sha jighjigh tsung , shi nger u@@ pasalmi mba doon kpishi sha u wuese Yehova yô , alaghga or nana hen fese ér yange lu or u mayange je ma gba ken isholibo i vesen ga yô . Nahan kpa kwaghôron u profeti u E@@ no@@ ki la taver se ishima , sha ci u mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mba sha ayange ase ne kpa Aôndo una va a u@@ icighan N@@ av udubu udubu vea va tim ve . Yange den tom yô , za lu ken gar u C@@ ha@@ pa@@ la , ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , nahan hanma shighe yô , un man nom na ve za ya kwagh hen ijiir i te@@ en kwaghyan igen . Yange keghen ato a kwaghwan u Aôndo . ( a ) Ka u@@ ivande mba nyi Mose man Yesu yange ve er@@ ee ? Ka kwagh u taver se ishima kpishi u fan ser ‘ m@@ ze u zan hemen u u@@ men atam kpishi ’ u a lu kwagh u i gbe u se er keng keng ne ka kwagh u se fatyô u eren yô ! Yange i tôv Paulu a ican kwa imôngo sha ci u lu civir Aôndo sha mimi yum . ( 2 Kor . A̱ shi nan kpa , kur@@ utya u yange va va taver Yosua ishima shighe u ve hii u nôngon ityav ngohol Tar u Ity@@ endezwa la lu “ I@@ mo ” — ka Yesu Kristu ken mlu na u lu sha , lu a hingir orumace ga je la . He ’ ijiir you i ú pasen kwagh her@@ egh la di ye ? Mbagenev ka ve vihin inyaregh sha gbenda u vea zua a icivir yô . Tsô se er nan ve se ya ikyar a K@@ rist@@ u@@ u ? A@@ in@@ ge kpa , agumaior a a lu Mbashiada mba Yehova tar sha won cii nga dondon ikyav i Daniel man ak@@ ar a na la , nahan nga tilen sha mimi sha kwagh u atindi a Aôndo a we Mbakristu la , nahan hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov . Nahan kpa , gema ka kwagh u a er kpôô je la . Nahan kpa , u@@ iyua nav mbara kôr wan@@ kwase ti ga . ( Daniel 10 : 19 ; Luka 1 : 26 - 38 ) Er se lu ior mba Yehova yô , se mba a iwuese sha gbenda u a lamen a vese ken Bibilo sha mh@@ ôôn la . ( Duteronomi 21 : 17 ) Aluer se hide se time sha ngeren ne yô kwagh ne una wanger se shi se zua a ityesen sha kwagh u yange er la kpaa . Gbenda ugen u se fatyô u eren a mba@@ van@@ nya dedoo yô , ka sha u nôngon kpoghuloo henen zwa ugen sha er se pase atô@@ at@@ yev a a lu hen haregh u tiônnongo wase la loho u dedoo yô . Ngu a yima ve sha tahav nav . Yehova man uumace ka vea doo Orkristu ishima , shi nana na uityendezwa mba Aôndo jighjigh taveraa nahan , nyi i ere ? Er z@@ ur@@ um u Yesu una kpe sha u nan nagh la , ishima hii u zan un iyol kpishi , sha ci u zege@@ tom u lu a mi u eren la . Er tar ne ú lu seer wan a wa ime nahan cii kpa , “ gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe . ” — Anzaakaa 4 : 18 . ( Mateu 5 : 3 ) Sha nahan yô , uumace mba ungwan imo i Aôndo mba a ishimaverenkeghen i va lun ken tsombor na , ka “ ônov ” nav je la . — Mbaromanu 8 : 19 - 21 . Nahan kpa , aluer u ngu a jighjigh u nan yô , we kpa u fatyô u fan Yehova tsembelee , vough er u ngu nengen a na ishigh a ishigh nahan . I kaa ér orgen u lu or@@ hemen u kwaghaôndo yange una nenge a or@@ im@@ ande ica je kpa , a gba keren nan a@@ wen ér nana̱ de ve ikyua a na ga . Yehova yange yima ikyurior i Iserael sha ikyev i Mbai@@ gipiti , been yô na ve Tindi u ikyuryan . “ Ashighe kpishi yange m er msen hen Yehova mer a̱ wasem , je m vaa a vaa kpaa ” Se er nan ve se lu yemen hemen a nongo u Yehova ? 4 : 4 ) Sha nahan yô , gba u se za hemen u eren msen ser Yehova a naan se kwaghyan u ken jijingi ne her sha shighe vough . Kpa Yehova yima un hen shighe ne sha er a de nengen a m@@ nyo@@ on@@ om ma ku@@ ugh ga yô . Gbenda u Or@@ maren u Yes@@ en Ô@@ no@@ v Ts@@ wen N@@ ana Z@@ a Iky@@ ura Yô Aluer se fa er orumace yange nan hii yô , kwagh ne una wase se u fan ior mba se lu yô man ape ior vea za kure man gbenda u i doo u se er uma yô . Ashighe agen ka i gba hange hange u se er kwagh sha shighe vough . A@@ mba@@ akaa er tom u kô@@ mp@@ eni shin u za nengen a ort@@ wer shin u keghen mat@@ o nahan cii , ka i gba u se er sha shighe . Takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v na mlumun sha mbampin mban kua mbampin mba hange hange mbagenev kpaa . Ikyav i tesen yô , shighe u ishima i yen se yô , se mba kera fetyô u tsuan kwagh u vough u se er ga . Er nan ve mbadondon Yesu mba ken derianyom u hiihii lu a vangertiôr u kaan ér ngu Mes@@ iy@@ aa ? Ken ayange a masejime ne kpa , mbadondon Kristu mba ve er batisema cii mba nôngon eren sha tindi u Kristu a we ér i pase loho u dedoo u Tartor shi i gema ior ve hingir mbahenen la . Ity@@ endezwa i Aôndo la ngi ôron kwagh u m@@ liam ma se v@@ aan sha ci u se mba yan ican shi se mba zungwen la . Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba hen tiônnongo wase u he ne er a vese doo doo shi ve tese ér kwagh wase gba ve ishima kpaa . Shighe kar yô , m za hen ityough ki eren iwer at@@ ar@@ atar , shi i ma@@ am iyol u eren ityough ken ya kpen kpen . Paulu ôr se ityôkyaa i sha un@@ yi@@ in i i gbe u se ungwan imo i mbatamen mba Kristu yô . Ka ve kaa a ve je ér han@@ ma@@ or ngu a ian i tsuan kwagh u nan soo yô , u dedoo shin u bo . 1 : 18 ) Shighe u Paulu nger kwagh ne la , yange undu gar u E@@ fese , lu karen ken M@@ ase@@ don@@ ia sha u una yem ken K@@ orinte yô . Paulu kaa ér , “ ka a ume atam a perapera bem bem sha ci u mba i tsaase ve a tsaase sha mi la . ” Vea hendan a we je kpaa . Z@@ wa u wang la ka mimi sha kwagh u Yehova Aôndo man mba@@ awashima nav mba ve lu ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la . Kwagh u Yesu ôr la ngu se mba se lu ken shighe u mkur ne a inja . Mose kar uma u “ Tor u tsôron ” sha uma u orumace ua vese ga la ken Pasalmi 9@@ 0 . Ú F@@ atyô u Nan M@@ lumun Kpa ? Ishima ngi i nyian Mbakristu mbagenev sha ci u ican i i vande ts@@ eren ve kera yô . Yehova lu nengen hanma kwagh cii ; yange kegh ato a anc@@ ôgh@@ olo@@ v shi wa iyol kegh a kegh u wasen ve shighe u ve vaa ve yer un yô . — Pasalmi 10 : 14 ; Anzaakaa 23 : 10 , 11 . Se er nan ve kwagh u se tesen ior la una seer doon se ? ( Mpase 12 : 7 - 9 ) I time sha akaaôron a profeti a ken Bibilo kpoghuloo , nahan i mase kaven ér Yesu yange hemba Diabolo sha ken inyom i 1914 , shin inyom la kar ica gba ga maa hemba un . Or u nan kwaghôron ugen wa se kwagh kaa ér : “ Kwagh a hemba gban ne sha akaa a kwagh a gbe ne a mi la tseegh , sha er ne gba g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh a kwagh u tagher ne shio yô . ” Er ve lu keren akaa a ve hiihii yô , tese ér yange ve lu civir Aôndo a ishima ve i môm ga . Yehova nenge ishimat@@ seen na la nahan a tindi ort@@ yom za kaa a F@@ il@@ ib@@ u ér a za pase or ne kwagh . — Aerenakaa 8 : 26 – 28 . 14 : 6 - 9 ) Yange ve tese ér ve na Yehova jighjigh . U tesen ikyav yô , ior mbagenev ka ve tsua kwaghaôndo sha ci u m@@ ke@@ he@@ m nam shin inyaregh ki kwaghaôndo shon a lu a mi la , shin u@@ iniongo mba a ngee a mi g@@ ong g@@ ong la , shin sha u dondon tsombor ve . Se mba nenge ser se fa mbamgbe vev kua mbamzeyol vev man akaa a ve soo man a ve soo ga la man mciem kua ihyom i ve ker mbagenev la kpaa . Kpa kwagh u Yesu ôr ne tese ér kwagh u ior mba ken nongo u Kristu gba mbatyomov mba ve eren Aôndo tom la ishima kpen kpen . ( b ) Mbat@@ amen mba ken E@@ fese yange ve ungwa loho u Paulu la nahan ve er nena , man ve ver se ikyav i dedoo i nyi ? Aôndo tsengaôron ku u Yesu man mnder na Kwagh ne taver we ishima u wasen anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev mbagen mba ve lu a mbamzeyol la ga he ? Gbenda u Se V@@ esen la Kp@@ ilighyol M@@ ag@@ az@@ in ugen u i yer ér Ar@@ gum@@ ents and F@@ acts la kaa ér , “ er afer@@ aior kpishi a yemen iyol ish@@ ô sha akaabo a ve yô , ka inja er kwagh ne ngu mgbegh@@ an ior u eren afer@@ akaa a hemban vihin cii nahan . ” Er Yesu lu a mhen u vough yô , yange fa u tôvon kwagh a ior tsema tsema je ci@@ er iyol . ( Aerenakaa 28 : 2 , 7 ) Yange ve ngohol ve doo doo , kpa lu kwagh u ve vande wan iyol keghen a kegh ga , shi lu mba karen a kar gbenda , nahan lu u vea eren a ve nahan ke@@ ke ga . * — Aerenakaa 1 : 14 . Ve eren kwagh kundu kundu man sha kwaghfan kpaa , er i tese se ken Mateu 7 : 12 nahan . Jigh@@ ilii yô , se fatyô u kimb@@ in Yehova sha akaa a a er se la ga . Ka a gba sha mi yô , ve za anmgbianev vev mba nomso man mba kasev inya ken u@@ y@@ aav vev , ve za taver han@@ mô ve ishima . Yange Tor Davidi hingir u eren isholibo i vesen nena ? Ô@@ ron Kwagh sha Mimi ken T@@ i@@ ônnongo Nahan kange ishima yar tom sha kwagh u ú hen la . Man gema “ tse@@ yô ” u a lu Diabolo man Satan la yô , kwagh na una kure nena ? Se fatyô u kaan ser i yima “ zege@@ ikpelaior ” kera kpaa nena , man kanyi ia er ve ken hem@@ ene ? Ka shighe u i doo u se ungwa ve jim jim je ne . • Ka sha ci u nyi ior mba Yehova mba ainge vea zua a ak@@ aren man ic@@ ana ? Yange va fe ér mbahenen nav kuma u una fatyô u tin@@ d@@ in ve tom ve tseegh yô , maa a tindi ve hen shighe la . Yesu sôn Ter na kaa ér : ‘ Ab@@ a , T@@ ere ! A@@ hendan a mbatomov mba gomoti mba ve ci@@ r tom u maan tempel la lu a vesen inja er ka zege@@ wo nahan . Ng@@ i tesen ior ér ve doo ayol a ve , aluer ior vea due hanma ijiir je kpaa , ve na ve civir i í lu i ve yô . Er nan ve u hiden timen sha akaa a ngise i nger la una wase se u h@@ aren ishima sha u hiin Bibilo i henen a i@@ or@@ o ? Cii man orumace nana zua a bem yô , saa Aôndo una vande karen a mbaaferev sha tar kera . Ka í n@@ j@@ aa shi ngi ne uma kpaa . 1 : 21 ) De se nenge er vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi , u i yer ér jighjigh la una wase se u lun a aeren a wang sha ishigh ki Yehova yô . Nahan kpa , ort@@ yom va taver un a taver ishima . ( Mat . Iyange la ia lu iyange i se wuese Aôndo tsung yô ! ​ —⁠ Mpa . Shi i due a Ngeren u S@@ aven A@@ tô@@ akaa a V@@ esen ken mhii u hanma takerada u Bibilo cii , man kwagh ne hemba ng@@ un se a iwasen cii sha ci u hegen ka kera taver se u fan ior kposo kposo mba ve lu lamen ken takerada u Solomon u I@@ c@@ am i He@@ mban la ga . Yesu waan ior ikyo tsung . Á kaa ér : “ U@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” PE@@ E@@ J@@ I 25 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 34 , 29 Mbagenev kpishi ka ve yaven shighe u ve lu ken k@@ l@@ ase la , kpa aluer u soo u henen kwagh yô , saa u lu per . Er Paulu tôôn sha angahar a Kristu vough vough hanma shighe yô , lu a vangertiôr u taver anmgbianev nav ishima ér ve lu mba kaven un . Yange Adam eren sho@@ li@@ bo yô , uma kar un , man lu uma u ka se tsa sha won anyom 70 shin 8@@ 0 tseegh ne ga , kpa lu uma u tsôron kar un ye . Gba u ishimaverenkeghen you la ia lu vegher u mbamsen ou hanma shighe nena ? W@@ ik@@ tor kaa ér : “ Kwagh la yange t@@ enger a mo . Ka Yehova Una Or I@@ yev Y@@ e Er Yo@@ shia u lu tor shighe u Yeremia hii tom na la lu or@@ jighjigh nahan kpa , ator agen á a mase van ken ijime zum u Yo@@ shia kar kera la cii ban a jighjigh u nan , shi upristi kua u@@ profeti mba lu u vea tesen ior la kpa ve tile sha mimi ga . Nen@@ gen Anmgbianev O@@ u Er Yehova a Nen@@ gen Ve Nahan Akaa ne cii fatyô u kuren awashima ve la ga . Yesu yange nder mbakp@@ enev sha ashighe kposo kposo kuma kwa tar . Nahan aluer se mba kuran atindi ne yô , kwagh ne tese dooshima wase shi a tese kpaa ér se wa ayol a ase sha ikyev i Aôndo . Aôndo yange gba sha man tar nena , man ityom na ngi ve un a icivir nena ? Ishima mgbegha ú u van ikyua a Aôndo u a tese ér “ mba@@ asorabo ” mba ve lu “ mbai@@ ho@@ mov ” kpaa la doo un ishima kpishi la ga he ? — Yohane 3 : 16 . Mba@@ zan ad@@ ua môm je kpa ka ve shi gban any@@ iman sha kwagh u Bibilo i tese yô . Kanyi yange i wase Mbakristu mba tsuaa mbara u wan ishima ? Ka nyi i lu ak@@ or a pue ne , man ka nyi i lu k@@ or@@ ough ku kiriki kura ? Nahan una fatyô u zungwen a mba ve lu yan ican la , shi una hemba fan er una wase ve yô . Heela tseegh ga , mô wase kpa nan fa kwagh u nana lu eren zum u zege@@ can la una hii ga . Ishim@@ as@@ ur@@ un i Aôndo a ne se la i sôr mbamzeyol mba uumace ape ve hii la jighilii nena ? A̱ shi nan kpa lu ken inyom i 65 la Paulu nger un washika ne ye . Nahan Aôndo tôndo zwa a E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki sha ikyev i profeti Yeremia ér , una yima un shighe Mb@@ ab@@ ab@@ ilon vea va u va timin gar u Yerusalem la . ( Y@@ er . Kwase ugen ken tar u I@@ rel@@ and u yange z@@ aan ad@@ ua ken hanma kasua yô , kaa ér “ Yange m nengen Aôndo mer ka di or@@ gb@@ an@@ akaa tsô , m fa un ga . De se nenge nen er u hu@@ an ving la i lu ikyav i tesen icivir , man i tesen kwaghfan kua mkav , shi i wasen se u henen sha kwagh yô . Kwagh u hiihii yô , shighe lu u ve cii yange ve ‘ lu a ishimaverenkeghen ga shi ve lu a Aôndo shin tar kpaa ga yô . ’ Gbenda ugen u eren sha kwagh u se hen la yô , ka u suen mcivir u mimi la sha mimi shighe u se tagher a ah@@ endan sha ikyev i mbananjighjigh ga la . ( Luka 12 : 32 ; Yohane 10 : 16 ) M@@ tim ngu keghen mba vea kegh ato ga , shi ve lu ityough g@@ ondo a hemen u Tartor u Aôndo la cii . — Pasalmi 2 : 1 , 2 . Nahan kpa , mbananjighjigh vea tema sha tar nena ? Sha ityôkyaa ne yô , a kaa er , “ yange m de msen u eren . ” Nenge Iyoukura [ zwa Buter ] i Me@@ i 1 , 199@@ 5 , peeji 16 - 17 , sha itinekwagh i i yer ér “ Su@@ gg@@ es@@ tions to En@@ han@@ ce Your Bible Re@@ ad@@ ing ” ( Mbam@@ hen mba I D@@ ugh a M@@ i u W@@ asen We u Ô@@ ron Bibilo La . ) Takerada u pasen akaa a Bibilo ugen kaa ér , yange i maa a@@ you a Mbaiserael a lu a go@@ go u un@@ den sha tor@@ y@@ ough@@ ough “ ken won u iyou , a li@@ an sha iyou shon . ” Anmgbian F@@ l@@ or@@ ian vea kwase na An@@ ja kpa yange i na ve tom u pania . Tindi la pase hanma kwagh vindi vindi er i gbe u Mbaiserael vea er sha akaa a m@@ civi@@ ra@@ ôndo la tseegh ga , kpa kua sha akaa a kpen@@ ga eren man ivese , kua sha kwagh u kwaghyan man mlu u tsembelee man sha kwagh u a@@ ji@@ ra@@ ôron kpaa . Shi u henen ér u eren nahan la una na ivese ia doo la ka sha mi ga . H@@ er ave ave je , i pav se ker kpuaa kpuaa , i samber a vese hen ijiir la cii . Nahan mbaapostoli tsua nomso mba ve kom yô , ér ve nengen sha tom u karen kwaghyan la sha er kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mbara kpa a wa ve ikyo shi a naan ve kwaghyan yô . 18 : 14 . Ter na man ngô na cii lu mba i tsegha ve sha jijingi , u yemen sha yô . Ken inyom i 199@@ 8 la , i zua un a angev mbu i yer ér am@@ yo@@ tro@@ p@@ hi@@ c l@@ at@@ er@@ al s@@ cl@@ er@@ o@@ s@@ is ( A@@ L@@ S ) la . A@@ ng@@ ev mb@@ un so@@ mb@@ o un haa inya kera zenden sha ga . Ashighe kpishi , ieren yam ne na m shi nôngon num shi lun a zayol vea d@@ as@@ enda . Yange ungwa imo i Yehova sha u undun gar u U@@ r , u tema ker kpe un iyol la , za hingir u tsan ken ut@@ ent@@ i anyom imôngo . ( Gen . “ Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov . ” — L@@ E@@ V . Akaa a i dugh shin inya la sue kwagh u Bibilo i kaa ér yange i kase gar u Y@@ er@@ ik@@ o ica gba maa i tim un laa ? Yakobu shi za hemen ér : “ Aluer ne@@ a lu a i@@ wu@@ he i y@@ u@@ an ken ishima shin u wan kwagh wen ayol a en ikyo tseegh yô , de te nen ihy@@ agh ga , shi de eren nen aie sha kwagh u mimi kpaa ga . Kwagh u Eli@@ h@@ u yange ôr a Yobu la una fatyô u wasen se nena ? Á nan@@ de mba ve lu er ka iv@@ or i bo la sha usu nena ? Shin er se lu ôron kwagh u anmgbian u kwase nahan kpa , kwaghwan ne ngu sha ci u anmgbian u nomso kpaa . N@@ gu@@ har wam tile hen ijiir i sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe ; me wuese TER ken mbam@@ kohol mba iorov je . ’ Kanyi kwagh u fatyô u ôron sha mlu u ken jijingi u P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ k@@ ul@@ aa ? Gba u nana kav kwagh u nan er la shi nana dondo kwagh shon kpaa . Lu or@@ vesen u P@@ il@@ at@@ u , Lu@@ ci@@ us V@@ it@@ el@@ li@@ us , u lu g@@ om@@ na u Shi@@ ria la yange na zwa ér i dugh K@@ a@@ y@@ a@@ fa sha ian@@ tom na la kera ye , man P@@ il@@ at@@ u u lu hur@@ or u K@@ a@@ y@@ a@@ fa la kpa fatyô u yiman un ga . Kwagh la gema lu kwagh u hemban cii u lu u vea er sha ci u ior mbara je la . Er ve lu yevese la , Peteru man Yohane za tile , alaghga lu ikyua a ya u A@@ na , u vande lun Zege@@ pristi la ve tile ye ; lu heen i hii yemen a Yesu sha u a za tôvon un ye . Ka nyi igen kpa ia wase u u tesen mbayev ou mimi ? A@@ yange a E@@ no@@ ki man a Noa la zua sha ayange ase ne nena ? Hanma af@@ o a mba@@ yevese ityav á S@@ il@@ vi@@ a una za nyôr her yô , i gba u shi una gba ityô he una ker Mbashiada mba Yehova shi una hide a kimbir hiin Bibilo i henen . Hanma iyange yô , ka se tagher a akaa a doon kenger a d@@ an@@ en se . ( 1 Peteru 1 : 16 ) Shi a kaa ér , “ Ici@@ ghan@@ mlu ngu kwagh môm a mlu u wang . • Kanyi mkav i gbe u or a lu a mi sha u tsuan u eren kwagh u dedoo ? Yange doom kpishi u eren tom vea na shi m zua a iwasen ken kwaghfan man mkav u zua a mi sha kwagh u Yehova ken anyom imôngo a a tsa ken nongo ne la . Kpa kwagh er vihi yô , mimi u ken Bibilo la kera doo mbagenev ishima er yange doo ve hiihii la ga . Ka Un a lu a mnenge u mimi jim jim ye . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 13 : 8 ) Er u lu vesen la , mbamaren ou fa aeren a ou a dedoo , mbam@@ yina ou kpa ve lan ga . Aluer u due hen tsombor u u we u ikyo yô , alaghga u hen sha akaa ne . A@@ L@@ U@@ ER i na ú tom u ú fetyô u eren ú ga nahan a lu ú nena ? Se cii kwagh gba se a ac@@ in a tan ne ! — 1 Mbakorinte 10 : 12 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 2 , 6 . Nahan kpa , ishimaverenkeghen ngi ér , alaghga a va pase mbakp@@ enev mba ve yem ken “ tar u mbaihyomov vev ” la a tu@@ h@@ a , sha u nd@@ eren ve shin ku . — Y@@ er . Se mba se kôr cio u undun ajiir a ase yemen ape gen ga la se fatyô u pasen ior mba ve lu hen ningir wase kpa ve lamen zwa wase ga la kwagh . Aluer ne mba eren nahan yô , ne tese ve u eren msen hen Yehova , Un u A ongo mbamsen la , shi ityesen ne ia wase ve u soon kwagh na kpaa . — Pasalmi 65 : 2 . Yehova nzughul awashima ve la kua zwa ve kpaa , nahan a sa@@ mbe ve , ve yem sha ajiir wue wue sha tar . ( Ôr Mbafilipi 1 : 21 - 23 . ) Yesu yange na mbaapostoli nav ityesen sha kwagh u shir@@ en tom saan saan i vea tsa a hungur a mi ga yô “ A@@ ka@@ a@@ injaa ” N@@ ga I@@ v@@ in K@@ e ’ Iyou I Yehova Hanma inyam , i ta@@ ven man i ta@@ ven ga cii , t@@ so u Noa war i . Ka nahan ve i ne ve icighan jijingi u Aôndo shi ve lamen zwa u wang la kpaa ye , ka mimi u sha kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav mba kpilighyol je la . Sha ayange la , i na ian i pasen kwagh sha ajiir agen ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ be@@ c ica lu a gba ga , nahan d@@ as@@ enda lu kôron ior fele fele . Gba keng u se wuese a@@ vegher a mlu na ne aluer mimi je se soo ser se fa mhen u Kristu yô . Or@@ pasalmi ter akaa kpishi , akaa shon agen yô , ka “ b@@ ou@@ ange u a zenden ken ime . . . [ man ] mtim u timin sha iyange sha te@@ mbe . ” ( Ps . Aôndo veren Adam ken sule u u lu ya na la yô , a na un tom u iin an@@ ny@@ am@@ ev ati , nahan gba u una lam sha u iin ve ati . Ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la , i kaa ér , nom@@ om a er tom u zenden sôron atôônanongo ken haregh u i lamen zwa Ish@@ pania yô . Lu nyi kwagh@@ a ? U tesen ikyav yô : Hen ase sha kwagh u or u nan nd@@ era iyou i nan cica cii nan bee , shi nan maa i shi nan man@@ de ha@@ av mbu iyou shon vough vough nan za k@@ ur la . Kwagh u vesen yange er ke ’ uma na zum u a hii nengen a iti i Aôndo ke ’ Bibilo la . Sam@@ aria una hingir “ ti@@ hi@@ al@@ ô@@ gh ken iky@@ ôngo . ” Sha mkohol ugen u yange i zua ken inyom i i kar la , mban@@ en@@ gen sha kwagh u t@@ wer@@ egh ken tar u C@@ an@@ ada man Y@@ uro@@ pa man tar u Iserael man u United St@@ ates cii tema time sha kwagh u una wase mbat@@ wer@@ ev u sôron ior ian@@ g@@ ev a u tan ve awambe shio yô . ( Mbaheberu 11 : 5 ) E@@ no@@ ki kpa i ter iti na ken “ ikp@@ ela i mba@@ shiada i vesen i i [ lu cii man shighe u Mbakristu , ] ” i í ver ikyav i dedoo i jighjigh u nan la . ( Gen . 22 : 10 - 13 ) Ka nahan ve i va hingir u yilan ijiir la ér , “ Yehova - y@@ ire ” ye , inja na yô “ [ Yehova ] una na kwagh u a gbe yô . ” — Gen . 22 : 14 . Ikyav cuku kpa tese ér A@@ rist@@ are@@ ku man Ga@@ y@@ u yange ve de tom ve u pasen kwagh la ga kpa ve za hemen u taver ishima her . ( Yesaia 60 : 8 ) Yehova na mlumun sha mpin na ér : “ Ity@@ ar i hen kpe@@ zege@@ mnger ia ke@@ gh@@ em , ut@@ so mba T@@ ar@@ sh@@ ishi kpaa vea hemen sha u tôôn ônov ou mba ken ica van a ve ; mba van a az@@ ur@@ fa ve kua z@@ en@@ aria ve a ve imôngo , sha ci u iti i TER , Aôndo wou man sha ci u Icighan u Iserael , gadia A civir we . ” — Yesaia 60 : 9 . Tom u yange gba u Mesiya una er sha u kuren awashima u Aôndo la wa nyi k@@ ere , man Yesu nenge kwagh ne nena ? 4 : 6 , 7 ) Se mba eren msen hanma shighe sha er se zua a tahav mbu wan ishima a atsan kpa ? Nahan er nan ngohol mimi je kpa , alaghga taver nan u lumun ér ka vough u kwase nana wu@@ h@@ a iyol akuma akuma sha ashighe kposo kposo , i̱ doo kenger gayô nana shighe kp@@ agh sha inja . ( b ) Kanyi i tese ér sha man tar yange gba duen ab@@ u tsô ga ? M hen u wan ishima shi wan mbagenev ikyo shi kera gbe uwer fele ga . ” Yehova “ mar ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara “ he@@ gh ” nena , man ka ishimaverenkeghen i nyi ve lu a mini ? 19@@ 32 Nahan kpa , aluer jijingi u tar ne bende a nan yô , alaghga kwagh ne una hii u vihin mnenge u nan nengen tindi u hemen la , maa mhen u ungwan imo i or la una kera lu sha ishima i nan ga . Kwagh u se soo yô , nyôr nen sho@@ ja . ’ ” Ka akaa a vesen a nyi yange hii u eren ken inyom i 1914 laa ? Er tor u G@@ era u i yilan un ér Ab@@ im@@ ele@@ ki la fa er S@@ ara lu kwase u Aberaham ga yô , a kua a na ér una gema un a hingir kwase na . Su@@ ur sha Jijingi u Aôndo M ngu yan un kpa ? Nahan zum u Orshiada u Yehova ugen lôh@@ ô Mar@@ c@@ el@@ in@@ o mkombo yô , taver un u zan . ( Mpase 14 : 1 - 3 ) Yehova shi yar tom a mbadondon mba Kristu mba i shigh ve mkurem la sha u wan im@@ aagh ki “ tar u he , ” u i lu tsombor u uumace mba perapera la . 3 : 11 , 12 ) Mayange nongo wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh kua Mbahemenev vev mba Shin T@@ ine vea kenger mkaanem ma i er ma var var man ashe ashe ga ! Shi kwagh ugen yô , tom la kpa lu u kiriki ga . Y@@ i@@ ase man akav a ken Ruamabera kpishi tese ér se mba ken shighe u mkur . ( Mat . 24 : 3 , 33 ; 2 Tim . Paulu umbur se ér , “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . ” Yange se mba tem tugh mbu sha uhar u lamen yô , Anmgbian Al@@ bu taver mbatamen mba un@@ yi@@ in mbagenev mbara ishima ér ve za hemen u eren kwagh a vese ken mzough . A kaa ér : “ Aluer se er nahan hegen ga yô , alaghga mayange se zua a shighe ugen u eren kwagh ne ga . ” Man ka an nan tsegh nana ? Mbat@@ omov mba Yehova vea tile ving sha nyi gbenda ? Ka an jighilii nahan Aôndo a nenge ér nan kuma u una tese nan dooshima na ga ? Orkristu hingir u ng@@ iri@@ gh il@@ ye@@ gh@@ egh ki nan ki yaven a or la , sha u k@@ enden isharen i yaven a or ken a nan sha apera , man nan eren kwagh ne shighe u nan nenge ufoto mbai@@ ji@@ mba@@ gh shin nan nenge ve ga kpaa . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I U KW@@ AG@@ H@@ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O U SH@@ IN@@ T@@ O Yehova Aôndo u hemban agee la yange pase profeti Yesaia ken mkaanem ma i nger sha heen ne ér un ngu a tahav mbu ts@@ eng@@ an fan kwagh u ken hemen . Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kaa ér , ikyav i ish@@ ember@@ ti i ke ’ Z@@ wa Grika i Paulu a yar tom a mi la yô ka u l@@ ahan or shin heen nan shin n@@ zu@@ gh@@ ur a nan . Lu unô nahan ior mba sha ayange a tsuaa mbara nengen ér ka Mbag@@ rika ? Sha ci u ior lu van ve inya sha u va ungwan kwagh u ve lu ôron la . 32 : 1 . Kwagh ne wa asaren a ase man mbamhen asev man mlu wase man an@@ za ase kua mba@@ awashima asev cii ker . Akaa a injaa a Yehova a ne se la kaha kposo a “ inyaregh ki i fe kwagh sha m@@ in ken hemen ga , ” ki tar u Satan la , sha ci u akaa a Yehova a ne se la ka a wasen se gbem sha won . ( 1 Tim . 6 : 17 ; Mat . • Hii nan ve Mbaheberu mbagen mba ve lu Mbakristu la kaha undu jighjigh u nan u mimi laa ? Shighe ugen la , Yesu ôr kwagh u gumor ugen yange undu ya u ter na , yem za vihi dyako na sha ud@@ ang@@ mbaakaav la . Alaghga u nenge a iyol you ken Paradi@@ so u ngu timen sha aka@@ au@@ ma atô kposo kposo . Man se er nan ve ityom i hange hange i se eren ken tar la ia tagher se u eren ityom i ken mcivir u Yehova ga ? — Ôr Pasalmi 7@@ 1 : 15 ; 1@@ 45 : 2 . Iyange igen la , m ma iky@@ ôh@@ ô kpishi , maa m mough m due ken h@@ ô@@ te@@ l la ze ze ze , m gba p@@ eren gbenda sha ihy@@ ongo i mat@@ o lu van a@@ yem vough . Mbaiserael er kwaghbo sha ishigh ki TER ; TER , Aôndo ve , hung@@ u@@ l ve , ve gema ve civir U@@ b@@ a@@ al man Mba@@ a@@ she@@ tar@@ oti . ” ( Mba@@ j . Sha nahan yô , se fatyô u fan e̱r i hii ve ka i ji@@ re mbagenev ke ’ ishima u tesen dooshima man ikyo i wan man mhôônom ma zungwen , man e̱r i hii ve ve t@@ ange ve lu a an@@ za a icighan@@ egh ag@@ enegh kpaa yô , di e̱r mbagenev kpishi ve eren kwagh a imoshima ve nahan . De se time ase nen sha akaa ne : Kanyi i lu im@@ aagh ki iky@@ ar@@ yan i dedoo ? Yehova una yima mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ken isholibo man angev man ku kera , sha ikyev i Yesu Kristu . Kpa se mba we iky@@ ondo yô , han@@ mô wase tsua u v@@ in@@ en am@@ ar zenden . Ken uwer u J@@ ul@@ ai , inyom i 20@@ 11 la , i due a mgb@@ er u Iyoukura u he , u hiihii , ken zwa bu@@ ter u taver ga . Ka nyi se fatyô u eren sha er se hemba fan u pasen kwagh shighe u ian i du@@ gh@@ u ? Z@@ an zan nyian kpa ngu eren kwagh u una kure awashima na yô Sha ashighe a i nger Bibilo la yô , “ zege@@ mnger ” la lu Zege@@ mnger u T@@ amen shin Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la , man “ icighan@@ wo ” la lu Shi@@ on u Yehova a er kwagh u ú la , wener : “ Mo M ver Tor Wam sha icighan@@ wo Wam , Shi@@ on . ” Kpa kwagh u kpiligh mo iyol yô , hanma kwa ve nam mbam@@ lumun mba dedoo mba ve dugh ken Bibilo yô . 6 : 6@@ 8 . Jigh@@ ilii yô , ieren i or anden ak@@ ondo a nan la tseegh yange lu a inja sha ishigh ki Aôndo ga , saa ij@@ ung@@ wen i nan la ia lu i sha mimi . W@@ ea eren yô , ka sha ci u nyi ? ( 1 Samuel 10 : 18 ) Er Mbaiserael hemban Aôndo ato yô , ve ngô@@ ôr tagher ishigh a kwaghbo ga . In@@ j@@ akwagh i Yesu a er sha kwagh u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la tese se nyi sha kwagh u m@@ vese u loho u T@@ ar@@ tor@@ o ? Kpa , Mose ti kav er un lu O@@ ri@@ gipiti ga yô . Yange ishima za un iyol tsung sha kwagh u Mbakristu mba ke ’ Yerusalem kua Y@@ u@@ dia mba ve lu Mbaheberu , mba ve lu nôngon kwagh tsung u koson jighjigh u nan ve la . 15 : 15 ) Kpa aluer or er anmgbian u nan aie di ye ? Nahan yô , mba ve lu van hen Aôndo ve karen hen Na yô , Un fatyô u yiman ve been cii , gadia ngu lun uma gbem sha u Una er msen sha ci ve yô . ” — Mbaheberu 7 : 24 , 25 . Z@@ enden “ sha ci u kwagh u mimi man u ishima i le@@ gh@@ legh man u perapera . ” I@@ vaa i mimi a lu ker ga yô , ia tsa gbem ga . ‘ TER ka Aôndo u den ifer man tindi u p@@ eren man isholibo . ’ Kwagh u a lu zan hemen ken tar nyian la tese kwagh ne wang . Apostoli Paulu yange t@@ eren ity@@ am@@ egh ki jijingi k@@ in been yô , a nger ér : “ Anzaakaa ne yô , tindi yange a ga . ” “ Iyange i V@@ esen I Ter ” 11 : 28 ; Aer . ( Pasalmi 37 : 10 , 11 ; Daniel 2 : 44 ; Mpase 16 : 14 , 16 ) Tar cii ua hingir paradi@@ so , a lu ior mba ve civir Aôndo vea lu sha u ye . T@@ ra@@ j@@ an wuese gbenda u P@@ l@@ in@@ y lu kuren a@@ jir a i va a mi hen a na ve na zwa ér aluer Mbakristu venda u civir mba@@ aôndo mba Mbaromanu yô , i wua ve la . U eren kwagh sha imba gbenda ng@@ un ne una va ú a msaanyol u vesen hegen je , shin er alaghga ú tagher a ican sha igbenda kposo kposo nahan kpaa . Lu nyi jim lu h@@ en@@ ene ? Mbaiserael mbagenev yange ve nenge a uwegh ku Yehova sha akaa a a lu eren ve la nena ? Ka mk@@ or u nyi yange gba u a na tsombor u kwase laa , man lu sha ci u nyi ? M@@ samber u nongo u Kristu yange u samber kwa môm gb@@ i@@ aa la wase nongo ne kpishi sha mhii u ú la je . ” Una er nana he@@ gen@@ e ? H@@ aregh wase yange gb@@ anger , hii ken kpen@@ tar u V@@ ir@@ g@@ in@@ ia yem ken F@@ l@@ or@@ i@@ da , hide yem vegher u shin ity@@ ô@@ tar i tar u Amerika , za ar ken kpen@@ tar u Al@@ ab@@ a@@ ma , man u T@@ en@@ n@@ es@@ see . Ity@@ artor ne cii yange i kôr vor u kwase la ihyom . ( Gen . Man hide sha kwagh u h@@ we u eren man iyol wu@@ h@@ an yô , se mba a ian i tsuan kwagh u a lu sha ishima yase shi a hembe doon se u hu@@ an la ! A@@ sema a ve wa a@@ kpe@@ ma , ve na ayol a ve sha iji@@ mba i eren sha u keren hanma kwagh u hông@@ or@@ ough sha h@@ ua . ” — Mbaefese 4 : 17 – 19 . 5 : 12 ) Aôndo kera lu a tsombor u ungwan imo na shin tar ne ga . Kanyi ia wase ne mbamaren ve ne y@@ ese wan wen sha gbenda u injaa ? M@@ lumun u Aberaham lumun u nan nagh sha Is@@ ak@@ a la tese se nyi ? ( Rom . 5 : 8 ) A@@ kper@@ an nga ga , Yehova doo se ishima tsung sha ci u a bugh gbenda u den se asorabo a ase , aluer se gema ishima shi se na nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh yô . — Yoh . 3 : 16 . Sha nahan yô , a kuma u se na un jighjigh vangertiôr . Yange una ôron mo kwagh u a lu henen la je kpa , m ver ato her ga . S@@ op@@ hi@@ a : H@@ m@@ m , M hen mer una lu a ityôkyaa . I@@ gbenda ngi kpishi i se fatyô u wan akaa a mbagenev ikyo yô . Dooshima man icivir mba hange hange ken ivaa , aeren ne nga a wase nom man kwase ve lamen ayol a ve doo doo , vough er ishima man hu@@ h@@ u ve wasen awambe u zenden ken iyol i or sha inja nahan . Jigh@@ ilii yô , sha shighe u Yesu lu ken ican ne cii , a za hemen u keren gbenda u nengen a akaa a dedoo ken mbaapostoli nav mba ve yina mban . Ka m hen sha kwagh u m er shi m ongo la i kuma shighe nena ? Aôndo yange er nyi sha kwaghbo u Davidi er la , man kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehov@@ aa ? 3 : 9 ; 1 Pet . 1 : 15 ) Loho u dedoo u se pasen la ka u wase u tseghan iti i Yehova la . U tesen ikyav yô , ka An nan gb@@ ihi akaa a i gbe a cii ken dang - na ? Tartor la ua tim bo@@ tar u se lu sh@@ imi ne cica cii . — Ôr Mateu 24 : 14 , 21 , 22 . I@@ h@@ yom i akuraior kôron ayol a ve yange i̱ na yô , i wua nomso@@ mbaiorov 8@@ 00@@ ,000 kua kasev man mbayev sha mi ken tar u R@@ wan@@ da . Er yange i er “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” ér á tesen un ken a@@ vegher any@@ iin yô , ior mba nengen mbara ve hii u nengen ken i@@ aven i i@@ gbe@@ tar la i va ar ken mlu u orumace zan zan i kar i za nyôr ken mkur u awashima u Yehova Aôndo a we a tar man orumace ken mkur u Anyom D@@ u@@ bu a M@@ tem@@ tor u Kristu la . Kwagh u apostoli Paulu la tese se nyi ? John ôr kwagh u A@@ li@@ son ér , “ Er m nenge mer kwase wam ka ngô u wan ônov nav ikyo tsung yô , a seer doon mo ishima shi m hembe nan un icivir kpaa . ” Gb@@ id@@ ye ase kwar sha kwagh u i nger ke ’ Marku 6 : 30 - 34 la . Nenge ase kwagh u yange er hen ya u Aberaham la . Ruamabera tôndo zwa ér : “ Nenge , t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior , Una tema a ve , vea lu non@@ go@@ ior Na , Aôndo iyol Na Una lu a ve . ( M@@ ar . 10 : 45 ) Doo se kpishi er se fe “ mp@@ aa u a lu ken Kristu Yesu la ” nahan ! — Rom . Mbagenev nenge ér ka vea tema sha hemen yô , i wase ve . 15 : 37 - 39 ) Kwagh ne wase gumor ne hingir or u civir Yehova u vi@@ a ken mimi yô . Paulu nger ér : “ N@@ gi@@ se yô , Aôndo ôr kwagh a uter sha u@@ profeti ac@@ in imôngo man sha igbenda kposo kposo kpaa , kpa ken ayange a masetyô ne yô , A ôr kwagh a vese sha Wan Na u A ver Un dyako sha akaa cii ” la . Mbayuda mba sha derianyom u hiihii mba yange ve soo u eren ishima i a Aôndo la gba u vea gema ishima sha asorabo a ve a ve er Kristu la . T@@ so@@ mbor wam ngeren anmgbianev mba shin Betel washika shi z@@ aan mbam@@ kohol mba kiriki , shi lu cii gbenda u se zuan imôngo a anmgbianev je la ; se er nahan shighe wa karen . Sha nahan yô , shighe u Yesu ôr kwagh u “ k@@ ov ne ” er i nger ken Mateu 24 : 34 la , lu tesen mbahenen nav er vea fa shighe u “ ayange a masejime ” aa kure ga . I@@ ember i m zough a mi ne ka kwagh u nan mo agee tsung je . ” — Ne@@ hem@@ ia 8 : 10 . Shi alaghga u pine wer , ‘ Mimi je Yehova una lumun u lun kwar u Orkristu u y@@ in@@ an@@ aa ? ’ Kanyi I Ne Se Ishim@@ at@@ a@@ ver@@ a ? * Inja na yô , gba u Yehova una doo se ishima a mbamhen asev cii kua akaa a ase cii . Tom u pasen kwagh u Tartor ú i lu eren tar sha won cii ne ngu ur@@ ugh ikpelaior van a mi ken iyou i Yehova Ka nyi se umbur sha kwagh u Yehova ve ia wase se u civir un sha mimi , er se lu keghen m@@ ve u Wan u or nee ? Kpa ishima gema nyoon un a nyoon , nahan a wa Han@@ an@@ i ken ga@@ adi . A shi nan kpa , P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la ve nenge a m@@ ze@@ hemen u va hen haregh la sha shighe u i gema K@@ ri@@ se@@ p@@ u hingir or@@ henen la . N@@ oo@@ v ka vea dondo ikyav i Yesu yô , ve na kasev vev msaanyol . Zege@@ ikpelaior ne hi@@ r ijime er i kaa ve nahan yô maa ve nyôr ape ha@@ gher kpishi , u@@ wo lu ve vegher ne , Zege@@ mnger u Nyian di vegher la . Nenge ase akaa agen a yange i due a mi ken anyom 20@@ 0 a karen ne , a a wase ior mba Aôndo u pasen loho u dedoo la . “ Or@@ bo ” yange s@@ ende Aôndo ityough nena ? ( Ho@@ sea 2 : 14 , 15 ) Yange kure ityendezwa ne ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la . Shi S@@ ch@@ ul@@ man yange mase kaven wener atô a iky@@ on a lun iky@@ a ver ver ne agen kpa nga m@@ enden hen ajiir a ts@@ o@@ ghul . ○ Timoteu tese ishimataver nena , man er nan ve Paulu soo kwagh na kpishi ? K@@ e ’ uwer u Me@@ i 19@@ 18 la , gomoti u shin t@@ ine tindi a sh@@ an@@ ky@@ u@@ la ér i̱ kôr J . I@@ f@@ er yange i du@@ mbur shighe u mngerem ma de@@ e@@ mee lu a va ga la , ken “ ayange a masejime ” ne kpa kwagh kaha ga Nahan kpa , Yesu wa ve kwagh ér kwagh a de hembe gban ve u keren yôugh@@ yô@@ ugh ga , kpa ve hemba veren ishima sha u koson akaa a ken jijingi a a hembe lun a inja cii la sha ci ve sha . Kwagh a fatyô u eren nahan je kpa ? Er nan lu nengen er Yehova a lu veren iniôngon i nan la , jighjigh u nan u nan una lu hemban taver ! □ Ve cii i wa ve ya u Aôndo sha ikyev . — N@@ um . Ka sea na Yehova kwagh a ishima i môm yô i doo un tsung , vough er wan ka nana na or@@ maren u nan iyua i kiriki ve i doo nan nahan Mbagenev ka vea ungwan tser u ats@@ am a ase a Tartor la shi vea waan ats@@ am shon shin iky@@ er yô , i saan ve iyol shi i wase ve u tôôn ishima ve sha akaa a nan ve ishim@@ avi@@ h@@ in la kera . I fa ma or u eren an@@ umbe u nan due iti — u kwagh u nan a doom yô — a imba iky@@ ondo nee ? Saan ijende na iyol a kwagh u yange lu henen la je gande tsô iyange igen er i lu eren ad@@ ua ken c@@ ôô@@ ci na yô , a lôh@@ ô ior wener , “ V@@ a va hen nen Bibilo a Mbashiada mba Yehova ! ” Mbat@@ amen , ne mba kaven Yehova sha u maan mlu u k@@ ang@@ en@@ aa vea ior mba ne lu tesen ve la kpa ? Aluer u time sha akaaôron a profeti ne agen yô , a wase u u̱ fan or u nan lu Mesiya u ityendezwa la . S@@ E MB@@ A N@@ E SH@@ I S@@ E MB@@ A NG@@ O@@ HO@@ L Kwaghôron u Mar@@ k@@ us : Se mba eren ivese kera yô , i hii tin@@ d@@ in se ér se za er pania hen en@@ i@@ el u V@@ e@@ end@@ am , hen ti@@ ôn@@ tar u G@@ ron@@ ing@@ en . Sha kwagh u takerada u i yer ér The En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica la u er yô , mbagenev mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu yô yange ve “ soo ér iyange - mar i Yesu ma i zough vea iyange i Mbar@@ o@@ ma mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga eren iniongo i ember . . . shighe u hi@@ r , zum u tugh ka mbu hii u ngô@@ ôr shi iyange kpa i hide i hii u tan kpishi la . ” Pasalmi u hiihii la kaa ér saan or u atindi a Yehova a gbe nan ishima la iyol . U sha uhar la di lam sha itinekwagh i Tartor jighilii . Í nger her ér : “ Una ko@@ so ilev N@@ av er or@@ kur@@ an@@ ilev nahan , Una kohol ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ y@@ ông@@ ov sha uwegh N@@ agh , Una tôô ve Una wa sha ik@@ um Na , Una za a mb@@ i@@ a@@ mb@@ en@@ ônov te@@ gh te@@ gh . ” Ka kwagh u mimi u yange e̱r u̱ a fatyô u ny@@ iman ga yô . Mba i shigh ve mkurem mbara lumun u yan ican shi kpen er Kristu nahan . Aluer se mba eren nahan yô , se lu wuese Yehova Aôndo man Yesu Kristu , Mbak@@ ur@@ an asev mba sh@@ aav mbara . Ve nenge kwagh ne cii nena ? Er nan uumace ve ne Aôndo i@@ civi@@ r@@ i ? Mesiya yange va mimi , er i tsengaôron ér una va nahan kpa ? Takerada u Mpase , ú ú mase ken Bibilo la , pase kwagh u mkur ne ér ka “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee ” mbi i lu kohol ‘ u@@ tor mba tar sha won cii ’ imôngo sha ci u mbi yô . Ken Bibilo yô , ish@@ ember@@ ti i “ shir@@ or ” la , a fatyô u lun or u nan lu O@@ ri@@ serael ga kpa nan nyer nongo a Mbaiserael yô , shi a fatyô u lun or u nan lu ken tar la , nan kor atindi a ú kpa nan gem nan lu or u civir Yehova ga yô . Er Mbakristu ve lu mbap@@ asen loho u dedoo yô , ka ieren i nyi ve nôngon u lun a mini ? • Ka sha nyi igbenda kwagh u anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken tiônnongo wou a gbe ú ishima ? Timoteu yange una eren kwagh a Mbakristu mbagenev sha ishim@@ avi@@ h@@ in man a mhôônom ma zungwen shio yô , ieren ne ma i vihi hanma kwagh u dedoo ugen u kô@@ r@@ cio u eren , er lu or@@ tesen man or@@ kuran la cii kera . Ior mba i yer ve ér O@@ ’@@ d@@ am la , ka non@@ go@@ ior u ú lu sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ gh , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u M@@ ex@@ ic@@ o yô . Ka avur a Bibilo a nyi se fatyô u ôron sha u wasen nan henen sha ikyaa ne vighe vighe ? Uma wase ngu er zende u shin t@@ so nahan . T@@ erem kpa ta ikyaa a ng@@ ôm . Ishim@@ a@@ wan i Paulu man m@@ suur na u suur sha Yehova a ishima i môm la gema pase se cii ér agee a Aôndo la yange tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken or u ish@@ e@@ er man or u isholibo ne . N@@ ongo u wanakiriki ne ngu nan kwaghyan u ken jijingi ne sha ikyev i Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba ve lu ken ú la sha shighe vough nena , man er nan i lu sha inja u wan iyol yase sha ikyev i nongo u wanakiriki nee ? Nahan cii kpa , ka u hanma shighe cii se de ser saa mbagen ve̱ va ôron se a ôr akaa ne ga . U H@@ enen Kwagh u Aôndo A L@@ um@@ un a M@@ i Yô O@@ li@@ ver@@ a lu kwase u lu a jighjigh u nan dông ken C@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x ken tar u Al@@ b@@ ania . Nahan a fatyô u ôron akaa a or a er ve nana zua a msaanyol kua er uma u nan una lu a inja yô . Heela tseegh ga , u eren nahan ne una gema a taver a taver mbagenev ishima u ve kpa undun gbenda u Yehova ga z@@ ee ? Kwagh@@ ngeren u a lu ken mhii u an@@ takerada ne la t@@ ér akaa kposo kposo a se er sha er se wase ior mba lamen zwa u@@ gen@@ egh u se fe ga la doo doo yô . Se mba ken ashighe a ican kpishi . Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la yange ve tese dooshima nena ? A lu nyi je ia er se kpa , Yehova una na se jijingi na sha er se zua a “ agee a hemban ” la , nahan se wa ishima a mbamzeyol shi se tile sha mimi dông yô . ( 2 Kor . • Satan yange pu@@ u perapera u Aôndo nena ? 10 : 16 ) Ve lumun a kwagh u Yesu ôr ér : “ Or@@ hemen wen ngu môm tsô , ka Kristu ” la . — Mat . S@@ ara yange sue nom na u cian Aôndo , u Aôndo kaa a na ér a za er un tom ken tar ugen la . Yohane za hemen u kaan ke ’ ivur i sha 4 man 5 la nahan ér : “ [ Yehova ] Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . N@@ oo@@ v man kasev vea fatyô u eren ishima i Yehova ken mlu ve u kôôsôô la nena ? Ka ve na kasev mba g@@ anden icivir , sha ci u kasev mban mba “ tesen akaa a dedoo ” shighe u ve lu vea mbagenev man shighe u ve lu ve tseegh kpaa . I@@ jiir la kaa ér : “ TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ” Bibilo kaa ér : “ Aôndo kaa a Mose er : M NG@@ U ER M L@@ U@@ U@@ N YÔ ; shi A kaa ér : K@@ aa Mbaiserael nahan wer : Ka M NG@@ U , A t@@ indi@@ m her a ven ye . ” ( E@@ ks . B@@ ru@@ ce , ortamen ugen u a er tom u ortamen u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen yô kaa ér : “ Ka i doom kpishi u teman vea or u i tsough nan di@@ ak@@ on he@@ gh la lamen a nan sha akaa a wanakiriki u jighjigh man u fankwagh a nger la . Tsô á kure ikyaa wener : “ Tom u m ye ican a mi shin tar cii u du@@ em ishima , sha er m lu undun u sha ci u or u nana va ken ijime yam la yô . A@@ eren agen a a zough sha kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or , a ior mba ve lu a̱ vôso ayol a ve ga ve eren amba er u n@@ di@@ ar or il@@ ye@@ gh@@ egh ki mar shin u yaven a or shin ityô , shin u eren a il@@ ye@@ gh@@ egh ki mar ki orgen ave la kpa a fatyô u yilan a ér por@@ ·@@ ne@@ i@@ ʹ@@ a . Kpa mba va hingir mbahenen mba Yesu yô , ve soo u ti@@ mb@@ ir ken Yerusalem sha ér vea seer henen kwagh u jighjigh u nan ve u he ne yô . Ú F@@ atyô u L@@ un a Jighjigh U Nan U Mimi Er ‘ Aôndo a hendan kwagh a mba ve gen@@ gese ayol ’ yô , se kange nen ishima gb@@ ang se hendan a iyol@@ gen@@ gese . ( Mateu 24 : 9 ) Or@@ hemen kwaghaôndo ugen ken tar u I@@ rel@@ and , John R . ( Genese 19 : 14 ) Nahan , alaghga Lo@@ ti lu a ishimaveren ér er mbagenev ken gar la lu sô@@ ôr ônov nav mba kasev yô , mbagenev ken ikpelaior i tor@@ on asema la vea lumun ér or môm a er ve kwagh ga . I@@ gbenda shon yô ka , kwaghhenen man msen kua ieren you . ( Luka 21 : 4 ) Yehova ngu nengen a ini@@ av vev mb@@ in kpa ? A shi nan kpa , sha hiihii la i koson r@@ ak@@ u@@ mi hen ya sha ci u at@@ u@@ mba a na man ice na man iky@@ ô@@ vor nagh man inyam na , kpa alaghga ica i gbe ga yô , ior hii u nengen ér a fatyô u tôôn ikyav sha r@@ ak@@ u@@ mi . ” Ashighe agen ke ’ inyom yô , ka amba a as@@ an ne je ka a mase za duen sha kwa@@ v@@ aôndo vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la ye . ( Mbagalatia 6 : 16 ; Mateu 21 : 43 ) Yehova kpa kwagh u ikyurior ne doo un ishima sha ci u inja i dedoo i í la . I hen ér Paulu yange ôr Mbakristu mba ken K@@ olose ér Luka ka ort@@ wer sha ci u ve fa un . 25 : 30 - 32 ; Heb . Se fatyô u nôngon seer eren tom u pasen kwagh la hen shighe ne . M@@ liam haa un ashe , tsô á kende á kaa a Mbashiada ér : “ M su@@ gh ne kpishi sha iniôngon yen i ne lu nôngon tsung henen zwa wam u ú taver u fan yum ne . Ngeren mban tese er u fatyô u tilen sha mimi shi v@@ aren a Yehova u a lu Ter ú U@@ hemban@@ sha la , er Yobu man mbagenev mba tsuaa mbara er nahan . Yehova vea Yesu u a nder shin mbakp@@ enev la mba nengen sha tom u kwaghpasen ne sha ikyev i icighan jijingi Na u age@@ egh la . Shighe u lu anyom 15 la , a hii u eren uma u bo u azende a na eren la . ( 1 Samuel 10 : 1 ) Aôndo ngu kaan a akuraior ér a̱ su@@ se Wan na zwa shi a̱ ngohol un ér ngu Tor . Een , averen ang@@ an ne cii man agen kpaa aa fatyô u lun a̱ ou aluer ú lumun shi ú na ishima sha m@@ yôô u i lu yôôn loho u dedoo u Tartor ne yô . De Mkaanem Ma Aôndo Ma W@@ anger Gbenda wou Anzaakaa 12 : 18 kaa ér : “ Or@@ gen ka nan gba ôron kwagh ga@@ gh er mk@@ uma u s@@ an@@ ker yô , kpa no@@ mbor u or@@ fankwagh yô , ngu ne mkpeyol . ” Y@@ a u Ar@@ th@@ ur W@@ illi@@ am@@ s yange hingir ijiir i ku@@ mban henen Bibilo shi eren mbamkombo mba tiônnongo hen ger@@ i u D@@ on@@ ny@@ bro@@ ok jimin cii . Shi Mbakristu mase ngeren vegher u Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la jimin cii ken zwa Grika . Hanma inyom yô , icombor i Mbaiserael yange i kohol sha u ember iniongo i P@@ ase@@ ka . Anmgbian Phili@@ p B@@ ru@@ m@@ le@@ y , u a eren tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u A@@ t@@ indi@@ gh u hen bran@@ ci u ken tar u Amerika la , ôr akaa a sa@@ gher iyol a a er ken iwer i i sember karen , shighe u ate@@ jir u Y@@ uro@@ pa u á ne or ian i eren kwagh sha ishima i nan , i yer un ér E@@ uro@@ pe@@ an C@@ our@@ t of H@@ uman R@@ igh@@ ts la ungwa akaa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin a i wa Mbashiada iyol la yô . 4 : 20 , 21 . Shighe u Davidi nyôr a are@@ ki la ken Yerusalem , gar@@ tamen u Iserael la yô , Mb@@ al@@ ev@@ i wa icam i yange i lu a kwaghôron ne ker la , ér : “ W@@ u@@ ese nen TER gadia A doo ; gadia erdoo Na ka u tsôron gbem sha won je . ” Or ka nan gema uma u nan sha igbenda i nyi ve nan kuma u a er nan b@@ ati@@ se@@ maa ? I gema ishember i ken zwa Heberu i í yer ér “ ish@@ u ” la ken zwa Grika ér “ zege@@ inyam i shin zege@@ mnger . ” Shi tôô wer u ngu ken tar u he , u ngu nengen er uma u ker la a kaha a u hegen ne yô . ( Luka 13 : 24 ) Sha nahan yô , gba u se za hemen u karen fan “ akaa a a hembe lun a inja ” la . ( F@@ il . Ng@@ ur zan u za k@@ esen yô , a yila un , a kaa er : “ Shi v@@ am a an@@ kwaghyan kpaa . ” ( Mbaefese 4 : 32 ) Aluer mbagenev er kwagh a vese vihi nan nan je kpa , doo u se lu a ishimawan shi se lu ishima legh legh , se zungwen mhôônom shi se de@@ en ior kwaghbo kpaa . T@@ ime ase kwagh u Yehova a er yô . K@@ asev Mbakristu mba ve lu mbamaren mba ve y@@ esen ônov tswen a ikyar ve i ken ivese i wasen ve shio la kpaa mba tagher a mbamzeyol kpishi . Bibilo kaa a vese ér : “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” — Anzaakaa 10 : 22 . Yange kaa a Mose ér : “ M nenge ican i ior A@@ v mba ve lu ken Igipiti la , shi M ungwa m@@ liam ve@@ m ma ve lu v@@ aan mbat@@ or@@ ough a ve la , gadia M fa atsan a ve la . Ior kpishi fa kwagh u mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato man iliam i sha ave la bur@@ ana . Nahan cii kpa , yange saan se iyol kpishi ken anyom a se lu eren tom u pania ken en@@ i@@ el u K@@ ent la . Ior kpishi na jighjigh ér aluer ve mba a inyaregh yô , a hemba saan ve iyol . ( Ôr Pasalmi 6@@ 8 : 19 . ) Mba@@ apostoli mba 12 mbara yange ve hemba veren ishima sha nyi ? ( Genese 13 : 7 - 12 ) A̱ shi nan kpa Aberaham yange una er msen hen Aôndo sha jighjigh ér a wase un u sôron mzeyol la . Mkaanem ma Aôndo ma a lu se iky@@ agh ki tom@@ ough ki injaa nena ? Sha ci u ka sea er nahan yô , se tese ser sar se sha mimi u wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ve kav Bibilo . Jigh@@ ilii yô , Bibilo tôndo zwa ér “ mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku . ” Yange gba u Y@@ u@@ o@@ dia man S@@ un@@ tu@@ ki vea ker bem Ior mbagen nenge kwagh u a lu zan hemen shin tar cii ne , nahan kpiligh ve iyol ve pine ér imba iny@@ ar i ior ka ve ombo kpishi ve lu a mi je i kuma N@@ ai@@ r@@ a ub@@ iliôn ub@@ iliôn ne nahan ka shami je kpa , hemban je yô er ior kpishi ve lu ats@@ an@@ aior yô . Yange de “ ikpelaior igen i i lu n@@ ungwa n@@ ungwa , ” i i lu Mbaiserael ga , i Mbai@@ gipiti kpa lu ker la , i dondo ior nav ijime shighe u due a ve ken Igipiti kera la . M@@ k@@ ur u M@@ ser@@ tar u Mbayuda La NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 PE@@ E@@ J@@ I 16 - 20 Sha ayange a tsuaa la , ior ta@@ an ityav sha gar u i maa un i taver yô sha u k@@ asen un wan atô . Shi nenge sha vegher u kuren ivur la . Shighe a karen yô , a seer gb@@ eren Bibilo i New World T@@ rans@@ lation ne ken ijô igen . Kanyi i gbe u se er aluer kwagh zua se a anmgbian ugen yôô ? L@@ amen sha Kwagh@@ fan Ikyav i tesen yô , a̱ shi nan kpa kasev mbagenev yange ve “ eren tom ” ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el , mbagenev di lu mba@@ ats@@ am@@ ev vea nomso imôngo . — Ekesodu 38 : 8 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 25 : 5 , 6 . Wan@@ akiriki u ter u nan una hide , una va kohol nan eren nahan la yô , á saan nan iyol . Paulu nger kwagh sha kwagh u hanma or u nan civir Aôndo ér : ‘ N@@ ana tile , shin nana gba kpaa ka kwagh u ter u nan je . ’ Nenge ase er apostoli Paulu yange pase awashima u mbamkombo mba Mbakristu la wang ken washika na u hii ngeren hen Mbakorinte la yô . S@@ ea lu a inyaregh shin sea lu a mi ga kpa , saa se ngohol iveren i Yehova , ga yô mlu wase vea Aôndo una doo ga . U h@@ aren ishima you sha mbamhen man kwaghfan u ior la ka inja er u maan iyou sha wa@@ ar@@ a@@ wa nahan , ia tsa ga . Nahan kpa , se un@@ yi@@ in cii se tile dông zan zan se kar hiden . M@@ gem u Sha I@@ engem la M@@ à@@ à Jighjigh U Nan ( Genese 2 : 16 , 17 ) Yange Adam man Ifa soo ér vea lu sha tse@@ ene@@ ke ve , Aôndo a̱ de hemen ve gbenda ga , ka kwagh u a ne ve tar u se nengen a ú ne ú lu nahan je ne . Tom ugen ngu u mayange je ua fatyô u van or ah@@ enge ga yôô ? U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u mgb@@ e u gomoti u tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on man kwagh u yange due ker la . N@@ om nana dondo ikyav i Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo la sha u tesen mba ve lu sha ikyev i nan la dooshima nena ? Yange sar Paulu u ng@@ iri@@ gh asema a ior mbau@@ ng@@ wan a na la sha u ve yar tom sha loho u dedoo u a lu tesen ve la . Kpa a gema a kaa er : Mimi je , m kaan ne ne , m fa ne ga . ” Kor Se Shighe u Se Lu U@@ ange Yô Er nan ve Tartor u Aôndo ú lu a inja kpishi he ’ uumace y@@ um@@ u ? OR U yange nan hii ngeren kwagh u uma u Yesu man tom na shin tar yô lu Mateu , un lu hur@@ or u Yesu Kristu shi vande lun or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh kpaa . 5 : 25 , 26 Kanyi i̱ hembe lun a inja a m@@ dondo u dondon ieren i ts@@ wam i mbagenev ve lu a mi laa ? — Luka 12 : 5@@ 8 , 5@@ 9 . * A@@ bel yange vese hen atô u ior mba lun a inja i dedoo ga je ka ashe tugh ga . “ L@@ as@@ ar@@ u , due ken won ! ” Nahan kpa , orgen u timen sha akaa a ken Bibilo , u i yer un ér B@@ ru@@ ce Me@@ t@@ z@@ ger yô kaa ér , “ hanma shighe yô , takerada u Aerenakaa ngu u tesen ér akaa a i er la kua ajiir man ashighe a akaa shon er la ka nahan vough . ” Nahan fa wer sha kwagh u ivaa you kpa , u tsu@@ me sha akaa a vesen zan zan u kar zuan a mfe . Ivur Bibilo i i hembe doon mo cii yô , ka Pasalmi 1@@ 45 : 16 . Aluer sar se sha mimi u eren akaa a doon a mbagenev , er u keren igbenda i nan ve iwasen , shin u nan ve iyua a ishima i môm , gayô u eren a mba@@ van@@ nya doo doo nahan yô , kwagh la una wase se u lamen a ve gbar gbar . Alaghga mba@@ jighjigh mban mbagenev kpishi yange ve hen ér hegen nahan Armag@@ e@@ don una va . Or@@ nan@@ kwaghôron la shi una pase kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ishimaverenkeghen i Mbakristu ve lu a mi igbenda ihi@@ ar la . ( Yeremia 10 : 23 ) Hanma or u nan vende u keren iwasen i injaa , u nan lu nôngon tswen tswen ér nana kôôm m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan cii yô nana va ah@@ enge kpee . Nahan aluer ma or bee or@@ kuran iyôngo je kpa , iyôngo ti ngi í fa er i lu nan ga yô . Davidi er kwagh u Yehova kaa un yô , maa b@@ ou@@ ange la bee . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 1 , 1@@ 35 I@@ mo@@ shima i Mbagenev H@@ ông@@ or Yesu yange lôh@@ ô mbahenen nav ér ve̱ er nyi ? Kwagh ne na yô kwaghaôndo u aiegh hingir u lun a tahav , kpa a gema a venda ityesen i mimi ku@@ aa . — Mpa . Hii hen shighe la je , mlu u ken hemen u un u yange kôr ve ikp@@ an la kera wanger ga , hemban je yô Mbakristu Mba@@ aiev . U tesen ikyav yô , kanyi yange i wase Yosua man K@@ al@@ e@@ bu u vendan mnenge u mbam@@ k@@ er@@ ev mbagenev mba pue mba i tindi ve ken tar u K@@ an@@ aan laa ? 16 : 1 - 13 ; Aer . 10 : 30 - 35 , 44 - 48 . Na ikyav i tesen er i hii ve i doo u nom una eren a kwase na sha u@@ e yô . Takerada u mba@@ f@@ ada ugen u i yer ér Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kaa ér : “ Ken inyom i 1@@ 2@@ 29 la , mkombo u mba@@ f@@ ada nyôr hen gar u T@@ ou@@ l@@ ouse la yange ish@@ am@@ ior i zan ad@@ ua cii u ôron U@@ b@@ ib@@ ilo mba i gem ken ijô i ity@@ ôô la , sha ci u num u i lu nôngon a nongo u kwaghaôndo ugen u i yilan ér Ab@@ ij@@ en@@ s@@ i man u i yilan ér W@@ ad@@ en@@ s@@ i la . . . ( Mal@@ aki 3 : 10 ) Ka kwagh@@ l@@ an@@ en kpishi er yange Mbayuda lu yan ican gbilin gbilin sha akaa a Aôndo yange ma na ve je ma ne@@ er ve a ne@@ er , luun er yange vea ver ato sha imo na di tsô yô ! — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 31 : 10 . Hegen ne , gba u me nôngo kwagh tsung sha er me lu her shighe u a nder un shin ku la . Lu nyi i er shighe u gum@@ kwase Kristu ugen soo u eren Yehova tom a ishima i môm shi eren tar kpa tom a ishima i môm laa , man yange hide sôr mlu na nena ? Aluer mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima yô , kwagh la una wase se u palegh kwaghbo . Nenge ase kwagh u Kwa@@ se@@ kristu ugen u i yer un ér Or@@ c@@ hi@@ d la . Ka m tagher a akaa a zan mo iyol sha makeranta man sha ajiir agen kpaa a ka a hendan a jighjigh u nan wam yô . Or@@ ya nan kera cian ér nana va na mlumun u sha mi ga ze . Nenge er a saan we iyol kpishi aluer a lôh@@ ô u ken t@@ ent@@ i na , ngu kuran we sha er kwagh u bo môm una er u ga yô . Doo u se ver ishima sha gbenda u Yesu eren kwagh a ior ken tom na u pasen kwagh la sha ci u nyi ? Ikyav i tesen yô , Bibilo kaa ér : “ I@@ v@@ u ka ts@@ ar u sha it@@ you u i@@ civirigh , mba zuan a i sha gbenda u perapera . ” ( Anz . Shi a fa kpaa ér Eliya una fatyô u zan zende la sha agee a na tseegh ga . Mimi je , dooshima u Mbakristu ngu a tahav ! ( Mbaefese 4 : 8 ) Mpase 1 : 16 tese mbakur@@ an mba i tsegha ve mbara ér mba ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Yesu sha ikyev i hemen na la . ( Pasalmi 65 : 2 ) Se va hingir u h@@ aren sha gb@@ end@@ atesen na la , se lu a vangertiôr je ser ua lu se a injar . Sha iyange i T@@ om@@ at@@ aan ai@@ k@@ ighe , ior mba van mkohol u ayange ahar la hii u va nyôron a icombor ve . Nahan Davidi wa icam shighe u be@@ e@@ yol la ér : “ Ka We je U lu ishimaverenkeghen yam ye , T@@ erem , A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka sha a We m suur ye , hii er m lu iyev la je . A fatyô u been a ij@@ en man im@@ ura i ken jijingi sha nyi igbenda ? Sha nahan yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser hemen u Yehova man Yesu la , ua lu u sha dooshima gbem sha won . M@@ ac@@ mil@@ lan , u yange kure tom na u shin tar ne ke ’ inyom i 19@@ 6@@ 6 la ver ikyav i dedoo sha imba gbenda ne . la yô , pine nan wer , “ Er nan ve ka se bee iyol shi se kpe ? ” 5 : ​ 28 , 29 ) Sha kpôô yô , Yesu ka Or@@ yiman , ka Or@@ p@@ aan se ! ​ ​ —⁠ Ôr Aerenakaa 5 : 31 ; Tit@@ u 1 : 4 ; Mpa . “ Ka gbilin Yobu a cie Aôndo y@@ ee ? H@@ ide mba yange i dugh ve ken tiônnongo kera sha u dondon tindi u Ruamabera la di ye ? Yange ma hen ken ishima ér : ‘ M vande tagher a imba mzeyol ne nahan kwa har . ( Ekesodu 32 : 25 – 29 ) Nyian kpa , aluer or u civir Yehova soo u eren kwagh man nan er kwagh u a tese ér nan suur sha Yehova ga , shin nan ngu a vangertiôr ér Aôndo una fatyô u kuren uityendezwa nav ga yô , a vihi kpen kpen ! Wan na la maa sar ku ; un di vihi iyol ke@@ gh@@ elee . Nenge , ú va wa iy@@ av , ú mar wan u nomso , ú ii Un iti wer Yesu . ” Aluer or hen ér nomso man kasev mba jighjigh cii i mar ve a jighjigh u nan yô , nan tsu@@ me kpishi . Yange wua u@@ profeti mban sha ci u Yehova , gadia ve kuma ku . Kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or la gema hegen . U ng@@ ur@@ en vi@@ an kuman sha kwagh u u soo u lun la yô , iniôngon you la ia na a saan we iyol u civir Yehova zan zan u kar hingir kwagh u i sar u u lun la . Ka sha kwagh u ishimaverenkeghen mnder u shin mbakp@@ enev la i lu ôron mo ijir ye . ” Shighe u h@@ ungwa yem ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la ci@@ r iky@@ ondo sha ishi ga . Se palegh jijingi u eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase la nena ? Hen ase sha kwagh ne : Kwagh u injaa u i yer un yô , una gba duen iyol@@ na ape i yer un la , va kohol or u shir@@ in a sh@@ ir ave ga . ‘ A na mba ve cie Un la kwaghyan ; Una zer umbur ikyuryan Na gbem . ’ U@@ r@@ a ngu a ter kpa ? Man ka an nan mar ab@@ er@@ av@@ ure@@ gh@@ e ? Ior hii ish@@ u kôron shin u@@ zege@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev man ab@@ er man u@@ if@@ i mba sha tar kuma anyom udubu imôngo hegen . Or u nan tesen ér nan hemba nd@@ ahar la nan ngu “ or@@ vesen ” sha gbenda ugen kpaa . ( Marku 10 : 23 - 25 ) Yesu yange wa mbadondon un kwagh ér ve de lu a akaa kpishi ga , sha er vea hemba veren ishima sha tom u geman ior hingir mbahenen yô . Ruamabera kaa ér : “ Tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” T@@ ik@@ i@@ ku u lu Orkristu u sha derianyom u hiihii la yange lu or u eren kwagh sha mimi shi lu “ or@@ tom u jighjigh ” kpaa . Ka z@@ a̱ z@@ ur@@ um u Paulu una mase ku@@ usu zende u ic@@ aa u yange ya ican tsung sha u zan ke ’ tar u Roma la yô , a zua gbenda vea anmgbianev mbagenev ke ’ P@@ u@@ ti@@ oli shi mase va zuan gbenda vea anmgbianev mbagenev mba yange ve due sha u za keghen un gbenda la . “ D@@ O@@ N@@ D@@ O@@ N U@@ N I@@ J@@ I@@ M@@ E ” Yehova yange na Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man ior nav m@@ hembe , nahan ityôkyaa lu i vea nôngo ityav ga A kaa ér : “ Yange m za nenge a ijende yam igen i se kera nenge ga iwer ngee yô . 28 : 19 ) Shi se soo u ‘ eren akaa a doon a ior cii , ’ ka mba@@ wan ndor a vese man anmgbianev asev je la . — G@@ al . 6@@ 0@@ ,@@ 1@@ 6@@ 6 ( Pasalmi 119 : 8@@ 9 – 9@@ 6 ) Or@@ pasalmi ngise wa icam ér : “ Mkaanem O@@ u T@@ ER@@ E , ma dông ken U@@ sha gbem sha won . . . . ( Mateu 6 : 31 - 33 ) Nahan cii kpa sha m - iv u iv@@ in u@@ gb@@ ayol asev mba ke ’ jijingi la kpa a gba u se eren akuma a kuma . 19 : 10 ) Kpa , a er nan man mba ken A@@ shia “ cii ” vea ungwa loho laa , man kwagh ne tese nyi sha gbenda u se pasen kwagh laa ? Er i lu cii kpa , doo u ne tôv ne fa kwagh u a@@ ji@@ ir@@ tom a wasen mba@@ beenyol a á lu hen ijiir yen la . Iyange igen yar tom u maan Iyou i Tartor , nahan kur@@ un tom ng@@ ur hiden hen ya na yô , a nenge a sh@@ iligh ku h@@ aren sha mon gba lu hen inya ikyua a ta@@ sh@@ an u mat@@ o , man sh@@ iligh kura kuma inyaregh u@@ do@@ la deri an@@ igh@@ eni . Nenge i lu kwagh u kpilighyol kpishi u nengen ivande i m@@ vese ne sha wono ! ( Pasalmi 34 : 15 ) Akaa a Aôndo yange er a Davidi la tese ér mkaanem man ka ma mimi . Yange m za hen tiônnongo ugen sha ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go , ugen di m za sha b@@ ôô@@ s@@ u shin sha mat@@ o u cuku gayô sha ag@@ u@@ g@@ u , m kôr i@@ kpa i wan ak@@ ondo man i pasen kwagh . Kwagh ugen u Mbashiada mba Yehova ve er u seer sha ityakerada i iliam i sha ave yô , ve ver atôônanongo aa í eren mbamkombo ken iliam i sha ave tseegh yô . Er i wa ub@@ om mba h@@ ônon ior , mba i yer ér L@@ and min@@ es la hen kpe@@ if@@ i ape ior ve p@@ eren la nahan kpa , ve cia ga ve per , man er hiin lu shin if@@ i la kpishi nahan kpa ve wa ikyo ga . • Er nan ve yange Yesu a yar tom a mbampin ken ity@@ es@@ ene ? Se fatyô u s@@ ônon ser Yehova a “ gba ishima i wang ” ken a vese je kpaa . ( Ps . Kanyi yange i due ken iyol@@ gen@@ gese i F@@ ar@@ a@@ o laa ? Kwagh U Se Hen Sha Ieren I G@@ eng@@ es@@ e@@ iyol man Iyol H@@ id@@ en A M@@ i J@@ ime La ( Ôr Pasalmi 32 : 8 . ) Kpa ka Aôndo a ne m@@ vese ye ! Ka her@@ egh vea ii Go@@ g@@ i a ikpelaior na cii ye . ” ( Ese@@ k . Mayange se “ [ or ] iyev i ifer sha ifer , ” sha m@@ kaan shin sha ieren kpaa ga . — Rom . 12 : 17 ; ôr 1 Peteru 3 : 16 . Ikyav i tesen yô , se fatyô u eren msen sha ci u anmgbianev mba nomso man mba kasev kua mbayev mba ve lu ken pur@@ usu ken tar u Er@@ it@@ re@@ a la , kua anmgbianev asev er , Pau@@ lo@@ s E@@ y@@ as@@ s@@ u man I@@ sa@@ a@@ c Mo@@ go@@ s man Ne@@ ge@@ de T@@ e@@ k@@ le@@ mar@@ i@@ am , mba ve lu ken pur@@ usu i hembe anyom 20 hegen la . Ka nan lu a gb@@ ough ku ku@@ mban ilev zan a mbi hen ape to@@ ho u he@@ m yô , shi kuran mbi sha ikyev i iny@@ am@@ ky@@ ume . ” Nyian kpa , gba ior kpishi ishima u geman inja ve sha er vea zua a averen a Tartor yô . • E@@ ev mbu ke ’ m@@ ny@@ am ma Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar mb@@ u@@ la mb@@ ua nyi akaa , man á tile sha ityough ki nyi ? Zum u U@@ shia tema Tor la : “ A er kwagh u dedoo sha ishigh ki TER . . . Shighe u L@@ is@@ a lu nahan mat@@ o shon la , G@@ reg@@ or , anmgbian na u vesen ugen lu vea na , nahan ijende ve igen wa ve kwagh ér ve̱ kaa ér ka G@@ reg@@ or a ne@@ he mat@@ o la ye . Mpase u sha mnenge u sha uta@@ ankar@@ uhar la , ka sha kwagh u i er ken Mpase 11 : 15 , 17 la . Anyom nga kar yô , akaa gba eren a yange gema mnenge u ior sha kwagh u kwaghaôndo yô . Jigh@@ ilii yô , mbahemenev mba shin t@@ ine nenge ér u ‘ ny@@ a@@ ghen awambe ’ la ka a inja vough er u ny@@ a@@ ghen iji@@ mba i eren man ak@@ ombo a civir nahan . Aluer kwagh ngu nahan yô , doo u dondon kwaghwan ne : “ W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo aluer kwagh á nzughul orgen a orgen yô , er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . ” A@@ dooga mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mba ve lu ken ag@@ ar shon er a mi sha inja ga , shin alaghga a lu sha ajiir a dedoo ga . Ú Ver Ikyav Kpa ? Or@@ vesen u lu m@@ u@@ e u gar ve la soo ér una er mbayev mban iyua sha inja ve i dedoo i yange ior nenge ve ve gema ieren ve la . Ka a karen kwagh yô , i gba u kwagh u i lu karen un la una lu kua gbenda u karen kwagh shon kpaa . Kanyi kwagh Bibilo i we se sha kwagh u mcivir u aiegh ? Tsô ve zende ken ag@@ ar a Yuda cii , ve lu tesen ior atindi a Yehova . Apostoli Paulu yange nger ér : ‘ M ngu eren msen mer , dooshima wen a̱ seer a seer ng@@ een sha kwaghfan man sha hanma mkav cii . ’ — Mbafilipi 1 : 9 . I kaa a na ér : “ Hi@@ ihii yô , gba u ú er batisema . Alaghga yange ve vese hen icombor i mbamaren vev hemban veren ishima sha mbam@@ tsu@@ m vev a u wuese iniôngon ve shio . Doo u se palegh ahan a sen nahan la . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e U Ô@@ ron Takerada u Mpase As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u sha U@@ har Mba@@ yev mba kiriki ka vea va hen a vese , shin a lu sha shighe u se lu eren kwagh ave je kpaa nahan , ka se er a ve nena ? Er Mbakristu mba ken K@@ orinte ve “ nôngo tsembelee sha hanma kwagh ” yô , Paulu taver ve ishima ér ve ‘ nôngo tsembelee sha tom u dooshima kpaa . ’ Yange Eliya zua a iwasen ken kwagh u Yehova er ne kpishi , nahan a hide a za hemen a tom na u profeti la sha gbashima . — 1 Utor 19 : 5 - 8 , 15 - 19 . Shi a fa ior mba Yehova mba jighjigh mbara sha ishimataver i ve lu a mi la , man ka i lu ve je ve hii iliam a ior mba ve civir Aôndo u mimi ga la ye . ( Yesaia 48 : 17 ) Nenge ase akaa ahar a u fatyô u eren yô . Lu “ Dedoo , ” 4 / 15 AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN ugen ken tar u K@@ an@@ ada yange kaa ér : “ He@@ mba doon mo u lun imôngo vea kwase wam a hanma orgen cii . ( Ôr Luka 11 : 10 - 13 . ) Shin er i zough a ish@@ ember@@ ti i i nger ér “ i Aôndo ” la ke ’ ngeren u Grika la ga nahan kpaa , ior mba@@ ̱ geman Bibilo mba ainge mbagen wa i̱ ke ’ Mbaromanu 12 : 19 la . Se mba veren ishima ser Yehova a bu@@ m a vese ér se hemba sha ivande , er yange bu@@ m a Gi@@ di@@ on nahan ga , kpa se fatyô u zuan a kwaghwan man ishimaverenkeghen ken Mkaanem ma Aôndo kua tiônnongo na u jijingi a hemen la . ( Rom . Ka sea tese ser se hemba nd@@ ahar , sea kegh iyol u eren akaa ne yô , se va a msaanyol man mzough man bem ken tiônnongo . 12 : 9 , 10 . ( Yo@@ s . 17 : 3 , 4 ) Kape Mbakristu mba ve taver ken mimi , mba ve lu kwa@@ v kpa ve lu a vangertiôr ér aluer ve ungwa imo i Aôndo nahan ve er noov shin kasev “ ken Ter tseegh ” ve hanma kwagh una za vough je la . — 1 Kor . 24 : 15 , 16 ) Kwagh ne yange hii eren ken inyom i 6@@ 6 , shighe u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma ( “ kwagh@@ nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima ” ) u sha ayange la va ‘ tile ken icighan@@ jiir , ’ sha u tan num sha Yerusalem kua tempel u Mbayuda nengen ér ka icighan@@ jiir la . ( Heb . 4 : 9 , 10 ) Bibilo pase shighe u iyange shon hii la jighilii ga . I@@ ti i ng@@ ira ia va a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova , a lu icivir ga . ( Yesaia 65 : 21 , 22 ) Hanma or nana lu a ya u nan shi nana ya tom u ave a nan kpaa . U tesen ikyav yô , alaghga yange nan soo u fan aluer wea lu a ityakerada you i henen kwagh yô . Kpa awashima u Diabolo yô , ka u kôron or uma , nahan geman nan ér nana er ishima na . — Ôr 2 Timoteu 2 : 24 - 26 . ( Marku 2 : 27 ) Tindi ne na Mbaiserael ian i me@@ men tseegh ga kpa a na ve ian i kporom ikyua a Or@@ gban ve shi tesen ér a doo ve ishima kpaa . U er nahan yô , Yehova una lumun we . I nger ér : “ Aôndo de ve ve gba civir ik@@ um i akaa a Sha . ” ( Mbaheberu 6 : 10 ) Tsô er nan ve anmgbianev mbagenev mba ve er batisema ve soon u aren sha i@@ aven i vea er “ tom u dedoo ” ne ga ? Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange i mar@@ em ken af@@ o a mba@@ yevese ityav ken tar u Z@@ a@@ mb@@ ia . U@@ kwaghaôndo mban yange ve samber ken tartor la jimin cii . A kp@@ ur s@@ ent@@ i sha ak@@ ondo na , h@@ uma er “ il@@ yô@@ gh@@ on@@ ov mbi hemban doon , ” amba er m@@ ire man ka@@ shia , mba yange i eren icighan@@ mk@@ ure u i tseghan or a mi ken Iserael la nahan . — E@@ ks . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Aluer se dondo mk@@ ô@@ ôm u jijingi yô una wase se u eren a ior sha dooshima , shi lun a ior sar sar shi lun a ve ken bem , shi wan ishima a ior shi eren erdoo a ior shi lun a jighjigh u nan man ishima i legh legh shi kôron iyol tsaha shighe u se lu pasen loho u dedoo yô . Ka nyi yange i lu awashima u ikyuryan i Tindi laa ? Er ior mba Yehova ve lu zan hemen ken jijingi ne ka kwagh u kpilighyol ga shi kwagh ne ngu eren ab@@ u kpaa ga . Anmgbian u nan lu keren ityom i ken tiônnongo yô nan tesen ér nan ngu a ac@@ ôgh@@ ol a wan iyol ga , sha u palegh hanma hông@@ or man hanma inja i any@@ ighe cii . Yehova vande ôron ior nav wang anyom 5@@ 00 ken ijime kwagh u una er ve aluer ve ungwa imo na shi ve wa atindi a na ikyo yô , man kwagh u una er ve aluer ve er nahan ga yô . ( Yohane 8 : 12 ) Iyange shon ia due ve a “ mb@@ ee u u@@ ange ken a@@ kp@@ er a i , ” inja na yô ia wase ve u sôron mlu ve vea Aôndo hegen , shi ia bee ve angev mbu iyolough man mbu ken ityough man mbu ken ishima ken tar u he u Aôndo la . Kpa kwagh er vihi yô , ior kpishi ken tar “ mba a dooshima ga . ” Or@@ t@@ yom u Aôndo ugen yange gba ah@@ on sha ian i Aôndo a lu a mi i lun tor la anyom kar hegen kuma er 6@@ ,000 nahan . Kpa ka kwaghbo u nyi a gem a lu ken imba ieren nee ? Jigh@@ ilii yô , Yesu yange yila Yehova ér “ T@@ erem ” ken kwaghôron na u hiihii u i nger shin takerada , u yange ôr ken tempel shighe u lu anyom 12 la . He@@ mba kpen tsombor wen iyol hegen z@@ ee ? ( Ru@@ tu 4 : 14 - 17 ) Shighe u a va nder Na@@ omi una lu uma shin tar la , una mase henen ér Ru@@ tu , u un kpa a nder un la yange hingir ngô@@ tamen u Yesu u a lu Mesiya la . ( Mat . Kpa , or@@ kasua u Yesu ôr kwagh na ken injakwagh la yô , kwagh gba or@@ ti u keren li@@ ba sha ta@@ gbe@@ de u zua a mi la ga . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E agen ka i taver we u ungwan kwagh@@ a ? — * Ka kwagh u kpilighyol ga , aluer taver we u eren nahan yô . Sha ci u atô@@ akaa a ahar ne yô — inja na yô er ior kpishi ve undu gbenda u Aôndo shi er Satan a lu eren tahav shin tar yô — maa kwagh tser tsombor u uumace cii . Ka se se lu eren kwagh u yange kaa la ga ye . U@@ U@@ M@@ A@@ C@@ E cii mba a kwagh u ve ye dyako na yô . Bab@@ a wam yange a shi kaan a mo ér , “ A@@ h@@ umbe ka a ta u a ta tseegh kpa u gba angev . ” ( Genese 12 : 11 – 20 ) Nahan alaghga Lo@@ ti yange una kaa a ishima na ér ônov nav mba kasev mbara kpa Yehova una war ve nahan vough . Kpa , shi u lu tesen wer or@@ sho@@ li@@ bo la doo u ishima kpishi , nahan u soo wer nana er kwagh u una hemba wasen nan yô . U fatyô u nengen ken ashe a ishima you , er we kpa u va lu uma gbem a gb@@ ong gb@@ ong iyol man a m@@ nyoon shio nahan kpa ? ( Mateu 6 : 34 ) Kwagh u Bibilo i er ne ka mimi , i̱ kaa ér : “ Akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” — Mbaromanu 8 : 22 . Kpa mbaapostoli yô var a Yesu , nahan ve undu un ga . Yange ishima gba wan@@ ye@@ kwase ugen u pos@@ on anyom pue da@@ al@@ aa nahan a@@ kper@@ an sha kwagh u gbenda u uma u Mbakristu man azende a na a yange na jighjigh e̱r un nahan ga la . I gbe je ka ainge kwagh a hembe gban se a mbam@@ pase mba Yehova ye , sha ci u er orumace nan gbe je ka kwa ne if@@ er@@ kwagh i du@@ mbur í gande ye . Nenge ase er mimi u injaa ne una wase or nana fa akaa kpishi sha wono ! Yange i er Yesu ican kpishi , shi i wua un kighir sha mi . Ity@@ esen i m zua a mi ken Bibilo la wasem , nahan m hii u wasen ng@@ ôm u lu kwase u wan ishima kpishi la u eren ityom hen ya shi m pase un kwagh u jighjigh wam u nan u he ne kpaa . Alaghga mbagenev vea kure ikyaa ér i yila ve ér ve yem sha sha ci u mfe u ve zough a mi ken Bibilo kpishi la . 12 : 17 - 19 . Gadia mimi je , ken gar ne H@@ er@@ o@@ de [ An@@ ti@@ pa ] man P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u kohol a atô@@ at@@ yev man non@@ go@@ ior u Iserael cii imôngo sha Wan@@ akiriki Wou , Yesu , u U shighe Un mkurem la . ” Kpa se mba ‘ nôngon sha kwagh u doon gbem . . . hen mbagenev . ’ — 1 T@@ es . Aluer ú soo u timen sha akav a mba@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya ve zough a mi a a sue akaa a i nger ken Bibilo la yô , nenge ken Iyoukura ( zwa Buter ) i̱ J@@ ul@@ ai 1 , 19@@ 8@@ 9 , peeji 4 - 7 la . Nahan kpa , se mba kuran hanma shighe sha ci u se fa ser or@@ ihyom wase jighilii yô ka Diabolo , man me@@ men ga . 3 : 8 ) Kpa ieren i Yesu man ku na tese ér perapera u Aôndo hemba cii nena ? E@@ d , nom u Su@@ e kaa ér : “ M mase kaven mer mo vea Su@@ e ka sea lamen sha akaa a ken jijingi hanma shighe yô , se hemba fan er se sôr mbamzeyol mba se tagher a mi la man er se nôngo a akaa a nyian se ishima kpaa yô . ” Z@@ e yô , a c@@ imin ishima a kaa a or@@ vesen la sha icivir ér a p@@ ande un shighe u eren tom . Ka been cii yô , or@@ tom la di venda u den ikyar na u ve eren tom imôngo yô inj@@ ô i kuman sule deri môm tseegh inj@@ ô na . Ts@@ wam de ish@@ ar nyian . 3 Ici@@ ghan@@ tom u Se Eren Yehova La W@@ ase Se Se Hen Ity@@ esen i In@@ j@@ aa ( 1 Pet . 4 : 13 , 14 ) Shi Aôndo ngu tsaase se ér se lu a ishimawan zan zan mkur , sha er se va war yô . — 1 Pet . U tesen ikyav yô , Aberaham na jighjigh a “ vor ” u ityendezwa u ua due ken tsombor na la . Er se lu Mbakristu mba mimi yô , se tile kposo a tar u aeren a dedoo a lu vihin seer a seer ne sha ci u se soo u lun a “ ishima i wang . ” Wan@@ tor u ken Jijingi u Hemen Iserael La Kpa mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . Kwagh ne er sha shighe u f@@ am , ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . Kpa gbenda u yange ôr kwagh sha mbamlu vev la lu kwagh u una va ve a m@@ mem mgbegh@@ aa je . 37 : 25 ) Mbakristu kpishi mba ve civir Yehova sha jighjigh mbara nenge er a we ve ikyo tsung yô . S@@ ea sh@@ ile tom anyom aa kar imôngo kpa se fatyô u lun a iember yase her Pro@@ feti M@@ ik@@ aia yange nenge mpase u sha mnenge u kpilighyol , ken mpase la a nenge Yehova ku@@ mba mkombo a mbatyomov N@@ av . Aluer se mba a bo@@ ki ga yô , uma una due se ishima ! Paulu nger ér : “ Aluer u nan ne jighjigh ga la nan soo u p@@ aven yô , i̱ de nan nana̱ pav . Nahan kpa Yesu kende a iyol na sha ga . ( 1 Yohane 4 : 8 ) Kwaghôron u wuese Yehova u i fe un wuee ér “ gadia A doo , gadia erdoo Na ka u tsôron gbem sha won ” la pase ieren ne tseer tseer . Ken zwa Grika yô , ka ip@@ aan i í kom sha kwagh u saa la vough yô . ( 1 Tim . I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 1 ( zwa E@@ fi@@ k ) Nahan kpa , u@@ ivande mba Yesu er shighe u lu shin tar la tsen@@ ga tesen kwagh u m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u i@@ gbe@@ ke@@ ke , u uumace vea zua a mi sha ikyev i Hemen na u Mesiya la . 5 : 16 ) Akaa a injaa a ken jijingi a u zough a mi ken Yesu la doo u ishima kpishi je , u fatyô u ôron mbagenev shi tesen ve sha ieren you i dedoo i Orkristu la er akaa ne a lu a inja sha ci ve kpa ? Zum u mbayev nav undu ya yô , un vea kwase na ve pav sha ci u ayôôso a ve k@@ an shio u sôron yô . Kape i lu ve yange ior ungwa ityesen na i sha U@@ wo la ve i kpiligh ve iyol je la . — Ôr Mateu 7 : 28 , 29 . Akaa nga van@@ den eren nahan , man kape aa za hemen kpaa je la . ” Mbashiada mba Yehova mba ken mzough a anmgbianev vev mba ve lu ken ityar je i hembe 2@@ 30 sha tar jimin cii la . Mo vea N@@ el@@ li@@ e yange se er Yehova tom imôngo je kuma anyom 5@@ 6 , shi se wase ior fa mimi u Bibilo je hemba iorov deri môm . 6@@ 6@@ ,@@ 7@@ 20@@ ,000 Una er tom a tahav nav sha u yiman ior nav sha ci u nyi ? Kpa Yesaia yô , er nahan , man se kpa se fatyô u kaven er lu un ken ishima la . 8 : 12 , 13 ; 12 : 13 , 14 ) Nahan kpa , ka a lu ma anmgbian u nomso shin u kwase u ken Kristu nana hii se iy@@ ongo yô , i hemba vihin se cii . Er m lu hen ya u kwase ne la je , maa s@@ ar@@ em u wasen ior mba hen ger@@ i la u fan Yehova . Iyange igen sev mbu aven yô , se wa iyol u za sôron gumor ugen , iti na ér Luke . Gba u se vande timen sha ishember i iyol@@ tseghan la ve se kav inja i mbam@@ lumun mba i ne sha mbampin mban ye . Sha u S@@ aven a S@@ av Aôndo wase u dooshima ne kor se sha iyol@@ vihin i ken jijingi sha u nan se kwagh u i gbe u se lu a mi ve , se wa ishima a am@@ een shi se kura mlu wase u se lu a mi vea na la yô . ( Marku 10 : 47 ) Shi i va hingir u yilan un kpaa ér “ Kristu ” shin Yesu Kristu . 4 : 18 , 19 . Er mbatyomov mbah@@ emb@@ an@@ ato mba ve lu ônov mba Aôndo mbara va er kasev shin tar ne shi ve mar mbayev mba ve lu — ak@@ ô@@ r@@ aior yô — i@@ pi@@ la maa s@@ a k@@ wan hemba ave a tse . ( Mbaromanu 15 : 5 ) Aluer se er nahan yô , se hemba wan ago iyol u dondon gbenda u a tese se la ke ’ uuma asev man sha aeren a ase a mbagenev kpaa . — Yohane 13 : 15 . Yehova taver jighjigh u nan u mbacivir un ainge ne nena ? 2 : 19 - 21 ) A@@ tsan ne aa fatyô u yangen se u civir Yehova hegen shin ken hemen kpaa ga . I ôr kwagh ve ér : “ Tsô er Paulu p@@ enda ve ave yô , Icighan Jijingi haa sha a ve , ve gba ôron kwagh ken ijô igen , ve ôr kwaghôron u profeti . ” — Aer . 19 : 1 - 7 ; nenge 2 Timoteu 1 : 6 . Hii nan ve se lu a iwuese ser Yehova ka “ u wan ishima ” ? T@@ ôô wer u maa ya u do@@ on@@ ashe tsembelee shi u na ior ya ne wer ve ts@@ aan her gbilin . Anmgbianev mba ken tiônnongo ugen ken tar u C@@ ost@@ a R@@ ica , mba i maa ve Iyou i Tartor sha imba gbenda ne yô , nger ér : “ Zum u se til hen ishigh ki Iyou i Tartor yase yô , ka i lu se er ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em nahan ! ( Gen . 4 : ​ 3 , 4 ) Noa man Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob kua Mose cii yange ve ta at@@ se ve na Aôndo naagh sha mi . ( Gen . ( Mat . 10 : 11 - 13 ) Mbagenev ka vea tese icivir sha ya wase man akaa a ase nahan i doo se kpishi . Nahan kpa , shighe u se kav ser a ungwa se yô , mayange i de hungur se u su@@ ghun un shi wuese un ga . Lu ve man ônov mba ônov mba A@@ li@@ ce 11 hingir Mbashiada ye . ( b ) Ka nyi ia na se ishimataver u tagher a kwagh u una va laa ? Yange i er An@@ war batisema ken inyom i 199@@ 8 . ( Yuda 20 , 21 ) Ka sea ng@@ ur@@ en ôron kwagh u uityendezwa mba Ruamabera a er la ke ’ tom wase u pasen kwagh yô , se zua a ishimaverenkeghen shi kwagh la una fatyô u nan se u s@@ ôgh@@ or gb@@ ang e̱r ngise profeti M@@ ika s@@ ôgh@@ or nahan , un u yange kaa nahan la , ér : “ S@@ é zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” — M@@ ika 4 : 5 . Ashighe agen Aôndo ka una wa uwegh sha kwagh ga je kpa , kwagh shon a er sha gbenda u kpilighyol . Shighe kar yô , m ya u@@ iyua kpishi . Heela tseegh ga , ka aeren a a lu sha ishima i or ka a na ijende i taver ye . ( b ) Ka mnenge u tom wase u ta@@ ven tsen@@ g u nyi i nger ke ’ 2 Mbakorinte 2 : 17 laa ? U fa ior mba inj@@ aav sha u keghen ato a hanma or u ú lam a nan cii shi veren ishima sha ieren i nan kpaa . Yesu Kristu iyol na kpaa yange lu ken ican tsung sha shighe u mkur u uma na shin tar mgb@@ ôghom la . Mba civir Yehova gba un kwagh kpen kpen . 2@@ 6@@ ,@@ 6@@ 20@@ ,@@ 8@@ 0@@ 9 Re@@ me@@ gi@@ o kaa wener : “ Yange mbat@@ wer@@ ev hii u pinen mbampin , kpa m mase kaven mer m fa er me na mbam@@ lumun ga , sha ci u mbampin mbara taver kpishi . ” Yesu shi ‘ wa un akaa a na cii sha ikyev . ’ — Mateu 24 : 42 - 47 . Ior nd@@ era henen sha mbampin mban anyom kar udubu imôngo hegen . • I@@ vese i Ho@@ sea vea G@@ om@@ er la tile sha ityough ki nyi ? V@@ e@@ gher u hiihii u loho u Ese@@ kiel nger la ôr kwagh u mtim u Yerusalem . ( Pasalmi 7@@ 7 : 12 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) M - umbur la shi ka a umbur se dooshima u Aôndo man Kristu ve tese sha gbar u naagh ku ip@@ aa ku Yesu a ne la . ( Anzaakaa 8 : 13 ) Takerada u timen sha ase@@ mb@@ er@@ akaa a Bibilo pase imba i@@ ho@@ m ne ér “ ka mhen u lun a mi sha ma or shin akaa , soon á ga shi kwagh u á vihin or ishima shi han@@ gen a kpaa , shi ka s@@ aren or u kwagh ma a zough nan a amba@@ akaa la kpaa ga . ” Nyian kpa Mbakristu mba mimi mba eren shiada sha kwagh u Yehova . — Ôr Aerenakaa 15 : 14 , 17 . Paulu kaa ér Aôndo a fa akaa a zan se iyol la “ a ish@@ u@@ ghun . ” Kanyi Yehova a er ior nav je u vea hemba un ato ? Saan mo iyol kpishi er yange tsombor wam lumun u eren akaa a se ny@@ ô@@ ôso ken uma wase ne nahan . ” 1 : 19 ) Yange lu or u ôron kwagh zwa môm ga ze , shi lu or u eren uityendezwa sha “ inja i iyolough tsô ” ga . ( 2 Kor . Awa@@ shima wou yô , ka u civir Yehova gbem sha won . Nahan kpa , Yehova ka una tôv ishima yase nahan ngu a nenge a nyi ? ( Ps . Sha mimi yô , gba u saa se er “ iji@@ mba i eren i g@@ anden i@@ kaa inya la ” ve se fa er uma u saan ishe a lu ga . We kpa u fatyô u eren nahan , shi doo u ú de Aôndo a lu kwar wou , er u lu eren un tom kpoghuloo ne . Nahan sha u taver K@@ ar@@ ina ishima u wan zwa sha akaaôron a sha a@@ aven a mkohol la yô , ortamen ugen vea kwase na ve vande timen sha ase@@ mb@@ er@@ akaa ag@@ enegh vea na er ka i kar ve i er shiada sha wa@@ ya u gbidyen yô . ( Or@@ pa . 7 : 12 ; Luka 12 : 15 ) Ashighe kpishi ior ka ve nenge a mbamzeyol mba ve lu ken u za eren tom ken tar u ken won la tsembelee ga , shi kwagh môm kpa ngu a tese ér or ka nana yem ken won maa nan zua a inyaregh kpaa ga . U tesen ikyav yô , alaghga or u nan tee ú tom la nana pu@@ u ú tom tsung je — nana pu@@ u ú je a hemba ú mbagenev mba ve lu ken u@@ kwaghaôndo mbagenev la ca je . Yesu kaa ér : “ I@@ mba@@ jir i ne er ne , ka i á ôr ne ye ; man iky@@ aren i ne karen a mi ne kpaa , shi ka sha i je á kar ne mi ye . ” ( Mat . Aluer se er nahan yô , se lu a ishimaveren i se kpa va lun imôngo ken mba vea civir Yehova shi vea ver un doo doo shi vea wuese un “ hanma iyange ” zan zan “ gbem sha won ” la . Or@@ ngeren pasalmi kaa ér : “ I m@@ ô@@ ôr ve ken iyou i TER , . . . Vea ume atam a iyol i been ve her ; vea lu a z@@ ar kpishi , shi vea lu gese gese kpaa . ” ( Ps . Ka u nan zenden jigh@@ il@@ aa , nan eren perapera , nan er kwagh sha mimi ken ishima i nan ” la . Er Nan J@@ im I G@@ be u Se T@@ su@@ an Kwagh u Se So@@ o u Er@@ ene ? Shighe u isholibo i vesen i hông@@ or or u civir Yehova yô , kwagh la ka na Satan a ember je ka ashe tugh ga . Ior mban hii u gban ah@@ ôn a Aôndo , shi ve ny@@ iman ér a kuma u nengen sha a ve ga , shi a kegh iyol u eren nahan kpaa ga . Kanyi ia wase se u kôron m@@ doo u Aôndo a doo se ishima ne her , shi una wase jighjigh u se ne mkaanem nam la kpa una lu uma here ? Kwagh@@ bo u Or Nen@@ gen É@@ r Nan He@@ mba Per@@ apera Cii La ( Anzaakaa 24 : 16 ) Peteru yange tese jighjigh u nan u mimi sha u za kohol a anmgbianev nav imôngo shin er ure kpishi nahan kpaa . ( Yakobu 1 : 27 ) Doo u se fa ser , ishima ngi i vihi Aôndo , un u a lu Ter u anc@@ ôgh@@ olo@@ v la ker kpishi shighe u or nzughul a anc@@ ôgh@@ olo@@ v sha ish@@ ô ve yô . K@@ pan@@ de@@ gh ku Roma wa ér i̱ ta@@ an sha derianyom u hiihii la kpa i lu tan ku her . ( Pasalmi 26 : 4 ) He@@ en kpa , ú nenge er ijiir ne i pase ieren shon i mba i fe ve ga la ve b@@ an@@ en a mi ga la kpa ? ( Mpase 22 : 1 , 2 ) Aluer ka imba ishimaverenkeghen la ú lu a mi yô , za hemen u tesen wer Yehova doo ú ishima tsung shi naan kwaghôron na u profeti la jighjigh kpaa . Aôndo nengen uumace mba ve yen yum ne nena ? ( Yeremia 3 : 8 , 9 ; 9 : 2 ) Nahan kpa ‘ ishima vihi un zan zan gbem ga . ’ Nahan lu kwagh u or môm nana kaa ér a kpe mimi ga ze ! Yesu ôr injakwagh sha kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir ugen ken Luka ityough 18 . Ka hanma shighe i hemba doon u me lam a ve ? 11 : 33 . Shin aluer u ngu eren tom hen Iyou i Tartor yô , er nan u le@@ he ma gumor wer nana va kohol we ne er u imôngo ga ? Kpa or@@ vesen na u hen iji@@ ir@@ tom la na un m@@ ze@@ hemen ken tom , u una gema eren tom hanma shighe shi a kimb@@ in un inyaregh kpishi yô . Shighe ugen ka se lu ken “ mk@@ ighir ” shin ken ican , er tôv@@ ac@@ an shin ic@@ ôron u@@ ange nahan , shi a de se tom kpo@@ o je kpaa . ( Ps . Ashighe kpishi mba@@ van@@ nya ka vea nenge kwagh u i eren hen af@@ ishi ne yô , ve wuese kpishi . ( Mbaefese 4 : 22 - 24 ) Nahan kpa , doo u se tese icivir sha akaa a mbagenev ve tsough u eren la . 6@@ 3@@ ,@@ 14@@ 6 Ú hen wer ú fatyô u lun ken bem vea nan ken Paradi@@ so kpa ? Paulu kaa ér ka “ sha u ve̱ ker Aôndo shin alaghga vea p@@ ev Un vea zua a Na kpaa , shin er A lu ica a han@@ mô wase ga nahan kpaa . ” — Aerenakaa 17 : 27 . ( D@@ ut . 6 : 6 , 7 ) Yange sev mb@@ ua av yô , mbayev ve lu vea ngô hen ya , shin ve lu vea ter hen iji@@ ir@@ tom na shin ken ity@@ ev . T@@ ime ase sha tom na u profeti la . Grika M kaa mer awashima wam yô ka u civir Aôndo . “ A Na Se I@@ de ” Alaghga Orkristu ugen nana ker tom ne ga sha ci u nan nenge ér mbamgbe mba ikyum@@ u@@ ile mbara wa kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh shi u nengen sha a ve la ka tom u y@@ uh@@ wan yum . Yesu tese kwagh ne wang shighe u venda ing@@ y@@ at@@ u i hemban cii , i i gbe je or lu a na orgen ga yô , ka “ ity@@ artor i sha won cii kua icivir i i ” je la . Shi ve mba yange ve er ivaa sha tindi ga yô , ve hide ve zua ivaa ve sha tindi vough . Shi kwagh ugen yô , akaa a vihin tsung a yange ve er ken tar u tse ne cii “ á kera umbur . . . [ a ] ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . ” ( Yes . Zum u or@@ ku@@ sua u ken injakwagh la zua a ta@@ gbe@@ de u lun ishe kpishi yô , ‘ a yem a za tee akaa a a lu a mi la cii , a za yam un . ’ ( Mateu 22 : 37 - 40 ) Bibilo kaa ér ka Aôndo yange mgbegha ior ve nger i ye . “ N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . ” — 1 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 4 : 15 . Sha mimi yô , er se fe ser ior vea n@@ aha se tar sha ci u se mba ny@@ a@@ ghen awambe nahan kpa , ka se tsua u ungwan imo i Aôndo . Kwase la kaa ér : “ T@@ aver mo kpishi u kaven avur a Ruamabera ou la . Ô@@ no@@ v mban ka iyua i sha dooshima i̱ a ne ve yô . Wan u Aôndo ne hii u hiden a iyol ijime ica i gba je ; hii shighe u lu jijingi u age@@ egh sha la zan zan kua shighe u va hingir orumace u vough shin tar la kpaa . ( a ) Yesu yange tese ér gba u una kuran nena ? U tesen ikyav yô , im@@ akeranta i gomoti ngi ken tar u Na@@ j@@ er@@ ia i mbayev ka ve za anyom 12 , ve zua a mfe u injaa yô . 19 , 20 . ( a ) Tese er mlumun u Yehova lumun mhen u ort@@ yom na la a kaha kposo a mlumun u E@@ li lumun aeren a bo a ônov nav yô . ( b ) A@@ kav ne tese mbamaren nyi ? Kwagh ne gema umbur se kwaghwan u Yesu lu wa ér i̱ ko@@ so akaa@@ injaa sha la . “ Mo M na ne [ awambe ] sha at@@ se a nan@@ den naagh sha mi , sha u nan i@@ w@@ om a mi sha ci u uuma enev . ” ( Ôr Ne@@ hem@@ ia 9 : 38 ; 10 : 29 ) Nahan ve nger ityendezwa i ve er ne shin takerada , mbah@@ e@@ men mba Mbayuda 8@@ 4 wa uwegh sh@@ imi . — Ne@@ h . I Na V@@ or u Aberaham la Ish@@ ô De se time nen sha ikyav i apostoli Peteru , u lu or u sha derianyom u hiihii la sha er se kav kwagh u i gbe u se hemba ve , se lu ken imba mzough la yô . Nahan m kav wang mer , hemba k@@ an a iwasen u tesen ior Bibilo a u tesen ve a@@ y@@ enge . Ken masejime yô , Mbai@@ gipiti na Mbaiserael ian ér ve due tseegh ga , kpa ve torough a ve ér ve due fe@@ fa , shi Mbai@@ gipiti na ve z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa kpishi , je yô Bibilo kaa ér ior mba Aôndo “ ku@@ ngu Mbai@@ gipiti . ” ( E@@ ks . Sha ajiir kpishi ior mba seer a seer mba ve lu ya ape i kuran taveraa , i lumun ér ior ve gba nyôron nyôron her ga yô . Z@@ a hi@@ di yô , kwase na pine un sha imo i kundu kundu ér : “ M na u kwagh@@ y@@ an@@ aa ? ” Nahan kpa , ka a hemba kera kera kpa a er tom u ish@@ u@@ en pania kwa har ken inyom . ( 1 Timoteu 6 : 19 ) Ver nen ishima sha er ne ‘ umbur u A gbe ne ’ la sha ayange a iyev enev — kua ayange a uma wen jimin cii yô . Nahan a er msen shi a tese or@@ hemen u an@@ nongo ne avur a Bibilo a tesen er i hii ve i lu u una kera lu ken an@@ nongo ne ga yô . Jighjigh u se ne mnder u Yesu shin ku la mgbegha se u eren ishima i Aôndo . A@@ aven a karen iyol aa wase ú u maan vangertiôr ken a ve . Mba ve tse ken tom pania mbagenev je yô za makeranta ne kwa har . ▪ Mbagenev na jighjigh ér Yesu man Yohane lu anmgbianev mba ken iyou . ( Pasalmi 40 : 5 ) Nahan kpa ú ngu wer yange lu kaan ér una ungwa ato sha kwagh u ityom i kpilighyol ne ga . Mbam@@ hen mban ka mba mimi kpa ? Mayange De De@@ en W@@ er Tor u Tar ne A̱ Lu a Ma Ity@@ ô@@ kwagh sha a We Ga ( Genese 34 : ​ 1 - 7 ) Ô@@ no@@ v mba Yakob mba uhar maa gba keren gbenda u or@@ on iyev sha She@@ k@@ em man tsombor na cii . Ka se zua a mbam@@ tsera sha u fan shi nan jighjigh ser Yehova una wase se ken Yesu la . Yehova maa na un ib@@ um@@ un ér : “ Ka nahan man iky@@ ôr ia la@@ gh u sha akaa cii , [ shin u za iky@@ ura ] , shi ka nahan man ú er kwagh sha inja kpaa ye . ” Yehova yange na Adam man Ifa uma , shi na ve m@@ hembe sha iny@@ am@@ to@@ ho , shi na ve tahav sha tar cii . Doo se kpishi er Bibilo i er se loho u dedoo nahan . Hen shighe la “ á hide a iyol@@ mor@@ on i uuma la ijime , iyol@@ gen@@ gese i ior kpaa á he@@ e i ; ka TER tseegh Una lu a icivir sha iyange la ye . ” — Yesaia 2 : 17 . 16 : 29 — Yange lu u Mbaiserael vea “ u@@ le ” inja nena ? Doo u se yina ishima sha gbenda u se eren kwagh a ior asev mba ve civir Yehova ga la ze , kpa se lu a ishimaverenkeghen . 2 6 : 4 , N@@ W f@@ t@@ n ) Shighe u i gbe u a tsaha mbayev keng je kpa , doo u mbamaren man mbatamen vea lam a ve sha icivir . A kaa ér : “ Er m hii u suur sha Yehova a ishima yam cii la , m hemba kaven wang er a lu suen mo shi a lu taver mo sha ci u m doo un ishima yô . ” ( Luka 8 : 1 ) Mba@@ apostoli di er tom ne nena ? Kwagh u iy@@ av mbu Eli@@ sa@@ bet@@ u mbu G@@ ab@@ er@@ i@@ el ôr Maria la lu un ze@@ ge kwagh kpen kpen . Jigh@@ ilii yô , a@@ dooga tsô a lu aeren a i@@ pi@@ la a a du@@ mbur ken an@@ umbe a i eren nyian ne a lu sôron ior asema veren sha shighe u “ uwegh ku or@@ gen@@ egh kua [ va ] kende sha sha num a or@@ gen@@ egh ” la ye . ( S@@ ek . Aluer u soo u seer timen sha kwagh ne yô , ôr Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i - Ma@@ ac@@ i 200@@ 9 , peeji 25 - 28 la . Yehova yange nenge ior mba ken gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la nena ? Ken anyom a karen ken ijime la , er Paulu mough lu yemen ken D@@ am@@ ase@@ ku yô , a nenge a mpase u sha mnenge , nahan a ungwa imo i Yesu . Shin er ior mba Bibilo i ter kwagh ve sha heen ne yange ve lu kwa@@ v nahan kpa , Yehova na ve iwasen kpishi , nahan ve u@@ ve it@@ you ken tom na . ( Luka 15 : 4 - 7 ) Een , se cii se fa nen ser mba ve lu keren “ akaa a vesen ” sha ci ve ken tar ung@@ un ne cii mba a mlu u ken hemen ga . Kpa apostoli ne kaa ér a jighjigh u nan shio yô , á fatyô ga . Ishim@@ a@@ verenkeghen ne mgbegha ve u dondon kwaghwan u Peteru wa anmgbianev vev mba sha derianyom u hiihii la . A nger ér : “ Se@@ er nôngon nen u taver a taver m@@ yila u i yila ne la man m@@ tsough u i tsu@@ wa ne la , gadia aluer ne er nahan yô , né kera nôngo gb@@ ev mayange ga . Mbashiada mba Yehova mba samber a ityakerada i i̱ har sha Bibilo yô , sha u wasen mba ve lu a zayol la sha er vea zua a mtsera ken Bibilo i Aôndo a ne i nger , i i̱ lu i@@ mbor i m@@ sur@@ shima la . Nenge ken 19@@ 7@@ 7 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses , peeji 1@@ 7@@ 1 - 1@@ 7@@ 7 la . “ Nenge , Me Lu@@ un a V@@ en A@@ yange A@@ yange ” Aluer kape mba ve lu a mfe u vough u Mkaanem ma Aôndo ga mbara kpa kwagh ve a lu la yô , h@@ ile Mbakristu mba mimi di ve , an imo u ke ’ atô u h@@ í@@ í@@ n h@@ í@@ í@@ n la una kera lam a ve ga y@@ ee ? Hemen u or ka ú va a msaanyol zum u i hemen sha inja la tseegh . Or@@ pasalmi wa icam sha kwagh u m@@ ze@@ hemen u mba@@ beenyol mba ve lu civir Yehova la wener : “ Or@@ perapera nana vese , nana h@@ ôm y@@ a@@ gh@@ el@@ aa er ku@@ ghu@@ gh nahan , nana vese er se@@ d@@ ar u sha Le@@ b@@ an@@ on yô . Sha ci u Peteru gema ishima sha mimi . A kaa ér : “ Yange m nenge mer m gba kwagh ga . ” Kpa va kom anyom 13 yô , maa nyôr k@@ we@@ sho@@ j@@ aa u at@@ em@@ ty@@ o , hingir sho@@ ja i kiriki i vihin tu tsung . Lu@@ c@@ í@@ a nyer anyom any@@ iin yô , hii u v@@ aan iy@@ av mbu nyoon . ( Luka 12 : 15 ) Hen tugh mb@@ ura je , akaa a or@@ ny@@ ar ne kohol la cica cii saa ishe , gadia Aôndo kaa a na ér : “ We ib@@ u@@ me@@ or ne ! Nahan ú nenge wer , doo u se kegh ato a mba undun mimi shin se ôr ityakerada ve shin se time sha akaa a ve ko@@ so sha In@@ tan@@ et laa ? Se F@@ atyô u L@@ un ‘ Or u sha Ishima i Aôndo V@@ ough ’ Aôndo tese ér un ngu a vangertiôr ken a vese nena ? Ve fatyô u nengen a mimi u mkaanem nam mara , ér : “ A@@ ts@@ ôngo nga a ijô , iny@@ on i sha ngi a a@@ ya , kpa Wan u or yô , ngu ape suur ityough ga . ” Sha mkur u derianyom u hiihii la , Yohane wa Mbakristu kwagh gb@@ ang gb@@ ang ér : “ Ke@@ men nen ayol sha ak@@ ombo [ shin ie@@ ev ] . ” ​ —⁠ 1 Yohane 5 :⁠ 21 . Ish@@ ember i ken zwa u Grika u yange i nger mkaanem man ker la yô , a fatyô u geman ishember i u eren a ior “ kundu kundu ” la ér u eren a ve “ sha kwaghfan . ” ( Ps . 55 : 4 ) Lu shighe u Ab@@ es@@ al@@ om wan u Davidi soo u ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough hen a na sha apera la nger Pasalmi ne ye . ( Mat . 6 : 10 ) Nahan kpa , aluer se kegh mkur anyom imôngo hegen yô , alaghga se pine ser , ‘ Shi se mba atô@@ akaa a injaa a se za hemen u keghen yôô ? ’ Kpa ashighe agen yô , yange ve k@@ an@@ shio , man lu kwagh u er ken inyom i 19@@ 48 ken ang@@ er@@ i u S@@ ul@@ mon@@ a , u a lu hen ic@@ omb@@ o@@ tar i I@@ tal@@ ia la je la . Hen sha kwagh u H@@ a@@ man , ity@@ a@@ gher or ken ya u tor u Per@@ shia sha ayange a Ese@@ ter man Mor@@ de@@ ka@@ i la . M na jighjigh mer lu msen wam la je Aôndo ungwa ye . • Akaa lu ken Iserael sha ayange a Amo@@ shi la nena ? Kwagh u Aôndo ôr a Adam la tese wang ér or u hiihii la yange una hembe Aôndo ato ga yô , ma kpe mayange ga . Nahan cii kpa , sha iyange i Ma@@ ac@@ i 26 , 200@@ 4 la , j@@ ôô@@ ji la ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova ken gar u Mo@@ sc@@ ow . Ka ashighe cii icombor í yange i lu yevese ityav la i va nyôron imôngo icin i môm ga . Yehova yange lu kwar u upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i nena ? Kwagh u hemba han@@ gen un hen shighe la yô , lu u i de un isholibo na la . • Ka nagh ku nyi Yehova a lumun ny@@ ian@@ a ? I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 9 ( Z@@ wa Buter ) Mbat@@ amen mba nengen sha m - maa u maan A@@ you a Tartor man kô@@ m@@ ati@@ i u wasen mba a@@ ah@@ e a er ve la ka ve er tom taveraa sha u wasen anmgbianev . I@@ k@@ yo@@ kwaghôron i sha injakwagh i Yesu i u@@ wua man iv@@ or i bo la tese mfe u yange lu a mi sha akaa a zan hemen hen ningir na nena ? Cii man yange Yesu er M@@ sen u lun ikyav la yô , a kaa ér : “ Ter wen fa kwagh u a gbe ne je er ne lu a sôn Un ga yô . ” — Mateu 6 : 8 - 13 . [ F@@ o@@ to u sha peeji 5 ] Sha kpôô yô , Yesu iyol@@ na kpaa , cii man ku na yô , á kaa a mbadondon nav sha iyange i N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . wener , ve dondo un . I@@ wer ngi kar kpuaa yô , i za mkombo sha iyange igen , maa orgen va su@@ gh anmgbian u kwase la , pine un ér , “ U f@@ am kpa ? ( Pasalmi 7@@ 8 : 41 ) Ú ôron nan ú been yô , pine nan wer , “ Er nan ve a doo ú u b@@ amen Yehova ga ? ” Gba u mba vea ya bredi shi vea ma wain u M - umbur la cii vea er nahan sha mimi . I@@ yol@@ gen@@ gese ngi ve a mp@@ av man ayôôso , kpa ieren i den or a kwaghbo la i ve a bem hen atô u anmgbianev . N@@ ana hen ér , ‘ Aôndo ngu sh@@ a@@ a@@ la “ ica je ” kpa a fa hanma mhen u bo u ken ishima yam cii . ’ ▪ Akaa a i nger ken takerada u Yon@@ a la yange er m@@ im@@ ii ? Ka mhen u nyi i dugh a mi sha er se yar tom a takerada u Bibilo Tese la tsembelee shighe u se lu henen kwagh a or@@ oo ? 4 : 26 , 27 . Ruamabera lumun a ieren i kôron iyol tsaha shi eren kwagh sha kwaghfan , shin eren kwagh a mkav wase shighe u se lu lamen la . As@@ an a sha kwa@@ v@@ aôndo man zege@@ mnger pase se agee a na ga he ? Er Yehova a lu a kwaghfan je i gande yô , lu uumace de na ve tom ér ve̱ nger Mkaanem nam ye . Ka nahan ve Yehova a we or@@ cu@@ gh u nan lu a nom@@ ile kpa nan tee — alaghga nan kp@@ er a kp@@ ela — an@@ kwagh u p@@ ir@@ in ashe shin u gban i@@ wan shin u lun u@@ ange la nan ve a mi hen pristi sha u nan naagh la i@@ fan ye . Aluer mtim la ngu ken hemen ica je ye ? Saan we iyol er Mbashiada mba Yehova yange ve hen Bibilo a ior mba hemban m@@ iliôn at@@ ar@@ atar ken inyom i tom i 200@@ 7 la gaa ? ( Daniel 12 : 4 ) Kwagh h@@ ù@@ r@@ à k@@ ondo tar iyol kp@@ ul@@ o di e̱r yange i tsengaôron ken Yesaia 60 : 2 la nahan , ér : “ Gadia , nenge , ime ia ci@@ r tar , man ang@@ ôgh@@ ime kpaa una ci@@ r akuraior . ” ( Mat . 2 : ​ 1 - 3 , 13 ) Yange nôngo ér i bee a wan@@ iky@@ und@@ an ne sha , nahan a na wa@@ da ér i za wua mba@@ y@@ ev@@ nomso mba ve lu ken Bete@@ le@@ he@@ m kua ken ityar i i kase un la cii , hii sha mba ve lu anyom ahar kua mba ve yina nahan la kpaa . Mba h@@ aren kwagh wan ve sha mfe ve ga , kpa ka i lu sha Mkaanem ma Aôndo . Ashighe agen mbatamen ka ve fatyô u yaven tsembelee ga , sha ci u ve henen sha kwagh u anmgbianev , shin ve nder tugh ac@@ in imôngo ve er msen sha ci ve shi ve na ve iwasen i ken jijingi kpaa . ( 2 Kor . Ashighe agen ka sea due u pasen loho u Tartor shi geman ior hingir mbahenen yô , ior mbagenev ve hendan a vese shin ve soo u eren se ayôôso je kpaa . ( Mat . Sha mimi yô , akaa nga kpishi a or@@ kwa@@ se@@ he man kwa@@ se@@ he vea er sha u tesen ér jighjigh u nan ve taver yô . Yohane nger shighe u a nôngo u k@@ ahan u Marku a nger la , ka mimi . ( Yohane 18 : 37 ) Se vande kaan ke ’ aka@@ ang@@ eren a ahar a hiihii la ser Yesu lu or u lun ishima legh legh — waan ior ikyo shi ngohol ior ave ahar shi nengen ior a ic@@ e@@ ty@@ o shi naan ior jighjigh kpaa , man u hemban cii je yô , ior doon un ishima . Kwagh@@ tôvon ugen tese ér hanma inyom yô , ig@@ y@@ um@@ ior i ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia i kuman iyenge er 1@@ 00@@ ,000 nahan ka i hen akaa ken ishima zan zan je yô i u@@ le kpishi . Yange ve nzughul a mba@@ ats@@ anev shi ve eren idya shi ve tôvon u@@ profeti mba Aôndo a ican kpaa . Yesu yange pase mbahenen nav akaa agen sha kwagh u Ter na ga sha ci u nyi ? • P@@ ase a@@ yom a Satan agen . Takerada u He u Se Er Tom a M@@ i Yô Pasalmi u hiihii ken Ruamabera ne pase kwagh u wase As@@ av ve lumun ér mbamhen mba b@@ ov ve z@@ ôh@@ ô un ga yô . M@@ h@@ ôônom ma ker Yehova a ior nav mba ve lu u@@ ange la . 4 , 5 . ( a ) Er nan ve u ôron kwagh sha gbenda u taver ga la i lu t@@ am@@ enkwagh u mimi u ken Bib@@ il@@ oo ? Kwagh u sha utar yô , gbenda u Aôndo tsaha ve ne zua sha gbenda u vande ts@@ ahan mbagenev la . Man ken makeranta di ye ? Ka mzeyol u nyi tiônnongo ugen yange tagher a mini ? Sha mkohol u vesen u inyom i 200@@ 8 man i 200@@ 9 la , i due a takerada u kuman peeji 2@@ 24 , itinekwagh i takerada shon yô ér ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo . ’ Kpa aluer ngu hemen tsombor na sha u eren akaa a ken jijingi ga yô , a tese ér ngu a kwaghfan ga . ( D@@ ut . Sha ci u m@@ te@@ v u sha ican shin atsan agen yô , ashighe kpishi ka se sôn iwasen sha er se taver ishima se civir Yehova yô . ( b ) Ka mlu u ken hemen u nyi yange lu keghen mba yange ve kôr mbacivir Yehova mba i shigh ve mk@@ ur@@ en mbara ken inyom i 19@@ 19 laa ? ( Aerenakaa 20 : 20 , 21 ) Mba ve vande tseghan ayol a ve sha ci u Yehova kera yô , ityôkyaa kera ngi i a wa ve kwagh ér ve ‘ gema asema hen Aôndo shi ve na Ter wase Yesu Kristu jighjigh ’ ga . Shighe u Yesu lu sha la , yange fa akaa a u@@ profeti ôr ér aa er un shighe u una va hingir Mesiya la . Shighe karen yô , á hingir “ or u fan tom ” u Yehova , á gba akaa cii , “ a a lu Sha , man a a lu shin tar kpaa , a i nengen a mi la kua a i nengen a mi ga la kpaa . ” Aôndo wa if@@ er@@ or kwagh ér nana undu gbenda u nan u bo la shi nana gb@@ ihi mbamhen mba nan kpa kera . Ka u hen kwagh vea tsombor wou shin sha tse@@ ene@@ ke wou nena ? Ikyav i dedoo i Paulu ver sha kwagh u jighjigh u nan man ishimataver la tese ér Aôndo lu a na . ( b ) Yehova gba tar man or sha ci u nyi ? Kpa Yehova una kohol as@@ ande a ior nav cii . ( Mateu 24 : 14 ; Yohane 14 : 12 ) Er iyenge i mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar ne i lu pan@@ den a p@@ ande nahan kpa , iyenge i iyôngo igen la seer je nyôr umiliôn imôngo . Ka kwagh u i@@ civirigh kpishi er i yer se sha iti i Yehova yô , sha ci u ngu “ Tor u T@@ sôron , ” shi a kaa ér : “ I@@ ng@@ in ka iti Y@@ am gbem sha won je ne , ka sha i je á umbur Mo sha ikyo@@ v ikyo@@ v ye . ” ( 1 Tim . 1 : 17 ; E@@ ks . 3 : 15 ; nenge Or@@ pasenkwagh 2 : 16 . ) Kwagh ne una wase tsombor u wan ago@@ yol sha “ zayol man ishima i vihin ” i iyol@@ been ka i va a mi la . Yange ma u ungwa imo i Yehova ma u nenge agee a na a myom á kpilighyol la kpa ? Aluer or ngu ken kwaghaôndo u aiegh man nan soo ér nana hingir Orshiada u Yehova yô , nana er nan ? Sha mimi yô , se fatyô u lun mbat@@ esen mba lun a m@@ yen shio ga . Ikyav i tesen yô , hanma inyom ka i er ior mbah@@ ev batisema udubu udubu , nahan gba u vea nôngo a vi@@ a ken jijingi . ( Aerenakaa 18 : 24 ) Bibilo seer ér Apo@@ l@@ o mough yem ken A@@ ka@@ ya , ke@@ era kpaa “ a wase mbananjighjigh sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u i ne un la kpishi je . Gadia a hemba Mbayuda kwaghôron sha agee , lu ken igbar je , lu tesen ken icighan@@ ruamabera er Yesu ka Kristu je . ” — Aerenakaa 18 : 27 , 28 . J@@ on : M soo ma . Tindi u sha Iky@@ ev i Mose la yange wase ve sha igbenda kpishi . Akaa a injaa shon lu nyi ? Nahan kpa , u sue mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe la nena ? Sha ci u tar ne ngu a gbenda u kpiligh iyol u hiden sôron akaa a a saa ishe la , sha er aa lu aka@@ au@@ ma a iwasen yô . Ka una er kwagh a shi@@ m yô , m ôron a na her ave ave ga . ” Shighe ugen la , Yesu u i nder un shin ku la ande hen ikpelaior i hemban 5@@ 00 je kpaa ! Ka kom sha wan@@ ger@@ n@@ yom u ke ’ inyom i 19@@ 8@@ 9 yô , G@@ il@@ gar u B@@ er@@ l@@ in la maa yô@@ h@@ ôr haa inya . Maa bugh Bibilo you , ôr 2 Timoteu 3 : 16 , 17 jimin cii . 7 : ​ 29 - 31 ) Mba ve lu kwa@@ v sha ci u ve kange ishima ér vea kura tindi u Aôndo a we ér se er kwase shin nom ken Ter tseegh la , ve kuma icivir yase shi doo u se wa ve ikyo kpaa . ( Mat . ( b ) Se zua a msaanyol u mimi nena ? ( Or@@ pa . 12 : 9 , 10 ) Ashighe kpishi ka i taver we u zuan a “ akaaôron a dedoo ” ? 12 : 34 ; 15 : 19 ) Sha nahan yô , iliam yase man ieren yase ka i tese kwagh u a lu se ken ishima yô . Hii nan ve i gbe u se kura iyol yase sha kwagh u mban@@ ah@@ an@@ t@@ ara ? ( Aer . 24 : 15 ) Mba a nder ve vea lu shin tar la vea lu uma gbem sha won . Ka mpin u nyi a dugh ken iliam i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh la vea an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh laa ? Kpa , ka sha Mkaanem ma b@@ un@@ den ga ma Or@@ gb@@ an@@ akaa u a eren aie ga la , i har uityendezwa mba shon shami ye . — Mpase 21 : 4 ; Tit@@ u 1 : 2 . MB@@ A@@ H@@ E@@ M@@ EN@@ E@@ V mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova ka Mbakristu mba nomso mba ve tsegh ayol a ve shi i shigh ve mkurem ve lu eren Aôndo tom la . Er zer henen sha isharen i ma i lu un ma i civir un la kua h@@ ua u wa la cii na yô , ort@@ yom u vande lun jighjigh la hingir u gban ken isholibo , nahan hingir Satan Diabolo , or@@ mee u bo u bo . ( 1 Mbakorinte 3 : 5 - 9 ; 2 Mbakorinte 11 : 7 ) Paulu wa mba civir Aôndo a na imôngo kwagh ér : ‘ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh . ’ — Mbakolose 3 : 12 . Hanma gbenda shin igbenda i eren iyua sha iny@@ ar i u tsough u eren iyua sha u suen tom u Tartor cii kpa , vande pinen af@@ ishi a bran@@ ci a hen tar wou la sha er u fa igbenda i eren iyua sha iny@@ ar i i lu hen tar wou la yô . T@@ e@@ bu@@ l la lu iyua i iv@@ es@@ egh i ter@@ em na Ng@@ ôm yô . ( a ) M@@ nenge u mba@@ wan@@ ndor a vese una bende a vese nena ? Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u Yehova man mbahemenev mba u@@ um@@ ac@@ ee ? Sha ikyav i tesen yô , se fatyô u tesen iwuese tsung sha akaa a ken jijingi a vesen sha u hanma shighe yô lun ken mbamkombo mba Mbakristu man mbam@@ kohol mba kiriki man mbam@@ kohol mba vesen kpaa . Ior kpishi nyian na jighjigh ér orumace ngu a uma u kpen ga , u ka a war zum u iyol i kpe kera cii yô . Shighe u se lu henen takerada u ú har sha Bibilo a or yô , doo u se p@@ ande se ôr avur agen a i tese ér i ôr la shi se pase nan á kpaa . Mbagenev tile sha mimi shighe u ve lu ken uiky@@ angen la . Nahan kpa , Mbayuda mba hiden a ayol a ve ijime yô lumun Yesu ér ngu Mesiya , di er Mb@@ as@@ am@@ aria mbagenev kpa kaa nahan , ér : “ Se fa er Ng@@ un A lu Or@@ yiman u tar mimi je yô . ” ​ ​ —⁠ Yoh . 4 : ​ 25 , 26 , 41 , 42 ; 7 :⁠ 31 . I nger kwagh u u@@ k@@ we@@ legh vev mban ken takerada u U@@ k@@ we@@ legh . Anyom nga kar er 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan yô , i@@ mba@@ kwagh ne shi va er sha ayange a apostoli Paulu la . Paulu shi kaa wener : “ Mbagenev cii mba keren akaa a ve ayol a ve , kera ka kwagh u Kristu Yesu ga . ” ( F@@ il . ◆ timen sha atindi a “ sh@@ ôn ” la . Hen imba ijiir la nahan , a ngô@@ ôr hingir iky@@ e yase u hanma shighe gban le@@ ti ga . Jigh@@ ilii yô , kwa gen la , or@@ kuran pur@@ usu ugen va gba angev shighe u lu kuran se ken ity@@ ev yô , nahan se tôô un se hide a mi ken iy@@ agh ki pur@@ usu la sha u i za sôr un yô . Nahan hegen kwagh ka una za iyol yô , m pase un mnenge wam man ishima yam gbar gbar . ” Eliya yange yem sha ape i lu ijiir i teman i Yehova kua mbatyomov nav la ga . A sôn ér gu@@ da una kpe kera . Peteru ny@@ iman Yesu been nahan maa iky@@ egh t@@ ôngo , lu kwa har u Peteru ungwa iky@@ egh t@@ ôngo tugh mb@@ ura je la . — Yohane 18 : 26 , 27 ; Marku 14 : 7@@ 1 , 7@@ 2 . “ S@@ é zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” — M@@ I@@ KA 4 : 5 . S@@ on@@ ia eren tom ah@@ wa 18 hanma sev , man tugh mbu gen@@ egh je yô , a y@@ av ah@@ wa ahar shin atar nahan tseegh . Ishim@@ a@@ verenkeghen i injaa ne ka vegher u “ ishima i Aôndo ” wang je . ( b ) Yesu yange na mbagenev iyol na nena , man ka mtsera u nyi yange ve zua a mi ? Ka u tesen mbayev Ruamabera sha u ve henen kwagh er Yehova kpa a henen nahan la ve a fatyô u kaan ér mba wan mhen na ken a ve ye . Be@@ en yô , a pine wener hanma or u nan soo u zuan a kô@@ pi u takerada shon yô nana̱ kende uwegh sha . ( Pasalmi 36 : 9 ; 6@@ 8 : 20 ) Er i lu inja er kwagh ne ka kwagh u kpilighyol nahan kpaa , u timen ken Mkaanem ma Aôndo sha kwagh u atesen a vesen ag@@ enegh a i tesen sha kwagh u ku@@ ugh la una va se a m@@ sur@@ shima man m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol . Nahan er Ter wase u sha kpa a soo ér se wuese akaa a un er sha ci wase sha dooshima ne nahan ka shami ga z@@ ee ? Nahan kpa , hii nan ve mbagenev ve soo u du@@ ene ? Kwagh môm u yange va ker yô , yange gb@@ ihi jighjigh na u yange na ér Aôndo ngu u á cir@@ in uwegh nagh sha uumace la . ” Yô , han@@ mô wase nana kange ishima u lun i@@ mba@@ or i Yehova a soo ér se lu la . Yange i y@@ ese un ken kwa u tor , ken tar Igipiti , wan u tor F@@ ar@@ a@@ o u kwase tôô un , hingir wan na . Paulu maa tese kwagh u i gbe u nom man kwase vea er la wang , ér : “ De vende nen ayol a en ga , saa di alaghga né zua zwa ayol a en sha shighe u né ver yô . ” 1 : 6 ) Hen sha kwagh u ior mba hen haregh wou u pasen kwagh la , kua kwagh u una fatyô u k@@ enden isharen ve la kpaa . ( 1 Peteru 5 : 2 ) Mbat@@ amen mba kor ikyum@@ u@@ ile sha ci u ka tom ve , shi mba a gbashima u eren ú kpaa . 20 : 24 - 41 ) Mba va zough sha kwa u masetyô yô , Yon@@ at@@ an taver Davidi “ ishima ken Aôndo . ” — 1 S@@ am . 40 : 26 ) Man una fatyô u umbur tseegh tsô ga , kpa un man Wan na cii ve soo u eren nahan . Ka sha u lun tse@@ vaa man ve se fatyô u kuran ye . Ivur la kaa ér : “ Wan@@ ye kwa@@ or ugen , iti na er U@@ ti@@ ku , tema hen w@@ in@@ do@@ u , tsô m@@ ny@@ am hemba un ; er Paulu li@@ he a kwaghôron na la yô . ” ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Mba eren tom ne sha mimi , nahan ior umiliôn imôngo mba ven@@ gese , kaan a mba i shigh ve mkurem la ér : “ S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ” Kpa , non@@ go@@ ior u Yehova jimin cii yô , gem kor ú kpôô kpôô nahan . Shi a kaa ér : “ M ngu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova , nahan ka m wasen ior u kaven Bibilo . Umbur kwagh u Yeremia yange er zum u Yehova ver un profeti la . U wase ve u veren ishima nena ? ( Yoh . 6 : 44 ) Yehova lôh@@ ô se ken atô u ior ub@@ iliôn imôngo mba ve lu sha tar la ér se lu ken tiônnongo na nyian . Sha ayange a ase ne kpa , Mbakristu mba i shigh ve mkurem man iyôngo igen ka ve tese imba ishimataver la shighe u i lu tôvon ve a ican yô , man hanma shighe yô , un u a “ ongo msen ” la ngu a lu a ve . — Ôr Pasalmi 65 : 2 ; 1@@ 18 : 6 . “ I K@@ uma Un sha ci u A@@ ka@@ abo A@@ se ” Bibilo taver se ishima ér se ker “ kwagh@@ myer u TER , ” shin er mayange se fatyô u kaven mbamhen mba Yehova cica cii tsembelee ga nahan kpaa . Shi ôron ior “ mkaanem ma uma u tsôron ” kpaa , mayange gb@@ aan uwer u wasen ior ér ve fa Yehova ga . — Yohane 6 : 6@@ 8 . U@@ ̱ se nan mbagenev icivir la kua mba ashe a ver iky@@ ôr sha inja i vea va hingir anmgbianev asev mba ke ’ jijingi ke ’ hemen la . ‘ Hanma or nana er a an@@ ngô u nan dedoo . ’ — SE@@ K@@ AR@@ I@@ A 7 : 9 . Ka mtsera u nyi ka se zua a mi sha iniôngon i mbatamen mba ke ’ Kristu laa ? 2 : 12 ; Ps . Un vea tsombor na kpa ve hingir Mbashiada mba Yehova . Iyange been yô , se fa er lu u se venda ga yô . M@@ hen u Dedoo W@@ asen Se u Wan Ishima Sha nahan yô , yange nenge a kwagh u ve nger la . ( Habak@@ u 2 : 4 ) Akaa a mimi ne wa kper@@ egh kper@@ egh ga shi doo ungwan ts@@ ôô ! ( Ef . 4 : 2 ) Sha iwasen i icighan jijingi u Aôndo , u a lu iky@@ agh ki tom@@ ough nagh la yô , kwase nana fatyô u zan hemen u lun a aeren a Mbakristu , shin er ashighe agen a lu nan ican nahan je kpaa . Se lu nen mba dondon ikyav i Paulu , er un kpa dondo Kristu nahan . — 1 Kor . ( a ) Tese akav ken Bibilo a a wase or@@ ngohol ityesen la u vesen ken jijingi yô . ( b ) Ka awashima u nyi mbatamen ka ve lu mi shighe ve lu tsaase mbagenev laa ? Er Aôndo doo Yesu ishima yô , kwagh ne mgbegha un u eren nyi ? Sha shighe ugen la , Mbayuda mba ken Yerusalem soo ér vea ande un avur avur , kpa mbau@@ ty@@ aav mba Mbar@@ o@@ ma yima un sha ikyev ve . Kwagh ne kpa una fatyô u p@@ aven ior mba ve lu ken mzough yô . Pro@@ fes@@ ô ne s@@ enge ér ityakerada yase ngi ne ihy@@ un@@ dugh . 1 : 14 , 15 ) Ngeren u a dondo ne una pase se er Yehova una ver se doo doo , aluer se nôngo sha afatyô wase cii se gema mhen wase man ieren yase yô . Sha nahan yô , yange lu kwagh u hi@@ la ga . Hanma or u ken tsombor ka nana̱ na iyol i nan sha ikyev i hemen u Kristu yô , tsombor u lu saan saan . Tsô er nan ve kwagh a lu nahan hegen ga ? ( Mbaromanu 7 : 18 ; 12 : 2 ) Diabolo yange nôngo gbilin gbilin ér una wa Yesu a@@ gbe sha u nan un “ ity@@ artor i sha won cii kua icivir i i . ” U kange ishima wer u er nyi ken a@@ yem a uma nee ? Aluer i za ta num sha ma h@@ ur - or wase , i vihi nan iyol di ye ? Yange Paulu ng@@ ur ngeren kwagh zan hemen yô , a nger ér “ mk@@ om gem ne ishimaverenkeghen . ” Kape kwase u Orkristu nana hendan a nan je kpa , i doo u Orkristu la nana za hemen u eren kwagh sha ishima i Aôndo , shi hemen tsombor u nan sha dooshima je la . — 1 Pet . Mbakristu kera mba sha ikyev i Tindi u Mose la ga . Een , ashighe agen yô , doo u se er nahan . Ka sha igbenda injaa i nyi nahan hanma sev yô , se eren erdoo a i@@ or@@ oo ? Er nan ve Bibilo i er kwagh u iny@@ á@@ m ér í tile sha ityough ki m@@ tem@@ tor u orumace ? Tom ne wasem u sôron shighe wam veren vough vough sha er me eren akaa a mcivir u Aôndo yô . U T@@ im@@ en sha Kwagh u Yon@@ a sha Mimi Kpa Yesu nenge a kwagh u dedoo ken Saulu , nahan a tsua un ér a er tom u injaa . Ngeren ne ôr averen jighilii a mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo shi ve er batisema ka ve zua a mi la . De se mase timen sha ikyav i Paulu . Hen shighe ne , m zua a foo@@ m u pinen takerada u Bibilo Tese Er Ny@@ i J@@ imi ? Ve kaa ér : “ Tar ngu geman fele fele je yô , ior kpishi nenge ér uuma vev mba sha z@@ ongo . Wan u y@@ esen man iyol@@ been mba seer van a ha@@ gh@@ el@@ aa u uma nena ? Mimi je , lu Yehova tese mbacivir un , u wuese un sha ats@@ am , sha ikyev i u@@ profeti nav ye ; je yô , mba@@ wan@@ ats@@ am mba ve due ken k@@ we u upristi la cii lu u vea kera eren ityom i yange gba u Mb@@ al@@ ev@@ i mbagenev vea eren la ga , sha er vea zua a shighe kpishi u du@@ ghun ats@@ am , shi alaghga je yô , karen iyol kpaa yô . — 1 K@@ ron . Yange gba u a su@@ r Davidi ishima sha ci u nyi , man a ker m@@ sur@@ shima hen ana ? KA N@@ Y@@ I I L@@ U M@@ N@@ Y@@ A@@ M M@@ A K@@ EN J@@ I@@ J@@ I@@ NG@@ I ? I yilan un shighe ne ér Aber@@ am . Yehova kaa a na ér : “ D@@ u@@ e ken tar wou man ken ityô you . . . yem ken tar u Me tese u la . ” Aluer ishima yange i nyian Aberaham yô , a̱ shi nan kpa yange ishima ia pe@@ ver un sha mkaanem ma Yehova shi ôr a na ne . Lu u Mose una eren kwagh a ior mba Yehova iyol na je yila ve ér mba ior i taver ityough kpe kpe la nena ? Nahan kpa gum@@ kwase ne lu pania , or@@ i@@ vangeli u pasen kwagh hanma shighe , shi i sember lôh@@ ôn un ér a za er tom u ikp@@ ur pania sha any@@ ang@@ em kpuaa . Takerada sha ci u Han@@ ma@@ or Cii 11 : 25 ) Yange ve lu ior mba hiden a ayol a ve ijime , mba sar ve tsung u eren ishima i Aôndo yô . ( Mbaromanu 7 : 12 ) Yange kende a aeren a dedoo sha , inja er erdoo man inja i mimi man inja i dedoo man ikyo i wan or u wan@@ ndor a we la nahan . Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii ; nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” — Mateu 23 : 10 ; 28 : 18 - 20 . T@@ so@@ mbor u Orkristu Yesu lu kaan a mbadondon nav ér ve de ne ior icivir ga ze . Iyange igen yô , W@@ il@@ liam za kasua sha u za y@@ amen kwagh u sôron iky@@ agh ki ke ’ ya a mi . ● Ieren i yaven a kwase sha apera . Nenge ase , i undu ya wou , hingir ice . ” — Mateu 23 : 37 , 38 . Ú Ngu Eren Sha I@@ yol@@ tseghan You La H@@ er Kpa ? Ka kwaghwan u ken Bibilo u nyi i doo u a dondo sha kwagh u eren iyua hen iv@@ es@@ egh ? Yesu yange pase ken ityesen na i sha u@@ wo la ér mba zough a msaanyol man mkpeyol u mimi sha u omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , shin sha iniôngon yase ga , kpa mba zough a mi sha u yan ikyar a Ter wase u sha la . Yesu yange ôr ior injakwagh igen sha kwagh u ort@@ ani@@ vor ken sule , nahan á p@@ on gbenda môm u Satan a tsu@@ ghun ior yô . Su@@ ur Sha Jijingi u Aôndo Shighe u Ú T@@ a@@ gher a Mbam@@ gem Ken Uma Wou yô , 4 / 1 “ Gadia shi c@@ ôh@@ in ma a kpe sha ci u tom u Kristu , a gb@@ ihi uma na sha u iv@@ in kwagh u a shi sha iwasen yen i ne wasem la . ” Nahan ka mimi u yange lu pasen ior la tseegh lu kwagh u una wase mbagenev vea zua a uma u tsôron ye . — Luka 18 : 28 – 30 . ( 1 Peteru 3 : 15 ) Er Kristu u a lu Or@@ veren se ikyav la a gbe se kwagh kpen kpen yô , ka se ver ishima tsung sha er se tese ishima i legh legh man icivir zum u se lu pasen ior mba ve lam a vese sha ts@@ wam kwagh yô . Mba@@ a@@ shi@@ ria yange ve za hemba Iserael ityav shi ve kura ior ve yem a mi , vough er Yesaia tsengaôron nahan . Kwagh ne na yô , awashima u Iserael lu a mi u ngohol iky@@ ôn@@ ough ki Davidi sha ut@@ aha la gba mnger . Kpa ken anyom a karen ne , kwagh kôr gema . P@@ il@@ at@@ u kaa a ikpelaior ér una pase Yesu una tu@@ h@@ wa , kpa ve g@@ enger am@@ o ve kaa ér : “ M@@ ande Un sha [ kon u m@@ tsaha ] ! ” Apostoli Paulu yange wa Mbakristu kwagh ér mayange ve de hingir ior mba “ wan u@@ icighan@@ mbaakaav ikyo ga ga . ” I t@@ indi@@ m vea anmgbianev mba kasev mbagenev uhar ken gar u G@@ al@@ way . Se mba a vangertiôr ser Yehova una tim uumace cii sha iyange i Armag@@ e@@ don ga . U@@ umace vea fatyô u teman kpen ve iyol shi hemen ayol a ve a Aôndo shi@@ oo ? K@@ e ’ inyom i 199@@ 8 la , gomoti u ke ’ tar u D@@ en@@ mar@@ k na un ian i y@@ eren ityough her . Yange a̱ p@@ war inyaregh a̱ na or sha u nana̱ er kpen@@ ga a mi yô , i ngohol mtsera sha ki . Ior mba Aôndo mba zough a m@@ mem sha u eren akaa a ken jijingi . Kpa , ashighe kpishi mba@@ aie vev mbara ka ve due ken igbar sha shighe u Yehova a soo yô , tsô ve hingir u cir@@ in zwa sha “ l@@ an@@ egh ve@@ gh ” tsembelee je . M@@ ôm ken mba ve hon@@ don ityough hen sh@@ ôô@@ p@@ u i or ne yô , lu A@@ do@@ l@@ f@@ o T@@ el@@ l@@ in@@ i , orgen ken tar u I@@ tal@@ ia u va lu ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land yô . Er nan ve i doo u se tese iwuese sha mbatamen mba ken tiônnongo mba Yehova a ver laa ? Ka mbam@@ tsera mba nyi ve dugh ken u tesen sh@@ a@@ gba u sha inja i Kristu laa ? Kanyi i doo u ia lu ishimaveren yase sha kwagh u Un u i nengen a na ga laa ? ( a ) Ka iwasen i nyi i lu sha ci u nom man kwase ? 5@@ 6 : 1 ) I lu nahan “ ior ” kighir we a ican ve@@ e ? De a lamen a we ken Mkaanem nam hanma sev cii . Kwagh u Davidi iyol na yange nenge a mi , kua kwagh u yange hen sha igbenda i Aôndo ve zua a mi la yange na yô , mase kuren ikyaa ér nyi ? Man u̱ den ser Een wase a lu Een her@@ egh la ka kwagh u hange hange nena je ? Ka gbenda môm u nyi se na Yehova kwagh u hemban do@@ on@@ oo ? Aôndo ôr kwagh u Davidi ér , “ wanakiriki Wam Davidi . . . u a wa ikyo sha atindi a A@@ m , a don@@ dom a ishima na cii , lu eren kwagh u a lu vough tseegh sha ashe A@@ m yô . ” Ka ieren i Yesu i nyi i hembe duen tseer tse@@ er@@ ee , man u timen sha mi la una bende a vese nena ? I@@ OR N@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H É@@ R : Mba@@ fankwagh iorov utar ( atesen agen kaa ér ator atar ) za nenge Yesu sha shighe u i mar un la . KA KW@@ AG@@ H@@ H@@ I@@ R SH@@ I@@ N KA M@@ I@@ M@@ I ? 1@@ 2@@ ,@@ 7@@ 5@@ 9@@ ,@@ 5@@ 65 Ka an i gbe u nana na mbagenev i@@ civi@@ r@@ i , man ka an nana gema nana ngohol icivir sh@@ on@@ o ? ( 1 Mbakorinte 13 : 8 ) U henen zwa ugen ka kwagh u ican kpishi . Ikyav i kwaghwan u Aôndo ngi ken Yesaia 25 : 2 ape i nger nahan la , ér : “ U gema gar u tamen hingir ti@@ h@@ i u al@@ ô@@ gh , gar u taveraa hingir ice ; gar@@ utya u ior mba tar ugen hingir er ka gar ga yô , á kera maa un mayange ga . ” U Ô@@ ron Takerada u Mbakorinte u sha 1 man u sha 2 As@@ av - as@@ av , 7 / 15 I@@ b@@ aver I Mba Y@@ ôôn Tartor Ka inja er shighe u i hemba ve ityav la , i kôr ior kpishi i yem a ve ken gar u R@@ a@@ ma . G@@ ar ne lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i gar u Yerusalem , shi gba ica a na kuma u@@ ik@@ il@@ om@@ it@@ a 8 nahan . ( Y@@ er . G@@ ar shon la kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol kpaa lu ker , zer van hen na , kaan er : ‘ K@@ urem ijir sha or@@ ihyom wam . ’ ( Genese 6 : 9 , 22 ; Mal@@ aki 3 : 18 ) Mbamaren mba Yohane u Eren B@@ atisema , ka Se@@ kar@@ ia man Eli@@ sa@@ bet@@ u je la , “ ve lu mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Aôndo , ve kuran atindi a Ter kua akaawan a Na cii ve lu a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga . ” Iyange i i lu “ ye@@ ghen er usu u sha at@@ se nahan ” la ia va hi@@ a mbaaferev cii kera . Maa se fatyô u ôron er Yobu nahan ser : “ M ungwa ag@@ wa Wou sha m - ongo u ken ato ; kpa hegen yô , ashe am nenge a We . ” Kpa kwase u Po@@ ti@@ far lu han@@ ger her di tsô , lu zamber un “ ayange ayange ” ér a̱ y@@ av a na . E@@ p@@ af@@ era yange er msen ér anmgbianev nav ve̱ lu Mbakristu mba tilen jigh jigh , ve̱ de t@@ enger sha kwagh u Kristu man ishimaverenkeghen ve la ga Ka akav a ken Bibilo a h@@ an aa wase se u gbidyen kwar sha akaa a se eren ken uma wase laa ? Yehova yange ôr mkaanem man sh@@ a@@ a@@ la , shighe u i er Yesu batisema la . Sha nahan yô , mbatomov mba Aôndo mba h@@ aren sha mfe u yange ve zua a mi anyom a karen ken ijime la tseegh tsô ga , kpa ka ve nôngo sha er vea “ seer mhen ” ve er anyom a lu karen la . H@@ en@@ pe i nger Mateu 24 : 14 L@@ A ( b ) Ka i taver nomso mbagenev nyian u dondon Yesu sha ci u nyi ? ( Anzaakaa 6 : 16 , 17 ) M@@ ik@@ al lu kwase u g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol shi l@@ aha or u Aôndo ver un Tor la kpaa . Sha nahan yô , hingir iky@@ ô@@ m@@ kwase , maa Davidi wan ga . Er ahumbe a lu kwagh u nengen a mi ga kpa ka a er tahav nahan , kape icighan jijingi u a lu a iyol ga , a lu or kpaa ga shi i nengen a na ga la kpa a eren tom je la . Sha nahan yô , doo u se zer henen sha asaren a bo gbem ga . Shighe u m - ande u Yesu la , an@@ nongo ne lu a iorov kuma er 5@@ ,000 nahan , ve mban cii ve lu samber a mimi u ken Bibilo la . Heela tseegh ga , mp@@ aa u i lu p@@ aan ak@@ ô shi i lu vihin az@@ ande la na yô tar kera ngu fan@@ tyô u yangen u@@ a@@ ah@@ e ga . ( b ) Ior mbagen mba nengen ér se mba nyi , kpa kanyi i hembe gban se ishima ? Tsô Peteru man mbahenen mbagenev kaa ér : “ Mimi je U ngu Wan u Aôndo . ” “ Mba ve lu wang yô , akaa cii nga ve wang je , kpa mbah@@ ông@@ or@@ ough man mban@@ an jighjigh ga yô , ma kwagh ngu ve wang ga , kpa mhen ve kua imo i ken ishima cii hông@@ or . Shin er mba i shigh ve mkurem mba ken iniongo i ihi@@ ar ne ve lu anyom kposo kposo nahan kpa , ve cii ve hingir k@@ ov la môm , sha ci u ve lu uma imôngo hen an@@ shighe ugen ken ayange a masetyô ne yô . Aôndo kaa ér : “ Ne hide her a Mo ga . ” I@@ me@@ en igen yô a lu mlu u i lu inja er mkur u tar u ifer ne ti@@ mb@@ ir yum la . Aluer se hemba veren ishima sha akaa ne yô , ishima ia taver se . Aluer ka nahan yô , mbampin mba ve dondo shin heen ne kua avur a ken Ruamabera man mbam@@ lumun mba i ne sha mi la vea wase u u̱ fan , aluer mimi je u ngu zan sha gbenda u zuan a m@@ ze@@ iky@@ ura yô . T@@ ahav mbu Yesu gba ave kpishi nena ? Mbah@@ enen mba Yesu yange mba kaven ér m - ande u Kristu hii ken inyom i 1914 la yô , maa ve hii u wan ago@@ yol ér mkur una fatyô u van sha hanma shighe cii . 27 : 11 ; Yes . 12 : 2 ) Man ka u lam a ve inja er u ngu nan a na kwaghôron shinii , ka u tema vea ve imôngo , ne lamen sha akaa ne saan sa@@ ana ? ( Mbaheberu 12 : 1 , 2 ) Aluer se soo u dondon gbenda u perapera yô , a gba u se ver ashe sha Yesu Kristu keng . Kwagh u Yehova ôr a K@@ ain la kpa tese se kwagh ugen u i gbe u se er yô . Yesu ôr ve kwaghôron u profeti u vesen ugen . Al@@ m@@ as@@ y Sha ityôkyaa ne yô , Yuda kuma u a va nder un shin mbakp@@ enev ga . U se den msen u eren ka kwagh u taver ga cii ! Kpa , yange zamber ve ér ve ya un anyi sha er un lam a zege@@ pristi sha lan sha gbenda u a fatyô u nengen ér ka u l@@ ahan un la . Nahan kpa , aeren ne du@@ mbur ken u@@ g@@ ur@@ g@@ ur man h@@ we u eren u tar ne . Sha u pasen kwagh u a lu or ken ishima la yô , Mkaanem ma Aôndo ma a na or u hiden a iyol ijime nana er tse@@ or u nan la kera nana gema a ‘ haa or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi la . ’ Vea kuran tar u A@@ shi@@ ria sha s@@ an@@ ker . ” Saan se iyol kpishi sha ci u se mba ken mzough u anmgbianev u sha tar cii , u mbamgbe mba mbagenev ve gbe ve kwagh sha mimi la . Nenge er á venda mbamsen vev ve a vihi sha wono ! A kaa ér : “ Kwagh u a w@@ es@@ em u lun a ishimaverenkeghen i Tartor u Aôndo ken ishima gbem yô , ka u ôron mbagenev kwagh u ú . W@@ ea soo u seer fan igbenda i tsuan i@@ ember@@ yolough yô , nenge Awa@@ ke ! u No@@ ve@@ mba 20@@ 11 , peeji 17 - 19 . Umbur wer , u ngu keren “ akaa a injaa a i yer ” a , a ka i tôô shighe i ker a kpoghuloo ve i zua a mi la . A ver mbakur@@ an ken tiônnongo mba ve vi@@ e ken jijingi , mba ka ve tese mhôônom ma kôron ma a lu a mi la zum u ve lu wasen mbagenev yô . Or@@ tom u Yehova ugen , u yange fatyô u fan jighilii ér un tsua gbenda u vough ga yô , lu or@@ ngeren Pasalmi 7@@ 3 , u a shi nan kpa due ken tsombor u As@@ av la . Mbashiada tar sha won cii nenge ér , yange ve tsua u eren batisema shighe u ve lu iyev la , nahan kwagh ne wase ve kpishi . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u sha peeji 29 . ) Shi Solomon kaa ér se “ yila mkav , ” shi se “ ker un . ” ( Anz . N@@ ana wase u sha er u nenge aluer kape u fatyô u eren tom u pania shin gba pe u p@@ ande akaa a ú eren la cii ve u fatyô u eren tom u pania kpa u fa . Hii nan ikyav i Habak@@ u la ia lu Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la a iwasen kua nyian kpaa ? Shin er if@@ i la lu ku@@ wan taveraa nahan kpa , Yehova na yô if@@ i la de u ku@@ wan , sha u ior nav ve per yô . ( Aluer i zua a m@@ w@@ em ma u@@ wua ga yô , a fatyô u eren bredi ne sha m@@ w@@ em ma c@@ in@@ ka@@ fa shin iky@@ u@@ le@@ ke shin am@@ ine gayô ag@@ ase . ) Sha kpôô yô , ngu I@@ mbor i “ hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa . ” Or ka nana henen zwa u he yô , i gba u nana kôr akaa kpishi nana lu a mi ken it@@ you . U dondon yô l@@ ù “ ior mba ken iniongo igen , ” zege@@ ikpelaior i̱ i̱ wasen anmgbianev vev mb@@ à í shigh ve mkurem mbara sha mimi shi i̱ dondon ini@@ e@@ zwa i ve ne sha kwagh u loho u dedoo u pasen kpaa la . M@@ doo u se doo a anmgbianev asev la ngu a bende a ior mba van mbamkombo mba Mbakristu nena ? Aluer u ngu lun vea ônov ou hanma shighe yô , iliam ne ia gba van iyol i í tsô . ” Er yange ma za hemen u h@@ aren ishima sha u taver anmgbianev nav ase@@ m ken ican la yô , a gema a undu Paulu . — F@@ ile . U ôron kwagh sha mimi yô , mbagenev vea lu henen ér uumace mba k@@ ak@@ a mba ve yen ne nahan vea fatyô u zenden vea Yehova ga . Nahan mbamaren kpa , aluer ve hii u nan mbayev vev ityom i mbag@@ anden , i ve lu a kuma u eren ga yô , a doo ga . Bibilo kaa ér Tartor u Aôndo ua er kwagh ne . Or@@ gen u a tee abaver shi a tem imôngo sha kwagh u kwaghaôndo sha re@@ di@@ o shin sha tele@@ v@@ ishen yô kaa wener , kwagh kera gba ior sha kwagh u ve ne jighjigh a mi la ga . ( Duteronomi 6 : 6 ; 30 : 16 , 19 ) Kpa kwagh er vihi yô , uumace kpishi tsua u dondon Satan , di er or man kwase u hiihii la kpa yange ve er nahan . — Ôr Mpase 12 : 9 . Sha mnenge u Or@@ f@@ ar@@ ishi yô , aluer or dondo aeren a uter a yange i nger a nger ga la , kua atindi a yange i wa kpe@@ te kpe@@ te a pasen kwagh u tindi a kaa la yô , ka T@@ or@@ ah je nan lu dondon la . . . . Aluer mba ôron Ruamabera hanma iyange yô , kwagh la una wase ve vea “ er kwagh sha inja . ” I vande pasen ken Iyoukura ér iv@@ or la tile sha ityough ki aeren a or a i gbe u aa vi@@ a la , man ijiir i or vese her la ka i bende a aeren a nan . Heela tseegh ga , Yehova hemba kwaghfan cii . Kanyi ka i na ve mbatamen ve wa anmgbian u nomso shin u kwase kwagh@@ a ? ( Nenge ngeren u shin kpe la . ) Gba u se wa ikyo sha er se er kwagh er mbatomov mba ve gba ah@@ on sha gbenda u or@@ vesen ve er kwagh a mbatomov mba ve yar tom ken masejime la ga yô . ​ — Ôr Mateu 20 : ​ 8 - 15 . ( Yeremia 46 : 28 ) Er mbamaren ve yen yô , ka i taver ve kpishi u nan tsaha akuma akuma . Ne@@ hem@@ ia ver ikyav i dedoo i or u eren msen a ishima i môm . Yesu yange fa ér , a@@ dooga ieren ne hingir iky@@ e ve sha ci u ijiir i ve vese her la . ; H@@ or@@ tel@@ an@@ o , J . Kanyi i gbe u se er ve dooshima u Mbakristu una lu ken tiônnongo ? Shighe u Aôndo va a M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee sha u timin uumace la , A@@ kô@@ r@@ aior la kpe vea ung@@ ôô@@ v vev . ” R@@ am@@ ó@@ n , or u ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o kaa ér kape wan na u anyom 16 kpa a eren je la . Ka akaa a nyi nahan yange wase Timoteu ? Nahan “ tar u he ” u Peteru a er kwagh u ú la di gema kanyi ? Doo u mbagenev vea wasen mba@@ beenyol mba ve lu civir Aôndo mbara kua mba ve lu nengen sha a ve laa ? 6 : 9 , 10 ) Hen ase sha mbamsen ou . Yesu yange ôr injakwagh i ort@@ ani@@ vor u y@@ av la sha ci u nyi ? ( b ) Yehova nenge kwagh u we ember uma la nena ? Kpa ku yô ma or a fatyô u palegh u sha won ga . U L@@ un W@@ ang Ka Kwagh u In@@ j@@ aa Nan J@@ e ? Shi sha kwagh u Bibilo i tese yô , vea fatyô u v@@ ô@@ son ayol a ve , er nomso@@ or la a vande v@@ ô@@ son kwase ugen ga , shi kwase la kpa a vande v@@ ô@@ son nom ugen ga yô . ‘ Ter doom ishima . ’ — Yohane 14 : 31 . M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee yange ma karen kera yô , uumace shi hide gba ityô he . Mba ker ken uwer u J@@ un 19@@ 7@@ 4 yô , a vôso Je@@ an@@ e@@ t@@ te ( J@@ en@@ n@@ y ) . Gadia aluer we , i tôndo u ken kon u u lu o@@ le@@ v u ken to@@ ho sha gba@@ aôndo u u , i va z@@ or u ken it@@ ine o@@ le@@ v u ken ya , i lu sha gba@@ aôndo wou ga yô , man hi@@ re a@@ gbaa a sha gba@@ aôndo la á kera shi zua a ken it@@ ine i a la ga y@@ ee ? ” — Rom . Ge@@ ma upristi mba ken Iserael di yô , ve lu eren nyi ? A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E agen mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ka ve kure ijir sha mimi ga shin ve tsaha or i kar ikyaa inya . Kpa Yehova Aôndo yô ngu nahan ga , “ gadia kwagh u mimi doon [ un ] ishima . ” Man se mba a iember i eren Ter wase u sha tom a ishima i môm je zua ga ! Satan K@@ eren u L@@ ahan Hemen u Aôndo Aluer se tôô Pasalmi 1@@ 11 : 3 , 4 se kar sha Pasalmi 1@@ 12 : 3 4 yô , se nenge kwagh ne nahan . ( Mpase 18 : 4 , 5 ) Mba yange sar ve u eren Yehova tom yô , i hii u ôôn ve hông@@ or u kwaghaôndo u aiegh la iyol kera cii shi ve hii u pasen loho u Tartor u i we im@@ aagh ki u la sha tar cii , ka tom u a bee ú cii mkur u tar u ifer ne una va la . — Mateu 24 : 14 . I@@ ca kera gba ga maa angev mbu sh@@ im@@ av kôr Jo@@ el kpo@@ o . Iyange i m hii zan mkombo ken Iyou i Tartor la , m me@@ gha ityough kpishi shi m wa da@@ i u karen a@@ ô@@ r@@ ough a k@@ wer shin it@@ you . P@@ ev u hen A@@ t@@ ô u Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh man Ity@@ ô@@ tar Doo u a gba se ishima u kaven inja i Tindi u Mose la sha ci u nyi ? Yange nger kwagh nahan ér : “ Ishim@@ a@@ verenkeghen i i zough a mi ga yô , ka i na ishima i ur@@ en . ” I pase Mkaanem ma Aôndo — ma ma lu kwaghôron u profeti jim jim la — sha imba kwaghfan u Aôndo je yô , mbaaferev vea fatyô u kaven kwagh shon ga , kpa ior mba Yehova yô vea kav . Aluer u undu ya wou , man alaghga u ngu pasen kwagh ken tar ugen yô , a@@ dooga we kpa ishima nyian we er Yakob nahan . T@@ ere , y@@ im@@ am due a Mo hen shighe ne kera ! ” Kwaghôron u profeti ugen kpa ngu u a er kwagh u ayange a ase ne , u i doo u se time sha mi vighe vighe yô . Takerada u Mbakolose gbidye kwar sha imba gbashima u lun a dooshima u apostoli Paulu man or@@ y@@ esen un tom E@@ p@@ af@@ era lu a mi sha anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken K@@ olose la . ( Pasalmi 1@@ 33 : 1 , 3 ) Ka sea za mbamkombo mban shi sea ver ishima sha akaa a i lu ôron la yô se kpa se zua a iveren na . Se fa e̱r i ver tar ú gbe ica a iyange sha inja vough sha er sé lu uma shi se za iky@@ ura kpaa yô . 4 : 7 ) Icighan jijingi wasen se u hendan a Satan . Ka hanma Yerusalem kwaghôron u profeti ne a lu ôron kwagh n@@ aa ? Aluer mbatamen mba nan ikyum@@ u@@ ile iwasen i ken jijingi yô , ia za hemen u taver ken jijingi shi civir Aôndo sha mimi . Er se Mbakristu se lu a tom yô , kanyi kwagh se fatyô u henen sha kwagh u naagh ku môm - ken - u@@ pue laa ? ( 2 Peteru 2 : 9 - 12 ; Yuda 8 ) Yange amba@@ aior la ma fatyô u lamen nahan sha ishigh ki Yehova aluer yange vea nenge a na sha ashe ave kpôô kpôô kpa ? • Mkaanem ma Yehova ma i nger ne ka iky@@ agh ki tom@@ ough ki lun a tahav nan je ? Er m cian ashe nahan kpa , m dondon mbamaren av ken tom u pasen kwagh . • Se mba ne Yehova naagh ku ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v nena ? Yange “ Jijingi u TER ” hemen profeti As@@ aria ôr kwagh u se cii se fatyô u lumun ser ka u vough yô , ér : “ TER ngu a ven , er ne lu a Na yô ; aluer né ker Un yô , né zua a Na je ; kpa aluer né undu Un yô , Un kpaa Una undu ne . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 1 , 2 . Er Y@@ e@@ h@@ u soo ér or u civir Ba@@ al môm nana de gbe inya sha iyange la ga yô , a kohol mba civir Ba@@ al cii ken iyou i Ba@@ al , shi a kaa ve cii ve h@@ ua ak@@ ondo kwagh@@ môm . * — Aerenakaa 20 : 35 . Or la kaa er : “ Ka or u a zu@@ ngu un mhôônom la . ” Ka Yehova Ts@@ wen a K@@ om u Hemen Y@@ e Á lu inja er Aôndo undu Mesiya nahan . Ve mase pinen ér : ‘ T@@ i@@ ônnongo u Kristu ngu a ian i vendan ior mba Aôndo a ngohol ve la he ? ’ Aluer se er msen , se sôn iwasen kpa se zua a mi fese er se hen la ga je kpa , de se kegh nen Un u a fe shighe u hemban doon u una ungwa msen wase la . Mbagenev yô , aluer ma anmgbian ken tiônnongo nzughul a ve yô , vea pine ér , ‘ Er nan ve anmgbian wam a nzughul a mo nahana ? ’ Sha ayange a i lu ngeren Bibilo her la , Yehova tese sha u@@ ivande wue wue wener una fatyô u ‘ yiman mba ve civir Aôndo la ken imeen . ’ Ka ma or@@ ak@@ ombo u i fe nan ér nan ngu a tahav kpishi ga . K@@ e ’ inyom i 19@@ 7@@ 1 la i gber mpase u Ese@@ kiel ke ’ takerada u i yer ér “ The N@@ ations Sh@@ all K@@ now That I A@@ m Jehovah ” — How ? la . Se@@ kar@@ ia yange hii tom na u profeti la sha u lôh@@ ôn Mbayuda ér ve ‘ hide hen TER . ’ Ashighe kpishi , mbamhen man aeren a ase ka a tese akaa a a doo se la wang . ( Mateu 24 : 14 ) Ken derianyom u a kar la , mbacivir Yehova kpishi pase loho u dedoo kpoghuloo zan zan ar sha ajiir a he . Tar u g@@ ur@@ g@@ ur ne ua fatyô u nan m@@ vihi u aeren a dedoo nena ? Ior yange ve kegh ato a ve fese je , hemban je yô er kasev mbau@@ har mban ayol a ve kpa ior vev saa ku ken a@@ ah@@ e u yange er ne yô , nahan ve hii u henen Bibilo a ior kpishi je . ( Yoh . 4 : 34 ) Shighe u Yesu Kristu lu eren tom na u pasen kwagh la kpa , yilan sha iti i Aôndo shi wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u zuan a mfe u vough sha kwagh u aeren a Yehova man awashima na sha ci u uumace . Kpa igen ngi ior cii ve eren yô . Gba u se lu ishima legh legh keng ve se wa ishima shighe u i we se kwagh iyol ye . 2 : 10 ) Yange ker i@@ ember@@ yolough han@@ a ? ( Yesaia 65 : 17 ; 6@@ 6 : 22 ; 2 Peteru 3 : 13 ; Mpase 21 : 1 ) Ú ngu a ityôkyaa i dedoo i ôron Bibilo hanma sev . Inja i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i í gem i̱ ér “ mnder u shin ku ” la kpôô kpôô yô ka “ u m@@ ough@@ on tilen sha . ” Alaghga Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar mbagenev ungwa akaa ne shi ve lu lamen sha mi kpaa . In@@ yom igen i ker yô , ve nd@@ era - geman Bibilo cii ve bee . Satan man az@@ ô@@ v a na mba nôngon ityav a as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mba ve “ kor atindi a Aôndo shi [ ve ] eren shiada sha kwagh u Yesu kpaa ” la , kua ak@@ ar a ve a a lu “ zege@@ ikpelaior ” la kpaa . Yesu ôr kwagh ve ér , ‘ Mba kaan a kaa kwagh , kpa mba eren sha mi ga . ’ Aluer ka awashima wou ne yô , u tsua kwagh u injaa . Ka i maa se iyol u ôron mbagenev kwagh u or shon . Ikyav ne ka i dedoo je zua ga ! • T@@ ô@@ v fa yi@@ ase man ad@@ in@@ i u ior i tar u ú soo u zan ker la • Mbat@@ amen mb@@ á wuese tom u mba@@ beenyol mba ve lu ken ikyum@@ u@@ ile la nena ? 3 Ka An Nan Ts@@ enge Ô@@ ron Kwagh u ken H@@ em@@ en@@ ee ? Ka nyi i tese ér uumace doo Yesu ishima kpishi ? T@@ ime ase sha kwagh u i nger ken Yohane ityough 11 ne . A er tom u pasen kwagh hanma shighe la anyom 20 hegen , man saan un iyol kpaa . Er fa takerada kpishi yô , ati@@ ca na yila un lam a na sha kwagh u zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti . “ T@@ a@@ gbe@@ de môm u lun ishe kpishi ” la tile sha ityough ki mimi u doon tsung , u sha kwagh u Tartor la . U F@@ atyô u F@@ an Bibilo , 4 / 1 Yange na u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav nav wa@@ d@@ aa ? Se mba Yehova a inj@@ ô hemba hanma orumace cii ca je . Zege@@ pristi yange a na nagh k@@ un sha ci u asorabo a na kua “ ya na ” man sha ci u asorabo a upristi mba wasen un tom man Mb@@ al@@ ev@@ i . Er nan tahav mbu Aôndo u@@ hemban@@ agee la mbu lu ityôkyaa i i gbe u se suur sha ana ? 2 : 26 , 27 ; 5 : 9 , 10 ) Vea ya dyako u tar u u hembe ke@@ hen a dyako u Mbaiserael mba tsuaa mbara yange ve ya la . — Mat . Ka nan sh@@ ir a ishima sh@@ imi , nan hen sha kwagh zu@@ lee cii ve nan mase eren un ye . Ve kaa ér : “ I@@ an i henen kwagh ai@@ k@@ ighe ne gba se kwagh kpen kpen . ” Se fatyô u tsu@@ ghun ior , kpa mayange se tsu@@ gh Yehova ga . Aluer u fa er yange i tsengaôron iti i orgen u ica i gba cii i va mar un , u lu u una hemen ior vea za yô@@ h@@ ôr gar@@ tamen u tartor u hemban tahav sha tar cii , je shi i tsen@@ ga pasen gbenda u or shon una kô@@ r@@ cio u yô@@ h@@ ôr gar la kpa cica cii yô , a kpiligh we iyol kpishi . Ken aka@@ ah@@ enen a á lu ken itinekwagh ing@@ in man a ahar aa á dondo la , se lu nengen sha igbenda i yange yar tom a i̱ tsema tsema la man er se dondo i̱ la kpaa . ( Rom . 12 : 12 ) Yesu kpa wa tindi sha kwagh ne , a kaa ér : “ S@@ ôn nen , á na ne ; ker nen , né zua a mi ; man@@ de nen uwegh sha k@@ ats@@ or á bugh ne . Ior mba@@ yôôn akaa a kasua ka ve yôô akaa sha u vea ur@@ ugh isharen i ior sha kasua ve la , kpa awashima ve jighilii yô , ka i lu u vea zua a li@@ ba sha kasua ve la tseegh . Ka gbenda u Bibilo i hii ôron se kwagh u Maria wan u H@@ el@@ i u ken gar u N@@ as@@ are@@ ti ken G@@ al@@ il@@ ia je ne . A kaa a or@@ perapera Noa ér a gba t@@ so , lu zege@@ t@@ so u lun a az@@ ongo any@@ iin er a@@ kwa@@ ti nahan , u una fatyô u tilen sha kwa@@ v@@ mnger yô , sha er una war uma na kua tsombor na , man an@@ ny@@ am@@ egh mba Aôndo kaa a na ér a nyôr a ve shin t@@ so la yô . I kaa ér yange i hii tom u geman S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta ne ken tar u Igipiti , anyom kar er 3@@ 00 nahan cii ve i va mar Yesu ye , shi anyom kar 1@@ 50 cii ve i mase geman been ye . Nahan yô , Tartor u Aôndo lu kwagh u mba sha shighe na la vande fan kera yôô ? “ I@@ C@@ I@@ G@@ H@@ AN , icighan , icighan , kape TER . . . Ka sha nyi gbenda nahan i doo se u kimbir kwagh môm ken msen gbem ga ? U tesen ikyav yô , nenge ase , ort@@ yom yange ma fatyô u pasen vindi vindi er ishima lu profeti Yon@@ a ker shighe u lu yevese tom u Aôndo na un la kpa ? Iyoukura i H@@ enen ke ’ hanma s@@ ati la i̱ taver jighjigh u nan wase , shi i̱ wasen se u eren sha mbam@@ pase mba Yehova shi i̱ ny@@ ô@@ ôso se u hendan a “ jijingi u taregh ” kpaa . Hemen u Yesu u vough la , ua lu sha a@@ y@@ ang@@ em kpuaa tseegh ga . Shi ôr nan er u lu kporom hen Yehova ve i saan we iyol yô . Ma ian i civirigh igen kuma sha ing@@ in ga . — Ps . An@@ th@@ on@@ y : Tim u nder ve@@ e ? Paulu yange te@@ v Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara ér ve̱ kôr tom ve u kwaghpasen dông nena , man hii nan kwaghwan ne á l@@ ú a inja nyian kpaa ? ( 1 Timoteu 2 : 3 , 4 ) Ka ishimaveren yase la ga z@@ ee ? Nahan shighe u Paulu kaa ér : “ Y@@ ôô kwaghôron Na , yôôn torough torough je ” la , yange ver ishigh ér nyi ? ( 2 Tim . Aluer se mba eren msen s@@ ér averen a̱ sen sha uumace mb@@ à ungwan tindi ken tar u he u ityendezwa i Aôndo la yô , a lu shami vough se lu eren ye . — 2 Peteru 3 : 13 . ( Yesaia 41 : 10 ) Doo u se ven@@ gese m@@ we u a we se ikyo sha dooshima ne nena ? Mba@@ civir Aôndo mba jighjigh mba sha ayange a tsuaa la kpa lu a mnenge ne sha kwagh u uma . M ngu a azende a mimi aa a lu Mbashiada mba Yehova , aa me fatyô u nan a jighjigh yô . Se wa iyol se kegh a kegh u wan ishima a m@@ te@@ v u sha ican nena ? Man se hendan a iyol@@ kpen nena ? Aluer se ya ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa yô , kwagh la una wase se u tilen sha mimi her shighe u i lu tôvon se a ican yô • Kanyi ia na se se lu mbau@@ ng@@ wan kwagh kpa hung@@ ur@@ u ? Lu u mba hemban@@ ato mban vea kpe , kpa a lu ku u ior cii ve kpen la ga . W@@ ea soo u ôron kwagh u uma u anmgbianev mban mbagenev yô , ôr ngeren mba Iyoukura mba ken zwa Buter mban : Tho@@ m@@ as J . M hen mer ijende yam ne taver ken mimi , kpa ka nahan ga . Alaghga ior mbagenev hen haregh wase vea soon u ungwan loho wase ga . 1@@ 37 : 1 , 5 , 6 . Aluer iyôngo i môm tsu@@ me yô , una fa i i tsu@@ m la jighilii . Mose er a been yô , Mbaiserael cii kimbir ôron kwa u sha utar ér : “ Akaa a TER A kaa la cii , sé er , shi sé waan a ikyo kpaa . ” — E@@ ks . Tsô á hemba ato , á gema ashe ijime , nahan a kpe . Er kp@@ er kpa ka a kôr “ ish@@ u atô kposo kposo ” nahan , kape tom wase u pasen kwagh u Tartor la kpa u ur@@ ugh ior atô kposo kposo , umiliôn imôngo je la . Takerada ugen u i yer ér F@@ am@@ ily V@@ i@@ ol@@ ence la kaa ér “ ikyav tese ér ashighe kpishi ka a wua or shin a vihi nan iyol shin a nzughul a nan gayô a y@@ av a nan sha ig@@ yo@@ so@@ gh yô , i lu mba hen tsombor u nan je ve er kwagh nahan ye . ” Se time ase nen sha msaanyol mban sha ad@@ ondo ad@@ ondo . Mba ve lu mbatamen mba ken Kristu nyian la mba eren kwagh sha ts@@ wam ga . Shighe u se lu eren msen yô , se umbur nen ser se mba lamen a un u a ‘ fe kwagh u a gbe se je er se lu a sôn Un ga la . ’ 3 : 27 ; 12 : 25 ) Aluer se mba eren a ve nahan yô , se fatyô u wasen ve ser ve za hemen u lun mbahenen mba Kristu . Kpa lu iti - mar na laa , shin lu di iti - iy@@ ongo i ior ii un sha ci u inja na laa ? 20 : 4 . Ikyav i tesen yô nenge kwagh u yange za hemen ken tar u Amerika ne . De se hemba tôvon nen vighe vighe sha igbenda ihi@@ ar i ikyav i tesen na i á ver se ne . Shi ve lumun a tom u icighan jijingi u Aôndo , shin tahav mbu t@@ omov nav la sha u kôôm uuma vev . Ikyav i tesen yô , ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Me L@@ am a Bab@@ a shin Ma@@ ma sha Kwagh u Y@@ av@@ a@@ or Nen@@ a ? ” Hanma iyange yô , a due tugh tugh a yem , se mase va hiden hen ijiir yase i tsan tugh . 5 : 25 - 27 ) Paulu yange kaa a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ken K@@ orinte mbara ér : “ M ngu a ishima i tse@@ en sha kwagh wen je , ka i@@ mba@@ shima i tse@@ en i Aôndo la , m ver ne sha ci u nom môm sha u me na ne hen Kristu er ka ini@@ un@@ kwase i lun wang nahan . ” ( 2 Kor . Tar la gema yina ve u vea tema ijiir i môm ; gadia akaa a ve lu a mi ngee yum , nahan ve kera fatyô u vea lu imôngo ga . N@@ alegh uwegh nagh ne mba ve keren bem a ishima ve i môm la cii . N@@ om@@ so@@ or ugen ke ’ tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or lu a i@@ wa i vihin tu , nahan zum u a nenge Mbashiada mba Yehova ve lu pasen kwagh ikyua cii , a zer i̱ he ’ h@@ unda . ( Anzaakaa 4 : 18 ) G@@ um@@ or u@@ gen@@ egh u ke ’ tar u A@@ fri@@ ka yange hen kwagh ne iyol na . ( Luka 10 : 1 – 12 ) I@@ orov 70 mba Yesu tindi ve la hide a iember , ve va kaa a Yesu ér : “ T@@ ere , u@@ jijingi mba b@@ ov je kpaa hingir sha ik@@ ev yase ken iti you . ” Aberaham man S@@ ara mba been iyol k@@ umbur k@@ umbur yô , Yehova tôndo zwa a ve ér vea mar wan , iti na a lu Is@@ ak@@ a . 3 : 9 — “ Z@@ wa u wang ” la kanyi , man mba lamen u nena ? M@@ hen v@@ am ken ityough , m tsua u@@ peeji mbagen ken Bibilo i tse igen , m luun a mi . ( b ) Ka ishimataver i nyi nahan Yehova a ne se ? Nahan aluer mbatyomov nav kpaa vea gema ayol a ve er ka mbatyomov mba perapera yô , ka kwagh u kpiligh iyol ga . ” U@@ gen la di kaa ér , se za hemen a tom u geman ior hingir mbahenen ne zan zan hanma shighe ? Mkaanem ma Aôndo tese ér , cii man se lu vea mbagenev saan saan yô , gba u se tesen ve dooshima . Jijingi u Aôndo ka a na iniôngon ve la i za iky@@ ura . Se er nen sha kwaghwan u apostoli Peteru ne , a kaa ér : “ Z@@ ende wen u hen atô@@ at@@ yev u̱ lu wanger wanger , sha u aluer mba lamen sha a ven er ka mbaaferev yô , ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Aôndo sha iyange i Una va sôron ne la . ” ( 1 Pet . “ Kanyi U T@@ e A@@ kper@@ ana ? ” Lu u mbatamen vea pase Aôndo kwagh sha gbenda u ve nengen sha iyôngo na la . Yange ya iyua i kwase u hemban doon ashe ken H@@ ong K@@ ong la , ka kôron inyom igen yô , mo kpa m ya i . O@@ f@@ era ken takerada u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k ​ ​ —⁠ An@@ s@@ wers That Wor@@ k , V@@ o@@ lu@@ me 2 man “ Kwagh@@ wan u Aôndo sha u T@@ su@@ an Or u Ú V@@ ôso Yô , ” ken Iyoukura i J@@ un 1 , 200@@ 1 , kua “ How W@@ ise Is a T@@ e@@ en@@ age Mar@@ ri@@ age ? ” Ity@@ am@@ egh ki kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ki yange tôô ya la yange lu ieren i sha apera i hemban@@ ato . Kape mcivir u civir Aôndo u mimi man m - dondo u dondon Or@@ hemen u a ver la kpa ka a na uma a “ mgb@@ ough a iember dedoo ” vough je la . Kanyi a keren hen a vese ? I@@ t@@ yom ne taver Mose kpishi . I kaa ér môm ken un@@ yi@@ in u ing@@ ye@@ gh@@ ior i sha tar cii ican kôr ve per@@ egh uwegh inya . Nenge er u va hide u lu vea ior ou mba ve saa ku la ve a doo u sha wono . Doo@@ m kpishi er a wasem m ze hemen u civir un nahan . ” F@@ a atindi a tar la . Ve fa er kwagh@@ tôvon u sha kwagh u t@@ wer sôron a tese ér igbenda i sôron or t@@ wer a awambe shio la i doo , shi mbat@@ wer@@ ev mbagenev ve lumun u sôron ior t@@ wer a awambe shio , shi a@@ you@@ a@@ cii kpa a lu , a a fatyô u m@@ us@@ an or@@ u@@ ange yemen a nan her , za sôron nan a awambe shio yô . ( Mateu 5 : 3 ) Ve kpishi ka ve hen ér mba ij@@ en ken jijingi ga . A ker mba@@ ah@@ ab@@ a gbem tsô mba ker sha iyange i Di@@ se@@ mba 4 , 18@@ 27 yô , a nôngo a gber takerada u Genese ityough 1 sha iky@@ e@@ ky@@ e ne . Ken kwaghaôndo u Or@@ th@@ o@@ do@@ x yô , ie@@ ev mbi kwaghaôndo mbi hanma ijiir cii . Yesu ta icin gb@@ ang gb@@ ang sha kwagh u geman hingir er amba@@ aior shon la . I na se tom u ikp@@ ur pania , maa shighe kar yô , i tindi se ér se za er tom u sôron atôônanongo . ( Yohane 14 : 28 ; 16 : 28 ) Una kera lu a ve imôngo sha u wan ve kwagh shi nan ve mlumun sha mbampin vev ga . Ity@@ ôkyaa yô , “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” ( Yohane 17 : 3 ) Shi hegen je kpaa mfe la ne uma wase hembe lun a inja . Mbam@@ taver man akaabo man mgb@@ e - ica je kpa yange or@@ kuran ne u za keren í ga . Nahan a lôh@@ ô ve ér ve hen Bibilo a na imôngo . 17 M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor — U Er Nan Ve Una Se@@ er@@ M@@ aan I@@ yol@@ o ? ( Gen . 18 : 25 ) Ashighe kpishi Yehova ngu a yar tom a mbatyomov nahan ve hemen ior nav ve za a ve hen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve lu sha ajiir a i lu a vande pasen loho u dedoo ne her ga yô . Yesu ôr ken Ity@@ esen na i Sha U@@ wo la ér : “ Ne ungwa i kaa er : Doo a or u nan we ndor a we yô , gema kôr or@@ ihyom wou ihyom . Yange i mar se uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in , mo m lu u sha uta@@ ankar@@ uhar ; tsombor wase lu a kwagh a ve ga . Se er kwagh ne sha u hanma shighe yô keren gbenda u taver mbagenev asema , shi maan ve ken tom u ve eren Aôndo la . ( F@@ ile . Ka tom u hiihii u a hii nan se , se “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo ” je la . 1@@ 14 : 3 - 7 . Ka nyi ia fatyô u yangen se u ungwan imo i Yehova vindi v@@ indi@@ i ? “ Saan Mba Ve Lu Mba@@ ibanave ken Jijingi la Iyol ” P@@ ase igbenda i Orkristu nana tôô sha u kuren mbamzeyol mba ve gbe hen atô ve la . Nenge ase kwagh u C@@ y@@ ri@@ l , u yange i er un batisema ken inyom i 19@@ 55 , hingir Orshiada u Yehova la . ‘ De@@ en Nen A@@ yol a E@@ n Kwagh@@ bo ’ 3 U F@@ atyô u Z@@ u@@ an a M@@ kom J@@ e Kpa ? Yange ve lu a tom u wasen tsung u eren man uiky@@ asen mba dedoo mba eren tom shon ker kpaa . Aluer se soo u eren sha tindi u Aôndo a we ér se ‘ yevese idya ’ la yô , a gba u se palegh akaa a a kende isharen i id@@ yaa sha or u nan lu ikyar yase i ken ivese ga la . ( b ) Kwagh u yange er Paulu la wase se u fan ser mbat@@ ô@@ v@@ on Mbakristu a ican mbagenev vea fatyô u hingir unô i@@ or@@ o ? Yange i yila un ér or u a hembe ior mba ken Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh cii yô . Yange or kighir se ga . Paulu kaa wener : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — Mbafilipi 4 : 13 . Se mba a gbashima sha kwagh u mcivir u mimi . — 1 Tim . Ka I@@ veren shin Ka I@@ f@@ ana ? ( Mbafilipi 1 : 1 ) Mbahemenev mba shin t@@ ine yange ve har sha Mkaanem ma Aôndo man icighan jijingi na sha u tesen gbenda u ken jijingi . Paulu yange lu kaan a Mbakolose ér ve̱ gema ian ve i eren kwagh sha asema a ve la ve̱ ta kera ga . Aôndo taver dooshima man mlu u sar sar man mzough u hen atô u ior nav la sha icighan jijingi na . Kpa kwagh er vihi yô , ikyo i wan i Yo@@ a@@ shi lu a mi sha tindi u Yehova la kera lu gbem ga . ( Aerenakaa 23 : 16 ; 26 : 11 ; Mbaromanu 16 : 7 , 11 ) Er Saulu lu eren kwagh a mbahenen nahan je kpa , ikyav tsô tese ér mbahenen mban er ayôôso a na ga . ( Yohane 15 : 15 ; 16 : 27 ; 17 : 22 ; Mbaheberu 3 : 1 ; 1 Yohane 3 : 2 , 24 ) Kpa “ iyôngo igen ” i i lu ak@@ ar a ve , ishimaverenkeghen ve i lu u va lun uma gbem shin tar la kpaa mba a mlu u injaa vea Yesu Kristu u i lu un a lu “ or@@ kuran môm ” la , man Aôndo ve , Yehova , aluer ve za hemen u wan atindi na ikyo di tsô yô . — Yohane 10 : 16 ; Pasalmi 15 : 1 - 5 ; 25 : 14 . N@@ go@@ ho@@ l Jijingi u Aôndo , I De Lu Jijingi u T@@ aregh Ga , 3 / 15 P@@ R@@ O@@ F@@ ES@@ Ô@@ R ugen , iti na ér A@@ list@@ er H@@ ar@@ dy , a ôr ken takerada u i yer ér The Sp@@ ir@@ itu@@ al N@@ ature of Man la ér , “ U@@ umace mba a isharen i eren kwaghaôndo ken a ve . ” A seer wener : “ Aluer akaa ne aa lu ken a ven man á ngee je , á du@@ mbur yô , aa na er ken mfe u ne fa Ter wase Yesu Kristu la né kera lu gbilin shin mbau@@ men atam ga , ze . ” Paulu di gema yar tom a isharen i at@@ u@@ mba@@ gh la u tesen kwaghyan u ikyo@@ o ga u̱ or u nan s@@ enge ér nan ngu org@@ anden ke ’ jijingi nan ye la . Kpa atô@@ akyaa nga ken Mkaanem nam kpishi a se suur sha a na shi se wa ayol a ase sha ikyev na er Maria er nahan yô . Se kpaa , ka sea lu ken ‘ icighan@@ mlu man sea civir Aôndo ’ yô , se zua a erdoo u Aôndo la . — 2 Peteru 3 : 11 , 12 . SA@@ AN se iyol u yôôn ser , hii sha mgb@@ er u Iyoukura i henen ken tiônnongo ing@@ in ne je , hanma uwer yô , se lu gb@@ eren Iyoukura i ken zwa Buter ú taver ga kpaa ; se kar eren kwagh ne inyom i môm se nenge . Kpa , nyian ne ior kpishi nenge ér u cian Aôndo ka kwagh u mba@@ yi@@ ase shi taver u fan er or nana cia Aôndo yô . 7 : 4@@ 9 ) Nahan kpa , aluer or ngu a inyaregh kpishi shin nan ngu a mi kpuaa kpa , nana fatyô u lun or@@ iny@@ ar ken jijingi . — Mat . Ve kav tahav mbu Mkaanem ma Aôndo ma lu a mi la , nahan ka ve yar tom a ma sha inja , ve tesen mba wan ndor a ve avur a injaa a nan ishimaverenkeghen man m@@ sur@@ shima . Anyom nga kar at@@ ar@@ atar yô , a gba za henen kwagh u mhen u or kua aeren a nan ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i ken gar u L@@ is@@ b@@ on la . ( Mbaheberu 6 : 10 ) Sha mimi yô , Yehova umbur hanma iv@@ u@@ lu@@ gh ki tom u se er sha u suen Tartor na cii , shi ne injar sha mi kpaa . Aluer kwagh u hemban lun a inja una lu man kwagh una kuma iwuese yô , ver nen ishima sha akaa ne . . . . man Aôndo u bem Una lu a ven ye . ” — Mbafilipi 4 : 8 , 9 . Aluer u soo u seer zuan i iwanger yô , ôr ityough 3 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , ki a itinekwagh ér , “ Aôndo W@@ a Ishima u Eren Ny@@ i sha ci u Tar N@@ ee ? ” Shighe u i gbe sha kwa wou u lamen yô , lam sha gbenda u dedoo . Mkaanem ma ken Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 la tese er i lu Yesu Kristu u a lu Solomon u He@@ mban la , un u a tem Tor sha hegen ne ken ishima a ior mba ve lu iyol ish@@ ô mba i eren a ve sha i@@ pi@@ la la yô . Ka unô ve lu ken nongo u Paulu a yer ér “ mbap@@ er@@ apera ” laa ? Alaghga ishima i̱ i̱ we at@@ ser@@ egh kpishi ne ia na se ker ish@@ ô sha ma kwagh u shin iyol u se er , shin se palegh iyol sha ma ze@@ ge kwaghbo u se er yô . Ior gba van a mbayev he ’ Yesu , kua an@@ iky@@ und@@ anev kpaa , ér a̱ ver ve doo doo . Kape nyian kpa i lu je la , mlu u atôônanongo a Mbashiada mba Yehova ainge ngu kwagh môm a mbamlu mba i er kwagh ve sha ikyum@@ hi@@ ange i sha 11 la ga . Takerada u Anzaakaa pase ér W@@ ani@@ unda u Aôndo ka kwaghfan jighilii . Yesu kaa wang ér : ‘ Or môm môm ngu u nana fatyô u eren uter uhar tom ga , ’ inja na yô , nana fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh ga . — Mat . Kwagh môm u una su@@ r ú ishima yô ka akaa a i nger ken Bibilo sha kwagh u ior mba i nder ve shin ku la . Nahan aluer se ôr ma kwagh ken Bibilo u i lu se inja er Aôndo er kwagh shami ga yô , se umbur nen ser se ya dyako i isholibo , nahan mfe u se lu a mi u fan kwagh u a lu u vough man u shami la yina . ( Ivur 13 ) Yobu yange nenge She@@ ol ér ka ijiir i una lu ve una kera ya ican ga yô . I wa mba ve vi@@ e ken jijingi la kwagh ér ve kôôm Mbakristu mba ve nenge gb@@ ev la “ sha ishima i legh legh . ” K@@ am@@ er@@ on : Sha nahan yô , ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la ka di anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar tsô ga , kpa ka g@@ ô@@ g@@ ô shighe , u ayange kpishi . • Mbat@@ amen mba eren akaa a dedoo shi mba tesen jighjigh u nan nena ? 25 : 35 - 38 . A er tom u pasen kwagh kpoghuloo , hemba anyom 60 hegen . I@@ j@@ ô i í ngee sha tar yum ne kpa gema ka m@@ taver u vesen ugen . Ve lu nzughul a ior nena ? I na uumace ian ér ve̱ ya inyam , kpa í wa ve tindi ér ve̱ palegh awambe . ( Yohane 11 : 36 ) Se mba anmgbianev mba nomso man mba kasev sha zwa tsô ga . Ma ityôkyaa injaa igen ngi i lun uma ga , saa u wuese Yehova . — Pasalmi 1@@ 15 : 17 . Z@@ U@@ M u Aberaham kaa a Lo@@ ti ér a̱ tsua tar u sha ishima na yô , Lo@@ ti kende ashe nenge tar u lun a mngerem h@@ an h@@ an ; tar la lu “ er sule u TER ” nahan . Kpa ka a han@@ a a lu ôron kwaghôron u profeti , gayô a lu pasen akaa a se fatyô u henen kwagh k@@ ere ? Kpa alaghga u nenge yô , Mbayuda mba sha ayange ase ne ka ve er P@@ ase@@ ka ve la sha iyange i ka se umbur ku u Kristu la jighilii ga . Kwagh er vihi di yô , Adam man Ifa yange ve venda u ungwan imo i Aôndo . KW@@ AG@@ H U S@@ E ER V@@ E S@@ E L@@ U P@@ ER YÔ ( Mateu 6 : 9 ) Aôndo ngu a ati@@ at@@ om kpishi , kpa gema ngu a iti i môm tseegh . ( Mbakolose 2 : 17 ; Mbaheberu 10 : 1 ) Aluer sha ayange a tsuaa la je , Yehova Aôndo u a kaa ér , “ M gem kposo ga ” la nenge mlu u wang man u lun a ac@@ ôgh@@ or iyol ga la ér ka kwagh u vesen ken mcivir u mimi yô , nahan ka kpee u nyian kpa aluer se soo ser a̱ lumun a vese shi se zua a averen a na yô , saa se nenge kwagh u mlu u wang u sha iyol man sha ieren kua ken jijingi la ser ka kwagh u ini@@ umbe ga keng . — Mal@@ aki 3 : 6 ; Mbaromanu 15 : 4 ; 1 Mbakorinte 10 : 11 , 31 . Kwagh@@ tôvon ne shi tese ér mbananjighjigh mba ken u@@ kwaghaôndo mba vesen 19 , man kwagh u kpilighyol yô , mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la mba ken iniongo kposo kposo 3@@ 7@@ ,000 . Kanyi i lu ken takerada u M@@ ika ityough ki sha 4 man 5 n@@ aa ? Kwagh u ka se henen ken ishima zum u se nenge a kwagh u doon ashe la ka gbenda ugen u wuese Yehova . A kaa ér : “ Yange m fa er Yehova a lu Aôndo u mimi yô . Sha ajiir agen kpishi , i na mbayev ian sha tindi ér ve man m@@ sô@@ rom . Noa yange war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee sha ci u jighjigh na u nan . “ Yange m hiin u henen Bibilo yô , m de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ om , shi man m@@ sô@@ rom karen ikyaa inya shi m hen u kighir ishim@@ avi@@ h@@ in . ( Mbakolose 3 : 18 , 20 ) Mbat@@ amen mba ke ’ tiônnongo kuma u se na ve icivir sha ci u ‘ Icighan jijingi ver ve mbakur@@ an , sha u ve̱ ko@@ so nongo u Aôndo yô . ’ Aluer mba tôvon se a ican kpa se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una sue se . Ashighe agen Aôndo yange una zamber a Mbaiserael ér ve undu igbenda ve ibo , ve hide ve eren kwagh u vough yô , a lam a ve sha imo i kundu kundu , a kaa a ve ér “ U@@ ng@@ wa nen ase . ” — Ôr Ese@@ kiel 18 : 25 . Shi , gba u nom man kwase vea wasen ayol a ve ; kwagh ne kpa ngu hange hange ken ivese . Nahan cii kpa , Yesu kaa ér nagh ku kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la hemba hanma nagh ku mbagenev na la cii . Ashighe agen , ú fatyô u wasen or@@ wan@@ ndor a we . 1 :⁠ 21 . Su@@ le na doo hemba er hen la , u doo je hemba kwagh u kwagh gba un a mi shin una fatyô u nengen sha mi yô . T@@ IN@@ D@@ I u Mose yange venda ish@@ ô y@@ amen ngise je kuma hegen anyom 3@@ 5@@ 00 . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) I@@ ca a gba ga tsô , Yehova una tim u@@ gomoti mba uumace cica cii kera . Yehova yange tindi “ Wan Na u môm môm ” la shin tar sha er a yima se sha ikyev i isholibo man ku yô . — Yoh . 3 : 16 . M@@ hen ne ngu tesen ér uma u or shin tar ne ka di hi@@ la tsô , sha er a kar nan a nenge nana kuma u za lun uma sha tar u sha la yô . Se kpa ka se tese ser Aôndo doo se ishima er Yesu nahan sha u ungwan imo i Aôndo . Mba vea tile sha jighjigh la a lumun ve vea hingir “ ônov mba Aôndo ” mba shin tar . — Rom . Mose yange na jighjigh ér una zua a injar kpee , a b@@ unde ga sha ci u nyi ? Er I Hii Ve I@@ can I Y@@ an Cii I S@@ ôôn Be@@ en Yô N@@ om ka nana hemen sha dooshima yô , kwagh ne a ur@@ ugh kwase u nan u ungwan nan a ishima i môm . Ka ikyav i kpilighyol i ishimawan i nyi yange Yesu tes@@ ee ? Nahan ken masejime yô , lu u a fatyô u kaan ér Aber@@ am due “ y@@ ande I@@ f@@ i [ u U@@ fer@@ ati ] ke@@ era . ” — Yosua 24 : 3 . Ka akav a nyi nahan Gi@@ di@@ on yange zua a mi , man kwagh u za hemen ne una fatyô u b@@ enden a jighjigh u nan wase nena ? F@@ a Kwagh u Ieren i Yehova i V@@ esen La Ka kwaghôron u Yesu u nyi a tese m@@ lu@@ a@@ inja u mimi ? ( M@@ ika 7 : 12 ) Ken m - k@@ ur u masetyô u kwaghôron u profeti ne a lu kuren nyian ne , ka ior mba ken tar môm tseegh ve lu zuan a mtsera ken iji@@ r@@ ôron i Aôndo i s@@ angen a s@@ ange ga ne ga , kpa ka ior mba ken akuraior cii ve lu zuan a mtsera ne ye . M@@ sen una fatyô u pan@@ den ishim@@ any@@ ian . Una nd@@ eren yô a heen iyol sha i@@ us@@ a cica cii . Yehova Ngu K@@ ur@@ an Se sha C@@ i u M@@ yom * Er i lu cii kpa , sha iveren i Yehova yô , Gi@@ di@@ on er tom na , man ke ’ masejime yô , Aôndo yar tom a na sha u waren Mbaiserael sha ikyev i Mbam@@ i@@ di@@ an . — Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 6 : 25 - 27 . Kpa ve hemba un ato , man ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve ne za zan zan za ar ken ag@@ ar a ve a tamen la je kpaa , ka Sam@@ aria man Yerusalem je la . Tsô R@@ ah@@ ab@@ i una war a tsombor na nena ? Ve undu yôugh@@ yô@@ ugh u taregh ne kua iti@@ zan kpaa cii sha er vea civir Yehova yô . Er ve lu a fa mimi sha kwagh u Aôndo man mlu u uumace u ken hemen ga yô , mba ken m@@ tsu@@ m shi ve fa kwagh u vea er jighilii kpaa ga . Kpa ashighe agen yô , yange a nan@@ de or nahan kpa i lu sha u tesen ér nan kuma u a ii nan sha icivir ga ze . Kwaghôron u profeti u Ho@@ sea pase se er ka i lu Aôndo ken ishima nena ? A kaa a d@@ as@@ enda wener , “ m soo mer me lu tswen ; m soo mer mbamaren av ve keren mo zum u m ze m@@ ape ga . ” Yesu ka Un Sh@@ on u Yehova a Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem La ( Mateu ityough 24 man 25 ; Marku ityough 13 ; Luka ityough 21 ) Mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev kpa ôr akaa agen a a lu ikyav ne yô . Aluer u va shin Betel yô , a ngohol we doo doo shi ishima ia taver we , u za hemen u civir Yehova . B@@ ee kera yô , lu mcivir u hông@@ or kua ts@@ wam ngee ker yô . Yehova shi bu@@ m a na ér una mar wan u nomso er un t@@ ende zwa a na nahan kpee , a b@@ unde ga . 15 : ​ 1 , 5 , 6 ) Sha kpôô yô , mcivir u se civir Aôndo ken mzough ne ve Yehova a iwuese . Aluer se nenge ser jighjigh wase u nan hii u v@@ ôron yô , doo u se dondo ikyav i Peteru la . Sha kpôô yô , doo u se nenge ian i se lu a mi i eren msen hen Aôndo la ser ka kwagh u civirigh kpishi , shi se “ k@@ enden ave a wang sha ” vangertiôr ser Ter wase u sha la una ungwa mbamsen asev . — 1 Tim . Kwagh ka a lu nahan yô , ashighe kpishi or u i kende nan ic@@ ôgh@@ ol la nan nyôr ken ij@@ ung@@ wen man m@@ ts@@ wen@@ em , shi alaghga ishima i nyoon nan shin i naan nan ibo je kpaa . Akaa kpishi a a er sha ayange a ase ne , tese ér mbatyomov mba sh@@ aav mba suen tom wase ne , shi mba wasen se u zuan a mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi , mba ‘ i sar ve u zuan a uma u tsôron ’ la . ( Aer . ( Aerenakaa 24 : 15 ) Hen ase iember i vesen i ia lu shighe u k@@ we la u nder tsô shi ugen u gba nd@@ eren shin mbakp@@ enev kohol imôngo a ior vev mba ishima ishima la yôô ! 3 U Ngu Nen@@ gen a Ikyav i T@@ esen É@@ r Aôndo Ngu Hemen We Kpa ? ‘ Ke@@ he nen iti i TER a mo imôngo ; sé kende nen iti Na sha imôngo . ’ A@@ kur@@ aior ka a kegh iyol u nôngon ityav sha er aa lu sha tse@@ ene@@ ke u a yô . Satan man tar na u a hemen ne , kua mbam@@ yen asev mba kighir se kpoghuloo sha u se pav a Yehova yô . Nahan ivaa i Mark hingir nena ? Er mbakur@@ an lu ikyua nahan kpa , ve nenge er ort@@ yom la va bugh h@@ unda dugh mbaapostoli ken ga@@ adi kera shi hide wu@@ he her ga ! ​ — Aer . • Shighe u i lu eren msen ken igbar yô , kanyi i doo u se er@@ ee ? ( b ) Ka mbampin mba nyi se time sha mi sha kwagh u pasen ior mba lamen ijô ig@@ enegh kwaghaôndo ? A kaa ér : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou . . . N@@ ana wa iyol a kegh a kegh u “ tôôn [ kon u m@@ tsaha ] u nan , ” inja na yô nana lumun u yan ican shi ci@@ h@@ in kunya shin lumun ér i to@@ v nan a ican shin i wua nan sha ci u nan ngu Orkristu . Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u̱ tom kwaghpasen ú Yesu man mbaapostoli nav ve er la , ma kaa ér : “ A gba zenden nyôron ken ag@@ ar a tamen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki , lu ôron kwaghaôndo , pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ; mba pue kar uhar lu a Na ityô . ” A@@ kav a se tese sha heen ne na yô , mpin due ér : Mimi je kwagh gba se a Aôndo ? 12 : ​ 9 , 12 , 17 ) Er anmgbianev mba Yesu mban ve lu wan ishima a am@@ een nahan kpa , mba hemen u eren tom u pasen kwagh u hemban cii , u a tsa kpa a hungur a mi ga ne . Se kpa doo u se henen kwagh kpoghuloo shi se gbidyen kwar sha kwagh u se hen la sha er se kav akaa a c@@ imin a ken jijingi la yô . Apostoli Paulu pase ityôkyaa i yange i na ve Yehova nenge doo un u yiman Lo@@ ti sha ikyev i mtim u lu van la yô . Ka a̱ wua or môm yô , mba i w@@ oo ve or la kpa ve mough ve va wua or ken nongo ugen la , maa ve hingir u kôron ayol a ve ihyom shi wu@@ an ayol a ve gbem . Kpa hide hen sha kwagh u a lu mgbegh@@ an se la tsô ú nenge . Iyange igen yô , Samuel lu yaven , maa imo yila un . 15 : 5 . Ka sea tese ser se fa er ior mbagenev ve lu akaa ave kpishi shi ve lu a akaa kposo kposo a ve we ishima u eren yô , se mba dondon ikyav i Paulu la . Yange ker lu mtsera na ga , kpa a ker mtsera u ‘ mbagenev kpishi sha u una war ve ’ yô . — 1 Kor . Or ngeren pasalmi shi za hemen pase kwagh u or@@ perapera nahan wener : “ Nan ngu er kon u i m@@ ô@@ ôr hen u@@ k@@ ung@@ ô@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev , u u um sha shighe u u yô , ika i u kpaa ngi usu ga ; hanma kwagh u nan eren kpaa , nana kure un vough . ” ( a ) Kanyi i ze hemen her@@ egh@@ e , man kanyi yange i er ke ’ inyom i 199@@ 9 laa ? Gbenda u injaa u wan or kwagh yô , ka u wuese nan shi taver nan ishima sha er nana za hemen u eren kwagh u injaa yô . Loho u dedoo u se pasen sha uya uya ne ka u wase se u hiden a iyol ijime , hemban cii yô , shighe u ior ka vea ngohol se saan saan ga yô . Er se z@@ ur@@ um a mkur u tar ne yô , se kpa se mba ken ashighe a ican . N@@ ana kera lu a shighe u eren msen tsung shi henen Mkaanem ma Aôndo shi zan mbamkombo shi pasen loho u dedoo ga . U tesen ikyav yô , ior mbagenev ka ve vihi ishima a vese zum u ka sea za u za pasen ve loho u Bibilo yô . C@@ ar@@ ol@@ ine gema kaa ér : “ Kwase u V@@ ia , mea soo a soo u geman we je kpa mayange me fatyô ga . ” ( Luka 9 : 6@@ 2 ) Se hen nyi ken injakwagh laa ? 3 : 7 ) Ka se l@@ ôô shi se ur , kpa se mba ne m@@ vese ga . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , profeti Yeremia lu ken Yuda , lu yôôn vangertiôr ér mtim u Yerusalem man tar u Yuda mgb@@ ôghom . Shighe u a tim Satan man az@@ ô@@ v a na kua tar u ifer ne mgb@@ ôghom . Kanyi yange i er Davidi shighe u lu a pase akaabo na ga laa ? Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange lôh@@ ô Yuda man Iserael cii ve va er P@@ ase@@ ka u vesen , mba been yô , ve er In@@ i@@ ongo i B@@ re@@ di u I We K@@ wa sha M@@ i Ga la ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar . Kpa er m na or@@ vesen wam u hen iji@@ ir@@ tom takerada u den tom yô , a kaa a mo ér ian due i nan or aka@@ we u vesen , man ka mo je m kom sha ian shon ye . M@@ A KW@@ AG@@ H ngu u a lu ú a inja kpishi je u una na ve ú gema akaa a ou cica cii ú tee sha er ú yam un yôô ? A kaa ér : “ I@@ wer ihi@@ ar ngi karen yô , m lu henen Bibilo a iorov 15 , shi ica i gbe ga yô , mo kpa ior ng@@ e@@ em u henen Bibilo a ve je , mbagenev lu keghen a kegh , er S@@ an@@ dr@@ a nahan . ” Doo u L@@ un I@@ m@@ ôngo a Ve Kpa se fatyô u kaven ma sha mhôônom ma Yehova ma a zu@@ ngu mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime , mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la . Icighan jijingi una gema a na se agee a ngohol kwagh u Yehova a ôron se la shi kaven kwagh shon kpaa . Lu sha jijingi u Yehova i ‘ ver ve ikyav sha ci u iyange i mp@@ aa ’ ye . Davidi yange tese ér m@@ til sha mimi ngu hange hange sha u lun a ishimaverenkeghen nena ? Er nan ve Yesu yange kpe ? 4 : 23 – 5 : 2 ; Luka 6 : 12 - 19 . S@@ ea ôr kwagh u iwasen i ior ve wase mba@@ ats@@ anev a doo ungwan nan nan kpa iniôngon i ior cii ia fatyô u been a ibanave ga . Ka vea pase kwagh hen ya ng@@ ura , vea duen u yemen hen ya ugen yô , gum@@ kwase la a gba ôron un mzeyol na . ( Yes . 35 : 8@@ a ) Mkaanem man tese ér Yehova yange bugh gbenda u Mbayuda vea hide ken tar ve yô , shi tôndo zwa u kuran ve shighe u vea lu hiden la kpaa . la , ityough 5 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . Or@@ hemen ugen ken kwaghaôndo u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi kaa ér mci@@ r u i ci@@ r tom u Mbashiada la ka “ m@@ ze@@ hemen shi ka kwagh u injaa kpaa . ” 1 : 8 ) Yehova yange wa ishima ér ter man ngô cii ve lu imôngo , ve kuran shi ve y@@ esen mbayev vev . ( Anz . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpishi yange ve er shiada sha kwagh u Yehova sha u kpen sha ci u jighjigh ve u nan . Yehova va mase ngeren atindi la sha ikp@@ ande i a@@ wen , ka ikp@@ ande shon je Mose gema ta inya , í hembe avur avur shighe u nenge Mbaiserael lu civir wan@@ b@@ ua u sha z@@ en@@ aria la ye . ( Anzaakaa 14 : 10 ) Kpa Yehova fa asema ase , man kwagh wase gba un ishima kpen kpen je . 5@@ 6 : 7 ) Nyian ne , ka se kohol imôngo ser se sôn Aôndo ken mbamkombo asev . Shi u pinen mbampin sha kwaghfan la una wase se u fan er i hii ve or nan ne jighjigh a ma kwagh yô . • Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u dondon ikyav i Yesu sha u tesen ser se mba ken vegher u hemen u Yehova ? U keren ser se seer fan akaa a he kpa ka kwagh u tu@@ men iyol . Man mfe u se fa “ aka@@ ac@@ imin ” la una na se agee a hendan a imeen i eren aeren a bo , kpa ‘ asema aa tse@@ e se u eren akaa a dedoo . ’ — Tit@@ u 2 : 14 . Kanyi alaghga yange i na ve Mbakristu mbagenev gba ijime shin ve v@@ ôr ken g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh laa ? ( Rom . 13 : 8 ) A shi nan kpa , u nenge a ‘ ats@@ an@@ aior ’ ken tiônnongo wou ‘ a a v@@ aan ér i̱ wase a yô . ’ A@@ dooga tsô Timoteu kpa yange tagher a imba iky@@ aren ne . 7 : 14 – 12 : 30 . Mbahemenev Mba@@ adu@@ av Kpa V@@ e@@ ̱ W@@ aan A@@ ve sha Akaa a P@@ ati@@ i ? ( Nenge 1 Timoteu 5 : 9 , 10 . ) Kwagh u a bende a kwagh ne yô ka m@@ tsegh u tseghan iti i Aôndo man mk@@ ende u k@@ enden a hemen na sha la . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Gba u se kegh a kegh iyol ser Satan kua az@@ ô@@ v a na vea iv tar a akaaôron a ifer , hemban cii je yô ke ’ ashighe a m@@ asen za ku@@ usu ayange a masetyô ne . Er Se Lu A M@@ nenge u Kristu A Nen@@ gen S@@ ha@@ gba u Eren La Pro@@ feti ne yange kav er Aôndo tindi ak@@ um a mbatyomov nav ve va kase gar la kua mba ve hi@@ mb@@ ir un sha utya la kpaa yô . 10@@ 9 : 30 , 31 ; 1@@ 10 : 5 . ( Yobu 14 : 1 ) Nahan mayange je se har asema ase sha akaa a ib@@ ume shin a@@ gbil@@ in@@ akaa a saan ayange a uma wase a a vese ga la ishe ga ! A kpe ka sha ci u ior cii sha u mba ve lu uma yô , ve̱ de kera lu uma sha ci ve ayol a ve ga , kpa i̱ lu sha ci u Un u A kpe sha ci ve shi i nder Un kpaa la . ” la , ityough ki sha 11 . Ka been yô , u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba mk@@ ighir u sha ikyev i mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev za va , mba undun mimi mba ve lu “ or u vendan atindi ” la . 7 : 16 ) Mbat@@ amen mba ve hiden a iyol ijime yô , mba nengen ér ve hemba anmgbianev vev mba ken tiônnongo ga . I mar Tor Davidi ken isholibo shi er akaabo a vesen ken uma na kpishi je . Kwagh u Eli@@ h@@ u lu ôron jighilii yô , lu kaan wener Yobu ver ishima sha iyol na man mba ve kase un la ngee za kar ikyaa inya . Yange Paulu pasen mbam@@ yen mba ini@@ aav mbi nan sha ish@@ ôso la been kera cii yô , maa a kaa ér : “ [ Yesu ] va nyôr shin tar yô , A kaa er : N@@ agh ku s@@ ôngon man ku nan sar U ga , kpa ka iyol je U ser@@ em ye . Jighjigh u Mose na “ u i nengen a Na ga la ” wase un kua Mbaiserael shighe u kwagh tser ve zum u ve due ken tar u Igipiti la . Nahan yô , ka “ Iserael u Aôndo ” a hingir kwagh u Aôndo iyol na shi a lu ikyurior i i lu u@@ men atam a Tartor u Mesiya ye . ( Mat . Iky@@ enge i wanye man gbenda u nan z@@ ô@@ mon iyol la ua wase u u̱ fan mnenge u nan sha kwagh . * Nahan , yange vese er or azende a zende u tsan ken at@@ umbe nahan ga , kpa lu or u lun ken gar hen ijiir i yange yôugh@@ yô@@ ugh man mkpeyol lu kpishi yô . Ka amba a iyua a nan a mk@@ ighir shio ang@@ an nahan a lu suen tom u pasen kwaghaôndo ú Mbashiada mba Yehova ve lu eren hegen ken ityar 2@@ 35 tar sha won cii la ye . Mba Ve Doo Yehova Ishima la Se Kpa ve Doo Se Ishima Nahan lu u mbaapostoli vea fatyô u eren sha tindi ve la ga . Ka ieren i injaa i nyi Yesu kaa ér a fa mbadondon un a mini ? Ior va makeranta ken ityar : 10 Mba@@ aferev Z@@ a Yehova I@@ ve@@ ver Iyol ( b ) Ivur i sha inyom i ken inyom i 200@@ 4 ne ér nyi , man er nan ve i gbe u se er sha kwaghwan u ivur ne i we se laa ? “ I hii u yilan sha iti i TER ” hen shighe ne , kpa lu sha u l@@ ahan a l@@ aha í , lu sha gbenda u mimi ga . A@@ eren a ase a tse la aa fatyô u b@@ enden a imoshima yase , nahan kpa kanyi se fatyô u eren sha u kôôm i ? U henen gbenda u ú kar ve u za hemen u zuan a msaanyol ken ivaa you la ka di tsô er u henen iky@@ e@@ ky@@ e i nahan nahan . Er ura la n@@ ôô kpishi yô , if@@ i u K@@ ish@@ on va iv po@@ o , a shi nan kpa mngerem kua a awambe a u@@ profeti mba Ba@@ al mba i wua la . Hen sha kwagh u anmgbian u kwase ugen u nom na u nan jighjigh ga la yange yem ap@@ en@@ an , undu un a ônov uta@@ an la . I@@ M@@ AN@@ U@@ E@@ L “ Aôndo Ngu a V@@ ese ” Shin er ior mba Yehova ve ye ican tsung sha ci u ityav mbi i nôngon anyom anyom ke ’ vegher ugen u tar shon la môm môm nahan kpaa , mba civir sha gbashima her . Kanyi Se Lu a M@@ i i W@@ asen Se u H@@ endan a A@@ z@@ ô@@ v@@ ô ? Ity@@ esen ve ne tu@@ le tahav mbu Aôndo a lu a mi , mbu hemen sha won cii la . Kpa gba u se ker ser se hide se lu er gumor shin gum@@ kwase nahan ga . ( 1 Samuel 22 : 1 , 5 ; 23 : 9 - 13 , 16 - 18 ) Yehova shi de Mba@@ fil@@ iti ve haa ityav ken tar la , nahan á d@@ an Saulu u z@@ endan un ityô . — 1 Samuel 23 : 27 , 28 . Shi a wa u or palegh kwagh u a lu u bo la geman dondon kwagh u Aôndo a kaa ér ka u dedoo la . Takerada ugen pase inja i mciem ma vough man ér ka u or lun a “ inja i mimi sha ishigh ki Aôndo , inja i mimi ne ka i na or er kwagh sha kwaghfan shi nan palegh hanma inja ifer cii . ” U Iserael man Yuda ma ve er nahan la yô , ve gema ve dondo gbenda u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato , man ka u vea sun@@ da injar i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la kpaa . Yange zough a Re@@ be@@ ka yô , i kar a na i yem ken ya u Be@@ tu@@ el , ter u Re@@ be@@ ka . ( Yobu 25 : 4 – 6 ; Yohane 8 : 44 ) Nenge er mkaanem man yange ma a na Yobu una u@@ le sha wono ? 13 , 14 . ( a ) Mbat@@ im@@ en sha akaa ôr nyi sha kwagh u gbenda u m@@ hi@@ r@@ ini@@ m asev ka ma wase se u ungwan kwaghôron u or laa ? ▪ Er Tom Wou u Pas@@ en I@@ vangeli La Aluer loho u dedoo doo u ishima kpishi yô , mba u pasen ve loho u dedoo la kpa vea nenge a mi . E@@ no@@ ki una pase se er yange un ôr mba@@ vendan Aôndo loho u Yehova sha ishimataver yô . Uma u ve lu a mi la hemba u uumace ve lu a mi la ica je . Ôr Yesaia 5@@ 3 : 6 . 30 Lu Or@@ fankwagh K@@ er u L@@ un a “ Mbam@@ hen Mba Mimi ” Sha ayange a Yesaia la , ikyurior i Yuda nyôr ken zayol u vesen ugen . U@@ r@@ ah@@ e u ke ’ inyom i 30 S.@@ W . la ngu te a ta inya nahan , Yesu kua mbadondon un ve gba gbenda inya yemen ke ’ Yerusalem sha u za ember iniongo i P@@ ase@@ ka . Kanyi i doo u or a er sha u kuran iyol i nan hen ijiir tom@@ o ? Kwagh u ase@@ er@@ aior ne kpishi pasen ér Wan ngu kposo a Ter , shi Ter hemba Wan , shi i gba Wan sha ma kwagh ga la yange doo G@@ reg@@ ory ga . “ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô . ” — M@@ AT@@ E@@ U 5 : 11 . U sha uhar yô , ish@@ ember@@ kwaghôron i “ jighjigh u nan ” la i̱ tese ka akaa a se Mbakristu se ne a jighjigh la cica cii , ka “ i@@ gb@@ anger man ini@@ e@@ mbe man m@@ t@@ av man m@@ ze ” u á je la . “ Sha ci u jighjigh a lu ga , dooshima kpaa ga , shin u fan Aôndo ken tar ne kpaa ga yô . ” Kpa shighe va kuma u una mough t@@ w@@ ev ken tar la . Yange i n@@ aha ve tar shi i s@@ ende ve ityough kpaa , ikpelaior i̱ tor@@ on asema c@@ in@@ ge sha a ve shi i̱ gb@@ ide ve kpaa . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ke ’ Z@@ wa Grika i̱ i gem ér “ civir ” la ngi a ikyav i “ kwagh u taver ishe ” shin u “ wan ishe kwagh ” la ker . Aluer se time sha avur agen a a kase ivur ne la yô , se seer fan kwagh u ityav mbi yange gba u Paulu una nôngo a mbam@@ yen nav la . — Ôr Mbaromanu 7 : 21 - 25 . Nenge ase er Daniel una soo u fan mkur u akaaôron a profeti a yange nger la yô ! Kpa kwagh u vesen yô , ka un ne : de gbe uwer u eren Aôndo tom ga ! Se cii se yina , nahan zum u mbananjighjigh a vese ve er kwagh u vihin se yô , doo u se zung@@ we ve mhôônom se de ve kwaghbo ve er Yesu kpa eren nahan gaa ? I@@ ca i gbe ga yô , ve nenge a Yesu lu zenden sha mnger . W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo aluer kwagh á nzughul orgen a orgen yô , er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . Kwagh u Ú Er Ve Ú Z@@ a Iky@@ ura Yô Ka nyi i doo u se hemba veren ishima sha mi zum u se lu wasen mba ve lu tagher a mbamtaver laa ? Hanma orumace yô ngu a gbenda kposo u nan v@@ aan ku u or u doon nan ishima yô . A lu di nyi laa ? ( Yohane 3 : 34 ) Akaa a Yesu yange ôr shi er la cii tese wang ér ka un lu Mesiya u una yima uumace sha ikyev i isholibo man akaa a vihin aa i̱ ve a mi la ye . Gadia kape Ter A kaa se je ne , er : M ver U M@@ er , lu iwanger i atô@@ at@@ yev , sha u U za a myom zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je yô . ” ( Aer . Yehova yange er nena sha isholibo i Davidi man M@@ an@@ ase laa , man lu sha ci nyi ? M@@ cie u cian Aôndo yange wase Kwa@@ se@@ kristu ugen u tsuan kwagh u vough nena ? “ Se kera mem u eren msen man shi u zamber sha ci wen ga , ser , . . . ne@@ ̱ zende zende u u kom Ter , ne@@ ̱ doon Un ken akaa cii , ne@@ ̱ u@@ men atam ken hanma tom u dedoo . ” — MB@@ A@@ K@@ O@@ L@@ O@@ S@@ E 1 : 9 , 10 . U yan ikyar a ve shi zan mbamkombo mba tiônnongo n@@ du@@ u@@ lu@@ u la una wase u u umbur kwaghfan u atindi a Yehova a perapera la hanma shighe shi una taver we ishima u dondon atindi shon . ( Aerenakaa 28 : 17 , 24 , 25 ) Nenge er yange ishima ia vihi Paulu a ve tsung sha er ve ban a iwuese sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Yehova la sha wono ! ( Yobu 14 : 13 - 15 ; Yesaia 25 : 8 ; Daniel 12 : 13 ) Sha jighilii yô , uityendezwa kpishi mba i er ke ’ Ruamabera u ke ’ Z@@ wa Heberu í ter kwagh u m@@ war la yange lu akaaôron a profeti a tesen myom u vesen u una va la — myom shon u una va a uma u tsôron la . Nahan cii kpa zum u Yesu lu ôron kwagh u sha ayange a Noa yô , a ter pi@@ la man kwaghaôndo u aiegh man iji@@ mba i ior eren la ga shin er akaa ne lu asorabo a vesen nahan kpaa . ( 1 Yohane 2 : 1 ) Er nan ve Yohane kaa wener Yesu ngu “ Or@@ wasen ” se , hemban cii yô , shighe u se er “ isholibo ” ? I@@ kp@@ ela i Mbakristu i hemban ng@@ een cii i gbe sha kwagh u iji@@ mba i eren ga . K@@ wa ne kpa , anmgbian la vea kwase na yange ve na kwase la mbam@@ lumun ken Bibilo . ( a ) Satan nôngon wener una yange se bem nena ? U vande eren msen wer Yehova a na u jijingi na , sha er una wase u u er sha akaa a u hen ken Mkaanem nam la yô . Gba u mba hen tsombor kpa vea n@@ orom ikyaa ga . Nahan i ôr ve ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Iserael hii sha ayange a uter vev la je shi i ta ve icin ér Yehova una ‘ tsu@@ we s@@ an@@ ker na ’ una wua ve . ( Ôr 1 Yohane 4 : 20 . ) M@@ ze@@ hemen u Jo@@ el ken Jijingi I@@ ember@@ yolough i tar ne u eren kpishi zua sha atindiakaa a Aôndo ga . ” U seer yô , Mbakristu tagher a mbamzeyol mba vesen mba m@@ kpe@@ yol@@ ga shin mbamzeyol mba hen tsombor mba g@@ anden ikyaa inya . Ikyav i tesen yô , yange m de u civir uter mbat@@ sev mba ve kpe ve kar kera la , shin er yange kwagh ne na mba hen tsombor wam mough u hendan a mo nahan je kpaa . Aluer se dondo ikyav i Paulu la yô , se gba a@@ yem a uma u tsôron ne se kure vough . ( Heb . Yehova na mbahemenev “ tahav ” sha a vese , shi a soo ér se naan ve icivir . Yesu yange wuese tiônnongo u ken S@@ em@@ ur@@ na kpishi ; kpa gema kaa a mbagenev kpishi ken tiônnongo u ken S@@ ar@@ dis@@ u la ér : “ M fa aeren a ou , u ngu a iti i i kaan er u ngu uma , kpa u gema u ngu kpen@@ egh je . ” — Mpase 2 : 8 – 11 ; 3 : 1 . Ter gbenda môm u se fatyô u eren kwagh sha mimi er Yehova nahan yô . Ngeren u sha uhar la tese kwagh u se er ve se palegh akaa a tagher iliam i hen atô u mbamaren a mbayev la yô . Nahan cii kpa , gba hange hange u vea za M - umbur ne , sha ci u m@@ ve ve la tese ér nagh ku Yesu kura gba ve kwagh tsung . Orkristu u nan soo kwase u nan er iyol i nan nahan yô , nana hemen kwase u nan sha gbenda u kundu kundu man u tesen ér nan ngu a ikyo i wan . Kwagh ne zua vough sha kwagh u takerada u i vande t@@ eren sha heen ne , u er sha kwagh u i nger ken Yesaia 4@@ 9 : 15 la . Takerada la kaa ér : “ Kwagh ne ka môm ken igbenda i hemban doon cii , shin ka gbenda u hemban doon cii , u Yehova a tese dooshima na hen a vese ken Iky@@ uryan i T@@ se la yô . ” U nenge a kwagh u taver we sha kwagh nee ? Yange i er K@@ ar@@ l batisema ken inyom i 19@@ 18 la , man akaa a sa@@ gher iyol a yange i ôr sha mkohol u Mbah@@ enen Bibilo ken inyom i 19@@ 22 la mough isharen i m@@ doom ma tom u kwaghpasen ken a na sha ayange a uma na cii . M@@ civir u ve civir tu@@ ta la tese ér vea fatyô u eren ny@@ it@@ yo@@ kwagh cii sha ci u tar ve . Se er nan ve se lu a ieren i mimi , man se za hemen u lun a i nena ? 3 : 27 ; 1 T@@ es . Iyange igen se lu a tom u eren sha uwer , kpa kper@@ nan se kera lu a tom ga . Kwagh ne ka di ‘ ma kwaghaôndo ’ tsô ga . P@@ ase kwagh u injaa u ken jijingi , u ú zough a mi ken Bibilo you i ôron yô . Sha nahan yô , Davidi lu kaan ér or u wan mbagenev ikyo la nana lu uma sha ivande , zan zan nana ts@@ ôr ga . ( Yohane 3 : 16 ) Gb@@ id@@ ye ase kwar nenge ke ’ tsombor u uumace yôô . 29 M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne Yesu yange sôn Ter na akaa a hange hange atar a aa wase mbahenen nav vea za iky@@ ura ken tom u waren uma ne yô . Or@@ gen ken mba i wu@@ he ve la lu or u yange dondo ken p@@ es@@ id@@ en u tar la yô . Maa a ôr kwaghôron u yange Yesu ôr ter ku man mnder u shin mbakp@@ enev , ape i nger nahan la , ér : “ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo [ i Yesu ] , vea due kpaa ” yô . De gbe geman gbenda u i lu eren kwagh la tsô wer sar u u kwagh a gema ga , kpa ka mbamgbe mba tiônnongo shin kwagh u nongo u Yehova u tese la ka a na ve i gba u a gema eren kwagh gbenda ugen kposo ye . Bibilo kaa ér : “ Mba ve suur sha a Na cii saan ve iyol ! ” — Pasalmi 2 : 12 . Kristu ngu hemen Tartor u Aôndo hen “ atô u mbaihyomov ” nav , nahan ngu suen tom u mba ve lu sha ikyev na shin tar ne ve lu eren la . Ior mba hen haregh la nenge ér tsombor ne cii nyôr ihy@@ un@@ dugh . ( Cii man Shighe u Yesu ) la ye . ( Yeremia 1 : 1 , 2 ) Loho u yange pase ken anyom 18 a Yo@@ shia mase hemen la p@@ on aeren a ifer a Yuda , shi u wase ior fa ijir i Yehova una ôr Yuda la kpaa . Aluer u ngu ôron akaa a sa@@ gher iyol ang@@ an nahan yô , aa mgbegha u nahan we kpa u kaa wer , ‘ Mo kpa ka uma u m soo mer me lu je la ! ’ Aluer se mba zungwen mbagenev mhôônom yô , a hemba saan se iyol shi a kpe se iyol kpaa . — Mateu 5 : 7 . 10 : 17 - 19 ) Yange gba u ior mba Aôndo tsua ve la vea lumun u@@ shir@@ mbaiorov mba ve lu ken atô ve , mba ve soo u kuran atindi a vesen a Mose na ve la cii . Bibilo ôr er yange er iyua kpishi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la sha u wasen mbahenen mba he@@ v yô . Nahan se seer fan kwagh u paradi@@ so ne , shi se seer fan averen a se zua a mi la kpaa . Alaghga tsô , N@@ ab@@ on@@ id@@ u , Tor u Bab@@ ilon yange hemba E@@ dom ityav ken atô u derianyom u sha at@@ ar@@ atar C.S.@@ Y . la . Peteru yôô wener i nder Yesu shin ku U gbidyen kwar sha ikyav i Yesu la una seer taver se ishima nena ? ‘ Ka We tseegh U lu U@@ hemban@@ sha sha tar cii ye . ’ — Ps . ▪ ‘ M@@ ishe u hanma inja i kwaghbo cii yô , ka inyaregh ki s@@ aren . ’ — 1 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 6 : 10 . Yehova una fatyô u lun I@@ j@@ ende yase i ishima ishima . Ka or u Yosua man K@@ al@@ e@@ bu kpa yange ve ver ishima sha a na sha ayange a Mose la . Lu@@ un er wain la yange a lu di z@@ ar u atam a iky@@ on tsô yô , il@@ y@@ ahan ve la yange ma í kôr iky@@ ôh@@ ô ga . Yehova tôvon asema a ase sha er una zua a kwagh u dedoo ken a vese yô . Nahan Yehova yima A@@ ha@@ shi sha er una kura tsombor u “ Wan@@ tor u B@@ em ” una due ker la yô . — Yesaia 9 : 6 . M@@ ase zan an@@ ikyav war ng@@ un u̱ tesen ér kwaghôron u profeti ne ngu iv@@ in ainge je kpa ? Kwagh@@ ngeren kpa una fatyô u wasen we u pasen ij@@ ung@@ wen you M ôr kwaghôron u profeti la kwa kimbir kimbir . A@@ K@@ A@@ A AT@@ A@@ AN A A@@ A W@@ A@@ S@@ E Ú Ú Z@@ A I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ A YÔ Ka been kera yô , Yehova maa haa M@@ iri@@ am im@@ ande iyol sha an@@ shighe kpuaa . — N@@ um@@ er@@ i 12 : 4 - 7 , 10 ( b ) Yehova tesen dooshima man mhôônom ma zungwen he ’ mba@@ asorabo nena ? Ng@@ ôm yange wa k@@ oti u wu@@ he@@ e ken imb@@ y@@ u@@ lu@@ gh la . U nenge wer doo u ú tôô shighe u ôr ung@@ eren mban ga z@@ ee ? Ken nyityô mlu u se lu ker cii dooshima ngu a mgbegha se u wasen Mbakristu mba ve civir a vese imôngo mba ve lu ken ican la . A tese se ér , gbenda ú se eren kwagh a mbagenev la ngu b@@ enden a mlu wase vea Yehova . ( 1 Yoh . K@@ ate@@ ki@@ sema u Mbaf@@ ada , M@@ gem u 199@@ 4 la , kaa sha peeji 2@@ 70 ér , “ ityesen i C@@ ôô@@ ci lumun gbar gbar ér ig@@ y@@ am@@ usu ngi man ka ijiir i tsôron . Aluer i mee u sha igbenda i í ter sha heen ne nahan , u er nena ? Aluer se mba ken ij@@ ough@@ ave a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la ken mcivir u Yehova u i ser hanma kwagh i ver vough vough la yô se zua a averen ngô@@ gh . — Mateu 24 : 45 . Nahan kpa , Yehova yange gba se a tahav mbu eren kwagh ne ayol a ase ga , hemban je yô , er se lu ken mlu u vough ga ne . ( Mpa . 20 : 5 , 6 ) Se fatyô u ôron kwagh u mba a va nder ve shin tar la sha imba gbenda ne ga , sha ci u “ mba ve lu perapera ga ” kpa a va nder ve shin tar . ( Aer . Mbat@@ aver ityough mba ve vende u geman ishima , ve n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr u eren akaabo la di a er a ve nena ? Zum u i shighe Kristu mkurem ken inyom i 29 shi i ver un Zege@@ pristi la , i tim tempel u ken jijingi . Se seer zuan a iwanger sha kwagh ne , er sé lu nengen sha atô@@ akaa agen kpaa ken kwaghôron u profeti u M@@ ika ne nahan . Ken ityough 10 ki washika u Paulu la , a pase ér Tindi lu di “ m@@ ure u akaa a doon a a lu van la ” tsô , shi a tese m@@ lu@@ a@@ inja u nagh ku ip@@ aan ku Kristu kura wang . Ma mzough u orumace môm kpa taver kuma u una yima uumace ga . Ma kwagh ugen môm u a bende a ityom i Mbashiada mba Yehova ken tar u S@@ we@@ den u i yer un ken igbar shi ior ve wuese imba ne nahan ngu a̱ lu ga . 4 : 8 - 10 ) Sha mimi yô , Yesu yange fa ér Satan una t@@ ôn@@ do@@ zwa u nan se nyi je kpa , u g@@ ur@@ en inya civir un la ka ak@@ ombo a civir . ( Luka 10 : 25 – 37 ) Takerada u Bibilo Tese la ngu a an@@ zaakaa kpishi a taver ga , a u fatyô u ôron or u ú henen Bibilo a nan la sha er u wase nan nana dondo kwaghwan u Ruamabera yô . 14 : 31 - 34 . Se fatyô henen nyi sha gbenda u Yesu eren kwagh a kasev laa ? A@@ hegen , mlu u hanma kwagh hemba doon cii . ( b ) Ivur i sha inyom i 200@@ 8 la kaa ér nyi ? Shi a tese ér tempel u vesen u Yehova la lu u “ hemban vesen man u hemban lun vough ” a “ u i er un sha ave a ior ” la . ( Heb . 7 : 26 - 28 ; 8 : 7 - 10 ; 9 : 11 , 12 ) Paulu tôô ikyav i Iyange i Me@@ men i ken Tindi u Mose la pase er Mbakristu vea fatyô u nyôron ken iyange i m@@ mem i Yehova yô . 10 : 6 ; 15 : 24 ; Luka 19 : 10 ) Sha ityôkyaa ne yô , Yesu pasen kwagh u Tartor u Aôndo kpoghuloo . Sha u eren sha imo i Yesu yô , Mbashiada mba Yehova sha tar cii vea lu kohol imôngo hen ai@@ k@@ ighe u iyange i T@@ om@@ atar , A@@ ip@@ or 16 , 200@@ 3 ne , sha u umbur ku u Yesu . I@@ ca ia gba ga tsô , “ A@@ shi@@ ria ” u sha shighe wase ne una ta num sha ior mba Yehova , mba ve lu inja er mba a or@@ jime ga ne , sha u timen ve kera gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . A kaa ér : “ Ka u sé su@@ gh Aôndo sha ci wen gbem , ne anmgbianev mba ne doo Ter ishima gadia Aôndo tsu@@ wa ne sha . . . u zan ken myom sha m@@ tsegh u sha Jijingi man sha u nan kwagh u mimi la jighjigh . ” — 2 T@@ es . Ken anyom a yange dondo la cii , i pu@@ usu ôron kwagh u Bibilo i henen la n@@ du@@ ur n@@ du@@ ur . Iky@@ aior udubu imôngo sha tar cii mba ve tee tom u pasen kwagh sha hanma shighe la tese ieren i dedoo ne sha gbenda u vough . ( a ) M@@ n@@ è@@ n@@ ge u se lu nôngon ser se lu a iyol kôron tsaha ne wa nyi man nyi igen nahan kpa k@@ ere ? Se kpaa kape i lu je la , se fa dedoo ser jighjigh wase u se lu a mi ken igbenda i pasen kwagh i i kar í la una er tom tsembelee . Sha mimi yô , alaghga ashighe agen nana er tom la nana kure vough er u soo la ga . U tesen ikyav yô , takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u i yer ér The Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kaa ér : “ Inja i tartor u Aôndo yô . . . ka gbenda u Aôndo a hemen asema a ase la . ” Aôndo tindi ort@@ yom ér a za taver Eliya ishima . Ka ki wase or u fan vegher u nan lu her yô , shi nan fa vegher u tar u nan lu zan la u lu kpaa . • Mimi hingir kwagh jim jim sha ikyev i Yesu Kristu nena ? Sha ayange a i ngeren Bibilo la , zwa su@@ sen lu ikyav i tesen ér or nan ngu ijende you , shi lu ikyav i ieren i mimi kpaa . Yehova hemen se nyian nena ? ( Mateu 19 : 21 ; Mbaheberu 5 : 14 ; Yakobu 1 : 4 , 25 ) Alaghga ú fa e̱r Orshiada u Yehova u nan er batisema di tseegh tsô maa ng@@ u@@ la tese ér nan hingir Orkristu u vesen za k@@ on@@ don je ve ga yô . ( 1 Mbakorinte 2 : 1 , 2 ) Paulu yange ker u tesen mba ungwan a na fa ge@@ ge na ga . Kwagh ne ngu nahan ka sha ci u , sha jighilii yô , ve har jighjigh ve u nan la sha Bibilo ga . Paulu yange za hen mbatamen mbara cii ve ve hingir mbananjighjigh y@@ ee ? A wa ve kwagh ér : ‘ Ver ishima , nenge nen sha akaa a a lu ts@@ eren ne yô . ’ Yange se hide ken tar wase , ken Au@@ str@@ al@@ ia , u za nengen a ng@@ ôm ken inyom 19@@ 6@@ 3 la . ( 2 Utor 18 : 36 ; 19 : 1 , 2 ) H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange er kwagh sha inja vough . Bibilo kaa ér A@@ ku@@ la vea kwase na P@@ ri@@ shi@@ la yange ve ‘ ver mon ve sha ci u uma u Paulu . ’ ( Aer . 18 : 2 ; Rom . U eren akaa a injaa man a nan se mk@@ om , er u zan mbamkombo man u pasen kwagh la ka ieren i dedoo . Yange or@@ pasalmi Davidi wuese Aôndo sha akaa Na a vesen a a er la . Yehova Hemen Se Nen@@ a ? N@@ om u dooshima a kor no@@ mbor u nan yô , nan pon@@ on mbam@@ yen mba kwase u nan ken igbar ga shin nan lamen sha a nan dang dang kpaa ga . Ka nahan ve apostoli Paulu nger ér : “ Kwagh ugen u i veren ishima sha mi hen mbak@@ ar@@ en@@ kwar yô , ka u ve̱ lu ior mba jighjigh ” ye . Ka i taver ior mbagenev mba se henen Bibilo a ve la kpishi u lumun ér Yehova ngu a non@@ go@@ ior môm tseegh shin tar . Yesu gema kaa a ve er : . . . ( Mateu 6 : 9 - 13 ) U tesen ikyav yô , se fatyô u pinen ayol a ase ser , kanyi se ver ishima ser se er sha u se wase i̱ er ishima i Yehova shin t@@ ara ? Mba@@ apostoli yange ve fa kwaghôron u profeti u sha kwagh u ikyuryan i he , u i nger ken Yeremia 31 : 31 - 33 la . Kanyi ia wase se se hingir ior mba “ wan u@@ icighan@@ mbaakaav ikyo ga ” ga ? Nan kpaa , doo u nana pu@@ u kasev Mbakristu mbagenev mba imoshima ve i lumun ér ve er h@@ we la ga . Kape i nger sha ityough ki pi@@ pa i̱ tôôn abaver je la . Pasalmi 37 : 29 kaa ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” U wasem u hemban lun nom man ter u dedoo . M fa er Bibilo i lu takerada u dedoo yô , kpa mayange m hen mer ka takerada u hi@@ st@@ er@@ i ga . A kaa ér : “ Aluer ne@@ a lu ken kwaghôron Wam zan zan yô , ne mba mbahenen A@@ v mimi je . ” — Yoh . 8 : 31 . ( Yohane 11 : 35 ) Nahan u or zungwen shighe u or u doon nan ishima nan saa ku la ka kwagh u sha gba@@ aôndo . ( Yohane 17 : 3 ) Kwagh ne yange maa jighjigh u nan wase shi ur@@ ugh se se gema ishima shi se tese ij@@ ung@@ wen i mimi sha if@@ er@@ kwagh i yange se er tsuaa la . Tom u yange ve hi@@ r@@ a er hen shighe la la ú vese , kpa tom shi her ngee . Se@@ te@@ mba 15 , 200@@ 9 15 : 4 ) A er nahan sha ci u una taver ishimaverenkeghen i se lu a mi ser ica ia gba ga tsô Tartor na ua tim u@@ gomoti mba uumace kera la . — D@@ an . ● “ M na jighjigh mer ka Yesu tseegh a lu wan u Aôndo ye , ngu orumace kpôô kpôô shi ngu Aôndo kpaa . ” Paulu yange na Marku ibo ga@@ egh anyom a karen ken ijime laa ? A hemba agee sha won cii . ( Lev@@ iti@@ ku 1 : 2 - 4 , 10 , 14 ; 22 : 19 - 25 ) Yange i waan k@@ w@@ á sha naagh ku sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia la ga , sha ci u k@@ w@@ á ka ikyav i mh@@ ông@@ or ; shi yange i waan iy@@ ó@@ ugh sha mi kpaa ga , inja na yô alaghga ka m@@ z@@ er@@ am ma at@@ am@@ ai@@ ky@@ on a aa na kwagh una lu inja er i wa k@@ w@@ á sha mi nahan je la . M@@ pin ne ter akaa ahar a hange hange a i gbe u saa or a er keng ve nana na iyol i nan ér i er nan batisema yô , akaa shon yô ka m@@ ge@@ m@@ shima man iyol@@ tseghan . Shighe u i lu ôron Yesu ijir la , i ci@@ r un sa@@ mbe ken ishi . Er ortamen ne nenge anmgbianev mba ve sember eren ivese ne due te@@ mbe , lu v@@ in@@ en am@@ ar hen iniongo i iv@@ es@@ egh ve yô , a pine iyol na ér : ‘ I@@ vese ne ia tsa gbem kpa ? Ken inyom i 32 la , kwase ugen u ken K@@ an@@ aan za hen Yesu Kristu shighe u lu ken tar u Shi@@ don la . 12 : 9 ) Jijingi u taregh ngu a tahav kpishi , nahan se fatyô u palegh un ga . Aluer mbamaren dondo kwaghwan ne yô , a hemba lun mbayev z@@ ange u ‘ ungwan imo i mbamaren vev ’ shi ‘ civir ter ve man ngô ve ’ kpaa . Gadia or u anmgbian u nan , u nan nenge a nan la , a doo nan ishima ga yô , Aôndo u nan nengen a Na ga la , A fatyô u doon nan ishima ga . ” Ka ieren i tesen ér or ngu a imba dooshima la ye , ka mk@@ ende u ken ishima tsô ga . Paulu yange er akaa a vihin man a doon cii . Kanyi se pasen i@@ or@@ o ? K@@ on ka ua vese ua t@@ av sha tsung nahan i doo kenger kpen kpen , hemban je yô , shighe u am@@ ishe a u a ze shin inya kpishi yô . Hanma Ity@@ um@@ ugh K@@ i I V@@ ar Sha C@@ i U V@@ ih@@ in Ne Iyol Cii Iky@@ ôr I@@ a L@@ agh K@@ i Ga I nger kwagh u yange ôr la vighe vighe ken Aerenakaa ityough 7 man kwagh la tese isharen i a lu a mi tsung sha mpase u awashima u Aôndo u i lu pasen kure kure la . S@@ w@@ ing@@ le man D . Ka unô Kristu a lu yaren tom a ve nyian u hemen tiônnongo n@@ aa , man doo u se nengen Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban nena ? I@@ ti I I Lu Shin P@@ ev ( Tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land ) , 1 / 15 12 , 13 . ( a ) Yesu yange tese gbashima ken tom u pasen kwagh nena , man lu nyi i mgbegha un@@ u ? Mbakristu cii fa ér ka kwagh u una er je la , sha ci u “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo , ” Satan . ( 1 Yoh . Mbahemenev mba kwaghaôndo mba ken Iserael yange ve zua zwa vea Mbar@@ o@@ ma sha Yesu , shi ior kpishi ken tar u Iserael kpa venda un . D@@ ugh Mb@@ al@@ ev@@ i sha yô , ka an kpa nan de er Yehova a lu kwar u nana , man lu sha ci u nyi ? ( b ) Ka nyi se umbur ve ia wase se se palegh gb@@ ev mbu nôngon ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? ( 1 Peteru 3 : 15 ) I lu nahan í na ú kwaghôron ér u̱ va ôr sha itinekwagh i ú hen wer ú fa dedoo , kpa ú gbe ashe ker yô , ú mase kaven wer akaa a he agen nga a i lu u ú time sha á yôô ? Ka ve tese iwuese ve nena ? Er mba ve lumun loho u dedoo mbagenev ve lu a ishima i dedoo shi ve ze hemen ken jijingi nahan kpa , kwagh u vea fatyô u eren ken tom u yôôn loho u dedoo ne ngu kwagh môm ga . Anmgbianev mban mbagenev mba wasen tom u gb@@ anger a iy@@ agh ki hen W@@ all@@ k@@ ill la . Mbagenev kpishi di i na ve ian i civirigh i wasen u maan af@@ ishi a shin it@@ ine a hen W@@ ar@@ wic@@ k la . ( Ôr Daniel 2 : 34 , 35 . ) 6 , 7 . ( a ) Er nan ve se fatyô u kaan ser ityakerada i i gber sha ci u ior umiliôn imôngo la ka ikyav i tesen ér Aôndo ngu kuran we sha ci u ú doo un ishima ? Ior kpishi lu a ‘ a@@ you a teman ker sha shighe u wu@@ he@@ gh ’ kua ‘ a@@ you a teman ker shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough ’ kpaa , man i maa a@@ you ne lu sha ak@@ am a iny@@ aagh ga , kpa lu sha “ a@@ wen a ku@@ an ” a taver ishe tsung je i maa á ye . 15 : 16 - 21 ) Heela tseegh ga , im@@ anger na yô , ishima hemba zan Saulu iyol sha kunya u una ya hen ishigh ki iorov la , kera lu sha u eren kwagh u Aôndo a soo la ga . ( 1 S@@ am . M@@ doo u uumace ve doo Yehova ishima la ngu er dooshima u mbamaren sha wan ve nahan . Doo u kwagh ne una za u iyol@@ o ? Mbashiada mba Yehova yange ve yar tom a ah@@ wa 1@@ ,@@ 1@@ 7@@ 1@@ ,@@ 2@@ 7@@ 0@@ ,@@ 4@@ 25 sha u keren ior mba vea ôr ve kwagh u loho u dedoo yô . Yange i er tom a re@@ di@@ o u aren a ior kpishi sha ajiir a mbap@@ asenkwagh u Tartor vese iyenge ga la , er up@@ ip@@ amba@@ abaver nahan . Nyian ne , Aôndo ngu wan mba i shigh ve mkurem la ago iyol u yemen sha , mba ve lu iyôngo igen la di ngu wan ve ago iyol u va lun uma ken Paradi@@ so shin tar . Se E@@ mber Nen sha Ishim@@ a@@ verenkeghen Y@@ ase La Ka m zua a iember man mk@@ om kpishi sha u wasen anmgbianev ! ” U môm ken ve pine un ér , “ U fa iti i Aôndo kpa ? ” Se fa ser Yehova tôndo zwa ér una kura se asange asange sha akaa a vihin se iyol hanma shighe ga . U lamen a mbagenev sha ici@@ h@@ i la tesen ér kwagh u se lu ôron la ka u mimi ga . Shin alaghga ityom igen ia kange sha a we je a sh@@ ile ú iyol . Sha nahan yô , se fatyô u kaan ser , inja i ish@@ ember@@ ti ne wa mba ve hendan kwagh a Kristu , shi ve veren ayol a ve ér ve mba Kristu shin ve kaan sha aie ér ve tile sha ityough nagh la cii ker . Sha hiihii la , Yehova yange wa ishima ér uumace cii ve lu tsombor môm , shi ve lu a gomoti môm , ka gomoti na je la . Mayange de lumun wer akaa a Tar ne , er it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough man u@@ vi@@ di@@ o man tele@@ v@@ ishen man ityakerada man azende man ati@@ ca kua mba ve s@@ enge ér mba a mfe kpishi la ve kôôm we ga . — K@@ ol . “ Shi@@ r@@ or A̱ Doo Ne Ishima ” Shi a kaa ér : “ ka ken ishima man afer@@ akaa a henen kua i@@ w@@ oo - or man idya man i@@ iv man mbam@@ pase mba sha aie man ity@@ uh@@ wan@@ ev ve dugh ye . ” ( Mat . ( Pasalmi 119 : 1 ) U kaan ér gbenda wase ngu vough la , tese ér se mba mba@@ asorabo ga ze , kpa tese ér ka se nôngo sha afatyô wase cii ser se er ishima i Yehova Aôndo . 2 : ​ 19 - 22 ) Ior mba se ter heen ne cii yange ve ya ikyar ayol a ve taveraa sha ci u ityôkyaa i vesen i môm : Hanma ve yô , Yehova doo nan ishima sha mimi . A@@ dooga tsô a nenge ér u yan nagh ku shon la a doo Yehova ga , shin er isholibo i N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u er la lu ibo i mba ve shi uma la jighilii ga nahan kpaa . — L@@ ev . Kpa er O@@ bed a nenge nahan , ka i lu ican kpishi u eren kwagh ne . 22 , 23 . I na P@@ a@@ olo tom u nengen sha kwagh u atindi@@ gh , mo di i nam tom hen Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha M@@ ag@@ az@@ in . Yehova una yar tom a Icighan jijingi na ken tar u he la nena ? Zum u ka vea er kwagh u shin iyol cuku maa ve yem nan iyol ve ibo je . U tesen ikyav yô , shighe u L@@ as@@ ar@@ u kpe la , Yesu kaa ér ngu yaven a y@@ av . — Yohane 11 : 11 - 14 . Sha kpôô yô , mbamaren mba lun a dooshima mba nenge u fan tsaha u ú hembe doon sha ci u ônov vev yô . Yô se wuese nen ih@@ ye@@ mban@@ ti na gbem sha won ! Nahan yô , kwagh u i nger ken Mpase 7 : 4 kua akaa agen a i er sha kwagh ne ken ajiir agen a ken Bibilo kpaa tese ér n@@ amba u 14@@ 4,000 ne ka n@@ amba u kpôô kpôô . M@@ P@@ I@@ N : Er nan ve yange gba u Yesu una ya ican shi una kpe ? Jigh@@ ilii yô , mlu ve u kôôsôô ne na dooshima u hen atô ve la seer taver . Lu oo tseegh ta@@ an ve shin wu@@ he kôron ve ga , kpa i gba u vea kura ilev vev sha u iny@@ am@@ ky@@ ume shin orumace a de ker i ga yô . • Ka an nan lu ‘ kwase u a lu Yes@@ e@@ bel laa , ’ man er nan ve kasev mba civir Aôndo ve dondon ieren na ga ? Ka hur@@ or wam u jim jim shi a doom ishima kpishi . ” 3 : 10 ) Heela tseegh ga , una na u icighan jijingi na mgbegh@@ aa sha u wasen we hen shighe u ú yen tahav yô . Wan@@ kwase u doon ashe ugen , u i yilan un ér wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am , ken tar u Iserael u tsuaa la yange soo ér mbagenev ve kighir un una hingir môm ken ikp@@ el@@ au@@ kase i Tor Solomon yange lu a mi la ga . Yehova wase ve u fan er ityôkyaa i vesen i i k@@ ough hanma or cii ker la i zough sha kwagh u ian i Yehova a lu a mi i hemen sha won cii la yô . M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor , 8 / 15 Aluer or u zungwen la nan soo u lamen sha kwagh u ku u u er nan la yô , kegh atô a nan zu@@ lee shi wa ishima a nan kpaa . U tesen ikyav yô , sha an@@ shighe ugen la Yesu pase kwase Sam@@ aria kwagh hen kpe u ij@@ ôr i Yakob , ikyua a gar u Shi@@ kar . Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar ne , hemen u uumace va ior a atsan kposo kposo . “ Ruamabera u Y@@ a@@ sh@@ ar ” man “ Ruamabera u Ity@@ av mbi TER , ” 3 /@@ ⁠ 15 Yange lum inja ér ter tema a wan na sha ga@@ mbe , ngu tan un kwagh@@ al@@ ôm , wan la di ngu ungwan nahan . ” Y@@ ER@@ U@@ SA@@ L@@ E@@ M GB@@ A U@@ S@@ U Ish@@ ember i ken zwa Heberu i i gem ér “ mhôônom ” ne ngi ôron kwagh u eren kwagh kundu kundu man sha mh@@ ôôn a or u nan lu a or u wasen nan ga shin kwagh a hembe nan yô . Na Yehova I@@ civir Sha U Eren Kwagh Sha I@@ civir I@@ veren i Aôndo ka di m@@ doo u i doo un a vese la tseegh tsô ga , iveren shon kua ib@@ um@@ un i a bu@@ m ér una na se akaa a kwagh a gbe se a mi la kpaa . Er Mose lu a mfe u kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ga nahan kpa , lu nyi i wase un ve ôr akaa a i ter sha he@@ en@@ ee ? • — ken tom wase u pasen kwagh@@ a ? Mayange je se tôô ser se gande u eren akaa a kiriki shin se mba u@@ zege@@ mbaiorov je se gande u eren akaa a cuku cuku ga . V@@ e@@ gher u sha uhar la ka i@@ ember@@ yolough i i lu a akaa a Mkaanem ma Aôndo ma vende jighilii ga yô . Shi a za hemen ér : “ Lu@@ un nen ken dooshima u Aôndo . ” — Yuda 17 - 21 . I lu je mba a vande du@@ ghun imba kwagh ne shi inya ken tar u P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina ga . I@@ ti i Yehova la ka icighan@@ ti , sha ci u Aôndo u i yer un sha iti shon la kpa ka u wang , ma kwagh u isholibo môm shin ma kwagh u wang ga , ngu ikyua a na ga . Sha ayange a tsuaa la , gba u or a er nyi ve Aôndo a de nan asorabo ? M@@ A@@ A@@ C@@ I 12 - 18 , 20@@ 12 ( M@@ ika 3 : 7@@ b ) Yehova keghen ato ongo mbamsen mba mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mbaaferev ga . A@@ ka@@ a@@ ôron a Pro@@ feti a V@@ esen Cii K@@ ure sha Yesu , 2 / 1 ▪ ‘ Se Y@@ ina Nen Ishima Ga ’ Se nôngo nen kpoghuloo se sue nen akaa a mbatamen ve ser yô . The World B@@ ook En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia lumun ér “ or môm nan fa iyange i i mar Kristu jighilii ga . ” Ma ityôkyaa kpa ngi i or a nenge ér mbagenev gba kwagh ga ze . De Lu ape kwaghbo una er u ga . Bibilo kaa ér : “ Or@@ fankwagh ka nan nenge a kwaghbo , nan yer , kpa mb@@ al@@ an@@ enkwagh yô , ka ve kar , ve za ya ican . ” Gadia lu a mfe ngee man kwaghfan kpishi je . Doo u se palegh mhen u nyi sha kwagh u ivese i i lu a msaanyol ga laa ? Kape u eren akaa inja i môm vea mimi u Aôndo la kpa una wase se sha kasua u eren man mlu wase a ior man shi mlu wase ken tsombor je la . S@@ aa kwagh ne una zua sha kwagh u Mkaanem ma Aôndo Bibilo i er sha kwagh na man mba@@ awashima nav la . Yehova kaa a Eliya ér a hide , shi a pase un ér Un ngu a tom kpishi u un soo ér a̱ er yô . Alaghga mbam@@ a@@ an@@ kwagh kp@@ ela go@@ go , gayô ve m@@ enger kon , shin vea d@@ aa bo@@ k@@ oti u p@@ ent@@ a . W@@ AN@@ Y@@ E@@ KW@@ A@@ S@@ E ugen u lun anyom 16 kaa ér : “ A@@ i@@ e doom ishima ga , shi m soon mer or a erem aie ga . ” Doo u agumaior aa lu a ityom i eren ken tiônnongo . Ken inyom i 18@@ 7@@ 6 la , Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l gber ngeren ugen ken magaz@@ in u i yilan ér Bible Ex@@ am@@ in@@ er yô , sha kwagh u ashighe la . T@@ er@@ tamen Yobu yange lu a inyaregh kpishi , kpa shighe u zayol ta sha a na la inyaregh ki lu a mi la cii fatyô u yiman un ga , akaa a na cica cii saa ishe hen shighe môm . Kanyi i doo u vea er@@ ee ? Shi ve zua a akaa agen a doon ve kpa kpishi . A@@ dooga akaa a wan nan soo ér i er nan la a lu a ikyo@@ o ga . T@@ OR U A H@@ E@@ MB@@ E L@@ A NG@@ U H@@ E@@ M@@ EN Ior mba nengen mk@@ or u kuran atindi a Aôndo ainge nena ? K@@ ange angahar a go@@ go shin inya hen ape i ver un la , gayô man@@ de kon ken hemen na sha er una do@@ l@@ ough ga yô . Ity@@ ar ne lu Shi@@ ria man F@@ il@@ it@@ ia man T@@ ir@@ u man E@@ dom man A@@ mon kua Mo@@ ab@@ i . Shi gba u ior mba Aôndo mbap@@ er@@ apera vea wa ishima a ihyom man mba@@ aie mba mba@@ ah@@ end@@ anev ve we ve iyol la ; akaa ne cii fatyô u yangen Mbakristu mba mimi u pasen kwagh u Tartor ga , man aa fatyô u yangen ve mayange ga . Mbaiserael yange ve zua a iwasen sha iyol@@ tseghan ve sha ci u Aôndo nena ? 5@@ 9 : 1@@ 5@@ b — 19 . ‘ K@@ er tom u dedoo . ’ Nahan ityôkyaa i u soo u za eren tom u pasen kwagh ken tar ugen yô , i lu u nan iti i Yehova icivir shi kuren tom wou u geman ior hingir mbahenen la . Yange ma m kôr ave sha kwagh u m vande fan la gb@@ ang gb@@ ang n@@ aa ? 9 : 17 - 19 . Nahan er ve wa iyol tsembelee shi ve kange ishima yô , anmgbianev mba utar mbara kera zende sha angahar kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 9@@ 0 ga , kpa ve zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a 60 tseegh . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Z@@ a hemen u yan kwaghyan u ke ’ jijingi her . Pasalmi 7@@ 5 zan zan 7@@ 7 pase ér Yehova ka Or@@ jir u perapera man Or@@ yiman u mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh shi ongo msen kpaa . I@@ mba ieren ne due tseer tseer ken uma u mbahemenev mba kwaghaôndo mba ken “ Zege@@ bab@@ ilon ” mba ka ve ombo u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav po@@ o , kpa ior vev kpishi ve ku@@ ngu ican pu@@ un@@ g la . Phili@@ p dondo kwaghwan la . Kpa se tôô Bibilo jighilii aluer se soo u ôron í shi timen man henen kwagh u í man gbidyen kwar sha í yô , sha ci u ka sha gbenda ne tseegh man ve ia nyôr se ken it@@ you kua ken ishima yase kpaa ye . ” — G@@ er@@ tru@@ de H@@ im@@ me@@ l@@ f@@ ar@@ b , ikp@@ ur kwase u fan@@ takerada ua mem tom hegen , u ken C@@ ity Un@@ i@@ vers@@ ity , New Y@@ or@@ k la . Yesu yange kaa ér : “ Saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol , gadia á zung@@ we ve mhôônom . ” ( Mpa . 18 : 1 - 4 ) Ngu tesen se sha u i lu se a inja yô , a na se bem , shi a wase se u tesen mbagenev kwagh na . • Ka Mbakristu cii i gbe u vea ya bredi shi vea ma wain u M - umbur la y@@ ee ? ‘ Er hegen ne dugh aie ken a ven kera yô , hanma or nana̱ ôron kwagh sha mimi a or u nan we ndor a nan yô . ’ — E@@ F . U palegh h@@ ôn u ishima i nan or ibo karen ikyaa inya la nena ? Nahan kpa , Bibilo kaa a vese ér : “ Ken akaa ne cii Yobu er kwaghbo ga , a na Aôndo ibo er A er kwagh u kpe@@ egh kpaa ga . ” — Yobu 1 : 13 - 22 . Aluer or@@ k@@ eren@@ av@@ aan ker ma kwagh iv@@ aan shighe u ahumbe a lu kpishi ga yô , una hemba keren i jighilii , nahan una ta kwagh shon . Ver Ishima sha Kwaghôron u Pro@@ feti u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia La Nenge ase ikyav ken Bibilo sha kwagh u iorov 12 mba yange ve za nenge tar u ka@@ an@@ aan mk@@ er la . Se mba veren ashe u va ngohol ityesen i Yehova gbem sha won ( 1 Samuel 15 : 22 , 23 ) Kpa aluer se mba eren perapera shi se hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Aôndo cii iyol yô , icighan jijingi u Aôndo una lu a vese , una kura se sha ikyev i Satan man az@@ ô@@ v a a lu mbatyomov nav mba b@@ ov la . — Anzaakaa 18 : 10 . Iyange igen yô , anmgbian u kwase ugen tese V@@ al@@ ent@@ ina Bibilo . Ngeren mba uhar mban vea wase se u seer fan kwagh u Kristu , Tor wase u sha , u a lu eren tom kpoghuloo sha u hemen se la . ( Yohane 8 : 32 ) Kwagh ne kua mpase u pasen se tu@@ h@@ wan sha ikyev i mciem ma ku@@ ugh kera . Paulu hii u palegh iyol sha ishigh ki A@@ gri@@ pa sha gbenda u nyi ? M kav er Yehova a nengen sha ior asange asange shi a lumun ve shi a wasen ve shi a veren ve yô . 17 : 14 ) Aluer or u ú lu lamen vea nan la nan hii u vihin ishima yô , nôngo kpoghuloo u lamen a nan kundu kundu . T@@ i@@ ôn gbenda u masetyô u gbenda la vihi kpen kpen , lu am@@ gb@@ i@@ ôr am@@ gb@@ i@@ ôr , kpa í gba u mba@@ z@@ ende@@ v vea kar her keng . Ka se yar tom a shighe u se lu a mi heen ne sha er se “ kôr ave sha uma u a lu uma jim la ” yô , ka uma u tsôron ken tar u he u Aôndo je la . ( Mbaromanu 2 : 9 , 10 ; 12 : 2 ) Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una ver se iveren wuee er se lu zan hemen u tesen m@@ doom asev la . Ken kwagh@@ ngeren ne yô , se ôr kwagh u aeren atar a hiihii aa ken aeren ne . ; R@@ on@@ d@@ ó@@ n , P . L@@ um er me fatyô u den ieren i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ne ga nahan . ” E@@ du@@ ar@@ do yange kange ishima ér una lumun u eren tom u ua na una undu tsombor na a kuma iwer imôngo shin anyom imôngo la ga . Sha iyange igen la ai@@ k@@ ighe , m lu karen iyol sha gbashima sha ci u wan ago a zan zende ken tar u Ch@@ ina , maa orgen va ke@@ m@@ am uwegh sha h@@ unda . U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , Marku yange zua a averen sha ityom i í na un er la sha ci u lu or u gban uwer sha kwagh ga ! Ngu a er kwagh ne sha u una k@@ umbur wan na a de m@@ liam tseegh di ts@@ ôô ? I@@ ca kera gba ga je maa i nam tom u zenden sôron atôônanongo la . Yehova soo ér se naan anmgbianev mban icivir shi se ungwan ve . — Ôr Ekesodu . 16 : 2 , 8 . E@@ ̱r sé we ityough nyôron ke ’ kwaghôron u profeti u kpilighyol ne yô , se mba a ishima i taver sha kwagh ne kpen kpen je . R@@ ah@@ ab@@ i kaa a Mbaiserael mba gban mk@@ er ne ér : “ M fa TER na ne tar ne . . . Gadia se ungwa er TER tôndo Zege@@ mnger u Nyian sha ishigh y@@ enegh . . . man kwagh u ne er u@@ tor mba uhar mba Mba@@ am@@ or ” la yô . ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ) Yesu yange fa di atindi a Yehova a perapera la tseegh tsô ga , atindi ne yange doo un ishima . Ka ityom i nyi Yehova yange tindi Mose , man yange tôndo zwa a Mose ér nyi ? Mba ve fe akaa a mba@@ yi@@ ase yô , alaghga vea umbur ashighe a yange kwagh er nahan yô . G@@ um@@ kwase ugen ken Kristu , u i yer iti na ér St@@ an@@ is@@ l@@ av@@ a , a lu ken gar u B@@ ul@@ gar@@ ia u i yer ér V@@ ar@@ na la , yange eren tom ugen u i kimb@@ in un inyaregh kpishi yô , kpa tôô ian za yôô ang@@ we ne ken S@@ ili@@ str@@ a . Mba@@ any@@ iny@@ av mbagen kpa due dondo sha a na , man han@@ mô ve yô tile sha ityough ki atsan a a tser uumace yô . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 17 , 18 ) Ken g@@ ô@@ g@@ ô shighe u ator lu hemen la cii , lu ator kpuaa tseegh yange civir Yehova n@@ ungwa kwagh gen sha a na ga ye . Kwagh ne tese wang ér , dooshima u Aôndo la una fatyô u mgbegh@@ an se u wan ishima a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev shi keghen shighe u uumace vea hide a lu vough gbem sha won la . Hii nan ve yange Yesu yem sha ken mlu u orumace ga , man yange i mase sôron ikyaa ne kuren nena ? Se mba den mbagenev asorabo a ve er se la kpa ? 24 : 45 - 47 ) Nahan yô , aluer sea fa er i hii ve wanakiriki ne a tsough u eren ma kwagh shin eren ga je kpa , ng@@ u@@ la tseegh kuma u vendan kwaghwan na shin undun mimi hiden yemen ken tar u Satan ga . N@@ agh ku ip@@ aan k@@ un yima mba ve gem ishima sha asorabo a ve cii , sha ikyev i ku u tsôron . — Ôr Mbaheberu 9 : 14 , 24 . Gadia t@@ so la tile ga , a yem zan zan a za nyôr ken atô u y@@ uh@@ wa shon . Lu@@ ther va lu a tahav yô , hingir nena ? M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ter alegh a iyolough a orumace sha injakwagh kwa imôngo imôngo . Cii man mase kpen ken inyom i 200@@ 1 yô , wase iorov 44 ve fa mimi . Gre@@ en@@ sp@@ an pase er tar yange u lu cii man inyom i 1914 yô , shi a pase er yange u lu ken anyom a a dondo sha inyom shon la kpaa , a kaa ér : Kwagh u vesen u ityesen ne i ôr yô ér aka@@ au@@ ma cii yange gba duen ab@@ u tsô , inja na yô , ngi kaan ér uma ngu a awashima ga . Ken atô u derianyom u sha 18 la , tar u I@@ ng@@ i@@ la lu zan u za hingir tahav mbu hemban sha tar cii . Er nan ve i doo u se tôô shighe se fa or u se soo u v@@ ô@@ son la vindi v@@ indi@@ i ? Kpa , Bibilo tese se mimi u sur@@ un se asema ne . I tese ér Un u a gbe se la fa wener hanma wase yô nan ngu a ishima i nana fatyô u maan aeren a dedoo ken a nan kure kure yô . Yange í gema iv@@ u@@ lu@@ gh ki gen@@ egh í nan@@ de Aôndo naagh a mi sha at@@ se a nan@@ den naagh , ki gen@@ egh di pristi a ya , shi ki gen@@ egh ki lu sha ci u or u nan ne naagh ku shon la . Ken kwaghôron u profeti u Daniel ôr sha kwagh u inyam i lun a ak@@ or pue la , k@@ or@@ ough k@@ ugen “ ku kiriki ” kar tile sha ityough ki ak@@ or atar , a ken ak@@ or a pue la . Lu pristi la tindi un ér a va kôr se ye ! L@@ e B@@ as , P@@ ra@@ ç@@ a da P@@ at@@ ri@@ ar@@ c@@ al de@@ po@@ is do ter@@ r@@ am@@ o@@ to de 1@@ 7@@ 55 . 12 : 17 ) Satan ngu keren u yan ior mba Aôndo cii . Se fatyô u zuan a akaawan kpishi ken takerada u i yer ér Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la , kua tser u Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary * la kpaa . Yange ve soo ér Is@@ ak@@ a a za hemen u seer a seer ga , nahan ve ci@@ r az@@ ôr a na . ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Mkaanem man ka ma doon tsô , shi ka ma nan se ishimataver kpaa . 22 : 18 ; 24 : 12 - 14 , 6@@ 7 ) Ior kpishi nyian ka ve tsua or u vea vôso la ayol a ve . Aluer u hen i@@ mba@@ kwagh la ken ishima you yô , fa wer Yehova fa zayol wou la . 1 : 10 - 14 . M@@ lu u dedoo u Iserael lun vea Aôndo her la yange har sha nyi kwagh@@ a ? Nahan kpa , ka i taver mbagenev kpishi u henen ér Aôndo ka Ter ve . De gbe lun nen nom man kwase tsô ga , lu nen azende a dedoo . Hii nan ve i gbe u se “ fa akaa a a hembe lun a inja ” laa , man se er kwagh ne nena ? ( Yakobu 5 : 11 ) I ôr ken Yobu 42 : 12 ér : “ TER ver Yobu ken masejime doo doo , hemba m@@ ver u tsuaa la . ” Bibilo kaa ken Anzaakaa 18 : 1 ér : “ Or u nan dugh iyol i nan kposo yô , ka isharen i nan iyol i nan , nan keren ye , nahan nan mough num a kwaghfan u mimi cii . ” Se er nan ve se za hemen u ke@@ gh@@ ene ? Ma orgen môm ngu sha won jimin cii u nan hi@@ di a iyol i nan ijime vough er Ter u He@@ mban@@ sha nahan ér nana wase uumace mba@@ asorabo ga . Ma or nana kera lu u ny@@ iman ér uumace mba a tim ve gbem sha won sha ayange la mbara , i na ve ian ga yum ga , shin gbenda u ve tsough u bo la ka sha ci u m@@ yina ve kpaa ga . 10 , 11 . ( a ) Peteru yange hen nyi ken kwagh u er un ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e laa ? Kwagh u sha utar yô , mciem gba Eliya iyol . Shi nenge ase sha m - goo@@ m u i goo@@ m a inja i ish@@ ember@@ ti i “ tartor ” la . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan . ” ( Ef . T@@ OR u iengem ugen ngu zenden sha kwagh u mimi man u perapera , shi a due sha u una hemba mbaihyomov nav ityav . Yehova ongo mbamsen asev sha ci u ka se er ve sha jighjigh , shi se kundu iyol se dondo u@@ ini@@ e@@ zwa nav kpaa . ( Anzaakaa 3 : 12 ; 29 : 17 ) Yehova Aôndo kpa kape yange zua a iember ken ior nav Iserael zum u ve lu jighjigh hen a na je la . Yange tese sha gbenda u hemban doon cii ér or u vough nana fatyô u “ civir Aôndo ” sha mimi shi k@@ enden a m@@ tem@@ tor u Aôndo sha , shin er nana tagher a am@@ een a Satan una va a mi sha a nan kpoghuloo nahan kpaa . ( 1 Tim . Ka icighan jijingi u Aôndo tseegh una fatyô u kohol ior mba ken akuraior kposo kposo kua ityar man ijô kposo kposo imôngo ken mzough ye , man kwagh ne ka ivande je . Ikyav tese ér kwagh ne yange tôô shighe v@@ es@@ egh@@ ee je , sha ci u Bibilo kaa ér : ‘ ahumbe a ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , a taver , tsa van tugh k@@ ak@@ a . Nahan jijingi u Aôndo una er shiada a jijingi wou imôngo ér u ngu a ishimaverenkeghen i yemen sha . Yange i dugh anmgbian na u kwase kera sha ci u a er idya . Ikyav i tesen yô , yange ve venda ér vea hông@@ or ayol a ve sha “ kwaghyan u tor ” ga . Tim : A doom kpishi . Kwagh ne ka ze@@ ge m@@ gem u dedoo hen Shi@@ on ! Ve kaa a Mose ér : “ Mba@@ yev ou ôr iyenge i mbau@@ ty@@ aav mba ve lu sha ikyev yase la , mô wase môm saa ga . ” Ôr peeji 6 - 8 . K@@ wa ugen la , bran@@ ci kaa a anmgbianev mba kasev uhar ér ve nyôr a kwagh u i gema ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu yô , sha kô@@ m@@ pu@@ ta shin er ve fa zwa la ga nahan kpaa . Anmgbian u kwase ugen u lun anyom 8@@ 8 , u a lu pania yô , kaa ér : “ Ka mea za nyôr ken Iyou i Tartor ve mbatamen vea su@@ gh@@ um saan saan , shi vea ôr kwagh u taver mo ishima nahan , i doom a ve kpen kpen . ” Yehova ka Aôndo u mimi , shi yange tindi Wan na Yesu ér a va tese uumace mimi . O@@ ri@@ vangeli F@@ il@@ ib@@ u er mbagenev kpishi batisema , kpa ve ngohol icighan jijingi ave ave ga . Kwagh ugen u ka a wase se u palegh “ akaa a [ a ] lu shin tar ” la yô , ka u umbur mkaanem ma Yehova yange mgbegha Yohane nger la , ér : “ Tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” ( 1 Yoh . Yô , se kange nen ishima se za nen hemen u civir Aôndo sha mimi zan zan . — Yobu 27 : 5 . Davidi kure ityendezwa na . Mbagenev Mba Ve L@@ aha D@@ y@@ ako Sh@@ on La “ Sha kwaghfan la , seer nen u kôron iyol tsaha . ” — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 1 : 5 - 8 . Shighe u Yehova kaa a Gi@@ di@@ on ér a p@@ ande mbau@@ ty@@ aav nav mba 3@@ 2@@ ,000 mbara iyenge , ve hingir 3@@ 00 la , a er nahan vough . Pasalmi 8@@ 3 : 16 tsengaôron kwagh ne ér : “ I@@ v ish@@ iv vev a kunya , sha u ve̱ ker iti You yô , T@@ ER@@ E . ” Sha nahan yô , or yange nana wa kwagh ave u eren , man nana soo ér a za i doo yô , i gba u nana wam aôndo u nan civir la sha mbamsen mba eren man ini@@ av mbi nan kua u@@ iniongo mba eren kpaa . 2 : 10 ; 1 Kor . 15 : 5@@ 3 ) Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar la kpa , gba u vea lu a icighan jijingi ve vea civir Aôndo sha mimi , shi vea va ngohol iyua i uma sha jighjigh u ve ne nagh ku ip@@ aan ku Kristu la ye . ( Yoh . 3 : 36 ; Rom . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ A@@ she a a nengen akaa a ne nenge ne yô , saan a iyol . Sha shighe u anyom 1@@ ,000 la aa kure la nahan , nongo u upristi mba sha inja i tor la vea wase uumace mba vea lu sha ikyev ve shin tar la , vea hingir vough . ( b ) Inja i ishember i “ lu nen gen@@ g ge gen@@ g ” la ér nyi ? P@@ ase igbenda i se fatyô u geman kwagh pasen wase sha er una zua sha mlu u ior yô . ( Mateu 9 : 36 ) Nahan Yesu pasen ior loho u dedoo , vough er se kpa dooshima a mgbegh@@ an se se pasen mba@@ wan@@ ndor a vese loho u dedoo nahan . Kwagh ne tese ér zum u yange Paulu nger mkaanem mara la , “ iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar ” i Aôndo mem , i̱ ngise i̱ vande hiin tsa hen shighe la kuma er anyom 4,000 nahan la , i̱ lu zan hemen her . A shi nan kpa u lu a iwuese kpishi . ( Genese 6 : 9 ) Sha ayange a Noa la uumace jimin cii undu mcivir u mimi . Se palegh nen nyityô kwagh i i gbe i zough a kwagh u mba@@ im@@ ev cii . ( Yesaia 40 : 1 – 5@@ 9 : 21 ) Nahan kpa , Ruamabera pase kwagh na er a lu or u taver ishima u yange due a tar u Iserael ken ican i ve lu yan sha ikyev i Yes@@ e@@ bel kua tsombor na la yô . ( Luka 4 : 3 - 13 ) Kpa yange k@@ an shio u tsu@@ ghun Yesu . Yange kegh iyol u eren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i kaa ér a er cii , er kp@@ an@@ kwase nahan . M kighir un mer a er kwagh u a lu sha ishima na ga ze , kpa ka m gema hanma kwagh m wa sha ikyev i Yehova . ” Man á lu sha hemen u injaa u Kristu Yesu sha tahav mbu Tartor la á lu eren ú ye . ( Ôr 1 Mbakorinte 2 : 9 - 12 . ) Ka ieren i nyi i gbe u se y@@ à@@ n@@ ge shighe u iyol i kpe se yô ? ( Ps . 10@@ 6 : 13 ) Nahan a kaa a Yosua , or@@ hemen u Iserael ér ve tôô a@@ wen 12 shin atô u Y@@ ord@@ an ve ta at@@ se hen ijiir i vea hii ha@@ an af@@ o her la . Ka i lu ican u kaan a or ér “ Y@@ am anyi , ” kpa ashighe kpishi ka gbenda u ka i sôr ayôôso je ne . A nger ér : “ Ashighe nga a yange se lu a inyaregh ga ku@@ aa yôô ? 6 : 6 - 9 ) Gba u mbayev ou vea na jighjigh ér kwagh ve asange asange gba Yehova ishima . “ Or u perapera yô , á umbur nan . . . perapera u nan una lu gbem sha won je . ” — P@@ S . Ka “ zege@@ can ” u nyi Yesu tsengaôron kwagh u i ? ( Yo@@ s . 7 : 11 , 21 , 24 , 25 ) Han@@ mô wase cii nana fatyô u eren h@@ ua , er A@@ k@@ an nahan . Nahan se kange nen ishima tsung se venda nen afer@@ akaa ne . 12 , 13 . ( a ) Er nan ve i lu ican ga u gban iy@@ uh@@ we ? 14 : 1 - 4 ) Vea hingir “ kwase u Wan@@ iyôngo ” la , nahan vea yem vea na sha Tartor na u sha la . — Mpa . ( Luka 11 : 1 , 2 ) Yesu yange una soo yô ma yilan Yehova sha ati@@ at@@ om a vesen , er “ U@@ age@@ egh ” man “ Or@@ tesen U@@ hemban@@ cii ” man “ Or@@ gban ” man “ Or u tsan sha won ” kua “ Tor u tsôron ” nahan . ( Gen . 4@@ 9 : 25 ; Yes . 30 : 20 , N@@ W ; 40 : 28 ; D@@ an . 7 : 9 ; 1 Tim . Shi@@ gh u i tsaha Tor Davidi ér a er asorabo a vesen la , a ngohol m@@ tsaha la , nahan i de un asorabo na . Sha nahan yô , jighjigh u nan mgbegha un u nan naagh ku sha u@@ ile , man yange Aôndo lumun a ku kpaa . Shi nan na mbam@@ lumun gbar gbar sha mbampin mba sha kwagh u iyol@@ tseghan man batisema u eren la . Ter wase u sha , u lun a dooshima la yange lumun nagh ku Yesu na , ku hingir “ i@@ w@@ om i asorabo ase ” la . Aluer kp@@ er sea kera lu uma ga yô , ka an nan fe ? M hiin Bibilo i ôron yô , fese je m hingir u u@@ ven ityough ker . ( a ) Kanyi i ny@@ ô@@ ôso sha mkombo u Iyoukura i H@@ enen laa ? N@@ ab@@ al er nena ? ( G@@ al . 4 : 26 ) Hii shighe la je , mbahenen mba Yesu hingir u lun ikyua a na shi ve hemba doon un ishima a anmgbianev nav mba sha ngô la kpaa . 2 : 41 ) Mbah@@ enen mba tsuaa mbara yange ve dondo “ Gbenda ” la . Á vihi ishima a profeti N@@ at@@ an kpaa ga . Eren kwagh u yiman ma or shin ior sha ikyev i u@@ a@@ ah@@ e kpa ? ( a ) Ka nyi kwagh se cii se lu a ityôkyaa u ôron , er Davidi nahana ? A@@ z@@ ôr agen a k@@ esen mngerem ken tar u Iserael yange za sh@@ imi gb@@ en@@ g . Kpa una yar a wua ga cii . U nenge kwagh u i hide i ny@@ ô@@ ôso sha mkav wase u ken Mateu 24 : ​ 45 - 47 la nena ? A@@ bel mase kaven ér mimi je , Yehova ngu a mba@@ jighjigh mba ve eren un tom sha mimi yô . E@@ ̱r Yesu a we ishima di@@ di yô , a z@@ ôh@@ ô a ve ga kpa a hen sha kwagh ne a ve imôngo . ( a ) Mba@@ ah@@ end@@ anev mbagenev nyian mba eren kwagh nena ? Mbashiada mba ken tar la jimin cii lu iorov 2@@ ,@@ 3@@ 8@@ 0 tseegh , mbakp@@ ish@@ iv lu mar@@ nya u tar u P@@ ol@@ and , mba ve va sh@@ ir ken tar u Fran@@ ce yô . Kpa er m@@ tem@@ tor la ke@@ he ar sha “ ik@@ ighir i tar cii ” yô , a̱ shi nan kpa kon ne tile sha ityough ki kwagh u vesen ugen . Mba@@ am@@ an@@ de@@ v man mba@@ ap@@ ir@@ ashe mba zamber ican kua ior mbagenev mba keren iwasen nenge Yesu ér ka or u a keghen iyol u wasen ve yô . Alaghga tsô a hemba doon we u lamen a nan . Ka Ior Cii Ve So@@ o Loho W@@ ase Ga Kwagh a fatyô u lun nahan je kpa ? Mateu nger wener : “ Ior kpishi dondo sha a Na ; A bee ve angev cii ; man A ta ve icin er , ve̱ de pasen Un ken igbar ga ; sha er kwagh u profeti Yesaia lu kaa la a̱ kure sha mi vough yô , er . . . Shi a saan se iyol kpishi er ka sea due ve í yilan se sha iti i Yehova shighe u se lu ôron mbagenev mkaanem man yô . Utor mba ken tar u Ch@@ ina kpa yange ve ker m@@ ts@@ ôr , kpa ve gema ve ker un sha gbenda ugen kposo . A@@ dooga yange nan maan ahumbe vea ak@@ ar a nan ne hanma shighe . Solomon zamber a Yehova ér : “ U@@ ng@@ wa Sha , sha ijiir You i teman la , de nan isholibo i nan , na hanma or sha ieren i nan cii . ” Mpase u sha M@@ nenge u A V@@ a N@@ der Ior Shin Tar La Apostoli Paulu yange kav mimi u mkaanem ma Yesu mara . Paulu nger ér : “ I ta ve a@@ wen , i mee ve , i tôndo ve at@@ ôôn ahar sha j@@ er@@ to , i wua ve sha s@@ an@@ ker , ve zenden ve ci@@ r ak@@ ô@@ v a iyôngo man a iv@@ o iyol , ibanave kohol ve , ican kpaa i tser ve , i er a ve dang dang je . ” ( Heb . Eren M@@ sen sha C@@ i u Mbagenev gbenda u Yehova una wase se u eren ityom i a ne se la nena ? 12 : 11 ) Aluer mimi je se soo u eren kwagh u a doo sha ci u Orkristu ga yô , ashighe kpishi ishima yase ia kaa a vese ér kwagh u se soo u eren la ka u bo ga . ( Y@@ er . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu lu sha u@@ wo ikyua a K@@ ap@@ er@@ nah@@ um ken f@@ am u ken inyom i 31 la , a kaa a mbadondon nav ér ve eren msen nahan ér : “ Tartor Wou u̱ va . ” ( Mat . Mkaanem ma Aôndo tese ér ishima yase ia fatyô u “ ur@@ en tsung . ” ( Ps . ( Genese 14 : 1 , 2 ) I@@ can la yange i hii zum u ator a any@@ iin a sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ve va ta num sha tar u K@@ an@@ aan la . I@@ j@@ ende i se er se za ken ityar i í wa at@@ ab@@ am sha tom wase la taver se ishima je zua ga . Kwagh u sha uhar yô , Ifa yange na jighjigh a aie u Satan la , Adam di hemba Aôndo ato , nahan isholibo man ku samber sha uumace cii . ( Rom . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange i mar@@ em hen K@@ r@@ as@@ no@@ g@@ or@@ s@@ k , gar u kiriki ugen , u ayôôso lu her ga yô . T@@ so@@ mbor u yange gba u se tsa hen ya ve la kpa i ta u icin . Alaghga a taver mbagenev vea pine ér , ‘ Aluer ka u or nana fatyô u tsuan iyol i nan ér i mar nan he@@ gh ga yô , hii nan ve Yesu yange wa tindi ér : “ Ka u á mar ne he@@ gh keng - ne ” ? ’ 1 : 22 ) Er nan u pase ve wer ve fa er u soo wer ve tôô u sha kwagh@@ hendan u za mkombo , shin u soo wer u due kwaghpasen a ve imôngo , shin u soo u lamen iliam i s@@ ôngo s@@ ôngo a ve ga ? “ Shighe u né nenge akaa ne aa eren yô , fa nen ner , a mgb@@ ôghom ve , nan@@ gem sha h@@ unda je . ” — M@@ A@@ T . Aluer i tse@@ ver iv@@ u@@ lu@@ gh ki m@@ tse@@ e u ken atô u iyange la cu@@ ku@@ u er zwa m@@ sh@@ ir nahan tsô , í va ver shin tar ne kpa , ma or nana fatyô u kporom ikyua a ani@@ vur kwagh u nan m@@ tse@@ e la kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 50 tsô kpaa ga ! Or u yange er kwaghbo la lu ortamen u yange wase G@@ u@@ il@@ her@@ me shighe u lu iyev la yô . Aluer uma ngu hen ape se lu la nan nan kpa , doo u se hen sha mkaanem ma Paulu man , ma kaa ér : “ Mba i sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ka ve gba ken imeen man ken to u h@@ ônon man ken asaren kposo kposo a gbil@@ ini@@ gh man a vihin . Ka a m@@ ire a ior ken mtim man ken m@@ sa@@ a@@ ishe . ” ( 1 Tim . Nahan cii kpa , m fa mer u den ta@@ av u man la lu kwagh u vough u me er yô . Nahan kpa , aluer or soo u eren kwase shin nom kpa i lu “ ken ter tseegh , ” inja na yô i lu or u civir Aôndo , u nan tsegh iyol i nan sha ci u Aôndo shi nan er batisema yô . — 1 Mbakorinte 7 : 28 , 36 - 40 ; Mateu 19 : 10 - 12 . Aluer se time sha u@@ iniongo mban yô , kwagh ne una seer taver jighjigh u se ne ser Yehova una kure uityendezwa nav la . Sha mimi yô , mba i shigh ve mkurem la kua iyôngo igen cii mba iv@@ in iyou i Yehova a iengem sha shighe wase ne . Gba u ve ayol a ve kpa a ko@@ so ve ken jijingi . ( Ps . 31 : 5 ) Se fatyô u nengen a kwagh ne ken mkaanem m@@ agen ma Paulu nger man , ér : “ U@@ ityendezwa mba Aôndo cii , ken a Na yô , ka een , ” ka ken Kristu je la . Ka ityôkyaa i môm i se lu eren shiada sha kwagh u iti na man Tartor na , man mbagenev kpa ve lu zuan a mtsera je la . Aluer ngu me@@ men her yô , se fatyô u nyôron ken m@@ mem na la nena ? Lu shighe u h@@ an gba u a dondo kwaghwan u Yesu laa ? Kpa aluer se mba cian u eren ishima i Aôndo shin se mba hemban henen sha kwagh u uma wase yô , akaa ne aa fatyô u yangen se u civir Aôndo . Kpa nenge ase kwagh u Bibilo i er se sha kwagh u Aôndo yô , i̱ kaa ér : “ Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . T@@ saan hen ya u anmgbian u ma@@ ma na u kwase u lu môm ken Mbashiada mba Yehova yô . Á er amba a msen a i eren sha ci u an@@ ye u i dugh nan kera la ken igbar ga , inja er ken tiônnongo nahan , sha ci u alaghga mbagenev vea fa i@@ aven i or u i dugh nan kera la ga . — Nenge Iyoukura [ zwa Buter ] i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 19@@ 7@@ 9 , peeji 31 la . 9 : 6 , 7 . Lo@@ ya ugen u i yer un ér John Paul S@@ te@@ ven@@ s , u a yaren hen A@@ te@@ jir u T@@ amen u tar u Amerika la yô , nger ér mk@@ ighir la ka a vihi “ gomoti kua atindi a na shi ior ve kera na gomoti kua atindi shon jighjigh ga . ” U@@ ng@@ wa I@@ mo i Yehova A@@ pe Ú Lu Cii Aluer or er isholibo man nan gema ishima ga , nahan i dugh nan ken tiônnongo kera je kpa , ng@@ u@@ la tese ér ka u a kera de nan isholibo i nan la mayange ga ze . Mpase ityough 12 seer tan iwanger sha m@@ ver u i ver Tartor u Aôndo sha la . Mbai@@ hyomov ou ve doo u ishima . Loho u dedoo u ve pasen sha gbashima la tese er ka akaa a a hembe lun ve a inja je la . B@@ ee he@@ ela kera yô , tar ve kpa hingir ice . I@@ kp@@ ur pania kua mbam@@ ishen mba hemban 1@@ 20 mba pasen kwagh ken zwa S@@ pan@@ ish man ijô igen M@@ tim u timen sha ish@@ ember@@ ti ne za kôron shin am@@ ishe la shi seer tan iwanger sha ikyav i iti shon . Gba u mfe u se fe ser Yehova ngu icighan la una mgbegha se u kporom ikyua a na . K@@ EN A@@ SH@@ I@@ A : Ken inyom i 199@@ 5 la , iyou igen hen gar u Se@@ ou@@ l ken tar u S@@ outh Kor@@ ea yô@@ h@@ ôr wua iorov 5@@ 0@@ 2 . Ikyav i tesen yô , or@@ pasalmi , u na Aôndo jighjigh vindi vindi la , wa icam ér : “ Gadia TER U@@ hemban@@ sha . . . ka zege@@ tor sha won cii . ” S@@ ôn Yehova sha mimi , zamber un a wase u u̱ kôôm mbam@@ nenge ou mbara , sha er u gema eren kwagh a ior cii sha m@@ s@@ ange u sha dooshima ga , er un nahan yô . — Mat . “ Yange m lu a awashima u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ga . Aluer kwagh ngu nahan yô , se eren nen msen taveraa shi se henen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo shi se ker iwasen hen mbatamen kpaa . 2 : 18 . Mbagenev vea fatyô u taver Mbakristu mba lun kwa@@ v ishima shi suen ve nena ? Yesu wa ve kwagh vough vough nahan ér : “ Z@@ a , za ôr nen kwaghaôndo , kaan nen ner : Tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . Se fatyô u henen nyi sha msen u Paulu sôn ér i va un a ‘ ityakerada , jim je yô i í er sha ak@@ ô@@ v la ’ ? ( Ôr Luka 17 : 24 - 29 . ) Mbakolose 3 : 21 : “ Ne uter , de k@@ umbur nen a ônov enev ga . KA AN wase je ishima i nyian nan sha ci u mbamtaver man mbamzeyol mba uma ne ga ? U soo u tesen ônov ou aeren a dedoo nee ? Se fatyô u wasen mbah@@ ev sha u veren ve ikyav i dedoo sha u lun a ci ken mbamkombo mba Mbakristu n@@ du@@ ur@@ u@@ u . Man tsegha u vea lu a ya ve tsô kpaa ga . ( Anzaakaa 16 : 31 ) Ior mban cii Yehova doo ve ishima tsung . Yesu ver ze@@ ge ijiir tom shi kaa a “ wanakiriki ” na ér a̱ er kasua nena ? Kwagh ne yange vi@@ him k@@ ondo . Nahan , “ ishigh nagh kera tese ishima i vihin ga . ” O@@ ng@@ o mbamsen asev iyol na . Habak@@ u Er M@@ sen É@@ r Aôndo A̱ Z@@ ung@@ we M@@ h@@ ôônom 6 , 7 . ( a ) Ka an nan lu tu@@ ur ior ken ijime ér ve tôv mbacivir Aôndo mba mimi a ic@@ ana ? ( Ôr Pasalmi 8@@ 6 : 12 . ) De se time sha averen a ken jijingi a se zough a mi hegen ne , shi se nenge er a lu hanma wase a inja yô . Shi ve y@@ av sha “ u@@ ga@@ mbe mba sha any@@ ian@@ or ” je . A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o p@@ ase@@ m ér me fatyô u lun a aeren ne sha tahav av ga , saa me suur sha icighan jijingi u Aôndo . Sha ci u sar Ter wase u sha la u “ mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema . ” Tsô “ I@@ ta@@ i Or@@ g@@ ati la kar sha hemen a ior nav cii , kua mbayev mba kiriki mba ve lu a na imôngo cii . ” ​ ​ —⁠ 2 S@@ am . Ka se er nan ve se fa shighe u i doo u a er mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la , man doo u mkombo ne una lu se cii a inja nena ? Mbakristu mba nengen am@@ een man ican i yan nena ? T@@ ahav mbu ku@@ ugh mbu Satan a lu a mi la kuma nena ? Kwagh ne doo anmgbian ne kpishi , nahan a tese gum@@ kwase ne tiônnongo u Mbashiada mba Yehova u hen ningir la . Nahan Mkaanem ma Aôndo pase mbamaren er i lu hange hange u kuren mbamgbe mba ônov vev mban yô . Er Se V@@ enda A@@ ka@@ a@@ ôron a Gb@@ il@@ ini@@ gh Yô D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i pasen ase@@ mber a ken Bibilo pase ishember i “ ase@@ ma@@ akaa ” ér ka “ atindiakaa a s@@ ôngo s@@ ôngo ” shin “ akaa a hange hange . ” ( Ôr Pasalmi 2 : 11 , 12 . ) Kwagh u Se Hen sha Ieren i G@@ eng@@ es@@ e@@ iyol man Iyol i H@@ id@@ en a mi J@@ ime La , 7 / 1 • Kanyi kwagh Yehova a ts@@ enge veren sha kwagh u “ awashima ” na “ u tsôron ” laa ? Tim : Kwagh u ú erem ne ka aie ga . An@@ takerada ne lu a inja sha u pasen ior i J@@ ap@@ an kwagh kpen kpen . Zum u or nan kav er i gbe u a na nan iwasen yô , kanyi i dedoo ngi i due k@@ ere , man kwagh ne una bende a mbagen hen tsombor man ken tiônnongo nena ? Kpa gema tô@@ ôm iwer at@@ ar@@ atar u den ta@@ av . I@@ wasen i ve ne se sha hemen u Yehova man Yesu la ng@@ im a inja kpen kpen . ” ( a ) Ka av@@ indi@@ r a nyi a erdoo u Aôndo la a a dugh tseer tseer ken Mkaanem n@@ av@@ a ? Nahan se fatyô u nan jighjigh ser shighe u Yehova , Or u He@@ mban@@ cii u L@@ un a Awa@@ shima la una na uma u tsôron yô , una iv a akaa a dedoo , man akaa a kuman a se lu henen shi eren yô . B@@ ent@@ le@@ y , u yange zer timen sha ab@@ a@@ mber a sen@@ ou shi veren á sha a@@ jingi a ke@@ hen kwagh tôôn a foto gbem je hemba anyom 40 man mayange nenge a mô u lun kwagh môm a ugen ga la . ” Yange i kaa a Mbaiserael mba hemban@@ ato mbara ér : “ L@@ ôô nen perapera sha ci wen , sun@@ da nen dooshima ; kaha nen u@@ tsa enev , gadia shighe kuma u keren TER , zan zan Una va n@@ ôô perapera sha a ven er ka ura nahan . ” — Ho@@ sea 10 : 12 . I gbe je kpa , kwaghaôndo u aiegh ngu a va ikyua u timin mcivir u mimi kera ga . Ken uwer u sha uta@@ ankar@@ uhar ( u i yer ér T@@ ish@@ r@@ i la ; ú zua vea uwer u Se@@ te@@ mba shin O@@ k@@ to@@ ba ) ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la , Mbayuda mba jighjigh mba ve hide ken tar ve la na Aôndo nagh ku hiihii . Er inyom i 1914 lu yemen u za been la , Mbah@@ enen Bibilo mbagenev yina ishima sha ci u ve yem sha ga yum . U zuan sha kwagh ne vough yô , sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la , mbahenen mba Yesu mba ve lu her@@ egh cii , nomso man kasev kohol cii lu “ ôron u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo . ” Nahan , er u@@ kô@@ le@@ eji ma ve tesen mba@@ y@@ ev@@ makeranta it@@ yo@@ ma@@ ve@@ e kua akaa agen a vea bee makeranta ve vea er ityom kposo kposo yô , kwagh hemba gban ve u tesen mbayev akaa a vea ya iky@@ aren i nyôron y@@ un@@ iv@@ as@@ iti tsembelee yô . Se ker a ker ah@@ ab@@ a sha kwagh ne ga . Or@@ ng@@ erenakaa ugen kaa ér iky@@ ondo i Yesu la “ lu iky@@ ondo i kwase u or@@ kô@@ ron@@ ish@@ u nana fatyô u y@@ amen ga . ” ​ — Yoh . Ma@@ ac@@ i 28 , 20@@ 11 – A@@ ip@@ or 3 , 20@@ 11 Gba u se nôngo kwagh sha igbenda i ihi@@ ar ne kpoghuloo ve se ar sha mlu u vi@@ an la ken mimi ye . Bibilo la lu a akaa agen a i gema sha mi ga yô , kua avur a a lu ken ngeren mba tse@@ v mbara ga yô . Sha nahan yô , ka hange hange u henen kwagh sha inja sha inja shi zan mbamkombo kpee ga . Sha mimi yô , Yehova ver ior nav sha gbenda u mayange ma se hen ser una ver ga yô . 3 : 1 , 6 ; Mat . Yange m nenge a ieren you i dedoo la , kua m@@ til u ú tile dông sha u palegh u@@ iniongo mba eren la . Aluer u hen wer u fa ityesen er ma u fe la ga kpa , ishima i de y@@ in@@ an we ga . Mb@@ ara nahan cii vea “ zua a uma u tsôron . ” Tindi ne ngu nahan he ’ mba ve er ivaa je kpaa . Bibilo kaa ér , er se uumace se yen yô , “ se mba nenge gb@@ ev sha akaa kpishi , ” hemban cii je yô , sha kwaghôron wase . ( Y@@ ak . Shi kwagh la una wase se u taver mbagenev asema u dondon Yesu kpaa . Kor@@ aki yange ma kegh Yehova sha u a na un mkav sha ikyaa la , shin ma de ér Yehova una nenge a doon un yô , a gema kwagh u lu zan hemen la . ( Mat . 6 : 10 ) Er lu u Yesu una va tema Tor ken hemen yô , a kaa a mba ve lu hendan a na la ér : “ Tartor u Aôndo ngu ken a ven je . ” Yange wuese mo hanma shighe er mo m wase un yô , shi una lu gbilin yô á lu a mo kpee . Kpa Bibilo ôr kwagh u A@@ bel kpishi ga , sha nahan yô , se hen nyi sha kwagh u jighjigh na u nan laa ? Aôndo kp@@ enen ashe a kpen iky@@ ôr a na ga . Sha ayange a i lu ngeren Bibilo la , i kaa a Mbakristu ér : “ Ma imeen ngi a tser ne ga , saa i hemban or ga la . ” * Bibilo kaa ér : “ Aluer ishe you ia na u gb@@ ev mbu nôngon yô , dugh i kera ; u ú nyôr sha tartor u Aôndo a ishe i môm yô , ka u gu@@ da a u ma u lu a ashe ahar ma i kende u ken ge@@ h@@ en@@ a , ape ij@@ ôô ve ia kpe ga , man usu kpaa u p@@ ir@@ in mayange ga la . ” — M@@ ar . 9 : 47 , 48 . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Nahan lu u ior mba ken akuraior cii vea va hingir mbahenen mba Yesu Kristu . ( 1 Mbakorinte 10 : 7 ) Paulu ngu ôron kwagh u yange za hemen zum u Mbaiserael za A@@ ron iyol ér a er ve wan@@ b@@ ua u sha z@@ en@@ aria la . 1 : 8 - 11 ; 2 : 3 - 5 . Mkaanem ma Yehova na se ishimaverenkeghen i b@@ un@@ den mayange ga ér a va nder mbakp@@ enev shin ku , vea hide a lu uma . Er nan i doo u Mbakristu vea eren ivese sha atindi a Shi@@ sar ? I@@ ̱ doo u u̱ ôron i ayange ayange , nahan ia seer doon we ishima kua Un u a ne i nger i la kpaa . Shi gba u mbatamen vea kôr hanma kwagh u a bee iji@@ r@@ ôron i sha m@@ s@@ ange la ihyom vough er Or@@ jir U@@ hemban sha won cii u a ver ve la nahan . — Duteronomi 10 : 17 , 18 . Í tese ikyav er gba u or a pase iyol i nan a ishima i nan ér nan ngu or u eren Aôndo tom , shi i soo ér nana̱ lu a an@@ za a wang kpaa . Ve “ tile sha ishigh ki iky@@ ôn@@ ough ki torough [ ki Aôndo ] man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo [ Yesu Kristu ] . ” • Ka uityendezwa mba nyi vea wase se u wan ishima ? Yesu tsengaôron ér u@@ profeti mba aiev vea due vea hông@@ or a atesen a na shi vea tsu@@ me a ior kpishi kpaa . ( Mat . Se fatyô u tesen akav sha igbenda i se fatyô u tesen imba m@@ vese u hingir vough ne cii ga , kpa nenge akav a ahar ne . T@@ so@@ mbor wase cii lu ken mzough shi saan u iyol kpaa . Nahan cii kpa , i za hemen u nan anmgbian shon u a ôr kwagh u doon we ga la ityom ken tiônnongo , shi mbagenev nenge un ér ngu anmgbian u fan kwagh kpaa . Kpa ashighe agen tôv@@ ac@@ an ne ka a hide a k@@ ur a ior mba ve hii un la , nahan kwagh ne a na yô , ior mba Aôndo ve hide ve lu ken mzough . A tese ior sha u@@ wo . Ka averen a nyi nahan a lu sha ci u mba ve ker ishimaverenkeghen i ve lu a mi la gb@@ ang , zan zan mkur laa ? ( Mateu 7 : 23 ) Yesu Kristu u a lu Tor hegen ne venda kwaghaôndo u aiegh . ( 1 Mbakorinte 8 : 1 ) Nahan yô , se lu nen a ieren i hiden a iyol ijime imba i Mose yange tese zum u kaa a Yehova wener : “ Ma U shi tes@@ em igbenda You sha er me fa U yô ; sha er i̱ doo U a mo yô . ” Er ka ve lam a mba@@ y@@ aav ti@@ ôn@@ ôô yô , ashighe agen ka i doo or@@ ya kpishi nan nenge ér nana fatyô u zuan a ian i henen Bibilo . Ka se , ne ze se i@@ ve@@ ver iyol ga , kpa ka TER . ” — Ekesodu 16 : 4 – 8 . Gi@@ di@@ on er a@@ yom sha u una er ishima i Aôndo yô Mbakristu mba@@ aiev kpishi mba pasen kwagh u ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar la ga . Mba hendan kwagh a u@@ gomoti shin mba nôngon kwagh a ve ga , shin mba eren akaa sha gbenda u a tôv ve a ican sha ci u ve soo ér vea lu ior mba ve kpe sha ikyar i kwaghaôndo yum ga . Mbam@@ sen kpishi mba i nger ken Bibilo la ka mba ior ve er ve wuese ian i Yehova i hemban sha won man ityom na i kpilighyol yô . U nenge ian i lun or@@ shiada u Yehova la nena ? Yesu yange wa mbahenen nav ago iyol u va tagher a ah@@ endan ken hemen . Zum u kwagh a er nahan yô , doo u se lumun ibo . Yesu yange una lu or u lumun be@@ er ga yô , mayange ior ma z@@ aan ikyua a na ga . Nahan kpa , se hen u lamen sha mimi shi ôron akaa a h@@ ô@@ mon shi se hide a iyol yase ijime shi se hen u wan ishima shi suur sha Yehova , nahan ivese yase za doo . ” Nahan shighe u á va sôr “ wanakiriki ” la yô , á kohol ior kpishi ken nongo u wanakiriki la mba ve tile sha ‘ jighjigh shi ve lu a kwaghfan ’ kpaa yô . MB@@ A@@ M@@ I@@ SH@@ EN MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V V@@ A SE@@ ER SH@@ A A V@@ ES@@ E Er fa akaa a a hemba lun un hange hange hen shighe la wang yô , yange fa je ér lu shighe u akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la aa kure sha mi je la . ( 1 Pet . 1 : 11 ; Mpa . Ka akaa a nyi i gbe u aa va er sha shighe vough , a b@@ unde ga ? ( Pasalmi 23 : 6 ) Davidi yange mgb@@ o@@ gh aa iwuese ken ishima kua jighjigh u nan — saan un iyol sha u umbur akaa a tse man jighjigh u lu a mi sha akaa a ken hemen la . A@@ ku@@ la vea kwase na , P@@ ri@@ shi@@ la , mba ve lu Mbakristu la yange ve ungwa Apo@@ l@@ o lu lamen ken shin@@ ago@@ ge vangertiôr , nahan ve kua a na , ve seer bu@@ ghun un gbenda u Aôndo wanger wanger . ( Mateu 5 : 28 ) Se er nan ve se palegh u eren idya ken ishima y@@ as@@ a ? K@@ e ’ ijô igen yô , i gber Bibilo sha mgb@@ er u vesen , i yila ér Re@@ fer@@ ence Bible [ Bibilo i T@@ esen A@@ vur A A Z@@ ough Sha A@@ gen Yô ] . • U@@ ̱ veren ato ungwan kwagh doo doo la kua nyi man nyi k@@ er@@ egh@@ e ? Yange i doo Yesu u tesen ior kwagh , kpa mayange je hungur a mba ve va u va ungwan ityesen na la ga . Yesu pase wanger wanger er Yehova a we se ikyo yô , a kaa ér : “ Mba te@@ en mba@@ ats@@ ator uhar sha tor@@ o gaa ? A@@ pe Ity@@ esen i ken Jijingi i D@@ ugh Yô Shi Paulu taver se ishima ér , “ ka kwagh u se er je ne aluer Aôndo Una rumun yô . ” — Mbaheberu 6 : 1 – 3 . Hen Nen I@@ gbenda i He i L@@ amen A@@ tsan a or@@ perapera ngee , kpa TER ka A dugh nan ken a cii . ” — Pasalmi 34 : 3 , 4 , 7 , 8 , 18 , 19 ; 1 Samuel 21 : 10 - 15 . Nahan kpa , Yehova ngu er or u nan inj@@ ô u a lumun u den se an@@ z@@ ô ase nahan . Mimi man “ Mb@@ au@@ tahav ” Tom u henen Bibilo a ior la ka u na se hemba veren ishima u keren Tartor hiihii . Yesu yange venda u pasen kwase Sam@@ aria kwagh ga Nahan shi ityôkyaa lu i una zer lamen a na je kpa ? Yehova una wase nan nana “ kôr ave sha uma u a lu uma jim la . ” U ôron a yô , nenge a iyol you ken tar u he la . Ka ve nenge mlu ve la ér ka “ iyua ” i Aôndo a ne ve yô . — 1 Kor . Ior mba sha ayange ne kpa ka or u nana yima ve sha u hemen tar ne la , shin ab@@ unde kpa nana er tom sha ikyev i mbahemenev mba tar ne yô ve keren ye . Takerada u Genese zan zan Duteronomi tese er Yehova a we ishima u veren vor u ua kar a ifer kera la tseegh ga , shi í pase atindi a Aôndo na ikyurior i Iserael sha ikyev i Mose ken inyom i 1@@ 5@@ 13 la kpaa . Kwagh môm hemba u yan ijende a Aôndo ga ! ” ( 1 Tim . 5 : 22 ) Sha nahan yô , kwagh ne tese wang ér , lu mbakur@@ an mba ningir sha , yange ve veren mbatamen man udi@@ ak@@ on ye , lu mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem ga . 6 : 17 ) Bibilo tese wang ér Yehova u a lu Or@@ kur@@ an@@ shighe u He@@ mban Cii ne ngu eren a er ne@@ gh ne@@ gh ga . ( Anz . 15 : 1 , 18 ) Aluer ayôôso gba ken tiônnongo shin ma ijiir igen nahan se kure a sha ishima i legh legh sha er se tese ser se mba a kwaghfan u a dugh sha la kpa ? — 2 Tim . Bibilo pase ér Yehova , u a karen asema la , ka a ur@@ ugh ior mba injaa . I@@ ca i gbe ga yô a wa iy@@ av a mar wan u nomso , nahan a ii un iti ér Samuel . Kwagh u tar ne u lu vihin gban a gba kera la tese nyi ? Yange kasev mba I@@ so@@ u mba uhar mbara ‘ ve na Is@@ ak@@ a vea Re@@ be@@ ka mba ve lu mbamaren mba I@@ so@@ u la ishima i vihin kpishi . ’ ( 2 Timoteu 3 : 1 – 5 ) H@@ ingir torough torough u ior vea fa inja i akaa ne cii , shi vea fa ape uuma vev ve ver ishigh kpaa . ( Yosua 10 : 12 - 14 ) Mkaanem ma profeti ma Habak@@ u mara umbur se ér , shi Yehova una yar tom a imba ut@@ aha ne sha shighe u Armag@@ e@@ don la . ( Yuda 22 , 23 ) Nahan cii kpa aluer i wa or kwagh kwa kimbir kimbir je kpa nan ngu hendan sha u zan hemen a ityesen i aiegh her@@ egh yô , gba u mbatamen vea yar tom sha u kuran tiônnongo . — 1 Timoteu 1 : 20 ; Tit@@ u 3 : 10 , 11 . M@@ gber u pi@@ pa@@ abaver i i yer ér Ne@@ w@@ s@@ we@@ ek , u í tsegh un sha ci u mbayev la kaa ér ashighe kpishi “ kwaghôron la ka a gba a@@ kp@@ el@@ an ker iyol na . Anyom a karen ken ijime er ahar nahan , kwagh ugen shi er u gema uma u or ugen u tôvon Mbakristu a ican kpoghuloo yô . Kwagh u kpiligh mo iyol yô , kunya gema hemba kôron un a mo cii ! 4 : 5 ) Yange i gba u Mbaiserael vea na nagh a ishima i dedoo ve nagh ve@@ gh kua lu a inja sha ishigh ki Aôndo ye . ( Mbaromanu 8 : ​ 28 - 30 ) Yehova yange hii u tsuan mba i shigh ve mkurem la , shighe u i nder Yesu shin ku kera la . E@@ du@@ ar@@ do lumun ibo kaa ér : “ M fa er yange m kende mbayev av shighe u hemba doon u me tese ve dooshima shi me wa ve kwagh la yô . ( Mpase 18 : 1 - 5 ) Nahan kpa , Yehova ngu a mbatomov mba jighjigh mba ve shi shin tar di er sha shighe u M@@ ika la nahan . Yange m nôngo sha afatyô wam cii , kpa lum z@@ ange ga . ( Yohane 10 : 16 ) Nahan yô , noov mba ken Kristu man kasev kpaa cii , mba a ityôkyaa i doon kpishi i i gbe u vea waan ayol a ve ikyo kpishi yô ! He@@ en ne Peteru yange lu ôron kwagh u i nger ke ’ Pasalmi 1@@ 18 : 22 la , lu tôôn kwagh ne karen sha kwagh u i er sha ku u Yesu man mnder na la . J@@ ul@@ ai 27 , 200@@ 9 – A@@ gu@@ su@@ tu 2 , 200@@ 9 “ I@@ mo lu ga , mô kpaa bugh zwa ga , mô wa ikyo kpaa ga . ” Kristu Hii Tom u Pas@@ en Kwagh A kaa ér , “ Yange m lu môm ken mbayev mba ve ker u a@@ wen ken gar u S@@ anta A@@ na ” la . Nahan kpa , Yehova man Yesu vea kende mbap@@ er@@ apera , a u wase ve shio ga . ( Ps . Kwagh@@ bo u a lu sha u V@@ endan Hemen u Aôndo Yô Yange ungwa imo er ka imo i ikp@@ am@@ kor nahan kaa ér : “ K@@ ôndo sha heen , me tese u akaa a aa er ken masetyô u ang@@ an keng yô . ” Mba den ér mba ve vende u geman ishima la ve lu ken tiônnongo sha ci u ve soo u lun a ve ken bem ga . Alaghga vea fa akaa a vea yam sha ci u wan@@ iky@@ und@@ an ve la je kpaa . Doo u ua bende a vese vough er u henen sha ityom i Yehova igen kpa una bende a vese nahan . Anmgbian Joseph vea mbayev nav lumun u geman ishima ve sha kwagh u mcivir u ve civir Aôndo la gbenda môm ga . Sha ashe yô mba a mlu u civir Aôndo la kpa mba geman mba ny@@ iman agee la . Mbakristu mba mimi mba ongo Yehova sha ci u a doo ve ishima yô , shi sha ci u a kom icivir yô , man sha ci u ka kwagh u a lu u shami u eren kpaa yô . — Mpase 4 : 11 . ( Lev@@ iti@@ ku 11 : 1 – 31 ; 20 : 24 – 26 ) Yange ve s@@ ôngon inyam cii ve ve y@@ aan ga , man m@@ ye u ve y@@ aan inyam a awambe ker la lu u p@@ eren tindi u Aôndo . I@@ wasen igen i geman mimi hingir kwagh wase yô , kwagh la una na se kav wang je ser ang@@ an ka ayange a masejime a tar u ng@@ un je ne . Kwase ne nengen ér una fatyô u eren msen hen Aôndo u mimi , u i yer iti na ér Yehova la yô , a lumun loho u dedoo gbar gbar . Mbam@@ lu vev kpa mba kwagh@@ môm . Yesu er msen kaa ér : “ Er U t@@ indi@@ m shin tar ne nahan , Mo kpaa , kape M tindi ve shin tar ne je ne . ” ( 1 Yohane 4 : 20 , 21 ) Aluer se soo mba@@ wan@@ ndor a vese er iyol yase nahan yô , se eren a ve er se soo ser mbagenev kpa ve eren a vese la . Nahan cii kpa or a fatyô u zuan a msaanyol u mimi . Gb@@ id@@ ye ase kwar sha er uma u Yesu yange ma lu , luun er yange ngohol kwagh u Diabolo na un la yô ! Yange se lu a an@@ ky@@ e@@ ev man b@@ ua , nahan hanma shighe se lu a a@@ ji man at@@ u@@ mba man akaa@@ yan agen a se er sha at@@ u@@ mba yô . P@@ ase inja i kwaghwan u Bibilo u a kaa ér se er ivese “ ken Ter tseegh ” la . Or u yange tôô un tom la venda u nan un me@@ m@@ yol ér saa una va a orgen nana va tile sha ityough nagh . Gba u amba@@ aior e̱r ne nahan ma a lu hanma ijiir sha tar cii . ” Kanyi ia wase u ú fan ime i m@@ sôr you we ? ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ) Mba@@ shir@@ en Aôndo tom mba sha ayange ne cii ka ve nôngo kpoghuloo sha u yaren tom a kwaghwan ne . Yesu kpa yange tese er Aôndo a nengen sha a vese sha dooshima yô , a kaa ér : “ Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne [ akaa a iyolough a kwagh a gbe se a mi la ] cii á seer ne a ye . ( Yes . 55 : 7 ) Shi time ase sha ikyaa i mimi ne kpaa : Er i mar se ken asorabo , se yen yô , se mba sha ian i zuan a iember shighe u Aôndo a de se kwaghbo yô . ( Ps . Yange yar tom a ishember i ken zwa Grika ( pa@@ ·@@ re@@ ·@@ go@@ ·@@ ri@@ ʹ@@ a ) i̱ í gem ér u ‘ sur@@ un ishima ’ la , man ken Bibilo jimin cii ka ken ivur ne tseegh i zough a ishember ne ye . Er nan u zough a ve hen haregh wou , shin u nger ve washika sha ma ad@@ er@@ e@@ shi u i nger sha peeji u sha 4 la ga ? Er Yehova a kegh iyol u ungwan mbamsen asev nahan kpa doo u se gba uwer u eren msen ga . — 1 Yoh . 5 : 14 . Sha mimi yô , se mba a kwagh môm u se ta ave van@@ ger a mi ga . “ Mbaiserael cii gba zan Mose man A@@ ron i@@ ve@@ ver iyol , ior cii gba kaan er : G@@ uda ma se kpe ken tar u Igipiti , gayô , gu@@ da ma se kpe ken deser@@ ti ne je ! Er i lu nahan u tagher a ma mzeyol ab@@ u shin i na u ma tom nahan u fa kwagh u ú er jighilii ga ve@@ e ? Kpa ve lu ior mba ve “ iv a Jijingi man mfe ” yô . Z@@ a kohol anmgbian u kwase u a hen kwagh a we la shi hide hii nen ! ” Nahan kpa hen mbak@@ on@@ don@@ ato yô , a@@ zu@@ ugh a inyam ne nga a er tom i hemba di u nan kwaghôron doon ungwan tseegh tsô la . Er ve tsa gbenda us@@ ati imôngo shi ve zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a er 1@@ ,000 nahan yô , ve va nyôr hen gar u i yilan ér H@@ ar@@ an , u lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia la , ijiir ne lu ijiir i mba@@ z@@ ende@@ v me@@ men her y@@ amen akaa yô . 15 , 16 . ( a ) Mkaanem ma Yehova ma taver ior nav asema ma yange ôr sha ayange a Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la ma na Mbakristu vangertiôr nyian ne ér kwagh a zayol ga nena ? Ka i lu se ken ishima er C@@ han@@ te@@ l u a lu ken tar u Fran@@ ce la nahan , a kaa ér : “ Or u hemban sha won cii , u a gbe akaa cii , shi a lu Aôndo u sar sar la , ngu kaan a mo ér : ‘ Z@@ a ! G@@ um@@ or u eren tom pania ugen , iti na ér B@@ en M@@ ie@@ z@@ k@@ al@@ s@@ ki , hemen an@@ nongo ne . Nahan se na jighjigh ser Yehova una nenge sha a vese . Maa mbahenen mba un@@ yi@@ in mbara hide lu za eren kpen@@ ga ve u ish@@ u la . I@@ ca gba ga je tsô , kwagh ne hingir kwagh u se eren cii man se yaven ye . 5 : 19 ; Yes . T@@ aver ikyar i u ye a Yehova Aôndo la sha u henen kwagh shi eren msen hanma shighe . 17 , 18 . ( a ) Se wuese a “ inyaregh ” y@@ ase@@ gh nena ? Nenge ase akav agen . ▪ Or M@@ ôm N@@ ana F@@ atyô u Eren U@@ ter U@@ har Tom Ga Sha shighe ugen la Yesu kaa ér : “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” Ka kwaghwan u dedoo u nyi Yehova wa ior nav ken Yeremia 6 : 16 , kpa ve gema ve er nena ? 4 : 18 ) Yô , se time nen sha injakwagh ne , nahan se nenge er í bende a vese yô , sea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin a lu i va lun uma gbem sha won shin tar kpaa . ( Yohane 3 : 20 , 21 ) Hen ase sha kwagh ne : Yohane yange kaa wener Yesu ka “ iwanger i mimi i i wanger hanma or yô . ” Mba ve lu an@@ ti@@ kristu la ka ve kaan ér ka ve ve lu Kristu shin mbatomov nav ye , kpa er ve ‘ dugh ken a vese ’ yô , ve venda atesen a Bibilo a mimi la . Ho@@ sea pase ér Mbaiserael kpishi kpaa yange ve soo u eren ishima na ga . Yange sôn Yehova kuma kwa tar . Kpa ken igen yô , ka ajiir a nengen sha mba@@ beenyol la a we ve ikyo ye . I ver ior mba ve lumun hemen u Aôndo la kposo nena , man kanyi ikyav i môm i̱ lu i tes@@ ene ? Ikyav i tesen yô , Yehova sôr ian ver sha u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la á nengen sha akaa a Tartor a shin tar ne . Se nenge nen sha mbampin mbagenev uhar mba ve zough sha tindi u Kristu a we wener se gema ior ve hingir mbahenen la — u môm kaa ér , kanyi i gbe kpee u se tese ior sha er se wase ve vea hingir mbahenen mba K@@ rist@@ u@@ u ? M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 2 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) ( Ôr Daniel 2 : 43 . * ) Ior mba T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la mbu hemen ve la ka ve ker ér i na ve ian i eren akaa sha ishima ve , shi i na ve ian hen ajiir a tom a ve shin i na ve ian vea za hingir sha tse@@ ene@@ ke ve je kpaa . • Ka sha igbenda i nyi nahan se er sha kwaghwan u Paulu u sha kwagh u mzough la ny@@ ian@@ a , man ka nyi ia tu@@ ur se ve se er nahana ? 40 : 29 - 31 . 22 : 1 , 17 . Dooshima la mgbegha un u kohol mbahenen shi tesen ve , shi tin@@ d@@ in ve sha u ve za pase kwagh . A@@ yange a Noa la yange lu nena ? Tsô Peteru ta ib@@ alegh a Yesu , gba z@@ ôh@@ ôn a na kaan ér : “ Aôndo A̱ b@@ unde kwagh la , T@@ ere , a̱ de ts@@ eren We ga . ” S@@ ar@@ ai yange er kwagh i@@ er i sha ayange na la tsô — ga@@ do u yange í eren sha shighe la yô , kwase a̱ lu iky@@ ôm yô í gba u saa nana na nom u nan kp@@ an@@ kwase u sha uiky@@ a keng sha u nana̱ tser tsombor yô . U Gb@@ eren Ity@@ akerada . S@@ w@@ ing@@ le kar tema sha ityough ki H@@ a@@ y@@ den C . Alaghga va vihi or@@ maren iyol kwa môm kpo@@ o sha ci u nan gba shin nan so@@ mb@@ o shin ma kwagh ugen er nan , nahan a gba u a za nenge er nan lu la . Er nan ve i doo u se nenge Bibilo ser ngi a loho sha ci u ior ci@@ il@@ i ? A shi nan kpa , anmgbian u kwase ugen , u ken tar u Ne@@ ther@@ lands , yange nenge a ij@@ ung@@ wen yam , zum u kper@@ nan i lu yilan se ati yô . Yehova Aôndo yange na ikyurior i Iserael u ngise la atindi a yange vea kor yô , ior kpishi ma lu ken ibanave ga yô . Shi@@ la man Timoteu mba va kohol Paulu ken masejime yô , “ Paulu maa wa iyol sha kwaghôron la je lu pasen Mbayuda sha agee ér Yesu ka Kristu . ” Sha nahan yô , ashighe a henen kwagh , a li@@ hen yum ga la nga hembe wasen mo . Ior mba Yehova mba sha ashighe a tsuaa la ve lu mbakur@@ an@@ ilev man mb@@ as@@ u@@ le@@ v , nahan er Yehova Aôndo yange tôô iyol na kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev u lun a dooshima yô , ve kav inja i kwagh ne wang . 32 : 21 ; 2 Utor 19 : 35 ) Lu nyi i na ve Aôndo nôngo ityav sha ci u Tor u H@@ es@@ e@@ k@@ ia ? Mba er Mbayuda mba Yesu a er kwagh ve ne , ér : “ Ne mba a ungwa imo Na ga , shin ne mba a nenge m@@ lu@@ yol Na kpaa ga . Ne mba a kwaghôron Na ken asema a en gbem kpaa ga . ” Er ne za hemen u henen Bibilo shi zan mbamkombo mba Mbakristu shi ne lu seer zuan a mfe u waren uma u a lu ken Mkaanem ma Aôndo ne nahan , hen ase sha mkaanem ma Yesu man . Shi ngi ne mba ve lu a ishimaverenkeghen ga la u fan kwagh u a lu awashima u uma jim jim yô . Shighe u nan lu vea we tseegh la kpa nana kav er nan doo u ishima yô . ( 1 Mbakorinte 13 : 8 ) Tsô se fa mba ve lu a icighan jijingi nyian nena ? Yehova soo mbacivir un mba ve ne ayol a ve la . Kape i nger ken Ho@@ sea kpaa la er : Me yila mba ve lu non@@ go@@ ior Wam ga la M@@ er : non@@ go@@ ior Wam . ” Shighe u ka sea tese ser kwagh u orgen la hemba gban se ishima yô , ka se na m@@ tem u ken tiônnongo a hemba doon shi se zua a mimi u mkaanem ma Yesu ma á kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh ” ne . — Aerenakaa 20 : 35 ; Mbafilipi 2 : 1 – 4 . ( Gen . 18 : 12 - 15 ) T@@ er@@ tamen Yobu yange na “ ish@@ ô iyol na sha ishigh ki Aôndo , ” kpa Yehova ver un doo doo , gadia fa er Yobu ya ican kpishi sha ikyev i Satan yô . Hi@@ ihii yô , a@@ dooga lu kwagh u mnder u shin ku u shin tar la Mb@@ as@@ adu@@ shi mbara lu pinen Yesu mpin sha mi ye . ( Mat . 17 : 24 - 26 ) Kwa@@ gen la , Yesu soo u fan kwagh u mbahenen nav lu a mi ken ishima yô , nahan a pine ve mbampin c@@ iligh c@@ iligh ér ve pase mbam@@ nenge vev . Aluer se soo ser ishima i zer nyian se sha kwagh u mbamgbe asev mba sha iyol mbara ga yô , gba u se ungwa icin i Yesu ta la . Yange nenge a Yehova , lu hemen nongo na , tesen u kwagh u ua er la sha ikyev i icighan jijingi na . Er ma se er nahan la yô , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la gba se kwagh tsung , shi a na se ityôkyaa injaa i eren hanma kwagh u Yehova a kaa cii . 9@@ 4 : 19 ) Shi Paulu kpa nger ér : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun , man bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu ye . ” ( F@@ il . Er yange i ver Tartor u Aôndo sha ken inyom i 1914 la je , ah@@ endan nga zan hemen hen atô u Tor u Aôndo a ver a lu hemen sha hegen la man tar u ifer u Satan ne . Yesu kaa ér : “ S@@ ôn nen , á na ne . ” • U eren kwagh sha mimi la ve a averen a nyi ? ( a ) Ôr kwagh u a tese er se er ve se lu a gbashima sha kwagh u mcivir u mimi her dông yô . ( b ) Kwagh@@ pasen wase u u̱ y@@ in@@ an ishima ga nena ? Ikyav i tesen yô , zum u i nder un shin ku kera la , a pase mbahenen nav uhar mba k@@ ondo ve iyol sha kwagh u ku na la tom u i gbe u una er ken awashima u Aôndo la . Aluer se na jighjigh a imba aie la yô , “ ic@@ ugh i isholibo ” ia fatyô u tsu@@ men a vese . ​ — Heb . Kpa i ôr kwagh u mnder u shin ku u Yesu nahan ér : “ Yesu Kristu . . . yem Sha , ngu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ” W@@ ea lu anmgbian u nomso yô , u fatyô u tesen mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior u nan akaaôron sha gbashima shi pasen loho u dedoo tsema tsema kpa ? Nahan cii kpa , se palegh iky@@ ar@@ yan i alaghga ia va a akaabo a ke ’ jijingi la . M@@ ag@@ az@@ in u The F@@ u@@ tu@@ rist u uwer u J@@ ul@@ ai man A@@ gu@@ su@@ tu , inyom i 2@@ 000 la di kaa ér : “ Gb@@ a@@ at@@ om u i yer ér De@@ par@@ t@@ ment of L@@ ab@@ or u tar u Amerika due a ib@@ aver i inyom i 200@@ 5 i pasen kwagh u ashe a ver iky@@ ôr ér una er yô . I@@ b@@ aver shon kaa ér a̱ hemba kera kera kpa hanma wan@@ y@@ em@@ akeranta u been y@@ un@@ iv@@ as@@ iti môm ken atô u mba@@ y@@ ev@@ makeranta utar nana zua a tom sha kwagh u nan hen ken makeranta la ga . ” Heela tseegh ga , iyôngo igen i i lu mbatomov “ mba i kimb@@ in ve ga ” la mba eren tom u pasen kwagh sha tar jimin cii la a agee a ve , shi mba suen ú sha akaa agen a ve lu a mi la kpaa . A@@ kav ne nga a inja kpishi , hemban je yô , er se lu keghen iyange i vesen i Yehova ne . Anmgbian M@@ i@@ ke vea kwase na D@@ en@@ ise , mba a ônov un@@ yi@@ in . U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Mbagalatia man Mbaefese man Mbafilipi man Mbakolose As@@ av - as@@ av Er Yehova er akaa kpishi sha ci u Mbaiserael nahan kpa , ve na Un man uter vev mba tse@@ v , er Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob nahan icivir ga . Mimi u i G@@ be u Se F@@ a K@@ en@@ g Yô Er Yes@@ e@@ bel kpe kera yô , Y@@ e@@ h@@ u kera vihi shighe u timin tsombor u A@@ hab@@ a kua mba dondon un mbara ga . U eren msen nahan ne shi tese kpaa ér sar se u eren akaa ken uma wase aa sha ishima i Yehova . Shighe u i gbe i doo yô , m pin mbampin sha kwagh u i lu henen la shi m we zwa m pasen e̱r a yar tom sha mi la kpa ? Kpa , ka ivaa tseegh i lu iyua i Yehova a ne se ga ; shi ka i tseegh i lu kwagh u nan or msaanyol ken uma kpaa ga . Inja na yô ér , cii man or a̱ bee a ibanave yô , saa nana lu a tahav mbu karen a kwagh u a ve a ibanave la kera , shi nana lu a erdoo u una mgbegha nan u eren kwagh shon kpaa yô . “ I@@ ca gba ga tsô or@@ hemen kwaghaôndo v@@ am inya , va kaa a mo ér m@@ ̱ de u lamen a Mbashiada mba Yehova . Ity@@ esen ne ka t@@ am@@ enkwagh u Mbakristu ve pasen kwagh sha mi yô , shin er u@@ kwaghaôndo kpishi ve vende í nahan kpaa . Shighe kar yô , Shi@@ f@@ era man P@@ ua cii Aôndo wa ve iy@@ agh , ve hingir u lun a icombor ve . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 2 ) Sha shighe ne gbashima u As@@ a hemba taver a taver cii , nahan á sue mcivir u mimi . “ Er nan u civir tu@@ ta ga ? ” A shi nan kpa or ne yange nenge ér u una dondo Yesu , ter na a kpe tsô una hide a va ii un yô , hemba doon u una tema hen ya una keghen shighe u ter na una kpe la . Ieren i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et la samber wuee hegen . Aluer se wa ikyo ga yô , kwagh la una nyôr a vese ken zayol fele . ( Yohane 8 : 28 ) Shi a kaa ér : “ Mo M ngu gbenda man mimi man uma kpaa . Wan@@ akiriki u Jighjigh Aluer mlu wou la na u ian i wan iyol sha hanma kwagh u a lu henen ken mkombo u tiônnongo cii man u za ga di ye ? Sha mimi yô , ka sea hen sha kwagh ne nahan í gi@@ ri@@ m se iyol , shi a na se hide a ayol ase ijime ga he ? Akaa kpishi a i nger ken Bibilo la pase wang ér Yehova nengen a kwagh u dedoo ken mbacivir un tseegh ga , shi nengen a kwagh u vea kô@@ r@@ cio u eren la kpaa . 14 , 15 . ( a ) Shighe u Peteru hii u mir@@ en la , a er nena ? Kpa Yesu ti hen nahan ga . Kwagh ne ngu zan hemen nahan u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . N@@ yôôso M@@ nenge u Ú Nen@@ gen Paradi@@ so La Gadia mayange ma or nana kôr iyol i nan ihyom ga kpa nan koson i shi nan kor i kpaa di er Kristu kpaa A eren a nongo Na nahan . ” — Mbaefese 5 : 25 , 28 , 29 . I ôr kwagh ve ken takerada u Mpase ér mba eren Yehova icighan “ tom ” ken te@@ mbe u tempel na u ken jijingi , u ú lu shin tar la . 3 : 32 ; 6 : 12 ) Ka unô ve lu “ mba@@ fankwagh ” mba Yehova a soo ér mo m zenden a ve laa ? Kwagh ugen u una yange se u zuan a icivir i Aôndo yô , ka asaren a ase . Ieren la ngi hange hange , kpa ngi di vegher u ieren i m@@ til sha mimi tsô . * Yange i er tom a ase@@ mber a shi@@ ishi pasen kwagh , er “ kpee ” man “ keng ” kua “ kpôô ” nahan , u tesen kwagh u a er a k@@ ur yô . * Heela tseegh ga , or nana hemba zuan a iwasen aluer nan tôv sha kwagh shin nan nenge avur a Bibilo gayô nan wa iyol sha mb@@ al@@ um@@ un mba nana na ken mkombo iyol i nan yô . U va hingir u fan Aôndo la yange lu kwagh u he sha ayange a Yesu la ga . ( Mateu 10 : 29 , 31 ) Kape i lu je ve yange i kpiligh ior iyol “ a ityesen ” i Yesu shi ve v@@ aan he ’ a na kpaa ne . ( b ) Ka nyi se time sha mi ken ngeren ne man u a dondo laa ? Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi udubu imôngo mba ngohol loho ne Ka u za mkombo u umbur ku u Yesu la sha u tesen iwuese i u lu a mi sha nagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu a ne la , shin er u ye bredi shi u me wain la ga nahan kpaa . M er msen hen Yehova fese maa m kaa mer : ‘ Or@@ vesen m su@@ gh u , m umbur iliam yam vea we ayange atar ken ijime , shi kwagh u ani@@ wa wou la kpa hungur mo ga . 5 : 8 ) Gba u se kura ishimaverenkeghen la dông sha u henen Ruamabera sha tse@@ ene@@ ke wase zu@@ lee . Mba Ve L@@ um@@ un Hemen u Kristu sha Mimi Vea Z@@ ua a A@@ veren a T@@ sôron Shi a kaa ér “ a shi nan kpa ter@@ an@@ kon lu Mbakristu mba tsuaa mbara ikyav i ku@@ ugh man i ifer , vough er k@@ ov u hegen ne kpa iky@@ e@@ ky@@ e i gb@@ eren ior ityough a mi i i yer ér gu@@ il@@ lo@@ t@@ ine shin iky@@ ôn@@ ough ki usu@@ gh ki wu@@ an ior sha mi ki i yer ér ele@@ c@@ tri@@ c cha@@ ir la kpa ki lu ve ikyav i ku@@ ugh nahan . ” Kanyi kwagh igen Yesu er@@ ee ? ( E@@ ks . 6 : 12 ) Er Mose soo u fan kwagh u una er shighe u una tagher a ih@@ ye@@ en ne yô , a pase Yehova mciem nam man ishim@@ any@@ ian na . • Yehova ka “ ijiir yase i teman ” nena ? ( Ese@@ kiel 28 : 12 ; Yohane 8 : 44 ) Satan vande lun môm ken ônov mba Yehova mba sh@@ aav mba jighjigh mba ken jijingi mbara . Lu shighe u m hii u henen kwagh u Yehova , Aôndo u mimi je la . ( Luka 7 : ​ 18 - 20 ) Kpa Yesu yô , shighe u kaa a mbahenen nav ér ve kohol avur a kwaghyan u yange na ior sha ivande la yô , kera pase ve vighe vighe er vea er tom ne ga . ( Yoh . Ashighe agen yange se tsa shin k@@ icin . Kwagh er vihi yô , mbaapostoli mban mba kpe kera yô , mzough ne kera lu ga . Yange tese kwagh u Tartor la ua er sha ci u uumace la sha u been ior angev sha ivande shi kô@@ son zege@@ ikpelaior i ij@@ en kôr i la shi nd@@ eren mbakp@@ enev shin ku je kpaa . — Mat . Se fa ser Diabolo ngu kpôô kpôô , sha ci lu Satan za lam a Ifa sha ikyev i i@@ yô ye . ( Gen . • Se fatyô u veren ishima ser mba ve we ishima a tôv@@ ac@@ an yô vea zua a nyi ken hem@@ en@@ ee ? Yesu gema kaa a Na er : We , u ngu or@@ tesen u Iserael , man er nan u kav akaa ne ga ? 13 , 14 . ( a ) Shighe u se zough a ian@@ tom yô , se tese iyol i hiden a mi ijime nena ? A@@ yange nga kar yô , Mbaiserael va a are@@ ki u ikyuryan ken Yerusalem “ a a@@ wer a gb@@ ir@@ en k@@ ondo k@@ ondo sha imo i am@@ ar a t@@ ôngon . . . ve lu ku@@ h@@ wan taver taver sha mba@@ adi@@ gu@@ ve man um@@ olo . ” — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 28 . Ken inyom i 29 la , Yohane u Eren B@@ atisema hii u pasen kwagh kaan ér “ tartor u Sha mgb@@ ôghom . ” ( Mat . Sha kpôô yô , se mba a ityôkyaa i vesen i tesen iwuese yase hen mbatamen mba ve lu eren tom hen a vese sha gbashima , shi ve lu hemen se shi ve lu wan se kwagh la . D@@ ugh u eren iyua sha iny@@ ar man akaa a injaa agen kera kpa , igbenda igen ngi i or a fatyô u suen tom u Tartor u i lu eren tar sha won cii ne yô . Shi a saan we iyol u eren tom a m@@ fe@@ tom wou , sha ci u hanma kwagh u u lu eren cii ngu mbagenev a iwasen shi ngu van God kpa a icivir . Sha mimi yô , aluer í er ior batisema sha u m@@ ish@@ in shin ha@@ an ve mngerem sha ity@@ o shin eren mba i lu a̱ tese ve mimi u Ruamabera ga la batisema je kpaa , a lu a inja ga . 1 : 4 - 6 ) Shighe kar yô , Yeremia hingir u pasen kwagh n@@ du@@ ur@@ u@@ u man a u@@ wer@@ gban shio , je yô , ior kpishi gema nengen un ér ka or u yôôn ikyaa i bo tseegh . Nahan de “ l@@ ahan m@@ tsaha u [ Yehova ] ga , ishima i̱ de vihin we sha m@@ yange Na kpaa ga . ” — Anz . Yange m za nyôr ken gar u M@@ en@@ do@@ za , ikyua a I@@ wo i An@@ des ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu ken inyom i 19@@ 5@@ 7 . T@@ aver ngô ugen u lu or@@ maren un tswen yô u zuan a tom , shi lu a inyaregh ki y@@ amen kwaghyan sha ci na man wan na u kwase u lun anyom 12 ga . Se fatyô u nengen a kwagh ne ken akaawan a ken Ruamabera a i ne mbatamen , mba ashighe agen ka i gba u vea nenge sha isholibo i vesen i or er ken tiônnongo la . M wuese un sha iniôngon na la , maa m kaa a na mer a ôr me ungwa . Mbam@@ taver mba ken bo@@ tar ne vea na ior vea hingir u nyoon ishima . ( Or@@ pa . 3 : 1 , 2 ) Ieren i dedoo i kwase ia na yô , nom u nan u̱ nan ne jighjigh ga la nana hingir u fan mimi . 1 , 2 . ( a ) Hii nan ve ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won la i doo y@@ um@@ u ? De H@@ enen sha Kwagh u T@@ wer@@ sôron i K@@ aren Iky@@ ar I@@ nya Ga Er ve soo u ts@@ aren mbagenev im@@ ande ve la ga yô , ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a mbagenev mba ve va u ungwa kwaghôron ne la . ( a ) Ikyav i ishember i “ kaven kwagh ga ” la ér nyi ? Yange or nana ôr kwagh sha ishima i Mbaf@@ ar@@ ishi mba g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol mbara ga yô , ve gba yilan nan ati a iy@@ ongo , tu@@ h@@ wan nan , a lu Or@@ f@@ ar@@ ishi er ve nahan je kpaa . Shighe u mo vea M@@ er@@ c@@ e@@ des se undu ya wase se yem hen ze@@ ge ger@@ i u Lo@@ gro@@ ñ@@ o la , lu iorov 1@@ 00@@ ,000 lu hen ger@@ i shon ye , Mbashiada mba Yehova gema lu her er iorov 20 nahan tseegh . ( Luka 4 : 1 - 13 ) Shighe u Yesu lu lamen a mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve hendan a na la , Mkaanem ma Aôndo lu tahav mbu suur sha mi yô . “ Mb@@ i gbe m@@ ure shin mbi tesen m@@ kposo u sev man tugh ga . ” Diabolo ka or@@ wu@@ an@@ or . Se kpishi se kav ser tahav mbu u@@ dugh akaa tilen a mi mbu iyange i lu a mi la mbu wasen u kôron tar tilen a mi , ka inja je er ity@@ ô@@ v mbi ú nyôr taver gb@@ ang nahan . Ka i gber u@@ kô@@ pi mba Awa@@ ke ! 4@@ 1@@ ,@@ 0@@ 4@@ 2@@ ,000 , ken ij@@ ôr 8@@ 4 , hanma uwer . Zum u yange er shiada ken A@@ re@@ op@@ ag@@ u ken gar u Grika la yô , “ mbagenev var a na , na jighjigh ; ken ve yô , lu Di@@ one@@ shi@@ u , or u A@@ re@@ op@@ ag@@ u , man shi kwase ugen , iti na er D@@ am@@ ar@@ i , man shi mbagenev a ve imôngo kpaa . ” Ngu a wase se u kporom ikyua a na sha u nan se akaa a kwagh a gbe se sha mi u hiin shi lun a m@@ civi@@ ra@@ ôndo her la . Sha kpôô yô , gba u Aôndo una hemen se ken ayange a uma wase cii , hii iyev zan zan shighe u se be@@ e@@ yol je kpaa . Yange m lu her u me ôr ve akaa a ken Bibilo shi me er msen vea ve , shi me ku@@ ve ve shi me n@@ umbe vea ve ga . ” ( D@@ ut . Nahan m nenge mer m ngu a tahav ga . Y@@ e@@ vese Nen A@@ kombo a C@@ i@@ vi@@ r Sha utar yô , ve kegh iyol u eren tom sha kwagh u ve ungwa shi ve kav la ken uuma vev , shi wasen mbagenev kpaa . — Mat . Gbenda môm u eren kwagh ne yô , lu sha i@@ been@@ egh ki wanger wang ki ki lun hen ijiir i í civir un la . Aluer me ôr Loho u Dedoo ga yô , kwagh á ts@@ erem . ” Yange se kav injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u kwa man ish@@ ange i mase@@ ta@@ di man kp@@ er u kp@@ el@@ an a kp@@ ela la sha gbenda u hemban wanger , ken Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 200@@ 8 la nahan , saan se iyol ga he ? De lumun wer Satan a vihi ikyar i u ye vea Aôndo la ga . Nahan cii kpa , u eren a ikyar u sha icivir nahan vough je he ? Kwagh ne wase se kpen kpen . ( Marku 4 : 11 ) Aberaham , u yange i yila un ér “ ikyar u Aôndo ” la lu môm ken ior mba Yehova pase ve kwagh ne yô . Alaghga se nd@@ era henen ser se gba kwagh ga anyom imôngo , nahan gba u se nôngo kwagh kpo@@ gh@@ ul@@ o ve se dugh mhen ne ken a vese kera ye . Kanyi se hen sha kwagh u Yehova ken injakwagh i ter u wa wan na ikyo laa ? M@@ ase se tsa se nenge a tar u ityav mb@@ ia kera lu ker ga je kpa ? James , u á lu ortamen u hemen ken tiônnongo na la ôr kwagh na wener : “ Al@@ ber@@ t ka ortamen u nengen sha i@@ er@@ tom ken tiônnongo wase u á fe tom tsema tsema yô . ” Mba undu sha he@@ ela yô “ i gema iyol [ i Yesu ] sha ish@@ iv vev ; ishigh N@@ agh engem er iyange nahan , ak@@ ondo Na kpaa ku@@ ngu se@@ gh se@@ gh er iwanger nahan . ” Ka mea ungwa kwagh u doon mo nahan , ka an ka m hii ô@@ ron@@ oo , ka kwase wam shin or@@ ya wa@@ ma shin ka ma or@@ gen@@ e ? An@@ dre@@ y kaa ér : “ Á nam ak@@ undu kpishi sha kwagh@@ ngeren wam la shi á wuese mo sha jighjigh wam man ishimataver i m lu a mi sha jighjigh wam la kpaa . Apostoli Paulu ngise wa Mbakristu kwagh ér : “ V@@ aa nen a mba ve vaa imôngo . ” Ú M@@ ase K@@ ur@@ en We Ny@@ i ? 17 , 18 . ( a ) Bibilo pase ér ka hange hange u tesen mbayev dooshima nena ? Sha kpôô yô , yange gba u mbagenev vea gema uuma vev sha er “ i̱ kpe jighjigh ve u nan la iyol ” yô . N@@ aagh nagh lu uma na u a lu vough , u yange na ini@@ e i môm kera kimbir ga la . Se kav ser ‘ sea lu uma shin sea kpe kpaa , se mba sha ci u Ter . ’ L@@ U K@@ EN inyom i 19@@ 0@@ 8 la , Anmgbian u kwase Wh@@ ite lu kp@@ el@@ an iky@@ e@@ ky@@ e i tôôn ityakerada i i yilan ér “ M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn , ” i í sember duen a mi la ve ior mba hen gar la kpishi lu kenger un ye . ( Yohane 11 : 17 , 21 ) Yesu di gema kaa a na ér : “ Mo M ngu mnder man uma kpaa ; or u nana nam jighjigh yô , shin nana kpe kpaa , nana lu uma . ” — Yohane 11 : 25 . Mbagenev ka ve ôr Bibilo , ve tôv sha avur a ve lu a mbampin sha mi la shi ve nger mbam@@ pase mba ve zough a mi la ti@@ ôn@@ ôô ken U@@ b@@ ib@@ ilo vev . Gba u ishimaverenkeghen i Mbakristu la ia wase se nan je ? Lu K@@ o@@ j@@ o lu tesen Luke Bibilo ye . A lu ú ken ishima er yange lu Yesu nahan shinii , shin a war lun we ken ishima er Or@@ f@@ ar@@ ishi u ior va un inya laa ? Aluer yange sea lu er ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a ahumbe nga a da@@ ase a mi la yô , ma i lu kwagh u se ver ishima ser se zua a ma kwagh hen Aôndo ga . Lu kôron ave kaan ér un er kwaghbo ga sha ci u , á fatyô u nan nagh a ilev mb@@ ira , nahan lu l@@ ahan kwaghwan u Samuel la . Mimi je , ka a va sha kwagh u lamen a mbayev sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or yô , i lu mbamaren mbagenev kwagh u kunya . Bibilo kaa ér : “ De ny@@ um u eren kwagh u dedoo a mba ve kom un la ga , zum u u lu a tahav mbu eren un yô . ” — Anzaakaa 3 : 27 . Er Yehova man nom@@ ou shin kwase wou ve doo u ishima tsung yô , dooshima la a mgbegha u u sôron mbamzeyol ou mba ken ivese , sha ci u “ dooshima been mayange ga . ” ​ —⁠ 1 Kor . Bibilo pase ityôkyaa . • zum u ican i tser se nena ? 6 : 1 - 3 ; Heb . Akaa ne cii ka mba@@ aie mba Satan a samber a mi yô . Umbur wer , wanakiriki u wasen profeti la yange lu a Bibilo jimin cii sha u una ôron una taver jighjigh u nan na ga . Ve tseegh yô , vea fatyô ga sha ci u ka Aôndo a ne or m - mar u he ne ye . Yesu yange ôr kwagh u or@@ mbai@@ v ken an@@ zaakaa a na ac@@ in imôngo . ( Yoh . 10 : 16 ) Er Yehova a lu veren Mbakristu mba sha ayange ne doo doo , ve lu seer iyenge shi a lu kuran ve yô , kwagh ne ka ikyav i vesen i tesen ér hemen u Yehova ngu vough . 5@@ 2 : 11 ) As@@ a , Tor u dedoo la yange er tom u du@@ ghun kwagh u nd@@ ôh@@ ôr ishima ken tar u Yuda kera sha gbashima . ( Yuda 14 , 15 ) E@@ no@@ ki yange na jighjigh a a@@ kper@@ an shio ér kwagh la una kure sha mi . Ka unô ve ne shighe ve man inyaregh vev sha u wasen mbagenev sha u ve̱ hen ve̱ fa kwagh u Aôndo man mba@@ awashima n@@ av@@ a ? • Er nan H@@ en@@ o yange cia u pasen a@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo ga ? Lu@@ ca , or u se vande ôron kwagh na ken ngeren ne la , yange nôngon u eren ityom i hen ya vea M@@ an@@ uel , wan na u lu anyom 15 la hanma shighe . Kwagh ne ka kwagh u hemban cii u ú er yô . Yange m hii sha msen u Ter wase u i nger ken Mateu 6 : 9 - 13 la . Genese 6 : 3 pase se kwagh u Yehova yange ôr yô , ér : “ Jijingi Wam Una kera tema ken or gbem ga , gadia nan kpaa nan ngu inyam tsô , nahan kpaa ayange a uma u nan yô , aa lu anyom deri man iky@@ undu . ” Nahan zum u Iyou@@ id@@ y@@ u i K@@ iriki i tar u B@@ rit@@ ain tema mkohol ken uwer u Me@@ i ayange 7 , ken inyom i 19@@ 40 la yô , Or@@ vesen Amer@@ y ôr mkaanem ma i t@@ ér ma sha heen ne a Or@@ hemen Tar N@@ ev@@ il@@ le C@@ ha@@ mb@@ er@@ la@@ in . U tesen ikyav yô , orgen ken tar u Jam@@ an@@ i kaa wener : “ Kwagh u ne Mbashiada mba Yehova ne pasen sha kwagh u Bibilo la ka mimi . Kape ity@@ am@@ egh ki jijingi kpaa ka ki er kwagh i hemba u eren mlu wase u Orkristu la hingir kwagh u h@@ we@@ egh tseegh tsô je la . Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen ken tar u Amerika kaa ér , un na um@@ an@@ ij@@ a mba te@@ en uta@@ ya mba hen haregh ugen Awa@@ ke ! U@@ umace mba hemban@@ ato mban gba ah@@ on ér Yehova ngu hemen akaa a á gbe á la sha inja ga . ( Mbaromanu 14 : 13 ) A@@ dooga Lo@@ is@@ i fa wener imba kwagh la yange i va a an@@ zughul ken tiônnongo shin hen tsombor man kwagh u un er la una bende a mbayev nav . 22 : 2 – 5@@ 1 . Awa@@ mbe a Yesu yange kuma vough , lu u a seer ma kwagh ugen môm sha á ga . PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 33 , 1@@ 33 Ka kwagh u mbag@@ anden Bibilo i̱ lu ôron ye , zum u i kaa nahan la , ér : “ K@@ ôr ityesen gb@@ ang gb@@ ang , de pasen i ga , waan i ik@@ o , gadia ka i i lu uma wou ye . ” Aôndo yange tindi Yesu shin tar ér a va kure tom u V@@ or u ityendezwa shin Mesiya la . Aluer ishimaverenkeghen you ka u va zuan a iwasen ken ikyuryan i he la sha , shin ka u va zuan mi shin tar ne kpa , i̱ sar u u̱ fan Yehova shin lun môm ken ior nav . mgbegha ú u eren tom u pasen kwagh la kpoghuloo nena ? A sôr “ nongo u Kristu u Aôndo ” ne a ver vough nena ? Er se lu veren ashe a kwagh u una va ken hemen nahan , se mba a vangertiôr ser Yehova una za hemen u wan ikyo sha u@@ gb@@ ayol mba ken jijingi man mba sha iyol cii mba ve gbe ior nav la . Kpa ka unô ve lu ior nav shin tar ny@@ ian@@ a ? la , ki sha peeji 20 - 24 . Or@@ t@@ yom la va kuma kwa har va taver Eliya ishima ér a ya kwagh . Se mba hemban zuan a mfe u uumace hegen cii nena ? Ashighe lu kpishi a yange ma or iyev yô , kpa or ti er nahan ga . ( 1 S@@ am . U@@ re@@ di@@ o lu ku@@ h@@ wan ding ding , aka@@ ah@@ endan lu t@@ ôngon shi ior kpa lu yôôso kpishi . ( Yobu 14 : 14 , 15 ; Yohane 3 : 16 ) P@@ ase er atesen ang@@ an ne á wase ú , man er i hii ve ú ne á jighjigh yô . J@@ indi@@ kwagh : Yes@@ e@@ bel wa A@@ hab@@ a kwagh , nahan A@@ hab@@ a wua or , ngohol sule u wain u or shon . ( 1 Utor 8 : 6@@ 6 ) Se wuese nen Yehova tsung sha er a ne se wan na u môm môm , u a lu Mose man Davidi man Solomon u V@@ esen yô ! A kaa ér : “ Se cii ka sea tema imôngo sea lamen nahan i doom kpen kpen . Aluer ú hen wer ma ortamen e̱r kwagh shami ga nahan , ú er nena ? Shin er iorov mba un@@ yi@@ in mbara cii ve lu tamen a Eli@@ h@@ u nahan kpa , Eli@@ h@@ u lu a kwaghfan hemba ve cica cii . Yesu yange pase mlu u iyôngo igen i i lu kôôsôô vea ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee la ken injakwagh i iyôngo man iv@@ o , í yange wa ken kwaghôron na u profeti u sha kwagh u “ iyange i mk@@ ur@@ tar ” la . Paulu kaa ér ityôkyaa i môm i eren mbamkombo mba tiônnongo yô , ka u ‘ maan a maa mba ve ze ve la ken jijingi shi sur@@ un ve asema shi taver ve asema ’ kpaa . Yange ve tesen Tindi u Aôndo shi ve naan ini@@ av sha ci u asorabo a ior . Kpa aluer akaa ne yange er cii ve , i mase ngeren a yô shi se fatyô u kaan ser i pase hanma kwagh vighe vighe je he ? ( Genese 9 : 3 , 4 ) Mbayuda mbagenev yange ve hen ér kwagh u ivur ne lu ôron yô , lu u uumace vea ya inyam shin awambe a z@@ end@@ en@@ ya u a lu uma la , ga . ( Aerenakaa 10 : 1 - 48 ) Shi Aôndo hemen apostoli Paulu vea mb@@ as@@ u@@ en un , za a ve hen kpe@@ if@@ i ken won u gar u F@@ ilipi . Bibilo G@@ em Ior 14 Shin : S@@ é zer nyi ? ga . Aluer se er sha mbam@@ pase mba Yehova shi se wase mbagenev sha u ve kpa ve̱ er nahan yô , se yima ayol a ase kua mba ve ongo a vese la kpaa . B@@ ee kera yô , lu mba ve lumun a mnenge u ior lu a mi sha ayange na la tseegh , ku na la lu ve kwagh u kunya ye . Hii sha shighe la je , i wa atindi kpishi a yangen ing@@ y@@ at@@ u ken atô u u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar ne . Ivur i sha 2 man i sha 3 la , kaa ér : “ Ô@@ ôm if@@ er@@ kwagh yam kera ca ca , wanger mo sha isholibo yam . ( Yobu 7 : 15 ) Aluer imba mlu ne pe@@ ver ga zan zan anyom imôngo di ye ? Nenge ase ikyav i pania u ke@@ ke ugen , u lun anyom 19 , u i yer un ér S@@ te@@ p@@ han@@ i@@ e yô . Lu nyi Yesu kaa a mbaapostoli nav ér ve er sha u wan ago@@ yol sha P@@ ase@@ ka u masetyô u una ya vea ve laa ? Anmgbian u kwase ugen u mbamaren nav y@@ ese un ken mimi yô , kaa ér : “ Ka a tese u mimi iyev je yô , u henen kwagh u Yehova hanma shighe cii . Akaa ne aa wase ú u pasen kwagh u jighjigh u nan wou Nahan kpa , Yesu gema ver ikyav i vough i hendan a Satan . Nahan kpa , Paulu de ér kwagh u un er shami ga la , a yange un u civir Aôndo ga , nahan a hemba veren ishima sha mhôônom ma Aôndo zung@@ we un la . ( 1 Tim . I@@ ca kera gba ga maa se cii se gema zan mbak@@ ombo ken Iyou i Tartor hen gar u Ro@@ se@@ to de@@ gl@@ i Ab@@ ru@@ z@@ z@@ i , u lu hen kpe u ity@@ e@@ ku i i yer ér Ad@@ ri@@ atic , ken tar u I@@ tal@@ ia la . Yange i ôr kwagh u vegher ugen u “ E@@ ure@@ ka D@@ ra@@ ma ” la ér yange “ na anmgbianev mbak@@ asev ian í yange ve fa@@ an lun a mi ga yô ” sha u ve̱ pase kwagh yô . Sha mimi yô , in@@ umbe ia akuma akuma ngi hange hange sha ci u mbayev . Mbakristu mba T@@ su@@ aa Mb@@ ara Cii Yange Ve Pas@@ en I@@ vangeli • Zege@@ bab@@ ilon ngise hii nena ? ( Genese 1 : 1 , 2 ) Ka h@@ an akaa ne a du@@ gh@@ u ? Or “ Me I@@ f@@ er er ka M@@ ngerem Nahan ” Ken masejime yô , Yehova de ér ve lu a tor u nan lu orumace yô , kpa a tindi profeti Samuel ér a za ta ve icin . ( Mateu 24 : 45 ) Ka as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mba 14@@ 4,000 mbara je ve lu wanakiriki la nyian ye . Aluer kwase wase u van a m@@ ze@@ hemen hen tsombor yô , i lu kwagh u doon nom u pasen mbagenev kwagh sha mi . 15 : 13 ) Nahan kpa , shighe u lu eren tom u pasen kwagh shin tar la kpa tese dooshima sha igbenda igen . Kwagh môm hemba ng@@ un a inja a u zan za lamen a ior hen uya vev hanma ai@@ k@@ ighe ga . ” Ka Ny@@ i I Tese É@@ r Se Doo Yehova Ishima ? Tese ve er vea dondon kwaghwan u mbatamen ve vea na a eren kwagh ken tiônnongo sha inja sha inja yô . Zum u u ongo wer kwase wou shin nom@@ ou er idya yô , ka i taver we kpishi u wan ishima ken iwer imôngo i i hii karen la . ‘ Kwagh Ne A Lu Ne Iyange i Umbur , ’ 12 / 15 Gba u mba ve civir Yehova a vese imôngo ga la kpa vea doo se ishima . 8 : 8 ; 9 : 5 – 10 , 12 . Ka kera taver ior u p@@ aven ivaa ainge ga shi iv@@ a@@ ap@@ aven du@@ mbur kpaa , man iyenge i mba ve pav ivaa la ngi seer ng@@ een ken ityar kpishi . Nahan yô , alaghga a soo u tsuan ve tin@@ d@@ in ér ve za im@@ akeranta i vesen i hemban cii la . Ken inyom i 36 S.@@ W . la , apostoli u Kristu , Peteru nenge a ivande i kpilighyol ne ken mpase u sha mnenge . Ve kera ‘ h@@ ua ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Aôndo ’ mb@@ ira mba a mbi iyol her ga . — Mbaefese 6 : 10 - 13 ; Mbakolose 3 : 5 - 10 ; 1 Timoteu 1 : 18 , 19 . Kpa i de lu shighe u tiônnongo a lu eren mkombo shin shighe u i lu duen kwaghpasen shin i lu eren ma tom ugen ken tiônnongo ga . ( Mateu 22 : 37 – 39 ) Kpa er se yen yô , ka hembe s@@ aren se u wan iyol yase ikyo tseegh . 3 : 1 - 5 ; 2 Pet . A@@ vur aa a tsu@@ me un la kaa ér : “ I u@@ lu@@ gh Un er iyôngo i i za a mi sha u za ​ —⁠ s@@ ôngon yô , man shi er wan@@ iyôngo ka a lu ving sha ishigh ki mbat@@ ôn@@ don un ai@@ ve nahan , kape Un kpaa A bugh zwa ga la . Or@@ sho@@ ja u nan lu ken u@@ ity@@ a ga yô , ishima i te nan k@@ we sha kwagh u u@@ ity@@ a ga , shi nan cie ér ityav mb@@ ia wua nan kpaa ga . T@@ aver Ishima Shighe u I M@@ ough A@@ hendan a We Yô , 5 / 1 ( b ) Er nan ve ian i í ne se gb@@ anger gb@@ anger i zan hen Yehova ken msen la í lu ian i i@@ civirigh í kp@@ iligh@@ yol@@ o ? Yange ve soo mcivir u mimi kpishi , nahan ve tsua u undun uya vev , va lun vea mbacivir Yehova imôngo . Lu nyi i wase Yobu u wan ishima a ats@@ ana ? U tesen ikyav yô , I ôr kwagh ve ken Aerenakaa 5 : 42 ér : ‘ Hanma iyange kpaa ve lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu . ’ ( b ) Per@@ apera u Yehova bende a we nena ? U seer yô , Aôndo ka a kôôm uma u mbara mba ve soo ér á hemen ve la . A fatyô u lun nahan , kpa se fa jighilii ga . 13 : 13 — Dooshima hemba jighjigh u nan man ishimaverenkeghen sha nyi gbenda ? Z@@ a Hemen u V@@ eren A@@ to hen Yehova ! Mba@@ yev ou mba nengen kwagh u ve henen ken makeranta ve la nena ? Kpa aluer any@@ iman due hen atô u nom vea kwase u nan yô vea er nena ? ( 1 Mbakorinte 15 : 12 - 19 ) Mbah@@ enen mbara kegh iyol u kpen a u ny@@ iman jighjigh u ve na Yesu la . A kaa ér : “ Ken anyom a hemban 70 a m lu eren tom u pasen kwagh ne , ashighe agen iyol yange i kp@@ em kpishi sha ci u aeren a ior man ts@@ wam ve kua m - ongo u ve soon u ungwan loho wase ga la . Nahan lu u vea eren kwagh sha at@@ ser@@ egh ga . ( a ) Kanyi i tese ér ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya nga a inja kpishi ? Lu inja er zu@@ lum ape a va za vihi S@@ ar@@ ai ve yô . Mbat@@ amen mbara yange ve tôv sha mlu u or@@ yevese ne man or@@ kpen la sha u vea fa aluer ihyom ia vande lun hen atô ve yô . — N@@ um@@ er@@ i 35 : 20 - 24 ; Duteronomi 19 : 6 , 7 ; Yosua 20 : 4 , 5 . Se hii iliam a na , nahan a kegh ato zu@@ lee a lu ungwan er K@@ o@@ j@@ o bugh ivur Bibilo lu ôron yô . K@@ A@@ I@@ R@@ O Shi gba u se tese ieren i dooshima ne ken tom wase u pasen kwagh la . ( Rom . 15 : 25 , 26 ) I@@ ca kera gba ga je maa , Paulu kure tom u i wa un ne , sha ci u yange mba ker un , shighe u hide yem ken Yerusalem la yô , a kaa a Fe@@ li@@ ku , Or@@ ro@@ man@@ u u lu G@@ om@@ na la ér : “ M mough sha u me va nongo wam a u@@ iyua man sha u va nan ini@@ av kpaa . ” — Aer . Ruamabera u ior ve s@@ enge ér ka Iky@@ uryan i He la kpa , mba yer un ér Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika , sha ci u ior mba Aôndo yange yar tom a ve ve nger ityakerada i ken Bibilo ne cii nger i ken zwa Grika . ( Mbaefese 5 : 15 , 16 ) Mbagenev ver an@@ shighe kpuaa sha use , shighe u akaa a d@@ an@@ en or ishima nga a p@@ ande la . Alaghga tsô B@@ ur@@ r@@ us yange tôv apostoli Paulu ken ya u tor shin hen af@@ o a Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar cii ve mase za pasen Tor N@@ er@@ o kwagh u Paulu ye . Paulu kaa ér amba@@ aior la aa “ ngohol dooshima u sha kwagh u mimi u ma ve war sha mi la ga , ” sha nahan yô , ‘ asema a ve aa tsu@@ me aa na kwagh u a lu u aiegh la jighjigh . ’ U tesen ikyav yô , aluer se ny@@ agh ta@@ av u man shi se mba eren sha atindiakaa a Aôndo shi se mba eren sha tindi u i we ér se ny@@ agh awambe la yô se tôô ian@@ g@@ ev mbi mbagenev ve lu tôôn la ga . 4 , 5 . ( a ) P@@ ase akaa a Davidi agen a a zough vea Yesu yô . ( b ) Yesu ka Davidi u vesen sha ci u nyi ? Er ivur i dondon la i tese nahan , Yesu lu ôron kwagh u mbahenen nav shighe u kaa ér : “ K@@ ov ne ua lu a kar kera ga saa akaa ne cii aa er ve ” la . Sha nahan yô , zum u Yesu ta mbahenen nav icin ér ve de ne mbagenev gb@@ ev mbu nôngon ga la , a kaa ér : “ Ver nen ishima , de l@@ ahan nen u môm ken mb@@ akiriki mban ga , gadia M ngu kaan ne M@@ er , mbatyomov vev mba S@@ ha@@ av mba kenger ishigh ki T@@ erem u A lu Sha la , gbem . ” Ka mbampin mba nyi se fatyô u pinen sha kwagh u “ nongo u Kristu u Aôndo ” ? Paulu lu fa er u pasen Mkaanem ma Aôndo sha inja la i hembe di u gban di ôron avur a ruamabera la tseegh tsô yô . ( Ho@@ sea 2 : 14 ) Shin er Yehova kar a tartor u ik@@ we 10 la kera nahan kpa , a vihi ikyuryan i iv@@ es@@ egh i a ya a ik@@ we 12 i Iserael sha hiihii la ga . ( Yesaia 65 : 17 ) K@@ e ’ atô u akaa a mimi a i tsen@@ ge@@ ôron la yô , i nger môm ke ’ takerada u Mpase 21 : 1 la . Ashighe a ember agen alaghga a wa msen wase u tseghan iyol sha ci u Yehova man batisema u shin mnger sha u lun Orkristu u mimi la kpa ker . Sha mimi yô , Orkristu u nan til sha mimi nan ngu u nana tôô kwagh u ma me@@ m@@ yol nana ma@@ gh sha kwagh ne ga , shin aluer nom u nan tôô ér ka nahan je kpaa . M@@ doo u Yehova a Doo U Ishima la a Se@@ er V@@ esen ( a ) Er nan ve alaghga ashighe agen a taver mbagenev u lumun m@@ til p@@ al@@ egh@@ aa u Mbakristu u Mbashiada mba Yehova ve til laa ? U eren kwagh ne una na tom ua saan ve iyol shi ua lu a inja shi ua za ve kera kpaa . Kpa , Bibilo mbagenev gema i ér : “ Y@@ ima se sha ifer ” ( Icighan Bibilo ) shin “ K@@ ura se sha ikyev i ifer . ” ( m@@ gem u i yer ér Con@@ temp@@ or@@ ary Eng@@ lish V@@ er@@ sion la ) Kpa ken Ruamabera yô , ishember i “ yima ” la hemba pasen m@@ yem u yiman or sha ikyev i orgen . Kwagh ne gema lu av@@ indi@@ r a tesen ér Yesu lu or kpôô kpôô u lu uma shin tar yô . Shi a seer ér ka av@@ indi@@ r “ a mbap@@ u@@ un@@ akaa yange ma ve gba hur@@ en kera ga yô . ” K@@ asev Mbakristu vea dondo wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la nena ? Paulu ôr ken washika u nger Mbakolose la ér : “ K@@ aa nen A@@ re@@ ki@@ p@@ u ner : Ver ishima sha tom u u ngohol hen Ter la sha u eren u sha mi vough . ” ( K@@ ol . ( Mbaheberu 6 : 10 ) Kpa kwagh u Yesu lu ôron ken injakwagh na la yô ér kp@@ an keren mkpeyol na iyol na ga , shi h@@ aren ishima sha akaa a na iyol na kpaa ga . U venda u eren ma tom ken mcivir u Yehova sha ci u u nenge wer ior mbagenev hemba u mfe y@@ um@@ u ? Kpa u eren aie ga yô , yange va fa zwa la er mo nahan , je yô he@@ mb@@ am kpaa . Yesu yange zung@@ we mba uma taver ve mbara mhôônom nena ? PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 3 , 32 Kpa hide hen ase sha kwagh u Peteru ôr a ikpelaior la . A nger wener : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve gadia mba kuran uuma enev er ka ior mba vea za pase kwagh u ve er la keng nahan . V@@ e@@ ̱ er nahan saan saan i̱ de lu sha ishima i vihin ga , gayô , á lu ne a inja ga . ” ( Heb . Kpa á doom u ôron kwagh sha akaa agen ahar . Lu nyi i mgbegha Davidi u du@@ ghun ats@@ am na agen a i nger ken takerada u U@@ pasalmi laa ? Mba@@ yev vea fatyô u zuan a mtsera u hemban cii ken mbamkombo mba Mbakristu nena ? “ W@@ anger ashe am , er m@@ ̱ de yaven m@@ ny@@ am ma ku@@ um ga yô . ” — Pasalmi 13 : 3 . M@@ il@@ t@@ on H@@ en@@ sc@@ he@@ l lu shin iji@@ ir@@ tamen i Mbashiada mba Yehova zum u a lu gumor la je , á er tom her sha jighjigh je hemba anyom 60 . Er se tagher a ican nahan kpa , se zua a ishimataver sha u gbidyen kwar sha ishimaverenkeghen yase i Mbakristu la shi henen sha gbenda u Yehova vande nengen sha a vese la . Ka ze de@@ gh@@ ôô yô , a tindi mbaapostoli nav ve tseegh , shi a kaa a ve ér : “ Z@@ a , za ôr nen kwaghaôndo , kaan nen ner : Tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” I@@ vese i Eren man u Yes@@ en Ô@@ no@@ v ken A@@ yange a M@@ ase@@ tyô Ne Th@@ or@@ n , u ngise er tom u ortamen u sôron atôônanongo , hii ken inyom i 18@@ 9@@ 4 la . ( Yesaia 27 : 2 , 3 ) Yehova ver ishima sha “ sule u ik@@ on i wain ” ne sha tom u ve shir@@ en a ishima i môm la , ka as@@ ande a Iserael u Aôndo je la . Gbenda ugen u nom man kwase vea lumun ér Yehova a lu ken ivese ve yô , ka u zan mbamkombo mba tiônnongo shi pasen kwagh imôngo . 5 / 15 Ken inyom la , u@@ tor mba hemen ityar kposo kposo kua mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo za kohol P@@ oo@@ p@@ u u hemen C@@ ôô@@ ci i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o , hen gar u As@@ si@@ s@@ i , tar u I@@ tal@@ ia , ve er mbamsen ér bem a gba sha tar . Y@@ A@@ NG@@ E Or@@ f@@ ar@@ ishi ugen za hen Yesu za pine un ér : “ A@@ tindi cii ka han@@ mô ker a lu tindi u t@@ am@@ en@@ a ? ” F@@ ese nahan Mbayuda hide hông@@ or ayol a ve . S@@ co@@ wen ( A@@ Z St@@ ate Un@@ iv . ) , N@@ A@@ S@@ A V@@ anden wan ago iyol sha kwagh ér una fa aluer un ngu a tahav man kwaghfan u kuren akaa a a gbe un ishima u eren la ga . U@@ bo@@ mba@@ ish@@ u@@ u@@ v mba i yer ér sh@@ ar@@ k la lu karen ikyua a vese shin mnger , ve ke@@ he je kuma er t@@ so la nahan ! Nahan yô , “ isholibo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo yô , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” — Mbaromanu 5 : 12 . U@@ z@@ end@@ en@@ ya mban yange vea zua ga yô , ve fatyô u eren tom kpishi ga , i@@ gb@@ ur la i nyoon ve a nyoon mon . A@@ tesen a W@@ asen We A@@ tô@@ akyaa a Paulu na sha kwagh u Tindi la gande u ny@@ iman . I na jighjigh ér ka pristi E@@ s@@ era yange va mase kohol takerada ne ver vough vough ye . A̱ shi nan kpa , hanma kwagh u E@@ s@@ era ôr ken K@@ ron@@ i@@ ku u Hi@@ ihii la cii lu Mbaiserael a inja tsung , shi wase ve u hiden lun a gbashima sha mcivir u Yehova u ken tempel la . Yange venda idya shi yevese yem kera . Shi yange i pine anmgbianev mba nomso man mba kasev mban ér , “ Ka ieren i nyi nahan ne hembe soon ner ortamen nana lu a mini ? N@@ O@@ V@@ E@@ MB@@ A 5 - 11 , 20@@ 12 Shi se nôngo nen kpoghuloo u ‘ lun mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan , se zenden ken dooshima , ’ hen tsombor man ken kwaghpasen man ken tiônnongo kpaa . — Ef . A@@ bel yange nenge er hanma kwagh u Yehova ôr cii lu u mimi yô . T@@ Ô@@ Ô ase wer u nder pe@@ pe u ngu nôngon wer u yar tom . Nahan yô , ka u se kpa kwagh a gba se sha kwagh ne . Wan na , R@@ en@@ ato kpa lu sha ig@@ ir@@ g@@ i ne . Peteru maa ge@@ ver m@@ liam gba v@@ aan . Ba@@ sh@@ an “ Ka vangertiôr wase u se lu a mi sha ishigh N@@ agh ne : ka sea sôn nyityô kwagh u a lu sha ishima Na vough yô , A ungwa se . ” ​ — 1 Yohane 5 : 14 Yesu taver mbahenen nav asema sha ashighe kpishi ér ve ‘ naan i@@ wua . ’ Jigh@@ ilii yô , dooshima ka kwagh u vesen u i gbe u una lu ken ivese i Mbakristu yô . In@@ i@@ ongo ne ci ca cii ngi ken ij@@ ough@@ ave shi ngi a ci ken mpase u pasen loho u dedoo tar sha won cii la . ( Gen . 8 : 21 ) Akaa a yange Tindi tese ér i̱ eren ne , nga a inja sha ci wase nyian kpaa . Er se fe kwagh ne nahan , a wase se u lumun hemen u Aôndo shi kuran atindi a na sha ci u a doo se ishima ga he ? I@@ j@@ ever@@ ahumbe la vihi iyou yase i sha a@@ w@@ oo la , shi i bugh ha@@ av mbu z@@ in@@ ki mbu se man@@ de iyou yase a mi la kpaa . Icighan jijingi ka tahav mbu hemban sha won cii , shi una fatyô u nan uumace tahav mbu eren ishima i Yehova kpaa . Apostoli ne kaa a ve sha ishimataver ér : “ Ka ken iti i Yesu Kristu Or@@ n@@ as@@ are@@ ti , u ne man@@ de Un sha [ kon ] , u Aôndo nder Un shin mbakp@@ enev la , ka sha ci Na man or ne a til sha ishigh y@@ enegh heen wanger wanger nahan ye . ” — Aer . 4 : 5 - 10 . Nahan shighe u m lu ken gar u Le@@ ic@@ es@@ ter la je , m nger ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u eren tom u pania la . Kwagh ne na yô , m hide m gba gbidyen kwar sha ityôkyaa i i ne ve m civir Yehova la . Nahan kpa , mnenge u mbam@@ k@@ er@@ ev mba pue mbara yange ve lu a mi sha kwagh ne yange lu mnenge u or uumace . ( b ) Ka iwasen i nyi ú er kwagh u i nger ken Iyoukura man Awa@@ ke ! ve ú zough a mini ? ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 8 , 9 ; S@@ ef@@ ania 1 : 14 – 18 ) ( 4 ) I shi@@ e ufoto mba tesen ajiir mban ici@@ gh sha u tesen i@@ wo man ag@@ u@@ ngu [ 12 ] . ( Cii man Shighe u Yesu ) la ye . Pro@@ feti Yon@@ a yange pase kwagh u er un ken tom na u profeti la ken takerada u nger u anyom kar hemba deri uhar la . * An@@ takerada ne tese ér Bibilo ka takerada u mimi shi ka Aôndo kpa a ne i nger i̱ ye . De veren shighe u eren akaa vea mbayev ou sha shighe u ma ve lu vea or@@ maren ugen la ga . 4 - 6 . ( a ) Ka ityôkyaa i sha utar i nyi Mbashiada mba Yehova ve lu a ishimat@@ se@@ ene ? Ka ishim@@ any@@ ian i sha “ akaa a taregh ” i nyi mba ve vese ayol la vea lu a mini ? Er m tema m lu henen sha kwagh ne la , ishima z@@ am iyol tsung . Er mbamzeyol ve lu kpishi nyian yum yô , i wa noov kwagh ér ve umbur nyi man ve eren nyi ? Sha ayange a tsuaa la , zende u shin t@@ so lu ican kpishi , nahan i gba u saa or a fa t@@ so u nahan tsema tsema ve nana kô@@ r@@ cio u zan zende shin t@@ so ye . ( Yohane 10 : 16 ; Pasalmi 37 : 29 ) K@@ e ’ inyom i 19@@ 35 la , i mase kaven nongo u “ iyôngo igen ” ne ér ka ‘ zege@@ ikpelaior . . . i̱ i̱ dugh ken hanma ik@@ urior ’ la , ka ve mba apostoli Yohane yange nenge a ve ke ’ mpase u sha mnenge je la . Er mbatamen ve pasen ior akaa ag@@ enegh ga nahan kpa , gema ka ior mba lun ku@@ su@@ su@@ s@@ u ga . Ne@@ hem@@ ia yange de ér ‘ kwaghbo a̱ hemba un@@ u ’ ? G@@ omoti u Mb@@ an@@ az@@ i ken tar u Jam@@ an@@ i yange na zwa i wua Mbashiada 2@@ 70 sha ci u ve venda u tôôn ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev nôngon ityav . Pasalmi 46 zan zan 48 di tese er Yehova a lu “ ijiir yase i waren ker man agee ase ” man “ zege@@ tor sha won cii ” kua “ ijiir i y@@ eren ” kpaa yô . Ior kpishi mba ve eren tom Betel man mba ve eren tom sha ityar ityar kua mba ve ze M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom zua a averen nena ? Kwagh ne yange umbur se er msen a lu a tahav yô . ” A@@ kur@@ aior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou . ” ( N@@ um@@ er@@ i 6 : 1 – 4 ) Mbaiserael mbagenev yange ve nenge ior mba jighjigh mba ve na ayol a ve nahan ne nena ? ( b ) Se taver mba ve lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe nyian la asema nena ? ( Anzaakaa 13 : 20 ) Shighe kuma u Maria una undu Eli@@ sa@@ bet@@ u una hide ken ya na ve . Ka ikyav i doon tsung i nyi Yesu ver se shighe u lu shin tar lu eren Aôndo tom laa ? ( 1 Kor . 10 : 24 ) N@@ om nana tese kwase u nan dooshima u t@@ angen iyol ga la , kwase di kpa nana kange ishima u ungwa imo i nom u nan , vough er Yesu kpa a ongo imo i Aôndo u a lu Ity@@ ough nagh la nahan . ​ ​ —⁠ 1 Kor . Shighe u i lu inja er gbenda ne taver je kpa , ka u ungwa imo na kpa ? Mbakristu mba mimi mba keren gbenda u vea wanger ieren i n@@ di@@ ar alegh a y@@ av@@ a@@ or la iyol ga sha ci u ve fa er Ruamabera a vende ieren i iji@@ mba@@ gh i i yer ér por@@ ·@@ ne@@ i@@ ʹ@@ a la yô , sha nahan yô ve tsaase imoshima ve u vendan ieren la . ▪ T@@ aver mbagenev asema shi maan ve ken tom u ve eren Aôndo la Heela tseegh ga , tsaha kpa ka gbenda u hange hange u mbamaren vea tese ônov vev dooshima yô . Kpa gba u Mbakristu mba mimi vea “ dondo [ Yesu ] ijime . ” Aluer se mba den ser jijingi a hemen se yô , se lu a ishima i lamen “ gbar gbar ” shighe u se dugh kwaghpasen yô . ( Aer . Kwagh ne kohol lu anyom an@@ igh@@ eni . Er@@ na lun ken af@@ o a ken R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck yô , kwagh ugen er u yange na ve hemba yô . kpa a kera wase u ga . Nahan yô , cii man shi u tôô ng@@ uhar sha gbenda u uma u ú lu zan sha mi hegen ne yô , pine iyol you wer , ‘ Kanyi ia lu “ mkur ” u gbenda u m lu zan sha u nee ? ’ Mba ker ken inyom i 19@@ 5@@ 8 yô , kwagh u doon ugen shi er se ; i lôh@@ ô se ér se za er tom u zenden sôron atôônanongo . ( Ôr Pasalmi 24 : 3 - 5 . ) Ve cii yange ve fa er i mar Yesu sha ivande yô . ( Pasalmi 1@@ 15 : 11 ) Kwagh ne kua u lumun atindiakaa a Aôndo a we sha kwagh u aeren a dedoo la ker shi eren sha mi kpaa . Ikyav i tesen yô , kwaghyan man mngerem kua ijiir i tsan ngi hange hange sha ci u mkpeyol u or . Yehova fa asema a ase shi a fa er se yen yô , nahan aluer se na un kwagh u vesen shin u kiriki a ishima i môm yô una wuese . T@@ è@@ gh t@@ è@@ gh tsô , John man T@@ ania hii u lun a jighjigh u nan u a har sha Bibilo u̱ yange va gema uuma vev yô . Shin er Davidi gema ishima , í de un kwaghbo na la nahan kpa , á sun@@ da injar i isholibo na la . Aluer se tagher a ma mzeyol u vesen man se fa kwagh u se er ga yô , de se dondo nen ikyav i dedoo i Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati kua ior i Yuda la , nahan se ker nen ishigh ki Yehova sha u eren msen hen a Na vangertiôr . ( Anz . 3 : ​ 5 , 6 ; F@@ il . Mayange vea war iji@@ r@@ ôron ga cii . 18 : 4 , 9 , 10 , 15 - 19 ; 19 : 7 ) Ken mpase u sha mnenge u sha pue kar utar la , or u a h@@ ende “ ny@@ inya u pu@@ pu@@ u ” la ngu nôngon ityav a akuraior . Gbenda môm u se fatyô u seer fan u pasen kwagh yô , ka u yaren tom a iky@@ agh ki tom@@ ough ki Yehova Aôndo a ne se la tsembelee , ka Bibilo i i̱ lu Mkaanem nam je la . Ny@@ ity@@ o ini@@ aav mbi i ne Aôndo cii , gba u mb@@ ia lu “ a i@@ ho@@ gh@@ ol@@ ough iyol ” ga , shi a lu mbi “ hemban doon ” cii . Una tim iky@@ á@@ v mbi u@@ ty@@ aav cica cii kera , shi una dugh isharen i nôngon ityav ken asema a ior kpa kera . Bibilo kaa ér “ As@@ a eren kwagh jighilii sha ashe a TER ” shi “ ishima i As@@ a lu vough sha ishigh ki TER . ” ( 1 Timoteu 6 : 12 , 17 - 19 ) Ken tar u he u Aôndo una va a mi la se zua a averen a ken jijingi tseegh ga , se zua a averen a sha iyol kpaa . Nahan kpa , im@@ akeranta i vesen igen ngi ne or ian i kpishi i gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo shi civir un ga . Anmgbian u kwase ne kav wang ér Yehova ungwa mbamsen nav . Aluer ka nahan yô , fa wer , ne hemba keng man ishimaverenkeghen you la kpaa ia b@@ unde mayange ga . ( Mateu 19 : 23 , 24 ) Yesu lu kaan ér mb@@ any@@ ar@@ ev vea nyôr Tartor ga shinii ? Maa shi a kaa ér : “ Hegen ne yô , ka Yehova tseegh una fatyô wasen un ye . ” A kaa ér , “ kwagh ku@@ h@@ wan wam u hiihii ken iyou i am@@ aregh i ken tar wam la lu kwagh ku@@ h@@ wan wam u masetyô je la . ” Alaghga se gba tan a@@ kper@@ an ser or a fatyô u lun a imba mhen i Yesu lu a mi la ga . Ka nyi ia wase mba hen tsombor u sôron mbamzeyol mba ka ve va zum u ve kera lu imôngo ga laa ? ( b ) Ka sha nyi kwagh nahan se eren kwagh g@@ ung@@ ur m@@ ô@@ mô , man kanyi se time sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? Kape or@@ jir ugen u ke ’ tar u I@@ ng@@ i@@ la yange kaa zum u á l@@ ù kuren ijir , pasen or u nana y@@ è@@ s@@ è ônov mba John man T@@ ania je la . Kwagh@@ henen u ken im@@ akeranta i vesen ngu suen m@@ ser@@ tar u orumace nena ? * A kaa ér : “ Kwagh@@ wan u i we se ér se ôron Bibilo hanma shighe la hemba b@@ enden a mo cii . Nahan Eliya hide a iyol ijime , gema kaa a na ér : “ U sôn kwagh u ican tsô ; nahan kpaa , aluer wea nengen a mo zum u á tsu@@ w@@ em her a we kera la yô , á lu nahan . ” A kaa ér : “ Ken anyom a atar a yange m undu tiônnongo la , m zua a han@@ g ken ishima , u una fatyô u been ga yô . Anmgbian ugen u i yer un ér R@@ on vea kwase na Je@@ an@@ e@@ t@@ te , ve vôso ayol a ve hemba anyom 35 hegen , ve kaa ér : “ Er se eren kwagh u Yehova a soo hen a vese la sha mimi yô , ivaa yase doo shi se mba saan saan kpaa . ” H@@ EN KW@@ AG@@ H H@@ EN MB@@ A V@@ E T@@ A@@ V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A L@@ A Er i tese ken Mbaromanu 15 : 4 nahan , ka nyi ia wase se u wan ishima a atsan a v@@ es@@ ene ? U@@ kô@@ pi mba Bibilo i ken zwa Heberu , i i gema ken zwa Grika ne lu a iti i Yehova ker . Davidi ngise nger ér : “ V@@ a nen , ne mbayev , va ver nen ato her a mo ; me tese ne u cian TER . ” Aluer orgen nana kaa er : Aôndo doom ishima , man nan gema nan ngu kôron anmgbian u nan i@@ ho@@ m yô , nan ngu or u aiegh je . Gbenda u doon tsung u geman ior hingir mbahenen sha a@@ vegher a tar ag@@ enegh yô , ka u pasen ve kwagh hanma ijiir i i zough a ve cii . ( Genese 3 : 1 - 5 ) Yesu yila un ér “ ifer [ or ] ” man “ tor u tar ne . ” Ieren i mimi saa sha u gban di ôron mbagenev kwagh u mimi tseegh tsô ga . Aluer Aôndo u iti na i lu Yehova la soo ér se lu ikyua a na yô , kwagh a fatyô u lun nahan . ( 2 Peteru 2 : 1 , 3 ) Er or@@ mbai@@ v u ken injakwagh i Yesu i sha kwagh u ity@@ ôr iyôngo la kpa yange ‘ nyôr hen h@@ unda ga , kpa nyôr ijiir igen ’ nahan , kape mba@@ vendan mimi kpa ve ve hen a vese sha igbenda i myer vough je la . 6 , 7 . ( a ) Hii nan ve i gbe u mba ve soo u eren batisema cii vea gema asema keng - ne ? U@@ profeti mban nenge kwagh@@ tôvon ne ér ka u henen kwagh sha gbashima sha iwer kpuaa shin sha inyom nahan tseegh tsô de@@ en ga . Lu a I@@ wuese sha Ieren i Yehova i Nan Kwagh W@@ u@@ ee shi S@@ ende@@ gh sha Kwagh Ga La ( Ivur 12 ) U hen wer kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange una zung@@ we kpishi ga he ? Yesu hii injakwagh la ér : ‘ Hanma or u nan ongo akaaôron A@@ m ne man nan eren sha a yô , á kar nan sha or@@ fankwagh u nan maa iyou i nan sha vande . ’ Yange i i hii u nengen akaa ne ken Iyou i M@@ kohol i Mbashiada mba Yehova ken gar u S@@ tr@@ ä@@ ng@@ n@@ ä@@ s la . ( Luka 6 : 27 ; Mateu 22 : 39 ) Sha shighe ugen la or@@ henen u Yesu ugen tsua s@@ an@@ ker ér una nôngo kwagh sha ci u Yesu , kpa Yesu kaa a na ér : “ W@@ a s@@ an@@ ker wou ken vaa , gadia mba ve tee s@@ an@@ ker cii á wua di ve sha s@@ an@@ ker . ” Shi ka se tese dooshima hen mba ve lu ken tiônnongo ga la kpaa , ka a̱ lu mba alaghga ve lu a vande tesen se ma ieren i dooshima ma shighe môm ga je kpaa . — Mateu 5 : 43 - 48 ; Mbagalatia 6 : 10 . Ka ic@@ in@@ tan man kwaghwan u nyi yange Solomon na sha kwagh u tindi u per@@ ene ? 11 : 1 ) Yesu kpa wa mbahenen nav kwagh ér : “ Na nen , nahan ne kpaa á na ne . ” M@@ saanyol u ka se zua a mi sha u timen ke ’ Mkaanem ma Aôndo la ka a iv se a jijingi u Aôndo nahan i torough se iyol u ôron mbagen akaa a se hen la . Aluer se kav ser jighjigh wase u nan hii u nd@@ ôh@@ ôr kpa , doo u iyol ia kpe se ga sha ci u nyi ? Er nan tindi u Kristu a lu kwagh u injaa y@@ um@@ u ? Mayange á kera ungwa ak@@ enge a mb@@ ate@@ en kasua sha u@@ go@@ do@@ b@@ i nav ga , shin am@@ o a mbau@@ ty@@ aav shin ak@@ enge a upristi kpaa ga . 4 : 26 , 27 ) Man shi Yesu kaa ér : “ De num a or u yilan we ijir la fese . ” Hegen je kpa , Tartor u Aôndo ngu wasen ior umiliôn imôngo ken akuraior cii u henen igbenda i Aôndo , sha tom u pasen kwagh u i lu eren tar sha won cii la . Or@@ henen u gomoti la una nenge sha ior mba a hemen ve la sha mimi . ​ — Ôr Yesaia 11 : 4 ; Daniel 2 : 44 . “ De Y@@ i@@ er sha M@@ kav Wou Ga , ” 11 / 15 Hen shighe ugen la , Yesu na Mbaf@@ ar@@ ishi ibo kaa ér “ Ne mbahemenev mba p@@ ir@@ in ashe , ka ne ke@@ se im@@ u@@ nan kera , ne gema ne m@@ en@@ a r@@ ak@@ u@@ mi je . ” Shighe u kwagh a tser se yô , hemba doon u se er kwagh sha kwaghfan sha u eren msen hen Yehova shi suur sha a na a ishima yase i môm . Wan na u nomso umbur kwagh u yange ter na eren yô , a kaa ér : “ Kwagh@@ henen u hen tsombor yange a taver ter@@ em kpishi , sha ci u akaa a yange i gba u una tese se la cii i lu ngeren mba ken ityakerada . Ka an je nan hembe fan or u nan kom u a tsua nan ér nana lu Or@@ hemen wase a hemba Or@@ gban wase sha wono ? Solomon “ kôr h@@ ur a F@@ ar@@ a@@ o tor u Igipiti , a er wan u F@@ ar@@ a@@ o a va lu a na ken gar u Davidi ” ( 1 Utor 3 : 1 ) Kwase u ken Mbai@@ gipiti ne yange kav Ru@@ tu sha u ngohol mcivir u m@@ im@@ ii ? Ve Z@@ a Hemen u Pas@@ en Kwagh , Shin Er Ve G@@ be I@@ c@@ ôron U@@ ange Nahan Kp@@ aa ( Lev@@ iti@@ ku 6 : 14 , 15 ) Nahan kpa , Bibilo ôr kwagh u K@@ ain ér “ aeren a na lu a bo . ” Yange doom kpishi er m lu Or@@ mor@@ mon yô , nahan m soo u hingir or@@ m@@ ishen . Er á cia Aôndo hen shighe ne ga yô , á ki@@ mbi injar i isholibo na la je kpilighyol ! — 2 Samuel 12 : 10 – 14 ; 13 : 10 – 14 ; 15 : 14 . A shi nan kpa A@@ nan@@ ia vea kwase na yange ve soo ér tiônnongo a wuese ve . Kwagh ne una lu nyi he ’ ior “ mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve [ vende ] Loho u Dedoo ” u Tartor na u sha ikyev i Kristu laa ? Nahan kpa , ityesen i mbamaren av tesen sha kwagh u Aôndo la wasem u fan mer doo u me er iniongo la ga . Paulu wa Mbakristu kwagh kwa har ér ve hu@@ wa ‘ ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol . ’ Yô , se waan nen ats@@ am sha gbashima ken mbamkombo mba Mbakristu . Een , iniôngon i ior mba tsuaa mbara nôngo ér vea gema mnenge u ior sha kwagh u mlu u wang la yange i̱ zua z@@ ak@@ era je zua ga . A gema a kaa a mba shir@@ en un ér ve time ij@@ ôr igen . ( Mbaromanu 6 : 23 ) U eren iniongo i umbur Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ne ka u umbur se dooshima u hemban@@ cii u Yehova man Wan na ve tese sha gbar u ku u Yesu u nan naagh la . A ta TER at@@ se a nan@@ den nagh sha mi her@@ egh . ” U tesen ikyav yô , jijingi u Yehova yange mgbegha Tor Davidi , nahan a kaa ér : “ Ka We U ma@@ gh@@ em ken iy@@ av mbu ng@@ ôm ye . . . . M@@ sen una wase u u taver jighjigh wou u nan nena ? Nahan kpa , mbagenev k@@ an shio u tilen sha mimi . 6 : ​ 1 - 4 . Shi yange vande pasen mbadondon un kwagh u una er cii ve mkur la una va yô , shi a ôr ve akaa jighilii a vea er ve vea war kpaa . Er i va p@@ ande jijingi sha a na kera nahan kpa , lu a jijingi u kwagh gba un a mi la . Er Davidi fa dedoo ér Aôndo wa un ikyo yô , a kaa ér : “ T@@ ER@@ E , U tôv@@ om , U f@@ am . ” Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ngu a awashima sha ci u uumace man tar ne cii . ( Anzaakaa 3 : 13 , 17 , 18 ) In@@ i@@ ôngon i ka i gba u or a nongo sha u zuan a kwaghfan la mimi je ka i̱ saan ashe ga , gadia igbenda na ka i dedoo man i bem man i msaanyol , man u m@@ asen cii yô , ka i uma . Yange m b@@ unde makeranta , m yem m za lu hen ag@@ iri@@ g@@ i u gban a@@ yem sha any@@ inya . O@@ ri@@ gen yange lu wanye makeranta u orgen ken gar u A@@ le@@ x@@ an@@ d@@ ria , iti na ér C@@ le@@ ment , u yange lumun a ityesen i uma kpen ga , i ior i Grika tesen la . 14 : 2 , 10 ) M@@ hen ve man ieren ve ne yange ma na mbananjighjigh mba imoshima ve taver ga la ma undu Yehova . M@@ lu@@ a@@ inja u H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime Pas@@ en ve akaa a a lu u ken ishima la . Sha nahan yô , Satan lu kaan ér hemen na hemba doon a u Aôndo u a gbe akaa cii la . ( Gen . Sha Iyange i nan I@@ w@@ om la zege@@ pristi a s@@ ôngo g@@ umb@@ ua a kegh awambe na a nyôr a mi ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la a za m@@ ishi sha ishigh ki ijiir i nan i@@ w@@ om her la sha u tesen ér i na Yehova nagh a awambe shon . Aluer nom la nan ngu or u hiden a iyol ijime , nan ngu henen sha kwagh u nan soo la tseegh ga , kpa nan wa ikyo sha kwagh u kwase u nan kpa a soo shin a soo ga la yô , a lu kwase la ican u nan nan icivir ga . N@@ om na la zamber kpishi ér i ya un anyi . ( E@@ ks . 4 : 2 - 5 ) Kwagh u sha un@@ yi@@ in yô , Yehova na A@@ ron ér a lu iky@@ ar@@ tom u Mose shi a lamen sha ci na , sha u a wasen un tom yô . Y@@ i@@ ase wase se u fan ér aeren a ior ka aa vihi hen ityô shin hen ma tar yô , ityô la shin tar la u gba . 1@@ 20 ( Mat . 11 : 29 ) Aluer mbam@@ yen mba mbagenev man asorabo a ve due ken igbar je kpa , se eren nen kwagh a ve sha dooshima . Ity@@ esen sha ci u Han@@ mô W@@ ase Yehova , Or@@ maren u hemban cii la wa iyol kegh kegh u tesen se er se zende yô . 5 : 8 ) Jijingi u Aôndo wasen ior mba ve ngohol un la u dondon Yehova sha u nan mbagenev kwagh mgbegh@@ aa . Anmgbian ugen u a lu môm ken mba@@ wasen u a er tom ne hii shighe u i hii u tsuan ve la yô , kaa ér : “ Ka mea eren ityom u i n@@ em yô , kwagh la a wase Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ve hemba veren ishima sha akaa a ken jijingi . ” ( Duteronomi 6 : 6 - 9 ) Aluer u er nahan yô , u k@@ umbur a ve sha u ôron ve akaa kpishi ga . Hegen je kpa , ashighe agen ka i gba u me umbur iyol yam mer ka nom@@ om a lu ityough ye . ” Gadia hanma or u nan eren kwaghbo yô , ka iwanger je nan vende ye , man shi nan ve hen iwanger kpaa ga , sha u i̱ de vende aeren a nan ga yô . M nenge mer kwagh ne ngu hange hange sha u me za hemen u lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Or@@ gban mo yô . “ KW@@ AG@@ H ” la ka loho u dedoo u Tartor u Aôndo . “ Shin er yange m er akaabo ken uma wam kpishi nahan kpa , saan mo iyol hegen . ” — G@@ AR@@ R@@ Y P . M@@ nenge u Yehova nengen ini@@ av mbi i naan un sha ayange a tsuaa la ér mbi wang la ngu a inja hen a vese nyian nena ? M ngu zamber a ven mer yam nen anyi sha akaa a m er a ven sha mi ga la cii , man sha ashighe a yange m kôr cio u fan er lu ne ken ishima shin pasen ne mer ne doom ishima ga la kpaa . . . . • U@@ kwaghaôndo mba tar ne mba dondon gbenda u Iserael u sha ayange a tsuaa la nena ? Hegen je kpa , Mbashiada mba Yehova yô , mba nengen mbagenev ér ve due ken akuraior agen ga , kwagh gbe ve sha kwagh u ijiir i or nan dugh la jo@@ o ga . Nahan kpa , mtim ne ngu er tar@@ t@@ enger u ka u va ab@@ ur ab@@ ur la nahan ga , ian shi her i tan mba@@ wan@@ ndor a vese icin sha kwagh u iyange i iji@@ righ i Yehova la . ( Yohane 13 : 4 – 17 ) Nyian ne , alaghga a lu hange hange u ôôn mba@@ van@@ nya angahar ga shin a lu kwagh u i eren hen ityô yase kpaa ga . Sha nahan yô , mbacivir Aôndo mbam@@ imi nyian mba yan “ ican ken ishima tsung sha ci u iji@@ mba i eren i mbaaferev mbara , ” vough er or@@ perapera Lo@@ ti kpa yange ya ican ken ishima nahan . ( Aerenakaa 20 : 35 ) We kpa lu ken atô u ior mba ve tsough ayol a ve ér vea na Aôndo icivir hegen man gbem sha won la ! Ish@@ ember i “ hii sha i@@ gbe@@ tar . . . je ” la ngi ôron kwagh u ônov mba uumace hii maren la . Alaghga h@@ ough un kôr se shin ma kwagh ugen una bende a vese cuku tseegh kpa se v@@ ôr je se kera fatyô u eren akaa a se eren ayange ayange la ga . Yeremia pase mkur u mba hemban@@ ato la nena ? 6 , 7 . ( a ) Ka akaa@@ kpilighyol a nyi yange Yehova er sha ayange a Mose man Yosua laa ? J@@ on : Een , Kwagh u u s@@ av ne umbur mo hanma kwagh . ( a ) Aluer í hen sha ieren i Saulu la tsembelee ga yô , er nan ve a lu inja er ieren na la yange i lu i̱ shami ? Or@@ perapera Yobu kpa yange lu a imba ishimaverenkeghen ne . Ka iyol v@@ aan i H@@ ar@@ ry Tru@@ man u lu pres@@ id@@ en u U@@ .@@ S . ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 la vaa je la . Anmgbian ne yange hide taver ken jijingi sha ci u iwasen i Orkristu ugen u lu ortamen na un la . Ver A@@ she Sha I@@ y@@ ua la “ Ka We je U lu ishimaverenkeghen yam ye , T@@ erem , A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka sha a We m suur ye , hii er m lu iyev la je . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 7@@ 1 : 5 . ( Mateu 11 : 25 ) Yehova ne mba ve lu a gbashima shi ve hi@@ di a ayol a ve ijime la mkav , sha er vea kav mba@@ awashima nav man i@@ mba@@ or i un lu jim yô . ( Yesaia 45 : 18 ) Aôndo yange ver nom man kwase u hiihii la ken sule u paradi@@ so , á kaa a ve ér : “ M@@ ar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar , gema nen u , u̱ lu sha ik@@ ev yen . ” Mbagenev yô , ki hange ve nahan ve tsu@@ me ve undu jighjigh u nan , ve kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo . ” K@@ E ’ AT@@ Ô u u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba masetyô mba ke ’ derianyom u sha 19@@ 00 la , yange i lu hemban ungwan ish@@ ember@@ kwaghôron i̱ kaan ér “ i̱ lu mo ” la sha ijô i ior . ( Genese 34 : 30 ) Sha mimi yô , kwagh u ve er la va a bem ga , kpa gema na yô lu u vea lu su@@ laa hen shighe la , sha er mba@@ wan@@ ndor a ve ve de vihin ishima va te num sha a ve ga yô . Se cii se mba a ian i civirigh i pasen loho u dedoo la . ( Mat . Shighe m lu wan a wa iky@@ ondo la , m soo can@@ is i keren kpishi . KA Y@@ ES@@ U T@@ S@@ W@@ EN A K@@ O@@ M U P@@ A@@ S@@ EN I@@ OR KW@@ AG@@ H U TER Y@@ E K@@ asev vea na noov vev icivir nena ? Kwagh u i nger ken Pasalmi 1@@ 22 : 3 , 4 la una wase ior mba Aôndo vea hen u lun ken mzough nena ? Yange m pine El@@ eni N@@ ic@@ ol@@ a@@ ou u lu kwase Shi@@ ada la mbampin kpishi hen icin i môm . Nahan kpa , mba keren er vea ombo akaa a tar u lu a mi la , shin vea de ityom i ve eren la i ya ve ishima ga ; sha nahan yô , mba er kwagh zua ve a tar ga nahan . — Ôr 1 Timoteu 6 : 9 , 10 . Ka se “ nenge ” a Yehova shi se “ ungwa ” imo na i myom la sha u dondon akaawan a na a a lu ken mkaanem nam ma a ne i nger ken Bibilo la , man sha u dondon akaawan a a ne se sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . — Mateu 24 : 45 . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : OR@@ M@@ I@@ G@@ A@@ A@@ D@@ I U K@@ U@@ R@@ AN B@@ A@@ A U V@@ IN@@ EN A@@ M@@ A@@ R H@@ ER Shi hen fa er u yar tom a zwa ne sha u wuese Yehova yô . • Hii nan ve ini@@ av mbi nan tseegh mbi doo Ter wase u sha la ishima ga ? Aluer nyian ne kpa se mba wan ior ikyo er un kpa wa ior ikyo nahan yô , se kpa kwaghpasen wase una za kera . la , peeji 7@@ 7 . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Shighe u i hii nan un ican la je , m fa mer mayange je una undu jighjigh na ga , kwagh ne kpa wasem u wan ishima . S@@ op@@ hi@@ a : E@@ i , tese nahan ga . M@@ nenge wase ka u vough , u a tese ér se mba a ishimaverenkeghen shi se na jighjigh ser kwagh a lu gu@@ da kpa ? U tesen ikyav yô , pania ugen yange lu pasen kwagh sha uya uya , nahan ze hen kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u lu kwa@@ se@@ g@@ anden yô , kwase la lumun ér a lam kpaa ga maa z@@ enda un . Ish@@ ember i “ agee ” la kaha a ishember i “ jijingi ” la . Heela tseegh ga , mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha shighe na la kpa waan mba ve lu a or@@ wasen ve ga la ikyo ga , ve gema ve lu “ yan uya mba kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v . ” D@@ ugh ing@@ in kera je kpaa ijô i kiriki shin ijô i ior ve lamen hen ip@@ av@@ en@@ tar ve tseegh la ngi kpishi . ( Yes . 40 : 26 ) Sha nahan yô , doo u se kure ikyaa ser Yehova una kohol mba ve civir un shin tar ne la , vea eren akaa sha inja sha inja . Or môm kpa nana lu a ieren i eren a mba@@ van@@ nya dedoo la sha ci wou ga . Hi@@ ihii yô , mba y@@ is@@ an inya i ma i kaha iy@@ i@@ av mbi koson ior a mi la sha u k@@ ahan iy@@ i@@ av mbi eren mkurem ma mat@@ oo a mi . U tesen ikyav yô , yange kpiligh ior kpishi iyol zum u ve nenge Yesu bee ior angev cii ve tese ve Ity@@ esen na i sha U@@ wo , i í ze g@@ wa la je ka u tu@@ nan ga . Yange doo Davidi kpishi sha kwagh u Ab@@ ig@@ ail er la , nahan N@@ ab@@ al kpen kera yô , a za kua a na va lu kwase na . — 1 S@@ am . Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la yange ve ungwa kwaghwan ne . Nahan Aôndo tsua u van a mngerem ma de@@ e@@ mee va timen mbaaferev . — Gen . ( 1 Timoteu 2 : 14 ) Un yô , lu sha ieren na la venda Or@@ gban na ye . Mbagenev gema eren akaa ken uma ve akuma akuma sha er vea er tom u pasen kwagh hanma shighe la sha ian@@ tom i pania shin mbam@@ ishen gayô za eren tom hen iy@@ aagh ki Betel ki hen tar ve . Gbenda ne yange u lu u bo kpen kpen , hemban je yô aluer or ngu zan zende sha ú nan tswen yô . Se fatyô u eren msen hen Yehova s@@ ônon un er or@@ pasalmi kpa er nahan ser : “ Mo m ngu u Wou , wa@@ re@@ m , gadia m ker u@@ ini@@ e@@ zwa O@@ u . ” Se fatyô u seer mkav wase sha “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” nena ? ( Luka 2 : 46 ) Yesu yange za ken tempel ér una za he@@ e mbat@@ esen mbara sha ci u un fa kwagh un hemba ve yum ga . ( Yohane 3 : 16 ) Kwagh la yange lu naagh ku vesen je zua ga . Davidi Y@@ e@@ vese Saulu M@@ hen u Mar@@ shall la ka gbenda u tar u Amerika yange u due a mi sha u wasen u sôron tar u Y@@ uro@@ pa yô . Gadia ityav mbi tar cii mbi sha uhar mb@@ ira yange mbi vihi akaa kpishi . ( Ivur 4 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 1 - 3 , 27 - 31 ) H@@ es@@ e@@ k@@ ia za hemen u ‘ v@@ aren a Yehova , nahan Yehova lu a na . ’ — Ivur 6 , 7 . Kpa se mba kera eren mbam@@ kohol mba vese shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an nahan ga . Shi er ior cii ka ve va a kwaghyan ve yô , hanma or ka nan hemba veren ishima sha akaaôron a sha mkohol la . Hen u Eren Kwagh sha Inja Yehova yange due a gbenda u he u hemen sha ci u nyi ? I@@ f@@ er G@@ ande A@@ ve Sh@@ in@@ ii ? Nahan kpa , shighe u lu shin tar la , luun imôngo a uumace mba ve lu vough ga yô . Mimi yô , ‘ ashighe ne ka a ican , ’ sha ci u ifer samber tser hanma ijiir cii . ( 2 Tim . 1 : 12 ) A@@ kper@@ an nga ga , mbatyomov ma ve nger loho u Aôndo a lu a mi sha ci u uumace la . U ngu wer Yesu lu kaan a mba ve lu ungwan a na mbara ér ve de tom u eren , ve gba teman tsô , Aôndo a koson icombor ve ga . Aluer ú bugh ke ’ 2 Peteru ityough 3 yô , ú nenge a ish@@ ember@@ kwaghôron ne , shi ú nenge e̱r í k@@ ough mlu wase u ke ’ hemen la kpa k@@ er@@ egh yô . We , T@@ ere , ka an je nana cia U ga , man shi ka an nana civir iti You kpaa ga ? Gadia ka We tseegh U lu wang ye . ” — Mpase 15 : 3 , 4 . Ior mba ve za mkohol ne lu orov 1@@ 6@@ 5@@ ,@@ 8@@ 29 . Ve er a mo kundu kundu shi ve wasem u kôôm mhen wam ne . Paulu yange er msen wener Mbakristu ve̱ ‘ waan ishima saan saan ’ H@@ ak@@ an kaa ér : “ Yange se zua a iwasen hen anmgbianev asev kua hen Yehova kpaa . Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u b@@ enden a vese er yange ma bende a Yeremia nahan sha ci u nyi ? A kar a angev man ican i yan kua ku cii kera , gadia sha hiihii la je , Aôndo wa ishima ér akaa ne a eren se ga . Shi mba ve kpe cii vea hide a lu uma sha tar . “ Z@@ enden Nen sha Kwagh@@ fan ” Ka a nder mbagenev ga@@ egh nahan i doo ve ga . 10 , 11 . ( a ) Ôr vande - eren u a tese ér gba u se ungwan imoshima yase i Bibilo i tsaase i la yô . ( b ) Aluer perapera doo se ishima yô , a saan se iyol sha ci u nyi ? Aluer ieren yase zua sha awashima u Yehova yô , se zua a mk@@ om kpishi , shi mayange mcivir wase una lu gbilin ga . — 1 Kor . Er doo Yesu u kaven Yehova nahan , kape i gbe u nomso mba ken Kristu kpa a doo ve u kaven Kristu je la . Shi yange i na nagh sha iv@@ o ihi@@ ar sha Iyange i I@@ w@@ om la sha ci u asorabo a Mbaiserael mbagenev . OR@@ H@@ E@@ M@@ EN tar u Amerika ugen , mba yer un ér B@@ en@@ j@@ am@@ in Fran@@ k@@ l@@ in , yange nger kwagh ken inyom i 1@@ 7@@ 8@@ 9 kaa ér , “ Ka ku man kp@@ an@@ de@@ gh tseegh or a fatyô u palegh ken tar ne ga ye . ” Ity@@ av mbi i er kwagh u mbi ken Bibilo mbi yange i hemba mbaihyomov la kpa i nôngo mbi ikyua a Me@@ gi@@ do . I@@ y@@ ôngo igen la ngi tesen jighjigh u nan nena ? ( Yakobu 5 : 11 ; Mbaheberu 5 : 7 ; Yohane 3 : 16 ; 1 Yohane 4 : 7 , 8 ) Nyian u u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov ve kar imôngo ne je kpa , ka sea hide sea gbidye kwar sha ku na la nahan ka i nyoon se ken ishima kpen kpen je . Nahan kape uumace mbagenev kpa vea tema tor ken Tartor u Aôndo shin gomoti u Aôndo a ver sha la je la , nahan kpa saa a mar ve he@@ gh keng ve vea kôr cio ye . 6 : 4 ) Ter a de gbe ts@@ ahan wan u nan sha kwagh u i er un a ôr ér wan u nan er la ga , kpa a vande tôvon sha mi vighe vighe . ( Pasalmi 26 : 5 ; 8@@ 9 : 5 - 7 ) Nahan kpa , Ruamabera u ken zwa Heberu la hemba ôron kwagh u ishember ne sha Mbaiserael . A̱ u mor@@ on iyol shin tan i@@ ha@@ gh shin lun a isharen sha akaa tsung yô , or u hiden a iyol ijime ka nan kav mbam@@ yina mba nan@@ ev hanma shighe cii . 5 : 14 ) Kwagh ne tese wang ér , gba u Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi la nana soo u lun a “ mfe u fan Wan u Aôndo ” la . ( Ef . Se yilan un ser B@@ i@@ g B@@ en , man lu sha inja je . ( Anzaakaa 8 : 12 ) A saan se iyol kpishi aluer se er kwagh sha gbenda u un kpa ma a er la yô . H@@ enen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo shi dondon kwagh u ma kaa la . H@@ ar@@ ry kaa ér : “ Sha mimi yô , or ka nana been iyol yô , akaa a hemban taver nan u eren . ” Yehova yange fa dedoo ér Wan na una tile sha mimi shi ku na kpa ua tôô “ isholibo i tar kera ” ele@@ gh ele@@ gh . ( Yoh . ( 2 Mbakorinte 4 :⁠ 4 ) Er nan a tsu@@ ghun ior j@@ imi ? • Ôr atô@@ akaa ahar a a ne ve i doo u se civir Aôndo yô . Ikyav ve la taver mo ishima nahan m yina ishima ken mcivir wam ga cii . Í pine ior mbara ér : ‘ Ne mba kper@@ an a iyange i bo ken hemen ca z@@ ee ? ’ ( Aerenakaa 16 : 2 ) Heela tseegh ga , anmgbianev mbagen yange ve nger u@@ washika her atôônanongo sha ayange la sha u taver á asema . 1 , 2 . ( a ) Ka ieren i Diabolo i nyi kwagh u i er ken Yesaia ityough 14 la a pase ? Ikyav i tesen yô , shighe u Mbayuda hide ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la , E@@ s@@ era man ior mbagenev mba ve kuma yô gbaa di ôron A@@ tindi a Aôndo sha laa laa tsô ér ior ve ungwa ga , kpa ve ôr á “ wanger wanger ” ve ‘ pase inja i a shi ve na mkav ’ sha kwaghôron u Aôndo la . — Ne@@ hem@@ ia 8 : 8 . Yakob shin Iserael , u lu wan u wan u Aberaham la yange mar ônov 12 . Mimi u Yehova man m@@ doo u perapera a doo un ishima la na yô , á pase se atindiakaa a na wang . I@@ wanger i u@@ profeti mban yange lu tan la lu i injaa je zua ga . Per@@ ese Yange lu u dyako u tsombor una gba saan ga , gadia lu kwagh u or nana yam inya nana saa a mi ga . I zua a mi ken ngeren u i yer ér S@@ el@@ f - P@@ ron@@ oun@@ c@@ ing E@@ dition of the Ho@@ ly Bible , u m@@ gem u King James man u i yer ér Re@@ vi@@ sed ve lu ker la I hemba fan atôônanongo agen sha ieren i kundu kundu i sha dooshima . Ng@@ ô u Se@@ tu , Ifa , pase ityôkyaa i yange ii wan na iti ne yô , ér : “ Aôndo ver@@ em vor ugen sha ityough ki A@@ bel , gadia K@@ ain wua un . ” ( G@@ al . 6 : 16 ) Er Yehova a lu veren ior nav anyom anyom yô , i za hemen u kohol zege@@ ikpelaior la kpaa . Wan@@ kwase ugen u lun anyom 16 , kaa ér : “ T@@ ugh mb@@ u@@ gen@@ egh mb@@ ura , m kaa a ter@@ em mer m ngu a ijiir sha In@@ tan@@ et i lamen a ior her , shi m ngu a ish@@ i@@ ôr , shi m wa ishima u gban to@@ ho kpaa . T@@ erem wa ishima a mo shighe u m lu ôron un akaa ne vough vough la ! Yange ior nengen m@@ ne u Yesu naan kwagh wuee la nena ? Ter ugen ken tar u Fran@@ ce , iti na ér Jac@@ qu@@ es , kpa yange i taver un u lamen vea wan na , J@@ é@@ r@@ ô@@ me , ashighe agen . Bibilo kaa ér , “ ônov mba Aôndo nenge ôn@@ kasev mba iorov doo ashe ; tsô ve er kasev mba sha asema a ve cii . ” Or u ngise ugen u fa takerada je ngeren ityakerada , shi lu or u veren ishima vighe vighe sha kwagh u mlu u uumace yô , yange tôô ior mba ve lu a kwaghfan tsema tsema kpa ve lu a dooshima ga la kar sha ‘ iy@@ ô@@ gh ki u@@ van shin k@@ wen u kaan . ’ Ken masejime yô , se kaa ser gu@@ da se pav ivaa la . ( Aerenakaa 14 : 19 - 22 ; Mbaromanu 1 : 11 , 12 ) Se lu nen a iwuese sha mbatamen mba he ’ ity@@ ôn@@ ya man Mbakristu mbagenev mbakur@@ an mbara kpaa , ve mba ve lu a ci u vesen sha u ny@@ ô@@ ôso se ke ’ jijingi la . Nahan Ka An Nan Ve a Af@@ er@@ akaa ? Nyian ne , aluer se mba a kô@@ pi wase u Bibilo yô , ka iveren i kiriki ga ! Zum u i seer erdoo sha ishima i legh legh yô , ia fatyô u wasen sha u ur@@ ugh mbah@@ endan kwagh van a ve hen Yehova . Nahan er nan yange pinen mbam@@ pin@@ i ? Shin er se nenge a Mose shin Noa shin Yesu ishigh a ishigh ga nahan kpa , er se fe ati a ve yô , se nenge ser yange ve lu kpôô kpôô . ( a ) U@@ wo ua fatyô u tilen sha ityough ki nyi ken Bibilo ? Nahan Yuda man Iserael ve tema doo doo , hanma or hen it@@ ine i wain i nan , man hen it@@ ine i t@@ ur i nan . ” — 1 Utor 4 : 20 , 25 . U tesen ikyav yô , shighe u i lu eren Yesu batisema la , Ter na ôr kwagh a na kundu kundu u tesen ér un ngu a na . ( Mbaheberu 10 : 5 , 9 , 10 ) W@@ ain la di lu ikyav i awambe a Yesu , a yange haa inya sha ci u asorabo ase la . — Ôr 1 Peteru 1 : 19 ; 2 : 24 ; 3 : 18 . Yosua yange hemba ator 31 ityav ngohol Tar u Ity@@ endezwa la cica cii mase shin ajiir kpuaa tsô . 15 : 33 ) M@@ ô wase môm nan soo u ‘ zuan a ican ’ ga . Shi fa wer O@@ ri@@ serael môm kpa yange i na nan ian i kighir m@@ ough@@ on , hiin u yemen a ishima i nan ga . Yô , nenge , ikyo i wan hemba nagh ku s@@ ôngon , man u veren ato kpaa hemba ah@@ ôm a an@@ om@@ ai@@ y@@ ôngo . ” KA B@@ E@@ M a lu keghen tar wase ne ken hemen shin ka m@@ tim@@ i ? [ Mkaanem ma sha peeji 17 ] Ka i taver ior kpishi u tsuan akaa a vea er yô . Anyom nga kar yô , m tagher a kwagh ugen , u nan mo ij@@ ung@@ wen tsung . Jijingi u Aôndo eren tom a mba civir un cii sha gbenda môm tse@@ egh@@ lee ? J@@ im je yô , se z@@ aan sha ajiir a ve lun her hanma shighe la ga — ka ajiir a u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba iji@@ mb@@ av ve du@@ mbur la je la . IN@@ J@@ A I U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H T@@ OR@@ O@@ U@@ G@@ H T@@ OR@@ O@@ U@@ G@@ H L@@ A É@@ R N@@ Y@@ I ? Ka sea fa akaa a a ne ve ya la a vihi yô , se nôngo sha er kwagh shon una kera vihi ya la ga yô . Se uumace mbagenev kpishi , mba se tsough u eren ishima i Aôndo cii , se nôngo nen kpoghuloo sha er se va zua a injar i uma u tsôron ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa ér una va a mi la yô . ( Ps . Mba ye kwaghyan u P@@ ase@@ ka la mba been kera yô , Yuda u lu or u nengen mk@@ er la undu iyou la yem sha u una nenge mk@@ er sha Yesu yô . K@@ wa ne di lu gar u N@@ ine@@ ve gba u a tim ye . Er nan ve ior mba ve ve ah@@ enge vea fatyô u geman hen Yehova ér a wase ve ? Aluer i ôr kwagh kpishi shi i ôr vighe vighe yum kpa , alaghga kwaghôron la una due mbau@@ ng@@ wan mbara ishima . Kwagh ugen yô , Paulu yange ya ikyar vea mba ve lu k@@ ov na la tseegh ga . Heela tseegh ga , mbamzeyol mbagenev ka mba ve lu ken vese jighilii yô . Nahan Yehova gema kaa a na ér a kende ashe sha a nenge as@@ an a á lu sha la , aluer una fatyô u ôron a yô . A ver mbakur@@ an mba jighjigh mba ve lu kaven Yehova kua Yesu sha u nengen sha ikyum@@ ile sha dooshima la . Sha iyange i L@@ ah@@ adi , J@@ ul@@ ai 26 , 19@@ 31 la , i er kwagh u vesen u na ve tom u yôôn ang@@ we u Tartor ne za iky@@ ura yô . Yange i er ic@@ egh@@ zwa sha mkohol u vesen u i ku@@ mba ken gar u C@@ o@@ lu@@ mb@@ us , O@@ hi@@ o ken tar u Amerika la . Ngeren u a dondo ne una ôr se er Bibilo i pase ishimaverenkeghen shon yô . Ken masejime yô , i tsua T@@ erem ér a lu ortamen ken T@@ i@@ ônnongo u ken G@@ ill@@ in@@ gh@@ am la . Ve lumun shi mba lôh@@ ôn mbagenev ér ve va ngohol mngerem ma um@@ am . Ú wase ônov ou nan ve vea fa atindi a Yehova sha er shighe u ú lu a ve ga je kpa aa kura ve ? Er m gema nengen mer m kera kuma ga yô , kwagh ne y@@ ang@@ em u hiden eren anmgbianev av tom sha ian i ortamen la . Shi kwagh ne kua u hendan a mba i kpiligh ve iyol a mlu wase u Mbakristu , ve “ gbe lamen sha a [ vese ] dang tsô ” la . — 1 Pet . ( 1 Mbakorinte 6 : 18 ) Ity@@ ôkyaa yô ér nyi ? Tom Wou ma u dugh ken igbar hen mbayev O@@ u , man iengem You kpaa sha ônov vev . ” 1 : 7 ; 4 : 7 ; 5 : 3 , 4 . A p@@ ande akaa a a wa ave kpishi la , shi a de tom na la kpaa . Shighe karen yô , a zua a tom ugen u u kera yangen un u eren akaa ken tiônnongo u Kristu ga yô . Apostoli Peteru kpa yange ôr kwagh u m@@ lu@@ a@@ inja u se tilen dông sha at@@ ser@@ egh a Satan la var var je . ( 2 Kor . 6 : 1 ) Awa@@ shima u mhôônom ma Aôndo yô , ka u “ him@@ en tar a iyol Na ” ken Kristu . — 2 Kor . Lu washika na u masetyô je ne . A@@ du@@ g@@ wer a Mbaf@@ ar@@ ishi tindi ér a̱ za kôr un la je kpa á hide ave ave á va kaa ér : “ Mayange or ngu a ôr kwagh er Or ne nahan ga . ” — Yohane 7 : 9 - 14 , 30 - 46 . Shighe u imba kwagh ne i er yô , shi a gba u se tsua t@@ wer@@ sôron a a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken awambe man igbenda i sôron t@@ wer a awambe la kpaa . 4 : 19 , 20 ; Luka 18 : 28 - 30 . Or@@ ak@@ on@@ do@@ ato nana fatyô u t@@ enger zwa sha gbenda u tesen ér kwagh ke@@ he shin a nd@@ ahar , gayô í er kwagh doo shin vihi , gayô kpilighyol shin ka be@@ er@@ kwagh . Hegen ngu keghen ‘ shighe u Aôndo a ver ’ la sha er una er tom u i ne un yô . Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér : “ Ne cii lu nen ishima i môm , shi lu nen mba@@ zung@@ wen@@ mhôônom . ” Yesu kaa ér : “ Hanma or u nana pav a kwase u nan , kpa a lu sha ci u idya ga man nana gema á er kwase ugen yô , ka idya je nan er ye . ” • Se civir Aôndo a ishima i gbar gbar nena ? Or@@ du@@ gh@@ un@@ ats@@ am ugen kaa ér : “ U@@ wegh ou ku yina u tan ij@@ u a Aôndo . ” Kpa ka kwagh u 2 Timoteu 3 : 16 a lu tesen se la ga . “ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ” na se ian i lamen a or sha ts@@ wam ga . U@@ L@@ I 7 ( Z@@ wa Buter , kua I@@ liam i sha A@@ ve i Mba@@ am@@ er@@ ika ) I gema ase@@ mber a ken zwa Heberu kpishi a pasen ieren sha gbenda u taver ga sha ci u nyi ? ( c ) doo u se eren a mba ve ne jighjigh a vese imôngo ga mbara nena ? Kwagh@@ wan u In@@ j@@ aa u Una W@@ ase Mbamaren u Yes@@ en Ô@@ no@@ v Yô F@@ ese je maa Aôndo pase awashima na u sôron zayol ne , sha u ônov mba Adam ve lu uma gbem sha won yô . Kwagh ne yange na yô , nomso@@ mbaiorov mba uhar mban hingir mba@@ abo@@ ki mba s@@ ôngo s@@ ôngo . Yange i gema ivur la ér : “ Ma tom shin mhen shin mfe shin kwaghfan ngu shin She@@ ol h@@ en@@ pe u lu zan la ga , N@@ W . ” Me fatyô u pasen er i lum ken ishima la vindi vindi ga . . . Davidi na se ib@@ um@@ un ér ter wase u sha u a lu a dooshima la zu@@ ngu ônov nav mba shin tar mhôônom , hemban cii je yô , shighe u ve gem asema , ve ‘ zamber shi ve ure tsung ’ sha ci u asorabo a ve la . — Pasalmi 5@@ 1 : 17 . ‘ ian i eren kwaghaôndo u ve soo u eren cii , hen uya vev man ken igbar shi duen ken kwaghaôndo la nyôron ugen , aluer ve soo yô . ’ — Ngeren u sha 9 . Daniel u í vande t@@ eren un la kpa yange lu a mciem . Mbat@@ amen mba ken Kristu kpaa , gba u jijingi u Aôndo una hemen ve . Umbur wer , ikyav i Yesu la tese ér orumace u nan lu vough je kpa a gba u nana ker iwasen sha ashighe agen . — Mbaheberu 5 : 7 . Ma kwagh ugen u una er ve una na ior a yam up@@ ip@@ amba@@ abaver kpishi shin una na ior a ver ishima sha u ungwan abaver sha tele@@ v@@ ishen er abaver a ku@@ ugh nahan kpa ngu ga , hemban cii je yô ku u ikpelaior kpishi i kpe ken u@@ a@@ ah@@ e mba ve kpilighyol yum la . Ior kpishi ka ve nôngo ve na mba ve lu sha aan a tom aa á hembe a ve la icivir , kpa a luun mba ve di ve gem ve hembe ve yô , i taver ve u eren kwagh a ve sha icivir . Pasalmi 119 : 9@@ 7 kaa ér : “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! Shighe u Saulu hii u hemen la , lu or u hiden a iyol ijime man or u kwagh kuman un shi ‘ nengen iyol na kp@@ egh@@ ee ’ kpaa . 22 : 37 - 39 ) Ka ve na ayol a ve zung@@ u@@ lu@@ u ga , kpa ve na sha asema a ve . Mba@@ civir Aôndo mba tagher a Ken inyom i 44 la , A@@ g@@ ab@@ u va ken An@@ ti@@ o@@ ki , ape Bar@@ n@@ ab@@ a vea Saulu lu ker kuma “ inyom i môm , ” ve lu tesen ior kwagh la . 12 , 13 . ( a ) Er i tese ken Mbaefese 4 : 29 nahan , ka imba kwaghôron i nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ a ? Dooshima u ú lu a mi sha Yehova Aôndo la una mgbegha ú u eren msen hen a na a ishima i môm hanma shighe . Shighe u Yehova ungwa “ m@@ liam ma i vaa So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a ” yô , á tim ag@@ ar la man mba ve lu ker la ave ave la je ga . R@@ ic@@ hard kaa ér : “ Yange ishima lu kaan a mo ér me fatyô u eren Yehova tom hemban er m lu eren la . ( Ôr Yesaia 30 : 20@@ b , 21 . ) M mough he@@ ela , m yem ken gar u H@@ ak@@ at@@ a , m va mough he@@ ela m yem ken gar u H@@ im@@ eji , he@@ ela kpa m mough m za lu ken gar u K@@ yo@@ to . 1 : 7 , 8 ) Doo u se fa ser ka mba ve vende u ngohol loho u dedoo la a ôr ve ijir ye . • Kanyi Yehova kua Wan na ve tese se sha kwagh u ieren i dedoo ? 4 : 24 - 31 ) I nger mbamsen mba kôron ken ishima man ats@@ am a wuese Yehova ken U@@ pasalmi . Tsô N@@ at@@ an gema kaa a tor er : Yô , gba eren akaa a a lu u ken ishima cii , gadia TER ngu a we . ” — 2 S@@ am . ( Ôr N@@ um@@ er@@ i 18 : 19 , 21 , 24 . ) Kpa Yesu yô lu nahan ga . Er ishima vihi un ker yum yô , Yesu maa kera tema a tema ga . Satan yange c@@ agh vor la “ ik@@ ish@@ ing@@ uhar ” sha ikyev i u@@ sho@@ ja mba Mbar@@ o@@ ma . Se er nan ve se seer henen kwagh u perapera u Aôndo ? Aluer ka ú pe seer timen sha kwaghôron u profeti ne vi@@ e vi@@ e yô , nenge ke ’ ityough ki sha 11 ki takerada u i yer ér M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , ú i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la . Ken u@@ peeji mba Bibilo mba masetyô la di i pase er a va tim ku shi Aôndo una hide a gema tar cii ua hingir Paradi@@ so yô . ‘ Me Er Nan Ve Me P@@ ase Kwagh@@ a ? ’ Or@@ gen u kwagh na a kaha kposo , i yer un ér K@@ we@@ ku , u ivese na i doo yô , kaa ér : “ Ka m shi pinen kwase wam er me wase un ikyav yô . Ab@@ ig@@ ail ongo er nom na a er kwagh c@@ a@@ veraa nahan yô , á mough fese á er kwagh sha kwaghfan , á tindi kwaghyan kpishi hen Davidi sha u ishima i gba un sh@@ imi yô . A@@ h@@ an a sen sha shighe ga nga a za ken ato shi a vihi ungwan er m - b@@ aver u a@@ gbaa a saa shin atô u ity@@ egh nahan . A@@ se@@ er@@ aior yô , m hingir ve er ka ish@@ e@@ er@@ or nahan sha u me kôr ase@@ er@@ aior yô . Zum u a@@ ah@@ e er ken tar u I@@ tal@@ ia ken inyom i 199@@ 8 yô , ort@@ ôôn@@ abaver ugen kaa wener , Mbashiada mba Yehova “ wase ior sha gbenda u kpôô kpôô , sha u nan ior mba ve vihi iyol la iwasen , kwagh gba ve sha kwaghaôndo u ior mba shon ve eren la keng keng ga . ” Tsô a taver ishima a bende a iky@@ ondo i Yesu , fese nahan a kav ken iyol na er angev nav mbu bee yô . Wan@@ ye Kristu ugen pase msaanyol u un lu a mi u civir Yehova la nena , man ú er nan ve ú ember er un nahana ? A@@ dooga nana kera fatyô u yan kwagh ga nahan nana k@@ ande shi nana ya ican ken ishima kpaa . M@@ tem u Mbashiada mba Yehova ke ’ tar u N@@ az@@ i Jam@@ an@@ i la yange lu nena ? 6 : 3 ; Mpa . 4 : 8 ) A@@ sember a ken zwa Heberu man zwa Grika a i gem ér “ m@@ tsegh ” la tese mlu u wang shin mcivir u wang , u a lu a ac@@ ôgh@@ or sha mi ga yô . ( Mateu 12 : 36 ) Nahan ka hange hange u zungwen mhôônom sha gbenda u se lamen a mbagenev la . Se kange ishima u lun a imoshima i dedoo sha kwagh u an@@ za a ase man tom wase kpaa . Yange i mar Yesu ér a lu Tor u Tartor u Aôndo . “ H@@ AN@@ M@@ A kwagh ngu a ayange na ; man shighe kpaa ngu sha ci u hanma kwagh sha won . ” ( Or@@ pa . Er wan@@ kwase la lu v@@ aan iyol ér sar un u nengen a wan@@ nomso u kuran ilev u doon un ishima la yô , ôn@@ kasev mba ken ya u tor kaa a na ér a ‘ za sha ihi@@ ange i ikyum@@ u@@ ile ’ a za ker wan@@ nomso la . Di@@ se@@ mba 1 - 7 , 200@@ 8 “ Jighjigh u nan yô , ka u lun a vangertiôr gbar gbar sha ci u mhôônom ma Aôndo , ka kwagh u mimi shi ka kwagh u kpôô kpôô hen or u nan jighjigh , je yô , nana fatyô u te@@ en uma u nan sha kwagh shon kwa dubu je kpaa . ” — M@@ AR@@ TI@@ N L@@ U@@ TH@@ ER , 1@@ 5@@ 22 . “ W@@ a nen ago iyol , tile nen ving , tsô né nenge m@@ yem u TER Una yima ne ” la . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 17 . K@@ usu kwagh u u lu a mi la gb@@ ang gb@@ ang sha u ma or nana̱ de ngohol we ts@@ ar ga yô . ” ( Mbakolose 2 : 8 ) Ka kwagh u ior kpishi mba ve undu mimi ka ve soo u eren ne ga he ? N@@ ana nôngo nana fa tsombor u nan vighe vighe . I ôr ken 1 Utor 7 : 26 ér mngerem ma shin zege@@ t@@ as@@ a u upristi ôôn iyol man ave kua angahar a mi la iv@@ in “ ub@@ av dubu uhar , ” kpa i gema i ôr ken 2 K@@ ron@@ i@@ ku 4 : 5 ér iv@@ in “ ub@@ av dubu utar . ” Mba@@ yev mba kaven mbamaren vev sha ieren i dedoo shin i bo je kpaa . Er a lu ken ican tsung hen shighe ne nahan kpa , a kav ér Yehova kende un ga . Er nan ve u hen wer gba u ú var a nongo u Kristu w@@ ou@@ we ? Kpa , a soo wener ior mbagenev kpaa loho u dedoo ne u wase ve . Aluer kwagh ngu nahan yô , se ver ishima ser mbamsen mba se lu eren la mba sha ishima i Yehova , shi se er ve ken iti i Yesu . Hanma tra@@ k cii ngu a ityough ki Bibilo ki i tsough i ver ér se ôr yô , shi a pine or@@ ya mpin kpaa . Nahan Yehova er zege@@ mnger tôndo sha ahumbe a ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , “ zege@@ mnger uma , mngerem pav . ” I kaa ken Ho@@ sea 12 : 2 ér : “ Ter ngu a ayôôso a Yuda kpaa , Una tsaha Yakob sha ci u igbenda na , man Una na un injar sha aeren a na . ” Nahan kpa , ieren i kwase ne yange i kaha kposo . Kwagh ne shi tese ér , ka sea sôn Yehova ser a wase se se er kwagh ne yô , a ungwa se . Er ka sea ker gb@@ end@@ atesen u Yehova sha u nôngon a mbamtaver mban yô , ka se nenge er gb@@ end@@ atesen na la u lu a inja yô . Shighe kar yô , akaa a mba@@ du@@ ghun akaa shin inya zua a mi la tese ér uma u Mbak@@ an@@ aan la na tar ve iv a ak@@ ombo a civir man iji@@ mba man mcivir u iji@@ mba@@ gh kua i@@ pi@@ la . ( E@@ ks . 23 : 23 ; L@@ ev . 18 : 2 - 25 ; D@@ ut . Aluer ú nenge a ityav mbi nôngon c@@ iligh c@@ iligh anyom imôngo yô , avur a ruamabera a i ter á ne aa fatyô u wasen we nena ? K@@ era cii je , kwagh gba ior u eren kwagh u ve nenge i doo ve la tseegh , kpa u@@ gb@@ ayol mba vesen mba ior mbagenev yô , kwagh gbe ve sha mi ga . Alaghga je yô , u hen wer ka a inja u zan hemen u civir Yehova geman nan mbah@@ e@@ men tar ishim@@ avi@@ h@@ in ga . Shighe u se lu tagher a u@@ zayol yô , se mba suur sha kwaghfan u orumace kua mbamhen ase@@ vaa ? Se nenge ser se mba hemban u@@ men ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi la cii , nahan se mba seer zuan a msaanyol ken tom wase u pasen kwagh la . ” “ De P@@ ir@@ in Nen Jijingi Ga ” • “ Vea vihi kwagh ga , vea tim kwagh sha icighan@@ wo Wam cii kpaa ga , gadia tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 11 : 9 . 2 : 9 ) Aluer se venda u ungwan imo i ve mba Yesu a tsough ve ve lu nengen sha akaa na la yô , se fatyô u veren ishima ser se doo a Yehova ga . Ieren na la na yô , hingir u tiônnongo una kera lu wang ga , shi mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga je kpa , kunya kôr ve a imba ieren la . Kpa , ú fatyô u ‘ keren Aôndo . . . shi zuan a na ’ jim jim nena ? Een , mayange se hungur nen er se cii se ye dyako u isholibo man ku he ’ Adam nahan ga . Ka akav a ken Bibilo a nyi a tese er ior mba sh@@ a@@ gba lu doo ve cii gba ve doo ga ? Hanma nongo u sho@@ j@@ aa u Roma yô , lu a u@@ sho@@ ja ker kuma 1@@ ,000 . Shi kape aluer se na asema ase sha u cian Aôndo ve se yar se wua je la . Kpa nenge ase , mlu u sha kwa@@ v@@ aôndo kôr gema kwa môm hen shighe la . Shi kwagh ngu sha iniongo i Aôndo a yer ne hemba nahan . C@@ ic@@ er@@ o , u lu ken mbahemenev mba tartor u Roma anyom a karen ken ijime er 2@@ 1@@ 00 nahan la yange ôr kwagh u ian i Mbaromanu lu a mi ne kaa ér : “ U k@@ angen Or@@ ro@@ man@@ u ka kwaghbo ; u gbidyen nan ka if@@ er@@ kwagh ; u wu@@ an nan di nôngo u lun er u wu@@ an or@@ maren wou shin anmgbian wou nahan . ” Aluer ne mba ne [ yen , shi aluer i tôô ne i kar yô ne ] lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ i@@ wua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” 20 : 5 ) P@@ alegh kwaghôron u kp@@ ôgh@@ ôô . Kpa una er nan ve una dondo kwagh u i we ér “ umbur u A gbe u la ” ? A@@ kur@@ aior aa zua a ian i civirigh i mba Aôndo a lumun ve yô , shi vea lu uma gbem sha won ken paradi@@ so sha tar . Eli@@ h@@ u wa Yobu kwagh sha mfe — kua se kpa sha mi — ér i̱ ver ishima sha ityom i Yehova Aôndo í kpilighyol la . Se nger akaa a a har sha Bibilo a aa wase mbau@@ kwa@@ av u tsuan shin a̱ lu@@ ̱ vough u vea hii shi@@ ôr shin vea y@@ ò@@ gh@@ ù@@ r iyol i eren ityendezwa i iv@@ es@@ egh , shin vea e̱r ivese jim yô . 1 : 11 ; 5 : 1 ) Nahan Paulu nger washika na u hiihii hen Mbakorinte , wa ve kwagh taveraa sha u kôôm ieren ne . Mbakorinte mbagenev yange ve ya bredi shi ve ma wain la sha dang nena ? Kwagh@@ ngeren u a dondo la di una tese er mbamkombo mba Mbakristu ve lu icighan@@ kwagh yô . Kpa tom u geman ior hingir mbahenen la , wa iniôngon yase tseegh ga . Ior kpishi vea za , vea kaa er : V@@ a sé k@@ ôndo nen sha u@@ wo u TER , . . . A̱ tese se igbenda Na , se kpaa sé zende sha igbenda Na . ” Doo u U Ge@@ ma Ishima sha Kwagh u U We Ishima u Eren L@@ aa ? Nahan kpa , se fatyô u pan@@ den m@@ tu@@ me@@ yol la sha u zan mbamkombo vea mba nan jighjigh a vese imôngo hanma shighe cii , gadia mba we se ikyo sha mimi shi mba civir Aôndo a ishima i môm kpaa . — Ps . Shighe u ter ú shin ma anmgbian wou u ken Kristu nan er msen sha ci wen ken tiônnongo nan bee yô , i de kom ú u kaan wer amen tseegh tsô ga . Sha tahav asev tseegh yô , se yina u maan jighjigh u nan ken vese . Apostoli Paulu yange kar uma u Orkristu u nan tsegh iyol i nan sha ci u Aôndo la sha a@@ yem a gban , a kaa ér : “ S@@ é sh@@ ir nen hanma ikyav . ” A@@ g@@ umaior a any@@ iin , a a lu Mbaheberu , a i yem a a uiky@@ agen ken Bab@@ ilon la tese iwuese sha mimi u a hen la nena ? Kanyi yange i̱ er sha ashighe a tsuaa la i̱ i̱ te se iwanger sha kwagh u Paulu nenge a mi laa ? Sha mimi yô , Yehova ver@@ em doo doo . ” Mbagenev di kaa ér ior ka ve lu a ieren ne sha ci u ve “ fa kwagh u mbagenev kuma ve ga , ” nahan kwagh ne ngu a na ve “ tsen@@ ga kuren kwagh u ior sha ci u nongo u ve lu ker la . ” U tesen ikyav yô , mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke kaa ér mhen u hanma kwagh gba duen la man akaa agen a mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ve lu duen a mi la tese ér ityôkyaa ngi i nan Aôndo jighjigh ga , gadia akaa a a lu eren la tseegh kpa aa wase se u fan hanma kwagh . Uma u ior ve lu eren nyian ne kaha ga a uma u du@@ mbur ken Tartor u Roma la nena ? Ken gar u S@@ an Di@@ e@@ go ken tar u Amerika tseegh kpa ijô ngee je hemba 1@@ 00 ! Shi nan je man gbil@@ in@@ kwagh una de u doon ne ishima , man né de u keren aie ase ? ’ ( Ps . Bibilo ia wase se u palegh ieren i ny@@ a@@ ghen ior sha ci u mlu u kwa@@ v@@ yolough ve , kua igbenda igen i tan ihy@@ agh i vough ga la nena ? Mbayuda mbagenev kua mba ve lu Mbaiserael ga la , ve war mtim u Yerusalem u ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . Man er i lu cii kpaa , mayange se gba nen uwer sha ishimaveren i se lu a mi u zan hemen u tilen dông er se mba nengen a Un u i nengen a na ga la ga . De se time nen sha m@@ tom ma inyam i i ter kwagh u i ken Mpase ne môm môm . 1 : 10 , 11 ) Mpase ugen u Yohane nenge a mi yô , lu iky@@ ôn@@ ough ki torough Sha . Ken inyom i 19@@ 7@@ 5 la , m hen sha kwagh u tom wam u m@@ ishen la zu@@ tu@@ u shi m er msen sha mi , nahan m de u , m hide m yem hen gar u S@@ po@@ k@@ an@@ e . Peteru nger ér : “ Tar u tsuaa la kpaa [ Aôndo ] t@@ ange u ga . ” Mba@@ vihin ayol y@@ av sha bu@@ tu hen inya ken Iyou i M@@ kohol la kuma iorov 18 , mbagenev ken ve lu Mbashiada , mbagenev lu Mbashiada ga . Doo u se lumun hanma kwagh u abaver a er cii ser ka mimi ga . Gba u a wase ve vea ‘ nenge a u i nengen a Na ga la . ’ ( Heb . Hanma gbenda cii man ken hanma kwagh cii kpaa , i nyôr a mo ker , m fa ci ca cii , u yan kwagh kuman mo man shi u lun ij@@ en kpaa . . . 13 - 15 . ( a ) Hii nan ve se fatyô u nan jighjigh ser Aôndo una ungwa mbamsen ase@@ ve ? Hen Mbayuda mba sha ayange a Habak@@ u la yô , “ tom ” u Aôndo ú van a Mb@@ ab@@ ab@@ ilon sha u ve̱ va tim Yerusalem la lu@@ ̱ kwagh u l@@ an@@ en ve ishima kpishi sha ci u gar la lu@@ ̱ ity@@ ô@@ ugh ki mcivir u civir Yehova shi lu@@ ̱ ijiir i yange i kôr u̱ i shigh un mkurem la tor her je la . Sha nahan yô , shighe u Armag@@ e@@ don una va la , a lu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la vea hemba tahav sha tar cii her ye . Mba@@ kp@@ enev vea hide a lu uma T@@ ER@@ E , mbaihyomov av seer je , zua ga ; ior kpishi mba m@@ ough@@ on num a mo ; ior kpishi mba lamen sha a mo kaan er : Ngu a m@@ war her Aôndo je ga . ’ ( Ps . 8 : 6 . ( Pasalmi 37 : 25 ; Anzaakaa 10 : 3 ) Se fa ma anmgbian u kwase u nan lu kwa@@ v iyev je zan zan nan kar g@@ anden iyol , shi wan kpa nan lu a mi ga sha ci u gbashima u nan lu a mi u eren nom “ ken Ter tseegh ” yôô ? Mbashiada mbagenev ka ve dondo G@@ ary ve due kwaghpasen , ashighe kpishi ka ve tu@@ ur un shin iky@@ e@@ ky@@ e i mba@@ a@@ wan@@ ev i a zenden sh@@ imi sha ci u angev nav mbu sha u@@ ij@@ u@@ an la . 16 : 1 - 5 , 7 ; 18 : 1 - 3 , 28 - 32 ; 21 : 4 - 6 ; 22 : 10 - 12 ; 28 : 16 - 22 . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una na ú mbam@@ lumun mba ve har sha Ruamabera yô , shi una tese ú ikyav wanger wanger i i tese ér nongo u Kristu ugen ngu u ú lu ken mkpeyol shi ú lu samber sha tar jimin cii yô . Wan u anmgbian wase u nomso yange taver un ishima ér a hen mat@@ o a zua a la@@ asen u nahan mat@@ o . Nahan ken inyom i 19@@ 8@@ 7 la , yange zua a la@@ asen , shighe u lu anyom 5@@ 6 la . Aluer u ngu civir Aôndo u mimi yô , kwagh ne una wase u , nahan u kera ver ishima sha u eren akaa a wan iyol you ikyo tseegh ga . 10 : 1 - 10 . Ikyav mbi u@@ ty@@ aav mb@@ in yange mbi wua ior je gande ôron . U fatyô u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban ken Bibilo . Inja i u dondon Yesu ér nyi ? ’ “ U@@ shir@@ mbaiorov ” ken Tar u I@@ f@@ er Sha mimi yô , Satan ka if@@ er@@ or u a de akaa cii ér saa una tsu@@ me a vese keng keng yô . ( Daniel 1 : 1 ; 10 : 1 ) Sha shighe ugen ken inyom i sha utar i hemen u D@@ ar@@ i@@ u , tor u Me@@ dia la , Daniel nenge a mpase u sha mnenge u ity@@ artor i age@@ egh i ia hemen tar cii sha ashighe kposo kposo zan zan shighe u zege@@ can una va la . ‘ K@@ ar fa nen akaa a a hembe lun a inja yô . ’ — F@@ I@@ L . Apostoli Paulu yange wa mbananjighjigh a na imôngo kwagh ér : “ Hemen nen sha u nan ior icivir . ” A wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u duen ken bo@@ tar ne kera sha injakwagh , van ken paradi@@ so u ken jijingi u Yehova a er la . 14 , 15 . ( a ) Yehova ngu tsaase agumaior man mbag@@ anden nyian a awashima u nyi ? Satan yange lu keren gbenda u yangen S@@ ara u maren Aberaham vor a mfe ve shi@@ oo ? Ú za hemen u civir Aôndo sha mimi shighe u ú lu tswen kpa ? He@@ mba k@@ an torough torough hegen u mba ve cie Yehova yô vea ‘ yila sha iti na sha mimi ’ cii . Pro@@ feti Amo@@ shi ôr kwagh u taver se ishima wener : “ Mimi je TER Una gba eren ma kwagh môm ga saa Una vande pasen kwagh@@ myer Na la hen mbatomov N@@ av , u@@ profeti ve . ” Wan wase James lu anyom any@@ iin tseegh hen shighe la . Vea wase u u fan kwagh u u kô@@ r@@ cio u eren la , kua mba@@ awashima ou . Kwagh ne tese ér Paulu lu tan ikyaa a hemen u uumace ér u hemba doon a hemen u Aôndo shinii ? I nenge mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem la ér ve “ kuma tartor u Aôndo ” ( 2 T@@ es . 33 : 10 - 20 . ( 1 Samuel 23 : 15 , 16 ) Ken masejime , u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo mba karen yô , G@@ om@@ na Ne@@ hem@@ ia kpaa zum u a nenge wener iyol kpe anmgbianev nav mbagenev ken Mbayuda yô , a ‘ mough fese je , ’ a taver ve ishima ér ve ‘ umbur Ter . ’ Se mba pasen ior mbagenev mimi ka lu sha kwagh u se er ve la tseegh ga , kpa ka se pase ve mimi sha ieren yase kpaa . N@@ ga a tese se gbenda u uma u u hembe doon hegen cii la , kua er se er ve se fatyô u zuan a averen a tsôron ken hemen yô . — Ôr Pasalmi 19 : 7 , 11 ; Yesaia 48 : 17 , 18 . M@@ ag@@ az@@ in wase u í yer ér Awa@@ ke ! Anmgbian J@@ ar@@ ac@@ z hi@@ di yemen ken tar u Amerika yô , a vôso M@@ el@@ it@@ a L@@ as@@ k@@ o sha iyange i Di@@ se@@ mba 10 , 19@@ 5@@ 6 . Yesu lu ts@@ eng@@ an@@ pasen ér nongo u wanakiriki u bo la ua va due ga . ( b ) Ú zua a mtsera sha N@@ agh ku ip@@ aan kura nena ? I lu nahan u ôr kwagh u hide u vaa af@@ an@@ yô ve@@ e ? T@@ ahav mbu ma kwagh ugen una fatyô u yangen mbu ga ne mb@@ ua na “ iky@@ ôr ia la@@ gh ” awashima u Aôndo . Kpa mbampin mba Yehova pine Aberaham la wase un u lumun a kwagh u Yehova tsua u eren la shi kaven mhen na kpaa . Kanyi se fatyô u eren sha er se wase mba ve v@@ ôr laa ? “ M na jighjigh mer saa ú za ke ’ c@@ ôô@@ ci keng ve ú lu Orkristu ga . ” U tese iwuese you sha ian i i@@ civirigh i i yilan we sha iti i Aôndo la nena ? Nahan kpa ikyav tese ér ter na Yakob doo un ishima her tsung . ( 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 ) I@@ wuese i se lu a mi sha nagh ku Yesu la i̱ mgbegha se u geman uma wase , se kera lu mba wan ayol a ase ikyo tseegh ga , kpa se lu uma sha ci u Yesu , u a kpe sha ci wase la . 15 : 4 ) De se time nen sha akav agen . ( Gen . 22 :⁠ 2 ) Nahan kpa , Aberaham nenge wener u eren ishima i Yehova la hemba m@@ doo u Is@@ ak@@ a doo un ishima la . Bibilo kaa ér , “ Or u nan y@@ ugh fe@@ fa ga yô , nan ngu a mkav u vesen , kpa or u nyoon ishima ga@@ gher yô , ka nan kende a ib@@ um@@ egh sha . ” ( Anz . Yange mba va tin@@ d@@ in A@@ al@@ z@@ en W@@ ie@@ ger@@ s@@ ma vea kwase na E@@ ls ken tar u B@@ el@@ gi@@ um ér ve za er tom u m@@ ishen yô , i na ve tom wase u nengen sha haregh la , maa se hide se yem shin Betel , ape m za er tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en la . ( Yohane 13 : 35 ) Ka ityôkyaa i i ne ve , mbatamen mba ve we or ikyo yô ka vea eren kwagh sha tindi nahan kpa , ve kav ér tiônnongo ka m@@ à kpen@@ ga ú i gbe u saa á kôr á tile a mi ts@@ o@@ gh@@ um@@ oo ga ; kpa ka iyôngo i i gbe u a nenge sha i ye . ( 1 Utor 4 : 25 ) M@@ ôm ken ior mba ve va sha u nengen er m@@ tem@@ tor u Solomon lu yô , lu tor@@ kwase u Se@@ ke@@ ba , kua ikp@@ ela i mba@@ shir@@ en un mba ve dondo un ijime la . Nahan Mose una z@@ enda akaa ne ityô shin una civir Yehova ? Aluer u ngu henen Bibilo man u tagher a imba kwagh ne yô , umbur wer , a doo a doo ikyar ú u mimi er u lu nôngon wer u sôr uma wou nahan . Shi Bibilo tese ér mbatyomov mba wasen ior nyian sha u hemen mba ve lu pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo la ken tom shon . 4 : 24 - 27 . ( Mbaheberu 6 : 11 ) Nahan han@@ mô wase cii nana har ‘ ag@@ un@@ du@@ utya , ka ishimaveren keghen myom je la , ’ sha nahan yô nana umbur ér “ Aôndo ver se , lu sha ci u iy@@ ugh ga , kpa lu sha ci u zuan a myom ken Ter wase Yesu Kristu . ” A lu shighe u uwer u dugh jimin , i wanger pu@@ un yô . ( Ikyav i tesen yô , kanyi alaghga yange ve eren im@@ ôn@@ go@@ o ? Í pase Daniel wang ér ‘ una mough a tile sha kwar na , sha mkur u a@@ y@@ ang@@ egh ’ Or@@ him@@ en ka nan lu hen at@@ ôr u iorov uhar er ts@@ ar u p@@ eren shami nahan . 26 D@@ ondo Kristu , Or@@ hemen u V@@ ough La K@@ EN uwer u N@@ is@@ an 14 , inyom i 33 la , Yesu vea mbaapostoli nav wa icam tugh wuese Yehova sha kpo@@ you u sha , hen ya ugen ken Yerusalem . Kwagh ne yange wase sha m@@ seer u iyenge ve la jighilii . Mo man ter@@ em cii se mba mbatamen ken tiônnongo . Yobu lu or@@ ny@@ ar shi lu tagher tagher kpaa , yange lu ter@@ tamen u lun a inja i dedoo . • Kanyi tom i gbe u se er sha u wan ayol ase ikyo ken ji@@ jing@@ ii ? Aluer se gbidye kwar sha jighjigh u nan u Bar@@ aki la yô , se zua a iwasen nena ? Ashighe agen vea ôr se mbamzeyol vev , kpa se lu a tu@@ u@@ la iyol ga , nahan ishima ia vihi se kpishi . Bibilo i ôr akaa a ior mba yange Satan tsu@@ gh ve la sha u tan se icin . Se fatyô u nengen a mimi u sha kwagh u Yesu ken mkaanem nam man aeren a na , a i nger ken Bibilo ken takerada u I@@ vangeli u Mateu man Marku kua Luka man Yohane la . Er a gbe se yô , se soo ser a hemen se . ( Ps . Yange fa mbam@@ yen nav shi kav ér Yehova u de ér kwagh la a za hemen la fa kwagh u lu eren yô . Nenge ase yô , zum u yange kwaghyan ban ke ’ tar u P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina yô , apostoli Paulu ngohol u@@ iyua mba anmgbianev mba ke ’ Y@@ uro@@ pa yange ve na sha u wasen u pan@@ den ican i Mbakristu mba Mbayuda lu yan ke ’ Y@@ u@@ dia la . 27 : 3 - 5 — Yuda yange vaa af@@ an@@ yô sha ci u nyi ? 1 : 9 — Aluer i “ tim [ N@@ ine@@ ve ] kera cii ” yô , kwagh ne una bende a Yuda nena ? Kpa aluer se gbidye kwar vighe vighe sha kwaghwan u mbagenev , er Davidi kpa er nahan yô , se gba eren kwagh ga@@ egh a u van@@ den henen sha mi shio ga , shi se gba ken isholibo fese ga . V@@ anger m@@ or K@@ o@@ j@@ o ker kpishi . T@@ so@@ mbor wam lu hen gar u mar@@ nya mba tar u Au@@ str@@ al@@ ia , u í yer ér A@@ ur@@ u@@ k@@ un la . G@@ ar ne ngu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ en@@ s@@ land . Yange ‘ h@@ ôr kwaghyan shi sôn Aôndo ’ ayange imôngo , sha ci u ican i Mbayuda mba ken Yerusalem nyôr ker la . ( Pasalmi 31 : 6 ) Mba ve kaan a Aôndo u perapera a ishima ve i môm ér : “ U ngu ijiir yam i y@@ eren man iy@@ ou@@ utya yam , Aôndo wam u m suur sha a We ” cii una na ve agee shi una nenge sha a ve kpaa . — Pasalmi 9@@ 1 : 2 ; Anzaakaa 29 : 25 . Yesu Kristu ôr kwagh u Ter na u sha la kaa ér : “ Ka A er iyange Na i̱ due i̱ ta sha mbaaferev kua mbam@@ imi kpaa , man ka A n@@ ôô ura sha mbap@@ er@@ apera man mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpaa . ” Shi ka se er erdoo shighe u se tee inyaregh y@@ ase@@ gh se ser Iyou i Tartor a mi la kua shighe u se wase u nengen sha i̱ doo doo la kpaa . Mpase 12 : 1 – 9 tese er Yehova a lu eren kwagh ne yô . Mbat@@ amen mba ve nengen sha tom u pasen kwagh nyian ne , ve taver ishima “ sha tom u kwaghôron ne , ” er mba sha shighe u mbaapostoli la kpa ve er nahan . Sha kpôô yô , ishimataver man ishimawan ia fatyô u u@@ men atam a dedoo ken tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen ne . — Mateu 28 : 19 , 20 . ( Mbagalatia 6 : 4 , 5 ) Nahan kpa kwagh u a hembe lun hange hange je yô ka shighe u se yar tom u pasenkwagh la keng ga , kpa ka ac@@ in a se pase mbagen ishimaverenkeghen yase n@@ du@@ ur@@ u@@ u la . Hegen ne ngu eren tom u di@@ ak@@ on ken tiônnongo na . U L@@ un a Iyol K@@ ôron Ts@@ aha “ Se mba a gar u taver ; [ Aôndo ] ver myom er , a̱ lu gir@@ gar kua a@@ kp@@ ag@@ ar . Kpa gba u Mbakristu vea ‘ zenden er atô@@ at@@ yev a zenden sha mhen ve u gbil@@ ini@@ gh la nahan ga . ’ ( Ef . ( Genese 21 : 12 ; 25 : 23 , 31 - 34 ; 27 : 18 - 29 , 37 ; 28 : 14 ) Yakob yange tese ér l@@ ù u̱ “ akuraior ” aa ungwa imo i Sh@@ ilo u ke ’ k@@ we u Yuda la , kpa ke ’ masejime yô , va hingir u V@@ or la ua due ken tsombor u Davidi tseegh . Nenge imba er ieren ne yange i̱ kaha kposo a atesen a Mbakristu sha wono ! Yange i na mbi jighjigh ér mbi a a tahav mbu Aôndo . Ikyav i kwagh ne ér nyi ? Noa man tsombor na yange ve tese jighjigh u nan man mci@@ e u cian Aôndo nena ? ( Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ) A jijingi shio yô , se kôr cio u eren tom ne kuren ga . Tindi la shi ver mbam@@ tsaha mba or a he@@ mba@@ ato ve , a tsaha nan keng yô , shi lu u sha akaa agen je yô , m@@ tsaha u or a lu ku jim . 22 : 9 - 12 , 21 - 33 . Ikyav i kwagh ne due ke ’ igbar sha er kwagh gb@@ aan tor ne sha ma tindi u Aôndo ga kua ihyom i a kôr profeti Yeremia man mbacivir Yehova mbagenev kpaa la . N@@ om ugen shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca kaa ér : “ Se nôngo se dondo Tindi u V@@ esen la ken uma wase . ( Duteronomi 30 : 2 , 8 - 10 ; 1 Samuel 7 : 3 ) M@@ gem yô , ka u se geman mbamhen asev man mba@@ awashima asev man aeren ase . Sha ci u iti na ér Yehova . Kpa hide mba@@ ah@@ end@@ anev yô , mlu ve u ken hemen la lu hemban wan a wa ime cii . Nenge “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La ” ken Iyoukura [ zwa Buter ] i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 200@@ 1 la . Bibilo ôr kwagh u “ or u wain kua mkurem ve doo nan ” man “ or u kwaghfan a doo nan ” yô . Yehova kera hemen mba i shigh ve mkurem mbara sha mbam@@ pase mba sha mnenge mba sha ivande ga , kpa hemen ve sha icighan jijingi . Kristu ‘ gema ior kpishi hingir mbap@@ er@@ apera ’ sha u tôôn asorabo a ase sha iyol na shi kpen sha a ci wase kpaa . Kwagh ne na yô , mimi u Bibilo doo John u lu wan wase u hiihii la ishima kpishi , nahan shighe u hemba anyom pue kar at@@ aan la , a hii u eren tom u pania u ke@@ ke . Kwagh wase gba Yehova ishima sha m@@ im@@ ii , shin kwagh gba un sha ican i uumace ve lu yan shin tar ne la ga ? Or@@ hemen u gar u B@@ av@@ aria yange kaa a E@@ ck ér a gema Bibilo ken zwa Jam@@ an@@ i , tsô a gema , i gber i̱ ken inyom i 1@@ 5@@ 37 . Gba u se tese mba se henen Bibilo a ve la kwagh a kôr ve ken ishima ve se lu mba fan ityesen ye . Bibilo kpa aluer se soo ser i wase se u nengen a m@@ shi , er ieren i soon iyol yase tseegh la nahan yô , a gba u se ôr i laa laa , shin se ôr i sha u nengen a mbam@@ shi mba orgen tsô ga . I@@ y@@ uh@@ we ka iy@@ ugh i or ka nan y@@ u@@ en mbagenev sha ci u akaa a ve lu a mi , man m@@ ze@@ iky@@ ura ve , man aan a injaa a ve lu sha mi , kua mba@@ akaa la nahan la . ( b ) Kanyi i doo u kwase nana er cii ve nana lumun u v@@ ô@@ son or@@ o ? U@@ b@@ ib@@ ilo mba ken zwa Buter mbagenev kpa an@@ ka@@ am shi sha mi . Sha mimi yô Mkaanem ma Yehova ma uma je , shi ma á fatyô u lun aa tahav ken uuma asev kpaa . — Mbaheberu 4 : 12 . Zum u se tagher a akaa a nan se iyol@@ kpen yô , doo u se dondo kwagh u Paulu yange wa Mbakristu mba ken F@@ ilipi la , a kaa ér : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ” Or@@ le@@ v@@ i ugen kpa va er nahan . Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu mba zungwen mhôônom ka vea wase iyôngo i i tsu@@ m , i undu ikyum@@ u@@ ile la yô , i saan ve iyol tsung . A@@ hendan yange Yesu u pasen ior mimi ga . Se tese iwuese sha akaa a Yehova a ne se mgbegh@@ aa la nena ? ( Marku 8 : 34 ; 12 : 30 ; Yohane 17 : 3 ) Kwagh la je kpa a fatyô u tôôn ér ka ic@@ egh@@ zwa i or , ka u or tseghan iyol i nan sha ci u Aôndo sh@@ í@@ n uwegh ga je la . Ken inyom i sha 36 i As@@ a tema tor la , Ba@@ a@@ sha tor u Iserael za sha u za nôngon ityav a Yuda . Sha iyange i Se@@ te@@ mba 2 , 19@@ 50 , se lu ken gar u K@@ en@@ ne@@ t@@ t , ken kpen@@ tar u M@@ is@@ s@@ our@@ i , ken tar u Amerika . Ashighe agen yô , ka i lu sha ican tsung ve i ar a ior mba ve fe lun hen ya ga la ye . Sha kpôô yô , Aôndo ne jijingi na hen “ mba ve ongo imo Na la . ” — Aer . T@@ i@@ ônnongo u Kristu man T@@ ahav ( Mbaefese 4 : 28 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 12 ) Shi m zua a azende a mimi ken nongo u Kristu kpaa . L@@ ù u ica a gba ga tsô , vea hingir u gban iky@@ ure maa p@@ ir@@ in — shin ku . Yehova una “ ker u timin akuraior cii ” sha ci u nyi , man una er kwagh ne hanma shighe ? Mba ker Yesu yô , mba@@ shiada mba@@ aiev wa un kwagh iyol , tsô mba ôron ijir sha mimi ga mbara na un ibo , P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u mase kuren ijir na , upristi man ior mba t@@ ó@@ r@@ ó@@ n asema n@@ aha un tar shi mbau@@ ty@@ aav kaa un imb@@ wase shi er un ican kpaa . T@@ su@@ aa la ior v@@ aan a môm - ken - u@@ pue hanma inyom , kpa se yô ka se na Yehova hanma kwagh u se lu a mi cii kwa môm tseegh — ka shighe u se tsegh ayol ase sha ci na , se er batisema je la . “ Ne mba ken ime ga , nahan iyange la ia kera va tser ne er or@@ mbai@@ v nahan ga . ” — 1 T@@ E@@ S . ( b ) Icighan jijingi yange na Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la agee nena ? ( Rom . 5 : 19 ) U@@ umace ya dyako i isholibo man ku hen Adam . I@@ sho@@ li@@ bo man ku ka mbaihyomov uhar mba uumace vea fatyô u palegh ga yô . Heela tseegh ga , u fa gbenda u ú kar ve u “ kende ru@@ am wou shin mnger , ” nahan u wase mba ve lu a ngohol mimi ne ga la yô . — Or@@ pa . U wuese Yehova shi u su@@ ghun un hanma shighe kpa ? Gba u Yehova una hemba doon se ishima cii . 1@@ 12 : 9 ) Shighe u mbap@@ er@@ apera mba Yehova vea nenge a tim mbaihyomov mba ve hendan a m@@ tem@@ tor u Yehova cica cii la , vea ember kpishi . Shighe u Satan mee Yesu ér a gema a@@ wan a hingir bredi la , Yesu kaa ér : “ Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” ( Mat . Kwagh u Se Er Ve Kwagh@@ henen W@@ ase Una Maa Se Iyol Shi Una U@@ me A@@ ta@@ m Yô Ieren ve i t@@ angen iyol ga la , i ve nan a iember shi mbagenev kpa wuese i kpishi je . — Anz . ( Duteronomi 32 : 5 ) Aôndo yange gba se , na se ian i tsuan u eren kwagh u dedoo shin u bo . Doo u mbatamen vea er tom u ve lu a mi ne sha kwaghfan . Ikyav i tesen yô , time ase sha m@@ taver u i taver u keren ime - mnger la . ( 1 Peteru 3 : 18 ) Hen shighe la , Yesu u i nder un la hemba lun a icivir a shighe u lu a va shin tar ga la . Heela tseegh ga , dooshima been mayange ga . — 1 Mbakorinte 13 : 4 - 8 . Davidi yange er msen ér Aôndo a wase un maa haa iyol inya ga . Ngeren ne tese er nongo u upristi mba sha inja i tor la ua er kwagh ne yô , shi a pase averen a se zua a mi la kpaa . ( b ) Kanyi Yehova a nengen sha ieren i se tese sha erdoo na laa ? A@@ kav a tesen ang@@ an nahan aa tese or henen mat@@ o la akaa a injaa a nana er shighe u nan lu nahan mat@@ o yô . Or ka nana nzughul a vese nahan i vihi se je i gande , hemban je yô ka a lu or u se hen ser nan@@ á er kwagh a vese sha dooshima shi nan@@ á wa se ikyo yô . Iyange i Yehova i mgb@@ ôghom , nahan mayange je se lumun nen ser aeren a ior mba ve soo u ungwan loho wase ga la a na ‘ ave ase a sh@@ ir li@@ vaa ’ ga , kpa gba u se za hemen u pasen loho u Tartor a u uwer gban shio . Kwagh ne na yô , ishima ka i nyian mo er me va er kwagh u ib@@ ume nahan , shi ashighe agen ka m fa@@ an@@ tyô u ôôn tsembelee ga , shi iy@@ av mbu z@@ ô@@ mon mo sh@@ imi . M@@ til P@@ al@@ egh@@ aa u Orkristu man Ts@@ wam u Eren K@@ AN@@ Y@@ I I H@@ E@@ MB@@ E D@@ O@@ O@@ N W@@ E K@@ EN KW@@ AG@@ H U Ú ER K@@ EN T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A U M@@ AT@@ E@@ U M@@ AN M@@ AR@@ K@@ U N@@ E , M@@ AN KA SH@@ A C@@ I U N@@ Y@@ I ? G@@ em atindi a na ga . ( Kwagh ne una wase se u zuan a mkav . ) Solomon nger ér : “ Kwaghôron u sha shighe vough yô , ngu er atam a ik@@ on a z@@ en@@ aria a i we a shin a@@ gb@@ ande a az@@ ur@@ fa nahan . ” Kwagh ne na yô , ior kpishi gema nengen ér tindi u Bibilo i we sha kwagh u nomso yaven a nomso la taver yum . — 1 Kor . Yange lamen a anmgbian u kwase u lu tesen un Bibilo la , kua anmgbianev mbagenev ken tiônnongo sha kwagh ne yô , a hii u kaven mnenge u Yehova sha ikyaa ne . Aluer ngu yô , á due han@@ a ? Ka Yesu a lu Ity@@ ough ki nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ye . Yehova hemen uumace nena ? M@@ kav wase u he : Shi@@ gh u Yesu una va la , una na mbatomov nav mba jighjigh , mba i shigh ve mkurem la injar sha u nd@@ eren ve shin ku ér ve yem Sha . ( b ) U kange ishima wer u er nyi sha kwagh u i@@ ember@@ yolough you@@ we ? Hi@@ ihii yô , se tese ser se mba a iwuese sha er se lu nongo a ior mba i yer ve sha iti i Yehova , man sha iveren i se zough a mi hen Aôndo la . Mimi ts@@ w@@ eren ma or ga . ( b ) Ka sea nenge er atindi a Bibilo a wase mba se lu henen kwagh a ve la u sôron uuma vev nahan , se nenge kwaghfan u Aôndo la nena ? ( a ) Er nan ve mba ve lu ken kwaghaôndo u mimi mbara ve du@@ mbur a iember y@@ um@@ u ? M er tom ken a@@ gba@@ at@@ om kpishi zan zan m va mase hingir or@@ vesen u i@@ pi@@ pa@@ abaver i gomoti igen . Ken masejime yô , Aôndo ôr Bab@@ ilon gar u tsuaa la ijir , u alaghga i lu un i er kwagh na ken Yesaia ityough 25 la . Umbur ve wer , Satan soo u vihin iky@@ ar@@ yan ve vea Aôndo , nahan a soo ér ve hen ér aluer ve undu mcivir u mimi yô , a hemba kpen ve iyol . Kwagh u vesen u yange wase Timoteu ve na Kristu Yesu jighjigh yô , yange i hii u tesen un Ruamabera shighe u lu iyev la je . Jighjigh u Timoteu na Yesu ne kôôm hanma kwagh u eren ken uma na cii . Gbenda u nyôron : Ka Mbahemenev Mba Shin I@@ t@@ ine ka ve lôh@@ ô anmgbianev mba vea za makeranta ne ye . 5 , 6 . ( a ) Doo u se kegh ato shighe u Mbakristu mba ve hingir u h@@ ôron tom ve lu lamen la sha ci u nyi ? Kwagh la una pan@@ de@@ m icivir . ’ ( Rom . 12 : 15 ) Yesu yange ember sha ci u m@@ ze@@ hemen u mbahenen nav zua a mi sha tom u pasen kwagh u ve er la , shi a kaa ér vea er tom u pasen kwagh la a hemba er un er la je kpaa . ( Luka 10 : 17 , 21 ; Yoh . • U se yevese idya la wa nyi man nyi k@@ er@@ egh ? Ka sha nyi a kura icombor i Mbak@@ rist@@ u@@ u ? 16 : ​ 1 - 10 . V@@ ick@@ y kaa ér : “ Hegen ne ng@@ ôm soo ér mo m na un wan wam u kwase una y@@ ese , vough er mo kpa yange ge@@ m@@ am na ngô na ér a y@@ ese nahan . ( Yeremia 9 : 24 ) Se mba ‘ te i@@ ha@@ gh ’ sha ian i civirigh i se lu a mi i fan Aôndo la , man er a lu yaren tom a vese u wasen mbagenev nahan . Sha ci u ve ver ishima sha kwaghôron u profeti u Aôndo u a lu “ er ka im@@ enger i i wanger ken ijiir i wan ime ” la . Kpa Yehova fa ér ‘ ica a lu a gba ga tsô ityom Na ia hungur ’ Mbaiserael mbagenev . Shin er ior kpishi lu civir mba@@ aôndo mba aiegh shighe u mngerem ma de@@ e@@ mee va kar kera la nahan kpa , ior mbagenev za hemen u civir Yehova sha mimi her . Aberaham lu môm ken ave . Aluer ka iorov kpuaa tseegh ve lu@@ m@@ um kpa , m@@ ze@@ iky@@ ura u tom wou la ngu kp@@ egh ga . Yehova “ taver tom u ave ase ” la ( Aerenakaa 8 : 30 , 31 ) Man er jighjigh u nan a lu ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo yô , er msen taveraa jijingi la a̱ wase ú u lun a jighjigh u nan u mimi la . — Mbagalatia 5 : 22 . Ngeren ne pase er i lu Yesu ken ishima la inja er ka kwagh u hegen nahan sha ci u Yesu ngu uma sha , man hii shighe u hide yem sha la je , ikyav tese wang ér kwagh u Tartor la ngu un sha ishima her . — Luka 24 : 5@@ 1 . Or la lumun , kpa hi@@ di gb@@ eren kwagh u he la yô , a gema a ma@@ gh ish@@ ember@@ kwagh igen sha mi wener kwagh u yange i vande ngeren la yange har sha kwagh u̱ yange er kpôô kpôô yô . 5 : 27 - 29 ) Mkaanem man lu ma sha shighe vough sha ci u Mbakristu lu sha ikyev i hemen u Mbar@@ o@@ ma hen shighe ne . ( Y@@ ak . 3 : 9 ) Sha nahan yô , se mba a aeren a Aôndo , er dooshima man kwaghfan man perapera nahan . Shighe u hemba Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki ityav la , kwagh hemba gban un u kuren asaren a na , a u ungwan imo i Yehova la . Mba@@ civir Aôndo mba hemban yaren tom a gbenda ne nyian nena ? Yange ve wa iyol sha iniongo i P@@ ase@@ ka shi ve va er un ai@@ k@@ ighe sha iyange shon . Kpa aluer u za tagher a abaver sha In@@ tan@@ et a i er sha u vihin Mbashiada mba Yehova iti la nahan , u er nena ? Mbagenev mba ve ne jighjigh a uma u hegen ne tseegh la ka ve kaa ér , “ Se gbaa yan nen akaa man akaa tsô , gadia kp@@ er se mba kpen . ” Iky@@ agh ki T@@ om@@ ough ki W@@ asen A@@ g@@ umaior ( takerada u Y@@ oung People As@@ k , T@@ ihi u sha 2 ) , 2 / 15 Yange ku lu ken awashima na sha hiihii la ga . Ashighe agen ior vea lam a vese dang shighe u se lu pasen loho u dedoo yô . Tom wase ua hungur Un ga . ’ — Mbaheberu 6 : 10 . Se fatyô u kaan ser ikyo i wan i Noa la kpa ngi môm ken akaa a a ne ve se lu uma nyian yô . — Genese 6 : 22 . 13 : 12 , 13 ) Aluer se soo u hemban ityav mbi se lu nôngon a “ akaa a shin tar , ” a a lu asaren a ase a iyolough ne yô , gba kpee u se ver ishima yase sha akaa a Sha . Se zu@@ lum u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa ú hemban ke@@ hen cii ainge — ka paradi@@ so u shin tar u̱ lun a averen yôugh@@ yô@@ ugh je hemban a sha ayange a Yosua je la , ngu keghen hanma or u i doo Aôndo a nan cii . Paulu yange nger Mbakristu mba ken K@@ orinte washika kaa ér : “ A@@ sema kera nga y@@ in@@ an se ga ; shin er or wase u ken won ne lu vihin kera kpaa , or wase u k@@ imi ne mba gem un he@@ gh ayange ayange . 1 : 3 - 5 — Yange i er iniongo la ayange 18@@ 0 ? Er nan ve i gbe u se taver jighjigh wase u nan shighe u bo tôv@@ ac@@ an a lu a va ga laa , man se er kwagh ne nena ? Nahan ve kaa wang ér : “ A lu nahan ga kpaa , fa kwagh ne , tor , sé civir mba@@ aôndo ou ga , man shi e@@ ev mbu z@@ en@@ aria mbu u ver la kpaa , sé civir mbu ga . ” Kanyi ia wase se u gban a@@ yem za aren sha h@@ w@@ ange u kighir her laa ? A pase wener : “ I tes@@ em m fa er i lu Aôndo a ne ior ican ga yô . Kwagh ne taver un ishima u undun igbenda na i num la . Satan ngu vihin aeren a ior i tar ne sha k@@ ume je , man a hemba veren ishima ér una vihi mlu u Mbakristu mba mimi . Yesu lu sha ikyev i Yosev man Maria , nahan lu ungwan ve . Kpa er mbamaren av lu ica a ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amerika la yô , gba u me nengen sha iyol yam . Ka u@@ iyua uhar mba nyi se lu timen sha mini , man ka han@@ mô ker i̱ lu iyua i he@@ mb@@ ana ? Er ve vende ér Aôndo a de hemen ve ga yô , kwagh la gema va a ican man ishim@@ avi@@ h@@ in , kua a@@ ah@@ e je kpaa . Aôndo lan ior mba ve lu mba nav ga . Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér L@@ an@@ i * yô , yange lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe la saan saan vea nom na ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Anmgbian u kwase ne kaa ér , shighe u mbat@@ wer@@ ev pase un ér ky@@ ans@@ a m@@ ende un sha tu@@ mba yô , vihi un je zua ga . Kpa ve zua a inyaregh ki shon ga . Ve gba sen Un ib@@ um@@ egh , sha ci u ve fa er a kpe yô . ” — Luka 8 : 5@@ 2 , 5@@ 3 . Yange doom kpishi er za hingir or@@ pasenkwagh u nan lu a er batisema ga yô ! Yange vea er nahan yô , ma ve tese ér ve b@@ ume shi Yehova ma kera kura ve ga . — 1 Kor . Aôndo kaa a ve ér : “ Zum u ka ne@@ a n@@ alegh ave a en yô , M gema M yer ne ishigh Y@@ agh kera ; zum u ne seer a seer eren mbamsen kpishi kpaa , M ver ato ga ; ave a en iv a awambe . U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev gema ase@@ mber ne ér “ hel@@ l , ” kpa kwagh u i kaan ér ka ijiir i za ts@@ ahan ior la yô , ka ityesen i ken Bibilo ga . ( Se@@ kar@@ ia 4 : 8 - 10 ) Hii sha shighe u derianyom u sha 19 la za u been nahan je tsô , ikyav tese wang ér jijingi u Aôndo ngu sha non@@ go@@ ior na . Ka mba ve civir un sha ci u a doo ve ishima shi ve soo hemen na u perapera la tseegh a soo ve ye . Nahan Mose kaa ér : “ Gadia ka hanma zege@@ ikyurior je , i lu a Aôndo ikyua ikyua a i , er TER , Aôndo wase , zum u ka sea yila Un nahana ? “ Uma u a eren isholibo yô , ka un je una kpe ye . ” — Ese@@ kiel 18 : 4 , Bibilo i í yer ér King James V@@ er@@ sion la . Er lu wan iyol una za tan b@@ om ne la , d@@ as@@ enda kôr un . Sha nahan yô , ken uwer u A@@ ip@@ or 19@@ 6@@ 1 la , m undu Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , m hide m yem ken K@@ an@@ ada sha u za tesen ken M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mbat@@ amen man U@@ di@@ ak@@ on la . K@@ EN injakwagh i tal@@ ent@@ i la , Yesu pase tom u mbadondon un , mba i shigh ve mkurem la ve lu a mi la wang . Man K@@ ate@@ ki@@ sema u Mbaf@@ ada la di gema kaa ér : ‘ Tartor u Aôndo yô ka perapera man bem man iember ken Icighan Jijingi . ’ Ka unô , “ or ” la á ver ve ikyav sha at@@ su@@ lu ? 16 Ú Umbur Kpa ? 2 : 9 . Er Al@@ an a fe ican i anmgbian u been iyol ne a lu yan la yô , a fa iwasen i i gbe u una na un la , shi a soo u na un i kpaa . V@@ e@@ gher ugen u washika shon kaa ér : “ Se mba eren msen tsung ser akaa a i er ken takerada ne a wase ú sha er ú hemban mbam@@ kighir man am@@ een a agumaior nyian a tagher a mi la , shi a tese ú er ú er ve ú fatyô u eren akaa sha ishima i Aôndo kpaa yô . ” Kwagh ne zua sha kwagh u apostoli Paulu ngise nger he ’ Mbakristu mba ke ’ Roma la . Yange nger ér : “ K@@ ar [ nen ] er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” Aluer u na mlumun sha mbampin mban cii wer een yô , tese ér i tsua u u yemen sh@@ aa ? Shi ityesen i m zua a mi shighe u m lu vesen a vese la , nam vangertiôr u zenden pasen kwagh sha uya uya . Aôndo tindi zege@@ ur@@ a@@ ahumbe sha zege@@ mnger la . Nahan yô , Armag@@ e@@ don u Bibilo i er kwagh na la kanyi ? I@@ vangeli i Yohane K@@ aa É@@ r Ny@@ i ? ( b ) Ka vegher u tom wase u pasen ior loho u dedoo u nyi kwagh@@ ngeren u a dondo ne una ôr kwagh sha mini ? H@@ ua ka kwagh u ken it@@ you . Or u eren h@@ ua ka nan ya kwagh shi nan ma kwagh i kar ikyaa inya . Ka mbam@@ kohol mba h@@ an se lu henen kwagh ve ken ngeren nee ? 4 : 6 ) Kape tom u pasen kwagh u Mbakristu ve eren asange asange la kpa u lu je la . ( 2 Kor . Shi dugh m@@ kposo u atesen a kwaghaôndo u Mor@@ mon la sha je kpa , ityesen ve i tan ave van@@ ger a tar u or nan dugh ker la kpa z@@ am iyol . Nahan cii kpa , aluer se wa ikyo ga yô , ashighe agen se za mbamkombo kpa ishima ia lu se her ga , se yem henen sha akaa a ikyo@@ o@@ gh ga . A@@ ve ave je ve kura ikyav ve gba hiden ken ya , zamber a Yehova kpoghuloo ér a wase ve . Shi kwagh ka una gba u a kwaghwan kpa , ve wa u kwagh sha dooshima . ( Ps . 14@@ 1 : 5 ; G@@ al . Kpa , Bibilo tese ér vea fatyô . Yange i na un tom u ú taver un u eren kpishi yô ; Yehova kaa a na ér a yôô mtim u lu van sha N@@ ini@@ ve yô . Mbakristu mba mimi mba taver ior asema u yaren tom a asema a ve man mbamhen vev sha u maan jighjigh u nan u una na a saan Aôndo iyol yô . Yange se mba hiin Bibilo i henen ken Jam@@ an@@ i yô , m mough vea L@@ au@@ ri@@ e se yem ken tar u Fran@@ ce , shighe kar yô , se yem ken tar u I@@ tal@@ ia . Bibilo kaa a vese ér Mose lu profeti shi lu or@@ him@@ en man or@@ yiman kpaa . Ka kwagh shon u yange er or@@ ngeren takerada shi ôron abaver Lu@@ do@@ vi@@ c K@@ en@@ ne@@ dy je la . ( Ne@@ h . “ Ity@@ esen ne yange i wase se kpishi u seer fan akaa a sha kwagh u jighjigh wase u nan , shi i ta se icin shi i due a mbamhen mba vea wase se u nengen sha tiônnongo tsembelee yô . Paulu shi za hemen ér Aôndo soo ér “ nongo u Kristu u̱ pase . . . mba sha ajiir a Sha la ve̱ fa kwaghfan u Aôndo u a du@@ mbur la . ” Ken inyom i 19@@ 8@@ 9 la , mk@@ ighir u u@@ gomoti mbagenev kighir a kighir ior la kure . U tesen ikyav yô , mbamsen asev ka ve tese er se kporom hen Yehova i za kighir la man er se fe Mkaanem nam i ze sh@@ imi la kpaa . ( Y@@ ak . Zum u Yesu lu anyom 12 la , mbamaren nav tôô un za zende u yange i z@@ aan hanma inyom ken Yerusalem sha u za eren iniongo i P@@ ase@@ ka la . “ Ka nyi je i yange u eren mo batisema ? ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 8 : 36 . Yange i yila Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba yange Paulu nger kwagh tindi ve a mi la ér ve̱ lu alegh a iyol i Kristu , di vough er as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mba ainge mban nahan . Gadia ne cii ne mba ônov mba i@@ wan@@ ger@@ ev , man shi ônov mba ate@@ tan . ” ( 1 T@@ es . Ka hanma shighe Davidi kera wa Tindi u Aôndo ikyo ga ? ( Yesaia 43 : 10 – 12 , 15 ) Yehova wase Mbakristu mba i shigh ve mkurem la nahan ve kuma u lun “ mbatomov sha ikyuryan i he ” la . A tese se ér Yehova lumun a mbah@@ id@@ en a iyol ijime shi ngu a pase ve ér ve̱ fa shi ve̱ kav awashima na kpaa . Aôndo ngu lôh@@ ôn ior ken “ hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa ” cii sha dooshima ér ve va civir un . ( Mpa . Davidi ôr kwagh a wan na , man kwaghôron na la tese mfe u un iyol@@ na zua a mi ken mcivir u Aôndo yô , a kaa ér : “ We wan wam Solomon , fa Aôndo u ter@@ u , civir Un . ” Ka sea eren tom a agee a ase man mfe wase sha ci u Tartor yô , Yehova a sue se . I@@ ca i gbe ga yô , gum@@ kwase ne vea nom na hii u henen Bibilo , shi shighe kar yô , ve er batisema . Ashighe kpishi an@@ ka@@ am ma pur@@ ugh yange ve z@@ aan se iyol . Er Mbashiada mba Yehova ve lu ken ityar kposo kposo shi ve lamen ijô kpa kposo kposo shi aeren ve a ity@@ ôô a kaha nahan cii kpa , ve zua kwagh môm ken mcivir u Aôndo . Mbakristu mban er tom je kpilighyol ! ( Pasalmi 119 : 42 ) Ashighe agen se er msen er mbahenen mba Yesu kpa i lu tôvon ve a ican ve ve er nahan , ser : “ T@@ ere , . . . na ikp@@ an You ne ve̱ ôr kwagh vangertiôr . ” T@@ ra@@ k la shi tese an@@ takerada u Loho u Dedoo U Ú D@@ ugh hen Aôndo La ! , shi a tese i@@ aven ken an@@ takerada ne u ne fatyô u timen sha mi la kpaa . Shi i kohol as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la sha u ve iv sha iyenge i 14@@ 4,000 la . Davidi yange nenge ér ka Yehova tswen a kom u nan un myom u gba un ishima yum la ye . Nenge kwagh u yange er Orkristu ugen ne . ( Lev@@ iti@@ ku 16 : 5 - 15 ) A@@ mba a@@ eren@@ egh ne zua sha kwagh u tempel u Aôndo u ke ’ jijingi la nena ? Tor Solomon yange nenge a akaabo a iy@@ uh@@ we ka i na or nan er la . Shin er se lu a nenge a averen a doon tsung ne ga nahan kpa , gba u se henen sha a . Kwagh ne una wase se se hemba veren ishima sha kwagh u a hembe lun hange hange la . Nahan se za hemen u civir Yehova shi palegh akaa a d@@ an@@ en se , a ken tar la . ( Luka 21 : 34 ; 1 Tim . I@@ vor man inya i i lu kposo kposo la tile sha it@@ you ki nyi ? 5 : 11 . M@@ lumun har ka sha mnenge u se lu a mi sha kwagh u Bibilo la . P@@ ase Mkaanem ma Aôndo sha Ishim@@ at@@ aver ! ( Mbaefese 6 : 11 , 17 , 18 ) Aluer se mba nôngon ser se wa ishima a am@@ een a se tagher a mi hanma sev yô , se za hemen u eren msen hen Aôndo ser a na se ishimataver . Mba vea bee makeranta ne kpishi , a tindi ve hen ma haregh u ken tar ve , sha er vea za na iwasen yô . I@@ mo@@ shima yase ka ia ng@@ ur@@ en wan se kwagh sha igbenda i Yehova yô , i kera taver se u eren ishima i Aôndo ga . Gba u se eren msen ser Yehova a na se jijingi na shi se dondon atindiakaa a na sha ci u a doo se ishima , nahan se palegh u eren kwagh u van a il@@ y@@ ahan sha iti na . T@@ Ô@@ Ô wer ú tôô or u kper@@ an kwagh tom wer nana̱ kp@@ era foto wou . Ka dooshima yange mgbegha ve u lamen a ak@@ ar a ve a ken makeranta man a ken ijiir tom , shi kporom ikyua a mba ve vande fan ve ga ku@@ aa sha u@@ go@@ do@@ b@@ i man sha ajiir agen kpaa sha u lamen a ve ye . Ka igbenda it@@ ian i Aôndo a kuran se i nyi se lu timen sha mini ? Er Yeremia kar kera tsa kuma anyom deri at@@ ar@@ atar nahan yô , í wase Yesu u wan ishima sha er a̱ lu a ieren i vough yô . Nahan kpa , Mbayuda kpishi de ér mhen ve u kp@@ egh@@ ee , u ve vande lun a mi sha kwagh u Mesiya la a̱ yange ve u kaven kwagh u Mkaanem ma Aôndo ôr la . ( Mbaheberu 10 : 29 ; Daniel 7 : 18 , 27 ; Mbaefese 2 : 19 ) Sha mimi yô , ka sha awambe a Kristu a he@@ e inya la a ‘ yam Aôndo ior ken hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior man hanma ikyurior , a er ve , ve hingir tartor man upristi sha ci u Aôndo wase , sha er vea tema tor sha tar ’ ye . — Mpase 5 : 9 , 10 . Cii man Mbaiserael nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa yô , ip@@ yaven i Ga@@ di sôn ér i na ve tar u doon ilev u ú lu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki if@@ i Y@@ ord@@ an la . Yange kaa a ve ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” Er Ú Hii Bibilo i H@@ enen Vea Or Yô Sha mimi yô , myom ngu ikyua ! ​ — Ôr Pasalmi 7@@ 2 : 16 . ( Mbagalatia 6 : 16 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban shi ve hingir nongo u Bibilo i yer ér , “ nongo u Kristu u Aôndo ” la . Ikyav i kwaghwan u i we se ér se “ ta i@@ ha@@ gh ken Ter ” la ér nyi ? Er nan ve i gbe u se “ kuran ” shi se ‘ kohol iyol@@ o ’ ? Kwagh@@ wan ne wanger . Yange a nyôr ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u hemban cii a za m@@ ishi awambe a ini@@ av mb@@ ira sha ishigh ki are@@ ki u ikyuryan la . Mkaanem ma Yosev ôr ma ma tese jighjigh na ne wase Mose kpen kpen . Kwagh u yi@@ ase i mba civir Aôndo gba Mbahemenev mba Shin T@@ ine ishima tsung je . Yesu yange umbur er mbahenen nav ve yen yô . Ior mba jighjigh mban yange ve ci@@ h@@ i ku u za nengen mk@@ er ken Tar u Ity@@ endezwa . ( Mat . 28 : 20 ) Ity@@ ôkyaa ngi i se lu a mciem ga . ( Y@@ er . 9 : 24 ) Ka sea kaan ihy@@ agh sha gbenda u dedoo nahan yô , kwagh la a wase se u tsuan akaa a se er ken uma la sha inja , shi kuran atindi a Aôndo a wang la . Mbakristu mba ve vighe yô , ka ve nenge a kwaghfan u a lu sha u palegh aeren a mba ve fe atindiakaa a Aôndo ga ve eren la . “ Iyange i myom ” la ngi a inja hen Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba tsuaa mbara man mba nyian nena ? Davidi yange una tagher a mbaihyomov mba ve we ishima ér vea wua un keng keng yô , a nôngo a zayol la iyol na ga . Sha kpôô yô , se hemba mban a ityôkyaa i ember hegen cii , sha ci u se mba ‘ zenden ken iwanger i TER . ’ — Yes . ( Yoh . 5 : 43 ) Maa ka shi ayange kpuaa u Yesu una kpe yô , a pase kwagh u hemba gban un kwagh la ér : “ T@@ ere , na iti You icivir . ” Se wuese kasev Mbakristu kpishi mba ka ve wase sha igbenda kposo kposo nyian u maan a@@ you a eren ityom i Aôndo her saan saan la ! Kwagh u hiihii yô , a gba u se nôngo sha afatyô wase cii sha er se seer fan kwagh u Yehova man Wan na yô . Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar , 2 / 15 Mba@@ adu@@ av mba timen sha akaa a kwaghaôndo ka ve shi kaan ér mkaanem ma Yesu man ma ôron kwagh u mba@@ vesen mba ve lu a ityom ken mba@@ ad@@ ua la . ( Yesaia 14 : 3 , 4 , 12 - 15 ) Satan Diabolo , un u ihy@@ agh na i tan i lu kwagh môm a i tsombor - tor u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon la kpa a va tim un , una kpe ku u kunya . — Daniel 4 : 30 ; 5 : 2 - 4 , 23 . Iyange An@@ ny@@ on K@@ on Ka hanma shighe Yesu una na wanakiriki la tom u sha uhar , u nengen sha “ akaa a na cii ” laa ? Sha kwagh u aeren a uter a Mbayuda agen a ôr yô , T@@ era , ter u Aber@@ am la yange eren ie@@ ev iyol na . Ka aeren a nyi aa wase se ve se za hemen u civir Yehova sha mimi ? Nahan ve er nan ve ve zough a shighe u tesen wan ve u kwase u ve mar laa ? Sha kwagh u pi@@ pa@@ abaver i í yer ér Christ@@ ian@@ ity Today la i̱ er yô , “ hegen ne , a@@ you ad@@ ua a vesen a ken Y@@ uro@@ pa kpishi [ kera ] nga sha ci u mcivir ga , kpa á gema á hingir a@@ you a koson ityakerada ker man ajiir a ior man ahumbe za me@@ men her . ” ( Mbaheberu 6 : 11 , 12 ) Kpa , Yehova soo ér se er ishima na je se v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da ga . Sha ieren yase . Nahan , ken atôônanongo a a ke@@ he yô , ka i dondo gbenda u Yesu yange yar tom a iy@@ ongo la , nahan i er iniongo ne a u@@ iy@@ ongo imôngo sha er a kar a mi hen ior sha shighe vough yô . Aluer ônov mba ve lu Mbakristu la mba ijiir igen ica a mbamaren vev yô , alaghga kwagh la una bende a iwasen i ma ve naan ve la . Sha ityôkyaa ne yô , Yesu yange er sha awashima na la sha u una wa ishima a amba a atsan la a jighjigh u nan . Shin alaghga u tsua u henen zwa ugen sha er u wase ior mba ken tar wou mba im@@ ura i mimi u Bibilo i ker ve yô . Ngeren ne time sha igbenda iti@@ ar i se lamen yô . Aluer se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban yô , vea wase se u wan ago@@ yol sha m@@ ve u iyange i ci@@ er@@ yol , i i s@@ ôôn van la . Kpa kwaghfan u orumace hemba ku ga . U palegh mbaihyomov asev sha er se za hemen u pasen kwagh la tese ér se mba mba@@ cian kwagh ga . A soo ér se hen mimi sha kwagh na . tesen wan wou u a lu hi@@ an la dooshima nena ? T@@ ime ase sha mbamhen mba i dugh a mi heen kpuaa ne . M@@ doo u ma e@@ ev mbu kwaghaôndo mbu doo@@ ashe cii kpa , mayange je , a fatyô u karen mbu sha iengem i Aôndo ga . Mbat@@ yomov mba hemen mbacivir Yehova gbenda ken tom u ve eren la , nahan mba p@@ aven mba Aôndo a doo ve ishima sha mimi la veren kposo a mba ve soon u eren kwagh u ve lu henen ken Bibilo ga la . Ngu u wase ve u civir Yehova sha “ ishima i môm . ” Yange hemba lun A@@ ron z@@ ange u hendan a F@@ ar@@ a@@ o a u hendan a mbak@@ ov na . — E@@ ks . Apostoli Paulu yange pase mnenge u ta@@ ven tsen@@ g la nahan ér : “ Se mba zenden kpen@@ ga a kwaghôron u Aôndo er mbagenev kpishi ve eren nahan la ga , kpa se mba ôron kwagh ken Kristu sha mimi , ka er mba Aôndo A tindi ve nahan man ka sha ishigh ki Aôndo kpaa . ” — 2 Mbakorinte 2 : 17 . Gbenda môm u se zua a iwasen sha hemen u Yehova u sha dooshima la yô , ka u henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wase . Ka wea er or kwagh yô , ú gba palegh nan henen ken ishima you wer , kwagh shon una hungur nan tsô iy@@ ongo la ia k@@ ure@@ e ? Ikyav i tesen yô , u dondon gbenda u dooshima la una yange se u eren idya man iji@@ mba . Se fatyô u zuan a mlumun ken mkaanem ma Yesu ôr a mbaapostoli nav mba jighjigh la ér : ‘ M ver ne tartor er T@@ erem kpaa A ver@@ em nahan , sha u né ya kwagh , né ma kwagh sha te@@ b@@ ur Wam man né tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om , né ôr ijir sha ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar la . ’ 11 : 38 - 44 . Sha mimi je kwagh ne ka m - umbur , man mbam@@ umbur cii ka i er ve kwa môm tseegh ken hanma inyom . Se kpa se mba a loho u taver u pasen ior mba ashighe kpishi ve nengen a iniôngon yase ga yô . Inja i erdoo ér nyi , man doo u ieren ne ia mgbegha se u eren nyi ? I ôr kwagh u il@@ yo@@ ho i a@@ ji@@ ra@@ ôron a taver la ken takerada u Mpase er ka “ u@@ zege@@ mba@@ a@@ w@@ omb@@ ov ” mba ‘ y@@ uh@@ wan kuman er tal@@ ent@@ i môm nahan . ’ I zua a ishember ne ken ishember i pasen ieren , i i yer ér sh@@ a@@ ·@@ men ’ la man inja i ishember ne ér “ wa ah@@ ôm . ” Sha mimi yô , ka hanma or nan lu a gb@@ ong gb@@ ong shin nan lu a ian i eren akaa a i ter sha heen ne ga . K@@ EN inyom i i bee la , Anmgbianev mba shin T@@ ine gema shighe u nyôron mkombo u tiônnongo la , sha u nan se shighe gb@@ anger gb@@ anger u henen Bibilo hen tsombor . N@@ ôngo kpoghuloo kwase wou a de henen ér alaghga un doo u ishima ga ze . Er nan ve u henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke la i lu kwagh u hange hange u una wase se u lun per ken jijingi ? “ Aôndo ka dooshima . ” — 1 YO@@ H . 4 : 8 , 16 . ( Genese 4@@ 9 : 3 – 5 , 7 ) D@@ ugh ve kera yô maa lu Yuda , wan u Yakob u sha un@@ yi@@ in la . Ve hen nahan sha ci u zum u mbagenev ve hii se shin ve bu@@ la se sha ma gbenda yô , ishima ka i vihi se , man kwagh ne ka gba@@ aôndo wase je . ( 1 Peteru 2 : 21 - 23 ) Nahan hemba doon u ú pase nan atô@@ akaa a a ne ve ú vende u eren iniongo la sha imo i legh legh . Shin er Ru@@ tu yange var a ngô u nom na nahan kpaa , yange pu@@ usu a na shin gema hemen a hemen un ga . Alaghga gbenda u eren kwagh ne ua wa k@@ ahan ken ityar igen , kpa kwagh u i fe wuee yô , ka un ne : Ka i na kwase ici@@ gh ki bu@@ ghun nan sa@@ gh u@@ kasua imôngo , sha er sa@@ gh u nan la una lu a a@@ ji kpishi yô . ( Yohane 12 : 46 ) A@@ mba ne cii mayange ma ve gb@@ ihi iwuese i ve lu a mi sha iwanger la ga ! A kaa ér : “ Nenge , ka hegen je i lu shighe u doon ye , nenge ka hegen i lu iyange i myom kpaa ye . ” Ior i J@@ ap@@ an kpishi ka vea ungwa iti i “ Bibilo ” yô , ka Yesu Kristu ka a va ve ken ishima ye . H@@ au@@ ght la kaa ér : “ Hanma kwagh u a ne ve ior ve luun ken mzough ga cii ve a ihyom , man ka kwaghaôndo jighilii je a ne ve ior ve lu ken mzough ga ye . Nahan kpa , sha akaa a m@@ civi@@ ra@@ ôndo yô , á er nan ve ú fatyô u fan shin ma kwagh una lu u mimi shin u vough shin una lu kpôô kpôô ? Er akav a á dondo ne a tese nahan , imba ieren i dedoo ne i̱ bugh ‘ h@@ unda u vesen u eren tom ’ ke ’ tar u Ne@@ ther@@ lands hen ape iorov m@@ iliôn môm ken ato u m@@ iliôn 15 cii ve lu u@@ shir@@ mbaiorov la . — 1 Mbakorinte 16 : 9 . Se fatyô u seer lun a ma vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi nena ? “ Lu Nen Mbak@@ aven Aôndo ” Ior mba ve p@@ ir ashe ken jijingi kpa ikyav i tese ér perapera doo ve ishima la kpa kwagh ve gba se ishima . Nahan kpa , Yon@@ a gema nenge er mbat@@ so@@ ov mbara cii lu v@@ aan yilan mba@@ aôndo vev yô , shi fa er mba@@ aôndo mban vea fatyô u wasen ve ga yô . 15 : 36 , 40 , 41 ) I@@ gbenda i se civir Aôndo nyian man i Mbakristu mba hiihii la zua kp@@ ian je gande ôron . ( 2 Mbat@@ esalonika 2 : 3 ) Nahan kpa derianyom u sha 19 la ng@@ ur yemen u za been yô , mba yange ve lu keren u dondon Kwagh u Kristu u tsuaa la tôô loho u ishimaverenkeghen la , gba yôôn Tartor . Ka nahan ve Yesu Kristu , u a lu Davidi u V@@ esen la yange lôh@@ ô se ken kwaghôron u profeti nahan ye , ér : “ V@@ a nen , ne mbayev , va ver nen ato her a mo ; me tese ne u cian TER . ” ( Ivur 2 ) Jigh@@ ilii yô , lu tahav man g@@ wa yange hange ve ve , ve lu gban ah@@ on y@@ ee ? Er se fe nahan yô , kwagh la a mgbegha se , se tse@@ e nen ishima u eren akaa a dedoo a uwer gban shio , shi se za hemen u yôôn loho u dedoo u Tartor sha gbashima . ( Yohane 13 : 21 , 26 - 30 ) Yesu yange tese mbaapostoli nav mba 11 mba ve shi her la u eren iniongo i “ kwaghyan u umbur Ter ” la . U@@ ̱ wuese kwase wou sha mimi la ne nan u fan e̱r nan gbe kwagh yô . — Anzaakaa 31 : 28 . Alaghga we kpa ka lun we ican u keren shighe u eren akaa a doon we ishima la ga . Yange i dugh K@@ a@@ y@@ a@@ fa zege@@ pristi inyom kar di i môm tsô maa P@@ il@@ at@@ u iyol na kpa i dugh un g@@ om@@ na sha , shi i yila un ken Roma ér a za p@@ aa iyol na sha akaa a i wan un iyol la . I@@ y@@ ongo di kpaa nahan , er kwaghyan bee kera yô , A kaa er : I@@ y@@ ongo ne ka i@@ kur@@ yan i he i ken awambe A@@ m a i he@@ e sha ci wen ” yô . Ka mhôônom ma kôron ka ma mgbegha Aôndo ve á er kwagh u wasen ior nav , sha er vea zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol ye . Shi wa ago iyol u hemban eren nahan er ú lu nengen ken ivur i sha inyom la yô . 12 : 9 ) Kpa kwagh er vihi yô , uumace kpishi fa tahav mbu az@@ ô@@ v a lu a mi la ga . — 2 Kor . ( Pasalmi 7@@ 2 : 16 ) Mayange a kera vaa m@@ liam ma@@ ̱ sha ci u ij@@ ung@@ wen ga . Kwagh ka a er i vihi yô , ka mbamaren cii ve nengen ônov vev ér ka iyua ga . Kape mbatomov mba Yehova mba@@ jighjigh mba ngise kpa ishima i zan ve iyol je la . Mba ainge kpa ishima i ze ve iyol nahan . ▪ Mbam@@ pase mba Yehova Ka Mba Jighjigh Ka sha ci u ve kpishi kpa mba ij@@ en . M@@ til u yange Mbashiada tile par@@ egh@@ aa sha shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha I@@ I la ngu van Yehova a iwuese her Sha ci u m@@ ge@@ m@@ shima ve la yô , i “ ôô ” ve sha awambe a Yesu ; “ i tsegha ” ve shin i ver ve kposo , sha ci u tom u Aôndo ; shi ‘ i na ve ish@@ ô ’ ken iti i Kristu man jijingi u Aôndo . • U lun a vangertiôr la una wase se nena ? Un u A sur@@ un se asema sha atsan a ase cii , sha er se kpaa sé fatyô u sur@@ un mba ve lu ken hanma ican la ishima sha ishim@@ as@@ ur@@ un i se ayol a ase kpaa Aôndo A su@@ r se asema a mi la . ” ( 2 Kor . Kanyi ia wase se se taver ken jijingi dông here ? ER S@@ E lu uumace mba y@@ in@@ an yô , ashighe agen ka se vaa af@@ an@@ yô . Yesaia yange soo u kaan ér yange sev a h@@ ungwa a av iyange man uwer man as@@ an aa kera ta iwanger ga ze . 1@@ 45 : 9 . Alaghga nom man kwase ne yange ve na Paulu ijiir i tsan ken E@@ fese , ape De@@ me@@ tri@@ u u v@@ aren i@@ wa i az@@ ur@@ fa la wa ior kwagh ve er ayôôso a na la . Kpa , ikyav ngi i i tese ér Yesu lu Mesiya yôô ? Se soo u dondon ikyav i Yesu a ver i zungwen mhôônom la . Kanyi yange i na ve Paulu fa dedoo ér ma kwagh môm ngu u una pav Mbakristu a dooshima u Aôndo ga ? Anyom : 43 De C@@ ih@@ in M@@ sô@@ rom Ga Nahan kpa , aluer i lôh@@ ô wanye ivese yô doo u nana dondo kwagh u mbamaren mba nan shin mba nan lu sha ikyev ve ve ôr la . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) De se time sha a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi ne . Ú SO@@ O W@@ ER I@@ ̱ V@@ A T@@ E@@ M@@ A I@@ M@@ Ô@@ NG@@ O A W@@ E@@ E ? 8 , 9 . ( a ) Shighe u Kristu una Hemen Anyom D@@ u@@ bu la , a er a isholibo i se zough a mi hen Adam la nena ? Aluer ka u ú ‘ taver iyol ’ ken jighjigh yô , gba keng u ú “ ker . . . TER kua agee a Na kpaa . ” ( 1 Kor . 16 : 13 ; Ps . E@@ no@@ ki yange tsengaôron kwagh u mtim u una va sha ayange ase keng keng ne u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo cii M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va ye . Ka se kwagh u civirigh kpishi er se fe Ter yô . ( Y@@ er . Gba u noov vea zer zan kasev vev iyol ér ve naan ve icivir ga , er Kristu nahan . ( Mateu 24 : 14 ) Hanma ikyurior yô , a pase i loho u dedoo ne . Aluer or@@ ak@@ on@@ do@@ ato u ú zough a nan la nan soo mimi ga je kpa , ôr Orshiada u k@@ on@@ don ato shin u nan fe iliam i sha ave yô wer nana za lam a or@@ ak@@ on@@ do@@ ato u ú zough a nan la . Nahan yô , se torough eren akaa inja er se soo u eren hanma kwagh u se soo cii ve se mase kpen ga . 5 : 14 . Yehova veren mba ve lu a jighjigh u nan la nena ? W@@ a@@ shika la seer kaan ér “ m@@ lu@@ ashe u iky@@ asen i hen ijiir la doo , ka a lu sha shighe u f@@ am shin sha shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough kpaa , iky@@ asen la a doo ashe tsung . ” Aluer u er nahan yô , u nenge a ior mba i lu ôron kwagh ve la kua kwagh u a lu zan hemen la cii ken ishima you . ( Ôr Mateu 23 : 37 , 38 . ) Yange lu u Yehova una tindi Yesu sha u a yima uumace sha ikyev i isholibo man ku . A@@ a B@@ ee sha W@@ on Kpa ? ( Mbaefese 4 : 14 ) Nyian kpa , mba ve hendan a mimi u Aôndo la ka ve samber a “ at@@ ser@@ egh a ior ” ne sha k@@ on@@ j@@ o u gbidyen . ( Pasalmi 32 : 3 ) Davidi taver mba ve civir Yehova sha jighjigh la cii asema ér : “ A@@ she a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . ” — Pasalmi 34 : 15 . M@@ sen ka a nôngo u doon hanma inj@@ a@@ or cii ishima , kua mba ve ny@@ iman ér Aôndo ngu ga la je kpaa . Hanma tor u Iserael yô , yange gba u nana ôron Tindi u Yehova sha “ ayange a uma u nan cii . ” Yesu shi tese mbahenen nav wener ve eren msen ér : “ I@@ ̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” Yange er kwagh sha kwaghfan , a tsua u civir Yehova , shin er taver un u den ta@@ av u man nahan kpaa . Er Tom u Pas@@ en Ior Loho u Dedoo la K@@ po@@ ghuloo 3 : 27 ; Mpa . 20 : 6 ) Nahan batisema ne , ka batisema u i er ior sha icighan jijingi je la , lu kwagh u Yehova er shighe u hii u tsuan ior ér ve hingir ônov nav mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo , hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i zan zan la . ( Rom . Ikyav yam ne ia sô@@ ghul angahar shin inya zum u i gbe sha er , í lu tôvon ken Bibilo , Mkaanem ma Aôndo la kpa ? ’ I@@ mba mhen la ka u sha mi ga ! ( Mbafilipi 4 : 8 , 9 ) Ú kera hen a hen u ember uma tseegh ga , kpa shi ú hen u fan Or@@ gb@@ an@@ akaa u á gbe uma la , shi una doo ú ishima kpaa . Aluer se hen u pasen kwagh sha ma gbenda u he u i dugh a mi , u alaghga je yô , u doo se ga yô , kwagh la una wase se se seer nan Yehova jighjigh shi suur sha a na , nahan se seer taver ken jijingi . — 2 Mbakorinte 12 : 9 , 10 . Apostoli Peteru nger wener : “ Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . ” 41 : 8 ; Y@@ ak . Er ior ka vea va mkombo kpishi ve ishima i hemba taver hanma or cii yô , m@@ ze wou una taver mbagenev ishima . Paulu tile sha ishigh ki G@@ om@@ na Fe@@ li@@ ku , pase kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la gbar gbar 12 : 17 , 19 . Mbam@@ pin mba Bibilo I Ne M@@ lumun sha M@@ i La 16 ( Nenge foto u a lu shin heen ne . ) ( b ) Aluer se time sha gbenda u Yehova yima Peteru la yô , se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un sha ci u nyi ? ( Luka 12 : 6 , 7 ) Yehova yange kaa a ior nav mba tsuaa mbara sha ikyev i profeti Yeremia ér : “ U doom ishima sha dooshima u tsôron je , ka sha ci u nahan M u@@ dugh we sha erdoo ye . ” — Y@@ er . Nahan kpa , zum u á zua a mlumun ga yô , á za pine jijingi u ts@@ eng@@ an pasen akaa kwagh , shin er yange fa ér Yehova venda imba kwagh la nahan kpaa . Akaa ne cii tese ér kwagh wou gba Yehova ishima , man or môm kpa nana fatyô u yangen wer u nan jighjigh wer kwagh wou doo Yehova ishima ga . Er i lu cii kpa , ic@@ egh@@ zwa i Paulu er la lu kwaghbo ga . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam man Ifa hemba ato ken E@@ den la yange i tôndo iky@@ ar@@ yan i ve ya a Or@@ gban ve u doon ishima Yehova la gbem sha won . Shi i wu@@ hen ve ken pur@@ usu sha ci u ve tile p@@ al@@ egh@@ aa a tar , vough er anmgbianev mba ken nongo wase , mba ijiir yase i shin it@@ ine lumun a ve la kpa kwagh ve lu nahan . Aluer á de ér kwagh a er nahan yô , a lu inja er mbaihyomov nav hemba un tahav nahan . Ka nahan man m l@@ aha iyol yam , m zamber ken v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kua ken m@@ t@@ we ye . ” “ Iky@@ aior kua mba@@ y@@ ev@@ kasev , . . . ve̱ wuese iti i TER . ” — P@@ S . U K@@ ur@@ an Kwagh u I We Se sha Iky@@ ev La Yô , se lu er Yakob nahan , u@@ icighan@@ mbaakaav mban ve̱ lu se kwagh u vesen . Bibilo kaa ér doo u “ kwase nana̱ lu a ikyav i ut@@ aha sha it@@ you kpee sha ci u mbatyomov mba S@@ ha@@ av . ” ( 1 Kor . Ve maa asaren a ve man aeren a ve cii sha atesen a Yesu a a taver er ka vande la , gadia mba eren akaa a i tese ve la . Kpa ve hen ve fa er i lu Yehova tswen a lu Aôndo u hemban@@ agee yô , nahan ve gema yilan un sha iti na hegen . Nahan yô , ior umiliôn kpishi ka vea pine ér , “ Hii nan ve akaa a Aôndo a gbe la a tese ér se doo un ishima , kpa a gem a de ér se ya ic@@ an@@ aa ? ” kpa ve zua a mlumun ga . ‘ H@@ enen I@@ mo@@ kwagh i U Ôr Yô ’ Kwagh u í kaa a ve ér ve er la lu kwagh u g@@ anden ve tahav ken inya ga . ( Ese@@ k . 18 : 29 ) Lu inja er mba a ian i ôron Aôndo ijir , pasen un gbenda u una er akaa ve a hemba doon la nahan , shin er ve fa atô@@ akyaa a Aôndo lu a mi la yina ve nahan kpaa . “ A@@ tsan a or@@ perapera ngee , kpa TER ka A dugh nan ken a cii . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 34 : 19 . Kp@@ iligh we iyol kpishi er ivur i Mateu 24 : 14 i wanye u kpuaa je kpa nana ôr nana kav ne nahan , i gem i lu tsu@@ men ior kpishi yôô ? A kaa ér : “ Mba@@ kwa@@ re@@ v kpaa , mhôônom kôr ne a ve ; zum u i ya ne ish@@ ar kpaa , vihi ne ga ne lu saan saan je gadia ne ayol a en kpaa ne fa er ne lu a kwagh u hemban@@ doon man u lun gbem yô . ” Shin er ityesen i aiegh i tse i hembe u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo nahan kpa mkaanem ma Aôndo hemba ! Ka se tese ser se suur sha Yehova nena ? An@@ za a W@@ ang N@@ ga Be@@ en Su@@ ur Sha Mkaanem Ma Yehova ( Nenge Genese 11 : 4 . ) ( Mbakolose 3 : 13 , 14 ) Se fatyô u den mbagenev akaabo a ve kpa ? I@@ y@@ enge i mbahenen yange seer a seer ng@@ een man mkaanem ma Aôndo samber yem gba ica , shi ma hemba u@@ kwaghaôndo mba sha ayange la kua atesen a ve kpaa . Shi hen ase sha kwagh u ior mba ve dugh sha ajiir kposo kposo , mba mimi a doo ve ishima , ve nenge tsung ve hen Mkaanem ma Aôndo shi ve er sha akaa a ve hen la nahan ve gem an@@ za ve la . Kpa , u sô@@ ôr or u se fe nan ga ku@@ aa la ka kwaghbo . Ka i z@@ am iyol tsung . 8 : 32 - 38 ) Kape se kpa ityakerada yase i pasen Bibilo la i wase se se fe mimi je la . Aluer nan wa u a wa ip@@ yaven je kpa , u lumun u eren t@@ wer la , u tôô je wer ka sha ci u mkpeyol wou . M fa er mhen u ior mba dedoo va lun uma shin tar gbem sha won la a we k@@ ahan a kwagh u i vande tesen we la yô . “ M@@ nder u Hi@@ ihii ” la Ngu Z@@ an Hemen Hegen ! 1 / 1 Ga@@ yô Aôndo una na se kwaghfan man tahav mbu se fatyô u wan ishima a “ saa ken iyol , ” u a lu inja er “ ort@@ yom u Satan ” ngu gbidyen se la . ​ ​ —⁠ 2 Kor . Shin er mbau@@ tahav mba tar u ng@@ un ne kua mba sha ajiir a sha ve nôngon ityav a vese nahan je kpa , dooshima u Aôndo u been ga la ngu her u kuran se . U pase inja i ityesen i mba@@ adu@@ av , i Mba@@ aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la nena , man er nan ve se ne jighjigh a i ga ? Ka akaa a nan se ishim@@ any@@ ian a nyi nahan alaghga aa mgbegha se se er m@@ sen@@ e , man se fa ser Yehova una er nena ? Anmgbian ugen di iti na ér Paul , un vea kwase na M@@ ag@@ gi@@ e , ve mba mar@@ nya mba tar u I@@ ng@@ i@@ la , ve di ve nenge shighe u ve de u eren tom u u@@ ke la ér ka shighe u doon tsung u seer eren Yehova tom , nahan ve mough ve yem sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ fri@@ ka . Kwagh u Timoteu doo Paulu ishima je zua ga , sha ci u Timoteu wa iyol u eren tom shi lu a ishima i eren tom kpaa . Se yila Iky@@ uryan i T@@ se la ken kwagh@@ ngeren ne ser Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu . Aluer se tsua u eren i@@ ember@@ yolough i bo shi se mba vihin shighe vea ior mba se eren tom a ve shin se ze makeranta a ve , mba ve we ikyo sha atindi a wang a Yehova ga la ka karen ikyaa inya yô , se fatyô u gban ken kwaghbo . Ashighe kpishi mbagenev ka ve er nahan sha ci u ve soo u h@@ ô@@ mon kwagh , kpa fese nahan kwagh la a hingir il@@ y@@ ahan . “ Mba yaren tom a mi sha u gbidyen kwar sha ityom i Aôndo ving ving . . . kua mkaanem ma Aôndo kpaa . ” “ Kristu . . . ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . ” ​ —⁠ 1 PE@@ T . PE@@ E@@ J@@ I 6 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 6 , 9@@ 3 A@@ dooga gba u ú kera lu sha ma ian@@ tom ken tiônnongo ga , nahan kunya kôr u a iyol you , gayô any@@ iman gba hen atô wou vea ma anmgbian u nomso shin u kwase . ( a ) Mkaanem ma Peteru ma i nger ken 2 Peteru 3 : 11 , 12 la tese ér ka hange hange u eren nyi ? ( Mateu 24 : 45 ; Daniel 12 : 10 ) Daniel nger kwagh sha kwagh u shighe u mkur ne ér : “ Ior kpishi vea zende wue wue man mfe kpaa una seer . ” Nahan u nan sha u kwaghhenen wase a̱ lu se a iember yô , á gba u se yar tom sha kwagh u se hen la fe@@ fa . U@@ umace mba hemban@@ ato man u@@ jijingi mba aferev mb@@ á vihin ior iyol shi mba eren ior atsan , kua Mbakristu kpa ker cii . — 1 Peteru 5 : 9 . Yange lumun je ka u henen a hen ga ! A@@ kper@@ an a tan a fatyô u lun sha kwaghfan u a lu sha u eren kwagh ne ga . ( 1 Utor 3 : 12 ; Anzaakaa 15 : 14 ; Marku 2 : 6 ) Nahan , ishima i sha injakwagh la ia fatyô u shi wan mfe wase — mbamhen asev shin mkav wase kpaa ker . Kpa ken masejime yô , í dugh un ken ga@@ adi kera í za a na ér a̱ za pase F@@ ar@@ a@@ o m@@ ny@@ am m@@ à m@@ á ci@@ er ng@@ u@@ la la , m@@ ny@@ am mara ma ts@@ eng@@ ap@@ asen ér kwaghyan una du@@ mbur hanma ijiir ken tar la cii anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar , kpa anyom la aa karen yô , ij@@ en di ia gba anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar . Ruamabera pase ér Tartor u Aôndo ka gomoti u sha , u ua hembe ity@@ artor i uumace cii , ua tim i kera yô . ( D@@ an . Ikyav tese ér Yesu yange a yar tom a kwagh u mbau@@ ng@@ wan a na vea kav la ga z@@ ee ? — Mateu 13 : 1 , 2 , 24 - 30 . ( Yesaia 55 : 6 , 7 ) Shin er Davidi yange er asorabo a vihin tsung nahan kpa , a vaa a yila Yehova , á kaa ér : “ Ver ato sha msen wam , Aôndo , de y@@ eren iyol You sha zamber wam ga . ” Er m vande kaan nahan , akaa a m er u ne ngee , shi ka a he a u fatyô u henen sha mi hen shighe môm ga yô . Mbakristu mba ve kase ú hegen ne kpa mba eren nahan . ( Mbaefese 2 : 2 , 3 ) Ashighe agen asema ka a za Mbakristu mbagenev iyol sha mlu ve nahan ve gbidye kwar sha mbamlu vev man akaa a ve soo u eren ken uma la . Ken tar u Bo@@ s@@ n@@ ia kpa ayôôso a kwaghaôndo man a pati@@ i yange wua iorov 200@@ ,000 . Nahan kpa , uumace vea za hemen u yan ican sha hemen u Diabolo la a kuma shighe nena je ? Ka been cii yô , Aôndo na ve uma u mkpeyol shi seer ve ayange , shi na ve dyako kpaa . Hii shighe la zan zan anyom kar hegen hemba 50 , man ken inyom i 200@@ 3 la tar u J@@ ap@@ an zua a m@@ seer u he u mbap@@ asenkwagh iorov 2@@ 1@@ 7@@ ,@@ 5@@ 0@@ 8 ! ( Yobu 26 : 14 ) Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , Tor Solomon u lu or u timen sha akaa a Yehova a gbe , shi fa kwagh u a tsung la kaa ér : “ A er hanma kwagh er a̱ doo ashe sha shighe na , man A shi A ver m@@ ts@@ ôr ken asema a ve ; nahan kpaa , or fatyô u timen fan tom u Aôndo A er sha hiihii je , zan zan mkur la kpaa ga . ” — Or@@ pa . Ishim@@ a@@ verenkeghen i Mbakristu ngi er ag@@ un@@ du@@ utya nena ? Kwagh u yange er la na mlumun sha mpin ne . * ( Yohane 10 : 16 ; Mateu 24 : 14 ) Tom u eren he ’ ior cii ne ka u vesen man ka u nan iember kpen kpen ! — Pasalmi 10@@ 7 : 21 , 22 . Mbagenev je yô , ka ve kimbir avur a Bibilo agen ken it@@ you . Akaa kpishi a i eren ici@@ gh ki kuman a mi yô , ka i lu akaa a i dugh ken awambe ga yô . F@@ a wer Yesu tsengaôron ér hen shighe la , ij@@ en ia gba shi ityar ia lu t@@ enger sha ajiir kposo kposo . Kpa hide sha ashighe a anmgbian u kwase nan lu geman kwaghôron u anmgbian u nomso a lu nan la ken iliam i sha ave la di ye ? A kaa ér : “ M eren er Ter A w@@ em kwagh yô . ” Ishima yase ka i iv a iember man bem , shi Aôndo u a ne se “ hanma nagh ku dedoo man hanma iyua i vough ” la , a seer doon se ishima ga he ? — Y@@ ak . er Tindi u Mose tese nahan la ga . Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ngu a akaawan a injaa sha ci wase nyian . Han@@ mô wase nana fatyô u eren tom u pasen kwagh ken ijô kposo kposo la nena ? Yehova una kar ah@@ i a ase man ishima yase sha nyi gbenda ? Se fa kwagh u or u nan kom u hemen sha won cii la , shi se fa er ikyaa shon ia za a kure yô . K@@ ara , kwase ugen , u a zough ivese vea nom na i kom anyom 26 yô , kaa ér : “ N@@ om@@ om ka una nôngo ér una kure zayol wam ave ave ga yô , i hemba doon mo . Shin er mbagenev ve lu nôngon ér vea yange mbatomov mba Aôndo shi vea ci@@ r tom u Aôndo a ne ve la nahan kpa , ma gomoti môm ngu a fatyô u yangen m@@ ze@@ hemen u tom u pasen kwagh ne ga . ( Yo@@ el 2 : 30 , 31 ) Nahan cii kpa , vea fatyô u zuan a ishimataver zum u ve nenge sha vegher u dedoo u kwagh shon yô . Ka atô@@ akyaa a nyi se lu a mi a eren msen zu@@ mb@@ ee sha er se za hemen u nan jighjigh ser iyange i iji@@ righ i Yehova ia va kpe@@ e@@ le ? Ken inyom la , akaa a vesen kpishi hii u eren . F@@ ab@@ ian kaa ér : “ Yange ôr kwagh la nahan doom je gande . Kape ne mbagenev kpaa ne vande lun la . K@@ asev mba ve hingir Mbakristu yô , ur@@ ugh noov vev sha aeren a ve a sha inja i Kristu la . Yesu h@@ enda wan@@ j@@ aki nyôr ken Yerusalem sha shighe u P@@ ase@@ ka u inyom i 33 la mase shin di ayange at@@ aan tseegh yô . Se mba lumun a ieren ne ga , kpa aluer se wa ikyo ga yô , alaghga se hii u lun a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u mba i gbe u a naan ve iwasen hanma shighe la , kua mba ken tiônnongo je kpaa . Ka unô nyian ve lu “ ikyurior i perapera i lun a jighjigh , ” i i̱ kor atindi a Bibilo shi i̱ lu Mbashiada mba Yehova mba jighjigh shi i̱ lu pasen ér ka Tartor na tseegh u lu ishimaverenkeghen i u@@ um@@ ac@@ ee ? Kwagh ne tese se nyi ? Takerada ú “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a nger ú , Mbashiada mba Yehova ve gem ve gber ú ne , ú hemba ôron kwagh sha mbamlu mba Yehova Aôndo mba ve til tseegh tseegh la , kua ieren i i er kwagh u i̱ ken Pasalmi 1@@ 45 la kpa ker . Sha zwa u Ru@@ th E . ( 1 Timoteu 4 : 8 ; Tit@@ u 2 : 12 ) Mba@@ yev vev mbak@@ asev mbara vese hingir mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe . Zum u i mar@@ em la , ve kpa saan ve iyol . U m@@ ough@@ on undun ya wou yemen za lun hen ijiir igen la una va u a mbamtaver je ka u tu@@ nan ga . Er mba@@ awashima nav ka ve kure vough hanma shighe cii , shi atindi na a doo se yô , se mba ze iky@@ ura ken jijingi . Ka nyi u hen wer u er ve ia wase u lun p@@ ere ? — * Kwagh môm u una wase yô , ka u yaven f@@ aa . Kpa k@@ am er m gba kwagh cuku cuku ga nahan , k@@ am er m kuma un ga nahan . Yange soo ér Aôndo a wase un vough er ka a wase or u wan mba@@ ats@@ anev ikyo nahan . Anmgbian la er un kwagh u M - umbur yô , a kaa ér : “ K@@ pas@@ h , m fa ga cii ! ” Elisha kaa a na ér : “ De cie ga ; gadia mba ve lu a vese , hemba mba ve lu a ve la iyenge . ” De kaan wer , “ Aluer kwagh ngu u me er ne yô , tindi nen i ô@@ rom ” ga . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti ne cii va kure sha Yesu . Yange i due a tra@@ k ne ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu shighe môm a u ken zwa Buter la . Ve gema ve lu nahan a n@@ aha t@@ so sha gbashima sha er vea war ur@@ a@@ ahumbe la yô , kpa gba sha mi ga . Gba U Ior Mba Aôndo Vea So@@ o Er@@ doo Zum u iy@@ i@@ av mbi vi@@ e man mbi kom u su@@ nd@@ an yô , ka i gba u mbatomov vea er tom torough torough je . ( Anzaakaa 19 : 20 ) Aluer ne mba veren ato hen Yehova shi ungwan ityesen na yô , ne mba wan im@@ aagh ki ayange a en a ken hemen . Ngeren u Mateu u a tese tsombor u Yesu la ter kasev un@@ yi@@ in sha ati — ka T@@ am@@ ar man R@@ ah@@ ab@@ i man Ru@@ tu kua Maria . Yehova zung@@ we se mhôônom , ka nahan ve i kera gbe kpee u se kpe sha ci u dyako u isholibo i se ye la ga ye , man mhôônom ma á zu@@ ngu se la zua vough sha m - er u a er ijir sha mimi la . ▪ Yesu yange na kasev jighjigh : Yange kwase nana er shiada ken ate@@ jir u Mbayuda yô , i nenge shiada u nan la er ka shiada u kp@@ an nahan . Sha kpôô yô , doo u se cii se dondo kwaghwan u Paulu a we ér ‘ se bugh ishima se zuan vea ior ’ la . Mo vea kwase wam man wan wase u nomso kua wan wase u kwase la vea nom na cii , se mba civir Yehova imôngo hegen . Nahan yô , kon ne shi tile sha ityough ki m@@ tem@@ tor u Yehova u sha won cii la , hemban je yô zum u i lu ôron kwagh u m@@ tem@@ tor na u a tser tar cii la yô . Hanma inyom yô , ka i gber ityakerada kposo kposo i kuma er 2@@ ,000 nahan sha u wan ior kwagh sha akaa ne kua ag@@ enegh kpaa . ( 1 S@@ am . 19 : 11 , 12 ) Se kpa se fatyô u eren msen ser Aôndo a na se kwaghfan sha er se nôngo a ican i i tser se la yô . — Y@@ ak . Ka nyi se er semb@@ er@@ ee ne , i tesen ér Mbashiada mba Yehova mba nengen ayol a ve ér ve mba nongo m@@ ô@@ mo ? Yange i wuese tiônnongo u ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u shi i wa un kwagh kpaa . Nahan , m@@ ny@@ am man kure sha igbenda ihi@@ ar — ma kure sha m@@ tem@@ tor u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar man sha m@@ tem@@ tor u Yehova u sha won cii la . D@@ al@@ ia , anmgbian wase u kwase u doon ishima ne nengen mlu na la nena ? Bibilo kaa ér “ ase@@ mb@@ er@@ akaa a mba@@ fankwagh ” nga er ut@@ ak@@ era mba mgbegh@@ an se , mba ka ve na se er kwagh vough yô . A kaa ér : “ Yange m nenge mer gba kpee u me hen u hiden a iyol ijime shi eren kwagh akuma a kuma ve a saan mo iyol ken nongo u Yehova ye . ” T@@ erem man Ng@@ ôm cii , ve vande veren mo vea D@@ or@@ is ikyav i dedoo i civir Yehova sha mimi . Yange Doo Tor T@@ su@@ ng ! Er lu gum@@ kwase la je maa a yevese tar u Ar@@ m@@ en@@ ia , nahan ica i gbe ga yô a za due ke ’ tar u P@@ ol@@ and , a gba tsan ke ’ an@@ you u ho@@ ghuloo vea mba@@ yevese ityav mbagenev . Shi mimi yô , ka a inja u eren nom “ ken Ter tseegh ” her . Nahan kpa gema nzughul a ian la sha u keren icivir na . Kwagh ne na yô , mimi u i nger ken Bibilo ne hemba duen tseer tseer : “ Or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ikyev i nan ga . ” Kwagh u yange er Davidi la ka se kwagh u sur@@ un ishima man u tan se icin nena ? ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Apostoli Paulu nger wener : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un [ Yehova Aôndo ] u A taver mo ne . ” — Mbafilipi 4 : 13 . ( Mat . 24 : 47 ) Akaa a Yesu a we wanakiriki ne sha ikyev la kua iji@@ ir@@ tamen i Mbashiada mba Yehova man af@@ ishi a ve a ken ityar kposo kposo la , kua ajiir a civir Aôndo , inja er A@@ you a Tartor man A@@ you a M@@ kohol a a lu sha tar cii la kua tom u pasen loho u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O kaa ér : “ Or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” Ka ikyav i tseer tseer i tesen ishimawan i nyi nahan Yehova a tese hen ônov mba Adam man Ifa mbara ? Aluer se soo u ‘ timen ken ayol a ase yô , ’ doo u se gbidye kwar sha iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo . Man kwagh ne wa m@@ vi@@ e u “ mkav u ken ishima ” yase la man er se eren ityom i tesen jighjigh u nan la kpa ker . ( Heb . 5 : 14 ; Y@@ ak . Ior kpishi ken tar u B@@ en@@ in , u u we ndor a tar u Na@@ j@@ er@@ ia la na jighjigh ér , mbakp@@ enev vea fatyô u hiden va wu@@ an ior mba hen tsombor ve . T@@ aver ‘ Dooshima Wou u Hi@@ ihii ’ La ( 1 Kor . 15 : 33 ) Ior asev mbagenev vea fatyô u wan se kwagh u injaa ga . Yehova Kor Se Nyian Kp@@ aa Ga@@ yô a lu or u nan civir Yehova , u ma@@ ma wou a lumun ér nana hen Bibilo a we yô . Yesu yange ta mbadondon nav icin ér tar cii ua kôr ve ihyom . Tom u Pas@@ en Kwagh u I Lu Eren Nyian Ne Aluer se tsegha iyol yase sha ci u Yehova a ishima i môm yô , se lu a isharen i kaven erdoo na la keng je ka u henen a hen ga . Davidi ngise ôr akaa ken Pasalmi 8@@ 6 á á ze nahan yô , un u yange vande kaan ken pasalmi ugen nahan la , ér : “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo ; kwa@@ v@@ aôndo kpaa ngu tesen tom u ave Na . Tor D@@ om@@ it@@ ian : To@@ d@@ d B@@ ol@@ en / Bible P@@ l@@ ac@@ es@@ .@@ c@@ om ; Se@@ use : To@@ d@@ d B@@ ol@@ en / Bible P@@ l@@ ac@@ es@@ .@@ c@@ om , tôô foto ne hen Ar@@ cha@@ e@@ olo@@ g@@ ical M@@ u@@ se@@ um of I@@ stan@@ bu@@ l In@@ i@@ ôngon i se nôngon ser se hemba fan tom wase u pasen kwagh la kpa ka i wase mbagenev kpishi je . Ka An Nan lu Or@@ wan@@ ndor a Mo@@ o ? Se mba kor atindi a Yehova a we sha kwagh u aeren a wang la , shin er tar u se lu ker ne u soo iji@@ mba yum nahan kpaa . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 20 , 21 ; Aerenakaa 7 : 5@@ 1 , 5@@ 2 ) Nahan cii kpa , Yehova za hemen u wan ishima her . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 15 . Orkristu môm u vi@@ an nana̱ de tôôn imba ityendezwa la ér ka kwagh u kiriki , nana̱ henen ér hanma shighe u nan soo cii nan@@ á gba b@@ un@@ den i̱ kera sha be@@ er@@ kwagh tsô ga . Shi ken hanma tar yô , hanma or ngu a inja i nan . Mimi u kwagh ne seer taver jighjigh u mbacivir Aôndo ve ne ér gbenda u Yehova a hemen la ka u hemban doon cii la . Shi mkaanem ma Aôndo samber sha tar wuee , sha ci u Mbashiada mba Yehova mba ken ityar 2@@ 35 . Na ieren i dedoo i lu ken tiônnongo sha u fan ats@@ am ase tsembelee Aluer se fa igbenda i se tese or u se henen Bibilo a nan la kwagh sha akaa a a ze nan iyol la jighilii yô , kwagh la una wase nan nena ? Zum u Aôndo gba Adam la , a wa uma u kpen ga ken na ga , kpa a na un tahav mbu um@@ av mbu or ka nana ôôn ve nan lu uma la . Or@@ pasalmi ne pine er i hii ve ashighe kpishi ka i lu inja er mbaaferev mba zan iky@@ ura shi mba saan saan , kpa mba ve nôngon ér vea civir Aôndo la ve gem ve tagher a atsan man am@@ een yô . — Ôr Pasalmi 7@@ 3 : 1 - 13 . De se time sha kwaghôron u profeti Daniel yange nger ken Bab@@ ilon , anyom a kar hegen i hembe 2@@ ,@@ 5@@ 00 la , tsô se nenge er kwaghôron u profeti ne una seer taver jighjigh u se ne ityendezwa i Yesu er ér una luun a vese ayange ayange la yô . Yesu yange wase mbahenen nav sha u ve zua a msaanyol u or ka nana eren Yehova tom kpoghuloo ve nan zua a mi la nena ? Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u gban ken to u ‘ ic@@ ugh i iny@@ ara ’ ? ( E@@ s@@ era 4 : 11 - 13 , 23 , 24 ) Doo u mbatamen mba ken Kristu vea er kwagh u Paulu yange ôr a Timoteu la , vea kera kure ikyaa sha ma zayol cii ve vea mase fan hanma kwagh sha mi ga . — Ôr 1 Timoteu 5 : 21 . Yesu soo ér se hen nyi ken kwagh u ôr ne ? Ikyav i tesen yô , Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba “ ikyav mbi i zu@@ ngu mbi mhôônom , ” mbi i maa mbi mbi hingir ‘ ikyav mbi eren kwagh u i@@ civirigh a mi ’ yô . ( Mateu 19 : 16 - 22 ; 24 : 36 - 42 ; Luka 16 : 14 ; 1 Mbakorinte 10 : 8 - 11 ) Hen kwagh sha akav a mbacivir Aôndo mba sha ayange ne . 6 , 7 . ( a ) Kanyi i ne ve mnenge u ior mba ve civir Yehova a kaha kposo a u ior mba ve civir un ga laa ? • k@@ ume tan Aluer Aôndo kua mimi kera doo u ishima er lu sha hiihii la ga yô , ng@@ u@@ la tese ér kwagh wou kera doo un ishima ga shinii ? Mbam@@ zeyol mba Ve Lu sha Kwagh ne Yô A pase kwagh ugen u a er mimi yô , á kaa ér “ ka kwagh u vihin u ôron a any@@ e@@ kwase u kiriki u anmgbian na u nomso a sar ku la wer kwagh u mbayev mba kiriki doo Aôndo ishima kpishi , ka nahan man a yem a an@@ ye u kiriki Joh@@ n@@ n@@ y sha ye . ” U tesen ikyav yô , alaghga Yehova yange nenge ér ka iyol@@ mor@@ on yange i na Saulu ishima@@ y@@ in@@ an ye . ( Mbaefese 4 : 31 , 32 ) Ngu a vangertiôr ér , u nôngon ér una lu a ior bem bem la wase un u lun kundu kundu a mba hen tsombor na kua mbagenev kpaa . Ka kwagh u sha gba@@ aôndo u asema vihin se shighe u kwagh a ze kpe yô , kpa doo u se saa ken ishim@@ avi@@ h@@ in ga . Ior kpishi hen ijiir ne hingir Mbakristu . 4 : 7 ; D@@ ut . Ieren i t@@ angen iyol ga la ka kwagh u i fe mba ve eren tom sha ci u mbacivir Yehova a mi yô . 2 : 23 ; Tit@@ u 3 : 9 ) Af@@ ishi a bran@@ ci shin af@@ ishi a shin t@@ ine kpa nga a ian i tôvon shi nan mlumun sha amba a mpin a i lu a ôr kwagh sha mi ken ityakerada yase ga la ga . Kpa se yem kwagh wase a@@ y@@ ase@@ gh . L@@ in@@ da , kwase ugen , u a zough ivese vea nom na i kom anyom an@@ igh@@ eni hegen yô , kaa ér : “ Yange m fa er nom@@ om P@@ hi@@ l keghen ato a hanma or cii a ishima i wan shi tesen ér un kav er i lu nan ken ishima yô . ( Pasalmi 6@@ 7 : 3 , 4 ; Mateu 25 : 31 - 46 ; 2 Peteru 3 : 10 ) Hegen ne yô , a tese ér orumace doo un ishima tsung . Ka takerada wase u vesen u se er kwagh se ci@@ v@@ in ker hanma shighe yô . Tor Solomon yange nger ér : “ Or u az@@ ur@@ fa a doo nan yô , az@@ ur@@ fa una kuma nan ga ; u nan keren inyaregh ki ng@@ een kpaa , mtsera una kuma nan ga . ” — Or@@ pasenkwagh 5 : 10 . A@@ tô@@ akyaa a I G@@ be u Se Lu V@@ ang@@ er@@ tiôr Yô M lu hemban nan shighe wam shi veren ishima sha kwagh ve . Sha gbar ne yô , ‘ se tôô ikyav y@@ ase@@ gh iyol yase . ’ — Mbagalatia 3 : 11 ; 6 : 5 . Aluer ú soo u ôron kwagh u yange er ve ne vighe vighe yô , za ken takerada u i yer ér 199@@ 9 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses ( zwa Buter ) , peeji 1@@ 7@@ 1 - 2@@ 12 . A kaa ér : “ Se mba eren erdoo ayol a ase hanma shighe , shi se mba we ishima ayol a ase shi se mba tesen dooshima ayol a se kpaa . ” Kpa , ica i gbe ga yô , i va ta iwanger sha kwagh ne . Nahan kpa , er anyom a karen er 20@@ 0 nahan hii shighe u Yesu la , zayol kera lu ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la ga . Shin er yange doo kwase nahan kpa , lu a iyol hiden ijime shi ungwan kwagh kpaa . N@@ om na , S@@ te@@ ve kaa ér , “ yange mba p@@ aven K@@ im mba du@@ ghun i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i bo la yô , shi i er un t@@ wer u sôron ky@@ ans@@ a atô ahar . T@@ a ase ashe a ishima za nenge e̱r profeti ne yange lu eren msen sha ashighe a i hu@@ an ving tugh la yô , lu pasen mbamhen mba ken atô ishima na hen Yehova shi keren gb@@ end@@ atesen na a ishima i môm kpaa . Er ve ne jighjigh ér tar ne yina sha u mbakp@@ enev yô , ve kaa ér “ aôndo u a gbe akaa cii , ” u Ruamabera u ken zwa Heberu a er kwagh na la kpa kape a yen sha mba@@ aôndo mba vesen mba ve civir je la . He@@ en ne , “ iyol ” la ka iyol yase i inyam man awambe ne keng ga . Paulu yange ng@@ ur ôron kwagh u ian@@ tom i vesen i Yesu ne yô , a kaa ér : “ [ Aôndo ] gema Un u A fe isholibo ga la , hingir isholibo sha ci wase sha u se se̱ hingir perapera u Aôndo ken a Na yô . ” Kwagh ne ka nahan yô , ior kpishi tôô ér mayange je a fatyô u zuan a hemen u dedoo sha won ga . Peteru maa kaa á ior cii ér ve due ken won . Shi yange ve wa b@@ ar sha kwaghyan ve , shi ve haa mkurem shin o@@ le@@ v , ashighe agen yô ve er i@@ u@@ e i nyo@@ h@@ on kpishi , shi ve lu a iy@@ ough shin kwagh@@ man u i er sha atam a iky@@ on yô . ” ( Mat . 5 : 29 , 30 ) Gba u se hemba veren ishima sha kwagh u una due ken ieren yase la , se hemba veren ishima sha gbenda u ieren shon ia bende a ikyar i se ye a Yehova la , er Yesu kpa er nahan . ( T@@ ôô kar sha M@@ ika 5 : 2 . ) Hegen u mkur a lu a va ga ne , nenge er i doo tsung u se pasen ior loho u waren uma ne sha wono ! — Ese@@ kiel 9 : 4 - 6 , 11 . Er i mgbegha Davidi sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki tar u Iserael kera yô , lu kwagh u nan un ishima@@ y@@ in@@ an . Kpa an@@ you la gema nam akaa agen a m lu a vande zuan a mi ga yô , i̱ lu a sule u iky@@ on ken ak@@ ôngo . ” 33 : 24 ; 35 : ​ 5 , 6 ; Mpa . 21 : 4 ) Hen ase er u lu nengen er ior vea lu ha@@ an a@@ jingi a ve a wan sha ashe kera , kua i@@ gb@@ ough vev man ak@@ e@@ ke a mba@@ a@@ wan@@ ev man mba@@ an@@ ar mba wasen or u ungwan , kua amba@@ akaa la cii kera la . Ô@@ no@@ v mba ve maa a ôn@@ kasev mbara tese ér kwagh u yange ve er la lu sha gba@@ aôndo ga . Shighe kar yô , akaa kôr gema , hemba vihin kwa ne cii . Ka ze d@@ ô@@ ôr yô , Anmgbian K@@ nor@@ r va hen te@@ b@@ ur wam . Yesu ôr kwagh ve ér : “ U ngu kaan wer , m ngee a akaa , m hingir u lun a kwagh ave kpishi , ma kwagh kera b@@ anem ga , kpa u kera fa er u gbe kera , u lu mhôônom mhôônom , u ku@@ ngu ican , u p@@ ir ashe , u lu id@@ ye@@ legh kpaa ga . ” Yange gba u mbahenen mba Yesu vea eren a mbaihyomov vev nena ? K@@ ain , wan@@ i@@ unda u Adam wua an@@ ngô na A@@ bel , nahan hii sha shighe la je hingir or u zenden a zende . Iky@@ uryan i he la i wase u veren nongo u upristi mba sha inja i tor la nena ? Anmgbian Ro@@ ber@@ t N@@ is@@ be@@ t vea an@@ ngô na Ge@@ or@@ ge N@@ is@@ be@@ t yange ve wa tser u i kura akaaôron a Anmgbian J . Hii nan ve i lu shami u veren ishima sha injar i uma u tsôron laa ? 34 : 15 ; 6@@ 3 : 8 ) Pro@@ feti Yesaia yange tôô Yehova kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev , a kaa ér : “ Una kohol ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ y@@ ông@@ ov sha uwegh N@@ agh , Una tôô ve Una wa sha iky@@ um Na . ” ( Yes . Ú Umbur Kpa ? man sha ayange ase ne di ye ? 6 : 5 ) Shi anyom nga karen er 1@@ ,@@ 3@@ 00 nahan yô , Solomon nenge mlu u tar vihi tsung , nahan a nger ér : “ M wuese mbakp@@ enev mba ve vande kpen la , hemba kpen ve iyol a mba ve lu uma her yô ; een , or u nan lu a vande lun ga je , nan hemba ve uhar cii , ka u nan nenge a tom u ifer u i er shin tar ne ga yô . ” Mba eren kwagh ne sha u henen Ruamabera a ior sha akaa a a lu zan hemen ainge ne . A kaa wener : “ M kav mkaanem ma apostoli Yohane a ôr la tsembelee ken am@@ o sha ci u m ngu a iwuese kpishi er ônov un@@ yi@@ in ken atô u ônov av ve ‘ zenden sha mimi ’ yô . Zum u a̱ lu inja er ivur Bibilo ny@@ iman a igen yô , ve Mbakristu mba mimi mban ve nôngo tsung sha u vea h@@ ime avur a ahar la cii yô . K@@ av nen Kristu sha u wan mbagenev ikyo Nenge i vihi , er mbamaren asev mba hiihii mbara yange ve venda hemen u Aôndo , u yange ma wase ve la sha wono ! Ka an ieren i nan yange i lu ikyav i tes@@ ene , man se fatyô u kaven nan nena ? A fa er ka a war or ve i lu yô , sha ci u yange i war un vea nom na shighe u ze@@ ge t@@ so ugen ur ken inyom 19@@ 45 , ior kpe h@@ undu sen la . Ngeren ne kpa seer eren shiada ér mb@@ ang@@ eren akaa kpishi yange ve hemban ngeren iti i Aôndo sha ase@@ mber a a ze kwagh@@ môm a “ Yehova ” yô u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo . L@@ ú Or u U@@ ng@@ wan Kwagh Saan a M@@ i D@@ ondo Yehova , Aôndo W@@ ase U S@@ angen A S@@ ange Ga La In@@ j@@ akwagh i Yesu ne ngi sha inja kpen kpen , gadia or môm fa iyange i una va jighilii ga . 14 : 24 – 32 , 44 , 45 — Aôndo yange vihi ishima a Yon@@ at@@ an ér a hemba ato a ya iy@@ ough i Saulu bu@@ m ér or môm nana de ye ga la y@@ um@@ u ? A za hen ya ne zan zan kuma inyom i môm man ti@@ ôn , nahan iyange igen yô i bugh un h@@ unda ! Er hegen se fe iny@@ am@@ ky@@ ume la shi se fe mnenge u Aôndo sha i yô , se mba sha ian i se fatyô u m@@ asen timen sha vegher u masetyô u kwagh@@ c@@ imin ne — se time sha iyenge i at@@ ar@@ atar la , man er i hii ve i nger at@@ ar@@ atar kwa tar — inja na yô , ka 6 kohol sha 60 kohol sha 6@@ 00 . 3 : 27 . Nahan yô , se ‘ yangen kwagh ’ a ior kundu kundu man sha ishima i wan nena ? Mic@@ hel@@ le : Nenge ase mpin u or@@ jighjigh ugen , profeti Habak@@ u yange pine Aôndo ne . Se zua a mpin ne ken Habak@@ u ityough 1 , ivur 2 man 3 . I@@ jiir la kaa ér : “ T@@ ER@@ E , ka nan je m yila , man We U kera ong@@ om ga ? Ishima i̱ sa@@ gher we ker u nan Aôndo icivir kpa ? Kwagh u hiihii u se er sha u hemban mbamtaver mban yô , ka u sôron asema a ase . A@@ ka@@ we la ka nan nger washika la , kpa or@@ kpen@@ ga nan gema a nger si@@ gen@@ e@@ ca u nan shin washika shon . Ve kaa a mo ér vea hen Bibilo a mo , nahan m lumun . Z@@ ayol yange va ken ivese i tor u Mb@@ ap@@ er@@ shia ugen , nahan M@@ em@@ u@@ k@@ an , or u wasen tor mhen ôr un kwagh u una wase un yô , a kaa a na ér ‘ kasev cii ve civir noov vev . ’ Paulu kaa ér : “ Hii sha i@@ gbe@@ tar je mba nengen a mlu Na u i nengen a mi sha ashe ga la , inja na yô , ka agee a Na a tsôron man mlu Na u sha inja i Aôndo la , mba nengen a mi sha ashe a ishima ken aeren a Na . Nahan mba a ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga . ” I “ wu@@ he ih@@ in@@ da ” i gar u Y@@ er@@ ik@@ o “ gb@@ ong gb@@ ong . . . ; ma or due ga , ma or nyôr kpaa ga . ” Kpa , cii ve Mbaiserael ve zua a averen ne yô , gba u vea lumun dooshima u Aôndo la sha u eren hanma kwagh u i kaa ér ve er cii . Man Mbakristu kpa mba ver shi iyol ngi kpe ve shi mba tagher ishigh a mbamzeyol mba nan@@ den ityough kpaa . K@@ asev gande u ôron ! Ngeren u a er kwagh u num u S@@ en@@ aker@@ ib@@ i yange va ta sha Yerusalem sha ayange a H@@ es@@ e@@ k@@ ia la ngu a akaa a se fatyô u henen ker yô . 15 , 16 . ( a ) Ka akaa a nyi se hen ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u wan u a undu ter na la ? Se nenge a kwagh ne ken I@@ vangeli i Marku nger la . Lev@@ iti@@ ku Ity@@ ough 19 Hemen u Satan ngu nena ? • A@@ hur@@ aior a ou na yô u ngu tô@@ mon akaa a ve lu a mi la . 6 : 10 ) Ka nyi je tar ne ua na se , ve ia za ikyua a averen a ken jijingi a se zough a mi hegen , shi se va zua a mi ken hemen laa ? — Ôr Marku 10 : 28 - 30 . Nahan yô , m nôngon hanma shighe mer me lu kwase u dedoo ; m lamen shi m eren kwagh sha gbenda u me na a saan Yehova iyol a mo kua or@@ ya wam kpaa yô . ” A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron ken uwer u J@@ ul@@ ai yô ka Kpa er Kristu a lu suen se sha tahav nav shi á lu a vese kpaa yô , se fatyô u eren ú kuren doo doo ! 6 : 12 , 13 ) Kpa aluer se mba cian ashe shi ka taver se u lun imôngo a ior ye ? 32 : 2 ) Ka kwagh u sur@@ un se ishima er se fe ser anmgbianev mban kegh iyol u wasen se yô . Shighe u m lu anyom at@@ aan la , i wua ter@@ em . A@@ kav nga ken Bibilo kpishi a tesen er Aôndo a eren kwagh sha shighe yô . ( Y@@ er . A tese ér un kav kwagh ne shighe u lu nan ve tal@@ ent@@ i la , a na “ han@@ mô ve sha agee a nan . ” ( Mat . Aluer se soo u seer lun a iwuese sha ian i i@@ civirigh i i ne se , sha u yilan se sha iti i Aôndo la yô , doo u se gbidyen kwar sha inja i iti shon . • Aluer se gbidye kwar sha kwagh u lu ken tiônnongo u ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u la yô , doo u se nenge mhen u or u vendan mimi la nena ? Yange gba u Mbaiserael vea eren aeren a dedoo sha ishigh ki Yehova Aôndo ve vea ya dyako u Tar u Ity@@ endezwa la ye . U@@ ng@@ wa imba ic@@ ôr aie la sha wono ! ( 1 Mbakorinte 14 : 24 , 25 ) Mba@@ yev man agumaior a lun anyom pue kar a kar ka a na akaaôron a doon kpishi u tesen or u he la je ér , agumaior ase nga kposo a a ken tar la . Sha ci u , shighe u or se kwagh u vihin yô , ishima ka i vihi se a nan kpen kpen . ( Or@@ pa . 3 :⁠ 7 ) Nyian Mbakristu mba mimi mba pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo ‘ sha tar cii . ’ A@@ le@@ x yange eren f@@ ada tom sha at@@ se ke ’ C@@ ôô@@ ci i K@@ at@@ oli@@ k@@ o ke ’ tar u L@@ ib@@ er@@ ia . Ka Hegen I G@@ be U Se T@@ sua Kwagh U Se Er ye Ka sea ôr kwagh u ak@@ um a sha , a Yehova a kohol a ver vough vough la ken takerada u Yesaia man u Ese@@ kiel man u Daniel kua Mpase u Yohane nger la nahan , i doo se kpen kpen ! ( Yes . 6 : 1 - 4 ; Ese@@ k . 1 : 4 - 14 , 22 - 24 ; D@@ an . 7 : 9 - 14 ; Mpa . Ka mbamhen mba nyi Satan a samber a mi sha u vihin jighjigh wase u nan ken A@@ ôn@@ doo ? Kwagh ne lu ikyav i vesen i tesen ér Yehova ngu a ve . Ú fatyô u kôron no@@ mbor tsaha cii ve iliam i dang ia due kpa ? I@@ yol@@ tseghan man batisema vea kura ú nena ? U@@ b@@ omb@@ ai@@ orov cii kera lu ga , kpa ica gba ga tsô kwagh kôr gema . Alaghga a hemba doon u se gema uma wase sha er se p@@ ande ishim@@ any@@ ian yô . Kpa aluer se za hemen u l@@ ôôn shi ur@@ un mngerem yô , Aôndo una na akaa la m@@ vese , ashighe agen yô a gema a hemba er se ver ishigh la kpaa . Kp@@ iligh we iyol er ka a̱ lu kwagh u iky@@ ondo , i̱ kp@@ er ia ande or a gema a ta kera je kpa or nan za kasua nan za kpe iyol nan ker imba i nana yam la kua h@@ we u nana er sha i̱ la kpaa , kpa a̱ hiden s@@ ah kwagh u kwaghaôndo u nan ve , nan kaa ér , ‘ Aluer yange una kuma mbamaren av yô kape mo kpa a k@@ um@@ am vough je la , gaa ’ ? Nahan mbag@@ e@@ man Bibilo mba ve nger iti i Aôndo ken U@@ b@@ ib@@ ilo vev nyian , inja er ka icighan iti ga la er shami ga , gadia Mbaiserael yô nenge ér or fa kwagh u iti ne ga shi a fatyô u gban yilan i ga . ” Aluer se fa mhen u Yesu yô , kwagh la una wase se nena ? Apostoli Paulu nger ér : “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . . . . Kpa , i na Davidi man ior nav mbara ibo ér ve ya ve yum ga , sha ci u mlu u yange ve lu ker la . Pro@@ feti Eliya kaa a na ér una war ga . U tesen ikyav yô , Bibilo wa ne kwagh ér “ yevese nen idya . ” ( 1 Kor . 8 : 5 , 6 ) Ka h@@ an J@@ ay yange zua a tahav ve de ieren i bo i man ta@@ av laa ? W@@ ea lu zan hen m@@ tem yô , wa ago@@ yol sha er kwagh a va kera za er u ver ishima la ga yô , u undu ijiir la yô . Alaghga mbagen vea gba shin vea tsu@@ me , shin vea gba uwer . P@@ alegh kwagh u yange va a iy@@ ongo la , sha er u kera lu a zayol vea nan ken hemen ga yô . ‘ Mkaanem ma Aôndo ma T@@ em Gb@@ il@@ in Ga ’ A nenge ér un u a “ ongo msen ” la yange ungwa mbamsen nav shi wase un kpaa . ​ — Ps . Nenge imba injar i engem i ishimawan i̱ ve a mi ne sha wono ! Ishima yange i nyian se kpishi je se haa m@@ liam ashe . Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kaa ér Paulu yange er ic@@ egh@@ zwa i Or@@ n@@ as@@ er@@ i . ( N@@ um . Ivur la kaa ér : “ U karen iyol , i̱ taver la tseegh yô , wa ng@@ un a inja kp@@ egh@@ ee , kpa u civir Aôndo yô , ngu a inja sha akaa cii gadia ngu a ityendezwa sha uma u hegen ne kua uma u a lu van la kpaa . ” 9 : 1 - 5 , 9 ; 10 : 1 . ( b ) Ka msaanyol u nyi ka se zua a mi zum u se tese ior mimi u Bibilo yôô ? Yesaia ver se ikyav i dedoo nena ? Ngeren ne una pase atô@@ akyaa agen a a ne ve ior kpishi ve k@@ ur ikyaa ér Mbashiada mba Yehova mba a mimi yô . Mimi ban ka ken kasua u eren tseegh ga . Cii man Yesu er msen ne sha u tesen er i doo u a eren msen yô , a kaa ér : “ Sha msen u eren la kpaa , de z@@ eren nen kimbir gbilin gbilin ” ga . ( Mat . Ka kwagh u mimi u nyi i doo u umb@@ ur@@ u ? Aluer i pase or@@ ak@@ on@@ do@@ ato loho u Tartor ken iliam i sha ave yô , alaghga nana hemba kaven loho shon Tom ne doo un ishima je zua ga . Apostoli Paulu yange pine mpin u vesen ne ér : “ Aluer or nana fa u nengen sha ya u nan ga yô , á er nan man nana kura nongo u Kristu u Aôndo ? ” ( 1 Tim . Er i le@@ he se , se ye “ sha te@@ b@@ ur u Ter ” nahan kpa , gba u mayange se nenge m@@ le@@ he ne ser ka be@@ er@@ kwagh ga . ​ — 1 Kor . ( Pasalmi 8 : 3 , 4 ) Ka sea pasen Aôndo asema a ase hanma shighe yô , se seer lun a na kôôsôô . — Ôr Yakobu 4 : 8 . Takerada u pasen akaa ugen kaa ér ishember i pasen ieren i̱ í nger ken Mpase 12 : 9 ér “ a lu tsu@@ ghun ” la , tese “ kwagh u a lu eren zan hemen , u a hingir iky@@ e i or yô . ” 6 : 10 ; 9 : 2 ) Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol A@@ na u un kpa yange be@@ e@@ yol la “ undun tempel ga . ” Yange lu kaan ér mbaaferev vea ya ican i tsôron ga . U umbur Or@@ gban se la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ka mzeyol u nyi nahan mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ve tagher a mini ? Mesiya Ka Gbenda u M@@ yom u Aôndo Ka una zua a mi a lu u nd@@ ahar je kpa , er se lu nôngon sha afatyô wase civir un di tsô yô , ka a na kwagh shon a ke@@ he . Kwagh la na un hingir u soon kwase u orgen , shi a ker gbenda a er idya a na kpaa . A@@ in@@ ge ne , Mbakristu udubu udubu var ave sha iyol@@ tseghan ve la her shin er ve l@@ ù uma u̱ va nengen Armag@@ e@@ don ga nahan kpaa . Tese Nen Ô@@ no@@ v En@@ ev V@@ e@@ ̱ So@@ o Yehova Man zum u kwase nan lu gban ijir ér nom u nan fa u koson inyaregh ga yô , alaghga nan ngu cian ér kwagh una va er ken hemen u una gb@@ ihi tsombor ve ken ibanave yô . Ve de tom u maan iyou i Aôndo la . Aberaham yange ma fatyô u kaven inja i ityendezwa i Yehova er a na la ga . I@@ yar i í ôr kwagh u i ke ’ Bibilo ne a shi nan kpa a lu i í yer er au@@ ro@@ ch@@ s ( K@@ e ’ Z@@ wa L@@ at@@ in yô , ka ur@@ us ) [ Bo@@ s P@@ r@@ im@@ ig@@ en@@ i@@ us ] la . Ve kpa , vea fatyô u zamber a Yehova ér a̱ za hemen u veren ve doo doo shi a̱ nengen sha a ve . • Ka akaa a nyi nahan aa anger m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase , man se fatyô u palegh a nena ? A@@ zende am agen cii fa kwagh sha kwagh ne , kpa lu y@@ eren mo a mi . Kpa or u mhen u nan man imoshima i nan i hông@@ or yô , aa lu nan wang ga . Ver ishima sha gbenda u i tim ken Ruamabera sha u tan iwanger sha kwagh u i pin la . Yange kunya kôron un sha ci u loho u dedoo ga . Alaghga ú hen wer kwagh ne ka a na ú hemba kporom ikyua a Un u a ongo msen u i nengen a na ga shi a lu er ngu kwagh u i fe un ga man u ken mhen la . A kaa ér : “ Ken anyom la cii , m hen u suur sha Yehova shi zuan a ishimataver hen a na . ” — Ôr 1 Peteru 5 : 6 , 7 . Se kpa ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ngi taver se ishima nyian . Kpa lu cii la ga . Yange kaa a Mbakolose ér un ya ican kpishi sha er una pase loho u dedoo he ’ ve yô . Aluer se soo ser a̱ kôr se ga yô , gba u se lu tse@@ vaa shi se ungwan ic@@ in@@ tan sha kwagh u to kua uh@@ ôn mba Satan a h@@ ônon se a mi la . Shin er ior soon u lumun ish@@ u@@ ghun i tsombor ne ga nahan kpa , ve gba uwer ga . Nahan kpa , u za n@@ ôô her yô , u nenge ij@@ ôr la uma ta iky@@ emb@@ egh . Aôndo una yima mba@@ ibanave man mba@@ ats@@ anev cii . U@@ wo u T@@ ab@@ or Man kanyi i lu mk@@ ur@@ u ? Satan p@@ ir uumace kpishi ashe , nahan mba p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo her shi ve fa awashima u mhôônom nam ga . ( 2 Kor . 4 : 3 , 4 ; 1 Yoh . Ken tar ugen di , ib@@ aver igen wa Mbashiada kwagh iyol ér ve hembe a@@ you adu@@ aav . ( b ) Se fatyô u henen sha ikyav i tesen i Yesaia la nena ? Kwagh@@ tôvon u i sember tôvon yô tese ér b@@ ou@@ ange u yange wua ior sha tar umiliôn pue kar ken inyom i 19@@ 18 , í yer ér S@@ pan@@ ish influ@@ en@@ za la , ngu môm ken ub@@ omb@@ au@@ angev mba hemban vihin mba ve ve sha tar yô . W@@ el@@ ls yange nger ôr kwagh u “ ze@@ ge m@@ kposo u̱ a lu her atô u ” Kwagh u Kristu u sha derianyom u sha un@@ yi@@ in la “ vea ityesen i Yesu u N@@ as@@ are@@ ti la . ” F@@ ese nahan maa Peteru man An@@ der@@ ia , kua ônov mba Se@@ be@@ de@@ u , Yakobu man Yohane undu ut@@ so vev dondo sha Yesu . Kwagh@@ wan u a lu ken Pasalmi 37 la yange lu Mbaiserael a inja kpen kpen , man er se lu ken “ ayange a masejime ” a tar ne yô , kape se kpa a lu se a inja je la ! 12 : 1 , 2 ) Icighan jijingi u Yehova una wase u u̱ lun a eren a mbacivir Aôndo , er bem man jighjigh u nan nahan . ( Mateu 7 : 5 ) Aluer or ngu pon@@ on mbam@@ shi mba orgen man nan gema nan ngu a mbam@@ shi mba hemban mba orgen la yô , nan ngu tesen ér nan ngu kwagh u nan lu jim jim ga yô . Alaghga u ngu gumor u u lu nôngon wer u tsua kwagh u u er ken uma wou yô . ‘ H@@ ingir Nen Mb@@ au@@ ng@@ wan Ity@@ esen sha A@@ sema a E@@ n ’ D@@ ondo Ikyav i Yesu i H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime man i M@@ h@@ ôônom Ma K@@ ôron La Aôndo We Kwagh W@@ ase Iky@@ o Kpa ? Hen ken Bibilo you fa er u fatyô u zuan a iwasen ken kwagh u Aôndo a we ishima u va eren la yô . Nahan we ú lu ken “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ” mba vea ya dyako u tar ne la kpa ? Er nan ve Yesu bugh or@@ ap@@ ir@@ ashe ugen ashe kure kure ? Yehova ngu a mbatyomov umiliôn imôngo mba a tin@@ d@@ in ve yô . E@@ li gema kaa a na ér : “ [ Yehova ] A̱ er kwagh u a doo Un yô . ” ( Mbaromanu 12 : 2 ; Mbaefese 4 : 23 , 24 ) Kwagh u yange se mase eren yô , lu iyol tseghan sha ci u Yehova ken msen . A@@ t@@ indi@@ akaa a a lu ken Ruamabera la aa wase se u tsuan akaa a t@@ wer@@ egh sha kwaghfan shighe u se lu eren t@@ wer yô . Yesu Kristu kaa ér : “ Kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er , hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” Doo u se nenge mbamhen mba mba@@ vendan mimi nena ? T@@ ugh mbu masetyô mbu Yesu lu uma shin tar ne la lu mbu inj@@ aav kpen kpen . Yesu lu a akaa kpishi a soo u tesen mbaapostoli nav yô . G@@ ar u dondon u í nôngo ityav a na í ngohol un la lu gar u tor , í yilan gar ne ér A@@ i . Ka mnenge u vough man u mimi u nyi yange Yesu lu a mi sha mbahenen n@@ av@@ a ? Ken derianyom u sha 19 man u sha 20 la , ieren i or soon tar u nan hemban u mbagenev la iv ken mhen u uumace kpishi . Sha tahav mbu Yehova yô , se hemba atsan a se tagher a mi la cii , se lumun ser mbamzeyol ve na se gb@@ ev mbu nôngon ga . Cii man Yesu a va shin tar yô , a vande eren tom vea Ter na u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov mba or fe iyenge ve ga yô . ( Anz . Er ishima i we at@@ ser@@ egh yum yô , gba u se er hanma kwagh u se fetyô cii , sha u kuran i̱ . Kwagh ne na un u eren kwagh sha kwaghfan , shi a zua a m@@ ze@@ hemen sha u eren tom u Aôndo na un la kpaa . I pase igbenda i timin kwagh i ihi@@ ar la ér ka mtim u tsôron , inja na y@@ o ( ‘ ij@@ ôô ve ia kpe ga man usu ve kpaa á p@@ ir u ga ’ ) , man kwagh ne tese ér or a fatyô u waren mtim ne mayange ga . ( Luka 7 : 11 – 15 ) Sha kpôô yô , kwagh u Wan u Aôndo , u á hembe hanma or cii yange er zum u a hide a iyol na ijime , a ôô mbahenen nav angahar la doo se je zua ga . ( b ) U kange ishima u eren nyi sha kwagh u m@@ til sha mimi w@@ ou@@ we ? Kpa , mbampin mba ve lu shin heen ne na yô , ci@@ er ior kpishi iyol . Ka mbampin mba shon je ne : Ka hanma ityar i lu a ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior kpishi ? Kpa , lu awashima u Yehova u nan se myom sha imba gbenda ne . Ve T@@ a I@@ ember Ve K@@ era Mayange Ga 3 : 14 ) Se tese iwuese sha u pasen mbagenev ishimaverenkeghen i kpilighyol i va zuan a myom la , sha er ve kpa vea lu a m@@ til u vough vea Yehova shi vea lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron yô . ( 1 Tim . Aluer Aôndo doo se ishima shi mimi doo se yô , se er nahan ga . Nahan kpa , aluer u hen Bibilo yô , kwaghhenen la una wase u ú fa er Aôndo a gb@@ ihi uumace ga yô . Se va time sha kwagh ne ken ngeren u a dondo la . Ka sha u lun p@@ al@@ egh@@ aa a mba ve eren afer@@ akaa la . Doo se kpishi er Yehova a nengen hanma kwagh u a lu zan se iyol shi a fe er mbamzeyol mba shon ve bende a vese kpaa nahan ! Kpa ú venda fese . Gba u ú er nyi ? SH@@ I@@ P@@ ER@@ U ka ic@@ ile i̱ ken iny@@ u@@ ghu@@ gh ki vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la . 20 , 21 . ( a ) Pasalmi 1@@ 45 : 7 - 9 seer k@@ enden a m@@ hembe u Yehova a hembe la sha , sha u ôron kwagh u aeren a nyi ? Sha mimi yô , mbatamen mba ken nongo u Kristu lu a mbam@@ yen vev er Tit@@ u , un u Paulu tindi ken iniongo i Kristu ér a za “ sôr akaa a kwagh a shi sha mi ” la kpa lu a mi nahan . Ngeren u hiin takerada u Kp@@ orom hen Yehova la pase er se er ve se lu a Aôndo ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so yô , a kaa ér : “ Hanma ijende i se ker yô , mlu u k@@ ang@@ en@@ aa la ka a har sha mfe u se fe or shon shi se soo nan shi aeren a nan a doo se la . Een , ngi kpôô kpôô ! Sha ikyev i hemen u Davidi man Solomon la , ikyurior la yange i zua a mkpeyol shi saan ior iyol shi ve zua a mk@@ om kpaa . Bibilo ngi a kwaghwan u injaa , u una wase se sha gbaa ne yô . Mbashiada kpishi mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato yô mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . 10 : 23 ) S@@ aa Aôndo a hemen se keng ve se tema a kpe se iyol ye . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 6 , 2@@ 22 ( b ) Ior kpishi ken gar u T@@ esalonika yange ve ngohol mimi sha ci u nyi ? 1 : 25 . Á kaa ér : “ Or@@ t@@ ani@@ vor ka nan ta kwaghôron . Kwagh ne ngu a umbur se kwagh u mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a Yesu mbara , mba á yila ve ér ka “ mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi ” man “ mba@@ ap@@ ir@@ ashe ” la ! Mbagenev nenge ér aeren a wang ka kwagh u ngise ior eren yô , kera ka uma u ior ainge ga . 8@@ 6 : 11 . “ Se yô , sé zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” — M@@ I@@ KA 4 : 5 . Kwagh u se fe yô ka un ne : Iky@@ aa ne ngi sha ikyev i Yehova Aôndo , un u a mgb@@ o@@ gh a erdoo man mhôônom ma zungwen la . 1 : 18 . N@@ ôngo za ken tar u u soo u za eren tom ker la . ( Mbafilipi 3 : 8 ) Paulu yange ny@@ agh akaa a a lu a injaa ga la , sha u una za hemen u eren ishima i Aôndo yô . Shin a@@ dooga ú ngu keghen shighe u we iyol you u va er ivese you shin ú wase ma ijende you wer nana̱ er i nan sha inja yô . Sha ci u nahan yô , i̱ er iorov 2@@ 6@@ 3@@ ,@@ 4@@ 31 batisema . Gba u Ior Mba Aôndo Vea So@@ o Er@@ doo , 5 / 1 Sha nahan yô , gba u Ab@@ es@@ al@@ om ma fa je ér ka un Yehova a tsough ér Davidi a kera lu ga yô , una ya tor ga . — 2 S@@ am . Zum u kwagh a lu nahan yô , ka i s@@ ar@@ em u lun tswen v@@ aan , shi kunya ka u kô@@ rom a iyol yam kpaa . ” Ish@@ ember la tese ér or a kenger sha kwagh tseegh kpa una hii u s@@ aren nan . K@@ e ’ mhii u tom na la je , i nôngo pe wu@@ an un zum u lu tesen ke ’ shin@@ ago@@ ge u ke ’ N@@ as@@ are@@ ti , gar u i mar un ker la . Kpa aluer se time sha mhen wase sha mimi yô , alaghga se mase kaven er ishima yase yô i̱ gem i lu ker kposo nahan . Mbakristu mba@@ aiev mban lu k@@ we môm tseegh ga , shi jighjigh ve u nan man kwagh u hanma k@@ we tesen ér ka “ mimi ” la kpa kaha . 14 : 30 ; 2 Kor . 4 : 4 ) Tar cii ngu vihin seer a seer sha ci u ishima vihi Satan hegen tsung , gadia a fa er shighe u Yehova una tim un kera a kera la vese ga yô . ( Mpa . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Yange i wu@@ he Orshiada u ken tar u Y@@ uro@@ pa ugen sha ci u jighjigh na shighe u i lu nôngon ityav mbi tar cii mbi sha uhar la . Alaghga tsô ú ngu môm ken ior umiliôn imôngo mba ve yevese ityav ve undu uya vev , nahan asema a nyian ve tsung shi mciem kpa ma gbe ve iyol kpishi la . la ka iwasen i Yehova a ne se sha ikyev i anmgbianev asev mba nan jighjigh a vese imôngo ? Sha iyange la , i er iorov mba kuman er 3@@ ,000 nahan batisema , shi ve kpa ve ngohol icighan jijingi . ​ — Aerenakaa 2 : ​ 37 , 38 , 41 . Mimi je , Yehova ka Aôndo u a ne kwagh wuee yô ! ” I@@ wanger man iyange mba ne mbau@@ m@@ av msaanyol . Mba eren akaa ne ér a wase se u nan Yehova man uityendezwa nav jighjigh ga . Mkaanem ma Aôndo ta se icin ér : “ Zum u iyol@@ gen@@ gese ia va yô , kunya di kpaa ua due je , kpa kwaghfan ngu hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime la . ” Nyian ne , iyou i Aôndo kera ka im@@ aagh ki sha ave ken Yerusalem shin ma ijiir igen ga . Nahan yô , ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar di aa hemba ashighe atar man ti@@ ôn la kwa har , shin aa lu ayange 2@@ ,@@ 5@@ 20 . Kanyi yange i wase un u maan dooshima sha tom nee ? Ior mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” i i lu seer a seer iyenge ne la soo Yehova man Wan na kpishi , nahan mba ‘ eren Aôndo tom tugh man te@@ tan . ’ — Mpa . ( Ôr Mbaromanu 2 : 21 - 24 . ) Jighjigh na taver kpishi , ka nahan ve lumun ér u@@ profeti mba Ba@@ al mbara ve hii eren kwagh ne ye . The En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia Amer@@ ic@@ ana ( M@@ gber u ken inyom i 19@@ 5@@ 6 la ) kaa ér : “ A@@ eren a i eren sha u ember iniongo i K@@ ir@@ im@@ ishi la kpishi due ken iniongo i Sat@@ ur@@ n@@ al@@ ia i Mbaromanu eren ken atô u uwer u Di@@ se@@ mba la . ” Yange se zende kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 11 cii ve se za nyôr hen ya shon ye . Ka nyi Satan ka a nôngo ér una er sha u vihin ikyar i se ye vea Aôndo la , man ka sha ci u nyi ? Daniel nger takerada ne sha ad@@ ondo ad@@ ondo ; a nger vegher u hiihii la sha inja i ngu ôron kwagh sha mnenge u mbagenev nahan , kpa vegher u masetyô la yô a nger un sha gbenda u tesen ér ngu ôron kwagh sha mnenge na iyol na . Alaghga Yehova una er ivande sha u yiman ior mba se henen Bibilo a ve la er Mose nahan ga . Ikyav ne wase se u kaven kwaghwan u Yehova soo ér Mbaiserael ve fa sha kwagh u tindi ugen u na ve yô . 7 : 7 ) Ka hanma shighe nahan msen yange ma hemba wasen un ci@@ ilii ? Mkaanem ma Aôndo pase kwagh ne ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande ; ka an nana fatyô u fan i ? Yange zamber a mo ér m de un kwaghbo , kpa hingir iky@@ e na u z@@ eren gbidyen mo hiden va zamber ér m de un kwaghbo . ( Mateu 6 : 11 ) Er ka sea ya kwaghyan u dedoo ve i doo se nahan , mayange mtsera u Yesu Kristu , u a lu “ kwaghyan u uma ” una na se la a de hungur se ga . Mbaiserael mba mgb@@ ôghom a Tar u Ity@@ endezwa yô , Aôndo kaa a Mose ér : “ Ú nenge tar la sha ishigh y@@ ough ; kpa we yô , ú kera nyôr ken tar u Me na Mbaiserael la ga . ” Ken derianyom u sha uta@@ an la , Tartor u Roma hii u p@@ aven ker . Yange vea hi@@ di ken Igipiti yô , ma ve k@@ an@@ shio u civir Yehova sha gbenda u soo ér ve civir un shi ve lu ikyav hen akuraior agen la . A@@ ka@@ a@@ ôron a Yesu la a̱ B@@ ende a Uma Wou , 2 /@@ ⁠ 15 Er se kwagh u se er ve a kpe se iyol yô , sha u tesen ér se doo un ishima . Shi ka aan a eren ishima i Aôndo a nyi nahan se lu a mini ? “ Y@@ e@@ vese Nen . . . Yehova ne mba ve civir un sha jighjigh la injar nena ? A Y@@ ima Ve ken Zege@@ can A Ny@@ ôr a Ve ken Tar u He Davidi yange pav upristi ker iniongo 24 . I gema kwagh u Davidi er ne ga zan zan shighe u ort@@ yom u Yehova ande hen Se@@ kar@@ ia , ter u Yohane u Eren B@@ atisema , yôô m@@ mar u Yohane la . Kwase na hingir id@@ y@@ a@@ kwase . Lu u Yehova una er nyi ve una tese se dooshima na sha imba gbenda nee ? 3 : 1 - 7 ) S@@ ôn icighan jijingi u Aôndo a wase ú , nahan nôngo sha afatyô wou cii lu a aeren a i gbe u ú lu a mi ve u kuma u lun ortamen la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 33 , 9@@ 2 Shighe kar yô , i ôr iyenge i ior sha tindi ga , nahan ior kpe kuma iorov 7@@ 0@@ ,000 . Nahan se nenge er Yesu a lu a mbahenen nav nyian yô , shi se nenge er Yehova a lu a tahav mbu kuren akaa a a t@@ ende zwa u eren la cii yô . I@@ vaa i Solomon i hiihii la yange i lu i shami ga sha ci u nyi ? Er Mor@@ de@@ ka@@ i venda u ‘ ng@@ ur@@ um civir H@@ a@@ man ’ yô , ishima vihi H@@ a@@ man kpishi , tsô a wa ishima u timin Mbayuda ken Tartor u Per@@ shia cii kera . M gema m vaa m@@ liam a na . Doo se er ve lu a@@ vese nahan . ” 5 : 15 , 16 ) Gbenda u se lu zan sha mi ne ngu a uh@@ ôn mba Satan kpishi mba a soo u kôron mbacivir Aôndo a mi nyian yô . Alaghga u kaa wer , “ Lu@@ un er ka sha u fan icam i wan yô , yange ma i wam ken mba@@ wan@@ ats@@ am ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el mba ve fa dedoo la ga ! ” Kwaghôron u Ro@@ ber@@ t W@@ all@@ en Kwagh@@ henen ka gbaa u m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase shi mba henen un sha u sôron m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase kpaa . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 7@@ 3 , 1@@ 55 Kanyi akaa yange wase Yesu u k@@ us@@ un iember na here ? Ma u@@ ve a na , tsô mase kaven er í lu ku na je ne yô . H@@ EN sha akaa atar a a ze hemen ne : Mbak@@ ov mba wanye ugen mba ken makeranta mba nahan un tar . Sha kpôô yô , u nan a na kwagh la hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” “ Anmgbian wam u kwase yina ishima a mo mayange ga . ” ​ — Y@@ E@@ L@@ EN@@ A V@@ L@@ A@@ D@@ I@@ M@@ I@@ R@@ O@@ V@@ N@@ A S@@ YO@@ M@@ IN@@ A A pase ér Aôndo yila ve jighilii sha u ve pase “ loho u m@@ him , ” ve zamber a ior ér “ i̱ h@@ ime [ ve ] a Aôndo . ” T@@ so u Aôndo kaa a Noa ér a gba la , lu er ut@@ so mba se fe ne ga . Mose er er A@@ ron zamber a na nahan , a bem ishima . Bibilo pase se wang ér Aôndo ngu a tahav mbu ts@@ eng@@ an@@ fan akaa a ken hemen . Se mba nôngon sha afatyô wase cii , alaghga je yô , keren igbenda i se seer eren tom u pasen kwagh la kpa ? 24 : 45 - 47 ; Mpa . 7 : 9 - 15 ) M@@ kpeyol u ken jijingi u ior mba Yehova ve lu ker la tese ér Yehova ngu veren tom ne doo doo . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Nahan kpa , kwagh u yange na ve mkohol u i nyôr ken ag@@ ar at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin ne hemba doon je yô , ka ior mba ken ityar kposo kposo mba yange ve nyôr mkohol ne la . 24 : 45 ) U hemba lun a vangertiôr man ishimaverenkeghen , shi Mkaanem ma Yehova ma a hemen we ken mhen man kwaghôron wou kua aeren a ou cii . Lu sha u Aôndo Una tese perapera Na . . . yô . ” — R@@ O@@ M . ( Mateu 7 : 12 ) Kwagh la una gema a k@@ ú@@ à m@@ we u wan ikyo sha kwaghôron wase man gbenda u sé ôron kwagh la kpaa . ( Pasalmi 10@@ 3 : 20 ) Ve fa dedoo ér Yehova soo uumace mba ve civir un la kpishi shi á soo u wasen ve kpaa . Er nan u ze mkombo ve u za nenge iyol you ga ? Kpa , “ akaaôron ” shon a í we mbamaren kwagh ér ve tesen ônov vev la saa sha u tesen ve ér Aôndo a doo ve ishima a uma ve cii tsô ga . Er se lu mbacivir Aôndo yô , hemba k@@ an a inja u se er erdoo er se fetyô la cii . Ne anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ne lu agumaior yô , mbamlu enev na ne ian i za pasen kwagh ken tar ugen , ape kwagh a hembe gban sha anmgbianev mba pasen kwagh u Tartor la kpa ? Tom u pasen kwagh u se eren la wase ior kpishi u nan jighjigh ér se mba Mbakristu mba mimi nena ? A shi nan kpa , shighe u lu wan@@ ye@@ kwase la , civir aôndo u tar u Mo@@ ab@@ i , u i yilan ér C@@ he@@ mo@@ sh la man mba@@ aôndo mbagenev kpaa , nahan kpa va hingir u fan Yehova , Aôndo u mimi , shi vôso O@@ ri@@ serael ugen u yange za hen tar na sha u za keren ijiir i waren yô . ( Luka 19 : 37 ) Hii hen shighe la je k@@ ov môm kpa kera shi nenge a ityom i age@@ egh er ing@@ i@@ la nahan ga , shi kwagh u Yesu yange kure sha tar “ sha nagh ku sha iyol Na la ” kpa , una kera kimbir eren ga . — Heb . Apostoli Paulu pase kwagh u Or@@ gban se wener ‘ a fatyô u nengen a ic@@ ôron agee Na ke ’ tom@@ a@@ ve@@ egh na sha ashe a ishima . ’ 6 : 19 - 22 . ‘ Ka dyako u mbayev mba TER je ne . ’ — Y@@ E@@ S . A kaa ér : “ Saan ne iyol zum u ior ka vea kôr ne ihyom , man vea du@@ ghun ne kera , vea he@@ e ne kpaa , man shi vea t@@ eren iti yen dang , sha ci u Wan u or yô . ” Kpa aluer Orkristu tsua u v@@ ô@@ son nom shin kwase sha ib@@ ume yô , alaghga nana nyôr ken ishim@@ avi@@ h@@ in man ij@@ ung@@ wen . Ro@@ ber@@ ts@@ on , nger ér : “ Ngeren mba Bibilo mba hiihii mba ve hembe tsan shi ve hembe doon la mba a avur a ahar ne ga . Tindi la yange una lu mbahenen mba Yesu a inja . Heela tseegh ga , gba kpee u se lu a iyol kôron tsaha ve se er akaa a dedoo ye . Akaa ne cii nam msaanyol kpishi . ” Tar ne ngu er an - b@@ om u a s@@ ôôn bu@@ gh@@ ur yôô ? Aluer ka angev mbu ikyo@@ o@@ gh ga yô ú ker ort@@ wer ga . ( b ) Se hen nyi sha gbenda u Aôndo yange eren kwagh a ikyurior i tsua laa ? Aluer a er ic@@ egh@@ zwa i nd@@ eren ior shin mbakp@@ enev , je shi a tese ér una fatyô u eren kwagh nahan , ve una kera kure ic@@ egh@@ zwa shon ga y@@ ee ? Gba u vea lu ior mba í taver mbagenev u van hen ve ga , man mba ve we iyol ve keghen a kegh u wasen mbagenev ve vea taver mbagenev asema ye . Zum u i lu ôron Paulu ijir sha ishigh ki Fe@@ li@@ ku G@@ om@@ na u Roma la yô , a er shiada ér : “ Akaa a i nger ken atindiakaa la , kua ken u@@ profeti kpaa m na a jighjigh cii , m ngu a ishimaverenkeghen sha Aôndo . . . ka mnder u mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la . ” Ishima yange i yina un sha ci u nenge wener angev nav yange un u pasen kwagh sha uya uya yum . Se fatyô u pinen ayol a ase ser , “ M ngu er Or@@ s@@ am@@ aria la nahan shinii , m ngu er pristi shin or u Lev@@ i la nahana ? T@@ so@@ mbor wase yange u mough u yem t@@ w@@ ev ken tar u kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor yô , se lu ker anyom imôngo se lu wasen u veren atôônanongo a he . ( Yohane 14 : 27 ) Mba i shigh ve mkurem mba jighjigh mba ve lu iyol i Kristu la ve zua a bem la tsa hegen z@@ ur@@ um er anyom 2@@ ,000 nahan , man ainge ne ak@@ ar a ve , “ iyôngo igen ” la , kpa mba a ci ker . Kwagh@@ pasen ka a taver jighjigh wase sha ci u ka a umbur se uityendezwa mba Aôndo man atindi a na a a we se u tesen se ér se doo un ishima la T@@ erem vea Anmgbian N@@ ic@@ ho@@ ls ve ver@@ em ikyav i dedoo Yange se hen sha mkaanem man . Ma kaa ér : “ A@@ ng@@ ahar a or u nan ve a loho u dedoo , a doo u nengen a mi sha i@@ wo tsô , u nan y@@ ee bem , u nan ve a loho u dedoo , u nan y@@ ee myom . ” — Yes . Ngeren u kaa ér “ A No@@ te to Par@@ ents , ” a lu sha peeji 3 ken takerada shon la kaa ér : “ Aluer u soo wer ônov ou mba ve lu hi@@ an a hi@@ a ve nger akaa a ve we ishima u eren la shin takerada ve la gbar gbar yô , de kera ze ve iyol wer ve ôr u kwagh sha mi keng keng ga . K@@ era ga je kpa , dugh tsombor u Noa sha yô , ka iorov ume Noa yange wase ve ve hingir mbacivir Yehova ? N@@ um@@ tan la yange u k@@ ondo tar la cii iyol ! Shighe u kwagh a er u nahan yô , “ haa akaa a zan we iyol cii sha TER , tsô Una taver we . ” Aluer se mba eren a “ mbananjighjigh ” mbagenev doo doo shi se kegh iyol u nan shighe wase kua akaa ase agen sha u wasen ve yô , vea seer doon se ishima , shi se wase mbagenev u lun a ieren i dedoo ken tiônnongo . — G@@ al . Doo u se ver shighe jighilii u se henen kwagh hanma shighe sha ci u nyi ? Ka sea tesen iwuese sha iwasen i se zough a mi la yô , se tese ser se mba ken mzough shi se fa mlu u anmgbianev asev kpaa . ( 1 Pet . S@@ ara yange bee iyol kera cii , mase maren Is@@ ak@@ a — wan na u môm môm la ye . D@@ ondo Tor u He@@ mban Ity@@ av La A@@ v@@ aan ne tile sha nyi ny@@ ian@@ a ? Ng@@ ur vesen yô , Bibilo hii u doo un kpishi . ( Duteronomi 30 : 15 , 16 , 19 ) Er i lu u se fatyô u eren kwagh nahan yô , se fatyô u fan asaren a bo a se lu a mi ken a vese la shi eren kwagh u i doo u se er sha er se dugh a ken a vese kera yô . Yehova ka Aôndo u mimi . Noa yange doo Yehova ishima shi zua a averen kpishi sha ci u ungwan imo i Aôndo shi waan atindi a na ikyo kpaa . Ity@@ ôkyaa i L@@ un T@@ se@@ vaa 26 : 10 ) Davidi yange fa dedoo ér Yehova wasen mba ve keren un yô , shi yem ve kpaa . ( Heb . Yange m hingir kôôsôô a na sha ci u lu nom@@ om tseegh tsô ga , kpa sha ci u lu ijende yam i dedoo kpaa . ” Ka ve er kwagh ne nena ? ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 10 - 13 ; Pasalmi 8 : 1 ; 14@@ 8 : 13 ) M@@ doo u iti i Yehova i doo se la una wase se se palegh u eren nyityô kwagh i ia va a il@@ y@@ ahan sha icighan iti na cii . Kpa , u se keghen ato sha kwaghfan u Yehova yô , gba u saa hanma shighe yô se nôngon u lun ken mbamkombo mba Mbakristu . Yesu kaa a na er : “ M kaa a we M@@ er , zan zan kwa ta@@ ankar@@ uhar tsô ga , kpa i̱ lu zan zan ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kwa ta@@ ankar@@ uhar . ” Aluer se tsua ityesen i i hembe cii la yô , se zua a averen a nyi ? Shin aluer ve soo yô , vea na ônov vev ian ér ve̱ tsua shighe u ve soo la ayol a ve shi ve̱ pase ityôkyaa i shighe la a hembe doon ve yô . Ka ngeren mbagenev ken mba a gema gb@@ eren sha In@@ tan@@ et tseegh je ve dondo shin heen ne : “ Sha ci u A@@ g@@ umaior . ” Ngeren ne ngu a lu a igbenda i wasen agumaior u henen Bibilo . K@@ ua “ Akaa A Bibilo I T@@ esen Mo La . ” I nger ngeren ne sha er una wase mbamaren vea tese ônov vev mba ve kom anyom atar shin i yen nahan yô . Lu@@ un er u@@ kwaghaôndo tese ior vev tindi u mba@@ wan@@ ndor a ve ve̱ doo ve ishima la kôr ve sha m@@ tema yô , ma ve lu imôngo , ma ve eren akaa ken mzough . Tese wer u ngu or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo sha u kôôm shi wasen wan wou shin mbayev ou ve nenge er gbenda u Yehova u hembe doon cii yô . 1 , 2 . ( a ) “ Ity@@ umbe i Davidi ” la yange i lu nyi , man lu u a hide a maa i nena ? Yange zende sha gbenda iwer imôngo , cii ve mase nyôron a mba@@ kwa@@ re@@ v nav ken Roma ye . — Aer . 27 : 1 - 3 , 43 , 44 . Lu@@ un er a vande henen sha “ akaaôron a dedoo , ” a mimi , a una ôr a kwase na nahan ma i hembe doon a u nan@@ den a na ga he ? Or@@ tamen la una pasen ve akaa la cii una been yô , nom man kwase la vea mase nengen a kwaghwan u i gbe u han@@ mô ve nana seer dondon la . ( Pasalmi 1@@ 33 : 1 - 3 ) Er kwagh u Yesu a we se ken Mateu 5 : 23 , 24 shin Mateu 18 : 15 - 17 la . 13 : 28 . ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ) Aluer we kpa u ngu lumun ibo sha kwagh yô , alaghga ônov ou vea ver ishima sha kwaghbo wou la yum ga . I@@ wen i môm tsô kpaa i á de i i̱ lu sha igen ngi ga , á yô@@ h@@ ôr a ca ca . ” Takerada u Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la di ngu ken ijô i hemban 45 hegen . Mkaanem ma Yesu man ma wa mba ve zu@@ ngu sha ci u akaa a hông@@ or@@ ough a a du@@ mbur shin tar la ker . Kpa Bibilo i henen hen tsombor ia fatyô u lun gbenda u vesen u tesen mbayev akaa a ken jijingi agen kpaa . 5 : 10 , 18 – 22 . A@@ dooga tsô se mba pu@@ un nan sha ci u se soo ser mbagenev ve nenge ér se hemba gban kwagh a nan shinii ? Shi gba u se umbur ser , se fatyô u sôron hanma mzeyol ga . U hemban cii yô , tom ne na m hemba ng@@ un a Yehova kôôsôô . ” Nahan cii kpa , ka ican kpishi u zuan a or u fan hemen tsembelee , u nana hemen gbem yô . Ka mnenge u kpe@@ egh u nyi Mbakristu mba ken La@@ od@@ ish@@ ia lu a mini ? 9 : 24 , 25 ; Luka 3 : 1 , 2 , 21 , 22 . Apostoli Paulu nger ér : “ I@@ ̱ de zough ne ken mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm a or u nan ne jighjigh ga , imôngo ga . Se zua a ityesen ken kwagh ne wang . Yehova er profeti na ne er una er tom ú un ne un la been cii yô , á shi á kaa a na wener : “ Vea ta num sha a we , kpa vea hemba u ga ; gadia M ngu a we sha u yiman we . ” • Ior mb@@ á ‘ keren Yehova ’ nena ? Een , S@@ ef@@ ania yange za yôô loho u Yehova u mtim ne . Kanyi i lu mimi u sha kwagh u batisema u Mbakristu laa ? ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 7 : 1 – 22 ) Bibilo kar ityav mbi Armag@@ e@@ don , mbi mbi lu van la sha gar u Me@@ gi@@ do sha u taver se ishima ér Aôndo una tindi Wan na una va tim mba ve hendan kwagh a na la cica cii . ( a ) Er nan ve Mbakristu mba mimi ve or@@ on iyev ga ? Nahan kpa , i@@ usu igen yange i lu h@@ ôn . Lu u hanma shighe yô vea eren akaa a nôngon sha er i̱ va fe@@ fa yô . Hanma or lu eren di á er kwagh u nan nenge ér una za a nan ken myom tsô shinii ? Ken washika u hiihii u i na apostoli Paulu nger hen Mbakorinte la , a ter kwagh u Mbaiserael mba hungur kwagh mba ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo mbara . H@@ el@@ k@@ ati ( Luka 17 : 26 – 30 ; 2 Peteru 2 : 5 – 9 ) Kwagh yange gba ior mba ve lu cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va la sha ic@@ in@@ tan i Noa ta ve la ga . Ken ivur la , i ôr kwagh u Yesu yange ôr a mbahenen nav yô , ér : “ De nen mbayev mba kiriki , ve̱ va her a Mo . ” ( 1 S@@ am . 16 : 7 ) U tesen ikyav yô , aluer se nenge gumor her a her i@@ ember@@ yolough i nana er ga , shin nan ban a ikyo i wan yô , doo u se er nena ? Kpa u ngu wer ka u se gba ican kpoghuloo shin se de u nengen sha u@@ gb@@ ayol asev mba sha iyol ga . 1@@ 39 : 7 - 12 . D@@ ian@@ e seer kaan wener : “ Ishim@@ a@@ verenkeghen i kwagh u Tartor la hemba gban kwagh her a@@ vese hegen cii . ” Mkaanem ma Samuel man T@@ er@@ es@@ a kua M@@ ag@@ d@@ al@@ ene man tese ér ior mba eren msen sha atô@@ akyaa wue wue , shi atô@@ akyaa agen ka a hemba lun a inja a agen . ( b ) Ka ian i nyi ig@@ y@@ um@@ ior i Mbakristu ve lu a mi nyian nee ? T@@ ôô ase wer kwa@@ se@@ ya ugen ngu tse@@ mb@@ en atam a iky@@ on sha ci u tsombor na ; ka una pav hanma ity@@ am@@ egh ki kon yô , a y@@ enge ki iyol tsembelee sha u una fa k@@ ia vi@@ a shi k@@ ia nyo@@ ho , shin k@@ ia lu a an - m@@ shi ken won shin ken atô yô . Shi alaghga í vande ôron kwagh sha kwagh la hemba kwa môm . Kwagh u hiihii yô , Yehova yange tôndo zwa a Aberaham ér “ akuraior a sha won cii aa zua a iveren ” sha ikyev i vor , shin tsombor na . ( Gen . Mba tsombor môm a vese ken mcivir u Yehova , shi ve doo se ishima sha ci u mba ah@@ ur@@ aior a ase , shi se mba eren kwagh a ve vough er atindi a Bibilo a tese nahan . 8 : 25 ) A fatyô u ôron kwagh ne sha Mbakristu cica cii mba ve lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron la kpaa . 1@@ 36 : 25 . Ka nahan ve Tor Davidi kpa yange er vough sha u ôôn ave na “ nyian ish@@ ô iyol ” cii ve mase ‘ ningir sha at@@ se ’ la ye . ( Pasalmi 1@@ 45 : 19 ) Mayange Yehova hungur a ior mba ve ongo un la ga . N@@ ational Ar@@ c@@ hi@@ ves ; Af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v : O@@ ś@@ wi@@ ę@@ ci@@ m M@@ u@@ se@@ um ; wanye : F@@ O@@ T@@ O u U@@ N 18@@ 6@@ 1@@ 5@@ 6 / J . Mbat@@ amen man udi@@ ak@@ on di ka ve za M@@ akeranta u Tom u Tartor sha er vea tsaase gbenda u ve tesen kwagh la shi vea hemba eren mbananjighjigh a ve imôngo tom tsema tsema yô . ▪ U wa ityough ken tom wou je u goo@@ m mcivir u Yehova an@@ b@@ y@@ ôr ud@@ am@@ aa ? Shi kwagh ne ka a wase i gema kwagh a ngee ase@@ mber kpishi ga , er ken zwa Heberu nahan . Nahan mkav u se lu a mi sha kwagh u am@@ aregh la wase se se za bugh ijiir i v@@ in@@ en am@@ ar , sha er se sue tsombor wase yô . 12 : 8 ; 1 Pet . 1 : ​ 10 - 12 ) Nahan kpa , mkaanem ma Eli@@ h@@ u mara tese ér ishimaverenkeghen ngi ér iyange igen yô , a na Aôndo nagh ku ip@@ aan , nahan una yima uumace sha ikyev i iyol@@ been man ku . Ken mbam@@ gber mba Iyoukura mba nan ior ken won mbagenev yô ka i due a itinekwagh ér , “ Tese Ô@@ no@@ v O@@ u ” sha ci u mbayev nomso man mba kasev mba kiriki . Ka hange hange u se zua a mb@@ al@@ um@@ un sha mbampin mban , sha ci u kwagh ne bende a ikyar i se ye a Yehova Aôndo la . Ka “ a@@ yom ” a nyi Satan a hemban me@@ en ior a mini , man mba@@ yôôn kasua mba me@@ en ior sha a@@ yom shon nena ? PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 28 , 10@@ 1 Aluer ú nôngo sha gbashima u eren sha ishima i or u nan tee ú tom la yô — aluer ka or u nan “ lu jighilii ga ” je kpaa — ú lu a an@@ za a Mbakristu amba er ishimawan man u lun a ishima nahan . Er ‘ shighe a kera vese ga ’ shi ‘ m@@ lu@@ ashe u tar ne kpa a lu karen kera ’ yô , Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér se zua a averen a mba lun kwa@@ v ve zough a mi la . ( 1 Kor . Mba ne kwaghôron la mba been yô , gumor ugen u mbahemenev mba kwaghaôndo wa u kwagh yô , mough ken ato u ikpelaior tsu@@ e gba sha tse@@ mbe . Ka er se doo Yehova ishima tsung ve a pase se mimi u hange hange ne ye ! Ka se p@@ enda ishima sha tom ne , a vangertiôr ser Yehova una na se agee man mfe u eren u , er ngise na Mose man B@@ es@@ al@@ el man Yosua nahan . Nahan kpa , a er nan ve mbahenen mbah@@ ev mba yange ve due sha ajiir kposo kposo , a lun yôugh@@ yô@@ ugh man a lun yôugh@@ yô@@ ugh ga , shi ve due ken akuraior man ijô kua u@@ kwaghaôndo kpa kposo kposo la vea lu ken mzough u mimi ken ‘ jighjigh u nan môm ’ er apostoli Paulu ôr nahana ? Ieren i i samber sha tar wuee nyian yô , ka inyaregh ki z@@ endan man g@@ es@@ a u gban . Se mba suur sha “ mimi ” shin sha perapera . Shighe u yange nger mkaanem mara la anyom kar hegen kuma 50 , hen shighe la Mbashiada mba ve lu pasen kwaghaôndo sha tar cii ve lu di ing@@ y@@ egh 3@@ 00@@ ,000 nahan tseegh . ( 1 Yohane 4 : ​ 7 , 20 , 21 ) Ity@@ ôkyaa igen yô , gba u se wasen ayol ase , hemban je yô , sha ashighe a se tagher a mbamtaver la . I@@ OR kpishi yange ve kaa ér tser u “ Cre@@ ation D@@ ra@@ ma ” ( In@@ i@@ umbe I sha Kwagh u I@@ gbe@@ tar ) la ka “ kwagh u a hungur a mi ga . ” Ior mban ne ka unô ? Mba hi@@ di ken tar ve ú ú doo ve ishima yum ne yô , maa ve hide ve ver mcivir u mimi je . Hen ase sha ikyav i tesen ne : Or@@ gen ngu keren inj@@ ô i eren kasua , nahan nan va inj@@ ô hen a we . Shighe ugen u iyol lu kpen F@@ er@@ n la , a zua a washika u taver un ishima hen Anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r . Kwa@@ r@@ gbidyen sha kwagh ua wase se se seer zuan a mkav , mkav ne una wase se u veren ishima sha akaa a a hembe lun a inja yô . Iyange igen vea sun@@ da injar i aeren a ve a bo la kpee je . Nahan ka uumace ve vihi ijiir i ngise í “ h@@ ôm gese gese , doo ” yum la ye . Kpa er zu@@ lum u Yesu una bee tom na u pasen kwagh shin tar yô , any@@ iman ne hide shi due hen atô ve . Doo u hanma iyange cii yô se s@@ ônon Yehova ser jijingi na a̱ kura se sha mhen wase man iliam yase kua aeren a ase . Er Yobu kpa yange fa doo doo nahan , awashima u Aôndo ka u nd@@ eren mbakp@@ enev . Ken inyom i 1@@ 1@@ 40 la , Peter ki@@ mbi injar i jighjigh u nan na sha uma na . Ka dooshima a mgbegh@@ an un u eren nyityô kwagh i a eren cii ye . ( Yoh . 19 : 31 - 34 ) Kwagh ne zua sha kwagh u yange i er a wan@@ iyôngo u P@@ ase@@ ka la , nahan wan@@ iyôngo la lu “ m@@ ure ” u kwagh u una va er sha iyange N@@ is@@ an 14 , ken inyom i 33 la . ( Heb . Mba nyer a John hen ta@@ sh@@ an yô , ud@@ as@@ enda er un ak@@ ondo iyol cica cii sha u keren inyaregh ki ki saa la . Kape mbayev kpa mbamaren vev ka vea kaa a ve sha mimi ér ve doo ve ishima ve ishima i taver ve je la . I@@ mba@@ or la ka nan tsua ase@@ mber a nana lam a or ve ishima ia vihi nan ker ga , kpa nana zua a iwasen yô . ( Anz . Yange i mar H@@ el@@ en , an@@ ng@@ ôm u kwase u vesen la ken inyom i 19@@ 22 , maa mbamaren av er un batisema ken C@@ ôô@@ ci i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o shighe u lu an@@ ky@@ und@@ an la . Yange i nger akaa kpishi sha aan a ken kpe takerada la . Akaa ne aa na or u yange nan soo u ungwan loho wase ga kpa nana hingir u ungwan . Yehova ‘ ver bem ér a̱ lu or@@ kur@@ an@@ tar ’ nena ? W@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin lun uma gbem sha won shin tar kpa , a gba u u na Yehova Aôndo man Yesu Kristu kua nagh ku ip@@ aan kura jighjigh keng ve , ishimaverenkeghen you la ia kure sha mi ye . Shin er alaghga mbap@@ asenkwagh mbagenev hen tiônnongo wou vea lu mba k@@ on@@ don ato ga nahan kpa , lamen a ve ken iliam i sha ave , i de lu sha zwa ga . Nahan ken uwer u Di@@ se@@ mba , 200@@ 4 la , u@@ lo@@ ya asev za ken A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan la ér a wase ve . ( Duteronomi 10 : 17 ; 16 : 19 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 19 : 7 ) K@@ at@@ ar@@ z@@ y@@ na kaa wener : “ M kav er ka i taver ga u mk@@ ighir u mbak@@ ov hemban or agee nahan . 2 : 4 ) Sha nahan yô , gba hange hange u se tese ser se na jighjigh ser Aôndo una fatyô u wasen se . Sha kpôô yô , er iyange i ji@@ righ i Aôndo i̱ mgb@@ ôghom nyian yum yô , doo u tar cii ua “ hu@@ an ving sha ishigh ki Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O , ” ua ungwa kwagh u a lu ôron sha ikyev i “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” u mbadondon Yesu mba i shigh ve mkurem la , kua u “ iyôngo igen ” i i lu ak@@ ar a ve la kpaa . Kwagh ne gema kaha kposo a kwaghwan u Yesu yange wa la jighilii . Se kera ta@@ mber a ta@@ mber je ga , se kaa ser , Bibilo , Mkaanem ma Aôndo na ish@@ u@@ en i í lu sha i̱ tseegh man se fatyô u eren kwagh ne yô . — Yohane 17 : 17 ; 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . 23 : 10 , 11 . Ve lu hemen unô ? ( b ) Ka averen a nyi a lu keghen mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar laa ? Yesu eren msen kpoghuloo , nahan a taver mbadondon un ishima ér ve “ eren msen zu@@ mb@@ ee , ” ve de ‘ gbe uwer ga . ’ Nahan wan la nôngo ér una er kwagh u Yesu yange er ken shin@@ ago@@ ge ken N@@ as@@ are@@ ti la . Yesu naan ior akaa kua shighe na , shi tesen ve dooshima wuee . ( b ) Paulu yange pase mlu u ishima na sha gbenda u Yehova tsua mba ve lu Iserael u ken jijingi la nena ? Shi “ s@@ an@@ ker ” u usu u lu jing@@ ir la kpa lu kwagh ugen u yange kpiligh un iyol yô . Nahan cii kpa , gba u se hen ser ka Satan tseegh una fatyô u tsu@@ ghun se ga . Mayange se de ser m - anger u mba ve ker loho wase u ken Bibilo ihyom ve anger se la a̱ na se , se̱ v@@ ôr se̱ hide ijime sha jighjigh u nan wase ga . Shi a kaa ér : “ De luun nen mb@@ ab@@ u@@ men ga , kpa kav nen er ishima i Ter i lu yô . ” — Mbaefese 5 : 15 – 17 . U tesen ikyav yô , Bibilo ôr kwagh u ior mba Aôndo mba ngise ér , “ sha ican ve i yan la cii , Un kpaa lu yan ican . ” Nahan Satan fa er “ shighe na a kera fese ga yô . ” ( Mpa . ( Pasalmi 119 : 119 ; Anzaakaa 17 : 3 ) Yô , hanma shighe cii mbam@@ pase mba Aôndo ve doon se ishima , gadia se soo ser i va tim se a mbaaferev imôngo ga . De se nenge kwagh u yange ve er ve ishima doo Yehova ker ga la . ( Rom . 1 : 14 , 15 ) Paulu yange lu a iwuese sha mhôônom ma i zung@@ we un la nahan nenge ér gba hange hange u una wase mbagenev kpa ve zua a mhôônom ma Aôndo er un kpa zua a mi nahan . ( 1 Tim . Ka igbenda igen i nyi nahan Satan a yaren tom a mi u tur@@ en mlu wase u ken jijingi man mk@@ er u se ker ave sha mimi laa ? W@@ il@@ liam kaa ér : “ Ashighe agen u henen zwa ugen shi eren tom pania shi nengen sha tiônnongo shi kuren mbamgbe mba sha iny@@ ar mba tsombor wam la , ngu a na m v@@ ôr kpishi . ” “ Saan Mba Ve Lu A@@ sema W@@ ang La Iyol ” Er i sar se u Aôndo a̱ lumun se yô , se mba te hanma kp@@ an@@ de@@ gh ku tindi a kaa ér i̱ tan cii ( Ôr Mateu 5 : 27 , 28 . ) Hi@@ ihii la , na jighjigh ga . Iyange i nan I@@ w@@ om la yange ia karen yô , Mbaiserael ve er In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe , lu iniongo i Mbayuda i sha inyom i hemban saan iyol je ne . A kaa jighilii ér : “ K@@ era ka awambe man inyam se lu nôngon ityav a ve ga , kpa ka mbat@@ ar@@ ev man mbau@@ tahav man mba ve lu u@@ tor sha tar cii mba ime ng@@ in ne , man u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ” ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) Anyom nga karen pue yô , i va ta iwanger ken Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 19@@ 8@@ 3 la ér doo u lun a ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev ga . Sha mimi yô , Paulu yange kange ishima u eren tom u Yesu wa un la . Yesu yange duen kwaghpasen a mbadondon un hanma shighe . Una due a ve yô , a taver ve ishima . Man kwagh ne ka shami je , gadia aeren a ity@@ ôô man atindi a sha kwagh u iv@@ es@@ egh kaha sha ajiir kposo kposo , shi shighe ka una karen yô aeren man atindi a sha kwagh u iv@@ es@@ egh kpa a geman . Sha shighe la i lu a pav takerada u Yesaia ker ken ity@@ ou@@ v man avur er se lu a mi nyian nahan ga . Nenge ase er nagh ku ip@@ aan ku Yehova a ne se la kua Mkaanem nam ma a ne i nger la ma tese ér a soo ér se kporom ikyua a na yô . T@@ ôô ase wer nom man kwase ugen mba gbe any@@ iman ayol a ve fele fele , nahan ve kaa a ortamen ugen ken tiônnongo ér nana wase ve . Yesu yange yina ishima a mbahenen nav ga , kpa a za hemen u tesen ve shi a wa ve kwagh sha dooshima , sha kwagh u hiden a iyol ijime . Mar@@ c@@ us : U ôr ka aie ga . Ior mba hemban iyenge ken atô u m@@ seer u he u hemban cii u iorov 1@@ 5@@ ,@@ 5@@ 9@@ 7@@ ,@@ 7@@ 46 mba yange ve za M - umbur la , mba a gba civir Yehova kpoghuloo ga . ( Ôr 2 Peteru 2 : 18 , 19 . ) Er mlu ve kaha a u ator ne ga nahan kpa , ve nenge er uwegh ku Aôndo lu sha akaa a a lu eren la yô . Hii iyange la je , m kera ts@@ wer kwagh@@ môm u vihin mo la ga . Nahan doo u se hemba k@@ angen ishima ser se er tom u Yesu yange tsengaôron kwagh u ú la sha ishima i tse@@ en cii . 7 , 8 . ( a ) Solomon yange vihi dyako na u ken jijingi la nena ? Shi ka ve pase iti i Yehova ken tom ve u pasen kwagh la kpaa a ishima i taver je . — Mbaromanu 10 : 10 , 13 - 15 . ( 2 Utor 16 : 7 - 10 ) Er A@@ ha@@ shi lu tor man or@@ kuran yô , yange ma kura Yuda , kpa a er nahan ga . 1 , 2 . ( a ) Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mbagenev er nena sha kwagh u mimi u Mbakristu ? Satan ka a er tom a tahav nav sha u samber a an@@ za a bo kua aeren a wang ga . Yehova T@@ sa@@ ase Mbak@@ ur@@ an Sha C@@ i U Iky@@ um@@ ile na U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Ekesodu M@@ doo u ior ve doo se ishima la ngu a mgbegha se se za hemen u pasen kwagh , aluer ior soo u ungwan ga je kpa Ka sea eren tom vea mba ve doo se ishima la imôngo yô , se hingir k@@ ang@@ en@@ aa a ve . Z@@ a Hemen u K@@ aan W@@ er , “ V@@ a ! ” Sha mimi yô yange kpe , kpa lu u ica a gba ga tsô Yesu una tese ér a fatyô u nd@@ eren ior shin ku di vough er a fatyô u nd@@ eren or u nan gbe m@@ ny@@ am kp@@ um kp@@ um nahan . Tar u Fran@@ ce di ityav mb@@ ira wua ior vev hemba m@@ iliôn jimin , nahan ve lu keren ior mba du@@ ghun a@@ wen a il shin inya sha usu . E@@ i , yange za hemen a mciem shio , lu eren msen he ’ Yehova kwa tar ke ’ iyange , di er vande lun iky@@ e na nahan . Ngeren u a dondo ne time sha vegher u m - mar u he ne . ( Ivur 18 ) Mbaiserael yange ve tese ér ve kuma tsaha . I@@ vangeli i Mateu kaa ér “ mba@@ fankwagh due vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ” va nenge Yesu , ve na un iyua . Yange Satan m@@ ô@@ ôr a@@ kper@@ an a tan ken ishima i Ifa nena ? Er se lu mbadondon un yô , awashima wase a lu u lun a imba dooshima u Kristu kpa lu a mi la ken a vese shi zan hemen u tesen dooshima shon , sha er se taver ishima u kuran tindi na u a we ér se pase kwagh u Tartor shi se gema ior ve hingir mbahenen la yô . ​ —⁠ Mat . Or@@ pasalmi yange yôô ér : “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya . ( 2 Mbakorinte 10 : 4 ) Ka a anger ve ér a vihi ve iyol je kpa , mba de tom ve u pasen kwagh la ga . Nahan ve hen ér ai@@ k@@ ighe u i ter ken Ekesodu 12 : 6 la lu ôron kwagh u mkur u iyange i N@@ is@@ an 14 , shighe u iyange i hii u kpe@@ ese zan zan shighe u i za m@@ ire la . Er se lu timen sha kwagh ne la , umbur wer yange gba u ini@@ av mbi Mbaiserael naan Yehova la , mbi a lu mbi hemban doon cii . — E@@ ks . A@@ ip@@ or - J@@ un 20@@ 10 Ken inyom i 33 la , Yehova ya iky@@ ur i hemban doon a Iserael u he , ka “ Iserael u Aôndo ” u i lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem ken atôônanongo tar sha won cii la je la . Se vande fan kwagh u Bibilo i er sha mbampin mban ke@@ ve ke@@ ve yô , nahan yange vea na mlumun a zua sha kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma er la ga yô , maa se fa je . 3 : 8 ) M@@ nenge u Paulu ne una fatyô u wasen agumaior a ken Kristu man mbamaren vev mba ve civir Aôndo la u tsuan kwagh u makeranta u henen la sha kwaghfan . M@@ lu u I@@ ta@@ i man mbadondon nav mbara yange umbur Davidi shighe u un man mbau@@ ty@@ aav mba Iserael iorov 6@@ 00 yange ve yem sh@@ ir ken tar u Mba@@ fil@@ iti ve za nyôr hen haregh u A@@ k@@ ishi , tor u G@@ ati la . Tsô , á gba ken imeen fese je , ngô@@ ôr ga cii . — Anzaakaa 6 : 27 – 29 . Se wa ishima a am@@ een imôngo , Yehova kpa undu se ma shighe môm ga . . . . “ S@@ é ya nyi ? ” Gba u ú za hemen u s@@ ônon Yehova ser a wase se shi a tese se gbenda . Awa@@ shima u H@@ a@@ man la b@@ unde , nahan hanma kwagh maa kôr gema . 1 , 2 . ( a ) Ka u@@ iyua mba nyi Aôndo yange na A@@ da@@ ma ? Yange gba uwer ga cii , lu eren tom tugh man ate@@ tan , shi kwagh gba un a akaa a nan ior mkpeyol ken uma kpaa ga . Awa@@ shima u Aôndo a tsombor yange lu nena , kpa kanyi kwagh yange i gema i ere ? Ken masejime yô , m va lu aka@@ we u Anmgbian K@@ nor@@ r ken af@@ ishi a yange nengen sha tom u pasen kwagh tar sha won cii la . 4 : 14 ; Aer . 16 : 10 - 12 ; 20 : 5 , 6 ) Doo u se na jighjigh ser Luka wa Paulu kwagh sha kwagh u t@@ wer@@ egh shi sôr un kua mbagenev mba ve lu eren tom m@@ ishen vea na la angev . 3 Kwaghôron u Pro@@ feti u A Lu a Inja Kp@@ ishi Yô Kpa kange ishima wer u umbur u a gbe u la . Ity@@ ough ki ve hen ne pase mnenge u Yehova sha kwagh u vihin iy@@ av sha apera la man i@@ w@@ oo or . Hen ase sha kwagh u fan Or@@ hemen wase vindi vindi la ! A ker gbenda u palegh ih@@ ye@@ en la ga . Er Lu@@ ig@@ i lu nengen sha mbayev asev mba nomso mbau@@ har mbara yô , anmgbianev mba kasev mba ken Kristu ve lu tôôn shighe va lun vea mo sha iy@@ ou@@ ci . Bibilo wasem m de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov shi te@@ en mbi kpaa , nahan m hemba ng@@ un or u injaa hegen . 14 , 15 . ( a ) Kanyi akaa mbagenev ve yaren tom a mi er ka kur@@ ayol nahana ? Doo u atôônanongo aa nengen sha Mbakristu mba beenyol sha ci u nyi ? Takerada u 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 kaa ér : “ A@@ she a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu [ jigh@@ il@@ aa ] her a Na yô . ” Aluer se ungwa kwaghwan ne se haa iyol er ka iky@@ ondo nahan ga , kpa se er sha mi yô , se yima iyol yase gbem sha won , gadia Bibilo shi i kaa a vese ér : “ Man tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” — 1 Yohane 2 : 15 – 17 . Nahan kpa , iky@@ aior i í henen Bibilo shi í nôngon tsung ér ia yar tom a akaawan a i̱ ken uma ve yô ka i hemba zuan a mtsera ken makeranta , nahan ve wa im@@ aagh ki dedoo ki tsan gbem . — Ôr Pasalmi 1 : 1 - 3 . [ U@@ foto mba sha peeji 28 , 29 ] • Gba u a maa mbagenev ken tiônnongo u Kristu sha ci u nyi ? Takerada u U@@ k@@ we@@ legh ka takerada u ats@@ am , ngu a ats@@ am at@@ aan . Shighe u i eren tom la je kpa imeen ia fatyô u van . ( F@@ il . 4 : 6 , 7 ) K@@ ôr atô@@ akyaa a injaa a se tim sha mi ne lu a mi ken ishima , nahan er a anmgbian u nomso shin u kwase u nan undu tiônnongo la doo doo shi taver nan ishima nana̱ hide nana va kohol ikyum@@ u@@ ile . — Ôr Mbafilipi 2 : 4 . Aluer se soo ser Yehova Aôndo u a lu icighan la a lumun se yô , gba u se sôr aeren a ase man al@@ am a ase kpaa . Paulu er kwagh u ikyav mbi u@@ ty@@ aav cii been yô , á shi á seer kwaghwan u injaa ugen kpa shami . ( Yohane 3 : 16 ; 1 Yohane 4 : ​ 9 , 10 ) Apostoli Paulu yila iyua ne ér , ‘ iyua i i gande u ôron ’ yô . Anmgbian u kwase u lun kwa@@ v ugen ken tar u K@@ an@@ ada , iti na ér La@@ ura , ngu za eren tom pania hen vegher u shin ity@@ ô@@ tar i tar u T@@ ai@@ wan la . W@@ a@@ shika u ken Tar u G@@ han@@ a Iyange i A K@@ era T@@ sule K@@ w@@ ange Na u I@@ l Ga La Shi hide nenge sha kwagh u Anzaakaa 3 : 5 á er la . A@@ t@@ indi@@ akaa a ken Bibilo nga wasen se u tesen icivir sha uumace mbagenev hen hanma ijiir cii nena ? Mimi je , ian i teman tor sha la ngi sha ci u iorov kpuaa , kpa ikpelaior ia gema a zua a averen sha ikyev i m@@ tem@@ tor ve la , inja na yô vea lu uma gbem sha won shin tar shi uma u tsôron u a na ve la una va ve a akaa a dedoo agen kpaa . Ior ka vea eren a mbagenev sha icivir yô , mbamzeyol mba ma ve lu a mi vea ve la ve p@@ ande , man ashighe kpishi , mbamzeyol ka ve bee kera ku@@ aa je . Aôndo gba ica a vese je ka u ma yange una fatyô nengen ma kwagh u se eren gaa ? Gba hange hange u kwaghôron wase una wanger sha ci u nyi ? Á kaa wener , “ Yange m hen mer me fatyô u been a mbamzeyol av ga . ” N@@ ger ati a ior mba u lu veren ashe u va zuan ishigh a ve shighe u a nder ve shin ku la kua akaa a u soo wer u va lam a ve sha mi la . Ga yô alaghga a gba u̱ ú p@@ ande uwegh ken akaa a gban omb@@ on po@@ o a ka a ya shighe tsung u veren ishima sha a yum la . M zenden a ya wam . ” Kwagh ne yange una taver jighjigh u nan ve kpen kpen ! Cii man mbatomov mbara ve hide ve yem ken ityar ve yô , anmgbianev mban za hen uh@@ ô@@ te@@ l mba ve lu her la ve za seer pasen ve kwagh u Tartor . Kape Yehova kpa a eren je la , ka una soo u du@@ ghun nyityô kwagh i i doo ga ken ior nav yô , ka a m@@ us@@ an gbenda u a eren kwagh la sha mlu u kwagh shon a lu la . Ka mimi , lu ken t@@ so i yima Noa ye . Kpa lu gbilin kwagh , shi wasem u zuan a msaanyol man be@@ m@@ shima u tsan gbem la ga . Iky@@ agh ki tom@@ ough ki gen ki i pasen kwagh a mi ken u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 man mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 la yô , lu an@@ ar u ku@@ h@@ wan ic@@ er a mi u i yer ér ger@@ am@@ af@@ on la . Anmgbianev mbagenev ve yilan ger@@ am@@ af@@ on ne ér A@@ ron , sha ci u ger@@ am@@ af@@ on la ôron kwagh sha ci ve . E@@ no@@ ki ôr kwaghôron u profeti kaa ér Aôndo una va a u@@ icighan N@@ av udubu udubu sha er una ôr mba ve fa un ga la ijir yô . I@@ jiir la kaa ér : “ Tartor u Aôndo ngu nahan ; ka er or u nan te iv@@ or shin inya ; nan y@@ av , nan nder , tugh man te@@ tan , man iv@@ or la kpaa m@@ ende , i vese , kpa nan fa er i hii man i m@@ ende ga ; gadia inya iyol i i gba nan iy@@ i@@ av tsô ; hiihii ka iky@@ a , u dondon ka ish@@ a@@ gher , man ken masetyô yô , ka asange a vi@@ an ken ish@@ a@@ gher . Ior nger ityakerada ati@@ h@@ i ati@@ h@@ i gande u ôron ing@@ y@@ egh sha u vea nôngo yô vea na mlumun sha mpin ne yô . Gadia ne mba vough er i@@ war i i ku@@ ngu nahan , i i doo u nengen ken won , kpa k@@ imi yô , i iv a ak@@ u@@ he a mbakp@@ enev man shi hanma kwagh u hông@@ or@@ ough . F@@ a dedoo wer ng@@ ù va eren , shin mb@@ any@@ im@@ an@@ kwagh vea na kwagh la jighjigh ga je kpaa . Yange mba wu@@ h@@ u apostoli Paulu anyom nga kar ahar yô , u@@ sho@@ ja ungwa un ôr kwagh u i̱ nger ken u@@ washika , mba i nger hen Mbakristu mba ken E@@ fese man mba ken F@@ ilipi man mba ken K@@ olose man mba ve lu Mbaheberu la , shi ve nenge er a nger washika iyol@@ na hen Orkristu ugen , u i yilan un ér F@@ il@@ em@@ on la yô . ( Mbafilipi 2 : 7 ; 2 Mbakorinte 8 : 9 ) Shighe u Yesu lu shin tar la , yange ver ishima wener ior ve eren un akaa ga . Se cii se er akaa a hegen ka se vaa af@@ an@@ yô ser yange sea fe yô , ma se er ga , shin ma se er sha gbenda ugen kposo yô . Nahan kpa , á pase ken kwaghôron u profeti ugen u yange vande ôron yô ér , Yesu ka “ u hemban gban ijime ken ior . ” Nahan kpa , ior mbagenev gema lu , mba ve er ayol a ve nahan yô . Ka sha nyi gbenda iengem i lu hemban iv@@ in a iv ke ’ iyou i Yehova hegen ci@@ ilii ? ( 1 Utor 18 : 39 ) Ve nenge a mimi hegen ve . Se mba a iwuese tsung e̱r Ter wase u dooshima á ker gbenda u den se asorabo ken naagh ku Yesu nahan je ka u henen a hen ga . A na mlumun sha mpin ne ken ngeren u a dondo ne . AN@@ YO@@ M kar ken ijime je er 3@@ ,000 nahan , mbau@@ ty@@ aav uhar tagher van@@ ger ayol a ve ken utya hen atô u ik@@ we@@ utya ihi@@ ar i í lu nôngon ityav ayol a ve yô . I@@ gy@@ um@@ ior igen lumun u eren tom , nahan ve za iky@@ ura , je yô aeren a ve a ken jijingi la wase ve u zuan a ityom igen i vesen kpaa . Er a k@@ unda ikyar i nan u nan lu a ish@@ ô la iyol shi nana zung@@ we kpishi yô , alaghga nana kera fa@@ an@@ tyô u yaven ga shi nana vaa tsung kpaa . ( Mbakolose 1 : 7 , 8 ; 4 : 10 ) M@@ ôm ken a ve yô lu or@@ i@@ vangeli u tse@@ en ishima E@@ p@@ af@@ era u ken gar u K@@ olose hen F@@ iri@@ g@@ ia , ken kpen@@ tar u lun ag@@ u@@ ngu ag@@ u@@ ngu vegher u ken Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki E@@ fese u ken A@@ shia u K@@ iriki ( hen ape i lu tar u T@@ ur@@ ke@@ y hegen ) la . Yehova Una K@@ ura Mba i Doo Un a Ve La Ior mba ken jijingi mba@@ age@@ ev , er ort@@ yom u yange hingir Satan la nahan , una fatyô u vendan a Aôndo ér a̱ de eren a mbacivir un sha dooshima ga ze . K@@ am@@ er@@ on : Nenge mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 24 : 7 la . H@@ ide sha vegher u injaa yô , Mal@@ aki tese ér noov mbagen yange ve eren a kasev vev sha mimi . Ve pine ér : Aôndo u ngu han@@ a ? ( Or@@ pasenkwagh 12 : 13 ) K@@ ur@@ an atindi a Yehova tsung . Ngu se a inja sha ci u yange i pase mbatomov mba Aôndo mba i shigh ve mkurem mba ve shi shin tar la kwagh u zege@@ ikpelaior la ken inyom 19@@ 35 la . Nahan se fa@@ an u pasen kwagh a tra@@ k môm je , mbagen mbara kpa se fa u pasen kwagh a mi . 17 : 34 - 37 — Ka unô ve lu ‘ mba@@ ap@@ u@@ u , ’ man “ g@@ un@@ du@@ kwagh ” ape mba@@ ap@@ u ve kohol la di gema kanyi ? ( b ) Ka unô nagh ku ip@@ aan ku tee isholibo ve kera ? ( 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 ) Aluer se mba eren tom u i ne se ér se pase ior kwagh kpoghuloo la a as@@ enge shio yô , se lu tesen ser dooshima u Yesu á tese se la ngu se zege@@ kwagh , shi un kpa a doo se ishima . Ken masejime yô , m va kav mer shighe kuma u me er sha kwagh u m lu henen la . 7 : 7 , 32 - 38 . Eren I@@ y@@ ua a Ishima i S@@ ar S@@ ar Nahan kpa , kwaghôron u profeti u Ho@@ sea la lu a loho u doon , u nan ishim@@ as@@ ur@@ un kpaa . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa ka Sha . . . ve dugh , ve s@@ enen ye . ” A hen ér alaghga tsô I@@ so@@ u una ta num sha a na keng ab@@ unde ga . Aluer u fa atindi a d@@ ar u zan ga shin u fa er i ze u kpaa ga yô , alaghga a due u ishima a mi . Kape u wasen or u nan v@@ ôr u i gbe u a taver nan ishima la kpa i lu je la , ka i gba u ashighe kpishi or u nan taver la nana za hen or u nan v@@ ôr ne . ( Pasalmi 5@@ 6 : 8 ) Á fa shighe u ishima ka i ‘ vihi ’ ú yô , shi ngu ikyua u wasen we sha ashighe la . Kwagh u V@@ esen u Una W@@ ase Se Yô I ER iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i i inyom i 33 la i bee , anyom nga kar er 30 nahan yô , or@@ henen Yakobu , u lu ngô môm vea Yesu la nger “ ik@@ we i pue kar ihi@@ ar ” i Iserael u ken jijingi la washika . ( Y@@ ak . Yange a̱ na wan ne kwaghyan yô , a ya vea J@@ im@@ my , gumor ugen u va ts@@ aan vea na hanma tugh la . Alaghga a gba u Mbakristu mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe , mba tom la u yem a ve sha ajiir a ic@@ aa yô , vea tsua kwagh u taver tsung u vea er yô . A@@ kper@@ an yange gba hen atô u M@@ kohol u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v u Mbayuda sha kwagh u mnder u shin ku nena ? W@@ ea soo u seer fan kwagh u ityendezwa i Aôndo a er i va nd@@ eren mba ve kpe mbara , hiden lun uma ken tar u he , u perapera u una va a mi la yô , Ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , ityough 7 ; ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Shin er ken masejime yô Yesu va hingir “ ityough sha akaa cii ken nongo u Kristu ” nahan kpa , a va shin tar , “ lu sha u i̱ er Un tom ga , kpa sha u Un Una er mbagenev tom . ” Kwagh u i er ken injakwagh i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la tese ér , injakwagh ne yange i hii u kuren sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la ga , kpa ka sha shighe u mkur ne . Kwagh u una wase yô : T@@ esen ikyo i wan . ( b ) Kanyi kwagh i gbe u se er ve se ya ikyar kôôsôô a Yehov@@ aa ? Ior mba ve eren sha iky@@ aan i Bibilo yô , i pase ve i tu@@ h@@ wa sha ikyev i mci@@ e u cian b@@ i man atesen a aiegh man l@@ an@@ egh k@@ ù k@@ ú hemen uuma mba ior umiliôn imôngo la . Ka sea gba angev yô , i doo Satan kpen kpen , sha ci u ka i taver se kpishi u civir Yehova hen shighe la . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 PE@@ E@@ J@@ I 4 - 8 A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu pase kwagh u aluer se ôr Bibilo a ishima i gbar gbar ga ve , una er se yô . Ken vegher u hiihii u derianyom u sha 20 la kanyi yange í er sha u yôôn loho wase u waren uma ne , man kanyi yange i̱ va ker ? U sha uhar yô , ú zua a m@@ sur@@ shima ken ishimaverenkeghen i mnder u shin ku ne nena ? A kaa a ve ér ve mba ak@@ ar a na , shi a taver ve ishima ér ve̱ na jighjigh , shi a tôndo zwa ér icighan jijingi una va wase ve . Ve doo un ishima shi ka kwagh u a hembe doon la a soo sha ci ve ye , man ica a gba ga tsô una va a mbam@@ gem mba vesen shin tar ne . PE@@ E@@ J@@ I 25 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 37 , 9@@ 5 Nahan Yehova u a lu or u tsan sha won la nengen mba@@ beenyol mba ve civir un sha jighjigh la nena ? Anmgbian ugen u ya na vihi k@@ ac@@ a k@@ ac@@ a yô , mba yer un ér Samuel , a kaa ér : “ Sha shighe u taver kpishi ne je kpa , mo vea kwase wam se de u zan mbamkombo shi duen kwaghpasen ga . ( Mpase 14 : 1 , 4 ; 20 : 4 , 6 ) Er vea lu upristi yô , vea yar tom a injar i nagh ku Yesu la sha u wasen uumace mba ungwan imo i Aôndo jimin cii sha er vea hingir vough sha gbenda u ve civir Aôndo man sha aeren a ve man sha iyol kpa yô . Ka mimi , Noa lu uma shighe u ior ts@@ aan kpishi la . Yehova ta icin wanger wanger , kaa ér : Ma ijiir i môm i or nana yer ve , una ar her ga je kpa , ngi ga . Aluer se mba timen sha aeren ne ken kwaghhenen wase u sha tse@@ ene@@ ke shin u hen tsombor wase yô , se seer fan mimi sha kwagh u Yehova sha gbenda u doon tsung ! Er Yesu kaa a ve ér ve ‘ kuran shi ve eren msen ’ nahan kpa , ve er nahan ga . — Ôr Mateu 26 : 40 - 45 . Mbam@@ tsera mba ior mba ve lu a imba ishimataver la ka ve zua a mi la . Pro@@ feti Yesaia nger ér , “ TER nenge , vihi Un er kwagh u jighilii a lu ga yô , Una haa perapera iyol er ri@@ g@@ au@@ t@@ ya u iy@@ ôô nahan ; id@@ yer i myom ia lu Un sha it@@ you ; una haa iy@@ ev@@ or@@ on iyol er ka ak@@ ondo nahan , man una haa gbashima iyol er ka ri@@ ga u wu@@ he@@ gh nahan sha er una tsaha ior shi una or iyev sha af@@ er a i lu eren ior la yô . ” — Yesaia 5@@ 9 : 15 , 17 , Bibilo i i yer ér To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion la . M lumun a ityesen i uma gba duen ab@@ u tsô la ga . Gba u se waan ishima . A lu u nenge yô , iti i magaz@@ in ne jimin cii ér Iyoukura U Y@@ ôôn Tartor u Yehova . kpa ? Nenge ian i civirigh i í ne se i eren tom u waren uma ne sha wono ! Alaghga je yô , vea er a@@ yom sha er gumor man gum@@ kwase vea za zua ishigh yô . Or@@ fan@@ atindi ne kôr tindi ne ken u@@ we , maa a wa Mbashiada mba Yehova kwagh iyol ér mba tesen ior ér ve kôr mbagenev ihyom shi mba vihin icombor , nahan i̱ ci@@ r kwaghaôndo ve la . Hii nan ve i lu hange hange u or u nan ver akaa a Tartor hiihii nana lu a ishima@@ wan@@ a ? Sha nahan yô , nyian ve kohol zege@@ ikpelaior i i lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar la . Ka wea er kwagh sha lan nahan u lumun ibo kpa ? ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 25 la . ) Ka sea eren akaa sha erdoo man a iyol@@ t@@ angen shio yô , se zua a iember i i ve ken tom u eren sha ci u mbagenev man u l@@ ôôn ken jijingi la . Ishim@@ a@@ wan i Yehova la ia va se a averen a nyi ? Shi Paulu kpa wa se mba ken tiônnongo cii kwagh ér se “ waan ayol a [ ase ] ikyo vough vough cii . ” Cii man ma á hii u doon ve ishima la nahan “ di@@ abolo va , va tsu@@ we ve kwaghôron la ken asema kera , sha u ve̱ de ne jighjigh i̱ yima ve ga ” yô . Ter na lu Or@@ g@@ rika . Ng@@ ô na , Un@@ ise man ngô na u tamen Lo@@ is@@ i lu Mbayuda . Kape atindi a Aôndo gba ve kwagh je la . ( Genese 43 : 7 , 27 ; 45 : 3 ) Hen shighe la , ij@@ en gba ken tar u K@@ an@@ aan tsung . Ka ic@@ in@@ tan i nyi se zua a mi sha kwagh u er ve nee ? — 1 Kor . U tesen ikyav yô , á ver Wan na Yesu Kristu Tor sha ken inyom i 1914 la . Habak@@ u kpa yange l@@ aha ôron loho na la vangertiôr ga , nahan kpa kwagh gba ior sha ú ga di vough e̱r yange kwagh gba ve sha ú Yeremia la ga nahan , un u yange Aôndo na un ér a̱ tsengaôron mtim u Yuda u lu u una tsa anyom 70 la . ( Mateu 6 : 24 ; Mbaromanu 6 : 16 ) Sha nahan yô , akaa a vesen a yange i eren ken mcivir u Ba@@ al la nga zan hemen nyian kpishi . Akaa a yange ve hen ke ’ Bibilo la cii ve yar tom a á ke ’ uuma vev , nahan akaa hingir u lun ve gu@@ da . Yange gba hange hange u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la vea h@@ unde ishima ga . Lu sha u Aôndo Una tese perapera Na gadia asorabo a i vande eren tsuaa sha shighe u ishimawan i Aôndo la yô , A kera wa a ikyo ga . Lu sha u Una tese perapera Na hen shighe u ainge ne , sha u Una lu u perapera man shi Una na mba ve lu ken jighjigh u nan ken Yesu la ish@@ ô kpaa yô . ” • U dondon perapera man mcivir u civir Aôndo la wa nyi man nyi k@@ ere ? Shighe ugen la Orshiada ugen hen ijiir ne , u i yilan un ér H@@ el@@ vi@@ e Ma@@ sh@@ az@@ i yô , lu tan iwanger sha kwagh u i nger ken Mateu 23 la , nahan ishima vihi mbahemenev mba adu@@ aav mbagenev ker , ve mough ér vea kighir un a tema inya . ( Luka 4 : 1 - 13 ) Shi yange fa a@@ yom a Satan lu eren sha u una gema mhen na kua ieren na la , shi a venda a@@ yom shon kpaa . ( Mat . Ngeren u ken hemen la una na se mlumun sha mpin ne . He@@ en kpa m hen kwagh a ior ken zwa Ish@@ pania , shi ve kpishi mba m hen Bibilo a ve la ve er batisema . Aluer nan y@@ enge akaa ne iyol sha inja ga tsô nan mough yô , ig@@ ir@@ g@@ i la ia fatyô u za gban timin ior be@@ ee . L@@ ak@@ ishi We kpa gba u ú za hemen u seer fan Yehova . Tsô , apostoli Paulu umbur Mbakristu a na imôngo wener : “ Ka an nan ver u u he@@ mb@@ ee ? Kpa mo yô , hemba doon mo u ôron Bibilo sha er me fa mimi sha kwagh u Yesu Kristu yô . ” Se er nan ve se wase ve vea fa u eren akaa a ve lu a mfe sha mi la tsembelee ? 7 : 22 ) Nenge ase er kwagh ne yange ma bugh un aan kpishi a zan hemen ken uma yô ! De se nenge nen er mimi ne a b@@ enden a mbam@@ aan A@@ you a Tartor man amba tom la nahan kua mba ka ve na iwasen shighe u a@@ ah@@ e a er@@ mbagenev la yô . Er m lu a vande henen Bibilo a or hanma shighe ga yô , m nenge mer anmgbian u kwase u nan fe u henen Bibilo a or i he@@ mb@@ em , shi nan lu kwa@@ v u D@@ or@@ is yô , nana hen kwagh a na . ” 1 : 5 , 17 ) Yesu Kristu yange zungwen ior mhôônom vough er Ter na nahan . Sha ajiir agen yô , alaghga i wa tindi u eren ma ityô iv@@ es@@ egh jighilii ga , shi mba eren ivese i sha tindi kpaa ga . Paulu nger ér : “ Se lu vangertiôr ken Aôndo wase . ” ( Mateu 20 : 28 ) Ka kwagh u doon kpishi er Aôndo yange tindi Wan na sha u a va kpe a p@@ aa se nahan ! “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ik@@ ev . Nahan yô , pristi u Yehova a tsough nan la ka nan tile sha ishigh ki Yehova sha ci u mba@@ asorabo . Nan naan un ini@@ av sha u zamber a na ér a de ior asorabo ve . Na nen ityendezwa i Yehova a er ér : “ Mayange Me undu u ga , Me kende u kpaa ga ” la jighjigh . — Heb . Yesu Kristu yange gba uwer u tesen ior kwagh ga , sha ci u Yehova doo un ishima je ka u tu@@ nan ga . M@@ lu u kundu kundu a lu ken tiônnongo u Kristu , hanma or ker cii nana henen ér se mba tsombor môm . ( Genese 18 : 25 ) Heela tseegh ga , Bibilo kaa a vese ér sar Yehova u timin mbaaferev ga ; ka mba ve vende u geman ishima sha apera la tseegh una tim ye . — Ese@@ kiel 18 : 32 ; 2 Peteru 3 : 9 . I@@ can i í gbe tar je i lu a vande van ga la ia va kar a tar u Satan ne kera . Aluer hanma shighe mbamaren mba tesen ér mba a shighe ga yô , mbayev vev vea fa@@ an pasen ve mbamzeyol vev ga . M@@ sen u S@@ ônon I@@ wasen “ E@@ re@@ m m@@ ̱ zende sha gbenda u atindi a O@@ u , gadia ka u u doom ye . ” ​ —⁠ Pasalmi 119 :⁠ 35 . Kwagh ne na yô , ishima pe@@ ver un , gadia or@@ ya ugen la vande eren a na c@@ a@@ veraa . ” Akaa a yange han@@ mô ve nan ger la cii lu vough , kpa ka á cii a ôr hanma kwagh inja i môm vi@@ e vi@@ e ga . Ka “ tar u he ” u nyi u vande lun kera ? Kwagh ne man akaa agen kpaa a mbam@@ ishen mba fan tom mban er sha ci u ior ne doo tor@@ kwase kpishi , nahan ve fatyô u lun hen ijiir ne zan zan gb@@ eren ityakerada i Bibilo cii been , saa di igen kpuaa i ken zwa Heberu i í shi u vea gber la tseegh . ( Anzaakaa 15 : 8 ) Yô , se za nen hemen u eren akaa a dedoo sha er mbamsen asev vea lu Aôndo er kwagh@@ hum@@ an@@ doon yô . ( K@@ ol . 3 : 5 ) Ú palegh ayôôso a pati@@ i a tar ne kua ieren i or tan ave van@@ ger a tar u nan i̱ i̱ ngee ken u@@ g@@ es@@ a mba an@@ umb@@ ev kpishi la kpa ? — Y@@ ak . ( 2 Peteru 2 : 5 ) U@@ ityendezwa mba profeti mba i er a ior mba jighjigh amba er Aberaham man Davidi la seer nan mkav ken kwagh u l@@ ù u Yehova una er sha ikyev i V@@ or na la . — Genese 22 : 15 - 18 ; 2 Samuel 7 : 12 . Aluer mbayev ou fa mbag@@ anden yô , vea zua a kwaghfan kua mfe u ve lu a mi kpishi la . I@@ ̱ kaha kposo a kwaghwan u Yesu yange wa la . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 12 ) U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen yô , apostoli Paulu nger Timoteu kwagh ér : “ K@@ ur@@ an kwagh u i we u sha ik@@ ev la . P@@ alegh ayôôso a dang a gbil@@ ini@@ gh la man any@@ im@@ an@@ ai@@ kaa a i eren aie sha mi er ka kwaghfan la . I@@ can i mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma ken paradi@@ so gbem , ape m@@ nyoon man ij@@ ung@@ wen man ku ua lu ga la ia wase ve kpa ? Ka aeren a Yehova a nyi m nenge a mi he@@ ene ? Nahan sea soo u nôngon ityav a Satan hemban yô , a gba u se lumun ser i mee se se za er idya ga . ​ — 1 Kor . Shi or u nan er idya ga je kpa , alaghga nana lu nan ian ér isharen i bo i vese ken ishima i nan . Shi kwagh ugen yô , ior umiliôn imôngo mba ken ibanave , mba a kwaghyan kpuaa tsô , shi mba a ijiir i tsan shin ak@@ ondo a z@@ eren a injaa ga , shi mba a inyaregh ki sôron ayol a ve kpaa ga . Sha kwagh u Bibilo i er yô , môm ken u@@ iyua mba ken jijingi mba sha ivande mba i na nongo u Kristu ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba hiihii la yô , lu u “ karen u@@ jijingi . ” • Ka tom u vesen u nyi yange Yesu ere ? I@@ dy@@ a@@ kwase R@@ ah@@ ab@@ i gema lu ken gar la , un ungwa kwagh u ityom i age@@ egh i Yehova er sha ci u ior nav la cii . As@@ ande a mba i shigh ve mkurem la man iy@@ ongo igen i i lu ah@@ ur@@ aior a ve la taver ishima ke ’ ayange a masejime ne e̱r ka be@@ gha nahan nena ? Kpa mbamkombo mba zan seer van On@@ es@@ m@@ us a m@@ nyo@@ on@@ oo ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu lu shin tar la , a ver se ikyav i hemban doon cii i t@@ angen iyol ga la . ( Ôr Mbaefese 4 : ​ 17 - 19 . ) 35 : 28 . ( Ef . 5 :⁠ 3 ) Or@@ pasalmi nger ér , “ me kôron zwa wam tsaha shighe u if@@ er@@ or a lum sha ishi yô . ” ​ —⁠ Ps . Ior umiliôn imôngo mba ve tim sha Ici@@ ghan@@ ruamabera yô , ve mase va nengen e̱r kwaghwan u Bibilo a har i lu sha kwaghfan u Aôndo , u a hembe u orumace a yem zende zende yô . Yange lu uma zan zan mtim u yange i tim Yerusalem sha ikyev i ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma la . ( Mbaromanu 14 : 12 ) Nahan mpin u doon tsung ngu ér : Ka an je nana va war iyange i Yehova laa ? Á ver Iserael u Aôndo doo doo hingir “ gar u taver , ” ka nongo u lun er gar nahan ú suen i̱ shi kuran i̱ kpaa . Ngeren ne tese er ú fatyô u pasen or ityôkyaa i i ne ve kwagh a hembe gban sha myom nyian cii yô . “ YÔ , S@@ É GB@@ A SH@@ A I@@ K@@ E@@ V I TER T@@ S@@ Ô ” Yesu lu a tom sha ci ve . ( Aerenakaa 20 : 29 , 30 ; Yesaia 32 : 1 , 2 ) Gba u Mbakristu cii , kua mbatamen kpaa , vea ‘ eren kwagh u mimi shi vea soon u zungwen mhôônom , shi vea hiden a iyol ijime er ve zenden vea Aôndo ve la . ’ Aluer kwagh ngu nahan yô , doo u anmgbianev mba ken tiônnongo vea pase nan kwagh u i doo u nana er yô . Aberaham man Yakob man Na@@ omi cii , mô ve môm kpa yange ma nan fatyô u kuren mgb@@ e u nan a iwasen shio ga . Ma@@ ac@@ i 15 , 200@@ 9 Alaghga we iyol you kpa akaa ne nga eren we . M@@ fe u fan mimi la una wase se u kaven kwagh u a lu u mimi ga yô . Yesu yange venda msen u mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev eren ér ior ve nenge a ve shi ve ungwa ve la Yange bee ior angev shi bee mba@@ a@@ wan@@ ev a@@ wan a ve shi nder mbakp@@ enev shi ko@@ so ikpelaior , shi ahumbe man zege@@ mnger je kpa a yange ve , ve hu@@ an ving . Mb@@ agen ka ve soo ér or u ve hembe nan nana tese ve kwagh ga . ( Yohane 18 : 36 ) Jigh@@ ilii yô ka Satan a lu “ tor u tar ne ” shi a lu “ aôndo u tar u ainge ne ” ye , ka Yesu ga . Or@@ pasalmi shi kaa wener , hanma shighe yô Yehova we iyol keghen a kegh u kuren mbamgbe mba ior nav . ( b ) Ú venda u o@@ gh@@ om uwegh sha kwagh u jighjigh wou u nan hen ya wou shin ken makeranta shin hen ijiir tom nena ? Ne I@@ c@@ ombor i Mbakristu ​ —⁠ D@@ ondo Nen Ikyav i Yesu La ! Gba hange hange u nom man kwase vea eren msen , shi á sar ve tsung u keren gbenda u hemban doon u vea lamen a ayol a ve yô . “ M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga , ma hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii , . . . ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” Aberaham shi zamber a Yehova kwa ta@@ an , nahan a p@@ ande iyenge la zan zan hingir mbap@@ er@@ apera 10 tseegh . Man i seer ish@@ ange@@ b@@ a@@ ac@@ aa i a sha ishember ne sha u tesen ér ‘ mba a mi ga . ’ Ôr Mbaromanu 1 : 31 kpaa . Shighe u Mbashiada mba Yehova ka vea zua mbam@@ kohol mba ityar ityar yô , ka i kpiligh ior iyol kpishi u nengen a dooshima man bem man mzough u a lu hen atô u ikpelaior i i dugh ken ityar ityar , shi i lu a aeren man ijô kposo kposo la je i gande . Yehova Ôr “ I@@ ce Y@@ en I Sha I@@ t@@ you ” Cii ( Yobu 34 : 10 ) Ny@@ ityô mzeyol u se z@@ ou a mi cii se umbur ser gba hange hange u se tile sha mimi sha ishigh ki Aôndo , aluer se fa kwagh ne nahan yô , una wase se se tile dông . ( Aer . 10 : 42 ) Alaghga tom ne ua war taver se . A@@ K@@ A@@ A A NG@@ A A N@@ A V@@ E OR H@@ U@@ NG@@ W@@ A SH@@ A I@@ K@@ Y@@ Ô@@ N K@@ ER@@ A K@@ P@@ O@@ O L@@ A F@@ il@@ ib@@ u pase un inja i kwaghôron u profeti Yesaia tsengaôron la wanger wanger , been yô , “ or u E@@ ti@@ op@@ ia , u eren tom ken ya u tor , [ u ] lu it@@ it@@ or u K@@ an@@ d@@ as@@ a , tor@@ kwase u Mbae@@ ti@@ op@@ ia ” la maa na Yesu Kristu jighjigh , nahan i er un batisema . Kpa , takerada u Anzaakaa man mkaanem ma Paulu nger hen Mbakristu mba ken Roma la cii tese gbenda u yange i sôron my@@ ôm ma v@@ aren i@@ wa a mi yô . Pasalmi ne ôr kwagh u Mkaanem ma Aôndo , man tindi man mbam@@ pase man igbenda na man u@@ ini@@ e@@ zwa nav kua akaawan a na man akaaôron na a ji@@ righ kpaa cii . Shighe kar yô , se gba zan mbamkombo mba timen ken Bibilo sha hanma iyange i L@@ ah@@ adi , hen ijiir igen i yange i gba ica je kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 13 nahan yô . O@@ k@@ to@@ ba 15 , 200@@ 8 Kwaghôron u profeti u Daniel ôr sha kwagh u “ shighe u mkur ” la tese ér ka unô tseegh á na ve mkav u ken jijingi ? Nyian kpa se fatyô u eren nahana ? Kwagh@@ henen u a dondo ne ngu a mbamhen mba wasen mba i dugh a mi yô . 3 U L@@ un ken U@@ wegh K@@ u Y@@ an@@ egh K@@ u Yehova la V@@ am a I@@ ember G@@ bem sha W@@ on Kp@@ iligh Davidi iyol kpishi er i hii ve or u nan lu kwagh ga ne nahan Aôndo a fe nan yô . K@@ AN@@ Y@@ I i lu keghen mba ve civir Yehova Aôndo man mba ve civir un ga mbara ken hem@@ en@@ ee ? 43 : 19 - 25 ; 44 : 1 - 12 . Kape tar u ainge ne ú lu je ne . Yange shighe lu a kuma u una pase akaa a a nenge a mi ken mpase u sha mnenge la vighe vighe ga . Tese Ô@@ no@@ v O@@ u ​ — Doo u Se Umbur Yesu Kristu Nen@@ a ? Nahan kpa , shighe u nom@@ om va er kwagh a mo sha mimi ga la , m mase kaven er i hii ve ka i taver u den or a kwaghbo yô . ” Davidi taver wan na ishima ér : “ C@@ i@@ vi@@ r Un [ Aôndo ] a ishima i môm man ishima i gbar gbar kpaa . ” ( Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Er Aôndo Una K@@ ure Awa@@ shima Na Yô ” la . ) Se lam a na sha kwagh u jighjigh wase u nan shi se na un ityakerada yase kpaa . I@@ gbenda i Í O@@ ng@@ o I@@ mo i Mba I F@@ e Ve Ga Nyian Ne Shin er Mbakristu mba mimi ve lu vough ga nahan kpa , mba civir Aôndo imôngo ken mzough sha ci u ve hen u doon ayol a ve . Ity@@ esen i mnder u shin ku la seer indi i dooshima u Yehova nena ? Mbakristu mba mimi mba de ér ior “ mb@@ al@@ amen gbilin gbilin man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior ” ve hemen mbamhen vev shin aeren a ve ga . 13 : 11 - 24 . Ken inyom ne jimin cii , kwagh ne una umbur se cii ér ior mba Yehova mba pasen loho u dedoo sha ‘ tar cii . ’ — Mat . Gba u se fa “ dooshima u Kristu u a gande u fan la . ” ( Ef . Kpa cii man ve nenge er a gema tar kure kure ua hingir paradi@@ so cica cii yô , vea lu a ityôkyaa igen kpaa i ember vea Tor ve kua mba vea hemen a na sha la . Kwagh ne lan ishima kpishi , gadia gba@@ at@@ om u nengen sha kwagh u iji@@ righ ken tar u Rus@@ sia cii la lumun ér Mbashiada mba Yehova ka kwaghaôndo u a dondon tindi u tar ve yô , kpa shi af@@ ishi a nengen sha kwagh u iji@@ righ ken gar u Mo@@ sc@@ ow gema lu tôvon ve ér ve per tindi ! Ka kwagh u he u mba@@ fan takerada ts@@ or ts@@ or ôron kwagh ve mbau@@ ng@@ wan a ve mbara geman henen a hen kwagh shon u ve lu ôron la ga . V@@ enda u z@@ eren henen sha akaa a iji@@ mba@@ gh gbem la . Doo u nom man kwase vea time sha akaa a nyi nahana ? ( a ) Iky@@ ar i anmgbian u kwase ugen ya vea Aôndo la wase un nena ? Yesu fe er Yehova a bee kwase la angev yô , a lam a na kundu kundu , a kaa ér : “ Wan@@ kwase , jighjigh wou u nan war u ve ; yem bem bem , angev ou mb@@ u̱ bee u . ” — M@@ ar . Heela tseegh ga , mbamaren ou hemba fan kwagh a we . U@@ I@@ Y@@ U@@ A MB@@ A A F@@ AT@@ YÔ U H@@ I@@ D@@ EN S@@ E A M@@ I YÔ U U@@ ng@@ wan Kwagh la Ne Se Ishim@@ a@@ verenkeghen Se fatyô u yaren tom a iwanger i Mkaanem ma Aôndo sha u kôôm ayol a ase , shi aluer gba keng yô , mbakur@@ an@@ ilev sha dooshima mba ken tiônnongo vea kôôm se . Ken hemen yô , Aôndo shi kaa ér “ uma u inyam yô , ka ken awambe a lu ye . ” Man ken derianyom u sha 20 la cii lu u iyenge ior ia za hemen u seer fele fele her di tsô . K@@ EN inyom i 5@@ 8 S.@@ W . la , Tor H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa u sha U@@ har mough vea ing@@ y@@ ôr na B@@ eren@@ ishi ve za ken S@@ es@@ aria hen G@@ om@@ na P@@ or@@ shi@@ u F@@ es@@ e@@ tu , u lu Or u Roma la . Kape i lu je ve i torough mba ve du@@ ghun ts@@ av ainge ne iyol u keren iti dedoo ne . “ I@@ gbenda i TER ngi jighilii je , mbap@@ er@@ apera mba zenden sha i . ” — Ho@@ sea 14 : 9 . * U undun Yehova imba la nahan lu mcivir u wang jim ve undu ye . Jigh@@ ilii yô , hanma ijende i m ker a or cii , ka m pase ve , m y@@ eren ve ga . ” Nahan kpa “ mba i sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ” ka ve kera lu a shighe sha ci u azende a ve man icombor ve ga , shi ve vihi mlu ve vea Aôndo je kpaa . ( Luka 23 : 43 ) Be@@ en he@@ ela kera yô , m@@ hange u yange i hange un u̱ i̱ pase loho u dedoo la yange kure sha ku na u sha kon u m@@ tsaha la ga . Heela tseegh ga , ken mhii u derianyom u sha uhar la , P@@ il@@ in@@ y u K@@ iriki u lu ken tar u B@@ it@@ in@@ ia la yange nger washika hen T@@ ra@@ j@@ an , Tor u Roma sha Kwagh u Kristu . Shi ka m hen sha mkaanem ma Yesu ma i nger ken Yohane 6 : 44 man , ér : “ Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga , saa Ter u A t@@ indi@@ m la , Una ur@@ ugh nan . ” Ka sha u se tese ser se hemba mbag@@ en@@ eve ? Solomon , Tor u fankwagh ngise nger kwagh ér : “ Hanma kwagh ngu a ayange na ; man shighe kpaa ngu sha ci u hanma kwagh sha won . ” A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu yange kure zende na u m@@ ishen u sha utar la ken Yerusalem ken inyom i 5@@ 6 S.@@ W . la . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Se time sha uma u or môm ken mba cian Aôndo mba i er kwagh ve ken Ruamabera la , or shon yô ka Tor Davidi , u Iserael u tsuaa la . Ve tsua u lun a m@@ shi ken a ve , nahan ve hingir mba@@ asorabo . Se wuese anmgbianev mba doon se ishima mban kpen kpen ! 8 : 20 – 9 : 1 ) K@@ wa ne kpa , uumace zua a ian i maren iv@@ in tar shi civir Aôndo ken mzough . • M@@ yom wase la yange va Yehova a ican nena ? Mb@@ an@@ an@@ akaaôron mba ng@@ ur ôron avur a ken Bibilo i i hi@@ di i ser ne yô , wanger hanma or cii er Bibilo ne i lu ican u ôron ga shi i taver u kaven ga yô . By E@@ vo@@ lu@@ tion or by Cre@@ ation la . ( Yesaia 60 : 2@@ 1@@ a ) U@@ ̱ lun a inja i perapera ke ’ tar u u mgb@@ ough a dang u iji@@ mba@@ gh man aie u eren man h@@ ua kua iyol@@ mor@@ on ne ka kwagh u kiriki ga . Lu nyi i na ve gema ishima ? Mba kohol iyol cii yô , nomso@@ mbaiorov mba ve lu 4@@ 70 ne mough ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin tugh mb@@ ura ve za a Paulu doo doo hen G@@ om@@ na Fe@@ li@@ ku ken S@@ es@@ aria . ( Yohane 1 : 18 ) Zum u Yesu Kristu lu or shin tar ne yô , un je kpa yina u nengen a Aôndo . 2 : 17 ) Yesu shi lu or@@ y@@ an@@ dyako i Davidi kpaa . Cii man i̱ mar Yesu yô , ort@@ yom kaa a ngô na ér : “ Ter Aôndo . . . Yange i er takerada u Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La ér u wase mbamaren kua ior mbagen u ôron shi tesen mbayev akaa a Yesu Kristu tesen la . Nahan doo u se hi@@ re ijime sha u henen akaa a mimi a c@@ imin a ken Mkaanem ma Aôndo la ga . Doo@@ m kpishi u nengen er Yehova na un agee a den akaa ne nahan . — Mbaheberu 4 : 12 . D@@ ugh mbaapostoli mba 12 mbara kera yô , Yesu yange tsua “ mbagenev ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber , tindi ve uhar uhar er , ve̱ hi@@ r@@ a hemen ve̱ za hen hanma gar man hanma i@@ di@@ ô@@ ya i i lu Un ka zan her la . ” 10 : 39 ) K@@ era ga je kpa u civir Aôndo ka kwagh u uma man ku . — 1 Tim . Shin e̱r u@@ c@@ ôô@@ ci mbagenev ve s@@ enge ér ve wa im@@ aagh ki jighjigh u nan ve la sha Bibilo nahan kpaa , loho u ka ve pasen ér , ‘ na Yesu jighjigh tsô u war ’ la na Bibilo i henen sha gbashima hingir be@@ er@@ kwagh . Tsô a yôô ér : “ Kwagh ts@@ erem ve , m saa ve ! gadia mo m ngu or u zwa wam u hông@@ or yô , man m tem her atô u ior mba ijô ve i hông@@ or kpaa yô ; gadia ashe am nenge a Tor , TER u ak@@ um a Sha . ” ( Yes . 1 , 2 . ( a ) Aluer se tôô kwaghôron u profeti u Daniel la se kar sha u Yohane yô , se kav inja i nyi ? Ken derianyom u hiihii la kpa , ior mba apostoli Paulu er tom sha ci ve la doo un ishima kpishi . A@@ tô@@ at@@ yev a a lu ip@@ usu la kpa yange ngohol jijingi u Aôndo shi i er ve batisema shi ve hingir mba vea za tema tor vea Yesu sha yô . A “ kende ” a or@@ perapera “ sha , sha icivir ” nena ? Pro@@ feti na Yeremia yange nger ér : “ T@@ ER@@ E , m fa , gbenda u or ngu sha ikyev i nan ga ; or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ikyev i nan ga . ” ( Y@@ er . Ka ne pe hendan a tor z@@ ee ? ” Ashighe agen ve va tema se sha mon shighe u sea henen Bibilo a ior sha u@@ y@@ aav vev yô . ( Mateu 28 : 1 , 8 - 10 ) Er kasev mbara vande nengen ku u Ter Yesu kua m - ii na nahan kpa , zum u ve ôr mbaapostoli kwagh u mnder u Yesu yô , ve na ve jighjigh ga . Nahan kpa , alaghga Se@@ kar@@ ia yange lam a kwase na sha gbenda ugen pase un ér ort@@ yom u Yehova kaa a na ér una ii wan la iti ér “ Yohane . ” Aluer i nzughul a we shin ikyav you yô , u fatyô u za yilan d@@ as@@ enda . Ior mba van ken nongo wase ne seer a seer . Gba u Mbakristu vea za hemen u eren tom u i ne ve ér ve gema ior ve hingir mbahenen ne sha u tesen ior u eren akaa a Yesu yange wa tindi sha mi la cii . — Mat . ( Mbaromanu 9 : 14 ) Peteru kpa ôr kwagh u Aôndo ken derianyom shon ér : “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ikyurior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” ( Yakobu 4 : 8 ) Se er nen nahan sha u seer mfe u se fe Aôndo la , man sha u seer a seer tesen dooshima wase hen a na , man sha u nôngon hemban sô@@ som a na ken mbamsen asev cii . 8 : 22 ) Shi ka se ya atsan sha ci u mbam@@ yen asev kpaa . ( a ) Yange i na Daniel ib@@ um@@ un sha nyi kwagh@@ a ? T@@ A@@ R N@@ A : B@@ R@@ A@@ Z@@ I@@ L Er nan ve Yehova man Wan na , Yesu Kristu ve soo u nôngon imba u@@ ity@@ a nee ? Tsô ve pine un ér : “ Ka nyi ia lu ik@@ av i sha m@@ ve [ shin m - ande ] Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” — Mateu 24 : 3 . Z@@ a zough a Na@@ a@@ man sha gbenda yô , u fa kwagh u Ge@@ ha@@ shi ôr a na kpa ? — A kaa ér , ‘ Elisha t@@ indi@@ m ér m kaa u yô , iorov uhar va un inya hegen hegen . Nahan sha iyange i hiihii i uwer u he u T@@ ish@@ r@@ i la , ve kohol hen te@@ mbe , sha er vea ungwa er E@@ s@@ era vea Mb@@ al@@ ev@@ i mbagenev vea ôr Tindi u Aôndo sha ato a ior shi vea ta iwanger sha mi yô . Z@@ ua a I@@ wasen sha u D@@ on@@ don Hemen u Yehova F@@ ese je Peteru dondo sha Yesu , er Yakobu man Yohane nahan . Hen “ shighe u doon tsung ” ne , i ver ashighe a pasen kwagh kpoghuloo , a a bugh anmgbianev cii ian i dedoo i tesen iwuese sha nagh kura yô . Er Mba@@ apostoli kpe kera yô , u@@ ij@@ e@@ bu Mbakristu hii u duen n@@ zu@@ gh@@ ur a mcivir u mimi la ku@@ le ku@@ le . K@@ EN ityar kpishi i wa ufoto mba kuran ajiir sha u nengen ér aka@@ ah@@ endan nga karen sha tindi , shi ve wase u fan er i hii ve ai@@ ky@@ ôr a er yô . Shin er i hii u dondon atindi a he a tar la ken inyom i 19@@ 48 la je nahan kpa , Mbashiada mba Yehova yô , lu ken inyom i 19@@ 5@@ 6 la gomoti u ts@@ wam la de u eren tom a atindi a na a á yange ve u pasen kwagh ken igbar la ye . Lu@@ un er yange vea eren tom ú yange i na ve la yô , ve kua ikyurior la cii ma ve zough a uma man bem . Se fa keng je ser , shighe u Paulu kaa ér : “ M ngu wan ne kwagh mer : H@@ ingir nen mbak@@ aven mo ” la , ior kpishi yange vea dondo kwaghwan na la a ishima i gbar gbar sha ci u ikyav na i dedoo la . — 1 Kor . K@@ o@@ so Nen Akaa a In@@ j@@ aa Sha Yange gba Paulu ishima kpishi u fan kwagh u ior mba pasen ve kwagh la henen ken ishima yô , sha er una “ hemba kôron ior yô . ” M@@ nenge u Bibilo i nengen kwagh la ngu a kaha kposo a u abaver nga a naan la . Nahan kpa , Bibilo ôr kwagh u una pase er i hii ve i lu inja er ityakerada i I@@ vangeli i ihi@@ ar ne ôr kwagh kposo kposo la ga . U@@ ru@@ gh se sha loho u dedoo u i pasen la , man sha ikyev i icighan jijingi . Er Aberaham na Yehova jighjigh shi ungwan imo na yô , a ya iky@@ ur a Aberaham , a kaa a na ér : “ Me er u , ú hingir ikyurior i vesen , Me ver u doo doo . ” ( Gen . Sha kwagh u i nger ken Pasalmi 26 : 4 yô , Davidi yange wa icam kaa ér : “ M tem a u@@ gbil@@ in@@ mbaiorov imôngo ga ; lun yam a mba@@ a@@ yomov imôngo kpaa ga . ” Er i tema kwaghyan yô , Anmgbian F@@ ro@@ st hii u lamen sa@@ gher sa@@ gher ken zwa J@@ a@@ man , gadia un lu or u ôron kwagh y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur . • Ka han@@ a se fatyô u zuan a an@@ zaakaa a a lu sha injaa ? ‘ Mbam@@ pase O@@ u Ka I@@ ember Y@@ am J@@ e , ’ 7 / 1 Ve ngohol un doo doo , ve lu eren tom t@@ ent@@ i a na imôngo shi ve wase un u ny@@ ô@@ ôso tiônnongo u he ken K@@ orinte la . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la , lu nyi gba u Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda mba ve gema asema la vea er@@ ee ? Ish@@ ember i “ kwaghwan ” ne i̱ saa sha u ôron or kwagh u a lu u mimi tseegh tsô ga . ( Yoh . 15 : 19 ; 1 Yoh . Aluer ka nahan yô , er nan ú ts@@ enge timen sha kwaghôron u i gbe u a va hen la tsuaa ga ? 1 , 2 . ( a ) Lu nyi apostoli Paulu nger sha kwagh u hemen man u dondon hemen u Yehova a ver laa ? Nahan kpa , ka kwaghyan u ken jijingi u a lu hange hange sha ci u mkpeyol wase yô . Ior Mba Ve Lu K@@ ur@@ an A@@ tindi a Aôndo Cii Vea Z@@ ua a A@@ veren T@@ ahav mbu lu a mi hen shighe la , mbu alaghga mbu hemba mbu lu a mi shighe u lu iyev la yange mbu a na a saan un iyol je a gande . Zum u se er kwaghbo yô , l@@ an@@ shima man kunya man ibo i ken ishima ka i na se̱ se hen ser , mayange je se kera kuma u se civir Yehova ga . Shighe u Yesu kaa ér “ kape kwagh u nan a lu ne ” la , lu kaan ér mba ve har uma ve , inja na yô ishimaverenkeghen ve man mkpeyol ve cii a har sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , er or@@ ny@@ ar u ken injakwagh la nahan cii yô , kape kwagh ve kpaa una kure vough je la . Gadia ter na ngu eren tom hen shighe la sha er una zua a inyaregh ki koson tsombor na cii yô . Er tahav mbu Aôndo mbu lu a ik@@ ighir ga nahan kpa , ngu ishima legh legh nahan se mba cie u kporom ikyua a na ga . O@@ ri@@ h@@ yom wase ngu a tahav kpishi shi a wa at@@ ser@@ egh shi a fa ityav mbi nôngon vi@@ an un . Yange mba gb@@ ih@@ in Satan shin tar ne yô , a wa ishima u van a iy@@ ugh na sha mbacivir Yehova mba ve ‘ kor atindi a Aôndo shi ve lu eren shiada sha kwagh u Yesu kpaa ’ la . ( Mbafilipi 2 : 14 , 15 ) Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh mba i due a ve ken uiky@@ angen ken Igipiti kera la yange ve gba ah@@ on a Mose man A@@ ron , nahan lu Yehova Aôndo je ve lu gban ah@@ on a na ye . Yesu maa wa “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la tom sha ikyev sha tahav nav mbu torough mbu i na un la . ( b ) Hii nan ve icin i i te ér ime ia ci@@ r tar cii la i lu í sha be@@ er ga ? Shi vea tese se er se er ve se fatyô u kuran ayol a ase sha a@@ yom a Satan ka a er sha u tsu@@ ghun se la yô . Ka a tesen akav kposo kposo sha iliam i sha ave nahan yô , mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba ve fe iliam i sha ave i kom ve la ve kav kwagh u í lu ôron la , ka a lu icam shin ishember i ken kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke , shin a lu kwagh u kwase a nomso@@ or shin kwagh u h@@ ô@@ mon , shin kwagh u akaa a i nengen a mi shin aa í nengen a mi ga kpaa . Ú ngu hu@@ an “ ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol ” kpa ? A lu h@@ an mba ve lu ken ikyuryan i he mbara vea er tom ve ? Yeremia yange ts@@ eng@@ ap@@ asen ér : “ Sha iyange la mba TER A w@@ oo ve la , vea lu hen inya , á hii sha ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ in zan zan á za ar ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ ira . ” Kpa gba u se nôngo kwagh ve se er kwagh ne ye . Ka ker ken inyom igen yô , m ôr takerada shon m bee shi m hide m kimbir . Ikyav i tesen yô , ortamen nana fatyô u kaan a ma gumor u nan fe kô@@ m@@ pu@@ ta tsembelee ér nana za gber ma ngeren u una lu mba@@ beenyol , mba ve lu a kô@@ m@@ pu@@ ta ga la a iwasen yô , hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la . Ashighe kpishi yange se zende i kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 40 ken iyange , sha er se za hen tiônnongo ugen yô . Yo@@ ta@@ m / A@@ ha@@ shi ․ ․ * Aluer u er nahan yô , we vea tsombor wou cii ne za sha gbenda u ua wase ne ne kporom ikyua a Yehova yô . U@@ icighan Mba@@ akaa mba sha Ikyav Hanma cii i̱ tese e@@ ev mbu i@@ gbe@@ tar mbu kpilighyol sha mlu u i̱ , mbu mb@@ ú kom u se ver ishima sha mi yô . Alaghga yange gba u u yemen a nan kure kure . Yesu yange dondo kwaghwan u a lu ken Mbaromanu 12 : 15 la nena ? I@@ ng@@ ye@@ gh@@ ior ne yange i ngee kpen kpen ! U za hemen u lun a ak@@ ar a dedoo gbem sha won . Ka akav a tesen a nyi nahan a tese imba uma i or a eren ve nana lu or@@ ny@@ ar sha ishigh ki Aôndo ? 24 : ​ 45 - 47 ; Aer . 17 : 9 ; M@@ al . Kpa iyol@@ tseghan ia wase se nena ? Kwagh@@ hi@@ r u N@@ or@@ se di ôr kwagh u ikyurior i ak@@ ô@@ r@@ aior man or@@ fankwagh ugen u yange gba ze@@ ge t@@ so yima iyol@@ na kua kwase na yô . I@@ ca i gbe ga yô , ub@@ om gba bu@@ gh@@ ur vihin akaa ; h@@ ura ken ato k@@ wen@@ g , shi ci@@ er ior iyol je gande . Er nan ve ashighe agen ior ka ve hendan kwagh a mba hen tsombor ve mba ve hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova laa ? U eren tom sha ci u anmgbianev asev la kpa ngu a va se a iember kpishi . Nahan kpa , shighe va kuma u Yehova una due a ior nav yô . Maa ngô u Mar@@ i C@@ ar@@ men u tamen , ka A@@ na u vesen la je la , kpa hii u tesen isharen sha kwagh u Bibilo . Yange ve kohol imôngo vea anmgbianev vev mba nomso man mba kasev sha mkohol u vesen la ve ungwa akaaôron saan saan . S@@ us@@ ana pin mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbara ér vea soo u nengen tser u vi@@ di@@ o u i yer ér No B@@ lood — Me@@ dic@@ ine Me@@ e@@ ts the Ch@@ all@@ enge la yô , ve cii ve lumun . Mba T@@ ô@@ v@@ on Ve A I@@ can Sha C@@ i U Kwagh U Per@@ apera Shighe ugen la , m fatyô u zan mkohol u hange hange ugen ga sha ci u awambe lu duen mo ken zwa man ken ah@@ en@@ ga . ” Nahan kpa , tsombor u Adam di ye ? Jigh@@ ilii yô , i er hanma kwagh u uma cii ér a̱ vese a ts@@ o@@ ghul . “ Shighe V@@ a Ve ” I@@ ca i gbe ga yô , mbahemenev mba kwaghaôndo shi gba à@@ ng@@ è@@ r mbaapostoli , kpa mbadondon Kristu mba tsuaa mbara mem u ôron akaa a yange ve nenge shi ve ungwa la ga . A doo nan u lamen a we sha amba@@ akaa la kpishi . Anmgbian wase u nomso man u kwase la vea er nena ? 5@@ 0@@ ,@@ 5@@ 00@@ ,000 Bibilo shi tese ér shighe u Yesu una hide a yem sha la kpa , una za hemen u eren tom na u Mesiya la . ( Yoh . Í L@@ U nahan gba u ú yer ur@@ a@@ ahumbe ken ate ve@@ e ? N@@ ana kô@@ r@@ cio , aluer nan de ér ityom igen kua i@@ ember@@ yolough i bee nan agee iyol shi i vihi nan shighe u eren tom u pasen kwagh la ga yô . Mbai@@ hyomov mba ve soo kwagh u loho u dedoo ga yô , lu kpishi , er mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi mba ve fa takerada kpishi shi ve wa at@@ ser@@ egh la nahan . Nahan se ôron nen kwagh u una maa mbagenev yô , shi se wuese nen Aôndo sha iyua i lamen i a ne se ne . 6 : 25 – 27 . Alaghga fese je maa se hen ser ka mbam@@ nenge mba taregh , er mnenge u akaa cii gba@@ duen tsô la nahan , ve ne ve nan ne jighjigh ér Aôndo ngu ga ye . ( Ps . Mbagenev kpishi mba kaven akaa a ken jijingi wang ga , sha ci u ve soo u henen kwagh ga , shi mfe ve kpa kuma ve . ( Yohane 18 : 37 ) Se mba dondon ikyav i Yesu la sha u h@@ aren ishima yase sha akaa a taregh ga , kpa ka se gema se yar tom a shighe wase man agee ase sha u pasen loho u dedoo shi ‘ geman akuraior cii hingir mbahenen . ’ — Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 . N@@ ongo u u vese iyenge ga ne kera ngu a ishimaveren ér vea lu shin tar ne ken iyol i inyam man awambe ga . Ken mkohol u 19@@ 31 u yange i zua ken gar u C@@ olo@@ mb@@ us , O@@ hi@@ o la , yange i yar tom a Yesaia 43 : 10 - 12 la sha inja vough . Kpa mayange je yina ishima ga . Yehova yange gba uumace ér ve wasen ayol a ve . Shighe u Yesu lu “ I@@ mo , ” lu sha la , alaghga lu un lu Or@@ shua u Aôndo , u hemen Mbaiserael ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ye . ( Yoh . 1 : 1 ; E@@ ks . ( Yesaia 14 : 1 ) Yehova ôr ken Yesaia 24 zan zan 27 ér Yuda una hingir ice , kpa a tôndo zwa a ve ér vea hide ken tar ve . ( b ) Aluer se er kwaghbo tsung kpa se tese ser mimi je se gema ishima yô , Yehova una er a vese nena ? 1@@ 36 : 15 ) Maa ior mba Aôndo ver ishigh u nyôron Tar u Ity@@ endezwa la . Kwagh u Yo@@ shia er ne na yô , Yehova ver un kua ikyurior la cii doo doo . — Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : 31 - 33 . Nahan kpa , Or@@ jir ugen ngu u a kom u se na un jighjigh yô . Yange i yila Aberaham man S@@ ara ér ve undu tar ve , ve mough ve yem ken ugen ve za civir Aôndo sha mimi shi ve kegh mkur u uityendezwa mba Yehova . ( Aer . 17 : 31 ) Kpa cii man shighe la yô , Aôndo ngu nan ior cii ian i aren sha “ mfe u fan mimi la , ” sha er vea dondo mfe shon , nahan vea war yô . A yôô ér i̱ h@@ ôr kwaghyan ken Yuda cii shi a kohol ior cii imôngo “ sha u va keren Ter . ” U@@ s@@ u man sen@@ ou mba eren ishima i Yehova nena ? K@@ era ga je kpa , alaghga yange ma lu un ican ga u duen a mbamhen nav . A kaa ér , un ngu a mbayev mba nomso utar . Kwagh u uumace gba Yehova Aôndo man Yesu Kristu ishima kpishi . Sha ashe a ior yô , Mose vea F@@ ar@@ a@@ o ka an yange nan hemba ? Yesu ta ve icin ér mayange ve de gb@@ ih@@ in jighjigh ve ga . A lu nan nan kpa , sar ma Orkristu môm tsô u eren kwagh sha lan u una na anmgbian u nan lu nôngon ér nana lu jighjigh la ishim@@ avi@@ h@@ in ga . M@@ ôm ken akaawan ne yô ka u a kaa ér : “ Man shi [ Tor ] nana̱ de seer a seer kasev kpishi ga , sha er ishima i nan i̱ de d@@ an@@ en ga yô . ” Ken inyom i 199@@ 7 la p@@ ast@@ ô môm ken up@@ ast@@ ô mban mem tom . Zum u i ver Tartor u Mesiya u Aôndo sha ken inyom i 1914 yô , Yesu Kristu u i na un tô@@ gh ku Tor la er kwagh u kpilighyol ne . Ka u keren akaa sha In@@ tan@@ et , shin nengen tele@@ v@@ ishen ken atô ut@@ u , shin ka u ôron um@@ ag@@ az@@ in shin zan p@@ ik@@ ini@@ k@@ ii ? Yakob fa kwagh u ityendezwa i Aôndo U@@ hemban@@ agee er a ter na u tamen , Aberaham shi kimbir eren a ter na Is@@ ak@@ a la . ( Gen . M nôngon a kwagh ne ayange ayange , hanma shighe cii . ” ( Mbaheberu 11 : 7 ) Ikyav i Noa ver la ka i dedoo kpen kpen ! Er m wa i@@ gb@@ ong@@ or kpishi shi m lu sha tse@@ ene@@ ke wam yô , m lu hemban suur sha tahav av kua akaa a m er ken uma yô . Or@@ perapera nan ngu kposo a or u nan ne@@ er perapera u tesen shin nan ‘ eren perapera i karen ikyaa inya ’ la . • Se tese icivir sha icighan@@ mlu u Kristu nena ? ( Aer . 3 : 19 ) Yehova una fatyô u zungwen ve mhôônom shi tesen ve erdoo , er a er a mbagenev nahan . Ka sha nyi igbenda nahan se tese ser se mba p@@ al@@ egh@@ aa a t@@ ara ? Doo u han@@ mô wase nana kange ishima u eren nyi ? Ng@@ i i ta am@@ ise i vese . Mba ve za zende ne ve kpe cica cii , lu David J@@ ones tseegh war ye . Er lu ôron kwagh u m@@ ver u yange Yesu ver M - umbur u ku na la yô , Paulu nger wener : “ Hanma shighe u ne@@ a y@@ aan bredi ne man shi ne@@ a maan iy@@ ongo ne yô , ka ku u Ter je ne lu yôôn u ye ; zan zan Una kar van . ” ( 1 Kor . Sha nahan yô , gba kpee u mba ve eren tom ne cii vea wa ikyo sha ayol a ve . Paradi@@ so u ken jijingi u se lu ker ne ngu kposo a mlu u ken tar u vihin tsung la . Ken inyom i 19@@ 31 la , Mbah@@ enen Bibilo tôô iti i Mbashiada mba Yehova la . Ngeren ugen u v@@ aren sha mat@@ o kaa ér : “ K@@ aa T@@ ahav I@@ mb@@ wase . ” 4 : 10 - 17 . Se wase nen mbagenev sha tahav asev cii ve na Yehova jighjigh cii man una tim tar ne ye . Kpa jighilii yô , Bibilo ngi a loho shin mkaanem ma Aôndo ma age@@ egh sha ci u uumace . M@@ akeranta ne wase se se hingir mba@@ fan ityesen tsema tsema . Or@@ wasen m@@ ze@@ hemen u u@@ tsa ta c@@ in ke ’ kwagh@@ ngeren na ugen wener : “ Mbak@@ u@@ v mb@@ á ken won ke@@ ela : Mba ken tar u í nengen a ú ga , ú ú lu a aka@@ au@@ ma ker di e̱r u wase nahan yô . . . Se nenge er a lumun ér ior ve va ikyua a na , shi a s@@ angen a s@@ ange ga , shi a ne nagh wuee , shi a s@@ ende@@ gh sha kwagh ga , shi a eren kwagh sha mimi , shi a den kwaghbo yô . Yakobu kar Mkaanem ma Aôndo sha nyi ? Aluer se er nahan ga yô , se fatyô u van a i@@ heen sha icighan@@ ti u Yehova la . Shighe u Paulu lu yan ican la kpa , a za hemen u timen ken Ruamabera nahan lu zuan a tahav ken Bibilo . ( Heb . Á kaa ér : “ Ashighe ag@@ enegh mbak@@ ov wam mba ken k@@ l@@ ase ka ve pin@@ em mbampin shi ve kaa ér m na ve takerada u Y@@ oung People As@@ k la . ” B@@ u@@ ghun yô , Mbashiada mba Yehova uhar wa iyol kegh a kegh u tesen un icighan@@ ti u Aôndo , ka Yehova je la . Kpa m gema m nenge yô , eren kwagh a ior kundu kundu shi sar un sha mimi u wasen mbagenev ken tiônnongo . Nahan kpa , aluer se hen sha akaa a i nger ken ityakerada i I@@ vangeli sha kwagh u tom u pasen kwagh u Yesu er , kua gbenda u yange waan mbagenev ikyo la yô , se hemba kaven inja i mkaanem ma ma kaa ér “ Aôndo ka dooshima ” la . ( 1 Yoh . Heela tseegh ga , doo se kpishi u fan ser Tartor u Aôndo ngu sha ikyev i Yesu Kristu hegen , un u a lu Or@@ y@@ an@@ dyako u tsôron u Davidi la . Mb@@ agen ken ve lu mba i shighe ve mkurem , kpa hegen ve yem sha yô . Gadia Yesu fa er “ inyaregh man icivir kua uma ” u mimi la a lu “ injar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER ” yô . — Anz . ( Mateu 13 : 16 ) S@@ ar Mbakristu mba mimi tsung u fan Yehova shi civir un kpaa . I@@ jiir i sha In@@ tan@@ et i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g la ngi pasen “ Loho u Dedoo u tartor ne ” tseegh . A@@ you a Tartor nga udubu udubu sha tar jimin cii . Ver A@@ she sha a Na sha Ishima i Wan ” Kwagh ne ka ib@@ um@@ un i tesen ér zum u Yesu , Tor u Tartor u Aôndo una hemen la “ ma or . . . nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga . ” — Yesaia 33 : 24 . * A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a a lu ken ityakerada ne la aa fatyô u wasen se shi taver se ishima ken kwaghhenen wase u sha tse@@ ene@@ ke man u hen tsombor kua ken tom wase u pasen kwagh la kpaa . Kpa er angev mb@@ ura hide ijime ga yô , T@@ erem ngô@@ ôr kpen ga . Sha kpôô yô , aluer or kaa ér nan ny@@ a@@ ghen kwagh u a lu u ifer kpa nan gema nan ngu or@@ on iyev i ifer sha ifer nahan nan ôr sha mimi kpa ? Sha nahan yô , gba u se ker iwasen hen Aôndo sha er se nôngo a mbamlu mba ken ishima mban yô . Kpa atô@@ akyaa agen nga , a a ne ve i gbe u se er nahan yô . I erem batisema sha uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 23 , 19@@ 43 , nahan mba nyer uwer u J@@ un 19@@ 44 yô , m hingir pania . Tor u fankwagh , Solomon , yange kaa ér : “ I@@ ti i doon yô , ka kwagh u tsu@@ wan je , hemba inyaregh ki ng@@ een . ” Ru@@ tu doo Bo@@ a@@ shi ishima tsung , nahan Bo@@ a@@ shi na un ian “ yaren t@@ war ” ken sule na “ zan zan sun@@ da u sh@@ a@@ ir man u al@@ ak@@ e@@ ma ” kar been . — Ru@@ tu 2 : 23 . Kwagh er vihi yô , se yina , nahan ashighe agen ka se wa kwagh ishima a mbagenev . ( Mateu 7 : 7 - 11 ) I@@ ember man bem kpa ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi . Doo u se ôron mba se pasen ve kwagh la ijir ga sha ci u nyi ? Ka ma nyôr ken atô wase ma pav u@@ ij@@ u@@ an a m@@ shi@@ am kpaa . Yange tese iyol i hiden a mi ijime sha gbenda u a lumun mk@@ ô@@ ôm u apostoli Paulu kôôm un ken igbar la . Satan yange kaa a Yesu ér a tsu@@ e sha ityough ki tempel a gba shin inya sha ci u nyi ? Nahan kwagh u Yakobu , anmgbian u Yesu u sha ngô yange ôr ne ngu vough . Ior kpishi nenge ér ior mba hen tsombor ve hemba mbagenev cii . ( Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ; Pasalmi 37 : 11 ) Nenge imba ishimaverenkeghen i kpilighyol i i̱ lu keghen se ken hemen ne sha wono ! Er nan ve i doo u or u nan lu lôh@@ ôn iniongo nana gbidye kwar nana nenge aluer ka u nana va a iky@@ ôh@@ ô man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough hen iniongo la shin nana va a mi ga ? Hii ken inyom i 33 S.@@ W . la zan zan va ar ken anyom a yange mase karen cii man inyom i 1914 la , shi zan zan hegen kpaa ve mban kpishi mba eren “ kasua ” u Yesu a we ve la kpoghuloo . Ken Bibilo yô , ishember i “ isholibo ” la ngi ôron kwagh u isholibo i eren man mlu u isholibo i Adam i i mar se se dugh a mi la . Yehova ngu yaren tom a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” sha u nan se ityakerada í ia wase se yô . Shi ne se akaawan ken mkombo u ken tiônnongo man mbam@@ kohol mba vesen man mba kiriki — mbamkombo mban cii mba k@@ ur mbamgbe asev mba ken jijingi . ( Yuda 14 , 15 ) Zum u mbaihyomov nav mba vendan Aôndo ungwa mkaanem nam man yô , ve hendan ér vea wua un kpee . Nahan kpa , Ter wase Yesu Kristu yange gema tsua wanakiriki u jighjigh wa un ‘ akaa ’ na , shin akaa a Tartor a shin tar ne cii sha ikyev . ” — Mateu 24 : 45 - 47 . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara tese ér ve gbaa eren hanma kwagh u mbau@@ tahav kaa ér ve er cii ga nena ? Shighe u a va nder un shin ku la , a saan un iyol kpishi u ungwan er yange i due a Bibilo ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu nahan . Se K@@ ura Nen I@@ ti Y@@ ase I Mbakristu La Ior mba Yehova a doo ve ishima ga ne vea fatyô u me@@ en we , nahan tar ne ua hii u doon we ishima . 11 : 4 ) Er se tagher a mbamtaver ken tom ne nahan kpa , se fa er se lu sha ian i civirigh i lun mba@@ shir@@ en@@ tom vea Aôndo yô . U tesen ikyav yô , kwa@@ gen la , ishima lu nyian mo sha kwagh u tom wam ; lum er me bee u sha shighe ga nahan , tsô Anmgbian K@@ nor@@ r se te@@ gh@@ elee , maa kende kaa a mo ér : “ Ishima i de ze u iyol ga . ( 1 Timoteu 6 : 9 ) Ka or a̱ u@@ ve ityough ke ’ kpen@@ ga u eren je nana̱ gema a̱ h@@ unde ishima a akaa a a hembe lun a inja , amba er m@@ tem@@ imôngo u Mbakristu man icighan tom@@ shir@@ en man an@@ za a dedoo man ityom i he ’ tsombor u nan kpaa yô , í lu kwagh u vihin kpishi ! Hii nan ve i lu hange hange u fan mba ú zenden a ve laa ? A fatyô timin ú mayange ga , shi ua er kwagh u Yehova a we ishima yô . — Daniel 2 : 44 ; Mbaheberu 12 : 28 ; Mpase 6 : 2 . Er gb@@ am ishima u pasen mbagenev akaa a m hen ken Iyou i Tartor la yô , m yila Jo@@ sé Lu@@ is man azende am agen ave ave je m ôr ve hanma kwagh cii . Ka dooshima u a har sha atindi a ken Bibilo yôô ? Ior udubu imôngo undu u@@ y@@ aav vev man icombor ve mba za eren tom m@@ ishen ken ityar i i gbe u vea hen a hen ijô i he man aeren a ity@@ ôô a he yô . ( 1 Mbakorinte 15 : 9 ) Nahan kpa , Yehova pase un mimi . 24 : 12 - 14 , 6@@ 7 ) Sha kpôô yô , lu ityom i vesen wanakiriki u Aberaham za ye . Alaghga u vande lun di@@ ak@@ on shin ortamen . Kwagh la una tese ikyav wang ér Kristu ngu eren tom u or@@ jir , u Yehova a ne un la . Ka tom u nyi Yesu wa mbadondon n@@ av@@ a ? Maa a gema a pin@@ em ér m@@ ̱ ôr un shin mea za shin gar@@ tamen u tar sha won cii u nongo wase ne yô . Apostoli Paulu yange wa Mbakristu mbagenev sha ayange na la kwagh ér ve dondo ikyav i Yesu . ( Luka 12 : 32 ; Mpa . 5 : 9 , 10 ; 14 : 1 ) Lu@@ un er Yesu una ne Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban jighjigh ga nahan man a er ityendezwa a ve ér una na ve Tartor n@@ aa ? Jijingi u Aôndo Hemen Yesu M vese hen ang@@ ar u ugen mba yer un ér W@@ ar@@ i@@ al@@ da , ken kpen@@ tar u New S@@ outh W@@ al@@ es , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Er mba “ ve fe Aôndo ga ” man mba “ ve we Loho u Dedoo ikyo ga ” la vea kuma u lun ken tar u he u u lu van , u u@@ a@@ ah@@ e vea kera lu ker ga la yô , kwagh ne tese wang ér gba u or nana hen kwagh u Aôndo shi nana sue tor na u a ver sha u a hemen tar ne la . ( 2 S@@ am . 7 : 2 , 12 , 13 ; 1 K@@ ron . I@@ ember@@ yolough You Ng@@ i W@@ asen We Kpa ? U tesen ikyav yô , shighe u ú er msen u lu gbidyen kwar sha kwagh u ú ôr ken Bibilo la yô , ú fatyô u pinen iyol you wer : ‘ Kwagh u m ôr ne tes@@ em ieren i môm shin aeren ag@@ enegh a Yehova kpa ? He@@ mba veren ishima sha akaa a Tartor . Nahan kpa , Bibilo i New World T@@ rans@@ lation gema ishember i “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya , ” i i ter ken Bibilo i ken zwa T@@ iv ken Pasalmi 1@@ 11 : 1 la ér , “ W@@ u@@ ese nen Yehova ! ” ( Gen . 6 : 22 ) Nenge ase ityom i yange gba u Noa a er ne : tom u gban t@@ so man u kohol inyam man u omb@@ on kwaghyan sha ci u uumace man inyam , man tom u pasen loho u tan ior icin kua tom u wasen tsombor na u taver ken jijingi kpaa . U eren “ sha mi ” vough la lu tom u kiriki ga . Nahan kpa , se fatyô u doon a mbaihyomov asev er Yesu wa se tindi la nena ? Yange i ts@@ eng@@ ap@@ asen ér ‘ an@@ u@@ un@@ au@@ kase a a lu ak@@ ar a kwa@@ se@@ he ’ ne aa za nyôr “ a msaanyol man iember i tsung . ” We kpa kape una ungwa msen wou je la , wea lu wanye shin wea bee iyol kpaa . Aluer ú tse ken iyou shin hanma ijiir cii kpa , ú fatyô u timen sha igbenda i ú eren erdoo shi u tesen ikyo i wan sha u keren mkpeyol u mba@@ wan@@ ndor a we yô . Hi@@ ihii yô , ma umbur se ér Yehova ka Or u nan se akaa u He@@ mban@@ cii . I za wa a wa tindi je er nyi ? Er se lu Mbakristu yô , se soo u henen shi eren kwagh sha inja . Nahan m nger washika m kaa mer a doom kpishi u za eren tom sh@@ imi . Gbenda ugen u se fatyô u dondon ikyav i Mose la yô , ka u lun a dooshima u t@@ angen iyol ga la sha mbagenev . Ngeren ne tese er ikyar i se ye a Yehova la man kwaghwan u ken Mkaanem nam la , kua iwasen i Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi la , vea fatyô u wasen se u palegh mbamhen mba b@@ ov shi dondon atindi a Yehova a we sha kwagh u ieren i wang la yô . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ) Gba kpee u se na Yehova jighjigh taveraa shi se lumun ser Mkaanem nam ma lu iwanger i gbenda wase kpaa . “ KA I@@ YÔ , i tsu@@ gh@@ um , ve m ye ye . ” Se zua a ityesen ken kwagh ne kpishi . Er nan ve i doo u se luun a Aôndo ken mbamhen asev hanma shighe ? ( Mateu 4 : 18 - 22 ; Luka 5 : 27 , 28 ) K@@ asev mban na Aôndo icivir sha u wasen ve ér ve kure ityom i Aôndo á ne ve la doo doo . Alaghga se ungwa orgen nana kaa a wan@@ y@@ en@@ om@@ so ér , ‘ U sua a sua ter@@ u ! ’ ( Genese 26 : 34 , 35 ) Kwagh ne una fatyô u van mbamaren a zayol ken ishima kpishi je . I@@ so@@ u due u za zuan ishigh a na , iorov 4@@ 00 lu zan a na ityô . Ôr Aôndo wer a ‘ kar ah@@ i ou kua ishima you kpaa . ’ Paulu yange fa kwagh u ah@@ on a gban ka a va a mi yô . Shi kwagh ugen yô , uumace ar hen shighe u i gbe ve je ve lu a vande nyôron ker ga yô : Mba a tahav mbu vea fatyô u vihin tar u se tem sha u ne kpôô kpôô sha u timin uumace mba ve lu sha u cii . ( Yuda 10 ) He@@ mba taver ior hegen cii u k@@ angen ishima vendan kwagh iny@@ igh i môm . ( Mpase 12 : 12 , 17 ) Nahan ka shighe u se hemba keren iwasen i icighan jijingi u Aôndo je ne . Kpa , kwaghfan man mkav di gema mba a inja nan je ? ( Mateu 13 : 10 - 17 ; 15 : 1 - 11 ) Ieren ne yange i na un lu kposo a mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange na la . Ashighe kpishi ka m kav se@@ ma@@ kwagh u Bibilo i lu ôron la tsembelee ga . Kwagh u hiihii yô , mhen u Kristu tesen se av@@ indi@@ r a mhen u Yehova Aôndo . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O na se ib@@ um@@ un ér : “ Á hungur mba@@ ibanave gbem ga . ” Sha nahan yô , mba@@ z@@ ende@@ v mbara gema ver ishigh u zan zende u li@@ hen kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 5@@ 6@@ 3 , ve undu ag@@ ar agen cii , ve za nyôr ken T@@ er@@ o@@ a , hen ihy@@ ongo i p@@ eren yemen M@@ ase@@ don@@ ia la . ( Ps . 1@@ 18 : 7 ) Se cii , sea lu agumaior shin mbag@@ anden kpa , doo u se tese iwuese sha dyako i se ngohol ken jijingi la , man isharen i se lu a mi i nan Yehova “ icivir . . . gbem sha won ” la . — Rom . Kwagh U Ngeren Mb@@ an Ve Er Yô Ka unô i ne ve tom u pasen kwagh laa ? Ior mba ve ye ijende yô , mba lamen hanma shighe u ve fetyô cii , ka a lu sha han@@ see@@ ti ga yô , ve tin@@ d@@ in a il@@ yo@@ ho shin ve lamen sha In@@ tan@@ et gayô ve ngeren u@@ washika . ( Genese 12 : 4 ; 25 : 8 - 10 ) Í lu we nahan yange ma u er nahan kpa ? Paulu yange lu ior kpishi er ter u ken jijingi nahan . Hen shighe wase ne , mbahemenev mba orumace gema ijime a Yehova man u̱ a ver un Tor la , ka Yesu Kristu je la . Alaghga shighe u se sôr nan se hide la , nan gba angev gayô i de nan tom shin or u doon nan ishima sar ku . Anmgbian u kwase ne er msen hen Yehova ér a wase un , vough er mo kpa m er nahan . ” Nenge ase akaa at@@ ar@@ atar a sha kwagh u Tartor la , a a tese ér ua er kwagh ne kpee yô . Á kaa ér : “ Mimi je M kaan ne ne , mba ve til heen ne , mbagenev ker ka mba vea bende a ku je ga , saa vea vande nengen a Wan u or Una lu van ken tartor Na ve . ” Anmgbian ugen ken tar u Amerika , u i yer un ér Jon@@ a@@ than yô , kaa ér : “ Yange m nyôron a nyôr hen ijiir ne nahan maa , iyol hii u kpen mo sha ci u m kera lu imôngo a azende a am man tsombor wam ga . ( Pasalmi 15 : 1 , 4 ) Or@@ gen ken tar u K@@ an@@ ada u a er ivese i kom anyom 35 hegen yô , mba yer un ér D@@ arr@@ en , a kaa ér , “ Gbenda u mo m kav kwagh ne yô , m nenge mer hanma shighe cii yô , or u nan veren ishima sha akaa a ken jijingi la ka nan henen er iliam i nan man ieren i nan ia fatyô u b@@ enden a ikyar i nan ye vea Aôndo la . ” Mb@@ an@@ an@@ jighjigh mbagenev yange ve tee akaa a ve lu a mi la nahan ve va a inyaregh k@@ ira ve va na mbaapostoli sha er a wase mba ve lu a kwagh ga mbara yô . ( Aer . I@@ yol@@ gen@@ gese kanyi , man ka ke ’ nyi igbenda nahan i ve a a@@ ah@@ e ? Nahan kpa , mbagenev mba ve lu a ishima@@ y@@ in@@ an seer zuan a iwasen ken ityakerada i Mbashiada mba Yehova i í har sha Bibilo shi í lu a inja er washika u ken tar u Fran@@ ce u i nger shin heen ne a tese nahan . Nahan kpa , Yehova kura ve sha zende la . ( Mbaromanu 13 : 14 ) Nahan kpa ka an nana kaa ér hanma shighe yô ka i taver nan u vendan ér e@@ i ga ? ( Duteronomi 12 : 15 , 16 ; 1 Samuel 14 : 31 – 35 ) Nahan kpa , alaghga yange mbampin vea due . Ka iwasen i nyi Apo@@ l@@ o yange zua a mini ? Ú er tom ne sha dooshima , kpa a lu sha u ôron ivur i se ter sha heen ne hanma shighe , kaan wer kwase wou a na u icivir ga . ( Habak@@ u 2 : 8 ) I@@ bo i awambe sh@@ ì ngee sha tar nyian ts@@ ôô ! Hen shighe u ve lu zenden ken deser@@ ti , “ h@@ en@@ pe mngerem lu ga ” shi kwaghyan kpa kuma u koson ikpelaior ga la cii , Yehova lu nengen sha a ve . ( Aerenakaa 9 : 2 ) Yange ve na Yehova man Yesu Kristu jighjigh a uma ve cii . Sha mimi yô , mayange je una ‘ hungur we ga , shin dooshima u ú tese sha ci u iti Na la kpaa ga . ’ — Mbaheberu 6 : 10 . A ôr kwagh u “ mbamzeyol mba ve tser tar cii yô , er ts@@ wam u eren man m@@ vihi u iky@@ asen kua m - ban u iny@@ ar nahan . ” Heela tseegh ga , yange ôr kwagh a mba yange ve lu l@@ ahan ivande i Yesu la vangertiôr . Gbenda u sha uhar yô , ka sha u lun a aeren a dedoo . Gadia ve fa er “ u yan ikyar a tar i lu u lun ihyom a Aôndo ” yô , er or@@ henen Yakobu nger nahan . — Y@@ ak . ( 2 Timoteu 1 : 13 ) Ikyav i kwaghôron u Paulu ne ér nyi ? Mbam@@ kombo Mba T@@ i@@ ônnongo I Na Se U@@ iyua K@@ po@@ so K@@ po@@ so Sha iyange i Fe@@ be@@ war@@ i 24 , inyom i 19@@ 24 la , i hii u nan akaaôron sha ity@@ ô@@ gh ki re@@ di@@ o ki nongo wase bugh , i yilan ér W@@ B@@ B@@ R la . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : De lamen nen g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha ikyaa ne ga , hemba doon u lamen ti@@ ôn@@ ôô , kpa i̱ nôngo u lun hanma shighe . Ior mba vea lu uma shin tar la vea zua a mbam@@ tsera mba i tsen@@ ge@@ ôron ken Mpase la . Solomon va been iyol yô , kasev nav mba ve fa Aôndo ga la “ gema un ishima , a dondo mba@@ aôndo mbagenev , . . . nahan Solomon er kwagh u a lu u bo sha ishigh ki TER . ” Aluer gba u a er ivese i sha tindi yô , kwagh ne una bende a kwaghôron u iv@@ es@@ egh nena ? “ I p@@ ande ayange ” a Mbar@@ o@@ ma va kase Yerusalem la , er i tsengaôron nahan . P@@ ase er Yehova yange ôr kwagh a Aberaham sha gbenda u sur@@ un un ishima yô . Kwagh u dedoo ugen u se fatyô u henen sha gbenda u Yesu man mbaapostoli yange ve er kwagh sha shighe u ve tagher a ican yô ka u mayange je keren ser se bu@@ la mba ve lu tôvon se a ican la ga . OR@@ P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I yange suur sha Yehova , nahan a kaa ér : “ Kpa mo yô , doom u mgb@@ ôghom a Aôndo ; m gema Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O hingir mo ijiir yam i y@@ eren ker . ” I ôr se ken Bibilo ér iorov dubu utar er batisema sha iyange la . Hii sha iyange la je ve hingir u lun ken nongo u Aôndo u he , u u lu seer a seer la . Mba@@ kp@@ ish@@ iv zua a iember kpishi sha u wasen ior mba a@@ ah@@ e a vihi ve akaa la . U@@ gomoti mba tar ne fatyô u van a bem shin mk@@ or shin msaanyol ga , shi ve na tar man akaa a a lu sha mi cii nga nôngon u timin kera . Yange se pase ior mba se nyôr g@@ ong@@ ul@@ o a ve imôngo la kwagh , gadia sar ve u fan er i hii ve se lu ape ve tôô se la yô . H@@ aff@@ ner kaa ér , mbamaren ka vea er nahan yô , ieren ve la i tese ér mba kaan a mbayev vev ér : “ Se soo ser fa alegh a iyolough a ou man kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or ; kpa se soo u lamen a we sha kwagh ne keng ga . ” U tesen ikyav yô , apostoli Peteru man Yohane yange ve bee orgen u a so@@ mb@@ o ken uya je yô angev , shi Paulu kpa nder wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen u yange kpe yô . Ka a ker ape m@@ yina a lu ken iky@@ á@@ v y@@ asev mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi la . Ken ishima man sha ieren na . Kwagh ne ka kwagh u nan Orshiada u yange hii zan Ke@@ ith vea kwase na inya la msaanyol je zua ga ! Ka i hii gb@@ eren Iyoukura man ityakerada i pasen Bibilo igen ken zwa Buter , man i er kwagh ne hegen anyom imôngo . Mbam@@ lu asev vea lu nan nan kpa Yehova soo ér se civir un a ishima i môm . ( K@@ ol . Ken tar u C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire ape se vande lun la , ior kpishi f@@ am sha ci u at@@ am@@ ai@@ ky@@ on a m te@@ en la . Sha mimi yô , doo u kwagh u Aôndo u mimi una gba se ishima , gadia ka un a lu i@@ mbor i uma ye . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Yohane 10 : 7 ; 15 : 1 ) Nahan kape zum u Bibilo i ôr mkaanem ma Yesu yange kaa wener : “ I@@ y@@ ongo ne yô , ka Iky@@ uryan i he ” la yô ( Ka se se nger i yi@@ er ye ) , ka u se kure ser iy@@ ongo ne ka ikyuryan i he la jighilii ga . ‘ A@@ eren a Na Z@@ a a Na I@@ tyô ’ 23 ( b ) Aluer se mba jighjigh sha ishigh ki Aôndo kua tindi na ne yô , kanyi ia due k@@ ere ? Ngeren u kiriki u a dondo ne tese igbenda igen i u fatyô u suen tom u pasen kwagh la yô . Sha mnenge u uumace yô , ityom i í tindi Samuel ér a za shighe Davidi mkurem , a hingir tor la kpiligh se iyol sha ci u nyi ? 3 : 5 , 6 ) Se fatyô u tesen ser se suur sha Yehova aluer se lumun iwasen i a ne se ken Mkaanem nam man ken tiônnongo la yô . I S@@ ôr M@@ gber u Iyoukura i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo La ! ( Mateu 5 : 27 - 29 ) Aluer u ngu nom shin kwase u ikyar u a er idya yô , u nenge a aren a i gbe u ú de sha ci u ivaa you la kpa ? Aluer u nenge wer kwaghpasen doo mbayev ou ishima kpishi ga yô , tsua akaa a ne er imôngo ve a wase ve yô . Se fatyô u zuan a akav ken Bibilo a ior mba ve ngohol dyako u ken jijingi , kpa ve tese iwuese ga yô . G@@ EN@@ I@@ V@@ A@@ L yange lu or@@ kuran iy@@ ou@@ ci igen ken ang@@ ar ugen u ats@@ an@@ aior hemba iyenge her ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u B@@ ra@@ z@@ il la , i kimb@@ in un an@@ iny@@ ar kpuaa sha tom na ne , lu sha ki nengen sha kwase na man mbayev nav kpaa ye . ( Genese 4 : 23 , 24 ) Kpa gema sha ayange a Noa la yô i@@ pi@@ la i eren du@@ mbur je gande . ( Ekesodu 23 : 21 ) Se gba nan jighjigh ashe iky@@ usu tsô ser ort@@ yom ne lu Yesu ga , kpa doo u se fa ser cii man Yesu a va hingir or shin tar yô , vande lun “ imo , ” Or@@ shua u vesen u ôron kwagh a mba civir Yehova yô . — Yohane 1 : 1 . U fatyô u nôngon a m@@ taver ne kpa ? Aluer der@@ ab@@ a za hemen u m@@ us@@ an mkurem ken inj@@ in ga yô , iyange igen una n@@ ô@@ ku . Se Mbashiada mba Yehova yô , tom@@ shir@@ en wase u ken Kristu la cii har sha u pasen kwagh u Tartor shi geman ior sha u ve̱ hingir mbahenen . ( Mbafilipi 2 : 4 ) A lu nan ape palegh u eren ma kwagh u a tese ér nan ngu ave ken me@@ m@@ yol la yô , di er alaghga Mbaheberu mba utar mbara kpa yange á lu ve ape mbagenev ve̱ de nengen a ve zan shin kpu@@ un kpu@@ un u D@@ ura la ga nahan . Gba u se eren msen nena ? Kape kwagh u R@@ é@@ g@@ is , u i vande t@@ eren kwagh na la kpa i lu je la . Apostoli Paulu wa se kwagh u una wase se u lun imôngo a mbagenev ken tiônnongo yô . Ú fatyô u gbidyen kwar ke ’ ishima nengen imba iny@@ ar i a vihi sha imba iniongo la man ze@@ ge tom u una lu la kpa ? A kaa ér : “ Kwagh yô , s@@ aren mo kpa u eren a er kwagh u doon yô , ka ga . ” Hii hegen zan zan shighe u iyange i Yehova ia va la , ior mba Aôndo vea zua a ijiir i y@@ eren i mimi man i waren ken Yehova Aôndo wase . Mbat@@ amen mbagenev ka i lu ve ican u umbur ati a ior kpen kpen . ( Anzaakaa 31 : 31 ) Mkaanem man m@@ á kure sha hanma wen vough . “ Mo Ter , Aôndo W@@ en , M Ngu Icighan J@@ e ” Mbat@@ wer@@ ev mbagenev kaa ér ior ka ve hii u henen ér ve gba kwagh ga zum u ve nenge ér mbagenev mba eren a ve sha inja ga yô . Sha iyange igen yô , L@@ or@@ a O@@ a@@ th@@ out , u lu môm ken Mbah@@ enen Bibilo la , mough ken gar u S@@ i@@ ou@@ x F@@ al@@ ls , ken kpen@@ tar u S@@ outh D@@ ak@@ o@@ ta , va ken gar u J@@ as@@ per sha u va pasen loho u dedoo . Sha ayange a Mose la , Aôndo ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen tsuaa ér isharen ia va mough hen atô u ior N@@ av i lun a tor ve , cii man va lumun ér orumace nana tema tor sha Mbaiserael ye . Se hen kwagh u Aôndo nena ? Ka injakwagh i nyi i ke ’ Bibilo i tese er i lu hange hange u lun a ieren i henen kwagh sha injaa ? Or@@ ny@@ ar u ken injakwagh i Yesu la sôr zayol na nena ? U fa or shin kwase u nan civir Aôndo kpoghuloo , u nana fatyô u taver wan wou u nan lu hi@@ an a hi@@ a la ishima yôô ? I gbe je imba kwagh ne ngi a̱ vande eren mo ga . ” Yehova kaa ér : “ U [ tsombor u kwase la ] ua c@@ agh u [ Satan ] ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” ( Gen . Yange m kegh ato a na zu@@ lee . Davidi shi yange pine iwasen ne sha icivir je , shi tindi ish@@ u@@ ghun kpaa . Er ka i sar mbamaren man mbayev tsung u lun kôôsôô nahan kpa , ashighe agen ka i taver ve u lamen ayol a ve . Yange i na ve an@@ takerada ugen u i gber I@@ vangeli i Mateu la ker yô . Nahan cii kpa , Mbashiada mba Yehova mba eren t@@ wer u ú hendan a atindi a Bibilo la ga . Sha nahan yô , se nenge tom u pasen mbagenev loho u dedoo la man u taver anmgbianev asev asema la ser ka ityom ihi@@ ar tseegh tsô ga , kpa se nenge ser ka ityom i i gbe u se er yô , vough er Paulu man Peteru kpa yange ve nenge nahan . ( b ) Gba u se lu a aeren a nyi , man ka sha ci u nyi ? Takerada ugen u i yer ér B@@ i@@ om@@ im@@ ic@@ ry — In@@ no@@ vation In@@ spir@@ ed by N@@ ature la kaa ér : “ Akaa a uma er hanma kwagh u se we ishima u eren cii a u hi@@ an mkurem , shin vihin tar u se lu sha mi ne shio , shi á anger mlu u á u ken hemen la kpaa ga . ” ( Mpase 12 : 7 - 9 ) Er ngeren mba ken magaz@@ in u Iyoukura kpishi ve tese nahan , ityav mb@@ ira yange mbi hii ken inyom i 1914 . Hanma k@@ we u@@ ile yange ua va s@@ ôôn je , mbatomov mba Yakob ve kaa a I@@ so@@ u ér ka iyua i an@@ ngô na a tindi un a mi yô . Yakob yange tindi I@@ so@@ u a ilev hemba 5@@ 50 . Mbak@@ ov na mba ve nyôron k@@ l@@ ase môm a na la kpa kpiligh ve iyol a Bibilo na i fan la . ( Ef . 6 : 12 ) Kpa aluer se suur sha Yehova shi se de ser a lu ijiir yase i teman yô , se fatyô u hemban mbi . K@@ era kpa , lu ishima i Aôndo u Davidi a kar a tema tor sha Iserael sha ityough ki Saulu . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , Mbakristu mba ve er batisema kpishi hingir u h@@ ôron shin gban uwer u civir Aôndo ku@@ aa . Er iyange i vesen i Yehova i mgb@@ ôghom nahan kpa , ior za hemen u suur sha kwaghaôndo u aiegh , man mbam@@ zough mba mbap@@ ati@@ i man u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man i@@ ember@@ yolough i wasen or u hungur a mbamzeyol la , kua amba@@ akaa la nahan . ( M@@ ar . 6 : 34 ) Kwagh ne yange gema uma u ior mba ve dondo ityesen na la ! Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve tese mbagenev . Mba vea nyôr Tartor u Sha cii gba u a “ mar ve he@@ gh ” keng . Alaghga Mbakristu mbagenev vea kaa ér ve na jighjigh a kwagh u Bibilo i er sha kwagh u i@@ gbe@@ tar la , kpa vea gema a s@@ ende@@ gh ér Aôndo yange gba akaa cii ken ayange at@@ ar@@ atar , a lun ah@@ wa 24 ken hanma iyange , man i gba akaa shon cii anyom udubu kpuaa tseegh ken ijime . Ity@@ esen ne ka i aiegh . A lu eren iniongo ne ken inyom ne sha iyange i L@@ ah@@ adi , A@@ ip@@ or 4 , shighe u iyange ia m@@ ire yô . Ikyav i tesen yô , nenge ngeren u ka a lu a itinekwagh ér “ Bibilo G@@ em Ior ” la , ken mgb@@ er u Iyoukura i nan ior ken won . Sha ajiir a ij@@ em lu vegher ne man vegher la cii , m za kure kure . ( Mbaheberu 4 : 13 ) B@@ ee kera yô , Yehova ka una ts@@ ahan ior nav yô , ts@@ ahan ve ka karen ikyaa inya ga shi ha@@ an iyol inya a ve kpaa ga . N@@ om ugen u a vese kwase i kom anyom 19 yô , kaa ér hanma iyange ka ve yila ayol a ve sha tele@@ f@@ on shin ve tindi a loho sha mi “ sha u fan di er akaa a lu zan la tsô . ” ( b ) Kanyi i gbe u se yar tom a mi er ka or@@ tsu@@ gh@@ um ga ? Yange ve shi ôron kwagh u uma u ken tom u m@@ ishen sa@@ gher sa@@ gher , nahan mo kpa tom shon va s@@ ar@@ em . ” 3 : ​ 1 , 7 . Ka dooshima a lu ieren i Aôndo i hemban cii ye , ka iy@@ ugh ga . Yesu Kristu kpa shi ka orgen u yange tese ikyav i dedoo sha u nan mbagenev icivir yô . “ Kwaghôron U Aôndo Se@@ er N@@ ge@@ en ” Nyian kpaa ka imba mnenge u ior mbagenev ve lu a mi vough je la , shi abaver a tesen er mbam@@ zough mba ngohol u@@ iyua ve yaren tom a u@@ iyua sha inja ga shin ve vihin u@@ iyua mban dang dang la nga a na ior ve lu a vangertiôr ken ve ga . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 ; 1 Peteru 5 : 7 ) Shi hanma iyange cii yô , ker shighe ôron Mkaanem ma Aôndo sha er mbamhen mba Aôndo mbara vea su@@ r ú ishima yô . “ Ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” ( Yohane 3 : 16 ) Shi ka dooshima kpa a ne ve a lu wan ishima a uumace sha er ior kpishi vea zua a ian i vendan hemen u Satan geman tsuan hemen u Yehova ye . — 2 Peteru 3 : 9 . Er i tese ken Pasalmi 119 : 119 nahan , Aôndo nengen mbaaferev nena ? Yange taver un u undun tsombor na kpishi . Ity@@ uh@@ wan@@ ev ka kwaghôron u sha ifer shin iliam i dang i vihin or iti . 8 , 9 . ( a ) Kanyi ityom yange i tindi wanakiriki u Aber@@ ah@@ a@@ ma ? Kwase u@@ gen@@ egh ngu ken tar u United St@@ ates mba yer un ér Jo@@ an , yange hii u henen Bibilo a kwase ugen i yilan ng@@ u@@ la ér T@@ hel@@ ma . Se mba se lu dondon Solomon u a hembe cii la se zua a iwasen sha kwaghfan u a dugh hen Aôndo la nena ? Er nan ve ka se ember m@@ ze@@ hemen u ken jijingi shin er i̱ lu tôvon se a ican nahan kpaa ? Yesu maa pase ér : “ Ka awambe A@@ m a i@@ kur@@ yan i he je ne , a i he@@ e a sha ci u ior kpishi ” yô . “ Kpa aluer ma kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol nana lu a ônov shin ônov mba ônov mba nan yô , ve̱ vande henen u eren a ya ve sha mcivir u i civir Aôndo la , ve̱ gema ve̱ wasen mba ve mar ve la , gadia kwagh ne ka kwagh u doon sha ishigh ki Aôndo je . ” — 1 Timoteu 5 : 4 . Ka nyi i doo u se er he@@ gen@@ e ? Ka nyi i doo u se umbur sha kwagh u mba ve va eren tom u pasen kwagh hanma shighe ken tar wou laa ? I P@@ ase I@@ engem i Aôndo hen Mbah@@ id@@ en a A@@ yol I@@ jime 20 : 10 ) Ka nahan ve yange wa mbadondon un tindi ér ve pase kwagh u Tartor la zan zan mkur u tar ne ye . ( Mat . ( Ps . 26 : 2 ) Yange fa er Aôndo a lu a tahav mbu karen fan kwagh u a lu ken atô u ishima yase shi wasen se yô . E@@ i , se lu vihin a vihi shighe ga . ( Amo@@ shi 4 : 12 ) Yange ve va kohol Aôndo sha u zuan a iji@@ r@@ ôron i m@@ tsaha zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a A@@ shi@@ ria va ta num sha ave , hemba ve la . Gba keng u se na mbau@@ tahav icivir . Han@@ a , kwase u civir Aôndo la kpa yange iveren i Yehova kohol un . A kaa ér : “ Yange gba u me lu sha ikyev i or her , ve me hen tom wam u wan usu l@@ at@@ ri@@ ki la me bee ye . Mkaanem ma ma lu ken di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i jimin cii , a fatyô u koson ken tser u C@@ D môm tseegh , man kwagh ne kpilighyol sha ci u tser u C@@ D ka di an - ro@@ ba u cuku u lun p@@ aa p@@ aa tsô . Er nan ve mkaanem ma Pasalmi 1@@ 30 : 3 la ma lu mkaanem ma taver se ishima sha gbaa u kôron iyol tsaha ? Paulu u hiden a iyol na ijime la nenge ér un hemba anmgbianev nav mba ken tiônnongo ga , kpa ve doo un ishima tsung . Nahan kpa , u lamen a Aôndo ken msen la ka er ka se lamen a ma or@@ kwar wase nahan ga . Se er kwagh ne iwer kar imôngo je kpa m lu a̱ zua a ma nongo u ua nam mlumun sha mbampin av ken Bibilo ga ; s@@ aren kpa s@@ ar@@ em u hiden zuan a mô ve tsô kpaa ga . Kpa Yehova yô , una tôô asorabo a a nyian b@@ ong shin a a nyian er kp@@ agh nahan la , una er á aa ku@@ ngu er a@@ w@@ ombo nahan shin er mo@@ u u i m@@ ir shin be@@ ba ga nahan . Hanma kwagh cii saa ! ” Yesu yange ver mbadondon un ikyav i dedoo sha kwagh u dooshima , man ikyav ne hingir kwagh u vea dondo yô . Kwagh u hiihii u a er yô , ka u mbamaren ts@@ ahan mbayev vev ken ya shi wan ve ago iyol sha ci u mbamkombo . Y@@ a wase lu hen ag@@ ar , ikyua a i@@ gb@@ ud@@ u - a@@ gb@@ o@@ gh@@ ol igen . Hanma kwaghôron u profeti ne yô i hii un ér , “ TER u ak@@ um a Sha ngu kaan nahan er , ” man akaaôron ne ka ityendezwa i bem i Aôndo er a ior nav yô . 13 , 14 . ( a ) Ka nyi ia tese ér jighjigh u wan wou u a lu hi@@ an la hii u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ô ? Sha ayange a Mose la , cii man Yehova mase vihin tar u Igipiti sha ican i sha pue la yô , yange wa Mbaiserael tindi ér han@@ mô ve nana shighe awambe a ilev mbi ve s@@ enge sha ci u iniongo i p@@ ase@@ ka la sha kp@@ an@@ de@@ h@@ unda u iyou i nan kua sha ikp@@ ande i ihi@@ ar i a@@ mb@@ usu a h@@ unda shon . ( Pasalmi 1 : 1 , 2 ; Mbafilipi 4 : 6 ; Mbaheberu 10 : 25 ) Ity@@ akerada i i@@ vangeli i iny@@ iin la ngi a inja kpen kpen , gadia i pase se mlu u Yehova , er se nenge ken uma u Yesu Kristu man tom na nahan . L@@ y@@ man man C@@ r@@ y@@ st@@ al yange ve gb@@ ih@@ in ayol a ve ga KW@@ AG@@ H U U@@ N@@ A B@@ E@@ E M@@ Z@@ E@@ YO@@ L N@@ E YÔ : Ka Yehova , Aôndo u@@ hemban@@ sha la a ne Tartor u Aôndo tahav ye . Ka nyi i wase anmgbianev mba nomso man mba kasev mban u za eren tom u pasen kwagh la ken tar u@@ gen@@ e ? Ishima ve i veren sha kwagh la ia va ve a mtsera kpen kpen ! U tesen ikyav yô , yange i gba u Yosev vea Maria vea mough ken N@@ as@@ are@@ ti vea zende zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 00 , sha u yemen Yerusalem . M ngu dondon ieren i Yesu i t@@ angen iyol ga la kpa ? 14@@ 8 : 12 , 13 . H@@ id@@ en a Iyou You I@@ jime er Yesu Nahan ( Genese 27 : 40 ; Lev@@ iti@@ ku 26 : 13 ; Duteronomi 28 : 48 ) Mba sh@@ ilen tom mba Yesu yange zua a ve sha ayange la kpishi ve eren tom a i@@ gb@@ ur i kpôô kpôô sha av@@ ande , ve tôôn ikyav mbi y@@ uh@@ wan a mi . U nenge wer doo u ú ny@@ ô@@ ôso gbenda u u eren akaa ne ken uma wou laa ? Shighe u E@@ ri@@ c lu anyom 15 la , i tsua un hingir môm ken nongo u gbidyen b@@ or sha ci u tar na . Lu u una har kwaghpasen na man ityesen na cii sha Ruamabera tseegh . Nahan ishima vihi un a mba ve ‘ kor atindi a Aôndo shi ve lu eren shiada sha kwagh u Yesu kpaa ’ la . Ka nyi i le@@ he akuraior cii ér a ere ? Ka igbenda igen i nyi nahan a fatyô u kaan ér mbacivir Aôndo mba er ka iky@@ on@@ o ? 20 : 29 , 30 . ( a ) Ka averen a nyi aa na uma u ken tar u he la una lu kwagh u doon tsung - n@@ u ? Lu hanma ort@@ yom u sha lu a ieren i Wan u Aôndo u môm môm lu a mi la ga . Kpa , Mbakristu mba mimi yô na jighjigh ér Yehova una “ kure ijir sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan N@@ av . ” Kpa itinekwagh i kwaghôron u profeti u Ese@@ kiel kôr gema hegen , ngu pasen ér akuraior a a lu ember mgb@@ e u ior mba Aôndo la cii , kwagh a tser ve . Mbakristu mba den ér i umbur ve cii ve vea ese te@@ mbe ya ve ga Kape Yehova , Ter wase u sha la kpa a eren vough je la . Mbat@@ yomov mba i ter kwagh ve ken msen la ér , mba “ iky@@ um i Sha ” la kpa , ka un a gbe ve cii ye . U tesen ikyav yô , hen tugh mbu kper@@ nan i wua Yesu la , “ ve gba s@@ ende@@ gh any@@ iman ayol a ve ér shin ka han@@ mô ve á ver nan or@@ v@@ es@@ en@@ ou ? ” “ K@@ ar iyol you sha u ú taver sha u civir Aôndo yô . ” — 1 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 4 : 7 . Di@@ se@@ mba 8 - 10 , 2@@ 000 Nahan L@@ ou@@ is P@@ a@@ ste@@ ur man mbagenev mba va tesen gbar gbar ér mba@@ any@@ ig@@ ôô mba ne angev yô , ang@@ we la maa hemba seer a seer cii , shi i gema yaren tom a kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke sha u keren mkpeyol u ior . Ior kpishi na jighjigh ér he@@ l ka mlu u or@@ uma lun p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo . Yesu kaa ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ikyav mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . Ka akaa a sa@@ gher iyol a nyi nahan yange i ôr hen mkombo nee ? ( Yohane 13 : 35 ) Ve tese dooshima ne sha gbenda u vesen sha kwagh u ayôôso a mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a kua ayôôso a pati@@ i kpaa . 17 : 55 – 5@@ 8 — Sha kwagh u í er ken 1 Samuel 16 : 17 – 23 la yô , er nan ve Saulu soo u fan or u nan mar Davidi ? Yehova za hemen u tsuan nomso man kasev mba jighjigh ér ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov zan zan hegen . “ Aluer u wase se sha u wan se kwagh kundu kundu ga yô , u lu nongo ne a inja kpishi ga . Yesu Kristu kaa ér : “ Ne ngohol gbilin . ” ( b ) Mose yange er kwagh u Yehova kaa la sha ci u nyi ? U tesen ikyav yô , gba u Yehova una hemen se shighe u se dugh u pasen ior loho u dedoo u Tartor na la ve se fatyô u pasen ve kwagh tsema tsema ye . A lu se a inja aluer se lôh@@ ô Yehova ken msen ser a̱ ker ishima yase a̱ nenge shin sea lu a mbamhen mba ikyo@@ ov ga yô . Nahan k@@ l@@ ase maa num a ve a kuren yar yar , ve de fe@@ fa ga . Kpa a na yô , ḿ hingir u fan mer kwagh u zan iyol je kpa ngu ga . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 18@@ 1 , 1@@ 30 5 : 17 ; 2 Tim . 3 : ​ 16 , 17 ) Kpa u ngu wer Bibilo ka takerada u i nger mbamsen ker sha ci u i kimbir ken mcivir ga . Paulu fa wener mzough u Mbakristu ngu hange hange , ka nahan ve á wa Mbakristu kwagh u injaa u una wase ve vea waan asema ayol a ve sha dooshima ye . Pro@@ feti Yesaia ôr se kwagh u se pasen ior la sha gbenda u doon kpen kpen . A kaa ér : “ A@@ ng@@ ahar a or u nan ve a loho u dedoo , a doo u nengen a mi sha i@@ wo tsô , u nan y@@ ee bem , u nan ve a loho u dedoo , u nan y@@ ee myom , man nan kaa a Shi@@ on er : Aôndo wou ya tor ! ” — Yesaia 5@@ 2 : 7 . Ikyav i lun ior i tar ne ga la er nyi ? ( Mateu 24 : 48 - 5@@ 1 ) Kpa wanakiriki u fan kwagh yô , ngu jighjigh , a h@@ unde ishima ga . Nahan a er nan ve se lu im@@ ông@@ ôô ? Er Mbat@@ amen Vea W@@ ase La N@@ an@@ cy , u se vande t@@ eren un ken mhii u ngeren ne la yange va pase nom na er lu un ken ishima sha ci u un fe kwagh u inyaregh ki tsombor ve ga yô . Dooshima u anmgbianev mban tese sha u m@@ ough@@ on ica za kohol or@@ tom u ningir sha u wa ve kwagh shi taver ve ishima la kôr ú ken ishima ga he ? A@@ in@@ ge se mba a Bibilo i i lu a ngeren u akaaôron ne ker kpishi kua atesen a Yesu man á mbahenen nav la . Yehova vande t@@ ôn@@ don zwa a uter asev mba tamen mbara sha icighan@@ ti na la kp@@ ur kp@@ ur . Ve kav er mlu u ve lu kwa@@ v la ka a na ve ian i ‘ v@@ aren a Ter er akaa a zan iyol aa kera lu ga yô , ’ er Marku man Timoteu nahan . ( 1 Kor . Kpa na jighjigh ér Yehova una fatyô u nd@@ eren wan na , sha er uityendezwa nav cii vea kure sha mi yô . Ka sha ashighe ang@@ ara nahan yange á umbur kwagh u ngô na yange ôr un la ye , ér : “ Aôndo ka dooshima . ” Kpa , se gema se taver ve a taver ishima ser ve̱ za hemen a tom u dedoo ú ve lu eren la ! Kpa iyol hiden a mi ijime yô ngi ve a mbam@@ tsera mba dedoo . Gba u se suur sha Aôndo ser a kura se . Hanma iyange me wuese We , me wuese iti You gbem sha won . ” Kpa alaghga se pine ser : Yehova tema Tor sha ayange a ase nena ? 3 Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh ken Tar u M@@ ex@@ ic@@ o Mbagenev ka ve kaa ér or ngu a uma u kpen ga , u or ka nana kpe ve a due yô . Jo@@ an kaa wener : “ Yange sé lam sha akaa a dedoo kpishi , shi iliam yase la i na yô , se lu ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so . A kegh m@@ hi@@ r u nom na , iwer kar , anyom kpa kar kpishi , kpa or@@ ti tsa sha won hide ga . Er lu ken m@@ zu@@ ngu hen shighe la nahan kpa , a umbur mhôônom ma zungwen ma Aôndo . 3 : 16 - 18 ) I pase er Aôndo yange yima Mbaheberu mba utar mban sha gbenda u kpilighyol la vighe vighe , ken Daniel 3 : 19 - 30 . Ka Yosua yange hemba gar u Mbak@@ an@@ aan ne ityav ngohol un ye , shi Solomon yange kpen kera yô , gar ne hingir iji@@ ir@@ tamen i hiihii i ik@@ we pue i tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . I nger akaa a yange er shin tar la ken Bibilo sha er hanma or nana fatyô u ôron yô . Paulu ter di a ter kwagh u se er tsô ga , kpa a tese kwagh u se er yô . I k@@ è@@ r ah@@ ab@@ a ér sha uwer u Ma@@ ac@@ i 199@@ 8 la nahan , i bugh ajiir a omb@@ on@@ akaa sha In@@ tan@@ et kuma iyenge m@@ iliôn 2@@ 7@@ 5 . Ka akaa a Ruamabera a er a nyi nahan aa wase se u wan ishima a ats@@ ana ? Er F@@ ar@@ a@@ o soo ér mba un hemen ve la ve cian un yô , a ci@@ r id@@ yer i i lu a e@@ ev mbu ab@@ u@@ ku , u a kegh iyol u gb@@ eren or yô . Kwagh ne a umbur mbaihyomov nav ér or a er bee ku a ngô@@ ôr wu@@ an nan ga . P@@ ase ase . ( b ) Kanyi i ne msaanyol u mimi ? Ka sha nyi gbenda nahan Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbara , kua mba ve lu “ iyôngo igen ” la ve lu ‘ i@@ or@@ van@@ ny@@ aa ’ ? ( Yoh . I@@ gbenda i yange i kar sha mi u eren kwagh ne lu myer ga , shi igbenda shon lu i kwaghfan kpaa : Ngeren mba sha derianyom u hiihii , mba ior na jighjigh ér ka mbaapostoli shin mba@@ shir@@ en@@ tom vea ve imôngo nger la , i nengen ve ér ka mba se fatyô u suur sha mi yô . ( 1 Timoteu 2 : 12 ) Kpa , amba a u@@ kase la nga a ver ikyav i aeren a dedoo man u eren tom u Aôndo a iwuese . Ma kwagh ugen tsô te ve ishima k@@ we ga , saa kwagh u a bende a hemen ve tseegh . ( Luka 10 : 22 ) Ka di inja vough e̱r Yesu ngu kaan ér , ‘ Aluer ú soo wer ú fa m@@ lu@@ ashe u Yehova yô , va hen a mo ’ yô . Yesu tôô shighe doo doo je u lamen a mbaapostoli nav a ishima i môm , wan ve kwagh . Kanyi kwagh Mbahemenev mba Shin T@@ ine ve sember ngeren mba ve lu ke ’ K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la sha kwagh u Bibilo i ô@@ ron@@ o , man hii nan i gbe u Mbakristu mba ve lu mbatamen cii vea dondo kwaghwan laa ? Hanma iyange yô , tar ka u nôngon ér ua gema se se lu a asaren a u , man mhen u u , man aeren a u , nahan ka i lu u se ver ishima ga yô , se hingir ior i tar ne . Shighe a karen yô , u seer zuan a mfe man iember ken tom wou . P@@ R@@ I@@ SH@@ I@@ L@@ A vea nom na A@@ ku@@ la lu Mbakristu mba sha derianyom u hiihii , ve ungwa kwaghôron u Apo@@ l@@ o na ken shin@@ ago@@ ge ken gar u E@@ fese la . Hegen u kwagh ne a er i k@@ um anyom 3@@ ,@@ 5@@ 00 ne , se fatyô u henen nyi sha gbenda u Mbaiserael nengen ‘ usu man i@@ been@@ egh ki lun er ity@@ ô@@ gh ’ nahan laa ? — E@@ ks . Se mba ongo imo i mbatamen sha ci u i kaa a vese ken Mkaanem ma Aôndo ér se ungwan ve , he@@ ela tseegh ga se fa dedoo ser kwagh u Tartor u Aôndo gba ve ishima kua kwagh wase kpaa . 6 : 44 ) Aluer or u se lu henen Bibilo a nan la doo se ishima yô , dooshima la una ci@@ r mfe u a yen se la . Di@@ se@@ mba 12 - 18 , 20@@ 11 Se mba a akaa a eren ayange ayange kpishi , er Noa vea tsombor na nahan . * Takerada ugen u pasen Bibilo kaa ér a fatyô u geman ishember ne ér “ kunya u kôron ” shin “ u wan or ikyo kpishi . ” Alaghga mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo vea lu t@@ ôn@@ don zwa u nan se mlu u ken hemen u tsôron . Yesu yange lamen a ior kundu kundu nena ? Ka Pasalmi 37 : 10 , 11 ; shin ka Daniel 2 : 44 ; shin ka Yohane 5 : 28 , 29 ; shin ka Mpase 21 : 3 , 4 ? U tesen ikyav yô , ken inyom i 19@@ 0@@ 7 la , col@@ por@@ te@@ ur mbagen za nyôr hen gar ugen , ve lu keren ior mba ve lu a u@@ kô@@ pi mba takerada u M@@ ill@@ en@@ ial D@@ a@@ wn ( M@@ hii u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu ) la yô . Or@@ gen u waan Tor Saulu kwagh yô , vande yilan wanakiriki Davidi ér ka or u ‘ fan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan kpe kpe , ’ shi á kaa ér “ ka or@@ ta@@ ver@@ shima , or@@ utya , or u fan kwaghôron , ka or u kuman ashe kpaa . ” — 1 Samuel 16 : 18 ; 17 : 23 , 24 , 45 - 5@@ 1 ; 18 : 5 - 7 . Mbakristu mbagenev seer eren Yehova tom sha igbenda igen ken g@@ anden nena ? 11 : 6 ) Yange na jighjigh ér mba ve civir Yehova sha mimi cii mba a atô@@ akaa a ember shi wuese Yehova sha u ôron mbagenev er á hembe yô . — Ps . Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve nengen sha mba@@ beenyol mba ve lu a or ijime ga yô . ( 1 Tim . Kwagh ne na yô , “ tar vihi sha ishigh ki Aôndo , man tar mgb@@ ough a apera kpaa . ” ( Genese 1 : 28 ) I luun er Aôndo yange una we Adam man Ifa tindi ér ve̱ mar ônov kpa shi una hur@@ ugh una tsaha ve , sha ci u mba eren sha tindi u un we ve la yum yô , kwagh la ma a gbe iliam ga . — Pasalmi 19 : 8 . Ior mba i gbe u vea kporom a na ikyua la gba u vea cia un shi una doo ve ishima kpaa . “ U@@ N@@ A ES@@ E V@@ E M@@ L@@ I@@ A@@ M SH@@ A A@@ SH@@ E K@@ ER@@ A C@@ I@@ I ” U@@ umace mba v@@ aan sha ci u nyi ? Ish@@ aren i omb@@ on akaa lun a mi , man i̱ eren idya la vihi mlu u ken jijingi u Mbakristu mbagenev je kpaa . U fatyô u pinen or@@ ya wer , “ U soo wer m hide m va tese u er ka se hen Bibilo a or yôô ? ” Nahan kpa , kwagh ne tese ér kwaghbo u uumace ve tagher a mi sha ci u akaa a ve er shami ga , man akaabo a ve er la una tser ve gbem sha won ga . Kanyi i ne ve erdoo u Be@@ tu@@ el man Yosev man Ru@@ tu yange ve er la a hembe lun a inja ci@@ il@@ i , man kanyi yange i na ve ve er erdoo nahana ? Er Yesu lu veren ashe a “ iember i i ver Un sha ishi ” la yô , a kô@@ r@@ cio u tilen sha mimi her , shin er a tagher a am@@ een a vihin tsung nahan kpaa . Ka sha nyi igbenda nahan yange i gba or sha inja i mlu u Aôndo ? M Er Tom sha Shighe u M@@ seer u Kp@@ ilighyol 3 Gbenda môm u se er kwagh ne yô , ka sha u eren kwagh u una wase mba ve lu ken mbamlu mba taver la . Yange i wu@@ he un ken ga@@ adi ken ic@@ ile i P@@ at@@ em@@ o “ sha ci u mkaanem ma Aôndo man sha ci u shiada u Yesu . ” Ng@@ ô u An@@ na kpa tese un kwagh u wasen un kpen kpen . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Ne@@ hem@@ ia Aluer u za her yô , u zua a um@@ ag@@ az@@ in kua ityakerada igen kposo kposo , i i lu a kwaghwan sha akaa agen kua tsombor yô . 6 Jon@@ a@@ than mough ken tar u Amerika ( a ) Ashighe kpishi ka a ter kwagh u mbam@@ pase mba Aôndo yô , ka nyi ka i ô@@ ron@@ o ? In@@ i@@ ôngon You I@@ a S@@ aa Ga M@@ doo u Yehova doo Yesu ishima kua Mkaanem nam la mgbegha Yesu u vendan akaa a s@@ aren a Or@@ mee lu van un a mi sha ishi la . ( Mat . ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo , ’ 8 /@@ ⁠ 15 Nahan kpa , shighe karen yô , ú nenge er Yehova kar a mbamzeyol mbagen kera , shi seer ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh u Tartor “ fe@@ fa ” yô . Jijingi la shi ka a umbur se akaawan a ken Ruamabera a se yar tom a mi ve se fatyô u hendan a imeen yô . ( Yoh . Nahan kpa , mbat@@ esen vea ker aan a dedoo a vea tese mbagenev nena ? Akaa shon yô , ka : ( 1 ) Lu a mci@@ e u cian Yehova sha gbenda u vough la . ( 1 Pet . A@@ g@@ umaior a a tsough u civir Yehova yô , aa va zua a averen a injaa kpishi , kua we kpaa . Sha hiihii yô , fa akaa a a hembe lun hange hange la , hemba veren ishima sha “ akaa a a hembe lun a inja ” la , kua u tesen mbayev ou shi tsaase ve la kpaa . Kwagh u i doo u se fa sha kwagh ne yô , avur a Bibilo kpishi aa á er kwagh u Paradi@@ so la pase er uma una lu shin tar ne yô . Kpa er orumace u Aôndo hii gban la va hemba un ato yô , or shon kera lu vough ga . M@@ ne u nan mbagenev jighjigh la ka nyi ? ( b ) U ‘ ker bem ’ ken tiônnongo nena ? An@@ ti@@ or u yange nan er z@@ ô@@ z@@ ô cii yô , i y@@ is@@ a nan ken gar ! Yange sôr mzeyol ne nena ? Tom u pasen mbagenev akaa@@ kpilighyol a Aôndo la ngu u wase se nena ? Yange sar apostoli ne u mbatamen mban ve wasen mbagenev a ishima i môm man a iyol@@ hiden a mi ijime . Ro@@ ber@@ t : Een , za hemen . Alaghga ishima ia kpen vihin se zum u or u nan s@@ enge ér nan fa ma kwagh@@ myer shon vindi vindi la nan va er se kwagh shon yô . Maa se nenge er dooshima una wase ve u eren akaa ne yô . ( Yoh . 5 : 42 ) Kpa Yesu yô soo Ter na shi doo un u eren ishima na kpaa . Yange lu a tahav mbu kôôm akaa a yange za hemen ve gema mbamlu nav la ga . Hen ave yô , kwagh gba sha zwa u or nan lamen la ga ; ka dooshima u Mbakristu la kwagh a gbe sha mi ye , kua u sur@@ un mba kwagh a tser ve la asema . Er iyange i P@@ ase@@ ka la lu a bee ga je tsô , shi mbaapostoli mba Yesu gba any@@ iman hen atô ve sha kwagh u or u nana lu or@@ vesen la . A kaa a ve ér ve de u@@ wua man iv@@ or i bo la cii ve vese imôngo zan zan shighe u su@@ nd@@ an . Shin er Or@@ gban se yange hii pinen Yobu mbampin mban nahan cii kpa , ve bende a an@@ za a ase man mlu wase kua mlu wase u ken hemen kpaa . Mayange se mba a any@@ iman a gban ken asema ga , Mbakristu Mba@@ aiev kuma u Aôndo una ôr ve ijir . P@@ risti ugen u lu karen hen gbenda la yô , va kar b@@ aa ugen yem . Kwagh u hiihii yô , saa Orshiada u nan er batisema yô , nan er isholibo i vesen . ( Ru@@ tu 1 : 15 , 16 ) Er Ru@@ tu tsua u civir Yehova yô , Tindi u Aôndo va un a mtsera , sha ci u tindi shon kaa ér i eren a kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v man mba@@ ats@@ anev kua mba ve lu a inya ga la cii doo doo . ( Aerenakaa 1 : 8 ; Mpase 22 : 17 ) Gbenda u ivur ne i er kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô ne ka kwagh u injaa kpishi . Ikyav i tesen yô , Yesu wa se kwagh ken Mateu 5 : 44 ér : “ Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô . ” Zum u a va nder Ru@@ tu shin ku ken tar u he u Aôndo la , a doo un kpishi u fan er un hingir ngô@@ tamen u Yesu Kristu yô . ( Mat . Sha ityôkyaa ne yô , mayange mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke vea time sha m@@ we u iyol i or ken atô nan nan kpa vea fa kwagh u una na or uma u tsôron ga . K@@ am kwagh u civirigh kpishi er m er tom vea ior mba dooshima u hiihii u ve lu a mi sha Yehova la a nd@@ ôh@@ ôr ga la ! 3 : 15 ) Ka Yesu Kristu a lu vegher u vesen u “ vor ” la ye . Alaghga kwagh la una na zayol shon una hemba vihin a vihi cii . Sha ayange a tsuaa la , Yehova lôh@@ ô ikyurior i Iserael ér i lu mba@@ shiada nav , kpa ve k@@ an@@ shio u eren tom la . ( Yes . Rus@@ sel@@ l vea azende a na a kôôsôô agen kpa er tom u Yohane u Eren B@@ atisema er la . T@@ ôô shighe u ne lu eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la wase ve ve kav akaa ne sha er vea tile dông shighe u ve tagher a mi yô . Aluer kon u c@@ y@@ pres@@ s di nahan kpa i fa ishimawan i u shi i sue u sha a@@ wen a h@@ we@@ egh shi i ta iky@@ or sha mi i zer kera yô , mbag@@ anden mba ve lu hen atô wase la a gema a fa ve shi a na ve icivir nan sha wono ? Anmgbian u kwase ne due za pase kwase u yange lu shin mat@@ o u te@@ en ikyav la kwagh u tom u tesen ior Bibilo la . Ka kwagh u vea gba suur di sha jighjigh u nan u mbamaren vev tseegh tsô ga . Kwagh ne lum kwagh u he . 1 : 5 . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) U@@ j@@ ende mba b@@ ov vea fatyô u lun nyityô kwagh shin nyityô or u nan lu a jijingi u taregh cii — aluer nan ngu ken tiônnongo je kpaa . 20 : 18 . N@@ ational Ar@@ c@@ hi@@ ves p@@ ho@@ to Yange se hii tom u geman kwagh ne a takerada man bir@@ o . ( Aerenakaa 25 : 22 – 26 : 32 ) Sha iwasen i Yehova yô , se kpa se fatyô u eren shiada vangertiôr , mayange ‘ kunya ua kôr se sha ci u Loho u Dedoo ga . ’ — Mbaromanu 1 : 16 . ( 1 Mbat@@ esalonika 1 : 9 ; 2 : 8 ) Aluer kwagh u ior gba se ishima er Yesu man Paulu nahan yô , a saan se iyol tsung u nengen er loho u dedoo u se pasen la ua kôr “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” la sha m@@ tema yô . — Aerenakaa 13 : 48 . Yange hen u kwagh kuman un ken hanma i@@ aven na i yange lu ker cii . Yesu lu kaa ér : “ Or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” ( Mat . Yange pase ve ken ikyuryan i Tindi ér un hingir ‘ nom ve ’ u sha injakwagh , shi kegh iyol u nengen sha a ve , er nom ka nan nenge sha kwase u nan nahan . ▪ Ka amba@@ aior a nyi nahan u eren akaa la a ve im@@ ôn@@ go@@ o ? ( Ho@@ sea 4 : 1 , 6 ) Kpa ityesen i Aôndo gba mbagenev ishima tsung , shi ve er sha mi nahan ve zua a averen kpishi . Kpa In@@ tan@@ et tese ér ivur Bibilo i môm ter inyom la ga . Er Se Nenge sha Mba@@ beenyol Yô Anyom nga kar yô , F@@ ar@@ a@@ o ugen tema tor . Kpa i lu kwase wou a̱ lumun sha zwa na ér sha mimi je ú ngu wan un ikyo ye . Hi@@ ihii yô , ka ishimaverenkeghen i za teman tor a Kristu imôngo sha . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : ​ 14 , 15 ) Sha shighe u zege@@ can la je kpa , se fatyô u lun a ishimataver man vangertiôr ser mp@@ aa wase mgb@@ ôghom . ​ — Luka 21 : ​ 25 - 28 . Sha mimi yô , gba u or nana ts@@ o@@ ghul ishima ve nana er erdoo u mimi , nana gema a palegh u eren ib@@ ume erdoo a mbagenev ye . 1 : 5 ; 19 : 20 . 1 K@@ R@@ O@@ N@@ I@@ K@@ U 28 : 9 Se er nan ve ieren yase ia zua sha kwagh u se sen ser i er ishima i Aôndo shin tar laa ? Kpa , or@@ vesen u ud@@ as@@ enda na wa@@ da ér mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci la ve na Mbashiada mba Yehova ian ve er M - umbur hen shighe la . T@@ so@@ mbor u V@@ an D@@ a@@ al@@ en man u K@@ am@@ mer@@ u@@ d kua ior mbagenev man tsombor wase cii yange se tsa sha gbenda ijiir i môm . Nahan yô , aluer nan er kô@@ pi u pro@@ gra@@ m la nan na orgen yô , nan vihi ic@@ egh@@ zwa i i nger sha la@@ asen shon la , man u eren nahan la ka tindi u p@@ eren . I tar se ga@@ mbe ken an@@ you u i wa un se@@ me@@ tu ga , lu hen inya c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u yô . Een , “ se mba alegh a ayol a ase , ” shi “ ka u se kpaa se̱ doo ayol ase . ” Er iyange i vesen i Aôndo i mgb@@ ôghom yô , doo u ú wa iyol hegen je u keghen i . Aluer se mba eren tom u pasen kwagh la n@@ du@@ ur@@ u@@ u yô , se fatyô u nan jighjigh ser Yehova una er nyi ? 17 : 17 ) Paulu pasen kwagh ken kasua sha ci u ka pe ior mba A@@ ten@@ e hemban lun je la . Ken inyom i 1@@ 3@@ 8@@ 2 la , orgen u i yilan un ér John W@@ y@@ c@@ li@@ f@@ fe la , due a m@@ gem u Bibilo u hiihii ken zwa Buter . A Ver U Ikyav I Dedoo Shin Ka I B@@ o ? Ne@@ hem@@ ia ôr kwagh u ve er yô , wener , “ se sôn Aôndo wase . ” 4 : ​ 6 , 7 ) Man imoshima i wang ka kwagh u vesen sha ishigh ki Aôndo kpishi . ( b ) Doo u akaa a se fe sha kwagh u iwanger la aa mgbegha se u eren nyi ? Inja i u fan Mkaanem ma Aôndo yô , ka u fan kwagh u ma er la shi eren sha kwagh u se fe la kpaa . ( 1 Utor 3 : 9 ) Solomon yange fa ér aluer or ngu cian Yehova yô , nana zua a kwaghfan shi a saan nan iyol kpaa . Er lu Adam man Ifa tseegh ve lu shin tar yô , lu u vea fatyô u tesen “ ihy@@ agh i uma ” ér ior mbagenev ve nenge ga . 4 , 5 . ( a ) Er Yehova a kaha kposo a Satan yô , a ver ashe sha u una nenge nyi shin tar nee ? Zum u ve tema kwaghyan ken Be@@ tan@@ i yô , Maria , ing@@ y@@ ôr i L@@ as@@ ar@@ u shighe Yesu mkurem , kwagh ne vihi Yuda kpen kpen . • Mba ve ngohol loho u dedoo nyian mbara zua a iveren nena ? Er tom u ngee shin Betel nahan kpa , ka kwagh u nan mo msaanyol kpishi er m lu eren Yehova tom sh@@ imi yô . Se ver ishima ser i kura se sha ivande hen shighe ne ga . 16 : 20 . An@@ shighe shi di kpuaa tseegh tsô se su@@ gh un za hiden — una doo ashe shi una taver g@@ é@@ ng@@ é@@ k@@ é@@ k@@ é kpaa ! ” ( b ) Se na jighjigh ser Yesu una za hemen u civir Aôndo sha mimi sha ci u nyi ? Ishima lu un ker shighe u i n@@ aha Yesu tar , i haa un az@@ er iyol shi i ta un az@@ u kpaa la nena ? Mbagenev yô , alaghga mba a aeren a hông@@ or@@ ough shin mba a ieren i hemban ato je kpaa . Kwagh ne ka a na yô , i lu mbayev mbagenev mbara er i wa ve ikyo ga nahan . Zum u yange lu sha la , yange nenge a m@@ nzughul u uumace lu nzughul a mbagenev sha ish@@ ô ve tsung la . Mba@@ aie mba í wa Mbakristu mba tsuaa mbara iyol la y@@ à@@ ng@@ è ve u eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor la ga . ( G@@ al . 2 : 20 ) Sha kpôô yô , Paulu yange lumun a nagh ku ip@@ aan shi na jighjigh ér nagh kura ku sha ci na iyol na . Kwagh u yange er sha ayange a profeti Daniel anyom er deri uta@@ an nahan Cii man Shighe u Yesu la tese wanger wanger er Satan a lu a tahav shi a me@@ en ior yô . • Kanyi ia wase se u lun a ishima@@ wan@@ a ? Er nan ve kwagh u Tartor la yange gba Yesu kwagh kpishi shighe u lu shin tar laa ? De se time nen ase hegen sha mbamlu mba vea fatyô u me@@ en se ér se gb@@ ihi ishima i se kange ser se eren akaa cii sha mimi la . Ka nyi ka i seer mgbegh@@ an Mbakristu mba ve vese ayol la u eren kwagh u una na ivaa ve ia doo ? Mose ver ikyav i dedoo i ishima i legh legh Ka tahav mbu loho u dedoo u tartor mbu lu kwagh jighilii ye , gadia ka loho u ua va orumace a averen yô . Sha mimi yô , mba hembe civir e@@ ev mbu Maria shin mbu “ U@@ icighan@@ mbaiorov ” la , shi kwagh hembe gban ior a mi a ie@@ ev mb@@ ig@@ enev mbi mbi bee ior mba ve kpe kera ica i gbe la ga he ? Icighan jijingi wasen se u duen ken uiky@@ angen kera nena ? Aluer se er Yehova tom sha afatyô wase cii ga yô , se mba ny@@ u@@ men ayol a ase iveren na . Kanyi i lu jijingi u tar@@ egh@@ a ? Ken mlu wase u ken jijingi kpaa kwagh una fatyô u lun nahan . Yange i tindi anmgbian E@@ d@@ gar C@@ lay man anmgbian P@@ r@@ y@@ ce H@@ ugh@@ es , u va hingir ortamen u nengen sha af@@ ishi a bran@@ ci la , hen gar u W@@ al@@ es ér ve za maa d@@ am u omb@@ on mngerem sh@@ imi . ( 1 Mbakorinte 4 : 11 – 13 ) Yehova tôndo zwa a mbatomov nav ér vea luun ken mkpeyol hanma shighe ga , ashighe agen ka i gba u vea wa ishima a mbamtaver kpishi . Hanma ve nan kaa a na ér ka kwaghbo u Mbakristu nôngon ityav ga . Inja i kwagh@@ ngeren ne ér : “ Pasalmi 1@@ 27 . Ity@@ ôkyaa igen i i ne ve ka a hendan a vese shi a tôvon se a ican sha ci u kwagh u perapera kpa i saan se iyol yô , ka sha ci u kwagh ne tese ér se mba Mbakristu mba mimi , se mba zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo . Shighe a karen yô , kwagh la una due ken igbar wang , a fa or u yange nan lu ôron kwagh u mimi man u yange nan lu eren aie la . Mbakristu mba ken gar u Roma kpishi lu azende a Paulu . H@@ er ave ave je , maa a ker gbenda ér se za mkombo sha iyange la . Mbat@@ omov mba Yehova cii mba ken mzough u tsombor na u Mbakristu la . Yehova una fatyô u nan se ishimataver i eren kwagh u a soo hen Mbakristu nyian yô , di vough er yange na Mose man Yeremia ishimataver nahan . ( Mbaromanu 5 : 12 ; 1 Yohane 1 : 10 ) M@@ lu u Adam u isholibo la ka kwagh u yange due ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i hemba Or@@ gban je la . Er se ne jighjigh ser Aôndo k@@ ur uityendezwa nav yô , ka inja ér se ngohol takerada u tesen ér se mba a kwagh u a t@@ ende zwa ér una na se la nahan . Or@@ tamen ugen u sôron atôônanongo ken A@@ fri@@ ka , mba yer un ér V@@ ic@@ tor , a kaa ér : “ Ashighe kpishi ka m su@@ gh Yehova k@@ igh k@@ igh er mo man kwase wam cii ishima i nyian se sha kwagh u kp@@ er se ya shin ape se za tsa ga yô . ( Yesaia 29 : 13 ) I@@ wuese i amba@@ aior ne lu wuese la cii , lu gbilin tsô . Se tsegha ayol a ase sha ci u ior shin sha ci u ma tom ugen ga , kpa ka sha ci u Yehova iyol na . Nahan kpa , ior mba umbur kwagh u ic@@ an@@ kwase la ér , yange i na un iwasen ga , kpa mba umbur kwagh na ér yange er iyua . Mbaiserael yange ve lu a atindi a i nger sha ikp@@ ande i a@@ wen yô Sha ci u ka un tseegh a lu Or@@ gban se shi a “ ongo msen ” ye . ​ —⁠ Pasalmi 65 :⁠ 2 . • U gbidyen kwar sha akav a kasev mban yange ve ver la una wase se asange asange nena ? “ O@@ ri@@ h@@ yom u masetyô u á tim un kera yô , ka ku . ” — 1 K@@ OR . Ver ishima wer ivur i sha 1 zan zan 4 la í taver se ishima kwa kimbir kimbir ér se nôngo kwagh sha er se “ ngohol ” shi se “ ko@@ so ” tseegh ga kpa shi se “ ker ” un kpaa yô . Nenge ikyav i môm . □ Kanyi i lu awashima u Aôndo sha ci u tar man u@@ um@@ ac@@ ee ? Ka kwagh u doon tsung , u lun a inja kpishi , u or nana fatyô u y@@ amen shin zuan a mi sha ci u nan kuma u a na nan yum ga . Ken Bibilo yô , i kar mbacivir Aôndo sha mimi mbara sha iky@@ on . Yange maa iyou i lun er a@@ you a ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la nahan , shi lu un hii maan imba iyou la ken tar u F@@ ij@@ i ye . Hen tugh mbu Iserael due ken Igipiti kera la , uma u ônov vev mbai@@ und@@ av lu sha z@@ ongo . Kpa hen af@@ o ne , er va hingir hange hange u or a nôngo ga yô nana saa ku yô , hanma or lu nôngon a ityough ki nan , kera lu u iky@@ egh a gber a gb@@ ihi wan ga . U tesen ikyav yô , S@@ te@@ p@@ hen J@@ ay G@@ ould , un u a lumun a ityesen i gba@@ duen la , yange nger kwagh kaa wener : “ Se mba heen sha ci u ish@@ u i kpilighyol ig@@ enegh lu a ish@@ i@@ av mbi mbi kaha kposo , mbi yange mb@@ í gema mb@@ í hingir angahar a u@@ z@@ end@@ en@@ ya yô . . . I@@ t@@ yom ne doo un kpen kpen . Yô , de lumun wer kwagh môm a yange u zuan a icivir i i dugh hen Aôndo la ga . Ishim@@ a@@ verenkeghen i Yehova a ne se la ia wase se u wan ishima nena ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Gb@@ id@@ ye kwar fa tom u hanma wan wou nana kôr cio u eren sha er akaa aa za hemen hen ya wou sha inja yô . Ne I@@ c@@ ombor I Mbakristu ​ —⁠ D@@ ondo Nen Ikyav I Yesu la ! Er nan ve i lu Yehova tswen a kom u zuan ior umiliôn imôngo mba ken akuraior ci@@ ilii ? D@@ ust@@ in kaa ér : “ Yange se vihi shighe kpishi u sôron akaa sha t@@ so wase ne , nahan se kera fa@@ an@@ tyô u suen tiônnongo wase ga . “ Ú nam m tile dông ken awashima wam u m we u eren Yehova tom sha afatyô wam cii la . ” MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A mba ken paradi@@ so u ken jijingi . ( Mateu 4 : 4 ; Mbaheberu 5 : 12 – 14 ) Aluer se soo ser se zua a uma u tsôron u Aôndo a t@@ ende zwa la yô , gba hange hange u se ôron Mkaanem ma Aôndo hanma shighe cii , di vough er i lu hange hange u yan kwagh u dedoo hanma shighe ser se lu uma nahan . N@@ agh ku ip@@ aan ku Yesu la na yô , hingir u uumace mba ungwan tindi vea fatyô u yan ikyar vea Aôndo . Shighe u Iserael kua Shi@@ ria lu nôngon ityav a Yuda la , tar ugen di gema lu a awashima u va ngohol ityar i i lu hen vegher la jimin cii . Apostoli Paulu yange fa er Yehova a ne un ityom i ihi@@ ar ne yô . * M@@ hen ne kôr kunya kpen kpen ! N@@ om man kwase ka vea henen kwagh imôngo ken Bibilo , vea zuan a iember yô , mlu ve a hemba lun k@@ ang@@ en@@ aa . ( b ) Ka nyi se lu a ian i civirigh i eren@@ e ? Kpa kwase u nan di nana hemba soon ahumbe a man shin za sôron azende a nan . Tsô a za hen na , a kange un av@@ av , a haa mkurem man wain sha mi , a tôô un a p@@ enda sha j@@ aki na , a va a na hen iyou i mba@@ van@@ nya la , a ko@@ so un dedoo . Kwagh@@ ngeren u í nger sha itinekwagh i í kaa ér “ Gbenda u Mbahemenev mba Shin T@@ ine Ve K@@ aha a Mbam@@ zough Mba sha Tindi Mbagenev La , ” u i nger ken magaz@@ in ne la , a har sha kwaghôron u injaa shon u yange na la . Kape se kpa se wa ikyo sha asaren ase a bo , shi se er kwagh sha mi fese ve ‘ Satan una kôr se sha u se̱ er ishima na ’ ga je la . ( 2 Tim . Nahan zua a iember ken tom wou u pasen ior loho u dedoo shi wasen “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” la ve kav er myom u sha ikyev i Tartor u Aôndo a mgb@@ ôghom yô . — Aer . Ashighe agen ka mb@@ ua nyoon mo yum yô , an@@ kwagh u cuku kpa m fatyô u eren ga . Gba u ú fa wer Yehova ka Ter u lun a dooshima . Sha kpôô yô , un iyol na yange kaa wener un “ ngu iwanger i tar , ” shi kaa kpaa ér : “ Or u nan dondo sha a Mo yô , nana zende ken ime ga , kpa nana lu a iwanger i uma . ” Er ityom yase i dedoo i lu hange hange nahan kpa awashima u se lu a mi ve se eren í la hemba k@@ an kwagh u hange hange cii . Wan wam u i@@ unda vea kwase na mba eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova hen M@@ ad@@ ri@@ d , ken tar u Sp@@ ain . Ngeren ne time sha amba a mbam@@ kohol mban , mba sha ayange a tsuaa mbara , kua mba sha ayange ase ne . Shi a time sha mbam@@ tsera mba se za mbam@@ kohol mban ve se zua a mi la kpaa . Kwagh ugen u a ne se iember i mb@@ as@@ und@@ av yô , ka m@@ doo u tom wase ú keren mba vea hingir mbahenen vea kohol se ken sun@@ da ne ú ze i doon yum la . Mbat@@ esen ka vea lu a imba dooshima ne yô , mba i lu tesen ve la ve nenge a mi , nahan kwagh@@ tesen man kwaghhenen la a hemba doon cii . Nahan kpa , ashighe agen di yô , ka se tagher a ior mba vihin tu . • Kanyi tom yange icighan jijingi er ken m@@ samber u mkaanem ma Aôndo laa ? S@@ ar or a lu a jighjigh shi nana taver ishima ve nana fatyô u veren ishe i nan jighilii ye . Mba yemen a iyol i inyam man awambe i yange ve lu a mi la sha ga . — 1 Pet . Aluer kwagh a er nahan yô , ka u du@@ ghun iyol you veren kposo la á wase ga . Er ashighe kpishi ior sha tar jimin cii , kwagh ngu a gba ve a ats@@ an@@ aior ga shi ka ve hungur a kwagh ve nahan kpa , Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la i er ityendezwa ér : “ Á hung@@ u@@ l mba@@ ibanave gbem ga , ishimaverenkeghen i mba@@ ats@@ anev kpaa ia saa gbem ga . ” A kaa ér : “ Yange s@@ ar@@ em u eren Yehova tom a ishima i môm shi eren tar kpa tom a ishima i môm , kpa m geman m yaven ah@@ wa at@@ aan tseegh . Nahan ne kpaa , hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan , kwase kpaa , a̱ cia nom u nan . ” A@@ kav a mba@@ jighjigh mba i er kwagh ve ken Bibilo la aa fatyô u wasen se nena ? PE@@ E@@ J@@ I 9 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 25 , 43 A nger ér : “ TER ka vande wam man gar@@ utya wam , man Or@@ yiman wam kpaa , ka Aôndo wam , vande wam u taver , ka sha a Na me suur ye . ” ​ —⁠ Ps . Er Mbaiserael hemba Aôndo ato yô , a de ve hingir sha ikyev i Mb@@ ab@@ ab@@ ilon , shighe u Bab@@ ilon hemba ve ityav , yem a ve uiky@@ angen ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . • Er nan ve dooshima a lu kwagh u hange hange ? ( Pasalmi 1@@ 39 : 14 ) Alaghga ashe ase aa nenge a@@ been aa hii u wan ime , shi ato ase aa ungwa id@@ y@@ ur@@ an ia lu d@@ ur@@ an gb@@ i@@ a@@ gher gb@@ i@@ a@@ gher . We kpa u fatyô u hiden a iyol ijime shi t@@ angen iyol ga , nahan mbayev ou vea dondo ikyav you la . Sha uhar yô , Yehova pase un kwagh u saan iyol ne , ér : “ Me shi ior dubu uta@@ ankar@@ uhar ken Iserael , ka mba anu a ve a g@@ ur Ba@@ al inya ga la cii , man hanma zwa u u su@@ s@@ u un kpaa ga yô . ” Sha derianyom u hiihii la , i yilan Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ér mba ve lu sha “ Gbenda ” yô . Yô ta@@ ver@@ shima ! In@@ i@@ aav mbi yange i naan sha u keren m@@ de u asorabo shin wa@@ men mp@@ er u Tindi la yange k@@ ú@@ à naagh ku isholibo man naagh ku ib@@ oo@@ gh kpa sha mi . Kape Orkristu u iyol i kpe nan sha ci u mbamtaver man am@@ een a nan lu tagher a mi la kpa alaghga a gba u shighe a kar cii ve nana hide a taver ken jijingi je la . Kwagh u vesen yô , i soo ér nom man kwase ve er ivese sha gbenda u u lu a icivir sha ishigh ki Aôndo man ior yô . — Luka 20 : 25 ; 1 Peteru 2 : 13 , 14 . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e ​ — U Ô@@ ron Takerada u Marku As@@ av - as@@ av N@@ at@@ an yange fa er lu u Solomon una kar a tema tor sha ityough ki Davidi u bee iyol la yô . Nenge ase kwagh u Paulu yange nger ken washika na u sha uhar u a tindi hen Timoteu la . 3 : 8 - 10 . Mba yange a̱ kôr ve la , i tee ve , nahan ve kera tsa ve hide hen ya , shin ve nenge a tsombor ve ashe ga . • Ka kwaghwan u nyi Yesu wa sha kwagh u m@@ ve na la ? Satan gba me@@ en Yesu shighe u t@@ ume un iyol man ij@@ en i kôr un yô . Wan u Aôndo pase wang ér : “ Kpa kwagh u iyange la man shighe la yô , ma or fa ga , shin mbatyomov mba S@@ ha@@ av shin Wan kpaa ga , saa Ter tseegh . ” Er zende ne tôô ayange kpishi yô , t@@ ume ve iyol je gande . Shighe una karen yô , ityakerada ne ia hingir ngeren mba mimi man mba or nana fatyô u suur sha mi yôô ? Zum u Paulu vea ikyar na u suen un , Bar@@ n@@ ab@@ a ve bee orgen i@@ wan , man lu or u kpe alegh ken uya je , mayange zende ga yô , ior hen ér Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a ka mba@@ aôndo . Er lu nahan yô , hanma or hen ya la ungwan kwaghhenen wase u ken hanma kasua la ! “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” — M@@ A@@ T . I@@ y@@ en@@ ge@@ ior i hemban ng@@ een i kuman iorov 3@@ 1@@ ,@@ 0@@ 8@@ 9 i mbap@@ asenkwagh mba yange ve na ib@@ aver i tom ken tar u Ne@@ ther@@ lands ken inyom i i kar la kua mbagen mba ve hen m@@ lu@@ a@@ inja u Yehova doon ve ishima la hen mbamaren vev la kpaa . • Ka sha akaa a nyi nahan i doo u Orkristu nana hide a iyol i nan ijime ? Umbur wer erdoo yô , ka u tesen ikyo i wan sha u keren mkpeyol u mbagenev . — 1 Peteru 3 : 8 - 12 . ( b ) Ka gbaa u mci@@ e@@ aôndo u nyi i gbe u a nenge sha mi ken kwaghhenen u a dondo nee ? A aver zwa na u ú ke@@ he kpishi la a m@@ en@@ a un jimin cii ! Shi ngu a mgbegha mbamaren u ts@@ ahan ônov vev sha inja shi a yange ve u tôôn ônov vev ge@@ de - ge@@ de , nahan ve kera saa ishe ga . ​ —⁠ Ef . 18 : 13 . S@@ ôr ian ver tsembelee i ôron Bibilo man ngeren mba ve har sha Bibilo la . Nahan yô , de se time nen sha ikyav na i hiden a iyol ijime la zu@@ lee sha er se dondo un yô . Shi “ u@@ tor mba shin tar man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ve ” cii vea fatyô u kohol hen ijiir i môm ga . Yange ungwa ér any@@ iman nga hen atô u anmgbianev mba ken K@@ orinte . Ngu a inja sha ci u nyi ? Sha hiihii la hen ér un kuma u lun Orshiada u Yehova ga . Gbenda u Aôndo yange tsua u eren kwagh ne yô lu Tartor , man Or@@ p@@ aan di gema ka Yesu Kristu . Nahan cii kpa ke ’ derianyom u hiihii S.@@ W . la , shi i ver gar la ikyav i mtim sha ci u ior mba yange ve tema k@@ er@@ egh mbara ban a inja i mimi yum yô . ( Ekesodu 40 : 16 ) Er se lu mbacivir Yehova yô , ka se tese ser se mba jighjigh sha u ungwan imo na . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to peeji 16 , 17 la ] Nahan a pine P@@ ast@@ ô na u ken c@@ ôô@@ ci i A@@ ng@@ li@@ can la ér : “ Ka nyi ka i er se shighe u se kpe laa ? ” Uma ve jimin cii ka a tese ieren ne . “ I@@ y@@ ôngo igen ” la p@@ ande zua a kwar u vesen ke ’ dyako u ke ’ jijingi u Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve lu a mi la nena ? Se mba a nenge a kwagh ne ga , kpa de se nenge er kwaghôron u profeti u Aôndo , u a lu ken Bibilo la una wase se se fa er akaa a doon tsung a se lu a ‘ nenge ’ a mi ga la , aa va lu yô . — 2 Kor . ( b ) Er Ifa ya ity@@ am@@ egh ki kon u i ta icin sha mi la yô , lu tesen ér nyi ? Yange gba u vea vôso ônov mba M@@ an@@ ase sha er dyako i í na ve la ia sar hen tsombor ve yô . — N@@ um . Alaghga awashima wou a lu u wasen nan u nengen kwagh u a ze iyol la sha gbenda u vough . Ken anyom a karen la cii , mbakur@@ an mba jighjigh mban wase anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi . ( b ) Kanyi yange i na ve ator a T@@ ir@@ u gema inja a Mbai@@ ser@@ a@@ elee ? Ka mbam@@ yange mba nyi Aôndo a yange ke ’ my@@ av u orumace yaven a ugen laa ? ( 1 Peteru 2 : 21 ) Or u vough ne yange ngohol tom u i na un ér a̱ ‘ yôô Loho u Dedoo hen mba@@ ats@@ anev ’ la a ishima na cii . Gb@@ ough ku “ M@@ zough ” ku i ke@@ ver la di tese ér Yuda man Iserael vea kera kohol ijiir i môm vea civir Aôndo ga . O@@ K@@ T@@ O@@ B@@ A 25 - 27 , 200@@ 2 ( b ) Ikyav i kwagh u Paulu yange kaa ér : “ Se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za saan ishe ga ” la ér nena ? Lu nyi i̱ wase ve u ge@@ man@@ a ? Shi a kaa a mbadondon un ér , vea er shiada sha kwagh na “ zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” U or@@ ny@@ ar a̱ nyôr sha tartor u Aôndo yô , gu@@ da u r@@ ak@@ u@@ mi á kar hen ihy@@ ura i an@@ ura . ” M@@ h@@ ôônom kôron un a ior “ sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” ​ ​ —⁠ Mat . U soo u fan er yange i er kwagh ne kpa ? ​ — Anmgbian u ter u Yo@@ a@@ shi u kwase , iti na ér Y@@ eho@@ sh@@ a@@ be@@ ati yange za yer un ken tempel u Aôndo . C@@ ol@@ l@@ ins , u yange hemen gomoti u Amerika u tôvon fan i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i n@@ der@@ an uma , i i yer ér ( D@@ N@@ A ) la kaa wener : “ T@@ aver mba ve kaan ér hanma kwagh gba duen ab@@ u tsô la u pasen er i hii ve ior ve lu a ishima i wasen mbagenev yô . . . . 1 : 23 ) Mbakristu mba tsuaa mbara hemba m@@ taver ne nena ? Una za hemen u suen mba a doo ve ishima shi ve ongo imo na la . — Ps . ” ( Pasalmi 1@@ 27 : 3 ) Man mbayev di yô , ka mbam@@ tsera mba nyi ka ve zua mi sha u eren tom u pasen kwagh hanma shighe laa ? Ve lu eren tom u sôron shi eren ut@@ ent@@ i imôngo . Nahan kpa , er a@@ ah@@ e u gar u P@@ om@@ pe@@ ii man gar u H@@ er@@ cul@@ an@@ e@@ um la nahan , mtim u Yerusalem la kpaa yange gba van ga@@ agh tsô ga , yange i vande tan ve icin . Nahan m haa ie@@ ev y@@ av kera cii shi m ese hanma kwagh u gba zua a ak@@ ombo a civir cii ken iyou yam kera . ( Aerenakaa 4 : 13 ) Sha u ve fa yô , yange a ôr kwagh sha gbenda u ior mban vea kav yô . Lu a ngeren mbagen mba ve pase atesen a kwaghaôndo u Mor@@ mon yô . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ wa ” la , “ ngi ôron kwagh u or vande k@@ angen ishima sha mi yô . ” I@@ ̱ nger ér “ Ka sha mhen u sha mfe man ú nôngo ityav you ye , man sha mhen u mba@@ wa@@ sen@@ mhen imôngo yô , m@@ war ngu . ” — Anz . Kpa iyange i Ter ia va er or@@ mbai@@ v nahan . ” Doo u ú vaa af@@ an@@ yô er ú er kwagh nahan yôô ? Un man F@@ il@@ ib@@ u “ ve h@@ ungwa shin mnger ” man ve ‘ due shin mnger ’ sha . ( Anzaakaa 20 : 5 ) Ikyav i tesen yô , alaghga se mba henen ityough ki ken takerada u mfe la ki ki kaa ér “ Ity@@ ôkyaa i u L@@ un Uma Sha Inja i Or u Aôndo Ka a V@@ a a M@@ saanyol La . ” Bibilo ôr kwagh u nongo u Kristu u ken Yerusalem nahan ér , “ ker a ve cii kwagh kera ban ma or ga . ” Gba u agumaior a a lu Mbakristu la aa lu a agee sha u hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov ve kighir ve la man u vendan ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov kua idya i eren kpaa . Ashighe kpishi ka ve kaa a ônov vev ér ve kpa ve er nahan . U soo u seer fan kwagh u loho shon man er we kua mba hen tsombor wou ne zua a iveren ken u , man a lu hegen tseegh ga , kpa a lu gbem sha won kpa ? Nahan kpa , hemba doon u se dondo igbenda u i Aôndo u a gbe se la , sha er se palegh mbamzeyol shi se hemba zuan a kwagh u injaa ga z@@ ee ? Kwagh@@ aôndo u ter@@ em eren la lu kposo a u ng@@ ôm . A@@ in@@ ge ne , alaghga ape se lu la kera gba kpee u saa se mough se yem ken tar ugen ve se zua a ior mba lamen ijô igen mba se pase ve loho u dedoo ga . Aluer mbahenen mba Yesu mba den ior akaabo a ve yô , kwagh la una mgbegha ve u eren nyi ? K@@ egh nen mhôônom ma zungwen ma Ter wase Yesu Kristu [ a ishima i veren keghen ] uma u tsôron la . ” Lu@@ un er Yesu na nagh sha ci wase shi a nder shin ku ga yô , ma se ze hemen u lun sha ikyev i isholibo man ku her . ( Rom . Mayange Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu nongo u mbakur@@ an nyian ne , kua ak@@ ar a ve cii ve de den u pasen loho u dedoo u Tartor ne shi tan ior icin sha kwagh u “ zege@@ can ” u a lu van la ga . — Mateu 24 : 21 . Se fatyô u kaan vangertiôr ser i gbe je ka dooshima u hemban cii je la . Ior mbagenev ka ve de u eren tom u pasen kwagh la shin ve de u zan mbamkombo mba tiônnongo sha ci u or er kwagh u vihi ve kpishi yum ; ve henen ér Yehova una lumun a ityôkyaa i i ne ve ve de tom ve u Mbakristu la kpee je . Kpa ka h@@ an Yehova una anden ve una l@@ am@@ en@@ aa ? Yesu ôr kwagh ne sha ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh tseegh ga . KW@@ AG@@ H U U@@ N@@ A B@@ E@@ E M@@ Z@@ E@@ YO@@ L N@@ E YÔ : M@@ kohol u M@@ zough u Ity@@ ar Cii , u i er sha kwagh u keren igbenda i been a any@@ ighe la yange due a kwaghwan ér , u gomoti a ta num sha kwagh u any@@ ighe yô , saa una tese ior “ u eren kwagh sha mimi shi tilen sha mimi shi veren ikyav i mimi . ” Or u nan lu a mkav , u nan eren kwagh sha mfe , sha er nana lu ‘ or u tar ’ ne ga la kpaa kape ior ve ker nan ihyom je la . — Yohane 15 : 19 . Doo u se fa ( 1 ) awashima wase shin ityôkyaa i se pasen ior loho u dedoo yô ; shi se fa ( 2 ) loho wase shin kwagh u se pasen ior la ; kua ( 3 ) igbenda kposo kposo i se pasen kwagh la . Mba@@ y@@ aav mbagenev yô , ve soo u ungwan loho wase ga , nahan vea ngohol ka@@ a@@ de ne yô , ve ande ve haa kera . 18 : 1 - 29 . Shi dooshima u Yehova tese sha gbenda u vesen ne ngu ikyav hen uumace , a na ve ian i tesen imba dooshima u Aôndo u t@@ angen iyol ga la ken uuma vev hanma iyange , er Yesu er nahan . — Yoh . 17 : 25 , 26 . 16 , 17 . ( a ) Er i pase ken takerada u Anzaakaa nahan , “ wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen u kaven kwagh ga ” yange gba ken imeen nena ? ( b ) Kwagh@@ wan u Paulu la una wase or u lun a mnenge u vough sha kwagh u ivaa i eren nena ? Kwagh ne umbur se kwagh u yange er sha derianyom u hiihii ken Yerusalem la . Yange i yilan Yosev , or u Shi@@ per@@ u la ér Bar@@ n@@ ab@@ a , inja na yô , “ wan u sur@@ un ishima . ” Kwase u lun anyom 9@@ 3 u se vande ôron kwagh na la yange soo u fan er i hii ve ityesen i uma ( shin jijingi ) u or kpen ga la i du@@ mbur yô . Heela tseegh ga , shi a pase ér ish@@ u ihi@@ ar la tile sha ityough ki tor man pristi . Wan u Ju@@ li@@ an ne kaa ér : “ Er yange i du@@ gh@@ um kera yô , m tagher a mbamzeyol mba ve due ken ieren yam la . U ngu a mpin sha ma kwagh ken Bibilo , u a tsu@@ me u yôô ? Shi una taver se ishima u dondon ikyav i mba yange ve tsua u civir Yehova , Tor u tsôron la kpaa . ( Mpa . 7 : 9 , 14 ) Sha nahan yô , Yehova una kura zege@@ ikpelaior la , ia war ayange a masejime a tar ne . ( Pasalmi 19 : 8 ) Yehova fa kwagh u á hembe doon sha ci wase la hemba nyityô or cii . Shi a kure mbamgbe vev , a na ve kwaghyan man mngerem ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . U ta ashe u nenge a mkur u Pasalmi ne nahan , sa@@ gher we ken ishima sha ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so u shin tar la ga he ? Shi se fatyô u zuan a mk@@ om sha u fan ser se mba dondon Or@@ tesen u He@@ mban , Yesu Kristu la . Se er nan ve se zua a i@@ veren@@ e ? Ka Ny@@ i i Tese É@@ r Se Doo Yehova Ishima ? 4 : 26 . Kwagh shon u una wase se la kanyi ? ( a ) Aluer or@@ maren fa ér ma be@@ gha ngu ningir hen haregh u nan yô , kanyi i gbe u nana ere ? Shi alaghga or u hen tsombor u yange nan lu hendan kwagh la nan venda u ungwan ma ityesen i Bibilo sha ci u ihyom shin iyol gen@@ gese . Se kpishi ka se hen kwagh u dooshima na man mimi na kua kwaghfan na man tahav nav . Ior kpishi ka ve tsengaôron akaa a ken hemen , kpa akaa shon a agen a er , agen di a er ga . ( Mpase 14 : 1 ) Ve kpa i na ve uma u kpen ga la . ( Marku 11 : 15 ) Kwagh ne yange er shighe u i tsegha Yesu Tor anyom kar atar man ti@@ ôn la . T@@ aver mbagenev u wan ishima a mbamzeyol mban . Shighe kar yô , Yakob hide zua a wan na Yosev , shi saan un iyol kpishi zum u a nenge a ônov mba Yosev kpaa yô . • Se wa ior mba ken ityar igen mba ve lu hen atô wase la ikyo nena ? [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 4 ] 4 : 18 ) Sha nahan yô , se lumun a Yesu vangertiôr , sha kwagh u yange kaa ken msen ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye ” la . Ashighe agen yange se kaa a ior mba se vande fan ve ga ku@@ aa ser ve na se ijiir i tsan . “ Ve cii i iv ve a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwaghôron u Aôndo vangertiôr . ” Solomon yange tema tor anyom 40 , anyom ne cii bem gba ken tar u Iserael . ( b ) U hen wer ka mnenge u nyi Satan a lu mi sha kwagh u mbayev mba Yehova a doo ve ishima shi ve lu nôngon ér vea civir Un nyian laa ? M@@ gem ugen shi va ken tsombor sha ajiir agen , mba ve vese ayol a ve kpishi tsua ér vea mar wan ga . 4 , 5 . ( a ) U@@ ̱ kaan ér ishember i í yer ér “ akaa@@ injaa ” la ka akaa a iyolough a eren sh@@ a@@ gba a mi la gba iliam ga sha ci u nyi ? Ka Kwagh@@ bo u Z@@ enden sha M@@ nenge a Nenge Nen@@ a ? Aluer i dugh wan@@ ye@@ kwa@@ or u i er nan batisema kera yô , í ver ishima ér ior mba ken tiônnongo cii ve̱ de ‘ zough nongo ’ a nan ga . Er Yesu ter kwagh u kwaghyan wase u ayange ayange yô , doo u kwagh ne una umbur se er i gbe u se y@@ aan kwaghyan u ken jijingi yô . Una naan nom na icivir shi una za hemen u lun sha ikyev i “ tindi u nom ” na kpaa . — Mbaromanu 7 : 2 . Ka mbam@@ gem mba nyi yange i va a mi ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 70 laa , man ve wase nena ? A@@ go ase a wan sha ci u mlu u ken hemen la gema nena ? Mayange je se lu nen a ieren i dang sha iyol i ior mba ve we ndor a vese ga . A fatyô u tesen nan akaa a kpilighyol á Aôndo a gbe sha man a a gbe shin tar la , shi tesen nan aka@@ au@@ ma a Aôndo a gbe , a lu atô kposo kposo man or u ka nan na ve ura u n@@ ôô , inyom i av shi hii a va la kpaa . Mic@@ ha@@ el B@@ ur@@ ne@@ t@@ t , u er tom u m@@ ishen kpa hegen a lu môm ken mba tesen ken makeranta u G@@ ile@@ adi la na kwaghôron sha itinekwagh ér , “ A H@@ ingir Ne Kwagh u Z@@ eren sha I@@ c@@ ur S@@ enen hen K@@ ungwa . ” Or@@ gen u i yer un ér Y@@ ury yô , vea kwase na O@@ k@@ s@@ ana mba mar@@ nya u tar u U@@ k@@ ra@@ ine , han@@ mô ve ngu anyom 35 . Yuda kpa mtim lu keghen un sha ci u a “ venda atindiakaa a TER . ” Sha mimi yô , kwagh u er sha iyange ne la lu m@@ hembe u vesen hen Yehova , Aôndo u Eliya , shi a tese er mcivir u mimi kpa a hembe yô . Aluer se hemba soon iyol yase ga yô , kwagh ne una wase se u van@@ den veren mbam@@ nenge man akaa a a doo mbagenev la hiihii , a akaa a ase . ( F@@ il . Mbamaren mba ve lu Mbakristu mba tesen ônov vev nyi , man doo u vea nenge akaa a i tesen ve la nena ? ( Genese 2 : 7 ) Yesu , “ Adam u masetyô la ” di — “ hingir jijingi u nan a na uma . ” D@@ ondo Gbenda U Kwagh Eren U Tor ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5 , 1@@ 23 In@@ i@@ av mbi bem mbi mbi lu mpase u mimi la , lu tesen kwagh u ken hemen , ér sha nagh ku Yesu ku hemban kura , uumace mba ve soo u yan ikyar a Yehova kôôsôô , shi lun ken bem a na cii vea fatyô u eren nahan . ( Aerenakaa 16 : 16 - 24 ) I@@ mba kwagh u eren a or u vihin ke ’ ishima yum ne yange bende a Paulu nena ? Nahan shighe u lu un inja er uma na s@@ ôôn kuren la je kpa , a fa wener un er kwagh u un fetyô cii sha u wasen mbagenev ; shi fa ér un kura atindi a perapera a Yehova shi un palegh nyityô mcivir u aiegh cii . — Yobu 31 : 4 – 11 . Er ve lu mbamaren mba nan jighjigh yô , ve “ hemba ” am@@ een a tar ne . — 1 Yoh . 5 : 4 . • shighe u se lu keren nom shin kwase u se vôso nena Er se pase ken ikyum@@ hi@@ ange i hiihii la nahan , yange ‘ ve pase gbar gbar er ve lu mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov ’ yô . ( Heb . Yesu yange kaa a if@@ er@@ or ugen u i wua un ikyua a na la , ér : “ Ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so . ” • Kanyi yange i na ve iyol palegh i Paulu palegh sha ishigh ki Tor A@@ gri@@ pa la kôr ken ishima ? I@@ t@@ yom ve igen i ve eren yô yem a ve ken ityar igen ica , nahan shighe u or u hen tsombor ve nan kpe yô , alaghga a er ve ican kpishi u zan ku u nan shin vea fatyô u zan a za ga ku@@ aa . * Nahan kpa , shi de kenger ieren i wan wou la ashe ashe shin henen wer ka kwagh ga ze . Er Yerusalem lu iji@@ ir@@ tamen i mcivir u Yehova yô , i yilan gar la ér “ ici@@ gh@@ ang@@ ar . ” Kwagh u He@@ mba Gb@@ an Un Ishima Yô ( Ps . 65 :⁠ 2 ) Yehova ungwan mbamsen mba Davidi sha ci u civir un sha mimi . Nahan m - ee u i ôô A@@ ron la tile sha ityough ki m@@ wanger u Yesu ? Akaa ne wase se se hendan a jijingi u taregh . Ka sha ci u nyi man kwagh a gba uumace sha hemen u Yehova gbem sha wono ? ( Genese 2 : 7 ) Heela tseegh ga , ve lumun ér uma u or kpen . Kanyi yange Yesu wa ken ishima zum u a kaa a mbaapostoli nav ér : “ Ka u ne ume atam kpishi ” la ? Hi@@ ihii yô , tôv sha ityôkyaa i i na ve Yesu ôr mkaanem mara yô . Ka Un a ne “ hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough ” cii ye . Sha mimi yô se nenge a imba u@@ ivande mba Aôndo mbara ga . Aluer ma anmgbian ôr kwagh u vihin we shin nan er kwagh u doon we ga , je ka u ú fatyô u den wer i gba lun tsô ga yô , de den wer ishima i vihi u zan zan ga . Kpa mba kaan a mbamaren ér ve z@@ eren umbur mbayev vev ityesen i Aôndo hanma shighe cii . Ka Ny@@ i A Lu Eren He@@ gen@@ e , 5 / 1 ( Aerenakaa 1 : 8 ; 4 : 31 ) Yehova ne “ mba ve ongo imo Na la ” jijingi na , ve mba ve ‘ zenden sha Jijingi ’ i lu sha asaren a ve a iyolough ga la . Shi se fa kpaa ser Yehova kegh iyol u ungwan mbamsen mba ior mba ve ve hen a na sha gbenda u vough yô . Aluer ú ngu a mbamzeyol mba yangen we bem yô , er msen i@@ er i Tor Davidi yange er la nahan , wer : “ A@@ tsan a ken ishima yam seer a seer ; du@@ gh@@ um ken mbamzeyol av . “ Mbam@@ ishen hii u zenden nan ior ityakerada i kwaghaôndo ka kwagh u nyian a mi ga , ve hii kwagh ne sha shighe u i due a ak@@ e@@ ke a gb@@ eren ityakerada la je . Zum ne , Yesu va ken tempel u Aôndo , u ken jijingi la , nahan lu shighe u va nengen mba ve yilan ayol a ve ér Mbakristu la . Inja na yô , hanma shighe u i gbe u se tsua u eren ma kwagh cii , se hen u yaren tom a mkav wase la sha er se fa akaawan a Bibilo i we sha kwagh la man er á er tom sha á kpaa . Sha mimi yô , kwagh ne vihi un ishima . 4 : 4 , 5 ) Yange i kaa a Mose ér a ‘ p@@ ande icivir na a na ’ Yosua , u gba u una kar a hemen Mbaiserael la . ( N@@ um . Ken inyom i 199@@ 9 la i pa@@ ve@@ m g@@ ông@@ or i sôr av@@ av sh@@ imi . ( a ) Hii nan ve ka i lu icombor kpishi ican u teman imôngo l@@ am@@ en@@ a ? ( 1 Tim . 6 : 17 - 19 ) Shi se h@@ ua “ ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u , ” inja na yô , se lu a aeren a a tese ér se mba mbadondon Kristu yô , shi se er tom a “ ici@@ gh ki sh@@ igh@@ en sha ashe , ” inja na yô , se eren sha akaawan a i lu gb@@ eren ken Iyoukura la sha er se zua a mkav u ken jijingi yô . — Mpa . M lu anyom at@@ aan tseegh hen shighe la , nahan m fa inja i iniongo la k@@ um@@ am ga . De G@@ be K@@ ôron I@@ j@@ ende a Or ken A@@ yange a M@@ ase@@ jime Ne Tsô Ga Yobu yange er nan sha kwaghwan u Eli@@ h@@ u laa ? I@@ ̱ ng@@ i@@ la di lu ijir i yange Aôndo ôr Bab@@ ilon u̱ ngise kighir ior la . Iky@@ ô@@ mp@@ eni i vesen i v@@ aren akaa de u eren tom . Er í lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la i er mkaanem man sha a ve yô , paradi@@ so u i er kwagh sha mi heen ne ka mlu u dedoo u sha , u a lu er ka paradi@@ so nahan la — kape Aôndo iyol na a lu je la . U tesen ikyav yô , F@@ il@@ ib@@ u za ken gar u Sam@@ aria , za pase ve kwagh nahan ikpelaior ver ato a na . Lu akaa bo a nyi ve lu eren@@ e ? Se lu a vande za pasen kwagh hen ijiir la ga . Sh@@ in@@ ago@@ ge Lu Kwagh u V@@ esen ken Uma u Mbayuda Mbayuda mba nomso yange ve za ken Yerusalem kwa tar ken inyom sha u za eren u@@ iniongo mba i eren ken icighan@@ tempel u lu ker la . Lu u ieren i Yesu shin tar la ia na mlumun wang sha ah@@ on a Satan gba la . ( 1 Timoteu 3 : 1 ) Yehova ka a tsaase mba a tsough ve ér ve lu mbakur@@ an la nena ? Man umbur wer kwagh u se nenge a lu zan hemen sha tar cii ne ka ikyav i kuman ken ato i̱ tesen ér ica a gba ga tsô Yehova Aôndo una iv ityendezwa na , una va a “ U@@ sha mba he@@ v ” mba engem “ man tar u he ” u engem “ u perapera una tema ker yô . ” — 2 Peteru 3 : 13 . 15 : 16 ) Yeremia yange nenge wener , u tilen sha ityough ki Aôndo shi pasen mkaanem nam la ka ian i civirigh je zua ga . Se Z@@ enden sha Jijingi Nen@@ a ? Or@@ perapera Davidi man ônov mba Kor@@ a mba jighjigh mbara kpa ôr kwagh er Yobu nahan . — Pasalmi 10 : 1 ; 44 : 24 . ( Yoh . 18 : 10 , 11 ) Nahan kpa , ken masejime yô , Peteru de mci@@ e u cian or mgbegha un hingir u ny@@ iman Yesu Kristu . V@@ inc@@ ent pase wener : “ U yan kwaghyan imôngo hen tsombor wase lu se kwagh u injaa . ( Mateu 23 : 37 ) Kwagh u Yesu a er ne tese wanger wanger er ngô@@ iky@@ egh ngu a kura ônov nav sha u kohol ve ken a@@ kp@@ er a na yô . Davidi nger ér : “ A erem , m y@@ av inya h@@ en@@ pe ag@@ um@@ at@@ o@@ ho a he@@ m yô ; A hemen mo A za a mo hen mngerem ma ma lu ving yô . Jighjigh u nan ne har sha gbenda u i gem Luka 1 : 36 i wanger ga la . Ka ieren i nyi yange gba u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la vea lu a mi ve vea war ican laa ? Mbagenev di yange ve lôh@@ ô se iwer hen ya ve , man zan zan hegen kpa mba a de ga . ” Ior mba lamen ijô udubu udubu sha tar nyian , mbagenev kaa ér ijô ne hemba 6@@ ,@@ 8@@ 00 nahan . Nahan , se hemba lun a vangertiôr ser mimi je Yehova ngu Or@@ wasen se . — Mbaheberu 13 : 6 . Mba@@ yev Ka Ve Hen u Nan Or I@@ civir Zum u Ve Nenge Ikyav ken Mbagenev Yô Se fatyô u tesen ser ian i civirigh i lun mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo la gba se kwagh , nahan ‘ nan Aôndo nagh ku iwuese gbem ’ sha u pasen kwagh na hanma shighe cii . Aluer se mba a “ ishimaverenkeghen ” ga yô , a saan se iyol ga , shi se v@@ ôr kpaa . — Yeremia 29 : 11 . Shi saa “ á vande karen ” nan sha er a fa aluer nan kuma u lun di@@ ak@@ on shin ortamen cii ve a mase veren nan ye . — 1 Timoteu 3 : 1 - 10 . Er nan ve i doo u mbamaren vea pase atô@@ akyaa a a ne ve ve we ma tindi shin ve tsough u eren ma kwagh ashighe ag@@ ene ? K@@ wa ne kpa , mngerem mara tôndo . ​ — 2 Utor 2 : ​ 8 - 14 . Ikyav tese wang ér mayange je an@@ zughul a ityav mbi tar cii mbi sha uhar va a mi la na mbatomov mba Yehova lu a a@@ kper@@ an ken ishima ér vea fatyô u eren tom u pasen kwagh la kuren doo doo ga ze . Ka akaa a nyi se time sha mi ve aa wase se u seer soon kwagh u Yehova , Ter wase ? I nger mlumun môm u Bibilo i ne yô ken Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ér : “ Shighe man [ ai@@ ky@@ ôr ] mba ve sha gbenda ve cii . ” Mba been yô , Yesu maa ya kwaghyan u injaa ugen vea mbahenen nav mba jighjigh mba 11 mbara . Lu u vea eren kwagh ne hanma inyom sha u umbur ku na u una kpe cii man iyange shon ia bee la ye . Kpa , se kôr no@@ mbor wase tsaha nena ? Mba@@ eren fi@@ im ne yange ve wa an@@ ar u kuran tser u vi@@ di@@ o a mi sha an@@ ar ugen ve zer sha iky@@ or , ve ver un ishigh sha u@@ go@@ do@@ b@@ i mba sha hemen , mba ior lu karen sha mi kpishi yô , ve lu ur@@ ugh yemen a mi . Di@@ se@@ mba 5 - 11 , 20@@ 11 Bibilo kaa ér se mba er ah@@ ungwa nahan , hen Aôndo u a gbe se la . Tsô aluer ashighe agen Yehova ka a yar tom a mba ve lu upristi ga mba ken ikyurior i Iserael u tsuaa la sha u tesen kwagh u iyôngo igen la yô , doo u mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won shin tar mbara kpa vea ya bredi shi vea ma wain u M - umbur laa ? Ior i nyian ne i bee mba sha ayange a Noa la nena ? Er or@@ pasalmi henen sha akaa a i nger ken Ruamabera la di@@ di yô , akaa shon doo un ishima kpishi . Hanma ityô i u@@ ange i yange u lu a mi cii bee kera . Ishim@@ a@@ verenkeghen yange i wase Yesu nena ? ( E@@ s@@ era 5 : 11 ) Aluer se mba keghen ato sha akaa a mbaihyomov asev ve lu ôron la yum yô , alaghga se hingir u cian ve gbidyen ak@@ ar@@ kase iyol . Or a fatyô u den ér m@@ vende u vendan atindi la a doo nan ishima nena ? Sha ayange a ase ne kpa , Mbakristu kpishi hemba veren ishima sha akaa a ken jijingi a tom u ve eren la . A na kwaghôron u a har sha Bibilo hen M - Umbur ne , kwaghôron shon una pase inja i bredi u a lu a kwa sha mi ga man wain u nyian u a lu eren mkombo ne a mi la . ( Mbaheberu 2 : 14 , 15 ) Dooshima u Kristu u t@@ angen iyol ga la shi hemba duen tseer tseer sha gbenda u yange na iyol na i wua un la . Alaghga se kpa mbam@@ gem mba se tagher a mi la vea va se a ishim@@ any@@ ian man mciem . ( 1 Kor . 10 : 11 ) Nyian ne , se mba ken mkur u ayange a bo ne . — 2 Tim . 25 : 1 - 3 , 9 . Er ashe a na a lu “ jing@@ en sha akaa a sha won cii yô , ” una fatyô u nengen a mba asema a ve a lu “ jigh@@ il@@ aa her a Na ” ga la . T@@ ime ase sha akaa a i er shin heen ne . Aluer se hide a iyol ijime shi se mba keghen Yehova yô , una kura se shi una ver se doo doo , se lu bem bem shi a saan se iyol kpaa . Mbam@@ sen mba Aôndo a O@@ ng@@ o La , 4 /@@ ⁠ 1 U@@ sho@@ ja mba Roma yange ve wa ak@@ ô@@ v shin angahar tsembelee sha er vea fatyô u zenden um@@ ai u@@ deri imôngo sha igbenda i ken tartor u Roma , i i lu hur@@ ugh hur@@ ugh la yô . Ng@@ i a tahav mbu geman gbenda u or henen kwagh u mbagenev shin gbenda u nan nengen ve la . Yerusalem u sha derianyom u hiihii la ‘ y@@ egh er usu u sha at@@ se nahan ’ Yange tindi profeti na , N@@ at@@ an , hen Davidi . Takerada ugen u pasen ase@@ mber a ken Bibilo kaa ér , ishember i ken zwa Grika i Yohane yange ter , i gem i ér jighjigh la ngi ôron kwagh u “ u suur sha or , ka u nan nan jighjigh tseegh tsô ga . ” Ka nyi ia na ve se hingir ‘ iy@@ ongo a Yehova ’ ? ( Ôr 2 Mbakorinte 6 : 11 - 13 . ) U tesen ikyav yô , ior umiliôn imôngo va ken mcivir u mimi nyian er yange i ts@@ eng@@ ap@@ asen ér a lu “ sha ayange a masetyô ” nahan . ( Yes . Shi ka kwagh ne yange na ve i gema ishember i “ sha ayange a u lu gumor , ” i ken Or@@ pasenkwagh 12 : 1 la hingir “ sha ayange a iyev ou ” ye . I@@ sho@@ li@@ bo ka ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough ki hemban vihin ki uumace ve lu a mi yô . Yesu ver se ikyav i vough i hiden a iyol ijime ungwan imo i Ter na . A@@ ng@@ ela , kwase ugen ken tar u I@@ tal@@ ia kaa ér , “ shighe u wan wam lu an@@ ye kpuaa la , a pine mbampin je i gande . Ishim@@ a@@ wan I Ne M@@ kom Shighe u Mbaheberu lu ken Igipiti , cii man ve hingir ikp@@ an la , lu mba@@ y@@ aav shin uter@@ mbatamen hemen icombor ve ye . Se mba civir Aôndo se tseegh ga , nahan gba u se ker iwasen man ish@@ u@@ en kua kwaghwan hen “ mzough u anmgbianev ” cii la . Nahan kpa , ior kpishi nenge ér kwaghaôndo doo , ka uumace ve doo ga ye . Ka sha nyi gbenda Yesu a lu tesen ér perapera kua iji@@ r@@ ôron i mimi doo un ishima he@@ gen@@ e , man ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase ? Ngeren u hiihii la pase er i hii ve i lu u se fatyô u suur sha mbam@@ pase mba Aôndo yô . Ashighe kpishi mba@@ abo@@ ki av mban ka i lu anmgbianev mba kasev mba beenyol man mba kiriki , ka fe lun mba sha k@@ ov wam keng ga . ” Kpa shi a seer nahan wener : “ Nahan cii kpa aluer Ter una na orgen iwanger shon yô , nana fatyô u ngeren ú . ” As@@ av mase kaan wener : “ Tsô angahar a am ma a kera lu ga , shi kpuaa tsô angahar a am ma a do@@ l@@ ough kera . 15 : 9 - 15 . Yange wuese iwasen i ortamen la na un la kpen kpen ! 2 : 10 ) Mba@@ am@@ on lu ior mba tindi yange ve u van ikyua a tempel yô . AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 27 , 20@@ 12 – SE@@ T@@ E@@ MB@@ A 2 , 20@@ 12 M yaren tom ne kwa tar ken hanma s@@ ati shi m eren tom u pania u ke@@ ke kpaa . Kanyi yange i tile sha ityough ki nagh ku Yesu na laa ? Ka sea ôr kwagh u ior mba Yehova sha tar cii ve lu eren sha u pasen kwagh u Tartor u Aôndo shi tesen mbagenev kwagh u u nahan , i saan se iyol kpishi . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 2 : 2 , 3 ; 6 : 10 ) A@@ vur a ken I@@ c@@ am i He@@ mban ne doo kpen kpen ! Er Mbaiserael ma ume atam a dedoo sha u civir Aôndo sha mimi , shi lun mba@@ shiada mba Yehova mba jighjigh la yô , ve ume atam a bo sha u civir ak@@ ombo . Se kpa aluer Yehova doo se ishima , nahan se mba ungwan imo na yô , una ko@@ so se . Ka tom u kohol u ior u nyi a lu eren shighe u Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i una lu tan num sha ior mba Aôndo la , man tom u kohol ior ne wa nyi man nyi k@@ ere ? ( Mbaefese 5 : 21 – 6 : 4 ) Mbat@@ amen man udi@@ ak@@ on mba a ityom ke ’ tiônnongo . Er se soo ser ior mba hen haregh la ve fa er tindi a ne se ian i eren tom wase yô , se hide her ave ave se yem hen ape se lu van@@ den pasen kwagh ve d@@ as@@ enda va kôr se la , se za za hemen a kwaghpasen . Ka ve ve lu Mbashiada mba Yehova mba i shigh ve mkurem la ye . Ngeren u a bee la wase se u seer fan ieren i Yehova i lumun ér ior ve va ikyua a na la , kua i s@@ angen a s@@ ange ior ga la . Er ma se er nahan yô , se kange ishima se za hemen u pon@@ on mba@@ aie mba u@@ kwaghaôndo ve tesen ve , ve yange ior u fan mimi la . ( 2 Kor . la wase ior umiliôn imôngo ica gba hegen , u nengen a kwagh u akaa a i gbe a la a lu pasen sha kwagh u Aôndo u uma yô . M Lu Be@@ en Iyol Se@@ er , A@@ veren kpa Lu Se@@ er Lu@@ un er ka we yô , yange ma lu u nena ? Ior kpishi fa msen la shin mba kimbir msen shon , u mbagenev ve yer ér M@@ sen u Ter W@@ ase la . Yange umbur P@@ risti u T@@ amen Y@@ eho@@ y@@ ada e̱r i gbe u kohol inyaregh ki tempel hen ior mba ken Yuda man Yerusalem , ki ‘ Mose wa ’ ér i na la , sha er á er tom a mi yô . D@@ ik@@ ish@@ en@@ la@@ i igen pase inja i ishember la ér : “ Ka or u nan nenge kwagh a er , shi nan pase er kwagh shon a er yô . ” Paulu yange kaa a Timoteu ér : “ K@@ undu ishima sha akaa cii , taver ishima sha ican you ; er tom u i@@ vangeli , kure u doo doo . ” Kwagh u Yehova a ne se la hemba u se ne un la yem zende zende . ” Ashighe agen yô , alaghga ishima ia nyian se kpishi sha tom u i ne se yô , se nenge ser se yina sha tom shon , shin alaghga ishimataver i se lu a mi sha tom wase u pasen kwagh u Tartor la ia lu pan@@ den sha ci u ior mba keghen ato a vese ga shin se mba tagher a ah@@ endan ken haregh wase yum . Nahan se palegh u pu@@ un mba ve lu a tom sha ikyev ken tiônnongo la . 6 : 5 , 9 ) Mbagenev lu Mbayuda mba ve hen mimi ken atô u iwer ityar i apostoli Paulu lu lamen ken shin@@ ago@@ ge ve la yô . W@@ a Iky@@ o sha “ A@@ yom ” a Satan K@@ aa un wer : Ka sha uwegh ku age@@ egh je TER due a vese ken tar u Igipiti ken ya u ikp@@ an ye . ” ( E@@ ks . Ken mb@@ ee u inyom i 19@@ 65 la , i p@@ ande shighe u henen kwagh a iniongo la hingir iwer it@@ ian , shi hen kwa ne kpa , i hemba veren ishima sha u tsaase mbam@@ ishen . Ka ityendezwa i Yehova i nyi i lu ken Duteronomi 28 : 2 , man kwagh ne ngu se a inja nena ? Ngeren u Bibilo u hiihii u ken zwa Heberu la wase se u fan ér 2 K@@ ron@@ i@@ ku 4 : 5 ngu ôron kwagh u ub@@ av mba m@@ ng@@ er@@ ev mba a fatyô u ha@@ an shin zege@@ t@@ as@@ a u ken tempel la ve una iv z@@ ev z@@ ev yô , kpa 1 Utor 7 : 26 ngu ôron kwagh u ub@@ av mba m@@ ng@@ er@@ ev mba i ha@@ an shin zege@@ t@@ as@@ a la ayange ayange yô . Mayange je tsombor ne vaa af@@ an@@ yô sha m@@ ser u ve ser akaa ken uma ve ne ga , man kape tsombor wou kpa ua vaa af@@ an@@ yô ga je la . Sh@@ im@@ e@@ on man Lev@@ i yange mba eren kwagh sha ishim@@ an@@ yo@@ on cii yô , ve mase hiden hen ya Ruamabera wa mba ve soo u eren ishima i Aôndo la kwagh ér tar ne man aeren a u , a de doon ve ishima ga . U fatyô u nengen a mtsera u u zua a mi shighe u kwagh ne una kure la kpa ? Er hanma ôr kpa nan eren nahan , ort@@ ani@@ vor la , ‘ y@@ av , shi nder , tugh man te@@ tan . ’ Ka myom u nyi a lu keghen u@@ um@@ ac@@ ee ? Kpa ior mba civir Yehova mbagenev kpishi mba i lu kwagh u vea fatyô u eren tom u pania u ke@@ ke shin ú ish@@ u@@ en pania ga la di ye ? Yesu lu kaa nahan ér : “ Man ng@@ in ka iji@@ r@@ ôron ne : iwanger va nyôr shin tar man ime gema hemba doon ior a iwanger , gadia aeren a ve lu a bo je . Kwagh la na ve u mon@@ don wanger wang sha u eren shiada i masejime cii man Yehova una mase van a mkur shin tar u ifer u Satan ne ken “ zege@@ can ” u a lu van torough torough ne ye . — Mateu 24 : 21 ; Daniel 12 : 3 ; Mpase 7 : 14 . A@@ F@@ I@@ SH@@ I a nengen sha tom u Mbashiada mba Yehova ken Na@@ j@@ er@@ ia sember zuan a washika ugen , ka kwagh u i nger ker je i t@@ ende i nger shin heen ne : I@@ an i civirigh i wasen anmgbianev ou mba nomso man mba kasev mba ken jijingi la gba u kwagh kpa ? Er kwase la nôngo kwagh kpoghuloo nahan cii kpa , angev mb@@ un “ lu zan un a za hemen ” her cii . U ng@@ ur@@ en ôron ngeren u doon tsung , u a er kwagh u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve za pase kwagh ken tar ugen ve er sha ijô ve la yô , hen er we kpa u seer shir@@ en Aôndo tom la . Solomon wuese Yehova — Aôndo u erdoo , u a k@@ ur uityendezwa nav shi a ongo msen kpaa la a ishima na i môm cii ! “ Mba@@ fankwagh ” mbara yange ve lu mbat@@ im@@ en sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo , mba ve eren akaa a Aôndo a vende yô . ( Yohane 18 : 37 ) Nahan yange ù@@ v@@ è ityough ke ’ m@@ te u tan iv@@ or i mimi u Tartor la . M za mase teman inya hen gar u Go@@ on@@ di@@ w@@ indi , ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ en@@ s@@ land . Nahan kpa , er ve taver ishima yô , ve hingir u henen Bibilo a ior ken zwa u P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese . V@@ ande K@@ eren Nen “ Per@@ apera Na , ” 10 / 15 Mbag@@ rika mba tsuaa mbara yange ve lu a ase@@ mber any@@ iin a ve yaren tom a mi u ôron kwagh u dooshima yô . A yô lu stor@@ ·@@ ge@@ ʹ man e@@ ʹ@@ ro@@ s man p@@ hi@@ ·@@ li@@ ʹ@@ a kua a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe . “ Yange m doo vea wan wam u kwase kpen kpen . Nahan cian u ôron mo kwagh môm môm ga . ” Se mba keghen tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa ér m@@ nyoon man ican ia lu ker ga la , kpa cii man tar la u va yô , hegen je , Yehova ngu eren kwagh u vesen sha ci u ior nav . U tesen ikyav yô , zum u yange a̱ tindi or@@ kwar a ma kwagh yô , nan b@@ ur kwagh shon nan kar vea mbagenev , mba yange ve nenge amba a m@@ ne ne ér ka hen Yehova a dugh , un u a lu Or@@ nan “ hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa ” la . Nahan kpa , C@@ es@@ ti@@ us G@@ all@@ us kar ishima tsô hide yem , maa ian due i ior a yevese a war yô . Ve fa iti i Aôndo , kpa mayange je ve pine ér ‘ Yehova ngu h@@ an ? , ’ ga ( Yeremia 2 : 6 ) Awa@@ shima u Yehova lu t@@ am@@ enkwagh u gban ve ishima ga . Zum u môm ken mbahenen mba Yesu pine un mpin la yô , a kaa ér : “ Zum u ne@@ a eren msen yô , kaa nen ner : T@@ ere , i̱ tsegha iti You . ” ( 2 Peteru 3 : 10 ) A@@ eren a ve tese ér mb@@ á ‘ keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , shi eren sha u i̱ va fe@@ fa ’ kpaa . K@@ po@@ gh@@ or Ior Ve “ N@@ der ken M@@ nya ” I ôr kwagh u mlu wase u injaa u ken jijingi , u a ne se lu ken bem vea Aôndo kua anmgbianev mba se civir un vea ve imôngo la . Kwagh ne na se due kposo . 7 , 8 . ( a ) Ka kwagh u kpilighyol u nyi S@@ em@@ son yange er a gar u G@@ as@@ a ? Ity@@ av mbi Armag@@ e@@ don ka ityav mbi Yesu Kristu , un u Yehova a ne un tô@@ gh ku torough la una nôngo tar sha won cii , una tim mbaihyomov mba Aôndo cii kera yô . Aluer se time sha gbenda u Yehova lu a ve ken atsan a ve lu yan la cii , kua er va er tom a ve sha gbenda u vesen la yô , se kav er mbacivir un ve doo un ishima shi a we ikyo yô . — Ôr Anzaakaa 3 : 11 , 12 . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Heela tseegh ga , Satan Diabolo iyol na ngu an@@ en mbadondon Kristu van@@ ger , shi ngu nôngon num a mba ve ‘ kor atindi a Aôndo shi ve lu eren shiada sha kwagh u Yesu ’ la kpaa . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 31 ] Orshiada ugen u yange i wu@@ he un ken pur@@ usu sha ikyev i gomoti u tar u So@@ vi@@ et la pase kwagh u yange wase ve ve wa ishima yô . A kaa ér , “ yange se wa ishima sha ci u se fa ikyaa i yange i hii ken sule u E@@ den la , ka ikyaa i ian i Aôndo i hemen je la . . . . Er se fe ser Yehova , “ Aôndo u perapera ” veren ior nav mba@@ jighjigh doo doo yô , se fatyô eren msen hen a na vangertiôr ken iti i Wan na a jighjigh u nan ken nagh ku ip@@ aan ku Yesu la . ( Yoh . • M - undu u undun mimi la fatyô u cir@@ in mbap@@ asen loho u dedoo ave zwa ga ér nena ? Mateu u yange ungwa shighe u Yesu lu ôron mkaanem man ne shi nger ma la kpa seer pasen kwagh ne wang je . Awa@@ shima wase ka a lu u dondon igbenda i Yehova kua atindi a na ken uma wase yô , i doo kpen kpen . Apostoli Paulu va nger kwagh ken hemen , kaa wener : “ Ka [ Ifa ] man i tsu@@ gh un ” ye . Mbaiserael wua mbau@@ ty@@ aav vev mbara cica cii . — Mba@@ j . 14 : 29 ) Nyian kpa , Yehova fa er alaghga a gba u mbacivir un vea zua a iwasen hen mbacivir Aôndo a ve imôngo yô . Yange i ver mba ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v ken mcivir u mimi sha shighe u Davidi la nena ? U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen u ken tar u J@@ ap@@ an yange er batisema anyom nga karen 17 yô , kwagh@@ nyoon kôr un . Mbakristu mbagenev ka ve wase mba@@ beenyol mba ken tiônnongo nena ? Er iorov uhar mba ve lu azende kpa vea fa@@ an ayol a ve vea seer ve iky@@ ar@@ yan ve i hemban taver a taver nahan , kape ka sea fa@@ an kwagh u Aôndo sea seer ve jighjigh u se ne un la kpa a hemban taver a taver je la . • gbenda u nan mbagenev ian i zuan a iember ken tom u ve er la U tesen ikyav yô , nomso mba v@@ ô@@ son ayol a ve sha ajiir agen shi mba ve lu a vôso ayol a ve ga ka ve ts@@ aan imôngo shi mba ve vôso ayol a ve mba ngô@@ ôr p@@ aven ayol a ve ga . Nahan yô doo u se er te@@ gh@@ elee shighe u se lu henen sha ma kwagh u Aôndo a er yô . ( 1 Yohane 4 : 8 , 20 ) Kwagh u Bibilo i er heen ne pase se ityôkyaa kpôô kpôô i ior ve ny@@ a@@ ghen ak@@ ur agen yô . Nahan kpa , u lun kwagh na ving la gema va a mbamzeyol . Se fatyô u nengen a dooshima u Yehova a lu a mi sha a vese u been mayange ga la ken akaa a gbe la kpa ? Nahan kpa , ka i vihi se ga , sha ci u ka se fa ser se zua a mbam@@ tsera kpishi sha mbam@@ kohol mban . Aluer se ver ishima sha kwaghôron u profeti u Mal@@ aki ne yô , se fatyô u wan ago@@ yol sha ci u “ iyange i vesen i ci@@ er@@ yol i TER , ” shighe u a tim tar u bo ne la . — Mal@@ aki 4 : 5 . Mba@@ yev mbara kpishi ter ma iy@@ ongo shin ayôôso a ve lu a mi vea mbamaren vev ga ; ve gema ve kaa ér vea ôr a mbamaren vev ér : “ Y@@ an m taver ne ityough kpishi kpa , gba yan nen mo anyi tsô . ” Er i lu isharen yase u nan Yehova icivir yô , se mba w@@ o@@ ho iyol sha inja zum u se lu zan mbamkombo mba tiônnongo yô . ( b ) Kanyi kwagh yange i er Yohane ken ic@@ ile i P@@ at@@ em@@ o ? T@@ OR SO@@ L@@ O@@ M@@ O@@ N u Iserael u tsua la na han@@ mô wase ityôkyaa i dedoo i se lumun tsaha u Aôndo yô . 1 : 3 - 5 ) Paulu umbur shighe u Li@@ dia vea ya na cii er batisema , shi han@@ ger ér un vea ikyar - tom na ve tsa hen ya na la . — Aer . 16 : 14 , 15 . Takerada u Daniel tese se nyi sha kwagh u Aôndo u se civir laa ? Shighe u Lu hen Y@@ a Na ken Yerusalem La A@@ me@@ en a vesen lu a̱ va ga . Kwaghôron u profeti u yange í ôr un anyom 4@@ 00 ken ijime yô kure sha mi vough . Sha nahan yô , Mbakristu kpishi fa Timoteu tsembelee sha ci u m@@ ze@@ hemen na u ken jijingi la . Yehova er akaa ne cii sha ikyev i ikyuryan i he la . U hemban cii yô , Yehova na Solomon kwaghfan . Ken anyom a a kar ne m nenge a akaa kpishi a a tes@@ em ér “ TER ka agee am ” yô . — Ps . Ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la , i pase inja i u “ s@@ angen a s@@ ange ior ga ” la ér ka “ u tsuan ish@@ iv mbi iorov ” ga , inja na yô , ka u hemban soon ishigh ki or môm a ki orgen ga . Aluer u tôô shighe u hen sha mbampin mban yô , kwagh la una wase ú u fan er Yehova a henen kwagh shi i lun un ken ishima la man kwagh u a soo hen a we la kpaa . Yange i nder mbakp@@ enev ior nenge shi i nger ken Mkaanem ma Aôndo kpaa . Shighe kar yô , mbahenen va pine Yesu ér : “ Ka nyi man se se fetyô u du@@ ghun un kera ga ? ” Mba@@ apostoli mban man mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev , er Yakobu , Yuda , man alaghga je yô , Marku nahan , ve lu sha shighe u i ver nongo u Kristu sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Aluer u dondo akaawan ne yô , gba fan tsô wer aa wase u ú zua a msaanyol shi u za iky@@ ura kpaa . U er nan ve kwaghpasen wou una hemba kôron ior ken ishima ? Ka nyi m@@ shi nahan Davidi yange nôngo a mini ? Yô , za hemen u y@@ esen mbayev ou ve lu mbacivir Yehova , mayange de gbe uwer ga . Sha nahan yô , se mba a ityôkyaa i vesen i nan jighjigh ser una va yar tom a jijingi na u age@@ egh la sha u kuran ior nav sha shighe u zege@@ can u a mgb@@ ôghom la . ( Mateu 23 : 33 , 35 ) Kwagh u K@@ ain kaha a u A@@ bel u lu or@@ perapera la . Aôndo kpa , ka imba kwagh u se er ve se ya ijende a na je la . Ma or ngu u nana fatyô u wasen mo er Yehova ga . Ma loho u dedoo ngu sha ci ve je kpa ? Nahan kpa , ior kpishi ka vea geman Bibilo sha ayange ne yô , ve dugh iti i Aôndo kera , ve gema ve nger ati@@ at@@ om a na er “ Ter ” shin iti i ma aôndo nahan . Cii man Yesu nder hur@@ or na L@@ as@@ ar@@ u shin ku yô , a kaa ér : “ Mo M ngu mnder man uma kpaa . ” Aluer se mba ungwan kwaghwan u Yehova sha kwagh u iv@@ es@@ egh yô , kwaghwan la una wase ivaa yase ia kera pav ga nena ? U tesen ikyav yô , jijingi u Aôndo yange mgbegha profeti Yesaia nger mkaanem man , ér : “ Nenge , ini@@ un@@ kwase ia wa iy@@ av ia mar wan@@ nomso , ia yila un iti er I@@ man@@ uel . ” Ve gema mba a ian i civirigh i zenden vea Aôndo . Shi mkaanem ma Yesu man ka ma kôron ken ishima kpaa . Ashighe a gen yô , mbayev ka ve kpe sha ci u a@@ ah@@ e shin ai@@ ky@@ ôr . Doo se kpishi er se fe mnenge u Aôndo sha kwagh u aeren ne nahan ! — Ôr Yuda 14 , 15 . Sha nahan yô , í ôr heen ér : “ Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . ” 4 : 10 ) Alaghga shighe a kar tsô akaa a vesen man a doon kpishi aa due ker , je a hemba a hemba er se hen la kpaa ! — Ps . Tor Davidi ôr kwagh a Yehova ér : “ U nam per@@ utya u myom Wou kpaa , uwegh O@@ ugh ku y@@ an@@ egh ku kô@@ rom sha ; ishima You i legh legh erem m gba i@@ kôr . ” Nyian ne kpa , S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta ne ngu a inja her , sha ci u ngu a wase mbag@@ e@@ man@@ kwagh u kaven inja i ase@@ mber man avur agen ken zwa Heberu a a taver u kaven yô . U zua a iwasen ken kwaghôron u profeti u M@@ ika la nena ? Yehova yange doo Yesu ishima tsung kua atindiakaa Na a perapera kpaa . Davidi shi taver hanma or@@ perapera cii ishima wener , Yehova “ una na u asaren a ken ishima you . ” Ishima ka i na amba a ior la ibo sha er ve hen sha kwagh ga yô , hemban cii je yô , zum u ve er akaa ken takerada a a tese ér kwa@@ r@@ gbidyen ngu a inja kpishi yô . Nahan Yesu kpa lu kaan ér saa a mar or he@@ gh ve nana nenge a tartor u Aôndo ye . Yesu shi ôr ér : ‘ Ka u á mar ne he@@ gh keng . ’ Akaa shon wa Bibilo , i̱ i̱ lu Mkaanem ma Aôndo la kpa ker , gadia i ôr kwagh u loho u Bibilo ér loho shon ka mngerem . L@@ on S@@ chil@@ ling u a lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u tar u Amerika la maa na kwaghôron u dondon sha u hiihii la , itinekwagh i kwaghôron na la ér “ Su@@ en Nen A@@ yol a E@@ n . ” Yange i fa Y@@ e@@ h@@ u ér ngu or u yevese a iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya kpishi . Kwagh ne tese ér eren tom u i wa un sha ikyev la sha gbashima . Alaghga a lu tar@@ nahan u mba ve lu k@@ l@@ ase môm a we shin alaghga mbak@@ ov wou vea lu tu@@ ur we ken ijime ér we u nyôr iyol ken iji@@ mba i eren kua akaa a bo ag@@ enegh . Aluer u ngu eren nahan yô , kwagh la una na u nenge wer u hemba ng@@ un ikyua a Aôndo cii . He@@ mban cii je yô , se er nan ve se palegh u@@ iniongo man aeren a aa vihi iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova laa ? Doo u se fa ser mbatyomov mb@@ á suen tom u pasen kwagh ( Anzaakaa 24 : 10 ) Nahan ka á er aie ér Aôndo nengen ér se gba kwagh sha ishigh N@@ agh ga . Ka gbenda môm u nyi se tese tindi u tartor u sha kwagh u dooshima la ken tiônnongo u Mbakristu ? Kpa sha mimi yô , alaghga shighe u kwagh a gbe se a iwasen la , ma orumace môm nana lu u nan se í ga . Iyange i se mough u yemen la , se za nyôr hen ta@@ sh@@ an u gir@@ gi@@ do@@ go fele ga , min@@ iti kar pue cii ve se va nyôr ye . Mbaiserael Lu a I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima Ve A@@ ka@@ a@@ ôron A Pro@@ feti A V@@ esen Cii K@@ ure Sha Kristu 1@@ 000 U tesen ikyav yô , ior mba ve lu a mnenge ne kaa ér ve mba shon mba i kaa ér ka “ an@@ ng@@ ôô@@ v ” mba Yesu la lu anmgbianev nav mba sha ter — lu ônov mba Yosev mar a kwase ugen u vande v@@ ô@@ son yô . ( M@@ ika 4 : 2 , 3 ) Mba ve lu undun mcivir u mba@@ aôndo mba ior ve gbe a gba , shin mcivir u ityar ve sha u civir Yehova la mba ken mzough sha tar cii . Lu nyi i wase M@@ ad@@ a@@ í ve hii Bibilo i henen a ior kpishi nahana ? u No@@ ve@@ mba 200@@ 9 la , peeji 12 - 14 . Tom u Orkristu ú a er i hembe anyom ak@@ un@@ du@@ any@@ iin hegen la yange u hii sha an@@ kwa@@ takerada u pur@@ ugh sha go@@ do@@ b@@ i tseegh . Mbakristu mbagenev mba sha derianyom u hiihii mba yange i shighe ve mkurem je kpa , yange gba u vea seer ny@@ ô@@ ôso mlu ve a Yehova Aôndo . U er nan ve we shin or@@ kwar wou ne ‘ umbur u a gbe ne la ’ sha gbenda u hemban doon ci@@ il@@ i ? Apostoli Paulu kaa ér “ Aôndo . . . Una fatyô u eren aie . . . ga , ” shi Aôndo “ eren aie ga . ” Er m cian ma or ga yô , mban@@ an ior inj@@ ô ngohol li@@ ba karen ikyaa inya ve t@@ indi@@ m ér m za yar or inj@@ ô . Nahan kpa , fa wer shighe u wan wou a lu hi@@ an a hi@@ a la gema na u ian i dedoo i u “ tese wanye gbenda u nana za yô . ” Er Mbashiada mba jighjigh udubu udubu mba ken tar u M@@ ala@@ w@@ i yange ve yevese bo tôv@@ ac@@ an u vihin tsung nahan kpa , ve za hemen u eren tom u Tartor saan saan . Er se nenge ikyav sha Yobu nahan , Satan wa mba civir Aôndo kwagh iyol jighilii ér mba civir Aôndo ér vea zua a kwagh hen a na , shi a s@@ enge ér aluer i kar ve yô , dooshima ve una nd@@ ôh@@ ôr . Or@@ tamen la ker u nan un ibo ga , kpa a kegh ato a na zu@@ lee sha u una kav er i lu un ken ishima yô , shi a pase anmgbian la er un vea tsombor na cii ve doo tiônnongo ishima kpishi yô . U ôr ve kwagh u nan keng je . T@@ A@@ H@@ A@@ V mb@@ ú a fatyô u lun sha akaa kpishi , an@@ za er u̱ lun a kwagh sha ikyev shin teman tor shin te@@ ven ior mbagenev nahan ; ka agee a eren kwagh shin nan sha u kwagh a̱ er ; ka gb@@ on gb@@ on u iyolough ( tahav ) ; shin ishima i eren kwagh . Nahan kpa , S@@ ho@@ ji wa hanma or u nan lu ken imba mlu la cii kwagh ér : “ De henen sha akaa a i lu u̱ ú kera fatyô u eren ga la ga , gadia aa na u iyol@@ kpen . Se fa kwagh u Se@@ kar@@ ia , or@@ wasen tor mhen ne kpishi ga , gadia ka heen tseegh i er kwagh na ken Bibilo ye . Yange gba u vea mar ônov , vea lu ior mba vough er ve nahan , shi gba u vea gb@@ anger a sule u ú lu ya ve la ua tser tar cii . Shi lu u vea nengen sha inyam igen kpa doo doo . — Genese 1 : 26 – 28 . Se fatyô u tesen imba dooshima ne sha u nan kwagh wuee shi t@@ angen iyol ga . Yange i yima nongo u he u Aôndo lumun u ne , shighe u i tim Yerusalem ken inyom i 70 la . Mba tim ken Ruamabera yô , ve kav ér gba u vea er In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe sha uwer u sha uta@@ ankar@@ uhar u T@@ ish@@ r@@ i la , hii sha ayange 15 zan zan 22 , maa vea kure i sha icighan@@ mkohol . Nahan ve hii u kohol iyol . Yange ve va er iniongo i doon kpishi . Sha tar cii , ka nongo u Mbashiada mba Yehova tseegh u nengen ior cii er Aôndo a nengen ve nahan ye . Er Yesu a lu ityough ki tiônnongo yô , una fatyô u hemen se sha imba gbenda la nahan . ( Nenge ngeren u shin kpe la . ) ( b ) Alaghga a taver mbatamen mbagenev u tsaase mbag@@ en@@ eve sha ci u nyi ? I ôr kwagh u uma u anmgbian C@@ o@@ v@@ il@@ le ken Iyoukura [ zwa Buter ] i Ma@@ ac@@ i 15 , 19@@ 6@@ 1 . Nahan kpa , ken ul@@ ah@@ adi mba m pase kwagh tswen la , m zua a akaa a taver mo ishima kpishi ken tom kwaghpasen . ( O@@ k@@ to@@ ba – Di@@ se@@ mba 20@@ 12 ) ; “ Kwagh Gba Aôndo sha A@@ tsan a Se Lu Y@@ an Ne J@@ e Kpa ? ” W@@ a ikyo sha er iliam yen la ia hingir any@@ iman ga yô . Yobu taver ishima nena , man kanyi i due ken ishimataver na laa ? I@@ ny@@ am i lun a ak@@ or ahar ne kaa ér i er e@@ ev mbu inyam i í er kwagh u i ken Mpase 13 : 1 la . U ngu henen kwagh sha ikyav i bo i Solomon ver la kpa 10 : 31 ) Se fa ser akaa a se eren ken uma wase ayange ayange la aa va Yehova a iwuese shin aa l@@ aha iti na . Sha jighilii yô , m@@ ze@@ hemen har sha kwaghhenen man m@@ yar u yaren tom sha kwagh u or nan hen la . Sha mimi yô , ityesen i injaa ne yange i wase Timoteu kpishi . Ikyav i tesen yô , ka wea tsuan akaa a hange hange a u er nahan , u vande timen sha atindiakaa a ken Bibilo shi u er msen , shi u ker kwaghwan hen Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi la kpa ? I@@ wasen i yange gba u a na un la lu kwagh u una zua a i ken ma y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i môm ga , kpa gema zua a i hen ior mba ken tiônnongo u Kristu mba ve civir Aôndo a na imôngo la . Paulu wa anmgbianev nav kwagh ér ve de ‘ zenden er atô@@ at@@ yev a zenden nahan ga . ’ Aôndo kpaa na ve “ ve zua a Na ” shi a ‘ na ve m@@ mem hen ningir la cii . ’ 2 : 5 - 11 ) Aluer se mba suur sha Yehova a ishima yase cii yô , una ver se doo doo er Yesu nahan . ( Anz . Eli@@ sa@@ be@@ th K@@ ü@@ bl@@ er - Ro@@ ss u a hen kwagh u ior mba ve lu u@@ ange ve zu@@ lum ken ku la t@@ ér mhen ugen u a du@@ mbur hen atô u ior mba ve eren kwaghaôndo yô . Alaghga a@@ sh@@ en la u ongo ayôôso ne kpishi nahan ga , sha ci u ishima i yem u sha kwagh ugen . Shighe u m z@@ aan kô@@ le@@ eji ken gar u G@@ l@@ en@@ or@@ ch@@ y , ken kpen@@ tar u T@@ as@@ man@@ ia u u lu ken ic@@ ile la , m zua a u@@ iyua kpishi ken makeranta . Yô , se cii se er nen msen shi se hen zu@@ lee er se er ve se na Yehova kwagh kpishi er se fetyô la yô . Yesu yange waan ishima vough er Ter na nahan ( b ) Ieren i ônov mba Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di la ia fatyô u b@@ enden a Mbakristu mba ve lu kwa@@ v la nena ? 8 : 1 – 12 : 17 ) A@@ eren a ity@@ ôô p@@ ir mba zan ad@@ ua kpishi ashe a asema . Yehova yange ma fatyô u gban ityô kwaghyan i môm tseegh sha u se y@@ aan sha er se lu uma yô . Kwagh u vesen yô , ka u henen sha gbenda u Aôndo yange mgbegha mb@@ ang@@ eren Bibilo ve , ve nger Ruamabera la . U tesen ikyav yô : “ Hii nan ve se fe ser ka mimi u yange Yesu tese vough je nee ? ” Han@@ a , ngô u Samuel di yô , gbenda u yange nenge kwagh ken ishima na la kaha . Un zer henen sha iyange i wan na u nomso una za gema eren tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el vea upristi la . Kwagh ne lu m@@ ny@@ am@@ ci@@ em di tsô ga . Lu kwagh u yange tsua u eren yô . ( Yesaia 60 : 17 ) Ior mba Yehova mba ken “ bem ” nyian , shi “ perapera ” doo ve ishima , nahan ngu “ it@@ yo@@ or ” ve , ka un a lu mgbegh@@ an ve u civir Aôndo ye . ( Luka 7 : 36 – 39 ) Sha kpôô yô , yange gba u Paulu una nôngo tsung una gema mnenge na shi una er kwagh sha ishima i Aôndo , sha ci u sar Aôndo u ior cii ve̱ war . — Mbagalatia 1 : 13 – 17 . M@@ hemen u uumace ve hemen ayol a ve anyom a kar udubu imôngo hegen ne tese mimi u mkaanem man , ér : “ M fa , gbenda u or ngu sha ikyev i nan ga ; or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ikyev i nan ga . ” ( Y@@ er . N@@ gi@@ se ngise la , Tor Solomon sule iyol time sha kwagh u orumace dedoo nahan a nger akaa a yange zua a mi la ken takerada u ken Bibilo u i yer ér Or@@ pasenkwagh la . 12 , 13 . ( a ) Shighe u Yesu una va “ a agee a vesen kua iengem kpaa ” la , a lu nyi ia ere ? A kaa ér : “ T@@ aver nen ayol a en asema , wasen nen ayol a en er ne lu eren nahan je . ” — 1 T@@ es . ( Ho@@ sea 6 : 4 ) Shi afatyô u kaan kpaa ér a@@ dooga lu Ho@@ sea lu zamber a ior ér ve hide hen Yehova ye . Aôndo una tindi ikyum@@ utya i mbatyomov mba sh@@ aav vea va tim mbaihyomov nav ele@@ gh ele@@ gh . Ken inyom i 19@@ 70 la , ng@@ ôm maa vôso The@@ od@@ or@@ e Ho@@ li@@ en . “ Ior kpishi ka ve hen Bibilo kpa ve hingir Mbashiada mba Yehova ga . ” — Mkaanem ma D@@ ent@@ on , or u ken tar u I@@ ng@@ i@@ la . M su@@ gh u . Ka Yehova a lu “ U@@ hemban@@ sha sha tar cii ” ye . Mba i yer ve ér ve lu ken ikyuryan i he la kpa , yange gba u a tsegha ve sha icighan jijingi . ( Luka 21 : 31 ) Sha nahan yô , u@@ a@@ ah@@ e mba ve lu eren mbara mba tesen kwagh u vesen u a lu se a inja kpishi yô . 25 : 31 , 32 ) Er kwagh ne una er hen shighe u se ver ishima ga la yô , ka a inja kpishi u se wa ikyo sha kwaghwan u Yesu u a kaa ér “ kohol nen iyol ” la ! — Luka 12 : 40 . Bibilo kaa ér “ inyam ” i lun a “ ak@@ or pue ” ia ta num sha id@@ y@@ a@@ kwase ne . S@@ aa se lu a jighjigh u nan ken nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura , shi se fa ser awambe nga Or@@ gban se a inja kpishi keng ve se fatyô u lun ken bem vea Aôndo ye . — K@@ ol . Yehova una wase se . Ka sha nyi igbenda nahan icighan jijingi yange wase ior mba Yehova ? Á lu mkur u nyi ? ( Mpase 6 : 8 ) Tsô ka ishimaverenkeghen i nyi i lu sha ci u mba ve lu shin She@@ ol ( H@@ a@@ de ) man mba ve lu ken Ge@@ h@@ en@@ a laa ? D@@ E S@@ E tôô ser se mba ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o , ken tar u K@@ an@@ aan , er anyom 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan ken ijime . U tesen ikyav yô , shighe u Yesu er batisema , inyom kar i môm la , ikpelaior kohol ken iyou igen sha u ungwan kwaghôron na . Shighe kar yô , Yosua , u “ iv a jijingi u mfe ” la , hingir u hemen Mbaiserael shighe u Mose kpe la . No@@ ve@@ mba 21 - 27 , 20@@ 11 Dooshima u anmgbianev yange mgbegha P@@ ri@@ se@@ ka man A@@ ku@@ la sha u ‘ veren mon ve ’ sha ci u Paulu . 18 , 19 . ( a ) U ny@@ a@@ ghen or u nan ci@@ gh@@ ir ishima u eren isholibo la ngu a tese ér kanyi i vihi se ishima ? Mayange se hen nen ser upristi mban yange ve kuma u zungwen ve mhôônom ga , shi se hen nen ser ma i de ve a kwaghbo sha ci u ve lu uumace mba ve yen yum , nahan a fatyô u veren ishima ér vea kura atindi a Aôndo ga . 8 , 9 . ( a ) T@@ ahav mbu tar cii mbu sha uta@@ ankar@@ uhar mb@@ ura yange mbu er tahav er iy@@ ô@@ gh nahan nena ? 7@@ 9 : 9 . 26 : ​ 8 , 12 ) Aôndo u mimi la ngu a ijiir sha ci u hanma wase ken nongo na . 4 K@@ ôr ijende vea Aôndo . G@@ omoti u ts@@ wam u tar u I@@ tal@@ ia yange ôr un ijir wu@@ he un ken pur@@ usu anyom 11 , sha ci u ityom i Mbashiada i a eren la . 20 : 19 ) Shi aluer se kôr no@@ mbor wase tsaha shighe u or hii se yô , tese ér se mba eren kwagh sha kwaghfan . — Ps . Kwagh u sha uhar yô , Yehova pase ken igbar er Yesu a doo un ishima yô ; a kaa ér Wan na ne ka “ u ishima ishima . ” Lu sha nyi gbenda Yesu hii u hemen ken inyom i 33 la , kpa shi lu u una kegh sha ci u nyi ? 4 : 23 ; Luka 6 : 45 . Se tese icivir sha mbamkombo asev mba Mbakristu la nena ? 37 : 34 . 15 : 6 ; 22 : 15 - 18 ) Kwagh ne tese ér Aôndo , u a lu or@@ jir la una fatyô u den asorabo a yange mbacivir un er sha ashighe a tsuaa la . 23 : 34 ; 24 :⁠ 9 . Ka nyi Paulu man Peteru yange ve wa anmgbianev mba sha shighe ve laa ? W@@ ea za mbamkombo mba tiônnongo shighe a wa karen yô , alaghga u nenge er ka se time sha at@@ ine@@ akaa agen kwa kimbir kimbir yô . Nahan kpa , u keren u eren ityom ken tiônnongo la , inja na yô , ka u or keren ér nana lu a an@@ za a Ruamabera a tese ér mbatamen man udi@@ ak@@ on ve lu a mi la . ( 1 Tim . ( 1 Peteru 5 : 9 ) Shin alaghga se sôn Yehova sha ci u Mbakristu man mbagenev mba ve lu hen ma ningir u a@@ ah@@ e a ke@@ se ve shin kwagh u kpilighyol a er ve yô . Er ú lu eren tom ne nahan , ú ngu sha ian i ‘ yiman iyol you kua shi mba ve lu ungwan we la kpaa . ’ Mose yange kaa ér una fatyô u lun or@@ shua u Aôndo ga , sha ci u un ngu or u fan kwaghôron ga . Bibilo ôr kwagh u ior kpishi ve fe ga yô , ér a ôr ior ijiir sha akaa a vea er shighe u a nder ve shin ku la . — Ôr Mbaromanu 6 : 7 . H@@ er@@ o@@ de yange lu nzughul a Peteru man mba nan jighjigh a na imôngo sha ci u nyi , man yange nzughul a ve nena ? Ior mba Yehova yange doo ve ishima la yange ve nenge atindi a na nena ? Yesu ver ishima ér mbatomov nav ve zua a mtsera sha tal@@ ent@@ i mba a ne ve la . Nahan kpa , se fa ser hanma s@@ ati u a kar yô , ior udubu udubu ka ve hii a hii u zenden vea Aôndo . Yange m lu môm ken u@@ sho@@ ja mba ken tar u I@@ tal@@ ia udubu udubu mba ve yevese ityav ve yem ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land , ape ityav lu nôngon ga la . U ngu nôngon wer u nenge sha mbamgbe mba tsombor wou mba ken jijingi man mba sha iyol , shi u ngu nôngon a m@@ taver u akaa a taver ishe la shin ishima ngi nyian we sha ma m@@ nyo@@ on@@ o ? I ôr ken Genese 6 : 11 ér , “ tar vihi sha ishigh ki Aôndo , man tar mgb@@ ough a [ i@@ pi@@ la ] kpaa . ” Kwase ka nana̱ mar , nana̱ nengen sha ônov mba nan , shi nana̱ nengen sha ya tsembelee yô kwagh ne a ‘ war ’ nan , nan de u ‘ eren ang@@ er@@ e@@ ke shi a@@ mber sha akaa ’ a mbagenev . — 1 Tim . Nenge ase ikyav igen kpaa . Se er nan ve se lu a mhôônom ma zungwen er Yesu nahana ? P@@ risti u tamen la yange una za nyôron ke ’ Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la yô , a m@@ ishi awambe sha ishigh ki are@@ ki u ikyuryan la . Er ica i ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh a ity@@ ô@@ tar nahan , kape ngu A pav akaabo ase a vese la ; er mhôônom ka ma kôr ter a ônov nahan , kape TER kpaa mhôônom ma ker Un a mba ve cie Un la . U van@@ den keren Tartor u Aôndo la wa u fan akaa a a hembe lun hange hange la ker . Ikyav i sha uhar la ka sha kwagh u yange er hen tugh mbu iniongo i P@@ ase@@ ka u ken 33 S.@@ W . shighe u ikpelaior va sha u va kôron Yesu la . ( Aer . 1 : 8 ) Tom la lu u tesen ior sha tar cii . M@@ Z@@ E@@ YO@@ L : G@@ omoti ka una due a atindi a he yô , alaghga sha hiihii la ka u hen wer aa fatyô u sôron kwagh . U nenge er mk@@ ighir la a hi@@ di sha or@@ k@@ ov wou la kpa ? Shi á de ér ve mban cii ve “ tema ken Iserael , ” shi í lu eren kwagh a ve er ka mar@@ nya nahan . Bibilo wa se kwagh ér : “ Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga , saa di u doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô , nahan mba vea ungwa kpaa vea zua a mlumun u sha mh@@ ôôn . ” — Ef . Be@@ en yô , a ôr ivur i sha 15 la a gbidye kwar sha mi . Mbashiada mba Yehova iorov 2@@ 30 , mba ken ityar at@@ er@@ atar kpa lu ken ikpelaior , i sho@@ ja na ve wa@@ da ér ve zende angahar ve yem hen ijiir ne la . U Eren ‘ Per@@ apera K@@ aren Iky@@ aa I@@ nya ’ la Kpa Ka Kwagh@@ bo 5 : 12 ) Heela tseegh ga , mba eren ishima i Satan mba ve lu shin tar la tôv mba civir Aôndo a ican je ve wua ve kpaa , vough er ve er a Yesu nahan . Ne mba keren igbenda i wasen ayol a en kpa ? J@@ e yô he ’ an@@ ti@@ or cii , u̱ henen a hen ér ma nan shi fe kwagh u a lu ke ’ Bibilo tseegh kpa yange lu kwagh u bo u bo ke ’ tar u Y@@ uro@@ pa he ’ shighe la . Peteru shi pase kwagh@@ n awashima u ikyurior i he ne , ér : “ Ne yô , ne mba ic@@ u@@ wan@@ nongo , nongo u upristi mba sha inja i tor , icighan@@ ikyurior , non@@ go@@ ior u Aôndo jim , ka sha u né yôô aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila ne ken ime , A va a ven ken iwanger Na i kpiligh iyol la . ” Zum u Adam er isholibo la , se fatyô u kaan ser , se lu ken awambe a na . 4 : 34 ) Tom wase ne ngu wasen se u taver ken jijingi shi ngu ne se msaanyol kpaa . Se wa nen ikyo tsung sha er se ya ikyar a ior i tar ne , se vihi jighjigh wase u nan ga yô . — Yakobu 4 : 4 . Or@@ nan@@ jighjigh ka nana y@@ aan ican shi nana nenge mbagenev vea y@@ aan ican kpa nan to@@ ô ér gba u a lu nahan , maa i kera za nan iyol kpishi ga . Ken van@@ ger u nan yô , imoshima i nan ia lu zan nan iyol . Kpa inja i ishember i “ icighan ” la jim ér nyi ? M umbur er mbam@@ kohol mban yange ve wase se anmgbianev mba ken tar u M@@ ala@@ w@@ i cii u wan ago@@ yol sha ac@@ an a a lu keghen se ken hemen la yô . ( Mateu 28 : 19 ) Ka ior mba se wase ve ve hingir mbacivir Yehova mba ve er batisema la ve lu atam a se ume la jighilii y@@ ee ? T@@ ahav mbu torough mbu Yesu mb@@ ura shi due tseer tseer gadia a kura tiônnongo u Kristu sha er una er tom na u pasen loho u Tartor ts@@ eren tar cii la una kure ú yô . ( b ) Shin er mbaapostoli mba Yesu er akaa a tesen ér mba a mbam@@ yen mba vesen nahan kpa Yesu er kwagh a ve nena ? We kpa u fatyô u eren imba kwagh ne sha u kaan a wan wou wer , “ U doom ishima . ” Er nan ve u hen wer ishimataver ka kwagh u injaa kpishi ? I@@ mba ihy@@ agh ne ka i na se vihi ishima zum u i we se kwagh yô , shi se venda kwaghwan , a u ma se hi@@ di a iyol ijime , ma se ngohol un la yô . 4 , 5 . ( a ) Kanyi yange lu u ia er mba ve lu perapera ga laa ? L@@ um ican kpishi . Ve palegh hông@@ or na , shi akaa a sôron a hanma shighe ve sôron sha u zamber mba@@ aôndo mba atô@@ at@@ yev la nyoon ve iyol kpen kpen . ” Yange mkohol ne lu zan hemen hen ag@@ iri@@ g@@ i ugen . Í nenge if@@ i shon lu “ duen ken ik@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo man ki Wan@@ iyôngo la . ” Tom u za eren ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la doo L@@ oli man Li@@ di@@ ana ishima kpen kpen Gadia her ape i@@ wu@@ he i lu kua u wan kwagh wou ikyo tseegh yô , an@@ zughul ban ga , kua shi hanma ieren i dang kpaa . Heela tseegh ga , iky@@ ar@@ em i m vande lun vea na la hendan ér m@@ ̱ hide m@@ ̱ va lu vea na , je yô , lu tan k@@ ume ér una nôngo u gban mo i@@ wan sha z@@ ar kwagh u hi@@ an u i yer ér a@@ ci@@ d la . Aluer ú soo u fan kwagh u Anyom D@@ u@@ bu a M@@ tem@@ tor u Kristu la seer yô , nenge ken takerada u Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x At H@@ and ! Er va shi z@@ ol@@ ough z@@ ol@@ ough u Mbaiserael vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la , ônov mba Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di mba kasev uta@@ an mba ve lu a er noov ga yô , tagher a zayol ugen . Yesu kaa ér , “ S@@ ôn nen , á na ne . ” Shighe u Or u Do@@ on We Ishima Nan K@@ pe Yô Kpa sha mimi yô , z@@ en@@ aria ngu a inja nan je ? Sha ashighe la nahan doo u se umbur ser Yehova ka á “ zung@@ we mba N@@ av mba ve ye ican la mhôônom , ” shi “ A su@@ r se ishima ” kpaa . Yesu yange er kwase ga , nahan kpa se fatyô u henen kwagh hen a na kpishi sha gbenda u se zua a msaanyol hen tsombor yô . Ve taver mo ishima ér Yehova una wasem . ( Mat . Or u nan fe zwa ugen je kpa , alaghga a gba u nana gema mhen u nan kua gbenda u nan pasen loho u Bibilo la sha er loho ne ua doo mba lamen zwa shon yô . Ka nahan sha ci u mlu ve man aeren a ve a ity@@ ôô kaha kposo . Gba u Mbakristu vea lu gen@@ g ge gen@@ g sha ci u nyi ? Yesu ter akaa sha inja sha inja ken msen u ikyav u yange tese se la nena ? Me wuese Yehova ayange ayange sha ci u mlu wase ken tom u pasen kwagh hanma shighe ne . ” Yehova yange pine ve ér : “ Ka nyi i gbem a ini@@ av y@@ enev mbi s@@ ôngon kpishi laa ? 4 : 24 , 31 ; Mpa . 4 : 11 ) Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una za hemen u yiman ior nav shi kuren mba@@ awashima nav kpaa , gadia a bu@@ m ér : “ Mimi je , er M hen nahan , kape á er la . ” Man gba u se n@@ orom ikyaa ga ve se fatyô u eren kwagh ne ye . M@@ fe la ka a wase a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a n@@ der@@ an uma ne a vese vough vough , a kohol a hingir orumace , kwagh ne ka kwagh u a gande orumace u kaven yô ! ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 11 : 39 , 40 ) Shi aluer se mba eren iniongo i lun mbagenev a iwasen yô , ve kpa se lôh@@ ô ve . Kwagh u vande - eren ne a tese se yô , ka kwagh u Mbashiada mba Yehova mbara yange ve ôr la kwase la umbur ga , kpa ka gbenda u ve kegh ato a na la . Or ngu a dooshima u a hembe ng@@ un ga , je u or nana gb@@ ihi uma u nan sha ci u ak@@ ar a nan . ” Ve due ken hanma tar man hanma ikyurior ; kpa , mba ken mzough sha ci u ve doo ayol a ve shi Yehova doo ve ishima . Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti u lu môm ken mbaapostoli mba Kristu mba 12 la va hingir or u nengen un mk@@ er , vough er A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l kpa er nahan . Se na M@@ lumun sha a@@ vegher a ahar a mpin ne ser , e@@ i . Yesu kende kaa na ér : “ De cie ga , hii nyian je zan zan ken hemen kpaa ú mase kôron ior . ” U tesen ikyav yô , zum u ú er tom kpishi ú k@@ ur man shighe u ú ye kwaghyan kpishi nahan a lu ú ape henen kwagh je kpa , hemban je yô , aluer u tema shin iky@@ ôn@@ ough ki lun lu@@ gh lu@@ gh ú ngu nengen T@@ V nahan a taver we u henen kwagh ga he ? Yesu yange dugh jijingi u bo la ken wan la kera , nahan a wanger un . Or@@ pasenkwagh 7 : 9 kaa ér : “ De nyoon ishima fe@@ fa ga , gadia ishima i nyoon tema ken van@@ ger u ab@@ u@@ me@@ aior . ” Akaa a Yesu la wa nyi man nyi k@@ ere ? Nahan kpa ijende ne cii ka i tôô any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee tsô . Hen shighe ne hanma or fa mimi u kwagh ne wang . Shighe u nan lu keren ase@@ mber a nana ôr se kwagh yô se er nena ? Shighe u or@@ pasalmi As@@ a war undun tom u Aôndo kpa Yehova hide kôôm mhen na yô , á hide a iyol ijime tsô a kaa wener : “ Ú hemen mo sha mhen Wou , ken masetyô yô , Ú ngohol mo , Ú za a mo ken icivir . ” ( M@@ ika 4 : 5 ) Se mba “ zenden ken iti i TER ” sha u nôngon kpoghuloo eren akaa a nan iti na i i yer se a mi la icivir ayange ayange . 26 Sha C@@ i U A@@ g@@ umaior ​ — Peteru Ny@@ iman Yesu Ú pase inja i erdoo wer nena ? Tsô Yobu kav er un ôr kwagh sha iyol í Aôndo sha lan yô , nahan á zamber ér a̱ de un kwaghbo na . U dondo ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime la nena ? Iky@@ urior ne wa Mbayuda man mba ve lu Mbayuda ga la cii ker , ve hingir ior mba sha ci u ‘ iti i Aôndo . ’ Yehova ôr kwagh ve kaa ér ka mba “ i yer iti Y@@ am her a ve ” yô . — G@@ al . 6 : 16 ; ôr Aerenakaa 15 : 14 - 17 ; Mat . Ka mbampin mba nyi u pine or hen haregh wou sha er nana pase u ishima i nana ? Kwagh ka a er i vihi yô , ior mba ve s@@ enge ér ve na Aôndo jighjigh je kpa kape ve eren je la . • Doo u dooshima una kôôm gbenda u se eren kwagh a mbagenev la sha ci u nyi ? ○ Ka ikyav i nyi Samuel a ver ag@@ um@@ ai@@ or@@ o ? Kpa gema hen sha aeren a dedoo a ikyar u a lu a mi la . We u lu cer@@ ub@@ i u samber a@@ kp@@ er cir@@ in . . . Er Mbakristu Mba sha A@@ yange a T@@ su@@ aa Mb@@ ara Er Kwagh u Yesu K@@ aa Ne Yô : Apostoli Paulu u a hembe ngeren ityakerada i Bibilo kpishi la yange na Mkaanem ma Aôndo civir er Yesu nahan . ( Duteronomi 17 : 19 ) I nger akaa a nomso man kasev mba cian Aôndo ken Ruamabera kpishi “ sha ci u ityesen yase . ” Yange i ta Mbaiserael icin ér aluer ve ungwa imo i Yehova ga yô , i@@ fan ia kôr ve , nahan vea ‘ ya ônov vev mba nomso kua mba kasev . ’ F@@ a wer , Yesu lu ôron kwagh u m@@ ve na a mbahenen nav , nahan a kaa a ve ér : ‘ Ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ’ 3 : 19 ) Maa a kohol ve cii a yem a ve sha , er kwaghôron u profeti u Yesu u sha kwagh u zege@@ can la a tese nahan . Tar cii ngu sha ikyev i Diabolo her , man hegen ne ior gema mba civir akav a tilen sha ity@@ ou@@ v mbi ityar kposo kposo . Akaa a doon tsung er se ken tom u pasen kwagh la , shi i saan se iyol kpishi u lun imôngo a anmgbianev mba nomso man mba kasev . Ka avur a Bibilo a ashighe kpishi Mbashiada mba Yehova ka ve pase ior kwagh a mi yô . Yakobu kaa ér : “ Kwagh@@ fan u a dugh Sha yô , hiihii ka u wang , shi ka u bem kpaa , man u sar sar , man u n@@ orom i@@ kaa ga , a iv a mhôônom ma zungwen kua atam a dedoo , ka u s@@ angen sha dooshima ga man shi u im@@ ang@@ er@@ egh kpaa ga . ” I@@ she@@ mb@@ er@@ ti shon ér z@@ o@@ ·@@ e@@ ʹ , man ngi ôron ka kwagh u gbenda u or eren uma u nan la ga , kpa ngi ôron kwagh u uma jim jim . “ N@@ O@@ MB@@ OR@@ U@@ S@@ U U TER ” Man hi@@ re mbadondon un mba ve yen mban ve vea kera z@@ aan hemen u lun a inja i eren msen la ga y@@ ee ! Kpa , ve de mba hu@@ an a h@@ ua iyôngo i sha injakwagh ne ak@@ ô@@ v , mba vendan u ôron ve ijir sha mimi , mba geman ha@@ an ve a haa “ awambe ” inya , er M@@ ika 3 : 10 a ôr nahan . Mbakristu mba hiden a ayol a ve ijime mba veren ashe keghen nyi ? J@@ ag@@ an@@ n@@ a@@ th@@ a R@@ a@@ o , Tru@@ st@@ ee , M@@ ad@@ r@@ as S@@ n@@ ake Par@@ k Tru@@ st Or@@ fankwagh ngise nger kwagh ér : “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , man ai@@ k@@ ighe kpaa de hiden a uwegh ou ga ; gadia u fa i ia doo la ga . ” T@@ ile D@@ ông shi P@@ alegh U@@ h@@ ôn mba Satan ! Ka nyi mbayev man mbag@@ anden cii ka ve soo ér i eren a ve ? Akaa a taregh a se ôron shi se nengen la aa fatyô u bu@@ lan se nena ? A pase er yange lu un ken ishima la ér : “ Ishima lu vihin mo , man shi sô@@ ôm ken ishima kpaa . ” Or u i er kwagh na ken ikyav i tesen ne la nan nenge ishigh ki nan ken ijingi kpa nan sôr mbam@@ shi mba nan nenge a mi la ga . Yange fa er “ uma u inyam yô , [ i lu ] ken awambe a lu ” yô . ( b ) Aluer ishima d@@ an or sha akaa a ken jijingi yô , kanyi kwaghbo una due k@@ ere ? Hanma shighe yô , Ter wase u sha la nengen akaa a se eren la cii sha dooshima . Kpa kanyi yange i̱ lu iji@@ r@@ ôron i Yehova sha Mo@@ ab@@ i man A@@ mon , ityar i yange i due ken tsombor u Lo@@ ti an@@ ngô u Aberaham laa ? Aluer se time sha akav a a tese ér akaa cii i gba a gba la sha mimi yô , ka keng se seer nan Aôndo kua Bibilo jighjigh . Ka il@@ yo@@ ho i nyi i lu ken M@@ ika ityough 3 zan zan 5 n@@ aa ? ( Yoh . 14 : 31 ) Shi Yesu kaa ér : “ Wan doo Ter ishima . ” ( Yoh . Shi mbatamen mba ken tiônnongo kpa ka mba ve vi@@ e ken jijingi , mba vea fatyô u wan we kwagh u injaa yô . Ô@@ ô nen ayol , wanger nen ayol a en ; kar nen a ifer i aeren a en sha ishigh Y@@ agh kera ; de nen akaabo a eren . ” — Yes . Aluer se mba suen “ mci@@ e@@ aôndo u wang u a lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ” sha ishigh ki Aôndo ga la yô , se zua a averen kpishi . Shighe u Yehova lu nan ve Tindi la , a kaa ér : ‘ W@@ aan nen akaawan a A@@ m man akaaôron a A@@ m a ji@@ righ ikyo , a or á er sha mi yô , nana lu uma sha a ’ la . ( L@@ ev . Er se lu mbacivir Yehova , I@@ h@@ ye@@ mban Aôndo u Hemen la yô , doo u se wa ikyo u fan mbam@@ kposo mba ve lu hen atô u atindi a ish@@ ang@@ enegh man á sha hemen u Aôndo la . Ng@@ ô u B@@ illi@@ e yange kpe ken inyom i 19@@ 7@@ 5 la . Nenge ase yô , er Yesu lu anyom 12 tseegh la je , kôr cio u pinen mbampin mba sa@@ gher ior ken asema mba sha akaa a ken jijingi tseegh ga , kpa shi lu nan mbam@@ lumun sha kwaghfan kpaa ! Nenge , ka kwagh ne tseegh m zough a mi ye : Aôndo er or dedoo , kpa mba keren u eren akaa sha a@@ yom yum . ” ( Or@@ pa . • Yesu yange yar tom a mfe na u i@@ gbe@@ tar la sha kwaghfan ken an@@ zaakaa a na nena ? J@@ e yô , m za hemen u henen sha kwagh ne shi eren msen ayange imôngo . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or la venda u dondon sha Yesu , nahan kpa , mbagenev dondo sha a na . Yange se mba eren msen sha kwagh ne shi se mba gb@@ i@@ di kwar sha mi tsembelee yô , mo man Ru@@ th se lumun ser m za kaa or@@ vesen wam u hen tom a pan@@ de@@ m tom , m yaren ayange any@@ iin tseegh ken kasua , shin er shighe la tar wase lu ken zayol u iny@@ ar kpoghuloo nahan kpaa . M@@ ôm ken aeren ne yô , lu ityesen i sha kwagh u Kwagh@@ yan u Umbur Ter , u ai@@ k@@ ighe , u Paulu tese atôônanongo la . ( 1 Kor . • Er se lu mgb@@ ôghom a Armag@@ e@@ don yô , u ngu a vangertiôr wer nyi ? U tesen ikyav yô , ka i lu u inja er u yina u henen Bibilo a or yôô ? Yange tem hen gar@@ tamen u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar u i yer ér An@@ tan@@ an@@ ar@@ iv@@ o la shighe kar kpuaa yô , a bugh makeranta u mbam@@ ishen u he sha ci u tesen mbayev mba mar@@ nya kwagh . Tsô a kpe iyol a kaa a wan@@ ye@@ kwa@@ or la ér : “ Yô , sé za ya dooshima sé ide zan zan sev mbu av ; i̱ doo se iyol a dooshima . ” ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Sha nahan yô , loho u myom u Yehova a ne se ken takerada u Yesaia la taver se ishima je zua ga . — Mbaheberu 4 : 12 . [ N@@ W ] Aluer se tôô kwagh u i nger ken ivur ne se kar sha avur a ken takerada u Mateu man Marku aa á er kwagh shon ne môm yô , se mase kuren ikyaa ser ka S@@ al@@ ome yange lu an@@ ngô u ngô u Yesu u kwase la ye . ( b ) Kwagh u yange er Peteru la bende a we nena ? 2 , 3 . ( a ) Ka ian i nyi ikp@@ an shin mba@@ shir@@ en Kristu tom ve lu sha mini ? Nahan kpa Yehova gema kaa ér : “ Gadia ka we ve vende ga , kpa ka Mo ve vende er M@@ ̱ de lu tor ve ga ye . ” ( 1 S@@ am . Kpa aluer Orkristu nan soo u nôngon ér nana kuma sha ian tom i di@@ ak@@ on shi nana va kuma sha ian i hingir ortamen ga , sha ci u nan nenge ér nan yina di y@@ ee ? Er se time sha ‘ ini@@ av mbi dedoo ’ mb@@ in yô , se za hemen u seer wuese un cii . — Yakobu 1 : 17 . Kwase - n@@ ôô@@ s@@ u ugen va bugh h@@ unda . MB@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN I H@@ E L@@ A H@@ I@@ NG@@ I@@ R N@@ O@@ NG@@ O U U@@ P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I MB@@ A SH@@ A IN@@ J@@ A I T@@ OR L@@ A 17 : 22 , 23 , 34 ; 1 Kor . Paulu yange lu ôron wener : ‘ Hanma shighe u ne@@ a eren kwagh ne yô , ka ku u Ter je ne lu yôôn u ye . ’ ( Yeremia 10 : 23 ) Bibilo ôr var var e̱r i gbe u a tsaha mbayev yô , ér : “ L@@ an@@ egh kange wanye ken ishima , kpa kwa@@ g@@ ir u ts@@ ahan a mi ua z@@ enda ku ua kende ica a nan . ” — Anzaakaa 22 : 15 . Kpa Yon@@ a yange yevese nahan , lu nyi i er@@ ee ? ▪ Ka se ayol a ase se tsua u lun mba i mar ve he@@ gh y@@ ee ? Se hen nyi sha gbenda u Yehova nengen Davidi laa ? Sha mimi yô , “ Loho u Dedoo u tartor ” la ka vegher u ‘ i@@ vangeli i i ôr Aberaham tsuaa ér : Ka ken we man akuraior a sha won cii aa zua a iveren ’ la . — G@@ al . Er se vande henen nahan , Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi la , ka nan lu tiônnongo a iwasen kpen kpen . Nahan kpa , zum u Mbayuda mba ve lu Mbakristu za mough ken Yerusalem mba va nyer yô , Peteru “ pav iyol na kposo , lu cian mba ve lu ken ic@@ ôngo yô . ” Aluer nom t@@ ume ityough ken an@@ umbe a eren her dông vea mba@@ abo@@ ki nav nahan , kwagh la una bende a kwase na nena ? ( Aerenakaa 3 : 19 ; Mpase 2 : 5 ) Hen Paulu yô , yange de ér kwagh u yange er un sha gbenda u yemen ken gar u D@@ am@@ ase@@ ku la a̱ gba di lun un kwagh u ng@@ a@@ ghen mhen na shin lun di mkav u kwaghaôndo tsô ga . She@@ k@@ em Ve “ Z@@ ua a T@@ a@@ gbe@@ de M@@ ôm u L@@ un I@@ she Kp@@ ishi , ” 2 / 1 Kpa mci@@ e u cian Aôndo hemba u gban cian or tseegh tsô la , shi er se nenge ken kwagh@@ ngeren ne nahan mci@@ e u cian Aôndo ka ma mhen u ken ishima i or tsô kpaa ga . Or@@ geman Bibilo E@@ d@@ gar J . Ity@@ av mb@@ ira vihi tar u hegen ne k@@ ac@@ a k@@ ac@@ a , u kera doo er yange u doo sha shighe u i lu a nôngo mbi ga la ga . ” Se zua a iveren mgbegh@@ aa hegen , shi se lu a ian i va hemban kporom ikyua a Yehova gbem sha won kpaa ! A@@ yôôso a eren ngee sha ayange ne kpishi . I tese un u civir u@@ jijingi shighe u lu iyev la je . Bibilo pase wanger wanger ér ivaa ka kwagh u z@@ ange ga . Maria pase kwagh u yange er yô , wener : “ A@@ tic@@ a agen a yange tesen vea tic@@ a u yange m hii nan un takerada u Y@@ oung People As@@ k la va ken af@@ ishi am gba va pinen mo ér : ‘ Ka h@@ an i lu nan ior ityakerada ? ’ Aôndo yange ôr kwagh a Mbaiserael sha ikyev i Mose kwa@@ gen la wener : “ Vea lu a kwaghfan yô , ma ve kav kwagh , ma ve hen kwagh u mkur ve ! ” — Duteronomi 32 : 29 . ( Ekesodu 12 : 14 ) Yange í er iniongo i P@@ ase@@ ka la kwa môm tseegh ken inyom , sha uwer ayange 14 ken uwer u Mbayuda u N@@ is@@ an la . Anmgbian Rus@@ sel@@ l yange wa mbap@@ asenkwagh sha gbashima mban kwagh ér , ve y@@ aan kwaghyan pe@@ pe tsembelee , shi ve maan at@@ u@@ mba cii man ate@@ tan ye , shi sha iyange i oo u te kpishi yô , ve ma kwagh@@ man u nd@@ ôh@@ ôr u i yer ér ice - cre@@ am so@@ da la . U fatyô u hiin pinen iyol you wer : ‘ A@@ mo a m ongo la nga tesen ér i@@ w@@ oo - or man idya man iji@@ mba kua u m@@ to@@ ho u tu@@ h@@ wan Aôndo la ka kwagh u do@@ on@@ oo ? Er se lu mbat@@ esen ior Bibilo yô , ka nyi kwagh se veren ishima sha mini , man ka sha ci u nyi ? ( Yuda 5 , 11 ) Sha nahan yô , ka a inja tsung u Mbakristu vea za hemen u lun tse@@ vaa shi vea kôr mimi her gb@@ ang gb@@ ang kpaa . Shi a doo se ishima a mfe wase cii kpaa . Kpa , mfe la wase un u nan mbamaren nav icivir . Davidi yange tsua ér gu@@ da una ya ican a u eren isholibo , sha ci u cian Aôndo sha mimi . In@@ j@@ akwagh i sha kwagh u kwa la tese se nyi ? Se mba ken ikyum@@ ile ne nahan wase se kpishi , gadia se doo ayol a ase shi mzough kpa ngu hen atô u “ anmgbianev ” sha won cii ! — 1 Peteru 2 : 17 ; 5 : 2 , 3 . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber takerada u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k la ye . T@@ ime Nen . . . ” laa ? Ka kwaghbo u wan ayol a ase ikyo ga , shi u keren i@@ civi@@ r@@ yolough akuma akuma kpa ka kwaghbo ga . Ken inyom i 19@@ 30 la , anmgbian u kwase , P@@ ear@@ l Eng@@ lish vea an@@ ngô na u kwase Or@@ a , ve zende angahar kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 0 , sha u zan mkombo M - umbur . Er i lu u uumace vea fatyô u eren erdoo nahan kpa , er nan ve an@@ za a bo man ts@@ wam u du@@ mbur shin tar yum nahana ? Tsô m lumun mer ve tema inya , kpa awashima wam yô , lu u me tese ve mer mba shami ga . ( Anzaakaa 5 : 21 ; 15 : 3 ) Yange ve bu@@ m sha ishigh ki Aôndo , shin á er shiada sha m - bu@@ m ve la . Nahan kpa , or@@ pasalmi gema kaa ér : “ Saan ior mba TER A lu Aôndo ve la , iyol . ” Or u nan ne u magaz@@ in ne nana pase u shighe man ijiir i a lu eren mkombo ne hen ningir wou la , gayô za hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la . Yange doo Davidi Tor u Iserael u tsuaa la a erdoo u Aôndo la ishima i môm . Gba u a ho@@ gh@@ or se u eren tom sha mkav wase u ken ishima la ve se fatyô u vi@@ an ye . ( Yohane 17 : 3 ) Ka ivur ruamabera i Mbashiada mba Yehova ve hembe yaren tom a mi wuee sha u wasen mbagenev sha u ve̱ nenge m@@ lu@@ a@@ inja u henen Mkaanem ma Aôndo je la . ( Genese 1 : 1 ) Nahan kpa , wan u a lu hi@@ an a hi@@ a yô , alaghga nana s@@ ende@@ gh pinen mbampin amba er : ‘ Á er nan ve me fa mer Aôndo ng@@ u@@ u ? A fatyô u karen mlu wase sha mlu u ior mba ve lu ken iyou i̱ i̱ gbe usu yô . An@@ ng@@ ôm N@@ ik@@ ol@@ ai kaa ér : “ Iyange sev h@@ ungwa av ken inyom i 19@@ 41 yô , an@@ ng@@ ôm u vesen I@@ van za va a takerada u The H@@ ar@@ p of God man u The D@@ iv@@ ine P@@ lan of the A@@ ges la , kua um@@ ag@@ az@@ in mba Iyoukura man an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av mbagenev kpishi . ( Nenge Yohane 5 : 20 . ) Lu nyi i mgbegha un u ôron kwagh@@ a ? ( Yes . 41 : 8 ) Mba ve kohol ve hingir vor u Aberaham u ken jijingi vea Yesu imôngo la kpa kape í yer ve ér mbap@@ er@@ apera je la , man kwagh ne va ve a averen je hemba a Aberaham la . Alaghga de isharen i zan iky@@ ura shin lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la hii u ji@@ r@@ en un ken ishima . A kaa ér , “ Sha iwasen i Yehova yô , m lu pan@@ den ij@@ ung@@ wen yam kure kure hanma iyange . ” Sha nahan yô , mba kaan ior loho u Aôndo sha iwasen i icighan jijingi . M@@ kav ngu hange hange shighe u ú lu nan mlumun sha mpin u or@@ k@@ ov nan pin sha iy@@ ongo la sha ci u nyi ? K@@ on u L@@ one C@@ y@@ pres@@ s la ua fatyô umbur se kwagh u Mbakristu mba ve lu mbag@@ anden hen atô wase , mba ve lu a ishimawan kpishi la . Kpa u@@ ivande mba Yesu eren la tese wang ér , mimi je kwagh wase gba un ishima kua mbamzeyol asev cii . Nahan mpin u hange hange u a lu sha kwagh ne yô ka un ne , A ôr u loho ne nahan u ven@@ gese je he ? Ashighe kpishi yange tugh a ile kpa nan tema kura sha ilev mbi nan@@ ev sha er ma iny@@ am@@ ky@@ ume shin or@@ b@@ ai@@ v a kar a nyôr ken ity@@ ôr a kôr mô ga yô . ” ( Yohane 21 : 15 - 17 ) Or@@ tamen ugen ken Kristu kaa ér : “ Ity@@ ôkyaa igen ka ia lu i me za anmgbianev inya shin me yila ve ga kpa , u tesen ve mer m ngu a ve ken ishima la tseegh kpa ka i lu kwagh u k@@ undun mo iyol kpishi . 65 : 2 . Hemen u Satan U@@ a G@@ u@@ usu I@@ nya K@@ pe@@ e J@@ e Samuel kaa ér : “ In@@ i@@ av mbi nan@@ den kua mbi s@@ ôngon , doo TER ishima er ikyo i wan sha imo i TER nahan kpa ? Kwagh u m gem eren ne hemba wasem mo u pan@@ den ishim@@ any@@ ian a ny@@ ity@@ ô@@ kwagh igen i m vande eren ken atô u anyom 35 a karen la cica cii . ” ( Amo@@ shi 5 : 15 ) Alaghga nana ‘ nder nana war to u di@@ abolo ’ la . A@@ eren a ior ve eren hen iky@@ u iin kpishi zua sha jighjigh u nan ne . K@@ ôr Iky@@ ar a Aôndo K@@ ang@@ en@@ aa * — Yoh . 10 : 14 ; Aer . 8 : 26 - 39 . ( Mateu 9 : 12 ) Kwagh u Yesu ôr ne tese ér Ruamabera yange se u nengen a mbat@@ wer@@ ev sha u ve er se t@@ wer ga . Aluer u hen Bibilo vea ve yô , u seer fan kwagh u “ Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ” la , man er Tartor shon ua va kar a any@@ ighe u gomoti kera yô , kua akaa agen kpaa . E@@ ̱r ishima i Yesu lu sha m@@ hemen u una hemen sha Tartor la yô , a kende a kaa a mbahenen nav ér : “ Mba ve til heen ne , mbagenev ker ka mba vea bende a ku je ga , saa vea vande nengen a Wan u or Una lu van ken tartor Na ve . ” PE@@ E@@ J@@ I 17 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 8 , 24 Ior kpishi mba ka se lu a ve ken makeranta shin hen iji@@ ir@@ tom shin hen haregh u se pasen kwagh her la fa akaa a injaa ne ga . Yesu lu kaa wener : “ Kwagh@@ yan Wam yô , ka u Me er ishima i u A t@@ indi@@ m la , Me kure tom Na vough kpaa . ” Er akaa er Apostoli Yohane kposo kposo shi be@@ e@@ yol nahan kpa , a ver se ikyav i dedoo i jighjigh u nan . Kpa ashighe kpishi kwagh ne ngu a wase ga , gadia alaghga agumaior aa kera soo u eren kwagh ga , shin aa hen ér aa fatyô u eren kwagh za aren ape i soo la ga . Akaa ne wa kwaghyan man ak@@ ondo man ya ker , kpa akaa a bo a tar ne a i gbe u Mbakristu vea palegh la yô i wa á ker ga . — 1 Yoh . 2 : 15 - 17 . A lu unô vea lu iniongo i uumace nee ? I@@ wer at@@ ar@@ atar ngi kar yô , ate@@ jir u vesen ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine k@@ urem ijir ér , i wu@@ am sha zwa gb@@ u@@ u@@ ka , kpa er tar la kera lumun ér i wua or nahan ga yô , i kaa ér mo m yem pur@@ usu anyom 25 . A@@ k@@ ondo a pu@@ pu@@ u la tese ikyav ér mba wang shi mba perapera sha ishigh ki Aôndo , sha ci u “ ve ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve . ” — Mpase 7 : 9 , 14 . Er Mose man Eliya ve lu ken iengem i Kristu a na imôngo yô , a̱ shi nan kpa mba@@ shiada mba jighjigh mba uhar mban tile sha ityough ki mba vea tema tor a Yesu imôngo ken Tartor na la . U tesen ikyav yô , gbidye kwar sha akaa a se hi@@ la tim sha mi sha u timen ke ’ akaaôron a profeti a any@@ iin a a er kwagh a ter “ Sha u he man tar u he ” la , tsô ú nenge e̱r i lu ani@@ v@@ ur@@ kwagh ga yô . De Ne Diabolo I@@ an Ga , 2 / 1 N@@ aagh ku Kristu kar a imba naagh la kera . Yange a̱ eren an@@ umbe a̱ s@@ ôôn war ken tar u Grika u ngise la yô , hanma or u s@@ ôôn war nan nôngon ér nana z@@ ôh@@ ô or u nan lu s@@ ôôn war a nan la . Ka An N@@ ana P@@ av Se A Dooshima U Aôndo ? ( Nenge ngeren u i c@@ agh a c@@ agh sha peeji 22 zan zan 25 la ) ( b ) Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren u dondon nee ? “ Ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” K@@ i Ve Aôndo a I@@ civir , 4 / 15 ‘ Z@@ a Nen Hemen U U@@ men A@@ ta@@ m Kp@@ ishi ’ 10 : 1 , 2 ) Mose yange kaa a ônov mba A@@ ron mba ve shi her la ér ve de v@@ aan ku u an@@ ng@@ ôô@@ v vev ga . Ve lu ken tiônnongo u hii iyev je ve z@@ aan mbamkombo her yô , shi an@@ ng@@ ôô@@ v vev kpishi lu hen ningir ne . Doo u mnenge u Aôndo nenge Aberaham la una lu kwagh u nan Mbakristu mba mimi ishimataver nyian sha ci u nyi ? Yesu yange na di mlumun tseegh maa kwagh bee ga , Aôndo yange doo un ishima tsung . Aôndo nenge wener Yesu ngohol iwasen i kwagh gba un a mi sha shighe u lu ken ican la . — Luka 22 : 41 - 44 . Se soo u lun a imoshima i wang sha u dondon atindiakaa a Aôndo a perapera la shi dondon atindi a Shi@@ sar a a bende a atindi a Aôndo ga la . — M@@ ar . 12 : 17 ; Aer . 5 : 27 - 29 . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 20 - 28 ( Luka 22 : 55 - 60 ; 24 : 34 ; Yohane 18 : 25 - 27 ; 21 : 1 - 14 ) Er Peteru gema ishima nahan kpa , Yesu z@@ ôh@@ ô a na ér a ban a jighjigh u nan shinii ? Sha ashighe ne cii , Aôndo tsua u nan mbagenev tahav sha u ve lam ken iti na shi ve ôr ior nav kwagh u i gbe u vea er ken ashighe a ican ve , vea war la . Mbam@@ shi asev mba er a@@ gb@@ o@@ gh@@ ol a i he@@ e sha gbenda u yevese sha mi nahan . U fatyô u nengen iniongo la nahan man a lu vough , sha ci u ior mba ve lu suur sha i la cii vea va ah@@ enge . — Ôr Yesaia 28 : 15 , 17 . ( Pasalmi 119 : 1@@ 65 ) Aluer se asange asange kpa atindi a Yehova doo se ishima shi se mba kor á yô , se nôngo gbe@@ ev sha kwagh u orgen nan er shin sha ma kwagh ugen kpaa ga . Sha iyange i hiihii i se za nyôr la , se lu keren ijiir i tsan , nahan an - wan@@ kwase u kiriki ugen ungwa se lu lamen vea kwase ugen , u ya na dondo a ya ve yô . Dooshima ve kua ihyom ve i kôron man i@@ wu@@ he ve cii saa ishe ngise je . . . ma tom shin mhen shin mfe shin kwaghfan mba shin She@@ ol [ u@@ war u uumace jimin cii ] h@@ en@@ pe u ze la ga . ” 2 : 14 ) Nahan kpa , hii nan ve yange hemba ato ? Gbenda ugen u se fatyô u eren kwagh torough torough yô , ka u van@@ den eren akaa a a hembe lun a inja la . Yesu yange tsengaôron ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” ( Mat . Mbakristu Mba T@@ esen I@@ engem I Yehova D@@ O@@ O u se nengen akaa a Tartor ken uuma asev nena ? ( G@@ al . 5 : 22 - 26 ) Kwagh ugen yô , imoshima i wang i yange nan lu a mi la wase nan u kporom hen Yehova ken msen shi ember ‘ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii u a kor asema a ase man mbamhen asev ’ la . Nahan kpa , m@@ doo u Yehova man anmgbianev vev ve doo ve ishima la ngu a na yô , ve nôngo ér vea kôôm mba ve er isholibo la . — Mbagalatia 5 : 25 , 26 . A gba u ú ki@@ mbi inyaregh cii u nyôr hen ijiir i a er mkombo ne la ga . Kanyi i hembe lun gbenda u nan or msaanyol man mk@@ om@@ o ? Aluer ú er nahan yô , alaghga ú za er ai@@ ky@@ ôr . Nahan we kpa a saan mbak@@ ov wou mba ken makeranta iyol u ungwan kwagh u ú lu a mi u ôron ve sha kwagh u Bibilo la . Mbamaren vea fatyô u eren kwagh sha ishima i ônov vev shighe u ve lu wan ve atindi sha ci u nyi ? ( b ) Doo u se ver ishima ser tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo mbu i nengen a mbu ga la mbu hemen se ken uma wase nyian sha ci u nyi ? Gba u Se Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr Sha iyange igen la , Yesu pase ze@@ ge ikpelaior kwagh , ôr akaa a ior kpishi ve yer ér Ity@@ esen i sha U@@ wo la , nahan “ kpiligh ikpelaior iyol a ityesen Na . ” 10 ) Shi yange wase u@@ sho@@ ja mba ve kuran un la kpa tsembelee je . ( Ps . 8@@ 9 : 34 - 37 ) Mayange hemen u Mesiya la ua vihi ga , shi averen a ua va a mi la kpa aa lu a tsôron ! Mbayuda mba jighjigh mba sha ayange a tsuaa la yange ve veren ashe a Yehova sha u a̱ lu I@@ mbor i mkpeyol ve yô , yange i lu mba@@ aôndo mba@@ aiev mba an@@ ter@@ ev vev la ga . Shi ka una de se kwaghbo yô , a hungur a mi , inja na yô , mayange a kera hide a umbur asorabo a ase sha u una na se ibo shin una tsaha se ga . Shi un kpa una hen u lumun ibo zum u a er kwagh sha mi ga yô . U tesen ikyav yô , aluer se kenger ken jingi kp@@ ase maa se tôô ashe kera yô , alaghga se fatyô u nengen a m@@ shi u a lu u cuku , kpa i lu u una fatyô u van se a zayol la ga . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Dooshima yange mgbegha mbahenen sha u̱ ve pasen mbagen kwagh yô . Er M@@ sen sha er Ú T@@ enger Ga Yô Kpa , yange na Adam man Ifa , nom man kwase u hiihii la mhen u vough man iyol i vough shi er sule u dedoo na ve sha u ú lu ya ve shi na ve tom u injaa , u ua na ve mk@@ om yô . Mbak@@ ur@@ an mba ‘ kuran uuma asev ’ nena ? Aluer Yehova , Ter wase u sha doo ú ishima sha mimi shi ú yina ishima u nan kwaghôron u Aôndo u profeti la jighjigh ga yô , ú fatyô u lun ke ’ tar la . Nahan S@@ ar@@ ai tsua u ‘ ungwan imo i nom na ’ shi y@@ eren mlu na u un lu kwa@@ se@@ you la . ( b ) Kanyi se asange asange se fatyô u eren sha u se na mbamkombo asev ve lu mba maan a maan mbag@@ en@@ eve ? Kpa Bibilo ôr akaa a aa wase se u gbidyen kwar sha ikyaa shon yô . 15 , 16 . ( a ) Peteru yange due ken ikyurior i unô , man kwagh la na un ican nena ? Sha kpôô yô , Yehova hemba ! 1@@ 16 : 12 ) Ka akaa a dedoo a nyi yange i er sha ci n@@ aa ? Ka ana ? ” 7 : 18 , 19 . Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve fa er i lu sha tahav vev ve lu eren akaa ga yô . A@@ in@@ ge yô , msen na ne ngu a ikyav i vesen he ’ ior mba Aôndo mba ve lu pasen kwagh u Tartor la . ( Mat . 24 : 3 ) Ken mhii u kwaghôron na la , Yesu tese ér ikyav i m@@ ve na la ia kua tom u injaa ugen . Ikyav tese ér kon u le@@ v la tile sha ityough ki Iserael u sha mar@@ ami ga . Ka m@@ til sha mimi u aka@@ au@@ ma a Aôndo a gbe la una na ve a fa ér Aôndo kuma u hemen tar cii ga , kpa gba u orumace man ônov mba Aôndo mba ken jijingi cii vea pase mnenge ve sha kwagh u hem@@ en@@ tor u Aôndo ne . Yehova fa u , shi u doo un ishima , je hemba er u doo mbamaren ou ishima la . Nahan E@@ s@@ era ter U@@ ri@@ m man T@@ um@@ im sha u pasen ér ka gbenda u vea fatyô u fan icombor ve je la . Aôndo yange gb@@ ihi mbatyomov mba ve he@@ mba@@ ato sha ayange a Noa la ken T@@ ar@@ tar@@ u , man vea lu ker zan zan shighe u a kar timin ve la . Maa m yem . I hingir u va kaven ve mba ve vande lun Mbakristu mban ér ka “ wanakiriki u bo , ” tsô Yesu tsaha ve , gber ve “ at@@ ôôn at@@ ôôn . ” Bibilo kaa a vese ér , tsuaa la , tor u Bab@@ ilon ugen yange na ior wa@@ da ér ve g@@ ure inya ve civir e@@ ev . Ikyav i dedoo igen i se time sha mi yô , ka i apostoli Peteru , u yange tôndo zwa u eren kwagh a Yesu sha mimi la . Ieren i keghen kwagh ia fatyô u wasen or u nan ye ican a ma mzeyol nena ? Doo u mbakur@@ an vea hemba veren ishima sha ikyum@@ u@@ ile hegen cii , gadia Diabolo ngu hemban gb@@ ugh@@ ur tahav hegen sha er una vihi m@@ til sha mimi u mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo la yô . ( b ) M - er u ortamen ne ôr Yohane kwagh u zege@@ ikpelaior la tese ér nyi ? E@@ P@@ A@@ F@@ ER@@ A lu Orkristu u sha derianyom u hiihii u yange za ken Roma yô . 119 : 1@@ 65 ) Hegen je kpa , una ver se doo doo , shi ken hemen je yô , mba ve gbe a@@ yem la ve k@@ ur vough cii , una na ve averen a been mayange ga . — Y@@ ak . U n@@ orom ikyaa ga la wasen se ken tom u pasen kwagh nena ? Alaghga se gba ny@@ a@@ ghen ve , lun kwagh wase kposo shi kwagh u mbagenev una kera gb@@ aan se ishima kpishi ga . Tar sha won jimin cii , ior shi her mba ve lu a “ ishima i mimi i dedoo ” mba ka vea ungwa kwaghôron u Aôndo ve ve “ k@@ usu un ken ishima ” shi “ ve ume atam sha ishimawan ” kpaa yô . Kpa mbagenev nenge Bibilo nahan ga . ( Anz . 8 : ​ 22 - 31 ) Sha mimi yô , cii man Yesu a va shin tar je kpa , doo un a uumace tsung . ( Mbaromanu 15 : 1 , 2 ) Aluer se soo u eren kwagh man alaghga ka u kwagh la una bende a imoshima i anmgbian wase u ken Kristu yô , dooshima u anmgbianev a tu@@ ur se se wa nan ikyo , nahan se er kwagh la ga . ( 2 Utor 8 : 15 ) Ken Yuda di Y@@ e@@ hor@@ am , wan u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati lu tor , va kpen yô , wan na A@@ ha@@ shia kar tema sha ityough nagh . — Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu a itinekwagh ér “ A@@ tor a Yuda man a Iserael ” la . Ashighe agen yô , ka ve v@@ ôr shighe kpuaa . Bibilo kaa ér , “ mba@@ awashima ka ve b@@ unde h@@ en@@ pe id@@ y@@ u i teman i lu ga yô . ” ( 1 Timoteu 1 : 11 N@@ W ; 6 : 17 ) N@@ gi@@ se Tor u fan kwagh Solomon nger ér : “ M fa ma kwagh u hemban doon . . . ngu ga , saa u ember . . . Yange ci@@ er mo iyol kpishi . Ka z@@ ange u shi nan Aôndo man Mkaanem nam jighjigh shin tar u any@@ im@@ an@@ akaa a lu seer a seer nee ? Mba Yehova a doo ve ishima la ka ve hemba yan ikyar i tsan gbem . ‘ Ka sha jighjigh u nan i yem se ye , ka sha tom u eren ga , sha er ma or nana̱ de te i@@ ha@@ gh ga yô . ’ — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 2 : 8 , 9 . * Kpa mba va maren wan ve u hiihii la , ica i gbe ga yô , R@@ a@@ ú@@ l maa hii u nd@@ ôh@@ ôr ken jijingi . Yesu yange wuese tiônnongo u ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia la . Sha ci u ve fa dedoo ér jighjigh u nan u a har sha Bibilo yô una va a mbam@@ gem mba vesen ke ’ uma wou kpaa . 5@@ 9 : 1 ) “ Mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen ” shin m@@ taver . ( 2 Pet . 15 : 12 ; 16 : 15 , 21 , 23 . De se time sha mbamhen mbagenev mba i dugh a mi yô . Inja i mkaanem ma ken 1 Mbakorinte 2 : 10 la ér nyi ? Ka ken Bibilo tseegh Yehova a er kwagh na sha u i̱ ungwa imo na ye . Y@@ ar tom a ityakerada i í gber i sha u pasen Bibilo la . Shighe u pristi ta un icin ér a de nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon ga la , yange ungwa kwaghwan la kpa ? 5 : 15 ) Aluer se wa kwagh ishima a or yô , se lu eren kwagh u Aôndo a soo ga ; gadia ishim@@ avi@@ h@@ in yase la ia fatyô u ye@@ ghen bugh er usu nahan , vihin se man mbagenev iyol . Nahan a ker Mbashiada mbagenev hen ang@@ ar u lu ikyua her yô , ve na se ijiir i tsan hen tugh mb@@ u@@ la . Shighe u kwagh a lu nahan yô , doo u se umbur mkaanem man , ma kaa ér : “ Ishima i̱ de vihin we sha ci u mba@@ eren@@ akaabo ga . ” ( Ps . • Aôndo una ôr mbaaferev man mbap@@ er@@ apera ijir nena ? N@@ ongo u Aôndo ngu eren tom a In@@ tan@@ et sha u eren akaa a dedoo kpishi . 18 : 13 ; M@@ al . Gba u “ u@@ ivande mba ve [ lu ] tesen mlu u ashighe ” ne vea bende a vese nena ? Er Satan a lu gb@@ ih@@ in ior ken ga@@ adi her sha u una nôngo a yange tom u pasen kwagh u Tartor la yô , u@@ gomoti mbagenev vea fatyô u tôvon Mbakristu mba mimi a ican kpôô kpôô . ( Mpa . Paulu ôr kwagh u Mbayuda mbagenev sha ayange na la , ér : “ M ngu eren ve shiada mer , mba a ishima i tse@@ en sha kwagh u Aôndo kpa ka sha gbenda u kwaghfan ga . ” ​ —⁠ Mbaromanu 10 :⁠ 2 . Shi u̱ geman di z@@ ô@@ z@@ ô sha er ayange aa li@@ he a gande ikyaa inya kua tugh kpaa , v@@ é m@@ tse@@ e una gande man m@@ nd@@ ôh@@ ôr kpa una gande ave , v@@ é uma u uumace una fatyô u lun ga la kpa , kera ka nahan ga . Sha nahan yô , Bibilo kaa a vese ér Orkristu nan zough a iyua i lun kwa@@ v la sha ivande ga . Gbenda u vesen u eren kwagh ne yô , lu u karen ikyav mbi ken atô mbi inyam i í ne nagh a mi la . 5 : 1 , 18 ) Sha nahan yô , Yehova lumun ve , ve hingir ônov nav mba ken jijingi . Nahan kpa , Yohane kaa ér , ikpelaior la ker Yesu zan zan za zua a na “ y@@ ande zege@@ mnger ” vegher la . Hii nan ve Paulu wa iyol kegh a kegh u suen jighjigh u na sha kwagh u mnder u shin mbakp@@ enev laa ? G@@ er@@ son , wanye ugen u lu vesen sha go@@ do@@ b@@ i ke ’ gar u S@@ al@@ v@@ ad@@ or u a lu ke ’ tar u B@@ ra@@ z@@ il la soo u zenden tar nengen . 1 ER M@@ S@@ EN : Kwagh u hiihii u se er yô , ka u eren msen . ( Ps . Se Mbakristu mba mimi nyian se mba nôngon tsung sha u dondon jighjigh u Yesu la sha u veren mcivir u Or@@ gban wase hiihii . Lu Ny@@ i i D@@ u@@ e K@@ ere ? ( a ) Kanyi i ne ve se pav a t@@ ara ? Er Y@@ e@@ h@@ u n@@ aha kwagh za nyôr ken gar u Yes@@ er@@ e@@ el la , a nenge a na , er lu gb@@ ir@@ in ashe hen ian i iy@@ ough@@ ough , kenger un shin inya yô . I@@ dy@@ ur@@ an man iny@@ i@@ ar kpa mb@@ á ke ’ uwegh nagh , e̱r i@@ w@@ ange shin gb@@ an@@ de@@ av@@ aan u̱ a iv a av@@ aan sh@@ imi nahan . Ka nyi ia mgbegha se ve se tse@@ e ishima u eren akaa a dedoo ken tom wase u pasen kwagh la , se gba uwer ga ? Mar@@ iv@@ í hen Bibilo a mba@@ kwa@@ re@@ v ken up@@ ur@@ usu kposo kposo anyom imôngo . Aluer kwagh ngu nahan yô , de vihin ishima fele ga , kpa kundu ishima hen er i hii ve ve er akaa a la a we nahan yô . Er i nger ken Mateu 24 : 32 , 33 nahan , Yesu kaa ér : ‘ Hen nen injakwagh ne sha kon u t@@ ur . Zum u gbaa na ka una le@@ gh@@ em una h@@ ôm iky@@ a yô , ne fa je ner , wan@@ ger@@ n@@ yom mgb@@ ôghom ve . De ishima you i̱ tese ú kwagh u ú er yô . ( Anzaakaa 27 : 1 ) Mkaanem nam man ka ma mimi , hii shighe u i nger ma la je zan zan nyian . Kpa nana̱ sôn sha jighjigh u nan , nana̱ de te a@@ kp@@ el@@ an sha ma kwagh ga ” cii . We iyol you u nenge m@@ ve u iyange la nena ? Sha mimi yô , ka mbayev cii ka ve vese ve hingir mbacivir Aôndo er ônov mba O@@ li@@ vi@@ a nahan ga . M me i akuma akuma shin m palegh “ m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den ” kpa ? Ka m h@@ ure kwaghwan ne kera mer a bende a mo gaa ? Nahan yô er nan ve Yesu yange wa zamber u a kaa ér : “ Na se kwaghyan wase nyian u a lu sha ci u ayange ayange la ” ken msen na u ikyav laa ? Er D@@ a@@ im@@ on@@ di ne a doo nahan kpa , akaa a Yesu a er ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la hemba doon cii . Ka unô ior nahan lu ken ikpelaior laa ? 12 : 12 ; 1 Kor . 16 : 19 ) Nyian ne , ior mba Yehova sha tar cii ka ve kohol ken A@@ you a Tartor udubu udubu sha u vea ngohol ityesen shi vea civir un yô . Ashighe agen a gba u se gema ishima yase vindi vindi . Lu inja er Mbak@@ al@@ di mba@@ eren ah@@ ir ( mba kpe@@ h@@ en@@ ish@@ or sha as@@ an ) mba ve lu ker mbara ny@@ ôn@@ go@@ so undu Bab@@ ilon va tema ker nahan . ( Mpase 12 : 9 , 10 , 17 ; 13 : 14 , 16 , 17 ) Ken inyom i 19@@ 19 la , L@@ evi@@ at@@ an kera fatyô u kôron ior mba Aôndo saan a mi ga . • Er nan ve i doo u se lu a iwuese sha mfe u se fe mimi nee ? • Er nan ve se fe ser ica ia gba ga tsô Yehova una tese tseer tseer ér ka un lu tor u hemban ci@@ ilii ? Ka wea nôngon sha afatyô wou cii wer u eren kwagh sha ishima i Yehova nahan i saan we iyol kpen kpen ! ” Mba@@ y@@ aav vea yar tom a no@@ mbor ve sha u sur@@ un mba ve lu sha ikyev ve la asema sha nyi gbenda ? U tesen ikyav yô , S@@ ad@@ er@@ aki man Me@@ sh@@ aki kua A@@ be@@ di - ne@@ go yange ve fa ér aluer ve venda u civir ze@@ ge e@@ ev mb@@ ura yô , a wua ve . Ken ityar er 50 nahan , mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa mba ve time sha kwagh u inyaregh man msaanyol kaa ér mayange je inyaregh ki a fatyô u y@@ amen msaanyol ga . Heela tseegh ga , m@@ li@@ h@@ i u sev kpa geman nahan fele fele ken atô u inyom jimin cii . ( 1 Mbakorinte 2 : 10 – 16 ; 13 : 8 ; Mbaefese 3 : 16 ; Mbakolose 1 : 9 , 10 ) Sha mimi yô , u se fan kwagh u S@@ em@@ son la una na se lu a vangertiôr ser jijingi u Aôndo ngu a tahav mbu wasen se . Yehova ngu a fa er se gbe kwagh yô sha u tôvon mlu u ishima yase la Ishima za ve iyol sha vangertiôr u Peteru man Yohane la , tsô ve wa mbaapostoli mbau@@ har mban tindi ér ve kighir u pasen kwagh kp@@ um kp@@ um . Hen ase sha kwagh u anmgbian u kwase ugen u i yer un ér V@@ al@@ ent@@ ina G@@ ar@@ no@@ v@@ s@@ ka@@ ya la . Ngu môm ken Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Rus@@ sia . ‘ M@@ ngee u akaa man inyaregh ki kp@@ ishigh vea lu hen ya u nan ; perapera u nan kpaa una lu gbem sha won je . Nahan kpa , se fatyô u seer aren a ior hen haregh u tiônnongo wase a hemba ave a tse . “ Saan or u i de nan kwaghbo u nan la iyol , man i ci@@ r isholibo i nan kpaa ” la . — Pasalmi 32 : 1 ; 119 : 1@@ 65 . Yange or a due ken won u gar , ape mban@@ um@@ un@@ gbenda man ud@@ ang@@ mbaiorov ve lu yô , i num nan gbenda shin i wua nan je kpaa . ( Mateu 1 : 22 , 23 ; Yesaia 7 : 14 ) Yesaia shi tsengaôron ér Kristu una due ken tsombor u Davidi ; yange yila Y@@ ese , ter u Davidi sha iti jighilii ér Yesu una due ken tsombor na . “ Ne ikyurior ne , suur nen sha a Na hanma shighe . ” ​ — P@@ S . Hen ase sha gbenda u or u tesen ior mat@@ o u nahan ka nan tese mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba nan u kuran atindi a nahan kwagh yô . Ior i N@@ ini@@ ve , gar@@ tamen u tar u A@@ shi@@ ria la kpa , Yehova yange na ve ian i ungwan ic@@ in@@ tan na . Yange i doo se u ngeren azende a ase washika hanma shighe a iky@@ at@@ akerada ne . Nahan kpa , a za hemen u lun or@@ tom u jighjigh her . Ka nahan ve i gbe hange hange u henen Bibilo ye . I@@ y@@ ua I@@ ̱ Sha Ishima I Aôndo La Paulu yange wuese mbagenev kpishi , nahan a tese ér kwagh u mbagenev gba un ishima . Kwagh ne kpa ka gbenda ugen u mbatamen vea fatyô u seer iember i anmgbianev vev yô . Sha uhar yô , Yo@@ ab@@ i yange er inja er ngu su@@ ghun an@@ ngô na A@@ m@@ as@@ a nahan , maa za kôr un in@@ d@@ yer ken uwegh ku y@@ an@@ egh er a soo u su@@ sen un zwa nahan kpa gema kuma un a kuma s@@ an@@ ker u kôr ken im@@ ese la . ( 2 S@@ am . Sha ayange a ase ne kpa Aôndo “ t@@ enger akuraior cii ” sha gbenda u vesen ; a er kwagh ne sha ikyev i loho u se Mbakristu se pasen la , nahan “ akaa@@ injaa a akuraior cii ” nga va civir Aôndo vea as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la . 2@@ 6@@ ,@@ 0@@ 60 Aluer se wa ago iyol tsema tsema yô , ka i hemba lun z@@ ange u veren ishima ken mbamkombo . ( Mateu 6 : 6 - 8 ) Aluer se mba pasen Aôndo u a gbe se la mbamhen asev yô , se hemban kporom hen a na cii . ( Marku 6 : 3 ) Sha ashighe a í ngeren Bibilo la yô , yange i tôô mbam@@ anden iky@@ on tom u maan a@@ you man u man@@ den aka@@ ate@@ man ( e̱r te@@ bu@@ l man kp@@ è@@ ng@@ á man u@@ ben@@ ci nahan ) , shi ve v@@ aren it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v mbi eren tom sule a mi kpaa . Lu shighe u anyom kar ken hemen la ve , va hingir iky@@ e i Mbakristu Mba@@ aiev u eren iniongo ne ac@@ in imôngo ken inyom i môm ye . Nenge imba gbenda i dedoo , i den or a isholibo ne sha wono ! Maa m hingir u fan er Mbashiada ve dondon atindiakaa a Bibilo yô . I nger iti i Mose sha ngeren u sha ityough ki Pasalmi 9@@ 0 la ér ka un a lu or@@ ngeren ye , shi Pasalmi 9@@ 1 u a dondo la ngu a ma kwagh@@ ngeren u tesen or ugen u nan nger un ga . Ity@@ ôkyaa i môm yô , Aôndo hemba uumace yem zende zende . Yesu Kristu ôr ken Mateu 7 : 12 ér : “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” P@@ ine iyol you wer , ‘ M na mkaanem ma hiihii ma i nger ken Bibilo la jighjigh kpa . ’ Yehova yange ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen a nyi sha kwagh u or u nana lu tor laa , man tor la nana er nyi ? Tar cii ua hingir er sule u E@@ den yange ú lu la nahan , ua hingir paradi@@ so . Ity@@ ough ki sha uta@@ ankar@@ uhar ki inyam la man ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar man ah@@ ô@@ angahar a zege@@ u@@ ee la ka kwagh@@ môm nena ? Aluer i kaa a we ér u tsu@@ e u aver k@@ ungwa u gb@@ anger nahan , u lumun kpa ? 14 : 5 - 7 , 19 - 22 ) Yange na jighjigh ér mbagenev ken ve vea kegh ato a loho na la . Ka a na ah@@ ur@@ aior a ase ityom ken tiônnongo nahan i doo se kpa ? Mbaiserael shi or iyev sha Mbam@@ i@@ di@@ an kpaa . Shighe u mbakur@@ an ijiir mbagenev uhar kaa a na ér sar ve u ôron ngeren ugen u i gber ken Iyoukura la , a lumun u van ve a Iyoukura la tseegh ga , kpa a gema van ve a um@@ ag@@ az@@ in mba Iyoukura hanma shighe . Ishima nyian se sha kwagh u u@@ gb@@ ayol mba tsombor wase ka karen ikyaa inya ga , shi se mba h@@ aren uma wase cii sha akaa a yolough ga , kpa ka se ver ishe yase sha akaa a ken jijingi jighilii . ( Mat . Ity@@ ough ki sha 7 ôr kwagh u naagh ku mbahemenev mba ik@@ we kposo kposo na sha u tseghan at@@ se a nan@@ den naagh sha mi la , man ityough 9 di gema ôr kwagh u m@@ ye u iniongo i P@@ ase@@ ka la . Shin er alaghga mbatomov mban vea lu a kwagh ave kpuaa nahan kpa , mba zough a u@@ gb@@ ayol vev mba hange hange , shi mba zough a mk@@ om sha u yan kwaghyan u sha i@@ us@@ a ve . — 2 Mbat@@ esalonika 3 : 11 , 12 . Akaa a kpilighyol agen a Yehova a er yô , wa akaa a vesen agen a a er sha ci u uumace la ker , er se nenge i pase ken Bibilo nahan . Een , Mbakristu mba doon ayol a ve sha ci u doo u vea er nahan kpee ga , kpa ka sha ci u gba u vea er nahan keng keng . M@@ zough u ken tar u I@@ ri@@ sh u nengen sha mzeyol u ior u i yer ér Con@@ cer@@ n la kaa ér “ hanma iyange i sev mbu av yô , ibanave ka i wua iorov 3@@ 0@@ ,000 . ” Nahan yô , de cie nen ga ; mba@@ ats@@ ator kpishi kpaa ne hemba ve . ” — Mat . Er akaa a u na a saan kwase wou shin nom@@ ou iyol ken inyom i hiihii i ivaa yen la . Kpa kwagh gema er yô , pas@@ en@@ ja mba shin gir@@ g@@ im@@ nger la lu lamen zwa J@@ a@@ man gbenda môm ga . M@@ ve u Kristu la Ngu U a Inja Kpa ? Jighjigh u nan u Aber@@ am la una kuma u hendan a kwagh ne kpa ? Er i lu cii kpa , gb@@ ih@@ in atindiakaa na a tsen@@ g la ke ’ inya ga . “ M@@ hen u ishima i or ka u bo , hii sha iyev mbu nan je , ” kpa , ken tar u ifer ú u lu sha ikyev i Satan ne je kpa agumaior aa fatyô u dondon gbenda u wang . ( Mal@@ aki 3 : 16 ) Aôndo una fatyô u tôôn se ér se mba azende a na . Ng@@ ô ugen yange mar mbayev kpen@@ egh je kuma uta@@ an . Hegen je kpa , mba kuran amba@@ aior la sha ikyev i akaa a aa hông@@ or ve ken jijingi la , kua aeren a bo aa tar u bo ne cii . Ken “ ashighe a ican ” ne inyaregh ki ican kpishi , man kwagh ne bende a se mba se lu Mbakristu ne kua mbagenev kpaa . Mbah@@ enen Bibilo mba tsuaa mbara yange ve hen Ruamabera , nahan ve mase kaven ér shighe kuma u a pase tar sha won cii ishimaverenkeghen i mimi i uumace la E@@ du@@ ar@@ do kaa ér : “ Me fatyô u hiden zuan a shighe u yange m kende kwase wam man mbayev av , m yem inyaregh ki keren la ga , kpa m z@@ eren v@@ aan af@@ an@@ yô ga . Kwagh môm u una wase se se kera lu a ishim@@ any@@ ian sha m@@ ze@@ hemen u mbaaferev la ga yô , ka u u@@ ven ityough ken tom u keren mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi shi wasen ve sha er vea zua a mfe u vough u awashima u Yehova yô . Er ve lu yevese duen ken gar u Yerusalem kera la , gba u Mbakristu vea lu a dooshima u Kristu la hen atô ve , vough er Kristu vande tesen ve dooshima na nahan . Se hen nyi ken ngeren u a dondo laa ? N@@ oo@@ v man mbamaren ve̱ nôngo ve̱ kav Yehova man Yesu Kristu sha m - er u eren a tahav mbu Aôndo a ne ve la . 5 : 17 ) Aluer taver se u pasen er i lu se ken ishima la jighilii je kpa , “ Jijingi iyol Na ngu eren msen sha ci wase sha mbam@@ k@@ in gande u pasen . ” ( Rom . M lu anyom 17 . Kwagh u sha utar yô , mbatamen mba ken Kristu kpishi mba ve lu a ishimat@@ seen ne mba eren tom a K@@ ô@@ m@@ ati@@ i mba W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci man K@@ ô@@ m@@ ati@@ i mba Nen@@ gen sha Tom Kwagh@@ maan hen H@@ aregh shin K@@ ô@@ m@@ ati@@ i mba Iyou i M@@ kohol . Er va mase umbur kwagh u yange er la yô , á kaa ér : “ Doo@@ m kpishi er yange m dondo kwaghwan la nahan . Nenge ase er Ese@@ ter kpa una pase se vighe vighe er yange un vihi awashima u bo u H@@ a@@ man , un war ior nav yô . Shighe u lu orumace shin tar ne lu vesen a vese la kpa , mfe u Aôndo za hemen u doon Yesu her . Shi a seer ngeren ér : “ Tom u pasen i@@ vangeli yange u lu ken awambe a Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara . ” ( Genese 5 : 27 ) Anyom dubu her Aôndo nga er sev mbu ny@@ enev mbu mbu kar la nahan — ka i@@ aven i lun di ah@@ wa 24 tsô — zum u ka mb@@ ua kar yô . “ Ka Hegen J@@ e i Lu Shighe u Do@@ on Y@@ e , ” 12 / 15 12 : 16 ; Mat . ( Marku 8 : 34 - 36 ) Kpa kwagh ngu ker u a hembe uma u tsôron yô . 8@@ 3 : 17 . Ka ityom i or@@ tom igen i nyi yange Timoteu lu a mini ? Kwase ne fa er sha Tindi u Mose la yô , un lu wang ga , nahan lu u or a bende a na yô , nan kpa nana hingir wang ga yô . Kanyi i dedoo ka i̱ due ken m@@ n@@ è@@ ng@@ é u se lu nôngon se se na Aôndo civir laa ? Ka or u nan ne jighjigh nahan ne batisema u nan la a zough sha ‘ iorov an@@ igh@@ eni mba ve war sha mnger ’ la ye . ( Ru@@ tu 1 : 9 ; Mbaefese 3 : 14 , 15 ) Mba@@ yev kpaa ka “ dyako u TER A ne ” u injaa , u a ve aa iember hen mbamaren mba ka ve tese ve aeren a Aôndo doo doo yô . ( Ekesodu 30 : 26 – 29 ) T@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la lu a u@@ kp@@ ar uhar , i yila u môm ér “ icighan@@ jiir , ” ugen la di ér “ icighan@@ kp@@ ar u hemban cii . ” Kwagh ngu u se hen sha uma u Yobu yôô ? ( Mateu 13 : 34 , 35 ) “ Pro@@ feti ” u Mateu a ôr kwagh na heen ne ka un yange nger Pasalmi 7@@ 8 : 2 ye . Se time sha kwagh ne vea or u nan lu a imba mnenge ne vighe vighe nena ? Lu unô ‘ iengem i Ter mon@@ do kase ve ‘ sha shighe u mbatyomov za u za yôôn loho u dedoo u ‘ m@@ mar u Or@@ yiman , Kristu Ter laa ’ ? Yesu kav e̱r tahav mbu dugh ken a na nahan , kpa nenge a or u mbu bee nan angev la ga . ( Yesaia 4@@ 9 : 6 , 8 ; Aerenakaa 13 : 47 ; 2 Mbakorinte 6 : 2 ) Sha ayange a Yesu la , Mbayuda kpishi lu veren ishima keghen uma u tsôron , kpa ve venda u lumun ér Yesu ka gbenda u zuan a m - iv u ishimaverenkeghen shon la . Gbenda u lamen a or sha mimi man a iyol hiden ijime u ng@@ u@@ la nahan alaghga ua na iliam ia za hemen . — Anzaakaa 11 : 2 . Bibilo na se ib@@ um@@ un ér : “ Aôndo yô , ka u jighjigh , Una lumun er i̱ va mee ne i̱ hemba agee a en ga , kpa ken imeen la Una bugh ne gbenda u waren sha er ne@@ ̱ tile dông yô . ” ( 1 Kor . 2 : 9 - 11 ; 3 : 15 . Hen shighe u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la , Mbaiserael hemba ato za civir ie@@ ev kp@@ ur kp@@ ur . ( Yohane 7 : 16 ) Gba u a tese se ve se fatyô u dondon gbenda u Yesu tesen kwagh tsema tsema la ye . 8 : 2 — Mbaiserael yange ve nôngo ityav a Mbam@@ o@@ ab@@ i , ve wua ve kuma iorov ú me ? U er nan ve u tsua i@@ ember@@ yolough sha injaa ? ( Ôr Mbaheberu 2 : 17 , 18 . ) Kwase ne kegh iyol u nan un mngerem , kpa kwaghyan yô lu ga , saa di “ an@@ m@@ we shin ity@@ e kua an@@ mk@@ ure ci@@ ôn shin t@@ um tsô . ” 16 : 30 — Inja i “ ik@@ ar@@ kase i̱ gbidye u iyol ” sha ishigh ki Yehova yô ér nyi ? ( Yohane 4 : 24 ) Nahan Mbashiada mba Yehova mba nyer iyol ken mbamsen man u@@ iniongo mba u@@ kwaghaôndo mbagenev ga , shi mba eren akaa agen a Bibilo i vende la kpaa ga . — 2 Mbakorinte 6 : 14 - 17 . Een , ime i ken jijingi wa ci@@ r tar ne mgb@@ igh mgb@@ igh . Davidi ti yô nenge ér mngerem mara lu er awambe a iorov mba utar mbara nahan . ( Aerenakaa 5 : 29 ) Yesu ver se ikyav i hemban doon cii sha kwagh u “ mci@@ e@@ aôndo . ” ( a ) Ka nyi man nyi Yehova a er sha u wasen uumace mba ve lu vough ga nee ? Ka sha ikyev i anmgbian u ngô u An@@ to@@ ine u nomso u hii zan mkombo u Mbah@@ enen Bibilo ken inyom i 19@@ 24 la , tsombor u An@@ to@@ ine fa kwagh u Mbah@@ enen Bibilo ye . Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti kpishi ka ve lu a ishimaveren ér vea bee makeranta a zua a di@@ gi@@ ri@@ i i ia wase ve u zuan a tom u injaa u a kimb@@ in ve inyaregh kpishi yô . Nahan cii kpa , yange gba u a tsaase ve . De se nenge kwagh u se fatyô u henen ken iorov mba utar mban ne yô — ka Bo@@ a@@ shi man N@@ ab@@ al man Han@@ a je la . Na@@ a@@ man za nyer hen ya u Elisha yô , Elisha gema tindi wanakiriki na ér a za kaa Na@@ a@@ man yô , a za ôô iyol shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an kwa ta@@ ankar@@ uhar . S@@ é seer m@@ fe@@ tom wase sha gbaa u kwaghpasen nena ? Yesu kaa ér : “ S@@ agh nen un , a̱ yem . ” — Yohane 11 : 41 - 44 . Yange ve suur sha Yehova . I kaa ér ken atô u iorov m@@ iliôn 60 mba ve lu ken Tartor u Roma la cii , iorov m@@ iliôn un@@ yi@@ in ken a ve lu Mbayuda . Man tahav mbu vesen mbu mba ve vese ayol a ve la vea fatyô zuan a mi yô , ka sha u civir Or@@ gb@@ an@@ akaa imôngo shi lumun u dondon ityesen na vangertiôr la . A kaa a mba@@ eren tom mbara ér ve̱ iv mngerem shin u@@ z@@ war mbara po@@ o , tsô a gema mngerem mara hingir wain u hemban doon cii . Aluer nom man kwase vea sember v@@ ô@@ son ayol a ve shin vea vôso ayol a ve anyom aa kar imôngo je kpa , doo u vea lamen ayol a ve shi vea keghen ato a ikyar ve kpaa . B@@ atisema u Yesu la tese nyi , man mbadondon un vea dondo ikyav na la nena ? T@@ e@@ ma hen sha averen a se zough a mi sha er se lu Mbakristu mba mimi la . ( Yobu 42 : 2 , 3 ) Een , yange Yobu veren ishima sha ityom i Aôndo yô , a kaa ér , akaa ne kpiligh un iyol gande . Se cii se mba gbe angev . Sha nahan yô , doo u se nenge ian@@ g@@ ev mbi Bibilo i kaa ér yange i bee ior la nena ? Ka kwagh u vesen u se zua a mi ken akaa a ve ôr la je ne : Shighe u agumaior agen lu vesen a vese la , i taver ve ishima u tsuan akaa a ken jijingi a vea er ken uma ve ga . ( Mat . 28 : 19 ) Sha tahav mbu Aôndo yô , vea fatyô u eren tom u Yesu wa ve ne . Yesu kaa wener : “ Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ i@@ wua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” Yehova di kpa taver un ishima . Yesu yange luun vea mbadondon un shi tesen ve gbenda u Aôndo a henen kwagh yô . 9 : 3 - 22 . Z@@ an zan hegen je kpa , mô ve môm nan ngu a va ken mimi ga , kpa mbagenev ken ve mba pan@@ den tesen isharen . M@@ gb@@ egh@@ a : Ishima ka ia mgbegha se u eren kwagh yô , se er kwagh shon sha ci u ka u vough u i doo u se er shi se soo u eren yô . T@@ egh te@@ gh tsô , akaa gba geman . ” Sha nahan yô , a kure msen na la sha mkaanem ma doon tsung man ér : “ Ter u perapera tar fa U ga , kpa Mo M fa U , man mban kpaa fa er We U t@@ indi@@ m yô . ‘ Ú Se@@ er I@@ ku@@ ri@@ or I@@ y@@ enge ’ Anmgbian Sh@@ an@@ n@@ on kaa ér shighe u un lu anyom 11 la , un vea an@@ ngô na u kwase u lu anyom 10 la ve za mkohol u vesen ugen u lu a itinekwagh ér “ Go@@ dly D@@ ev@@ o@@ tion ” ( M@@ civi@@ ra@@ ôndo ) la , vea mbamaren vev . H@@ aav mbu iy@@ ough@@ ough mbu yangen ura ga , shi mbu yangen ahumbe kpaa ga , kpa ka mbu yange ura u n@@ ôôn se . Ro@@ ber@@ t : I@@ ̱ kaa ér vea “ ya dyako u tar . ” ( Yakobu 4 : 12 ; 1 Mbakorinte 11 : 3 ; Mbakolose 1 : 18 ) Hii nan ve ú kera ze a akaa a nyian we ishima la cii he ’ Yehova ke ’ msen wou u eren la ga ? 7 : 39 ) Alaghga mba ve eren tom vea anmgbian wase u kwase mba ve fe Yehova ga yô vea shi tesen nan ior kposo kposo , sha er nana̱ lumun u v@@ ô@@ son mô ker yô . Se fatyô u henen nyi ken “ ikyav ” i Paulu ter ken injakwagh na laa ? ( Pasalmi 29 : 11 ; Yesaia 5@@ 4 : 13 ) Man paradi@@ so ve u ken jijingi ne ngu vesen seer a seer . Aôndo u a gbe tar kua uumace la soo ér we u fa wer shighe u una er kwagh ne la zu@@ lum . ( Aerenakaa 13 : 48 ) Shi vea nenge e̱r ‘ mimi je Aôndo a lu ken a@@ vese ’ yô , nahan ishima ia mgbegha ve u kohol se sha u civir Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee la a vese imôngo . — 1 Mbakorinte 14 : 24 , 25 . F@@ a wer ka orumace shin tiônnongo tseegh u er ve kwaghbo ga . Shin er I@@ vangeli i sha uhar ne i ter iti i or@@ ngeren u i m@@ ape môm ga nahan kpa , akaaôron a uter mba tse@@ v la tese ér lu Marku nger I@@ vangeli shon ye man lu Peteru ôr un kwagh u nger la ye . ( Mateu 28 : 18 ) Á tile ica lu kenger ve ga , kpa á va pe ve lu la . Kanyi yange i wase Paulu u lun a vangertiôr shi pasen kwagh sha gbashima ? E@@ i , er se vande nengen ken ngeren ugen la nahan , una va kar a atsan a i eren ior la man ican i uumace ve ye anyom u@@ deri imôngo hegen la kera . Mbakristu mba mimi mba w@@ oo or ga . N@@ oo@@ v man kasev ka vea lamen ayol a ve sha gbenda u ve soo u vihin inyaregh yô , kwagh ne a wase ve u pasen ayol a ve ishimaveren ve man asaren a ve , shi ve tese ér ve na ishima sha ivaa ve la kpaa . “ S@@ é wa nen ayol a ase ikyo , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . ” — H@@ E@@ B . Een , kwagh ne er anyom kar ken ijime hemba 8@@ 0 hegen . Eren nahan sha ci u ve doo un ishima . V@@ enda I@@ gbenda i Or@@ wu@@ an@@ or u Hi@@ ihii La Sha mimi yô , yange a taver Maria kpishi u za maren ken ity@@ ôr u ile . Aluer u er ivese yô , or@@ wan@@ ndor a we u hiihii ka nom@@ ou shin kwase wou . M ngu u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi ken uma wam kpa ? ’ Kpa mba za zu@@ lum a if@@ i la yô , ve nenge mngerem va po@@ o shi ma lu ku@@ wan taveraa sha ci u ura n@@ ôô kpishi . Nahan kpa , mbap@@ asenkwagh mbagenev kera saan ve iyol er lu sha hiihii la nahan ga . Kpa a gema a kaa a mbahenen nav ér : “ Ka hen iyôngo i hen ya u Iserael i i saa la tseegh i t@@ indi@@ m ye . ” Kwase u A Lu ken I@@ b@@ anave , Kpa A Lu Saan Saan Yô , 10 /@@ ⁠ 1 Tar ngu taver ior asema ér ve nôngo kwagh sha er vea hemba mbagenev yô ( Luka 8 : 1 – 3 ) Kpa hegen ne Maria ngu v@@ aan , ngu zungwen kpishi , gadia á nenge í wua Yesu , ik@@ yom na kpa kera ngi ape i ver la ga ! I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato yange i hii sha nena , man Aôndo gema er nena ? Or@@ gen u timen sha ityav mbi mba@@ yi@@ ase ôr kwagh u m@@ hembe u Al@@ l@@ en@@ by ne ér “ ka môm ken ityav mbi yange i hemba fese yô , man er i gbe tar je ka ityav mbi yange i hemba ele@@ gh ele@@ gh kpaa je ne . ” U fatyô u wasen u maan A@@ you a Tartor nena ? Kwagh ugen u Tindi u Aôndo yange na ior ian i eren yô , lu u or u nan nyer ken m@@ taver yô nana fatyô u te@@ en iyol i nan hingir kp@@ an u orgen . Yange gba u Yosua una er nyi ve una taver ishima shi una za iky@@ ura ? ( b ) Ka nyi Yesu una mase eren sha hemen na u Tor Mesiya la , man kwagh ne una kure awashima u Yehova u nyi ? In@@ j@@ akwagh ne ngi ôron ér nyi ? ( Marku 12 : 41 - 44 ) Kwagh ne mgbegha u u̱ kporom ikyua a Aôndo u a wuese mba ve civir un la ga he ? M@@ ôm ken akaa shon yô , ka “ mci@@ e u cian Aôndo . ” M@@ ci@@ e@@ aôndo ne una fatyô u kuran se shi hemen se ken ashighe a ican ne . Se fatyô u t@@ eren igbenda i Yehova a tese se dooshima na u been mayange ga ne cii ga . U@@ ityendezwa mba Yehova cii mba tem gbilin ga , kpa ka ve za zan zan ve za kure sha awashima na la vough . ( Yes . Se na mbatamen mba i ver ve ken tiônnongo la icivir nena ? Alaghga tsô , yange tôô ér un ngu wan u Saulu , tor u Iserael u hiihii la , shi hegen un ngu kwa@@ se@@ ya u tor u Iserael u sha uhar , nahan un ngu sh@@ a@@ gba kwase . Aluer u er nahan yô , u wase nan u henen sha akaawan a Bibilo , a lu atindi Bibilo tseegh tsô ga . SH@@ A shighe u Yesu lu pasen kwaghaôndo shin tar la , kwaghyan man kwagh@@ man lu kwagh u ior ôron kwagh a mi hanma shighe yô . Mb@@ ad@@ on@@ don un mba ve hemba lun a na kôôsôô la je kpa , ve lu a ihy@@ agh kua ieren i or soon iyol i nan tseegh la . Se ng@@ ur@@ en timen sha ityough 4 ki takerada u Mbaefese yô , se fa er i hii ve i gbe u se nôngo kwagh cii ve se lu ken mzough yô , man er Yehova a wasen se u lun ken mzough la , kua aeren a aa wase se se za hemen u lun ken mzough kpaa . I@@ e@@ ev ka di gbenda u zan a or hen kwagh u mbi til sha ityough nagh la shi nan un icivir er mba@@ adu@@ av ve sen@@ gen nah@@ an@@ aa ? Kwagh@@ fan u Ab@@ ig@@ ail la war uuma mbaiorov kpishi shi y@@ à@@ ng@@ è Davidi , un shon u yange gba u una lu tor u Iserael ken hemen la u lun a ibo i awambe . Kwa@@ gen la , lu zan u za henen Bibilo a orgen , man or@@ ah@@ end@@ an@@ egh ugen ta num sha a na a ity@@ um@@ ugh ki gen ken u@@ we . Kp@@ ishi ken ior mbara lu l@@ ahan iti i Yehova ; shi lu vendan atindi na a perapera ; shi lu hông@@ or a tempel na sha u tôôn ish@@ ôso i p@@ ir@@ in ashe man i gban i@@ wan man i u@@ ange va nan naagh a mi ; shi lu p@@ aven ivaa a kasev vev mba sha u@@ ye la kpaa . ( Mbaheberu 3 : 14 ) Yesu yange ta mbahenen nav icin ér ve de dondon bo@@ tar u Satan ne ga , been yô , a ôr kwagh u a ne mlumun sha mpin ne yô . “ Tartor u U@@ pristi ” ( 1 Peteru 3 : 12 ) Nahan nôngo hemba taver ken jijingi cii . Ka nyi nom nana er ve ya u nan una lu saan saan , nahan kwase u nan nana zua a “ m@@ mem ” here ? ​ — Ru@@ tu 1 : 9 . U@@ pania mban kpa ve wase tsombor ne ken jijingi . • Yesu ver ikyav i nyi i hendan a Sat@@ ana ? • Se er nan ve “ kwagh@@ myer ” u Yehova una lu a vese ? Ar@@ th@@ ur yange ôr kwagh na kaa ér “ lu pania u hemban kôron iyol , u lu a gbashima shi eren kwagh sha mimi , ken W@@ es@@ ter@@ n Au@@ str@@ al@@ ia yô . ” Ka kwaghwan u nyi i doo u se er kwagh sha mini ? U T@@ a@@ gher a A@@ hendan Er Amo@@ shi Nahan N@@ om u injaa ka nan ngohol mkav u dedoo he ’ ‘ u@@ tse@@ mbaiorov mba he ’ tar . ’ Ka inja er ka sea gema h@@ an h@@ an je se nenge orumace á eren ugen ican nahan . vegher ne je se nenge orumace nan eren ugen ican , shi sea gema vegher la kpa i lu sha zwa la . * Lu mbakur@@ an mba ve lu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Yesu — sha ikyev na man gbenda tesen na kpaa la . Shighe u Yehova tindi ort@@ yom na ér a za taver Daniel ishima yô , “ ort@@ aregh [ u ken jijingi ] u tartor u Per@@ shia . . . hendan ” a na . ( Luka 4 : 18 , 43 ) Yange wase mba ve lu ungwan a na la u nengen er doo u vea lu “ ior i tar ” u akaa a ken jijingi a gbe u kwagh ga la “ ga ” yô . — Yoh . I L@@ U nahan u pine wer , ‘ Awa@@ shima u uma jim yô , ka nyi ’ ve@@ e ? Mb@@ ap@@ asenkwagh yange ve lu ken D@@ un@@ k@@ er@@ qu@@ e nôngo u kuman iorov 30 , shighe u i m@@ us@@ an tom wam ken inyom i 19@@ 5@@ 2 la . Sha ashighe a Yesu la , ior nengen ieren i ngohol mba@@ van@@ nya nena ? K@@ asev mban yange ve “ gema un ishima , a dondo mba@@ aôndo mbagenev ; ishima na [ kera ] lu sha TER , Aôndo na , vough ” ga . Nenge takerada u ken zwa Buter u u lu a itinekwagh ér Y@@ oung People As@@ k ​ — An@@ s@@ wers That Wor@@ k ( Mbam@@ pin Mba A@@ g@@ umaior A P@@ in La man Mbam@@ lumun Mba W@@ asen ) la , ti@@ h@@ i u sha 2 , peeji 3@@ 11 - 3@@ 18 . ( Ôr Mateu 25 : 40 . ) Kanyi se hen sha kwagh u mhen u dedoo ke ’ kwaghôron u Bibilo i er sha kwagh u Yobu laa ? Er kwagh u Bibilo i er sha kwagh u yange Aôndo er ken Ba@@ bel la a kpilighyol nahan kpa , Aôndo er kwagh ugen sha ayange ase ne u a hembe kpilighyol yô . A mase kaan nahan ér : “ Anyom a m yem ken tar u ken won la wasem m zua a azende kpishi shi akaa erem a doon tsung . Er kwagh u anmgbian wou u ken Kristu ne a gbe u ishima shi ú til ken vegher u Yehova kpaa yô , ú fatyô u ôron kwagh a nan kundu kundu , sha er nana sôr inja yô . K@@ per@@ nan pe@@ pe , ve zua a Orshiada ugen ken tar u Jam@@ an@@ i ; lu Orshiada u ve hii zuan a na je la . Anmgbian ne ya iti i ior mba ken tar la kpishi y@@ aan yô . I yilan un ér H@@ ans . ( Aerenakaa 3 : ​ 2 - 8 ; 20 : ​ 9 - 11 ) U@@ ivande mba yange ve eren la wase u samber a kwaghaôndo u Mbakristu ken ityar kpishi . Ka akav a h@@ an a tese ér or ka nana wa atindi a Yehova ikyo ga yô , nan zua a msaanyol ga ? Kwagh ne na yô hingir u ngeren nahan ér “ de Aôndo a̱ or iyev ” ( The Con@@ temp@@ or@@ ary Eng@@ lish V@@ er@@ sion ) ; “ na nen iy@@ ugh i Aôndo ian ” ( Amer@@ ican St@@ an@@ d@@ ard V@@ er@@ sion ) ; “ de Aôndo a̱ na tsaha aluer ka sha ishima na yô ” ( The New T@@ est@@ am@@ ent in Mo@@ dern Eng@@ lish ) ; “ na ian sha ci u icighan iy@@ ev@@ or@@ on ” — The New Eng@@ lish Bible . Y@@ e@@ fe@@ ta yange kure ityendezwa na la , a gema wan na a na ér a za hingir u eren Yehova tom ken icighan@@ jiir na ken Sh@@ ilo . Nahan yô , “ suur sha Yehova a ishima you cii . ” — Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Yange lu inja er kwagh tser a tser Mbayuda je nahan . Yange iyol kpe As@@ av sha ci u nyi ? Ka Satan a lu mgbegh@@ an ior ken ijime ér ve nzughul a mbagenev nahan ye , sha ci u ishima vihi un , gadia a fa ér ica a gba ga tsô Yehova una tim un kera . “ Saan Mba Ve Z@@ u@@ ngu M@@ h@@ ôônom la Iyol ” Yesu shi pase akaaôron a profeti a ken Bibilo a yange kure sha shighe na la man a aa va kure ken hemen la kpaa . Mkaanem Ma Aôndo Ma Hemen We hen T@@ so@@ mbor Se fatyô u nyôron ken kwaghbo u ku@@ wan karen ih@@ ongo . Kp@@ iligh mbat@@ esen iyol a kwaghfan man mbam@@ lumun mba Yesu u lu anyom 12 la R@@ ic@@ hard za hemen kaa ér : “ S@@ ea za nyôron hen sule la yô , se wa ityakerada k@@ yo@@ on ken a@@ kpa a ase a h@@ aren ken ijime , a yange i er sha ci u wan ikyav mbi y@@ uh@@ wan ker yô . Ve gema ve tsua ian i Satan na ve sha tindi ga , i lun sha tse@@ ene@@ ke ve , eren kwagh sha asema a ve la . Nahan kpa , mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova la mba zough a msaanyol u tsôron . ( Mat . 12 : 2 ; 1 Kor . 2 : 16 ) Aluer se de ser jijingi u Aôndo a hemen se ken uma wase yô , se henen kwagh er Kristu kpa a henen nahan , shi se dondo ikyav na la kpaa . — 1 Pet . ( Yohane 8 : 12 ) Mkaanem man wase se u kaven tom u vesen u Yesu a lu eren sha u pasen orumace mimi u Yehova la . ( b ) Se fatyô u zuan a iwasen nyian ne sha u eren msen nahan henen sha kwagh u yange er hen kpe u Zege@@ mnger u Nyian la nena ? Apostoli Paulu yange kaa ér “ i nam saa ken iyol , ka ort@@ yom u Satan je , sha u a̱ gbidyen mo ” yô . Kpa ken ityar i i gbe ican yô , ityar igen yange ia na i iwasen sha u eren i igbenda i zenden sha mi shin maan i im@@ akeranta kua a@@ you@@ a@@ cii je kpa , ior ve za hemen u lun ken ibanave tsung , sha ci u ityar la ban a ikp@@ en@@ ga i eren kua akaa a injaa a i du@@ ghun shin inya la man igbenda i eren ikp@@ en@@ ga . I@@ orov mba uhar mban lu ana man ana ? — Ô@@ ôn ng@@ wa , lu Adam , Ifa va kohol un ken masejime . Mba@@ zan g@@ ô@@ g@@ ô@@ zende kpishi kpe sha imba gbenda ne nahan . Ior mba mimi mba lu saan saan kpa ? Aôndo kaa ér : “ Me kar a akaa ci ca cii sha tar kera , kape TER A kaa la . G@@ il@@ g@@ al Sha ityôkyaa ne yô , ka se sôn ser Yehova a wase se sha er se kav a@@ gbil@@ in@@ akaa ne yô , shi ka se ker iwasen hen a na sha er se venda a yô . ( Yeremia 45 : 1 - 5 ) Er i kôôm Bar@@ u@@ ki hide tile ken jijingi doo doo nahan , yange á doo Yeremia kpen kpen ! “ Shighe u atô@@ at@@ yev ” la hii hanma shighe , man shighe shon li@@ he kighir nena , man á kure hanma sh@@ igh@@ ee ? Nahan kpa , ken ayange ne , mba nôngon ér a dugh iti i Aôndo ken mbam@@ gem mba Bibilo kera ku@@ aa shi i de kera yilan shin ngeren iti i i lu i na kpôô kpôô la tsô kpaa ga . Yohane yange nger takerada u Mpase , u u lu a mbam@@ pase mba sa@@ gher iyol la ken inyom i 9@@ 6 nahan . 15 , 16 . ( a ) Kanyi ia er aluer se yar tom a atindi a Yehova yôô ? Ivur i sha inyom i ken inyom i 200@@ 4 ne ér : “ K@@ ur@@ an nen , . . . kohol nen iyol . ” — Mateu 24 : 42 , 44 . Ish@@ aren i vough i se lu a mi i eren ishima i Aôndo la mgbegha se u dondon kwaghwan u Mkaanem nam , shi Tartor na kpa ngu se kwagh u hiihii . Yange i shi keren ub@@ om va gban hen ijiir la hanma sev , kpa m b@@ un@@ den u zan iyol@@ karen ga . Sha ikyaa i hange hange ne yô , gba u se er kwagh u se nenge i doo se ga . A ungwa imo i Aôndo , nahan a ya ican zan zan a kar kpen sha kon u m@@ tsaha . Solomon lu tor u ngohol akaa kpishi hen ter na , Davidi yô . T@@ erem k@@ em pine ér i na un ian una lam a p@@ es@@ id@@ en , awashima na yô lu u pasen un kwagh . ( Yakobu 5 : 13 – 15 ) Akaa a á ne or lu jighjigh yô ka Bibilo i henen sha hanma shighe man u zan mbamkombo mba Mbakristu man mba mkohol mba vesen man mba kiriki . ( a ) Yesaia 26 : 4 wa se kwagh ér se er nyi ? Nyian kpa , tiônnongo u Kristu ngu civir Yehova ken mzough a ‘ ishima i môm man mhen môm . ’ ‘ Yehova u ak@@ um a Sha ’ ! Ma shighe môm kpa m nenge mer ngu ikyua a mo ga . ” 6@@ 2 : 11 . Yange i doo nomso man kasev , mbag@@ anden a mbayev cii u van hen Yesu . — Mat . Er ivur Bibilo i kwaghhenen ne a har sha mi la i kaa nahan , se fatyô u zenden vea Aôndo ! F@@ a er u p@@ ande shighe u ú eren akaa a ikyo@@ o ga , nahan u nenge sha mkpeyol wou yô . KA W@@ E@@ A hen sha gbenda u icighan jijingi a eren tom la nahan , kanyi ka i va u ken ishima ? • Ka mimi u nyi a lu sha kwagh u uma man ku ? N@@ ina er tom i@@ vangeli ú sha hanma shighe la hegen kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar . S@@ op@@ hi@@ a : Kwagh la doo ts@@ ôô . Í kimbir yaren tom a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ke ’ zwa Heberu a i gem ér “ kenger ” man “ kura ” la kp@@ ur kp@@ ur ken akaaôron a profeti . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase inja i ishember i “ icivir ” la ér ka “ mciem kua ish@@ o@@ on man ish@@ u@@ ghun i ior ve ne Aôndo , gayô ior mbagenev la . ” Ga@@ yô , alaghga akaa a vesen shon lu u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav . Kwagh u nan se mk@@ om hemban ng@@ un ne ngu ga . ” * Sha nahan yô , shighe u apostoli Peteru lu ôron kwagh a ikpelaior i ken Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda , sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , a ter iti i Aôndo kwa imôngo je . ( Aer . Er lu sha derianyom u hiihii la nahan , nyian ne kpaa kape ior mba undun mimi man mbagenev ve lu keren u timin jighjigh u nan u ior mba@@ ish@@ ôô@@ v je la . M@@ sen ne wasem m fa mer Yehova kor ior nav ken jijingi , inja na yô , ne se akaa a a wase se u kuran iky@@ ar@@ yan yase vea na yô . Awa@@ shima u Yehova Aôndo lu a mi sha ci u uumace sha hiihii la wa u ve henen kwagh na man akaa a i@@ gbe@@ tar a doon ashe gbem sha won la ker . U@@ gen hemba ugen ga , shi gba u ugen una wase ugen ve una kure tom na vough kpaa ga . Gbenda ugen u Satan a keren ér se gba ken to na yô ka sha u me@@ en se kure kure ér se soo tar ne — ka mbap@@ er@@ apera ga , mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo je la . ( Ho@@ sea 13 : 14 ) U ngu wer lu u Yehova una yima Mbaiserael sha ikyev i ku hen shighe la ga . 20 : 30 ) Shighe kar yô , Yesu wuese tiônnongo u ken E@@ fese la , sha ci u ve “ lumun afer@@ aior ga ” yô . Ka ( 1 ) “ isharen i iyolough , ” ( 2 ) “ isharen i a@@ sh@@ ee , ” man ( 3 ) “ ihy@@ agh i uma . ” • Ka ator a Yuda a me yange tese ishimat@@ seen sha iyou i A@@ ôn@@ doo ? Alaghga or nana zung@@ we sha ci u ma mzeyol u nan lu a mi yô , orgen di nana lu yan ican ken ishima sha ci u ma mzeyol ugen kposo je . Yakobu 5 : ​ 13 - 15 Yehova a Lu ken I@@ vese You H@@ U@@ S ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 5 : 1 – 24 ; 6 : 1 ) E@@ s@@ era shi s@@ av ôron kwagh u icombor i ik@@ we igen i shin ity@@ ô@@ tar i I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la , kpa icombor i k@@ we u B@@ en@@ y@@ am@@ in yô a ôr kwagh u i vighe vighe . M lumun mer m fa mlumun jim jim u me na sha mpin ne ve mo kpa a k@@ um@@ am ga cii . ” Ashighe agen ior yange ve lu a vese bem bem . Er ayange á kar kera ahar yô , Una na se uma ; sha iyange i [ sha utar ] la Una mough a vese sha , nahan sé lu uma sha ishigh N@@ agh . ( b ) Kwagh@@ fan u Aôndo kaha kposo a kwaghfan u tar ne nena ? P@@ ase Kwagh u Ú Ts@@ ough la W@@ ang ( Yohane 3 : 16 ; 2 Mbakorinte 7 : 9 , 10 ) Ka vea er nahan yô ve ya ikyar i dedoo a Yehova shi ve lu a ishimaveren i lun uma gbem , civir un shi wuese un kpaa . Shin er kwase u i tindi un la tôv sha kwagh ne kwa u sha uta@@ an shi lumun ér un zua a ikyav i tesen ér anmgbianev asev er af@@ er ga nahan kpa , a kaa wener i wa anmgbianev asev ijir . 2 : 3 , 4 . Ken inyom i 200@@ 2 la , er ka i ôr ayange a ken Bibilo yô , N@@ is@@ an 14 hii sha iyange mil@@ en sha iyange i T@@ om@@ any@@ iin , Ma@@ ac@@ i 28 la . Er se lu mgb@@ ôghom a zege@@ can la yô , wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la kange ishima her u mayange je una de u wan imo i Or@@ vesen ve Kristu ikyo ga . ( Tit@@ u 2 : 15 ) Nahan cii kpa , shighe u i gbe u mbatamen vea er imba kwagh la a or je kpa , ka ve er kwagh a nan sha icivir . ( a ) Mbagenev ka vea tagher a ican yô , ka mhen u shami ga u nyi ka ve lu a mini ? Mbamaren mba ve bugh ashe yô , ka ve wa mciem ma vough ken ônov vev 16 : 12 ; Yoh . 6 : ​ 48 - 5@@ 1 . ( Aerenakaa 15 : 1 , 2 , 19 - 29 ) Nahan kpa , mbagenev ken K@@ re@@ te ‘ hemba lun mba@@ ic@@ ông@@ ov , ’ inja na yô , ve var a ityesen i ic@@ ôngo . ( Yes . 46 : 4 ) Hanma kwagh u a eren cii ka a har sha atindi a na a vough la , man atindi a na ne nga gem ga . Yange a nôngo a palegh any@@ iman shin ayôôso a eren sha akaa . 9 , 10 . ( a ) Ka a@@ vegher a m@@ hembe u Yehova a nyi i tese ken Yesu Kristu ? Mb@@ ap@@ asen i@@ vangeli mba ken tar u B@@ ra@@ z@@ il mba eren mbam@@ kohol mba pasen ior kwaghaôndo ayange ne sha ajiir kposo kposo ken tar u B@@ rit@@ ain . Nahan G@@ er@@ r@@ i a za her a za kaa ér un va sha u va ôôn shi uman ak@@ ondo a “ Kwase u Tho@@ mp@@ son . ” M hii u nengen ufoto mbara ken myer , kpa m fa er hii ve ufoto mbara doom u nengen nahan ga . • Er nan i doo u se wa ikyo sha ityesen yase ny@@ ian@@ a ? ( 2 Timoteu 3 : 7 ) Ka hange hange u mbayev vea ya ikyaa a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa , a kera lu u̱ gban di civir un sha cia tsô ga . ( Ôr Ekesodu 35 : 30 - 35 . ) Sha ci u iy@@ ongo i̱ lun a or ka kwaghbo di er ityav mbi nôngon nahan . Kwagh ne wase An@@ na nena ? T@@ or@@ kwase Ese@@ ter yange tese jighjigh u nan man ishimataver nena , man lu nyi i due k@@ ere ? Tom na ngu gem u ku@@ usu yô , a ôr kwagh a kaa ér “ Shighe kuma . . . ve . ” Shighe u Yesu kaa a Peteru ér a zende a va hen a na la , Peteru na jighjigh ér Aôndo una wase un sha tahav nav , er lu wasen Yesu nahan . A@@ gri@@ pa hingir ta ta ta . K@@ u na la ua fatyô u nan hanma or u nan ongo imo na cii uma u tsôron . Ôr ase avur aa a dondo ne ken Bibilo you : ( Genese 2 : 7 ) U kav ivur ne kpa ? Mbakristu mba ne shighe sha u civir Aôndo ken uya vev man ken tiônnongo . U fatyô u eren ve an - kwaghyan shin k@@ ir@@ en a@@ gb@@ ande a a tse her yô , shin zan ve ityom je kpaa . Mbat@@ amen mba hen tiônnongo u za lu her la wuese un er a lu a jighjigh u nan shi a kange ishima u hiden nahan . O@@ ri@@ h@@ yom u masetyô u á tim un kera yô , ka ku . ” Saan se iyol kpishi er se lu gb@@ or@@ on ave ken ime ga , kpa Aôndo a mon@@ do iwanger na sha a vese b@@ ong nahan . Ka ta@@ mber yô , ord@@ as@@ enda ugen kende pine un ér : “ Kanyi i ne ve u ve a sh@@ iligh k@@ un u va ne se ? ” Shighe u se lu pasen kwagh yô , doo u se wa ikyo sha iliam yase nena ? Ka sha nyi gbenda nahan myom a gbe a zough sha mpase u pasen loho u dedoo ? Kanyi ia wase un u tsuan kwagh u una er@@ ee ? Mose yange ke@@ hen ityough sha ci u i na un tahav yum ga , kpa a suur sha Aôndo , lu sha mhen na ga . Hegen ne yô se fatyô u nôngon den akaa ne doo doo je , kpa ka ken hemen a va kar a asaren a bo ne kera gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh sha shighe u se cii se hingir uumace mba vough la ye . Ka injar i nyi Yehova a ne ikp@@ an na ? U tesen ikyav yô , ve lu eren shiada sha ci u Yehova shin er i lu tôvon ve a ican nahan je kpaa . Uma mba iorov mba sha z@@ ongo . ” ( Aer . ( N@@ um@@ er@@ i 22 : 5 - 28 , 32 - 34 ; Duteronomi 23 : 5 ) Kor@@ aki lu a tom u civirigh ken Iserael , kpa ú kuma un ga . U tesen ikyav yô , Mkaanem nam pase akaa a Yes@@ e@@ bel yange er sha u wu@@ an N@@ ab@@ oti la . M@@ fe ne wasen we ayange ayange . • Er nan ve i lu hange hange u se zenden sha gbenda u m@@ im@@ in@@ i ? Í P@@ ase “ Kwagh@@ myer ” u Mesiya la K@@ ure K@@ ure Shi a ôr avur a injaa a ken Bibilo a tesen tahav mbu Yehova a lu a mi u suen ior nav ken mbamtaver vev la , man abaver a wasen agen kpaa . ( b ) Yesu yange tese ishima i legh legh nena ? A@@ dooga yange i zua a ngeren ne ken tar u Igipiti ken inyom i 19@@ 7@@ 8 la , ken b@@ ar - war ugen . 32 : 1 , 2 ) Aluer i na u ian i civirigh ér u hemen anmgbianev ou mba nomso man mbak@@ asev hen ijiir i maan kwagh yô , mayange i de hungur we ér u kuran iyol la i lu kwagh u hange hange ga . Ú fatyô u fan ityôkyaa i i ne ve ior ka ve war eren s@@ ù@@ l@@ ù@@ à sha ah@@ ab@@ a u k@@ è@@ r@@ é@@ n sha kwagh u una va e̱r ke ’ hemen la , shin e̱r ka i taver ve u n@@ á@@ n jighjigh a ior mb@@ à gban n@@ ù@@ l@@ è@@ n kaan ér ve mba a tahav mbu ts@@ eng@@ an ôron kwagh u una va er ke ’ hemen la yô . ( Mateu 26 : 45 - 47 , 5@@ 6 , 6@@ 9 - 7@@ 5 ; 28 : 16 - 20 ) Se kpa , aluer ka se inja er or er kwagh a@@ vese sha mimi ga yô , a hemba doon u hiden nengen i@@ er@@ kwagh i nan a@@ vese la sha er se fa aluer kwagh ne tese ér nan ngu or u mimi ga shin aluer nan er kwagh la ka sha apera ga kpa se fa . Doo un kpishi , er a lu a azende a dedoo , a a soo un sha mimi shi kwagh na a gbe a ishima yô ! Nahan a va tim mba ngise ve lu ken kwaghaôndo u aiegh la sha shighe u masetyô u zege@@ can la , ka sha Armag@@ e@@ don je la . — M@@ al . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 10 : 1 – 36 : 23 ) Mbagenev sôr ian ver sha er vea tôvon sha akaa ne ken ityakerada yase , shighe u ve lu eren mcivir u hen tsombor shin ve lu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke ve yô . Apostoli Peteru kaa ér , “ ve lu timen ” hemban je yô , sha kwagh u Kristu man iengem i i lu sha kwagh u myom na sha ci u umace la . Shighe u T@@ or@@ kwase Yes@@ e@@ bel na zwa ér i wua u@@ profeti mba Aôndo la , O@@ b@@ a@@ dia za yer u@@ profeti mba Aôndo iorov deri ken “ b@@ ar , ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber , ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber . ” M@@ we u wan iyol yase sha ikyev i Tartor u Aôndo la pav se kposo a tar ne nena ? Ashighe kpishi se luun a akaa a kwagh a gbe se a mi la ga , kwagh ne na yô m soo kwagh u inj@@ ô i lun a mi iyol ga cii . ( Pasalmi 26 : 4 ) Apostoli Paulu ta se icin ér : “ De hingir nen inja i môm a tar ne ga . ” Ôr Iyoukura [ zwa Buter ] i Me@@ i 1 , 199@@ 9 , peeji 19 . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i i gem ér “ or@@ hemen ” la inja i í ér “ or u nan hemen ken akaa cii shi nan veren mbagenev ikyav yô . ” Er ayange a masejime ne a lu yemen fele fele u za ku@@ usu ne , se fatyô u nan jighjigh ser Yehova una za hemen u nan se “ kwaghyan sha ashighe ashighe . ” U nenge wer ka aeren a ter@@ u a dedoo la u lu dondon y@@ ee , shin ka a bo laa ? ( Mpase 4 : 11 ) Shin er mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ka vea nenge gbenda u i er akaa a i@@ gbe@@ tar ve í kpiligh ve iyol nahan kpa , ve kpishi ve k@@ an@@ shio u nengen a ikyav i Or@@ gb@@ an@@ akaa ne a ‘ ashe ve a ishima . ’ Alaghga or shon a lu ma@@ ma wou gayô ma or@@ maren wou u vesen shin anmgbian wou ugen . Yeremia yange pase iji@@ r@@ ôron kua ic@@ in@@ tan i Yehova gba wer ga , kpa shi fa ken ishima ér , tom na yô lu “ u maan man u l@@ ôôn . ” ( Y@@ er . Alaghga je yô , se hii u eren kwagh er se mba ior i tar shon nahan , sha ci u kape se yem ken tar shon kpa se za eren kwagh je la . 31 : 10 - 12 ) Lu ieren i Mbayuda mba sha ayange a mbaapostoli la , u zan ken shin@@ ago@@ ge za ôron Ici@@ ghan@@ ruamabera . Nahan kpa , ityôkyaa ngi i lun a ishimaveren . ( Genese 2 : 21 , 22 ) Ikyav tese ér Noa vea ônov nav , mba yange í kimbir mkaanem man hen a ve ér “ maren nen , seer nen a seer , man shi iv nen tar ” la kpaa , yange hanma ve vôso kwase môm tseegh . Ikyav tese ér yange wa ikyo ér i ki@@ mbi Mbaiserael inj@@ ar@@ tom ve ken Igipiti sha shighe shon . “ Akaa a i nengen a mi ga la ” wa averen a Tartor ker . ( Genese 4@@ 9 : 10 ; 2 Samuel 7 : 12 - 16 ) Yange Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la kegh iyol ér ma or nana̱ due sha won ér nan ngu Mesiya , shin Kristu . • I@@ yol@@ tseghan wa nyi man nyi k@@ ere ? Apostoli Peteru yange pase er i lu hange hange u ungwan Yesu nena ? ( G@@ al . 5 : ​ 22 , 23 ) Heela tseegh ga , se fatyô u keren aan a “ eren . . . akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” ( G@@ al . 1@@ 00 : 2 ) Ka sea na ayol ase sha u civir Aôndo a iember ken ishima yô , mcivir wase la a va un a icivir . ( Mateu 11 : 28 – 30 ) Shi i na Mbakristu “ ashighe a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol a sha ishigh ki Ter ” kpaa . Kwaghôron u profeti u a er kwagh u mtim u Yerusalem la tese wang ér Yehova Aôndo ‘ ôron ior nav akaa a he , er a lu a due ga la je . ’ — Yesaia 42 : 9 . ( 1 Mbakorinte 10 : 11 ) Ken ve yô , lu A@@ nan@@ ia vea kwase na S@@ af@@ ira . Ve lu ken tiônnongo u Kristu u ken Yerusalem , u ken derianyom u hiihii la . J@@ im yô , Mkaanem nam kaa kpôô nahan ér : “ E@@ mber , wan@@ ye@@ kwa@@ or , sha iyev ou , ishima kpaa i̱ lu u saan saan sha ayange a u lu iyev yô . ” Yehova ôr kwagh sha ikyev i profeti Yesaia ér : “ Me va a z@@ en@@ aria sha ityough ki to@@ gu@@ la , shi Me va a az@@ ur@@ fa sha ityough ki iy@@ ô@@ gh , to@@ gu@@ la sha ityough ki kon , iy@@ ô@@ gh sha ityough ki a@@ wen . ” ( Ivur 11 ) Yehova kaan ér se er kwagh u se k@@ an@@ shio u eren la ga . Sha mimi yô , tom wase u pasen kwagh ne ngu wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u zuan a myom tseegh ga , ngu kuren akaa a injaa agen kpaa . ( Ne@@ hem@@ ia 4 : 15 - 20 ) Er taver mbam@@ aan g@@ il@@ gar asema shi tese ve er vea hendan a mbaihyomov vev yô , ve za hemen u eren tom ne her . ▪ M - mar u he la ngu a inja nena ? K@@ e ’ takerada u Mpase la , ishimataver i̱ i ne ér i̱ “ ungwa kwagh u Jijingi A lu ôron ” la due kwa ta@@ ankar@@ uhar . — Mpase 2 : 7 , 11 , 17 , 29 ; 3 : 6 , 13 , 22 . Tsô ve tema inya , ve ya kwagh shi ve ma kwagh . Ka mhen u ken ishima or ka nan er tom sha mi ye . ( Luka 18 : 9 - 14 ) Yesu pase ve e̱r Yehova a lu Aôndo u wan ikyo , u an@@ ats@@ ator ka una gba inya kpa a fa kwagh sha mi yô . E@@ no@@ ki yange tsengaôron iji@@ r@@ ôron i Aôndo a ishimataver . Kpa Y@@ eho@@ y@@ ada vea kwase na Y@@ eho@@ sh@@ a@@ be@@ ati ve tôô Yo@@ a@@ shi wan u A@@ ha@@ shia ne ve za yer un anyom at@@ ar@@ atar , shin er lu u a fa kwagh ne vea war ga nahan kpaa . Pro@@ feti ne una er nena ve Tor Davidi una lumun isholibo na shi una gema ishima ? Jijingi u Aôndo mgbegha Mbakristu nyian mba samber a loho u Yehova u waren uuma mba iorov la hen hanma ‘ or u i sar nan ’ nan cii ér nana ngohol mngerem ma um@@ am . Apostoli Paulu yange kaa ér Mbakristu mba ken T@@ esalonika lumun kwaghôron u Aôndo “ sha ican kpishi , ” kpa lu “ sha iember i Icighan Jijingi . ” ( 1 T@@ es . Alaghga or nana lu a ian i ungwan loho u ken Bibilo hen shighe u se ze u za pasen nan kwagh la ga , kpa alaghga kwa@@ gen yô a sar nan tsung u ma nan ongo u . Shi una nôngo u tsu@@ ghun uumace , mbagenev yô vea tsua u lun sha tse@@ ene@@ ke ve kera lun sha ikyev i Aôndo ga . Ka er anmgbianev yange ve lu za hiden pe@@ pe d@@ in@@ de@@ e nahan ve , m ya ga@@ du@@ ga a ve ye . ” 19 : 1 - 8 . Yange i yaren tom a kwa ken Iserael u tsuaa la nena ? Hen shighe shon la je , Peteru yange yar tom a môm ken ‘ u@@ ish@@ in@@ d@@ an mba tartor u Sha ’ u hiihii la . Aberaham lumun u eren kwagh u Aôndo kaa un la fese je . Alaghga ia ôr akaa a mba@@ yi@@ ase a vough , kpa m hen mer ka akaa a ior vea fatyô u eren hegen ga yô . ( Yohane 5 : 24 ; Mpase 21 : 4 ) In@@ j@@ ar i a fatyô u tôôn igen karen sha i ga ne tese ér dooshima u Yehova man naagh nagh hemba cii . U er [ or ] shi kpuaa ma nan lu er Aôndo nahan , U ci@@ r nan iengem iyol kua icivir kpaa . ” ( Ps . 8 : 1 , 4 , 5 ; 10@@ 4 : 1 ) * Aôndo er uumace jimin cii mba a icivir iyol . Y@@ A@@ NG@@ E i mar@@ em ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ en@@ s@@ land , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia ken inyom i 19@@ 55 . Takerada ne shi kaa ér : “ Y@@ a ka ijiir i dooshima ma a hembe ng@@ een shi ior ma ve tem kundu kundu , mbag@@ anden kua mbayev kpaa cii , kpa ka nahan ga ; de gema ka ijiir i hemban ci@@ er iyol cii . ” Shi se mba a mbamkombo mba vesen — mbam@@ kohol mb@@ akiriki man mba@@ vesen — mba i ser sha u wasen se sha er se kuma u lun mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo yô . Sha nahan yô , Bibilo pase wang ér Aberaham lu a ur@@ ak@@ u@@ mi sha shighe na , u a kar hegen i kom er anyom 4,000 la . — Gen . Er Ú Hii Ve Ú Ôr Bibilo Yô A@@ iky@@ ôr ne er anyom kar hegen hemba 20 , kpa hanma kwa u ka una umbur kwagh u yange er la yô , a gbidye iky@@ ar@@ ky@@ ase iyol . U or lumun a kwagh u nan soo u lumun a mi tseegh la y@@ eren a yer mimi nena ? A kaa ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . De ne nen di@@ abolo ian ga . ” — Ef . Ka unô ka ve zua a iwasen zum u u lu ôron mbagenev kwagh u ú hen la yôô ? ( Or Pasalmi 1@@ 39 : 14 . ) N@@ om@@ so@@ or ne a kegh zan zan Mbashiada vea karen a yemen yô maa a s@@ à@@ gh i@@ wa na a nyôr a i̱ ke ’ iyou . S@@ on@@ ia va hiin u zenden yô , ngô na kaa a na ér , “ M ngu zan mkombo u tiônnongo u Kristu , nahan we kpa u don@@ dom sha ci u me fatyô u undun we mer lu tswen ga . ” 5 : 6 - 8 ) Nahan Yesu lu ôron kwagh u kwa heen sha u tesen kwagh u bo shinii ? Shighe u ayôôso a dugh yô , mba ve ye ikyar sha mimi la vea er kwagh u una doo Yehova ishima yô . ( Ôr Yesaia 60 : 22 . ) Aluer ma or u nan lu Orkristu a vese imôngo nana kaa a vese sha ishima i legh legh ér se mba tesen ikyav i mhen u kpe@@ egh nahan se er e̱r Yobu nahan kpa ? Anmgbian u kwase ne tagher shigh a m@@ taver u eren tom koson ônov mban . A@@ k@@ ik@@ o : “ Nahan kwase ne sôr shighe ver u se henen Bibilo imôngo yô . Hi@@ er@@ ap@@ oli u lu ikyua la lu a a@@ mb@@ or@@ am@@ nger a tse@@ en , man K@@ olose gema lu a mngerem ma nd@@ ôh@@ ôr . Se mba a vangertiôr ser er icighan jijingi u Aôndo a lu eren tom ken asema a ior mba ve lu gen@@ g ge gen@@ g , mba i sar ve u eren Aôndo tom la yô , tom u pasen kwagh ne ua za hemen zan zan “ mkur una kuma . ” I@@ sho@@ li@@ bo i ken M@@ yer i M@@ ôm kpa Ng@@ i Ga ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 6 , 1@@ 38 Lu or u nana nenge a ta@@ gbe@@ de u dedoo hanma shighe kpa nana fa , nahan or a fatyô u bu@@ men nan te@@ en nan ta@@ gbe@@ de u bo ga yô . Jigh@@ ilii yô , yange à ver ishima shin à ver ishima ga kpa awashima u kwaghpasen u Noa di tsô yô kure vough . 4 : 18 - 22 ; 19 : 27 ) Nahan doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Ka nyi i hembe lun mo kwagh u vesen ken uma ? ’ Yesu kaa ér ka atindi ahar a lu a hiihii ye . Paulu t@@ é@@ r@@ é@@ n mbam@@ kposo mbara cii been kera yô , á seer kaan wener : “ Kape mnder u shin mbakp@@ enev kpaa , a lu la . ” Mkaanem ma Yehova ma za hemen u samber shi geman ior kpishi sha ayange la , nyian kpaa kape i lu vough je la , sha ci u Mbashiada mba Yehova umiliôn imôngo mba eren tom i@@ vangeli ne . I@@ gbenda i i tese sha peeji u sha 17 la kpaa ia lu se a iwasen . Satan Diabolo , u lu ort@@ yom u jighjigh sha ishigh ki Aôndo sha hiihii la yange va kera “ tile sha mimi ga , ” maa sen a kwaghbo shin tar . Aluer u soo u fan er u er kwagh ne yô , nenge ken takerada u B@@ en@@ ef@@ it From The@@ o@@ cr@@ atic M@@ ini@@ stry S@@ cho@@ ol E@@ duc@@ ation la sha Pe@@ eji 27 zan zan 32 . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . ( Yohane 14 : 2 , 3 ) Nahan Yesu nyer ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la , shin sha yô , a bugh gbenda sha u mbagenev kpa vea dondo un ijime yô . A gema a kenger mo a ta@@ mber dông . Hii shighe la je , Diabolo fa er shighe u a mase shin u a tim un kera la a vese ga yô . Jigh@@ ilii yô , Bibilo tese ér gba u hanma wase cii , nana hen kwagh u Aôndo shi nana dondo un kpaa . — Aerenakaa 17 : 26 , 27 . Een , yange zua a mi ! Aluer ka isharen you la yô , gba u ú zua a mbam@@ lumun sha mbampin mba utar mban : Ka a kaa ér or na ishima sha ivaa i nan tôô ave sha nahan mba kaan ér nyi ? E@@ ̱r La@@ ura man Mar@@ í@@ a ve tese ikyav nahan , u den ér mbam@@ shi mba sha iyol ve̱ yange se ga kpa geman taver ishima zan hemen her la ne Aôndo icivir . Aluer or ver ishima ga yô , nana hemba h@@ aren ishima i nan cii sha u keren kwaghyan man ak@@ ondo kua ijiir i tsan , nahan nana kera wa ikyo sha akaa a a hembe lun a inja la ga , shin aa hungur a hungur nan ku@@ aa je kpaa . Una na ian ér if@@ er@@ kwagh i za hemen gbem sha won ga , shi se fa ser se mba ken ayange a masejime . 8 : 20 ; 9 : 18 , 19 . Ashighe agen nom man kwase ka ve z@@ ôh@@ ô sha kwagh u iny@@ ar , sha ci u ve na ayol a ve jighjigh ga . Shi ityôkyaa igen yô , ka m@@ vese u ve vese hen tsombor môm ga la . ( Aerenakaa 24 : 15 ) Sha shighe la , Yehova una na uumace mba ungwan imo na cii uma u tsôron sha ci u nagh ku ip@@ aan la . Yange ve fa ér mbamlu vev na ve ian i seer eren Yehova tom , kpa taver ve u eren nahan . Mba ve kom u zan u yô : Ka noov man kasev mba ve yen anyom 25 ga , shi ve hembe anyom 50 ga , ve lu gb@@ ong gb@@ ong shi mbamlu vev ve ne ve ian i eren tom hanma ijiir i kwagh a gbe sha a ve cii , shi ve lu a imba ishima i Yesaia kpa lu a mi ve , kaa ér : “ Mo ne , t@@ indi@@ m ” la . Er nan ve Yesu tsua u ôron kwagh u imba ieren i vihin ng@@ ira nahana ? Sha mnenge u Yehova yô , yange er kwaghôron u profeti u hiihii u sha kwagh u Mesiya la je , a tôô wener i na nagh ku ip@@ aan ku shon kera kpaa , gadia awashima na b@@ undu ga . ( Mbaromanu 10 : 10 ; 2 Timoteu 2 : 7 ) Kwaghôron u Aôndo ngu ken ve her . 30 W@@ a@@ shika u ken Tar u G@@ han@@ a — Iyange i A K@@ era T@@ sule K@@ w@@ ange Na u I@@ l Ga La 24 : 15 , 16 ) Heela tseegh ga , akaa a Y@@ eho@@ y@@ ada man kwase na ve er sha ishimataver la wase u kuran ts@@ omb@@ or@@ tor u Davidi u lu u Mesiya una va due ker la . ( Ps . 1@@ 36 : 15 ) Kpa Mose yô , Aôndo war un , shi er tom a na u hemen iky@@ u@@ ior la jimin cii , duen a i a zayol shio . Ve wase u u seer taver dooshima u ú hii lun a mi la shi ve na sha er u kar kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough sha ishima i Aôndo yô . — Yo@@ s . 9 : 16 — Ka an nan lu “ or u tseghan zwa ” u ic@@ egh@@ zwa ( ikyuryan ) i he laa ? Ve lu a takerada u Lu Uma G@@ bem Sha W@@ on la , nahan ken hanma mb@@ ee u kasua yô , ve hen Bibilo a takerada ne . ( Genese 31 : 40 ) Á umbur er iwanger i iyange yange í ta un i sh@@ a@@ mbe un iyol fese je , shi i wanger hen iky@@ ông@@ ough ki un tem her la kpaa yô . Doo se kpishi u eren tom u Yesu Kristu yange na mbadondon un la , a kaa ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , . . . tesen nen ve . ” E@@ ̱r sha derianyom u hiihii la kpa lu nahan , an@@ nongo u ior mba ve kom ve lu ken mbakur@@ an mba i shigh ve mkurem la ngu eren tom u Mbahemenev mba Shin T@@ ine , man ka ve jimin cii ve kohol ve til sha ityough ki wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la ye . Aluer ka u uumace vea tsa sha won a zua a bem yô , saa a vihi ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi mbi du@@ mbur ainge ne kera keng keng . Yesu yange va hingir im@@ aagh ki nongo u upristi mba sha inja i tor la nena ? I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 6 ( Z@@ wa Buter ) Shighe u nan dugh sha gbenda vea tic@@ a u nan nan lu nahan mat@@ o ape um@@ ato ve ngee yô , ka nan seer zuan a mfe sha u keghen ato a tic@@ a u nan , kpa ka he@@ ela tseegh ga , ka nan nenge er a@@ de@@ l@@ ab@@ a ag@@ enegh a lu nahan mat@@ o yô , nahan he@@ ela kpa nan seer zuan a mfe . Ka mba vea “ ngohol tartor u u lu u t@@ enger ga ” je la . ( Heb . Aluer se mba henen u soon perapera shi se seer eren un yô , a saan se iyol kpishi u eren ishima i Ter wase u sha la . Kwagh wase gba mbatyomov ishim@@ aa ? Alaghga yô kwase u yange gema ishima shi lu a iwuese ne kpa yange lu vea ve imôngo , ny@@ ô@@ ôso uma na gema eren sha ishima i Aôndo a imoshima i wang , shi hide lu a awashima kpaa , shi Aôndo hemba doon un ishima cii . — Luka 8 : 1 - 3 . Lu Saan Saan shi Eren Aôndo Tom N@@ ge@@ egh * — Aerenakaa 21 : 25 ; 1 Mbakorinte 6 : 18 ; Mbaefese 5 : 3 . 6 : 33 ) Shighe u i de u tom shin inyaregh ki ze ih@@ yen kpa , Yehova fa er i gbe u una wase u yô . ( Yes . • Se kav imo i mba i fe ve ga la nena ? Alaghga a lu ityôkyaa i i ne ve shighe u Marku nger ér i man@@ de Yesu la kaha kposo a u Yohane nger je la . A@@ K@@ A@@ A K@@ Ô@@ R G@@ E@@ M@@ A K@@ P@@ O@@ O A kaa wener : “ Uma u iji@@ mba@@ gh u ng@@ ôm eren la yange z@@ am iyol kpishi . I@@ vese ka ic@@ egh@@ zwa i gbe@@ ke@@ ke . Pro@@ feti N@@ at@@ an yange civir Yehova sha mimi shi er kwagh a Davidi sha mimi kpaa . U@@ ter man ung@@ ô kpishi ka ve eren tom ica a ya . Ka an@@ ti ken ve je nana fatyô u pasen kwagh ne , man nana tese se akaa a a vande karen kera ? ( b ) I sôr akaa i ver sha u ne nengen sha Iyou i Tartor yen nena , man ka ian i civirigh i nyi han@@ mô wase nan lu a mini ? Yange se va heen u va nan iwasen , kpa er kwagh u doon tsung ne a tese nahan , se nenge ser ka se i gem i wase se ye . G@@ er@@ i ne ngu hen kpe u I@@ f@@ i u O@@ hi@@ o , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i kpen@@ tar u W@@ est V@@ ir@@ g@@ in@@ ia , ken tar u Amerika ; ger@@ i ne lu ger@@ i u lun han@@ g kpaa ga . A@@ le@@ x lumun a kwagh ne nahan ér : “ Shighe u nom@@ ou shi kwase wou a saa ku yô , mbamhen mba kpe@@ egh kpishi ka ve nyôr u ken ishima kpo@@ o . ” Aluer hegen u ngu hen ijiir i i nengen sha mba@@ beenyol yô , u fatyô u geman i hingir “ haregh ” wou sha er u pasen mbat@@ wer@@ ev mba ve nengen sha we la man ior mbagenev mba ve lu hen iy@@ agh ki shon la kwagh kpa ? Or u timen ken Bibilo ugen kaa ér , taver kpishi u kaan ér Yesu kure akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya cica cii ab@@ ur ab@@ ur , nahan doo u se venda imba mhen la . Bibilo shi kaa ér : “ Man bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu ye . ” ( F@@ il . Shighe u Davidi lu gumor la ashighe kpishi a lu ken to@@ ho a kuran ilev . Yange iv isharen na i lun or@@ pasenkwagh u Tartor la , man ken masejime yô i er un batisema . Tsô se gba tô@@ mon akaa a ior mbagenev lu a mi hemba a ase la . Sha kpôô yô , u veren ashe sha wanye hanma shighe la ka kwagh u una wase nan la ga . Alaghga je yô , se kaa ser , “ ka mimi , ungwan yô , se ungwa , kpa ka msen tseegh se fatyô u eren sha ci ve ye . ” Ve wa iyol u iin iky@@ aren ne sha an@@ ar u i yer ér pe@@ ja la man k@@ ak@@ u@@ let@@ ô u ve vande ngeren akaa ker kua han@@ see@@ ti sha er vea ya i keng yô . Er nan ve se fe ser kwaghfan u i er kwagh na ken Anzaakaa 8 : 22 – 31 la ka Yesu Kristu zum u a lu sha laa ? M hen sha kwagh u anmgbian wam u kwase ugen . Apostoli Paulu ôr kwagh u Satan kaa ér : ‘ Aôndo u tar u ainge ne p@@ ir mbananjighjigh ga ashe a asema sha u ve̱ de nengen a iwanger i Loho u Dedoo u iengem i Kristu u̱ A lu i@@ been i Aôndo la ga . ’ Er Nan Ve Mbakristu Ve K@@ era Eren U@@ ivande Ga ? Mayange je i kighir or ér nana na iyua je nana ku@@ ngu ican ga . Ka tom u nyi kasev kpa er sha u samber a kwaghaôndo u Mbakristu sha ayange a tsuaa laa ? So@@ ho u ku@@ ugh yô , ka isholibo man agee a isholibo gema ka tindi . M@@ sen la kaa ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You , tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” Doo u vea er tom a shighe la sha u tesen mbayev vev atindi a Aôndo sha gbenda u aa kôr ve ken ishima yô . Mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa a mba@@ yi@@ ase mba sha derianyom u hiihii la , er mba i yilan ve ér Jose@@ ph@@ us man T@@ ac@@ it@@ us la nahan , yange ve ôr kwagh u Yesu ér ka or u yange lu kpôô kpôô yô . Lu u Mb@@ an@@ as@@ ar@@ i vea ny@@ ume ayol a ve akaa sha ishima ve , nahan lu u vea ts@@ wer hanma kwagh u a dugh ken it@@ ine i wain man nyityô m@@ sôr cii . Or@@ tamen u nan vi@@ e tsough tsough yô nan s@@ ende@@ gh sha mnenge u nan ga . A@@ eren a I G@@ be u Se Lu a M@@ i Yô Me de mbagenev ve er tom la . ’ M@@ t@@ enger u Tartor la u t@@ enger ga la ngu a wase u u̱ nengen ér hanma kwagh u ú tsough u eren cii yô , ka u una wase ior gbem sha won yô . Un er ijir sha perapera , shi nenge ityav kpaa . U tesen ikyav yô , yange i tes@@ em kwagh u i er ken Pasalmi 37 : 10 , 11 la . I@@ jiir la kaa ér : “ Shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; mimi je , ú nenge sha ijiir i nan , nan nan kpaa , kpa nana lu ga . Anyom nga karen 60 , ka va kom sha uwer u Se@@ te@@ mba 18 , 199@@ 9 yô , mzough u umbur mbakp@@ enev u i yer ér B@@ ran@@ den@@ bur@@ g M@@ em@@ or@@ ial F@@ oun@@ d@@ ation la maa umbur ku u D@@ ick@@ man@@ n , nahan hegen kp@@ á@@ nd@@ é u umbur un ú i nger kwagh sha mi la ngu umbur ior mba ve ve her la ishimataver man jighjigh u nan na u yange lu taveraa la . Ese@@ ter yange pase tor sha kwaghfan wener aluer i tee Mbayuda ve hingir ikp@@ an yô , kwagh la una lu tor a mtsera , kpa aluer i wua a wua ve yô a za tor iyol . Kape alaghga a tôô u shighe u tsuan ijiir i u hemba nan iwasen ken tom u pasen kwagh je la . ​ ​ —⁠ Aer . 16 : ​ 6 - 10 . Kpa aluer or venda ac@@ in a tan a Aôndo a á tesen se kwagh u i doo u se er la yô , kwagh a tser nan . Bibilo wa nomso mba ken Kristu , mba ve eren sha atindiakaa a Bibilo la tom u nyi ? Kwagh u M kaan ne ne , M ngu kaan ior cii M@@ er : K@@ ur@@ an nen . ” — Marku 13 : 35 - 37 . Or@@ ya la yange ma yange mbai@@ v u nyôron un nena ? Kwagh u doon yô , Paulu yange tsua kwagh u dedoo , sha ci u a kaa ér : “ K@@ un@@ ya kô@@ rom sha ci u Loho u Dedoo la ga gadia ka agee a Aôndo a sha myom u yiman hanma or u nan ne jighjigh cii , hii sha or u Yuda man shi or u Grika kpaa . ” De L@@ un a Ish@@ aren i O@@ ron I@@ yev Ga S@@ ôn@@ om , yô , Me na U akuraior , a̱ hingir dyako Wou , man ak@@ ighir a tar kpaa , a̱ hingir kwagh Wou je . ” — Pasalmi 2 : 7 , 8 . ( Mbakolose 4 : 6 ) Doo u se fa ser Yehova yange kaa a mbamaren mba ken Iserael ér ve “ tesen ” ônov vev atindi a na “ sha gbashima . ” Sha kpôô yô , er ufoto ve lu hegen kpishi yô , ka i taver u or eren if@@ er@@ kwagh yevese saan . Mbah@@ enen mba i Er Ve B@@ atisema Mb@@ ara Mba ken M@@ zough u Anmgbianev u a Lu sha Tar cii La Aluer or u hen tsombor wou yange nan lu col@@ por@@ te@@ ur shin nan lu pania ga yô , nôngo lu a imba or ne hen tsombor wou . A tim tar u Satan u ifer u ú k@@ ou kwaghaôndo u aiegh man p@@ ati u eren u sha ifer man kpen@@ ga u eren sha any@@ ighe man h@@ ua man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a age@@ egh kpa ker cii ne gbem sha won . Shi ka ityôkyaa i vesen i i ne ve se hemban ôron kwagh u Yehova je la . Shighe u Yesu ta mbahenen nav icin ér ve “ kuran ” la , sember tan ve icin sha akaa a bo agen . Sha kpôô yô , loho u ken Ruamabera u sha U@@ ta@@ an u Pasalmi la doo je zua ga ! — Mbaheberu 4 : 12 . ( b ) Ka mbampin mba nyi ve gem ve dugh sha kwagh nee ? Ve gba kaan ér vea hide a yem ken Igipiti , tar u ve lu ikp@@ an ker la ! — N@@ um@@ er@@ i 13 : 31 – 14 : 4 ( Yobu 19 : 2 ) Or@@ henen Yakobu pase akaa a vihin a no@@ mbor u i ker u tsaha ga ua fatyô u eren yô . Nahan cii kpa lu u igbenda i Satan lu keren u vihin awashima u Yehova la ia saa ishe ku@@ aa . ( Ekesodu 3 : 7 ) I@@ can ka ia tser se shi sea wa ishima a i̱ yô , Yehova a nenge a ishimawan yase shi a ungwa m@@ liam ase@@ m kpaa , aluer se fa kwagh ne nahan yô , ishima ia taver se kpen kpen ! Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mbagenev kpa yange vea ember sha akaa a yange lu zan hemen la kpe@@ kpe ! U fatyô pinen af@@ ishi a bran@@ ci a a nengen sha tar u ú lu ker la kpaa . Ve va mase ungwan loho u hanma Or@@ yuda u nan jighjigh cii yange sar nan u ungwan tsung ne , ér , Mesiya va shi a va kure akaaôron a profeti kpishi a i nger sha a na ken Ruamabera la ! Yehova Er Kwagh sha Mimi 5 :⁠ 3 ) Sha mimi yô , ior kpishi nyian mba soon u kuran atindi a orgen ga . ( Yohane 12 : 46 ) Apostoli Peteru kpaa ôr kwagh u Yesu ér , “ myom ngu ken ma or ugen kpaa ga . ” Kwagh u i kaa ér i “ nan@@ de kwagh@@ hum@@ an@@ doon kpishi sha ci na ” la tese ér i nan@@ de ik@@ yom na ga , kpa lu ah@@ u a hum@@ an@@ doon i nan@@ de ye . Ashighe agen jighjigh u or ka a gba u@@ sen kera tsô . Kwagh gba un a ini@@ av vev man mbamsen vev ga . Se ts@@ aan ken iyou i kp@@ el@@ an a kp@@ ela igen , i i lu a ga@@ mbe môm tseegh yô . Yange i yem a vese hen af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v agen , ape i wu@@ he Mbashiada mbagenev nôngo u kuman er 5@@ 00 nahan la . Alaghga a gba u se wase mbagenev mba se henen Bibilo a ve la sha u tesen ve takerada u ôron man u lamen a or shin u ôron kwagh . Nahan kpa , gba u shi a hide a pa@@ ve@@ m , kwa ne di lu u a wam ro@@ ba u wasen mo u zan ak@@ ôngo . Kpa hen shighe la , i tindi se a washika shin Betel ér se za hemen u pasen kwagh vea tiônnongo u se lu her la . Nahan kpa er ônov nav kpe a tse@@ en shi un kpa kar mar yô , ishimaveren i alaghga tsombor na ua ver tse u Mesiya una due her la lu kp@@ egh@@ ee tsô . Nenge imba u lumun ér hemen u uumace gba bo la sha wono ! Shi a fa kwagh u vea er ve vea hide sha gbenda kpaa . Alaghga nom shin kwase gayô wan nana gba angev . Umbur kwagh u Paulu kaa a Timoteu la : “ K@@ ua a Marku , va a na . ” Sha kpôô yô , Yehova kuma iwuese . I@@ ca i gbe ga yô , ma@@ ma wam E@@ st@@ el@@ le hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 65 , 43 Samuel er nahan yô , maa Yehova lam a na . Nyian ne , m ngu uma sha ci u m ngu dondon akaawan a Bibilo T@@ ica ne kaa ér un ngu tesen ve takerada ugen , mba yer u ér Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo . Kpa a doo u hanma shighe cii se soo ser nana naan se inja iwasen nee ? Ka nyi ia wase mbayev vea kundu ishima shighe u mbamaren ve er kwagh sha ishima ve ga ? • Ka sha nyi gbenda Satan a te num na jighilii ? “ Saan mba ve zu@@ ngu la iyol , gadia á su@@ r ve asema . ” ( Mat . Nahan ka Tartor u Aôndo ua va a gomoti u dedoo u kwagh a gbe se a mi la ye . — Ôr Daniel 2 : 44 ; Mateu 6 : 9 , 10 . Shighe u mough hen Li@@ se@@ t@@ era la , hanma ng@@ uhar ku yange una tôô cii , una nd@@ yar sha a@@ gb@@ o@@ gh@@ ol shin sha to@@ ho kpa , a seer gban ica a ya , shi i lu u yemen hen ijiir i a fe ga yô . “ D@@ ondo ” M@@ civir “ u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo ” La Aluer u nyoon ishima fele , nahan u nenge wer gba u ú seer lun a ieren i kôron iyol tsaha yô , u er nena ? A u we tsuan akaa a taregh a u er la yô , er nan u ser “ igbenda you ” i zan hen Yehova la i hingir jighilii , sha u eren tom u pania ga ? — Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Z@@ ua a Mbam@@ tsera Mba Or a F@@ atyô u Z@@ u@@ an a M@@ i ken Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti Ga Yô ” la . B@@ atisema u Eren I@@ gbenda I@@ hi@@ ar 6 : 8 , 9 . Ka a wase se u lun a aeren a aa na se lu ken uiky@@ angen ga yô ; aeren shon yô , ka “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . ” ( G@@ al . U fan ser han@@ mô or cii nan ngu a mbam@@ yina mba nan@@ ev la una na se u kaven mbam@@ yina mba mbagen a iyol hiden a mi ijime . Takerada u In@@ sight on the Scriptures pase ér : “ Shighe u Aôndo a ne or mpase u sha mnenge shighe u nan lu per yô , ka i lu inja er i nger a nger mpase shon ken ishima i nan nahan . ( Yuda 3 ) M@@ à shighe ngu u á de u eren shiada sha kwagh u mcivir u wang shi Yehova kpa á de u̱ eren un shiada sha tar yôô ? Ikyav i tesen yô , ior mbagenev mba ve lu ikyua a iy@@ agh ki Betel ki hen gar u S@@ el@@ ters , ken tar u Jam@@ an@@ i la ka vea nenge gbenda u anmgbianev asev mba ken Kristu , mba ve eren tom hen ijiir ne la ve eren akaa ken uma la nahan i taver ve kpishi . ( Mbaromanu 13 : 11 , 12 ) Sha nahan yô , Yesu taver se ishima ken injakwagh na kwa kimbir kimbir nahan ér : “ Ver nen ishima , kuran nen . . . Shin er ashighe kpishi kwaghaôndo u aiegh ngu a sue ityav mbi ityar mbi nenge la tsung nahan kpa , mba civir Aôndo sha mimi yô , mba eren nahan ga . Ity@@ ôkyaa yô , se fa “ iyange . . . man shighe ” u Yesu Kristu una va u va ôron mbaihyomov mba Ter na ijir ga . ( Mateu 7 : 20 ) Hii shighe la je akaa a a er a kar la tese ér mfe u se fe nongo ne la ka m@@ tsu@@ m ga . A@@ ny@@ iman nga sha kwagh ne ga , tom u vesen u tesen ior ua lu , man Tartor la ua lu nengen sha tom shon sha er “ tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan ” yô . — Yesaia 11 : 9 . I Na H@@ em@@ en@@ tor u Yehova Ish@@ ô I@@ ca i gba ga tsô , ve kpishi ve gba eren kwagh inja er i ya hungur a ve uya nahan . A kaa a ve ér “ ka ken iti Na man á ôr kwagh u m@@ ge@@ m@@ shima man m@@ de u asorabo ken akuraior cii , á hii ken Yerusalem je . ” I fa Mbakristu mba ainge tsembelee sha aeren a ve a dooshima la di er T@@ ab@@ it@@ a kpa yange i fa un nahan Kpa m venda u hiden ijime . Aluer iliam i bo ngi lun ken ivaa you je kpa ú fatyô u sôron mlu wen la . Yehova shi kaa ér : “ I@@ ng@@ in ka iti Y@@ am gbem sha won je ne , ka sha i je á umbur Mo sha ik@@ ov ik@@ ov ye . ” Nyian ne , Satan kua az@@ ô@@ v a na mba geman mhen u ior sha u tesen ve kwagh u mba@@ im@@ ev ken fi@@ im man ken ityakerada man an@@ umbe a sha kô@@ m@@ pu@@ ta shin han@@ see@@ ti . Tindi u sha ikyev i Mose la yange na kwaghwan sha kwagh u mlu u wang ken uma u Mbaiserael nan je ? • Se mba tesen iengem i Aôndo nena ? 4 : 7 , 8 ) Nahan cii kpa , yange gba u vea za hemen u kuran Tindi u Aôndo kua tindi u kaa ér ve naan Yehova naagh sha “ iy@@ i@@ av mbi tsu@@ ts@@ wa@@ v mbi hemban doon ” mbi ken tar la . ( E@@ ks . ( Yobu 19 : 26 ) Kwagh ne yange kôôm mhen na . Akaa a Yesu ôr ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo , a se tim sha mi ne a̱ wase se u eren a mbagenev sha inja man sha icivir kpaa . Nahan kpa , gbenda u Mbaiserael eren msen hen Aôndo la tese se akaa a injaa sha kwagh u msen u eren . Er anyom lu karen la , yange hingir u lun a ieren i dedoo i Paulu va nger kwagh sha mi la , ka jighjigh u nan je la . ( Yuda 24 ) I lu nahan u hen kwagh ken ityakerada yase u i lu ú inja er i nger un sha ci wou ve@@ e ? Ú pasen kwagh u Tartor sha gbashima kpa ? — 2 Timoteu 4 : 2 . K@@ ú , kô@@ mp@@ eni u eren sen@@ e@@ ma u i yer er H@@ ol@@ l@@ y@@ w@@ ood ne shi fa u kôron kwagh u a lu sha kwa@@ r@@ kyaa ga la goo@@ m a mi ér a̱ hingir u doon ts@@ ôô . . . Mbat@@ wer@@ ev nôngo kwagh kpoghuloo ér vea yima un , kpa gu@@ da lu van Jon@@ a@@ than ken iyol ga zan zan sha nom@@ yange ugen yô maa , a hungur m@@ ny@@ am shin ku . Mbamaren vea er nan hen imba shighe u taver yum nee ? 1 : 6 , 9 ; 3 : 12 ; 5 : 2 . Lu@@ un er nom na yange una cie Aôndo sha mimi yô , ma palegh imba kwagh u vihin ng@@ u@@ la nahan . — 1 Mbakorinte 6 : 18 . Aluer imba dooshima ne ngu ken ivese yô , una na ivese la ia za hemen u taver , shin er ikyar u una lu a aeren a vihin we , shin una lu u@@ ange shin una lu tagher a mbamzeyol mba iny@@ ar shin una lu a zayol vea ior ou shin we u lu a zayol vea ior nav nahan kpaa . U keren a ker ah@@ ab@@ a kaha kposo a u kuran a kura nena ? ( a ) Ka sea lam a mba ve civir Aôndo ica i gbe shi sea ôr kwagh ve nahan kwagh ne a wase se nena ? Kape Mb@@ an@@ az@@ i mba sha shighe u Ity@@ av Mb@@ i Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la lu a tahav je la . T@@ see iyol hen shighe la kpishi , shi nongo u mba gba u a er ve t@@ wer la lu li@@ hen seer a seer . Ú nengen u@@ iniôngon ou man er u den wer akaa a saa u ishe sha ci u ityesen i Yehova la nena ? ( Genese 25 : 29 - 34 ) Nahan Yakob yange za hen ter na sha u za ngohol iveren i i lu sha ci na yô . 6 : 10 ) Se fatyô u karen ayol a ase nengen kwagh u se lu eren sha gbaa ne yô . Shi ma i nger kwagh la ken Bibilo sha u hanma or a ôr ga z@@ ee ? Nahan bem gba hen tsombor na , shi saan un iyol je lu ashe tugh ga . A kaa ér : “ A̱ taver we u fan aluer mngerem ou doo shin ma doo ga yô , ji@@ i@@ di ma cii u ma ye . ” ( 2 Mbakorinte 13 : 5 , N@@ W ) Aluer ka u se za hemen u ungwan kwagh u jijingi a lu ôron yô , gba u se kura kwaghwan u i we ér se̱ ôron Mkaanem ma Aôndo hanma sev la . — Pasalmi 1 : 2 . M lu wan tswen shi m gb@@ aan angev fele fele . ( Pasalmi 1@@ 45 : 10 - 13 ) Kape i lu ve ka se shi ken tom u pasen kwagh u Tartor man u geman ior hingir mbahenen la sha ishima i tse@@ en je la . Se mbagenev kpishi se lumun ser akaa ne taver gande u eren ga . Aôndo una karen a “ ity@@ artor ” shin u@@ gomoti mban kera yô , Or@@ hemen ua ver la maa una hii tom . Z@@ a hemen u kporom ikyua a na . Ny@@ ityô u@@ ange i se gbe cii , doo u se nenge i ser ka ikyav i tesen iy@@ ugh i Aôndo ga . ( U@@ k@@ we . Nahan kpa , m@@ taver u a gem a lu ken ivese yô , ka m@@ tese u tesen icivir sha ikyar u u mlu wou vea nan a nôngo u lun kwagh@@ môm la . G@@ um@@ or ugen u a henen Bibilo hanma shighe yô , mba yer un ér G@@ ab@@ ri@@ el , a kaa ér : “ Kwagh@@ henen ka a wasem u nôngon a u@@ zayol mba m tagher a mi ayange ayange la , shi ka a wam ago@@ yol u wasen mbagenev kpaa . ” Sha mimi yô , taver kpishi u lun a aeren a wang ken tar u ú mgb@@ ough a aeren a dang ne . Kpa mbamaren nav kaa ér a̱ wa ishima inyom i̱ kar i môm ve , ve lu henen ér ngu iyev yum . M tôô un inyaregh m yem kwagh wam , m kera gbidye do ga any@@ ang@@ em wa karen . 34 :⁠ 19 . Ashighe agen m tema hen kwaghhenen la sha u pasen iliam i D@@ al@@ ia . V@@ e@@ gher u hiihii u msen ve ne ôr kwagh u ityom i Yehova man aeren a na . Ka ieren i dedoo i nyi i lu hange hange u se lu a mi ve se wase or nana fa u eren kwagh u nan lu a mfe u eren la tsembelee ? Nyian kpa , se mba ongo abaver sha kwagh u aeren amba la nahan hanma iyange , man abaver ne nga ne ior mba lun a mhôônom ma zungwen ishim@@ avi@@ h@@ in . 3 : ​ 6 , 7 ) Ka nahan man Paulu a kaa ér : “ [ Or ] nana̱ de nengen sha mlu u nan i̱ hemban er ma nan nenge la ga ” ye . Kpa una va kaven ér wan la gema inja sha mimi yô , una kera na un m@@ tsaha la ga . Man dyako ne ka i̱ injaa je gande ! Yehova Ngu ‘ G@@ ar@@ u@@ ity@@ a W@@ ase Sha Ashighe A M@@ zeyol ’ 6 : 31 - 33 ) Ior mba Yehova kpishi mba zough a akaa a kwagh a gbe a ve la , nahan ve kav er i lu Ter wase u sha la a ne akaa shon yô . Kpa , er ônov nav mba kasev mbara ve lu sh@@ ir ken tar la a ter ve yô , ve nenge ér gbenda ugen ú vea kar ve tsombor u Lo@@ ti ua tim ga yô , lu ga , saa u yaven a ter ve . Aluer ka u se lu ken msaanyol jim jim yô , saa se dondo atindiakaa a Yehova a vough la keng . • Se fatyô u den ser kwaghôron u Aôndo a za hemen u lun ken asema a ase nena ? Mb@@ ap@@ asenkwagh mba ken gar u vesen ugen ken tar u Amerika kpa nenge ér ishima hemba nyian ior mba hen haregh ve ugen sha kwagh u any@@ ighe man m@@ ngee u aka@@ ah@@ endan kua ifer kpaa . Nahan ka kwagh u Mbashiada mban kpa ve hiin kwaghôron a ior sha mi ken Bibilo je ne . ( Aerenakaa 2 : 16 - 21 ; 1 Mbakorinte 9 : 9 , 10 ; Mbaheberu 11 : 1 – 12 : 1 ) Apostoli Paulu nger wener , ‘ icighan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja . ’ 1 : 31 . Ka nana nôngon a nôngo a kwagh u i kaa a nan er nana er la kpa , ortamen u lun a dooshima nan k@@ ur ikyaa fese ér nan kuma ga ze . 24 : 6@@ 7 ) Shi ka i saan se iyol kpishi er nyian kpa se lu a kasev mba cian Aôndo er S@@ ara man Re@@ be@@ ka nahan hen atô wase yô ! Sha kpôô yô , aluer se soo yô se tsua u civir Yehova sha mimi , nahan se zua a uma u tsôron shin se tsua ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato , nahan se ya ican . A@@ yange nga shin kpuaa u a wua un yô , Yesu vaa sha ci u ityô na Mbayuda , mba ‘ ato a ve ungwan dedoo ga ’ la . — Mat . Anmgbianev mbagenev di i za wu@@ he ve ken P@@ ur@@ usu u D@@ ar@@ t@@ mo@@ or , i lu nan ve ican kpoghuloo . Lu pur@@ usu ne hemba ng@@ een a iy@@ en@@ ge@@ ior i i venda u nyôron sho@@ ja ye . Kpa aluer Mkaanem ma Yehova doo se ishima yô , “ isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man i@@ ha@@ gh i uma ne ” ia kera lu se kwagh ga . Shighe kar yô , shi Yohane nenge a inyam i nyian b@@ ong , ing@@ in kpa lu a m@@ tom m@@ ta@@ ankar@@ m@@ har . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la lu kwaghbo u vesen kpishi . Vea kende m@@ tom ve@@ m sha , vea ember gadia vea fa ér mp@@ aa ve mgb@@ ôghom . Hegen Yesu hingir or u ken jijingi u lun a iengem , u una kpe mayange ga yô . Er i lu u a de u asorabo a ou yô , kwagh ne a mgbegha u u̱ den mbagenev kpa kwaghbo ve , kua mba i taver we u den ve a kwaghbo la je kpaa . ( 1 Mbakorinte 15 : 19 , 32 ) Kpa se yô , se mba a ishimaveren , “ se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa [ i Aôndo ] la . ” Hii ken inyom i 19@@ 39 la je , i@@ gb@@ ende i hanma magaz@@ in u Iyoukura ka i lu a ishember i “ Y@@ ôôn Tartor u Yehova ” la sha mi . Kpa apostoli Peteru yange ôr er i gbe u a ‘ naan nagh ku ken jijingi , ku ku doon Aôndo sha ci u Yesu Kristu yô . ’ ( 1 Pet . ( Yakobu 1 : 19 ) Heela tseegh ga , takerada u Anzaakaa wa se kwagh kwa kimbir kimbir ér se̱ de ne iy@@ ugh ian ke ’ asema ase shin se̱ y@@ u@@ wen fe@@ fa sha akaa a cuku cuku man a á lu mbam@@ tsu@@ m mba uumace la ga . — Anzaakaa 12 : 16 ; 14 : 17 , 29 ; 15 : 1 ; 16 : 32 ; 17 : 14 ; 19 : 11 , 19 ; 22 : 24 ; 25 : 28 ; 29 : 22 . 6 : 9 , 13 ) 2 . P@@ ine iyol you wer , “ A@@ t@@ indi@@ akaa a Aôndo yange su@@ r or@@ pasalmi ne ishima nena ? ” U tesen ikyav yô , Davidi yange kaa ér hur@@ or na u ve ye kwagh iky@@ agh i môm , u un suur sha a na yô , nenge un mk@@ er . Yehova wase se , nahan se p@@ ande akaa a ku@@ mba ku@@ mba ken uma wase , maa se mough se yem ape kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh la . D@@ O@@ O se u pasen ne ser , se gema gbenda u se ngeren Iyoukura la . M@@ gem ne hii sha Iyoukura ng@@ in je . Yesu yange na ior ishim@@ as@@ ur@@ un sha u tesen ve man sha u been ior angev shi nd@@ eren mbakp@@ enev kpaa • Tom wase u sur@@ un mba ve lu zungwen mbara asema la samber hegen kighir nena ? Nahan kpa , mbakp@@ ish@@ iv mba zough a iwasen sha inyaregh ki ior ve lu a mi la ga . Gba u se venda akaabo ave ave je . Anmgbian u kwase la kaa ér : “ Yange m he@@ e . ( b ) Ka ityôkyaa i vesen i nyi i ne ve se soo ser se ungwan imo i mbatamen mba ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? U ungwa ma kwagh ken kwaghôron u profeti ne , u u vande fan yôô ? I@@ vaa ing@@ ira nahan ia za a doo je kpa ? Hanma mpin u yange a pine un cii a na mlumun sha mi ken Bibilo , nahan kwagh ne kpiligh mo iyol . ( a ) Ka mbampin mba nyi vea wase se u henen sha gbenda u se nengen Yehova kua akaawan a na laa ? ( 2 Timoteu 1 : 13 ) Kwagh ne wa u fan atô@@ akyaa a i ne ve i er kwagh shon la kpa ker . U tesen ikyav yô , alaghga ú ya ga@@ du@@ ga a ij@@ ever@@ ahumbe shin ura sha gbenda , nahan a gba u ú p@@ ande a@@ yem , u z@@ aan kure kure . Kwagh ne ngu a gema a na yô , i hemba saan se iyol . Nahan kpa , ape ve lu cii , a za tim ve her@@ egh . ( Mpa . Nahan cii kpa , ú ngu wer m@@ hange u i hange se u zan hemen ken jijingi la ka di u se lu a m@@ lu@@ ashe u ior ve̱ hen er se gema shin i̱ lun sha at@@ ser@@ egh kpaa ga . Er anmgbianev mba ken Kor@@ ea kpishi fa ér se mbam@@ ishen kpa se ya ican er ve nahan yô , kwagh la taver ve ishima . — Yes . Nahan kpa , mbagenev nenge ér er Aôndo a lu u wang shi a hembe agee cii yô , u yilan un sha iti na la ka il@@ y@@ ahan . MB@@ A@@ Y@@ U@@ D@@ A yange ve mough ken Bab@@ ilon ve hide ken tar ve anyom kar kuma er 7@@ 7 nahan . Or@@ t@@ yom ugen hemba Yehova atô , hingir Satan Diabolo ; a wa Aôndo mba@@ aie iyol ngô@@ gh shi mee Adam man Ifa ve er isholibo . ( Yohane 16 : 11 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Nahan kera kpiligh se iyol er i hii ve mhen u ior i tar ne a zough a mhen u or@@ bo ne ga . Tsô á tôô akaa a injaa a yange Ju@@ an ko@@ so shin ityô ga@@ mbe la ving ving shi á dugh inyaregh ki yange wa ken an@@ a@@ kwa@@ ti u ken imb@@ usu te@@ bu@@ l na u yange lu hen kpe ga@@ mbe na la . ( b ) Mbakristu mba mimi ka ve er nena zum u i kar ishima taver ve yôô ? Mbamaren av yange ve nôngo sha afatyô ve jimin cii ér mo vea an@@ ng@@ ôm u kwase se fa ér Yehova ngu kpôô kpôô . Ôr 1 Mbakorinte 6 : 18 . Kpa ashighe kpishi kwagh ne ka a gema gbenda u ve henen kwagh shin ve eren kwagh ken uuma vev la kpee ga . Er Mbaheberu lu maren seer iyenge kpishi yô , ci@@ er F@@ ar@@ a@@ o iyol nahan á na zwa ér kasev mbau@@ har mba kôron mar mbara vea kôron mar yô ve ver ishima ve wua hanma wan@@ iky@@ und@@ an u nomso u Heberu cii . 9 : 23 ) Nahan , a shi nan kpa lu Mose u Aôndo tesen gbenda sha ikyev na la , naan zwa i m@@ ough@@ on i yemen ye . Man ka nyi ia wase se ve se er akaa a se tsough laa ? Gba u mba a va nder ve mbara vea za hemen u lun shin ku zan zan Aôndo shi una va na ve uma . Sha tindi la yô , lu u dyako i ma tsombor môm tsô kpa ia saa ga . Ve n@@ aha un tar ve kaa ér , ‘ Yehova wou la shi ngu han@@ a ? ’ ” ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Sha kpôô yô , môm ken kwagh u vesen u tiônnongo u Kristu a eren yô , ka u lun ijiir i ior vea ‘ taver ayol a ve asema u lun a dooshima man aeren a dedoo ’ yô . — Mbaheberu 10 : 24 . Yô , mimi u injaa ne a̱ su@@ r u ishima ! — Pasalmi 9@@ 0 : 1 . Yange za pine mbamaren nav cii ve venda tom la ga . 65 : 21 , 22 ) M@@ kighir man ibanave kua ij@@ en ia kera lu ga . Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér , “ Akaa A I Er ken In@@ j@@ akwagh i T@@ al@@ ent@@ i la Z@@ ua sha Akaa A I Er ken In@@ j@@ akwagh i P@@ am la . ” ( b ) Kanyi kwagh a lu ôron kwagh sha mi ken ngeren u a dondo nee ? Aluer se suur sha a na sha mimi yô , mayange una hungur a vese ga . ​ — Yes . Sha mimi yô , Aôndo fa ishima yase shi a wa iyol a kegh a kegh u den se asorabo ase . ( Marku 6 : 34 ) Lu di ing@@ ye@@ gh@@ ior tseegh lu kwagh u Yesu lu hemban nengen ga . ( Luka 4 : 43 ) Yange tese kwagh u un Tor Mesiya una er sha ci u uumace sha u ôron var var er loho la u lu kwagh u injaa u wasen sha mbamzeyol mba ior lu a mi ayange ayange la yô . 1 : 18 ; 55 : 7 ; Y@@ ak . Sha nahan yô , vande ‘ wan ken ishima you ’ u nan iyua er u fetyô la , sha u suen mcivir u mimi . ( 2 Kor . Aluer mbagen mba eren isholibo ken myer yô , kanyi kwagh i doo u̱ vea ere ? Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu mba l@@ ahan kwagh u mba@@ beenyol ve eren sha u suen mcivir u mimi la ga , di er Yesu kpa l@@ aha tom ve ga nahan . Paulu kpa yange ôr ken washika na u hiihii u yange nger hen Mbakristu mba ken T@@ esalonika la er i lu a inja u lun per yô . A gema N@@ ai@@ r@@ a 2@@ ,@@ 6@@ 6@@ 2 mbara a kende shin a@@ kwa@@ ti u eren iyua ken Iyou i Tartor sha u una wase tiônnongo na a̱ kure u@@ gb@@ ayol mbagenev hen ningir yô . Tom u mbatamen ve eren la ka tom u kiriki ga . Kpa iyange igen yô , kwase ne ker gbenda ugen sha er una zua a gu@@ da yô . Ese@@ ter yange er kwagh sha kwaghfan , ka nahan ve a kera pase ibo i tor sha kwagh u timin Mbayuda la ga ye . Ve lu z@@ endan Mbaiserael ityô tyô . In@@ i@@ ôngon I T@@ so@@ mbor Cii Mbashiada mba Yehova cii kav er i gbe u vea civir Yehova shin tar ne , hegen yô . Mba er ior mba ken u@@ kwaghaôndo mbagenev mba ve lu a mhen u kpe@@ egh ér , vea va yem sha tsô vea za civir un la ga . Gba kpee u uumace vea tsua ér Yehova , u a gbe ve la a maa ve . — Yeremia 18 : 7 - 10 . Gba u se za hemen u lun a iwuese sha u@@ icighan@@ mbaakaav , ka nahan ve asaren a iyolough aa va hemba se , shi dyako wase la una kar se ga ye . 18 : ​ 1 - 4 ) Yange ve hide a iyol ijime nahan ve zua a iwasen nena ? Ity@@ ôkyaa i môm tseegh i Ruamabera a kaa ér or a fatyô u p@@ aven ivaa yô , ka shighe u kwase shin nom nan er idya la . Mpase 10 : 1 ôr se kwagh u ort@@ yom “ u age@@ egh ” u “ ishigh nagh lu er iyange nahan ” la . Or@@ tôvon sha akaa a Bibilo ugen kaa ér : “ Ish@@ u@@ ghun i ior mba sha ayange a Yesu la yange i lu er i se ior mba sha ayange ne , mba ka se zua uwegh a or kp@@ ase shin se wa ng@@ ur@@ um kpuaa maa se kar kwagh wase la nahan ga , kpa yange ve ku@@ ve ac@@ in imôngo shin ve ng@@ ur@@ um ac@@ in imôngo , je ve y@@ av a y@@ av inya kpaa . Ka nyi mbamaren mbagenev yange ve hen shighe u i lu nôngon ityav laa ? Nahan aluer mbamhen mba kpe@@ egh yange ú u eren Yehova tom er u soo la sha an@@ shighe kpuaa yô , er msen sha kwagh ne . Kwa@@ r - h@@ ônon ugen u Satan a lu yaren tom a mi sha u van a mp@@ av hen atô u ior mba Yehova yô , ka iy@@ ongo i zuan or a orgen . Satan man az@@ ô@@ v mba nôngon kpoghuloo ér vea vihi bem u a lu hen icombor man atôônanongo la , nahan una yange se u samber a loho u dedoo . Mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u un@@ yi@@ in haa kp@@ er tugh k@@ ak@@ a sev pu@@ aa kpa ve kôr ma kwagh môm ga . 3 : 16 ) Nenge “ mlumun u sha mh@@ ôôn ” u Aôndo a tese ne a kpilighyol sha wono ! • Paulu yange tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ôr kwagh u mba@@ shiada mba jighjigh mba tsuaa mbara sha ci u nyi ? Gb@@ a@@ shima u se lu a mi sha kwagh u mcivir u mimi la ngu seer a seer kpa , shin ngu pan@@ den a pan@@ de@@ e ? Shighe kar yô , a nger ve washika , a wuese ve , a kaa ér : ‘ Ne er kwagh a mo doo kpishi , ne mba ab@@ uter a fankwagh . Kpa hegen yô m fa mimi ve . ” H@@ unda u nyôron ken ag@@ iri@@ g@@ i ugen u i ku@@ h@@ wan am@@ ar her , u i fa un wuee yô , iv a ior po@@ o , mba ve mough ken ityar kposo kposo i kuman 23 nahan , ve va hen gar u Par@@ is yô . M@@ h@@ ôônom yange ma kôr Davidi a I@@ ta@@ i tsung , nahan a kaa a na ér : “ Ka nyi we kpaa u ze a vese im@@ ôn@@ go@@ o ? M eren a ior dedoo shi m ne u@@ iyua sha ci u mtsera wa@@ ma ? — Mat . Ka hanma shighe ior ve hembe lun hen ya hen haregh wase ? Se fatyô u kaan ser , hii sha derianyom u hiihii la je , ma shighe môm kpa Mbakristu mba mimi mba i shigh ve mkurem la bee shin tar ga sha ci u nyi ? Akaa ne cii nga a wase se u tsuan kwagh u se soo u eren la sha inja , kpa gba u se er kwagh a hemba di u lun a mnenge u mimi tseegh tsô la . — Rom . Ior mba ken ityar i i lu a kwagh ave man i i lu ken ibanave cii hemba h@@ aren ishima ve sha u omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shi keren m@@ ze@@ hemen ken uma tseegh . Yange gba ken imeen shighe u lu “ karen sha gbenda ikyua ikyua [ a ] ini@@ u@@ ugh ki gbenda na ” la . Se time sha mbam@@ lumun mba Bibilo i ne sha mbampin mban kua mbampin mbagenev kpaa ken kwagh@@ ngeren ne man u a dondo la . 17 , 18 . ( a ) Ka akaa a se lu a nenge a mi ga a h@@ an se hi@@ la time sha mini ? Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve vi@@ e ken jijingi kpaa vea fatyô u taver mbagenev asema . Nahan doo u se hen yi@@ ase i ior mba Aôndo shi se pase mbagenev kwagh ve kpaa , vough er ônov mba Kor@@ a kpa yange ve er nahan . M@@ doo u Mkaanem ma Aôndo ma doo se ishima la una wase se se za hemen u nan Yehova jighjigh . Se@@ kar@@ ia ityough 14 ôr kwagh u una er ken hemen nena ? 10 , 11 ) Vea er nahan yô , vea lu suen tsaha u Yehova a ne nan sha ikyev i mbatamen la . Nahan kpa , m gema m nenge yô , lu p@@ endan ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh a na sha ngeren la tsembelee er i gbe u a lu la ga . 8 U W@@ ase Mba@@ civir Yehova a We I@@ m@@ ôngo mba Ve P@@ av I@@ vaa la Nen@@ a ? ( 1 Mbakorinte 8 : 11 – 13 ) Paulu yange wa Mbakristu mba tsuaa mbara kwagh ér ve de eren kwagh u una za imoshima i mbagenev iyol je una gema a na ve gb@@ ev ga . I@@ jiir i môm kpa ngi i í er kwagh u tom u Marku ken tiônnongo ér ka apostoli shin or@@ hemen gayô profeti ga . Nahan kpa , Yehova wa ishima ér i yôô loho u dedoo sha shighe wase ne i tser tar cii , man kwagh môm kpa una b@@ unde awashima la ga . Shi aluer gba doo yô , a fatyô u tôôn ngeren la nengen sha gb@@ ayol u hen ijiir a mi ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en kpaa . Mbaromanu 5 : 12 kaa ér : “ Nahan yô er isholibo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo yô , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” Kpa ka vea g@@ anden kera yô , ve hemba soon u eren kwagh sha mkav ve , shi tsuan akaa a ve soo u eren la . Shighe u Mbakristu ve lu nengen tele@@ v@@ ishen shin eren akaa sha In@@ tan@@ et yô , alaghga vea tagher a imeen igen ga@@ egh i nengen kwagh u wang ga . Ashighe kpishi yô , ka kwagh u ú hembe nan ishima u eren ken uma wou la ngu a na ú za iky@@ ura ye . Ior kpishi mba ve ôron Iyoukura hanma shighe yô , vea umbur kwaghôron u i nger sha akaa a yange za hemen ken uma u Anmgbian K@@ le@@ in , u í nger ken mgb@@ er [ u ken zwa Buter ] u O@@ k@@ to@@ ba 1 , 19@@ 8@@ 4 , á doo ôron kpishi la . 24 : 30 , 42 , 44 ; 25 : 31 ) A@@ vur a any@@ iin ne cii nga ôron kwagh u m@@ ve u Yesu ken hemen sha u va u ôron ijir . Bibilo i henen kpa kape i lu vough je la , shighe u ka sea henen Bibilo a ior la ka se tese ve atindi a Kristu . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 7 : Hii ken inyom i 19@@ 10 zan zan 1914 la , Mbah@@ enen Bibilo kar ior ityakerada zu@@ lum u@@ kô@@ pi 4@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 , shi ve na ior u@@ tra@@ k man an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av hemba u@@ kô@@ pi 200@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 . Ka kwagh u injaa u nyi ngu a due ken u eren a mbagenev kundu kundu er Kristu nahan laa ? E@@ mber Nen I@@ m@@ ôngo ! 10 / 15 Sha nahan yô , agumaior a a soo ér i er a batisema yô , gba u a fa á sha m - ongo u ve ongo imo i mbamaren vev la . — 1 Pet . Mba ve vende loho u dedoo u Tartor u i lu pasen tar sha won cii ne yô , a tim ve . 7 : 27 , 28 ; 8 : 21 - 23 . Ngu ôron kwagh u “ tartor u ior , ” shin m@@ tem@@ tor u Aôndo sha uumace kpaa . 12 , 13 . ( a ) Ab@@ ig@@ ail yange tese kwaghfan shi tese jighjigh hen Yehova man un u á shigh un mkurem la nena ? Inja i ishe yase i sha injakwagh la lun dedoo yô , ka u veren ishima sha awashima môm . U@@ magaz@@ in mba kpishi kua ityakerada u@@ deri imôngo man uta@@ sh@@ an mba sha In@@ tan@@ et udubu imôngo mba wan ior kwagh sha gbenda u y@@ esen mbayev . Nenge ase kwagh u yange ér kwase ugen , u i yer un ér Na@@ ir ne . Se cii se soo u ‘ hingir mba@@ fankwagh . ’ Yange i kôr an@@ ny@@ on la môm í na ish@@ e@@ er , inja er á gba ma kwagh tsô kpaa ga nahan . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : L@@ U OR U B@@ I@@ I@@ SH@@ I A I@@ OR G@@ A , U K@@ U@@ H@@ W@@ AN I@@ T@@ YO@@ G@@ HO@@ L@@ O@@ U@@ G@@ H MB@@ I T@@ ES@@ EN I@@ H@@ Y@@ E@@ MB@@ E@@ AT@@ O Kwagh ne tese wang ér yange i doo un u lamen sha akaa a mimi a a hen , hen Yehova , I@@ j@@ ende na i hemban cii la . De se nenge sha a@@ you a yange i civir Aôndo ker ne tsembelee . Tindi la lu tesen kwagh u vesen u una hemba lun a inja sha u kuren awashima u Aôndo yô . Yange fa ér Yehova una hungur a na , shin mbagenev mba ve gema asema ken ior N@@ av la ga . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una ôr se kwagh u a@@ vegher ahar a tom u Yesu a we se ne . la . Yange time sha Mpase ityough 17 , ape i er kwagh u “ inyam ” igen i “ ngise i lu kpa hegen kera ngi ga , ngi s@@ ôôn u duen shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la . ” ( Mpa . ( b ) Kwagh a fatyô u ts@@ eren se nena ? Yange lu se ican kpishi u ho@@ gh@@ or a mlu u her la . ( Luka 10 : 2 ) Kpa a er nan man vea pase kwagh ‘ á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior ci@@ ilii ’ ? Nahan cii kpa , doo u se umbur ser , shin er Yehova a ne uumace ian i hemen ayol a ve nahan kpa , shighe môm ngu a gema tahav nav mbu hemen akaa a a gbe la a na orgen ga . U@@ ti@@ ku o@@ s@@ ough sha w@@ in@@ do@@ u “ sha kpo@@ you u sha utar ” la . A@@ in@@ ge kpaa , Mbashiada mba Yehova lumun tom u undun ajiir a ve yemen ityar ig@@ enegh sha u za eren tom hen ape kwagh a hembe gban sha iwasen la . Mba eren aeren a dedoo a Mbakristu la , nahan mba nôngon sha afatyô ve cii sha u eren a ior sha gbenda u ve kpa ve soon ér ior ve eren a ve la . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ so@@ mbor u Betel 28 : 10 , 16 , 18 ) Nenge er yange ishima ia gba mbaapostoli mbara sh@@ imi zum u Yesu lam a ve la sha wono ! Yange kaa a mo ér gba u me za eren tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en . Kwagh ne a na nan hemba veren ishima sha iyôngo tsembelee . K@@ asev mba lun er Shi@@ f@@ era man P@@ ua nahan mba sha ayange ne je kpa ? U ma lu nahan yô , Gi@@ di@@ on seer fan Yehova je yô , hemba lun ken bem vea Aôndo na cii . In@@ i@@ av vev mb@@ ira vihi Yehova Aôndo ishima je zua ga ! Paulu kaa ér se ‘ ver ishima ’ sha nyi , man se ‘ ungwan imo ’ i mbahemenev nena ? ( Genese 22 : 1 - 14 ) Er i tse@@ ver a tse@@ ver ngeren akaa ne nahan kpa , á seer tan iwanger sha itinekwagh i naagh ku nan , er se va nenge nahan . • “ Ity@@ esen i dedoo ” shin igbenda i injaa i tesen ior kwagh la wa nyi man nyi k@@ ere ? Z@@ ende lu ican sha ayange la , kpa Marku er ijende la cii a ishima i môm . Sha nahan yô , ku “ nyôr ” shin tar u uumace sha ikyev i Adam . U ma ve ungwa kwagh u Aôndo ôr wanger wanger ér ve de ye shin b@@ enden atam a kon u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la ave ga yô , Adam man Ifa gema z@@ ôr atam a ú ya a ya ku@@ aa je . Nahan Noa man tsombor na hii u gban tsô . Ka igbenda i nyi yange i yaren tom a mi u eren tom ken anyom a a kar ken ijime laa ? K@@ era ga je kpa , ka un yange tsua Mose lu or@@ hemen ye . Nahan a kaa a Peteru ér : “ Hi@@ re@@ m ken ijime kera , Satan , u ng@@ um kwagh u nan gb@@ ev mbu nôngon , gadia u we ikyo sha akaa a a lu a Aôndo ga , saa a ior tsô . ” — M@@ ar . U er tom tugh cor@@ o@@ aa a kuma shighe nena ? M@@ yom kua m@@ sa@@ gh u sa@@ ghen or sha ikyev i hemen u isholibo man sha ikyev i iky@@ ang@@ enev mbi kwaghaôndo u aie man sha ikyev i tar u ú lu sha iky@@ ev@@ we i Satan ne man sha ikyev i mci@@ e u cian or , kua sha ikyev i mci@@ e u cian ku je kpaa . Nahan , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M henen kwagh ih@@ yen i I@@ so@@ u nah@@ an@@ aa ? Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan tôô kwagh ne kar sha mk@@ er u keren kwagh u a saa or ke ’ iyou i ikyav mbi iv ke ’ i̱ í lu ker n@@ zu@@ gh@@ ur n@@ zu@@ gh@@ ur yô . . . . Nahan pine ase iyol you wer : ‘ Ishima i y@@ u@@ an mo ker shi m lun a iy@@ ugh ishima ? Ken ishima you yô , kanyi u lu nengen a mi ken gar u Be@@ tes@@ ai@@ da man ken ak@@ ôngo a gar sh@@ on@@ o ? B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O K@@ EN K@@ O@@ T@@ I ( Mpase 11 : 18 ) Nahan kpa , “ zege@@ ikpelaior ” i í lu akaa@@ injaa a akuraior cii la kohol Iserael u ken jijingi la , mba civir Yehova . ( Anzaakaa 2 : 1 – 11 ) Icighan jijingi shi wasen se u wan ishima a am@@ een man atsan . Nahan kpa , or u i tindi nan a mi la di kpa alaghga nana lu a shighe u tôvon fan kwagh u abaver shon ga . B@@ ee kera yô , ka hembe doon u ônov mba kiriki vea lu a ung@@ ôô@@ v vev sha er vea nengen sha ve yô . “ He@@ mba kuran ishima you a akaa a u kor a cii , gadia ka ken i uma a dugh ye . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 4 : 23 . Aluer se nenge ser Aôndo ngu kpôô kpôô ga yô , se ngô@@ ôr gban ken ieren i dang ga . A@@ kav a T@@ esen É@@ r Yesu Ngu Mesiya ( b ) Mbat@@ amen vea na shighe ve u lun vea mbagenev nena ? MB@@ A@@ A@@ SE@@ M@@ A@@ A@@ M@@ I@@ M@@ I kpishi fa mimi sha kwagh u Aôndo ga , shi ve fa mlu u uumace u ken hemen kpaa ga . Paulu yange nger ér : “ Ity@@ am@@ egh ki Jijingi yô , ka dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . ” Or u nan lu a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn yô ka nan “ wa mbamlu mba orgen ikyo doo doo ” shi nan er ‘ erdoo kpaa , hemban je yô hen mba ve yen sha nan la . ’ “ Gbenda u doon ” shon la lu gbenda u uter vev ngise zenden sha mi yô , kpa ikyurior i Iserael tsu@@ me undu ú sha ib@@ ume . Or@@ pasalmi Davidi , ngise yôô wener : “ Saan ior mba TER A lu Aôndo ve la , iyol . ” Ka dooshima . Ve tile sha mimi , nahan ve venda jijingi u taregh , sha u palegh akaa a yolough man idya kua ieren i or soon iyol i nan tseegh la . “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ik@@ ev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en . ” — M@@ AT@@ E@@ U 11 : 29 . Er or@@ hemen ve , Mose kera lu a ve ga yô , ve kera palegh imeen ga . ( E@@ ks . Kanyi kwagh i doo u se er zum u se lu a mzeyol vea anmgbianev ase@@ va ? Nenge , u a nengen mk@@ er sha a Mo la , mgb@@ ôghom . ” Maa m za n@@ di@@ ir ken ik@@ yô , m kera fa gbenda ga kuma ah@@ wa imôngo . Nahan cii kpa , u yan or kwagh sha ic@@ ugh man any@@ ighe man wa@@ y@@ o la samber wuee . Heela tseegh ga , “ a yem Sha , ngu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo , i gema mbatyomov mba S@@ ha@@ av man tahav kua agee i wa Un sha ikyev . ” ( 1 Pet . • Ka mba@@ shiada mba nyi Yehova a nd@@ era lun a mi anyom an@@ yo@@ mo ? I@@ kp@@ elaior la kaa a ve ér anmgbianev mba shin Betel je kpa yam ka@@ a@@ de u pati@@ i , kpa lu aie pur@@ u . Ka ikyav i tesen mbagenev i nyi Yesu man Paulu v@@ ere ? Hi@@ ihii yô , m@@ de u Yehova yange de ér msen u Ne@@ hem@@ ia ne kpa i̱ nger un a̱ lu ken Ruamabera la ka gbenda môm u se fe ser , yange ungwa msen u Ne@@ hem@@ ia sôn ér , a̱ umbur un sha gbenda u tesen ér doo un a na yô . U@@ pania mban yange ve lu tan iwanger i mimi ken tar u J@@ ap@@ an cii , ve lu tu@@ ur shi u@@ lu@@ gh U@@ ye@@ h@@ u vev , ve lu k@@ ôn@@ don sha i@@ wo shi s@@ enen shin up@@ ev , hii hen ic@@ ile i Ho@@ k@@ k@@ ai@@ do , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , za kighir hen ic@@ ile i K@@ y@@ u@@ sh@@ u , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . Kwagh wou una hemba doon ve ishima cii . ( 1 Yohane 2 : 1 , 2 ; 3 : 6 ) Ka ieren i kwaghfan u se fan ken ishima yase ser , aluer se mba jighjigh hen Yehova her yô una za hemen u tesen erdoo na shin ish@@ o@@ on i sha ishima i môm i á lu a mi hen a vese la . — 2 Samuel 22 : 26 . Alaghga tsô ve de iyol@@ mor@@ on mgbegha ve ve nenge ér vea fatyô u den ma uma u ve eren la ga shinii ? A@@ ka@@ a@@ wan a Aôndo a ne se hanma shighe ne ka a wase se se lu tse@@ vaa zum u kwaghbo a tseer se yô , shi a tsaase se se hingir mba fan tom tsema tsema shi se lu per ken jijingi kpaa . — Pasalmi 19 : 7 , 8 , 11 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 6 , 11 ; 1 Timoteu 4 : 13 . A@@ B@@ A@@ V@@ ER a ainge ne nga sur@@ un se ishima ga cii . I@@ c@@ ombor kua “ ior mba ve fatyô u ungwan kaven cii ” yange ve tile shi@@ sha ve lu ungwan , “ hii pe@@ pe je zan zan iyange sha te@@ mbe . ” Gadia m ngu eren shiada sha kwagh na mer , a nôngo tsung sha ci wen kua mba ve lu ken La@@ od@@ ish@@ ia man Hi@@ er@@ ap@@ oli ” la . — K@@ ol . Se kera lan a@@ yom a Satan ga . Ka ve henen sha kwagh u vea zua a mi ave ave la tseegh . ( Yoh . 14 : 9 ) Sha nahan yô , u timen sha akaa a Yesu er la una wase se u fan mhen u Yehova . ( Rom . 15 : 5 ; F@@ il . Nahan , u ma se kav tar yô , gu@@ da se lu nen “ mbak@@ aven Aôndo , ” se keren u h@@ á@@ á@@ n “ or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” la . — Mbaefese 4 : 24 ; 5 : 1 . Kpa , kwagh u a ne ve mimi u ken ishima la á hembe lun kwagh u injaa cii je yô , ka er ka a bende a mlu wase vea Aôndo la . Nahan Davidi yange sôr kwagh u er shami ga la kpa ? ( Genese 9 : 1 ; 11 : 1 - 9 ) Noa yange kohol N@@ im@@ ro@@ di ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la ga . E@@ i , sha ci u yange ôr kwagh u mba dondon un ér : “ Jijingi yô , lumun , kpa iyol yô , ngi a agee ga . ” ( Mat . 4 : 9 , 10 ) Se Mbakristu nyian se fatyô u nyôron ken m@@ mem u Aôndo aluer se mba ungwan imo na , eren kwagh u a zough sha awashima na u a lu zan u za kuren la yô . Or@@ pasalmi yange ‘ kaha undu u@@ ini@@ e@@ zwa mba Aôndo ’ ga , kpa or u nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova je kpa nana fatyô u k@@ ahan undun mimi ne . Sha mimi yô , u keren perapera la ashighe kpishi ka lu kwagh u kiriki ga , sha ci u ior mba idya i eren man aie u eren man u ny@@ igh@@ en ior i hingir iky@@ e ve la kase se wa atô . Er Davidi gbidye kwar sha u wuese Aôndo nahan yô , lu nyi i due k@@ ere ? ( Ôr I@@ c@@ am i He@@ mban 4 : ​ 7 , 11 . ) Kwagh@@ henen la una va u a msaanyol shi u zua a mtsera ker kpaa . Se nôngo u eren imba kwagh la ken anyom a sember karen ne . ( Ôr Daniel 7 : 7 , 8 . ) Mbat@@ amen ka ve zua a mtsera sha u veren ishima sha kwagh u Yesu á ôr a atôônanongo la nena ? 2 : 21 - 23 . ( Pasalmi 1@@ 36 : 15 ) Sha kpôô yô , mba ve nyôr nongo a mbam@@ k@@ er@@ ev mba pue mbara sha u cian kwagh la cii lu a ish@@ ô ga . Yehova wasen ior nav u eren tom u kwaghpasen ve shin er i te num sha a ve ab@@ ur@@ ab@@ ur shi i hendan a ve ken igbar nahan kpaa Hii nan ve se er erdoo ? • Yehova yange yar tom a icighan jijingi na sha ayange a tsuaa la sha igbenda i nyi sha u zan hemen u kuren awashima n@@ aa ? U@@ umace kpishi nyian mba yan ican kpoghuloo , kpa mbagenev mba yan tar . Er mfe wase a yen yô , alaghga se fa hanma kwagh u a lu zan hemen ga . I ôr kwagh u Se@@ kar@@ ia ér ka or u í tindi un ér a za ‘ kura iyôngo i á va s@@ ôngo i ’ la , iyôngo shon ka i mbakur@@ an@@ ilev ve nzughul a í yô . El@@ la kende kaa a ve ken igbar ér : “ Kpa m gema ! ( b ) Ivur i sha inyom i ken inyom i 200@@ 9 ne ér nyi ? Mbakristu mba yange ve henen ér ve mb@@ á eren ka doon sha gbaa ne je kpa ve hide ve sôr ve nenge . Kwagh ne tese wang ér Wan u or , Yesu yange “ ke@@ hen ityough ” ga . — Mat . ( 1 Yohane 3 : 19 – 22 ) Nahan de zu@@ ngu zan zan je ha@@ an iyol inya wer kwagh hemba u a hemba je ga . Yange lu pasen se iwasen i se ya t@@ ur ve se zua a mi la ga , kpa lu ôron injakwagh . ( Ese@@ k . Orshiada ne kpa soo u vihin ve ishima ga nahan due za tile ken kpe sh@@ ong . A@@ eren ne aa wase u u tsaase wan wou u civir Yehova nena ? A lu ú nenge yô , gbenda u Paulu ôr kwagh a ikpelaior i ken gar u Li@@ se@@ t@@ era zum u ve soo u civir un kua Bar@@ n@@ ab@@ a ér ka mba@@ aôndo la kaha kposo . ( Yosua 8 : 34 , 35 ) Yange gba u mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior man mba@@ beenyol , mba i lu tar ve man u@@ shir@@ mbaiorov cii vea nger aeren a yange l@@ ù u aa va a averen a Yehova man á yange l@@ ù u aa na una vihi ishigh sha a ve la cii ke ’ asema a ve kô@@ mb@@ o kô@@ mb@@ o . A@@ vese a a hembe lun a msaanyol la je kpa , nga vough ga , shi noov man kasev mba ve soo ayol a ve je kpa mba gbe zwa môm sha hanma kwagh ga . Nahan kpa , ve mase geman ishima zamber a na ér a de ve kwaghbo ve . Yange i yaren tom a ishember i ken zwa Grika i stor@@ ·@@ ge@@ ʹ la sha u ôron kwagh u m@@ doo u ior mba hen tsombor môm ka ve doo ayol a ve la . I lu nahan u pine mbampin mba or@@ pasalmi yange pine la ve@@ e ? Bibilo wa se kwagh ér : “ Hanma or nana̱ kar tom u nan iyol i nan , ka nahan man nana lu a ityôkyaa i tan ihy@@ agh ken iyol i nan tseegh , á kera lu sha kwagh u orgen ga ye . ” ( G@@ al . Gba u ‘ tar u Satan shin akaa a shin u aa doo se ishima ga . ’ 9 : 12 - 14 , 24 ; 1 Yoh . 2 : 2 . Aluer ka u Aôndo una ungwa mbamsen asev yô , gba kpee u se venda kwaghwan u a dugh ken Mkaanem ma Aôndo ga . Lu u ica a gba ga tsô un u a lu vegher u vesen u “ vor ” u yange i tôndo zwa a mi la una va . Ior mba nan ayol a ve mba ken atôônanongo aa a lu ikyua la er ityom ne cii . Kpa ve fa tsô ér ken inyom i 1914 la , kwagh u vesen una er sha Tartor u Aôndo . • Tese mbayev ou u . . . Er I@@ ta@@ i lu shir@@ or shi undu tar na nahan kpa , yange na jighjigh ér Yehova ka Aôndo u uma , shi Davidi kpa ka u Yehova a shigh un mkurem yô . Ikyav i tesen yô , dugh upristi man mba Lev@@ i sha yô , kasev kpa yange i ver ve ve lu “ eren tom hen h@@ unda u t@@ ent@@ i u kohol ker ” la . ( E@@ ks . Ng@@ un ka u kaan ér kwagh kera gba Mbakristu sha ini@@ av mbi nan ga ze . Kpa dondo ikyav i Davidi la , un u yange er msen nahan la , ér : “ K@@ ura wanakiriki Wou sha asorabo a sha apera ; a̱ de he@@ mb@@ em agee ga , tsô me lu a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga , man shi me war u eren isholibo i vesen . ” ( 1 Samuel 16 : 1 , 13 , 14 ) Lu inja er Saulu una wua Davidi keng , a b@@ unde ga nahan . Kanyi ia yange se u eren erdoo a or@@ wan@@ ndor a vese , man se hemba mbamzeyol mban nena ? “ Se wanger nen ayol a ase sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii , se sôr nen m@@ tsegh wase , a̱ hingir vough sha mci@@ e u cian Ter la . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 7 : 1 . Nahan kpa , doo u se hii timen sha mpin ne , ér : Aluer se hingir kwagh u Yehova yô , ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mini ? 5 : 25 - 34 . ( Mbagalatia 5 : 19 - 21 ; Mbakolose 2 : 8 ; 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ; Yuda 3 , 4 ) Heela tseegh ga , gba kpee u se na jighjigh ser Aôndo ngu a vese shi mimi je akaawan aa á we ken Mkaanem nam la nga a inja tsung . “ Sha M@@ hen yô , Lu Nen Mb@@ av@@ esen ” Y@@ A@@ NG@@ E i sember wu@@ an Tor A@@ ha@@ shia ken Yerusalem , gar u tempel u Aôndo lu ker la . K@@ wa u hiihii u Iserael per Y@@ ord@@ an nyôr ken tar u K@@ an@@ aan la , ve har af@@ o hen G@@ il@@ g@@ al . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve dondon hemen u Mbahemenev mba Shin T@@ ine Sha nahan yô , mb@@ ang@@ eren I@@ vangeli mban cii ve lu ôron kwagh u icin i Yesu ta ve ér ve de kera ti@@ mb@@ ir ashe u za keren akaa kpishi a vea tôô sha ci u zende la ga la . ( Yobu 38 : 4 , 6 , 7 ) Sha kpôô yô , ka Aôndo a gbe mbatyomov ye , man a gba ve ica i gba cii ve mase gban orumace ye . 6 : 1 , 2 ) H@@ enen akaaôron a profeti a Bibilo a a k@@ ur la , sha ci u kwagh ne una na u atô@@ akyaa a vesen a seer lun a jighjigh u nan . Ity@@ esen i se zough a mi ken kwaghwan u Paulu ne yô , ér : Aluer se soo ser se za hemen u lun a ishimaverenkeghen taveraa yô , se ver ishima sha akaa a á lu se sha ishi la tseegh tsô ga , kpa se ver ishima sha akaaôron a profeti a doon tsung , a se lu a nenge a mkur u a ga la . ( Heb . Sha nahan yô , vea za hemen u eren kwagh u dedoo hanma iyange shi vea civir Yehova ken mzough a anmgbianev asev mba ken Kristu mba sha tar cii la . — 1 Pet . 2 : 17 . Doo u se venda akaabo shighe u se tagher a mi ab@@ u la je kpaa . A taver se kpishi u suur sha Aôndo u vihin tu imba ne nahan . ( Ôr Mateu 22 : 31 , 32 . ) O@@ T@@ A 9 ( Z@@ wa Buter ) Ka unô ken mbaapostoli mba Yesu yange ve hingir mb@@ ang@@ eren Bib@@ il@@ oo ? Ka an je a sar nan u lun ken tar u ior vea lu a ishember i ityav mbi nôngon ga sha ci u ve fa kwagh u u@@ ity@@ a ga ? Lu Pas@@ en Ishim@@ a@@ verenkeghen i M@@ nder u Shin K@@ u la ken I@@ gbar A kaa ér : “ Me ku@@ mba gar ne , Me yima un , sha ci Wam iyol Y@@ am , man sha ci u wanakiriki Wam Davidi kpaa . ” Shi ve ver ishima sha aeren a uter vev je , hemba ityesen i Aôndo . “ Ka kwagh ne a ne T@@ erem icivir ye , ka u ne ume atam kpishi la . ” — YO@@ H . 15 : 8 . Kwagh u D@@ al@@ í@@ di@@ o lu henen ken Bibilo la na yô , a de an@@ za a vihin a yange lu a mi la cii . Yange i va hingir u yilan Ke@@ fa ér “ Peteru ” sha myer u i yilan iti shon ken zwa Grika la . Nen@@ gen m@@ ze u zan mbamkombo mba tiônnongo la ér ka kwagh u hange hange kpa ? Doo u se nôngon sha afatyô wase cii , a hemba kpa se pasen kwagh ken s@@ ati kwa môm gaa ? NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 PE@@ E@@ J@@ I 10 - 14 A kaa ér : “ Aluer wea er sha mi yô , ma u saan ki sha gaa ? ” ( Yohane 12 : 31 ; Mpase 12 : 9 , 12 ) Akaa a tesen ishim@@ avi@@ h@@ in i Satan man m@@ ve u Kristu la du@@ mbur hen shighe wase ne . ( Aerenakaa 13 : 48 ) U henen zwa u he ka kwagh u z@@ ange ga . Tom u tesen ior mimi u ken Bibilo la ngu zan hemen her . Alaghga u kaa wer , ‘ U ôron a ôr yô ka ican ga , kpa u eren yô taver . ’ Shighe kar yô , Yehova nder Wan na shin ku , na un uma u ken jijingi sha . Aluer kwagh hemba gban or sha akaa a taregh yô , nana sun@@ da kwagh u vihin kpishi je , di er Yesu lu kaa nahan , wener : “ Aluer or a zua a tar cii , man uma u nan una gema á saa nan yô , á doo nan sha nyi ? ” Aôndo yange tsaha ve ngee y@@ um@@ u@@ u ? Kpa aluer or u nan lu eren ivese la lôh@@ ô u ér u lu ikyar i nan u suen nan ken ivese di ye ? Bibilo kaa ér : “ Se mba a dooshima sha ci u se vande doon Un ishima je yô . ” — 1 Yohane 4 : 19 . ( 1 Peteru 4 : 3 , 4 ) Nahan a gba u se tsua kwagh u se er yô . Nahan kera tsua u eren ishima i Yehova ga , gema tsua kwagh u una er ve a doo Ifa a na yô . A̱ been he@@ ela kera yô , mbakp@@ eng@@ av mban ve yam ve “ sha k@@ we@@ ak@@ ô@@ vough môm . ” M@@ te@@ v u sha ican ugen u a ve bo@@ on ga , u i gbe u Mbakristu vea wa ishima a mi keng yô , ka mk@@ ighir u mbak@@ ov ka ve kighir or ér nana er kwagh u a lu shami ga la . Mbagenev er nahan , sha u m@@ ough@@ on ken Y@@ uro@@ pa van ken A@@ fri@@ ka , va pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la . A kaa ér : “ Yange i hu@@ an mo shi m v@@ aan hanma shighe cii . Kanyi yange i er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la kua ken ayange a ken hem@@ en@@ ee ? 5 : 16 ) Se fatyô u dondon kwaghwan ne sha er se seer lun a shighe u eren tom u Tartor kpa ? ‘ A@@ sema a̱ de nyian ne ga ; gadia Ter W@@ en fa er kwagh a gbe ne sha akaa ne cii yô . ’ — L@@ U@@ KA 12 : 29 , 30 . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I ( Y@@ ak . 1 : 17 ) Sha kpôô yô , u@@ iyua mba Yehova a ne ior nav cii ka sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn a ne ve ye . Kwagh@@ aôndo u aiegh er idya , gadia ngu hi@@ an a u@@ tor mba tar ne , vough er kwase u a kor ic@@ egh@@ zwa na i iv@@ es@@ egh ga nahan . Hen tugh mbu kp@@ er nan i wua Yesu la , Peteru u lu apostoli na la t@@ una kwa tar ér un fa Yesu ga . • Ka se zua a mtsera sha u umbur iyol@@ tseghan yase man batisema nena ? 15 : 20 ) Ikyav i i tese ér Yehova ver se doo doo ne , i ne se msaanyol kpen kpen ! Or u nan lu per shi nan kor ri@@ ga u nan sha u nana kera zende id@@ ye@@ legh er á nengen kunya u nan ga yô , i saan nan iyol . ” Kpa , m gema m vande eren msen hen Aôndo mer aluer ior mban mba eren kwaghaôndo u mimi yô , a̱ nam me lu a isharen i hiden zuan ashe a ve , er m van@@ den eren ke@@ ke nahan . Shi kwagh ne na yô , s@@ ar@@ em tsung u henen Bibilo a Mbashiada mban kpaa . Shi se fatyô u s@@ ônon ser i na se kwaghyan u ayange ayange shin i de se asorabo gayô i na se tahav mbu hendan a imeen . 19 , 20 . ( a ) P@@ ase er Sh@@ ar@@ on u tsuaa la lu yô . ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan se fatyô u taver ishimaverenkeghen i se lu a mi sha Paradi@@ so laa ? Lu u saa Yobu tseegh una fatyô u tesen ér kwagh u i wa un iyol la lu mimi ga ye , nahan i na un ian i eren kwagh ne . Kwagh@@ tôvon ugen u yange i tôv ken inyom i 199@@ 7 ken tar u Fran@@ ce u ú hembe ng@@ een a Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o la tese ér , iorov er 40 ken deri nahan ken iyenge ior i tar la na jighjigh ér Aôndo ngu ga , sha ci u t@@ ì@@ m - ikyurior u a lu zan hemen sha tar imba er u yange er ken tar u R@@ wan@@ da ken inyom i 199@@ 4 la nahan . E@@ i , Yohane yange lu jighjigh zan zan ku na , yange fa dedoo ér , shin e̱r ‘ shighe yange mgb@@ ôghom ’ nahan kpa m - iv u mpase u sha mnenge na la lu u una va iv ken hemen . — Mpase 1 : 3 ; Daniel 12 : 4 . Mba henen Bibilo a ior sha uya vev gbilin , ken takerada u i yer ér Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . Apostoli Yohane yange nger ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na . ” — 1 Yoh . 5 : 3 . “ Akaa A A lu Sha ” La A va gema Mbayuda cii vea hingir Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Shi ken makeranta kpa , ashe a cian na m lu fan@@ tyô u dondon imoshima yam ga . Kpa mtsera u hemban cii yô ka un ne : ka sea lu ior mba mimi yô , se hingir azende a Aôndo U@@ hemban@@ agee cii . — Pasalmi 15 : 1 , 2 . Kanyi igbenda nahan yange i kar sha u yangen se tom ke ’ shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I man shighe u mbi va bee la je kpaa ? Ity@@ av mbi se lu nôngon la ka mbi sha iyol ga , kpa ka mbi ken jijingi . 25 : 46 . ( Mat . 6 : 9 ) Mbahemenev mba kwaghaôndo , hemban je yô , mbahemenev mba Mbakristu mba@@ aiev mba tesen ior iti i Aôndo shi mba tesen ve u tseghan i shin nan i icivir kpa ? Nahan , aluer se soo ser se kura ikyar yase a Yehova yô , á wa se kwagh ér se de we iyol yase ikyo tseegh ga . Apostoli Peteru yange lu ijende i Yesu i ishima ishima je . Kanyi í doo u Mbakristu mba ve lu dedoo ga vea fa , aluer mbamlu vev yange ve u zan mbamkombo hanma shighe yôô ? A lu Aôndo na or mpase ga yô , orumace môm u nana na mlumun sha mbampin mb@@ era sha ci Aôndo kpa je kpa nan ngu ga . Ka i saan ishima i Yehova iyol sha mbam@@ gem mba se lu van a mi la ! — Anzaakaa 27 : 11 . Satan kaa wener aluer uumace ungwa imo na yô , a hemba kpen ve iyol . Yange venda profeti na ne sha ci u a yina ishima shi iyol kpe un sha an@@ shighe kpuaa y@@ um@@ u ? Jijingi u Aôndo ka a na ior nav tahav mbu eren tom u a ne ve ér ve pase loho u Tartor i tser tar cii la . U sha uhar yô , kwagh ne lu iky@@ agh ki t@@ omov ki injaa ki ki wase Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara u eren tom u i na ve ér ve pase ior mba lamen ijô kposo kposo kwaghaôndo la . Aluer or er kwagh a we doo u ga kpa , kwagh la a de hingir we iy@@ ongo ga . ( a ) Ka tom u nyi i ne wanakiriki u jighjigh laa , man u wa nyi man nyi k@@ ere ? Yange ve na jighjigh ér ior vea fatyô u zuan a mfe ( ken zwa Greek yô ka g@@ no@@ ʹ@@ s@@ is ) sha igbenda i ah@@ ir , nahan non@@ go@@ ior u G@@ no@@ st@@ ic@@ s ne maa n@@ ungwa atesen a Mbag@@ rika man ah@@ ir a ior mba sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh sha atesen a Mbakristu mba aiev . In@@ yom i 1@@ 10@@ 7 C.S.@@ Y . i mar D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I Yange ve hemba Yehova atô c@@ iligh c@@ iligh anyom u@@ deri imôngo . Alaghga ior mba ú zough a ve la kwagh u Bibilo gba ve ishima ga . Shi u kaa ér , “ Un u A tem sha iky@@ ôn@@ ough ki torough la Una samber t@@ ent@@ i Na sha a ve . ” ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Mkaanem ma Aôndo ma aa aka@@ ang@@ eren kpishi a yange Yehova na mba ve ne un icivir la iveren man akaa a yange er mba ve vende u nan un icivir la kpaa . ( Yesaia 11 : 9 ) M@@ cie u cian ij@@ en man angev man ifer man ityav cii una kera lu ga . Sha nahan yô , yange i sôr akaa agen lu sha ci u akaa a vesen a i nenge a mi ken ngeren mba tse@@ v la , i saa sha kwagh u a lu ken ngeren u ken zwa Grika môm tseegh , u i nengen ker i geman Bibilo la ga . Yange er ter na k@@ em tom anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar cii ve mase v@@ ô@@ son R@@ ah@@ el ye . Tsô Aôndo gema nenge hanma kwagh u Un er yô , lu u doon tsung . ” 45 : 14 ) Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar la mba eren tom a nongo u wanakiriki la kua Mbahemenev mba shin T@@ ine , shi mba dondon hemen ve kpaa . Yesu kaa wener , “ Ga@@ yô , Me va hen we , Me tôô da@@ ar@@ im@@ enger wou ken ijiir na kera . ” Kpa ve kpaa mba a aan a injaa a vea fatyô u nôngon kwagh , hemban kpaa yô . Se fatyô u eren nyi sha u been a akaa a nan iv@@ ôron man iyol@@ kpen@@ e ? ( Mbaromanu 2 : 4 ) Shin er Yehova a we ishima nahan kpa , ashighe agen m@@ doom nam ka ma mgbegha un u tesen ishim@@ avi@@ h@@ in na , er vande eren zum u Mbaiserael lu civir wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la nahan . Er á er kwagh ne yô shi á seer eren kwagh ugen sha u kuren awashima na u vesen la . Hii nan ve ior ve henen ér kwagh gba Aôndo sha kwagh wase ga ? I ôr kwagh u mpase u sha mnenge u Paulu la ken takerada u 2 Mbakorinte 12 : ​ 1 - 4 . 21 : 16 ) Kpa kwa ne yô , iky@@ ô@@ r@@ or ne war wu@@ an Davidi . Ieren yase : Peteru yange kav er i gbe hange hange u se lu a ieren i injaa yô . Aluer Yehova doo se ishima shi se var a ior nav gb@@ ang yô , se zua a m@@ sur@@ shima sha kwaghôron u ken 1 Samuel 12 : 22 la , ér : “ TER Una gb@@ ihi ior N@@ av kera ga , sha ci u iti Na i vesen la . ” ( 2 S@@ am . 15 : 12 - 14 ) Er Davidi tagher a atsan ne nahan kpa , a za hemen u suur sha Aôndo , man mayange je va ah@@ enge ga . Aluer kwase ngu a nom u fan mimi ga kpa , gba u nana za hemen u kuran tindi ne shinii ? Er or ka nan er an@@ be@@ b@@ i u n@@ umb@@ en a mi a eren imo inja er ngu ôron kwagh nahan , kape orgen yange nan na lu inja er i@@ yô la ngi lamen je la . Yehova ne ior shighe sha u ve hen atindiakaa a na shi ve er sha á kpaa . ( Pasalmi 9@@ 1 : 11 , 12 ) I na mbatyomov tahav mbu kuran se . É@@ r se palegh aie u eren man h@@ w@@ ev man kwaghôron u dang , se gema se ôron kwagh u doon u una fatyô u maan a maa mbagenev yô . Í yar tom a akav ne sha gbenda u injaa — á wase ior u fan ape vea haa af@@ o yô . Ken nyi ma mlu u se lu ker cii kpaa se mba keren igbenda i se er kwagh sha ts@@ wam ga . ◇ Aluer gba u ú er tom sha go@@ go u i ver un sha h@@ unda u i wu@@ h@@ u yô , ver ikyav i tan icin sha h@@ unda shon shi g@@ es@@ a u . 6 : 5 ) Kpa doo u se umbur ser , nyityô t@@ wer u se tsough u eren cii Yehova ngu nengen . Aluer se cia Aôndo yô , se zua a nyi ? Yesu kende a hemen u Yehova sha shighe u Satan mee un la nena ? • Se er kwagh u doon a mba ve lu ken tiônnongo u Kristu ga la nena ? Timoteu yange fa akaa a er Paulu la doo doo , kua ishimataver na la kpaa . Shi mba n@@ è@@ ng@@ é ér ‘ kwaghôron ve u hemban ’ la a̱ doo mbagenev ga . A@@ eren a iyolough ne ka “ idya man hông@@ or man iji@@ mba i eren , man u civir ak@@ ombo man ah@@ ir a eren man ihyom i kôron man iy@@ ongo i keren man i@@ wu@@ he man ishima i nyoon man u wan iyol you ikyo tseegh , man u hendan akaa , man mbam@@ pav , man m@@ t@@ ôm man ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav . ” Aluer i na u imba tom la nahan , u er nena ? Nahan kpa , saa se naan nagh ku iwuese ku@@ la a ishima i mimi shi se lu a aeren a Aôndo a lumun a mi la keng ve , Yehova una lumun ku ye . ( Y@@ er . 2 : 13 ) U tesen ikyav yô , ka i shi ôron ken abaver ér ka kwaghbo u nomso@@ or v@@ ô@@ son nomso@@ or ugen shin kwase v@@ ô@@ son kwase ugen ga . Mpase u sha mnenge ne doo Yohane je yô zum u Yesu kaa wener : “ Een , M ngu van fe@@ fa ” la Yohane gema kaa ér , “ A@@ men , va , Ter Yesu . ” — Mpase 1 : 1 , 10 ; 22 : 20 . A gba u “ una hemba ” gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . I Na Ishim@@ as@@ ur@@ un sha Iky@@ ev i Kristu Kpa , aluer wan wou ts@@ wer iliam a we di ye ? Ity@@ ôkyaa yô , aluer se mba nan anmgbianev mba nomso man mba kasev icivir yô , kwagh ne una wase tsung sha u nan tiônnongo cii doon shi lun ken mzough kpaa . Kwaghôron u profeti u Daniel la kaa ér : “ T@@ ahav mbu [ tartor la ] kpaa mb@@ ua hingir sha ik@@ ev i ma ik@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” — Daniel 2 : 44 . 20 : 31 - 38 . Se mbacivir Aôndo nyian kpa , mbatamen asev doo se ishima , shi ka se er msen se su@@ gh Yehova kpishi , er a ver ve ér ve nengen sha a vese nahan . “ Una tim ku sha won kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii . ” — Yesaia 25 : 8 . 20 : 28 ) Mbat@@ amen mba ken tiônnongo ka ior mba Yehova a ver , mba kwagh wase a gbe ve ishima hanma shighe yô . Kpa u ngu wer yange kende di a kende or@@ pasalmi ken ishima tsô maa doo un u henen Mkaanem ma Aôndo ga . Ka cii gbenda u zuan a msaanyol ken uma je la . ” Doo u se l@@ aha atindiakaa a Aôndo ga kpa se gema se er nena ? Kwagh ne er , anyom nga kar ka hembe er 60 nahan yô , apostoli Yohane nger ér : “ Mar@@ ta man an@@ ngô na u kwase . . . ve doo Yesu ishima . ” Kpa vea zenden imôngo yô , ve ur@@ ugh ikyav mbi vesen shi ve kaha sule je kpaa . Se fatyô u kporom hen a na je he ? Se er nan ve se ver ishima u tes@@ ene , man ka sha igbenda i nyi nahan kwagh ne una wase mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo u seer fan ity@@ es@@ ene ? Ôr kwagh u a tese ér Kristu ngu a tahav sha akaa a Aôndo a gbe la yô . Kwagh ne su@@ r se ishima kpen kpen . ” “ TER A̱ na ne m@@ mem , han@@ mô wen hen ya u nom u nan . ” ​ — R@@ U@@ T@@ U 1 : 9 . Mbagenev mba a ci ken ikyuryan i he ne , er mbaapostoli mba yange ve t@@ umb@@ u iy@@ ongo la hen tugh mb@@ ura nahan . Ka ikyaa i nyi yange i nôngo u vihin mzough u tiônnongo u ken derianyom u hiihii la , man lu u a kôr ityough ga yô , nyi ia ere ? ( Genese 1 : 27 ) Aluer kwagh u Or@@ gban se a er sha ci wase ne doo se kpishi yô , ishima ia mgbegha se se civir un shi se wuese un sha agee ase man tahav asev cii . Hen shighe ne , i pase Mbashiada kpishi mba d@@ as@@ enda na ve ican kpoghuloo la i tu@@ h@@ wa . 11 : 2 ; Mpa . 21 : 2 , 9 ) Mbagenev mba ve ze mkombo u M - umbur sha hanma inyom la cii , mba ye bredi shi mba me wain la ga , kpa ka ve za tema ving ve nenge er a er mkombo shon yô . H@@ ar@@ an T@@ se - ijiir U Mba@@ yi@@ ase Eren Akaa H@@ er K@@ po@@ ghuloo yô Ve taver un ishima ér a suur sha Yehova , shi ve umbur un ér kwagh u a hembe lun hange hange yô , ka u eren ishima i Yehova . Nahan kpa , ka ve hemen sha u eren ityom i Mbakristu sha dooshima . Shighe u Paulu nger mkaanem man la nahan , derianyom u hiihii la gba atô . Lu shighe ne i pav ityakerada i ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ker , hingir ityakerada 22 shin 24 ye . Alaghga tsô ityakerada ne kpishi lu u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera kposo kposo . Een , aluer nan ngu lamen a hanma or u hen tsombor u nan tsembelee shi nan ngu keghen ato ungwan akaa a zan ve iyol ken ishima shi nan ngu hemen sha u eren akaa hen tsombor , shi nan ngu tsuan akaa a tsombor ua er la sha inja , er mcivir u hen tsombor man mkombo u zan man u duen kwaghpasen man an@@ umbe a eren man i@@ ember@@ yolough nahan yô . U@@ pristi mba Mbayuda mba ve lu eren tom ken tempel ken Yerusalem sha ayange a Mal@@ aki la , lu nan Yehova ini@@ av mbi hemban doon ga . Or u nan til sha mimi yô , ashighe agen a fatyô u eren kwagh sha ishima i nan ga , nahan kpa , nana za hemen u dondon kwagh u nongo u Yehova u tese la . Nahan we kpaa á saan we iyol sha ci u ve mba a kwagh u vea ki@@ mbi u ga ; gadia á va ki@@ mbi u sha mnder u mbap@@ er@@ apera la . ” Yange se t@@ ôm ser ma se ker un sha ave a ase shi ma se o@@ vur un ave iyol , kpa í na se ian i b@@ enden un uwegh iyol tsô kpaa ga zan zan iwer ihi@@ ar man us@@ ati uhar . W@@ ea lu Orkristu u mimi u mba hen tsombor wou mbagenev ve fe mimi ga yô , de gbe uwer ga . Gbenda môm u u er kwagh ne yô , ka u henen er i er tom a ase@@ mber ken Bibilo man ken ityakerada yase la . We kpa aluer u tile dông , u hendan a imeen yô , fa wer a doo Aôndo a we ! — Anzaakaa 27 : 11 . Nenge er kwaghôron na ne yange una lu ior mba ve lu sha ayange la a inja sha wono ! Ity@@ ôkyaa yô , yange lu a ishimat@@ seen sha kwagh u i iti i Aôndo kpen kpen . • Se zua a mtsera sha ityesen i Yesu tese mbahenen nav la nena ? Vea kera fatyô u tsu@@ ghun ior ga , gadia vea lu uiky@@ angen zan zan anyom dubu . Ken anyom a karen ne , Yehova wase “ wanakiriki u jighjigh man u fankwagh ” la hemba ng@@ un a kwaghfan . Sha nahan yô , aluer se mba pasen ior mimi u ken Ruamabera la tsema tsema yô , se lu tesen ser icighan jijingi ngu hemen se . Kpa kwagh u H@@ a@@ man yô kighir he@@ ela tseegh ga . Yehova ngu Aôndo u gban iy@@ uh@@ we , nahan a soo ér se civir un a ishima i môm , man a kuma u se civir un nahan kpaa . Yange fa er m@@ til u tilen sha mimi la una lu mbahenen nav kwagh u ican tsung , a̱ lu mba ve tse shin mba ve lu iyev je kpaa yô . M ze yô , ior mba lun tsembelee shi lun inja kundu kundu mban ngohol mo doo doo . U fatyô u sôron ian sha er u zuan a imba msaanyol ne hanma shighe kpa ? Ver Nen Ishima ‘ Sha I@@ mo I Mba I F@@ e Ve Ga ’ la Timoteu u Hi@@ ihii , ityough 3 , ivur 15 tese se nyi sha kwagh u nongo u Kristu ? Mose tindi mbam@@ k@@ er@@ ev 12 hen K@@ a@@ de@@ shi ér ve za ken Tar u Ity@@ endezwa la ve za gba mk@@ er . ( Mbaromanu 5 : 18 ; Yakobu 2 : 23 ) Mba ker ken inyom i 19@@ 8@@ 7 yô , i zua a iwanger sha kwagh u a lu inyom i J@@ ub@@ il@@ i i Mbakristu la vindi vindi . Nenge ase ken M@@ ika 6 : 10 . U ver tar dông , ngu her . ” M@@ sen ka a wase u taver jighjigh wase u nan nena ? Daniel yange tese ér msen u eren ngu un kwagh u hange hange nena , man kwagh ne wase un ya ikyar a Aôndo nena ? A saan Mbashiada mba Yehova mba hen ningir wou la iyol kpishi u ôron we shighe man ijiir i a na kwaghôron ne yô . A@@ eren ne zua sha mlu u Yehova ga ku@@ aa . Shi Mbakristu mba mimi mba ken mzough sha ci u mba veren ashe a Tartor u Aôndo ér ka u tseegh u lu ishimaverenkeghen i uumace ye . A pine un ér : “ Shighe u M tim im@@ agh ki taregh la , u lu han@@ a ? Se er nan ve se lu ken mzough vea mbananjighjigh mbag@@ en@@ eve ? Cii ve or u i henen Bibilo a nan nana lu a jighjigh u nan taveraa yô , a gba u nana ôr u@@ vande - eren mba tesen er Yehova a ver mbagenev shin nana ungwa di a ungwa u@@ vande - eren mban tsô ga . M lu henen mer , ‘ Wan@@ kwase u cuku kpa nana sôn Aôndo kwagh a ishima i nan i môm yô , a taver Un u eren ga . ’ U@@ ng@@ wa ase kwagh u Yesu yange ôr ér ka ityôkyaa i maren or he@@ gh ne . Mbat@@ yomov mba Aôndo mba perapera mbara yange ve ôr a@@ jir a Aôndo shi i ôr kwaghôron u profeti shi i na akaawan cii sha ikyev i mbatyomov , kua Tindi u Mose kpaa . ( 2 Utor 19 : 35 ; D@@ an . 10 : ​ 5 , 11 , 14 ; Aer . 7 : 5@@ 3 ; Mpa . Nahan doo u ú hide shi u time ken takerada u Mateu ityough 5 zan zan 7 shi u er msen sha akaa a u tim sha mi la ga z@@ ee ? ( Luka 8 : ​ 19 - 21 ; 18 : ​ 28 - 30 ) Er ior mba yange ve undu akaa a ve sha u vea dondo Yesu la doo un ishima tsung nahan , kwagh la taver we ishima ga he ? A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I P@@ A@@ U@@ L@@ U Yange kaa ér Yehova ka “ Aôndo u ishimaverenkeghen . ” Se fa ser gba u se kuren ve kpaa . Mba@@ gb@@ eren magaz@@ in ne kua ior kpishi mba ve ôron un yô nenge ér shighe u ci@@ er@@ yol u se lu ker ne ka ayange a masejime jighilii shi mkur zu@@ lum je ka u henen a hen ga . Nahan shighe u se lu tsuan kwagh u se er yô , doo u se time sha akaawan a Ruamabera a er sha kwagh shon la shi se er a kpaa . Ka A@@ bel a lu orumace u yange hii lun a imba jighjigh u nan la ye . Mba fe er ha@@ gher L@@ ana ngu fan ape una za tsa ga yô , El@@ ke , ngô u wan@@ nomso ne kaa a L@@ ana ér a̱ kar vea yem ken ya . U tesen ikyav yô , i nger kwagh u Ity@@ esen i sha U@@ wo i Yesu tese la ken ity@@ ou@@ v mbi hiihii mbi takerada u Mateu la , kpa Yesu na kwaghôron ne shighe u hii tom na u pasen kwagh inyom kar i môm la . Un@@ ôô@@ s@@ u mbagenev uhar kpa mough ken tar u Amerika va nyôr sha iyange la , nahan se tsa ken iyou i môm hen tugh mb@@ ura . Yesu kar Aôndo sha ter u lun a dooshima , u a kô@@ son tsombor na doo doo yô . Er mba a nder ve la vea hen akaa kpishi hen a vese nahan kpa , se lu a mbampin kpishi mba pinen ve . ‘ A@@ ku@@ he am lu U myer ga , zum u i erem ken myer , sha u@@ ee shin ajiir a zan a shin tar la . ’ M@@ doo u Aôndo a Doo Se Ishima La V@@ a a V@@ ese ken M@@ zough Mkaanem ma Aôndo ma tesen ior er vea nôngon a mbamzeyol mba uma yô man er vea zua a msaanyol u mimi shi vea eren ishima i Aôndo kpaa yô . — Ôr S@@ ef@@ ania 2 : 3 . Mbakristu mba@@ aiev mba a mhen u kpe@@ egh sha kwagh Aôndo shi mba hembe civir un sha im@@ anger , kpa mba ve zough a mkav u ken jijingi yô , mba civir Aôndo “ ken jijingi kua ken mimi kpaa . ” ( Yoh . 4 : 24 ; 2 Tim . M umbur kwagh ugen u yange er shighe u mo vea tsombor wam se hii u zan mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova ica lu a gba ga la . Luka di yila wanakiriki ne ér “ or@@ kur@@ an@@ ya . ” Alaghga ma anmgbian u beenyol nana soo u fan aluer nan kuma u gomoti una wase nan yô . ( a ) Yesu ôr ér nyi sha kwagh u iwanger i ken jijingi ? U@@ ̱ H@@ enen Kwagh he ’ Mbagenev Nenge peeji 4 . Nahan kpa , gba u se vande fan kwagh u a ne se iv@@ ôron la . Kwagh ne yange er anmgbian u kwase ugen u lun anyom 20 , mba yer un ér K@@ im , a kaa wener : “ Yange m z@@ aan u@@ iniongo hanma shighe cii , sha hanma T@@ om@@ at@@ aan man Sat@@ i man L@@ ah@@ adi . A kaa ér : “ Ka mea hide mea hen sha akaa a yange m er la yô , m nenge mer yange m er akaa agen kpishi sha mi ga . Han@@ mô wase nana fatyô u pinen iyol i nan ér , ‘ M nengen tom u i n@@ em ér mo m er la nena ? ’ Y@@ A@@ NG@@ E t@@ av ity@@ aven sha d@@ wa@@ saa man kuma or ashe kpaa . Or u nan lamen a kwase u nan c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u shin nan gb@@ i@@ di un yô , nan ngu or u ikyo@@ o ga , shi nana vihi ikyar i nan vea Yehova . Kpa ka dooshima u nyi i gbe u vea lu a mini ? Gadia Kristu kpaa ker kwagh u doon sha ci Na ga , kpa lu er i vande ngeren nahan la er : A@@ heen a ior ve lu heen We la gema haa sha a Mo . ” — Mbaromanu 15 : 1 - 3 . Mbagenev mba ve nenge gb@@ ev shin ve gbe la , gema ishima , nahan ve za hemen u civir Aôndo . Shi sha gbaa ne kpa gba pe se lu a iyol kôron tsaha man ishimaveren kpaa . Ter ugen u lun a mbayev utar nger ér : “ Kwagh u se eren la hembe h@@ aren sha Bibilo i ôron . Kanyi i gbe kpee u se tese ior sha er se wase ve vea hingir mbahenen mba K@@ rist@@ u@@ u ? U tese wer u ngu mar@@ nya u Tartor u Aôndo , u ungwan tindi nena ? OR@@ T@@ Ô@@ Ô@@ N@@ A@@ B@@ A@@ V@@ ER a sha kwagh u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o ugen , iti na ér V@@ it@@ tor@@ i@@ o M@@ ess@@ or@@ i , yange ôr kwagh u idya i vihin tsung i u@@ c@@ ôô@@ ci mba ken tar u I@@ tal@@ ia sember eren sha igbenda kposo kposo la , ér : “ Or môm u ny@@ iman ér mlu u wang ban ken C@@ ôô@@ ci nyian je kpa nan ngu ga . Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Ken inyom i 19@@ 33 la nahan , anmgbianev kpishi lu pasen kwagh a um@@ ato mba yôôn ang@@ we u Tartor . ” Kor@@ aki vea ior nav 2@@ 50 kpa tile a na ikyua , ve lu nan@@ den Yehova kwagh@@ hum@@ an@@ doon , han@@ mô ve kôr gb@@ ande u nan u nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon . ( N@@ um . ( Tit@@ u 1 : 7 , 8 ) Jigh@@ ilii yô , mba icighan jijingi a hemen ve yô mba ker ayol a ve tsaha , nahan ka ve palegh idya i eren man iliam i dang shin nyityô kwagh i vihin Yehova cii . Paulu yange nger ér : “ Kristu ngohol tom u hemban doon di er A lu Or@@ him@@ en u i@@ kur@@ yan i hemban doon kpaa , gadia i ya i sha uityendezwa mba ve hembe doon yô . ” 11 : 27 – 29 . T@@ ime ase sha mbampin mba ve dondo ne : Wan wou pasen kwagh sha u tesen ér ngu ‘ van@@ den keren tartor ’ u Aôndo kpa ? Yehova tesen hanma shighe ér tsombor u uumace doo un ishima nena ? U fa kwagh shon kpa ? — Aôndo yange kera lumun Ge@@ ha@@ shi ga , shi kera doo Aôndo ishima kpaa ga . Akaa a se er sha kwagh u Yehova man Yesu Kristu la wase se u fan kwagh u a lu mhôônom ma zungwen ma mimi yô . Iky@@ uryan i Aberaham la yange i hiin u eren tom cii yô , Yehova pase akaa a hange hange a sha kwagh u tsombor u kwase la kure kure . Kanyi i ne ve i@@ pi@@ la i̱ ngee hen atô u agumaior yum nahana ? Davidi yange or@@ on iyev ga . Ú ngu a ishimaveren i lun ke ’ atô ve , imôngo a ônov ou man mba ú henen Bibilo a ve la kpa ? ( Luka 1 : 42 ) A@@ sember a yange i su@@ gh Maria a mi ne cii tese ér doo u a civir un gaa ? Mba@@ a@@ gba man m@@ shi@@ ri@@ m av@@ a ! • Ka sha igbenda i nyi nahan Satan a keren u l@@ ahan hemen u Aôndo ? U hen wer yange gba u Davidi una er nyi kwagh shighe u hingir tor u Iserael laa ? Kwagh ne kua amba@@ akaa er isharen i iny@@ ar man isharen i eren sh@@ a@@ gba man i eren idya man asaren a i pase ér ka “ i@@ wu@@ he ” man “ h@@ ua u eren ” la . — Mbakolose 3 : 5 ; 1 Timoteu 6 : 4 , 9 ; 1 Yohane 2 : 15 , 16 . Bibilo kaa ér : “ Aôndo Una er if@@ er@@ kwagh mayange ga . ” — Yobu 34 : 10 ; ôr Yakobu 1 : 13 . ( Mbaromanu 6 : 23 ) Kpa Yehova wa ishima u eren kwagh sha ci wase u a hembe uma u li@@ hen ga u ka se ya ican hii sha iyange yase i mar zan zan ku wase la . “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , iky@@ ôr ia la@@ gh ki ga . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 5@@ 4 : 17 . Kwagh ne na yô , se hide se za hen Bibilo a ior kpishi . ( Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 ; Mateu 11 : 28 - 30 ; 1 Mbakorinte 11 : 1 ; Mbaefese 5 : 1 ) Sha nahan yô , se mba a ityôkyaa i dedoo kpen kpen i zan hemen u ‘ doon ayol a ase ’ ! Ashighe agen yô , ahan a sen vea or shin u zuan uwegh vea nan , gayô u wuese nan sha tom u injaa u nan er ken mcivir u Aôndo la tseegh kpa una na a saan we man or la iyol . A kaa ér : “ Lu sha u se̱ de suur sha ayol a ase ga , kpa se̱ suur sha Aôndo u A nd@@ eren mbakp@@ enev la . Ken inyom i 36 S.@@ W . la yô , i samber a ian i civirigh i hingir vor u Aberaham ú ken jijingi la hen ior mba ve lu Mbayuda ga shin mba ve nyer ve a nyôr mbara kpaa ga la , lu hiin je kwagh er nahan la . Kpa se gema se fatyô u lumun a mnenge u Yesaia la , ér : “ T@@ ER@@ E , ka We , U lu Aôndo wam ye ; me kende U sha , me wuese iti You ; gadia U er akaa@@ kpilighyol , ka mbamhen mba tsuaa je , sha mimi kua jighjigh . ” — Yesaia 25 : 1 . Man am@@ een ne nga a bee keng . — 1 Kor . Mbam@@ pase mba Yehova Ka Mba Jighjigh D@@ ugh ngeren mba hange hange mba I@@ vangeli mban sha je kpa , avur a Bibilo agen seer tan se iwanger sha kwagh u uma u Yesu sha gbenda u seer taver jighjigh u nan wase . I@@ wasen i í Ne Shighe u M@@ kighir A Lu J@@ e i G@@ ande Yô K@@ e ’ Ruamabera u Mbakristu u i nger ke ’ zwa Grika u hiihii la i nger ishember i i yer ér tom ne ér di@@ ·@@ a@@ ·@@ ko@@ ·@@ n@@ i@@ ʹ@@ a , inja na yô ka i@@ er@@ tom shin tom@@ shir@@ en je la . — Mbakolose 4 : 17 . Hegen u nenge takerada u Bibilo u Lev@@ iti@@ ku la nena ? Heela tseegh ga , Davidi yange yar tom a mk@@ ar u yange kwagh kar a na sha ci u isholibo na i eren la sha u wan mbagenev kwagh . Pro@@ feti Yo@@ el tôô tom u mbacivir Yehova ve eren la kar sha ieren i ikyo@@ mon . T@@ ôô ase wer or ngu a foto ken iyou i nan kpa nan va nenge ér foto la ya tsegh . Bibilo pase wang ér Satan Diabolo ka or u a fe aie u eren tsung yô ; man gema ka un a lu hemen tar ne ye . ( 1 Tim . • Se mba ne Aôndo icivir sha nyi igbenda ? ( 2 Mbakorinte 8 :⁠ 9 ) Lu nyi iny@@ ar Yesu na mbahenen n@@ av@@ a ? Zum u se tagher a imeen i eren idya yô , se fatyô u umbur avur inja e̱r Genese 39 : 9 man 1 Mbakorinte 6 : 18 nahan , di er Yesu kpa yange umbur avur a ruamabera aa sha inja vough aa yange yar tom a mi u vendan akaaôron a Satan la nahan . Kwagh u yange er Sh@@ im@@ e@@ on vea Lev@@ i la , man u er her atô u Davidi vea Ab@@ ig@@ ail la tese ér , Yehova soo ishima i nyoon kpishi man i@@ pi@@ la i eren ga , kpa gem veren iniôngon i mba ve keren bem la doo doo . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ) M@@ fe u mimi u ken Bibilo u se lu henen seer ne wase se u fan ser aluer se mba vihin shighe kpishi kenger amba@@ aior la sha tele@@ v@@ ishen shin nengen ic@@ er i vi@@ di@@ o shin kô@@ m@@ pu@@ ta shin se mba ôron kwagh ve ken ityakerada yô , se mba vihin iyol yase . Inja na yô , Yehova lu kaan wener , ‘ Wan wa@@ ma , u er kwagh sha ishima yam vough . ’ G@@ U@@ M@@ OR ugen ken gar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o , ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , mba yer un ér V@@ ic@@ ent@@ e , * ka a shi tu@@ ur tr@@ ô@@ k zenden sha go@@ do@@ b@@ i s@@ angen akaa za te@@ en . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Man mlu ve ne hemba vihin cii sha er Satan Diabolo a lu “ tor u tar ne ” yô . Ikyav igen i tesen ishimat@@ seen i been ga la i due ken tar u Ish@@ pania . Gba kpee u mba i shigh ve mkurem man mba ve lu iyôngo igen la vea dondo m@@ til sha mimi u Zege@@ pristi ve . Ka orgen môm ga kpa ka Yesu Kristu , gadia i ôr kwagh na ér : “ Ka nahan man i pase Wan u Aôndo ye , sha u vihin aeren a di@@ abolo kera . ” — 1 Yohane 3 : 8 . Ka averen a nyi a lu sha ci u mba ve lu vor u Aberaham laa ? Kwagh u Se Hen hen Yesu La , 4 / 0@@ 8 Yehova yô ka Ter u vough . ( b ) Kanyi ia wase se se wa ishima a ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i Satan a ve a mi u sha vese ci@@ ilii ? Mba tsough ve sha msen u eren man sha iwasen i icighan jijingi , nahan ve kpa a fatyô u nengen ve ér mba sha ikyev i hemen u Kristu . ( Aer . Yesu yange dondo ikyav i Ter na i zungwen mhôônom la nena ? Ma or kpaa nan ngu ngohol Mo un ga , kpa ka Mo iyol Y@@ am je M lu nan un ye . ’ Ashighe kpishi kwagh ne a na i sar mba ve keghen ato a na la u ungwan . Sha iwasen i L@@ id@@ as@@ i yô , m fatyô u nengen sha mbamgbe mba tsombor wam cii , er m lu eren tom ne la . Nahan kpa , Bibilo tese ér Aôndo na se iyua i injaa hemba ing@@ ira ica je . Kwagh u vesen u una wase ú ve ú lu a mci@@ e u cian Yehova sha civir shi ú civir un a ishima you cii yô , ka u ‘ nengen u@@ zege@@ mbaakaav mba A er ’ sha ci u ior nav sha ashighe a tsuaa la , man u@@ zege@@ mbaakaav mba a lu eren sha ci u ior nav mba sha ayange ne kpaa la . Sha gbar ne yô , kwa@@ g@@ ir ka ikyav i tesen tahav mbu mbamaren ve lu a mi je la . Doo u Mbakristu vea nenge iky@@ ôr eren nena ? Shi gba u mbatamen kpa vea er kwagh sha mkav shighe u i yer ve ér ve̱ za wase mba ve lamen sha kwaghfan ga la yô . U tesen ikyav yô , se fatyô u pan@@ den kwagh u se lu a mi la nan mba@@ civi@@ ra@@ ôndo a vese imôngo mba i gbe u a wase ve la . ( Mateu 23 : 10 ) Yange lu inja er nongo na la ua fatyô u kuren awashima na la a ican iyol shio nahan . Davidi , u jijingi u Aôndo mgbegha un nger Bibilo la , yange tsua azende na sha kwaghfan . ( Yoh . 14 : 27 ) B@@ em u Kristu a ver mbahenen nav yô , ka m@@ me@@ m@@ shima u ka ve lu a mi zum u ve kav ér ve doo Yehova Aôndo ishima kua Wan na u ishima ishima la . A@@ z@@ ô@@ v tese ér nga a tahav nena ? “ A@@ k@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger ” a i ter heen ne tese gbenda u ngise i haa usu sha a@@ wen , sha man shin cii , a@@ wen ne a gema a lu hen atô u usu shon , a@@ wen ne aa s@@ ough@@ on yô , i zua a iy@@ ô@@ ugh ker la . Ior mba Yesu kpa ve ne un jighjigh ga la ! ” Kanyi ia wase u u̱ wan ishima a mbamtaver mba u tagher a mi shighe u ú er batisema kera laa ? Paradi@@ so u ken jijingi , u ior mba Aôndo ve lu ker hegen ne una hingir ijiir i doon ashe ken “ tar u u lu van ” la . ( Heb . Nahan , Satan ngu zenden er “ be@@ gha u tan k@@ ume ” nahan , man ngu nôngon ér una ta Mbakristu mba jighjigh mciem iyol shi una ya ve kpaa . Alaghga kwagh una lu zan ve iyol ken ishima hen shighe la , gayô vea nenge ér ve er tom ve u mbamaren tsembelee ga ve , u er kwagh shami ga ye . Yehova ngu a ver mba ka i l@@ aha ve kpa ve za hemen u eren erdoo la doo doo Sha ayange a Eliya la , ic@@ egh za shighe n@@ al@@ egh@@ aa , nahan ior kpishi lu kpen ij@@ en ; ij@@ en ne bende a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen ken gar u S@@ ar@@ ef@@ ati kua wan na u nomso kpaa . Shighe u Yesu gande or la , gba u una lu vough er Adam lu a er isholibo ga ve lu vough nahan . ( Rom . 5 : 14 ; 1 Kor . Tar wase ú ú ngee a akaa a injaa kpishi aa á ne se lu uma la , man m@@ nongo u ahumbe a injaa a nongo sha inja vough la , man ashighe kposo kposo er hii man ic@@ e@@ en@@ yolough man f@@ am man inyom nahan cii tese inj@@ ô i se lu Ter wase u sha u do@@ on@@ shima la a mi yô . Kwagh ne yange e̱r zum u i shi kpuaa u una mase k@@ ú@@ ù@@ s@@ ù tom na ve ver ishigh yemen ke ’ Yerusalem kwa u masejime , sha u za tagher ishigh aa ku u nyoon la . — Marku 10 : 32 - 34 . Ikyav i tesen yô , sha shighe ugen la mbahenen nav 70 za pase kwagh hide a iember , nahan Yesu kpa “ ember ” a ve . ( Mat . 24 : 45 - 47 ) Nahan ka sea henen akaawan a wanakiriki u jighjigh ne shi sea eren sha akaawan shon yô , se lu tesen ser se lumun hemen u Kristu , man kwagh ne ve a bem man mzough kpaa . — Rom . ( a ) U fan imo i Yehova la wa nyi kwagh k@@ ere ? Ka ikyav i tahav mbu Aôndo mbu ny@@ i@@ iv yange lu shiada he ’ Mbaiserael ke ’ inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W . laa ? Bibilo pase se ma gbenda u se ver iyol yase zum u se lu eren msen ve Aôndo una ungwa se ga . 2 : 42 ) U tesen ikyav yô , Paulu yange waan anmgbianev kwagh . ( 1 Kor . 21 : ​ 1 - 4 ) * Mba vea war shin tar la cii a saan ve iyol er Aôndo a lumun ve yô , shi vea nenge a erdoo man dooshima u Aôndo a tese ve sha gbenda u kpilighyol la . Nahan ne nenge ner se yam nyi ? ( 1 Mbakorinte 6 : 11 ; Mbagalatia 5 : 22 - 24 ) Nahan , sha iwasen i icighan jijingi yô , ior kpishi de ta@@ av u man shin ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov mbi man . De V@@ ih@@ in Jijingi u Yehova Ishima Ga , 5 / 15 I@@ a sar u yô , tile sha mimi shi ungwan imo i “ Tor u tsôron ” la , ka nahan man u zua a i ye . 9@@ 7 : 10 ; Rom . 12 :⁠ 9 ) Orkristu ugen kaa ér gba u ufoto mba iji@@ mba@@ gh vea nd@@ ôh@@ ôr se ishima keng ve se kôr cio u “ o@@ s@@ ough sha ikyev i tahav mbu ufoto mban ve lu a mi la ye . ” Apostoli Peteru vaa iyol kaa wener : “ Doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nena ? Er ne keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , man ne eren sha u i̱ va fe@@ fa yô ” ! M@@ Ô@@ M ken akaaôron a ior ve hembe fan wuee a i nger ken Bibilo sha kwagh u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v yô , ka kwagh u Ru@@ tu man ngô u nom na , Na@@ omi la . A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A u vesen u Yehova , “ Aôndo u bem ” yô , ka u bem a lu sha tar cii . A̱ shi nan kpa ior mbagenev hen ic@@ ile i M@@ el@@ it@@ a la dondon atesen a kwaghaôndo u Mbag@@ rika . U nenge er i gbe u Aôndo una kôr iyol na tsaha tsung sha er una er kwagh u been a ican i yan ave ave ve ga ? ( b ) Lu unô ve na Yesu jigh@@ jigh@@ ii ? I@@ mba dooshima u sha gbashima u up@@ ania mban ve tese ne na m@@ seer u kuman 5 ken deri ken tar u C@@ olo@@ mb@@ ia man m@@ seer u vesen u mbap@@ asenkwagh iorov 10@@ 7@@ ,@@ 6@@ 13 . C@@ l@@ ai@@ re za hemen pase un er Bibilo i wase un u tsuan akaa a a wase un yô . Maa um@@ ato mba lun a i@@ usu sha ijime lu ng@@ or@@ on imo war war ningir , sha u kaan a ior ér kwaghbo ngu van , ve za yer . Anyom 40 aa Mose lu sh@@ ir ken tar u M@@ i@@ di@@ an la yange bende a na sha nyi gbenda ? Kanyi i lu mnder u hiihii laa ? • Aluer se mba dondon akaawan a ken Bibilo yô kwagh la una bende a mkpeyol wase nena ? 24 : 48 ) Wan@@ akiriki u bo la ngu ken nongo u i er kwagh u ú ken 2 Peteru 3 : 3 , 4 la . Shi alaghga ieren i keren m@@ hembe i i du@@ mbur ken tar u se lu ker ne , kua jijingi u taregh una na yô , se hingir u nengen ser se hemba gban kwagh a mbagenev , gayô vihin tu , shin kighir ior . Nahan kpa , u@@ pas@@ en@@ ja kpishi mba ishima mgbegha ve u wasen mbagenev yô , kera wa uuma vev ikyo ga , nahan ve nôngo kpoghuloo ve war ior mba ve lu shin mngerem ma ma nd@@ ôh@@ ôr ke@@ gh@@ elee la . Aluer se mba eren sha mbam@@ pase nav yô , se lu a mkav , man ‘ u kuran u@@ ini@@ e@@ zwa nav la ka a na se hemba kaven kwagh a mba@@ beenyol . ’ Nahan vea lu kwa@@ v sha inja nena ? • T@@ ô@@ v@@ ac@@ an bende a Mbakristu mba tsuaa mbara nena ? * Ve pase kwagh u uma u Yesu man ican i yange ya la kua m@@ ver u i ver un Tor shi hingir Or@@ yiman wase la . Alaghga a gba u se yila ort@@ wer shin se wase nan nana za iy@@ ou@@ ci shin a gba u se er ma kwagh ugen er se fetyô cii sha u nan n@@ a@@ ̱@@ n kwaghyan kua ijiir i nana lu her yô . Maa ve hii u henen kwagh vea Mbashiada mba Yehova shi zan mbamkombo vea tiônnongo u cuku u lu hen ang@@ er@@ i ugen , u ior mba her kpishi due ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine yô . ( b ) Gba u se nenge msen u eren nena ? Nahan kpa , á suur sha Mkaanem ma Aôndo hanma shighe u una lu tesen yô . Ka sea hide a ayol a ase ijime sea suur sha Yehova yô , kwagh ne a wase se se palegh u eren isholibo i vesen . ( 1 Yoh . U tesen ikyav yô , ken tar u B@@ rit@@ ain i wa tindi ér hanma or u nahan kwagh cii nana n@@ aha kwagh sha gbenda vegher u ken im@@ ese , kpa tindi la gba kwagh ken tar u Fran@@ ce ga . Kpa ve ungwa imo i Yehova , ve dondo nongo u Yehova sha mimi . Se er nan ve se pase kwagh a ar a hanma or hen haregh wase man sha ajiir a ic@@ aa ? Shi Yehova na kwagh ugen kpaa sha u kuran se : ka kwaghyan u ken jijingi u a ne sha ashighe ashighe la . 16 : 12 , 13 ) Nahan yô , Yesu tese ér a lu pasen aka@@ ac@@ imin a ken jijingi kure kure sha ikyev i icighan jijingi . Ity@@ ough ki Bibilo k@@ in shi yila Yesu ér “ or u fan tom ” u Aôndo . ​ —⁠ Anz . ( Aer . 4 : 21 , 31 ; 5 : 29 , 32 ) Ior kpishi ka ve hemba soon u dondon ikpelaior ityô , sha u palegh iy@@ ongo . Aluer se mba hiden a iyol ijime shi se mba eren tom u pasen kwagh la sha gbashima shi se mba henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wase yô , se hingir u henen kwagh er Kristu nahan . Tar u Satan a lu hemen u ne ngu er t@@ so u a lu ur@@ un nahan . Ve k@@ usu ishimaverenkeghen ve i uma u tsôron sha ikyev i hemen u Tartor la gb@@ ang , sha ci u sar ve kpishi u wuese Yehova gbem sha won . U K@@ aven I@@ b@@ anave Y@@ ase i̱ ken Jijingi La ( 1 Mbakorinte 7 : 1 ) Nahan a wa ve kwagh doo kpen kpen . Saan un iyol kpishi zum u á kav er iti i Aôndo jim jim i lu Yehova yô ! Kwagh ne wase un hemba ng@@ un kôôsôô a Yehova , shi a wase ior kpishi ve fa mimi u ken Bibilo . ( 2 Mbakorinte 2 : 11 ) Diabolo yange na or@@ perapera Yobu atsan a vihin tsung ; á na un hingir u lun ken ibanave , shi á wua ior mba@@ doon Yobu ishima shi á na yô ior mba hen tsombor na hendan kwagh a na , ican i sha iyol kpa i er un , shi mba v@@ é s@@ enge ér ve mba azende a na kpa hingir u pu@@ un un a pu@@ u . 40 : 11 ) Mbat@@ amen mba ken Kristu man mbagenev ken tiônnongo mba ve vi@@ e ken jijingi la vea fatyô u dondon Yehova sha imba gbenda ne nena ? 5 , 6 . ( a ) Shighe u i lu maan g@@ il@@ gar la mbaihyomov mba Ne@@ hem@@ ia er nena ? 5@@ 9 : 1 , 2 ) D@@ ugh msen u Davidi er la kera yô , yange dondo kwaghwan u kwase na nahan a yevese a war . Ken atô u anyom ne cii iyol you vese sha a@@ aven kposo kposo , a@@ aven a u lu vesen sha mi ne cii lu sha mfe u a lu ken i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i n@@ der@@ an uma i hiihii la . Nahan u za tagher a ior mba u ho@@ gh@@ ol a ve ga yô , kua aeren a ve a ity@@ ôô man kwaghyan ve man inyaregh vev . Ka m - ongo u ungwan imo i Aôndo man i Kristu a uma wase cii sha ci u ve doo se ishima la tseegh , a ne i saan Yehova iyol ye . — Mateu 22 : 37 . Á doo u u lun a ior mba vea wase u ú dondo hemen u Aôndo shi ú lu ken mzough u a tsa kpa una bee mayange ga ne tsô . Shighe kar yô , Saulu hii u henen kwagh na tseegh shi wan i@@ gb@@ ong@@ or , er nd@@ ur@@ an ka u hii u tan sha kwagh nahan . Kpa mba ve gem ijime a atindi a Yehova di ye ? ( Pasalmi 36 : 9 ) Shi gba u se ungwan imo na kpaa . Se yem gbidyen ak@@ ar@@ kase iyol@@ o ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 3 , 7@@ 3 N@@ ongo u mb@@ any@@ iman Aôndo ugen sember v@@ aren ng@@ er@@ n sha kp@@ ande u yôôn kasua ér : “ U ngu or u u ny@@ iman Aôndo yôô ? 7 : 15 ; 2 Tim . Er vande lun môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u ken tar la yô , doo un u ôron kwagh u m@@ seer u mbap@@ asenkwagh u Tartor ve seer ken tar la c@@ iligh c@@ iligh kwa 32 la , kua er mba i henen Bibilo a ve la ve hembe iyenge i mbap@@ asenkwagh i yem ica la kpaa . Kwagh u Ruamabera a kaa ér ka akaa a se ombo la aa na se msaanyol shin uma ga la ka kwagh u mimi vough ! — Or@@ pasenkwagh 5 : 10 ; Luka 12 : 15 . ▪ F@@ a I@@ mba@@ or i U Lu Yô U Eren Inja i Mimi sha Akaa Cii Mbagenev di “ á undu ” ve , vea tim , sha ci u mba eren kwagh sha asema a ve . Ve gema veren ashe a kwaghhenen , er takerada u ôron nahan . N@@ aagh ku gen@@ egh ku yange i naan yô lu naagh ku bem , ku i pase kwagh u ku ke ’ Lev@@ iti@@ ku ityough 3 la . la , maa a kaa ér : “ Nyian se mba nan hanma or hen ijiir ne kô@@ pi u tra@@ k ne . Ka sea nenge er Yehova a veren ior nav mgbegh@@ aa sha iniôngon ve i pasen loho u dedoo sha tar jimin cii la nahan , se lu a ityôkyaa i eren tom wase ne saan saan . 6 : 19 , 20 . N@@ ôngon u fan kwagh u a lu wan wou ken ishima yô N@@ gi@@ se la , ashighe agen ityakerada yase i pase inja i an@@ ka@@ am kposo kposo ken injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase la , kua inja i am@@ enger la , man mkurem man ase@@ gh a mk@@ ure , man amba@@ akaa la nahan . John K@@ ik@@ o@@ t , u a lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci shon la kaa wener : “ U anmgbianev asev ma ve ku@@ mban ken mba@@ ate shin ma ve teman shin at@@ ine a iky@@ on , er ngise ve eren la nahan yô , hegen ve hingir u ku@@ mban ken ajiir a á kom vough , shi teman sha akaa a teman a injaa kpaa . ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Sha mimi yô , aluer ka u se wase mbagenev ve̱ zua a myom yô , saa se vande veren ishima sha ayol a ase hiihii . Kpa kwagh er un ga , nahan shighe kar yô , a za er tom shin Betel u ken gar u W@@ i@@ es@@ b@@ ad@@ en , ken tar u Jam@@ an@@ i la . 14 : 1 , 2 — Ior mba Yehova yange ve hide ve “ kôr mba ngise ve kôr ve la , ” shi ve “ tema tor sha mba ngise ve kighir ve la ” nena ? Sha nahan yô , i tsua K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Ge@@ man Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la , nahan ken atô u anyom 10 , hii ken inyom i 19@@ 50 zan zan 19@@ 60 la , kô@@ m@@ ati@@ i ne due a ti@@ h@@ i u sha môm zan zan at@@ ar@@ atar u m@@ gem u Bibilo ne . Ka mea hen sha gbashima u anmgbianev mba geman ityakerada yase ka ve tese sha tom ve la nahan i kpiligh mo iyol kpishi . Ka atô@@ akaa a nyi nahan a lu van a mp@@ av hen atô u Mbakristu Mba@@ ai@@ eve ? Pro@@ feti Daniel yange pase inja i m@@ ny@@ am mara . 6 : 20 ) Aluer se ya ikyar i dedoo a Yehova yô , ka kwagh u injaa u hemban cii se lu a mi je ka u henen a hen ga . Kpa hii ken derianyom u sha 18 la zan zan hegen , mbap@@ u@@ un Bibilo kaa ér takerada u Yesaia la ka u mimi ga . Uma yange hemba taver hen ijiir la a ken ger@@ i . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve ‘ vande keren perapera u Aôndo . ’ ( Mat . Se fatyô u wasen ayol a ase sha gbenda ne nyian kpa ? Er u@@ iniongo ou , we Yuda . ” — N@@ ah@@ um 1 : 15 . Alaghga kape mba i dugh ve ken tiônnongo , u a lu tsombor ve u ken jijingi la kpa ka ve va mase kaven er kwagh u injaa a saa ve je la . 6 : 10 ) Una na u iveren na mgbegh@@ aa je . Maa se lumun ser se hii Bibilo i henen T@@ om@@ any@@ iin pe@@ pe . Cii man yange va shin tar ne yô , vande lun sha er “ or u fan tom ” u̱ Aôndo nahan , shi lu u hiihii ke ’ akaa a Aôndo a gbe cii . Mbagenev kaa ér : “ Ngu er ka or u pasen kwagh u mba@@ aôndo mba he@@ v ” yô . — Aer . 17 : 18 . Kpa , an@@ iky@@ und@@ anev yô , vea fatyô u hingir mba nan jighjigh shi tsuan kwagh u vea er shin tseghan ayol a ve sha ci u Aôndo ga . Tom u kuran ilev u Mose er anyom kar kpuaa la , wase un u lun a aeren a Aôndo ne . Mb@@ ab@@ ab@@ ilon yange ve nan@@ de iyou i Yehova inja er ka t@@ ent@@ i shin ity@@ umbe i ken sule nahan . — Yeremia 5@@ 2 : 12 , 13 . Ter man wan u nan ve kohol ve yaven a gba@@ ga môm ken Iserael . 14 : 36 ) Nahan cii kpa , Yesu wa ishima a m@@ taver u nyôr ker la , a kera wa kunya ikyo ga . Hemen u Yesu ngu ken igbar nena ? ( Rom . 2 : 12 ) A za hemen a mhen na ne sha u tesen ér atô@@ at@@ yev shin akuraior a a fe tindi u Aôndo ga la kpa , ashighe kpishi ka a “ eren akaa a sha tindi . ” • Er nan ve i gbe u se kohol iyol se keghen a kegh iyange i Yehova laa ? Ka kwaghwan u nyi Paulu a we ken takerada u Mbafilipi ? Sha ci u perapera u amba@@ aior ne yô , Aôndo una hide a ve ken tar ve sha shighe u á ver la . A hii nan ve mbam@@ pase mba Yehova vea doo se ishima tsung - n@@ u ? ( Yakobu 5 : 10 ) Ka sea nenge er mbagenev yange ve tagher a mbamzeyol mba se kpa se tagher a mi , kpa ve yina ishima ga nahan , kwagh ne a su@@ r se ishima shi a taver se ishima kpaa . So@@ ci@@ e@@ ty hen icin i môm shio . . . Paulu wa se kwagh ér se er Aôndo icighan@@ tom sha “ tahav mbu mhen ” wase shi se ‘ gema mhen wase ’ kpaa . ( Rom . Apostoli Peteru na atô@@ akyaa ér : “ Aôndo lu wan ishima sha ayange a Noa zum u i lu gban t@@ so la , ka ker man ior kp@@ egh@@ ee , ka uuma mba iorov an@@ igh@@ eni tsô ve war sha mnger ye . ” ( 1 Pet . Aluer wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a or la kpa , ka kwagh u ican ga u nengen sha a na nahan ma i doo u sha wono ! Nyian ne , agumaior kpishi nga a mbamaren mba cian Aôndo kua mbamaren mba vesen mba ve fe iwasen i eren akaa a ken jijingi er Lo@@ is@@ i man Un@@ ise nahan yô . 22 : 18 ) Yehova yange ver ikyuryan i Tindi la sha u kuren ityendezwa ne . U tesen ikyav yô , ka i nder anmgbianev mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci ér ve za na iwasen sha ma angev mbu mbu ker or yô . ( Ef . 4 : 29 ) Sha mimi yô , aluer ior mba mbamlu vev kua aeren a ve a lu kposo a a ase la doo se ishima yô , se palegh u eren hanma kwagh u una yange ve u zan hemen ken mcivir u Yehova cii . Gadia Kristu kpaa ker kwagh u doon sha ci Na ga . . . Shi Yesu kaa ér un va sha u una ‘ na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ’ Er Davidi kpe kera nahan kpa , iti na i dedoo la za hemen her , je yô ior kpishi nyian kpa fa kwagh na . A@@ fa@@ eren@@ ga yange una hen ér , a tsa kpa una ya ikyar vea mba ve lu Mbayuda ga mbara ga . 7 : 14 , 24 . 14 : 31 ) Shi yange doo Yesu kpishi , sha ci u a fa ér a fatyô u nan Aôndo injar i nagh ku uma na u vough la sha u ku lu nagh ku p@@ aan se sha ikyev i isholibo man ku kera . J@@ ones lu geman takerada u Genese man u Mateu , G@@ ri@@ ff@@ i@@ ths di lu geman u Ekesodu man u Luka . Alaghga a taver mbagenev u eren batisema sha ci u mba cian ér a va dugh ve ken mimi kera . Kpa mbagenev di yô , loho ne ua lu ve kwagh u he , u ve lu a mfe sha mi ga , shi ior kpishi ken ad@@ in@@ i ve ve ne jighjigh a mi ga yô . Ka kwagh u civirigh kpishi er se doo Yehova ishima yô ! Ka se ken ishima vough er ngise lu apostoli Yohane nahan . ( Yoh . 7 : ​ 47 - 5@@ 2 ) Shi er ior b@@ an@@ en hen Yesu ga yô , doo ve a na ga , nahan ve venda ityesen na . ( M@@ ar . Doo u se na Peteru man mbaapostoli mbagenev ibo ser yange ve k@@ an@@ shio u kuran ga , kpa doo u se umbur ser yange ve er akaa kpishi ken iyange la nahan ve v@@ ôr . Ikyav i tesen yô , kwagh@@ ngeren ugen u i nger ken mhii u takerada ugen u ú hendan a Bibilo yô kaa ér : “ Kwagh môm tsô ngu u tesen ér Bibilo ka ‘ icighan ’ takerada ga , shi ka ‘ mkaanem ma Aôndo kpaa ga . ’ Doo u dooshima una lu hen tsombor u Mbakristu , hemban je yô hen atô u nom man kwase . ( Gen . 5 : 24 ; 6 : 9 ) Mose yange “ taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” • Kanyi ia wase se se za hemen u dondon K@@ rist@@ u@@ u ? Or ne lu ken gar ugen u Aôndo soo u timen un kera sha ci u asorabo a ior mba ve lu ker la yô . Mbakristu mbagenev kpa vea fatyô u lôh@@ ôn ve iwer shi eren a ve dedoo . * W@@ ea lu hen imba ijiir la kpa , mayange or a fatyô u yangen we u gbidyen kwar sha akaa a u er ken Bibilo u ker ken it@@ you la ga , er avur a hemban doon we , shin ase@@ mber a ats@@ am a sha kwagh u Tartor la nahan . ( Aer . Akaa a ve tsough u eren cii ka ve tsua a sha im@@ anger shi ka i lu sha ci u mbam@@ tsera vev tseegh , shi ka ve hemba mbau@@ tahav ato , nahan ve tsua u eren kwagh u kuren “ isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee ” ve . — Ôr 1 Yohane 2 : 15 - 17 . Yange sev h@@ ungwa av , nahan ort@@ yom ugen u i yer un ér G@@ ab@@ er@@ i@@ el yô , va hen Maria . TER , Aôndo wen , ka Un je , Una z@@ enda ve sha ishigh y@@ enegh kera , Una kar a ve sha ishigh y@@ enegh kera , né ngohol tar ve , er TER , Aôndo wen , kaa ne nahan . ” — Yosua 23 : 4 , 5 . Nahan á gba mi wan ago iyol je , á tindi mbam@@ k@@ er@@ ev uhar hen Y@@ er@@ ik@@ o — gar u hiihii u vea hii ngohol la . Shin se pase ma or@@ ya ivur Bibilo igen doo nan . Mbashiada mba yange ve war Tim Gb@@ ur@@ u@@ gb@@ ur@@ u shon la ve lu her iyol ve sha iyange i hiihii la u pasen mba@@ van@@ nya mba hemban iorov 8@@ ,@@ 4@@ 00 nahan akaa a yange za hemen sha shighe shon la sha zwa ve ! K@@ rist@@ ian ka gumor ken tar u Jam@@ an@@ i u a er kwase yô , a nger wener : “ Shighe wase ne ka u vihin kpishi . Kpa ne ny@@ iman Un u A lu Icighan man u Mimi la . ” — Aer . 3 : 13 , 14 . Yange m z@@ aan ad@@ ua hanma iyange i L@@ ah@@ adi , sha ci u i lu u me za ga yô , a gbid@@ yem . E@@ s@@ era yange wuese Yehova , shi er msen hen a na tsung cii ve mough u yemen Yerusalem ye ; lu g@@ ô@@ g@@ ô zende shi akaabo ngee sha gbenda kpaa . Shi a wa uma na ikyo ga sha er una na Aôndo icivir yô . Kpa yange er kwagh a mbatomov mbara cii er ka ior mba ve kom u zuan a inyaregh ki vea kure mbamgbe vev kua mba tsombor ve yô . Sha mimi yô ka sea hen Bibilo man ityakerada yase i Mbakristu shi sea za mbamkombo shin mbam@@ kohol mba kiriki shin mba vesen yô , ka i sar se u wan icam sha ci u iember i se lu a mi ken ishima la . U@@ M@@ A U OR@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U K@@ U@@ A A@@ ER@@ EN A N@@ AN ( Y@@ er . 5 : 23 , 24 ) Kwagh ne tese ér aluer se mba cian Yehova , nan un icivir yô , se kar a ‘ ap@@ usu a ishima ’ yase kera . Yange se mba hiin kwagh henen yô , ve tes@@ em akaa kpishi sha kwagh u Yehova Aôndo , u a lu Icighan Ter u mimi la . Ka akaa agen a Yehova a er sha ci wou a nyi nahan a ne u lu a iwuese hen a n@@ aa ? Ior mbagenev kpishi ka ve tagher a mbamtaver mba se vande tagher a mi ga yô . Aluer Mbakristu uhar tsua u eren kwagh kposo kposo yô , ng@@ ura tese ér kwagh gba sha kwagh u or tsough u eren ga shin imoshima i môm ken mba uhar mbara taver ga shinii ? Nahan kpa , Yobu tsu@@ me sha kwagh u vesen ugen . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo mba a mbam@@ yen vev , vough er mba ve hemen sha ayange a Mose man mba sha ayange a Yohane la kpa lu a mbam@@ yen vev nahan . Ior nenge kwaghaôndo ér ka kwagh u van a mzough ga . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ) Er henen kwagh ka kom kwa har tseegh tsô maa kange ishima pav iky@@ ar@@ yan na aa kasev mbara . Aluer se mba eren sha akaawan a Bibilo yô , se fatyô u nôngon a mbamzeyol Yange m@@ taver u akaa undu ve a tom shio , shi ma gbenda iny@@ ar kpa lu ga , nahan , mbap@@ asenkwagh mbara kaa ér vea ker inyaregh sha u te@@ en mbak@@ ôron ish@@ u kwaghyan shighe u mbara ve za k@@ ur ish@@ u kôron tugh ve hi@@ di ken ya yô . Or u nan soo u lun or@@ henen u Kristu Yesu yô , gba u nana lu a jijingi u t@@ angen iyol ga la , er un kpa lu a mi nahan . — Mat . Sha nahan yô , ityôkyaa ngi i se ver ishima ser Aôndo a bee se shin ior asev angev sha ivande ga . ( b ) Yobu yange tese wener un de u̱ den or a isholibo ga nena ? As@@ av yange nenge a kwagh u una va er mbaaferev ken hemen yô . [ U@@ foto mba sha peeji 18 la ] F@@ o@@ to u a lu sha ne : R@@ am@@ on ngu tesen ken M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mbat@@ amen man U@@ di@@ ak@@ on ; foto u ken yan : R@@ ic@@ hard ngu eren tom a iky@@ e@@ ky@@ e igen shin Betel u hen gar u V@@ is@@ ib@@ ad@@ en , ken tar u Jam@@ an@@ i [ U@@ foto mba sha peeji 19 la ] Ashighe agen , lôh@@ ô nan vea tsombor u nan ve va er mcivir u hen tsombor vea we man tsombor wou imôngo . Ne agumaior ka ne@@ a venda u nyôron iyol ken mci@@ mb@@ im ma man dang dang man iny@@ um i nôngon man ity@@ uh@@ wan@@ ev kua idya i eren man akaa a bo agen yô , ka Yehova je ka ne lu ungwan un ye . ( Ôr Mateu 25 : ​ 8 , 9 . ) Aluer u dondo mbak@@ ov wou mba ken makeranta mbara yô , kanyi ia er u we ? Se vande ôron kwagh u zege@@ tom u pasen kwagh u ityav mb@@ ia bee ve a lu eren la ken Iyoukura . Aluer ka nyi je i lu van ne a any@@ iman sha kwagh u iny@@ ar kpa , ne er nan ve inyaregh k@@ ia vihi ivaa yen ga , kpa k@@ ia taver i ? A kaa ér : “ TER ngu kaan nahan er : I@@ wen@@ ge@@ or@@ on i Igipiti , man ikyav mbi k@@ as@@ u@@ av mbi E@@ ti@@ op@@ ia kua Mb@@ as@@ a@@ be@@ a , u@@ g@@ ô@@ g@@ ô@@ mbaiorov la , vea per vea va her a we , vea hingir mba ou kpaa , vea dondo u ijime . ” ( Ps . 1@@ 18 : 6 ) Hen tugh mbu Yesu mase lun uma shin tar la , a kua a Peteru man mbaapostoli mbagenev uhar , yem a ve ken atô u sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la . • N@@ om man kwase vea taver ic@@ egh@@ zwa ve i iv@@ es@@ egh la nena ? Ka mimi , ashighe agen ka i taver u pasen jighjigh wase u nan shin eren akaa agen a Yehova a kaa ér se er yô . Nyian ne , akaa kpishi gema ken H@@ ar@@ an , kera ngu er a lu sha ayange a tsuaa la ga . 37 : 11 , 29 ) Yesu tese ér ishimaverenkeghen ne ia b@@ unde ga . Kpa Un u A tim asema la A fa er ishimaveren i Jijingi i lu yô , gadia ka sha ishima i Aôndo A lu eren msen sha ci u u@@ icighan@@ mbaiorov ye . ” ( Rom . M@@ sen u eren hen Yehova sha gbashima cii ve duen tom kwaghpasen la una wase se se lu a vangertiôr shi se pase loho u Tartor sha gbenda u ua kôr hanma or ken ishima yô . — Mbakolose 4 : 6 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 . Hegen ne je , “ iky@@ u@@ ior ” — mba ve lu Iserael u Aôndo man “ ior mba ken iniongo igen ” mba@@ ̱ tseghan ayol a ve mba ve hembe iorov umiliôn at@@ ar@@ atar ne , ve hemba ng@@ een a ityar kpishi i i lu sha tse@@ ene@@ ke u i yô . Paulu yange nger mkaanem ma ken Mbaromanu 12 : 2 la sha ci u unô ? Mba@@ ap@@ ir@@ ashe man mbak@@ on@@ don@@ ato man mbak@@ e@@ er — kua mba ve lu u@@ ange cii — vea hide vea lu ken mkpeyol . 6 : 3 — Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob ve lu@@ ̱ a̱ fa iti i Aôndo ga inja nena ? Ashighe a I@@ me W@@ a ken Iserael La “ I@@ vaa i zuan i Wan@@ iyôngo ” ia kuma shighe u Tor Yesu Kristu una hemba mbaihyomov nav ityav gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u la , inja na yô , ka shighe u a tim Zege@@ bab@@ ilon shi a nôngo ityav mbi Armag@@ e@@ don a kar kera la je la . ​ — 2 / 15 , peeji 10 . Z@@ a ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , peeji 2@@ 15 - 2@@ 18 . Ngu sha In@@ tan@@ et hen ijiir yase i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la kpaa . • Gba u Mbakristu vea ver ikyav i dooshima man jighjigh u nan sha ci nyi ? M na jighjigh mer mayange una ny@@ um@@ em kwagh u dedoo , u una nam msaanyol la ga kpa ? ’ Kwase ugen u a er nom hegen anyom 26 yô , mba yer un ér Mar@@ gar@@ e@@ ta , * a kaa ér : “ Shighe u m sember eren nom la , m hen mer hanma shighe u mzeyol a lu hen atô wase cii yô , or@@ ya wam una gba fan fan mnenge wam sha mzeyol shon tsô . U soo u fan er iniongo i ember iyange i mar la yange i hii yôô ? 119 : 7@@ 1 — I@@ can ia fatyô u lun kwagh u dedoo nena ? M kera fetyô u eren kwagh môm u wasen tiônnongo ga . ” Nahan injakwagh ne kpa ka icin i vesen tsô i lu tan ye . Apostoli Paulu nger ér : “ Tar u u lu hen shighe la , [ mngerem ma de@@ e@@ mee va sha u ] , u tim kera . ” — Genese 6 : 5 ; 2 Peteru 3 : 6 . ( 1 Peteru 3 : 21 , 22 ) Kpa kwagh ne saa sha Yesu tseegh , a kera nder orgen nana yem sha gaa ? Or ne lumun , nahan a za mkohol ne a vese imôngo . Mba@@ apostoli yange ve tese ér ve hemba veren ishima sha tom ve u koson iyôngo i Yesu la nena ? Ka an Yehova una yar tom a nan u hemen “ ik@@ urior ” i he nee ? Se fatyô u kaan ser Iyange i Nan I@@ w@@ om la lu di ad@@ in@@ i tsô ga sha ci u nyi ? Se fatyô u henen u lun a iwuese hen Yehova sha u tôvon sha kwagh u apostoli Paulu ôr ne . 12 : 28 ) Doo u se kpa se lamen a Yehova ken msen a ishima yase i môm , er Yesu nahan . Nahan cii kpa , yange i palegh Davidi a mbamzeyol mba yange ve ci@@ r sha a na mbara ga . Doo@@ m kpen kpen sha er m fe iti i Aôndo kpôô kpôô shi i lu kwagh u me fatyô u yilan í iyol yam nahan . ” ( Mbaromanu 6 : 7 ) Inja na yô , or ka nana kpe yô , akaabo a yange nan er la cii ko@@ o kera . Shi a kua kwagh u a soo ér mba i sar ve u civir un cii ve er la kpaa . Takerada u Aerenakaa tese wang er mcivir u aiegh yange kase Mbakristu mba ken derianyom u hiihii mbara wa atô yô . Tsô ter na ng@@ ur@@ um fese gba un sha k@@ w@@ ende , due a na . Yange doo wan ne a ter na kpishi er war un yô ! Mbashiada mba Yehova mba ne ior loho u sur@@ un ishima sha “ zwa u wang ” ú ve lamen la Sha jighilii yô , e̱r i gbe u se z@@ aan hemen u zuan a iwanger la gema tese ér se mba zan ka sha gbenda u vough . N@@ om vea kwase ka vea maren ônov vea seer yô i gba u vea maa a@@ you a he a seer , nahan mbamaren asev mba hiihii mbara kpa yange gba u vea gb@@ anger a Paradi@@ so la shighe u tsombor u uumace ua lu ke@@ hen seer a seer la , nahan Paradi@@ so shon una kera lu ken E@@ den tseegh ga . 14@@ 7 : 19 , 20 . ) A doo mba u henen makeranta a ve la u fan akaa a u ne jighjigh a mi la Ken inyom i hiihii i m@@ tem@@ tor u D@@ ar@@ i@@ u Or@@ me@@ dia la , a kav ér mtim u yange í tim Yerusalem lu u a tsa a kuma anyom 70 la mgb@@ ôghom u been . Shighe u i we u kwagh ken Bibilo yô , u fatyô u eren msen sha er u dondo kwaghwan la kpa ? Una hii hanma shighe ? ( Mbaefese 4 : 23 ) Er ve lu henen Mkaanem ma Aôndo , shi ve lu gbidyen kwar sha kwagh u ve hen la sha er vea yar tom a mi , shi ve lu kohol a Mbakristu mbagenev imôngo shi msen kpa ve lu eren kpoghuloo yô , kwagh ne wase ve u seer u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo la . Or@@ gen mba yer iti na ér Je@@ an , á kaa wener : “ Yange m bee makeranta anyom nga karen di kpuaa tsô maa i tô@@ ôm tom , m lu or@@ ngeren u vesen u ity@@ a@@ gh@@ er@@ or u ôron a@@ jir ken gar u L@@ on@@ don . M . Lu ieren i Yesu u zan ken shin@@ ago@@ ge sha hanma s@@ ati . Sha ashighe agen yô , yange á tôv sha kwagh tsema tsema sha u palegh iyol sha s@@ ende it@@ you u mba@@ kwaghaôndo mbah@@ endan a na yange ve va a mi sha iyol na la . 33 : 5@@ 2 . A Y@@ E@@ M K@@ EN T@@ A@@ R U K@@ AN@@ A@@ AN Aluer kwagh ngu nahan yô , u fatyô u den wer akaa agen a kar u , sha er u za pase kwagh hen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la , nahan u zua a iember er mbagenev nahan kpa ? Cii man Paulu a̱ kaa ér “ tugh za yum , sev s@@ ôôn aven ” yô , a vande ngeren ér : “ Ne fa shighe ne gadia ka ihy@@ ongo i ma ne nder ken m@@ nya je ne , gadia hegen myom hemba mgb@@ ôghom a vese a shighe u se na jighjigh hiihii la . ” ( Rom . Nahan kpa , shighe u hemban doon u yange ma er msen yô lu shighe u mhen va un ken ishima u zenden sha gbenda shon u gba@@ ga kwase lu la . “ Kwagh@@ fan Ngu Hen Mbah@@ id@@ en A Iyol I@@ jime la ” Shi , er sha ayange la A@@ ma@@ shia gema hen tor ér a̱ wase un una sô@@ ugh kwagh a Amo@@ shi nahan , kape mbahemenev mba@@ ad@@ ua kpa ka ve gema hen ah@@ ur@@ aior ve a eren p@@ ati ér a̱ wase ve , vea tôv Mbashiada mba Yehova a ican je la . Ka hanma shighe nahan se fatyô u vihin ishima kpa a lu sha mini , man hii nan ve kwagh u yange “ ishima vihi K@@ ain tsung ” la lu sha mi ga ? Yange ngohol ad@@ er@@ e@@ shi u ya ve yô , gema a mi na tiônnongo na sha ci u ak@@ ar ne a zua a ityesen i Bibilo . ( Anzaakaa 4 : 18 ) Nahan g@@ wa ka u ana ? Mbakristu mba jighjigh mbagenev umiliôn imôngo kpaa i taver ve asema ér ve kpa vea zua a mtsera sha ip@@ aa i Aôndo a ne sha ci wase ne . Mba civir Yehova kpa ican eren ve , shi tar kpa ngu hemban vihin a vihi cii . ( b ) Kanyi ia wase se se hemba veren ishima u keren ior mba inj@@ a@@ av@@ a ? Alaghga ú nenge a akaa ken kwagh@@ ngeren ne a tindi a tese ér doo u a dondo sha kwagh u eren ivese yô . Ma kwagh u injaa ngu je u or nana tee akaa a nan cii sha er nana yam yôô ? Kpa hegen di yô , Mbashiada mba Yehova mba nôngon u wan ayol a ve ikyo , sha u zuan sha kwaghwan u apostoli Paulu a we ken 1 Mbakorinte 12 : 14 - 26 la . ( Mbaheberu 2 : 9 ; Yohane 15 : 13 ) Ka se ken ishima vough er Paulu kpa lu un ken ishima nahan ; á nger wener : “ Dooshima u Kristu ngu mgbegh@@ an se . . . ( Duteronomi 32 : 4 ) Nahan yô u henen a hen tsô kpa doo u se hen ser uumace vea hemba eren kwagh u vough man u perapera a Aôndo ga . — Mbaromanu 3 : 4 , 5 ; 9 : 14 . Shighe u mbahemenev mban vea ta num sha id@@ y@@ a@@ kwase ne la , vea hen ér ve mba eren kwagh ne “ a ishima i môm ” je . Saan ve iyol er ve lu civir Yehova vea anmgbianev vev mba nomso man mba kasev sha tar cii , mba ve kpa i lu ishima ve u civir Yehova la nahan . * Kpa ica gba ga tsô R@@ ic@@ hard kav er una fatyô u wasen u nyôron a ityakerada ken tar u Jam@@ an@@ i sha gbenda u or lu a vande fan ga yô . Er se lu mbacivir Yehova yô , hii nan ve se gbe ken bo@@ kwagh u vihin tsung la ga ? Timoteu shi lu a ishima i eren kwagh kpaa . Sha mimi yô , u or tesen iyol i nan kua mbagenev sha u Aôndo a doo ve ishima la gba u nana lumun shi nana yar tom sha atindi a na a tsen@@ g la . Er ior i N@@ ine@@ ve yer ken zege@@ gar ve u gir@@ gar na t@@ av sha kpishi la yô , ve hen ér or môm tsô nana fatyô u nyôron ve ken gar ga . A er nan ve se tsen@@ ga fan sha wono ? Í yôô loho u i lu kaan ior ér “ V@@ a ! ” Ng@@ ô ugen wuese takerada ne kaa wener : “ Wan wam ka una ng@@ ure kenger foto u a doo un ken takerada ne je á soo wener i kar her kera ga . Nahan kpa , ka kwagh u u@@ kwaghaôndo kpishi ve tesen sha kwagh u ku@@ ugh je la — ér Aôndo ka a yem a ior ér ve za lu vea na . Yange i kaa a Aberaham ér tsombor na ua seer ng@@ een “ er as@@ an a Sha ” man er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger nahan . ( Gen . Ka or u shin kpen@@ tar u E@@ do , man ka or u E@@ s@@ an ! Sat@@ i mba karen kpuaa yô , í kar wan@@ nomso la akaa maa i zua un a bo any@@ ig@@ ôr u i yer ér H@@ I@@ V la nahan a kera l@@ ù dedoo ga kpoghuloo je . Eren Nen M@@ sen Hanma Shighe Alaghga yange una pine iyol na ér , ‘ Ka a inja u mo hiden yemen ken Igipiti za nan tor ishim@@ avi@@ h@@ in@@ ii ? ’ Ashighe kpishi ati a ken Bibilo nga a pase se mbamlu mba or u nan ye iti shon la , shin er yange nan er uma u nan yô ; kwagh ne ka nahan sha Aberaham man Yesu kua mbagenev kpishi kpaa . Or môm tsô nana de henen ér ityom i kwaghaôndo tseegh doo Aôndo ishima ga . Nahan kpa , kwagh ugen gema hii u s@@ aren mo . ( Yohane 2 : 1 - 11 ) Alaghga we kpa ú za a@@ vese a Mbakristu mba i sar ve u civir Yehova a kasev vev saan saan yô , shi ú zua a iember kpaa . ( Mateu 11 : 25 ) Ka kwagh u civirigh kpishi u lun môm ken mbah@@ id@@ en a ayol a ve ijime mba ve lu civir Yehova , Tor u He@@ mban sha won cii la . 1@@ 37 : 6 . Ka nahan ve P@@ il@@ at@@ u nger ikyav i yange var sha kon u m@@ tsaha u i man@@ de Yesu sha mi la ken ijô iti@@ ar ye ; ijô shon yô , lu zwa Heberu man u R@@ omanu man u Grika . — Yohane 19 : 20 . 14 , 15 . ( a ) Aluer or er isholibo je kpa er nan i doo u nana de msen u eren ga ? ( Mbaheberu 11 : 25 ) Yange Mose tsua kwagh ne ga@@ gher , lu kwagh u una va vaa af@@ an@@ yô ken hemen shinii ? Nahan ishember ne ngi ôron kwagh u mba ve p@@ ande tom u ve eren Aôndo la . Kpa mba jighjigh ve a taver yô , mba den ér iky@@ or ve i gba d@@ ô@@ ugh d@@ ô@@ ugh sha ci u mba ken ma zayol er tôv@@ ac@@ an shin angev shin ma iky@@ aren igen ga . Er ka i gba u or@@ sule nana v@@ ugh@@ ur inya cii ve nan l@@ ôô iy@@ i@@ av nahan , kape i gbe u or@@ tesen kpa nana sôr shin nana taver or u nan lu ngohol ityesen la ishima cii ve nana hii u tesen nan je la . Ishim@@ a@@ verenkeghen i zan sh@@ imi k@@ wen@@ g ne i hembe mon@@ don wang cii . Ior mba a mbam@@ nenge vev kposo kposo sha kwagh u or u Yesu a lu jim jim la . Apostoli Paulu yange pase er lu un ken ishima a mba ve sember ngohol mimi mbara ken mkaanem man , ér : “ Se lu eren sha u@@ ee her atô wen er ngô ka a u@@ ve sha ônov nav nahan . Per@@ cy man Mar@@ gar@@ et yange ve vande eren tom u m@@ ishen ken tar u L@@ at@@ vi@@ a , ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la . Yesu yange kaa ér : “ Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” Or@@ gen di doo un kpishi er Mbashiada mba Yehova ka ve za sha uya mba iorov sha u za lamen a ve , kpa u@@ kwaghaôndo mbagenev yô ka ve gbidye im@@ em@@ egh ér ior ve za sha u@@ c@@ ôô@@ ci vev nahan . Ikyav tese ér yange vihi a cii ga . I@@ vangeli i Mateu pase er mkaanem ma Yesaia man ma k@@ ur sha Yesu yô . 3 , 4 . 1 : 26 - 31 ; 3 : 3 - 9 ; 4 : 7 . ( Gen . 3 : 8 ) Er Yehova a lu or@@ jir u perapera yô , yange hii keghen ato ungwan kwagh u Adam man Ifa lu a mi u ôron un la . yô , ker nen igbenda i karen akaa shon sha tom@@ shir@@ en wase . 22 : 21 ) Ka nyi “ akaa ” nahan se lu Shi@@ sar u a til sha ityough ki mbahemenev mba gomoti la a mi ? ( Mbaheberu 10 : 23 ) Alaghga we iyol you ú te@@ v mbagenev wer ve̱ kôr ave gb@@ ang sha ma kwagh u i lu inja e̱r aluer ve pase ave kera bo@@ kwagh a e̱r ve yô . Er m lu eren msen hen Yehova shi m lu ôron avur a ruamabera a a zough sha kwagh wam yô , kwagh ne wasem u taver ken jijingi shi lun a mnenge u vough . ” ​ —⁠ Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ; Pasalmi 1@@ 45 : 18 ; 2 Mbakorinte 4 : ​ 8 , 9 , 16 . Bibilo yange í wase ve je í hemba ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se we ishima u ôron a ve shin eren cii . ” Yesaia tsengaôron er Wan@@ akiriki ne una ya ican yô , man er Kristu una kpe yô , shi a ôr averen a ku na la ua va a mi sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kua mba ve lu “ iyôngo igen ” la kpaa . — Yoh . 10 : 16 . Inja i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i í gem ér ‘ ag@@ um@@ at@@ o@@ ho a h@@ ô@@ mon ’ la a fatyô u lun “ ijiir i mkpeyol ” kpaa . Mba waren mba p@@ eren y@@ ande la yô , ve nenge er mngerem mara hide zua her tim sho@@ ja i Igipiti cii yô . Ishima i Aôndo a doo i̱ yô ka í na i̱ gi@@ ri@@ m or iyol u henen kwagh u una lu sha ishima i Aôndo man u una lu sha ishima na ga la . Sha nahan yô , shighe u se lu ken ican yô , doo u se umbur kwagh u er Paulu la man mkaanem nam ma taver or ishima man , ma kaa ér : “ Mba eren se ican sha hanma ian kpa i her se a her ga . A@@ gar ne lu ajiir a doon kpishi a Mbar@@ o@@ ma mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev va me@@ men her yô . Peteru yange tile ken igbar hen te@@ mbe ya u i lu ôron Yesu ijir her la ny@@ iman kwa tar ér un fa Yesu ga . AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN ugen u i yer un ér Ju@@ li@@ an yô , kaa ér : “ Yange m ongo mba yôôn ér i dugh wan wam ken tiônnongo kera yô , lum er iniôngon yam cii saa ishe nahan . Kwagh u i sember tôvon ken tar u Amerika yô tese ér ior kpishi mba ve sember nyôron y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô kaa ér kwagh u ve we ishima yô ka u “ hingir mba@@ iny@@ ar@@ ev . ” Shi a za hemen ér : “ H@@ aa or@@ he iyol u ka i sôr un he@@ gh sha u una lu a kwaghfan u sha inja i i@@ been i Un u A gbe un la . ” — K@@ ol . Ve kpa mba kaan ér , “ V@@ a ! ” Peteru nyôr ken te@@ mbe ya u pristi ne , kpa or fa ér a nyôr ker ga . U@@ ter vev ya man@@ a tseegh ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom 40 . “ Luka ort@@ wer u doon ishima , ” u nger takerada u Aerenakaa la kpa , zenden vea Paulu . ( K@@ ol . Ve kpaa vea lu a ian i@@ civirigh vough er mba ve war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara kpa lu a mi nahan . U@@ wegh ku Yesu a lu “ man@@ den ” nyian la , ka unô ve lu ven@@ gese ku , man injar ve kanyi ? Ka sea gema ishima i nyian yase la cii sea haa sha Yehova yô a wase se u veren mcivir u mimi hiihii ken uma wase , nahan ishima i kera nyian se sha kwagh u kp@@ er una er la ga . — Mat . A̱ shi nan kpa , Paulu yange kav er i hembe lun z@@ ange u kwase doon or ishima aa u dooshima la zan hemen her yô . Ka injar i nyi mba ve we ishima a ican la vea zua a mini ? Kpa de m pine u yôô , kape u v@@ ad@@ en henen laa ? ( Genese 3 : 4 , 5 ) Nenge imba er yange s@@ ende Yehova Aôndo ityough ne sha wono ! Paulu nger sha kwagh u iv mbu iin ér : “ Or u iin nana̱ de kera shi iin ga , kpa gu@@ da yô nana̱ nôngo tsung , nana̱ er tom u mimi sha ave a nan , tsô nana lu a kwagh u pan@@ den nan orgen u kwagh a gbe nan yô . ” Er nan ve er Yesu fa ityesen nahan cii kpa mayange timin ak@@ ende sha im@@ anger ga ? T@@ em ng@@ ur yan kwagh yô , kwase ugen va a t@@ um@@ ugh ku mkurem va haa un sha it@@ you . Yosev yange fa tindi u Aôndo a we sha kwagh u iv@@ es@@ egh ér or nana lu a kwase môm , ve uhar cii vea “ hingir iy@@ ô@@ gh i môm ” la . Mayange de henen wer Satan nenge wan@@ iky@@ und@@ an ne ér a kuma ashe shin a doo ishima ga . ( Tit@@ u 1 : 10 - 14 ; 1 Timoteu 4 : 7 ) Paulu kaa wener ve ‘ hông@@ or ’ a mhen ve kua imoshima ve vough er mkurem ka ma hông@@ or iky@@ ondo i i lu wang nahan . In@@ j@@ ar ne i kua uma u tsôron ker . ( 2 Mbakorinte 5 : 20 ) Aluer ve gema ishima ga yô ian ve i mba@@ yôôn Tartor la ia saa ve . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 50 , 5@@ 8 H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia lu ‘ mbatomov mba Yehova . ’ ( a ) Bibilo i wase se sha kwagh u aeren a vough la nena ? 26 : 28 ) Sha nahan yô , wain u nyian la tile sha ityough ki awambe a Yesu kpôô kpôô . Yange Yehova de Davidi a isholibo na la . Ka kwaghôron u profeti u nyi a lu iv@@ in he ’ shighe u Mbakristu mbam@@ imi ve lu nee , man kwagh la ngu se a inja nena ? Yehova soo ér se za hemen u civir un sha mimi , shi a fa dedoo ér se za hemen u eren nahan . Se mba a ian i vesen kpishi i wuese iti i Yehova shi civir un sha mimi shi eren kwagh u saan un iyol kpaa . M@@ kav ne yange na ve ve hingir mba tse@@ en asema sha u pasen loho u dedoo u tartor . Yehova kaa ér : “ Me lu a we imôngo . ” — E@@ ks . Ka gbenda u nan ior msaanyol u nyi Yesu yange tese i@@ or@@ oo ? 4 : ​ 22 - 26 ) Heela tseegh , t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el man tempel man Iyange i I@@ w@@ om man zege@@ pristi man akaa agen a i nger ken Tindi u Mose la kpa yange lu “ m@@ ure u akaa a doon a a lu van la tsô . ” ( Heb . Ng@@ ôm lu a mbayev uta@@ an hen shighe ne . Mar@@ v@@ in , wan na u nomso u masetyô la lu di iwer it@@ ian tseegh tsô . Or@@ bu@@ ter u fan kwagh ts@@ ura u i yer ér Fran@@ c@@ is B@@ ac@@ on la yange nger kwagh ér : “ Ity@@ akerada ig@@ enegh yô , gba u a bende í a bende tseegh a nenge , igen di gba u a m@@ en@@ an a m@@ en@@ a , kpa igen di kpuaa yô , gba u a tamen a ta@@ m í sha u ia s@@ ough shin uya yô . ” Nahan kpa , ve wa nagh shi mba civir Aôndo a ve imôngo doo ve ishima tsung . ( F@@ il . la . Hen shighe ne , anmgbianev mban nenge ér hemba doon u vea su@@ r ior asema a loho u mnder u shin ku la , shi yange mba@@ y@@ aav kpishi ngohol kô@@ pi u tra@@ k la . Hii sha shighe la je tsô , mba eren ishima i Aôndo sha tar wuee ga cii . Yange ve fa anmgbian H@@ ar@@ ry Bro@@ w@@ ning , u bee iyol shi lu môm ken Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , shi ve naan un icivir kpaa . I time sha igbenda í í eren ivese sha ajiir kposo kposo la ken kwagh@@ ngeren ne . Kwase u lun anyom iky@@ un@@ du@@ gber kar ugen , u nom na undu un yô pase wener , shighe u nom na lu a undu un ga la je kpa un hii u nengen av@@ indi@@ r , sha ci u yange doo a kasev kpishi , á gbaa hi@@ an a ve tsô . Hegen ne yô , k@@ we@@ ior u tar u he ne zua a m@@ fe@@ tom u a lu a inja kpishi nyian , shi alaghga una lu a inja ken tom u hiden sôron akaa ú a lu eren shighe u Armag@@ e@@ don una kar kera la kpaa yô . Mbagenev mba lun a ityom injaa ken tiônnongo u Yehova je kpa gba ken kwagh@@ h@@ ônon ne . Z@@ a s@@ ôôn yô , á nenge u@@ war la lu i@@ vegher , tsô ta@@ mber . Er Paulu pasen kwagh sha ajiir a ior hemban lun man sha uya uya yô , ior kpishi ungwa loho na . ( Mbaheberu 10 : 5 - 10 ) Zum la , Yesu lu ke ’ mlu u ken jijingi u ter - a - wan vea Aôndo . Yehova fa se man kwagh ne ka ian i civirigh kpen kpen . L@@ in@@ da lumun wener : “ Lu Bibilo m yar tom a mi ve m fatyô u sur@@ un kwase la ishima ye . Zum u Paulu sôn Yehova ér a̱ dugh un saa ken iyol kera yô , á kaa a na ér nyi ? ( 1 Utor 18 : 4 ) Sha mimi yô , u y@@ eren iorov deri koson ve ken myer la ka kwagh u he@@ gh@@ e@@ ma ga . Mba keren u hemen nomso ga shi mba me@@ en ma anmgbian ér nana er idya ken jijingi shin sha iyol kpaa ga . Aerenakaa 7 : 55 , 5@@ 6 kaa ér “ er [ S@@ ef@@ anu ] iv a Icighan Jijingi yô , a kende ashe Sha , a nenge a iengem i Aôndo man Yesu tile ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ” Er m hen mer mba@@ wan@@ ndor a mo kpa a maa ve iyol u ôron Bibilo yô , m ngohol u@@ kô@@ pi an@@ igh@@ eni . Ka ve soo u ôron akaa a tsu@@ men a ior , mba er mimi jimin cii ga , ka ve er ior u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ aiev mban . Kanyi Aôndo a soo sha ci u iky@@ ai@@ or@@ o ? Or@@ timen sha aeren a ior M@@ ik@@ ha@@ il T@@ op@@ al@@ ov kpa lumun a mnenge ne . A kaa ér : “ Mba@@ yev mban b@@ ume a b@@ ume ga . * — Mbaromanu 16 : 20 . Mba yange ve er ivaa cii ve ve mase kpen yô , Yehova una er kwagh ve nena ? Nyian ne , mba@@ fan@@ takerada man mb@@ al@@ un a mkav sha akaa kpishi ka ve kegh a kegh iyol u wan ior kwagh sha kwagh u iky@@ ar@@ yan man dooshima man tsombor man num kôron man msaanyol , kua gbenda u vea zua a kwagh u injaa ken uma ve la kpaa . Kpa An@@ der@@ ia man Kor@@ ne@@ li@@ u yange ve kighir ior vev shin ve mee ve ér ve hingir mbadondon Kristu ga . Yange kaa ér a yem a ior mba Aôndo uiky@@ angen kpa anyom a karen “ ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber ” yô vea hide ken tar ve . ( Y@@ er . Ashighe kpishi je u fatyô u hiden eren u . “ Nenge , Ng@@ un Ka Aôndo W@@ ase ” U dondo kwaghwan u a lu ken . . . Kpa wan wase ka nana er kwaghbo man mea nenge mer A@@ li@@ son hemba fan kwagh u nan er la yô , m de a tsaha nan , nahan m ta ikyar a na . Se cii se va pase Aôndo hanma kwagh u se tsough u ôron shi eren cii . Se wuese Aôndo er akaa a i@@ gbe@@ tar nahan nena ? Lu mkombo u hemba doon mo je la . Ka gbenda u nyi mbaapostoli man mbatamen yange ve kar zum u ve lu tôvon sha kwagh u ic@@ ôngo la ? Alaghga se fa kwaghwan na u i nger ke ’ Mbaheberu 10 : 24 , 25 , a te@@ v se ér se̱ zuan mbamkombo asev mba Mbakristu hanma shighe la . Zum u se er msen sha ma zayol yô , alaghga se nenge er i doo u se de ser ishima i za hemen u nyian se her ga yô . Mbam@@ zeyol mba i lu inja er vea bee sha won ga ne ka ve na yô i taver ior u eren a mbagenev doo doo . — Or@@ pasenkwagh 7 : 7 . ( 1 Mbakorinte 15 : 6 ) Yange ve zer umbur ityom i Yesu tindi ve la gbem . Se fatyô u gbidyen kwar sha gbenda u se nengen m@@ yen u orumace la nena ? 2 : 7 — Kanyi i lu “ Paradi@@ so u Aôndo ” ? ; S@@ tain@@ t@@ on , L . Aluer ka gbenda u ka u tsua kwagh u ú er la yô , u ngu dondon ikpelaior ityô . T@@ ôô ase wer orgen va kaa a we ér we man mba hen tsombor wou mbagenev cii Ter wen ta ne kera . Ka sha igbenda i nyi nahan ashe a asema a ior kpishi a p@@ ir sha l@@ ana , man se de ser imba kwagh la i er se ga nena ? S@@ ar@@ em u zuan a mkpeyol , nahan m de u veren ishima sha kwagh u Yehova man Tartor n@@ aa ? Ior mban lu “ mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh ” mba Yesu yange kaa ér a yer ve mfe u mimi la ga . ( Mat . Kpa za hemen u nan Saulu icivir ér ka or u Aôndo a shigh un mkurem yô , nahan shighe u ian due i ma wua Saulu je kpa venda u or@@ on iyev . — 1 S@@ am . ( Yes . 60 : 5 ) Ior kpishi mba ka ve za mbam@@ kohol kua M - umbur u ku u Yesu hanma inyom la ka ikyav i tesen kwagh ne . Kpa ka hanma or nana ôr Bibilo tsô maa nana fa mimi ne a kôr inya ga . ( b ) Yesu nengen ônov mba iorov nena ? • Gba u noov vea z@@ aan id@@ y@@ u vea kasev vev cii ve vea m@@ asen eren akaa a vesen a ve tsough u eren la sha ci u nyi ? Shi a kaa ér : “ Er iyol i lun a jijingi ga i lu kpen@@ egh yô , kape jighjigh u nan u lun a aeren ga di kpaa , a lu kpen@@ egh nahan la . ” Gbenda u ve henen Bibilo a ior kure kure ne wa u timen sha kwagh u Bibilo i er sha ma itinekwagh yô . ( L@@ ev . 4 : 27 , 28 ) Aluer ve soo u zan hemen a ikyar i ve ye vea Yehova la yô , vea na mbi sha asema a ve . Nahan ityom i vesen lu sha ci u wanakiriki la . U sa@@ ven ôron : Yosev yange hemba imeen i yaven a kwase u Po@@ ti@@ far la . Apostoli Peteru ôr kwagh u Pro@@ feti Yo@@ el tsengaôron yô , wener : “ Kape á lu sha ayange a masetyô je r@@ a , kape Aôndo A kaa la , Me haa Jijingi Wam sha uumace cii [ kua “ mbatamen ” kpaa ] , . . . vea ôron kwaghôron u profeti . ” U Z@@ an Hemen u L@@ un a “ Ishima i W@@ ang ” la Ka Kwagh u T@@ aver Ashighe agen , alaghga mbamaren vea er kwagh a ônov vev u a zough sha aeren a ity@@ am@@ egh ki jijingi ga yô . Tom ve ne wa u tesen iengem i Yehova sha ityesen ve tseegh ga , ú wa ieren ve kpa ker . Kpa se zua a imba isharen la nena ? Nenge ase kwagh u Bibilo i er sha kwagh ne yô . Alaghga kunya ua kôr u shin u vaa af@@ an@@ yô shighe u i ngohol ma tom hen a we kera yô . Kanyi ia wase se ve se hen Bibilo a ior tsema tsema ? Bibilo kaa ér : “ Aôndo gba or sha inja i mlu Na , lu sha inja i mlu u Aôndo je A gba nan ye ; lu nomso@@ or man kwase A gba ve ye . ” ( Gen . Akaa agen kpa nga kpishi a mkaanem ma Aôndo ma a wase se er im@@ enger i angahar a ase nahan yô . Yehova yange wa ikyurior i Iserael tindi sha ikyev i Mose ér : “ Er tom wou ayange at@@ ar@@ atar , sha iyange i at@@ a@@ ankar@@ ahar la mem , sha er b@@ ua wou kua j@@ aki you kpaa ve̱ mem , wan u kp@@ an@@ kwase wou kua shir@@ or kpaa , i̱ yô@@ h@@ ôr ve iyol ” yô . ( E@@ ks . Ish@@ ember ne wever aeren a i vande t@@ eren ken ivur i ken ijime la va ma@@ gh sha kwaghwan u kav nen Aôndo la ; man aeren shon yô ka sar sar man mhôônom ma zungwen man u den ayol a ase kwaghbo . ( Yesaia 30 : 21 ) Yehova lamen a vese ken Bibilo i i lu Mkaanem nam ma a ne i nger la . Ka gi@@ ri@@ m Yehova iyol u den or@@ isholibo u nan gem ishima yô , isholibo i nan . Se er nena ve se lu wang ken jijingi man sha a@@ eren@@ e ? 12 : 15 Kanyi i̱ zough uma a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaaka@@ av@@ a ? Doo@@ m kpishi er m gba uwer u pasen un kwagh ga nahan . ” Kwagh ne na yô , m zua a mk@@ or . ( Aerenakaa 26 : 20 ; Mbaromanu 2 : 4 ) I@@ l@@ yo@@ ho i yange Kristu tindi hen iniongo i Kristu i it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar i ken A@@ shia u K@@ iriki la tese ér shin er a we ishima nahan kpaa , a ver ishima ér or a̱ sôr igbenda i nan . — Mpase , ityough 2 man 3 . Se fatyô u wan ishima a ak@@ aren doo doo nena ? Nahan yô , i fa ve hanma ijiir cii sha iniôngon ve i ve lu pasen akuraior cii loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . — Mateu 24 : 14 . Kwagh@@ wan u ken Ruamabera ugen ta se iwanger sha kwagh ne . K@@ e ’ masejime yô , ve hingir u va nan jighjigh . I@@ ny@@ aregh ki se lu a mi ve k@@ ia kuma sha averen a se zough a mi la je kpa ki ga . ” Man ma m@@ ze@@ hemen u i zough a mi ke ’ t@@ wer@@ sôron cii kpa ica ka i gba ga tsô hanma or nan gba kpen je . Shin er m lu iyev nahan kpa , ve na yô , doom u lun ortamen u sôron ve . Sha nahan yô , iwasen i í gbe u tsombor kua tiônnongo una naan anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve bee iyol la ia fatyô u lun kwagh@@ môm ga . A fatyô u kuran ieren i civir Aôndo her nena ? KA H@@ A@@ NG@@ E H@@ A@@ NG@@ E U S@@ E ER@@ EN KW@@ AG@@ H SH@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H Bibilo pase se a kav a tesen ér or ngu h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom kaa ér : “ De kenger wain zum u a nyian la ga , er a tese iengem na shin iy@@ ongo , zum u una s@@ enen li@@ em@@ en@@ ee ; ken masetyô yô , ka a ny@@ uma er i@@ yô yô , ka a gber er i@@ gb@@ in@@ de nahan . ( 1 T@@ es . 5 : 17 ) Shi se dondo nen ikyav i Yesu la sha u keren ijiir i se za lu tswen , se er msen hen Yehova yô . A@@ hab@@ a yange hu@@ wa iky@@ ondo i civirigh i tor , lu or u wan h@@ ua , u yange venda Aôndo shi ts@@ o@@ ghul ishima sha kwagh ga yô . Se kpa gba u se eren msen sha ci u mkpeyol u mbagenev shi se eren msen u wuese Aôndo kpaa . — 2 Mbakorinte 1 : 11 ; Mbafilipi 4 : 6 . 5 / 1 U@@ c@@ ôô@@ ci Vea W@@ ar Kpa ? M bu@@ m a ve M@@ er : Me due a ve ken tar u Igipiti , Me va a ve ken tar u lu M tsua sha ci ve la , tar u du@@ mbur a at@@ u@@ mba man iy@@ ough ’ la . — Ese@@ k . I@@ ny@@ aregh ki anmgbianev mbara ve lu zuan a mi la cii ve lu tôôn ki karen kwar ker ayol a ve sha er han@@ mô ve nan lu a mgb@@ e la . Se mbahenen mba Yesu mba sha ayange ne se kav mimi u kwagh ne , sha u eren tom u pasen kwagh la . Shighe u se zough a or u nan lu keghen ato a vese yô , doo u se pase nan kwagh tsembelee , kpa se kera shi a nan a hemba er i doo u se shi a nan la ga . U@@ sha mba tesen icivir i Yehova hanma shighe cii Shighe u Se lu W@@ uh@@ an Iyol shi Se lu Eren H@@ we Yô Paulu yange ta Mbakristu mba ken K@@ olose icin ér : “ Ver nen ishima , or nana̱ de ker ne yemen a ven sha kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ga . P@@ ine ikyar u wer : “ Ka mea ôron mbagenev kwagh wou nahan , ka i lu u er m ngu nan we icivir shin m ngu heen we a he@@ e ? Bibilo doo ior mba civir Yehova ishima kpishi shi ngi ve a inja kpaa . ( 1 Timoteu 5 : ​ 1 , 2 ) Ikyav i tesen yô , aluer se er idya a anmgbian u nomso shin u kwase yô , se bu@@ la anmgbian la man tsombor na . Ka a wase or nan palegh akaa a aa na uma a taver nan yô . Kpa i nder Kristu shin ku , nahan tese ér hanma kwagh u ôr cii ka mimi , kua akaa a sha kwagh u ken hemen la kpaa . — Ôr 1 Mbakorinte 15 : 14 , 15 , 20 . Yakob , wan u wan u Aberaham u nomso la kpa yange za lu hen gar u H@@ ar@@ an anyom imôngo . — Gen . Sha kwagh u mgb@@ e u yange i gba mk@@ er he ’ mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior la a tese yô , iorov 70 ke ’ deri wuese inja i mimi ér ka kwagh u injaa tsung je . Er se ter ken mhii u ngeren ne nahan , orgen yange nenge a Anmgbian Rus@@ sel@@ l ken “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” lu pasen vi@@ di@@ o shon yô , a kaa ér , un “ ngu nengen a Anmgbian Rus@@ sel@@ l ken vi@@ di@@ o ne , kpa [ ka un ] er ka un iyol na a lu lamen ga nahan ! ” A kaa wener : “ Hanma tugh yô , ka m unde sha kpo@@ you wase u sha la , m za er msen g@@ enger g@@ enger , m pase akaa at@@ aan a m lu a iwuese sha mi ken iyange la cii ve m mase yaven ye . Kpa , sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 3 , ken inyom 200@@ 3 la , mlu na u kôôsôô vea mba@@ any@@ am la bee . Ka Mbakristu kpuaa tseegh ve nenge a dooshima u been mayange ga u Yehova a tese ne sha gbenda u vesen ye . ( Yoh . Shi yange kav er un lu s@@ enen shin ai@@ v a mnger ikyua a it@@ ine i i@@ w@@ oo@@ gh yô , man er im@@ end@@ enev mbi shin mnger kp@@ ele@@ gh un iyol kpaa yô . Ôr Pasalmi 45 : 5 . Sha nahan yô , ior mba ken tartor na kpishi venda u suen un . “ T@@ aver nen ayol a en asema , wasen nen ayol a en . ” — 1 T@@ E@@ S . 2 : 14 - 16 ) Nyian kpa , Mbakristu mba mimi mba nengen mcivir ve be@@ elee ga . — 1 Tim . ( Duteronomi 32 : 4 ) Hanma kwagh u Yehova a eren cii zua sha mlu na u doon tsung . ( Gen . 3 : ​ 6 , 7 , 17 - 19 ) Er se lu ken tar u ior kpishi ve wuese kwagh ga yô , se kpa alaghga akaa a Yehova a er sha ci wase la cii aa hii u hungur se . ( b ) Yehova ver iniôngon i ior nav ve lu nôngon geman ior hingir mbahenen la ken anyom a a sember karen ne nena ? I@@ y@@ ua ne ka i injaa kpen kpen ! — Ôr Mbagalatia 5 : 22 , 23 . Lu iember i nengen kwagh u tom na u pasen kwagh ua kure la ; kwagh ne kua u tseghan iti i Yehova shi k@@ enden a m@@ tem@@ tor na sha man u nan ip@@ aa a uma na sha u yiman uumace sha ikyev i ku . U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u Yesu tsengaôron sha kwagh u “ ij@@ en man ub@@ omb@@ au@@ angev ” la . M@@ pin : Er nan ve ne eren u@@ iniongo mba me@@ m@@ yol mba ior ve eren la ga ? Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u anmgbianev mba Yesu Kristu mba i shigh ve mkurem la ér : “ Ve hemba [ Satan ] . . . sha kwaghôron u shiada ve . ” A fatyô u fan shighe u yange i man@@ de Yesu la jighilii j@@ ee ? • Cii man sho@@ ja i H@@ er@@ o@@ de nyôr ken Bete@@ le@@ he@@ m za wua an@@ iky@@ und@@ anev mba nomso@@ ov , hii sha mba ve lu anyom ahar kua mba ve yen nahan kpaa yô , ort@@ yom wa Yosev man Maria kwagh nahan ve tôô wan@@ iky@@ und@@ an Yesu ve yevese ve yem ken Igipiti . — Mateu 2 : 13 - 16 . Mba ken mlu u kunya kpen kpen , vough er Mbaiserael mba yange Yehova lu nan ve iwasen la nahan . Yange S@@ ef@@ ania ôr mkaanem man ne anyom kar 15 tseegh maa i tim zege@@ gar u N@@ ine@@ ve la , i hembe d@@ wer u tor hingir al@@ ô@@ gh . Aluer we kpa u za hemen u eren tom ne nyian a ishimawan yô , u zua a averen kpishi . — 2 Kor . Kape wan@@ iky@@ und@@ an u ken jijingi u nan soo u tsuan akaa sha kwaghfan la kpa kwagh u nan a lu je la . Yesu yange ôr injakwagh i kp@@ er u kp@@ el@@ an a kp@@ ela la sha ci u nyi ? Ny@@ iman ma inja er ma kaha kposo a na ga . . . . K@@ am@@ er@@ on : Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la , a ôr kwagh u tesen ér ashighe a at@@ a@@ ankar@@ ahar la lu a kure ve ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 42 , 5@@ 4 R@@ on@@ al@@ d C@@ ur@@ zan Shighe la , a vande veren mbahenen mba Yesu mba i shigh ve mkurem shi ve lu eren un tom kpoghuloo , mba ve til sha ityough ki or@@ tom u hiihii man u sha uhar la ikyav i masetyô sha at@@ su@@ l a ve cii man zege@@ can la una hii ye . ( Mpa . Yange kpiligh un iyol kpishi . Lu A@@ ron vea ônov nav , mba i na ve tom u pristi la je yange Kor@@ aki hemba gban ah@@ on sha kwagh ve ye . W@@ a ago@@ yol u eren nahan . Ashighe agen Yehova yange a tindi mbatyomov nav ve va wa uumace mba@@ jighjigh kwagh shi ve taver ve ishima kpaa . Kwagh ne wase mbap@@ asenkwagh man ior mba ve pasen ve kwagh la u nengen ér tom wase har sha Bibilo , ka sha u nan a na ior magaz@@ in man ityakerada tseegh ga . ” Nahan kpa , mbagen seer shighe ve u henen Bibilo doo doo la , ka ve mough sha use . A@@ dooga tsô ka kwagh u a ne ve i kpiligh ve iyol u fan ér Yesu . . . Sha kpôô yô , Yehova fa kwagh u a hembe doon sha ci wase yô , shi a soo ér se zua a kwagh u a hembe doon yô shi ngu a tahav mbu nan se kwagh a hembe doon la kpaa . Nahan tsô , gema lu hanma shighe Aôndo kange ishima ér una sôr kwagh u yange er shighe u Adam man Ifa ve ta ikyaa a Satan sha u hendan kwagh a hemen u Aôndo laa ? Nahan kpa , shighe u se lu tsuan kwagh u se er sha amba@@ akaa la yô , hanma Orkristu u nan tsegh iyol i nan shi nan er batisema cii , nana “ tôô ikyav mbi nan iyol i nan . ” ( G@@ al . Or@@ t@@ yom ugen na mlumun sha mpin ne , ér : “ Á mgbegha zege@@ gar u Bab@@ ilon kera sha agee , á kera zua a na ga . ” Ve uhar cii yange Yehova doo ve ishima . Bibilo kaa a vese ér : “ Or@@ t@@ yom u TER ka a haa af@@ o a wa mba@@ cian Un atô , a yima ve kpaa . ” ( Ps . Aluer u ngu dondon atindiakaa a Bibilo je kpa , u tagher a mbamzeyol . Yehova kenger se er or@@ maren u ônov mba nan ve doo nan ishima nahan nena ? Ken inyom i 19@@ 43 la , ort@@ ôôn@@ abaver T . Ka mbam@@ tsera mba nyi or nana zua a mi sha u nôngon kwagh ng@@ e@@ egh nahana ? Kwaghôron u Paulu ôr sha kwagh u m@@ mem u Aôndo man er á hii ve or a nyôr ker la yange lu kwagh u nan ishimataver hen Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mba ve lu ken Yerusalem , mba yange ve wa ishima a tôv@@ ac@@ an man ah@@ een sha kwagh u jighjigh ve u nan la je ka u henen a hen ga . Hanma or nana lu a ya u dedoo kua kwaghyan kpaa . Shi mkaanem ma Peteru man tese kpaa ér Mbakristu cii vea lu a ityom kwagh môm shin vea lu sha aan a civirigh kwagh môm ga . Man kwagh la ngu nahan sha ashighe a kwagh a ze iyol ga la man sha ashighe a taver la kpaa . Shi or u he ka nana hii u van mbamkombo ken Iyou i Tartor yô , Mbakristu mba ve lu hen mkombo la cii ve taver nan ishima ér nana za hemen a mcivir u mimi . Ka sea nenge vea dondon asema a ve man ashe ve ga nahan i saan se iyol kpishi . Ka ve ker u eren ishima i Yehova ken akaa a ve eren cii . Kanyi i lu mgbegh@@ an mbadondon mba Yesu ken ijime ve ve lu pasen loho u dedoo er Yesu kpa imba kwagh la i̱ mgbegha un ve er nahana ? I@@ ca i gba ga maa mat@@ o ugen va tile ikyua a na , Le@@ on@@ ar@@ do fa der@@ ab@@ a u mat@@ o shon , lu anmgbian na u ken Kristu . Mbaiserael lu a̱ gba lun a asaren a ikyo@@ o ga . B@@ I@@ L@@ L lu gumor , fa an@@ umbe a eren shi fa takerada shi lu a kwagh ave kpaa . • Mkaanem ma Aôndo yange ma hemba ken derianyom u hiihii la nena ? M@@ sen wou u ken mhii man u ken mkur u kwaghhenen wen la a tese ér Yehova ka ijende you i ishima ishima . Er Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen ken kwaghôron na u profeti la nahan , vea “ ta ave sha van@@ ger ” shighe u kwagh a tser ve la . Yange ve ‘ shi a icighan jijingi u Aôndo her . ’ Shighe ngu her u amba ne cii aa fatyô u geman ishima cii man shighe u zege@@ can la yô . ( b ) Ken anyom a ke ’ masejime yô , Kor@@ aki va n@@ ú@@ m nyi ieren i hemban@@ ato ? Ior mba ve va fe Yehova yô , mba a atô@@ akyaa kpishi a ember . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A se mba uma nyian sha ci u se ungwa kwagh , kpa mbagenev kpishi mba uma ga sha ci u ve he@@ mba@@ ato . Nyian ne kpa , mayange Yehova undu ior nav a u tesen ve gbenda u vea dondo la wang ga ze . Yehova pase kwagh ne zum u a kaa a na ér : “ M - ongo yô , ungwan nen , kpa de kaven nen ga ; mnenge kpaa , nengen nen , kpa de kaven nen ga . G@@ ael maa kar a mo se yem hen ya na , za nam ti@@ i . Ka ishimataver i nyi se zua a mi ken Mateu 18 : 10 man Mbaheberu 1 :⁠ 14 ? 7 : 1 , 6 , 7 , 17 . • I@@ y@@ ôngo igen la er a anmgbianev mba Kristu doo doo nena , man ia “ gba hingir vough ga ” saa mba i shigh ve mkurem mbara vea lu a ve imôngo nena ? Anmgbian u kwase u i yilan un ér Mal@@ in@@ da Ke@@ ef@@ er , u i tese foto na heen ne , yange fa u eren tom a iky@@ e@@ ky@@ e i tôôn ityakerada la je yô , a wa ityakerada ken i@@ kpa i sha iky@@ e@@ ky@@ e ne po@@ o , a kp@@ el@@ an i uwegh môm , shi a kôr i@@ kpa igen ken uwegh k@@ ugen , a ityakerada ker . Inja i ishember ne zua sha kwaghôron la vough . Yehova kaa a Yon@@ a ér : “ M@@ ough sha , za hen N@@ ine@@ ve , zege@@ gar la , za ôr kwagh sha a na , gadia if@@ er@@ kwagh ve k@@ ôndo ar her a Mo . ” Ka sha nyi gbenda dooshima a lu im@@ a@@ ghen i ta@@ ver@@ a ? 24 : 15 ) Nenge imba er a va saan se iyol u keghen mbakp@@ enev gbenda , shi nengen er vea hide a lu uma la sha won yô ! Shin se kaa ser se mba a ityôkyaa i injaa i i ne ve se ny@@ a@@ ghen mbagenev ga yô . Aluer ka ú pe seer timen sha kwaghôron u profeti u Bibilo u sha kwagh u inyom i 1914 ne vighe vighe yô , nenge ken ityough ki sha 10 man ki sha 11 ki takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma T@@ sôron La , ú i lu Mbashiada mba Yehova ve nger la . • Mbam@@ pase mba Yehova pav se ver kposo a tar ne nena ? Ken inyom i i kar la , i er G@@ az@@ m@@ end batisema , lu môm ken iorov 3@@ 6@@ 6 mba i er ve batisema ken tar u Al@@ b@@ ania ken inyom i tom i 2@@ 000 la . A kaa a ve ér : “ TER , Aôndo wou , Una na u akaa@@ doon wuee , sha tom u ave ou cii . ” ( D@@ ut . Yesu yange ta icin sha kwagh u mhen u hông@@ or@@ ough la , shighe u á kaa ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve ” la . Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la tese ér Yehova fa u kuran shighe shi a fa u yiman ior nav kpaa . Ka hanma shighe u@@ wo u O@@ le@@ v ne yange u pav k@@ ere ? Ior mba i fe ve wuee ka vea lamen sha kwagh u iyua i Aôndo i iv@@ es@@ egh la dang nahan , i doo Satan je i zua ga . Yesu kaa wener ‘ ior cii vea kôr ’ mbadondon nav ihyom sha ci u iti na . Yehova taver u zuan a na ga , gadia ngu “ ica a han@@ mô wase ga . ” Ikyav i tesen yô , mba@@ eren tom iy@@ ou@@ ci ka ve er tom shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha er vea wase mbau@@ angev man mba vihin ayol yô . Nahan a pase un ér mayange mba a hon@@ do un ityough ga , shi aluer i hon@@ do un ityough yô , una hingir tele@@ gh@@ or je . Orshiada ugen ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia yange er nahan . Yange eren tom hen ijiir i í m@@ us@@ an shighe u mbatomov yô . K@@ e ’ masejime yô , “ kwa@@ se@@ he ” u sha u Kristu la una hingir ing@@ y@@ egh 14@@ 4,000 . — Mpase 14 : 1 ; 19 : 7 - 9 ; 21 : 9 ; 1 Mbat@@ esalonika 4 : 15 - 17 . Mayange je kwaghfan wase man akaa a se er ken uuma asev kua ityom i se lu a mi ken tiônnongo i̱ de ne se iyol mor@@ on ga . Aluer se tôv sha kwagh la , kpa se zua a mlumun u wang sha mi ga yô , se fatyô u tôôn kwagh la ser ka kwagh u karen jighjigh wase u nan hen Yehova . E@@ mber Ken M@@ fe U F@@ an Yehova La Nahan gba u se vande wan ago@@ yol tsuaa sha kwagh ne , hemban je yô mbamaren . ( S@@ ef@@ ania 1 : 3 ) Lu Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee ôr mkaanem mara sha ikyev i profeti na S@@ ef@@ ania ye . Alaghga Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia u perapera la lu ter@@ tamen u profeti la u sha utar je . Ma orgen ngu ga , saa Mesiya , Yesu Kristu tseegh ! 4 , 5 . ( a ) Ior mbagenev tôô kwagh u tsuan kwaghaôndo ve la nena ? Sha nahan yô , shighe u mbananjighjigh hingir Mbakristu la je ve hii u ungwan kwagh u tindi ne . Kpa Yesu yô eren kwagh a kasev sha icivir . Sha nahan yô , u ngu a atô@@ akyaa kpishi a s@@ ônon iveren i Yehova , er u lu nôngon wer u tese mbayev ou ve soo takerada u ôron man kwaghhenen la . — Anz . KW@@ A@@ S@@ E Shi@@ ada u Yehova u pasenkwagh hanma shighe ugen ngu ken tar u P@@ ol@@ and , mba yer un ér D@@ or@@ o@@ ta . Iyange igen yô , a tôô wan na u nomso u lun anyom 14 a za a na ken iy@@ ou@@ ci i makeranta ér a̱ za nenge a ort@@ wer . I@@ jiir i nyôron u : I@@ jiir yase i ken gar u P@@ atter@@ son , kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ken tar u Amerika , i í yer ér Watchtower E@@ duc@@ ational C@@ enter la . Kpa se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una wase se vough er Paulu nahan . ‘ An@@ u@@ un@@ au@@ kase a a lu ak@@ ar ’ a kwa@@ se@@ he u Kristu , u sha tartor u sha la , aa seer zuan a ityôkyaa i ember igen shighe u vea nenge er iv@@ a@@ a@@ zuan i Wan@@ iyôngo ne ia va a averen ken tar u he la . Gba hange hange u ú fa kwagh ne , sha ci u Aôndo yôô akaa a doon tsung a a s@@ ôôn eren yô , man ka akaa a aa wase u keng a b@@ unde ga yô . • Ka i pav akaawan kposo a atindi nena ? Ior kpishi p@@ ir ashe a asema a ve sha lan . “ Shi K@@ pu@@ aa Tsô A@@ ng@@ ahar a A@@ m Ma a D@@ ol@@ ough K@@ era ” Mbai@@ hyomov mba Kristu mbara “ tu@@ h@@ wa Icighan Jijingi , ” nahan ve er isholibo i a fatyô u den ve ga yô . Ka kwagh u Yesu ôr , shighe u lu lamen a apostoli na ugen yô . Jijingi na — u a hembe agee sha won cii la — una taver we shi una na ú m@@ hembe kpaa . — Pasalmi 1@@ 21 : 2 . Apostoli Paulu nger wener : “ Kp@@ an u Ter yô , ka u nana̱ lu or u a@@ y@@ ongo ga keng , kpa nana̱ lu sar sar a ior cii . ” ( 2 Tim . U nenge er u t@@ ume ityough keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , u kera wa ikyo sha ikyar i we man tsombor wou ne ye vea Yehova la ga ve , ne vihi mlu wen vea na kpa ? ( Ôr Anzaakaa 13 : 24 . ) Kwagh yange gba Yehova sha ini@@ av mbi dedoo mbi ior naan a ishima ve saan saan la . Er se vande t@@ eren nahan , hii iyev na je , lu a ishimataver man mkav kpishi . U@@ kô@@ pi mbara yange ve taver ishe kpishi , nahan lu ior kpuaa tseegh fa@@ an@@ tyô u y@@ amen ye . Aluer inyaregh ki Yesu na mbadondon un la lu ki kpôô kpôô ga yô , lu nyi iny@@ ar yange na ve ? Ity@@ esen ne doo kpishi ! 5 : 1 , 18 ; 8 : 1 ) I ôr kwagh u mba i shigh ve mkurem mbara ér ‘ saan ve iyol ’ shi mba ‘ u@@ icighan@@ mbaiorov kpaa . ’ Bibilo ôr se ac@@ in a M@@ an@@ ase yange teman imôngo vea Yo@@ shia , wan u wan na la ga . ( Ho@@ sea 6 : 7 ) Ish@@ ember i ken zwa Heberu i í gem i̱ ér , ve “ er a Mo dang ” la ngi a ikyav igen kpaa ; ikyav shon yô , ka “ u eren kwagh sha mimi ga , shin ( u eren ) kwagh sha jighjigh ga . ” Shighe u m lu anyom a an@@ igh@@ eni la , yange igen m tile sha kpe go@@ do@@ b@@ i , m kôr Iyoukura man Awa@@ ke ! ( Yohane 8 : 28 , 29 ; Mbakolose 1 : 15 ) Sha nahan yô , aluer se time sha gbenda u Yesu eren kwagh a kasev shi nengen ve la yô , se kav gbenda u Aôndo a nengen kasev la , shi se kav akaa a a soo ér ve eren la kpaa . KW@@ A@@ S@@ E ugen , mba yer un ér Ru@@ th , a ôr kwagh u iy@@ av nav mbu hiihii wener : “ Yange m lu anyom 19 , m lu ken gar ugen ica a ior av shi m fa u y@@ esen wan kpaa ga . ” D@@ ondo ikyav i Yesu sha u pasen mbagenev akaa a u ne jighjigh a mi la doo doo . Shighe u Paulu nger Mbakristu mba ken gar u Roma washika la , mkaanem nam ma gen ken washika la lu sha ci u mba ken tiônnongo mba ve lu mar u Mbayuda shi i tese ve Tindi u Mose la . Shighe u m lu wanye la , ashighe kpishi m hen sha kwagh u myom wam shi i s@@ ar@@ em tsung u wasen ior mba ve lu ken mbamzeyol la . Ikyav i tesen yô , ôr shi gbidye kwar sha mkaanem ma Yesu ma ma kaa ér “ de koson nen akaa a injaa sha ci wen shin tar ne ” ga la . Hii nan ve a fatyô u kaan ér Yehova ngu a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn@@ ô ? Aluer or ma m@@ sô@@ rom kpishi nan mough nan tôô mat@@ o shin kwagh@@ hendan ugen nan ngu n@@ á@@ h@@ á@@ n , nahan nana fatyô u kaan ér uma u Yehova Aôndo a ne nan iyua la gba nan kwagh kpa ? PE@@ E@@ J@@ I 10 Nahan a zamber a F@@ il@@ ib@@ u er a̱ unde a̱ tema a na imôngo . ” Se ôr kwagh sha akaa a hange hange ne ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Ka as@@ ande kpuaa tseegh iyol ka i doo ve sha kwagh u ve ver ishima la ye . ( Mateu 24 : 12 ) Sha kpôô yô , ior kpishi kera na Aôndo jighjigh ga , shi Bibilo kpa kera gba ve kwagh ga . Loho u dedoo u u lu sha kwagh ne yô , doo u se suur sha kwaghfan u uumace ve har sha mi u keren gbenda u been a zayol u a hii i lu kwagh u nyian a mi ga ne la ga . Umbur wer , yange Yobu fa er i hii ve akaa a ci@@ er@@ yol la a lu eren un ga ; shi yange fa ér a va war uma na tsô kpaa ga . Sha shighe ugen la , a pase orgen ken tar u Ar@@ ab@@ ia , u kuman anyom 8@@ 0 kwagh . Kwase u or ne sember saan ku . ( Yohane 1 : 35 - 40 ) Shighe u uumace hemba ato ken E@@ den anyom 4,000 ken ijime la , Yehova Aôndo tôndo zwa ér una tindi ic@@ u@@ wan or u nana va ve a ishimaverenkeghen i mimi yô . Er nan zough a mi yô , nan yila ak@@ ar a nan man mba ve we ndor a nan , ve̱ va kohol her a nan , nan kaa er : E@@ mber nen a mo imôngo , gadia m zua a sule u a sa@@ am ne ve ! Ka sha nyi igbenda nahan jighjigh u nan a lu a inja tsung - n@@ u ? Nahan Diabolo soo ér Yesu a de ne Yehova icivir i i lu i na shi a kom u zuan a mi la ga . — Mpa . Ve K@@ egh Mesiya Man ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se sen kpaa se mba ngohol i her a Na , gadia se mba kor atindi a Na , shi se mba eren akaa a doon Un kpaa . ” — 1 Yohane 3 : 19 - 22 . Er nan ve ieren i pu@@ un a pu@@ u mbagenev la i wase ga ? Shi ve na jighjigh kpaa ér mba fe Mbakristu mba mimi sha ivande i eren been ior angev ga , kpa ka sha kwagh ugen u a hembe lun a inja cii yô . Paulu yange tsengaôron ér , ken ayange a masejime yô , ior kpishi vea hingir “ mb@@ al@@ un a dooshima ga . ” Se W@@ a Nen A@@ yol a A@@ se Iky@@ o shi Se T@@ aver Nen A@@ yol a A@@ se A@@ sema , 8 / 15 ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Man mbamzeyol mban vea fatyô u d@@ an@@ en se asema fese je . Ken ningir ugen u i lamen iliam i sha ave la yô , mba henen Bibilo a ior ken uya vev kuma iorov 8@@ 00 . Awa@@ shima na jighilii yô , ka u timin uumace kpishi er un fetyô la cii . Yehova yange lumun Mbag@@ i@@ be@@ on , nahan ve “ hingir ior mba gb@@ eren ik@@ on man mba k@@ esen mngerem sha ci u mkohol u ior man sha ci u at@@ se a TER a nan@@ den nagh sha mi , ” shi ve aren iky@@ on i nan@@ den naagh a mi kpaa . Nahan kpa , a hii iliam a kwase la , shi a pase un kwagh kpoghuloo je ior mba ken gar la kpishi na un jighjigh . ( Yoh . 5 : 11 ) Er Yehova una lu wasen we u eren ityom i a ne u la , jighjigh u u ne un la una seer taver , nahan u kav er ityom i civirigh i u lu eren ken mcivir na la i hembe doon a akaa a injaa a shin tar ne la cii yô . Jigh@@ ilii yô , van@@ den eren kwagh ne ke@@ ke . A@@ ka@@ a@@ ôron a Yobu la yange bende a na nena ? ( Mateu 4 : 8 , 10 ) Kape nyian kpa Satan a me@@ en Mbakristu ér ve ker icivir ve ayol a ve je la . Yange saan se iyol kpishi u lun vea azende a dedoo . Er Ese@@ ter suur sha Yehova a ishima i môm yô , a taver ishima a er kwagh u ma na un ku yô sha mimi . ( 2 Kor . 12 : 7 ) “ S@@ aa ” u lu Paulu ken iyol la umbur un ér un yina shi kwagh la wase un u hiden a iyol na jime . Kpa i va mase kaven ér zege@@ ikpelaior ne ka mbacivir Aôndo sha mimi , mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar yô . Yehova ker gbenda sha er se fatyô u yan ikyar a na kôôsôô nena ? Zum u wan@@ i@@ unda u Y@@ ese , Eli@@ ab@@ i va nyôr yô , fese nahan m@@ lu@@ yol na la doo Samuel kpishi . Gba u se wa ikyo sha akaa a Bibilo i te se icin sha mi la , aluer se soo ser Satan a tsu@@ me a vese sha u@@ kwagh@@ hi@@ r ga yô . — 2 Pet . U@@ s@@ u u l@@ at@@ ri@@ ki ka u na yô i taver se kpishi u nengen a iwanger i as@@ an a lu mon@@ don sha aôndo ica la . ( b ) Er nan i doo u se wa ic@@ in@@ tan ne ikyo ? Shighe u se va zua a uma u tsôron ve se lu bem bem shi se lu ken mkpeyol shi angev man ityav man ij@@ en shin ku ua lu ga la , se zua a msaanyol man averen a been mayange ga . Yô , zua ase a m@@ sur@@ shima hegen sha u henen sha ishimaveren i shi va lun vea mba@@ doon we ishima mba ve kpe la . “ Ka u Á M@@ ar Ne H@@ egh K@@ en@@ g ” Kpa aluer se fa ser anmgbianev asev mbagenev kpishi sha won cii mba ken imba mlu ne yô , ishima ia hemba taver se u zan hemen vangertiôr . Yesu shi kimbir ôron kwagh t@@ eren ér un ngu iwanger , e̱r ayange mase shin cuku a una kpe yô , á kaa a mbahenen nav ér : “ I@@ wanger hi@@ r@@ a ngi her a ven any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee ; zende nen er ne lu a iwanger her ne , sha u ime i̱ de kohol ne ga yô . Ka vegher u “ or@@ he ” u i gbe kpee u Orkristu nana haa iyol keng yô . — Mbafilipi 2 : 3 ; Mbakolose 3 : 10 , 12 ; Mbaromanu 12 : 16 . A@@ yange nga kar yô , ônov mba Yakob uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in soo ér B@@ en@@ y@@ am@@ in , wan na u masetyô la a̱ za a ve imôngo ken Igipiti vea za tôô kwaghyan . Maria ongo ish@@ u@@ ghun ne yô , ishima ta un k@@ we , “ a gba henen ken ishima er , shin ka nyi inja ish@@ u@@ ghun ne@@ ou ? ” 4 : 17 , 18 . ( 1 Mbakorinte 10 : 13 ) Nahan je kpa , ka kwagh u or nan tsough u eren shighe u nan tagher a imeen la una yange nan u eren isholibo shin una yange nan ga ye , inja na yô aluer nan dugh mhen u bo la ken ishima i nan kera fese yô nana er isholibo ga , kpa aluer nan ngu henen sha mi zan zan a vese ken ishima i nan yô nana er isholibo la . Yange er kwagh ne sha ci u ve̱ er tom u un hii la , ve̱ er ityom i hemban i un er la je kpaa . — Ôr Yohane 14 : 12 . Yehova yange nenge ér E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki na un jighjigh , ka nahan ve fatyô u hemban nyityô mciem ma lu a mi cii ye . Lu nyi i mgbegha or@@ pasalmi ugen er msen a ishima i m@@ ô@@ mô ? Hegen ne kpa , bem ngu ken tiônnongo u Kristu . Mba ve lu a kwaghaôndo u mimi la mba palegh u henen kwagh sha mba@@ ah@@ ab@@ a mba keren nena ? Á tôô iyol na á kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev , shi á kar mbahenen nav sha iyôngo , tsô á kaa wener or@@ kur@@ an@@ ilev yer iyôngo na sha ati ati man ngi ongo imo na kpaa . Se kpa zum u se de mbagenev kwaghbo yô , doo u se de u henen sha kwaghbo u yange ve er se la , shi se kera ôr kwagh se ter kwaghbo shon ken hemen kpaa ga . • Er nan ve i gbe u se wa ayol ase sha ikyev i Yesu shighe u se lu keren m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha mbamzeyol mba uma mba ve ngee yum laa ? ( 2 ) Ior mba se ye ijende a ve la vea fatyô u vihin se shin wasen se u eren kwagh u dedoo . Kwagh u ny@@ iman sha kwagh ne ngu ga . A Lu “ M@@ nder u Uma ” ga yô A Lu “ M@@ nder u I@@ ji@@ r@@ ôron ” Kwase u fan atindi u lu tan ikyaa a c@@ ôô@@ ci la kaa ér un kuma u wan zwa sha kwagh u Bibilo i er ga . A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo ka a wase se u lun a mnenge u vough sha kwagh u tom u se lu a mi u nengen sha tsombor wase la nena ? Kwagh@@ wan ne tese ér Aôndo wa ikyo sha mkpeyol wase . ( a ) Aluer or soo u vesen ken jijingi yô , ka igbenda i henen Bibilo i nyi i gbe hange hange u nana don@@ don@@ o ? Hen shighe ne , m hii u sô@@ ôr anmgbian u kwase u tse@@ en ishima ugen ken tiônnongo u m yem her la , i yilan un ér E@@ ve@@ l@@ y@@ n M@@ on@@ da@@ k . Er Nan Ve Aôndo a De É@@ r Kwagh@@ bo man I@@ can i Y@@ an I@@ ̱ Z@@ a H@@ em@@ ene ? Ve mar ônov uta@@ an , kpa u môm yange kpe angev mbu iyol@@ hi@@ an shighe u i za a na iy@@ ou@@ ci kpa i venda u kôron un ga@@ mbe eren un t@@ wer yô ; mba un@@ yi@@ in mba uma her . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Yehova de Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim Yerusalem , shi kura ior mba ve lu ker la , yem a ve uiky@@ angen . ▪ C@@ i@@ vi@@ r I@@ ti i Yehova I He@@ mban La Nahan ior mba hen ijiir la va kase her , ve nenge er mbah@@ end@@ an@@ kwagh mbara gbidye mba@@ sh@@ ôô mbara zan zan awambe haa yô . Ruamabera tese ér “ shighe u atô@@ at@@ yev ” bee ken inyom i 1914 shighe u i ver Tartor u Mesiya la . Mbagenev je yô , doo ve je ve haa m@@ liam ashe , er mb@@ as@@ ôron m@@ tem lu karen ior Bibilo ne la . Er Yehova a Y@@ aren Tom a Icighan Jijingi sha u K@@ ur@@ en Awa@@ shima Na Yô Yesu Kristu yange er tom i@@ vangeli , nahan á ver mbadondon nav ikyav i dedoo i eren tom ne . U ngu kwa@@ v shi sar u , u hemban lun nongo u Yehova a i@@ wa@@ sen@@ aa ? U Eren M@@ sen sha C@@ i u Mbagenev A kaa ér : “ Mo vea ter@@ em , yange se lu kôôsôô ga . Shi ng@@ ôm kpa wam ikyo ga . Nahan cii kpa , ikyo@@ v ngi karen yô , yange sev h@@ ungwa av wan wou ugen kaa ér ú too it@@ you ke ’ foto la nahan doo@@ ashe kuma ga , nahan nan seer we ice sha it@@ you ke ’ foto shon . ( Z@@ a zwa sha ngeren u tesen iyenge u a lu sha peeji 27 la . ) ( 2 Mbakorinte 4 : 17 ) Apostoli Peteru yange nger wener : “ Zum u ne ya ican sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee kera yô , Aôndo u mh@@ ôôn cii u A yila ne u zan ken iengem i tsôron ken Kristu , Un iyol Na Una sôr mlu wen Una su@@ we ne , Una taver ne man shi Una tim ne né lu dông kpaa . ” — 1 Peteru 5 : 10 . Nahan kpa , saan mo iyol kpishi u nengen er or@@ ya wam u m sember v@@ ô@@ son ne lu wasen anmgbianev nav mba nomso man kasev nahan . Yange m fa doo doo mer ka Yehova a lu kwagh u vesen ken ivese yase ye shi m fa mer mimi je a saan se iyol . A kaa ér : “ Yange m er msen hen Yehova , nahan m venda u zan makeranta u vesen gbilin , kpa m gema m hii u eren tom u pania u ke@@ ke . ” Shi Yohane man an@@ ngô na Yakobu kua ter ve Se@@ be@@ de@@ u kpa eren tom ne . Shin se pine ser , mbatamen vea er nan ve vea nenge sha iyôngo , kpa vea er tahav sha i a hemba er Aôndo a ne ve la ga ? Ka ieren i bo i nyi Mbakristu mbagenev mba ve er batisema ve nyer iyol k@@ ere , man doo u vea er nyi ? Ken Ici@@ ghan@@ ruamabera yô , ishima tile sha mlu u or u ken atô la — asaren a nan man mbamhen mba nan man akaa a nan soo shin nan soo ga la . Sha nahan yô , er u lumun a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken awambe la i lu kwagh u or a tsua a ishima i nan nahan kpa , doo u a tôô ér ka be@@ er kwagh ga . — 1 Mbakorinte 8 : 8 , 11 – 13 ; 10 : 25 – 31 . Yehova una za hemen u kuran shi veren nongo na doo doo je ka u tu@@ nan ga . A er nan ve me kôr ikyar a mba@@ an@@ umb@@ ev mbara shi me ya ikyar a Yehova ? ” ( Yeremia 31 : 3 ) Alaghga amba a ior la aa v@@ ôr ken jijingi , nahan kpa u ngu wer ve hemba a hemba ato keng ga . ( Mpa . 21 : 4 ) Ior kpishi mba a nder ve shin ku la a lu “ mba ve lu perapera ga , ” mba yange ve lu a hen mimi sha kwagh u Yehova man Wan na ga maa ve kpe la . S@@ ev mbu aven yô , á “ kohol ior cii , hingir a@@ y@@ ongo a [ Mose man A@@ ron ] , hen h@@ unda u t@@ ent@@ i u kohol ker la . ” Yehova ôr kwagh a ak@@ ar a Yobu a atar la ér : “ Gadia ne ter@@ em sha kwagh u mimi er wanakiriki Wam Yobu a er nahan ga . ” Ka ieren i nyi nahan E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u yange tese ? Tsô kwase wam va hii u henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova . N@@ ab@@ al lu nyi or@@ o ? M@@ liam ma ken Ish@@ egh Er Yesu n@@ aregh uwegh nagh wase Peteru nahan , se yô se fatyô u wasen ma anmgbian u i gbe u nana seer lun a jighjigh u nan kpa ? ​ ​ —⁠ 9 /@@ ⁠ 15 , peeji 8 . Kwagh ugen u shi a ne i umbur agee a Aôndo yô , ka ishember i i yer ér “ TER u ak@@ um a Sha , ” i̱ i̱ dugh ke ’ Bibilo kwa 2@@ 8@@ 5 la . Pro@@ feti Yesaia nger ér : “ TER ka Or@@ jir wase , TER ka Or@@ wan se atindi , TER ka Tor wase . ” ( Yes . Yange Ma@@ ma man Bab@@ a mba kaven kwagh u Bibilo i pase ér mbakp@@ enev mba yaven a y@@ av , shi a va nder ve shin ku ken hemen la yô , ishima gba ve sh@@ imi . — Or@@ pa . “ Hanma or u wan iyol sha ini@@ umbe yô , ka nan kôr iyol i nan tsaha sha akaa cii . ” — 1 Mbakorinte 9 : 25 . I tese ikyav i kwagh ne sha kwagh u “ kwase ugen u ha@@ an awambe anyom pue kar ahar ” yô . El@@ la una cia ior shin una suur sha Yehov@@ aa ? U@@ a fatyô u van se a myom kua mba ve lu a ishima i ungwan loho u Bibilo la kpaa , shi kwagh la una na vea dondo gbenda u yemen ken uma u tsôron la . Daniel yange tsengaôron ér : “ V@@ e@@ gher ugen una o@@ son a o@@ so , ” kpa vegher ugen una taver . — D@@ an . Akaa a karen jighjigh wase man mbamzeyol vea fatyô u van sha igbenda kposo kposo Ne I@@ c@@ ombor i Mbakristu , “ K@@ ohol Nen Iyol ” Nahan kpa , kwagh ugen ngu u i doo u se cii se hen sha mi yô . ( I@@ c@@ am 8 : 4 ) Wan@@ nomso u kuran ilev ugen yange lu sô@@ ôr wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am . Er ica kera gba ga tsô orumace hemba ato , Paradi@@ so la maa saa un nahan kpa , Yehova na ishimaverenkeghen . Mba koson ve gbem . ” Vea er kwagh ne sha u dondon gbenda u profeti ugen u sha ayange a tsuaa la kpa dondo la . 5 : ​ 25 - 34 ) Sha mimi yô , yange a doo kwase la u ungwan mkaanem ma kundu kundu mara tsô ! Nenge er ngeren u a dondo ne una time sha itinekwagh ne yô . U nengen sha kwase sha igbenda i se mase t@@ eren heen ne kpa ka kwagh u hange hange . K@@ ura Ishima You sha u K@@ ôron Iyol You Ts@@ aha Kanyi yange i ur@@ ugh mo i va a mo ikyua hen or ne j@@ imi ? ’ 7 : 24 , 25 ) Shi a ôr kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , “ mba ve lu ken Kristu Yesu la . ” Mba kuran asema a ve ga , kpa ve gema mba hông@@ or asema a ve aa ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba anyom a kar imôngo cii ve vea bee ve ken ishima la . Shi nana ver ishima sha akav a nana lu nengen a mi sha gbenda la kpaa . Sha mimi yô , nana “ v@@ ôr gb@@ i@@ da gb@@ i@@ da ” je . 4 : 5 — Zege@@ t@@ as@@ a u mnger la ke@@ he kuma u iv@@ in mngerem sh@@ imi nena ? ( Ps . 1@@ 16 : ​ 3 , 4 , 8 , 10 - 14 ) Yange kange ishima ér una kure u@@ ic@@ egh@@ zwa mba un er a Yehova la cii , shi una er ityom i í gbe u una er Yehova la cica cii . Er mbaapostoli mba 11 mba ve mase shin her mbara yevese undu un sha shighe u s@@ ôngo s@@ ôngo ne nahan kpa , us@@ ati mba karen kpuaa tsô Yesu shi tese ér un na ve jighjigh . ( Ôr Mbaromanu 1 : 19 , 20 . ) ( b ) Ka hanma shighe Yesu yange tsua wanakiriki u jighjigh la ér a nengen un sha ya , man lu unô tsuaa ? J@@ on : A@@ ho@@ o ! Nahan ka maan un iyol a akaa a uumace ve er sha kwaghfan ve la ga , shi kwaghfan u uumace u tar u nengen ér a gba ave la kpa ka s@@ asen un iyol a mi ga . 9 , 10 . ( a ) I@@ sa@@ a@@ c Ne@@ w@@ t@@ on yange nger nyi sha kwagh u ishimaverenkeghen i u@@ um@@ ac@@ ee ? Shi alaghga or@@ henen Bibilo ne nana nenge er hanma shighe yô ortamen u ken tiônnongo ka nan hemen mbagenev ken tom kwaghpasen shin er nan ngee a ityom igen ken tiônnongo nahan kpaa . Kpa Mbashiada mban gba ah@@ on ga . ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ) P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la er kwagh i@@ er i Paulu sha u wasen Apo@@ l@@ o ér a seer fan atesen a Mbakristu sha inja . Zum u mbamaren ka vea lu vea ônov vev imôngo ga yô , ieren man mlu ve u ken ishima la a gema . 19 : 28 . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 2 : 15 , 16 ) I@@ jiir igen i môm tsô kpa í kera ôr kwagh í t@@ ér ter u Yo@@ ab@@ i man an@@ ng@@ ôô@@ v nav ga , saa pe í ôr kwagh u u@@ war na u ken Bete@@ le@@ he@@ m la tseegh . — 2 Samuel 2 : 32 . Yesu yange kaa ér awashima wase u za kohol an@@ ngô wase u iy@@ ongo i zough se a nan la yô , ka u za nan nan ibo ser , se ker ish@@ ô ga . A@@ she Ver Iky@@ ôr Doo Ga ( 1 Yohane 4 : 8 ) Nenge imba m@@ kposo u a lu hen atô u aôndo u tar ne man Aôndo u ú lu a ian i civirigh i civir un ne sha wono ! Gba u mbatamen mba ken Kristu vea tile sha perapera dông er P@@ ine@@ ha@@ shi u yange hendan a ityom i B@@ ala@@ am la nahan . ( Mbaefese 4 : 27 ) Tsô ka aeren a Satan a nyi nahan i gbe u se dondo ga ? Tsô tor kaa ér Yehova ka “ Aôndo u mba@@ aôndo mbagenev cii , man Ter u u@@ tor kpaa , man Or@@ pas@@ en@@ aka@@ am@@ yer . ” Hanma gbenda u or nan hông@@ or cii yô , lu upristi í ver ér ve̱ nenge sha mi , ve̱ wanger nan ye . Ka ze de@@ gh@@ ôô yô , kwagh ne kure doo doo . ” Nenge kwagh u Mbaf@@ ar@@ ishi man mb@@ ang@@ eren mba sha ayange a Yesu eren ne . AR@@ A@@ B@@ A Sha mbam@@ ne mbara nahan yô , ne “ hanma kwagh u uma sha isharen na ” ken paradi@@ so u ken jijingi u se lu ker nyian ne ka kom un . • Kanyi ka i̱ na ve Aôndo a lumun a orumace ér nan ngu or@@ perapera ? ( Mat . 1 : 1 ; 21 : 9 ) Kpa er Davidi lu or u hiden a iyol ijime yô , a yila vor u ityendezwa la ér “ Ter , ” sha ci u lu u Kristu una lu sha ian i í hembe i na yô . — Mat . ( Anzaakaa 19 : 22 ) Sha kpôô yô , or ka nana er erdoo a orgen sha ci u dooshima u nan lu a mi sha nan nahan , i doo kpen kpen . Shin er alaghga mba ve lu a jighjigh u nan ga mbara vea n@@ aha se tar nahan kpaa , saan se iyol sha m - ongo u se ungwan imo i Or@@ gban se u a lu a dooshima ne . Aluer , i@@ ember@@ yolough i tar ne doo se ishima shin se soo u lun a hanma an@@ ar u he u i sember duen a mi , er han@@ see@@ ti shin amba@@ akaa la nahan yô , se wa ityough ken akaa ne je se lu a shighe u eren akaa a a hembe lun a inja la ga . Jighjigh u nan u id@@ y@@ a@@ kwase ugen yange mgbegha un ver uma na sha z@@ ongo sha er una yima Mbaiserael uhar mba ve lu mbam@@ k@@ er@@ ev yô . 7 “ M P@@ ase I@@ ti You ” U tesen ikyav yô : T@@ ôô ase wer u nyôr mat@@ o wer u za nenge ity@@ e@@ ku ijiir igen . Aluer se mba nengen ior er Yehova nahan yô , ka averen a nyi se zua a mini ? F@@ ese nahan , af@@ ishi a nengen sha gba@@ at@@ om a ke ’ tar la tsua kô@@ m@@ ati@@ i u nengen sha kwagh u ab@@ ur@@ ab@@ ur sha u a̱ z@@ á mba ikyaa tser ve la a iky@@ á@@ v mbi nan m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol yô . Ikyav la tese wang ér , Elisha yange nenge wener , er i gem hemen i ne un hegen yô , maa fese je gba u una gema eren kwagh er un nenge la ga . I@@ ̱ kaa ér : “ A@@ ts@@ am a wan sha kwagh u mimi la ka gbenda u injaa , u mimi una nyôr ior mba Aôndo ken ishima yô . ” U kuran kwagh u i we or sha ikyev la kua u henen an@@ za a a@@ eren@@ egh e̱r u timen ke ’ Bibilo dedoo shi eren msen gbem er ‘ se eren akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , i hembe lun a mbananjighjigh ’ yô . Nyian ne , ônov mba sha iyol man mba ken jijingi , mba ior mba yange ve er tom u col@@ por@@ te@@ ur sha gbashima la kpishi , mba eren tom u pasen kwagh la her . Se eren nahan yô , se zua a “ agee a hemban la . ” ( 2 Kor . Sha kpôô yô , ior mba civir Aôndo sha jighjigh mba sha ayange a tsuaa la kpishi , er Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob man Davidi man Solomon kua mbagenev nahan lu mb@@ any@@ ar@@ ev . Gba u mbacivir Yehova vea nengen mba ve civir Aôndo u mimi ga la nena ? 35 : 9 – 29 . An@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev yange ve er kwagh a na c@@ a@@ veraa je gande . K@@ asev Mbakristu Mba@@ jighjigh — ka K@@ asev Mba C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Mba In@@ j@@ aa Aluer u er nahan yô , u mase kaven er u hembe lun a shighe man agee a eren akaa a a hembe lun a inja la yô , inja er u wasen ior shin civir Aôndo , u a ne u akaa a u lu a mi cii la nahan . — Mateu 6 : 24 ; Aerenakaa 17 : 28 . Se mba van@@ den henen sha icivir shin sh@@ a@@ gba u una va ker la shinii ? ( b ) Mkaanem ma Mose la lu a inja sha ci u nyi ? O@@ ru@@ m@@ ace u lun a mkav u nana soo ku je kpa nan ngu ga . I@@ f@@ i u K@@ ish@@ on Shighe u Paulu lu ken Roma la , a nger ér : “ E@@ p@@ af@@ era , kp@@ an u Kristu Yesu u a lu or u ken [ K@@ olose ] la ngu su@@ ghun ne . Ngu eren msen sha gbashima sha ci wen gbem sha u né tile né lu vough né kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii . I va gema cian mo sha ci u mhôônom kôron mo a mba m gb@@ aan a@@ yem a ve imôngo la ga . Se fatyô u lun “ er kon u o@@ le@@ v u ndor ken iyou i Aôndo ” yô , inja na yô se lu ikyua a Yehova shi se za iky@@ ura ken tom na kpaa . Se er kwagh ne sha u ungwan imo na shi lumun mk@@ ô@@ ôm na a ishima yase i môm . — Mbaheberu 12 : 5 , 6 . “ [ Se mba a ] ishimaveren keghen uma u tsôron , u Aôndo u A eren aie ga la , A tôndo zwa je er shighe lu a lu ga la . ” ​ — Tit@@ u 1 : 2 . Luka 24 : 27 kaa ér : “ Hii sha Mose kua u@@ profeti cii , A gba pasen ve akaa a sha iyol Na ken icighan@@ ruamabera cii . ” Luka 17 : 20 kaa ér : “ Er Mbaf@@ ar@@ ishi pine Un shighe u tartor u Aôndo ua va yô , A gema A kaa a ve er . ” “ Mb@@ an Ka Mbakristu Mba Mimi ” AG@@ A@@ R A W@@ AR@@ EN K@@ ER Ngeren Mba I Gb@@ er Ken Iyoukura Ken In@@ yom I 200@@ 6 Yô J@@ e yô , azende am kpa m de kwagh u a sha ci u bo@@ l u sha ave ne . ( Yohane 18 : 37 ) Ka i lu ior mba Aôndo ken asema di er yange i lu Yesu nahan . Ngeren u dondon la una pase se kwagh u u veren ishima sha tom u pasen kwagh la shi una taver iky@@ aior asema u civir Ter wase u dooshima la a ishima i veren . Aôndo yô , kegh a kegh iyol u ungwan msen u ior mba ve ne un jighjigh , shi ve lu a vangertiôr ér una ungwa mbamsen vev la Aluer se za hemen u nengen mbagenev er Yehova kpa a nengen ve la yô , kwagh ne una na se lu ken bem man ken mzough a ve . Man gema shighe u ne lu agumaior la di ye , ashighe nga a yange ne hen ner mbamaren enev kav er ishima i lu ne ker ga shin ve fa mzeyol wen ga yôô ? Se kpa aluer se wa ikyo ga yô , se hen ser Yehova Aôndo man Mose u He@@ mban la , ka Yesu Kristu je la , mba hemen tiônnongo u Kristu nyian ga . ( F@@ il . 2 : 9 ) Yesu yange wa mbahenen nav kwagh ér ve kpa ve er nahan . — Mat . * Shin er Yesu yange lu vea Ter na kôôsôô nahan je kpa , y@@ uh@@ wa un u kaan ér akaa agen hemba tahav nav ga . Nahan kpa , ver ishima sha ishember i “ man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga ” la . Awa@@ shima u mbaihyomov mba Aôndo jighilii yô , kanyi ? ( Pasalmi 15 : 1 – 5 ) Nahan , Yehova eren a mba@@ van@@ nya nav nena ? 19 , 20 . ( a ) Inja i kwaghôron u Paulu yange yar tom a mi kar sha iyol i anmgbianev mba ve lu wasen un ken Roma la yô ér nyi ? A kaa wener : “ Ô@@ no@@ v av doom ishima kpishi , nahan kpa yange ve soon u yaven hen shighe u m soo mer ve y@@ av la ga . ( Yosua 3 : 13 - 17 ) Kpa tar u ú lu vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ ord@@ an la yô , takerada u Ge@@ or@@ ge Adam S@@ m@@ ith a nger , í yer ú ér The H@@ ist@@ or@@ ical Ge@@ o@@ gr@@ aph@@ y of the Ho@@ ly L@@ and la kaa ér : “ Tar ne ka kpu@@ un kpu@@ un u vesen u Ar@@ ab@@ ia u a samber a yem ica yô ; ma kwagh môm tsô ngu ken ú u yangen or zende ga . 6 : 18 Gbenda u Paulu H@@ enen Kwagh La Paulu yange wa kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve lu a m@@ he@@ m iyol la kwagh ér nyi , man doo u se cii se wa ic@@ in@@ tan ne ikyo sha ci u nyi ? Inja na yô , nan soo iyol i nan tseegh ga . Ma or môm nana fatyô u henen ér mimi je aluer yange ma or he ’ tsombor u̱ lun a gbashima shin ma Or@@ le@@ v@@ i u tse@@ en ishima nan@@ á kighir O@@ ri@@ serael sha ishima i nan ga ér nana̱ kôr il@@ egh ki nan@@ egh ki hemban doon cii la nana̱ na naagh a mi , kpa sha mimi yô imba or la nan soo u nan naagh ku shon ga nahan , Aôndo yange ma lumun a ku kpa ? T@@ su@@ aa la , imoshima yam kp@@ ù@@ s@@ ú@@ gh mo ga . Yange i due a mba@@ kwa@@ re@@ v mba hen af@@ o a S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen la iorov 3@@ 3@@ ,000 , ve zende angahar u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 50 , ve yem hen ihy@@ ongo i hen gar u L@@ ü@@ be@@ ck , ken tar u Jam@@ an@@ i . ( Pasalmi 26 : 2 ) Er nan imba mtim u timen sha mlu wase la a lu hange hange ? 2 : 20 ) Nahan gba u se tile dông se nôngo kwagh a Satan sha u eren sha akaa a se henen ken Bibilo la . — 1 Pet . Yehova tese vangertiôr ken iky@@ aior i i civir un la nena ? Ken ashighe a a sember karen la , iy@@ ongo ia zua orgen a orgen yô , nan tsu@@ wa ih@@ ô shin nan tôô gb@@ u@@ u@@ ka a nan . Er u time sha kwaghhenen la shi u gbidye kwar sha kwaghhenen ne yô , fa dedoo wer , iniôngon you i wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi wer ve hide ken tiônnongo u Kristu la ia saa ishe ga . Nahan kpa , a z@@ ôh@@ ô a kwase ne ga . Nahan kpa ka kwagh u a hembe le@@ gh@@ em u eren ne ga . Ikyav i tesen yô , shighe u i gbe u ú tsua ma tom u ú er shin kwagh u ú hen ken makeranta yô , alaghga anmgbianev ou man mbak@@ ov wou man ati@@ ca a kwagh wou a gbe a ishima , a a ne jighjigh ér makeranta u vesen man tom u dedoo ngu ne or m@@ ze@@ hemen u mimi man msaanyol la vea kighir we ér u er ishima ve . Er u lu zuan a mfe sha kwagh u mimi seer la , eren sha akaa a u lu henen la . Yobu wa ishima a atsan a a tser un la cii . Kpa se wuese kpishi , sha ci u yange va hii u t@@ enger . Nenge ase er iyol hiden a mi ijime kpa ka i wase se u dondon kwaghwan u Yehova yô . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ka vea y@@ aan bredi u a lu ikyav la yô , ve tese ér ve cii mba ken mzough , nahan i lu inja er mzough ve la ka iyol , Kristu gema ka ityough nahan . — Mateu 23 : 10 ; 1 Mbakorinte 12 : 12 , 13 , 18 . Yange ôr ken washika na u nger hen Mbaromanu la ér : “ Se keren nen kwagh u nan bem man shi kwagh u se maan a maa ayol a ase sha mi ” yô . 1 : 16 ) Ngeren u ken Bibilo ugen ôr se kwagh u mbatyomov mban kaa ér : “ Ior udubu dubu lu eren [ Yehova ] tom , man dubu pue kwa dubu pue tile sha ishigh N@@ agh . ” ( D@@ an . Ikyav i tesen yô , se fatyô u pinen iyol yase ser : ‘ Ka i doom u lamen sha akaa a luun ngise yô , mayange je ma m lam sha a ga yôô ? Hen shighe la pro@@ fes@@ ôr ugen va s@@ ôôn , a kaa a mo ér m za wase un u sôron kwagh ken kô@@ m@@ pu@@ ta na . Kanyi kwagh Yehova a soo hen mba a tesen ve laa ? Sha akaa ne kpa shi ve na mbam@@ lumun sha mi ken Bibilo . Satan eren tom a u@@ kwagh@@ al@@ ôm man mba@@ aie mba kwaghaôndo mban sha u nan ér ior ve hungur akaa a a lu a injaa la . Ikyav tese ér iorov an@@ igh@@ eni mban lu a kwagh@@ môm u ôron sha kwagh ne ga . Iky@@ á@@ v mbi Yesu mbi ne m@@ mem , hemban cii yô , aluer se tôô mbi se kar sha ime i ken jijingi i mba ve lu sha ikyev i i@@ gb@@ ur i kwaghaôndo u aie la yô . Timoteu yange lu môm ken “ mbahenen ” mba ve wase Paulu shighe u i ta un a@@ wen laa ? Nenge imba er Yo@@ a@@ shi yange hingir or u hemban@@ ato u vihin tu tsung sha wono — akaa ne cii lu sha ci u de ér aeren a u@@ j@@ ende nav mba b@@ ov la á vihi un yô ! — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 17 - 22 ; 1 Mbakorinte 15 : 33 . Yesu je kpa ngu sha ikyev i Yehova Aôndo . I kera yange tom la ga , nahan i maa tempel la cii i bee ken atô u anyom at@@ aan . — E@@ s@@ era 6 : 14 , 15 ; H@@ a@@ g . Yange gba u nongo u Kristu ne ua pasen ior mba ken tar kwagh u jighjigh u ve ne Yesu la , man kwagh u ishimaverenkeghen i ve lu a mi la kpaa . Nahan kpa , ikpelaior va kohol her@@ egh . Kape mbak@@ ov wou mba ken makeranta kpa ve henen laa ? ” Tese ikyav i Mbashiada mba lun kwa@@ v , mba mlu ve ne na ve ian i suen tom u Tartor yô . Or@@ t@@ yom ugen kaa a Yosev ér a̱ kua a tsombor na , a̱ yevese a̱ yem ken Igipiti . Ashighe agen yô , ka nan ôr aka@@ we u nan akaa a vesen a nan soo u ngeren ken washika la tseegh , aka@@ we la a za mase ngeren washika la ken mkaanem ma nan . ( Pasalmi 37 : 28 , 29 ) Shighe u ú hii u henen mimi la yô , ka keng ú tôô wer ka kwagh u injaa , lu kwagh u mfe ne una iv mhen wou man ishima you a ishimaveren man iember . ( Amo@@ shi 4 : 12 ) Sha nahan yô , gba u a ‘ yem a Mbaiserael uiky@@ angen a kar D@@ am@@ ase@@ ku a yem ken hemen , ’ ka ken A@@ shi@@ ria je la . Í@@ Ô@@ R kwagh u dooshima sha igbenda kposo kposo . Yô , jighjigh u se ne uityendezwa mba Aôndo la , kua iwuese i se lu a mi la cii i̱ mgbegha se , se za hemen u eren nyityô kwagh i i gbe u se er ve se kuma u va nyôron ken tar u he la cii . Ruamabera u ken zwa Grika , u i yer ér S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la kaa ér Yon@@ a lu kô@@ ugh@@ on , nahan kwagh ne tese ér yange y@@ av mem mem . Se ker bem sha ishima i taver man sha kwaghfan nena ? Ken mkur u derianyom u sha 20 la , i wua iorov m@@ iliôn uhar man dubu deri uhar ken tar u Ca@@ mb@@ o@@ dia sha ikyaa i pati@@ i . Á sôn un kwagh l@@ an@@ shima kpen kpen . Mba@@ civir Aôndo Mba Er Iky@@ on Nahan — Sha Ny@@ i Gbenda ? Aôndo zung@@ we se mhôônom nger je gande . Nahan u wase wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la u lun a aeren a vough nena ? P@@ alegh Akaa a D@@ an@@ en Or Ishima sha “ Iyange i Loho u Do@@ on ” Ne * Aôndo shi seer pasen un ér : ‘ Yehova , Aôndo u uter enev , . . . t@@ indi@@ m hen a ven . ’ B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ôr kwagh u Aôndo ér : “ Un yô , ma m@@ gem ngu ken a Na ga , shin m@@ ure u m@@ gem tsô kpaa ga . ” ( Pasalmi 10@@ 1 : 2 ) Sha mimi yô , ken iyou yase je kpa a fatyô u karen jighjigh wase . Aluer se mba eren nahan yô , ka akaa a a doo se ga la tseegh se lu hemban veren ishima sha mi ye . Kwaghôron u Egy@@ p@@ ti@@ a Pe@@ tri@@ do@@ u Akaa a i er ken takerada ne nga “ uma je , ” shi nga “ tem gbilin ” ga . — Mbaheberu 4 : 12 . Ka ityôkyaa i i ne ve se pasen kwagh , se ne ri@@ po@@ ti je la . Ka u er mbamsen ve kôr inya j@@ ee ? Shin u nenge wer gba u ú seer sôron gbenda u u lamen a Aôndo laa ? — Y@@ er . Or@@ gen hen tsombor la nan hemba tôôn ikyav mbi nengen sha mbamaren laa ? Nahan cii kpa , mbagenev mba ve hen Bibilo a vese ica i gbe la mba cian ashe u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo zan zan hegen . ( Mat . Kwase shon mase kuren wener : “ M ngu kaan a hanma or mer , ‘ Ôr takerada ne . ’ Kpa uumace mba ve ver ve ve lu mbakur@@ an mba ken tiônnongo la yô , ve yina . Nahan kpa kwase ne za hemen u dondon kwaghwan u Bibilo . I@@ ̱ kaa ér : “ Iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom . ” 14 : 11 - 13 ) Shighe u Paulu lu ken gar u F@@ ilipi la , a tagher a wan@@ kwase ugen u lu a jijingi u ts@@ eng@@ an fan akaa yô . Er nan ve i gbe kpee u se nôngo ikyar i se ye a Yehova la ia ta@@ ver@@ a ? Ken ityar igen yô , mbayev ka ve hii makeranta cuku je , ashighe agen ve lu anyom ahar tseegh . Yesu sôn kwagh ne sha ci u ka or u ‘ akaa a ônov mba iorov doo un ’ yô , shi sar un tsung u kuren kwagh u Ter na u sha a we ishima sha ci u tar ne kua orumace la . — Anzaakaa 8 : 30 , 31 . Nahan mba zough a ishimataver hanma shighe cii ken mkaanem ma i ôr ken Mpase 14 : 6 , 7 la . Lu@@ un nen imôngo , zenden nen imôngo shi lamen nen imôngo shi y@@ aan nen kwagh imôngo kpaa . Ka inja er hanma shighe cii im@@ enger i wanger tom u nan la i p@@ ir@@ in ga nahan . — Ivur 15 , 18 . 12 , 13 . ( a ) Er nan ve i doo u se zenden sha mimi sha akaa ci@@ ilii ? Gbenda u He@@ mban Do@@ on u Se K@@ er u L@@ un a Ieren i Dedoo Yô U tesen ikyav yô , u fan mimi u sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev la pase se sha ikyev i mciem ma cian ser mbakp@@ enev vea va bu@@ la se la tu@@ h@@ wa , shin u cian ser mba ve doo se ishima kpa ve kpe la mba yan ican la . Sha ayange la , Yehova wa ishima ér tsombor u Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob u lu ken tar la . Mkaanem ma ma kaa ér “ lu nen ” la yange ma lu kwaghwan ga , kpa ma lu tindi jighilii . Ôr fa kwagh u yange er ve shighe u ve lu eren tom u m@@ ishen ken tar u In@@ dia ve , inyaregh bee ve vindi vindi la . Kpa tôô ase wer kwagh nyoon we shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Kwagh u ka ve er yô , ka i gba u vea zua a takerada u tesen ér ve soo u eren ivese , shi or u gomoti á ne nan ian i zuan nom man kwase la nan zua ve , shi ve nger ivese ve vough er i gbe u vea nger la . Doo u se umbur mpin u Aberaham la , se kera de ser mbamhen mbara nahan ve za se ishima iyol ga . I@@ ̱ kaa ér : “ Er se fe ser u hiden a iyol ijime ka kwagh u doon Ter tsung yô , doo u kwagh la una taver mbahenen mba mimi cii ishima vea hiden a ayol a ve ijime sha hanma sev . ” Ka an nana shi y@@ im@@ am sha ik@@ ev i iyol i ku@@ ugh nee ? Jijingi u ha@@ gher sha kwagh la una fatyô u wan am@@ ise ke ’ ishima i Orkristu nena ? Mkaanem ma Yesu á kaa wener , “ Me luun a ven ayange ayange ” la ma taver se ishima sha nyi gbenda ? Anmgbian ne va lam a Jac@@ ob kundu kundu , nahan doo un kpishi , shi ve hen Bibilo imôngo iwer kar kpuaa je . 4 : 5 — Ka hanma ivur Bibilo Yakobu a lu ôron kwagh u i̱ he@@ en@@ ee ? Se kpa shighe u se lu ker ne ka shighe u i gbe u se gema ashe ken ijime ga yô . * Er M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara ma va ken inyom i 2@@ 3@@ 70 C.S.@@ Y . ( Pasalmi 7@@ 7 : 12 ) U tesen ikyav yô , zum u se tim sha kwagh u tom u Yesu yô , ka i doo se kpen kpen je sha vangertiôr u yange lu a mi shighe u Satan mee un man zum u mbahemenev mba Mbayuda hendan kwagh a na kpoghuloo la . * ( Mateu 19 : 9 ) S@@ te@@ ve u se er mkaanem nam sha heen ne , yange tsu@@ wa ér una pav ivaa ga . U tesen ikyav yô , ashighe kpishi yange se tsa ken uya mba po@@ m u mnger lu ken a@@ you ga yô , nahan se ôô iyol shin z@@ war mnger ken ijime i k@@ icin . ( Mateu 24 : 13 ) Er se lu ken “ ayange a masejime ” yô , mkur una fatyô u van hanma shighe cii . Ka ieren i Aôndo i nyi i hembe ci@@ ilii , man er u fe nahan yô , ka u ken ishima a na nena ? Or u nan lu or@@ henen u Kristu mimi mimi yô nana fatyô u eren uter uhar tom ga . P@@ ase m@@ kposo u hemen u Tartor u Aôndo a hemen u uumace . Sha kpôô yô , Mbashiada mba Yehova wuese tom u mbat@@ wer@@ ev ve eren kpoghuloo la , kua shi gbashima u ve lu a mi sha kwagh u eren ior t@@ wer la kpaa . “ Er Aôndo ne A lu Aôndo wase gbem sha won yô ; Una lu or@@ hemen wase zan zan ku kpaa . ” — P@@ S . ( D@@ ut . 31 : 14 , 15 ) Sha kpôô yô , yange gba u Mbaiserael vea fa kwagh u lu ikyav i tesen ér Aôndo ngu hemen ve shi vea dondo gb@@ end@@ atesen na ve , vea fatyô u nyôron ken tar u ityendezwa la ye . ( Anzaakaa 22 : 29 ; 23 : 21 ; Mbafilipi 1 : 9 - 11 ) Bibilo wa se kwagh ér se yar tom a imba ‘ kwaghfan u mimi man m - er u eren kwagh sha inja ’ ne , sha ci u “ vea hingir uma ken jijingi wou . ” — Anzaakaa 3 : 21 , 22 . U palegh iy@@ av mbu wan a ivese i eren shio la zua kwagh môm a aeren a wang cuku kpaa ga , shi ikyav i ish@@ ember@@ ti i “ idya ” la i̱ saa sha u yaven a or tseegh ga , i samber sha aeren a iji@@ mba@@ gh agen kpaa . A pase ér : “ Yange ve tes@@ em ken Bibilo ér iti i Aôndo u mimi la ka Yehova . Yesu lu a tahav je , ish@@ u kpa a er i í nyôr ken u@@ kp@@ er ! ( Aerenakaa 8 : 39 , 40 ) Sha kpôô yô , F@@ il@@ ib@@ u ver ikyav i dedoo i eren tom i@@ vangeli je ka ashe tugh ga ! Mpase la tese ér M@@ tem@@ tor u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la una lu shighe u ôron ijir . A pase wener : “ Er m ze ken Iyou i Tartor hanma sev ga yô , m er a@@ kwa@@ ti sha ci u hanma shighe u m vihi inyaregh ki i n@@ em ér m yam ku@@ ese a mi la ga cii yô , me gb@@ ihi ki shin a@@ kwa@@ ti ne . ” I@@ ̱ de kpiligh we iyol er M kaa a we M@@ er : ka u á mar ne he@@ gh keng la ga . Y@@ ES@@ U na mbahenen nav tom ér ve er zum u shighe mase shin kpuaa u una k@@ ôndo a yem sha yô . 6 : 2 . Hen ashighe la yange m er msen , m tôndo zwa a Aôndo mer aluer m war mtim la yô , me er ishima na . KW@@ AG@@ H@@ Y@@ AN U@@ N@@ A L@@ U SH@@ A C@@ I U H@@ AN@@ M@@ A OR C@@ I@@ I : ( Mateu 13 : 33 ; Luka 15 : 8 ) Ma gbenda ugen môm kpa kuma sha gbenda u yange a tese kwagh — i wanger i kôr inya , i lu tsu@@ m - ts@@ u - tsu@@ m ga la ga , shi yange a tese i lu kwagh u mimi kpaa . Bibilo kaa ér : “ Mbam@@ hen mba or@@ tse@@ en@@ shima , ka sha u kwagh ma a ngee yô , kpa hanma or u nan torough kwagh yum yô , ka ken ibanave nan lu zan ye . ” * Nahan cii kpa , mpase u sha mnenge ne yange due wang , je kpiligh Yesaia iyol , nahan lu un inja er ka Yehova iyol@@ na je un lu nengen a na nahan . M shi henen er ishima ia lu Yehova ker sha kwagh u i@@ ember@@ yolough i m eren la je he ? ( Mbaromanu 8 : 35 , 39 ) M@@ fe u se fe ser nyityô ican i se tagher a mi cii ka hi@@ r@@ a la ka kwagh u taver se ishima kpen kpen ! Be@@ gha u ij@@ en i ker un tsung yô , kunya ngu ker un a inyam ga ; zu@@ ngu inyam i a soo u wu@@ an la mhôônom ga , shi ka una wua i kpa , a lu a af@@ an@@ yô a v@@ aan ga . ( Ôr Marku 3 : ​ 13 - 15 . ) U@@ B@@ O@@ G@@ O 9 ( zwa Buter ) U@@ Y@@ O 9 ( zwa Buter ) Er or nan kegh iyol u kôôm uma u nan sha u a̱ zua sha Mkaanem ma Aôndo la , kape nana palegh u henen kwagh sha mba@@ ah@@ ab@@ a mba keren je la . — Pasalmi 119 : 33 ; 1 Mbakorinte 1 : 19 - 21 . ( Aerenakaa 10 : 30 – 33 ; Mpase 14 : 6 , 7 ) Anmgbian u kwase H@@ on@@ or er batisema ken inyom i 19@@ 6@@ 9 , á kaa ér : “ Zum u iji@@ r@@ ôron i Yehova ia kuma yô , m soo mer or môm hen ningir wam nana kaa ér Yehova man Mbashiada nav ‘ ta@@ m icin ga ze ! ’ Kwagh ugen u una na ve tom u eren sha gbashima , ua ur@@ ugh ior a va a ve hen Aôndo yô , ka inja i dedoo i Orkristu la . Shi er wanye ka nan ker mk@@ or hen mbamaren mba nan shighe u ur@@ a@@ ahumbe nahan , se kpa ka se ker mk@@ or hen nongo u Yehova shighe mbamzeyol mba tar ne ve va te sha a vese er ur@@ a@@ ahumbe nahan la . Anyom nga ng@@ ur karen yô , m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Yehova kua akaa a yange lu eren sha tar la na Mbakristu ian u hemban fan ikyav i ityakerada i profeti la wanger wanger . • Se ‘ bugh ishima ’ sha igbenda i nyi ken m@@ doo u se doo ayol a ase laa ? Ny@@ agh u , de karen sha u ga ; goo@@ m sha u , kar kera . ” M er un mer ka mo yange m na an@@ ngô u ter na takerada la shighe u m zua na ken ger@@ i u K@@ au@@ n@@ as la yô , kpiligh un iyol kpishi ! ​ —⁠ Or@@ pa . Se mba ken tar u ú we atindi a Yehova ikyo ga yô . ( Gen . 3 : 23 , 24 ) Kpa shi Aôndo tese ér un ngu Ter u lun a dooshima sha u pasen wang ér awashima na u lun a zege@@ tsombor u a k@@ ou mbatyomov man uumace mba vea lu ungwan imo na la , una b@@ unde mayange ga . Ka ib@@ o@@ awambe i nyi u@@ kwaghaôndo ve lu a mi iyol@@ o ? Se eren nahan yô , maa se za hemen a akaa agen a ken mcivir u mimi a se lu eren la . — Mateu 5 : 23 , 24 ; Mbaefese 4 : 26 . M soo mer wan wam a er akaa agen a a tsough u eren la ve . Shi m nenge kpaa mer doo u me de u man ta@@ av shi me p@@ ande m@@ sô@@ rom . Ior kpishi na jighjigh ér ka Aôndo u mimi la a lu tor u tar ne ye . ▪ “ Ter Aôndo Wou A̱ Doo U Ishima ” A@@ my hide hen sha shighe u yange eren tom u sha tôndo la , nahan a kaa ér : “ Yange m lu a inyaregh kpishi . Ity@@ endezwa i m ôr ken Mpase 21 : ​ 3 , 4 la doom kpishi , ijiir la kaa ér , “ ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga . ” ( 1 Kor . 2 : 7 ) Shi ka a na mba ve ongo imo na la icivir sha u lun a ve kôôsôô . — Y@@ ak . Kwagh u a̱ hemba gban Orkristu ishima yô i lu u eren ishima i Aôndo . Nahan cii kpa , ior mba a u@@ gb@@ ayol mba ken jijingi kpaa . Aluer se ver ishima sha kwaghôron la yô , una bugh se asema nahan se mase kaven er Ish@@ an i sha use la i dugh i kende sha yô . Er lu yemen u za iv@@ in anyom iky@@ undu la , Jo@@ el hen takerada u ôron shi ngeren . Ashighe agen ka i gema ivur ne inja er ka ngô u nan kpe la tseegh a or iyev i nan nahan . Mbamaren vea tese ér mba a shighe sha ci u mbayev vev shi ve taver u lamen a ve ga nena ? K@@ era cii je , ka kwagh u dedoo tseegh mbamaren ve keren sha ci u ônov vev ye . — 1 Samuel 1 : 11 , 27 , 28 ; Pasalmi 1@@ 27 : 3 – 5 . U seer yô , tindi u Aôndo yange wa sha ikyev i Noa la , lu kwagh u injaa je er sha u kuren awashima na u vesen sha kwagh u awambe la ye — ka awashima u una bugh gbenda sha ci u uumace ve zua a uma u tsôron yô . Gbenda u Lu@@ c@@ í@@ a wa ishima a angev mb@@ un ne kpa bende a mbat@@ wer@@ ev . Ikyav i tesen yô , nenge ase er Yesu u i tsegh un Tor la yange eren kwagh a ior mba kwagh ve doo mbagenev ishima ga shi ve ta ve kera kpaa la . Hii sha iyange i ikyaa la je , ior umiliôn umiliôn mba duen ken akuraior cii va yan ikyar a Yehova kôôsôô sha u nan nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh . ( Yoh . Ka un a lu or@@ hemen u vough u una kar a ibanave kera ye . “ I@@ Y@@ A@@ NG@@ E I I M@@ AR@@ E@@ M L@@ A , I@@ ̱ SA@@ A I@@ SH@@ E ” “ Eren Nen M@@ sen Hanma Shighe ” Cii ( Yuda 23 ) Mbakristu mbagenev er idya man kwagh ne ka isholibo i vesen kpen kpen . Se hen Bibilo a iorov 1@@ 12 mba lamen zwa Ch@@ in@@ ese hegen ! I@@ orov mba hemban ing@@ y@@ egh 25 , 000 mba ken kwaghaôndo u Greek Or@@ th@@ o@@ do@@ x mba ve mough ken ityar igen la lu sha nongo lu keren gbenda te@@ gh te@@ gh u aren a e@@ ev mbu kwaghaôndo mbu ngô u Yesu mbu i wu@@ h@@ a mbu iyol yo@@ ho@@ loo la , lu kwagh u ic@@ e@@ en@@ yolough ia fatyô u pan@@ den ishima ve i k@@ angen la ga . Aluer mba hen tsombor , mba ve lu civir Yehova sha mimi la , mba a mnenge u vough sha kwagh u or ve u i dugh nan kera la , shi mba dondon kwagh u Ruamabera a we sha kwagh u lun imôngo a nan la yô , ityôkyaa ia kera i lun a ishim@@ any@@ ian sha kwagh ne keng ga . — 1 Kor . Se tsua uma sha u yaren tom a ian i doon kpishi i Aôndo a ne se ér se eren kwagh sha ishima yase la sha gbenda u Yehova una fa ér un doo se ishima yô . 4 : 4 - 8 ) Ka nahan ve Bibilo i er kwagh u K@@ ain ér “ a due ken Or@@ bo , ” Satan ye ! — 1 Yoh . 3 : 12 . Or ka nana wa ic@@ in@@ tan i Bibilo sha kwagh u id@@ yaa ne ikyo ga nahan kanyi ka i ere ? Davidi pase er i sar un u zenden sha mimi yô ken ats@@ am a ahar a hiihii a ruamabera u pasalmi ne sha gbenda u kôron iyol kpen kpen ! ( Or@@ pasenkwagh 4 : 4 ) T@@ aver kpishi u eren erdoo a or ken imba mlu la . ( Mbaheberu 2 : 1 ; 3 : 12 ) Paulu yange ôr kwagh u De@@ ma , ijende na i tse , i yange va undu un yô . He@@ era yô , ka kwaghfan u a dugh Sha la ga , kpa ka u taregh shi ka u iyolough shi ka u u@@ jijingi mba b@@ ov tsô . Akaa kpishi a ior eren , er u@@ iniongo mba mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba ior eren yar yar la nahan cii . . . , ve nyôr iyol ker ga , nahan í kaan ve tar ér mba ior mba kôron uumace ihyom . . . . Er se yen yô , alaghga a gba u se za hemen u nôngon a mbam@@ yen asev shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Yange m nenge mer , er m lu Kwa@@ se@@ kristu yô , gba u me de@@ en ior kwaghbo hanma shighe shi me hungur a mi kpaa . ○ Paulu man Shi@@ la yange ve lôh@@ ô Timoteu zende nahan er nena ? U lun jighjigh sha ‘ akaa a kiriki ’ ayange ayange la ka kwagh u injaa sha ci u atô@@ akaa ahar . ( Mpase 21 : 14 ) Mimi yô , 12 u i ter ken ivur ne ne ka n@@ amba u kpôô kpôô , ka u sha ikyav ga . U tesen ikyav yô , aluer wanye u hen makeranta wou na u ta@@ av ér u ma yô , u fatyô u kaan wer , “ E@@ i , gba den tsô , ” maa u kaa wer , “ M hen mer we nahan u ngu tsera tsera gande u ú ma ta@@ av ! ” A fatyô u tôôn or@@ wasen ugen môm karen sha na ga . ( Mbafilipi 4 : 8 ) Se er nahan sha u h@@ eren a her kwagh u se nengen la man takerada u se er la man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi se ongo la kpaa . Anmgbian G@@ r@@ ace A . I@@ y@@ ua injaa ne i doo je ka kwagh u or a fatyô u pasen m@@ doom ma i been ga . Jighjigh wase u nan la na yô se mba veren ishima keghen iyange i Yehova la , fan ser “ [ kwaghôron u profeti u sha mpase la ] una va kpee , una b@@ unde ga . ” — Habak@@ u 2 : 3 . Mba yange ve l@@ ahan loho u Ese@@ kiel la je kpa , Ese@@ kiel kaa a ve ér : “ Ma kwaghôron [ u Yehova ] môm tsô kpaa , una kera ti@@ mb@@ ir ga . ” Anmgbian u kwase ugen u a civir Yehova i z@@ ur@@ um anyom 50 yô , kaa ér : “ Mbat@@ amen ka vea na shighe ve u lamen a mo zum u i dugh mkombo yô , m fa je mer m gba kwagh . ” Mba fe ér ka an@@ iky@@ und@@ an yô , ve tôô un fese ve yem a na sha iy@@ ou@@ ci i i lu ikyua la sha er a nenge sha a na yô . Or môm je kpa yange nan hen ér Yesu ngu h@@ unda kpôô kpôô shin ngu kon u wain kpôô kpôô zum u yange kaa wener , “ Mo M ngu h@@ unda ” shi kaa ér , “ Mo M ngu kon u W@@ ain ” la ga . Nahan kwagh u Kristu yange ôr a atôônanongo la ngu a inja kpishi ken ayange a masejime ne . Gbenda ugen u se tese ser ian i se lu shami ken tiônnongo la gba se kwagh yô , ka u timen sha mbamlu asev vighe vighe shi nôngon sha afatyô wase cii ‘ nan tom wase icivir ’ shi van Yehova a icivir kpaa . ( Rom . Se tese ikyav sha K@@ rist@@ ina . Se dondo ikyav i Yehova shighe u mbagenev ve lamen a vese nena ? Sha mnenge ve yô , mba ve lu a tahav mbara vea za hemen u nan ase@@ er@@ aior ican , mb@@ any@@ ar@@ ev kpaa vea za hemen u nzughul a mba@@ ats@@ anev gbem . 65 : 13 , 14 ) Nahan kpa , gba u se lumun ser akaabo a mbagenev ve eren la a na se gba uwer sha kwagh u mimi ga . Alaghga amba@@ akaa ne aa due ken igbar ga . U S@@ ôron Uma Eren Mbakristu vea hendan a aeren a bo nena ? Ishim@@ at@@ aver man akaawan a a lu ken u@@ washika un@@ yi@@ in mba Paulu nger la vea fatyô u wasen se nyian kpaa . — Heb . Nahan kpa , inyom i 19@@ 7@@ 1 la mgb@@ ôghom yô , anmgbianev mba vi@@ an ken jijingi mba ken nongo u wanakiriki la hii u kaven ér tempel u Paulu ôr kwagh na ken takerada u Mbaefese la a fatyô u lun ze@@ ge tempel u Yehova u ken jijingi la ga . ( Heb . 11 : 24 ) Mayange Mose hen wener una fatyô u civir Aôndo ken d@@ wer u tor , nahan geman eren tom a inyaregh man ian i civirigh i lu sha mi la sha u wasen anmgbianev nav mba ken Iserael la ga . Hegen kpaa una fatyô u eren a mbayev mba kiriki nahan , shi kape una er a ve kpôô je la . Mb@@ ap@@ asenkwagh zua a mk@@ om man iember sha u yaren tom a mbamhen mba i due a mi sha u seer eren tom a Bibilo ken tom u pasen kwagh la . 10 : 16 ; K@@ ol . 1 : 18 ) Nahan se z@@ aan nen mbamkombo mba tiônnongo hanma shighe , ape a ‘ tese se mfe ’ na la . W@@ ea van@@ den ôron i yô , a sar u u ôron i sha gbenda u ia hemba wasen we ga z@@ ee ? A@@ fa@@ eren@@ ga yange kar ikyua a ya u id@@ y@@ a@@ kwase la sha ci u sar un u fan kwagh u hen ya na . Anmgbian ugen u a lu ortamen a na imôngo yô kaa wener : “ Anmgbianev wuese tom u ortamen Jo@@ sé a lu eren ne kpishi . 5 : 3 - 5 . Se zenden a a@@ kwa@@ ti u kon , u se waan akaa sh@@ imi yô ; akaa shon lu se@@ to@@ v man tsua man a@@ gb@@ ande man gb@@ anyi u k@@ ir@@ en akaa man ak@@ ondo a cir@@ in man ikp@@ am@@ u@@ nan man ak@@ ondo a hu@@ an man up@@ ip@@ amba@@ abaver mba tse@@ v , kua akaa agen kpaa . Ishim@@ a@@ wan i Yehova ngi a inja hen a@@ vese nena ? Hen ivur ne yô i yar tom a be@@ gha sha u tesen iji@@ r@@ ôron i mimi . Yange de tom u eren la , ica gba ga maa er batisema . Sha nahan yô , Yesu una kar a angev man iyol@@ been man ku kera . — Ôr Yesaia 11 : 9 ; 25 : 8 ; 33 : 24 ; 35 : 1 . Kwagh@@ yôôn u hiihii la kaa ér “ [ Yehova ] fa mba N@@ av , ” u sha uhar la di kaa ér “ hanma or u nan t@@ eren iti i [ Yehova ] yô , nana̱ pav a ifer . ” M@@ doom ka nyi ? ( Yakobu 1 : 17 ) Sha mimi yô , ka sea na Yehova hanma kwagh u se lu a mi cii kpa , akaa shon nga ne hingir or@@ ny@@ ar ga . Kpa mayange se de nen ieren ve i ny@@ ang ny@@ ang la i̱ b@@ enden a i̱ yase i̱ dedoo ne ga . Ikyav i tesen yô , mba tesen ônov mba Mbakristu atindiakaa a injaa a ken Bibilo hii iyev vev je , shi ka i tese ve ityôkyaa i í doo u vea eren akaa kposo kposo ken mcivir u mimi yô . Paulu nger wener : “ I@@ ̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen . ” Takerada u i yer ér The En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia Amer@@ ic@@ ana la kpa shi kaa sha zwa shon môm ne nahan ér : “ Ity@@ esen i Mb@@ au@@ tar i sha derianyom u sha un@@ yi@@ in la yange i z@@ ur@@ um a ityesen i Mbakristu mba tsuaa yange ve tesen sha mlu u Aôndo la vough ga ; kpa , gema lu a lu kwagh ugen u yange kaha kposo a ityesen shon yô . ” Nyian ne , se mba zenden zende u ku@@ ugh la ga , kpa se mba tagher a mbamtaver kpishi . Ôr mkaanem ma mbagenev mba yange ve nyôr k@@ l@@ ase u sha 9@@ 2 , ken tar u Amerika ve er ne : P@@ il@@ at@@ u di gema kaa a ve ér : “ Ne mba a mbakur@@ an , yem , za kura nen u doo doo er ne fatyô yô . ” Mb@@ agen yô i vihi ve ayol , shi i ngohol ve ityakerada i i har sha Bibilo la shin ve hingir mba wan ve kwagh iyol ken ajiir a nan abaver kpaa . Kpa hemba gban un u eren ishima i Ter na sha hanma ian i í dugh cii shi tesen uumace mbagenev dooshima . Sha mimi yô , hanma or@@ maren u nan ts@@ ahan wan u nan yô , nan ngu tesen nan erdoo . A@@ K@@ A@@ A A Y@@ A@@ NG@@ E ER A A L@@ U S@@ E I@@ C@@ IN@@ T@@ AN N@@ Y@@ I@@ AN YÔ 7 /@@ ⁠ 1 Aluer u ngu lamen a or ken tra@@ k u a lu a itinekwagh ér , Mba@@ kp@@ enev Vea F@@ atyô u shi H@@ id@@ en L@@ un U@@ maa ? Hi@@ ihii yô , ú fatyô u nôngon sôron mlu u he ’ tsombor la sha u a̱ lu k@@ ú@@ nd@@ ù k@@ ú@@ nd@@ ù yô . Shi Mbakristu mbara lu a P@@ risti u T@@ amen u hemban doon cii , ka Yesu Kristu je la . A@@ karen a Han@@ a man A@@ veren a Na U se nan mbau@@ tahav icivir la ka kwagh u una kpe se iyol shi una kundu se ke ’ ishima shi una lu a inja hen a vese ke ’ jijingi kpaa yô . Er i ye ikyuryan ne sha awambe a Kristu a i he@@ e inya la yô , ikyuryan i he shon ne va a ior sha ci u Yehova ken Mbayuda tseegh ga kpa kua ken akuraior cii ve hingir “ vor ” u Aberaham . Yange zough a N@@ at@@ an@@ ael , u i yilan un kpaa ér Bar@@ to@@ l@@ om@@ e@@ u la , inyom kar i môm man ti@@ ôn yô , Yesu tsua un ér a lu apostoli na , shi N@@ at@@ an@@ ael va lu Orkristu u tse@@ en ishima kpaa . P@@ ase mbam@@ ze@@ hemen mba nongo ne mba ve lu zan hemen hii ken inyom i 19@@ 19 la . A va nyôr ke ’ Be@@ tan@@ i — gar u ah@@ ur@@ aior na a doon un ishima Mar@@ ta man Maria man L@@ as@@ ar@@ u ve l@@ ù la — mough he ’ ijiir ne yem ke ’ kpe gar u Yerusalem kuma er kil@@ om@@ it@@ a utar nahan . Peteru shi t@@ una . Or@@ t@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el yange va nyôr her a na , kaa a na ér Aôndo “ lumun [ un ] sha mh@@ ôôn tsung , ” shi una mar wan u Aôndo kpaa . ( Mbaefese 5 : 28 ; Tit@@ u 2 : 4 ) Zum u ve er nahan yô , mbayev vev vea nenge a i@@ er@@ tom i dooshima u Mbakristu la sha ashe a ve . ( a ) Hii nan i lu a inja u se ver ashighe a henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase ? Yesu pase wener , lu Aôndo tsaha ior mban sha ci u akaabo ve a yange ve vande eren kera la ga . Kristu ver tiônnongo la lu a̱ tsa i kuma anyom deri kpaa ga maa kwagh ne e̱r ye . Ka kwaghwan u nyi apostoli Paulu a we se sha ieren i i gbe u se eren a mbakur@@ an mba ken K@@ rist@@ u@@ u ? Er se vande t@@ eren nahan , ka sea u@@ ve ityough u nôngon ser se kure mbamgbe mba tsombor wase mba hange hange mbara yô , ashighe kpishi kwagh ne a na se ishim@@ any@@ ian , nahan akaa a ken jijingi a kera gba se kwagh yum ga . ( Mat . Gba u noov man kasev vea wan ishima shi vea de@@ en ayol a ve kwaghbo ve ivese ve ia taver ye . ” Ka aeren a or er shighe u nan hen akaa a a lu ken ur@@ u@@ amabera mbara la aa tese ape a nger iti i nan ye , a̱ lu ken “ ruamabera u uma ” la shin a̱ lu ker ga kpaa . U Hemen sha u Nan Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a We I@@ m@@ ôngo I@@ civir Kpa ? 10 / 15 Ior kpishi mba ve fe mimi ga tsu@@ me u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen , mfe ve wa ime , ve fa aeren a vough ga shi mba p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo kpaa . — Mbaefese 4 : 18 . Aluer se soo u zuan a mtsera u vesen ken Mkaanem ma Aôndo yô , doo u se de ser kwagh a tser se tsô se ker iwasen ken Ruamabera ga . N@@ I@@ U@@ R@@ KA na kwaghôron na u ken Bibilo u hiihii ken tiônnongo wase ken kasua ne . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u yange er sha iyange i L@@ ah@@ adi , N@@ is@@ an 9 , inyom i 33 la . Loho u U Lu Uma , U T@@ em Gb@@ il@@ in Ga Yô ( Yohane 3 : 16 ; 2 Mbakorinte 5 : 18 , 19 ) Ka ve yôô ér i ver Tartor u Aôndo sha , sha ikyev i Yesu Kristu , Tor u i shigh un mkurem la , man kera shi ica ga tsô ua kar a if@@ er@@ kwagh sha tar kera shi ua nenge sha m@@ ser u a sôr tar ua hingir Paradi@@ so la . E@@ d@@ ith gema kaa ér , “ Se fatyô u lun mbam@@ ishen ga , Ar@@ th@@ ur ! ” Hii nan ve inja i Yobu yange na ishima saan Yehova sh@@ imi ? ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Yange m kaa a na mer : “ Se cii se mba va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar , nahan a hen ase er una va hide a nenge a ter na ve , a lu un yô . ” Yange lu di kwagh u za sôron ikyum@@ u@@ ile sha ci u gba kpee u una eren nahan ga . U tesen ikyav yô , shighe u Yesu kaa a mbahenen nav ér gba u a wua un la , apostoli Peteru kaa a na ér Aôndo a b@@ unde kwagh la . P@@ A@@ U@@ L@@ U D@@ E É@@ R E@@ EN N@@ A A L@@ U E@@ EN H@@ ER@@ E@@ G@@ H Se kpa ma se lu a imba vangertiôr la ken Aôndo . ( Mpase 6 : 2 ; 12 : 10 ) Se mba a iwuese kpishi u wan ayol a ase sha ikyev i hemen na , shin er mbagenev mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu mbara i gem i hembe doon ve u lun ke ’ ime sha kwagh u ityesen i Bibilo i tese sha kwagh u Tartor la nahan kpaa ! 6 : 1 - 4 ; 7 : 14 , 16 . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) U tesen ikyav yô , yange i due a tra@@ k ugen sha M@@ kohol u V@@ esen u “ U@@ ng@@ wan I@@ mo i Aôndo , ” u i er ken inyom i 200@@ 5 zan zan 200@@ 6 la , tra@@ k la ngu a itinekwagh ér I@@ can I Y@@ an Cii S@@ ôôn Be@@ en ! A@@ sema yange vihi kasev Mbakristu mba jighjigh mba i shighe ve mkurem la ker sha ci u tom u tesen tiônnongo la lu u nomso mba ken Kristu tseegh yum ga . I nger ér : “ Saan or u ônov mba nan ve lu mba nomso la iyol , kpa kwagh a gema a tser or u ônov mba nan ve lu mba kasev la . ” Eliya kaa ér : “ Mo , m mase shin tswen . ” ( Aerenakaa 15 : 1 , 2 ) Yange i ôr atôônanongo akaa a mbatamen mba shin t@@ ine mba sha derianyom u hiihii mbara tsua sha ci ve la ken u@@ washika man sha ikyev i mbatamen mba zenden sha . Yehova yange er Satan ijir i ku@@ ugh anyom nga kar er dubu uhar nahan yô , a kaa a ter@@ tamen Aberaham ér a undu ya na u lu ken U@@ r , hen Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia la , a mough a yem ken tar u K@@ an@@ aan . Kanyi tom yange Yesu na mbahenen n@@ av@@ a , man kanyi yange i lu ken tom sh@@ on@@ o ? Shighe u ungwa kwagh u ai@@ ky@@ ôr shon yô , ishima ta un k@@ we . Mba yange ve na ayol a ve sha u eren tom u Yehova yô , Yehova kuren u@@ gb@@ ayol vev mgbegh@@ aa . ( Mbaromanu 6 : 23 ) Ken masejime yô , mbaaferev man mba ve lu perapera ga cii vea zua a “ injar ” ve maa kwagh a kure . ( Mat . 7 ; Luka 6 : 42 ) Aluer se kange ishima ser se eren a mbagenev doo doo yô , se z@@ eren keren ser se naan anmgbianev asev ibo hanma shighe ga . Ma kwagh shin ma or môm kpa nan ngu u nana yange Aôndo u kuren mba@@ awashima nav ga , shin e̱r mbap@@ u@@ un@@ akaa ng@@ egh@@ e@@ ke@@ ke ve hen ér ka u una kure á mayange ga nahan kpaa . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Genese — V@@ e@@ gher u sha 2 , 6 / 1 Mose yange nger kwagh u Yehova , Tor u He@@ mban Cii la anyom kar hegen nôngo u kuman er 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan , ér : “ I@@ gbenda Na cii , ngi jighilii . Kwagh u a hembe doon u se er yô , ka u veren ishima sha mkpeyol wase u ken jijingi shi taver ikyar i dedoo i se ye vea Ter wase u sha , u a lu I@@ mbor i “ uma ” wase “ u hegen ne kua uma u a lu van ” ken tar u he u a t@@ ende zwa ér una na se la . ( 1 Tim . 4 : 8 ; Ps . W@@ ase Mba Ve T@@ su@@ m Ve U@@ nd@@ u Iky@@ um@@ u@@ ile i Aôndo La , 11 / 15 Ishim@@ a@@ wan . Nahan aluer u ver ato a ve yô , we kpa u lu gbem sha won ! A@@ dooga se u@@ ve ityough ken tom u Ter , kpa iyol kpe se sha ci u se nenge a atam a tom wase la u lu u@@ men la ga yô . ( 1 Kor . Shighe u Yakob ungwa ib@@ aver i ku u wan na Yosev la , a zung@@ we kpishi sha ci u a kera lu ga yô . Mbam@@ sen mba Davidi yange eren shighe u lu ken ashighe a dedoo man a bo la cii , ve tese ér Yehova yange doo un ishima sha mimi shi suur sha a na kpaa . — Ps . T@@ ahav mbu i ver la maa va kôr num . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 8 ) U tesen ér ior doo ve ishima kpishi yô , Paulu man mbaapostoli mbagen lu dondon Yesu man mbatyomov mba sh@@ aav mba ve we uwegh ke ’ tom u waren uma ne c@@ ou c@@ ou la . Yange ve lu vough , shi ve lu ken paradi@@ so . “ C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ikyo , ” nahan Yehova a̱ na u iveren mgbegh@@ aa shi i̱ ‘ kpe uma wou iyol ken tom wou u sha ican la . ’ — Or@@ pa . Ity@@ ôkyaa yô yange nenge iyol na ér mimi je un ngu ‘ eren a er tom imôngo ’ a anmgbianev nav , un ‘ ya a ya tor sha kwagh u jighjigh u nan ve ’ ga . Er ijende yam i ishima ishima la yange yem heen sha je , ka i lum er m kera ngu a or u lamen a nan ga nahan ! Ro@@ al@@ d kaa ér : “ M@@ pin ne yange na ishima z@@ am iyol je , m k@@ an@@ shio u yaven tugh ayange imôngo . ” A umbur nahan ér : “ Shi m hii u nengen a dooshima man erdoo u kwase wam man Mbashiada mbagenev lu eren a mo la . ” Sha mimi yô hemen u Mose lu hemen Mbaiserael la yange ú lu ú sha mk@@ ighir ga , gadia yange “ lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii . ” V@@ an@@ ess@@ a kaa ér : “ Yange m nôngo kwagh tsung ve m ya ikyar ne ye , m gba teman a tema tsô ga . ” Er nan ve Diabolo a te@@ v mbatomov mba Aôndo a ic@@ an@@ aa ? 8 : 1 ) Yehova Aôndo hemba icivir sha won cii , man icivir na ka i tsôron gbem sha won , gadia cii man gba “ Sha man tar ” kpa lu a icivir , shi shighe u una kure awashima na u vesen , una gema tar cii ua hingir paradi@@ so shi tsombor u uumace kpa ua hingir vough la kpa una za hemen u lun a icivir gbem sha won . — Gen . Er Yesu nenge ér ka Yehova a lu I@@ mbor i uma na yô , a kaa ér : “ M [ ngu ] uma ken Ter . ” ( Yoh . Ken Pasalmi 9@@ 0 , ivur 1 zan zan 6 la dugh uwegh sha Yehova ér ka un a lu ijiir yase i teman sha ik@@ ov ik@@ ov ye . Nahan m mase fan er i lu Satan man az@@ ô@@ v a na a ne ve ifer i du@@ mbur shin tar yum yô . A wam kwagh ér m hen Bibilo . • Kanyi i tese ér yange ior mba Yesu “ doo Un ishima zan zan ar sha mkur je ” ? I@@ ti i Aôndo ngi ken Bibilo jimin cii kuma er kwa 7@@ ,000 nahan . Kwagh u vesen ugen u yange m er yô , lu ivese i yange m er vea shi@@ ôr yam sha tindi la . “ Zege@@ p@@ ev ” gba her atô u angahar a Yehova la . P@@ ev u sha injakwagh ne tile sha ityough ki mk@@ or u Aôndo . Se gba iyol yase ga . Y@@ A@@ NG@@ E m vese ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , ape Yehova hii u tesen mo u eren ishima na la . Nahan kpa , ica gba ga tsô maa Yesu hen sha kwagh ne vea na , a pine ér : “ U hen nana , Sh@@ im@@ on ? K@@ era shi ca ga tsô , Go@@ g@@ i , u a lu Satan sha mlu na u kôron kunya hii shighe u yange i z@@ enda un sha kera je zan zan la , una s@@ a k@@ wan a ta num sha kwaghaôndo u mimi . U fatyô u dondon gbenda u duen kwaghpasen iorov uhar uhar ne sha u wasen mbagenev sha er vea hide a zua a msaanyol nyian kpa ? Shi er icighan jijingi a wasen se u lun a aeren a Ter wase u sha la yô , shighe u se vihi i ishima yô , ka un je se vihi un ishima ye , man se soo u eren imba kwagh la ga . ( Ef . I Saan We Iyol Er U Lu Orkristu Yô ! Rus@@ sel@@ l kav m@@ lu@@ a@@ inja u sen@@ e@@ ma u ior zenden ker la sha u wasen ior kpishi . Yange Maria soo u fan er kwagh ne una er yô , gadia lu a vôso nom ga . Á kaa wener : “ M hum@@ e . . . kpiligh mo iyol sha mpase u sha mnenge la . ” — Daniel 8 : 27 . Tese ikyav i akaa a i doo u mkaanem ma Aôndo ma a hemen se gbenda u nôngon a mi yô . Nahan er u lu nôngon wer u kighir un la , una gema a lu g@@ anden a gande ave cii . W@@ a Iky@@ o sha Ieren i B@@ o Kpa ka hanma shighe nahan i doo u una hemen se ? ( Aerenakaa 20 : 14 – 38 ) Mbat@@ amen mban vea lu a akaa kpishi a henen sha mi man atô@@ akaa a lamen sha mi zum u ve lu hiden ken E@@ fese la . U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen u yange er batisema ken inyom i 19@@ 48 , shi er tom u m@@ ishen ken A@@ fri@@ ka yô , kaa ér : “ Hanma shighe yô , ka m er msen mer ma i zough a mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi shi ma i wase ve ma ve va fe Yehova cii man shighe una va kar ye . Shighe u i nder Yesu shin ku la , a ôr kwagh a apostoli Peteru , u a tese kwagh u yange gba u mbaapostoli vea hemba veren ishima sha mi yô . Yange sar Or@@ le@@ v@@ i ugen u eren kwagh u una tsa kpa una fatyô u eren ga yô . Yange er kwagh ne anyom kar hegen udubu imôngo . Ken ve yô , lu u@@ profeti 4@@ 50 mba Ba@@ al mba ve wa i@@ gb@@ ong@@ or kpishi yô ; u@@ profeti mban kôr Eliya , profeti u Yehova ihyom je ci@@ er iyol . U lun sha ikyev i hemen u Kristu la ve a msaanyol hen tsombor M@@ nyoon man ku man m - ban u tom man ityav man m - ban u kwaghyan kua ibanave cii ia kera lu ga . — 11 / 1 , peeji 6 - 7 . “ Or u nan lu koson inyaregh sha ci u iyol i nan , kpa nan kera lu or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo ga la , kape kwagh u nan a lu ne . ” — L@@ U@@ KA 12 : 21 . ( Pasalmi 33 : 5 ) T@@ ahav mbu Yehova man aeren a na a dedoo man atindiakaa a na cii zua sha awashima na vough . Ka unô kpa ve lu ya laa , man ka sha ci u nyi ? Ka u Mba@@ yev vea ungwan imo i mbamaren vev . Alaghga a sar amba a ior la tsung u va hiden lun imôngo vea kwase shin nom ve u a va nder nan shin ku la ken tar u he . ( b ) Ka kwaghôron u profeti u nyi E@@ no@@ ki pase , man ior ngohol loho shon nena ? Aluer se hii a hii u undun kwaghwan u Bibilo kpa , alaghga se hingir u lun a aeren a aa na se er jijingi isholibo yô , man akaa a vihin tsung aa fatyô u duen ken kwagh ne . ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Er ka sea fa ser , ka sea tile sha mimi zum u se tagher a am@@ een yô , kwagh ne a seer wasen sha er á kaa imo a Satan sha imb@@ wase na i a kaa ér , aka@@ au@@ ma a Yehova a gbe á la cii nga civir Un sha ci u mtsera u á la yô , ka i saan se iyol je i gande . ( Yoh . 15 : 19 ; 16 : 2 ) Er ka i sôô ak@@ am sha usu sha u a taver nahan , am@@ een aa na jighjigh wase u nan una hemba taver . Ka ken iti i Yesu tseegh uumace mba hiden a iyol ijime vea fatyô u fan Yehova shi lun a na kôôsôô ye . Se been yô , se time se fa er hanma wase nana fatyô u eren kwagh u una va a mzough ken tiônnongo , nahan Aôndo una zua a icivir yô . Mbamaren vea dondo ikyav i Yehova sha u tesen ônov vev nena ? Mba hiin mbamkombo mba Mbakristu mba ior mbacivir sha mimi sha msen , shi mba k@@ ur sha msen kpaa . Nenge imba er aluer U@@ hemban@@ sha de or isholibo i í mar nan ker kua akaabo a nan er la ve a lu iyua i kiriki ga sha wono ! I@@ gbe@@ tar Ng@@ i T@@ esen Kwagh@@ fan U Yehova I tese se p@@ ati u eren kpoghuloo man u kôron ab@@ uter ihyom . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 10 ( zwa I@@ gb@@ o ) ( Anzaakaa 21 : 13 ; Yeremia 19 : 5 ) Sha mimi yô , ve gande u a zung@@ we ve mhôônom . N@@ oo@@ v man kasev kpishi mba yange ve fa Aôndo ga yô , hingir u ngohol mimi sha ci u ve nenge er nom shin kwase ve gema inja , lu dondon atindi a Aôndo yô . Kpa , yange ve fa mlu wase nahan ve taver se a taver ishima tsung ken Ruamabera . ” 6 : 34 ) Se kpa aluer se mba ôron mbagenev kwagh u Tartor u Aôndo man kwagh u mhôônom ma zungwen ma Aôndo er Yesu kpa er nahan yô , a saan se iyol kpen kpen . Hen shighe la , ifer man ieren i nzughul a mbagenev ia kera lu ga , a lu perapera man ieren i mimi tseegh ia lu ye . B@@ ri@@ an : O@@ K . ( Mbaefese 4 : 30 ) Mbakristu mba ainge mba a tom u pasen loho u dedoo . Yange i gba u or nana nôngo kwagh tsung ve nana zua a ta@@ gbe@@ de u dedoo ye . Nahan kpa , akuraior a fan Aôndo ga a a kase Mbaiserael la lu a ieren ne . ( Lev@@ iti@@ ku 1 : 1 – 7 : 38 ) ▪ ‘ Or u Nan We N@@ d@@ or a We la Nan Doo U Ishima Er We Iyol You Nahan ’ Kpa ? Ikyav i tesen yô , hanma s@@ ati anmgbianev mbak@@ asev mba t@@ angen iyol ga mba ken Kristu kpishi , mba ve lu ican ican shi ve lu a icombor i nengen sha mi kpaa yô , ka ve ngohol mbakur@@ an mba ningir sha man kasev vev doo doo . Mbat@@ amen mba ken Kristu mba wasen se sha akaa a ken jijingi saan saan Shin er i lu ort@@ wer la ka nan pav or nahan kpa , nan hemba gban kwagh a mba@@ wasen nan tom mbara ? “ Mo yô , ka sha ish@@ ô yam m zenden ye . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 26 : 11 . Alaghga sha hiihii la gbenda u ortamen la nan eren ityom i nan la lu sha ishima yase , kpa er i va l@@ ôô vor u hu@@ nan kwagh la ken a@@ vese hegen yô , m - er@@ tom u nan cii kpa una kera kuman se ga . Lu a Ishim@@ averen i V@@ ough Yesu yange fa ér shighe una kar cii ve mbahenen nav vea mase kuman u eren ityom kua akaa agen a yange lu veren ishima ér ve̱ er la ye . Nahan kpa , Paulu pase or@@ kur@@ an@@ ga@@ adi la loho u dedoo nahan un vea ya na cii ve er batisema ve hingir u civir Yehova . — Aer . Iyange igen yô , p@@ ast@@ ô u c@@ ôô@@ ci i Pro@@ t@@ est@@ an@@ ti igen lu eren k@@ we sho@@ j@@ aa u G@@ ü@@ n@@ ther kpa lu ker la ad@@ ua . Kanyi k@@ ov u u lu shighe u Yosua kpe kera la er@@ ee ? Yange er iti i dedoo a Yehova . Yakobu yange nger ér : “ Hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa ka Sha hen Ter u iwanger ve dugh , ve s@@ enen ye . ” Mose zenden sha jighjigh u nan Shi ish@@ ember@@ ti ne tese kwagh u ior kpishi ve lu a mciem ér una tser uumace ken anyom kpishi a a lu van ken hemen la yô . Doo se u lôh@@ ôn we ser va kohol a vese imôngo , se seer timen fan er ku u Yesu u lu a inja la . B . Ro@@ ther@@ ha@@ m la ) Nahan yô , iti i Aôndo la ka ib@@ um@@ un i tesen ér una hingir ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i̱ í gbe u una hingir sha u kuren mba@@ awashima nav cii . ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ Ka sea hendan a Satan yô , se mba hendan a na man mba ve te ikyaa a na shi ve vende hemen u Aôndo la cii . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u iorov uhar mba ve za er msen ken tempel la tese se nyi ? Hanma iyange i s@@ ati man l@@ ah@@ adi yô , mo vea azende am se b@@ an@@ en hen ub@@ aa mba v@@ in@@ en am@@ ar her ga . Yesu za iwer ne , za s@@ ôôn yô maa á pase mba ve lu her la cii kwagh . Man ka kwagh u mbacivir Yehova sha mimi ve eren nyian vough je la . Nahan i nger akaawan la ken Bibilo sha er han@@ mô wase nyian nana fatyô u ôron yô . ( Yohane 17 : 20 , 21 ) Nahan yô , lu u mbahenen mba Kristu vea zua ken jijingi kua ken mimi kpaa , man lu u a fa ve sha mzough u mimi ne hii sha ayange la zan zan va ar sha shighe wase ne . Yange mba eren Yesu batisema anyom nga kar er atar nahan yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ Á er ne batisema sha Icighan Jijingi , ayange kpaa kera shi ngee ga . ” Nahan cii kpa , H@@ ag@@ ai hide a iyol ijime , er sha kwaghwan u ort@@ yom la nahan mar wan na u nomso I@@ she@@ ma@@ el ken ya u Aberaham . Sha kwagh u Yesu man apostoli Peteru ve er yô , ka nyi imba ican i yan nahan i̱ ve a m@@ saan@@ yol@@ o ? U tesen ikyav yô , shighe u Davidi lu an@@ ye la i tsua un ér a̱ ku@@ h@@ wan Tor Saulu it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough , sha u sur@@ un Saulu ishima . Anmgbian K@@ nor@@ r yange a shi pasen se er i gbe u se keghen ato zu@@ lee shighe u i lu ôron se er se er ma tom yô . Or@@ sho@@ ja yange nana ng@@ ur@@ en tsu@@ l@@ en k@@ w@@ ange u nan hen uya yô kwagh ne á tese ér nan ngu wan iyol i utya . Ka se er a ve er Yesu ngise eren a ve nahan kpa ? Pas@@ en nen kwagh hanma shighe er ne fetyô la cii , shi anmgbianev cii ve doo ne ishima . Ka unô Mose man Eliya ve til sha ityough vev ken mpase u sha iengem laa , man Ruamabera pase kwagh u injaa u nyi sha kwagh u ior mba Mose man Eliya ve til sha ityough vev laa ? Nahan kpa , u ngu wer se fa di kwagh u nagh ku ip@@ aan kura tsô maa se zua a iwasen sha mi ga . Davidi yange nger pasalmi ugen , u doon kpishi , pase jighjigh u na ér Yehova ungwa mbamsen nav la . Yesu yange lu a kwaghfan kpishi . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A u pine wer : ‘ Or a fatyô u kuran er Yesu nahan je kpa ? ( Genese 1 : 26 - 28 ; 2 : 8 , 9 ) Kwagh ne tese ér Aôndo hemen sha gbenda u dedoo , u wasen mba a lu hemen ve la shi ne ve icivir kpaa . Sha shighe shon u Yesu wa Mbakristu tindi ér ve doo ayol a ve la , lu kwagh u ihyom i tar ua kôr ve la lu ôron ye . Yange mba va tsuan mo ortamen u hemen tiônnongo ( u hegen i yer ér ortamen u wasen mzough u mbatamen tom ) la yô , i nam kwaghôron u ken igbar u hiihii . ( Luka 21 : 20 , 21 ) Yange ve tsa gbem sha ci u jighjigh ve u nan la . Akaa a se tim sha mi ne nga wasen mba ve de u zan mbamkombo shi duen kwaghpasen la mimi kpa ? ( 1 Pet . 2 : 22 ) Nahan Yesu kuma u veren tsombor u uumace mba lun vough . Ka i T@@ aver Mbagenev u N@@ go@@ ho@@ l Ity@@ esen ( Yeremia 2 : 13 ; Yohane 4 : 7 - 26 ; Mbaefese 5 : 25 - 27 ) I@@ f@@ i la ngu gb@@ anger seer kure kure sha er mbah@@ ev mba ve lu van ken mcivir u mimi kpishi ne vea fatyô u nyôron yô . 38 : 26 . Shighe u Yosev lu or@@ vesen u nengen sha kwaghyan sha shighe u ij@@ en gba ken Igipiti tsung la je kpaa , á ngohol anmgbianev nav sar sar . Gba u hanma Orkristu u mimi nana eren akaa ken uma u nan a a tese ér nan ngu a jighjigh u nan yô . Ka sea gba angev yô , igbenda i sôron mbu i lu kpishi . Me@@ g@@ an fetyô u pasen ior loho u dedoo shin ag@@ ir@@ g@@ i a mnger kua mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u mba ken tar u B@@ ang@@ l@@ ad@@ es@@ h man In@@ dia man In@@ don@@ es@@ ia man Philipp@@ ines man T@@ ha@@ il@@ and kua V@@ an@@ u@@ at@@ u . Er ve lu ken ikyuryan i he ne ga nahan kpa ngi wasen ve . Ka “ akaa@@ injaa ” a nyi i lu u̱ aa iv iyou i Yehova shi aa va i̱ a iengem i hemban ci@@ il@@ i ? ( b ) Er@@ doo jim kanyi ? Se fatyô u nengen a akaa@@ injaa a ka a due sha u eren kwagh nahan la ken kwagh u O@@ re@@ ti@@ op@@ ia u eren tom ken ya u tor u i nger kwagh na ken Aerenakaa ityough 8 la . Kanyi ia wase se u ‘ tilen ’ ken mimi dông - n@@ ô ? Yesu yange tese ér doo u suen ayol a ase sha ishimaverenkeghen nena ? Kpa er m soo takerada u ôron yô , kwagh ne wasem ken makeranta kpishi . Ka mbampin mba nyi i gbe u se pine ayol ase ? Shighe u se kenger ayol a ase zu@@ lee ken Mkaanem ma Aôndo ma ma lu er jingi nahan la , man se nenge a mbam@@ shi , shin akav a tesen ér se soo ayol a ase tseegh yô , alaghga kwagh ne una na se iyol@@ kpen . U W@@ a Ishima ken Tom u Kwagh@@ pasen Nen@@ a ? ( H@@ ag@@ ai 2 : 7 ) Yesu Kristu , Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo kaa wener : ‘ I@@ y@@ ôngo Y@@ am ngi ongo imo Y@@ am , Mo kpaa M fa i , ngi dondon sha a Mo kpaa . K@@ egh iyol u lumun ibo shi Aôndo a wase u u̱ eren tom sha mi . M@@ gem u a lun ken igbar ne ka ikyav i wang i tesen ér i@@ mba@@ or la ngi zan hemen u za aren sha m@@ vi@@ e u Orkristu je la . — Mbagalatia 5 : 22 . 1 : 13 ) Apostoli Peteru yange taver mba ve lu Mbakristu a na imôngo la ishima ér ve lu a ishimawan shi ve doo a anmgbianev shi ve lu a iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha , been yô , a kaa ér : “ Me ver ishima u umbur ne akaa ne gbem shin er ne fe a nahan kpaa man shi kera je kpaa , ne lu taver ken mimi ” yô . — 2 Pet . Yange na ityôkyaa i môm ken mkaanem man , ér : “ T@@ erem doom ishima . ” U tsua u eren Yehova tom hanma shighe sha ci u a doo u ishima kpishi shi sar u tsung u wasen mbagenev mba ve soo u eren un tom la kpaa . Mbagenev yô nenge ér hemba doon u vea za m@@ ape ga sha ci u kwagh gba ve sha mlu u anmgbianev vev u ken jijingi . Hii ken inyom i 1914 la je , akaa a Bibilo i pase ér aa lu ikyav i mk@@ ur@@ tar la nga eren nahan vough . ( Mat . Shin er Anmgbian u Kwase O@@ l@@ son a kera fetyô u pasen kwagh kpishi ga sha ci u iyol@@ been nahan kpa , tom ne maa un iyol je ka ashe tugh ga . ( Yohane 1 : 9 , 10 ) Yesu di gema kaa ér , aluer se mba “ eren kwaghbo , ” akaa a Aôndo a lumun á ga la yô , kwagh ne tese ér se venda iwanger , se kôr í ihyom . Nahan hanma ijiir cii ior eren msen hen mba@@ aôndo ér ve kura ve sha ikyev i u@@ jijingi mban . ” Ka nyi i tese ér mbayev kpa Yesu eren kwagh a ve ? Nahan maa Orshiada ugen u lun a dooshima va hen ya wam . Ka nan lu a ishima i legh legh shi nan ke@@ hen ityough kpaa ga , di er Yesu nahan . Kanyi i lu ishimaveren yase ken m@@ hange u i hange se u aren sha m@@ vi@@ e u Orkristu la , man se fatyô u eren kwagh ne nena ? Nahan kpa , se mba ne “ Aôndo nagh ku iwuese gbem . . . ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti Na ken igbar je la . ” ( Heb . 12 : 2 ) — 8 / 15 , peeji 3 . Se@@ kar@@ ia man Eli@@ sa@@ bet@@ u , ve mba ve zua a ian i civirigh i hingir mbamaren mba Yohane u eren B@@ atisema la yange ve “ lu mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Aôndo , ve kuran atindi a Ter kua akaawan a Na cii ve lu a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga . ” Ken inyom i 19@@ 20 la , Iyoukura igen time sha ityôkyaa i i hii ve i doo u se hiden a iyol ijime yô . M er Ng@@ ôm kwagh u tic@@ a wam lu eren la yô , a umbur mo kwagh u mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mba Mbaheberu , mba tor u Bab@@ ilon yange tim e@@ ev lu kighir ve ér ve civir , i er kwagh ve ken Bibilo la . • Per@@ apera kanyi ? 1 : 6 ; 20 : 7 - 11 . 1 : 2 - 4 . la , man kwagh u m nenge a mi la kpiligh mo iyol kpishi je ! 12 - 14 . ( a ) Kwagh u yange er g@@ um profeti u Aôndo ugen la tese se nyi ? 3@@ 3@@ ,@@ 18@@ 2 U tesen ikyav yô , G@@ u@@ il@@ her@@ me yange er tom ortamen la iwer kpuaa tseegh , maa i wa un ken kô@@ m@@ ati@@ i u ôron ijiir ken tiônnongo . Kwagh u vihin u tor yange er u E@@ s@@ era ôr kwagh sha mi yô ka any@@ inya a a yam ken Igipiti kpishi la kua wan u F@@ ar@@ a@@ o u a vôso la . 3 : ​ 10 - 12 ) Ken ityough ki sha 12 ki washika u Paulu nger hen Mbakristu mba ken Roma la , a wa ve kwagh u vea er zum u i lu tôvon ve a ican yô . Shi yange mea waan ats@@ am a lun a loho u Bibilo ker shighe u m lu eren tom yô , m zua a ishimataver . Yange se zua ica lu a gba tsô kpaa ga , maa a pin@@ em mpin u kpiligh mo iyol , ér “ U ngu p@@ ani@@ aa ? ” Ngu a tsua ior mba ve gbe kwagh sha ishigh ki uumace ga la , a yar tom a ve sha u pasen mbagenev awashima na u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh la . Ka i lu kwagh u taver u eren kwagh ken bem kpishi zum u i lu se inja er or u nan jighjigh a vese imôngo er kwagh a vese sha inja ga yô . Ka i na ve kwaghyan man ijiir i tsan shi i eren ve akaa agen kpaa . 8 / 1 Er se eren akaa a dedoo a mba@@ doon se ishima saan saan nahan , kape atindi a Aôndo kpa a yo@@ ho se u kuran ga je la . Nahan kpa , se mba va henen mimi u ken Bibilo la yô , se gema inja , hegen ne se hemba mban a inja i dedoo cii . Paulu yange tese iwuese sha kwagh u anmgbianev nav er a na la nena ? Se fatyô u nan jighjigh ser Yesu fa mlu u aka@@ au@@ ma man im@@ end@@ enev mbi shin tar tsembelee sha ci u nyi ? Kwagh u Yesu er la lu di ad@@ in@@ i shin lu u tesen ve erdoo na tsô ga . Kwaghôron u profeti ne umbur ser ér , Yehova ka a na mba ve kporom ikyua hen a na la cii ishimaverenkeghen i mimi . Ior mba ve hii zuan a iwasen sha ian i him@@ en a Aôndo ne yô , lu mba ve lu “ ken Kristu ” la . ( 2 Kor . Shighe M@@ gb@@ ôghom u A Y@@ ima Se sha Iky@@ ev i Hanma Kwagh Cii K@@ EN ityar igen yô , mbayev mba kiriki ka vea lu vea mbag@@ anden yô , ve g@@ ure inya sha icivir . SH@@ A I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Or u á ker wanye la : U@@ N P@@ HO@@ T@@ O 14@@ 8@@ 4@@ 26 / M@@ c@@ C@@ ur@@ ry / S@@ to@@ c@@ k@@ bo@@ wer Se zua a iwasen sha kwaghfan u Aôndo nena ? Nahan cii kpa , shighe u or u se ne nan jighjigh nan er kwagh a vese sha mimi ga yô ka i nyoon se kpen kpen . Er Yesu soo Ter na u sha man mbahenen nav kpishi yô , mayange je ker kwagh u doon sha ci na iyol na ga . ( 1 Tim . 6 : 17 - 19 ) I@@ ̱ doo se u y@@ amen u@@ iyua nan ior asev shi wasen mba@@ ats@@ anev kpaa . Nahan a fatyô u kaan ér Aôndo ka a hemen shi a wase nongo u Kristu shin a ver u doo doo , inja na yô , ka Mbakristu mba ve lu uma hen shighe môm jimin cii je la , vea lu h@@ an h@@ an kpaa . Nahan kpa , Yesu tese mbahenen nav kwagh u dooshima tseegh ga , yange tese ve kwagh u ve ny@@ agh kpaa . ( b ) Er nan ve se fatyô u kaan ser mk@@ or u kuran tindi u i we se ken Bibilo ér se pasen kwagh la tese ér Aôndo doo se ishima ? Se na jighjigh ser saan Yehova iyol a mba ve til sha mimi dông , kua sha ashighe a ican kpaa la . Yange nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et gbem hingir iky@@ e na . Kwagh u Yesaia tsengaôron er anyom 20@@ 0 ken ijime nahan la kure shami vough . Maa i kura ve i hide a mi ken tar u I@@ ng@@ i@@ la sha u ve va tsa ken pur@@ usu sha anyom a gba u a wu@@ he ve la . 19 : 4 , 5 . N@@ A@@ F@@ E@@ T@@ A@@ L@@ I Takerada u Mpase ôr se er awashima u Aôndo una kure sha ad@@ ondo ad@@ ondo yô . Or u nan lu a atindi A@@ m , man nan we a ik@@ o kpaa yô , ka nan je , M doo nan ishima ye . ” Ve ‘ k@@ usu un shi ve ume atam sha ishimawan . ’ A@@ yem ne ka a yevese yemen ica , a i gbe u or a taver ishima ve nana hemba yô . N@@ ongo u Yehova ka u nôngo sha afatyô u ú cii sha u ua wase u maan A@@ you a Tartor a lun akuma akuma yô . Bibilo kaa a vese ér “ mbat@@ ông@@ on@@ iky@@ or [ mba ve cii ve lu upristi la ] man mba@@ wan@@ ats@@ am lu imôngo cii , lu wan icam imo i môm , sha u wuese TER su@@ ghun Un , . . . Gadia A doo , gadia erdoo Na ngu gbem sha won . ” ( Mbaromanu 8 : 26 , 27 ; Mbaefese 3 : 20 ) Ka sea kav er Aôndo a er kwagh sha ci wase yô , kwagh na a doo se ishima , ka a lu sha igbenda i se nengen a mi b@@ ong ga je kpaa . M@@ h@@ ôônom ma ker Satan a or ga , shi hembe tan num sha a vese shighe u se v@@ ôr yô . I va hingir u yilan zende ne ér zende u ku@@ ugh . * Alaghga ú hen wer m@@ liam ou ma a iv ken ish@@ egh doo doo shin a lu ngeren ma shin takerada je kpa ma a tôô u@@ peeji imôngo . Ken ishima na yô , akaa la sar un tsung je . Saulu Hen u So@@ on Ior Yange m soo tar u N@@ am@@ ib@@ ia , shi doom u eren tom u m@@ ishen ker kpaa ; nahan kpa môm ken anmgbianev mba se bee makeranta u G@@ ile@@ adi imôngo la lu sô@@ ôr mo , man i tindi un ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land . ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Ken tom u Yesu shin tar cii , á pase loho u dedoo u Tartor , shi á kaa wener mbadondon nav vea pase ú zan zan mkur u tar ne . Kpa jighilii yô , kwagh la tese ér ngu zan a za hemen . ( Pasalmi 50 : 14 ; Mateu 5 : 37 ) Anmgbian u kwase He@@ ather er batisema ken inyom i 19@@ 6@@ 2 , á kaa ér : “ Ka mea hen sha akaa a Yehova á er a mo cii yô , ḿ soo mer me tese iwuese sha akaa ne cii sha u eren un tom sha jighjigh . ” Aluer se mba ‘ yangen kwagh ’ a mbagenev er i tese ken Mkaanem ma Aôndo nahan yô , se zua a averen kpishi . Se er nan ve se lu a mnenge u vough sha tom wase u pasen kwagh la ? Ka m@@ vi@@ hi@@ yol na u a lu zan un iyol la tseegh a g@@ ur un inya a kera ker cio u zan mbamkombo ken Iyou i Tartor ga ye . U dondon kwaghwan u i we heen ne yô , Mbashiada mba Yehova kpa mba eren tom ve ken igbar . Yange gba nomso@@ or man kwase u hiihii la ve lu vough , ve lu a isholibo ga . Heela tseegh ga , shi ta icin sha kwagh u ‘ or@@ cu@@ gh man An@@ ti@@ kristu ’ kpaa . — 2 Yoh . 5 - 7 . Ka ishimaverenkeghen i dedoo i nyi ka se zua a mi zum u se er batisema ? Tor Solomon u tar u Iserael u ngise la , u ka a ôron kwagh u mbahemenev mba i gbe tar je ve hembe fan hemen yô , un kpa i t@@ ér kwagh na la yange hen sha mpin ne . 10 : 26 , 27 . Kpa , orgen yô alaghga a gba u ú hen ngeren u seer la vea nan imôngo . Aluer gumor nan ya ikyar a Yehova kôôsôô yô , nana fa sha nyi ? Aôndo hendan kwagh a mba ve gen@@ gese ayol , kpa mba ve hi@@ r a ayol a ve ijime la yô , ve doo un ishima shi suen ve kpaa . — Yakobu 4 : 6 . Peteru lu a mbam@@ shi nav . Nahan m er kwagh u kaa la . Shin er M@@ il@@ t@@ on na uma na cii sha u timen ken Bibilo nahan kpa , yange fa ér ior vea kôr cio u fan mimi vindi vindi ga zan zan Kristu una kar van . Ior mba i mar ve shin tar ne , mba ve lu shin u shi ve kpe la kuma ub@@ iliôn imôngo . Sha kpôô yô , “ mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” — Mbaheberu 4 : 12 . Kwase u nan we iy@@ av nan lu keghen mar la ka nan nengen a akav ken iwer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin i wan a lu ken uya la á tesen ér wan la ngu vesen . Lu a Ishima i T@@ seen sha I@@ c@@ in@@ tan 5 : 23 ) Apostoli Paulu nger ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve . ” Mkaanem nam ma mimi man yange ma kô@@ rom ken ishima kpen kpen . Or nana lu a ibo i civir ak@@ ombo shin aluer nan ngu civir e@@ ev ga je kpaa inja nena ? M@@ kav u kaven Mkaanem ma Aôndo la lu van ken hemen . Er akaa a i er ken S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta ne la , a we k@@ ahan a gbenda u i nger a ken zwa Heberu la nahan kpa , hegen ne akaa ne cii kohol hingir Ruamabera u a Aôndo a ne i nger yô . Tar ne ka u yôôn akaa sha er ior ve yam á yô , nahan ka i yôô akaa ne sha gbenda u ior vea soo u y@@ amen á shin vea soo ga kpa vea yam yô . Yehova pase Peteru ke ’ mpase u sha mnenge u a tese un la ér hii he ’ shighe la je , l@@ ù u A@@ tô@@ at@@ yev kpa aa hingir mbadondon Kristu . Er se lu mbadondon Kristu yô , se soo ser se nengen akaa er un kpa a nengen a la . Ior mbagenev hii u “ ngohol injar i i kom sha m@@ tsu@@ m ve ” la kera kpaa , mb@@ á zuan a ian@@ g@@ ev mbi ts@@ aren sha my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or , man ivaa p@@ aven man mbamzeyol mbagenev . — Mbaromanu 1 : 26 , 27 . 1 : 13 . 24 : 14 . Shighe a karen yô , alaghga se hii u eren akaa a ase a ken jijingi la uwer uwer . Shi alaghga agumaior aa nenge ér mbamaren vev mba pu@@ un ve a ityôkyaa shio . Gadia M ver ne ik@@ av i tesen sha er ne kpaa er nen er M er ne nahan . ” Yô nenge ase akav kpuaa a a tese e̱r kwagh ne a lu eren yô . Aluer kwagh ngu nahan yô , alaghga a gba u u hide shi u hen sha ishimaveren you la . Ken uwer u O@@ k@@ to@@ b@@ er , 19@@ 43 yô , i yem a vesen ken af@@ o a ken ger@@ i u Z@@ ą@@ b@@ ko@@ w@@ ice . Solomon , u gba u una kar a tema tor sha ityough nagh la lu gumor de@@ ge de@@ ge hen shighe la . Man kape lu je la . Or@@ gban se ngu a mfe u ken jijingi man sha mhen man sha ieren man sha mbamgbe asev mba sha iyol mba ve zough a ma or ga la . ( b ) Yange i er msen sha ci u Paulu jighilii nena ? ( Yeremia 20 : 8 , 9 ) A lu ú nenge yô , Yeremia yange ure sha ci u ishima lu un sha tar@@ nahan u ior lu nahan un la . A̱ lu nyi je sea va tagher a mi kpa , doo u se umbur mkaanem ma Or@@ pasalmi ma sur@@ un se ishima man , ma kaa ér : “ TER Una ta ior N@@ av kera ga . ” Nahan m sôn un mer a̱ nam agee á hemban aeren a bo . Se fatyô u dondon ikyav na ne sha nyi gbenda ? Yange kpe sha u una lu or@@ p@@ aan hem@@ en@@ tor u Ter na u sha la iyol . 3 : 17 . Yesu yange wa kwagh ér “ asema a̱ de nyian [ se ] sha kwagh u kp@@ er ga ” nena ? 4 :⁠ 24 . Alaghga yange mbagenev vea nenge ér ngu or u tan ihy@@ agh shi keren ng@@ egh ng@@ egh sha ci u akaa a yange ôr sha u suen tom na u apostoli la . Er nan ve i lu hange hange u se koson ayol a ase sha kwaghyan u taver u ken jijingi ve se za hemen u lun a i@@ emb@@ ere ? U masetyô la di se fa un sha shighe wase ne . Nahan cii kpa , alaghga se ure kpishi shighe u or u doon se ishima nan kpe shin se tagher a mbamtaver yô . Kpa alaghga a lu u er kwaghwan u sha In@@ tan@@ et la ngu a mtsera ga nahan . A kaa ér : “ Yange m tôô mer Yehova na tsombor wase tom u eren , kpa shi m hen sha kwagh u ya wase u se sember sôron , shi se ta p@@ ent@@ a sha mi la , kua akaa a se yam ken anyom 25 a karen la cii . ” Or ts@@ oo la ngu a tahav sha ij@@ ever@@ ahumbe la ga , kpa er a o@@ gh@@ om iky@@ ondo i ts@@ oo yô , una fatyô u yemen ken mnger shin t@@ so na her . Aluer se er ma anmgbian kwagh u vihin man se soo ser se ker bem vea nan yô , er nan ve i doo u se hide a iyol yase ijime ? Paulu ôr kwagh u Yehova Aôndo nahan ér : “ Mayange A de u pasen iyol Na ga , eren akaa a dedoo , A n@@ ôôn ne ura u s@@ enen sha , A iv@@ in asema a en a kwaghyan man msaanyol kpaa . ” — Aerenakaa 14 : 17 ; Pasalmi 14@@ 7 : 8 . Mba@@ apostoli mba jighjigh mban za hemen u eren kwagh ne sha ayange a ve lu uma shin tar la kpa ? Er se vande ôron sha ijime nahan , zege@@ ikpelaior ia zua ak@@ ende sha , ia wa icam a kaa ér : “ Se lu nen saan saan , se ember nen , se civir nen Un , gadia ivaa i zuan i Wan@@ iyôngo kuma ve , kwase Na kpaa kohol iyol ve . ” ( Mpa . D@@ i vough e̱r ú fatyô u henen nahan , alaghga a lu m - bee u been ior angev shi nan ve kwaghyan sha ivande i eren la yange ur@@ ugh mbagenev ye . 1@@ 26 : 5 ) Doo u m@@ ne u Aôndo a ne Wan na , u a tsough un u lun Tor la una na se ishimaverenkeghen . Mbashiada mba Yehova mba veren ma gomoti u ken jijingi ayol ave u̱ vea lu sha ikyev na e̱r u@@ kwaghaôndo kpishi ken Mbakristu Mba@@ aiev ve eren nahan la ga . Aluer u er isholibo i vesen man u pase isholibo you la yô , u hide u lu a imoshima i wang . ( 1 Mbakorinte 3 : 19 ; Tit@@ u 2 : 12 ) Paulu shi umbur Mbakristu mba ke ’ E@@ fese ér zum u ve lu zenden “ sha inja i mlu u tar u ainge ne ” yô , ve hingir “ kpen@@ egh ” ke ’ jijingi . Mbah@@ enen mba tsuaa mbara kpa yange ve vande eren batisema sha mnger ( mbagenev yô , lu Yohane u eren B@@ atisema la er ve ye ) cii ve ve ngohol icighan jijingi ye . • Kanyi Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve er shighe u mbananjighjigh a ve imôngo lu ken ibanave laa ? 9@@ 0@@ 5 ․ ․ Ka kwagh u hanma shighe “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” á taver se ishima ér se eren je la . Mbagenev di , i tese ve atesen a kwaghaôndo u aiegh shin mba hen icombor shin mba sha ajiir gayô ken ityar i í lumun ér i̱ tese ior mimi u ken Bibilo la ga yô . Se K@@ ende Nen A I@@ ti I Yehova Sha I@@ m@@ ôngo Nahan kpa , va hingir or u ci@@ gh@@ ir ishima sha isholibo i eren . “ Vea Eng@@ em er ka Iyange Nahan ” Tsô m mase kaven er ter u anmgbian ne yange lu or u lumun be@@ er ga yô . In@@ i@@ ongo i̱ injaa igen i̱ ka se ember her yô , ka ivese i Mbakristu . Sha kwagh u mba@@ fan@@ takerada mbagenev ve er yô , injakwagh i ken zwa Heberu i í nger ken Ekesodu 32 : 10 ér “ de@@ m ase ” la , i̱ tese ér i na Mose ian i him@@ en shin ‘ tilen Yehova sha ishigh ’ sha u zamber sha ci u ikyurior la . ( Ps . • Kanyi ia wase se ve se yar tom a Mkaanem ma Aôndo tsembelee u b@@ enden a asema a i@@ or@@ o ? Mba ve “ ngohol jijingi u mlu u wan ” la mba ônov mba Aôndo mba ken jijingi . Yehova yange lumun A@@ bel sha ci u nyi ? 5 : ​ 12 , 18 ) Man myom la ka “ mp@@ aa [ shin myom ] u tsôron . ” Ô@@ no@@ v mba Yakob yange ve hen kwagh sha ikyav na la je he ? Kwagh u ve gema la tese ér Yesu hemba soon Yuda , nahan soo ér a̱ fa aka@@ am@@ yer shi a “ nyôr tartor ” kpaa . Kpa ka mbamhen mba ior lu a mi kposo kposo la yange i̱ yar tom a mi ga . Kanyi ia wase mba ve vese ayol a ve la u eren sha ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh ve ? Aluer an@@ za a ase nga wang yô , se za nen hemen u lun nahan sha u yaren tom a mbam@@ ne mba Yehova a ne sha u suen se ne cii . He shighe ne ve cii ve va iniongo i kwa@@ se@@ he ke ’ ang@@ ar u i yilan ér K@@ ana ke ’ n@@ ing@@ ir@@ tar u G@@ al@@ il@@ ia la . “ T@@ ôô nen . . . s@@ an@@ ker u Jijingi , ka mkaanem ma Aôndo je la . ” — E@@ F . Mbamaren vea wase mbayev vev u vesen ken jijingi nena ? Nahan kpa , a ts@@ eng@@ ak@@ aan sha ikyev i profeti Yeremia ér a shi a ungwa ak@@ enge a ior ken Yerusalem vea lu kaan ér : “ W@@ u@@ ese nen TER u ak@@ um a Sha , gadia TER ka u doon je , gadia erdoo Na ngu zan zan gbem sha won . ” ( Anzaakaa 22 : 29 ) Kpa doo u vea de ér ieren i tar i keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav sha k@@ ume kua iti@@ zan la i̱ bende a ônov vev shinii ? • Kanyi ia wase se ve inyaregh k@@ ia hingir se aôndo ga ? Jighjigh u Nan Ka a W@@ ase Se u Wan Ishima Shi a pase er se er ve se kure tom wase u pasen i@@ vangeli la tsembelee yô . Aluer se time sha igbenda i yange er kwagh ne yô , se fa er se wase nomso mba se zough a ve ken tom u pasen kwagh la , man er se wase nomso mba ken tiônnongo mba ve er batisema la vea ar sha aan a tom ken nongo u Yehova yô . “ Gba nan Ter Yesu jighjigh , tsô ú war . ” — Aerenakaa 16 : 31 . Ve fa kwagh u vea er jighilii ve uma ve una doo ga . A@@ zayol u ityav mbi yevese la kpa una kar kera . Yehova ungwa msen na la , shi a er kwagh u wase ior N@@ av yô . ( Ne@@ h . Alaghga vea pine ér , ‘ aluer Aôndo ka dooshima yô , me cia un mer nyi ? ’ Shin er yange i ver ashighe aa nomso ôôn iyol kposo aa ashighe a kasev ôôn iyol nahan je kpa , ashighe kpishi nomso man kasev cii ve ôôn iyol imôngo . Saulu yem gba za ke@@ en , kpa Samuel ti@@ mb@@ ir u van , shi mbau@@ ty@@ aav mba Saulu lu s@@ ar@@ em . Shighe u Yesu nder shin ku la , a ande hen mbahenen nav uhar , a gba pasen ve akaaôron a profeti a Bibilo . Anmgbian Mor@@ r@@ is hii tom pania ken inyom i 19@@ 7@@ 1 ken tar u Amerika . Mbagenev kpishi yange ve nan mlumun sha mpin ne ér , ve soo ortamen u nan lumun “ ior u zan ikyua a nan ” yô . Zum la , ú fatyô u zan ikyua a iny@@ on je kpaa , kua aka@@ au@@ ma a v@@ ér v@@ ér a a lu ke ’ ik@@ yô shin ke ’ ic@@ ôr ik@@ yô yô — een , ú kenger á shi u hen kwagh u á shi a saan we iyol a á kpaa . U ungwa akaa a doon ne nahan saan we iyol kpa ? — Se mba Aôndo a doo se ishima cii , saan se iyol . M@@ h@@ ôônom ma kôron ka ieren i tesen dooshima , man i zua vea mhôônom ma zungwen . Yange i doo T@@ ed vea mo kpishi u zuan ishigh a mba@@ van@@ nya shin Betel man ken tiônnongo . U@@ ng@@ wan I@@ mo i Aôndo sha Ishima i M@@ ôm Gba u se tese ser se sue hemen u Yehova la ve a kera tim se a mbaihyomov mba Aôndo imôngo ga ye . Tsô Aberaham zamber a Yehova ér : “ Ú tim or@@ perapera a or@@ ifer imôngo ? Aluer a@@ y@@ ongo nga zuan se man ior mba hiin se yum yô , alaghga kwagh la una na m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase mzeyol kpishi . Er nan ve ka i taver mbagenev u kuran iti i Mbakristu i í fe ve a mi la y@@ um@@ u ? Vea lam a mba ve lu wan ve aie iyol la dang shinii ? * Yange m fa er kwagh u m er la lu sha mi ga yô , nahan m soo u hiden vendan mkaanem mara . Man gema se mba se lu dondon Yesu Kristu ijime ne di ye ? 1 , 2 . ( a ) Ka m@@ le@@ he u k@@ undun iyol u nyi i lôh@@ ô mba ve soo ér vea lu ken mcivir u wang ci@@ ilii ? • Shighe u i dugh or u doon se ishima ken mimi kera yô , se tese ser se ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi nena ? ( b ) Er nan ve i doo u iky@@ aior ia vihi ishima ér mbamaren vev yange ve u eren akaa agen yum ga ? A timin u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev kera yô , Yesu Kristu una hemen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a sha una tim nongo u Satan u ú mase shin her u̱ mbakp@@ eng@@ av man mbap@@ ati@@ v la cii avur avur . Shi kwagh ugen yô , mba@@ beenyol kpa ka i taver ve u lumun ér ve bee iyol . Kape i lu ve ka m pine mer , Aôndo una lu yô , er nan a de ér imba kwagh ne nahan i ere ? , je la . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti ne tsengaôron kwagh u Mesiya vindi vindi , kua shighe u una va la man aeren a na man kwagh u ior vea er a na la kua tom u una er sha u kuren awashima u Yehova Aôndo la . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 ) M@@ ge@@ m@@ shima ka i@@ aven i hange hange i or zuan a imoshima i wanger wanger man m@@ pe@@ ver@@ yol hen Aôndo sha ci u ibo i isholibo . — 1 Peteru 3 : 21 . Sha mimi yô , u kaan a ikyar ú u ken ivese wer “ Ú eren kwagh fe@@ fa sha won ga ” shin “ Ú ong@@ om sha won ga ” la nahan ka u ke@@ hen a ke@@ he a kwaghôron ga he ? ( Genese 2 : 16 , 17 ; 5 : 5 ) Adam yange pe@@ legh a isholibo i̱ er la sha ônov nav cii , kua injar i isholibo shon , ka ku je la . Ka sha igbenda igen i nyi nahan mbatamen mba sha ayange ne ve lu ‘ kuran uuma ase@@ va ’ ? 9 : 22 - 24 ) Kwagh u sha uhar yô , injakwagh ne taver vangertiôr u se lu a mi la . Lu kwagh u Tor Davidi er vough je la . Ka an nan lu wanakiriki shin or@@ kur@@ an@@ ya nee , man ngu nan “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” nena ? 3 , 4 . ( a ) Ka gb@@ ev mbu nyi se cii se nenge sha gbar u iliam yase ? Anmgbian ne kange ishima ér una za hemen u palegh ieren i dang , i ia vihi un a Yehova la . • Solomon yange de ieren i bo ji@@ re ken uma na nena ? A kaa ér : “ Or u az@@ ur@@ fa a doo nan yô , az@@ ur@@ fa una kuma nan ga ; u nan keren inyaregh ki ng@@ een kpaa , mtsera una kuma nan ga ; kwagh ne kpaa ka gbil@@ in@@ kwagh tsô . ” Aberaham lu a vangertiôr ér Yehova una kure ityendezwa i a er ér una va a vor sha ikyev i Is@@ ak@@ a la . Er nan ve i lu hange hange u se er tom u pasen kwagh nee ? ( Mbaefese 5 : 3 , 4 ) Man gema an@@ umbe a ts@@ wam a alaghga a lu tesen sha tele@@ v@@ ishen shin ken vi@@ di@@ o la di ye ? U eren erdoo a ikyar yase u ken ivese man ônov asev man mbamaren asev man anmgbianev asev mbagenev la ve a mk@@ om kpishi je . Een , yange ve za hemen u taver ishima inja er mba nengen a Un u i nengen a na ga la nahan . Le@@ t@@ t ; G . Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ku@@ ugh ne taver ga shi wanger kpaa — aluer or kpe yô , nan kera ngu uma ma ijiir igen i môm ga . ( H@@ ide ôr ivur 1 . ) Kpa Davidi yô , kwagh na lu nahan ga . Kpa m er msen hen Yehova shi un kpa k@@ ende@@ m ga , nahan m fatyô u wan ishima a iky@@ aren ne . Nahan ka a va sha kwagh u myom yô , mayange je Yehova Aôndo veren nomso sha hemen , kasev ken ijime ga , ve cii mba kwagh môm . • M@@ cie u cian Aôndo una wase ú u palegh isholibo nena ? Ge@@ ha@@ shi yange ngohol inyaregh man ak@@ ondo aa lu sha ci na ga yô . ( Ne@@ hem@@ ia 8 : 8 ) Mbam@@ kombo asev cii mba hiin ve sha msen shi mba k@@ ur ve sha msen , shi mba we ats@@ am a wuese Yehova ken mbamkombo asev kpishi . Ka sha u dondon kwaghwan u Paulu wa Timoteu , un u ve eren tom imôngo la , wener : “ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” Kwase wam shi tese mbayev asev ér doo u vea eren tom kpoghuloo . 9 : 3 - 6 ) Yehova Aôndo venda ér or môm nana de ye awambe sha u nana lu uma ga . In@@ i@@ ongo i nan iwasen igen hide maa uya kpuaa tsô . Ú soo wer ú za hemen u su@@ nd@@ an kwagh u dedoo , inja na yô ka uma u van we a mk@@ om hegen , shi ken hemen kpa ú zua a uma u tsôron ken tar u he u Aôndo la kpa ? Nan sôn ér i na nan icighan jijingi a̱ wase nan nana palegh ieren i dang la . Kwagh u dondon ken ng@@ ura yô , “ ityav gba Sha , ” ka ityav mbi yange mbi hemba Satan ve , i z@@ enda un Sha je la . Kwagh u mba ve fe mimi ga la vihi se ishima ga . Ve er kwagh ne shighe kar n@@ al@@ egh@@ aa je , man e̱r Mar@@ th@@ a fatyô u eren kwagh ne tsembelee ga nahan kpa , C@@ am@@ il@@ le za hemen u zuan a mfe u Bibilo . Ka heen yange pase Kor@@ ne@@ li@@ u kwaghaôndo kua anmgbianev nav man azende a na kpaa cii ye . Ver Ishima sha “ Gbenda u Ú T@@ esen Kwagh La ” Een , sha u yaren tom sha akaa atar a hange hange a i gbe u se er keng sha er se lu or@@ henen er i ter ken I@@ vangeli i Yohane ne yô , se lu tesen ser se “ mba mbahenen [ mba Kristu ] mimi je . ” — Yohane 8 : 31 ; 13 : 35 . Cii man zege@@ can la a hii yô , ior mba a ian her i vea fatyô u geman mhen ve , sha er vea hii u zenden sha gbenda u imb@@ ishi , u u “ ze sha uma la ” yô . ( Mat . Hi@@ ihii yô , Yesu tese ikyav sha shiada u Yohane u Eren B@@ atisema lu eren la , á kaa ér : “ Ne tindi hen Yohane , un kpaa ka mimi la je a lu pasen kwagh sha mi ye . Aluer se za hemen u nôngon sha afatyô wase cii ser se er kwagh u doon Yehova yô , una ver iniôngon yase la doo doo . Anmgbianev mba ve lu ken Li@@ se@@ t@@ era kua I@@ k@@ on@@ i@@ um , u lu ikyua a Li@@ se@@ t@@ era la , “ wuese ” un , shin er lu gumor shi fa mimi ica lu a gba ga nahan kpaa . ( Aer . K@@ PE@@ N@@ T@@ A@@ R u T@@ u@@ va ngu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an u kpen@@ tar u S@@ ib@@ er@@ ia ken tar u Rus@@ sia . ( Yohane 13 : 14 ) Ka hen shighe ne maa á kaa a mbaapostoli nav ér ve̱ dondo ikyav i tesen i un ver ve la ye . Sha nahan yô , ka Satan jim je a ne uumace ve lu tagher a i@@ pi@@ la man ican man iji@@ r@@ ôron i sha mimi ga ye . — Ôr 1 Yohane 5 : 19 . Se per Armag@@ e@@ don tsô se nenge ; mea fatyô shin a he@@ mb@@ am kpaa . ” Nahan kpa , aluer se mba veren ishima ser akuraior a tar ne aa na ior cii vea doo ayol a ve sha er tar cii ua lu ken mzough yô , ka gbilin tsô . Ka u T@@ an Ior A@@ ve Iky@@ ôr É@@ r V@@ e@@ ̱ Ge@@ ma Ishima Shin Ka u Pas@@ en I@@ vangeli ? Bibilo kaa ér : “ Or la gema ii kwase na iti er Ifa , sha ci u un a lu ngô u uuma cii yô . ” ( Gen . Z@@ ua a kwaghfan shi lumun ityesen shi cian Aôndo shi suur sha Yehova kpaa . Shi ngu a tsua ity@@ ô@@ kwagh i môm shin atô@@ akaa ahar ken Bibilo a una time sha mi shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha tse@@ ene@@ ke na yô . Ka zwa Buter i hembe tesen ken makeranta a ijô igen sha tar cii ye , shi ka zwa ne ior kpishi ka vea eren kpen@@ ga shin p@@ ati shin akaa a mb@@ as@@ ain@@ s@@ i shin akaa a i@@ wa@@ v@@ aren ve , ve lamen ye . M@@ sen una wase se se hemba civir Yehova nena ? I@@ gbenda ngi kpishi i se tese ser se mba ongo mbakur@@ an mba Yehova a ver la yô Or@@ pasalmi nger wener : “ [ U Aôndo a ver un Tor sha la ] una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . Se mba veren ashe a iyange i ‘ a tim or@@ ihyom u masetyô kera la , ka ku ’ je la . ( Ma@@ ac@@ i – A@@ ip@@ or 20@@ 14 ) . ( Gen . 2 : 18 ) Yehova soo ér i saan nom man kwase iyol ken ivaa ve . — Ôr Anzaakaa 5 : 15 - 18 . ( Mpa . 22 : 1 ) Sha nahan yô , ka Yehova , U a Ne Uma la a lu I@@ mbor i mngerem ma ma ne uma u tsôron la ye . ( Ps . Nahan kwagh ne na yô , ior gema su@@ ghun ayol a ve shi ve hemba doon ayol a ve kpaa . Lu u Mbaiserael vea tile sha mimi sha ishigh ki Aôndo yô , vea lu a vangertiôr u nyi ? ( Anz . 6 : 6 - 11 ) Kpa aluer se mba vihin shighe wase kpishi kua agee ase sha er se lu a akaa a tsan gbem ga la yô , se lu eren kwagh sha kwaghfan ga . ( Yobu 1 : 5 ; 42 : 7 – 9 ) Mbam@@ sen mba se er kwagh ve heen ne cii wase se u fan akaa a se fatyô s@@ ônon Yehova ken msen yô . 20 : 5 ) Ka shighe u u lu lamen a wan wou sha akaa a s@@ ôngo s@@ ôngo , man u soo u fan kwagh u a lu un ken ishima la je , i hembe gban u u lu a mkav cii ye . ( Luka 8 : 18 ) U tesen ikyav yô , aluer se sôn Yehova ser a wase se se hemba isharen i iji@@ mba@@ gh , kpa se za hemen u nengen foto mba iji@@ mba@@ gh shin u@@ fi@@ im mba iji@@ mba@@ gh yô , se lu tesen ser kwagh gba se a iwasen na keng ga . ( Genese 2 : 17 ; 3 : 1 – 5 ) Kwagh ne na yô , uumace hingir u kpen . U tesen ikyav yô , a er erdoo a ior sha u yiman ve shi kuran ve kpaa . — Pasalmi 6 : 4 ; 40 : 11 ; 14@@ 3 12 . Aôndo yange gba tar ne ér u naan se kwaghyan mgbegh@@ aa . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda la ve wua Wan na , u lu Mesiya la . ( Mbakolose 3 : 18 ) Er se yen yô , or môm nana fatyô u dondon ikyav i Yesu vough za been ga , kpa aluer noov man kasev mba nôngon ér vea “ dondo Un ijime ” yô , vea palegh u lamen dang a ikyar ve u ken ivese . — 1 Peteru 2 : 21 . ( Mateu 10 : 35 , 36 ) Shi gba u ne eren msen sha ci u mba ve lu hemen tom u pasen kwagh kua mba ve nengen sha tiônnongo la kpaa . Bibilo tese ér , aluer mbagenev mba eren se akaa a vihin f@@ aa f@@ aa je kpa , gba u Mbakristu vea keghen a kegh iyol u den ior kwaghbo . Aluer or hemba veren ishima sha isholibo i nan la shin vihi nan iyol yô , nana fatyô u henen ér nan er icighan jijingi isholibo . Yange m hii u pasen kwagh ken uwer u Me@@ i 19@@ 48 , maa uwer ugen ngu ker , sha iyange i J@@ un 20 yô , i erem batisema sha mkohol u vesen , u i er hen gar u U@@ tre@@ ch@@ t , ken tar u Ne@@ ther@@ lands la . Nahan kpa , ah@@ endan ne lu kwagh u kpiligh Mbakristu mba tsuaa mbara iyol ga , shi kwagh ne p@@ ande jighjigh ve u ve lu a mi ér Aôndo ngu la ga . Yô , kaa , i̱ za kura u@@ war la doo doo zan zan sha iyange i sha utar la , sha u mbahenen N@@ av ve̱ de va iin Un , ve̱ kaan er , A nder shin mbakp@@ enev man ic@@ ugh i masetyô i̱ hemba i hiihii la ga . ” Kape ior kpishi ve va hingir u fan mimi sha kwagh u dyako i isholibo i ve ye la ve , ve lumun a iwasen i Bibilo i wase ve u kaven ér mba mba@@ asorabo shi ve hingir u fan ér Aôndo soo u been a asorabo a ve je la . Ity@@ ough@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan mbi iji@@ mba@@ gh iv ior ken ato , shi ka i tese an@@ umbe a iji@@ mba@@ gh sha ajiir a eren an@@ umbe kua ken u sen@@ e@@ ma man sha u tele@@ v@@ ishen kpaa . Er Yehova a gbe fan kwagh u ken hemen ga , saa kwagh u a soo u fan tseegh yô , kwagh ne tese ér tahav yina un@@ u ? M hendan any@@ inya iyol yam je kpaa . Nahan alaghga kwase ne una ku@@ ve wan na ne aa m@@ liam ashe , una wuese un sha iyua i a er un ne . Hanma sev ken s@@ ati u sha uhar la kpa seer yaren tom sha agen . Yesu yange lumun a ieren i Mbayuda nengen ér ve hemba mbagenev la ga sha ci u nyi ? Kwagh ne una wase se se gema se undu uma u taregh u ngise se eren shi se waan ayol a ase ikyo tseegh la se hingir u eren ishima i Aôndo . — Aerenakaa 3 : 19 . Yesu yô lu or u vough , kpa gema se uumace mba se yen mban di ye ? ( Ef . 5 :⁠ 8 ) Er i dugh Mbakristu ken ime i kwaghaôndo u aiegh kera yô , gba hange hange u vea zenden er ônov mba i@@ wan@@ ger@@ ev nahan . Aluer se mba pasen kwagh yô , kwagh la una tese ér se mba a jighjigh u nan nena ? Iserael yange lu ikyurior i yange i tsegha i̱ yô , kpa sha ayange a S@@ ef@@ ania la , ior mba Yuda kera lu eren an@@ za a kuman sha m@@ tsegh ve la ga . Yesu bee or@@ im@@ ande ugen angev ken G@@ al@@ il@@ ia , iwer kar hegen kpuaa . De Nen@@ gen M@@ civir u Yehova Be@@ elee Ga , 4 / 15 Lu@@ un er profeti u Aôndo la yange una ze hemen u hiden ken tar na , una hi@@ di ijime ga yô , ma za a na ma doo . Nyian ne , ior mba kuman er b@@ iliôn uhar nahan ka ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu , kpa aeren a ve a gema a tese ér mba “ mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi . ” Z@@ ende nen er ônov mba i@@ wan@@ ger@@ ev nahan . ” Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér “ be@@ er ” la ngi ôron kwagh u or u nan er kwagh zwa môm ga , inja er nan ngu a jighjigh iyol ga , shi nan t@@ ende zwa kpa nan eren kwagh shon ga nahan . Inja na yô ér se̱ kav mbam@@ yina asev nahan se̱ suur sha Aôndo . Kpa hegen yô , han@@ mô wase nan ngu a Bibilo i nan . Yô , de se za nen hemen u eren akaa ken uma wase hanma iyange sha ci u icivir i Aôndo . ( Yosua 23 : 14 ) Se kpa se zua a msaanyol shi se za iky@@ ura sha u wuese Yehova shi se suur sha mkaanem nam di vough er Yosua man or u yange nger Pasalmi 119 la kpa ve er nahan . K@@ asua u yôôn b@@ enden a mhen man aeren a ior tsung je . ( Ôr 1 Utor 3 : 6 - 12 . ) Shin er Yesu yange eren u@@ ivande nahan kpaa , yange i fa un ér lu nyi or@@ o , man hii nena ? Aluer se wa ik@@ yô ga yô , se ngô@@ ôr wan ave sha ayôôso man mbamzeyol mba taregh ga . “ U@@ da@@ ar@@ mba@@ am@@ eng@@ er@@ ev mba uta@@ ankar@@ uhar mba z@@ en@@ aria la ” tile sha ityough ki atôônanongo a Kristu a a lu sha “ iyange i Ter ” i̱ i hii ken inyom i 1914 la . Kwagh u M kaan ne ne , M ngu kaan ior cii M@@ er : K@@ ur@@ an nen . ” — M@@ ar . 13 : 35 - 37 . ( 1 Tim . 6 : 10 ) U soon inyaregh kpishi la ka ikyav i tesen ér or nan kera taver ken jijingi ga . Kpa Mbakristu mba ve ze hemen ken jijingi yô , ka vea “ [ luun ] a kwaghyan man ak@@ ondo ” je maa i kuma ve . ​ —⁠ 1 Tim . Nahan kpa , Paulu wa Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara kwagh ér , hegen u ve ‘ de kwaghôron u hiihii ’ la yô , ve ‘ za . . . hemen sha mlu u vi@@ an la . ’ Awa@@ shima u Aôndo yô , ka u “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” ( 1 Tim . Ka akaa a nan se gb@@ ev mbu nôngon a nyi se lu timen sha mini ? An - sh@@ ul@@ am di ôr kwagh u wan@@ nomso la nena ? Peteru u lu apostoli la je kpa , yange cia kwagh shi ta a@@ kper@@ an . Shi una wase se se hemba mciem asev kua mbamhen mba b@@ ov shi una wase se nahan se kera er kwagh ga@@ egh shin sha ib@@ ume ga . — Ps . U fa iti i Aôndo kpa ? Se zua a mlumun sha mpin ne ken injakwagh igen i Yesu Kristu yange ôr yô . Or@@ gen yange ze mkombo sha kwa u hiihii ken Iyou i Tartor , ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land yô , a kaa ér un soo u hingir Orshiada u Yehova . Yehova gba m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma ko@@ k@@ omb@@ u ma ma nd@@ ahar kpishi man sha u shighe u iyange i goo@@ m kpa ma a wase un u fan ape a lu zan yô . Yesu Kristu yange tese sha gbenda u hemban cii ér un na iyol na hen Ter na u sha la . Gba u se er nyi sha er se kar ayol a ase se fa aluer se mba ken jighjigh u nan her yôô ? E@@ ri@@ c : K@@ en@@ g ga . ( b ) Mbamaren vea wase mbayev vev vea kera lu a mnenge u kpe@@ egh ga nena ? Kwagh ne kua u nan ve kwaghyan u injaa , u vea ya a kuman ve gb@@ ing yô . Aluer se fa ser Diabolo te@@ v se a ican sha ci u hange un u vihin jighjigh u se ne Aôndo la yô , kwagh ne una wase se se taver ishima gb@@ ang gb@@ ang . Hi@@ ihii yô , u un eren nahan la kure kwaghôron u profeti la . Se ngohol kwaghwan ne , nahan se ver iyange i môm sha ci u mcivir u hen tsombor wase ve@@ e ? Kanyi yange i za iyol sha m@@ ge@@ m@@ shima u I@@ ser@@ a@@ elee ? ( Luka 10 : 21 ) Mkaanem man tese ér , saa se lu a mnenge u vough ve se fa Bibilo ye . 1 : 28 ) Kpa ve ban a iwuese sha averen a ve lu a mi la . Yehova yange ya iky@@ ur a na ér : “ Y@@ a wou kua tartor wou vea tile dông sha ishigh y@@ ough gbem ; iky@@ ôn@@ ough y@@ ough ki torough k@@ ia lu her gbem sha won . ” — 2 S@@ am . Kwagh hemba gban u@@ kô@@ le@@ eji mba ainge u wan mba@@ y@@ ev@@ makeranta ago@@ yol a vea nger iky@@ aren a za im@@ akeranta i vesen tseegh . Tom I@@ vangeli Nyian Gbenda u injaa ugen u mbamaren vea tese ônov vev u ungwan Yehova yô , ka u henen Bibilo a tsombor ve hanma shighe . Nahan cii kpa , gba kpee u anmgbianev asev mba ve lu agumaior shin i sember eren ve batisema la , vea nenge ér ve kpa mba uwegh sha akaa a i eren ken tiônnongo la . T@@ aver u fan kwagh u Aôndo a soo ér se̱ er la shi eren un@@ u ? Ka awashima u nyi i doo u se lu a mi aluer se ar sha a@@ aven a civirigh ken tiônnongo u Kristu ? Ngeren ne una wase se u zuan a mlumun sha mbampin mban shi tsuan akaa a se soo la . Shi henen Bibilo vea mbayev nav , tsaase ve ken kwaghpasen shi ve a ve ken mbamkombo mba tiônnongo kpaa . Ior Mb@@ á K@@ eren Mbahemenev mba Dedoo Kpa Mo M ngu kaan ne M@@ er : Hanma or u nana pav a kwase u nan , kpa a lu sha ci u idya ga man nana gema á er kwase ugen yô , ka idya je nan er ye . ” — Mateu 19 : 4 - 9 . Umbur wer , or@@ vesen u ken injakwagh la yange kav er mbatomov nav mbara lu a agee kwagh môm ga yô . ( 1 Mbakorinte 3 : 19 ) Yesu Kristu yange sôn Aôndo sha ci u mbahenen nav , ér : “ M ngu eren msen M@@ er : K@@ ura ve shin tar ne kera ga , kpa M ngu s@@ ônon M@@ er kura ve sha ifer . ” Nahan kpa , tom u u@@ ke na yô , A@@ na kera za iky@@ ura hemba nahan ga . Se fatyô u eren kwagh akuma akuma sha u tesen ser se kav ser ka Yesu a lu Ity@@ ough sha tiônnongo ye shi ngu yaren tom a mzough u mbatamen u i tsough un ér a hemen la kpa ? Ieren i Dedoo i Ne Se mba Lu K@@ po@@ so a Tar Aluer ú ôr Duteronomi ityough 4 yô , ú nenge wer Mose hide nger A@@ tindi a P@@ u@@ e a Aôndo vande ngeren sha ikp@@ ande i a@@ wen la . “ Me civir Un sha ish@@ u@@ ghun . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 6@@ 9 : 30 . A za zamber a tic@@ a wam ér a venda a mo m de u civir Yehova , kpa or@@ ti wa uwegh sha kwagh la ga . Nahan jighjigh u ve na ér iyange i ji@@ righ i Yehova mgb@@ ôghom la maa v@@ ôr . Se tese ser se soo u lun ak@@ ar a Kristu nena ? Icighan jijingi yange er tom sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la er ka or@@ tesen kua or u umbur Mbakristu akaa nahan nena ? T@@ ôô ityakerada i timen sha kwagh , i u lu a mi yô , gbidye kwar fa iky@@ aren i ish@@ i@@ va , maa kar , fa ini@@ e@@ mbe man ity@@ aven man i@@ gb@@ anger i e@@ ev mbu Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange er la . ( b ) Er i tese sha peeji 26 nahan , ka “ akaa a c@@ imin a Satan ” a nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ a ? 17 : 8 - 13 ) Ity@@ av mb@@ i@@ la mbi been kera yô , ica gba ga cii tsô jijingi shon môm iv B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i , sha u eren tom u h@@ we@@ egh u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u Aôndo kaa ér i er la . — E@@ ks . A kaa ér : ‘ Hen shighe la Me gema zwa u ior ua hingir zwa u wang , sha u ve cii ve̱ yila sha iti i Yehova man ve̱ er Un tom ishima i môm yô . ’ — Se@@ f . TER ngu karen or@@ perapera kua if@@ er@@ or kpaa . ” — Pasalmi 11 : 4 , 5 . Yehova soo ér se fa ser kwagh wase jimin cii doo un ishima shi se asange asange kpa se doo un ishima . Ka Mbashiada nav tseegh ve lu yôôn loho u dedoo u Tartor u Aôndo a ver la , shi ve lu tesen mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh sha er ve hingir mbahenen mba Yesu Kristu kpaa ye . “ Mba ve lu ungwan Un cii , kpiligh ve iyol sha mkav Na man sha mbam@@ lumun N@@ av kpaa . ” Paulu yange pase atô@@ akyaa kposo a ku@@ an ishimaverenkeghen ker nena ? “ Tsô Yesu nenge N@@ at@@ an@@ ael ng@@ ur van her a Na yô , A ter un a kaa er : Nenge , mimi je , ka or u Iserael u ma ic@@ ugh i lu ken a na je ga yô . ” Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Kape i lu ishima i Ter wen u A lu Sha la , u mb@@ akiriki mban , mô ve nana̱ saa ga la . ” Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la di i nger un sha ci u “ Iserael u Aôndo , ” ka mba i shigh ve mkurem ve lu anmgbianev mba Kristu man ônov mba Aôndo mba ken jijingi je la . No@@ ve@@ mba 15 , 20@@ 11 Kpa , ka sha u u̱ veren ishima sha vegher u ityom i kpilighyol i Aôndo ing@@ in ne tseegh kpa a̱ bende a mnenge u se nengen mlu na la . U henen ken akaa a yange se hen ken icighan@@ ruamabera i yange i nger la ‘ tesen se u zan ken myom ’ shi ‘ we se ago iyol sha ci u hanma tom u dedoo ’ tseegh ga , kpa shi wasen se u eren kwagh u a doo sha ashe na yô . F@@ ese je maa i ngohol ityakerada ne bee , k@@ at@@ ôn hingir gbilin . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve se fatyô u kaan ser se cii kwagh gbe se a iwasen ashighe ashighe ? ( Pasalmi 15 : 1 , 2 ) Aluer se za hemen u keren perapera u Aôndo shi a za hemen u doon se ishima yô , se fatyô u kuran ikyar i dedoo i se ye vea na la , shi se za hemen u ember mlumun na u a lumun se la man iveren na kpaa . A gba keng u se gema ishima cii ve se er batisema se hingir Mbashiada mba Yehova ye . Mbagenev yô hen ér a kpe ve iyol ken hemen aluer tar ve ngu a gomoti u dedoo shi kpen@@ ga ve kpa doo shi mba gb@@ ong gb@@ ong kpaa yô ; shi ve hen ér aluer i nenge sha ve zum u ve mem tom u u@@ ke yô a saan ve iyol . A gba u se lu a ‘ iyol@@ gen@@ gese ga , man ishima i legh legh . ’ Yange ve “ waan ave sha akaa a pati@@ i ga , shi ve eren ayôôso ga , shi ve nôngon ityav kpaa ga . Ka mbam@@ gem mba nyi nahan se fatyô u nengen a mi ken Orkristu ? Ú F@@ atyô u L@@ un Uma G@@ bem Sha W@@ on , 10 / 1 Nahan kpa , cii man Adam man Ifa ve zua a averen a a lu keghen ve la yô , yange gba u vea ungwan imo i Yehova shi vea tesen ér ve lumun hemen na . ( Gen . Shighe kar yô , shi a kaa ér : “ Me kera ôr kwagh ken iti Na kpaa ga . ” Jigh@@ ilii yô , kwagh u hemban doon u se lu a mi yô , ka mlu u dedoo u se lu a mi vea Aôndo la . Ior mbagenev mba yange ve ungwa Yesu sha derianyom u hiihii la ve tese inja i kpe@@ egh . Ka inja e̱r yange lu a akaa a iyolough je u z@@ a̱ kaan yum ga nahan . A kaa ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” ​ —⁠ Yohane 3 :⁠ 16 . Se mba a atô@@ akyaa a injaa a wuese averen a ken jijingi , a se zough a mi mgbegh@@ aa la . U gbidyen kwar sha gbenda u Yehova eren kwagh a Mbaiserael la na mba ve lu “ Iserael u Aôndo ” la man “ iyôngo igen ” i i lu ak@@ ar a ve la hemba mban a iwuese sha gbenda u Yehova a hemen ior nav la . ( Yoh . Inja na yô ka u kaan ér ini@@ aav cii cii je kera mbi a inja he ’ mbacivir Aôndo nyian er Tindi a tese la nahan ga he ? J@@ an@@ awar@@ i 25 - ​ 31 , 20@@ 10 Shighe kar yô , Yehova va pase ér vor la ua due ken Aberaham , shi va seer pasen ér ua due ken ikyurior i Iserael , shi va seer pasen ér a lu ken Yuda , shi va pase ér a lu ken tsombor u Tor Davidi . ( Gen . 22 : 15 - 18 ; 4@@ 9 : 10 ; Ps . A kuren ican yô , i er msen u kôron ken ishima , maa i gba mi pinen mbampin sha akaa a ken Bibilo shi nan mbam@@ lumun . Yesu iyol@@ na kpa mbaihyomov nav yange ve tôv un a ican zan zan ve va mase wu@@ an un , kpe ku u kunya man u nyoon tsung . In@@ j@@ akwagh i Yesu la shi tese ér mbam@@ tagher mb@@ á mba ka ve tagher iv@@ or i i̱ lu kwaghôron u Aôndo la u vesen yô . F@@ a wer “ iy@@ ugh i Aôndo ” ngi van . ( Aerenakaa 5 : 41 ; Mbakolose 3 : 4 ) Mba lee “ iyol i sha mar@@ ami ” sha shighe u ku@@ u la , kpa mba gem mba nd@@ eren “ iyol i sha inja i jijingi . ” Shi a kaa ér : “ Kwagh u se zua a mi la yô , se zende nen sha mi vough . ” — F@@ il . Ior mba í kpaa vande lun ikp@@ an . ( b ) Kanyi mba ve ze ken ityar i Bibilo i er kwagh u í la ve nenge a mi sha kwagh u mlu u s@@ ôngo s@@ ôngo u hen atô u mbakur@@ an@@ ilev man iyôngo ve ? Han@@ ma@@ or orumace yô , i maa nan a isharen i wan iyol i nan ikyo , nahan ka kwaghbo u or wan iyol i nan ikyo ga . I@@ ca i gbe ga yô , un vea kwase na cii i er ve batisema . T@@ i@@ ati@@ re yange lu han@@ a , man kanyi tom í hembe fan un sha mi y@@ um@@ u ? Vea eren nahan yô , vea kuma u eren batisema . — Heb . Paulu man Shi@@ la yange ve lu saan saan shin er i wu@@ he ve ken ga@@ adi nahan je kpaa ( Yohane 3 :⁠ 5 ) Ish@@ ember i “ mar ” la tese ‘ mhii ’ u kwagh . ( Marku 10 : 45 ) Er ve lu@@ ̱ uumace yô , ‘ mlu ve ka u or u i er nan sha v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u yô , ’ kpa zum u á nder ve yô , vea hingir er Adam u masetyô la nahan . Me@@ g@@ an : M nenge a ikyav mbi n@@ i@@ umb@@ ev mbi an@@ mbayev hen h@@ unda wou ne . Shin er se ver shima je ser num wase u ke ’ jijingi ne ua seer taver a taver nahan cii kpaa , se fa er mkur u ú una lu yô . Iyoukura nd@@ era wasen se u veren ishima sha akaa a injaa a aa wase se u seer taver iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo yô . Tsô M@@ ano@@ a “ sôn TER ” kaa ér : “ Shi na or u Aôndo u U tindi un la , a̱ shi a̱ va her a vese , a̱ va ôr se kwagh u sé er a wanakiriki u á mar la . ” — Mba@@ j . Eren Tor Kristu Tom Sha Mimi Er nan man se fe ser Yesu lu ôron kwagh a mbamaren nav sha ishim@@ avi@@ h@@ in shin sha ici@@ h@@ i ga ? I@@ p@@ yaven i Ga@@ di una er nena sha mzeyol u tagher a mi u been sha won ga nee ? Nahan un kpa a na ve injar , a wa ve iy@@ agh . — E@@ ks . Nahan kpa , se mba a ishimaverenkeghen ser uumace vea va o@@ s@@ ough sha ikyev i isholibo kera , vea gema a lu ken “ mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” ( Rom . Bibilo tsengaôron ér kasev mba yôôn loho u dedoo vea hingir iky@@ um i vesen je . ( Ps . • Shighe u zayol a ve ken ivese yô kanyi i doo u ú er@@ ee ? Sha nahan yô , vegher u tar u Satan ne ugen una hide a ta num sha vegher ugen , kpa Satan una lu a tahav mbu yangen kwagh ne ga . — Mat . Yesu Kristu ngu hemen tiônnongo u Kristu nyian nena ? ( Mateu 9 : 35 ) U@@ ivande mba yange er mbara lu di ma@@ f@@ o u kwagh u Tartor u Aôndo ua va er sha tar la tsô . Er m lu vea Yehova kôôsôô yô , kwagh la wasem kpishi u nôngon a iy@@ uh@@ we . ” Hegen ne Ge@@ ol@@ tra@@ in pase ér “ or môm kpa nana de kera ny@@ iman ér kwaghôron ne ka u Jose@@ ph@@ us ga ze . ” Aluer u soo u timen sha hanma ivur i ken takerada u Mpase yô , ôr takerada u i yer ér Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x At H@@ and ! la . Yesu yange tese se er se keghen ato yô . • Takerada u Amo@@ shi la tese ér Aôndo k@@ ombor ior cii er ve ijir sha u ts@@ ahan ve ga nena ? ( Ivur 15 - 20 ) K@@ ondo wanakiriki la iyol gb@@ ong , tsô a “ h@@ ôn ashe sha a na . ” Er Bibilo i̱ er kwagh u dooshima yô , a wa mhen man ishima kpa ker . U@@ B@@ O@@ G@@ O 7 ( zwa I@@ so@@ k@@ o ) Doo u se nenge iyua i injaa ne nena ? ( Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ) Hegen u se lu ken “ ayange a masejime ” ne yô , gba keng u se dondo nongo u Yehova u ú lu yemen hemen hemen ne kpiligh kpiligh . Nahan a kaa ér , “ m fa gumor ne ! ” Jigh@@ ilii yô , ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i í gem ken zwa T@@ iv ér “ A@@ kô@@ r@@ aior ” la inja i i̱ ér “ mba nan mbagenev gb@@ ev . ” Aluer se seer fan Mkaanem ma Aôndo yô a lu se a inja nena ? Nenge ngeren u seer u a lu a itinekwagh ér “ In@@ yom i 1914 — Ka In@@ yom i In@@ j@@ aa ken A@@ ka@@ a@@ ôron a Pro@@ feti a ken Bibilo ” la , ken takerada u i yer ér Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? , u Mbashiada mba Yehova ve gber , shi ve ver sha In@@ tan@@ et hen ijiir i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la . Akaa ne cii aa fatyô u nd@@ eren waren mbacivir á zum u Yehova una va u ôron ijir la ga . Mbafilipi 2 : 4 wasem m fa mer doo u me henen sha kwagh wam man isharen yam i lun a ze@@ ge sule la tseegh ga . “ Nenge Mkaanem Ma Aôndo Ma Lu A@@ a T@@ ahav Sha W@@ on@@ o ! ” U wuese kwagh u mbagenev ve eren a we la kpa ? ( Yohane 8 : 44 ; 2 Mbakorinte 11 : 14 ) Ngu a tahav mbu p@@ ir@@ in ashe a asema a mbahemenev mba tar ne kua mba ve lu sha ikyev ve la kpaa , shi a fa igbenda i una er kwagh ne yô . ( 2 Mbakorinte 13 : 5 ) Apostoli taver se ishima ér se za hemen u karen ayol a ase sha u se fa aluer sea lu eren sha atesen a Mbakristu cii yô . Sha ayange a i lu ngeren Bibilo la yô , a̱ ii or sha inja ga yô , kwagh ne a tese ér Aôndo lumun a nan ga ve i ii nan sha inja ga ye . — Yeremia 25 : 32 , 33 . Or@@ gen u ngeren abaver ke ’ pi@@ pa@@ abaver kaa ér : “ Ior mba fe henen ér [ Bibilo ] shi ngi a iwasen sha mbamzeyol man ishim@@ any@@ ian i ainge ga . ” Mb@@ ang@@ eren ityakerada i I@@ vangeli pase se ati a kasev mbagenev mba ve tile ve lu kenger er Yesu kpe sha kon u m@@ tsaha la yô . Mba@@ civir Yehova nyian kpa vea fatyô u suur sha Aôndo ve man sha mhôônom ma zungwen nav ér a kura ve shi a yima ve kpaa . — Pasalmi 13 : 5 ; 40 : 11 . Yange lu Yakob ( u i hide i na un iti ér Iserael la ) shin Aberaham shin Adam kpaa ga . 8 : 3 , 4 ; 19 : 1 , 2 ; 10@@ 4 : 24 ; Rom . 1 : 20 ) Er ashe a wasen se u kaven kwagh ken ishima yô , nga a wase se kpishi u zuan a mfe u Yehova shi nan un jighjigh kpaa . — Yo@@ s . Alaghga u tsua avur kpuaa a á pase kwagh u Tartor u Aôndo u lu , man er Tartor shon ua sôr mbamzeyol mba ve bende a ior hen ijiir you la . Yange nenge sha ashe a na er Mbaiserael per I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an sha ivande yô . Alaghga sha iyange i nan va makeranta ve nan ma ta@@ av la , nan lu a mhen u man ta@@ av ken ishima cuku ga . KA A ter ishember i “ dondo ” sha kwagh shin ci@@ r kwagh ijime shin u z@@ endan kwagh ityô shin u keren kwagh la wea ungwa nahan u hen wer mba ôron ér nyi ? 16 : 1 - 3 ; 2 Kor . Aluer se kegh mkur anyom imôngo hegen yô , alaghga se pine ser nyi ? Yange tor ne ny@@ agh mcivir u Ba@@ al u ikyurior i tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese nyôr iyol ker la , shi yange tsua wener una zende sha igbenda i Yehova . Ior kpishi lu veren ishima ér akaa a dedoo aa er hen shighe la . Bibilo kaa a vese ér ve dondo ikyav i ter ve ga , ve gema ve lu “ ngohol inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô . ” — Ôr 1 Samuel 8 : 1 - 5 . ( E@@ ks . 21 : 5 , 6 ) Hii nan ve yange i gba u a p@@ ev nan to@@ gh@@ o ? Cii man Yosua a zua a iwasen ken ma yô , a gba u una er akaa ahar . Anyom 17 nga kar yô , S@@ te@@ ve hingir u fan mimi . Yange ôr sha zwa u Yeremia ér : “ N@@ é k@@ erem , man né zua a Mo kpaa , zum u né k@@ erem a ishima i môm la . ” ( Y@@ er . Yesu yange tôndo zwa a mbahenen nav ér ‘ vea va ngohol agee shighe u icighan jijingi una va sha a ve yô . ’ 6 , 7 . ( a ) Ka atô@@ akaa a nyi se lu a mi a wuese mimi u Aôndo ( b ) Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u kwaghaôndo u mimi man u ai@@ egh@@ e ? T@@ ôô ase wer u ts@@ ar usu u l@@ at@@ ri@@ ki u ngu ôron takerada , maa b@@ or va kpe . U@@ kwaghaôndo mba ve tesen atesen a aiegh la mba tsu@@ ghun ior , nahan ior gema mba hemban Aôndo ato . ( Mateu 26 : 31 ; Se@@ kar@@ ia 13 : 7 ) A fa je ér ah@@ ur@@ aior na a a lu ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so a na ne aa gb@@ ihi un zum u kwagh a tser un dedoo la . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr peeji 7@@ 3 - 8@@ 5 u takerada ne , Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye 17 : 1 - 6 , 18 ; 18 : 9 , 10 , 15 , 16 , 19 . Kpa er ne mgb@@ egh un her a ven kera nahan , man shi ne nenge er ne kuma uma u tsôron ga yô , nenge , se gema ishigh her atô@@ at@@ yev ve . ( Anzaakaa 14 : 30 ) Er jijingi u den or a kwaghbo la ka a maa mlu u dedoo vea Aôndo man mba wan ndor a vese yô , se mba a ityôkyaa i dedoo i lun a ishima i den mba ve eren se akaabo la kwaghbo gbar gbar . — Mateu 18 : 35 . Ne@@ hem@@ ia yange er msen kaa ér : “ Umbur mo Aôndo wam , ver@@ em doo doo . ” M@@ ag@@ az@@ in ne pase ior akaa a lu zan hemen sha tar la hemba anyom deri môm hegen , sha u wasen hanma or nana nenge er se mgb@@ ôghom a mkur yô . W@@ a nen atindi sha akaa , shi fa nen tsaha u ne naan hen uya mba uhar mbara yô . I@@ mo yange i due sha ôr kwagh a na ér á s@@ ôngo iny@@ on man inyam ii Tindi á tese ér ka i hông@@ or@@ ough la a̱ ya . He@@ mba k@@ an Satan ican ga u p@@ ir@@ in mba ve lu a a@@ kper@@ an ér ngu ga la ashe a ishima . ( 2 Kor . Tom u pasen kwagh u Tartor la wase ior u fan ér ica a gba ga tsô gomoti u sha ne una hemen tar , nahan ior mba zuan a ian i vea va war mtim u a lu van la , vea lu sha ikyev i Tartor la yô . Sha er se dondo ikyav ve la sha gbenda u vesen yô , de se time nen vighe vighe sha akaa a i nger ken Bibilo aa a er kwagh u kasev mba i ter ve sha mhii u ngeren ne ne . — Mbaromanu 15 : 4 ; Yakobu 4 : 8 . Paulu kaa wener : “ Kristu kpaa ker kwagh u doon sha ci Na ga , kpa lu er i vande ngeren nahan la er : A@@ heen a ior ve lu heen We la gema haa sha a Mo . ” Bibilo taver Mbakristu mba beenyol asema nena ? Anyom nga kar kpishi yô , Tor Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar er zege@@ iniongo sha ci u mbat@@ ar@@ ev nav , a nzughul a ikyav mbi ter na kura ken tempel u Yehova la . Hen shighe ne tor Davidi nenge er isholibo na i ke@@ he kpishi yô . T@@ i@@ ônnongo ngu a anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi mba ve lu a ieren i nan nagh wuee yô . Ka hange hange u lun a kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke u injaa ken Ruamabera man u henen kwagh ken ishima a iwuese kpaa . M@@ lumun u sha mpin ne zua sha kwagh u yange er ken sule u E@@ den la . 12 : 1 . Yesu yange ta iwanger sha kwagh ne ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la , yange pase or u i gbe u nana doo se ishima la . A na mlumun ér , “ Ka takerada u yange m na u la . ” Kpa , ka nyi jim se er ve se za hemen u pasen ior loho u dedoo saan saan , shi se er tom ne kpoghuloo kua sha ajiir a ior ve fe keghen ato a vese ga je kpaa ? 30 : 23 , 24 . TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R M@@ AR@@ K@@ U 8 : 22 - 25 . ( Mateu 14 : 21 ; 15 : 38 ; 21 : 15 , 16 ) Nyian kpa , mbayev kpishi mba hingir mbahenen mba Yesu . ( a ) Hanma imeen i Satan va a mi sha Yesu cii , wase u u fan mhen na nena ? ․ ․ ․ ․ ․ ( Ps . 1@@ 15 : 16 ) Shi ne se kwaghyan kua akaa agen a ka a wase se u lun uma la . 1 : 15 , 16 ) Paulu shi nger Timoteu ér : “ Ka nahan man i zung@@ w@@ em mhôônom ye , ka sha u Yesu Una tese ishimawan Na cii ken mo u m hembe ne , i̱ hingir mbagenev ikyav mba vea mase va nan Un jighjigh sha u zuan a uma u tsôron yô . ” ( 1 Tim . Se mba un a inj@@ ô i dooshima , gadia se mba tesen ser a doo se ishima sha u ungwan imo na ; nahan ka sea er isholibo yô , se kera fatyô u kimb@@ in un inj@@ ô i dooshima la ga , sha ci u aluer se mba eren isholibo yô , se mba tesen ser Aôndo doo se ishima ga . ” ​ — 1 Yoh . 5 : 3 . 5 , 6 . ( a ) Ken mpase u sha mnenge u i na apostoli Yohane la , kanyi “ ud@@ a@@ ar@@ mba@@ am@@ eng@@ er@@ ev mba uta@@ ankar@@ uhar mba z@@ en@@ aria la ” man “ as@@ an a at@@ a@@ ankar@@ ahar la ” a til sha mini ? Se hen nen sha ikyav i tesen ne sha er se na mlumun yô . Sha kwagh u naagh ku bem yô , yange i na Yehova naagh kura sha u nan@@ den ah@@ ôm la cica cii — ah@@ ôm a á y@@ is@@ a m@@ yam k@@ imi cii , man a á lu sha ah@@ i man ish@@ wa@@ legh ki m@@ tema man a shin i@@ w@@ enge la , man tsa u ah@@ ô@@ mough ú iyôngo la kpaa cii — yange i gema i nan@@ de sha at@@ se . Nahan yô , mba ij@@ en i ker ve , man im@@ ura kpaa , sha kwagh u perapera la cii , ka sha kwagh u gb@@ end@@ atesen u Aôndo la je ij@@ en i ker ve shi im@@ ura kpaa i ker ve ye . O@@ no lu hen atô@@ atô u Yerusalem vea Sam@@ aria . ( b ) Ka unô ve lu “ a@@ gbar ” a “ kon u wain u mimi ” laa ? Mar@@ co@@ s va er kwase kpa lu di a inja na i bo ne her tsô . Alaghga a taver we u kuran atindi a mbamaren ou sha ci u nyi , kpa mbamaren ou mba we u atindi sha ci u nyi ? Ter ugen ken tar u Kor@@ ea , iti na ér A@@ h@@ n , a kaa ér , “ or@@ maren u fan kwagh , nan kaan a wan u nan ér , ‘ Hanma shighe yô , ka u eren kwagh er u ngu an@@ ye u kpuaa nahan wer nyi ? ’ Mayange mbamtaver shin akaa a zan iyol agen a se tagher a mi ken tom wase la a de yangen se u eren tom ne ga . ( Or@@ pa . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 1 ) Nahan kpa , alaghga a taver ne u sôron shighe wen sha inja vough sha ci u ah@@ ô agen ic@@ ôron u@@ ange ka i kende kpo@@ o , i b@@ unde kwagh u tsombor u we ishima u eren la . 5 : 23 ; 1 Kor . Ge@@ ma nenge ase sha kwagh u Diabolo , u yange kaa imb@@ wase ér ka shighe u uma u ior a lu ken mkpeyol shi mzeyol a lu ga la tseegh ve civir Aôndo la . Kpa mhen la ve@@ m a va ken ishima nahan , maa fese je m er msen hen Yehova sha kwagh ne . Kwagh la lu m@@ ure u kwagh u una va ken hemen yô , sha ci u m - iv u vesen u kwagh ne lu ken hemen . 3 - 5 . * Aôndo yange de ér imba kwagh ne i er ior nav sha ci u ts@@ ahan ve sha kwaghbo u ve hii u eren kpoghuloo , ve venda u ungwan ic@@ in@@ tan i a ta ve c@@ iligh c@@ iligh sha ikyev i u@@ profeti nav la . Ng@@ ô u Tor la kaa a na ér : “ Nan bugh zwa u nan sha kwaghfan , ityesen i erdoo kpaa i lu sha no@@ mbor u nan . ” ( Anz . 3 - 5 . ( a ) Ka m@@ te@@ v u sha ican u nyi Paulu yange tagher a mi ken Li@@ se@@ t@@ era ? Ka vea za s@@ ôôn yô , i gba u vea ya akaa a ve van@@ den yan ga yô , shi vea hen ma zwa u he , shi vea hen u eren kwagh er i eren hen ijiir la nahan . W@@ ea Lu Orkristu hen T@@ so@@ mbor Wou Ts@@ wen kpa a Saan We Iyol Fran@@ ce la kaa ér inja i ishember i ken zwa Grika i i gem heen ér “ ungwan nen imo ” i mbahemenev la kaha kposo a “ u eren sha imo i or ; inja i i kpôô kpôô yô , ka ‘ u lumun kwagh a mk@@ ighir shio , ’ er u lumun kwagh u mbahemenev ve kaa la a ishima yase nahan . ” Yange i tese ieren i s@@ angen a s@@ ange ga la ken tiônnongo u Kristu u tsuaa la nena ? 6 : 22 ) Yesu tese ér mba ve hembe veren ishima ve sha u ‘ koson akaa a injaa sha ci ve shin tar ’ yô , mba vihin ikyar i ve ye a Yehova la . — Mat . ( Mateu 6 : 33 ) Kwagh ugen yô , Mbakristu mba kor atindi a “ Shi@@ sar ” a we sha kwagh u iky@@ ôr eren la , shin aluer gomoti hendan a ior ér ve kuran a ga je kpaa . — Mateu 22 : 21 ; Mbaromanu 13 : 1 . Yange m pase ve kwagh u tom u i eren shin Betel la , shi m ungwa mkaanem ma anmgbianev mba ve ve inya shin Betel la , shi m na mbam@@ lumun sha mbampin vev . Se fatyô u kaan ser : Zum u Yehova a de se asorabo a ase yô , ka a ese á vough er ka sha ish@@ u@@ ur ( shin can@@ ca ) nahan . ’ ( Rom . 16 : 27 ) A fa akaa a i gbe a la cica cii kua gbenda u i er a la man er i hii ve akaa shon a lu la kpaa . Shighe u ityav mbi k@@ ur ken Y@@ uro@@ pa yô , i kar a mbam@@ yange mbara cii kera . ( Luka 12 : 22 ) Kpa ka asema a nyian cii a lu a sha ci u akaa a iyolough ga . Aluer Aôndo ta i@@ kaa ken vese yô , ka an je shi nana hendan kwagh a vese ? ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 8 : 31 . I@@ ca gba ga tsô anmgbian u kwase ne hii u henen Bibilo a ior mba kera yô , ma ve venda u henen kwagh la . U U@@ men A@@ ta@@ m a ken Jijingi ken I@@ yol@@ been , 6 / 1 ( F@@ il . 2 : 17 ) Se wuese mba ve ne ayol a ve nahan ne kpishi . 4 : 16 ) K@@ un@@ ya yange ua kôr or shighe u nan lu yan ican sha ci u nan ngu or@@ dondon Kristu yum ga yô , i tese ér nan venda aeren a ior mba sha ayange la . Yange i nd@@ era yôôn ijir i lu@@ ̱ u̱ Yehova una ôr Yerusalem u vendan mimi la anyom kar imôngo . Yange i erem batisema ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ en@@ s@@ land ken inyom i 19@@ 6@@ 8 la . Ng@@ ô@@ k@@ yo@@ son ( ôr sha imo i legh legh ) : U or ka mimi , kpa heen yô , ka sea a ya kwagh a bee yô , se k@@ ire a@@ gb@@ ande iyol yase . Yesu yange kpen kera yô , lu nyi i er sha iyange i sha utar laa ? ( Mbaromanu 10 : 18 ) Aluer kwagh ne lu mimi nahan sha derianyom u hiihii la yô , hemba k@@ an mimi nyian cii ! Alaghga mbag@@ anden mba wan hông@@ or vea tsu@@ gh ne sha ijiir i i ne ta@@ di a ior mbagenev sha In@@ tan@@ et la , vea kaa a ven ér ve mba iky@@ aior sha er vea mee ne ne gba ken to ve yô . A@@ gu@@ ngu a G@@ al@@ il@@ ia Bibilo i̱ New World T@@ rans@@ lation la tese ér ikyav i ishember i ken zwa Heberu i i gem ér ak@@ ô@@ r@@ aior a vihin tu ne yô ka “ mba@@ age@@ ev ” — “ mba yange ve z@@ ôh@@ ô ior ve gb@@ ihi inya ” yô . PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 14 , 10@@ 9 Ior mbagenev nenge ér erdoo ka i@@ gbe@@ kera . 3 : 15 - 17 ) Shi cii man Yesu kpe la , a yila sha imo i taver ér : “ T@@ ere , M na jijingi Wam sha ik@@ ev You . ” Anmgbian u kwase ugen , iti na ér Jo@@ di , u nom na a lu ortamen la yange nger wen@@ ér : “ Se mba a ônov mba kasev utar , u môm ngu anyom 15 , ugen di 11 , ugen la di ngu anyom 2 . ( Ps . 1@@ 45 : 11 - 13 ) Er ve lu wuese Yehova yô , ikp@@ ela i “ iyôngo igen ” i Yesu la kpa hingir u zuan a tom u civirigh . — Yoh . H@@ endan a Diabolo Tsô Una Y@@ e@@ vese We Gba kpee u se lumun hemen u Aôndo ve se lu ken bem shi mzough una lu hen atô wase ye . Ior cii vea kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am ; kpa u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan nana war ye . ” Kpa zu@@ ngu mba ve er isholibo kpa ve gem ishima sha mimi la mhôônom . ( Anz . Ge@@ ma lu tesen ér mba eren kwagh ne kpa ka sha mimi ga shin mba eren kwagh la kp@@ ili@@ di@@ di ga . 2 : 18 ; 7 : 11 ; 12 : 18 ; 13 : 3 . Nahan kpa , ve k@@ an shio u kuran ken tugh mbu N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . la . La@@ ura , anmgbian u kwase u a zu@@ lum anyom 30 yô ngu eren tom u pasen loho u dedoo ken tar ugen hemba anyom any@@ iin hegen . Alaghga kwagh ne yange za hemen hen atô u mbagen ke ’ derianyom u hiihii la , ka nahan ve yange mbaapostoli ta icin taveraa sha kwagh u amba@@ aior la ye . — Mbagalatia 4 : 17 ; 3 Yohane 9 , 10 . Shi a tôndo zwa kpaa wener aluer Mbashiada va u va pasen un kwagh yô , una kegh ato a ve dedoo . ( a ) Ôr kwagh u tesen m@@ kposo u u̱ nan ior icivir man u hemen sha u nan ior icivir yô . ( b ) Ka mbampin mba nyi se fatyô u pinen ayol a ase ? Nahan gba kpee u se gba m@@ ny@@ am ken jijingi ga , shi doo u mayange se de ser akaa a taregh a d@@ an se ga , sha er se zua a shighe u lun tswen , eren msen hen Yehova yô . ( b ) Yesu yange tese ér un cie kwagh ga nena ? • Er nan ve “ iyôngo igen ” la ka i za iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la i tema ving i nenge a nen@@ ge@@ e ? ( Ôr Aerenakaa 2 : 38 - 40 . ) 26 : 41 . Nahan kpa , Yesu ungwan imo i mbamaren nav . 1@@ 12 : 3 , 4 ) Sha ayange a tsuaa la , i fa mbacivir Aôndo mbagenev sha inyaregh vev . I lu nahan iyol kpe ú u civir Yehova ve@@ e ? ( Genese 8 : 21 ) Aluer tahav mbu dooshima a lu a mi mbu eren kwagh akuma akuma la mbu ga yô ; mfe una fatyô u nan or iyol@@ mor@@ on , una na nana hen ér nan hemba mbagenev . Alaghga Y@@ e@@ h@@ u yange na jighjigh ér tartor u Iserael due sha ikyev i Yuda kera , nahan gba u ity@@ artor i ihi@@ ar ne ia pav sha mcivir kpaa . Er or u se lu henen Bibilo a nan la nan lu vesen ken jijingi yô , nana za hemen u kaven aka@@ ac@@ imin a ken Ruamabera kure kure . — Heb . Apostoli Mateu tôô mkaanem ma Yesaia man kar sha Yesu , ér : “ I@@ j@@ in@@ ga i he@@ mb@@ en Una so@@ mb@@ o i ga mo@@ u u im@@ enger u y@@ u@@ ghul m@@ ny@@ im la kpaa Una p@@ ir un ga . ” ( Yes . 42 : 3 ; Mat . 12 : 20 ) Inja i mkaanem man ér nyi ? Yesu tu@@ h@@ wan ior shin eren a ve dang ga . K@@ asev mba Paulu yange ter ve sha ati yô lu “ T@@ er@@ u@@ fin@@ a man T@@ er@@ fo@@ s@@ a mba ve eren tom tsung ken Ter ” la , kua ‘ Per@@ se un u do@@ on@@ shima , u er tom kpishi ken Ter la . ’ Aluer ú ngu a mnenge u ken jijingi yô , akaa a ú tsough u eren la aa taver mbagenev u kaven . • Ieren yase i tesen ér Yehova doo se ishima nena ? S@@ tain@@ back . Nenge ase sha kwagh u or@@ sho@@ ja ugen u i yer un ér , Ph@@ illi@@ p la . Bibilo ôr kwagh u or u nan ongo imo i Aôndo ér : “ Hanma kwagh u nan eren kpaa , nana kure un vough . ” — Pasalmi 1 : 3 . ( Mat . 10 : 27 ) Shighe ka una karen yô , i gba u alaghga a seer tan iwanger sha akaa agen , man akaa ne kpa ka i pase a sha mimi . — Nenge ngeren u a lu itinekwagh ér “ Er Icighan Jijingi P@@ ase Inja i T@@ em@@ pel u ken Jijingi Yô ” la . Yehova tsough Yosua yô , Mose shi sue Yosua a ishima na cii ; a taver ior asema ér ve ungwa imo i Yosua u una hemen ve a nyôr a ve ken tar u ityendezwa la . 16 : 1 , 2 ) Mbat@@ amen mba ken tiônnongo yange ve ‘ p@@ enda ’ gumor Timoteu ave sha it@@ you sha ci u kwagh u i “ tsengaôron ” sha ci na la , nahan ve tsegha un sha ci u tom u una va er la . Ior kpishi ishima ka i za ve iyol shighe n@@ al@@ egh@@ aa je , zum u or u doon ve ishima nan sar ku yô . Ar@@ my ; I@@ gb@@ ende i takerada u i yer ér Creator book la , E@@ ag@@ le Ne@@ bu@@ la : J . Se hen ser , doo u se gema shighe wase cii se na sha kwagh u inyaregh ki keren ga . 15 - 17 . ( a ) Yobu 38 : 8 - 11 yange har sha nyi kwagh@@ a , man kwagh la va a mbampin mba ny@@ i@@ iv@@ i ? Yange i kohol ur@@ u@@ amabera imôngo i var gayô i kor sha mo@@ u i hingir ihy@@ ul@@ en@@ ruamabera môm . U kange ishima hegen wer u er nyi , man ka sha ci u nyi ? “ Ity@@ ough ” ki ú , shin mbahemenev mb@@ à hendan a Aôndo mbara cii a n@@ j@@ ighe ve kera . Kanyi kwagh alaghga anmgbianev Mbakristu mba ve lu ikyua a Paulu ne yange ve er sha u wasen un@@ u ? Ôr ngeren u “ Kp@@ orom Hen Aôndo — U soon iji@@ r@@ ôron i mimi ” la , ken Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i 1 , 200@@ 9 . Satan yange tesen Yesu “ ity@@ artor ” i sha won cii kera yô , maa a kaa a na ér : “ Me na U tahav mb@@ un cii kua icivir i mbu kpaa gadia i nam mbu sha ikyev ; ka m na hanma or u i lum pe nan nan yô . Yesu , Or@@ tesen u S@@ angen a S@@ ange Ga La I@@ mba m@@ doo u Mkaanem ma Aôndo doon ior ishima la za hemen u lun ke ’ asema a mba zan ijende ke ’ ityar i ke ’ won mba yange ve nyôr t@@ so sha u za ha@@ an af@@ o ngohol tar u I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amerika la . 20 Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in la Inja i kwaghwan u i wa mbamaren ér ve “ tesen ” mbayev vev akaaôron a Aôndo la ér nyi ? Kwaghôron u vesen hen mkombo ne lu kwaghôron u tan a@@ gbaa u sha kwagh u Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Rus@@ sia kua a@@ jir a ôron a ve . Sha nahan yô , sha ayange a Yeremia la man sha shighe u i mar Yesu la cii , m@@ liam ma R@@ ah@@ el lu v@@ aan ônov nav la tese er ung@@ ôô@@ v mba ken Mbayuda vaa ku u ônov vev yô . 13 : 1 - 8 ) Se mba palegh mba ve sen@@ gen ér ve mba civir Aôndo , kpa ve gem ve ny@@ iman un sha aeren a ve la cii . — Tit@@ u 1 : 16 . Yesu kaa ér , “ U nan lu jighjigh sha an@@ kwagh u kiriki yô , nana lu jighjigh sha kwagh u vesen kpaa ; man shi u nan lu perapera sha an@@ kwagh u kiriki ga yô , kwagh u vesen kpaa nana lu perapera sha mi ga . ” Gba u uter man ung@@ ô mba ve lu Mbakristu vea nôngo tsung vea eren akaa a Aôndo una lumun ve shi vea doo a na yô . — 1 Mbakorinte 7 : 14 . Ka se tese icivir sha ya u or@@ ya man akaa a nan agen . Sha ityôkyaa ne yô , ka i gba u se de akaa agen aa saa se ve se zua a mimi u Bibilo la ye , sha ci u mimi la una na yô alaghga ah@@ ur@@ aior ase aa kôr se ihyom , mba se we ndor a ve kpa vea kera soo se ga , kua mba hen tsombor wase je kpaa . I kaa ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima . ” 4 KW@@ AG@@ H U Ú F@@ AT@@ YÔ U SE@@ ER H@@ EN@@ EN YÔ . Yesaia 65 : 20 kaa a vese ér ior mba Aôndo vea tema ke ’ mkpeyol nena ? Hanma shighe cii yô , mbacivir Yehova sha mimi ka ve kegh iyol u dondon kwagh u Aôndo a tese la . Mbakristu mba mimi nyian mba a gbashima sha u pasen iwuese i Aôndo ken igbar vough er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa er nahan . N@@ oo@@ v man kasev mba fe ôron kwagh gbenda môm ga . ( Mateu 4 : 5 - 7 ) A umbur kwagh u Yesu ôr wanger wanger sha kwagh u iv@@ es@@ egh la doo doo , Yesu kaa wener Aôndo er nomso@@ or kua kwase , a er lu nomso@@ or man kasev ga , man lu u ve uhar vea hingir iy@@ ô@@ gh i môm , lu ve utar ga . Bibilo i henen hanma shighe man msen u eren la wasen se u been a a@@ kper@@ an a tan Inja i iti ne ér , “ T@@ or@@ kwase , ” man iti ne lu tesen ér una hingir ngô u u@@ tor . ​ —⁠ Genese 17 : ​ 15 , 16 . Nahan doo u nana lam vea kwase u nan lu v@@ ô@@ son la sha er vea fa ior mba ve soo u lôh@@ ôn ve ivese la yô . Se umbur nen ser hen mbaihyomov asev yô , “ ka agee a iyolough tsô , kpa her a vese yô , TER , Aôndo wase , ngu , u Una wase se , Una nôngo ityav sha ci wase ” yô ! — 2 K@@ ron . Nahan yô , de se ôr kwagh u ior mbagenev mba ve ku@@ ngu ican yô . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 18 ; Aerenakaa 17 : 24 ) I@@ wanger i Aôndo yange a na i wanger ken icighan@@ jiir na hanma shighe la i na P@@ risti u T@@ amen kua Mbaiserael cii vangertiôr ér Yehova ngu kuran ve shi ngu kuren mbamgbe vev kpaa . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 9 , 20 - 22 ) Umbur wer , ijende i môm kpa ngi vough ga , shi azende a Aôndo a doo a ishima la , nga se a inja kpen kpen . Lu an nan nger Pasalmi 8@@ 3 , man pasalmi shon ôr kwagh u nyi ? T@@ em@@ pel u G@@ om@@ na Ser@@ ub@@ a@@ bel hide maa la kpa tsa hen shighe la kuma anyom 55 . Mbayuda mba ongo nahan yô , ve “ suur sha kwaghôron u H@@ es@@ e@@ k@@ ia tor u Yuda la . ” 10 : 35 , 36 ) Ka kwagh u ican kpishi u wan ishima a tar@@ nahan man ah@@ endan a mba ve lu tsombor môm a vese , mba ve ne Aôndo jighjigh ga la ! 8 Se W@@ ase u Nen@@ gen sha Gb@@ ayol u Mbagenev Nen@@ a ? Ity@@ ough ki sha 32 k@@ ira di tese er a kura mbayev sha ikyev í ior mba ve n@@ umb@@ u mbagenev a alegh a hen iky@@ um la yô . Ikyav i tesen yô , nenge ase sha Ity@@ esen i sha U@@ wo i í nger ken Mateu 5 : 3 - 7 : 27 la . Sha hiihii la yô , hanma kwagh lu zan jighilii , kpa ica i gbe ga yô , or@@ gb@@ an@@ ijô la kera gba eren sha ic@@ egh@@ zwa na la ga . Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una kura ior nav shighe u zege@@ can la sha ci u nyi ? Yehova yange ngohol icighan jijingi na hen Saulu kera , nahan icighan jijingi kera lu kuran un ga , jijingi u bo u lu a mi la maa ya tor ken a na . Lu hen ijiir ne Or@@ jir Bar@@ aki vande kohol ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaiserael 10@@ ,000 za nôngo ityav a ikyum@@ utya i Y@@ ab@@ in , tor u Mbak@@ an@@ aan u ken ip@@ aven i H@@ as@@ or la ye ; lu kur@@ utya Shi@@ s@@ era hemen ikyum@@ utya ne ye . Nahan ityesen i i kaa ér zum u or ka nana kpe yô Aôndo a tsaha nan ken ig@@ y@@ am@@ usu la , ka i aiegh . Ma á nenge Orkristu u ka nan saa eren an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o kp@@ ii , shin nan saa nengen tele@@ v@@ ishen kp@@ ii , kpa nan gem nan ver shighe jighilii u henen kwagh nan iky@@ ang@@ egh ga la nena ? — 2 Mbakorinte 6 : 14@@ b ; Mbaefese 5 : 3 - 5 , 15 , 16 . A kaa ér : “ A@@ ng@@ ev mb@@ ura kp@@ em alegh a iyolough , kpa mhen wam yô ngu her dedoo . Yange ve fa kwagh u gba u vea fa la tseegh . Er iy@@ en@@ ge@@ ôron i yange í ôr ken mhii u zende ve man ken mkur u zende ve la tese ér iyenge i Mbaiserael seer ga yô , ak@@ ondo man ak@@ ô@@ v a shin angahar aa ve mough zende ve a mi la yange aa yina ve ga . — N@@ um@@ er@@ i 2 : 32 ; 26 : 5@@ 1 . 20 : 17 . Nahan kpa , anmgbianev mban vea lu ior mba hen tsombor wase shin vea lu ga kpa , gba u se waan ve ikyo tsung . ( G@@ al . 6 : 10 ; 1 Pet . Kwagh ne wa ishima yase kpa ker , shi gba u se tese kwagh ne sha ieren yase kpaa . Er nan ve kwagh u wan iti i Aôndo ken Bibilo shin du@@ ghun i ker sha la i lu zege@@ kwagh@@ a ? ( Luka 22 : 20 ) Mba ve lu ken ikyuryan i he ne yô , ka Aôndo man mba i shigh ve mkurem la . Shighe u Yesu lu shin tar la tese m@@ lu@@ a@@ inja u lun a jighjigh u nan taveraa sha shighe u mbamtaver ve te sha a vese yô . Kpa , ve fa u ngeren man u ôron , shin er ve za makeranta u mbat@@ esen Ruamabera ga nahan kpaa . Yesu yange wa se kwagh sha kwagh u aeren a wang ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la . A kaa ér : “ Yange m shi henen mer mlu wam una ci@@ er ior iyol , nahan m ngô@@ ôr heen ga . De se kôr tahav mbu Yehova á lu a mi mbu hemban cii la se lu a mi ke ’ ishima , nahan se time sha akav a ior mba ngise ve venda u nan ior mba i wa ve tahav sha ikyev icivir la man mba yange ve na ve icivir la kpaa . Er nan u le@@ he orgen u nan tse hen tiônnongo la kpishi yô wer nana va hen ya wou nana va na mbayev ou mba kiriki mbam@@ lumun sha mbampin vev ga ? Paulu pase ken washika u a nger Mbakristu mba ken Roma la ér tahav mbu nagh ku ip@@ aan ku Kristu la vihi tahav mbu isholibo i Adam i lu a mi u hông@@ or or la . Yehova kaa a Mose ér : “ Ge@@ ma Mb@@ al@@ ev@@ i na A@@ ron a ônov nav ; i tsu@@ wa ve ken Mbaiserael i na a na un je . ” — N@@ um@@ er@@ i 3 : 9 , 39 . Ka mimi , Yehova doo se ishima , nahan se soo u lun ior mba soon ayol a ase tseegh , shi wan ifer er Ab@@ in@@ er man Ab@@ es@@ al@@ om nahan ga . Paulu yange pase var var er i gbe u se wa ikyo tsung sha akaa a se henen sha mi la yô . A kaa ér , se mba “ vihin mbamhen kera man shi hanma kwagh u ta@@ ven u i kende a mi sha , sha u y@@ is@@ an kwaghfan u Aôndo ; se mba ha@@ an hanma mhen ab@@ at@@ a sha u a̱ wa Kristu ikyo ” yô . Kpa hegen i hide i sôr ishember ne ken Ekesodu 22 : 24 la , ér : ‘ Ô@@ no@@ v enev [ zwa Heberu , “ ônov mba nomso ” ] kpaa vea hingir anc@@ ôgh@@ olo@@ v . ’ Yehova yange pase Mbakristu mba ve lu ken Yerusalem man Y@@ u@@ dia cii man shighe u i tim gar shon ken inyom i 70 la , akaa a vea er ve vea war la , sha ikyev i Wan na Yesu . • Mba@@ yev vea civir mbamaren mba beenyol nena ? Mba@@ beenyol vea kaa a ven ér , iyev mbu tse gbem ga , man vea kaa a lu shami vough . M@@ lu u sar sar la yange kua u kaan a kwase wam mer , a̱ pasen mo hanma kwagh u a lu un ken ishima la cii , shi kwagh u una p@@ ase@@ m cii kpa ishima i vi@@ him sha mi ga . K@@ am@@ er@@ on : J@@ on , doom kpishi er hanma shighe ka se timen sha akaa a ken Bibilo imôngo yô . ( Mateu 13 : 23 ) Nahan yô , kwagh u i gbe kpee u se Mbakristu se er yô , ka u eren kwagh sha agee a ase ken mlu wase — inja na yô , se er kwagh sha afatyô wase cii ken tom u Yehova er mbamlu asev ve ne se ian ér se er la . Se fatyô u zuan a an@@ zaakaa sha akaa ag@@ enegh kpishi aa a k@@ ou akaa a uma man akaa a uma ga kpaa , shin ikyav mbi hen ya shin sha kwagh u a sember eren hen ity@@ ôn@@ ya ior ve fe cii yô . Yehova hemen gbenda u tesen er se uumace se doo un ishima nena ? Bibilo kaa ér : “ A@@ yange a mba@@ y@@ an@@ ican cii , nga nyoon iyol , kpa ishima i saan saan yô , i ye iniongo gbem je . ” ( Anz . I@@ an i Peteru lu a mi i wasen Kristu u samber a loho u ishimaverenkeghen sha tar cii la , lu ian i civirigh kpen kpen ! Man sha mimi yô , yange tsa sha iky@@ ôn ga cii . U lamen zwa u wang la wa lumun mimi shi tesen mbagenev mimi ne tseegh tsô ga , kpa kwagh ne wa u kuran atindi a Aôndo shi dondon akaawan a na kpaa . Kwase u a lu lamen vea anmgbianev mba kasev mbagenev mba ve hii u kô@@ son mbagenev la umbur kwaghwan ne , ér : “ Han@@ mô wase nana̱ nôngo u eren kwagh u doon or u nan we ndor a nan la i̱ lu sha gbenda u doon man shi u maan nan a maa kpaa . ” ( Rom . Doo@@ m u eren tom la shi i kimb@@ in mo inyaregh kpa tsembelee , nahan kpa m fa tsô mer m ngu eren Yehova tom ka kuman ga . Aluer ka u ú fatyô u eren nahan yô , ka akaawan a ken Bibilo man mbamhen mba inj@@ aav mba nyi vea wase ú u zan iky@@ ura ? Ka h@@ an iember yase i dugh ? 14 , 15 . ( a ) Ka iveren i nyi Yehova a ne mba ve lu ikyua a na la asange as@@ an@@ ga ? Ka nahan ve zum u Satan mee un ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la kpa , a ti@@ mb@@ ir ga a venda a na her wang ér una kaha a undu “ gbenda u perapera ” ga ye . — Anzaakaa 8 : 20 ; Mateu 4 : 3 – 11 . Paulu pase er yange un wa ikyo sha kwagh u ior mba un tesen ve la yô . M@@ yar u yaren tom a i@@ wa@@ v@@ aren i ainge sha inja la wase mgb@@ er u gb@@ eren Bibilo man ityakerada i i har sha Bibilo ken ijô u@@ deri imôngo . 14 : 30 , 31 ; Mba@@ j . 4 : 15 , 16 ; 2 Utor 19 : 35 , 36 ) Sha nahan yô , se mba a vangertiôr ser Yehova Aôndo una fatyô u den ér i vihi un iti shi i nzughul a Mbashiada nav gbem sha won ga . Apostoli Paulu yange tese ér gba u se er kwagh sha inja zum u se ze mbamkombo mba Mbakristu nena ? Doo u or@@ maren nana umbur ér nan ngu zan a za Yehova ityom . Shi ashighe agen ngeren la ka a pase awashima u ma icam ( Pasalmi 4 man 5 ) shi a tese gbenda u a ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough sha icam shon yô ( Pasalmi 6 ) . Mayange ne mba a ôr kwagh u i nger la er : Ka ken zwa u ani@@ k@@ und@@ anev man mbam@@ an@@ at@@ u@@ mba U sôr iwuese ye , gaa ? ” Hen tugh mb@@ ura , orgen u kuman anyom 8@@ 0 , u vihi iyol yô , saa ku . Kpa gema umbur wer , lu ken “ atô@@ ut@@ u , ” nahan vea zua a mb@@ ate@@ en mkurem hen shighe ne kpa ? Sha nahan yô , i pav Kor@@ ea ker , i tôndo ijiir hen atô i sho@@ ja i N@@ or@@ th Kor@@ ea shin i S@@ outh Kor@@ ea z@@ aan her ga yô . ( Anz . 27 : 11 ) Sha kpôô yô , a lu u ken ishima vough er nom ugen u a vese kwase i kom anyom 27 kpa yange lu un nahan . Wh@@ it@@ e@@ house ; Wan u a gbe ij@@ en yô : U@@ N P@@ HO@@ T@@ O 14@@ 6@@ 1@@ 50 B@@ Y O . 5 : 19 - 21 ) Sha nahan yô , se fatyô u pinen ayol a ase ser : ‘ I@@ mo@@ shima yam ka i mgbegh@@ am u palegh an@@ umbe a i eren sha i@@ pi@@ la shin sha ishim@@ avi@@ h@@ in shin sha g@@ es@@ a , shin a tesen ér tar wam hemba doon la kpa ? Ior mbagenev ken u@@ c@@ ôô@@ ci kposo kposo kua ken u@@ kwaghaôndo mbagenev mba ve lu Mbakristu ga yô , s@@ enge ér ve mba been ior angev sha u@@ ivande mba eren . Kpa Yehova yô , kwagh na ngu nahan ga . • Dooshima una fatyô u wasen se u taver ishima sha nyi ? Ka a@@ kper@@ an a nyi alaghga Mbakristu mbagenev vea lu a mi ken ishima ? 1 , 2 . ( a ) U pase inja i “ icivir ” wer nyi ? ( Mbaefese 5 : 19 ; Mbakolose 3 : 16 ) Or@@ t@@ umb@@ un@@ m@@ fe@@ takerada H@@ en@@ ry C@@ ha@@ d@@ wic@@ k nger wener C@@ el@@ s@@ us , or u pu@@ un kwagh u ken derianyom u sha uhar la yange nenge ér ats@@ am a Mbakristu ve waan la “ doo u ungwan kpishi je yô á kaa ér ishima gema vihin un ker kpishi er a lu b@@ enden a mlu na yô . ” Tindi u Aôndo man Tindi u Shi@@ sar M ta@@ mber her zan zan , ica i gbe ga yô , i bugh w@@ in@@ d@@ or sha kpo@@ you u sha , i ts@@ enda mngerem ma i k@@ ire ikyav a mi , va ha@@ am iyol . ( b ) Er nan ve Ne@@ hem@@ ia venda u zuan ishigh a mba@@ ah@@ end@@ anev n@@ av@@ a ? Akaa a Yange He@@ mba Gb@@ an Davidi Ishima la Gba u Ishima Kpa ? Mbaiserael yange ve kegh m@@ ve u Mesiya anyom u@@ deri imôngo . U se eren sha iyol@@ tseghan yase vough yô , gba u se yar tom a hanma iyange sha ci u iwuese i Yehova . ( Anzaakaa 8 : 30 , 31 ) Shighe u Yesu lu shin tar la , mhôônom kôron un a ior tsung shi naan ve m@@ mem kpaa . Nahan , i maa tempel ne anyom 20 . Nyian ne , se fatyô u sôron ayôôso a se lu a mi vea anmgbianev asev la ken dooshima , aluer se dondo kwaghwan u Bibilo yô . T@@ Ô@@ Ô ase wer , u ngu kenger sha foto u iyou i u soo u maan yô . ( D@@ an . 3 : ​ 17 , 18 , 28 ; 6 : 22 ; Aer . Ôr Mbaefese 5 : 22 – 6 : 4 tsô u nenge akaawan a injaa a Mkaanem ma Aôndo ma we noov man kasev kua mbayev la . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Anmgbianev mba nomso mba ve er batisema ve lu di@@ ak@@ on shin ortamen ka ve seer zuan a aan a vea er Yehova man tiônnongo tom yô . ( Pasalmi 22 : 14 ) Yange a lu un hen shighe la inja er Yehova undu un nahan . Nahan kpa , ken inyom i 1914 la yô , kera lu nahan ga . Uma u Yesu shin tar ne yange nôngo u lun kwagh môm a uma u Mose sha igbenda igen . A@@ yange nga kar kpuaa yô , a kaa ér : “ Tsô i bee g@@ il@@ gar sha uwer u E@@ lu@@ l ayange a u iky@@ undu kar uta@@ an , kohol ayange cii kuma ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber kar ahar je . ” — Ne@@ hem@@ ia 6 : 10 - 15 ; N@@ um@@ er@@ i 1 : 5@@ 1 ; 18 : 7 . Ken iniongo i mbacivir Aôndo i í lamen zwa Grika la , lu m@@ gem u S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta i ôron ye . Peteru g@@ ure ikyua h@@ en@@ pe ik@@ yom i D@@ or@@ ka lu la , maa a er msen hen Yehova . ( Luka 9 : 5@@ 8 ) Yesu kaan ihy@@ agh ga shi atesen na cii har sha Ruamabera . Kpa mbagenev yô , ka a wa ve kwagh ishima i mgbegha ve , shi ve lu a vangertiôr shi ve soo ér vea er kwagh i doo i hemba er ve van@@ den eren la . Sha nahan yô , “ g@@ il@@ gar cii zua zan zan za ar her atô u ity@@ aven na ; gadia ior kange ishima sha tom . ” Yange taver un u eren kwagh nee ? Se tese ser se lumun hemen u Yehova aluer se lumun kwaghwan u ken Mkaanem nam yô . Nahan se cii , se fatyô u tesen sha gbenda môm shin ugen ser kwagh u Tartor hemba gban se ishima a akaa ag@@ enegh . — Mateu 6 : 33 . Sha nahan yô , shighe u se tsough u den or kwaghbo yô , ka se kera pine kwagh@@ môm hen a nan ga . Ken tar na yô , agumaior a lun ad@@ er@@ ab@@ a nga hembe kimb@@ in iky@@ ô@@ mp@@ eni i ish@@ i@@ ô@@ l@@ ans@@ i inyaregh sha mat@@ o , shi hanma kwa u gumor ka nana er ai@@ ky@@ ôr yô , i seer inyaregh ki i gbe u nana kimb@@ in la . Lu isharen i or@@ hemban@@ ato la lu a mi ér i civir un er Aôndo nahan la i mgbegha un ôr mkaanem ma mara shi hemba ato ye . ( Nenge ngeren u shin kpe la . ) ( b ) Ka kwaghwan u injaa u nyi Yesu yange wa u̱ tesen se ér se palegh ishim@@ any@@ ian i gban lun a mi dang dang laa ? Or ne hide a iyol jime kaa er : “ Á er nan man me k@@ av@@ a ? S@@ aa or nana p@@ ase@@ m . ” Aluer se soo ser Bibilo yase i henen i sha tse@@ ene@@ ke la i wase se tsembelee yô , gba u se hen i̱ sha gbenda u loho u Bibilo la ua kôr se ken ishima shi ua bende a or wase u ken atô la yô . ( Yesaia 60 : 11 ) In@@ yom i i kar la i e̱r iorov 3@@ 2@@ 3@@ ,@@ 4@@ 39 batisema sha u i lu ikyav i m@@ tsegh u ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova la , kpa ngu a̱ wu@@ he ih@@ in@@ da la ve ga . Ashighe kpishi ka i lu sha uya vev . N@@ ine@@ ve yange lu er id@@ y@@ a@@ kwase nahan sha ci u tsu@@ gh akuraior agen sha u t@@ ôn@@ don zwa a á ér una lu ken bem a á shi una wase a kpaa , kpa gema er a ican . • Lu sha ityôkyaa i nyi Yesu fatyô u den kwase ugen u i fa un sha asorabo a eren la asorabo a na ? Saan se iyol kpishi u timen fan er Yehova a ts@@ enge tesen er kwaghôron u profeti u yange ôr ken E@@ den la una kure nahan . Shi doo se kpishi er se lu nengen er kwaghôron u profeti shon a lu kuren vough vough yô . Aluer se time sha kwagh u Yesu u i nger la yô , se fa or u a lu yô . Sha nahan yô , gba u noov vea eren a kasev vev sha dooshima vough er Yesu kpa yange eren kwagh a mbahenen nav mba i shigh ve mkurem , ve lu kwase na u sha ikyav la sha dooshima nahan . Se fatyô u yevese sha gbenda u se zua a iyua yô , ka averen a Aôndo wase man Ter wase Yehova a t@@ ende zwa u nan se je la . M@@ sen u Habak@@ u , shin icam na i m@@ zu@@ ngu ne , na se ityôkyaa i vesen i í hii ve i gbe u se ember ken Yehova , Aôndo u myom wase yô . M kegh ato zu@@ lee shi m lu nengen kwagh u lu zan hemen la . ( Yohane 10 : 16 ; Mpase 12 : 17 ) A@@ hendan a Diabolo ne nga s@@ ôôn ku@@ usu zum u una us@@ a a ta num taveraa sha mba ve lu suen Tartor u Aôndo shi ve suur sha ú la cii . Se hen akaa a dedoo kpishi ken atsan a se ye ken uma wase la , ka akaa a se hen je ne : Nahan se pase kwagh hen haregh la se bee ken atô u um@@ in@@ iti mba kuman er 30 nahan tseegh . U tesen ikyav yô : Alaghga ior mba or@@ jir ugen a er ve ijir yô , vea nenge un ér ka or u ts@@ o@@ ghul ishima u a lumun tindi u p@@ eren ga yô . Ka inja er kwagh ne cii yange er sha iyange i môm nahan . — Yobu 1 : 13 - 19 . Kape se kpaa kwagh u se fatyô u eren sha myer u yôôn loho u dedoo la una kaha sha er mbamlu asev ve lu je la , man yange Yesu tese er un kav kwagh ne nahan yô . Or la lumun shi h@@ ôn uwer sha takerada u Y@@ oung People As@@ k la . Kwagh u er un la tese ér u henen Bibilo shi ôron ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la una wase or u lun a ishima i wang shi palegh aeren a dang . — Mat . Ka se kwagh u tan ihy@@ agh er i yer se sha iti na shi se ongo imo na yô . Er kwagh lu nahan kpa , Paulu gema zua a iwasen hen Yesu . U@@ ng@@ wan I@@ mo I Yesu Man I Wan@@ akiriki Na U Jighjigh Mba nyer shin t@@ so yô , Yesu gba yaven , nahan er ur@@ a@@ ahumbe la lu tan sha t@@ so b@@ a@@ veraa , ha@@ an mngerem sh@@ imi , shi eren ayôôso nahan je kpa , a lu yaven her . Kpa Yesu Kristu yô , hemen tartor na sha dooshima , nahan nyian ne ior umiliôn imôngo kegh a kegh iyol u kpen sha ci na . ” Yesaia sôn Yehova sha ci u ior nav mba vea gema asema shighe u vea lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la . Ish@@ ember i “ W@@ as@@ a ” la di tese ér orgen kpa yange nan lu vea Yehova . Nahan kpa , aluer aie u eren ya tor ken or yô , kwagh ne ka kwagh bo je zua ga . Shighe ugen la Yehova ungwa msen u Eliya er ér a tindi usu sha , u sen u va nan@@ de nagh la . Yesu kaa ér : “ Or u nan lu a atindi A@@ m , man nan we a ikyo kpaa yô , ka nan je , M doo nan ishima ye . ‘ M ngu wan ne kwagh mer kuran nen mzough u ken jijingi la . ’ — E@@ F . Yange i ver u@@ cer@@ ub@@ i mbara ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii ; ape i lu zege@@ pristi tseegh una nyôr ker kwa môm ken inyom , sha Iyange i I@@ w@@ om la ve a nenge a mi yô . Yehova tese ér un ngu a igbenda kposo kposo i kuren awashima na nena ? ( Duteronomi 14 : 1 , 2 ) Nahan ityôkyaa lu i agumaior a Iserael aa tsegha ayol a ve sha ci u Yehova ga . U tesen ikyav yô , tiônnongo ugen ken tar u I@@ rel@@ and yange soo u maan Iyou i Tartor hange hange , kpa or u lu ityough sha kwagh u nan ior inya hen ijiir ve la gema soo kwagh u anmgbianev mbara ga . N@@ oo@@ v man kasev kpishi sha tar mase kaven er Bibilo i lu a tahav mbu sôron ivaa sha u i doo yô . 18 : 9 ) Nyian ne , Mbakristu mba ve lu a kwaghwan ne ken ishima yô , mba ha@@ an iyol inya sha akaa a aa fatyô u vihin mlu ve vea Yehova la ga , ka ve er kwagh sha mi fese , mba te a@@ kper@@ an ga , shi mba we a wa ah@@ ô ga . ( Yohane 3 : 16 ) A doo se je a zua ga ! V@@ anger man ave a sha az@@ ur@@ fa a e@@ ev mb@@ ura tile sha ityough ki Zege@@ tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia la . Tartor ne kuma sha tartor u Bab@@ ilon , u ú lu ityough ki z@@ en@@ aria la ga , gadia ka u yange u tim tar u Yuda ga . Ka tindi u ken Ruamabera u nyi yange mgbegha mbadondon mba Yesu mba ken derianyom u hiihii la u hemban iyol t@@ ang@@ ene ? Ashighe kpishi agumaior ne yange a fa shighe u a dugh ve ga , shin a̱ lu u̱ a dugh ve sha won ga je kpa ve fa ga , gadia yange i kure ve ijir i na ve ibo atô wue wue . Er nan ve ior mba ken Yuda kpa ve kuma u a ôr ve ijir , a tsaha ve ? U tesen ikyav yô , agumaior kpishi ka aa er ivaa yô , ve hen je ér vea ‘ lu a hanma kwagh u ve soo cii ’ hen shighe la , er ijiir i tsan i k@@ undun iyol , i i w@@ o@@ ho i iyol sha uiky@@ a kpishi nahan , man mat@@ o u injaa kua mba@@ an@@ ar mba ve eren tom sha usu u l@@ at@@ ri@@ ki yô . Akaa a yange i wa ve iyol la lu kwagh@@ môm ga . ( Duteronomi 6 : 10 – 12 ) N@@ ana ver ishima ér ma i naan nan icivir ken tiônnongo . Kpa gba u vea ‘ pasen a tu@@ h@@ wan , ’ inja na yô vea de@@ en mbagenev isholibo ve . Nahan yange ve wa iyol ve kegh a kegh ér hanma shighe u mbaihyomov vev ve te num sha a ve cii vea nôngo a ve . Gadia un we kwagh u mba@@ ats@@ anev sha ada . Nahan mbaapostoli fa je ér shighe u P@@ ase@@ ka ngu z@@ ur@@ um . ( Aerenakaa 4 : 13 ) Nahan vea er nan ve vea pase kwagh ken ityar i c@@ aa , i ve lu a vande ungwan kwagh u ijô i ken ityar la kpaa ga , shi ve fa u lamen i cuku tsô kpaa ga laa ? Vea fatyô u nôngon hiin u him@@ en a ve hiden a ve sha mlu u yange ve vande lun sha mi la . Hanma inyom yô , ior mba yôôn Tartor mban ka ve wuese Aôndo ken igbar i hemba er ah@@ wa b@@ iliôn môm nahan . Bibilo kaa ér : “ Z@@ er a [ “ akaaôron , ” shin atindi a Aôndo shon ne ] sha u@@ we , a̱ lu u ik@@ av , shi a̱ lu u kwagh u z@@ eren sha ic@@ u@@ l s@@ enen hen k@@ ungwa . Man shi nger a sha ikp@@ ande i ken a@@ mb@@ usu a ih@@ in@@ da i iyou you man sha ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar you kpaa . ” Alaghga se mba hen ijiir i Mbashiada ve ngee ga , shin hen ape se nengen a m@@ vese u tom wase u pasen kwagh la ave ave ga yô . 9 : 22 , 23 . Er nom man kwase ve lu kwagh@@ môm sha ishigh ki Aôndo nahan kpa , Bibilo kaa ér han@@ mô ve nan ngu a tom u i gbe u nana eren hen tsombor yô . Hen shighe la yô Peteru kera wa “ ik@@ o sha akaa a a lu a Aôndo ga , saa a ior tsô . ” — Mateu 16 : 22 , 23 . Akaa a Yange Er La Z@@ ua sha Akaa a a Lu Eren A@@ in@@ ge Ne J@@ e G@@ ande Ken masejime yô , wanye u kpuaa u lu or@@ sho@@ ja kpaa ga yô , lumun wener una nôngo kwagh a na . A@@ te@@ jir u ken Tar la lumun ken uwer u No@@ ve@@ mba 2 , 20@@ 12 ér Mbashiada mba Yehova ka kwaghaôndo u Mbakristu u i fe un wuee yô , nahan mba a ian i maan a@@ you a ve a civir Aôndo ker Sha ci u yange mba veren Tartor u Aôndo ken inyom i 1914 yô , i z@@ enda un vea az@@ ô@@ v a na sha kera . ( Pasalmi 22 : 10 ) I@@ c@@ ombor i i lu k@@ ang@@ en@@ aa yô ngi eren akaa imôngo — shin ka a̱ gba u mbamaren vea de shighe u ma ve lu eren akaa ve agen la una saa ve je kpaa . A nenge a inyam i vesen iny@@ iin i i til sha ityough ki ity@@ artor i hemban agee sha tar cii , hii sha shighe na la zan zan shighe wase ne yô . F@@ a kwagh ne : Or ngu sha won môm tseegh u nana fatyô u vihin m@@ til sha mimi wou yô . ( M@@ ika 7 : 7 ) Heela tseegh ga , shi ior mba Aôndo yange ve kegh mkur u akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya shin Kristu la hemba anyom u@@ deri imôngo . ​ — Luka 3 : 15 ; 1 Pet . Shi i time sha igbenda i se fatyô u lun u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu wase cii la kpaa . M@@ ano@@ a O@@ ri@@ serael kpa yange wuese kpishi zum u ort@@ yom ugen va kaa a kwase na ér una wa iy@@ av yô . Lu Yesu je wa ve tindi ér ve eren nahan ye . De nôngon wer u ya ikyar a mbayev mba nom shin kwase wou u he la sha apera ga , de hanma kwagh a z@@ aan te@@ gh te@@ gh . Z@@ an zan ice yen i sha it@@ you kpaa , i ôr i cii . ( Yobu 2 :⁠ 3 ) Ve lu veren ashe sha Yehova . A@@ kur@@ aior agen nga a mba@@ ad@@ in@@ i man aeren a a mgbegh@@ an ior shin a tesen ior ér , u̱ eren a kasev dang shin ts@@ wa@@ men ve la ka kwaghbo ga yô . 2 : 1 - 3 . I@@ b@@ aver za ar a tiônnongo u lu ker la ér ngu tesen wener kwagh kera gba sha Tindi ga . Nahan mci@@ e@@ aôndo yô , shi ka u ishima nd@@ ôh@@ ôr or a kwagh u a lu u bo sha ishigh ki Yehova la shin han@@ gen kwagh shon . ( Yohane 15 : 18 – 21 ) Ka nahan ve , apostoli Yohane yange ta se icin ér tar u de doon se ishima ga ye ! Yange i pase O@@ s@@ man kwagh u ig@@ y@@ am@@ usu kpishi sha er a wase un a kav ityesen ne yô , kpa ishima gba un shi mi ga . Satan s@@ enge wener a lu i de ior ve ya ican yô , vea undu mcivir u mimi je a ngô@@ ôr ga . ( Mateu 6 : 13 ; Yohane 14 : 30 ) U@@ umace kpishi mba dondon Satan sha u ungwan ityesen na i vendan igbenda i dedoo i Yehova la . ( Nenge Anzaakaa 3 : 27 . ) Nahan kpa , kwagh u wasem vea an@@ ng@@ ôm u kwase u kiriki E@@ va yô , ashighe kpishi se wa ago@@ yol sha itinekwagh i i tese ér i pase kwagh a mi ken uwer la , shi se tese ikyav ne ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en . F@@ a wer Yesu kaa ér un pase ior iti i Aôndo . Heela tseegh ga , lu eren ah@@ ir shi veren ishima sha ish@@ or i kpe@@ hen . I@@ t@@ it@@ om ne tese tom u yange hii u eren shighe u i gba mbatyomov mbagenev la . M umbur er shighe ugen la p@@ ase@@ t@@ ô ne gbidye mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev c@@ oho@@ loo je , ve hingir awambe iyol tseegh yô . Er nan ve se fe ser Aôndo tsua iorov 14@@ 4,000 mba yemen sha mbara ken u@@ kwaghaôndo kposo kposo ga ? Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve shi shin tar , mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la kpa i nger ati a ve ken ruamabera ne . Yange se wuese ior mba doon inja mba ve er a vese doo doo la kpishi ! — Aer 27 : 3 . Yange m ure kpishi shi tar du@@ em ishima , nahan m hingir u gban an@@ z@@ ô kpishi hen mba nan ior an@@ z@@ ô . Shighe u se lu henen kwagh la , se lu veren ishima ser a va tindi se ér se za pase kwagh ken tar u ken won . Shin er shighe u ve hii u lamen a na la hide gba ishima sh@@ imi nahan kpa , mayange lam a ve kundu kundu ga . Nahan tese wang je ér Yehova soo ér kwaghôron wase a tese imba icivir la . Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d ngerem kaa ér : “ Aluer u kuma u eren tom yô , u kuma u eren tom u Ter . . . . Nahan kpa , zan zan nyian mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke mba a fa kwagh u a lu shighe jighilii ga . V@@ enda “ U@@ kwagh@@ hi@@ r ” Er i Hii Ve i G@@ be u Se N@@ ôngo Kwagh T@@ su@@ ng Ve Se Lu ken M@@ zough Yô U se nan Aôndo jighjigh la kua u lun a vangertiôr ser a fa kwagh u a hembe lun se a inja la , shin aluer sea kera fa atô@@ akyaa a i hii ve a hemen se u zan sha gbenda u a ze a vese la ga je kpaa . Nahan kpa , Mbashiada mba Yehova mba hemban iorov m@@ iliôn at@@ ar@@ atar ken ityar 2@@ 35 tese ér ve yô , ve nenge a “ mlu [ u Aôndo ] u i nengen a mi sha ashe ga la ” ken akaa a á gbe a la , shi mba “ ungwan ” shiada i i@@ gbe@@ tar i lu eren ving ving la kpaa . Í lu nahan wan wou u kiriki kende ga@@ gher pine u mpin imba ne ve@@ e ? • Aluer gba u se tsua or u se er kwagh sha ishima i nan yô , ka akaa nyi nahan aa wase se se tsua kwagh u shami ? ( Genese 41 : 5@@ 3 – 42 : 8 ; 45 : 23 ) Yakob kpaa , shighe u lu nôngon ku la na mbayev nav cii averen sha kwaghôron u profeti . Aluer ka nahan yô , ior mban lu hur@@ en kwagh u er sha ayange a ngise la kera kua kwaghôron u profeti kpaa cii . — Yesaia 9 : 1 , 2 . Ô@@ no@@ v kua mbamaren mba henen atô@@ akyaa a a ne ve i doo u vea na jighjigh ér tar ua va doo ken hemen la imôngo . — Ôr M@@ ika 4 : 1 - 4 . Mba yange ve kaa ér ve mba ônov mba upristi , kpa ikyav lu i tesen ér ka mimi ga la cii , ka U@@ ri@@ m man T@@ um@@ im yange ma ve yar tom a mi u tesen ér ve mba ônov mba upristi mimi ye . ( b ) Se er nan ve Satan una tsu@@ me a vese sha u@@ kwagh@@ hi@@ r ga ? Ne K@@ uma u N@@ go@@ ho@@ l Tartor Ka akaa a nyi nahan i doo u se palegh u ô@@ ron@@ o , man ka sha ci u nyi ? Doo u ishima ia mgbegha se u suen hemen u Yehova sha ci u nyi ? Aôndo Ngu a M@@ hii - i ? Alaghga vea pase u er yange lu ve shighe u i lu a gba geman kwaghôron ken iliam i sha ave ken mbamkombo mba Mbakristu shin i lu a gba nan kwaghôron ken iliam i sha a ve tseegh ga la yô . 11 : 25 ; Yoh . 5 : 19 . Aluer u gbidye kwar sha imba gbenda ne yô , u hemba lun a vangertiôr ken akaa a u ne jighjigh a mi la cii . Se zua a̱ mlumun sha mpin ne ken an@@ zaakaa ahar a Yesu a ôr á vighe vighe ne . T@@ im@@ en Sha “ A@@ ka@@ ac@@ imin A Aôndo ” Nenge ikyav i dooshima u Kristu u ve tese ne sha wono ! Yange nenge a kwagh u Bibilo i ôr sha kwagh u mcivir u mimi la er i lu u “ civir ken jijingi ” yô , shi hen kwagh sha mnenge u Aôndo sha kwagh u yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo ken mcivir la . Yehova ngu yaren tom a jijingi na hegen sha u kuren awashima na nena ? M@@ h@@ ôônom maa fatyô u kôron se a mbagenev , kpa hemba doon u eren kwagh u wasen ve sha u tesen ser mhôônom kôr se a ve . Zum u Mbaiserael za hemen u p@@ eren atindi a Yehova sha apera , nahan i hingir u l@@ ahan iti na ken akuraior yô , Yehova kange ishima u ts@@ ahan ior nav sha u den ér i yem a ve u@@ ky@@ angen ken tar u Bab@@ ilon . Er a@@ yom a tor la gba sha mi ga yô , a ker gbenda u a wua U@@ ria ken u@@ ity@@ a yô . 4 : 13 ) Jijingi u Aôndo ngu a wase Kwa@@ se@@ kristu u eren akaa kpishi , aa nana fatyô u eren a jijingi la shio ga yô . ( Yobu 38 : 1 - 3 ) Yehova maa yar tom a mbampin u pasen kwagh u kwaghfan na u a lu a ik@@ ighir ga la kua tahav nav mbu i nengen a mi ken ityom na i kpilighyol la . Ka akaa a nyi yange er cii ve i va ungwa ang@@ we ér : ‘ Or@@ kwa@@ se@@ he ngu van@@ a , ’ man lu shighe u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara vea er nyi ? • Mbakristu mba ve lu agumaior kua mba g@@ anden cii vea tese ér ian i ve lu a mi ken nongo u Aôndo la gba ve kwagh nena ? U kighir ior ér ve̱ gema kwaghaôndo ve la ka shami ga Saan se iyol a ijiir ne je gande . ” “ Nahan yô , za nen , za gema nen [ ior ve ] hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi ” — M@@ A@@ T . ( Luka 17 : 28 , 29 ) Zum u mbatyomov ta Lo@@ ti c@@ in sha mtim u lu van la yô , Lo@@ ti gema ôr ônov nav mba ke@@ m@@ ev kwagh sha mi . Aluer u soo u fan er i hii ve se kaa ser mbatamen mba 24 mbara tile sha ityough ki Mbakristu mba ve lu a ishimaveren i yemen sha ken iengem ve i sha la yô , nenge ken takerada u i yer ér Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x At H@@ and ! ( Or@@ pasenkwagh 8 : 9 ) M - pav u i pav tar ker avur avur ne na yô , ik@@ we@@ ior kua ior asange asange mba nengen er kwaghôron u Bibilo a lu kuren sha mi vough yô . Bibilo kaa ér : “ Or u nan dugh iyol i nan kposo yô , ka isharen i nan iyol i nan , nan keren ye , nahan nan mough num a kwaghfan u mimi cii . ” — Anzaakaa 18 : 1 . Nahan kpa , yange war akaa ne cii shi hemba á kpaa . Er m lu a mfe sha kwagh u tom sule yô , i kaa a mo ér m za wase tom sule , u i lu eren shin Betel hen shighe ne la . Mose lu sha ian i va zuan a dyako i vesen . 2 : 7 - 11 ) Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve lu agumaior yô , ka ve er tom u gb@@ eren ityakerada sha ak@@ e@@ ke@@ ke a gb@@ eren ityakerada i@@ oo , shi ve wa i i@@ gb@@ ende kpaa . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti ne ngi ken Bibilo ga , kpa i zua a i̱ ken Ru@@ am@@ a@@ mb@@ era u ken zwa Heberu u i gem ken zwa Shi@@ ria , i yer kpaa ér T@@ ar@@ gum@@ s la . 1@@ 16 :⁠ 3 ) Sha nahan yô , se er nan ve se lu a ieren i wuese kwagh , shi se za hemen u lun a ieren ne ? Mpase 4 : 11 mase kuren ér : “ Ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” A@@ vur a ken Yakobu , a se ter sha heen ne ta se icin ér aluer or de asaren a bo “ j@@ ile iyol ” ken a nan yô , nana er kwaghbo kpee je . Kpa or@@ vesen na la vea kwase na , kaa a na ér : “ Ishima i de ze ú iyol ga , Mbashiada mba hanma ijiir cii . Iky@@ uryan i he la yange i na yô , Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev cii hingir Iserael u ken jijingi nena , man ka iorov ume vea lu ken ikyuryan i he laa ? Mba@@ kp@@ eng@@ av mba eren af@@ er ka ve ny@@ i@@ e ior , kpa kwagh a er ve ga . ( Ôr Mbagalatia 5 : 19 - 21 . ) Yange m de u man iky@@ a ave ave la je . Shi ve tese ér aluer se mba lamen iliam i doon a mbagenev yô , se lu bem bem a ve . Nahan i gema i tôô mba ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbara g@@ ô@@ g@@ ô shighe u timen ken ngeren u vea kar iyol sha mi la , vea been yô , ve za mase kuran ken tser hen ijiir yase i kuran akaa , i i lu ken P@@ atter@@ son , ken New Y@@ or@@ k la . M@@ er@@ i yange hii u lamen a K@@ sen@@ iya sha kwagh u Yehova Aôndo man Bibilo , kpa yange soo ú ungwan ga . ( Aerenakaa 17 : 31 ) Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 pase kwagh u Or@@ hemen ne una er yô , ijiir la kaa ér : “ Una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . 37 : 33 , 34 ) Yehova eren kwagh sha mbamzeyol nav er uumace mba@@ asorabo ve eren la ga . Mo vea nom@@ om se mba eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci u Mbashiada mba Yehova u ken tar u Rus@@ sia la . Ka mlu u nyi or@@ m@@ ishen ugen u sha ayange ne lu a mi vea anmgbianev n@@ av@@ a , man gema apostoli Paulu di ye ? M lu a ity@@ or@@ on@@ shima , nahan hanma kwagh cii m tôô m nôngo num a mi mer me hemba . Á kaa wener : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ih@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , iyange la i̱ de va bu@@ lun ne er kwagh@@ h@@ ônon nahan ga ; gadia kape ia va bu@@ l a bu@@ l mba ve tem sha won cii la . Kwagh ne wase anmgbianev mba he@@ v mban ve hen zwa J@@ a@@ man shi ve kav kpaa ér kwaghwan u ma anmgbian u nan soo kwagh wase , ka una taver se kpa sea dondo un yô , ashighe kpishi se zua a iwasen . A kaa a Yesu ér a tsu@@ e sha ityough ki tempel a va gba shin inya . Awa@@ shima wase lu u a kôron inyom igen yô , se er ivese , shi a̱ gba sha mi yô , se yem se za er tom m@@ ishen imôngo . Ka nyi yange i mgbegha Noa man Mose man Yeremia kua Paulu ve , ve hemba veren ishima sha mcivir u Yehova ken uma ve ? Or u Yehova a doo nan ishima sha mimi yô nana vihi ikyar i dedoo i nan ye vea Aôndo u mimi la sha u keren msaanyol u sha an@@ shighe kpuaa ts@@ ôô ? PE@@ E@@ J@@ I 9 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 2 , 1@@ 25 ( Yoh . 4 : 1 - 14 ) M@@ ngerem ma kpilighyol ma i le@@ he uumace er ve va ma ne@@ ̱ ma né uma u tsôron . • Ka tom u nyi Mbakristu ve lu a mi u eren i@@ or@@ o ? Se nenge hanma iyange i ken uma wase nena ? Nahan kpaa ka Mo M tese E@@ fer@@ aim [ Mbaiserael ] u zenden , M kôr ve sha ave A@@ m , kpa ve kera fa er i lu Mo M wanger ve ga . Mayange je kasev mba Kristu mba yange i shighe ve mkurem la yina sha noov vev mba ve kpa i shighe ve mkurem la ga . Bibilo pase er i hii ve kwagh a gbe uumace sha akaa a ken jijingi yô , i̱ kaa ér : “ Aôndo gba or sha inja i mlu Na , lu sha inja i mlu u Aôndo je A gba nan ye ; lu nomso@@ or man kwase A gba ve ye . ” A akaa a dedoo a Yehova a ne se sha u se za hemen u lun uma ne shio yô , se lu uma ga . “ Y@@ ES@@ U Or@@ n@@ as@@ are@@ ti la . . . wa se kwagh er se̱ ôr non@@ go@@ ior la kwaghaôndo , shi se̱ pase kpaa er : Ng@@ un ka u Aôndo ver Un Or@@ jir u mbau@@ m@@ av man mbakp@@ enev je ne . ” Ka akaa a eren a nyi a ne se fe ior mba Aôndo mba jigh@@ jigh@@ i ? Se mba a ian i hiden timen sha msen ne , nahan pinen ser : “ Aôndo ungwa msen u Yesu la je he ? ” Yesu lu or u vough , u za hemen u ungwan imo i Aôndo yô . Nahan cii kpa , lu a mbaihyomov mba ve va wua un yô . A@@ jiir agen ken takerada u Aerenakaa a se er kwagh sha mi ga la kpaa nga a ung@@ eren mba lun gbe@@ ke@@ ke , mba ve er se kwagh u ak@@ aren aa mba@@ jighjigh ve wa ishima a mi man er í wu@@ he ve ken pur@@ usu kua tôv@@ ac@@ an u ve tagher a mi la , ken ve yô lu Paulu , un u ngise van@@ den tôvon ior a ican kpa ken masejime yô va hingir apostoli la , man ikyav tese ér N@@ er@@ o Tor u Roma yange wua un sha shighe u inyom i 65 S.@@ W . la nahan . Kwase Buter ugen u fa kwagh kpishi yô , va nam kwagh u m soo la ken won . 2 B@@ r@@ un@@ o mough ken tar u I@@ tal@@ ia A@@ vegher a kon la tile sha ityough ki nyi . Yesu pase ér : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , Ter u Sha man tar , sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase ani@@ k@@ und@@ anev a yô ; een T@@ ere ! Mbah@@ enen Bibilo mba@@ fan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v wa ats@@ am , i kura sha mba@@ an@@ ar mba i yilan ér ph@@ on@@ o@@ gr@@ ap@@ h la , maa i n@@ ungwa sha ufoto mba sha akaa a ken Bibilo , a ior kpishi fa la , i kura ken vi@@ di@@ o i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la . Yehova ôr kwagh a or u civir un sha mimi ne , pase un er Un we ishima u va timin tar yô . Shighe u yange i lu tesen ior sen@@ e@@ ma u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la , kanyi yange i̱ lu zan hemen ken i@@ u@@ v@@ u ? Nahan lu nyi tsua u eren@@ e ? Doo u mba ve lu keren tom u ortamen la shi vea umbur er i gbe u mbatamen vea ‘ lu ikyum@@ u@@ ile ikyav ’ yô . ( 1 Pet . Cii man kwagh ne er yô , nom man kwase u hiihii la lu gb@@ ong gb@@ ong a angev shio , shi lu u vea lu uma gbem sha won vea ônov vev man ônov mba ônov vev mba a va mar ken hemen la kpaa . Nahan cii kpa , Sh@@ im@@ e@@ on kpa kwar na lu ken iveren i í na Mbaiserael jimin cii la . Aluer Mbashiada mba Yehova mba pasen kwagh sha ajiir a Mbakristu Mba@@ aiev ve vande timin a@@ you a adu@@ agh yô , ka kwagh u shami ve lu eren ga shinii ? Kpa mbamaren mba ve lu Mbakristu yô , mba a mnenge la ga , nahan ka ve ver ishima sha ônov vev mba kasev man mba nomso cii . Yesu gema na g@@ um or@@ ny@@ ar ne ian i civirigh i lun a kwar sha la sha ityough ki u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba una undu la , man lu ian ne ia na un uma u tsôron , shi una va tema tor a Kristu sha imôngo kpaa . ( Ps . 7@@ 2 : 8 ) U@@ ivande mba Yesu eren la na se mba a vangertiôr ser , ica a gba ga tsô una er tom a tahav nav mb@@ ura sha u eren akaa a dedoo sha ci wase . Doo ior kpishi nahan ve lu keren u kôron Yesu nan un tor , kpa un soo u nyôron iyol ken p@@ ati u eren ga . ( Luka 22 : 19 ) We ú umbur kwagh u injaa u Yesu er ne kpa ? ( Mateu 18 : 21 - 35 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha injakwagh la shi se mba henen ik@@ wa i Yehova a de se asorabo ase wuee yô , kwagh ne una wase se shighe u se lu sôron iy@@ ongo i i zough se a anmgbian yô ! — Pasalmi 19 : 14 . Tindi u N@@ ôngon a I@@ b@@ anave Kape we kpa u nenge takerada u Bibilo Tese laa ? Yange Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia va ngohol ú tahav , l@@ ù ve mb@@ à van@@ ger man ave a sha az@@ ur@@ fa a e@@ ev mb@@ ura tile sha ityough vev je la . Ve lu wan “ Wan@@ iyôngo ” “ icam i he ” kaan ér : “ U yam Aôndo ior sha awambe a O@@ u ken hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior man hanma ikyurior , U er ve , ve hingir tartor man upristi sha ci u Aôndo wase , vea tema tor sha tar . ” ( Mpa . Se kpa gba u se henen Bibilo zu@@ lee shi se kegh iyol u lumun hanma kwagh u i ny@@ ô@@ ôso sha mkav wase u ken Mkaanem ma Aôndo shin sha kwagh u tom wase u pasen kwagh la cii . I@@ ̱ de tsu@@ ghun ne ga , mba nahan Aôndo tar ga . Nahan mba@@ y@@ ev@@ makeranta cii hingir yar yar . Anmgbianev mba un@@ yi@@ in mban yange ve lu a isharen i za eren tom ken tar môm , aluer gba sha mi yô . Mba@@ beenyol man mba lun k@@ or@@ kor man mbamaren mba ve y@@ esen ônov tswen man agumaior kua mbagenev ken tiônnongo kpaa , ka ve wuese iwasen i mba lun kwa@@ v ka ve na ve la . Aluer or a be@@ e@@ yol shin nana lu iyev kpa nana fatyô u veren ishima shighe u nan lu henen Bibilo yô . Anmgbian u kwase ne kpa lumun ér una er nahan . 5 : 13 . Sha i@@ gbe@@ tar yô , aluer u er or kwagh ga yô , ityôkyaa ngi i kaan wer nana ya ú anyi ga . Awa@@ shima u Paulu yô , lu u wuese Yehova ken nongo u Kristu . Wan u Aôndo Yehova ngu a mbatyomov kpishi mba ve lu ônov nav yô . K@@ per@@ nan yô , m va un a takerada u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k ​ —⁠ An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u sha 1 la . Nahan yô , ka iy@@ ugh i Aôndo ka se na i ian ye . Shighe u z@@ ur@@ um u Yesu a kpe la , ishima nyian mbaapostoli nav tsung . 7@@ 6 : 8 - 10 . Yange mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mban ve ningir zege@@ mnger man tar sha u keren or môm ér , nana̱ gema nana̱ nyôr nongo ve la , kpa nana̱ geman yô , ve gema nan nan hingir wan u mtim u tsôron . Aluer ka nahan yô , taver ishima . A@@ ng@@ ahar a Yesu ôô mbaapostoli nav la tese se nyi ? Er anmgbian ne vea kwase na nenge er tsombor ne lu keren ijiir i teman yô , ve na ve mk@@ ôn@@ om ve@@ m m@@ har ér ve tema . ( Pasalmi 119 : 4@@ 9 – 5@@ 6 ) Ashighe nga a kwagh ka a hemba gban se a ishim@@ as@@ ur@@ un cii yô . Doo u se fa ser mbagenev yange ve gba ken to u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh , mba nd@@ ôh@@ ôr ishima mbara , kpa ve za pase iyol ve hen mbatamen , nahan ve zua a iwasen , ve de ieren ne . U@@ ng@@ wa ase mlumun u Bibilo i ne jighilii ne : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou . ” Shighe u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 70 lu zan u za been la , sha ajiir kpishi i kera y@@ ôron sha mkohol u vesen jo@@ o ga . 15 : 45 ) Kpa , hanma or ken iorov mba uhar mba lun vough mban yô , ieren i nan due a kwagh ker kposo . Aluer se soo u tilen dông yô , gba u se fa mnenge u Yehova a lu a mi sha zayol wase la wang , shi se kange ishima ser se dondo igbenda na kpaa . 13 , 14 . ( a ) Ka ityôkyaa i môm i nyi i ne ve mba ve ne jighjigh a Aôndo ga shi ve lumun ér isholibo ngi ga la , ve lu a ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga ? Gba u or@@ pasenkwagh u lun ishima legh legh nana tsaase nan sha dooshima . Nenge ase sha at@@ ine@@ akaa man mbampin kua avur a Bibilo a ka a pase kwagh a mi ve ior ve kegh ato yô , nahan we kpa pase kwagh a mi hen haregh wou . Ka i̱ taver ken or shighe u nan lu wan a wa iky@@ ondo la . A gba u nana lu a kwaghfan man mkav sha er nana er kwagh ne yô . ( Mpa . 6 : 15 - 17 ) Nahan kpa , Mpase ityough 7 na mlumun . Kanyi yange Paulu nger Tit@@ u sha kwagh u imoshima ? Nenge , i ci@@ r i z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa iyol , man i@@ ôôn ngi ken atô u i ci@@ ôn kpaa ga . ” Mayange i de hungur se er awashima u Yehova a pase la una kure kpee nahan ga , sha ci u ngu yaren tom a icighan jijingi na u a lu tahav mbu hemban sha won cii la sha u kuren awashima la . Zum u ayôôso due sha kwagh u kwaghyan u i karen kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ayange ayange la yô , mbaapostoli mba 12 mbara yila mbahenen , kaa a ve ér : “ Doo u sé undu kwaghôron u Aôndo , sé gema sé ver ishima sha tom u karen kwaghyan la ga . ” Sha shighe u anyom kar hemba 50 ken ijime la apostoli Yohane nger kwagh u a kom u h@@ aren sha mi , u a pase kwagh u any@@ ang@@ em kpuaa ma masejime ma uma u Yesu shin tar ne vighe vighe la . Nenge ase kwagh u Yosev man Mose kua Davidi . Luka , “ ort@@ wer u doon ishima ” la yange nenge sha mbamgbe mba Paulu kua mbagenev mba ve zenden ve sôron atôônanongo yô . — K@@ ol . I@@ ̱ tôndo zwa a vese ér nyi ? 4 : 10 ) Umbur wer sha hiihii la , Saulu er akaa a doon shi Aôndo kpa lu a na shighe wa karen je , kpa va kera fatyô u kighir isharen na i soon iyol na tseegh , i i hii u lun ken a na la ga . ( Genese 24 : 1 – 36 : 43 ) Mbagenev hingir mbahenen nav sha ci u aeren a na la , mbagenev yô lu sha ci u akaaôron a na la . Apostoli Paulu yange ôr kwagh u “ atô@@ at@@ yev ” a á fe Aôndo ga kpa á ‘ eren akaa a sha tindi sha gba@@ aôndo u a la . ’ Paulu tese ikyav sha kwagh ugen kpaa , á kaa ér : “ Or@@ gen ka nan nenge er iyange igen i hemba igen yô . Or@@ gen di yô nan nenge er ayange cii nga kwagh môm yô . ” Yange ikyaa za nena ? Kpa aeren ne cii nga eren tom k@@ ang@@ en@@ aa sha inja vough . Tim : M hen je mer ne na Yesu jighjigh , kpa ka er yange or@@ wam u hen iji@@ ir@@ tom la kaa a mo ér ne na Yesu jighjigh ga ve , han@@ gem u fan ye . A kaa ér : “ Mba kera kimb@@ in mo inyaregh er tsuaa la nahan ga , kpa m gema m zua a ayange ak@@ un@@ du@@ ahar gbilin ken inyom , a lun vea tsombor wam shi y@@ esen mbayev av . ‘ Ne Mba Ior i Tar Ne Ga ’ M ôr Bibilo la , nahan m kav er Yehova a zu@@ ngu mhôônom shi a eren kwagh a vese sha dooshima shi a den se asorabo a ase kpaa yô . K@@ era gba u Mbakristu mba ve lu mbakur@@ an ainge mbara vea cia Yehova , vea kura atindi a na , vea palegh u maren iyol sha anmgbianev vev , shi vea palegh u undun atindiakaa a Yehova ga z@@ ee ? “ Aluer Ma W@@ anmgbian u N@@ om@@ so . . . Anmgbian ne venda tom u he la sha ci u a nenge mbam@@ tsera mba ken jijingi hemba gban un kwagh a inyaregh ki a ki@@ mbi un kpishi la . Shin er yange Mbayuda mba ve lu hendan a ve mbara lu di kaan ve akaa shi l@@ ahan ve her dông nahan kpa , akaaôron la wase Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara u k@@ angen ishima ér vea lu mbananjighjigh keng je . Mbahemenev vev vea mough ah@@ endan a Yehova Aôndo man u TER A ver Un tor la . Hii hen shighe la je , m fa mer ka ior mba Aôndo je ne . ” N@@ gi@@ se la mbahemenev mba Yuda tôv mbaapostoli a ican sha ci u ve venda ér mayange je vea de u pasen kwagh ken iti i Yesu ga . A mase hemban akuraior a taver ityough a á lu hendan kwagh a Aôndo la jimin cii sha tô@@ gh ku iy@@ ô@@ gh ken ityav mbi Armag@@ e@@ don , shin H@@ ar - M@@ age@@ don . T@@ em@@ pel u ke ’ Yerusalem la nd@@ era lun iji@@ ir@@ tamen i mcivir u wang i “ akaa@@ injaa ” kpishi a a k@@ ou mar u Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev a yange nyôr ve a nyôr la kpaa . Kwagh ne lu nahan zan zan va ar sha shighe u naagh ku Yesu la . Shi alaghga ih@@ ô@@ mon i o@@ le@@ v i̱ ati@@ i yange tôndo za na Noa la yange lu ih@@ u@@ ghu@@ gh ki d@@ enge d@@ enge ki yange mngerem uma cii ve , í hii u m@@ enden yô . Kanyi kwagh i doo u se er aluer se tese ser or doo se ishima kpa nan nenge a kwagh la ga yôô ? 13 : 8 ; Mat . Er nan ve hegen i lu shighe u suen anmgbianev mba Kristu ? Gbenda u mba@@ yi@@ ase yange ve ngeren kwagh ne tese se nyi ? 4 : ​ 6 , 7 ) Shin sea lu hen ma ijiir igen se tseegh kpa , mbamsen mba se eren mbara vea zua se a “ anmgbianev [ asev ] sha won cii . ” ​ ​ —⁠ 1 Pet . ( Mbagalatia 6 : 2 , 16 ; Mbaromanu 2 : 28 , 29 ) Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ve kohol cii ve lu Iserael u Aôndo la ye . T@@ erem b@@ undu M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor sha shighe u se ver la ga . Nahan Yosua nenge er Yehova a lu “ U@@ hemban@@ sha sha tar cii ” je i lu kwagh u henen a hen ga yô . — Pasalmi 8@@ 3 : 18 . N@@ ga a inja sha hanma shighe cii . Shighe u m hii Bibilo i henen la , m gba a@@ yem kwa tar tseegh , nahan kpa , kwagh u a@@ y@@ em@@ egh lu a karen sha ishima kera ga . I er ie@@ ev mbi Yesu man Maria man “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” la hingir sh@@ a@@ gba kwagh ken a@@ you a u@@ c@@ ôô@@ ci kpen kpen . Hii nan ve ior kpishi ve kav m - ande u Kristu u i nengen a na ga la ga ? Ka se hemba lun ishima legh legh shi se lu mba Aôndo una fatyô u maan se yô , nahan i hemba he@@ gh@@ em se u v@@ aren a Yehova sha mimi sha ci u se soo u eren ishima na . — Mbaefese 4 : 23 , 24 ; Mbakolose 3 : 8 - 10 . 2 K@@ R@@ O@@ N@@ I@@ K@@ U 6 : 29 , 30 Nahan kpa , ian i ungwan mbamsen la yô a na ma orgen môm ga , Wan na je kpaa ga . ( M@@ ika 6 : 8 ) Se va ken paradi@@ so u ken jijingi ne a ishima yase , kpa aluer se ver ishima sha mlu wase u dedoo vea Aôndo la ga yô , se ku@@ wa se kar ihy@@ ongo shin a z@@ enda se ken paradi@@ so ne kera . Ka ityakerada i nyi “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a gber sha u wasen ior ve fa er i hii ve Yehova Aôndo a ne ican i yan ian@@ a ? Or la maa tôô uwegh sha iy@@ ô@@ gh ki keren gb@@ u@@ u@@ ka k@@ ira kera , nahan m hide a@@ jime a@@ jime m due ken af@@ ishi a na kera . 17 : 3 ) Nahan kpa , alaghga se pine ser , u ôron takerada shi gbidyen kwar sha mi la gba zua nena ? “ Me P@@ ine U Kwagh ” Nahan kpa , lu u ica a gba ga tsô tartor ugen ua kar a hemen sha ityough ki tartor u Grika la . 10@@ 1 : 2 . Ka kwagh u dedoo aluer se tôô shighe kpuaa sha er se er kwagh u injaa er imba ne nahan yô . Ka akaawan a wasen a nyi nahan i ne sha u wasen se u henen kwagh tsung - n@@ u ? Ken masejime yô , a kpe sha ci u orumace cii sha kon u m@@ tsaha . ( Luka 20 : 27 , 37 , 38 ) Sha kwaghôron u Yesu ne yô , lu kaan ér sha mnenge u Aôndo yô , Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob mba ve kpe ica i gbe la mba uma her , gadia kwagh ve hungur Aôndo ga . Ity@@ av mbi iyange i Aôndo i vesen la mbi hemban kporom ikyua cii . G@@ um@@ kwase ne kaa ér : “ Iyange i Sat@@ i ugen yô , m er msen hen Yehova sha kwagh u tom u pania . Kwagh ne kua u lun a mhen na la kpa ker . Zum u “ iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ia va ” la yô , nahan a yima mba ve lu civir Aôndo sha mimi la . Akaa ne cii na yô , ka a lu mba@@ inj@@ in@@ ia u v@@ aren um@@ a@@ shin shin n@@ der@@ an akaa a he yô , ve vande kenger u@@ z@@ end@@ en@@ ya vighe vighe , nahan ve zua a kwagh u una wase ve yô . 27 : 1 ; M@@ ar . 15 : 1 ; Luka 22 : 6@@ 6 ; Yoh . Kpa Mbaiserael yima Mbag@@ i@@ be@@ on , hemba ator a a ta ityav sha ve la gb@@ ur@@ u@@ u gb@@ ur@@ u@@ u . Yange luun imôngo vea mbahenen nav shi pasen ve er ishima i lu un ker yô , shi vea pase un ishima ve yô , a kegh ato a ve zu@@ lee . Kwagh ne kera t@@ è@@ s@@ è ér angev mbu ky@@ ans@@ a man mb@@ ù kpen alegh man mbu sh@@ im@@ av kua ku je kpaa , á va kar a mi kera ga he ? A kaa ér : “ T@@ una , u We nahan Ú er injakwagh ne sha u wu@@ an mbap@@ er@@ apera a mbaaferev imôngo , je mbap@@ er@@ apera geman hingir kwagh môm a mbaaferev ; kwagh ne t@@ una U tsô ; Or@@ ji@@ righ u tar cii , Una kera er vough gaa ? ” — Gen . Ken I@@ vangeli i Yohane la , Yesu hii ôron kwagh t@@ eren ishember i uma u tsôron la a Or@@ f@@ ar@@ ishi u i yilan un ér N@@ ik@@ o@@ dem@@ u la . Anzaakaa 29 : 2 kaa ér : “ I@@ fer@@ or ka nana tema tor yô , ior ve sh@@ ir asema . ” Nahan kpa , Yehova na Ifa ibo sha ieren na ne . 1@@ 45 : 16 ) Er kwagh u Aberaham kpa yange lu nahan , alaghga uityendezwa mba Aôndo mbagenev vea kure fele er se soo la ga . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una ôr se kwagh ne . ( Pasalmi 5@@ 1 : 1 - 12 , nenge kwagh u i nger sha ityough ki Pasalmi ne la ) Yehova ungwa msen na la shi de un a kwaghbo , kpa gema sun@@ da u@@ injar mba vihin tsung sha ci u isholibo na la . Kwagh u hiihii : u s@@ angen iv@@ or i bo la kera . 10 : 25 — Yange “ ior pav sha ityar ityar ” sha ayange a Pe@@ leg@@ i la nena ? T@@ em@@ pel u sha ikyav la yange na Mbayuda mba ve lu ken uiky@@ angen la ishimaveren ér vea hide a hii mcivir u mimi shi hanma tsombor u Mbayuda yô ua zua a dyako ken tar la . Sha ityôkyaa ne yô , a de i kighir un nahan a hingir u eren ishima i Diabolo . Mbat@@ amen kaa a Paulu ér a za vea ior mba un@@ yi@@ in mbara ken tempel shi á ki@@ mbi ve injaa kpaa . Shighe u mbahenen nyôr shin t@@ so la uwer lu sha it@@ you jighjigh . Ve n@@ aha t@@ so ne zan zan uwer kpe@@ ese lu yemen kure kure u za mir@@ en vegher u shin ity@@ ô@@ tar la . Lu or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo . Ka i kaa ér kwase eren á@@ z@@ ú@@ ú@@ r a nan been ga , man ka mimi . Er Yehova tese tahav nav mbu hemban sha won cii la ga , shi tim Satan her ave ave ga yô , a na un shighe ér a tese una kuma u eren kwagh u a s@@ enge ér un kuma u eren la yô . Ma or yange nan lu u yiman Paulu kpa ? Er ashighe agen kwagh ka a er nahan kpa , kwagh hembe gban u se de u keren mkpeyol wase iyol yase sha u wasen shi sh@@ ilen anmgbianev asev kua mbagenev kpaa . Hii nan ve i doo u se kôr mkaanem ma ken Pasalmi 1 : 1 mara ken ishima ? N@@ ôngo sha afatyô wou cii u yaren tom a kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo la , nahan Yehova una ver iniôngon you i maan tsombor u taver ken jijingi dông la doo doo . Ior kpishi nger u@@ washika wuese Iyoukura ne tsung . P@@ ine iyol you wer , ‘ Kanyi imba tar nee ? ’ I pase kwagh u a lu “ ishimawan ” ér ka “ m@@ we u wan ishima a kwaghbo u i er or shin iy@@ ongo i̱ í hii nan , kua shi m@@ vende u nan vende ér e̱r i lu ha@@ gh@@ el@@ aa nahan kpa mayange nana gba uwer keghen gu@@ da ken hemen ga la . ” Yange lan mba@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya mba yange ve time at@@ se a ag@@ ar a Mbak@@ an@@ aan la ishima er yange i hii ve Aôndo tim ag@@ ar la kera tsuaa ga , de zan zan mase va timin ve ke ’ masejime yô . ” U Y@@ an D@@ y@@ ako u Tar Ka h@@ an Paulu yange zua a iwasen man m@@ pe@@ v@@ ere ? Yange i tindi se ken gar u Bro@@ ad@@ st@@ ai@@ r@@ s man R@@ am@@ s@@ g@@ ate , ag@@ ar ne nga hen kp@@ em@@ nger , ken en@@ i@@ el u K@@ ent , ape se za kôr ha@@ ya u iyou la . I nger i ér Y@@ H@@ W@@ H , man iti ne due ken Bibilo kwa 7@@ ,000 . Kwagh@@ henen u a dondo ne una time sha mpin ne . Sha nahan yô , gba kpee u ortamen shin di@@ ak@@ on nana henen Bibilo vea kwase u nan kua mbayev sha er ve cii vea fatyô u zuan a mtsera ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor hanma s@@ ati yô . Sha iyange i J@@ ul@@ ai 1 , 19@@ 39 , shighe u m lu anyom pue la , i za erem batisema sha mkohol u ningir hen gar u C@@ o@@ lu@@ mb@@ us , kpen@@ tar u Ne@@ br@@ as@@ ka , tar u Amerika . Ior mba hen gar la hemba 7@@ 5@@ ,000 , kpa tiônnongo ngu her môm tseegh . Er nan u lu nôngon wer u haa af@@ o ken tar u ica a gba ga tsô a tim u kera nee ? Kpa han@@ mô ve nana tema shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan , ma or nana kera ta ve mciem iyol ga ; gadia ka zwa u TER u ak@@ um a Sha je , u kaa nahan ye . ” Aluer ior mba Yehova kav gbenda u Yehova a nengen ifer i eren yô kwagh ne una wase ve nena ? Un kpa una na mba ve hi@@ di ve hii u kohol a ior nav la cii injar shi una kura ve kpaa . Tom wase u mbat@@ esen Bibilo la jim yô kanyi ? Or@@ henen Yakobu nger ér : “ Aberaham na Aôndo jighjigh nahan A gema kwagh la hingir perapera na je . ” ( Mal@@ aki 3 : 6 ; Yakobu 1 : 27 ) Aluer we kpa ú ngu civir Yehova sha jighjigh , kpa ú ngu a ma Orkristu u nan lu ikyar ú u ken ivese ga je kpa , lu a vangertiôr wer ú gba kwagh sha ishigh ki Aôndo . Shighe u Paulu nger washika na u hiihii hen tiônnongo u ken K@@ orinte la , a ter akaa a Mbakristu vea er sha u geman uuma vev zuan sha atindi a Aôndo yô . Shighe u yange ú ungwa loho u dedoo hiihii la je , yange ú lu a ishimaverenkeghen gaa ? Yange Yehova Aôndo ver ishima nenge ieren i Ru@@ tu la . Jigh@@ ilii yô , ior kpishi mba ve s@@ enge ér mba dondon Kristu la ve kegh iyol u “ nan gbilin ” ga . S@@ ar@@ em pe mbagenev kpishi ma ve zough a iveren sha u henen mimi u Aôndo man Wan na di er mo kpa m zough a mi nahan . ” ( b ) Ka i̱ za a@@ yem er “ or@@ ta@@ ver@@ yol ” nahan nena ? Er a lu Ter u lun a dooshima yô , yange kura shi nenge sha gb@@ ayol u ior mba ungwan imo na , amba er Noa man Aberaham kua Davidi nahan . ( 1 Kor . 13 : 5 ) Kpa u hemban cii yô , se kura iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova . “ Gadia tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” — Yohane 3 : 16 . Iky@@ agh ki tom@@ ough ki gen ki Mbashiada mba Yehova ve lu a mi ken ijô i vesen kpishi yô ka ki i yer ér Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary la . ( Yakobu 2 : 5 ) Er í lu cii kpa , ke ’ masejime yô , ka u nan ne jighjigh la Yehova una lumun nan ye . — Mateu 10 : 22 ; 1 Mbakorinte 4 : 2 . Ken tar u ior ve we kwagh ikyo ga ne , gba u Mbakristu vea nengen uma be@@ elee ga . Ka ity@@ am@@ egh ki kon ki han@@ a ki hembe tesen er iliam you i lu ? Er nan i gbe u ú za hemen u eren sha akaa a u lu henen ken Mkaanem ma Aôndo laa ? Yange O@@ ri@@ serael nana̱ naan naagh ku nan@@ den yô , i lu nan iyol i nan nan kar a ishima nan na Yehova ku ye . □ Paulu wa kwagh ér i maa jighjigh u nan sha gbenda u ikyo@@ o@@ gh u nyi ? Shighe ngu van u han@@ ma@@ or nana fa er i lu gbenda u Aôndo a hemen la tseegh u lu ú sha mi yô . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Inja na yô ngeren u Ekesodu ne ngu a inja hen a vese kpishi je . “ Mb@@ ap@@ er@@ apera ” mba vea zua injar i uma u tsôron la ka mba ve sue “ anmgbianev ” mba Kristu mba i shigh ve mkurem sha jijingi la . ( Mat . • Doo u ú hide u hen sha m@@ doo u Aôndo a doo u ishima la sha ci u nyi ? Ity@@ egh ki m@@ we@@ egh bee ga , t@@ um@@ ugh ku mk@@ ure kpaa yina ga , sha imo i TER , i A kaa Eliya la . ” — 1 Utor 17 : 15 , 16 . Mkaanem ma Paulu ôr sha kwagh u Yesu Kristu man maa wase se se fa er se er kwagh ne yô , á kaa ér : “ Ka ken a Na man i yer akaa a injaa cii a sha kwaghfan man mkav kpaa ye . ” Umbur kwagh u er Yosev la . 16 , 17 . ( a ) Kanyi ka i lu ishimaveren yase zum u se hi@@ di se ze u za sôron ior laa ? Ka saa u nyi yange Na@@ omi wa ishima a mini , man yange i na un injar nena ? Sha kwagh u Tindi u Aôndo a er yô , ka upristi tseegh vea fatyô u nan@@ den nagh ku kwagh@@ hum@@ an@@ doon ye . Nahan shighe kar yô , se due Betel , kpa se lu veren ishima ser aluer mlu wase va gema yô , se hide shin Betel . I@@ OR N@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H É@@ R : I mar Yesu sha iyange i Di@@ se@@ mba 25 . M ngu a hungur kwaghôron u hiihii u m ungwa la ga . Mba ng@@ ur lamen a kwase ugen ken ak@@ ôngo a ya na yô , ura maa hii u n@@ ôôn . Nahan se kpa , aluer kwaghôron wase wanger ga , shin a taver u kaven yô , ior a fa inja na ga shi una tsu@@ me a ve . Aluer se mba eren nahan yô , se fa tsô ser “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii [ la ] una kura asema [ ase ] man mbamhen [ asev ] ken Kristu Yesu . ” Shighe u Mbaiserael lu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , ve lu a akaa kpishi a aa wase ve u h@@ aren sha akaa a ken jijingi her yô . Alaghga mbat@@ esen mba@@ aiev mbagenev yange ve vande lun Mbakristu mba mimi , kpa ve undu mimi ve gema ve ngohol if@@ er@@ kwagh . Gba u mbamaren vea pasen mnenge ve sha kwagh u mbayev vev ve er ve la ga@@ egh ga sha ci u nyi ? Yange m ko@@ so inyaregh ki gen m@@ ape , kpa lu ken b@@ an@@ ke ugen ken kpen@@ tar u Mic@@ hi@@ g@@ an , ape m vese la . Kpa saa se taver ishima shi se t@@ ange iyol ga ve se fatyô u eren tom ne doo doo ye . Nahan kpa , zum u va hingir u nan jighjigh yô , uma na gema ! Sha mimi yô , mba zuan a averen a vesen sha tar cii er se lu zan hemen a tom sun@@ da u ken jijingi ne nahan . Mbagenev wase tom u maan ajiir a civir Yehova her . ( Luka 21 : 28 ) Se fatyô u nengen ikyav ken mbacivir Yehova mba jighjigh mba yange ve kohol iyol , nahan ve nenge mkur u uityendezwa mba Aôndo sha ashe a ve la , nahan kwagh ne una wase se u kohol iyol . Ken mbamkombo mba ve ze la , ka ve hen u yaren tom a Bibilo kua ityakerada i pasen Bibilo , shi tesen icivir sha mi . Ior mba í tsough ve í ver sha aan a tom ken tiônnongo la kpa saa vea lu mba fan kwagh , mba ve cie Aôndo , ve lu a mimi , shi ve lu mba t@@ angen iyol ga kpaa keng . Kpa gba u se “ ker un ” sha u timen ken Ruamabera sha er se hingir u fan un vighe vighe yô , ka nahan man se fatyô u lun ikyua a na ye . Sha nahan yô , a hen ér kwagh u un tsough u eren la ka u sha mi vough . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u i lôh@@ ô ior ér ve za er ze@@ ge ang@@ we u pasen kwagh u Tartor sha ayange at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu man Se@@ te@@ mba , inyom i 19@@ 29 la , mbap@@ asenkwagh mba hemban iorov 10@@ ,000 mba sha ajiir wue wue ken tar u Amerika ven@@ gese . Kpa Yehova wa ishima ér una kende ior nav a kwaghyan shio ga . I@@ t@@ yo@@ gh@@ olo@@ v Mb@@ i Kwagh u I@@ civirigh ken M@@ civir u Mimi Er apostoli Paulu lu ôron kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol yô , kwagh u kaa ér “ kwase u nan er nom môm ” la tese m lu u nan shighe u nan lu a̱ hingir kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ga la . Eliya Eren M@@ sen K@@ po@@ ghuloo Ter akaa agen a se eren ken uma , a i lu hange hange u se de ser Een wase a lu Een her@@ egh sha a yô . ( 1 Utor 19 : 16 , 19 - 21 ) Er Elisha vande wan iyol u eren Aôndo tom sha afatyô na cii yô , a hingir Yehova iky@@ agh ki tom@@ ough ki dedoo , shi ken masejime va hingir profeti sha ityough ki Eliya . N@@ agh ku ip@@ aan kura tese awashima u ana , man yange na ku sha ci u nyi ? Nahan kpa , aluer u hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov wou yô , Yehova una nenge a mi , shi una hungur a we shin m@@ til sha mimi wou la mayange ga . Ka u nôngo wer u dondo mbam@@ nenge mba inj@@ aav kpishi mba wanakiriki u jighjigh a gb@@ eren sha kwagh u iv@@ es@@ egh man uma u hen tsombor la kpa ? A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a i doo u se na nongo u wanakiriki ne jighjigh yô . Aluer u pine wan wou u nan lu hi@@ an or la mbampin sha kwagh u nan iyol i nan ga , kpa u pine er i pin sha heen nahan yô , alaghga nana hemba lamen a we gbar gbar shi nana pase u mnenge u nan kpaa . Er U He@@ mba M@@ taver u A Lu ken Kwagh Ne Yô M@@ civir u mimi doo sha ci wou , gadia una wase u ú hingir or u dedoo . U@@ ng@@ wa kwagh u Mkaanem ma Aôndo a ne i nger ma er sha kwagh ne yô . I@@ NG@@ Y@@ E@@ G@@ H@@ I@@ OR i sha tar cii nyôr ub@@ iliôn at@@ ar@@ atar ken inyom i 199@@ 9 la ! A@@ yange nga kar yô , Yehova ya iky@@ ur i tartor a Davidi . Mose kaa a Mbaiserael ken Igipiti ér : ‘ Y@@ em nen sha hanma gbenda u ne soo cii , me va kohol ne hen Zege@@ mnger u Nyian ’ ga . Man A@@ bel di gema lu nena ? Ka se zua a mi ken ishima shi i kôôm un sha mfe wase . Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Yohane 5 : 16 , 17 la tese ér iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la yange i za hemen sha shighe u Yesu la nena ? P@@ ine ase iyol you yôô : ‘ M er akaa imôngo vea kwase wam shin nom@@ om ken uwer ne kuma shighe nena ? Nahan se nôngo kpoghuloo sha u hemban ve . ( Pasalmi 9@@ 0 : 17 ) Kwaghôron ne tese ér se lu eren shami vough aluer se sôn ser Aôndo a̱ ver iniôngon yase ken tom na la doo doo yô . A@@ li@@ ce kaa ér ken inyom i 199@@ 7 , shighe u nom na kpe la , yange un u@@ le kpishi . ( H@@ ag@@ ai 2 : 7 ) Kwaghôron u profeti u kpilighyol ne yange kure sha ayange a H@@ ag@@ ai , sha shighe u i hide a as@@ ande a ior mba Aôndo ken tar ve ér ve va hide ve maa tempel ken Yerusalem la . N@@ um Gba A Mba@@ civir Yehova Nahan kpaa imo ve samber sha tar sha won cii , kua akaaôron a ve kpaa , zan zan ik@@ ighir i tar je . ” — Pasalmi 19 : 1 , 4 . • Ka aan a wasen mbagenev a nyi nahan a bugh sha ci wase ? Tom ne lu ican kpishi sha ci u yange i er u ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin hanma sev . K@@ wa ugen la , shi kpuaa ih@@ ungwa yange ma i yô@@ h@@ ôr ma i kighir An@@ to@@ ine sh@@ imi . H@@ I@@ I shighe u apostoli Paulu za ken gar u T@@ esalonika ve i ver tiônnongo ker la je , tiônnongo u he ne za hemen u tagher a ah@@ endan . Er Mbakristu lu m@@ ough@@ on hen ningir u Yerusalem man Y@@ u@@ dia man G@@ al@@ il@@ ia yemen ajiir a he yô , ve lu zuan a ior mba lamen ijô igen , nahan tom u pasen ior kwagh la za ve b@@ i@@ aa ga cii . Ka hanma shighe nahan a kuma u Wan@@ iyôngo una zua ivese ? Hi@@ ihii yô , ishimaveren ve la yange i har sha ity@@ ô@@ kwagh ne : Yesu iyol na kpa , i nder un shin ku . Kpa ica gba ga tsô m kav er í gbe u me hemba yaren tom a atindi shon sha kwaghfan man mkav yô . ” ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ; Yakobu 4 : 8 ) Mbahemenev mba uumace yô kwagh ve ngu kposo , sha ci u ka a@@ sh@@ a@@ gba@@ aior amba er mbahemenev mba sho@@ j@@ aa man mbakp@@ eng@@ av mba ve lu a inyaregh kpishi yô , shin ior mba eren an@@ umbe mba zan ati tseegh ka ve lu ak@@ ar a ve ye . Ngeren ne tese er se lu gen ge gen sha u eren msen ve , kwagh ne una wase se u lun per yô . Er se lu eren pania imôngo yô , se hingir kôôsôô . Sha kpôô yô , “ mfe u fan Aôndo ” la ka kwagh u injaa u ken jijingi . Shi mbacivir Yehova ka vea hiden a ayol a ve ijime yô , i doo un . Ashighe kpishi Yesu una bee or angev yô , a kaa a nan ér nana de er or môm kwagh sha mi ga . — Luka 5 : 13 , 14 . Shighe u i ker mbatamen mba sôron atôônanongo shin kasev vev ga@@ mbe ken iy@@ ou@@ ci , shin i sember h@@ ungwan ve ga@@ mbe yô , se fatyô u suen ve sha u zan hen ve shi nengen sha mbamgbe vev . ( b ) Kanyi se fatyô u eren sha u hemban ishima@@ y@@ in@@ an na ? Se za hemen u zenden sha gbenda u myom la nena , man u kange ishima u eren nyi ? Nahan , sha “ iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la ” Aôndo maa mem , shin de u seer gban akaa shin tar sha u akaa a un vande gban kera la a̱ mase zan hemen sha ishima na vough vough yô . M p@@ ande m ngu undun gbenda u Aôndo u uma man u dooshima la kure kure , tesen igbenda wue wue e̱r jighjigh u nan wam a kera taver ga yô shinii ? Hen ase sha kwagh ne kpaa : Aluer se civir Yehova sha mimi shi se sue hemen na yô , se zua a ian i tseghan iti i Yehova ken hemen shi se wase u kuren awashima na kpaa . Nahan kpa , aluer u nenge wer Yehova ka T@@ er@@ u yô , gba u ú eren kwagh a shighe wou nena ? ( 1 Kor . 12 : 4 - 11 ) Kpa u@@ iyua mban , man mbagenev , er u lamen ijô man u ôron akaaôron a profeti nahan cii , lu u ica a gba ga tsô a bee a mi kera . ( 1 Kor . Yange ôr kwagh he ’ ijiir la t@@ ér tiônnongo u Mbakristu — ka “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” u i tsough un ér a naan ‘ kwaghyan u ke ’ jijingi sha ashighe ashighe ’ je la . M@@ pin ne una wase se u been a ishim@@ any@@ ian man mbamhen mba kpe@@ egh mba nan se iyol@@ kpen man m@@ tu@@ me@@ yol u ken ishima la . Mbaheberu 10 : 25 na ityôkyaa igen i hange hange i i ne ve i gbe u se z@@ aan mbamkombo n@@ du@@ ur n@@ du@@ ur yô . ‘ Gadia nana t@@ enger mayange ga ; or u perapera yô , á umbur nan gbem . • Or@@ pasalmi yange nenge mbam@@ pase mba Yehova nena ? I nger ken kwaghôron u profeti u Yesaia nahan ér : “ Ka A na or u nan ver la agee , man A seer or u nan taver ga la agee . . . . Yange m nger m pase shin takerada mer ayange 30 aa karen yô , m soo u duen Betel , kpa i nam imo sha mi ga . Ity@@ ôkyaa i L@@ un Saan Saan ( Anzaakaa 15 : 13 ; Mateu 12 : 34 ) Ka a̱ lu nyi ityôkyaa je ia na ve wanye nana̱ kaha nana̱ undu gbenda kpaa , mise u mzeyol la ka i lu mlu u nan lu a ‘ mfe u fan mimi la ’ ken ishima i nan ga la . Anmgbian K@@ n@@ ut vea kwase na L@@ is@@ be@@ th di mba ken tar u U@@ g@@ an@@ da nena ? 8 : 32 , 33 ; Mat . Kwagh a tser se sha ci u ‘ an@@ zughul a nyian ishima man inyaregh man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba uma ne vea gema a imb@@ ishi se . ’ Yesu yange ker u eren kwagh u ior mba ken Grika mbara soo la ga , kpa a tese ior ér ve dondo ikyav na i t@@ angen iyol ga la , maa a tôndo zwa a ve ér : “ Aluer an@@ ti or nana eren Mo tom yô , Ter Una civir nan . ” 1 , 2 . ( a ) Yehova yange wa@@ shima u eren nyi a Mbak@@ an@@ aan ci@@ ilii ? Or@@ t@@ yom u Yehova ande hen ini@@ un@@ kwase Maria , kaa a na ér : “ De cie ga , Maria , gadia u zua a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn her Aôndo . ( Mbaefese 4 : 20 , 21 ) Ka se “ ver ishima ” sha er se zua a mkav kpa ? “ Mayange de hungur nen uma u ken tar u he u ne we ishima u va zuan a mi la ga . N@@ ôngon nen her kpoghuloo sha er ne va nyôr ker yô . Umbur wer , Yehova fa er i lu u ken ishima la . Mkaanem ma Yobu man tese se kwagh u mhôônom ma kôron ma Yehova a lu a mi la : Yehova lun kôôsôô a mba ve gem ayol a ve ve we sha ikyev na sha u á maa ve vea hingir ior mba doon sha ishigh nagh er Yobu nahan la . Lu nen ku@@ su@@ su@@ s@@ u , zung@@ we nen , vaa nen . Gadia á lu ne kwagh u gbil@@ ini@@ gh ga , kpa ka uma wen je ; ka sha kwagh ne je man á seer ne ayange ken tar u né p@@ eren Y@@ ord@@ an sha u za ngohol u la ye . ” ( D@@ ut . Kpa hegen yô , m kange ishima mer , me de ma kwagh a y@@ ang@@ em averen a m lu zuan a mi hen mbananjighjigh a vese imôngo la ga . Ve kav itinekwagh i Bibilo i̱ til sha mi la wang kpa — ve fa er itinekwagh shon i lu u p@@ aan hem@@ en@@ tor u Yehova la iyol sha ikyev i Tartor na u sha la kpa ? Me ker kwagh u a saa yô , man Me hide a kwagh u a tsu@@ m kera la , man Me kange kwagh u a ke@@ ver yô , man Me taver kwagh u a gbe angev yô . ” — Ese@@ kiel 34 : 15 , 16 . Mic@@ hel@@ le : Een . Se fatyô u suur sha hemen u Aôndo vangertiôr sha ci u nyi ? “ De luun nen mb@@ ab@@ u@@ men ga . ” ​ — 5 : 17 . 5 : ​ 28 , 29 ) Mbah@@ enen mba Yesu yange ve doo un ishima tsung . Man shi u@@ profeti mba aiev kpishi vea za va , vea tsu@@ me a ior kpishi . ” — Mateu 24 : 9 , 11 . Sha kpôô yô , gbenda u mbayev ve ngohol tsaha la ngu kwagh môm ga . Lu sha ci u Yohane lu eren Mbayuda batisema u tesen ér ve gema ishima sha asorabo ve a p@@ eren Tindi la . Ka kwagh u vesen u nyi yange er ken imeen i sha kwa tar i Satan mee Yesu laa , man Yesu yange fatyô u hemban kwagh shon nena ? Kwagh u a lu yô , atindi a mlu u wang nga kwagh môm sha tar cii ga , shi ior ka ve vese a mbamhen vev sha kwagh u mlu u wang kposo kposo . U fatyô u taver anmgbianev ou asema shi u kegh iyol u eren nahan kpa ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 18 , 6@@ 1 Ka ikyav i tesen ér se mba Mbakristu mba ve vi@@ e i nyi i doo u se ker ken ayol a ase ? Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi i yange i na ve Davidi suur sha agee a Yehova a lu a mi a yiman ior nav la yô . Kpa Yehova kaa a na wener : “ De kenger m@@ lu@@ yol na ga , shin ity@@ aven na kpaa ga ; gadia A k@@ um@@ am ga , gadia mnenge u TER ngu er mnenge u or nahan ga ; gadia or nengen m@@ lu@@ ashe u ken won , kpa TER yô , nengen ken ishima . ” ( b ) Ôr vande - eren u a tese injar i bo i p@@ eren atindi man akaawan a Yehova yô . James S . “ Mba i S@@ ar Ve u Z@@ u@@ an a Uma u T@@ sôron yô ” Mba N@@ go@@ ho@@ l Loho Ne , 1 / 15 4 : 15 ) Ka mba nan jighjigh a vese imôngo mbara je ka se hemba wan ve ikyo ye . Ka nyi yange i er ve hingir u á yila Aberaham ér ka “ or u cian Aôndo ” ? Ka Yehova tseegh a lu a tahav mbu fan or ku@@ an mbamhen mba nan@@ ev man ishima i nan ye . — Yeremia 17 : 9 , 10 . Sha mimi yô , Yehova yange na hanma or u civir un cii tom ér nana er . Kpa kwase ugen ken tar u In@@ dia kaa ér : “ U er nahan shighe a karen yô , a hingir iky@@ e you . ” Mba yer iti na ér An@@ ton@@ i@@ o . Heela tseegh ga , or u i fe nan ga u a nyer ken ity@@ ôr iyôngo ne nyôr a awashima u iin or@@ kur@@ an@@ ilev la iyôngo . ( Aer . 20 : 28 ; Yuda 8 ) Gba u se keren mzough shi se naan ayol a ase icivir ken tiônnongo . Aluer se za hemen se mba pinen iwasen ken msen sha u se hemba asaren a ase a bo la yô , Yehova una wase se . Yehova Ter U@@ hemban@@ sha yange er nyi sha ah@@ endan a a tagher a mi nee ? Ú hen wer ishember kwaghôron i̱ “ ityom i Aôndo i kpilighyol ” la wa nyi man nyi k@@ ere ? Shighe u Yehova ôr kwagh a Yeremia sha hiihii la , yange soo u n@@ a@@ gher iyol . M@@ hen wase man akaa a se eren la a̱ tese ér se na jighjigh taveraa ser , “ tar . . . ngu karen kera kua isharen i u kpaa . ” U@@ kwaghaôndo kpishi mba tesen ér mbakp@@ enev mba uma her , kpa er Bibilo i tese nahan , ka mbakp@@ enev ve lu shin She@@ ol ye , man ve fa ma kwagh môm ga . Maa hii u zan mbamkombo mba tiônnongo cii , shi za hemen u henen Bibilo , nahan i er un batisema ken inyom i 200@@ 6 . A Su@@ e M@@ civir u Mimi ( Eliya ) , 1 / 0@@ 8 Yange m waan ats@@ am , m v@@ in@@ en am@@ ar , shi m lamen sha ishigh ki ikpelaior , shi m teman imôngo a ior sha tele@@ v@@ ishen shi m hu@@ an ak@@ ondo a doon ashe , shi m luun vea ior mba lun tagher tagher , er g@@ om@@ na u H@@ ong K@@ ong nahan . ( Mbaefese 5 : 33 ) Mba@@ yev mba he ’ imba ya la kpa vea nenge a injar i i lu ke ’ tahav mbu Aôndo a ver la shi ishima ia taver ve u rumun mbu kpaa . — Mbaefese 6 : 1 - 3 . A@@ dooga lu s@@ ônon Aôndo ér a̱ seer tar na ken bem sha er mbacivir Aôndo u mimi vea hemba ng@@ een ken u yô . Yange gba u se ôr Bibilo jimin cii ken zwa Buter . G@@ ary B@@ re@@ au@@ x ( Mateu 24 : 7 ) I@@ j@@ en yange i gba ken Y@@ uro@@ pa shighe u i lu nôngon ityav mbi tar cii mbi sha môm la , man hii shighe la je ij@@ en ngi a mem uumace ga . ( Ps . 1 : 1 , 2 ) Hanma shighe u ú lu ôron i̱ cii , vande hiin sha msen , sôn jijingi u Aôndo sha er una wase u u̱ kaven i yô . Shi M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom kpa ngu he@@ ela . K@@ era je kpa , í nôngo u lumun a i̱ sha hanma ijiir cii ér ka icighan takerada . Kpa kwase ne gema ôr kwagh a na sha imo i legh legh , wener : “ Or ya wam , nyôr ken Iyou i Tartor ungwa hanma kwagh iyol you . ” Ngeren u hiihii la pase aeren a se lu a mi ve se fatyô u lamen doo doo yô . M@@ ile@@ te ( Pasalmi 10@@ 3 : 14 ) Aluer ka u se kura bem u Kristu la ken asema a ase yô , se “ eren nen msen gbem . ” — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 . A@@ tesen ne yange aa kaha a atesen a Ruamabera ga je kpa , lu a van a mp@@ av . ( Ne@@ hem@@ ia 2 : 4 , 5 ) Yesu kpa yange er msen ti@@ ôn@@ ôô shighe u sôn Yehova ér a na un tahav una nder L@@ as@@ ar@@ u la . Apostoli Yohane yange nger nyi sha kwagh u soon anmgbianev ase@@ va ? Shighe u Yehova soo u tesen er ior nav ve doo un ishima tsung la , a tese ikyav i hemban kôron ken ishima cii i se fatyô u henen sha mi yô . Yange er kwagh ne sha ikyev i Yesaia . ( Mbaheberu 10 : 39 ) Sha a agee a Aôndo u dooshima Yehova , man sha ci u iengem na kpaa yô , se za nen hemen u lun a jighjigh u nan taveraa . ( Luka 17 : 26 – 29 ) Yange ve tim sha ci u kwagh hemba gban ve u eren akaa a ve , a u eren ishima i Aôndo . Ashighe agen yange i ii or iti gayô nan ya i iyol i nan sha ci u m@@ lu@@ ashe u nan . M@@ E H@@ EN U W@@ AN I@@ SH@@ I@@ M@@ A ER A@@ Ô@@ N@@ D@@ O N@@ A@@ H@@ AN N@@ EN@@ A ? ( a ) Jighjigh u nan gba zua vea ishima i wan nena ? ( 1 S@@ am . 1 : ​ 2 - 7 ) Zum ugen la a za ken icighan@@ jiir u Yehova , “ ishima lu vihin Han@@ a , a gba s@@ ônon TER , v@@ aan tsung . ” ( 1 S@@ am . 21 , 22 . ( a ) Aluer se tsua ivur Bibilo i se ôr or sha inja yô , ia gema uma u nan nena ? ( Mateu 13 : 5@@ 2 ) U@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba se zough a mi ken tom wase u Mbakristu la kpaa vea maa se ken jijingi ! Ka sha nyi man nyi nahan Mbakristu vea ta ave van@@ ger sha ior mba ve lu ? I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i í ter ke ’ Mbaheberu 10 : 23 í kaa ér “ mpase ” la i̱ kua nyi kpa k@@ ere ? Nahan cii kpa , ken anyom a a sember karen ne , mbat@@ im@@ en sha mlu u akaa hii u keren mba@@ ah@@ ab@@ a nahan ér alaghga tahav mbu u@@ dugh akaa tilen a mi ne mbu zenden ken adi@@ vi@@ r@@ akaa a ve@@ gh@@ em tsung , a i yer ér gra@@ v@@ it@@ ons yô . . . Hanma kwagh u agumaior a soo u tsuan u eren ken uma ve cii yô , gba u vea fa akaa i gbe u vea tsua la shi vea fa mtsera man m@@ vihi u a lu ker la , ka nahan man vea tsua kwagh u dedoo ye . Sha mimi yô , Peteru lu a mba@@ awashima mba dedoo ve ôr kwagh nah@@ a@@ la ye . Aluer gba u se lu tse@@ vaa ke ’ mhen wase yô , u teman sha iky@@ ôn@@ ough ki ts@@ ende@@ e veren ave sha te@@ b@@ ur shin te@@ b@@ ur u ngeren kwagh sha mi la a hemba wasen a u yaven sha ga@@ mbe shin teman shin iky@@ ôn@@ ough ki n@@ ù@@ gh n@@ ù@@ gh ki lun a pe veren ave la . Tsô shi Mbaf@@ ar@@ ishi vea kaa er nyi ? C@@ i@@ vi@@ r Yehova , Tor u T@@ sôron , 1 / 15 Mbai@@ hyomov mba Yesu lu a@@ sh@@ a@@ gba@@ aior shi ior ungwan ve kpaa . Ashighe agen yô , ka ve t@@ ume ityough i ngee i gande , nahan u ma ve ur@@ ugh mbagen la yô i gema i lu ve i ur@@ ugh ve ye . A@@ jir a ôron a Na gande u timen sha mi , igbenda Na kpaa i gande u tôvon ts@@ ôô ! ” 1 : 3 , 14 ) Sha iyange i sha uhar la , Aôndo hii u gban kwa@@ v@@ aôndo . Mbat@@ amen vea kôron iny@@ am@@ ky@@ ume sha in@@ d@@ yer sha imba gbenda ne yô , vea fatyô u waren iyôngo . K@@ EN ai@@ k@@ ighe ugen u k@@ undun iyol tsung ken Ma@@ ac@@ i 19@@ 8@@ 5 la , nomso@@ mbaiorov man kasev mba ve lu ken Gb@@ a@@ at@@ om u Ngeren Kwagh , u a lu ken iji@@ ir@@ tamen i Mbashiada mba Yehova ken New Y@@ or@@ k , U@@ .@@ S.@@ A . la , ver ishima nenge m@@ ze@@ hemen u vesen u@@ gen@@ egh . Daniel va hingir u yan ikyar a tiônnongo u Kristu u Mbashiada mba Yehova nahan a hingir u lun ke ’ tsombor u ke ’ jijingi , ape i ngohol un shi kwagh na doo mbagenev ishima yô . M@@ ôm ken ave nger wener : “ Mkaanem O@@ u ka im@@ enger i angahar a am , man iwanger i gbenda wam kpaa . ” De te un kera ga , tsô una kura u , rumun un , tsô una ko@@ so u . ” — Anzaakaa 2 : 11 ; 4 : 5 , 6 . Sha nahan yô , ven@@ de@@ ve ka una t@@ ingir ityough shin inya , una p@@ eren sha kwagh u a k@@ ông@@ or er ijingi nahan kpa , tahav mbu i@@ gb@@ i@@ la ne cii i lu a mi la mbu fatyô u kôron un a m@@ yo@@ ho@@ m nam cii tilen a mi ! Zum u se hen Bibilo se fe kwagh u Yehova a soo ér se er yô , ka gbenda u se dondo kwagh u se hen la ka u tese er ishima i yase i lu k@@ imi , man akaa a i gbe u se ny@@ ô@@ ôso ve se er kwagh u a ‘ lu u vough , ’ sha ishima i Aôndo la ye . — Rom . Shighe kar yô , Saulu gema uma na , de aeren na a tse la , nahan nôngo kpoghuloo kera lu keren ‘ mtsera na iyol na ga , kpa lu u mbagenev . ’ Kwase ne zamber a Yesu kwa imôngo ér a dugh jijingi u bo ken wan na u kwase kera . Ikyav i akaawan a Paulu a i nger ken 1 Mbakorinte 16 : 13 la ér nyi ? ( Ps . 32 : 8 ) P@@ ine ase iyol you wer : ‘ M nenge a iyol yam er m lu zenden vea Yehova ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so , m lu keghen ato sha kwaghfan na , fan ken ishima mer ngu kuran mo sha dooshima nahan kpa ? ( 2 ) Aluer se mba eren isholibo sha apera , se gema ishima ga yô , mayange Yehova una ungwa mbamsen asev ga . Gbenda môm u se tese ser ian i se lu sha mi ken tiônnongo la gba se kwagh yô , ka u dondon kwagh u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” kua anmgbianev mba shin t@@ ine , mba ve til sha ityough ki wanakiriki ne ve kaa ér se er la . Akaa a i zough a mi ne seer nan se ityôkyaa i lumun a kwagh u or@@ pasalmi yange nger sha kwagh u Yehova la , ér : “ M ngu wuese We er U erem m lu kwagh u ci@@ er@@ yol man u kpilighyol kpaa yô ; ityom You kpiligh iyol , uma wam kpaa fa nahan dedoo ! ” Yange gba u a man@@ de Yesu sha kon u m@@ tsaha sha er una due a Mbayuda ken i@@ fan i tindi kera yô , nahan kpa ku na la gema lu a mtsera hen Mbayuda tseegh ga . ( G@@ al . Sha kwaghôron u Paulu yô , gba u a pase loho u dedoo nena ? Kape se kpa ka sea tese ser se mba nengen a iniôngon i mba se civir Aôndo a vese imôngo la ve , i wase ve u vesen ken jijingi je la . ( Yohane 12 : 5 , 6 ) Ken masejime yô Yuda za kohol Mbayuda ér una nenge Yesu mk@@ er sha a@@ gb@@ enger a az@@ ur@@ fa 30 . Yehova yange na Adam man Ifa imoshima , nahan se di se gema se ya dyako u imoshima la hen a ve . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 PE@@ E@@ J@@ I 20 - 24 Se lu nen a mbamhen mba wang shi se eren nen kpen@@ ga sha gbenda u vough shi se lu nen a inja i vough A fa ér aluer un lumun ity@@ artor la yô , a tese ér un venda hemen u Yehova , ka ian i Aôndo a lu a mi i lun U@@ hemban@@ sha je la . ( Yon@@ a 1 : 1 – 4 : 11 ) ( Ps . 32 : 3 ) Sha kpôô yô , aluer se mba y@@ eren asorabo yô , kwagh la una na se yina ishima , shi se v@@ ôr ken jijingi , kpa or “ u nan pase a , shi nan undu a yô , nana zua a mhôônom ma zungwen . ” — Anz . Kwagh ugen kpa ngu u se hen sha mkaanem ma Yakobu la yô . Ter u ken injakwagh ne kaa ér : “ V@@ a heen va ya kwaghyan sha te@@ bu@@ l vea mo ” shinii ? Ior mba vea lu hen shighe la vea gba angev mayange ga , vea lu shin tar u a gema u ua hingir paradi@@ so la . A kaa ér : “ Hen sha kwagh ne : D@@ er@@ ab@@ a nana fatyô u kôôm mat@@ o u nan goo@@ m a mi ken im@@ ese shin ken iy@@ an , kpa saa mat@@ o la una lu yemen ve nana fatyô u eren nahan ye . I gema iti ne . Man kwaghôron na kpa “ una hide her a [ na ] gbilin ga . ” — Ôr Yesaia 14 : 24 , 25 ; 55 : 10 , 11 . Hen ase sha kwagh u Orkristu shin Kwa@@ se@@ kristu u nan soo u eren ivaa , kpa nan lu a zua a kwase shin nom u sha ishima i nan u nana vôso ga yô . MB@@ A@@ I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L yange ve va haa af@@ o hen U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i zum u ve mgb@@ ôghom u been zende ve u anyom 40 ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la . ( Genese 2 : 18 - 24 ) Lu u mbah@@ i@@ ihii mbara vea seer ing@@ y@@ egh zan zan tar ua kar iv@@ in a uumace sh@@ imi cii . Ve ngohol gar la ngô@@ ôr ga . ( Luka 11 : 13 ) A shi nan kpa , ú kav er icighan jijingi a eren tom ken uma wou yô . Nahan kpa , kp@@ an yange nana soo yô nan tsua a ishima i nan u lun kp@@ an her . “ M va a ve hen icighan@@ wo Wam je , Me na , á saan ve iyol ken iyou Y@@ am i msen . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 5@@ 6 : 7 . Tsô mba eren un batisema kua ior i hen ya na cii yô , a zamber a vese er : Aluer ne@@ a fa ner m ne Ter jighjigh yô , va nyôr tsa nen her a mo . Aluer se hide se nenge sha mkaanem ma Paulu ôr a Mbakolose la yô , se mase kaven ser yange pasen ve ér kwagh ve gba un ishima been yô , maa pase ve akaa ahar a aa wase ve u taver ishima shi soon ayol a ve kpaa yô . Shi hide hen ase sha injakwagh i or@@ k@@ eren@@ av@@ aan la . U kegh iyol u dondon mbamhen mbagenev kpa ? Kwase la maa tôô Bibilo ve i Mbaf@@ ada la gba pinen F@@ ada la ér tese un ape Bibilo i er kwagh nahan la . Shi m lu ôron Bibilo i cuku igen hen shighe ne kpaa . Ka mbamtaver mba nyi alaghga vea tagher a mi , man vea hemba mbamtaver mban nena ? ( 1 Kor . 11 : 1 ) Er anmgbianev mba ken T@@ esalonika doo Paulu ishima kua mba ve eren tom a na imôngo la yô , lu kwagh u doon ve u ‘ nan anmgbianev mbara Loho u Dedoo u Aôndo tseegh ga , kpa zan zan kua uma ve je kpaa . ’ ( Pasalmi 14@@ 3 : 3 - 5 ) Shin er Davidi tagher a am@@ een nahan kpa , a za hemen u lun a ishima i wuese kwagh shi a zua a mk@@ om kpaa . A kaa ér : “ Mo vea nom@@ om , se hen u lamen sha kwagh u iny@@ ar gbar gbar man sha mimi kpaa . 6 : 20 - 25 . Ka ior cii vea fatyô u wasen anmgbianev mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe la u nengen sha mbamaren vev er i ter sha heen nahan ga . Ngu a iti je he ? M@@ ôm ken akaawan ne yô , ka u a kaa ér “ u karen iyol , i̱ taver la tseegh yô , wa ng@@ un a inja kp@@ egh@@ ee ” la . ( 2 Peteru 3 : 11 , 12 ) Se kpa kape se e̱r la gaa ? Nahan kpa , ashighe agen yange i gba u vea za ate@@ jir sha er a za na ve ian i eren akaa agen a sha ishima ve , a tindi a lumun a mi la . ( b ) Mbakristu mba mimi yar tom a mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 23 : 8 , 9 la nena ? Shi i kaa ér ri@@ ga i̱ iy@@ ô@@ gh i í tese sha peeji u sha 7 la ka ri@@ ga i Tor u tar u S@@ we@@ den , G@@ ust@@ av A@@ do@@ l@@ ph u̱ sha I@@ I , u̱ yange nongo ityav mbi vihin tsung mbi u@@ kwaghaôndo mba ityar i ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa nôngo la , yange hu@@ an yô . Yesu yange wanger u@@ sha , sha u d@@ aan Satan man az@@ ô@@ v a na ha@@ an shin tar ne , been yô , Yehova kaa a na ér a sen shin tar a za nenge mlu u ken jijingi u mbadondon un mba ve lu shin tar la , shi a wanger ve kpaa . ( a ) Tese ikyav er se seer lun a iwuese sha aeren a Yehova yô . ( b ) Ka nyi se lu timen sha mini ? Zum u mbahenen mba sha derianyom u hiihii mba sha ajiir agen ve ungwa ér ij@@ en gba ken tar u Y@@ u@@ dia la yô , yange vea vande eren mbamsen kpishi sha ci u anmgbianev vev keng cii ve vea mase tin@@ d@@ in inyaregh sha ci u m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol ve ye . 6 : 9 ; Heb . ( Mat . 24 : 45 - 47 ) Ka mea hide mea gbidye kwar sha anyom a hemban 50 , a m er Yehova tom hanma shighe la yô , ka m lu a iwuese kpishi shi i saan mo iyol er Yehova a ver mzough wase u anmgbianev u sha tar cii la doo doo yô . Nenge imba er akaa a yange i na i nger ne a lu kwagh u taver or ishima zan zan sha ayange a ase ne sha wono ! Kwagh u ji@@ re ken a na la , lu “ u sha Icighan Jijingi . ” — Mat . Takerada u Yesaia ôr se imba kwagh ne . K@@ au@@ n@@ as Sha hiihii la , kwaghhenen la ma@@ am iyol keng ga . U tesen ikyav yô , Yehova pase sha ikyev i profeti Yesaia ér : “ W@@ aan nen iji@@ r@@ ôron ikyo , eren nen perapera ; . . . Ka an nana fatyô u nengen hanma kwagh u se eren ci@@ il@@ i ? Ve lumun a kwagh u Yehova Aôndo a kaa ér : “ Ka Mo [ Yehova ] , ka iti yam je ne ; icivir Y@@ am Me na orgen ga , iwuese Y@@ am kpaa Me na ie@@ ev mbi gban a gba la ga ” la . ​ —⁠ Yesaia 42 :⁠ 8 . 12 : 3 ) Yon@@ at@@ an yange kav kwagh u Yehova soo hen a na la shi lumun kwagh u Yehova tsua u eren la kpaa . Mbam@@ zeyol mban mba nan nan iv@@ ôron nena ? A@@ dooga tsô , Yehova lu karen a kar Mose , er Yesu kpa va kar F@@ il@@ ib@@ u man kwase u ken Mbag@@ rika la ken masejime nahan . A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ se@@ ka shi yange ve wase Apo@@ l@@ o , u lu Orkristu u fa kwaghôron kpen kpen je tesen ior i E@@ fese kwagh u Yesu Kristu la . Yehova una fatyô u hingir kwagh u a soo cii sha u kuren awashima na . — Ekesodu 3 : 14 . ( Daniel 12 : 4 ; 2 Timoteu 3 : 1 ) Z@@ an zan nyian kpa nongo u i ver ú kura la — ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , Iserael u Aôndo je la — mba eren tom ve inja vough e̱r ngise Yesaia pase tom u or@@ kuran u sha inja i profeti nan eren la nahan , ér : “ N@@ an@@ a̱ tim ato , nana̱ ver ishima dedoo . Se mba eren msen a ishima yase i môm cii ser : “ Tartor Wou u̱ va , ” shi se mba kaan ikyaa i apostoli Yohane nahan ser : “ A@@ men , va , Ter Yesu . ” Aluer injakwagh la taver nan yô , gema tese nan ikyav igen i i tese mtsera u or lun a ikyar i ken ivese i fankwagh , man er i doo u vea eren hanma kwagh ken mzough yô , ôr nan kwagh u iorov uhar mba du@@ ghun ikyav mbi kasua shin ze@@ ge mat@@ o , er u môm ka a dugh a gema a na ikyar na , ng@@ u@@ la di a kôr a gema a ver kera shi a kegh iyol a mb@@ igen yô . I@@ man@@ de i Na@@ a@@ man hide sha Ge@@ ha@@ shi . — 2 Utor 5 : 24 – 27 . Una wase se u ‘ ha@@ an ve ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger ’ sha it@@ you je kpaa , shi alaghga aeren a ve a dedoo la kpa aa due ken igbar , nahan a kera taver se u lamen shi him@@ en iy@@ ongo ga . — Rom . Ashighe kpishi , ka a ôron kwagh u ing@@ y@@ egh pue ken Bibilo yô , i lu ôron kwagh u a lu jimin yô . Nahan ak@@ or a pue la tile sha ityough ki ity@@ artor i yange i due ken Tartor u Roma la cii . A@@ yange nga kar yô , Yesu ande hen mbaapostoli nav mba jighjigh man mbagenev . Ka ken vese i imb@@ ishi ne ga . ” A mee Adam vea Ifa tsô ve tsua ér vea yem gbenda ve sha er vea zua a ian i eren akaa sha asema ve yô . Nahan kpa , doo u se umbur ser Bibilo kaa ér , u se nan jighjigh ser Yesu ngu la tseegh kuma ga . Kpa shighe u Yehova ver la kom yô , a ta iwanger sha “ kwagh@@ myer ” ne . 6 : 10 ) Nyian ne , ior kpishi na jighjigh ér Tartor la ua va ga . “ TER ngu hiden a icivir i Yakob her . ” Shighe u ‘ Ior Kp@@ ishi Ve M@@ ough N@@ um a V@@ ese ’ Yô Se taver or u se henen Bibilo a nan la ishima u ôron avur a Bibilo la , shi se wase nan u kaven kwagh u avur shon a lu ôron la kpaa . Ashighe kpishi , anmgbian Mic@@ ha@@ el , u a er tom u ortamen i hembe anyom 40 la , ka una za mbagenev inya yô , a hii iliam sha mkaanem man : “ U fa , ian i hemban doon cii i ortamen nan lu a mi yô , ka u zan anmgbianev inya hen u@@ y@@ aav vev , nahan seer fan kwagh ve . Anmgbian ugen u i y@@ ese un hen tsombor u Mbakristu yô nger ér , isharen i yaven a nomso@@ or la yange i bee ken a na fele ga . Yehova ongo mbamsen asev , hemban je yô zum u se er msen ser i tsegha iti na yô . Yesu va nder ve , kaa a ve ér : “ K@@ ur@@ an nen , eren nen msen , sha er né gba ken imeen ga yô . ” ( M@@ ar . “ Ô@@ no@@ v mba Aôndo ” mba i ter kwagh ve ken Pasalmi 8@@ 9 : 6 ( N@@ W ) la ka mbatyomov mba sh@@ aav mba ve lu vea Aôndo yô , lu uumace ga . Shin er S@@ ar@@ ai yange hemba anyom 65 nahan kpa , yange doo kwase her vindi vindi . A nôngo ityav mbi Armag@@ e@@ don han@@ a ? Ro@@ al@@ d kaa ér : “ T@@ so@@ mbor wase ngu hembe lun imôngo hen ani@@ jiir ne , a er yange se lu ken gar u B@@ er@@ gen la . 8 : 14 - 21 . ( Luka 21 : 34 , 35 ; Marku 4 : 18 , 19 ) Sha ci u m@@ yen u orumace nan yen yum ne yô , alaghga se ‘ undu dooshima wase u hiihii ’ la . ( Aerenakaa 16 : 1 ) Hii shighe u Timoteu lu iyev la je , Un@@ ise man Lo@@ is@@ i tese un mimi u ken Ruamabera u ken zwa Heberu la . A time sha nyi ken kwaghhenen u a dondo nee ? A@@ kav a anmgbianev av mba nomso man mba kasev mba ve dugh ajiir kposo kposo sha tar ne nam ishima i taver kpen kpen . Mayange se hungur nen e̱r í lu jijingi u Yehova a lu tahav mbu hemban cii la ga . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve soo u nan mbagenev ibo kpen kpen . Ka Ny@@ i I Lu ken I@@ ember@@ yolough L@@ aa ? I@@ ca kera gba ga maa mo kpa m kaa mer i hen Bibilo a mo . ” ▪ C@@ i@@ vi@@ r Yehova , Tor u T@@ sôron Kpa , aluer hanma shighe ka s@@ aren se u eren kwagh u se ya g@@ wa ior ve wuese se yô , kwagh la ka kwaghbo . Ken hanma tiônnongo cii kwagh u anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev mba lun a dooshima er A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ se@@ ka man E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u nahan ngu a doo mbagenev kpen kpen je . Ngeren u Luka 4 : ​ 16 - 21 kaa ér Yesu yange ‘ bugh [ ih@@ ur@@ en@@ ruamabera i Yesaia la ] hen ijiir ’ i a lu keren la . ( Yes . Mo di nahan kpa i nen@@ gem ér m kuma u zenden sôron anmgbianev av mba ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , vegher u shin ity@@ ô@@ tar i kpen@@ tar u M@@ is@@ s@@ our@@ i man mba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki kpen@@ tar u K@@ ans@@ as la . Shin m hemba veren ishima sha averen a m lu veren ashe u va zuan a mi ken Paradi@@ so laa ? ’ Gba kpee u mbamaren vea dondon akaawan a Bibilo ve vea y@@ ese mbayev vev “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” ye . ( Ef . 4 :⁠ 6 ) Inja i u ‘ zamber sha gbashima ’ yô ka “ u s@@ ônon Aôndo sha ishima i môm , a iyol i hiden a mi ijime wer a wase u . ” Nahan kpa , se kpa imba kwagh la ia fatyô u eren se . Kwagh u Bibilo i we se sha gbenda u se wa ikyo sha kwagh u mbat@@ esen mba aiev la wanger . Z@@ a hi@@ di yô , m ôr un er kwagh u a er la a doom ga yô . Er se vande nengen nahan , lu shighe u Yesu tagher a imeen i taver tsung la je yange kaa a mbahenen nav ér ve kuran ye . S@@ E MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U cii se mba a akaa a injaa atô kposo kposo . Nahan Yehova venda ikyurior i Iserael i sha mar@@ ami la . ( Mat . Loho ne na “ ior i N@@ ine@@ ve gema na Aôndo jighjigh ; nahan ve yôô kwaghyan u h@@ ôron man ve ta ak@@ ondo uya . ” ( 2 Timoteu 1 : 7 ) Ngeren u a dondo ne una pase se er dooshima una wase se u civir Yehova ken ashighe a ican ne yô . — 2 Timoteu 3 : 1 . ( Pasalmi 13 : 5 ) Nyian kpa , alaghga a gba u mbacivir Aôndo vea za hemen u eren msen zan zan vea nenge ér Aôndo ungwa u@@ zamber vev , er Davidi kpa er nahan . — Mbaromanu 12 : 12 . A pase ior mbagenev hen tsombor na kwagh u yange hen la . Yange ôron kwagh t@@ eren Mkaanem ma Aôndo hanma shighe sha u suen atesen a na . U eren tom u pasen kwagh Or@@ nan@@ kwaghôron la lam a mba vea fatyô u seer eren tom u pasen kwagh la jighilii . I@@ mo Ishima I Dedoo Ka sha igbenda i nyi nahan mbamaren vea fatyô u wasen mbayev vev u geman mimi hingir kwagh ve ? S@@ aa ú hen kwagh a mbayev ou iyol you ve ú zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban ye . — 2 Timoteu 1 : 5 . Sha ci u ve dondo kwaghwan u Or u hiin ivese la ga , un u yange “ gema h@@ wan u A tsu@@ wa hen or la , maa kwase a mi , va a mi hen or la . ” — Genese 2 : 21 - 24 . Yesu yange lumun a kwagh u Bibilo i ôr heen ér ka Aôndo yange hii ivese la . 4 : 23 , 24 ) U tesen ikyav yô , ken anyom pue a a sember karen ne , hii ken inyom i tom i 200@@ 3 zan zan i 20@@ 12 la , i er iorov mba hemban 2@@ ,@@ 7@@ 0@@ 7@@ ,000 batisema sha u tesen ikyav i iyol@@ tseghan ve sha ci u Aôndo . Kpa Yehova vande wan profeti na kwagh ér : “ De ye bredi ga , shi de me mngerem kpaa ga , m@@ hi@@ r kpaa de hi@@ r sha gbenda u u ve m@@ in la ga . ” Alaghga a taver ne u nôngon a mbam@@ gem mba ken ishima man mba sha iyol mba ka ne tagher a mi shighe u ne lu hi@@ an a hi@@ a la . Er m za hemen u henen Bibilo la , m mase kaven er uma a gbe Yehova kwagh kpishi , shi a ker un iyol tsung yô . Sha nahan yô , aluer a taver nan nan kpa , nôngo sha afatyô wou cii kwaghôron wou a lu u doon , ken iky@@ enge you man sha ase@@ mber a u lu lamen a mi la kpaa . Kanyi jim Yesaia 40 : 26 á er sha mlu u agee a Yehova la ? Se ng@@ ur@@ en eren kwagh ne yô , nôngo zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban : Jighjigh u nan yange wase Mose venda asaren a iyolough nena ? Mose kaa a Mbaiserael ér : “ K@@ ura iyol you , ver ishima sha uma wou dedoo sha er [ akaa ] a ashe ou a nenge a mi la , a̱ de hungur we ga , sha er sha ayange ou cii a̱ de karen we ken ishima kera ga yô . ” ( D@@ ut . Dooshima lu gbenda u hemban jimin cii inja nena ? Nahan ngu ember ve zan zan nyian . Ngeren mba T@@ im@@ en sha M@@ i 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 9 - 17 ( b ) Kanyi i gbe u mbayev vea lu a mi ve una kura ve ? Alaghga u hiden ôron kwagh u u zough a mi la sha mimi man gbar gbar shin akaa a u nenge á doo ú sha kwagh ne la una lu a iwasen hen mbagenev kpaa . Ka Tartor u Aôndo a ver sha , u yange Yesu ôr a mbadondon un ér ve eren msen ér u va la ua hemen tar u he la ye . Yesu yange pase ér imba mhen ne tese kwaghfan ga . Ken tar u ú tser i hemba ity@@ u - i@@ yô ne , ka kwagh u shami u or nengen ér ka hange hange u keren m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol shin eren kwagh u una bee a mzeyol la kera yô . Shi m kav kpaa mer saa me sôr uma wam sha akaa kpishi ve me hingir môm ken a ve ye . Yange ishima doo Yehova ker a Solomon ga , nahan a kaa ér : “ Er . . . u we ikyo sha ikyuryan Y@@ am man akaawan a A@@ m , a M we u la ga yô , mimi je , Me tsu@@ e tor her a we kera , Me na wanakiriki wou . ” P@@ ase mbagenev “ mimi u i@@ vangeli ” la sha gbashima . ( G@@ al . Yesu lu sha vea Yehova anyom ub@@ iliôn imôngo . Ashighe kpishi Yesu yange una tesen ior yô , a tôô akaa agen a kar sha agen ; yange a ôr kwagh u akaa a kiriki nahan a tese er a fatyô u karen kwagh u un er la sha akaa a vesen kpaa yô . Ikyav i dedoo igen ka i Saulu , u va hingir apostoli Paulu la . Yesu yange tsengaôron ér : “ [ Ior ] vea na ne ken mbam@@ kohol mba mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , man ken u@@ shin@@ ago@@ ge , á gbidye ne ; né tile sha ishigh ki u@@ g@@ om@@ na man u@@ tor . ” Nen@@ gen iwasen i anmgbianev ou mba ken Kristu ve ne u la wer ka erdoo u Aôndo hen a we . ( 1 Pet . Aluer wea soo u man yô , fa ime you , nahan de me karen tahav ou ga . Anmgbian la vea kwase na yange ve lu a ian i tsuan u yan akaa a ve soo u yan la , geman palegh agen . I@@ can lu ken sule u E@@ den la ga . Nahan cii kpa , lum ican u eren kwagh u m lu henen la . M@@ zough ve ne ngu il@@ ian ga , shi a hii ica i gba hegen . M@@ zough ne hemba nyityô mzough u ior mba ve lu sha ikyev i Satan cii . N@@ oo@@ v ve de hembe keren kwagh u doon sha ci ve tseegh tsô ga , ve ker kwagh u doon sha ci u kasev vev kpaa . — 1 Mbakorinte 10 : 24 ; 13 : 5 . ( Yohane 11 : 55 – 21 : 25 ) Nahan kpa , se mba a môm - ken - u@@ pue u sha ikyav . ( Ef . 6 : 11 ) Kwagh u yange er E@@ so@@ u , wan u ter@@ tamen Is@@ ak@@ a la una wase se u henen kwagh sha gbaa ne . Saan mo iyol kpishi er m lu eren tom u injaa a mfe u yange m zua a mi iyev la nahan ! ( Mateu 21 : 43 ) I mar “ ik@@ urior ” ne ken derianyom u hiihii S.@@ W . ne . Nahan vea za nyôron hen im@@ aagh ki a@@ mb@@ or@@ am@@ nger la á lu yô maa ve gba kaan a ior saan saan ér “ K@@ on@@ n@@ ic@@ hi@@ wa ! ” — inja na yô “ Se su@@ gh ne ! ” Mba@@ ad@@ ua mba vesen mba Mbakristu mba aiegh kpishi mba a de u eren an@@ iky@@ und@@ anev batisema ga . Or u it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v mbi doo un ishima i yer ér K@@ ar@@ l F . Nahan cii kpa , mba ve vi@@ e ken jijingi la cii ka ve lu a aeren a a tese ér mba Mbakristu mba ve vi@@ e yô . Or@@ maren ugen hen kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , ken tar u Amerika , iti na ér Ge@@ or@@ ge , a kaa ér : “ Shighe u ônov asev lu vesen a vese la , kwase wam man mo se nôngo sha er Bibilo i henen hen tsombor la ia gba ve ishima yô . 19 : ​ 7 - 9 ) Hanma or u nana lu shin tar hen shighe la cii nana zua a iwasen sha ivese i a er Sha la , sha ci u ivese ne ka ib@@ um@@ un i tesen ér i ver gomoti u doon tsung sha ci u hanma or . Umbur wer Yehova ngise pase ior nav mba sha ashighe a tsuaa la ér u wan atindi a na ikyo hemba doon a u kôron ilev nan ini@@ av a mi . Sha nahan yô , m soo mer va shin iy@@ aagh ki Betel ki ki lu hen C@@ o@@ lu@@ mb@@ ia He@@ igh@@ ts , n@@ amba 1@@ 24 , hen gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la , sha iyange i Se@@ te@@ mba 7 , 19@@ 50 . ” Ka sha igbenda iti@@ ar i nyi nahan se fatyô u kaven an@@ zaakaa a Yesu laa ? Nahan se yô , doo u se kera kura ayol a ase sha ikyev i “ a@@ yom ” a Satan ga he ? ​ ​ —⁠ Ef . 6 :⁠ 11 . Yesu yange wa mbadondon un kwagh ér ve ker nyi ? 3 Mkaanem ma Aôndo Doo U Ishima sha Mimi Kpa ? N@@ ongo shon u upristi mba sha inja i tor la mba zan zan sha ayange ne . Mba@@ beenyol mba ve civir Yehova sha jighjigh mbara zua a mfe kpishi sha u henen Bibilo man sha akaa agen a a er yô . ( Luka 10 : 29 – 37 ) Or@@ s@@ am@@ aria u lun a mhôônom la gema ieren i tar ne ga kpa hen or la yô , á er ze@@ ge kwagh . Bibilo ôr kwagh u Yesu shighe u lu anyom 12 la ér : “ A lu ungwan imo [ i mbamaren nav ] . ” M@@ doo u uumace ve doo Yesu ishima la kpa lu kwagh ugen u na ve pasen kwagh yô . Hegen ka mea due kwaghpasen yô , hanma h@@ unda u m nyer her cii ka m lu a avur a ruamabera a a lu a inja hen or@@ ya la yô . ” Nyian ne , m ngu eren pania vea kwase wam , Ch@@ lo@@ e , hen Tom P@@ ri@@ ce , ang@@ er@@ i u ken to@@ ho ica fi@@ in@@ ii , ape i du@@ ghun a@@ wen a injaa shin inya her ken W@@ es@@ ter@@ n Au@@ str@@ al@@ ia la . Ve na jighjigh ér , er i shigh ve mkurem yô , ve mba a mkav sha akaa a ken jijingi hemba mbagenev ken “ zege@@ ikpelaior ” mba ve vi@@ e ken jijingi kpishi la je kpaa ga . Kpa vea er kwagh ne nena ? Apo@@ l@@ o una fa iliam nan nan je kpa , gba u una ngohol ityesen . J@@ on : E@@ i , m hen nahan ga . Sha kpôô yô , ior kpishi sôr uuma vev hingir akuma akuma sha er vea hemba nan ishima sha tom u pasen kwagh la yô . Lu Yesu ôr kwagh a na nahan ye ! Ity@@ ôkyaa yô , er Yuda man Yerusalem yange ve tagher ishigh a iyange i ji@@ righ ken derianyom u sha uta@@ ankar@@ uhar C.S.@@ W . la nahan , akuraior a ken Mbakristu Mba@@ aiev — man sha kpôô yô mbaaferev cii — mba yemen i@@ oo u za yan ga@@ du@@ ga a Yehova Aôndo ken “ zege@@ can ” u á lu van la . Aôndo V@@ ande V@@ eren J@@ e “ I Lu a Gba Tar Ga ” Er S@@ on@@ ja er kwaghbo nahan kpa , mayange je isharen na i civir Yehova la i nd@@ ôh@@ ôr ga cii . MB@@ A ve ne jighjigh a ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu yô ka ve ter mkaanem ma Yesu ma i nger ken Marku 9 : 48 ( shin ivur 44 man 46 ) la . M@@ K@@ ER ugen u yange i gba ken tar u J@@ ap@@ an ken anyom a a kar kpuaa la tese ér , ken nongo u í pine ve kwagh la , vegher môm jimin nenge ér iliam i hen atô u mbamaren a ônov vev la ngi sha ikyo ga yum shi ve kaa ér mbamaren mba m@@ eren a ônov ka g@@ anden ikyaa inya . ( Pasalmi 43 : 3 ) Tar ngu ken ang@@ ôgh@@ ime , nahan kpa Aôndo ngu tan ior nav iwanger . Kanyi i ne ve mbagenev kpishi ken tar ne ve we ikyo sha akaa a hange hange ga , man kwagh ne gema va a mbampin mba nyi ? Er derianyom u sha 18 la yem u been la , i ôr kwagh sha ieren i injaa i mbakur@@ an mba ken Kristu vea luun a mi shighe u i lu tsuan ior ér ve lu mbakur@@ an mba azende a zende mba vea nengen sha mbamgbe mba ior mba Aôndo yô . Ka atô@@ akyaa a nyi a tese ér ka Aôndo a ne i nger Bibilo ? 14 : 26 . I@@ wer ngi kar it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin yô , Paulu , ( u i yilan un kpaa ér Saulu la ) tsua Shi@@ la ér a lu ikyar tom na , maa ve yem zende u m@@ ishen u sha uhar la . ( Aer . Sat@@ i ugen la i kaa ér m tile hen kpe go@@ do@@ b@@ i ugen ikyua a ijiir i kasua pe ior ve hembe ng@@ een cii yô . 5@@ 3 : 3 . Kwagh u Amo@@ shi la tese se nyi ? Yehova tindi profeti Samuel za kaa a Saulu jighilii ér : Tim Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki kua ilev vev cii kera . 7 : 9 , 10 ; 10 : 21 ; 16 : 22 — Kwagh u Yobu a er ken avur ne ne tese ér a na jighjigh a mnder u shin ku ga shinii ? Anmgbian Lo@@ well kaa ér : “ Yange a gba se u sôron ma zayol u taver , u i lu u se nôngo a mi cii yô , se kaa a B@@ ill ser a wase se . Yange Aberaham kegh wan na Is@@ ak@@ a , u yange doo un ishima tsung la anyom imôngo . Man Ter wase u sha la ne se hanma naagh ku dedoo cii . ( a ) Mbagenev vea nôngo u kp@@ el@@ an ish@@ ô i̱ v@@ ô@@ son or u nan jighjigh ga la nena ? la , m hide m za hen ya la mer alaghga me zua a orgen u hen tsombor u or la u nana kegh ato yô . Er Nan i Doo u Se Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Aôndo ? Doo kpishi er mcivir u Aôndo u mimi a lu kwagh u or môm tswen ga nahan . Ú P@@ in W@@ er , ‘ Yehova Ngu H@@ an ’ Kpa ? ( Mbakolose 3 : 19 ) Takerada ugen kaa ér , ishember i Paulu a mase ôron heen ne , a fatyô u ôron i sha injakwagh ér “ de eren kwagh a na er ka kp@@ an ga ” shin “ de gem un a hingir kp@@ an ga . ” Or@@ t@@ yom kaa a Davidi ér a̱ ta Yehova at@@ se a nan@@ den nagh , nahan Davidi yam ijiir hen Or@@ nan , Or@@ ye@@ bu@@ shi . A kaa ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , de kera gbe nan nen hanma jijingi jighjigh tsô ga , kpa kar nen u@@ jijingi , shin ka her Aôndo ve dugh je@@ ou ? Gadia mbap@@ ro@@ feti mba aiev kpishi due , mba zenden sha won . ” K@@ per@@ nan yô , m@@ doom ma Yehova kar sha ishigh ki Mose sha U@@ wo u S@@ en@@ ai . Nahan kpa , sha ajiir agen yô , er iwasen ne na mbayev p@@ ande u kpen shi mbayev kpishi lu henen im@@ akeranta nahan kpa , ityar kpishi za hemen u lun ken ibanave tsung . Doo u Se D@@ ondo “ Kristu sha ci u Ny@@ i ” ? Yange tindi ior mba fan tom@@ a@@ ve@@ e sha u ve za wase u maan tempel u Aôndo , shi na akaa a maan a@@ you a tor shighe u Davidi man Solomon tema tor la . Aôndo wam , ishima yam ngi zu@@ du@@ u ken a mo , ka nahan man m umbur We ” ye . I lu tesen akaa a i lu eren hen mkombo u i ku@@ mba hen gar u New J@@ er@@ se@@ y la sha tele@@ v@@ ishen , ior mbagenev udubu imôngo mba ve lu hen ajiir a atar a Betel u ken Amerika man u ken K@@ an@@ ada la , lu ungwan shi nengen . Mba eren shiada vangertiôr sha kwagh u Yehova , shi mba pon@@ on aeren a ifer a Satan , or@@ ihyom u hemban cii la ! ( Ps . 33 : 3 ) Kwaghôron la wanger , inja na yô : Ka u wuese Yehova sha afatyô wase cii la kwagh a gbe sha mi ye . Kanyi i doo u se umbur shighe u se lu lamen a or u nan hii se iy@@ ongo yôô ? ( 1 Timoteu 4 : 15 , 16 ) Shi yange wa Timoteu kwagh ér mayange a de de@@ en ér iyev nav , kua aeren a na agen a sha mar@@ ami a yange un u tilen dông eren kwagh u vough shighe u i gbe u una er nahan la ga . ( b ) Se hen nyi sha kwagh u Apo@@ l@@ o laa ? 16 Kwagh u Se Hen hen Yesu la — Er U Z@@ ua a M@@ saanyol Yô Nahan se h@@ eren a her kôron azende . Yange i tôô un tom hen iy@@ ou@@ ci igen , nahan wa ishima ér una pase hanma or u nan eren tom a na imôngo cii kwagh . Ka i ver ior mba ve kom yô , nahan ve lu “ mbakur@@ an man mbat@@ esen ” sha er vea maa tiônnongo yô . kpishi , sha itinekwagh i “ W@@ as It Des@@ ig@@ ned ? ” T@@ er@@ tamen Yobu yange kaa ér : “ Ka hen mbat@@ s@@ an sha won kwaghfan a lu ye , shi ka ken ayange a ng@@ een mkav a lu kpaa ye . ” Ne va a kwagh u iin a ii man i@@ wan@@ kwagh , man kwagh u a lu u@@ ange ; ka nagh ku ne ne je r@@ a ; nahan doo u Me ngohol ku sha ave a en kpa ? Aluer se fa Yehova er a lu Ter wase u Sha u mgb@@ ough@@ on a erdoo shi se na jighjigh taveraa ser er ijir sha mimi shi zu@@ ngu mhôônom , vough er Aberaham kpa na jighjigh nahan yô , kwagh ne una na se kera vihi shighe man agee sha a@@ gbil@@ in@@ akaa a nan se ishim@@ any@@ ian shin a@@ kper@@ an a nan iyol@@ kpen shin any@@ im@@ an@@ akaa a gbil@@ ini@@ gh la ga . Mba ijir ia na ve ibo cii “ vea kar vea yem ken m@@ tsaha u tsôron ; kpa mbap@@ er@@ apera yô , vea nyôr ken uma u tsôron . ” Er i gbe u se kôron iyol tsaha shi se lamen iliam i kundu kundu vea mba se eren tom imôngo shin se zuan a ve ken kwaghpasen la nahan , kape ken tiônnongo man hen ya kpa i gbe u se eren je la . Er i er id@@ yer la sha z@@ en@@ aria yô , tese ér hemen na ua hemba doon cii . — Shi di@@ ak@@ on la nana fatyô u ôron ma ortamen ér nana̱ wase nan u nengen er nana na kwaghôron u ken Bibilo la , nahan nana̱ wa nan kwagh sha er nana fa a seer yô . Yesu kaa ér , “ ka sha m - iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye . ” Se kav jighjigh u nan u Habak@@ u man u Yeremia la nena ? Se mba hembe lamen sha akaa a ken jijingi . 4 : 10 ; Y@@ er . A lu nyi je kpa , a@@ kwa@@ ti u a lu a ak@@ u@@ he a M@@ iri@@ am ker la ka ikyav i tesen ér mba Bibilo i er kwagh ve la lu ior kpôô kpôô , mba ve va ken icombor i i lu kpôô kpôô yô . 1@@ 30 : 3 ) A mhôônom ma Aôndo shio yô , ma i saan se iyol u civir Aôndo ga , shi ma se lu a ishimaveren i va zuan a uma u tsôron kpaa ga . Doo se u eren ishima i Yehova , shi se fa kpaa ser , ngu tesen se kwagh u una lu se a inja yô . ( Yes . Er se lu ikp@@ an i Aôndo yô , mayange je se hingir nen ikp@@ an i or ga . Kpa m kera lu veren ishima sha mbamgbe nav hen shighe ne ga , nahan kwaghbo hingir u va duen ker . A kaa er : Z@@ a , zan zan [ i ] kuma kwa ta@@ ankar@@ uhar . ” Gadia an@@ can u pe@@ es@@ a u sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee ne ngu sôron se a sôr iengem i tsôron i vesen i g@@ anden cii . 24 : 4 - 7 ) Er Yesu pase nahan , ka er se eren a mbagenev la , Yehova kpa a eren a vese ye . ( 1 ) E@@ sp@@ ar@@ za , E . Inja i Dedoo U@@ me A@@ ta@@ m a In@@ j@@ aa ( J@@ ap@@ an ) , 11 / 1 ( Mbagalatia 6 : 16 ) Iky@@ urior i ken jijingi ne jimin cii mba iorov 14@@ 4,000 , man mkur u Yesaia ityough 60 a lu kuren hen ashighe ne har sha mba ve lu uma shin tar ken “ ayange a masejime ” ne . 9 : 21 - 25 , N@@ W ) * Mesiya yange va sha shighe u i tsen@@ ga ôron la vough , ken mb@@ ee u inyom i 29 , zum u Yohane er Yesu batisema la . N@@ agh ku ip@@ aan ku Yesu na la , ka iyua i doon kpen kpen ! — G@@ al . Yesu yange kaa a Mbayuda mbagenev ér ve venda u ungwan loho na sha ci u ‘ lu ve ka eren asaren a ter ve Diabolo . ’ Doo u mayange kwaghôron wase una lu inja er se mba kaan ser ‘ een vea e@@ i imôngo ’ ga . Er Paulu lu apostoli nahan kpa , kanyi yange kwagh gba un a mini , man kanyi se cii kwagh a gbe se a mi hanma shighe ? Aôndo u a K@@ egh Iyol u D@@ en Kwagh@@ bo La Yohane 21 : 15 - 17 Ka nan de aeren a kwaghaôndo a mimi ga la , kua inja i dang i ngise nan lu a mi la , nahan nan hingir u dondon ieren i Kristu . ( Ef . Aôndo yange tese ishima na ken igbar sha kwagh u n@@ ungwan mcivir u aiegh sha mcivir u mimi la . Mbakristu mba mimi mba er ior mba jijingi u taregh a tsu@@ me a ve la ga , ve yô , ka icighan jijingi u Aôndo a hemen ve ye . I kaa a vese ér a “ er kwaghbo ga , a na Aôndo ibo er A er kwagh u kpe@@ egh kpaa ga . ” Aluer or ngu gban g@@ es@@ a a mbagenev , shi nan ngu tan i@@ ha@@ gh yô , aeren ne aa na nana nengen mbagenev ér mba a ice sha it@@ you ga , shi nana hingir or u mor@@ on iyol kpaa . Kwagh ne ka ityesen i dedoo hen mbadondon mba Yesu Kristu cii ! Gadia mbau@@ m@@ av fa er vea kpe yô , kpa mbakp@@ enev yô , fa ma kwagh ga . . . Man se kôr akaa a yange ve tesen se la se saa a mi ke ’ it@@ you je ka u henen a hen ga . A@@ yange a masetyô a bo@@ tar ne va a akaa a nan se ishim@@ any@@ ian kpishi , kpa u h@@ aren ishima sha akaa ne la una seer ayange a uma wase ga , shi una na uma wase una hemba lun se a inja ga . u J@@ ul@@ ai 22 , 200@@ 2 , shi ôr itinekwagh i “ Un@@ der@@ standing P@@ ost@@ par@@ t@@ um D@@ ep@@ res@@ sion ” la ken Awa@@ ke ! Sha kpôô yô , se hingir azende a ve a ken tiônnongo a mimi a wasen ve ! — Anz . ( Daniel 2 : 44 ) Ka Tartor u Aôndo ua va a gomoti u una samber a bem u uumace ve lu keren la ye , ka ma mzough u orumace ga . 14@@ 3 : 8 ) Nahan se fatyô u pinen iyol yase ser : ‘ Akaa a m we ishima u eren kua gbenda u m eren uma la , tese ér Yehova doom ishima sha mimi kpa ? Shi time sha kwagh u Tindi u Mose yange kaa ér i er a kp@@ ev u A@@ sa@@ sel la . 40 : 1 - 4 . Noa “ zenden vea Aôndo imôngo ” nahan “ lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga , ken ik@@ ov na cii . ” KA H@@ AN@@ M@@ A shighe i lun z@@ ange u eren kwagh f@@ aa , shin sha shighe ga . ( G@@ al . 3 : 16 ) Yehova kaa a Aberaham ér una seer “ tsombor ” na , ua ngee iyenge “ er as@@ an a Sha man er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger nahan . ” Aôndo yange nenge mcivir u i hông@@ or a mi ne nena ? Ka vea vande yaven ayol a ve kera yô , kwagh ne a yange ve u wan im@@ aagh ki ma ve we ve ivese ve ma i hembe doon cii la — ka ivese i i har sha dooshima u t@@ angen iyol ga , man iyol kôron tsaha , man u ungwan imo i Yehova Aôndo je la . I@@ ca gba ga tsô , shi kwagh ugen er u kar ieren i Yon@@ a lu a mi i wuese kwagh la yô . ( Genese 1 : 28 ) De se time nen sha kwaghôron u profeti u hiihii u i nger ken Bibilo la tsô se nenge er i lu kwagh u awashima na una gba kpe mayange ga yô . Cii man se lu a imba dooshima ne yô , gba u se eren akaa vea Mbakristu mbagenev . Mba ker ken inyom i 18@@ 9@@ 9 yô , S@@ ar@@ ah ôr ityakerada i pasen Bibilo igen i anmgbian na u nomso u kiriki tôô ken tar u Amerika va a mi ken tar u B@@ ra@@ z@@ il yô , nahan a kav ér un zua a mimi . Kpa ngu a tahav sha uumace za kighir nan je ? Ka Yehova yange ver agumaior a Heberu ne doo doo ve mlu ve gema imba la ye , gadia ve suur sha a na . — Anzaakaa 10 : 22 . Kwagh ne una wase ve vea kav er nongo u Yehova wa ve sha ada yô . Yobu lu er ak@@ ar a na a aiegh a t@@ eren tsô kpa ôr kwagh t@@ ér mnder u shin ku ga la ga , kpa ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la su@@ r un ishima , nahan a pine wener : “ Aluer or á kpe yô , shi nana lu uma ? ” Kpa una na a lu u ken ishima kposo , shi u hemba fan kwagh u ú er shighe u ú tagher a mbamtaver yô . Satan nd@@ era yaren tom a ior mba ve undu mimi sha u tsu@@ ghun mbacivir Aôndo ka kwagh u nyian a mi ga . 18 , 19 . ( a ) U fatyô u lun a vangertiôr wer Yehova soo ér i saan we iyol sha ci u nyi ? “ [ Aôndo ngu ] ica a han@@ mô wase ga . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 17 : 27 . Ve p@@ ase@@ m er i lu Satan Diabolo jighilii je a ve a mbamzeyol mbara nahan yô . Mbam@@ zeyol mba noov man kasev ve tagher a mi ayange ayange la tseegh kpa , vea na ivese ve ia kera taver ga . 3 : 12 ) Shi aluer ve de ér “ bem u Kristu a̱ lu or@@ hemen ken asema a [ ve ] ” yô , vea hemba lun ken mzough ken ivese ve cii . ( K@@ ol . Heela tseegh ga , shighe u se shi timen ke ’ Mkaanem ma Aôndo la una wase se u geman uma wase sha u a̱ hemba zuan sha igbenda i Yehova vough yô . Kpa sha kpôô yô , ka ve tese a tese ken igbar ér ve mba “ gen@@ gese iyol ” gbilin tsô . Alaghga u lumun a kwagh u a er la . T@@ rist@@ ra@@ m kaa ken derianyom u sha 19 la nahan wener : “ Yange m nenge or@@ kur@@ an@@ ilev ugen lu n@@ umb@@ en a ikyum@@ ile na . D@@ ugh ih@@ indi i iny@@ i@@ ar i ut@@ aha í te iyol la sha yô , shi ngi wasen u eren ici@@ gh ki doon iy@@ i@@ agh ki i yer ér n@@ it@@ ro@@ gen la wan ki shin inya nahan im@@ end@@ enev mbi kura i hingir ici@@ gh ki u@@ iy@@ ia ki sha gba@@ aôndo . 18@@ 2 ⇩ Kpa i ôô ne . . . sha Jijingi u Aôndo wase . ” ( 1 Kor . ( b ) A@@ h@@ i ase ka a er tom nena ? ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 4 ) Se nenge tom u Aôndo a we se ne nena ? Ikyav i tesen yô , i fa ani@@ wa@@ av ér mba ongo ior vev shi mba doon a ve kpen kpen kpaa . Akaa agen yô , taver mo u den ga ; yange taver mo kpishi u den u man mci@@ mb@@ im ma b@@ om ga . Nahan je kpa , yange ve kôr cio u ngeren hanma kwagh u yange ôr shi er cii ga . 16 : 16 ) Hemen u uumace ua kure , man Tartor u Aôndo ua kar a hemen tar cii . Nahan kpa , ve umbur akaa a Aôndo a vande eren a ve sha dooshima na man m@@ rumun u sha mh@@ ôôn na la . Sha mimi yô , m@@ kposo ngu hen atô ve ke@@ he ! — Yobu 1 : 6 - 12 ; 2 : 1 - 7 . Kpa Ne@@ hem@@ ia ta ikyaa a Yehova , nahan a kura ikyav mbi T@@ ob@@ ia mbi mbi lu ken iyou i yan kwagh la cica cii , a haa ken won . T@@ so@@ mbor wen ua lu ijiir i môm ga je kpa , a gba u ne tsua gbenda u a nengen sha mbamaren enev ayange ayange yô . Sha aeren a ty@@ ôô yô , ka i war nan mbat@@ s@@ av ibo sha hanma kwagh u bo u a er cii , a̱ lu angev shin ku shin m@@ vihi u u@@ y@@ ia kpaa . “ M@@ h@@ ôônom ma ker ” Yehova a mba@@ shir@@ en un . Or@@ vesen na ongo kwagh ne yô , a kôr or@@ tom la a wa ken pur@@ usu . ( a ) Ka sha igbenda i nyi Yehova una yima ior n@@ av@@ a ? Kpa se wuese un ken msen , se su@@ gh un , shi se sôn un ser a tese se kwagh u se er yô , hemban cii je yô , shighe u se nyer ken mlu u taver yô . Shi se sôn un ser a wase se se civir un sha gbenda u se va a icivir sha icighan@@ ti na yô . — Ps . Kpa tar ua za hemen u lun nahan gbem ga . Yesu tôndo zwa ér , sha shighe u “ mk@@ ur@@ tar ” ne , una wa “ akaa a na cii sha ikyev ” i wanakiriki ne . ( Mat . 6 : 14 . Kwagh ne yange nam ishimataver u undun un . Yakobu , u lu ngô môm vea Yesu shi lu ortamen ken nongo u Kristu , kpa lu apostoli ga la hemen mkombo u “ mbaapostoli man mbatamen kohol sha u vea time sha kwagh ” u lu inya la . Shi ityom i uumace ve eren kpishi ka i na mbagenev ve hingir u yan ican . • Aluer se mba eren akaa a a gande se ga yô a saan se iyol sha ci u nyi ? A er batisema hegen . Kwase la na un ikyar kaa wener : “ A doom kpishi . Er an@@ ng@@ ôô@@ v nav mban soo ér a za zende la ga yô , ve wa un tom ér a kura ‘ ats@@ ôngo a kiriki a de u vihin ish@@ u@@ le i iky@@ on i wain . ’ “ N@@ é va ngohol agee shighe u Icighan Jijingi Una va sha a ven yô . ” — A@@ ER . 1 : 8 . Or@@ kuran nana fatyô u lun per nena ? Yesu kaa wener or u i fe nan ga la za hen iyôngo i ken ity@@ ôr la jighilii ga . ( b ) Yehova pase mnenge na sha kwagh u ivaa i eren la nena ? Wan u kuran ilev la yange doo Wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la ishima sha ci u nyi ? ( Yesaia 30 : 19 ) Ivur Bibilo igen kpa kaa ér : “ M@@ sen u mbam@@ imi yô , ka Un kwagh u ember je . ” ​ —⁠ Anzaakaa 15 :⁠ 8 . 17 : 17 ) U tesen ikyav yô , se fatyô u wasen ve shighe u a@@ ah@@ e a er ve yô . Dooshima u mbacivir Yehova mba ve tsegh ayol a ve hen a na kpishi ve lu a mi sha a na man iwuese i ve lu a mi hen a na sha mhôônom nam la ka ma mgbegha ve u sôron akaa veren vough sha er vea seer civir Yehova yô . S@@ aa mcivir wase una har sha mimi u a dugh ken Bibilo la shi icighan jijingi una hemen se ve , Aôndo una lumun a mi ye . Ka un tseegh lu u una fatyô u fe@@ hen i@@ ôôn i uma ken akaa a uma ye . — Yobu 33 : 4 . Zum u Yeremia lu yôôn ic@@ in@@ tan i Yehova la , u hen wer iky@@ enge na yange i̱ tese msaanyol shin ishim@@ avi@@ h@@ in shin vangertiôr gayô mci@@ e@@ mee ? Umbur nen kwaghôron u M ôr ne la M@@ er : Wan@@ akiriki hembe ter na icivir ga ; lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je . ” Anmgbian ugen ken tar u Amerika kaa ér : “ I lu je m ngu a za mkohol m@@ ape ura u saa n@@ ôôn shi i nd@@ ôh@@ ôr kpishi nahan ga , man lu akaaôron kpuaa tseegh m ungwa m kav ye . Nahan kpa se fatyô u timen sha akaa a Aôndo a gbe la been ga , gadia se mba tse gbem ga . ( Or@@ pa . Mba eren nahan sha ci u ônov vev doo ve ishima kpishi . Mbagenev di a tsu@@ me a ve sha ityesen i kwaghaôndo u aiegh man i gba@@ duen man i sha kwagh u soon tar tsung la . Ka an ken a vese je nana soo u ngohol imba iyua i or ne nan sha mk@@ ighir shin sha l@@ an@@ shima la sha wono ? I@@ mba kwase la ka i wa ikyo sha er ia l@@ aha hemen u nom u nan sha u z@@ eren z@@ ôh@@ ôn a nan ken igbar shin s@@ ende@@ gh ikyaa a nan ga yô . Mba@@ kp@@ ish@@ iv ken a ve ve ngohol um@@ ag@@ az@@ in mbara . 22 : 39 . Kpa Paulu taver se ishima ér se hingir mbak@@ aven mba ‘ ve ya dyako u uityendezwa sha jighjigh u nan man sha ishima i wan ’ la . Ka nan due er fele nahan , shi nan use ; ka nan kar kera er m@@ ure nahan , nan lu gbem ga ! ” — Yobu 14 : 1 , 2 . 1 : 5 ; 3 : 14 , 15 ) A shi nan kpa , lu shighe u Paulu za zende na u hiihii ken gar u Li@@ se@@ t@@ era , er ken inyom i 47 nahan la , ve hingir Mbakristu ye . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la mba pasen i@@ vangeli iorov 5@@ 6@@ ,000 yôô mimi u ken Bibilo la ken ityar 1@@ 15 . Nahan cii kpa , akaa a mimi a m hen ken Bibilo shighe u m lu iyev la hungur mo ga . Nenge er a vihi sha wono ! — 2 Mbakorinte 13 : 5 . Er Yehova a doo se ishima yô , se de ser m@@ vende u mbagenev ve vendan u keghen ato a loho wase la a yange se u pasen ior kwagh ga . U suur sha Yehova a ishima yase cii la wa u eren kwagh gbenda na , sha ishima na . • Ka vangertiôr u nyi Tor Solomon lu a mini ? 1 : 5 - 8 ) Shighe u i hembe doon u u er kwagh ne yô , ka ashighe a ne eren mcivir u hen tsombor la . I gbe je , ka an yange i mar nan ken Bete@@ le@@ he@@ m man nan hembe ci@@ ilii ? ( Mbaheberu 11 : 23 - 26 ; Aerenakaa 7 : 20 - 22 ) Kwagh ne yange na yô , sh@@ a@@ gba u taregh kar un , shi er alaghga yange ma i er ku na sha civir ma i ii un ken a@@ kwa@@ ti u do@@ on@@ ashe tsung hen ma ijiir i civirigh i ken Igipiti la yô , lu nahan ga . V@@ ough er or u wan ifer kpishi ka nan shi kaan ihy@@ agh sha tahav mbu nan lu a mi la nahan , ka kwagh u Diabolo kpa er shighe u lu me@@ en Yesu , wan u Aôndo je la . Er nan ve Bibilo i tese gbenda jighilii u i nengen sha mbamaren mba been iyol ga ? Yohane nenge a Yesu Kristu , un shon u “ A ker as@@ an at@@ a@@ ankar@@ ahar ken uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh ” shi a “ lu zenden ker atô u ud@@ a@@ ar@@ mba@@ am@@ eng@@ er@@ ev mba z@@ en@@ aria mba uta@@ ankar@@ uhar , ” shin atôônanongo la . Sha iyange i N@@ is@@ an 8 yô Yesu lu ken gar u Be@@ tan@@ i . Mkaanem ma Aôndo — Ka I@@ y@@ ua i In@@ j@@ aa Kp@@ ishi 3 : 17 ) Aluer gba u hanma Orkristu nana wasen mba ve lu ken ibanave yô , ka tiônnongo je i gbe u una hemba eren nahan cii ye . ( b ) Inja i kwagh u i kaa ér Aôndo ka a “ sh@@ ir ashe shin ” sha er una wase “ ic@@ an@@ or ” la ér nyi ? Kwagh u vesen yô , mnder u shin ku ngu hange hange sha u kuren awashima u Yehova . Se fatyô u henen nyi ken an@@ zaakaa a har nee ? ( Mat . Nahan yô , taver mba ve hingir u h@@ ôron tom mbara asema ve z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu . Sha nahan yô , tom u pasen loho u Tartor ne ngu seer zan a za hemen shin er Satan a lu nôngon ér una yange u nahan kpaa . Ka shighe u se ver la a lu kwagh u vesen ga , kpa ka shighe u Yehova a ver la a lu kwagh u vesen ye . U tesen ikyav yô , aluer ú soo u fan kwagh u “ tor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ” u i ter ken Daniel 11 : 40 , 44 , 45 la yô , nenge ken takerada u P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy la , peeji 2@@ 8@@ 0 zan zan 2@@ 8@@ 1 . Sha nahan yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser una wa se ikyo sha dooshima na la . Gba u Se K@@ ôr Iyol Y@@ ase Ts@@ aha A@@ re@@ ki la lu ikyav i tesen ér Yehova ngu hen ato u Iserael u tsuaa la . — Ekesodu 25 : 22 . Kpa hegen ne kasev mba l@@ ahan noov vev shi man m@@ sô@@ rom kua ta@@ av sha ishima ve , shi mba eren iji@@ mba di er nomso kpa ve eren nahan . 7 : 4 — Ka sha nyi gbenda nahan ud@@ y@@ a@@ mbaiorov mba Mbaiserael lu er “ at@@ se a kaan kwagh ker a a tse@@ en her yô ” ? I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : M kera ngu ken msaanyol u mimi ga , u tar u ne la ga , shi m pav a azende am a mimi ga la kpaa . E@@ s@@ s@@ ly yange been kô@@ le@@ eji yô , i na un iwasen i zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti gbilin . Sha ashighe a ase ne yô , mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke hen ér iwanger ngi a a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a a ma@@ gh á hingir iwanger yô . Wan na fa kwagh u a soo yô , nahan a mough fele a tôô i@@ kpa na sha te@@ bu@@ l kera , a due a za ôô ave a hide fese a gba va yan kwaghyan na . Yange mea hii ayôôso a or , a̱ lu nomso@@ or shin kwase kpa , i lu mo i hii tan nan ij@@ u ye . Maa kura inya haa shin bo@@ k@@ oti shon i iv . Ior mba ve zenden ken iwanger mbara vea gema a er nan sha ityom i age@@ egh i Yehova a er sha ci ve laa ? Shighe u Yesu lu an@@ ky@@ und@@ an u for@@ o@@ to@@ to la , jijingi mgbegha Sh@@ im@@ i@@ on , or@@ perapera ugen nahan kaa ér , “ Yesu ” una hingir “ iwanger i á pase i hen atô@@ at@@ yev ” yô , vough er i̱ ts@@ eng@@ an@@ ôron ken Yesaia 42 : 6 man 4@@ 9 : 6 nahan . ( Mateu 20 : 26 , 27 ) Er Yesu ng@@ ur tesen mbahenen nav ieren i sha inja i̱ í doo u vea lu a mi la yô , a er tom u wanakiriki u hemban gban jime cii , a ôô ve angahar . 1 :⁠ 3 ) Shighe u Aôndo gba nomso@@ or man kwase u hiihii la , Aôndo kaa a ve ér , “ mar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar . ” Aôndo una fatyô u den ér se lu ij@@ en , sha er se na a kaa Diabolo imo sha mba@@ aie nav yô . Kwagh ne una gema a sôr gbenda sha er gomoti u Aôndo una hemen a mzeyol shio yô . Se fatyô u zuan a loho u dedoo ken tar u akaa a nan ior ishima vihin a ngee yum ne je kpa ? Se er nan ve mhôônom ma a gema kôron se a mbag@@ en@@ eve ? Shighe u B@@ illi@@ e lu anyom any@@ iin la , a fa takerada u ôron , shi kôr akaa a ken Bibilo kpishi ken ityough . A kaa ér : “ A@@ ng@@ ev mb@@ un t@@ enger a mo vindi vindi . Aluer akaa agen a a lu ikyav ne nga a tser u ga yô , doo u ú tôô wer zege@@ can la ngu a mgb@@ ôghom gaa ? 8 : 44 ; 1 Kor . 13 : 7 ) Aluer se mba a m - er u sha inja man mkav yô , kwagh ne una wase se se lu ‘ mba@@ fankwagh , ’ nahan se fa kwagh u i doo u se er a akaa a se ongo kpishi ayange ayange la . Gadia a vande yiman ve sha ikyev i Mbai@@ gipiti sha uwegh nagh ku age@@ egh . Apostoli Paulu yange kaa a Mbakristu mba ve vese ayol a ve la ér “ vea ya ican ken iyol . ” ( 1 Kor . 11 : 32 - 35 ) Heela tseegh ga , ka sea ôr kwagh u jighjigh u anmgbianev asev mba se civir Yehova vea ve imôngo la yô , kwagh la kpa a mgbegha se , se nôngo kpoghuloo se taver jighjigh wase u nan . 19 : 10 ) Aluer se soo u ember mkur u uityendezwa mba Aôndo a er sha u kuren awashima na la yô , doo u se dondo Mesiya . Shi se fatyô u sôron akaa ken uma wase sha er se za pase kwagh sha ajiir a i fe eren tom u pasen kwagh her ga la . 5 : 44 , 45 ) Aluer mbahenen mba Yesu mba tesen dooshima sha imba gbenda ne nahan yô , vea lu dondon ikyav i vough i Aôndo la . Er tar ne u lu yemen u za ku@@ usu nahan , “ ican ” i yange i tsengaôron ér ia va la ia seer zan hemen . ( Mat . Se mba a atô@@ akyaa a injaa a lun a gbashima sha kwagh u mcivir u mimi C@@ imin ior kpishi u fan er iwanger ngi i pav ker i samber nena ? 16 , 17 . ( a ) Mbakristu vea fatyô u nyôron ken m@@ mem u Aôndo nyian nena ? Kape iyange ka ia ta b@@ a@@ veraa ayange imôngo , shi a uma inya kpu@@ o kpu@@ o man ura ua va ha@@ mber a ha@@ mber tsô shin ua n@@ ôô c@@ am c@@ am ve , i kpe han@@ ma@@ or iyol shi i pe@@ ver iyol kpaa je la . Sha nahan yô , lu ing@@ ye@@ gh@@ ior kpuaa tseegh i wa ve ke ’ upristi mba yange i tsengaôron kwagh ve la ye . 1 : 2 ; Heb . Kpa aluer or la nan de u zan hemen u vesen ken jijingi shighe u nan er batisema kera la di ye ? Nahan kpa tic@@ a u W@@ is@@ s@@ am nengen a kwagh u a wa ago iyol ér una ôr la yô , a kaa ér e̱r itinekwagh la í lu i injaa yum yô , W@@ is@@ s@@ am a̱ za hemen a̱ ôr í zan zan i̱ kuma min@@ iti 45 jimin . De de@@ en wer ah@@ endan shin tôv@@ ac@@ an a̱ na ú u̱ gema ijime a Yehova man Yesu ga , kpa ny@@ ima tsombor suur sha ve shi wa imo ve ikyo kpaa . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Ka i pase kwagh sha ajiir kpishi man ken mbamlu kpishi kpaa , sha er a ar a ior kpishi yô . Z@@ ayol u yange na ve , hingir u Yakob una ‘ due ior mba ken tar la ishima ’ la yange hii sha ijende i D@@ ina kôr vea ior mba doon kpa Yehova doo ve ishima ga la . I@@ ca gba ga tsô maa ior mba ken ityar i yange i lu sha ikyev i tar u Amerika , i i s@@ enge ér i t@@ í@@ m í sha atindiakaa a Mbakristu la kpa gba veren u@@ c@@ ôô@@ ci sha ajiir kposo kposo sha tar , zan zan yô tom ve ne kar hemba ú mbam@@ ishen mba ken Y@@ uro@@ pa lu eren la . Nahan kpa , alaghga se y@@ u@@ we zum u mbamaren shin mbatamen mba ken Kristu ve we se kwagh u a har sha Bibilo yô . Shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I la bee kera la , m@@ kposo u Mbakristu mba mimi man Mbakristu mba aiegh hemba duen ken igbar cii , je kwagh shon na yô , i hide i yar “ sun@@ da u shin tar ” la sha kwa har , sha u kohol iyôngo igen . ( S@@ ef@@ ania 3 : 1 ; Yeremia 6 : 13 ; 7 : 29 - 34 ) Nahan kpa , er i hide i maa tempel shi ior hide lu civir Yehova yô , ior hide lu ôron kwagh u mcivir u wang , nahan gba u a gema yilan Yerusalem ér “ G@@ ar u mimi . ” Kwagh ne yange una doo Eliya kpen kpen ! Or@@ gen u nyôr kwase ne yô sember undun un a mbayev mb@@ akiriki uhar . Inja na yô , noov man kasev kpishi mba ve pav a kasev vev shin noov vev la , de ér iky@@ ar@@ yan ve a Yehova i̱ vihi . ( b ) “ I@@ d@@ ya ” kua aeren a nyi nahan k@@ er@@ egh , man Mbakristu vea “ yevese idya ” nena ? Nahan kpa , we iyol you di ye ? A kaa ér : “ Yange m fa mer gbenda u hemban doon cii u me tese mba@@ wan ndor a mo dooshima yô , ka u wasen ve u fan Yehova shi yan ikyar a na . ” Ken mkaanem ma Anmgbian S@@ y@@ d@@ li@@ k man J@@ ar@@ ac@@ z vande nan la , ve pase ér , shin er i we akaa a Ter a shin tar cii sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” nahan kpa , kwagh la y@@ à@@ ng@@ è nongo u wanakiriki la u den ér mba ve vi@@ e ken atô u “ iyôngo igen ” la ve̱ nengen sha ityom igen ga . Man aluer se er isholibo i vesen yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una de se isholibo la , aluer se gema ishima sha mimi shi se lumun tsaha a iyol@@ hiden ijime yô . ( Mbaefese 5 : 21 - 27 ) A@@ kav a tesen kwagh ne nga ken Mpase ityough 2 man 3 , hen ape se zua a il@@ yo@@ ho i age@@ egh man i sha dooshima i Yesu tindi hen atôônanongo at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken A@@ shia u K@@ iriki la . U Ô@@ ron Ruamabera u sha U@@ tar man u sha U@@ ny@@ iin u Pasalmi As@@ av - as@@ av , 8 / 1 Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve nengen ér ve mba nyi amba@@ ai@@ or@@ o ? Alaghga G@@ ali@@ ou hen ér ka sha mi je i lu gbidyen or u yange tu@@ ur ior ken ijime ve gbidye Paulu la ye . Kpa kwagh ka a er yô , ape m tsu@@ we la lu sha kpo@@ you u sha uhar la . Kpa umbur wer Satan soo u tsu@@ men a vese , man a fa u tsu@@ men a ior hemba cii . 15 : 31 ) Tindi u Mose la ôr kwagh u ha@@ an ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough kera man u k@@ ir@@ en ikyav mbi kwaghyan man u ôôn ave man angahar kua ak@@ ondo kpaa . ( E@@ ks . 30 : ​ 17 - 21 ; L@@ ev . 11 : 32 ; N@@ um . 19 : ​ 17 - 20 ; D@@ ut . Nahan yô , se nôngo nen sha afatyô wase cii se dondo nen Tor Mesiya hegen zan zan gbem sha won . ( M@@ ika 6 : 8 ) Ka kwagh u ikyo@@ o@@ gh u̱ nôngon fan ak@@ ighir shon man gb@@ end@@ atesen la shi henen u eren tom sha mi kpaa . G@@ l@@ or@@ ia lumun ér i hen Bibilo a na , man er tsombor na hendan a na kpishi nahan kpa , a za hemen fele fele a kar eren batisema . Bibilo yila u ér “ zwa u wang . ” Gba u mayange jighjigh u nan wase una gba kpen ga cii . Doo@@ m kpishi er mbam@@ kohol mba vesen mba m hii zan mbara wasem u tsuan mcivir u mimi shi keren akaa a kwagh a gbem sha mi la tseegh shi seer eren tom u pasen kwagh kpaa yô . Umbur kwagh u “ kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u a lu ic@@ an@@ kwase ” u Yesu yange nenge un lu eren iyua ken tempel ken Yerusalem la . “ I@@ wanger ” man “ Iky@@ uryan ” Aluer u soo u fan pe a lu eren mkohol u vesen ikyua a we yô , za hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g la . “ Se mba a kwaghôron u profeti u a til dông [ yô . ] ” — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 1 : 19 . ( Yobu 32 : 11 ; Anzaakaa 18 : 13 ) Shighe u Eli@@ h@@ u lu wan Yobu kwagh la , a yila Yobu sha iti maa a ôr kwagh a na sha inja i bo@@ ki a bo@@ ki . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i í gem heen ér “ ican ” la inja i i̱ jim yô ka “ mar to@@ gh@@ or . ” Er shighe karen yô , mbat@@ wer@@ ev gba nengen a i@@ er@@ tom i K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci la . Yange tese ikyav i kwagh u Tartor shon ua er la kpaa . Aluer se soo ser iky@@ ar@@ yan yase i lu gbem yô , gba u se dondo kwaghwan ne . ( Yobu 2 : 9 ) Sha kpôô yô , shighe u a@@ ah@@ e shin mbamtaver mbagenev ve bende a tsombor yô , kwagh ne una na or nana er kwagh u sha mi ga . Kwagh ne na yô , Yehova kura tsombor u V@@ or ua va ker la . ( Gen . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 1 , 4 ) Sha mimi yô , shighe u or wase u doon se ishima nan kpe la , ka “ shighe u m@@ li@@ a . ” 8 : 21 ) De lumun wer or a b@@ ume u ú undu gbenda u zan ken uma ne ga . Y@@ ar nen tom a hanma ian i í due cii sha u seer m@@ fe@@ tom wen man mkav wen kpaa . A wa u tsaase or shi tesen nan kpa ker . Shighe u apostoli Peteru lu lamen a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , kaa a ve ér mba a ityôkyaa i vesen i ember , sha ci u injar i vesen , ngi keghen ve . Zum u L@@ as@@ ar@@ u kpe kera la , Yesu kaa a na ér : “ An@@ ngô@@ u una nder . ” Shi alaghga u gbidye kwar nahan wer : ‘ Me yar tom a kwagh u m fe ne nena ? ( 1 Peteru 3 : 18 ) Hen ase sha kwagh ne : Se cii se ya dyako i isholibo hen Adam , man m@@ tsaha u isholibo yô ka ku . Ka gbenda u nyi se dondo ve se kar se fa aluer se mba ken jighjigh u nan here , man hii nan ve i lu gbenda u v@@ ough@@ l@@ o ? I za hemen u timen sha kwagh ne yô , i kav ér a fatyô u du@@ ghun a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a kiriki agen ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em an@@ za er m@@ z@@ er@@ am ma lun mngerem mngerem nahan shi tan mbau@@ angev mbagenev kpishi . ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 3 ) W@@ anger , m@@ taver u Mose yange taver ken jijingi la kua shi mfe u yange fa gbar gbar ér Aôndo ngu a na la yange na un agee a tilen sha ityough ki “ U i nengen a na ga la ” hen tor u Igipiti u vihin tu la . Shi yange se eren M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo , nahan O@@ ly una eren as@@ a@@ im@@ ent@@ i yô , a lamen er ngu lamen a or@@ ya nahan . ( Yohane 4 : 9 , 27 ) Kape i lu je ve , yange kasev mbagenev ityough imôngo wasen un sha u@@ gb@@ ayol nav sha akaa ve la . — Luka 8 : 3 . Kwagh ka a er i vihi yô , mba ker ken Se@@ te@@ mba 26 , 200@@ 6 yô , Li@@ z , kwase wam u doon mo ishima la sar ku . Bibilo wasen se u mon@@ don iengem i Aôndo nena ? Kwagh a fatyô u eren nahan . Shighe u kera shi ica ga u Mbaiserael vea nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la , Yehova kaa a ve ér aluer ve ungwan imo na yô , una kura ve shi vea za iky@@ ura kpishi . ( D@@ ut . F@@ ese nahan , ngô ve maa an kwa@@ a kwa kwa shi samber a@@ kp@@ er na . Een ia fatyô . Nahan ve hingir anmgbianev asev mba kasev man mba nomso hegen . A@@ ny@@ ighe u gomoti wa am@@ ishe gande u uumace vea bee a mi . ( Yeremia 32 : 35 ) Nahan , i taver Mbakristu mba mimi ishima ér ve̱ ny@@ agh nyityô mcivir u aiegh cii . — 1 Mbakorinte 10 : 20 , 21 ; Mpase 18 : 4 . 1 : 15 , 16 ) Aluer u nenge yô , Yesu yange kaa ér Yehova a doo se ishima hiihii man u dondon yô , or@@ wan@@ ndor a vese kpa nana doo se ishima . Yesu yange tese mbadondon un ér ve eren msen ér : “ Na se kwaghyan wase nyian u a lu sha ci u ayange ayange la . ” I@@ can i se lu ker la ia na yô , alaghga se kaa ser : ‘ K@@ u , Yehova . U@@ gomoti man u@@ kwaghaôndo kpishi ver ishima ér mbam@@ zough mban vea va uumace a bem . Takerada u i yer ér The De@@ cl@@ ine of Christ@@ en@@ dom in W@@ es@@ ter@@ n E@@ uro@@ pe , 1@@ 7@@ 50 – 2@@ 000 la kaa ér “ hii ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 60 la je . . . aeren a kwaghaôndo kera gba ior mba ken ityar kposo kposo ishima ga . ” 15 : 20 ) Kpa aluer se mba or@@ on iyev sha u lamen dang a mbagenev sha ci u ve lam a vese dang yô , kwagh a za a doo ga . Anmgbian u kwase ugen u yange eren tom hen ity@@ ô@@ gh y@@ ase@@ gh ki re@@ di@@ o ki ken gar u S@@ as@@ ik@@ at@@ on , u i yilan un ér F@@ l@@ or@@ ence Joh@@ n@@ son la , kaa ér : “ Lu@@ un er yange sea pase kwaghaôndo sha re@@ di@@ o nahan ga yô , mimi ne ma ar a ior kpishi mba se fatyô u zuan a ve@@ ga la ga . 15 : 30 , 31 ; 16 : 5 - 14 . Ka sha ci u mba mba@@ cian Aôndo shi ve ‘ yer ken m@@ ure u a@@ kp@@ er a na ’ kpaa . — Pasalmi 34 : 9 ; 36 : 7 . Aluer wan kpe kwase ken uya nahan , a fatyô u veren ishima ér a va nder wan shon shin ku@@ u ? A@@ ka@@ we u tiônnongo di ka a nger ib@@ aver i kwaghpasen hanma uwer man sha mb@@ ee u hanma inyom . Gbenda môm u mba ve lu iyôngo igen la ve lu wasen mba i shigh ve mkurem yô , i tsua mbagenev ken zege@@ ikpelaior mba ve eren sha atindiakaa a Bibilo la mba mbatamen ken tiônnongo . ( H@@ ide ôr ivur 2 . ) M@@ shi wase una fatyô u nan se gb@@ ev mbu nôngon nena ? Yange una soo yô , ma yar tom a tahav nav u been a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la kera fese je . Mba lamen zwa u wang ne kpa vea fatyô u lun a zayol ne . Kpa ka kwagh u se er ken mcivir u hen tsombor cii la ga . Bibilo kaa ér i̱ ngi a mimi u akaa a ke ’ jijingi . 1 : 5 ) Una na u kwagh u una wase u u̱ fan Mkaanem nam , shi nôngon a mbamzeyol , shi pasen loho u dedoo kpaa yô . Ruamabera taver se ishima ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga er ne lu eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom shi ne mba eren her kpaa . ” Aluer Ú F@@ a er A@@ jiir Ne a G@@ be I@@ ca a A@@ gen@@ egh yô , Kwagh Ne Una Se@@ er Nan We M@@ fe ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 14 ; 1 Timoteu 6 : 17 , 18 ) U ôron kwagh sha mimi yô , aluer se mba sha ian@@ tom i vesen yô , gba u se hemba hiden a iyol ijime cii . Nahan Noa yange kaa ér tom ne ka u ican yum , shin kera er akaa agen er i tese un nahan ga , sha er una er u z@@ ange yôô ? Lu tom u civirigh kpen kpen ! • Ekesodu 23 : 2 Ve mbagen je yô ve tesen ér ka Mbayuda tseegh a fatyô u yilan ve ér “ hur@@ or ” shin “ or@@ wan@@ ndor ” ye , kpa mba ve lu Mbayuda ga cii yô i̱ kôr ve ihyom . ( 1 Peteru 2 : 21 ) Aluer Aôndo doo se ishima , nahan se mba wan atindi a na ikyo , kua sha shighe u i lu kighir se shin i lu me@@ en se ér se per a je kpaa yô , a saan se iyol . Mbat@@ yomov mba un@@ yi@@ in mbara wa iyol kegh a kegh u pasen ahumbe a mtim la . ( Rom . 1 : 20 ) Yehova ngu ter u lun a agee man kwaghfan kua dooshima , shi eren kwagh sha mimi sha er a taver ônov nav u lun k@@ ang@@ en@@ aa a na ga yô . Yehova yange na ior nav mfe sha ikyev i icighan jijingi na nena ? Er nan ve se fe ser kwagh u icombor gba Yehova ishima ? Iky@@ ar@@ yan ve ne kpaa ia lu i “ aiegh ” tsô . Nahan kpa ve war iji@@ r@@ ôron i Yehova ga . I N@@ ger Tindi ken A@@ sema a Ve Shighe u ior ka vea l@@ aha se shin vea venda loho wase sha ishima nyoon je kpa , kwagh ne ngu a yange se u eren tom wase ga , er Yesu kpa imba kwagh ne i̱ yange un tom ga nahan . Tor Solomon maa Yehova ze@@ ge iyou ken Yerusalem , nahan ior “ gba ember saan saan . ” Alaghga sha i@@ aven igen yô se kpa a nen@@ ger se iyol se nyôr henen a ishima er Yeremia nahan ser , shin se fatyô u zan hemen a tom wase ne je kpaa - o . • U@@ ̱ nan m@@ ne u Aôndo a ne sha u nd@@ eren ior shin ku jighjigh la una wase se nena ? ( Nenge ngeren u “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La . ” ) Ka sha ci u iyol@@ tseghan yase man batisema u se er la na hingir u Satan una eren a@@ yom man at@@ ser@@ egh sha a@@ vese . Aluer se kpa se mba keren ishima i legh legh yô , Yehova una ver se doo doo . — S@@ ef@@ ania 2 : 3 . M@@ ôm ken ior mba i nder ve shin ku er i pase ken 2 Utor 4 : 8 - 37 nahan yô , lu wan@@ nomso ugen u profeti Elisha nder un yô . ( M@@ ika 2 : 12 ) M@@ ika yange tsen@@ ga ôron ér a kende a mcivir u mimi sha una kar mbam@@ civir mbagenev cii , a̱ lu u civir mba@@ aôndo mba@@ aiev shin u civir tar u or er ka aôndo nahan kpaa . Ve “ ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo ” sha injakwagh . — Mpase 7 : 9 , 14 . Í F@@ A kwagh u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken sule u E@@ den , i í nger ken Bibilo la tsembelee je . Yange i vande tin@@ d@@ in anmgbianev mba ken atôônanongo a a lu ikyua yô sha u ve za ker ajiir atsan . • Se er nan ve se hemba seer lun a iwasen ken mbamsen asev mba ken i@@ u@@ v mbara ? Gbenda u hemban doon u zungwen mba ve lu ken tiônnongo u Kristu ga mbara mhôônom yô ka u pasen ve mimi u ken Bibilo . 1 , 2 . ( a ) Ka nyi Yehova yange mgbegha Solomon wa ag@@ um@@ ai@@ or@@ o ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Tese wan wou wer shighe u or nan soo u zan nan uwegh hen iky@@ um yô , nana venda a nan wanger wanger . T@@ A@@ R N@@ A : C@@ H@@ I@@ L@@ E Kpa Yesu lu kaan ér se dondon tindi ne shighe u se eren kwagh a mbananjighjigh a vese imôngo la tseegh ga . ( 2 Peteru 3 : 9 ) M hingir u fan mer ngu Ter u lun a dooshima , nahan aluer orgen môm nenge sha a mo ga kpa , un yô , una ta@@ m kera ga yô . T@@ er@@ na : E@@ i , shi kwagh gb@@ am sha kwagh la kpaa ga . Amo@@ shi gema er sha ah@@ endan a A@@ ma@@ shia la nena ? • Se tsaase imoshima yase nena ? Satan yaren tom a iliam i dang sha u yangen mba ve tesen iengem i Aôndo la nena ? An@@ kwa@@ takerada ne yange s@@ enge wener mba@@ awashima mba nongo la lu u yôôn ang@@ we ér kp@@ an@@ de@@ gh ku taver ishe i̱ gande ave shi i̱ var ikyav mbi u@@ ty@@ aav i̱ seer shi i̱ ngohol mba y@@ amen kasua cii i̱ lu a mi sha ikyev sha er ‘ á vihi inyaregh ki A@@ tô@@ at@@ yev kera kwa môm yô . ’ ( Yoh . 12 : 28 ) Nahan kera taver se er i hii ve Yesu a ter iti i Ter na ac@@ in imôngo ken msen na u se lu timen sha mi ne ga . Tese akav . Nahan vea mase kaven ér kera mba a ian i eren akaa sha ishima ve ga . Ior kpishi ungwa loho u dedoo u Tartor la hegen . Yange m er msen hen Yehova shighe la kua ashighe agen kpaa , nahan m zua a bem na . “ Aôndo Ka Dooshima ” J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H u ior ve ne ér Aôndo ts@@ ahan mbaaferev sha u@@ a@@ ah@@ e la ka kwagh u nyian a mi ga . Kpa ú ngu wer , Mbakristu mba mimi mba eren ityom i dedoo ga ze . ( Luka 17 : 5 ) Shi doo u se eren tom a akaa a wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a ne sha u taver jighjigh wase u nan la . ( Yesaia 37 : 10 ) Kpa , H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange fa wener Yehova una fatyô u tsu@@ ghun un ga . Yesu ver se ikyav i dedoo , gadia a lumun hemen u Yehova a ishima i môm . — Mateu 4 : 17 ; 6 : 9 . A va nder mba ve lu shin She@@ ol mbara , kpa mba ve lu ken Ge@@ h@@ en@@ a mbara yô , a nder ve ga , nahan mayange je vea kera lu uma ga . A@@ g@@ umaior la venda kwagh u Bibilo i kaa ér idya wa amba@@ akaa la cii ker la , man ka akaabo a a na a dugh or ken tiônnongo u Kristu kera yô . J@@ on : A doom kpishi . Apostoli Peteru yange taver mba ve ungwa kwaghôron na sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la asema ér ve ‘ er batisema . ’ ( Mbaromanu 1 : 20 ) Aluer se hen ser imba Aôndo ne soo u lun ica a ior mba ve doo un ishima ne yô , a lu shami je he ? Hegen anmgbian u kwase ne hide gbidye kwar sha anyom atar a a er tom sha ajiir a ic@@ aa la , nahan a kaa ér : “ Tom u m er ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh ne nam mk@@ om u mimi ken uma . Ish@@ ember ne ia fatyô u pasen kwagh u kwaghwan u i we or je i lam a nan i tsu@@ gh@@ ur ishigh sha yô , kpa i̱ gema i̱ tese tu@@ vihin ga . ( Aer . Á nger ér : “ M ngu wuese Aôndo wam sha Yesu Kristu sha ci wen cii , gadia jighjigh wen u nan za g@@ wa sha won cii . ” I@@ mb@@ wase i Satan ne bende a mbatyomov mba sh@@ aav cii man hanma or shin tar kpaa . Mbam@@ sen mba i eren ken mbamkombo asev la ka ve tese ér hanma or u nan kombo la nan va a ishima i civir Aôndo . Aluer se za hemen u hur@@ en icin i imoshima yase i te se la kera yô , iky@@ enge i i la ia hingir u v@@ ôron zan zan asema a ase aa hingir j@@ u@@ hu@@ lu@@ u shin kwagh a kera tse@@ en se ga . Shi or a ôr kwagh shin nana er kwagh u a doom ga yô , ishima i vi@@ him i k@@ ondo , maa m hii u nan@@ den a nan shi tan nan az@@ u . Nahan á kaa wener : ‘ Me tim or sha tar kera . ’ Er a kpe nahan kpa , a fa er Ter na u sha , Yehova , soo un shi lumun un yô . M@@ lumun u sha mpin ne una wase se u kaven kwagh ugen u tan h@@ indi iyol . Nahan m lumun mer me nôngo . Ka an tseegh nan lu Or@@ hemen u Mbakristu mba mimi ? Shin ve yô , á hung@@ u@@ l ve , kpa Mo yô , ú hungur Mo ga . ” Er an@@ ngô u E@@ lim@@ ele@@ ki u hemban lun u ken iyou la venda u wasen Na@@ omi yô , Bo@@ a@@ shi vôso Ru@@ tu iyol na hingir kwase na . Ken Ruamabera u ken zwa Heberu la , i ter ishember i “ ônov mba Aôndo ” la ken Genese 6 : 2 , 4 , man Yobu 1 : 6 ; 2 : 1 ; 38 : 7 , kua Pasalmi 8@@ 9 : 6 ( N@@ W ) . ( Mateu 20 : 25 - 27 ) Mbat@@ amen ka vea eren tom ve yô , ve nôngo sha gbashima sha u shir@@ en mbagenev . U@@ gomoti mba uumace ka ve soo ér mba ve lu mar@@ nya u tar ve cii ve fa atindi a tar ve shi ve kuran a kpaa . Mo vea tsombor wam se mba eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la ken hanma kasua kpa ? ’ Diabolo pu@@ u hemen u Aôndo u perapera la shi l@@ aha ian i a lu a mi i hemen sha won cii la . Se kpaa mayange i̱ de hungur se er mimi yange lu se kwagh u injaa shighe u se hii ngohol un la ga . Ka atsan a nyi lu keghen profeti u Iserael ken gar u N@@ ine@@ ve@@ e ? Er nan ve ishimaveren ne i̱ samber wuee nahana ? U sha utar yô , cii man Paulu ôr kwagh u awashima wase u a lu igbar ityar ne yô a nger mkaanem man nahan ér , “ zan zan se cii sé va kuma . ” ( a ) Er nan ve i lu kwagh u taver u ig@@ y@@ um@@ ior eren a ati@@ ca a ve doo doo ? Ken masejime yô , iyange i ikyaa za va , lu ken uwer u sha uhar , ayange a u 17 , ken inyom i 2@@ 3@@ 70 C.S.@@ Y . Yesaia tsengaôron ér : “ Ior kpishi vea za , vea kaa er : V@@ a sé k@@ ôndo nen sha u@@ wo u TER , sha iyou i Aôndo u Yakob , A̱ tese se igbenda Na , se kpaa sé zende sha igbenda Na ; gadia ka ken Shi@@ on man tindi una due ye , kua kwaghôron u TER kpaa ken Yerusalem . ” ( Yes . Doo u se yar tom a tahav mbu Yehova a ne se la sha u or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . ” ( 2 Mbakorinte 2 : 4 ; 7 : 5 ) Ity@@ ôkyaa jim jim i mbagenev ka ve nyôr mciem , nahan ve kera fatyô u tilen ken mimi ga yô , ka mlu u ken ishima ve u a lu er ka vande la , u ngu a na ve k@@ an@@ shio u gbidyen kwar vighe vighe sha akaa a injaa man sha akaa a ken jijingi la . Mbahemenev mba uumace ka ve tese ér ve hemba ior sha u “ eren tahav ” sha ior , shi ka ve ya u@@ zege@@ mba@@ ati@@ iv , nahan ve hen ér amba ati@@ i la aa tese ér ve hemba ior mba ve lu hemen ve la . Se mba va s@@ ôôn hen ijiir i nan@@ den ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough yô , se kav av@@ indi@@ r a tesen ér an@@ ng@@ ôô@@ v mba Mary mba kasev , mba ve lu vesen a na mbara , ve nan@@ de ityakerada na , kua foto man ngeren mbagenev mba pasen loho u Bibilo yô . A h@@ enda ada na , a ta Y@@ e@@ hor@@ am iv@@ aan hen hu@@ wa ijime , iv@@ aan kar kôr ishima , a gba shin iky@@ e@@ ky@@ e na kpen@@ egh . Er u lu or@@ maren yô , a̱ shi nan kpa ú t@@ ôm wer wan wou a de saan ishe shighe u a lu hi@@ an a hi@@ a la ga , kpa a̱ vese a hingir org@@ anden u fankwagh . M@@ ôm ken atindi a vesen a i gbe u mba ve lu mar@@ nya u Tartor u Aôndo vea kuran yô ka u dondon Kristu . R@@ ah@@ ab@@ i ti u yange lu ken Y@@ er@@ ik@@ o la yô , m - ongo u yange va ungwa akaa ne ken ato er u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo ken masejime la tseegh kpa , yange mgbegha un , nahan á wa uma na ikyo ga sha ci u ior mba Yehova ! Kpa lu iorov kpuaa ken a ve tseegh i yar tom a ve u ngeren ityakerada i Bibilo shi nengen sha nongo u Kristu ye . ( Anzaakaa 12 : 25 ) Ga@@ yô time sha kwagh u Mbashiada mba Yehova kpishi mba ve tee anmgbianev mba beenyol ve ze a ve ken Iyou i Tartor sha u ve̱ za mbamkombo mba tiônnongo mba i nyer hanma s@@ ati la . Inja i iti i “ Yehova ” la jighilii yô ér , “ Ka A Na i H@@ ingir . ” N@@ gi@@ se la ior ngeren icombor ve man azende a ve washika sha u pasen ve kwagh u a lu zan hemen ken uuma vev yô . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Sha nahan yô , a fatyô u kaan ér “ injar i isholibo i kimb@@ in yô , ka ku ” ( Mbaromanu 6 : 23 ) Shi Bibilo pase ér : “ Or u nan kpe yô , i pase nan sha ikyev i isholibo i tu@@ h@@ wa . ” T@@ ime sha gbenda u yange i ver tiônnongo ken gar u K@@ orinte u tsuaa tsuaa la . ( Pasalmi 119 : 1 – 1@@ 7@@ 6 , 16 , 47 , 6@@ 4 , 70 , 7@@ 7 , 8@@ 8 ) Saan un iyol er mbacivir un ve we mkaanem nam ikyo nahan . Hii shighe la je , se er tom imôngo sha ajiir a maan kwagh agen kpaa , nahan se ya ikyar hegen kôôsôô je . Lu u una za hemen u wasen Mbakristu u tôvon aka@@ ac@@ imin a A@@ ôn@@ doo ? 5 : 22 - 26 , N@@ W ) Kpa se ‘ luun bem bem a ior cii . ’ — Rom . Ú umbur ma kwagh u injaa u ú lu a mi , u a doo ú ishima tsung kpa ? ( Rom . 12 : 3 ) Yange kôôm ve cii been yô , a kaa ér : “ Nahan yô , se keren nen kwagh u nan bem man shi kwagh u se maan a maa ayol a ase sha mi . ” — Rom . Er Mose lu a jighjigh u nan yô , a nenge a kwagh u hemba akaa a a lu ikyua a na la yô . 8 : 31 , 32 ) Takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa ugen kaa ér : Inja i ishember i “ fa ” la kpaa ér u lun a iwuese sha “ kwagh u or nan ‘ fe ’ yô , sha ci u kwagh la ngu nan a inja . ” Gba u mbamaren vea ker iwasen hen Aôndo ve vea tese ônov vev doo doo ye . Zum u Yesu lu veren mkombo u ku na la , á na mbaapostoli nav mba@@ jighjigh iy@@ ongo i wain , nahan a kaa a ve ér : “ Ne cii ma nen sh@@ imi ; gadia ka awambe A@@ m a ikyuryan je ne , a i he@@ e a sha ci u ior kpishi sha u den asorabo ” yô . N@@ ongo ne lu Mbashiada mbagenev hen an@@ tar u mba@@ am@@ an@@ de@@ v ugen , u lu ken ik@@ yô i A@@ ma@@ z@@ on hi@@ in@@ ii , ape ura n@@ ôôn kpoghuloo yô . ( Mat . 12 : 8 ) Sha nahan yô , iyange i m@@ mem u Aôndo la ia za hemen zan zan una kar kuren awashima na . Joseph , u a lu ortamen shi a lu a wan u nomso kua u kwase la kaa nahan ér : “ D@@ i vough e̱r hanma Bibilo i henen cii i lu nahan , kape kwaghhenen u he ’ tsombor kpa i gbe u una kundu iyol , shi una lu kwagh u hanma or nana veren ashe nana keghen je la . Ka unô vea lu ken Paradi@@ so u a lu van laa ? Aluer se time sha uiky@@ ur@@ mba@@ yan mban yô , se hemba fan er awashima u Yehova una kure yô , man er i hii ve se ne jighjigh ser Tartor la ua t@@ enger ga la kpaa . — Ôr Mbaefese 2 : 12 . I@@ c@@ egh@@ zwa i hemban cii i or nana fatyô u eren yô , ka u tseghan iyol i nan sha ci u Aôndo . Hegen ne m ngu a anmgbianev mba sha tsombor kpishi mba ve lu Mbashiada yô , mbakp@@ ish@@ iv ken a ve ka mbatamen , mbagenev ka udi@@ ak@@ on shi mbagenev ka up@@ ania . Ikyav i tesen yô , shighe u mba ve ze mbam@@ kohol mba vesen man mba kiriki la ka vea pase ayol a ve hen mbagenev shi vea hii iliam a ve yô , i sar ve u shi nengen a ve kwa ugen kpaa . Kwagh u Ab@@ ig@@ ail er ne lu sha mi kpa ? 3 : 16 ) Ka Aôndo a ne i nger loho u ker la ye . ( b ) Aôndo yange venda Mbaiserael sha ci u nyi ? ( Mbaheberu 5 : 14 ) Se mba “ ta@@ an iwanger ken [ tar ] er as@@ an a wanger nahan . ” ( b ) Kwagh ne tese se nyi kwagh@@ a ? Ka kwagh u ican ga u nôngon ityav mb@@ in@@ ii ? H@@ ide ityom i í eren ayange ayange , er u y@@ ôron iwer shin k@@ ir@@ en ikyav , gayô eren tom ken ak@@ ôngo imôngo nahan la di ye ? K@@ ohol cii yô inja i myom kanyi ? 2 : 17 ) Mbashiada mba Yehova mba cie u eren kwagh u a doo Aôndo ga yô , shi ka ieren ne kpa ka i mgbegha ve u eren ishima na ye . 4 :⁠ 4 ) Sha nahan yô , Yesu vande nan Yuda ian ér a yem cii ve mase pasen mbaapostoli nav mba jighjigh mbara ér mba ak@@ ar a Na ye . ​ ​ —⁠ Yoh . 13 : ​ 21 - 35 . Man A kpe ka sha ci u ior cii sha u mba ve lu uma yô , ve̱ de kera lu uma sha ci ve ayol a ve ga , kpa i̱ lu sha ci u Un u A kpe sha ci ve shi i nder Un kpaa la . ” ( 2 Kor . 2 : 37 . Yange ve lu ior mba y@@ in@@ an di er se nahan . Kpa zum u i te num sha a vese yô , se fatyô u kuran ayol a ase . Er nan ve i gbe hange hange u se wa iyol se keghen a kegh iyange i Yehova la ? ( Ôr Yosua 21 : 45 ; 23 : 14 . ) ( Yohane 3 : 13 ; Mbaheberu 6 : 19 , 20 ) Alaghga kwagh u i kaa ér “ i yem a H@@ en@@ o Sha . . . nahan a kera nenge a ku ashe ga ” la inja na yô Aôndo yange na un me@@ er ken mlu u profeti , maa kar a uma na sha , er lu ken m@@ me@@ er shon her la . Í Tese Ve K@@ uma Er Anyom A@@ tar Nahan Se mba kwagh u Aôndo sha nyi gbenda , man doo u kwagh la una bende a mbamhen asev man aeren ase nena ? Yehova yange yima ior nav shin Zege@@ mnger u Nyian nena ? Apostoli Yohane nger wener : “ Aluer orgen nana kaa er : Aôndo doom ishima , man nan gema nan ngu kôron anmgbian u nan ihyom yô , nan ngu or u aiegh je . Kwagh ne kende or ne isharen , nahan a lumun ér i hen Bibilo a na . [ F@@ o@@ to u sha peeji 12 ] Kape ior kpishi mba kwagh a gbe ve sha mlu u uumace kpa ve fetyô u sôron mbamzeyol mba tar ne wue wue je la — ka ve tese ior ve fa u ngeren kwagh shi ôron takerada kpaa . Or@@ ya u nan dondon ikyav i Yesu i kuran la yô , ka nan lumun ér Mkaanem ma Aôndo ma hemen nan , hemban je yô , shighe u nan tagher a imeen yô . Aluer u ngu veren ishima u va zuan a uma u tsôron yô , u fatyô keghen iyange i Yehova la a ishima i kundu kundu . ( Heb . 11 : 32 - 34 ) Nahan kpa , alaghga u ôr kwagh u nomso man kasev mba i gbe u ú palegh an@@ za ve yô . E@@ i , ka Aôndo u Bibilo ga . Cii man se na mlumun sha mpin ne yô , a gba u se tôv sha kwagh u er ken inyom i 1914 , shighe u sun@@ da hii la . MB@@ A@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R Yehova nd@@ era keghen mkur u akaaôron a profeti ka kwagh u nyian a mi ga . Se cii Yehova lu doon se ishima seer a seer kua mimi u ken Bibilo u se lu henen la . Yesu yange wa ishima sha ashighe kposo kposo nena ? Aluer se ker gbenda u taver mlu wase u injaa vea Yehova ga yô , una fatyô u saan ishe . ( 1 Utor 8 : 46 ) Sha nahan yô , ka sea nôngo nan nan kpa se tagher a kwagh u yangen se u eren kwagh u vough , u apostoli Paulu kpa tagher a mi la . Ka Yehova tswen a kom imba icivir la ye . Ior ka ve kaa ér m bee ter@@ em . Sha kpôô yô , ka a seer mkaanem ma tiônnongo sha ma or@@ hemen kwaghhenen la a ne kpuaa sha kwaghfan la yô , i z@@ om cii i hingir kwaghôron u injaa u doon mba ve ze mkombo la cii u ungwan . Hii sha ivur i sha 3 ken ityough ki sha 1 ki takerada u Amo@@ shi la zan zan ar sha ityough 2 ivur i sha 1 la , Yehova ôr kwa tar@@ atar wener : “ Me kera hide a m@@ tsaha na ijime ga . ” ( Pasalmi 34 : 19 ) “ Or@@ perapera ” je kpa akaabo nga eren nan . Ka sha imba gbenda ne yange “ lu ishima i ” Yehova “ u vihin ” Mesiya iyol ye . Bibilo ôr sha inja nahan ér : “ We or u ka u gba nan or ibo tsô ne , wea lu nan nan kpaa u ngu a ity@@ ô@@ kwagh i lun a ish@@ ô ga gadia kwagh u u lu nan orgen ibo sha mi la , we iyol you kpaa u ngu a ibo sha mi , gadia we u u lu nan ibo la kpaa u ngu eren akaa ang@@ ara je . ” Doo ng@@ ôm man mo u lamen sha kwagh u m lu henen la kpen kpen . Iyange igen yô , Mar@@ th@@ a nenge C@@ am@@ il@@ le lu v@@ aan sha ci u ican i lu yan sha mbamzeyol nav mbagenev la . Mpase 21 : 1 tese ér ka ze@@ ge m@@ gem u nyi a lu van ke ’ hem@@ ene ? Nenge ase ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a tesen ieren i tse@@ vaa á yange or@@ fankwagh Tor Solomon yar tom a mi u tesen iniôngon i í gbe u or a nôngo kwagh sha u zuan a mfe man kwaghfan man mkav u Aôndo la . Diabolo una fatyô u yangen Yehova u nd@@ eren mba a we ishima u nd@@ eren ve shin ku la ga “ Tom ” u Yehova una er , u a na u jighjigh ga la ua wa nyi man nyi k@@ er@@ egh@@ e ? Kpa gema lu nyi ve mbagenev ve hen hen a mo ? Shighe u A@@ hi@@ ya bee iyol shi p@@ ir ashe la , Y@@ er@@ ob@@ i@@ am tindi kwase na ér a za pine A@@ hi@@ ya kwagh u wan na u gba angev la . Anmgbian ugen yange kaa a mo hen ijiir i se kohol her la ér : “ Anyom kpishi a karen ken ijime la , mo vea ng@@ ôm se yam ya ugen ken ger@@ i . 3 : 7 , 8 ) Er or ka nana haa ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough kera ve nan hide a tema a gba v@@ aan af@@ an@@ yô ga nahan , kape Paulu kpa vaa af@@ an@@ yô sha ci u aan a vesen a yange undu la ga je la . ( b ) Se dondo ikyav i Yehova sha u eren a ior dedoo nena ? Ior mba ken Sam@@ aria ngohol mimi , man “ zum u ve na F@@ il@@ ib@@ u jighjigh er a lu ôron Loho u Dedoo u tartor u Aôndo man shi u iti i Yesu kpaa yô , i er ve batisema , nomso a kasev cii . ” Se va seer zuan a akaa a wasen se u suur sha Bibilo shighe u a time sha ikp@@ ande i i lu a time sha mi ga la . Man zum u Peteru kaa ér “ tar kua ityom i sha u ” ia “ due ken igbar ” la , lu ôron ér nyi ? 5 : 10 , 11 ) Er se yen , shi Satan kua bo@@ tar ne ve lu nôngon ér vea hông@@ or se yô , hanma shighe ka se nôngon num a mbamhen mba kpe@@ egh . Aluer ú ôr ity@@ ou@@ v mb@@ in yô , ú nenge er Gi@@ di@@ on yange sô@@ ghul ityav a ve je kera doo ato ga yô . “ Do u gbidyen yange ya tor ken mo . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mbagenev yange ve wa atindiakaa a Aôndo ikyo ga , nahan ve na noov ian i p@@ aven a kasev vev sha akaa a ikyo@@ o@@ gh ga , er u wan b@@ ar sha kwaghyan karen ikyaa inya nahan . ( 2 Timoteu 3 : 15 ) Ikyav la due hen or@@ ya F@@ é@@ li@@ x kua kwase na Ma@@ y@@ er@@ l@@ í@@ n . ( G@@ al . 5 : 22 ) Aluer mbagenev pine se mnenge wase sha kwagh u t@@ wer@@ sôron shin mci@@ mb@@ im ma sôron t@@ wer a mi , shin vea pine se ga kpa , doo u se lamen sha akaa ne shighe u se kohol imôngo la ga , sha ci u kwagh ne ka a d@@ an mbagenev shi a na ve ure kpaa . A kaa ér : “ Aluer ne yilan Un er Ter yô , Un u A er ijir i lu sha m@@ s@@ ange u sha dooshima ga kpa i lu sha ieren i hanma or yô , lu nen a mciem sha ayange a sh@@ ir wen . ” — 1 Peteru 1 : 17 . Ka Aôndo môm tsô A gbe se gaa ? Davidi hen ér U@@ ria una tsa a Bete@@ she@@ ba , kpa lu nahan ga . “ Ma U T@@ es@@ em I@@ engem You ” Yange vea gbe uwer yô , m na jighjigh mer , hegen h@@ w@@ ev ma u ha@@ am iyol u zan mbamkombo shin eren akaa agen ken jijingi . ” F@@ la@@ vi@@ a maa tsua a ishima na u den y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i lu henen la . I yar tom a ishember ne m@@ ape ugen môm ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la ga saa di ken kwaghwan u Paulu wa Timoteu la tseegh . I@@ h@@ y@@ agh i dedoo kaha kposo a ihy@@ agh i bo nena ? Peteru za nyer ker yô , á er shiada vindi vindi sha kwagh u Yesu Kristu . A shi nan kpa , er ve fa ér icighan jijingi u Aôndo u lun a tahav kpishi la una na ve agee a eren tom u Aôndo na ve ne yô , doo ve je gande ! Mba ve dondon ikyav i ior i B@@ er@@ ea la yô , mayange je an@@ ti@@ kristu una tsu@@ gh ve sha “ akaaôron a sha at@@ ser@@ egh ” ga . Kpa ior mba a ne ve lu u@@ iyua la mba nahan ga . A@@ tesen a aiegh . M@@ kohol la k@@ ur yô , shi zege@@ ura ugen n@@ ôô . A wase agumaior man ag@@ um@@ au@@ kase nena ? T@@ ime ase sha kwagh u S@@ ara , kwase u Aberaham la kpaa . A doo u se tôv ayol a ase sha gbaa ne . Yeremia fa er ior kpishi lu yan ican sha ci u ieren i mbakur@@ an mba aiev yô . ( Y@@ er . Kpa han@@ ma@@ or eren kwagh sha mar u nan . M@@ kombo la yange kure sha akaa@@ yôôn a sa@@ gher iyol , a a hungur a mi ga yô . Sha ayange a mbaapostoli la je kpa , Paulu nenge ér gba kpee u una taver mba nan jighjigh a na imôngo asema ér ve palegh “ jijingi u a lu eren tom hegen ken ônov mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” la , ka jijingi u ve “ vande zenden sha mi ” je la . 23 : 1 - 8 , 25 - 28 ; M@@ ar . 3 : 5 ) Heela tseegh ga , Yesu tese ér or nana fatyô u tsu@@ ghun un sha m@@ lu@@ ashe u nan ga , “ gadia Un iyol Na A fa kwagh u a lu ken or yô . ” — Yoh . Hanma iyange kpaa ve lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu . ” Ikyav i tesen yô , shighe u Paulu tindi a ish@@ u@@ ghun hen anmgbianev mba ken tiônnongo u ken K@@ olose la , a ôr kwagh ve a kaa ér : “ Ve sur@@ um ishima kpishi je . ” ( K@@ ol . ( Cii man Shighe u Yesu ) la ve er yô . ‘ Ici@@ ghan@@ gbenda Una Lu H@@ er ’ Ka nahan ve a kaa ér : “ Zege@@ ij@@ ung@@ wen ng@@ um ken ishima , ishima kpaa i vihin mo gbem ” ye . Se lu timen sha akaa a nan se msaanyol ne ken kwaghhenen ne kua u dondon la kpaa , nahan se kav er se zua a msaanyol kpishi aluer se civir Yehova , “ Aôndo u i wuese ” shin u saan saan la sha jighjigh yô . — 1 Timoteu 1 : 11 . ( b ) M@@ tsegh u Yehova a s@@ ôôn tseghan hemen na la bende a we nena ? Mbakristu mba T@@ su@@ aa man Mba@@ aôndo mba Mbar@@ o@@ ma 3 13 : 4 , 5 ) Aluer anmgbianev asev doo se ishima sha imba gbenda ne yô , se palegh u gban ve iy@@ uh@@ we sha nyityô gbenda cii . Yesu er tom u sôron tempel shi wanger un la shighe kar , hii ken inyom i 1914 zan zan ken mhii u inyom i 19@@ 19 la . Mba ve undu dyako ve ve za tema ken Yerusalem la ve vihi inyaregh shi ve tagher a mbamzeyol mbagenev kpaa . Er “ zua a ijiir ” la fele yô , kwagh ne tese ér yange fa Mkaanem ma Aôndo kuma un . Sha hiihii la , lu Tor Davidi lu ‘ Un u Ter ver Un tor la ’ ye , man “ u@@ tor mba sha won ” mba ve mough ah@@ endan la gema lu u@@ tor mba Mba@@ fil@@ iti . A kaa a ve ér : “ Ka ne je ne taver ishima ne lu a Mo ken am@@ een a i lu me@@ en Mo la cii ye . Nahan M ver ne tartor er T@@ erem kpaa A ver@@ em nahan , sha u né ya kwagh , né ma kwagh sha te@@ b@@ ur Wam man né tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om , né ôr ijir sha ik@@ we i Mbaiserael i pue kar ihi@@ ar la ye . ” U@@ jijingi mba lun vough , lu sha u@@ sha mba sh@@ aav mba i nengen a mi ga la , lu civir Or@@ gban ve , u a lu “ Aôndo u mimi ” la . Davidi yange er kwagh u a fetyô cii sha u ishima i de u vihin Saulu a na yô , kpa hemba un tsô a kaa ér : “ TER Una tsaha un , gayô , iyange i ku@@ ugh na ia va , shin una za kpe ken utya . Kpa i gema i kaa a ve ér ve za pase kwagh ken M@@ ase@@ don@@ ia , hen ape mba lun asema legh legh kpishi ngohol loho ve la . Mba nengen kwagh ne nahan yô , “ Mbaiserael cii . . . g@@ ure ve wa ityough inya sha k@@ ung@@ ur , ve gba civir su@@ ghun TER , kaan er : Gadia A doo ; gadia erdoo Na ngu gbem sha won . ” ( b ) Yesu yange hemen tiônnongo u Kristu u tsuaa la tsembelee nena ? Tom ne maa un iyol kpishi , nahan a nger af@@ ishi a ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or washika , a kaa ér : “ M pase kwagh ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or hemba anyom ahar kpuaa tseegh , kpa m ngu henen Bibilo a iorov 13 , mba un@@ yi@@ in mba ve mkombo hanma shighe . K@@ era ngô@@ ôr ga je maa se mbagenev kpishi se gema zuan hen ya u an@@ ngô u ter@@ em u kiriki sha iyange i L@@ ah@@ adi ate@@ tan , timen sha uityendezwa mba Bibilo . ( Pasalmi 34 : 1 ) Er Davidi hingir or u azende azende yô , a shi nan kpa ishima yange i za un iyol sha kwagh u u@@ gb@@ ayol nav . Kpa er mkaanem ma ken ivur ne ma tese nahan , a de ér kwagh ne a yange un u wuese Yehova ga . Apostoli Peteru yange nger noov wener : “ Lu nen a kasev enev imôngo sha kwaghfan , waan nen kasev ikyo er ve hembe y@@ in@@ an agee yô , gadia ve kpaa , ka mba@@ y@@ an@@ dyako u sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u uma a ven imôngo , sha u i̱ de vende mbamsen enev ga yô . ” ( Duteronomi 25 : 5 - 10 ; Lev@@ iti@@ ku 25 : 47 - 4@@ 9 ) Ru@@ tu yange na iyol na ér i̱ vôso un sha ityough ki Na@@ omi , u a be@@ e@@ yol kar mar la . Shi kwase ugen ken tar u Na@@ j@@ er@@ ia u i yer un ér Jo@@ y yô , kaa ér , “ Yange mea lumun a kwagh u or@@ ya wam a soo ga yô , a kaa a mô ér ‘ gba u me eren hanma kwagh u un ka@@ am cii , sha ci u un ngu nom@@ om . ’ ( 2 Mbat@@ esalonika 2 : 1 , 2 ) Ikyav tese wang ér iyange la i mgb@@ ôghom kpishi , nahan ivur i sha inyom i 200@@ 7 i Mbashiada mba Yehova la ngi sha inja kpen kpen . Ka haregh u Iserael haa af@@ o je ne . ( 1 Yoh . 2 : 15 - 17 ) Kwagh u una wase se u nan mlumun sha mpin u Yesu u sha uhar la yô , ka u pinen ayol a ase ser , ‘ Ka nyi kwagh me fatyô u den mer a sa@@ am sha er me kôr ave sha ishimaverenkeghen yam i va lun uma ken tar u he la gb@@ ang - na ? ’ PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 22 , 1@@ 24 10 : 29 - 37 Me tese mer m ngu or@@ wan@@ ndor u injaa , m ngu or u wan iyol yam ikyo tseegh ga nena ? Hii sha shighe la je , nongo u zege@@ ikpelaior u mbacivir Aôndo sha mimi , mba ve lu ungwan loho ne geman yilan mbagenev la ngu seer a seer ing@@ y@@ egh . D@@ ang ve u eren la ngu yemen aôndo aôndo shi iniongo i u@@ kwaghaôndo i i we kwagh ikyo ga la gema ngi wan ve inya t@@ ine . Sha kpôô yô , Davidi yange fa mlu na vea Yehova doo doo , nahan a wuese hanma kwagh u Aôndo er sha u taver jighjigh na cii . Shi eren sha akaa a Aôndo pase un la cii . Man ikyuryan la hingir im@@ aagh ki Tartor u sha . Er icighan jijingi una lu eren tom ken a we yô , u hingir u eren aeren a Aôndo , ka “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” je la . Ver shighe sha er we vea kwase wou shin nom@@ ou ne lamen sha kwagh u ivese yen yô . A@@ dooga yange u hemban eren msen sha gbashima shi u hemban henen kwagh shi u hemban gbidyen kwar sha kwagh u ú hen la er u eren hegen ne . M@@ doo u Yehova a doo se ishima la yange mgbegha se u tseghan ayol a ase sha ci na shi eren batisema . Anmgbian S@@ w@@ ing@@ le u lu tsa kuma anyom 9@@ 0 la er kwagh u yange taver mbagenev ishima ér ve̱ er la vough . 12 : 10 ) Sha ityôkyaa ne yô , se kange ishima ser se na i saan Yehova iyol shi se tese ser mbam@@ s@@ ende mba Satan mbara ka mba aiegh sha u eren Ter wase u sha la icighan tom “ tugh man te@@ tan kpaa . ” — Mpa . ( Mpase 7 : 14 ) Kwagh ne inja na yô ér , di er mbacivir imôngo a ve mba i shigh ve mkurem mbara ve ne tom u Yesu jighjigh , man m@@ ne u á ne uma na u vough sha ci u uumace la kpaa nahan , kape ve kpaa ve ne akaa ne cii jighjigh je la . Ca@@ thy kaa ér : “ Ashighe kpishi ka m er msen hen Yehova mer a wasem sha er an@@ kwaghyan man an@@ k@@ on@@ dom ma m zough a mi la a k@@ um@@ am yô . Lu@@ un er vea umbur ikyuryan i Yehova la yô , mayange je ma ve fetyô u eren aeren a bo ang@@ ara nahan ga . Akaa i waan mo shighe u mea na kwaghôron a bee la , wasem m seer fan kwaghôron . Yehova ka Or@@ gban se man Or u koson se . Kpa er se doo un ishima shi a soo u wasen yô , ngu kaan a vese kundu kundu ér : “ Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . Sha kpôô yô , aluer ônov ou mba ve lu hi@@ an a hi@@ a la fa up@@ ania shin ve ho@@ gh@@ ol iyol a ortamen u sôron atôônanongo man kwase na yô , kwagh ne una taver ve ishima kpen kpen . 4 /@@ ⁠ 1 A@@ ts@@ an@@ aior aa tsa a due ken ican i i̱ ker ve tsung ne je kpa , shin vea zer yan ican gbem sh@@ a@@ wono ? Kpa i lu tom wase u keren aan a se wuese ior yô . Ve wa ago cica cii ve bee , kpa cii man ve mough ken Yerusalem yô , ve kaa a Yeremia ér a̱ er msen sha ci ve shi a̱ pine Yehova kwagh u vea er yô . ( a ) In@@ j@@ akwagh i Yesu ne tese ér se fatyô u zan hemen sha u u@@ men atam nena ? Ashighe agen se fatyô u eren a or doo doo sha u lôh@@ ôn nan ser nana va ya iwer hen ya wase , man aluer i er kwagh ne sha dooshima yô , a kuma iwuese . Mba pasen kwaghaôndo ken ag@@ ar a kiriki man ken u@@ ger@@ i mba vesen man ken iky@@ ông@@ ough ki A@@ ma@@ z@@ on la man hen haregh u nd@@ ôh@@ ôr kpishi u i yer ér S@@ ib@@ er@@ ia la man ken deser@@ ti u ken A@@ fri@@ ka kua sha I@@ wo i H@@ im@@ ala@@ ya la kpaa . Shighe u m kuma anyom 12 la nahan , m hii u man ta@@ av , shi m fa ity@@ uh@@ wan@@ ev wue wue shi m zuan vea ng@@ ôm ga . Zum u Ishim@@ any@@ ian I@@ ̱ T@@ e sha A@@ vese Yô Ken inyom i 19@@ 19 la , Yesu wa “ akaa a na cii ” sha ikyev i wanakiriki ne . Ka akaa a Tartor na a shin tar la cii a kohol a lu akaa la ye . Ior mbagenev hingir mba h@@ aren ishima sha abaver h@@ un@@ den ishima kera , hanma shighe cii ka i zer s@@ aren ve u ma ve fe kwagh u a lu zan hemen ke ’ tar la je yô ve gema ve gb@@ ihi akaa a a hembe lun a inja la . S@@ aa vea keren icighan@@ mlu ityô , shi vea za hemen u lun wang sha iyol kua ken jijingi kpaa . — 2 Mbakorinte 7 : 1 ; 1 Peteru 1 : 15 , 16 . Kpa kwagh ne tese ér gba u se ker kwaghfan man mfe sha gbashima , shi se ver ishima sha kwagh u Yesu Kristu . Paul yange kange ishima ér una er kwagh u kwase na una hide a na un jighjigh yô , nahan a de tom u lu eren la . ( Anz . 13 : 22 ) Ior mba Aôndo kpishi mba ve lu perapera la , vea zua a injar i uma u tsôron ken paradi@@ so u do@@ on@@ ashe shin tar shi vea zua a msaanyol kpishi . Mbagenev soo u pasen kwagh sha uya uya ga . U@@ B@@ O@@ G@@ O 9 ( Z@@ wa Buter , kua I@@ liam i sha A@@ ve i Mba@@ am@@ er@@ ika ) M@@ doom ma Aôndo shi due tseer tseer ken m@@ rumun u sha mh@@ ôôn na la . Ve kaa ér : “ Su@@ ur sha Yehova sha mimi , nahan de ny@@ iman jighjigh wou u nan ga . ” = 2@@ ,@@ 5@@ 20 akuraior A@@ yange ase “ nga a kar fe@@ fa , se kpaa se kar kera wase , ” alaghga se tsa er anyom 70 shin 8@@ 0 nahan tseegh . 36 : 5 ; 8@@ 9 : 1 . U hemban cii yô , Yehova tese se ikyav i Wan na . Ashighe kpishi , iny@@ at@@ y@@ u@@ u ka ia saa ishe yô , i lu ibo i or@@ maan . Yange i kaa a mbamaren mba ken Iserael ér ve tesen mbayev vev nena , man inja i kwaghôron ne ér nyi ? ( Ôr Pasalmi 9@@ 0 : 4 . ) Mba eren a iyôngo i Kristu dedoo sha ci u gba u vea er nahan , shi ve soo u eren kwagh ne kpaa . Sha ci u ve fa mimi sha kwagh u ku@@ ugh . Wan@@ ye la “ y@@ es@@ em kwa ta@@ ankar@@ uhar , maa a bugh ashe na . ” Tor Solomon u ken tar u Iserael u tsuaa la ta icin wener : “ De luun a mbam@@ an@@ m@@ sô@@ rom imôngo ga , shin a mba@@ eren h@@ ua sha inyam kpaa ga . ” Bibilo kaa ér Satan “ ka a gema iyol na er ka ort@@ yom u iwanger nahan . ” ( 1 Yohane 4 : 8 ) Mkaanem ma kôron ken ishima ma ken Bibilo man tese se ieren i Yehova i vesen ne . Ken aeren a na cii ka ieren na i i hembe doon je ne , shi ka i i hembe sur@@ un mba ishima i ze ve iyol sha m@@ ngee u ifer i ngee yum la asema ye . ( Mpase 5 : 13 ) Mbam@@ gem mban cii vea been kera yô , maa in@@ umbe i he ia hii , tar cii ua lu paradi@@ so . Mbak@@ ur@@ an@@ ilev P@@ aven I@@ y@@ ôngo K@@ po@@ so a I@@ v@@ o Nen@@ a ? 9 / 1 Yesu yange ta mbahenen nav icin ér : “ K@@ ura nen ayol a en sha kwagh u kwa u Mbaf@@ ar@@ ishi , ka im@@ anger je la . ” ( Ekesodu 33 : 13 ) Een , i lu isharen yase u zuan a mfe sha er se er ishima i Aôndo yô , i de lu sha u tesen ior ser se fa yum ga . M@@ nyoon una kera lu ga . Akaa ne cii aa fatyô u d@@ an@@ en Orkristu , shi aa na nana kera lu a gbashima sha akaa a ken jijingi ga . Zum u ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el va u va eren kwagh sha msen u Daniel er la yô , ort@@ yom la kaa a profeti ne ér á “ doo ior ishima kpishi . ” Yosev ngohol kwar u dyako kwa har . H@@ es@@ e@@ k@@ ia war angev mb@@ un shi Aôndo seer un anyom 15 . Ikyav tese ér Yehova yange kegh u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo cii ve mase pasen Noa kwagh u Un we ishima u eren la ye . ( Yesaia 65 : 13 , 14 ; Mateu 24 : 45 - 47 ) Kpa , a er kwagh hemba he@@ ela . 13 Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar U@@ ng@@ wa Loho u Dedoo 2 : 4 ; Mpa . 18 : 4 ) Shi a tese ér gba u se zer kenger ma kwagh u a lu u wang ga shin se zer henen sha akaa ne shi tô@@ mon a kpaa ga . — 1 Yoh . Aôndo ôr inyam la cii ijir na í ibo , nahan a ngohol hem@@ en@@ tor sha ikyev i í kera shi a t@@ ì@@ m inyam i sha un@@ yi@@ in la kpaa . Yange soo ér jijingi la a hemen un , nahan kwagh u jijingi a mgb@@ egh un u eren yô , yange a lumun shi a er kpaa . ( M@@ ar . Nahan kpa , Ter wase u sha u se doo un ishima la na se ian i lun ‘ mba@@ shir@@ en@@ tom a na imôngo , ’ man kwagh ne bugh se ian i tesen un dooshima kua mba@@ wan@@ ndor a vese . ( 1 Kor . De se time sha kwagh u yange er shighe u i ver Yesu Tor ken inyom i 1914 la , man er mbagenev ken mba i shigh ve mkurem mbara wa iyol lu keghen a kegh , mbagenev di wa iyol ga yô . Davidi yange hen sha kwagh u Or@@ gb@@ an@@ akaa zu@@ lee , ka nahan ve yange fa dedoo ér or ngu u nan gbe akaa cii ye . Gadia uityendezwa mba Aôndo cii , ken a Na yô , ka “ een ” ka nahan man se rumun A@@ men ken a Na sha ci u icivir i Aôndo ye . ” P@@ alegh Ishim@@ a@@ y@@ in@@ an Yesu ver se ikyav i den ér jijingi u Aôndo a hemen un nena ? ( Genese 22 : 9 - 14 ) Yehova vande kaan ér uityendezwa mba un er a Aberaham la vea va iv sha ikyev i Is@@ ak@@ a . Se er tom a akaa a Yehova a ne se ne sha inja nena ? Yange a due ahumbe yô , an@@ nongo u mbap@@ asenkwagh u ken tiônnongo ugen hen P@@ or@@ to A@@ le@@ gr@@ e a za pase mba ve va mkohol ne loho u dedoo u Tartor u ken Bibilo la . Kwagh ne va Yehova a nyi ic@@ ana ? P@@ ase er ú taver vangertiôr u ú lu a mi wer tindi u Aôndo a we ér i de eren idya ga la ka kwagh u a doo u ú er yô . A tsa nahan me nenge a ior av mba ve kpe la je he ? ’ Ashighe agen sea y@@ aan kwagh yô , anmgbianev mban ve tile ve karen se kwaghyan . ( Yesaia 48 : 18 ) U tesen ikyav yô , u wan ikyo sha gbaa ne una kura se sha ikyev i ian@@ g@@ ev mbi ts@@ aren sha my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or la , mb@@ ig@@ enev je yô , mba fetyô u sôron mbi ga man mbi w@@ oo or kpaa . ( M@@ ar . 1 : 32 - 34 ) Sha nahan yô , kure kwaghôron u profeti u a kaa ér : “ Mimi je , ka angev asev je A tee sha iyol Na ye , atsan ase kpaa A tôô a ” la . — Yes . 5@@ 3 : 4@@ a ; Mat . Kape kwagh u ter ugen , iti na ér R@@ on@@ al@@ d , vea wan na u kwase u a lu hi@@ an a hi@@ a kpa a lu je la . Nahan Yesu una fatyô u “ zungwen a vese imôngo ken ase@@ er a ase ” sha ci u “ i mee Un sha hanma gbenda cii vough er se nahan , saa di isholibo tsô A er ga ye . ” — Mbaheberu 2 : 17 , 18 ; 4 : 15 , 16 . Shighe u Yesu lu kaa ér or@@ wan@@ ndor a vese nana̱ doo se ishima la , lu ôron kwagh u a hembe di iky@@ ar@@ yan tsô yô . ( Mateu 9 : 13 ) Shin er Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve s@@ enge ér ve na akaa a u@@ profeti mba ken Heberu nger la jighjigh nahan kpa , ve kera lumun a mkaanem ma i nger ken Ho@@ sea 6 : 6 man ga . ‘ K@@ ura nen ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ven la , i̱ lu sha asema a en , i̱ lu sha gbashima je , lu nen ikyum@@ u@@ ile ikyav . ’ — 1 PE@@ T@@ ER@@ U 5 : 2 , 3 . Hanma shighe u ka sea lam a mbagenev sha kwagh u uityendezwa mban yô , kwagh ne a umbur se er “ hanma nagh ku dedoo man hanma iyua i vough ” cii i dugh hen Aôndo wase u a ne kwagh wuee la yô . ( Ôr Yohane 3 : 16 . ) 5 :⁠ 2 ) M@@ pin u i doo u se time sha mi yô , ér : ka sha igbenda i nyi nahan me fatyô u zenden ken dooshima ? Ka a taver we ishima ér Yehova una wase u u̱ wan ishima shin hemban mbamtaver mba vesen je kpaa ga he ? — Rom . 21 : 4 - 11 . A̱ lu nyi je ia er ken tar shin uumace vea wa ishima u eren nyi je kpa , una b@@ unde awashima u Yehova la ga . A@@ g@@ umaior aa F@@ atyô u W@@ u@@ ese Yehova Shin er i̱ taver se ishima ér kwagh u mbagenev a̱ gb@@ aan se ishima a iyol@@ t@@ angen shio nahan kpaa , shi i̱ umbur se ér se̱ de a@@ mber sha akaa ga . — Mbafilipi 2 : 4 ; 1 Peteru 4 : 15 . Se fatyô u lamen a mba@@ kpen@@ e@@ ve@@ e ? Kanyi se time sha mi ken kwaghhenen nee ? U wan ats@@ am a wuese Aôndo ka ityôkyaa i dedoo kpishi i i doo u van mbamkombo asev tsuaa shi keghen zan zan mkur yô , tsô ú lu a ci vea mbacivir imôngo a we sha u wuese Yehova sha ats@@ am man msen . Er a ôr kwagh ne fese je yô , tese ér yange kegh iyol u lumun awashima u Aôndo sha ikyaa ne . Alaghga yange ve soo ga sha ci u mlu u u@@ kwaghaôndo vev lu kposo la , ga yô yange lu im@@ anger . A kaa ér : “ Gbenda ngu u ka m tsaase hanma or@@ pasenkwagh yô . A pase ishima na gbar gbar , a zung@@ we tsung shi a zamber Aôndo ér a̱ de un a asorabo na kpaa . S@@ aa se pase nen kwagh vangertiôr , nahan cii kpa vangertiôr wase a de lu u̱ a@@ y@@ ongo ga . Ka m umbur akaa a saan iyol kpishi a yange erem hen shighe ne la , er ihy@@ uma i atam a ap@@ u nahan . Ngu m@@ asen keghen zan zan á va gema mbaihyomov N@@ av vea hingir Un kwagh u p@@ endan angahar a Na sha mi . ” Sha nahan yô , doo u se ungwa ic@@ in@@ tan i Yesu ne : ‘ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ihy@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , iyange la i̱ de va bu@@ lun ne er kwagh@@ h@@ ônon nahan ga . ’ ( Luka 21 : ​ 34 , 35 ; Mpa . nahan , u na mlumun wer nyi ? ( Aer . 15 : 14 ) Sha kpôô yô , u yilan se sha iti i Yehova , Aôndo u@@ hemban@@ agee la ka kwagh u civirigh . A tese ér se fatyô u yan ikyar a mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga yemen iyol ish@@ ô ga . Ú kaa doo tsô ! Yesu yange tese ér dooshima ka t@@ am@@ enkwagh ken atindi a Yehova nena ? Shi ve wase un u fan er i gbe u una “ civir TER sha inyaregh [ nagh ] ” yô . ( Anz . M@@ tim u se time sha ic@@ in@@ tan i ngise Amo@@ shi ta ér Aôndo una ôr mbaaferev ijir la , doo u una na se ishimataver sha nyi kwagh@@ a ? Yange wea lu hen shighe la , man wea bugh ta@@ sh@@ an wase sha re@@ di@@ o wou nahan , ma lu loho u nyi ma u ung@@ wa@@ a ? A kaa ér : “ K@@ ur@@ an nen ayol a en man ik@@ um@@ u@@ ile i Icighan Jijingi A ver ne mbakur@@ an sha mi cii kpaa , sha u né ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo , u A yem sha awambe a sha iyol [ i Wan ] Na la . ” ( Aerenakaa 20 : 28 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) Ivur i sha 28 kaa ér : “ Kape noov kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan la . Tsô tor er nena ? ( 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 ) Yehova ka a su@@ r se asema nena ? ( Mbaromanu 7 : 19 , 20 ) Kpa aluer perapera ngu se kwagh u injaa yô , una na se agee a hendan a if@@ er@@ kwagh . Yange lu hange hange u or nana vande him@@ en iy@@ ongo a an@@ ngô u nan cii ve nana za mase nan nagh er Tindi tese nahan ye . Ve hemba m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar sha tar cii hegen . Er loho u ve ongo ne u lu ve a inja yô , ve tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo , nahan í er ve batisema sha mnger , maa ve kohol nongo u kwa@@ se@@ he la sha u lôh@@ ôn mbagenev ér ve ‘ va ma mngerem ma um@@ am gbilin . ’ 2 : 23 . Kpa er nan ve akaa a Aôndo a tsen@@ ge@@ ôron la a gbe inya ga ? Davidi vaa yila Yehova nahan ér : “ Mba@@ ap@@ er@@ av . . . mba keren mo a ku . ” Yesu Kristu yange na shima na jimin cii sha tom u tesen ior e̱r Yehova a lu “ Aôndo u mimi tswen ” yô . Mba ve lu perapera sha ishigh ki Aôndo cii , a lu msaanyol u vea zua a mi gbem sha won je la . Aôndo Yange So@@ o É@@ r Mbaiserael Ve Er Ny@@ i ? Mba@@ civir Ba@@ al yange ve yila aôndo ve , “ hii pe@@ pe je zan zan iyange sha te@@ mbe , ve lu kaan er : Ba@@ al shi rumun se ga ! ” kpa aôndo ve ti ungwa ve her ga . Akaa ka a lu sha In@@ tan@@ et kpishi , a mimi man a mimi ga , a wasen man a wasen ga , kua a bo man a bo ga cii . I@@ wa@@ v@@ aren i ainge ne na yô , ka i lu se z@@ ange u zuan a kwagh u se soo la . Ka an@@ za a nyi ior ve lu a mi ainge a a kaha kposo ? ( 1 Pet . 2 : 21 ) Paulu nger kwagh u ikyav i Yesu ver la ér : “ Han@@ mô wase nana̱ nôngo u eren kwagh u doon or u nan we ndor a nan la i̱ lu sha gbenda u doon man shi u maan nan a maa kpaa . 13 , 14 . ( a ) Ka an i gbe u a wa nan kwagh@@ a ? Nahan yô , doo u vea na shighe ve man agee a ve sha u eren Aôndo tom cii man iyol@@ been ia ngohol ve agee ye . M za pine mbat@@ wer@@ ev kua mbah@@ e@@ men ad@@ ua , kpa ve kaa a mo ér kwagh a̱ de z@@ em iyol ga , mnenge wam la ka u shami . Sha ashighe la nahan , a@@ dooga jighjigh u se ne Yehova la una nd@@ ôh@@ ôr . Davidi ngu kaan a vese heen ér , Aôndo ka una de se asorabo a ase yô , a ver á ica a vese er se fetyô u henen la cii . Mbashiada mba Yehova mba hemban iorov 7@@ 6@@ 0@@ ,000 mba pasen loho u dedoo ken tar u B@@ ra@@ z@@ il hegen . N@@ om man kwase ka vea eren kwagh sha kwaghfan yô , ve fa u lamen doo doo nena ? U@@ umace vea seer lun ken uiky@@ angen ga nena , man ken masejime yô , ka mlu u ken uiky@@ angen ga u nyi se va lu k@@ ere ? Shighe u Yesu lu ôron kwagh a tiônnongo u Kristu u ken E@@ fese u sha derianyom u hiihii la , a ôr kwagh u “ dooshima [ ve ] u hiihii ” la . Ka Ifa yange hii vendan hemen u Yehova ye , ieren na la tese kwaghbo u ka a due shighe u or vende hemen u Aôndo yô . ( Ôr Yohane 5 : 5 - 9 . ) ( b ) Aluer u ngu eren msen shi gbidyen kwar sha kwagh yô , kwagh la una wase u u̱ hendan a imeen shighe u iyol i kpe u nena ? Nahan kpa , aluer jighjigh ve za hemen u taver shi kwagh u ve lu henen la za hemen u doon ve ishima shi mba eren sha mi yô , vea fa ér doo u vea suur sha Yehova ér a na ve ishimataver shi a na ve kwaghfan shi a kôôm ve kpaa . Nahan , kanyi ú zough a mi ken kwaghôron u profeti u M@@ ika ityough ki sha u 3 zan zan 5 nee ? 16 , 17 . ( a ) Ka nyi Yehova a soo ér ior nav ve fa ? Sha nahan yô , Yesu lu sha ian i dedoo i tesen mbagenev gbenda u vough u vea civir Yehova sha mimi yô . 15 : 13 ) Er ashighe kpishi uumace mba ve tem tor ka ve lu ken mkpeyol sha i@@ us@@ a i mba ve tem tor sha a ve la nahan kpa , Yesu yô er nahan ga , a na uma na jighilii sha ci u uumace . — Mat . P@@ ri@@ se@@ ka man A@@ ku@@ la yange ve “ waan ” akaa a mbagenev “ ikyo . ” Ka averen a nyi mba ve keghen ato a ‘ imo i ke ’ ijime ve ’ la ve zough a mini ? Hen ase sha kwagh u tar u nyian , u isholibo i lu ng@@ een ker seer a seer , hii sha ayange a She@@ m la je zan zan nyian la . Akaa a yange er ken ayange a 40 la tese wang ér i nder Yesu shin ku . ( Mateu 24 : 14 ; Aerenakaa 15 : 7 ; Mbaromanu 1 : 16 ) Mba yange ve ungwa ú yô , ve hingir u fan Yehova Aôndo . G@@ omoti u a dondo kwaghwan u Yehova ga cii , una za iky@@ ura mayange ga . Lu sha ityôkyaa i nyi mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara na jighjigh ér Aôndo una hide a averen a Adam ta kera laa ? Kwagh u hemban cii u Yehova a ne sha ci u uumace cica cii yô , ka nagh ku ip@@ aan ku Wan na la . Er Paulu va zuan a mfe u vough sha kwagh u Kristu man tom na u ken awashima u Aôndo kera yô , a mase nengen wang e̱r gba u una tsua kwagh u una er yô : Una lu Or@@ f@@ ar@@ ishi her una za hemen u lun sha ian i vesen na man iti@@ duen na la shinii , shin una gema mlu u uma na una hii eren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i lu hange hange sha u zuan a mk@@ om sha ishigh ki Aôndo ci@@ il@@ i ? M@@ hen u aiegh u u@@ kwaghaôndo ve lu a mi ér ior mba dedoo cii vea yem sha la kpaa alaghga una na mbagenev vea hen ér i yila ve u yemen sha . Se mba sôron atôônanongo a hen ningir la cii sha kwa môm yô , af@@ ishi a bran@@ ci yila se sha tele@@ f@@ on . 4 : 1 – 6 : 7 ) As@@ orabo la wa asorabo a upristi mbara ayol a ve kpa vea eren la ker . Yange y@@ av kpishi , va nd@@ eren yô , mase kaven er mba a s@@ enge ér ka mba@@ abo@@ ki nav la y@@ av a na yô . — Nenge Genese 34 : 2 . I@@ ti i Aôndo pase se nyi sha kwagh n@@ aa ? Hanma inyom yô , Mbashiada mba Yehova ka ve kohol imôngo sha iyange i Yesu kpe la sha u umbur nagh ku Yesu na sha uma na la . K@@ ent F@@ ish@@ c@@ er u a eren tom ken Af@@ ishi a Nen@@ gen sha T@@ so@@ mbor u Betel a ken P@@ atter@@ son la di tôv mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci mba ityar igen iti@@ ar i í tindi mbam@@ ishen ker la . Sha kpôô yô , Yehova eren kwagh ne . Yesu yange tese ér doo u ishima ia nyian ior mba Aôndo sha mbamgbe vev mba ayange ayange ga nena ? Sha mimi yô , kwaghfan u a lu ke ’ Bibilo la ngu a tahav mbu maan mbamhen asev shi wasen se u sôron mbamzeyol shi nan sha u uuma asev ve̱ lu gu@@ da shi nan se a@@ yom a se fatyô u wan ishima a akaa a se kôr cio u geman á ga la yô . Ka an shin kanyi i lu “ ish@@ an i sha use ” i Peteru a t@@ ér i̱ laa , man er nan ve ú ne ikyar nahana ? • Er nan ve se fatyô u veren ashe ser akaa agen aa na se iyol kpen@@ e , man ka hen an se gema ser nana̱ wase se ? ( Y@@ er . 17 : 9 ) Nahan doo ve kpishi er i te ve icin sha akaa a vea palegh ve , vea kô@@ r@@ cio u kuran atindi a Aôndo la yô . Apostoli Paulu na mlumun sha mpin ne , ér : “ Ka sha jighjigh u nan man i yem a H@@ en@@ o [ shin E@@ no@@ ki ] Sha ye nahan a kera nenge a ku ashe ga , man i kera zua a na ga , gadia Aôndo yem a na . Gadia er i lu a yem a na ga je tsô i er shiada sha a na er a doo Aôndo ishima . ” Er Y@@ e@@ fe@@ ta man wan na u kwase u lu ini@@ un@@ kwase her la na Yehova jighjigh yô , kwagh ne wase Y@@ e@@ fe@@ ta u eren sha ityendezwa na la vough . Hen tugh mb@@ ura je , Yesu ng@@ ur nan ikyar sha mpin u apostoli u jighjigh Yuda ( T@@ a@@ de@@ u ) pine un la yô , a kaa ér : “ Aluer M@@ ea doo or ishima yô , nana kuran kwaghôron Wam ; T@@ erem kpaa nana doo Un ishima ; S@@ é va her a nan S@@ é va er ijiir i tsan her a nan kpaa . ” Hanma shighe u i gbe u Jo@@ ven@@ cio una va hen Bibilo a mo yô , m vande man ta@@ av , shi m lu eren afer@@ akaa her@@ egh . U tesen ikyav yô , inja i iti i profeti H@@ ag@@ ai ér , “ I M@@ ar Un sha Iyange i In@@ i@@ ongo . ” U Ke@@ ghen Kwagh — Ve a Ishima i U@@ r@@ en Shin Ka Lu I@@ emb@@ ere ? Ka nahan ve Yohane u Eren B@@ atisema yange ôr kwagh u Yesu nahan ye , ér : “ Nenge Wan@@ iyôngo u Aôndo u A tee isholibo i tar kera ne , Ng@@ ura ” ye . Kwagh u a nyer se ken ishima la b@@ enden a mhen wase nena ? 1 : ​ 9 - 18 . 2 : 12 - 17 , 22 - 25 , 34 , 35 ; 4 : 17 , 18 . 11 , 12 . ( a ) Ka kwagh u vihin u nyi yange er kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati , man sha hiihii la a er nena ? Alaghga a gba u se taver ishima tsung nahan se lamen a ior sha shighe u ian i dugh yô . Er i seer tsaase se yô , se hemba fan u sôron anmgbianev asev . Nahan ishima vihi R@@ yan ker , lu henen ér mbatamen venda u nan un icivir shinii ? ( M@@ ar . 1 : ​ 14 , 15 ) Kpa ka nyi kwagh u injaa je yange ma zua a mi u a tôô a kar sha ian i civirigh i̱ hingir “ or u Aôndo ” man or@@ him@@ en u Tindi u ikyuryan man profeti u Yehova man môm ken mba ngeren Bibilo laa ? Ka hanma ikyav ken Bibilo i tese ér gba u se suur sha Yehova man Mkaanem nam a ishima yase ci@@ ilii ? ( a ) Ka akaa a nyi nahan se fatyô u eren msen sha mini ? Kwagh ne na loho u dedoo u pasen ume atam a dedoo kpishi . Ior mbagenev mba kaan ér Aôndo de ér se ya ican sha u una kar se , kpa kwagh ngu nahan ga . Nahan kpa u gema u palegh nan@@ de@@ ity@@ o man ij@@ ung@@ wen i mbaaferev ve ve a mi sha ayol a ve la . 10 : 16 ) In@@ i@@ ongo i ihi@@ ar ne cii ngi zuan a kwaghyan u ken jijingi , u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a lu nan sha shighe vough la . Nenge , usu sen Sha va hi@@ a mbah@@ em@@ ent@@ y@@ av mba uhar mba lun a ior ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber sha ikyev , mba tsuaa la , a ior vev mba ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber mbara ; yô , uma wam a̱ shi lu kwagh u injaa sha ishigh y@@ ough . ” * Yange er tom u pania u ke@@ ke shin tom u pasen kwagh u Tartor hanma shighe la . Shi Yesu kaa ér mba ve dondo un cii vea “ zua a uma u tsôron . ” Inja na yô , hanma kwagh u se tsough u eren cii , doo u mhen ne una lu se sha ishima , ér : ‘ Kanyi Yehova una soo ér m@@ ̱ ere ? A hen akaa kpishi hen Yesu , kpa akaa lu her kpishi a una hen yô . 6 : 1 - 8 : Aôndo tôndo zwa ér mbatyomov vea hemen ior nav shi vea kura ve kpaa . ( Yohane 14 : 16 , 17 ) “ Jijingi u mimi ” ne shin icighan jijingi ka or ga , kpa ka tahav — ka tahav mbu t@@ omov mbu Yehova iyol na . * Nahan kpa , ka kwaghwan u Bibilo u ugen u nyi una wase se zum u se soo u tsuan ma t@@ wer@@ sô@@ ron@@ o ? 9 : 4@@ 9 , 50 — Yesu yange orgen u lu du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov ken iti na , kpa lu dondon un ga la ga sha ci u nyi ? ( Ôr 1 Utor 9 : 4 . ) Gba kpee u se kura no@@ mbor wase gadia ah@@ on a gban aa fatyô u van a iliam i lamen sha mbagen g@@ es@@ egh@@ ee . Mbagenev vea na mlumun sha mpin ne ér een . A@@ tô@@ akyaa nga kpishi aa a ne i gbe u se hen sha kwagh u tahav mbu Yehova yô , man a@@ kp@@ el@@ an nga sha kwagh ne ga . A wase se u fan u@@ gomoti mban , sha akaa a profeti Daniel man apostoli Yohane yange ve nger la . ( Mbaefese 5 : 25 ) Yesu kaa ér : ‘ Wan u or kpaa A va sha u i̱ er Un tom ga , kpa sha u Un Una er mbagenev tom . ’ T@@ ugh yange mb@@ ua ile yô , m ke@@ er usu m tema her , m kenger uwer man as@@ an sha kwa@@ v@@ aôndo , shi ahumbe a a karen nahan m ungwa ihy@@ uma i dedoo i to@@ ho u hen ijiir la . ( Yobu 38 : 39 , 40 ) A@@ kper@@ an nga ga , iyôngo ne i̱ v@@ ôr sha ci u i̱ zua a kwaghyan ga . L@@ an profeti la ishima tsô , á er msen a ôr Yehova kwagh sha mi . Ka a gande kera kera kpa , mbam@@ nenge vev sha akaa di tsô yô mb@@ á ve kaha keng . Nahan kpa mci@@ e u cian Aôndo yô , ka u eren kwagh u dedoo shi geman ijime a kwagh u bo . ( Yeremia 2 : 5 , 6 , 8 ) Er yange ma ve pine ér ‘ Yehova ngu h@@ an , ’ sha shighe u ve tagher a akaa a uma a vea tsua u eren yô , ve gema ve lu keren a ker mkpeyol . — Yesaia 5 : 11 , 12 . Nahan kpa , kwagh u una na ve se zua a iveren ne yô , ka er se lu civir Aôndo sha jighjigh la . 3 : 7 ) Kwagh la tese ér , Yehova nenge gbenda u or nan eren kwagh a kwase u nan la ér ka be@@ er@@ kwagh ga . Man se fatyô u palegh u hingir i@@ mba@@ or la nena ? De se ôr Mbaromanu 6 : 23 tsô se kav ikyaa i i dugh ken kwagh ne la . ngu a due a aka@@ ang@@ eren a injaa sha ashighe ashighe a a er kwagh u mbam@@ nyoon man ian@@ g@@ ev atô kposo kposo yô . ( Anzaakaa 6 : 27 ) Se hen nen kwaghfan hen or@@ jighjigh Yobu , yange ya iky@@ ur a ashe a na wener mayange je una kenger kwagh u una mee un u eren kwaghbo ga . Nyian ne , se mba ken atô u “ iyange i Ter ” c@@ ough c@@ ough . Ú tese se nyi sha kwagh u Yehova man ieren na a i@@ or@@ o ? Ve kera su@@ gh Aôndo sha er a yem ve ga , kpa ve hide ve lu waren un a war ér ngu yangen ve u ember uma . ( Ru@@ tu 1 : 16 ) Ru@@ tu var a Na@@ omi her . B@@ am : Or nana fatyô u ngeren ér shighe u nan kpe yô , i na Wat@@ ch To@@ wer inyaregh ki nan ko@@ so ken b@@ am man j@@ in@@ d@@ iny@@ ar i nan we ken b@@ am nan zough a mtsera sha mi la er atindi a b@@ am@@ egh a tese la vough shin p@@ en@@ sh@@ en u nan . ( Lev@@ iti@@ ku 19 :⁠ 2 ) Yange gba u hanma or Iserael yô nana tese ér nan ngu a ieren i vough . ( Mbaefese 4 : 18 ) Cii ve Paulu va hingir Orkristu yô , lu or u fan A@@ tindi kpishi , kpa er ashe na p@@ ir sha lan yô , tôvon tiônnongo u Aôndo a ican tsung je . Yange i nder ior mba tsuaa tsuaa mbara a iyol i inyam man awambe ne , nahan shighe kar yô , ve hide ve kpe . ( Mpa . 7 : ​ 14 - 17 ; 21 : ​ 1 - 5 ) Ish@@ ember i í gem ér u “ sôron akaa cii ” la ngi ôron kwagh u Tartor u Mesiya ga , gadia hen shighe la i lu a ver Tartor la ga , lu ken inyom i 1914 la i ver u ye . Nahan kpa yange ver ishima sha akaa a shin tar ne ga . Kwagh@@ wan u i nger ken 1 Yohane 2 : 15 , 16 la kpaa wa se kwagh sha kwagh u h@@ we man iyol@@ wu@@ h@@ an yase . Nahan lu u or môm nana gema awashima la ga . Jigh@@ ilii yô , James ngu eren tom u pasen kwaghaôndo sha hanma shighe la ka anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar je ne , ngu wasen mbagenev u henen akaa a Bibilo i tese la . Se za hemen u tilen sha mimi kpa ? In@@ j@@ akwagh i Yesu a er sha kwagh u or@@ ya u gba uwer u s@@ ônon kwagh ga la wase se u fan kwagh u or u nan jighjigh u nan lu eren msen yô . Er mbap@@ asenkwagh mba hemban m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar mban ve lu dondon akaa a i lu wan ve la yô , ve fa u pasen kwagh shi tesen sha gbenda u a kôr “ ior cii ” ken ishima yô . — Ôr 1 Mbakorinte 9 : 20 - 23 . A shi á za hemen wener : “ I@@ ̱ wuese Aôndo sha Yesu Kristu Ter wase ! ” u ‘ m doo Un ishima man A gem A ne iyol Na sha ci wam ’ la . Aluer kwagh ngu nahan yô , ka ikyav i dedoo i tesen ér u ngu or u hiden a iyol ijime . Shighe u Tartor u Aôndo ua hemen uumace cii la , te@@ gh te@@ gh tsô , ua pase ve “ sha ikyev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa . ” Se ter di igbenda kpuaa tseegh tsô , i Yehova yar tom a icighan jijingi sha ayange a tsuaa la sha u tesen ér awashima na una kure kpee , a b@@ unde ga yô . I@@ gbenda shon yô , lu u kuran ior nav shi nan mbagenev tahav shi sh@@ igh@@ en ve mkurem sha icighan jijingi . Kwagh u i er ken Mpase 4 : 10 , 11 sha kwagh u mba i shigh ve mkurem shighe u vea lu sha la , tese ér vea za hemen u civir Yehova sha ian@@ tom la . — Ese@@ k . KA M@@ I@@ M@@ I J@@ E N@@ E : Aôndo soo ér i civir un a ie@@ ev man akav agen ga Yange kimbir ôron mkaanem man sha u been a a@@ kper@@ an a alaghga N@@ ik@@ o@@ dem@@ u lu a mi ken ishima sha itinekwagh ne la . Paulu yange una nyôr hen hanma ya , una pase kwagh er or u timen ken Bibilo ne a s@@ enge nahan shin una er nahan ga kpa , yange soo ér mbatamen mba ken E@@ fese mbara ve de hungur gbenda u yange un pase kwagh la ga , kua kwagh u due ker la kpaa . Nahan kpa , yange m soo mer ior ve de nengen mo ér m ngu or u eren kwagh a m@@ ser@@ tar u I@@ ng@@ i@@ la la ga . Ka nyi nongo u Mbashiada mba Yehova u fetyô u eren@@ e ? Mimi je , Yehova ngu er e@@ ev mbu mbu lu a uma ga la ga , kpa un ka “ Aôndo u uma ” ! Ior ka ve er aie sha ci u vea war tsaha , mbagen yô ka ve er aie sha ci u vea zua a mtsera sha kwagh shin sha u ior ve wuese ve yô . U lun ken ican kpaa m fa , u ng@@ een a kwagh wuee kpaa m fa . ( Mbaromanu 8 : 22 ) Ma nyityô kwagh i se er u sôron akaa ne cii kpa , se yina u karen a Satan kera , shi se yina u sôron mbam@@ yina asev mba ve lu im@@ aagh ki ican i se lu yan ne kpaa . I kaa a Davidi ér kwase la ka Bete@@ she@@ ba , man nom na U@@ ria yô ngu ken utya , tsô á tindi i̱ za kua a na , nahan á y@@ av a na . ( Mbaefese 5 : 4 ; Yakobu 4 : 16 ) Hen Mbakristu yô , atindi a i we sha kwagh u aeren ne cii ka vegher u tindi u vough u Aôndo . — Pasalmi 19 : 7 . Kwagh u Bibilo i kaa ér “ kwagh u or nan lee yô , shi ka un je nana sun@@ da ye ” la yange kure sha Mbaiserael mba civir ak@@ ombo la vough . — Mbagalatia 6 : 7 . Aluer gba u se tese ser “ per@@ utya , ” u ú lu “ perapera ” la ngu se kwagh u hange hange yô , ieren yase ia lu nena ? Er ian due i ma wua Saulu yô , ior nav gba kaan a na ér Yehova na or@@ ihyom wou sha ikyev you , nahan wua un . Heela tseegh ga , er kwagh u Paulu kpa lu nahan , ishimawan i um atam a kpilighyol . 4 : 12 ) Shighe u i lu ôron kwagh u kor u igbar iti@@ ar ken ivese yô , ka nom man kwase ve lu igbar i ihi@@ ar i hiihii , i i gem i kper@@ egh sha gbar u vesen la ye , man gbar shon ka Aôndo . ( b ) Ka ikyav i nyi Yesu a ver se ? ( b ) Aluer se time sha aeren a Aôndo yô , a wase se nena ? Mbahemenev mba adu@@ aav er idya a mbahemenev mba bo@@ tar ne . M@@ lu u dedoo ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi man ka ieren i sha inja kpaa . Yange a lu nyi je A@@ bel nenge a mi ken ishima na ér ia va er ken hemen kpa , a na jighjigh ér ityendezwa i Aôndo ia kure , nahan Yehova lumun naagh ku A@@ bel na la . ​ — Ôr Genese 4 : ​ 3 - 5 ; Mbaheberu 11 : 4 . Ka sha nyi gbenda i we takerada u Daniel kwagh iyol@@ o ? Kape i lu vough je la , aluer Yehova doo se ishima shi se mba cian un yô , se dondo gb@@ end@@ atesen na , man kwagh ne una va se a injar . Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mba Heberu mba un@@ yi@@ in mba ve venda u dondon uma u ior mba ken ya u tor u Bab@@ ilon la zua a ‘ kwaghfan man mfe man hanma gbenda u mfe cii . ’ Z@@ ua a M@@ sur@@ shima ken Mkaanem ma Aôndo Yehova ngu er Ter u lun a dooshima nahan , gadia a soo ér ne ember uma shi ne eren akaa a dedoo shi ne palegh akaa a gbil@@ ini@@ gh a nan@@ den ne ityough la kpaa . ( Or@@ pa . Dooshima u a He@@ mbe Do@@ on Cii La ‘ Ka sha jighjigh u nan man u@@ gir@@ mbag@@ ar@@ ev mba Y@@ er@@ ik@@ o gba ye . ’ — Mbaheberu 11 : 30 Tindi la lu u perapera je ka u tu@@ nan ga . ( N@@ ah@@ um 1 : 1 – 3 : 19 ) U tesen ikyav yô , u fatyô kaan a wan wou wer nana kaa ér : “ D@@ em ! Ngeren la kaa ér , a lu sha shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu , zum u anmgbianev mba Kristu vea lu hemen vea na Sha la . Ka nahan man mba ve lu iyôngo igen la vea fatyô u wasen ve ga ye . Aluer kwaghwan u ma ortamen wase u yô , er nan u pase nan ga ? Mbayuda er kwagh sha kwaghfan , ve bugh un zwa sha kwagh u lu ôron sha aie man sha s@@ ende@@ ty@@ o la ga . Kape nyian kpa mbacivir Yehova ve eren je la . — Ôr 2 Utor 18 : 35 , 36 . Duteronomi 30 : 11 - 20 Ka nyi i dugh ken kwagh nee ? “ Ne lu a ishimaverenkeghen ga , ne lu a Aôndo shin tar kpaa ga . • W@@ a nen iyol sha kwagh u i yer ér “ What if . . . ? ” Ge@@ ma ken tar u B@@ ra@@ z@@ il yô , atôônanongo a iliam i sha ave ne nôngon u kuman 3@@ 00 , man iniongo i duen kwaghpasen di hemba 4@@ 00 . U fatyô u ungwan un kpa ? Yange i tsua ve ér ve wasen u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Mbahemenev mba shin T@@ ine la . — Yohane 10 : 16 . Se fatyô u ôron nahan ser : ‘ Aluer u za hen ijiir i or môm nan lu her ga man ú va ande sha ya u i maa tsembelee shi i haa akaa@@ yan ker ( ka kwagh u i er je la ) nahan , ú lumun fele je wer or ( ka u nan er kwagh shon je la ) ngu u nan maa iyou la shi nan iv akaa@@ yan ker yô . 60 : 22 ; H@@ a@@ g . Nahan kpa , Aôndo z@@ ôh@@ ô a na sha kwagh u pine la , shin kaa a na ér gba u una seer lun a jighjigh u nan ga . Mbamaren mba a tom u nengen sha gb@@ ayol ve ma u tsombor ve , shi wasen tsombor ve u lun a Yehova kôôsôô , shi tesen u dooshima shi eren akaa a nan u msaanyol kpaa . A nger ér : “ M ngu eren msen mer , dooshima wen a̱ seer a seer ng@@ een sha kwaghfan man sha hanma mkav cii . ” Er kwagh a fetyô u lun nahan he ’ Mbakristu mba i mar ve ke ’ jijingi la yô , se fa tsô ser mbagenev kpa á fatyô u nd@@ eren ve sha u ve̱ lu uma shin tar yô . Kpa er nan ve kwagh u ior ve soo un ga tsung ne shi a gem a samber wuee yum nahana ? Ú ng@@ ur@@ en kenger anmgbianev vi@@ e vi@@ e yô , ú lu hemban fan u lun a iwuese sha a ve shi zuan a iember her atô ve kpaa . Yange fa dedoo ér i nder Yesu shin mbakp@@ enev , shi fa kpaa ér mbagenev kpa a sa@@ gh ve vea due shin u@@ war u orumace kera . Ro@@ s@@ a lu a an@@ sh@@ ôô@@ p@@ u u te@@ en kwaghyan her . ( b ) Ka sha ci u nyi i yer Aberaham ér ka ‘ ter u mba ve ne jighjigh la ci@@ il@@ i ’ ? Ka mimi , mb@@ any@@ im@@ an@@ akaa ka ve h@@ ure sha ér , akaa a i er la cii aa fatyô u lun mbamhen mba ior ve dugh a mi sha mbam@@ nenge vev yô . ( a ) Ka igbenda i pasen kwagh ken igbar i nyi nahan i hembe doon we ? I kaa ke ’ Tindi u yange Aôndo na ikyurior i Iserael la ér : “ De eren idya ga . ” Shin er Aôndo una na ian ior vea kpe nahan kpa , una na ian ér i̱ tim ior nav shin tar cica cii i̱ bee ga . Yehova ta ve icin sha kwaghbo u a lu sha u kôron ijende a mba ve civir un ga la . Or u nan we iyol i nan ikyo tseegh yô , “ ka or u kwagh a gbe nan a mkpeyol u nan shi nan we mbamgbe mba nan ikyo tseegh , u nan keren mtsera u orgen ga saa u nan tseegh yô . ” Se wa ishima ser se za hemen u gb@@ eren ngeren mba doon , mba vea wase ior u zuan a iwanger la ken ityakerada man sha In@@ tan@@ et cii , sha er vea wase ior mba ve soo u fan kwagh u Bibilo i tese jim jim la , u kaven i̱ yô . Kwagh ne una na yô , se kera lu civir Yehova sha gbashima ga . — Anzaakaa 13 : 12 . Er takerada u Ese@@ kiel u lu vegher u Ruamabera u Aôndo a ne i nger yô , loho u i nger ker la kpa ‘ ngu uma je , ngu tem gbilin ga . ’ — Mbaheberu 4 : 12 . 3 : 20 ; 7 : 4 , 6 ; 10 : 4 ; K@@ ol . Shi aluer gba u ú nenge a ort@@ wer man u za sha shighe ga yô , alaghga kwagh la una bende a t@@ wer u nana er u la . Aluer se ya ikyar kôôsôô a anmgbianev mba ken tiônnongo yô , kwagh ne una wase se se fatyô u “ maan a maa ayol a ase . ” ( Rom . Se fatyô u lamen a na shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , sha hanma shighe man hanma ijiir kpaa . Kwagh u vesen u Yesu yange tese yô , ér mbadondon un ve tesen ior dooshima . ( Yoh . B@@ ri@@ an : M su@@ gh u sha takerada u u er la . Tsô H@@ ag@@ ai hingir u l@@ ahan ngô na . Kpa or môm nana fatyô u gban a@@ kper@@ an sha kwagh u ieren i mimi i Aôndo ga . In@@ i@@ aav Mb@@ i Yehova A L@@ um@@ un a Mb@@ i Yô Genese ityough 37 , ivur 3 man 4 pase ér Yosev yange hemba doon Yakob ishima . Shi ken inyom shon i môm , Mbah@@ enen Bibilo er mkohol ve u hiihii ken zwa P@@ oli@@ sh hen ger@@ i u B@@ ru@@ ay - en - Ar@@ to@@ is . Yehova yange nenge wener er ve l@@ aha Mose yô , ka un je ve l@@ aha ye . Kwase na , De@@ b@@ b@@ i@@ e , kaa ér : “ Er anyom at@@ er@@ atar a kar nahan kpa , ashighe agen ishima ka i nyian mo er kwase la una ker gbenda u hiden lamen a nom@@ om nahan . ( 2 Peteru 3 : 3 , 4 ) Ikyav tese ér , amba@@ aior la hen ér akaa nga gem kposo ga , kpa hii shighe u i gba tar la je nga zan hemen her er a vande lun nahan . T@@ ere ! man nana nyôr sha tartor u Sha ga , saa u nan eren ishima i T@@ erem u A lu Sha yô . ’ ( Mat . Ka mimi , sha ajiir agen yô , ior ka ve hemba keghen ato a loho u dedoo a ior mba sha ajiir agen . Kwagh@@ fan ve la wasen se shi ka i doo se u dondon jighjigh ve u nan la . Nahan kpa lu tsombor u Tor R@@ ad@@ a@@ ma man mba eren tom u gomoti mbagenev tseegh i na ve u@@ kô@@ pi mba ngeren ne ye . Ka atindi shon je ne : ( 1 ) U tseghan iti i Aôndo sha u hiden ngeren i sha ajiir a i doo u ia lu ken Ruamabera la . ( b ) Se er nan man akaa a taregh aa doo se ishima ga ? Yange i kaa a Mbaiserael ér aluer mba ungwan imo i Yehova yô , ken ‘ akuraior a sha won cii , ka ve vea hingir kwagh na iyol na je ye . ’ ( E@@ ks . Doo u Ú Hii u W@@ u@@ ese Yehova Hanma Shighe ? Bibilo kaa ér Yesu lu ôr , nahan a kav tahav mbu icighan jijingi u Aôndo ken uma na kpishi . Gba u Se “ H@@ u@@ wa Ikyav Mb@@ i U@@ ty@@ av mbi Aôndo Cii Iyol ” Kwagh ne taver mo ishima u zan hemen u eren tom u i nam la . ” — Ps . I@@ she ngi hange hange sha u henen kwagh shi gbidyen kwar a ishima . Tsô iyange igen sev mbu h@@ ongo mbu aven yô , ve lu ke ’ iyou ve tseegh . Ishim@@ averen i Mb@@ ap@@ er@@ apera Ka ikyav i nyi i tese ér mbamzeyol mba sha kwagh u iny@@ ar ken tar u Ar@@ g@@ ent@@ ina man ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e d@@ an mbap@@ asenkwagh asema sha mcivir ve u ve lu civir Yehova la ga ? ‘ Lu Nen Mbat@@ seen A@@ sema , ’ 10 /@@ ⁠ 15 Sha mimi yô , m kera umbur er yange m hii ve m mough sha iy@@ ough@@ ci m va nyôr ken ya la ga , shi kwagh u yange m mase eren sha iyange la cii kpa m fa ga . Gba u se kange ishima u eren kwagh u se tsough la ve se fatyô ye . Loho u dedoo u u pasen la ua ume atam ua za kighir nena ? • Er nan ve Yesu yange lôh@@ ô ior ér ve̱ tôô i@@ gb@@ ur na ? 8@@ 4 :⁠ 11 . Kpa Yon@@ at@@ an lumun a m@@ tsough u Yehova tsua Davidi ér a lu tor la . Alaghga kwase Kristu u nan lu ngô yô nana ôr kwagh nahan , sha ci u er nan lu veren ishima sha an@@ iky@@ und@@ an u nan la yô , nan kera ngu zuan a ian i veren ishima sha akaa a ken jijingi ga . M@@ h@@ ôônom ma ker Yehova a mba kwagh a tser ve la er ka ma kôr ngô a wan u nan nahan Yehova yange tim mbaaferev shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la . Mbam@@ lumun mba i ne sha mbampin mba utar mba i tim sha mi ken kwaghhenen ne cii , mlumun u sha mpin u masejime ne hemba taver ga cii . Ior mba ken tiônnongo cii vea maa sh@@ a@@ gba u Yesu ver ér se dondo la nena ? Sha shighe u mbaapostoli la , un u i tsegha un Tor la tese ve loho u vea za pase la , man er vea pase loho shon la , kua ijiir i vea za pase u la kpaa wang . Ka sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara kua ah@@ ur@@ aior a ve dondo akaawan a Yesu wa la , ér : “ Kwagh u M kaa ne ken ime , ôr nen ken igbar ; man kwagh u ne ongo ken ato iv@@ ar@@ iv@@ ase yô , yôô nen di un sha ity@@ or@@ iy@@ ough@@ ough . ” 5 : 16 ; Mat . 15 :⁠ 4 ) Shighe u Yesu gande or la kpa , lu eren ishima i Ter na u sha la hanma shighe cii . ( Ôr Mbaromanu 14 : 1 - 4 . ) ( Yesaia 6 : 2 , 3 ; Mpase 4 : 6 – 8 ) Er ve kimbir ishember ne kwa tar yô , kwagh ne tese ér Yehova ngu icighan shi ngu wang , a ac@@ ôgh@@ or shio je gande ôron . Shighe u yange se hii u henen kwagh u Aôndo la , Bibilo wase se se de u henen kwagh er tar u henen la , se gema henen kwagh er Aôndo nahan . N@@ av@@ y p@@ ho@@ to ; mbagenev : U@@ .@@ S . In@@ j@@ akwagh ne kure sha ityendezwa i Yehova a er wener una ‘ ase@@ gh gbaa u kiriki u m@@ asen h@@ ô@@ mon , Una m@@ ô@@ ôr un sha u@@ wo u ta@@ ven sha tser tser ’ la . * Nahan kpa ka va veren nongo u Kristu yô , kwaghwan na ne maa hingir sha ci u nongo ne . Yesu Kristu , or u vough la na ‘ ip@@ aan ’ Yesu yange za hemen seer tesen mbaapostoli nav mba 11 mba jighjigh mbara nyi kwagh sha kwagh u dooshima , man yange wa ve ago iyol sha a@@ yem na u lu ikyua ikyua la nena ? Er se lu Mbashiada mba Yehova mba se tsegh ayol a ase sha ci na yô , se fa kwagh u ken hemen , nahan se nenge ser gba u se pase mbagenev kwagh u se fe la . ( Rom . ( 1 Tim . 2 :⁠ 4 ) Er mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ve zough a mfe u vough sha kwagh u Aôndo yô , hingir er ve nenge a Aôndo nahan . ( Pasalmi 31 : 16 ) I zamber a Yehova , un u a hembe agee cii la ér a̱ er a Davidi , or u ibanave la dedoo . Mbamaren shi ka ve na dooshima a du@@ mbur hen ya ve zum u ve ver atindi a tsen@@ g ken tsombor ve sha akaa er i@@ ember@@ yolough man inja i vough i lun a mi man mba@@ awashima kua m - er u eren akaa a a hembe lun hange hange la nahan . Ka iwasen i nyi Yehova yange na Yesu shighe u z@@ ur@@ um u una kpe laa ? Anmgbianev mba ve lu@@ ̱ vea Paulu ken Roma la yange ve na un ishima sur@@ un sha igbenda i injaa , di vough er we kpa ú fatyô u eren nahan . Er wuese aeren a Yehova a kpilighyol la been kera cii yô , á kaa ér : “ Mba i doo U a ve la [ shin ior ou mba jighjigh ] , vea ver Ú doo doo . ” Lev@@ iti@@ ku 5 : ​ 2 - 11 Ka se nenge a an@@ za a dedoo ken hanma wan@@ y@@ em@@ akeranta cii , nahan shi se hen e̱r se hii ve se dondo amba an@@ za@@ agh la yô . Kanyi se er ve ior vea soo loho u se pasen nee ? Davidi yange hen sha akaa a ken jijingi a iwuese . Mbat@@ yomov uhar yange ve wase Lo@@ ti man ônov nav mbak@@ asev ve war mtim u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a . Hanma or ka nan lu kwagh u nan , shi nan nôngon ér nana hemba mbagenev . NG@@ I@@ S@@ E a@@ ah@@ e er hen ningir u kwase ugen , nahan ishima za un iyol kpishi . Sha jighilii yô , môm - ken - u@@ pue kera ka kwagh u hange hange u ken Ruamabera ga . Hen shighe la , a gema eren ishima i Aôndo shin tar vough er i eren i sha nahan , er se sen ken msen nahan . Ka sha nyi gbenda kwaghfan a lu he ’ “ mbah@@ id@@ en a iyol ijime ” ? E@@ ̱r ka i lu sha shighe u i due ahumbe a ate@@ tan la un di a gema a ôron Bibilo shin a waan ago a mbamkombo yô , mba ve lu nongo môm a na ve shi pinen un kwagh u a lu eren jim yô . 24 : 13 . Yange ve tes@@ em iti Yehova ken Pasalmi 8@@ 3 : 18 . Yange kaa ér : “ Or@@ ny@@ ar ugen lu , lu a wanakiriki u nengen un sha iny@@ ar . A fatyô u been a mbamzeyol mbagenev ken tar u bo ne ga . Doo u se ngohol tsaha u i ne se la a ishima i môm sha ci u nyi ? Kpa ken tar u ng@@ un yô , kape uma a lu je la . Shi er se er batisema kera ne kpa Bibilo ia fatyô u wasen se u geman uuma asev . Kpa kwagh u hange hange ugen gema lu u yange lu a mi ga yô . Er a gbe akaa cii yô , ngu a ian i kaan a hanma kwagh u a gbe la cii ér a ungwan imo na . ( Mpa . Yange gba u J@@ er@@ ry una gbidye kwar sha mkav ve , una nengen e̱r ieren ne i bende a kwagh u wan@@ kwase la ôron shi eren la ye . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 2 ) N@@ aagh ku Yesu yange na la ku bugh gbenda u hemban kporom hen Yehova cii . Shi ken inyom i 1@@ 5@@ 5@@ 9 la , po@@ op@@ u ugen u i yilan un ér Paul I@@ V la wa zwa sha ikyaa ne kaa ér ma or a de luun a Bibilo i í gem ken zwa ity@@ ôô shin nana gb@@ eren i ga , saa mbahemenev mba ad@@ ua u f@@ ada vea na nan ian . ” Nahan m tile sha a@@ kwa@@ ti m na kwaghôron la , kpa kwagh u samber a iliam lu hen shighe la ga . Iserael u ken jijingi man ak@@ ar a ve mba k@@ enden a mcivir u mimi sha , di vough er Mbayuda mba yange ve shi her ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la nahan Nenge se lu a ian i civirigh sha ayange a masetyô ne sha u wan ago iyol sha ci u shighe u kpilighyol u a lu van ken hemen u̱ mimi je mfe u Yehova una iv tar cii la sha wono ! 12 : 27 ) Yange lu a tom kpishi u eren , shi lu u una va kpe ku u kunya man u nyoon tsung . Hanma l@@ ah@@ adi , sha iyange i l@@ ah@@ adi la je , han@@ mô wen nana̱ ver kwagh sha agee a nan , nana̱ koson un her sha er zum u me va la , i̱ de gbe kohol kwagh ken shighe la ga yô . Paulu yange pase ken Aerenakaa 20 : 29 , 30 ér ken atô u nongo u Kristu je “ ior vea mough , vea gba ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa , sha u vea ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve yô . ” Nahan , u henen Mkaanem ma Aôndo iyol yase shi lun a isharen i mimi i eren sha kwagh u se lu henen la ka gbenda u hange hange u ua wase se se lu ken mzough shon u Paulu á er kwagh na ne . Er i lu Yehova a lu U@@ hemban@@ sha cii yô , ma kwagh môm tsô ngu u una y@@ à@@ ng@@ è un u kuren mba@@ awashima nav ga . Yeremia pase er ishima lu un ker shighe la yô , wener : ‘ M kaa mer : Me kera ter Un [ Yehova ] ga , me kera ôr kwagh ken iti Na kpaa ga . ’ Mb@@ ang@@ eren mba ken Bab@@ ilon yange ve hiin u ôron anyom a m@@ tem@@ tor u u@@ tor mba Per@@ shia ken uwer u N@@ is@@ an ( ka hen atô u Ma@@ ac@@ i zan zan atô u A@@ ip@@ or je la ) , nahan inyom i hiihii i m@@ tem@@ tor u Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta la hii ken uwer u N@@ is@@ an inyom i 4@@ 7@@ 4 C.S.@@ Y . la . Nahan er tar u I@@ rel@@ and lu ijiir i i tin@@ d@@ in mbam@@ ishen ker hanma shighe sha ayange la yô , a tsua ér una va er pania ken tar u I@@ rel@@ and . I F@@ a Wan@@ akiriki Ne Bibilo ia fatyô u lun kwagh u dedoo u tesen gbenda kpa ? ( Gen . 6 : 14 - 22 ) Shi Noa lu “ yôôn kwagh u perapera , ” lu tan mba@@ wan@@ ndor a na icin sha mtim u lu van la . ( 2 Pet . Alaghga se hen ser Yehova ungwa mbamsen asev ga , shin se nenge ser a ya ikyar a vese je kpaa ga . Mbat@@ amen mba ken Kristu mba ve lu a mci@@ e u cian Aôndo la vea fatyô u “ hingir er ijiir i y@@ eren ahumbe ” a ican nahan , shi vea lu er “ ijiir i y@@ eren ur@@ a@@ ahumbe ” u mbamzeyol yô . Er ú vande fan nahan , Paulu yar tom a ian i yange lu a mi la sha u pasen kwagh u Tartor u Aôndo je ka kwagh u henen a hen ga . 33 : 12 . Se kpa se fatyô u civir Ter wase u sha la sha mimi , sea va tagher a am@@ een man atsan nan nan je kpaa . Yesu yange tse ij@@ en ayange 40 man a@@ ime 40 yô , Satan ker u me@@ en un sha isharen i kwaghyan . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 20 ] Se dondo ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime i a tese ér un ngu “ I@@ mo ” la nena ? Cii man se time sha gbenda u Yehova una wase se la yô , se vande timen sha igbenda iti@@ ar i yange Yehova yima Davidi , wase un shighe u kwagh gba un a iwasen la . ( Mpa . 21 : 6 ; 22 : 13 ) Í ôr ken takerada u Mpase 22 : 13 ér , Yehova ka u “ hiihii man u masetyô , ” ish@@ ember@@ kwaghôron ne tese ér ma Aôndo môm tsô vande lun a na ga shi môm kpa nana lu ga . Nahan kpa , avur a ken Mpase ityough i môm la tese ér , it@@ it@@ om i u “ hiihii man u masetyô , ” i i er ken avur ne la ka Yesu Kristu . • Mbak@@ ur@@ an mba ken tiônnongo vea na mbagenev icivir nena ? Kwagh u Se Er Ve Kwagh@@ henen W@@ ase Una Maa Se Iyol shi Una U@@ me A@@ ta@@ m Yô , 1 / 15 ( Or@@ pasenkwagh 8 : 9 ) Mkaanem ma i nger anyom a kar hegen er 3@@ ,000 nahan ne , ma pase kwagh u a lu eren shin tar u se lu sh@@ imi ne vough . Alaghga mbat@@ wer@@ ev gba zwa môm sha kwagh u t@@ wer u i gbe u a er la ga . A kaa a ve ér ve “ va hen p@@ ev u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati ” ape a ôr ve ijir shi a tim ve kera la . • Dooshima been mayange ga inja nena ? ( b ) P@@ ase iwasen i u lu zuan a mi sha u pasen kwagh kpoghuloo la . M@@ iri@@ am soo wener una lu ity@@ a@@ gher kwase kpishi , nahan alaghga tsô lu ityôkyaa ne jighilii na ve ve lam sha Mose ye . D@@ al@@ ia shi ka a pase kwagh sha u tin@@ d@@ in ior a il@@ yo@@ ho sha han@@ see@@ ti . Kwagh@@ wan ne , kua ikyav i dedoo i anmgbianev mbara ver la wasem kpishi je . Yehova ôr Adam man Ifa ijir i ku@@ ugh , vough er kaa ér a lu nahan . ( Gen . Se mba maren ônov mba uhar mbara kera yô , M Hii u H@@ enen sha Kwagh u M Lu sha M@@ i J@@ im Yô . Ikyav i tesen kwaghfan u Yehova i̱ hemban cii yô , ka i̱ je i̱ lu ken Bibilo , Mkaanem nam la . A tsengaôron kwagh u akaa a í lu u̱ aa er shin tar zan zan a za ase@@ gh ken ityav mb@@ i̱ ku@@ usu , mb@@ i̱ her atô u mbaihyomov mba Yehova man Yesu Kristu , Tor Na u á ver la . Se fa ityôkyaa jighilii ga . Nahan kpa , ior mban na jighjigh ér shighe u ity@@ u@@ ngu ne i kp@@ ian@@ ger , man or@@ u@@ ange nan h@@ ongo sh@@ imi yô , angev mbu nan mb@@ ura mb@@ ua bee sha ivande . Di@@ se@@ mba 15 , 20@@ 10 Yehova yange zua a icivir sha tom u ve er la . — E@@ ks . Yesu yange tese mbagenev dooshima nena ? ( Yobu 37 : 23 ; Yeremia 10 : 12 ) Shin er mbau@@ tahav ka ve shi kighir mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave sha ci u keren mtsera sha ci ve tseegh nahan cii kpaa , Yehova ti yô ka a “ dugh ic@@ an@@ or shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kera ” shi ‘ ngu a agee a yiman ’ Kp@@ aa . P@@ at@@ ri@@ ck kaa ér : “ Yange se za hen gar u M@@ on@@ ter@@ re@@ y , ikyua a tar u M@@ ex@@ ic@@ o yô , se nenge ser Yehova yila se ér se za wase tom hen ijiir la . ” Aôndo soo ér mbagenev kpa se wase ve , ve zua a mfe u mimi ne . H@@ AN@@ M@@ A Orkristu ngu a akaa a nan eren shin akaa a sha ishima i nan a a kaha kposo a Mbakristu mbagenev yô . Wan na u môm ngu eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova , ugen di ngu pania . ( 1 Kor . 16 : 8 , 9 ) H@@ unda ne lu ian i vesen i pasen loho u dedoo ken gar u E@@ fese shi geman ior hingir mbahenen la . Aôndo yange ver Yesu tor sha ken inyom i 1914 , shighe u i tim Yerusalem anyom kar kuma 2@@ ,@@ 5@@ 20 vough la . Hegen je kpaa , ajiir nga sha tar kpishi aa tom ne u lu hiin a hii her yô . Shi kaa a ve jighilii nahan ér : “ Aluer TER A lu Aôndo yô , dondo nen Un ; a lu Ba@@ al yô , dondo nen un . ” Hanma gar u Yesu yange una lu cii kpa , a za ken shin@@ ago@@ ge sha u za pasen shi tesen ior kwagh u Tartor u Aôndo , a lu ken N@@ as@@ are@@ ti , ape i y@@ ese un la shin a lu ken K@@ ap@@ er@@ nah@@ um , gar u va hingir ijiir i yange hemban lun her la , shin hen ag@@ ar a vesen man a kiriki agen a á z@@ aan ker ken atô u anyom atar man ti@@ ôn a á lu eren tom na shin tar la kpaa . Sha shighe wase ne kpa “ mba ve lu a vese , hemba mba ve lu a ve la iyenge ” er sha shighe u Elisha kpa lu nahan . Ior vea ng@@ ur@@ en karen gbenda yô , a pine ve ér vea fa u ôron takerada yô ve̱ ôr . Apostoli ne yange gba ken to u mci@@ e u cian or la ngô@@ ôr ga , nahan de ér kwagh ne a yange un u eren kwagh sha ishimataver . — Mat . ( Yohane 4 : 35 ) Se mba nôngon kwagh kpishi ser se nenge sha ior mba wan akaa a ken jijingi ikyo , vea lamen nyityô zwa shin vea due h@@ an h@@ an je kpaa . Kwagh U Tartor U Aôndo U@@ a Er Yô K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Hanma iyange yô , tôô nen min@@ iti kpuaa ai@@ k@@ ighe , lam nen sha akaa a doon a a er ne ken iyange la , a ne fatyô u su@@ ghun Aôndo sha mi yô . I@@ T@@ I : Ka ishember i ken zwa Grika i i yer ér b@@ i@@ ·@@ b@@ li@@ ʹ@@ a la i gem ér Bibilo ye , man inja i i ér “ ityakerada i kiriki ” A kaa a ior nav ér : “ Tar ngu sha ikyev yase her , gadia se ker TER Aôndo wase ; se ker Un , nahan A na se m@@ mem sha hanma ian . ” 15 : 21 - 28 . ( 1 Peteru 5 : 8 ) Apostoli Paulu di ôr kwagh u az@@ ô@@ v ér : “ Man s@@ ar@@ em u ma ne zough ma ne lu kwagh môm a u@@ jijingi mba b@@ ov ga . Doo u ma nongo u kwaghaôndo ua lumun ér i̱ nôngo ity@@ av@@ a ? Nahan kpa , ikyav cuku tese ér ve ta@@ an ihy@@ agh ér ve fa ish@@ u kôron ga shin ve gb@@ aan g@@ es@@ a u kôron ish@@ u sha u tesen ér mba ior mba n@@ umb@@ en a mi ga ze . Shi yange ve z@@ endan u@@ z@@ end@@ en@@ ya ve wu@@ an sha u keren iember kpaa ga . — Pasalmi 11 : 5 ; Mbagalatia 5 : 26 . Alaghga ú fa er ngise je i nd@@ era nengen ér iwanger ngi yemen adi@@ vi@@ r adi@@ vi@@ r er ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a ka se nenge a mi ken ity@@ ung@@ um@@ nger la yô . ( Mbaromanu 8 : 21 ) Er Tartor u Aôndo ua lu hemen ve yô , “ vea vihi kwagh ga , vea tim kwagh ” kpaa ga . Yange i pine môm ke ’ mbatamen mba ke ’ tar la ér : “ Ka nyi i hembe wasen u zuan anmgbianev imôngo ci@@ il@@ i ? ” A pine or@@ fankwagh la ér : “ Hegen u de@@ m kwaghbo wam ga ? ” Se nenge a ikyo na i wan sha dooshima ne ken mkaanem nam ma yange ôr a Mose la : “ [ Mbaiserael ] ma ve lu ase a i@@ mba@@ shima i cian Mo waan atindi A@@ m cii ik@@ o gbem la , sha er á kpe ve iyol a ônov vev cii gbem sha won yô . ” — Duteronomi 5 : 29 . Mbah@@ enen Bibilo yange ve fa ér gba u vea pase ior kwagh u Bibilo i kaa yô , nahan ve er kwagh ne a uwer gban shio . Ng@@ ô ugen u lun a ônov mba nomso uhar , iti na ér An@@ ne , a kaa ér : “ Ka m pine mbampin zan zan m kar fan kwagh u ve lu henen ken ishima man kwagh u a lu zan ve iyol ken uma la . ” Yange i ka@@ am ér una tsa u@@ kasua kpuaa tseegh maa una kpe . Aluer ka nahan yô , u ngu tswen ga , ig@@ y@@ um@@ ior igen kpaa ka i taver ve . Kwagh ne kaha kposo a mlu u or , u Bibilo i er kwagh u nan la ! Aluer kwagh tsu@@ le ma anmgbian u nomso shin u kwase u nan be@@ e@@ yol , er m - ban u iny@@ ar nahan yô , a wase nan nena ? A@@ vur a ruamabera ne tese se nyi kwagh@@ a ? * Yange se lam sha akaa a i gbe u me er shighe u ishima i lu vihin mo yô . I@@ mba iveren la ia kohol we kpa ? Alaghga a gba u a nenge sha mbamgbe mba mba@@ beenyol man mba ve lu dedoo ga mbara , nahan kpa hemba gban u a wase ve ken jijingi shi a taver ve ishima cii . ( 1 T@@ es . Paulu yange hemba u@@ jijingi mba b@@ ov tahav sha iwasen i jijingi u Aôndo Nahan hii nan nan ityom i kiriki ve . Doo u se sôr iy@@ ongo i i zough anmgbian wase a vese la fese sha ci u nyi ? Ter akav ken Bibilo a tesen er yange ior nengen sha mbamgbe mba ior mbagenev yô . Ka hanma shighe ú hii u fan dooshima u Yehova - a ? Shi or u se civir Yehova a nan imôngo ka nana tôô se tom yô , se mba keren ser nana er a vese i hemba er ma i lu la ga . Heela tseegh ga , jijingi u Aôndo una fatyô u mgbegh@@ an mbananjighjigh a vese imôngo u nan se iwasen i kwagh a gbe se a mi la man hen shighe u kwagh a hembe gban se a mi cii la . I pase se akaa a doon kpishi sha kwagh u jighjigh u nan u Maria man er se kav un yô . Or@@ timen ken Bibilo ugen kaa ér ishember i i gem ér “ kwa môm vough ” la i pase kwagh u injaa u ken Bibilo u a tese ér “ Kristu kpe kwa môm tseegh , mayange una kera kimbir kpen ga yô . ” Heela tseegh ga , Yesu shi kaa a mbadondon un ér : “ Ge@@ ma nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” Yange se gba fan je ser se mb@@ á zan saa di sea lu dedoo ga tseegh . In@@ i@@ umbe i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” man “ In@@ i@@ umbe i E@@ ure@@ ka ” la yange wase ior u nan jighjigh ér Bibilo “ ngi a kwaghwan u injaa shi i pase kwagh u i@@ gbe@@ tar sha gbenda u hemban doon cii . ” Kanyi ia wase se se za hemen u yaren tom sha kwagh u a lu hange hange u se er nee ? M@@ sen u Yon@@ a la kôr u ken ishima nena ? Ngeren ne pase akaa a se hen sha ikyaa ne ken kwagh u yange er Ifa , kwase u hiihii la , man or@@ jighjigh Yobu kua Yesu Kristu , Wan u Aôndo u vough la . Se kpa se fatyô u hiden a iyol ijime keren bem , nahan aluer se mba keghen ser saa or u se gbe iy@@ ongo a nan la nana vande hiden a iyol i nan ijime cii ve se h@@ ime iy@@ ongo yô , ka gbenda u keren bem la ga . I@@ gy@@ an@@ den@@ or ugen u pasen kwagh u Tartor kpa ôr kwagh u takerada ne ér : “ M wase ior kpishi fa Yehova ken atô u anyom 50 a m lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe ne . Loho u Bibilo u i ne i nger la ua fatyô lun a nyi ut@@ aha ken a@@ vese ? Gbenda u ka se er kwagh shighe u se ze mbamkombo shi se nengen sha Iyou i Tartor yase la ka u tese ér se mba ne Yehova icivir . ( F@@ il . 1 : 12 ) Nyian ne , Mbashiada mba Yehova ka vea pasen kwagh ken gar u Mo@@ sc@@ ow yô , ior kpishi ve pine ve ér : “ Yange i ci@@ r zan tom wen gaa ? ” Sha ci u a “ ver ashe sha injar ” i una zua a mi la . Nahan kpa , kwagh ugen kpa ngu u ica a gba ga tsô Yehova una er ér “ a̱ doo ashe ” yô . Z@@ EN@@ D@@ E U A@@ B@@ ER@@ A@@ H@@ A@@ M Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika pase kwagh u Aôndo una yar tom a mi sha u nan uumace uma u tsôron ken Paradi@@ so shin tar la . ( Yohane 21 : ​ 9 - 13 ) Ken ityakerada I@@ vangeli cii , ka heen tseegh i ôr kwagh u kwaghyan u pe@@ pe ye , nahan kpa yange a lu pe@@ pe yô , ior ve ya bredi man ah@@ i man az@@ en a atam a wain a ombor shin o@@ le@@ v . Yange se hemba sô@@ som a ayol a ase shi se kav er Yehova lu veren se doo doo yô . ” Kwagh u hemba lun Mbaiserael mba ve civir Yehova sha mimi mbara kwagh u vesen ken u@@ iniongo mban cii yô , lu mcivir u yange ve za civir Yehova imôngo vea ikpelaior i Yehova doo i ishima la . 4 : 2 , N@@ W ) Se pase kwagh torough torough nena ? Aluer mbatamen mba kaven Yehova yô , vea lu veren ikyav i dedoo sha u eren sha kwaghwan u Paulu yange wa nahan la , ér : “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima , hemen nen sha u nan ior icivir . ” ( Luka 4 : 17 - 21 ) Een , yange lu Yehova tsegha Yesu sha ikyev i icighan jijingi ye . Tsô mciem gba wanakiriki la iyol , a ng@@ or a kaa ér : “ K@@ pe@@ i , ter@@ em ! Mayange kwagh a fatyô u eren nahan ga , gadia Yehova ôr sha ikyev i profeti na ér : “ Kape kwaghôron Wam , u a dugh ken zwa Wam , una lu la , una hide her a Mo gbilin ga , kpa una er kwagh u M we ishima yô , iky@@ ôr ia la@@ gh un sha kwagh u M tindi un u eren yô . ” — Yes . ( b ) Peteru man Yohane yange ve er nena zum u i anger ve , man kanyi ve man anmgbianev vev mbagenev yange ve zua a mini ? 7@@ 5 : 4 , 5 , 10 — “ Kor@@ ough ” ku i er kwagh u ku heen ne tile sha ityough ki nyi ? Yange ur@@ a@@ ahumbe u@@ a̱ p@@ è@@ v@@ ér a p@@ è@@ v@@ è@@ r nahan maa ugen di shi ú hiin . 16 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo — Ka An Nan Lu Aôndo ? Jijingi ka a mgbegha ve ve kaa ior loho u Aôndo shi ve pase akaa a mimi a ken Ruamabera la hen mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma ken Paradi@@ so shin tar gbem sh@@ a@@ won la . I@@ mba@@ or la nana gba ica a Yehova kpishi , je yô nana kera ungwa imo na wang ga . KA D@@ O@@ O@@ N we u henen er uma una lu ken Paradi@@ so kpa ? Or@@ maren ka nana venda se shi nana nzughul a vese shin nana undu se nahan , i vihi se kpishi , aluer kwagh ngu nahan kpa Yehova una de u wan se ikyo ga . Ngu a tahav mbu una fatyô u geman akaa a aa na ve kwagh la una er , man gbenda u una er la kpaa , sha er kwagh shon una kure sha zwa na vough yô . [ G@@ r@@ ap@@ h / U@@ foto u sha peeji 25 la ] 6 : 25 - 32 . “ [ Yesu ] co@@ on u@@ bredi mbara A na mbahenen , mbahenen gema na ikpelaior . ” — M@@ A@@ T . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Akaa a zan we iyol ken ishima a ng@@ an nahan ka a sha inja je . • Awa@@ shima u iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar i m@@ mem u Aôndo la lu nyi ? Er a lu wasen hanma ve yô , ishigh ve@@ gh engem , ve kange ishima ér mayange vea undu jighjigh ve ga . Gba u se pasen ior kwagh u Tartor shi se eren tom u geman ior hingir mbahenen ve se lu “ iwanger i tar ” ye . Doo u se hen ser Yehova una er a vese nahan ga he ? Ka nyi se er ve se wase mba alaghga vea lu er ij@@ in@@ ga i he@@ mb@@ en shin mo@@ u u im@@ enger u y@@ ugh@@ ur m@@ ny@@ im laa ? Kwaghôron u T@@ ro@@ p@@ him R . Hen ik@@ ov i ia va ken hemen la cii yô , kwaghyan u m - umbur ne una umbur mba eren i̱ la cii er kwagh u Yesu yange er hen tugh mb@@ ura la a lu a inja kpishi yô , hemban je yô , akaa a yange yar tom a mi aa a lu ikyav la . Gbenda môm u karen kwagh ne yô , ka u timen sha kwagh u inyaregh k@@ ia fatyô u y@@ amen la . M@@ as@@ ah@@ ik@@ o ngu eren tom u pasen kwagh hanma shighe hegen ken tiônnongo na . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 10 - 19 ▴ mba ú er ve ve su@@ r ú ishima sha shighe vough shin ve wase ú u sôron ma mzeyol shin hemban akaa a hendan a jighjigh wou u nan la kpa ? Paulu kaa ér : “ Nahan yô , tile nen [ dông ] , tsu@@ le nen k@@ w@@ ange hen uya , ka mimi je la , har nen per@@ utya iyol , ka perapera je la . ” ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ; Mbaefese 2 : 2 ) Kape i lu ve ior kpishi i saan ve iyol nyian ga je la . — Anzaakaa 18 : 11 ; 23 : 4 , 5 . ( a ) Satan yange mee Yesu sha kwa u sha uhar la nena ? Aôndo ver ve sha aan a tom vough vough , hii sha ort@@ yom u Sha u tamen u a lu M@@ i@@ ka@@ el ( iti Yesu i sha ) la . ( D@@ an . MB@@ A keren akaa shin inya ka vea zua a ma kwagh u injaa yô , i ôr kwagh a mi sha abaver c@@ iligh c@@ iligh . Aluer se mba a ieren i nengen ayol a ase ser se hemba mbagenev yô , gba u se umbur ser “ hanma or u lun a im@@ anger ken ishima [ yô ] , nan ngu TER kwagh u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima je . ” ( Anz . 16 , 17 . ( a ) Hii nan ve ishima ia de u nyian se ga ? Ka sea veren ashe hen Yehova ser a wase se yô , se kôr cio u waren ican shi se zua a msaanyol kpaa . A lu nyi je ia er kpa , ú ngu wan wase u kwase her . Kwagh u yange er ken tempel shighe u Yesu lu anyom 12 ve i undu un ken ijime kuma ayange atar la , yange karen kera yô , “ A yem a [ mbamaren nav ] , A va ken N@@ as@@ are@@ ti , A lu ungwan imo ve . ” Gba u se nôngo ityav a akaa ahar . ( Se@@ kar@@ ia 2 : 8 ) Ka inja er or ngu n@@ alegh h@@ ô@@ we ér nana kuma hon@@ g@@ or@@ she u Yehova nahan . 18 : ​ 1 , 14 . Ka i maa mba hen tsombor iyol u keren gbenda u eren amba@@ akaa ne kpen kpen . Yehova una za hemen u tesen se er se ôr ing@@ e@@ egh ki ayange ase yô . Shighe u iyol i kpe se shi se lu gb@@ u@@ ur yô , se fatyô u lun a mbamhen mba kpe@@ egh ken ishima . Hen a ve yô , ka kwaghbo je a keghen ve la . A kaa ér : “ Yô , ta ase h@@ wan@@ de a ter@@ em , tor u A@@ shi@@ ria ; mo yô , me na u any@@ inya dubu uhar aluer wea fatyô u nan mbah@@ endan a yô . Yehova yange na ve mbam@@ pase sha kwagh u inyam kposo kposo . Paulu umbur se ér ka ‘ Aôndo a ne m@@ vese ye . ’ Shighe u Yesu lu shin tar la , i doo un u kenger akaa a i gbe a la , shi lun vea azende a na , shi yan kwaghyan vea mbagenev imôngo . ( Mat . 6 : 26 - 29 ; Yoh . ( Anzaakaa 2 : 1 - 6 ; Mateu 5 : 3 ) Akaa a Tartor nga se ken ishima kpa ? ( Pasalmi 1@@ 44 : 3 ) Shi Davidi fa kpaa wener aluer un ngu ity@@ a@@ gh@@ er@@ or sha nyi gbenda kpa , ka sha ci u Yehova ngu ishima legh legh , á hide a iyol na ijime ngu nengen sha a na , ngu kuran un shi ngu wan un ikyo kpaa . 15 : 45 . Aluer ú ngu nan Yehova icivir yô , ú zua averen sha nyi igbenda , man kanyi i doo u ú tsua we ú er@@ ee ? • Se er nan ve se zua a hanma kwagh sha gb@@ end@@ atesen u icighan ji@@ jing@@ ii ? Nahan er Yeremia de ér mciem ma yange un u civir Yehova ga yô , Yehova kura un . Ka sea hide ken ya yô , ka i@@ pu@@ un tseegh ka se zua a mi ye . Nahan kpa , R@@ en@@ ato nenge wener u fan Yehova , Ter u lun a ikyo i wan , shi na Un jighjigh la ka môm ken u@@ iyua mba hemban cii mba un zough a mi yô . Mkaanem ma ken Ese@@ kiel 18 : 21 , 22 la ma tese er Yehova a den asorabo vindi vindi la sha gbenda u kôron ken ishima kpen kpen . K@@ nor@@ r na sha itinekwagh i i kaa ér “ Pe@@ ace — Can It L@@ ast ? ” Paulu yange wuese Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara sha ci u nyi ? Ity@@ artor shin u@@ tor mba hemban sha tar cii mban lu unô ? Yange ian@@ tom na la kera gba un kwagh ga , kpa gema lu ‘ keren akaa a vesen sha ci na iyol na . ’ ( a ) Yehova kor ior nav nena ? ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Kpa mba ve ne Aôndo jighjigh taveraa yô , vea fatyô u lun a imba vangertiôr u apostoli Paulu kpa lu a mi ve ôr mkaanem man la . A kaa ér : “ M fa dedoo mer , ku shin uma , . . . shin ma kwagh ugen u i gbe un a gba kpaa , una fatyô u p@@ aven se a dooshima u Aôndo u a lu ken Kristu Yesu Ter wase la je ga . ” — Mbaromanu 8 : 38 , 39 ; Mbaheberu 6 : 10 . Ikyav i Eli@@ ser ne wasem u fan wanger wanger mer saa se lu mba@@ iny@@ ar@@ ev shin se lu gb@@ ong gb@@ ong ve se kar kwagh u se lu a mi vea mbagenev ga . Aluer ú ngu eren ior mbagenev tom a iyol t@@ angen shio yô , kwagh ne una na ve iember , we kpa ú zua a iember . Shin alaghga tsô mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev tôô mciem ma tan ior ér Aôndo una tsaha ve la mba t@@ ôn@@ don iyôngo ve ai@@ ve shinii ? Nahan Mbaf@@ ar@@ ishi pine Yesu mpin ér a ta ve iwanger sha ikyaa ne . AN@@ YO@@ M a karen ken ijime kpuaa nahan , anmgbian ugen , mba yer un ér C@@ es@@ ar , vea kwase na Ro@@ cio , ve tema ken kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia kpe ve iyol . Kpa jighilii yô , ka Aôndo i gbe u una ôr se kwagh u a lu u vough shin u a lu u vough ga ye . Yesu sôn Yehova ér a kar un a ih@@ ye@@ en la kera . Se fa er mbamaren ka ve soo u kuran mbayev vev yô , sha ci u akaabo a hông@@ or mbayev vev ken jijingi man sha igbenda igen nga kpishi ken “ ayange a masejime ” ne . ( 2 Tim . Er se lu ior mba civir Yehova yô , ka se yer ken a na , hemban cii je yô sha ci u ‘ m@@ doo u a doo se ishima tsung la . ’ Un lu wanakiriki u Yehova , Aôndo u hemban@@ agee . Sha mimi yô , aluer ú ngu Orkristu u mimi yô , ú kav er i lu Yehova a lu I@@ mbor i uma wou jim jim yô . I@@ OR mba ngohol kwaghwan sha igbenda kposo kposo . Ken derianyom u a mase karen ne tseegh kpa , ior kpe ken utya hemba 1@@ 00@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 . I@@ ng@@ y@@ egh k@@ in kua nomso man kasev man mbayev mba ityav mb@@ in mbi w@@ oo ve a ish@@ o ve iyol yô . M Hen u L@@ un a Ishim@@ at@@ aver * Shi i lam sha kwagh u hanma or nana eren sha u nengen sha mbamaren la . ( Anz . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Ka mbu vihi or mhen man ishima tsung , nahan mbu na ior ve lu ken ime v@@ é kera kav kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav man mbam@@ ne nav mba sha dooshima la ga . Nahan kpa , ka kwagh u Aôndo yange tsua Yesu sha u a lu Tor u Tartor Na la tseegh i gbe u se fa sha kwagh@@ myer ne ga . Or u ken tsombor u Davidi , u i tôndo zwa ér a na nan Tartor la lu Yesu , nahan ngu Tor u Tartor u Aôndo , ngu hemen sha hegen . — Ôr Pasalmi 8@@ 9 : 4 ; Luka 1 : 32 , 33 . “ Awa@@ shima Wam K@@ ure sha M@@ i V@@ ough ” Kwagh u or er la ka kwagh u injaa , kpa ka gbenda u nan er kwagh la ka u tese er ishima i nan i lu ye . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange na ikyurior i Iserael icivir i vesen shighe u kaa a ver ér : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye ” la . ( E@@ ks . 5@@ 3 : 7 ) Zum u “ upristi mba tamen man mbatamen gba wan Un akaa iyol yô , A bugh zwa sha ma kwagh ga . ” ( Mbaromanu 14 : 17 ) Yesu yange ôr injakwagh i i pase isharen i uumace ne vough yô . ( Mateu 24 : 14 ) Saan ve iyol kpishi u fan ér ica a gba ga tsô a kar a tar u ifer u Satan ne kera , a gema a ver tar u he u Yehova u perapera la . Se cii ma se sue hem@@ en@@ tor u Yehova la nyian , nahan ma i ne se uma u tsôron sha er ke ’ hemen yô , se lu uma sha u fan kwagh u Yehova a we ishima a Tor man ati@@ ator man upristi mba ve hemen a na imôngo la , kua mlu u sha won u kpilighyol ne jimin cii kpaa ! A@@ se@@ ma@@ akaa A H@@ id@@ en Umbur Kwagh Doo u a er “ sha ishima i legh legh ; kpa nenge sha iyol you sha er we kpaa i̱ de me@@ en we ga yô . ” Gba u una er nahan ga . ( 1 T@@ es . 5 : 11 ) He@@ mba gban u se sur@@ un mbagenev asema hegen cii , sha ci u uumace cii mba ken “ ashighe a ican . ” A̱ shi nan kpa Saulu nengen ats@@ an@@ aior c@@ a@@ veraa , shi mor@@ on iyol ér un ngu or@@ perapera kpaa . 11 : 19 - 21 ; 19 : 1 , 19 , 20 ) Mbakristu mba hiihii mban vese ken jijingi sha ci u iveren i Aôndo lu sha a ve . — Anz . Gba u nom una pase kwase na ér a doo un ishima , kwase kpa nahan . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange z@@ aan id@@ y@@ u a ishima sha inja shi tesen sha inja shi eren kwagh sha inja vough kpaa . Yange kar ishima tsô za due hen ikpelaior , maa yôô iyol@@ na je ér un ngu Kristu , maa er u@@ ivande mba kpilighyol mban her sha u tesen wener kwagh u un lu ôron la ka mimi j@@ ee ? Se er nahan yô , se lu suen nongo u Yehova tseegh tsô ga , kpa se yina ishima u eren akaa a dedoo mayange ga ! Aluer vea hen nahan yô , ve hen ka sha lan . ( Aer . 4 : 31 ) Jijingi la shi una wase se u lun mba@@ fan@@ tom . Kanyi ia wase se shighe u se lu henen zwa u wang laa ? Ô@@ ron takerada i duen sha . Yehova ge@@ m@@ am , mo ip@@ il@@ a@@ or , m hingir or u eren kwagh a ior ken bem . Se er msen hen Yehova ser a wase se sha er se kure awashima wase ne yô , shi se tsua iyange i se hii u eren Yehova tom sha afatyô wase cii yô . ” Man iyôngo igen i i lu hemban la ver ashe gbenda u nyôron ken ijiir i doon tsung shin tar sha hemen u Tartor . ( Ivur 43 , 44 ) Ka mnder u shin mbakp@@ enev la a lu ishimaverenkeghen i mimi sha ci u mbakp@@ enev ye , ka jighjigh u aiegh u ior kpishi ve lumun a mi ér or ka nana kpe yô uma u nan a due la ga . — Ese@@ kiel 18 : 4 ; Yohane 11 : 25 . Kwagh@@ tôvon ugen kaa ér , a fatyô u kaan ér ishember ne ngi ôron kwagh u “ eren or kwagh u doon , shin eren a nan kundu kundu , shin eren kwagh u van nan a mtsera . ” Er nan ve i doo u se or iyev zum u se tagher a ah@@ endan shin tôv@@ ac@@ an ga ? Lu sha ci u a na jighjigh a mnder u shin ku ! A@@ tesen ne l@@ aha Aôndo shi a na yô ka inja er ka un a ne ve afer@@ akaa man ican i yan i ngee shin tar nahan . ( Daniel 10 : 2 , 3 , 8 ) Aôndo wa un ikyo , tindi ort@@ yom va taver un ishima . L@@ ôh@@ ô mbagenev er kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol shin or@@ u@@ kwa shin tsombor u lun a ter tseegh shin ngô tseegh nahan , sha er ishima ia taver ve yô . Aluer se mba eren nahan yô , se seer kporom hen a na . ​ —⁠ Mateu 6 :⁠ 9 . I ver kasev iya i môm a mbayev mba kiriki . . . . Alaghga ú nenge wer mbamzeyol ta sha we , kpa anmgbianev mba u civir Aôndo a ve imôngo la yô mba ken mkpeyol shi mba zwa ahan ahan . • Yehova nenge tom u mba@@ beenyol ve eren un la nena ? Mbahemenev mba Shin T@@ ine taver se cii ishima ér se tsua ai@@ k@@ ighe môm gayô se ker ian igen ken hanma kasua sha ci u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase shin vea tsombor wase . “ Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . ” — Y@@ E@@ S . I tese ken Ruamabera ac@@ in imôngo ér mba ve suur sha Yehova cii mba ve ah@@ enge ga . Nahan er ortamen môm ken mbatamen mba 24 mbara a er Yohane kwagh u zege@@ ikpelaior la yô , kwagh ne tese ér nyi ? 11 : 44 ; 1 Tim . 6 , 7 . ( a ) Kanyi i tese ér sar Yehova u mbacivir un cii ve̱ za hemen ve̱ za ar sha m@@ vi@@ e u ken jijingi la ? Zum u i lu ngeren kwagh ne la , Er@@ na Lu@@ do@@ l@@ ph kpe sha anyom 9@@ 6 . I@@ k@@ aior kua mba@@ y@@ ev@@ kasev , u@@ tse@@ mbaiorov man mbayev kpaa ; ve̱ wuese iti i TER , gadia ka iti Na tseegh i kende i sha ye , iengem Na ngi sha , kar tar kua Sha kpaa . ” 29 : 10 . ( 3 ) Aluer ú nenge sha ufoto mban yô , í ta iv@@ aan ver ishigh sha ikyav i tesen imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , iv@@ aan ne ka í wasen we u fan ape ú zua a ag@@ ar a i er kwagh u a la [ 19 ] . Ka hanma ivur Bibilo i zough sha mlu u nana , man ka kwagh u an ken Bibilo , a zough sha mlu u nana ? Er a tsengaôron nahan , ka mimi tseegh ior ve vende ga , kpa mba l@@ ahan Mkaanem ma Aôndo kua mba ve yôôn mimi u i nger ken ma la kpaa . I@@ vangeli i Mateu pase mba@@ awashima mba vesen uhar mba se pasen kwagh yô . A@@ men , man shi A@@ men kpaa . ” Kwa@@ se@@ shiada ugen yange na ter@@ em takerada u í yilan u ér E@@ ne@@ mi@@ es ( Mbai@@ hyomov ) la , ken inyom i 19@@ 38 . Er ngô man wan cii kwagh u kwaghaôndo z@@ aan ve zwa yum yô , maa ve lumun u zan mkombo shon . • Ka sha nyi igbenda nahan se ver ishima sha u eren ishima i Aôndo , se lumun ser kwagh môm a̱ d@@ an se ga er Yesu kpa er nahana ? Anmgbian L@@ loy@@ d Bar@@ ry , u lu ityough sha af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u J@@ ap@@ an hen shighe la va ker se gbenda ape b@@ a@@ a@@ ji h@@ ungwa se la sha ah@@ wa at@@ ar@@ atar sha use . ( 1 Timoteu 4 : 8 ; 6 : 11 ; 1 Peteru 3 : 3 , 4 ) Aluer ú ver ufoto mba kwase wou shin nom@@ ou man mba ônov ou hen iji@@ ir@@ tom you yô , kwagh ne una wase u kua mba u eren tom a ve imôngo la u fan ér kwagh u tsombor wou gba u ishima . “ Gadia ka ken a Na man se lu uma man se t@@ enger shi se tem kpaa ye , er mba@@ du@@ gh@@ un@@ ats@@ am enev mbagenev kpaa ve kaa nahan la er : Se mba tsombor Na je kpaa . ( b ) Kanyi i doo u se umbur , hemban je yô aluer se mba pasen kwagh hen haregh u i lu ior kpuaa tseegh ve keghen ato a@@ vese yôô ? Sha kpôô yô , ka Yesu jighilii i lu ôron kwagh na heen ye . 12 : 2 ) Se mba a vangertiôr ser aluer u wase mbayev ou mba kiriki u fan kwagh u nongo u Yehova tsembelee yô , u zua a iember kpishi . Ior kpishi mba yange ve va u va zuan ishigh a Maria man Mar@@ ta , an@@ ng@@ ôô@@ v mba L@@ as@@ ar@@ u mbak@@ asev la , ve na Yesu jighjigh . Ikyav i doon tsung i mba civir Yehova sha jighjigh , mba sha ayange a tsuaa mbara ver la , ia taver Mbaheberu ishima u hendan a am@@ een man mbamtaver mba ve tagher a mi la . A er idya a kwase u U@@ ria , shi kaa a Yo@@ ab@@ i ér a nôngo i wua U@@ ria ken utya kpee . Ashighe agen je yô , ior mba lun a u@@ jijingi mb@@ ab@@ ov ve nan@@ de a Yesu . Yehova tsengaôron ér “ vor ” u “ kwase ” una mar la ua c@@ agh Satan ityough . U fa kwagh u batisema u Yesu la yange tese kpa ? Noa lu hen shighe u tar vihi nah@@ a@@ la yô , shi nenge mtim u ú kpaa . Kwagh u vesen u i doo u se fa yô , ka un ne : Ka ian i se lu sha mi ken tar la shin akaa a se er ken tar la aa na ve se za iky@@ ura sha mimi ga . Ma ú lumun wer Yesu ka Mesiya , nahan ma ú dondo un sha mimi kpa ? Yehova soo er se lu wang sha ci u nyi ? Ior yange ve nengen mbaapostoli mba Yesu ér ka “ mba fan takerada yum . . . ga ” shi ka ior “ mba lun sha kwa@@ r@@ kyaa [ kpaa ] ga , ” sha ci u ve za im@@ akeranta i kwaghaôndo ve za ngohol ityesen sha ikyev i mbat@@ esen ga yum . 12 , 13 . ( a ) Er i er u batisema ken iti i Wan yô , doo u kwagh ne una bende a ieren you shighe u or hii u iy@@ ongo la nena ? U hemban cii yô , u na a saan Yehova iyol . — Anzaakaa 27 : 11 . Ngeren u tsegh ku Mbakristu mba tsuaa ku i nger ken takerada u Bibilo u Aerenakaa la tese a a@@ kper@@ an a tan shio ér , Yesu yange yar tom a tahav mbu i wa un sha ikyev la u hemen tiônnongo u he la . A@@ kur@@ aior ne aa fatyô u timin Mbakristu mba jighjigh mban cica cii kpa ? Se nenge sha ve nena ? ( Ef . 5 : 1 ) Sha nahan yô , u eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe hanma shighe la , ka kwagh u hange hange u una wase hanma or hen tsombor u ‘ kohol iyol ’ ken jijingi , er se lu keghen “ zege@@ can ” i í tsen@@ ge@@ ôron kwagh u i̱ la yô . ( Mat . Kwagh ne na yô , tom wase u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la maa se iyol hemba ave a tse . ” Doo u se fa ser ka sha ib@@ aver yase i dedoo i tom wase u pasen kwagh la keng se zua a uma u tsôron ga . Nenge ase er atindiakaa at@@ aan a ken Bibilo , aa dondo ne aa wase u u wan or kwagh yô . Kwagh ne tese ikyav ér ior kpishi yange ve zua a be@@ m@@ shima sha ayange na la ga . Se tese ser se suur sha Yehova nena ? Mbakristu mba lun kwa@@ v vea er nan ve mlu u ve lu kwa@@ v la una hemba lun ve a inja ? “ Nenge Nen V@@ ighe V@@ ighe ” Mic@@ hel@@ le : Kpa aluer se gba any@@ iman ka sha kwagh u age@@ egh ga , kpa ka sha kwagh u inja i mimi ye ? Tor Davidi yange pase ér atindi a Aôndo doo un ishima a ishima i môm I@@ wasen i Yesu yange na la kaha nena zum u i kar í sha kwagh u ior kpishi yange ve hen ér kwagh gba ve a mi la yôô ? Nahan ci@@ er un iyol , tsô a hii u mir@@ en . ( Yo@@ el 3 : 2 , 12 ) Sha ayange ase ne , p@@ ev la tile sha ityough ki ijiir i a sho@@ gh@@ or akuraior er ka ijiir i sho@@ gh@@ or atam a wain shin ihy@@ ungwa nahan . — Mpase 19 : 15 . “ A@@ sema gba ve awambe je , lu ve ka wu@@ an [ mbaapostoli mbara ] . ” • Er nan i doo u se de ser Yehova a hemen se gbenda ? ( Ôr Yeremia 29 : 11 . ) ( Mateu 4 : 19 ) Mbagenev gema ú hingir tom ve u eren ke@@ ke ; mbagen di yô , mba eren ú sha ashighe ashighe er ve fetyô la . Hii nan ve i gbe u Mbakristu vea ver ishima sha kwagh u Tindi a ôr sha kwagh u mlu u lun wang la ny@@ ian@@ a ? K@@ era ga je kpa , mayange una de ér Diabolo a̱ tim mba ve civir un sha mimi la sha tar kera ga ! Yange lu Yesu ke ’ ishima nena a ikpelaior i i va he ’ a na la , man yange gema er nyi ? Nahan mba@@ ̱ nôngon num a Aôndo ku@@ an non@@ go@@ ior na sha mi la yange ve hemba kpa ? Sha nahan yô , aluer se mba keren akaa ase a uma wase cii yô , se zua a mk@@ om mayange ga . Pro@@ feti la tese igbenda ihi@@ ar i yange i timin ak@@ om a mbakp@@ enev yô , lu sha u h@@ ôôn man sha u nan@@ den . . . Mayange je una fatyô u eren kwagh a vese sha ifer shin nzughul a vese ga , shi mayange je una vihi jigh@@ jigh@@ i u se ne un la ga . 2 : 10 , 20 ; 4 : 12 - 16 . ( Mbaheberu 5 : 7 ) I ôr kwaghôron u profeti sha a na ér : “ Jijingi u TER Una lu sha a Na , ka Jijingi . . . u cian TER . Á doo Un iyol a mci@@ e u cian TER la . ” Ka i vande gb@@ eren ityakerada yase ken zwa Buter , maa i gema ken ijô igen , sha ci u ior kpishi ka vea eren kpen@@ ga shin vea henen takerada yô , i lu zwa u ve lamen je la , er zwa Grika u sha ayange a mbaapostoli la kpa lu nahan . Nahan kpa , shi m gema m soo u@@ fi@@ im mba i keren chan@@ is ker la kpishi . Ken anyom a uma na a masetyô la , ve ur@@ ugh ishima na ve kar a mi hen Yehova kera . Ka u wa or kwagh nena ? Iky@@ urior i Iserael venda u civir Yehova sha mimi . Ken ngeren u a dondo ne , se lu timen sha igbenda igen i tesen ior mba ve lu tesen ior mimi yô . Gbenda u i er kwagh u ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar kua ah@@ ô@@ angahar la zua sha shighe u ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar ki inyam la , ki ki lu T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la mb@@ ua lu hemen sha tar la . Yehova lam a na kwa har shi er un hingir or@@ ny@@ ar shi za iti shi m@@ tem@@ tor na kpa lu u bem . Kpa m mase kaven mer aluer se mba eren msen sha gbashima yô , se hemba mciem asev shi se hemba taver mba se za ser ve la ishima cii . ” Nan tôndo zwa ér nana kimbir i̱ , shi nana wa ú l@@ ua sha mi kpishi . Lu sha igbenda i nyi nahan Peteru nenge a tom u jijingi ken uma na cii man Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 laa ? Sha mimi yô , S@@ ara nengen Aberaham ér ngu or@@ vesen na . Kwagh ne inja na yô , gba u se ôron ior Ruamabera ken tom wase u pasen kwaghaôndo la sha ishimataver . — Mbaefese 6 : 17 ; 2 Timoteu 2 : 15 . Kwagh u Se Er Ve Se K@@ ure Ish@@ aren Y@@ ase i C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Yô A ungwa Or@@ hemen na , Yesu Kristu u doo un ishima tsung la ôr “ gbar gbar ” ér ica a gba ga tsô Una ya ican Una kpe ! Se fatyô u henen kwagh sha kwagh u yange er mbakur@@ an@@ ilev ken to@@ ho tugh , ikyua a Bete@@ le@@ he@@ m la . Nahan ka hange hange u se palegh u yan ikyar a hanma or — u nan lu ken tiônnongo shin nan lu ker ga kpaa — u nana vihi mbamlu asev mba dedoo la cii ! K@@ asev mbagen di mba suen noov vev mba ve lu mbakur@@ an mba ningir sha la sha mimi , shi anmgbianev mba kasev mbagenev udubu imôngo kpaa mba eren tom ken iy@@ aav mbi Betel sha tar jimin cii . ( Marku 13 : 10 ) Ka shighe u i doo u se palegh u karen ga@@ egh eren kwagh u una fatyô u y@@ à@@ ng@@ è@@ n se iember man mk@@ or u ken jijingi je ne . Er i taver ior kpishi u pasen inja i u lun Orkristu la nahan ka kwagh u kpiligh iyol ga . Ka icighan jijingi a wasen mbacivir Yehova u pasen loho u dedoo ts@@ eren tar cii ye . Iky@@ aior igen ka i ker u palegh kwagh ne sha u v@@ ô@@ son kwase shin nom iyev iyev . Aluer ve soo u v@@ ô@@ son kwase shin nom je kpa “ i̱ lu ken Ter tseegh ” er Bibilo i we tindi nahan . Hii sha shighe u nongo u Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti due ken kwaghaôndo u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o la je , i gber Bibilo ken zwa ugen u i yer ér Rom@@ ans@@ h , u i lamen hen Eng@@ ad@@ ine yô . Er ior mba ve nenge kwagh u uma man ku kua mnder u Yesu shin ku la lu uma her yô , vea fatyô u ôron ngeren mba I@@ vangeli mbara tsembelee , nengen ér kwagh tsu@@ me sha mi ga . Aluer u ngu zan hen Iyou i Tartor tsuaa shi ta@@ mber her zum u i dugh mkombo kera yô , ônov ou vea zua a ian i kôron ijende a mbagenev . Se fatyô u kaan ser , injakwagh la tese er tom u pasen kwagh la u lu hange hange sha ci u nyi ? Ve lu bem bem a ior cii . — Yohane 14 : 26 ; 18 : 36 ; Mateu 6 : 9 , 10 ; Aerenakaa 2 : 1 – 4 ; Mbaromanu 12 : 17 – 21 . Ka kwagh u henen a hen ga , Diabolo yaren tom a ic@@ ugh man aeren a sha a@@ yom kposo kposo sha iniôngon na i a lu nôngon sha u mbatomov mba Yehova ve gba ken to u h@@ ônon na la . Er Yobu yange ôr nahan , “ or u kwase a mar nan yô , ayange a nan nga ci@@ ôn tsô , man a iv a ican kpaa . ” Aôndo bugh gbenda “ nahan ve zua a Na ; TER kpaa na ve m@@ mem hen ningir la cii . ” ( 2 K@@ ron . Ka z@@ ur@@ um u ú za tôô nan yô , u mase kaven wer mkurem kuma ken kwagh@@ hendan wou la ga . • Lu nyi i hemba gban or@@ ngeren Pasalmi 8@@ 3 la ishima ? Aluer se mba eren a ior doo doo yô , se mba tesen Yehova man Yesu ser , sar se u va lun ken Tartor u Aôndo , shighe u erdoo man aeren a Aôndo agen aa ya tor ken uumace cii la . Se fatyô u tesen iwuese i se lu a mi sha akaa a ken jijingi la nena ? A pase ér iyôngo la ka “ mbap@@ er@@ apera , ” sha ci u ve kav ér Kristu ngu a nongo u anmgbianev nav mba i shighe ve mkurem la shin tar ne her@@ egh , shi mba suen ve sha mimi ken ayange a masejime a ican ne . ​ — Mat . Sha iyange i masetyô la yô lu — “ Iyange i Mba@@ yev ” — mbayev 1@@ 5@@ ,000 mba yange ve tema ikyua a tse@@ mbe u nan kwaghôron la kegh ato ving ungwa er Joseph F . 20 : 10 ) Ka Satan kpôô . U tesen ikyav yô , I@@ j@@ ever@@ ahumbe i i yer ér M@@ it@@ ch la i̱ vihi ve@@ gh@@ er@@ tar u vesen u tar u H@@ on@@ d@@ ur@@ as je f@@ alegh gba . * U@@ uma mba sha tar cii har sha tahav mbu mba@@ an@@ ar mba ve@@ gh@@ em mba ve gb@@ ugh@@ ur tahav sha iyange la . G@@ er@@ r@@ i yange hemban eren tom u m@@ ishen u pasen kwagh la , mo di m eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci . Ka u vough kpa ? Mba@@ yôôn kasua ka ve shi k@@ umbur a vese sha akaa@@ yôôn sha u kwagh u se lu a mi la a̱ de kom se ga yô . In@@ j@@ ar i dedoo i̱ tesen ieren i s@@ angen a s@@ ange ga ne i due tseegh tseegh ken ityar ig@@ enegh . Bibilo pase se kwagh u Mbaiserael mba mba@@ jighjigh mbara yange ve er zum u i kaa a ve ér , “ kar nen hen t@@ ent@@ i u Kor@@ aki man D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am kera ” la . I@@ bu@@ me@@ kwase ka nan l@@ aha hemen u nom u nan , kpa kwase u fan kwagh yô , ka nan tese icivir sha hemen u nom u nan . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) U nengen ér Aôndo ka Or@@ tesen wase u He@@ mban la hemba u henen Bibilo n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe la . Ikyav i tesen yô , Yesaia 5@@ 4 : 17 kaa ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , iky@@ ôr ia la@@ gh ki ga . ” “ I@@ orov pue ken akuraior a hanma zwa . . . vea kaa er : S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ” — Se@@ kar@@ ia 8 : 23 . Ieren i Saulu ken U@@ ity@@ a Man er nan ve se kpa i doo u se lu a imba vangertiôr laa ? P@@ ine mbagenev ken tiônnongo mba ve vi@@ e ken jijingi yô ve wase u . 13 : 14 – 19 . S@@ E MB@@ A ken ashighe a ican tsung . Alaghga a sar kasev kpishi u noov vev ma ve lu udi@@ ak@@ on , shin ma ve hingir mbakur@@ an gayô mbatamen je kpaa . ( Mateu 18 : 6 ) In@@ j@@ akwagh i Yesu ne tese se nyi sha kwagh u Yehova ? Ka sha nyi igbenda nahan se zungwen mbagenev mhôônom ayange ayange ? Wan@@ kwase ugen u yange m sô@@ ôr un yô , hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Nahan kpa , shi se fa ser ka tom wase u ‘ wan if@@ er@@ or kwagh sha gbenda u nan u bo la sha u yiman uma u nan . ’ Kwagh ne tese ér gba u Yehova una doo se ishima vindi vindi , kwagh a shi ga . 11 - 13 . Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér ‘ hemba nd@@ ahar ’ la ngi ôron kwagh u or u eren kwagh akuma akuma , shin or u hiden a iyol ijime , shin u nan nengen ér nan gba kwagh ga shin nan ngu sha kwa@@ r@@ kyaa ga yô . Gba kpee u mba vea lu nongo u wanakiriki u jighjigh la cii a lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar yô . 15 , 16 . ( a ) Apostoli Paulu tôô ikyuryan i he la zua sha nyi kwagh@@ a ? Se mba ng@@ ur yemen yô , ve hii u man iky@@ a je shi ve nam ér mo kpa m ma . Nahan mba@@ y@@ ev@@ kasev mba ve lu a inja i dedoo shi ve ne Aôndo jighjigh shi ve soo ih@@ ye@@ en ga yô , vea soo u v@@ ô@@ son agumaior ang@@ ara nahan ga . I pase inja i p@@ ati ér ka “ mzough u ior mba ve lu ken mhen môm , ve tsough ior sha a ci u keren ish@@ angen hen ityô , sha er vea kôr m@@ ser@@ tar , shi vea va a mbamhen vev mba@@ la , vea wase ityô a mi yô . ” — D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i T@@ iv . Ken masejime yô , m gema awashima wam u va hingir f@@ ada la m n@@ ông@@ or kera . Yange lu vea nom na El@@ k@@ ana , u lu Or@@ le@@ v@@ i la kua Pen@@ ina u lu wu@@ he na la sha tar u i@@ w@@ oo@@ gh u E@@ fer@@ aim . Shin er akav a lu kpishi a mba ve til sha mimi hen Yehova ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar ken ijime imôngo la nahan kpa , Satan de ga ngu l@@ ahan Yehova her e̱r yange er sha ayange a or@@ perapera Yobu la nahan . In@@ i@@ ôngon ve la ka i̱ ci@@ r inya , i̱ s@@ ough ku@@ le ku@@ le zan zan us@@ ati vea karen shin iwer ia karen yô maa kwagh ti a kpe a kpe ku@@ aa . An@@ za@@ abo a Mbayuda la yange bende a Yehova : “ We u u wuese wer u ngu a atindi ne u gema u ngu l@@ ahan Aôndo sha tindi u p@@ eren w@@ ou@@ we@@ e ? . . . Tom W@@ en U@@ a H@@ ung@@ ur Yehova Ga Er Mose hen zu@@ lee sha kwagh u Yehova tôndo zwa u eren sha ci u Mbaiserael la yô , kwagh ne wase jighjigh u nan kua dooshima u lu a mi sha Aôndo la seer taver . Ken Bibilo yô , mhôônom ma kôron man mhôônom ma zungwen zua kôôsôô je . Yehova yange lumun nagh ku ip@@ aan ku Wan na na la . ( Heb . Yange or a ôr kwagh a na yô , mhôônom ma kôr un a nan . — Mateu 20 : 29 - 34 ; Marku 5 : 25 - 34 . Ior mba shir@@ en un tom je kpa yange ve nengen un ér ka “ gbil@@ in@@ or . ” Yange hemba veren ishima sha tom u i gbe u Yesu Kristu una er jim la . ( 2 Utor 17 : 1 – 6 , 22 , 23 ; 18 : 9 – 12 ) Nahan kpa , ung@@ eren mba S@@ ar@@ g@@ on nger la tese ér yange í yem a Mbaiserael 2@@ 7@@ ,@@ 2@@ 9@@ 0 uiky@@ angen ken ningir u ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i U@@ fer@@ ati man ken Me@@ dia kpaa . Nahan kpa , Bibilo wa se kwagh ér : “ Hanma or nana̱ kar tom u nan iyol i nan , ka nahan man nana lu a ity@@ ô@@ i@@ kaa i tan i@@ ha@@ gh ken iyol i nan tseegh , á kera lu sha kwagh u orgen ga ye . Akaa ngee a nan se ishim@@ any@@ ian ken “ ashighe a ican ” ne kpishi . ( 2 Tim . Kpa kwagh ne ka tom u kiriki ga . Iyange ne ia fatyô u gban sha T@@ om@@ at@@ aan shin sha ma iyange igen ken s@@ ati . ” — The New S@@ cha@@ f@@ f - H@@ er@@ z@@ o@@ g En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia of Re@@ li@@ gi@@ ous K@@ no@@ w@@ led@@ ge , T@@ ihi I@@ V , peeji 44 . ( Rom . 15 : 1 , 2 ) A@@ g@@ umaior nga ken tiônnongo u Kristu udubu udubu , a a ver ikyav i dedoo sha gbenda u a wu@@ h@@ u iyol la yô . Sha mimi yô , mbayev mbara yange ve hen kwagh la ve fa dedoo je gande . Shi se mba nôngon u ôron Bibilo hanma iyange kpa ? Me er nan ve me za hemen ken mimi ? ’ Ka nahan ve ishember i ‘ tim asema , ’ i i ter ken Mpase 2 : 23 la , i wanger ken ijô kpishi ye . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Sha shighe la Aôndo una er kwagh sha dooshima na man erdoo na u been mayange ga la , nahan una bee a mbamzeyol mba uumace cii gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . M@@ kombo u yange i nyôr ken Yerusalem ken inyom i 4@@ 9 la kaha kposo a mbam@@ kohol mba adu@@ av mba i va er ken hemen la nena ? Yehova tôndo zwa ér : ‘ Me taver we , shi me wase u , man me tu@@ ur we sha uwegh A@@ gh ku y@@ an@@ egh ku yiman a yima la . ’ Ikyav i akaaôron ne ka atesen a a wasen se u fan akaa a Yehova a soo ér se eren la . Er i lu samber a Bibilo nahan je kpa , ka a inja u an@@ nongo u kpuaa u mba@@ shiada mba Aôndo mba shin tar la vea gber ityakerada i pasen ior awashima u Aôndo shi vea za mba i ne ve ityakerada ne inya . Mba T@@ ô@@ v@@ on Se A I@@ can Kpa Saan Se Iyol Shighe kar yô , a kaa ér , “ An@@ zughul ne yange na yô m kera lu zuan a iember ga , shi lu vihin mo shighe u injaa u ma m er akaa a ken jijingi a mi la kpaa . ” Á kaa wener : “ Or@@ gen ka nan na jighjigh er nan ngu a ian i yan akaa cii , kpa u nan taver ga la yô , ka ik@@ ai@@ u@@ e nan ye ye . ” ( Mat . 6 : 14 , 15 ) Shi doo u nom man kwase vea er tom sha msen la , vea taver ishima u wasen ayol a ve shi ‘ wan ishima ayol a ve , shi den ayol a ve kwaghbo ’ kpaa . ( K@@ ol . Anzaakaa ne cii ôr kwagh u sha shighe u mkur , shi a pase er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbagenev vea tile sha jighjigh kpa mbagenev vea tile sha jighjigh ga yô . * ( Mat . Doo se kpishi er Mbashiada mba Yehova mba hemban m@@ iliôn at@@ ar@@ atar ve lu henen ‘ igbenda i tesen ior kwagh ’ sha er vea wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u kuran akaa a Yesu a we tindi sha mi la cii yô . • A fatyô u wasen agumaior u yan ikyar a Yehova iky@@ ang@@ egh vev nena ? Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi i í ne ve se fe doo doo ser Yehova una kar a if@@ er@@ kwagh kera yô . ( Luka 21 : ​ 16 - 19 ) Nahan kpa , Aôndo fa er se wa ishima a ican a kighir ve a tese ér se mba civir un sha mimi yô . I fa er yange i zua a “ I@@ vangeli i Yuda ” la jighilii ga . Sha nahan yô , a lôh@@ ô Saulu ér a nyôr ken iyou na . Ka a inja u se lu a iniongo i í ver í sha tindi yô . Yange taver u zuan a ya , nahan se lu ken an@@ you u cuku u lun ar@@ um ahar iwer kar kpuaa . Shighe kar yô , Jo@@ di va zua a M@@ an@@ di , ve cii ve eren tom iy@@ ou@@ ci . M hen mer aluer m yina ishima ga yô , akaa a m yam la aa mough ishe . ” • Ka akaa a injaa a nyi a s@@ ôôn eren@@ ee ? U er nan ve u hemba zuan a iember ken myer u yôôn T@@ ar@@ tor@@ o ? K@@ on ne ka u m@@ ende ú wa am@@ ishe shin it@@ ine i kon u@@ gen@@ egh , ú wu@@ h@@ a ú ci@@ r kon shon u ú m@@ ende u shin it@@ ine ú we am@@ ishe ne , ú zer su@@ sen u m@@ z@@ er@@ am shi wu@@ h@@ an y@@ is@@ an u zan zan , ken masejime yô , ú va wua kon shon la kera ku@@ aa je . Mba ve lu a ikyav la mba ne “ Shi@@ sar ” akaa a a lu sha ci u Aôndo yô . Kwagh ne pase mlu u Satan vough ! ( Ôr Pasalmi 11 : 4 . ) Mbafilipi 2 : 25 - 28 man 1 Timoteu 5 : 23 tese ikyo i wan i yange Paulu tese sha mkpeyol u Timoteu man E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u jighilii la . Or@@ pasalmi kaa shami vough ér : “ U bugh uwegh O@@ ugh , U ne hanma kwagh u uma sha isharen na [ i dedoo la ] , ka kom un . ” Paulu taver mbananjighjigh er un nahan asema wener : “ K@@ aren nen akaa cii , kôr nen u dedoo la gb@@ ang je . ” Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar imôngo ne , i kp@@ è@@ r@@ à ufoto mba Yesu an@@ za wue wue , mbagenev war been mlu na , kpa mbagen di yô zan tsô kpa ve za ikyua u been mlu na ga . Uma u T@@ sôron Una D@@ u@@ e Ior Ishim@@ aa ? ( 2 Peteru 1 : 19 - 21 ) M@@ gem u sha iengem la ka ikyav i tesen ér mkaanem ma Aôndo ma profeti kuma u h@@ aren sha mi . Hii sha shighe la je T@@ ol@@ min@@ a er mbagenev mba a henen Bibilo a ve la kwaghwan ne . T@@ u@@ ngu iyol hen ape kwaghbo a lu ga yô ; lu ken tiônnongo ! Sha mimi yô , mba yôôn loho u dedoo u Tartor sha “ ak@@ ighir a tar cii . ” — Yesaia 45 : 22 . Umbur , ivur la kaa ér : ‘ Vea lu ken u gbem . ’ Lu u ica a gba ga tsô maa wan u kuran ilev ne una hingir u zan g@@ wa ken tar na . Nenge 199@@ 6 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses , Pe@@ eji 1@@ 60 – 1@@ 6@@ 2 . Mbakristu mba tsuaa eren ior mba ve gem asema shi ve lu a mfe man ve tsegh ayol a ve a ishima i môm sha u eren ishima i Aôndo la batisema tseegh . Maa a kende a kaa a mo ér : ‘ Iyange i Hi@@ it@@ om pe@@ pe yô , va hen makeranta wam . ’ Shighe u i hii u tôvon se a ican la , i vihi A@@ you a Tartor a hemban er 1@@ 00 man uya mba Mbashiada mba hemban er 1@@ ,000 nahan . W@@ ea nenge wer mô ken anmgbianev ou nan ngu saan saan ga yô , taver nan ishima . U hen wer doo u ú wase ve ve̱ nenge Yehova ér ka H@@ ur@@ or ve , u a ne ve akaa a iyolough shi a tesen ve akaa a ken jijingi shi a wasen ve u sôron mbamzeyol vev mba ken ishima je kpaa ga he ? — Mbafilipi 4 : 6 , 7 . 1@@ 5@@ ,@@ 1@@ 6@@ 9@@ ,000 Ka nahan ve Yesu yange ver ikyav i dedoo i zungwen a mba ve lu zungwen la imôngo sha u v@@ aan ye , shin er a fa er un lu nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u shin ku nahan kpaa . Alaghga ishima ia yina mbagenev ken a vese shin m@@ ts@@ wen@@ em kôr ve gayô mba nengen ayol a ve ér ve gba kwagh ga shin ishima ngi vihin ve sha akaa a ve k@@ an@@ shio u eren yô . Heela tseegh ga , Yehova na Paulu iveren i nengen a mbam@@ pase mba sha mnenge man iyua i lamen ke ’ ijô i atô@@ at@@ yev kpaa . Shighe u ter@@ em lu henen Bibilo sha iyange igen ai@@ k@@ ighe yô , a nenge er m yer m lu ungwan kwagh u lu henen la yô . Yehova na mbacivir un mba i shigh ve mkurem , ve lu sha tar mbara mkav sha akaa ne , ka ve mba i yer ve ke ’ Daniel 7 : 18 ér , “ u@@ icighan@@ mbaiorov mba U@@ hemban@@ sha ” la je la . Nahan yô , de se za nen hemen u yaren tom a “ s@@ an@@ ker u jijingi ” tsema tsema ken tom u pasen kwagh u Tartor u Aôndo a ne se ne . Kpa Yesu yange kaa a mba ve van@@ den ‘ keren tartor u Aôndo man perapera Na ’ la ér , akaa a kwagh a gbe ve a mi ayange ayange la cii a na ve . — Mat . Alaghga yange tôô u iwer imôngo u henen Bibilo kpoghuloo ve u va zua a mkav man iember la ye . Or@@ gen u se eren tom imôngo hen ijiir ne yô , i yilan un ér Ru@@ do@@ l@@ f C@@ hi@@ ger , un lu or@@ vesen u mb@@ ate@@ enkwagh . Al@@ l@@ en ) , 10 / 15 D@@ ondo Nen Ikyav i Paulu La U er nan ve u kôr ijende a wan wou , kpa shi u lu a tahav sha a nan here ? Hen ase sha akaa a d@@ an@@ en ishima a ka a ya se shighe la . Nahan kpa , aluer nan ver ishima ér gum@@ kwase la a soo nan a ishima i môm , inja na yô , a lu a isharen sha a nan tseegh yô , nan ngu eren kwagh sha kwaghfan . Shi shighe u a gema se kure kure se hingir vough la , a hemba lun se ican ga u kporom ikyua a Yehova ! ​ — Ps . Aluer se lam a or ny@@ a@@ ghen ny@@ a@@ ghen yô , kwaghôron wase la una lu er ka “ mk@@ uma u s@@ an@@ ker ” nahan . Takerada u i yer ér En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia Jud@@ a@@ ica la ôr kwagh u atindi a “ vesen man a kiriki ” a Mbayuda wa sha kwagh u inyam i á ya yô . Kwagh@@ wan ne ngu a inja nyian kpa ? ( a ) Yehova er nyi sha u yiman ior n@@ av@@ a ? Gba u hanma wase cii nana kange ishima sha u palegh u lun er mbagen mba sha ayange a apostoli Paulu mba yange shighe karen yô ve de kwagh henen u sha tse@@ ene@@ ke la . Christ@@ ian@@ a zer s@@ ônon Aôndo ér John ma a shi fe mimi ; anyom 20 nga kar yô , John mase eren batisema . Shi a gba u se er tom taveraa shi se yaren tom a shighe wase sha inja ve se eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wase ai@@ k@@ ighe hanma shighe shi una doo shi una wase tsombor ye . Or@@ pasalmi kaa ér : “ I@@ kar@@ ik@@ ase gbid@@ yem iyol sha mciem ma m cie [ Yehova ] la . ” Er nan ve i gbe u ú wa ikyo sha kwagh u “ ic@@ ugh i iny@@ ara ” ? Yehova soo ér se er tom u un we se sha ikyev la a ishima i môm man sha gbashima kpaa . Kwagh ne hemba k@@ an ityôkyaa i vesen cii i se ver ishima u henen Bibilo ayange ayange yô , gadia se soo ser se dugh mbamhen mba iyolough mba ka se soo ser se er akaa a sha ishima yase tseegh la kera . — 2 Mbakorinte 10 : 5 . I yila M@@ i@@ ka@@ el ken takerada u Daniel ér “ ort@@ aregh [ u non@@ go@@ ior u Daniel ] , Mbaiserael . ” Er i tese un wan@@ kwase u lun anyom pue ne yô , kwagh ne kpiligh un iyol kpishi ! Yange se eren tom kpishi hen af@@ o , kpa se geman se y@@ aan kwagh sha ikyo ga . Ka inja m - ongo u ungwan imo i Yehova u nyi nahan á soo , man er nan ve se fe ser se fatyô u ungwan imo na sha imba gbenda laa ? • Yesu yange tese iwuese nena ? Shighe kar yô , a pase Yesaia ér : “ Ka Mo M lu [ Yehova ] ye ; á lu Mo ga yô , ma Or@@ yiman ugen ngu ga . ” — Yes . Lu nyi Davidi lu s@@ ônon Yehova , er Pasalmi 41 : 4 a tese laa ? ( b ) Ka an nan ne ve i taver se u hiden a iyol ijime y@@ um@@ u ? Se fatyô u yaren tom a kwaghwan u a lu ken an@@ zaakaa la ken mcivir wase kpaa . PE@@ T@@ ER@@ U kôr n@@ aha u ts@@ oo lu tu@@ ur shin mnger sha ut@@ aha , yemen ken ime shin er lu nengen tsembelee ga nahan kpaa . Heela tseegh ga , ‘ se ver angahar ase jighilii sha u@@ ini@@ e@@ zwa mba Aôndo cii . ’ — Pasalmi 119 : 1@@ 27 , 1@@ 28 . Nahan kpa , ve hingir u nan Or@@ gban u vea fatyô u yan ikyar kôôsôô a na la jighjigh . Nahan loho u ken Bibilo la gban k@@ an di mbam@@ nenge mba ior mba Aôndo yar tom a ve u ngeren Bibilo la shin akaa a yange er ve la tsô ga . ( Mbaromanu 7 : 21 - 25 ) He@@ en ne Paulu tese er Aôndo una yima mbacivir un ken mlu u isholibo i ve ye dyako u i la sha ikyev i Yesu yô . U or wan iyol i nan ikyo tseegh la kpa ka môm ken aeren ne , shi ka t@@ am@@ enkwagh u a ne ve ior ve lu ken ibanave kpaa je la . Apostoli Paulu yange nger kwagh ér : ‘ [ Yesu ] na iyol Na sha ci u asorabo ase , sha u Una dugh se ken tar u ainge u ifer ne kera , sha ishima i Aôndo Ter wase . ’ ( Mat . 10 : 20 ) Yange va zamber a tiônnongo u ken E@@ fese la ken masejime ér a eren msen sha ci na sha er ma i ne un “ kwaghôron ” yô . — Ef . Ka kwagh u mimi u kaan ér hanma takerada u Bibilo yô ngu di a kwagh u vesen môm tsô shin ngu di sha ci u mba@@ ôron mba u lu a inja hen a ve tseegh laa ? ( a ) Doo u se kure ikyaa sha kwagh u akaa a i nger ken Bibilo la ser nyi ? Ishim@@ at@@ aver i Yesu la yange i har sha nyi ? Nyian kpaa Yehova ongo mbamsen asev . Anzaakaa 16 : 31 pase mnenge u Yehova Aôndo man u mbatomov nav ér : “ I@@ v@@ u ka ts@@ ar u sha it@@ you u i@@ civirigh , mba zuan a i sha gbenda u perapera . ” W@@ ase@@ m . Sha hiihii la , kwase ti bugh zwa na ga , kpa er kwase pania ne de ga shi hide va un inya ac@@ in imôngo yô , kwase ne maa hii u saan ishigh sha a na . Mbam@@ ishen mba ve hii nyôron ken tar u N@@ am@@ ib@@ ia la yange ve zua a Orshiada môm tsô ken tar la u nana wase ve u geman ityakerada ga . ( Genese 24 : 1 - 4 , 10 , 31 ; 27 : 43 ; 29 : 4 , 5 ) T@@ era ter u Aber@@ am je kpa lumun u dondon wan na ! Doo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea nengen ayol a ve nena ? ​ — 1 Mbakorinte 4 : ​ 6 - 8 . Kpa Kristu yô , pase se kwagh u Aôndo u hemban cii u a lu kposo a Aôndo u ken Iky@@ uryan i T@@ se la yô . ” ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Kpa se mba va fe ishima i Aôndo yô , se kange ishima ser , se “ kera eren sha asaren a ior ga , kpa i̱ lu sha ishima i Aôndo . ” — 1 Peteru 4 : 2 . Aôndo kaa a ve ér : “ Iyange ne , i̱ lu ne iyange i umbur , ver nen i , i̱ hingir iniongo i civir TER ; y@@ aan nen i sha ikyo@@ v ikyo@@ v , i̱ hingir ne tindi u eren nahan gbem sha won je . ” 14@@ 6 : 3 . I time sha ivur Ruamabera ne wanger wanger sha peeji 18 man 19 . • Ka “ ave a p@@ endan ” a nyi i er kwagh u a ken Mbaheberu 6 : 2 ? Mbak@@ ur@@ an af@@ o yange ve na se tile shi sha gbem je i nôngo u kuman ih@@ wa jimin , a lu ken oo shin ken ura kpaa . Yange i na Mbai@@ gipiti atsan pue shi i tim F@@ ar@@ a@@ o a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na shin Zege@@ mnger u Nyian sha u yiman Mbaiserael sha ikyev i Mbai@@ gipiti , mba ve lu eren ve ican la . M@@ doo@@ ashe u Tar u Ity@@ endezwa la man m@@ doo u inya i hen tar la doo iy@@ i@@ av kpishi la na yô , lu kwagh u ú ôron kwagh ú t@@ eren ajiir a kiriki a ken tar la tseegh kpa ú nengen a mlu u paradi@@ so ken ishima you . Ken inyom i 1@@ 6@@ 8 C.S.@@ Y . la , tor u Shi@@ ria u i yilan un ér An@@ ti@@ o@@ ch@@ us I@@ V la , na zwa ér i ker ityakerada i ken Ruamabera u A@@ t@@ indi@@ gh la cii i̱ nan@@ de i . Shi m fa er i wu@@ he Mbashiada mba Yehova kpishi ken pur@@ usu sha ci u loho u Tartor u ve pasen la yô . M@@ kohol u vesen u i zua ken inyom i 19@@ 41 ken gar u S@@ t . Noa ungwa imo i Yehova , a “ er kwagh u Aôndo kaa un la vough . ” T@@ so@@ mbor na kohol un , ve gba t@@ so la sha inja sha inja zan zan ve kar been . Me fatyô u pasen ishimaverenkeghen yam ken mkaanem man , mer , “ M gba i@@ wan hegen , kpa ia lu gbem sha won ga ! ” Nahan Yesu ôr ve kwagh u kwaghyan ugen , u a lu “ kwaghyan u uma ” la . Apostoli Paulu nger ér : “ Mba kwagh a zough ve a tar kpaa ve̱ lu er kwagh zua ve a u ga nahan . ” — 1 Kor . M hemba wuese Yehova Aôndo cii , er a er a mo doo doo , a ur@@ ugh mo a ve a mo hen a na nahan . Kwaghôron u profeti u i nger ken Daniel 8 : 5 - 8 , 21 , 22 man 11 : 3 , 4 la kpa tsen@@ ga pasen akaa vighe vighe sha kwagh u “ tor u Grika ” u age@@ egh la kpilighyol kpen kpen . U er nahan yô , u tese wer u soo u civir Yehova tseegh tsô ga , kpa shi u ngu fan un seer . Aluer se hii u gban ica a na yô , doo u se er kwagh u i nger ken Ho@@ sea 12 : 6 ne , ér : “ H@@ ire hen Aôndo wou , lu a dooshima man perapera , ver ishima kegh Aôndo wou gbem . ” Yehova una fatyô u wasen se , shi a kegh iyol u wasen se sha er se palegh u vihin jijingi ishima yô . K@@ wa la zende sha m@@ w@@ em ma ma lu “ uiky@@ aren utar ” la cica cii tser . Aber@@ am yange har af@@ o ken H@@ ar@@ an , alaghga yange er kwagh ne lu sha ci u nengen sha ter na T@@ era u iyol@@ been lu num a na la . Yehova yange tindi ve shin tar ér ve za er ma tom ga . Gbenda u kpilighyol u yange u vese ken iy@@ av mbu ngô@@ u la lu kwagh u or nana fatyô u nengen ga , lu inja er ka kwagh u i yer shin inya nahan . W@@ ea er nahan kpa , de nengen wer mbak@@ ov wou hemba u a hemba ga , sha ci u ú er kwagh u i gbe u ma u er yô . Nyian ne , ior mba Yehova mba fe tagher a m@@ vende u vendan mimi la ken tiônnongo ga . Mba@@ beenyol ka ve wase u maan jighjigh u nan u mba hen tsombor ve . Se nenge ikyav i kwagh ne hen uter mbatamen mba yange ve lu sha shighe u Noa kera lu ityough ndor ga la . Ka mbampin mba nyi nahan i doo u se pine ayol a ase ? Solomon , wan u Davidi kpa yange tile sha ityough ki Yesu . Yange m de ta@@ av u man yô , m hingir u ke@@ hen kpishi ! Ka mlu u M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti , wan u ijende i Tor Davidi , Yon@@ at@@ an , lu ker je la . 38 : 18 , 22 , 23 . Ka ikyav i nyi m lu veren sha akaa a injaa er msen u eren man Bibilo i henen nahana ? ’ U tesen ikyav yô , apostoli Paulu nger ér tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ngu wang sha ishigh ki Aôndo , er kwa@@ se@@ he u i ser un sha ci u Kristu nahan , u i wanger un “ sha m - ee u A ôô [ un ] sha mnger sha kwaghôron , . . . sha er a de lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga ” yô . ( Ef . Ôr Lev@@ iti@@ ku 8 : 5 , 6 . Anmgbian u kwase ugen u imba kwagh ne er un yô kaa ér : “ Ka wea lu kwa@@ v yô , ashighe agen m@@ ts@@ wen@@ em ma kôr u . ” Se cii se soo ser Yehova a va a mtim sha bo@@ tar ne fese je . Er Aôndo mgbegha apostoli Paulu ve tsengaôron nahan , sha ashe yô , ior kpishi ken “ ayange a masejime ” ne mba a mlu u civir Aôndo la kpa mba gem mba ny@@ iman agee la . A lu ican ga u wan ishima a am@@ een a taver nena ? Shi mba nengen sha icombor ve man mbamzeyol mba ken tiônnongo . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 PE@@ E@@ J@@ I 7 - 11 Kpa doo u se umbur ser ian i or lu a mi i eren kwagh u nan soo la ka iyua shi ka tom u vesen kpaa . ( Pasalmi 34 : 20 ) Mkaanem ma ken ivur ne yange ma kure sha Yesu kpôô kpôô . Er nan i doo u nengen ior mba se pasen ve kwagh la sha gbenda u dedoo ? Kpa zum u a hii u mor@@ on iyol yô , . . . i dugh un sha ik@@ ôn@@ ough nagh ki torough kera , man icivir na kpaa i ngohol i kera ; Man we wan na , Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar , u hide a ishima you ijime ga , shin er u fe akaa ne nahan kpaa . ” Will Se@@ x I@@ m@@ prove Our R@@ el@@ ation@@ ship ? ” Hen shighe ne cii , m kera z@@ aan mbamkombo ga , nahan gba u me taver iyol yam ken jijingi . • Kanyi i lu “ iyange i Yehova ” ? Lu kwagh u orumace môm tseegh nana fatyô u eren ga ; ikyum@@ utya jimin cii je kpa ia fatyô ga yô . Ka an nan we mhen ime sha mfe ga ? Nahan kpa , se fatyô u tesen ser se mba a iwuese sha akaa a ken jijingi di er Han@@ a kpa yange tese nahan . ( 1 Kor . 1 : ​ 28 , 29 ) Sha hiihii la , se yam ma@@ shin u tse u gb@@ eren ityakerada vea gomoti sha er se gb@@ eren ityakerada i eren mbamkombo asev a mi yô . ( 2 Peteru 2 : 7 ) Shi Satan ngu tan num sha a vese jighilii . I@@ ny@@ aregh k@@ ia fatyô u hingir h@@ ôn hen a vese nena ? A kaa ér : “ Ka a s@@ aren mo u eren kwagh u dedoo yô , kwaghbo kpaa a lu a mo her . ” Er mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ve lu zan iky@@ ura sha akaa agen nahan kpa , kwagh u Bibilo i er sha kwagh u kwaghfan u uumace la ka u mimi . I@@ ̱ kaa ér : “ Kwagh@@ fan u tar ne ka Aôndo ib@@ u@@ me@@ kwagh je . ” Yange wea lu her shighe u i nder ior mban shin ku la yô , a@@ dooga we kpa kape ma lu u je la . ( Yohane 13 : 35 ) Ior ka vea nenge er se doo ayol a ase yô , Aôndo u se civir la a doo ve ishima . T@@ ime ase sha msen u Yesu yange er sha u tesen se er se eren msen la , shi ver ishima sha kwagh u yange ôr sha kwagh u iti i Aôndo man Tartor Na , man kwagh u a lu ishima Na la yô . Á kaa ér : “ Zum u m nenge a iti i Aôndo ken Bibilo sha kwa hiihii yô , m vaa . Ior yange ve cian un sha ci u wa ts@@ wam . Shi kwase ne lu a tom u civirigh u maren ônov kpaa . Ng@@ ô u mbayev mbara kpa lu nengen kwagh u lu zan hemen la , nahan a nyôr a vese hen ya na , a wase kwase wam u ôôn angahar na , mbayev mbara di wase un u k@@ ir@@ en ak@@ ô@@ v aa a lu a am@@ gb@@ i@@ ôr sha mi la . Ô@@ R PE@@ E@@ J@@ I 26 . U@@ wer ngu kar môm yô , i tsu@@ am m lu ortamen u sôron atôônanongo , m lu mar@@ nya u tar u I@@ tal@@ ia u hiihii u lun ortamen u sôron atôônanongo ken tar la . • or@@ him@@ en nena ? H@@ EN “ U@@ K@@ P@@ U@@ U@@ N@@ K@@ P@@ U@@ U@@ N MB@@ A Y@@ ER@@ I@@ K@@ O ” Una er kwagh ne sha u geman kwagh sha iyua i a gbe se a mi , se lu a ian i tsuan kwagh u se soo la ga . “ I kuma Un sha ci u akaabo ase , i vihi Un iyol sha ci u afer@@ akaa a ase . . . ka sha i@@ gb@@ i@@ di@@ v N@@ av man i wanger se ye . ” — Y@@ E@@ S . V@@ e@@ gher u hiihii u takerada u Genese ne ngu a ngeren u vough u mhii u tsombor u orumace , man ka ngeren ne tswen á lu u vough sha kwagh u mhii u tsombor u orumace ye . ( Yesaia 55 : 11 ; Luka 18 : 27 ) Sha mimi yô , Aôndo vande tesen ér un ngu aa tahav mbu nd@@ eren ior shin ku . Ve ôr Mbaromanu 5 : 12 u tesen ér ka isholibo i orumace i ve a ku ye , u ngu wer ka ishima i Aôndo u kwagh a lu nahan ga . Nahan yô , se ver nen ishima zu@@ lee sha a@@ vegher agen a takerada u Mal@@ aki ne ken aka@@ ang@@ eren ahar aa dondon ne . ( a ) Ka vangertiôr u nyi Yehova yange na Davidi ? ( Gen . 18 : 1 - 8 ; 19 : 1 - 3 ) Sha nahan yô , se fatyô u kaan ser , shighe u ve gem iyol ve hingir uumace la , vea fatyô u yaven a kwase . I gba se ‘ sha inja i mlu u Aôndo , sha i@@ been na , ’ nahan se fatyô u tesen ser se mba a aeren a Aôndo . ( Gen . Doo u se ôr ityakerada i henen Bibilo la tseegh ga kpa shi se ôr Bibilo iyol i i̱ kpaa . Alaghga ian you i tsuan u nan kwagh u ú soo u nan un jighjigh la i gba ú kwagh kpen kpen . 12 , 13 . ( a ) Gba u se nôngo kwagh nyian tsung sha er se ôr kwagh una kôr ior kposo kposo ken asema nena ? • ic@@ ugh ( b ) Se fatyô u kaan ser vor u ityendezwa la ka Yesu tseegh ga sha ci u nyi ? T@@ or@@ u : “ Yange l@@ anem ishima kpishi , nahan m pine or@@ vesen ugen hen iji@@ ir@@ tom yam mer a̱ ô@@ rom er me eren kwagh a kwase wam yô . ( 1 S@@ am . 1 : 17 ) Hen shighe la , Han@@ a kav ér un er kwagh u un fetyô u eren cii . Hegen m nenge mer i sa@@ gh@@ em ken iky@@ ang@@ enev mbi ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la i tu@@ h@@ wa . • Doo u mba ve doo Yehova ishima la , se kpa vea doo se ishima sha ci u nyi ? Alaghga ortamen nana hii u suur sha mkav u nan , nahan nana de u van@@ den eren msen hen Aôndo shighe u i gbe u nana nenge sha akaa a tiônnongo yô . Y@@ ese Ô@@ no@@ v O@@ u sha Gbenda u Vea Lu a Inja i Dedoo Yô , 7 / 1 Wan@@ ye u kiriki ka nana zenden ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea ter u nan yô , nan kera cie kwagh ga shi ka nan nenge ér kwagh u eren nan ngu ga . ( Duteronomi 32 : 46 , Bibilo i̱ í yer ér An Amer@@ ican T@@ rans@@ lation la ) Mba eren kwagh ne nena ? 20 , 21 . ( a ) Se fa ser se fatyô u kôron ikyar kôôsôô vea Yehova nena ? Nahan yô , hemba doon u se civir Yehova a ishima yase i môm hegen , cii ve se mase tagher a am@@ een ye . ( Duteronomi 31 : 12 ; Ne@@ hem@@ ia 8 : 2 , 8 ) Shi akaa agen a i eren ken igbar sha u civir Aôndo la kpa , i tese ve u eren a . A@@ sember ne tese ér man@@ a yange lu kwaghyan u mbatyomov ga . M@@ pin u i pin ken Yobu 38 : 6 la na se u henen sha nyi kwagh@@ a ? Een , yange lu ôron lu m@@ gem u Bibilo i í dugh iti i Yehova shin Y@@ a@@ we kera , i gem i yar tom a ishember i “ Ter ” i or a fatyô u kaven í sha igbenda kposo kposo shin nana fatyô u fan ter shon u i lu ôron la ga yô . Se K@@ era Lu Nen Uma sha ci W@@ ase A@@ yol a A@@ se Ga , 4 / 1 D@@ ondo Ikyav i Yesu sha u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Gbenda u A L@@ um@@ un a M@@ i La , 9 / 15 Er ishima na iv a iember yô , a wa icam ér : “ Ishima taver mo , Aôndo , ishima taver mo ; me wa icam , een , me wa ats@@ am a wuese . ” — Pasalmi 5@@ 7 : 7 . 6 : 4 ) Hen ase sha i@@ pi@@ la er yange ak@@ ô@@ r@@ aior ne er kpishi , er ve lu gb@@ u@@ usu tar hanma ijiir i vea za cii la yô . Yange mba been iniongo la kera cii yô , Solomon “ na ior gbenda , tsô ve ver tor doo doo ; ve yem hen ut@@ ent@@ i vev saan saan a iember ken asema sha ci u aeren a dedoo a TER A er a wanakiriki Na Davidi kua ior N@@ av Iserael yô . ” ‘ U@@ jijingi mba h@@ wan@@ ger@@ ev mba utar ’ mbara tile sha ityough ki mba@@ aie mba az@@ ô@@ v a lu samber a mi , sha er u@@ tor mba tar ne vea gema ishima sha m@@ he@@ e u i lu ha@@ an a@@ gb@@ ande at@@ a@@ ankar@@ ahar aa iy@@ ugh i Aôndo shin tar la ga , kpa vea za hemen u hendan kwagh a Yehova yô . — Mat . Heela tseegh ga , yange na ve icighan@@ tom , ér ve za gema “ akuraior cii a̱ hingir mbahenen ” shi ve pase kwagh na “ zan zan [ i ] ar ken ik@@ ighir i tar je . ” ( Mat . 28 : 19 ; Aer . Peteru pase ieren i i gbe u Mbakristu vea lu a mi la . ( Luka 9 : 5@@ 1 , 5@@ 7 - 6@@ 1 ) Nenge imba er Yesu a kaha kposo a ior mban ne sha wono , gadia un yange kange ishima u eren Aôndo tom a ishima na cii , kpa ior mban lu kôron a kôr ave shighe u lôh@@ ô ve ér ve dondo sha a na la . Lu nyi i wase Yobu ve hendan a am@@ een a Sat@@ ana ? Apostoli Paulu yange ôr kwagh u “ ayange a masejime ” ér ior vea soo mbagenev ga , kpa vea hemba wan ayol a ve ikyo shi vea hemba soon inyaregh kua i@@ ember@@ yolough . Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la , i kôôm Mbashiada mba Yehova asange asange sha u vea sôr uuma vev vea hingir sha ishima i Aôndo yô . Yange i er kwagh ne cii ve mbamaren asev mba hiihii mbara hii u samber a isholibo shighe u ve mar wan ve u hiihii la ye . ( Luka 6 : 38 ) Mba ve z@@ endan inyaregh man akaa a injaa agen ityô la ka ve gb@@ ihi ayol a ve ken mzeyol man ican i yan . Ikyav ne wase se u kaven kwaghwan ugen u Yehova soo ér Mbaiserael ve fa yô . Ngu ken tindi ugen u na ve yô . ( Mbaromanu 10 : 2 , 3 ) Nahan kpa , kwaghaôndo jimin ka kwagh u@@ gen@@ egh u uumace ve eren , u á y@@ á@@ ng@@ é ior ub@@ iliôn imôngo u nan Aôndo icivir yô . Man gema mlu wase u ken jijingi la yô , kanyi ia wase se ve se fa shighe u jijingi u taregh a lu hemen se ? Mkaanem ma Yesaia 11 : 9 mara ma a kure nena ? Ka nyi yange i wase anmgbianev asev ve ve zende zende u ku@@ ugh ne kpa kwagh er ve ga ? Timoteu er tom a Paulu imôngo kuma er anyom 15 nahan . Er “ mba ve engem mbara , ” ka mbatamen mba ken Kristu je la , ve lu a mbam@@ shi vev shi ashighe agen ka ve er kwaghbo nahan kpa , mayange se tu@@ h@@ wa shin se lam sha a ve dang ga . — Heb . G@@ um@@ kwase man wan@@ nomso u kuran ilev la ôr akaa a doon sha ayol a ve sha u tesen dooshima u lu hen atô a ve la . Ve ver mbatamen mba ken Kristu ikyav i dedoo kpen kpen ! Tindi u Mose yange tese ér hanma inyom i sha uta@@ ankar@@ uhar yô i pase kp@@ an u nan lu Or@@ yuda yô i tu@@ h@@ wa , gayô i pase nan ken inyom i J@@ ub@@ il@@ i , inyom i i̱ vande van cii . Yehova nengen akaa a uumace ve eren yô , nahan ka a kuma un yô a er kwagh sha aeren a ve la . 22 : 22 . ti@@ ange mngerem Yange m nenge a ior mba ken ityar kposo kposo hen mkohol la , ve lu ken mzough shi ve lu ken bem kpaa . Ka ityôkyaa i vesen i nyi i ne Mbakristu ve soo u lun a an@@ za a wang - na ? Ikyav i tesen yô , Is@@ ak@@ a man Yakob kua A@@ hi@@ ya cii yange ve p@@ ir ashe . ( Gen . “ N@@ ôngo fa mlu u ikyum@@ iyôngo you . ” — AN@@ Z . Nahan kpa , Yesaia yange ôr kwaghôron u profeti u Aôndo iyol na a t@@ ende zwa ér una sôr tar ua hingir nahan yô . I@@ sa@@ a@@ c Paulu nger wener , “ ityough ki kwase yô , . . . ka nom . ” Ú ungwan mlumun u or la nana na la cii yô , ôr 2 Timoteu 3 : 16 , 17 , shi pase nan wer Bibilo tese or u nana fatyô u sôron mbamzeyol mba ve tser uumace ne yô . 33 : 6 . Yehova yange de ior nav mba hemban@@ ato lu yan ican nahan lu sha ityôkyaa je — lu sha u ts@@ ahan ve a tsaha , shi wanger ve a wanger kpaa , shi mgbegh@@ an ve ér ve hide hen a na . ( a ) Ka nyi Yesu yange er shighe u mbahenen nav er kwagh u kpe@@ egh laa ? U yaren tom a Mbakolose 3 : 5 la una wase se u kuran ishima yase nena ? Se seer henen kwagh u tom u Yesu shin tar la ken kwaghhenen u a dondo ne . Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Yohane 5 : 28 , 29 la su@@ r u ishima nena , man ka sha ci u nyi ? Kpa , aluer se suur sha Aôndo , se tese ser á doo se ishima shi se mba kuran atindi a na yô , jighjigh u nan wase una seer taver a taver . 18 , 19 . ( a ) Yesu pase mlu u Ter na sha mkaanem ma pasen mlu u kwagh wang nena ? Ken ashighe a a hembe vihin tsung je kpa , ka se lu a averen kpishi a se wuese yô . Akaa a á vande eren ken ijime la tese ér u hendan a Or@@ gb@@ an@@ akaa u hemban cii la ka ib@@ ume kwagh . PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 7 , 8@@ 1 “ K@@ ura Nen A@@ yol A E@@ n Sha Hanma H@@ ua ” Cii Sha mimi yô , gba u ônov vea ungwan imo i mbamaren vev . Awa@@ shima u Aôndo lu a mi ér uumace mba ungwan tindi ve lu uma shin tar gbem sha won la ngu a gema ga . “ Er a za n@@ ô@@ ôr yô , a wase mbananjighjigh sha mlumun u sha mh@@ ôôn u i ne un la kpishi je . Gadia a hemba Mbayuda kwaghôron sha agee , lu ken igbar je , lu tesen ken icighan@@ ruamabera er Yesu ka Kristu je yô . ” ( Aer . E@@ no@@ ki ts@@ eng@@ ak@@ aan ér iyange ngi van i a tim afer@@ aior sha tar cii kera yô . U soo wer u civir Yehova a af@@ an@@ yô a v@@ aan shio , hii hegen je zan zan yem ken hemen kpa ? Ikyav i tesen yô , a er nan ve ma Orkristu nana fatyô u nan naagh sha inyam sha ci u m@@ de u asorabo ? U@@ ng@@ wan I@@ mo i Mbak@@ ur@@ an Mba L@@ un a Dooshima a Iyol H@@ id@@ en I@@ jime , 4 / 1 6 Er Se Z@@ a Hemen a Ieren i Mimi ken Tar u I Eren Kwagh sha A@@ ny@@ ighe Ne Yô Se kpa alaghga tsô shighe u ka sea v@@ aan sea kaan ser “ Aôndo za han@@ a ” ? Hanma or yange nan yem ken ya saan saan , shi kwagh ne a na ior ve hemba kporom ikyua ayol a ve kpaa . ” A@@ tô@@ ôn@@ anongo agen di i fa a sha gbashima u a lu a mi sha tom u pasen kwagh kua tom pania la . Luka 12 : 6 , 7 Ikyav i tesen yô , ken inyom i 19@@ 5@@ 8 zum u ikp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada Mic@@ ha@@ el G@@ ou@@ l@@ der lu pristi hen par@@ ish ugen ken M@@ an@@ ch@@ es@@ ter ken Eng@@ land la , ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh i M@@ un@@ ich er ai@@ ky@@ ôr tim ior kpishi ken k@@ we bor@@ ough u M@@ an@@ ch@@ es@@ ter la . Ka ze@@ ge m@@ gem u dedoo u nyi ônov mba Shi@@ on ve zough a mini ? ( Mateu 19 : 9 ) Mbashiada mba Yehova lumun a mkaanem ma Yesu man ér nom shin kwase nana fatyô u p@@ aven ivaa a ikyar u nan u nan er idya la . Hii nan ve i hembe doon u Mbakristu mba hen ma ijiir vea waan ishima ? A sar un u tesen dooshima hen nom na shi nan un civir i or@@ ya la kpaa . Aluer yina se iyol se kera fatyô u eren kwagh ke ’ tom u i lu shir@@ en Yehova ne y@@ um@@ u@@ u ga nahan , ieren i keghen kwagh ia fatyô u wasen se u wan ishima a kwagh la nena ? Ngeren ne una wase se se gbidye kwar sha mbam@@ tsera mba se zough a mi ken ityesen i Yehova a ne se la . Er nan ve Mbakristu mbagenev ka ve soo ér i na kwaghôron u iv@@ es@@ egh hen ivese ve , man ka akaa a nyi ka i ôr ken kwaghôron sh@@ on@@ o ? An@@ takerada u L@@ an@@ d@@ ta@@ g In@@ ter@@ n la ôr kwagh ter mkaanem nam mara kaa ér : “ Ve lu di ior er uumace mbagen nahan tsô , kpa ve er kwagh sha imo ve i ken ishima , nahan ve tile sha jighjigh u nan ve u Mbakristu la dông . Ve lu a ikyav mbi n@@ um@@ ugh ga , kpa ve taver ishima ve hendan a mbamhen mba N@@ az@@ i . ” Se fatyô u eren nahan sha u yaren tom a mbam@@ ne mba á ne sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh ” la tsembelee . Kpa , ufoto mban gema tese ka mhen u ior , ve tese kwagh u yange er kpôô kpôô ga . J@@ ar@@ o@@ s@@ ł@@ a@@ w kaa ér : “ Yange hii di bee be bee nahan . Mkaanem ma Aôndo kaa ér , “ iyol@@ gen@@ gese ngi ne num tsô ; kpa mba ve ngohol mhen u mimi yô , kwaghfan ngu her a ve . ” Kwagh ne na yô , Ter na Na@@ a@@ man hingir or u civir Yehova . — 2 Utor 5 : 3 , 17 . Mb@@ av@@ esen mba ken sho@@ ja i Amerika yange ve za nenge ijiir yase i karen ior kwaghyan i hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh ugen ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la mba been yô , ve taver K@@ ur@@ utya ugen , u hemen sho@@ ja i I@@ ng@@ i@@ la i nôngon ityav , u i yilan un ér F@@ au@@ l@@ k@@ ner la ishima ér un kpa a za nenge ijiir shon . Nahan Ab@@ ig@@ ail pase Davidi kwagh u a lu cii shi na un iyua i kwaghyan man kwagh@@ man . Ikyav i tesen yô : Or u nan fe ma ish@@ or shin in@@ umbe i eren ga yô kwagh u i̱ una fatyô u doon nan ga . “ T@@ su@@ wa Uma sha Er Ú Lu Uma ” Yô , 6 / 1 Bibilo pase se ér ior yange ve due kpishi sha u za ungwan kwaghôron na la . Takerada ugen kaa ér , “ Mbaromanu mba lun a ikp@@ an yange vea soo yô , ve pase kp@@ an ve ve tu@@ h@@ wa shin kp@@ an la nan yam iyol i nan . Gba u se luun tse@@ vaa hanma shighe cii , sha er ian i í dugh cii se pase ior kwagh u se fe sha kwagh u Tartor u Aôndo er Yesu nahan yô . Mba lu henen Bibilo a ve kpishi hii u zan mbamkombo hanma shighe . ( b ) U@@ profeti mba Ba@@ al yange ve er nyi ? 2 : 42 - 47 ) Kwagh ne tese dooshima man erdoo kpen kpen ! A@@ te@@ jir ne una hembe sha iyange la , ú due nahan ú lu zenden kera gbar gb@@ ar@@ aa ? Shi hen sha kwagh u u@@ washika mba mbaapostoli mban tin@@ d@@ in a mi sha iniongo i Kristu i sha shighe ve la kpaa . Nahan , iky@@ on i gban m@@ ure la ngi tesen ikyav i i kom sha h@@ we vough man m@@ ze@@ hemen u mbacivir Yehova la — Yesaia 41 : 19 ; 55 : 13 . ( a ) ‘ Iyange i Yehova ’ yange i hii hanma shighe ? Zum u Yesu lu pasen ior kwaghaôndo la , ior kpishi dondo un , kpa anmgbianev nav yô venda u dondon un . ( Yeremia 6 : 16 ) Nahan kanyi yange i lu “ mkur ” u ityough vev ki taver nee ? Shin er hen makeranta ar hen ape yange m hen m kighir la ga , kpa lu bu@@ ghun ruamabera ôron shi pasen inja i kwagh u ruamabera a er la vough vough yô , kpiligh mo iyol u nengen kpishi . Shi Yesu ngu yaren tom a mbatyomov kpôô kpôô sha u hemen mbadondon un nyian . ( Ps . 10@@ 7 : 23 , 27 ) Er nan ve i doo u karen mbamzeyol mba se tagher a mi ken uma la sha mbamtaver mba ken zende u shin ts@@ oo ? Kwagh la taver ve u ungwan kpishi , nahan ve gema ve kaa ér : “ R@@ ab@@ i , ayange a Mbayuda ve nenge u tan We a@@ wen la , nga a ngee ga , man Ú shi Ú za ker y@@ ee ? ” Anmgbian u kwase El@@ se B@@ ill@@ har@@ z di kaa ér : “ Ka tser u ‘ Cre@@ ation D@@ ra@@ ma ’ la yange u na m hingir u soon mimi ye . ” I@@ ny@@ am u@@ deri imôngo , i lun atô kposo kposo , i zenden man i pur@@ ugh man i kp@@ el@@ an a kp@@ ela inya , kua inyam i tsu@@ en a tsu@@ e man i zenden kure kure , i ke@@ hen man i ke@@ hen ga , i vihin tu man i vihin tu ga cii nyôr ken tsô la . I@@ Y@@ E@@ NG@@ E I MB@@ A Z@@ AN M - U@@ MB@@ U@@ R Kwagh la una yange ve u zan hemen . Wan u Aôndo er msen wener : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , Ter u Sha man tar , sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase ani@@ k@@ und@@ anev a yô . ” S@@ ugh nan sha iti i nan . Kpa sha vegher u@@ gen@@ egh yô , ior umiliôn kpishi tôô an@@ za a i tese ke ’ Bibilo la ér a kuma u suur sha á shi nga hange hange sha ci u uma u shin tar wase u ainge ne . Mbamaren kpishi ka ve za ahumbe kpuaa shighe u ve dugh kwaghpasen la , sha er mbayev vev vea mem shi vea ya an@@ kwagh yô . M er kwagh u msaanyol u ka m zua a mi sha u eren tom kpoghuloo sha ci u mbagenev la kpa ? Aluer se mba nan kwagh yô , se lu tesen je ser se mba kaven Ter wase u a lu sha la . J@@ e yô , wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am kaa a wan@@ nomso u kuran ilev la ér : “ V@@ erem er kunya u i nger ikyav sha mi sha ishima you man er kunya u i nger ikyav sha mi sha uwegh ough kpaa ; gadia dooshima taver er ku nahan ; mgb@@ egh u dooshima taver er She@@ ol nahan , my@@ egh na ka my@@ egh u usu je , no@@ mb@@ or@@ usu u TER [ gadia a due hen a na ] je . Ô@@ no@@ v asev mba kasev vôso noov saan saan , utar ken a ve mar mbayev vev . Shi mzeyol ugen u se lu a mi yô ka angev man ku - v@@ aan kua am@@ een agen kpaa . Doo se kpishi shi se mba u@@ men atam ken tom u se lu eren Aôndo ne . Er Yehova a lu “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” nahan kpa , u ngu wer been a bee a mbamzeyol shin m@@ nyoon wase kera jimin cii ga . Nenge Genese 3 : 15 . Yô , hanma wase nana “ kuran ” shi nana za hemen u lun a jighjigh u nan zan zan mkur . ​ —⁠ Mat . Shighe u Mose yange nenge a iengem i Aôndo cu@@ ku@@ u yô , kanyi kwagh@@ yôôn yange ungwa ? Ior mba Yehova soo u zuan a ci ken iember i nan or kwagh u ken jijingi la , sha nahan yô , ve yem sha ak@@ ighir a tar je . T@@ ime ase sha akaa a Mbakristu mbagenev mba yange ve kpe sha ikyev i Mb@@ an@@ az@@ i shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la yange ve ôr ne . 3 P@@ alegh Ieren i Eren Tom a Bibilo Er Ka Kwagh u A@@ hi@@ r La “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande . ” ( Y@@ er . Y@@ em bem bem , ishima i de kera vihin we ga . ” Mayange se fa ser iti i Aôndo ka Yehova ga , shi se fa kwagh môm sha kwagh u Tartor man tar u Paradi@@ so kpaa ga . ” Mbagenev kaa ér pasalmi ne ngu ôron kwagh u mzough u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ am@@ on man Mbam@@ o@@ ab@@ i kua mba sha u@@ wo u Se@@ ir yange ve zua ve va ta num sha Iserael sha ayange a Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la . Ka ve lu a fa ayol a ve tsembelee ga tsô ve mar an@@ iky@@ und@@ an u i gbe u a nengen sha a nan tugh man ate@@ tan la . Mo man John se er msen hen Yehova ser a wase se . Shighe u ve lu v@@ ô@@ son ayol la , ka i saan ve iyol , ve na jighjigh ér ma kwagh u una vihi ve msaanyol je kpa ngu ga . 13 - 15 . 10@@ 6 : 32 , 33 ) Shi alaghga anmgbian nana ‘ fa ma ityôkyaa sha iyol i nan ga , ’ kpa mbagenev vea lu a ityôkyaa igen i i ne ve ve soo kwagh u nan ga yô . ( 1 Kor . Kpa se za hemen u suen ayol a se . ( b ) Bibilo i taver se ishima ér se fatyô u lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Aôndo nena ? Iyange igen yô , a pin@@ em ér , “ Sat@@ o , u fa takerada ne kpa ? ” ( Yesaia 14 : 24 , 27 ; 55 : 11 ) Sha ikyev i Tartor na u i lu Kristu a lu hemen la yô , Aôndo una pa@@ ase ah@@ on sha iyol na ( shin una tsegha shin una tese ) ian i i lu i na i lun Or@@ hemen wase la . K@@ A@@ SE@@ V mbagenev ken gar u Jo@@ han@@ n@@ es@@ bur@@ g , shin S@@ outh A@@ fri@@ ca , L@@ es@@ li@@ e man C@@ ar@@ ol@@ ine yange ve lu eren shiada sha wa@@ ya u gbidyen hen ior mba ve mem tom u u@@ ke u eren ve tem t@@ w@@ ev hen gar u i we ig@@ yar , i s@@ ende ih@@ in@@ da na yô , ng@@ ura a er a gema a na ugen . “ Lu taveraa , taver ishima . . gadia TER , Aôndo wou , ngu a we . ” — YO@@ S@@ U@@ A 1 : 9 . Or@@ tamen u zenden sha ugen , u lu gumor yô , iti na ér L@@ é@@ o@@ po@@ ld Jon@@ t@@ è@@ s , yange va shin Betel sha u va wasen mo tom . Mbaiserael kpishi lu ken tar u Igipiti hen shighe la . Sha nahan yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine yange ve na ian ér i lôh@@ ô Mbashiada mba lamen zwa B@@ ul@@ gar@@ ia mba ken ityar i ken Y@@ uro@@ pa kposo kposo ve za yôô ang@@ we u vesen ken inyom i 200@@ 9 la . Kwagh ne ka tom u kiriki ga ! Doo u mayange se nenge ser se fa kwagh Yehova vindi vindi , shi ma kwagh u una vihi se a na je kpa ngu ga ze . Nahan doo u se time sha gbenda u se nengen mcivir u Aôndo la man ityôkyaa i se civir un la , er Mbaiserael kpa yange gba u vea er nahan . Ior kua mbam@@ zough mba ve kohol ve lu an@@ ti@@ kristu la mba hendan a Kristu kua atesen a na her di tsô . H@@ EN SH@@ A KW@@ AG@@ H N@@ E : U hen wer gbenda u ter@@ u yange eren kwagh a we la bende a gbenda u ú eren kwagh a wan wou laa ? Ka inja er a nger se washika u tesen se kwagh u se eren ken uma nahan . A ver iyange i una ôr uumace ijir sha ikyev i Yesu Kristu , “ Or u A ver ” la . Tindi u Mose la ngu a akaawan a i gbe u Mbakristu vea dondo yô . A tese ér gba u mbamaren vea tese ônov vev kwagh u Yehova . M@@ kav ngu a wase se u kighir ishima yase , nahan “ ngô@@ ôr a iy@@ ugh . ” ( Y@@ ak . Se dondo ikyav i Yesu i kuran man i pasen kwagh u Tartor karen ikyaa inya ga la nena ? Nahan kpa , Mbakristu cii , nomso man kasev man agumaior cii , mba a ian i nôngon kwagh sha u ior vea nenge m@@ ze@@ hemen ve u ken jijingi yô . Ka gbenda u nyi u hembe doon u zungwen mba ve lu ken tiônnongo ga mbara mh@@ ôôn@@ om@@ ô ? K@@ ura Iyol You sha I@@ wanger Í Í Lu H@@ ôn La ! Shin ka tindi sha kwagh u ic@@ ôngo la a lu tindi u v@@ es@@ ene ? A shi nan kpa , B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i yange ve hen tom ne tsembelee , sha ci u yange ve er ityom ve tsô ga , kpa shi ve tese mbagenev u eren i . Ka i kôr alegh a@@ yolough man ak@@ u@@ he cii ijiir i môm . Kpa aluer awashima wou cii yô , ka u ma u hingir or@@ ny@@ ar di ye ? Yesu yange tsengaôron ér a va nzughul a nongo u Kristu sha atesen a aiegh . Kpa , gema taver ve ishima ér : “ De cie nen mba ve w@@ oo iyol tseegh , kpa ve fetyô u wu@@ an uma ga la ze ; gu@@ da cia nen Un u A fetyô u timin uma kua iyol cii ken ge@@ h@@ en@@ a ” la . — Mateu 10 : 1 , 16 – 22 , 28 . Lu ieren i nyi Paulu lu ôron kwagh u i , shighe u a wa Timoteu kwagh ér a “ yevese asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ” laa ? ( Ivur 5 , 8 ) Aberaham yange lu a vangertiôr ér una hide vea wan na . N@@ ga tagher a jijingi u bo@@ tar u Satan ne , shi gba u aa nôngo a “ asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior la ” kpaa . ( 2 Tim . Nahan , mbakur@@ an@@ ilev mbara mba hi@@ di hen ijiir ve yô , ve “ gba civir Aôndo , wuese Un , sha ci u akaa a ve ongo man ve nenge la cii lu er i kaa ve nahan vough . ” Ka h@@ an Mbakristu mba i gbe ve ishima u dondon igbenda i Yehova la vea zua a imba m@@ mem laa , man vea zua a mi nena ? Shi yange mea pine mbampin yô , á na mlumun u een shin e@@ i tseegh . Er nan ve i gbe u se ‘ ya iky@@ ur ashe ase , ’ man kwagh ne wa nyi k@@ ere ? Nahan kpa , shighe u Daniel lu ôron kwagh u e@@ ev mb@@ un la , a ter ing@@ y@@ egh ki ah@@ ô@@ angahar la ga . Man kwagh u hemban doon je yô , u “ kôr ave sha uma u a lu uma jim la ” — inja na yô u zua a uma u tsôron ken Paradi@@ so . — 1 Timoteu 6 : 9 , 10 , 17 - 19 ; Aerenakaa 20 : 35 . Kwagh u sha uhar yô , akaa er gb@@ ong gb@@ ong u iyolough man ivaa i dedoo kua tom u dedoo nahan ka akaa a hange hange a a na or msaanyol nena ? Ts@@ av ka mbu na ú ian i tsuan inja Icighan kwagh i ú soo la shi ke ’ masejime yô civir i̱ kpaa . ” 1 : 13 ) Se fatyô u henen akaa kpishi sha kwagh u Solomon la . Shighe kar yô , i na Yesu tahav mbu lun Tor . Mkaanem ma Aôndo T@@ aver Yeremia Ishima Yange taver ve u geman mbam@@ nenge mba ve lu a mi sha kwagh la sha ci u nyi ? I@@ y@@ uh@@ we i hen atô u mbatomov ia fatyô u nan or@@ tom ugen nana s@@ ende ugen ityough sha a@@ yom , kwagh ne una p@@ ande u@@ lum u or@@ tom la sha ishigh ki or@@ vesen u hen iji@@ ir@@ tom la . Mbashiada mba Yehova nenge tom i@@ vangeli nena , man ka ieren i nyi ve veren ishima ér ior vea eren a ve ken tom ve u kwaghpasen laa ? ( Mateu 5 : 11 ) Ken mbamlu mbara nahan ka ityôkyaa i nyi jim ia na a gba u se emb@@ ere ? Ieren i nzughul a mbagenev la yange i hii shighe u Satan Diabolo , u a lu or u ken jijingi u hemban ato yange mee mbamaren asev mba hiihii ve hemba ato shi ve per tindi la . Nahan yô , gba u nom man kwase vea nôngo sha afatyô ve cii sha u ivese ve i za doo doo yô . Nahan cii kpa , gba uwer u tesen se kwagh u Aôndo sha er se lu ikyua a Aôndo ga . Ka kwagh u Yesu man mbaapostoli nav tsengaôron ér una er vough je a lu eren ne . ( Yo@@ el 2 : ​ 28 - 32 ; Aerenakaa 2 : ​ 16 - 21 ) Lu nyi i injaa i ere ? Yeremia pase er mkaanem ma Aôndo ma kôr un sha m@@ tema yô , á kaa ér : “ Ka a zua a akaaôron a O@@ u yô , m ya a , akaaôron a O@@ u hingir mo iember man msaanyol ken ishima yam ; gadia i yil@@ am sha iti You je , T@@ ER@@ E , Aôndo u ak@@ um a Sha . ” Yange i tsua Yosua . Ve soo u pan@@ den zuan a kwagh u injaa u ve hen ér yange lu karen ve la . ” U soo wer u za hemen u henen Bibilo sha ci u nyi ? Ve pase akaa kpishi a se seer zuan a mkav sha mi sha kwagh u shighe u akaa a Yesu a ter ken kwaghôron na u profeti u yange ôr sha kwagh ayange a masejime la aa kure la , kua injakwagh i yange ôr sha kwagh u iv@@ or i dedoo man i bo la kpaa . Nahan kpa , Tindi kaa ér i de lu nyityô m@@ we cii ga , kpa i lu “ m@@ w@@ em ma ken@@ gese , ” imba m@@ we i i eren mba@@ van@@ nya mba civirigh kwaghyan a mi la . ( Gen . Mo M ngu kon u wain , ne mba a@@ gbaa . . . . Tar cii hemba nengen a kwaghbo u ts@@ wam u eren u lu van a mi hii sha shighe u yange i ta num sha New Y@@ or@@ k C@@ ity man W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , D@@ .@@ C . sha uwer u Se@@ te@@ mba 11 , 200@@ 1 kar kera la je . Kwagh u se pasen sha gbashima la ka ikyav i tesen ér Yehova doo se ishima shi se soo ser a lumun se . Apostoli Paulu wa Mbakristu kwagh wener : “ De eren nen kwagh sha u wan ayol a en ik@@ o tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa hide nen ayol a en ijime ; hanma or nana̱ nengen er orgen hemba nan . ” Anmgbian ugen u a lu ortamen ken tar u Fran@@ ce yô , kaa ér : “ Awa@@ shima wam u tsaase or@@ ngohol ityesen jighilii yô , ka u me wase nan nana hemba veren ishima sha a kaa a ken jijingi . Inja i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i tesen ieren i í nger ér “ ver ato ” kua “ kohol ” ken Duteronomi 28 : 2 la ér nyi ? J@@ on : Een . ( 2 Tim . 3 : 16 ) Kwagh ugen yô , wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ta se iwanger i kwagh a gbe se a mi yum ne sha mngerem ma wang ma mimi u Bibilo la . ( Mat . Aluer se fa Ter wase yô , kwagh ne una wase ne nena ? Se mba nengen Mkaanem ma Aôndo ser ka im@@ enger i angahar a ase man iwanger i gbenda wase , er or@@ pasalmi kpa nengen ma nahan . Kwagh ne kua ishimawan man uwegh gban ga man m@@ til u tilen dông y@@ in@@ an ishima ga shighe u se tagher a atsan man mbamzeyol man am@@ een shin tôv@@ ac@@ an la ker . Sha ayange a Noa kpa mba civir Yehova sha mimi vese ga vough er sha ayange a E@@ no@@ ki kpa lu nahan , lu iorov an@@ igh@@ eni tseegh tile sha jighjigh ye , nahan ve war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara . Mkaanem ma or@@ tom u Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti a er ma heen gbar gbar ne ma tese zayol u a lu sha kwagh u u@@ iyua mba kwaghaôndo mba i eren la . ( Mbaheberu 5 : 4 - 10 ; 9 : 11 , 12 ) H@@ ide nenge ase e̱r aeren a Yesu a zough sha ityom i pristi u tamen u Iserael yô . Aôndo una fatyô u wasen se u geman an@@ za a ase aluer mimi je se soo yô . Se “ hemba veren ishima ” shighe u se lu henen Mkaanem ma Aôndo iky@@ ang@@ egh la nena ? Yange mbahenen mba Yesu hen kwagh sha ikyev na nahan , ieren ve i̱ lu nena ? Zum u se we ishima zan zan man se kav ser Aôndo lumun a vese yô , kwagh ne ka a seer ishimaverenkeghen yase i hiihii la shi a taver i̱ kpishi kpaa . T@@ i@@ ônnongo u Kristu ka ma mzough u taregh shin ma ijiir i za ho@@ gh@@ or iyol a ior her ga , kpa ka tsombor u mba dooshima a zough ve imôngo sha u civir Yehova yô . • Ka akaa a nyi a ne ve ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la i lu kwagh u mimi ? Kwagh ne ka a na yô dooshima u ve lu a mi sha nan la a taver ken ve je i hingir kwagh u vea har ishima ve cii sha nan , nahan kwagh ne ka a nôngo u van a mgb@@ e@@ jime shi vihin ivese ve ku@@ aa . Tom wase ka u pasen kwagh tseegh ga kpa shi ú k@@ ú@@ à ityesen kpa ker . De Lu Nen Mba S@@ angen a S@@ ange Ga Ikyav i tesen yô , kwagh u i lu ôron ken avur a Bibilo agen van la ka a tese ér “ ônov mba Iserael ” wa nomso man kasev cii ker , nahan hegen ka i gema ishember la ér , “ Mbaiserael . ” — E@@ ks . Nahan kpa , an@@ umbe a eren akuma akuma ka kwaghbo ga . Er nan i gbe u se ôron Bibilo hanma se@@ ve ? Ka u wan or u nan lu yan ican shin kwagh a tser nan la uwegh . ” Yange lu or u ken kwaghaôndo u Mbayuda , shi timen sha yi@@ ase ve ; nahan any@@ iman ne yange hemba h@@ aren sha kwagh u Jose@@ ph@@ us kaa ér Yesu ka “ Kristu ” la . Ka se tese ser se mba kaven Yesu sha u wasen anmgbianev asev sha iyol kua ken jijingi cii . Aluer u er nahan yô , alaghga we kpa u lumun a kwagh u Paulu yange ôr ne , a kaa ér : “ U civir Aôndo man kwagh a kuman we yô , mtsera ngu sha mi vese . ” — 1 Timoteu 6 : 6 . Hen ase sha mkaanem ma or@@ ngeren pasalmi ngise ôr zum u á wa icam i pasen kwagh u Yehova la , á kaa ér : “ U bugh uwegh O@@ ugh , U ne hanma kwagh u uma sha isharen na , ka kom un . ” Se mba a ityôkyaa i lumun kwagh u Yesu yange ôr ne , ér : “ Saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol , gadia á zung@@ we ve mhôônom . ” Cii man i er ic@@ er i vi@@ di@@ o i ken iliam i sha ave ne yô , anmgbian ne lu hemen tsombor na ken kwaghhenen . Ka u m - gb@@ anger u tahav mbu Yehova mbu mb@@ ú lu wuee la mb@@ ù gba doon se tsô shinii ? Mbak@@ ur@@ an Mba Ve ‘ Lu Iky@@ um@@ ile Ikyav ’ La , 5 / 1 S@@ aa or la nana lumun a ishima i nan môm ér kwagh u ú lu ôron la ka u mimi , nana lu wanye shin or u wan@@ ndor a we shin or u ne eren tom imôngo shin or k@@ ov wou u ken makeranta shin a lu anmgbian wou je kpaa . — 2 Timoteu 3 : 14 , 15 . Lu unô i yila ve ér ve kure ikyaa i yange i due la , man ka mbampin mba nyi ior mbagenev yange vea fatyô u pin@@ ene ? A@@ tsan a ve lu yan la yange wa ve ago@@ yol vough er Ter ve nahan sha tom ú vesen u vea er sha mh@@ ôôn sha u wasen uumace mba ve yen ne u zuan a mtsera u nagh ku ip@@ aa ku Kristu la . — Mpase 5 : 9 , 10 ; 22 : 1 – 5 . Nahan cii kpa , Yehova fa ve ér mba mba nav . Mayange se nenge nen mtsera u a lu ken injar i kwagh u dedoo la ser ka an@@ kwagh u c@@ ô@@ hiin ga . Kwagh ne umbur se mkaanem ma Mal@@ aki 4 : 1 mara . Nahan yô , han@@ ma@@ or u nan soo ér Aôndo a lumun nan yô , gba u nana dondon mkaanem ma ma kaa ér : “ H@@ aa nen ityough ki taver ga iyol , hen ayol a en , gadia Aôndo hendan kwagh a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol , kpa ne mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la m@@ rumun u sha mh@@ ôôn ” la . — 1 Peteru 5 : 5 . Kwagh@@ hendan fa@@ an zan sha ajiir a gban ica a gar la ga . U geman ior asema la ka kwagh u bu@@ lan i@@ or@@ oo ? Yehova una er a ior mba ve we ic@@ in@@ tan na ikyo ga la nena ? 11 , 12 . ( a ) Ka sha igbenda i nyi nahan Yehova a lu wasen ior n@@ av@@ a ? * Nahan shin er i gbe u se kenger ityakerada i i har sha Bibilo la dang ga nahan kpaa , gba u se ôron Bibilo iyol i i̱ . Y@@ ar tom a akaa a Yehova a ne se la sha u maan mlu wou u ken jijingi . Inja na yô , ka u geman hen Yehova ken msen u eren man sha ikyev i kwaghhenen u or henen nan iky@@ ang@@ egh je la . Er nan i doo u se hi@@ re ijime sha u henen akaa a mimi a ken Mkaanem ma Aôndo a a c@@ imin la ga ? I@@ K@@ Y@@ AR@@ Y@@ AN I T@@ SA@@ N GB@@ E@@ M SH@@ A W@@ O@@ N Anmgbian Lo@@ well yange tsegha iyol na sha ci u Yehova shighe u lu anyom 18 la , anmgbian R@@ am@@ on di tsegha iyol na sha anyom 12 , B@@ ill tsegha iyol na sha anyom 11 , R@@ ic@@ hard di lu anyom 10 tseegh , shighe u tsegha iyol na la . Shighe u Iky@@ ar u A S@@ aa K@@ u Yô , 12 / 15 1 : 1 – 6 : 24 ) 10 / 15 Tsô a mough a va ken D@@ un La@@ o@@ gh@@ ai@@ re ; mba ker ken inyom i 19@@ 6@@ 1 yô , se vôso ayol a ase . Anmgbianev mba do@@ on@@ shima mban@@ om@@ so man mbak@@ asev kpishi ya ican tsung , i wua mbagenev sha ci u jighjigh ve u nan . Yange fa ér aluer Aôndo kaa ér una er ma kwagh yô , mayange una b@@ unde ga . Kwase u icighan jijingi u Yehova man Mkaanem nam ma lu hemen nan yô , nana kô@@ r@@ cio u eren akaa a van a msaanyol man bem hen ya u nan . Cii man i tim m@@ ser@@ tar u Mbayuda la yô , ka ityom ihi@@ ar i nyi yange i er i k@@ ure@@ e ? 5 : 18 ; Mpa . ; E@@ ri@@ c@@ k@@ son , N . I@@ T@@ Y@@ A@@ V MB@@ I@@ A K@@ ER@@ A L@@ U G@@ A : Er mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev soo u duen iti yô , ve kaa a ior ér aluer mba eren uma er ve soo cii kpa Aôndo una lumun ve . ( 2 Pet . 3 : 13 ) Pasalmi 37 : 11 kaa ér : “ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” S@@ ef@@ ania 1 : 8 - 11 seer ôron kwagh sha iyange i Yehova la nahan ér : “ Sha iyange i nagh ku s@@ ôngon ku TER la , Me tsaha mbat@@ ar@@ ev kua ônov mba tor , man mba ve he@@ e ak@@ ondo a akuraior agen la cii . P@@ ase Loho u Dedoo T@@ ser I@@ tyô yam ka ia eren kwagh ne nahan , i gba u vea na ma jijingi icivir , a kera lu Yehova gayô Yesu , u i tsough un a lu angahar a Yehova la gaa ? ​ —⁠ Mbaromanu 14 : 11 ; Mbafilipi 2 : ​ 9 , 10 . ( Duteronomi 8 : 3 , 4 ) Yosua yange nenge akaa ne cii . Nahan cii kpa , m@@ doo u Aôndo a doo se ishima kua Mkaanem nam la una wase se se p@@ ande mciem man . Peteru nger u@@ washika uhar hen anmgbianev nav mba ken Kristu . Ishima yange vihi ve a Yesu sha ci u been ior angev sha Iyange i Me@@ men . M@@ vese u ken atôônanongo a i lamen iliam i sha ave la hemba duen tseer tseer cii . Yange kpe ken ayôôso la , a̱ lu sha ave a Mbayuda mba g@@ aren ityough ker la ga yô lu sha ave a sho@@ ja i Roma la . Yange eren kwagh vough er iti na i tese nahan ; inja i iti i Timoteu la ér , “ Or u Nan Aôndo I@@ civir . ” Paulu lu Orkristu , kpa er inja er un hemba A@@ gri@@ pa u lu Orkristu ga la ga . Ka ve ny@@ iman ér Yesu ngu ga shi ve lumun ér i shighe un mkurem sha icighan jijingi kpaa ga . Yange saan un iyol kpishi u nengen a Mesiya kpen kpen . Kwa@@ r@@ gbidyen ken ishima — u ú lu gbenda u hiden timen sha kwagh u̱ se hen la — ngu a iwasen kpishi . Hegen ne , ngu ngeren iorov 42 washika shi ve kpa mba ngeren un , shi ngu henen Bibilo a iorov 11 kpaa . Yange ‘ na ve ve due a iti , ken akuraior a sha won cii shi ve lu a iwuese kpaa . ’ D@@ O@@ O U S@@ E ER@@ EN KW@@ AG@@ H V@@ O@@ U@@ G@@ H SH@@ A I@@ SH@@ Ô I I N@@ E S@@ E L@@ A Kwagh ne bende a As@@ av nena ? Er se yen yô , se cii ashighe agen ka se er kwagh u sha mi ga . C@@ A@@ L@@ A@@ B@@ A@@ R 1 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) Shi mbacivir Yehova sha mimi mba sha ayange a Davidi la hiden a iyol ijime shi ve eren kwagh a ior kundu kundu , shi ve taver ishima kpaa . Lu hen shighe ne , wanakiriki u N@@ ab@@ al ugen , u̱ alaghga kuran un ilev yô , va hen Ab@@ ig@@ ail ye . Er “ mpase ” u i na Yohane la zu@@ lum u been yô , a nenge a ‘ if@@ i u mngerem ma um@@ am , lu ku@@ an s@@ enen hen atô u gbenda u ken gar la , ’ shi i lu lôh@@ ôn mba “ im@@ ura i ker ” ve yô . — Mpa . Kpa aluer or ôr nahan yô , nan kera fa er Bibilo i er kwagh u mtim u akuraior ne vighe vighe ga . Ikyav i tesen yô , ashighe kpishi anmgbianev mba nom shin kwase kua ior mbagen man mba@@ wasen ior mhen sha kwagh u iv@@ es@@ egh , mba ve fe atindiakaa a Bibilo ga la ka ve taver noov man kasev asema ér ve de kera lu imôngo ga shin ve pav ivaa sha ityôkyaa i ruamabera a lumun ga yô . Kanyi se hen ken Mbaromanu ityough 12 , man kanyi se time sha mi ken ngeren u a dondo nee ? ( a ) Yosev yange hendan a imeen i eren idya nena ? 2 : 18 ) Hanma or u nan war mk@@ ur@@ tar yô , a kpe nan iyol hen shighe la kpen kpen ! Hen ase sha kwagh u mba@@ ats@@ ator . ( a ) Ka kwaghwan u Solomon u nyi a tese iky@@ aior gbenda ? Alaghga mbagenev nyian ne vea nenge imba gbenda u eren kwagh nahan ne ér ka kwagh@@ eren u sha dooshima . ( Ef . 4 : 3 ) Kwagh u una wase u u̱ fan er i gbe u ú nôngo kwagh sha gbaa ne yô , time ase sha kwagh u mbatyomov mba Aôndo . Ior kpishi yange ve hii u wan iyol u zan mkohol ne iwer imôngo je . ( Luka 3 : 15 , 16 ) Yohane ng@@ ur tesen mbahenen nav Yesu yô , a kaa ér : “ Nenge Wan@@ iyôngo u Aôndo u A tee isholibo i tar kera ne , Ng@@ ura ” ! — Yohane 1 : 29 . Aluer tsuaa la yange se a̱ ngô@@ ôr nengen a ase@@ mber a y@@ in@@ an ken mbagenev ga yô , se za hemen je se mba kera veren ishima ser ma ve nôngo u lun “ vough ” ga kpa ? Ka ker ken inyom i 19@@ 8@@ 6 yô , se hingir up@@ ania mba ke@@ ke . Yange Mbaiserael civir wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo shi i tim mba yange ve er kwaghbo la ica lu a̱ gba ga tsô , Mose zamber a Yehova wener : “ Ma U tes@@ em iengem You . ” ( 1 Timoteu 3 : 1 , 4 ) Aluer ortamen ngu a kwase yô , gbenda u nan we kwase u nan ikyo kua dooshima u nan lu a mi sha nan la una gema a lu ikyav i noov mbagenev vea dondo yô . Mbamaren vea fatyô u wasen mbayev vev sha u sôron mlu u mbamsen vev la . Aluer Orkristu u nan lu a ieren i dedoo nan tindi a ma v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n shin ma kwaghôron je kpaa , alaghga or shon la nana fa kwagh la jighilii ga . Ka se cia u ôron ve sha ci u mba a akaa agen ker a a lu “ ican u kaven ” y@@ um@@ u ? • Yehova una mase ungwan msen u i er ken Pasalmi 8@@ 3 : 18 la nena ? U tesen ikyav yô , apostoli Paulu kaa ér : “ T@@ aver nen asema sha msen u eren , lu nen per sha mi sha ish@@ u@@ ghun . ” Aluer ú ngu or@@ maren yô , ú fa ican i ka i lu , man kwagh u ka ú na kera sha u wasen wanye sha u nana vese yô . Er ve nenge an@@ ny@@ am@@ ev t@@ ume nongo nyôron ken t@@ so lu@@ gh lu@@ gh nahan kpa , kwagh gba ve sha mi ga . Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob yange ve gb@@ ihi jighjigh ve u nan la ga . Yesu yange zungwen ior mhôônom nena ? Yange Yesu er nahan sha ci u nyi ? Mbaiserael er kwaghbo sha ishigh ki TER , ve civir U@@ b@@ a@@ al . ” — Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 8 - 11 . • A fatyô u karen ivese sha “ kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar ” nena ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 17 ) Kwagh ne ka ikyav i Mbakristu vea dondo zum u Yesu Kristu una mough u ‘ m@@ asen kuren m@@ hembe na ’ la . Bibilo ka takerada u u@@ kwagh@@ hi@@ r shin kwagh@@ al@@ ôm ga . Kpa i nenge ér mbamaren ka vea eren kwagh a ônov vev sha mh@@ ôôn , shi vea haa iyol inya sha u ts@@ ahan ve ga yô , ve hemba fan takerada shi ve fa u eren kwagh a ior shi i hemba saan ve iyol kpaa . Heela tseegh ga , ib@@ um@@ un i Saulu bu@@ m a ishimataver i gbil@@ ini@@ gh shin bu@@ m sha ci u un ngu tor yô una er kwagh u un soo cii la yange i k@@ ur a ior kpen kpen . ( Mateu 11 : 28 - 30 ) Ka taver nan u ôron kwaghôron u legh legh imba er u kaan ér , “ Y@@ am a nyi , ” shin “ ú kaa vough , ” shighe u nan er kwagh u shami ga la ga . Ieren ne tese “ jijingi u taregh ” shin “ jijingi u a lu eren tom hegen ken ônov mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” la . Mo di m yam mat@@ o u he . A kaa ér : “ Aluer tar ua kôr ne i@@ ho@@ m yô , fa nen u vande kôron Mo i@@ ho@@ m je er u lu a kôr ne i@@ ho@@ m ga yô . Yehova maa pine un er una za kure ityom la yô . Or u nan lu ungwan kpaa nana̱ kaa er : V@@ a ! Kpa afer@@ aior yô , á tim a sha tar kera , man mbak@@ or@@ on ior n@@ di@@ ar ave kpaa , á wu@@ he ve kera . ” M@@ fe u se fan Aôndo la wa nyi k@@ ere ? Kwagh u ior ‘ mba ve fa ken asema a ve ér , ve mba mbap@@ er@@ apera , man ve geman ve nengen ior mbagenev dang ’ la yange za Yesu iyol . Se eren kwagh a anmgbianev asev ken mzough hegen yô , kwagh ne una wase se u va tagher a atsan imôngo , aluer i va pav se a anmgbianev asev mba ken ityar igen la je kpaa . Kpa u nana ny@@ iman Mo sha ishigh ki i@@ or@@ ough yô , á ny@@ iman nan sha ishigh ki mbatyomov mba Aôndo kpaa . ” ( 2 Mbakorinte 6 : ​ 16 - 18 ) Nahan u nenge a mimi u kwagh u Bibilo i kaa ér : “ I@@ ti i [ Yehova ] ka g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ​ —⁠ ta@@ ven u taver , or@@ perapera ka nan yevese nan ta k@@ imi , nan war ” la , er James kpa a nenge a mimi u mkaanem man nahan . ​ —⁠ Anzaakaa 18 :⁠ 10 . Kwagh la kpiligh un iyol , tsô dugh pur@@ usu yô , un man kwase na ve za mkombo ken Iyou i Tartor shi ve lumun ér i hen Bibilo a ve kpaa . Wan ne yô , lu u una kpe sha ci u isholibo ga . Yosev kom anyom 20 yô , a ‘ kuma ashe shi a doo ashe kpaa . ’ U@@ sha mon@@ do kpishi , shi ve kuma icivir kpaa . ( Yesaia 5 : 5 ) He ’ wan u kuran ilev la yô , inja i An@@ sh@@ ul@@ am la man m@@ doom nam mara yange lu un er ka imba sule i m@@ doom ma i yange ma za ih@@ yen la nahan . 21 : 12 ; M@@ ar . 11 : 15 ; Luka 19 : 45 ) Ishim@@ at@@ seen i Yesu la yange i hide ijime ga , gadia anyom a karen atar ken ijime kpa Yesu er kwagh nahan . ​ ​ —⁠ Yoh . 2 : ​ 13 - 17 . Kwagh u R@@ a@@ be@@ sh@@ ake ôr la lu mimi ga , di vough er yange kaa ér ka sha “ m@@ rumun u TER ” un k@@ ôndo u va timin Yerusalem kpa lu mimi ga nahan . Kwagh@@ ngeren u hiihii la ôr kwagh sha mbampin mba i pin ér , er nan ve i doo u se kura tindi u í we se ér se gema ior ve hingir mbahenen laa ? Mb@@ ang@@ eren ityakerada mba zan g@@ wa mbagenev kaa gbar gbar ér u̱ nan Aôndo jighjigh shi civir un la ka ity@@ umb@@ u@@ lu@@ gh , man ka kwaghbo je kpaa . • Ka mzeyol u nyi ip@@ yaven i Ga@@ di yange tagher van@@ ger a mini , man kwagh ne tese Mbakristu nyi kwagh ny@@ ian@@ a ? Mpase 12 : 7 - 9 pase se if@@ er@@ or shon , ijiir la kaa ér : “ Tsô ityav gba Sha , M@@ i@@ ka@@ el [ Yesu Kristu ] kua mbatyomov nav lu nôngon a dar@@ ak@@ on [ Satan Diabolo ] . D@@ ar@@ ak@@ on a mbatyomov nav kpaa lu nôngon , kpa a hemba ga , ian kera lu sha ci ve Sha kpaa ga . L@@ am nen sha kwagh wen , i de lu kwagh u wan tseegh ga . I@@ C@@ I@@ G@@ H@@ AN@@ K@@ P@@ A@@ R U H@@ E@@ MB@@ AN C@@ I@@ I L@@ A M ng@@ ur@@ en henen kwagh yemen hemen yô , m va kav er i gbe u se civir Aôndo , kpa i lu u saa or a hide a iyol i nan ijime , nana lumun ér gba u a civir un keng ve , nana civir un yô . 18 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Yange S@@ ar Un u W@@ asen Kwase Kristu ugen ken tar u United St@@ ates yange za ver mat@@ o na ikyua ikyua a mat@@ o u te@@ en ikyav ugen hen ijiir i í veren um@@ ato yô . Kwagh u hiihii u i gbe u nana er keng yô , ka u ‘ zamber shi geman ishima . ’ “ Kwagh@@ wan u Yehova ngu hemban shi@@ ishi mo ken ishima hegen cii . ” Ikyav i tesen yô , ashighe kpishi or ka nan vande fan or ga , kwagh kpa a vande zuan nan a or shon ga , kpa nan er a nan doo doo . Uma wase man u mbagenev gba se kwagh kpen kpen je . Ú Hen Ny@@ i Kwagh@@ a ? De se time ase nen ken takerada u M@@ ika ne vighe vighe hegen . Kpa aluer or vande v@@ ô@@ son nom shin kwase ken tar , cii man nan va fe mimi di ye ? “ Ma or fa Ter kpaa ga , saa Wan , man shi han@@ mô u Wan A we ishima u pasen nan yô . ” — L@@ U@@ KA 10 : 22 . Shin er alaghga a lu inja er mbatamen man udi@@ ak@@ on ban mba vea nenge sha u@@ gb@@ ayol mba ve lu hegen ne ga nahan kpa , shi kwagh a lu nahan zum u i t@@ í@@ m tiônnongo u he kpa ? Aluer se suur sha Yehova shi se mba ôron kwagh u una doo or u ungwan yô , se mba eren sha kwaghwan u Paulu a we se kwagh ér se er ne , wener : “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , u i we b@@ ar sha mi yô , sha u fa nen er i doo u ne@@ a ôr kwagh a hanma or yô . ” — Mbakolose 4 : 6 . Ve hide ve wua ayol a ve , nahan Mbaiserael hemba ve ityav mb@@ ira . — 1 Samuel 13 : 5 , 15 , 22 ; 14 : 1 , 2 , 6 , 14 , 15 , 20 . Ka hanma shighe Yehova a we ii , man hii nena ? Peteru u lu môm ken mba Yesu tese ve dooshima la kpa taver Mbakristu ishima ér ve ‘ z@@ aan ken dooshima u mimi u hen anmgbianev ’ shi ve ‘ waan mimi ikyo . ’ Zege@@ ikpelaior i mba@@ jighjigh mban i̱ lôh@@ ô se ér se̱ unde se̱ kohol ve , se̱ ember a ve imôngo sha tse@@ mbe u i ver sha ci u mba ve hembe tar ne sha jighjigh ve u nan la . — 1 Yohane 5 : 4 . Paulu yange pine wener : “ Shin u ngu tsu@@ men sha kwagh u erdoo Na u ng@@ een yum la man bem Na man ishimawan Na ; u kera fa er erdoo u Aôndo a lu zan a we ken m@@ ge@@ m@@ shima gaa ? ” — Mbaromanu 2 : 4 . Ese@@ kiel 18 : 20 Ny@@ iman a Ny@@ iman Kwagh u Ekesodu 20 : 5 a Er la Ga , 3 / 15 N@@ ongo u wanakiriki u sha derianyom u hiihii la er tom u Yesu na u la sha jighjigh . ( Ekesodu 14 : 13 ; Pasalmi 3 : 8 ; Mbaromanu 5 : 5 ; 9 : 33 ) Apostoli Paulu yange tôô “ ishimaveren keghen myom ” la k@@ à@@ r sha “ ag@@ un@@ du@@ utya ” u iky@@ á@@ v mbi u@@ ty@@ aav mbi ke ’ jijingi mbi Orkristu la . Kwagh u yange ôr la doo un kpishi , nahan a lumun ér Mbashiada mba Yehova ve hen Bibilo a na . Gba u se er tom wase u Mbakristu ne torough torough , nahan kpa , ka i tôô shighe u geman or hingir or@@ henen . Sha ityôkyaa ne yô gba u se waan ishima . C@@ ôô@@ ci i kwaghaôndo u Or@@ th@@ o@@ do@@ x kaa ér , “ ufoto mba u@@ icighan@@ mbaiorov mban mba er ufoto mba or u iyol i inyam man awambe la ga . ” ( Pasalmi 36 : 9 ; Mpase 4 : 11 ) Nahan ma or kpa nan ngu sha ian i nana tese se er se ôr anyom a uma wase sha gbenda u kwaghfan ga . Kwagh ka a er i vihi yô , gomoti man mbam@@ zough mba wasen mba@@ ats@@ anev sha tar cii ka vea na inyaregh ér i wase mba@@ ats@@ anev kpa any@@ ighe man ati@@ mb@@ ir a na yô i lu an@@ ny@@ ar kpuaa tseegh a ar a mba@@ ats@@ anev mban ye . ( 1 Samuel 16 : 7 ) Nahan , alaghga yange nenge a akaa a shin un sha iyol i Saulu á í nger ke ’ Bibilo ga yô . Yesu Kristu shi soo ér hanma or u un lu hemen nan cii nana ungwan un sha mimi shi nana lumun Tartor na kpa sha mimi . I@@ an i se lu a mi i wuese Aôndo wase la ka i doon kpen kpen . IN@@ J@@ A KW@@ A@@ S@@ E I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : KW@@ A@@ S@@ E U F@@ AN AN@@ U@@ MB@@ E A N@@ Ô@@ NG@@ O@@ N N@@ U@@ M Gbenda môm u ú er kwagh ne yô ka u kuren mbamgbe nav mba iyolough . Ish@@ aren i bo ne i ji@@ re iyol , nahan i̱ mar isholibo . ( Ôr Genese 22 : 18 . ) ( Yoh . 8 : 12 ) Yange hingir iwanger hen Mbayuda man akuraior cii sha u van a iwanger i ken jijingi hen a ve tseegh ga , kpa na uma na u vough la ér a lu i@@ w@@ om sha ci u ior cii . G@@ A@@ D@@ I Ngeren u S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta u Mbag@@ rika la hii takerada u U@@ k@@ we@@ legh sha ishember kwaghôron ne , ér , “ Yeremia tema inya vaa shi gber k@@ we@@ legh sha ci u Yerusalem . ” I nger takerada u U@@ k@@ we@@ legh ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . 15 : 1 , 2 ; 1@@ 21 : 5 ) Ka ijiir i y@@ eren , sha ci u mba b@@ an@@ en a jighjigh fa i ga . ( b ) A@@ yange a Noa la zua sha a ase ne nena ? M@@ zeyol u a lu zan hemen tar sha won cii , u se er kwagh sha mi ne na yô , mbagenev pine ér : Er nan ve i te mba@@ beenyol kpishi kera shi i lu nzughul a ve ? Sha ci u Yehova doo Davidi ishima . Kwagh u hiihii yô , Yesu fa ér ka un Aôndo yange tsua ér una lu Tor u Tartor shon ye . ( Yeremia 17 : 10 ) Een , “ TER yô , karen asema . ” Nahan kpa , ng@@ ôm kura ônov nav cii ve za mkohol u vesen ken gar u S@@ i@@ ou@@ x C@@ ity sha gir@@ gi@@ do@@ go , man gar la gba ica je kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 60 . M@@ ôm ken aeren ne yô , ka dooshima u vesen u Yehova lu a mi sha ior la . “ A@@ tindi a TER ” Gba Ú Ishima Kpa ? • Ka mnenge u nyi Aberaham lu a mi sha mbap@@ er@@ apera mba alaghga yange ve lu ken gar u So@@ dom laa ? Er u lu g@@ anden or je kpa , ve wa u ikyo sha u nan we akaa a iyolough shi ve soo ér kwagh a za u iyol ken ishima ga , shi ve lu tesen we igbenda i Aôndo kpaa . 4 : 15 ) Hanma iyange yô , a gba u se nôngo sha tahav asev cii , se zenden shin se eren kwagh ken uuma asev sha hemen u jijingi . Shi ve fa e̱r ica a gba ga tsô una bee a hanma if@@ er@@ kwagh kera shi una gema tar ne ua hingir paradi@@ so u ts@@ eren tar cii yô . E@@ ̱r Mbat@@ amen mba Shin T@@ ine ve seer ing@@ y@@ egh hegen shi ve gbe uwer u nengen sha ityom i ior mba Aôndo ve lu shir@@ en tar sha won cii ne ga shi ve lu kuren u@@ gb@@ ayol vev mba ke ’ jijingi vough vough nahan , se cii se mba eren msen ser Yehova a̱ za hemen u veren ve doo doo shi a̱ taver ve kpaa . Akaa ne nga er ngeren u ken jijingi u nengen ker karen jighjigh wase nahan . Aluer ka nahan hen ijiir you yô , u fatyô u wan iyol za pasen kwagh sha uya uya sha ashighe la kpa ? Bar@@ r man M . Heela tseegh ga , luun er Adam man Ifa yange vea kpe at@@ seen nahan kwagh ne ma a tese ér awashima u Aôndo a soo wener tar ne u iv a ônov vev mba lun vough la una fatyô u kuren sha mi ga . Sha mimi yô , ityendezwa i í er a vese ér ‘ hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin se iyol yô , iky@@ ôr ia la@@ gh ki ga ; hanma zwa u ua mough ua hendan a vese sha ijir kpaa , se hemba u ’ la suur se asema kpen kpen ! Mbamaren ka vea lumun ônov vev sha kwaghôron ve nahan ishima i taver ve kpen kpen . Nahan cii kpa , lumun mlu na u he ne shi er tom ne a ishima i môm sha ayange a uma na cii . ( Ôr Mbaromanu 15 : 33 ; 16 : 20 . ) Shi una tese ér u kange ishima wer u kure ic@@ egh@@ zwa you hen Yehova . — Mat . Kwagh ne una kura se shi una wase se u zan hemen u lun azende a Aôndo . 5 : 8 , 9 ) Se time nen sha akaa a yange er hen shighe u i ver Y@@ er@@ ob@@ i@@ am tor ken inyom i 9@@ 9@@ 7 C.S.@@ Y la , nahan se nenge nen kwagh u se hen sha mi yô . T@@ ahav mbu Mkaanem ma Aôndo mbu geman or la mbu b@@ enden a ior hanma ijiir cii . Anmgbian An@@ th@@ on@@ y Mor@@ r@@ is , a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la yange yôô er i ser akaa sha kwagh u mbam@@ ishen man up@@ ania yô . Ka sha mi kpaa man i er un shiada er a lu or u perapera ye . ” — Mbaheberu 11 : 4 . Mbagenev er nahan sha ci u m - ban u iny@@ ar , kpa mbagenev yô ka sha ci u ve soo u eren akaa a van ve a inyaregh kpishi . A@@ ka@@ abo a a lu eren ne na yô ior ya ican kpishi . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) S@@ aa shighe u mbahenen Bibilo sha mimi vea zua a mfe u vough u sha kwagh u ishima i Aôndo la ve , vea tsua kwagh u ve fe i kom ve la a ishima ve sha kwagh u mcivir ye . Kwagh ne tese mimi u Yesaia 5@@ 4 : 17 la ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , ik@@ ô@@ l ia la@@ gh ki ga ; hanma zwa u ua mough ua hendan a we sha ijir kpaa , ú hemba u . Yange vea hen nahan shin vea hen kwagh gen kposo kpaa , mtim u Yerusalem mgb@@ ôghom ! Kanyi yange i na ve hingir u Aôndo una tsua Mb@@ al@@ ev@@ i sha ci u tom na ? Nahan kpa , Maria y@@ u@@ e Yosev sha ci u a na un jighjigh ga yum ga . • Yange “ i gb@@ ihi ” uumace “ ken dang , ” kpa lu sha ishimaverenkeghen i nyi ? Nahan kpa , se sue tom u nongo shon u lu eren nyian la nena ? ( Mpase 12 : 9 , 10 ) Hii shighe u i d@@ aa Satan sha i gb@@ ihi un shin tar ne je , á seer ny@@ ô@@ ôso iyol sha u una n@@ zu@@ gh@@ ur a anmgbianev mba Kristu mban ve hen ér mba sha kwagh ikyaa ga . Kpa ica a gba ga tsô Yehova una na Yesu zwa ér a c@@ agh Satan ityough . Nahan mfe u se lu a mi doo doo ne di una gema a wase se se kav imo i mba i fe ve ga la fese je . — Mbagalatia 1 : 8 . 6 , 7 . ( a ) I@@ ti igen i Yesu a yer “ wanakiriki ” u jighjigh ne ér nyi ? Gb@@ id@@ ye kwar sha akav a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo , mba yange ve ungwa imo i Yehova ga la kua mba yange ve ungwa la . Wan u Aôndo u a lu Or@@ hemen u á ver la ka or@@ perapera . Sha kpôô yô , se mba kuran tindi u Yesu yange wa ér ‘ gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen ’ la ! SH@@ I@@ G@@ H@@ E u mase shin ayange atar u Yesu una kpe la , a kaa a mbahenen nav ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Mose yange nenge a Yehova jighilii ga , gadia or á fatyô u nengen a Aôndo shi lun uma ga . Doo u se dondo Yehova Aôndo , nahan se eren a ior doo doo shi se zungwen ve mhôônom , kua mba ve taver inja shin mba ve gbe uwer u civir Aôndo la je kpaa . Kpa hen shighe ne Timoteu nenge or@@ i@@ wan shon lu zenden ! Sha mimi yô , gba u mayange je se ‘ or iyev i ifer sha ifer ga . ’ I ôr akaaôron a profeti ken Bibilo kpishi a a k@@ ur sha mi sha shighe vough yô . Er orgen kera lu u taver se ishima ga yô , yina se ga . Yehova , Aôndo wou , a̱ doo u ishima : S@@ é tsua u civir Yehova sha ci u a doo se ishima . ( Mbakolose 1 : 15 ) U tesen ikyav yô , er shi ayange at@@ aan u a wua Yesu la , un man mbahenen nav mbagenev za Sh@@ im@@ on inya ken gar u Be@@ tan@@ i . A er nan ve Yehova una shi a kôr mbacivir un ihyom e̱r á ne ve iyua i hemban cii — i Wan na u ishima ishima laa ? 10 , 11 . ( a ) Ka igbenda igen i nyi nahan ka i er tom a inyaregh ki i er iyua sha u suen tom u Tartor tar sha won cii laa ? Shi hingir kwase u pasen loho u dedoo u Tartor hanma shighe cii , shi saan un iyol u wasen mbagenev u fan gbenda u uma ne . ​ —⁠ Mateu 24 :⁠ 14 . ( Cii man Shighe u Yesu ) la zan zan ken derianyom u hiihii la . ( Yesaia 5@@ 3 : 4 ; Mateu 8 : 16 , 17 ) D@@ i vough e̱r yange i tsengaôron nahan , a h@@ enda wan@@ j@@ aki a nyôr ke ’ Yerusalem . 29 : 13 , 14 . ( Yoh . 3 : 36 ) Kape a lu vough je la , mba vea lu uma shi vea na Yesu jighjigh kua nagh ku ip@@ aan yô , zum u mkur u tar ne una va la vea war sha iyange i masetyô i iy@@ ugh i Aôndo la . 2 : 12 , 13 ) Apostoli Paulu nger ér : “ Ne mba ngise ne lu p@@ al@@ egh@@ aa , ne lu mbaihyomov ken mhen wen sha aeren a bo la , ne kpaa [ Aôndo ] h@@ ime ne sha iyol [ i Yesu ] i inyam la sha ku , sha u Una ver ne sha ishigh N@@ agh , né lu icighan man wang man a ac@@ ôgh@@ or iyol ga . ” — K@@ ol . J@@ O@@ S 2 ( Z@@ wa Buter ) 2 : 15 ) Nahan ve wase ior kpishi , jighilii yô , ior umiliôn umiliôn ve hingir mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Yehova . — Ôr Daniel 12 : 3 . Gbenda môm u eren kwagh ne yô , ka u se fan ser hanma orumace cii , a lu nyi ian je nana lu sha mi shin nana lu gb@@ ong gb@@ ong shin nana lu u@@ ange shin nana bee iyol shin nana bee iyol ga kpa , gba u se na nan icivir . ( b ) Kanyi kwagh se hen ken ngeren u a ve laa ? ( Mateu 22 : 23 , 29 ) Apostoli Paulu kaa ér : “ M ngu a ishimaverenkeghen sha Aôndo , . . . ka mnder u mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la . ” — Aerenakaa 24 : 15 . ( Mateu 11 : 28 – 30 ) Zum u se dondo ikyav i Yesu yô , kape se kpa se naan ior mba ve ve ikyua a vese m@@ mem je la . Yange Yesu til sha ishigh ki kwa@@ v@@ jir yô , P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u zua un a ibo ga , nahan a nôngo ér una pase Yesu . Aluer ú soo u seer zuan a iwanger sha kwagh ne yô , nenge ken takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , ityough 10 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . Shi se seer wan ats@@ am shi pinen mbampin sha akaa a ken Bibilo shi nan mbam@@ lumun . Yesu shi kaa ér : “ [ K@@ per la ] iv@@ in yô , ior ve ur@@ ugh ve due a mi sha kpe@@ tar , ve tema ve kohol i dedoo la , ve haa ken uiky@@ a , kpa i bo la yô , ve haa kera . Mbashiada mba Yehova hen Bibilo a mo ga ; m gba hiin u zan mbamkombo vev tsô . • Ka ityôkyaa i dedoo i nyi se lu a mi u̱ nan mba ve lu a tahav la i@@ civi@@ r@@ i ? Ka mlu u nagh ku A@@ bel man ku K@@ ain la yange na ve Aôndo lumun ku A@@ bel , kpa venda ku K@@ ain y@@ ee , shin kwagh ugen kpa ngu u yange na ve Aôndo er nahana ? ( 1 Kor . 13 : 1 ) Yesu yange fa akaaôron a dedoo hemba hanma or cii . — Luka 4 : 22 . A er msen u hiihii la zum u nyôr gir@@ gi@@ do@@ go u zan hen ta@@ sh@@ an u gir@@ g@@ i i pur@@ ugh yô ; a sôn Yehova ér a bugh un gbenda una pase or kwagh sh@@ imi . Orkristu nana kura ishima i nan i sha ikyav la — ka or u nan u ken atô je la — sha u soon perapera u Aôndo shi dondon atindiakaa a Yehova a perapera la . Yange va nenge gbenda u i maa i la kua u@@ f@@ alu@@ wa mba doon tsung mba i m@@ ô@@ ôr her la . Wan na yange kpe yô , a nder un sha iyange i sha utar la , nahan sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , Yesu maa hii u hemen nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . ( K@@ ol . Yehova ngu a ityôkyaa i dedoo i been ior mba vea war Armag@@ e@@ don la angev , sha er vea lu gb@@ ang gb@@ ang yô . © J . Diabolo kaa a Yehova sha ishigh ki mbatyomov mba ve kohol sha ishigh ki Aôndo la ér : “ Kwa@@ v@@ yolough sha kwa@@ v@@ yolough ; mimi je , hanma kwagh u or nan lu a mi cii , nana na sha ci u uma u nan . ” Heela tseegh ga , alaghga shighe ugen a gba u una yem a M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor na la sha iyange igen ken kasua la , sha er una er tom ugen ken tiônnongo yô . Or ne yange er peeji u ken takerada ne u i nger loho u Tartor ken zwa u Ar@@ ab@@ ia her la yô , a haa m@@ liam ma i@@ ember@@ egh ashe . U henen sha kwagh zu@@ tu@@ u kua msen u eren la ne Mkaanem ma Aôndo m@@ á doon se ishima Yange se mough sha use , man ashighe kpishi i lu shighe u i nd@@ ôh@@ ôr je i ker ken ak@@ u@@ he yô , nahan i gba u se zende angahar sha sen@@ ou . * I@@ civir i Aôndo a ne or la na yô , doo u se kpa se ven@@ gese sha icivir , inja na yô se wuese icighan@@ ti u Yehova la sha mci@@ e . Shighe u m lu hen ya u E@@ d@@ na la , m z@@ aan mbamkombo hanma shighe shi i tsaase mo ken tom u pasen kwagh la . Kwa@@ gen la , se za tsa sha iyou i sha aôndo , ken ru@@ um u yange nd@@ ôh@@ ôr ker ke@@ gh@@ elee sha shighe u wu@@ he@@ e yô . Or@@ tamen ne shi a kaa a anmgbianev mba a lu sôron ve la ér aie u Satan ugen kpa ngu u ior ve kav un tsembelee ga yô . ( Ôr Genese 12 : 7 ; 13 : ​ 14 - 17 ; 15 : ​ 1 - 5 , 12 - 21 ; 17 : ​ 1 , 2 , 7 , 8 , 15 , 16 . ) W@@ AN u kiriki u henen zende kighir mough tile sha ngu kun@@ den angahar , tsô ter na dugh ave maa un kpa n@@ alegh ave gba tôôn angahar ér una za kôr ave a ter na la . Hen ape M lu zan kpaa , ne fa gbenda . ” — Yoh . 14 : 2 - 4 . Alaghga tsô lu zende u ican tsung u Aberaham lu a vande eren ken uma na ga yô . Kanyi mzough i̱ lu hen atô u m@@ doo u Aôndo doon or ishima man mci@@ e u cian Aôndo laa ? Shi mba v@@ aan iyol kpishi sha ci u mba kera zuan a iwasen hen ikpelaior i ve lu hemen la kpishi ga , shi mba k@@ an@@ en shio u kôôm ior vev kpaa . — Ôr Yesaia 65 : 13 , 14 . Cii man u̱ unde sha d@@ aa u tilen sha mi maan kwagh shin go@@ go yô , nenge wer i wa akaa ne at@@ ôn@@ k@@ ô u a sue a tsembelee shi a taver iyol kpaa yô . Ngeren u dondon ne una tese er Mbaromanu ityough 5 a te iwanger sha vegher u loho u dedoo la yô . Yehova ne ior mba ve ve hen iwanger na la myom shi kuran gbenda ve kpaa , di er Yesaia a seer ôron nahan , ér : “ Gbenda u or@@ perapera ngu v@@ a@@ an@@ aa ; ka U sôr gbenda u or@@ perapera u lu sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe . ( Ps . 65 : 2 , 4 ) Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u As@@ a , tor u Yuda la tese ikyav i or u yange nan kporom hen Aôndo yô , kua er Yehova yange er kwagh a na la kpaa . Bibilo kaa ér : “ Aôndo ka u nzughul nzughul ga , kpa ka u bem . ” De se time ase sha mi . Shi mbahemenev mba ken ityar i lun a kwagh ave ka ve p@@ ande inyaregh kpishi ve ki@@ mbi mb@@ as@@ u@@ le@@ v mba ken tar ve , sha er vea wase ve ve̱ hemba te@@ en iy@@ i@@ av vev a mb@@ as@@ u@@ le@@ v mba ken ityar i lun ken ibanave la yô . ( G@@ al . 5 : 16 ) De se time nen sha akaa atar a a wase se u nôngon ityav a asaren a bo yô , akaa shon yô , ka : Iky@@ ar i se ye a Yehova la man kwaghwan u ken Mkaanem nam kua iwasen i Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi ka ve na se la . Kpa mb@@ ati@@ v mba i shigh ve mkurem , ve eren Aôndo tom , ve mbara mba@@ ̱ kwagh u bem a doo ve ishima la yô , mb@@ á wan ishima ken jighjigh u n@@ á@@ n . Ga@@ yô alaghga yange u tsua u seer eren tom u pasen kwagh , nahan kpiligh we iyol er Yehova wase u hanma kwagh za doo doo yô . Ity@@ av mbi i nôngo ken tar u Kor@@ ea anyom atar , mbi bee ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la mbi vihi tar la gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . Er i tese ken washika u i er sha heen ne nahan , ijiir i se hii zan yô , lu ken tar u J@@ ap@@ an . Paulu lu or@@ perapera . T@@ A@@ R N@@ A : L@@ U@@ X@@ E@@ MB@@ O@@ U@@ R@@ G Se mba i@@ been i Aôndo sha ci u se mba a aeren a na , kua imoshima yase i i tesen se kwagh u se er la kpaa . • A@@ g@@ umaior aa fatyô u lumun atindi man mk@@ ô@@ ôm u mbamaren vev shi zuan a iwasen ker nena ? Ishim@@ a@@ verenkeghen i dedoo i se zough a mi ne ia fatyô u hiden saan@@ aa ? Nyian kpa , mimi ngu p@@ aven ior di er sha ayange a tsuaa la nahan . Gadia Yesu yange pase kwagh u una lu ikyav i ‘ mk@@ ur@@ tar ’ la , a kaa ér : “ Ior kpishi . . . vea hingir mban@@ en@@ gen ayol a ve mk@@ er . ” ( 2 Timoteu 4 : 5 ) Gba u ortamen nana ‘ kure tom u nan doo doo . ’ Se mba suur sha iwasen i icighan jijingi u yange wase S@@ em@@ son la . ( b ) Hii nan ve i doo u nomso mba ken tiônnongo vea hemba nôngon ér vea lu mbak@@ aven Yes@@ u@@ u ? Shi m@@ tsaha u Aôndo una va a mi la una na mba civir un mba ican i lu eren ve la m@@ mem . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 7 : Sha ayange a Peteru la , “ an@@ iy@@ ông@@ ov ” mba lu u a koson ve la cii lu a ishimaverenkeghen i yemen sha . Aluer kwagh ngu nahan yô , alaghga se hii u tan a@@ kper@@ an ser mkur z@@ ur@@ um ga . ( H@@ a@@ b . Yange i nger avur ne sha ci u Mbakristu mba i ishigh ve mkurem la , kpa kwaghwan la ngu sha ci u mbatomov mba Aôndo jimin cii . Gadia m lu tô@@ mon kwagh u mbai@@ ha@@ gh@@ ev , zum u m nenge ik@@ ô@@ l - la@@ ghen i mbaaferev la yô . ” Vea haa af@@ o hen kpe if@@ i vea kegh shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ér mngerem ma p@@ ande man vea per ye shinii ? • Shighe u se eren kwagh a mbananjighjigh a vese imôngo yô , kanyi ia tese ér se mba a ityesen i erdoo sha no@@ mbor wase ? Sha utar yô , ka se zua a agee hen Yehova ke ’ ty@@ em@@ imôngo i Mbakristu . Se er nena ve mlu wase u ken hemen una doo ? Ishima ngi zan we iyol sha akaa a vihin tsung a yange er u yôô ? Mbakristu mba kohol imôngo sha ci u nyi ? Yange i ver Tartor u Aôndo sha sha ikyev i Yesu Kristu ken inyom i 1914 la , man hegen se mba hemban yôôn loho u ishimaverenkeghen ne torough torough cii . Nahan a kaa a Mbaiserael ér : “ U@@ iniongo enev mba sha ashighe ashighe la ve du@@ em ishima , ny@@ ô@@ rom iyol a mi , iyol kp@@ em u wan ishima a mi . Z@@ a Hemen u V@@ esen ken Jijingi sha u D@@ on@@ don Ikyav i Paulu La , 5 / 15 [ F@@ o@@ to u sha peeji 18 la ] A kaa ér : “ Yange m kaa mer i de me gba maren wan la tsô , shin er kwagh ne doo sha ci u kasev mba sha kwa@@ v wam ga nahan kpaa . 43 : 10 ) Ior mba ken ikyurior la cii kohol lu nongo u wanakiriki ne môm . Sha mimi yô , se ver ishe yase sha u ‘ van@@ den keren tartor man perapera u Aôndo . ’ Tese er gbenda u ior kpishi ve nengen kwagh u kp@@ an la u kaha a kwagh u i er ken Mbaromanu 6 : 22 la yô . Kpa Yehova yô nenge a mi . “ Vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i iky@@ on i wain , man vea ya atam a i . A tsua Ese@@ kiel u lu anyom 30 hen shighe la ér a̱ lu profeti . Nahan , kera taver se u kaven er hii ve Yehova undu Saulu ga ! — 1 S@@ am . ( Mbafilipi 2 : 2 - 4 ) Mkaanem ma Yesu yange kaa ér “ u nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh ” la ma hemba m@@ á@@ n mimi shighe u m@@ ne la a lu u sha dooshima yô . Ngu kaan a vese wang ér se de ze ikyua a mbat@@ esen mba aiev ga . ( Yoh . 10 : 16 ) Yesu yange kaa ér una luun a mbahenen nav “ ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin mba yôôn loho u dedoo iyol cii , iky@@ ôr ia la@@ gh ki ga ( 1 Timoteu 1 : 13 ) Shin er alaghga an@@ ng@@ ôô@@ v nav mbagenev lu Mbakristu hen shighe la nahan kpa , eren kwagh a Mbakristu sha inja ga . A kaa wener : “ Ishima vi@@ him a ve je gande , m lu tôvon ve a ican ityô zan zan za ar ken ag@@ ar a ken akuraior la kpaa . ” Nahan yô , tindi u dooshima u Yehova a nger ken asema ase ne a lu se a inja tsung , shi se tesen dooshima ne sha hanma ian i i dugh cii . ( b ) Aôndo wa hanma or kwagh ken Mkaanem nam ér nyi ? ( M@@ al . 3 : 6 ) Tsô kanyi se er ve se kô@@ r@@ cio u lun hen mbamkombo mba Mbakristu sha sh@@ igh@@ ee ? Kpa , sha mimi yô , ieren ne ngi i na ivaa i hemba taver a taver cii ! ( Mpase 14 : 1 , 3 ) Nahan i tsua ve ken u@@ kwaghaôndo kposo kposo ga . Bibilo yila ashighe ne ér “ ayange a masejime . ” Ashighe ne yange hii ken inyom i 1914 la . A akaa ér : “ Shighe u m tsa shin Betel kuma anyom pue la nahan , m nenge mba v@@ ô@@ son kasev kua noov kpishi due Betel sha ci u angev shin gba u vea nenge sha ma or@@ maren ve u beenyol . U hen wer , aluer u time sha kwagh u Yo@@ shia nahan , ka nyi iwasen u zua a mini ? ​ — Aluer we kpa u ngu a ter u nan civir Yehova ga yô , ma orgen ngu u nana tese u kwagh u Aôndo yôô ? ( Yeremia 45 : 1 , 2 ) Nahan kpa , Bar@@ u@@ ki de wener im@@ anger i na un zayol ga ; á hide a iyol ijime , nahan á kav pe kwaghwan la a dugh jighilii la — er ka hen Yehova . Mark kaa ér : “ Yange se seer pan@@ den akaa ken uma wase sha u te@@ en zege@@ ya wase la , shi se de tom u u@@ ke u se eren ashighe ashighe la , sha er se fatyô u wasen tom u maan kwagh sha ityar ityar yô . ” Tartor u Mesiya ua hemen tar ne , ua gema ua hingir Paradi@@ so u i ts@@ enge ôron kwagh na la . Shi sôn Yehova a na u icighan jijingi na sha er una wase u u pase kwagh na sha ishimataver yô . 22 : 15 , 18 ; 4@@ 9 : 10 ; 2 S@@ am . 7 : 8 , 16 ) Nahan kpa , icighan jijingi u Yehova yange gema uma u vough u Wan u Aôndo nahan i j@@ ile un . Kpa , a eren ish@@ angen a tsuan kô@@ m@@ ati@@ i u nengen sha tom@@ shir@@ en , kô@@ m@@ ati@@ i ne lu ior mba vi@@ an ken jijingi mba ve eren tom u pasen kwagh yô . ( Anz . 3 : 1 , 2 ) Aluer taver wanye u eren kwagh ne yô , er nan u hide u yem sha atesen a ka i gba u or nana hii nan jighjigh a mi la ga ? Yehova ngu ha@@ an iveren sha ze@@ ge m@@ tese u tesen ior Bibilo u á lu zan hemen tar sha won cii sha u i̱ lu mpase hen akuraior cii ne , man i gbe tar je ior mba a̱ vande zuan a imba ze@@ ge ityesen ne nahan ga . Er m lu zuan a inyaregh kpishi nahan kpa , m nenge mer m ngu z@@ endan a z@@ enda ahumbe ityô tsô . Na@@ omi lu ken Bete@@ le@@ he@@ m vea tsombor na , ij@@ en va gbe ken tar u Iserael yô , maa mough vea tsombor na ve yem sh@@ ir ken tar u Mo@@ ab@@ i . Hen shighe la , lu “ ave ki@@ va ki@@ va , ” gadia lu a nom man ônov uhar . Ar@@ p@@ ak@@ e@@ sh@@ adi U@@ ter man ung@@ ô mba ve lu Mbakristu ainge kpaa kape ve shi eren msen di@@ di sha ci u mkpeyol u ken jijingi u mbayev vev je la . PE@@ E@@ J@@ I 13 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 3 , 5@@ 7 Aluer wea lumun a hanma kwagh u nan lu ôron la ga je kpaa , de t@@ ôn@@ don nan kwagh sha zwa ga . Kape kwagh u a@@ vese man azende agen kpishi kpa a lu je la . Er se lu vough ga yô , ka taver se u eren akaabo ga . I haa icighan jijingi sha Yesu , maa a hingir Un u i Shi@@ gh un M@@ kuren , Kristu u a lu Mesiya la . ( Mat . 3 : 13 - 17 ; Yoh . 1 : 29 - 34 ; G@@ al . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 47 , 1@@ 34 ( Genese 1 : 26 , 27 ) Sha nahan yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser , kwagh gba Yehova sha ican i uumace ve lu yan ne . Man i ôr kwagh u i kaa ér jighjigh u nan Yesu una bugh se gbenda u zuan a uma u tsôron la sha peeji u sha 2 u magaz@@ in u m ve u a mi ne . ‘ Shin mbatyomov mba S@@ ha@@ av , shin tahav . ’ Yehova fa ican yase , er yange fa ican i Mbaiserael lu yan ken Igipiti la nahan . Er a̱ shi nan kpa S@@ ef@@ ania yange lu ôron kwaghôron u profeti ne sha mhii u m@@ tem@@ tor u Tor Yo@@ shia , u yange hii ken inyom i 6@@ 5@@ 9 C.S.@@ W . la yô , akaaôron a profeti la va iv sha mtim u yange i tim Yuda man gar@@ tamen na Yerusalem , sha ikyev i Bab@@ ilon ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la . Ior Mba T@@ angen Iyol ga , W@@ ase u V@@ an a M@@ seer A doo Aôndo a or u nan fe ér mimi je i yila nan u yemen sha ga man nan tsua iyol i nan ér i yila nan u za lun tor man pristi sha la , ga . Ú henen sha averen ne hanma shighe yô aa wase ú u dondon kwaghwan ne , ér : “ K@@ usu kwagh u u lu a mi la gb@@ ang gb@@ ang . ” — Mpa . Sha kpôô yô , loho u i tindi Yeremia er a za ôr la lu u torough torough ! ( Mbafilipi 3 : 16 ) I@@ gbenda igen i se zough a akaa a injaa a ken jijingi a se lam a mbagenev sha mi yô , ka sha u zan mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen man mbamkombo mba tiônnongo shi u ôron ityakerada i i sember gb@@ eren la kua ivur i sha hanma sev la man ngeren u ivur la kpaa . Nahan , K@@ o@@ ic@@ h@@ i hide hii Bibilo i henen shi lumun iwasen i tiônnongo na un la kpaa . Ngeren ne una wase se se time sha ityôkyaa i yange i na ve se ngohol mimi shi Yehova hingir u doon se ishima yô . Yehova tôndo zwa ér una yima Mbaiserael una due a ve ken tar u Igipiti kera . 40 : 13 ) M@@ lumun sha mpin la yô , or môm nan ngu ga , sha ci u or môm fa kwagh kuma sha Yehova ga . ‘ Mba ve tem shin tar la [ vea ] henen perapera . ’ — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 26 : 9 . 14 : 1 - 5 . Yange hemba o@@ gh@@ om ve iyol shi hemba saan ve iyol shi ve hemba lun a vangertiôr sha iky@@ ar@@ yan ve vea Aôndo man a mbagenev la kpaa . Tom u pasen kwagh shi tesen ior kwagh u Tartor , u i lu eren kpoghuloo ne , ngu kwagh u myer hen or@@ ihyom Satan ga . Nahan , Peteru yôô ér : “ Doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo ” ! Ka mimi , mba ve hemen ken vegher u nongo u Aôndo u shin tar ne la mba vough ga , er Mose kpa lu vough ga nahan . Ikyav i tesen yô , orgen ken tar u C@@ am@@ er@@ o@@ on , mba yer iti na ér Mar@@ c@@ el@@ in@@ o , yange er ai@@ ky@@ ôr p@@ ir ashe shighe u lu eren tom yô . A fatyô u n@@ á@@ n n@@ à@@ n imba ityesen la man imba tsaha la zum u i henen Bibilo a nan iky@@ ang@@ egh yô — man ka i@@ aven i i hembe doon je la . Nahan kpa , nagh ku ip@@ aan kura kua fatyô u cir@@ in asorabo a hanma or u nan gem ishima la vindi vindi . ( Anz . Dooshima man ishimawan shi mba seer u nan tiônnongo u Kristu bem . Hen ase sha kwagh u yange er , i kom anyom 3@@ ,000 ken ijime hegen la . Na@@ omi , u bee iyol la kua kasev mba ônov nav , Or@@ pa man Ru@@ tu cii yange ve lu kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v . Kape iorov 11 mba ve ‘ lu a Na ken am@@ een a i lu me@@ en Un la cii ’ kpa lu a na her je la . Nahan kwagh ne na yô tsombor u tor Davidi la lu nôngon u timin . ( Pasalmi 119 : 1@@ 45 – 1@@ 5@@ 2 ) Er se kor mbam@@ pase mba Yehova yô , se fatyô u yilan un a ishima yase cii , man se lu a vangertiôr ser una ungwa se kpaa . ( Aerenakaa 21 : 23 – 25 ) Nahan kpa , alaghga Mbakristu mbagen vea nenge ér vea fatyô u nyôron ken tempel , shin eren imba kwagh la ga . • Ú fatyô u nan sha u i̱ saan Yehova iyol nena ? 12 : 1 ) Shi aluer se mba kohol imôngo vea ior mba ve ne jighjigh a vese imôngo yô , ‘ sé taver ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . ’ — Heb . Sh@@ im@@ i@@ on yange na jighjigh ken akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la shi “ lu keghen m@@ sur@@ shima u Iserael ” kpaa . • Er nan ve yange gba u saa a lu sha jighjigh u nan man Aber@@ am una undu tar u U@@ r u Mbak@@ al@@ di laa ? ( Pasalmi 37 : 4@@ a ) Se er kwagh ne nena ? Kanyi kwagh ia mgbegha se u nan Yehova naagh sar sa@@ ar ? Aôndo yange er ityendezwa sha ikyev i profeti na nahan ér : “ Me gema zwa u ior ua hingir zwa u wang , sha u ve cii ve̱ yila sha iti i TER , man ve̱ er Un tom sha ishima i môm yô . ” Tom u I@@ t@@ yo@@ gh@@ olo@@ v Shighe u Davidi K@@ pe K@@ era La ( Mbaheberu 8 : 1 - 5 ; 9 : 2 - 10 , 23 ) Yehova pase awashima na u a we u nan civir sha tempel u ken jijingi la sha u van a ior ken non@@ go@@ ior cii sha u van , va civir her . Ka vea gema asema yô , Yehova á de ve asorabo ve , kpa or ka nana er isholibo i vesen i̱ nan kom u a tsaha nan yô , mayange de@@ en u ts@@ ahan nan ga . U@@ umace vea fatyô u tesen dooshima , nahan kpa Mkaanem ma Aôndo ta se icin sha kwagh u dooshima u mimi ga la . Akaa shon yô , ka mbamgbe asev , man mk@@ o@@ so u koson tsombor wase , man akaa agen amba ne nahan . Ken ityough k@@ ira a ôr kwagh u kon u o@@ le@@ v u sha injakwagh . Ken tar u he u ityendezwa la , mba a nder ve , “ mba ve lu perapera ga ” la je kpa , a na ve ian i dondon atindi a Yehova , nahan lun uma . ( Aer . Yange wan@@ ye@@ kwase u i yilan ér S@@ il@@ vi@@ a , u lu anyom an@@ igh@@ eni la , nenge a iti la ke ’ Bibilo i̱ ke ’ zwa Ar@@ m@@ en@@ ia , lu wan@@ ye@@ kwase ugen tese un kwagh u injaa u he ’ tsombor ve la ye . U lu a ufoto mba t@@ enger er tser u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” nahan ga , sha er hanma or u i sar nan u fan mimi cii nana fatyô u nengen yô . Nahan kpa , tôô shighe vea tsombor wou sha u umbur “ anmgbianev enev sha won cii . ” Hen ase sha kwagh u mzeyol u ior ny@@ a@@ ghen akuraior agen u a ngee ainge yum ne . Kpa A kaa a ve er : Utor mba atô@@ at@@ yev ka ve man@@ ger sha a ve , man shi mba yer mba ve lu a tahav sha a ve la er mba@@ wa@@ sen@@ ior . “ M kera fetyô u zenden iyol yam ga , nahan kwase wam man anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev ka ve lu vea mo shighe u i dugh kwaghpasen yô . ( b ) Ka mbampin mba h@@ an i gbe u se pine ayol a ase sha kwagh u azende ase ? ( Mbagalatia 5 : 19 - 23 ) Er ishimawan i lu môm ken aeren a Yehova yô , inja ne hii ka hen a na shi ngi ken ity@@ am@@ egh ki jijingi la kpaa . ( Anzaakaa 18 : 1 ) Nahan se z@@ aan nen mbamkombo mba Kristu n@@ du@@ ur@@ u@@ u sha er se taver asema ayol a se yô . — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . 12 : 20 - 23 ) Aluer se fa u nan kwaghôron tsema tsema shin se fa u tesen ior mimi mba ken Bibilo je kpa doo u se naan Aôndo icivir sha hanma kwagh u a ne se mfe u eren cii . — 1 Kor . De se venda nen ts@@ wam u N@@ ab@@ al kua iyol@@ t@@ angen na la , kpa se gema se dondo nen erdoo man iyol@@ t@@ angen ga i Bo@@ a@@ shi la . I@@ fer@@ or u i man@@ de un a Yesu imôngo la kaa a na ér : “ Yesu , umbur mo zum u W@@ ea nyôr sha tartor Wou yô . ” Yesu Kristu yange pase akaa a bo a a dugh ken iyol@@ gen@@ gese i Satan la ken igbar . “ De O@@ ron I@@ yev i I@@ f@@ er sha I@@ f@@ er Ga ” Yesu yange kaa ér or u nan we ndor a vese yô , nana̱ doo se ishima er se ayol a ase nahan . Ishim@@ at@@ aver yase ia wase mbagenev nena ? Yehova fa u ér u ngu or u hiden a iyol ijime ungwan kwagh kpa ? Ka isharen i hange hange i nyi ior cii ve lu a mini ? Ikyav i T@@ esen ke ’ I@@ gbar É@@ r Yesu N@@ der Shin K@@ u La Jigh@@ ilii yô , ka sea nengen a akaa a se lu a nenge a mi ga la ken ishima yase yô , kwagh ne a wase se u nan jighjigh ser aa va er . ​ — 2 Kor . Ka a inja kpishi u mbamaren ve̱ wase ônov vev sha er Mkaanem ma Aôndo maa doo ve ishima tsung yô ! Ikyav i hiden a iyol ijime i Aôndo la yange i kôr or@@ pasalmi Davidi ken ishima tsung . Sha kpôô yô , yange gema inja na i dedoo la sha ci u gba u una hingir kwase u Davidi ga . Yange kaa ér una lu kp@@ an u mbayev mba Davidi ! H@@ ide hen kp@@ ase sha akaa a a gbe u ishima tsung , er kwagh u mkpeyol wou man kwagh u tsombor nahan . Man ka ityesen i apostoli Yohane ta icin sha mi vough je ne . — 1 Yohane 4 : 2 , 3 ; 2 Yohane 7 . 16 , 17 . ( a ) Ka mbamhen mba@@ aiev mba nyi yange nongo u kuran la lu a mi u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo ? Se er nan ve se lu umbur ivur yase i sha inyom ne ken inyom i 200@@ 3 ne ci@@ ilii , man kanyi ia va k@@ ere ? Yange m kaa mer , “ I@@ y@@ ev@@ or@@ on ka i Ter , m gema m ngu iky@@ agh ki n@@ um@@ ugh nav . ” Yesu una lu ‘ Ter ve u tsôron ’ shighe u una Hemen sha vea mba@@ y@@ an@@ dyako vea na Anyom D@@ u@@ bu la . ( Yoh . 10 : 14 , 16 ; Yes . Shighe U I G@@ be u Se S@@ ôr Inja Y@@ ase Yô Kwagh@@ wan u Paulu u i nger ken Mbaromanu 15 : 7 la una wase se u su@@ ghun ayol a ase sha gbenda u se seer doon a anmgbianev nena ? M@@ gem wam ne kpilighyol kpishi . Sha nahan yô vea wa iyol u hiden ken Yerusalem va hiden veren mcivir u mimi sha shighe u Yehova ver la vough . Yange i maa iyou shin ig@@ yar a a@@ wen ne . Z@@ a Hemen u V@@ esen ken Jijingi sha u D@@ on@@ don Ikyav i Paulu La Lu@@ un er Aôndo yange una lu kuran iky@@ u@@ ior i Iserael i yange i lu a m@@ pe iyol ga la ga yô , akuraior a wan ndor a ve á vihin tu shi taver iyol la yange ma lu j@@ in ve a ji kunya . Hemen la tese kwagh u injaa u Yehova a er sha u been il@@ y@@ ahan i í l@@ aha m@@ tem@@ tor na la . U Ts@@ endan I@@ ng@@ y@@ ur sha A@@ h@@ umbe Er nan ve i doo u u hen sha ieren you sha er u fa , wea keghen iyol u den or kwaghbo shin wea keghen ga yôô ? Aberaham yange vaa ku u S@@ ara , kwase na u doon un ishima la . Zum u Yehova gba nom man kwase u hiihii la , a pase ve er i doo u vea eren kwagh ken mzough yô . Mbat@@ amen mba ve lu ôron ngeren ne la , vea fatyô u henen akaa a injaa ken kwagh u se tim sha mi ne : ( 1 ) Kwagh u hemban lun a inja u mbatamen vea er ve vea wa ago@@ yol sha num u “ A@@ shi@@ ria ” una va ta sha a vese la yô , ka u taver jighjigh u ve ne Aôndo la , shi wasen anmgbianev vev kpa u eren nahan . M@@ sen una wase or u nan lu a mbamhen mba kpe@@ egh la nena ? Shin er R@@ a@@ be@@ sh@@ ake nôngo sha afatyô na cii ér una ta Mbayuda mciem iyol nahan kpa , H@@ es@@ e@@ k@@ ia man ior nav suur sha Yehova dông her . Kwagh ne na yô se soo u henen kwagh na shi wuese un shi civir un a ishima i môm gbem sha won . M@@ cie u cian Aôndo ka kwagh u i gbe u Mbakristu cii vea eren a Or@@ gban ve je la . “ Jijingi T@@ ev . . . A@@ ka@@ ac@@ imin a Aôndo ” Er Yesu hiden a iyol na ijime yô , kwagh la na mbahenen nav p@@ ande u nan un icivir shinii ? Gba u ú nôngo a mbam@@ yen ou kua ishima you , i̱ i̱ we at@@ ser@@ egh la kpaa . ( Y@@ er . 17 : 9 ; Ef . U wa kwagh ishima a ort@@ wer laa ? Or môm kpa soo ér i kaa ér nan ngu “ bo - or ” ga . Pau@@ la nengen er Bibilo i gem ijende na yô , kwagh ne mgbegha un u henen Bibilo , shi lumun ér ka Aôndo a ne i nger i ye . ( 1 Utor 3 : 10 - 13 ) Er Solomon wa kwaghwan u Aôndo ikyo ga nahan kpa , ikyav i môm tese ér Yehova yange venda un fese ér a de kera lu tor ga , shin tsaha un tsu@@ see ga . kwagh lu nahan sha ci u Aôndo umbur ér se mba uumace mba y@@ in@@ an , mba i er se sha v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u yô . ( Ps . Inja na yô , ka ve nyo@@ ho zwa sha er ior a ungwa mbamhen vev mba@@ aiev mbara vea na jighjigh ér ka mimi yô , di er mbaaferev mba ka ve er u@@ je@@ bu mba ityakerada sha gbenda u ior vea hen ér ka ityakerada i mimi yô . Gbenda môm u á eren kwagh ne yô ka sha ieren na . Kwagh u nagh ku ip@@ aan ku Yesu la taver u kaven tsô . Aôndo yange ver Mbayuda mba ngise mbara ga , nahan ve ya ican kpishi . Yesu yange tese kwagh u una lu t@@ am@@ enkwagh ken uuma mba ior mba vea lumun hemen na la wanger wanger . Sha kpôô yô , or u i lu nan tswen nan kom sha ian ne yô , ka Yehova Aôndo , Or@@ gb@@ an@@ akaa u@@ hemban@@ agee la . Á yôô nahan ér : “ Er U@@ sha ve t@@ av sha ve gbe ica a tar nahan , kape igbenda Y@@ am i t@@ av i hembe igbenda yen la , mbamhen A@@ v kpaa ve hembe mba enev je la ” la . Nahan tem id@@ y@@ u vea nom na mba gb@@ i@@ di kwar sha akaa la cii yô , anmgbian wase u kwase u he ne venda ian tom la , nahan gema sôr ian ver i eren tom na u u@@ ke la shin uwegh sha er una hingir or@@ tom u shir@@ en tom hanma shighe yô , ka pania je la . Mbat@@ im@@ en@@ sh@@ a@@ akaa mb@@ á timen sha kwagh u ak@@ or a iy@@ ar asua , sha er vea er id@@ yer i cir@@ in sha it@@ you i taver iyol gban gban yô ; shi mb@@ á tôvon sha kwagh u ij@@ i i pur@@ ugh igen i i ungwan ts@@ ura sha er vea zua a gbenda u vea er akaa a a wase or nana hemban ungwan tsembelee yô ; shi mb@@ á timen sha a@@ kp@@ er a iv@@ u@@ ngu , sha er vea er ag@@ ir@@ g@@ i a pu@@ lu@@ gh ken myer a̱ hemba doon yô . S@@ ea lu ior mba hen “ ya , ” mba ve lu vegher u as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mbara shin sea lu ior mba ken zege@@ ikpelaior kpa , doo u se kange nen ishima ser se eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave vea or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh man Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba ve lu angahar a na la . Aluer or@@ vesen la una hide sha i@@ aven i mk@@ or u ut@@ u i sha utar — shighe u ka á hii ate@@ gh@@ atô u ut@@ u zan zan a ar e̱r ah@@ wa atar a sha use la di y@@ ee ? Kpa shi i̱ kaa a vese ér : ‘ Kwagh@@ fan u a dugh Sha yô , hiihii ka u wang , shi ka u bem kpaa . ’ Nahan ve lu a ian i civir Yehova Aôndo shi seer lun a aeren a vough . Yehova tese ér un ne kwagh wuee sha nyi igbenda ? U@@ d@@ as@@ enda mba ng@@ ur wan iyol u z@@ endan mba@@ adu@@ av mbara kera sha ut@@ aha yô , p@@ es@@ id@@ en u c@@ ôô@@ ci la za kohol anmgbian ugen u lu ortamen yô , nahan a pine un ér : “ Ne wa iyol u eren kwagh u vesen hen ai@@ k@@ ighe nee ? ” Er Nan Ve i N@@ ger A@@ tar@@ atar K@@ wa T@@ ara ? A timin kwaghaôndo u aiegh kera yô , ior mba Aôndo mba vea lu er gar u a “ lu a u@@ g@@ ir ga la ” vea “ tema bem bem a mkpeyol . ” I pase ken ityakerada yase ica gba hegen ér , or shin ter u ken injakwagh la ka Yesu , shi yange er zende yem ken tar u ic@@ aa , zum u k@@ ôndo Sha ken inyom i 33 la . ( Or@@ pasenkwagh 4 : 12 ; Mbaefese 5 : 22 , 25 ; Mbakolose 3 : 21 ) A@@ g@@ umaior a a lu Mbakristu , aa mbak@@ ov vev ve me@@ en ve ken makeranta , kpa i gem i ôron ve akaawan a injaa a ken Mkaanem ma Aôndo hen u@@ y@@ aav vev man ken tiônnongo la kpa i ôr ve akaa a dedoo sha mkohol ne a aa wase ve u hendan a am@@ een a mbak@@ ov vev man u “ yevese asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior la ” yô . — 2 Timoteu 2 : 22 . Kpa se fa ser Yehova nengen akaa cii shi ongo mbamsen asev , nahan una sôr akaa cii una ver vough sha shighe u a nenge i doo un la . Lu inja je er a@@ yom a Davidi er u y@@ eren isholibo na la wase yô . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Er ú lu civir Aôndo gban uwer ga yô , ka ikyav i tesen ér ú tile sha mimi sha ishigh ki Yehova , shi ú ngu per ken jijingi , shin er alaghga ú lu tagher a mbamzeyol nahan kpaa . Kwaghôron u Paulu u i nger ken Mbaromanu 12 : 18 la saa sha u keren bem hen ya man ken tiônnongo tseegh ga . Yange sea pine or kwagh nana ôron se mnenge u nan cii yô , maa se bugh Bibilo se ôr nan . 20 : 8 , 9 . F@@ a wer í tese ma iyenge jighilii i yange gba u vea naan naagh k@@ un a mi la ga . ( Mbaefese 5 : 2 ) Se er nan ve se lu a imba dooshima laa ? Kwagh u Kristu hii eren zum u i na un tor yô , lu ityav mbi a hemba “ D@@ ar@@ ak@@ on a mbatyomov nav ” la . Kpa sha shighe u iyange i Ter ne , ior mba kera dondon un ityô kpishi er ngise nahan ga . Nahan hingir inja er mngerem mara uma kera nahan . Hen Or@@ t@@ yom u hen S@@ em@@ ur@@ na Aôndo una ese se m@@ liam mara kera tseegh tsô ga ; akaa a vihin a a eren se ve se v@@ aan la cii , una kar a a kera vindi vindi , ka ican i yan man ij@@ ung@@ wen je la . “ M@@ h@@ ôônom kôr ” or@@ vesen u or@@ shir@@ en tom la a na , nahan a de un inj@@ ô na la . I tôv mbagenev udubu imôngo a ican tsung , je yô i wua mbagenev sha ci u ve venda ér vea de u pasen loho u dedoo ga shi vea de u kohol imôngo vea anmgbianev vev ken mbamkombo mba Mbakristu ga . Yehova yange sue Mose ken tom na nena ? Ngeren u a er kwagh u ikp@@ el@@ a@@ ish@@ u i̱ yange í kôr la shi tese er i lu hange hange u á lu dooshima una mgbegha se u ungwan imo i Kristu yô . ( F@@ il . 1 : 10 ) Kpa se gema se lu nen ‘ mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo , ’ sha u hemban veren ishima sha mcivir u Yehova ken uuma asev . — Luka 12 : 21 . “ Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . ” — 1 PE@@ T . 12 : 18 . Ken masejime yô , a nyôr iyol ken afer@@ akaa a eren shi a t@@ ume ityough ken inyaregh ki keren . Yange ig@@ enegh g@@ um O@@ ri@@ serael u hemen ugen u lun a inyaregh pine Yesu nahan wener : “ Me er nan man me zua a uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? ” Ka sha nyi gbenda nahan , mba atindi a Yehova a doo ve ishima la cii kwagh u nan ve gb@@ ev mbu nôngon a lu ga ? “ Kwagh á tser gar u ah@@ end@@ an@@ egh , ” ka Yerusalem je la . 7 : 4 - 6 . • Kwagh u ior a gba u ishima . ( Yohane 10 : 3 , 4 , 14 , 27 , 28 ) Sha kpôô yô , er iyôngo i kaven or@@ kuran i nahan , kape Maria kpa kav Kristu , Or@@ kuran na je la . Hen ijiir ne Yehova ka a kura ior mba ve kaan ér : ‘ U ngu Aôndo wam u m suur sha a we yô ’ la . Yehova yange kaa a ikyurior i Iserael u tsuaa la ér , mayange mba@@ ats@@ anev vea bee ken tar wou ga . Yesu yange lu kôôsôô vea Ter na u sha la kpen kpen . Ish@@ ember igen ken mkaanem ma ny@@ iman jighjigh u nan mara kaa ér : “ M ngu pasen gbar gbar sha mkaanem man mer mayange me kera tese gbashima sha kwagh u M@@ zough u Mbah@@ enen Bibilo sha Tar Cii la ga . ” Shi mba imoshima ve taver ga la hii u pu@@ un mba imoshima ve taver la . Kpa any@@ iman ne cii lu sha akaa a hanma or soo la . I@@ ca gba ga je tsô maa m@@ sô@@ rom ya tor ken a mo . Ka akaa a nyi nahan Yehova a kaa ér una er@@ ee , man er nan ve i doo u se na un jighjigh ? Alaghga mhen u ior ve lu a mi ér zege@@ kwagh er Tartor u Aôndo nahan ngu ken asema a ior , sha ci u ngu gem ior shi ngu ve a aeren a dedoo ken a ve la una doo mbagenev kpishi , kpa ityesen ne kôr inya je kpa ? Aluer noov man kasev mba lamen kundu kundu yô , kwagh ne una na ivese ve ia taver je ka u henen a hen ga . Yange i mar un hen tsombor u i nengen ér ngu tagher tagher yô . Lu kwagh u “ bo tseegh gbem ” ior henen sha mi ye . Sha kpôô yô kwagh ne yange sa@@ gh se ken zayol ne tu@@ h@@ wa . ” U@@ r@@ a u f@@ am ua n@@ ôôn yô , if@@ i la a va a kua a iv shin p@@ ev la po@@ o . Yehova soo u nan ior kpishi mba ve civir un la uma u tsôron shin tar , shi a tsua mbagenev ér ve za hemen sha vea Yesu . Awa@@ shima u Ng@@ ôm la lu u injaa ase je , kpa er wuese mo ga yum yô , kwagh ne na m hingir u nengen iyol yam mer m gba kwagh ga . Sha shighe wase ne kpa Yehova tese uumace dooshima , a ver Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba er ka mbakur@@ an nahan , sha u tan ior icin sha kwagh u ijir i a lu ôron tar ne la . ( Amo@@ shi 1 : 3 ) Mba@@ shi@@ ria ngohol G@@ ile@@ adi inya — ve ngohol vegher u Iserael u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la cii — shi ve b@@ ura ior mba Aôndo mba ve lu hen haregh shon la tse@@ mber tse@@ mber je . • Or u nan lee iv@@ or la Shin kaa ér ityôkyaa ngi i wan ishima ga ? ( Or@@ pa . 9 : 11 ) Nahan kpa , Satan ngu nôngon sha afatyô na cii ér una vihi m@@ til sha mimi wase . Awa@@ shima u Yehova yange zua vea u N@@ at@@ an sha kwagh u maan tempel la ga . Shighe u Yesu una va nyôr la , nyi ia er@@ ee ? Lu hanma shighe i hii u kohol nongo u mba ve lu u@@ wua laa ? Shi gba u se umbur ser Yesu yange kaa ér : “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” ( Mat . U Ô@@ ron Takerada u Anzaakaa As@@ av - As@@ av I@@ e@@ ev mbi A@@ she@@ tar@@ oti mbi i dugh ken uya mba ken tar u Yuda u tsuaa la Yange ishima mgbegha apostoli Yohane ker nger wener : “ Aôndo ka dooshima je . ” U tesen ikyav yô , a shi nan kpa ka i doo kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol kpishi zum u ma tsombor shin azende a nan a za zough ishigh a nan yô . • Ka akaa a vihin mlu wase u ken jijingi a nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ aa ? Er se kpa se soo u eren ishima i Yehova ken ashighe a ican a se lu ker ne er E@@ no@@ ki kpa er nahan yô , doo u se dondo ikyav na la . Ken tar u ainge ne , imba dooshima la i gbe lun nahan tsô ga . Mbagenev nam ityakerada i i ôr akaa dang sha Mbashiada mba Yehova yô . Er Mbah@@ enen Bibilo mban time ken Ruamabera zu@@ lee yô , kwagh u dedoo due ker kpishi . Zum u profeti Samuel za ken Bete@@ le@@ he@@ m la , ter u Davidi va a ônov nav uta@@ ankar@@ uhar hen a na , undu wan na u sha an@@ igh@@ eni la . I@@ wasen yase : Yehova wa ishima ér “ hanma iny@@ u cii i mba ve lu Sha man mba ve lu shin tar . . . kpaa , ia g@@ ure inya ken iti i Yesu . ” ( F@@ il . Peteru yange wa Mbakristu kwagh doo doo ér ve “ undu . . . ang@@ er@@ e@@ ke cii . ” Kape Yesu kpa una fatyô u tesen se er se seer eren tom wase u pasen kwagh la je la , kpa saa se lu nôngon kpoghuloo ser se er kwagh u se tsough la , se tema a tema ga ve , Yesu una er nahan ye . ” ( Mateu 24 : 3 , 7 ; Luka 21 : 7 – 11 ) D@@ i vough er mar to@@ gh@@ or kpa ka u lu nahan “ ican ” ne ia za hemen zan zan Kristu una kar ‘ hemban ’ sha u timin tar u Satan ne vindi vindi . Sha kpôô yô , “ mhôônom N@@ am ma zungwen ma vese . ” — 2 Samuel 24 : 14 ; Pasalmi 119 : 1@@ 5@@ 6 . Er i van@@ den eren nahan , ka “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a lu a tom u vesen u nan mba ve lu ya la kwaghyan ye . Yesu yange ver ishima sha akaa a tar u sha ayange a na la ua na un la ga , kpa hemba veren ishima sha akaa a a lu a inja la , nahan venda imeen i keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav sha ci u mkpeyol na tseegh la . Ken inyom i 19@@ 7@@ 8 la , m hide hen gar u Lo@@ s A@@ ng@@ el@@ es u va nengen sha ng@@ ôm zum u lu dedoo ga yô . Aluer Or Ngu ken I@@ b@@ anave yô , Tese É@@ r Aôndo V@@ enda N@@ an@@ aa ? 2 : 23 ) Nenge er yange i na Adam , or u i hii gban un shin tar ne kwase ve saan un iyol la sha wono ! Nenge a Ikyav i T@@ esen É@@ r Aôndo Ngu Hemen We , 4 / 15 Or ne vea kwase na man wan na u nomso man mbayev nav mba kasev utar cii yange sar ve u fan mimi . Ne mbamaren , mbayev enev mba nengen kwagh ken a ven . ( Yesaia 6@@ 1 : 5 ) Nahan yô , lu kwagh u doon Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kpen kpen u nengen er iyenge i mba pasen i@@ vangeli yange i seer iorov udubu pue pue shi va seer iorov umiliôn imôngo nahan . Apostoli Paulu yange nger washika hen “ ônov mba Aôndo ” mba i mar ve ken jijingi mbara sha kwagh u ishimaverenkeghen i ve lu a mi i va lun “ mba@@ y@@ an@@ dyako ” a Kristu imôngo la . Shin er m za hemen u eren tom hen w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo la nahan kpa , m hii u tôvon u@@ kwaghaôndo mbagenev nengen . I@@ k@@ yo@@ i@@ wan — Ka Ity@@ esen I In@@ j@@ aa i Z@@ u@@ an a M@@ i I@@ ye@@ ve@@ e ? Nyian kpa , ka kwagh u Yehova a soo sha ci u mbayev asev je la . Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ I@@ ti i Aôndo ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu La , ” ken Takerada u W@@ asen We u H@@ enen Mkaanem ma Aôndo la , peeji 1 - 5 . B@@ em yange lu her kpishi . Sha mhii u derianyom u sha iky@@ undu la , i lu pasen kwagh ken ityar kpuaa tseegh , kpa hegen Mbashiada mba Yehova mba eren tom kpoghuloo ken ityar 2@@ 35 ! Shighe u i lu tôôn u eren tom u kwaghpasen la kpaa ngu hemban ng@@ een a ngee . 26 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — U@@ j@@ ende mba B@@ ov Na Yo@@ a@@ shi U@@ nd@@ u Yehova Bibilo kaa ér : “ Anmgbianev [ asev ] sha won cii kpaa i ver ve ican shon i môm i môm i [ se ] lu yan i ne vough . ” Kpa sha mimi yô , yange Yehova lu ijiir i y@@ eren man iyou i u@@ ity@@ a i Yesu Kristu , di er A lu hen mbadondon mba Yesu mba i shigh ve mkurem man ak@@ ar a ve a a tsegh ayol a ve , a lu non@@ go@@ ior ken “ shighe u mkur ” ne nahan . — Daniel 12 : 4 . M@@ tim u a va tim tartor u kwaghaôndo u aiegh sha won cii la una hii sha mtim u Mbakristu mba aiegh , mba ve lu vegher u Zege@@ bab@@ ilon u hemban vihin cii la . U hen wer a hemba un u eren ur@@ a@@ ahumbe ? “ Se mba mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo ” sha nyi gbenda ? Akaa a yange er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la tese ér Yehova lumun nagh ku vough ku Yesu na sha u wa@@ men shin cir@@ in asorabo a ase la . ( Heb . Aluer ve kaa ér ah@@ wa a ve gba ikyev ga , nahan vea kera na a ga yô , shi vea lu eren shami kpa ? A@@ ta@@ m a t@@ ur nga wasen ken iyol , je yô , mbagenev kaa ér nga wasen ishima u eren tom tsembelee . E@@ ̱r se lu timen sha atô@@ akaa a vesen a ken ity@@ ou@@ v mbi it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar mbi takerada u M@@ ika ne yô , se nenge er mkaanem ma M@@ ika man ma lu kuren sha ayange ne yô . K@@ AN@@ Y@@ I I H@@ E@@ MB@@ E D@@ O@@ O@@ N W@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Ú ER K@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O N@@ E@@ E , M@@ AN KA SH@@ A C@@ I U N@@ Y@@ I ? Orkristu u nan lu nom nana fatyô u henen nyi sha gbenda u Yesu eren kwagh a tiônnongo u Kristu laa ? Nahan yô , se fatyô u suur sha Bibilo i se lu a mi nyian ne a a@@ kper@@ an shio . Nahan na ior ib@@ aver sha kwagh u u er ken Bibilo la , shi tôv mba i hembe ôron kwagh ve la ken ishima you , kua mba ve nenge kwagh u a ze hemen la kpaa . Nahan kpa , i wu@@ he Paulu a ish@@ ô na iyol tsa ken pur@@ usu anyom ahar . Yehova , Ter wase u doon ishima , na se Mkaanem nam ma i nger sha u wasen se sha akaa cii yô . She@@ m V@@ e@@ gher ugen ken washika u apostoli Paulu yange nger hen Mbaromanu yô ta se iwanger sha itinekwagh i hange hange ne . 5 : 15 , 16 ) Er se lu ken bo@@ tar ne yô , se ‘ wa nen ian yase ikyo ’ sha er se eren akaa a aa wase se u lun per ken jijingi yô . Yesu kaa ér : “ M eren akaa a doon Un gbem . ” A@@ eren a ku iin , er ku tsan man iniongo i ku@@ ugh man ku umbur man nagh ku wa@@ men mbakp@@ enev kua ku zungwen u kwase - k@@ yo@@ son cii ka aeren a hông@@ or@@ ough , man a vihin Aôndo ishima , sha ci u a zua sha ityesen i u@@ jijingi mb@@ ab@@ ov , i uma shin jijingi u or kpen ga la . U tesen ikyav yô , zum u Shi@@ ru@@ shi hemba Bab@@ ilon ityav la , a tôô ikyav mbi az@@ ur@@ fa man mbi z@@ en@@ aria mbi Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar kura ken tempel u Yehova la cii a na mba ve lu hiden ken Yuda la . Shighe u Paulu undu T@@ esalonika la , ishima za un iyol sha kwagh u tiônnongo u sember za veren ker la , man taver u fan er hii ve kwagh lu nahan ga . ( Duteronomi 19 : 4 , 11 - 13 ) Aluer icighan jijingi ngu hemen se yô , Aôndo man mba civir Aôndo a vese imôngo vea doo se ishima , kua mbagenev kpaa . Kpa Mbakristu mba ve hi@@ r a ayol a ve ijime yô mba dondon ikyav i Yesu la , nahan mba wuese Aôndo shi mba ne un icivir kpaa . — Marku 10 : 17 , 18 . ( Ekesodu 34 : 6 ; Pasalmi 8@@ 6 : 5 ; 10@@ 3 : 13 , 14 ) Nahan ‘ Aôndo A̱ fa akaa a a gbe se la , ’ kwagh ne una na se “ bem u Aôndo , ” ka mlu u kundu kundu u a gande mhen u hanma orumace cii je la . • Kanyi ia wase se u timen sha ieren yase sha kwagh u m@@ sô@@ r@@ ô ? 19 : 20 ) Aluer se venda kwaghwan yô , ian i ma se kôôm mhen wase ma a zough sha u Aôndo la ia kar se . Ka nyi ia wase se u palegh imba kwagh u yange er kwase u Lo@@ ti laa ? Ka di akav a tesen tsô , kpa aa fatyô u umbur se akaa a á lu zan hemen jim jim , á se fatyô u hemban ‘ sur@@ un ishima ’ i anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev yô . ( Mal@@ aki 1 : 6 - 8 ) Tsô , Yehova wa ve kwagh ér ve̱ va a môm - ken - u@@ pue mba jimin mba akaa a ve sun@@ da cii ken iyou na shi ve̱ kar un ve̱ nenge sha kwagh ne aluer una bugh ve aan a sha man una haa ve averen je a̱ ne@@ er a̱ haa inya ga yô . ( Mateu 24 : 37 - 39 ) Mbagenev yange vea lu sen un kua tsombor na je ka u tu@@ nan ga , shi alaghga mbagenev yange vea anger un shin vea hendan a na kpoghuloo je kpaa . “ Iyange Ne I@@ a H@@ ung@@ ur Mo Ga Cii ” Yange or nan pine mpin ; nahan nongo la cii u gba tôvon sha avur a Ruamabera a a gbe a zough sha mpin shon yô . M@@ S@@ EN man Bibilo i henen ka akaa a hange hange ken mcivir u mimi . ( 1 T@@ es . Kanyi Ka U K@@ enger sha In@@ tan@@ et ? Yange a na ve atô@@ akyaa a a kuma ve yô . Nahan , hii ken inyom i 19@@ 19 la je , tom u pasen kwagh u Tartor ngu zan hemen , or môm ngu a fatyô u b@@ un@@ den u ga . Mo M va sha u Me yila mbap@@ er@@ apera ga , kpa ka mba@@ asorabo , sha u ve̱ gema asema yô . ” — Luka 5 : 27 - 32 . Mbamaren mba civir Aôndo mba sha ayange a tsuaa la yange ve tese mbayev vev u lun a inja i dedoo hen ya . Shi kwa@@ gen u Davidi kera cia Aôndo ga yô , lu shighe u a er idya a Bete@@ she@@ ba , kwase u U@@ ria la . Shighe u Or Hii U I@@ y@@ ongo Yô , 10 /@@ ⁠ 1 Yesu yange tese mbadondon un ér kwaghaôndo u mimi ngu môm tseegh . Mba ve civir Ba@@ al ken Iserael cii za iniongo la . A@@ da ka kwase Kristu u been iyol u ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . U seer yô , er An@@ na - Pau@@ la ver ikyav i dedoo shi lu pasen kwagh kpoghuloo yô , ngô na kpa maa hii u henen Bibilo man ica gba ga tsô á er batisema . Sha ishigh ki Aôndo yô , n@@ amba u at@@ ar@@ atar u a yen môm u lun uta@@ ankar@@ uhar la tese kwagh u a lu vough ga yô , man ken Bibilo yô , uta@@ ankar@@ uhar ka kwagh u jimin shin u vough . Aluer se ya ikyar kôôsôô a Yehova yô , kwagh ne una wase se u hemban atsan a ase . Shi a za hemen u kaan ér : “ Me ver bem a̱ lu or@@ kur@@ an@@ tar wou man perapera a̱ lu it@@ yo@@ or wou . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye ) . 1 , 2 . ( a ) “ Iserael u Aôndo ” u i er kwagh na ken Mbagalatia 6 : 16 la tile sha ityough ki unô ? I@@ ca kera gba ga je tsô maa tom u Mbakristu lu eren la kera lu kwagh u myer hen mbahemenev mba kwaghaôndo ga . Se dondon nen Yesu hanma shighe sha u lumun ser ka Yehova tswen a lu a ian i wan tindi u tesen kwagh u a lu u perapera man u dedoo ye . I@@ vese ka iky@@ ar@@ yan i mba ve vese ayol a ve la ve er ic@@ egh@@ zwa i vesen yô . Er i lu ieren i Mbashiada kpishi u pasen kwagh sha uya uya sha iyange i L@@ ah@@ adi pe@@ pe nahan kpaa , sha ajiir agen yô , ve kav e̱r m@@ ze@@ hemen a kera lu lun ga sha ci u mba@@ y@@ aav ka ve lu a̱ nder ga yô . As@@ ande a nongo u kwa@@ se@@ he a a shi shin tar la nga a iwuese kpishi er ‘ an@@ u@@ un@@ au@@ kase a a lu ak@@ ar a ve ’ la a lu wasen ve u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” sha tar cii sha gbashima yô . ( Mat . A kaa a Ifa ér una undu Aôndo una lu sha tse@@ ene@@ ke na yô , a hemba kpen un iyol , Ifa kpa na un jighjigh . ( Gen . Ka kom ken inyom i 199@@ 4 yô , m hii Bibilo i henen vea Mbashiada mba Yehova , aeren a am maa hii u geman kure kure . 1 : 10 ) U tesen ikyav yô , tôô ase wer pania ugen due kwaghpasen va hide ai@@ k@@ ighe . Aluer i kaa ér se er kwagh sha gbenda ugen kposo a u se van@@ den eren la nahan se er nena ? 3 : 17 — Er nan ve Luka 3 : 27 a yer S@@ heal@@ ti@@ el wan u Y@@ e@@ k@@ on@@ ia ér wan u N@@ er@@ i ? Jigh@@ ilii yô , gba u or u hen tsombor wou u nan doo u ishima la nana nenge ér Yehova hemba doon we ishima a hanma kwagh ugen cii , kua tsombor wou je kpaa . Aluer ka u Mbakristu vea hendan a iyol@@ kpen i ken jijingi yô , a gba u vea fa ior mba ve lu la a kuma ve , shi a saan ve iyol u lun kwagh u ve lu la kpaa . 17 , 18 . ( a ) Gba hange hange u mbacivir Yehova vea dondo ikyav i hiden a iyol ijime i Yesu ver la sha ci u nyi ? Á lu mba ts@@ eng@@ an fan akaa a gomoti nahan , yange ma ve fatyô u ts@@ eng@@ an pasen akaa a yange er N@@ ine@@ ve la vough nahan kpa ? Er se har sha Yehova a msen zwa yô , se fatyô u wasen ior mbagenev , nahan ve kpa vea hingir mbahenen mba Yesu Kristu . Se nenge a kwagh u tesen ér Yobu yange fa imb@@ wase i Satan kaa Yehova la ga , nahan kpa Yobu kange ishima ér mayange una gb@@ ihi mimi na ga . Shin er T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la mb@@ ura mbu lu iy@@ ô@@ gh man iny@@ at@@ y@@ u@@ u nahan kpa , mbam@@ pase mba sha mnenge mba Yesu na Yohane la tese ér tahav mb@@ un mb@@ ua za hemen u eren akaa a vesen ken ayange a masejime ne . ( H@@ ag@@ ai 1 : 7 , 8 ) Ior ungwa loho ne , shi er sha mi kpaa . ( Y@@ er . 3 : 22 ) Kpa u hen wer , ishima ve gema lu nena ? Kpa a gema a pase kwagh u vesen u una wase u sôron mbamzeyol mba ken ivese yô . Lu nyi i mgbegha orgen u lu pristi u kwaghaôndo u Sh@@ into u den tom na u eren hen w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo ugen , hingir Orkristu u pasen kwagh@@ a ? Aôndo yange gba or u hiihii man kwase u hiihii la ér ve̱ lu he ’ imba ijiir la . Se mba tse@@ vaa sha er a zua a if@@ er@@ kwagh sha zwa wase ga kpa ? Yesu kaa jighilii ér : “ Ka sha m - iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye . ” ( Mat . ( Yes . 1 : 11 - 17 ) Se kpa saa se lu a mba@@ awashima mba dedoo shi se suur sha Aôndo a ishima yase cii ve una lumun a mcivir u se lu civir un la ye . — Ôr Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; Mbaheberu 13 : 15 , 16 . Kpa hegen u hingir u fan mimi , nahan saan we iyol kpishi . Hii nan ve Yesu fatyô u kaan a kwase ugen u i fa un sha asorabo a eren la ér í de un asorabo a na ? — Luka 7 : 37 , 48 . Er se lu ats@@ an@@ aior yô , yange se lu a inyaregh ki y@@ amen han@@ mô wase Bibilo ga . Shighe u Solomon , wan u Davidi hii u hemen la , a sôn Aôndo kwaghfan , shi Aôndo kpa na un mgbegh@@ aa . Se fatyô u hemban akaa a a ur@@ ugh se , a hiden a vese ken tar u ú vende Aôndo ne je kpa ? Er kwagh u m@@ ts@@ ôr u Aôndo ne a taver u kaven nahan kpa , se fatyô u gban hur@@ en kwagh ne kera tsô sha ci u a taver se u kaven yum ga . Nahan kpa , u pase iti i Aôndo i Yehova , i i nger ken Bibilo ajiir udubu imôngo la ga . Apostoli Paulu umbur se nahan ér : “ S@@ é gba nen uwer u eren akaa a dedoo ga , gadia shighe á va kuma yô , sé sun@@ da aluer se yina ishima ga yô . ” — G@@ al . ( Mateu 6 : 14 , 15 ) Nahan , Yesu pase wang ér aluer ka u Yehova una de se asorabo ase yô saa se kpa se de mbagenev asorabo a ve . — Marku 11 : 25 . Ma@@ ac@@ i 15 , 20@@ 11 Kwagh ne tese ér mba@@ ats@@ anev mba a ma ishimaveren i kwagh a va lu gu@@ da ga shinii ? Yehova kaa a na ér : “ Ver ishima u eren akaa a i nger k@@ imi cii ; gadia ka nahan man iky@@ ôr ia la@@ gh u sha akaa cii [ ye ] . ” Gba u ú er batisema sha ci u nyi ? Wan na ugen u hegen a lu ig@@ y@@ an@@ den@@ or la , kaa wener : “ Kwagh@@ henen la yange a h@@ ôm kpishi . 19 : ​ 11 - 14 ; 20 : ​ 1 - 3 . Ve de ve lu nôngon ér vea hembe h@@ unda a nyôr . Yehova nengen nongo u mbatyomov mba sh@@ aav mba jighjigh mbara ér ka kwase u un lu N@@ om na yô . Shighe u mbatamen ka vea tema u lamen a anmgbian u nan er kwaghbo je kpa , mba hembe veren ishima sha m@@ tsaha u vea na nan la ga . ( Mbafilipi 4 : 9 ) Yehova ka Aôndo u “ mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen , ” shi a ‘ doo , a kegh iyol u den kwaghbo , ’ shi “ umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ” yô . Ngeren mba uhar mban vea wase u ú hemba fan kwagh u nagh ku Yesu la tsembelee , shi u seer lun a iwuese sha nagh ku shon kua dooshima u Aôndo a tese se sha ku la kpaa . P@@ ine iyol you wer , ‘ Ka ah@@ ô a me nahan ka se ya kwagh imôngo hen tsombor ken s@@ ati ? ’ Heela tseegh ga , Tor kaa a mba ve lu ungwan la cii ér ve nger avur a Bibilo a i lu t@@ eren ken kwaghôron la cii . 16 : 8 , 9 ) Ka h@@ unda u nyi yange u bugh sha ci u Paulu , man u bugh inja nena ? Shin er yange m fa Bibilo kpishi ga nahan kpa , m fa dedoo er u mo hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova la , m nyôr nongo u tindi yange u yô . A@@ z@@ ur@@ fa shin z@@ en@@ aria kpaa yange fatyô u yiman mba p@@ eren tindi mba ken Yuda mbara ga , di vough er inyaregh ki omb@@ on kpishi man ing@@ y@@ at@@ u i ngohol kpaa ia kura Mbakristu Mba@@ aiev kua mbagenev mba ken tar u ifer ne “ sha iyange i iy@@ ugh i TER ga , ” shin vea war kpaa ga nahan . Lu sha ci u mba yange i na ve tom u tesen ior Tindi u Aôndo la ve wa ts@@ wam shi kwagh kuman ve ga , shi ve eren kwagh u ve tesen la ga . Mbagenev ka ve zua a iwasen sha kwaghwan u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve ye ikyar taveraa a Yehova la . T@@ sua Akaa sha Kwagh@@ fan Shighe u Ú Lu Y@@ ev La ( Pasalmi 8@@ 6 : 7 ) Yesu kpaa taver mbadondon nav ishima wener ve de gbe uwer u ‘ s@@ ônon ’ Yehova iwasen ga , gadia ‘ Ter u A lu Sha ’ la una “ na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ” na . Nahan An - sh@@ ul@@ am yange lu wan ôn@@ kasev mba ken ya u tor kwagh ér ve de kpo@@ gh@@ ol dooshima ken a na sha ma kwagh u engem ashe man u doon kenger ga . 13 : 8 — Kanyi i lu “ ruamabera u uma u Wan@@ iyôngo ” ? Shighe u Aberaham lu keghen wan la , kera saan un iyol u civir Yehova gaa ? Nahan kpa lu an jighilii nan lu koson Davidi man ior n@@ av@@ a ? Yange lu naagh ku or karen a ishima i nan naan yô , yange i na ku sha m@@ w@@ em ma ken@@ gese , í haa mkurem sha mi kua li@@ b@@ an@@ o u human doon . T@@ so@@ mbor wase cii ngu civir Yehova sha u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . Yange ior i Aôndo ya ican sha ikyev i Mbam@@ i@@ di@@ an kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar . Aluer u wa ishima zan zan mhen wou man iyol you kua mlu wou u ken jijingi taver kuma u eren ivese cii man u hii u sô@@ ôr or shin kwase u nan civir Yehova a we imôngo yô u war mbamzeyol mban cii . ( a ) Ashighe agen ka se pase mbagenev kwagh u m@@ til wase u a har sha Ruamabera la nena ? Ieren You i Dedoo la Tese É@@ r Ú Ngu a “ Ishima i Mimi ” Ka iveren je i ne se u lun ken “ iyange i loho u doon ” ne ye . 24 : 8 ) U tesen ikyav yô , alaghga kwaghyan una seer taver ishe , sha ci u ior mba y@@ amen nger shin ura n@@ ôô ga nahan iy@@ i@@ av doo ga shin inyaregh za ib@@ yan . Akaa a mimi ne yange na mbah@@ id@@ en a ayol a ve ijime , mba Diabolo lu eren ve ican shi mbahemenev mba kwaghaôndo u aiegh kpa lu tsu@@ ghun ve la ishimaverenkeghen man m@@ sur@@ shima kpaa . ( Aer . ( Rom . 13 : 6 ) Kpa ka ityar cii i eren akaa ne ga . Ity@@ esen i Ter man wan man icighan jijingi ka Aôndo môm la na yô ior hii u civir Maria ér ka Ng@@ ô u Aôndo U@@ ng@@ wa kwagh u Aôndo ôr ne : “ M fa atsan a ve la . ” Mbamaren mbagenev kpa tagher a imba zayol ne , kpa ve hemba un . ( a ) I@@ nya i sha un@@ yi@@ in i ken injakwagh i Yesu la ngi kposo a atô a iny@@ aa atar agen la nena , man inja i kwagh ne ér nyi ? Tartor la ua hemen sha tar ú ua hingir paradi@@ so la . — Mat . ▪ Yesu yila Satan ér “ tor u tar ne . ” ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Au@@ gu@@ st@@ ine yange yer iyol ken kwaghaôndo , nahan hemen ior sha ishima na . Ikyav tese wang e̱r yange Yesu kav m@@ lu@@ a@@ inja u mbampin nahan ga z@@ ee ? Un u A yima se sha i@@ mbak@@ u i vesen ne shi Una yima se kpaa la . ” ( 2 Kor . Loho u vea lu pasen la ua ta ior icin ér mba s@@ ôôn timin bo@@ tar u Satan ne gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . Bibilo kaa ér yange mba eren Yesu batisema yô , “ A due shin mnger . ” Alaghga ia za hemen an@@ shighe n@@ al@@ egh@@ aa je . Heela tseegh ga , ashighe agen mbatamen ka ve shi per sha er vea nôngo i̱ kpe se iyol ken jijingi yô . Ka ikyav i nyi nahan se fatyô u tesen er or nana “ kegh ” iyange i Yehova laa ? Mose umbur Mbaiserael zum u ve zu@@ lum u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la ér : “ Á gema á hingir perapera wase aluer sé ver ishima sé eren sha tindi ne cii , sha ishigh ki TER , Aôndo wase , er A kaa se yô . ” Nahan zum u ne lu ôron ve akaa a injaa a a lu ken magaz@@ in u Iyoukura shin Awa@@ ke ! 6 : 12 . NG@@ ER@@ EN MB@@ A SH@@ A KW@@ AG@@ H U U@@ M@@ A U I@@ OR De se nenge er i hii ve Aôndo de A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira kwaghbo ve la ga yô . Loho u age@@ egh u ken Bibilo u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a gb@@ eren ken ityakerada la ka loho u s@@ ôôn iyol . ( Mat . Nahan kwagh la bugh gbenda u ‘ yiman ior ’ mbagenev , ka Mbakristu je la . la , man takerada ne ngu ken ijô 1@@ 5@@ 7 hegen . Sha mimi yô , Yehova ngu ‘ sôron mba asema a vihi ve tsung la , A kange ve av@@ av ’ kpaa . — Pasalmi 14@@ 7 : 3 . Er ve ‘ ungwa ér Ne@@ hem@@ ia va u va keren mkpeyol sha ci u Mbaiserael yô , gema vihi ve kpishi , ’ gadia ve lu mbaihyomov mba ior mba Aôndo . ( Luka 6 : 12 - 16 ) Shi hen tugh mbu kper@@ nan a wua Yesu la kpaa , á er msen tsung je , “ i@@ us@@ a Na gema hingir er ka ab@@ er@@ awambe nahan , gba n@@ ôn@@ don inya . ” Nahan mba i lu u a er ve batisema la ve kaa ér Een sha ishigh ki mba@@ shiada , sha u tesen ér ve er ic@@ egh@@ zwa a Aôndo ér vea civir un gbem sha won . ( Pasalmi 12 : 2 ; 119 : 1@@ 13 ) Davidi wa wan na kwagh ér a̱ civir Aôndo a ishima na jimin cii man a ishima i gbar gbar kpaa . ( M@@ ar . 10 : 21 ) Nenge ase yôô , i lôh@@ ô wan@@ ye@@ kwa@@ or la ér , a dondo sha Yesu , Wan u môm môm u Aôndo U@@ hemban@@ sha u la ! A kaa a Mose ér : “ Me lu a we imôngo . ” ( Mbakolose 1 : 13 ; Mpase 11 : 15 ) Ka un a lu ort@@ yom u tamen ye , nahan yô ngu nengen sha ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbatyomov mba sh@@ aav umiliôn imôngo . P@@ ip@@ a@@ abaver i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o i i yer ér Christ in der Ge@@ gen@@ war@@ t ( Mbakristu mba he ’ K@@ ov M@@ ôm ) la na ib@@ aver ér “ tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land u u ‘ kor aeren a ve a ity@@ ôô ’ tsung la je kpa a@@ vese nga p@@ aven ker seer a seer . ” ( b ) Ka sha igbenda i nyi nahan idya i eren ia fatyô u lun kwagh u vihin mbag@@ en@@ eve ? Mbam@@ kombo mba Mbakristu ka ve na se kera zung@@ we sha mlu wase la i kar ikyaa inya ga . Ka averen a nyi a ve hen mba ve lumun iwanger laa ? Shighe u ve nenge a ‘ kwagh@@ nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima u nan mtim la tile ken icighan@@ jiir yô , ’ ka mk@@ ase u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma kase Yerusalem shi lu nôngon u he@@ mb@@ en gir@@ gar je la , yange ve fa je ér shighe u vea yevese kuma ve . Shighe u Yesu kure tom na u shin tar la lu a awashima u hiden yemen sha . Shi nenge ase , ityakerada man an@@ takerada mb@@ akiriki man ityakerada ig@@ enegh i i gber sha ci u iwasen yase la . Anyom nga karen er pue nahan yô , ônov mba A@@ na mbagenev hii u henen Bibilo , shighe kar yô , ve hingir mbacivir Yehova . Yange ve lumun a kwagh ne ga , sha ci u atô@@ akyaa kposo kposo , kpa ityôkyaa jighilii yô ve nenge ér ve gande u pasen kwagh sha uya uya . Apostoli Paulu ôr kwagh ve ér : “ Ne mba ic@@ u@@ wan@@ nongo , nongo u upristi mba sha inja i tor , icighan@@ ikyurior , non@@ go@@ ior u Aôndo jim , ka sha u né yôô aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila ne ken ime , A va a ven ken iwanger Na i kpiligh iyol la . 15 : 29 ) Kwagh la una na yô , Orkristu nana palegh u tsuan t@@ wer u i gbe u a ta nan awambe , shin lumun ér i er nan t@@ wer a m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma lun nyian shin lun mngerem mngerem shin lun pu@@ pu@@ u gayô lun ti@@ ange ti@@ ange la . Shighe ka a kar cii ve m@@ samber u kwa la a due ken igbar ye . ( Mat . 10 : 8 ) Kpa mba “ tesen sha tôndo , ” shi atesen a ve kpishi due ken Bibilo ga , er upristi mba ken Iserael mba sha ayange a tsuaa , mba hemban ato la nahan . 16 : 16 — Inja i kwagh u Yehova a kaa ér una “ yila mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u kpishi ” man “ mba@@ y@@ ar@@ en@@ iky@@ ôr kpishi ” la ér nyi ? ( Mateu 20 : 28 ; Luka 22 : 29 , 30 ) Aôndo una kure awashima u a lu a mi sha ci u uumace la sha ikyev i Tartor na la . Kpa i wa ve “ ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo . ” Mba@@ yev asev mba kiriki mba ze mkombo sha u za ungwan shi henen kwagh kpaa Tese akav sha ior mba hen haregh wou . Kpa er se hen ken ngeren u a dondo ne nahan , ka uumace shin u@@ kwaghaôndo mba ior ve eren la vea zua tar cii ga . I ôr kwagh u myom ken Ruamabera ajiir any@@ iin , ape se zua a iwanger sha akaa ne cii yô . Mbag@@ anden mbagenev ka ve de u cian kwagh zum u ve zer eren tom hen ajiir a bo kp@@ ur kp@@ ur yô . Mbamaren ka ve er tom kpoghuloo sha u nengen sha mbayev vev — man mbagenev kpishi mba a ikyar u ke ’ ivese ga . Er nan ve yange i tôô Yesu ayange any@@ iin u zan hen u@@ war u L@@ as@@ ar@@ u ? “ Se ngohol . . . ka jijingi u A dugh her Aôndo la , sha u se̱ fa akaa a Aôndo A ne se sha mh@@ ôôn yô . ” — 1 K@@ OR . ( b ) Ka mlu u nyi nahan alaghga una taver mbamaren mba ve lu Mbakristu laa ? Nahan kpa , kwagh a fatyô u lun nahan hanma shighe ga . 8 : 9 ; F@@ il . Se kura un nena ? Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ker ah@@ ab@@ a ainge ér a@@ zu@@ ku as@@ an nga iyenge je kuma ub@@ iliôn ub@@ iliôn , man hanma ij@@ u@@ ku as@@ an yô ngi a as@@ an ker kuma udubu udubu — a@@ zu@@ ku as@@ an ag@@ enegh je yô , nga a as@@ an ub@@ iliôn ub@@ iliôn . Sha ajiir kpishi , ka i tese an@@ umbe ne tugh c@@ ô@@ ru@@ aa sev pu@@ aa . Sha mimi yô , ishima gba u sh@@ imi ga he ? ( Luka 8 : 10 ; Mateu 13 : 11 ) Nahan Tartor u Aôndo ka gomoti u sha , u Yesu Kristu una hemen vea ior mba i tsough ve ken uumace yô . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve fatyô u du@@ ghun jijingi u bo ken wan@@ nomso ugen ga , nahan ve pine Yesu ér : “ Ka nyi man se se fetyô u du@@ ghun un kera ga ? ” Er ka sea zenden sea yôôn loho u dedoo u Tartor hen mbagenev yô , ka se zua a ior mba ve lu an@@ za kposo kposo yô . Mbayuda mbagenev mba sha derianyom u hiihii la yange ve venda ér Yesu ngu Mesiya ga , shin er Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la pase kwagh na wang nahan kpaa . J@@ im yô , M@@ ika kaa ér ort@@ aregh man or@@ jir man sh@@ a@@ gba@@ or , ve cii ve ‘ c@@ in@@ ge kwagh ’ ayol a ve , shin ve zua ave mba eren afer@@ akaa imôngo . U F@@ atyô u N@@ ôngon Ity@@ av a Satan He@@ mban ! 5 / 15 ( Luka 9 : ​ 1 - 6 ; 10 : ​ 1 - 7 ) Yesu va ng@@ ur zenden sha ajiir a ve vande pasen kwagh her la yô , kera gba a gba ityô he ga . Nahan , a shi nan kpa , yange i hii u nd@@ eren Mbakristu mba i shigh ve mkurem la cii man inyom i 19@@ 35 ye . ‘ A@@ kur@@ aior A@@ a F@@ a Er Mo M Lu Yehova Yô ’ A@@ L@@ U@@ ER i wa u kwagh iyol ér u er ma ifer nahan , a lu u nena ? Kwagh u a hembe lun mbap@@ asenkwagh kpishi ican shighe u ve lu pasen kwagh sha uya uya yô ka u hiin iliam a or@@ ya . Sha kpôô yô , ka sea vande keren Tartor u Aôndo yô , Yehova a kure ityendezwa na i a er ér una kure u@@ gb@@ ayol asev mba hange hange la . — Mat . Inja i u lun wang la yô , ka u se nan Aôndo ian ser a kaa se kwagh u a lu u sha mi man u a lu u sha mi ga la shi eren ishima na . “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” nger akaa sha itinekwagh ne jighilii sha u wasen we ér u time sha mlu wou tse@@ mb@@ er@@ ee . * ( Mat . Man ka mbam@@ tsera mba nyi se eren kwagh sha shighe ve se zua a mini ? Nahan Mbaiserael hingir u fan Yehova ér ngu Or@@ yiman ve man O@@ ru@@ t@@ ya man Or u koson ior nav man Or u kuren uityendezwa nav shi eren akaa agen kpaa . — E@@ ks . Hen shighe la Tartor ua er kwagh u i ver u ér u er la . M@@ O V@@ E@@ A kwase wam yange se zua a loho ne ken mb@@ ee u inyom i 19@@ 5@@ 4 , ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k , ken tar u Amerika . 2 : 3 . Sha mimi yô ieren na i wuese kwagh la i kuma i se dondo . — Pasalmi 19 : 7 – 11 . Yesu yange pu@@ u Mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi ér mba mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev . N@@ E@@ NG@@ E er “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee la ” mb@@ ia ci@@ er iyol sha wono ! “ Kwagh Ne Ka Kwagh u Kp@@ ilighyol ! ” Kwase na yange zer hendan a iniôngon na i civir Yehova la je anyom kar imôngo . Mbashiada mba Yehova mba 1@@ 6@@ 2@@ ,@@ 9@@ 32 mba ve lu ken Jam@@ an@@ i — man mba 1@@ ,@@ 7@@ 7@@ 3 mba ve lu ken u@@ ic@@ ile mba ve lu sha ikyev i bran@@ ci u T@@ ah@@ iti la cii — icombor kpishi i í zough imôngo ken dooshima u sha inja i Aôndo la kpa ngi ken atô ve . Ashighe agen ngeren mbara ka ve ôr or u nan nger pasalmi shon shin ve pase kwagh u a ne ve i nger un yô , er Pasalmi 3 la nahan . • Ú nenge mkaanem ma Yehova a kaa ér : “ Una b@@ unde ga ” la nena ? ( Mateu 10 : 11 ) Ior kpishi ken mba i shigh ve mkurem mba masetyô mban cii dondo sun@@ da u yôôn ang@@ we u i yange i lu yôôn ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 man 19@@ 30 la . Ngeren ne shi ôr kwagh u averen a ka se zua a mi shighe u se ne ayol a ase sha ci u loho u dedoo yô . Ka i taver se kpishi u eren kwagh u dedoo sha er se lu tsombor u or@@ isholibo Adam yô . ​ — A har sha Genese ityough 22 - 50 man Ekesodu , Duteronomi , 2 Samuel , U@@ pasalmi , Yesaia , Daniel , M@@ ika , Se@@ kar@@ ia 9 : 9 . M@@ ac@@ D@@ on@@ al@@ d la , kaa a anmgbian ugen hen ijiir ér : “ N@@ yen ior mba ken ic@@ ile i C@@ ape B@@ re@@ t@@ on ungwa loho u hemban doon cii , u i gbe je i lu a ungwa u ve@@ gh@@ er@@ tar ne ga yô . ” ( Mpase 7 : 14 ; Mbaromanu 4 : 1 - 3 ) Hen zum la “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” — Pasalmi 37 : 11 , 29 . Aluer uumace vea fatyô u yangen u@@ a@@ ah@@ e ga yô , ka an nana fatyô ? ( Genese 18 : 19 ) Jighjigh wou u nan la ne ka ng@@ a@@ ghen we ken ishima u lamen a mba@@ wan@@ ndor a we man mbak@@ ov wou mba hen iji@@ ir@@ tom kua mbak@@ ov wou mba ken makeranta kpa ? Aluer u ngohol ityom ne shi u ngu nôngon kwagh sha afatyô wou yô , a seer nan we ityom igen kpaa . Er se lu mba yôôn Tartor yô , doo u se cii se lu a iwuese sha ian i civirigh i se lu a mi i van mbagenev a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u mimi ne . Ka kwagh u Yehova kpa una va er vough je la . Kpa lu Davidi tseegh lu or u civir Yehova u yange zua a msaanyol sha u eren Aôndo u mimi la tom ga . Takerada u Mpase ôr se kwagh ne sha injakwagh ér : “ Utor mba shin tar man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ve , ve kohol sha u nôngon ityav a Un u A tem sha ny@@ inya la man shi ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Na ” la . Kwagh u hange hange ugen u una wase se ve se lu a erdoo yô , ka msen . Mateu 26 : 6@@ 9 - 7@@ 5 I@@ wanger i sha ivande ne ngi Mbakristu a inja nyian je kpa ? Lu tar u A@@ shi@@ ria u u lu hemban ityar igen ityav van la . M@@ sen u Yesu u ikyav la wase se u lun gen@@ g ge gen@@ g shi wan im@@ aagh ki ishimaveren yase “ zan zan mkur ” nena ? Aluer nan kaa ér yange nan kav kwagh u nan lu eren shighe u i er nan batisema la tsembelee ga di ye ? Apostoli Paulu wa se kwagh ér , “ ior cii ve̱ fa ishimawan yen [ shin ieren i n@@ orom ikyaa ga la ] doo doo . ” * ( F@@ il . 3 : 7 ) Aluer ijende you na u iyua i doon tsung yô , alaghga tsô u za ko@@ so i ape or a nenge a mi ga ze . A kpe sha er u̱ zua a uma u tsôron yô . Yange i gba u se h@@ ungwa am@@ gb@@ i@@ ôr , shi se per if@@ i u s@@ aren av@@ enge u yange a gba se iky@@ er ky@@ er yô . Se time sha mpin ne ken ngeren u a dondo ne er se lu timen sha a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi , a á mase shin la yô . Kpa fa ér Kristu kpe ka sha ci u ior mba lun vough ga , kpa ka sha ci u mba@@ asorabo er un nahan . ( Yesaia 55 : 7 ) Heela tseegh ga , a soo ér ishima i vihi u kpishi je u̱ hen wer kwagh hemba u a hemba je ga . ( a ) Kanyi alaghga yange i̱ e̱r Mbakristu mbagenev zum u Yesu kpe kera ica i gba laa ? ( Ps . 6@@ 2 : 7 , 8 ) De keren atô@@ akyaa a kôron ave , lun imôngo vea or u hen tsombor wou u i dugh nan kera la , er u tin@@ d@@ in nan a loho sha In@@ tan@@ et nahan ga . Yesu lu karen kwase ne , er kar F@@ il@@ ib@@ u nahan , sha er una fa ishima na shi una na un ian i tesen jighjigh na shinii ? Aluer se soo u waren ityav mb@@ in shi taver ken jijingi her yô , a gba u se sôn jijingi u Aôndo shi se ume ity@@ am@@ egh nagh ken uuma asev . ( G@@ al . Ity@@ ôkyaa yô , lu sha ci u ‘ gb@@ at@@ you u gban shin u wan akaa a h@@ we@@ egh a z@@ en@@ aria shin ak@@ ondo a z@@ eren ’ a Ru@@ tu z@@ eren la ga . ( Mbafilipi 2 : 9 – 11 ) Se wa ayol a ase sha ikyev i Or@@ hemen wase man Tor wase , Kristu Yesu , un u a lu Ity@@ ough ki tiônnongo u Kristu la saan saan , nahan kwagh ne tese ér se mba a mnenge u Yehova sha kwagh u u@@ icighan@@ mbaakaav . — Mateu 23 : 10 ; Mbakolose 1 : 18 . Lu ter@@ em tôô ye , nahan a kaa ér : “ I@@ jiir i u lu zan la i doo . ” Peteru nger kwagh sha kwagh u u@@ iyua mba se ngohol la ér : ‘ Er hanma or nan ngohol i@@ wua nahan yô , er tom a mi . ’ OR U S@@ U@@ EN M@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R U M@@ I@@ M@@ I Ng@@ i i̱ na ior ve cia kwagh tsung shin ve zung@@ we , gayô ishima i vihi ve . Kwagh la ka a na ishima i vihi u kpishi er Paulu nah@@ an@@ aa ? ” Kwagh ne ka mimi , gadia er H@@ er@@ o@@ de lu keren gbenda u wu@@ an wan la yô , a na zwa ér i wua mba@@ y@@ ev@@ nomso mba ken Bete@@ le@@ he@@ m kua ken ityar i i kase un la cii , hii sha mba ve lu anyom ahar kua mba ve yen nahan kpaa . U hemban cii yô , u na a saan Yehova iyol . Sha kpôô yô , Davidi yange zamber Aôndo a iyol i hiden a mi ijime ér a wase un . — Ps . M@@ lu u L@@ un W@@ ang u sha Iyol la Pas@@ en M@@ lu W@@ ase M@@ ci@@ em yange gba ve iyol . ( Ps . 5@@ 3 : 1 ) Mb@@ agen nenge ér kwagh gba Aôndo sha kwagh u se uumace ga , nahan ityôkyaa ngi i vea soo kwagh na ga . Ka at@@ yô@@ akyaa agen a nyi , a ne ve Aôndo wase a soo ér se kohol imôngo hanma sh@@ igh@@ ee ? ( 1 Utor 3 : 7 - 9 , 12 ) Yehova yange ungwa msen u Solomon er sha mimi la . K@@ am@@ er@@ on : O@@ K , de ase se nenge kwagh u a tese ér ka ken inyom la yô . 13 : 17 , 18 . Sha uhar yô , Satan kaa ér uumace vea civir Aôndo sha ci u mtsera ve tseegh . Ve nenge a mbakur@@ an af@@ o kpaa ga . T@@ O@@ M U S@@ Ô@@ R@@ O@@ N IN@@ I@@ O@@ NG@@ O I L@@ U@@ N I@@ C@@ A I@@ orov 14@@ 4,000 , “ mba i p@@ aa ve ken ior ” shin tar ér ve za tema tor a Kristu Yesu sha Tartor u sha la kpaa kape kwagh ve a lu je la . Or@@ pasalmi Davidi ngise wa icam kaa ér : “ A@@ tindi a TER nga vough je , nga hi@@ r , nga taver uma her ; mpase u TER ka u jighjigh , ka a na or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . Sha nahan yô , kera ka kwagh u sha kwaghfan u veren ishima nengen sha er kwagh u ú ne un jighjigh la una lu u mimi una kera gba lun di kwagh u ú soo wer ú na un jighjigh tsô la ga z@@ ee ? Kwagh u Bibilo i er ne tese ér ior mba hen ya u Aberaham wu@@ an m@@ w@@ em ma bredi shi ve kaan bredi ve ayol a ve . 1 : 13 ) M@@ ôm ken mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mbara yô lu Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l . Kanyi ka i er uma u mba@@ afer@@ eve ? ( 1 T@@ es . 2 : 4 ) Se fa ser Aôndo wa se tom u pasen kwagh u Tartor Na vough er Paulu kpa yange fa nahan . Ka er or u nan yem zende , nan undu ya u nan kera , nan na mbatomov mba nan tahav , han@@ mô sha tom u nan , shi nan wa or@@ h@@ unda kwagh er a̱ kuran . Nahan u tesen ér perapera u Aôndo hemba cii la lu un kwagh u vesen kpishi . Or@@ t@@ wer la maa due a nom@@ om ken h@@ ua za kaa a na ér : “ Wan wou ngu a angev mbu i yer ér T@@ ri@@ som@@ y 21 la . ” Mba yer angev mb@@ un kpaa ér Do@@ wn sy@@ nd@@ ro@@ me . Takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u í yer ér V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds la kaa ér , “ á fatyô u pasen ish@@ ember@@ ti i ‘ sur@@ un ishima ’ i i̱ lu ishember i pasen ieren ne sha gbenda ugen ér ici@@ gh ki pan@@ den m@@ nyoon . ” M@@ pin u vesen u i pin ke ’ mk@@ er u keren mkav u ke ’ jijingi la yô ér , Ka unô ve tem ke ’ ijiir i ke ’ jijingi laa ? Akaa a mimi a a er ior mbagenev er ikyav i i ter sha heen ne nahan tese ér sha kpôô yô ityesen i Bibilo ngi ve a bem . Yange z@@ aan ve inya fele fele , i lu shighe u ve lu a mbamzeyol la tseegh tsô ga . Doo u atôônanongo aa fa kwagh ne shi aa tese ér kwagh u mba shin Betel kua tom u ve eren la gba ve kwagh . — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 2 : 9 . ( Ôr Yohane 15 : 9 . ) A@@ gen yô ka a taver kpishi shi a bende a mlu wase u ken hemen man u ior asev kpaa . Mba@@ beenyol kpishi shighe ka una va karen yô , ve kera fa@@ an@@ tyô u nengen sha ayol a ve ga , i gba u a wasen ve a wase . Alaghga vea ôr Mbagalatia 6 : 2 , 5 vea or shon , shi vea pase nan ér Mbakristu mbagenev vea fatyô u wasen mbagenev ikyav , kpa “ hanma or nana va tôô ikyav mbi nan iyol i nan ” sha ishigh ki Yehova yô . Shi aluer u ngu a aeren a Orkristu yô , u wase nom u shin kwase wou una fa mimi . Aluer a@@ kper@@ an nga se ken ishima sha kwagh u atesen agen a ior mba Yehova ve lumun a mi , nahan ka se pe gban ah@@ on yô se er nena ? M@@ fe u ven@@ de@@ ve a lu a mi la kpiligh mbat@@ im@@ en sha akaa iyol kpishi , nahan ve kaa ér , aluer i dondo gbenda u angahar a ven@@ de@@ ve nga a var sha kwagh gb@@ ang la , i er tsu@@ r u v@@ aren akaa a mi yô , tsu@@ r la ua var kwagh a taver kpen kpen . 20 — A@@ jir a se hemba ken A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan , hii ken uwer u A@@ ip@@ or 2@@ 000 la • Aluer or er isholibo yô msen una wase nan nena ? “ Ny@@ agh nen kwagh u a lu u ifer ” yô . — R@@ O@@ M . Ka kwagh u doon tsung u nyi mba ve civir Yehova ica i gbe ve ere ? Anmgbian ugen u a hembe anyom 25 , shi a lu kwa@@ v yô , iti na ér T@@ on@@ y , a tsua u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke na sha hanma T@@ om@@ ahar ai@@ k@@ ighe . Mb@@ á eren iyôngo igen batisema “ ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi ” nena ? Nen@@ gen S@@ ha@@ gba u Eren er Kristu kpa A Nen@@ gen La , 8 / 1 Sha nahan yô , m@@ ver u í ver “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la kpaa ka gbenda ugen u tesen ér Yehova wa se ikyo . U tesen ikyav yô , kwagh gba sha mbatamen mba ken Kristu kpishi je . Maa S@@ op@@ hi@@ e va nenge vi@@ di@@ o i i yer ér Y@@ oung People As@@ k — What Will I Do With My Li@@ fe ? Tsô m va zua a gumor ugen u lamen zwa Ch@@ in@@ ese , u lu va tôvon sha akaa agen hen y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i i lu hen ijiir yase la yô . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 7 , 8 ) Nahan cii kpa , As@@ a venda kwaghwan ne . M hemba kaven kwagh a mba@@ beenyol , sha ci u m kor u@@ ini@@ e@@ zwa O@@ u yô . ( Yoh . 10 : 11 ) Yesu ‘ yam a yam iyôngo ne sha ishe je , ’ a yam i sha “ awambe a injaa ” a na . ( 1 Kor . 6 : 20 ; 1 Pet . Ior mbagenev kpishi ka ta@@ av u man a hembe doon ve ye , sha nahan yô ka ve zua a angev mbu sh@@ im@@ av shin ky@@ ans@@ a . Mbagenev hen ér Paulu yange lu ôron kwagh u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve er nom môm tseegh yô . Man lu kwagh u er vough je la . Ikyav i tesen yô , J@@ ack Na@@ than , u lu ortamen wase u sôron atôônanongo la , yange una va tiônnongo wase inya shi una tsa hen ya wase yô , i doo se je i zua ga . Ashighe kpishi , mbamzeyol ka vea due yô , nom man kwase ve ts@@ wer iliam ayol a ve , ve hingir u lun a im@@ or@@ shima ayol a ve . U seer sha u wan ago iyol tsembelee yô , mbagenev nenge ér ka ve hemba veren ishima ken mbamkombo shighe u ve tem ikyua sha hemen ken Iyou i Tartor yô . Man ka sea nenge er mba se wase ve la ve lu nôngon geman mbamlu vev ér ve zua sha aeren a Yehova a dedoo la nahan , i saan se iyol kpen kpen . Tsô A hii u tesen ve . ” ( M@@ ar . Aluer u lumun tsaha u Aôndo yô ua wase u u taver ken jijingi er ka kpe@@ kpe u i maa a taver dông yô , nahan kwagh ne una wase ú u palegh isholibo . Ken inyom i 14@@ 7@@ 3 cii man m@@ ve u Kristu la , Yosua tindi iorov uhar ér ve za gba mk@@ er ken Y@@ er@@ ik@@ o . 3 : 18 ) Shi gba u se er nyi ? Hen shighe ne môm , shi i ôr ijir igen ken gar u E@@ d@@ in@@ bur@@ gh , ken tar u S@@ co@@ t@@ land . Ken anyom 5@@ 1 a a lu uma la cii , hanma tom u yange a nam cii a lumun u eren , ma shighe môm kpa gba ah@@ ôn ga . Or@@ pasalmi As@@ av nger wener : “ Aôndo ; ngu ôron ijir hen atô u mba@@ aôndo [ ior mba ve lu er mba@@ aôndo nahan la , ka uumace mba ve lu mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v je la ] . U tesen ikyav yô , se mba eren akaa a injaa a a na ve iyol ia seer taver se a taver kpa ? B@@ A@@ D@@ O@@ O@@ N S@@ E I@@ SH@@ I@@ M@@ A V@@ E@@ A H@@ I@@ D@@ E : Nahan mase kaan ér : “ Or u az@@ ur@@ fa a doo nan yô , az@@ ur@@ fa una kuma nan ga ; u nan keren inyaregh ki ng@@ een kpaa , mtsera una kuma nan ga . ” — Or@@ pa . D@@ ugh u ôron ior mbagenev kwagh u Yehova sha yô , u eren ishima na la wa nyi man nyi k@@ ere ? I@@ vese I Í Er sha Tindi Yô , Ka i C@@ i@@ vi@@ righ • Lu a ieren i henen Bibilo kpoghuloo Ish@@ aren ve yô , ka u pasen kwagh u Tartor u Aôndo sha gbashima . T@@ so@@ mbor ka ijiir i môm i i gbe hange hange u se lu a ishima i legh legh yô . Shighe u m lu anyom atar la , i va kôr ter@@ em man anmgbian u ter@@ em u nomso u kiriki , kua ter@@ em u vesen i yem a ve ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v ér ve venda u wan ave sha ityav mbi nôngon yum . E@@ sp@@ en kaa ér : “ Ka se shi eren msen ser Yehova a wase se se gba ken imeen ga , sha ci u hegen se mba kera zough a shighe u eren ityom i Yehova er ngise nahan ga . • Doo u ú tsua akaa a u er yô sha ci u nyi ? ( Luka 15 : 11 - 23 ) Kpa aluer inyaregh k@@ ira ki va bee kera cii yô nana er nena ? Shighe kar yô , Timoteu vea ngô na man ngô u ngô na cii hingir u kaven ér ka ityesen i Mbakristu i lu i mimi ye . M@@ ôm ken ve yô ka kwagh u or henen kwagh u tar u nan tseegh , ‘ a lu shami shin shami ga kpaa la . ’ Yange Yakobu wa kwagh u wasen zum u a nger kwagh nahan la ér : “ Aluer kwaghfan una yina mô wen yô , nana̱ sôn Aôndo u ka A na ior cii wuee , A kera kô@@ h@@ ôn ashe ga la , tsô á na nan di je . Ity@@ esen i Yehova a tesen ne í wase kpa ? Er ve venda u ungwan un sha apera yô , a de i yem a ve uiky@@ angen , nahan ve undu tar ve . Nahan kpa i gema i ver icombor ihi@@ ar sha ati a ônov mba Yosev , i yô lu E@@ fer@@ aim man M@@ an@@ ase shi i lumun icombor ne kpaa . M fa ng@@ ôm jighilii ga . Heela tseegh ga , a gba u icighan jijingi una sen sha mba vea lu “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo ” mbara . Yeremia za hemen a tom na u profeti la he ’ ashighe a ican a yange va cii ve Bab@@ ilon mase hemban Yerusalem ityav la , zan zan kar aren sha m@@ yem u i yem a ior mba Aôndo uiky@@ angen la . — Yeremia 1 : 1 - 3 . I@@ gbenda i T@@ esen Ior i Í He@@ mbe Do@@ on Yô ( a ) A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la ver se ikyav i jighjigh u nan man ishimataver nena ? Dooshima una na se er kwagh a or@@ wan ndor a vese dang ga . Cii man u̱ wase or nana fa mimi yô , ashighe kpishi , ka i gba u ú ver shighe , ú lamen vea nan f@@ aa f@@ aa á kuma iwer imôngo . Yange wua u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav uhar . Se er nena sha mbam@@ kighir mb@@ ana ? Mbakristu mba mimi mba gban a@@ yem sha nyi gbenda , man ka nyi i gbe u se ver ishima sha mini ? He ’ amba a mba@@ beenyol ne yô , u nengen ve a ice sha ity@@ o shi nan ve icivir kpaa la una fatyô u wasen . Jose@@ ph@@ us yange lu or@@ ngeren akaa u lu Orkristu ga yô . A ôr ijende na i kôôsôô igen ér : “ Mba eren tom ne seer a seer , shi a za hemen u eren u yemen a yem hemen kpaa , sha ci u gba u a er tom u pasen ‘ i@@ vangeli i tartor ’ la a tser tar cii . ” Se fatyô u ôron shighe u mnder u hiihii la hii jighilii gaa ? Sha nahan yô , mba ve lu ken tsombor u pristi la cii , lu a ityôkyaa i dedoo i nan jighjigh ér Yehova una nengen sha a ve . ​ — A har sha Mateu , Marku , Luka , Yohane , 1 Mbakorinte . PE@@ E@@ J@@ I 18 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 35 , 9@@ 0 Ka se er kwagh a hanma or@@ ya sha indi i nan . ( b ) Sha shighe u Paulu la , yange gba u Mbakristu vea er nyi ve vea nyôr ken m@@ mem u A@@ ôn@@ doo ? ( Yesaia 2 : 2 , 3 ) Shi a kaa wener “ ior mba ken nongo ugen ” vea va hen Yehova . Hii shighe la je , mfe u uumace yange una lu sha mi shin una lu ga je kpaa , mba seer van a va aa il@@ y@@ ahan sha il@@ y@@ aha i hiihii la sha u vendan atindi a perapera a Aôndo la . ( Mpase 4 : 11 ) Ifa yange t@@ ôm ian i lun sha tse@@ ene@@ ke na la , man er i tsu@@ gh un yô , a gb@@ ihi tsombor u uumace ken isholibo man ku . Shi ior mbagen kaa ér kwagh l@@ ú mimi cica cii ga , kape kwagh a lu laa ? A̱ shi nan kpa , a doo ve u eren akaa a ne soo la vough shi nôngon sha afatyô ve sha er ne za hemen u lun sha tse@@ ene@@ ke wen yô . ( Y@@ ak . 1 :⁠ 5 ) Icighan jijingi una wase se se zua a akaa a injaa ken Mkaanem ma Aôndo , a aa wase se u sôron mbamzeyol man u tsuan akaa a injaa a se er yô . Akaa ne ka nyi man se dondo a nena ? Nahan ka mkur u vegher u sha uhar la a gbe a zough sha kwagh u Tartor u Aôndo ye . Nahan ‘ i mee ve sha asaren a ve iyol ve , i ur@@ ugh ve sha h@@ ôn ve . ’ ( Ho@@ sea 11 : 12 ) Nahan Yehova wa ve kwagh wener : “ H@@ ire hen Aôndo wou , lu a dooshima man perapera . ” — Ho@@ sea 12 : 6 . I@@ ca i gba ga maa m zua a El@@ si@@ e N@@ ob@@ le . 23 : 1 - 5 ; 2 K@@ ron . ( 1 Samuel 3 : 7 ) Inja na yô ka u kaan ér Samuel yange war fan a fa kwagh u Aôndo na ga ku@@ aa je shinii ? Kpa a wa am@@ ise ken atindi a Bibilo . Gba u mbara kpa vea ungwa imo i Yesu keng . T@@ ime sha ikyav i Yesu a ver la kpaa . 18 : 7 , 14 - 17 . 8 : 8 ; Yes . M ngu yevese zan hen ik@@ ighir i i ver la sha u zuan a iyua ” la . ( F@@ il . Shi icighan jijingi u Aôndo er ve , ve hingir mba ‘ i gbe ve he@@ gh , ’ ve hingir ônov mba Aôndo mba i mar ve ken jijingi yô . Se fatyô u henen sha atindi a i@@ gbe@@ tar aa kwagh gbe eren tsô ga la . Sha nahan yô , alaghga tsô lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol shi Marku kpa lu iyev her . — Aer . 12 : 13 . ( 2 Mbakorinte 4 : 3 , 4 ) Satan ka “ or u aie shi ka ter u aie kpaa , ” kpa ka a gema iyol na er ka “ ort@@ yom u iwanger nahan . ” 44 : 5 — Mimi je Yosev yange ts@@ eng@@ an@@ ôron akaa a iy@@ on@@ go@@ o ? Mbai@@ hyomov mba Aôndo kua mb@@ á ior nav mban vea “ ember je , ” vea fa keng je ér vea hemba . E@@ ri@@ c kpa kaa ér : “ Mba wan ndor a vese yange ve ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough j@@ ang j@@ ang zan zan atô@@ ut@@ u . • Er nan ve lu hange hange u Mose a lu a ishima i legh legh , man er nan ve se kpa i lu hange hange u se lu a mini ? Hanma ijiir i ú nenge a ishember i “ makeranta u vesen ” ken kwagh@@ ngeren ne yô fa wer se mba ôron kwagh u kwaghhenen u ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti er se pase sha heen nahan . Er i lu vough u pinen ve fan mkpeyol ve nahan kpa , shi se fatyô u nan ve “ i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , ” sha u ôron ve van@@ de@@ eren shin ma kwagh u ken Ruamabera u taver ve ishima kpa ? Mbah@@ enen yange ve gbidye ak@@ ar@@ kase iyol sha mci@@ e sha ishigh ki imba ze@@ ge mkohol u lun ts@@ wam ts@@ wam nee ? A ‘ nyôr hen h@@ unda u ity@@ ôr i iyôngo ga , kpa a nyôr ijiir igen . ’ De se time nen sha avur agen ken takerada la se nenge er se fatyô u eren kwagh u a zough sha awashima u Yehova a lu a mi ér una kohol mbatyomov man uumace cii imôngo la yô . I@@ ̱ hiihii yô , se nenge a m - iv u kwaghôron u profeti u apostoli Paulu u̱ sha kwagh u “ ayange a masejime ” la wang . Er Aôndo a p@@ on or u a eren ior af@@ er shi a ne ve atsan la yô , ngu wasen se u palegh afer@@ akaa . Se mba a ityôkyaa i lun a vangertiôr ser , mayange Aôndo u mlu na a lu icighan la , una er kwagh u van se ah@@ enge ga . Ka saan Mbashiada mba Yehova iyol a tôv@@ ac@@ an ga . Or@@ henen Yakobu tôô no@@ mbor kar sha usu . Kwagh u F@@ il@@ ib@@ u ôr un la doo un kpishi , nahan un kpa soo u hingir Orkristu . ​ —⁠ Aerenakaa 8 : ​ 35 - 39 . Anmgbian la sôr ian ve due kwaghpasen imôngo shi wuese anmgbian u kwase la kpishi . Ken gar u Po@@ z@@ nan yô , mkohol ne lu ken zwa P@@ oli@@ sh man F@@ in@@ n@@ ish . Er se fe ser Yehova kôr se sha u@@ we yô , kwagh la na se msaanyol . S@@ aa se nôngo sha afatyô wase cii se eren sha atindiakaa a Aôndo ve , una ungwa mbamsen asev ye . Aluer Yehova ti@@ mb@@ ir u ungwan msen u se er sha kwagh u a lu zan se iyol yô , a@@ dooga á soo ér se tese ser se mba civir un sha mimi . ( Yakobu 5 : 14 , 15 ) Sha mimi yô , gba u or@@ sho@@ li@@ bo nana er msen hen Yehova nana pase isholibo i nan , nahan kpa nana fatyô u ôron mbatamen sha er ve kpa vea er msen sha ci u nan yô . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , anmgbian u nom u Jo@@ y@@ ce ne er batisema sha mkohol u vesen ken kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , ken tar u Amerika . Aluer mlu wase ngu nahan yô , u timen ken takerada u M@@ ika ityough 6 man 7 la una na se ishimataver kpee a b@@ unde ga . Hii nan ve se fe ser mbacivir Yehova asange asange kpa vea fatyô u hendan a Diabolo ? Yange ma kaa ér un vande lun kp@@ an u eren tom@@ o ? 4 : 7 ) Jijingi ne una wase se sha er se tôô ishima yase cii se har sha m@@ nyoon wase nahan se gema se ta iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova kera ga yô . ( 1 Timoteu 2 : 14 ) Kpa Adam nenge hemba doon un u eren ishima i kwase na , u vande yan ity@@ am@@ egh ki kon u i ta ve icin sha mi la . Zum u ior mba Aôndo mba ngise mbara hemba un ato yô , Aôndo wa ishima ér una de Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ve va ta num sha Yuda man Yerusalem . A@@ t@@ indi@@ akaa a Bibilo y@@ à@@ ng@@ è h@@ ua u eren sha kwaghyan man sha m@@ sôr , nahan gba u se palegh aeren ne . Yange “ kpiligh ikpelaior iyol a ityesen ” i Yesu . ( Mat . Ior Ka Vea F@@ a Mimi yô , I Saan Ve Iyol Kwagh u i Doo u Ú Er Yô A@@ my mase kaan wener : “ Shighe u m lu eren tar ne tom la saan mo iyol ga , kpa hegen yô saan mo iyol kpishi . ” — 1 / 15 , peeji 19 . U@@ washika mban shi tese kpaa ér Peteru hungur ityesen i injaa i yange hen hen Yesu sha kwagh u m@@ de u asorabo la mayange ga . — 1 Peteru 3 : 8 , 9 ; 4 : 8 . Yange ve soo ér mba@@ fan@@ takerada mba ken Tartor u Roma ve lumun ve , nahan vea gema ior kpishi vea hingir Mbakristu . Ôr ase kwagh u wan@@ kwase ne a er sha zwa na yô . Mbaiserael sember ngohol inya i i lu vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ ord@@ an la sha s@@ an@@ ker sha iwasen i Yehova , kpa kpishi ken a ve hingir u hungur akaa ne shi lu a iwuese ga . • Se maa mlu wase u Mbakristu la una taver gb@@ ang gb@@ ang nena ? Doo u Bibilo ia gba se kwagh tsung sha ci u ka i i lu gbenda u vesen u Aôndo a lamen a vese ye . Shighe u se lu y@@ amen kwagh yô , gba u se ‘ ver ishima ’ nena ? Hanma ortamen u sôron atôônanongo di nan ngu a zege@@ tom u eren msen shi tôvon sha anmgbianev mba mbatamen ve kaa ér ve kuma u veren ve mbatamen shin udi@@ ak@@ on la zu@@ lee , maa veren mba ve kom la . • Ka akav a sha ayange a tsuaa la a nyi , a tese ér ats@@ am man it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v ka kwagh u vesen ken mcivir wa@@ s@@ a ? Aluer kwagh ngu nahan yô , umbur kwagh u a lu awashima wou la ; ka u eren akaa cii sha u van Yehova a icivir , shi palegh ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia na u undu un la cii . “ Aôndo ka ijiir yase i waren ker man agee ase kpaa , ka iwasen i i lu ikyua ikyua ken ican ” yô . ( Ps . Kpa er gbidyen ch@@ ess sha iyange i Sat@@ i man L@@ ah@@ adi yô , zuan a shighe kpishi u pasen kwagh shin zan mbamkombo ga . Sha mimi yô , u hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov shi tilen kera tseer tseer wer we ú kaha kposo a mbagen la ka kwagh u ican kpishi , kpa de cie ga , ú ngu a or u wasen we . U pase awashima u batisema u eren wer nyi ? Aluer se mba yan ican sha ci u asorabo ase man se mba gban ah@@ on yô , ka sha mi ga . Yange m nenge a kwagh u ior per atindi a Aôndo ve gema due ker la sha ashe a am . Re@@ be@@ cc@@ a kaa ér , shighe ugen la nom na de tom u u@@ ke u lu eren la sha ci u a nenge ér tom la ua fatyô u vihin mlu ve a Yehova . U tesen ikyav yô , ior kpishi mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu yô , na jighjigh ér Aôndo ngu iorov utar ken môm . Ve kpishi ve lumun ér ityesen ne taver u kaven . ( b ) Kanyi ior mba Aôndo ve kav nyian sha kwagh u tom u kwagh@@ pas@@ ene ? Nahan , gba hange hange u mbamaren ayol a ve vea hii lun mba nan ior icivir ve mbayev vev vea lu a ieren i nan or icivir ye . ( D@@ ut . ▪ Yesu due a kwaghwan u wasen kpishi sha kwagh u mlu wase vea mbagenev man ivaa man iyol i hiden a mi ijime man er i doo u se lu a mnenge u vough sha kwagh u akaa a iyolough yô . A@@ bel yange zua a ikyav i dedoo i môm ken tsombor u uumace i una dondo ga , kpa lu uumace tseegh lu sha tar u vea ver un ikyav ga , mbatyomov kpa yange ve lu sha tar mba vea ver un ikyav i una dondo yô . Aluer se mba keren uta@@ sh@@ an mba sha tele@@ v@@ ishen dang dang di ye ? Or@@ tôvon sha akaa a mba@@ yi@@ ase Al@@ an B@@ ul@@ lock kaa ér ken inyom i 19@@ 33 la ij@@ en gba ken tar u Rus@@ sia man U@@ k@@ ra@@ ine , “ ior lu zenden gen@@ ge@@ e shi ve k@@ ande je nd@@ ôh@@ ôr ishima . . . A@@ zende a mimi nga pasen mbagenev akaa a ve a myer ga . Ity@@ ough 2 ki takerada shon pase m@@ ny@@ am ma Aôndo tese tor u Bab@@ ilon ve nenge a zege@@ u@@ ee ugen yô , man e@@ ev mb@@ un tile sha ityough ki ity@@ artor i vesen i ia hemen tar sha ad@@ ondo ad@@ ondo yô . Kpa ica gbe ga yô , Maria hingir u lun tswen . ( a ) Er nan ve se fe dedoo ser ka Yehova a lu ityough sha ican i i̱ lu zan hemen shin tar ne ga ? Nahan a pine sha imo i l@@ an@@ shima wener : “ Shin ka unô jim ve kom u vea pase loho u Tartor ne@@ o ? ” Er zu@@ lum u Yesu una kure tom na shin tar ne la , gba u Yesu una tsua u eren kwagh u lu ican kpishi yô . Y@@ A@@ NG@@ E i kaa a agumaior a Mbaheberu atar , a a lu ken tar u Bab@@ ilon yô ér ve civir e@@ ev ; aluer vea venda u civir mbu yô a wua ve , kpa vea civir yô vea war . Ka mba mpin mba nyi i doo u ior mba ve lu keren aan a tom ken tiônnongo vea pine ayol a ve ? Aluer ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba i nder ve shin ku la yange ve lu “ t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u mimi ” la yô , a gba u vea hii nd@@ eren shin ku sha shighe u “ m - ande u Ter ” la cii ve a mase veren tempel la ye . Aluer u ngu eren nahan yô , u fa avur a Bibilo kpishi , nahan shighe u kwagh a gbe u a mi yô , jijingi u Yehova una wase u u umbur a . — M@@ ar . Uma u T@@ sôron Shin Tar , Ka Ishim@@ a@@ verenkeghen i Aôndo a Ne Yô ( Le@@ ve@@ ti@@ ku 20 : 27 ; 24 : 15 , 16 ; 26 : 1 ) Yesu Kristu kpa pase wanger wanger ér Yehova soo wener se civir un a ishima i môm . — Marku 12 : 28 – 30 ; Luka 4 : 8 . Mose yange er nena sha mkaanem ma Yehova ôr laa ? Nahan we kpa lu a mnenge u vough man u akuma akuma sha mbam@@ yen ou . ( 1 Utor 11 : 43 ; 12 : 3 , 4 ) Utor mba wan af@@ er , er A@@ hab@@ a nahan yange ve hemba eren ior atsan cii . Takerada u i yer ér The@@ olo@@ g@@ ical D@@ ic@@ tion@@ ary of the New T@@ est@@ am@@ ent ( D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i Kwagh@@ aôndo i Iky@@ uryan i He ) la tese ikyav sha kwagh ne ér , “ Mba@@ shi@@ ria yange ve gber akav sha ave gayô sha mon sha u tseghan ayol a ve sha ci u aôndo ve u H@@ ad@@ ad man A@@ tar@@ g@@ at@@ is la . . . Yosua 9 : 4 kaa ér : “ Ve kôr a@@ yom , ve za er er ve mba mbatyomov nahan . ” Re@@ me@@ gi@@ o umbur shighe ugen u yange mbat@@ wer@@ ev mbagen tema imôngo vea K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci man ve soo u fan er a sôr mbau@@ angev mba ve lu Mbashiada man ve vende awambe a tan la t@@ wer yô . Alaghga u kaa wer ‘ Kpa ka Mbayuda yange ve eren iniongo ne ye , mo m ngu Or@@ yuda ga . M er tom vea atôônanongo an@@ igh@@ eni hegen , man hanma tiônnongo u ka mea za yô , m nôngo u zuan a mba@@ abo@@ ki mba mimi her . Nenge ase kwagh u kwase ugen u i yer ér Ch@@ ar@@ l@@ ene , u lu anyom 44 shi i zua un a angev mbu ky@@ ans@@ a yô . F@@ ese nahan maa ve gba ny@@ iman se . 22 : 32 ; 24 : 10 – 16 , 23 . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Er ishima i vihi profeti ne tsung shi lu un inja er gbenda u waren ngu ga nahan kpa , a suur sha Yehova ér a yima un . A@@ le@@ ah , u se vande ôron kwagh na la kaa wener , “ Se tese ônov asev u ôron kwagh a vese gbar gbar , gadia ka vea ôr se akaa a doon ga kpa se mba hingir ishima nyoon a ve kpoghuloo ga . ” Er Se K@@ ar Ve Se He@@ mba I@@ yol@@ kpen Yô K@@ era kpa , ka un a ne u tom ye , shi una wase u u er u doo doo kpaa . Ikyav i tesen yô , tôô ase wer u due kwaghpasen u za zua a or u nan ne jighjigh ér Aôndo ngu ga yô . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwagh man mba@@ fan@@ e@@ ev man mb@@ ang@@ eren asev ka ve er tom a ikyav y@@ asev mbi tse@@ v shighe u ka sea gb@@ eren ityakerada i pasen Bibilo shi sea eren ic@@ er i D@@ V@@ D shin ma kwagh u a har sha Bibilo yô . Nahan , m@@ ge@@ m@@ shima ka m@@ gem u ken ishima i or man ieren i nan shin awashima u nan , man m@@ vende u vendan igbenda i or i tse la ér i kera gba kwagh ga . Or môm kpa nana fatyô u nan mlumun sha mpin ne vangertiôr ga . ” Y@@ e@@ fe@@ ta lu uma cii man shighe u Mbaiserael , non@@ go@@ ior u Aôndo la , sôn ér i̱ na ve tor u nana hemen ve ye . M na jighjigh mer iyol i or ngi kpen , kpa jijingi u nan , u i nengen a mi ga la yô , ka i hide i mar un ken iyol igen , man kwagh ne ngu a er nahan je i kuma kwa 8@@ ,@@ 4@@ 00@@ ,000 . I kaa ér : “ Kwagh ka una doo or ishima yô , kwagh la a bende a aeren a nan . ” ( Aerenakaa 5 : 38 , 39 ) Yehova wa iyol u den ior akaabo a ve er sha lan la . Yange mbahenen mba Yesu na Aôndo jighjigh , sha nahan yô , ve fatyô u wan ishima a tôv@@ ac@@ an u yange tser ve tsung la . Se fa er se wase ior vea zua a msaanyol shi vea lu a ishimaverenkeghen i b@@ un@@ den ga sha kwagh u mlu ve u ken hemen yô . Er nan ve i doo u se gbidye kwar sha gbenda u se henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase laa ? Zum u i kighir un yô , a er aie ! Ka a zua a ish@@ am@@ akaa kpa i lu gber môm shin uhar nahan tseegh ; mba a vande zuan a i kpishi , er hegen nahan ga . ” Se@@ kar@@ ia ôr kwagh ve ér mba “ iorov pue ken akuraior a hanma zwa cii , ” mba vea kôr mk@@ ai@@ ky@@ ondo u Iserael u ken jijingi la sha injakwagh , vea kaa ér : “ S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven ” la . — S@@ ek . 5 , 6 . ( a ) Satan yange nôngo ér una vihi awashima u Aôndo nena ? Kwagh ne na yô , se mba a vangertiôr ser Yesu kuma sha hanma gbenda cii u lun P@@ risti u T@@ amen sha anmgbianev nav mba ken jijingi man sha uumace mbagenev mbananjighjigh mbara kpaa . — Mbaheberu 4 : 15 ; 1 Yohane 2 : 1 , 2 . Zege@@ mnger u B@@ ar Shin er Yehova a soo ér se ungwan imo na keng nahan kpa , á fa dedoo e̱r uumace ve lu ken mlu u m@@ yen yô . Shighe kar yô , ve dondo ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime la . — Aer . 3 : 12 , 13 , 16 . Yehova N@@ ge@@ e A Er@@ doo W@@ u@@ ee Ka a inja u se fa ser aluer isharen i bo nyôr se ken ishima cuku tseegh je kpa , kwagh la una fatyô u mgbegh@@ an se za eren isholibo i vesen . U K@@ eren I@@ me - mnger Umbur ase kwagh u yange er shin kp@@ em@@ nger , u se ôr ken Luka 5 : 1 - 11 la ken ishima . Tsô i ôr mbakp@@ enev ijir sha akaa a i nger ken ur@@ u@@ amabera mbara , sha aeren a ve . . . . Ken Bibilo yô , mci@@ e u cian Aôndo ka kwagh u bo ga . Kwagh@@ wan u anmgbian Bar@@ r wa mba been makeranta sha dooshima la na ishima gba ve sh@@ imi , shi mbamaren vev kpa ishima i kera za ve iyol sha akaa a alaghga mbam@@ ishen mban vea tagher a mi ken tom ve u mbam@@ ishen la ga . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 6 - 14 Yobu yange gba teman ving ken ican na i yan ne tsô ga ; a vaa iyol sha ican na ne shi a ôr kwagh inja er a hemba Aôndo perapera nahan . Shin er ati@@ ator a fan Aôndo ga kase E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki tser nahan kpa , un cian Aôndo shi naan Yeremia icivir kpishi . Ma or nana fatyô u tilen sha ishigh y@@ ough sha ayange a u lu uma ne ga ; er M lu a Mose nahan , kape we kpaa Me lu a we la . ” — Yosua 1 : 2 , 5 . A@@ kper@@ an nga ga , Mbaiserael mba ve wuese ian i i@@ civirigh i ve lu a mi , i ior yilan ve sha iti i Yehova la , yange ve pase ônov vev akaa a kpilighyol ne tseegh ga , ve pase atô@@ at@@ yev , mba ve hingir ikp@@ an i Mbaiserael la kpaa . Nenge imba er kwagh ne i lu gbenda u dedoo man u injaa u tesen or kwagh sha wono ! Kwagh@@ wan u hiihii u Yesu wa mbahenen nav shighe u a ver iniongo i M - umbur u ku na a bee kera la lu kwagh u he . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) E@@ ̱r ka vea ng@@ ure eren nahan yô , ka ve ya ga@@ du@@ ga a ior kpishi , mbayev man mba been iyol cii , mba ve lu a ishima i hingir “ akaa@@ injaa ” a aa iv iyou i Yehova a iengem la . T@@ su@@ aa la kwagh lu nahan ga , kpa hegen ngu . Shin er yange lu u ior mba Yesu lu nd@@ eren ve shin ku la vea va kpe ken hemen nahan cii kpa , Yesu lu nd@@ eren ve sha ci u nyi ? Alaghga un kpa lu ken mbahenen mba icighan jijingi gba sha a ve sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la ; shi yange b@@ i@@ ishi a mbacivir Aôndo mbagenev , er Peteru nahan . Cii man í tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . yô , lu “ gar u ah@@ end@@ an@@ egh , ” u iv a u@@ profeti man upristi mba ve eren kwagh sha ic@@ ugh kua ior mba mimi ga yô . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Yehova shi ne se kwaghyan u ken jijingi kpishi sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh . ” Shi nongo u Yehova ka u wa se kwagh u una wase se u tsuan akaa a se eren ayange ayange la sha inja yô . U tesen ikyav yô , or u tôvon sha akaa a mba@@ yi@@ ase , B@@ er@@ tr@@ and Rus@@ sel@@ l yange ôr kwagh u ityakerada ihi@@ ar i Or@@ g@@ rika u fan kwagh ts@@ ura , A@@ rist@@ o@@ tle yange nger sha kwagh u kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke la nahan ér : “ Ken ityakerada na i ihi@@ ar la cii taver u zuan a ish@@ ember@@ kwaghôron i môm tseegh i á lumun a mi ken kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke u ainge ne yô . ” ( Ôr Mbaefese 3 : 14 - 16 . ) ( Yohane 17 : 17 ; Mateu 4 : 4 , 7 , 10 ) Sha nahan yô , Mbakristu mba mimi ‘ mba ken kwaghôron na zan zan , ’ inja na yô , ve lumun ér Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la , ka “ mimi ” shi ka sha i̱ aeren a ve kua akaa a ve ne jighjigh a mi la cii a har ye . 4 , 5 . ( a ) Kanyi kwaghwan Yesu yange wa mbahenen n@@ av@@ a ? ( Ef . 3 : 14 , 15 ) Gba u nom nana er kwagh akuma akuma ve nana kô@@ r@@ cio u eren ityom i ken tiônnongo shi nengen sha ya u nan “ dedoo ” ye . Ken washika u hiihii u apostoli Paulu nger hen mba ve lu Mbakristu a na imôngo ken K@@ orinte u tsuaa la , a ôr ve kwagh sha kwagh ne . Er nom man kwase ve er kwagh ne a ishima ve sha er kwase la nan wa iy@@ av a mar wan yô , vea fatyô u kimb@@ in inyaregh ér i̱ ko@@ so az@@ en@@ awambe a ne@@ er la her , sha er vea va er tom a mi ken hemen shighe u ve soo u seer wan yô . R@@ ic er tom ken Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki A@@ fri@@ ka sha indi i or@@ kuran u ningir sha , á umbur kwagh u anmgbian ugen u yange taver u eren tom a mi kpishi sha ci u fa u ôron kwagh a or ken bem ga yô . Nahan kpa , kwagh shon yange hii nena ? ( Ivur 14 ) Inja i m@@ dugh la yô , ka u duen shin She@@ ol kera — u ôron sha gbenda ugen yô , a nder un shin ku kera ! Loho ne shi kaa ér : “ Nahan kpaa i zua a akaa@@ doon her a we . ” ( b ) Ka mnenge u sha inja u nyi i doo u se nenge aan a ase a ke ’ m@@ ser@@ akaa u Aôndo nee ? ( Ôr Marku 12 : ​ 29 , 30 . ) [ Ma@@ p / F@@ o@@ to u sha peeji 3 ] I@@ mba jighjigh u nan taveraa la ngu a ‘ na sha er uma una war yô . ’ Er mbagenev wase un yô , a hide a tile jighjigh ken mcivir u Yehova . — 1 S@@ am . • Yesu ver se ikyav i lun ijende u dedoo nena ? A lu nyi je yange i̱ na ve or la sôn imba kwagh la kpa , Yesu er kwagh u sôn la ga . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba ken derianyom u hiihii la yange ve er icighan jijingi isholibo nena ? Mo yô gu@@ da u ma i w@@ em i@@ fan ma i pa@@ ve@@ m a Kristu sha ci u anmgbianev av [ Mbayuda ] mba ve lu ityô yam ken iyol la . ” Z@@ b@@ ign@@ i@@ ew kaa ér : “ A@@ ng@@ ev av mbu tesen mo u hiden a iyol ijime shi wan iyol yam sha ikyev i Aôndo . ( Aer . 28 : 3 - 6 ) Yange gba u Mbakristu vea wa ikyo sha ashighe ne sha er or a hông@@ or mcivir ve ga yô . Ity@@ av mbi Yehova hemban hen ijiir ne la na se vangertiôr ér kape ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ira kpa una hemba je la . — M@@ p . R@@ ic@@ ar@@ do pase ér : “ Yange se er msen hen Yehova ser a taver se ishima u hiden a inyaregh k@@ ira . Se er kwagh ne sha u sôron asema a ase sha er se hemba veren ishima sha igbenda i se wase mbagenev la . Ka akav a imba jighjigh u nan u Noa la a nyi se nengen a mi sha ayange a ase nee ? Ka kwagh@@ eren u nyi nahan a zough kôôsôô a ishima i dedoo ? Mba@@ yev vea fatyô u tsuan ér vea er batisema kpa a lu sha kwagh@@ fan@@ aa ? Ka m wa mba hen tsombor wam kwagh sha akaa a yange erem la , kua mbagenev , hemban je yô agumaior , sha er a wase ve yô . Se mba veren ashe keghen shighe u uumace man mbatyomov cii vea tsegha iti i Yehova la ! Mbat@@ amen ka ve er kwagh sha m@@ lan u ashighe agen una fatyô u zan se iyol jighilii yô . Kanyi kwagh tseegh ia wase se u wan ago keghen nyityô mlu u sha ican u alaghga se nyôr ker ken tar u or fe kwagh u kp@@ er ga nee ? Yange bee mbau@@ angev angev shi ko@@ so mba ij@@ en kôr ve la shi nder mbakp@@ enev kpaa . Kpa , ica gba ga tsô maa m hii u man ta@@ av . Yange i va bugh af@@ ishi a bran@@ ci u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty ke ’ gar u D@@ ak@@ ar u a lu gar@@ tamen u tar shon ne ke ’ inyom i 19@@ 65 la . Hi@@ ro@@ o tsa ken Rus@@ sia hegen kuma anyom 12 , shi a wase atôônanongo kpishi . Sha ityôkyaa ne yô , Mbashiada mba Yehova mba eren an@@ iky@@ und@@ anev shin ior mba he@@ v mba ve lu a isharen kpa ve lu a hen Ruamabera vi@@ e vi@@ e ga la batisema ga . Doo u se ver ishima sha ieren i se lu a mi la sha ci u nyi ? Aôndo na se vangertiôr ér , aluer se er msen nahan yô , ‘ una ungwa se . ’ Yange or a̱ lu a tor@@ o tseegh kpa , nan yam mba@@ ats@@ ator uhar . ( Ôr Pasalmi 7@@ 8 : 40 , 41 . ) Mbakristu mba mimi mba palegh asorabo a ken myer a aa fatyô u hông@@ or mbamhen vev man asema a ve la , er u nengen ufoto mbai@@ ji@@ mba@@ gh man i@@ pi@@ la nahan . Ka sha nyi se fe ser Yehova ongo shighe u ior nav mba jighjigh ka vea ôron kwagh na sha gbenda u dedoo laa ? I kar tahav mbu no@@ mbor mbu lu a mi la sha usu nahan , ka sha inja sha ci u nyi ? • Shin er E@@ no@@ ki lu sha ashighe a ican nahan kpa , lu nyi i wase un u zenden vea Aôndo ? I@@ c@@ ombor ia er nan ve ia nôngo a mk@@ ighir u anmgbianev vev ka ve kighir ve ér ve ver akaa a iyolough hiihii a akaa a ken jijingi laa , man aluer í ver ikyav i dedoo yô , ka nyi ia fatyô u duen k@@ ere ? Yohane u eren B@@ atisema kpa ôr kwagh u a@@ yem a “ yevese ” la sha imba gbenda ne . Kp@@ aa , ashighe kpishi m@@ ve u ka a “ va ” la ka i lu sha u geman ishima na veren sha uumace shin sha mbadondon nav sha u ôron ve ijir . Kwagh u una wase se ve se palegh iy@@ uh@@ we yô , ka u se umbur ser Bibilo tôô Mbakristu mba i shigh ve mkurem la i kar sha alegh a yolough a orumace . Alaghga kwagh u Yon@@ a ôr ne kôr mbat@@ so@@ ov mbara ken ishima tsung , gadia sha hiihii la ve venda u eren er Yon@@ a kaa ve nahan ! A@@ vur agen yô , i nger a er kera je i ngeren kwagh la , kpa gema nga a ase@@ mber a icam ker , shi i er tom a ase@@ mber ker sha inja shi nga a an@@ zaakaa shi a tese m@@ kposo u kwagh@@ gen a ugen , sha er kwagh u i lu ôron la a wanger yô . Paulu yange nger Timoteu washika , taver un ishima ér a̱ lu ken E@@ fese a̱ hendan a mbat@@ esen mba@@ aiev mba ve lu ken tiônnongo la . Hen kwagh shighe u u lu tse@@ vaa man akaa a d@@ an@@ en we a lu ga la . P@@ ort T@@ au@@ fi@@ q Paulu yange nenge a@@ yem a un iyol na lu gban la nena ? Í wua ve mba uta@@ ankar@@ uhar mbara cii “ sha shighe u su@@ nd@@ an iy@@ i@@ av ” — ken uwer u Ma@@ ac@@ i shin A@@ ip@@ or . 24 : 14 ; Mpa . • Doo u se sôn shi se dondo gb@@ end@@ atesen u Aôndo sha ci u nyi ? Er Yehova shighe Davidi mkurem ér a va lu tor u Iserael nahan je kpa , a fa ér Yehova kor mbacivir un mba mimi jimin cii sha ikyev i mbatyomov , vea lu mba@@ du@@ en@@ ati shin vea lu ga je kpaa . Kpa de gen@@ gese a gen@@ gese iyol . Aluer se ‘ ker TER ’ ken mbamsen man sha u henen Mkaanem nam yô , se hingir u “ kaven akaa cii ” a i gbe u se er sha u civir un yô . Yange or a lu a tor@@ o môm tseegh , u a kom sule uta@@ an sha inyaregh ki ainge kpaa ga la kpa nan yam mba@@ ats@@ ator uhar . A kaa a mo ér , ‘ M fa ga . ’ ” Sha shighe ugen la , Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta , Tor u Mb@@ ap@@ er@@ shia nenge Ne@@ hem@@ ia , u naan un kwagh@@ maan la vihi ishigh sha . ( Pasalmi 5@@ 1 : 3 ) Kanyi kwagh i gbe u a er sha imba mlu nee ? Se ôr kwagh una kôr or u se henen Bibilo a nan la ken ishima nena ? ( Aer . 22 :⁠ 3 ) Shighe kar yô , Paulu maa hii u duen iti hen atô u mba@@ kwa@@ v na , man luun er yange za hemen a kwaghhenen ne yô , alaghga g@@ wa ma za un sha kwagh u Mbayuda kpen kpen . ( G@@ al . Gba u ieren yase ia tese ér se mba keghen mkur u bo@@ tar ne , shi gba u se wa ago@@ yol hegen sha ci u uma u ken tar u he la . ( 1 Yohane 2 : 15 - 17 ; 3 : 15 - 17 ) Aluer se za hemen nahan yô , imba inja ne man m@@ zende u z@@ endan amba@@ akaa la una za zan zan una za due ken isholibo i vesen , kwagh u una na Yehova una kera lumun a vese ga la . Se fatyô u seer lun mbat@@ esen mba lun tse@@ v tse@@ v nena ? “ Me zua ve imôngo er iyôngo ken ity@@ ôr nahan ” — M@@ I@@ K . Ka semb@@ er@@ ee ne A@@ ron er wan@@ b@@ ua u to@@ gu@@ la ye . ( Mbaheberu 13 : 4 ) Kwagh ne ka kwaghwan u vesen he ’ nomso man kasev cii ! ( Duteronomi 30 : 19 , 20 ) Se time nen sha akaa ne sha er se tsua kwagh u vough yô . ( Mpase 17 : 5 , 14 ) S@@ aa a vande nd@@ eren mba i “ yer ve , i tsough ve , ve lu jighjigh la ” keng ve vea fatyô u lun a Yesu zum u una mase hemban tar u Satan ne ye . Yesu yange eren kwagh a Mar@@ ta nena , nahan kpa kôôm un nena ? Man her atô wen je kpaa ior vea mough , vea gba ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa , sha u vea ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve yô . ” Se mba ikp@@ an aa asema a ase , shi ka m@@ doo u Or@@ vesen wase a doo se ishima la a ne ve se er kwagh ne ye . Ôr Mbaefese 1 : 7 . Ka i hemba lun z@@ ange u lamen a ma ijende yase sha itinekwagh ne . ” Mateu nger ér : “ Kpa er mbahenen N@@ av nenge nahan yô , asema vihi ve , ” nahan ve gba ah@@ on ér yange ma i tee mkurem mara ma i yam inyaregh ma i na mba@@ ats@@ anev . ( Luka 1 : 35 ) Een , icighan jijingi u Aôndo yange wase sha er ma m@@ yen shin ma kwagh u vihin una bende a wan u i j@@ ile un lu ken uya la ga . ( Mbafilipi 4 : 5 ) Sha kpôô yô , doo u ônov asev kpa vea nenge a ishimawan yase . ( b ) Kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova man Yesu ? [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 21 ] Takerada u Yobu , u a shi nan kpa lu Mose nger la pase er i hii ve Yehova de ér Yobu a ya ican man er kwagh shon za kure la kpaa . 2 : 4 ) Ikyav tese ér Paulu yange eren tom na u pasen kwagh la a ishima na cii . Alaghga u ngu a akaa a u we ishima u eren yô , inja er u hingir pania shin di@@ ak@@ on shin za pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la , shin za eren tom shin Betel nahan . Ior kera lu civir Aôndo u mimi a ishima i môm ga . Alaghga ve hen ér ka uma u ior ve lu eren hegen , u a ngee a mbamzeyol shi a dugh ior kpishi ishima ne una za hemen gbem sha won ye . H@@ aregh u L@@ ap@@ land ka ijiir i doon iy@@ i@@ av ga , kpa i gema i doo@@ ashe , shi m@@ doo@@ ashe u i la ka a geman ashighe ashighe . ( Mateu 6 : 19 – 21 ) N@@ gi@@ se Yesu wase mbahenen nav ve kav er u “ keren . . . tartor [ u Aôndo ] man perapera Na ” la i lu kwagh u hemban lun a inja ken uma yô , ka kwagh u or nana ya shin nana ma shin nana zer la i hembe lun kwagh u vesen ga , gadia “ akaa ne cii atô@@ at@@ yev nga keren a . ” — Mateu 6 : 31 – 34 . Aôndo nengen mba eren asorabo sha apera , mba ve soo u geman asema ga la nena ? 4 : 12 , 16 ) Yange ve lu a vangertiôr ér Yehova una nengen sha a ve , shi ve kegh iyol u tagher ishigh a vegher u sha un@@ yi@@ in u ijiir i í ôr shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ne kpaa . Yange lu tan ave van@@ ger sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nav mbara kaan ér , “ m ngee a akaa , ” kpa hen Kristu yô gema ‘ gba kera shi lu mhôônom mhôônom , shi ku@@ ngu ican , shi p@@ ir ashe , lu id@@ ye@@ legh kpaa . ’ — Mpase 3 : 14 - 17 . Sha kpôô yô , i tsen@@ ga veren akaa a se er ken uma wa@@ s@@ a ? Shi kwagh ne tese ér kwagh u mbacivir un gba un ishima sha mimi . Anmgbian u nan kom u lun ortamen ga yô , doo u nana han@@ ger ér nana lu ortamen ga . ( Aerenakaa 1 : 8 ) Sha nahan yô , iorov uhar mba ve van@@ den gbidyen bo@@ l vea na yô hii u zan mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova . Nahan kpa , tsaha ngu sha ci u mbayev tseegh ga . “ Mb@@ ap@@ er@@ apera Vea Eng@@ em Er Ka Iyange Nahan , ” 3 / 15 Tom u “ kô@@ ron@@ ish@@ u ” la maa hii , nahan u karen ishimaverenkeghen i Mbakristu la a mbagenev mba ke ’ tar u S@@ ene@@ g@@ al la maa gba zan hemen hemen je . Kanyi i tese ér Yon@@ a yange zua a kwagh@@ f@@ ana ? U lun ikyar i dedoo la inja na ér nyi ? Heela tseegh ga , Aôndo vande kaan tsuaa je ér N@@ ine@@ ve una hingir “ ice man i@@ omb@@ orin@@ ya er deser@@ ti nahan . ” Ka aka@@ ac@@ imin a nyi Paulu a ter ken ityough ki sha utar ki washika u nger Mbaefese laa ? “ M va sha u ve̱ zua a uma , ve̱ zua a mi wuee je . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 10 : 10 . ( Aerenakaa 1 : 6 - 11 ) Yesu à@@ nd@@ è he ’ Saulu ikyua a D@@ am@@ ase@@ ku “ er wan u i mar un kô@@ gh nahan ” — inja er i nder un a hingir uma ke ’ jijingi kera je ve nahan . Aluer mba@@ zan mkombo man an@@ ng@@ ôô@@ v mba or u i dugh nan kera , mba ve lu civir Yehova sha mimi la cii mba dondon akaa a Bibilo i we sha kwagh u or u i dugh nan kera la , shi mba eren kwagh u nan mbagenev gb@@ ev mbu nôngon ga yô , ityôkyaa ngi i ishima ia nyian se sha kwagh u ijiir i or u i dugh nan kera la nan tem shighe u i ze mbamkombo mba Mbakristu la ga . Ikyav i Yesu la wase u u̱ fan gbenda u i doo u ú nengen shighe u Aôndo a ver u eren akaa a a we ishima la kpa ? M g@@ enger imo her a We mer : I@@ pi@@ la ; Kpa U rumun u yiman ga . 14 : 1 - 4 , 18 , 27 ) Mkaanem nam man na mbadondon un mba i shigh ve mkurem la cii ishimaverenkeghen man ishimataver anyom u@@ deri imôngo hegen . Mbamaren vea kav Yehova zum u ve henen kwagh vea tsombor la nena ? • Ka m@@ tsu@@ m u nyi mbam@@ gem mba Bibilo kpishi ve er sha kwagh u iti i Aôndo ? Yange kaa wener : “ Gadia er Yon@@ a lu ken iy@@ av mbu zege@@ ish@@ u ayange atar man a@@ ime atar nahan , kape Wan u or kpaa Una tsa shin se@@ man@@ y@@ aagh ayange atar man a@@ ime atar je la . ” Ish@@ ember i ‘ jijingi man kwa@@ se@@ he za hemen u kaan ér : V@@ a ! ’ Iky@@ uryan i Aberaham la pase or u nana due ken tsombor u kwase la , man tom u nana er la kpaa . Lu nyi i na ve Yesu “ ember ken Icighan Jijingi ” y@@ um@@ u ? Aluer se soo u eren sha ishima i Aôndo yô , a gba u se hen kwagh a kaha kposo . Kwagh ka a er i vihi yô , David man Mar@@ c yange mba we iky@@ ondo shi mba hingir u lun sha tse@@ ene@@ ke ve yô , te@@ gh te@@ gh maa ve de u civir Yehova . Yuda , or@@ dondon u Yesu u yange nenge un mk@@ er la , lu a ieren i nan mbagenev ibo ga@@ egh . Jighjigh u nan u a mgbegha or u m@@ ough@@ on eren kwagh sha mi ga yô , ngu kpen@@ egh je . — Mbaromanu 10 : 10 ; Yakobu 2 : 17 . Kpa doo u se fa ser “ ior cii ” vea fatyô u ungwan loho u dedoo . — 1 Kor . Ka sha ci u yange gba u aluer ka u una kure ic@@ egh@@ zwa i ter na ne yô , una kera vôso nom ga shi una mar wan kpaa ga . Se fa er awashima wase u pinen mpin ne i lu u se fa kwagh u a lu or@@ ya la ken ishima , nahan se sue iliam yase la sha kwagh u Bibilo i er la yô . Ka a@@ gbil@@ in@@ akaa a nyi i gbe u Mbakristu vea palegh u k@@ eng@@ ere ? T@@ a Iky@@ aa a M@@ civir u Mimi ! Kpa ka a lu kwagh u me fatyô u eren tom a mi ken uma wam yô , ngu a hingir kwagh u m soo mer me kav yô . ” Anmgbian u kwase ugen ken tar u C@@ ost@@ a R@@ ica kaa ér : “ Mo vea or@@ ya wam se mba lamen hanma shighe , nahan ivaa yase seer doon shi se seer kporom hen Yehova , shi kwagh ne wase se u palegh am@@ een , se mba kôôsôô ken ivese yase , shi se seer doon ayol a ase kpaa . ” Y@@ eho@@ y@@ ada vea kwase na Y@@ eho@@ sh@@ a@@ be@@ ati yange ve tese ishimataver nena , man lu nyi i due k@@ ere ? Kanyi yange i za hemen hen atô u mbacivir Aôndo shighe u u@@ a@@ ah@@ e er laa ? Yes@@ e@@ bel za hemen u tôvon mbacivir Yehova a ican her tsô . Tom u Aôndo na mbadondon Kristu la lu kwagh u il@@ yan ga . G@@ um@@ or ugen yange za ngohol tser u vi@@ di@@ o u i tese idya i eren ker yô , shin er fa dedoo ér tser ne tese idya nahan kpaa . U tesen ikyav yô , aluer hanma shighe or u nan tee u tom nan ngu s@@ ende@@ gh ér u yar tom sha shighe u zan mkombo nahan u taver ishima u z@@ aan mkombo her kpa ? De se ôr ne yi@@ ase yase kpuaa . ( 1 Peteru 5 : 7 ) Ma or môm u í hemba gban nan ishima u tesen orumace gbenda u hemban wasen aa Yehova nan ngu ga . T@@ A@@ R N@@ A : I@@ NG@@ I@@ L@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E ugen yange lu u̱ mayange je aie u eren lu ga yô . 2 : 21 ; 4 : 1 ) Sha nahan yô , doo u se hen sha kwagh u uma u Yesu man tom na u pasen kwagh la tsembelee se fa . Kpa , Bibilo shin takerada u ú har sha Bibilo la alaghga ua wa tindi jighilii ga , man aluer i na se môm je kpaa , alaghga a lu kwagh u se yaren tom a mi hanma shighe man sha hanma kwagh ga yô . Yehova tôndo zwa ér una za hemen u nengen sha ior nav . — K@@ ar Ekesodu 16 : 4 , 13 - 15 sha Duteronomi 8 : 3 , 4 nenge . I@@ ti ne ka i@@ aven i he man aan a vesen a he a i ne Yesu la . ( F@@ il . MB@@ AT@@ O@@ M@@ O@@ V ka ve lu a ikyav mbi t@@ omov ér mbi wase ve u eren ityom ve . ( a ) Yesu yange hii tom u pasen kwagh tar sha won cii ne nena ? Kpa ka an nana fatyô u karen gban eren kwagh ne a u van@@ den henen shio , ikyar i fan tom tsembelee kpa a mi ga , shi hemban cii je yô , imba kwaghwan u sha inja shin ityesen kpa nana zua a mi ga yôô ? Apostoli Paulu yange wa anmgbianev nav , Mbakristu mba ken K@@ olose kwagh ér : “ W@@ aan nen ayol a en kwagh sha . . . u@@ pasalmi man ats@@ am man gb@@ eren nen am@@ o a ken jijingi , su@@ ghun nen Aôndo ken asema a en . ” ( K@@ ol . Er tom u pasen kwagh la u lu hange hange nahan yô , ú kuma u se ver ishima sha u shi se er u a shighe wase man sha agee a ase cii . A kaa ér : “ Ka an nan lu or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh , u fan kwagh , u ter u nan una wa nan ya sha ikyev sha u nana̱ karen ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? Hanma or u hen tsombor wase cii nan ngu a iti i nan . Ruamabera ôr kwagh u ior i B@@ er@@ ea mba sha ayange Paulu la , ér : “ Ve lumun kwaghôron la sha gbashima shi ve lu timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange sha u vea nenge shin akaa la aa lu nahan yô . ” Er it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v man ats@@ am a lu kwagh u vesen ken mcivir u se civir Aôndo la yô , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M tesen iwuese sha ats@@ am kpa ? Se Mba Er Kwagh Z@@ ua Se a Tar Ga Nahan I@@ civir ka môm ken akaa a vesen a van a msaanyol ken ivese shi nan i tsan gbem . Ma@@ ac@@ i 7 - 13 , 20@@ 11 Sha ci u lu ken inyom ne i pase mbatomov mba Aôndo , mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar la ior mba ve lu zege@@ ikpelaior la jighilii ye . — Luka 22 : 28 - 30 ; Mpa . Yehova Aôndo yange yar tom a kwaghfan na u vough la , nahan de wener ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la i za hemen sha an@@ shighe kpuaa . Ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar ne , kwagh môm u a n@@ em iember hanma shighe yô , ka er m lu vea mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe kôôsôô la . Kwaghôron u profeti u Amo@@ shi la p@@ on i@@ pi@@ la i̱ eren i̱ i̱ du@@ mbur ken tar u Iserael cii la . Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” — M@@ AT@@ E@@ U 28 : 18 , 19 . 14@@ 6 : 6 , 7 ; 2 Kor . 9 : 10 ) Se mba nengen a ‘ icivir man iengem ’ i Aôndo ken ityom na i vesen la , kua iy@@ i@@ av mbi a ne se mbi i eren bredi a mi la kpaa . ( Luka 16 : 10 ) U s@@ angen a s@@ ange ior mba se na ve jighjigh shi lun a ishimawan kpaa la ka kwagh u una wase se nahan mayange je se zua a ishim@@ avi@@ h@@ in kpoghuloo sha ci u or nzughul a@@ vese yum ga . Hen ase sha kwagh u yange za hemen zum u upristi mba tamen man mbatamen mba ken Yerusalem kaa a Peteru man Yohane ér ve de u pasen kwagh ken iti i Yesu la . Kpa Davidi lu s@@ ônon ér i bee un angev sha ivande shi i seer un a@@ y@@ ange@@ e ? 10 : 5 - 14 ) Shighe u Yesu soo u nan ikpelaior udubu imôngo kwaghyan sha ivande la , a pase mbahenen nav er soo ér ve kohol ior shi ve kar ve kwaghyan la . K@@ asev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mbagenev bee iyol ga . ( Ps . 9@@ 1 : 11 ) Or@@ t@@ yom môm yange tim sho@@ ja i Mba@@ a@@ shi@@ ria iorov 18@@ 5@@ ,000 hen tugh môm , nahan yima Yerusalem sha ikyev i Mba@@ a@@ shi@@ ria . Ior kpishi ka ve lu a inyam igen kôôsôô ken uya vev , er i@@ wa man u@@ kp@@ ate@@ ma nahan . Yesu yange kaa wener : “ Or@@ injaa ka nan due a kwagh u dedoo ken kwagh u ik@@ oo@@ gh u ken ishima i nan je , . . . gadia ka sha m - iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye . ” Or@@ pasalmi tese ér un ngu a iwuese sha u@@ iyua mba dedoo mba Yehova na un la nena ? Marku lu a aeren a or@@ m@@ ishen u dedoo . Yon@@ a due ken gar u N@@ ine@@ ve kera yem za er an@@ ity@@ umbe tema ken m@@ u@@ le na “ sha u una nenge kwagh u una er gar ” la yô . Jighjigh u nan ugen ngu a ngu di kposo tseegh tsô ga , ka u bo jim jim . Man hanma shighe yô se mba zough a mk@@ om shi ka k@@ undun se iyol sha iniôngon i se nenge se henen kwagh shi se ze mbamkombo shi se pasen ior kwaghaôndo la ga he ? — Pasalmi 1 : 1 , 2 ; 1@@ 22 : 1 ; 1@@ 45 : 10 – 13 . Ú umbur er yange i pe@@ ver we iyol zum u yange ú hen mimi , ú gema ishima shi ú kav er m@@ de u Aôndo a den or a kwaghbo la a har sha u or nan naagh ku ip@@ aan ku Yesu jighjigh kpa ? Ikyav tese sha kwagh ne hemban cii je yô ikyo i̱ a we uumace mba@@ jighjigh mbacivir un mba ve tsegha ayol a ve la . Er anmgbianev asev mba ken atôônanongo a a lu ikyua la va hide maa se iyou yase yô , kwagh ne kpiligh mba@@ wan@@ ndor a vese iyol kpishi , nahan ve kaa ér : ‘ Kwagh@@ aôndo wen ne doo ts@@ ôô . Ken inyom i 19@@ 47 la , Mbashiada mba Yehova kpishi hide yem ken tar u P@@ ol@@ and sha ci u gomoti u tar u P@@ ol@@ and kaa ér ve hide ve yem . I ôr kwaghôron u profeti ne sha injakwagh ér , akaa a dedoo ne aa zamber a inya ér i̱ na iy@@ i@@ av mbi dedoo , inya di ia sôn u@@ sha ér ve n@@ ô@@ ôr w@@ ura . D@@ ondo ikyav i Yosev la sha u wan iyol keghen a kegh u ngohol ityom . Doo u se za tsuaa cii ve a wa icam i hiin man msen u hiin la ye , sha er se ngohol mba@@ van@@ nya , maa se tema se ungwa hanma kwagh u a lu ôron la yô . Yehova kohol mbap@@ er@@ apera kpa timin ve imôngo vea mbaaferev cii ga . Ka ini@@ av mbi nyi se ne sha u civir A@@ ôn@@ doo ? Kpa aluer se gema se mba a iwuese sha akaa a dedoo a Yehova a er sha ci wase la yô , se er kwagh sha ib@@ ume ga , inja na yô , se undu Yehova ga . Akaa yange hii u geman shighe u apostoli Paulu hide va zende na u sha uhar hen ijiir ne la . Nahan , Yehova er a na doo doo , tese un kwagh u una er ve una de un kwaghbo na , nahan una “ lu uma ” yô . ( F@@ il . 1 : 10 ) Nahan kpa , mbatamen mbagenev ka ve t@@ ume ityough eren akaa a hange hange a ve lu mi ave kpishi u eren la je , maa ve h@@ unde ishima sha kwagh u tom u tsaase mbagenev la , nahan i hingir inja er kera mba m@@ us@@ an mkurem ken inj@@ in ga nahan . Hii ken inyom i 1914 la zan zan nyian , ityav wua ior je hemba iorov m@@ iliôn 1@@ 00 . Yange una lu henen sha iyua i cuku i un lu a mi u nan la , tôôn karen sha ze@@ ge iyua i nom na una lu uma ve ma un fetyô u eren laa ? I@@ c@@ am la shi tese kwagh u a lu dooshima la man er ka i tese un la kpaa . Shighe u lu anyom 12 la , a gba angev mbu kpen alegh shi m@@ ura m@@ hi@@ r@@ ini@@ m . Ka Ter Kristu ne eren Un tom ye . ” 13 : 14 ) Kape nyian kpa , mbatamen mba ken Kristu ve man@@ ger sha iyôngo i Aôndo ga je la , shin er ve taver ishima sha kwagh u perapera nahan kpaa . Ka ieren i nyi i doo u kasev vea lu a mini ? Aluer se mba civir Yehova sha ishima i môm man sha gbenda u wang yô , una er a vese sha dooshima . Mbaiserael yange ve gema inja er i tese ken N@@ um@@ er@@ i 14 : 1 – 3 nahan nena ? A@@ she a ishima kpa kape kwagh u a a lu je la . 3 : 25 - 27 ; 32 : 4 ) Ka wea hen kwagh u Mose nahan , ka u nenge un wer ngu or u Yehova a fe nan kpa ? — Ôr Ekesodu 33 : 12 , 13 . • Gba u se ver ishima sha iyua la sha ci u nyi ? I@@ b@@ anave ka kwagh u he ga . Kanyi yange i na ve se ar sha mfe u A@@ ôn@@ doo ? ka unô me eren i@@ ember@@ yolough la vea ve ? — 10 / 15 , peeji 9 - 12 . ( 1 Utor 17 : 17 - 23 ) Kwase u ken Sh@@ un@@ em ne na jighjigh ér Elisha una nder wan na er Eliya kpa yange nder wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la shin ku nah@@ an@@ aa ? Hii nan ve i doo u se kuran no@@ mbor wase ? De torough a torough henen kwagh a nan ga , kpa nôngo sha er kwaghhenen la una kôr nan ken ishima yô . L@@ um@@ un ibo na ken igbar , shi ngohol tsaha , nahan a kôôm igbenda na . Ka ufoto mba iji@@ mba@@ gh tseegh i doo u ú palegh u nengen ga , gba u ú kura ishima you sha er u kôr ijende a kwase u nan lu u wou ga shin or u nan lu nom@@ ou ga la taveraa ga yô . Ken masejime yô , va gba u me na kwaghôron . Nahan kpa , kwagh ne ngu a ityesen ker sha ci wase . ( Ru@@ tu 1 : 20 , 21 ) Kwagh u Na@@ omi ôr la lu u sha gba@@ aôndo shi lu sha ci u kwagh u tser un la . Kwagh hembe un u eren sha ci u shighe ban un ga , kpa gem eren kwagh ne@@ gh ne@@ gh ga . ( Aerenakaa 16 : 22 , 23 ) Sha shighe u ikpelaior i tor@@ on asema er ayôôso ken E@@ fese bee kera yô , a nger wener : “ I kighir se je gande , hemba agee ase ken inya je , se kera fa m@@ war wase ga . Kpa u@@ iyua mba dedoo mban cii kuma mbamaren asev mba hiihii mbara ga ; ve ii ity@@ am@@ egh sha “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la . ” P@@ enda ishima u ungwan imo i Yehova shi eren akaa a ken mcivir u mimi a nan we iember ken uma wou er Yesu er nahan . ​ —⁠ Heb . Ior fa pe akaa a injaa a shin tar ne a lu yô . N@@ om man kwase ka vea lamen ayol a ve wang wang ga yô , kwagh ne a na mbamzeyol ve va a ishim@@ an@@ yo@@ on , nahan a̱ lu kwagh u kiriki kpa a hingir u vesen . U fa@@ an kwagh u i er ken Bibilo la tsembelee cii yô , tôô wer ka we kwagh la a lu eren we ye , sha u pinen iyol you mbampin mban : ‘ Lu@@ un er i@@ mba@@ kwagh ne erem yô , ma m er nena ? Kpa se sôr shighe wase , nahan se de u vihin shighe kpishi sha u tin@@ d@@ in ior a il@@ yo@@ ho i e - ma@@ il@@ s . Sha shighe u Mbaiserael mba ngise la , or@@ kwa@@ se@@ he nan hide a kwase u nan hen ya u nan gayô hen ya u ter u nan ( Yesaia 5@@ 4 : 13 ) Mb@@ an hingir im@@ aagh ki “ tar u he ” la sha ci u ve zua ve hingir mzough u akuraior cii man ijô kua ik@@ we@@ ior kpaa , shi mba eren tom imôngo sha u wan ayol a ve sha ikyev i Yesu Kristu , u a tem Tor la . Mayange kwagh ne una hungur mo ga , sha ci u yange ci@@ er mo iyol shi gi@@ ri@@ m mo iyol kpaa . ( Genese 3 : 6 ) Lu h@@ ua na ve Ifa tsua u yan kon la ye . Y@@ A@@ NG@@ E Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii mbi pe@@ ven ken inyom i 1914 , shighe kar yô , tar cii nenge er Mbah@@ enen Bibilo wa ave sha ityav mb@@ ira ga yô . Kpa cii man a ande hen a ve cica cii yô , yange vande eren kwagh ugen ve ; a er kwagh ne a orgen . Mba@@ apostoli mba 12 mbara cii zende va ku@@ mba imôngo ken kpo@@ you u sha , ape vea er iniongo shon yô . Er lu ieren ity@@ ôô i ôôn mba@@ van@@ nya angahar nahan kpa , or ve môm tsô ishima b@@ aver nan u ôôn ugen angahar ga . Tom ne lu tom u kiriki u kp@@ an shin kwa@@ se@@ ya eren yô . Umbur wer , Yesu yange tôô or u nan veren ishima sha akaa a kiriki a mbagenev la kar sha or u nan nengen a “ ani@@ v@@ ur@@ kon ” ken ishe i anmgbian u nan , kpa nan iyol i nan yô nan kera nengen a “ g@@ ung@@ ur@@ kon ” u u lu ken ishe i nan ga la . Kpa aluer se soo u civir Yehova a ishima i môm yô , u eren akaa ne tseegh kuma ga . M@@ ny@@ am ma a fatyô u karen or@@ h@@ unda la ken ih@@ wa i masetyô ne . Mba@@ kp@@ eng@@ av mba u@@ k@@ ent@@ i mba vesen uhar mba@@ ̱ ken tar u B@@ ra@@ z@@ il yange ve er ze@@ ge iniongo ve va a mba@@ am@@ ar@@ ev sha u ior ve yam ve ikyav kpishi yô . 17 : 2 , 10 , 11 ) Nenge i doo u se ôron Bibilo ayange ayange , se zuan a mtsera ken i̱ kua ken ityakerada yase i Mbakristu , i i gber sha u nan se m@@ sur@@ shima man ishimaverenkeghen ken ashighe a ican ne sha wono ! Se V@@ ôr Kpa Se Y@@ ina Ishima Ga Alaghga mlu u i lu inja er mbaaferev mba zan iky@@ ura la una na ishima ia vihi se ker . A@@ tesen a Mbakristu yange kaa ér nom nana waan kwase u nan ikyo , nana de eren a nan er atindi a Mbar@@ o@@ ma tese nahan ga Se cii se tese ser dyako wase u ke ’ jijingi la gba se kwagh nena ? Ity@@ am@@ egh ki shon yô , ka dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . Ka sha ityôkyaa i nyi se fatyô u lun a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku@@ u ? Hen orumace yô tom ne lu tom u vea fatyô u eren ga , kpa “ Aôndo yô , [ fe ] akaa cii ityô . ” H@@ en@@ o yange na saan Yehova shin ishima . Bibilo s@@ av ôron kwagh u i gbe u uumace vea er yô , ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . I@@ ca i gba ga maa i tsua Ken ér a lu di@@ ak@@ on , shi anyom nga kar ahar yô , i na un ortamen . Aberaham man S@@ ara yange ve gb@@ aan zwa môm sha kwagh hanma shighe ga . Kpa ka cii la ga . Alaghga cii man ú zua a ve hen ya yô , ú ya ican , kpa iniôngon you ia due gbilin ga . Kanyi jighilii i ne ve Mbashiada mba Yehova ve doo ayol a ve y@@ um@@ u ? Mkaanem ma Davidi man ka ma mimi kpôô , ma kaa ér : “ Or u mimi yô , U tese nan mimi Wou je ” ! — 2 S@@ am . T@@ a iwanger . ( b ) Kanyi ia wase ortamen ve nana taver mbagenev ishima shi nana lumun ér ve va ikyua a nana ? 3 : 10 ; 4 : 15 . Kwagh a fatyô u lun nahan ga , sha ci u “ akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera ” yô . Ikyav i tesen yô , hanma shighe Mbashiada mba yange ve war Tim Gb@@ ur@@ u@@ gb@@ ur@@ u la ka vea hide vea nenge kwagh u yange er ve yô , ka ve ember shi ve tese mk@@ om . ( 1 Peteru 2 : 6 - 8 ; Yesaia 8 : 14 , 15 ) Man sha mimi yô , er Yesu lu eren u@@ ivande kpishi nahan kpa , ior “ na Un jighjigh ga , sha er kwaghôron u profeti Yesaia lu ôr la a̱ kure sha mi vough yô , er : T@@ ere , ka an je nan ne kwagh u i ongo hen vese la jigh@@ jigh@@ ii ? ” Nahan hemen ve la lu hemen u Aôndo jim jim . Se fa Kwaghôron shin Mkaanem nam man nyian ser ka Icighan Bibilo , nahan doo u se er kwagh sha inja sha u tôvon nengen aluer jighjigh wase man aeren a ase zua sha atindi a Bibilo yô . — Yohane 17 : 17 . Ieren i Yobu a Yehova lu nena ? ER S@@ E lu Mbashiada mba Yehova yô , ka se kaa ser ka Tartor u Aôndo tseegh ua sôr mbamzeyol asev cii ye , shi ka se pase ior mimi u hange hange u a lu ken Ruamabera ne sha gbashima . I@@ engem i I@@ civir i Yehova man U@@ lum Na Nenge peeji 6 . Sha nahan yô , Iyou i Tartor ka ijiir i eren kasua cuku ga . ​ — Nenge Ne@@ hem@@ ia 13 : ​ 7 , 8 . Lu nyi Paulu tese ér loho u dedoo ua fatyô u eren@@ e ? Yesu yange kaa a na ér a yem ken ya na , a za ôr ior nav akaa a i er sha ci na la . ( Mpase 7 : 14 ) Aluer se sô@@ som a Yehova yô , un kpaa una sô@@ som a vese . Inja na yô , Yesu yange bugh mbahenen nav asema sha u ve kav akaa a a lu tesen ve sha kwagh u Ter na la . Yange i kaa a Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa la ér : “ Aluer shir@@ or una lu her a we ken tar wen yô , de eren nen un ican ga . ( Yakobu 4 : 13 , 14 ) Nahan kpa , ka sha shighe u i doo u se lu tse@@ vaa je la ! Doo u né wa ik@@ o sha mi er ka im@@ enger i i wanger ken ijiir i wan ime nahan , zan zan sev mbu kar aven man ish@@ an i sha use kpaa ia due ia k@@ ôndo sha ken asema a en yô . ” — 2 Peteru 1 : 19 ; Pasalmi 119 : 10@@ 5 . Ab@@ ig@@ ail za hi@@ di yô , á gba keren gbenda sha kwaghfan u una ôr nom na akaa a un za ne Davidi la . Er angev mb@@ un mbu lu a ici@@ gh shin gbenda u sôron mbu ga yô , lu u On@@ es@@ m@@ us una za hemen u lun ken m@@ nyoon , shi una lu shin iky@@ e@@ ky@@ e i mba@@ a@@ wan@@ ev sha ayange a uma na cii . Shi sea nôngo kwagh nan nan kpa , gba kpee u se s@@ ônon Aôndo hanma sev ser a zung@@ we se mhôônom , gadia er se lu mba@@ asorabo nahan kpa , i na se ian i i@@ civirigh kpishi sha u yilan se sha icighan@@ ti u Aôndo la . — Ôr 1 Yohane 1 : 8 , 9 . Tom u pasen kwagh hen ijiir i ior ve lamen zwa u ken won her ne na yô , ka i lu se inja er se hide se mba yev nahan . ( Y@@ ak . 1 : 17 ) Akaa a Yehova a gbe la , hii sha as@@ an a ka se nenge a mi sha kwa@@ v@@ aôndo tugh la zan zan ar sha im@@ end@@ enev mbi doon tsung , mbi mbi ci@@ r sha tar la cii , tese ér a wa nagh . — Ps . U tesen ikyav yô , alaghga a taver or@@ ya kpishi u nengen sha “ ior mba nan . ” Yesu gema kaa ér : “ A@@ ng@@ ev mb@@ un ka mbu ku@@ ugh ga , kpa mbu sha ci u icivir i Aôndo , sha er i̱ civir Wan u Aôndo sha mbu yô . ” Kpa u@@ kasua mba kar uhar yô , kô@@ mp@@ eni ne hide a ityakerada ne cica cii shin iy@@ agh ki Bible H@@ ouse la . Er Paulu nger nahan , ‘ mba kuran uuma asev . ’ ( Heb . Akaa agen a ior ve eren la ka a bo kpishi sha ci u ka a vihi ikyar i dedoo i se ye vea Yehova la shin eren akaa a dang ag@@ enegh kpaa . Nahan cii kpa ikyav tese ér yange Paulu hen kwagh nahan ga . • Er nan ve i gbe u se dondo ishima i legh legh ity@@ ôô ? Se mba eren akaa hen ya wase kpishi , man akaa ne cica cii har sha mcivir u Yehova . Kwagh u Yesu er ne na yô , tsombor u Adam man Ifa mba a ian i va zuan a uma u vough u Adam man Ifa yange ve lu a mi sha hiihii la . Yesu na mlumun sha mpin ne ér : “ Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” Paulu lumun mnder u Yesu shin ku . Sha ayange a ase ne kpa , Yehova ngu kuran mbacivir un sha mimi . Akaa a se tsough u eren ken uma wase la aa tese ér se lumun ser Aôndo a̱ lu Or@@ hemen wase shin se lumun ga Zum u lu an@@ iky@@ und@@ an u for@@ o@@ to@@ to la , ngô na undu un yem kwagh na . Ishim@@ a@@ verenkeghen You man Uma Wou Hegen 4 : 14 ) Kwagh u yange na ve wa ve kwagh nahan yô , lu dooshima u lu a mi sha a ve la . Shi yange fa e̱r Yehova hemen ior nav due a ve ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo va nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa nahan . Cii man se̱ nyôr mat@@ o u sha uhar la yô , ka i gba u se per ze@@ ge gbenda — man kwagh ne ka a er se ican kpishi sha ci u se li@@ he angahar kera ga . Aluer se ver ishima ser uumace ve gba av@@ ure shin ve n@@ ôô w@@ ura yô , ishimaveren yase la ia lu gbilin tsô . Kwagh la á gema a lu u̱ eren awashima u O@@ ri@@ ho@@ m u Aôndo u i yer ér Diabolo la . Ka i gba u mbamaren vea na ayol a ve a iyol@@ t@@ angen shio anyom imôngo sha u y@@ esen wan . De se na mlumun sha mpin ne sha u timen sha gbenda u Yehova yange yar tom a tahav nav sha dooshima shighe u lu eren kwagh a Lo@@ ti man tsombor na yô . • Kristu hemen mbadondon un nyian nena ? ( Ôr Mpase 6 : 1 - 8 . ) Mbaiserael yange ve er ic@@ egh@@ zwa a Aôndo ér nyi ? M@@ ô wase môm kpa nan soo u van Yehova shin Yesu ah@@ enge ga . M@@ hen u J@@ er@@ ome yange ôr kwagh a mi var var ken inyom i 3@@ 8@@ 3 ne a kôr mba ve ne jighjigh ér Maria lu ini@@ un@@ kwase ken ayange a uma na jimin cii la sha m@@ tema kpen kpen . Nahan James man ngô na mough ve tseegh gba yemen ken Iyou i Tartor . Mbai@@ hyomov vev mban gba anger ve kaan ér : “ S@@ é wua ve , sé b@@ unde tom la . ” Yehova ungwa mbamsen vev mban nena ? Mbat@@ omov mbara ngohol an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av 1@@ 26 man um@@ ag@@ az@@ in 3@@ 29 cii ve ub@@ ôô@@ s@@ u mbara mase m@@ ough@@ on ye ! Aluer ka awashima wase la yô , mayange je se ya ikyar i dedoo vea Aôndo ga , shi se ember averen a Tartor na ua va a mi la kpaa ga . Hii shighe la je , Yehova ngu yaren tom a tiônnongo u i shigh un mkurem la sha u kuren awashima na . “ Mbam@@ hen mba or@@ tse@@ en@@ shima , ka sha u kwagh ma a ngee yô . ” Ve ôr ônov mbara u@@ vande - eren mba dedoo shi ve taver ve asema u zan iky@@ ura ken mimi . Nahan yô , ne kpaa kohol nen iyol gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ” T@@ OR@@ U@@ T@@ Y@@ A ugen ken tar u I@@ tal@@ ia yange kohol tsombor na man ak@@ ar a na ér ve ungwa mkaanem ma Aôndo , man lu sha shighe la je Aôndo gema gbenda u a eren kwagh a uumace la ye . Ny@@ ityô i@@ heen i ve tagher a mi cii , a lu “ sha ci u Wan u or . ” ( Mbaromanu 7 : 4 , 6 ; Mbaefese 2 : 15 ; Mbaheberu 8 : 6 , 13 ) Sha jighilii yô , yange Yesu t@@ è@@ s@@ è ér ieren i Orkristu i̱ sha kwagh u iv@@ es@@ egh kaha a i̱ sha ikyev i Tindi la . A@@ g@@ at@@ a nger wener “ mpin u P@@ il@@ at@@ u la umbur un akaawan a yange gba u vea dondo ve vea nger iky@@ aren shon la . ” “ Hen Ior Cii ” ( b ) Shi kpuaa se zua a m@@ pe@@ ver@@ yol u nyi ? Yesu yange kaa a mbadondon un ér vea umbur ku na yô , ve ya bredi shi ve ma wain u sha ikyav la . Yange hii lun uma ica gba cii ve i va mase maren un shin tar ne ye . Aluer or fa mimi u ken Bibilo man nan hide nan yem ken mcivir u aiegh nahan a vihi kpen kpen ! U fa nongo u kwaghaôndo u u lu pasen loho la jim jim kpa ? • Satan tsu@@ gh ior shi tsu@@ me a ve sha nyi igbenda ? Kwagh ka a er i doo yô , Ch@@ er@@ i kaa a mo ér yange un due un lu nahan mat@@ o ningir sha ak@@ ô@@ m@@ ai@@ gbenda , ica i gbe ga yô , un hii u eren msen g@@ enger g@@ enger ér : “ Ô@@ rom , u ngu Aôndo u m@@ im@@ ii ? Iyange na la ia va sha shighe vough , sha shighe u uumace ve ver ishima ga yô . — Se@@ f . Mba I@@ j@@ en i K@@ er Ve sha “ Kwagh u Per@@ apera ” Yô 18 , 19 . ( a ) Er nan ve yange nzughul Peteru ken ishima a mpase u sha mnenge u yange i na un laa ? “ Sha kpôô yô , Mbayuda tsegha môm - ken - u@@ pue u akaa a ve hen Aôndo , kpa mba ve hingir Mbakristu yô , ver akaa a ve cii sha ci u tom u Aôndo , . . . er kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase la yange haa kwagh u lu a mi cii ken a@@ kwa@@ ti u iny@@ ar nahan . ” — A@@ ga@@ in@@ st H@@ er@@ es@@ ies , I@@ r@@ en@@ a@@ e@@ us , c . I@@ ca gba ga maa m ngohol mimi , nahan mo vea na se hingir kôôsôô . U ne u icivir gaa ? W@@ ani@@ unda u tsombor ugen u ú lu a mbayev mban@@ om@@ so utar yô kaa ér , “ hanma shighe yô ma@@ ma wase yange a soo u fan mbayev mba se zenden a ve yô . ” Nahan i sôr ian i ver i henen Bibilo sha er B@@ ill una tôv sha itinekwagh ne kua agen yô . Á kaa a mbahenen nav ér : “ Aluer an@@ ti or a sar nan ka van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan , nana̱ tôô [ kon u m@@ tsaha ] u nan , nana̱ dondo sha a Mo . ” I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : G@@ um@@ or ugen u a lu anmgbian yô , ngu tesen or vi@@ di@@ o i hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la , zum u a lu pasen nan kwagh shighe u ian i dugh yô , hen gar u E@@ s@@ per@@ an@@ za Ve cii ve yem sha shinii ? SH@@ A ajiir agen kpishi sha tar ainge yô , an@@ za hingir kwagh u hanma or nana eren sha mnenge u nan yô . ( 2 Mbat@@ esalonika 2 : 9 , 10 ) Kpa , ken “ ayange a masejime ” ne , Satan ngu hemban an@@ en mbatomov mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo la van@@ ger , ngu nôngon ityav a Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve ‘ kor atindi a Aôndo shi ve eren shiada sha kwagh u Yesu kpaa ’ la . ( Yeremia 10 : 23 ) Akaa aa a er ken atô u anyom a a kar hegen 6@@ ,000 , hii shighe u uumace hemba ato la je , tese ér ka Aôndo tseegh a kom u hemen ye . Mbat@@ im@@ en sha I@@ vangeli i Marku na jighjigh ér yange nger I@@ vangeli ne sha ci u A@@ tô@@ at@@ yev a ôron yô . A wase sha u pasen aeren a Mbayuda tsembelee . ( M@@ ar . De y@@ eren mo ishigh Y@@ ough ga . ” ( 1 Mbakorinte 10 : 31 ) Kwagh ne ka ian i civirigh ga he ? Kwagh u sha uhar yô , a zua a pania ugen , u i yilan un ér No@@ é yô . ; H@@ or@@ tel@@ an@@ o , M . Nahan er Yesu tile sha jighjigh hen Yehova shighe u lu shin tar la yô , “ A hingir it@@ ine i myom u tsôron sha ci u mba ve ongo imo Na la cii . ” Hanma iyange yô , se hen zwa Buter , a hemba kpa ih@@ wa i môm . Inja i ase@@ mber a ken zwa Heberu a a gbe a zough vea “ m@@ til sha mimi ” la jighilii yô , ka u lun a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol ga man m@@ shi shio kua u lun a ac@@ ôgh@@ or iyol ga . Er “ a hide shin ij@@ ôr a@@ yem , a za ke@@ se mngerem ” la , Eli@@ es@@ er h@@ ôn ashe sha a na , “ lu ving . ” Sha ashighe a tsuaa la , Mbaiserael mbagenev fa u ôron pasalmi ken it@@ you . Ve gber takerada u i yer ér The Gre@@ at@@ est Man Who E@@ ver Li@@ ved la man u Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La man u i yer ér “ C@@ ome Be My F@@ ol@@ lo@@ wer ” la sha u wasen se u seer fan kwagh u Kristu sha er se dondo ikyav na la yô . ( Mat . Kwagh u ior yange gba un ishima shi mhôônom kôron un a ve , shi tesen gbar gbar ér kwagh u mbayev mba kiriki doo un ishima . — Ôr Marku 10 : 13 - 16 . Nahan cii kpa , a tese ve sha igbenda wue wue , er vea suur sha a na shi vea dondo akaawan a na ve a wase ve yô . T@@ ime ase sha akaa a i nger ken a@@ kwa@@ ti u a kaa ér “ Akaa a Yange Ve Er sha Shighe u T@@ ô@@ v@@ ac@@ an Yô ” la , nahan hen kwagh sha akaa ne . F@@ arr@@ ar shi kaa ér aluer ya u Sh@@ im@@ on u “ shin kpe u zege@@ mnger la ” yange una lu ikyua a ijiir na i nyian ak@@ ô@@ v ga je kpaa , Sh@@ im@@ on lu ken ‘ kpen@@ ga u yange i nengen ú ér ka kwagh u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima man shi yange u p@@ ande mba ve lu eren ú la cii i@@ civi@@ r@@ yolough . ’ — Aerenakaa 10 : 6 . Shi se fatyô u ur@@ un i kpaa . “ OR U nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” 1 :⁠ 1 ) Bibilo tese ér Aôndo yange gba or u ken jijingi ugen ica i gba cii ve hii u gban tar ye ; lu sha ikyev i or u ken jijingi ne Aôndo gba “ akaa [ agen ] cii ye . ” Kwagh ne una va a ityav mbi Armag@@ e@@ don , mbi mb@@ ia va a icivir sha icighan@@ ti u Yehova yô . ( Mpa . Sha mhii u ngeren ne je , se pine mbampin utar , mba ve hii sha ishember i “ ka hanma shighe ” la yô . Yange tindi la na ian ér ior mba ve ne inyaregh sha ci u tom u So@@ ci@@ e@@ ty yô , ve̱ luun uwegh ken ish@@ angen i ha@@ an , kpa m@@ ser u sha utar la dugh ian la kera . Shi icombor ve man ior asange asange ka ve shi kimbir msen ne sha shighe u dedoo man shighe u kwagh a tser ve kpaa . Tsô Diabolo n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr ngu yemen nor@@ o@@ to@@ to sha gbenda u una za kure ken mtim yô . I yem a ve vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh . Gbenda u ú nengen uma la ngu u bende a mlu wou vea ior mbagenev kpaa . Shi a pase O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ugen u eren tom ken ya u tor kwagh u Kristu . U ngu a imba gbashima ne kpa ? T@@ sa@@ ase Wan Wou u A Lu H@@ ian la A C@@ i@@ vi@@ r Yehova , 11 / 15 Tindi un ’ ga . — Yes . W@@ a Iky@@ o sha Akaa a Y@@ an Shighe ( Mbaefese 2 : 3 ) Cii ve se va zua a mfe u vough u ishima i Aôndo yô , se eren akaa er tar u eren nahan . ( Ekesodu 7 : 14 - 21 ) Kpa F@@ ar@@ a@@ o ci@@ gh@@ ir ishima her , nahan Yehova va a atsan agen at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin , kpa á vande pasen inja ican shon cii ve a va a i ye . Ve wa icam ér : “ Me wa icam me ter TER , gadia A hemba tseer tseer ; . . . Hen shighe ne cii , m zenden a iyôngo ken to@@ ho shi m k@@ ahan iy@@ i@@ av hen an - inya u tsombor wase , mo vea an@@ ng@@ ôô@@ v av mba nomso man mba kasev , se iorov at@@ ar@@ atar . Wan@@ akiriki u Yehova u sha Ashighe a T@@ su@@ aa La Tom lu her kpishi , shi se wa ishima u eren u kpaa . ” Sha nahan yô , hanma shighe cii ka i lu dooshima a mgbegha Yehova ve a tesen ityesen na ye . Sha kpôô yô , ve kohol imôngo cii mba hendan kwagh kpoghuloo shi ve zua mba henen akaa a num sha U@@ hemban@@ sha man u A ver Un Tor la . Ka f@@ ada u par@@ i@@ ishi la yange kaa ér mo m yange ne ye . ” Ú kohol akaa a i nger ken takerada u M@@ ika la cii ú pase wer nan ? Yange a gba mbatamen mba ken Kristu u tsuan or , wan nan tom sha ikyev ken nongo u Kristu yô ve er msen . Yeremia yange lu ikyav i tseer tseer i or u civir Aôndo u nan tsegh iyol i nan nena ? Mimi mba Yesu pasen la doo un ishima , shi ior mba yange tesen ve la kpa doo un ishima . ( Yoh . 13 : 35 ) U hemban cii yô , mbatomov mba Yehova ka vea taver mbagenev asema er Yehova a soo ér se eren nahan la yô , icivir cii i yem hen Yehova , Ter wase u dooshima la . Ú pase kwagh u Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la nena ? K@@ a@@ ther@@ ine yange pasen kwagh hen haregh ne anyom imôngo yô , hii u henen sha kwagh u m@@ ough@@ on yemen hen ijiir i ior vea hemba ungwan loho u Tartor yô . Nahan Yon@@ a kaa ér nyi ? Yange lu hen iji@@ ir@@ tom na gumor Yosev , u doo ashe tsung la kav ér un doo kwase u or@@ vesen na ishima tsung ye . ( Luka 20 : 27 , 37 , 38 ; Ekesodu 3 : 6 ) Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob yange ve kpe kera , kpa awashima u Aôndo wa ishima ér una nder ve la lu u una iv keng je yô , hen a na yô lu inja e̱r mba uma nahan . Er Davidi nahan , mayange , Mbakristu mba mimi mba a undu mcivir ve u civir Aôndo ga . Nahan kpa , er ve pase mbam@@ nenge vev cii , shi Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine kure ikyaa la sha iwasen i jijingi yô , anmgbianev mbara kera han@@ ger sha mbam@@ nenge vev ga . Sha mimi yô , ka sea wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea fa ishimaverenkeghen i Ruamabera a ne la shi ia doo ve nahan i saan se iyol kpen kpen . Kwagh u yange er ne gema zua sha gbenda u Aôndo a eren kwagh yô ; inja na yô , un s@@ angen a s@@ ange sha dooshima ga . Alaghga ú na jighjigh wer yange fa kwagh hemba u ica je . Shi mbakur@@ an@@ ilev kpaa ve nd@@ ôh@@ ôr Mbai@@ gipiti ishima . Ng@@ ô na maa fa je ér a kav hanma kwagh u a lu nengen sha tser u D@@ V@@ D la yô . ” I@@ an i eren akaa a aa na u kuma u nan we ma tom ken tiônnongo la , ka ian i dedoo i Yehova a ver yô ; a soo ér mba ve lu keren ityom i ken tiônnongo la cii ve va ah@@ enge , nahan msaanyol a kar ve ken mcivir na ga ; shi nongo na kpa soo nahan ga . 2 : 6 - 8 ; 3 : 8 , 9 , 18 - 21 . Apostoli Paulu wa noov kwagh ken washika na u yange nger Mbaefese la wang . 4 : 1 , 7 ) Tom ne ka u va se a icivir . Alaghga ne umbur er ken ijime la , ior mbagenev k@@ ahan ta@@ av shi ve te@@ en un a tee shi ve tesen mbagenev ityav mbi nôngon shi ve te@@ en ikyav mbi n@@ um@@ u@@ v yô . Ka “ tse@@ yô , u i yer un ér Diabolo ” la , Aôndo a we un “ i@@ fan ” ye . • Mba ve lu keren u maan ivese i dedoo yô saa vea lu a ikyar i dedoo man vea kôr cio ye , di vough e̱r mba@@ am@@ ar@@ ev shin iorov uhar mba ve lu du@@ ghun ikyav mbi kasua shin mat@@ o nahan . — Iyoukura , J@@ un 1 , 200@@ 1 , peeji 8 . Sha nahan yô , a ver ishima a kôr azende vea mba atindiakaa a ke ’ Ruamabera lu ve tamen kwagh la tseegh . Kwagh er doo yô , Genese 37 : 25 - 28 ter kwagh u mbak@@ as@@ u@@ av mba I@@ she@@ ma@@ el mba yange ve tôôn kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha ur@@ ak@@ u@@ mi ve yemen a mi ken Igipiti shighe u Aberaham kpe kera anyom kar er deri môm nahan la yô . Yange i maa u@@ kp@@ ar mban zan zan t@@ av je kuma er angahar 1@@ 65 nahan . A@@ shi nan kpa yange shi ve v@@ aan Paulu a akaa a kwagh gba un a mi la , amba er iky@@ ondo i wu@@ he@@ e man ityakerada man akaa a ngeren kwagh a mi nahan . Yakob yange er msen hen Aôndo , msen ne lu ityendezwa je . Aluer se sôr aan a dedoo a henen sha akaa a ken jijingi se ver yô , se zua a atô@@ akaa kpishi a se har iliam yase sha mi , nahan se ôr kwagh u una maa mbagenev yô . Lu hen shighe ne m hii zuan a Mbashiada mba Yehova ye . • Mpase 14 : 6 , 7 ôr se nyi sha tom u mbatyomov ve eren nyian laa ? ( Amo@@ shi 1 : 1 ; 7 : 14 ) Shighe u ij@@ en gba ken Iserael sha ayange a profeti Eliya la , hingir u Eliya una lu vea kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u Aôndo er ivande ve an@@ m@@ we na kua an@@ mk@@ ure na kera bee ga , sha shighe u ij@@ en la cii la . ( Pasalmi 37 : 16 ; 7@@ 3 : 3 , 12 ) Mba vough er ib@@ u@@ me@@ or u ken injakwagh i yange Yesu ôr zum u orgen pine un ér a̱ kar ve kwar u dy@@ ak@@ oo la nahan . Er Se F@@ a Mba Aôndo a Doo Ve Ishima Yô N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 5 - 6 . 3@@ 7@@ 3@@ ,@@ 4@@ 30 Ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 19@@ 7@@ 4 la , m hii u eren tom u , tesen ior Bibilo ah@@ wa 1@@ 00 ken hanma uwer . Nenge ase er Or@@ le@@ v@@ i ugen u lu uiky@@ angen la yange tese ishimawan yô . Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér : “ Or u nan nagh yô , nana mgb@@ ough a akaa , man shi or u nan ne mngerem ma man yô , nan iyol i nan kpaa á na nan mngerem . ” — Anzaakaa 11 : 25 . Ashighe agen , am@@ een a karen jighjigh wase agen aa fatyô u nan se kunya . Hii nan ve mnder u shin ku una tsegha iti i Yehova ? Aôndo yange wa tindi sha kwagh u u@@ iniongo mban ér : “ Hanma inyom nomso@@ mbaiorov ou cii , ve̱ va sha ishigh ki TER Aôndo kwa tar . ” ( E@@ ks . Or u nan lu tesen orgen kwagh la nana wase or shon u fan kwagh u nan lu henen la nena ? Ka vangertiôr u nyi ityendezwa i ken E@@ den la i ne se sha kwagh u i@@ yô vea tsombor na ? 3 , 4 . ( a ) Lu nyi i er ke ’ iniongo i kwa@@ se@@ he i ke ’ K@@ ana laa ? ‘ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii . ’ ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 5 ) I@@ d@@ ya i eren na i dugh ior mbagenev ken tiônnongo u Kristu kera — mba ve kenger iyol@@ tseghan i ve tsegh sha ci u Aôndo ashe ashe la . Sha iyange igen ai@@ k@@ ighe ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i , or ne pine kwase na Jo@@ di kwagh u a fe sha Mbashiada mba Yehova yô . Ka iyua i hemban doon i nyi mbamaren vea na mbayev vev ve , shi ka nyi i gbe u hanma wanye nana er a iyua nee ? Yange pase tic@@ a ne kwagh shi ver shighe u vea hide vea seer lamen sha itinekwagh la kpaa . Shi se mba ne Aôndo iwuese sha mkaanem ma maan a maa , ma se ne zum u i le@@ he mbau@@ ng@@ wan kwaghôron ér ve wa zwa ke ’ mkombo la . Aôndo Er a Ior N@@ av mba He@@ mban@@ ato Mb@@ ara sha Dooshima Ve ôr Yesu ijir i aiegh , ve kaa ér ngu or u hendan a gomoti , shi ve wua un kpaa . Jijingi u taregh kua ihy@@ agh i uma ne bende a ior kpishi shi i na ior hingir u henen sha akaa sha gbenda u vea fatyô u tôôn a tôô angev je kpaa . N@@ gu@@ har ua nd@@ yar un , ka angahar a mba@@ ats@@ anev kua ang@@ ah@@ ar@@ an@@ d@@ yaren a mba@@ ibanave je la . ” Aluer kwagh er u nahan yô , umbur wer ishim@@ avi@@ h@@ in i u gba v@@ ô@@ son or dang ve u nyôr ker la ia hemba vihin a m@@ ts@@ wen@@ em ma yange u lu kwa@@ v ve ma kôr u la . Een , ú fatyô , sha ci u Mkaanem ma Aôndo ma eren aie ga yô . Yange lu u ikyurior i Iserael ia kuran Tindi yô , ia zua a nyi i@@ veren@@ e ? Shighe u Yehova tindi Wan na shin tar la nahan , m@@ vende u ve vende u ungwan imo i Aôndo shi keghen ato a mba a tindi ve la due tseer tseer , je yô , Yesu yila Mbaiserael mba ve lu ken Yerusalem la ér ‘ mba wu@@ an u@@ profeti . ’ Aluer kwagh er man se nenge ser mbatamen nenge sha kwagh shon wang yô , a taver se u ungwan ve ga , shi se lumun kwagh u ve kaa ér se er kpaa . Kpa shighe u hemen ve u wanger se ga kpa se ongo ve yô , se mba tesen ser mimi je se mba ungwan ve . Ishim@@ a@@ verenkeghen i M@@ nder u Shin K@@ u la I@@ ̱ S@@ ur U Ishima Ú fatyô u palegh ayôôso la aluer u na nom@@ ou shin kwase wou ibo cii ga yô . Mimi yô , agumaior agen yange soo u tsuan akaa a ken jijingi a vea er yô , kpa mbamaren vev gema taver ve ishima u z@@ endan akaa a taregh ! 34 : 6 , 7 . Kp@@ iligh mo iyol er m fa atesen kpishi a kwaghaôndo u Mor@@ mon ga nahan . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) U henen sha atô@@ akaa ne seer seer la , una na se mkav sha kwagh u ityesen . A kaa wener : “ Ma or kpaa nan ngu ngohol [ uma wam ] ga , kpa ka Mo iyol Y@@ am je M lu nan un ye . ” — Yohane 10 : 18 . Mbagenev di lu a̱ fa m@@ nyoon u tôv@@ ac@@ an ga nahan ve kera fa ér gba u vea taver ishima ken am@@ een ga , hemban je yô mba yange ve sember nan jighjigh mbara . Kpa aluer ve hemba un ato di ye ? Ken tar u Li@@ th@@ u@@ ania di , anmgbianev za a mo hen an - ger@@ i u Š@@ i@@ au@@ li@@ ai , ape m vande eren tom u pania la . Er Nan Ve i G@@ be u Se Eren Er@@ doo ? Shi una tese se kwagh u se er ve se hide se lu a dooshima u yange se hii lun a mi sha Yehova man sha mimi la . A@@ tesen ne cii nga kaan ér , ‘ U fatyô u eren kwagh u ú soo cii sha ci u or kpa nana pine u kwagh ga . ’ Ve zua a msaanyol kpishi . Doo u se fa hanma kwagh u se fetyô u fan sha kwagh u nongo u Yehova cii sha ci u nyi ? Mba@@ y@@ aav udubu imôngo mba eren nahan sha tar cii . Sha nahan yô , hanma mgb@@ er u or lu a mi cii nana fatyô u dondon kwagh u i lu henen la shi wan zwa ken mkombo u Iyoukura i H@@ enen la kpaa . Orkristu ugen , iti na ér R@@ on@@ al@@ d , a pase wener un den ér Bibilo i ôron ken tiônnongo la i kar un ga . “ M@@ rumun u sha mh@@ ôôn Wam kuma u . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 12 : 9 . M Z@@ ua a M@@ saanyol Kp@@ ishi ken Tom u M Er Aôndo La ( P . Ka sea wase or u se henen Bibilo a nan nana ya ikyar a Yehova nahan i saan se iyol kpen kpen . Eren a Mbagenev sha I@@ civir Hanma Shighe Cii Hen sha kwagh u i kaa a Aberaham ér a̱ er la . Kpa aluer se wa ishima a ah@@ een yô , kwagh ne una tese ér jijingi u Aôndo tema sha a vese . 24 : 15 ) Er se fe ser kwagh môm una yange Yehova u yiman ior nav ga nahan saan se iyol ga he ? Mba@@ yev mba kiriki fa ér mbag@@ anden hemba ve . Una uman cii yô , i ye@@ gher un , maa i kura s@@ am na i gba wu@@ an . • Anzaakaa 21 : 30 ? Nahan cii kpa , alaghga a za mbamaren mba ve civir Yehova la iyol , vea pine ér , ‘ M fa er wan wam a vese ken jijingi yô , kpa a vi@@ a kuma u una fatyô u palegh aeren a dang , sha er una za hemen u lun wang sha ishigh ki Yehova je kpa ? ’ W@@ a@@ shika u Paulu nger Mbaromanu la ngu a akaawan a injaa sha ci u Mbakristu I@@ ca i gbe ga yô , ve ungwa ér mbagenev kpa nenge a ishimawan ve man iyol kôron tsaha ve la . Yesu yange na nagh ku ip@@ aa sha ci wase , nahan nagh kura bugh uumace gbenda u waren sha ikyev i ku . 9 , 10 . ( a ) Ú s@@ av a s@@ av ôron injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u ikp@@ an i yange kegh or@@ vesen ve sha u a̱ hide iniongo i kwa@@ se@@ he la nena ? Lu shighe u kwagh er Peteru u vihin tsung yô , man alaghga je yô , iyange la lu iyange i hemban vihin ken uma na cii , man kwagh u er un la kpa lu kwagh u hemban vihin cii ken uma na . Ù@@ w@@ ú , í@@ ny@@ am ne ka í@@ ny@@ á@@ m@@ ky@@ ume í tan ih@@ indi iyol ts@@ ôô ! Alaghga mbagenev vea hemba lun a aan a pasen kwagh ; mbagenev di alaghga a hemba taver ve iyol shi vea hemba lun a gb@@ ong gb@@ ong iyol kpaa . ( Ôr Genese 3 : 6 . ) ‘ I@@ pe@@ l@@ ai@@ kaa i sha tar@@ nahan , i yange í ôr sha tor u Bab@@ ilon ’ la , kure shami . Anmgbianev mbagenev mba ve eren Yehova tom hanma shighe la kpa , kape kwagh ve a lu je la . Ashighe a ka se tema u henen Bibilo kua ityakerada i i pase akaa a ken Bibilo , shi se gbidye kwar sha akaa a se hen la , aa wase se u kporom ikyua a Yehova . ( Mateu 21 : 42 ; Mbaromanu 1 : 2 ) Nahan yô , Mbashiada mba Yehova mba yer Iky@@ uryan i T@@ se ér Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu sha ci u yange i hemba ngeren ityakerada i ken Bibilo ne ken zwa Heberu . 10 : 9 , 10 , N@@ W ) Ge@@ ma ak@@ ô@@ v a mbaapostoli mban vande wan shin angahar kua i@@ gb@@ ough mbi ve lu a mi sha ave la di ye ? Ka mbampin mba shon je ne : Ka unô ior me lam a ve ? Ashighe kpishi , Yesu yange una lôh@@ ôn ior mba ve keghen ato a na la sha u ve hide ve gbidye kwar sha ityesen na yô , á kaa ér : “ U hen nena ? ” Nahan kpa , gba u se eren msen sha jighjigh ve se fatyô u wan ishima ye . — Yakobu 5 : 15 . Davidi lu nyi or@@ o , man yange nenge iyol na nena sha ishigh ki Aôndo ? A kaa ér : “ M fa , una nder , ” kpa lu henen ér a va lu ken hemen . F@@ l@@ or@@ ence Lu G@@ ar u Do@@ on@@ ashe Kp@@ ishi N@@ om man kwase ka vea h@@ ime iy@@ ongo ayol a ve ga , vea de shighe a kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , ve hingir u ts@@ w@@ eren iliam ayol a ve . Kape tom wase u geman ior hingir mbahenen ne kpa u lu je la . 3 : ​ 10 , 11 ) Yakobu kpa yange wa se kwagh ér se̱ kôr no@@ mbor wase tsaha shi se̱ palegh iy@@ u@@ he shi se̱ de we iyol yase ikyo tseegh ga , been yô a nger ér : “ Kpa kwaghfan u a dugh Sha yô , hiihii ka u wang , shi ka u bem kpaa , man u sar sar , man u n@@ orom ikyaa ga , a iv a mhôônom ma zungwen kua atam a dedoo , ka u s@@ angen sha dooshima ga man shi u im@@ ang@@ er@@ egh kpaa ga . Kwagh ne ka kwagh u vihin tsung je . U ‘ lun ken mzough a jighjigh u nan man mfe u vough ’ la wa nyi k@@ ere ? Er venda tor nahan kpa er nan ve ior de ga lu dondon un ijime here ? Ú fatyô u nan ve iwasen shon kpa ? Shi ka se hen u kaven akaa a se zamber a Aôndo ve a ongo la , nahan se seer kporom hen a na . Nahan we kpa kwagh wou ngu er kwagh u Timoteu u ngise la nahan . ( Anzaakaa 4 : 18 ) Or@@ gen , mba yer un ér F@@ red , un kpa ka i mar un iyol u hiin kwaghôron u ken Bibilo a mbananjighjigh a na imôngo . F@@ red er tom u pasen kwagh hanma shighe la hemba anyom 60 hegen . Shi se civir nen Yehova “ sha ishima i môm ” a ior nav imôngo shi se na un “ nagh ku iwuese ” kpaa . — Mbaheberu 13 : 15 . 2 : 20 ) Nahan cii kpa , ka kwagh u Yesu er shighe u kpe shi i va nder un shin ku kera la a p@@ aa se vindi vindi , shi a ne i lu u a fatyô u den se a asorabo a ase ye . Kwagh ne yange z@@ am iyol kpishi , kpa mbamaren av gba uwer u taver mo ishima ga . 24 : 21 ) Se fatyô u tôôn mbamtaver mba se va tagher a mi ken hemen la karen sha a@@ yem a “ ny@@ ôn@@ go@@ so a any@@ inya . ” Kpa se mba tesen m@@ ze@@ hemen wase u ken jijingi la ken igbar sha mhen wase man sha kwaghôron kua sha zende wase ser se mba mbau@@ ng@@ wan imo i Yehova . ( Rom . Per@@ apera u Yehova due tseer tseer nena ? Kpa sha kpôô yô , ishima yase wa at@@ ser@@ egh , mayange kwagh ne a de hungur se ga . Ka hanma shighe i doo u se sôn icighan jijingi ? O@@ s@@ man ka wan u sha uhar ken ônov uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba ter na . A@@ tor ne cii lu inja i môm . Kanyi yange i va a ayôôso hen atô u Mbaiserael nahana ? 6 , 7 . ( a ) Ka mba@@ awashima mba nyi alaghga or a lu a mi sha kwagh u tom u u@@ ke ? Ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 la nahan , K@@ ur@@ utya ugen u ken tar u Jam@@ an@@ i , Er@@ w@@ in Rom@@ me@@ l kua k@@ we@@ sho@@ j@@ aa na za haa af@@ o ikyua a gar u E@@ l Al@@ am@@ e@@ in , man sho@@ ja i ken tar u B@@ rit@@ ain di lu ken gar u A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia kpishi . I@@ ca a gb@@ aan ga yô nan gba kporom ikyua a or shon , nahan or shon maa nan gba doon nan ishima tsung . Gi@@ di@@ on yange tese kwaghfan sha tom na u eren nena ? Shighe u or@@ beenyol ka nana er kwagh vough er atindi a Aôndo a tese la yô , kwagh la hungur mba ve lu a nan la ga cii . Kpa , ior mba eren ts@@ wam man mba k@@ enden a ayol a ve sha de ish@@ ar nyian . A shi nan kpa kwagh ne tese m - maa u a maa gir@@ gar u taver a kase Yerusalem la . An@@ u@@ un@@ au@@ kase at@@ aan la , lu er a l@@ an@@ en kwagh la nahan ga , sha ci u ve wa ago@@ yol tsembelee sha u tôôn a am@@ enger kua mkurem ken ase@@ gh a ve . Ru@@ b@@ é@@ n vea tsombor na yange mba wasen tiônnongo u ken gar u S@@ an M@@ ig@@ uel de Al@@ l@@ ende la cii yô , ve gba za eren tom u pania ken gar u G@@ u@@ an@@ a@@ j@@ u@@ ato , ken atô u M@@ ex@@ ic@@ o ; ve wase u veren tiônnongo u Eren mkombo ken zwa Buter her , lu a mbap@@ asenkwagh 30 . T@@ ôôn mba ve lu ungwan a na la karen sha iny@@ on yô , a kaa ér : “ Ne ne hemba i inja tsung je gaa ? ” ( Mat . Kwagh u Bibilo i er se sha kwagh u Aberaham la tese ér mbamaren vea fatyô u veren mbayev vev ikyav i dedoo shi tesen ve u lun ken bem a mbagenev kpaa . ( Anzaakaa 31 : 2@@ 8@@ b ) Sha mimi yô , doo u se heen kasev asev shin noov asev sha u eren as@@ enge a doon ga a ve ga . De se time sha akaa ag@@ enegh a a anger se yô . Aluer ne@@ a lu a ishimaverenkeghen ér iyange igen ne hide ne eren akaa vough er tsuaa la nahan kpa , ver nen ishima sha uma wen er a lu hegen la . Kpa , aluer i kaa a Orkristu ken ate@@ jir ér nana̱ bu@@ m ér nana ôr kwagh u mimi di ye ? ( Pasalmi 119 : 1@@ 13 ; Mpase 3 : 16 ) Er se civir Yehova a ishima yase cii yô , ngu ‘ ijiir yase i y@@ eren ’ man una sue se kpaa . “ Yange Se So@@ o u H@@ id@@ en I@@ jime Ga ” Mbaiserael yange ve zua a mtsera sha u wan Iyange i Me@@ men ikyo nena ? Or la za hi@@ di yô , a na mbatomov nav mba uhar mbara injar sha u veren ve “ sha akaa kpishi . ” ( Mpase 14 : 8 ; Mbagalatia 6 : 16 ) Ka ken ve je yange i t@@ í@@ m im@@ aagh ki “ tar u he ” la ye . Een , ka u vea wa ikyo sha er vea nzughul a tahav mbu i we ve sha ikyev la ga yô . Shin er Ter u Yesu na un tahav mbu or môm nan lu a mi ga nahan kpa , Yesu lu a ishimawan , eren tahav mb@@ un sha kwaghfan . A@@ ny@@ e@@ kwase u Nan N@@ agh , 11 /@@ ⁠ 15 • Se tese sha aeren a ase ser se mb@@ á ‘ keghen ’ kwagh nena ? Mkaanem ma Paulu nger tindi hen Mbaefese la alaghga shi ma a umbur se ér ken mbamkombo asev mba civir Aôndo kpishi kpishi , se mba zough a mtsera sha u wan “ ats@@ am a ken jijingi ” a ishima yase i môm la — ats@@ am shon kpishi nga a bende sha aeren ase a ken jijingi amba er kwagh u dedoo nahan . M@@ lu u ken jijingi u ior mba Yehova ngu nena ? Shighe u S@@ ime lu ken tar shon la , ortamen u sôron atôônanongo ugen taver un ishima , shi a ungwa kwaghôron u anmgbian ugen u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine yange na yô , nahan kwagh ne mgbegha un u veren kwagh u Yehova hiihii ken uma na . U@@ r@@ a maa n@@ ôô ! Tom u Mba@@ yev J@@ ef@@ f vea kwase na De@@ b kpa ka ior mbagen mba ve p@@ ande akaa ken uma ve sha er vea seer tom@@ shir@@ en ve yô . Un man mba@@ var@@ en@@ i@@ wa mbagenev yange ve var akav a tempel u in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u i yilan ér Ar@@ te@@ mi la , man tom ve ne v@@ aan ve a mtsera kpishi . U dondo nan ijime , man alaghga je yô u lu nd@@ yaren sha angahar a nan la vough vough ga he ? Lu shighe la je u va ke@@ m@@ am uwegh sha h@@ unda ye . De se time nen sha kwagh u una wase se u lun a vangertiôr la yô . • M@@ til sha mimi kanyi , man ikyav i or zenden sha mimi la ér nyi ? Yehova yange tsengaôron kwagh u mzough u ior nav ken mkaanem ma ma dondo ne , ér : “ Me ya iky@@ ur i bem a ve , ia lu ikyuryan i tsôron a ve ; Me ver ve her , Me na , vea ngee , man Me ver icighan@@ jiir Wam ken atô ve gbem sha won . I@@ ̱ wa se kwagh ér mbagenev ve doo se ishima , se̱ naan ior icivir shi se̱ eren a ve dedoo kpaa . W@@ ea lu or u ú sember nan iyol you yô , nenge er mba ve er tom ica i gbe la ka ve er tom ve yô , nahan dondo kwaghwan ve . Ka nyi kwagh se lu a iwuese sha mi man i lu v@@ ough@@ l@@ o , man ka nyi i doo u se kange ishima u eren@@ e ? Hen tugh nav mbu masetyô la , ican na seer ngee gande . ( Aerenakaa 23 : 1 – 5 ) Sha shighe ugen la kpa er za zende ken gar u A@@ ten@@ e yô , “ ishima vihi un tsung sha ci u a nenge gar la mgb@@ ough a ak@@ ombo . ” 4 : 1 , 7 ) Gba u iy@@ ugh ia lu shin ikyav mbi iny@@ aav mb@@ in ga ! ( Yohane 15 : 13 ) Yange kav er u eren nahan la , i lu gbenda u se fatyô u zuan a myom cii je la yô . Yehova kpa ver Elisha sha jighjigh na man m@@ til u a tile sha mimi la sha u nan un ian i nengen er i tôô Eliya i yem a mi sha gbenda u kpiligh iyol yô . ​ — 2 Utor 2 : ​ 1 - 12 . Ka unô kpa vea lu ken ak@@ um@@ au@@ t@@ ya nee ? M@@ ze@@ hemen u N@@ ongo Ne Anmgbian H@@ en@@ sc@@ he@@ l er tom ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea Anmgbian K@@ nor@@ r zan zan K@@ nor@@ r kaa kpen ken inyom i 19@@ 7@@ 7 . Sha kpôô yô , m@@ tsegh u se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova la na yô se hingir “ ikp@@ an i perapera . ” Awa@@ mbe a an@@ ngô@@ u nga g@@ enger imo hen inya , yil@@ lan Mo . ” ( Mat . 28 : 20 ) M@@ ôm ken akaa a hemban lun a inja , a se tese mba se henen Bibilo a ve la yô , ka u tesen ve u tsuan kwagh u dedoo . Se fatyô u eren Yehova tom tugh man ate@@ tan kpa ? Duteronomi 5 : 1 - 22 K@@ ange ishima wer u de u nôngon ityav mb@@ in ga . Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u Iserael u sha mar@@ ami la vea Iserael u ken jijingi la ? Ivur 6 i ityough k@@ ira ôr kwagh ter mba vea lu eren tom u “ upristi mba TER ” la . Nahan shighe u i va due a Mbaiserael ken uiky@@ angen ken Igipiti kera la , Pro@@ feti Mose na zwa wener i̱ tôô ik@@ yom i Yosev sha u a za ii ken Tar u Ity@@ endezwa la yô . 15 : 1 ; 17 : 14 ; 2 Tim . 2 : 24 ) Alaghga ieren you la ia mgbegha imba or la u keghen ato , kwa@@ gen u Mbashiada mba Yehova ve ze u pasen nan kwagh yô . Nahan a kaa ér : “ Yehova doom ishima . Ngeren ne time sha igbenda i mbananjighjigh vea va a bem hen ya ve la , man er vea nôngo sha afatyô ve cii vea wase mba hen tsombor vea ngohol mimi yô . Kanyi Peteru yange nenge wener ka kwagh u hange hange , man ka mkaanem ma Yesu ma nyi alaghga yange lu a mi ken ishima ? 10 : ​ 28 , 34 , 35 ) Nahan yô , doo u se nengen ior cii ser mba mba@@ wan@@ ndor a vese , mba ve ker se ihyom je kpa se tese ve dooshima . ​ —⁠ Mat . Heela tseegh ga , Yehova eren dedoo a “ ior cii . ” Mkaanem ma or@@ ngeren takerada Ar@@ th@@ ur H . Hen ijiir igen la , mzough u mbahemenev mba adu@@ av tôndo usu shighe u i lu tesen vi@@ di@@ o ne yô . Mbat@@ im@@ en sha akaa a ken Bibilo kpishi na jighjigh ér ka kwa u hiihii u i nger iti i Aôndo ken Bibilo i ken zwa Jam@@ an@@ i je la . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér : “ Ior ka vea lu sha ajiir shin vea due hen icombor i wan ifer , kpa vea za hemen a ieren ve i dedoo nahan i doo kpishi . ” Nahan kpa , sha ajiir agen yô , i tôô ér ka hange hange u eren kwagh sha shighe keng ga . Er tom a ityakerada man akaa agen a tôvon sha kwagh a u lu a mi la sha er M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wou man kwaghhenen wou u sha tse@@ ene@@ ke la una hemba doon yô . Tor wase Yesu Kristu za hemen u tsaase se her . ( Habak@@ u 2 : 3 ) Nahan er se lu keghen iyange ne yô , mayange je se hungur nen m@@ ny@@ am ken shighe u se lu ker ne ga , gadia se fa ser mkur u akaaôron a profeti mgb@@ ôghom ! J@@ on : M@@ im@@ ii ? Kpa doo u se pine ser , ka kwagh u mnder u shin ku u mba vea yem sha la Yesu lu ôron ga z@@ ee ? Sha iyange i J@@ ul@@ ai 6 , 19@@ 47 la , i wa se shin um@@ ato mba kuran ib@@ ua ikyo@@ on , i yem a vese ica je , hemba u@@ kil@@ om@@ it@@ a 6@@ ,@@ 4@@ 00 . Mbahemenev man ior jimin cii ken Mbakristu Mba@@ aiev hemba soon atesen a u@@ kwaghaôndo vev a mimi u Aôndo u yange Yesu tese la . Kanyi yange i na ve Yesu taver ishima ? J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H U N@@ AN M@@ AN I@@ SH@@ I@@ M@@ A@@ V@@ ER@@ EN@@ K@@ E@@ G@@ H@@ EN MB@@ A H@@ A@@ NG@@ E H@@ A@@ NG@@ E Kwagh yange er nahan shin ity@@ ô@@ tar i tar u Y@@ uro@@ pa sha ikyev i Mb@@ an@@ az@@ i man sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u Y@@ uro@@ pa sha ikyev i gomoti u A@@ tem@@ ty@@ o u ken So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la . Yehova nenge ieren i dedoo i Samuel la . • Hii nan ve se lumun ser atindi a Aôndo nga sha ci u iwasen yase ? Nahan yô , Yehova Aôndo , un u mhen na a hembe cii la nengen se nena ? Aluer se pase or@@ jir m@@ til wase u ken Ruamabera la sha ishima i taver yô , se mba pasen loho u injaa Bibilo kaa ér , ‘ or u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ’ Er E@@ s@@ era lu timen sha atindi a Yehova yô , a ver ishima tsung sha kwagh u Yehova ôr la . I mar mbagen hen tsombor u mbamaren vev lu ior ‘ mba soon u him@@ en iy@@ ongo ga man mbak@@ ôron ayol a ve tsaha ga man an@@ om@@ aior a bo ’ yô . Ka hanma shighe Aôndo una tim ifer sha tar kera ? 14 : 21 . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev kpishi kpa na ayol a ve sha u vea za wase u eren tom u maan kwagh u i lu eren zan a mi ave ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la , vough er C@@ es@@ ar vea Ro@@ cio nahan . Bibilo ôr kwagh u mlu u Yehova a Wan na Yesu ér : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O nam no@@ mbor u ior mba henen kwagh , sha u Me fa er Me su@@ we wen u a ver la , sha kwaghôron ” u vough yô . ( Yes . Kpa er Peteru vande ny@@ iman Yesu ken igbar any@@ ang@@ em kpuaa ken ijime yô , alaghga ishima za un iyol . Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Hanma shighe u ayôôso ka a zu@@ am vea nom@@ om yô , se tema se lam sha kwagh shon , ka a tôô se shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u sôron ayôôso shon je kpaa . ” N@@ om ugen nger ér : “ Shighe u m vôso kwase iky@@ agh la , yange m ker mer me sôr nyityô zayol u kwase wam a lu a mi cii fese je . Ka ve soo ér vea lu ityough sha hanma kwagh . Yehova ka Or@@ gban se , nahan ka un a ne se uma ye . M@@ lu na jimin cii ka u dooshima . U tesen ikyav yô , ken inyom i 19@@ 17 la , ij@@ en gba ken gar u S@@ t . ( Pasalmi 1@@ 39 : 17 , 18@@ a ) Ish@@ ôso kpaa i er i kpilighyol , igen je yô ka i ungwa shi i nenge ica i hemba uumace , shi i hemba uumace tahav kpaa . Nahan Mbashiada mba Yehova maa Iyou i M@@ kohol ken gar u P@@ us@@ an , lu Iyou i M@@ kohol i hiihii ken gar la je la . Sha hiihii la , m soo mer azende am a fa ér m ngu henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova ga . Se mba za nyer hen bran@@ ci la yô , kwase ugen u ngohol mba@@ van@@ nya hen iy@@ aagh k@@ ira nenge a vese er se lu van u va nyôron sha h@@ unda yô , nahan a mough fese a yevese a va kegh se gbenda sha h@@ unda , a ku@@ ve se , a gba sen m@@ ur m@@ ur . Er ve lu yemen la , apostoli Paulu lu geman kenger un , sen a na sha u taver un ishima . Satan we mhen ne ken Ifa yô , gba u Ifa una tsua kwagh môm ken akaa ahar keng ; una tsua u vendan mhen la , shin una tsua u henen sha mi , nahan den ér isharen la i ume ity@@ am@@ egh ken a na . Yesu yange ôr kwagh u mba ve vese ayol a ve wener : “ Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” Sha mimi yô , Aberaham lu van@@ den tesen jighjigh u nan na sha ak@@ aren a kiriki agen ica gba cii man a mase va tagher ishigh a kwagh u a fatyô u yilan ér ka iky@@ aren i hemban cii i karen jighjigh u nan na la ye — ka kwagh u i wa un ér a̱ tôô wan na Is@@ ak@@ a a̱ na naagh a mi la je la . E@@ ̱r ikyurior i vesen i Iserael la i̱ ng@@ ur zenden sha ú yô , lu inja er Yehova iyol na kpa lu zenden ave imôngo nahan , man ma kwagh môm tsô kpa fatyô u yangen un ga . Anmgbian u nomso ugen yange a shi umbur se mkaanem ma ken Yesaia 5@@ 9 : 1 la . Ve gema ve lu wasen u kuran a kura N@@ ab@@ al iyôngo kua mba@@ shir@@ en un mbara . ( 2 Utor 22 : 3 - 7 ; 2 Mbakorinte 9 : 6 , 7 ) Sha kpôô yô , “ er se lu a ian yô , se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” — Mbagalatia 6 : 10 . Kwase atindi@@ gh la kaa ér , ityôkyaa ngi i una pase er i hii ve un kaa ér Mbashiada mba Yehova er kwaghbo ga . Yô , se eren nen msen , se suur nen sha Yehova , shi se ya ikyar kôôsôô a anmgbianev mba ken tiônnongo wase shi se ker iwasen hen mbatamen mba ken tiônnongo , shi se za hemen u eren akaa a ken jijingi . Shighe u lu ken pur@@ usu la , eren kwagh a ior sha icivir kua mba@@ kwa@@ re@@ v je kpaa . Ka u suur sha iyol you tseegh shinii , shin ka u “ haa akaa a zan we iyol [ la ] cii sha Ter ” ? Er Yesu yange ôr nahan , kape mkur u tar ung@@ un ne kpaa una va “ hen shighe u [ se ] ver ishima ga je la . ” “ Á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . ” — Yes . Er se lu timen sha kwaghôron u profeti ne yô , ishima yase ia seer iv@@ in a iwuese , shi jighjigh wase kpa una seer taver . Kwagh@@ wan u Paulu wa Mbakristu mba sha derianyom u hiihii , mba ve lu ken Yerusalem man Y@@ u@@ dia ér ve “ ar sha mlu u vi@@ an la ” yange yima uuma vev . Een , aa fatyô ! Lu a Ish@@ aren i Y@@ an “ Kwagh@@ yan u T@@ aver ” Mbagenev ka vea ôron kwagh u ieren i mimi i i ban yum ne yô , ve kaa ér “ ka uma cii tsô je la . Se wa ikyo sha kwagh u mbat@@ esen mba aiev nena ? ( E@@ ks . 12 : 37 , 38 ) Ve lu a yem ica ga tsô F@@ ar@@ a@@ o shi gema ishima . Una fatyô u lun kwagh u bu@@ lan ior . 5 : 43 - 45 ) Apostoli Paulu kpa va nger i@@ mba@@ kwagh ne nahan kaa ér : “ Aluer ij@@ en ia kôr or@@ ihyom wou yô , na nan kwaghyan , aluer im@@ ura ia kôr nan kpaa na nan kwagh@@ man . ” ( Rom . 12 : 20 ; Anz . Sha mimi yô , alaghga a taver u tilen sha ieren i mimi nyian . Ka i saan se iyol u ôron akaa a se soo la kpen kpen . 1 : 20 ) Sha kpôô yô , Yesu ver se ikyav i hemban cii , gadia yange kure hanma ityendezwa i er a Ter na cii . In@@ i@@ ongo i Kristu yange i tese mimi hanma Orkristu nan ungwa shi i ta iwanger sha akaa a i lu tesen la kpaa , nahan kwagh ne a wase hanma Orkristu nan taver ken jijingi . Kwagh u sha uhar yô , una kura ve . Shi alaghga mbagenev lu henen ér , Yehova pav mbacivir un sha mimi ver kposo a mba@@ vendan mimi , mba ve civir un sha at@@ ser@@ egh la je kpaa - o ? — Aer . ( a ) Yeremia yange er kwagh sha kwaghfan shighe u a yam sule la nena ? • Hii nan ve Tindi u Yehova doo or@@ ngeren Pasalmi 119 la ishima ? Kanyi i gbe u or@@ tom u loho u dedoo nana er ve nana za iky@@ u@@ la ? Nahan kpa asema nga y@@ in@@ an a yina ior hanma ijiir ken tar ne her tsô . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i “ shin tar ” la di ngi ôron kwagh u tar wase u se lu sh@@ imi ne . Mbat@@ amen vea fatyô u dondon ikyav i dedoo i Yesu la shighe u ve lu wan anmgbianev vev kwagh nena ? 1@@ 12 : 3 , 6 , 9 . • Er se eren tom u pasen kwaghaôndo la nahan , doo u se nengen ú nena ? 17 , 18 . ( a ) Ka igbenda i nyi nom man kwase vea fatyô u den ér Yehova a hemen tsombor ve ? Mbak@@ ur@@ an vea palegh u keren icivir ve ayol ave nena ? Sha nahan yô , se wa nen ikyo tsung , se za nen hemen u zenden sha atindi a Yehova a ishima yase cii . — 1 Kor . Iky@@ urior ne vea “ iyôngo igen ” i i lu ak@@ ar a ve la cii mba dondon kwaghwan u i we ér : “ Su@@ ur nen sha TER gbem sha won ; gadia TER A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka vande u tsôron je ” la . — Yesaia 26 : 2 - 4 ; Yohane 10 : 16 . In@@ yom i môm karen yô , nom@@ om kpa ngohol mimi . • Kwase u injaa nana er nyi ve nana sue nom u nana ? Er lu sha ayange a apostoli Paulu la nahan , ior kpishi nyian ka ve za a ‘ kwagh u ve ver ’ her shin inyaregh ki ve soo u eren iyua a mi la , ve za kende shin a@@ kwa@@ ti u eren iyua , u i nger sha mi ér “ Wor@@ l@@ dwide Wor@@ k ” la . Ken inyom shon i môm la tseegh ve man as@@ ande a Mbakristu mba i shighe ve mkurem ne pase kwagh ah@@ wa 1@@ ,@@ 3@@ 3@@ 3@@ ,@@ 9@@ 6@@ 6@@ ,@@ 19@@ 9 , iyenge ne ka iyenge i ah@@ wa a hemban anyom 1@@ 5@@ 0@@ ,000 ! Kwagh u it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough yange doo un ishima mimi , shi yange ku@@ h@@ wan adi@@ gu@@ ve na vea mba ku@@ h@@ wan kwagh mba yange ve ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough i samber a mi sha ity@@ ô@@ ugh ki re@@ di@@ ô ki Mbakristu la . Ken Iserael u sha ayange a tsuaa la yô , yange i ta wanye u taver ityough , vihin inyaregh dang dang , shi h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom a wen i wua . Mba fan kasua u yôôn mba yer kasua sha zwa nyo@@ h@@ on shi ka ve tese ufoto mba vea doo mbak@@ as@@ u@@ av shi vea lu sha ishima ve kpaa yô . An@@ th@@ on@@ y : M va u a Iyoukura man Awa@@ ke ! ATSAM A A GBER YÔ , KA : 19@@ 3 , 1@@ 5@@ 1 Or@@ hemen u Mbai@@ gipiti la venda iny@@ igh i môm je . Bibilo kaa ér : “ Ka sha ci u ican i ku@@ ugh la man i ci@@ r [ Yesu ] iengem iyol kua icivir kpaa ye , sha u Una kav mlu u ku@@ ugh sha ci u ior cii ” yô . — Mbaheberu 2 : 9 . Mba yemen ken ya yô , El@@ ke man ngô na za nenge sha L@@ ana doo doo , shi ve lu pinen una akaa sha kwagh mcivir na man tom na u pasen kwagh hanma shighe la . Mbayuda mba eren kpen@@ ga mba wan h@@ ua lu te@@ en inyam man iny@@ on i n@@ á@@ n naagh a mi ke ’ atô u tempel jigh jigh . ‘ A er ityav mbi bee zan zan ar hen ik@@ ighir i tar je , A so@@ mb@@ o ada , A ke@@ ver i@@ w@@ ange , A nan@@ de ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya sha usu . ’ — Pasalmi 46 : 9 . 5 : ​ 28 , 29 ; Aer . 24 : 15 ) Shi se zua a ian i seer mfe u se lu mi sha akaa la , er akaa a sa@@ in@@ s@@ i man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan man u kp@@ el@@ an shi maan a@@ you , kua akaa agen nahan . 10 , 11 . ( a ) Kanyi igen shi i gbe u se er@@ ee ? Nahan kpa , Yehova Aôndo kaa a Adam wang ér a de kon ugen la ga , a ta un icin ér una ya u yô , una kpe . Doo@@ m kpishi u nengen sha a na , gadia m tôô un er ka an@@ ng@@ ôm nahan . ” Ka nahan ve , Yesu yange tese mbahenen nav u eren msen nahan , ér : ‘ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ’ ye . ​ —⁠ Mateu 6 :⁠ 10 . Nahan Satan una ta num sha ve kpa a lu sha mi ga cii . Man kwagh u tahav mbu he ’ tsombor la di ye ? 5 : 16 ) Yuda yange vaa af@@ an@@ yô ér un er isholibo i vesen yum ga , kpa lu sha ci u nenge ér kwagh hemba un a hemba je . Or u nengen sha mba@@ beenyol ugen kaa ér : “ Ka i tu@@ ur anmgbianev asev mba@@ beenyol mba ve fetyô u lamen tsembelee ga la sha iky@@ e@@ ky@@ e i mba kpen a legh i za a ve hen ape i lu eren ad@@ ua yô a u pinen ve shio . ” “ Me gema zwa u ior ua hingir zwa u wang , sha u ve cii ve̱ yila sha iti i TER ” yô . — SE@@ F . ( 1 Mbakorinte 2 : 10 ) Aluer se er nahan yô , kwagh ne una wase u tsaase mfe wase u se fe Aôndo la shi se seer zuan a mkav ken ishima kpaa . Kwagh ne wasem u lun a mnenge u vough shi a nam iember kpishi . Umbur wer Paulu yange ter ishember i ken zwa Shi@@ ria i “ Ab@@ a ” la , inja na yô ér “ T@@ ere . ” A kar u sha tom u l@@ ôôn kwagh shi ur@@ un mngerem . Yehova Doo Se Ishima Nen@@ a ? Sha hiihii la ve fatyô u zuan a ityom i u@@ ke i vea er ga . Yehova er ish@@ il@@ a@@ j@@ ôngo i m@@ ende sha u i gba Yon@@ a m@@ ure sha it@@ you yô . Ken derianyom u hiihii sha Shighe W@@ ase ne , hanma Orkristu yô lu a ishimaveren i yemen sha . U fa er i hii ve Peteru yem hen ya u Maria kpa ? — Alaghga yange fa ior mbagenev hen tsombor u Maria shi fa er mbahenen mba Yesu nyôron mkombo hen ya na yô . Er I Hii Ve A F@@ atyô u T@@ aver Se u T@@ su@@ an Akaa A Se Er Yô Doo U Jighjigh u Nan Una H@@ ar sha Ny@@ i ? ( b ) Doo u se er sha akaawan a i we se sha kwagh u mkur u tar ne la nena ? Er ak@@ um a utya ka a kura gar sha er ior mba vihin kwagh ve de va he@@ mb@@ en gar ga nahan kape “ bem u Aôndo ” kpaa ka a kura asema ase man mbamhen asev je la . Kwagh u Yesu ôr a Peteru la tese se nyi i̱ injaa ? 5 : 19 ) Yehova na se dyako u injaa , u a wasen se u palegh ihy@@ ông@@ or yô . Shin er nyian ne ior kpishi ve lu yan atsan seer a seer nahan kpa , uumace nd@@ era yan atsan ka kwagh u nyian a mi ga . Ken shighe u kuman anyom 30 tseegh , ve ver atôônanongo a Kristu a yange lu eren tom kpoghuloo ken A@@ fri@@ ka man A@@ shia man Y@@ uro@@ pa yô . 12 : 3 ) Kpa F@@ ar@@ a@@ o lu or u wan ts@@ wam shi mor@@ on iyol kpaa , er akaa a yange er la a tese nahan . Lu u vea nan môm - ken - u@@ pue u iy@@ i@@ av mbi vea zua a mi la , man shi “ môm - ken - u@@ pue u ik@@ um i u@@ ile i ab@@ ua man i iyôngo kpaa ” una hingir icighan@@ kwagh u Yehova . Mbat@@ amen mbagenev taver un ishima ér kwaghfan na ngu tiônnongo a inja kpishi . I ta any@@ inya man u@@ j@@ aki iky@@ or i zer , kpa ve nenge a mbau@@ ty@@ aav ga . • Ka hange hange u keren perapera u Yehova sha ci u nyi ? Sha ayange a tsuaa la , akuraior kpishi wu@@ an afer@@ aior agen sha u man@@ den ve sha kon . I ver nongo ne sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Yange lu a dooshima u gban u@@ lum u una va lu u nom u una va vôso ke ’ hemen la tseegh yô . Kanyi yange gba u ia er ior i Sam@@ aria i hemban@@ ato laa , kpa Mbaiserael vea er nan ve a zung@@ we ve mh@@ ôôn@@ om@@ ô ? A wa ve kwagh ér ve palegh ishima@@ y@@ in@@ an i mkpeyol u kuren iyange ga ne a ve a mi la . Yehova W@@ ase Se u Wan Ishima Ashighe agen yô , Peteru yange á er amba a@@ eren@@ egh a ng@@ ara la je kpaa . A@@ tô@@ akyaa nga ahar a a ne ve se fatyô u kaan ser iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la lu zan hemen her sha shighe u Yesu man Mbakristu mba hiihii mbara yô . 3 : 8 , 14 . I@@ veren na i hemban cii je yô , ka ian i va lun uma gbem sha won la . Mkaanem ma Aôndo Ma I G@@ em Ma Doo T@@ su@@ ng Yô Er se lu mba@@ asorabo nahan kpa , Yehova ngu se “ Aôndo u ishimaverenkeghen . ” 10 : 28 , 29 ) Ity@@ ôkyaa ngi i se cia kwagh u ken hemen shin ku je kpaa ga . Gba u mbatamen vea kuran iyôngo i Aôndo , a ‘ lu sha mk@@ ighir ga , kpa a lu sha asema a ve . ’ Mbaiserael yange ve s@@ enge ér mba civir Yehova kpa ve lu mba vendan mimi jighilii . Diabolo yange hembe Yehova ato yô , a mee uumace mba hiihii mbara kpa hemba Aôndo ato . • Se er nan ve se va a bem man mzough ken tiônnongo ? Dooshima u V@@ esen u Aôndo a Tese Se La , 4 /@@ ⁠ 1 ( a ) Kristu nd@@ era wan kwa@@ se@@ he na u a soo u v@@ ô@@ son la ago@@ yol nena ? Ken uwer u Me@@ i , ken inyom i 200@@ 1 la , anmgbianev mough ken ityar kpishi va u va nengen m@@ tsegh u af@@ ishi a bran@@ ci ase a he a ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine la . Kpa gema lu Aôndo iyol na ôron ijir shighe u or nzughul a ma wanye u nan lu a or ijime ga la ye . — Duteronomi 10 : 17 , 18 . Á soo ér se pine kwagh sha akaa a a bende a uuma asev ne shi se nôngo kpoghuloo u zuan a mbam@@ lumun sha akaa ne kpaa . ( Yesaia 1 : 15 ) Kwagh ne tese wang ér , mba ve vende atindi a Aôndo shin ve eren msen a awashima u bo cii , ve de henen ér una ungwa mbamsen vev ga . — Anzaakaa 28 : 9 ; Yakobu 4 : 3 . Apostoli Paulu tese atindiakaa a Aôndo agen sha gbar ne . Paulu yila ikyurior ne ér : “ Iserael u Aôndo . ” — G@@ al . Nahan , ka m@@ til sha mimi u or la una na ve á fa mimi u nan ye . Er tar u ishim@@ an@@ yo@@ on i ngee ker ne u lu zan u za timin yô , se lu seer tagher a akaa a yangen se u lu ken mzough man msaanyol . Cii man H@@ en@@ o gba m@@ ny@@ am ma ku@@ ugh yô , alaghga yange zua a mpase u sha mnenge u k@@ ahan inja , alaghga yange lu mpase u sha mnenge u Paradi@@ so u shin tar u ica ia gba ga tsô una nder k@@ er@@ egh iyange igen la . Kwagh ne una wase se u nengen a aeren a dedoo a mbananjighjigh mbagenev , nahan se kera har ishima sha mbam@@ yina vev ga . Yange ve tim un gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . K@@ e ’ Mbaromanu 12 : 19 la , apostoli Paulu yange lu kaan ér Mbakristu ve̱ de vihin ishima ga zum u a kaa ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian ” la shinii ? Ka iwuese i se lu a mi a ishima i môm la ngi i mgbegha se u eren kwagh ne hanma shighe ye , alaghga je yô se pan@@ den kwagh se veren sha hanma s@@ ati er Mbakristu mba tsuaa mbara kpa eren nahan . — 1 Mbakorinte 16 : 1 , 2 . Bibilo kaa a vese ér se “ waan kwaghfan u mimi ikyo , ” sha ci u una yima uma wase ! — Anz . I@@ cu@@ gh ka iky@@ agh ki n@@ um@@ ugh ki I@@ j@@ ende na la y@@ av bende a Ke@@ tly hen inya , ve lu her zan zan ah@@ wa kar any@@ iin ; lu hen shighe la ior mba du@@ ghun ior shin al@@ ô@@ gh mase va nyôron ye . 3 : ​ 1 - 3 ) A@@ kar a ve ye la cii nga ze sh@@ imi ga , shi nga a lu sha u keren mbam@@ tsera vev ayol a ve tseegh . I@@ ca a gba ga tsô ior cii vea fa nyi ? H@@ ide ke ’ ijime sha ayange a profeti Mose la , T@@ e@@ man man Par@@ an lu@@ ̱ sha kô@@ m@@ gbenda u Iserael u yange kar ke ’ ta@@ ai@@ ky@@ ôngo yem vegher tar u K@@ an@@ aan la . Vea [ ior mba ken tar u he la ] maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i ik@@ on i wain , man vea ya atam a i . Hen shighe la je ve kpa maa i kar m@@ til sha mimi ve . Aôndo u a K@@ egh Iyol u D@@ en Kwagh@@ bo La , 7 / 0@@ 8 U ver afer@@ akaa ase sha ishigh Y@@ ough , asorabo ase a ken myer kpaa , U ver a ken iwanger i ishigh Y@@ ough . Ken ityough k@@ ira môm Bibilo taver se ishima ér se eren kwagh sha kwaghfan . Ior ub@@ iliôn imôngo mba ku u men ve la di , a va nder ve shin ku . Nenge er a saan mba vea war mbara iyol u keghen mba a nder ve shin ku la gbenda sha wono ! “ Ma imeen ngi a tser ne ga , saa i hemban or ga la , ” man sha iwasen i Yehova yô , se za hemen u civir un sha mimi . — 1 Kor . P@@ ase er i hii ve i gbe u se ôron kwagh sha mimi keng yô . Yehova una na mbagenev kpa ian i lun uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar . Er Yehova a ne se uma yô , a hingir Ter u uumace cii . U@@ war u Mary dondo vea u@@ war u nom na , u yange vande eren tom m@@ ishen ken tar u Iserael la . “ S@@ ar ” un kpishi u hiden nd@@ eren mba@@ jighjigh nav mba ve kpe la . M H@@ ingir u L@@ un ken B@@ em Vea Aôndo man Ng@@ ôm ( M . “ Ka ikyav i iji@@ r@@ ôron i mimi i Aôndo i tesen er ne kuma tartor u Aôndo u ne lu yan ican sha ci u u la . ” — 2 T@@ E@@ S . Mbagenev kpishi zua a igbenda i dedoo i man ahumbe a tsombor ve man mba ken tiônnongo kpaa . ( 2 Kor . 11 : 23 - 27 , 32 , 33 ) Kpa kegh iyol u yan atsan ne cii , sha er una wase ior ve hingir mbahenen yô , nahan kwagh ne na un iember kpishi . ( 1 T@@ es . ( a ) Yange i ungwa msen u mbaapostoli sôn ér i seer ve jighjigh u nan la nena ? Kwagh u u er shighe u i hu@@ an we yô Yehova vea Yesu yange ve er nyi sha u nan nagh ku sh@@ on@@ o , man kwagh la bende a ve nena ? Aôndo nengen T@@ erem u a lu Or@@ m@@ usu@@ lu@@ mi la nena ? MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A Ka ker iyange i sha utar yô , ve za zua a na ken tempel . Takerada u Lev@@ iti@@ ku pase se kwagh ne wang . Ka aka@@ ah@@ endan a nyi a ne zende u kera lu ican ga , man kwagh ne wase se u eren tom wase u pasen kwagh la nena ? Yesu yange kaa ér : “ We , [ or@@ at@@ ser@@ egh ] ne , vande du@@ ghun g@@ ung@@ ur@@ kon ken ishe you kera , nahan man u nenge dedoo sha u ú za dugh ani@@ v@@ ur@@ kon la ken ishe i anmgbian wou kera ye . ” Kwagh ne ka ic@@ in@@ tan hen mba ve suur sha mba@@ age@@ ev mba shin tar mbara tsô ! Zum u ka ne@@ a n@@ alegh ave a en yô , M gema M yer ne ishigh Y@@ agh kera ; zum u ne seer a seer eren mbamsen kpishi kpaa , M ver ato ga . ” — Yesaia 1 : 14 , 15 . Kwagh ugen u á lu tagher ior u ngohol ishimaverenkeghen i Mbakristu la yô , ka m - ban u takerada u fan . Er Se H@@ endan a I@@ gbenda i I@@ f@@ er i Satan Yô 1 : 17 ; 11 : 5 . Sha kpôô yô , Iyoukura i i nger i sha ase@@ mber a a taver u kaven ga , shi ihi@@ ange kpa i li@@ h@@ i ga la , ngi wasen ior kpishi . ( Yesaia 60 : 17 ) U tôôn kwagh u a lu a inja kpishi veren sha ityough ki kwagh u a yen la tese m@@ ze@@ hemen , nahan Mbashiada mba Yehova mba zuan a m@@ ze@@ hemen sha akaa a i lu sôron ken nongo ve sha shighe u ‘ mk@@ ur@@ tar ’ shin “ ayange a masejime ” ne . — Mateu 24 : 3 ; 2 Timoteu 3 : 1 . S@@ ea bee iyol shin sea bee ga , sea lu gban gban shin sea lu ga kpa , se cii se fatyô u zuan a m@@ doom ma mimi ken ‘ iember i se ember TER ’ la . Aluer ka nyi je kpa , ka ikyav i tesen ér ônov mbara doo ve ishima . ( Yohane 19 : 30 ) Lu nyi i bee ? Ior lu nôngon ér vea ngohol tahav sha ig@@ yo@@ s@@ ough . Er u lu y@@ esen mbayev ou la , alaghga ashighe agen a lu u er apostoli Paulu nahan . Yange ishima nyian un kpishi sha kwagh u ior mba wase ve u fan Yehova shi ve doon un ishima tsung , ve lu er ka mbayev nav la . U@@ umace mba lun a ac@@ ôgh@@ or iyol mba ve hembe fan m@@ lu@@ a@@ inja u jighjigh u nan a Paulu yô , fa mban ga , vea lu je kpa a lu di as@@ ande kpuaa tsô . Ken tiônnongo u Kristu u tsuaa la , Mbayuda man mba ve lu Mbayuda ga la cii eren kwagh ken mzough . 6 : 33 ) Er se lu mbap@@ asenkwagh u Tartor yô , i wa “ Loho u Dedoo sha ikyev yase , ” shi Yehova nenge se ér se mba ‘ mba@@ shir@@ en@@ tom a na imôngo . ’ ( 1 T@@ es . 2 : 4 ; 1 Kor . Ka akaa ahar a nyi Mose yange umbur Mbaiserael ken Duteronomi 4 : 9 ér ve̱ ere ? Er nan ve yange i ci@@ r ishimaverenkeghen i uumace kpishi sha ayange a M@@ il@@ t@@ on man Ne@@ w@@ t@@ on laa ? Nahan shighe kar yô , va hingir u ior vea b@@ um@@ un cii ve vea ôron kwagh u hange hange ye , sha u tesen ér kwagh u ve lu ôron la ka u mimi . 15 : 19 , 25 . Sha shighe ugen la , nenge mbayev ve lu n@@ umb@@ en sha te@@ mbe kasua , nahan va ng@@ ur pasen kwagh yô , tôô akaa agen a nenge mbayev er la pase ior kwagh sha mi . U tesen ikyav yô , gba u Orkristu nana umbur kwagh u Bibilo i wa ér , “ ny@@ agh nen . . . awambe ” la . ( Aer . Shighe u mbagenev ve hii se shin ve er kwagh u a doo se ga yô , alaghga se vihi ishima a za kar ikyaa inya , maa se de u lamen a ve . Ve bugh id@@ yer yam i he i m ci@@ r la , ve gema i ve har sha ity@@ ô@@ ugh ki gen ki ki lu ikyua a mo yô . Shi ka ma pase kwagh u a lu ken ishima yase la man mba@@ awashima asev cii , ma pase or u se lu ken atô la a or u se hen ser se mba la . Er a tese wan@@ kwase la dooshima na yô , wan@@ kwase la pase er i sar un u m@@ ough@@ on duen ken gar kera yô , a kaa ér : “ Z@@ an zan iyange ia va nd@@ ôh@@ ôr , man m@@ ure kpaa una kar kera ve , me yem sha u@@ wo u m@@ ire u human doon , man ig@@ y@@ u@@ ngu u li@@ b@@ an@@ o u human doon la . ” Yange kaa ér : “ De koson nen akaa a injaa sha ci wen shin tar ne hen ape iv@@ ina kua nd@@ ur@@ an ve vihin kwagh kera , mbai@@ v kpaa ka ve time ve iin ne ga ; kpa koson nen akaa a injaa sha ci wen Sha , ape iv@@ ina shin nd@@ ur@@ an ve vihin kwagh ga , mbai@@ v kpaa ve iin ga la . ” Ka akaa a nyi nahan alaghga aa na mbatomov mba Yehova mbamzeyol ken ishima ? Ka nahan yô , ior mbagenev lumun mhen u kwase u ngeren ityakerada ugen u i lu inja er a nzughul kpishi ne , kwase ne kaa ér : “ Aluer se de u keren msaanyol yô , a gema a kpe se iyol doo doo je ” ! ( b ) Kanyi ia wase Mbakristu u lun a ishima i legh legh hen mbau@@ t@@ ah@@ av@@ a , man kanyi kwagh alaghga ia due k@@ ere ? ( a ) M@@ te u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ve te num sha Yuda man Yerusalem la , gema ka u eren awashima u Aôndo nena ? ( Genese 3 : 13 ) Kwase u hiihii , Ifa yange ôr mkaanem ma kpuaa man u pasen er i hii ve un hembe Yehova Aôndo ato yô . A er “ kasev mba akuraior agen ” nahan ve na un hingir u civir mba@@ aôndo mba@@ aiev . ( Ne@@ hem@@ ia 13 : 26 ; 1 Utor 11 : 1 – 6 ) Yesu yange ng@@ ur nan or la mlumun sha mpin na la yô , a umbur un di tsô ér a̱ kuran atindi a Aôndo . 2 : 7 ; 3 : 5 . Ieren yase i mimi la i ve Yehova a icivir Kpa ashighe agen ka i lu nan ican kpishi u zuan a or u civir Aôndo a nan imôngo , u nana vôso yô . Lu@@ un er yange mea ze hemen a ish@@ i@@ ôr la yô , hegen ma m vese or u nan civir Aôndo ga yô . ” Ka iwasen i nyi se fatyô u zuan a mi shighe u i taver se u bu@@ ghun zwa pasen Ter wase u sha la ishima yase ? Yange m kav er i lu u Aôndo una pin@@ em kwagh u gbenda u m y@@ ese ônov av mba uhar mbara yô . 14@@ 1 : 5 ) Ikyav i tesen yô , tôô ase wer orgen ngu un@@ den u@@ wo , maa a za gba a so@@ mb@@ o ng@@ uhar . Shi shighe u Mkaanem ma Aôndo ma we ônov nav mba i shigh ve mkurem la kwagh yô , icighan jijingi a mgbegha u u ungwan kwaghwan la , nahan kaan ken ishima you wer , “ Ka mo je i lu wan mo kwagh ye . ” Iyange igen yô , a ungwa ortamen u sôron atôônanongo ta iwanger sha kwagh u i er ken Yakobu 4 : 17 la . I@@ jiir la kaa ér : “ Or u nan fe u eren dedoo kpa nan kera er nahan ga yô , hingir isholibo je nan er ye . ” Shi gba kpee u or la nana na jighjigh ér icighan jijingi ka aôndo môm ken mba@@ aôndo utar ga , kpa ka tahav mbu Aôndo a eren tom a mi yô . S@@ mi@@ th@@ ’s Bible D@@ ic@@ tion@@ ary kaa ér : “ B@@ atisema jighilii shi ikyav na kpôô kpôô yô , ka u mir@@ in shin mnger . ” • Ka aeren a nyi aa wase u ve u wase mba ve undu ikyum@@ u@@ ile laa ? ( 1 Mbakorinte 11 : 24 ; Marku 14 : 22 ) Doo u se fa ser bredi la yange lu a kwa sha mi ga . I@@ gbenda i Ruamabera a pase ér i yima ior mban sha mi la ia wase se u fan pe se lu zum u mkur u bo@@ tar ne una va la nena ? * T@@ em@@ pel u ken jijingi ne lu gbenda u he u van sha ishigh ki Yehova va civir un sha ci u nagh ku Yesu Kristu ku ku lu i@@ w@@ om sha ci wase la . — Mbaheberu 9 : 11 , 12 . Or@@ gen u timen sha akaa a kwaghaôndo nger wener : “ Mbakristu kpishi mba ve fe kwagh u Bibilo tsema tsema shin ve hemen mba@@ ad@@ ua yô lumun ér , mimi je gba u ma se lu geman ior sha u ve hingir mbahenen mba Yesu shi ma se lu tesen ve u eren akaa a Yesu yange wa se kwagh sha mi la cii . . . . Ka sea nder pe@@ pe yô , se nenge ijingi sha u fan ape i gbe u se sôr m@@ lu@@ ashe wase yô . Mba ve lu tan num sha a vese la ka Aôndo iyol na je ve lu hendan a na , vough er mbaihyomov mba yange ve tôv Yeremia a ican la kpa lu Aôndo iyol na ve lu hand@@ an kwagh a na nahan . • Ka se lu kaven ana shighe u mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima laa ? ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 , 13 ) N@@ ongo u Aôndo a ver ú kura la man “ iyôngo igen ” i i lu ah@@ ur@@ aior a ve la cii yar tom a magaz@@ in ne kpoghuloo sha u pasen orumace ér mp@@ aase u i gbe u a va pa@@ ase ah@@ on sha hem@@ en@@ tor u Yehova kera sha ikyev i Tartor u Kristu la mgb@@ ôghom ve . Hanma iyange yô , se za sha makeranta u za nengen aluer mbahemenev mbara vea gema ishima yô . Heela tseegh ga , se fatyô u henen kwagh ken akaa a a vande eren mbagenev ken uma la , kua mbamaren asev kpaa . — Anz . Aôndo kaa ér , “ vea hingir kwagh Wam jim je , . . . Me er a ve dedoo er or ka nan er a wan u nan u a sh@@ ir nan tom dedoo nahan . ” — Mal@@ aki 3 : 16 – 18 . S@@ ar se u lun a “ ishima i mimi , ” nahan ka se na ishima yase sha ieren i wang man ieren i vough kua kwagh u a kom icivir yô . ( Ps . 24 : ​ 3 , 4 ; 5@@ 1 : 6 ; F@@ il . Kpa er J@@ en@@ n@@ y won@@ g@@ or ga yô , gumor ne gba zan un iyol kpoghuloo je . ( Luka 11 : 13 ; Mbaromanu 8 : 26 ) Nahan se yar nen tom a mbam@@ ne mban a iember . M@@ me u mba i shigh ve mkurem ve me wain la tese nyi ? Sha ayange a Noa la , mbatyomov mbagenev undu “ ijiir ve i teman jim la , ” ve gema ayol a ve hingir uumace ve va shin tar sha u va keren mtsera ve ayol a ve . ( Yuda 6 ; Gen . ( Ekesodu 34 : 11 – 16 ; Duteronomi 7 : 1 – 4 ) Se kpa kwaghwan ne ngu sha ci wase nyian . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 - 9 ) Kwaghôron u profeti u Bibilo kaa a vese ér : “ Nenge , kwaghbo una due ken ik@@ urior igen una va ken igen , man zege@@ ahumbe ngu m@@ ough@@ on sha ak@@ ighir a tar je . Kwagh u yange za hemen zum u i vihi D@@ ina la tese se kwagh u injaa . Paulu tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki i er sha anyi a nor , shin y@@ aan kwaghyan vea u@@ tor ga . ( b ) Ka kwaghwan u nyi yange wase anmgbianev mba ken K@@ olose u tilen dông - n@@ ô ? I gber u@@ tra@@ k mban ér ve wase ior ve fa mimi u a lu ken Ruamabera la . Una ôr Bibilo ape i pase kwagh u Yesu yange ôr shi er shighe u a hii eren mkombo ne la . “ Gba u se de ser iengem i gbashima wase la i saa ga ” W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr ityough 12 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Er nan i doo u se ti@@ mb@@ ir u keren iwasen i ken jijingi hen mbatamen ga ? Ish@@ ember ne i̱ tese ér Yesu ka Or@@ him@@ en u sha tindi ( shin or@@ jir ) u ikyuryan i he , i i mar ikyurior i he la , ka “ Iserael u Aôndo ” je la . ( G@@ al . Ivur i hiihii la i̱ kaa ér : “ TER lu veren Aberaham doo doo sha akaa cii . ” Kpa ifer hemba du@@ mbur sha ayange a Noa la . Aluer jighjigh u ú ne Aôndo la mgbegha ú u ngu pasen loho u dedoo yô , nagh wou kua “ doo [ Yehova ] je , á hemba Un no@@ mb@@ ua . ” Sha ayange a ase ne , “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” gber ityakerada shi ver atôônanongo kua mbam@@ kohol mba vesen man mba kiriki ken iliam i sha ave . ( Mat . M@@ sen una wase se u fan nyi sha isharen i se lu a mi i seer zuan a tom ken tiônnongo laa ? Diabolo ngu keren aan a una ya se yô . ( Mpa . Nahan kwagh u ny@@ iman sha kwagh ne ngu ga , Yehova yaren tom a mbatyomov sha gbenda u injaa sha u kuren awashima na . 24 : ​ 45 - 47 ) Aluer se mba eren nahan yô , a ho@@ gh@@ or se u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . Aôndo soo ér una wase se se̱ zua a iyua i kpilighyol ne , sha nahan yô a na se akav kpishi ken Bibilo , icighan Mkaanem nam la , sha u tesen se er mbatomov nav mba jighjigh yange ve wa ishima a us@@ aa ken iyol tsembelee yô . Nyian kpa , mbakur@@ an ka vea lamen ayol a ve doo doo yô , kwagh ne a na tiônnongo a lu sar sar , shi bem a lu kpaa . V@@ I@@ L@@ N@@ I@@ U@@ S Se fatyô u veren ian sha er se seer henen kwagh u Yehova man igbenda na yô . U@@ r@@ ak@@ u@@ mi mbara mba er ka mngerem m@@ à m@@ á samber be@@ er nahan ! Se fatyô u tesen ser tiônnongo u Kristu u i lu Yehova a ne se ne doo se tsung nena ? ( b ) Ka kwaghbo u vesen u nyi Mbakristu vea fatyô u tagher a mi ny@@ ian@@ a ? Kpa anmgbianev mbagenev mba se pin ve iwasen ga yô , vea due se a mbamhen sha kwagh u t@@ wer@@ egh . Jo@@ e gema kaa ér , “ Kwagh a de ze u iyol ga , m fa kwagh u m lu eren yô . ” 1 : 7 ; 2 : 2 — Yehova yange lam a Satan Jigh@@ ilii ? Aluer u ôr tra@@ k ne yô , u seer fan er una er kwagh la yô . ’ I nger ken Or@@ pasenkwagh 4 : 9 ér : “ G@@ uda uhar a u môm . ” U@@ P@@ AN@@ I@@ A MB@@ A K@@ E@@ K@@ E 8 : 9 , 10 . Ka inja er gar ne ka hemen u shin tar , u ua va mba vea lu ken “ tar u he ” u perapera la a mtsera nahan . Í lu nan kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ken Mbag@@ rika kwaghyan ve u ayange ayange la ga , kpa kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ken Mbaheberu yô , i lu nan ve . Yesu yange vande kaan a mbahenen nav ér “ hanma or u nana ny@@ iman Mo sha ishigh ki i@@ or@@ ough yô , ka di nan je Me ny@@ iman nan sha ishigh ki T@@ erem u A lu Sha kpaa ye . ” Ka nyi i dugh ken kwagh ne ? Yange ve kaa vough . Paulu yange za ken ag@@ ar ne ga , kpa loho u dedoo samber sha ajiir ne cii . Er nan ve mnenge wase sha kwagh u a lu shami man u a lu shami ga la una fatyô u lun kpe shin y@@ in@@ ana ? ( 2 Timoteu 2 : 26 ; 1 Yohane 2 : 16 ; 5 : 19 ) Una fatyô u geman mhen u taregh shin mhen u mba@@ vendan mimi sha u tsu@@ men a vese , vough er lu tsu@@ gh Ifa nahan . — 1 Timoteu 2 : 14 . ( b ) Ka nyi mbahemenev mba gomoti vea va ere , man ka unô alaghga vea dondo ve u eren kwagh sh@@ on@@ o ? Pro@@ feti Eliya yange suur sha Yehova shi lu a jighjigh u nan taveraa . A shi nan kpa lu uwer u O@@ k@@ to@@ ba ken inyom la kwagh shon er ye . ( The An@@ ci@@ ent Ch@@ ur@@ ch , peeji 3@@ 18 - 3@@ 19 ) A@@ in@@ ge kpa mbadondon Yesu mba mimi ka ve palegh nyityô g@@ ur@@ g@@ ur u hông@@ or@@ ough man u á lu u dang cii . — Mbaefese 5 : 3 - 5 . Tim : S@@ aa hen Yesu . Kwagh ne tese ér gba hange hange u hanma or@@ pasenkwagh nana naan ib@@ aver i nan hanma uwer sha shighe . M umbur shighe u i lu eren ku u ter@@ em . . . la . ‘ Kwagh Ne A Lu Ne Iyange i Umbur ’ Ishima yange i vihi un ker , nahan hingir u gban Davidi iy@@ u@@ he sha ci u i ny@@ ume un tor yum shinii ? ( Aer . 8 : 14 - 17 ) A shi nan kpa , shighe u i nder Yesu shin ku tsa kuma inyom i môm la , Saulu u ken gar u T@@ ar@@ s@@ u gema inja na hingir Orkristu . 2 : ​ 1 , 2 ) Se mba a igbenda kpishi i i se tese Yehova ser a doo se ishima yô , kpa ka kpuaa tsô se hi@@ la tim sha mi ye . Kwagh u hiihii yô , gba u se fa ser cii man se lu wang yô , saa se palegh u henen sha kwagh u yaven a or la . Mba di nôngon t@@ é@@ r@@ é@@ gh t@@ é@@ r@@ é@@ gh ke ’ g@@ anden ga yô ke ’ iyol@@ been sha u bem a̱ lu shi ma ve shi we k@@ iri@@ gh ke ’ uma ve yô . ” Nyian ne kpaa , dooshima ngu tseer tseer hen atô u mbahenen mba Kristu mba mimi vough er mbadondon mba Kristu mba sha derianyom u hiihii la kpa dooshima ne yange lu hen atô ve nahan . Yehova yange yaren tom a iniongo i Kristu i ken derianyom u hiihii la shi veren i doo doo kpaa . Shi tsuan ior mba ve eren sha atindiakaa a Bibilo ér ve lu mbatamen man udi@@ ak@@ on sha er vea wasen iniongo i Kristu yô . Nahan , kera kpilighyol er i hii ve ishima i ze ior iyol tsung sha kwagh u mkpeyol ve shi ve kera soo u henen sha kwagh u mlu ve u ken hemen yum ga la ga . Yange á l@@ ù atôônanongo a ke ’ Yerusalem man a ke ’ Y@@ u@@ dia la a inja tsung sha kwaghwan u Paulu wa ve la . Doo u se umbur hanma shighe ser , “ Aôndo ka dooshima , ” shi aeren a ase nga b@@ enden a na kpaa . U môm ken a ve pin@@ em ér “ U fa iti i Aôndo kpa ? ” Shighe wase ne kpa , ka shighe u injaa kpe kpe . Aluer se mba gbidyen kwar sha averen a se zough a mi la yô , kwagh ne una wase se u wan ishima a atsan nena ? Shin er ior mban lu umiliôn imôngo nahan kpa , ve lu s@@ ar@@ em s@@ ar@@ em ga . Yange cia er kwagh u ve kaa ér a er la . Aluer mbagenev lumun a vese ga je kpa , alaghga mbagenev vea soo u fan ityôkyaa i i ne ve se er kwagh nahan la . Ka a yar tom a tahav nav sha u eren kwagh u dedoo hanma shighe man kwagh la zua vough vea an@@ za a na agen la kpaa — ka iji@@ r@@ ôron i sha mimi man kwaghfan man dooshima je la . Yange i nger takerada u Mpase shighe u i Yohane lu uiky@@ angen la . J@@ AN@@ A@@ W@@ AR@@ I 7 - 13 , 20@@ 13 Ka mnenge u nyi yange Mbakristu mbagen ken Yerusalem lu tesen u lu kposo a mnenge u Peteru sha kwagh u ic@@ ôngo , man lu sha ci u nyi ? Aluer se tôô shighe kp@@ ase se hen sha mbamlu mba anmgbianev asev yô , alaghga se nenge m@@ yen ve la sha gbenda ugen kposo . ( a ) Ka aeren a Yehova a nyi i doo u Orkristu nana time sha mi ? ( Yobu 38 : 31 – 33 ; Pasalmi 10@@ 4 : 5 ) Se fatyô u suur sha hanma kwaghôron u a dugh ken zwa u Yehova yô ; gadia ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i Aôndo a er yô , “ i@@ kôr ia la@@ gh un ” sha u kuren awashima na . — Yesaia 55 : 8 – 11 . Yehova tesen aeren a dedoo ne nena ? Pe@@ dr@@ o kaa ér , “ M su@@ gh Yehova kpishi er anyom a m lu ken mzough u mba@@ wan ts@@ wam la cii m wua or môm ga nahan . Kpa mba we anmgbianev mbara sha nongo sha u a ta ve a wua yô , i venda ér i de kera w@@ oo ve ga , kpa i gema i wu@@ he ve anyom pue , i naan ve ican kpoghuloo . Yange or u du@@ ghun ak@@ a nana nenge an@@ ny@@ on ne una gba ken ke@@ ji yô , nan fa je ér gba u nana kar hen ijiir la kera fese , sha er nana war yô . Lu a A@@ eren a A@@ a W@@ ase Ú U Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen La , 12 / 1 Kwagh u hemban cii yô , akaa a ken jijingi gba ve ishima — ve lu a isharen i civir Yehova shi lun imôngo a mbacivir Un kpaa . Er sar Y@@ e@@ fe@@ ta u ma un hembe ityav , Yehova ma a zough icivir yô , a er ityendezwa a Yehova , i lu u una ki@@ mbi sha kwagh u kôron un iyol tsung yô . Ka a gba u a dugh mbagenev ken tiônnongo kera yô , i vihi se kpishi . W@@ a Mbagenev Iky@@ o sha Dooshima B@@ atisema man Tom u Pas@@ en Kwagh Hanma Shighe 7@@ 8 : 1 - 7 . Se er nan ve se fa ser mimi je Yehova doo se ishima ? Yange ve lu tesen tiônnongo ken Ruamabera er Paulu nahan , je ka u henen a hen ga . Shighe u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati hii hemen la , a kaa a ati@@ ator , man Mb@@ al@@ ev@@ i kua upristi ér ve zende ken ag@@ ar a Yuda cii ve tese ior Tindi u Yehova . Nenge ken Awa@@ ke ! u J@@ an@@ awar@@ i 22 , 199@@ 3 , peeji 18 - 21 la . M fe lamen a anmgbianev mbah@@ ev hen Iyou i Tartor ga sha ci u m tôô mer saa vea tsa ayange aa kar ve me mase yan ikyar a ve y@@ ee ? A kaa ér : “ Yange ci@@ er wan la iyol shighe u hii u nan kwaghôron na la je yô , a hii u s@@ ông@@ or . Ro@@ ber@@ t : Me z@@ enda ve hen ya wam kera . Davidi yange hemban henen sha ityom i Aôndo . ( Ps . 6 : 13 ; Tit@@ u 2 : 14 . Lu u a nder Mesiya shin ku . H@@ ide sha kwagh u mzough imôngo u orumace kpa Bibilo ngi a kwagh u wasen sha mi . Shin er alaghga a lu inja er ve fa kwagh u kô@@ m@@ pu@@ ta kuma ve ga shin ma gbar ty@@ es@@ enegh ugen u ken makeranta nahan kpa ve fa kwagh sha kwagh u uma kpishi man u wan ishima a mbamzeyol mba um@@ av kpaa . Kpa aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve ga yô , Ter wen di kpaa Una de ne akaabo a en ga . ” — Mat . D@@ ondo ikyav i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mba yange ve sôn Yehova ér a̱ wase ve vea pase kwagh “ vangertiôr ” la . Bibilo na mlumun u sur@@ un se ishima , er i tese ken ngeren u dondon ne nahan . Yange nger kwagh kaa ér : “ A@@ tu@@ mba a man a mimi a sha kwaghôron u Aôndo la a̱ sar ne tsung er ani@@ k@@ und@@ anev mba for@@ o@@ to@@ to nahan , sha er né vese sha mi u zan ken myom yô . ” ( 1 Peteru 2 : 2 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) M su@@ gh ne kpishi sha ieren yen i dedoo man i nan kwagh wuee la . ” — Ps . Hanma ishe i ma@@ an@@ a@@ ma yô , ngi a u@@ jingi mba nengen a mi je kuma 3@@ 0@@ ,000 . Ka s@@ an@@ ker u timin a tim ior ga , kpa ka u yiman ve a yima . Lu mbamtaver mba nyi yange tagher a mi shighe u mough yem ken tar u Philipp@@ ines laa ? U fatyô u kaan a or u ú er nan kwaghbo la wer nana ya u anyi , nahan alaghga u h@@ ime iy@@ ongo la . Tsô se zung@@ we nan ve a lu v@@ ough@@ loo ? ( Mat . 24 : 45 ) Gba u se dondo kwaghwan man hemen u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ne sha gbashima , sha ci u saa se er nahan keng ve se zua a uma u tsôron ye . — Heb . Tor Saulu man Tor Davidi yange ve lu kposo sha gbenda u ve nenge kwaghwan u Yehova la nena ? U hemban cii je yô , a lu Yehova ken ishima nena sha kwagh u ú tsough u eren laa ? ​ — Anz . Ka aeren a nyi nahan i doo u se lu a mi sha er se er tom u pasen kwagh la kpoghuloo ? Hanma shighe cii Satan una fatyô u tu@@ ur ior ken ijime ér ve kôr se ihyom a ityôkyaa shio , nahan gba hange hange u se ny@@ ô@@ ôso jighjigh wase u nan hegen . I nger ase@@ mber a a ze kwagh môm a ang@@ an la ken ityakerada i Bibilo igen i Aôndo a ne i nger yô . — M@@ ar . 1 : 1 ; Aer . 5 : 42 ; 1 Kor . Mba@@ kp@@ eng@@ av man Mbak@@ ur@@ an@@ ilev V@@ a hen Shi@@ on “ Aôndo u ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un A̱ na ne , lu nen ishima i môm ayol a en sha inja i Kristu Yesu la . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 15 : 5 . ( Ps . 7@@ 8 : 42 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha ityom i Yehova , umbur akaa a dedoo a a er sha ci wase la cii yô , ikyar i se ye vea na la ia taver . I@@ ti ne ngi ôron kwagh u ior mba vea va hemba Yehova ato shi vea ta num sha ior nav sha shighe u iky@@ aren i masetyô la cii , zum u anyom 1@@ ,000 aa bee kera la . ◆ seer fan zwa shon . Sha nahan yô , Yesu nenge ve ér mba Mbakristu mba mimi mba ve lu u@@ wua la , kpa a gema a venda mba ve s@@ enge ér mba Mbakristu cii , ka mba ve lu ken u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu mba sha tar cii mbara je la . ( M@@ al . 3 : 5 ; 2 Tim . I kaa ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii . ” Ior udubu udubu mba tesen hegen ér ve lumun a Pasalmi 31 : 19 nena ? A@@ tô@@ akyaa a ve na ne cii lu a@@ gbil@@ in@@ akaa a yange ve kôr ave sha mi yô . Ken inyom i 200@@ 5 man 200@@ 6 la any@@ ighe man igbenda i yan inyaregh seer kpishi ken tar ugen ken Y@@ uro@@ pa . ( b ) Iyol i Aôndo a hiden a mi ijime la ia na or a “ gba iky@@ ôr ” shin nana hingir “ or@@ vesen ” nena ? Ma@@ ac@@ i 14 - 20 , 20@@ 11 Mbagenev mba yange se hen Bibilo a ve la er B@@ atisema . Kpa alaghga Yesu er kwagh ne nahan sha er il@@ y@@ an@@ egh k@@ ia wa or@@ ap@@ ir@@ ashe la ashe ga yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen i va hiden lun imôngo vea ior asev mba ve kpe la , i doo u kpa ? ( 1 Yoh . 2 : 15 ) Tar kua jijingi u taregh u a lu a aeren a iyolough la mba hendan kwagh a Yehova kua icighan jijingi na . Sha shighe ugen la , er Yesu lu ôron kwagh a mbahemenev mba kwaghaôndo mba@@ fan@@ takerada yô , a kaa ér : “ Ne mba a ôr kwagh u i nger la gaa , er Un u A er ve sha hiihii la je , A er ve nomso@@ or kua kwase . ” A saan Yesu iyol kpishi shighe u una va uumace mba ve lu zungwen hegen la a iember yô ! Aluer ú soo wer ú seer zuan a mkav sha akaa ne shin ú soo wer or nan va hen Bibilo a we gbilin yô , nger tindi hen Mbashiada mba Yehova , P@@ .@@ M@@ .@@ B . 10@@ 9@@ 0 , B@@ en@@ in C@@ ity 3@@ 00@@ 00@@ 1 , E@@ do St@@ ate , N@@ ig@@ er@@ ia , shin hen ad@@ er@@ e@@ shi u a hembe lun ikyua a we ken mba i nger sha peeji 2 la . Sha ci u Mb@@ an@@ ine@@ ve yange ve “ gema ishima ve undu gbenda ve u bo la . ” Nahan kpa yange de wener mciem ma z@@ ôh@@ ô un ga , sha ci u a fa er Aôndo a kende — “ a@@ ga ” man “ gb@@ ough ” N@@ agh sha , sha u nôngon kwagh sha ci na yô . Mba kimb@@ in ve sha tom ne ga ; ka inyaregh vev man shighe ve ve lu tôôn eren tom ne a mi ye , man ka m@@ doo u Aôndo a doo ve ishima kua mba@@ wan@@ ndor a ve la a mgb@@ egh ve u eren nahan ye . ( Marku 10 : 13 – 16 ) Lu nyi Yesu nenge a mi ken mbayev mba kiriki i doo un y@@ um@@ u ? “ T@@ sar u Tor u Eng@@ em ” man “ I@@ d@@ yer i Tor ” Kwagh@@ wan u i̱ ye tsegh ga , shi mba ve dondon kwaghwan u i̱ yô , a saan ve iyol shi vea za iky@@ ura ken uma ve . Hen ase kwagh u ka a za hemen zum u iny@@ at@@ y@@ u@@ u i kera doo u maan kwagh u or@@ maan nan we ishima la ga yô . Kwagh ne ka gbenda u doon tsung u se fatyô u tesen ser Yehova doo se ishima yô , sea lu a kwagh ave kpishi shin sea lu a mi ga kpaa . ( 2 Kor . Iky@@ aa ne hii ica i gba je , ka kwagh u nyian a mi ga . Icighan jijingi man kwaghfan u a dugh ken Mkaanem ma Aôndo la wase ve u zuan a kwagh u injaa ken uma ve . — Pasalmi 1@@ 44 : 15 ; Mateu 5 : 3 . R@@ eho@@ bo@@ ti ? Yange i gema A@@ you a Tartor atar hingir ajiir a ngohol ior her ( 1 Utor 4 : ​ 30 , 32 , 34 ) I nger an@@ zaakaa a Solomon ôr la kpishi shin inya , man ior mba ve soo u zuan a kwaghfan yô mba ôron ngeren ne . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ; Ese@@ kiel 18 : 4 ) Kwagh gba Yehova , un u á lu Aôndo u mnder u shin ku la , u hiden kohol alegh a iyolough a yange or lu a mi sha hiihii la ga . ( Mpase 16 : 14 - 16 ) R@@ i@@ ga u i t@@ ér heen ne ka kwagh u ka a tese ér se mba Mbakristu mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô . Kp@@ orom hen Aôndo — “ A@@ tindi Cii , Ka Han@@ mô K@@ er A Lu u Hi@@ ihii ? ” Kwa@@ se@@ ya nan h@@ ôr m@@ w@@ em sha mnger , maa nan kaa bredi a mi . Hen shighe la , a hingir Kristu shin Mesiya . Kpa aluer awambe a a til sha uma u u@@ z@@ end@@ en@@ ya la fatyô u wanger asorabo a uumace cii ga yô , awambe a uma ugen aa fatyô u eren kwagh nee ? A@@ jiir a vesen a nengen sha kwagh u mkpeyol u ior , aa a lu nôngon u pan@@ den iy@@ av mbu ig@@ y@@ um@@ u@@ kase i we sha á@@ r la je kpaa taver ig@@ y@@ um@@ ior man ig@@ y@@ um@@ u@@ kase asema ér ve er aeren a iji@@ mba@@ gh a@@ vea wa iy@@ av ga yô . A gba u se hii u lun a ci ken mbamkombo mba Mbakristu a ishima yase i môm . SH@@ A iyange igen ken inyom i 32 S.@@ W . la , or@@ henen u Yesu ugen nenge er lu eren msen yô . C@@ u@@ ku tsô kpa m fa er kwagh u m tsua u eren ne una va gema mlu wam ken hemen ga . W@@ a ikyo tsung sha u@@ iniongo mba m@@ sô@@ rom ka ma zende te@@ mbe her inja er u@@ iniongo mba iv@@ es@@ egh nahan . Shi er lu bu@@ ghun takerada ne nengen yô , a kaa ér iliam ve i hen tsombor cii ia hemban h@@ aren sha takerada ne . Yesu man Paulu yange ve ter akaa a tse a a vande eren man aeren a ior man akaa a pati@@ i a a ne ve tar u lu vihin imba ne cica cii ga . Ma ne ye tor , se kpaa ma se ye tor a ven imôngo . ” ( 1 Kor . ( Anz . 17 : 9 ) Aluer se er kwagh u Bibilo i kaa la yô , se na bem una lu ken tiônnongo shi se kura iky@@ ar@@ yan yase a Yehova kpaa . — Mat . Aluer or hemba veren ishima sha kwagh u nana zua a mi la tseegh yô , uma u nan una lu nan a iwasen ga . “ Me civir iti You gbem . ” — P@@ S . I ôr ken Pasalmi 1@@ 15 : 16 ér : “ U@@ sha ka U@@ sha mba TER , kpa tar yô , A na ônov mba iorov . ” S@@ ar Yehova u “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” Bibilo pase se er Adam yange er tom a ian i lu a mi i eren kwagh u a nenge i doo un la yô ; i̱ kaa ér yange dondo kwase na sha u p@@ eren tindi u Aôndo wa ve sha kwagh u “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la . ” — Genese 2 : 17 ; 3 : 1 - 6 . M@@ ough yem ken P@@ ad@@ an - ar@@ am hen ya u Be@@ tu@@ el , ter u ngô@@ u , za er kwase ken ônov mba L@@ ab@@ an . ” ( Gen . Yehova Aôndo tsua Or@@ hemen u a lu a m@@ shi ken a na ga yô , ka Wan na Yesu je la . ( Ese@@ kiel 33 : 11 ) Kpa yange na ve ian g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an er ve gema an@@ za ve a bo la , ve gema eren kwagh u dedoo . 11 :⁠ 3 ) Nahan u er tom wou u lun ityough la nena ? Shin a@@ dooga p@@ end@@ at@@ you u tor u doo@@ ashe kpishi ne ungwan imo i nom na ga . Zum u Yesu hide yem sha ken inyom i 33 la , a wa im@@ aagh ki tiônnongo u vesen , u yange lu u ica a gba ga tsô ua lu a ior ker udubu udubu yô . — Aer . 2 : 41 , 42 ; 4 : 4 ; 6 : 7 . A nger ér : “ M fa a doo u kpishi er kwase u yange u hii u henen Bibilo a na ken inyom i 19@@ 7@@ 4 la a er batisema sha mkohol u vesen u i sember eren ne yô . Mbagenev ka ve pu@@ u se shi ve l@@ aha se shi ve kôr se ihyom kpaa , di vough er Yesu lu kaa ér á er a vese nahan . A@@ z@@ ô@@ v nga tsu@@ ghun ior nena ? Kwagh ne ngu kwagh@@ môm a kwase u ka nan vôso tor u a lu hemen yô , nahan kwase la kpa nan hingir u hemen er nom u nan nahan la . 10 : 13 ) Aluer ‘ mba gen@@ g ge gen@@ g ’ shi mba nôngon a imeen yô , vea fatyô u suur sha Aôndo ér a̱ wase ve . Tom u Kristu yange va er shin tar ne ken derianyom u hiihii la tese ér ica a gba ga tsô a wua Diabolo vea az@@ ô@@ v na kera . Y@@ a u N@@ om man Kwase Ve Eren Kwagh@@ aôndo M@@ ôm Ga Yô Nyian kpa , atôônanongo a mbadondon Yesu mba mimi kpa nga a imba ieren i dedoo , man tom u eren kpoghuloo man ishimawan la . Anyom nga kar yô , apostoli Paulu va ôr kwagh kaa ér Yesu ka or@@ shiada u “ a er shiada sha ishigh ki P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u sha mpase u dedoo ” yô . M@@ ci@@ r u i ci@@ r tom u mba@@ shiada mba Yehova la na yô , tindi kera na atôônanongo a ken gar u Mo@@ sc@@ ow ian i eren ma kwagh ken iti i Mbashiada mba Yehova ga . Nahan kpa alaghga ve kera fa er mbahenen nav mbagenev lu kasev , mba ve luun vea na hanma shighe la ga . Aluer or nan ngu a dooshima u hemban cii sha orgen je kpa , dooshima la una fatyô u va been . ” Maa a kaa wener : “ Mo yô , ka er m zough a iwasen her Aôndo man m til zan zan nyian ye ; m lu pasen mb@@ akiriki kua mba@@ vesen cii , m gbe ôron ma kwagh ugen ga saa akaa a u@@ profeti kua Mose lu kaa er á va er la , er , Kristu Una ya ican man shi er i lu Un A hii nd@@ eren shin mbakp@@ enev yô , Una yôô iwanger hen non@@ go@@ ior ne kua hen atô@@ at@@ yev kpaa . ” Yehova yange sue Wan na ken tom na u lu eren shin tar la sha er una kôr m@@ til sha mimi na her zan zan a kar aren ken ku yô . S@@ te@@ ve * : “ Yange m hen mer a tsa kpa Jo@@ di una ér idya ga . Pro@@ feti Yesaia yange ôr mbam@@ tsera mban mbagen , a tsengaôron wener : “ Jijingi u Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ngu sha a Mo , sha ci u TER sh@@ igh@@ em mkurem ; A ver@@ em er M@@ ̱ su@@ r mba asema a vihi ve la asema , [ shin ‘ M@@ ̱ kange mba asema a vihi ve la av@@ av , ’ N@@ W ] M@@ ̱ yôô i̱ pase mba@@ kwa@@ re@@ v man i̱ bugh ga@@ adi u mba i he@@ e ve ah@@ ye la . 5 : 3 , 5 , 9 , 10 ) A@@ tô@@ ôn@@ anongo ka aa eren nahan yô , a lu tesen ér nga ‘ zu@@ ngu mhôônom ; shi ve doo ayol a ve er ka anmgbianev nahan , shi mhôônom ma ker ve ’ a mba@@ beenyol mban . Mbagenev ior kera lumun u ha@@ an ve vo@@ ta ga , shin i dugh ve sha ian i ut@@ aha kera sha agee . Nenge imba kwagh la sha wono — Yo@@ a@@ shi u i yer un war ku ne hingir u wu@@ an or hegen . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 1 - 3 , 15 - 22 . Se mba se zenden ken iwanger i Aôndo yô , se mba veren ashe vangertiôr keghen shighe u ‘ a va kighir icam i u@@ i@@ per@@ a@@ mbaiorov la . ’ Ior Mba Ve Eren sha Tindi u V@@ esen La ( 1 Yohane 5 : 3 ) A@@ tindi a Aôndo y@@ uh@@ wa ga , shi a ngee kpishi kpaa ga . Kanyi Yehova a ne se ? Ka mbampin mba nyi se time sha mi sha kwagh u m@@ sô@@ r@@ ô ? “ Yange m fa er a gba u me ya ican tsung sha ci u jighjigh wam u nan yô . Di@@ se@@ mba 19 - 25 , 20@@ 11 U@@ ng@@ wa I@@ mo i Yehova A@@ pe Ú Lu Cii , 8 / 15 • Iky@@ aa i hemen u Yehova lu Yesu kwagh u vesen nena ? Kpa Yo@@ a@@ shi eren nahan yô , lu u una hemba ac@@ in atar di tsô . Yesaia 5@@ 3 : 5 kaa ér : “ M@@ tsaha u van se a bem la , gema lu sha a Na ; ka sha i@@ gb@@ i@@ di@@ v N@@ av man i wanger se ye . ” Paulu nger ér : “ M ngu kaan han@@ mô wen . . . mer , nana̱ de nengen sha mlu u nan i̱ hemban er ma nan nenge la ga . ” Se kera de ser mbamhen mba kpe@@ egh ve yange se u zan hemen ken mcivir u Aôndo ga . 1 : 4 - 7 — I tsua Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara je er i lu a mar ve ga la sha nyi gbenda ? Mbag@@ anden mbagenev kpa a alaghga a taver ve u za pasen mbatamen mba ken tiônnongo isholibo i ijende ve shin ma or u hen tsombor ve nan er yô . Nahan kpa , er ne agumaior ne lu vesen la , Yehova soo ér ne “ kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u lumun un man shi a lu vough la kpaa yô , ” di vough er Timoteu kpa er nahan . ( Rom . ( Ekesodu 15 : 1 , 20 ) Een , aeren a Yehova a vesen la yange doo ior mba Aôndo . I lu nahan sar u u or ma nan kôr u sha u@@ we , ma nan hemen we sha gbenda u uma u or fe kwagh u kp@@ er ga ne ve@@ e ? 14 : 12 ) Nahan kpa , Mbakristu mba i shigh ve mkurem sha mimi mbara mba keren icivir ga . Yesu kaa ér : “ S@@ ôn nen , né ngohol . ” Ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la , ter@@ em saa ku , nahan ica i gba ga maa se hide ken tar u Amerika sha u va nengen sha ng@@ ôm , hen ger@@ i u F@@ re@@ mon@@ t , ken kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia . ( Anzaakaa 5 : 3 , 4 ) M@@ k@@ ur u aeren a bo la vihi kpen kpen , shi aa fatyô u wu@@ an or je kpaa . Mose yange nenge nyi kwagh@@ a , man lu nyi i gema i er@@ ee ? Mba@@ civir Yehova je kpa ashighe agen ka ve hen kwagh nahan . Zum u Na@@ omi man Ru@@ tu va nyôr ken Bete@@ le@@ he@@ m yô , gar cii hingir gb@@ ugh gb@@ u gb@@ ugh sha ci ve . M tesen icivir sha kwagh u ivaa , i i Aôndo a ver la kpa ? Kape i doo u kasev mba ken Kristu kpa vea eren kwagh sha mimi je la . A tes@@ em u eren a ior kundu kundu shi tesen ve dooshima shi wasen mbagenev ken jijingi . Ka mpin u nyi se time sha mini ? Or môm nana fatyô u vihin ikyar i injaa i se ye a Aôndo la ga , saa se na nan ian . ( Rom . Ity@@ esen i Yesu ne ia kôôm uma wase shi ia wase se se ver ashe gbenda a uma u saan saan ken hemen . “ I gb@@ ihi akaa a i gbe a cii ken dang . . . Kpa lu sha ishimaverenkeghen . ” — R@@ O@@ M . ( Mateu 28 : 16 ) Alaghga yange “ anmgbianev ” lu her “ hemba deri uta@@ an ” nahan sha iyange la . Ga@@ yô , u fatyô u kaan a wanye wou wer nana kp@@ ela ufoto mba tesen akaa a vesen a mbacivir Yehova ve er yô , er foto u ma af@@ ishi a bran@@ ci shin ma mkohol u ityar ityar , shin kwaghpasen u sha uya uya , u yange i pasen sha ic@@ er i i kor kwaghôron ker la nahan . ( 1 Mbakorinte 16 : 13 ) Een , i̱ zua mk@@ or u se kuran la sha m@@ til wase u tilen dông sha jighjigh u nan u Mbakristu la . Gbenda môm u Iserael u tsuaa la a lu kwagh@@ môm a tiônnongo u Kristu yô , ka mbatamen mba i ver la . ( E@@ ks . Yange gba u ivaa ia lu mzough u nomso@@ or man kwase u lun gbe@@ ke@@ ke Yesu ng@@ ur pasen injakwagh ne yô , a kaa ér Aôndo soo ér mô ken “ mb@@ akiriki mban , . . . nana̱ saa ga . ” Tsô or@@ ke@@ er nana gba tsu@@ wen er a@@ shi@@ m nahan , man no@@ mbor u or@@ k@@ on@@ don@@ i@@ ker kpaa ua wa icam ; gadia mngerem maa due shin inya ken ta@@ ai@@ k@@ ôngo kua u@@ ik@@ u@@ wan@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev kpaa ken deser@@ ti . A@@ ng@@ ev man mbamzeyol mba ken ishima ka akaa a vesen a a hembe nan ior ishim@@ any@@ ian yô . Davidi nger wener : “ A fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” N@@ gu@@ la kpa lu kwagh u vesen sha ci u ic@@ ôngo lu ikyav i ikyuryan i Yehova ya a Aberaham yô . — Genese 17 : 9 – 13 . Shin nana za er tom kpoghuloo nana zua a inyaregh ki nana yam z@@ end@@ en@@ ya la , nahan nana gema a ti@@ mb@@ ir u nan nagh ku sha ci u asorabo a nan laa ? Aluer Orkristu yange nana nengen ér Bibilo i henen ka tom u vesen je kpa , nana fatyô u dondon ikyav i ior i B@@ er@@ ea la . Yange p@@ ase@@ m wang ér una gema inja . ” ( Marku 12 : 30 ) Kwagh ne na yô , a tsegha iyol na sha ci u Yehova shi a er batisema kpaa . Yange ve kohol kwaghyan ve cii , ve pav ker a@@ vegher ahar , ve na mbananjighjigh a ve imôngo , mba ve mough hen af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a D@@ ac@@ ha@@ u ve va nyôr la vegher môm , ve gema ve tôô vegher ugen la . Zum u Ru@@ tu una ôron Na@@ omi , u lu tamen a na la akaa a un er yô , i doo Na@@ omi ungwan je i zua ga . Nahan aluer or ngu lamen sha jijingi dang man nan gema ishima ga yô , a de nan isholibo i nan la ga . ( 1 Yoh . 5 : 19 ) U er nan ve u fa , aluer kwagh@@ ku@@ h@@ wan u ú ongo la ka u hông@@ or a mlu wou , shin ka u hông@@ or a mi ga ? Alaghga lu nôngon ér Yesu a yar tom a tahav mbu a lu a mi la a kure isharen na , gadia Yesu fa u ôron uumace ijir tsema tsema . Anmgbian u kwase u i yer un ér A@@ lic@@ ja yô , kaa ér : “ M pav ivaa anyom kar an@@ igh@@ eni hegen . Mbakristu mbagenev uhar vea kasev vev yange ve zua a mtsera sha u henen kwagh u mlu u sar sar nena ? U@@ ̱ ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , yange Peteru lu or u vi@@ an ishima , eren kwagh vangertiôr . Sha ashighe a tsuaa la , or a soo u “ maan ya ” [ u nan ] , shin ts@@ eren tsombor sha u v@@ ô@@ son kwase yô , i gba u nana pine iyol i nan ér , ‘ Me fatyô u nengen sha kwase u me vôso la kua ônov mba alaghga se va mar la kpa ? ’ ( Ps . 34 : 13 ) Aluer se wa ikyo sha kwaghwan u jijingi mgbegha Davidi ve nger ne ga yô , mayange se fatyô u lun azende a Ter wase u sha u perapera la ga . 2 : 38 ; Rom . 8 : 16 , 26 , 27 ) Apostoli Paulu ta iwanger sha tom u injaa ugen u icighan jijingi a eren yô . Hegen ú ngu ken bem vea Aôndo . Cii man shighe ne yô , iwer i karen ken ijime la , Mbashiada mba Yehova va ér vea hen Bibilo a ng@@ ôm . Yehova iyol@@ na kpa lôh@@ ô iky@@ aior ér i ‘ ember , ishima kpaa i̱ lu ve saan saan ’ akuma akuma . N@@ om na yange hii u gbidyen un dang dang . ( Pasalmi 19 : 7 - 11 ) U se er kwagh ne se kure doo doo yô , gba u se kpaa se tese iwuese sha m@@ lu@@ a@@ inja u akaawan a Aôndo la doo doo . Bibilo ia wase se u tôvon mbamhen asev , nahan se fa mba ve lu shami man mba i doo u se kôôm la kpaa . Yehova yange tsua Saulu ér a lu tor , kpa va gema awashima na sha kwagh u Saulu , a venda un . Or kera vese kwase shin kwase kera vese nom ka lu u lun a nan sha ayange a uma u nan cii ga . ” U lun a ishima i taver la kua iniôngon kpa sha mi . Aluer mlumun wou sha mbampin mban mbagenev ka een ye ? Mkaanem mara yange ma lu un a inja kpen kpen ! ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ; Mbaefese 6 : ​ 1 - 3 ) John kaa ér : “ Ka sea lu imôngo hen ya yô , i lu mo m lu ityough sha u ts@@ ahan mbayev asev ye . Kwagh u wan@@ b@@ ua u sha z@@ en@@ aria la tese se nyi kwagh@@ a ? Ieren i ifer i Yuda la i hemba vihin a i̱ A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l la ica je . Akaa a Aôndo a gbe a cii , a vesen man a kiriki cii , tese wang ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu tseegh ga , kpa a tese aeren a na a dedoo la kpaa . Se er nan ve se tsua akaa a a zough sha awashima u A@@ ôn@@ doo ? Alaghga u ungwa ior ôr kwagh u ma gumor shin gum@@ kwase ér : ‘ G@@ um@@ kwase ne una za iky@@ ura kpishi ’ shin , ‘ G@@ um@@ or ne una er g@@ wa@@ ikyaa . ’ Bibilo kaa ér fese je Mose “ yila mbatamen mba Iserael cii , a kaa a ve er : . . . s@@ ôngo nen P@@ ase@@ ka . ” — E@@ ks . Mayange de hungur er kwagh wou a gbe Yehova ishima ga , shi una na u tahav mbu nôngon a hanma mlu u ú nyer ker cii . — 1 Pet . Er se due kwaghpasen a ve imôngo shi se ôr ve iember i se zough a mi ken uma wase u t@@ angen iyol ga la yô , asema mgbegha ve u tsuan ityom i vea er yô . Sha kwagh u mk@@ or u i kor se la yô , or@@ pasalmi seer ér : “ Gadia [ Yehova ] Una wa mbatyomov N@@ av kwagh sha a we , er ve̱ kuran we sha igbenda you cii ; vea tôô u sha ave ve je , sha er u̱ de k@@ em ng@@ uhar sha i@@ wen ga yô . ” ( Yakobu 5 : 16 ) Mbam@@ sen asev ka ve na Yehova a er kwagh sha ci u or wase la , u alaghga ma a er ga yô . Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ i@@ wua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un , akaa a dedoo ga y@@ ee ? ” — Mat . Er mbatamen ve lu a ityom ave kpishi nahan kpa , ka vea er tom a shighe man agee a ve u pasen loho u dedoo yô , kwagh ne a mgbegha tiônnongo u dondon ishimat@@ seen ve la . Se time sha igbenda i ú kar ve ú fa ajiir la shi ú zua a mtsera kpaa ken kwaghhenen u a dondo ne . KA MB@@ A@@ M@@ G@@ E@@ M mba nyi u lu tagher a mi ken uma w@@ ou@@ we ? A “ ci@@ er ” mbamaren vev ‘ iyol je a zua ga , ’ er Y@@ ai@@ r@@ u man kwase na nahan . Anmgbian u kwase ugen u mhôônom kôr un a na yô , va kaa a ngô u wan ne ér : “ V@@ ihi kpishi er i hembe u u ts@@ ahan wan ne nahan . ” ( Ôr 2 Samuel 7 : 12 , 16 . ) Alaghga mbagen je yô , vea vaa m@@ liam a Aôndo ér , “ Er nan ú lu nan ian wer kwagh ne a̱ ts@@ er@@ e@@ me ? ” Ver ishima sha kwagh u ú fatyô u eren la , i de lu u ú fatyô ga la ga . — Mat . Vea na jighjigh wase una v@@ ôr , shi se de “ g@@ es@@ a ” u a@@ yem a uma u se lu gban “ sha ishima i taver tsung ” ne . Yesu iyol na kpa yange kaa a Ter na ken msen ér : “ Uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” — Yohane 17 : 3 . Mo man ijende yam ne yange se ôr avur a Bibilo , shi se tema se lam sha kwagh u se hen la , maa se gba zwa môm sha kwagh shon . 40 : 8 ) A@@ g@@ umaior a a lu a imba mnenge ne yô , ka ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova shi ve er batisema . Yange i pase kwagh u akav ne ken Iyoukura [ zwa Buter ] i Ma@@ ac@@ i 1 , 19@@ 25 sha itinekwagh i i kaa ér “ B@@ ir@@ th of the N@@ ations ” la . Ôr Se@@ kar@@ ia 12 : 4 . “ Nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga . ” ​ — 5 : 15 . • A@@ ge@@ e a ken jijingi a Mbakristu mba beenyol la nga kwagh u injaa nena ? M@@ ea due kwaghpasen vea orgen yô , nan tu@@ ur mo m unde ig@@ y@@ u@@ ngu , a geman u s@@ enen g@@ ange@@ la yô , nan tsu@@ we nan tema sha mi , maa se gba s@@ enen . Mkaanem man kure sha ve vough , ma kaa ér : “ A yima se A due a vese ken tahav mbu im@@ ev kera A nyôr a vese ken tartor u Wan Na u doon ishima . Mba ve lu “ iyôngo igen ” la “ za a ” Mbaiserael mba ken jijingi mbara ken tom u pasen loho u dedoo u Tartor la . ( M@@ ar . Gba zan tsô , gadia un ka iky@@ agh ki i tsegh ki sha ci Wam sha u una zende a iti Y@@ am sha ishigh ki atô@@ at@@ yev man u@@ tor kua Mbaiserael kpaa yô . ” “ N@@ é Z@@ ua a M@@ i ” Nen@@ a ? I@@ wuese yase i lun a mi tsung sha atesen a ken jijingi a i ne se la tese ér se kav er Yehova a lu Or@@ tesen wase u He@@ mban yô . Zum u isharen ka i j@@ ile iyol kera yô , i gema i mar isholibo . I@@ sho@@ li@@ bo di ia va vese yô i gema i dugh ku . ” — Yakobu 1 : 14 , 15 . 2 : 18 ) Kwase Kristu u nan eren kwagh ken mzough ve a nom u nan yô , nan ngu “ ts@@ ar u sha it@@ you ” u nom u nan . — Anz . Kwagh ne lu ikyav i m@@ yen u ke ’ jijingi u Yeremia yina yô shinii ? ( a ) P@@ ase atô@@ akaa a vesen a ken kwaghwan u Paulu wa noov man kasev cii la . ( b ) Yesu ver se ikyav i dedoo i nyi ? Bibilo wasen se u hendan a imeen nena ? 6 : 11 - 13 . Nahan ior seer maan u@@ g@@ ir mba ag@@ ar a ken Yuda taver , shighe u tartor u Yuda lu ken bem ne . Z@@ ub@@ k@@ o ) , 10 / 15 7 : 2 — Yange í fa m@@ kposo u inyam i wang man i wang ga la nena ? Nahan kpa , i de hungur we er takerada u ôron u lu kwagh u ican ga . “ As@@ an at@@ a@@ ankar@@ ahar ” a a lu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Yesu , a i er kwagh u a ken Mpase 1 : 16 , 20 la tile sha ityough ki unô ? Kwagh ne na yô , ior hii u eren tom a Bibilo er ka kwagh u ah@@ ir nahan . Ashighe agen ka i lu u er u dondo ikpelaior ityô yôô ? Ka doon se u yan kwagh sha ci u i gba se a isharen i yan kwagh , shi se mba ye kwagh ser ij@@ en kôr se . Aôndo u mh@@ ôôn ne ngu a er kwagh sha u wasen ve gadia “ ka Un a koson ” ve ye . ​ —⁠ 1 Peteru 5 :⁠ 7 . Tsô H@@ ar@@ old mough sha , zende sha gb@@ ou va bugh h@@ unda , fese je maa B@@ ill zamber a na kaa ér , ka ya ugen u a lu sha hemen la un we ishima u zan her ye . ( Aerenakaa 5 : 42 ) Han@@ ma@@ or ken nongo u Kristu cii pasen kwagh , lu nongo u a@@ kp@@ am@@ aior kpuaa tseegh eren nahan ga . Sha an@@ shighe ugen la mbahenen mba Yesu lu z@@ endan ior kera zum u ve lu van a mbayev mb@@ akiriki hen a na yô . A kaa ér : “ M ngu zuan a kwagh u hemban doon cii ken uma ! ” Kape Yehova yange soo ér kwagh a lu je la . Sha ci u anyom nga kar yô , apostoli Paulu va nger kwagh pine ér : “ Aôndo ka u Mbayuda tse@@ egh@@ e ? U m@@ asen yô , yange tese er kwagh u ior nav mban a gbe un ishima her yô , gadia sar un tsung u Yehova a̱ “ gema ve asema . ” ( Tit@@ u 1 : 16 ) D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen i̱ pasen ase@@ mber a ken Bibilo kaa ér , ishember i “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” la ka “ ishember i ior kposo kposo mba yange ve nger pasalmi ve yar tom a mi u lôh@@ ôn hanma or ér nana kohol ve u wuese Yehova yô . ” 10@@ 3 : 20 - 22 ; Yobu 38 : 7 . Aluer imba kwagh ne ngi za hemen hen tsombor wou yô , de k@@ ur ikyaa fese wer wan wou ngu hingir a@@ gb@@ or@@ o u hemban ato ga . Paulu yange nger Timoteu washika ér : “ Aluer or nana kera nenge sha ior mba nan ga man jim je yô , ka mba ken ya u nan la , nan ny@@ iman jighjigh u nan ve , nan hemba gban kera a or u nan ne jighjigh ga yô . ” — 1 Timoteu 5 : 8 . P@@ ase er Yesu yange tese kwaghfan shighe u lu eren kwagh a mbagenev la . A kaa ér : “ K@@ ur@@ an nen ayol a en man ik@@ um@@ u@@ ile i Icighan Jijingi A ver ne mbakur@@ an sha mi cii . ” Kwagh ne nam vangertiôr ér aluer ior mba hendan a mo je kpa , Yehova una su@@ em . ” A@@ tesen a Yesu yange wa akaawan a aa wase se u dondon ikyav na la kpa ker . De se v@@ ôr nen ga , se eren nen msen a iyol hiden a mi ijime hen Aôndo wase u zungwen mhôônom la ser a̱ de se asorabo ase shi a̱ wase se . U hen wer an@@ za a dang ange@@ la nahan ve za fa a han@@ a ? ” Mb@@ ap@@ asenkwagh ka vea hide vea za u za sôron mba@@ y@@ aav mba ve ne ve takerada u Matthew ne yô , ve kaa a mbap@@ asenkwagh mban ér ve hii u ôron takerada la fele je , shin ve ôr u cii ve bee . Kpa kwaghyan u taver yô , ngu sha ci u mbag@@ anden , ka ve mba ve er tom sha mkav u ken ishima , ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” In@@ j@@ akwagh la tese er i gbe u se wa ago@@ yol se keghen , aluer shighe kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je kpaa yô . 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Kwagh@@ ngeren ne man u a dondo la cii vea time sha akaa a Yesu yange ôr sha kwagh u tom u pasen kwagh la shi vea time sha atô@@ akaa agen a ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la , a a zough sha gbenda u i gbe u se eren a mbagenev la . Kanyi Paulu umbur Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ? Doo u Mbakristu vea nengen mba ve ye bredi shi ve me wain ken mkombo u umbur ku u Yesu la nena , man mba i shigh ve mkurem la mba nengen ayol a ve nena ? W@@ ea soo u seer fan er akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo a lu tesen mfe man tahav mbu Aôndo yô , nenge ken takerada u D@@ ra@@ w C@@ lo@@ se to Jehovah ( zwa Buter ) , ity@@ ou@@ v 5 man 17 la . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . Kanyi I Lu Tartor U Aôndo ? A kaa a Peteru ér : “ M nenge a we ken sule la a Na imôngo gaa ? ” A@@ an a m zough a mi a tesen mbagenev Bibilo la gb@@ am kwagh kpen kpen . Se fatyô u lun a vangertiôr ser hanma shighe cii kpa una er sha awashima na vough shi mayange una ta ior nav kera ga . Tom u pasen kwagh u yange i er sha derianyom u hiihii la lu ikyav i tesen er a va er tom u pasen kwagh kpoghuloo sha ayange ase ne yô . ( Yo@@ el 1 : 15 ) Yehova wa mba ken Shi@@ on kwagh ér : “ Ge@@ ma nen her a Mo a asema a en cii . ” Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve ver ishima sha nyi , man lu sha ci u nyi ? Se K@@ era Lu Nen Uma Sha C@@ i W@@ ase A@@ yol A A@@ se ga Doo u se wa ikyo zum u or hii u me@@ en se ér se ker mba@@ ah@@ ab@@ a shin se ôr akaa a g@@ es@@ egh@@ ee sha iyol i mbagenev sha ci u nyi ? Kpa , aluer se fa ga yô , mbamzeyol mba se tagher a mi la vea na se yina ishima se de u civir Aôndo . 55 : 22 ; 1 Pet . 5 : 6 , 7 ) Se na jighjigh ser nyityô iwasen i se ne ve cii vea wuese . Nahan yô , ka Yehova je ve lu dondon ye . Elisha yange kpe sha shighe u wan u wan u Y@@ e@@ h@@ u tema tor la . Yehova Una Ts@@ aha Mba@@ aferev U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u R@@ yan man kwase na M@@ an@@ di , mba ve lu ken gar u F@@ l@@ or@@ i@@ da ken tar u Amerika la . ( Yakobu 3 : 17 ) S@@ aa se palegh isholibo i eren sha apera la keng shi se iv a icighan jijingi , sha u nan i̱ ian ser i̱ hemen se . Lu Eli@@ f@@ as@@ a je hemen gbenda ye . ‘ Ishima vihi ’ S@@ an@@ b@@ al@@ ati u lu or@@ hendan kwagh a Ne@@ hem@@ ia la , “ ishima nyoon un tsung , ” tsô a gba l@@ ahan Mbayuda kpoghuloo . 1 : 23 ; 2 : 6 , 7 . A doom u lun ken tar u á kera s@@ angen a s@@ ange ior ga , ifer kpa ia lu ga kua ityav kpa ga la kpa ? A@@ yange nga kar yô , or@@ vesen na u hen iji@@ ir@@ tom la kaa ér una seer un inyaregh ki a kimb@@ in un la , sha er a̱ lumun u eren tom u he la yô . Kpa aluer ve ya á yô , vea tese ér ve venda hemen u Aôndo . Kwagh ne una wase u u fan er yange a lu Maria ken ishima shighe u Yesu undu ya yô . ( Yo@@ s . 24 : 15 ) Awa@@ shima u Yosua lu u lun a Yehova kôôsôô ; sha nahan yô , a tsua kwagh u una wase un u eren kwagh ne yô . Kwagh ugen yô , yange fa dedoo ér uma na u tsôron la kua mlu u ken hemen u tsombor u um@@ a@@ ace jimin cii har sha er una tile sha mimi zan zan ku na la . Alaghga ia fa doon mbagenev ga , kpa ia fatyô u nan hanma or u mcivir u Yehova a lu tom u nan jim jim la kwaghyan man shighe u civir un kpaa . — 2 Mbat@@ esalonika 3 : 8 . Ken inyom ne ior umiliôn imôngo vea lu ku@@ mban ken a@@ you a Tartor a Mbashiada mba Yehova a a hembe 9@@ 4,000 tar sha won jimin cii la sha u eren iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ne . Yange i za hemen u karen m@@ til sha mimi u mbacivir Aôndo sha mimi la nena ? ( b ) Kwagh u ngise er ikyurior i Iserael la tese se nyi kwagh sha gbaa ne ? Shi Yesu yange kav ér un ngu zu@@ lum a shighe u a hingir sha ish@@ ende ken m - iv u awashima u Yehova yô . 15 : 11 ) Shighe u ior i N@@ ini@@ ve gema asema ve undu aeren a ve a bo la di , Bibilo kaa ér : “ Aôndo de kwagh u bo u A wa ishima u eren ve la ; A kera er un ga . ” — Yon@@ a 3 : 10 . ( D@@ an . 9 : 27 ) Sha nahan yô , er se vande ôron nahan , lu u tom na u pasen kwagh shin tar la ua kure “ ker atô l@@ ah@@ adi , ” shin ken anyom atar man ti@@ ôn . Lu@@ un er ka m@@ liam ma ma j@@ ile un ken ashe la ga yô , yange ma m se sha ci u kwagh la yange h@@ ôm gande . Kpa , a hemba doon u vea er msen sha kwagh ne , shi vea gbidye kwar vea fa aluer ka kwagh u mbamaren vev ve soo ér ve er la yô . Ken anyom 1@@ 00 a a kar ne tseegh , ityav wua ior hemba m@@ iliôn 1@@ 00 . u Se@@ te@@ mba 22 , 19@@ 8@@ 3 la . SH@@ A iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , kwagh u injaa ugen er ior mba Yehova mba shin tar ne . 1 : 22 ) Nahan gba u ú tese icivir sha gbenda u Yesu a hemen mba ve tsegh a ayol a ve sha ci u Yehova la . Anyom nga kar , anmgbian ne hi@@ di vesen ken jijingi yô , a kaa ér : “ M kav hegen er i lu a inja u keren iwasen a u nôngon wer u tôô ikyav you we tseegh la yô . ” A@@ ka@@ we u Nen@@ gen sha I@@ ny@@ ar , S@@ al@@ mon P . • I@@ wanger i ken jijingi yange i hemba wanger ken derianyom u hiihii la nena ? Wan u môm tsu@@ e an@@ ar u n@@ umb@@ en a mi u wan nomso u ve lu n@@ umb@@ en imôngo la , maa a gba ng@@ or@@ on ér : “ Ka kwagh wam ! ” Kwagh ne ka iveren i nan se iember gaa ? Er se nenge i lu gb@@ anger a bran@@ ci wase u ken tar u I@@ tal@@ ia , shi iyenge i anmgbianev kpa lu seer a seer yô , saan se iyol kpishi . U Eren a Or Doo Doo man Er@@ doo Mpase 20 : 8 pase n@@ um@@ tan u masetyô u Satan una ta sha ior mba vea lu shin tar sha mkur u hemen u anyom dubu u Tartor u Mesiya la . U@@ we pase wener : “ Davidi yange tagher a ieren i vough ga i ior mbagenev mba civir Aôndo a ve imôngo la . Lu sha ci u vea umbur atindi a Yehova shi vea kuran á sha er vea lu “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” mba Aôndo ve yô . ( 1 Samuel 17 : 42 – 44 ) Mbaiserael man Mba@@ fil@@ iti mba ve tile ve lu kenger a kenger la cii , a shi nan kpa ken asema a ve yô , ve fa or u nana hemba yô . PE@@ E@@ J@@ I 10 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 9 , 10@@ 8 M@@ yer u yilan Yehova ér “ Ter wase ” la tese ér se mba a na saan saan shi se suur sha na kpaa . I@@ l@@ yo@@ ho ne due tseer tseer ken ityough ki sha u 3 zan zan 5 ki kwaghôron u profeti u yange i na M@@ ika nger ne . Yehova na F@@ ar@@ a@@ o atsan zan zan ka va ar sha ican i sha at@@ ar@@ atar la yô , á kaa a Mose ér a̱ pine tor u Igipiti la ér : “ U ngu di k@@ enden iyol you sha her , yangen ior A@@ v wer ve̱ de yemen ga tsô [ h@@ ô ] ? ” Mb@@ au@@ tahav mban na ve wa@@ da ér ve nyôr sho@@ ja . Zum u m lu anyom 12 la , m hii u henen tom u kuran any@@ inya man ib@@ ua ; m kura ib@@ ua sha ajiir kposo kposo zan zan m z@@ ur@@ um anyom 50 . Ka a@@ vegher a imoshima agen a nyi i doo u se time sha mini ? Sha kpôô yô , aluer amba@@ aior la nenge er jighjigh u nan wase a we am@@ ishe ken Ruamabera dông shi aeren a ase jimin cii a har sha Ruamabera yô , alaghga vea gema a kaa a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ér : “ S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ” — S@@ ek . U tesen ikyav yô , alaghga se mba timen sha Mbaheberu 10 : 24 , 25 , ape i taver Mbakristu asema ér ve kohol imôngo ken dooshima sha er vea ngohol kwaghwan ken Ruamabera la . 10 : 24 - 29 ; 11 : 1 - 3 ) Er Mbayuda kpishi mba sha shighe la tôô ér gba u vea zua kwagh a atô@@ at@@ yev ga yô , ikyav tese wang ér Peteru yange na jighjigh ér , er un lu Or@@ yuda yô , Tindi kange un u soon Mbayuda tseegh yô . Inja na yô , u@@ ic@@ ông@@ on@@ mbaiorov mba jighjigh , mba i c@@ agh ve ake mban lu a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won sha ikyev i hemen u Yesu , u a lu Mesiya la , man ishimaverenkeghen ve ne ia b@@ unde ga . Mba eren se batisema kera yô , se tsua u eren ish@@ u@@ en pania sha ashighe ashighe . Mbahemenev mba ken Yerusalem man ior nav cii yange ve hông@@ or a tempel u Aôndo sha ie@@ ev , je yô ve gema mbi hingir u@@ tor vev . Mbagenev zer henen sha akaa a ior ve er a ve dang la kp@@ ii , nahan kera saan ve iyol ga . U@@ ng@@ wa I@@ mo i Aôndo Nahan Z@@ ua a I@@ wasen ken Akaa a A B@@ um É@@ r Una Er La Ken masejime yô , a er kwagh sha dooshima sha u veren gbenda u ônov mba Adam man Ifa vea va h@@ ime a na yô . Bibilo wa se kwagh ér : “ Or u nan dugh iyol i nan kposo yô , ka isharen i nan iyol i nan , nan keren ye , nahan nan mough num a kwaghfan u mimi cii . ” • In@@ j@@ akwagh i Yesu i sha kwagh u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la tese se nyi sha kwagh u m@@ vese u Tartor man mk@@ or u ken jijingi laa ? Shighe u Yesu lu ôron kwagh u ijir i a va ôr tar ken hemen la , a kaa ér : “ Zum u Wan u or Una va sha iengem Na ” yô , “ Una pav [ ior ] kposo er or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan pav iyôngo a iv@@ o nahan . ” 2 : 11 ) Kpa Yehova ngu wasen se u nôngon a mbamzeyol mban . Kpa se fatyô u yan ikyar i ng@@ ira imba la j@@ ee ? ( Yobu 2 : 4 ; Anzaakaa 27 : 11 ) Er Yehova ka una na se agee a wan ishima a tôv@@ ac@@ an yô , kwagh ne ngu a na se hemba suur sha a na cii . — Pasalmi 9 : 9 , 10 . Er Bar@@ sh@@ il@@ ai bee iyol nahan kpa , er kwagh u fatyô la sha u suen tor u Yehova ver la . I ta se icin sha kwagh u an@@ umbe a i tesen sha tele@@ v@@ ishen sha kwagh u ior ve eren ayange ayange la ken magaz@@ in ne ér nyi ? Nahan cii kpa , ka gbenda u Yehova a hemen la , ka u na ve se soo u kporom ikyua a na ye . ( 2 Tim . 3 : 1 , 3 ) Mbamaren kpishi mba kera we ônov vev ikyo ga , man kwagh ne ka a na ônov vev ve ya ican shi ve ure . • Er nan ve se fe ser ishimawan i Yehova la ngi a ik@@ igh@@ ir@@ i ? Mkaanem ma Aôndo Ma Kor Se ( 1 Yohane 3 : 14 , 18 ) Ne mbamaren , lu nen a dooshima man ishimawan er Yesu nahan , mayange je , de v@@ ôron nen u ts@@ ahan ônov enev ga . I L@@ U nahan ma kwagh er ú u a ne i ke@@ he ú ken ishima ve@@ e ? U ‘ eren sha u iyange i Aôndo , i̱ va fe@@ fa ’ la wa u eren nyi akaa nahan k@@ er@@ egh ? Er nan i lu a inja u lun a ishima i legh legh man l@@ ahan ior mba se pasen ve kwagh la ga ? Paulu yange nger ér “ mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” Mbagenev hungur akaa a a tse . Kpa a gema a lu atô@@ akyaa a nan se iember . ( Mbakolose 3 : 18 ) Sha a@@ vegher ne cii , nana fatyô u tesen m - ongo u kwase ungwan nom shi lun a m@@ til sha mimi hen Aôndo kpa ? T@@ erem mar se pue , mo m lu wan@@ i@@ unda , nahan shighe u m lu anyom 13 la , m hii u eren tom sha u wasen tsombor wam . ( Gen . 1 : 2 ) Or u nan ne jighjigh ér Aôndo ngu iorov utar ken môm yô , á fatyô u eren nan batisema sha u tesen ér nan tsegha iyol i nan ér nana eren ishima i Yehova ga . Er se lu ior mba i tsegh ve sha ci u Yehova yô , se fa er i lu un tseegh a kom u hemen se shi a kom u se civir un kpaa yô . Aluer i dugh or ken tiônnongo kera je kpa , er nan ve a fatyô u den nan isholibo i nan laa ? E@@ ̱r jighjigh u nan na ng@@ ur seer yô , a dondo kwaghwan u Bibilo i̱ we ne , ér : “ N@@ an@@ a̱ ny@@ agh ifer nana̱ gema nana̱ er kwagh u dedoo , nana̱ ker bem nana̱ z@@ enda un ityô kpaa . ” — 1 Peteru 3 : 11 . ( Pasalmi 7@@ 2 : 18 , 19 ) I@@ ̱ lu kwagh u se z@@ eren ôron an@@ ter@@ ev asev kua mbagenev kpaa je la . M@@ sen u eren hanma shighe una wase se u hendan a am@@ een a a taver tsung yô . Heela tseegh ga , shighe u se lu pasen ior kwagh u se ne jighjigh a mi la yô , ka se bu@@ ghun Bibilo se ôron ker shighe u i gbe sha mi yô , sha ci u ka ken Mkaanem ma Aôndo loho wase u dugh ye . ( b ) Or nana tsu@@ gh iyol i nan , nana henen ér nan ngu eren ishima i Aôndo , kpa nana gema nana hemban@@ ato nena ? Shi umbur wer , tom u geman ior hingir mbahenen ne ka u eren imôngo . Kwagh ne ka ikyav i tesen e̱r i hii ve i doo u se wuese er se lu a ngeren mba I@@ vangeli un@@ yi@@ in yô . Hii hegen yem hemen , kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke wam man u gbidyen kwar sha mi ken ishima la una lu tagher tagher ken uma wam hanma shighe . ” M va hiin Bibilo i henen ken masejime yô , m mase kaven gbenda u Aôndo a nengen ior la . Shin alaghga se ayol a ase se hingir u nyôron ken mbamlu mbagenev mba taver tsung , gayô se nenge ser i er kwagh a vese sha mimi ga . Mbam@@ lumun mba sha mbampin mban vea wase se u fan kwagh u se er shighe u se tagher a akaa a karen m@@ til sha mimi wase hen Yehova nyian yô . Ka kwaghwan u nyi yange i wa sha kwagh u pasen kwagh sha uya uya ken inyom i 19@@ 22 laa , kpa mbagenev er nena sha kwaghwan nee ? ( Yakobu 5 : 14 , 15 ; 1 Peteru 5 : 8 ) Ka u se er nahan , hemban je yô aluer mfe yina se shin sha ci u se mba iyev shin sha ci u se sember van ken mimi yô . ( b ) Mbamaren man mbayev ka vea lu imôngo ga yô , kwagh ne a vihi mlu u tsombor ve nena ? P@@ alegh “ Jijingi U T@@ aregh ” ( Genese 12 : 11 - 13 ; 20 : 13 ) Aber@@ am ver noov ikyav i dedoo i hemen sha dooshima sha ieren na ne , man S@@ ar@@ ai di kpa tese kasev mba@@ ainge ikyav sha u wan iyol na sha ikyev i nom na . — Mbaefese 5 : 23 - 28 ; Mbakolose 4 : 6 . “ I@@ f@@ i u mngerem ma um@@ am ” la tile sha ityough ki akaa a Yehova a ser a ver sha u karen aa ku man isholibo i uumace mba ungwan imo i Aôndo la kera la . Se er nan ve se fa ser akaa a se tsough u eren la ka a sha ishima i A@@ ôn@@ doo ? I@@ y@@ ôn ne ngi i kaha sule i wa u ici@@ gh shi i kura ish@@ am to@@ ho i za haa m@@ ape maa i m@@ ende ape i he@@ e i la , shi ngi i h@@ ura sule u i tsembelee sha er iy@@ i@@ av mb@@ ia hemba doon yô . Hen shighe la anmgbianev mba kasev lu a gba nan akaaôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la ga , kpa zum u se za makeranta la yô , i na se akaaôron shi se naan ib@@ aver kpaa . * — Yobu 13 : 24 . Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh mban yange ve er afer@@ akaa ahar . SH@@ A iyange i T@@ om@@ atar pe@@ pe , J@@ un 9 , 20@@ 10 , The@@ od@@ or@@ e J@@ ar@@ ac@@ z , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova la kure tom na shin tar ne . Zum u se nenge ior ve tese ikyav i iyol@@ tseghan ve sha ci u Aôndo yô , se tese iember yase sha ave a kuren sha icivir shi wuese ve kundu kundu . I@@ mba erdoo u mimi man gbashima ne una fatyô u y@@ esen m@@ s@@ ú@@ ù@@ r u s@@ ú@@ ú@@ r sha a ven , u̱ una na a he@@ gh@@ em mbagenev , kua mbayev kpaa , u van he ’ a ven gbar gbar la . Yesu yange ember kpishi zum u mbahenen mbara hide va ôr un m@@ ze@@ hemen u ve zua a mi ken i@@ vangeli ve la yô . Ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la , ve tim Yerusalem man tempel na , ve wua u@@ tse@@ mbaiorov man mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior kpaa , shi ve kura ior kpishi ve yem a ve uiky@@ angen . ( Aerenakaa 7 : 22 ) Nahan kpa , Mose er nahan ga , gema soo ér “ i̱ er a na dang a non@@ go@@ ior u Aôndo imôngo . ” A gema ishima sha isholibo na la . Nahan ve hii u zan mbamkombo mba M@@ el@@ es@@ i@@ o nyôron vea tsombor na sha u henen Bibilo a ityakerada yase i pasen Bibilo la . Ior mba hen ic@@ ile i M@@ el@@ it@@ a yange ve er a apostoli Paulu man mbagenev 2@@ 7@@ 5 mba t@@ so ur a ve la kundu kundu , shin er mayange ve vande fan ve ga nahan kpaa . ( a ) S@@ av@@ ôron kwagh u Yesu a er ken Mateu 5 : 43 - 45 la ken mkaanem ou . ( b ) Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la nengen Mbayuda man mba ve lu Mbayuda ga la nena ? Alaghga mbagenev vea nenge ér ve kuma u civir Yehova ga sha ci u akaabo a yange ve er cii ve va hingir u fan Yehova yô . Ivur la kaa ér : “ Kape ior mban ve lu je ne , man kape ikyurior ne i lu sha ishigh Y@@ agh ne , kape TER A kaa ne ; man kape hanma tom u a@@ ve@@ egh ve kpaa u lu ne , kua kwagh u ve ne nagh a m@@ in la kpaa ; ka u wang ga . ” I pase mlu ne ken Mbaromanu 8 : 22 vough nahan ér : “ Akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” H@@ iin u ku@@ h@@ wan ic@@ er i yange i kura il@@ yo@@ ho ker la yô , lu inja er iky@@ enge shon ngi duen sha a@@ been nahan . A hingir kwase u i va mar Or@@ yiman , Yesu Kristu ken tsombor na yô . 47 : 1 - 6 ) Kpa Mbai@@ gipiti yô , kwagh u mbakur@@ an@@ ilev nd@@ ôh@@ ôr ve ishima kpishi . Tor Davidi nger ér : “ kwagh u mimi doon TER ishima , man shi te mba i doo Un a ve la kera ga . Se tôô iniôngon yase i du@@ ghun aeren ne ken a vese kera la karen sha or u nan lu nôngon u un@@ den ig@@ y@@ u@@ ngu i am@@ gb@@ i@@ ôr a lu sha mi shi i li@@ e@@ men yô . Solomon kaa ér : “ Wan u l@@ an@@ en kwagh nan ne ter u nan ishima i vihin , shi nan ne ngô u a mar nan la ishim@@ avi@@ h@@ in tsung . ” Fran@@ z di hingir m@@ u@@ e p@@ es@@ id@@ en . Yehova yange er a ior mba sha ashighe a tsuaa , mba ve ta anu sha akaa a á kaa ér ve er la nena ? ( Mateu 13 : 55 ) Shighe u Yesu hii u pasen kwaghaôndo la , ve lu a hingir mbahenen nav ga . I@@ kp@@ ur mba P@@ ania mba hemban iyenge er 18@@ 0 nahan , mba ken atôônanongo a ken tar u P@@ an@@ a@@ ma a kuman 3@@ 0@@ 9 la . Nenge ase er anmgbianev mba kasev utar mba ken tiônnongo yange ve zua a iwasen sha kwagh u veren ai@@ k@@ ighe môm sha ci u henen Bibilo yô . Sha mimi yô , kwagh tser orumace kpen kpen , hemban cii je yô , hii ke ’ inyom i 1914 la je . ( c ) Er nan ve kwagh u B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i la a lu kwagh u taver se ishima ? Hanma uwer yô , nongo u wanakiriki u jighjigh la ka u gber ngeren mba pasen Bibilo kpishi ken Iyoukura . Ka ieren i Ese@@ kiel lu a mi sha tom na la i̱ na ve ya ih@@ ur@@ en@@ ruamabera nyo@@ ho un ye . Ity@@ av mb@@ ira mbi been yô , bem gba di er i vande pasen nahan , shi m@@ te@@ v u sha ican kpa p@@ ande . Kwaghôron ve kua ieren ve ngi i yôô ér : “ M@@ yom ka u Aôndo wase u A tem sha ik@@ ôn@@ ough ki torough la man shi Wan@@ iyôngo kpaa . ” — Mpase 7 : 9 , 10 , 14 , 15 . Zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya lu keren profeti Elisha a ku je ve va ve va kase un ve wa atô nahan kpa , bee un ma kwagh ga . Sha ci u or@@ ti yange fatyô u nengen a ak@@ um a sha kpishi a yange va u suen un la , kpa lu er wanakiriki na nahan ga . — 2 Utor 6 : 15 - 17 . Bibilo pase wang ér vea war , aluer mba per ken jijingi shi ve fatyô u tilen ken jijingi dông sha anyom a ve vough yô . ​ —⁠ Mat . “ Tar iv a erdoo ” u Yehova , man se wuese ieren i Aôndo ne kpen kpen ! Lu a Ishima i Gb@@ ar Gb@@ ar ( Mateu 19 : 4 - 6 , 9 ) N@@ om man kwase ka vea dondo kwaghwan u Yesu , nahan vea lu jighjigh hen ayol a ve yô , mkpeyol man msaanyol a lu ken tsombor ve la . • Er nan ve a fatyô u tôôn mbamzeyol asev karen sha us@@ aa mba ken iyol@@ o ? ( Ôr Yeremia 24 : 1 - 3 . ) Mbagenev mba ve fa u nan akaaôron tsema tsema la lu n@@ ur@@ un ityô . Yehova nengen mba@@ jighjigh mba ve bee iyol mbara nena ? Kpa Yesu kenger un maa kaa ér : “ We u ngu Sh@@ im@@ on , wan u Yon@@ a , á m@@ asen yilan we er Ke@@ fa ( inja na yô ér Peteru ) . ” We kpaa mba lôh@@ ôn we ér ú va M - umbur u ku u Yesu ne . Or@@ gen u timen ken Bibilo kaa ér : “ Yange i nenge u̱ samber a jighjigh u nan la inja er ka kwagh u a lu sha ci u ior mba ve lu a ishima i tse@@ en shin mbai@@ vangeli mba i ver a ver ve ga . Yesu shi pase ér : “ Akaa a a dugh ken zwa yô , ka ken ishima a dugh ye , ka a je , a ne or nan kera lu wang ga ye . K@@ uma anyom udubu imôngo hegen — man ken derianyom u a kar ne je yô i hen kwagh sha mi tsu@@ see je . A zamber ér : “ Nenge , [ we Yehova ] ka U kaa a mo W@@ er : ‘ Z@@ a a ior mban ’ . . . Ka a@@ yom agen a nyi Satan a lu yaren tom a mi u h@@ ônon Mbat@@ omov mba Aôndo ny@@ ian@@ a ? Shi time sha ikyav i Tor Davidi u Iserael u tsuaa la kpaa . Yange wa icam ér : “ [ Yehova ] de u afer@@ akaa a ou cii , A bee u angev ou cii . ” Yehova yange gba uumace uhar , Adam man Ifa . Mba p@@ aven un , ip@@ yaven la ngi been tsembelee yô , i kaa er ky@@ ans@@ a shon bee . U@@ umace kpishi nenge ér mlu wase u ken hemen la una doo ga . Er nan akaabo a eren ior mba dedoo ? Kape mkur u id@@ y@@ a@@ kwase u sha injakwagh u i yer un ér “ Zege@@ bab@@ ilon ” la kpa una kpilighyol je la . Paulu kaa ér : “ Dooshima u Kristu ngu mgbegh@@ an se , sha mnenge wase yô or môm kpe sha ci u ior cii , . . . Mbat@@ yomov Ka “ U@@ jijingi mba Eren Tom ” • A er nan ve se kaa ser nongo u Yehova ngu yemen hemen hem@@ ene ? Shi una va na u injar i uma u tsôron , nahan u lu ken msaanyol ken tar na u he u perapera la . Ô@@ R K@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O YO@@ U ( Ivur 11 ) Inja na yô , ka u nom la nana de han@@ ger er saa hanma kwagh cii kwase u nan a sôn ian he ’ a nan ve nana er ga . Daniel 2 : 41 tese ér ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar man ah@@ ô@@ angahar a ti@@ ôn môm i lu iy@@ ô@@ gh , ti@@ ôn ugen i lu iny@@ at@@ y@@ u@@ u la ka “ tartor ” môm , ka ity@@ artor kpishi ga . Sha nahan yô , se kav wang er yange hii ve Paulu ta Mbat@@ esalonika icin var var sha kwagh u ior mba vea fatyô u vihin jighjigh ve u nan , mba a yila ve ér “ mbaapostoli mba aiev ” la yô . 2 : 24 ) Umbur wer , se mba nôngon ityav a “ awambe man inyam . . . Ga , kpa ka . . . u@@ jijingi mba aferev . ” 8 : 11 — Aluer M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee mara yange ma vihi iky@@ on cii saa ishe yô , ati@@ i la yange zua a ih@@ ô@@ mon i o@@ le@@ v han@@ a ? M@@ seer u ivaa p@@ aven man m@@ ts@@ wen@@ em man inyaregh ki yan sha ifer kua igbenda ig@@ enegh i sha any@@ ighe cii tese ér ieren i mimi kera gba ior kwagh ga . Ior ka ve gba g@@ es@@ a u tesen ér ve hemba wan i@@ pi@@ la shin ts@@ wam shin iji@@ mba a hanma orgen cii . Shi gba u ua due ken tsombor u Tor Davidi kpaa . — Gen . A̱ lu b@@ ou@@ ange u sha injakwagh shin a lu b@@ ou@@ ange kpôô kpôô kpa , kwagh ne una na vea k@@ an@@ shio u bu@@ lan se shin lamen sha Aôndo dang . ( S@@ ek . A@@ ra@@ di I@@ gbenda shon ka nyi ? Aluer se za hemen u civir un sha mimi yô , Un u a ne ior In@@ j@@ ar ne una na se uma u vough , se lu gbem sha won shi se lu gb@@ ong gb@@ ong kpaa . — Mbaheberu 11 : 6 . ● T@@ wer@@ sôron . L@@ loy@@ d Ge@@ or@@ ge : I zua a foto ne sha ikyev i K@@ ur@@ t H@@ ut@@ t@@ on / P@@ ic@@ ture Po@@ st / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages ( Yakobu 4 : 6 ) Sha nahan yô , aluer u er kwaghbo man u soo u geman ishima yô , de ti@@ mb@@ ir u pasen asorabo ou ga . ( Luka 9 : ​ 1 , 2 ; 10 : ​ 1 , 16 , 17 ) Tom u Yesu man mbahenen nav lu eren la yange u za kera kpishi je yô , Mbaf@@ ar@@ ishi gba ijir ér : “ Nenge , tar cii ngu dondon Un ijime . ” A zamber un zan zan tsô a na un . ( 1 Utor 19 : 19 – 21 ; 2 Utor 2 : 12 ) Ka nahan ve Elisha zua a i@@ kwar ihi@@ ar i dyako u ken jijingi i Eliya di vough er yange i na ôn@@ o@@ v@@ mbau@@ in@@ d@@ av i@@ kwar ihi@@ ar i dyako i uter vev ken Iserael nahan ye . ( 1 Samuel 17 : 34 – 37 ) Nahan doo u agumaior aa suur sha Yehova sha akaa a ve eren cii . Ka awashima u i doo u mbamaren mba ve lu Mbakristu vea lu a mi sha ci u ônov vev nee ? — Mbafilipi 3 : 7 , 8 ; Yakobu 4 : 4 . Aôndo wa ter man ngô cii tom ne sha ikyev , ka mbamaren mba tamen shin ma orgen môm ga . Nyian ne , ior um@@ illi@@ on imôngo mba zough a kwagh u kwagh a gbe ve sha mi la ga , sha ci u ior mba ve hemen tar ne la wa h@@ ua man any@@ ighe . Kpa se mba eren ityom i Mbakristu sha ci u jijingi u Aôndo mgbegha se , nahan se soo u tesen ser Yehova doo se ishima a ishima yase cii . ( Yohane 8 : 31 , 32 ) Een , Yesu yange lu a “ mkaanem ma uma u tsôron . ” Shi kape yange i ver atindiakaa a tsen@@ g ne sha ci u mba ve lu keren u lun udi@@ ak@@ on la kpaa je la . — 1 Timoteu 3 : 1 - 10 , 12 , 13 ; Tit@@ u 1 : 5 - 9 . ( Ôr Lev@@ iti@@ ku 22 : 19 , 20 . ) ‘ G@@ em@@ am , tsô me gema ; gadia ka We U lu TER , Aôndo wam , ye . ’ 27 : 11 ) We kpa u fatyô u tesen wer u suur sha Yehova . Kp@@ ishi ken a ve mba nôngon a angev shin mbam@@ nyoon mba iyol@@ been í ve a mi la . Mba@@ abaver ôr kwagh u mbam@@ kohol mban nena ? Yesu bee ior angev atô kposo kposo . 16 : 14 , 16 ; 19 : 19 - 21 . Ken zwa Grika yô , mba yer it@@ it@@ om ne ér “ Kristu . ” Ma pase ér ku ka mkur u hanma kwagh ga . ( Mbaefese 6 : 2 ; Ekesodu 20 : 12 ) Paulu ôr mkaanem ma ma lu ti@@ ôn@@ ôô , kpa ma gem ma lu a inja tsung , ma ken Ruamabera u ken zwa Heberu la sha u umbur mbayev kwagh u i gbe kpee u vea er a mbamaren vev yô . Sha mnenge ne yô , tahav mb@@ ù mb@@ ú lu her hegen ne mbu sha ian i Aôndo a ver mbu sha awashima na la . Yange i soo ér se ya kwagh a tsombor imôngo hanma shighe u se ker cio u eren nahan cii . 6 : 15 ) Shi se hemba wan iyol i se “ lu sar sar a ior cii ” shi “ wan ishima ” kpaa . — 2 Tim . Er i Hii Ve A@@ aven a K@@ aren Iyol a Lu Kwagh u In@@ j@@ aa Yô Aluer or lumun hanma kwaghaôndo cii kpa , nan ngu lun di a lu a ior sar sar shin nan ngohol ve a ngohol saan saan di tsô shinii ? Er se uumace se yen yô , gba u Aôndo una zungwen se mhôônom , sha ci u ashighe kpishi ka se gba ken isholibo . 10 : 22 ; 24 : 13 ) Yesu shi tese mbahenen nav er vea zua a tahav hen shighe la u wan ishima yô . Anzaakaa man ikyo@@ kwaghôron i sha akaaôron agen a Yesu kpishi tese ér yange fa kwagh u im@@ end@@ enegh man ish@@ ôso kua mlu u sha kwa@@ v@@ aôndo kpaa . “ Z@@ wa wam ua shi ôron kwagh u perapera Wou di@@ di , man u myom Wou , gadia m fa iyenge ve ga . ” — P@@ S . Ka Aôndo tseegh Mbakristu mba mimi ve soo kwagh na ga , mba@@ wan@@ ndor a ve kpa doo ve ishima . Shin er H@@ am , ter u K@@ an@@ aan nenge kwagh ne nahan kpa , a er kwagh sha mi ga , kpa ka inja er or ti yange gema lu zenden samber a samber a kwagh ne sha ato a ior nahan . Yange i wua Mbashiada kuma 30 sha shighe shon u i lu eren ayôôso ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e ne . Er ior mba Aôndo mban tagher a ku nahan kpa , jighjigh ve t@@ enger ga . Man kape i lu je la ! 2 GB@@ I@@ D@@ Y@@ E KW@@ A@@ R SH@@ A KW@@ AG@@ H U Ú H@@ EN L@@ A : Er ior kpishi ve lu a shighe ga yô , ka ve ôr di a ôr Mkaanem ma Aôndo sha laa laa tsô . Mbashiada mba Yehova mba ve kwa gen yô , W@@ il@@ liam man A@@ da kegh ato a loho ve sha iember je shi ve hii u henen Bibilo a ve kpaa . Shi@@ r@@ le@@ y : M ngu a hen sha gbaa la ga ! I@@ gbenda i kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke a yaren tom a í u timen sha ma kwagh la ngi a ik@@ ighir — í saa sha kwagh u uumace vea fatyô u nengen a mi shin henen kwagh sha mi vighe vighe la tseegh . Ken masejime yô , á palegh iniôngon i ior lu nôngon ér vea na un hemen la fese je . — Mateu 4 : 8 - 10 ; Yohane 6 : 14 , 15 . F@@ a wer lu ats@@ am a Anmgbian Rus@@ sel@@ l ungwa i lu wan la yange hii ur@@ ugh un ve za mkombo la ye . Anmgbian ne kaa ér , shin er anmgbianev mban lu ôron akaa ne , henen ér mba wasen se nahan kpa , kwagh ne gema na se iyol@@ kpen . Er Nan Ve B@@ em a B@@ an Sha Tar ? Nahan Peteru vea wan@@ ye@@ kwa@@ or u lu or@@ iny@@ ar la yô , lu an nan hemba zuan a mk@@ om ken uma u nana ? Shi ka i na atôônanongo akaawan sha ikyev i mbakur@@ an mba ningir sha , shin ken u@@ washika , gayô ken im@@ akeranta i tsaase anmgbianev mba ve lu a ityom ken tiônnongo la . Ngeren u hiihii la una time sha akaa a ken jijingi at@@ aan a aa wase noov man kasev vea lu k@@ ang@@ en@@ aa shi ivese ve ia tsa yô , kua kwagh u una kôr ve vea lu imôngo gbem la kpaa . Or u nan eren erdoo ka nan er erdoo sha u wan ishima a mbagenev . Alaghga Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la yange ia kuma ih@@ wa ga , nahan kpa , ityesen na la ter akaaôron 21 a ken ityakerada an@@ igh@@ eni i ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la . U ôron sha ikyav yô , ah@@ i tile sha mbamhen mba or@@ ough man er ishima i lun nan ker la . Shighe u akaa a c@@ in@@ ge sha a@@ vese yum yô , alaghga aa mee se kure kure se gema iti yase i Mbakristu la se ta kera . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Aluer se lumun u dondon icighan jijingi u Yehova yô , una ume atam a doon a mlu u dedoo ken a vese . Mba yange ve fa un yô , iti na i J@@ ack la ia umbur ve kwagh u or u yange a wa ior kwagh u una wase ve yô , shi hanma shighe yô , a wa or kwagh kundu kundu , z@@ ôh@@ ôn a z@@ ôh@@ ô ga , shi kwaghwan na á har sha Ruamabera . Se mba zough a mtsera sha iyua i i ne sha dooshima ne tse@@ mber tse@@ mber sha u̱ ( 1 ) zan mbamkombo mbara hanma shighe shin ( 2 ) keghen ato a kwaghôron u i lu ôron la zu@@ lee shin ( 3 ) s@@ asen a s@@ ase wan zwa sha a@@ vegher a i we mbau@@ ng@@ wan kpa ker la ? S@@ an@@ di pase wener , “ ka m lam a mbamaren m pase ve er i lu hange hange u vea lu k@@ ang@@ en@@ aa a wan ve u he la sha u ôron un takerada yô . Nahan cii kpa , se fatyô u henen akaa a injaa hen ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la , kua akaa a i er ker la kpaa . 21 : 14 , 15 — Ruamabera u i ter heen ne lu nyi ruamabera ? Kpa hanma shighe yô umbur wer Aôndo gem ga . M@@ we u noov wan kasev vev ikyo nahan ne ka kwagh u g@@ anden ve agee ken iny@@ aa ? 30 : 7 , 8 ) Yô , mbamsen ou mba u eren a iyol@@ hiden ijime la , man mbam@@ zamber ou kua iwuese man ish@@ u@@ ghun i u ne Aôndo la cii , Aôndo a lumun ve er kwagh@@ hum@@ an@@ doon la nahan . — Mpa . 5 : 12 ) Sha nahan yô , se fatyô u kaan ser , Diabolo ngu “ a tahav mbu ku@@ ugh . ” Anmgbian u nan lu zan a tser u za nan or beenyol shin kwase u beenyol la nana lam vea nan sha u taver nan ishima hen shighe la . K@@ era cii yô , ka i er iniongo ne kwa môm ken inyom sha iyange i kwagh shon yange er la . Alaghga mbatamen mba ken tiônnongo vea hemba lun sha ian i keghen ato a anmgbianev sha mh@@ ôôn shi eren kwagh a ve kundu kundu shi wan ve kwagh ken Ruamabera sha dooshima . ( Aer . Hen m@@ tem la , m due a mhen mer se lam sha Ity@@ esen i Ter man Wan man Icighan Jijingi Ka Aôndo M@@ ôm la tseegh . Yange i na Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ish@@ ô shi i shighe ve mkurem sha icighan jijingi sha er vea kuma u yan dyako ve sha yô . Sha nahan yô , ican i ior mba hendan a na lu eren un la cii kpa kera bee un kwagh ga . Shin ka u kwagh ne a̱ mgbegha se u eren kwagh u hemban nahana ? Hii nan ve i gem ishember i “ ônov Mbaiserael ” la i hingir “ Mbaiserael , ” man i “ mba@@ y@@ ev@@ nomso mba lun ic@@ ôgh@@ or ” la , i hingir “ anc@@ ôgh@@ olo@@ v ” ? ( Mpase 7 : 9 , 15 ) Ve ver im@@ agh ki tar u he sha er ve lu mba va lun sha ikyev i Tartor u Aôndo u sha la yô . — Pasalmi 37 : 29 ; Yohane 10 : 16 . M H@@ I@@ NG@@ I@@ R “ G@@ U@@ M@@ OR U ER@@ EN T@@ O@@ M SH@@ I@@ N B@@ E@@ T@@ E@@ L ” Ka nahan ve Bibilo i yer Adam ér “ wan u Aôndo ” ye . Yesu kpa yange tese mbadondon un ér ve yila Aôndo ér “ Ter wase u Sha . ” Yobu na jighjigh nahan ga . ( Aerenakaa 2 : 1 - 4 , 16 - 18 ) I na kasev mbagenev mba jijingi shighe ve mkurem la u@@ iyua mba sha ivande , er iyua i ôron kwaghôron u profeti nahan . Mkaanem ma Aôndo ma i nger ne ma iky@@ agh ki tom@@ ough ki lun a tahav sha ci wase sha er se yar tom a ki u wasen mbagenev ve gema mbamlu vev , ve kporom ikyua a Yehova yô . ( 2 Timoteu 3 : 4 ; Mbafilipi 3 : 18 ) Sha kwagh u mcivir u wang yô , doo u se de Yehova a hemen se , shi se dondo hemen u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” kua mbatamen mba ken tiônnongo . 10@@ 2 : 17 ) Na ityendezwa la jighjigh . I yar tom a ishember ne igen sha kwagh u nagh ku yange i naan Yehova la . ( Anzaakaa 21 : 21 ) U seer yô , iniôngon i se nôngon sha tahav asev cii ser se er kwagh u a lu jighilii man u vough la una va se a msaanyol sha iky@@ ar@@ yan yase a mbagenev shi una sôr mlu u uuma asev — sha gbenda u aeren a wang man u ken jijingi kpaa . Bibilo tsen@@ ga pasen ér : “ [ Tor u Yehova ] una tema tor , hii hen zege@@ mnger zan zan ar hen zege@@ mnger , man shi hii hen I@@ f@@ i zan zan ar sha ak@@ ighir a tar . ” ( Ps . 2 Samuel 1 : 18 kpaa t@@ ér ruamabera ne ; ijiir la ôr kwagh u icam i i yer ér “ A@@ da ” — i̱ i̱ lu k@@ we@@ legh u ku u Saulu man Yon@@ at@@ an la . Ka nyi i ne ve nongo u Yehova u lu vesen seer sha gbenda u kp@@ iligh@@ yol@@ o ? 20 : 28 ) “ Ior kpishi ” mba lu u vea zua a mtsera ken nagh ku Yesu la lu Mbayuda mba ve gema ishima la tseegh ga . Me@@ tu@@ se@@ la je kpa yange tsa imba la ga ! — Genese 5 : 27 . Anyom deri un@@ yi@@ in nga kar yô , Tindi u Mose kaa ér i de ngohol n@@ ase shin an@@ ish@@ wa sha ity@@ u@@ ngu ga , gadia lu sha akaa ne i koson “ uma u or je ” ye . Or@@ kuran se ka or u nan nagh u hemban@@ cii ! — Yesaia 25 : 6 ; 65 : 13 . 5 Ka Se A@@ yol a A@@ se Se T@@ sua u L@@ un Mba i M@@ ar Ve H@@ egh Y@@ ee ? I zua a ngeren mba tar u A@@ shi@@ ria u tsuaa la kuma er utar nahan , mba ve ter tor u Iserael ne sha iti yô . Ka kwagh u yange er zum u Yehova due a Mbaiserael ken Igipiti , ve kera lu ikp@@ an ga je la . Ken kwagh@@ suen u Tor S@@ en@@ aker@@ ib@@ i , tor u A@@ shi@@ ria sue a Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia , tor u Mbayuda sha u tan un mciem iyol la , a ter H@@ ar@@ an ken “ akuraior ” a yange u@@ tor mba Shi@@ ria tim a yô . ( Mbaromanu 7 : 25 ) Er i mar Paulu ken isholibo nahan kpa , lu a vangertiôr ér awambe a Yesu a he@@ e inya la aa p@@ aa un . — Mbaromanu 5 : 18 . M@@ sen una sôr mzeyol wou kpa ? Ka u p@@ ir kwagh a kure . 2 : 3 , 4 ; 1 Yoh . 5 : 3 . ( Genese 1 : 31 ) Nahan Aôndo gba Adam a m@@ shi iyol ve hingir u una er isholibo ga ; ibo lu i Adam e@@ en@@ g . T@@ ime ase sha kwagh u Noa . Aluer se er nahan yô , Yehova una ‘ taver uma wase ’ shi una na se hanma kwagh u kwagh a gbe se a mi cii . — Pasalmi 8@@ 4 : 11 ; 119 : 37 . Shighe karen kpuaa yô , Yehova tindi profeti N@@ at@@ an ér a za pase Davidi kwaghbo u er la . U gbidyen kwar sha 1 Utor 3 : ​ 7 - 14 la una wase u nena ? ( Luka 14 : 12 – 14 ) Shi mba ve hii a hii u van mbamkombo kpa u fatyô u lôh@@ ôn ve , nahan kpa ver ishima , ieren ve i de b@@ enden a mbagenev sha gbenda u bo ga . 6 : 7 ) Iky@@ urior i he la lu vesen . E@@ i , gadia yange fa er or ne lu kôron a kôr ave sha er una hingir or@@ henen na ga yô . Yon@@ at@@ an lumun a kwagh u Yehova er ne , mayange gba Davidi iy@@ uh@@ we er ter na Saulu nahan ga . Doo u se ya ikyar a ior mba ve lu a aeren a dedoo kpa ve gem ve ne Aôndo u mimi jighjigh ga laa ? ( Mbaheberu 12 : 6 ) Kpa aluer or@@ maren tsaha wan u nan ga yô , nan kôr wan la ihyom ! Hanma ijiir i yange sea za yô , se zua a Mbashiada mba Yehova . Kpa wa mba nan jighjigh a na imôngo kwagh ér ve ‘ lu mbak@@ aven un er un kpaa , un kaven Kristu nahan . ’ — 1 Mbakorinte 11 : 1 . 15 : 1 ) Ikyav i tesen yô , i@@ mba@@ kwagh ne yange i er kwase ugen u lu y@@ esen wan u nomso tswen yô . Mbaiserael vea teman ken tar u ityendezwa la yô , a gba u a na ve atindi sha kwagh u mcivir tseegh ga , kpa , a na ve atindi sha kwagh u iji@@ r@@ ôron man hemen man sha kwagh u ityav mbi nôngon man ieren ve a mbagenev man sha akaa a ve eren ken i@@ u@@ v kpaa . Kwagh@@ hi@@ r 5 : K@@ u ka mkur u mlu wase sha won vindi vindi je la . * — Mbaefese 6 : 1 , 2 . Kwagh u ôr la wase se u nengen ser aluer se soo u eren Yehova tom hanma shighe yô , gba u se suur sha akaa a se lu a mi shin sha iwasen i tsombor wase ua na se la ga . Anmgbianev mba kwagh a gbe sha ve yô , ka mba ve lu a mfe sha kwagh u iny@@ aa man iky@@ on man a@@ you a maan man kwagh@@ kper@@ an man u@@ ij@@ in@@ ia man mba fan ishe i akaa man mba@@ y@@ amen akaa man mban@@ en@@ gen sha tom u maan kwagh man mba karen ajiir man mbam@@ a@@ an@@ kwagh man mba ve fe u ha@@ an k@@ ôn@@ k@@ ere man mba wan u@@ inj@@ in man mba wan u@@ g@@ ông@@ or@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev man mba ve fe u z@@ ôron my@@ ôm man mba ve lu a mfe sha kwagh u usu man k@@ ap@@ in@@ ta man mba ve fe u nahan shi sôron um@@ ato mba vesen man mba ve fe u l@@ ôôn akaa a do@@ on@@ ashe hen ijiir , kua mba m@@ asen sôron af@@ ishi kua ar@@ um@@ a@@ y@@ ough ker la . Yange gba kpee u aka@@ ats@@ eren a tser ve aluer ve ver ishima sha akaawan a na ga shi ve kôôm aeren a ve kpaa ga yô . Shi ka i kohol ri@@ po@@ ti i se ne asange asange la sha ri@@ po@@ ti i mbagenev sha tar cii . Kwagh ne ka a wase nongo wase u wan ago@@ yol sha er a va seer eren tom u pasen kwagh u Tartor la ken hemen yô . Maa una kange Satan vea a az@@ ô@@ v a na una gb@@ ihi ve shin ih@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la , vea lu sh@@ imi uiky@@ angen anyom dubu . — Mpa . ( Anzaakaa 11 : 2 ) Kwagh@@ gen kposo kpa lu u lu yangen Yesu u hingir or im@@ ang@@ er@@ egh shin k@@ enden a iyol sha yô . Zum u a ôr Yuda ijir i icighan@@ egh la yô , inyaregh k@@ ia kera gba kwagh ga . Ka sha nyi gbenda kwaghaôndo a lu l@@ ahan Aôndo ? U ungwan imo Aôndo a ishima yase i môm la una va se a va a averen . V@@ e@@ gher u nongo u Yehova u̱ shin tar la ngu yemen hemen hemen sha igbenda kposo kposo . Or u ka nana̱ kar a ishima i nan nana̱ ungwa ú yô , i lôh@@ ô nan ér nana̱ seer zuan a mfe sha u henen Bibilo . ( Mateu 5 : 23 , 24 ; Mbaefese 4 : 26 ) Lu a ishima i den or la a kwaghbo . Ior mba tesen mbagenev ‘ dooshima ’ ne ér gba ve ishima u wasen ve keng ga , kpa ka ve ha@@ an a haa ad@@ a@@ shi u erdoo . Kpa m - ongo u ve ungwa imo i Aôndo la tese vegher u ve tile sha ikyaa i hem@@ en@@ tor u Yehova la . Shi doo u se lamen a ior mba se zough a ve sha go@@ do@@ b@@ i shighe u se lu pasen kwagh sha uya uya la kpaa . — Aer . 20 : 20 , 21 . D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I Y@@ A@@ NG@@ E K@@ E@@ G@@ H Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Yange taver mo kpishi u geman uma wam . Sha ci u ikyar i ya vea Yehova la hemba lun un kwagh u vesen . ( Mpase 7 : 9 - 14 ) Er Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ve lu hemen ken tom u pasen kwagh u Tartor man ú geman ior mbahenen ne yô , hegen ior mba hemban m@@ iliôn at@@ ar@@ atar mba a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar . Ve bu@@ ghun ih@@ in@@ da hanma sev , mayange ve gb@@ aan inya ga . Aôndo gem ga , nahan saan se iyol kpishi u fan ser sen se kwagh u hemban se tahav ken inya ga ; kpa hanma kwagh u se nenge se ne un cii ngu a ngohol saan saan . I@@ f@@ er ia bee sha won kpa ? Pro@@ fes@@ ôr F . Kwagh ne ka a yange or u nan er isholibo la u vihin aeren a mbagenev ken tiônnongo , shi a wase nan u geman ishima kpaa . ( 1 Kor . ( Pasalmi 8@@ 0 : 1 ) Akaa nga ahar a a wase se u fan er i hii ve Yehova a kom u á yilan un ér Or@@ kuran yô , ka : A@@ eren a iyôngo , man tom u or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo man aeren a nan la . Nahan kpa , ken C@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x yô , ior mba hemban ng@@ een iyenge mbara cii mba we ave ken imba tom la ga , di er ken u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev mbagen kpa i lu nahan . Sh@@ ar@@ on man N@@ ic@@ o@@ let@@ te tese Ch@@ ar@@ l@@ ene dooshima zan zan kar kpen , yange ve ya ican a na ayange pue tseegh ga , kpa ve nenge sha a na je kuma us@@ ati at@@ ar@@ atar jimin . Ve “ Nenge ” a Akaa A I T@@ ôndo Z@@ wa a M@@ i La Shi tsombor yange ua lu a kwagh a ve ga yô , tsombor shon cii u y@@ av hen inya , ken ru@@ um iyou i môm . 43 : 6 . Shighe kar yô , ken derianyom u sha môm la , Se@@ kar@@ ia ôr kwaghôron u profeti zum u a pase awashima u Aôndo sha kwagh u wan na , Yohane la . A̱ shi nan kpa , Mbaiserael mbagenev naan ini@@ av vough vough sha u mbagenev ve nenge er ve lu civir Aôndo yô . M@@ doo u Yehova a doo se ishima la ka a na se soo u dondon akaawan a na . Se fatyô u zuan a kwaghfan kpishi hen anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato la . ” Kanyi yange i wase un za hemen a tom na u pasen ior kwagh@@ a ? Á kaa ér : “ Nenge nen u@@ gu@@ g@@ ôô , mba lee ga , mba son@@ do kpaa ga , mba a ity@@ umbe ga , mba a [ w@@ una ] kpaa ga , nahan kpaa Aôndo koson ve ; ne ne hemba iny@@ on inja tsung je gaa ? Kwagh ne umbur se kwaghôron u profeti u a er kwagh u shighe u tar ua lu Paradi@@ so ve mba@@ jighjigh vea lu gb@@ ong gb@@ ong , a agee iyol la . Kanyi yange i er mbatyomov mba hemban ato mbara shighe u Yehova tim tar sha M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee laa ? Heela tseegh ga , ve venda u nôngon ityav mbi mbi p@@ ev ken ityar i ngise i kohol i cii i yilan ér Y@@ u@@ go@@ sla@@ vi@@ a la . “ C@@ i@@ vi@@ r ishigh ki t@@ am@@ en@@ or . ” — L@@ E@@ V . ( Mat . 24 : 22 ) Kpa hegen u zua a ian i dondon kwaghwan u Yesu la . Ka akav a nan mbagenev icivir a nyi i er ken Bibilo ? U D@@ on@@ don Kwagh@@ wan u Aôndo la W@@ a Ny@@ i man Ny@@ i K@@ ere ? M@@ cie u cian Aôndo ka ij@@ ung@@ wen shin iyol i kun@@ den gb@@ ir gb@@ ir sha mci@@ e ga , kpa ka kwagh u dedoo , u nan or mkpeyol . • Shighe u Saulu , un u yange va hingir apostoli Paulu la ungwa awashima u Mbayuda mba ken D@@ am@@ ase@@ ku , er ve zough zwa ér vea wua un yô , anmgbianev tôô un wa shin iky@@ ese , sh@@ iligh a na sha kpe@@ kpe@@ gar ken won , nahan á war . — Aerenakaa 9 : 22 - 25 . Kwase ugen u wan ior kwagh sha kwagh u iv@@ aagh kaa wener : “ Mbam@@ gem mba de lun ken ivaa i dedoo ga , gadia atô@@ akaa a he nga a lu hanma shighe a nom man kwase vea nenge sha mi shi vea sôr mbamzeyol mba ve dugh ker la kpaa , shi mba de yaren tom a akaa kposo kposo a a wase ve vea sôr mbamzeyol mba shon ga . ” Kpa tom ne y@@ aan un shighe cica cii , nahan a hingir u lun ibanave ken jijingi . Ka akaa a nyi nahan a hembe lun hange hange a mbamaren vea tesen ônov ve@@ ve ? Ka inja er ve nenge a “ ishigh ki TER ” nahan . ( U@@ k@@ we . Doo u hanma wase nana tôv iyol i nan ken inyom i í lu van ne nana nenge , ka nahan man nana hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ av mb@@ ira cii iyol sha inja ye . “ W@@ AN wase u kwase u sha iky@@ um kpe hegen ka anyom a har je ne , ku ne yange u nyoon se kpishi . ” M@@ lu W@@ ase u I@@ sho@@ li@@ bo Una F@@ atyô u Nan Se Ishim@@ a@@ y@@ in@@ an P@@ ip@@ a@@ abaver i i yer ér L@@ au@@ s@@ it@@ zer R@@ und@@ s@@ cha@@ u la kaa ér : “ A@@ mba@@ akaa er inja i mimi man u eren kwagh akuma akuma man u doon a mba@@ wan@@ ndor a or la cii ka akaa a a gbe Mbashiada kwagh tsung yô . ” ( Mbaheberu 6 : 11 , 12 ) Ka sha jighjigh u nan man a undu tar u U@@ r , kua yôugh@@ yô@@ ugh u ú jimin cii va hingir shir@@ or ken tar u Aôndo t@@ ôn@@ do@@ zwa u nan un la ye . Yesu yange dondo ikyav i Ter na vough - ko@@ k@@ o , gadia Un ‘ den ior kwaghbo wuee . ’ — Yesaia 55 : 7 . Gbenda U M@@ yer U Sha 5 Pasalmi 2 : 3 iv sha akuraior a a lu hegen ne nena ? Mo TER M te@@ v ishima , . . . sha u Me na hanma or sha igbenda i nan , sha inja i atam a aeren a nan . ” ( Y@@ er . Shin tar cii ka nongo u u lu eren kwagh sha mimi , a Tor u He@@ mban sha won cii je ne . Á kaa wener : ‘ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô . ’ Kpa ve kera fatyô u hiden sha “ tahav vev mbu [ Aôndo ] ver ve sha mi hiihii la ga . ” Gba van van je . Er ne lu vesen seer la , a shi nan kpa , ve lu tesen ne mkaanem ma ken Bibilo kua ngeren mba ken ityakerada yase la sha u wasen ne u nengen a foto u uma u ken paradi@@ so la ken asema a en . I W@@ anger Se sha ci u Akaa a Dedoo Umbur kwaghwan u Paulu a we ér “ u civir Aôndo man kwagh a kuman we yô , mtsera ngu sha mi vese ” la . Shi orgen ken tar u J@@ ap@@ an , u i yer un ér M@@ as@@ ah@@ ik@@ o yô , yange vese hen tsombor u Mbashiada . ( Mpase 22 : 1 , 2 ) Saan ve iyol shi doo ve , nahan mba tsu@@ wen er “ an@@ ib@@ u@@ av ” nahan . Er been yô , a kaa ér un soo u fan kwagh u Bibilo seer , shi lumun ér i hen Bibilo a na . I@@ mo i Yehova Aôndo ia gba ken inya ga , una nenge ér dyako i un t@@ ende zwa u nan se la ia lu tseegh ga kpa shi ia doo@@ ashe her di er yange i̱ vande lun la nahan . A@@ dooga nana kaa ér nan me nan h@@ undu ga , ka nan ma sha u ishima i gba nan sh@@ imi tsô . Ka hen shighe ne kpa m hii u lun a isharen i hingir pania la ye . ” I Ter I@@ ti i Aôndo ken I@@ c@@ am i ken Z@@ wa Rus@@ sia , 9 / 1 ( Gen . 35 : 10 , 2@@ 2@@ b - 26 ) Shighe kar yô , lu u ônov mban vea hingir ter@@ tamen u ik@@ we 12 i ken Iserael . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Kwagh u Yohane a er sha kwagh u tar ne la ngu shami vough . Shighe kar yô , a za bee M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom , u i gem yilan hegen ér M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú sha ci u Anmgbianev mba N@@ om@@ so Mba L@@ un Kwa@@ v la . Ka nyi se fe sha kwagh u Luka , man alaghga lu sha nyi gbenda nahan wase Paulu ? Alaghga a lu ican kpishi u hiin kwaghhenen u hen tsombor shi teman un hanma shighe . U L@@ un ken U@@ wegh K@@ u Y@@ an@@ egh K@@ u Yehova la V@@ am a I@@ ember G@@ bem sha W@@ on ( L . Tom u Icighan Jijingi a Eren Nyian Yô Mbamaren man mbayev ka vea lamen gbar gbar yô , kwagh la a na ve hemba soon ayol a ve shi ve seer nan ayol a ve jighjigh . ( Luka 16 : 9 ; 1 Mbakorinte 16 : 1 , 2 ) Se fatyô u keren aan a eren a mbagenev doo doo . ( b ) Ka unô ve lu “ ya ” laa ? Ish@@ ember i í yer ér “ m@@ tsegh ” la inja na jighilii yô ér “ u geman kwagh hingir icighan shin p@@ aven veren kposo shin p@@ aven veren sha ci u tom u Yehova Aôndo ; ka u hingir icighan shin u i tsegha un shin i wanger la . ” Paulu kaa ken washika ne wener : ‘ M ngu veren ishima u tin@@ d@@ in Timoteu her a ven , gadia m kera ngu a orgen u nan lu jighjigh , u nana hemba eren ne tom a na ga . ’ — Mbafilipi 2 : 19 - 22 ; Mbaheberu 13 : 23 . Or@@ pasenkwagh la nana taver anmgbian la ishima nana za ôr mbatamen kwagh shon . Kpa aluer nan er nahan ga yô , or@@ pasenkwagh la nana ôr mbatamen kwagh shami iyol na . Yange nenge a u@@ zege@@ mba@@ y@@ aav mba mb@@ al@@ un a kwagh a ve maa yô . Se Er M@@ sen Hen Aôndo Nen@@ a ? Kanyi kwagh yange i er Mbaiserael sha mh@@ ung@@ ur ve u ken jijingi laa ? 10 : 17 , 18 ) Yehova maa nder Yesu shin ku shi na un uma u ken jijingi . ‘ Ve Z@@ a K@@ ohol U@@ ter V@@ ev ’ Er mbacivir Yehova ve lu mgb@@ ôghom a tar u he la yô , doo u vea na ityendezwa ne jighjigh , i kaa ér : “ Á va tim afer@@ aior kera ; kpa mba ve veren ashe hen TER yô , ka ve vea ya dyako u tar ye . ” ( Ps . ( Luka 18 : 1 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 13 ) Kpa sha mimi yô , sea eren msen ser “ iyange i vesen i Ter ” la i va shin sea eren ga kpa ia va . Ka bem u nyi Kristu a ver mbahenen n@@ av@@ a , man doo u una mgbegha se u eren nyi ? Doo u se kpa se lu a vangertiôr sha kwagh u mnder u shin ku , vough er apostoli Paulu kpa lu a mi nahan , yange kaa ér : “ Ka va nd@@ eren mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga la shin ku . ” A fatyô u kaan ér Yehova gb@@ ihi asorabo ase ken ijime na nena ? Icighan jijingi wase ve u pasen kwagh ken ijô kposo kposo i Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda , mba ve mough ken Tartor u Roma ve va ken Yerusalem sha u va ember iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i , shin In@@ i@@ ongo i U@@ l@@ ah@@ adi i Mbayuda ve eren la . Paulu ter ityôkyaa i vesen i í gbe u se palegh aeren a bo , man isharen i or@@ on iyev kpaa yô . A kaa ér : “ Nahan yô , anmgbianev av , m ngu zamber a ven sha mhôônom ma kôron ma Aôndo . ” Tsô , zum u ve wua ior mba ve tem sha Se@@ ir la , ve bee yô , ve gema ve gba timin ayol a ve . Kwagh@@ ngeren shon za hemen nahan ér : “ Tsô Yesu kaa a mba pue kar uhar mbara er : Ne kpaa , ka ne ka y@@ em@@ ene ? Tsô Peteru tsua s@@ an@@ ker na ken vaa gba nôngon kwagh sha ci u Yesu , kpa Yesu gema kaa a na ér : “ W@@ a s@@ an@@ ker wou ken vaa , gadia mba ve tee s@@ an@@ ker cii á wua di ve sha s@@ an@@ ker . ” 14 , 15 . ( a ) Yange i wa Yesu kwagh shami ga shi i soo u veren un tor nahan a er nena , man er nahan ér nyi ? Ior mba or u doon ve ishima nan saa ku kera yô vea zua a ze@@ ge ishim@@ as@@ ur@@ un ken ishimaverenkeghen i ia iv keng ne . SH@@ I@@ G@@ H@@ E m lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin la , m de u vesen . Yerusalem ( S@@ al@@ em ) Shighe u i bee Na@@ a@@ man im@@ ande la , saan un iyol kpishi , je yô , a soo wener una na Elisha u@@ iyua sha z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa kua ak@@ ondo a taver ishe . Kanyi kwagh yange i̱ wase Mbakristu mba mimi mban u wan ishima ken imba mlu ne kwa môm tseegh ga kpa kwa imôngo im@@ ông@@ ôô ? Kpa aluer “ azende ” a ou hendan a we di ye ? Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ P@@ or@@ no@@ gr@@ aph@@ y — H@@ ar@@ m@@ less or H@@ ar@@ m@@ ful ? ” I@@ ca a gba ga tsô , Satan man mbadondon un vea mough num sha mbacivir Yehova ér vea tim ve kera . U nenge wer doo u ú sôr inja you sha gbaa nee ? ( Mateu 11 : 28 - 30 ) Apostoli Paulu ta icin ér : “ Kwagh@@ fan yô , ne iyol@@ mor@@ on kpa dooshima yô , gem maan a maa . ” K@@ wa ne yô , ve kera hide ve yem ga zan zan ve kar timin gar u Yerusalem . U tesen ikyav yô , zum u ijende na Maria , haa un mkurem ma taver ishe kpishi sha it@@ you man shin angahar yô , mbagenev pine ér : “ Inja na nan man i vihi mkurem man nahana ? ” I@@ ta@@ i yange ny@@ agh Davidi sha ci u ihyom i vande lun hen atô u Mbaiserael man Mba@@ fil@@ iti la ga . M lu henen mer a lu kwa@@ se@@ ya , u h@@ unda na dondo a u wam la . Yesu yange lam a mbahenen nav sha kwagh u iyol@@ hiden a mi ijime kwa kimbir kimbir . Yesu yange ôr mbahenen nav kwaghôron u u@@ profeti u injaa u nyi zum u ve tema sha U@@ wo u O@@ le@@ v la ? A@@ my u se vande ôron kwagh na la tsua kwagh ugen kposo . Ior Mba Yehova Doo Un Ishima Yesu yange suur sha nyi ve hendan a am@@ een a Satan laa ? I L@@ U nahan u v@@ ôr shi iyol kpe u kpishi je , lu u ape den kwagh pasen ve@@ e ? Paulu ôr kwagh na ér : “ De@@ ma un@@ du@@ m sha ci u tar u ainge ne u doo un yum yô . ” — 2 Tim . 4 : 10 ; ôr Anzaakaa 4 : 23 . Hanma or je kpa a lu nan nahan . Ka ikyav i ken Ruamabera i nyi i lu i tesen ér jighjigh u nan ka a na se age@@ egh a pasen mkaanem ma Aôndo sha ishima i ta@@ ver@@ a ? Aberaham sôr akaa ver vough vough sha u̱ Is@@ ak@@ a a̱ vôso Re@@ be@@ ka yô , gadia un kpa na Yehova jighjigh . ( Daniel 3 : 1 – 30 ) Er í er ken takerada ú Or@@ tesen la ér e@@ ev mbu civir ka kwagh môm a u su@@ ghun tu@@ ta nahan kpa , mbagenev yô , nenge ér ka kwagh môm ga . Tar ngu wanger iyol i ú sha gbenda u kpilighyol ( 1 Utor 18 : 4 , 13 ) Er shighe ne lu shighe u taver yum yô , Mbaiserael kpishi na jighjigh igbenda ihi@@ ar , lu ve pe civir Yehova shi civir Ba@@ al kpaa . Vea ‘ tile dông , vea kpo@@ gh@@ or ga ’ ken tom u ve lu shir@@ en Yehova sha jighjigh la , shi vea za hemen u wuese Yehova ken igbar sha ci u erdoo na la . Kpa gema se di ye , se mba er mbagenev kwagh sha mimi kpa ? ( Ôr Pasalmi 5@@ 4 : 6 . ) Kpa alaghga mbagenev vea pine ayol a ve ér : ‘ Me fatyô u eren kwagh u Yehova a soo ér m er la je he ? ( 2 Utor 19 : 35 ) Apostoli Peteru man Paulu kua mbagenev kpa yange mbatyomov yima ve , due a ve ken ga@@ adi shighe u i wu@@ he ve la . ( Aer . ( Pasalmi 6@@ 3 : 6 ) Se fatyô u timen ke ’ Mkaanem ma Aôndo shi henen sha ma ke ’ ishima pe@@ pe man ate@@ tan man tugh — sha kpôô yô , hanma shighe cii . M za hemen u eren msen hen Yehova , nahan a nam tahav mbu mbu wasem m de ta@@ av u man yô . Yange lum z@@ ange ga , kpa lu gbenda u dedoo u u wam ago iyol u va lun a uma u akuma akuma yô . ” ( Aerenakaa 7 : 5@@ 8 ) Yange i kôr Paulu , i wa ishima u yemen a na ken gar u S@@ es@@ aria za ôr un ijir ker . ( Yesaia 48 : 17 ) Yehova ka a hemen se u zenden sha gbenda na u injaa la nena ? Er se lu keghen mkur u uityendezwa mba Aôndo ne , akaa a se lu eren ken uma wase la tese ér se mba per ken jijingi kpa ? Jighjigh wase u nan dông la una lu er ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya nahan , una kura se sha “ av@@ aan a usu a or@@ bo , ” ka a@@ yom a na man am@@ een a na la je la . Or@@ pasalmi yange nger ér : “ T@@ ER@@ E , ka an nana tsa ken t@@ ent@@ i W@@ ou@@ we ? Ka mbamtaver mba nyi Noa yange tagher a mi kpa za hemen u “ zenden vea Aôndo ” ? PE@@ E@@ J@@ I 23 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 12 , 10@@ 1 Ô@@ ron Bibilo ayange ayange , nahan Aôndo u a ne i nger i̱ la una seer doon we ishima Sha ashighe ne cii , aluer se wa ikyo ga yô , se fatyô u nengen kwagh u dang u una kende isharen i bo ken a@@ vese shi una na se kera fatyô u zan hemen u nôngon ityav mbi se lu nôngon ser se lu wang la ga yô . Ieren i lamen a mbagenev ér i nyoon ve la , ka ity@@ uh@@ wan@@ ev mbi i gbe u Mbakristu vea “ dugh ” ken a ve kera yô . Mba a ishimaverenkeghen i yemen sha . Kape ityôkyaa i lu i se kar uma u tar ne u vihin “ g@@ anden ikyaa inya ” la sha er se fa er una nyoon se la ga je la . — 1 Pet . Kwagh ugen u a lu yô , yange i vande nan naagh ku isholibo shin naagh ku ib@@ oo@@ gh cii ve i mase nan naagh ku nan@@ den ye , nahan kwagh la tese ikyav ér , cii man Aôndo a̱ ngohol iyua i or@@ isholibo yô , saa a vande den nan a isholibo i nan kpee . — Lev@@ iti@@ ku 8 : 14 , 18 ; 9 : 2 , 3 ; 16 : 3 , 5 . Shi mbau@@ ty@@ aav mba Mbar@@ o@@ ma va mase timin gar la ken inyom i 70 , sha shighe u mbaapostoli la . Ken anyom a a sember karen ne , nongo u wanakiriki u jighjigh la ôr var var er i lu hange hange u se eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la ken hanma kasua yô . “ B@@ em u Kristu a̱ lu or@@ hemen ken asema a en . . . ( Yobu 2 : ​ 3 - 5 ) Er i lu cii kpa , ieren i mimi i Yobu la i tese ér Satan ka or@@ aie . K@@ aa a na wer a̱ za tôv sha kwagh ne ken ityakerada , a̱ zua a atô@@ akaa aa a lumun a kwagh u a soo u eren la shin aa a lumun a mi ga yô , nahan a̱ va ôr u . ( Pasalmi 119 : 9@@ 7 ) Yehova iyol@@ na kpa fa “ mba ve civir iti Na ” yô , shi a fa er ve lu kposo a mbagenev kpishi mba kwagh a gbe ve u zenden sha igbenda na ga la . U@@ c@@ ôô@@ ci samber a ityesen i Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm shin T@@ r@@ in@@ iti la anyom u@@ deri imôngo hegen . Ka ve kaa ér Ter man Wan ka Aôndo môm . A@@ ma@@ shia ․ ․ Paulu shi wa se kwagh wener : “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan er u@@ ic@@ u@@ wan mba Aôndo mba ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov mba doon ishima nahan . G@@ ô@@ g@@ ô Shighe Aluer se mba pasen Yehova akaa a a lu se ken ishima la gbar gbar yô , se hemba kporom ikyua a na shi se hemba suur sha a na kpaa . • Ka ah@@ endan a nyi mbacivir Aôndo mba ngise kua Mbakristu mba sha ayange ne ve tagher a mini ? Wan@@ ye ka nan va hingir u undun ter man ngô u nan , nahan nan hingir ‘ u tôôn ikyav mbi ’ nan iyol i nan . A lu se ian i civirigh kpishi u tesen mba a nder ve mban kwagh u Yehova man awashima na , nahan wasen ve sha u ve̱ kuma u zuan a “ uma u tsôron ” yô . ​ — Aer . 24 : 15 ; Yoh . 17 : 3 . ( Ôr Pasalmi 119 : 37 ; Mateu 5 : 28 , 29 ; Mbakolose 3 : 5 . ) Or@@ ngeren Bibilo Yakobu nger wener : “ Nenge an@@ usu kp@@ egh@@ ee kpaa ka a nan@@ de in@@ gb@@ ai@@ ky@@ on yô . ( 1 Timoteu 4 : 7 ) Shi er i gbe u se ôron kwagh u mimi a hanma or yô , se lu eren kwagh u dedoo sha u yangen nyityô kwagh u una mgbegha se u samber a abaver a aiegh sha mfe wase ga la . — Mbaefese 4 : 25 . Er mbaapostoli mbara lu Mbayuda yô , yange ve fa kwagh u ini@@ av mbi upristi naan Aôndo sha u@@ ile ken tempel u ken Yerusalem la . ( 2 Mbakorinte 4 : 1 ) Se cii doo u se wa iyol sha ú shi se lu a iwuese sha ú kpaa sha er ity@@ am@@ egh ki ú k@@ ia lu gbem sha won yô . — 1 Yohane 2 : 17 . ER I gbe je tsô , or ngu ken mlu u k@@ on@@ don iyol man u ci@@ er iyol kpaa sha ci u ishimaveren i yange nana kpe la . • ka hange hange u ú lu wang ken jijingi man sha aeren sha ci u nyi ? M nenge ny@@ inya lu gbenda u dedoo u zenden , nahan shighe kar yô , mo kpa m yam ny@@ inya . 3 : 17 - 19 . Kwagh u A Lu H@@ ange H@@ ange sha u Z@@ u@@ an a Uma u In@@ j@@ aa La 11 : 4 ) K@@ ain yange ma hen kwagh sha kwagh u za hemen la nahan ma gema inja , kpa er nahan ga , de vihi a vihi ishima a an@@ ngô na . — Gen . Sha nahan yô , i er tom u sôron tempel shi i er ikyav mbi t@@ omov mbi ken tempel la fele je . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 4 , 6 , 13 , 14 ; Duteronomi 17 : 18 . ( Duteronomi 5 : 11 – 22 ) Nahan , sha ayange a tsuaa la , i pase mbamaren wanger wanger er i lu hange hange u vea tesen mbayev vev u lun a inja i dedoo yô . As@@ ande a ve agen nga eren tom vea ik@@ we i mbam@@ zough mba ve kohol sha u hendan a mcivir u wang yô . “ M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa a ve cii . ” ( Heb . 12 : 1 ) Jigh@@ ilii yô , ken inyom i 19@@ 31 la , mbacivir Aôndo hemba sô@@ som a Yehova sha u lumun iti i Mbashiada mba Yehova la . “ Sha u ne@@ ̱ ver ishima sha msen u eren yô , kpa shi zua nen sha u Satan a̱ de me@@ en ne sha mban u kôron iyol tsaha la ga . ” ( 1 Kor . “ M V@@ a M@@ ase K@@ aven M@@ er M K@@ era Ngu ken U@@ iky@@ angen Ga ” ( B . Mayange ga , sha ci u ma ijiir igen ngi ga ! M@@ c@@ Do@@ well ) , 9 / 1 Aôndo er kwagh ne sha u tin@@ d@@ in Wan na u môm môm la shin tar sha u va kpe ku u nan nagh . Sha nahan yô , ka un tswen á lu “ U@@ hemban@@ agee ” ye . Mayange je Yesu lam a mbahenen nav dang ga . Á kaa ér : “ Aluer wanakiriki u bo la nana kaa ken ishima i nan er : T@@ erem ti@@ mb@@ ir u van yum man nana gba gbidyen ak@@ ar a na a tom , man nana gba yan akaa , man akaa a mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom imôngo yô , ter u wanakiriki la una va sha iyange i wanakiriki la nan ver ishima ga la , hen shighe u nan fe ga la kpaa ; una gber nan at@@ ôôn at@@ ôôn , una na nan kwar a mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev imôngo ; m@@ liam maa lu k@@ er@@ egh kua anyi a yan . ” 7 : 29 . Bibilo G@@ em Ior 8 Yehova bugh “ Ici@@ ghan@@ gbenda ” sha ci u mbacivir un nyian sha u duen a ve ken Zege@@ bab@@ ilon u a lu tartor u u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev sha tar cii la . U@@ kwaghaôndo kpishi tese ér mbaaferev vea yem ken ig@@ y@@ am@@ usu shi a er ve ican i tsôron . Ngeren u A L@@ um@@ un a Bibilo Yô Aluer naagh kura yange ku a̱ lu ku sha iny@@ on yô , i gba u a na ku sha mba@@ ati@@ i shin sha u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v . Ior mba hen tsombor u Mbakristu ka ve doo ve ishima — noov doo kasev vev ishima shi kasev kpa doo noov vev ishima , ônov kpa doo mbamaren vev ishima . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) Een , de se kange nen ishima sha u kuran ishima yase je i̱ hemba hanma kwagh cii u se kor yô , shi se civir Yehova a ishima i môm . SA@@ U@@ L@@ U u T@@ ar@@ s@@ u lu a mfe kpishi shi taver ishima kpaa . Kwagh u a Lu Iyol H@@ id@@ en a M@@ i I@@ jime Ga Yô “ Er se lu ica a u@@ ger@@ i nahan kpa , shighe u Armag@@ e@@ don una va la , Yehova una nenge sha a v@@ es@@ ee ? ” Ô@@ ron Mkaanem ma Aôndo sha Er U W@@ ase Iyol You kua Mbagenev Yô ( Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) Ve mban ne lu mba i shigh ve mkurem mba ve lu “ Iserael u Aôndo ” la ga , kpa lu nomso man kasev mba mimi , mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun uma shin tar ne , mba Yehova doo ve ishima shi ve soo u shir@@ en un tom di vough er mba i shigh ve mkurem la nahan . Akaa a iny@@ on igen í eren a ônov vev ayange ayange la kpa kpilighyol tsô . Na akav a tesen er ikyo@@ kwaghôron i sha an@@ zaakaa a Yesu yange lu sha akaa aa a shi nan kpa yange nenge a mi shighe u lu vesen a vese ken G@@ al@@ il@@ ia la . Z@@ wa u wang la ka nyi , man ka unô Aôndo a ne ve ú ? Ka ken iti You man se lu ôron kwaghôron u profeti gaa ? Man ka ken iti You se lu du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov gaa ? Man shi ka ken iti You se lu eren akaa a age@@ egh kpishi kpaa gaa ? ” Kwagh@@ henen ngu tom , tom u ke ’ mhen , man myer u yaren tom a kwaghfan kpaa . * Ikyav i tesen yô , Yesu yange yila Yehova ér ‘ Aôndo Wam ’ man ‘ Aôndo u mimi tswen . ’ “ T@@ esen Nen Ve u K@@ ur@@ an Akaa a M We Ne Kwagh sha mi Cii ” Nahan kpa , er ior mba hen tsombor ve nenge i za ar sha u eren ityom i Aôndo a ne ve la , kape vea fatyô u lun iveren hen ayol a ve man hen tiônnongo kpaa je la . ( b ) Lu nyi i wase mbadondon mba Kristu u kaven akaa a ken jijingi , a mimi man a injaa laa ? Ka ikyav i unô ia mgbegha se u taver jighjigh wase u nana ? Yange ker tom a jighjigh u nan ér Aôndo una wase un . G@@ um@@ kwase u lun anyom 13 kaa ér : “ A@@ ka@@ ang@@ eren ne doom ishima je , ka a gba van sha shighe vough je . ” Aluer ijende yase i se lu a nan kôôsôô nan gema inja kpo@@ o yô , a kpiligh se iyol kpishi . Kpa aluer aeren a ior nga geman kure kure yô , alaghga se fa ga . ( Ho@@ sea 10 : 12 ) Aluer se er nahan yô , se kpa uuma asev vea tese ikyav i̱ tahav mbu Mkaanem ma Aôndo ma a ne i nger la . Sha mkohol u yange i er ken gar u C@@ le@@ ve@@ land , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , ken inyom i 19@@ 46 , u lu a itinekwagh ér “ A@@ kur@@ aior A i Saan A Iyol La ” , Anmgbian K@@ nor@@ r na kwaghôron sha itinekwagh i i kaa ér , “ Mbam@@ taver Mba S@@ ôron Tom W@@ ase shi Se@@ er Gb@@ anger a U ” la . U Shi@@ r@@ en Tom Vea Or@@ kuran I@@ m@@ ôngo ( b ) E@@ ̱r mbahenen mba Yesu mba n@@ è@@ ng@@ é ér vea y@@ à@@ ng@@ è mbayev ve̱ de ve he ’ a na ga yô , a e̱r nena ? Maa wanger or la je ! ( M@@ ar . Yange kaa ér Ter na fa akaa a kwagh a gbe se a mi jim jim la . 65 : 14 . Paulu ta se iwanger sha kwagh ne , wener : “ S@@ ar@@ em u ma ne lu a ishima i nyian ga . He@@ mban cii yô , se sôn Yehova ser a taver se , a na se agee a se za hemen u nan un jighjigh , se tile her dông se gba ga , aluer ka nyi nyi kwagh je ia er kpaa . Er nan ve Yesu yange wa mbadondon nav kwagh ér ve doo ayol a ve ? 9 : 16 - 18 . Nahan Ke@@ ith man kwase na E@@ rika er nena ? U fatyô u zuan a mi sha In@@ tan@@ et hen ijiir w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la Er amba@@ akaa la aa fatyô u zan hemen ken i@@ u@@ v yô , mbagenev ka ve er inja er ieren ve la ngi myer sha ishigh ki Yehova nahan . A hen ken ishima wener : “ M na inyaregh shin m de ne ga ? ” Heela tseegh ga , isholibo i Adam la na yô , kera lu or u vough ga , nahan lu u mlu na u vough ga la una ts@@ ar ônov nav cii . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Akaa a yange er sha ayange a Noa shi a lu eren sha ayange ase ne kpaa la a̱ na se seer zuan a mfe er i hii ve a lu eren yô , shi a̱ na se lu tse@@ vaa sha m@@ ve u Yesu una va ab@@ u una va ôr mbaaferev ijir la . K@@ u la ka u pav ve , nahan mlu ve u k@@ ang@@ en@@ aa la a bee . U@@ ̱ va lun uma a ik@@ ighir shio vea tsombor wam ken Paradi@@ so la ka kwagh u iv@@ in mo a ishimaverenkeghen shi mgbegh@@ an mo u wan ishima shin er mbamtaver man mbam@@ tagher ve lu nahan je kpaa . ” P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la ti@@ mb@@ ir ga cii , ve wase Apo@@ l@@ o hingir or u ‘ kuran akaa cii ’ a Kristu wa ve kwagh sha mi la . 11 In@@ i@@ ôngon Y@@ ase I@@ a D@@ u@@ e Gb@@ il@@ in Ga ! Ken derianyom u hiihii la , ior kpishi kua mba ve kaan ér ve mba Mbakristu je kpa ban a iyol i hiden ijime , nahan ve nôngo gbe@@ ev sha iwanger i apostoli Paulu ta ve sha kwagh u awashima u Aôndo la . Sha mimi yô , yange una nôngon tsung u lun ken tempel shighe u nan nagh pe@@ pe zan zan shighe u nan nagh ai@@ k@@ ighe la ! I nger i@@ mba@@ kwagh la ijiir i môm ken Ruamabera ga . ( Luka 20 : 38 ) Sha mimi yô , awashima u Yehova u va nd@@ eren mbacivir un mba@@ jighjigh mba ve kpe la ka b@@ un@@ den ga , je yô henen kwagh ve inja er mba uma her nahan . 5 : 2 , 3 . A fatyô u karen akaa a injaa a shin tar ne la sha ior vough vough je he ? Kpa a tese ér un ngu ijende i Yehova . Shi ka nyi ia wase se se za hemen u lun a mnenge u vough shighe u se lu tagher a atsan a taver tsung la je kpaa ? Kwagh ne er anyom kar hegen hemba er 3@@ 000 nahan . 6@@ 2 : 8 . Ka kwagh u taver jighjigh u nan kpishi u nengen ér ior umiliôn mba ve lu civir Yehova tar sha won cii la ve kôr ave gban gban sha ikyav i mimi u Bibilo i ve hen la . — 1 Mbat@@ esalonika 1 : 2 - 5 . Aluer Kwa@@ se@@ kristu nan tese ieren i dedoo hen nom u nan , kpa nom u nan venda u civir Aôndo yô , kanyi nana fatyô u eren@@ e ? Hii ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la je , Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova kaa ér atôônanongo a tsuan ior mba a nenge ér ve kuma u lun mbatamen shin udi@@ ak@@ on yô . Nahan mbahemenev mban di ka ve gema ve nger atôônanongo ne washika u tesen ér ve lumun ior mba ve tsough la . Apostoli Paulu nger kwagh sha kwagh u iji@@ righ ne ken Mbaromanu ityough 5 , sha u ôron kwagh u atindi@@ gh kpe@@ te kpe@@ te ga . Yesu yange ta mbadondon un icin ér ve ver ishima sha akaa a bo a aa fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan ve vea Yehova la . Tsô [ H@@ es@@ e@@ k@@ ia ] taver ishima a maa u@@ kpe@@ kpe mba ve yô@@ h@@ ôr la cii , a maa a@@ you a ta@@ ven g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha mi kpaa , shi a maa kpe@@ kpe ugen ken won ; . . . man a er a@@ w@@ ange kua i@@ per@@ utya kpishi . ” Á kaa ér ka : “ Ici@@ ghan@@ ruamabera . . . je ve pasen kwagh Wam ye . Gadia aluer ne@@ a ne Mose jighjigh yô , Mo kpaa ma ne n@@ em jighjigh gadia ka kwagh Wam je a nger ye . ” A er ityom Na i kpilighyol er á umbur i yô ; TER ngu a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man mhôônom ma zungwen kpaa . ’ ( b ) Yehova nengen Mbakristu mba beenyol nena ? Gba u mbap@@ asenkwagh mba ve lu per mbara vea lu tse@@ vaa shi vea veren ishima shighe u ve dugh kwaghpasen la sha ci u nyi ? ( Mpa . 7 : 13 - 15 ) Or u nan tem sha iky@@ ôn@@ ough ki torough la ka Yehova Aôndo , un u a hembe icivir sha won cii la . Sha mimi yô , “ or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican ” ! Ikyav ne tese wang er ior mba Aôndo ve lu eren tom u pasen kwagh ne vindi vindi sha ashighe ase ne yô . Nenge ase kwagh u wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen u i er kwagh na ken Anzaakaa 7 : 6 - 23 la . 5 , 6 . ( a ) Kwagh u i er ken takerada u Yesaia 65 : 21 man M@@ ika 4 : 4 la una va kure nena ? Yange tese mbadondon un ér ve eren msen hen Aôndo , ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” A@@ K@@ A@@ A@@ Ô@@ R@@ O@@ N a kôron ken ishima a a lu sha heen ne tese ishimaveren i agumaior a a ye ican kpishi sha ci u ityav mbi nôngon yô . Shi aluer mbagenev wuese nan sha m@@ ze@@ hemen u nan shin kwaghfan shin mfe u nan lu a mi la kpa , nana kôr ityough ga yô nana hingir u gen@@ gese iyol . Shi una tese er ishimaverenkeghen i mnder u shin ku ia na se agee a tilen sha mimi shi lun a ieren i t@@ angen iyol ga kpaa yô . * Yange ve lam a ior umiliôn imôngo shi ve su@@ r mba zungwen asema , shi yange i ver tom i@@ vangeli ve la kpa doo doo . Ú hen wer , shighe u mbahenen hii ungwan ma la lu ve ken ishima nena ? 15 : 26 . Kpa aluer kwagh u nzughul za va hen atô wase u se k@@ an shio u kuren di ye ? “ A@@ sema [ yange ] vihi ve , kwagh [ la ] vihi ve tsung . ” ( Gen . Yange i eren msen hen Yehova sha ci u ior sha shighe u Tindi u ikyuryan la nena ? ( b ) Ka kwagh u nyi i doo u se hen sha mini ? Ka mba@@ kwa@@ re@@ v mbagenev mba i yem a ve uiky@@ angen shighe u i ngohol Tar u Ity@@ endezwa la . A@@ tô@@ akyaa a In@@ j@@ aa man Akaa a M@@ gb@@ egh@@ an Se a Dedoo Yange aka@@ aeren a sha ayange ayange la zuan Yobu a ig@@ y@@ um@@ u@@ kase , shi yange kwagh a̱ tser ve kpa a wase ve . ( Mpa . 2 : 1 – 3 : 22 ) Yesu yange pase ken u@@ washika mbara ér un fa kwagh u a lu zan hemen ken hanma tiônnongo yô , shi tese er kwagh u mbadondon un a gbe un ishima tsung yô . 12 : 15 ) Anmgbianev mbagenev ka ve za sôr mba akaa a ze ve iyol ken ishima la shi ve er msen vea ve kpaa . Kpa u hemban yô , anyom ne taver jighjigh wam u nan . ” 5 : 24 — Aôndo yange “ yem ” a E@@ no@@ ki inja nena ? ( Yohane 13 : 1 ) Hen ai@@ k@@ ighe shon u mayange a hungur a mi ga la , a na ve ityesen sha kwagh u sh@@ ilen mbagenev saan saan i vea hungur a mi ga yô . ( Luka 2 : 19 ) Man or u nan doo kwase ishima shi a soo u nan nan icivir , ve nan lam a kwase shon c@@ a@@ veraa yô , mkaanem ma nan mara ka ma hemba vihin kwase la shi tsan nan ken ishima cii . ne yô , u kange ishima u we kpa kaan wer “ V@@ a ! ” Diabolo gba ah@@ on sha nyi , man ieren i uumace zua sha kwagh ne nena ? I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada B@@ r@@ un@@ o Be@@ t@@ tel@@ he@@ im yange ôr ken magaz@@ in u i yer ér New Y@@ or@@ k T@@ im@@ es u ken inyom i 19@@ 6@@ 9 la wener , wanye ngu a “ ian i lun a mbam@@ nenge mba nan sha akaa . Kwagh ne tese ér kwagh hemba Aôndo , shi kera lu hemen tar man uumace ga shinii ? Ashighe kpishi ka a tsaha se shin a kôôm se yô , i lu se er mba pu@@ un se nahan . Nahan kpa , nagh k@@ un er kwagh u vesen u a hembe mbam@@ tsera mba ku ve se a mi la . Yesu mase kuren kwaghôron na wener : “ Tsô mba ng@@ ur yemen sha u za y@@ amen yô , or@@ kwa@@ se@@ he za va ; mba ve wa ago iyol la ve nyôr a na imôngo ken iyou i iniongo i kwa@@ se@@ he maa i wu@@ he h@@ unda . Ikyav i tesen yô , sha ayange a tsuaa la kasev ôron kwaghôron u profeti . M@@ ôm ken ve yô , lu Mose . 22 : 3 ) * Yange Mar@@ il@@ y@@ n yemen a yem nahan maa a hii u yan ican ken ishima tsung er un undu tsombor na yô . Gba u Aôndo una doo se ishima ( a ) a ‘ ishima yase cii ’ nena ? Kape se kpa zum u se tagher a mbamzeyol man se umbur ma ivur ruamabera i i̱ doo se ishima tsung ve ia su@@ r se ishima , ga yô ia taver se ishima , se hendan a mbamzeyol mba shon je la . 22 M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne . . . 23 U F@@ a Kpa ? U tesen ikyav yô , nenge a se kwagh u za hemen shighe u tar - t@@ enger kpishi , i@@ wo kpa yô@@ h@@ ôr ken mhii u inyom i 200@@ 1 ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or la . Nahan , ve̱ zua a kwagh u i doo u vea zua a mi la , a̱ lu injar i bo shin i dedoo kpaa . Diabolo yange nôngo ér una vihi m@@ til sha mimi u Yesu . Mba ve eren nahan cii vea lumun a kwagh u kwase u eren an@@ umbe sha tele@@ v@@ ishen ugen yange ôr yô , a kaa ér : “ Or shin kwase nana fatyô u eren nom shin kwase môm tseegh ga . ” A shi nan kpa er Paulu umbur iwasen i Yehova na un la yô , kwagh ne taver un ishima , shi wase un u nan jighjigh ér Yehova una wase un u nôngon a atsan aa lu tagher a mi , man aa a@@ dooga una va tagher a mi ken hemen la kpaa . Er kwagh ne una bende a tsombor jimin cii yô , hemba doon u nom nana hen sha mnenge u kwase u nan la kpaa . Aluer nan er nahan yô , alaghga kwagh ne una wase nan u tsuan kwagh u vough , u a hembe tesen ikyo i wan yô , shi kwase u nan kpa a taver nan u suen nan ga . ( Anz . ( 2 Timoteu 3 : 1 – 5 ) Kwagh ne una na mbatomov mba Yehova je kpa vea hingir u gban ah@@ on ayol a ve . 6 : 40 . Kpa , Anzaakaa 14 : 15 ta se icin ér : “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh ka nan gba nan jighjigh sha hanma kwaghôron tsô , kpa or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan . ” [ U@@ foto mba sha peeji 7 ] “ Ashighe aa hemban doon mo yô , ka ashighe a ka mea due sha ak@@ ôngo mea lam a Yehova ken msen mea ôr un hanma kwagh u a lum ken ishima yô . ” — R@@ al@@ ph , á er batisema ken inyom i 19@@ 47 . I@@ liam you man akaa a u tsough u eren la tese ve ér u suur sha Yehova kpa ? ( Yon@@ a 3 : 3 ) Yange ungwa imo i Yehova . Mba Be@@ en M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi u sha K@@ wa 1@@ 24 • Ka mfe u nyi i gbe u or nana zua a mi ve nana er batisema ? Er uma taver Aberaham vea S@@ ara kpishi nahan kpa , lu nyi i wase ve u wan ishima ? Nahan kpa , aluer ve za hemen u lun kwagh ve shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , a doo ga . Mbagenev ka ve pase kwagh sha ajiir agen a hen haregh ve , a i fe pasen kwagh her ga yô . Sha mimi yô , haregh u i na Amo@@ shi ér a̱ pase kwagh her la fa k@@ ahan a ajiir a se kpishi se pasen kwagh her nyian la ga cii . Ka sha nyi gbenda nahan “ se vande doon [ Aôndo ] ishima ” ? Yange saan un iyol kpishi er m hen u kuran atindi a Bibilo nahan . T@@ i@@ ônnongo u ken zwa Ish@@ pania la hii u nengen sha a mo shighe u m va her la je zan zan hegen , man kwagh ne doon kpen kpen . 5@@ 4 : 13 . Yesu yange lu a asorabo iyol a yange gba u a na i@@ w@@ om sha mi e̱r pristi u tamen u Iserael nahan ga . Kpa jighilii yô , se mba pasen kwagh sha u se palegh ibo awambe tseegh tsô ga . Ma@@ ac@@ i 15 , 20@@ 10 Kwagh ne una fatyô u lun ikyav i tesen ér se mba a@@ mber sha akaa a ior mbagenev ga z@@ ee ? — 1 Peteru 4 : 15 . Gba u anmgbian u kwase nana kange ityough shighe u nan lu henen Bibilo a or yôô ? Shighe kar yô , Aôndo shi pase Aberaham ér : “ Utor kpaa vea due ken we ” shi “ akuraior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor [ shin vor ] wou . ” — Genese 12 : 2 , 3 ; 17 : 6 ; 22 : 17 , 18 . Mba er un yô , a pine W@@ is@@ s@@ am ér a̱ ôr un , a̱ lu ityesen i i@@ gbe@@ tar la á lu p@@ aan í iyol , shin a̱ lu ityesen i gba@@ duen la á lu p@@ aan í iyol yô . Ity@@ av mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ia been kera yô , a er a Satan man az@@ ô@@ v a na nena ? Kwagh u ve ôr la zua sha kwagh u se vande henen ken Bibilo la kp@@ i@@ aan . Ú fatyô u seer tom kwaghpasen wou ken ma gbenda u ú fatyô u zuan a iember ken tom u geman ior hingir mbahenen ne kpa ? Hemen mo sha gbenda u tsôron . ’ Kwagh ne ngu a tese ér wan ve la ngu vesen , man i@@ vesen ka kwagh u doon mbamaren kpen kpen . A̱ shi nan kpa , yange a torough Yakob iyol u nengen er Mkaanem man ma a kure sha mi la . Aluer tsombor ngu tsuan ma gbenda u nengen sha mbamaren mba been iyol yô , ka nyi i doo u vea hemba veren ishima sha mini ? Anmgbian u kwase ugen u yange undu Yehova anyom kar at@@ aan cii ve mase hiden yô , kaa ér : “ I tes@@ em dooshima u Yesu ôr kwagh na la wang je , m fa er me pase u vindi vindi ve u kav ga . Aluer mô ken a ve nan ngu maan mlu u nan u ken jijingi yô , alaghga ivaa ve la ia seer doon . Se maa dooshima nena ? Akaa ne na yô , gba u se za hemen u lun per , shi se kuran , se keghen mkur u bo@@ tar ne . Ka ishima i taver i nyi yange Paulu taver Mbafilipi ? ▪ Jighjigh u U Lu a M@@ i sha Kwagh u Tartor la A De T@@ enger Ga Yange ôron ior akaa a Ter na kaa un la vough . Ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba inyom i 19@@ 8@@ 4 la , i yem a vese cii ken ate@@ jir , i za kure se ijir ér i wu@@ he han@@ mô wase anyom ahar . I yila ikyurior i Iserael ken U@@ k@@ we@@ legh ityough 3 ér “ or . ” Kpa kera cii je , ka u̱ nan tahav mbu Yehova icivir la i lu kwagh u hiihii ke ’ uuma asev ye . — Aerenakaa 5 : 29 . ( 1 Utor 11 : 30 – 33 ; 12 : 20 – 24 ) Ka nahan ve Sh@@ im@@ i@@ on kpa i wa un ken tartor u ik@@ we pue la ye . Mbahemenev mba Shin T@@ ine T@@ ile sha Ity@@ ough ki N@@ ongo u Wan@@ akiriki A@@ zende ase aa na se seer zuan a mk@@ om shin aa na kwagh a kera kuman se ga . 2 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R Y@@ ER@@ E@@ M@@ I@@ A 38 : 6 - 13 . 14 : 30 ) Se kpa aluer se “ yina ishima ” u eren akaa a dedoo ga yô , se va zua a iveren i Yehova . — G@@ al . M@@ nder u shin ku ngu hange hange sha u kuren awashima u Yehova nena ? ( Ôr Ese@@ kiel 3 : 17 - 19 . ) Se de u zenden sha mnenge wase u a@@ sh@@ ee , se zenden sha jighjigh u nan ! Or@@ tamen u sôron atôônanongo una tôvon sha kwagh u mba i soo u veren ve mbatamen man udi@@ ak@@ on la vea mzough u mbatamen una been yô , ka tom na u veren ve mbatamen man udi@@ ak@@ on ken atôônanongo a hen ningir na la . ▪ Yehova Ka Aôndo u Eren Akaa sha Inja sha Inja Nahan kpa , a nôngo gb@@ ev ken jijingi ga , shi a de ér m@@ til sha mimi na a t@@ enger kpaa ga , er Yosev nahan . I kohol ve sha ci u kwagh ugen u Yesu tsengaôron ér una lu ikyav i m@@ ve na la . Mimi je ve zua a kwagh@@ myer u msaanyol u mbacivir Aôndo mbagenev cii ve zough a mi ga yôô ? — Ôr Yesaia 65 : 14 . M@@ pin u sha uhar yô , er nan ve Yesu kure kwaghôron na la sha u ôron ve kwagh u Aberaham man Is@@ ak@@ a kua Yakob , ior mba a va nder ve shin ku , vea lu uma shin tar laa ? T@@ ôô shighe time sha avur a a taver we u kaven la kua mbam@@ pase mba sha avur shon sha er u kav a wang yô . A@@ ron yange lumun a ak@@ ombo a civir la ga . M@@ kav u a seer zuan a mi ne na yô , a “ wase ” mba ve sember fan mimi la “ kpishi ” u zan iky@@ ura . Yange doom kpishi a ishimataver ve la . 10 : 11 - 14 . Ngu nôngon ér una mgbegha mbagenev ve er t@@ wer u az@@ ô@@ v shin u ak@@ ombo sha er una vihi jighjigh ve u nan yô , di vough er a lu z@@ ôh@@ ôn mbagenev sha idya man inyaregh ki keren kpoghuloo nahan . ( Yohane 17 : 3 ) Bibilo kaa nahan ér : “ Gadia TER hemba cii , A kuma iwuese kpishi je ; A hemba ci@@ er iyol a mba@@ aôndo mbagenev cii . 14@@ 3 : 4 ) Kanyi yange i wase un u wan ishima a ashighe a ican laa ? ( 1 Samuel 15 : 3 – 19 , 26 ; 28 : 6 ; 31 : 4 ) Kwagh@@ wan ne tsu@@ me ga , ngu wang je : Gba u se nôngo se hiden a iyol ijime her man se lu mba kuran tindi shi se hendan a isharen i k@@ enden a iyol sha la , tsô se ny@@ agh iyol i gen@@ gese i ia na Yehova a venda se la cii . ( Mateu 16 : 19 ) Er Mbayuda yange ve venda Yesu ér ngu Mesiya ga yô , m@@ ge@@ m@@ shima man jighjigh u nan ken a na lu kwagh u he man kwagh u hange hange sha u keren m@@ de u asorabo hen Aôndo shi zuan a mi kpaa . Me@@ gi@@ do Aluer se mba henen Bibilo kpoghuloo yô , se fa Ruamabera tsema tsema , nahan shighe u se tagher a imeen yô , se fatyô u umbur avur a aa wase se u eren kwagh u vough yô . ( Ps . Sha kpôô yô , u cian Aôndo sha mimi la ka u eren kwagh sha kwaghfan . 33 : 5 ) Se kpa se lumun nen a kwagh u ikyar u Yobu , Eli@@ h@@ u , yange ôr la . Gbenda môm u se tese ser ‘ bem doo se ’ yô ka u kôron zwa wase tsaha . Ka a hu@@ an ving yô , i doo se u henen sha kwagh Ka mbatamen tseegh i gbe u vea eren kwagh sha mimi ga , hanma Orkristu yô , gba u gbenda u nan eren kwagh a mbagenev kua mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga shi gbenda u nan eren kpen@@ ga a mbagenev la kpa ua tese ér nan eren kwagh sha mimi . — Ôr M@@ ika 6 : 8 , 11 . Bibilo kaa ér : “ Ma or nana̱ de keren kwagh u doon sha ci u nan iyol i nan tsô ga , kpa i̱ lu kwagh u doon orgen kpaa . ” Jigh@@ ilii yô , a fatyô u den mban@@ ah@@ an@@ tar mba sha ayange ne ér ve lu ken tiônnongo u Kristu ga , di er sha ayange a Noa kpa i na ve ian ve nyôr ken t@@ so la ga nahan . Paulu ter ityôkyaa igen i í ne ve se ne mbagenev icivir yô . Tartor u masetyô ne ngu a tahav er tartor u Roma , u u lu ah@@ a@@ mb@@ e@@ angahar a iy@@ ôô la ga , nahan kpa , ua kar kera iyol i u ga . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a iliam i sha ave nga ken tar u Amerika hemba 1@@ 00 , shi iniongo i duen kwaghpasen kuma er 8@@ 0 nahan . Ka akaa a nyi nahan aa fatyô u lun ikyav mb@@ in@@ i ? Ikyav i kwagh u i kaa ér “ ver ishima you sha mkav ” la inja na ér nyi , man ka mnenge u nyi una wase se u eren nahana ? Hii nan ve mbagenev ka ve soo u henen Bibilo ga , kpa ú wase ve vea de u n@@ ur@@ un ityô nena ? P@@ ase akav a tesen ishimataver i Yesu . A@@ ti a mbagenev ken Bibilo lu ati a ts@@ eng@@ an pasen kwagh u ken hemen , shi ati ne pase tom u mba i na ve ati shon la vea er yô . Yange gba u Yehova una wase Yuda ve una due ken iky@@ ang@@ enev mbi Bab@@ ilon kera ye . Yehova yange war nan Mbaiserael averen a kpilighyol sha ayange a Tor Solomon la cii . Yehova , Aôndo wou , ngu a we . ’ — Yosua 1 : 9 K@@ per@@ nan m dugh kwaghpasen yô , anmgbianev mba kasev uhar kposo kposo kaa ér m za tesen ônov vev . 6 : 14 - 17 . U nenge sha ashe ou er u eren kwagh u Bibilo i tese la a wasen icombor u lun saan saan yô ! U@@ ya mban luun aa ikyav ker kpishi ga , kpa ior mbara ve ngohol se kundu kundu , shi ve naan se ijiir i tsan tseegh ga , ve naan se kwaghyan kpaa . Á kaa ér : “ Doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nana ? Aluer ka u se er imba kwagh ne yô , “ ri@@ ga ” wase u ken won la á saa se . Mba ker ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba yô , Jo@@ di hingir or@@ pasenkwagh u nan lu a er batisema ga yô . Er Aôndo doo mbahenen mba Yesu ishima yô , dooshima ne mgbegha ve u eren nyi ? Kwagh u una na ve se lumun Kristu sha mimi yô ka akaa a yange va er shin tar man inja na i dedoo la . Sha iyange shon la , tic@@ a ugen u va mkohol la yô , nyôr ken af@@ ishi a am , nahan m na un magaz@@ in la . Ka sha jijingi i nger Bibilo ye , shi ka mbamhen mba Aôndo ve lu ker kpaa ye . M@@ til sha mimi wa nyi man nyi k@@ ere , man tindi u Yehova wa sha kwagh u nagh ku sha u@@ ile la tese se nyi ? ( Ekesodu 18 : 13 - 24 ) Kwagh ugen yô , shighe u zu@@ lum u Mose una kpe la , er lu a gb@@ ong gb@@ ong her la je , a sôn Yehova ér a ver orgen u nana hemen Mbaiserael zum u una kera lu ga la . Sha mimi yô , kwaghwan ngu ken hanma loho , ér : “ Or u nan lu a ato yô , nana̱ ungwa kwagh u Jijingi A lu ôron a iniongo i Kristu yô . ” — Mpase 2 : 7 , 11 , 17 , 29 ; 3 : 6 , 13 , 22 . Gbenda U M@@ yer U Sha 3 Mkaanem man wasem ken uma wam kpishi . Kristu una hiin hemen na u anyom dubu yô , una kange Satan shi una wu@@ he un shin ih@@ ungwa i zan k@@ wen@@ g la kpaa . Hanma shighe cii yô , u@@ ser@@ af@@ im ka ve wa iyol ve keghen a keghen u za eren hanma kwagh u Yehova a soo ér ve er cii . I@@ liam i mbamaren av lamen a mo ne i wasem m de u tan a@@ kper@@ an sha shighe u m tagher a mzeyol ne tseegh ga kpa , i̱ wasem u tsuan kwagh u a lu a inja ken uma wam yô . ” E@@ i , Yehova ts@@ ahan ior sha afer@@ akaa a uter vev jighilii ga . M na jighjigh mer mbakp@@ enev vea fatyô u eren mbau@@ m@@ av kwaghbo , kpa shi m soo u fan kwagh u Bibilo i kaa yô . El@@ s@@ a yange wa ishima a atsan kpishi shighe u i wu@@ he un ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v anyom imôngo , ken tar u Jam@@ an@@ i la . ” 6 / 1 Apostoli Paulu nger kwagh sha kwagh ve nahan ér : “ Ka ik@@ av i iji@@ r@@ ôron i mimi i Aôndo i tesen er ne kuma tartor u Aôndo u ne lu yan ican sha ci u u la . Gadia ka Aôndo kwagh u vough u or@@ on mba ve lu tôvon ne a ican la iyev eren ve ican . Ashighe agen mbam@@ kposo mban ka ve na yô , mba ve fe kwagh ve tsembelee ga la , ve wa ve akaa iyol shin ve nenge ér mba mbaaferev . Er alaghga awashima ve la una lu u dedoo , sha ci u ve soo u zuan a iwasen ken Bibilo nahan kpa , kape i gbe u Orkristu nana ker iwasen ken Bibilo la ga . Kpa Saulu va mase kaven ib@@ um@@ egh nagh shighe u lu yemen D@@ am@@ ase@@ ku ve , ivande i kpilighyol er sha gbenda , Yesu u í nder un shin ku la lam a na la . — Aerenakaa 9 : 3 – 6 . Nyian ne , ma nongo môm ngu sha tar u i fe u sha iti ne@@ er se ga . ( F@@ il . 3 : 20 ) Nahan kpa , kwaghwan la wa mba vea lu sha ikyev i Tartor u Aôndo shin tar la kpa ker . 6 : 32 . Nahan yô , mkaanem ma jijingi mgbegha Paulu nger ne ma mgbegha u u lun a isharen i eren nahan nyian kpaa . Kpa hegen yô , se hi@@ r@@ a mba a mk@@ or u ken jijingi . — Yesaia 65 : 13 , 14 . Or@@ t@@ wer ne kar Jo@@ el vighe vighe je nôngo u kuman er ih@@ wa i môm nahan , a u ôron kwagh shio . Inja na yô , nenge ke ’ ityakerada i i nger u̱ tesen igbenda i sôron ak@@ ombo la nahan tsua gbenda u ú hen wer ka ú shami la . ” ( Ôr Mbaefese 5 : 22 - 25 . ) Ngeren la kaa ér : “ TER ver mbagenev myer er ve̱ kegh Mba@@ am@@ on man Mbam@@ o@@ ab@@ i kua ior mba sha u@@ wo u Se@@ ir , mba ve va ityav hen Yuda la ; nahan i hemba ve je . Nahan cii kpa , mayange Mbashiada mba hi@@ di ijime ken tom ve ga . U@@ umace mba ungwan imo i Aôndo vea zua a averen sha ikyev i hemen u Tartor la Hii hen shighe la je , u̱ ma ve pasen Mkaanem ma Aôndo — ma mbagenev kpishi ve kera ne ma jighjigh ga la yô — ve de ve goo@@ m aa tom ve la ve yem a mi sha igbenda ig@@ enegh , ve gba wan ave sha any@@ iman a pati@@ i , samber a i@@ vangeli i sôron tar la , shin ke@@ hen a kwaghfan u ior ken loho ve la . Mbagenev di ya ican i iny@@ ar man angev . Er se nôngon ser i kpe ior iyol ken jijingi sha u pasen ve “ Loho u Dedoo u iengem i Aôndo u saan saan ” man Wan na nahan kpa , alaghga vea wa ikyo sha mi ga , shi vea wuese se kpaa ga . ( 1 Tim . Man u hemban vihin je yô , org@@ anden ne kaa a mo ér ônov av mba ve kpe mbara mba ken tar u u@@ jijingi , mba ke@@ en ér or u a w@@ oo ve la a kpe vea hingir ikp@@ an na . ( Mat . 16 : 22 ) Doo u se lu mbat@@ ang@@ en@@ yol , kaan ser se mba eren kwagh er tahav asev mbu kom la ga . 2 : 12 ; 3 : 16 . Ôr akaa a i nger ken I@@ vangeli la tsô u nenge er ashighe kpishi Yesu yange a shi tsô ér , “ i nger er ” gayô , a ôr kwagh a t@@ ér avur agen jighilii ken Ruamabera yô . Akaa a yange ve ô@@ rom doo doo ne tes@@ em ér , angev av gema ka a ka kwagh ugen kposo ga . Maa nan tsua or nan tindi ér nana za wua ve sha er bem una lu yô . Un vea nom na Mar@@ tin@@ us , ve wase mbayev vev mba utar mbara , kua ior mbagenev kpishi ve hingir mbacivir Yehova . I nger ati a uter nav mbatamen ken Genese 11 : 10 – 26 , hii sha She@@ m , wan u Noa la je . ( Genese 37 : 1 – 50 : 26 ) ( Ekesodu 23 : 2 ; 1 Mbat@@ esalonika 2 : 2 ) Nahan kpa , shighe u i kaa ér u er kwagh u a taver we tsung yô , hen sha ikyav i doon tsung i jighjigh u nan u Aberaham man ishimataver na la . ( b ) Or@@ tamen ugen yange pase e̱r ishima i lu un ker sha u wasen mba ve ne jighjigh a na imôngo la nena ? Sha shighe ugen la , pi@@ pa@@ abaver igen due a ib@@ aver ér James A . Sha tar cii , ka se tseegh se ne ior ishimaverenkeghen i mimi ér mbamzeyol mba uumace cii mba va been ye . M@@ ôm ken anmgbianev mba ve war af@@ o a Mb@@ an@@ az@@ i la yô , lu anmgbian u i shigh un mkurem yô , i yilan un ér Er@@ n@@ st W@@ au@@ er . A pase kwagh u yange za hemen la ér : “ Yehova yange wase se sha gbenda u kpilighyol , a na se umbur mbamhen mba taver se asema , mba i due a mi ken ngeren mbara la . N@@ go@@ ho@@ l a I@@ wuese , Ge@@ ma Na a Ishima i M@@ ôm S@@ on@@ ia kaa ér , “ Hanma kwagh u yange m ungwa cii lum mimi . ◆ De@@ bor@@ a : Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 4 : 1 – 5 : 31 . Ken tar u S@@ outh Kor@@ ea kpa Mbashiada mba kuman er 7@@ 00 nahan mba ken pur@@ usu sha ikyaa i jighjigh ve u nan . Shin er yange Tor u tar u Yuda ne vande vihin ie@@ ev mbi mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mbara lu civir la nahan kpaa , va zuan a ruamabera u A@@ tindi a Yehova ke ’ tempel ab@@ u yô , kwagh la maa mgbegha un u taver a taver ishima a tom na u wanger ijiir la cii . Kpa he ’ Mbakristu yô , atô@@ akyaa a hemban nan u se palegh idya cii yô ka aa a dugh he ’ iky@@ ar@@ yan yase a Aôndo la . Ka mbampin un@@ yi@@ in mba nyi se fatyô u lun a mi ken ishima shighe u se ze u za pasen ior kwagh@@ a ? Ka nyi yange gba u Mbakristu mba ken G@@ alatia vea ere ? * Se fatyô u nengen a ityôkyaa i Yosua ôr mkaanem man ne wang je : Yange soo ér anmgbianev nav Mbaiserael ve lu a jighjigh u nan taveraa ér uityendezwa mba Yehova er a ve sha kwagh u mlu ve u ken hemen la kpaa vea kure sha mi cii . U ôr akaa a yange er ken atô u anyom 22 yô . E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki yange ungwa ér ati@@ ator a Yuda wa Yeremia kwagh iyol ér ngu or u n@@ um@@ un ior ér ve hendan a mbahemenev , nahan ve kôr un ve gb@@ ihi shin ij@@ ôr , ve naan un kwaghyan ga ér a kpe . Mbam@@ sen mba K@@ y@@ un@@ g - so@@ ok a eren hanma tugh ne wase un nena ? Shi Paulu seer wan Mbaromanu kwagh ér ve̱ ‘ waan ishima ken ican . ’ Ka sha iwasen i Aôndo tseegh , se fatyô u kaven mimi mba ve lu ken Bibilo la ye . J@@ .@@ F . Ru@@ ther@@ fo@@ ld u lu na kwaghôron u vesen sha mkohol u ken C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t ken inyom i 19@@ 22 la yange taver ior mba Aôndo ishima ér : “ Y@@ ôô nen , yôô nen , yôô nen ang@@ we u Tor man tartor na . ” Kwagh@@ wan U In@@ j@@ aa U A Lu Sha C@@ i U Mba Ve V@@ ese A@@ yol A Ve La 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 9 Ru@@ ther@@ for@@ d , u lu hemen tom u pasen kwagh hen shighe ne la . T@@ su@@ aa la , Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la zua a ijiir i y@@ eren . Kape mbacivir Aôndo nyian kpa vea zua a ijiir i y@@ eren je la . Doo u se hen kwagh a nan akuma akuma sha er nana kav yô . Mbashiada mba Yehova kpishi vande tagher a ah@@ endan nahan , kpa ve hemba . Lu tom u esen a@@ you u M@@ er@@ c@@ e@@ des eren la wase se ye . Er mimi je á fatyô u ôron as@@ an a sha man wa@@ ar@@ a@@ wa u zege@@ mnger ga nahan , mimi je kape Yehova una kure ityendezwa na a Davidi keng keng je la . — Yeremia 33 : 22 . Shin e̱r ngise lu sha ian i vesen sha nahan kpa , mayange ôron kwagh sha imo@@ taver a uumace mba ve lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ne ga , shin kenger ve dang kpaa ga . Er se lu nôngon ser se vese ken jijingi yô , Yehova kegh iyol u wasen se , vough or u nan fe u@@ wo un@@ den tsembelee ka nan nengen zu@@ lee sha u nana wase or u nan lu henen a hen la nana fa ape nana kôr ave shi nana ver angahar ve nana gba ga la nahan . Se cii gba u se zua a ishimataver i mbamkombo asev ka ve na se la . Mbam@@ hen mb@@ á sha kwagh ne uhar . Shi ati ne wase Mbayuda u fan dyako u u@@ ip@@ aven vev , shi yange wase u tesen tsombor u Mesiya una due ker la kpaa . Nahan cii kpa , kwagh gema er vihi yô , “ tse@@ yô ” u a lu Satan la va mee ve , ve hemba Aôndo ato . ( Mpa . 12 : 9 ; Gen . K@@ EN ityar igen yô , foto u i er un a doo ashe tsung ngu ior zege@@ kwagh kpen kpen . 32 : 18 ) Kwagh u Yehova er hen Zege@@ mnger u Nyian la , man akaa a a na Mbaiserael ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ve , ve lu uma kua akaa a dedoo agen a Yehova er sha ci ve la cii hungur ve fele je ci@@ er iyol . ( Anzaakaa 18 : 1 ) Kwagh u a hembe doon u se er yô , ka u lun vea mbananjighjigh mbagenev sha er se hide se zua a agee a civir Aôndo yô . — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Satan Diabolo , u a lu “ aôndo u tar u ainge ne ” fa er “ shighe na a kera vese ga ” yô . ( 2 Kor . 4 : 4 ; Mpa . ( Yobu 29 : 12 – 16 ) Shi lu vea kwase na tseegh , keren kasev mbagenev ga . — Yobu 31 : 1 , 9 , 11 . Yange nger nahan ér : “ Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ik@@ ev i ma ik@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” — Daniel 2 : 44 . 2 : 12 ) Sha nahan yô , “ tindi u vough ” la wa hanma kwagh u Yehova a soo ér se er cii ker . ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ) Kpa se gema se ver ishima sha u eren Yehova tom a tahav asev man a inyaregh y@@ ase@@ gh cii . ( Yes . 65 : 13 ) U tesen ikyav yô , magaz@@ in u Iyoukura , u i gb@@ eren un ken ijô i hemban 2@@ 10 hegen la , ngu a ta iwanger sha kwaghôron u profeti u ken Bibilo la , shi a na se seer zuan a mfe sha akaa a mimi a zan sh@@ imi , shi a mgbegha se u dondon akaawan a Bibilo kpaa . Ú ker ort@@ wer tugh la wer nana wase u we@@ e ? Ka Aôndo iyol na a lu aa tahav tswen u tsuan kwagh u i lumun a mi man u i lumun a mi ga la ga z@@ ee ? Aluer nga a ú fatyô eren yô , kwagh ne una na yô , u hemba nengen wer u gba kwagh , shi alaghga ieren ne ia na nom@@ ou shin kwase wou una seer nengen sha a we doo doo . Or u civir Yehova u nan vi@@ e yô , ka nan wase u van a mzough ken tiônnongo . ( N@@ um . 13 : 25 – 14 : 10 ) A@@ eren a Mbaiserael la na yô , gba u Yosua man K@@ al@@ e@@ bu vea hide a tsa ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom 40 sha ishima ve ga , lu ibo ve ga , kpa lu ibo i mbagenev . Á kaa wener : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ik@@ av mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . 4 : 11 , 12 ) Ka nyi igen kpa u fatyô u eren@@ e ? • Se hen nyi sha kwagh u Ab@@ es@@ al@@ om u kwagh hange un yum laa ? ( 1 Peteru 3 : 15 ) Paulu di gema wa Mbakristu kwagh ér : “ V@@ e@@ ̱ de er kwagh u dang sha ma or ga , ve̱ de lu mban@@ ông@@ on@@ num ga , ve̱ lu a ishima i legh legh ve̱ hide a ayol a ve ijime hen ior cii . ” — Tit@@ u 3 : 2 . T@@ ra@@ k u a lu a itinekwagh ér U Nenge W@@ er Uma Una V@@ a Lu Nen@@ a ken H@@ em@@ ene ? Kpa m de m u@@ ve ityough ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i nongo u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi tesen ityough ki taver ne . Shi vea wase se u seer zuan a mfe sha kwagh u M - umbur u ku u Yesu , u a lu eren sha iyange i T@@ om@@ any@@ iin , A@@ ip@@ or 9 , ai@@ k@@ ighe la . Shi zum u i dugh mkombo kpa se fatyô u tôôn shighe wase , wasen or u i gbe u a na nan iwasen yô , er u ungwan er ma anmgbian nana kar iyol sha kwaghôron u nan nahan . Me@@ g@@ an : Doo yum . M@@ ci@@ em ma lun a mi imba ne man ishim@@ any@@ ian kua akaa agen kpishi a nan se mzeyol ken ishima shi nan se l@@ an@@ shima kpaa la na yô , ashighe a ase ne nga vough er apostoli Paulu a pase nahan , ér : “ F@@ a kwagh ne . Ken ayange a masejime yô , ashighe a ican aa va . ( Mateu 25 : 31 - 46 ) Ka Yesu i tsough un or@@ jir ye ; ka se ga . Ikyav i hemban cii i tesen ér se doo Yehova ishima yô , ka nagh ku i@@ w@@ om ku a ne sha ci wase la . Mbat@@ amen mba ken E@@ fese yange ve fa er Paulu yange pasen loho u dedoo sha uya uya yô ▸ I pine wan wou u kwase sha ishigh ki k@@ el@@ ase er i hii ve a civir tu@@ ta ga yô . ( Anzaakaa 22 : 15 ) Nahan cii kpa , gba u u naan tsaha sha ishim@@ an@@ yo@@ on shin sha ts@@ wam ga . — Ôr Mbakolose 3 : 21 . ( Mateu 6 : 13 ) Yesu ngu kaan heen wener se sôn Yehova a de ze a vese ken imeen ga shinii ? Lu kwagh u ior mba Aôndo eren hii shighe u Mose la je yô . — Aer . 13 : 15 ; 15 : 21 ; 2 Kor . U eren kwagh a mbagenev sha icivir la ka kwagh u hange hange , hemban je yô , shighe u nomso@@ or man kwase ve lu sô@@ ôr ayol a ve u v@@ ô@@ son yô . Nahan cii kpaa , aluer se hingir u n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr sha mbamhen asev shi se gema y@@ u@@ en mbagenev sha ci u ve lumun a vese ga yum yô , tiônnongo una hingir u p@@ aven sha amba@@ akaa a ikyo@@ o@@ gh ga ne . Aluer mbatamen mba ken Kristu soo ér vea wase iyôngo i i tsu@@ m la yô , gba u vea umbur ér ikyum@@ u@@ ile i Aôndo ka tiônnongo u ior mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova yô — sha kpôô yô , ‘ mba iyôngo i Aôndo a kor i ’ yô . ( Ps . Mbagenev mba yan ican sha ci u u@@ a@@ ah@@ e man ityav kua ayôôso kpaa . Yesu yange pase loho u dedoo ken tar u Iserael anyom atar man ti@@ ôn . Kwagh ugen yange er Yobu u i doo u se t@@ ôm ser a er se ga yô . U fatyô u tôvon sha ma mpin u or nan sember pinen we yô , sha er a time sha mi ken mcivir hen tsombor u yô . Ashighe agen yô , yange i na mba@@ van iniongo atam a wain a ndor shin a ombor , shin i k@@ am a i na ve z@@ ar wain . U tesen ikyav yô , Yehova yange na ikyurior i Iserael Tindi na sha u a̱ kura ve yô . Ka kwagh u vesen u nyi i te iwanger sha mi ken M@@ ika 3 : 4 ? ( Ef . 5 :⁠ 1 ) U dondon Kristu la wasen se u kaven Ter wase u sha la . Kwase u H@@ enen Bibilo ugen u i yilan un ér A@@ li@@ ce Ho@@ ff@@ man la kaa ér , “ In@@ umbe la yange i hii sha Anmgbian Rus@@ sel@@ l , due hen ape nengen la ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh na gba t@@ enger maa i hii tser u lamen la . . . tsô kwagh doo se ungwan mkaanem nam mara . ” Nahan kpa ainge ne iorov 60 ken deri ken ior mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu cii ka ken A@@ fri@@ ka man A@@ shia man ityar i L@@ at@@ in Amerika ve dugh ye . A pase wener : “ Ken masetyô yô , Ú ngohol mo , Ú za a mo ken icivir . ” — Pasalmi 7@@ 3 : 17 - 19 , 24 . 1 : 25 - 27 ; 2 : 2 ; 4 : 2 , 3 . Kanyi ty@@ o , aluer se kera mba zuan imôngo nd@@ ú@@ ú@@ r@@ ú@@ ú ga yô , á fatyô u me@@ en se sha u se̱ gb@@ ihi “ gbenda u or@@ perapera ” la kp@@ um kp@@ um ! A ver Un A̱ lu ityough sha akaa cii ken nongo u Kristu , ka iyol Na je la . ” — Mbaefese 1 : 20 - 23 . U@@ ng@@ wan I@@ mo I Mbak@@ ur@@ an Mba L@@ un A Dooshima A Iyol H@@ id@@ en I@@ jime ( Mbaromanu 12 : 18 ) Ish@@ ember i “ ior cii ” la wa mba hen tsombor wase kua ior mbagenev mba ve lu Mbashiada mba Yehova ga la cii ker . Yesu ver noov ikyav i dedoo . Or@@ henen Luka yange ôr kwagh u tom u Yesu ér : “ A gba zenden nyôron ken ag@@ ar a tamen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki , lu ôron kwaghaôndo , pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . ” Mose maa kimbir ase@@ mber a icam ne sha ato a mkohol u Mbaiserael cii , a kaa ér : “ Ve ka ikyurior i mhen ve a saa yô , ma mkav u kaven kwagh kpaa ngu ken a ve ga . ( b ) Mkaanem ma orgen u henen Bibilo a er la tese se nyi ? Sha kpôô yô , ka sea taver mbagenev ishima vea dondo kwaghwan u Ruamabera shi vea sôr uuma vev nahan , kwagh ne a na se mk@@ om man msaanyol . “ I@@ gbenda [ i Aôndo ] cii , ngi jighilii . Ú kange ishima wer u za hemen u eren nyi , man ka sha ci u nyi ? Kpa aluer mbatamen mba wan a wa ah@@ ô u nan mbagenev ityesen i hange hange i i gbe u vea na ve la yô , ica a gba ga tsô tiônnongo una kera lu a anmgbianev kpishi mba ve kom u nengen sha akaa a i gbe u a nenge sha mi la cii ga . Se fatyô u tesen ior iengem i Yehova nena ? Yesu yange ko@@ so mba ij@@ en kôr ve yô , shi bee ior ian@@ g@@ ev atô kposo kposo kua mba@@ ap@@ ir@@ ashe man mba@@ a@@ wan@@ ev man mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato kua mbak@@ on@@ don@@ iky@@ er kpaa cii . Doo u se hemba veren ishima fan kwagh u inya i sha utar i i̱ lu a us@@ aa ne , gadia inya ne war been inya i dedoo la sha igbenda ig@@ enegh . ( 1 Kor . 11 : 1 ; Heb . 12 : 2 ; 13 : 7 ) Aluer se za hemen u eren kwagh ne yô , bem una lu hen atô u ior mba Aôndo , man kwagh ne una na ve cii vea hingir u lamen zwa môm . — 1 Kor . ( b ) Ior mba Aôndo mba jighjigh vea “ ver [ un ] doo doo ” nena ? Kpa aluer mbayev ou hii u tan a@@ kp@@ el@@ an sha akaa agen di ye ? Kwagh u Davidi man Saulu ne tese se kwagh u injaa . Per@@ e@@ g@@ am@@ u lu kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 0 ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i gar u S@@ em@@ ur@@ na , lu gar u yange u@@ ve ityough ken ak@@ ombo a civir c@@ ou c@@ ou yô . Kwagh ne una fatyô u wasen se u fan mhen u Yesu lu a mi sha an@@ shighe ugen la yô . Ka ieren yase ia na ve mlu wase una kuma se ye . ( Pasalmi 9@@ 0 : 1 , 2 ) Kape profeti Yesaia kpa yange ôr je la , ér : “ U vande fan gaa ? Kpa mb@@ ang@@ eren kua mbatamen mba vende u ôron un yô , Yesu kaa ér : “ Mo kpaa Me kaa ne tahav mbu M eren akaa ne sha mi ga . ” ▪ P@@ risti u T@@ amen . M@@ fe wase vea u or u se lu henen Bibilo vea nan la ngu kwagh môm ga , nahan doo u se umbur ser awashima wase yô , ka u maan jighjigh u or u se lu henen Bibilo a nan la . 14 : 6 ) D@@ ugh mbatyomov sha je kpa , mbatamen mba kôr se sha u i de tsu@@ ghun se sha mbamhen mba aiev ga yô . Ka ve er kwagh ne sha u h@@ aren ityesen ve gb@@ ang sha Ruamabera . 30 : 18 ) Shi M@@ ika u un kpa ôr akaaôron a profeti sha kwagh u ior mba Aôndo mba sha ayange a tsuaa la , kange ishima ér una “ ver ashe hen TER . ” Ruamabera ter “ mhôônom ma zungwen ” man “ mhôônom ma kôron . ” ( Luka 1 : 7@@ 8 ; 2 Kor . 1 : 3 ; F@@ il . • Zum u i n@@ zu@@ gh@@ ur a vese sha ish@@ ô yase yô , bem u Kristu una fatyô u lun or@@ hemen ken asema ase nena ? ( 1 Pet . 2 : 2 ) Mba ka ve iv isharen ne sha u henen Bibilo shi dondon atesen a i yô , ka ve lu a awashima u injaa ken uma kua imo i wang ken ishima . A taver ve ishima ér ve nôngo ve kuma sha “ mzough u ken jighjigh u nan , man mfe u fan Wan u Aôndo man sha mlu u ig@@ y@@ an@@ den@@ or man iky@@ aren i m@@ lu@@ yol u m - iv u Kristu la . ” — Ef . Iyange i Mbaheberu hiin sha iy@@ ange@@ mir@@ en za kuren sha iy@@ ange@@ mir@@ en kper@@ nan . Ka An Nan He@@ mbe Gb@@ an Kwagh ken Uma W@@ ou@@ we ? Nyian ne , mba tôvon se Mbashiada mba Yehova a ican n@@ du@@ ur@@ u@@ u sha ci u se mba pasen loho u dedoo u Tartor la sha gbashima . Shi@@ r@@ le@@ y hungur kwagh u ngô na yange wa un ne ga . Yange kaa a na ér : “ V@@ er@@ n una lu eren tom kpoghuloo ken mcivir u mimi hanma shighe , nahan a gba u ú hen u wan ishima shighe u a lu vea we ga yô . ” 3 : 21 - 27 ) Sha ashighe a tsuaa la je kpa , lu hanma shighe Yehova eren ivande yiman mbacivir un ga . 9 , 10 . ( a ) Er nan ve m@@ soo u Mbaiserael soo u hiden yemen ken Igipiti la lu kwagh u shami ga ? Mba ve kor atindi a na cii mba a vangertiôr ér una ungwa mbamsen vev . ( Anz . Yange i hii pasen kwagh u a zough m@@ doom ma Yehova man erdoo na la u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov imôngo cii man shighe u E@@ s@@ era ye . Nahan cii kpa , er se keren ser Aôndo a de se a kwaghbo wase yô , gba kpee u se kpa se de@@ en mbagenev a kwaghbo er Yehova a eren nahan . ( Mat . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 19 - 28 ( Genese 1 : 28 ; 2 : 8 , 9 , 15 ) L@@ ù u ônov vev kpaa vea wa uwegh ke ’ tom ne . Mba lu nd@@ eren ve shin mbakp@@ enev la je kpa lu u vea hide a kpe . Mba yange ve lu ikyua a zege@@ mnger ga yô , ve y@@ aan ish@@ u i í haa v@@ in@@ ig@@ er sha mi shin b@@ ar sha u i de he@@ e ga yô . Lu sha iyange la m er ityendezwa i hange hange a wan wam ye . Alaghga Davidi lu kaan heen ér mbau@@ ty@@ aav mba Mbaiserael mba ve hembe ityav ve lu hiden la mba er ka ati@@ i u taver iyol , u a pur@@ ugh kpishi shi a engem ashe ne nahan . ( Anzaakaa 18 : 15 ) Akaa nga kpishi a se time sha mi ve se zua a mfe yô , nahan kpa , hemba k@@ an hange hange u se zua a mfe u vough sha kwagh u Yehova Aôndo man aeren a na . ( 1 Tim . 1 : 18 ; 4 : 14 ) Se fatyô u kaan jighilii ser Timoteu yange er kwase ga ze . Kpa m - bee u kwaghôron yô ka shighe u or u nan kwaghôron nan h@@ ongo sha tse@@ mbe kera la . Se zua a iwasen ken injakwagh i kp@@ er u kp@@ el@@ an a kp@@ ela la nena ? ( Ps . 1@@ 33 : 1 ) Lu sha ityôkyaa injaa ne man apostoli Peteru yange nger mkaanem man ye . Ieren You I Z@@ ua sha M@@ sen u Ter W@@ ase La ​ — V@@ e@@ gher u sha I@@ I W@@ aan Ishima kpa De V@@ ih@@ in Shighe Ga ( Mpa . 16 : 15 ) Kwagh la una pav se a anmgbianev mba ngise se lu sha ian i wasen ve la . N@@ an@@ cy kav wang er Yehova a ne un kwagh wuee sha mgb@@ e na vough yô . — Mat . ( b ) Kanyi i̱ ne ve kwaghôron u profeti u Peteru la a gbe se ishima ny@@ ian@@ a ? 3 : ​ 16 , 17 ) Nahan kpa , mbatyomov mba eren tom kpoghuloo sha u eren ishima i Aôndo shi wasen mbacivir Aôndo kpaa . Aluer tar cii ngu sha ikyev i hemen u gomoti môm tseegh yô , ior a de u nôngon num shi kper@@ an akaa a injaa a sha gba@@ aôndo a a lu shin inya la . K@@ un@@ ya kô@@ rom a ve je . ” Hii nan ve se lu a ityôkyaa i vesen i wuese Yehova ? W@@ ea soo u timen sha itinekwagh ne vighe vighe yô , nenge Tom W@@ ase ú Tartor u Di@@ se@@ mba 200@@ 2 , peeji 3 - 4 . Gba u se kpa se var a Yehova kôôsôô , shi se kuran atindi na a perapera la , aluer mba hen tsombor wase tile sha mimi sha ishigh ki Aôndo shin ve tile ga je kpaa . ( 1 Mbakorinte 10 : 24 ) N@@ ôngo u kaven mnenge u orgen la , shi wa un sha ada kpaa . Ka an tseegh se tsegh ayol a ase sha ci u nana ? Shi yange m va fe mer Aôndo soo aie u eren ga yô , m nôngo mer me ôron kwagh u mimi tseegh . ” Ka ishimataver man ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi Yehova a ne ior n@@ av@@ a ? ( b ) Kanyi ú nenge wer ngi wasen we u pasen ior mba sha ajiir kposo kposo kwagh tsema tse@@ maa ? 47 : 1 - 5 — M@@ ngerem ma shin if@@ i u Ese@@ kiel nenge a mi ken mpase u sha mnenge la tile sha ityough ki nyi ? “ Ng@@ i V@@ an Fe@@ fa J@@ e ” Man se fatyô u henen nyi sha akaa a Paulu tindi ér i va un a mi laa ? ( 2 Utor 20 : 16 - 18 ) Yange tsengaôron ér a va kar a u@@ tor mba uumace mba ve teman sha “ Iky@@ ôn@@ ough ki torough ki TER ” ken Yerusalem la kera . Aluer se zer henen sha ma kwaghwan u yange i wa se taveraa di ye ? Mkaanem nam bende a ior kpishi mba ve ungwa ma la sha gbenda u vesen . — Mateu 7 : 28 , 29 . Lu A Jighjigh U Nan I@@ mba I Aberaham La ! KA SE@@ A ‘ SE@@ ER L@@ U@@ N A M@@ F@@ E U V@@ O@@ U@@ G@@ H ’ YÔ . . . Doo u han@@ mô wase nana pine iyol i nan ér : ‘ M na jighjigh a ishima i môm mer Yehova una er akaa a a nenge i doo un kpa ? Mb@@ any@@ im@@ an@@ kwagh shi kaa ér or môm u nana lu ken iy@@ av mbu ish@@ u@@ u ayange atar ve nana kpe sha ci u m - ban u ahumbe ga je kpa nan ngu ga . Gba u se lu a ieren ne hen tsombor man ken tiônnongo man hen mba@@ wan@@ ndor a vese man ken makeranta kua ken tom u pasen kwagh kpaa . “ Mba@@ kp@@ enev O@@ u vea lu uma ; ak@@ om a am kpaa aa nder . Er nan ve yange lu sha jighjigh u nan tsung man Aberaham undu tar u U@@ r la ? Yange ve pine mbampin mbagenev kpaa kpishi shi í na ve mbam@@ lumun sha mi cica cii . Ch@@ ar@@ les yange de ér ij@@ ung@@ wen i hemba un ga . * — Ps . Nenge er kwagh u Peteru pase sha gbashima hen shighe ne ume atam a dedoo sha wono ! — Aer . 10 : 22 , 34 - 48 . 16 : 28 - 35 . Lu sha ci u akaa agen hemba gban we kwagh ken um@@ aa ? Kpa , aluer se hide se time sha akaa a ken Bibilo yô , se nenge ser uityendezwa mba Aôndo a vande eren sha ashighe a karen la cii ve iv sha mi vough . U hen wer , kanyi yange i na ve Yosev nenge ér u eren idya la , ka u eren Aôndo isholibo , shin er Aôndo lu a wa tindi sha kwagh u idya hen shighe la ga nahan kpaa ? Shin alaghga lu shighe u mbamzeyol va ta sha we kpishi nahan u u@@ le yô . ( b ) I taver hanma Orkristu ishima ér nana̱ palegh nyi sha u dondon ikyav i Timoteu laa ? 3 : 29 ) Paulu pase ér Yehova “ nyôr a mb@@ um sha mi , sha u sha akaa ahar [ ityendezwa na man mb@@ um na ] a a lu a geman ga , a Aôndo kpaa Una fatyô u eren aie sha mi ga ne , . . . se̱ hemba lun a ishima i taver , sha u kôron ave sha ishimaverenkeghen i i lu se ken hemen la . ” [ U@@ foto mba sha peeji 4 , 5 la ] A@@ ts@@ am a jijingi mgbegha un dugh ne tese ér aluer se er msen hen Yehova ser a wase se shi se suur sha a na a ishima yase cii yô , se fatyô u lun a vangertiôr ken hanma kwagh u se eren cii . Yange er msen u hemban doon cii , u hanma orumace nana ôr a doo nan yô . Yehova yange seer ani@@ v@@ ur@@ kwaghyan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne mase shin a mi la , nahan a ko@@ so iyol na man wan na kua Eliya zan zan ic@@ egh kar been , er Eliya tôndo zwa a na nahan . M zua a averen kpishi , shi m wa ishima a akaa a vihin a vesen ahar . Kwagh u hiihii yô , nom@@ om u hiihii kera er kwagh a mo kua Yehova sha mimi ga , kwagh u sha uhar yô , kwagh@@ nyoon wua nom@@ om u sha uhar la . Yehova samber a iy@@ ugh na tser sha akuraior a sha tar cii . I@@ ca i gbe ga yô , i seer ityakerada igen i yange i na ér i̱ nger la sha ti@@ h@@ i u Bibilo la . Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu mba Nen@@ gen sha Mba@@ ats@@ anev Aluer u nenge sha ivur Bibilo ne dedoo yô , Yesu kaa ér : M@@ doo u uumace ve doo Aôndo ishima la na yô , a er kwagh u uumace vea zua a uma u tsôron yô ; kpa saa se er nyi ? ( Y@@ er . 32 : ​ 16 - 19 ) W@@ ea lu keren or u v@@ ô@@ son yô , u timen sha msen u i nger ken E@@ s@@ era ityough 9 la kua mbamsen ou mba eren vea fatyô u taver ishima i u kange wer u er ivese ‘ ken Ter tsegh ’ la . ​ —⁠ 1 Kor . Yange i gba u nana yevese fele nana yem ken môm ken ag@@ ar a at@@ ar@@ atar a waren ker la . Se nenge mba ve civir a vese imôngo mbara nena ? Sha u@@ haregh kpishi , ka i gba u se pase or@@ ya ityôkyaa i i ve a vese hen ya u nan la wang . Kpa shighe kar yô , a mase fan er Aôndo a kera lumun a mcivir u mbamaren nav tese un la ga yô . Nahan se fatyô u nan jighjigh ser Yehova una ungwa msen u Yesu la , una kura se ken ashighe a ican ne . Alaghga vea cia u tôôn ian sha er vea za mkohol u vesen vea za civir Yehova vea anmgbianev vev imôngo yô . Nenge ikyav i tesen ne . Nahan se tese ser myom wase la gba se kwagh@@ a nena ? A@@ vur a Bibilo er Anzaakaa 11 : 1 nahan na yô , m lu a imo i wang ken ishima ga . ” ​ — J@@ E@@ F@@ F@@ ER@@ Y Yehova ko@@ so mimi ken Bibilo , shi á na ior mimi ne hanma ijiir cii . U fatyô u tôôn kwagh ne karen sha iky@@ on ihi@@ ar i i we am@@ ishe i per@@ egh yô . Kpa , ka vea zuan a mbam@@ lumun mba kuman ve ga yô , ve yina ishima ve de u pinen ér vea fa kwagh u Aôndo . Shi ka se zua a akaawan man ishimataver mgbegh@@ aa ken mbamkombo mba tiônnongo man mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen kpaa . 17 , 18 . ( a ) Se fatyô u henen nyi hen “ ikp@@ ela i mba@@ shiada ” sha kwagh u g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh laa ? 3 : 5 ) H@@ ua ka u lun a isharen kpishi sha kwagh u a lu u wase ga yô . Zum u Orkristu u i yilan un ér On@@ es@@ if@@ er@@ u la lu ken Roma yô , á ker Paulu tsung , á zua a na , nahan á ‘ wase un ac@@ in imôngo . ’ Z@@ a hemen u eren kwagh sha mimi nahan lu uma ! H@@ ar@@ dy kaa wener u@@ tor kpishi yange ve nengen ve inja er “ mba di ior mba nd@@ ôh@@ ôr ishima kpishi nahan . ” Aberaham “ na Aôndo jighjigh . ” Apostoli Peteru yange nger kwagh kaa nahan ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , er ne lu keghen akaa ne yô , nôngo nen tsung sha u á kohol ne ken bem sha ishigh N@@ agh né lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga yô . . . . Yesu yemen sha yô , a za na Yehova injar i nagh ku a na sha uma na la . Kwase u fan atindi u lu tan ikyaa a c@@ ôô@@ ci la ng@@ ur wan Mbashiada mba Yehova kwagh iyol yô , a kaa wener mba ember u@@ iniongo ga , er K@@ ir@@ im@@ ishi nahan . Yange var a Na@@ omi , gema undu tsombor na man kwaghaôndo u aiegh u ken tar u Mo@@ ab@@ i la gbem sha won . ( 1 Yohane 3 : 21 ) Aluer wan@@ ye@@ kwa@@ or ne ngu ungwan amba a msen ne yô , kwagh la una wase nan u fan e̱r Yehova a lu Aôndo u mh@@ ôôn yô . Ior kpishi de u cian ts@@ av , nahan iyenge i ior mba ve hii van mbamkombo mban la lu seer a seer zan zan hemba iorov 8@@ 0 . Mba@@ civir Yehova mba beenyol vea fatyô u zuan a ishimataver i nyi ken pasalmi ? I@@ mba iliam la ia fatyô u vihin bem u a lu ken tiônnongo la . Nahan cii kpa , mngerem ma de@@ e@@ mee mara bee a m@@ yen u uumace kera ga , shi uumace za hemen u tagher a hemen u ifer u Satan man mbatyomov mba hemban@@ ato , mba i nengen a ve ga mban . Yehova man Mbakristu mba ve vese ayol a ve la mba nengen ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh nena ? 1 : 1 , 3 . I@@ makeranta i i@@ or@@ il kpishi , kua u m z@@ aan la soo ér hanma wan@@ y@@ em@@ akeranta cii nana nyôr mzough ne . “ TER lu a Yosev , eren a na dedoo . ” Ka i er aie u vihin tsung sha u vihin or iti ; man awashima u imba aie la ka i lu u nan or shon ican shin mzeyol ken ishima . ne kpoghuloo je . Lu nomso tseegh i tesen ve kwaghaôndo ye , shi ken u@@ shin@@ ago@@ ge kpa kasev teman vegher ve kposo a nomso . A kaa wener : “ Yange vi@@ him kpishi er gumor er mo nahan m gba angev mb@@ un yô . ” B@@ ri@@ an : Or@@ gen u Bibilo i er kwagh na kpa i taver ior u lumun ér yange lu yô , ka P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , u lu g@@ om@@ na sha ayange a Yesu la . ( Mpase 14 : 1 , 3 ) Sha nahan yô , gbenda u Yesu eren kwagh a mbahenen nav shighe u lu shin tar la ka ikyav i dedoo i i gbe u noov vea dondo sha u eren kwagh a kasev vev yô . Yehova ver Solomon doo doo sha nyi igbenda ? A kaa a Yehova ér : “ M hemba uter av ga . ” 1@@ 39 : 14 - 16 ) Kpa yange ifer nyer ken tsombor u uumace yô , Yehova tese dooshima sha igbenda i he . Anmgbian Joseph F . Akaa a dedoo a nga a due ken nagh ku se ne la ka a na se vangertiôr ér Yehova hemba fan kwagh u a doo sha ci wase yô . Sha kpôô yô , akaa nzughul ior sha kwagh u yange er ne . Shi m va kaa a na mer a de me gema eren tom ah@@ wa 36 tseegh ken kasua , shin ah@@ wa 6 hanma iyange sha ayange 6 ; shi ng@@ ura kpa a lumun . Ka ke ’ igbenda i nyi man se zua a mtsera ke ’ m - er u ôron shi timen ke ’ Mkaanem ma Aôndo la ? Ior ka vea venda u eren ishima i Aôndo nahan i lu un ken ishima nena ? Yesu yange kaa wang ken msen u er hen Aôndo yô ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” Ior Mba Aôndo Nenge É@@ r Mba Per@@ apera La Takerada u ior i Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia , u i yer ér E@@ pi@@ c of G@@ il@@ g@@ am@@ es@@ h la ôr kwagh u nom - or ugen u yange wa ityough keren kwagh u una wase un u lun gumor gbem sha won yô . Ken atô u anyom 30 cii , lu hiin je se zua a ani@@ jiir u se kaa ser ka u wase je la . Ka atô@@ akaa a nyi se lu a mi a emb@@ ere ? Yesu tese kwagh ne ken injakwagh i tal@@ ent@@ i la . Satan yange h@@ una m@@ til sha mimi u Yobu la a mfe u Yobu shio , a kaa ér ngu civir Aôndo ka sha ci u mkpeyol na tseegh . U tesen ikyav yô , m@@ ve u Kristu a ve a tem ken iengem i Tartor na la hingir kwagh u mimi hegen , man Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba yange ve lu jighjigh zan zan ve kar kpen la nenge a m - iv u ityendezwa i sha kwaghôron u profeti i i er nahan la ér : “ Or u nan hembe yô , Me na nan , nana ya kon u uma u u lu ken Paradi@@ so u Aôndo la . ” Ka or u a soo kwagh u mfe - takerada kpishi shi a hembe soon ér ior nav ve hen akaa a aa na ve u hingir mb@@ ab@@ u@@ ghun ashe yô , a u ve keren Z@@ en@@ aria man A@@ z@@ ur@@ fa la . ” Kwase ne za hemen u timen ken Bibilo her vea Mbashiada man mayange je a lumun wener m - anger u i lu anger un ér a dugh un p@@ ast@@ ô la a b@@ unde un Bibilo i henen ga ku@@ aa . • Kristu yange hemen tiônnongo u sha ayange a tsuaa la nena ? 5 : 8 , 9 . A@@ ka@@ a@@ ôron ang@@ an nahan doo kpishi ; nga a wase se u taver ayol a ase asema , shi hanma or kpa ka nan ôr kwagh a ashe a cian shio . Lu “ kpe@@ kpe ” er wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la nahan . Nyian ne , Mbakristu mba i shigh ve mkurem ( ve mba ashighe agen ka i yila ve ér nongo u Elisha la ) man mbacivir Aôndo mbagenev vea fatyô u zuan a ishimataver kpishi sha kwagh u i nger ken Bibilo ne . Yange i pase kwagh hen G@@ er@@ i u S@@ ili@@ str@@ a , u a lu hen kpe@@ if@@ i u D@@ an@@ u@@ be , ior ve lu her je i hemba 5@@ 0@@ ,000 la , i tser cica cii ken atô u kasua utar mba hiihii mbara . ( Amo@@ shi 8 : 2 ) She@@ ol shin u@@ g@@ ô@@ g@@ ô@@ mbai@@ w@@ oo@@ v je kpa vea fatyô u yiman ve sha iji@@ r@@ ôron i Aôndo ga . Yange S@@ ar@@ ai er nan sha kwagh u Aber@@ am ôr a na la ? 1 : ​ 19 - 21 . ; B@@ ra@@ z , C . C@@ le@@ ment u A@@ le@@ x@@ an@@ d@@ ria nger ér : “ A@@ jiir a t@@ ung@@ un iyol la lu sha ci u han@@ ma@@ or cii , lu nomso man kasev ; ve lu id@@ ye@@ legh sha ajiir ne sha u eren aeren a hông@@ or@@ ough . ” 10@@ 5 ⇩ ( b ) Paulu yar tom a injakwagh i at@@ u@@ mba@@ gh la gema kaha kposo a í Peteru la nena ? Kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er : Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô ; sha er né lu ônov mba Ter wen u A lu Sha yô , gadia ka A er iyange Na i̱ due i̱ ta sha mbaaferev kua mbam@@ imi kpaa , man ka A n@@ ôô ura sha mbap@@ er@@ apera man mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpaa . ” Se na mbam@@ lumun sha mbampin mban ken ngeren u a dondo ne . I yar tom a ishember ne heen sha u ôron kwagh u uumace ; jim je yô , ka uumace sha won cii . Shi aluer se tôv sha aeren a Mb@@ as@@ o@@ dom mba tor@@ on asema mbara yô , se kaa ser Yehova yange tim afer@@ aior a ken gar la lu shami ga he ? — Genese 19 : 23 – 25 . I@@ j@@ en i iyolough shin i ken jijingi kpaa ia kôr ma or môm ga . Gen@@ iv@@ al yange mase kaven wener tom u Ter har sha m@@ ne u nan môm - ken - u@@ pue ga . ( b ) I@@ ti i ityav mbi Aôndo mbi masejime la umbur se nyi ? Me lu Aôndo ve ve di kpaa vea lu non@@ go@@ ior Wam . ” Sha ci u nyi ? Sha ci u ve na Yehova jighjigh shi sar ve u eren un tom sha afatyô ve cii . ( 1 Peteru 2 : 12 ) Mbashiada mba Yehova kôr mkaanem man ne ken ishima gban gban . Er Yesu venda if@@ er@@ kwagh shia shia yô , kwagh ne tese se er i lu Yehova ken ishima sha kwagh u ifer i i ngee shin tar nyian yum ne yô . S@@ aa se hide se za ôr kwagh u ken ijime ica ve se fa ser kwaghbo man ican i yan du@@ mbur nyian ga . Sha shighe u Iserael u tsuaa la yange or nan va a z@@ end@@ en@@ ya ken icighan@@ jiir u Aôndo nan va na i s@@ ôngo , sha gbenda ne yô , nan na kwaghyan u bem u yan imôngo la . Shin er ashighe agen iyol ka i kpe se nahan kpa , ‘ Yehova ka ishimaverenkeghen ’ yase , er U@@ k@@ we@@ legh 3 : 24 a kaa nahan . Yange er paradi@@ so u doon ashe sha ci u uumace shi na ve mhen man iyol i vough sha er vea fatyô u lun uma gbem sha won yô . “ Kwagh Ne Una N@@ yo@@ on ” I fa R@@ ic@@ hard kpishi sha ci u b@@ an@@ en ken mbamkombo mba Mbakristu ga . Sha nahan yô , yange ôron akaa a mba tilen sha mimi , mba ngise mbara , er sha u tesen jighjigh ve u nan la been yô , a kaa ér : “ Er ikp@@ ela i mba@@ shiada i vesen ve kase se yô , sé sh@@ ir nen hanma ikyav kua isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur la , sé gba nen a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la . ” — Heb . An@@ takerada ne ôr er i hii ve Aôndo a ne ican i yan ian yô . A@@ ng@@ ev mb@@ un y@@ ang@@ em u ember uma u u@@ ye la . ” Aluer ishima ngi nyian we sha akaa a iyolough ka karen inya yô , ishim@@ any@@ ian la ia ya u shighe cica shi ia uma u agee iyol pur@@ u , nahan u kera lu a tahav mbu eren akaa a suen Tartor u Aôndo ga . V@@ er@@ ó@@ n@@ ica , u a er tom pania ica i gbe la , pase ér : “ Yange m ji@@ i@@ di kwaghyan m te@@ en sha ishe i taver ga hen ijiir igen i m lu za pasen kwagh her yô . ( Mbaromanu 3 : 23 ) Ashighe agen yô , alaghga se gba ken isholibo i vesen er Davidi nahan . ( a ) Sha kwagh u se hi@@ la tim sha mi ne yô , u ôr kwagh u Yesu nena ? Kwagh u a hembe doon cii u or nana er yô , ka u eren ishima i Aôndo sha u suen Tartor na . Aluer i ci@@ r k@@ we u yange u pav ne fele ga yô , Mbakristu mbagen , vea lu Mbayuda shin A@@ tô@@ at@@ yev je kpaa , kwagh ne una na ve gbe@@ ev . Mba pasen gbaa u injaa u loho u dedoo u Tartor ne tar sha won cii . — Mateu 24 : 14 . Sha kpôô yô , mhôônom ma Yehova ma he@@ gh hanma sev ! Aberaham man Aôndo u Is@@ ak@@ a man Aôndo u Yakob . ” I tese ken Lev@@ iti@@ ku ityough 19 ér ka an nana̱ doo Mbayuda ishima ? ( b ) Ikyav i kwaghwan u Paulu yange wa se ér se̱ ‘ waan ian yase ik@@ o ’ la yô ér nyi ? Mayange de de@@ en wer imba kwagh la i er u ga ! Gbenda u injaa u se fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima yô , ka u zan mbamkombo mba Mbakristu , ape i lamen sha akaa a ken Bibilo a taver se ishima la . Umbur nen ityom Na i kpilighyol i A er yô , u@@ ivande N@@ av . ” Or@@ pasalmi yange kaa ér : “ T@@ ER@@ E , iyou You i U tem ker la , doom ishima , kua ijiir h@@ en@@ pe iengem You i lu la . Ka unô ve lu a aeren a tesen ér mba u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi , hemban cii je yô ieren i dooshima man bem , nahan u@@ gomoti kposo kposo ve lu tôvon ve a ican sha ci u ve venda u nôngon ityav sha tar jimin ci@@ ilii ? Shin er u@@ kwaghaôndo ve samber a mba@@ aie wuee sha kwagh u mimi u Bibilo nahan kpa , ka nyi Aôndo a ko@@ so here ? Y@@ ar tom a ufoto man avur a Bibilo a a lu sha peeji 4 man 5 la kua mbampin mba ve lu sha peeji 6 la shighe u ú lu nan or takerada ne yô . U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u kon u u lu a iky@@ a sha mi kpishi yô . Er nan ve a lu sha mi u se kaan ser zum u or u civir Aôndo sha mimi nan wase anmgbian u nan yô , ka Yehova jighilii je a ne ve nan er kwagh nahana ? ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Man kape tom u Mbakristu mba ve lu nongo u iyôngo igen ve lu eren tar sha won cii la kpa u lu u injaa je la . 7 : 4 , 9 ; 21 : 1 - 4 . Shi@@ r@@ le@@ y : Ka shami . M@@ lumun u nan la una wase u ú fa er nan nengen Bibilo yô . Er Yobu taver ishima undu jighjigh na ga yô , kwagh ne shi wase un u seer fan Yehova . Yehova yange tindi profeti Yesaia ér a ôr ior nav mba sha ashighe a tsuaa la ér ve lu a ishimaveren ér vea hide ken tar ve . Mba ve ‘ veren ato sha imo i TER ’ la cii vea zua a uma u a lu uma jim la . Kape hanma or u i mar nan ken Jijingi nan lu la . Ser@@ ge@@ y va m@@ ough@@ on yemen ken tar u Amerika , shighe kar yô , Mbashiada mba Yehova uhar za hen ya na za tese un iti i Aôndo ken Bibilo . Yange Yesu hi@@ di wan u Y@@ ai@@ r@@ u u kwase a uma her yô , k@@ ondo mbamaren nav iyol kpishi 2 : 21 - 24 . mba ve lu a itinekwagh ér “ Y@@ oung People As@@ k ” mbara vea doo ne mbamaren mba ônov enev ve lu hi@@ an a hi@@ a la kpishi , di vough er takerada u Y@@ oung People As@@ k , T@@ ihi u sha 2 la kpa una doo ne nahan . Yesu kpa yange hingir or@@ k@@ ap@@ in@@ ta , a shi nan kpa hen tom ne sha ikyev i Yosev . Aluer mbamaren tese mbayev vev u lun a inja i dedoo yô , kanyi ia er@@ ee ? A kaa wener : “ M nenge mer , kwagh u a hembe wasen mo cii yô , ka u nan ishima sha tom u pasen kwagh la . A kaa ér : “ Yange ishima i yina se ashighe agen . ( Genese 4@@ 9 : 10 , 33 ; Ru@@ tu 1 : 3 - 5 ; 4 : 13 - 22 ; Mateu 1 : 1 , 5 ) Jighjigh u nan u Na@@ omi man Ru@@ tu la wase ve v@@ é hemba ican , nahan kwagh ne va ve a iember . N@@ ôngo kpoghuloo ver shighe u lun vea ikyar u ne uhar tseegh a mbayev enev shio . Ka shighe u ú ye ikyar a ior mba dedoo tseegh ú fatyô u tsuan akaa a ken jijingi aa ú er y@@ ee ? Kanyi i tese ér Yehova yaren tom a mbatyomov sha u kuren awashima n@@ aa ? Sha nahan yô , mayange de ne i̱ kaan ér se undu dooshima u yange se lu a mi shighe u se fa mimi hiihii la ga . M@@ hi@@ di u Wan U@@ gen H@@ ide la V@@ a a I@@ ember M@@ hen u Mimi A̱ K@@ ar A T@@ ile sha Ity@@ ough K@@ i M@@ hen u A@@ i@@ egh T@@ ôô ase wer Tor u He@@ mban@@ cii ngu yilan we ér u̱ na ikyar sha kwagh u vesen u hemban cii u a vande hiin ica i gbe yô . Kwagh@@ wan : Ôr avur a Bibilo ne hen ijiir i í hu@@ an yô . Ior mba ve lu hen ijiir i môm ka ve lu a aeren man igbenda i eren kwagh kwagh@@ môm , i hanma k@@ ov ka u tese ugen yô . Or@@ g@@ eren Bibilo u jijingi mgbegha un ne maa seer pasen ityôkyaa i í doo u se palegh imba ieren la , er ivur i sha 20 la i tese nahan , ér : “ Gadia ma or@@ perapera môm u shin tar u nan eren kwagh u dedoo nan eren isholibo ga , nan ngu ga . ” Mkaanem ma or@@ pasalmi á er sha heen ne , yange i nger ma shighe u tempel u Yehova lu ken Yerusalem la . ( Pasalmi 9@@ 1 : 1 , 2 ) Aluer se hide se mba timen sha kwagh u nongo u Yehova yô , kwagh la una wase se u fan ser ma or shin kwagh u una kar a ior mba Yehova shin tar ne kera je kpa ngu ga . — Yesaia 5@@ 4 : 17 ; Yeremia 1 : 19 . Yesu yange er nena ? U fatyô u wasen anmgbianev ou mba ve nyer ken ican la kpa ? Kpa u ngu wer se mba gbe eren hanma kwagh u i kaa a vese ér se er cii tsô ga . 8@@ 4 : 1 - 3 ) Lu nyi i wase or@@ jighjigh ne ve zua a mk@@ om@@ o ? ( 1 Utor 19 : 1 - 21 ) Shi kwagh u er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa wase se u nengen er Yehova a sur@@ un ior nav ishima yô . 4 : 17 - 24 ) Kpa , apostoli Paulu wa se kwagh ér se de vihin jijingi u Aôndo ishima ga . 4 , 5 . ( a ) Aluer u tsua akaa a u we ishima u eren la ga yô , kanyi ia fatyô u eren@@ e ? Man ka nyi ior mba Yehova nyian vea fatyô u henen ken kwagh u jijingi yange mgbegha Paulu wa laa ? ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Shin er uumace ve lu nôngon sha mimi ve nahan kpa , vea fatyô u been a i@@ pi@@ la ga . Yesu yange kaa ér : “ Ka an or je nan lu ken a ven u aluer wan u nan á sôn nan bredi , nana gema á na un i@@ wen ase ? M@@ lu U T@@ se@@ vaa Ve A In@@ j@@ ar I Dedoo “ TER NG@@ U A A@@ Y@@ Ô@@ Ô@@ S@@ O ” Aluer or tsua u v@@ ô@@ son kwase shin nom sha ib@@ ume yô , ka nyi ia ere ? Yange a za mbamkombo mba Mbakristu ashighe agen , shi fa mba ken tiônnongo kpa dedoo . Se h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom ga , shi se palegh ts@@ av mbu eren shi se ungwa icin i Yesu ta sha kwagh u aeren a id@@ yaa la kpaa . Ka ityôkyaa i hemban cii , i i gbe u se de@@ en mbagenev kwaghbo je ne : Yehova Aôndo den se kwaghbo . Kwaghôron u Ma@@ at@@ je de Jon@@ ge - van den He@@ u@@ ve@@ l K@@ asua u karen la , se er mkohol u ningir hen gar u S@@ anta A@@ na . T@@ so@@ mbor ne ka ú ôr ak@@ um@@ ai@@ hi@@ ange a ken an@@ takerada ne ken zwa u Per@@ shia , u u war been zwa ve u D@@ ar@@ i la . 55 : 22 . In@@ i@@ av mbi ken jijingi mbi se ne Aôndo la mb@@ ia lu ‘ ini@@ av mbi perapera ’ aluer se na un mbi a ishima i dedoo shi ieren yase i zua sha atindi a Yehova yô . • “ Uma u a lu uma jim ” u Aôndo a t@@ ende zwa la kanyi ? * Aluer u er nahan yô , uma u ken jijingi u yô@@ ugh yô@@ ugh una lu keghen we . Kwagh u Aôndo je zua [ ken ivese ] yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” A pase ér : “ Yange m nengen Tartor mer ka kwagh u nan se ishimaverenkeghen i mimi . . . . Akaa a a lu eren sha tar ne nga b@@ enden a we kua tsombor wou kpaa . I@@ ny@@ aregh ki ka i kohol kua akaa a ka i eren sha shighe u keren ish@@ angen la ka a na yô , mb@@ any@@ ar@@ ev ve zua a ian i kighir mbak@@ eren as@@ angen mba ve soo u lun sha iky@@ ôn her la kua mbagenev mba ve lu a vande yan ish@@ angen ga la kpaa . Yange lu ve kwagh u y@@ uh@@ wan . Lu u Y@@ e@@ h@@ u una hemen sha u eren kwagh ne . Se fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima ken msen u Solomon ne . Anzaakaa 28 : 22 kaa ér : “ Or u nan we bo [ shin i@@ wu@@ he , N@@ W ] yô , nan k@@ umbur sha u hingir or@@ ny@@ ar , nan kera fa ase er ibanave ia va tser nan ga . ” ; O@@ h , K . U nengen sha a na nahan ne na yô , mon man ak@@ ende man ak@@ ase@@ a@@ ve@@ egh gema ng@@ er@@ egh mo ker , nahan m ze iy@@ ou@@ ci i sôron ian@@ g@@ ev mbi sha u@@ ij@@ u@@ an man ak@@ u@@ he man i@@ gb@@ i@@ la . Ken ijô igen yô , aluer u kaa wer ma or nan ngu or@@ sho@@ li@@ bo yô , alaghga mbagenev vea hen ér u ngu kaan wer nan ngu if@@ er@@ or shin nan per di atindi agen tsô . ( Pasalmi 10@@ 4 : 15 ; Yohane 2 : 1 - 11 ) Sha nahan yô , kwagh kera tagher iniongo la m@@ ze@@ hemen ga , shi or@@ kwa@@ se@@ he man kwa@@ se@@ he kpa kera va ah@@ enge ga . Ka nyi i doo u se kange ishima ser se er@@ ee , man ka sha ci u nyi ? Gba u hanma or man hanma tsombor ua hen tsembelee . I@@ y@@ ongo ne yange i hii nena ? T@@ erem lu a sule ken ag@@ ar a hen en@@ i@@ el ne . Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve taver ishima , ve lu civir Yehova tseegh . Aluer se hen ser Aôndo ngu eren ne@@ gh ne@@ gh , ngu wan a wa ishima ga yô , se gba a@@ kper@@ an ken ishima fese shi ishima ia yina se kpaa , nahan se gba m@@ ny@@ am ken jijingi . Sha nahan yô , Aôndo una ungwa akaa atar a i hii s@@ ônon ken msen u Ter wase la , sha u kuren mbamgbe mba uumace mba hemban cii la . Yange se fa@@ an inyaregh ki i gbe u se vihi cii ve se z@@ aan kasua ga , sha ci u se lu a inyaregh ki se fatyô u y@@ amen ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se soo cii . ” ( Mpase 7 : 9 , 10 ) Zege@@ ikpelaior ne ngi pasen loho u dedoo a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la imôngo , kaan ér ica a gba ga tsô Aôndo una t@@ enger akuraior cii sha Armag@@ e@@ don . Nahan m kaa a na mer m wa ishima u undun Betel ga . Ka aeren a nyi nahan a lu a yan kwagh sha ikyo ga ? Kwaghôron u Mal@@ col@@ m Al@@ l@@ en ( Rom . 12 : 12 ) S@@ aa Aôndo una wase se ve se za hemen u lun u@@ ig@@ y@@ an@@ den@@ mbaiorov ken jijingi ye . ( a ) Kanyi yange Yesu ôr a mbaapostoli nav i i̱ lu hange hange i i gbe u or a er sha u lun or@@ h@@ en@@ ene ? Yon@@ a gba shin ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a a lu m@@ ough@@ on tan sha t@@ so la . Sha nahan yô , Mbakristu mba gbe wu@@ an u@@ z@@ end@@ en@@ ya tsô sha u eren an@@ umbe shin keren msaanyol ga , shi mba eren a ve dang dang kpaa ga . — Anzaakaa 12 : 10 . Kwagh u or nan lee yô , shi ka un je nana sun@@ da ye . ” □ Paulu yange na Mbaheberu atô@@ akaa a nyi a yange gba u vea hide ijime sha u za timin ga ? Se ver ishima ser sha Armag@@ e@@ don kpa kape Yehova una er vough je la . Anyom a at@@ aan man ti@@ ôn a yange i wu@@ he El@@ la la cii kpa fatyô u been un iember ga ! ( M@@ ar . 6 : 31 ) Hen ijiir igen la , anmgbian ugen vea kwase na yange ve lôh@@ ô ior mba ve henen Bibilo a ve cica cii , iorov 40 , hen ya ve , sha er se wase ve u henen kwagh a ve yô . Or u i s@@ ende@@ gh kwagh a nan sha kwaghfan la “ ka nan lumun a kwagh la je nan hingir u suur sha kwagh shon . ” Er se yer sha iti i Yehova yô , maa a gba doon un a vese tsô ga . 9@@ 1 : 14 . Kpa Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a yô , ve venda icivir i í na ve la sha kwaghfan fese je . Se mba zenden angahar zan zan yô , se za mase nyôron ape se lu zan la ate@@ tan . Shin er ish@@ e@@ er i orumace i lu a vese nahan kpaa , Yehova una na se agee a eren ishima na aluer se har sha a na ser a̱ wase se yô . Yange i nger ikyav kpe@@ her kpe@@ her sha aka@@ ah@@ endan shon la ér “ W@@ AT@@ C@@ H T@@ O@@ W@@ ER — Jehovah’s Witnesses ” ( W@@ AT@@ C@@ H T@@ O@@ W@@ ER — Mbashiada mba Yehova ) . ( Mpa . 7 : 9 ) Kape ak@@ ar a mba i shigh ve mkurem , aa a til sha mimi la kpa a lu zuan a mk@@ om tsung sha u wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi sha u ve zua a mfe u fan mimi la je la . Kwaghôron na a ve ne yange hii ken sule u E@@ den . Sha nahan yô , de se za nen hemen u ngohol kwaghwan u hange hange he ’ Yehova shi se lu nen sha “ gbenda u sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe ” la gbem sha won ! — Pasalmi 27 : 11 . Se D@@ ondo Nen Tor W@@ ase , u A Lu Or@@ kuran Kp@@ aa La ( 1 T@@ es . 5 : 16 ) A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a aa na se lu saan saan shi se ember imôngo yô . Kpa se kporom hen Yehova je a hemba er yange se hen la . — Y@@ ak . Yange i doom u zan mbamkombo mba Mbakristu vea ve kpen kpen . Aluer or ngu wan kwaghwan u Yesu ikyo yô , kwagh la una wase nan u palegh kwaghbo nena ? Ts@@ aha u Aôndo u ú lumun la ua wase u u za hemen u lun ken dooshima u Aôndo . Or@@ t@@ yom u va hingir Satan Diabolo la yange soo u henen kwagh hen Yehova ga . Nahan yô , “ sé gba nen uwer u eren akaa a dedoo ga , ” sha ci u aluer se taver ishima yô se zua a averen kpishi gadia Aôndo una lumun se . — 2 Tim . 4 : 2 ; ôr Mbagalatia 6 : 9 . Mkaanem ma kundu kundu ka ma doo kpen kpen . Se zua a ityôkyaa i môm ken kwagh u i nger ken Mpase 7 : 4 la . Nahan a shi nan kpa Yesu yange fa Bar@@ n@@ ab@@ a man anmgbian na u kwase , Maria kua Marku , wan u Maria kpaa . — Aerenakaa 4 : 36 , 37 ; Mbakolose 4 : 10 . Á ô@@ rom er i lu Yehova a lu wasen mo anyom a karen ne nahan . M@@ hen wase je kpa yina sha u na ica je . Hii nan ve ishima ka i mgbegha se u wuese Aôndo sha erdoo na laa ? Doo u se fa ser Paulu shi yange ôr a ior i Li@@ se@@ t@@ era ér : “ W@@ en u sha ayange a a kar la , A de akuraior cii a zenden sha igbenda i a la . ” Yange taver ishima , nahan shighe kar yô , i na un tom u ikp@@ ur pania hen tiônnongo ugen u mzough u lu her la bende a na kpishi yô . Mose kaa ér : “ [ Yehova ] zua a [ Iserael ] ken tar u deser@@ ti , ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u akaa a v@@ aan ker ; A kase un , a wa atô , A y@@ is@@ a un , A kura un er wan@@ she Na yô . ” Hen ase sha ikyav ne : Mb@@ as@@ u@@ le@@ v uhar mba a inya ijiir i môm , nahan ve soo u k@@ ahan sule u iky@@ a@@ y@@ u@@ e . Nenge ase kwagh u O@@ b@@ a@@ dia u eren tom ken ya u Tor A@@ hab@@ a , u lu uma sha ayange a profeti Eliya la . I nger akaa ne man a@@ ji@@ ra@@ ôron agen kpaa ken takerada u Yeremia . ( b ) Yange Mbaiserael vea hide vea yem ken Igipiti nahan ma ve fatyô u civir Yehova er soo ér ve civir un la kpa ? Akaa nga kpishi a se fatyô u henen hen a ve yô . ( Mbaromanu 5 : 12 ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam man Ifa la i wase se u fan ser orumace yina , nahan saa nana dondo kwaghwan u Aôndo ve nana tsua kwagh u vough u nana er ye . 30 : 2 . Ikyav i tesen yô , gba u se tôô shighe se gbidye kwar shighe u se lu wan ago@@ yol u za henen Bibilo a or yô . 16 : ​ 13 - 16 ; 17 : ​ 24 - 26 . Gba u hanma or nana tôô ikyav mbi nan iyol i nan , nahan kpa , i wa se kwagh ér se wase anmgbianev u wan ishima a mbam@@ yen vev . I gbidye ve maa i pase ve . Er wanakiriki la una lu a fa u vendan kwagh u bo man u tsu@@ wan kwagh u dedoo ga je tsô , tar u we u cie u@@ tor mba u , uhar mban , [ Shi@@ ria man Iserael cii ] á undu u gbilin . ” ( Yes . Nahan kpa , de gbe lumun hanma kwagh u mbagenev ve er u tsô ga . Hanma tugh yô , i gba u me tar “ ga@@ mbe ” wam sha te@@ bu@@ l wase u yan kwagh . Kwagh ne kaha kposo a shighe u m lu a ru@@ um@@ you wam u tsan ker la ! Tsô wan la bugh ashe gba kenger kera . Ka akaa any@@ iin a nyi nahan mbatamen vea fatyô u henen ken ngeren u se tim sha mi nee ? Tor Davidi yange kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man me fa er i doo U a mo ye , er un u a k@@ erem i@@ ho@@ m la una kera ember er un he@@ mb@@ em ga yô . ” • U timen sha akaa a a hembe lun we a inja la una wase ú u kuren mba@@ awashima ou nena ? I@@ wasen I In@@ j@@ aa I sha ci u Mbakolose Ken kwagh@@ ngeren u una dondo ne , se nenge er sha igbenda i ihi@@ ar ne cii se na ior ishim@@ as@@ ur@@ un yô . 24 : 45 ) I pase sha peeji 36 la er se er tom a takerada u i yer ér Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x , u i pav ngeren man avur a Bibilo i ver vough vough ken hanma mgb@@ er u ú la yô . 1 : 12 Aluer u kar gbenda ugen yô , u fatyô u palegh iy@@ ongo la ku@@ aa je . Er shighe lu a mgb@@ ôghom u Yesu una va shin tar ga je tsô , profeti Yesaia tsengaôron ér : “ Ior mba ve zenden ken ime , ve nenge a iwanger i vesen ; mba ve tema ken tar u m@@ ure u ku@@ ugh la kpaa , iwanger ta sha a ve . ” ( Yes . ( 1 Mbakorinte 13 : 4 – 7 ) Sha kpôô yô , dooshima u mimi we ishima a mbam@@ yina mba ior mbagenev . shi kimbir ishember ne sha iky@@ enge yô , anmgbianev mba he@@ v mban hingir kera ke kera . “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima sha ishima you cii , . . . kua sha agee ou cii . ” — M@@ A@@ R . 12 : 30 . • Er nan ve Saulu lu ip@@ il@@ a@@ or@@ o ? Aluer se soo ser perapera a doo se ishima yô , gba u se henen kwagh sha gbashima shi se gbidyen kwar sha kwagh u se er ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . T@@ i@@ ônnongo u ken K@@ orinte yange de ‘ idya lu hen atô ve , imba idya i ken atô@@ at@@ yev je kpaa i lu ga yô , orgen lu a kwase u ter na je . ’ Shighe u mough ken tar u Mo@@ ab@@ i hide ken Yuda la , a kaa ér : “ De kera y@@ erem nen ner , Na@@ omi [ “ I@@ ember yam ” ] ga , yil@@ am nen ner , M@@ ara [ “ I@@ j@@ ung@@ wen ” ] ; gadia U@@ hemban@@ agee cii , erem kwagh u vihin yum . Fa@@ en@@ za Mba za ye kwaghyan la yô , ve seer zuan a agee , nahan ve za hemen u ningir ken gar la , nengen akaa . ( Mat . 24 : 2 ) Paulu kav mba@@ awashima mba Aôndo , nahan fa er lu kwagh u i@@ civirigh kpishi u eren tom u pasen kwagh la yô . J@@ e yô a kaa ér un nenge akaa a yange gba un kwagh kpishi la ér ka “ hông@@ or , ” shin ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough . Ngu koson se sha kwaghyan u ken jijingi u wan ah@@ ôm je gande iyol . Se fa di tsô ser iyol yase ngi zough a tahav ken kwaghyan u se ye la , shi se kpa se mba suen í sha u yan kwaghyan . ( Yohane 3 : 16 ) Er se lu Mbakristu yô , aluer kwagh u se lu eren la una gba ior kwagh ga kpa , se mba dondon dooshima u Aôndo la sha u pasen ior mbagenev kwagh sha igbenda i Aôndo a ser a ver sha ci u ior ve zua a myom la . Ka ior kpishi ken ishima sha kwagh u mlu ve u ken hemen la nena , man ka sha ci u nyi ? Kwagh u a hembe nan mo ishim@@ avi@@ h@@ in cii yô , ka er m kera fetyô u eren akaa a yange m eren ken mcivir u Yehova ga la . ” Ka ve pase msaanyol u a lu ken u fan kwagh u or shi zuan a or u u vôso la . 4 : 10 ) Apostoli Yohane kpa ta Mbakristu icin sha imba kwaghbo ne . Yesu na ve ish@@ u - ndor man bredi . Mayange je , ya a de lu ijiir i tsombor yan kwagh shi yaven her tseegh tsô ga . ( Luka 2 : 46 , 47 ) Shighe u Yesu lu pasen kwagh shin tar la kpa , a er tom a M@@ ka@@ an@@ en ma Aôndo sha u c@@ il@@ in mba ve lu hendan a na la zwa . — Mat . Kwagh u er Aberaham ne nôngo u tesen er yange á lu Yehova ken ishima zum u na wan na u yila un ér “ Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô ” la yô . ( Mat . Shighe u tese ior ken shin@@ ago@@ ge hen gar na u N@@ as@@ are@@ ti la , ityesen na la “ kpiligh ve iyol . ” 2 : 4 - 13 . Se mba ‘ keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , shi eren sha u i̱ va fe@@ fa ’ kpa ? ( b ) Ikyav i Paulu a ver la ia wase se u civir Aôndo a af@@ an@@ yô shio nena ? ( N@@ um@@ er@@ i 20 : 1 , 9 - 13 ) Shin er Mose lu or u lun a mbam@@ yina nahan kpa , jighjigh na u nan u t@@ enger mayange ga la yange wase un sha ayange a uma na cii , man ishima i legh legh i yange lu a mi tseer tseer la ngi a inja hen a@@ vese nyian ne kpaa . — Mbaheberu 11 : 23 - 28 . Aluer se fa ser Yehova ne se injar yô , kwagh ne una wase se se lu a a@@ kper@@ an sha kwagh u mlu wase a na ga nena ? Ôr Pasalmi 45 : 13 , 14@@ a . 4 : 12 ) A@@ vur agen a ken ityough k@@ ira tese ér lu ôron kwagh u uityendezwa mba Aôndo . G@@ ô@@ g@@ ô K@@ pe@@ mnger u D@@ or De s@@ angen a s@@ ange ior mba u tese ve dooshima ga . “ Ne Kp@@ aa , B@@ ugh Nen Ishima ” Cii man Yesu kpe yô , a er ikyuryan i he a ior Mbayuda mba lu u vea va nyôr nongo a ikyurior i he mbara . L@@ ù u ikyuryan la ia gema eren tom sha ikyev i awambe a na iyol na . Man ij@@ u@@ ku as@@ an ne tseegh kpa ngi a as@@ an ker je hemba b@@ iliôn 1@@ 00 ! Shighe u T@@ ahav Mb@@ u Y@@ en Se Yô Se nenge er i lu hange hange u se har ‘ per@@ utya , u ú lu perapera la iyol ’ kpa ? Er nan ve Yehova yange venda Mbaiserael , man ka tar u he u h@@ an yange gema iveren na la na u ? Pro@@ fes@@ ôr ugen ng@@ ur pasen kwagh u injaa u á lu u kaan ér sha man tar wase ngu a hiin la yô , á kaa ér : “ U kaan ér sha man tar ngu a hiin ga la hemba zuan sha [ mnenge ] u or@@ ny@@ im@@ an@@ aôndo shin ort@@ un@@ an@@ aôndo la . Aluer ka nahan yô , se er nan ve se zua a mini ? Nahan kpa , se er nan ve se lu a ishima i Yesu shi se tese i̱ ken aeren a ase a mbag@@ en@@ eve ? Ka or@@ bo a hemen tar u se lu sh@@ imi ne ye . ( 1 Yoh . A tese se ( 1 ) er i doo u se nenge mba ve v@@ ôr la yô , man ( 2 ) Kwagh u a doo u se er sha u wasen ve la . Í v@@ á@@ r any@@ in@@ or sha u@@ kp@@ o mbagenev , hanma kp@@ o yô i kase un sha u@@ ij@@ u@@ an mba lun ishe tsung shin ie@@ ev mbi maan a maa . Yange su@@ gh se k@@ igh k@@ igh er se ve un inya yô shi na se am@@ ak@@ ul@@ i a sha iyou igen ér se tsa her . Jijingi Una Hemen We Nen@@ a ? Uma u or hiin shighe u kwase nan jir iyol la je . • Doo u kanyi ia mgbegha se u s@@ ônon kwagh@@ f@@ ana ? Yesu kaa ér Or@@ s@@ am@@ aria la yange nenge kwagh ne nahan “ mhôônom kôr un ” a or la kpishi tsô a za hen na , a kange un av@@ av , nahan or la war . Mbagenev hen ijô kposo kposo sha u vea fatyô u eren shiada hen atô@@ at@@ yev a á ve sh@@ ir ke ’ tar ve la yô . Shighe u ior mban lu ken uiky@@ angen la , ve kav ib@@ um@@ egh vev , nahan ve gema ishima . Nahan kpa , Yesu yange fa er m@@ pe@@ ver@@ yol u un va uumace a mi la lu u sha an@@ shighe kpuaa yô . ( 1 Mbat@@ esalonika 1 : 9 ) Lu nyi je i na ve Mbakristu mban lumun u hingir ikp@@ an i Aôndo ? Ka a dugh or ken tiônnongo kera nahan kwagh ne a wase u eren nyi ? Yange i er ve batisema ken inyom i 19@@ 31 la , maa ve hii u eren tom pania . Se fatyô u eren nahan , aluer se dondo kwagh u se hen ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u wan u a undu ter na la sha kwaghfan yô . Se mbagenev kpishi se tagher a akaa ken uma wase a ka a na shighe gen i taver se u zan hemen a tom wase u pasen kwagh ne yô . Ka h@@ an se uumace se du@@ gh@@ u ? Se fatyô u seer eren tom wase u pasen kwagh la nena ? Gba hange hange u mbamaren vea ker iwasen hen Aôndo hegen sha er vea y@@ ese ônov vev yô . Alaghga ka atô@@ akaa a ú zough a mi je ne : ( 1 ) Aôndo soo ér mba i ver ve ér ve hemen ior nav mbara ve̱ ôron ijir sha mimi . Ka mbamzeyol mba nyi Timoteu yange tagher a mini ? Ú hendan a am@@ een a tar ne shi ú til sha jighjigh zum u ior ka vea nahan we tar shi vea tôvon we a ican kpa ? Shighe u ior ve ngohol Mkaanem ma Aôndo ér ma kuma u vea har sha mi yô , loho u ma la ngu u tese tahav mbu wasen kpishi mbu ka mbu wase ior u geman uuma vev sha gbenda u kpilighyol yô . Kwagh ne tese ér kwaghôron ve la mgbegha Mbayuda , nahan ve ungwa imo i Yehova , ve na jighjigh ér una wase ve . Mba a inja jim je kpa ? Shighe ngu van u loho u se pasen ne ua lu mbagenev vough er se mba ‘ gbidyen ivaa taver taver ’ nahan yô . Se kpa kape i doo u se lu tse@@ vaa ken jijingi sha er se palegh akaabo a a lu ken tar u Satan ne je la . Lu a hanma mtsera man ian i mar@@ nya u Roma lu a mi la cii . I@@ mba kwar gbidyen la ua lu a inja nena aluer se ker iwasen i Yehova a ishima yase cii sha u a̱ wase se u kôôm mbam@@ yina mba se zough a mi la ga yôô ? Aluer se hen sha kwagh u Yehova a er sha u se lu a ian i hingir azende a na la yô , a sar se u eren hanma kwagh u se fetyô cii sha u lun ken bem a mbagenev . “ We a ya wou cii , nyôr nen ken t@@ so ; gadia ka we , M nenge u lu or@@ perapera sha ishigh Y@@ agh ken k@@ ov ne ye . ” — G@@ EN@@ ES@@ E 7 : 1 . Apostoli Yohane nger ér : “ Or u nan lu a ci sha mnder u hiihii ne yô , saan nan iyol , nan ngu icighan@@ or kpaa . Mb@@ an yô , ku u sha uhar la ngu a tahav sha a ve ga , vea gema vea lu upristi mba Aôndo man mba Kristu kpaa , vea tema tor a Na imôngo sha anyom dubu la . ” Kwagh u a lu u mimi yô ka kwagh u a lu vough shi a lu u aiegh ga la tseegh tsô ga . 44 : 28 . Ior mba Yehova sha tar cii , mba pasen loho u dedoo , shin er Satan man mbatomov nav ve lu wan se mba@@ a@@ gbe kpoghuloo nahan kpaa . Ior mba k@@ ôn@@ don sha “ u@@ wo u TER ” g@@ ud@@ u g@@ ud@@ u , man ica a gba ga tsô tar cii “ ua mgb@@ ough a mfe u iengem i TER . ” — Yesaia 2 : 2 , 3 ; Habak@@ u 2 : 14 . Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu ken inyom i 19@@ 50 la , i ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova ken tar u E@@ ast G@@ er@@ many la . A@@ bel yange na nagh sha iyôngo i uma , s@@ ôngo i̱ haa awambe a i̱ inya ; man ka ken awambe uma a lu ye . Bibilo ôr se ér : “ A hen ik@@ o i wan sha atsan a A ya la . ” Gba u hanma shighe yô se umbur ser , Yehova ta se icin sha akaa a se tim sha mi ken ngeren ne man u a kar la cii , sha ci u se doo un ishima kpishi . Nahan yô , mba i shigh ve mkurem mba ve kpe cii man Armag@@ e@@ don la , i hii u nd@@ eren ve hen atô u inyom i 1914 man Armag@@ e@@ don . Dooshima u mimi za sh@@ imi hemba di u soon or shin kwagh u nan gban di doon se ishima tsô la . J@@ an@@ awar@@ i 5 - 11 , 200@@ 9 ( Pasalmi 25 : 4 , 5 ) Nenge er ikyav na ne i lu ikyav i dedoo i se dondo sha wono ! Ka keng yange a doo ve u nengen er gumor ne lu wasen ior u seer lun a jighjigh u nan shi lu taver hanma or ishima yô . ( Pasalmi 2 : 10 ) I yila u@@ tor ér ve ver ato , ve ungwa kwagh u i lu ôron ne doo doo . Yange bee ior angev shi nder mbakp@@ enev kpaa . Ôr Mbaromanu 12 : 19 . ▪ U hen u gbidyen kwar sha kwagh u ú soo u ôron a or cii ve ú mase ôron nena ? ( 1 Yohane 3 : 8 ) Kwagh ne una er shighe u Tartor u Aôndo ua lu hemen la , man a lu sha iky@@ ev@@ we i Yesu Kristu , un u a fe kwagh tsung shi a kom kpaa la , ka un u yange tese kwagh u Tindi u V@@ esen shi lu eren sha mi kpaa la . — Pasalmi 37 : 9 - 11 ; Daniel 2 : 44 . ( 2 Peteru 3 : 9 ) Ish@@ aren ne , kua isharen i se lu a mi i tesen iengem i Aôndo la kpa i na yô , se mba gbe uwer u tesen iengem i Aôndo ken tom kwaghpasen wase ga . A@@ L@@ U@@ ER mlumun u sha mpin la ka een yô , mpin ugen kpa shi due ér : Ieren yase ia fatyô u b@@ enden a Aôndo ? “ A@@ tu@@ mba ” a Paulu a pase kwagh u á ken avur a karen la wener ka “ atô@@ akaa a hiihii a sha akaaôron a Aôndo la , ” a pav á heen a ver kposo a “ kwaghyan u taver ” u a lu “ sha ci u mbag@@ anden , ” mba ve ‘ er tom sha mkav u ken ishima ve , i ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ’ la . — Mbaheberu 5 : 12 - 14 . Un vea kwase na ve pase Jo@@ su@@ é er yange ve za mkohol u vesen shon yô , shi ve kaa ér ve soo ér Mbashiada mba Yehova ve z@@ aan ve inya ken gar u M@@ ex@@ ic@@ o C@@ ity , ape ve lu hen shighe la la . I@@ j@@ ough@@ ave i k@@ ang@@ en@@ aa i yange i̱ lu hen atô u Mbashiada mba hen ningir la man mba@@ van@@ nya vev la tese ér mlu u anmgbianev lun ken mzough tar sha won cii la ka kwagh u mimi . Se time sha kwagh ne ken ngeren u dondon ne . An@@ ar ugen u tesen zende u zege@@ ish@@ u ne tese ér “ ish@@ u ne igen yange i yem zende kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 6@@ ,000 ken atô u iwer 10 . ” Sha u suen un shi taver un ishima yô , Yehova iyol na tese un ikyav i tahav nav legh legh . Dooshima u Aôndo ngu ú a inja nena ? P@@ ase er i hii ve ashighe agen ka i lu kwaghbo u b@@ um@@ un ga yô . M er nyi i bo ? ’ ( H@@ a@@ b . Yesu gema wuese Maria u tema lu keghen ato a na la , ér : “ Maria yô , tsua ci u dedoo u mayange á kera tsu@@ we un her a na kera ga yô . ” Kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne tagher a mi la taver un gande u una lumun u yan kwaghyan u mase shin a mi la vea profeti Eliya . U hen atô ne ka : An@@ na - Pau@@ la Kpa kwagh ngu a er yô , ve zua a Orshiada môm ga , shin er Mbashiada lu ken gar la je hemba iorov 4@@ 1@@ ,000 shi ve lu a atôônanongo ker je kuma 7@@ 30 nahan kpaa . Nenge er Mbaiserael gema inja fese sha wono ! M umbur shighe u m lu iyev ve , ter@@ em kaa a mo ér mo m ôron Bibilo la . ( Mpa . 4 : 11 ) Gbenda ugen u hemban doon u ú tese iwuese hen Yehova yô ngu ga , saa u umbur un shighe u ú lu tsuan akaa a u er ken uma la . Daniel pase inja i m@@ ny@@ am mara . Yô , se nôngo nen tsung sha er se va lu môm ken ior mba vea ‘ wuese Tor gbem sha won ’ la yô . ( Yoh . 2 : 18 - 21 ) A@@ dooga Yesu nenge a ityôkyaa i nan Mb@@ as@@ adu@@ shi mba ve na jighjigh a mnder u shin ku man mbatyomov ga la mlumun sha mpin ve la ga . ( Anz . 23 : 9 ; Mat . Nahan m pine mer , ‘ Er nan ve seer ayol a ve ikyav imba la nahana ? ’ Ser@@ vi@@ cio P@@ ost@@ al M@@ ex@@ ic@@ an@@ o , C@@ or@@ re@@ o@@ s de M@@ ex@@ ic@@ o Ka an je nana lu vea ior mba dedoo , mba ve eren kwagh a ior bem bem , mba nan ne ve jighjigh la ve a doo nan sha won ga ? Mba ve dondon mkaanem ma Yesu yô , mba eren kwagh sha kwaghfan man sha mkav kpaa . R@@ ick@@ y kaa ér : “ Yange se mba ze mkombo u hiihii se mba dugh yô , m pine Jac@@ ob mer a p@@ ase@@ m er a nenge tiônnongo wase u he ne yô , hemban je yô , er lu a mbak@@ ov na kpishi ga yô . Shi aluer kwase nenge ér ice i nan ngi sha it@@ you n@@ ze@@ gha n@@ ze@@ gha yô , nana sôr i̱ . Eliya ngohol wan u kpen la yem a na sha iyou i yaven i sha la , maa a er msen kwa imôngo ér wan la a hide a lu uma . Kpa doo u se hide mbagenev a ishima ijime shin se hen ser ka kwagh ugen kposo a ne ve ve yem u pasen kwagh ken tar ugen ga . 12 : 2 ) Kpa se fatyô u dondon akaa a se hen ne nena ? ( b ) Ka ishima i nyi or@@ m@@ ishen ugen yange na sha anmgbianev mba ve lu agumaior la , man lu nyi i due k@@ ere ? Ieren i n@@ orom ikyaa ga la ngi a inja ken tsombor sha ci u nyi ? Nahan a doo Yesu kpishi u nan wanakiriki la tom u sha uhar la , ka tom u nengen sha akaa a na cii je la . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Satan ngu nan mzough u anmgbianev asev u a lu tar sha won cii la atsan er a fetyô la cii . 5 : 1 , 2 — Yosev yange hingir wan@@ i@@ unda nahan kwagh ne lu un a iwasen nena ? Yesu kaa ér ka mba ve ne un “ jighjigh ” la vea zua a injar i uma u tsôron ye . Anmgbian ugen u i yer un ér R@@ ic@@ ar@@ do yô , yange er tom u ortamen anyom imôngo , kpa va kera lu sha tom ne ga , nahan a kaa ér : “ Yange ishima vi@@ him tsung sha ci u isholibo yam la . Ngeren mba uhar mban tese ér , aluer se mba lamen vea Yehova shi suur sha a na hanma shighe cii yô , se fatyô u taver ikyar i se ye a na la . Yange m ure kpishi . ( b ) S@@ aa a er nyi keng ve Iserael u ken jijingi la una fatyô u za hemen vea Kristu sha ? ( Pasalmi 11 : 5 ; 37 : 10 , 11 ) Ken tar u bo ne je kpa , mbamaren vea fatyô u tesen ônov vev u eren kwagh u vough ! 11 : 1 ) Or u akaa a iyolough a hembe gban nan ishima yô , nan fa er i lu kwagh u injaa kpishi u civir Yehova la ga . ( b ) Er nan ve takerada u Aerenakaa ú lu a iwasen hen mbacivir Aôndo ny@@ ian@@ a ? Yehova maa tindi Yeremia fele za kaa a Bar@@ u@@ ki ér : “ U kaa wer : A@@ ye ! Kwagh ts@@ erem ve ! Ka D@@ y@@ ako W@@ ase J@@ e Ne , 2 / 15 Kpa , Aôndo u Bibilo i lu Mkaanem nam la nengen kasev nena j@@ imi ? Ka mpin u nyi a du@@ gh@@ u , man ka sha ci u nyi ? Nenge ase er akaa a Yehova a umbur se la a lu wasen se sha ayange ne yô . Mayange m vande lun a imba isharen ne sha A@@ tsu@@ shi ga , shi m hen mer un kpa lu a mi sha a mo ga . Nahan m er msen hen Yehova , m pase un mlu wam . M fa er i gbe hange hange u me venda aeren a mba@@ im@@ ev yôô , shin m tôô mer kwaghbo ngu ker ga ? Apostoli Paulu nger ér , “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” — Mbaheberu 6 : 10 . Ka inja er Yuda yange due ityough sha ah@@ on a gban la , man ab@@ unde kera kera kpa mbaapostoli mbagenev yange ve lumun a na nahan . Kwase ne kaa wener , “ Yange m za iky@@ ura kpen kpen ; he@@ ela tseegh ga , ior ve nam icivir kpishi shi ve nam ian i eren akaa a dedoo kpaa . Tsô , Yehova una kaa a Wan na , Tor u Tartor u i shigh un mkurem la wener : “ S@@ ôn@@ om , yô , Me na U akuraior , a̱ hingir dyako Wou , man ak@@ ighir a tar kpaa , a̱ hingir kwagh Wou je . Hanma shighe yô , m gbidye iyol sha go@@ do@@ b@@ i vea mb@@ ate@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ om , mba yange ve nôngo ac@@ in imôngo ér vea wu@@ am yô . Ver ishima sha kwagh u i nger ken M@@ ika 3 : 8 la , hen ape profeti u jighjigh la a kaa nahan la , ér : “ Mo yô , m iv a agee , sha Jijingi u TER kua mimi man tahav kpaa . ” Se fa awashima u tse@@ profeti la jighilii ga , kpa yange er aie . A@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe kua m@@ soo u soon mbagenev sha gbashima la kpa ker . ( Aer . 24 : 15 ) Ity@@ av man angev man ij@@ en cii ia kera lu ga , shi tar kpa a sôr u ua hingir paradi@@ so . Ior mba sha ajiir kposo man mba mbamlu vev ve lu kposo kposo cii soo kwagh u Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce , sha ci u yange wa sa@@ ak@@ a kpishi shi luun a ior saan saan . Se fatyô u tsaase imoshima yase I na mbam@@ lumun sha mbampin mban ken kwaghhenen u a dondo ne . U fatyô u zan kp@@ ase za lamen a ve sha ma itinekwagh i ú hen wer ia wase ve je he ? ” Se mba ken “ ashighe a ican . ” ( 2 Tim . Doo u se cii se hen sha kwaghwan na ne , kpa hemban je yô agumaior . ( Luka 18 : 8 ; N@@ W ) Ish@@ ember i “ jighjigh u nan ne ” la tese ér Yesu lu ôron kwagh u nyityô jighjigh u nan tsô ga , kpa lu imba jighjigh u nan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la lu a mi la . 4 : 33 ) Aluer u kighir mbayev ou ga yô , hanma kwa u i gbe u ne ôr takerada cii vea keghen a keghen , nahan a hemba lun we z@@ ange u kuren awashima wou u tesen ve wer ve soo takerada u ôron la . Ka nahan ve i hembe doon u se lu kôôsôô a iyôngo igen kua Yehova , “ Or@@ kur@@ an@@ ilev man Or@@ kuran u uuma [ asev ] ” ye . ( 2 Utor 2 : 10 ) M@@ lumun u Eliya ne lu a akaa ker ahar . Shighe u Mbaiserael lu nôngon ityav a Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki la , Saulu er isholibo i vesen igen . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev sha ajiir agen ve er tom u pasen kwagh shin Ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka anyom imôngo , je ve gema ve@@ gh@@ er@@ tar ne hingir ya ve . M@@ h@@ ôônom ma zungwen yange ma na Yesu er nyi ? Aluer se vi@@ a ken jijingi yô , kwagh ne una wase se u eren akaa a se soo u eren ken uma la nena ? Ve kpa ve mough ve yem ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o vea wan ve u kwase , mba yer un ér B@@ rit@@ an@@ n@@ y . Tese Mba@@ yev O@@ u Ikyav sha Ior mba i Er Kwagh Ve ken Bibilo La Ka a@@ gbil@@ in@@ akaa a nyi i gbe u Mbakristu vea palegh u nen@@ gen@@ e , man ka sha ci u nyi ? Gba u vea fatyô u fan e̱r kwagh ve a doo mbamaren vev ishima yô . Yange se eren kwaghaôndo u Mb@@ ab@@ uda u ior kpishi ken tar u J@@ ap@@ an ve eren la . ( Gen . 3 : 14 - 19 ) Lu@@ un er yange una w@@ oo ve ave ave yô , awashima u lu a mi sha ci u uumace la ma b@@ unde . ( Mbafilipi 2 : 4 ) K@@ y@@ le , nom u Ad@@ ri@@ en@@ ne , lumun a kwagh ne , ér : “ Ka hanma shighe cii m kaven shin m lumun a mbam@@ nenge mba kwase wam a lu a mi sha akaa la ga . Ior mba i tsough ve ér ve lu mbakur@@ an ior mba Aôndo la mba er “ iky@@ a@@ gh@@ usu ” nahan nena ? ( Cii man Shighe u Yesu ) la , maa ve nyôr ken t@@ so . Shi á wase ve ve kav atesen a Bibilo aa atôônanongo cii lumun a mi la . 28 : 18 ) Yehova na zwa Yesu tindi mbahenen nav a icighan jijingi na sha u taver ve ken mimi u Kristu . ( Yoh . ( Mbagalatia 1 : 4 ) Yesu yange na a na iyol na a iyol@@ t@@ angen shio tseegh ga kpa shi a na uma na jim kpaa sha u a̱ lu ip@@ aan , sha er mbagenev vea zua a ian i koson akaa a injaa sha yô . Er Mbaiserael venda Yesu Kristu yô , Aôndo venda ve , shi ve kera lu sha ian i hingir “ tartor u upristi ” la ga . Doo u se nôngo sha afatyô wase cii sha er se lu uma ken Paradi@@ so sha hemen u Solomon u He@@ mban la yô Ka ze de@@ gh@@ ôô yô , gumor Timoteu man ngô na kua ngô u ngô na hingir Mbakristu , nahan ve gba eren tom dông hen tiônnongo ugen ken atôônanongo la . ( 2 Tim . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) Nahan cii kpa , mbamsen mbagenev vihi Aôndo ishima . De z@@ eren pasen ve kwagh kp@@ ii ga , kpa aeren a ou a tese er mimi a we@@ se u kpishi yô . ( Ef . Nahan u fatyô u wuese Ter ú u lun a dooshima , Yehova hegen . Yange pine K@@ ain sha imo i legh legh er i hii ve ishima i vihi un ker yum yô . Sha ayange a mbaapostoli la Yehova ungwa msen u Yesu u i nger ken Yohane ityough 17 la nena ? Mbakristu mba ve vese ayol a ve , mba ve tagher a mbamzeyol mba ka ve due ken kwagh u tôôn ij@@ en@@ awambe i i jir ken won za wan ken iy@@ av mbu kwase la yô , ve gbidye kwar tsembelee ve nenge sha mbamzeyol mba ve lu ken igbenda i sôron t@@ wer igen la kpaa . I@@ an i civirigh i mo man tsombor wam se lu a mi i pasen ior kwagh u un u a lu Aôndo u mimi tswen la gb@@ am kwagh tsung . M wuese kwagh u yange m hen ken Bibilo la kpishi . Ken washika u Paulu nger hen Mbaromanu la , a pase atô@@ akyaa ahar a a ne ve mba ve henen ér Aôndo ngu ga shi ve mba mba@@ asorabo ga la ve lu a ish@@ ô ga , shi nyian kpa amba la a lu a ish@@ ô ga yô . Yesu taver se ishima ér aluer se er kwagh ne yô , se zua a akaa a a gbe se ishima la . ( Mat . Akaa agen a a mase eren sha iyange ne la tese ér A@@ hab@@ a er kwagh nahan ga . M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! ” Shighe u Yesu lu shin tar la , Aôndo na un tahav mbu eren u@@ ivande sha u tesen er ior ve doo un ishima yô . Kpa se lam sha kwagh u se er ve se hemba eren Yehova tom yô , hemban je yô , er se lu a ônov ga yô . ( M@@ ar . 12 : 42 ) Kwagh ne cii nôngo u zuan sha iky@@ aan i uter mba tse@@ v , i i kaa ér Marku nger I@@ vangeli na ken Roma la . Ior mba ve va ta num ne shi kighir tor kpaa ér á na ve akaa a na kua z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa u ken icighan@@ jiir la kpaa . Shin anmgbianev mbagenev vea lu sha ian i eren tom pania shin seer eren tom u pasen kwagh sha igbenda igen , kpa vea soo u eren ga . 19 : 11 ) Shi mkav ngu a wase se u eren kwagh sha gbenda u vough . Aluer Yehova de kwagh er nahan yô , a lu inja er mbaihyomov nav hemba un agee nahan ; man kwagh a er nahan sha won ga ! Lu shighe u m@@ vende u vendan atindi hii taveraa je la . Ken atô u u@@ tor 19 mba yange ve mase van ken ijime i R@@ eho@@ b@@ i@@ am la cii , u@@ tor 5 tile sha jighjigh , u@@ tor 3 hii doo kpa ve va he@@ mba@@ ato ken masejime , u môm di lu eren asorabo kpoghuloo kpa va gema ishima . A@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a n@@ der@@ an uma , a a lu kwagh môm la yange kohol hingir inyam man alegh a yolough agen . ( Yesaia 13 : 1 – 35 : 10 ) A kaa ér : “ T@@ erem yange tes@@ em er me veren inyaregh ki vihin sha akaa vough vough yô , shi tes@@ em er i lu hange hange u eren kwagh sha inja shighe u ú lu eren kwagh a inyaregh ki tsombor yô . ” P@@ ine mbagenev , ve ôr u inja you . Yesu lôh@@ ô hanma or u i ver nan iyol , shi ikyav mbi yo@@ ho nan cii ér nana va hen a na nahan una na nan m@@ mem . Er nena i lu a inja u timen ken vegher u Mbaromanu ityough 8 la ? Yô de ase se time nen sha aeren a Yesu a dedoo agen . Se lu timen sha akaa a i ter ken msen u Ter wase la ken ngeren ne man u dondon la cii . No@@ ve@@ mba 24 - 30 , 200@@ 8 Sha jighilii yô , u̱ se ungwan imo i ‘ tahav mbu se lu mbu sha ikyev ’ la ka u tan kp@@ an@@ de@@ gh di tseegh tsô ga kpa shi kua u nan mbau@@ tahav icivir sha ieren yase man iliam yase kpaa . Kpa ica i gbe ga yô , mba@@ fan@@ takerada mbagenev gba ah@@ on sha kwagh ne . Nahan cii kpa , Mbakristu mbara wuese Aôndo sha ats@@ am a wan . Yesu yange ôr nyi sha kwagh u mlu mba dondon un mba shin tar ne ? Sha kpôô yô , u tsuan nan di@@ ak@@ on shin ortamen la har sha mlu u ken jijingi u tsombor u nan la man kwagh u tsombor la u eren i fe la . Nahan yô , Yehova a lu u I@@ j@@ ende i mimi , shi mimi kpa a lu u kwagh u injaa . A̱ shi nan kpa ve mbagenev kpishi yange ve hide ve yem ve lu za eren ityom i ve van@@ den eren ke@@ ke la . I@@ gbe@@ tar man akaaôron a profeti a a k@@ ur sha mi la tese ér Yehova ka Or@@ kur@@ an@@ shighe u He@@ mban nena ? Mose yange fa ér vea er kwaghbo sha ishigh ki Yehova , shin er Aôndo er akaa a doon kpishi sha ci ve nahan kpaa . W@@ ea umbur yô , orgen ngise pine Yesu ér : “ Or@@ tesen , kaa an@@ ng@@ ôm a̱ kar dyako vea mo . ” Ka kwaghbo u nyi una tser uumace ken hem@@ en@@ ee ? Yesu yange nenge ér or la ngu kunya kunya shi gba u a wase un kpaa . Ashighe agen yô , mbatomov mba gomoti mbagenev ka ve ny@@ iman ér anmgbianev asev mbagenev mba mar@@ nya u tar ve ga , sha ci u mba Mbashiada mba Yehova yum ! Nahan bredi man wain u M - umbur la mba ikyav di tsô , ve tile sha iyol i Kristu man awambe a na . ( Anz . 1 : 32 , 33 ) Shi ka sea nôngon sha afatyô wase cii ser se za hemen u lun wang sha aeren a ase yô , kwagh la a wase se se za hemen u lun ken mk@@ or u ken jijingi her . ( Anzaakaa 10 : 19 ; Yakobu 3 : 8 ) Ikyav tese wang je ér , sha ayange a apostoli Paulu la , ior mbagenev lu ke ’ tiônnongo mba yange i taver ve u wan no@@ mbor ve li@@ j@@ am nahan ve zer z@@ ôh@@ ôn ny@@ iman ase@@ mb@@ er@@ a@@ kwaghôron hanma shighe cii yô . Paulu nger ér : “ Gadia icighan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa , sha u or u Aôndo nana̱ kuma nana̱ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo . ” Yobu yange fa ityôkyaa i un lu yan ican ga . Shin yange ishima ma ta u k@@ we , er u lu henen er kwagh shon una za a kure la ? . Heela tseegh ga , Aôndo er ityendezwa ér una “ ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga . ” Yehova er ityendezwa wener : “ Or@@ k@@ ahan nana kohol or@@ su@@ nd@@ an . ” Or@@ ya wou shin kwase wou ka una er kwaghbo yô , ú tôô wer kwagh u nan er la tese er nan lu or u keren mtsera u nan tseegh man er nan we mbagenev ikyo ga yôô ? Ka m ma m@@ sô@@ rom sha u me palegh akaa a nyian mo ishima shin ka i lu sha u me kera fa ma zayol ga ? Anmgbian David S@@ pl@@ an@@ e , u un kpa a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la na kwaghôron u dondon pase ér Mbakristu mba mimi mba ne Mkaanem ma Aôndo icivir hanma shighe cii . Or@@ gen u lun a mkav kpa shi nger nahan wener : “ Kwagh u a hembe lun u vesen ke ’ kwagh u U@@ tsa yô , ka u tsuan aôndo môm ( N@@ om@@ aôndo shin In@@ mgb@@ ian@@ aôndo ) ke ’ mba@@ aôndo mba ve lu kpishi mbara eren tom a na la . . . 16 , 17 . ( a ) Er nan ve i gbe hange hange u se wan ikyo sha mkpeyol wase u ken ji@@ jing@@ ii ? Nahan gbenda môm u se seer lun a jighjigh u nan man ishimataver yô , ka u timen sha ikyav i mbagenev ken mba Bibilo i er kwagh ve la . Ikyav tese ér mkaanem ma S@@ ef@@ ania mara yange ma kôr Tor Yo@@ shia ken ishima u ‘ keren Yehova . ’ Ú Ngu A “ M@@ hen U Kristu ” Kpa ? Tor Se@@ de@@ k@@ ia yange zamber a Yeremia ér a̱ pine Yehova kwagh sha ci na . T@@ egh te@@ gh tsô , iv@@ or i mimi i mbamaren av nôngo sha afatyô ve cii l@@ ôô ken ishima yam , ve i gba teman tsô la , hii u vesen . Yange mhôônom kôron un a mba ve va hen a na la nahan a su@@ r ve asema sha u lamen a ve kundu kundu shi a bee mbagenev kpishi ian@@ g@@ ev vev kpaa . Ka ve taver se ishima u palegh akaa a aa na se ishim@@ any@@ ian , ve se hingir u eren akaa a nan se ishim@@ avi@@ h@@ in la . — Ps . Aluer se er nahan yô , kwagh ne una kura se ken ayange a masejime ne . — D@@ ut . Er sh@@ en i vande t@@ eren nahan , ity@@ am@@ egh ki k@@ on@@ ough ka ki za s@@ ende@@ gh shin ki vi@@ a zum u ki vese ki za bee yô , nahan m@@ lu@@ ashe u ki man kwa@@ v@@ yolough u ki man ih@@ uma i ki man mlu u ki sha no@@ mbor cii a za kuma sha er í soo la vough . Lu sha ci u idya i Davidi er a Bete@@ she@@ ba la . Sha kpôô yô , shighe la a lu shighe u ican hen mbag@@ anden man mbayev cii . “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô ; er ne doom ishima nahan , kape ne kpaa , doo nen ayol a en vough la . Kwagh ne vande eren Mbakristu mbagenev mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova yô . Mb@@ agen ken ve i dugh ve ken tiônnongo kera sha ci u ve gema ishima ga . ( 1 Kor . Ior mba ve veren ishima ve sha akaa a iyolough di@@ di la , mba ngô@@ ôr lun a isharen i h@@ aren ishima ve jimin cii sha akaa a iyolough ga . * Inja na yô , Yehova yange na kwagh u sha inja u una ci@@ r isholibo i se ye dyako u i̱ sha ikyev i Adam la shi una k@@ ough kwagh u yange vihi la kera , sha er mba ve kom u zuan a iyua la yô , á p@@ à@@ s@@ è ve sha ikyev i ibo i isholibo man ku la á tu@@ h@@ wa yô . — Mbaromanu 8 : 21 . Kanyi han@@ ma@@ or ken tiônnongo cii nana fatyô u eren sha u taver anmgbianev asema ? ( Yesaia 9 : 3 ) Shin er hegen se nenge ‘ ik@@ urior i vesen ’ i mba i shigh ve mkurem la i̱ kohol i bee nahan je kpa , iember yase ngi kpishi er se nenge ing@@ y@@ egh i mb@@ as@@ und@@ an sun@@ da mbagen i lu seer anyom a anyom yô . — Pasalmi 4 : 7 ; Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ; Yohane 10 : 16 . Yo@@ a@@ shi lun anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar yô , anmgbian u ter na er kwagh sha tahav nav mbu pristi u tamen la , a wua tor@@ kwase u ifer la , a ver Yo@@ a@@ shi tor . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 22 : 10 – 23 : 15 . Shighe u kwagh a lu nahan yô , de k@@ ur ikyaa fese wer kwagh la ka ikyav i tesen ér a er isholibo i vesen , kpa ngu y@@ eren ga . Apostoli Paulu kar uma u Orkristu sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh , nahan a kaa ér : “ Ne kera fa gaa ? Mba@@ gban a@@ yem ken ini@@ umbe ka ve yevese cii , kpa ka môm tsô nan tôô i@@ wua la ye gaa ? • Er nan ve i lu hange hange u se ver ishima sha h@@ we man iyol@@ wu@@ h@@ an yase laa ? ( Luka 17 : 17 , 18 ; Yohane 6 : 26 ) Yesu yange kaa a mbagenev wener ve hingir mbadondon nav kpa ve vaa iyol a na tsô ve yem kera . Shighe u se nenge a iember ve la yô , alaghga a lan se ishima er i hii ve ior kpishi iwanger ne i sar ve ga yô . Se fatyô u zuan a ityesen hen kon u l@@ ag@@ an@@ i au@@ na ne . Ior mbagenev kpishi mba yer u ér ro@@ y@@ al poin@@ ci@@ ana . M@@ nder u Kristu shin ku la na se ishimataver i pasen kwagh . Ú er nan ve u za hemen u lun ikyua a wan wou u nomso er a lu vesen wan iky@@ ondo laa ? P@@ ase er ort@@ yom ugen yange va hingir Satan yô . 4 : 8 , 9 ) Zum u i wu@@ he Paulu sha kwa u sha uhar la kpa lu T@@ ik@@ i@@ ku Paulu tindi un ken E@@ fese ye . Yesu er kwagh sha kwaghfan , a nenge a ieren i dedoo ken N@@ at@@ an@@ ael . Kwagh yange una er môm ken a ve u doon yô , ve ember a nan imôngo , a̱ lu kwagh u vihin kpa shi ve vaa a nan imôngo . ( Rom . Gb@@ id@@ ye kwar sha ikyav i Mose la . Nahan “ A ku@@ ve ve , shi A p@@ enda ve ave sha it@@ you kpaa , A ver ve doo doo . ” Bibilo ia fatyô u wasen se u fan or u se lu k@@ imi la shi sôron ape i shi la , vough er jingi ka a wase se u fan m@@ lu@@ ashe wase shi sôron un nahan . 10@@ 3 : 14 . Icighan Jijingi W@@ asen Se u He@@ mban A@@ me@@ en man A@@ tsan Se K@@ ange Ishima S@@ er Se Z@@ ende ken I@@ ti i Yehova ( Mbaheberu 10 : 26 , 27 ) Shi apostoli Yohane nger ér : “ I@@ sho@@ li@@ bo i zan ken ku kpaa ngi . ” Kwagh u a ne ve í l@@ ú ityendezwa i iv@@ es@@ egh jim yô ka ib@@ um@@ un i he ’ atô u mba uhar mbara . U nenge er mlu u Mbakristu mban una na vea er idya a ngô@@ ôr ga kpa ? ( Duteronomi 10 : 17 ) Heela tseegh ga , ka keng Paulu yange una umbur kwaghwan u i nger ke ’ Tindi u Mose jighilii nahan la , ér : “ De hembe wan orgen ik@@ o a orgen ga , man shi de ngohol i@@ wua [ i y@@ amen ish@@ ô ] ga ; gadia i@@ wua [ i y@@ amen ish@@ ô ] i cir@@ in mba@@ fankwagh ashe , shi i gem akaaôron a mba ve lu a ibo ga la . ” ( Duteronomi 16 : 19 ) Tor Davidi kpa l@@ ù sha zwa la vough . Akaa lu her kpishi a yange gba u a ta iwanger sha mi sha ci u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yô . A kaa ér : “ M ngu a af@@ an@@ yô a v@@ aan gbenda môm môm ga . Tom u pasen kwagh u m eren sha hanma shighe ne v@@ am a iember man mk@@ om , shi u nam ian i ‘ b@@ enden , nengen m@@ doom ma TER . ’ Ken anyom a karen la , E@@ s@@ ther za hemen u suen mo sha dooshima hanma shighe . Shighe u Tor Davidi be@@ e@@ yol la , kegh iyol u suen mcivir u mimi . Mba du@@ ghun mo ken pur@@ usu kera yô , m hide m hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova , shi m hii u zan mbamkombo vev shi dondon akaawan a ken Bibilo la kpaa . ( Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ I@@ gbenda I@@ gen i Yesu Yange Lu Kwagh M@@ ôm Vea Mose Yô ” la , ngu sha peeji 26 . ) ( Pasalmi 43 : 1 , 3 ) Mbaiserael yange v@@ é@@ à ungwan Yehova di tsô yô , a tesen ve igbenda na . Kwase la kaa wener ken anyom a un er tom u zenden a ior nengen ajiir ne cii , un ngu a vande nengen a imba dooshima ne ga . ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Shighe u Aôndo una er tom sha msen u sha mimi ne la , m@@ yange je ityav mbi nôngon mb@@ ia kera vihi tar ne ga . ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Satan ngu gban ah@@ on sha jighjigh u Mbashiada mba Yehova her tsô , er gba sha kwagh u jighjigh u Yobu nahan . Mbayuda yange ve kav kwagh u i kaa ér or@@ wan@@ ndor a we nana doo ú ishima la nena ? Mba ker uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 19@@ 48 yô , i na se ian i civirigh i zan makeranta u G@@ ile@@ adi za teman k@@ el@@ ase u sha 12 la . ( b ) Kanyi i gbe u mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi cii vea ere ? 7@@ 10@@ ,@@ 4@@ 5@@ 4 A@@ gen hingir i@@ gb@@ i@@ la , agen di lu iky@@ u@@ he , agen hingir inyam man kwa@@ v@@ yolough kua alegh a iyolough agen . 16 : 17 — “ A@@ h@@ umbe ” a i he@@ e gb@@ ande u sha uta@@ ankar@@ uhar sha mi la kanyi ? 6 : 22 ) Ior mba ve lu ken ya u R@@ ah@@ ab@@ i hen shighe la cii i yima ve . Sha ayange a M@@ ika la , lu akaa a nyi lu zan hemen ken Iserael ? A@@ dooga a sar u tsung je , u maan mlu wen u ken jijingi la , we vea or u ú vese la . • Kanyi kwagh Aôndo á keren hen ior mba ve lu hemen ken atô u ior n@@ av@@ a ? Nahan mba ve lu u@@ gb@@ ase@@ ela mba hu@@ an ak@@ ô@@ v a iyôngo mban gba “ nzughul a jighjigh u nan u mbagenev . ” Yange ve de u ngohol môm - ken - u@@ pue hen ior shin ve kera lu ngohol akaa ne tin@@ d@@ in a mi ken tempel , er i kaa a ve ér ve̱ eren la nahan ga . ( Ne@@ h . Ashighe agen , alaghga u wa ishima u eren kwagh , kpa u hiden u henen sha mi yô , u gema ishima sha mi . Lu unô Kristu yar tom a ve sha u hemen mbahenen nav shin tar sha derianyom u hiihii laa , man hegen ngu yaren tom a unô ? Ka sha m@@ lu@@ ashe wam a fe inj@@ a@@ or i m lu y@@ ee , shin ngu a nenge ken atô u ishima yam ve a fe or u m lu jim j@@ imi ? ’ Sha mbam@@ kohol mba vesen mbagenev kpishi , i er ut@@ ent@@ i mba ze@@ gen@@ an mba i ver u@@ te@@ b@@ ur mba ta@@ ven gen@@ g , mba tilen her yan kwaghyan , mba ve na ior ve ya kwaghyan fese ve kar sha , mbagenev ve zua a ian i ve kpa vea ya kwaghyan yô . Kpa dyako u mbadondon Yesu mba i tsegh ve la ka u ke ’ hemen tseegh ga . Shi ikyuryan la tese ér mbagenev kpaa vea lu imôngo a vor u vesen la . Alaghga Yehova una ur@@ ugh mba i sar ve u fan mimi , er J@@ avi@@ er man Mar@@ u nahan sha iniôngon you la . — Yes . A kaa hegen wener : “ Shi me ôr mer nyi ? Akaa a Aôndo a lu eren la ka sha ci u nyi ? ( Pasalmi 23 : 1 - 6 ) Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la , un kpa eren kwagh a mbahenen nav kua mbagenev sha dooshima . Ka i@@ ember@@ yolough i dedoo shin ka i bo ? ’ Nahan kpa , ka va kom sha shighe u Tor K@@ ôn@@ stan@@ t@@ in u yange hemen tar u Roma ke ’ derianyom u sha un@@ yi@@ in la yô , due ior kpishi mba ve s@@ è@@ ng@@ è ér ve mba Mbakristu la ishima u keghen m@@ hi@@ di u Kristu kua m@@ ver u l@@ ù u á ver Tartor u Aôndo la . A wa ve kwagh ér aan a tom a ve la a kuma ve , a kaa ér : ‘ Ka ne an@@ kwagh u cuku e̱r Aôndo u Iserael A tsough ne ken ior mba Iserael sha u Una kporom a ven her a Na yôô ? ’ ‘ Kwagh@@ yan Na Ka u Eren Ishima i Aôndo , ’ 5 / 15 Aluer se mba wasen mba@@ wan@@ ndor a vese yô , kwagh ne una wase u kôôm mnenge u kpe@@ egh u ve lu a mi sha a vese kua tom wase la Alaghga se kera lu a iwuese sha ian i civirigh i se lu ken mzough wase u anmgbianev u sha tar cii la ga . A er ityendezwa a ve ér una ver ve tartor sha ci u ishimataver i ve taver a na ke ’ am@@ een a na la . Kwaghôron u Jo@@ an C@@ o@@ v@@ il@@ le Shighe u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon tim gar u i yilan un ér ini@@ un@@ kwase la , ve haa awambe inya kpishi je yô , i tôô i kar sha mk@@ ume u ka i k@@ ume atam a wain shin ihy@@ ungwa i sho@@ ghul wain la . Mimi u kwagh ne har sha ku u Yesu Kristu . Gba u se wa ikyo sha er se va hingir u lun a mbamhen shin asaren a kpe@@ egh kure kure ga yô . ( D@@ ut . U lu eren kwagh u doon Yehova man mbamaren ou tsô ga , kpa u ember uma u mimi u nan or msaanyol . ( Yohane 5 : 28 , 29 ; Tit@@ u 1 : 2 ) Nahan er se lu kporom ikyua a iyange i Yehova ne yô , se mba a hanma ityôkyaa i se lu ior mba hemban lun saan saan shin tar ne yô , shin er se cii se lu a mbamzeyol man mbamtaver nahan kpaa . Bibilo kaa ér : “ Tsô A ku@@ ve ve , shi A p@@ enda ve ave sha it@@ you kpaa , A ver ve doo doo . ” Ka wea ôr Bibilo nahan ú nenge er i lu nan we iyua i uma u tsôron la kpa ? Paulu yila kwagh u nenge a mi la ér ‘ mpase , ’ inja na yô ka kwagh u una va er ken hemen yô . Mimi je , u te ikyaa a Yehova sha u kuran atindi a na shi dondon igbenda na , palegh u eren kwagh u u nenge i doo u cii la kpa ? A kaa ér Yehova una mgbegha mbahemenev mba tar ne “ sha u ve̱ er sha awashima Na , ” ve tim un vindi vindi yô . ( Mpa . M nenge mer ka Yehova yange na anmgbianev mba doon ishima tsung , mba ve nenge sha mbayev av mbara la ye . M ngu a iwuese hen Yehova je gande u ôron a ôr . Tindi la tese m@@ tsaha u a na or u nan ne môm ken u@@ pue ga la ga . Nahan alaghga akaa agen a ve tsough u eren yô imoshima ve ngi kôôm ve sha mi ga , kpa agen yô ngi kôôm ve . Shi ka a wase u keren un@@ amba mba tele@@ f@@ on mba iorov man mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi vev kua ajiir a ve kpaa . A lu u ver ishima yô , Pasalmi 119 : 10@@ 5 pase akaa ahar a lun kwagh môm , a Mkaanem ma Aôndo ma eren yô . Shin er Iyoukura pase ér Yesu yange na mbahenen nav wain hen Kwagh@@ yan u Ter la ve ma nahan kpa , i̱ kaa ér i̱ lu z@@ ar u at@@ am@@ ai@@ ky@@ on a i sember z@@ ô@@ r@@ un shin i ts@@ en a um , maa i ji@@ i@@ di la i̱ eren M - umbur u ku u Yesu a mi ye , sha er mba ve “ me m@@ sô@@ rom kpishi la ” vea gba ken imeen ga yô . Mbamaren , ka ne ne hembe lun sha ian i injaa i ne wase mbayev enev vea tsegha ayol a ve sha ci u Yehova ye . Shi a̱ shi nan kpa yange í lu timen az@@ ôr hen kpe u I@@ f@@ i u N@@ il ape m@@ nd@@ orom lu la , zuan a mngerem ma man . — Ekesodu 7 : 24 . ( 2 Yohane 7 - 11 ) Er mbagenev lumun atesen a aiegh la yô , ve undu atesen a mimi sha kwagh u Yesu u a lu Mesiya la . Tar ne ua fatyô u sôron mbamzeyol mba ve tser ú ne ga . Yange Mbakristu Mba@@ aiev mba lumun a mhen ne yô , mbat@@ im@@ en sha akaa a kwaghaôndo maa hingir u goo@@ m a avur a Bibilo a a er kwagh u ishimaverenkeghen i yemen sha la , tesen ér ior mba dedoo cii mba yemen sha . Yehova haa iveren na sha tom ne kpen kpen ! ( Luka 21 : 34 - 36 ) Yesu pase uma u ior wuee ve lu eren la vough vough , á kaa wener : Ior u@@ ve ityough ken tar@@ yan man ih@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough man uma u eren u nan ior ishim@@ any@@ ian . Shin alaghga tiônnongo ugen una lu a mbap@@ asenkwagh kpishi , kpa una gema a lu a mbatamen man udi@@ ak@@ on kpishi ga . ( Ekesodu 23 : 31 ) Shi a@@ fa@@ eren@@ ga kwagh u Solomon er ne tese ér yange k@@ an shio u kuran Tindi u Mose sha kwagh ne , di er vande k@@ an@@ en shio u kuran Tindi u i wa ér tor “ nana̱ de seer a seer any@@ inya kpishi sha ci u nan ga ” shi nana̱ de eren kasev kpishi ga la nahan . ( a ) Ka nyi i lu ityôkyaa i vesen i se pasen ior loho u dedoo ? Yehova venda Solomon , shi ior nav kpaa pav ker sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la . — 1 Utor 11 : 2 - 4 , 9 - 13 . M@@ fe u V@@ ough Ngu H@@ ange H@@ ange F@@ o@@ to u a lu sha , ken iy@@ an la ka : L . Amer@@ y ( Ôr Mbafilipi 2 : 3 , 4 ; nenge Mateu 7 : 12 . ) Ka atam a nyi i doo u se nôngo sha er se hemba u@@ men á ? Aluer ka u se er kwagh u dedoo yô , gba u se her a her mba vea lu ah@@ ur@@ aior a ase la shi se palegh mba “ kwagh u dedoo a doo ve ga ” la kpaa . 11 , 12 . ( a ) Ôr kwagh u er zum u Aôndo tindi mbatyomov uhar mba ve gema m@@ lu@@ yol ve hingir m@@ lu@@ yol u or ve za ken gar u So@@ dom la . ( b ) Iky@@ aa i Lo@@ ti ne na ior pine mbampin ér nyi ? Yô , Davidi kpa s@@ an@@ ker una kar hen ya na kera ga . Aluer i dugh az@@ en@@ awambe ne ken f@@ iri@@ ij@@ i kera yô , a saa ishe . Or@@ gen mba yer iti na ér V@@ ic@@ tor , un vea kwase na , C@@ ar@@ men mba ser ak@@ ô@@ v . P@@ ase ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi mbi i gbe kpee u Mbakristu vea h@@ ua iyol la sha mkaanem ou . Kwagh u yange u tsua ne lu kwagh u dedoo . Hii ken derianyom u sha môm zan zan er u sha utar la nahan , lu ngeren mban ior nengen ve ér ka mba mimi shi ve eren u@@ kô@@ pi vev , ve samber a mi ye , lu ngeren mbagenev mba ve er akaa a mimi ga sha kwagh u uma u Yesu la ga . shin u pine wer , “ Ka an nan er imba kwagh ne nahana ? ” I@@ t@@ yom ne nahan doo ga he ? An@@ nongo u kpuaa u Mbah@@ enen Bibilo la vese kuma iorov 8@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 nyian ; mba eren shiada sha kwagh u Yehova . Nahan kpa , jijingi ugen ngu u a lu hendan a jijingi u Aôndo yô . Lu wuese un m@@ doom , nahan a tôndo zwa ér una na un “ m@@ shi@@ ri@@ m ma z@@ en@@ aria a an@@ z@@ ôr a az@@ ur@@ fa sha mi . ” ( Yoh . 13 : 14 , 15 ) M@@ lumun u sha mpin la una pase u icivir i u ne mbagenev la . — Ôr Mbafilipi 2 : 3 , 4 . Aluer ka nahan yô , wuese Yehova Aôndo kpishi sha ian i vesen i ú lu a mi ne . Kwagh ne tese wang ér gba kpee u se palegh hanma isharen i Yehova a vende , i ia fatyô u vihin mlu wase vea na la cii . Ka aeren a nyi ior ve fe se sha mini ? Sha gbaa u it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan kpa gba u or@@ kwa@@ se@@ he man or u nengen sha iniongo i iv@@ es@@ egh la cii vea er kwagh sha kwaghfan . Doo u vea de mba ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough ér ve ku@@ h@@ wa kwagh u ve soo shin ve ku@@ h@@ wa mbi gen@@ g gen@@ g ga . Ken masejime yô , a kende a pine Apo@@ lon@@ ij@@ a ér : “ Or u kpen alegh er mo nahan nana er nan ve nana pase kwagh@@ a ? ” ( Mat . Kpa Jijingi u Aôndo yô , ka a na mba ve ngohol un la ve lu wang shi ve lu ior mba eren kwagh ken bem man mba lun a mhôônom ma zungwen wuee . Er ú hii iliam a or yô : Zum u or@@ ku@@ sua u Yesu ôr kwagh na ken injakwagh la zua a kwagh u nenge wener ka “ ta@@ gbe@@ de . . . u lun ishe kpishi ” yô , á ember kpen kpen . Lu dooshima mgbegha un u eren akaa a doon Aôndo hanma shighe cii ye . Ieren i s@@ angen a s@@ ange ga la kpa ka môm ken aeren a Yehova a doon tsung . U F@@ a Kpa ? I@@ jiir shon yô lu t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u Aôndo shin ijiir i civir Aôndo ; t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ne lu ken gar u Sh@@ ilo . 1 , 2 . ( a ) Ka i lu ior kpishi ken ishima nyian nena ? Or@@ gen ken tar u C@@ ze@@ ch R@@ ep@@ ub@@ lic tese ér kwagh u Tartor doo un ishima nena ? 1 Sha iyange i N@@ is@@ an 14 , inyom i 33 la , Yesu na nagh sha uma na sha ci wase . — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 10 : 5 - 10 ; 1 YO@@ H@@ AN@@ E 2 : 1 , 2 . Shi se time nen sha akaawan agen a Yesu a we se la . Mbagenev umiliôn imôngo mba a ishimaverenkeghen i we kpa ú lu a mi dông ú t@@ enger ga la ( Luka 24 : 15 , 27 ; Aerenakaa 1 : 15 - 21 ; 4 : 26 , 27 ) Mpase ka takerada u kwaghôron u profeti , nahan se ver ishima u kaven u wang er akaa a ú tsen@@ ge@@ ôron la aa lu iv@@ in yô . ( Anzaakaa 13 : 10 ) Alaghga gbenda u yange i y@@ ese u la ua na yô , a taver we u ngohol mhen u mbagenev sha kwagh u iny@@ ar , hemban cii je yô , mhen u kwase wou shin or@@ ya wou . Shighe u i er Yesu batisema shi i shighe un mkurem hingir Mesiya la kpa za hemen u keghen ato a ior . Yesu una tsua wanakiriki u jighjigh la ken hanma nongo ? Ve fa je ér ku tsan zua sha kwagh u mo man kwase wam cii se ne jighjigh a mi la ga , nahan se mba lamen sha ikyaa ne kpoghuloo yô , ve yem ve za tsa ku hen ijiir igen . Ior mban cii mba akaa@@ injaa sha ishigh ki Yehova kpen kpen ! — H@@ ag@@ ai 2 : 7 . Aluer se mba dondon ikyav i Yesu sha u tsuan azende yô , a wase se . • Hii nan i lu a inja u se fa “ mhen u Kristu ” sha u i̱ var se ? Pro@@ feti u be@@ e@@ yol ne gema kaa a ort@@ yom la ér : “ U nam agee . ” — Daniel 10 : 11 , 19 . B@@ A@@ D@@ AG@@ R@@ Y ( zwa G@@ un ) Ikyav tese ér kape i lu je la , gadia yange shi seer shir@@ en Yehova tom sha mimi war kuman anyom 70 . I@@ ti i Se@@ tu ka iti i môm ken ati a i hii t@@ eren ken Bibilo yô , man inja i iti ne ér , “ V@@ erem . ” Kwagh ugen u a hembe zan iyol sha kwagh ne je yô , ka kwagh u ud@@ ang@@ mbaiorov ve lu hemban “ vihin a vihi kwagh ” ken “ ayange a masejime ” ne la . Kwaghôron ne tese ér hanma iyange yô , mzeyol b@@ an@@ en ga , er u nzughul a mbagenev nahan . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen er 20 nahan yô , ijô ig@@ enegh er 15 kpa hingir u ngeren kwagh nahan . Nahan a mough ken tar u K@@ an@@ ada a yem ken tar u K@@ en@@ ya . De te ikyav ati@@ h@@ i ga . Yange wa iyol kegh a kegh u kpen , shi zum u Peteru ôr kwagh a na kaa ér : “ Aôndo A̱ b@@ unde kwagh la , T@@ ere , a̱ de ts@@ eren We ga ” yô , a venda kwagh a na taver taver je . Kpa kwagh ne doo mbah@@ e@@ men mba@@ ad@@ ua cuku ga . Zum u ikpelaior va a mbau@@ angev hen a na yô , “ mba ve lu dedoo ga la cii A bee ve angev . ” ​ —⁠ Mat . Sha iyange igen ken inyom i 19@@ 25 yô , T@@ erem zua a takerada u ken zwa Jam@@ an@@ i , iti i u ér The H@@ ar@@ p of God . Se mba suur sha a na er se eren tom u Yesu yange na mba dondon un ér ve ‘ ôr non@@ go@@ ior la kwaghaôndo ’ la . Se mba a iwuese kpishi er Aôndo a wase se sha er Satan una ya mtsera sha a vese ga yô ! u J@@ un 8 , 19@@ 7@@ 8 , peeji 15 ; man u A@@ gu@@ su@@ tu 8 , 19@@ 7@@ 4 , peeji 3 – 5 . ( b ) Ishim@@ at@@ aver i Paulu la yange i wase Timoteu nena ? Anmgbian wase u kwase , u i yilan un ér A@@ my J@@ ones , u un kpa henen kwagh a ior ken Bibilo sha re@@ di@@ o la , kaa ér : “ Yange mea due kwaghpasen , mea za pase or@@ ya iti yam yô , ashighe agen nan kaa ér , ‘ O@@ ke@@ e , ka we yange m ungwa u lu lamen sha re@@ di@@ o ye z@@ ee ? ’ ” “ Gadia mbau@@ m@@ av fa er vea kpe yô , kpa mbakp@@ enev yô , fa ma kwagh ga , . . . gadia ma tom shin mhen shin mfe shin kwaghfan mba shin She@@ ol h@@ en@@ pe u ze la ga . ” — Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 . Inja i ishember i ken zwa Heberu i í yer ér She@@ ol la yô ka “ ijiir i mbakp@@ enev . ” A ker ish@@ ô . Anmgbianev mba kasev mbagenev uhar , mba ve lu ngô môm shi ve lu kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v yô kura akaa a ve cii wa shin p@@ ik@@ ôô@@ p@@ u , ve n@@ aha ve yem zan zan hemba u@@ kil@@ om@@ it@@ a 3@@ ,000 , u̱ za wasen tom hen ijiir la . Kpa or@@ tom u Kristu yô , nan fa e̱r i lu Yehova tseegh a kom icivir i icighan@@ egh yô . N@@ ger Akaa a Ú So@@ o W@@ er i Er sha K@@ u Wou man a U So@@ o Ga la Shin I@@ nya Kanyi í gbe je se lu a lu a mi ga sha ci u isholibo ? Nahan cii kpa , u hi@@ an a nomso@@ or shin kwase inja er sar u ka yaven a nan kpa geman lun a isharen i v@@ ô@@ son nan ga la , una fatyô u p@@ aven we a Yehova kua tiônnongo . Doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Sha mimi yô , ka m@@ nzughul i nzughul a or shon y@@ ee ? ’ Kape nyian kpa mbamaren mba cian Aôndo ve kav m@@ lu@@ a@@ inja u tesen mbayev vev sha er mimi u Bibilo una hii u s@@ aren ve shighe u ve lu iyev la je la . ( D@@ ut . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba hemban er 2@@ 4,000 nahan mba pasen loho u dedoo ken ijô i ken ityar igen i kuman er 37 nahan Or@@ fankwagh ts@@ ura , u ken tar u Fran@@ ce u i yer un ér Je@@ an - Jac@@ qu@@ es R@@ ous@@ se@@ a@@ u , u lu uma ken derianyom u sha pu@@ en@@ igh@@ eni la na jighjigh ér or u nan ye an@@ kon ne a ishima i môm yô , nana ungwa akaaôron hen Aôndo . Aluer u lumun u eren kwaghbo u mbak@@ ov wou ve kighir we a mi la yô , a lu shami ga sha ci u nyi ? ( 1 Mbakorinte 4 : 7 ) Ka nana̱ waan or kwagh shin nana̱ naan ityesen kpaa , nan ne í sha inja i or u eren tom imôngo a nan — ka lu sha inja i nan ngu tor ga . Se mba a ityôkyaa injaa i eren nahan . S@@ aa a gba se ishima u timen ken atindi a Aôndo ve se zua a msaanyol u tsôron gbem sha won la ye . ( 2 S@@ am . 15 : 6 ) Kpa ken masejime yô , kwagh hemba un . Shi kwagh er vihi yô , un man ior udubu imôngo mba yange tsu@@ gh ve ve dondo un la cii ve kpe . — 2 S@@ am . Yange m lu cian u hiin kô@@ mp@@ eni wam sha ci u m lu a mfe sha kwagh u kpen@@ ga ga . Umbur wer , Bibilo tese ér or a fatyô u ku@@ wan karen ihy@@ ongo shin undun a Aôndo . Sha ityôkyaa ne yô , “ tar u u lu van ” la ka tar u he u ua lu sha ikyev i m@@ tem@@ tor u Yesu Kristu la . A pase er i hii ve mbagenev vea va ngohol uma u tsôron , kpa mbagenev vea ngohol mtim u tsôron yô . Sha mimi yô , Yehova ngu veren ishima i tse@@ en i anmgbianev mba ken tar shon doo doo kua dooshima ve la kpaa . Ka Tartor u Aôndo tseegh ua kar a ifer kera ye . — Daniel 2 : 44 . Ka kwagh u doon se kpishi er se fe ser Yehova lu ica a mba civir un ga shi kwagh ve duen un ishima fele ga nahan . Nenge peeji 20 . Aluer kwagh ngu nahan yô , umbur ityendezwa i a er a mba ve cie un la . ( Gen . 6 : 22 ; Heb . Shighe u Anmgbian R@@ am@@ on lu ken tar u Amerika la , i yila un ér va er tom shin Betel kpa soo ga , sha ci u ishima hemba lun un sha tom u m@@ ishen . “ Ishima na . . . hum@@ e , a hingir er i@@ wen nahan . ” Er nenge ér gba u a wase mba ken tiônnongo u ker la sha er vea seer taver mlu ve vea Yehova yô , a undu Tit@@ u ker . Ka zayol u nyi alaghga se tagher a mini , man ka nyi ia wase se ve se tile dông - n@@ ô ? Kwagh u a hembe vihin ken akaa ne cii je yô , ka mzeyol u alaghga uumace vea va tagher a mi sha ci u tar u lu tse@@ en sha ajiir agen kpishi shi i gem i nd@@ ôh@@ ôr sha ajiir agen je i gande , shi mngerem ma lun iv@@ in shin ut@@ ye@@ ku seer a seer la ; man akaa ne nga eren , sha ci u ityom i uumace ve eren la na yô ahumbe a bo nga seer a seer sha tar . ” ( Luka 1 : ​ 28 , 30 - 32 ) Nahan kpa , Maria lu kwase - ny@@ ar ga . A@@ tor a yange hemen Iserael ken ijime i Y@@ e@@ h@@ u cii er kwagh u dedoo sha ishigh ki Yehova ga . ( 1 Timoteu 6 : 6 - 8 ) Mba@@ civir Aôndo mba ve er nahan yô — ka mba ve wu@@ he us@@ aa kera sha er iv@@ or i u@@ men atam i i̱ m@@ ende la ia hemba zuan a mngerem man iwanger man ian i ia vese la — mba zuan a iveren i Yehova . Kwagh ne una na ne msaanyol . Kape ishimaverenkeghen yase i Mbakristu la kpa i kor mbamhen asev je la . Shi yange ve nôngo sha afatyô ve cii ér vea dondo A@@ tindi a Aôndo , man lu ityôkyaa i í na ve ior mough sha ajiir kpishi va ken Yerusalem kpaa je la . ( Aer . Se soo u dondon kwaghfan u igbenda i Yehova la sha er se kpa se kaa ikyaa i Or@@ pasalmi nahan ser : “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u ng@@ am ken ishima ” yô . — Ps . • Ka iky@@ ar@@ yan i injaa i nyi u fatyô u yan a Yehov@@ aa ? Iky@@ urior ne i̱ “ hingir kwagh ” u Yehova shin “ non@@ go@@ ior ” na jim je . Gbenda u injaa u se taver ayol a ase asema yô , ka sha u wan zwa ken mbamkombo . Er se tim sha akaaôron a profeti a atar ne nahan , se fatyô u kuren ikyaa ser nyi ? Hen nen ase sha iyua i Yehova a ver sha ci wen la . Ka unô nahan ve lu ‘ sha ishima i Aôndo v@@ ough@@ loo ’ ? Ken Tartor u Aôndo la , se va zua a averen agen , a seer sha averen a se vande lun a mi ne . ( 1 Kor . 11 : ​ 3 - 10 ) Zum u anmgbian u kwase nan kange ityough sha inja man akuma akuma sha ashighe ne yô , nana lu tesen ér nan ngu a icivir sha m@@ ser@@ akaa u Aôndo ken tiônnongo u Kristu . ​ —⁠ 1 Tim . 8 : 30 — Ka an nan lu ‘ or u fan tom@@ o ’ ? Ve kaa ér : “ Alaghga maa kuma se a ven imôngo ga . Shin a fatyô u lun ma ijende i i fe kwagh u imba mlu la kpishi yô . L@@ or@@ ri@@ e , kwase ugen u a sember zuan ivese vea nom na yô , kav er ka i tôô nom na shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve a mase pasen un ishima na yô . Kwagh@@ wan ve u injaa la wasem u vihin inyaregh sha inja . ” Ity@@ esen i uumace ne ny@@ iman kwagh u Bibilo i er la , shi ngi yangen ior u lun a ishimaverenkeghen kpaa . Aluer kwagh er nahan yô , sôn Yehova wer a wase u ú kôr iyol you tsaha her gb@@ ang gb@@ ang . Aôndo kaa ér : “ Ka Mo je M er tar ye , M gba or , M ver nan sha u kpaa ; ka ave A@@ m je , a samber U@@ sha , ak@@ um a ve la cii kpaa , M wa a atindi . ” U@@ K@@ Ô@@ P@@ I 18@@ ,@@ 4@@ 00@@ ,000 Kanyi yange i mgbegha Paulu u pasen kwagh sha gbashima ? A er kwagh ne inja er ka ma zege@@ iniongo i tesen aeren a kwaghaôndo her kpe@@ te kpe@@ te ga . Ish@@ ember i ken zwa Grika man zwa Heberu i i gem ér “ ishimawan ” la tese ieren i or gban ishima iky@@ ôr man i nyoon ishima fe@@ fa ga . 15 : 1 , 2 , 27 - 29 ; G@@ al . 2 : 11 - 14 ; 6 : 12 , 13 ) Lu mbagenev ican u den aeren a uter a i eren ken hanma s@@ ati sha Iyange i Me@@ men kua a i eren kwa môm ken inyom sha Iyange i nan I@@ w@@ om la . ( K@@ ol . Shighe u ve kaa ér ve soo u hiden ken Igipiti la , ve lu henen sha kwagh ve ayol a ve tseegh , lu kwagh u Aôndo man awashima na ga . A@@ sema nga a vihi mbagenev sha ci u ic@@ ôron i u@@ ange kôr ve , nahan mba kera fetyô u eren tom kpishi ken mcivir u Yehova ga . Se time ase nen sha akaa a injaa a i er ken Mpase 1 : 1 - 12 : 17 ne . A@@ vur ne ôr kwagh u mbam@@ pase mba sha mnenge uta@@ ankar@@ uhar , mba Yohane hii nengen a mi yô . Er Kwase N@@ ana Na N@@ om I@@ civir Yô A@@ eren er dooshima man ishimataver kua iember i Yeremia lu a mi la mgbegha un u eren tom na u u tôô un anyom a kuman er 6@@ 7 nahan la kuren u doo doo . M@@ Z@@ E@@ YO@@ L : Ity@@ ar kpishi ka i eren as@@ angen sha ashighe ashighe , a ka i lu ian i ior ma ve zende mbahemenev mba gomoti mba ve eren any@@ ighe la sha iky@@ ôn kera , kpa i lu nahan keng ga yô . U keren perapera u Yehova la ka kwagh u hange hange sha ci u nyi ? ( Daniel 12 : 4 ) M - ban u mimi man iji@@ mba i eren du@@ mbur . Nenge “ Ngeren u Pas@@ en Y@@ i@@ ase Y@@ ase ” sha itinekwagh i i kaa ér “ V@@ i@@ di@@ o i Yange i W@@ ase Ior u Nan Jighjigh la I@@ v Anyom 1@@ 00 ” la , ken Iyoukura i Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 20@@ 14 , peeji 30 - 32 . Mar@@ ta gema kaa ér : “ T@@ ere , W@@ ea lu heen yô , an@@ ng@@ ôm ma a kpe ga . ” Ú Nen@@ gen Mbagenev Er Yehova a Nen@@ gen Ve Nahan Kpa ? Gba kpee u se war a or u i lu ibo i nan la sha ci u nyi ? Mo vea G@@ r@@ ace cii , han@@ mô wase civir Yehova hemba anyom 7@@ 5 . Er se vese ayol a ase ne , se civir Yehova imôngo zu@@ lum anyom 65 hegen . “ A@@ h@@ umbe ” la tile sha ityough ki mhen u Satan , “ jijingi [ shin isharen i ] lu eren tom ken ônov mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” la . Loho u Dedoo Ngu G@@ em Ior M@@ lu wou ngu nena ? Aluer ishima ngi nyian se sha ma ityôkyaa yô , doo u se dondo kwaghwan u Paulu ne . Bibilo wa se kwagh ér : “ I@@ wen ka kwagh u y@@ uh@@ wan je , wa@@ ar@@ a@@ wa kpaa y@@ uh@@ wa , kpa ishim@@ avi@@ h@@ in i ib@@ u@@ me@@ or hemba akaa ahar ne cii . ” Shi se fatyô u keren “ ian ” i keghen ato sha u@@ vande - eren vev kua mkaanem ve@@ m ma maan se ken jijingi la , sha u ngohol ve doo doo , sha u lôh@@ ôn ve iwer hen uya asev . — F@@ il . Paulu ôr mkaanem ma H@@ ag@@ ai man sha u tesen kwagh u una er “ ity@@ artor i akuraior ” cii yô , shi a pase er Tartor u t@@ enger mayange ga , ú Mbakristu mba i shigh ve mkurem vea ngohol la ú hembe cii yô . 2 , 3 . ( a ) Hii nan ve an@@ zughul a lu sha kwagh u Bibilo i tese ? Ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . Sha kpôô yô , ú wa ikyo a mi tsung sha er ú vihi i̱ ga yô . Kwagh ne man kwagh u avur a Bibilo agen a er la tese wang ér Aôndo yange my@@ av u nomso@@ or yaven a kwase ugen shin kwase u nan er nom yaven a orgen u nan lu nom u nan ga yô . A zamber a ve ér : “ Ne ior A@@ v , umbur nen . ” Doo u Ú T@@ se@@ gha Iyol You sha ci u Yehova sha ci u Ny@@ i ? 1 / 15 Ka kwagh u Bibilo i kaa je ne , ér : ‘ Er [ ish@@ ôso ] i kpe nahan , kape [ or ] kpaa a kpe la ; een , ve cii i@@ ôôn ve ngi môm . . . Shi se nenge er mci@@ e u cian Yehova a lu kwagh u injaa u mbamaren vea tese ônov vev yô . ‘ Yehova ka V@@ ande u tsôron ’ Ashighe agen m za vea mbaaferev mbagenev imôngo . ( Duteronomi 18 : 10 ) Nahan cii kpa , lu or@@ uma Y@@ e@@ fe@@ ta kaa ér una na nagh ku nan@@ den a mi ye , lu z@@ end@@ en@@ ya ga . Shighe u i lu inja er mbamzeyol ngee gande yô , umbur iyol y@@ ough wer we kpa ú doo Yehova ishima di vough er yange Aberaham doo un ishima nahan . Akaa shon yô , ka : ( 1 ) u palegh u@@ j@@ ende mba b@@ ov ; ( 2 ) u suen tom u nongo u Yehova u eren la ; ( 3 ) u veren akaa a ken jijingi hiihii ; shi ( 4 ) man u kuran mlu wou u Orkristu la . Hanma or nana va ôr kwagh u jighjigh u nan man aeren a nan hen ana . Kwagh ne ka kwagh u or a̱ soo yô ga . Me lumun u eren ityom i wasen , i ior mbagenev vea nenge a mi fele ga kpa ? ’ Gbenda u Aôndo a Eren Kwagh A@@ in@@ ge sha u Y@@ iman Ior La Su@@ le la ka uumace sha won jimin cii . Hanma inyom yô , ka i lôh@@ ô ior umiliôn kpishi ér ve va hen akaa a mimi a nan uma , man ka i er mbahenen mbah@@ ev udubu udubu batisema . ( Genese 11 : 9 ) Kape yange “ ior pav sha ityar ityar ” sha ayange a Pe@@ leg@@ i la . Yesu h@@ ôn uwegh sha wanye la , maa kaa ér : “ Han@@ mô u nana hide a iyol i nan ijime er wanye ne nahan yô , ka nan je nan hembe sha tartor u Sha ye . ” Nahan yange mba nengen a ikyav i tesen mkur u kwaghôron u profeti u ken Bibilo ne tsembelee je maa , ve pase mbagenev gbar gbar ér Tartor u Aôndo hii u hemen . W@@ ea van@@ den eren kwaghbo ken myer yô , kanyi i gbe u ú ere , man ka sha ci u nyi ? ( 2 Utor 17 : 5 , 6 ; 25 : 1 - 21 ) Ikyav tese ér il@@ yo@@ ho i age@@ egh i yange i ôr sha ityough ki Yerusalem man Sam@@ aria lu kwagh u or a gba ôron ga saa sha tahav mbu Yehova tseegh . Gbenda môm u Yehova a maan ior yô , ka sha kwaghwan shin tsaha . Se vande zan mba ve lu tagher tagher hen gar la inya , er tor nahan , sea been yô , se gba zan sha uya uya , za nan ior ityakerada . Ka se tese sha mimi ser se mba anmgbianev mba nomso man mba kasev Se hii nan ve se er kwagh ne ? ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 29 ) Takerada ne ôr kwagh u mbahemenev Mbaiserael un@@ yi@@ in . ( 2 Utor 22 : 8 ; 23 : 2 , 3 , 12 - 15 , 24 , 25 ) Ô@@ no@@ v mba Yo@@ shia ngohol dyako u ken jijingi la ! 16 : 13 , 14 — Yange i nan@@ de ik@@ yom i As@@ a ? Ab@@ es@@ al@@ om yange kpe ken i@@ heen kpishi , man kwagh la lu ic@@ in@@ tan hen mba vea soo u eren kwagh a mbagenev dang , hemban je yô , mba i shigh ve mkurem er Davidi nahan la cii . Nahan kpa , Yehova tese ve kwa kimbir kimbir ér un “ ngu Aôndo u den asorabo , U mgb@@ ough a mlumun u sha mh@@ ôôn man mhôônom ma zungwen man ishima i wan kua erdoo wuee . ” Ka gbashima u Timoteu yange lu a mi ken tom na tseegh la yange na ve gumor ne hingir Orkristu u vi@@ an ye , shin er yange i tese un “ icighan@@ ruamabera ” hii iyev je nahan kpaa . 5@@ 8 : 3 – 5 — Mba@@ aferev mba er i@@ yô nena ? I@@ jiir Y@@ am i teman ia lu hen ve ; Me hingir Aôndo ve , ve kpaa vea hingir ior A@@ v . ” — Ese@@ k . Su@@ le mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba m shi a mi la ve k@@ um@@ am ’ ga . Kpa inja i ish@@ ember@@ ti i yange i nger ken ngeren u Bibilo u hiihii la ér ish@@ i@@ va , i i li@@ h@@ i i kom ng@@ uhar môm man ti@@ ôn la . Ior udubu imôngo mb@@ à im@@ ura i ker ve yô , mba zan hemen u “ m@@ enden ” shi “ kp@@ aren , ” hingir mbatomov mba jighjigh mba Yehova Aôndo . — Yesaia 44 : 3 , 4 . 3 / 1 I@@ y@@ ua i Do@@ on T@@ su@@ ng sha ci u Tar u J@@ ap@@ an ( Mateu ) , 2 / 15 Aluer ka nahan yô , u fatyô u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un ken mkaanem man , ér : Yehova we mba civir un ikyo tsung , je yô , ngu a fa hanma kwagh u a eren ve ken ityom ve i ayange ayange la cii . I@@ ̱ kaa ér : “ Or u iin nana̱ de kera shi iin ga , kpa gu@@ da yô nana̱ nôngo tsung , nana̱ er tom u mimi sha ave a nan . ” ( b ) Aluer se mba nôngon ser , se de ishim@@ an@@ yo@@ on dang dang , shin ser , se kôr no@@ mbor wase tsaha shin se mba nôngon ser asema ase a de yi@@ er yemen sha i@@ ember@@ yolough i vough ga yô , ka avur a ruamabera a nyi se fatyô u kôron á saan a mi ken ishima ? Ka jighjigh wase u nan la ka a na ve se fatyô u nôngon a Diabolo , or@@ ihyom wase u age@@ egh la , shighe u a te num sha a vese ye . Anyom nga kar 12 , hii shighe u i hii u geman i la yô maa i due a ti@@ h@@ i u masetyô la ken inyom i 19@@ 60 . ( Amo@@ shi 5 : 10 , 12 ) Nahan mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mban kpa lu p@@ eren Tindi u Aôndo . Yange i hide shi i gba eren a Mbashiada sha mp@@ av , kpa kwa ne yô , lu mba@@ vesen mba yange ve lu nengen sha A@@ jiir a tar u So@@ vi@@ et N@@ go@@ ho@@ l lu sha ikyev ve la . Se mba taver we ishima ser ôr avur a ruamabera a a̱ dondo shin heen ne shi hen er aa wase wan@@ ye@@ kwa@@ or u tsuan kwagh u nan soo u eren la sha kwaghfan , p@@ eren uwegh ga yô , ka avur shon je ne : Anzaakaa 30 : 8 , 9 ; Or@@ pasenkwagh 7 : 11 , 12 ; Mateu 6 : 33 ; 1 Mba@@ K@@ orinte 7 : 31 ; 1 Timoteu 6 : 9 , 10 . Yange ci@@ er un iyol u za teman . Yehova Aôndo fa er ior mba un ver ve ér ve nengen sha iyôngo na la ve yen yô . ( 1 Samuel 18 : 3 ; 20 : 15 , 42 ) Nyian kpa kaha ga , mbacivir Aôndo mba eren a uumace jimin cii doo doo . Shighe u i na Yesu Tor ken inyom i 1914 la , yange wanger u@@ sha , sha u karen a aeren a Satan man az@@ ô@@ v a na , a hông@@ or kwagh u wang la kera . I p@@ ande i war zuan a m@@ ze@@ hemen sha gbaa la je ka u tu@@ nan ga . Yange m u@@ le kpishi , m fa kwagh u mer er ga . ” F@@ re@@ der@@ ick man Le@@ an@@ ne , mba se vande ôron kwagh ve ken mhii u ngeren ne la , nenge a mimi u kwagh u Bibilo i er ne . ‘ Yange I@@ ̱ Na Ior F@@ a Er M Lu Or u He Yô ’ ( Iky@@ e@@ ky@@ e i T@@ ôôn Ity@@ akerada ) , 2 / 15 NG@@ ER@@ EN MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V A nder , ngu heen ga ; nenge nen h@@ en@@ pe i ver Un la . ” Gba u se lu a aeren a dedoo kpaa . Bibilo kaa ér : “ M@@ hen u ken ishima i or ngu er mngerem ma zan yô ; kpa or u nan lu a mkav yô , nan ke@@ se ma . ” ( Anz . Paulu kaven awashima u Aôndo man shighe u lu ker la yô , a er tom u pasen “ loho u m@@ him ” ne sha gbashima . Sha mimi yô , mbatamen mba ken E@@ fese yange ve lu a ityôkyaa i vesen i lumun kwagh u Paulu ôr ne , ér : “ M wa uma wam ikyo ga , ng@@ um er ka ma kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga , sha u me kure zende wam man tom u m ngohol hen Ter la kpaa , ka u me pase Loho u Dedoo u sha mhôônom ma Aôndo la . ” Yesu lu kposo a mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo nena ? Se fa jighilii ga , kpa alaghga lu akaa a Yon@@ a lu henen ken ishima na je ne . Anmgbian ugen u a eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci yô , ka a umbur kwagh u mbag@@ anden mbagenev kpishi shin Betel mba yange ve lamen a na hanma shighe er lu or u he shin Betel la . Pro@@ feti la shi za hemen u pasen e̱r Yehova una lu@@ ̱ timin mbaihyomov N@@ av yô . Satan yange gba ah@@ on sha ian i Yehova a lu a mi i lun tor u hemban sha won cii la nena ? Ken inyom i 199@@ 9 la , Mbashiada mba Yehova due a kwaghwan u a lu sha shighe vough sha ci u iky@@ aior yô — ka tser u vi@@ di@@ o u i yer ér Y@@ oung People As@@ k — How Can I M@@ ake Re@@ al F@@ ri@@ ends ? Ka ve je yange ve tsua u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba p@@ ir@@ in ashe kua mba gban i@@ wan man mba lun u@@ ange , shi ve va a mi hen upristi sha u ve na naagh a mi ye . “ C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u , ” shi tese ve wer ve doo u ishima er we kpa u doo ve ishima nahan . ( b ) Yange lu u icighan jijingi ia er nyi sha u iv@@ in ityendezwa i Yesu laa ? 2 : 11 ) Satan ngu nôngon ér una mgbegha se se er akaa a aa pav se a Yehova yô . Kwagh ne na yô , ior umiliôn imôngo due ken kwaghaôndo u aiegh kera . W@@ ase nan nana lu a ishima i seer eren tom ken tiônnongo sha u pinen nan wer , ‘ Shighe u u er batisema la , u hen wer yange a lu Yehova ken ishima nena ? ’ ( Anz . I@@ ̱ pase se aeren a Aôndo man mba@@ awashima nav man atindi a na , shi i̱ pase se hanma kwagh u a lu eren orumace cii yô sha mimi . Í na ak@@ um@@ au@@ t@@ ya mngerem . — 2 Utor 3 : 16 – 26 . ( Luka 12 : 1 ) Ivur Bibilo igen i̱ i̱ er kwagh u ityesen i Yesu ne yô , tese wang ér Yesu lu vendan “ ityesen ” i Mbaf@@ ar@@ ishi la . — Mat . Shighe u se lu vea mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga la kpa se fatyô u tilen sha mimi sha u ungwan Yehova . Shi m ker iwasen hen bo@@ ki wam ugen , u m na un jighjigh yô . ( Anzaakaa 22 : 9 ; 2 Mbakorinte 9 : 6 - 11 ) I@@ mba m@@ ne u nan kwagh nahan ne ngu nyian je kpa ? Awa@@ shima u Yehova una kure kpee . Paulu pase m@@ kposo u lu hen atô ve la ér : “ M ngu ôron kwagh ne ken Ter m ngu eren shiada mer , mayange de kera zenden nen er atô@@ at@@ yev a zenden sha mhen ve u gbil@@ ini@@ gh la nahan ga . M@@ fe ve la wa ime , mba p@@ al@@ egh@@ aa a uma u Aôndo , sha ci u l@@ an@@ egh ku ku lu ken ve sha asema ve a ci@@ gh@@ ir la . Yesu una lu “ Ter [ ve ] u tsôron , ” shighe u una tema tor anyom dubu la , kpa hemen u anyom dubu la ua been yô , una gema iyol na kua iyôngo igen la cii una wa sha ikyev i Yehova , vea hingir ônov mba Aôndo . — Yoh . 10 : 16 ; Yes . M@@ tse u Peteru yange tsa hen ya u Sh@@ im@@ on or u nyian ak@@ ô@@ v la , tese nyi sha ieren i apostoli nee ? U er nan ve u lam a ior sha akaa a kwaghaôndo ? Yehova una tese ér ka hemen na u hembe ye , shi una tsegha iti na , gadia a kaa ér : “ Me pase iyol Y@@ am ken igbar sha ashe a akuraior kpishi ; nahan man vea fa er Mo M lu TER ye . ” — Ese@@ k . Kanyi i wase se u lumun hemen u Aôndo ? Sha mimi yô , ityakerada i ngise i u@@ kwaghaôndo kpishi ôr kwagh kpuaa tseegh u pasen er se doo Aôndo ishima yô shin er Aôndo una doo se ishima yô . Ior mba Betel yange ve tindi or hen upristi ér nana za fa ayange a zungwen mtim u Yerusalem . Yange fa je ér shighe a karen yô , uumace vea kav er vea hemen a na shio ve kwagh a za a doo ga yô . Shi á vaa iyol wener yange “ iny@@ ar@@ ev mb@@ í ny@@ uma hen ijiir la shi as@@ ôh@@ ô kpa lu her kpishi , ” shi “ mngerem ma dedoo kpa lu ga . ” ( Anzaakaa 7 : 6 - 23 ) U er nan ve u palegh u gban ken kwaghbo ? Mb@@ av@@ endan mimi mba karen jighjigh u nan u ior mba Aôndo nyian nena ? Ne A@@ g@@ umaior , Ne Er Ny@@ i a Uma W@@ ene ? ( Yeremia 20 : 9 ) Kpa kanyi yange i̱ seer un tahav ken atô u u@@ zayol mban ci@@ il@@ i ? U L@@ un a I@@ wuese sha I@@ an i V@@ esen I Ú Lu a M@@ i La Mb@@ á hiin u henen inja i dedoo i ungwan kwagh doo doo la iyev je . Bibilo ôr se kwagh u Yosev lu henen ken ishima hen shighe la ga . Ishima vihi or ne a mo maa a dugh an - nam@@ ky@@ egh shin an@@ a@@ kwa@@ ti u ken imb@@ usu i te@@ bu@@ l na a h@@ ôn sha a mo , maa a z@@ end@@ am ér m due sha . ( 1 Utor 8 : 5@@ 3 ) Hanma or Iserael yô yange nan ya ikyar s@@ ôngo s@@ ôngo a Yehova . Mbashiada mba Yehova nd@@ era keren u fan inja i ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar man ah@@ ô@@ angahar a inyam la ica i gba . Sha nahan yô , yange lu ikyav i dedoo i̱ se dondo yô . 6@@ 3 : 9 ) U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba kar yô , mciem gba Mbayuda iyol sha ci u mbaihyomov vev lu yangen ve u hiden maan tempel , kpa Aôndo kaa ér : “ U nan bende a ven yô , nan bende a hon@@ g@@ or@@ she Na je . ” ( S@@ ek . Mayange de ne ian wer , ishim@@ any@@ ian man mbamzeyol ve yange u henen kwagh u ú er ve , Aôndo una doo u ishima ga . Tor la ka orgen ga , ka Yesu Kristu u i nder un shin ku — a lu “ Tor u u@@ tor man Ter u uter ” la . A soo ér ve de u civir Aôndo , ve gema ve lu ior mba ve hembe soon ayol a ve tseegh , mba ha@@ gher sha akaa man mbag@@ en@@ gese iyol kpaa . ( Mateu 16 : 21 ) Nahan kpa , ka hange hange u se fa ser , shighe môm kpa Yesu shin mb@@ ang@@ eren Bibilo s@@ enge ér una nder shin ku sha ivande ga ze . H@@ ide umbur ase shighe u yange ú hii ungwan ityesen shon la . 37 : 4 - 11 , 23 - 28 , 31 - 33 ) Anyom nga kar yô , ve na ayol a ve ibo sha kwaghbo ve la , ve kaa ér : “ Mimi je , se mba a ibo sha kwagh u an@@ ngô wase , sha er se nenge ican i uma na , zum u a lu zamber a vese , kpa se wa ikyo ga la . ” — Gen . Ve wa iyol ve kegh a kegh u nan we iwasen ne . Kwagh ugen u vihin tsung u a lu inja er ka saa u ken iyol yô , ka m@@ saa u or u doon se ishima ka nan saa ku la . M@@ sen ka kwagh u injaa u a wasen se u hendan a imeen yô , kpa gba u se fa er i lu a inja u eren msen sha shighe vough yô . Ken ityar igen yô , tindi lumun ér i eren ivese i ity@@ ôô man i sha tindi . • Se er “ kwagh u doon ” a anmgbianev asev Mbakristu mba se civir a ve imôngo la nena ? Ka m@@ tindi u Yehova yange tindi Wan na ér a̱ va ya ican shi a̱ kpe sha ci wase la . Mkaanem ma vough ma a fatyô u wasen or u nan lu ken zayol yô . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a ken Y@@ u@@ dia lu ken ibanave kpishi , man alaghga tsô lu sha ci u ze@@ ge ij@@ en i yange i gba semb@@ er@@ ee sha shighe shon la . ▪ Aluer or tese isharen i henen Bibilo yô , na nan takerada shi tese nan er ka se yar tom a ú sha u henen Bibilo a ior yô . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Se zua a mtsera sha iwasen i Yehova i kpilighyol ne nena ? Hii ken inyom i 19@@ 19 zan zan nyian , i ôr var var er i gbe u hanma Orkristu nana pasen kwagh yô . Yesu yange kaa ér : “ Sha kwagh u mbakp@@ enev er á nder a ve yô , Mose kpaa tese hen kwagh u age@@ va la , er a yila Ter er Aôndo u Aberaham , man Aôndo u Is@@ ak@@ a , man Aôndo u Yakob . Ne fatyô u kuren mbamgbe mba ônov enev mba ken jijingi sha hanma shighe cii . 7 : 39 ; E@@ s@@ era 9 : ​ 6 , 10 - 15 . Aluer nan gema ishima , nan de ieren la ga yô , a dugh nan kera , sha er a kura tiônnongo shi a ver un wang kpaa yô . — 1 Kor . “ Tartor u Aôndo M@@ gb@@ ôghom Ve ” A V@@ a N@@ der Wan u a K@@ pe Kwase ken U@@ ya la Shin K@@ u@@ u ? • Ka atô a ini@@ aav a vesen a nyi yange i naan sha ikyev i Tindi , man awashima u mbi yange lu nyi ? Aluer se kpa se soo u waren nyôron ken tar u he u perapera la yô , gba u se lumun ser Yehova a tsaha se . Doo u kwase nana kav er nan lu ijende i nom u nan i ishima ishima yô . Tsô a hide vea ve ken ya , lu ungwan imo ve shi lu yemen hemen hemen sha mfe man i@@ vesen kpaa . A ôr kwagh a Mbakristu mba ken Roma kua mbagenev mba ve lu a ve la sha gbenda u kwaghôron la una kôr ve ken asema yô . — Mbaromanu 1 : 4 ; 5 : 14 , 15 . I@@ ng@@ y@@ egh ki uta@@ ankar@@ uhar la tese j@@ im@@ in@@ kwagh er Aôndo a soo ér i̱ lu la . Una haa ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger sha mbaaferev kua su@@ l@@ fu@@ r [ man ] ahumbe a hi@@ an . Yesu gema kenger Peteru , maa Peteru umbur kwagh u Yesu vande ôron un ér : “ Iky@@ egh ia lu a t@@ ôngo ga je tsô ú ny@@ iman kwa tar wer , u f@@ am ga ” la . Yange ve doo ayol a ve tsung je yô , lu u kwagh môm una fatyô u p@@ aven ve ga . A@@ yange nga kar yô , ngô@@ kwase ne hii u zan mbamkombo mba Mbakristu ken Iyou i Tartor . Zum u Yesu lu eren mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la , á kaa ér : “ Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne . ” ( Mbaheberu 11 : 9 , 10 ) G@@ ar ne lu gar jim jim er Yerusalem u tempel u Aôndo lu ker la nahan ga . Ken tar u he u u lu van la , a nder ior umiliôn imôngo mba ve lu shin i@@ war la vea hide a lu uma . 2 : 2 , 3 ) Ma kwagh u a we ityô sha ic@@ ugh nahan una fatyô u tilen gbem sha won kpa ? Hen ase sha kwagh u S@@ on@@ ia , u yange hingir or@@ pasenkwagh u Tartor hanma shighe cii , ken inyom i 19@@ 41 la . M@@ fe ne shi una umbur ser ér kera shi ica ga tsô una va sha u va timin mbaihyomov nav “ hen shighe u [ se ] ver ishima ga la . ” — Luka 12 : 40 . Mb@@ av@@ endan mimi mba yange ve vande lun Mbashiada ka ve ker igbenda i t@@ ul@@ en se ér se per atindi a Aôndo er Ne@@ hem@@ ia kpa anmgbian na u ken Mbayuda nôngo ér una b@@ ume un a̱ per Tindi u Aôndo nahan . Se er nana ve se kuma u Yehova una tese se ? Yehova “ na se ikyav i mimi ” sha kwagh u ishimaverenkeghen yase nena ? KW@@ AG@@ H u í nger ken Genese á hii sha shighe u í gba Adam or u hiihii la je zan zan a va ar sha shighe u Yosev wan u Yakob kpe la , y@@ is@@ a anyom a orumace sha tar kuma er anyom 2@@ ,@@ 3@@ 6@@ 9 nahan . Aluer se fa er ka sea er kwagh u se fetyô cii sha u civir Yehova Aôndo nahan i doo un a vese yô , a saan se iyol kpishi . ( Lev@@ iti@@ ku 12 : 6 - 8 ) Shighe ng@@ ur karen yô , tsombor u ican ne gba vesen . U@@ sho@@ ja mba hemban m@@ iliôn 60 mba ken a@@ vegher - a - tar at@@ aan yange ve nôngo ityav mbi vihin tsung mb@@ in . P@@ i@@ er@@ ce ; A . Nahan cii kpa , lu ve cii ve kav inja i kwaghôron u Yesu la ga . M@@ gbe u or gban angev ab@@ u man m@@ sar u or u hen tsombor saan ku man a@@ ah@@ e man ha@@ gh@@ el@@ aa u ken ishima man akaa agen nga a bende a uma u ior nahan ve kegh ato a loho wase ne . Yesu kpa una wa or ne ik@@ yô ga , er Mbaf@@ ar@@ ishi nengen a@@ mb@@ aior la nahan shinii ? G@@ ar ne ngu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Mbamaren mban kaa ér : “ Er mbayev asev lu cuku la je tsô maa ve soo ér ma ve nyer M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo , nahan yange ve hingir mbap@@ asenkwagh , shi ken masejime yô , ve er batisema a ishima ve . T@@ ahav mbu Yesu a lu a mi mbu nd@@ eren mbakp@@ enev la . Shin e̱r An@@ t@@ ôn@@ i@@ o y@@ à@@ ng@@ è kwase na u henen kwagh ga nahan kpa , a gema a h@@ ù@@ r@@ è Mbashiada kera ér ka “ kwaghaôndo u Mba@@ am@@ er@@ ika u á keren u eren sha ishima i tar u Amerika u ú keren u samber a tahav vev la . ” Satan yange ôr Ifa kwagh u mimi ga . Ka ikyav i dedoo i nyi A@@ hi@@ ya ver@@ ee ? Kwagh ne una na yô , se cii se zua ak@@ enge a iember sha u wan vegher u m@@ asen u icam i injaa , i saan iyol ne , ser : “ I@@ ti na [ iti i Tor Yesu Kristu ] i̱ lu gbem sha won , iti na i̱ samber er iyange i lu her ne , ior ve̱ ver ayol a ve doo doo ken a na , ve̱ wuese un er ka or u sar sar . Ka “ gbenda u or@@ perapera ” u lu e̱r “ iwanger i sha use nahan [ ye ] , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe . ” Er i vande t@@ eren nahan , kwa@@ gen ka i lu mbam@@ yina asev ve na ve atsan ne a tser se ye , agen di yô se y@@ aan sha ci u mlu u tar ú gem ú gbe hingir nzughul nzughul ne , shi agen di yô , ka i lu ior mba ve hendan a tom wase ne ve va a mi sha a@@ vese ye . A@@ semb@@ er@@ ati@@ i a ken zwa Heberu man Grika a i gem ken Bibilo ér “ iyol kôron tsaha ” la inja i a kp@@ ôgh@@ ôô yô ér , or ngu a tahav sha iyol i nan shin nana fatyô u kôôm iyol i nan . Ka shin kpuaa u Yesu una lu anyom 30 yô , maa a er batisema . Hen iji@@ ir@@ tom kpa , iyenge i mba ka a de ve tom ve , ve ker u or@@ on iyev shin ve k@@ ough akaa aa á lu kô@@ mp@@ eni ve a inja kpishi sha u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta mba kô@@ mp@@ eni la kera la , ngi seer a seer . Yehova na nongo na ngu doon seer a seer kua paradi@@ so u ken jijingi u se lu ker hegen ne kpaa ! U tseghan iti i Yehova la hemba k@@ an kwagh u vesen a myom u uumace . ( Gen . 22 : 17 , 18 ) Shin er uityendezwa mban kure sha shighe u Aberaham ga nahan kpa , yange za hemen u nan Yehova jighjigh her dông . Mbagenev Kpa Aôndo Tese Ve Dooshima Na Mba ve ‘ vande keren tartor ’ yô , vea fatyô u nan jighjigh ér Yehova una seer ve ‘ akaa a hange hange agen la cii . ’ U T@@ esen K@@ ov u Ú Lu V@@ an La Apostoli Yohane taver se ishima ér mayange je Yehova una er kwagh nahan ga ! A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a taver un ishima ér a̱ za hemen u henen Bibilo her sha er una zua a m@@ ze@@ hemen ken jijingi yô . Yesu yange wa tindi ér : “ I@@ ̱ de yer ne er , r@@ ab@@ i , ga , gadia Or@@ tesen wen ngu môm tsô , man ne cii ne mba anmgbianev . Se@@ de@@ k@@ ia lumun , nahan a tindi iorov 30 ér ve za vea E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki ve za dugh Yeremia shin ij@@ ôr la kera . P@@ A@@ U@@ L@@ U yange ter kwagh u hemen u Yehova a ser a ver vough la ér , “ ityough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu ” man “ ityough ki Kristu yô , ka Aôndo je . ” ( 1 Kor . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kua iyôngo igen i i lu ak@@ ar a ve la mba keghen nyi ? ( Yohane 4 : 34 ) Aluer se mba eren nahan yô , se kôr ikyar i dedoo vea Ter wase u sha la . Een , ônov mba Shi@@ on man Yehova iyol@@ na kpaa vea ta ave van@@ ger a Shi@@ on . Mayange je , Yehova man mbatyomov nav man mbatamen mba ken Kristu vea fatyô u gban den tsô ér mbaaferev mba eren kwagh a mbagenev sha at@@ ser@@ egh ve lu ken tiônnongo u Kristu ga . Lev@@ iti@@ ku 19 : 5 kaa ér : “ Zum u ne@@ a naan TER nagh ku s@@ ôngon ku bem yô , naan nen ku er á lumun ne yô . ” I@@ j@@ ende i ve kôr vea mo shi ve lu suen mo la wasem kpen kpen . Shighe u m va kuma er anyom 20 nahan la , m soo u fan Bibilo . Mba@@ yev vea fatyô u tesen mbamaren vev ér ve doo ve ishima sha u yilan ve hanma shighe shin sha hanma sev je kpaa , gayô ngeren ve washika shin tin@@ d@@ in ve a il@@ yo@@ ho sha in@@ tan@@ et . — Anz . 1 : 11 . U F@@ atyô u Wan Ishima ! De se nenge sha ikyaa ne i môm . Hii nan ve mba ve lu er ka inya i dedoo mbara ka ve ume atam kposo kpo@@ soo ? Zum u i lu tan se mciem iyol yô , ishima ka i taver se shighe u se umbur ib@@ um@@ un i Yehova na profeti Ese@@ kiel , u lu eren tom hen atô u ior mba taver ityough la . 28 : 19 ) Sha nahan yô , batisema ngu sha ci u mba ve vande lun mbahenen mba Kristu mbara . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . ( Mbaheberu 8 : 5 ; 9 : 23 ) A@@ tse a nan@@ den naagh la tile sha iyol i Yehova kegh u ngohol naagh ku Yesu Kristu na u p@@ aan orumace la . Kpa Paulu pase ken washika na ugen ér Marku lu anmgbian u Bar@@ n@@ ab@@ a . ( 2 Peteru 3 : 12 ) Sha mimi yô , se fatyô u geman shighe u Yehova a ver u eren kwagh ga . Kpa aluer iy@@ ongo i vesen gba he ’ atô u nom man kwase di ye ? Shi ikyav tese ér kwaghyan u h@@ ôron sha shighe shon ne kpa lu mlumun u lumun ér ve mba mba@@ as@@ ro@@ abo . Kape Ter wase u sha la kpa , a waren se sha akaabo a shin tar ne , a lun er iy@@ uh@@ wa mnger , man sha ikyev i Satan u a lu tor u tar ne je la . I@@ yol@@ gen@@ gese ia na ivese ia lu nena ? Bibilo kaa a vese ér : “ TER lumun A@@ bel kua nagh nagh . ” 18 : 18 ; 22 : 17 , 18 ; 26 : 3 - 5 , 24 , 25 ) Is@@ ak@@ a di gema kaa a wan na Yakob ér : “ Aôndo U@@ hemban@@ agee , A̱ ver u doo doo , A̱ ngee u ônov , A̱ seer we iyenge u̱ hingir ikp@@ ela i akuraior yô , A̱ na u iveren i Aberaham , we a tsombor wou , sha u u̱ ya dyako u tar u u lu sh@@ ir ker ne , u Aôndo lu na Aberaham yô . ” Nahan cii kpa , Mbaiserael hingir u civir ie@@ ev ken hemen . Mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ egh mba ken ag@@ ar ne ke@@ he kuma mba ior mba hemban iyenge dubu môm vea tema ker , shi gar u P@@ om@@ pe@@ ii je yô , lu a ze@@ ge ag@@ iri@@ g@@ i u eren an@@ umbe u ior mba ken gar la jimin cii vea nôngo u iv@@ in ker yô . Aluer ka nahan yô , seer henen kwagh u loho u Aôndo , u i nger ken Bibilo sha ci u uumace la , kua mtsera u ú fatyô u zuan a mi ker hegen man ken hemen la kpaa . Nahan kpa er ior mba ng@@ ur keghen ato a Yohane yô , ve gba kaven er kwaghaôndo ve la lu kwagh u ve hen ér ngu la ga yô . Kwagh ne b@@ unde mba@@ aie mbagenev mba alaghga ma ve we se iyol ken hemen la kpaa . Mba ‘ ve ker kwagh u dedoo i@@ ho@@ m man kwagh u bo a gem a doo ve ’ la , yange ve n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr u nzughul a iji@@ r@@ ôron i mimi je ve hide ijime ga . S@@ ea na jighjigh yô , se yar nen tom a shighe u a shi ne sha u eren Yehova tom shi wasen mbagenev ve va fa un . Er Aôndo a zu@@ ngu se mhôônom yô , ka shami u nan ayol a ase hen Yehova shi kuran atindi na a mk@@ ighir shio shi doo u se er nahan kpaa . Kwagh ne wa u kuran tindi na u a kaa ér mbaihyomov ase ve doo se ishima la kpa ker . Ieren i t@@ angen iyol ga ka i va Yehova a icivir nena ? Umbur wer yange gba u tor imba er Davidi nahan “ nana̱ ôron ker sha ayange a uma u nan cii . ” Er se lu nôngon sha afatyô wase cii u tilen sha mimi nahan , se lu nen a vangertiôr ser Yehova una gb@@ ihi se mayange ga . Gba hange hange u mba ve lu hen tsombor môm shin hen tiônnongo môm vea ôron ayol a ve kwagh u mimi . Yesaia 9 : 7 ôr kwagh u hemen u Wan u Aôndo ua er yô , ér : “ Gb@@ a@@ shima u TER u ak@@ um a Sha una er kwagh ne . ” Nahan kpa , aluer nan soo u tesen ve er vea kura atindi ne yô , á gba u nana lu a ve shighe u ve lu nahan mat@@ o sha gbenda , nôngon ér vea er sha akaa a ve vande henen ken k@@ l@@ ase la . Ú fa e̱r mayange Yehova a de uityendezwa nav ér ve̱ b@@ unde ga yô . Mbakristu mba mimi ka ve ‘ taver ayol a ve asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . ’ ( Yakobu 1 : 13 ) Bibilo kaa ér : “ Ka ishima [ i Aôndo ] u eren ônov mba iorov ican man u vihin ve ishima kpaa ga . ” Sha nahan yô , ve z@@ aan ityav ga . Aôndo ka jijingi je ; mba ve civir Un yô , ka u ve̱ civir ken jijingi kua ken mimi kpaa keng . ” — Yohane 4 : 23 , 24 . Shi gba u se lu ior mba ungwan kwagh kpaa . Ken inyom i 31 S.@@ W . la , Yesu ôr kwaghôron u hemban cii , u i gbe tar je or lu a vande ôron ga yô . Heela tseegh ga , aluer u ngu undun kwase wou shin nom@@ ou sha u za eren akaa a ikyo@@ o ga hanma shighe yô , tese ér ivaa you ngi a zayol , man ieren ne ia fatyô u gb@@ ih@@ in we vea or u ú vese la ken kwaghbo u vesen je kpaa . 4 : 27 ) Nahan kpa , Yesu ta ve mciem iyol shin wa ve kwagh ng@@ e@@ e@@ ke@@ ke ga . “ Saan ” Mba Ve Z@@ u@@ ngu la Iyol • Ka nyi imba mci@@ e ia kar kera mayange ga , man ka sha ci u nyi ? Kanyi yange i na ve Yesu hide bee un ange@@ ve ? Ior wua mbagen sha ci u z@@ en@@ aria . Heela tseegh ga , alaghga atesen a aiegh agen na yô , ve hen ér ve doo Aôndo ishima ga , shi or a fatyô u soon kwagh na kpaa ga . ( Ho@@ sea 1 : 4 ; 4 : 9 ) I@@ c@@ in@@ tan ne ngi a inja sha ci wase nyian kpaa , sha ci u Yehova una tsaha mba ve eren iji@@ mba nyian shi ve nyer iyol ken mcivir u hông@@ or@@ ough kpaa la . Iky@@ ar i injaa i Timoteu ya a anmgbianev nav mba ken Kristu la wase un nena ? Yesu iyol@@ na kpa yange ii mbahenen nav mbagenev ati a pasen mlu ve . T@@ aver u zuan ah@@ ur@@ aior a dedoo ne ken mbamkombo mba tiônnongo ga . A@@ yange a uma wase vese ga , shi or fe kp@@ er ga , nahan gba u hanma iyange yô , hanma wase nana lu tse@@ vaa ken jijingi . ( 1 Samuel 21 : 10 – 15 ) Tsô mbatomov mba tor kaa a na ér Davidi ka or@@ ihyom ve . Kwagh gema er doo yô , ken ivur Bibilo igen i lôh@@ ô “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba sha tar cii ” ér ve ‘ ker ishima i legh legh . ’ ( b ) Hii nan ishimawan i Mbakristu mba ve lu ke@@ ’@@ Heberu la i̱ taver ve ishima sha u ve̱ de hi@@ di ijime ve̱ za timin ga ? ( Luka 21 : 11 ; Mpase 11 : 18 ) Ior vea kera wa aeren a dedoo ikyo ga . Ishima yase i i we at@@ ser@@ egh yum la , ia fatyô u tsu@@ men a vese sha igbenda kpishi . Kpa de se time sha akaa any@@ iin tseegh . Kpa hegen ka shighe u i doo u se lu kôôsôô , shi se de@@ en mbagenev a mbam@@ yen vev , shi se tese ser se suur sha hemen u Yehova yô . ( Genese 6 , 8 , 9 ) Ken icombor i i lu sha shighe la cii , lu tsombor môm tseegh , lu “ ior kp@@ egh@@ ee , ka uuma mba iorov an@@ igh@@ eni tsô ve war sha mnger ye . ” ( a ) Er nan ve mkaanem ma hiin Genese 14 : 1 la ma lu a iky@@ enge i tesen ér ikyaa ngi van iny@@ aa ? ( a ) Er nan ve se fe ser yange i kav tom u pasen kwagh u̱ Tartor ú yange i er ken derianyom u hiihii laa ? ( 2 Timoteu 2 : 15 ) P@@ ania ugen , mba yer un ér M@@ ica , a kaa wener : “ I@@ veren igen i kpilighyol yô , ka u nengen er mimi á gem uma u or yô . ” 5 : 17 . Ka aeren atar a nyi Paulu a zough á sha mlu u se lun gen@@ g ge gen@@ g laa ? Ashighe kpishi , mbayev ka ve er kwagh u kpe@@ egh , kpa u ngu wer ka tesen ve kwagh u sha mi ga ze ga , ityôkyaa yô , ityesen i i tesen ve la kôr ve ken ishima ga . Shi nenge er iky@@ enge ve man mlu u ishigh vev ngu a tese ér mba nôngon ér vea kav mnenge u mba@@ y@@ aav yô . — Anz . U K@@ ô@@ ôm Mbam@@ hen Mba K@@ pe@@ egh A@@ eren a ase nga pasen kwagh u se lu ken atô la kpen kpen . Ivur i sha inyom i 200@@ 3 ne yô , ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” — Yakobu 4 : 8 . Nahan tic@@ a wam za ôr mbamaren av ér aluer un soo u zan hemen a tom na yô , a gba una z@@ end@@ am kpee , shin er un fe dedoo ér ka shami u z@@ endan mo ga nahan kpaa . Kpa lu gar u Yehova shi iengem na lu sha mi kpaa , gadia lu ijiir i tempel na shi lu gar@@ tamen u ator a na kpaa , ka nahan ve i kaa ér Yerusalem doo@@ ashe tsung ye . Yehova tsengaôron kwagh u Iserael u ken jijingi u una va nyôr a na ken ikyuryan i he la ér : “ Me lu Aôndo ve , ve di kpaa vea lu ior A@@ v . ” — Y@@ er . ( Genese 45 : 13 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ken Bibilo ér “ icivir ” la , ngi ôron kwagh u kwagh u a lu u injaa shin u a gbe kwagh shin u a ker sha ishima yô . Inja i u ‘ lun ior i tar ne ga ’ ér nyi ? ( 1 T@@ es . 5 : 12 , 13 ) Mbat@@ amen mba ken tiônnongo kpa vea tese ér ve lumun hemen u Yesu sha u tesen tiônnongo mkaanem ma Aôndo , a lu mbamhen vev ga . P@@ ania u ke@@ ke u kwase ugen , mba yer un ér La@@ ur@@ ence , yange sôron anmgbian u kwase ugen u lun anyom 8@@ 0 , u a kera fetyô u lamen ga yô , mba yer un ér Ma@@ de@@ le@@ ine . Ngeren u hiihii la time sha kwagh u as@@ an@@ de@@ aior a Yesu yange er tom a ve u koson mbadondon un mba i shighe ve mkurem sha derianyom u hiihii la yô . Tese ikyav er ior mba zan iti ve wuese m@@ til u yange Mbashiada mba Yehova tile sha kwagh u m@@ til par@@ egh@@ aa la yô . “ Ken masejime yô , i yem a mo kua anmgbianev mbagenev uhar ken tar u B@@ el@@ ar@@ us , ér se za er tom ken ish@@ u@@ le shi se sôron a@@ you a a vihi yô . Ka akaa a nyi nahan se hemba veren ishima sha mi ken tar u he ? ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Saulu yange hingir Orkristu , i yilan un ér apostoli Paulu , man yange ya ican sha ikyev i mbahemenev mba sha ayange na la kpishi . ( Aerenakaa 15 : 5 ) Apostoli Paulu u lu Orkristu la yange nger kwagh sha kwagh u Mbayuda mbagen , amba er Mbaf@@ ar@@ ishi nahan , wener : “ Mba a ishima i tse@@ en sha kwagh u Aôndo kpa ka sha gbenda u kwaghfan ga . ” 18 : 36 ; Ef . Yesu tôô isholibo kar sha inj@@ ô i vesen i i̱ gande u kimb@@ in yô , nahan a kaa a Sh@@ im@@ on ér : “ Or u nan inj@@ ô lu a mba@@ yan un inj@@ ô uhar ; u môm inj@@ ô na lu sule deri uta@@ an ; ugen la yô , gema lu sule ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber . Kwagh ka a er i vihi yô , M@@ an@@ ase “ er kwaghbo sha ishigh ki TER . ” Ve lu er ior mba sha ayange a ve la ga , kpa ve veren ashe a Yehova ér a hemen ve shi ve ungwan imo na kpaa . Bibilo na atô@@ akaa ahar a tseer tseer aa a ne ve Yesu ôron kwagh sha an@@ zaakaa yô . Er Nan Ve Yehova Na Mbah@@ endan a Na I@@ an I L@@ un sha T@@ se@@ ene@@ ke Ve ? ‘ M ngu nan Yehova , ijende yam i ishima ish@@ ma la jighjigh seer a seer kpa ? Z@@ wa u wang u mimi u ken Ruamabera la ngu a “ kwaghôron u dedoo ” u i ôron un sha inja sha inja yô , di vough er hanma zwa kpa u lu a gbenda u i lamen ú sha inja sha inja nahan . ( 2 Tim . Nahan gba u me shi me hen zwa Jam@@ an@@ i . M@@ tim u se time sha ac@@ in a tan a ngise Aôndo ta sha ikyev i Amo@@ shi ne a̱ taver se ishima ér , Yehova una va kar a if@@ er@@ kwagh kera sha ayange ase ne kpee a b@@ unde ga . Kape Tindi u Mose la kpaa yange i er un ér a za a Mbayuda mba cian Aôndo hen Kristu je la . Yesu yange tse@@ e ishima sha tom u i@@ vangeli , shi yange tese mbagenev kpa u eren tom shon Tor Yesu Kristu una hemen ve . Man gema mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a na la di ye ? Kpa aluer ú gema ú nenge yô , kwagh ngu nahan kpa ? “ I@@ yi@@ av [ mb@@ ia ] ngee shin tar . ” ( Pasalmi 7@@ 2 : 16 ) K@@ u iin ua kera lu ga shi ior vea de u za tsan ku . 41 : 13 ) Ú fatyô u zuan a ian i vesen i “ zenden ” vea Aôndo gbem sha won . ( G@@ al . 3 : 28 ; 6 : 15 , 16 ) K@@ asev mbagenev mba ve er tom u pasen kwagh sha ayange a Yesu yô , lu ônov mba kasev un@@ yi@@ in mba F@@ il@@ ib@@ u , u lu or@@ i@@ vangeli la . — Aer . M@@ ika pase ieren i mbacivir Aôndo sha mimi la nena ? Kwagh u vesen yô , aluer se mba eren msen yô , Yehova una wase se shi una na se icighan jijingi na . 200@@ 3 S@@ ER@@ V@@ I@@ C@@ E Y@@ E@@ A@@ R R@@ E@@ P@@ OR@@ T O@@ F J@@ E@@ HO@@ V@@ A@@ H@@ ’@@ S W@@ I@@ T@@ N@@ ES@@ SE@@ S W@@ OR@@ L@@ D@@ W@@ I@@ D@@ E Yange ve nenge lu ve a i inja u eren a ior mba kwagh zua ve a ve la nahan , di er Davidi kpa ken masejime yô a nenge doo u una er a M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti doo doo ve er nahan . Tim : M hen nahan . Mbat@@ wer@@ ev man mbagenev mba ve lumun kwagh u awambe a tan la kpishi ka ve taver ior ishima ér ve na awambe sha er a war uuma mba iorov yô . 26 : 3 - 6 ; D@@ ut . Sha ayange a Noa la , Yehova va a M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va tim tar u ú er idya k@@ ondo ato kp@@ ul@@ o kp@@ ul@@ o la kera . Lu@@ un yô kape tsegh ku mba@@ yi@@ ase ku tese wang ér ashighe kpishi Mbakristu mba@@ aiev ka ve tôô “ s@@ an@@ ker ” je la , kpa Mbashiada mba Yehova yô , ka nahan ga cii . Ka isharen i hanma or u tesen i@@ mba@@ or i nan lu la sha u kohol imôngo a ma nongo . ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Ka u se taver ishima aluer ka u se tese ser Yehova doo se ishima man se mba dondon aeren a i gbe u se zua a myom la yô . M@@ lumun u Yesu na ve la tese ér shighe lu a kuma u Tartor u Aôndo ua hii u hemen ga . Mba ve sember eren ivese vea er nyi ve vea palegh u heen mbagenev sha kwagh u iyua i iv@@ es@@ egh ? ( Anzaakaa 4 : 18 ) Sha mimi yô , zum u se za hi@@ di he ’ ya sha iyange i i t@@ um se iyol nahan , alaghga se fatyô u lun a ishima sh@@ imi i̱ zan mkombo ga . R@@ ah@@ ab@@ i er kwagh u mbam@@ k@@ er@@ ev mbara ôr un la vough . ( 1 S@@ am . 3 : 19 ) Er ve gema mimi hingir kwagh ve yô , ve va S@@ us@@ an man mo a icivir . Jigh@@ ilii yô , ior mbagenev mba i ter kwagh ve ken Bibilo la mba se akav a dedoo a se dondo yô , man a bo a se palegh yô . Nahan ityakerada i pasen Bibilo amba er Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La man Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo nahan , ia doo mbayev ica ia gba cii ve vea mase fan u ôron takerada ye . Sha kpôô yô , u fan Aôndo la kua u fan ishima na vighe vighe man igbenda na cica cii . ( Mateu 12 : 4@@ 9 ) Yange v@@ ôr a ve ga . ( Yesaia 6@@ 4 : 8 ) Mba ‘ nengen a Aôndo ’ sha ashe a jighjigh ve u nan er Yobu man Mose kpa ngise ve nenge a na sha ashe a jighjigh ve u nan nahan . ( b ) I@@ c@@ in@@ tan i Yesu la lu sha shighe vough nena ? 31 : 31 - 34 . Mba til yô , a tsu@@ e a gba shin inya a za tôndo im@@ on@@ don a gba va pasen mba ve nyôr mat@@ o imôngo mbara kwagh u i@@ gbe@@ tar i Yehova , ab@@ ur ab@@ ur . M@@ ôm ken igbenda i Yehova a sur@@ un se asema yô , ka ken tiônnongo u Kristu . Shin er an@@ kwagh u m lu zuan a mi la a yen kpishi sha u yange m zuan a mi shighe u m gb@@ aan a@@ yem la nahan kpa , kwagh môm b@@ anem vea tsombor wam ken anyom 20 a a kar ne ga . Nenge kwagh u Paulu yange ôr a Mbakristu mba ken Roma ne . Nahan , mlu wase vea na har sha m@@ doo u a doo se ishima tsung la . Kwase ugen iti na ér L@@ y@@ n@@ n , a kaa ér : “ Ashighe agen ka m ôr Bibilo a@@ yem a@@ yem yum , nahan m kera ver ishima sha atô@@ akaa a injaa agen , a me fatyô u henen la ga . An@@ za a I@@ ny@@ aagh K@@ po@@ so K@@ po@@ so ( Lev@@ iti@@ ku 15 : 16 – 24 ; Pasalmi 5@@ 1 : 5 ; Mbaromanu 5 : 12 ) A@@ tindi a wanger iyol a yange í wa la lu u aa na Mbaiserael vea kav er kwagh a gbe ve a naagh ku ip@@ aan sha u kua ci@@ r asorabo a orumace , kua hide a nan sha mlu u vough kpaa nahan . “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! T@@ so@@ mbor ua hendan a “ u@@ g@@ ur@@ g@@ ur ” mba b@@ ov mban nena ? Yehova yange kaa a upristi ér ve tôô are@@ ki u ikyuryan la sha ak@@ ende , ve h@@ ungwa shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . Lo@@ is@@ i naan nom na icivir shi suen un kpaa , un u Ruamabera a kaa ér ka ityough la . Nahan kpa shi soo u hiden eren sha akaa a Ruamabera a vende la ga . Aôndo yange lumun Aberaham , ka nahan ve a yila un ér “ hur@@ or Wam ” ye . Takerada u pasen ase@@ mber ugen ôr kwagh u ishember i ken zwa Heberu , i í gem ken Genese 2 : 24 ér “ var ” la , ér ia fatyô u lun ‘ m@@ var u v@@ aren a or sha dooshima shi eren kwagh a nan sha mimi . ’ P@@ IN@@ E I@@ YO@@ L YO@@ U W@@ ER . . . A pine un ér : “ U ngu ke ’ ma kwaghaôndo kpa ? ” Ior mbagenev vea fatyô u eren imba kwagh u Yes@@ e@@ bel er la nyian nena ? M@@ vihi u or sha ayange la na yô , uumace sha won cii tim , mase shin Noa vea tsombor na tseegh . — Gen . Luke 3 : 15 , u se vande t@@ eren la tese ér Mbayuda mbagenev yange ve hen ér alaghga ka Yohane u Eren B@@ atisema a lu Kristu ye . Yange m za er tom hen Af@@ ishi a T@@ in@@ d@@ in a Ity@@ akerada sha A@@ tô@@ ôn@@ anongo kua Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en . Zum u nom a hemen sha inja shi kwase kpa a dondo hemen u nom u nan yô , kwagh la ka a va a mtsera man msaanyol kpishi ken ivese . Kanyi tôv@@ ac@@ an nahan mbadondon mba Yesu yange ve za hemen u zuan a mini ? U tesen ikyav yô , shighe u ifer du@@ mbur ken gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a u tsuaa la , Aôndo kaa a Aberaham ér : “ Me h@@ ungwa hegen , Me nenge ; aluer ieren ve ia kuma sha m@@ liam ma ma nyer her a Mo yô , Me fa , shin a lu nahan ga kpaa Me fa . ” Ka mea nenge a msaanyol ken a ve shighe u ve kav kwagh u Tartor u Aôndo u lu yô , ishima i taver mo . Kwagh@@ wan na ne zua sha kwagh u vande ôron wener : “ Ny@@ agh nen kwagh u a lu u ifer ” la . Se er ivese ken inyom i 19@@ 55 . Mayange ga , gadia num tan u Go@@ g@@ i la hemba m@@ te u tan num sha u@@ gomoti mba uumace tseegh tsô la . Shi ve na jighjigh ér mnder u shin ku ka kwagh u sha injakwagh , man hanma kwagh u i nengen a mi sha tar cii doo ga , shi ka Satan yange due a kwagh u ivaa i eren kua mar kpaa ye . Ka sea wase amba ne aa hide ken tiônnongo yô , se na i saan Yehova man mbatyomov nav iyol . Sha mimi yô , se fatyô u kaan ser “ m@@ lu@@ ashe u tar ” ne gema kpishi hii ken inyom i 1914 laa ? ( Aer . 15 : 6 ) I@@ liam ve la lu u ny@@ iman akaa sha atesen a kwaghaôndo , keren ngee ngee , vendan u nyôron ityough sha kwagh ga , kpa lu iliam i sa@@ gher iyol , i sha kwagh u atesen a Bibilo . Yange apostoli Peteru man Yuda , an@@ ngô u Yesu la ta icin sha kwagh u mbagenev mba ve ban a mlu u ken jijingi je ve gema tu@@ h@@ wan mba ve hemen ken Mbakristu la . Or@@ gen u imba kwagh ne i er un yô lu A@@ gb@@ oo@@ la , un ngu ya ikyua a ij@@ ough@@ tar i tar u B@@ en@@ in man u Na@@ j@@ er@@ ia . Sha nahan yô , doo u se dondo kwaghwan u Davidi la , se nôngo sha afatyô wase cii se civir Yehova a ishima i môm . Aôndo yange tôndo zwa ér vegher u nongo na u sha , u kwaghôron u profeti a yer u ér “ kwase ” la ua mar vor u ua c@@ agh i@@ yô ityough yô . Ngeren u pasen Bibilo ugen ôr kwagh u erdoo nahan ér : “ Ka kwagh u i eren sha u kuran uma shin wan uma inya t@@ ine yô . • Ka akaa atar a hange hange a i t@@ ér ken I@@ vangeli i Yohane a nyi i gbe u se hen kwagh sha mini ? S@@ te@@ ve kaa ér : “ Yange ishima vi@@ him shi m soo mer a de Bibilo i henen shi ishima lu nyian mo kpaa . ” Sha m - iv u vesen u kwaghôron u profeti Mal@@ aki la yô , “ iyange i Yehova ” la ka i@@ aven i shighe u “ zege@@ can . ” Zum u ter@@ tamen Aberaham be@@ e@@ yol man lu a ver tse ga yô , á vaa m@@ liam a Aôndo sha kwagh ne . Habak@@ u yange fa shighe u mtim u Yerusalem una kuma ga . 38 : 2 , 14 - 16 ) M@@ zough u uumace môm una wase ior mba Yehova ga . ( b ) P@@ ase er ihy@@ agh ia fatyô u vihin bem u ken tiônnongo yô . 1 : 5 , 7 . • Ka ajiir atar a nyi Bibilo i tsengaôron kwagh u “ U@@ sha u he man tar u he ” ? Aluer se time sha kwagh na yô , se hen akaa a wasen se kpishi . Yakob kpa yange lu u saa Yosev a na un iwasen keng ve , a yem a ik@@ yom na ken tar u K@@ an@@ aan ye . T@@ er@@ tamen Noa yange lu uma sha shighe u ayange a masetyô a tar u sha ayange a na la . Ka mbau@@ angev man mba kpen alegh tseegh Yesu yange bee ve angev ga , yange nder mbakp@@ enev kpaa . ( Luka 2 : 8 – 11 ) I tôô ior mban ér ve gba kwagh ga shi tom ve kpa ka u ikyo@@ o@@ gh ga . ( Mateu 17 : 1 – 9 ) Mpase ne yange taver jighjigh u nan u Peteru man Yakobu kua Yohane kpen kpen , gadia lu shighe u ior kpishi hide ijime , kera gba zan a Yesu ityô ga sha ci u er ishima ve ga yum je la . I M@@ AR@@ E@@ M ken tar u Ish@@ pania , ken uwer u Me@@ i 5 , 19@@ 5@@ 4 . I mar se an@@ igh@@ eni , ka mo m lu wan@@ i@@ unda ye . ( b ) Ka an nana lu vea Kristu ken Paradi@@ so , man una fatyô u lun uma gbem sha won nena ? “ Ve K@@ ua a Na ” Shin ka u@@ jijingi mbaaferev yange ve mgbegha ior ken ijime ve ve er akaa ang@@ ara nahana ? Er Mbakristu mba ken tiônnongo ve ne mbagenev iwasen sha imba gbenda ne nahan yô , mba ‘ wasen ikyav ayol a ve , ’ nahan mba eren sha “ tindi u Kristu ” vough . — G@@ al . Ka keng , Mose yange una nenge ér un ngu a tahav ga shi un yina u lamen a F@@ ar@@ a@@ o . Kanyi kwagh i lu kwagh u se hungur a mi ma shighe môm ga ? U Nen@@ gen W@@ er U Ngu Iky@@ ua a Aôndo ? Or@@ yuda u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , u yange i yilan un ér Ph@@ ilo la di gema seer kwagh u sha un@@ yi@@ in u er P@@ il@@ at@@ u la . Mba pasen kwagh ken tar u Na@@ j@@ er@@ ia . Lo@@ well kaa ér : “ M@@ akeranta ne yange u wasem u fan mer , aluer mea u@@ ve ityough ken tom u i n@@ em la nan nan kpa , saa me eren kwagh er Yehova a tese la ve , a doo un a mo ye . ( Yeremia 10 : 23 ) Mba er ior mba ken B@@ er@@ ea mba ngise mba ve lu a inja i mimi la nahan , yange ve ngohol kwaghôron u Aôndo sha “ gbashima , ” shi sar ve tsung u eren ishima i Aôndo kpaa . 2 : 7 , 8 , 12 , 13 ) Shighe u Yesu kuma anyom 30 la , Aôndo shighe un mkurem sha icighan jijingi , maa tsua un ér a ya dyako u iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Davidi shi wa un tom u pasen kwagh . No@@ ve@@ mba 28 , 20@@ 11 – Di@@ se@@ mba 4 , 20@@ 11 Or u lun a ieren i kundu kundu nan we ikyo sha akaa a mbagenev , man ka nan er kwagh ne sha u nan ve iwasen sha akaa shi lamen a ve doo doo kpaa . Or@@ t@@ yom u Aôndo yange ôr Peteru man mbaapostoli mbagenev mkaanem man shighe u i yima ve ken pur@@ usu la . ( Aer . Ka vough u ior ve̱ ver ishima ér or@@ tom u Aôndo nana̱ lu wang shi nana̱ eren kwagh sha inja ken uma u nan kpaa . Hii nan ve se fatyô u kaan ser msen u or er hen Yehova ken ishima i nan ti@@ ôn@@ ôô kpa ngu a inja ? “ P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I nana lu ga yô , i̱ de er i̱ ga . ” Yesu za hemen ôr mkaanem nam ma tesen ishim@@ avi@@ h@@ in na i hemban cii la . Mose yange kaa ér “ mkohol u ior i Iserael cii , ve s@@ ôngo ” wan@@ iyôngo , been yô , shi a pase ve shighe u vea er kwagh ne sha iyange i N@@ is@@ an 14 la jighilii . — Ôr Ekesodu 12 : 5 , 6 . ( Yoh . 1 : 14 ; 3 : 18 ) Ka Yesu tswen yange lu vea Ter na cii man i gba akaa agen ye , nahan a hen kwagh u Ter na man aeren a na . Ashighe kpishi ka i t@@ um@@ em iyol je m fatyô u m@@ ough@@ on hen ga@@ mbe sha ga . Ka se tese jighjigh ken tom u pasen kwagh u i we se sha ikyev la nena ? A̱ shi nan kpa Mbaiserael luun a u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba yange i naan ini@@ av a mi la ken u@@ y@@ aav vev ga . Aluer nan ngu yan kwaghyan u dedoo la shighe u ishima i hii u nyoon nan ker kpoghuloo la tseegh nahan , kwaghyan la una wase nan kpa ? Yesu kôôm shi ts@@ ahan ior mba ve doo un ishima yô . Vea lu “ tartor man upristi sha ci u Aôndo wase , vea tema tor sha tar . ” — Mpase 5 : 9 , 10 . Nyian ne , mbahenen mba Yesu mba ve kom umiliôn 8 la , kpishi ken ve ka mba i tsough ve sha icighan jijingi ga yô . V@@ ang@@ er@@ tiôr u ka se lu a mi shighe u se lu pasen mbagenev kwagh u mimi , shin vea lu mba kwaghôron shon a doo ve ga je kpaa la , ka tahav asev ga , kpa ka mbu Yehova . Kwagh la una wase se u tse@@ en ishima sha jijingi , er usu u i we sha u mngerem ma za hemen u pu@@ gh@@ ur nahan . — Ôr Aerenakaa 4 : 20 ; 18 : 25 . A@@ mba a ior la nga ongo imo i Aôndo ga . T@@ er@@ tamen Aber@@ am yange “ mough a ior nav mba fan ityav [ shin mba i tese ve u nôngon ityav ] ” la , ve za nôngo ityav ve ngohol Lo@@ ti ve hide a mi . Bibilo wa se kwagh sha kwaghfan ér : “ De tsu@@ ghun nen ayol a en ga , u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” Kwagh@@ henen u hiihii la ngu sha u wasen nomso mba ve er batisema u timen sha gbenda u ve nengen m@@ ne u nan ayol a ve kua u ve eren tom u udi@@ ak@@ on shin mbatamen la . Ne@@ hem@@ ia kaa ér : “ Ka hanma or er mo nahan , nana nyôr ken tempel , man nana lu uma here ? Shi se wase or u se lu henen kwagh a nan la sha er nana kav avur a nan er la yô . — 1 Kor . 4 : ​ 11 - 14 ) Ka nan nôngon kpoghuloo je ér nana eren kwagh sha inja i Kristu . Ity@@ esen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la zua sha kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Yesu la je kpa ? Kanyi vea y@@ aan a eren tom nee ? Z@@ aan sha shighe . Ba@@ mber sen@@ ou u lun p@@ ar p@@ ar môm tseegh una fatyô u lun a ako a mnger a ve@@ gh@@ em ker deri a lun a m@@ doom ma lun a ik@@ ighir ga atô kposo kposo . U hen wer Aôndo yô , á hemba un u yaren tom a tahav nav man kwaghfan na u a hembe kwaghfan u uumace kpishi la sha u Yon@@ a a zua a ahumbe a ôôn , nahan a lu uma ayange at@@ ar@@ aa ? Yesu , Wan u Aôndo tesen iyol i hiden a mi ijime sha hanma kwagh u a eren cii Ka nahan ve mbaihyomov nav er mhen ér tor a wa tindi u yangen msen ye . Nahan kpa , mayange se soo ser se er u i za kaa ikyaa inya , nahan i lu inja er se hemba perapera cii , shin se wa ikyo sha mkpeyol wase kpaa ga nahan ga . Yohane 8 : 29 ; 14 : 31 Mimi je , M kaan ne ne , ve ngohol injar ve kera ve . ” ( Mat . Er nan ve i doo u kwagh a gba se a ishima y@@ as@@ a ? Nenge ase sha ityom i Yesu igen , i í ts@@ enge tesen kwagh u Yesu una va er sha ci u uumace sha u kuren Pasalmi 7@@ 2 yô . Nahan Yesu er kwagh u kpiligh iyol , “ A n@@ aregh uwegh , A bende un iyol , A kaa a na er : M rumun , i̱ wanger we . I@@ wasen yam yô , ia va sha TER , Un u A gbe Sha man tar la . ” A fatyô u kaan ér ior mba ve hii a hii u henen kwagh u Tartor u Aôndo je kpa ve zua a mtsera sha atesen a Yesu yange tese sha kwagh u gbenda u i gbe u or a eren a uma u nan la . Mbat@@ amen mba ken Kristu vea dondo ikyav i Yeremia la , sha u wan mbacivir Yehova ikyo er Yehova a eren a ve la nahan nena ? — Ôr Mbagalatia 6 : 1 . Í kaa ken Pasalmi 4 : 4 ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga ; hen nen kwagh ken asema a en sha u@@ ga@@ mbe enev ; lu nen ving . ” ( Luka 18 : 4 , 5 ) Ken zwa Grika u i nger ivur Bibilo ne ker la yô , i kaa ér , or@@ jir la yange wa kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la ikyo sha u a de “ vihin un iti , ” shin a “ p@@ ir@@ in un ishe ” sha injakwagh ga yô . Yange mbag@@ e@@ man@@ kwagh mba tse@@ en ishima nôngo kpoghuloo gema Bibilo ken ijô igen kpaa . 5 : 4 , 8 . Aluer ka nahan yô , er nan u seer henen gbenda u u fatyô u lun a imba jighjigh u nan u Yehova una na u injar sha mi mgbegh@@ aa la , shi tesen jighjigh u nan shon ga ? Or@@ kur@@ an@@ ilev u ken jijingi nana fatyô u henen kwagh ken ikyav i Ter wase u sha ne kpishi je ! Í t@@ í@@ m t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el hen Sh@@ ilo hen haregh u E@@ fer@@ aim . Se seer henen fan kwagh u tahav mbu Yehova mbu gb@@ an@@ akaa yô , kape h@@ indi ia hemba tan se iyol kpaa je la . Shighe u kwaghôron u profeti u Yesu , u á kaa ér “ zege@@ can una er ” la una kure sha gbenda u vesen la , kape m - ongo u se ongo kwagh sha ci u se soo u aren sha mlu u vi@@ an la kpa una yima se je la . ( Mat . Ikyav tese wanger wanger ér uumace mba ve yen ne vea fatyô u hemen ayol a ve sha inja ga . Ka i lu agumaior kpishi ken ishima nena sha kwagh u ve lun kposo a mbak@@ ov ve laa , man ka sha ci u nyi ? Á fa er i lu Yehova a lu I@@ mbor i inyaregh nagh yô , nahan á kaa a na wener : “ Akaa cii ka hen a We a dugh ye , ka kwagh Wou se hi@@ di a mi , se ne U ye . ” Sha mimi yô , gba u a tese uumace gbenda u vea za yô ! Gadia lu u Yesu una tema tor sha , a lu sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ken Yuda ga . De se time sha akav kpuaa a a tese mimi u kwagh ne yô . — Ôr 2 Timoteu 3 : 1 , 13 . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Kwagh u a hii gban Mbahemenev mba Shin T@@ ine ishima jighilii yô ka u n@@ á@@ n kwaghwan u ken jijingi shi kôôm tiônnongo u Kristu . Kanyi i gbe u se er te@@ gh@@ elee shami shighe u se lu gbidyen kwar sha kwagh u a dugh ken ishima yase laa ? 2 : 15 - 17 ) Nahan kpa , ka hanma shighe ka i lu ve z@@ ange u dondon atindi a Aôndo ga . Nahan yô , i hingir iky@@ e yase i ‘ eren akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ’ — 1 Kor . W@@ a Mba@@ ats@@ anev Iky@@ o , 5 / 1 U Yes@@ en Ô@@ no@@ v , 11 / 1 Ishima ka i nyian ve sha kwagh u ve yer ér ku u kpen kô@@ gh la , kpa zum u or bee iyol zan zan nan va mase kpen yô , ve kaa ér ka ku u “ gba@@ aôndo . ” Man ishimaverenkeghen yô , i ve ah@@ enge ga . ” Yesu yange er kwagh u or la sôn un la ga sha ci u nyi ? Kwagh u yange er She@@ i@@ la la tese ér doo u zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe nena ? I y@@ ese agumaior agen ken icombor i Mbakristu , nahan kpa atindiakaa a Yehova doo agumaior ne ishima ga . Ior hii u ku@@ mban wuese Yehova ica i gba hegen . P@@ ase er avur a ruamabera kposo kposo aa wase wan@@ ye@@ kwa@@ or nana lu a mnenge u vough sha tom u u@@ ke yô . Shin er Aôndo a doo se ishima nahan kpa , se mba vough ga . Se kpa zum u se t@@ ende zwa a or yô se er sha ityendezwa yase la . Shighe u ior mba Aôndo due ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon kera la , ve mbagenev ve gema lamen zwa Shi@@ ria ayange ayange . Ma a taver se ishima ken iwer i ken hemen la , er mkaanem kua aeren a mbagenev mba Bibilo i pase ér yange ve lu a jighjigh u nan man ishimataver la kpa , aa taver se ishima nahan . Ken inyom i 2@@ 000 la , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine nenge ér doo u a er kwagh u una wase mbag@@ e@@ man@@ kwagh sha tar cii yô . Apostoli Peteru ôr kwagh u mban@@ ah@@ an@@ tar mban wener : “ Kwagh ne hungur ve sha apera er sha imo i Aôndo yô , U@@ sha lu tsuaa je kua tar kpaa u u dugh shin mnger man i er u sha mnger kpaa . Ka sha ve kpaa man tar u u lu hen shighe la , mngerem u@@ ve u , u tim kera ye . 14@@ 7 : 1 . Nahan mbatomov mba Kristu mb@@ á eren Yehova Aôndo man Yesu Kristu tom a iyol hiden a mi jime . ( Mbaromanu 5 : 17 - 19 ) Shin er nomso@@ or man kwase u hiihii la yange ve hingir mba@@ asorabo sha asema a ve nahan kpaa , Yehova na ve ian i maren ônov . Ken ngeren mba uhar mban , se lu timen sha igbenda i Yehova a tese se dooshima la , kua er se kpa se fatyô u tesen un ser a doo se ishima yô . ( Yuda 20 , 21 ) Ikyav i iyol@@ tseghan yô , ka u veren kwagh kposo shin tseghan kwagh . Yehova pase er nongo na u eren tom yô , kua vegher u nongo shon u sha la kpaa . Yange hii mkombo ne sha u lôh@@ ôn mba@@ ats@@ am@@ ev mba shin Betel ér ve wa ats@@ am , nahan ve wa ats@@ am a ken takerada wase u ats@@ am u he la . Kwagh ne na Anmgbian u kwase ne nenge er gba u a wase un yô , nahan za hen mbatamen za ker iwasen . I@@ ng@@ ira kpa ia b@@ unde . I NG@@ ER akaa a doon tsung a Yehova a er a uumace la ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . “ T@@ ER@@ E , Ú za han@@ a ? ” 5 : 12 ) Mbakristu mba kasev kpa er tom vea anmgbianev mba jighjigh mban imôngo . ( Aer . ( Mpase 7 : 9 ) Man iyenge ne ngi seer a seer . 13 , 14 . ( a ) Ka imo i nyi yange i due a mi sha ci u Mbakristu mba tsuaa mbara hen ape ve vande veren ishima ér vea zua a ish@@ u@@ en ga laa ? A̱ shi nan kpa , lu mbaihyomov mba mcivir u mimi la yô@@ h@@ ôr a ye . Eliya tôô a@@ wen 12 ta at@@ se a nan@@ den nagh a mi . Mbagenev hen ér ka orgen u nan fa u kaven kwagh@@ ngeren u Jose@@ ph@@ us , yange nan seer mkaanem sha ngeren ne , nan kaa ér ka Jose@@ ph@@ us a nger ye . T@@ ol@@ min@@ a kaa wener : “ Zum u nom@@ om kpe yô , ishima z@@ am iyol tsung , kpa mkaanem ma Mar@@ th@@ a man nam ishimataver , m b@@ unde mkombo ma shighe môm ga . Ka unô ve lu samber a mimi ken ayange ase ne sha jigh@@ jigh@@ i ? ( 2 Timoteu 3 : 12 ) A tôv ve a ican sha ci u nyi ? Aluer se mba eren sha iyol@@ tseghan yase yô , a saan se iyol gbem sha won Yange wea lu Orkristu sha shighe la yô , we kpa alaghga hanma iyange i kôr u shi i na u ican . Yesu ôr kwagh sha kwagh ne . Ishim@@ a@@ wan ka ieren igen i i wasen se u geman ior hingir mbahenen yô . “ Hanma iyange kpaa ve lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu . ” Ka nyi i gbe u se umb@@ ur@@ u , shi gba u se kange ishima u eren nyi ? ( Mateu 16 : 13 , 15 ; Yohane 11 : 26 ) Se er nan ve se fatyô u pinen kwagh sha inja er Yesu nahana ? Tsô hii nan ve ngu a pase mbagenev mimi ne , kpa a gema a yer mbag@@ en@@ eve ? U@@ ya mbara nahan , yange i maa ve ve lu a te@@ mb@@ e@@ ya , shi i kase i wa h@@ unda sha hemen . la I@@ aven ne ngi a ak@@ um@@ ai@@ hi@@ ange at@@ ar@@ atar tseegh , á pase kwagh u Yesu ti@@ ôn@@ ôô shi á ôr ape a dugh man er i hii ve yange va shin tar ne yô . ( 1 Utor 3 : 7 - 14 ) Ka mimi , kwagh u Solomon yange lu kposo . M zua a wan@@ kwase ugen hen ijiir ne , maa se vôso ayol a ase . D@@ i er loho u ken Bibilo u Mbashiada mba Yehova ve pasen kua ieren ve la i kôr kwase u kera yô lu kwase K@@ at@@ oli@@ k@@ o ne ken ishima nahan , kape loho ne ú lu b@@ enden a ior umiliôn umiliôn sha tar wuee je ne . Kwagh za a C@@ ho@@ ong Ke@@ on man Ju@@ li@@ e , mba se vande t@@ eren kwagh ve sha mhii u ngeren ne la nena ? Aluer se ‘ gema ishima i nyian yase cii se haa sha Yehova ’ yô , ka nyi ia er@@ ee ? Zum u Anmgbian K@@ nor@@ r hii u hemen Mbashiada tar sha won cii ken inyom i 19@@ 42 la , a tsua Anmgbian H@@ en@@ sc@@ he@@ l ér a̱ lu or@@ wasen un tom . Shi i de hungur we u eren msen hen Yehova sha akaa a a ze u iyol la , s@@ ônon un wer icighan jijingi na a hemen we ken mbamhen ou ga , “ gadia TER ne kwaghfan , mfe kua mkav . ” — Anz . Kanyi ia mgbegha se se kav Yehova ? Zum u hingir hange hange u a karen anmgbianev kwaghyan ayange ayange ken Yerusalem yô , mbaapostoli tsua “ ior uta@@ ankar@@ uhar . . . , mba i wuese ve , man ve iv a Jijingi man mfe kpaa yô , ” ér ve er tom ne . ( Aer . U tesen ikyav yô , F@@ il@@ ib@@ u yange za pase kwagh sha ajiir kposo kposo hen ti@@ ôn@@ tar u P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina la . Mbamaren mbagenev ka ve nenge batisema u mbayev vev ér ka kwagh u injaa , nahan cii kpa kwaghbo ngu ker , vough er u zuan la@@ asen u nan or ian i nahan mat@@ o kpa i lu nahan . Hen Kwagh sha A@@ ka@@ abo a Mbaiserael Er La Er ve wase or@@ henen u Yesu Kristu yô , ‘ injar ve i b@@ unde ve ga . ’ — Mat . Nahan m va gba m so@@ mb@@ o ave man angahar shi m vihi iyol ken ijime . Aluer u er nahan yô , u ngu eren sha ic@@ in@@ tan i i lu ken Mkaanem ma Yesu ma ma lu ken Mateu 5 : 28 la . “ Kwagh M@@ ôm B@@ an Se Ga ” Zum u anmgbian ugen vea kwase na soo u za pasen kwagh hen haregh u kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh yô , as@@ ande a ior agen ken tiônnongo ôr akaa a nan ve iyol@@ kpen . Aluer wea vande zuan a “ kwaghfan man . . . hanma mkav ” sha u henen kwagh u Bibilo i tese ga yô , nôngo kpoghuloo sha er u zua a mi yô . Aluer se kaa ser se suur sha Aôndo yô , a gba u se tese kwagh ne sha aeren a ase , ga yô a lu vough er “ jighjigh u nan u lun a aeren ga di kpaa , a lu kpen@@ egh nahan . ” Sha mimi yô , ian i se lu a mi ken tiônnongo ne na yô saan se iyol shi se zua a mk@@ om kpaa . I gbe je ishima er u ker nahan ve@@ e ? Aluer sar se u seer eren Yehova tom ga yô , doo u se er nena ? Se cii sar se u lun a ishima i legh legh sha er icighan jijingi u Yehova una hemen se yô . ( H@@ ag@@ ai 2 : 7 ) Yesaia yange vande nengen aa akuraior cii lu k@@ ôn@@ don sha u@@ wo u ta@@ ven u mcivir u Yehova . Yehova ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga . ( Ôr Yohane 5 : 19 . ) I@@ wa@@ v@@ aren i ainge ne na yô , ka se fatyô u zuan a akaa a ungwan shin a nengen , a nan se msaanyol la , a ican iyol shio . Kpa akaa ne kpishi doo sha ci u Mbakristu ga . Kpa luun er vea lu a mhen u Kristu yô , ma ve lu a iember ve her shi ma ve lu ke ’ ior i Yehova her kpaa . — Mbafilipi 2 : 5 - 8 . Aluer u soo u fan seer yô , nger Af@@ ishi a B@@ ran@@ ci a Mbashiada mba Yehova a ken tar u Na@@ j@@ er@@ ia la sha ad@@ er@@ e@@ shi u a lu shin heen ne gayô gbidye wa@@ ya . ( Pasalmi 6@@ 8 : 5 ) Mkaanem ma ma dugh hen Aôndo man pase se ieren i Yehova Aôndo , i ka i na se kporom hen a na yô , inja na yô , un nengen sha mba ve lu a or ijime ga la . Er mp@@ av a ngee ken tar nahan kpa , Mbashiada mba Yehova mba inja kposo , mba a dooshima shi mba ken mzough kpaa . Nahan kpa , m@@ nyoon u ken ishima u ku u ve nan a mi la ka a been kure kure , nahan ka i gba u a su@@ r nan ishima shi a sue nan shighe a wa karen . Aluer i doo TER a vese yô , Una nyôr a vese ken tar la , Una na se u ; ka tar u at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough ve du@@ mbur ken u . ( b ) Inja na nan man an@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh la yange kaa a mb@@ al@@ an@@ enkwagh mbara ér ve za yam mkurem ve@@ m hen mb@@ ate@@ ene ? We kpa u ngu eren tom u injaa u pasen kwagh ne je ka u henen a hen ga . Kpa aluer se de Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi nan fa zayol wase , nahan nan ngu wasen yô , kwagh ne una fatyô u yangen se u nengen ma isharen i bo be@@ elee la . ( Anz . 18 : 1 ; Heb . Jighjigh wase u nan una fatyô u nd@@ ôh@@ ôr , shi ‘ iyol ia kpe se , ’ nahan se kera gba eren Yehova tom er ma se lu eren la ga . — Heb . Yesu yila Ruamabera ér “ kwaghôron u Aôndo . ” Hii sha shighe u yange i d@@ aa Satan sh@@ a@@ a@@ la la je , ashighe agen ior mba Aôndo ka ve zua a mk@@ or sha num tan u Satan la sha u@@ iniôngon mba iniongo i pati@@ i ig@@ enegh , i̱ i pase kwagh u í ken Mpase 12 : 1@@ 5@@ ,@@ 16 sha mkaanem ma sha injakwagh la . ( b ) Yosev di yô , Aôndo yange er erdoo a na nena ? 34 : 14 ; Heb . Sha er yange ngohol tahav ke ’ inyom i 1914 la yô , akaaôron a profeti ag@@ enegh a kpilighyol la kpa aa iv . Mba@@ civir Yehova mba ve tsegh ayol a ve sha ci na mba kuren kwaghôron u profeti ne sha u hiden a ayol a ve ijime eren tom u pasen kwagh ne nahan yôôn iti na sha tar jimin cii . ( Ps . Yesu yange lu nyi or@@ o ? Yehova Ka Aôndo u Dooshima , 11 / 15 “ Mo m ngu ic@@ an@@ or , or@@ ibanave kpaa , nahan kpaa , TER ka A umbur mo . ” — Pasalmi 40 : 17 ; M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I T@@ OR U I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L , K@@ EN AT@@ Ô U I@@ A@@ V@@ EN IN@@ YO@@ M I 1@@ 00@@ 1 Z@@ AN Z@@ AN 1@@ 10@@ 1 C.S.@@ Y . 10 : 3 , 44 — Er nan ve i z@@ enda ônov a ung@@ ôô@@ v vev im@@ ôn@@ go@@ o ? Nahan hii nan hegen je ú tee wer se mba ken Yuda sha ayange a Habak@@ u la ga ? ☞ Tom u Mbak@@ ur@@ an mba N@@ ingir Sha ve eren ainge ne yange u hii nena ? — Iyoukura ( zwa Buter ) i No@@ ve@@ mba 15 , 199@@ 6 , peeji 10 - 15 . Se hen nyi sha kwagh u akaaôron a profeti a Yesaia a er sha kwagh u “ Wan@@ akiriki ” laa ? 14 : 19 , 20 ) T@@ so@@ mbor u Noa lumun kwaghwan na , shi ve na jighjigh er Noa iyol@@ na nahan , shi ve lumun ér mbagenev ve yange ve u eren tom u Aôndo na ve la ga . A@@ vegher a Ruamabera a yange i nger la wase Daniel man Tor Yo@@ shia nena ? U gban di teman a tema er ior mba ken c@@ ôô@@ ci la yô , yange mbahenen har asema a ve cii sha Yehova man Mkaanem nam , ashighe agen yange ve zua a mimi ne sha ikyev i ior mba i te@@ v ve a ican tsung yô . 4 : 2 - 8 . C@@ ar@@ ol@@ ine gema zamber wener : “ Kpa kwase u V@@ ia , ken atô u min@@ iti mba ve kar 20 la , m tema imôngo a we sha kwagh u ishimaveren i vesen i doon tsung shi m tese ú kwagh u ica a gba ga tsô Tartor u Aôndo ua er sha ci uumace la cii ken Bibilo . De ne mba ve fe kwagh u tom i kom ve ga la ian wer ve er tom sha ajiir a or a fatyô u vihin iyol fele la ga . ( Mbaheberu 1 : 14 ; Mateu 18 : 10 ) Yesu lu or@@ tom . ( Anzaakaa 24 : 16 ) Ter wase u sha la taver se ishima ér se “ mough ” sha . 8 Ka H@@ ange H@@ ange u Se F@@ a Mbam@@ lumun Mba I Ne sha Mbam@@ pin mba sha Kwagh u Yesu L@@ aa ? ( Cii man Shighe u Yesu ) la . A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a A@@ le@@ kes@@ an@@ der u V@@ esen yange kura al@@ ô@@ gh a vegher gar u T@@ ir@@ u u lu hen kp@@ em@@ nger , u i vande timin un kera la , ve haa ken atô u mnger ati@@ h@@ i ati@@ h@@ i hingir ts@@ ar , ve per sha mi ve za tim vegher gar u T@@ ir@@ u u lu ken ic@@ ile la . Se palegh ieren la nena ? P@@ i@@ pa i tôôn abaver igen ken tar la s@@ enge ér Mbashiada mba Yehova lu nyôron a ityakerada i pasen Bibilo ken tar la ken umb@@ olo@@ mb@@ olo ! ( Mat . 24 : 37 ) Nahan ka hange hange u vea time sha ikyav i “ or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ” la shi vea dondo i kpaa . Yesu yange tese wanger wanger er Aôndo ka a doo or ishima yô . ( Pasalmi 9@@ 2 : 5 ) Shi apostoli Paulu yange ôr kwagh u “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo , ” mbamhen mba zan sh@@ imi mba Yehova a pasen ior nav “ sha Jijingi ” u a lu eren tom sha wanakiriki u jighjigh man u fankwagh la . B@@ em man mkpeyol ne una va nena , man a lu hanma sh@@ igh@@ ee ? ( b ) Er nan ve u fe wer Satan ngu kpôô kpôô ? ( Mateu 16 : 21 - 23 ) Kwagh u yange hemba gban Yesu ishima yô , lu m - bende u ku u yange gba u una kpe sha inja i or@@ mbai@@ v u dang la ua bende a Yehova man icighan@@ ti Na la . ○ Ka abaver a injaa a nyi R@@ ah@@ ab@@ i yange ungwa shighe u lu iyev laa ? Se tema a tema imôngo shin tar ne tsô , ya wase ngu pe gen . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Heela tseegh ga , ve cii ve z@@ om mba “ icighan@@ nongo u upristi ” mba i ne ve tom ér ve̱ “ naan nagh ku ken jijingi , ku ku doon Aôndo sha ci u Yesu Kristu yô , ” man sha u ve̱ “ yôô aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila [ ve ] ken ime , A va a [ ve ] ken iwanger Na i kpiligh iyol la . ” M [ ngu ] yemen hen Ter . ” — Yohane 14 : 2 , 3 , 12 ; Daniel 7 : 13 , 14 . Vea hemen sha u shir@@ en mba ve lu ken nongo u Kristu môm a ve la . ‘ F@@ a Kwagh Mimi , Shi Doo A@@ she Kp@@ aa ’ Shighe u se tagher a ah@@ endan shin tôv@@ ac@@ an jighilii yô , de se ker nen iwasen hen Aôndo sha er se fatyô u lun a imba ishima i Paulu yange lu a mi la yô . Pas@@ en kwagh sha igbenda kposo kposo . Shi or@@ henen Yakobu nger wener : “ H@@ ire nen ayol a en ijime sha ishigh ki Ter man Una kende ne sha ye . ” Ken masejime yô , Mpase u apostoli Yohane nenge ken inyom i 9@@ 6 la tese ér Tartor u Aôndo ua va a averen ken “ tar u he ” la . Or u n@@ á@@ n kwaghôron shon ng@@ ur zan hemen yô , a shi a ôr kwagh u vesen ne wener : “ Mbahemenev mba shin t@@ ine mba a ior mba lun a ati@@ at@@ om er Mbahemenev mba N@@ ongo u So@@ ci@@ e@@ ty la ve lu a mi amba er p@@ es@@ id@@ en man m@@ u@@ e p@@ es@@ id@@ en man or@@ ngeren - tor@@ i@@ kpa man or u lun angahar a or@@ ngeren - tor@@ i@@ kpa nahan ga . Ka ter nan lu ityough ki kwase u nan shi nan lu a tom u vesen u tesen mbayev mba nan ye . Orshiada môm ken atô u Mbashiada un@@ yi@@ in ken tar la nan eren pania , Mbashiada mbagenev cii yô , ka ve pase kwagh sha gbashima , ve na ah@@ wa a kuman er 20 nahan ken hanma uwer Mpase u sha mnenge u kpilighyol ne ka môm ken akaa a Yehova a we ishima u eren yô . Nahan cii kpa , Yesaia tsengaôron kwagh u m@@ ve u Mesiya la . Aluer kwagh lu nahan yô , ian i eren Aôndo tom , zuan a averen a doon tsung la kar De@@ ma . Doo nahan je he ? Anmgbian ugen u a er tom u ortamen i hembe anyom iky@@ un@@ du@@ gber yô kaa ér , zan zan hegen kpa un ngu zan hemen u vesen ken jijingi her . Heela tseegh ga , shighe u tar t@@ enger kpoghuloo , maa mngerem sar av@@ enge , za ta sha tar u J@@ ap@@ an , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la , akaa kpishi sar anmgbianev mba nomso man mba kasev ishe . Paulu yange tese Marku , ikyar - tom na u kiriki , shighe u due zende m@@ ishen na u hiihii la . Nahan kpa , ka z@@ ange u lamen a mbayev sha kwagh ne ga . A@@ g@@ umaior aa tese gbashima sha mcivir u mimi nana ? ( b ) Ka iky@@ aren i nyi nahan i doo u se kar ayol a as@@ a ? Aluer me ôr Loho u Dedoo ga yô , kwagh á ts@@ erem ” nahan kpa ? — 1 Kor . Ka T@@ ugh Mb@@ u Se Umbur Yô Hanma or yange nan va a inyaregh akuma akuma kwa môm ken uwer — shin shighe u i doo nan cii , man i lu shighe u nan soo shi nan fetyô la ; gadia i kighir or ga ; i lu naagh ku or naan a ishima i nan yô . ” — Apo@@ lo@@ gy , ityough 39 . N@@ om@@ om yange su@@ em sha mimi u civir Yehova a iwuese zan zan va kar kpen ken inyom i 19@@ 6@@ 9 la . ( 1 Mbakorinte 7 : 36 ) Nahan kpa , shighe kar u Ab@@ ig@@ ail una hen sha akaa ne . Or@@ gen u i yer un ér E@@ m@@ man@@ uel yô , vea kwase na V@@ ic@@ tor@@ ine man mbayev at@@ ar@@ atar , mba ken vegher u A@@ fri@@ ka ape ve nengen a akaa a tesen ikyav la tsembelee ga yô . Z@@ an zan hegen kpa , or ka nana er kwagh a we u doon man wea su@@ gh nan yô , nan kaa ér , “ Se wuese Yehova , ” sha u tesen ér ka un a ne hanma kwagh u doon cii ye . ( Yohane 4 : 24 ) Nahan se fatyô u nengen a Aôndo ga . — Ekesodu 33 : 17 - 20 . Ikyav i tesen yô , aluer or ôr kwagh a we sha il@@ y@@ ahan gayô sha ts@@ wam nahan , a fatyô u lun we ican kpishi u de@@ en nan a kwagh la . De se nenge er Yeremia yange de u civir Yehova ga ve , Yehova kura un yô . Shi ngu a angev mbu sh@@ u@@ gar , er G@@ ary nahan . Awa@@ shima wase u se Mbakristu yô , ka u eren sha tindi u tartor u sha kwagh u dooshima la . Ter Yesu yange kaa a tiônnongo u ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia ér : ‘ Er u kor kwaghôron wam sha kwagh u ishimawan yô , Mo kpaa Me kura u sha shighe u imeen . ’ Ior va mkohol la nôngo u kuman iorov 7@@ 00 nahan , kua mbakp@@ ish@@ iv mba yange gomoti u ts@@ wam tôv ve a ican la kpaa . Takerada shon pase ér : “ Gb@@ an K@@ an kwagh u se k@@ an shio u eren tsô ga , kpa u se nôngon ser se sôr tar vough la una va a va a kwaghbo man ts@@ wam , shi alaghga je yô , ityav kpa mb@@ ia p@@ ev . ” I ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi dedoo i wa sha ufoto kpishi ken vi@@ di@@ o la . Yehova yange na Peteru man Yohane kua mbahenen mbagenev vangertiôr nena ? Er lu kwase u ken tar u H@@ ung@@ ary yô , i tindi un a ad@@ er@@ e@@ shi u kwase ugen u lamen zwa u H@@ ung@@ ary sha er una za sôr un shighe u un dugh kwaghpasen yô . Nahan kpa , gba u se fa ser ka mfe u takerada , shin mfe u fan kwaghôron la a ne ve or kom u lun or u pasen kwagh shin ortamen ken tiônnongo ga . Er nan jim yange m er kwagh sha lan m undu nongo u Yehov@@ aa ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u G@@ wen man mo se lu anyom at@@ aan la , se hii u henen am@@ ar a v@@ in@@ en . Nahan cii kpa , aeren a na a dedoo ne na kwagh na doo mba yange fatyô u wasen ve la kua Aôndo u yange na un iveren sha erdoo na la kpaa . — Aerenakaa 9 : 36 - 41 . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti vande kaan je ér Mesiya una ôr ‘ akaaôron a doon sha zwa na ’ man una yar tom a “ akaaôron a dedoo ” kpaa . Heela tseegh ga , ityar igen ka i shi cian ér aluer tar ve ngu a ikyav mbi u@@ ty@@ aav er ityar igen nahan ga yô , alaghga kwagh a tser ve . Ve cii mba anyom 8@@ 0 kar hegen , ve er batisema ken inyom i 200@@ 5 la . Kwagh u yange hemba doon Davidi ishima shi na un msaanyol cii yô , lu u un civir Aôndo . Sha ci u mbamsen mba Saulu yange er la cii lu sha jighjigh ga . ( Duteronomi 6 : 5 - 7 ) Orshiada u ke ’ tar u T@@ ha@@ il@@ and u i vande ôron kwagh t@@ eren un sha hiihii la kaa ér : “ M umbur er Bab@@ a yange a tô@@ ôm se due kwaghpasen sha ak@@ e@@ ke ase , se yem ca ca ke ’ ak@@ ighir a haregh u tiônnongo wase la vi@@ e vi@@ e . “ I m@@ ô@@ ôr ve ken iyou i TER . . . Vea ume atam a iyol i been ve her . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 9@@ 2 : 13 , 14 . Nahan kpa , se tese m@@ til wase sha ikyaa i m@@ tem@@ tor u Aôndo la nena ? Yakobu nger ér : “ Or u nan taver ishima ken imeen yô , saan nan iyol , gadia zum u nana kar iky@@ aren i i lu karen nan la yô , nana ngohol ts@@ ar u uma . ” Kpa Mbaiserael undu Yehova , ve gema icivir i Aôndo u uma la ve na ie@@ ev mbi mbi lu a uma ga la . Kwagh yange kera gba Solomon sha ian i civirigh i lu a mi i lun or@@ tom u Aôndo u mimi la ga . 9 : ​ 11 , 12 , 28 . Ior kpishi lumun ér ashighe kpishi u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav ka ve hemban seer a seer u samber a aeren a hông@@ or@@ ough er dang u eren man i@@ pi@@ la man u gban man ici@@ mb@@ iv dang dang tsô la nahan . I W@@ u@@ ese Ve sha Ishim@@ at@@ aver Ve man Gb@@ a@@ shima kua Er@@ doo Ve Kp@@ aa ( Pasalmi 25 : 4 ) Kpa umbur wer , Satan wa at@@ ser@@ egh kpishi . S@@ aa Aôndo una doo se ishima ve mba@@ wan@@ ndor a vese kpa vea doo se ishima ye . Se kpa se fatyô u ôôn ave ase nyian ish@@ ô iyol shi ningir sha at@@ se a Aôndo , aluer se na naagh ku Yesu jighjigh shi se civir Yehova a ishima i môm , se ‘ mba a ave a wang , man ishima i mimi kpaa ’ yô . — Pasalmi 24 : 4 . Aluer se tese ikyav i dedoo sha inja yase man sha iyol wu@@ h@@ an yase hen ijiir tom man ken makeranta man hen ya wase kpaa yô , sha gbenda ne kpaa se na a saan Yehova iyol . A er nan ve se fatyô u fan ser ka mpin u se pine ve una lu sha ishima i or@@ ya nee ? Yange á zer kaan ér : “ Gba u ú fa kwagh u ior mbagenev ve henen la . ” Ru@@ tu ungwa imo i Na@@ omi , tsô á mough á za kohol Bo@@ a@@ shi á kaa a na ér a lu or@@ p@@ aan na . Man lu kwagh u takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u Hi@@ ihii er vough je la . Davidi lu or u hiden a iyol ijime , civir Yehova a ishima na i môm , shi gba un ishima u k@@ enden a iti i Aôndo sha kpaa . Doo u se kav aeren a na ne . ( b ) Ú pase ikyo@@ kwaghôron i i yar tom a mi ken M@@ ika 3 : 2 , 3 la nena ? Kwagh ne bende a tsombor na sha gbenda u vihin kpen kpen . Ikyav i tesen yô , alaghga kwase u nan hii mar yô nana ver ishima sha wan u nan kpishi , je yô a kpiligh nan iyol er wan u nan u he ne ka una k@@ ine a k@@ ine kpa ishima i yina nan yô . Ka vangertiôr u nyi se cii se lu a mi sha kwagh u mkur u kwagh u i er ken Yesaia 60 : 17 laa ? Ikyav i Yeremia la taver mo ishima Nahan kpa , aluer u soo an@@ umbe agen sha ci u mba gbe g@@ es@@ a u a ken bem ga , shin ior mba eren a mba we uma ve ikyo ga , shin iyol@@ vihin ngi ker kpishi , shin ior ka ve g@@ eren a sha a@@ y@@ ongo , shin ior mba eren an@@ umbe ne kua mba g@@ eren ve cii mba nengen ér tar ve hemba doon a u mbagenev di ye ? S@@ ef@@ anu Yange Er M@@ sen hen Yes@@ u@@ u ? Een , awashima wase u hiden za sôron ior yô ka u hiin Bibilo i henen ken ya a ve shi henen i̱ hanma shighe kpaa . Mba eren tom ne ainge je hemba ave at@@ se , man alaghga we kpa ú ngu eren u . I mar Yesu sha iyange i Di@@ se@@ mba 25 . A nôngo ér una gema mbatyomov mba sh@@ aav man uumace cii kua Yesu Kristu kpaa ve civir un , ve gema ve venda hemen u Yehova la . — Mateu 4 : 8 – 10 ; Mpase 12 : 3 , 4 , 9 . Bibilo kaa ér : “ Mose kaa a ior er : De cie nen ga , tile nen her , nenge nen m@@ yem u TER Una yima ne nyian yô . ” Anmgbian nana gbidyen kwar sha atô@@ akaa ne yô , ishima ia mgbegha nan u nôngon kwagh sha er nana hemba mbamhen mba kpe@@ egh yô . Lu isharen ve i zuan a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la . Sha tar cii , Mbashiada mba Yehova mba nan Aôndo icivir sha mimi Gbenda môm yô ka u keren ishim@@ as@@ ur@@ un ken Mkaanem ma Aôndo . A kaa ér : “ Or u nan gbe ôron kwagh sha tahav mbu nan iyol i nan yô , ka icivir i nan tsô nan keren ye . ” — Yohane 7 : 16 , 18 . 3 : 16 - 18 ) Kape mbacivir Yehova mba@@ jighjigh mba i wua ve ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a Mb@@ an@@ az@@ i , maa i nan@@ de ve ken usu la kpa kwagh ve lu je la . Er nan u pase aeren a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la sha u tesen m@@ kposo u u eren kwagh a or sha icivir man kwagh u a tese il@@ y@@ ahan ga ? Paulu yange hide a iyol na ijime sha ikyaa i ic@@ ôngo nena ? Gbenda u yange i eren msen ken tempel u ken Yerusalem la zua sha u í eren ken tempel u ken jijingi nyian la nena ? • Ka akaa a nyi nahan u nenge i ser ken nongo nee , man ka nyi i wase ú u lumun á ? ( Mateu 5 : 3 ) Yehova k@@ ur asaren a ken jijingi a ior nav mba jighjigh mbara sha gbenda u kpilighyol kpen kpen ! ( Genese 3 : 14 , 15 ) Ruamabera kaa ér Diabolo ka “ tse@@ yô , ” shi a pase ér shighe na kera vese ga , nahan ishima vihi un tsung . Shi er yange “ ke@@ hen ityough kpaa ga ” yô , nahan mor@@ on iyol ga shi gen@@ gese iyol kpaa ga . ( Mpase 19 : 19 ) I pase se ér un a tem sha ny@@ inya la ka Yesu Kristu . — 1 Timoteu 6 : 14 , 15 ; Mpase 19 : 11 , 12 , 16 . Mba ne un ts@@ ar kera cii yô , “ lu hemban , man lu sha u una hemba kpaa . ” • Se kav Yehova zum u se lu nôngon a u@@ zayol nena ? Akaa a Yehova a eren sha u yiman ior nav mba sha ayange ne sha ikyev i mbaihyomov nav la kpa ka ikyav i umbur ve ér un ngu a ve . ( a ) Mbam@@ pin mba i pin ken Yobu 38 : 19 la alaghga vea va a mbam@@ nenge mba kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke mba ny@@ i@@ iv@@ i ? Yange ver shighe u van a M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara , a u lun a ishim@@ any@@ ian ér , alaghga a va gba t@@ so a bee sha shighe ga ze . 2 Zege@@ pristi yange a nyôr ape i te iky@@ ondo i y@@ is@@ an i̱ i̱ pav Ici@@ ghan@@ kp@@ ar kposo a Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban Cii la á yem ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban Cii la . Hanma or cii nan ngu a ma zayol u nan lu nôngon a mi yô , man ashighe kpishi ka i lu zayol u se lu a vande tagher a mi ga yô . Yosev tese m@@ til na wang , pase wanger wanger nahan ér aluer un lumun yô , a lu u karen a kar or@@ vesen na uwegh ijime tseegh ga kpa shi a lu u ‘ eren Aôndo isholibo . ’ • Ka mnenge u vough u nyi Yesu a taver se ishima ér se lu a mi sha kwagh u iny@@ ara ? ( Yesaia 55 : 9 ) Sha nahan yô , u gban di h@@ aren sha mfe wase tseegh shin kwagh u se nenge ser ka u dedoo la yô , i wa se kwagh ér : “ K@@ aren nen fa@@ an nen kwagh u a doo Ter ishima yô . ” — Mbaefese 5 : 10 . Umbur Un sha ijende you cii , Un kpaa Una kôôm igbenda you ” — kua igbenda you i̱ u y@@ esen ônov la kpaa . — Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; Yakobu 1 : 5 . Alaghga tsô yange vea fa er Yesu soo u nyôron Yerusalem cii man P@@ ase@@ ka yô . Shighe u ú ny@@ em ki ken zwa la je maa alaghga ú ôô fo@@ o . Nahan kpa , se fatyô u suur sha dyako wase u ken jijingi la tseegh ga . Mimi yô , uuma mba iorov mba sha z@@ ongo , mba asev man mba mba@@ wan@@ ndor a vese cii . ( Ese@@ k . Shi ikyum@@ utya i Mbashiada ne ngi yôôn iveren i Aôndo a t@@ ende zwa u nan uumace ken hemen la . 23 : 34 ) Yesu lu ôron kwagh u mbahenen nav , mba yange tsaase ve ve fa u pasen ior Ici@@ ghan@@ ruamabera la . Ikyav i tesen yô , alaghga u soo u den kô@@ le@@ eji wer u hii pania u eren sha ci u u soo ican i ken makeranta ga . Inja i iliam i dedoo yô ka u eren nyi ga ? Kape se kpa ior ve fe se sha tom u pasen loho u dedoo je la , shi mba nengen aeren a ase a dedoo la , er u eren kwagh sha inja man ieren i wang nahan . — Tit@@ u 2 : 1 - 14 . ( a ) M@@ saanyol u mimi har sha nyi kwagh@@ a ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 4@@ 9 , 7@@ 4 Kpa ka tahav mbu iyange mbu kuman nan je kwagh a gbe aka@@ au@@ ma a shin tar a mini ? D@@ y@@ ako ngi er ka iyua nahan . Mateu 7 : 12 tese se ape se za lam a ior man shighe u se za lam a ve man er se lam a ve la nena ? In@@ i@@ ôngon ne ia va a msaanyol u tsôron . ​ —⁠ Ef . Nahan yô , ishember i “ uma ” la ia fatyô u wan “ ishima ” man “ mhen ” kua “ agee ” cii ker . Ka been he@@ ela kera yô , mpase u sha mnenge u Daniel kôr gema ver ishigh sha aôndo . Anmgbian B@@ ill , u a lu ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia la , ngu môm ken ve . I@@ civir i se lu a mi sha tindi u Aôndo man m@@ doo u mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima la ngu a mgbegha se u eren kwagh a kô@@ mp@@ eni u ish@@ i@@ ô@@ l@@ ans@@ i sha mimi N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 4 . Ôr an@@ takerada u Ka Ny@@ i ka i Er Se Zum u Se K@@ pe L@@ aa ? M hen akaa kpishi a kpiligh mo iyol ken Bibilo , kua kwagh u Bibilo i pase wang ér gba u Mbakristu vea kuran Iyange i Me@@ men ga la . Ka A@@ re@@ ki tseegh yange i tôô ken t@@ ent@@ i u kohol ker la i va ver ken tempel u Solomon maa la ye . Kpa aluer u hen atindi a zan d@@ ar shi u fa er i ze u kpaa yô , a hemba ma@@ ghen we iyol a mi , je yô , u ker a ker ian i zan u . ( Pasalmi 1@@ 16 : 11 ) Apostoli Peteru je kpa yange ny@@ iman Yesu c@@ iligh c@@ iligh sha aie kuma kwa tar je . W@@ asen kwase wou shin nom@@ ou sha akaa a a lu eren i lu doon la shi taver un ishima sha er una za hemen yô . Ka num u “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i ” u Bibilo i er kwagh sha mi ken Ese@@ kiel ityough 38 la . Yange mba eren Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la mba been yô , gba u a nengen sha mbananjighjigh mba he@@ v mba ve lu ken Yerusalem her@@ egh ér vea ngohol ityesen hen mbaapostoli la . Kwagh ne tese ér se lumun hemen u Aôndo . I L@@ U nahan kwagh sar u tsung ve@@ e ? — * Aluer kwagh vande s@@ aren we nahan yô , u ngu tswen ga . ( Rom . 8 : 4 ) Ka kwagh u iyol ve i y@@ in@@ an la i kaa ve la ka ve er ye . Se er nan ve se palegh akaa a ikyo@@ o ga a a fatyô u d@@ an@@ en se la , sha er se hemba veren ishima sha akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? Kwagh u una wase se yô , ka u ôron Mkaanem ma Aôndo . 3 , 4 . ( a ) Kanyi i lu erdoo ? Ivur i sha 17 la shi i̱ seer ér : “ N@@ agh ku Aôndo A rumun yô , ka jijingi u zamber ; ishima i zamber , i ur@@ en tsung yô , Ú l@@ aha ga , Aôndo . ” Mbashiada mba yange ve na akaa sha u wasen mba@@ ibanave la nger ér : “ Se wase anmgbianev asev nahan doo se kpishi , sha ci u se fa ser se er kwagh u doon Yehova . Ka an je nana ny@@ iman ér tar ngu vihin gban a gba kera ga ? Kwagh er u kpiligh mo iyol yô , ior kpishi va ya kwaghyan hen tugh mb@@ ura . Shighe u Yesu lu vea mbahenen la , a ôr ve akaa a yange ve kav á hen shighe la wang ga yô . Z@@ a z@@ ur@@ um a gar u Yes@@ er@@ e@@ el yô , or@@ kuran ugen , u tile sha g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven yô , ta ashe za nenge a “ ikpelaior i Y@@ e@@ h@@ u , lu van . ” A̱ lu nyi je kpa , kwagh u Yeremia kaa ér R@@ ah@@ el ngu v@@ aan ônov nav la lu kwaghôron u profeti , u tsengaôron kwagh u va er anyom u@@ deri imôngo ken hemen , zum u i nôngo u wu@@ an Yesu shighe u lu iyev la yô . Ka shighe u se tese ser se mba cie Aôndo jim jim je la . Una gba ijiir yô , ta un ij@@ u kende inya . ’ “ Ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” K@@ i Ve Aôndo a I@@ civir Er ishima i lu u ker sha ma tsaha u i ne u la cii kpa , ‘ H@@ ide a iyol you ijime sha ishigh ki Ter man Una kende u sha ye . ’ ​ —⁠ 1 Pet . Nahan , doo u se ver ishima ser ya wase man ak@@ ôngo a ya cii a kaha kposo a kwagh u se kaan ser se mba la ga , inja na yô ka mlu u se lu mbatomov mba pasen Mkaanem ma Aôndo la je la . M@@ lumun na la tese ér mcivir u civir iti na ngu un a inja je zua ga . Shighe zu@@ lum u a mase veren Mbakristu mba i tsough ve u za yan tor a Kristu sha la ikyav sha at@@ su@@ l . Aluer u ver shighe u lun imôngo vea ikyar u shi ne zua ave sha u y@@ esen ônov enev yô , er ônov enev ve lu vesen la , ivaa yen kpa ia seer taver a taver . Shi nana fatyô u taver anmgbian la ishima ér nana hen sha gbenda u akaa a nan tsough u eren la aa bende a ikyar i nan ye a Yehova la kpaa . Peteru nger ér : “ Mayange ma kwaghôron u profeti due sha awashima u or ga , kpa Icighan Jijingi mgbegha ior man ve ôr kwagh u Aôndo ye . ” 10 : 23 - 25 Ka unô ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov mba ken mpase u sha mnenge u Daniel laa ? Kanyi i wase un u eren kwagh ne anyom im@@ ông@@ ô ? ( b ) Se na a saan Yehova iyol nena ? Yehova kaa ér : “ Á kera umbur ma if@@ er@@ kwagh i môm i nan er ga . ” Doo u shi wasen wanye nana fa ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu u kwaghfan na a hembe u han@@ ma@@ or cii yô . Aluer u kegh gbem man mba nan we ga kpa , de yen ishima ga , shi de vihin ishima kpaa ga . ( b ) Ka kwagh u injaa u nyi a dugh ken atô u keghen ato a mbayev ou laa ? Yange saan mbamaren av iyol kua anmgbian wam u nomso u kiriki la je zua ga , gadia tsombor wase cii hide zua imôngo sha u civir Yehova . Gba u vea cia ga . Er ú fe er gar la a gbe ica í za kighir ne yô , kwagh u S@@ em@@ son yange er la hemba kpiligh we iyol seer a seer gaa ? Shighe gen la ihy@@ ungwa i du@@ ghun a@@ wen yô@@ h@@ ôr vihi ter u An@@ to@@ ine iyol , maa kwagh kera lu u tsombor u An@@ to@@ ine u a er sha u kuren mbamgbe vev ga . Shi se hemba lun vea Yehova , u a lu ‘ or@@ perapera shi perapera a doo Un ishima ’ la kôôsôô cii . — Ps . P@@ ase ah@@ on a gban a i er kwagh u á ken Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika la . U tesen ikyav yô , alaghga or nana pu@@ u gbenda u ma ortamen nan ne kwaghôron u nan ken tiônnongo shin nan eren ityom i í we nan sha ikyev la . Ka kwagh u injaa u nyi se hen ken injakwagh i sule laa ? A@@ me@@ en a de ne u ishim@@ avi@@ h@@ in ga , kpa gema tôô wer am@@ een a a tser u la ka ian i u tese wer Aôndo doo u ishima shi u seer nan un jighjigh kua Mkaanem nam je la . Yehova yange tese ér un fa uumace dedoo nena ? Tom u vesen u vea eren yô , a lu u tesen mba ken tiônnongo kwagh u Yehova . Yesu kaa a mbadondon un ér : “ Ka ican tsô , u mba ve lu a inyaregh kpishi vea nyôr sha tartor u Aôndo . ” I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam shin isholibo na la va a iky@@ a@@ ats@@ eren je gande . Aluer ma m@@ yina u se lu a mi la zer a vese yô , kanyi i gbe u se er msen se sôn ser i̱ na se , man kanyi i doo u se er aluer se hide se mba eren kwagh shon her yôô ? Shi Yesu tese ér ior mbagenev mba , mba vea hemen ken Tartor la vea na imôngo yô . Hii nan ve kwagh ne a lu kwagh u ta@@ v@@ ere ? ( Yakobu 1 : 13 ) Heela tseegh ga , or@@ pasalmi kpa nger kaa ér : “ T@@ ER@@ E , aluer W@@ ea we afer@@ akaa ik@@ o yô , ka an ma nan til sha , T@@ ere ? ” 15 : 4 ) Aluer mbamaren mba lamen a mbayev vev sha kwaghfan yô , vea palegh u nan ér ‘ asema a yina ’ ve , shin ‘ nan ve ishim@@ avi@@ h@@ in ’ la . ( K@@ ol . 3 : 21 ; Ef . Kpa azende a na man mba@@ wan@@ ndor a na mbagenev kaa ér a̱ er ve k@@ ap@@ oo@@ d@@ u man mk@@ am ma ken iyou , nahan ka una yar a k@@ ur yô á gba eren tom ne . ( Mateu 5 : 10 - 12 ; Mpase 16 : 15 , 16 ) Sha kpôô yô , ior kpishi dondo atesen a Kristu nahan mba hemban mbamtaver mba ve lu er ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura ne . M@@ ngerem man jijingi man awambe er shiada ér “ Yesu ka Wan u Aôndo ” ( a ) Ka aeren a Yehova a dedoo a nyi i nger ken Pasalmi 1@@ 36 ? Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Akaa shi@@ m kpishi a ma M er ne yô , kpa ne kôr a cio hegen ga . Er nan ve Mbashiada mba Yehova ve nenge ityav ga ? I@@ so@@ u l@@ aha dyako na u wan@@ i@@ unda la , nahan gema i̱ tee Yakob , ken masejime yô ng@@ u@@ la va ngohol iveren i ter na . Gba u Orkristu u nan lu nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la nana fa er ufoto mban ve lu vihin ikyar i nan ye vea Yehova la , shi i gbe u nana ker iwasen kpaa yô Doo u se hingir er Tor Yo@@ a@@ shi nahan ga , kpa hanma or u nana dondo kwaghwan u a lu shin heen ne di tsô yô nana ember mlu u ken hemen u dedoo kpen kpen . I T@@ sen@@ ga T@@ esen Kwagh u Hemen u Kristu Kwagh u Yehova A We Ishima u Eren a A@@ kur@@ aior La A shi nan kpa , ishima ta Yon@@ a k@@ we kpishi zum u ish@@ or la kôr un la . Maa un kpa i sar un u eren kwagh er ve nahan . Ú fatyô u geman uma wou hen icin i môm ga@@ gher ga , a gba u ú geman un kure kure , shi aluer u hii u sôron akaa ken uma wou man taver we je kpa , de henen wer kwagh hemba u a hemba je ga . M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor una wase u ú seer fan msen u eren ( Ru@@ tu 1 : 16 , 17 ; 1 Samuel 1 : 11 , 20 ; Luka 1 : 41 – 43 ) Shi hen sha akav a dedoo a mba zan ati mba yange ve hide a ayol a ve ijime ve civir Yehova la , ken ve yô lu Davidi man Yo@@ shia man Yohane u Eren B@@ atisema kua apostoli Paulu . 16 : 3 , 4 ; 2 Kor . 1 : 8 ) Nyian kpa , kwagh u anmgbianev asev mba i lu tôvon ve a ican la na yô se mba eren kwagh “ sha kwaghfan er i@@ yô ” nahan . Ity@@ ôkyaa yô , Iserael kura Tindi u Yehova ga . A kaa ér : “ Betel hingir mo makeranta jim jim . Or@@ gen mba yer un ér T@@ r@@ ô@@ i . Tsô , Davidi kaa a Solomon ér : “ De kera gbe den un nahan ga , gadia we u ngu or u fan kwagh je ; nahan yô , gba fan kwagh u a doo u ú er un tsô , h@@ ungwa a ityough nagh ki iv@@ u@@ ugh shin She@@ ol a awambe sha mi . ” Aluer kwagh ngu nahan yô , se hemba h@@ aren ishima sha u kuran u@@ ini@@ e@@ zwa mba Aôndo man mbam@@ pase nav sha er ‘ igbenda yase cii ia lu sha ishigh nagh yô . ’ Y@@ er@@ ob@@ i@@ am maa ver mcivir u he u ior hingir u civir an@@ ib@@ u@@ av uhar mba sha z@@ en@@ aria yô . Shi ka di a@@ yem a yevese kure kure sha u karen iyol , a or ka nan tile shighe gen nan mem la kpaa ga . Mayange se de nen ser wain u shin tar la a hông@@ or se sha ma gbenda môm ga . Sha mimi yô , tiônnongo cii ka a zua a iwasen shighe u ka una suen mba@@ beenyol yô . 4 Kwagh u Ior Sha Tar Cii Ve Lu S@@ ônon Yô Yange lu u mba@@ iny@@ ar@@ ev man mba@@ ats@@ anev cii vea fatyô u wan “ im@@ aagh ki dedoo sha ci ve ayol a ve ken hemen . ” ( 1 Tim . K@@ EN inyom i 18@@ 70 la , an@@ nongo u cuku ugen hen gar u P@@ it@@ ts@@ bur@@ gh , ken en@@ i@@ el u Al@@ le@@ gh@@ en@@ y , kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , tar u Amerika , hii u timen ken Ruamabera . Paulu kaa ér , Kristu “ p@@ aa mba ve lu sha ikyev i tindi ” la sha er vea hingir Mbakristu mba ve kera lu ken uiky@@ angen ga yô . Nahan er nan ve yange í va hingir u ngeren “ Aôndo ” ken ivur shon nee ? Akaa agen a yange i wa Mbaiserael la kpa aa fatyô u wasen mba civir un nyian kpaa . Yesu kpa , shighe u lu shin tar ne la , ôr kwagh u mba vea tema tor a na imôngo sha Tartor u sha la , shi á yila ve kpaa ér ka ‘ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee . ’ Nenge ase kwagh u Ru@@ tu man Na@@ omi la . Yange i kange ityakerada ne ken u@@ kô@@ t@@ ôn er ic@@ ah@@ ur nahan , maa i tôô i yem a mi hen ta@@ sh@@ an u gir@@ gi@@ do@@ go hen gar u H@@ ir@@ s@@ ch@@ ber@@ g la . U er kwagh ne sha u henen kwagh a nan ti@@ ôn@@ ôô ac@@ in imôngo . Se fatyô u kaan ser Yeremia yange za hemen u lun a iember ken tom na sha ci u nyi , man ka kwagh u vese u nyi yange na ve kô@@ r@@ cio u eren nahana ? Kwagh u una wase u u̱ umbur kwagh ne yô , hen sha mbampin mba uhar mban : U umbur akaa a yange u er ve u kuma u a er u batisema la kpa ? Sha kpôô yô , se mbagenev mbamlu asev na se ian i za pasen ior mba lamen ijô ig@@ enegh kwagh ken ijô ve ga . Ka nyi u er ve a wase wan wou nana hemba pasen loho u dedoo vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? ( Aerenakaa 19 : 8 ; 28 : 23 , 24 ) Kwagh ne inja na yô , gba u se yar tom a gbenda u henen sha kwagh a mbagenev sha kwaghfan tsung sha er vea lumun mimi u Mkaanem ma Aôndo yôô ? Or u yange l@@ aha la , lu ity@@ a@@ gh@@ er@@ or Davidi . Nahan kpa aluer ka u se lu a bem man msaanyol yô , tindi u ieren i dedoo una lu môm tsô . Paulu kaa ér , “ mba kwagh a zough ve a tar kpaa ve̱ lu er kwagh zua ve a u ga nahan . ” U tesen icivir ken mcivir wase la wa u nan Yehova icivir Mb@@ ap@@ asenkwagh 5@@ ,@@ 1@@ 00 Nahan i kaa a profeti Yon@@ a ér á yôô ér if@@ er@@ kwagh i ken gar la ‘ k@@ ôndo ar hen Yehova . ’ 3 : 14 ) Kwagh ne tese ér a lu nyi je ia er kpa , Yehova una fatyô u hingir ny@@ ity@@ ô@@ kwagh cii sha u kuren awashima na . Yange wea lu môm ken mbatomov mba Na@@ a@@ man nahan ma u er nena ? — Mbat@@ omov mbara kaa a na ér : ‘ Aluer una kaa er u̱ er ma zege@@ kwagh je yô , ma u er ga shinii ? Aluer se har sha “ agee a hemban ” a Aôndo a ne la yô , se lu tesen ser se mba mbatomov mba mimi . Z@@ a Nen Hemen Sha M@@ lu U V@@ ian La , Gadia “ Iyange I V@@ esen I Ter M@@ gb@@ ôghom ” Aluer ne mba lamen sha akaa a dedoo ang@@ an nahan yô , alaghga iliam la ia mgbegha mbayev enev u ôron ityakerada i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a gber la . — Mateu 24 : 45 – 47 . Lu u shighe a karen yô , gar la una kera lu ga . ( T@@ ôô kar sha Genese 1 : 31 . ) ‘ Wan wam u kwase ngu tin@@ d@@ in ior a ufoto nav mba a lu id@@ ye@@ legh ker la sha han@@ see@@ ti na shinii ? ’ 27 : 46 ; M@@ ar . 5 : 41 ; 7 : 34 ; 14 : 36 ) Nahan kpa , Yehova nenge ér , i gema loho u Yesu la ken zwa Grika shi shighe kar yô , i gema u ken ijô igen kpaa . Ior kpishi vea ôr kwagh@@ ngeren ne yô , vea yem henen er kwagh u mba ve kpe sha “ shighe u mkur ” u se lu ker ne , una lu yô . Kpa , di er Paulu va mase pasen ke ’ masejime nahan , e̱r ior mbara ban a jighjigh u nan yô , tar la kera va lu ijiir i “ m@@ mem ” sha mimi ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 16 , 18@@ 4 Yô , umbur mkaanem ma i kaa nahan ne , ér : “ Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa , taver ishima sha mi . Mbafilipi yange ve er nena zum u Mbakristu mbananjighjigh a ve imôngo lu ken ibanave ? Mba ve kor atindiakaa a Yehova yô , a wase ve kpen kpen , a kura ve sha atsan man mciem man mbamzeyol mbagenev kpishi mba ior mba ve p@@ eren atindi a na ve z@@ ou a mi la . Nahan keghen ato zu@@ lee . Y@@ ôô Loho U Dedoo Sha Gb@@ a@@ shima IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : L@@ U OR U GB@@ AN G@@ ES@@ A U A@@ Y@@ E@@ M A SH@@ A I@@ K@@ Y@@ E@@ K@@ Y@@ E A@@ a u yange ma ôr kwagh a ve sha ts@@ wam la yô , a nôngo ér una ôr kwagh i̱ kôr ve ken asema , nahan a pine ve ér : “ Ka nyi M er ne ? ” Er sar un kpishi u zuan a wan yô , maa a tôô R@@ en@@ ato hingir wan na . Se fatyô u tôôn kwagh ne karen sha or u nan gbe angev mbu mb@@ ua fatyô u wu@@ an nan , kpa nan gem nan har uma u nan sha or u nan fe t@@ wer@@ sôron tsembelee ér nana sôr nan angev mbu shon yô . Yange kaa ér una na “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ugen ityom . — Mat . Een , aluer se “ za hemen u k@@ us@@ un kwaghôron u dedoo ” sha u eren sha akaa a se hen “ sha kwagh u jighjigh u nan man dooshima u ken Kristu Yesu ” la yô se fatyô . ​ ​ —⁠ 2 Tim . A yar tom a ian tor na sha inja ga sha u veren mcivir u aiegh shi “ a er ifer kpishi sha ishigh ki TER , sha u b@@ amen Un . ” Kwagh@@ aôndo ne yange lu u he — kpa lu gb@@ ugh@@ ur tahav kpishi . Nahan kpa , aluer tindi u tar wou na ian ér i̱ p@@ ande inyaregh ki ior mbagenev shin ikp@@ en@@ ga igen i te kp@@ an@@ de@@ gh la yô , u fatyô u kaan wer i p@@ ande u imba iny@@ ar la aluer u kuma u a p@@ ande u ki er tindi u tar wou a tese la yô . U tesen ikyav yô , gba u se u@@ ve ityough ke ’ Bibilo i henen iky@@ ang@@ egh y@@ ase@@ gh la , nahan se tese isharen i akaa a ke ’ jijingi imba i yange sar u@@ profeti mba jighjigh man mbatyomov mba sh@@ aav je kpaa la . K@@ ar eren kwagh ne : Aluer u nenge a foto u iji@@ mba@@ gh j@@ in@@ ge yô , gema ashe ou kera fese . U@@ kwaghaôndo mbagenev mba ve lu Mbakristu ga la kpa Tartor u Aôndo sar ve . I pase er mcivir u aiegh a vihi Yehova ishima ken takerada u Mpase nena ? Ka sea er nahan yô se lu dondon atindi a ityar í we la , er Mkaanem ma Aôndo kpa ma kaa nahan . • Shi@@ f@@ era man P@@ ua A kav ér ashighe agen kwagh u un ôr la ngu a na kwagh a hemba vihin cii . Hii nan ve se yaren tom a gbenda ne sha u pasen kwagh@@ aa ? ( Pasalmi 37 : 25 , 26 ) Ú kera lumun wer ior kpishi ainge ka ve ngohol shi ve tsu@@ wen ior akaa sha apera a u ma ve lu ‘ eren kwagh sha mhôônom ma zungwen , shi p@@ waren ior kwagh ’ la gaa ? Aluer ú lôh@@ ô or u nan lu zungwen la wer nana va mkombo ken Iyou i Tartor yô , alaghga kwagh ne una wase nan u fan ior mba mba@@ wan@@ ndor a ve v@@ é doo ve ishima sha mimi shi ve fe u wasen ayol a ve kpaa yô . A kaa a ve er : Ka ma or@@ i@@ ho@@ m nan er nahan ye . Yange nger kwagh ne sha u vendan batisema u i eren an@@ iky@@ und@@ anev ken Kwagh@@ aôndo u Mbakristu u aiegh sha ayange a na la . Kwagh ne tese ér Yon@@ a lu a jighjigh u nan tsung . Ior kpishi nenge ér , ka vea nôngon ér vea lu mb@@ any@@ ar@@ ev yô , h@@ ôn u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la a hemban imb@@ ishi ve cii . Ka nyi ia wase se ve se lu a vangertiôr shighe u se ze u za pasen ior kwagh laa ? Shin akaa a yange undu ken gar u So@@ dom la yange kôr un iyol u und@@ un@@ u ? I gema i tar u@@ ben@@ ci mba ior vea tema sha mi la sha a@@ vegher atar , ve ver ishigh sha al@@ ye@@ b@@ ag@@ u ( 6 ) . Tindi u sha Iky@@ ev i Mose la yange tese jighilii er or nana er ve nana “ mgb@@ ôghom ” shin nana kporom ikyua hen Yehova sha ci u ior nav yô . Nahan cii kpa , ka ieren i sha kwaghfan u tôvon nengen sha er jighjigh wou u nan la a̱ de h@@ aren i luun sha kwaghfan u orumace man asaren a nan ga , kpa gu@@ da yô , i̱ lu sha Mkaanem ma Aôndo a pase ma ma lu mimi la yô . — 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ; 5 : 21 . Se er nan ve se eren i@@ ember@@ yolough sha gbenda u a yange se u eren ityom yase ga ? Yehova una lumun ér i kar a mcivir u mimi kera ga . Yehova Ka “ Or@@ yiman ” W@@ ase , 9 / 15 Ior mba i hembe ôron kwagh ve la : S@@ ad@@ er@@ aki , Me@@ sh@@ aki , A@@ be@@ di - ne@@ go , man Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar Ka mimi , Yehova tsua nom ér a lu ityough ki tsombor . Hegen Mar@@ i@@ o ngu eren tom saan saan shin Betel ken tar u Jam@@ an@@ i , shin er yange taver anmgbianev nav man mba@@ abo@@ ki nav kpishi u kaven er hii ve tsua u eren tom la nahan kpaa . 9 , 10 . ( a ) Kanyi i kpilighyol kwase la yange nenge a mini , man ikyav i kwagh ne ér nyi ? K@@ era s@@ ar@@ em u lun uma ga . ( Mpase 11 : 18 ; Daniel 2 : 44 ) Nahan kwaghôron u profeti u a kaa ér : “ M@@ seer u tar@@ kuran kua bem vea lu a ik@@ ighir je ga ” la , una kure sha Yesu Kristu , un u a lu “ Wan@@ tor u B@@ em ” la . Nahan nana fatyô u van a “ m@@ w@@ em ma ken@@ gese . ” Se fa er se wuese anmgbianev mban ve a kuma se ga . ” Shighe kar yô , G@@ r@@ ace va ôr kwagh u E@@ d@@ na ér : “ Yange wasem , m kera lu a mciem ma tilen sha h@@ unda u or pasen nan kwagh ga , shi m fa u pasen mba ve soon u keghen ato ga la kwagh tsembelee . Nahan je kpa , “ sha ayange la Mbak@@ an@@ aan lu ken tar la . ” ( a ) Kanyi mbaapostoli yange ve er zum u shighe zu@@ lum u Yesu una kpe laa ? Yesu taver mbahenen nav ishima , kaa a ve nahan ér : “ De cie nen ga ; mba@@ ats@@ ator kpishi kpaa ne hemba ve . ” Aluer se za hemen u civir Yehova sha jighjigh her yô , uma u tsôron ngu keghen se man ka kwagh u Satan man mbatomov nav kpa vea gema ma kwagh sha mi kposo ga . — Pasalmi 1@@ 18 : 6 ; Mbaheberu 13 : 6 . M@@ ô wase môm kpa nan soon u nengen Orkristu ugen yan ican shin sh@@ alegh a uma ga . A@@ yange nga kar yô , Mary mar . 5 : 1 . Aluer se hendan a m@@ vende u vendan atindi dông yô , ior vea nenge m@@ ze@@ hemen wase la shi se hingir ve ikyav sha jighjigh u nan kpaa . U@@ MB@@ U@@ R H@@ AN@@ M@@ A KW@@ A U Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A W@@ A@@ S@@ E U C@@ I@@ I 4 , 5 . ( a ) Ka mbamhen mba injaa mba nyi alaghga vea wase mbayev u lamen a mbamaren gbar gb@@ ara ? Ivur la za hemen ér : “ Kpa ve kaa er : Ka se ka zenden sha mi ga . ” Kwagh môm u mbamaren vea na mbayev vev u una hemba u wasen ve u soon kwagh u Yehova shi yan ijende a na kôôsôô je kpa ngu ga . 16 : 5 ) Nahan Yehova tese m@@ kposo u mbacivir un sha mimi a mbacivir un sha mimi ga mbara , vough er Mose kaa nahan , shighe u “ usu due hen TER , hi@@ a [ Kor@@ aki man ] ior deri uhar man ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber mba ve va nan@@ de nagh ku kwagh@@ hum@@ an@@ doon la . ” Yehova yange wa K@@ ain man Bar@@ u@@ ki kwagh shi kôôm ve u tesen ér ve doo un ishima shi un wa ve ikyo nena ? Sha hiihii la , V@@ or u ityendezwa la lu “ kwagh@@ myer . ” ( 1 Kor . M@@ kor u Sha Ashighe a B@@ o * Mbamaren mba ve bugh ashe yô , ka ve nôngo u tesen ônov vev u cian kwagh sha inja , ve zer tan ve icin kp@@ ur kp@@ ur sha kwaghbo u a lu hen iky@@ asen ve la . ( Ôr Yosua 24 : 15 . ) A kaa ér : “ Yange m va fe mer nom@@ om kegh iyol u geman ishima ga yô , m kura ônov av m yem a ve hen gar ugen . Ú fatyô u pan@@ den akaa a u eren la sha er u lu a shighe kpishi u pasen kwagh u Tartor u Aôndo er ve nahan kpa ? — Mat . Kpa se na jighjigh ser “ akaa a i nengen a mi la ka a karen kera , kpa a i nengen a mi ga la gema ka a tsôron je . ” — Ôr 2 Mbakorinte 4 : 16 - 18 . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 8 ) Nahan kpa , bo@@ tar u ainge ne man jijingi u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato u ú lu a mi u hendan a atindi man akaawan a Bibilo ne cii na yô , u wan ikyo sha loho u dedoo ne ka kwagh u ican kpen kpen . ( Luke 9 : 5@@ 8 ) Yange kav er gba u una tsaase ior sha u ve er tom u pasen kwagh ne , zum u una kpe kera la yô . Ior mban kpishi mba ôron ityakerada i pasen akaa a ken Bibilo , shi ior kpuaa ken a ve sar ve kpishi u fan mimi . Jigh@@ ilii yô , shighe ngu u nomso@@ or nana fatyô u n@@ umb@@ en a kwase yô . Mbat@@ esen mba ve kegh iyol u tsaase mba ve soo u ngohol ityesen la mba nengen ve ér ka mba@@ gban g@@ es@@ a a ve ga , kpa ka ve nenge ve ér mba ‘ mba@@ eren@@ tom a ve imôngo ’ mba i ne ve lu u@@ iyua ken tiônnongo yô . ( 2 Kor . 1 : 24 ; Heb . Nahan ú wase ve nena ? Y@@ A@@ NG@@ E Ju@@ an ver akaa na a injaa hen ya na . Ka i doo ior kpishi u pasen mbam@@ nenge vev sha kwagh . Yange i ôr un ijir gba u a wu@@ he un anyom 11 ken pur@@ usu . Mba a vangertiôr ér Yesu “ una za a ve hen a@@ mbor a mngerem ma um@@ am ” shi “ Aôndo Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii . ” Alaghga upristi mba Ba@@ al mbara lu henen ér m@@ tswen - or ne una fatyô u hemban ve cii ga . M kaa a ve mer , “ Ka ken Yesaia 43 : 12 . ” Iyange igen la Elisha lu k@@ ahan sule , nahan profeti Eliya va kohol un her , gema iky@@ ondo na i profeti la haa un iyol . Kwagh u se er zum u se nenge gb@@ ev shin se gbe la , una tese imba or i se lu yô . 8 : 4 - 7 , 20 ; 9 : 16 . Dani@@ ela man H@@ el@@ m@@ ut pase ior mba lamen ijô ig@@ enegh kwagh ken gar u V@@ i@@ en@@ na Gadia un lu sha vea Ter na shighe u i er sule u E@@ den la . ( Y@@ ak . 4 : 8 ) Ken kwaghhenen ne , se lu timen sha igbenda iny@@ iin i Yehova a tese ér se doo un ishima yô . J@@ as@@ on yange zua a ishim@@ as@@ ur@@ un shighe u kwase na kpe kera la nena ? Se hii hanma shighe ? ” ( Mat . 27 : 1 , 2 , 24 - 26 ) Heela tseegh ga , i nger iti na ken ityakerada igen kpa ac@@ in imôngo . Ú tese mba@@ beenyol wer ve doo u ishima sha mimi nena ? ( Ôr Mbaefese 4 : 32 ; Mbakolose 3 : ​ 13 , 14 . ) Doo u injakwagh ne ia mgbegha mba ve undu mimi la u hiden hen Yehova a u ti@@ mb@@ ir shio ! 1 , 2 . ( a ) Ashighe kpishi ior ka ve kaa ér iyol@@ been ka nyi ? Umbur kwagh u yange Yehova er a mbampin mba ng@@ aan kwagh mba yange Aberaham pine la kua m@@ liam ma kwagh@@ ts@@ eren ma yange Habak@@ u vaa la . ( Luka 11 : 9 , 13 ) Jigh@@ ilii yô , za hemen u s@@ ônon Yehova wer a wase u sha er u fatyô u lun er mba@@ jighjigh mba ngise man mba nyian , mba ve cii jijingi u Aôndo hemen ve la nahan . ( b ) Se dondo ikyav i Peteru la nena , man doo u kwagh ne una mgbegha se u eren nyi ? Ior Mba Se T@@ esen la Doo Se Ishima Yange se hii u henen Bibilo a kasev mba mbatomov mba gomoti mbagenev . Mimi yô , Ter Yesu yange na Paulu agee a gba u una lu a mi la . Yange i doo un u wasen mbat@@ wer@@ ev sha u nan mbayev mbagenev mba i kôr ve ga@@ mbe ikyua ikyua a na la at@@ u@@ mba a kô@@ r@@ ough a i yer ér yo@@ g@@ ur@@ t la , man z@@ ar iky@@ ôn kua akaa agen kpaa . A been yô , maa i za m@@ ir mba ve ne ayol a ve ér i er ve batisema la shin mnger sha u dondon ikyav i Yesu iyol na ver la . Aluer ve ngee a ityom i ken makeranta kpishi i eren nahan , kanyi ishima ia hemba lun ve u eren@@ e ? Akaa a vesen a kwagh a gbe se sha mi ne gema tese ieren igen i̱ í lu uumace tseegh ve lu a mi yô — inja na yô , kwagh gba ve sha akaa a ken jijingi . Doo u se eren msen nena , man ka sha ci u nyi ? Shi ngu nôngon u kôron ave sha mhen ve u bo u i mar ve a mi la sha u me@@ en ve ér ve er kwaghbo . Mba ve lu shin T@@ ar@@ tar@@ u cii mba a ishimaverenkeghen i ken hemen la ga . Aluer ma Orkristu nan hii u lumun a mbam@@ nenge mba ior mba vendan mimi la yô , kanyi i doo u nana ere ? Nahan kpa , lu “ iyôngo i hen ya u Iserael i i saa la tseegh ” yange i tindi Yesu ér a za pase i kwagh ye . ( Mat . A kaa a ve ér : “ V@@ a hen nen kwagh sha ik@@ ev Y@@ am ” ; er yange lu “ ishima legh legh ” yô , kwaghwan na lu u maan a maa shi lu u k@@ undun iyol kpaa . Kpa hen sha kwagh ne : Hanma kwa u ú kar kp@@ ase ú er tom u i gbe u ônov ou vea er la yô , ieren you la ngi kaan a ve ér nyi ? ( Yohane 5 : 36 ) Mbai@@ hyomov mba Yesu je kpa k@@ an shio u ny@@ iman ikyav ne , man ityom ne kua u@@ ivande kpishi kpa ker . Hegen ne , saan mo iyol kpishi gadia m ngu wasen ior u henen mimi sha kwagh u Yehova , Aôndo wase u dooshima la . Or la lumun loho u dedoo , er batisema shi hingir or@@ dondon u Yesu kpaa . 5 : 27 - 30 ) Gba kpee u se kôôm imba mhen ne shi se kighir isharen i bo i ken ishima yase i i we at@@ ser@@ egh ne . — Y@@ er . Nyian kpa Yehova tôndo zwa a ior nav ér una er ve akaa ne , man se nenge mkur u uityendezwa nav mban sha shighe wase ne . U@@ ̱ seer yô , zum u se er akaa “ sha agee a Aôndo A ne yô , ” kwagh la una wase se u hiden a iyol ijime . Er Yehova Tom Cii Man A@@ yange a B@@ o A@@ a V@@ a Y@@ e Yange m soo mer ior ve nen@@ gem ér mo ngu or u eren kwaghaôndo ga . Nahan kpa , Yehova Aôndo wase hemba doon se ishima cii . • Er nan i doo u se z@@ aan mbamkombo hanma sh@@ igh@@ ee ? Lu isharen i lu a mi i eren tom u Aôndo na un la . — 1 Kor . Er u lu or@@ kuran yô , u kav er tom u tsaase mbagenev la i lu kwagh u hange hange je ka ashe tugh ga . Ish@@ ember shon ngi ôron kwagh u lun a “ ishimataver shin u suur sha kwagh gayô u eren kwagh a mciem shio . ” Ka ishim@@ any@@ ian i nyi mbamaren ve lun a mi sha kwagh u ônov ve@@ ve ? OR@@ F@@ AR@@ I@@ SH@@ I ugen yange soo u karen Yesu , nahan a pine un ér : “ Or@@ tesen , atindi cii ka han@@ mô ker a lu tindi u t@@ am@@ en@@ a ? ” A hii eren ang@@ er@@ e@@ ke ér kwagh gba Davidi sha u@@ gb@@ ayol vev ga . Ity@@ ar i í fe í ér ngi a zayol sha kwaghaôndo ga je kpa , ia fatyô u hingir ityar i lun a zayol sha kwagh u kwaghaôndo . ( Luka 1 : 46 , 4@@ 9 ) Er se lu mbatomov mba Yehova yô , se nenge iti na ser ka icighan@@ ti , nahan se mba eren ma kwagh u una na ior vea lam sha i dang ga . SH@@ A hiihii la , ort@@ yom ugen lu kôôsôô a Yehova . Orkristu ugen vea kwase na yange ve er idya shighe u ve lu sô@@ ôr ayol a ve la . As@@ a na jighjigh ér aluer un suur sha Aôndo man a sue un ken ityav mb@@ ira yô , mbaihyomov mbara vea ngee nan shin vea taver iyol nan kpa , una hemba ve . Shighe u or@@ kwa@@ se@@ he va la , an@@ u@@ un@@ au@@ kase ne at@@ aan lu a mkurem kpishi ga , nahan iniongo i or@@ kwa@@ se@@ he la kar ve . Se — kua kasev kpishi mba ve lu vea vese la — “ lun nen nomso@@ mbaiorov ” mba@@ ̱ ve lu civir Aôndo a ishimataver , ve lu yôôn Tartor la . ( E@@ ks . 11 : 4 - 8 ) Maa Mose kaa a icombor i ken Iserael cii ér i s@@ ôngo iv@@ o shin iyôngo , i haa awambe sha ikp@@ an@@ de@@ h@@ unda . I@@ v@@ o shin iyôngo yange lu inyam i mbacivir aôndo u Mbai@@ gipiti u yilan ér R@@ a la , nenge ér ka icighan kwagh yô . ( E@@ ks . “ Hanma kwase u fan kwagh ka nan maa iyou i nan , kpa ib@@ u@@ me@@ kwase yô , ka nan yô@@ h@@ ôr i sha ave a nan je . ” — Anz . Yange fa gbenda u a tôv un a ican shi a wua un la ken ishima na doo doo je . — Mateu 17 : 22 ; 20 : 17 - 19 . Nahan kpa , alaghga tsô se mba fe veren ishima sha vegher u vesen u loho u dedoo ne , u i gbe ior vea ungwa la ga shinii ? Anyom aa karen di kpuaa tsô , ne kera lu iyev ga . “ A@@ S@@ AN@@ D@@ E A A SH@@ I H@@ ER L@@ A A@@ A H@@ I@@ D@@ E ” Se time ase sha atô@@ akaa a vesen a a lu ken ityough 6 zan zan 9 la . 29 Kp@@ orom hen Aôndo ​ — “ Á K@@ era Umbur Akaa A T@@ su@@ aa la Ga ” Kwagh u una tagher ú lu ga . In@@ i@@ ôngon i nan i sha ib@@ ume ne ka i na a na nan iyol@@ kpen . Tindi yange ôr kwagh dugh uwegh sha a na , l@@ ù u Tindi una va pase un shi una wase ve u kaven er kwagh a gbe sha a na nahan . Sha kpôô yô , “ kanyi me na [ Yehova ] sha ci u akaa a Na a dedoo a A erem cii laa ? ” ​ —⁠ Ps . Sha iwasen i Yehova yô , se yima mba ve lu ungwan a vese la kpaa . Cii man wan wou a̱ yem makeranta yô , ôr kwagh u taver un ishima , shin time nen sha ivur i sha hanma iyange la , gayô er msen vea na . I@@ ti i or shon ér Jo@@ e M@@ c@@ G@@ r@@ ath , ka un yange hen Bibilo a vese kua ônov nav mbak@@ asev mba ve lu utar la ye . We U hemba cii , iti You kpaa ngi a agee hemba cii . ” Yehova k@@ er@@ cio u eren kwagh ne sha ci u mbamhen nav man zwa na man gbenda u a lamen la gande u uumace ken inya . M@@ til u Mbashiada mba Yehova ve til p@@ al@@ egh@@ aa la na yô , mbagenev kure ikyaa ér nyi ? Ka hange hange u tsombor u k@@ usu mlu u ken jijingi u ú her . Sha ayange a Yesu la hanma nomso@@ or u Mbayuda u nan hembe anyom 20 cii yô , yange nan ta@@ an kp@@ an@@ de@@ gh ku tempel hanma inyom sha sule uhar shin sha gb@@ enger sule u i yilan ér di@@ dr@@ ach@@ ma la . ( 1 Samuel 13 : 14 ) Takerada u Samuel u sha U@@ har la , na se mbam@@ lumun mba kuman ken ato sha mbampin mban . W@@ ea ôron Bibilo hanma shighe shi wea henen i yô , fa er i lu u ken ishima sha kwagh u u lu ôron la , shi hen sha gbenda u u dondo kwagh shon ken uma wou la kpaa . Aluer u ngu eren nahan yô , a tese ér u ngu den wer Yehova a lam a we ken Mkaanem nam . Hen shighe ne kpa se nenge ser lu Yehova je wase se ye . Nahan kpa , kwagh er vihi yô , ieren i ung@@ ô mbagen ve lu a mi i wan an@@ iky@@ und@@ anev vev ikyo ga la i du@@ mbur kpishi , hemban je yô , ken “ ashighe a ican ” ne . 24 : ​ 13 , 42 . Lu nyi i vihi imoshima i Saulu ? Kanyi ia wase ior asange asange vea er tom u tesen mbagenev , shi geman tar cii hingir paradi@@ so laa ? Ity@@ esen i Yehova He@@ mba Ng@@ in a Inja a Ity@@ esen i T@@ aregh , 9 /@@ ⁠ 15 Tom u lu eren Yehova , u a hembe sha won cii la , gba un ishima kpen kpen . Kanyi yange i er kwase Kristu ugen shighe u lu yev laa , man a ôr kwagh u mbam@@ yen mba mbacivir Aôndo a na imôngo nena ? Ken inyom i tom i 200@@ 2 la , iyenge i mbap@@ asenkwagh iorov 6@@ ,@@ 3@@ 0@@ 4@@ ,@@ 6@@ 45 — m@@ seer ne hemba u inyom i 200@@ 1 la sha kwa@@ r@@ karen u iorov 3@@ .@@ 1 ken deri — tese ér se mba tse@@ vaa ken jijingi , gadia se pase mbagenev kwagh u Tartor u Aôndo kuma ah@@ wa 1@@ ,@@ 20@@ 2@@ ,@@ 3@@ 8@@ 1@@ ,@@ 3@@ 0@@ 2 . Shi ka i umbur se ken M@@ akeranta ne ér aluer se har ityesen yase sha Mkaanem ma Aôndo shi se mba pinen ior mbampin mba inj@@ aav shi tesen ve kwagh sha gbenda u una wanger ve shi se mba wan ve ikyo yô , se hemba fan u tesen ior kwagh . Yesu maa due ke ’ tempel kera . Shi c@@ ô@@ hiin tsô shighe a kuma u Wan u or una va a mtim u Yehova sha mba@@ vendan Aôndo . ( Ps . 37 : 10 ; Anz . Yakob , u Aberaham lu ter na u tamen la kpa lu ken u@@ profeti mban . Yesu yange tôndo zwa a k@@ we@@ ior ugen ér ua zua a uma u tsôron sha . Er nan ve i lu hange hange u Mbakristu vea lu per ken jijingi ? ( a ) Mbam@@ pase mba sha mnenge mba i er kwagh ve ken Mpase ityough 6 la hii u kuren hanma shighe ? Ken inyom i tom i̱ 2@@ 000 la , tar ne zua a m@@ seer u mbap@@ asenkwagh kuma iorov 1@@ 1@@ 2@@ ,@@ 7@@ 20 . I yila Yesu ér “ Wan@@ iyôngo u Aôndo , ” shi i kaa ér ngu nom u sha ikyav kpaa . Se fatyô u henen Bibilo sha gbenda u a wase se u taver jighjigh wase u nan nena ? Sha kpôô yô , hii ken inyom i 19@@ 12 je zan zan wanakiriki u jighjigh man u fankwagh la gber ityakerada atô kposo kposo sha kwagh@@ ngeren u mba@@ ap@@ ir@@ ashe hemba deri môm . Yesu tese er erdoo u Yehova a ze sh@@ imi a kighir yô , á kaa wener : ‘ Aluer ka mba ne doo ve ishima la tsô vea doo ne yô , ka nyi iwuese á wuese ne a mini ? Gba u Mbakristu vea fa er m@@ ny@@ am ma ken jijingi ma lu kwaghbo yô . Lu a iwuese sha hanma kwagh u Yehova a er cii . Lu u una lam a Tor A@@ hab@@ a . W@@ ase I@@ y@@ ôngo I I T@@ su@@ m La I De Ng@@ ô@@ ôr U H@@ id@@ en Ken Iky@@ um@@ u@@ ile Ga ! ( Mateu 4 : 15 - 17 ; Yesaia 9 : 1 , 2 ) Ka Yesu yange lu “ iwanger i vesen ” la ye , man tom na la yange u t@@ è@@ s@@ è ér ka un a l@@ ù Pro@@ feti u Mose tsengaôron kwagh na la ye . A@@ gu@@ su@@ tu 15 - 21 , 20@@ 11 M@@ cie u C@@ ian Aôndo Una W@@ ase Se u He@@ mban Mbam@@ zeyol Inja ve i ibo kua shi m - ban u ve ban a mlu u ken jijingi la tagher ve u nengen a na sha ashe a mkav , sha ci u yange apostoli Yohane nger ér : “ U nan eren kwagh u bo yô , nan ngu a nenge a Aôndo ga . ” Ka ngeren u nyi Yehova a ne mba ve lu “ Iserael u Aôndo ” laa ? I ôr kwagh u erdoo u Yehova a tese ken iky@@ ur i a ya a Davidi la ken Pasalmi 8@@ 9 , u E@@ tan nger la var var je . A shi nan kpa E@@ tan lu môm ken iorov un@@ yi@@ in mba@@ fankwagh mba sha ayange a Solomon la . — 1 Utor 4 : 31 . Dooshima ngu a na se “ taver ishima sha akaa cii , ” aluer ior er se akaabo shin i tôv se a ican shin se ya atsan agen kpaa . Kwagh@@ yan ne lu ikp@@ en@@ bredi man wain man iyôngo man al@@ ak@@ e@@ ma u kaan man atam a wain a ombor kua az@@ en a atam a t@@ ur kpaa . Hii nengen kwagh u i er ken mhii u ivur ne la : “ In@@ j@@ ar i isholibo i kimb@@ in yô , ka ku . ” ( Yobu 3 : 3 ; 29 : 2 ) Ka an je zayol una ta sha nan ve nana t@@ ôm ayange a tsuaa , a i kpe nan iyol la ga ? M@@ sen u S@@ ef@@ anu er , á vese ga ne , gema hingir se a hingir ikyav i nengen ker eren msen hen Yesu shinii ? Aluer se mba keren u or@@ on iyev yô , a tese ér se ci@@ h@@ i kwagh , gadia se lu keren u eren kwagh u i lu Yehova tseegh a lu a ian i eren yô . N@@ gi@@ se Solomon , Tor u fan kwagh nger wener : “ Wan wam wa tindi u ter@@ u ikyo , ityesen i ngô@@ u kpaa de undun i ga ; . . . zum u u zenden yô , vea hemen we gbenda ; zum u u y@@ av kpaa , vea kura u , zum u u nder yô , vea ôr kwagh a we . M wuese Aôndo kpishi er a n@@ em tahav mbu wuese un ken tiônnongo man ken tom u pasen kwagh la nahan . ” Kwagh ne tese ér nyi ? Mbagenev kpishi nenge ér Bibilo ka icighan takerada u ior p@@ endan ave sha mi ken ate@@ jir b@@ um@@ un ér vea ôr kwagh u mimi tseegh tsô . Doo u se pasen kwagh hen haregh u tiônnongo wase tseegh , saa a kaa a vese ér se za pase kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asen kwagh la ve se za ye . A SH@@ I nan kpa apostoli Yohane nger u@@ washika nav mba utar mba ve lu ken mkur u icighan Ruamabera la ken gar u E@@ fese , ken inyom i 9@@ 8 la . Se mba ze mkohol la yô , gbenda u i tese se iky@@ agh ki teman sha icivir , shi i lu wasen se u bu@@ ghun Bibilo dondon kwagh u i lu ôron la doo se kpishi , kua ieren i dedoo i mba ve za mkohol la kpaa . 24 : 13 ) Sha mimi yô , saa se civir Aôndo sha mimi zan zan “ mkur ” keng ve se kure zende wase ne ye , a lu mkur u uma wase shin tar ne shin mkur u tar u ifer ne kpaa . Mba nengen atindiakaa a Aôndo nena , man aeren a ve nga nena ? ( b ) Yehova nenge kwagh u isholibo i eren nena ? Ikyav i tesen yô , yange kaa a mo ér shighe u un hemen ijiir i gb@@ eren ityakerada la , Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d a yila un sha tele@@ f@@ on , a kaa a na ér : “ Anmgbian K@@ nor@@ r , u m@@ ough@@ on hen ijiir i gb@@ eren ityakerada la u v@@ aan ahumbe u va yan kwaghyan yô , v@@ aan mo a u@@ ikyo@@ on mba ko@@ ghun p@@ en@@ sel a mi . Kpa ka ma tartor ugen ga . U za nôngon ityav a ve la lu u vihin gbenda u yange a tsa una hide a yem ken ya na yô . Yange sea lu ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e hen tugh mbara yô , a@@ dooga se kpa ma se gba m@@ ny@@ am . Ity@@ ôkyaa i vesen yô Davidi yange gema ishima sha mimi shi lu a jighjigh u mimi kpaa . PE@@ E@@ J@@ I 25 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 32 , 8@@ 3 Or u sha uta@@ an u nan lu eren tom shin Betel la lu Gi@@ u@@ se@@ pp@@ e T@@ ub@@ in@@ i , u sember van la , mo di m lu or u sha at@@ ar@@ atar . A kaa ér : “ Se fa ga . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Zum u ka sea due kwaghpasen yô , se zua a mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ishima i ze ve iyol kpishi sha an@@ zughul a a ngee ken kwaghaôndo sha tar jimin cii ne . M@@ nder u Yesu shin ku la ngu a a@@ vegher a kpilighyol a a tese er m@@ hembe u Yehova a gande u kaven yô . Er se ye dyako u m@@ yen yô , se mba sha ikyev i “ tindi u isholibo man u ku@@ ugh la . ” Kpa sha kpôô yô , u lun a jighjigh u nan môm la ka kwagh u kighir a kighir or ga . ‘ K@@ U@@ R@@ AN N@@ EN , TI@@ L@@ E N@@ EN D@@ Ô@@ N@@ G , T@@ A@@ V@@ ER N@@ EN I@@ YO@@ L ’ 4 : 16 ) Ity@@ esen i Paulu a er kwagh u i heen ne ka u tesen or kwagh ér nana fa tseegh tsô ga . ‘ Vea er a mo nena ? ’ Shi se fatyô u lun a vangertiôr ser amba a ior mba civir sha gbashima la gema mba kwagh u civirigh sha ashe a Yehova . F@@ ese je maa g@@ um or@@ hemen la kaa a Yesu ér un hii u kuran á iyev je . M@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R U M@@ I@@ M@@ I A D@@ O@@ O U I@@ SH@@ I@@ M@@ A Gba u se “ ôron . . . kwagh sha mimi . ” Yange u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen pue kar uta@@ an yô , Yesu Kristu bee or@@ ap@@ ir@@ ashe u zamber la angev ikyua a gar u Y@@ er@@ ik@@ o u i hide i maa la . ( 3 ) Yehova soo ér se̱ civir un a ishima yase môm . Akaa agen kpishi a í ter ken Pasalmi 14@@ 8 ér nga wuese Yehova la , ka akaa a a lamen ga shi a henen kwagh kpaa ga yô . Ken ityar igen yô , ka mba hen tsombor ve nengen sha mba@@ beenyol ye . Ka sha u se hingir mba ve fe Bibilo je i gande ôron yôô ? ( Mateu 6 : 33 ) Anmgbian u kwase ugen u lun kwa@@ v u a lu pania yô nger wener : “ Jighjigh u nan u ma@@ ma wam u t@@ enger mayange ga la man ikyav na i dedoo i yange ver la lu kwagh u vesen u wasem m hingir pania u ke@@ ke yô . Kwaghôron U C@@ or@@ w@@ in R@@ ob@@ is@@ on Aluer se mba a ishima i “ nan jighjigh ga ” yô , se fatyô u zan hemen u lun a “ ishima i wang ” ga . Nahan kpa , kwagh u a gem a doo u se fa yô Paulu yange tôô mtim u una ande ib@@ u@@ v shighe u a lu kaan ér “ bem , man mkpeyol ” la kar sha mar@@ to@@ gh@@ or u ka u kôr kwase uya la . Paulu ôr kwagh a Mbakorinte tsu@@ gh@@ ur ishigh sha , sha ci u ve de id@@ y@@ a@@ or ugen lu ken tiônnongo . In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe la tile sha mkohol u i lu kohol Mbakristu mba i shigh ve mkurem man “ zege@@ ikpelaior ” ken akuraior cii saan saan la Er nan ve Aôndo u dooshima a de ér akaabo a ere ? Shin ka nyi kwagh man or nana na sha u p@@ aan uma u nan sha mini ? ” — Mateu 16 : 25 , 26 . Ka nyi i lu zwa u wang laa ? Mkaanem ma Paulu ôr ne yange ma a na a saan Timoteu iyol kpishi ! Nahan vea nenge er Aôndo u se civir la a lu u wang shi ica a gba ga tsô una gema tar u se lu sh@@ imi ne cii ua hingir paradi@@ so yô . ​ — Yes . Kwagh yange hemba un shinii ? I@@ ̱ de lu kwagh u ci@@ er we iyol u nengen a ie@@ ev mbi kwaghaôndo mb@@ in kpishi ken ya u or@@ ny@@ im@@ an@@ aôndo shin ken af@@ ishi a nan ga . Ken inyom i 19@@ 33 la je , up@@ ania mbagenev va u pasen kwagh hen D@@ wer u Tor S@@ ob@@ hu@@ za , nahan doo un tsung u keghen ato a ve . 7 : 3 , 4 . ● Ior ka vea kpe yô Aôndo a yem Yobu 34 : 15 ; Pasalmi 37 : 11 , 29 ; a ve ér ve̱ za lu vea na 1@@ 15 : 16 “ Ka A sôr mba asema a vihi ve tsung la , A kange ve av@@ av . ” ( Ps . Alaghga a lu ú pe hiin iliam a or sha ufoto man avur a Bibilo a a lu ken ngeren u hiin la . Sha nahan yô , wea sember fan Yehova shi a er u batisema yô , mase shin nyi he@@ gen@@ e ? Shighe va kom u a seer eren tom u pasen kwagh u Tartor la hen akuraior a a lu Mbayuda ga la yô , hemen u sha la tese Paulu ajiir a una za er tom u m@@ ishen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia u K@@ iriki la man ken Y@@ uro@@ pa yô . I lu we nahan , yange ma u er nena ? A hingir u lun a mbamlu mba ke ’ ishima mba uumace kpa ve lun a mi la vough . Y@@ ar tom a ic@@ er i vi@@ di@@ o i nongo u Yehova u er la sha u tesen akaa a yange er man a a lu eren hegen , a vea hen kwagh sha mi yô . Á “ taver ishima zan zan mkur . ” ▪ U pase azende a ou icighan kwagh@@ myer ne nena ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 23 ] Yange vôso O@@ ri@@ serael ugen mar wan@@ nomso , iti na ér Bo@@ a@@ shi , shi y@@ ese un hingir or u eren Aôndo tom dông . — Yo@@ s . Timoteu za hemen u eren tom vea Paulu kuma anyom pue . Mayange se ker u@@ zege@@ mbaakaav sha ci wase ga . Shighe kar yô , mbayev asev zua a ityom i ve eren ayange agen yô , nahan ve wase se u zuan a inyaregh ki y@@ amen kwaghyan shi zan zende . ” Kwagh u i er ken Yesaia 40 : 11 la tese se nyi sha kwagh u Yehova ? ( Ôr Se@@ kar@@ ia 2 : 8 . ) U fatyô u kimbir kwaghôron u profeti u Yesu yange ôr sha kwagh u loho u dedoo u se pasen la ken it@@ you . — Mat . Mkaanem ma nan er sha kwaghfan la maa va a bem shi a kundu nom u nan iyol kpaa . Yange m kange iyol sha ak@@ ondo a an@@ umb@@ egh a ii , i@@ us@@ a lu nd@@ ô@@ ôr mo iyol , maa m kaa a ve mer , “ M fa kwagh môm ken Bibilo ga . ” H@@ ide nenge Mbaromanu 6 : 23 ape se vande ôron la . Satan kaa a na ér aluer a ya ity@@ am@@ egh ki kon u “ fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ” la yô , ashe a na aa “ bugh . ” P@@ ase inja i gbenda u or lun vough la , shi tese ikyav . Gadia ka or u nan hembe nd@@ ahar ken a ven la , ka nan nan lu or@@ vesen ye . ” ( Luka 9 : 48 ; M@@ ar . Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce v@@ ôron a mcivir u Yehova mayange ga . Yange a nder tugh tugh maa a hii tom , zan zan a k@@ ur tugh . A@@ dooga u fa kwagh u ú er hen shighe ne ga . ( Ekesodu 20 : 1 – 17 ) Nahan hanma or fa doo doo ér ka U@@ hemban@@ sha a ne atindi la ye . ( Ese@@ kiel 17 : 22 ) Nahan kpa , “ tô@@ gh ku torough ” ku a lu ken Yuda ga . — Ese@@ kiel 19 : 14 . Doo u se ker iwasen hen mbatamen mba ken Kristu . ( 2 Utor 3 : 11 ) Sha ayange la ior y@@ aan kwagh sha ave . A@@ dooga a hen ér kwagh ne una vihi Ne@@ hem@@ ia kpishi je una de tom u maan kwagh la una gba palegh iyol . N@@ ongo u wanakiriki ne ka anmgbianev mba Yesu mba ken jijingi mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar mba ishimaverenkeghen ve i lu u za teman tor a Kristu imôngo sha la . Aluer u ngu a lu pania ga yô , ka akaa a nyi u sôr ken uma wou ve aa wase u hingir p@@ ani@@ aa ? Aluer se mba za sôron ve hanma shighe yô ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi ? Kwase ugen yange cia Aôndo nahan kanyi i dedoo i due k@@ ere ? Bibilo kaa ér : “ Anmgbianev av , m ngu zamber a ven sha mhôônom ma kôron ma Aôndo mer , gema nen ayol a en na nen nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo . ” — Rom . Aluer ú ngu eren nahan yô , ikyav you la ia tese ônov ou u tsuan kwagh u vough u vea er ke ’ uma yô . ( Yesaia 26 : 14 ) Een , er Bab@@ ilon gba ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ W . la yô , kera lu a mlu u ken hemen ga . ( Mbaheberu 13 : 9 ) Ka atesen a nyi laa ? Mbah@@ enen mba Yesu je kpa yange ve zer ny@@ iman ayol a ve sha u fan or u nan lu or@@ vesen ke ’ ave yô . Lu Mary kaa a ve ér ve va p@@ ase@@ m kwagh ye . ( 1 Mbakorinte 6 : 12 ) Nyian ne ior kpishi mba i sar ve u lun Mbashiada mba Yehova nenge ér doo u vea palegh akaa a ve lu a ian u eren kpa a gem a lu a iwasen ga , shin a lu a inja kpuaa tseegh la . Ka sha nyi gbenda nahan mbadondon Yesu mba tsuaa mbara yange ve zua a i@@ emb@@ ere ? Man kanyi i soo ér hanma or nana er ve nana kuma u zuan a iyua nee ? K@@ wa ne kpa m er msen hen Yehova kpoghuloo . ( Gen . 23 : 1 , 2 ) Shighe u Na@@ omi lu lôh@@ ôn ka@@ se@@ v@@ mb@@ ac@@ ôgh@@ olo@@ v mba ônov nav a@@ yem la , “ ve gba v@@ aan g@@ enger g@@ enger . ” Mba been yô , “ shi [ ve hide ] ve vaa g@@ enger g@@ enger ” kpaa . 1 : 8 ) Mb@@ ad@@ on@@ don mba Kristu mba hiihii mban yange vea fa kwagh u gba u vea er la keng je . Er se lu v@@ aan ku u anmgbian u doon se ishima ne nahan kpa , se mba a iember sha er a we ishima tsung zan zan i ar ken ku yô , nahan una zua a injar na , ka “ ts@@ ar u uma ” je la . — Mpase 2 : 10 Bibilo na mlumun ér : “ Akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ” ( F@@ il . • Hii nan i lu a inja u hiden a ayol a ase ijime ? Se seer timen sha kwagh ne ken ngeren u a dondo ne . — M@@ ar . 14 : 22 - 25 . Sha kpôô yô , akaa a Tor seer kpishi hii ken inyom i 1914 , inyom shon i i na un tô@@ gh ku torough la ! 16 : 5 , 6 . Yange nger washika ne bee ica i gba ga maa nger Mbakristu mba ken T@@ esalonika mban washika u sha uhar . K@@ wa ne yô , ve hemba ijir sha ci u i zua anmgbian H@@ er@@ ber@@ t K@@ i@@ pp@@ s a ibo , nahan i ya un zwa iji@@ righ , shi i kighir un nyôr sho@@ ja kpaa . Iky@@ aior i ken Kristu i lun a mkav ka i lu a mnenge u vough u ken jijingi Nahan m lôh@@ ô un mkombo , un kpa va , shi m hii Bibilo i henen a na kpaa . A@@ h@@ wa nga kar kpuaa yô , i man@@ de Yesu sha kon u m@@ tsaha . Gbenda u i wua un la nyoon tsung nahan a sôn Aôndo sha “ imo i g@@ enger g@@ enger [ man ] a m@@ liam ashe ” kpaa . Se ya ikyar a Ter wase u sha k@@ ang@@ en@@ aa , nahan Satan soo ér una vihi mlu wase ne . M gema tom ne hingir ini@@ umbe , je yô se gema gban g@@ es@@ a u or nana vande been la . Ieren i Yehova i i̱ hembe kôron se ken ishima shi i̱ hembe doon se ken atô u aeren na cii yô , ka i dooshima la . Yehova yange na apostoli Paulu nger akaawan a a wase ior kpishi ve kor asema a ve shi ve lu a aeren a wang kpaa yô . M@@ hen ve ne tese ér , m - mar u he la ka kwagh u or a tsua iyol i nan yô . J@@ ak@@ it@@ o@@ ho Iky@@ ume K@@ on In@@ i@@ ongo i M - umbur ne shi ka i umbur se dooshima u hemban cii u i gbe je Yehova Ter wase u sha a tese yô . Nenge kwagh u Yesu a ze hemen u ôron ne , a kaa ér : “ Man aluer ma or nana rumun ne ga , man shi nana ungwa akaaôron a en kpaa ga yô , shighe u ne@@ a duen hen ya la shin hen gar la yô , kure nen ihy@@ undu i shin angahar a en . ” ( Mat . Akaa a Yesu er ne tese ér a ver ishima sha tempel . Ab@@ a@@ mber a sen@@ ou Hi@@ ihii yô , á suur sha Yehova je t@@ enger ga , eren msen hen a na hanma shighe . 8 : 23 ; Mat . ( Luka 21 : 34 – 36 ; Mbakolose 2 : 8 ) Gba u se za hemen u tesen ser se suur sha Yehova a ishima yase cii , se yi@@ er sha mkav wase ga . O@@ k@@ to@@ ba - Di@@ se@@ mba 20@@ 11 De lumun wer h@@ ua a na or a mb@@ i@@ e u ga . D@@ ondo Ikyav I Yesu Sha U Wan Mba@@ ats@@ anev Iky@@ o Aluer se soo u eren msen hen Aôndo yô ka hange hange u se kav er se lu mba@@ asorabo yô . ( Luka 8 : 1 ) Or@@ kuran u ken Kristu ugen u a fe tom tsembelee yô kaa ér : “ M nenge mer gbenda u u hembe doon u or nana fa anmgbian u nan u nomso shin u kwase shi nana taver nan ishima kpaa yô ka u duen kwaghpasen a nan . ” Nahan , se fatyô u pinen mpin u hendan a kwaghôron ne nahan ser : Kanyi kwagh i hembe doon u nan i jigh@@ jigh@@ i — ka u se na jighjigh ser “ uma yô ka cii cii je ne , se nôngo se er kwagh u se fetyô cii er se lu uma ne ” e̱r K@@ en@@ ne@@ dy a kaa nahan shinii , ka u se na Aôndo jighjigh kua ityendezwa na i mnder u shin ku laa ? Gba u vea za hemen u henen Bibilo shi eren msen shi gbidyen kwar sha kwagh u ve hen la ; aluer ve er kwagh ne yô , Yehova una hide a doo ve ishima nahan ishima ia hemba taver ve u hiden hen a na . Aluer ka nyi je yange i̱ er kpa , ikyav tese ér Aôndo yange wa uwegh sha ityav mb@@ in . Adam man Ifa cii yange ve er isholibo , kpa Adam hemba lun a ibo sha isholibo ve la . Hanma shighe u ka sea tsua akaa sha gbenda u tesen ér se na Yehova jighjigh cii yô , a ver se doo doo , kpa aluer se tsua kwagh u a lu sha ishima na ga , hemban je yô , se gema ityom na i civirigh la se ta kera a ityôkyaa shio nahan , shi una ver se doo doo je kpa ? — Ôr Mbaheberu 11 : 6 ; 1 Yohane 5 : 13 - 15 . Akaa ne ka akaa a Tar u Satan ne , ka akaa aa a kohol cii a hingir tar ne shi a hemen u shi ka a mgbegha ú u eren akaa la cii . ( 1 Yoh . Er@@ doo zua a aeren agen a jijingi u Aôndo , inja er “ ishima i wan ” man “ mlu u dedoo ” nahan . Kwagh ugen yô , gba u se fa ser Yehova yange fa hanma kwagh u lu zan hemen cii , shi kwagh gba un shami kpaa . Se er nan ve se fa ser gba u se nenge mcivir u se civir Yehova la be@@ elee ga ? Kwase na S@@ ara yange mar un wan môm tseegh , i yilan un ér Is@@ ak@@ a . Yange ve tsa ken tar u ityendezwa la je kuma anyom 25 cii ve kwase na S@@ ara mar ye . A@@ nger man inja i dang man ieren i nzughul a mbagenev kua ing@@ y@@ at@@ u doo Yehova ishima ga . Nahan kpa , u dondon Yesu la wa nyi man nyi k@@ ere ? ( Genese 18 : ​ 2 - 5 ; 19 : ​ 1 - 3 ) Kwagh ne taver Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la ishima u tesen dooshima u anmgbianev la , sha u eren a mba@@ van@@ nya doo doo . I lu nahan ú nenge a foto u mbayev mba ken ityar i ij@@ en i gbe ker ve@@ e ? Yange ve tse@@ e ishima sha tom shi saan ve iyol , nahan mo kpa m hingir u eren tom u pasen kwagh hen ijiir i kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh yô . ” Kpa se cii se tese nen jighjigh u nan taveraa sha hanma kwagh u se eren cii . ( Mateu 23 : 15 ) Ikyav i Ge@@ h@@ en@@ a yô ka ‘ P@@ ev u H@@ in@@ om , ’ man ior mba sha shighe la fa kwagh u P@@ ev u H@@ in@@ om hen pe i ha@@ an ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough , shi a wua if@@ er@@ or u i nenge ér nan kuma u a ii nan ga ve i za kende nan her la . Kpa aluer or ôr nahan yô , nan ngu kaan ér Eli@@ h@@ u , gumor u yange su@@ r Yobu ishima shi kôôm un la kpa ka Aôndo . Nahan , er nan ve i doo u se de ser Satan a na se u henen ér a fatyô u den se asorabo a ase ga ze ? ( M@@ ika 5 : 1 ) Marku yange tese ér akaaôron a profeti la lu sha kwagh u Yesu . ( Pasalmi 18 : 35 ) Shin er Yehova a ‘ hembe agee ’ nahan kpa , se fatyô u kaan ser a kegh iyol u hiden a iyol na ijime sha ci wase , sha u una yima se shighe u ishima i yen se yô . Ior mba ve vôso kasev ken atô@@ at@@ yev la hide a iyol ijime , gema asema shi sôr kwaghbo u ve er la kpaa . “ Kpa Eliya kar za unde sha ityough ki K@@ ar@@ me@@ l ; a g@@ ure inya , a kuma ishigh hen anu na . ” Se fatyô u kaan vangertiôr ser , mba ve te@@ v ior mba Aôndo a ican cii mba zough a mtsera ga . ( Luka 4 : 1 ) Shighe u Yesu lu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , a h@@ ôr kwaghyan , shi lu eren msen , shi gbidyen kwar ken ishima . A shi nan kpa , Yehova yange wa Wan na kwagh shi pase un kwagh u lu keghen un ken hemen yô . Ka kwagh u Yesu yange kaa ér ka tindi u vesen je ne : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” 6 : 6 – 9 . Mba@@ yev En@@ ev Ve De F@@ e M@@ kposo W@@ en sha Gbenda u Ts@@ ahan Ve Ga Ivur Bibilo igen kaa ér : “ Wan wam , ungwan ityesen i ter@@ u , tindi u ngô@@ u kpaa , de te un kera ga . ” Yobu yange nenge ér un ngu a ish@@ ô , nahan soo u palegh iyol na sha ishigh ki Aôndo . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 7 , 7@@ 9 ( Ese@@ ter 2 : 15 ) Kape tor kpa nenge a Ese@@ ter ve kwagh na hingir u doon un ishima je la . Satan Diabolo soo ér se̱ hide ijime se̱ z@@ a̱ tim . T@@ i@@ ônnongo ngu a tom u civirigh u tesen mba@@ beenyol man mba ve nengen sha a ve mbara dooshima . ( G@@ al . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Mbakolose 1 : 13 ) M@@ yom la yange hii sha Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la zum u i haa icighan jijingi sha mbadondon mba Yesu mba jighjigh la . — Aerenakaa 2 : 1 - 4 ; 1 Peteru 2 : 9 . Yesu yange ôr an@@ zaakaa ahar , a a nôngo u lun kwagh@@ môm yô . Se kpaa aluer mlu u se lu vea Aôndo ne doo se ishima yô , se er tom u i@@ vangeli ne se kure ú doo doo . Nenge ase mpase u Bibilo i ne sha kwagh u mlu wase u ken hemen la . ( E@@ ks . 34 : 23 ) Ashighe kpishi yange i gba u vea undu ish@@ u@@ le ve kua ikp@@ en@@ ga ve vea yem angahar sha igbenda i lun ihy@@ u@@ undu ihy@@ u@@ undu . Ashighe agen je yô , kwagh a er se se ‘ ure , a k@@ unda se iyol tsung ’ er or@@ pasalmi Davidi nahan . Gba K@@ pe@@ e u Se Lu U@@ icighan@@ mbaiorov ken M@@ lu W@@ ase Cii , 11 / 15 ( Cii man Shighe u Yesu ) la ye . Tar u age@@ egh ugen u ú dondo sha A@@ shi@@ ria yô , lu Zege@@ tartor u Bab@@ ilon . A kaa ér : “ Ne pase ‘ iyôngo yam ! ’ Yesu tese mbahenen nav wener kwagh u tar u nengen ér ka sh@@ a@@ gba la zua vea sh@@ a@@ gba u Kristu a tese se la ga . 5 , 6 . ( a ) Ka hanma shighe yange ior hii u nengen a m@@ ze@@ hemen u Timoteu ? ( b ) M@@ nder u i nder Yesu shin ku la wase u kuren kwaghôron u profeti u ken Genese 3 : 15 la nena ? Doo u kwagh u vihin u yange due ken kwagh u Mar@@ ek tsua u eren la una mgbegha se u hiden henen a ishima . Sha kpôô yô , zum u nom shin kwase ka nana hii u soon ma kwaghaôndo shin nana soo u geman kwaghaôndo u nan yô , ka i k@@ unda ikyar u nan la iyol kpen kpen . Sha kpôô yô , ian@@ g@@ ev mbi Yesu Kristu bee ior sha mh@@ ôôn ken derianyom u hiihii la ka kwagh u lun se cii a inja . Shi ver ishima sha ishimataver i Paulu yange na Timoteu , u lu or@@ i@@ vangeli a na imôngo la , ér : “ Y@@ ôô kwaghôron Na wa iyol sha mi keghen a kegh . ” Aluer se kange ishima u civir Aôndo a mbananjighjigh a vese imôngo a ishima i môm yô , a lu u nan ve ibo ga@@ egh la tseegh se palegh ga . 5 : 5 , 6 . Man zum u ú hi@@ di a iyol ijime u dondo akaawan a ve ne yô , kwagh ne una tese ér mimi je u ngu zenden vea Aôndo sha “ igbenda i tse ” la . 4 : ​ 10 , 11 ) M@@ doo u Paulu doo ve ishima la mgbegha ve u sur@@ un un ishima shi taver un ishima shighe u gba u vea er a na nahan la . El@@ se@@ be@@ th , kwase u Ro@@ al@@ d di kaa ér nyi sha kwagh ne ? • Ka mbam@@ tsera mba nyi ve ve ke ’ m - er u ôron Ruamabera shi timen ker laa ? Inja i ishember i ken zwa Heberu i ne@@ ʹ@@ ph@@ es@@ h , i í gem ér “ uma ” la yô , ka ‘ kwagh u lun a i@@ ôôn . ’ Gadia ish@@ i@@ va ka iky@@ aren i ili@@ hen , man ka a ôron kwagh u ayange a uma u or yô ka shighe u nan tse sha won la i lu ôron ye . U tesen ikyav yô , sha ayange a ken ijime la , i nôngo ér a bee a Mbashiada mba Yehova hen an@@ jiir ugen ken tar u A@@ ng@@ o@@ la ele@@ gh ele@@ gh . • Ka ak@@ ombo a civir a ken myer a nyi i gbe hange hange u se yevese ? Anmgbian ugen u a er tom u ortamen ica i gbe hegen la , ka una hide a zua ishigh a anmgbian u nomso shin kwase u a sember za sôron nan yô , a pine nan sha kwaghfan sha ér “ Ô@@ rom ase yôô , kwagh la za doo kpa ? ” Zum u se ker kwaghwan ken Mkaanem ma Aôndo yô , se mba ôron mkaanem ma i nger anyom udubu imôngo yô . Paulu yange ‘ wa ishima sha akaa cii ’ sha er mba ve til sha mimi la , vea ‘ zua a myom kua iengem i tsôron ’ yô . — 2 Tim . Lu a vangertiôr wer amba a ishimaverenkeghen la har sha ib@@ um@@ un i mimi , ka sha m@@ t@@ ôm u gban tô@@ mon tsô la ga . T@@ sua lu ana ? “ A@@ k@@ oo@@ so ” a i er kwagh u á heen ne tile sha ityough ki alegh a mar . ( Or@@ pasenkwagh 2 : 17 ; 12 : 8 ) Nahan kpa takerada u Or@@ pasenkwagh ka ngeren u pasen mbamzeyol mba Solomon tagher a mi la ga . Or@@ fan@@ atindi u a er ijir la ng@@ ù s@@ ende@@ gh ér or u i yer nan ijir la nan ny@@ ighe or nahan nan ngu a ibo . Aôndo yange ta ior icin ica gba cii ve mase timin tar u sha ayange la ye . ( Yeremia 17 : 9 ) Aluer or u nan doo se ishima nan ngu eren isholibo shi nan undu mimi yô , gba u se umbur ser hemba k@@ an hange hange u Yehova una hemba doon se ishima a hanma orgen cii . — Ôr Mateu 22 : 37 . Ka nyi mbayev ou ve henen ken mbamsen ou@@ we ? ( b ) Ka nyi ia wase se u nôngon a “ ashighe a ican ” nee ? ( Pasalmi 9@@ 2 : 12 ) Kwagh ne tese se ér saa se civir Yehova sha mimi ve una lumun se ye . Shi f@@ ada la kaa ér aluer ve na un inyaregh yô , una er msen Joh@@ n@@ n@@ y una due ken Li@@ mb@@ o a yem tartor . 3 : 15 ) I@@ h@@ yom i hen atô u i@@ yô man kwase la ia vihi je yô , Satan una nôngo sha afatyô na cii ér una tim tsombor u kwase la kera . Jijingi u Aôndo una wase se se “ dugh tse@@ or kua aeren a na la kera , ” se gema se “ haa or@@ he iyol . ” Á er nan ve or a fa gbenda ken ime i ci@@ er@@ yol nee ? G@@ omoti u tar u S@@ we@@ den la yange hii ang@@ we u pasen ityô i tar la cii kwagh sha kwagh u Tim Gb@@ ur@@ u@@ gb@@ ur@@ u u ngise er la , sha u eren iniongo i anyom 50 i umbur mkur u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la . U sha uhar yô , m ngu wuese we er ka u ker iwanger sha kwagh u a tsu@@ me u ken Bibilo yô . Kwagh la una gema a gba a gba ve uwer ga z@@ ee ? Z@@ an zan hegen kpa m nenge tom u pasen kwagh la mer ka tom u civirigh u hemban cii . Ka kwagh u Bibilo i er ken Yesaia 14 : 7 je la . ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Heela tseegh ga , se kav ser “ shighe man ai@@ kor ” mba ts@@ eren se cii . Yehova yange wase apostoli Peteru u kôôm gbenda u á nengen atô@@ at@@ yev la , nahan Peteru wuese iwasen ne kaa ér : “ Mimi je , m kav , Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” 7 , 8 . ( a ) Ka a@@ yom a nyi Satan yange yar tom a mi shin p@@ ev u Mo@@ ab@@ i ? • Orkristu u nom shin kwase u nan a kpe yô . — 1 Tim . Se fa jighilii ga , nahan cii kpa M@@ an@@ ase gema inja hen shighe la . Nahan kpa , Yesu yange na naagh a uma na u vough la sha ishima na je , sha er “ ka sha ku man Una vihi agee a un u a lu a tahav mbu ku@@ ugh la kera ye , ka di@@ abolo je la , man sha er Una pase ve cii Una tu@@ h@@ wa , ka ve mba ve lu ken u@@ ik@@ angen sha mciem ma ku@@ ugh la er i mar ve la je . ” Awa@@ shima na ka u wu@@ an se er ort@@ ato ka nan wua inyam nahan ga . M@@ ye u Ifa ya ity@@ am@@ egh ki kon u i ta icin sha mi la tese ér nyi ? ▪ Ka an yange nan lu Eliya , man se fatyô u henen nyi hen a na ny@@ ian@@ a ? 3@@ 4@@ ,@@ 6@@ 9@@ 3 Hanma mkur u iyange ne yô , Bibilo ôr kwagh u i ér : “ Nahan hingir iyange i been man pe@@ pe . ” ( Gen . Er nan ve i gbe u Mbakristu cii vea ver ishima sha u keren mkpeyol u mba@@ beenyol mba ve lu imôngo a ve laa ? C@@ o@@ v@@ ing@@ t@@ on sha mzough u mbahemenev la , shi i tsua F@@ re@@ der@@ ick W . Ka nahan ve apostoli Paulu yange nger Timoteu washika ter dooshima sha iti jighilii shi kaa a na ér a ver ikyav i dedoo sha dooshima ye . ( a ) Ka gbenda u hemban doon cii u nyi ú fatyô u tesen wer ishima you ngi vea Yehova ? ( Ôr Mateu 13 : 11 , 12 . ) Tsô , “ TER nzughul a Shi@@ s@@ era man ak@@ e@@ ke na cii kua ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a na cii kpaa . ” Aôndo yange n@@ alegh zwa ôr ve kwagh ne sha ga . Ka unô ken ator a Yuda yange ve tese gbashima sha kwagh u mcivir u mimi ? IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : W@@ AN U U@@ N@@ D@@ U TER N@@ A YÔ ( Mbagalatia 6 : 10 ) Shi se naan mbagenev kwagh sha igbenda i i lu ican ga kpa i gem i lu a inja yô — a̱ lu washika shin u yilan or sha tele@@ f@@ on shin ma iyua shin u wan nan uwegh , shin mkaanem ma taver ishima kpaa . T@@ ime ase sha kwagh u M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti wan u Yon@@ at@@ an , ijende i Davidi la . Se mba a ish@@ u@@ ghun je he ? Mbagenev di na jighjigh ér zum u or kpe yô , nan kera ngu m@@ ape môm môm ga , nan kpe kp@@ um kp@@ um . Yehova yange tsengaôron kwagh u icighan jijingi u sen sha ior la , ér : “ Me haa Jijingi Wam sha uumace cii ; ônov enev mba nomso man mba kasev vea ôron kwaghôron u profeti . . . J@@ an@@ awar@@ i 2 - 8 , 20@@ 12 Ka sea gema ashe shin tar kpaa se nenge a ikyav i Aôndo ngu la . • Me er nan ve a saan tsombor wam i@@ yo@@ loo ? Ka igbenda igen i nyi nahan se fatyô u tesen ser se mba a ityesen i erdoo ken iliam yase ? Mba@@ kp@@ ish@@ iv vea fatyô u eren a@@ be@@ er@@ akaa agen a mba lun gb@@ ong gb@@ ong ve nengen a ér ka akaa a ikyo@@ o ga la ga . Yehova pase iyol na ken Mkaanem nam . Ikyav i tesen yô , er hen iji@@ ir@@ tom nahan , or u nan yaren tom f@@ aa yô ka i tôô ér nan ngu a gbashima shi nan ver ishima sha tom u nan kpaa . I wa se mimi u a lu ken Bibilo la sha ikyev — mimi u una fatyô u van se a uma u tsôron la . Bibilo wa se kwagh ér : “ Ne cii lu nen ishima i môm , shi lu nen mba@@ zung@@ wen@@ mhôônom ; doo nen ayol a en er ka anmgbianev nahan , lu nen mba mhôônom ma ker ve ; shi hide nen a ayol a en ijime kpaa . ” Gba u se er tom , shi se nenge sha ayol a ase man sha icombor yase kpaa . Mba za nyer yô , Samuel na Saulu man wanakiriki na iky@@ agh ki i@@ civirigh shi a na ve inyam i hemban ke@@ hen la , maa Samuel kaa ér : “ Y@@ a ; gadia i vande veren we un je er i va kuma hen shighe ne vough . ” A@@ yom a R@@ a@@ be@@ sh@@ ake er la nga kwagh môm a a@@ yom a mbaihyomov mba ior mba Aôndo nyian nena ? Sha kpôô yô , ici@@ gh ki ishim@@ avi@@ h@@ in yô , ka u eren ityom i nan se msaanyol la . ( 2 Kor . 11 : 23 - 28 ) Yange er kwagh sha inja shi kundu ishima ken ashighe a ican la nena ? “ Ikyav ” la ngi kpe@@ her kpe@@ her je . Shi tsombor u or - nyian ugen na or - il ugen ijiir i tsan hen ya ve . Yange m ôr Bibilo m bee ken inyom i môm . ” Kwaghôron u profeti ugen u sha kwagh u Wan@@ akiriki , u a lu Mesiya la tese ér una ya ican shi una na uma na sha ci wase . Doo u se ‘ ver ishima ’ sha akaa ne , er ku umbur u Yesu u lu ikyua yô . — Heb . Hen icombor kpishi , ka i lu wan u nomso shin u kwase u nan hembe lun ya ikyua a mbamaren la nan nengen sha ve ye . Ikyav i tesen yô , Mose yange kaa a Mbaiserael ér : “ F@@ a ase nyian ne , ko@@ so ken ishima you kpaa , er i lu TER A lu Aôndo u Sha man u shin tar kpaa yô . ” Yehova fa kwagh u a hembe doon sha ci wou yô . Aluer se ngohol ‘ ikyav i inyam la sha uwegh ase@@ gh shin sha ic@@ u@@ l ’ yô , ka inyam la ia kôôm mbamhen asev man aeren a ase ayange ayange ye . A@@ gu@@ su@@ tu 25 - 31 , 200@@ 8 Yange ve ker un a kwagh@@ hendan shi ve tsua haregh u una er tom her , u hemba doon sha ci na yô . U tesen ikyav yô , us@@ an@@ boo@@ d@@ u ka ve tese a@@ yem a i gbe u kwagh@@ hendan una yemen sha mi hen ma ijiir yô , kpa ior kpishi mba we ikyo sha mi ga . ( Yohane 14 : 9 ) Ieren i Yesu yange i tese mlu u Yehova vough . ( Mateu 6 : 33 ) Alaghga ishima ia hemba lun se ker u van@@ den keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , gadia ka kwagh u ior kpishi ve eren nyian je la . Ro@@ s@@ a yange lu pania u hiihii u hen ity@@ ôn@@ ya , hen gar u S@@ anta A@@ na . Yehova yange ungwa msen u Yesu la sha ayange a mbaapostoli la nena ? Aluer Orkristu ngu k@@ an@@ en shio u eren ityom ig@@ enegh sha ci u iyol@@ been yô , a hemba doon u nana er tom u agee a nan a kom sha ú yô . ( a ) Se er nyi ve Aôndo una lumun se ? Ity@@ ôkyaa igen i lun a vangertiôr yô ka í je ne , “ TER Una gba eren ma kwagh môm ga saa Una vande pasen kwagh@@ myer Na la hen mbatomov N@@ av , u@@ profeti ve . ” Tartor u Aôndo lu kwagh u vesen u Yesu pasen ior sha gbashima yô . A@@ ts@@ am ne kpishi nga a ase@@ mber er ka msen nahan , nahan gba u se waan a sha icivir . 22 : 29 ) Shin kwagh la cii ka zwa nyo@@ hon@@ o ? A̱ shi nan kpa yange lu iy@@ ange@@ ikyaa i vesen kpishi shighe u yange i bee ago a wan iyol man mba@@ z@@ ende@@ v mba Aber@@ am tile ken won gar u U@@ r , ver ishigh sha zende la ! Ka nyi i doo u se lu henen sha mi hanma kwa u se nenge a ivur shon ken inyom ne ci@@ ilii ? Nahan cii kpa , Mbashiada mbara gba uwer ga ; ve lu pasen kwagh her su@@ aa . Mbam@@ hen mba nzughul nzughul mban yange ve nger kpishi . — Mbagalatia 3 : 19 ; Mbakolose 2 : 8 , 16 - 18 . Shighe wase . ; S@@ n@@ ape , J . Ior eren kwaghaôndo hen ijiir ne kpoghuloo shi kwagh wase gba doon ve ga tsô , nahan ve soon u keghen ato a vese ga . Nahan or a kera tsa a pine ér : ‘ Or ka nana kpe yô , kwagh u nan bee ? ’ Se yô se fatyô u lun a “ mhen ” na ne shi ‘ hiden a iyol ijime ’ imba la kpa ? P@@ risti ne lu “ A@@ ma@@ shia pristi u ken Betel . ” Ka akaa a yange ve er ken uma ve cii ve kpe la , ve lu zuan a injar sha mi ye . ” ( 1 Samuel 25 : ​ 20 , 23 ) A gba mi ôron kwagh a Davidi a ishima na cii , zamber un kpoghuloo ér a̱ zung@@ we nom na man ya na cii mhôônom . Shi u fatyô u za sôron ve shighe u ve gbe angev shin ve kera lu a tahav mbu zenden ga yô . Shin e̱r Yakob yange ôr kwagh u R@@ ah@@ el yila un ér “ kwase wam ” nahan kpa , yange y@@ av a na ken anyom la ga . De G@@ be U@@ wer Ga 8 , 9 . ( a ) S@@ av ôron injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u tal@@ ent@@ i la . ( b ) Ka unô injakwagh ne ia hemba taver ve ishima ? Yesu pine ér : “ Ka han@@ mô wen u nan lu ter man wan u nan una sôn nan ish@@ u , man nana gema á na un i@@ yô sha ityough ki ish@@ u la ase ! Eli@@ f@@ as@@ a pine ér : ‘ Or ngu nyi je , u nana lu wang - na ? I mar se uta@@ an . Ka mo m lu wan - masetyô ye . Awa@@ shima u kwaghpasen u Yohane la yô lu nyi , man yange er tom ne kure vough nena ? ( Yeremia 8 : 7 ) Pro@@ feti Yeremia yange ôr mkaanem man sha u yôôn iji@@ r@@ ôron i Yehova sha ior i Yuda i vendan mimi mba yange ve undu Yehova Aôndo ve yem civir mba@@ aôndo mba akuraior agen la . * — Yosua 19 : 9 . Or@@ hemen W@@ ase u a Lu Eren Tom Nyian K@@ po@@ ghuloo La A kaa ér : “ M@@ sen yange wasem u kporom ikyua a Yehova . . . Nahan kpa , Mose lu a vangertiôr ér Aôndo una er kwagh sha u yiman ior nav . Man se dondo ikyav na la nena ? Cii man i va tim bo@@ tar ne kera sha iyange i vesen i Yehova la yô , se fatyô u wan ishima keghen , eren ishima na kpoghuloo kpa ? Ve na jighjigh ér an@@ kon ne ka a wase “ u pasen ior aka@@ am@@ yer . ” Ikyav i tesen yô , er akuraior agen kpishi mough ityav a Mbaiserael nahan kpa , Mbag@@ i@@ be@@ on yô , gema ker bem a ve . Ken kwaghwan na u masetyô hen mbatamen mba ken E@@ fese la , a kaa ér : “ M wa uma wam ikyo ga , ng@@ um er ka ma kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga , sha u me kure zende wam man tom u m ngohol hen Ter la kpaa ” yô . ( Aer . Er tar ka u a geman yô , vegher u taregh ugen jimin cii ka a lu ken ime . Mba dugh mkombo yô , anmgbianev mba kasev uhar gba lamen sha kwagh@@ yôôn la . Doo u se de kwaghwan u a lu ken Mateu 5 : 45 la a hemen se sha kwagh u se soo ser se er la . Yesu tsengaôron ve kwagh u una va er la kaa ér , ityav mb@@ ia nôngo sha ajiir wue wue shi ij@@ en ia gba man ub@@ omb@@ au@@ angev kua ity@@ ar@@ t@@ enger i vesen kpaa . Kpa hanma s@@ ati yô , ka m za kohol un hen ijiir tom na se ya kwaghyan imôngo . Yesu yange kav er or nan bende ak@@ ondo na ave yô , tsô a gba jing@@ en ér una fa or u nan bende a na la . Adam man Ifa yange va ya kon u i ts@@ wer ve la . Ver ishima sha gbenda u apostoli Paulu yange ôr mimi ne var var yô . Kristu tese ér hemen u Yehova ka u perapera shi tese kpaa ér orumace u vough nana fatyô u tilen sha mimi aluer nan tagher a imeen i hemban taver je kpaa . “ Er [ sho@@ ja i Mbaromanu ] man@@ de Un sha [ kon u m@@ tsaha ] kera yô , ve kar ak@@ ondo a Na her ayol a ve , ve er ish@@ or sha a . ” — Mat . 27 : 35 ; ôr Yohane 19 : 23 , 24 . 14 : 5@@ 6 ) Mbai@@ hyomov mba Yesu mba tor@@ on asema mba ve lu keren u wu@@ an un la nenge shiada i aiegh lu ve ityôkyaa ga . 4 : 17 - 19 ) Tar u iji@@ mba@@ gh , u se lu ker ne , ngu keren u vihin mzough wase . Nahan ka ishimaverenkeghen i nyi Bibilo i ne sha ci u mba ve fe kwagh u Aôndo ga tsô ve kpe laa ? ( Mpase 12 : 12 ) Sha ci u ityôkyaa ne yô , ior kpishi mba yan ican , ishima vihi ve ker tsung , ve ure kpaa er Davidi nahan , hemban je yô mba ve lu nôngon ér vea er ishima i Aôndo la . Hii nan ve se lu a vangertiôr ser iwanger i Yehova ia de u mon@@ don sha ior nav ga ? M@@ fe@@ doo : A due ahumbe tsô me ôr u . I nger ér : “ Ver nen ato , ne Mbayuda cii , man ne mba ne tem ken Yerusalem , man we tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati kpaa ; TER ngu kaan a ven nahan er : De cie nen ga , asema kpaa a̱ de yen ne sha ci u ikpelaior i vesen ne ga ; gadia ityav ka mbi y@@ enev ga , ka mbi Aôndo je . . . . Ka Un u a gbe uma la tseegh una fatyô u kuren mgb@@ e ne ye . A@@ tsu@@ k@@ o kaa ér : “ Yange m hen m fa inja i u or lun a Ter shi suur sha nan la . ” Or@@ henen Yakobu kpa seer ôron kwagh ne , gadia a nger ér : “ H@@ ire nen ayol a en ijime sha ishigh ki Ter man Una kende ne sha ye . ” ( Luka 13 : 24 ) Yange er kwagh ne sha u hemen ve gbenda shi ôron ve akaa a a kôr ve ken asema yô . Or u gban inya ngu ga . Paulu yange na un tom u zenden sôron atôônanongo sha u taver anmgbianev asema shi wan ve kwagh tseegh ga , kpa na un ian i tsuan anmgbianev mba nomso mba ve kom la veren ve mbatamen man udi@@ ak@@ on ken atôônanongo . — 1 Timoteu 5 : 22 . ( Pasalmi 46 : 9 ; 7@@ 2 : 16 ) A gema tar cii ua hingir paradi@@ so . M va mase kaven mer gba u me gema gbenda u m henen kwagh shi m lamen la tsembelee . ” Or u iin nana̱ de kera shi iin ga , kpa gu@@ da yô , nana̱ nôngo tsung , nana̱ er tom u mimi sha ave a nan , tsô nana lu a kwagh u pan@@ den nan orgen u kwagh a gbe nan yô . ” Nahan ka u se kure ikyar ser se fatyô u eren kwagh môm sha kwagh u ili@@ hen i zende ne ga shinii ? Shi kwagh ne kpa na i za iy@@ ou@@ ci a na . “ De l@@ ahan m@@ tsaha u Yehova ga . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 3 : 11 . Doo u se umbur ser , mlu u se lu ken nongo u Yehova ken ayange a masejime ne , ka ian i i@@ civirigh kpen kpen ! Lu mbamtaver mba nyi tagher a mini ? Kanyi yange i mgbegha ve u eren tom shin Bete@@ le ? Kor@@ aki yange nenge ér Mose ka an@@ tse@@ or u a gbe eren akaa sha ishima na tsô yô , kpa gema lu Yehova lu tesen ikyurior la kwagh u ia er ye . Ior mba Yehova mba hiden a ayol a ve ijime sha u dondon kwaghwan u injaa u Kristu a we ve yô . 5 : 22 ) Mayange mkaanem man tese ér kasev mba sha ian i civirigh ga ze . Er nan ve se fe ser yange i mar Yesu a isholibo i Adam la ga ? Aluer u soo u hemban kaven kwagh u Aôndo a lu eren sha ci wase yô , time ase sha akaa a hange hange atar a ka i er sha u hiden sôron ma iyou yô , shi nenge er akaa shon á zough sha kwagh u Aôndo a er sha u sôron mlu u orumace yô . Tar u Satan A He@@ mbe Ú Ne Mbam@@ kombo asev mba wasen se u taver ken jijingi nena ? Yehova kpa lumun msen na la , gadia a iv tempel la a iengem Na shi a kaa ér : “ A@@ to A@@ m . . . aa kegh sha msen u á sôn hen ijiir ne yô . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 12 – 7 : 3 , 15 . Yange ve lu a mbamhen mba vough man ayol a vough kpaa . Shighe u m lu ikp@@ ur pania hen ger@@ i u R@@ ed L@@ ake , ken kpen@@ tar u On@@ tar@@ i@@ o la M@@ saanyol ‘ ka mkpeyol u ken ishima shin mlu u ken ishima u a ne iember yô , inja na yô , ka u iv@@ in a iember . ’ 1 : 8 ) A@@ dooga yange a taver mbahenen mban u fan er vea tagher a mbamtaver mbara kpa vea er tom u i na ve la yô . A̱ shi nan kpa hii shighe la je Aôndo kera na mbatyomov mbaaferev mban ian i geman ayol a ve hingir uumace ga . Man gema nenge ase er nana kera lu hen atô u anmgbianev mba ken Kristu ga ve kwagh a kar nan sha wono ! — Mbagalatia 1 : 6 ; 5 : 7 , 13 , 22 - 24 . Er i er mkohol la anyom a kar i hembe 22 hegen ne , nongo u Yehova seer zan hemen kpishi ken tar la . Yange kaa a ve ér : “ M kera yila ne M@@ er ikp@@ an ga , gadia kp@@ an fe kwagh u ter na a eren ga ; kpa M yila ne M@@ er , ak@@ ar , gadia akaa a M ongo hen T@@ erem cii , M ôr ne a . ” 4 : 13 ) Kwagh ne tese ér Paulu lu a ityakerada kpishi . Shin er or ne vea kwase na ve mough ve yem ken gar u T@@ or@@ on@@ to , ken tar u C@@ an@@ ada nahan kpa , ve za hemen u vesen ken jijingi zan zan i kar eren ve batisema . • I@@ yol@@ gen@@ gese hii han@@ a ? Yange mbi tese ér or ngu ken bem a Yehova . Yange nenge a mpase u sha mnenge , i kaa a na ér a̱ ya ish@@ ôso i yange lu i wang ga sha atindi a Mbayuda yô . Ka Yesu Kristu man uumace mba vea tema tor a na imôngo mbara ve z@@ om ve lu Tartor u Aôndo ye Er nan ve se fatyô u lun a vangertiôr imba i Davidi la ? Ken ayange a karen la , a soo u veren anmgbianev mbatamen shin udi@@ ak@@ on yô , i tindi a ati a ve shin af@@ ishi a bran@@ ci . • Ka mfe man mkav u nyi a tesen m@@ vi@@ e u or@@ o ? Sha uhar yô , or u nan nagh la kpa i gba u nana lu wang , a ac@@ ôgh@@ or iyol ga . ‘ A@@ ny@@ iman gba hen atô ve tsung , ’ nahan any@@ iman ne na yô ve pav zende . A gba u ú nôngo ú fa kwagh na shi ú hen kwagh sha kwagh u an@@ za man aeren a na sha u fan er akaa a a ôr shi a er cii a kom u nan á jighjigh shi suur sha á yô . — Pasalmi 9 : 10 ; 1@@ 45 : 1 - 21 . Aberaham yange vaa af@@ an@@ yô er un ongo imo i Yehova yôô ? N@@ ga ken ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Akaa a Or a Er Ve A Er Nan B@@ atisema shi N@@ ana Z@@ a Hemen u V@@ esen ken Jijingi La . ” 10@@ 3 : 3 , 11 ) Aluer se gbidye kwar sha avur ne man agen kpaa yô , asema a ase aa iv a iwuese sha ci u erdoo u Yehova la , shi kwagh ne una mgbegha se u nan un icivir shi su@@ ghun un kpaa . Ka nyi igbenda nahan i gbe u se kar sha mi sha u keren perapera ? Hi@@ ihii yô , se time sha aeren a or@@ maren u fan ityesen . Umbur mbamaren mba se er kwagh ve ken mhii u kwaghhenen u a kar la , ikyav ve la tese wanger wanger er Yehova a kor se ken jijingi yô . De Yehova A Hemen We A Z@@ a a We ken M@@ lu u ken U@@ iky@@ angen Ga La , 7 / 15 Se mba keghen “ U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô . ” — 2 Pet . Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti lu môm ken mbaapostoli mba Yesu mba 12 mbara . Ka ieren i nyi i gbe u se lu a mi sha tom u pasen kwagh ne ve ia wase se u eren tom u sun@@ da ne doo doo ? A shi nan kpa u ngu a mbampin sha akaa agen . U tesen ikyav yô , yange any@@ iman gba hen atô u mbakur@@ an@@ ilev mba Aberaham vea mbakur@@ an@@ ilev mba an@@ ngô na , Lo@@ ti . ( Gen . T@@ ôô wer ip@@ aa la ka iyua i Yehova a ne ú jighilii yô . Ishim@@ a@@ wan na la yange i wase un u seer kporom a Kristu man Yehova Aôndo . — 2 Mbakorinte 4 : 7 ; Mbafilipi 4 : 11 – 13 . I@@ ny@@ on ka i yar tom a a@@ kp@@ er a i̱ sha u cir@@ in ônov nav , kuran ve sha ikyev i akaa a yaren iky@@ ôr . ( a ) Kanyi kwagh yange i tser Yesu zum u i kôr un laa ? ( Ese@@ k . 17 : 16 ) Bibilo pase ac@@ in a Yehova a bu@@ m la hemba 40 . Ka mimi , aluer se mba wan ishima a kwagh u a zer zan se iyol gbem , shin kwagh u i er a vese sha ifer yô , alaghga a taver se u keghen ser Aôndo a ungwa se . Nahan gba u ú nôngo sha afatyô wou cii ú z@@ aan mbamkombo man mbam@@ kohol mban shi u keghen ato sha akaaôron a á lu nan la kpaa . ( a ) Ka ikyav i nyi i̱ lu i tesen ér í mar Yesu he ’ tsombor u lun a kwagh a ve ga ? Pro@@ feti Amo@@ shi ngise z@@ ôh@@ ô a mb@@ any@@ ar@@ ev mba ken Iserael sha kwagh u “ a@@ you ” a ve a “ sha any@@ ian@@ or ” man “ u@@ ga@@ mbe ” vev “ mba sha any@@ ian@@ or ” la . Yange hiden a iyol jime . ( Mbaheberu 5 : 8 ) U hen wer se kpa se fatyô u henen kwagh sha kwagh nee ? — Er ve nengen a Aôndo sha ashe ve a mar@@ ami la ga yô , ve hen ér ngu nengen a ve ga . — Ese@@ k . Mayange ga cii . Yange Mbakristu mban ya ican kpishi shighe u i lu nôngon ityav la . Mba@@ fan@@ takerada mba ken Mbakristu Mba@@ aiev kpishi time ken Bibilo vi@@ e vi@@ e je gber ityakerada i pasen akaa a ve tim ker ve , ve zough a mi la kpaa . Ka unô Ter una yar tom a ve ken sun@@ da nee ? Hii nan ve i gbe u se ver ishima sha msen u eren tsung - n@@ u ? ( 1 Peteru 2 : 2 ) A@@ tu@@ mba nga z@@ eren s@@ aren wan@@ iky@@ und@@ an u a lu gb@@ ang gb@@ ang yô . Paulu yange ôr m@@ lu@@ a@@ inja u zuan imôngo la var var . ( Yesaia 48 : 17 ) Yehova kuma u se suur sha a na se h@@ unde ishima kera . Su@@ ur sha Yehova shi Lu a Ishim@@ a@@ verenkeghen , Nahan T@@ aver Ishima , 10 / 1 ( Yobu 1 : 1 , 8 ) Er Yobu lu or u mimi nahan kpa , mbamzeyol ta sha a na , vihi uma na u mkpeyol la . Se hemba lun a iember cii aluer se ayol ase se mba ken mb@@ as@@ und@@ av mba ve lu a ci ken tom u henen Bibilo a ior ken ya ne yô . Mba@@ yev asev vea fatyô u eren shiada tsembelee shighe u ve lu a takerada wase môm ga je kpaa yôô ? Alaghga mba@@ asorabo mba ve fe Yehova ga je kpa vea ya kwaghyan a kuma ve , nahan a wa saan ve iyol . S@@ ur Mbagenev A@@ sema a Ishim@@ as@@ ur@@ un i Aôndo a Ne La A shi nan kpa , kwaghyan u han@@ gen lu ior mba ken ya u tor u Bab@@ ilon kwagh keng ga . Ve lu mba ‘ S@@ ur@@ un ishima ’ Zum u i pine ior mba ken A@@ shia man i@@ or@@ il mba ve tem t@@ w@@ ev ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , mba yange i de ve tom la ityôkyaa yô , mbakp@@ ish@@ iv ken ve kaa ér ka sha ci u mba ityô i tar la ga yum . A ôr mba a nder ve shin ku la ijir , kpa a lu sha isholibo i ve zough a mi hen Adam la ga , a lu sha akaa a ve ayol a ve ve tsough u eren la . Yange eren tom ne anyom kpishi yô , i yila un ér a za nengen sha iky@@ egh hen ijiir i i yilan ér Kingdom F@@ ar@@ m ( Su@@ le u Tartor ) , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la . Sha shighe ugen la , Mbaiserael l@@ aha Mose sha ci u ve hen ér gbenda ngu u vea zua a mngerem ga . A@@ P P@@ ho@@ to / Daniel Ma@@ ur@@ er Mbamaren kpishi vea kaa ér vea kera fa@@ an kwagh u vea er ga yô , a gba u vea tsaha wan la . E@@ L SA@@ L@@ V@@ A@@ D@@ OR ( Or@@ pasenkwagh 8 : 9 ) Ity@@ ôkyaa i sha uhar yô , “ dar@@ ak@@ on [ Satan ] gema na [ iny@@ am@@ ky@@ ume la ] agee a na man shi ik@@ ôn@@ ough nagh ki torough man shi tahav mbu vesen kpaa . ” Anmgbian ugen u lu a mfe ts@@ or ts@@ or yô lu John W@@ rist@@ en , un lu anmgbian u kaven ishigh u eren a ior dedoo , ken gar u Jo@@ pl@@ in , ken kpen@@ tar u M@@ is@@ s@@ our@@ i , u er tom pania u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo yô . Hii iyev wam je , m kav mimi u mkaanem ma Davidi ma i nger ken Pasalmi 27 : 10 la , ma kaa ér : “ Gadia ter@@ em man ng@@ ôm un@@ du@@ m , kpa TER Una tô@@ ôm . ” A kaa ér : “ Yange ve fa lamen sha mbamzeyol av ga , ve hemba ôron akaa a taver mo ishima . ” Gi@@ be@@ on Ka vangertiôr u nyi ior mba Yehova vea lu a mi nyian sha mk@@ om u̱ ve kom u lun mbatomov laa ? Kpa u ngu wer ka u tilen sha mimi zum u se tagher a am@@ een a vesen shi hemban a la tseegh una tese ér se mba jighjigh ga . A kaa ér : “ Yange m ver ikyav i dedoo sha u dondon kwaghwan u nongo u Yehova . Lu sha u ini@@ av mb@@ ira mbi hemba nyo@@ h@@ on ga . Ve tema bem bem mba ember uma ken paradi@@ so ve u ken jijingi vea ak@@ ar a ve a a lu a ishimaveren i lun uma shin tar gbem sha won la . He@@ mba gban mbayev u mbamaren vev ve luun vea ve , a u mbamaren nan ve inyaregh shin u@@ iyua la . Man ieren i eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke la ngi ken icombor kpishi nyian . Takerada u Mpase ôr kwagh u Aôndo iyol@@ na lu ôr yô , ér : “ Or u im@@ ura i ker nan yô , Mo Me na nan mngerem ma imb@@ or@@ mnger i uma la gbilin . ” ( Mpa . I nger he ’ ijiir la ér ior kua a mbau@@ angev va a ve he ’ Yesu ér a̱ bee ve angev . Aluer se yar tom a i̱ sha inja yô , jighjigh wase kpaa una fatyô u taver di nahan vough . Se mba ye kwaghyan ate@@ tan la yô , se mough se za hen Iyou i M@@ kohol i i̱ lu ikyua la ; í gema ijiir ne hingir iy@@ ou@@ ci hen shighe la . M mase kaven er yange m keghen ato zu@@ lee a ior mba ve z@@ aan hen w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo u za civir aôndo , kpa shighe môm tsô kpa m kegh ato a kwase wam ga yô . Akaa agen a or a ver ishima u eren yô , ka akaa er tom u eren ke@@ ke u pania man tom u shin Betel , shin tom m@@ ishen nahan . Kp@@ ande i@@ wen u i nger kwagh@@ hi@@ r u i yer ér E@@ pi@@ c of G@@ il@@ g@@ am@@ es@@ h sha mi la ( 2 Pet . 1 : 21 ) Ngeren ne shi pase se kwagh u una wase se ve se za hemen u lun a iwuese sha Bibilo yô . Ka mea va gema kimb@@ in yô , inyaregh ki m ver sha ci u akaa agen la cii ki bee . ” N@@ E MB@@ A nengen akaa a vesen nga eren , man ka akaa a aa hungur ne mayange ga , zan zan ken tar u he kpa ne za hemen u umbur a gbem sha won yô ! ( Or@@ pa . 8 : 11 ) Heela tseegh ga , mba@@ asorabo mba ve vende u geman ishima la vea fatyô u hingir “ ac@@ an , ” shi vea vihi jighjigh u nan u mbagenev ken tiônnongo kpaa . ​ — Yuda 4 , 12 . Hen er yange a lu Peteru ken ishima shighe u tile sha kwa@@ v@@ mnger ve ma lu gb@@ on@@ do@@ mo@@ o , ma m@@ ire a na ga la sha wono ! Mbagenev lu Mbayuda , mbagenev lu A@@ tô@@ at@@ yev . ( Aer . 4 : 18 - 20 ; 5 : 28 , 29 ) Nahan nyian kpa mbahemenev mba gomoti ka vea wa tindi ér se de u pasen loho u dedoo kpa se de ga , se gema a gema gbenda u se pasen kwagh la sha er se hendan kwagh a ve ga shi se per tindi u Aôndo kpaa ga yô . Icighan jijingi ka a wase ior ken tiônnongo ve lu a ieren i i gbe u saa vea lu a mi ve vea kav “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” la . — Aerenakaa 5 : 32 . Maa se nger af@@ ishi a bran@@ ci washika se pine ape se fatyô u za nan ior iwasen yô . “ M@@ L@@ U U E@@ NG@@ E@@ M U L@@ U@@ N A I@@ K@@ Y@@ A@@ NG@@ EN@@ E@@ V G@@ A U Ô@@ N@@ O@@ V MB@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O L@@ A ” A wa mlu u ken atô u ishima you la kpa ker . Yesu ng@@ ur va tin@@ d@@ in mbaapostoli mba 12 mbara yô , á kaa a ve ér : “ K@@ ura nen ayol a en sha ior ; gadia vea kôr ne vea za na hen mbam@@ kohol mba mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , man vea gbidye ne ken u@@ shin@@ ago@@ ge vev kpaa ; je yô , á va a ven sha ishigh ki u@@ g@@ om@@ na man u@@ tor kpaa sha ci Wam , sha er i̱ hingir mpase her a ve man her atô@@ at@@ yev kpaa yô . ” Yehova yaren tom a Tartor na sha u tseghan iti na shi p@@ aan hem@@ en@@ tor na iyol kpaa . • Se er nan ve se lu a aeren a K@@ rist@@ u@@ u ? ( a ) Ity@@ ôkyaa i vesen i môm i zan hemen u eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe shin henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke yô kanyi ? Kor ve tugh man te@@ tan cii . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 9 , 1@@ 22 Kpa kwagh u doon yô , Mbakristu kpishi lu nah@@ a@@ la ga . J@@ e yô , shi hii u eren tom u pania u ke@@ ke kpaa . Shin er i ci@@ r tom ve her shi anmgbianev kpishi yevese yem ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e nahan kpa , ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la ve zua a m@@ seer u he u mbap@@ asenkwagh iorov 2@@ 3@@ ,@@ 3@@ 9@@ 8 . ( Ôr Marku 2 : 1 - 5 . ) Er nan ve Yehova a soo ér se fa ér un Ne mba ve civir un la inj@@ ar@@ aa ? ( Mateu 9 : 35 ; 11 : 3 - 6 ) Ka hanma shighe man akaa ne cii aa er@@ ee ? Kwase wam G@@ r@@ ace di i mar un ken inyom i 19@@ 30 . U se̱ zua a mlumun sha mpin ne yô , de se nenge sha mbampin un@@ yi@@ in mba vesen mban . ( b ) Er se kimbir nengen sha igbenda i Yesu yange tesen la nahan yô , se mase kuren ikyaa se nyi ? M umbur kwagh u ior mba yange i nan@@ de ve ve , ihy@@ uma kp@@ ur@@ um la man az@@ en a awambe a yange m nenge a mi la nahan , hur@@ am k@@ ondo . M@@ ôm ken “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo , ” a yange i pase sha derianyom u hiihii la yô , lu kwagh u i pase ér t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el kua u@@ tempel mba i va maa ken hemen la tile sha ityough ki kwagh u vesen u ken jijingi u kpôô kpôô la . ( Aerenakaa 14 : 17 ) Ka sea zamber a na ser a na se mbamgbe asev mba sha ayange ayange la yô , kwagh ne ka a wase un u fan ér se mba a iwuese sha mbam@@ ne nav mba a ne se la cii . Nahan shighe u ú tagher a mk@@ ighir u mbak@@ ov kpa , u fatyô u hendan a mi fese man a vangertiôr . Or@@ pasalmi kaa ken ivur i sha 5 i se vande ôron ken ijime la , ér : ‘ TER ka or@@ kuran wou . ’ Ishima yange i vihi Yesu , nahan a z@@ enda ior mba ve lu eren kpen@@ ga ken tempel u Aôndo la kera . ( Yoh . Sha ci u a er isholibo tsung je . Alaghga nan ngu a ak@@ ar a ka i doo nan u lun vea ve yô , kpa mba kor atindiakaa a Bibilo ga . ( Ôr Yesaia 5@@ 3 : 5 , 6 , 12 . ) Yô , de ase m pase u kwagh u uma wam . 18 Bibilo G@@ em Ior ( b ) T@@ ô@@ v@@ ac@@ an yange bende a Mbakristu mba tsuaa mbara nena ? Ka dooshima u nyi i er kwagh na ken Mbaromanu ityough 12 ? Er se fe akaa ne nahan yô , doo u se dondo kwagh u apostoli Yohane a we se ér se de tee jighjigh wase wer wer ga la . Hen ase sha kwagh u Tor u Tartor u Aôndo la . Hen shighe la lu anyom 30 tseegh . ( Genese 41 : 38 ; Ekesodu 31 : 3 ; 1 Samuel 10 :⁠ 6 ) Nahan shighe u Yesu ter ishember i “ jijingi ” la , N@@ ik@@ o@@ dem@@ u fa er lu icighan jijingi , tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo Yesu lu ôron kwagh u mbu yô . Kpa a gema a er kwagh sha kwaghfan sha u lamen a Davidi kundu kundu . • Yehova “ ne hanma kwagh u uma sha isharen na , ka kom un ” nena ? U@@ jijingi mba jighjigh yô , vea fatyô u kenger sha ishigh ki Yehova jighilii je , mba er uumace nahan ga . Man he ’ se mbagenev kpishi kpa , alaghga ‘ t@@ ur una kp@@ ar ga ’ tsô mkur a kar van . Yohane man mbagenev mba ve nger I@@ vangeli mbara cii ôr kwagh u Mose man Davidi kua Solomon ér yange ve tile sha ityough ki Yesu , un shon u Aôndo a Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem shi una va lu Tor la . ( b ) Ka akaa a nyi se fatyô u henen ken kwagh u yange er Yosev laa ? ( Yesaia 45 : 12 ) Aluer u tôv sha akaa a wasen we u fan er Yehova a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa cii yô kwagh ne una wase u kpishi je . Alaghga yange ishima vihi Paulu vea anmgbian na u ken Kristu , Bar@@ n@@ ab@@ a ker zum u ‘ any@@ iman gba her atô ve tsung ’ la . ( Aer . U tesen ikyav yô , alaghga vea cia u lamen a ior ken igbar shin zan mkombo je kpaa . Ior kpishi ka vea lamen yô , ve er tom a ase@@ mber a tesen m@@ kposo u kwagh ugen ugen la . Nahan cii kpa , a de ér asaren a na iyol na a hemba gban un kwagh ga . Yange nger ijende na igen washika wener , “ M nger icam sha kwagh u i Bibilo i er yô . I@@ ti i icam ne ér Jesus N@@ av@@ in@@ us [ Yosua ] . I har sha kwagh u Bibilo i er yô . I ôr kwagh u Yosua u yange hemba ak@@ ur a ken tar u K@@ an@@ aan ityav la . ” U@@ ̱ W@@ asen An@@ za@@ aior K@@ po@@ so K@@ po@@ so ke ’ Tar u Ne@@ ther@@ lands Lu a̱ kure kwaghôron la ga je tsô maa Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti va dugh her vea ikpelaior a ak@@ agh a usu man am@@ enger man ag@@ ud@@ ô a num . U zuan sha kwaghwan u Paulu u i nger ke ’ Mbaromanu 12 : 1 , 2 la yô , ka mk@@ er u nyi i doo u se gba ken ayol a as@@ a ? Yehova yange tôndo zwa ér una yima E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki sha ci u nyi ? E@@ ̱r derianyom u sha 20 la l@@ ù iv a mbamzeyol yum la gema ka ikyav i tesen wang ér Satan ngu eren tom taveraa shi ka m - iv u ikyav i tesen mlu u Yesu a lu ke ’ agee a Tartor u sha la kpaa . — Mateu , ityough 24 man 25 ; Marku , ityough 13 ; Luka , ityough 21 ; Mpase 12 : 10 , 12 . Ish@@ ember i “ ut@@ ent@@ i mba Yuda ” la tile sha ityough ki unô , man Yehova una yima ve sha ci u nyi ? Shighe u ne lu eren M@@ civir wen u hen T@@ so@@ mbor la , u fatyô u lamen a ve sha kwagh u i nger ken Ekesodu ityough 12 - 15 la , shi@@ ishi pasen ve er Yehova yange yima ior nav yô . ( Yosua 4 : 9 - 19 ) G@@ ar u Y@@ er@@ ik@@ o lu ica a ve ga . Gadia ka un Yehova a tsu@@ o@@ gh un ér a lu or@@ kuran iyôngo Na ye . — Ôr Yohane 10 : 3 - 5 . Yesu yange na mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange na la ian ér ve̱ kôôm mhen na ga . A lu Sh@@ al@@ man@@ es@@ er u sha U@@ ta@@ an yange hemba gar ne ngohol un , shin a lu S@@ ar@@ g@@ on u sha U@@ har u yange kar tema tor sha ityough nagh la kpa , se fa jighilii ga . 12 : 1 ) Nahan yô , se za nen hemen u vesen ken jijingi sha u henen Bibilo iky@@ ang@@ egh hanma shighe shi mbagenev ve doo se ishima tsung shi se hide a ayol a ase ijime kpaa . Se wa ago@@ yol sha ci u akaa a vesen ne kpa ? Alaghga tsô kwagh gbe nom a kwase u nan ga , kwase kpa ka nan shi kaan nom u nan akaa . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Ishima i or@@ k@@ av@@ enkwagh ka i zua a mfe , ato a or@@ fankwagh kpaa nga keren mfe . ” Kanyi iky@@ enge nahan u hen wer Yosev lu lamen a mi heen , er lu lamen a kwase u Po@@ ti@@ far ken ivur i sha 8 man 9 laa ? Jigh@@ ilii yô , er Tindi la kura Mbaiserael nahan , se kpa ka sea dondo atindi man akaawan a Yehova Aôndo yô , kwagh ne a kura se tseegh tsô ga , ngu a na i “ kpe jighjigh [ wase ] u nan la iyol ” kpaa . — Tit@@ u 1 : 13 . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A KA “ I@@ J@@ I@@ I@@ R Y@@ A@@ S@@ E I W@@ AR@@ EN K@@ ER M@@ AN AG@@ E@@ E A@@ S@@ E K@@ P@@ A@@ A ” Se tese ser Aôndo doo se ishima nena ? 15 : 2 ) Aluer u wa iyol you sha ikyev i mngerem ma mimi u ken Bibilo , u wanger or la yô , u hemba u@@ men atam cii . ( Yeremia 31 : 31 – 34 ) Yesu u a lu or@@ him@@ en u ikyuryan i he ne yange nger ma tindi na mbahenen nav ér ve kuran ga . Yesu pase kwagh ne wang , shighe u lu lamen a orgen u pine un ian ér una za lôh@@ ô tsombor na a@@ yem cii man una va dondo sha a na la . Sha mimi yô , kwagh u vesen u a hembe nan se iember yô , ka mfe u se fe ser ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se er sha u eren ishima i Yehova cii una ver se doo doo la . Y@@ er@@ ob@@ i@@ am man ior jimin cii va hen Tor R@@ eho@@ b@@ i@@ am va ôr kwagh a na ér a̱ p@@ ande ve tom u ican u ve eren Solomon , ter na la . Hi@@ ihii yô , kwagh ne ka a tese er se nengen hem@@ en@@ tor u Yehova yô . Eliya nenge a ku u vihin tsung u Yes@@ e@@ bel wa ishima u wu@@ an un la ken ishima na . Kpa ka Yehova , un u a lu Ity@@ ough ki hanma tsombor cii la a ne mbamaren tahav mbu y@@ esen ônov vev shi ts@@ ahan ve sha dooshima ye . Yehova ver ikyav i dedoo sha gbaa u keren ng@@ egh ng@@ egh ga la . Mayange fatyô u fan wener un vôso kwase yô , doo u una hi@@ an a kasev mbagenev ga ze . U umbur mba ve va eren tom ne ken tar wou la nena ? Sha ci u “ fa ken ishima er Aôndo ngu a agee a nd@@ eren un [ Is@@ ak@@ a ] shin mbakp@@ enev je kpaa . ” ​ ​ —⁠ Mbaheberu 11 :⁠ 19 . Ken s@@ ati môm ka se za mbamkombo uta@@ an mba Mbakristu . K@@ asua la been yô , kwagh u kpiligh mo iyol er . I kaa ér mo m yem m za er tom u or@@ kuran u ningir sha hen On@@ tar@@ i@@ o , ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i ti@@ ôn@@ tar la . K@@ wa u sha uhar u Ne@@ hem@@ ia za ken Yerusalem la , as@@ ande a Mbayuda a a tile sha mimi la due ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon hide ken Yerusalem sha u va hiden hiin mcivir u mimi , anyom kar kuma ér deri môm nahan . Yesu kaa ér : “ Sha msen u eren la kpaa , de z@@ eren nen kimbir gbilin gbilin er atô@@ at@@ yev a eren nahan la ga , gadia mba henen [ sha m@@ lan ] er ka sha kwaghôron ve yum la man á ungwa ve ye . ” ​ ​ —⁠ Mat . Sha nahan yô , doo u or a ker ku shin nana gba karen a ityôkyaa i injaa shio tsô zan ér mbat@@ wer@@ ev ve gema m@@ lu@@ yol u nan , shin za eren ma t@@ wer ugen sha ci u nana seer doon a@@ sh@@ ee ? Ngeren mban vea wase se u fan er Yehova a lu tesen se u lun ken uiky@@ angen ga yô . Ishim@@ averen i Davidi lu a mi ér Aôndo una va ver ishima sha a na gbem sha won la i doo un kpishi . Er i lu cii kpa , se tile sha mimi wase hen Aôndo her . Yehova we se ikyo sha imba gbenda ne ashighe kpishi kpishi . — Anzaakaa 17 : 17 ; 18 : 24 . P@@ ase igbenda i agumaior aa fatyô u keren ityom i eren ken tiônnongo yô . Nahan kpa , aluer ú tôô kwagh u ú nenge a mi la ú kar sha iyenge i as@@ an a a lu ken i@@ kpa as@@ an i tar wase ne kpa ú lu ker ne yô , kwagh u ú nenge a mi la ka ani@@ v@@ ur@@ kwagh je . Ngeren ne time sha ruamabera u hiihii la . Shighe a karen yô , ia hingir inja er i gba í i@@ wan sha “ iy@@ ô@@ gh ki a@@ ci@@ v@@ in ” nahan , inja na yô ia wa a@@ kpe@@ ma , ia kera kôôm se ga . Apostoli Paulu wa noov kwagh sha ikyav i dedoo i Yesu ver la wener : “ N@@ oo@@ v kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan . . . Or u kwase u nan a doo nan ishima yô , ka iyol i nan je i doo nan ishima ye . U tesen ikyav yô , orgen u a lu anyom 50 yô , yange pav a kwase na u vôso un kuma anyom 25 yô , sha er una er kwase ugen u yange nenge a na doon un yô . U tesen ikyav yô , a kaa a vese ér yange un hii nan Yesu Kristu mpase u sha mnenge , un di gema ‘ pase sha m@@ tindi u A tindi ort@@ yom Na hen Yohane wanakiriki Na , u a er shiada ’ la . ( Mpa . Kape se kpaa ka se tese jighjigh u se ne naagh ku ip@@ aan man iwuese i se lu a mi sha m@@ ne shon la sha u nan Yehova “ nagh ku iwuese . . . , atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ” a ishima i môm je la . Ka sea tese inja i dedoo shighe u i taver u eren nahan je kpaa yô kwagh u dedoo a due ker . Ior mba@@ inj@@ aav ka vea nyôron ke ’ tempel u sha m@@ ser@@ akaa u Aôndo ne yô , ve di kpa ve nôngo tsung u geman mbagenev kpa ve̱ hingir mbahenen , sha u kuran tindi u Yesu wa la . Ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va hemba u@@ ip@@ aven mbau@@ har mba ken tartor u Yuda u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la ityav . Nahan azende ase aa fatyô u b@@ enden a gbenda u se henen kwagh ken ishima yase la tsung je . U F@@ an Aôndo u Dooshima Ka mimi , Tindi yange kange Mbaiserael u lun p@@ al@@ egh@@ aa a akuraior agen . M@@ sen Se@@ er T@@ aver M@@ doo u Yehova a Doo Ú Ishima La Ashighe agen nom na a venda u lamen a na ku@@ aa , gayô a lam a na c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u sha ci u ngu Kwa@@ se@@ shiada yum . I@@ yol@@ tseghan man batisema u eren ka kwagh u or a tsua u eren a@@ yem a@@ yem ga , kpa kwagh u or@@ tom u ken E@@ ti@@ op@@ ia er ne tese ér ashighe nga a ior yange ve ungwa mimi u Mkaanem ma Aôndo ica i gba ga maa ve er batisema yô . Paulu nger ér : “ M ngu cian mer , alaghga á va vihi mbamhen enev né undu mlu u mimi man u wang u ken Kristu la er i@@ yô mee Ifa sha at@@ ser@@ egh a i nahan . ” 3 : 19 ) Hanma or nan ngu tesen mo dooshima shi suen mo kpoghuloo ! Í hiihii yô — lu m@@ hembe u mcivir u Mbakristu a hembe lun t@@ am@@ enkwagh cii la — l@@ ù kwagh u yange zende te@@ mbe ke ’ washika u i nger Mbaheberu la je la . Mbam@@ gem mba i ve a mi la cii , tese wang ér ka Yehova a lu hemen nongo na ye . Ity@@ ar i lun er tar wase ne nahan man as@@ an cii nga ningir sha ajiir a i ver a sha kwa@@ v@@ aôndo la vough vough ; man kwagh ne wase ior u fan ashighe shi fan ajiir a vea kar , shighe u ve lu zan zende yô . Kwagh ne doo Yehova ga cii . Or u A G@@ em Tar Cii La , 4 / 1 Kwagh ne una na se hii u lun vea na b@@ i@@ ish@@ ii , mlu u una due ken igbar ken aeren a ase shi a nenge a mi ken uma wase la . Shighe u a za makeranta ne a kighir yô : I@@ wer it@@ ian . Tsô i tese un u tan num sha ior , mba been cii yô , i na un wa@@ da ér a̱ za ta b@@ om , a̱ hembe b@@ ar@@ ki u d@@ as@@ enda ugen cica cii . Kpa mhôônom hemba di u zungwen or kunya di tsô la ica je . Mba@@ kper@@ an@@ akaa mba shin Betel kpa kp@@ era ufoto mba ken u@@ fi@@ im mbara kpishi , shi ashighe kpishi foto una vihi yô , ve hide ve kp@@ era un . 1 : 21 ) Hen shighe la u mase kaven er Ter wase u sha u se doo un ishima la , a lu ica a vese ga , shi kwagh wase a gbe un ishima yô . 10 : ​ 35 , 36 ) A@@ g@@ umaior nga tagher a ah@@ endan sha ikyev i mbamaren vev mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga , kpa ve taver ishima her . Anzaakaa 3 : 5 kaa ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . ” Se sun@@ da kwagh u dedoo nena ? B@@ o ai@@ ky@@ ôr ugen yange wua shi@@ ôr i gum@@ kwase ugen ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i , 19@@ 8@@ 6 , iti i gum@@ kwase shon ér An@@ t@@ je . Aluer se dondo kwagh u i we se ér se ungwan imo i mbakur@@ an mba ken tiônnongo shi se wa ayol a ase sha ikyev ve la yô , kwagh la una wase se u eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave . Umbur wer awashima wou jighilii yô , ka u ts@@ ahan nom@@ ou shin kwase wou u nan er idya la ga , kpa ka u henen kwagh ken kwagh u vihin u a er la shi seer ny@@ ô@@ ôso ivaa yen la . ( Pasalmi 34 : 8 ; 1 Yohane 5 : 14 , 15 ) Se na jighjigh ser erdoo u Yehova la yange seer taver jighjigh u Yosua man K@@ al@@ e@@ bu . Aluer ka we mbayev ve lu vea we ga yô , u fatyô u lamen a ve sha tele@@ f@@ on shin ngeren ve washika , shin tindi ve a loho sha han@@ see@@ ti shin tin@@ d@@ in ve a e - m@@ ail sha er u lamen a ve hanma shighe yô . Se er nan ve akaa a se tsough u eren la aa zua sha awashima u Aôndo u dedoo laa ? “ Aluer ne@@ a lu ken kwaghôron Wam zan zan yô , ne mba mbahenen A@@ v mimi je ; man né fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 8 : 31 , 32 . • Ka nyi loho i gbe u se pasen er Amo@@ shi kpa ngise pasen nahana ? Bibilo kaa a vese ér mba ve lumun ér Aôndo a lu ken ivese ve je kpa vea “ ya ican ken iyol . ” ( 1 Kor . ( Mbaheberu 10 : 39 ) Se mba ken ashighe a ican er E@@ no@@ ki man Noa kpa ve lu nahan , kpa se mba a ian i civirigh i zenden vea Aôndo . Adam fatyô u eren isholibo sha ci u Aôndo gba un , na un ian i eren kwagh u a soo yô . Mbagenev ka ve undu ikyar ve u ken ivese man mbayev vev . L@@ igh@@ t@@ foo@@ t la kaa ér : “ I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron ne tese ér sha won jimin cii una lu vough a kwagh u nzughul shio , una kera lu a akaa a vihin ga , kpa a ma@@ gh akaa cii imôngo ken Kristu . B@@ ee kera yô , F@@ ar@@ a@@ o yina sha Yehova ica je . Nahan m mough m yem hen ger@@ i u B@@ ad Ho@@ f@@ ga@@ ste@@ in , u lu shin p@@ ev hen i@@ wo i Al@@ ps , ape makeranta shon lu la . 28 : 14 , 17 . Gbenda môm u Yehova una su@@ r se ishima yô , a lu sha ikyev i ma ijende yase shin or wase u se civir Aôndo imôngo yô . Iyou T@@ e@@ b@@ ur F@@ o@@ to u K@@ er@@ nen Una er nahan yô , m pine un mer , ‘ ka an nan hembe gban we kwagh@@ a , ka mo shin ka ngô@@ u we ? ’ ( K@@ ol . 3 : 2 ) Mimi yô , lu u anmgbianev mba Kristu mban vea ver ishima ve sha ishimaverenkeghen i va zuan a dyako i h@@ ôôn ga , ‘ i i ko@@ so Sha sha ci ve ’ la . — K@@ ol . Ken mba yange ve civir Aôndo sha ayange a mbaapostoli la , mbagenev lu mba@@ iny@@ ar@@ ev , mbagenev lu mba@@ ats@@ anev . Ve Z@@ a Hemen u L@@ un ken M@@ zough Nen@@ gen ase kwagh u yange er ortamen ugen yô , mba yer un ér D@@ en@@ n@@ is . Sha kpôô yô , u keren kwaghwan ka a ka kwagh u hiihii tsô . A kaa ér : “ M ny@@ ume ishima yam hanma kwagh u iember ga . ” ( Or@@ pa . Sha kpôô yô , yange lu “ Orshiada ( ka mar@@ ʹ@@ t@@ ys je la ) u jighjigh man u mimi . ” — Mpase 3 : 14 . Hanma inyom yô , ior ve seer zan M - umbur ken gar u P@@ it@@ ts@@ bugh . Kwagh ugen yô , mbatyomov mba Yehova vea fatyô u bu@@ ghun gbenda ér i dugh or u nan lu eren kwagh u nan mbagenev gb@@ ev mbu nôngon la ken atô u ior mba Yehova kera . ( b ) Aluer or nenge foto u iji@@ mba@@ gh ze@@ ver@@ a kpa , kanyi ia fatyô u duen k@@ ere ? Yange ve fa kwagh u vea pase , man gbenda u vea pase kwagh la kpaa , kpa ve gema ve fa hen ape vea za pase kwagh ga . • “ [ Aôndo ] Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” — M@@ P@@ A@@ S@@ E 21 : 4 . Sha ci u ‘ inyam la man e@@ ev mbu i ’ tile sha ityough ki hemen u uumace mba hendan a m@@ tem@@ tor u Yehova . 7 : 12 - 16 . Ikyav i Mose ver la ka ikyav i sha utar i se hen kwagh sha mi yô . ( Yon@@ a 3 : 4 , 5 ; 4 : 11 ) Nyian kpa aeren a ior mba se lu vea ve la aa fatyô u b@@ enden a imoshima yase . Doo u se nenge tom u pasen kwagh la man u taver anmgbianev asev asema la nena ? ( Ôr Pasalmi 8 : 5 - 9 . ) A kaa ér : “ Yange ishima vi@@ him shi m ya ibo ken ishima sha kwagh ne anyom kpishi . ” • Se wa ishima a mbamtaver ken tom u pasen kwagh nena ? Mesiya shin V@@ or , u ior kegh m@@ ve u ú ica i gba la va sha shighe vough ! Shighe u ve tile sha I@@ gy@@ u@@ ngu i P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina la , ve nenge a d@@ wer u Tor N@@ er@@ o , u@@ sho@@ ja mba Shi@@ sar lu kuran un a us@@ an@@ ker mba ve yer ken ak@@ ondo a ve hu@@ wa la yô . Lu@@ un er upristi mbara yange vea tese ior atindi a Aôndo shi vea kura a yô , ma i̱ ne ve iveren . Ne mba umbur u@@ gb@@ ayol vev mba vea va va ken hemen la kpa ? Kpa , er nenge ér ior mban vea za hemen a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la her yô , er kwagh sha kwagh la . Hi@@ ihii yô , Yesu yange henen a ishima shi keren ng@@ egh ng@@ egh hen ior mbagenev kpaa ga . Apostoli Paulu yange ôr ior i A@@ ten@@ e nyi sha kwagh u Aôndo ? Yange ve na jighjigh ér Yehova fa kwagh u ve lu eren la ga . I@@ P@@ I@@ P@@ A@@ A@@ B@@ A@@ V@@ ER igen ken tar u S@@ outh Kor@@ ea yange i due a ib@@ aver sha itinekwagh i ior kpishi soo u ôron yô . Aluer se mba henen sha shighe u akaa a Aôndo a t@@ ende zwa a mi la aa kure la yô , a wase se nyian nena ? Yehova kav mbam@@ yina asev , man kwagh u se fatyô u eren kpaa á lan ga . Akaa a á lu sha won cii kua inyaregh k@@ ì k@@ í lu sha won cii vande k@@ an ki nagh . Er lu lamen a ve la , a ôr ve kwagh kôr ve ken ishima tsung . 16 , 17 . ( a ) Ka sha nyi gbenda nahan alaghga Lo@@ ti lu nôngon wener una er kwagh u kpiligh ior i So@@ dom iyol , shin una d@@ an ve asema ? ( Ps . 21 : 4 ; 37 : 29 ) Ikyav i tesen yô , or@@ pasalmi Davidi kure icam na igen sha kwagh u mzough u mba civir Aôndo sha mimi ken Shi@@ on sha mkaanem man , ér : “ Ka ker je TER A ne iveren ye , ka uma u tsôron je la . ” ​ —⁠ Ps . ( L@@ ev . 2 : 7 ) Takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la pase “ akaa a wan ah@@ ôm ” la ér “ ka akaa a injaa a yange a doo yan shin a uma ga , kpa a doo yan yô , kua akaa a i kar sha mkurem ma atam a iky@@ on la kpaa . ” Ge@@ ma ke ’ vegher ugen di yô , u eren kwagh sha inja sha inja sha gbenda u Aôndo la gem ve a bem . — 1 Mbakorinte 14 : 33 ; Mbagalatia 6 : 16 . Loho u Dedoo ! 5 : 25 ) Yesu yange na uma na sha ci u mbadondon un . Mba y@@ erem ér Mic@@ hel@@ le . Iyoukura igen kaa ér , “ Ity@@ akerada ne ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber tseegh kpa yange i y@@ uh@@ wa kuma u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 18 , ” nahan “ i lu ican kpishi ” u tôôn í za nan ior , anmgbianev mba kasev je yô , i hemba taver ve cii . He@@ en ne , á pase ve aeren a Yehova hii sha shighe u Aberaham la je zan zan , shi á wa ior kwagh a kaa ér , “ cia nen TER , er nen Un tom sha ishima i môm man sha mimi kpaa . ” Man aluer u ngohol yô , ka nyi u gen@@ gese iyol er u ngohol a ngohol ga nahana ? ” Kpa mbayev mba g@@ anden kpishi mba sha ajiir agen ica a mbamaren vev sha ci u ityom i ve eren la . Ve fa ér ica a gba ga tsô , Tartor u Yehova ua bee a hanma inja i@@ pi@@ la i eren cii gbem sha won . ( D@@ an . 1 : 1 - 6 ) Yehova yange pase Daniel ity@@ artor i ia hemen sha tar zum u tartor u Bab@@ ilon ua kar kera la . Mbam@@ sen asev mba tesen ér saan se Mbashiada mba Yehova iyol shi se tse@@ e ishima sha tom kpa ? Ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ngi hanma ijiir sha tar cii . Aôndo wou ungwa mbamsen ou . ” ( Ôr Luka 8 : 14 . ) Nahan yô , ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la zua sha kwagh u Bibilo i tese ga . Kpa er gema ishima sha mimi yô , Yehova zung@@ we un mhôônom . ( Marku 12 : 41 – 44 ) Ishima taver se kpishi , gadia se fa ser , sea lu mb@@ any@@ ar@@ ev shin sea lu mba@@ ibanave kpa , Yehova lumun kwagh u se cii se fatyô u eren yô — inja na yô ka u tesen un dooshima wase je la ! Shighe kar yô , Yehova va seer “ atô@@ at@@ yev ” sha nongo u Kristu ne , sha u tesen ér ng@@ u̱ suen u . — Ôr Aerenakaa 10 : 44 , 45 . Doo u se de ser mbagenev ve eren mhen sha ci wase ga hemban cii yô sha akaa a vesen , inja er sha kwagh u mlu u Or@@ gb@@ an@@ akaa man ityom na nahan . Nahan kpa , Un u a gbe sha man iyange la yô , gem ga . ( M@@ al . Er i pasen akaa a mimi sha kwagh u tom wase ne sha igbenda i samber a abaver sha kwaghfan nahan , kanyi i dugh k@@ er@@ egh@@ e ? Ka kwagh u vesen u i er ken takerada u Pasalmi 45 je la . Kape ior mba ve hingir mbahenen mbara kpa kwagh ve a lu je ne . Ikyav i tesen yô , ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 60 la i va a bo tôv@@ ac@@ an sha Mbashiada mba Yehova mba ken tar u M@@ ala@@ w@@ i . 119 : 37 ; Heb . Shighe u m lu hen mkohol ne la , m umbur er yange m za am@@ ar hen ijiir la , ken inyom i i kar ken ijime la yô . U er nan ve ivese you ia tsa ? Nahan kpa , yange za hemen u veren ikyav i dedoo sha gbaa u nôngon a i@@ wan man iliam i dang sha iyol na man ah@@ enge a van la , a de ér amba@@ akaa la a yange un iember ga . — 2 S@@ am . Nahan yô , or u nan vende kwagh ne yô , kera ka or nan vende ga , kpa ka Aôndo je u A ne ne Icighan Jijingi Na yô . ” — 1 Mbat@@ esalonika 4 : 7 , 8 . Hii hen shighe la je maa orumace cii hingir ken kp@@ an sha ikyev i isholibo man ku . — Mbaromanu 5 : 12 , 14 . Se ver ishima ser kwagh a lu nahan , gadia “ gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe la . ” ( Anz . ( Mbakolose 4 : 10 , 11 ) Ka ijiir i môm tseegh í zough a ishember i ken zwa Grika i í gem i̱ ér u ‘ sur@@ un ishima ’ la ken Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika la ye . 9 C@@ han@@ t@@ al mough ken tar u K@@ an@@ ada Ka ker ken inyom igen yô , i er un batisema , ka hur@@ ugh inyom igen yô , a hii u eren tom u pania . ” 2 : 7 , 8 ) Paulu yange kav er ka i lu ngô ken ishima sha kwagh u ônov mba nan yô . Tindi lu or@@ kuran ve , u zan a ve hen Kristu shin Mesiya . Man inja i ati@@ at@@ om ne yô , ka “ U I Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem la . ” Er i za hemen u ôron kwagh u tom u pasen kwagh sha uya uya la var var yô , mbagenev ken ve kpishi undu nongo u Yehova . Lu u hendan kwagh a Aôndo shi tesen wang ér un wuese kwagh u dedoo u Yehova a er sha ci na la ga . A kaa ér : “ Shin er m fe ma tom@@ a@@ ve@@ e ga nahan kpa , k@@ am kwagh u i@@ civirigh u eren kwagh u m fetyô la cii . 24 : 14 ) Nenge imba er se lu a ian i civirigh i yôôn loho u Tartor u “ Aôndo u ishimaverenkeghen ” la sha wono ! — Rom . Hen sha kwagh ne kpaa : Aluer or u i sar nan u civir Yehova nan ngu cian kwagh u azende a nan shin mba hen tsombor u nan vea va ôr sha a nan yô , a@@ dooga u taver nan ishima wer nana tsua u civir Yehova , aluer u time vea nan ken takerada u Yesaia 5@@ 1 : 12 , 13 yô . — Ôr . Zum u orgen u a fe kwagh u m@@ vese u mbayev tsema tsema lu ôron kwagh u mbamtaver mba mbamaren man ônov vev mba hi@@ an cii ka ve tagher a mi la yô , a kaa ér : “ Akaa a mbayev ka ve eren zum u ve lu hi@@ an la tese ér ‘ kwagh za ve iyol ken ityough ’ shin ve ‘ vi@@ a ga ze . ’ ( Mpase 11 : 15 ) Yehova una “ tsegha icighan iti [ na ] ” sha ikyev i Tartor u Mesiya la . — Ese@@ kiel 36 : 23 . “ Nenge , Mbashiada Mbah@@ ev . . . Tom ve ne samber sha tar cii sha gbenda u kpilighyol kpen kpen . * Doo kpishi er u lu eren nahan yô . ( b ) Ka unô i er kwagh ve ken Ruamabera sha u tesen iwasen i ve ne mbagenev laa ? Kwagh u se er sha heen sha kwagh u Aôndo man Yesu Kristu la tese se igbenda kposo kposo i se fatyô u henen kwagh iyol yase sha u wasen mba ve lu henen a hen mimi u ken Bibilo sha er vea zua a mfe u vough yô . Iky@@ á@@ v mbi atesen a na man mbi hingir mbahenen nav la kpaa mbi pe@@ ese . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Nahan yô , se mba a ityôkyaa i dedoo i se kange ishima er Yobu kpa kange nahan ; a kaa wener : “ Z@@ an zan me kpe je kpaa , me gb@@ ihi mimi wam ga . ” Aluer se soo u vihin mbamlu asev mba dedoo mbara ga yô , gba kpee u se ya ikyar kôôsôô a mba ve eren akaabo la ga . Shi kwagh ugen u ka a tagher iliam hen atô u mbamaren a mbayev yô , ka shighe u mbayev ve er mbamaren kwagh , maa ve vihi ishima i kar ikyaa inya yô . Kape i lu ve apostoli Paulu nger mkaanem man ne , ér : ‘ Ka awambe man inyam se lu nôngon ityav a ve ga , kpa ka mbat@@ ar@@ ev man mbau@@ tahav man mba ve lu u@@ tor sha tar cii mba ime ng@@ in ne , man u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ’ Tom u pasen kwagh u Mbashiada mba Yehova ve lu eren tar sha won cii la bende a mbagenev nena ? Kpa kanyi se lu a mi i ôron sha kwagh u ior kpishi ve civir Maria ken u@@ kwaghaôndo vev laa ? 3 : 24 ) Orkristu u nan ‘ lu or@@ vesen sha mhen ’ yô , ka nan wuese er nan ye ikyar i dedoo vea Yehova yô . ​ ​ —⁠ 1 Kor . Kwagh u a lu u b@@ un@@ den ga yô , ka un ne : aluer u nongo u fan Aôndo shi u wa loho u dedoo ikyo yô , mkaanem ma Anzaakaa 1 : 33 ma a kure sha a we vough , ér : “ Kpa hanma or u nan ver ato her a mo yô , nana tema doo doo , ishima ia yô@@ h@@ ôr nan , nana kera lu a mciem ma cian ican la ga . ” Jighjigh u se ne ityendezwa i Yehova la gba zua a m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la nena ? Ity@@ esen i Aôndo Ng@@ i Ne U@@ uma A@@ sev Mba He@@ mbe Do@@ on Hii shighe la je , a shi nan kpa u za hemen u ôron ivur ruamabera ne sha u wasen mbagenev wer ve fa Yehova , Aôndo wase u lun a dooshima la . — Rom . K@@ we u anmgbianev mba ken tar u G@@ u@@ ate@@ ma@@ la man United St@@ ates kua C@@ an@@ ada wase se kpishi . . . . ( Yobu 38 : 1 - 41 ; 42 : 1 , 2 ) Alaghga se umbur ashighe agen ken uma wase a se nenge a ikyav i tesen ér kwagh wase asange asange gba Aôndo ishima yô . Kwagh u yange er Le@@ ah la alaghga una umbur we kwagh u yange tser wan@@ ye@@ kwase ugen ken Iserael , u yange i kôr un kp@@ an ken tar u Shi@@ ria la yô . Nahan kpa , alaghga akaa agen aa va er , a aa na anmgbianev ou vea gema mnenge ve yô . 5 / 1 Mimi u Bibilo Na Mbam@@ lumun mba K@@ uman Mo sha Mbam@@ pin A@@ v ( M . G@@ ü@@ n@@ de@@ l ) , 3 / 1 U nenge wer ken aka@@ am@@ yer cii , ka icighan “ kwagh@@ myer u tartor u Aôndo ” ne a hembe lun kwagh@@ myer u kpilighyol u i doo u or nana fa ga z@@ ee ? — Aluer ka nahan yô , doo u se nôngo se hen kwagh@@ myer ne vindi vindi sha er se pase ior kpishi akaa ne er se fetyô la cii yô . [ Ngeren u shin kpe ] Mbagenev tsua u undun or u ve vese la sha ci u nan venda u suen tsombor u nan sha apera . Nahan kpa , er tahav asev mbu lu cii se fatyô u nôngon sha afatyô wase u dondon gbenda u Yesu yange tesen kwagh la . Sha iyange shon la je se due kwaghpasen . Takerada u Bibilo u Mpase la tese ér wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la ngu sha ikyev i hemen u Yesu Kristu jighilii . K@@ era ga je kpa , or ka nana doo se ishima yô , se soo u vihin nan ishima ga , se gema se ker u eren kwagh u a doo nan a vese yô . Shin er i y@@ ese se ken kwaghaôndo u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o la nahan kpa , shighe u wan wase saa ku la , se zer pinen kp@@ ii ser , ‘ Aôndo , aluer ú ngu yô , er nan ve ú ne ian akaa ne nahan a lu eren@@ ee ? ’ Aluer ior kpishi ngohol loho u dedoo u se ve a mi ne ga je kpa , Yehova yô nenge ér angahar ase “ doo . ” — Mbaromanu 10 : 15 ; Yesaia 5@@ 2 : 7 . Kwagh ne lu ikyaa i i bende a m@@ til sha mimi ve man jighjigh ve hen Aôndo yô . Se fa ser Satan ngu zenden her “ er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” 14 : 4 ) Nahan cii kpa , Mbaiserael na Yehova jighjigh ga , ve lu nengen a Zege@@ mnger u Nyian u te@@ la ve sha ishi la tseegh , kua ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya a F@@ ar@@ a@@ o , a a lu yevese van han@@ g la , man Mose or@@ kur@@ an@@ ilev u lun anyom 8@@ 0 , u lu hemen ve la ! Tsô ve kaa ér : “ Mbashiada mba Yehova mba henen Bibilo , kpa se yô se mba henen i̱ ga . ” 12 : 4 ) Er mkur u bo@@ tar u Satan ne a lu mgb@@ ôghom ne , Satan h@@ ôn ishigh sha u d@@ an@@ en mbacivir Aôndo mba mimi mba a fetyô cii , sha er ve de u civir Aôndo yô . ( Mat . 6 : 9 ) Nahan kpa , gba u se nenge kwagh ne be@@ elee ga . Shighe u ne kom u tsuan kwagh iyol yen la je , Yehova una pine ne kwagh u ne er a uma wen yô , ne@@ a er batisema shin ne@@ a er ga kpaa . — Mbaromanu 14 : 11 , 12 . A@@ hendan Yange Un Ga I yila “ F@@ ar@@ a@@ o tor u Igipiti ” ér “ zege@@ dar@@ ak@@ on u a yaven shin atô u i@@ wa@@ gh ” yô . K@@ ange Ishima u Pas@@ en Loho u Dedoo sha Gb@@ a@@ shima , 12 / 15 U hemban gban kera je yô , kwagh u yange gba tsuan a ishima na ga@@ agh tsô ér una er la va un a ican i iny@@ ar tsung je . Gba u agumaior aa hen u eren tom , sha er shighe a karen yô , vea fatyô u tilen sha angahar a ve yô . 10 : 19 ; 12 : 18 ; 13 : 3 ; 15 : 28 ; 17 : 28 . Yesu kar injakwagh i ter man wan na la sha msen nena ? Doo u akaa a Yehova a gbe ne aa bende a vese nena ? Er lu kwase u ken tar ugen yô , s@@ ar@@ em u fan kwagh na kpishi , nahan m kaa a na mer m lamen zwa Buter . Mba@@ yev ou ver shighe u ôron Bibilo sha tse@@ ene@@ ke ve kpa ? I tsengaôron kwagh u tom u pasen kwagh ken ijô kposo kposo sha won jimin cii ne anyom u@@ deri imôngo . 5 , 6 . ( a ) Iyol i hiden a mi ijime kanyi ? K@@ o@@ son iyôngo yam . ” E@@ ̱r shi anyom kuma 20@@ 0 cii man iyange i ky@@ à@@ á kuma yô , Yehova vande wan tindi ér : “ Z@@ a , za ver or@@ kuran , nana̱ pase kwagh u nan nenge yô . ” T@@ O@@ M * Or môm ken Iserael tsô lu kwagh u ibanave ia yange nan u zuan a iember i nan i@@ w@@ om shin ian i eren kwagh u nana lu ken bem vea Aôndo ga . Mba ng@@ ur yemen yô , ve zua zwa ér aluer ve za man ve nenge a kwagh u shin yô , vea due fese je vea yem . Sha kpôô yô , Amo@@ shi tese se ( 1 ) imba loho i̱ í gbe u se lu pasen la , man ( 2 ) er se lu pasen loho shon la kpaa , kua ( 3 ) ityôkyaa i í ne ve ma or môm shin tar ne kpa nana kôr cio u yangen tom wase u pasen kwagh ne ga yô . “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u ishima i doom a Na yum yô ; ungwan nen Un . ” Paulu yange ta mbatamen mba ken gar u E@@ fese kua or@@ tom na Timoteu icin ér nyi ? Ú fatyô u henen ken ishima wer ú za hen imba i@@ una ne sha u za ôron iyenge i ab@@ a@@ mber a sen@@ ou a lun p@@ ar p@@ ar la sha m@@ ve@@ gh@@ em u a ve@@ gh@@ em a ik@@ ighir shio la , shin u nôngon sha er ú fa m@@ dugh u á la vi@@ e vi@@ e kpa ? 17 , 18 . ( a ) Se hen nyi hen Yesu sha kwagh u msen u eren@@ e ? An@@ t@@ ôn@@ i@@ o kera ngu eren ayôôso shi gban num u mbatomov la ga . Doo u mayange se nenge ishimawan na la ser , a ban a ikyo i wan shin kwagh gba un sha kwagh wase ga ze ! Ka nyi i doo u ú gbidye kwar sha mi shighe u ú soo u tsuan ma i@@ ember@@ yolough i u ere ? 27 : 41 - 44 ; 32 : 6 , 11 , 13 - 15 ; 33 : 4 , 10 . Mar@@ c@@ us : Sha nahan yô , doo u se pine ser , vea tema tor sha Un@@ ô ? Bibilo i í lu Mkaanem ma Aôndo la i̱ him@@ en ior mba lamen ijô kposo kposo ; i̱ kohol Mbakristu imôngo ken bem man ken mzough . Aberaham ngise pine ér “ Or@@ ji@@ righ u tar cii , Una kera er vough gaa ? ” U ve kuma u eren batisema yô , gba u vea hii lun a mfe u Ruamabera hiihii . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir mba sha peeji 22 , 23 ] Nahan cii kpa , gema tô@@ ôm shighe u den aeren am a dedoo ga la . Ior mba hen gar ne ka ve kegh ato a loho u Bibilo kpen kpen ! Er nan u seer henen er u wuese Aôndo u a iv@@ in asema a ase a “ kwaghyan man msaanyol ” la ga ? Í kaa ken Mbaromanu 14 : 19 ér : “ K@@ eren nen kwagh u nan bem man shi kwagh u se maan a maa ayol a ase sha mi ” yô . E@@ ri@@ ca kaa ér , “ Ka wea wase or nana fa Yehova yô , i saan we iyol kpen kpen ! ” Nahan se ôron nen Mkaanem ma Aôndo n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi se gbidyen kwar sha mi sha er una za hemen u doon se ishima yô . — 1 Timoteu 4 : 6 , 15 ; Mpase 2 : 4 . 6 : 12 ) Luka 11 : 4 tese ér an@@ z@@ ô ne ka asorabo . Aluer u ngu keren shighe gbidye kwar sha averen a doon tsung a Yehova , Ter u u lun a dooshima ne a ne u la yô , iwuese ia iv u ken ishima , nahan kwagh ne una mgbegha u u wuese un hanma iyange . ​ —⁠ Ôr Pasalmi 9@@ 2 : ​ 1 , 2 . Nahan cii kpa , ka fe lun he@@ gh ga . ● ‘ I@@ mo . ’ ( Mat . 24 : 45 ) Mbat@@ amen mba ken tiônnongo ka ve er tom taveraa sha u koson anmgbianev vev ken jijingi , sha ini@@ e@@ zwa i wanakiriki la . F@@ o@@ to ne hingir zege@@ kwagh . ( Mateu 5 : 44 ; Luka 6 : 27 , 28 ) Nahan yô , gbenda môm u se veren mba ve te@@ v se a ican la dedoo yô ka u eren msen sha ci ve , zamber a Aôndo ser , aluer mô ken ve nan ngu tôvon se a ican sha lan yô , Yehova a̱ bugh nan ishima nana fa mimi . A vande taver mbadondon nav ishima ayange kpuaa ken ijime wener ve er msen , a kaa a ve ér : “ K@@ ur@@ an nen shi eren nen msen hanma shighe cii , sha er né kuma u waren akaa a á va er la cii , man né tile sha ishigh ki Wan u or yô . ” I “ mar ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara “ he@@ gh ” sha er ve̱ lu a “ ishimaverenkeghen i i lu uma ” yô • Er nan ve se fe ser m@@ ve u Yesu la ka shighe u karen g@@ ô@@ g@@ ôn@@ ana ? Jighjigh u yange Mose na Yehova la wase un u hemban mci@@ e u cian or la nena ? Zum u a va “ nder ” Lo@@ ti a “ mbap@@ er@@ apera . . . shin ku ” tsô alaghga una mase pasen se hanma kwagh vindi vindi . — Aerenakaa 24 : 15 . Nahan kpa , u ngu wer Mose yange nenge a Yehova jighilii ga . Jijingi Ne Se T@@ ahav mbu He@@ mban Ny@@ ityô I@@ can Cii Hen ase sha kwagh ne : Or ngu a ag@@ ar a ic@@ egh sha it@@ you kuma er 1@@ 00@@ ,000 nahan . Yesu pase ér : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , Ter u Sha man tar , sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase an@@ iky@@ und@@ anev a yô . ” Se kpishi se fatyô u ôron Mbagalatia 5 : 22 , 23 ken it@@ you . Kpa , er Mbakristu ma ve dondo mhen u ior yô , gema ka kwaghwan u Bibilo ve dondon ye , i̱ kaa ér : “ De hingir nen inja i môm a tar ne ga , kpa i̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen sha er né kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” Ikyav i tesen ne ia wase se u tôôn kwagh u se hen ken injakwagh ne karen sha ayange ase . T@@ ôô wer angev kôr ma or u hen tsombor wou ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u . Nenge ase kwagh u una wase se u kaven er ka i taver se u fan er se lu a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ken a vese yô : T@@ ôô wer , u ngu yemen sha go@@ do@@ b@@ i tugh we tswen . Mose yange kar ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u ci@@ er@@ yol , shighe u lu yemen ken Tar u Ity@@ endezwa la . Sha nahan yô , shighe u Yehova tsua un ér a lu profeti na la , Yeremia kaa ér : “ U@@ w@@ u ! T@@ ere , A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ! Shi aluer se “ ver ishima sha TER ” yô una yima se shighe u kwagh a tser se yô . Kwagh ne gema sar G@@ r@@ ace u fan aluer ka mimi yô . Tsô m de u zan sha ajiir ang@@ era nahan , m gema zan sha ajiir a ku@@ h@@ wan kwagh a i@@ pi@@ la lu her kpishi ga la tseegh . W@@ ea soo u seer fan er kwaghôron u profeti u ken Bibilo la a tese ér yange i ver Yesu Tor ken inyom i 1914 la yô , nenge peeji 2@@ 15 - 2@@ 18 ken takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . M@@ fe u fan Aôndo la hemba di u fan iti na kpôô kpôô tsô la . Yesu ôr kwagh u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ér : ‘ Wan@@ akiriki u ter u nan una hide , una va kohol nan eren nahan la yô , á saan nan iyol . ’ ( Mpase 16 : 14 , 16 ) Inja na yô una yima or môm sha ikyev i mtim ga . Shighe u se tagher a am@@ een man atsan yô , doo u se umbur ikyav i Ne@@ hem@@ ia la , nahan se er msen hen Aôndo fese . S@@ aa se dondo ikyav i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mba yange ve ‘ gba uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man sha uya uya ér Yesu ka Kristu ’ la ve se fatyô u wasen amba@@ aior la ye . Sha mimi yô , Yehova ver ior nav doo doo ken ayange a mkur u tar ne je kpilighyol ve iyol . 65 : 2 ) Nahan kpa , se mba keren shighe u lamen a na je he ? 4 : 4 - 26 , 39 - 42 ) Se hemba dondon ikyav i Yesu i kuran la sha u seer keren aan a pasen ior mba se zough a ve ayange ayange la kwagh kpa ? Ashighe agen ka a naan akaaôron sha mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen , shin a naan kwaghôron u ken igbar ken tiônnongo nahan , u ngeren akaa agen shin iny@@ aa ? Er se lu mba eren sha mbam@@ pase mba Yehova yô , zum u ka sea y@@ aan ican sha ci u kwagh u perapera kpaa , se fatyô u ember . • Se tese ishima i legh legh nena ? Mbaiserael yange ve wu@@ an afer@@ aior sha u man@@ den ve sha k@@ on@@ oo ? Iyange i V@@ ih@@ in Ishima Yô , de se seer veren nen ishima sha kwaghôron u profeti u Habak@@ u la . Se soo ser se wase mba@@ wan@@ ndor a vese . Aluer ka nahan yô , er nan ve shi i kaa ér “ ken a Na yô , isholibo ngi ga ” ? ( 2 Mbakorinte 12 : 7 ) Nahan kpa , num tan u Satan la u̱ de vihin m@@ til sha mimi wase ga . Kwagh er doo yô , Aôndo ker gbenda sha ci u uumace ve wanger mlu u isholibo , u Adam ts@@ ar ve la . Bibilo wa kwagh ér : “ De dugh fe@@ fa sha u za ôron ijir ga . ” ( Anz . Alaghga mbananjighjigh mba se civir a ve imôngo la vea wase se u umbur avur a ruamabera a a wase se yô , shin se umbur á shighe u se lu timen ken Bibilo la . Yange ve vese iyenge ga , shi i nengen ve ér mba ior mba fan takerada kpaa ga . Shi Yehova er sha ityendezwa na la kpaa . Mba been kô@@ le@@ eji yô , u môm nyôr tom pania , ugen la di gba eren tom u u@@ ke . K@@ e ’ ityar ig@@ enegh yô , u nan or ing@@ y@@ at@@ u sha u zuan a ityom i sha tôndo la ka di an@@ v@@ ur@@ kwagh ke ’ any@@ ighe u i nengen a mi la tsô . Se tôô ian hen Israel M@@ u@@ se@@ um , Jerusalem Akaa a A Lu Se Mbakristu U@@ icighan@@ mbaakaav Yô Ú ngu a ishimaverenkeghen i va lun uma ken Paradi@@ so shin tar kpa ? Shi gbenda ugen u se fatyô u ‘ hungur m@@ ny@@ am ’ yô , ka u tesen ser , er shighe a z@@ ur@@ um u Yehova una tim mbaaferev nahan kpa , kwagh gba se sha mi ga . M@@ sen una fatyô u nan we agee a pasen loho u dedoo a mciem shio . Maa m er kwagh u yange m kera er ga anyom kar kpishi yô . Er nan ve Yesu a sen ér i na un ak@@ ighir a tar a̱ hingir kwagh n@@ aa ? ( Yes . 41 : 9 , 10 ) Mkaanem ma ken Anzaakaa 24 : 16 , ma se er sha ijime la , ma hemba ôron kwagh u mbam@@ yen asev ga , kpa ma tesen ér Yehova una wase se se “ mough ” sha . Ior ka vea wuese Aôndo sha akaa a á er a ve la nahan i doo un kpishi . I kaa ken Anzaakaa 14 : 1 ér : “ Kwase u fan kwagh ka nan maa iyou i nan , kpa ib@@ u@@ me@@ kwase yô , ka nan yô@@ h@@ ôr i sha ave a nan je . ” Ior mba Noa pasen ve kwagh la u@@ ve ityough u eren akaa ve , shi ember uma , akaa ne na yô “ ve fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa a ve cii ” kera . — Mateu 24 : 38 , 39 . ( b ) Ity@@ endezwa i Yehova er a Aberaham la na uumace ishimaverenkeghen nena ? ( b ) Inja i u zenden vea Aôndo la ér nyi ? * Mose pase kwagh u yange nenge a mi ken mpase u sha mnenge u kpilighyol la vighe vighe ga . Kwase wam yange wa M@@ er@@ c@@ he kwagh ér a̱ ôr nom na V@@ ic@@ ent@@ e a lam a mo , nahan yange va lam a mo . Jighjigh U Nan U A S@@ aa La A@@ kav a ahar a ken Bibilo ne tese se nyi ? P@@ ase er Yehova a kor mimi u sha kwagh na , shin er i te num sha mi nahan kpaa la . Nahan kpa , mba i shigh ve mkurem mbagenev wa iyol u nan ayol a ve , shin nôngon kwagh kpoghuloo ga — shin er sar ve tsung u lun a Or@@ kwa@@ se@@ he la nahan kpaa . Yange i pine pro@@ fes@@ ô ugen u timen sha yi@@ ase i u@@ kwaghaôndo ér : “ Hii nan ve Mbashiada mba Yehova ve pasen ior kwagh@@ aa ? ” Gb@@ id@@ ye kwar ken ishima nenge er yange a lu Wan u Aôndo u môm môm la ken ishima u undun iember i eren tom vea Ter na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so , van shin tar va nan uma na sha u p@@ aan se sha ikyev i isholibo man ku kera la . ( F@@ il . Aluer se mba timen sha akaa a i er ken Bibilo yô aa taver jighjigh wase . 3 : ​ 3 - 5 ) Heela tseegh ga , shi a ôr kwagh u ishimaverenkeghen i i lu sha ci u uumace cii yô . Ka akaa a dedoo a nyi aa fatyô u van ken u kaven man yaren tom a akaawan a ken Bib@@ il@@ oo ? Se er nan ve se ku@@ wa se kar ihy@@ ongo se de u dondon Yesu ga ? Nahan kpa , kwagh gba P@@ il@@ at@@ u a mimi ga , shi soo u henen kwagh sha ikyev i Yesu kpaa ga . Davidi er kwagh doo yô , á t@@ una isholibo na la ga cii . Shighe u yange Yehova ver kwagh u iv@@ es@@ egh la , lu ishima na u i lu kwagh u gbe@@ ke@@ ke . Shi er m ôr takerada u yange i nam u henen Bibilo a mi la m bee yô , m mase nengen mer Bibilo na mbam@@ lumun sha mbampin mba hange hange mba sha akaa a a bende a uuma asev yô . 4 : 1 , 6 . Aluer or ôr kwagh a vese dang nahan se er nena ? K@@ aa a nan wer u soo u seer pasen nan kwagh u Yehova Aôndo . Yobu yange ‘ er ikyuryan a ashe na ’ Yehova Aôndo ya iky@@ ur igen , sha u veren ikyurior i he . Mba Ve Lu Hemen la Mba a Mbam@@ yen V@@ ev 2 : 2 ) Sha kpôô yô , yange gba u Paulu una taver ishima ve una za hemen u pasen loho u dedoo shighe u i kôr un i ande un ak@@ ondo shi i gbidye un shi i wu@@ he un ken ga@@ adi la ye . ( Aer . Er ikpelaior imb@@ ishi un hen atô ve yô , Yesu nyôr shin t@@ so u Peteru , kaa a na ér a kp@@ ela t@@ so la sha tar a yem a mi ken zege@@ mnger kpuaa . an@@ ky@@ und@@ an u ngô na yer un shi iky@@ ese shin I@@ f@@ i u N@@ il yôô ? Shighe u anyom 40 a Mbaiserael lu zenden ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la zu@@ lum u been yô , ve mgb@@ ôghom a tar u U@@ shi la , nahan alaghga lu hen shighe la Mose mase ungwan kwagh u Yobu er shighe u bee iyol la ye . Peteru shi p@@ on igbenda igen kpaa i mba@@ vendan mimi ve yaren tom a mi yô , á kaa wener “ vea nyôr a ityesen i k@@ ahan i dang myer . ” Kwase na fa h@@ en@@ pe yange ver ityakerada la tsô kpaa ga . Noa yange er kwagh a shighe na nena shighe u Yehova na un tom laa , man lu sha ci u nyi ? Bibilo kaa ér ior mbagenev mba yange ve s@@ enge ér Aôndo doo ve ishima yô “ vihi un ishima . ” U fatyô u lumun iwasen i a na u la , nahan u de ityough ki taver . ( Aerenakaa 17 : 27 ) Gba u se kav ian i Yehova a lu a mi i kaan ér se wa ayol a ase sha ikyev na la . Ka atô@@ akaa a nyi i er kwagh sha mi ken ityough ki sha 6 man ki sha 7 ken kwaghôron u profeti u M@@ i@@ kaa ? Nahan cii kpa , id@@ y@@ a@@ kwase ne una d@@ or@@ ough kure kure sha ijime i inyam la ga , una o@@ s@@ ough kwa môm kpo@@ o , una nan@@ de inya j@@ ang . — Mpa . Alaghga a taver se u eren kwagh ne , sha ci u ashighe agen kwagh u ve soo ér se er la una kaha a akaawan a Bibilo . I@@ ̱ we atindi á a gem kposo ga yô . Yange kwase ne zua a mk@@ om ken uma na , hemban je yô sha kwagh u kwaghaôndo na u yange i mar un ker la , shin er yange yevese va ken Mo@@ sc@@ ow sha ci u ityav mbi ken tar u Ab@@ k@@ ha@@ z ù a lu ikyua a Zege@@ mnger u I@@ l@@ en man tar u C@@ au@@ c@@ as@@ us la kpaa . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A SE@@ ER B@@ U@@ M@@ U@@ N KW@@ A H@@ A@@ R Yehova yange bu@@ m a Davidi ér nyi , man er nan ve se fe ser lu sha kwagh u K@@ rist@@ u@@ u ? Se seer timen sha kwaghôron u profeti u Amo@@ shi la yô , se zua a akaa atar sha kwagh u iji@@ r@@ ôron i Aôndo . Gbenda u sha uhar yô , se er akaa a icighan jijingi na a lu tesen se la . Lu sha u tesen ér Yehova doo ve ishima shi ior kpa doo ve ishima . ( 2 Timoteu 2 : 2 ) Sha kwagh u takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa ugen u er yô , ishember i pasen ieren i̱ i kaa ér “ u tesen ” ne , inja na yô ka “ u ôron or kwagh shin eren kwagh sha ishigh ki nan , sha er nana fa kwagh shon , shi nana kôr cio u eren un yô . ” Í nger nahan ér : “ [ Yesu ] kera wa kunya ik@@ o ga sha ci u iember i i ver Un sha ishi la , A za tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku ik@@ ôn@@ ough ki Aôndo ki torough . ” “ Iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom , ngi van fe@@ fa je . ” — SE@@ F@@ AN@@ I@@ A 1 : 14 . Davidi kaa ér “ hanma kwagh u uma ” cii zough a mk@@ om . ( a ) A ôr tsegh ku tiônnongo u ke ’ Yerusalem la nena ? ( Rom . 12 : 17 - 19 ) Ken 1 Mbat@@ esalonika 5 : 15 kpa i wa se kwagh ér : “ Nenge nen sha er ma or nana̱ de or@@ on iyev i̱ ifer sha ifer ga . N@@ ôngon nen sha kwagh u doon gbem je hen a ven ayol a en man shi a mbagenev cii kpaa . ” Or@@ henen Luka s@@ av ôron kwagh u Yesu ôr shi er sha shighe ne la , ér : “ A tôô bredi , su@@ ghun Aôndo yô , A co@@ on , A na ve , A kaa er : Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne , i i ne sha ci wen ; eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . A tim tar u ifer ung@@ un ne ke@@ mbe ke@@ mbe nena ? Apostoli Yohane nenge i lu nd@@ eren ior ken Hemen u Kristu Yesu u Anyom D@@ u@@ bu la . Yange se wa iyol u tesen ior tser u vi@@ di@@ o u sha kwagh u tom wase u pasen kwagh u i eren sha tar cii la ; ngu a itinekwagh ér The New World So@@ ci@@ e@@ ty in A@@ ction , kpa F@@ ada ne kohol ikpelaior ér i̱ za ta num sha a vese . 24 : 3 ) Ka ker iyange igen yô , a kaa a ve ér : “ Ne fa ayange aa kar ahar yô , P@@ ase@@ ka una kuma ; nahan á na Wan u or sha u i̱ za man@@ de Un sha kon u m@@ tsaha yô . ” — Mat . ( F@@ il . 1 : 10 ) Se nôngo sha afatyô wase cii , se z@@ aan hanma mkombo cii sha er se civir Yehova a anmgbianev asev imôngo yô . S@@ ea b@@ unde mkombo yô , i lu ityôkyaa i hange hange . Se wuese kpishi er Yehova a umbur se sha dooshima man sha kwaghfan ér doo u se n@@ orom ikyaa ga nahan . • Ishim@@ a@@ wan ia wase se u nôngon a u@@ zayol nena ? 13 : 10 ) Ve kpa mba ken non@@ go@@ ior u Aôndo , nahan ve hingir “ iky@@ um i môm ” vea mba i shigh ve mkurem la , sha ikyev i “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo , ” Kristu Yesu . — Ôr Yohane 10 : 14 - 16 . Yange iorov 1@@ ,000 nyôr mkohol ne shighe u i lu eren un ken zwa P@@ oli@@ sh la , vegher u i lu eren ken zwa F@@ r@@ en@@ ch la di lu iorov 3@@ 00 nyôr ye . A@@ eren a na kpa aa hemba doon we ishima , man kwagh ne una due ken igbar shighe u u lu ôron mbagenev kwagh na la . — 1 Tim . ( Genese 3 : 15 ) Sha kpôô yô , kwaghôron u profeti u E@@ no@@ ki u i nger ken takerada u Yuda la cii ka sha kwagh u timin vor u Satan la . Ken tar u Mbayuda yô , sev mbu hiin sha iyange i been . Er se kav ser ior kpishi mba ve pav ivaa la ka ve tagher a mbamlu mban shi i taver ve u hemban ve yô , doo u se kav Yehova sha u suen anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mban sha mimi . ( Ps . Nahan , nagh ku Yesu kura hii kuren gb@@ ayol u upristi mba kiriki mba vea za er tom vea na sha imôngo la . Ab@@ iya tese ieren i dedoo ne shin er lu ‘ ken ya u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am ’ nahan kpaa . Bibilo wa Mbakristu kwagh ér ve “ dondo [ Yesu ] ijime , ” nahan ka vea wasen mbagenev nyian kpa ve fa kwagh u a hembe lun u vesen u vea er yô . Se z@@ aan u@@ iniongo kpishi , se yaven a ayol a ase shi se maan mci@@ mb@@ im ma b@@ ov , se h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom kpaa . Vea eren batisema kera cii , man er ve ze hemen u lumun a hemen u jijingi u Aôndo shi yaren tom a Mkaanem nam di tsô yô , vea za hemen u vesen ken jijingi er mbatomov mba “ loho u dedoo ” yô . — Mateu 24 : 14 ; Aerenakaa 9 : 31 . Doo ga ! Mkaanem ma sôron ian sha ci u kwagh@@ ts@@ eren u sha uta@@ an ma Habak@@ u a yôô la zua sha nyi , man hii nan mkaanem mara ma lu a inja he ’ tar u ainge ne ? In@@ j@@ ar shon ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em ga . Ka nyi Ruamabera a we se kwagh ér se de eren ken tar ne ga ? Lu sha ci u soo u tesen Mbashiada e̱r ve fe kwagh u ve lu eren ga yô ! U gban a gba uwer la lu u una gema a za a or ke ’ mtim u tsôron . Hii nan ve saa or a tsegha iyol i nan sha ci u Aôndo ve una lumun a mcivir u nana ? M@@ ôm ken ior mba ve lu ityough sha kwagh ne kaa wener “ awashima u tsuan inyom ne ér ka inyom i m@@ ô@@ ôr u@@ im@@ on@@ don ken ak@@ ôngo yô , ka u umbur se cii ér uiky@@ asen mba ve lu a u@@ im@@ on@@ don sh@@ ough sh@@ ough la ka ve bende a uuma asev mba sha ayange ayange la kua mkpeyol wase kpaa . ” ( Yohane 11 : 47 - 50 ; 18 : 14 ; Aerenakaa 5 : 27 , 28 , 33 ) Sha mimi yô , ak@@ ar a Saulu yange vihi imoshima na . Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev di yô cian ashe ga , nahan ve ôr or@@ ya hanma kwagh u ve fe cii ken min@@ iti kpuaa tseegh . G@@ um@@ or Yo@@ a@@ shi tema tor sha inja zan zan anmgbian u ter na ne kar kpen , kpen yô maa or ti de akaa cii gba civir ak@@ ombo . A kure Adam man Ifa ijir ér ve kuma u zuan a uma u tsôron ga shi A z@@ enda ve ken sule u E@@ den la kera . — Genese 3 : 16 - 19 , 22 - 24 . Ken I@@ ti i Wan Kanyi Yehova yange tsengaôron sha zwa u Yakob ? ( Daniel 12 : 4 ) Aluer se kera mba a amba a mbam@@ pase ang@@ ara ga yô , se hingir u ‘ ungwan kwagh kpa hungur se fe@@ fa . ’ Mar@@ i@@ o shi kaa ér : “ H@@ enen Bibilo a ve . ” Ior mba ve soon ér orgen a hemen ve ga la ka ve shi kaan ér , “ or môm nana de ôron mo kwagh u me er ga . ” Shighe u mba i shigh ve mkurem mbara ve lu shin tar her la je kpa , a fatyô u kaan ér ve ‘ tema sha ajiir a Sha ’ nena ? U tsuan akaa a ú soo u eren sha kwaghfan la ka a va a uma u msaanyol man u dedoo kpaa . Er se lu mbamaren yô , se nenge ser doo u se y@@ ese mbayev asev hen atô u mbacivir Aôndo mba mimi , nahan se gema ya wase se na ser i nyôron mbamkombo hanma shighe shi se ngohol mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe mbara kpa saan saan . 13 : 20 , 21 — I@@ vande i̱ í er kwagh u i ken avur ne la tese ér doo u civir ie@@ eve ? Yange i kar m@@ til sha mimi u profeti u Aôndo la nena ? Ior mba Aôndo mba yaren tom a akaa@@ injaa a a akuraior sha u zan hemen a mcivir u wang “ Zege@@ ikpelaior ” tese ér ve wuese Yehova man Wan na nena ? P@@ ase@@ ka ne umbur ve er Aôndo yange due a uter vev ken kp@@ an ken tar u Igipiti yô . • Kristu ngu hemen tiônnongo na shin tar nena ? 16 : 32 ) Mba nd@@ eren Yesu shin ku yô , a lôh@@ ô mbaapostoli nav mba iyol kpe ve mbara mkombo u hange hange . Hen ase sha ikyaa i m@@ til sha mimi i Adam man Ifa , uumace mba uhar mba hiihii mbara yange ve tagher a mi la . 24 : 21 ) Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una yima se sha ci u nyi ? Mba ker ken inyom i 19@@ 32 yô , i de eren ish@@ angen tsuan mbatamen kpa tiônnongo geman s@@ angen kô@@ m@@ ati@@ i u nengen sha tom@@ shir@@ en ken tiônnongo ér a wasen or@@ hemen u nengen sha tom@@ shir@@ en . “ Lu Nen B@@ em a Ior Cii , ” 10 /@@ ⁠ 15 I@@ wasen i mbatamen ka ve na se hen imba shighe ne la , ka i wase se , se hide se taver , shi i hide i saan se iyol kpaa . Se mbagenev kpishi se zua a imba ishimataver ne . Tor Davidi yange nger ér : “ Zum u mbamhen ve ng@@ e@@ em ken ishima yô , mbam@@ sur@@ shima O@@ u nam ishima i saan saan . ” Eliya ․ ․ ․ ․ ․ Anmgbian u kwase ugen ken tar u D@@ en@@ mar@@ k , u i yer un ér An@@ ne - R@@ ak@@ el yô , kaa ér : “ Mbamaren av yange ve eren tom u m@@ ishen ken tar u S@@ ene@@ g@@ al . Er sha ayange a Noa kpa lu nahan , kape nyian kpa ior ve lu yan tar ember uma er ve soo je la , ve wa ikyo sha ic@@ in@@ tan i i lu tan ve ne ga . Mbakristu mba mimi ka ve wase ior u kaven Bibilo . Nahan ior ka vea ôron Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la man vea a za duen sha ishember i “ uma u tsôron ” la yô , ve tôô ér ishember shon ngi ôron kwagh u uma u sha . Anyom nga kar kpishi yô , mase shin kpuaa u been tom sha t@@ so la . Nahan ve undu gbenda u mcivir u wang la ve yem ca je gande ôron ! Sha ci u akaa ne cii gba zua . “ U@@ sha mba H@@ ev . . . man Tar u He ” Kpa Bibilo tese se kwagh ugen kposo ér kwagh a fatyô u doon Yehova shin vihin un , shi kwagh gbe un tsung sha akaa a se eren la kpaa . ( Genese 2 : 16 , 17 ; 3 : 1 , 5 ) Kwagh ngu a er i vihi yô , Ifa man Adam venda imo i or u ve fa un ga ne ga . Nahan Maria kaa ér : “ Nenge , mo kp@@ an@@ kwase u Ter , m ng@@ un ; i̱ erem sha mkaanem ou . ” Yange gba u Mbaiserael vea lu ikyurior i i hingir mba@@ shiada mba Yehova la nena ? Ken inyom i 19@@ 55 la , John er batisema . Kanyi ia tser mbaaferev mba sha ayange ase ne a b@@ unde ga ? Nahan kpa , ainge Mbakristu tile sha k@@ ur ú Tar u Ity@@ endezwa ú kpilighyol — ka tar u he u perapera u Aôndo je la . ( b ) Se mba a vangertiôr ser nyi ? N@@ E@@ NG@@ E a Yesu ken ishima you er yange tema sha u@@ wo u O@@ le@@ v u ú lu tempel u Yerusalem sha ishe la , lu ôron akaaôron a profeti a hemban doon cii la yô . K@@ ur mba@@ awashima nav sha shighe u a ver la vough , soon ér shighe a kar ga . Er ka i gba u se y@@ aan kwaghyan u dedoo hanma shighe sha er ishima yase ia lu gb@@ ang gb@@ ang nahan , kape i gbe u se y@@ aan kwaghyan u ken jijingi u dedoo je la . Mbahemenev mba tar@@ ev asange asange mba ve lu suen mbamhen mba akuraior la je kpa vea fatyô u va zuan a myom . Mbam@@ k@@ er@@ ev mbagenev mbara ban a jighjigh , nahan ve mgbegha ior hemba Yehova ato . Se kaa ser , “ Ve lu kpa ve bugh zwa a vese ga , ” nahan kpiligh un iyol . Gba u mba i sember nd@@ eren ve la vea hi@@ la “ tile ” kpuaa , vea wa ishima vea keghen iyange i Yehova i or@@ on iyev la . Yange mba been iniongo ne ayange ahar nga kar yô , Mbaiserael kohol imôngo sha u pasen asorabo a ve ken igbar , gadia ve k@@ an@@ shio u kuran Tindi u Aôndo . Yange ishima vihi zege@@ pristi A@@ nan@@ ia sha kwaghôron u Paulu u mimi la nahan a na zwa wener ior mba ve til ikyua a na la ve ta un sa@@ mbe sha zwa . Ieren i eren tom a Bibilo er ka kwagh u ah@@ ir la samber hegen wuee . Ashighe agen yô , Yehova ka a de ér mba ve lu s@@ ônon un la ve tese ér gba ve ishima tsung , shi ve tese ér ve mba a jighjigh u nan sha mimi , ve una ungwa mbamsen vev ye . ( 2 Utor 16 : 1 , 2 ) Kpa , wan na H@@ es@@ e@@ k@@ ia yô , za hemen u ‘ v@@ aren a Yehova . ’ Nahan yô , gba u ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Aôndo a ne mb@@ in mb@@ ia kua mbam@@ kav mbah@@ ev mba i seer zuan a mi sha Mkaanem ma Aôndo la . Sha ci u asema a ior mba ve ongo loho la nga kwagh môm ga . Nyian kpa kwagh ne ngu mimi vough er yange lu sha shighe u i hide a Yuda u tsuaa la her ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la nahan . Sha kwagh u i nger ken takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la yô ( ka Mbashiada mba Yehova ve er ú ye ) , “ ngeren u sha p@@ ap@@ ir@@ u u mba@@ yi@@ ase ôr kwagh ter F@@ ar@@ a@@ o ugen u yange tindi ior a ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev ér ve̱ za wua nom u kwase ugen ve̱ kôr kwase la ve̱ va na un yô . ” Mba eren tom u geman kwagh ne ken ijô u@@ deri imôngo i ior ve fe i wuee ga , kpa ior umiliôn imôngo ve gem ve lamen i yô . Aôndo na se atô@@ akyaa kpishi a nan se iember . Ve kaa ér , “ se zua a kwaghaôndo u mimi hegen . ” ▪ Lu a I@@ wuese sha Ieren i Yehova i Eren Kwagh sha Mimi shi D@@ en Kwagh@@ bo La Ve er sha ityendezwa i ve er a han@@ mô ve la , ér : “ TER A̱ tema hen atô wase , mo vea we , man hen atô tsombor wam a tsombor wou gbem sha won . ” — 1 Samuel 20 : 42 . ( Yohane 17 : 3 ; 1 Timoteu 2 : 3 , 4 ) Er nan ú kegh ato u ongo kwagh u Mbashiada mba Yehova ve lu a mi u ôron we kwa@@ gen u shi ve ve ú inya la ga ? Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba ken E@@ fese , pase er i gbe hange hange u vea vese ken jijingi yô . Ieren ne ia na mbamaren enev vea hemba nan ne ian i eren akaa agen sha ishima yen . Hii ke ’ inyom i 199@@ 8 la je , ngu ish@@ u@@ en i K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren . Sha igbenda ig@@ enegh yô erdoo zua sha dooshima man ieren i mimi . * Shighe u i Lu Eren Ve I@@ can Yô Shi Solomon hingir tor yô , akaa hemba vihin cii . ( Mbaheberu 13 : 4 ) Mba ve lu Mbakristu ga kua mba ve fe kwagh môm sha kwagh u Bibilo ga je kpa vea kure ikyaa ér ivur ne yange idya i eren . Wan u Aôndo u ken jijingi ugen yange hemba Yehova ato shi soo wener una vihi awashima na kpaa , sha nahan yô a nzughul a ian i Aôndo na un i eren kwagh sha ishima na la . Ve suur sha Yehova . Jighjigh u lu a mi taveraa la wase un u tilen sha mimi ken ashighe a ican . KA A@@ W@@ A@@ MB@@ E A AN@@ A A Y@@ E@@ M U@@ U@@ M@@ A ? Gba u Mba@@ civir Aôndo nyian vea vôso nom shin kwase “ ken Ter , ” u nan tsegh iyol i nan , nan er batisema shi nan civir Aôndo yô . Nenge kwagh u K@@ olose man La@@ od@@ ish@@ ia man Hi@@ er@@ ap@@ oli man ag@@ ar agen atar a yange lu hen haregh u E@@ fese la . He@@ mba saan tsombor wase iyol hegen . ( 1 Samuel 15 : 17 - 23 ) Nahan cii kpa , Aôndo de Saulu hemen her anyom imôngo . Ka nahan ve mbakp@@ ish@@ iv ve eren akaa a vihin tsung , shin er ve lu a imoshima nahan je kpaa ye . ​ —⁠ 1 Tim . Aôndo yange lu keren kwagh hen ior mbara u vea fatyô u eren ga yôô ? A@@ bel yange na I@@ mbor i uma iyua i i kua uma man awambe kpa ker yô , man alaghga yange er kwagh ne ér i lu ikyav i tesen isharen i yange sar un tsung pe ityendezwa i Yehova la m@@ à i̱ iv kua m@@ ver u yange ver ashe a m - iv u i̱ la kpaa . Se lu a ieren ne sha u z@@ eren yan ‘ kwaghyan u taver u ken jijingi ua lu sha ci u mbag@@ anden ’ la , man sha u ‘ henen u eren tom a mkav wase u ken ishima ’ la . Er nan i gbe u se suur sha Yehova sha er se lu gen@@ g ge gen@@ g - ne ? U Ô@@ ron Takerada u Yo@@ el man Amo@@ shi As@@ av - as@@ av ( Ps . 8@@ 9 : 48 ) Kpa Yehova di ye ? ( 1 Timoteu 3 : 15 ) Ka nongo u Kristu u han@@ a Paulu lu ôron kwagh u ú ? * Sha nahan yô , se nenge a m@@ hi@@ di u Aôndo a hide a ver m@@ ser@@ akaa na u̱ mcivir u wang la yô . Ka akaa a i nger ken Bibilo tseegh i gbe u mba ve lu Mbakristu mba mimi vea palegh ga . U tesen ikyav yô , shighe u m zua a orgen u hemba g@@ es@@ a u a@@ yem a gban sha ag@@ u@@ g@@ u hen gar la cii , u i yilan un ér Mar@@ i@@ o P@@ olo la , a pin@@ em mpin u kpiligh mo iyol , ér : “ Ka an nan lu id@@ y@@ a@@ kwase u i er kwagh na ken takerada u Mpase laa ? ” Gbenda ugen u mimi a hingir kwagh jim jim yô yange lu m - ts@@ enge u ts@@ eng@@ ak@@ aan m@@ mar u Yesu ken Bete@@ le@@ he@@ m la . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 6 ] Aluer Mbakristu uhar mba a mbam@@ nenge kposo kposo sha ma kwagh yô , doo u kwagh ne una za se iyol ga sha ci u nyi ? Zum u ú lu lamen a wan wou sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or yô , ú fatyô u pinen nan wer : “ Ú hen wer aluer se mba kuran tindi u Yehova a we ér se de yaven a or u se vese nan ga la yô , una yange se m@@ saan@@ yol@@ o ? ” Ikyav i Yesu la bende a vese sha nyi igbenda ? Ior mba mimi mba ne m@@ suur u suur sha or shi mba lu vangertiôr kpaa . Ka akaa a a ne ieren i kundu kundu shi a ne ior ve doon ayol a ve tsung je la . • Se hii nan ve se tese sha ityom yase ser se mba a “ mhen u Kristu ” ? Er u lu gumor yô , alaghga u lu eren shiada sha kwagh u Yehova ken makeranta man sha uya uya vea mbamaren ou . “ Ka Jijingi iyol Na A lu eren shiada vea jijingi wase imôngo ér , se mba ônov mba Aôndo ye . ” ​ — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 8 : 16 . Shighe u or er kwagh a vese dang , shin se nenge ser or er a vese dang yô , ishima ia vihi se a nan kpishi . ( Mbaheberu 1 : 14 ) Er mbatyomov ve lu zan ityom ve as@@ ase as@@ ase nahan , mba a ian i nengen a vese kua tom wase kpaa . U@@ ̱ we fan wer ú va lu a ya wou la hemba ng@@ un a inja a u̱ k@@ é@@ r@@ é@@ n wer ú s@@ ange ye@@ ke sha kwagh ne la . Aluer or@@ mbai@@ v u vihin tu ngu tan k@@ ume a@@ vese yô , se cia g@@ ighir g@@ ighir . I@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i i nd@@ ahar kpishi yum ne i̱ wa kper@@ egh kper@@ egh , er ka an@@ you u cuku u i v@@ aren akaa ker nahan . Kwagh u sha utar yô , injakwagh ne wase se u fan mba ve lu nongo u u@@ wua la . Kwagh u m@@ tem@@ tor u As@@ a , wan u Solomon u k@@ ov u sha utar la seer tesen se er u eren nahan ne i lu hange hange yô . ( Mateu 19 : 4 - 6 ) Nahan yô , ivese i dedoo ngi ne Aôndo icivir . Kwagh ne lu tesen ér uma ka kwagh u lun er jijingi nahan , ka or kpôô kpôô ga , man mnenge ne lu u vough ga . Kwase ugen yange ungwa ér nom na u a lu Orkristu yem tom ken tar ugen maa za er idya ker , kwagh ne vihi un kpishi . I@@ makeranta i N@@ ongo u Yehova U Ver La ​ — Ka Ikyav i T@@ esen É@@ r Se Doo Yehova Ishima Nenge imba gbenda i k@@ indi@@ gh kwaghôron sha u tesen er i lu ieren i sha m@@ lan u pu@@ un mbam@@ yen mb@@ akiriki mba anmgbianev asev zum u se lu a mbam@@ yina asev mba vesen la sha wono ! U tesen ikyav yô , a tôndo zwa ér : “ Me gema p@@ ev u A@@ kor una hingir un h@@ unda u ishimaverenkeghen . ” ( Yesaia 46 : 9 , 10 ) Ka kwagh u Yehova , un u kwaghôron na a gbe inya mayange ga la a er je ne . Bibilo kaa ér : “ M@@ cie u cian or ka a va a kwagh@@ h@@ ônon , kpa or u nan suur sha TER yô , nana tema doo doo . ” — Anzaakaa 29 : 25 . Kwagh@@ henen wase la yange ngô@@ ôr been ga cii , maa i tindi se ken ityar kposo kposo . Yehova yange nenge ieren i Kor@@ aki man i mbadondon un mbara nena ? Kanyi i gbe u Mbakristu vea umbur sha kwagh u msaanyol u hen iv@@ es@@ egh ? Tar u Satan ne ua fatyô u s@@ aren Orkristu , nana hingir u kenger i@@ ember@@ yolough man tom u eren man akaa a ior ve lu a mi la m@@ en@@ an az@@ er , je yô , nana nyôr iyol ken kwaghbo c@@ or c@@ or kpa a b@@ aver nan ga . 13 : 4 ) Shi doo u se dondo kwaghwan ne kpaa , a kaa ér : “ Kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar yô , ngu fetyô u t@@ ôn@@ don fese ga . ” Se kure mbamgbe asev mba sha iyol man mba ken ishima la sha kwaghfan nena ? ES@@ E@@ TER L@@ U T@@ OR@@ KW@@ A@@ S@@ E U T@@ A@@ V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A ( Yakobu 3 : 17 ) Ikyav tese wang er i doo u nengen a ieren i dedoo ken mbagenev yô , gba u mbatamen vea ver ishima ér mlu ve u lun imôngo vea ior man mbamhen vev mba ken ishima la ve yange ve iji@@ r@@ ôron i vea ôr la ga . Shighe kar yô , bo@@ ki wam ugen u soo kwaghaôndo kpa gema z@@ aan ad@@ ua môm ga yô nam Bibilo . Er m lu zan hen ya ve sha gbenda la , ishima ta@@ m k@@ we nôngo u p@@ aven shi angahar kp@@ em gbe@@ da gbe@@ da ! “ Kwagh@@ fan u tar ne ka Aôndo ib@@ u@@ me@@ kwagh je . ” ​ —⁠ 1 Kor . Kwagh ne tese u wan ago@@ yol sha u eren tahav shin ma kwagh ugen , hemban je yô u hendan kwagh a or shin nôngon num gayô kighir nan . Yange m soo u henen Bibilo vea Mbashiada sha hiihii la ga , kpa m gema m soo u zan mbamkombo vev . Alaghga u fa er or ka nana gba b@@ ou@@ ange ve i tôô shighe cii ve a bee yô . ( b ) Aluer se nenge i@@ ember@@ yolough ser ka “ iyua i Aôndo ” yô , kwagh la una mgbegha se u eren nyi ? 14 , 15 . ( a ) Yange i eren nyi a iyôngo man u@@ z@@ end@@ en@@ ya mbagenev ken mcivir u mimi sha ashighe a tsuaa laa ? Yehova Aôndo fa kwagh u se eren yô , shi una va pine se kwagh sha mi . Kpa uma hemba taver mo hegen cii , sha ci u m ngu nôngon u kôôm aeren a am shi tsaase mfe wam sha er me er tom a ior mba ve dugh sha ajiir kposo kposo yô . Anmgbianev asev mba azende a ase a mimi , ka ior mba doon se ishima mba se ne ve icivir yô . I@@ J@@ I@@ R@@ Ô@@ R@@ O@@ N I M@@ I@@ M@@ I : ‘ A̱ ôr ijir i ats@@ an@@ aior , a̱ yima ônov mba mba@@ ibanave , a̱ gema a̱ her ip@@ ir@@ a@@ or . ’ Sha ci u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya ahar a aa nôngo ityav mb@@ in ngee gande u aa kohol hen ijiir i môm tseegh . Mbagenev kaa ér Aôndo ngu ga . Mbam@@ kombo mba T@@ aver Jighjigh W@@ ase Alaghga yange e̱r nahan sha ci u iwanger i yange lu u ia ta or u ngise saa lun ke ’ ime kp@@ ì@@ í ne sha ishi ga@@ agh la i̱ pan@@ den i̱ ho@@ ghul un ku@@ le ku@@ le , kua m@@ lu@@ ashe u akaa a yange gba lun un kper@@ egh kper@@ egh sha ishi la kpaa . — Marku 8 : 22 - 26 . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 29 ] Solomon yange za iky@@ ura sha igbenda kpishi . Ma@@ ac@@ i 8 - 14 , 20@@ 10 Ver ase ishima nenge ior mba i lu eren ve atsan la . 11 : 2 ) Tor Yesu Kristu u a lu Or@@ kwa@@ se@@ he la wuese ‘ m@@ doo@@ ashe ’ u ken jijingi u kwa@@ se@@ he na u a soo u v@@ ô@@ son la . Ngeren mban vea wase se se kav er i hii ve i gbe u se tile dông , se hendan a or@@ ihyom wase u bo ne yô . Mbakristu mbagenev je kpa ka i lu ve nahan . Nahan kpa , Yehova gema pase se akaa a agen a hange hange sha kwagh u ityom na vighe vighe . Nyian kpa doo u se vande zuan a mfe u vough u Aôndo , u a lu ken Mkaanem nam , Bibilo la cii ve se mase eren batisema ye . Kanyi ikyav se lu a mi i tesen ser Aôndo lumun a if@@ er@@ kwagh ga ? M pine kwase la ape se fatyô u zuan a or u i yer un ér C@@ ar@@ lo@@ s Me@@ j@@ í@@ a la yô . Nahan a za hemen u eren u shi a zua a iember i lun pania u ke@@ ke anyom ahar , zan zan mzeyol u iyol@@ vihin na la kar wu@@ an un . Se fa Yesu kpôô kpôô nyian er Peteru fa un nahan la ga . Apostoli Paulu yange nger kwagh sha kwagh u atesen ne kaa ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga , ma hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii , ka ma nyôr zan zan ma pav uma a jijingi man shi u@@ ij@@ u@@ an a m@@ shi@@ am kpaa , ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” Er Yesu lu eren tom vea Yehova sha shi lu nengen gbenda u eren kwagh a uumace la yô , un kpa hingir u lun a ieren i mhôônom kôron un a ior mba eren kwagh a ve la . — Yoh . M - iv u akaa a wasen se u fan ikyav ne a lu iv@@ in la tese ér mayange zege@@ can kera shi ica ga . 1 :⁠ 5 ) Nahan cii kpa , lu hange hange u Timoteu una tese mbagenev vea nenge ér ngu Orkristu jim jim . Apostoli Paulu lu hemba mbam@@ yina nav mba iyol i vough ga ne nena , man ka vangertiôr u nyi se lu a mini ? 28 : ​ 19 , 20 ) Sha nahan yô , anmgbianev ka vea pasen kwagh sha afatyô ve cii shi vea na ayol a ve sha ci u tom ne yô , kwagh ne a tese ér ian ve ken tiônnongo gba ve kwagh kpen kpen . A@@ jiir agen kpishi a i er kwagh u á la , a fatyô u fan agen nyian jighilii ga , nahan alaghga aa lu ken foto u tesen ajiir a Bibilo i er kwagh u a la ga . H@@ ide we di ye ? — K@@ ol . Se kpa se fatyô u lun a iember yase her shi k@@ undun ishima shighe u ma kwagh u se lu veren ashe a mi a kera er ga yô , er mbahenen mbara nahan . Aluer ice yase i sha it@@ you je kpa , Yehova ôr i cii yô , ma kwagh ngu ken uuma asev , er mbamgbe asev man iniôngon yase shin ishim@@ any@@ ian yase nahan , u Yehova una k@@ an@@ shio u fan yôô ? 20 : 20 ) Er m pasen kwagh vea na imôngo yô , tom la va hingir u doon mo . Yesu lu ôron kwagh u una wase mbahenen nav mba ve kohol hen a na hen kpe w@@ oo la wener , zum u ve lu eren msen yô ve yila Yehova ér “ Ter wase u Sha . ” Ashighe kpishi , ior mba zan ati ka ve ver mbagenev ikyav i bo sha u eren kwagh sha any@@ ighe . U ve eren kwagh u doon Aôndo ishima yô , gba u vea za hemen u dondon ikyav i kwagh u mimi , sha u eren sha kwagh u ve hen la . Alaghga tsô kwagh u i er ken 1 Yohane 5 : 19 la yange hungur ior mban , gadia i kaa hen ijiir la ér : “ Tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” Yange wua mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara . M eren M@@ sen u Ter W@@ ase la hanma shighe cii , shi m umbur er yange m y@@ av sha ga@@ mbe wam tugh m henen sha inja i msen ne yô . ( 1 Mbakorinte 15 : 5 ) Ke@@ fa man Sh@@ im@@ on ka ati a Peteru agen . Ikyav i tesen yô , ior mba Yesu yange bee ve angev shin nder ve shin ku sha shighe u mbaapostoli la cii , ve va bee iyol ve kpe kera , kpa mba yange ve ungwa loho u pase ve la cii ve lu a awashima u va zuan a uma u tsôron . — Yoh . 11 : 25 , 26 . Yange ishima za un iyol sha ci u ieren i ji@@ mba@@ gh i ior mba ken So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a lu a mi la je “ ishima na i perapera la lu vihin . ” 7 : 28 ) Hen fa er i hii ve yange kwagh lu nahan yô , shi nenge er akaaôron a na ne aa na a saan we iyol shi aa bende a ieren you man mbamsen ou yô . Gbenda u Yon@@ a pase isholibo na shi ôr kwagh u Aôndo na ku@@ ku@@ ku ga la tese ér lu nyi or@@ o ? 9 , 10 . ( a ) Ka hanma shighe yange i hii sh@@ igh@@ en Mbakristu mkurem sha icighan jijingi , man lu nyi i lu keghen ve ? ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Davidi hemba sha ci u lu sha agee a Yehova nôngo ityav mb@@ ira ye . Kpa ve er nahan sha u kuren kwaghôron u profeti . Nahan kpa , kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma er sha kwagh na la tese se kwagh kpishi . Yesu lu “ pinen [ mbat@@ esen mbara ] akaa ” nena ? Kpa Orkristu u nan tsegh iyol i nan shi ian i nan i ken tiônnongo i gbe nan kwagh yô , nan gbe tsuan u eren kwagh sha ci u kwagh la doo nan ishima yum ga . ( 1 Mbakorinte 15 : 30 , 31 ) Ve fa je ér Yehova una fatyô u nd@@ eren ve aluer una de@@ ̱ Satan man mbatomov nav ér ve̱ wua ve je kpaa . ( Nenge Luka 14 : 16 - 20 . ) Er Yehova a lu a kwaghfan yô , we mgb@@ e u nom man kwase ne ikyo . ( b ) Kwagh u mbatamen mba ken E@@ fese er a Paulu la tese ér lu nyi or@@ o ? Er ve lu ônov mba Aôndo yô , ve vande yan ikyar a na , gadia ve na Kristu jighjigh shi mba civir “ Aôndo u dooshima man u bem ” sha mimi . ( 2 Kor . 13 : 11 ; Yoh . Yange i kaa a Mbakristu ér : “ Ge@@ ma ka kpiligh ve iyol er ne kera nyer nongo a ve ken iji@@ mba i eren i g@@ anden ikyaa inya la , ga yô ; mba gbe lamen sha a ven dang tsô . ” Shi ve venda mbahemenev mba age@@ egh , man aeren a wang shin amba akaa la nahan . ” Nahan kpa , mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga kpa ka se nôngo tsung se wase ve . Er nan ve Yesu yange vaa ? 6 : 22 ) Ken masejime yô , Yehova kaa a Noa ér shi ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar , tsô una va a M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee sha tar . Shighe ne kuma u Noa vea tsombor na vea kohol an@@ ny@@ am@@ ev ken t@@ so . 8 : 12 , 13 ) Aluer or hii se yô , sé de ser iy@@ ongo la i hingir zege@@ kwagh@@ a ? • Doo u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia bende a gbenda u ú eren uma wou la nena ? Mba ve ny@@ iman ér Aôndo ngu ga mbara ka vea tesen ônov vev ér Aôndo ngu ga , kpa or pu@@ un ve ga . • Ka unô yange ve tese akav a dedoo sha u nan mba yange i wa ve tahav sha ikyev mbara i@@ civi@@ r@@ i ? Ka ieren i or@@ pasalmi i nyi i doo u se dondo ? Ú ze mbamkombo mba Mbakristu shi ú pasen loho u dedoo u Tartor , kpa ú ngu a er batisema gaa ? Se fatyô u eren kwagh ne nahan shighe u se lu wan ago@@ yol u duen kwaghpasen la kpaa . Shin er m@@ nd@@ ôh@@ ôr u tar la man m@@ tse@@ e u ú yange doo se , kua atam a iky@@ on man iky@@ ai@@ u@@ e i ker nahan kpa , kwagh u hemba nan se iember yô , lu ior mba hiden a ayol a ve ijime , mba mimi u Bibilo gba ve ishima shi ve lu henen mimi u sha kwagh u Tartor u Aôndo la . I pase se ityôkyaa i vesen i i ne ve i doo u se zungwen mhôônom la ken Anzaakaa 19 : 17 . Zum u a vihi iyol ken ijime ke@@ he@@ lee yô , gba u una de tom u kwagh@@ maan u yange eren la . Shighe u i t@@ um se iyol yô , zayol u cuku kpa una hingir se ze@@ ge kwagh . ( b ) Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren ne man u dondon laa ? Kanyi akaa tsombor wou u tsough u eren@@ e , man kanyi akaa ne we ishima u va tsuan ken hem@@ ene ? Heela tseegh ga , kwagh u perapera ka una doo se ishima kpa sea gema a kôr kwaghbo ihyom yô , kwagh ne a wase se se palegh kwagh u una vihi uma wase yô . M ngu a mbampin mbagenev mba m soo u pinen we yô . ’ Se fatyô u yaren tom a kwaghwan la . Aluer or za a za zende shin Betel tseegh kpa , kwagh la una lu nan a iwasen ken ikyar i nan ye vea Aôndo la . Ka a gba u tsombor ua er kwagh torough torough nahan yô , i t@@ ume hanma or iyol , shi ayôôso a due . 10 : ​ 28 , 29 . A@@ g@@ umaior di kpa ka a na mbag@@ anden mba ve tse ken mcivir u Yehova la icivir . ( 1 Tim . Gbenda môm u injaa u se er kwagh ne yô , ka u timen sha inja i ic@@ egh@@ zwa i yange se er shighe u se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo la hanma shighe cii . Mba hiden a iyol jime er i gbe u mba ve lu a “ mhen u Kristu ” vea hide a mi la nahan . — 1 Mbakorinte 2 : 16 . ( b ) Paulu ôr kwagh u dooshima u Mbakristu la nena ? Kpa ica i gbe ga yô , se mough se yem hen ijiir igen i i gba ica a ijiir i se vande lun la kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 32 nahan yô , maa se za nyôr makeranta ugen . ▸ Mba@@ y@@ ev@@ nomso mbagenev ta wan wou u nomso icin ér aluer a pase kwagh yô , vea gbidye un . Yange E@@ s@@ era u lu pristi la “ ver ishima na u timen sha atindi a TER , man u eren sha a ” kpaa . Mbah@@ enen Bibilo mban pase inja i nagh ku Kristu la jighilii , shi p@@ on ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu la ér ka i mimi ga , shi yôô mkur u Shighe u A@@ tô@@ at@@ yev la kpaa . Shighe u se lu tagher a mbamzeyol yô , ka nyi i gbe u se umb@@ ur@@ u ? M@@ fe u Yehova doo se ishima kpa ? Yehova ka una de kwaghbo yô , a de “ wuee ” ; ka a de kp@@ um kp@@ um shin a de vindi vindi . ( Yes . Heela tseegh ga , se fatyô u henen sha kwagh u ior mba se fe jighilii ser mba tô@@ mon iwasen i Yehova yô . • Doo u se eren a mbaihyomov asev nena ? Kpa yange i nôngo Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha M@@ ôm ken ityar kposo kposo sha tar shi lu hen shighe la ior hii u v@@ aren ikyav mbi n@@ um@@ ugh mbi vihin tsung mbi uumace lu a vande fan ga la ye . Ka ieren i nyi Maria yange tese , man se fatyô u kaven un nena ? Kpa ian i civirigh i zuan a averen a Tartor la yange saa sha ior mba ken derianyom u hiihii la tseegh ga . Ka se nyôr ken atsan kpishi sha ci u “ shighe man ai@@ ky@@ ôr . ” ( Or@@ pa . 9 : 4 ; Yoh . 1 : 47 . Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una wase se u wan ishima . Er se kor atindiakaa a Bibilo sha akaa agen nahan , sha kwagh u t@@ wer@@ egh kpa se er nahan , ka nahan man ‘ ior cii vea fa ishimawan yase doo doo ’ ye . ( Yohane 1 : 14 ) Kanyi yange i wase Wan u Aôndo u vough la u lun a mnenge u dedoo sha tsombor u orumace u u lu ken isholibo laa ? Yange W@@ aan Mbagenev Iky@@ o K@@ wa ne yô , Yon@@ a taver ishima er tom u i wa un la , nahan Yehova ver tom na la doo doo . — Yon@@ a 1 : 1 - 3 ; 3 : 3 , 4 , 10 . ( Ps . 8@@ 6 : 5 ) Dooshima u jijingi ka a wase se u lun a mi mgbegh@@ aa la una fatyô u wasen se u “ cir@@ in asorabo ” a kiriki a mbagenev ve er se yô , nahan den ve kwaghbo , ‘ er Yehova a den se akaabo nahan . ’ — K@@ ol . Se mba er ior mba ken tar u u vende Aôndo ne nahan ga , gadia se mba nôngon ser se lu per ken jijingi shi se umbur iyange i vesen i Yehova la kpaa . — S@@ ef@@ ania 3 : 8 ; Luka 21 : 36 . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase ihy@@ agh ér , ka u “ tôôn wer u ngu a au@@ lum shi nengen iyol wer u kuma icivir , ” shi ka “ mk@@ om u u zough a mi sha ci u we shin ior mba u lu a ve kôôsôô la ne er ma kwagh u dedoo shin ne mba a kwagh u dedoo yô . ” Tar u or dugh her shin kwaghaôndo u nan shin ityô i nan je kpa i yangen or u zungwen mbagenev mhôônom ga . 2 : 45 . U eren nahan la kua u lumun a mnenge na la shi yaren tom sha atindiakaa agen a a lu hange hange la kpaa . — Mateu 10 : 24 , 25 ; Luka 14 : 26 , 27 ; Yohane 8 : 31 , 32 ; 13 : 35 ; 15 : 8 . Mayange je i pase k@@ ov u civir Aôndo ú tsuaa la mfe ne ga , shi “ mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh ” mba sha ayange a Yesu la kpa i pase ve ga . — Luka 10 : 17 – 21 . Loho u dedoo u i lu pasen ior la tese ér Yehova s@@ angen a s@@ ange sha dooshima ga nena ? “ Vea K@@ era Ny@@ ôr ken M@@ mem Wam Mayange Ga ” Bibilo pase ér Yehova ka Ter u ior cii . 32 A@@ go a Yange W@@ a T@@ se@@ mbelee u Z@@ a Y@@ ôôn A@@ ng@@ we la U@@ me A@@ ta@@ m Ity@@ ou@@ v mbi takerada ne mb@@ í 1@@ 33 la ôr kwagh u uma u Yesu man tom na . Luka yange wuese ior i B@@ er@@ ea mban sha ieren ve ne , pu@@ u ve a pu@@ u ga . A kaa ér , ve “ rumun kwaghôron la sha gbashima shi ve lu timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange sha u vea nenge shin akaa la aa lu nahan yô . ” Kpa cii man Yesu ôr mkaanem man yô , a vande kaan ér : “ De b@@ um@@ un nen mayange ga . ” ( b ) Yehova er a mbah@@ emb@@ an@@ ato mban nena ? Cii man se zua a mlumun sha mpin ne yô , saa se vande fan “ akaa cii ” a Paulu a ter heen ne . Yesaia time sha kwagh la ken ivur i sha 21 man 22 la nahan ér : “ Vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i ik@@ on i wain , man vea ya atam a i . ( Yohane 17 : 16 ; 18 : 37 ) Shighe u ka sea nenge mbamzeyol mba lun kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh mba ve tsu@@ le bo tar ng@@ un ne yô , ka se lu a iwuese kpishi sha er se lu ken vegher u nongo u Satan ne ga yô ! ( Luka 8 : 8 ) Ka atam a nyi ? Un vea kwase na , u un kpa lu pania la , ve lu a mkurem ken mat@@ o kuma u vea n@@ aha a za a hide ga , shi lu u kasua a kar môm cii ve a ki@@ mbi un sha uwer ye . Yesu wa it@@ you eren tom na ke ’ G@@ al@@ il@@ ia je kuma er inyom i môm man ti@@ ôn nahan , z@@ aan di ke ’ Yerusalem sha u za eren u@@ iniongo mbau@@ tar mba Mbayuda mba sha inyom la tseegh tsô . Un u A tema sha mi la i yilan Un er Jighjigh man Mimi . ” M@@ ge@@ m@@ shima Ve a M@@ de u As@@ orabo ( Aer . 24 : 15 ) Sha kpôô yô , or wase ka nana kpe yô , i vihi se kpen kpen , kpa ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la i na yô , ‘ se mba kera zu@@ ngu er mbagenev mba ve lu a ishimaverenkeghen ga la nahan ga . ’ ( 1 T@@ es . ( Mateu 24 : 45 ) Yehova ne se kwagh u i gbe u se zua a mi la ken ityakerada i í gber la , amba er Iyoukura man Awa@@ ke ! nahan , kua mbamkombo man mbam@@ kohol mba kiriki kua mba vesen kpaa cii . Nahan kpa , Peteru hide a iyol ijime , tsô á kaa ér : “ Kpa sha imo You yô , me haa u@@ kp@@ er . ” Apostoli Paulu taver Mbakristu ishima he ’ ivur la ér ve̱ kohol imôngo , ‘ ve seer eren nahan sha er v@@ é nenge iyange la i̱ lu mgb@@ ôghom yô . ’ Kwaghôron u profeti u Yesaia la pase mimi u nyi , man kwagh la una bende a vese nena ? 12 : 36 . Kwagh u tseer tseer u yange lu kposo ke ’ naagh ku nan@@ den yô , yange a̱ m@@ ish@@ in awambe la sha at@@ se a̱ ningir a̱ ts@@ eren cii yô , i gema inyam la jimin cii i na Aôndo naagh a mi . Nahan kpa , kwagh u jighjigh ve u nan man mimi ve u i nger ken Bibilo la bende a vese kpishi man kape jighjigh u nan wou la kpaa a bende a agumaior nyian je la . Or@@ tesen u He@@ mban la kegh ato a ve er ve pase un kwagh u Yesu Or u N@@ as@@ are@@ ti u lu tesen ior shi eren u@@ ivande kpa i wua un la . Ishima i legh legh ka ieren i í taver u lun a mi yô . Shighe u se fe kwagh u se er jighilii ga yô , doo u se er nyi ? Alaghga wanye nana de u civir Aôndo sha mlu u i lu inja er mbamaren mba eren at@@ ser@@ egh shin Mbakristu mbagenev la . • Se er nan ve se lu a vangertiôr se pase loho u dedoo ? M@@ ter u Paulu yange ôr kwagh ter “ mpase u ishimaverenkeghen yase ” la umbur se tom ugen u se lu a mi yô . Shi lu ôron kwagh u dooshima u a lu kposo a u ka a lu ken tsombor shin hen atô u nomso@@ or man kwase sha gba@@ aôndo la . Er u@@ kwaghaôndo udubu udubu ve tem imôngo , ve lumun ér vea lu ken mzough môm tar sha won jimin ga nahan kpa , awashima ve man ieren ve cii ngi i môm . K@@ pe u Zege@@ mnger u T@@ amen 15 : 14 ) Yesu yange tsua azende a na ne ken atô u mba ve dondon un sha mimi shi ve civir Yehova sha ishima i môm la . Kpa Aôndo yô , ka u jighjigh , Una lumun er i̱ va mee ne i̱ hemba agee a en ga , kpa ken imeen la Una bugh ne gbenda u waren sha er ne@@ ̱ tile dông yô . ” ( 1 Kor . Nyian ne , Yehova ngu hemen ior nav sha ikyev i Bibilo man icighan jijingi na kua tiônnongo . ( Aer . Vea nyôr a vese ken ajiir ne , vea na se uma u tsôron sha gayô ken Paradi@@ so shin tar . A tôv iorov utar vea kasev vev , ve yô , lu A@@ le@@ x vea kwase na S@@ ar@@ ah Re@@ in@@ m@@ u@@ el@@ l@@ er , man David vea kwase na K@@ rist@@ a S@@ cha@@ f@@ er , kua Ro@@ ber@@ t vea kwase na Ke@@ tr@@ a C@@ ir@@ an@@ k@@ o . Kpa cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô á wa “ akaa a na cii ” sha ikyev i mbahenen nav mba jighjigh mbara . Ieren You I Tese Hegen É@@ r U Ngu Wan A@@ go@@ yol U V@@ a L@@ un Uma ken Tar u He F@@ IN@@ L@@ AN@@ D Nahan kpa , a yina ishima sha ci u kwagh u mbagenev lu ôron shin lu eren la ga . Nahan a lumun ér un ‘ l@@ aha ’ Yehova sha kwagh u un er a Bete@@ she@@ ba la , shi a lumun mk@@ ô@@ ôm u gba u a na un la . — 2 S@@ am . Ior kpishi nôngo kwagh kpoghuloo ve ve k@@ er@@ cio u zan hen af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar ve la ye . 11 : 5 , 13 . Aluer gba u ne ny@@ ô@@ ôso ma kwagh yô , ny@@ ô@@ ôso nen . Ishim@@ a@@ verenkeghen i Ruamabera a ne se sha kwagh u mbakp@@ enev yô , ka mnder u shin ku ; inja na yô , Aôndo una na or u nan kpe la nana hide a lu uma . Kwagh u Kristu er la mgbegha ú u hiden a iyol ijime di er un nahan kpa ? Nahan kpa , aluer u ngu pasen loho u Tartor hanma shighe kpa u ngu zuan a ior hen u@@ y@@ aav vev ga , shin u ngu fan@@ tyô zuan a ior mba u soo u hiden za sôron ve la ga di ye ? Mose shi pase ve er aka@@ avi@@ h@@ in a mbam@@ k@@ er@@ ev mba pu@@ ev mbara hide mk@@ er ve va ôr la y@@ à@@ ng@@ è uter vev mba ve hi@@ a ve wa iky@@ ondo sha shighe shon la cii u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la yô . 12 : 18 - 21 . “ Ior cii ” mban wa mbacivir Yehova man mba se pasen ve kwagh shi se tesen ve la cii ker . Nahan kpa , we u ú lu Orkristu yô , mayange je u soo u eren nahan ga . Sha Kwagh u “ M@@ k@@ ur ” Yô ( b ) M@@ i@@ ka@@ el yange hide a iyol ijime nena ? Bibilo pase ér “ M@@ cie u cian TER yô , ka u vendan kwaghbo je . ” Ken Bibilo cii , ka takerada u Ru@@ tu tseegh i yer ú sha iti i kwase u nan lu mar u Iserael ga ye . Kpa , mba ve vese ayol a ve mbara ve eren id@@ y@@ u ayol a ve sha hanma kwagh u vesen u ve soo u eren cii , an@@ za er u y@@ amen akaa a taver ishe shin my@@ ese u y@@ esen mbayev vev nahan . Ior kpishi mba ken Tartor u Roma lamen zwa Grika , nahan kwagh ne wase atôônanongo u lamen a atôônanongo agen shi lun ken mzough kpaa . Ken masejime yô , Paulu va fa er un s@@ ôôn kpen yô ; ikyav tese ér lu u ica a gba ga tsô a wua un . Aluer se tagher a ma mpase shin m@@ s@@ ér u i sôr ma mkav wase u se kav Ruamabera la , man imba mkav la ia taver se u lumun sha hiihii la yô , á kera doo u se tese imba inja i Peteru l@@ ù tese la gaa ? Yesu yange tese ér Aôndo doo un ishima nena ? Yesu wa se kwagh ér : “ Ver nen ishima , kuran nen . ” ( M@@ ar . Mose yange fa ér ‘ tar la doo ’ M kegh iyol u den akaa agen mer a kar@@ em , sha er me zua a mi kpa , shin m de akaa agen , er akaa a nan ishim@@ any@@ ian ayange ayange nahan , nga yangen mo u zuan a mini ? ’ ( Mat . Tsô ve ver mban@@ en@@ gen sha ve , sha u kighir ve , ve̱ er tom u ican . ” Mbat@@ amen mba ke ’ tiônnongo ka vea tesen ikyav i dedoo yô , mba ke ’ tiônnongo mbara kpa ve nôngo kwagh kpoghuloo je . ( a ) Gba u se nenge iyol@@ tseghan yase nena ? Ior ka ve wa iky@@ aior igen kwagh nena , man doo u vea wa ikyo sha ci u nyi ? E@@ ̱r se ng@@ ur@@ en gbidyen kwar ke ’ ishima sha kwagh@@ ngeren ne yô , doo u se pine iyol yase ser , ‘ Mo yô , ḿ ngu a mhen u Kristu je kpa ? Kwagh la bende a uma na sha ci u “ Aôndo Una ôr mba@@ eren@@ iji@@ mba man mba@@ vihin ivaa sha idya la ijir . ” Nahan kpa umbur mkaanem ma Yesu mase ôron sha kon u m@@ tsaha la . A kaa ér : “ B@@ ee ve . ” Gadia ka kwagh u doon u a s@@ aren mo la , m eren ga , kpa ka kwagh u bo u a s@@ ar@@ em ga la je m gem m eren ye . Ikyav i tesen yô , palegh aeren a bo er ta@@ av u m@@ á@@ n man do u ha@@ an nahan , nga a na or vihi inyaregh kpishi ; shi doo u ú fa akaa a a hembe lun a inja ken uma la , hemban je yô akaa a ken jijingi ; aluer ú ngu ape tom u sha uwer u ban yô , nôngo lu a tom@@ a@@ ve@@ e shin fa ma tom u ú lu ior a inja yô . Doo u agumaior a ken tiônnongo aa umbur ikyav i Yesu la . P@@ alegh Ieren i Eren Kwagh sha T@@ se@@ ene@@ ke Wou La Zum u Yesaia lu ôron kwaghôron u profeti ne yô , lu ôron kwagh u “ mba TER A p@@ aa ve ” mba vea hide ken tar ve a “ iember i tsôron ” shi vea zua a “ msaanyol kua iember ” la . 9 / 15 U Z@@ u@@ an a “ Kwagh@@ yan sha Ashighe Ashighe , ” 8 / 15 ( Ese@@ kiel 36 : 20 , 21 ; Mbaromanu 2 : 21 - 24 ) M@@ sen u se eren ser “ i̱ tsegha iti You ” la ka mkaanem ma tesen vangertiôr u se lu a mi ser awashima u Yehova una kure sha mi vough man kwagh ne una gema a va un a iwuese , gadia bem u tar jimin cii man mba ve lu sha ú la har sha m@@ tsegh u se tseghan iti i Yehova shi wan iyol yase sha ikyev i hemen na sha ci u m@@ doo u á doo se ishima la . — Ese@@ kiel 38 : 23 . Mbah@@ enen Bibilo mbagenev ù@@ v@@ è ityough u karen ini@@ e@@ mbe i ig@@ y@@ u@@ ngu i à@@ h@@ ò@@ r - á@@ h@@ or la sha u vea nôngo a fa iyange i vea lu yemen sha yô ! Er Mbaiserael mba sha ayange a Ese@@ kiel la fa akaa a a lu za hemen la yina ve yô , ve hii u henen ér igbenda i Yehova “ ngi vough ga . ” M@@ samber u mcivir u mimi a lu samber ne tese ér nyi ? Tsô ka vea gema vea kenger ityom i kpilighyol i i@@ gbe@@ tar , kua orumace kpaa nahan , ve kaa ér ka ityom i ana sha wono ? Yesu shi ôr kwagh ugen u a ne msaanyol yô , á kaa ér : “ Saan mba ve ker num la iyol , gadia á yila ve er , ônov mba Aôndo . ” 9 , 10 . ( a ) Yehova yange wase Yuda hemba mbaihyomov nav mba taver agee la nena ? Yange i sôr ikyaa i sha kwagh u ic@@ ôngo la sha Ruamabera nena ? Takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ôr kwagh u ior kpishi mba i “ i taver ve agee ken ish@@ e@@ er ” yô . ( Heb . u Di@@ se@@ mba 22 , 2@@ 000 , peeji 9 . Yehova K@@ ohol T@@ so@@ mbor Na I@@ m@@ ôngo R@@ ic@@ hard nenge kwagh ne nena he@@ gen@@ e ? Nahan mba@@ wan@@ ndor a vese kpishi mba henen Bibilo hegen . ” Mayange de den wer isharen i omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la i yange ú u eren Yehova tom sha gbashima ga Kwagh ka a er i vihi yô , e̱r í er kwagh u foto heen ne nahan , kape kwagh u Mbakristu mba ke ’ iti tseegh ne kpa á lu vough je la . Lo@@ ti yange lu@@ ̱ a ‘ ôn@@ o@@ v@@ mbak@@ em@@ ev mba ve lu sô@@ ôr ônov nav yô , ’ nahan kpa Bibilo ôr se ityôkyaa i yange na ve ve e̱r ityendezwa la ga , shin gbenda u yange ve e̱r i̱ la kpaa ga . Apostoli Paulu wa Mbakristu kwagh ér : “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan ” kpaa . Er Y@@ eho@@ y@@ ada u lu or u cian Aôndo la lu er ka ter u Yo@@ a@@ shi shi lu or@@ wan un kwagh yô , g@@ um tor ne za hemen u “ eren kwagh u dedoo sha ishigh ki TER , sha ayange a pristi Y@@ eho@@ y@@ ada la cii . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 22 : 10 – 23 : 1 , 11 ; 24 : 1 , 2 . Aluer se fa kwagh u se lumun a mi la tseegh ga , kpa se fa ityôkyaa i i ne ve se lumun a kwagh shon la , ka atô@@ akyaa a suen jighjigh wase je la yô , kwagh ne una taver jighjigh wase kua vangertiôr wase kpaa . Se za hemen u lun a ishima i eren kwagh torough torough la sha er se wase ior ve lu a ishimaverenkeghen i mimi yô . Gba u kwase u or a doo nan ishima a kighir nan je ? Kpa kuma un ga , a gba hu@@ nan Mose man A@@ ron , ve mba Aôndo tsegha ve sha u ve̱ hemen ior i Iserael la . P@@ ase inja i perapera u Bibilo i̱ er kwagh sha mi la ? Sha nahan yô , yange se fatyô u lun vea ter u J@@ er@@ ry shighe u i kôr un ga@@ mbe sha iy@@ ou@@ ci la cii , zan zan kar kpen . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 16 , 19 Ka Yehova kua Wan na u a lu Ity@@ ough ki tiônnongo la tseegh , una fatyô u kuran ior N@@ av sha u ve̱ de t@@ um ke ’ ish@@ es@@ aan ken ashighe a hanma kwagh a saa ishe i gbe c@@ aver ne ga ye . 1 : 15 - 17 ) A@@ ka@@ au@@ ma ne kua mbatyomov mba ve lu udubu udubu la . Sha nahan yô , aluer or@@ isholibo venda kwaghwan u Bibilo je kpa , mbatamen ve tese nan “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi , ” hemban je yô dooshima u Kristu la . ( G@@ al . • Hii nan ve i doo u se hemba veren ishima sha mlu wase u ken hemen la ga ? A@@ tindi a taregh aa sha shighe la tese ér yange i eren amba akaa ang@@ ara nahan a ior . 2 : 10 ) U nan mbam@@ lumun ken mbamkombo hanma shighe la kpa ngu a mbam@@ tsera . Se@@ kar@@ ia nger ér : “ Gb@@ id@@ ye or@@ kur@@ an@@ ilev , iyôngo i̱ sa@@ mbe . ” ( S@@ ek . ( Anzaakaa 16 : 5 ; Yakobu 4 : 6 ) Umbur wer , ma or môm kpa nan ngu a ityôkyaa i mor@@ on iyol sha ci u mfe u nan lu a mi la ga . Yesu yange kaa a mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a na la wener : “ Ne gema kwaghôron u Aôndo hingir gbilin sha aeren a en je ve . ” Tartor u hemban agee sha tar cii u yange u dondo yô , lu tartor u Grika . Kpa , mo vea anmgbian u kwase ne se time sha akaawan a Bibilo agen imôngo . Jijingi u Aôndo yange mgbegha un nger ér : “ Aluer orgen nan ngu henen er nan ngu eren sha mi ga a ish@@ i@@ ôr i nan i ini@@ un@@ ugh la man nana kera fatyô u wan ishima her ga yô , nana̱ er sha ishima i nan aluer gba u a lu nahan kpee yô ; nan ngu eren isholibo ga ; de , ve̱ zua ivaa . Alaghga ka u pine wer , ‘ O@@ ru@@ m@@ ace u k@@ ak@@ a ne nahan , nana fatyô u yan ikyar a Aôndo U@@ hemban@@ agee cii laa ? Lu@@ un er Aôndo yange akaa ne yô , ior kpishi ma ve hen ér , aa Aôndo shio kpa uumace vea fatyô u hemen ayol a ve . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Ken ityar igen yô , m - ban u kwaghyan man ityav mbi nôngon mbi à@@ ng@@ è@@ r uuma mba ior kpishi . Yehova ôr sha ikyev i profeti na S@@ ef@@ ania ér : “ Me gema zwa u ior ua hingir zwa u wang . ” ( Se@@ f . Er mkur u tar ne a lu mgb@@ ôghom nahan , se ver ishima ser akuraior aa er nyi , man Yehova di una gema a er nena ? Shi se wuese kasev man ônov mba anmgbianev mba nomso mba ve lu hemen sha u eren tom u Tartor la kpaa , sha ieren ve i nan kwagh wuee shi t@@ angen iyol ga la . Kwagh@@ ngeren ng@@ un una s@@ av kwagh u i mase ngeren ken Genese u tesen aeren a ngise Aôndo er a Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob man Yosev la . Ka nyi yange i wase mbahenen mba Yesu ve ve za hemen u pasen ior kwagh n@@ aa , man yange ve pase kwagh na kighir nena ? ( Ôr Yesaia 30 : ​ 20 , 21 . ) ( Ôr Mateu 24 : 17 , 18 . ) Mbamaren asev tese se sha m@@ kaan man sha ieren ér u cian Yehova ka kwagh u dedoo shi u lun Orshiada u Yehova ka ikyav ga , kpa ka kwagh u saan iyol . ” — 1 Yohane 5 : 3 . Ka a lu tor u fan kwagh je kpa nan gbe ungwan ato sha ikyaa ne nahan ga , ka nan ôr mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara ijir nan na ve ibo . 3 : 25 , 26 . Paulu shi na se ic@@ in@@ tan igen zum u a nger kwagh a kaa nahan la , ér : “ De luun nen mba@@ civi@@ r@@ ak@@ ombo er mbagenev ken ve ve eren nahan ga . Kape i nger la er : N@@ on@@ go@@ ior la tema inya sha u vea ya kwagh vea ma kwagh shi ve kighir ve mough sha sha u v@@ in@@ en am@@ ar . ” 28 : 13 . I ta ac@@ in sha kwagh u icighan tom ér nyi ? Ma gbenda lu u du@@ ghun kwagh u i haa “ shin ai@@ v a zege@@ mnger ” la kpa ? Lu awashima u yange gba uumace a mi je la , shi ngu a awashima la her . U tesen ikyav yô , pe i y@@ ese se la , i tese se u nengen akaa agen ér ka a shami , agen di ka a shami ga . Ú sember zuan a iember sha u henen Bibilo a or ve@@ e ? U tesen ikyav yô , Aôndo yange wa Adam man Ifa tindi môm tseegh , a yange ve u yan “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la . ” ( Gen . A kaa ér , “ Ter bugh gbenda sha shighe vough , nahan se zua a ze@@ ge iky@@ e@@ ky@@ e i gb@@ eren ityakerada i í yer ér ro@@ t@@ ary pres@@ s la , man kwagh môm kpa se fa sha m@@ var u iky@@ e@@ ky@@ e shon ga , shin gbenda u i̱ eren tom la kpaa ga . Ken tar u u mgb@@ ough a iji@@ mba man ityav mbi nôngon man iky@@ a@@ an@@ orom man ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato man m@@ s@@ ange u sha dooshima man im@@ anger , shi i zungwen or mhôônom ga ne , Yehova zua a ian gb@@ anger gb@@ anger i tesen akaa a a gbe la kwagh u a lu kwaghfan jim jim yô . Nahan kpa , Satan ngu a de u karen mbacivir Yehova ga . “ Kpa we , shighe u wea eren msen yô , nyôr ken iyou you i ken i@@ u@@ v , u wu@@ he h@@ unda kera yô , sôn T@@ er@@ u u A lu ken myer la ; nahan T@@ er@@ u u A nengen ken myer la , Una ungwa imo you . ” ( Mat . M Nenge a T@@ ahav mbu Mimi u ken Bibilo La 26 In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la tese se nyi ? Inja i u nan kwagh wuee la ér nyi ? Kwagh u m nenge a mi la wasem m kav er i lu Mbashiada mba Yehova ve lu eren kwaghaôndo u mimi yô . Kwagh u nagh ku Yesu la yange tsu@@ e un ken ishima je a nger ér : “ Uma u m lu uma ken iyol hegen ne yô ; ka sha jighjigh u nan ken Wan u Aôndo u m doo Un ishima man A gem A ne iyol Na sha ci wam la . ” Er se lu mbacivir Yehova yô , se soo u i̱ lumun se u eren tom na her . Se mba pasen mbagenev loho u dedoo shi se mba wasen anmgbianev asev kpaa 4 : ​ 20 - 24 ) Kpa gema ho@@ gh@@ ol ve iyol a “ mhen u Kristu , ” ve hingir u fan shi dondon gbenda u Yesu henen sha kwagh man ieren na la cii . ​ ​ —⁠ 1 Kor . Aluer se mba a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u ior mba hen haregh wase la yô , ka nyi ia ere ? D@@ ugh u we iyol you fan wer ieren you i bende a Aôndo yô , er u lu tesen mbagenev la , wase ve ve̱ fa ér m@@ yar u ve lu yaren tom sha atindi a aeren a vough a ve lu henen la bende a Yehova . 1 : 8 ) Umbur wer u doo mbamaren ou ishima , shi ve soo ér kwagh a za a we i doo , nahan u lu tesen wer u ngu a kwaghfan aluer u ngu keghen ato a ve shi ungwan imo ve yô . ( Ef . A@@ she a yange i h@@ ôn sha Mbashiada shighe u i lu tôvon sha kwagh ve la man a@@ jir a ve ôr ken mba@@ ate@@ jir kposo kposo la man ijir i ate@@ jir u ityar i ken Y@@ uro@@ pa jimin cii kure la , hingir “ mpase ” shi a wase u van a “ m@@ ze@@ hemen u Loho u Dedoo . ” Mbashiada mba Yehova yange ve wase ior mba hen ningir ve , ve lu zungwen a ve imôngo sha akaa a a saa ve kpishi la , shi ve lu ôron ve mkaanem ma sur@@ un ve ishima ken Bibilo . Aluer se nenge sha avur a Bibilo a a kase kwaghôron u profeti ne yô , se kav kwagh ne wang . N@@ ana due a i nan la cii yô , nan hemen i , iyôngo la i dondo sha a nan gadia i fa imo i nan . Yesu kpa lu a ‘ atindiakaa a Aôndo ken ishima ’ na . U tesen ikyav yô , alaghga ma kwase Kristu yange nan lu ken kwaghaôndo u a vende ér kasev ve de eren h@@ we iyol ga yô . “ Ka Gbenda J@@ e Ne ” Iky@@ agh ki tom@@ ough k@@ ig@@ enegh k@@ ì k@@ í gande pu@@ un yô , ka ti@@ h@@ it@@ akerada u pasen akaa a ke ’ Bibilo u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la . # 2@@ 20@@ 65 ) Kwagh ne gema lu shiada i dedoo he ’ mba yange ve nenge mbam@@ gem mba yange m gema la . 28 : 13 ) A vihi kpishi , aluer u za hemen a ieren i vough ga , nahan u ngu ‘ vihin Icighan Jijingi u Aôndo ishima ’ yô ! • Yesu ng@@ ur tesen mbadondon un mbara gbenda u vea kar yô , a k@@ ù@@ m@@ è ac@@ in sha nyi kwagh@@ a ? Ken hanma ve@@ gh@@ er@@ tar yô , ior mba lun sha kwa@@ r@@ kyaa ga er tom u vesen ne . ( Mat . 25 : 15 ) Er na ve iyenge i tal@@ ent@@ i kposo kposo nahan kpa , ter la ver ishima ér han@@ mô ve nana er kpen@@ ga a mi sha gbashima , inja na yô , ve er tom u u na ve la sha afatyô ve cii . ( Mat . 22 : 37 ; K@@ ol . Bibilo ôr kwagh u “ iyange i masetyô ” ne ér ka shighe u Kristu una hemen ken Tartor yô . Una hingir u doon se ishima shi se na un jighjigh . Aluer se wa ishima yô , kanyi ia er@@ ee ? ( Yakobu 2 : 23 ) Yesu Kristu kpa yange ôr var var ér gba u se ‘ na Aôndo jighjigh ’ ve una ver se doo doo ye . Mba@@ ôron Bibilo fa kwagh u P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u tsembelee , sha ci u kwagh u yange er shighe u ôr Yesu ijir shi na zwa ér i wua un la . 7 — Ka “ m@@ ve ” u Yesu u nyi Yohane a lu ôron he@@ en@@ ee , man mba@@ ic@@ u@@ ghu@@ v “ mba pasen ” m@@ ve na ga nena ? Se tese ser se mba ne nagh nena , man kwagh ne una wase se ayol a ase man or u se wase nan la nena ? Bibilo ngi a kwaghwan u vough sha kwagh u him@@ en iy@@ ongo . ( Mat . Nahan ci@@ er un iyol , a kaa ér : “ K@@ pe@@ i , ter@@ em ! 35 : 19 — Inja i msen u Davidi er ér mba ve ker un ihyom ve de k@@ amen ashe sha a na ga la ér nyi ? Ve kighir or@@ ya wase zan zan a z@@ enda se hen ya na kera , nahan af@@ ishi a bran@@ ci kaa ér se mough hen ijiir la kera . Ieren ne hemba u lun di inja kundu kundu tseegh la ; ka ieren i doon kpishi i mlu u or u ngu a na mbagenev m@@ mem yô . 4 : 3 - 5 . A@@ mgb@@ ian u ng@@ ôm vea nom na yange vea henen Bibilo a mo sha tele@@ f@@ on yô , ve kaa a mo ér m kar akaa a m ne jighjigh a mi la sha atesen a Bibilo m nenge . Ú N@@ E@@ NG@@ E wer doo u a tôv ior a ican sha ci u kwaghaôndo u ve lu eren laa ? * ( Mpase 11 : 15 ) Tartor la ngu ngohol kp@@ an@@ de@@ gh ve u eren akaa ga . Yange anmgbianev ve doo un ishima , shi ve kpa kwagh na doo ve . Hii sha iyange la je , ter u James za hemen u zan mbamkombo mba sha iyange i L@@ ah@@ adi cii , shi ica gba ga tsô maa a kaa ér aluer ka u una zua a m@@ ze@@ hemen yô , á gba u una zan mbamkombo mbagenev kpaa . Maa Mbaiserael war , ve gba wan icam kaan ér : “ Me wa icam me ter TER , . . . ny@@ inya kua or@@ hendan un kpaa , A haa ve shin zege@@ mnger . * Ken tar u he la , akaa yange er se ve se ya ican sha iyol , man ken ishima shi se hingir zung@@ u@@ lu@@ u la cii aa hingir akaa a tse . H@@ es@@ e@@ k@@ ia ․ ․ Ve ker u seer kaven shighe u mkaanem ma Yesu mara ma a kure yô . Kwagh ne una wase agumaior aa nengen ér atindi a mbamaren vev ve we ve la kpa nga a inja . Sha ci u Yesu fa kwagh u ica a gba ga tsô una er yô . Shi ka ve tese ikyav i iyol@@ tseghan ve ne ken igbar nahan i er ve batisema shin mnger . Or@@ gen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la u ngeren akaa ken derianyom u sha pu@@ e@@ ta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in , u i yer un ér S@@ y@@ n@@ de@@ y S@@ m@@ ith yô , yange nger takerada ugen sha kwagh u orgen u lu uma sha ayange a na la ér : “ Er a hi@@ mb@@ ir iliam tswen ga yô , ka i doo mbagenev u keghen ato a na shighe u a lu lamen yô . ” Alaghga mbak@@ ov wou mba ken makeranta shin mba ve eren tom ijiir i môm a we shin ior mba hen tsombor wou shin mbagenev mba ve lumun jighjigh wou u nan ga la mba hendan kwagh a we shin mba tôvon we a ican . Kwagh u Yehova ôr sha ikyev i profeti Yeremia la una wase u kua mba@@ doon we ishima . Kanyi i lu ikyav i kpilighyol i i̱ tese er Yehova a s@@ angen a s@@ ange ga laa ? Kpa aluer se hen ser , ma anmgbian u nomso shin u kwase u ken Kristu nan er se kwagh u sha mi ga nahan se er nena ? Umbur wer shighe u Davidi lu ken ican la , a ker iwasen hen Yehova . 4 , 5 . ( a ) Ka nyi se nôngon a mi , er Paulu nahana ? ( Anzaakaa 10 : 22 ) Aluer u lam a ve yô , vea kaa a we ér ashighe a ve tagher a ican cii , Yehova gba uwer u wasen ve ga , a kure mbamgbe vev cii shi a wase ve je hemba er ve sôn la kpaa . 1 , 2 . ( a ) Ka nyi ia na ve ashe a p@@ ir se u nengen a kwagh u@@ gen@@ e ? Yehova yange kohol A@@ tindi a na cii ny@@ ô@@ ôso nahan wener : “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan , ” ken masejime yô Yesu kpa va ôr kwagh ter kwagh ne . 4 : 29 ) He@@ en kpa , apostoli ne kaa se a kaa kwagh u se̱ de eren ga la di tsô ga , kpa a ôr se kwagh u se̱ eren yô . ( Mateu 12 : 7 ; Luka 6 : 1 - 11 ) Se dondo akaawan a ken Bibilo , se palegh u nôngon sha u dondon ( shin u nan ior mbagenev dondon ) ti@@ h@@ i mba atindi@@ gh mba tesen ér er ng@@ un , kpa de eren ng@@ u@@ la ga aa lu ityesen i Bibilo ga la ga . ( b ) Doo u se dondo Yesu Kristu keng keng sha ci u nyi ? Ashighe a se eren msen ken i@@ u@@ v la ka a injaa kpishi — ka ashighe a ka se gba Ter wase u sha iky@@ um , se ôr kwagh a na ken to je la . Kwagh la una lu u kwagh u doon tsung ga he ? ( Pasalmi 1@@ 39 : 1 - 3 ) Nahan a ver ik@@ ighir i an@@ za a uumace sha kwaghfan vough . H@@ es@@ e@@ k@@ ia hide a iyol na ijime nahan Aôndo shi lumun un Kwagh u sha uhar u a ne ve i doo u se ungwan mbakur@@ an mba ken Kristu yô , ka sha ci u ‘ mba kuran uuma asev . ’ Ka mbamzeyol mba nyi H@@ es@@ e@@ k@@ ia man Han@@ a man Yon@@ a yange ve pase ken mbamsen mba ve er la , man ka nyi se hen sha kwagh ne ? Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u Yehova man mbahemenev mba I@@ ser@@ a@@ e@@ le ? Anyom hemba deri un@@ yi@@ in hegen shighe u mbam@@ ishen mba ken Y@@ uro@@ pa mough lu@@ gh lu@@ gh lu yemen ken ityar i ken A@@ fri@@ ka man A@@ shia man ityar i ken ity@@ e@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic man ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika i ab@@ uter ngohol lu sha ikyev ve la . T@@ aver or u nan pav ivaa la ishima wer nana lu kôôsôô a tiônnongo . Shighe u Kristu va sôr “ wanakiriki ” ne ken inyom i 19@@ 18 la , a nenge mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar la lu eren tom u nan “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” la vough . Yesu , wan u Aôndo , yange ôr kwagh ne sha u nan ikyar sha mpin u i pine un ér “ ka nyi ia lu ikyav i . . . mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” 2 : 11 ; 4 : 5 . C@@ ar@@ ol@@ ine kaa wener : “ Ikyav tes@@ em wanger wanger ér mbatyomov mba hemen tom ne . Bibilo kaa ér : “ M@@ ci@@ e@@ aôndo u wang u a lu a ac@@ ôgh@@ or iyol sha ishigh ki Aôndo ga yô , ka un ne : ka u za sôron anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ken ican ve . ” Ka igbenda i civir ak@@ ombo i ken myer i nyi nahan i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? S@@ ur@@ un Ve A@@ sema “ ken I@@ can Ve ” I@@ wasen za va , lu sha washika u ngeren u mbahemenev mba shin t@@ ine nger ga , kpa lu u@@ washika mba jijingi mgbegha mbaapostoli u ngeren la . Kwagh ne una wase ônov ou vea fa ér Yehova ngu ken tsombor wen , shi we hanma wen ikyo kpaa . 6 : 18 , 19 . 40 : 8 ) Shin er Davidi tagher a mbamtaver man mbam@@ kighir kpishi ken uma nahan kpa , yange saan un iyol sha mimi u eren ishima i Aôndo . N@@ om ugen ken tar u Amerika , mba yer un ér La@@ de . ( a ) Kanyi kwagh Paulu lu ôron zum u a taver Mbakorinte ishima wener ve ‘ bugh ishima ’ laa ? ( Mpase 14 : 6 , 7 ) Shin ‘ a@@ wen ’ inja er mbam@@ yange mba yangen tom wase la je kpa fatyô u nan se gbe@@ ev mbu nôngon shi nan se u undun mlumun u sha icighan la ga . U hen nyi ken makeranta ? Iyol i hiden a mi ijime i Yakob tese I@@ so@@ u la wase un u hemban nyityô kwagh i bo i alaghga I@@ so@@ u yange wa ken ishima u eren un cii . —⁠ Gen . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Jighjigh u nan saa sha u se fan di tsô ser Aôndo “ ngu ” tseegh ga . Yehova yange wase Davidi ken atsan a a tser un la nahan kwagh la wase un u seer cian Aôndo shi seer lun a vangertiôr ér Aôndo wasen ior nav . SH@@ I@@ G@@ H@@ E U M L@@ U I@@ Y@@ E@@ V L@@ A : Yange m vese ken ang@@ ar ugen hen haregh u O@@ han@@ g@@ wen@@ a , ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u N@@ am@@ ib@@ ia la . Er a lu Or@@ him@@ en yô , ikyav tese wang ér yange ya bredi shi ma wain u na mbaapostoli nav la ga . Kpa , yange er nahan sha u ve̱ de kera lu ken uiky@@ angen ga , ve̱ lu wang ken jijingi , ve̱ civir un gbar gbar yô . • Aluer se kav akaa a Yesu er la yô , kwagh la una wase se u kaven “ kwagh@@ myer u TER ” nena ? Se nenge ser Yehova kura se shi a tese se kwagh sha igbenda i sea saa hen ya wase u k@@ undun iyol la tseegh yô , mayange je ma se zough a mtsera nahan ga yô . ( Aerenakaa 4 : 18 – 20 ; 5 : 27 – 29 , 40 ) Kwagh ne vihi iember ve shin na yô ve de kwaghpasen shinii ? Ka injar i nyi mbatamen vea fatyô u veren ashe a mini ? M@@ ̱ va sha ishigh N@@ agh a ini@@ av mbi nan@@ den , ag@@ um@@ ab@@ ua a a kom inyom i m@@ ô@@ m@@ ôô ? S@@ aa mbahemenev mba tar@@ ev vea de ihy@@ agh i kaan man iyol@@ mor@@ on i ve tesen ken tar@@ sôron ve la keng . M lu eren nahan sha ci u m fa mer Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo , nahan er takerada u ôron doom ga nahan kpa , m soo u fan kwagh u Aôndo a nger ken Bibilo la . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u T@@ esen la nengen sha Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha I@@ makeranta i H@@ enen Kwagh u Hemen u Aôndo la , Gb@@ a@@ at@@ om ne di gem nengen sha makeranta u G@@ ile@@ adi man ú tesen mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci man makeranta u tesen mbakur@@ an mba ningir sha la . Nahan cii kpa Habak@@ u fa e̱r ts@@ wam u Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im er la lu ma isharen i nan Yehova icivir i mgbegha un u eren nahan ga yô . ER I lu nahan or hii u iy@@ ongo sha apera shin or nzughul a we nan yem iyol ish@@ ô aa u zamber we shio ve@@ e ? 2 : 41 ; 4 : 4 ; 5 : 14 ; 6 :⁠ 7 . ( Yosua 10 : 2 ) Kpa , zum u Mbag@@ i@@ be@@ on ungwa er Mbaiserael hemba Y@@ er@@ ik@@ o man A@@ i yô , ve er kwagh sha a@@ yom , ve b@@ ume Yosua ya iky@@ ur i bem a ve . Sha kwagh u gbenda u i doo u se lamen a mbagenev la yô , Paulu kaa ér : “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , u i we b@@ ar sha mi yô . ” Se kpa , se mba a ityôkyaa i injaa i eren nahan . Mba@@ civir Yehova mbagenev kpishi yange gba u vea nôngo a angev . E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u lu môm ken ve . ( F@@ il . Mbamaren asev kaa a vese ér zum u se nenge ag@@ ir@@ gi@@ utya aa lu karen sha aôndo yô , se̱ yer . Shighe u se lu yan ican nahan se lu a be@@ m@@ shima nena ? Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba sha shighe wase ne kpa ka ve vande wan iyol sha iyua ve , er tahav vev mbu kom la , er Mbakristu mba tsuaa mbara kpa eren nahan . Een Wou A̱ Lu@@ un Een H@@ er@@ egh Gba u ne wase ve vea lu a mlu u Orkristu la , shi vea kura un kpaa . Ivur i sha In@@ yom i ken In@@ yom i 20@@ 10 ne i H@@ ar sha Kwagh u Dooshima I@@ wuese i se lu a mi sha mimi u se henen ken Mkaanem ma Aôndo la kpa ka ikyav igen i tesen ér se mba timen ken ayol a ase . Takerada ugen u M@@ c@@ C@@ l@@ in@@ to@@ ck man S@@ tr@@ ong ve nger , i yer u ér C@@ y@@ clo@@ pe@@ dia of Bib@@ lic@@ al , The@@ olo@@ g@@ ical , and E@@ cc@@ les@@ i@@ ast@@ ical L@@ it@@ er@@ ature la kaa ér , “ lu ikyurior i Igipiti tseegh venda ieren i tseghan id@@ yer la sha ayange a tsuaa la ye . ” Shi Mbakristu mba nengen kwagh u Ruamabera a er sha kwagh u ishimaverenkeghen ve la nena ? Ashighe agen yange ve n@@ ungwa kwa sha bredi u ve lu eren la . I H@@ A@@ A AG@@ B@@ AN@@ D@@ E A AT@@ A@@ AN@@ K@@ AR@@ A@@ H@@ A@@ R A I@@ Y@@ U@@ G@@ H I A@@ Ô@@ N@@ D@@ O L@@ A SH@@ I@@ N T@@ A@@ R Zum u Peteru lu ôron kwagh a Mbayuda ken Yerusalem sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la yô , á akaa a ve ér : “ Ge@@ ma nen asema , i̱ er han@@ mô wen batisema ken iti i Yesu Kristu sha m@@ de u asorabo a en , tsô né ngohol Icighan Jijingi i@@ wua je . ” ( 2 Mbakorinte 11 : 3 ) Satan ngu a hông@@ or aa asema a ior shi a nzughul a mbamhen vev kpaa . ( Pasalmi 9@@ 4 : 9 ) Yehova hembe nengen kwagh a uumace ica je . ( 1 Peteru 2 : 9 ; Mbakolose 1 : 13 ) Ve mba ve lu a ishimaveren i lun shin tar ne la kpaa mba a ishima i tesen iwuese , man mba suen anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la , sha u pasen ‘ aeren a age@@ egh ’ a Yehova la gbar gbar . Paulu nger wener : “ I@@ ̱ wuese Aôndo sha ci u iyua Na i i gande u ôron la . ” Tsô mba ng@@ ur lamen yô , Yesu va ande hen a ve cii . S@@ ea lu ken nyi mlu kpa , se fatyô u pasen mba ve ve hen a vese la kwagh . A@@ she a ase ka a wase se u fan azende a dedoo shin kwaghbo u se palegh yô . Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La 30 U tesen ikyav yô , Mbashiada hen u wan ago ku@@ mban mbam@@ kohol mba vesen shi nan m@@ pe@@ ver@@ yol fese shighe u a@@ ah@@ e a er yô , shi ve fa u maan a@@ you fe@@ fa kpaa . 18 , 19 . A lu kwagh u shami u or nôngon kwagh sha ig@@ yo@@ s@@ ough sha er nana kura iyol i nan@@ aa ? Aluer ú ngu a takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la yô , tôô ú , time sha kwagh u “ M@@ h@@ ôônom ma zungwen ” tsô ú nenge . Mba@@ gban g@@ es@@ a mbara yange ve p@@ ande ve lu a ian gbar gbar kpa ve lu sha ikyev i atindi a an@@ umbe la , kpa a̱ been cii yô , or@@ hemen an@@ umbe la a tese or u nan dondo atindi a an@@ umbe la ve nan hembe la . Yehova vande eren ivande sha ikyev i Eliya sha u nan kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u hiden a iyol ijime ne injar sha jighjigh u lu a mi la , man ivande la i wase un shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Man aluer ishima ngi se ker nahan man se kôr ityough ga yô , ‘ t@@ so a ur se sha kwagh u jighjigh u nan ’ wase . Yange ve kav er Elisha a lu or@@ tom u Yehova yô , kpa ve soo un hen haregh ve ga . E@@ i , nga ôron kwagh u injar i môm ga . Ne I@@ gy@@ um@@ ior Kp@@ aa Kwagh W@@ en Gba Se Ishima U tesen ikyav yô , aluer se mba keghen ato a ve tsembelee yô , kwagh la una wase se u palegh ieren i han@@ ger ser se eren akaa er se nenge i doo se , a u wan mbamhen vev sha ada ga la . — Anz . ( Pasalmi 43 : 3 ) Tor Davidi yange tese er iwanger i ken jijingi man uma ve zough la shighe u a nger nahan la , wener : “ Ka her a We i@@ mbor i uma i lu ye ; ka ken iwanger You man se nenge a iwanger ye . ” — Pasalmi 36 : 9 . Er nan ve i gbe u mba ve vese ayol a ve mbara vea eren kwagh imôngo sha u maan mlu ve u ken jijingi laa ? • Kanyi ia wase se ve se lu a ityesen i erdoo sha no@@ mbor wase ? Er nan ve a fatyô u kaan ér Lo@@ ti yange er kwagh sha jighjigh u nana ? Orshiada ugen ken tar u N@@ or@@ way vea kwase na mba henen kwagh a tsombor ugen u ken tar u Af@@ gh@@ ani@@ st@@ an . Man ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne ngi tesen ér Aôndo ngu a ityôkyaa doo doo i timin mbaaferev hen tar ne kera sha shighe u a nenge i doo un la . Ma i lu mo ma m vande pinen we ga z@@ ee , er nan u civir u ? Kpa ken atô u iorov ub@@ iliôn imôngo mba ve lu sha tar cii , ka iorov kpuaa mba ve lu iyenge 14@@ 4,000 tseegh vea lu uma gbem sha won y@@ ee ? Aôndo na se Mkaanem nam man ityakerada i i pase Bibilo man mbamkombo mba Mbakristu kua mbatamen mba ken tiônnongo mba lun a dooshima sha er vea wase se se lu a “ ishima i fan kwagh ” yô . Sha ayange a Tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta la i wa tindi ken inyom i 5@@ 22 C.S.@@ Y . la ér i de tom ne . I@@ ca i gbe ga yô , ve za mase kôron or@@ mbai@@ v kpôô kpôô . 20 : 6 ) Heela tseegh ga , Mbakristu mba civir Aôndo sha mimi mbagenev kpishi kpa mba , mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar yô . Se ng@@ ur@@ en kaven igbenda i Yehova a lu wasen se la yô , se hemba nan jighjigh ser ngu kpôô kpôô . Aberaham za mase nyôron hen ijiir i Aôndo tese un la . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Ken inyom i 1914 la , iorov er 5@@ ,@@ 1@@ 00 nahan er tom u pasen loho u dedoo la kpoghuloo , nahan loho ne samber je kuma ityar 6@@ 8 . Inja i mkaanem ma ken 2 Timoteu 2 : 20 , 21 hen vese yô ér nyi ? Ngeren u Or@@ gb@@ eren pi@@ pa@@ abaver i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o i í yer ér La C@@ ro@@ i@@ x la kpa kaa ér : “ Ka a@@ lu u@@ a@@ ah@@ e mba ve vande eren kera shin a@@ lu akaa a vihin a i@@ wa@@ v@@ aren í er shin a@@ lu u@@ a@@ ah@@ e mba sha gba@@ aôndo shin a@@ lu af@@ er a ma nongo u er gayô ku u or u doon se ishima je kpa , akaa ne nga a ci@@ er ior iyol kpishi nahan ve kenger ashe sha . Or u nan hii iy@@ ongo la nana̱ him@@ en i̱ cii yô , nan hide nan va mase nan nagh ku@@ la . S@@ aa se fa alegh a yolough ase a kuma se , di vough er or u eren an@@ umbe a du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô nahan Ú fa er i gbe ve ishima u zenden zende u ú kom Yehova yô , kpa alaghga sha mimi yô gba u a na ve iwasen sha u vea fatyô u eren kwagh la gbem yô . M@@ akeranta u seer henen : Yesu yange ta icin sha kwagh u ‘ or keren icivir i nan ’ la . • Er nan ve num tan u Go@@ g@@ i la ua lu sha mba i shigh ve mkurem kua iyôngo igen laa ? Ka Ny@@ i i Lu “ I@@ vangeli i Yuda ” ? 3 : 3 , 4 ) Aluer se mba ôron Mkaanem ma Aôndo ayange ayange shi henen ma yô , kwagh ne una wase se u veren ishima sha shighe u se lu ker ne , nahan se za hemen u umbur er se lu ken “ ayange a masejime ” yô . ( 1 Peteru 4 : 7 ) Alaghga se lu yan ican a angev , shin m - ban u iny@@ ar una za se iyol kpishi . Tor Davidi na iyua mgbegh@@ aa sha ci u m@@ maa u tempel shi lôh@@ ô mbagenev kpaa ér ve na iyua . ( Mpa . 18 : 2 , 3 ) Doo u mbatamen vea wa ikyo sha er imba isharen la ia j@@ ile ken a ve ga yô . U hen wer er nan ve Yesu lu wanye kpa mfe na u Bibilo kpiligh mbat@@ esen mba fan ityesen tsema tsema iyol@@ o ? Se fatyô u eren kwagh ne aluer se za hemen u ‘ zenden sha Jijingi yô , ’ nahan asaren a yolough aa kera ngohol se ga , shi se kera eren aeren a bo kpaa ga . ( G@@ al . Shighe u Mose “ n@@ aregh uwegh nagh sha zege@@ mnger ” ve , Yehova pav mngerem mara la kpa , Mose per zege@@ mnger la tswen , shin per vea Mbaiserael kpuaa tseegh ga . Yehova yange lu ‘ ijiir i teman ’ i Yakob sha nyi igbenda , man kwagh la tese se nyi ? Yange kaa a P@@ il@@ at@@ u ér : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” Tsô maa Yesu er kwagh u a war l@@ an@@ en ishima d@@ à@@ á@@ l@@ à@@ à yô . Nahan u zenden sha jijingi la kpa a gba u se za hemen u kporom ikyua a Yehova , kpa u ngu wer ka u se kera tsu@@ me ga ze . ( 1 Tim . • P@@ ase hanma kwagh cii vighe vighe Nahan kpa anmgbianev na ayol a ve sar sar sha ci u eren tom la . • Se lu mba ‘ sur@@ un ishima ’ mba ken tiônnongo sha nyi igbenda ? Nahan m fa mer orgen ngu u m doo nan ishima kpishi shi nan w@@ em ikyo yô . 4 ) Shighe u mbamaren mba ve lu Mbakristu la ve nenge mbayev vev ve lu “ zenden sha mimi ” yô , ve kpa vea lu a imba iwuese la . Ka atô@@ akyaa a nyi nahan alaghga aa na ve vea er nahana ? Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér R@@ ac@@ hel@@ le yô , yange hen kwagh sha kwagh ne shighe u ngô na nyôr ken ishima@@ y@@ in@@ an tsung yô . Doo u se nenge mbahemenev mba tar ne nena ? Yange ve zua a mhen la han@@ a ? ( Pasalmi 7@@ 3 : 17 - 19 ) Davidi nger ér : “ Ver ashe hen TER , wa ikyo sha gbenda Na , tsô Una kende u sha , ú ya dyako u tar , ú nenge mtim u á tim mbaaferev kera yô . ” — Pasalmi 37 : 9 , 11 , 34 . Nahan mbau@@ ty@@ aav mba Bar@@ aki hemba “ Shi@@ s@@ era man ak@@ e@@ ke na cii kua ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a na cii kpaa , sha zwa u s@@ an@@ ker . ” ( Mba@@ j . Noa vea tsombor na lu hen atô u ior mba wan i@@ pi@@ la man iji@@ mba kpishi , sha shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Gba u Mbakristu mba mimi vea eren akaa sha ci u mbananjighjigh mbagenev . U tesen ikyav yô , alaghga orgen nan kaa a vese ér nan ngu i@@ mba@@ or la . ( 1 Yohane 3 : 2 ) Jijingi u Aôndo ngu a na ve fa ér ve mba ônov mba Aôndo shi a shi@@ ishi ishimaverenkeghen i tseer tseer ne ken a ve . Y@@ A@@ NG@@ E kwagh gba mbadondon Yesu sha mba ve civir a ve imôngo la kpishi . Er amba ne a fe takerada kpishi nahan kpa , ve fatyô u fan mimi u a taver ga ne ga . Dooshima we ishima a akaa cii ; un ne jighjigh sha akaa cii , luun a ishimaverenkeghen sha akaa cii , taver ishima sha akaa cii . ’ Aluer se time sha akaa a Bibilo i er sha kwagh u mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol la yô , se zua a iwasen nena ? • Ka unô iengem i Yehova i lu mon@@ don sha a ve ke ’ ayange a masejime nee ? 20 , 21 . ( a ) Kanyi tom i shi se ke ’ hem@@ ene ? Yange soo u lumun kwagh u wan@@ kwase u doon un ishima ne ôr un la , kpa imba kwagh ne lu a vande eren mayange ga . Kpa er nan ve mit@@ in ne lu hange hange y@@ um@@ u ? I@@ jiir la kaa ér : “ Un vea Eliya kua ya na , ve ya ayange kpishi . Paulu yange pase kwagh ken gar u E@@ fese kuma er anyom atar nahan , man kwaghpasen na za iky@@ ura kpen kpen . U nenge wer u ishima tse@@ en we u eren akaa a dedoo la ka kwagh u i@@ civirigh sha ci u nyi ? Ka ve ungwa ic@@ er i Bibilo man i magaz@@ in u Iyoukura man u Awa@@ ke ! Se fatyô u eren erdoo ken tar u ts@@ wam u iv ker ne kpa ? Shi ikyav i duen tseer tseer yô , l@@ ù i Paulu la , un u yange nger nahan la , ér : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken [ Aôndo ] u A taver mo ne . ” — Mbafilipi 4 : 13 . Dooshima eren nyi tom sha u kaven ior mba Aôndo ? 3 : 15 ; N@@ W ) M@@ lu@@ ashe wase man iyol@@ wu@@ h@@ an yase kpa ia fatyô u tesen ér se na ior mba se lu pasen ve kwagh la icivir . Kwagh ne doom kpishi , ityôkyaa yô , er yange mea seer a seer duen kwaghpasen la , kape shi m hemba nengen a kwagh u dedoo u a lu ker , shi ú hemba doon mo u eren kpaa je la . ” Se wa iyol se kegh a kegh iyange i Yehova la sha u palegh aeren agen a a du@@ mbur hegen yum ne , shi se palegh u nôngon gb@@ ev ken jijingi , shi se ny@@ agh aeren agen a ior ve lu eren la . ( Mbafilipi 3 : 18 , 19 ) A@@ kombo ve a civir yange lu e@@ ev ga . Tindi ugen yô ér : ‘ De w@@ oo or ga . ’ Gadia ka ny@@ en tsô u va ye , nahan nyian maa me er u u̱ hingir u zenden a vese imôngo wue wue , er mo kpaa m fe h@@ en@@ pe m ze ga nee ? ( Luka 3 : 15 ) Er u fe wer u doo ter@@ u u sha la ishima nahan , ka u ken ishima nena ? — Sha mimi yô , kwagh ne ngu a na se kpa Yehova a doo se ishima shi se soo u ungwan imo na kpaa . 2 : 4 ) Anyom nga karen at@@ ar@@ atar yô , Mbashiada mba Yehova va he ’ ya u N@@ ina va pase un kwagh u Tartor u Aôndo . Nahan kpa , aluer u ôr mbayev akaa a ngise hen shighe môm n@@ al@@ egh@@ aa , a u ve wan zwa shio yô , alaghga a ngô@@ ôr duen ve ishima ga . Ad@@ ua u F@@ ada ne un icivir kpishi ér ngu Ng@@ ô u doon ishima shi á ver se ikyav sha kwagh u jighjigh u nan man ishimaverenkeghen man erdoo kpaa . ( Yakobu 4 : 8 ) Nahan kanyi ia va k@@ ere ? Ngeren ne time sha igbenda i Yehova a tese se dooshima yô . Bibilo tese ér a@@ yem a gban sha ci u uma u tsôron ne , ka kwagh u shir@@ in a sh@@ ir ave ga , a gba u se nyôr iyol ker . ‘ A@@ eren a na a dedoo ’ la yange va Yehova a icivir . — Mat . Shi “ gema uwegh wu@@ he h@@ unda ken ijime ” na kpaa . — Genese 19 : 6 . A been yô , a mase timin mbaaferev mbagenev mba vea shi ken tar u Satan ne cii ele@@ gh@@ ee . Sha nahan yô , se wa ishima a m@@ zu@@ ngu u ka se nyôr ker shighe u or u hen tsombor wase nan undu Yehova la nena ? Mba sha ajiir kposo kposo sha tar , kpa ka Tartor u Aôndo , u u lu gomoti u sha , u Kristu a hemen la tseegh ve suen un ye . Er injakwagh i wan ne i tese nahan , kape Yehova kpa a gem mlu u as@@ ande a ior kpuaa ken uumace mba ve yen sha ishigh nagh je la . Mkaanem ma Aôndo ka ma shi taver se ishima er se vese shi se seer lun ken dooshima ayol a ase hanma shighe . Ôr Marku 5 : ​ 25 - 34 . Heela tseegh ga , “ ud@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior . . . yem hemen hemen . . . hemba vihin a vihi kwagh . A@@ kur@@ aior a a kase ve la gema nenge ér ve undu ve nahan tahav vev p@@ ande . ( Mateu 7 : 15 ) Kape apostoli Paulu kpa yange ta Mbakristu mba ken T@@ esalonika icin je la , ér : “ Ne yô , ma or môm nana̱ de tsu@@ ghun ne sha ny@@ ity@@ ô@@ kwagh kpaa ga , gadia saa m - undu u hiden ijime la una vande van ve , man saa á pase or u vendan atindi , ka wan u mtim je la . ” — 2 Mbat@@ esalonika 2 : 3 . Sha mimi yô , ma orgen kposo nana fatyô u nan jighjigh sha ci wase ga shin nana na se hingir mba tilen sha mimi ga . Shin er yange mbayev mbara va je ngô@@ ôr ga shi ve ember it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mb@@ ira nahan kpaa , ve lu nengen kwagh ken ayol a ve nahan ken masejime yô ve tôndo a tôndo angahar ken tiônnongo ku@@ aa . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la vea ngohol uma u tsôron sha , nahan vea lu ken gomoti u Tartor u sha ikyev i Yesu la . Nahan kpa , hanma shighe yô , ior ne í undu Or@@ gban ve í yem za civir mba@@ aôndo mba i er sha iky@@ on man sha a@@ wen — ‘ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav mba vea fatyô u wasen shin yiman ve ga la . ’ Yehova fa kwagh ne , nahan a ta Bar@@ u@@ ki icin ér a de kera keren “ akaa a vesen ” sha ci na ga . Hegen ne yô , Aôndo ngu tesen mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba ve lu umiliôn imôngo la gbenda u uma , u ú hembe doon yô , man gbenda ne ka u dooshima . Ken anyom a a sember karen ne , i taver anmgbianev ishima ken Tom W@@ ase ú Tartor ér , shighe u i ze mbam@@ kohol mba vesen yô , ve tese mba ka vea ungwa ihy@@ uma i s@@ ent@@ e ve i za ve iyol la ikyo@@ i@@ wan tsung . Kanyi ia wase uma u hen tsombor una lu ijiir i bem man m@@ saan@@ yol@@ o ? K@@ wa gen@@ egh la i lu yan iniongo ember y@@ á@@ á y@@ á@@ á , ior u@@ deri imôngo nenge uwegh due lu@@ ̱ ngeren mkaanem ma c@@ imin sha kpe@@ kpe ke ’ d@@ wer@@ tor la . Gba u ve cica cii , Yehova una doo ve ishima a ishima ve cii man a uma ve cii man a agee a ve cii . ( Ekesodu 3 : 11 ) A shi nan kpa , Mose lu henen wener , ‘ Mo m gba kwagh ga ! ’ 1 : 26 , 27 ; 2 : 3 ) Shighe u Paulu ôr kwagh u mba ve “ lu a agee ” la , lu sha u una na Mbakristu mbagenev ve̱ hen ér ve hemba ga . Kwagh u sha utar yô , iji@@ r@@ ôron na ngi h@@ eren a her — mayange je Yehova timin mba@@ ish@@ ôô@@ v a mbaaferev imôngo ga . — Mbaromanu 9 : 17 – 26 . Shin t@@ ati@@ v kera mba hen gar u T@@ ur@@ ku ne ga ase ? ’ 17 , 18 . ( a ) Mkaanem ma Yehova lumun ér uma u or li@@ he ga nena , kpa Aôndo gema soo nyi sha ci wa@@ s@@ a ? Nahan Amo@@ shi kaa a ve ér : “ W@@ a ago iyol sha u va kohol Aôndo wou . ” I@@ ji@@ r@@ ôron i mtim i Aôndo una va a mi la ia saa sha mtim u Mbakristu Mba@@ aiev tseegh ga . U tesen ikyav yô : T@@ ôô ase wer , ngô ôô wan na u kiriki iyol tsembelee h@@ ua un iky@@ ondo sha u vea za ma icighan iniongo yô . S@@ aa se pine Aôndo ser a̱ wase se u tsuan kwagh u se er keng ve , se tsua kwagh u van un a icivir ye . Sha nahan yô , tar u Aôndo a gbe u ne ua tim ga ; Aôndo una kura u ua lu her gbem sha won . ” Kpa , cii man se time sha ngeren mban yô , doo u se time sha akaa a a ne ve ayange a ase ne a taver yum yô . 15 , 16 . ( a ) P@@ ase er ort@@ yom u Yehova yange due a Peteru ken pur@@ usu yô . Umbur Un sha ijende you cii , Un kpaa Una kôôm igbenda you . ’ N@@ at@@ an yange na Davidi icivir , nahan lam a na sha kwaghfan . Ka aeren a Ab@@ ig@@ ail a nyi nahan i lu se ape lun a mi sha gbenda u v@@ es@@ ene ? M maan m@@ sô@@ rom kpishi hanma shighe . Anyom yange nga kar er pue nahan yô , Paulu nger anmgbianev mba ve lu ken gar u F@@ ilipi la kaa ér : “ M su@@ ghun Aôndo wam hanma shighe u ka mea umbur ne yô . ” ​ ​ —⁠ F@@ il . U@@ umace mba ve zua a tahav mbu yôôn il@@ yo@@ ho i Aôndo la nena ? Á kaa wener : “ Mayange Me undu u ga , Me kende u kpaa ga . ” la hanma uwer m@@ iliôn 9@@ 0 , Iyoukura ngi ken ijô 1@@ 44 , man Awa@@ ke di ken ijô 8@@ 7 . A@@ tô@@ akaa ne nga hange hange je yô , Yesu yange ver a hiihii ken msen la . Un vea nom na ve lu Mbashiada mba Yehova . Nenge imba iveren i Yehova na un ne sh@@ a@@ wono ! Een , loho u nan ishimaverenkeghen ngu sha ci ve ! Yange Doo@@ m u L@@ un Vea Mbag@@ anden Mba F@@ an Kwagh ( E . ( Yoh . 1 : 29 ) U@@ umace mba i tee isholibo ve kera la ka mba ve lu uma la tseegh ga , kua mbakp@@ enev kpaa . H@@ AN@@ M@@ A shighe cii ka i gba u Mbakristu mba mimi vea tile sha mimi shi vea wa ave sha akaa a tar ne ga , ka di sha shighe u i lu nôngon ityav tsô ga . Mo man iky@@ ar@@ tom yam i m@@ ishen , A@@ stri@@ d An@@ der@@ son ( ken uwegh ku iy@@ an ) 20 :⁠ 6 ) Í ter mô ken ve mba i shigh ve mkurem ve lu anmgbianev mba Kristu mbara ér yange nan lu a Yesu ken ityav mbi i nôngo a dar@@ ak@@ on man mbatyomov nav la ga , nahan tese ér mnder u shin mbakp@@ enev u anmgbianev mba Kristu mban yange hii shighe u ityav nôngo Sha , shi i z@@ enda Satan a az@@ ô@@ v a na i gb@@ ihi shin tar la . Tho@@ mp@@ son , J@@ r . , u a eren tom vea Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k la , una lu lamen a ior sha mkohol ugen . ( Yobu 14 : 14 , 15 ) Sha kpôô yô , Yehova ngu veren ashe keghen shighe u una va nder mba@@ jighjigh shin ku vea hide a lu uma la . Wan : M fa ga . I P@@ ase “ Kwagh@@ myer ” la K@@ ure K@@ ure Er nan ve i gbe u se ver ishima sha iyua laa ? Nyian ne , Mbashiada mba Yehova hemba m@@ iliôn at@@ ar@@ atar nahan mba pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” sha tar cii , er Mar@@ th@@ a man er C@@ am@@ il@@ le kpa a lu eren hegen nahan . Ka kwagh u ka a mgbegha ior u eren tom sha ci u mkpeyol u mbagenev , shi ashighe agen ka i gba u vea ya ican kpishi je kpaa yô . ( Yobu 32 : 2 ) Or@@ shua u Aôndo , Eli@@ h@@ u , kôôm Yobu . Akaa a yange er hen Me@@ gi@@ do la ka ikyav i tesen ér m@@ war una lu sha ci u mbaihyomov mba Aôndo ga . A@@ zende a kôôsôô nga keghen a kegh iyol u wasen mô ve shighe u nan pin iwasen yô . Kwagh ne kpa ka ikyav igen i tesen ér Yesu Kristu , u Yehova a ver un Tor la ngu geman uumace cii hingir non@@ go@@ ior môm , shi ica a kera gba ga tsô , “ una hemba ” ityav , una bee a kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a la cii kera . — Mpa . ( Mateu 10 : 11 – 14 ) Nahan kpa ka u kighir or ér nana lam a vese laa ? Yange se nôngo ser se zua a mbat@@ wer@@ ev mba hemban fan t@@ wer la ve nenge sha a na . Shi mo vea I@@ lar@@ ia se er msen hen Yehova kpoghuloo , se lu s@@ ônon un ser a wase se u tilen dông shi wan ishima . Sha hiihii la yô , kwagh u ats@@ an@@ aior a k@@ ahan sule a á lu hendan kwagh a ati@@ ator sha ican i á lu yan la doo un tsung . A@@ ar@@ on man hur@@ or na yange ve er zege@@ tom ne sha ci u nyi ? Shi ve hide ve za sôr ior umiliôn umiliôn hen uya vev shi ve hen Bibilo a ior umiliôn imôngo . Pro@@ feti la er msen , nahan uwegh ku tor hide her . — 1 Utor 13 : 1 - 6 . R@@ yan yange pase orgen u eren tom vea na imôngo yô kwagh . Mbagenev nenge ér , ku iin ka shighe u vea tese sh@@ a@@ gba ve man inyaregh vev sha “ ihy@@ agh ” yô . ( 1 Yoh . Sha nahan yô , de de@@ en wer gbenda u i we u kwagh la u yange u u̱ ungwan imo i ior mba a@@ dooga Yehova man Yesu vea lu eren tom a ve u wasen we ér u fa er u wase iyol you shin u kura iky@@ ar@@ yan you vea Yehova la ga . Ng@@ i k@@ ù@@ r@@ á@@ n se shi ngi t@@ è@@ s@@ é@@ n se mlu u ke ’ hemen er i tsengaôron ke ’ Bibilo , Mkaanem ma Aôndo nahan . Shighe u Yesu ver M - umbur la , “ A tôô bredi , A sôn iveren i dedoo sha mi , A co@@ on , A na [ mbaapostoli ] . ” ( Yeremia 15 : 16 ) Yeremia ember kpishi , gadia lu a icivir i tilen sha ityough ki Aôndo u mimi shi pasen mkaanem nam kpaa . A lu u umbur yô , Eliya sember ôron a Tor a A@@ hab@@ a ér : “ I@@ hur@@ an i zege@@ ura ngi . ” la yô , alaghga se tsu@@ we se aver aka@@ ang@@ eren agen sha ci u kwagh gba se sha itinekwagh la ga yum . Ken hanma nongo u Kristu cii , mba ve kom yô , mba eren tom u mbatamen , shin mbakur@@ an . Kpa u hemban yô , kwagh u se eren a uuma asev la ne Yehova civir . 22 : 3 ) U tesen ikyav yô , alaghga a gba u ú tsua u lumun u eren ma tom shin vendan , shin ma ian@@ tom i i seer we sha iji@@ ir@@ tom you yô . A shi nan kpa U@@ wo u T@@ ab@@ or man ijiir i i yilan ér M@@ i@@ se@@ pa la lu it@@ ine i mcivir u aiegh . Ity@@ ar i hen kpe@@ zege@@ mnger ia ke@@ gh@@ em , ut@@ so mba T@@ ar@@ sh@@ ishi kpaa vea hemen sha u tôôn ônov ou mba ken ica van a ve . . . Shighe kar yô , i ver tiônnongo u he ken zwa wam u ity@@ ôô , nahan m gema nyôron mbamkombo vea tiônnongo shon . Kwagh@@ henen ne pase kwagh u ivur i ken inyom i 20@@ 11 ne wang . ( Mbakolose 1 : 15 ) Ka u un s@@ ônon tseegh , Aôndo una ‘ na un akuraior aa hingir dyako na , ak@@ ighir a tar kpaa aa hingir kwagh na je . ’ A@@ in@@ ge kpa gba u Mbakristu kpa vea tile p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne . Ashighe agen , ortamen nana er kwagh u nongo u wanakiriki u jighjigh kua Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba ve til sha ityough vev ve tese la ga . Shi alaghga vea lu a ma ivur Bibilo ken ishima , i ian a due ve vea lam a ior sha mi yô . Or@@ t@@ ato ka nan h@@ ôn inyam i nan soo u kôron la sha gbenda u nana fatyô u imb@@ ishi i̱ yô . Ity@@ esen i mbamaren av yange ve nam la wasem zan zan nyian kpaa . Ka an nan lu ken ijime i ime i ken jijingi i tar nee , man nan ngu tu@@ lu@@ gh a mbagen nena ? ( Aerenakaa 1 : 13 - 15 ; 2 : 1 - 4 ) Kwagh u er ne tese ér ikyuryan i he hii , shi tese kpaa ér i ver tiônnongo u Kristu shi i mar ikyurior i Iserael u ken jijingi la , ka “ Iserael u Aôndo ” je la . — Mbagalatia 6 : 16 ; Mbaheberu 9 : 15 ; 12 : 23 , 24 . Gadia Mbayuda mbara yange ve ta Aôndo kera jimin cii ga ; ve lu dondon Tindi na sha igbenda igen her . Er Solomon kera lu tor ga nahan kpa Yehova wa mba civir un sha mimi ikyo nena ? Er nan ve a lu pristi “ sha inja i mlu u tom u M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki ” laa ? Ma@@ ac@@ i 29 , 20@@ 10 – A@@ ip@@ or 4 , 20@@ 10 Bibilo ka iky@@ agh ki nôngon ityav a mi ki age@@ egh ken ityav y@@ ase@@ gh mbi ken jijingi nena ? Aluer or er kwagh u vihin we nahan , ka nyi ia wase u u den nan kwaghbo ? Se soo ser se tese er Yehova a doo se ishima yô . Mba ken ij@@ en i Amo@@ shi ngise tsen@@ ga ôron kwagh u i̱ la , á kaa ér : “ A@@ yange nga van , kape Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O A kaa ne , a Me tindi ij@@ en shin tar , kpa á lu ij@@ en i kwaghyan shin im@@ ura i mnger ga , kpa á lu sha u ungwan kwaghôron u TER . ” — Amo@@ shi 8 : 11 . Ka i taver ior kpishi u henen sha akaa a ken jijingi sha shighe u i t@@ um ve iyol shin hen ma ijiir i ayôôso a lu yô . ( E@@ ks . 3 : 13 - 15 , N@@ W ) Kwaghôron ne tese ér Yehova una hingir nyityô kwagh i a soo cii sha u kuren awashima na sha ci u ior nav . F@@ ese je maa i hii Bibilo i henen a na , tsô a hingir u fan mimi . Ka tindi u dooshima u t@@ angen iyol ga u anmgbianev la Yohane a lu ôron kwagh na heen ye . ( Yoh . Yehova soo ér i kpe u iyol . Apostoli Paulu kaa wener : “ Mba i sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ka ve gba ken imeen man ken to u h@@ ônon man ken asaren kposo kposo a gbil@@ ini@@ gh man a vihin . Ka a m@@ ire a ior ken mtim man ken m@@ sa@@ a@@ ishe . Aluer u soo u fan seer yô , u fatyô u ngeren pinen af@@ ishi a bran@@ ci a a nengen sha tar u ú lu ker la . M@@ lu u i@@ mba@@ or la ngu er or u nan lu yevese be@@ gha , kpa d@@ w@@ em a gem a zough a nan nahan nan yevese nan za nyer ken iyou , nan tu@@ ur uwegh ken kpe@@ kpe kpa i@@ yô i gem i ny@@ um nan yô . Ka mimi mba taver se ishima mba nyi i umbur se ? 38 : 8 — Ka “ an@@ ar ” u nyi iyange i̱ hide ijime sha mini ? Shi aluer se taver ishima se ker kwaghfan u a dugh sha la shi se yar tom a mi yô , se fa je ser se zua a erdoo u Yehova kua iveren na . U@@ ivande mba Yesu er mban tese ér Aôndo una fatyô u sôron akaa a vihin shi been a ican i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den la i ve a mi la , nahan una ‘ vihi aeren a di@@ abolo kera . ’ — 1 Yohane 3 : 8 . ( Ôr Mbafilipi 3 : 12 , 13 . ) Ka kwagh u nan ishim@@ as@@ ur@@ un kpishi u mbacivir Yehova fan ér Mal@@ aki 3 : 17 ngu kuren sha ve sha gbenda u vesen , i kaa her ér : “ Vea hingir kwagh Wam jim je , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne , sha iyange i Me er i la . ” ( b ) Ka ana nan ne ve ior cii ve lu kpen sha ci u isholibo i A@@ da@@ ma , man a kar a i kera nena ? Doo u se umbur ser “ u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” M@@ ôm ken mba yange nengen sha a ve yô lu Mar@@ th@@ a u a lu môm ken Mbashiada mba Yehova yô . M@@ ci@@ em man ka ma wase se se palegh u eren kwagh u una vihi Ter wase u sha la ishima shi ma na se tahav mbu hendan a or@@ ihyom wase shi wan ishima a nyityô imeen shin m@@ taver u se tagher a mi cii . Dooshima A Maa Ú 1@@ 18 : 5 . Anmgbian ugen u i yilan un ér M@@ ig@@ uel * yô , yange gema gbenda u a nengen akaa a iyolough la . Er gbenda wase u wanger yô , se fatyô u fan akaa a dedoo shin a bo a ieren yase ia va a mi yô . Nahan yô , ka sha m@@ til sha mimi wase la Aôndo una ôr se ijir ye . Alaghga Mbakristu mba ve lu a imba mzeyol ne ken ivese ve yô , vea nenge ér kwagh hemba a hemba ve je . ( Yoh . 5 : 20 ; 14 : 31 ) Nenge imba er wan yange una fa kwagh u Ter na la sha wono ! — Ôr Mbakolose 1 : 15 - 17 . B@@ ate@@ she@@ ba mar wan nomso sha idya i a er vea Davidi la . A̱ na ne sha u né lu vough sha hanma kwagh u doon cii sha u eren ishima Na . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 13 : 20 , 21 . Kpa dyako shon gba un kwagh je he ? ikyuryan i he . Yange ve ci@@ h@@ i ku sha ci u anmgbianev vev . — 1 Yoh . 3 : 16 . Er u yô , a fatyô u ny@@ iman kwagh u takerada ne ôr la ga . Tartor u Aôndo lu “ u shin tar ne ga , ” shi ú lu a ak@@ ighir kpaa ga . Se fatyô u tôôn inyaregh ki se ne sha u suen tom u pasen kwagh sha tar cii la karen sha nagh ku nan , sea naan mgbegh@@ aa shin sea naan kpuaa kpaa . Aluer se mba zenden er un kpa zenden nahan yô , kwagh ne una bende a vese nena ? I yila kwa@@ se@@ he ne ér “ wan@@ kwase ” tseegh tsô ga , i yila un ér “ wan u tor u kwase ” kpaa . ( Ps . Ka sha ci u yange gba Yesu sha shi lu vea na u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev imôngo shi nenge er eren kwagh yô , nahan fa er “ or u fan tom ” man “ W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii ” ne ungwan tindi shi eren kwagh sha mimi yô . ( Anz . 8 : 22 - 31 ; K@@ ol . Ka Aôndo a ver hemen ye . Nahan kera mba a tahav mbu vea gema ayol a ve a jijingi la vea hingir uumace shin tar ne vea er idya ga . Ishim@@ averen la i taver je , i bende a akaa a se nengen ser a hemba gban se kwagh la . Shin alaghga se mba sha ian i se er tom a hemba er se lu eren hegen la . A@@ me@@ en kpishi a se tagher a mi ainge ne ka i lu ishim@@ any@@ ian i ayange ayange ne . A kaa wener : “ U@@ gb@@ ase@@ ela mba vihin asema vea va nyôr her a ven , vea de u eren ikyum@@ u@@ ile ican ga . Ma shighe ngu u yange “ Iserael u Aôndo ” ne y@@ av lu ken ime , er kwase u sha injakwagh u ken kwaghôron u profeti la nah@@ an@@ aa ? Una ‘ sôr akaa cii , er Aôndo vande ôron u@@ icighan@@ mbap@@ or@@ o@@ feti N@@ av tsuaa , ve gema ve ôr ior la nahan . ’ Nahan kpa , wain di gem ‘ ne or msaanyol . ’ Se fa er ityav y@@ asev mb@@ ia a va lu ken hemen ga . Heela tseegh ga , mbaihyomov mba tar u Iserael lu keren u eren ve kwaghbo . A kaa ér : “ A lu u ka lun vough yô , za za tôô akaa a u lu a mi , tee , na mba@@ ats@@ anev , tsô ú lu a kwagh u injaa Sha ; yô , hide va dondo sha a Mo . ” Umbur wer shighe u Mose kpe la , Yehova na zwa i ii ik@@ yom na hen ijiir i or môm nan fe ga yô . Se er sha awashima wase ne nena ? ( Ese@@ kiel 40 : 1 – 48 : 35 ) Tsô a kaa ér : “ Ng@@ un yô , ka ku@@ he u iky@@ u@@ he yam , ka inyam i inyam yam je ; nahan a yila un ér kwase , sha ci u i dugh un ken nomso@@ or yô . ” — Gen . Ior kpe hemba 1@@ 5@@ ,000 . Gba u Se Lu a “ A@@ hu@@ ar Iyol ” Ga U@@ iyua mba se ne saan saan la mba wasen mba a@@ ah@@ e a er ve la shi mba wasen u gb@@ eren ityakerada i pasen akaa a ken Bibilo Ve di ve gema ve l@@ ôô iv@@ or i mimi ne ke ’ mbayev vev nahan ve sun@@ da ngee kpishi . Lu hen shighe la , í “ sôr icighan@@ jiir ye . ” 15 : 5 , 6 ) O@@ ru@@ m@@ ace môm kpa nan ngu perapera za bee ga . U L@@ amen Sha Akaa A Ken Jijingi La M@@ aan A Maa Or A@@ L@@ U@@ ER or wa iyua ken b@@ ongo tsembelee nan nger sha mi ér : “ Eren a M@@ i sha U@@ ee , ” nan na ú nahan ú er a mi nena ? Nahan kpa , aluer aeren a ase a dedoo la kera nga ga yô , ka sha ci u se na jijingi u taregh ian ngu hemen se shinii ? Per@@ apera u Aôndo ka perapera u a zough sha atindiakaa a na kua aeren a na a dedoo yô . Marku nger kwagh u tsombor u Mesiya ga sha ci u ka Mbayuda tseegh kwagh hemba gban ve sha tsombor u Mesiya ye . Or u hiihii la vea kwase na undu mimi , sha ci u ve kegh ato a Diabolo shi ve lumun mba@@ aie nav mbara . Kwagh ne na yô , se hingir mba ‘ Aôndo a fe se ’ yô . — 1 Kor . I tindi se hen ger@@ i ugen , u i du@@ ghun akaa a injaa shin inya her , ape Orshiada môm lu ga yô . Inja na yô , me fatyô u civir un sha mimi . ” Ka unô yange ve lu col@@ por@@ te@@ ur mba ve cian kwagh ga mb@@ ana ? K@@ am@@ er@@ on : Doo@@ m kpishi er u lu gb@@ ang gb@@ ang yô . A kaa ér : “ M sôn Ter kwa tar mer , kwagh ne a̱ due ken mo kera . ” I@@ L@@ U nahan u zua a kwagh u injaa u i yer un hen ijiir i i lu inja er imba kwagh la ma i lu her ga ve@@ e ? Shi ka se zua a iwasen kpishi ken kwagh u i we se sha kwagh u iyol@@ wu@@ h@@ an man h@@ we u eren man msaanyol u keren sha gbenda u vough kua u henen makeranta akuma akuma la kpaa . Aluer ka nahan ga yô , er nan ve ve nan@@ den it@@ you vev u lamen a ven sha ma kwagh@@ a ? Shi se mba ‘ eren msen sha ci u mba ve te@@ v se a ican , ’ ve vihin se iyol shin ve ‘ eren se akaa a dang ’ la kpaa . U tesen ér nengen sha a vese sha dooshima yô , a ôr se akaa kpishi sha kwagh u m@@ ze@@ hemen man mgb@@ e@@ jime . Kpa kwagh ne due han@@ a ? U se eren sha akaa a se henen ken kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke man ken mbamkombo mba Mbakristu la una va se a mbam@@ tsera kpishi . ( b ) Er nan ve naagh ku A@@ bel kura yange ku lu kwagh u injaa sha ishigh ki Aôndo ? ( Yohane 13 : 34 , 35 ; Yakobu 2 : 14 - 17 ) Dooshima u anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev mba ken Y@@ u@@ dia yange mgbegha Paulu sha u kohol iyua sha ci ve ken atôônanongo a ken A@@ ka@@ ya man G@@ alatia man M@@ ase@@ don@@ ia kua ken haregh u A@@ shia la . Kpa mba i ny@@ ighe ve la di ye ? Er i lu kwagh u or nana fatyô u pasen kwagh u uma ga nahan , kape kwagh u ku@@ ugh kpaa a gande or u pasen man fan je la . Ken masejime yô , un vea kwase na ve hingir u zenden sôron atôônanongo . “ Una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . Lu Na@@ than H . K@@ nor@@ r nger washika shon ye . Ve pase kwagh u yange er yô . Tsô m lumun mer ve tema inya , kpa awashima wam yô lu u me tese ve mer mba shami ga . . . . Gbenda u Yesu er kwagh a or@@ im@@ ande ugen sha icivir la tese u nyi ? ( b ) Ikyav i “ b@@ ou@@ ange u a zenden ken ime kpaa ” la ka nyi , man hii nan se cie un ga ? ( b ) Mb@@ á ne “ kwaghyan ” la sha shighe vough nena ? 6 : 12 ; G@@ al . 5 : 16 - 18 ) Kwagh ne tese ér un iyol na kpa dondon kwaghwan u waan mbagenev la . — Rom . “ Ve cii ve va sha u eren i@@ pi@@ la , ” e̱r iky@@ ú@@ m i an@@ ka@@ am ma lun a ing@@ y@@ ur i̱ van sha u vihin kwagh nahan . KA M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma kwase ugen u lu kwase Shi@@ ada u Yehova hii washika u nger ônov nav mbak@@ asev utar mba lun anyom 25 man 19 man 16 je la . Yesu yange tese ér uma u wan u kwase gba kwagh , er uma u wan u nomso nahan . Alaghga a taver we u pinen iyol you mbampin mban nahan , sha ci u ú lu cian wer u zua a mbam@@ lumun sha mi ga . Sha mhii u uwer u O@@ k@@ to@@ ba 1 , 19@@ 7@@ 2 la , i due a mhen ugen sha kwagh u hemen tiônnongo . Nahan yô , u tesen icivir ken mcivir wase la wa u nan Aôndo icivir shi eren a mbagenev sha icivir . Sha nahan yô , za hemen u pasen kwagh kpoghuloo , shi nôngo sha afatyô wou cii palegh hông@@ or u tar u Satan , u u lu wang ga ne . ( Yoh . 5 : 30 ) Er yange tile sha jighjigh zan zan kar kpen sha kon yô , a tese ér ieren na i t@@ angen iyol ga la ngi a ik@@ ighir ga . — F@@ il . • A er nan ve tsombor ua k@@ usu mlu ve u ken jijingi la her@@ egh@@ e ? De gbe tôôn tsô wer u fa gbenda u hemban doon u ú wa ikyar u ikyo ga . Er nan u pin un kwagh u una hemba doon un ishima ga ? Bibilo kaa ér “ ishima vihi K@@ ain tsung , a kera saan ishigh sha ga . ” Hanma shighe yô , magaz@@ in wase u i yer ér Awa@@ ke ! • Yehova yange er erdoo a Lo@@ ti man Aberaham man Yosev sha nyi igbenda ? Ity@@ ough ki sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mase ku@@ usu an@@ zaakaa a Solomon ôr hii ityough i môm zan zan ityough ki sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in la . I nger an@@ zaakaa ne sha gbenda u doon tsung , je yô a mgbegha se u keren kwaghfan . Kpa er se yen yô , kwagh ne una fatyô u tsu@@ men a vese . Or ne kav ér aluer un ngu pasen kwagh ken igbar , kpa shi un ngu te@@ en m@@ s@@ orom mara yô , kwagh la una vihi iti i tiônnongo shi una vihi iky@@ ar@@ yan na vea Aôndo kpaa . Le@@ ah kaa wener : “ Saan mo iyol kpishi , gadia m fa er m lu wasen ior mbagenev u seer lun a mkav sha kwagh u Yehova shi m lu wasen ve u geman uuma vev kpaa yô . ” P@@ ase un zayol wou sha jighjigh u nan , “ de te a@@ kp@@ el@@ an sha ma kwagh ga , ” shi lumun gb@@ end@@ atesen u jijingi na man kwaghwan u mkaanem nam . Í nger iti i Yehova sha mon u ri@@ ga la kpe@@ her kpe@@ her ér “ I@@ ehov@@ a . ” 9 - 11 . ( a ) Ka m@@ taver u nyi alaghga mbagenev vea tagher a mini ? Hii nan ve i doo u se wuese or u nan pin mpin a ishima i môm sha kwagh u a lu zan nan iyol laa ? Tom ne kpa du@@ em ishima , tsô m nyôr tom tic@@ a , kpa ica i gbe ga yô , m nenge mer m lu tesen mba@@ y@@ ev@@ makeranta akaa a mimi a m fa la tsô , m lu tesen ve kwagh u una na ve msaanyol u mimi ga . ” Noa wa ishima anyom anyom , nahan jighjigh u nan na la yima un , a war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara . Anyom a á wa ishima la hemba anyom a i gbe u hanma wase nana wa ishima a bo tar ne yô . Ikyav i Yesu tese sha kwagh u wan u a undu ter na la seer tesen se er se nengen a ieren i dedoo i ken ior mba hen tsombor wase yô . Anmgbianev yange ve lu mba ‘ sur@@ un ishima ’ hen Paulu sha u suen un sha mimi shi taver un ishima shi zan un ityom kpaa Yuda yange nger kwagh u er shighe u Yesu lu a va shin tar ga la . Yehova a wase mbayev ou ve za hemen u v@@ aren a Aôndo u lun a dooshima u se civir la sha mimi kua nongo na kpaa . Paulu kaa ér , “ jighjigh u nan ka sha m - ongo . ” Anmgbian ugen u a lu or@@ ak@@ on@@ do@@ ato yô kaa ér : “ Hanma iyange yô , ior mba ve lu a mo cii ka ve shi lamen . Utor u Hi@@ ihii kaa ér ngô u or@@ fan@@ e@@ ev ne lu “ kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken k@@ we u Na@@ fe@@ tal@@ i ” sha ci u a vôso nom ken k@@ we la . Kwagh u kpilighyol u i er se vindi vindi ne iv ity@@ ou@@ v mbi i@@ vangeli i Yohane la kuma it@@ ian je . 15 : 4 - 6 Sha kwagh u Yesu yange ôr la yô , m nenge sha kwagh u wan mba@@ beenyol ikyo nena ? A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E kpishi ka i lu z@@ ange u tsuan wer u ungwa imo i or shin u venda i ga . ( Yesaia 33 : 24 ) Mayange ij@@ en ia kera gba shin kwaghyan una ban , ior a kpe ij@@ en ga . Kpa alaghga orgen nana kaa ér : “ T@@ ile yôô , ka ior mba ve lu a Bibilo mban shi ve hembe van a an@@ zu@@ gh@@ ul@@ akaa man m@@ tsu@@ m ken tar ye gaa ? ” Mbam@@ ishen “ mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u ” maa hii u m@@ ough@@ on ke ’ ityar i c@@ aa kposo kposo van . Er mbahenen lu m@@ ough@@ on undun Yerusalem man Y@@ u@@ dia man G@@ al@@ il@@ ia yemen ajiir agen yô , tom u pasen ior kwagh la lu samber nena ? ( Yohane 19 : 11 ; Yakobu 1 : 17 ) Nahan , ka Aôndo a ne i maren or he@@ gh ye . ​ —⁠ 1 Yohane 3 :⁠ 9 . 12 : 11 — Kanyi i lu “ ij@@ ung@@ wen i H@@ ad@@ adi - r@@ im@@ on shin p@@ ev u Me@@ gi@@ do ” ? Á ôr kwagh á ter imo i or@@ kur@@ an@@ ilev kwa har , kpa kwa u sha utar la yô á ôr kwagh u ‘ imo i or u i fe nan ga ’ la . Ka mlu u vihin kpishi u nyi uumace ve lu k@@ ere ? Ge@@ or@@ ge S@@ tor@@ r@@ s yange kav nyi sha kwagh u mnder u shin ku@@ u ? Ma tese ér V@@ or ú ua va vihi aeren a Satan la ua due ken tsombor u Aberaham . U timen ken ayol a ase la inja na yô ér nyi ? Sha kpôô yô , ashighe ang@@ an nahan shin ashighe a kwase nan we iy@@ av zan zan nan va kar maren la nahan , ka ashighe a i doo u a eren a ve sha u@@ e shi a wa ve ikyo tsung kpaa yô . ( Aer . 1 : 8 ) Heela tseegh ga , shighe u Yesu tindi mbahenen nav ér ve za pase kwagh la tindi ve uhar uhar . Shin uumace vea civir Aôndo sha ci u vea zua a kwagh hen a na er Satan kaa nahana ? • Mbakristu mba mimi kange ishima ér vea er nyi ? Kwaghôron u yange i hii nan la lu a akav a tesen er ior mba Yehova ve lu ken mzough yô . ​ — A har sha Genese ityough 1 - 11 man Yuda 6 , 14 , 15 kua Mpase 12 : 9 . Aluer ka hen ya u nom a lu or u civir Aôndo u lun a ikyav i dedoo je kpa , kwase Kristu nana fa ér nana za hemen u maan mlu u nan u ken jijingi la iyol i nan shi nana ny@@ ô@@ ôso un kpaa . Er se undu tiônnongo yô , se kera henen kwagh u anmgbianev mba kasev man mba nomso cuku kpaa ga . ” 15 : 6 . ( Yohane 14 : 30 ) Mimi yô , ka Yehova a lu Tor u He@@ mban sha W@@ on cii ye . Kwagh ne vihi Satan kpen kpen ! Sha nahan yô , iorov utar ken atô u nomso@@ mbaiorov mbara lumun u henen Bibilo . A shi nan kpa As@@ a yange vihi ajiir a ta@@ ven sha a ior civir mba@@ aôndo mba@@ aiev sha mi la , kpa ape ior civir Yehova yô vihi ga . I ôr kwagh u yi@@ ase i Aôndo na i nger ken ityakerada ne la ér : “ Aerenakaa a tor Davidi a hiihii man a masetyô cii , nenge i nger a ken abaver a Samuel , or@@ nen@@ gen@@ akaa , man ken abaver a profeti N@@ at@@ an , man ken abaver a Ga@@ di or@@ nen@@ gen@@ akaa . ” Kpa se yô , yange se za hemen u eren tom u sôron atôônanongo la ken tar u M@@ ala@@ w@@ i her zan zan gomoti u M@@ ala@@ w@@ i va ci@@ r u ken inyom i 19@@ 6@@ 7 la . 27 : 21 . I hen ér I@@ st@@ a ngu sha ci u umbur mnder u Kristu shin ku , kpa ikyav tese wang ér mhii na man aeren na cii zua sha mcivir u aiegh . Yange pase wener a nder ior umiliôn imôngo a tese ve mimi shi a na ve ian i tesen jighjigh u ve ne Kristu la . Ka a wase mbatamen u dondon kwagh u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ve tese la . Apostoli Paulu wa Mbakristu mbacivir a na imôngo mba ken F@@ ilipi la kwagh ér : “ Eren nen akaa cii , ah@@ on a̱ de lu sha mi ga , any@@ iman kpaa ga , sha er né lu a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga , né lu wang , né lu ônov mba Aôndo mba ve lu a ah@@ u@@ ar iyol ga yô , ker atô u k@@ ov u lun kpe u g@@ es@@ egh@@ ee ne . ” Gbenda u ú hembe doon u henen sha kwagh je yô , ka u ashighe kpishi Yesu yange a ôr kwagh ve á kaa ér ‘ man hi@@ re ’ la . ( Luka 11 : 9 - 13 ) Shi se nôngon nen kpee se suur nen sha Yehova , se yi@@ er nen sha mkav wase ga . 10 : 30 , 31 ; 13 : 4 . Ka nyi se hen sha kwagh u P@@ il@@ at@@ u man Peteru ? Hen tugh nav mbu masetyô shin tar , mbu mbaapostoli nav lu s@@ ende@@ gh any@@ iman sha kwagh u or u nana lu or@@ vesen ken a ve la je kpa , Wan u Aôndo ti z@@ ôh@@ ô a ve ga . Kwase di kpa dooshima una mgbegha nan nana cian nom u nan . — Mbaefese 5 : 25 , 29 – 33 . ( Mal@@ aki 3 : 6 ) M@@ h@@ ôônom ma ker un a mbayev mba or@@ maren ve shin mbamaren vev ve kpe cii la . A lu nyi je kpa , yange ve er kwagh a Yehova kua tor u Yehova ver la sha mimi ga . Sha kpôô yô , akaa a Yehova a vande eren a ior nav la tese ér ngu kuran mba@@ ôron kwagh u Tartor mba i shigh ve mkurem ve lu ken “ ut@@ ent@@ i ” ken sule la . De keren u gban ken imeen i ic@@ ugh i iny@@ ar ga , kpa gema nôngo kpoghuloo lu a mnenge u or@@ ngeren Bibilo , A@@ g@@ ur , kpa yange lu a mi la . Yange nger wener : “ De n@@ em ibanave ga , shin inyaregh kpishi kpaa ga , ko@@ som sha kwaghyan u una kuma sha gb@@ ayol wam yô . ” A zua uwegh a mo maa a se da@@ al@@ aa , a saan sha ishi . Ka ityom shon je i p@@ ande i ter shin heen ne : Hen I@@ gbenda I Yehova Sha Er Ú F@@ a I Yô Gba u se nenge kwagh u esen shi k@@ ir@@ en Iyou i Tartor la ser ka be@@ er@@ kwagh ga . Er se lu uumace mba y@@ in@@ an yô , alaghga se palegh iniôngon i i gbe u se nôngo sha u henen sha akaawan shon la . 5 : 9 , 10 ) Ve hingir vegher u Iserael u ken jijingi , ka “ Iserael u Aôndo ” je la , shi i nyôr a ve ken “ ikyuryan i he ” kpaa . ( Y@@ er . Daniel nger ér : “ Er m lu kenger her yô , i ver mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om ; or u tsan sha won kar za tema , ak@@ ondo a na ku@@ ngu er sen@@ ou nahan , man ice i sha ityough nagh kpaa lu er mo@@ u u wang nahan . ” — D@@ an . ( Daniel 12 : 7 ) Aôndo iyol na kpa i ôr kwagh na ér á kende uwegh nagh sha , á bu@@ m . — Duteronomi 32 : 40 ; Yesaia 6@@ 2 : 8 . Shighe u ng@@ ôm kpe ken inyom i 19@@ 8@@ 7 la , se lu a na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so sha ga@@ mbe , ken iy@@ ou@@ ci igen . Kpa , uumace mba tesen icivir sha ci u nyi ? Er ve v@@ ôr nahan kpa , ve hide ve lu her@@ egh sha er vea lu imôngo vea anmgbianev mba hen ijiir la yô . Hanma shighe u ian i dugh cii , se lam a na sha kwagh u Yehova sha gbenda u una fatyô u yan ikyaa k@@ ang@@ en@@ aa vea Ter na u sha yô . Na@@ mba u uta@@ ankar@@ uhar tese kwagh u a lu vough sha shigh ki Aôndo yô . Nahan kpa , yange i gba u Mbaiserael vea ‘ mough vea gba yemen ’ zum u ity@@ ô@@ gh k@@ ira ki mough yô . — N@@ um . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 32 ) Nahan , shighe u Mbai@@ ser@@ al la , lu hange hange u han@@ ma@@ or u nan soo ér Yehova Aôndo a lumun nan cii nana civir mba@@ beenyol . ( Mpase 2 : 1 - 4 ) S@@ ea tsa eren Yehova tom ayange aa kar nan kpa , aluer se ‘ za hemen u van@@ den keren tartor u Aôndo hiihii kua perapera na ’ sha e̱r se ko@@ so akaa@@ injaa a ase sha ga yô , kwagh a fatyô u saan se nahan vough . Doo u hanma wase nana sôn Aôndo “ ishima i fan kwagh ” er Tor Solomon ngise sôn nahan . Apostoli Paulu ôr kwagh u iyua i sha dooshima ne ken washika u nger Mbakristu mba ken E@@ fese la , wener : “ Zum u A k@@ ôndo sha yô , A kua a mba@@ kwa@@ re@@ v , A yem a ve , man A na ior u@@ iyua kpaa . Sha ci u nagh kura yô , mba ve gem asema nyian , ve hingir mbadondon Kristu sha mimi cii vea ya ikyar i dedoo vea Yehova . ( 1 Yoh . Ngeren u a dondo ne una pase se gbenda u vough u zuan a iwanger . 1 : 4 , 5 ; 18 : 25 ; Mat . Sha mkaanem mag@@ en@@ em yô , akaa a Paulu yange ter ér ka aeren a iyolough la ka atam a i lu iniôngon i or i sha apera i̱ um la , ga yô i lu m@@ yina u or a mgbegha nan u eren akaa la ye . Kwagh u ú er yô , u fatyô u karen iyol sha iliam igen ac@@ in ahar shin atar , shi nan mbam@@ lumun kposo nahan nengen er mbayev ou vea tsera sha igbenda ne yô . Ka unô jim ve lu civir Aôndo sha inja ? ( 1 Mbakorinte 6 : 9 ) Kpa , ken ityar kpishi ior lumun a aeren a y@@ av@@ a@@ or ang@@ an , shi ve de he@@ ela tseegh ga , mba tesen ken ityakerada man um@@ ag@@ az@@ in man sha ats@@ am a ve we kua ken us@@ ene@@ ma man sha akaa a ve tesen sha tele@@ v@@ ishen la kpaa ér aeren ne doo je zua ga . Alaghga i nger pasalmi ne shighe u Solomon kpe kera la . Mba eren ior imba tom la ainge kpaa , hemban je yô “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu eren tom sha u nan kwaghyan u ke ’ jijingi sha shighe vough la . Apostoli Paulu kpa dondo ikyav i Yehova man Yesu la . ( b ) N@@ om nana er nyi ve nana wase kwase u nan nana taver ken jijingi here ? Ikyav i ish@@ ember@@ kwaghôron i “ zan zan se cii sé va kuma , ” i̱ í nger ken Mbaefese 4 : 13 la ér nyi ? Yange i tsengaôron kwagh u Yehova una er sha ah@@ endan aa a va a mi sha Tartor na u a ver la , ér : “ W@@ en u A tem Sha , ngu sen , TER ngu nahan ve tar . Ka sha ve kpaa man tar u u lu hen shighe la , mngerem u@@ ve u , u tim kera ye . ” Shighe u i lu eren msen ken igbar yô , doo u se er nena ? Er se lu keghen mkur u bo@@ tar ne nahan , mayange i̱ de hungur se er kwagh ne a hingir torough torough nahan ga . Ka Un@@ ô Ve Ne Aôndo I@@ civir Ny@@ ian@@ a ? U V@@ ô@@ son Or u Nan Jighjigh Ga La Nahan Luka yila wan@@ k@@ em u N@@ er@@ i ne ér wan u N@@ er@@ i di vough er Yosev kpa Luka yila un ér wan u H@@ el@@ i , shin er H@@ el@@ i lu ter u Maria nahan kpaa . — Luka 3 : 23 . N@@ om@@ so man kasev kua mbayev cii mb@@ á pasen kwagh u Tartor sha gbashima , tom u ve lu eren ne kuma iwuese ! A ôr kwagh u kôron ken ishima ne ker , ér : “ N@@ ôngo , va kohol mo fe@@ fa . ” I@@ ca i gbe ga yô , i hii u henen Bibilo a D@@ al@@ ia . Kwagh u yange una taver we kpaa i ta u iwanger sha mi . Kwagh hemba gban ve u lun mba@@ iny@@ ar@@ ev ga . Mayange kunya kôr Satan a Davidi shighe u er idya la ga , shi Mose kpa mhôônom kôr un a na shighe u i yange profeti la u nyôron ken Tar u ityendezwa la ga . Yehova kaa a Shi@@ on ér : “ Ú ma at@@ u@@ mba a akuraior , man shi ú a@@ mbe at@@ u@@ mba a u@@ tor , man ú fa er Mo TER , M lu Or@@ yiman wou man Or@@ p@@ aan wou kpaa , U age@@ egh u Yakob . ” ( b ) Cii man se zua a averen a Tartor yô , kanyi i gbe u se fa ? Mbakristu mba kôron ish@@ u mbagenev kpishi kpishi er tom sha ajiir a i lu inja er kwagh ngu ga la anyom kar imôngo cii ve ve mase kôron ikp@@ el@@ a@@ ish@@ u ye . Me kaa ne , ka or ne a yem ken ya na a ish@@ ô ye , lu ugen la ga , gadia an@@ ti or u nana kende iyol i nan sha yô , á hide a nan ijime ; kpa u nana hide a iyol i nan ijime yô , á kende nan sha . ” — Luka 18 : 9 - 14 . Nahan ken atô u anyom a a kar hegen i we kuman 1@@ 40 ne , mfe u mbacivir Yehova seer a seer shi m@@ doo u Aôndo a doo ve ishima kua Mkaanem nam la kpa seer . N@@ ana fa ér aluer ishima yange i vihi uter mba nan mba tse@@ v shighe u ve lu uma la a nan je kpa , vea fatyô u bu@@ lan nan hegen u ve kpe ne ga . MB@@ AT@@ O@@ M@@ O@@ V mba Yehova ka vea naan un ini@@ aav a ishima ve i môm sha u tesen ér a doo ve ishima shi ve soo u eren ishima na nahan , i doo un kpishi . Nahan alaghga u tagher a mbampin mba injaa mba a gba u ú seer tôvon sha mi ken ityakerada yase yô . ( Ôr Aerenakaa 4 : ​ 24 - 31 . ) Ior kpishi kav ikyav i m - ande u Yesu la shi mba eren kwagh sha mi kpaa . Lu nyi i lu nôngon u vihin mzough u mimi u Mbakristu mba ken E@@ fese laa ? Paulu tôô tiônnongo u Kristu kar sha iyol i or , nahan á kaa wener : “ Aôndo kohol iyol cii , zua , il@@ ye@@ gh@@ egh ki ki gbe ijime yô , A hemba nan ki icivir , sha u mp@@ av a̱ de lu sha iyol ga yô , kpa alegh a̱ waan ayol a a ik@@ o vough vough cii . ” H@@ er ave ave la je , m nenge a dooshima u Mbakristu u kwase wam van@@ den ôron kwagh a mi la . ” Kwagh@@ môm A De D@@ an@@ en We u C@@ i@@ vi@@ r Yehova Ga , 10 / 15 Loho u Bibilo u wang ne ngu a agee , shi Yesu yange kaa ér mba ve lu e̱r ka iyôngo la mba fe imo i Or@@ kur@@ an@@ ilev u mimi zum u ve ongo í yô . Kpa ngu a̱ gema awashima na u lu a mi sha tar ne kua uumace la ga . Een , doo u vea er nahan , man mba eren nahan kpaa . Er anyom 25 a kar hegen ne , m wuese kpishi er m undu Yehova ga yô . Yehova fa mba nav . Kpa ka sha igbenda i dedoo igen i nyi nahan aluer se mba zenden sha jijingi ve se zua a i@@ wa@@ sen@@ e ? Aluer or ngu keren ér nana iv hanma “ isharen i a@@ sh@@ ee ” yô , nana due ken kp@@ an sha won ga . OR@@ G@@ EN u lamen zwa u O@@ ’@@ d@@ am yange a h@@ ungwa sha u@@ wo ashighe agen a sen shin ger@@ i sha u va keren ij@@ o@@ do i una er yô . Shi tom u pasen loho u dedoo la ngu wasen se . Se fatyô u dondon ikyav i Yobu nena ? Solomon shi kaa wener : “ Wan u fan kwagh ka nan na i saan ter u nan iyol , kpa ib@@ u@@ me@@ wan yô , ka nan na ngô u nan ishima i zung@@ u@@ lu@@ u . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 7@@ 1 , 19@@ 5 Se Z@@ ua a D@@ y@@ ako ( 2 Timoteu 2 : 24 - 26 ) Gba u vea “ kôôm ” un sha mnenge u Bibilo la . ▪ Se hemban lamen sha kwagh u angev mb@@ ura • Er i lu gba@@ aôndo u henen sha kwagh u mkpeyol wase nahan kpa , kanyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Man m soo u lun nyi or@@ o ? ’ Mbam@@ lumun mba ú na sha mbampin mban vea pase u mnenge wou sha ikyaa ne , sha ci u kwagh u a gbe u kwagh la , ka un ka i sar u u eren shin lun a mi ye . — Luka 6 : 45 . Akaa a yange er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la tese nyi ? ( Genese 40 : 17 ; 1 Samuel 8 : 13 ; Yesaia 55 : 2 ) Sha ayange a Yeremia la , gar u Yerusalem lu a “ go@@ do@@ b@@ i u mbak@@ aan bredi , ” shi sha shighe u Ne@@ hem@@ ia la kpa i yilan g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven ugen ken Yerusalem ér “ g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u at@@ se@@ gh . ” — Yeremia 37 : 21 , N@@ W ; Ne@@ hem@@ ia 12 : 38 . 5 : 19 ) Aluer or hingir kp@@ an u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav yô , nan kp@@ ela i . Gadia a lu nan ican kpishi u duen ken kp@@ an la sha . Gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” • Ikyav i Yesu la i tese ér mci@@ e u cian Aôndo zua sha m@@ doo u i gbe u Aôndo a doo or ishima la nena ? F@@ a Aôndo shi fa un u a tindi la , ka Yesu Kristu je la . Be@@ t@@ ty gema na mlumun ér : “ Á lu Yesu ga , a lu ana . ” ( Daniel 9 : 20 - 23 ) Yehova kaa ken kwaghôron u profeti u Ese@@ kiel la ér Daniel ngu or u perapera . U zenden er Yesu zenden la wa u dondon ikyav na kua atesen a na sha hanma kwagh u se eren ken uma wase cii . Shin an@@ ng@@ ôô@@ v ou mba yange u hen wer vea su@@ r u ishima la , gema na kwagh vihi hemba gban kera . 5@@ 9 :⁠ 1 . Bibilo shi pase se ér Yehova den kwaghbo kpaa . N@@ agh ku Yehova a ne k@@ un ku sha ci u hanma or u nan tsough u lumun ku la cii . “ W@@ aan nen ishima a ayol a en . ” Yesu ver nongo u wanakiriki u jighjigh la sha u u̱ naan se kwaghyan u ken jijingi . 19 : 11 - 16 . Ve yilan um@@ ato mban ér “ U@@ ye@@ h@@ u ” sha iti i or u nahan iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya sha ihy@@ undu ugen u va hingir môm ken ator a Mbaiserael la . K@@ era je kpa , ka atindi a i@@ gbe@@ tar a Aôndo a vande veren , a yange yar tom a mi u gban akaa la ior ve nengen ker ve v@@ aren akaa a he ye . Aluer mba tesen ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la k@@ an shio u tesen ér ityesen ne ka i mimi yô , hii nan ve samber a i kpoghuloo nahana ? M@@ fe man ishimataver man jighjigh u Yosua lu a mi shighe u ve nôngo ityav anyom imôngo zan zan ve kar ngohol tar u K@@ an@@ aan la , yange una taver Mbaiserael ishima kpen kpen . Wan u Aôndo gema hide a iyol na ijime shi er kwagh akuma akuma . 1 , 2 . ( a ) Ka sea gema ashe sea kenger ken nongo u Kristu nahan , kanyi kwagh i̱ taver se ishima ka se nenge a mi k@@ ere ? Yange i wua m@@ w@@ em ma bredi i kuma shighe nena ? 26 : 27 , 28 ) Nahan a lu dondon kwagh u Yesu yange er la , sha u eren msen ugen , maa tôôn ‘ a@@ y@@ ongo ’ a i he@@ e wain u nyian sh@@ imi la ningir a mi sha . Elisha nenge . ” 1@@ 10 : 3 ) Ior umiliôn imôngo yange ve er tom u ish@@ u@@ en pania la , kwagh ne va a msaanyol man iember ken atôônanongo kpishi . Satan yange mee Ifa nena ? ( Aer . 8 : 3 ) Yange tôv “ ve a ican ityô zan zan za ar ken ag@@ ar a ken akuraior la kpaa . ” — Aer . Na mbayev ou icivir sha u keghen ato a ve W@@ ea soo u seer zuan a iwanger sha mpase u kwaghôron u profeti u a tese ér ashighe ne yange kure ken inyom i 1914 , zum u i ver Tartor u Mesiya u Aôndo sha la yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Yehova ver U@@ shia doo doo sha igbenda kposo kposo sha ci u aeren a na a perapera la , nahan “ lu a tahav kpishi je , ” gadia “ Aôndo wase un . ” Kpa mkohol ne ngô@@ ôr ga tsô kure , nahan ior gba hiden sha ajiir a ve . ( b ) Doo u se hen sha gbenda u Yehova yange wase ior nav la sha ci u nyi ? U@@ pania mba ve eren kwagh ken uma ve akuma akuma la ka ve za iky@@ ura ken tom ve u pania la kpishi . Shighe kar yô , a pase mb@@ ang@@ eren Bibilo , mba lamen zwa Heberu , er Mose man Samuel man Davidi nahan mbam@@ nenge nav , ve di ve gema ve nger ken mkaanem ve@@ m kua sha gbenda ve u ngeren kwagh . Mbam@@ k@@ er@@ ev mba pu@@ ev va ôr Mbaiserael akaa a vihin sha kwagh u tar la , kpa Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yô , ve kaa a ior mbara ér : “ Tar u se zende ken u sha u nengen u mk@@ er la , ka tar u doon kpishi . Me N@@ ger Tindi U Dooshima Ken A@@ sema Ve Yehova ka I@@ j@@ ende yase i i hembe eren kwagh a vese sha mimi shi den se kwaghbo yô . Cii man i dugh ifer ken uumace kera yô , saa a vande been a mhen u i ifer u i mar orumace a mi la , shi ior vea kera ban a mfe u vough ga , shi a kar a Satan kpa kera . Se nenge sha a ve nena ? Sha un@@ yi@@ in yô , se fatyô u keren iwasen i icighan jijingi sha ci u dooshima ka môm ken atam a jijingi . Se mba uma sha shighe u vegher u masetyô u kwaghôron u profeti u Yesu la a lu kuren yô . ( 1 Kor . 6 : 18 ) S@@ aa or a ‘ lu icighan@@ or ken mlu u nan cii ’ ve , Aôndo una lumun nan ye . — 1 Pet . A@@ tor pu@@ e@@ ta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in yange tema tor ken tartor u Yuda u u lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la , man ator any@@ iin ken ator ne tese gbashima u doon tsung , ve yô lu As@@ a man Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man H@@ es@@ e@@ k@@ ia kua Yo@@ shia . — 6 / 15 , peeji 7 - 11 . Ashighe kpishi Mbashiada ka ve hemba ishe i bo i mba ve lu sha tom môm a ve shin ve ze makeranta a ve imôngo ka ve shi kenger ve la man u du@@ ghun ve as@@ ôngo shin u hendan a ve la , kwa@@ gen je yô , kwagh ne ka a er anyom a kar imôngo je . Ka a̱ l@@ ù mlu u k@@ é@@ m@@ é@@ n iyol sha akaa ga yô , i lu u̱ k@@ undun ishima sha kwagh , shi a̱ l@@ ù ieren i lun num num ga yô í lu i̱ ij@@ ough@@ ave , shi a̱ l@@ ù i gban ijir sha akaa ga yô í lu i̱ lun a iwuese sha kwagh . Mbam@@ lu mban cii mba b@@ enden a or tsung zum u nan lu eren akaa la shi mba b@@ enden a mnenge u ior mbagenev ve nengen nan la kpaa . ( Yosua 12 : 7 - 24 ) Kpa luun er Yehova yange una kor ior nav ga yô ma ve fatyô u hemban ior mba ken tar la ityav ngohol tar la ga . A kaa ér : “ Yange ishima ia nyian mo vea kwase kpishi yô , se kaa a an@@ ng@@ ôm ugen u a lu ortamen ken tiônnongo yô , ser a va er msen vea vese . F@@ il@@ ib@@ u yange una za ôr Mbag@@ rika mba ve tindi un la loho u injaa ne je ka u henen a hen ga . — Yoh . 12 : 20 - 26 . Sha nahan yô , Yesu ver “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” sha u a naan ior mba ken ya na mba nan jighjigh la “ kwaghyan sha ashighe ashighe . ” ( Ôr 1 Mbakorinte 14 : ​ 33 , 40 . ) Doo u mk@@ ondo u ityom i kpilighyol i Aôndo i k@@ ondo se iyol la una mgbegha se u ôron kwagh na gaa , shi ôron kwagh u a er la , kua u una va er ken hemen la kpaa gaa ? 3 : ​ 12 , 13 ) “ U eren akaa a dedoo ” la kua u eren akaa a dedoo sha ci u mbagenev . Ka akaa a aa fatyô u van a ican ken ivese a nyi , i doo u mba ve soo u v@@ ô@@ son ayol vea lam sha mi shighe u ve lu sô@@ ôr a sô@@ ôr ayol a ve laa ? Zum u Se Lu N@@ ôngon S@@ er Se H@@ endan a A@@ me@@ en Yô ( Gen . 3 : 15 ) Yehova shi vande ôron akaa a hange hange a i gbe u vea er man tom u vea er kua am@@ een a vea tagher a mi la . Kwagh ne maa una na ve ian i tesen ér ve ‘ doo ayol a ve ken ishima tsung . ’ ( 1 Pet . “ I@@ jiir i W@@ aren i Mba@@ ats@@ anev ” Ab@@ aver a ken ityar kposo kposo a se ongo sha kwagh u nzughul a mba@@ beenyol la tese ér kwagh ne tser tar cii . Shighe u m bee makeranta u G@@ ile@@ adi m yem ken tar u G@@ han@@ a la , Mbashiada mba Yehova lu ken tar la u@@ deri kpuaa tsô . Tese Mbagenev Ve T@@ sua u Eren Kwagh u Una V@@ a Aôndo a I@@ civir Yô 11 :⁠ 19 . 9 : 10 , 19 . ( b ) Shighe u i nder Yesu shin ku kera la , yange er nyi ? Se nenge sha ieren yase i ken tsombor la . Jijingi u taregh una fatyô u b@@ enden a hanma wase cii . 15 : 1 ; 16 : 1 ) Mbam@@ pase mba sha mnenge mba uhar mban ôr kwagh u a@@ ji@@ ra@@ ôron a Tartor , a a gbe a zough sha kwagh@@ ts@@ eren u sha utar man m@@ t@@ enge u t@@ ôngon k@@ or@@ ough ku sha uta@@ ankar@@ uhar la . — Mpa . Aluer u nenge tser u vi@@ di@@ o u Jehovah’s Witnesses — Fa@@ ith in A@@ ction , Par@@ t 1 : O@@ ut of D@@ ar@@ k@@ ness la , man u Jehovah’s Witnesses — Fa@@ ith in A@@ ction , Par@@ t 2 : Let the L@@ ight Sh@@ ine la yô , ic@@ er ne ia wase u kpishi u seer fan akaa ne . Awa@@ shima u Yehova yange soo wener uumace ve maren yô , lu nyi ? A@@ vegher A@@ gen@@ egh a Kp@@ ilighyol a Tom Ne Se kpa aluer se mba a mkav u ken jijingi yô , se fa er mbatyomov mba Yehova man Kristu ve hemen ve la ve suen ior mba Yehova shi ve kor ve kpaa yô . “ De@@ en nen ayol a en kwaghbo . ” [ Ng@@ i ] ityendezwa , . . . man mpase man m - umbur kua ic@@ egh@@ zwa . Peteru fa er un er isholibo i vesen yô , nahan a gber k@@ we@@ legh “ a gba v@@ aan . ” T@@ aver Ishima Shighe U I M@@ ough A@@ hendan A We yô Paulu yange tôô Kristu kar sha Adam sha u tesen m@@ kposo ve nena ? Aluer vea er nahan yô , Kristu una ya kwaghyan a ve imôngo vea zua a mtsera u ken jijingi u vesen je . 119 : 9@@ 9 Ka imoshima i Mkaanem ma Aôndo ma tsaase i tsema tsema tseegh ia kôôm se sha inja ye . Yange taver un ishima sha ci u ‘ zende lu u her je gande ’ u una er yô . ( Yes . 1 : 13 ) Anyom a karen er 20@@ 0 nahan la , ior kpishi lu mba@@ civi@@ r@@ ak@@ ombo . Anmgbian ugen u lun anyom 31 ken tar u S@@ ai@@ p@@ an , u i yer un ér B@@ y@@ ron yô , kaa ér : “ Er mbatamen ve eren tom u pasen kwagh sha gbashima shi ve eren a iyôngo i Aôndo sha dooshima yô , kwagh ne wasem m hemba veren ishima sha akaa a ken jijingi , a u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la . ” U seer yô , mkaanem ma Paulu tese se kwagh ugen kpaa . Mba@@ y@@ ev@@ kasev mban lu a ci@@ r Bibilo ve ga je tsô Mbashiada mba Yehova mbagenev uhar va kuma uwegh sha h@@ unda ve , ve hii iliam a ve , nahan ve bugh Bibilo hen ivur shon i môm i̱ ve er msen ér Aôndo a̱ tindi or nana ta ve iwanger sha mi la , ve ôr her shi ve pase ve er ijiir la i lu ôron kwagh u u@@ gomoti mba uumace , mba Tartor u Aôndo ua tim ve kera , ua kar a hemen uumace la . 2 : 10 . Yehova yange ôr kwagh a ior nav mba tsua ve sha ashighe a tsuaa la wener : “ Z@@ an zan iyol i been kpaa Me lu her nahan vough , man zan zan iv@@ u je kpaa , Me tôô ne . ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara iv tar a ‘ atam , ’ ka kwaghyan u ken jijingi u nan or agee je la . Gadia i@@ mba@@ jir i ne er ne , ka i á ôr ne ye ; man ik@@ aren i ne karen a mi ne kpaa , shi ka sha i je á kar ne mi ye . W@@ o@@ j@@ ci@@ e@@ ch vea Ma@@ ł@@ g@@ or@@ z@@ at@@ a mba se vande ôron kwagh ve ne ôr kwagh u yange wase tsombor ve yô , ve kaa ér : “ Yange se vihi shighe kpishi sha akaa a ikyo@@ o ga . ( b ) Hii nan ve Yesu yange bugh or@@ ap@@ ir@@ ashe ugen ashe ku@@ le ku@@ le ? Nahan cii kpa , angahar a iy@@ ôô a e@@ ev mbu ke ’ m@@ ny@@ am ma Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar la tile sha ityough ki Zege@@ tartor u Roma la tseegh ga kpa shi kua ic@@ è@@ r@@ é@@ n i pati@@ i i yange i ta gbaa i̱ due ke ’ a na la kpaa — ka T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la je la . 25 : ​ 1 - 5 , 9 . ( a ) Inja i ishember i “ amen ” la ér nyi ? U@@ washika mba ior nger yô . H@@ AN@@ M@@ A orumace cii , a lu org@@ anden shin wanye , man er aeren a ty@@ ôô a nan a lu la , shin ma nyityô zwa i nan lamen cii , a lu or@@ il shin or@@ nyian je kpaa , dooshima ka kwagh u nan lu a isharen sha mi tsung yô . Yange i gb@@ ihi Yosev ke ’ pur@@ usu shi i man@@ de un a@@ gbe kpaa . Kanyi ia wase se u wan ishima a ior mba ci@@ gh@@ ir asema mba se lu pasen ve kwagh hegen ne ? Kpa yange er nan ve kô@@ r@@ cio u wan ishima ? Nahan kpa , akaa ag@@ enegh kpishi a yange ve ôr yô kure ga . Yesu yange ver ishima sha nagh ku s@@ aren ku i lu nan un la ga . Een , zan zan shighe u m bee iyol , m m@@ ende iv@@ u kpaa , de undun mo ga . ” ( Ps . Nenge mbamhen mbagenev kua avur a Bibilo a á lu ken ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Kanyi I@@ a W@@ ase U Ú Z@@ a Hemen u D@@ on@@ don K@@ rist@@ u@@ u ? ” la . Lu inja er a fatyô u ungwan m@@ liam ve@@ m mara ken R@@ a@@ ma , u lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese u gar u Yerusalem la nahan . — Mat . “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 14 . Maa se due se gba zenden hen iky@@ asen la keren ior - nyian mbagenev se gbidye . ( Kingdom In@@ ter@@ l@@ ine@@ ar T@@ rans@@ lation ) Or u nan fe an@@ umbe tsembelee yô , nana fatyô u eren an@@ umbe kp@@ ase kp@@ ase je yô , a lu inja er kwagh u y@@ uh@@ wan ngu hen a nan ga nahan . Ikyav mbi t@@ omov shin ityakerada yase i he ihi@@ ar ia hemba wasen se sha iniôngon yase ne . Man kanyi tom mba civir Yehova sha mimi ve lu eren sha u wasen ior mban kua mbagenev mba kwaghaôndo u aiegh a tsu@@ gh ve ica i gbe laa ? Hi@@ ihii yô , gba u se ‘ na jighjigh keng ser ngu . ’ Shighe kar yô se nyôr g@@ ong@@ ul@@ o a ior sh@@ imi po@@ o se mase yemen . • Er nan u keren shighe i lu kwagh u injaa zum u i lu tesen mba@@ ye@@ ve ? 39 : 1 , 2 . Mba kera cie mbamaren ga . ” 3 : 18 ) Er u lu gbidyen kwar sha mkaanem man la , pine iyol you wer : ‘ M@@ lu wam ngu kwagh@@ môm a u ior i tar nee , shin m ngu kposo ? N@@ agh K@@ u I@@ p@@ aan K@@ ende a Per@@ apera u Aôndo Sha , 11 / 1 Z@@ enden sha Gbenda u Mimi I za wam ken makeranta u F@@ ada , nahan m shi pinen kasev mba hemen ad@@ ua ityôkyaa i ifer man i@@ pi@@ la i samber wuee yô . Akaa a se er kwagh sha mi ne cii , ka di akav a kwaghwan u ken Bibilo kpuaa tsô , a a wase ats@@ an@@ aior u nôngon a ican ve yô . Ve wa ior mba Yehova kwagh iyol ér ka mba van a num - nôngon , man ve ts@@ è@@ r shin it@@ ine í nongo u Aôndo u ú lu shin tar ne la . G@@ er@@ al@@ d G@@ ri@@ z@@ z@@ le Paulu lu kaan ér lu Orkristu môm tseegh gba u nana zua a i@@ wua i uma ye , kpa Mbakristu mbagenev cii yô , vea yevese gbilin shinii ? P@@ ase inja i ishember i “ dondo ” sha kwagh shin ci@@ r kwagh ijime shin u z@@ endan kwagh ityô shin u keren kwagh la . A kaa ér : “ Me ver wan wou ken ijime you u una due ken iyol you je yô , Me taver tor na . ” ( 2 S@@ am . U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen u civir Yehova kpoghuloo je kuma anyom 50 shi er tom u pania u ke@@ ke yô , yange va gba angev kpishi nahan kera fa@@ an@@ tyô u zan mbamkombo ga . Doo u Aôndo man mba@@ wan ndor a vese vea doo se ishima sha ci u nyi ? ( b ) Doo u mbag@@ anden vea lamen a agumaior nena , man ka sha ci u nyi ? Er msen Aôndo a na ú kwaghfan man ishima i bem . M kange ishima mer a lu nyi je ia er kpa me civir Yehova sha mimi her , aluer ka ku je kpaa ! 7 : 9 , 14 ) Man er Aôndo a lu kuren awashima na ne , una za hemen u ‘ veren ve doo doo . ’ Er anmgbianev mban due sha ajiir kposo kposo shi lu lamen ijô kposo kposo nahan kpa , hanma or u yange nan va mkohol ne di tsô yô nan kav er nan lu hen atô u azende a mimi yô — ka anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve civir Aôndo imôngo je la . — Se@@ kar@@ ia 8 : 23 . ( 1 Mbakorinte 10 : 21 ) V@@ enda mcivir u aiegh , kpa gema sue mcivir u mimi sha u yan kwaghyan u ken jijingi u i lu nongo u Yehova tseegh u ne se la . Una lu Or@@ koson we man Or@@ kuran we kua I@@ j@@ ende you sha er u fatyô u wan ishima a imeen la yô . — E@@ ks . Mba@@ apostoli yange ve ngohol ityesen hen Yesu kpoghuloo je . Ngeren ne pase akaa a a hembe lun a inja ken uma yô , shi a tese er akaa a tar u nenge ér ka a injaa la a lu gbil@@ in@@ kwagh yô . ( M@@ ika 5 : 5 ) Mbak@@ ur@@ an@@ ilev man mbat@@ ar@@ ev mban ka mbatamen mba ken tiônnongo . ( 1 Pet . U@@ s@@ u la samber wua ior hemba 1@@ ,@@ 20@@ 0 , shi hi@@ a iky@@ on nôngo u kuman er b@@ iliôn uhar nahan . Kwaghôron u V@@ er@@ n@@ on Z@@ ub@@ k@@ o Maa shi va gba u se gema uma wase sha gbenda ugen . M@@ pav u u@@ wo u o@@ le@@ v , u u lu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Yerusalem ne , u pav ker a@@ vegher ahar la tese ér Yehova ver hem@@ en@@ tor ugen , u u lu suen hem@@ en@@ tor na u vesen la yô . Aluer se mba eren nahan yô , se lu fan Bibilo seer kure kure . ( Aer . A@@ ron yange lumun u eren wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria la sha ci u nyi ? Hegen se time nen sha er yange ve tese ieren ne ken mbamlu mba ve lu kwagh môm a mba se kpa se lu ker nyian ne yô , man kwagh ne una wase u taver jighjigh wase u nan . Z@@ a hemen u ‘ ôron ikpelaior ’ loho u dedoo . Ken ayange a ican ne yô , kwagh gba iyôngo i Aôndo a mbakur@@ an ilev mba i fetyô u zan he ’ a ve vangertiôr la , ka nomso@@ mbaiorov mba ve lu e̱r “ ijiir i y@@ eren ur@@ a@@ ahumbe ” je la . Shi wan@@ nomso u yange doo un ishima la kpa na un icivir sha mlu na u wang la . A doo ú u henen sha akav agen seer aa kasev mba@@ jighjigh mba i ter kwagh ve ken Bibilo la kpa ? U eren nahan la ne or i@@ civi@@ r@@ yolough shi ne mbagenev mba ne or icivir kpaa , kua anmgbianev asev man mbak@@ ov wase man mbayev man anmgbianev asev mba ke ’ Kristu mban@@ om@@ so man mbak@@ asev cii . 3 : 23 - 25 ) Se fa kwagh u uityendezwa mba doon tsung mba ve lu ken Mkaanem ma Aôndo la wang . Yakob taver ônov mba Ga@@ di ishima ér a ta num sha ve yô ve er nena ? ( Yobu 14 : 1 ) Sha kpôô yô , ka mlu u dang jighilii je ne ! I wa ngeren mba tse@@ v mba i hi@@ di i ser la ken u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta , nahan kera ka ican u fan m@@ kposo u a lu hen atô u ngeren u ken zwa Heberu man zwa Grika u ior ve hembe lumun a mi la ga . A@@ eren a a ye tor ken iky@@ ô@@ mp@@ eni i suen u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav nyian kpishi nga kwagh môm a aeren a ior i So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a eren la . U lun a jighjigh u nan imba i Mose la ka a mgbegha se u tsuan akaa a ken jijingi a se we ishima u eren yô Aluer se mba a “ mhen u Kristu ” yô se fa gbenda u yange henen kwagh ken ishima na la , nahan se henen kwagh ken ishima vough er un nahan , shi se fa aeren a na tsembelee shi se dondon ikyav na la kpaa . ( 1 Pet . Mba a ma ityôkyaa i môm i kaan ér ma or nan ngu iv@@ o ga . Gba keng u ú wa nan kwagh shi u tese nan ikyav kpaa ! Er nan ve yange mbatomov mba Yehova na jighjigh ér saa mbahemenev man mbatomov mba Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia ci ca cii ve̱ lu Mbakristu mba i shigh ve mk@@ ure@@ me ? Shi shighe u ka sea ker aan a eren shiada u ian a due la kpaa ka se tese ken igbar ser se mba a mnenge u Aberaham kpa yange nengen ior la . Mo M ne i uma u tsôron . ” ( Yoh . M@@ yer u i Y@@ i@@ la Un É@@ r A̱ D@@ u@@ e A̱ U@@ nd@@ u U@@ r La A er nan ve kwase nana mar wan u Aôndo ? Er Yehova b@@ unde iky@@ ur i Tartor i ya vea Davidi la ga nahan kpa , a lumun ér i pav ik@@ we pue kar ihi@@ ar i Iserael la ker i@@ kpen ihi@@ ar . A@@ dooga igbenda ne ia lu kposo a í u vande fan la , shin ia zua sha gbenda u i eren ivese hen ityô you la ga . Ngeren u ke ’ Anzaakaa 4 : 14 , 15 la na yô maa m hii u henen ke ’ ishima yam mer : “ De nyer sha gbenda u ior mba b@@ ov ga , man shi de zenden sha gbenda u mbaaferev kpaa ga . P@@ I@@ P@@ A@@ A@@ B@@ A@@ V@@ ER i ken tar u C@@ an@@ ada i i yer ér C@@ al@@ g@@ ary H@@ er@@ al@@ d la kaa ér : “ Ieren i lun a iwuese la ka tamen kwagh ken uumace . ” Yange i lu hange hange u nana zer angahar a i̱ sha ia t@@ ingir ityough inya shinii ? Kwa@@ se@@ shiada ugen u i yer un ér A@@ mal@@ ia yô , yange nenge orgen lu ôron i@@ pi@@ pa@@ abaver pe@@ pe hen ijiir igen i ior me@@ men her yô . Er lu a vangertiôr ér mkaanem ma Yehova ma a kure shami vough yô , a er tom u Yehova wa un la sha tahav nav cii shi na shighe na kua akaa a a lu a mi cii sha u eren u . M@@ gem u ve gema ishima sha mimi la yange kôr un ken ishima , shi sar un tsung u ve hide hen a na kpaa . • Hii nan ve yange i na Mbaiserael atindi kpishi sha kwagh u mlu u wang na ? MB@@ A I ER V@@ E B@@ AT@@ I@@ SE@@ M@@ A K@@ EN IN@@ YO@@ M I 20@@ 11 YÔ 2 : 9 , 10 ) Er se dondon mcivir u civir Aôndo yô , doo u se lumun ser atindiakaa a Aôndo a wang la a hemen se sha hanma kwagh u se lu eren cii . 10 : 13 ) Kpa Yehova “ ci@@ gh@@ ir [ mbaihyomov mbara ] asema ér ve̱ mough ityav a Iserael sha er ve̱ tim ve ci ca cii ” yô . Shighe u Yesu lu shin tar la kpa kape i nzughul a mba@@ ats@@ anev shi i eren ior ican je la . T@@ se@@ profeti la yange lôh@@ ô profeti u Aôndo ér vea yem ken ya na nahan er nena , man kanyi i due k@@ ere ? ( 2 Timoteu 2 : 22 ) Shi ka nahan ve Paulu ter ‘ per@@ utya u perapera ’ zum u a lu ôron kwagh u ikyav y@@ asev mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi la ye . — Mbaefese 6 : 14 . 14 : 26 — Gba u mbadondon mba Kristu vea kôr mba hen tsombor ve “ ihyom ” sha nyi gbenda ? Or@@ henen u he ka nan hen u eren sha tindi u í we ér se lu a dooshima sha mbagenev la nena ? ( Ekesodu 12 : 24 - 27 ; Duteronomi 6 : 6 - 9 ; Mateu 1 : 18 - 20 ) Se na jighjigh ser shighe u Yesu lu iyev la , Yosev z@@ aan a na ken shin@@ ago@@ ge ér a za ungwa er i ôron Ruamabera shi i timen sha mi yô . W@@ a@@ ar@@ a@@ wa yange u lu sha igbenda i hen ningir wase la kpishi , shi i l@@ yemen , shi a lu f@@ am yô , i lu an@@ gb@@ i@@ ôr an@@ gb@@ i@@ ôr . ( c ) Ka vangertiôr u nyi se fatyô u lun a mi sha kwagh u uma u ken tar u he laa ? Lu sha mhii u tsombor u uumace shin tar la je Satan er kwagh ne ye . A nger ér : “ Yesu Kristu Wan u Aôndo u se ôr ne kwagh Na la lu mo man S@@ il@@ u@@ anu man Timoteu , lu ‘ een ’ vea ‘ e@@ i ’ imôngo ga , kpa ken a Na yô , lu ‘ een ’ vough . ” ( 2 Kor . ( b ) Yehova na se ian i lun ‘ mba@@ shir@@ en@@ tom a na imôngo ’ sha ci u nyi ? • Er nan i doo u se na Yehova i@@ civi@@ r@@ i ? T@@ so@@ mbor wase yange u zung@@ we kpishi zum u anmgbian wam u nomso u lu anyom any@@ iin kpe ku u ai@@ ky@@ ôr u mat@@ o yô . Ka mlu u ior mba ken tiônnongo u ken E@@ fese u nyi , a zough sha mlu u ior mba Yehova ny@@ ian@@ a ? Aluer se mba eren akaa ne yô , a ‘ kpe jighjigh u nan wase iyol ’ shi ishima a kera nyian se ér alaghga se va er isholibo i a de se i̱ ga la ga . — Tit@@ u 2 : 2 . ( 2 Utor 13 : 20 , 21 ) Nenge imba e̱r yange a kpiligh or la iyol shi a saan un iyol sha wono ! Or ka nan nenge ijingi ér nana sôr iyol i nan tsembelee . Mbag@@ anden vea nenge a ieren i doon i ig@@ y@@ um@@ ior i ken tiônnongo la nena ? T@@ ime fa inja i kwagh u Yesu yange kaa ér Yehova a̱ doo se ishima a ishima yase cii man a uma wase cii man a mfe wase cii la . A lu sha shighe u ne lu zan zende shin ne lu eren tom hen ya imôngo shin shighe u ne lu me@@ men je kpaa . © 200@@ 3 Bib@@ le@@ P@@ l@@ ac@@ es@@ .@@ c@@ om 10 : 16 ; 17 : 16 ) Nahan kpa u ngu wer ior mba Aôndo ban a ban a ya ga . Mar@@ e@@ li@@ us vea K@@ es@@ ia kera mba a kwagh ave er ngise nahan ga , kpa hemba saan ve iyol hegen , shi ve hemba zuan a mk@@ om kpaa . Tar u C@@ ent@@ r@@ al A@@ fri@@ can R@@ ep@@ ub@@ lic ngohol ior mba ve yevese ityav ken ityar igen la anyom b@@ ar@@ em hegen . Kpa kwagh lu môm u vea er ve vea lu uma yô : Yange gba u vea ungwan un . 14 : 6 , 7 ) Kwagh ne na yô , gba hange hange u mbacivir Yehova mba ve tsegh ayol a ve cii vea er tom ne . — Ôr Ese@@ kiel 3 : 17 - 19 . Yange gba u akaa ne aa ng@@ ur@@ en eren yô , ‘ mba ve lu ken Y@@ u@@ dia , vea yevese vea yem sha i@@ wo . ’ ( Mat . Ior mbagenev sôr aan ver a ôron Bibilo shi timen ke ’ i̱ nena , man kanyi mbam@@ tsera ve zough a mi k@@ ere ? Anmgbian u kwase ugen mba yer un ér Y@@ el@@ en@@ a . Kpa shi ka cii la ga , ka u̱ m@@ taver la una za a za hemen a b@@ unde ga . U tesen ikyav , hen tugh mbu gen la , mo vea An@@ dre@@ w se nder sha ci u se y@@ av doo se ga . Er msen hen Aôndo sha kwagh ne . Sha nahan yô , amba a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i er “ dooshima ” man “ ij@@ ung@@ wen ” man “ jighjigh u nan ” nahan , a pase inja i ish@@ ember@@ ti la jimin cii bee ga . 6 : 22 ) Ka nyi ka i gba u vea de ia kar ve ? T@@ ime sha akav a á tese ér Aôndo ngu la . Kpa mba ve lu ken ityar i i lu yôugh@@ yô@@ ugh yô , ka ve nôngon ér ma ve kor inyaregh ki ve lu a mi la shighe u inyaregh ki yen kpishi , ityom i eren kpa i ban , shi mba@@ vesen mba sha tom kpa ve ver ishima ér mbatomov vev ve seer shighe u ve eren tom la yô . Maa ve kp@@ ela un ken gar ve due a na ve za kende ken ak@@ ôngo ér a kpe . — Aerenakaa 14 : 19 . Ka Yehova a hembe tahav sha won cii ye ; nahan cii kpa , yange kegh ato zum u Lo@@ ti lu pasen un ishima na la . Sha nahan yô , doo u se wase ior ve na Aôndo u a lu a “ kwaghfan ken ishima ” la icivir , er se kpa se lu eren nahan . Ka sea er msen , sea ôr kwagh jighilii u se soo ser Yehova a er sha ci u anmgbianev asev yô , kwagh ne a umbur se ér kwagh ve gba se ishima . Kwagh ne wasem je gande . Er derianyom u 18@@ 00 lu yemen u za been la , nomso man kasev kpuaa tese ér mimi u ken Bibilo la gba ve ishima tsung . Alaghga u ma@@ ghen ase@@ mber ne imôngo la a lu u tesen ér u̱ henen sha kwagh zu@@ tu@@ u la ka gbenda u ú ne or nan soon mkaanem ma Y@@ a@@ we je la . . . . Ka ityôkyaa i vesen i nyi Aberaham lu a mi i nan jighjigh a kwagh u mnder u shin ku@@ u ? ; W@@ oo@@ ds , S . Aluer any@@ iman gba hen atô wou vea ikyar u yô , kôr iyol tsaha , “ hu@@ an ving ” hen shighe la sha er ne z@@ ôh@@ ô kpoghuloo sha ishim@@ avi@@ h@@ in ga yô . Ka Yehova i gbe u una hemba gban kwagh ken uma u mbacivir un ye . Ka nyi mbagenev ve er sha u suen up@@ ania mba hen tiônnongo ve ? Mkaanem man ma a inja sha ci u ma pase tom u i gbe u a er tar sha won cii yô . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem heen ér “ fa ” la tese “ mfe u vighe vighe , u or fe kwagh i kom nan yô . ” Se@@ mb@@ er@@ ee ne , shighe u Mbah@@ ut@@ u man Mbat@@ u@@ ts@@ i nôngo ityav ken tar u R@@ wan@@ da ve , i tim ior be@@ ee la , Mbashiada mba ken tar la mba ve lu Mbat@@ u@@ ts@@ i mbara wa uuma vev ikyo ga , sha er vea yima anmgbianev vev mba ve lu Mbah@@ ut@@ u mbara yô , Mbah@@ ut@@ u mbara kpa er nahan . Yehova vande yilan ikyurior i Iserael jimin cii ér ka ‘ mba@@ shiada N@@ av ’ man ‘ wanakiriki Na u Un tsough ’ anyom kar deri uta@@ ankar@@ uhar ken ijime cii man Kristu va ye . ( Mbaromanu 8 : 14 - 17 ) Hen ase sha tom u injaa u un vea mbagenev mba vea tema tor a Yesu imôngo vea er sha u kuren awashima u Aôndo la . Mbagenev nenge ér or a fatyô u eren kwagh ne ga . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Se mba nôngon ser se er kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase ga , shi se mba eren kwagh a wanakiriki u jighjigh la sha ityough ki taver ga , gadia se lumun a m@@ ser@@ akaa u Yehova a ver ne . Anmgbian u kwase ugen mough ken tar u K@@ an@@ ada , mba yer iti na ér , C@@ han@@ t@@ al , a kaa ér : “ Ken inyom i 200@@ 8 la , m yem hen ijiir igen ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or , i i lu ikyua a zege@@ mnger yô . K@@ era lu u henen a hen ga . M umbur ib@@ um@@ un i ken Yesaia 6@@ 6 : 2 , ape i kaa a vese ér Aôndo zu@@ ngu ‘ or u i nzughul a nan man u nan lu a jijingi u v@@ aan af@@ an@@ yô , N@@ W ’ la . Nahan kpa takerada u Mpase ngu ôron kwagh u ma ijiir kpôô kpôô i í yer ér Armag@@ e@@ don ga . Nahan lu u saa una za tôô ian hen or@@ vesen u kô@@ mp@@ eni la , una lumun ve , E@@ mil@@ ia una gema eren tom ah@@ wa kpuaa ye . Nahan kpa , er Yehova nenge Wan na tile sha mimi dông yô , doo un kpishi . ( Anz . Sha ci u p@@ ast@@ ô u ad@@ ua la yange a nger ati a mba ve er iyua la cica cii , a hii sha ati a mba iyua ve i hembe ng@@ een la , a za mase sha mba iyua ve i gbe ikyev ga la , maa a tôô a za var sha h@@ unda u nyôron ken iyou i ad@@ ua la . Er kwagh u An@@ it@@ a ne a tese nahan , mba hen tsombor ka vea hendan a Orkristu yô , i taver nan kpishi u tilen sha mimi . Yehova yange wase Mbaiserael nahan mhii ve lu nena , kpa nyi i gema i er ve ? Ve hingir u nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha ci u i@@ yô la , shi ve na i iti ér Ne@@ hu@@ she@@ tan . — N@@ um@@ er@@ i 21 : 8 , 9 ; 2 Utor 18 : 4 . K@@ asev man ônov mba upristi kpa yange i gba u vea eren kwagh sha icivir er upristi nahan . Ifa fatyô u veren kasev ikyav i dedoo ga . Kwagh ne tese ér Yehova soo ér se fa iti na shi se yilan un sha i . “ N@@ ingir Shi@@ on , zende , ningir nen un , ôr nen u@@ g@@ ô@@ g@@ ô@@ mba@@ a@@ y@@ ough@@ ou@@ v nav . Shighe u Mbaiserael due ken uiky@@ angen kera , yem ken tar ve u za hiden maan tempel u ken Yerusalem la , atô@@ at@@ yev udubu imôngo dondo ve ijime u za civir Yehova . Yesu kaa ér ivaa ka kwagh u i zough a lu môm er i@@ gb@@ ur nahan yô . ( 1 Yohane 1 : 1 – 5 : 21 ) I@@ ca i gba ga maa kwase ugen u lamen zwa Buter va hen ya wam . Nahan kpa , ka an je nan hembe Aôndo sha wono ? ” Mkaanem mara na yô , kwaghaôndo u Sh@@ into du@@ em ishima . 2 : 11 ) Jigh@@ ilii yô , jijingi u taregh una fatyô u hemen se ga , saa se na un ian . ▪ u lun a ishima i taver sha kwagh Shin er taver anmgbian ne vea kwase na kpishi u eren nahan kpa , ve nenge ér ka ian i civirigh ve zough a mi u eren imba zege@@ tom u a hungur a mi ga ne ye . ( Rom . 8 : 38 , 39 ) S@@ ea er nom shin kwase shin sea lu kwa@@ v kpa , se gba kwagh ken mcivir u Yehova . 12 , 13 . ( a ) Ka mbamlu mba ny@@ i@@ iv nahan vea fatyô u p@@ aven se a dooshima u Aôndo ga ? Nahan kpa , se “ wa am@@ ishe ” shi se “ taver jighjigh wase u nan ” nena ? u Ma@@ ac@@ i 20@@ 11 , u a lu a itinekwagh ér “ F@@ i@@ ve Ke@@ ys to Be@@ t@@ ter He@@ al@@ th ” ( I@@ gbenda I@@ ti@@ an I W@@ asen Se Z@@ u@@ an a M@@ kpeyol ) la . Á gema a kaa a ve ér : “ Een Mayange ne mba a ôr kwagh u i nger la er : Ka ken zwa u ani@@ k@@ und@@ anev man mbam@@ an@@ at@@ u@@ mba U sôr iwuese ye , gaa ? ” Er ter ne a fe kwagh u a lu wan na ken ishima yô , a kav er zayol u wan na la i lu m@@ ts@@ wen@@ em yô ; shi kwagh ne wase wan na la u seer lun a vangertiôr , nahan gbenda bugh u vea lamen hanma shighe yô . — Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Lu a Ishim@@ a@@ wan ! ” la . 25 : 16 . ( H@@ ag@@ ai 1 : 9 - 11 ) Nahan , kwaghwan ne lu shami vough , ér “ Ver ishima , nenge nen sha akaa a [ a ] lu ts@@ eren ne ” yô ! A@@ ka@@ a@@ ôron a In@@ j@@ aa a Yesu la a̱ Doo Se Ishima T@@ su@@ ng Ú hen wer kwagh ne una na tar u ainge ne ua lu ijiir i hemban do@@ on@@ oo ? nahan ve lu sha u wasen Yobu u henen sha kwagh je ka ashe tugh ga . ( 2 Mbakorinte 13 : 11 ) Ve fa er ka i lu Yehova ken ishima sha kwagh u i@@ pi@@ la i eren yô . Mbai@@ ho@@ mov mba Yehova wuese un tsuaa man ainge nena ? “ Yehova Una W@@ ase U ” Er Yehova vande tesen Lu@@ ig@@ i man mo dooshima sha u kuran se shighe u i mar Jo@@ el la yô , se soo ser se kpa se tese wan wase u nomso ne dooshima shi se kura un kpaa . Se@@ ma Kwaghôron u Ken I@@ gbar Hii ken inyom ne je á de gb@@ eren I@@ b@@ aver i In@@ yom i Tom i Mbashiada mba Yehova Tar Sha W@@ on Cii la ken Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i 1 la . I tese ken Mpase 12 : 3 , 4 e̱r aka@@ au@@ ma a ken jijingi kpa azende a ve a fetyô u b@@ enden a mbamlu vev yô . Aôndo yange na ior nav m@@ hembe ken utya , nahan i kar ish@@ ar i í ya la i na mbau@@ ty@@ aav 1@@ 2@@ ,000 kua Mbaiserael mbagenev cii . Solomon kav er lu tor je lu han@@ gen A@@ don@@ iya ve sôn Ab@@ ish@@ ag@@ i yô , tsô er vande den un a isholibo na nahan kpa a na zwa ér i wua un . ( Pasalmi 1@@ 39 : 4 ) Tsô shi ka nyi i gbe u se eren msen keng ne ? Ish@@ aren yase i sha mar@@ ami i civir Aôndo la tese wanger wanger ér kwagh gba se sha akaa a ken jijingi . ‘ U keren Yehova ’ nyian la wa u maan mlu u kôôsôô a na man nongo na u shin tar ne ker , shi zan hemen a mlu shon her kpaa . Nahan kpa , Mbayuda kpishi venda u kaven akav a yange tese ér Mesiya ngu a ve la — man m@@ ve u Mesiya ne lu kwagh u yange hemba lun a inja a u kaven akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo yô . Nahan kpa , er uumace mba ve yen ne ve doo un shima yô , Yehova yange kegh iyol ér una de kwagh u vihin tsung ne a er sha er una kende a iji@@ r@@ ôron na i mimi la sha yô . ( Yohane 13 : 35 ) Er dooshima a lu ikyav i fan Mbakristu mba mimi a m@@ in yô , doo u se pine amba a mpin ne nahan ser , Dooshima kanyi ? Yesu yange yar tom a ityesen i a ngohol la sha u tesen mbadondon un nena ? Yesu kpa yange tese ior , er Ter na nahan , ér or a fatyô u p@@ aven a nom u nan shin kwase u nan a ityôkyaa shio ga . — Ôr Mateu 19 : 3 - 6 , 9 . Iyange igen la , ago@@ go a i ver hen ta@@ sh@@ an u b@@ ôô@@ s@@ u tilen tôôn ior yô , lu yemen ken hemen min@@ iti uta@@ an , nahan kwagh ne na b@@ ôô@@ s@@ u mough f@@ aa yem undu se . Mbakristu mba kposo a tar sha nyi gbenda ? Gba u se gba nan jighjigh tsô ser Aôndo ngu ga , kpa gba u se time sha akav a mimi a a tese ér ngu la , shi se er tom a tahav mbu se lu a mi u henen sha kwagh la . Ma@@ y@@ er@@ l@@ í@@ n maa gba a mi ôron Fe@@ li@@ to Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo u i lu Mbashiada mba Yehova ve nger la . Paulu wa Mbakristu kwagh ér : “ D@@ ugh nen akaa ne kera ; iy@@ ugh man [ ishima ] i nyoon man ifer man ity@@ uh@@ wan@@ ev man kwaghôron u dang ken zwa wen . ( Mbaefese 6 : 17 ) A@@ g@@ un@@ du@@ utya yange a kura ityough ki or@@ sho@@ ja man m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma nan kpaa , gadia ka h@@ en@@ pe mhen u or a lu je la . Yesu kaa a vese wener se̱ tese mbagenev u “ kuran akaa ” a un we se kwagh sha mi ‘ cii . ’ A shi nan kpa lu ikyav i tesen ah@@ enge a van man kwagh@@ ts@@ eren kpaa . M lu pinen a m@@ liam iky@@ er mer “ Kanyi i we ishima u eren a mo@@ o ? Tsô wanakiriki u Elisha er nena ? Yohane , apostoli u jighjigh u yange lu sh@@ ir ken iyol@@ been na ken ic@@ ile i P@@ at@@ em@@ o i lun ts@@ wam ts@@ wam sha ci u “ mkaanem ma Aôndo man sha ci u shiada u Yesu ” la di ye ? ( Or@@ pasenkwagh 5 : 12 ) Ka sea lu a ikyav kpishi yô , i gba u se tôô shighe man inyaregh kpishi sha er se sôr mbi , se er a mbi mb@@ ia lu wang shi se ver ishima ser mbi sha inja shi se kura mbi kpaa . Eliya tee ik@@ yom i wan la gbe@@ da gbe@@ da , za veren sha iyou i yaven i sha yô , a vaa a Yehova , a kaa ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , U va a ican sha kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u m tem her a na ne je , U wua wan na ? ” Alaghga a lu l@@ an@@ shima gayô ishima@@ y@@ in@@ an ia na ve nom man kwase vea ts@@ wer iliam a ayol ave ye . ( Yobu 2 : 3 - 5 ) Ikyav i tesen yô , anmgbianev asev mba ken Kristu mbagenev , er mba yange i wu@@ he ve ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a Mb@@ an@@ az@@ i la nahan , nyôr ken mlu u taver tsung sha ci u m@@ te@@ v u sha ican . 2 : 7 ) Nahan una sue u , shi una na u “ agee a hemban la . ” — 2 Kor . Or@@ nah@@ an@@ tar ugen pine ér : “ Lu@@ un er Mbakristu na jighjigh ér Aôndo ngu jim jim er S@@ ar@@ ah J@@ a@@ y@@ ne kpa na jighjigh nahan yô , er nan ve á kera pase iyol na hen se mbagenev ga ? ” Sha gbenda shon môm , u se Mbakristu eren tom taveraa ken jijingi la una wase se u lun per . Bibilo pase wang ér kwagh u mba@@ jighjigh mba ve bee iyol la doo Yehova kpishi , shi a soo ér mbacivir un ve naan ve icivir . “ A due , lu hemban , man lu sha u una hemba kpaa . ” I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mbashiada mba Yehova kpishi ken tar u M@@ ala@@ w@@ i mba ve lu a agumaior yô , yange ve pase mba ve nyer k@@ el@@ ase môm a ve la akaa a injaa a ken takerada u Y@@ oung People As@@ k la M@@ vi@@ e u se lu ôron ne , ka u sha iyol ga , kpa ka u ken jijingi . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Ifa ya kon u i ta icin sha mi la , Aôndo pine un ér : “ Kanyi kwagh u er nee ? ” Nenge ase ikyav i dedoo i Davidi , u yange gba u una va tema tor la , man ikyav i Yon@@ at@@ an , u lu wan u tor Saulu la . Yesu tsengaôron ér , mba vendan mimi vea nyôr ken tiônnongo u Kristu vea tsu@@ me a mbagenev kpishi di er iv@@ or i bo i or@@ ihyom nan lee ken wua ka í vese í hi@@ mb@@ ir u , ú kera fatyô u vesen ga , maa ú kpe kera la nahan . “ A@@ pe Jijingi u Ter A lu yô , ik@@ ang@@ enev mbi her ga . ” Er Yesu kav ér mkaanem nam ma a ume atam a injaa hen atô u mbaihyomov nav ga yô , “ Yesu hu@@ an ving . ” ( Mat . ( Mpase 14 : 6 ) Ken inyom i 200@@ 1 la , yange ve er tom ne taveraa ken ityar 2@@ 35 man a@@ vegher kposo kposo , kua ken ityar i i nengen ér ka i Mbakristu la kpaa . “ I@@ y@@ ôngo igen ” i í lu bem bem a ior mbagenev la ngi civir Yehova sha hemen u Kristu Yesu , Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo , u a hingir ‘ Ter ve u tsôron ’ la . ( Genese 3 : 1 - 6 ; Mpase 12 : 9 ) Er ishimaveren i lun sha tse@@ ene@@ ke na la sar Ifa yum yô , a ya ity@@ am@@ egh ki kon u i ta icin ér ve̱ de ye ga la , shi Adam kpa ya ú . Tor Solomon wuese wan@@ kwase ugen ken I@@ c@@ am i He@@ mban , kaa ér a doo ashe hemba U@@ tor@@ mbak@@ asev 60 , man kasev mba sha uiky@@ a 8@@ 0 . Alaghga se ôr kwagh u aeren a mbacivir Aôndo yange ve er yô , shin se ôr kwagh u ijir i ngise Aôndo ôr mbacivir un yô , kpa er Bibilo i pase akaa shon vighe vighe ga yô , a wanger se ga . Er Jo@@ el lu vesen la , se wase un sha er mcivir u Yehova una lu un kwagh u vesen ken uma yô . K@@ era kpa , gba u Kwa@@ se@@ kristu nana kange ityough zum u nan lu eren akaa a kera yô i lu tom u nom u nan shin ma anmgbian ugen ken tiônnongo nan eren yô . H@@ ide ityôkyaa i i ne ve i kaa ér mbagenev mba iyôngo la yô , ngeren la mase kuren ikyaa ér a va ôr ior ijir ér mba iyôngo sha ci u yange ve lumun ér Yesu ka Ter ve shi ve ver ishima ér ka Tartor na la ua va a uma u hemban doon ye . Maria kaa wener : “ A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo wasem ken uma wam kpishi . Zum u se lu eren msen ser i yima se ken ma kwagh u zan se iyol yô , doo u se time sha mba@@ awashima asev . ( Mbakolose 3 : 23 ) Tsô , aluer u be@@ e@@ yol , u kera fetyô u eren akaa a ngise u eren la ga di ye ? ● A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a a k@@ ur sha a na la . 4 : 18 , 19 ) Nenge ase er Yesu yange wase mbahenen nav u tsuan akaa a a lu a injaa ken uma ve la yô . Kpa zum u mbam@@ k@@ er@@ ev pue hide a ib@@ aver i dedoo ga yô , ior za Mose i@@ ve@@ ver iyol . Kpa yange de@@ e ? Ishima yange i vihi H@@ es@@ e@@ k@@ ia je ka ashe tugh ga , kpa a ker iwasen hen ma ikyurior ga , a gema a tindi ér profeti Yesaia a va . Ashighe a mbayev ve tse ken uya cii ve i maren ve la nga kwagh môm ga . Ú Ne Mbagenev I@@ civir Kpa ? ( Yes . 55 : 10 , 11 ) Jigh@@ ilii yô , Yehova tema Tor sha ayange a ase ne kera kpaa ! Aluer u ngu duen kwaghpasen vea anmgbianev yô , vea nenge shi vea ungwa er u tesen mbagenev kwagh u Yehova yô . Sha iwasen i Yehova yô , a hemba mbau@@ ty@@ aav mba 1@@ 35 , 000 , mba ve t@@ ange ityav sha Mbaiserael la ityav . ( Mba@@ j . Nahan ishima ia lu se ker er un kpa i̱ lu un ker nahan , se kôr akaa a un kpa a ker á ihyom la ihyom . Sha ayange ahar — á uwer u N@@ is@@ an 12 man 13 la cii — Yesu kera ts@@ en iyol na ke ’ igbar ke ’ tempel ga . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) Nahan se hingir u va fan ser “ sha mci@@ e u cian TER la , ishima á taver or . ” — Anzaakaa 14 : 26 . “ Man I@@ ̱ de yer ne er , mbahemenev , kpaa ga , gadia Or@@ hemen wen ngu môm tsô , ka Kristu . ” — M@@ AT@@ E@@ U 23 : 10 . Se@@ er taver iky@@ ar@@ yan you vea Yehova . YO@@ H@@ AN@@ E Kwagh tsô gba ikpelaior i tor@@ on asema la sha kwagh u Lo@@ ti ôr a ve la ga . Un kpa za hemen u lun a jighjigh u nan sha u suur sha jijingi u Aôndo . Ka ikyaa i vesen i nyi se tagher a mi ny@@ ian@@ a ? Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu mba mimi yô , ka kwagh u i gbe u Orkristu nana eren la tseegh ve eren ken uma ve ye , man kwagh ne wa ieren ve sha kwagh u iny@@ ar man tom u u@@ ke man i@@ ember@@ yolough man aeren a ity@@ ôô man u@@ iniongo mba taregh man ivaa kua akaa agen a ve eren vea uumace mbagenev imôngo la cii ker . N@@ om u kwase u nan a doo nan ishima yô , nan@@ á eren kwagh a nan er Mbaiserael mba sha ayange a Mal@@ aki la nahan ga , sha ci u yange ve eren kwagh a kasev vev sha mimi ga . M@@ h@@ ôônom nam ma a zu@@ ngu la ka a ka m@@ nd@@ yar u nd@@ yaren iji@@ r@@ ôron na i sha mimi la shin inya ga ; kpa mhôônom ma zungwen ma Aôndo gema ka a ka gbaa u iji@@ r@@ ôron na i sha mimi la kua dooshima na kpaa . 15 : 1 , 4 . Kwagh ugen yange er u tesen er mci@@ e u cian Aôndo sha gbenda u vough la a lu a inja yô . Zum u or nan kaa a vese ér nan na Aôndo u nana fatyô u nengen a na ga la jighjigh ga yô , se kaa ser nena ? Nahan m va kaa a nan mer nana de me nenge sha kwagh la — nahan m wa nan inyaregh kpishi . Jighjigh u nan na u a har sha Bibilo la na un i@@ civi@@ r@@ yolough kua u@@ lum kpaa , shi mbakur@@ an ga@@ adi kpa na un jighjigh . P@@ a@@ x lu aôndo u van a bem ; S@@ al@@ us di lu aôndo u mkpeyol , P@@ u@@ dic@@ it@@ ia gema lu aôndo u u̱ eren kwagh akuma akuma man mlu u wang ; F@@ id@@ es gema lu aôndo u u̱ eren kwagh a or u ú vese la sha mimi , V@@ ir@@ t@@ us lu aôndo u ishimataver man V@@ o@@ lu@@ p@@ t@@ as di lu aôndo u i@@ ember@@ yolough . Yesu iyol na kpa kaa ér : “ Mo M ngu mnder man uma kpaa . ” I@@ civir i i tesen sha igbenda wue wue ken aeren a ity@@ ôô kposo kposo ne umbur se kwagh u Tindi u Mose la . Kpa kwagh a de ze u iyol hegen ga . ( Anzaakaa 8 : 30 , 31 ; Yohane 1 : 3 ; Mbakolose 1 : 15 - 17 ) Hanma kwagh u yange i gba cii lu Yehova man Yesu a inja . Ieren i or lun sha tse@@ ene@@ ke u nan la samber sha tar hegen . Heela tseegh ga , akaa a se eren ayange ayange la kpa mbamtaver mba ker kpishi . Yehova yange va a atsan sha Igipiti u tsuaa la maa pav Zege@@ mnger u Nyian sha e̱r Mose una hemen Mbaiserael una due a ve vea war yô . Ruamabera ôr nyi sha kwagh u m@@ n@@ orom u n@@ orom ikyaa ga laa , man ka vough sha ci u nyi ? ( Mbaromanu 7 : 18 – 23 ) Nahan cii kpa , sha iwasen i Aôndo yô se fatyô u hemban ityav mb@@ in . S@@ ili@@ str@@ a M@@ zough W@@ ase u Mbakristu Ve pine ér : “ Ka nyi kwaghbo ne , ne er Aôndo u Iserael ne gem nyian ne de u dondon TER , ne ta at@@ se a en kposo hendan a TER ny@@ ian@@ e ? ” Yehova soo ér se fa un . Se fatyô u lun er or u nan hii u k@@ ahan sule sha iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ ahan sule kpa nan tôndo nan undu ér tom la taver nan yum shin shighe u sun@@ da ngu ca hi@@ in@@ ii yum shin nan fa ga shin sun@@ da ua va kpaa - o la ga . Kpa Samuel u Hi@@ ihii la yô , lu un hemba ngeren akaa ker ye . I@@ vande i mnder u L@@ as@@ ar@@ u shin ku la yange i lu mhii u nyi ? Kpa , Solomon va hingir u eren kasev kpishi ken akuraior agen . Yange kwagh ne er gum@@ kwase ugen shin Ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka , u i yer un ér A@@ ri@@ el@@ le yô . Yange i nengen mba@@ am@@ an@@ de@@ v ken Iserael u tsuaa la nena ? Or@@ l@@ in hen kwagh a S@@ ve@@ tom@@ ir kwa an@@ igh@@ eni ken atô u ayange at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin . Ity@@ ôkyaa i vesen i i ne ve se pasen kwagh sha uya uya , shin se eren tom u pasen kwagh u Mbakristu yô , ka sha ci u isharen i se lu a mi i pasen ior iti i Yehova la . 3 : 17 ; Heb . A haa ikyum@@ utya i Mbai@@ gipiti cii an@@ zughul , maa a kaa a Mose ér : “ N@@ aregh uwegh ough sha zege@@ mnger , mngerem ma@@ ̱ hide ma@@ ̱ zua her , ma@@ ̱ ci@@ r Mbai@@ gipiti a ak@@ e@@ ke a ve kua mba@@ any@@ iny@@ av vev kpaa . ” Yehova ngu ior nav er m@@ ure nahan , kor ve sha akaabo cii . ( Gen . 12 : ​ 1 - 9 ) U tesen ikyav yô , anmgbian M@@ ik@@ ha@@ il vea kwase na In@@ ga , mba mar@@ nya u tar u U@@ k@@ ra@@ ine , kpa ken inyom i 200@@ 3 la , ve mough ve yem ken tar u Rus@@ sia . Paulu yange ker iwasen hen Aôndo nahan fatyô u kaan ér : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un [ Yehova ] u A taver mo ne . ” Ka sea ku@@ mban imôngo a ve nahan yô ishima i taver se u zan hemen ken tom wase . 7 : 1 — “ To@@ ho u u he@@ m zum u tor vande t@@ ôn@@ don u kera la ” tile sha ityough ki nyi ? ( Mbaromanu 14 : 8 ) De se kôr mkaanem ma sur@@ un ishima man se lu a mi ken asema a ase e̱r se lu nôngon ser vangertiôr wase sha Mkaanem ma Aôndo a lu her ne , shi se za hemen u nan loho u dedoo jighjigh kpaa . Zum u ishima i vihi u a kwase wou yô , de gbe num a na wer a hen kwaghfan ga . Kwagh ugen gema er hen mkohol ne u kpilighyol . ( Mpase 5 : 10 ) Bibilo ôr akaa a a wase se u kaan ser Maria kpa ngu môm ken mba i ne ve ian i vesen ne yô . Mary kaa ér : “ A@@ zende a mimi kua anmgbianev mba ken tiônnongo mba nan mo msaanyol hegen . ( Yohane 8 : 44 ) Shi takerada u ke ’ Bibilo u Mpase la kpa za hemen kaa ér ka Diabolo je “ a lu tsu@@ ghun tar cii ” ye . — Mpase 12 : 9 . 9 : 10 ) Nahan kpa , ashighe agen kwaghyan man kwagh@@ man yange ve ban Davidi . T@@ ôô A@@ she a O@@ u sha A@@ gbil@@ in@@ akaa K@@ era ! Er nan ve ior ka ve nenge ér gba u vea gema he ’ Aôndo ? A@@ g@@ umaior agen je yô , yange tagher a mbamtaver cii ve ve mase m@@ ough@@ on ye . Yange ve soo u kera lun sha ikyev i u@@ jijingi mba b@@ ov ga , nahan ve kohol ityakerada ve i ah@@ ir cii ve “ nan@@ de sha ishigh ki ior cii . ” ​ —⁠ Aerenakaa 19 :⁠ 19 . Ior mba hen tsombor u m vese her la kpishi lu ati@@ ca . A mase kuren ér : “ Hen shighe ne , m kav er m zua a kwagh u injaa u yange ban ken uma wam la yô . Yange mba karen un yô , i zua un a ky@@ ans@@ a man gba u a pav un a dugh i̱ kera . M@@ nenge wase sha kwagh u tempel u ke ’ jijingi u̱ yange i va kôôm la yange bende a mkav wase u se kav Ese@@ kiel ityough 40 zan zan 48 la nena ? A shi nan kpa , anmgbianev mbagenev ken tiônnongo yange ve lu tesen ér “ m - ande u Ter ” mgb@@ ôghom . Alaghga i ôr ken ma takerada ér gba hange hange u nom man kwase vea lu a inja i dedoo shi vea eren hanma kwagh ken ij@@ ough@@ ave sha er ivese ve ia za a doo yô . Hi@@ ihii yô , Peteru kaa wener : “ Ne mba@@ doon mo ishima , ne mba ne lu u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya kpaa , m ngu zamber a ven mer : Ny@@ agh nen asaren a iyolough a a nenge ityav a uma u ken ishima la . ” Umbur wer apostoli Paulu yange wa nongo u Kristu u ken F@@ ilipi , ken haregh u M@@ ase@@ don@@ ia la kwagh ér : ‘ M ngu eren msen mer , . . . iv nen a atam a perapera a a lu sha Yesu Kristu la sha ci u icivir man iwuese i Aôndo . ’ ( Y@@ ak . 2 : 8 ) Paulu yange er kwagh u atindi agen ken Tindi u Mose la been yô , a kaa wener : “ Hanma tindi ugen kpaa i fi@@ ir a cii ken kwaghôron môm ne ér , or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . M@@ ze u ka se za a za mkombo la tseegh kpa ka a taver asema a mba se civir imôngo a ve la , shi ikyar i ka se na sha mpin tsembelee la ka i maa mlu ve u ken jijingi la . ( Mbafilipi 1 : 9 - 11 ; 3 : 8 - 11 ) Sha nahan yô , Paulu wa Mbakristu kwagh ér : “ Nahan se naan nen Aôndo nagh ku iwuese gbem sha a Na , ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti Na ken igbar je la . ” — Mbaheberu 13 : 15 . Ka unô ior ken ngeren u ken Bibilo ne yange ve lu a jighjigh u nan taveraa , man lu an nan lu a imba jighjigh la ga ? Ka kwagh u sha uhar u ú tagher a mi je ne . Nahan cii kpa , mayange lam a mbau@@ ng@@ wan un mbara sha ci@@ h@@ i , inja e̱r un tile sha ijiir i ta@@ ven i perapera i i t@@ av i kar ve ga . E@@ ge@@ lon Yesu pase ken kwaghôron na la er u lun or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo la a lu kposo a u or omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav sha ci u nan yô . Ikyav i Yesu ver ne i tese u nyi ? — Duteronomi 5 : 16 , 29 . Ser@@ ge pase er un vea kwase na ve ver ishima u eren kwagh ugen hegen er un hingir ter u ônov mba kasev uhar mba lun saan saan yô . Nahan kpa , se kav ser doo u se wa ikyo sha er mbam@@ kighir mba se tagher a mi ken tar u Satan ayange ayange la man asaren a ase a sha m@@ yen la aa tu@@ le gbashima u se lu a mi sha tom u Aôndo ne ga yô . Nahan mbayev vev mbara kua kasev vev mough za ken ya sha er vea za nenge er ve lu la , shi vea fa gbenda u ú hembe doon u vea wasen ve yô . Mbak@@ ur@@ an Ka U@@ iyua mba Yehova a Ne T@@ i@@ ônnongo Yô I@@ wer ngi kar kpuaa yô , se gema v@@ in@@ en am@@ ar imôngo hen ag@@ iri@@ g@@ i u vesen ugen u i v@@ in@@ en am@@ ar her , ken gar u L@@ on@@ don yô . I@@ me yange wa shi i@@ ikp@@ ii lu ha@@ an , shi er ura lu n@@ ôôn yô , m lu kun@@ den gb@@ ir gb@@ ir yemen ken u@@ wu@@ he . Mba@@ apostoli mban yange ve ver ishima sha tom ve u koson iyôngo i Yesu la tsembelee . ( 2 Kor . 4 : 4 ; Tit@@ u 3 : 3 ) Nahan yô , aluer se mba tsuan akaa er se nenge i doo se la tseegh yô , se lu tsu@@ ghun ayol a ase , sea vande henen sha mi nan nan je kpaa . — Anz . Er va a atsan a vihin tsung sha Igipiti been kera yô , Yehova due a ior nav u yemen a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la , er yange ma yem a ve sha gbenda u ú hembe lun fele la yô , gema za kar a ve shin Zege@@ mnger u Nyian , ape á lu ican ga u mbai@@ ho@@ mov imb@@ ishi ve shi tan num sha a ve kpaa la . Hen ase sha kwagh u anmgbian u kwase ugen ken tar u Par@@ ag@@ u@@ ay , u lun anyom 16 u i yer un ér S@@ us@@ ana la . Ken iwer at@@ ar@@ atar tseegh , m gema uma wam kpishi je , kpa y@@ in@@ am ga . Davidi yange tsengaôron ér : “ Ka or@@ wam je , u m suur sha a na se ye kwagh iky@@ agh i môm la , a t@@ um@@ em angahar iyol . ” ( Ps . Yange nôngo kpoghuloo sha er una kenger kwase ugen sha gbenda u id@@ yaa ga yô . ( a ) Doo u mba civir Aôndo vea karen ayol a ve nena ? U se hu@@ an “ ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo ” mb@@ in iyol shi zan hemen a msen u eren n@@ du@@ ur@@ u@@ u la , una na se lu a vangertiôr ser zum u Satan a mough num a vese yô , Yehova una kura se . * Anmgbian u kwase la kaa wener : “ Ior kpishi kaa a mo ér ve mba eren msen sha ci wam ; mbagen gbidye wa@@ ya lam a mo . Shi ishimawan i Yehova zua sha m - er na u ôron ijir sha mimi la kua perapera na kpaa . Yesu man mbahenen nav za ken Yerusalem , ve za zua a “ mba ve lu te@@ en ib@@ ua kua iyôngo man mk@@ ung@@ um ken tempel , man shi mbam@@ us@@ an@@ inyaregh kpaa ve tema ker . ” Yehova pine mpin u a lu sha ishima you vough , ér : “ Ka unô ne , ve pur@@ ugh er i@@ been@@ egh nahan , man ve ve er mk@@ ung@@ um hen ah@@ ura a ma nahana ? ” Kpa kwagh ka a er i vihi yô , icombor i i lu Mbakristu kpishi mase kaven ér u wan mbayev ken makeranta nahan la ka kwaghbo , gadia mbayev vev mbara ka vea z@@ aan makeranta yô , kwagh a kera gba ve sha akaa a ken jijingi ga , ve hemba veren ishima sha u eren akaa a vea zua a inyaregh kpishi ken hemen yô . H@@ a@@ man ker icivir zan zan hingir u za zuan a kunya man ku . “ I nder Kristu shin mbakp@@ enev , ka iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh ken mba ve kpe kera la . Mba@@ civir Aôndo mba mimi er Mose man Yeremia nahan je kpa , yange ve lu a vangertiôr u lamen ken igbar ga . ( E@@ ks . 4 : 10 ; Y@@ er . Maa a nger washika ti@@ ôn@@ ôô a wa N@@ ai@@ r@@ a 3@@ ,@@ 6@@ 9@@ 8 mbara k@@ er@@ egh a tindi a mi shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova . Bibilo tese ér mbatyomov mba uwegh sha tom u pasen kwagh nyian nena ? Ka a wa or ik@@ yô sha imba gbenda la yô , nan nenge a “ m@@ doom ” ken kwagh u injaa u i er nan la . Mose yange ver se ikyav i dedoo sha gbaa ne . Kwagh ne una na ishimaverenkeghen yase i va zuan a uma u tsôron la ia seer taver her dông er “ im@@ an@@ de@@ t@@ so ” nahan . — Heb . Aluer u lumun ani@@ vur kwagh u ken awambe la una za imoshima you i Bibilo i̱ tsaase í la iyol yô , dondo kwagh u imoshima you i ôr a we la . Man ua soo ér we u̱ na jighjigh wer ú fatyô u zuan a hanma kwagh ken ú a m@@ nyoon shio . ( Aerenakaa 16 : 1 – 4 ) Shi kwagh ugen yô , mbamhen kua ga@@ do shin an@@ za a atô@@ at@@ yev a lu a mi kposo la nga yangen mbah@@ e@@ men tom u pasen ior kwagh la u eren u ga . A kaa ér : “ Á lu iyange i môm i TER A fe i yô ; á lu te@@ tan ga , á lu tugh kpaa ga ; kpa á va hingir ai@@ k@@ ighe yô , iwanger ia lu . ” I@@ an i Yehova a lu a mi i hemen la har sha m@@ til sha mimi wase ga . Kwagh u yange er John man mo la cii , yange va a an@@ zughul hen ger@@ i u ayôôso luun her ga la , man kwagh ne gema samber a samber a loho u dedoo kpishi . A@@ dooga tsô Yesu yange kpe hen ijiir i Go@@ l@@ go@@ ta er Bibilo i kaa la ga , kpa gema war a war shinii ? Se mba veren ishima keghen m - iv u u@@ icighan mba uityendezwa mbara , shi se kange ishima u ‘ kuran ayol ase ken dooshima u Aôndo a ishima i veren keghen uma u tsôron . ’ He ’ Paulu yô , u lun or@@ tom yange lu kwagh u saa or a lu a ishimawan keng je . Sha iyange i N@@ is@@ an 14 la , iyange i kpe@@ ese yô , “ or@@ ny@@ ar ugen u ken A@@ re@@ m@@ ati@@ a , za va , iti na er Yosev , ” a sôn P@@ il@@ at@@ u ian ér una tôô ik@@ yom i Yesu una za ii , nahan P@@ il@@ at@@ u lumun . Sha hiihii la , m gbaa dondo kwaghhenen la tsô , ma@@ am iyol a mi ga . ER M@@ S@@ EN A W@@ A@@ S@@ EN S@@ E U K@@ U@@ R@@ AN L@@ A “ Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ? “ Er Se Lu K@@ we@@ ior u In@@ dia Nahan Kpa Se Doo Yehova Ishim@@ aa ? ” • ve ne anmgbianev vev ibo ga@@ egh ga kpa ? Shi yange ker gbenda u t@@ ì@@ m@@ í@@ n im@@ aagh ve@@ gh ki yange ve wa sha ikyev i tindi , í yilan ér Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty la kpaa . Yange gba u Mbayuda mba b@@ an@@ en a jighjigh mbara vea sôr asema a ve . I@@ ca a gba ga tsô , a gba u ú tsua akaa a vesen agen a u er sha kwagh u mcivir u Aôndo man kwagh u tom man kwagh u iv@@ es@@ egh man kwagh u tsombor kua akaa agen . 37 : 4 ) Tom u geman ior hingir mbahenen la ka u van or a mk@@ om hemba ityom igen cii . ( 4 ) Kwagh u nan nger la zua sha kwagh u hegen kpa ? 1@@ 39 : 14 ) Akaa a i gbe a la nga tesen ér mimi je Aôndo ngu ! 18 - 20 . Heela tseegh ga , se ‘ wa nen zwa wase shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u , ’ inja na yô , se hide nen a ayol a ase ijime shighe u se tagher a am@@ een yô , se umbur ser kwagh u Yehova a ne ian ér a er yô , ka sha ityôkyaa i dedoo . Aluer mbaihyomov hendan a tom wase u pasen kwagh u Tartor shi ve lam sha a vese , ve vihi se iti nan nan je kpa , se mba a ma ityôkyaa i se cia ve ga . 7@@ 2 : 7 , 12 - 14 , 16 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i va zuan a akaa ne la kpa na yô , Aôndo doo se ishima a ishima yase cii man uma wase cii man mfe wase cii . — Luka 10 : 27 . Ieren i sha ts@@ wam man ihyom kua mp@@ av u ior ve lu a mi sha mbap@@ asenkwagh u Tartor mba ve lu iorov 2@@ 4@@ ,@@ 9@@ 6@@ 1 ken tar u B@@ el@@ gi@@ um la ngu nan ve zayol kpen kpen je . T@@ ih@@ it@@ akerada ne er kwagh ne been yô , á due a igbenda iny@@ iin i pasen e̱r alaghga yange hii ve kwagh lu nahan yô , kpa shi á kaa ér igbenda ne cii kpa ngi a ngi di ken “ mba@@ ah@@ ab@@ a mbagenev mbakp@@ ish@@ iv mbara tsô . ” Mo Me W@@ ase U , ’ 7 / 15 Mba va nyer ken inyom i 19@@ 19 yô , se seer zuan a mkav sha kwagh u “ Loho u Dedoo u tartor ” ne la . Aôndo U A “ K@@ egh Iyol u D@@ en Kwagh@@ bo ” La W@@ ase mba u H@@ enen Bibilo a Ve la Ve K@@ av Anzaakaa Yange wa kwagh wener i er iyua , shi tindi ior mba i nenge ve kom la sha u ve za na iyua ne yô . I@@ veren i Yehova ngi “ ve a inyaregh ” nena ? Een , “ ishima i nom u nan , . . . suur sha a nan , [ yange nan ] de zuan a m@@ tser ga . ” — Ivur 11 , 16 , 20 . 3 : 21 - 26 ) Nahan a Yesu shio yô , se fatyô u kporom ikyua a Aôndo ga . Sha mcivir u civir Aôndo yô , Bibilo ôr kwagh sha kwagh u i gbe u ior ma ve eren la man kwagh u atindi man akaa ag@@ enegh kpaa . 19 : 4 - 8 ) M@@ tsegh u Mbaiserael tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo la tese ér lu di ic@@ egh@@ zwa i eren ma kwagh tseegh tsô ve er ga . ( Pasalmi 34 : 19 ) Kwagh ne kpiligh se iyol ga , sha ci u “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” Eren nahan yô , a tindi tahav mbu age@@ egh , gadia ngeren u pasen kwagh u i@@ gbe@@ tar la shi kaa ér : “ Jijingi u Aôndo gba karen . ” ( Gen . Alaghga uwer a gba mbagenev sha ci u iyol@@ been , man m@@ seer u tom u hen tsombor u seer la shin m@@ vi@@ hi@@ yol u a gbe a gba kera yô . ( Aerenakaa 4 : 24 ) Aluer se time sha akaa a Yehova a gbe la yô , ka keng se kure ikyaa ser a wa ikyo sha kwagh wase . 12 : 2 ; Ef . Ken mpase u sha mnenge u “ iyange i Ter ” la , apostoli Yohane nenge a “ ud@@ a@@ ar@@ mba@@ am@@ eng@@ er@@ ev mba z@@ en@@ aria uta@@ ankar@@ uhar , man ker atô u ud@@ a@@ ar@@ mba@@ am@@ eng@@ er@@ ev mbara yô , m nenge a Or er ka Wan u or nahan , ” nan “ lu a as@@ an at@@ a@@ ankar@@ ahar ken uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh . ” Shi er lu a vande nengen a akaa a sha ga nahan kpa , lu a jighjigh u nan her dông . P@@ ase mlu u mba@@ van@@ nya mba Lo@@ ti mbara er u hen wer yange ve lu la . 1 : 22 ) Aluer se time se fa er Aôndo a nengen mba@@ beenyol yô , kwagh la una wase se . Mba “ ken ajiir a l@@ yemen , . . . ve saa doo doo sha akaa a tan mciem iyol ! ” Er ortamen u sôron atôônanongo kpa nenge ér i wa anmgbian u nomso la kwagh kpa ngu geman inja ga yô , un kpa a lumun ér i dugh nan ortamen kera . Ka i gb@@ ir un shin ze@@ ge an@@ ar u ha@@ an ilev kwaghyan sh@@ imi . Yange gba u vea de akaa agen a ve soo u eren yô , sha er vea nenge sha mbamaren vev mba been ayol yô . A@@ ka@@ a@@ wan a ken Ruamabera kpishi se mba zough a mi ken ityakerada yase . Kpa yange mea za nyôr ken Iyou i Tartor yô , anmgbianev ve se a mo shi ve tes@@ em dooshima ; ve kenger mo er mba ken tar nahan ga ! U y@@ esen mhen u Kristu ken a vese shi eren sha mi vough la hemba u kaven di a kav Yesu sha akaa agen a yange er la . Nahan cii kpa , saa se za hemen u nôngon tsung sha u se dondon igbenda i Aôndo yô . ( Yesaia 6@@ 3 : 9 ) Nahan , doo u mbacivir Yehova sha jighjigh vea fa ér zum u ve lu yan ican yô , un kpaa ka a yan i a ve ityô . Mbagenev mbara lu E@@ le@@ as@@ ar man S@@ ha@@ ma . ( 2 S@@ am . * ( Mbafilipi 1 : 10 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 21 ) Doo u mbamaren vea hen sha mbampin mban dedoo shi vea er msen sha kwagh ne kpaa , shi doo vea hen sha mbamzeyol mba ônov vev vea tagher a mi aluer ve tindi ve makeranta ken gar ugen shin ken ma tar ugen yô . Ú fatyô u eren kwagh u Gi@@ di@@ on kpa yange er zum u a kaa a mbau@@ ty@@ aav nav ér : “ Nen@@ gen nen sha a mo , kwagh u me er yô , ne kpaa er nen nahan ” la . “ Tsô i na han@@ mô ve ri@@ ga u pu@@ pu@@ u man i kaa a ve er , ve̱ hi@@ r@@ a tile kpuaa zan zan i̱ iv iyenge i mba ve lu ak@@ ar a ve a tom man anmgbianev vev kpaa mba á va wua ve er lu i wua ve nahan la . ” — Mpase 6 : 10 , 11 . Ve lu g@@ enger imo kaan er : M@@ yom ka u Aôndo wase u A tem sha ik@@ ôn@@ ough ki torough la man shi Wan@@ iyôngo kpaa . ” Maa a ôr kwagh u ishimaverenkeghen i doon tsung i Yehova a ne iy@@ ongo igen , i i gande u ôron i iyenge la , ér : “ Akaa a i gbe a sha won cii [ ka uumace je la ] nga veren ashe keghen mpase u á va pase ônov mba Aôndo [ mba i shigh ve mkurem mbara ] ken igbar la tsung je . Ashighe agen kwaghhenen ugen una due mbayev ishima , nahan gba u uter vea van@@ den gbidyen kwar tsembelee cii ve vea tsuan kwagh u tsombor u a hen la ye . Anmgbianev mba lamen zwa u P@@ oli@@ sh mba ve za mkohol ne kpa kwagh er u vea hungur a mi mayange ga yô . Yange i due a takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la ken zwa u P@@ oli@@ sh — lu injar i ve zua a mi sha ishima i ve wa a m@@ d@@ ôh@@ ô@@ rom man ura je la . • Inja i kwagh u i kaa ér “ su@@ se nen Wan zwa ” la ér nyi ? Alaghga ú vande nengen a “ akaa@@ kpilighyol ” ne ag@@ enegh ken ufoto ga yô sha ajiir a i ts@@ enen á ér ior ve̱ za nengen la . N@@ ingir sha a mba ve dondon imba an@@ za you la ; nahan vea taver we . Ka han@@ a se zua a iwasen ve se za hemen u zenden vea Aôndo ? Mkaanem nam man yange ma sa@@ gher Mbag@@ al@@ il@@ ia kpishi ken asema . — Marku 1 : 14 , 15 . Kwagh ne tese ér Yehova una fatyô u yaren tom a akaa a á gbe la kuren mba@@ awashima nav . Anmgbian ugen u i yer un ér G@@ er@@ al@@ d , a vese kwase hegen anyom 55 yô kaa wener , “ Kwagh u a ne ivese i doon yô , ka u nom man kwase ôron shi henen Bibilo imôngo . ” K@@ e ’ masejime yô , any@@ ighe mase wan Roma a@@ gbe za g@@ ú@@ ú@@ s@@ ú a mi inya . Ne mbamaren , ikyav yen i ishimat@@ seen la , ia na mbayev enev vea soo u civir Yehova M@@ nyer u Yesu nyôr ken Yerusalem sha inja i tor la kure akaaôron a profeti a han@@ a ? ( Anz . 23 : ​ 15 , 16 ) Kape ka sea taver ishima , sea tile sha mimi sha kwagh u perapera ve i saan Yehova iyol je la . man ka sea fa ser se mba eren kwagh u saan Yehova iyol yô , ishima i hemba taver se cii . A soo ér se eren tom na u vesen ne ken ij@@ ough@@ ave . I@@ aven i hiihii i zege@@ can la ia karen kera yô , nyi ia ere ? Er u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar ken ijime pu@@ e@@ ta@@ ankar@@ uhar , cii man i va mar Yesu shin tar yô , Yehova tsengaôron sha ikyev i profeti Yesaia ér , Wan@@ akiriki Na u un tsough la una civir un sha mimi shighe u una tagher a imeen i vesen je kpaa . U@@ umace mba kposo a aka@@ au@@ ma agen a shin tar ne cii nena , man kwagh ne na se ian i eren nyi ? Takerada u Mbakolose pase kwagh la wang . ” Un vea kwase na mba pasen ior kwagh u Tartor u Mesiya la kpoghuloo . Kwagh u it@@ it@@ or ne hen la doo un je yô , a er batisema . ( Aer . J@@ ul@@ ai 12 - 18 , 20@@ 10 Shighe u i nôngo Ity@@ av Mb@@ i Tar cii Mb@@ i sha U@@ har i bee la , i vihi tar u Y@@ uro@@ pa k@@ ac@@ a k@@ ac@@ a , shi ij@@ en lu nôngon u wu@@ an ior kpishi . Shin er ior mbagen ve lu a kwagh ave kpishi nahan kpa , hii ken tar u B@@ ang@@ l@@ ad@@ es@@ h zan zan za ar ken tar u United St@@ ates kpaa , ior mb@@ á mba í taver ve u zuan a kwaghyan shin ijiir i tsan yô . Aôndo u mimi , u un iyol kpa a lu jijingi la , yange vande gban mbatyomov cii ve gba tar ye . Inja i iti i Aôndo nahan . Shi er i nger avur ne sha u tesen ér ka akaaôron a mimi yô , hanma shighe cii nga a iwasen shi a bende a ior ken mbamlu kposo kposo . ( Yobu 34 : 19 ; 2 Mbakorinte 5 : 14 ) Aluer ka u se za hemen u eren kwagh u doon Yehova ishima shi civir un a ishima i môm yô , mayange se s@@ angen a s@@ ange mba wan ve ikyo ga shin se lu mba “ nyo@@ h@@ on zwa sha u zuan a mtsera ” ga . — Yuda 4 , 16 . A nger sha iky@@ enge i icam nahan ér : “ Doo@@ m ken ishima u wan akaawan a O@@ u ik@@ o , mkaanem O@@ u maa hung@@ u@@ l mo mayange ga . Nahan m soo mer ve za hemen , alaghga me seer fan akaa agen . ” — Mkaanem ma D@@ en@@ n@@ i@@ ze , kwase u ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o . Nahan or@@ pasalmi wa ican ér : “ Me pase awashima u TER : A kaa a Mo er : We , U ngu Wan Wam je , . . . A̱ lu ma tor u bo yange nana tôô A@@ re@@ ki shon nana za ver pe gen shin a lu Yo@@ shia iyol na yange tôô un za ko@@ so ijiir igen zum u i lu sôron tempel y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur la kpa , Bibilo ôr se ga . ( Mateu 24 : 45 ) Alaghga ú fa er kwagh ne a lu a inja yô , kpa á lu ú inja er ú ngu a shighe kuma u ôron Bibilo shin timen ke ’ i̱ ga nahan . P@@ ip@@ a@@ abaver i sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki A@@ fri@@ ka ôr kwagh u Mbashiada ér ka “ môm ken u@@ kwaghaôndo mba sha tar u a lu samber fele fe fele shi a lu a u@@ lum iyol u i fe un sha won cii sha mk@@ or u kuran atesen a ken Bibilo yô . ” Tor Solomon yange kaa ér “ ave ahar a a iv a ican ” la ka “ u z@@ endan ahumbe ityô ” tsô . ( Pasalmi 10@@ 3 : 2 ) Doo u Mbakristu cii vea lu tse@@ vaa sha u kaven kwagh u mbamsen vev ve lu tesen la . Shi ka kwagh u dedoo u hanma or u hen tsombor nana lu a Bibilo man takerada u ats@@ am man kô@@ pi u ngeren u i lu timen ken Ruamabera a mi la . 7 : 17 . Al@@ ô@@ gh a ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u ken E@@ fese la ( Duteronomi 16 : 15 ) Shighe la lu shighe u saan iyol kpen kpen ! Shin er ityom yase tseegh ia yima se ga nahan kpa ngi hange hange nena ? Er ve lu yemen sha nongo la , ve naan ior tra@@ k gbilin . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Kwagh@@ pasen wase ka tom u i gbe u se er keng keng yô , ka nahan ve se eren ú ye , kpa ka ityôkyaa cii la ga , mhôônom ma ma ker se a ior la kpa ka ma mgbegha se u eren tom ne . Shi ityôkyaa igen i yange gba u una ôr un keng yô , lu sha ci u a̱ de za ongo kwagh u kwase na er sha u waren un kua ya na la sha zwa u orgen , nahan a̱ gema a̱ ya kunya kpishi ga . Iyange igen yô , orgen u ve eren tom imôngo yô , kaa a anmgbian ne ér vea mough vea za er tom hen kô@@ mp@@ eni ugen ape a hemba kimb@@ in ve inyaregh shi vea hemba zua a mbam@@ tsera kpaa yô . 2 : 8 ) Ior kpishi vea nenge mtim ne nahan , a kpiligh ve iyol . Yehova P@@ ase Akaa A “ A@@ a Er Fe@@ fa K@@ en@@ g La , ” 6 / 15 Nahan kpa kwa ne yô , Ne@@ hem@@ ia t@@ una akaa a mbaihyomov nav wa un iyol la . Ka iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mbi pasen kwagh u Tartor mbi ny@@ i@@ iv se lu a mi a@@ ing@@ ee , man ú ngu yaren tom a mbi nena ? Á wa a@@ jingi a na a nengen akaa ken ica la , tsô á nenge mbaihyomov vev haa ke@@ ela gb@@ ir gb@@ ir p@@ ast@@ ô ugen di lu eren ve ad@@ ua . Er se hen akaa a ken jijingi a i er ken takerada u Lev@@ iti@@ ku ne , alaghga u lu henen wer , ‘ Hegen ne m hemba kaven er i hii ve i we takerada u Lev@@ iti@@ ku ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . ’ Kwagh u m ungwa la kô@@ rom ken ishima tsung , nahan m ngohol mimi fese je ngô@@ ôr ga . Yange hemba nzughul kwagh hen tugh mb@@ ura cii . Sha mimi yô , alaghga se lu a akaa a eren kpishi , aa a ya se shighe kua agee nahan a taver se u civir Aôndo sha inja yô . Bibilo i lun ér i̱ m hii lun a mi la nahan Shin er mbaihyomov kase Elisha ken Do@@ tan nahan kpa , mciem gba un iyol ga . • Hii nan ve i lu kwagh u ican u kôron no@@ mbor tsaha ? Mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ka ve hemba veren ishima sha kwagh u vea er ve ior a soo ve yô . ( Mpase 21 : 1 - 4 ) Mba@@ civir Yehova sha mimi cii vea ember sha shighe u injaa ne kpishi ! Shin er mba ve lu “ iyôngo igen ” la ve lu môm ken mba i kohol ve jimin cii ve lu iyol i Kristu la ga nahan kpa , vea fatyô u henen kwagh sha injakwagh ne kpishi . 4 : 22 - 24 ) Aluer gba u se sôr akaa a vesen shin a kiriki ken uma wase je kpa , ka er or nana har or u he iyol ve nana tese ér nan hingir Orkristu ye . 15 : 6 , 19 - 22 ; 16 : 4 . ( 1 Yohane 2 : 1 , 2 ) Kwagh ne ngu a na se lu a vangertiôr hen Aôndo shi imo yase i ken ishima kpa i lu wang . Aluer u ngu Orkristu u i ne u tom u ortamen yô , a@@ dooga kape we kpa u na mlumun je la . ( N@@ ah@@ um 2 : 2 , 12 , 13 ) “ Kwagh á tser [ N@@ ine@@ ve u lu ] gar u awambe ” la . Or@@ gen u i yer un ér Jo@@ sé Lu@@ is P@@ é@@ re@@ z G@@ u@@ ad@@ alu@@ pe , u a gber takerada u i yer u ér Why Are the Ca@@ th@@ oli@@ c@@ s Le@@ aving ? Zum u Yesu Kristu lu shin tar la , a ts@@ eng@@ ak@@ aan wener , ken ayange a masejime ne , ior kpishi vea s@@ enge ér mba dondon un . Ve mbagenev kpishi i ter ati a ve ma ijiir igen i môm ken Ruamabera ga , shi ka ve kpuaa tseegh ve lu a ityom i vesen ken tiônnongo ye . A shi nan kpa , Peteru kpa lu uwegh ken ieren i kunya i tesen er uumace ve soo iyol mor@@ on kpishi ne . ( Ôr Yakobu 3 : 13 . ) ( 2 Utor 18 : 31 , 32 ) A shi nan kpa , kwagh u R@@ a@@ be@@ sh@@ ake kaa ér vea za y@@ aan ru@@ am shi vea maan z@@ ar u wain la yange una sar ior mba ken gar u i kase un sha u@@ ity@@ a la kpen kpen ! Bibilo kaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh . ” U fatyô u lôh@@ ôn ve wer ve due kwaghpasen vea we , nahan tesen ve wer u eren Yehova tom la ka a va u a msaanyol kpa ? Nahan kpa , aluer u tsegha iyol you sha ci u Yehova shin u s@@ ôôn eren nahan yô , gbenda u u eren akaa ken uma wou ayange ayange la ngu hange hange . ( Yohane 3 : 16 , 36 ) Nahan kwagh ne wanger , Aôndo soo ér hanma or u nan lu a ishimaveren i̱ zuan a myom yô , saa nana na jighjigh shi nana ungwan tindi kpaa . Zum u Or K@@ era C@@ i@@ e Aôndo Ga Yô M@@ lu u hen atô u mbamaren man mbayev vev la una fatyô u ng@@ een a ha@@ gh@@ el@@ aa kpishi je , hemban je yô , zum u Yehova a doo ve ishima ga yô . Ka sha nahan ve , se ver ishima ser ishima yase za hemen u ngohol iv@@ or i Tartor ne shi iv@@ or shon ne ngi u@@ men atam kpaa ye . Se zua a mlumun sha mpin ne ken kwagh u Yesu ôr a if@@ er@@ or ugen u i wua un a na imôngo la . Er mkombo hii la , ior lu hen mkombo la hemba 1@@ 00 . Sha nahan yô , Tom man C@@ ar@@ ol ve fatyô u yan ikyar a ior kpishi hen ningir ve . Solomon , Tor u fan kwagh , kaa ér : “ Or@@ gen ka nan gba ôron kwagh ga@@ gh er mk@@ uma u s@@ an@@ ker yô , kpa no@@ mbor u or@@ fankwagh yô , ngu ne mkpeyol . ” Ka i tsaase mbatomov mba Yehova ken mbamkombo mba ve ze ken hanma s@@ ati la shi ve zua a akaawan a aa wase ve vea lu Mbashiada mba Yehova mba jighjigh yô . Sha nahan yô , “ er A nenge a ikpelaior yô , mhôônom kôr Un a ve tsung , sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” ( Mat . I Na Un T@@ ahav sha u a V@@ a a Mbam@@ tsera mba N@@ agh K@@ u I@@ p@@ aan A tese sha ishimawan man m@@ til sha mimi na la ér Yehova hemba gban kwagh ken uma na . Kwagh u In@@ j@@ aa u Se Ver Ishima sha mi Yô Kape kwase ugen u yange na jighjigh ér Aôndo una l@@ ù kpa i fa ga yange kaa la . U nenge wer doo u ú seer henen fan kwagh u i gbe u ú er ve u va lu uma shighe u “ inyam ” i mba@@ beenyol “ ia hingir he@@ gh á hemba i wanye ” la gaa ? Kpa ihy@@ agh igen gema ngi i ia fatyô u vihin mlu wase a ior kua ikyar i se ye a Yehova la yô . Man kwaghbo ka una va di yô , ve er nena ? 1 : 7 , 14 . Takerada u Mpase tese uwegh sha “ U@@ sha u he man tar u he ” ú ke ’ hemen la sha i@@ aven i nyi ? 3 : 3 , 4 ) Nahan kpa , ica ia kera gba ga tsô , una tese m - ande na ken igbar zum u una kure awashima u Yehova sha u timin ity@@ artor i shin tar u Satan ne cii la . N@@ ôngo eren kwagh ne akuma akuma , eren kwagh ken ij@@ ou@@ ave vea or@@ maren ugen la er i gbe u a lu la , kpa shi ver ik@@ ighir i eren akaa sha er u kura ivese you i he la yô . ( Mpase 12 : 12 ) Ngu nôngon ér mlu u hanma kwagh a lu ken dang shin tar ne ne , a tu@@ le se ishima sha er se kera nôngo kwagh ga yô . M@@ til u ior mba Aôndo ve til sha mimi la tese ér or ngu a ma ityôkyaa i nengen ér nan hemba mbagenev ga nena ? 1 : 13 Hen sha kwagh ne tsô u nenge , inja na yô Lo@@ ti lu kaan ér Yehova a gema kwagh u a vande ôron un la ! — Ôr Genese 19 : 17 - 20 . Elisha za hi@@ di hen Y@@ ord@@ an yô , a gbidye iky@@ ondo i Eliya la sha mnger , maa a pine g@@ enger g@@ enger ér , “ TER , Aôndo u Eliya , ngu han@@ a ? ” 10 : 44 , 45 ) Sha nahan yô , mbananjighjigh mba ken A@@ tô@@ at@@ yev , mba i ts@@ ôngo ve ga la kpa i va a ve ken ikyurior i he i i lu Iserael u ken jijingi la . U@@ washika mba yange í nger atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar la cii iv a mkaanem ma tesen ér Yesu fa ican i yan i mbadondon nav dedoo shi á wuese ve sha mcivir u ve civir Aôndo sha jighjigh la kpaa . 15 : 36 - 39 ) Lu nyi i wase un u nôngon a mbamtaver mb@@ ana ? Mayange ityesen n@@ á na ior u henen ér ve gba kwagh ga ze , í lu er ka i̱ uumace mba mor@@ on iyol nahan ga . Ior kpishi nenge ér M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor zua icombor ve shi a wase ve u seer doon ayol a ve , shi a taver mlu ve u ken jijingi kpaa . U hemban cii je yô , aluer u gbidye kwar sha kwagh u u er la yô , nôngo dondo kwagh shon . ( Yeremia 9 : 25 , 26 ; 25 : 23 ; 4@@ 9 : 32 ) Kpa , tindi u Aôndo ne ts@@ wer Mbayuda u t@@ ôn@@ don ice shin gbem shin ts@@ wer ve ityough ki hon@@ don jimin cii ga . — 2 Samuel 19 : 24 . Kwagh u hemban kpiligh iyol je yô ka gbenda u Yehova er a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a n@@ der@@ an uma a i yer ér c@@ el@@ ls la . ( 1 Utor 8 : 41 - 43 ) Kape nyian kpa i gbe u mba ve lu Iserael u ken jijingi ga la vea kohol vea ior mba Yehova , mba ve lu “ ônov mba tartor ” la keng je la . Kwaghôron u profeti u a lu ken Yesaia 6@@ 1 : 5 , 6 la tese mzough u a lu hen atô u iyôngo igen man Iserael u Aôndo la nena ? Sha shighe u Tindi u ikyuryan la , ior mba Aôndo naan un ini@@ aav mbi dedoo sha er una lumun ve yô . Ivur 7 kaa ér : “ W@@ u@@ ese nen TER shin tar , ne ish@@ ôso i vesen i shin zege@@ mnger kua ai@@ v cii kpaa . ” M@@ saanyol u z@@ endan una fatyô u imb@@ ishi mcivir u se civir Aôndo la . Ken washika u Paulu nger Mbafilipi la , a ôr kwagh u dooshima ker var var . Ruamabera kaa ér : “ M@@ tim u A@@ ha@@ shia due her Aôndo , sha m@@ ze u a za hen Y@@ e@@ hor@@ am la ; gadia er a va yô , a za a Y@@ e@@ hor@@ am imôngo sha u za keghen Y@@ e@@ h@@ u wan u N@@ im@@ shi gbenda , u TER shighe un mkurem kôr un tor sha u a̱ za tim ya u A@@ hab@@ a la . ” ( Mbaheberu 13 : 18 ; 1 Mbakorinte 11 : 1 ) V@@ é fa doo doo er imba ieren ne i̱ lu ieren i van Yehova a icivir er Yesu lu kaa nahan , ér : ‘ I@@ wanger yen i̱ wanger sha ishigh ki i@@ or@@ ough sha u ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Ter wen u A lu Sha yô . ’ — Mateu 5 : 16 . Mose man Yeremia kpa sha hiihii la ve lu henen ér vea fatyô u eren tom u Yehova na ve la ga . ( Mateu 6 : 22 , 23 ) Een , Mbakristu mba mimi ka ve za hemen u nan ér i saan Yehova iyol sha u ungwan imo na ken hanma iky@@ asen i ve lu la man sha hanma mlu u ve lu ker cii . — Anzaakaa 27 : 11 . Paulu hii tesen ikyav sha Aberaham , or@@ jighjigh u vande lun uma cii Aôndo va na Mbaiserael atindi shi ica i gba cii Kristu va bugh gbenda u yemen sha la . ( Heb . Yange ior vea y@@ aan ican yô , kwagh la a kôr Yesu ken ishima . “ Kwagh u A H@@ ung@@ ur a M@@ i Ga ” ( “ Cre@@ ation D@@ ra@@ ma ” ) , 2 / 15 Ka Yehova a gbe akaa cii shi a lu Tor u He@@ mban sha won cii ye . “ I@@ ̱@@ D@@ E yer ne er , mbahemenev . . . ga , gadia Or@@ hemen wen ngu môm tsô , ka Kristu . ” ( a ) Hii nan ve Yobu a lu ikyav i dedoo he ’ Mbakristu mba ve vese ayol laa ? ( Ôr 1 Peteru 4 : 10 . ) Mary O@@ l@@ son U fa gbenda u Aôndo a lamen a vese kpa ? Mkaanem ma Pasalmi 1@@ 26 : 6 kure vough kwa imôngo nahan ér : “ U nan zenden a m@@ liam ashe , nan lu a iv@@ or i tan la yô , nana hide a iember a a@@ ile a nan ave kpee je . ” Ka ve ker u “ sur@@ un mba ve lu ken hanma ican la ishima sha ishim@@ as@@ ur@@ un i [ ve ayol a ve ] kpaa Aôndo A su@@ r [ ve ] asema a mi la . ” ( 2 Kor . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Ter wase u sha ka una ungwa mbamsen asev nahan i saan se iyol je i zua ga , gadia iember ka i tile sha ityough ki ij@@ ung@@ wen , bem di sha ityough ki ican i ken ishima ! Ken derianyom u sha un@@ yi@@ in C.S.@@ Y . la , ikyurior igen i ken tar u Ar@@ ab@@ ia , i i yilan i̱ ér N@@ ab@@ at@@ a@@ e@@ ans la yange i ngohol haregh u E@@ dom hingir sha ikyev ve . Nahan , Mbae@@ dom yem sh@@ ir ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Y@@ u@@ dia , i i va gema yilan ér I@@ du@@ mea la . Noa yange ker u lun kôôsôô a mba ve civir Aôndo ga la ga . From the book F@@ ac@@ s@@ im@@ ile of the W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on M@@ an@@ us@@ crip@@ t of the F@@ our Go@@ spe@@ ls in the F@@ re@@ er C@@ ol@@ le@@ ction 19@@ 12 Kwagh u vesen u una wase se ve se lu a aeren a wang yô , ka u se kuran ishima yase . Alaghga se nenge ser nan ngu eren sha akaa a nan lu henen ken Bibilo la . Nyian kpa , ior kpishi mba nzughul a mbagenev tseegh ga , mba ‘ vihin tar ’ ne kpaa . — Ôr Mpase 11 : 18 . Ka Aôndo a ne Yesu hemen ne ye . Yehova “ nder Un shin mbakp@@ enev . . . Yange una ôr ve nahan i taver ve u kaven kwagh u a lu ôron yôô ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 19 , 1@@ 30 Nenge igbenda iti@@ ar i ia wase u yô . Nahan kpa , her ave ave la je tôô shighe pine Peteru mbampin sha er una shi@@ ishi mimi mba hange hange ken ishima na yô . Yange lu u Aôndo una seer ôron profeti na nyi ? Nahan kpa , anmgbian la lu dông sha m@@ til na la her . Awa@@ shima wam la kure vough . ” Ú F@@ AT@@ YÔ U N@@ AN M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N K@@ P@@ A ? Se er nan ve atsan a se ye la aa na se iyol@@ kpen ga ? Kpa mbam@@ k@@ er@@ ev mba pu@@ ev mba b@@ an@@ en a jighjigh la yô kpe ken zende u Mbaiserael zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom 40 la . — N@@ um . I@@ vese shin ku iin ua fatyô u van a mzeyol nena ? Er sar un u ma un zough a ib@@ um@@ un hen Yehova u tesen ér ngu a na yô , á kaa wener una ver ai@@ ve a iyôngo sha vande u gbidyen al@@ ak@@ e@@ ma sha mi a lu her zan zan sev pu@@ aa sha er una kar a nenge aluer ngu a na yô . Man kanyi yange soo ér F@@ ar@@ a@@ o a er@@ ee ? Yehova kaa wener : “ Gadia Mo , TER , Aôndo wou , M kôr uwegh ough ku y@@ an@@ egh ; M kaa a we M@@ er : De cie ga , M wasen we . ” A@@ kav ne nga a seer ayange ayange , zan zan iyange igen yô mar@@ to@@ gh@@ or maa u hii , nahan kwagh ne a tese ér iyange i mar i nan lu keghen la nyôr ve . De se nenge ikyav . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ea tsua shighe u ne lam sha ma mzeyol yô , vande ngeren kwagh u ú hen wer ka mzeyol shon la shin takerada man gbenda u ú soo wer ne h@@ ime iy@@ ongo shon la sha er u fa kwagh u ú ôr a or@@ ya wou shin kwase wou jighilii yô . Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mba pasen kwagh vea fa igbenda i dedoo i pasen kwagh nena ? Shin er i nger kwaghôron ne i tse i nôngo u kuman anyom 2@@ ,@@ 5@@ 00 hegen nahan kpa , ngu se a inja kpishi je . O@@ b@@ a@@ dia u lu or@@ tom u A@@ hab@@ a la ver se ikyav i ishimataver nena ? 2 : 2 ) I@@ bu@@ me@@ kwase ngô@@ ôr lamen sha nom u nan g@@ es@@ egh@@ ee ga , kpa kwase u fan kwagh yô , ka nan keren u seer icivir i nom u nan nan lu a mi sha ishigh ki mbayev mba nan kua ior mbagenev la . Kwagh u ú zua a mi la alaghga una k@@ unda ú iyol . Tsô L@@ as@@ ar@@ u lu han@@ a ken ayange a any@@ iin a a kpe laa ? Kwagh u a lu yô , ka u fan or u nan lu a ibo shin u nan lu a ish@@ ô la i lu ôron ga , kpa ka or u nana ker gbenda u van a bem la . A@@ ti a ken Bibilo N@@ ga a Inja 4 : 11 , 12 ) Yange na Adam , or u hiihii la tahav mbu lamen tseegh ga , kpa shi na un mfe u du@@ ghun ase@@ mber a he sha er una lu a ase@@ mber kpishi a ôron kwagh a mi yô . ( Gen . Lu ken inyom i 19@@ 22 T@@ erem hii zuan a Mbashiada mba Yehova ye , i yilan ve shighe la ér Mbah@@ enen Bibilo . 28 Doo@@ m u M@@ gb@@ ôghom a Aôndo I ô@@ rom ma kwagh je ga ; kwaghfan wou man inyaregh y@@ ough gande g@@ wa u m ongo yô . ” Nahan kpa , yange a tôô awambe a nagh ku shon a nyôr a mi ken Icighan I@@ jiir , u lu kp@@ ar u hiihii u tempel la yô , i gba u a kera ya nagh ku shon ga , kpa a nan@@ de ku a nan@@ de . — L@@ ev . ▪ Kwagh la una bende a mkombo wou u zan nena ? ( Yohane 13 : 34 ) Yesu gba a mi wan ve ago iyol sha m@@ yem na er lu m@@ asen ti@@ mb@@ ir ke ’ iyou la nahan . Ru@@ ther@@ for@@ d ng@@ ur kuren kwaghôron na yô , a kaa a se mbayev cii ér : “ Ne mbayev mba ne lumun u ungwan imo Aôndo man Tor na cii , mough nen sha ! ” U tesen ikyav yô , shighe u i henen Bibilo a or ke ’ ya u nan sha iwasen i takerada u i yer ér M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La yô , á doo u ôron shi timen sha avur a i tese a tese pe á ôr á la . A kaa a mba@@ ah@@ end@@ anev nav wener : ‘ Ka Aôndo u Sha Una na se iky@@ ô@@ r@@ la@@ ghen ye , nahan se mbayev N@@ av sé mough , sé maa . ’ Aluer se dondo kwaghwan u ken Ruamabera u nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ve we se la yô , se mba tesen icivir sha m@@ ser@@ akaa u Yehova . 25 : 40 . Ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ngohol Yerusalem , ve “ kura Yuda ken tar ve kera , [ ve ] yem a ve u@@ ik@@ angen . ” — 2 Utor 25 : 21 . Ô@@ no@@ v nav yevese va kohol un , ve nyôr ken a@@ kp@@ er a na fese je ve u@@ ve ker gi@@ gh gi@@ gh a zayol shio . Ka El@@ da@@ di man Me@@ da@@ di tseegh i ter ati ve ye , kpa se fa ser icighan jijingi yange wase ve cii u eren tom u i wa ve la . A@@ mba@@ akaa ne cii lu aka@@ ah@@ ônon a Satan lu h@@ ônon Mbakristu mba ve lu ken ag@@ ar a vesen a Tartor u Roma la je la . Ior kpishi mba a mhen ne nyian , nahan ka ve shi kaan ér , ‘ Mo or erem kwagh u me er ga ’ shin ‘ De lumun wer or a h@@ enda u ga . ’ Yange i hii zuan a ior kpishi mba í sember eren ve batisema ken tar u H@@ awa@@ ii sha ajiir ang@@ an nahan . Nahan nom man kwase ka vea lu ken mzough vea Aôndo yô , kwagh ne a wase ve ve lu a agee a sôron mzeyol , man ka kwagh u a ve a msaanyol u vesen ken ivese je ne . 24 : 14 ) Ka ‘ jijingi man kwa@@ se@@ he tseegh ve lu kaan er , V@@ a ! ’ Ka i taver Mbakristu mbagenev tsung u kôron iyol tsaha i hemba mbagenev . ( Luka 2 : 5@@ 2 ) De se time nen sha igbenda iti@@ ar i ior vea fatyô u nengen m@@ ze@@ hemen wen ken mimi sha ayange a uma wen yô : ka ( 1 ) shighe u ú tagher a mbamzeyol la man ( 2 ) shighe u ú soo u eren ivaa la man ( 3 ) shighe u ú lu nôngon wer u lu “ [ or@@ pasenkwagh ] u dedoo ” la . ​ ​ —⁠ 1 Tim . Shighe u I Y@@ e@@ gher Mbakristu er W@@ ua Nahan Yô Nahan Yehova wase ú u̱ fan er orumace a doo un ishima tsung yô . Lu anmgbianev mba ken Li@@ se@@ t@@ era tseegh lu “ wuese un ” ga , mba ken I@@ k@@ on@@ i@@ um kpaa . I@@ k@@ on@@ i@@ um lu Li@@ se@@ t@@ era vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , gba ica kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 32 nahan . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér ‘ ifer ’ la shi ia fatyô u lun “ m@@ t@@ ôm ” shin “ h@@ ua . ” A@@ ka@@ ats@@ eren shin u@@ jijingi mba b@@ ov shin u@@ gomoti mba uumace cii vea fatyô u nan ér Yehova a de u soon se ga ; shi se kpa se lumun ser ve na se de u soon Yehova ga . U@@ umace yange ve hingir u lun sha ikyev i hemen u Satan , u u hendan a hemen u Aôndo la nena ? Ity@@ av mb@@ ig@@ enev mbi Mbaiserael hemba sha hemen u Yosua yô , lu ityav mbi ve nôngo a ag@@ ar a ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an man a shin ity@@ ô@@ tar , kua m@@ hembe u ve hemba ator a sha imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese a a zua imôngo , a nôngo ityav a ve la . Ru@@ ben@@ ste@@ in yô , yange nger kwagh sha kwagh u za hemen ken mkohol u i ku@@ mba ken gar u N@@ ic@@ a@@ ea la ér : “ Con@@ stan@@ t@@ ine yange ta ikyaa a ub@@ ish@@ ôô@@ p@@ u kpishi shi na ve hingir a inyaregh po@@ o . Se ny@@ ima nen ts@@ ombo ser mayange den yase ser mbamhen mbara nahan ve̱ ya tor ken asema a ase ga . Yange i na Paulu ian i civirigh i lun “ apostoli u A@@ tô@@ at@@ yev . ” ( Rom . ( b ) Ity@@ esen i sha U@@ wo la ngi ikyav i tesen ér Yesu yange tesen kwagh sha gbenda u taver ga nena ? Yehova yange er nena ? Ve pase er i hii ve i lu hange hange u se hen u soon perapera , geman kôron ieren i vendan atindi la ihyom yô . A lu u nena ? Ka kwagh u ican u fan ior mba Yehova mba jighjigh ga , gadia ka ve man ve wuese un sha ijô ve ye . Ab@@ ig@@ ail ver se ikyav i dedoo sha kwaghfan na la . N@@ ongo wase ngu seer a seer iyenge sha ci u se na Aôndo jighjigh shi se lumun Bibilo i i lu Mkaanem ma Yehova a ne i nger la a ishima i môm . ( 1 T@@ es . Se fa ser hiihii yô , ka sha tahav mbu icighan jijingi u Aôndo se eren mbamkombo mba maan a maa ior ye . 3 : 10 , 11 . Zum u Paulu lu or@@ kwar lu zan ken Roma la , á kar sha ikp@@ ur@@ gbenda u Roma u i yilan ér Gbenda u A@@ pi la . • mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga Ve “ due ken hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . ” Se wase mba se civir Aôndo a ve imôngo la ser ve civir Aôndo sha mimi ( Ru@@ tu 1 : 9 , 14 ) Shighe u Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia gba angev , lu nôngon ku la , a sôn Aôndo je a “ gba v@@ aan tsung , ” nahan kwagh ne kôr Yehova ken ishima . 20 : 30 , 31 ) Yon@@ at@@ an yange er nena sha kwagh nee ? ( 2 Utor 2 : 10 ) Man sha kpôô yô , Yehova de ér Elisha a nenge er Eliya una k@@ ôndo sha hi@@ ar a yem sha yô . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Or@@ g@@ rika ugen u ngeren akaa , u i yer un ér Al@@ c@@ a@@ e@@ us la kaa ér : “ M@@ sô@@ rom ma pasen mimi . ” Ish@@ ember i “ kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar ” la ka kwaghôron u sha ikyav . Kwagh@@ fan u Solomon hemba kwaghfan u ior mba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh cii , kua kwaghfan u Igipiti cii kpaa . ” A@@ yange a Aberaham cii lu anyom 1@@ 7@@ 5 , wan na Is@@ ak@@ a tsa sha won anyom 18@@ 0 , Yakob di gema tsa sha won anyom 14@@ 7 . Ikyav tese ér lu Aôndo tseegh doo un ishima ga , Mkaanem nam kpaa ma doo un ishima . Ashighe kpishi , ka shighe u ka i hemba doon agumaior u lamen je ne . Ruamabera pase ér Yehova fa se asange asange kôr inya . 4 : 8 ) Mbaiserael yange vea kuran Tindi u Yehova yô , bem na a lu sha a ve shi ve kera lu a mciem ga . Hii nan ve i lu vough u se kaven ser Yehova ka “ Aôndo u uma ” ? I@@ mba iky@@ ar@@ yan la lu i iky@@ ar@@ yan i mimi ga — lu di aiegh tsô . • Se maa jijingi u pania ken a vese nena ? GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : M hiin Bibilo i henen yô , m kav mer Yehova ka Aôndo u dooshima . 28 : 18 ; F@@ il . “ ve undu u@@ kp@@ er vev fese , ve dondo sha a Na . ” Sha u He@@ mban K@@ aven Yehova Cii In@@ j@@ akwagh i Yesu a er sha kwagh u ter u na wan kwagh u a sôn un la tese ér gba Yehova ishima u ungwan mbamsen asev nena ? Me kaa ne , Una kure ijir fese je . B@@ em U Kristu Una F@@ atyô U L@@ un Or@@ hemen Ken A@@ sema A A@@ se Nen@@ a ? Kpa saa se hen mimi u sha kwagh na shi se eren sha kwagh u se hen la ve se zua a msaanyol u tsan gbem ne ye . — Pasalmi 1@@ 44 : 15 ; Mateu 5 : 3 . U kange ishima u eren nyi ? Akaa a ne mba@@ beenyol mba ne lu Mbakristu né er shi ne eren la a tese mbagenev ér ‘ Yehova ka vande wen , kwagh u a lu perapera ga ngu ken a Na kpaa ga . ’ 34 : 5 - 7 ) Hegen u Yesu a lu sha la kpa , a za hemen u wasen mbahenen nav sha u ve na i fa iti i Yehova sha tar cii yô . Yesu ng@@ ur ku@@ men ac@@ in sha er i gbe u se kuran yô , a tôô mbahenen nav a kar sha ikp@@ an i i tem i lu keghen m@@ hi@@ di u or@@ vesen hen iniongo na i kwa@@ se@@ he yô . Per@@ e@@ g@@ am@@ u lu iji@@ ir@@ tamen i mcivir u nyi , man kanyi yange i er or u nan vende u nyôron iyol ken imba mcivir u civir ak@@ ombo laa ? Sha nahan yô , se mba a ityôkyaa i vesen i nan jighjigh taveraa ser Aôndo una er tom a Tartor u Mesiya la sha u kuren awashima u a lu a mi sha kwagh u tar man uumace la yô . — Mpa . A za hemen u keren igbenda i he i vea kav kwagh shon yô . Kwagh ne va ve a ah@@ endan man an@@ zughul hen atô ve man Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a je zua ga ! Aluer se er nahan yô , a lu uma wase jim una saa ye . Mbamaren mbagenev ka ve zung@@ we imba ku la kpishi . Iky@@ aren i F@@ an Aôndo u Mimi Pasalmi 7@@ 2 una wase se nena ? Kpa sha iwasen i Yehova man dooshima u tiônnongo yô , shi m nenge sha a na zan zan kar taver un iyol . I@@ mba kp@@ er la una taver je a fatyô u tan un kôron ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh sha ahumbe la a mi kpaa ! I@@ liam i Yesu lam a Saulu sha gbenda u zan ken D@@ am@@ ase@@ ku la i wase un u eren nyi ? Ity@@ ôkyaa i Se Pas@@ en Ior Loho u Dedoo Yô Mba ve er kwagh ne yô zua a averen kpishi ken mcivir u Aôndo . Nenge ase akav a tesen agen a a lu shin heen ne . — Anzaakaa 19 : 17 . Nahan kpa , aluer u de akaa cii u yem nôngon wer u hingir or@@ ny@@ ar yô , kwagh u vihin tsung una er u . * A kaa a Satan ér : “ Me ver i@@ ho@@ m hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” “ Mba ve lumun kwaghôron na la i er ve batisema ; sha iyange la i seer ior er dubu utar nahan . ” ​ —⁠ Aerenakaa 2 : ​ 38 , 41 . Mkaanem ma Aôndo ma í nger ma inya ken Bibilo la ma er ka s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar tsough tsough , u ngu a gber aie u kwaghaôndo mba@@ aiev shi a wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi sha er vea kera lu ken uiky@@ angen ga yô . Sha mnenge ve yô saa or a lu a akaa ne , ga yô mayange a saan nan iyol shin nana za iky@@ ura ga . Ka i s@@ ar@@ em u eren kwagh u doon Yehova sha er una “ kaa imo a or u a l@@ ahan ” un la kpa ? ’ Ka sha nyi gbenda Yehova a ne mba cian un mbara inj@@ ara ? ( D@@ an . 2 : 28 , 31 - 33 ) E@@ ev mb@@ un tile sha ityough ki ity@@ artor i yange i ta num sha ior mba Aôndo mba tsuaa mbara , kua mba sha ayange ne kpaa la . Sha kpôô yô , ior umiliôn imôngo sha tar cii yer ken Yehova hegen . — Ps . Nenge sha wono , i gbe je kpa , mbacivir Yehova sha jighjigh mba a ngee kpishi , shi ve er tom ken iti@@ ar kpishi sha tar cii nahan ga ! “ Ma kwagh u hemban doon ve ngu ga , saa u ember man u eren akaa a dedoo sha ayange a ve lu uma la cii . Ka ikyav mbi tesen ior kwaghaôndo mbi nyi Aôndo a ne se sha ayange nee ? 17 , 18 . ( a ) Mbamaren , ne er nan ve ne wase mbayev enev vea lu a vangertiôr shighe u ve lu pasen jighjigh ve u nan laa ? I@@ ca kera gba ga je maa , hii u henen Bibilo a mo . I@@ ̱ kaa ér : “ O@@ ri@@ h@@ yom u masetyô u á tim un kera yô , ka ku . ” U hiden a ayol a ase ijime sha mimi la ngu a wase se se fa an@@ za a ior a se lu kpôô kpôô yô Nahan kpa , ka hanma or nana fatyô u za eren tom u pasen kwagh ken tar ugen ga . Aôndo yange er kwagh u zuan sha inja i iti na la , sha u geman Noa hingir or@@ gb@@ an@@ t@@ so , shi gema B@@ es@@ al@@ el hingir or@@ fan@@ tom@@ a@@ ve@@ egh tsema tsema shi gema Gi@@ di@@ on hingir or@@ utya u age@@ egh shi gema Paulu hingir apostoli u atô@@ at@@ yev . Nahan alaghga vea va ôr u kwagh u ve nger la a ishima ve . ” 27 : 9 ) U tesen ikyav yô , ú soo u eren tom u pania u ke@@ ke@@ e ? 24 : 45 ; 2 Tim . 4 , 5 . ( a ) U fatyô u zuan a iwasen i u soo la hanma shighe cii hen ana ? Peteru fa or u or la lu yô . Kpa , iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mbi se yar tom a mi sha inja cii ka mbi wase se u eren ityom yase kuren sha ishima yase vough . Aluer se er nahan yô , se zua a msaanyol man m@@ mem u mimi ! Sha nahan yô , mba ‘ tu@@ h@@ wan iti Aôndo . ’ — Pasalmi 7@@ 4 : 10 . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 7 , 27 N@@ ongo u wanakiriki u jighjigh la ta se icin sha kwagh u ajiir ne anyom imôngo hegen . “ Zum u W@@ ea Er In@@ i@@ ongo Yô ” Ikyav igen yô , ka zwa u N@@ ep@@ al@@ i , ngu môm ken ijô i i lamen ken tar u N@@ ep@@ al yô . Ior mba ken tar la hemba iorov m@@ iliôn 29 . Ka sha er Yehova a doo u ishima shi a lu wasen we sha jijingi na , shi a lu veren iniôngon you la ve ú fetyô u wan ishima ga z@@ ee ? ( b ) Er nan ve Mbakristu ka ve nôngo kwagh kpoghuloo ér vea sôr ivaa ve ? Se nger un se kaa ser tom u i ne se cii se er . ( a ) Yesu yange tese ikyav i dedoo sha kwagh u msen u eren nena ? Shi nenge akaa kpishi a nongo ne u pase se ér se eren ve se palegh iyol@@ vihin hen ya shin sha kwagh@@ hendan shin hen Iyou i Tartor , kua er se wa ago iyol sha u@@ a@@ ah@@ e la kpaa . ( Ekesodu 22 : 21 ; 23 : 9 ; Lev@@ iti@@ ku 19 : 33 , 34 ) Kpa ve lu eren u@@ shir@@ mbaiorov mbara “ ican . ” — Ivur 7 . ( b ) I na R@@ ah@@ ab@@ i icivir ken Mkaanem ma Aôndo nena ? Paulu yange nger tiônnongo u ken E@@ fese la washika kaa ér : “ M ngu zamber a ven mer , asema a̱ de yen ne sha atsan a am a m lu yan sha ci wen la ga . Ka icivir yen je la . ” Ashighe agen se nyôr hen ya u nomso kpishi ve ts@@ aan her yô , se pase ve kwagh . P@@ ase or u nan pav ivaa la wer Yehova fa mlu u nan la . Ngeren u a lu a itinekwagh ér “ H@@ el@@ p Your Ch@@ il@@ d C@@ op@@ e With G@@ ri@@ ef ” la time sha gbenda u u wase ônov ou vea wa ishima a ku u ma or ve yô , ngu ken Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ ul@@ ai 1 , 200@@ 8 , peeji 18 - 19 . Aluer u gbidye kwar sha akaa a yange er Yesu shin tar la yô , vangertiôr u ú lu a mi ken a na wer ngu Tor la una taver nena ? Alaghga ve lu mbaaka@@ we shin mb@@ ang@@ eren ken tempel gayô ve nengen sha akaa ag@@ enegh . Shighe u Yesu lu ôron kwaghôron u profeti u sha kwagh u mk@@ ur@@ tar la , a kaa ér “ asema aa yina ior sha mci@@ e man sha mk@@ egh u akaa a a lu van sha won la kpaa ; gadia agee a a lu Sha la aa t@@ enger . ” Shin er yange kera fa@@ an@@ tyô u umbur kwagh ga ku@@ aa je nahan kpa , Mar@@ th@@ a hungur Aôndo na u kpilighyol la ga ; shin hungur mimi u doon kpishi u yange hen ken Bibilo la ga . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 32 ) A@@ in@@ ge kpa Mbakristu kpishi mba a ian i civirigh i nengen sha mbamaren vev mba ve be@@ e@@ yol shin ve lu u@@ ange la , man mbagen je yô ka ve sôr mlu ve sha er vea zua a ian i eren kwagh ne yô . U er nahan yô , we kpa u hen u soon tom u pasen kwagh hanma shighe la seer ayange ayange . Nahan yô , sôn nen Ter u sun@@ da [ Yehova Aôndo ] , A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” Sha mimi yô , a lu shami ga aluer or u nan hembe sha i@@ gb@@ end@@ a@@ akaa ig@@ enegh la nan ker iwuese he ’ mba ve ne jighjigh a nan imôngo yô , shin nan ker mtsera sha ish@@ o@@ on i ve soo nan la yô . Kpa er kwase ne ô@@ rom ajiir a uityendezwa mban ve lu ken takerada u Mpase la ga yô , m tôô Bibilo yam , m ôr takerada u Mpase jimin cii tugh mb@@ ura . Yehova tsua Mbakristu mba jighjigh mba i shigh ve mkurem la ér , ve lu “ ônov mba Aôndo . ” Mbagenev yô , isharen i lun yôugh@@ yô@@ ugh la i mee ve ve nyôr iyol ken igbenda i zuan a inyaregh ave ave la , man igbenda i bo igen i keren inyaregh . U tesen ikyav yô , ashighe agen ka á yar tom a mbahemenev mba kwaghaôndo u duen a mhen sha kwagh u iv@@ es@@ egh u ruamabera a lumun a mi ga yô . Zum u iv@@ or i he@@ e sha inya i sha uhar ne yô , ngi gbe lun di hen inya tsô er iv@@ or i i̱ he@@ e sha inya i hiihii la nahan ga . Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” — Pasalmi 37 : 28 , 29 . Nahan cii kpa , er se er Bibilo shi se henen i imôngo yô , ishimaverenkeghen yase ngi ye@@ ghen a y@@ egh . Yange tôv mbadondon Yesu a ican cii ve mase hingir Orkristu ye . U Yehova a lumun a mcivir wase yô , gba kpee u mba ve lu Iserael u ken jijingi ga la vea er nyi , man Bibilo tsengaôron kwagh ne nena ? ( Yohane 1 : 6 , 7 ) Sha kpôô yô , mbagenev ken mba Yohane pase ve kwagh la hingir mbahenen mba Kristu . Sha nahan yô , ishember i sha injakwagh i “ mar ” man i ‘ mar he@@ gh ’ la cii tese ér mba a er ve batisema sha icighan jijingi la vea ya ikyar vea Aôndo sha gbenda u he . Ngeren ne time sha gbenda u mbah@@ e@@ men mbamkombo mba Mbakristu man mba ve nyer ve la vea fatyô u nan mbamkombo asev lun ashighe a maan mba ve nyer ve la cii ken jijingi yô . ( Gen . 4 : 6 , 7 ) Kwagh@@ wan ne lu u sha shighe vough , u tese K@@ ain kwagh u una wase un yô . Ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 70 la , tiônnongo u ior mba Yehova hii ken gar u Al@@ le@@ gh@@ en@@ y , ken Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , U@@ .@@ S.@@ A . T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an kaa ér , shin er mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga y@@ aan awambe nahan kpa , Mbakristu yô “ ve n@@ ungwan awambe a u@@ z@@ end@@ en@@ ya sha kwaghyan [ ve ] tsô kpaa ga . . . Ka ican u lamen sha or nah@@ a@@ la ga , kpa kwagh ne ngu a za mbayev iyol kpishi . Se mba zough a kwaghfan u Aôndo nena ? Yange civir Aôndo sha mimi zan zan kar beenyol , sha shighe u be@@ e@@ yol la i wu@@ he un ken ga@@ adi ken ic@@ ile i P@@ at@@ em@@ o , “ sha ci u mkaanem ma Aôndo man sha ci u shiada u Yesu . ” Umbur wer , ka we u lu or@@ koson wan wou ye . Ka ieren i or@@ pasalmi Davidi kpa yange lu a mi je la . Jighjigh u anmgbian u kwase ugen yange na Yehova la kura un nena ? Anmgbianev mba kasev mban mba a iti i dedoo kpen kpen ! Se fatyô u zuan a mtsera ken mbamkombo man mbam@@ kohol mgbegh@@ aa nena ? Nahan cii kpa , akaa a lun a tahav nga kpishi a aa fatyô u b@@ enden a mba@@ abaver , shi a lu b@@ enden a ve hanma shighe yô . Ken ivur ne , i ôr kwagh u “ im@@ agh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga ” la , maa i ter akaa ahar a i nger a sha im@@ agh ki shon yô . Er i na Ese@@ kiel tom yô , ‘ k@@ unda un iyol , a tema ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ ken T@@ el@@ ab@@ ib@@ a . Lu henen sha loho u gba u una pase ior la . Shin er jijingi mgbegha Paulu nger kwaghwan ne hen Mbakristu mba i shigh ve mkurem la nahan kpa , ka hange hange u mba civir Aôndo cii vea kav kwagh u lu nger la , shi vea zua a iwasen ker kpaa . F@@ a wer Aôndo yange t@@ ôn@@ do@@ zwa a Yosua ér una na un kwaghfan sha ivande , a eren kwagh sha inja ga . 5 : 28 ) Ka mimi , my@@ av u nom man kwase yaven ayol a ve la ka kwaghbo ga , shi ka kwagh u nan ve msaanyol kpaa . ( Anz . Nahan Yehova tindi profeti ugen ér a̱ kaa E@@ li yô , una tsaha tsombor na , hemban je yô ônov nav mba wan dang mbara . — 1 Samuel 2 : 22 - 36 . Se kpa Yehova wa se u@@ icighan@@ mbaakaav mbagenev sha ikyev , amba er mlu u injaa u se lu vea na man nongo na ne nahan , kua ip@@ aan man Bibilo , kua ishimaverenkeghen i va nyôron Tartor la kpaa . De den wer uumace mba k@@ ak@@ a mban ve hemba mba ve yer sha iti you ityav , ve l@@ ahan iti you ga ’ nahan . Una er kwagh sha kwagh ne je kpa ? A kar a ime la kera cii , man iwanger i Yehova ia mon@@ do sha mba@@ jighjigh gbem sha won á kera bee ga . Aluer ka u se gba uwer u pasen mkaanem ma Aôndo ga yô , ka hange hange u se hen Ruamabera sha gbenda u se kav shi se na jighjigh a mi yô . Ô@@ no@@ v asev kpaa doo u se ôron ve akaa a a maa ve yô . Aluer se de@@ ̱ ser amba a mhen a ke ’ kpe ne a̱ za se iyol yô , alaghga kwagh la una na se kera er tom tsaase tsaase ga . Sha mnenge u Yehova yô , Gi@@ di@@ on lu or@@ sule u tse@@ v tse@@ v tseegh tsô ga , yange lu or u bu@@ ghun ashe kpaa . No@@ ve@@ mba 7 - 13 , 20@@ 11 Nahan kpa , kwagh u van a mgb@@ e@@ jime ugen gema er sha iyange i Ma@@ ac@@ i 1 , 18@@ 35 , gadia T@@ or@@ kwase R@@ an@@ av@@ alon@@ a I kaa ér , aluer or er Kwagh@@ aôndo u Mbakristu yô , nan ngu p@@ eren tindi shi na wa@@ da ér ityakerada i í nger sha kwagh u Kristu cii i gema i na mbau@@ tahav . Lu nyi i due ken h@@ ua u Ge@@ ha@@ shi ne , kua mba@@ aie mba er profeti u Yehova laa ? Kwagh ne ka kwagh u doon kpishi . Shi kwagh ne ka ikyav i tesen ér ian i mbatomov mba Yehova ve lu a mi i civir Aôndo ne doo ve kpishi , gadia ve fa ér ‘ ken Ter yô , tom ve ngu gbilin ga . ’ Aluer or vihi se ishima sha an@@ kwagh u cuku di ye ? Mba keren ka sh@@ a@@ gba shin iti@@ duen ga . Nahan i nam ian vea kwase wam E@@ va ér se za nenge sha T@@ erem , maa se hide se yem ken tar u Amerika . Anmgbian G@@ er@@ hard u a lu ken tar u Jam@@ an@@ i yô , kaa ér : “ Zum u se tagher a mbamtaver shin se lu ken ayôôso , i kera saan se iyol ken ivese yase ga yô , kwaghwan u ken Mkaanem ma Aôndo ngu a wase se u wan ishima shi den ayol a ase kwaghbo . ( Yohane 3 : 16 ) Se mba lôh@@ ôn we ser gbidye kwar sha mbam@@ lumun mban , nahan nenge aluer gba u u seer fan kwagh u Yesu man er u na un jighjigh la kpaa yô . I lu nahan taver we u nan ikyar shin kwaghôron ken mkombo sha ci u u cia ashe shin sha ci u ma ityôkyaa igen ve@@ e ? ( Yesaia 45 : 18 ) Aôndo gba tar sha ci u or , nahan gba u or nana lu sha tar . U orumace ugen eren a ugen doo doo la mba eren un sha mk@@ ighir ga , shi mba i er sha u eren kwagh kpôô kpôô , mba i er hen mba kwagh a tser ve la “ Mba ve lu a kwaghfan ” la , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem je la , mba ‘ tan iwanger , ’ nahan ve gema ‘ ior kpishi hingir mbap@@ er@@ apera , ’ ken ve yô ka “ zege@@ ikpelaior ” i “ iyôngo igen ” la . Man ityesen ne ka i ken Bibilo ga . ( Ese@@ k . Yesu pase wang er i doo u se nôngo sha afatyô wase cii se palegh imba isharen i bo ne sha hanma ian cii yô . — Ôr Marku 9 : 47 ; 1 Yoh . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ; Mbaromanu 10 : 9 , 10 , 13 - 15 ) Kwagh@@ pasen ka gbenda ugen u nan or kwagh . ( Yohane 14 : 31 ; 17 : 24 ) Dooshima ve ne lu u vough je , lu dooshima u hen atô u Ter a Wan . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 10 – 12 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a kwaghfan a a dugh hen Yehova u a lu “ or@@ kuran môm ” la , nga a na uma wase a lu vough . ( Aerenakaa 15 : 23 , 28 , 29 ) Icighan jijingi shi lu hemen sha m@@ ver u veren mbakur@@ an ken atôônanongo a Kristu kpaa . — Aerenakaa 20 : 28 . Er kwagh ne a lu nahan hegen yô , kanyi nongo u wanakiriki u jighjigh man u fankwagh la u ere ? Z@@ a@@ mber Ngu aa T@@ ahav Ôr nan vea tsombor u nan ve va kohol we man tsombor wou , yem nen kwaghpasen hen haregh u i kar kwar na ga yô , shin i fe pasen kwagh her ga yô . Yange wa ishima ér una yima ior nav , una due a ve ken tar u Igipiti , una yem a ve ken “ tar u at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough ve du@@ mbur ker yô . ” man “ Ka nyi kwagh man or nana na sha u p@@ aan uma u nan sha mini ? ” ( M@@ ar . Ka una ôr nahan yô , m nenge mer ngu l@@ ahan mo , nahan ashighe agen yô , ka una p@@ enda je m l@@ ôô . ” Aluer or@@ tesen gbenda la fa ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la tsembelee ga yô , alaghga una tsu@@ me a or u a lu tesen nan gbenda la . S@@ ea lu Mbakristu mba se er batisema shin sea lu nôngon ser se er batisema kpa , doo u se wuese kpishi er se lu a ian i i@@ civirigh i kohol vea Mbashiada mba Yehova imôngo yô . [ Mkaanem ma sha peeji 26 , 27 ] Mbah@@ enen mba Yesu yange ve zua a iveren sha tom u sun@@ da u ve er la nena ? Doo u se maa isharen kpishi sha itinekwagh i se lu timen sha mi la . “ K@@ aa A@@ se Se Y@@ ôô , Ka Hanma Shighe man Akaa Ne A@@ a Er@@ e ? ” ( 1 Mbakorinte 10 : 24 ) Er u lu nom u lun a dooshima yô , nôngo fa mbamgbe mba kwase wou jim jim . — Mbafilipi 2 : 4 . ( b ) Kanyi i gbe u se er ve se za hem@@ ene ? U tesen ikyav er á er kwagh ne yô , de se nenge nen sha aeren a dedoo a iorov uhar mba ashighe agen ka i nenge ve ér yange ve er kwagh sha mimi ga yô . Kanyi i doo u se time sha mi ken mcivir u hen tsombor laa ? Davidi tema tor sha Iserael zu@@ lum anyom 40 , man hen shighe la cii tar la za iky@@ ura kpen kpen . 26 : 14 - 16 ; 27 : 3 - 10 . M@@ E@@ I 7 - 13 , 20@@ 12 Icighan Jijingi Na Se T@@ ahav mbu Pas@@ en Kwagh V@@ ang@@ er@@ tiôr K@@ on@@ j@@ o ne na yô ior mba kera y@@ amen akaa a kwagh a gbe ve a mi la tseegh ga . Bibilo ôr akaa ahar a aa wase se u kaven yô . Bo@@ a@@ shi Ter u nan ngu nahan mat@@ o shon . Er nan ve yange doo Yehova ga zum u Davidi na zwa i tôô are@@ ki u ikyuryan i yem a mi ken Yerusalem laa ? ‘ Z@@ a H@@ ime a An@@ ngô@@ u ’ Ú nyôr ken m@@ mem u Aôndo ve@@ e ? ( b ) Gba u mbatamen vea tsaase anmgbianev shighe u ve lu iyev la sha ci u nyi ? Ka Ny@@ i I Lu “ Loho U Dedoo U Tartor ” L@@ aa ? Sha ci u ityendezwa i Aôndo i ken Mpase 21 : 3 , 4 , i i kaa ér ku ua kera lu ga la , bende a na kpishi shighe u ôr kwagh u i̱ ken zwa na yô . Loho wase u ishimaverenkeghen , man mk@@ er u keren mba ve lu a inja la man mlu wase u lun bem bem la — akaa ne cii kohol na se iember er se lu mb@@ as@@ und@@ av yô . Aôndo una gba mba ve s@@ enge ér ve mba civir un la mk@@ er a za kighir nan je ? A haa ve kera er mngerem ma ma sa@@ gh a sa@@ gh tsô la nahan ! Kwagh môm tsô shin orgen môm tsô ngu u nan kom u se suur sha nan a hemba Yehova ga . Y@@ e@@ h@@ u yange er kwagh u tesen ér hemba k@@ an hange hange u eren kwagh u sha mi a u lun ken bem a or u nan eren isholibo yô . Nahan kpa , cii man shighe la yô , doo u se cii se er Yehova “ tom sha ishima i môm , ” se nenge ian i civirigh ne be@@ elee ga . — Se@@ f . Anmgbianev mba uta@@ an mban yange ve lu mba sur@@ un ishima nena ? Ka ú wase se u kuman sha iky@@ aren i i gbe hange hange u Orkristu nan@@ á kuma sha mi yô , inja na yô , ka u se asange asange cii se hingir “ or@@ tom u i [ gbe ] u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii ” yô . Kpa , gba u Mbakristu cii vea ver ato a Wan u Aôndo . Er nan i lu hange hange u Mkaanem ma Aôndo ma a doo u ishima tsung ? Ka nyi ia wase se ve se umbur u nan mbagenev kwagh@@ a ? 27 : 32 ; M@@ ika 2 : 12 ; 7 : 14 ) Or@@ kur@@ an@@ ilev u ken Kristu kpaa , gba u nana fa mlu u ikyum@@ u@@ ile i Aôndo a we nan sha ikyev la shi nana ver ishima sha mi kpaa . Ter se@@ ma@@ kwagh u i er ken 1 Yohane 3 : 19 - 22 la , shi pase inja i mkaanem ma apostoli la kpaa . Ú@@ T@@ Ô@@ Ô ikyav mbi y@@ uh@@ wan we ken ishima sha ci u mbamzeyol mba hen tsombor wou , shin sha kwagh u mkpeyol wou shin sha ci u tom wou shin ityom ig@@ enegh i ú lu a mi i eren kpishi laa ? Er se fe mimi yô ka se a inja nena ? H@@ er@@ o@@ de yange ngohol icivir i i lu sha ci u Aôndo tseegh yô . Ken inyom i 19@@ 31 la , se za mkohol u vesen ken gar u L@@ on@@ don , nahan Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d yôô ér ior ve na ayol a ve sha u za eren tom u pasen loho u dedoo ken ityar igen . 10 : 22 . * Pro@@ fes@@ ôr W@@ il@@ liam Bar@@ cl@@ ay ôr kwagh u dooshima ne ken takerada na u i yer ér New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds la kaa ér : “ A@@ g@@ ap@@ ē ka kwagh u ken atô u mhen u or : ka dooshima u k@@ enden a kende or ken ishima ga ; ka ieren i i gbe u se kighir ayol a ase se lu a mi keng yô . Er nan yange tim afer@@ aior la kera sha tahav nav mbu hemban la hide gba ior mba he@@ v ga ? ’ Er se hen nahan , u tilen sha mimi shi eren kwagh ken mzough shi veren Aôndo hiihii la ka kwagh u Yehova a soo yô shi ngu a na ivaa i hemba doon kpaa . ( Habak@@ u 1 : 2 , 3 ) Habak@@ u , Or@@ he@@ beru u lu profeti la , yange nenge aeren a sha i@@ pi@@ la a k@@ und@@ an un iyol man ts@@ wam u ior lu eren sha ayange a na la . Ka akaa i er ken u@@ washika mba shon je ne : Tindi la kaa ér : “ De tem ya u or u wan ndor a we ga , shi de tem kwase u or u wan ndor a we ga , shin or u shir@@ en nan tom , shin kwase u eren nan tom , shin b@@ ua u nan , shin j@@ aki i nan kpaa , kwagh môm môm u a lu u or u wan ndor a we yô , de tem ga . ” Or a fatyô u wan kwagh ishima a Yehova . Yohane kaa ér : “ Tsô er iyange i iniongo i P@@ ase@@ ka lu a kuma ga la er Yesu fa shighe Na kuma u Una due shin tar ne , Una yem hen Ter yô , er ior N@@ av mba ve lu shin tar ne ve doo Un ishima yô , ve doo Un ishima zan zan ar sha mkur je . ” P@@ ase kwagh u er ve Yesu za hingir u zuan a or@@ so@@ mb@@ on alegh ugen hen ity@@ u@@ ngu i Be@@ tes@@ e@@ da la . ( M@@ ika 7 : 7 ) Kwagh ne tese ér ka u se tema ave a@@ ve@@ e ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 8 , 1@@ 20 ( Mbaheberu 12 : 6 , 11 ) Kpa , aluer se ‘ ungwa ityesen , ’ se ngohol tsaha yô , iy@@ ongo yase a Yehova ia bee . Sha kpôô yô , averen la ngee . Ikyav i akaa a i nengen a mi ga la i̱ taver je yô a fatyô u kaan ér jighjigh u nan ngu kwagh@@ môm a ikyav shon . Er u lu or@@ sho@@ ja u Kristu yô , doo u we kpa u ver ishima sha kwagh môm . De zende u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô , mba vea c@@ imin we u kera fatyô u eren tom wou u waren uma u ior ga la ga . — Mateu 6 : 24 ; 1 Timoteu 4 : 16 ; 2 Timoteu 4 : 2 , 5 . Shighe u Anmgbian Rus@@ sel@@ l hii u wan iyol sha vi@@ di@@ o i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” ken inyom i 19@@ 12 la , sen@@ e@@ ma sember duen . M@@ kohol u ken gar u S@@ t . ( Yoh . 3 : 16 ) Se fatyô u yilan Yesu ser Or@@ m@@ ishen u hemban cii sha ci u ityôkyaa i môm i yange i tindi un shin tar yô lu sha u a va “ pase mimi . ” A@@ fa@@ eren@@ ga mbagenev mba se lu wasen ve la , vea gema ijime a Yehova je kpaa . U tesen ikyav yô , nenge gbenda u Yehova yange er kwagh a or@@ perapera Lo@@ ti la . Yehova tese se dooshima sha u nan Wan na Yesu , sha u a p@@ aa se yô . Apostoli Paulu nger wener : “ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian , gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” — Mbaromanu 12 : 19 . Mbak@@ ur@@ an mba azende - azende na ib@@ aver ér ke ’ atô u “ akaa a a hembe lun a inja ” a i gbe u Mbakristu vea ver ishima sha mi man kwagh a gbe ior u eren á ga yô , ka kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke man Bibilo i ôron . Mbashiada mba Yehova tese ér mba mbahenen mba Kristu sha u eren sha kwagh u Yesu a kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô ” la . U@@ sha di vea gema a zamber a Aôndo ér a kohol a@@ been a ur@@ agh . D@@ i vough er mbah@@ emb@@ an@@ ato mba taver ityough tsung je kpa ve won@@ g@@ or myer u Yehova a yilan sha dooshima ér ve̱ hide la nahan , wan wou u a undu ú la una hide ken ity@@ ôr i Aôndo i i lu mk@@ or hen ior la . — Luka 15 : 6 , 7 . Sha nahan yô , vea hide ke ’ mlu u Adam man Ifa yange ve lu vea Aôndo cii ve mase hemban ato la . Ka Inja er Iyol Doo Mba@@ aferev Yô N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 11 . Amo@@ shi ityough 9 pase mhôônom ma zungwen ma Aôndo kaa ér nyi ? Yesu una er kwagh u orumace môm nana fatyô u eren ga yô , una kar a Satan kera . — Mpase 11 : 15 ; 19 : 16 , 19 - 21 ; 20 : 2 , 10 . Mose zamber a Yehova wener : “ Aluer a doo U a mo yô , ma U shi tes@@ em igbenda You sha er me fa U yô ; sha er i̱ doo U a mo yô . ” Mbamaren , Nen@@ gen Nen sha T@@ so@@ mbor W@@ en , 7 / 1 Iky@@ ar@@ yan ne ka i hii sha iyol@@ tseghan man batisema u eren . 21 : 25 - 27 ) Iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Davidi k@@ ia “ taver her gbem , ” sha ci u Yesu u a dugh ken tsombor u Davidi la una lu uma gbem sha won . Ior mba ve va fe Yehova yô , mnenge ve ngu kposo . Shin ka an nan lu vande nan Un kwagh sha u i̱ shi i̱ hide i̱ na nan kwagh@@ a ? ( Mateu 6 : 8 , 32 ) Kpa er nan ve shi a soo ér se eren msen hen a na se pasen un akaa a a gbe se laa ? Er nan ve Mbashiada mba Yehova ve kaa ér n@@ amba u 14@@ 4,000 u i ter ken takerada u Mpase la ka n@@ amba u kpôô kpôô , ka u sha ikyav ga ? 9 / 1 Shighe u Paulu gema ashe lu kenger gar@@ tamen u tartor u Roma la , alaghga yange una umbur mkaanem ma Ter Yesu ôr a na ken G@@ ô@@ g@@ ô@@ you u T@@ aven sha u An@@ ton@@ ia ken Yerusalem la . Yehova di kpa yange ma tsua or u vihin tu shin u wan ifer ér nana̱ y@@ ese Wan Na u doon un ishima la ga ! Mose lu kuran iyôngo i Y@@ e@@ ter@@ o , ikyua a U@@ wo u H@@ or@@ e@@ b@@ i , tsô ort@@ yom u Yehova va ande hen a na ken no@@ mb@@ or@@ usu ú u due ken atô u age@@ va yô . Hen A@@ pe I@@ me I Ken Jijingi Í D@@ ugh La ( Mateu 24 : 14 ) Yange i hii u nengen sha tom ne tsembelee shighe u i nôngo Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha M@@ ôm i bee la . Mkaanem ma Yehova taver se ishima ér : “ Aluer kwaghfan una yina mô [ wase ] yô , nana̱ sôn Aôndo u ka A na ior cii wuee , A kera kô@@ h@@ ôn ashe ga la , tsô á na nan di je . ” Ka sha u se tese ser mfe wase gande ici@@ hii ? ‘ Mba Eren Tom sha Gb@@ a@@ shima ’ 4 : 32 - 35 ) Ieren ne i doo Yehova kpen kpen . Yosua dondo kwaghwan u Yehova wa un la , nahan á er a@@ yom á yer mbau@@ ty@@ aav mbagenev sha u vea ta ityav sha gar u A@@ i yô . Alaghga uumace er se nahan , vea kav mlu u ken atô u ishima yase la , ‘ m@@ vihi wase ’ man ‘ ican yase ’ la vindi vindi ga . B@@ ee he@@ ela kera yô , er í lu mbahemenev mbara ve s@@ angen mba vea lu ken nongo la yô , mase z@@ á@@ n mba ken nongo shon yange ve eren ish@@ angen i tsu@@ wan mba ve lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara sha hanma mkombo u i zough sha inyom la shinii ? Hen ase er se fatyô u eren a mbagenev kundu kundu sha igbenda ne yô : U nenge wer or u nan tee u tom yô , nan ngu eren tom u nan sha inja ga . Shi ve kaa ér ka er igbenda i samber a abaver a tar cii i lu seer a seer ve i lu inja er mlu u tar ne ngu vihin gban a gba kera ye . ▪ Tese icivir sha Bibilo Kpa m ngu a nenge a pe kwagh ne a tese ér Tartor u Aôndo hii u hemen ken inyom 1914 la ga . “ Ka mba@@ dedoo kwagh a gbe ve a ort@@ wer ga , saa mba angev mbu ker ve la tseegh . ” Ka jighjigh u ve ne Yehova kpoghuloo kua uityendezwa nav la . — Mbaromanu 10 : 10 , 13 , 14 . Á nenge “ mlu u TER er A lu yô ” ken mpase u sha nenge . Se kpaa kwagh gba se kpishi sha kwagh u mba ve v@@ ôr la man mba ve kera lu ken tiônnongo u Kristu ga la , vough er Yehova man Yesu kpa kwagh a gbe ve sha kwagh ve nahan . Ish@@ ember i ken zwa Heberu i̱ i gem ér “ fa ” la , shi a fatyô u geman i ér “ u umbur kwagh . ” Ka Bibilo — Mkaanem ma Aôndo a ne i nger ma ma pase akaa a a soo man awashima na ker la . Loho la ua fatyô u hingir ken a vese “ er usu u hi@@ an ” yô , nahan se kera kô@@ r@@ cio u den ser u lu ken a vese tseegh ga . ( Aerenakaa 6 : 15 ) M@@ lu u ishigh nagh lu er ka ki or@@ tom u Aôndo nahan , ki iv a bem u a dugh hen Yehova , Aôndo u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh la . Ka nyi Yesu yange tagher a mi shighe u va sôr “ wanakiriki ” na laa ? Yange m undu ya shighe u m lu anyom pue kar la . N@@ ana lu nyôron ken kwaghbo u vihin tsung er or@@ pasalmi As@@ av nahan . Yange kaa ér : “ Kpa mo yô , shi kpuaa tsô angahar a am ma a kera lu ga , shi kpuaa tsô angahar a am ma a do@@ l@@ ough kera . ” ( Anz . 8 : 31 ) Shighe u lu shin tar ne la , yange tese dooshima hen hanma inja or cii . ( Mat . ( Yeremia 10 : 23 ) Nahan , dugh hemen u Yehova kera yô , nyityô hemen u uumace cii ka gbilin tsô . ( Yes . 55 : 11 ) Nahan se fatyô u lun a vangertiôr ser aluer se na un jighjigh sha mimi yô , una na se injar kpee . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Aluer se mba a mbamzeyol yô , se fatyô u za zuan a akaawan a dedoo a a har sha atindiakaa a ken Ruamabera hen anmgbianev asev . Nahan kpa , Aôndo nder Wan na shin ku . Sha kpôô yô , kwagh ne tese ér Yehova ka Aôndo u mh@@ ôôn man u dooshima man u ôron ijir sha mimi ! Shighe u i nger Bibilo man ior mba ve nger i̱ yô : I@@ orov mba kuman er 40 nahan yange ve nger i̱ ken atô u anyom 1@@ ,@@ 6@@ 00 , hii ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . Nahan Elisha kaa a na ér : ‘ Ka shighe u ngohol inyaregh man ak@@ ondo ne ga ! ’ K@@ asev mba H@@ imba ka ve shi@@ e po@@ o@@ da u i yer ér pan@@ ky@@ e la iyol kua sha it@@ you . Ka i wua a@@ wen a nyian i n@@ ungwa sha akaa agen , maa i er po@@ o@@ da ne ye Shin er mbamlu mba ken ishima mba i pase heen ne ka ve bende a hanma or u nan pav ivaa la nahan kpa , Bibilo wa kwagh sha kwagh u or lun kwagh u nan tswen la . Gb@@ a@@ shima u mbahenen mba Yesu lu a mi la tese ér ve na jighjigh taveraa ér i nder Yesu shin ku nena ? Er i lu kwagh u Yehova yange er a Amo@@ shi vough je ne yô , mba i sar ve pe pasen ior mkaanem ma Aôndo vangertiôr cii , a lu ve a inja u kpen iyol timen sha ikyav i profeti u taver ishima ne yange ver ne vighe vighe . Yange a̱ gber or ikyav iyol , nana lu a yolough iyol nahan , i lu kwagh u kunya kpen kpen . ( Mbakolose 2 : 3 ) Nahan kpa , á shi umbur mbau@@ ng@@ wan a na kwa imôngo imôngo wener hanma kwagh u un tesen cii due hen á na ga , kpa a due hen Ter na u sha la . Sha kpôô yô , kwagh ne doom kpishi , kpa msaanyol wam la kera za bee ga sha ci u i lôh@@ ô E@@ ve@@ l@@ y@@ n ga . Y@@ ES@@ U man ngô na kua mbahenen nav mbagenev yange ve fa ér ior mba Aôndo ka vea er ivese sha icivir yô i saan ve iyol kpen kpen . ( 2 ) Á yar tom a mfe u a lu a mi sha Mkaanem ma Aôndo la sha inja , di vough er or@@ tom ka nan yar tom a iky@@ agh ki tom@@ ough ki nan@@ egh doo doo nahan . Aôndo ne ior nav ityom kposo kposo kpa iyol@@ tseghan ve yô ngi kwagh môm . Nahan á wa icam ér : “ I saan or u U tsough nan la iyol , W@@ er , nana̱ kporom er nana tema ken ity@@ e@@ mbe i iyou You la . N@@ om@@ so mba ve vi@@ e ken jijingi ne ka ve “ hingir er ijiir i y@@ eren ahumbe nahan , man er ijiir i y@@ eren ur@@ a@@ ahumbe yô , er u@@ ik@@ u@@ wan@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev hen i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya nahan yô , er m@@ ure u zege@@ vande u ken tar u v@@ ôron kpishi yô . ” Yesu Kristu u a lu Orshiada u Yehova u vesen la , pase mimi sha akaa a yange tese la man sha akaa a yange er shighe u lu uma zan zan kar kpen la . Nahan kpa , Yesu er tom ken mcivir u mimi hemba han@@ ma@@ or sha won cii . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E kpishi ka se ungwa ior ve kaa ér : “ M ze ad@@ ua ga kpa m hemba mba ve ze la ! ” Ve due shin “ zege@@ mnger ” u orumace u a lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la , man ve tile sha ityough ki akaa@@ injaa a akuraior . A@@ g@@ umaior a a hembe mbau@@ tahav ato la ashighe kpishi ka ze ve iyol u lun hen ityô vough . Aluer yange B@@ il@@ da@@ di lu hen ya na hen shighe la yô , alaghga yange a tsa a kuma us@@ ati imôngo shin iwer imôngo cii ve una za ungwa ag@@ wa u mlu u Yobu cii ve una kôr gbenda yemen zende ken U@@ shi ye . ( Mateu 22 : 37 , 39 ) Een , u or u wan ndor a we doon we ishima la ka ikyav i tesen ér or nan ngu Orkristu je la . Kwase ugen u y@@ esen ônov , mba yer un ér E@@ ma , na jighjigh nahan . ( N@@ um@@ er@@ i 13 : 28 , 32 ; Duteronomi 1 : 28 ) Shi ve l@@ aha Mose , u Aôndo wa un tahav sha ikyev la , shi ve ve@@ ver un ér ve mba yan ican . Hii ken inyom i 19@@ 19 la je , i hii kohol Mbakristu mba i shigh ve mkurem la er ka i kohol “ iyôngo ken ity@@ ôr ” nahan . Ng@@ ô u Ma@@ x za ungwa i@@ ov na shin k@@ icin tsô a tôô gb@@ ande c@@ in@@ ka@@ fa i a@@ ci@@ v@@ in sha al@@ ev a va un a mi . Ken inyom i 20@@ 11 la , a za mkohol u ningir ugen , nahan i tôv anmgbian ugen vea kwase na sha mkohol ne . Shi mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba i zough a ve la kpa , ka m er msen mer Yehova a ver iniôngon i se lu nôngon ser se wase ve la . ” A@@ ku@@ la , u yange lu ken Roma eren ut@@ ent@@ i la , vea kwase na , P@@ ri@@ se@@ ka , kpa ve lu Mbayuda . ( Rom . I@@ c@@ ombor kpishi ka i pav i undu mbayev a mbamzeyol mba ken ishima kpishi . Mb@@ an@@ ah@@ an@@ tar mban de u veren ishima sha akaa a Tartor , ve gema ve hemba veren ishima sha ayol a ve man asaren a ve ayol a ve . ( Mateu 10 : 36 ) Ngu ortamen nyian ken tiônnongo . Nahan hingir u a nyôr a aeren a mcivir u e@@ ev mbu Ar@@ te@@ mi ‘ mbu mbu gba sha aôndo la , ’ inja er ieren i ior wan nongo su@@ u@@ lu@@ u yemen ma@@ ape nahan la ken mcivir u Maria la . Se fa shighe u kwagh ne una er jighilii ga . Habak@@ u 2 : 5 gema pase kwagh u “ or ” ugen u a fetyô u aren sha kwagh u i ver un sha ishi la e̱r mbacivir Yehova mb@@ ati@@ v ga la , shin e̱r “ h@@ ua na gba i@@ kôr er She@@ ol nahan ” je kpaa . Shin er Yo@@ a@@ shi iyol na war ku nahan kpa , kera lu a tahav ga shi hingir or@@ u@@ ange kpaa . Lu nyi Mose kav sha kwagh u “ m@@ doom ma isholibo ” ? Nahan mba ve lu ungwan loho u Aôndo a tindi ér i̱ “ va ” la di vea gema a er nena ? Mba ve lumun a ityesen i or gba duen tsô la ka ve tese ér uumace mba sôron mlu ve ayol a ve sha gba@@ aôndo , nahan ityôkyaa ngi i p@@ aan ve ga . U civir Yehova la una bugh ne aan a eren akaa a ne tsough u eren shighe kpuaa , man a ne tsough u eren gbem la . Ior mba ken ityar 28 yange ve va mkohol ne . Ka an lu Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i L@@ aa ? 5 / 15 Umbur Mba Ve Eren Tom u Pas@@ en Kwagh Hanma Shighe La Yesu lu uma , lu or u ken jijingi u age@@ egh hen shighe la ! Yesu yange wa mbahenen nav kwagh ér ve tesen ér ve hemba nd@@ ahar sha ci u mbagenev ken a ve lu a ieren i ior kpishi lu a mi sha shighe ve la yô . Solomon lu a kwaghfan u kpilighyol shi lu a inyaregh kpishi shi lu tor u lun a tahav shi ker akaa a umace ve keren la cii kua inyaregh man iti@@ zan kpaa . Shi yange nger Mpase u Yesu na un la kua u@@ washika mba ken Bibilo utar , mba i yer ve sha iti na la . ( 2 Peteru 3 : 9 - 13 ) V@@ ough er Noa vea tsombor na u cian Aôndo la war ken t@@ so la nahan , nyian kpa saa or a lu a jighjigh shi nana kohol imôngo a vegher u nongo u Yehova u a lu shin tar la sha mimi ve nana war mkur u tar ne ye . Lu nyi kwagh Yesu wa sha kwagh u nan mbagenev ibo ga@@ gh laa ? Kanyi kwagh ia dondo iji@@ r@@ ôron i Yehova una ôr akuraior á a we ts@@ wam yum nee ? Ka nyi kwagh Peteru a we Mbakristu ci@@ ilii ? ( 1 Kor . 15 : 33 ) Ka nahan ve , nongo u Aôndo u lu tan se icin sha er se lu a mnenge u vough sha kwagh u ajiir ne ye . Hii shighe la je akaa gema , man kape magaz@@ in ne kpa i ze hemen u geman un je la . Ashighe kpishi , tom u ve eren la ka u na yô , ve lu her ga , hii pe@@ pe zan zan ai@@ k@@ ighe . Aluer se mba nan Yehova kwagh yô , se nan nen un saan saan , “ gadia ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” An@@ za a Bibilo i T@@ esen la Ka a I@@ k@@ yo@@ o@@ gh Kpa ? ( 1 Yohane 2 : 15 - 17 ) Nahan kpa , Mbashiada mba Yehova mba aren a asema a ior mban ken tom i@@ vangeli ve la nena ? “ Tartor u Sha M@@ gb@@ ôghom Ve ” Mba ve kom u zan yô : N@@ oo@@ v man kasev mba ve van@@ den eren ma tom u pasen kwagh hanma shighe yô , er mbam@@ ishen mba ve lu pasen kwagh , kpa ve lu a vande zan makeranta ne ga nahan , man ikp@@ ur pania , man mbakur@@ an mba ningir sha kua mba eren tom shin Betel . Wan@@ akiriki u Mose , Yosua yange nenge ér Mbaiserael mbara mba eren kwagh u shami ga . Kwagh ne tese ér Solomon per tindi u Aôndo , kpa kwagh er un ga , nahan se kpa se fatyô u eren nahan shinii ? Nenge er i er kwagh ne ken Bibilo yô . ( 1 Peteru 4 : 14 ) Jijingi u Yehova na se agee , nahan se mba a tahav mbu wan ishima a atsan a hemban vihin je kpaa , kwagh ne gema va un a icivir man iwuese . — 2 Mbakorinte 4 : 7 ; Mbaefese 3 : 16 ; Mbafilipi 4 : 13 . Ashighe kpishi ka i fa ior mba ken akuraior agen sha aeren a ve . ( Gen . 7 : 23 ) Zum u Yehova er su@@ l@@ fu@@ r man usu due sha tim afer@@ aior a ken gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la , á yima or@@ perapera Lo@@ ti man ônov nav mbak@@ asev uhar . Shi kwagh ugen yô , ashighe kpishi ka i vihi inyaregh kpishi sha u keren gbenda u ior vea kura atindi a i we sha u pan@@ den any@@ ighe la yô , kpa i kura atindi shon sha ikyo ga . Ka i ôô mba i shigh ve mkurem la “ sha kwaghôron Na , ” man kwagh ne tese ér gba u vea dondo atesen a Kristu ken uma ve a ishima ve cii . ( Ef . Loho zer aren a Yo@@ ho lu@@ gh lu@@ gh ér akaa na nga timin — ib@@ ua na man u@@ j@@ aki nav man iyôngo na man ur@@ ak@@ u@@ mi man mbatomov mba ve lu nengen sha ilev mb@@ i@@ la cii . Ka tom u nyi yange i na profeti ugen ken Yuda ? Paulu ôr kwagh u “ ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , ka jighjigh u nan je la ” var var ér ka vegher u hange hange u ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi wasen se u hendan kwagh mbi se fatyô u yaren tom a mi u goo@@ m shin p@@ ir@@ in av@@ aan a usu aa mba@@ aie mba Satan ngu a va a mi sha ityough y@@ ase@@ gh kua atesen aa mba@@ vendan mimi la . Yange m za iniongo i Mba@@ se@@ kôô@@ tu sha tar cii , i sha kwa ta@@ ankar@@ uhar , i i er hen ger@@ i u B@@ ad Is@@ ch@@ l , tar u A@@ ust@@ ria , ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 19@@ 5@@ 1 la , kua iniongo i Mba@@ se@@ kôô@@ tu i sha tar cii , i sha kwa ta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in , i i er hen S@@ ut@@ t@@ on Par@@ k , ikyua a gar u B@@ ir@@ min@@ gh@@ am , tar u I@@ ng@@ i@@ la , ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 19@@ 5@@ 7 la . Sh@@ in@@ ago@@ ge , 4 / 1 Ashighe kpishi yange ve lumun u eren ityom i i lu sha ci u mkpeyol u tiônnongo shin sha ci u anmgbianev la , yange ityom la ia gba kwagh ga je kpa , ve wa ikyo ga . Mary B@@ ak@@ er E@@ d@@ dy yange nger wener “ ifer ka kwagh u ken mhen tseegh tsô , ka kwagh u a lu kpôô kpôô ga yô , aluer i nenge isholibo man angev man ku ér ka akaa a a lu jim jim ga yô , akaa ne cii a kera lu ga . ” — S@@ ci@@ ence and He@@ al@@ th With Ke@@ y to the Scriptures . Yesu yange vande tan mbahenen nav icin ér ve de ne ‘ mb@@ akiriki mba ve ne un jighjigh ’ la gb@@ ev mbu nôngon ga . ( Luka 23 : ​ 42 , 43 , N@@ W ) A shi nan kpa or ne lu Or@@ yuda , nahan lu u saa a pase un a pase kwagh u Paradi@@ so keng ga . Alaghga zan zan hegen je kpa , ú hi@@ la ôr di a@@ vegher a Bibilo sha ashighe ashighe tsô , shi ú zua a iwasen ker kpaa . U vande ungwan ivur Bibilo nee ? U@@ pasalmi mban mba a inja kpishi hen ior mba civir Yehova ! Ishima ngi i mee se u keren gbenda u se fatyô u dondon h@@ we u tar ne vough vough sha iyol wu@@ h@@ an man h@@ we wase a u orgen wan se kwagh shio ? A kwaghyan shio yô ma or nana fatyô u lun uma ga . Er nan ve i lu hange hange u se z@@ aan mbamkombo mba tiônnongo ? K@@ ure kure tsô , mnenge wam gema . Kpa , hur@@ or wou nana fatyô u wasen we sha akaa cii ga . Ka ve tagher ishigh a mbamzeyol mba uma mba sha ayange ayange la — an@@ za e̱r ibanave , man ayôôso a he ’ tsombor man angev man ku nahan — aa u lun a ishimaverenkeghen i Tartor shio . Mba@@ civir Aôndo cii vea fatyô u lun a vangertiôr ér sha ashighe a ican je kpa una wase ve vea zua a mbamgbe vev mba hange hange . “ U nan te i@@ ha@@ gh yô , nana̱ ta i@@ ha@@ gh ken Ter . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 1 : 31 . Apostoli Peteru nger ér : “ Aôndo hendan kwagh a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol , kpa ne mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . ” 20 : 9 . Aluer ior kpuaa ya bredi shi ma wain la , shin or môm nan ya shi nan ma ga je kpa , er nan ve i gbe hange hange u hanma or nana z@@ aa ? ( a ) Ka mba@@ aôndo mba@@ aiev mba ny@@ i@@ iv nahan i civir ny@@ ian@@ a ? Er ú lu henen kwagh sha kwagh u Yehova seer la , á lu hemban he@@ gh@@ em we u ungwan imo na shi ôron ior mbagen kwagh na kpaa . ( 2 Tim . 3 : ​ 1 - 5 ) Heela tseegh ga , tar ne ua za hemen u vihin , sha ci u kwaghôron u profeti u i nger ken Bibilo la kaa ér , “ ud@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior vea yem hemen hemen vea hemba vihin a vihi kwagh . ” ​ — 2 Tim . I@@ ji@@ r@@ ôron i mimi ia ban ga . I@@ gbenda i kporom ikyua a Aôndo ngi ihi@@ ar i í lu inja er i hendan a iyol i í yô . 4 : 4 , 5 . ‘ U hiden a ayol a ase ijime sha er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh kua lu sha a vese la ’ una va se a iember i mimi . — 1 Mbakorinte 1 : 26 - 31 ; 1 Peteru 5 : 6 . Yesu man mbatyomov nav d@@ aa Diabolo vea mbatyomov nav sha Tartor haa shin tar . Shighe u Davidi zu@@ lum ken ku la , a nger ér : “ N@@ gi@@ se m lu iyev , hegen m bee iyol , nahan kpaa , mayange m ngu a nenge i ta or@@ perapera [ kua un kpa ker ] kera ga , shin tsombor u nan kpaa u s@@ ônon kwaghyan ga . ” ( Ps . ( b ) Yesu yange ver mbap@@ asen i@@ vangeli ikyav i nyi ? Ve ver se ikyav i dedoo . Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr — Yehova Ka Or@@ wasen We ! 4 / 15 Aluer se ôr takerada u Aerenakaa yô , se nenge a gbashima man ishimataver i Paulu lu a mi sha tom na u pasen kwagh la wang . ( Aer . ( 1 Kor . 2 : 6 , 7 ) Shi se fa dedoo ser hanma shighe u atesen a uumace ka a̱ kaha a atesen a Aôndo yô , i lu atesen a uumace la a lu sha mi ga ye . B . Aluer nan va hingir nahan yô , shi nana fatyô u ‘ ember shi a doo nan iyol ken tom u nan ye ican sha mi la cii ’ je he ? Ken anyom a se er tom ken tar ne la , se zua a akaa a doon kpishi . ( Mateu 10 : 7 , 11 ; 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Tom ne ngu zan u za ku@@ usu hegen . Nenge ase mkaanem mag@@ en@@ em ma Bibilo i̱ ôr sha kwagh u Yehova ne . U@@ a za hemen u lun her gbem sha won ga . ( Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) Ka nyi ka i er se zum u se kpe laa ? Mb@@ an@@ an@@ jighjigh vea fatyô u seer iember ve sha u ( 1 ) nôngon kpoghuloo ér bem a lu hen ya shi ( 2 ) wasen mba hen tsombor ve mba ve ne jighjigh ga la sha afatyô ve cii ér ve fa mimi . Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh ken Tar u B@@ ra@@ z@@ il , 10 / 15 Í nder ve shin ku sha ikyev i Yesu Kristu ve hingir u zuan a uma u kpen sha won ga la kua m@@ he@@ e u h@@ ôôn shio u Yehova a ne ve la kpaa . Un kpa ka mkaanem ma Aôndo , ka loho na hen orumace . A kaa ér : “ Ken akaa cii m tese ne ikyav mer , ka sha u eren tom nahan man i doo u né wase mba ve taver ga la ye . ” ( Aer . Mateu 5 : 24 ( Luka 10 : 18 ) Mkaanem ma Yesu ôr ne lu ember a ember ér ken hemen , shighe u una va hide a yem sha una za hingir M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u tamen la , una nôngo ityav a tor u tar ne , una hemba un kpaa . Aluer se fa mhen u Yesu yô , kwagh la una wase se u kaven avur agen ken Ruamabera a a@@ dooga a taver se u kaven la . ( 1 Mbakorinte 9 : 16 ) Un eren tom u pasen ior loho u dedoo la sha uh@@ we ga , sha ci u tom la lu tom u ua na un uma kua mba ve lu ungwan a na la kpaa . Ka nyi Paulu yange er ve va vaa af@@ an@@ yô sha mi ken masejime ? S@@ op@@ hi@@ a : Se ver ishima nahan . ( Luka 23 : 15 , 21 - 25 ) Mba@@ ah@@ end@@ anev mbara g@@ enger am@@ o ér : “ Aluer u pase or ne yô , u ngu i@@ kar u Shi@@ sar ga , ” sha nahan yô , ve kighir P@@ il@@ at@@ u er ishima ve . ( Ese@@ kiel 4 : 6 , 7 ) Ashighe ne hii sha mtim u Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la zan zan kure shighe u i ver Yesu Tor sha , ken inyom i 1914 la . — Luka 21 : 24 . I@@ h@@ ye@@ en i nan ye la , yange i vihi nan iti , nan kera lu a icivir ga , shi mlu u nan vea mbagenev kpa a kera doo ga . • Yesu yange na iyol na gbar gbar u eren ishima i Aôndo shi wasen ior nena ? ( 1 Mbakorinte 10 : 11 ) Ka ican ga u̱ se̱ nyôr vihin ishima sha mbam@@ yina mba anmgbianev asev yô . I@@ wer ngi kar kpuaa yô , af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova , a ken Tar u Rus@@ sia la zua a a@@ kwa@@ ti man washika u tsombor u Orshiada ugen ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ en@@ s@@ land , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , tindi a mi yô . De@@ b@@ ir Yange i tsegha ajiir a he ne sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 31 , 200@@ 9 . Apostoli Paulu kaa ér : “ Lu nen a mhen ne ken a ven u a lu ken Kristu Yesu la kpaa . ” A fatyô u tôôn mkaanem ma or@@ ngeren takerada An@@ dr@@ é Mal@@ r@@ au@@ x u ken tar u Fran@@ ce á ôr ne karen ma sha mlu u akaa a a lu eren ainge ken tar u se lu sh@@ imi ne vough , sha ci u aeren a uumace ve lu eren a á tese sha mimi je ér Diabolo ngu tsu@@ ghun ve ne hemba aeren a a lu sha ishima i Aôndo la . Apostoli Paulu kaa ér : “ N@@ om ka ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan man ka Un je A lu Or@@ yiman u iyol Na la kpaa ye . KA I doo se u lun imôngo a or u nan lu ishima legh legh , shin se kaa ser , or u nan lu inja legh legh yô . Sha ayange a Yesu la lu kwaghyan man kwagh@@ man u nyi , ior lu a mini ? Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la , Yesu Kristu u i nder un shin ku , hingir Zege@@ pristi la haa icighan jijingi sha mbahenen 1@@ 20 mba ve kohol ken Yerusalem la . Gbenda u doon tsung u yange i nger I@@ c@@ am i hen K@@ pe Zege@@ mnger ken derianyom u sha uta@@ ankar@@ uhar shin u sha an@@ igh@@ eni la ngu kwagh môm a ngeren u nyian ne . ” Z@@ U@@ M u i due u yôôn ang@@ we gb@@ ung@@ ur gb@@ ung@@ ur ken tar u United St@@ ates sha u yangen ior ici@@ mb@@ iv mbi man dang dang yô , i wa agumaior a ken tar la kwagh ér or nana na ve ici@@ gh yô , ve venda ér : “ E@@ i . ” D@@ I@@ SE@@ MB@@ A 31 , 20@@ 12 – J@@ AN@@ A@@ W@@ AR@@ I 6 , 20@@ 13 1 : 10 – 3 : 22 ) A@@ kav a tesen iyange i Ter ne hii ken inyom i 1914 zan zan shighe u or u masetyô ken mba i shigh ve mkurem nana mase kpen shi a nder nan la . — Ôr takerada u Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x At H@@ and ! ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ) Ke@@ ith man B@@ on@@ n@@ i@@ e dondo kwaghwan ne . • Er nan ve mbakur@@ an ve ker ayol a ve tsaha shi ve eren a mbagenev doo doo shighe u ve lu wan ve kwagh@@ a ? A@@ kav agen kpishi kpa nga , a se fatyô u tesen ser Bibilo i ôron man i henen ia na u seer fan msen u eren yô . Sha man he@@ l man pu@@ g@@ at@@ or@@ i man Li@@ mb@@ o — ajiir ne man agen amba ne nahan kposo kposo cii taver u fan kwagh u a man á kpilighyol kpaa . M@@ nenge u tar u lu a mi sha kwagh u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la bende a v@@ es@@ ee ? Aluer se time ken Ruamabera yô , se fa er mbatyomov ve kuren tom ve u “ u@@ jijingi mba eren tom ” la yô . C@@ le@@ ve@@ land fatyô u fan ér Mkaanem ma Aôndo ma a yar tom ken uma na kpishi ga . Apostoli Peteru gema kaa ér : “ T@@ ere , ka hen an je shi sé z@@ aa ? Er nan ve i hingir torough torough u se ‘ kur@@ an@@ aa , ’ man se er kwagh ne nena ? Aôndo ngu tsô ngu . Tar wase ngee a mbamzeyol mba ve taver u sôron kpen kpen yô . M@@ sen ka gbenda u civir Aôndo shi tesen ser se suur hen a na vangertiôr . Er zende wase lu wanger wanger yô , Yehova na se iveren i nengen er mba ve wu@@ he se la ve wuese iti na yô . ​ — 1 Pet . Tsô , i seer zuan a mfe ken shighe u mkur ne kpa ? 3 : 10 , 23 , 28 – 30 . In@@ i@@ aav Mb@@ i I@@ wuese Mb@@ i Yehova A L@@ um@@ un A M@@ i Yô H@@ ur@@ or u ng@@ ôm ugen yange lam a na sha kwagh u ishimaveren i Ruamabera i er sha kwagh u mnder u shin ku yô , nahan ng@@ ôm lumun ér i henen Bibilo a na . • Yesu yange hen ikyo i wan nena ? Ka sea eren nahan yô , se kôr kwagh u se lu henen la se saa a mi . Ng@@ ô u Timoteu kua ngô na u tamen di ye ? ( 2 ) Yesu kpa na wanakiriki ne jighjigh . ( Yohane 4 : 34 ) Se kpa ka isharen i se lu a mi taveraa je ne . ( Anz . 18 : 1 ) Se kange nen ishima u yilan sha iti i Yehova ken mzough a “ ishima i môm . ” — Se@@ f . 3 : 14 , 15 ) Nahan shighe u imba kwagh ne i er se yô , doo u se er nena ? “ K@@ aren nen akaa cii , kôr nen u dedoo la gb@@ ang je ” ( b ) Kanyi se hen he@@ gen@@ e ? Mba i sar ve u zan iky@@ ura ken jijingi cii ve hide a ayol a ve ijime er Paulu nahan . 27 : 11 ) Heela tseegh ga , kwagh u ku u Wan na la ua er sha ci u uumace mba ve gem asema la yange na saan Yehova iyol kpen kpen . — Luka 15 : 7 . Se hii nengen sha kwagh u inyaregh ki keren man u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba omb@@ on la . Yange ky@@ ans@@ a m@@ ende un sha te@@ mba , a ya ican a mi kuma anyom pue , nahan va mase kpen ken inyom i 200@@ 9 la . Mbakristu mbagenev udubu imôngo hen zwa ugen sha er vea pase mba ve lamen zwa ugen , ve lu hen haregh ve la loho u dedoo yô . Ka kwagh u y@@ uh@@ wan u se ungwan imo i Aôndo ga . Nahan kpa , Yehova yange taver un ishima sha mkaanem man , ér : “ De kaan wer : M ngu wanye , ga ; gadia han@@ mô u Me tindi u her a nan yô , ka hen a nan ú za ye , man hanma kwagh u Me kaa u yô , ka wen ú ôr ye . Hen sha kwagh u ior mba ve ne ayol a ve sha u eren tom ken a@@ you@@ a@@ cii shin iy@@ aav mbi i nengen sha gb@@ ayol u ior mba ve gbe angev ashighe ashighe la , shin ior mba ve nôngon kwagh tsung u wasen mba ve lu a ya ga man mba@@ yevese ityav kpaa la . Per@@ utya ka u kura van@@ ger u or@@ sho@@ ja man ishima i nan kua alegh agen a injaa kpaa . Ken A@@ tindi a Yehova na Mbaiserael la , a pase wang ér mayange mba ve lu sha aan a ut@@ aha la , ve de nzughul a mbagenev ga . ( Mbaromanu 16 : 19 ) D@@ i er yange i tim Mbaiserael 2@@ 4,000 sha asorabo a ve la nahan , kape ica a gba ga tsô , Yehova una va a ijir i ôron i mtim sha mbai@@ dy@@ ar@@ ev man mba@@ eren akaa a bo je la . 5 : 3 ) U se eren kwagh ne yô , a gba u se z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe , ape i timen ken Bibilo la . ( Heb . • Hii nan ve i yer kwagh u dedoo ér ka ‘ ity@@ am@@ egh ki ji@@ jing@@ ii ’ ? Hanma kwagh u ve tsough u eren hegen cii una tese ér vea war shin vea tim sha shighe u “ zege@@ can ” una va la . Ity@@ esen i Yesu ia hemba wasen se u kaven inja i ishember i wanakiriki u “ fan kwagh ” la . Doo u mbamaren vea wase ônov vev u tsuan kwagh u vea hen ken makeranta u una wase ve u eren tom u Aôndo yô , i̱ de lu kwagh u vea hen a yem y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ga . Er mbap@@ ati@@ i man mbahemenev mbagenev ve lu nôngon ér vea bee a i@@ pi@@ la i eren sha tar kua akaa agen a van a kwaghbo nahan cii kpa , ikyav tese ér vea k@@ an shio . Er Aôndo er ve cii sha i@@ been na nahan kpa , han@@ mô ve lu a aeren man an@@ za a nan . A ôr un kwagh u Eli@@ sa@@ bet@@ u , anmgbian na u kwase u vesen , u ior hen ér ngu iky@@ ô@@ m@@ kwase yô . Lu u aluer ve kôôm mbamhen vev ga yô , a@@ ah@@ e una tser ve kpee je . ( 2 Peteru 2 : 9 ) Se mba veren ishima sha akaa a ngise , a a lu ic@@ in@@ tan hen a@@ vese ne , shi loho u myom u akaa ne á lu a mi sha ci u hanma or u perapera a doo nan ishima la kpa ngu taver se ishima . U fatyô u ôron kwagh u ior mba makeranta u henen ityesen i Aôndo u hembe doon ve a kwaghhenen u ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti la ken Iyoukura ( zwa Buter ) i Me@@ i 1 , 19@@ 8@@ 2 , peeji 3 – 6 ; A@@ ip@@ or 15 , 19@@ 7@@ 9 , peeji 5 – 10 ; man Awa@@ ke ! 3 : 19 - 24 . Shighe u ka sea eren tom u pasen kwagh ne yô , se lu suen Mbakristu mba i shigh ve mkurem sha jijingi la Shi ve wa ts@@ wam kpoghuloo kpaa . Ikyav i U H@@ aan “ sha I@@ ku@@ u ” la Ka M@@ cie u C@@ ian Kwagh Mbamaren mba cian Aôndo mba a tom u tesen ônov vev kwagh u Yehova man igbenda na . ( D@@ ut . ( Pasalmi 9@@ 0 : 12 ) Pasalmi u sha 9@@ 0 , hen pe se zough a msen la la kuma u se nenge sha mi vighe vighe . Kpa , kwagh ugen lu u Yesu soo ér ior ve fa sha kwagh u Yehova yô . Kwagh shon lu gbenda u Yehova una va a mbam@@ gem sha tar cii sha u kuren awashima na sha kwagh u tar ne kua uumace mba ve lu sha u la . M ts@@ aan sha i@@ wo vea sho@@ ja i N@@ P@@ A la zan zan anyom kuma at@@ aan . ( Luka 11 :⁠ 4 ) Takerada ugen kaa ér , ken Bibilo yô ishember i “ u den or kwaghbo ” la inja na yô , ka u “ den or a inj@@ ô , kera cir@@ in nan i ga . ” PE@@ E@@ J@@ I 26 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 7 , 5@@ 6 Ken washika shon môm u í na Paulu nger ne , á taver mbananjighjigh a na imôngo asema ér ve “ taver . . . mba ve yen ishima la asema ” shi ve “ wasen . . . mba ve taver ga yô . ” ( Yohane 8 : 44 ) Kpa Yehova ngu nahan ga , un ngu a “ mimi wuee je . ” K@@ asev mba Heberu mbagenev uhar yange ve tese ishimataver nena ? Nahan kpa , er K@@ ev@@ in man El@@ en@@ a nenge nom man kwase ugen mba ve lu a akaa kpishi ga kpa ve lu eren tom pania saan saan yô , ve nenge ér ve kpa vea fatyô u lun uma akuma akuma . Kwagh u vesen u kwagh ne a tese se yô ér , Aôndo lumun a mcivir u a har sha Bibilo kpa i nongo atesen a aiegh man aeren a ity@@ ôô shin aeren a u@@ kwaghaôndo mbagen sha mi la ga . Shi se fatyô u tesen ser se mba a jighjigh u nan sha u nôngon a mbamtaver mba se tagher a mi ayange ayange la . Z@@ ende je kpa í yange gb@@ ang gb@@ ang sha iyange la . ( b ) Ka m@@ kposo u nyi se nenge a mi hen atô u Yesu man Satan sha gbenda u ve yar tom a Mkaanem ma Aôndo laa ? Sha nahan yô , iveren i Yehova ngi sha tar ne ga je ka ashe tugh ga . Aluer wan la er nahan ga yô , kwase la nana vande lamen a or@@ ya u nan sha kwagh shon cii ve , vea mase ôron wan ve la kwagh u nana er ye . Shighe u se lu nôngon ser se hendan a am@@ een yô , ka hange hange u msen sha ci u nyi ? Saulu nôngo ac@@ in atar cii ér una wua Davidi , nahan Davidi yevese hingir u y@@ eren ningir . Hanma Orshiada u Yehova u nan til sha mimi u nan di tsô yô nana tese ér Satan ka or@@ aie shi nana tese ér orumace u i te@@ v nan a ican je kpa nana fatyô u̱ suen ian i hemen i̱ Aôndo u a lu Tor u He@@ mban@@ cii a lu a mi la dông . Ior udubu udubu za hemen u ungwan imo i Yehova a ishima i môm ; shi er ve lu civir Yehova sha mimi yô , a kura ve kpaa . — 1 Utor 12 : 1 - 33 ; 2 K@@ ron . Ka nan je nan lu An@@ ti@@ kristu ye , u nan ny@@ iman Ter man Wan la . ” — 1 Yohane 2 : 22 . Gbenda u sha man tar ve eren akaa sha inja vough vough la tese se nyi sha kwagh u i@@ gbe@@ t@@ ara ? Nyian ne , Mbashiada mba Yehova mba hemban iyenge er 7@@ ,@@ 5@@ 00@@ ,000 nahan , ken atôônanongo a hemban 10@@ 7@@ ,000 sha tar cii , mba pasen kwagh u Tartor u Aôndo , er Yesu kpa Tartor ne lu itinekwagh ken kwaghpasen na nahan . ▪ Se hemban lun imôngo vea ior mbagenev Sha nahan yô , mbamaren mba ve lu Mbakristu kpishi zua a iember i í lu vough er ngô ugen ken tar u Ne@@ ther@@ lands kpa yange zua a mi nahan . Shi c@@ ô@@ hiin tsô a tim kwaghaôndo u aiegh , man kwagh ne una gema a lu mhii u ican i vesen i ia tser tar u Satan ne , ican i í gbe je i lu a tser u ga yô . Shin er ior vande lun a inyam ga shighe wa karen nahan kpa , Aôndo naan ve man@@ a ve y@@ aan kuman ve . Mbagenev kpishi kpa ôr i@@ mba@@ kwagh ne . Shighe kar yô , i ver un di@@ ak@@ on shi i va lôh@@ ô un ér a za M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Anmgbianev mba N@@ om@@ so mba L@@ un Kwa@@ v la . Er mbamaren mba uhar mban nahan , mbamaren kpishi wan ve ka nana nôngon a ma mzeyol shin a saan nan iyol ga nahan i doo ve ga cii . A@@ veren ne tese ér se doo Aôndo ishima shi eren erdoo shi ne nagh wuee kpaa . Ngeren mban vea tese er Noa man tsombor na , kua Mose man Yeremia yange ve lu per sha u eren ityom i í na ve la , nahan vea va nenge er uityendezwa mba Aôndo kure sha mi yô . Ka “ ken ayange a masejime [ a ] ashighe a ican ” ne i hembe doon u se lu a jijingi u Yehova cii ye . Umbur wer Yehova kpa ngu wan ishima keghen , gadia sar un tsung u yiman se . Ka nyi alaghga yange i na ve kwase u Lo@@ ti gema ashe ken ijime , man ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la za a na nena ? ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Een , ityesen you ngi a myom sha mi . Nahan cii kpa , A@@ you a Tartor shi her 6@@ ,@@ 4@@ 00 a i gbe u a maa yô . Kwagh la doo tic@@ a na kpishi nahan á kaa wener A@@ le@@ x@@ a a̱ ôr washika la g@@ enger g@@ enger mbayev mba hen k@@ l@@ ase na cii ve̱ ungwa shi a̱ ôr washika la ken k@@ l@@ ase mbagenev uhar kpaa ! ( b ) Hii nan ve se kaa ser akav a se zough a mi a tesen ér Yesu lu Mesiya la hemba ng@@ een a akav a Mbakristu mba ken derianyom u hiihii laa ? 2 : 25 ) R@@ ah@@ ab@@ i yange zua a mbam@@ tsera kpishi , gadia i ngohol un hingir môm ken ior mba Aôndo mba lun wang , mba Tindi u Aôndo tese ve dooshima kua iji@@ r@@ ôron i mimi yô . Aluer nan ôr ma injakwagh ken takerada ne kpa nan kav kwagh u i lu ôron ga yô , ta nan iwanger shin ôr nan injakwagh igen . Aluer ka mzeyol wou ne yô , kanyi jim ú er@@ ee ? Sha ci u nahan yô , ior kpishi nenge ér kwagh ugen u vea er ngu ga , saa di u suur sha kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke gayô erdoo u mba@@ wan@@ ndor a ve la tseegh . 1@@ 10 : 1 . 16 :⁠ 2 ) Alaghga tsô Timoteu yange vi@@ a ken jijingi kar anyom na ken inya . Aluer u soo wer ú waan zwa ke ’ mkombo pu@@ usu pu@@ usu yô , hii nan u vande ken@@ gese mkaanem ma i lu ú pe ôron la tsuaa ga ? Kwagh ne er kuma anyom pue hegen . Ka se dondo kwagh u i we se ne , ér : “ U i sar nan ka tan i@@ ha@@ gh yô , nana̱ ta i@@ ha@@ gh sha kwagh ne , er nan kav man shi nan f@@ am , er Mo M lu TER u eren dedoo , u ôron ijir sha mimi man u eren perapera sha tar , gadia ka akaa ne a doom ye , kape TER A kaa ne . ” Eren Tom a T@@ ahav mbu N@@ ombor Wou U Lu a M@@ i la sha Inja , 12 / 15 Sha nahan yô , se “ eren nen msen gbem . ” Or ne wa ikyo sha kwagh môm môm u alaghga a er a na la ga , nahan á ôr ve mimi vangertiôr je . Er ‘ Mbam@@ hen Mba Kwagh a Z@@ a a Doo Yô ’ Kpa ashighe kpishi yange ve umbur akaa ne zum u ve lu eren akaa a a bende a uuma vev jighilii la ga . Yange i nôngo ityav mb@@ in shighe u Iserael gba ken isholibo sha kwagh u Ba@@ al - Pe@@ or la . Er kwaghôron u profeti u M@@ ika la a tese nahan , shi ica ga tsô , mcivir u wang u Yehova una tser tar cii . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Kpa fa wer mfe u vough yô kua mkav ker . Aluer ma or u i shigh nan mkurem nan tese m - ban u jighjigh u nan yô , ashighe kpishi ka i hemba lun or u ken iyôngo igen u nan civir Aôndo sha jighjigh ica i gbe yô ka i tsua nan ér nana iv ian i i dugh i@@ vegher ken iyenge i mba 14@@ 4,000 la ye . Ngeren mba uhar mban vea wase se se fa inja i u eren or batisema “ ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi ” la . Paulu nger Timoteu ér : “ De ze@@ he a org@@ anden ga . . . kuran kwagh u i we u sha ikyev la . Zum u Iserael man Yuda lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la , Aôndo tindi u@@ profeti nav ve ‘ ôr ve kwagh u pe@@ ver ve ishima . ’ Yange mba timin gar u Yerusalem iwer ngi kar 18 yô , loho u Ese@@ kiel shi kôr gema . Hegen lu pasen ér a hide shi a ver mcivir u mimi . Shi ior mba yange ve va ku umbur u Yesu Kristu ken inyom i i kar la tese ér ior mba kuman er m@@ iliôn pue nahan , mba ve lu Mbashiada mba Yehova ga , man i sar ve u ungwan loho u dedoo yange ve va ku umbur ne . ( E@@ s@@ era 1 : 1 - 3 ) Ka Aôndo tseegh yange ma fatyô u ts@@ eng@@ an pasen akaa a ngise er la vighe vighe ga z@@ ee ? ( Aerenakaa 1 : 8 ) Yange gba kpee u Iserael una ungwa loho u dedoo ne di vough er ik@@ urior igen nahan . Aluer sha mimi je se tôô ken ishima yase ser se mba kwagh ga yô , mkaanem ase@@ m ma a tese ér se mba mbah@@ id@@ en a iyol ijime . Dooshima ka a mgbegha se u eren kwagh u a lu u shami la kpaa . “ De cie nen ga , asema a̱ de yen ne kpaa ga ; . . . gadia TER ngu a ven . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 17 . Er orgen u timen sha akaa a Bibilo , G@@ or@@ don D . Er Aôndo a lu a tahav mbu ts@@ eng@@ an fan kwagh u ken hemen nahan kpa , mpin u a lu yô : Aôndo eren tom a tahav nav mbu ts@@ eng@@ an fan amba@@ akaa ne a ik@@ ighir shi@@ oo ? — Yesaia 42 : 9 . “ Tartor ve ka tartor u tsôron , man ity@@ ahav cii mb@@ ia er ve tom , mb@@ ia ungwa ve . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 40 , 22 Nahan doo u kwagh ne una taver se ishima se er tom wase u pasen ior kwagh la kpoghuloo je se hide ijime sha ci u u@@ gb@@ ayol asev mba ayange ayange mbara ga . U@@ sho@@ ja mba yange ve nôngo ityav mbi tar cii mbi sha môm la : I zua a mi ken takerada u i yer ér The World W@@ ar — A P@@ ic@@ tor@@ ial H@@ ist@@ ory , inyom i 19@@ 19 ; tsombor u lun ken ican : A@@ P P@@ ho@@ to / A@@ ij@@ a@@ z R@@ ah@@ i ; po@@ li@@ o vic@@ tim : © W@@ H@@ O / P . Yesu yange soo ér ior ve kure ikyaa ér un ngu Kristu sha u@@ kaa - er mba u@@ ivande mba un lu eren la ga , kpa soo ér ve tôv sha akav a tesen ér un ngu Kristu la ayol a ve nahan ve mase kuren ikyaa sha ci u akaa a ve nenge la . ( Yes . 42 : 1 - 4 ; Mat . U m@@ asen kuren yô , a kôr Satan a wu@@ he . 1 : 27 , 28 ) Kpa ka h@@ an mbacivir Yehova vea za ve , vea zua a mk@@ or ken tar u u ker ve ihyom nee ? — Yoh . 15 : 17 - 19 . Aluer or gema ishima sha mimi yô aeren a nan aa tese m@@ ge@@ m@@ shima ne . U Nen@@ gen M@@ yen u O@@ ru@@ m@@ ace Er Yehova A Nen@@ gen la Kpa ? Bibilo pase se iti i Aôndo man aeren a na kua awashima na u gban tar man uumace , u a gem kposo ga la . ( Yosua 3 : 15 - 17 ) Sha ayange a profeti u kwase De@@ bor@@ a la , u@@ wa@@ gh k@@ ù@@ w@@ à ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya a Shi@@ s@@ era or@@ i@@ ho@@ m u Iserael la kera . De se time sha mbamtaver mban utar , nahan se nenge er mba ve yem hen haregh u Mic@@ ron@@ es@@ ia la ve lu wan ishima a ve yô . ( Mateu 25 : 10 - 12 ) Een , mbagenev wa iyol sha m@@ ve u Or@@ kwa@@ se@@ he la ga . Maa se gba yemen hen ang@@ ar ugen . A@@ zende a ase aa fatyô u b@@ enden a vese kpishi je , aa bende a vese sha gbenda u dedoo shin u bo . Nyian je kpa , mba eren kwagh ne ken u@@ ger@@ i mbagenev ken tar la her . ( a ) Ka nyi se er ve ishimaverenkeghen yase ia seer ta@@ ver@@ a ? Ka unô yange ve va hingir ikyurior i he i í yer i̱ sha iti i Yehova ? De vihin shighe wou wer u lam a mo ga . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Sha kpôô yô , Yehova soo ér se fa ser un ‘ keghen iyol u den kwaghbo . ’ Kanyi se fatyô u eren u nengen ser ‘ ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , a a lu jighjigh u nan wase la ’ nga eren tom her doo doo ? Se fatyô u kaan ser Paulu yange pasen kwagh torough torough shighe u lu ken E@@ fese la nena ? ( 1 K@@ ron . 24 : 1 - 18 ) Gb@@ a@@ at@@ om u Israel An@@ ti@@ qu@@ ities Au@@ thor@@ ity la kaa ér , kwagh u i nger sha a@@ kwa@@ ti la tese ér “ tsombor u K@@ a@@ y@@ a@@ fa yange u due ken nongo u Ma@@ a@@ shia . ” Nahan m na un takerada u m lu henen la mer a ôr . Ka iveren i ken hemen i nyi Jijingi mgbegha Davidi nger kwagh sha mini ? Tsô a kporom , a bende a ga@@ mbe la , a kaa ér : “ Wan@@ ye kwa@@ or , M ngu kaan a we M@@ er : M@@ ough sha ! ” • Yehova wasen se sha ikyev i mbatyomov nav nena ? Iky@@ u I@@ in , 2 /@@ ⁠ 15 Kanyi i̱ ze hemen ken tar laa ? Man alaghga ishima ia za ve iyol kpishi sha er tar u lu vihin nahan , kpa ve gema ve fa er i lu Satan Diabolo a lu vihin tar ne ga . K@@ asev mbara cii lu v@@ aan , shi ve lu tesen un ak@@ ondo a D@@ or@@ ka er ve la . [ Ngeren u pasen or@@ ngeren ] • S@@ é ‘ ker ishima i legh legh ’ nena ? “ Kpa kav nen er ishima i Ter i lu yô . ” ​ — 5 : 17 . Anmgbian u ken tar u B@@ rit@@ ain ugen vea kwase na kaa ér : “ U pasen ior mba ken ityar ig@@ enegh mba ve lamen zwa ugen kposo kwagh la ka môm ken gba@@ at@@ om u kwagh pasen u a hembe nan se msaanyol ken anyom 40 a se lu eren tom u Tartor ne cii . ” Mbashiada mbagenev lu wasen mo u eren ityom i hen ya , ken masejime yô , en@@ i@@ el u se lu her la va tôô anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev uta@@ an tom u nengen sha a vese hen ya . ▪ Yehova Ka Aôndo u Dooshima U tesen ikyav yô , u er kwase , shin u er nom@@ o ? Akaa a Yesu yange ôron shi eren la wase u u̱ nengen er Ter a we ishima a ior nav , shin er ka ve nôngo gb@@ ev kwa imôngo nahan la kpa ? Mbat@@ amen mba ningir sha Ity@@ av mbi Armag@@ e@@ don mb@@ in mb@@ ia er nyi ? Orkristu Luka u yange lu or@@ m@@ ishen la yange wa ior i B@@ er@@ ea kwagh a iyol hiden jime , yilan ve ér mba a “ inja i mimi . ” Ashighe agen yô , mba ken tsombor mba yange ve yem s@@ ar@@ em s@@ ar@@ em la yange ve hide ve va zua imôngo sha ajiir a ve za nyer la . ( b ) Se fatyô u pasen mhii man mkur u “ k@@ ov ne ” ga sha ci u nyi ? Nahan kpa lu sha iy@@ ange@@ mar na , ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 7 , 200@@ 1 la mem tom ye ; lu anyom 70 sha iyange la . Bibilo kaa ér : “ Aluer a kohol or a ma gb@@ ev mbu nôngon ave yô , ne mba ne lu ken jijingi yô , kôôm nen i@@ mba@@ or la sha ishima i legh legh ; kpa nenge sha iyol you . ” ( G@@ al . ▪ T@@ sa@@ ase Wan Wou u A Lu H@@ ian la A C@@ i@@ vi@@ r Yehova Shi i tôv sha kwagh ne kwa ne kpaa , kpa i kav ér akaa a ve s@@ enge ér anmgbianev asev er la cii lu mimi ga . Sha kwagh u Aerenakaa a ôr se yô , Mbakristu yange ve er tom sha tindi u Yesu la nena ? ( a ) Yange Mbaiserael vea civir Yehova sha mimi yô , akuraior a a kase ve la a er nena ? Aluer se mba lamen a hanma or u se zough a nan cii yô , se lu a vangertiôr ser mba ve lu a ishima i wuese kwagh yô , vea lumun loho wase . ( b ) Ka kwagh u tseer tseer u nyi a lu sha m@@ ser@@ kwagh u ip@@ aa laa ? 1@@ 45 : 18 ) Yehova una kporom ikyua a we shi una na u agee sha er u hendan a Diabolo shi u tsua akaa a vough ken uma wou yô . — Ôr Yakobu 4 : 7 , 8 . Yehova ka Aôndo u kuren uityendezwa nav . Kwagh ne lu shighe u vihin ga , gadia tom ne wase i er iorov 2@@ 6@@ 5@@ ,@@ 4@@ 6@@ 9 batisema ve hingir Mbashiada mba Yehova , nahan ve tese ken igbar ér ve lumun i@@ pi@@ la i eren ga jimin cii je . Se fatyô u karen a ishima wasen mba i gbe u a wase ve la , man aluer se er nahan yô , mimi je , se seer lun a mkav man dooshima . Er Bar@@ sh@@ il@@ ai bee iyol nahan kpa tese ieren i civir Aôndo nena ? ( Aerenakaa 20 : 35 ) I@@ ember i ka se zua a mi zum u se tese mbagenev mimi u Bibilo la ka gbe lun di mk@@ om u se zough a mi ser se zua a or u nan lumun a jighjigh u nan u kwaghôron wase la tsô ga . ( b ) Aluer i tôô mfe u uumace la i kar sha mfe u Yehova nahan una lu nena ? Yesu yange tese ér un ngu Or@@ kuran man Or@@ hemen nena ? Kwagh ne alaghga una kua u se gban den tsô ser i@@ wa yase shin kp@@ ate@@ ma wase a ya ican kp@@ ii sha ci u iyol@@ been shin ma ai@@ ky@@ ôr u vesen shin angev mbu vesen ga . Ior yange ve fa er Daniel eren msen kwa tar hanma iyange yô . Aluer ka taver se u zuan a shighe u ôron Bibilo yô , doo u se hide se gbidye kwar sha akaa a se we ave u eren la . M@@ dugh u icombor duen kwaghpasen n@@ du@@ ur@@ u@@ u la una wase í nena ? ( Mat . 24 : 45 - 47 ) Nahan cii kpa , mkaanem ve@@ m mara ka ma gbil@@ ini@@ gh , ka ma na mba ve keghen ato a ve la gb@@ ev mbu nôngon tsô . Or@@ t@@ yom u Yehova ugen yange kaa a Maria , ngô u Yesu wener , “ kwagh môm u a hembe Aôndo u eren un yô , ngu ga . ” — Luka 1 : 37 . ( Mbaromanu 16 : 3 - 5 ; Mbakolose 4 : 15 ; F@@ il@@ em@@ on 2 ) Kwagh ne a̱ taver atôônanongo a kiriki a sha ayange a ase ne asema . A@@ tô@@ ôn@@ anongo ne agen je yô nga nyer mbamkombo hen uya mba anmgbianev . Kanyi Paulu vande ôron Mbakristu mba ken Roma mbara ? 5 : 33 ; Heb . Yesu yange fa er uumace ve lu a isharen i nan mbagenev ibo ga@@ gh yô . Davidi kpa yange kaa ér : “ TER er akuraior ijir ; T@@ ER@@ E , er a mo jighilii sha perapera wam , man shi sha mimi u a lu ken a mo kpaa . . . . I@@ yol@@ kuran sha Iky@@ ev i Tindi u Mose Nahan kpa , kwagh u wase un ve nôngo a mbamtaver tsembelee yô , lu sha ci u yange suur sha Yehova . Ka hegen u u lu iyev ne je i lu shighe u ú tsua akaa a vesen ken uma wou ye . ( Gen . 1 : 3 ) Nahan kpa , ken Genese 3 : 9 yô , Yehova yila Adam ac@@ in imôngo , nahan ityôkyaa ngi i tesen ér Aôndo yange “ za hemen u yilan ” un . Aluer u ngu keren tom di ye ? Een , afatyô u ôron nahan , gadia ngu ort@@ yom u tamen . ( Mpase 5 : ​ 9 , 10 ; 20 :⁠ 6 ) Mkaanem ma Aôndo shi pase ér mba vea tema tor la mba “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” u kuman iorov 14@@ 4,000 “ mba i p@@ aa ve shin tar la . ” ​ —⁠ Luka 12 : 32 ; Mpase 14 : ​ 1 , 3 . S@@ aa Yehova una doo se ishima tsung ve se pasen ior kwagh na shi se taver ve asema ser ve civir Aôndo u mimi ye . 17 , 18 . ( a ) P@@ ase inja i “ mimi . ” ( b ) “ Mimi u i@@ vangeli ” wa nyi man nyi k@@ ere ? GB@@ EN@@ D@@ A U MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V V@@ E@@ A W@@ A@@ S@@ E L@@ A Sha kpôô yô , i̱ sar ú u̱ eren nahan sha ci u Bibilo taver se ishima ér : “ K@@ aren nen akaa cii , kôr nen u dedoo la gb@@ ang je . ” U ôron Bibilo man ityakerada i Mbakristu shi gbidyen kwar sha mi la una na se aan a civirigh a se shi@@ ishi Mkaanem ma Aôndo ken ishima yase . ( Pasalmi 32 : 7 ) Nenge imba erdoo u Aôndo a vese ne sha wono ! ( Mbafilipi 1 : 7 ) B@@ ee kera yô , se fatyô u hiden jime sha atindi a Aôndo a perapera a se ker dông ne ga , shin pasen a tu@@ h@@ wan kpaa ga . T@@ aver kpishi u ig@@ y@@ um@@ ior eren erdoo a mba ve henen makeranta a ve imôngo la . Tom shon ka loho u dedoo u Tartor u “ á ôr u á tser tar ” la . ( Mat . Kwagh ne tese ér gba u se nôngo kwagh kpoghuloo sha u keren mbam@@ lumun sha mbampin mba se lu a mi sha kwagh u se er ken Bibilo la shi nengen sha mbamzeyol asev kpaa . Sha mimi yô , shighe u se kera fe kwagh u se lu sha mi jighilii ga , shin se nenge ser mbamzeyol ta sha vese yum yô , alaghga se kera taver ishima u eren msen hen Yehova hanma shighe ga . 9 : 3 ) Mose yange vihi ishima a ve sha ci u nyi ? Ka ityom i dedoo i nyi alaghga ior vea lu eren , henen ér ve mba kaven Kristu ? Ka hanma shighe nahan ka ú tôô shighe ú er msen ú gbidyen kwar sha mkaanem ma Aôndo ? — Daniel 6 : 10 ; Marku 1 : 35 ; Aerenakaa 10 : 9 . Ken ityar igen yô , ior ka vea fa or ga je kpa , ve ôr a nan nahan shighe u nan y@@ es@@ em yô . Kwagh u yange er ne va a kwagh u vihin kpen kpen . ‘ K@@ ar F@@ a Akaa A A He@@ mbe L@@ un a Inja Yô ’ Nahan ityôkyaa kera ngi i keren gbenda u wasen ior mbagenev ga shinii ? Kwagh u se hii henen sha kwagh na yô , lu or u hiden a iyol ijime shi lu a kwaghfan man isharen i civir Aôndo kpaa ; shi yange nenge Yesu u lu wan u or@@ k@@ ap@@ in@@ ta la ér ngu or@@ tesen u Aôndo a tindi un yô . Ishim@@ a@@ wan i Yehova la yange i due ken igbar sha ayange a Noa la . ( Genese 2 : 24 ) Nahan i@@ aven i hi@@ an a hi@@ a or shin kwase la ka i er kwagh u vesen sha ci u wan wou ; ka i wa nan ago@@ yol sha iyange i msaanyol man i m@@ li@@ a i nana undu u la . U tesen ikyav yô , ashighe agen ka se ungwa ser Mbashiada mba Yehova mba pasen kwagh yô , ve ase@@ gh sha or u nan sember eren msen ér Aôndo ma a wase nan sha er nana fa mimi yô . Ma m@@ hembe u alaghga a hemba se cii una gema a hingir se m@@ hembe aluer se sô@@ ghul sha m@@ til sha mimi wase gb@@ ang yô . Yesu hemba ôron kwagh sha kwagh ne ken injakwagh na i se time sha mi hegen ne . Or ne ôr kwagh ne vangertiôr kpen kpen . ( Luka 18 : 35 - 42 ; Yohane 5 : 28 , 29 ) Yesu yange kpen yô , Aôndo nder un , nahan hingir or u ken jijingi . Ka zum u Eliya kende kaa ér , ‘ ken mbacivir we cii ka mo tswen m mase shin ye ’ je la . 2 : 15 – 17 . Ve kaa ér : “ Se mba a mciem ma eren shiada shin kp@@ em@@ nger man ken ijiir i kpen@@ ga ga , shin ma nyityô ijiir i taver i se tagher a mi kpaa ga , gadia se fa ser Yehova ngu a vese hanma shighe cii . ” ( Aerenakaa 2 : ​ 6 - 12 ) Nahan kpa , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem la cii , akaa a kpilighyol ne ka a er ve ga . Solomon nger ér “ O@@ rif@@ er ka ip@@ aa i or@@ perapera . ” — Anzaakaa 21 : 18 . ( Yakobu 2 : 26 ) Ken derianyom u hiihii u Shighe W@@ ase ne , Mbakristu mba mimi tese jighjigh ve u nan sha imba gbenda ne , sha nahan yô ve g@@ enger ak@@ enge ve wuese iti i Yehova . I@@ sho@@ li@@ bo i Adam la i na se ya dyako u lun a mhen u bo ken ishima . Kwagh@@ wan u Eliya wa Mbaiserael mbara una fatyô u wasen or@@ henen Bibilo u nan lu a tsua u civir Yehova ga la . Mbat@@ amen yange ve nengen sha mbamzeyol mba ken nongo u Kristu nena ? U@@ bran@@ ci mba ve gb@@ eren ityakerada yô , ka ve tindi a mi hen atôônanongo a ken ica man a a lu ikyua kpaa . * ( 1 Yohane 3 : 8 ) Sha nahan yô , Yehova pase kwagh u una er la ken igbar : lu u Aôndo una hide a sôr mlu u uumace mba a gbe la , lu u una tim ve a tim kera cica cii ga . A@@ yange nga karen kpuaa yô , pi@@ pa@@ abaver igen ke ’ gar shon ne shi gber kwaghôron u or@@ shua u c@@ ôô@@ ci igen yange ôr la , ér : “ [ Mbashiada mba Yehova ] vea fatyô u lun ‘ nongo u Kristu ’ mayange ga , sha er kwagh ve môm môm kpa a zough vea jighjigh u nan u Mbakristu , u a lu ken Yesu Kristu la ga yô . ” Heela tseegh ga , se mba eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la sha gbashima je . Ne ku been kera nahan , Samuel maa va nyer . Tsô se er nan ve se war iyange i iji@@ r@@ ôron i̱ i̱ lu van laa ? Kpa , Yehova Aôndo u a gbe se sha inja i mlu Na la yô , ieren na i̱ eren kwagh u vough man u perapera la ngi a m@@ shi sha mi ga . Ior kpishi fa ér Aôndo ngu a agee , gadia mba ongo er ior ve yer un ér Aôndo U@@ hemban@@ agee yô . Ka Mbagenev T@@ se@@ egh Ve Ô@@ ron We Kwagh U Mimi Y@@ ee ? Vea tese ér ve na Aôndo vea Wan na Yesu Kristu jighjigh taveraa sha u dondon kwaghwan ne , ér : “ Er akaa ang@@ an aa hiin u eren yô , nenge nen sha , kende nen ity@@ ou@@ v sha , gadia mp@@ aa wen mgb@@ ôghom ve . ” A kaa ér : “ Kwagh ne yange lu kwagh u hemban vihin mo ken uma wam cii . ” Yesu kaa wener : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ik@@ ev . Kape yange i hii ve s@@ an@@ ker kar tile sha ityough ki ityesen i tesen ior sha u ve̱ gema asema , shi mbahemenev mba kwaghaôndo mba yan ati a tom shi t@@ í@@ m@@ í@@ n ak@@ ende a ut@@ aha kpa kar tile sha ityough ki mbap@@ asenkwagh mba hiden a ayol jime je la . ( Pasalmi 1@@ 12 : 1 ; 119 : 1 , 2 ) Kwagh er doo yô , Yesu ngise t@@ ér atô@@ akyaa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin a nan se msaanyol . Doo u se henen sha kwagh u Yehova a lu eren sha ikyev i nongo na la . 14 : 26 , N@@ W ) Nahan lu u icighan jijingi una er tom u or@@ tesen man u or u umbur Mbakristu akaa . Sha nahan yô , mbagenev kpishi ka ve kaa ér ve mba mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga shin ior i ainge i i fe aôndo ga yô . A@@ zende a Yeremia M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en la ngu a inja tsung sha u wasen se u seer fan mpase u se pasen loho u dedoo sha uya uya shi se hi@@ di se za sôron ior shi se henen Bibilo a ve la , kua igbenda igen i kwaghpasen wase kpaa . Cii man me fa heen nahan uwegh agh kende sha kera kpaa . ” Nahan kpa , gema ver u@@ kô@@ pi mba magaz@@ in u i yer ér Awa@@ ke ! Aluer ishima mgbegha u eren nahan yô , lu a vangertiôr wer , mayange ‘ tom wou ua hungur Yehova ga , shin dooshima u u tese sha ci u iti Na la kpaa ga . ’ — Mbaheberu 6 : 10 . ( Mat . 24 : 14 ) Hanma or u Yehova a ur@@ ugh nan cii yô , nan hingir u lun ken nongo na u sha tar cii la . Er@@ doo Ka a S@@ ough Ishima i Y@@ u@@ an Mkaanem nam pase se ken Pasalmi 33 : 5 , ér : “ Per@@ apera doo Un ishima kua kwagh u mimi . ” ( Daniel 3 : 17 , 18 ) Yehova yange yima ve je he ? Kpa De@@ li@@ la yange ne , mba hon@@ don ice na la kera yô , ikyar i a ya vea Yehova la maa vihi . — 4 / 15 , peeji 9 . Kpa shighe u ka sea tsuan ma kwagh u se er shin sea sôron ma mzeyol la , ka se pine ayol a ase ser : ‘ Lu@@ un er ka Yesu una tagher a imba mzeyol ne nahan ma a er nena ? Davidi yange pase Solomon er a maa tempel yô shi sue mcivir u mimi a ishima na cii Kwagh ne vihi iti na i dedoo vea Aôndo , shi wua un kpaa . Aluer se nôngo se tsua kwagh u injaa u se soo u eren la kpa se kera er un ga yô , iniôngon yase la ia saa se ishe . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 8 ; 2 Peteru 1 : 7 ) Er iengem i az@@ ongo a di@@ am@@ on@@ di la ka a due kposo kposo , kpa a kohol cii a engem i doo nengen nahan , kape aeren a Aôndo a dedoo ne nga a kohol a er tom imôngo ve or lu or u lun a inja i dedoo je la . W@@ aan zwa ken mbamkombo . O@@ k@@ to@@ ba 24 - 30 , 20@@ 11 Aluer se suur sha Yehova vangertiôr yô , kwagh ne kpa una fatyô u wasen se shighe u se tagher a ican yô . 13 : 17 ) Alaghga ashighe agen a lu ican u eren kwagh ne . ( a ) A@@ vur a Ruamabera taver se ishima ér se̱ cia Aôndo nena ? I@@ OR kpishi kaa ér ka akaa a vea fatyô u nengen a mi sha ashe la tseegh vea na jighjigh a mi ye . U nenge tom u yôôn kwagh u Tartor , u u lu tom u hemban cii la nena ? ( Pasalmi 16 : 10 ) Apostoli Paulu yange va ôr kwagh u Yesu anyom imôngo ken ijime kaa ér : “ A taver ishima [ sha kon u m@@ tsaha ] , A kera wa kunya ik@@ o ga sha ci u iember i i ver Un sha ishi la , A za tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku ik@@ ôn@@ ough ki Aôndo ki torough . ” — Mbaheberu 12 : 2 . Kpa ka sha gbenda u ng@@ un tseegh abaver man Bibilo a ôr kwagh a zough ye . Lu u ica a gba ga tsô vea tagher a akaa a vesen a karen jighjigh ve . Apostoli Paulu yange taver ishima a am@@ een kpishi . Yange se lu vough er or u nan mough u zan zende sha use nahan . Shi á kaa ér un lumun a akaa kpishi a mo m er la . ” Cii man ne mbamaren ne er sha isharen yen i y@@ esen mbayev enev la doo doo yô , gba u ne sue iniôngon yen la sha dooshima . Nahan kpa , ashighe agen yô wanye ka nan ôr kwagh u a tese ér mhen u nan ka u bo yô . Mba@@ wasen mba beenyol kpa ashighe agen ka ve v@@ ôr . Ka mnenge u nyi mbagenev lu a mini , man yange i kar jighjigh u nan ve nena ? Kwagh u a Lu She@@ ch@@ in@@ ah Yô , 9 / 1 Mbakristu mbagenev mba sha ayange a mbaapostoli la kpa hingir u l@@ ahan mba i na ve hemen ken tiônnongo la , “ ve lu vendan mbau@@ tahav . ” Takerada u ú doo ashe tsung shi ú lu a ufoto k@@ er@@ egh , ú lu peeji 3@@ 20 ne y@@ is@@ a hanma vegher u takerada u Daniel cii . “ Mb@@ an@@ az@@ i yange ve soo u wu@@ an mo a wua jighilii je ; G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo la di yange soo u t@@ ul@@ en mo ishima . 2 : 8 ) Sha nahan yô , Paulu doo anmgbianev mbara ishima tsung . — Aer . Ú fatyô u ôron amba@@ akaa ne ken takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures , ti@@ h@@ i u sha 1 , peeji 8@@ 6@@ 3 - 8@@ 6@@ 4 ; man takerada u True Pe@@ ace and Se@@ c@@ urity — How Can You F@@ ind It ? la , peeji 1@@ 45 ; Iyoukura ( zwa Buter ) i No@@ ve@@ mba 15 , 19@@ 8@@ 9 , peeji 31 la . Ken inyom i 19@@ 38 la , atôônanongo tar sha won cii er mhen ér vea lumun a m@@ ser@@ kwagh u una va a m@@ ze@@ hemen man u Ruamabera a hembe suen un la . N@@ om u nan soo ér Aôndo a lumun nan yô , nan eren kwagh a kwase u nan sha nom@@ or ga , kpa kwase u nan ka a doo nan ishima “ di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima ” nahan . ( Ef . M@@ yom wase har ka sha nyi ? ( 2 Peteru 2 : 5 ) Yesu ôr kwagh ve ér : “ Er lu sha ayange a Noa nahan , kape m@@ ve u Wan u or kpaa una lu la . Yange lu “ gbil@@ in@@ or ” shi ‘ ib@@ um@@ egh lu a na . ’ Mkaanem ma Yesu mara tese ér mba i kohol ve ken nongo u Kristu mbara cii mba er iyôngo i ken ity@@ ôr nahan . Nahan doo u se dondo kwaghwan u Paulu , u a kaa ér se lu per ken jijingi la . 13 : 6 - 9 ) Shighe kar yô , Mbayuda mba b@@ an@@ en a jighjigh mough er kwagh u vihin kpishi sha shighe u Mbar@@ o@@ ma lu hemen ve la , ve wua Mesiya u ityendezwa ! K@@ EN mhii u tom u Yesu la , a mough sha iyange i Me@@ men igen a za nyôr ken shin@@ ago@@ ge u ken N@@ as@@ are@@ ti la . Mbam@@ gem mban nahan kpishi ka mba se fatyô u eren kwagh môm sha ve ga yô , shi vea fatyô u van a iky@@ aren i vesen sha mlu wase u ken jijingi la kpaa . U lun or@@ sur@@ un@@ shima u mimi la tese ér ka u se lu ikyua a mba ve lu zungwen la . — Anzaakaa 17 : 17 . Kwagh u Aôndo man Kristu ve na La Yesu yange fa ér gba u una kpe ku u nyoon tsung sha ikyev i mbaihyomov nav . 17 : 16 ; 18 : 9 , 10 — Hii nan ve ‘ u@@ tor mba tar ne ’ ve zu@@ ngu sha ci u nongo u ve ayol a ve ve tim u kera laa ? Kpa a nger ér : ‘ Aluer or ngu keren u lun or@@ kuran yô , ka tom u dedoo u sar nan ye . ’ ( 1 Tim . ( 2 Peteru 3 : 3 – 7 ) Kpa , Mbakristu mba mimi di ye , ve kpa m@@ ve la una lu ve nahana ? • Er nan ve Yehova a tsough ior ken uumace ér ve za tema tor a Kristu imôngo ? Ior mba yange ve s@@ enge ér mba ak@@ ar a Yobu la gema lu iky@@ agh ki Satan nena ? Aluer ior mba hen haregh wase soo kwagh u kwaghaôndo ga nahan se er nena ? ( Yohane 10 : 27 , 28 ) U@@ ng@@ wa ase mkaanem ma k@@ und@@ un@@ yol shi sur@@ un ishima man sha wono ! ( b ) Doo u se nenge tar u Satan ne nena ? ( Genese 3 : 1 - 6 , 15 ; Mpase 12 : 9 , 10 ; 20 : 10 ) Er Yehova lu pasen awashima na sha kwagh u V@@ or u Mesiya la kure kure yô , se hingir u fan ser V@@ or shon ua tim Satan kera maa kwagh a kure ga . Aluer se mba kenger aeren a mbagenev man akaa a ve ker cio u eren la ashe ashe ga yô , se hemba fan ve man akaa a ve eren la kpaa . Heela tseegh ga , yange gba u vea umbur er “ i lu sha kwaghyan tseegh man or a lu uma ga yô ” ; lu u vea de ér inyaregh ki z@@ endan ki na vea hungur a Yehova ga . Aluer ka u or nana er Yehova tom , nana tese ér a doo nan ishima shi nana za hemen u tan ikyaa ken a na , a@@ lu nyi je ia er kpaa yô , gba kpee u a y@@ ese nan ken jighjigh , sha u timen sha kwagh vea nan sha gbenda u kwagh shon una kuma nan ken ato yô . Yesu kpa yange lu a kwagh u injaa tsung cii ve mase k@@ ôn@@ don Sha ye , er or la nahan , . “ Hanma kwagh ngu a ayange na . ” ​ — OR@@ P@@ A . Akaa ne cii nga hange hange , nahan kpa a doo u ú vande tsuan wer u civir Yehova a ishima you cii ve . ( D@@ ut . Yehova wasen se u fan kwagh ne ku@@ le ku@@ le , er awashima na a lu kuren zan la . ( Anz . ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 9 ) Een , ior mba “ TER A tese ve ” yô , ve doo ayol a ve . Ve kaa ér : “ Se za nen ken Bete@@ le@@ he@@ m , se za nenge nen kwagh u a er ” ne . • i lu kwagh u taver mbag@@ en@@ eve ? Se@@ un@@ g J@@ in lu keren kwagh u una na uma na una hemba lun a inja yô , er ior kpishi ve lu eren nahan . Aluer u ngu keghen ato a wan wou , ungwan mbam@@ nenge nav , shi wuese un sha kwagh u a er i doo , shi taver un ishima sha u hemba mbam@@ yen nav kpaa yô , u wase un u eren akaa a á we ishima u eren ken uma na la . Kwagh@@ ngeren u a kaa ér “ U Wan Ishima a A@@ ng@@ ev Mb@@ u Se Lu a M@@ i La — Se Er Kwagh Ne Nen@@ a ? ” P@@ alegh “ I@@ f@@ er i Me@@ men Mayange Ga ” La T@@ OR D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I yange hemen tar u Iserael shighe wa li@@ hen , kpa va tagher a kwagh@@ ts@@ eren ugen . Yange wa ishima a il@@ y@@ ahan la sh@@ ong je ka ashe tugh ga . A kaa ér : “ Z@@ ende nen sha u , tsô ne@@ a zua a m@@ mem sha ci u uuma enev . ” Ka sha iwasen i icighan jijingi yange i tindi Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a tom u m@@ ishen ken tiônnongo u ken An@@ ti@@ o@@ ki la ye . A@@ ve nga va hiin u kpen un yô , A@@ ron man H@@ ur kôr ave na sha . Davidi iyol na yange nenge er “ ave a tsôron ” a Yehova la aa fatyô u yiman mbacivir Un yô . ( D@@ ut . Jigh@@ ilii yô , i gber magaz@@ in u ú lu ôron ne ér a̱ wase u u̱ seer henen kwagh u Tartor la man kwagh u ua er la kpaa . U@@ uma mba iorov mba sha z@@ ongo . 37 : 40 ) Yehova yem ior nav sha ayange a ase ne nena ? Yehova soo ér se tsua akaa a dedoo , man mkaanem nam Bibilo kaa se er se er kwagh ne yô . Aluer se mba k@@ enden a iyol sha ser Aôndo lumun se ga , kpa se mba eren akaa a una lumun se yô , se hen kwagh u injaa u ini@@ un@@ kwase Maria kpa fa tsembelee yô . Tsô Yosev kua a Maria , u lu iy@@ av iwer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin la , ve yem zende u kuman er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 50 nahan ; alaghga ve za zende ne sha j@@ aki ! Nahan kpa , ve shi ve gba m@@ ny@@ am ac@@ in ahar je ! Lu sha u tan ior icin . Ken mhii u washika u Paulu la , a ta iwanger sha imba iwasen i̱ alaghga se wa ikyo a mi ga yô . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 3 PE@@ E@@ J@@ I 18 - 22 I@@ wanger i Yehova ia mon@@ do sha mbap@@ er@@ apera gbem sha won Yange i pav un a zayol shio . U “ N@@ ge@@ e a Ishim@@ a@@ verenkeghen ” Kpa ? Aluer u ngu a or u u henen Bibilo a nan ga yô kwagh la tese ér tom shir@@ en wou ngu Aôndo a inja ga shinii ? W@@ aan kwase wou u a ci@@ er Aôndo la ikyo , ngu an@@ ngô@@ u u kwase man ijende you kpaa . Nenge or@@ sule ka nan kegh iy@@ i@@ agh ki taregh ki inj@@ aagh , nan wa ishima a mi zan zan ura u he man shi u masetyô u n@@ ôô sha mi . A@@ I@@ P@@ OR 22 - 28 , 20@@ 13 Mba ne akaaôron a sa@@ gher iyol ne cii yô , Mark N@@ ou@@ ma@@ ir u a tesen ken makeranta u G@@ ile@@ adi la tôv mba been makeranta mbagenev , nahan ve ôr u@@ vande - eren mba ve zua a mi ken tom kwaghpasen shighe u ve lu ken makeranta u G@@ ile@@ adi la . Ka akaa shon je ne : ( 1 ) er Peteru hii lun a jighjigh u nan ér Aôndo una wase un yô , ( 2 ) kwagh u na ve jighjigh u nan u Peteru hii u nd@@ ôh@@ ôr yô , man ( 3 ) kwagh u wase Peteru ve hide taver jighjigh na u nan yô . I ter ve ke ’ Ruamabera kp@@ ur kp@@ ur , hemban je yô , ke ’ Pasalmi 119 , u alaghga yange lu H@@ es@@ e@@ k@@ ia g@@ um Wan@@ tor u Yuda dugh un la . ( Luka 1 : 5@@ 6 ) Kwagh u kasev mba uhar mban umbur se er u kôron ijende vea or i lu kwagh u injaa kpishi yô . Aôndo Ngu a ‘ Awa@@ shima u T@@ sôron ’ Ng@@ ô u hiihii la una fatyô u lun a ishimaverenkeghen i va nengen a wan na ken mnder u shin ku sha ci u yange un mar wan kô@@ ugh yum , kpa ngô u sha uhar la yô una fatyô u veren ishima u va nengen a wan na gaa ? A@@ eren a ve man akaaôron a ve aa bende a gbenda u se nengen uma la kpee , a b@@ unde ga . — 1 Mbakorinte 15 : 33 . E@@ ̱r Yesu yange bugh or@@ ap@@ ir@@ ashe ashe kure kure nahan , kape se kpa a lu wasen se u duen ken ime i̱ ken jijingi je la A P@@ ine Yehova Ior mba sha ayange a Noa la kpaa , lu a ieren i teman ken mkpeyol h@@ un@@ den ishima kera la . Mkaanem ma Paulu ma i nger ken 1 Mbakorinte 7 : 31 la , ma tese ér Paulu lu ôron nyi ? Ver ishima wer , Mbaf@@ ar@@ ishi lumun er saa ka sha tahav mb@@ ù mb@@ ú hembe orumace la man a fatyô u du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov mba Satan la ye . Yô , aluer Aôndo Una wu@@ h@@ an ah@@ u a a lu ken to@@ ho la iyol doo doo nahan , a a lu uma nyian , kp@@ er á haa a ken at@@ se la , man hi@@ re ne mba ne lu a an@@ jighjigh u nan nee ? ” Yange ma i fatyô u wu@@ an un ga , sha apera je ma i fatyô ga , luun er yange una ne iyol na ga yô . Nahan yô , a shi nan kpa , “ nongo u Kristu u Aôndo , ” u i ôr kwagh u u ken ivur ne la ka Mbakristu mba ve lu uma hen shighe môm yô . Shi ka ve vea lu “ upristi ” mba “ vea tema tor vea [ Yesu ] sha anyom dubu ” kpaa ye . — Mpa . Kwa@@ r@@ gbidyen sha mbampin mban ua wase ú u eren akaa a a na u seer zan hemen ken jijingi yô . A dondo kwaghwan u a lu ken Mbaefese 6 : ​ 11 , 12 la , ér : ‘ H@@ u@@ wa nen ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol , gadia se mba nôngon ityav a u@@ jijingi mba aferev . ’ Aluer nan ngu a gb@@ ong gb@@ ong iyol yô , a gba u nana eren tom . ( 1 Yohane 4 : 8 ) Ka sea er msen , sha ci u Aôndo a̱ er u@@ ivande ga , kpa a na se icighan jijingi na u age@@ egh la yô , kwagh ne a wase se ken nyityô mlu u se nyer ker cii . Or la kpa maa hii u henen Bibilo . Hanma or u nan ker anmgbian u nan ihyom yô , ka or@@ wu@@ an@@ or je ; ne fa ma or@@ wu@@ an@@ or nan ngu a uma u tsôron ken a nan ga . ” K@@ ohol cii yô , anyom a mba@@ wasen mba at@@ ar@@ atar mban ve er tom hanma shighe yô , ka anyom 3@@ 41 , man aluer i tôô anyom ne i kar sha ve mba at@@ ar@@ atar mbara yô , hanma ve er tom hanma shighe kuma anyom 5@@ 7 . A hii ityough ki sha 7 ki takerada shon ér : “ Y@@ E@@ HO@@ V@@ A lu iti i A@@ Ô@@ N@@ D@@ O i Mbayuda yilan yô ; lu un tswen ve civir ye ; shi Kristu man Mba@@ apostoli nav kpa kape ve eren je la . ” Aluer se hen u su@@ ghun amba@@ aior ne ken zwa ve yô , kwagh ne una tese ér kwagh wase gba ve ishima . Sha kpôô yô , or ka nana za iti je kpa , ayange a karen yô i hungur nan . Saan se Mbakristu iyol , sha ci u se mba a jijingi u Aôndo , man vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi ne yô , ka msaanyol man bem . ( G@@ al . Nahan u ôr a na wer nyi ? ( Mat . 7 : 1 ) I@@ vangeli i Luka di ôr mkaanem man ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga , nahan ne kpaa á kera na ne ibo ga@@ gh ga ye ; de gbe kuren kwagh u or dang ga , nahan ne kpaa á kera kure kwagh wen dang ga , pase tu@@ h@@ wa nen , man ne kpaa á pase ne á tu@@ h@@ wa ye . ” ( Mbaefese 6 : 10 , 11 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér ‘ tile dông ’ la pase kwagh u or@@ sho@@ ja u nan til hen ijiir i i ver nan her la . Sha mimi yô , kwagh la una fatyô u kôron ishima yase man mhen wase kp@@ an , shi una na mcivir wase una lu asema ahar gaa ? Or@@ pasalmi wa icam ér : “ S@@ é za nen hen ijiir Na i teman , sé g@@ ure nen inya hen an@@ ar Na u tan angahar a mi ” la . ( Anzaakaa 30 : 1 , 8 , 9 ) K@@ ange ishima wer u ‘ ter iti i Aôndo gbilin ’ ga , sha er u va a il@@ y@@ ahan sha i ga yô . Nahan kpa , mayange yar tom a tahav mb@@ ura sha u keren mtsera na iyol na shin sha u bur@@ an mbagenev ga . Doo u se eren a ior mba ve fe mimi u ken Bibilo ga la nena ? ( b ) Zum u i hemba ato ken E@@ den la Yehova er nena ? Yange lu Yehova ken ishima a ior nav mba hemban@@ ato mbara nan j@@ imi ? Ka nyi ia na ve “ inyam ” la ia ta num sha id@@ y@@ a@@ kwase laa ? Nahan aluer se dondo ikyav i Yesu , se wa iyol u eren ishima i Aôndo yô , se kpaa se zua a mk@@ om shi a kpe se iyol ga he ? Tsô Aôndo tindi profeti N@@ at@@ an hen Davidi . M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti Y@@ a I@@ can a U@@ saa ( Mbagalatia 6 : 10 ) M@@ til u tilen p@@ al@@ egh@@ aa u Mbashiada mba Yehova la na yô or môm ngu u nana fatyô u vendan loho u ve lu pasen la sha mimi ér ve ma@@ gh a ior mbagen mba ken vegher u k@@ we@@ ior shin ikyurior shin ma zwa u mbaihyomov mba nan yum ga . “ K@@ ur@@ an Nen ” ! Nahan cii kpa , ve ker gbenda u eren kwagh u sar ve ne . Yehova bu@@ m ér una yima mba civir un shighe u una tim bo tar ne . Shi a kaa ér : “ Er ashighe agen ka i taver u lun ving shighe u i hingir han@@ g nahan kpa , doo u ú lam sha ishim@@ an@@ yo@@ on sha u ishima i gba u sh@@ imi ga . Ruamabera una wase se u zuan a mlumun sha mbampin mba hange hange mban . ( 2 Mbakorinte 4 : 6 ; Genese 1 : 2 - 5 ) Er se lu sha ian i vesen i se lu mbatomov mba Aôndo nahan , se lu nen wang sha er se tese iengem i Yehova er ijingi nahan yô . ( a ) Ka mbamlu mba ny@@ i@@ iv yange ve du@@ mbur ken Yuda sha ayange a Habak@@ u la , man ieren i ior a loho u kwaghôron na u profeti la yange lu nena ? V@@ ih@@ in shighe a ônov ou — zum u ú lu man ahumbe man zum u ú tem hen ya wou man shighe u ú lu zan zenden kua shighe u ú mough pe@@ pe shin ú y@@ av inya tugh la kpaa . 1 : 6 , 9 , 11 , 13 ; 2 : 8 ; 6 : 4 - 6 ) Mbat@@ im@@ en sha akaa a ken Bibilo mbagenev nyian kaa ér Amo@@ shi lu or u yange fa kwagh@@ ngeren tsembelee yô . W@@ any@@ e@@ kwase ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , mba yer un ér Han@@ n@@ ah , zum u a ungwa ér an@@ nongo u lamen zwa F@@ r@@ en@@ ch hii u kohol hen gar ugen u a lu ikyua a ya na yô , hii u henen zwa F@@ r@@ en@@ ch Ken M@@ akeranta shighe u lu anyom 13 la . 19 : 12 . Man kwase u nan ne nom u nan icivir yô , “ sha mnenge u Aôndo ” yô , nan ngu “ kwagh u hemban . ” — 1 Peteru 3 : 1 - 4 , 7 . ( Luka 9 : 1 - 3 ) Aluer u ôr ung@@ eren mban yô a lu u inja er ve ny@@ iman ayol a ve nahan . Kwagh u ôr a mo sha ishima i môm ne wasem u geman inja . Nahan kpa , se fa er bo@@ tar u Satan ne man mlu wase u isholibo ne vea fatyô u t@@ ul@@ en ishima i se kange ser se civir Yehova a ishima yase i môm la hiden a mi ijime yô . ( Y@@ er . Nahan tic@@ a na lumun . Yange fatyô u fan er akaa ne cii aa kure ga , shi lu uma her sha er una nenge myom u i tsengaôron la ga , kpa lu kwagh u saan un iyol kpishi zum u á nenge a Un shon u una lu gbenda u “ myom ” u Aôndo la yô . — Luka 2 : 30 . U@@ umace kpishi asema nga ve ker nahan ga , mbagenev je yô , ny@@ iman ér Aôndo ngu ga ku@@ aa . ( 2 Mbakorinte 11 : 23 - 27 ; 12 : 7 ) Kpa yange kav wener ken agee a Aôndo yô , una fatyô u zan hemen her . “ Takerada u u@@ profeti ” la lu a takerada u Yeremia man Se@@ kar@@ ia kua ityakerada igen kpa k@@ er@@ egh . 3 , 4 . ( a ) Mbat@@ esen mba aiev mba er ij@@ ôr i i̱ om i te iky@@ emb@@ egh nahan sha nyi gbenda ? A@@ se@@ ma@@ akaa a H@@ id@@ en Umbur Kwagh Kwagh la na yô , iyol kpe ior kpishi , shi ve hingir ze@@ ma - ze - ze@@ ma , shi ve ù@@ r@@ è kpaa . Aluer nan eren akaa ne nahan yô , se fatyô u hiin u nan nan jighjigh sha akaa a vesen kpaa . ( a ) Yesu tesen ieren i keghen kwagh sha hanma shighe cii nena ? Shighe u yange profeti Ese@@ kiel pase il@@ yo@@ ho i Yehova vangertiôr hen “ akuraior a hendan kwagh ” — tartor u Iserael man u Yuda la yô — doo ior mbagenev u ungwan kwagh u yange lu ôron la ga . Ken inyom i 2@@ 000 la , mbamaren av lôh@@ ôm mkohol u vesen u Mbashiada mba Yehova ugen . Er kwagh u ú we ago iyol u eren la . ( Genese 1 : 26 ) U soo u seer henen er u fatyô u kp@@ or@@ on hen icighan Aôndo , Yehova kpa ? Ashighe kpishi mbatamen ka ve er msen hen Yehova tsung , ve sôn un ér a na ve ishima i taver man kwaghfan man mfe u a lu hange hange sha er vea er vegher u tom ve u nengen sha iyôngo u ú taver yum ne yô ! Shighe u se lu sôron atôônanongo hen ningir ugen hen kpen@@ tar u T@@ or@@ on@@ to la , anmgbian ugen shin af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u K@@ an@@ ada la yila se sha tele@@ f@@ on kaa a vese ér af@@ ishi a bran@@ ci soo ér se va shin Betel , nahan se hen sha mi . Ka an ken a vese nana kôr cio u kaven mzough u k@@ ang@@ en@@ aa u a lu hen atô ve hii sha ashighe a tsuaa a sha ikyo@@ v ikyo@@ v laa ? F@@ ese je af@@ ishi a bran@@ ci hii u tin@@ d@@ in a inyaregh man akaa a kwagh gba sha mi ave ave la hen Mbashiada mba ayôôso z@@ enda ve , ve za lu ken A@@ you a Tartor sha ajiir kposo kposo ken tar shon la . OR@@ NG@@ ER@@ EN akaa B@@ ill E@@ m@@ mo@@ t@@ t kaa wener : “ I nôngo ityav sha derianyom u sha iky@@ undu la je kera doo ato ga . ” A kaa a ve ér : “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” Se suur sha Yehova nahan a ver se doo doo . Mbahemenev mba Shin T@@ ine mban ka mbatamen mba i shigh ve mkurem shi ve vighe ken jijingi yô . De se suur nen sha Yehova shi se umbur ser , “ ishima i nyian ka i na or nan ure , kpa kwaghôron u saan saan ka a na nan iember . ” ( Anz . Ior Mba Ve U@@ ng@@ wa “ I@@ mo i Ter ” Nen@@ a ? Aluer se fa mimi mban ga yô , mkav wase una yina tahav . • Doo u se nenge i@@ ember@@ yolough man u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nena ? Aluer se fa ser averen a se zough a mi la “ ngee gande u ôron ” yô , atsan aa kase se shin sea er akaa sha mi ga kpishi je kpa se de ser a ure se ga . As@@ ande a mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar her la mba a vangertiôr ér aluer mba jighjigh zan zan ar ken ku yô , ica a gba ga tsô ve kpa vea ngohol injar ve . 26 I Se@@ er Or u He sha Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine “ Se S@@ ôr Nen M@@ tsegh W@@ ase , A̱ H@@ ingir V@@ ough sha M@@ cie U C@@ ian Ter ” A kende a pine tor@@ utya u tamen u za a mbau@@ ty@@ aav la ér : “ U shi lumun mo , m@@ ̱ ôr kwagh a we kpa ? ” Sha kpôô yô , iniôngon yase la cii i saa ishe ga . ” 13 , 14 . ( a ) Kanyi nahan i shi ica ga tsô ia er@@ ee ? 22 : 13 - 34 . Ken ngeren ne , se lu timen sha mbampin mba utar mban : ( 1 ) Ka kwagh u vesen u nyi injakwagh la i lu pasen se ? Nahan Mbaefese kpishi de u civir mba@@ aôndo vev mba@@ aiev mbara . ( Or@@ pasenkwagh 10 : 20 ) Aluer an@@ ye kaa ér or@@ maren u ne kera lu imôngo ga la , shin nom@@ ou gayô kwase wou u he la lam sha a we yô , ver ishima sha mnenge u nan la . Aluer u soo wer mat@@ o wou la a t@@ ume ken to@@ ho ga yô , u kôôm un . ( Ivur 14 ) Yehova fa er i er se sha v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u , nahan se yen shi se taver ga yô . ( 1 Mbakorinte 10 : 11 , 12 ) Yehova na se averen kpishi , di er Mbaiserael kpa yange na ve nahan . Yange m kaa a iyol yam mer , ka ta@@ av wam u masetyô je m lu man ne , kpa m ôr i lu zwa tsô , mea maan mea been cii yô m er msen . ( Mbafilipi 4 : 6 – 8 ) De se dondo nen kwaghwan u Paulu ne , nahan se kera hingir mb@@ ate@@ man i@@ gb@@ ur i môm a mbaaferev imôngo ga . Yesu yange nenge ku u nyoon u ú lu keghen un la nena ? Alaghga se lu nôngon kpoghuloo ser se zua a averen a Tartor u Aôndo la , kpa se mba nôngon kpoghuloo di nahan ser se dondo igbenda i Yehova i perapera la kpa ? — Mateu 6 : 33 . K@@ ron@@ i@@ ku u sha U@@ har ôr ve akaa a sha ayange a u@@ tor mba ken tsombor - tor u Davidi lu hemen la . We kpa u doo u a gbe u la ishima , man a soo u a ishima na i môm je . Shighe u Yesu u i ver un sha ian i civirigh la ande hen Yohane ken mpase u sha mnenge la , a kaa ér : “ Or u nan hembe yô , Me na nana tema a Mo imôngo sha iky@@ ôn@@ ough Y@@ agh ki torough di er Mo kpaa M hembe man M tem a T@@ erem imôngo sha iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough nahan . ” ( Mpa . Kwagh u Al@@ ber@@ to nenge a mi shin Betel la lu kposo . Ngeren la kaa ér “ ijingi u Yesu , ” inja na yô , Yesu yar tom a icighan jijingi sha u hemen Paulu kua ior mba ve zenden a na imôngo sha tom u m@@ ishen la sha u tesen ve shighe u m@@ ough@@ on zende man ajiir a vea za eren tom u m@@ ishen her yô , shi mpase u sha mnenge ugen wase ve u zan ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la kpaa . — Ôr Aerenakaa 16 : 6 - 10 . ( Mpa . 1 : 13 - 16 ) U tesen ikyav yô , alaghga se nenge ser i er kwagh a vese ken tiônnongo sha inja ga , kpa a gema a lu se se kav kwagh shon tsembelee ga ye . Ka takerada u Bibilo u u hembe li@@ hen je ne , ngu a ats@@ am a injaa a wuese aeren a dedoo a Aôndo man ityom na i age@@ egh , shi u ôr akaaôron a profeti kpaa kpishi . Ca@@ th@@ le@@ en , u se vande t@@ eren kwagh na la kaa ér : “ M - er u m ôr Bibilo jimin cii m bee shighe u m lu gum@@ kwase la wasem kpishi . Mbagenev yô , yange ve ya ican kpishi lu sha ikyev i u@@ gomoti uhar tseegh ga , kpa lu u@@ gomoti utar mba yange ve hemen sha nom - or yô . Hegen se mba a ian i civirigh i eren tom u vesen u pasen loho u dedoo u Tartor shi geman ior hingir mbahenen , u i lu je kpa Aôndo a lu a vande nan uumace ga yô . ( Mat . • Hii nan ve i gbe u saa hanma Orkristu nana gema ishima cii ve nana er batisema ? U@@ pristi kua up@@ ast@@ ô kpishi ka ve ng@@ iligh mbagenev atô sha u kaan a ve ér , mba@@ ad@@ ua mba eren man u@@ iniongo man ie@@ ev mbi ve a iveren i Aôndo . Yesu ver ikyav i tesen i eren kwagh a mbahenen nav a iyol hiden a mi ijime man a ishimawan man sha mh@@ ôôn nena ? Bibilo taver se ishima ér , se palegh aeren a bo shi se eren kwagh akuma akuma , er sha kwagh u kwaghyan man kwagh@@ man nahan . ( Anz . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Hen shighe la ior vea seer fan ér Yehova Aôndo we mba@@ beenyol kua han@@ ma@@ or u nan ongo un cii ikyo . Z@@ a nger pine sha In@@ tan@@ et hen ijiir i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la . Een , iyol i orumace ngi a a@@ vegher shin alegh kpishi , man hanma vegher yô , eren kwagh u kwagh a gbe sha mi la . Z@@ ua a I@@ wasen ken Bibilo i Ô@@ ron , 4 / 15 Aluer se sôr akaa a a hembe lun hange hange la se ver sha inja yô , u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man i@@ ember@@ yolough ia lu kwagh u vesen ken uma wase ga . Ver ishima sha ivur Bibilo i kwaghhenen ne a har sha mi la , i̱ kaa ér : “ W@@ u@@ ese nen TER shin tar , ne . . . ik@@ aior kua mba@@ y@@ ev@@ kasev , u@@ tse@@ mbaiorov man mbayev kpaa . ” Shi ve na Yehova , Aôndo u hemban sha won cii la jighjigh . ( E@@ ks . 19 : 5 , 6 ) Nahan lu u saa Mbaiserael vea kuran atindi a Aôndo keng ve vea lu ior nav ye . I@@ gbenda i ve eren tom la tese a@@ yom a ve . I mar wan@@ kwase ugen u lun anyom pu@@ e@@ tar@@ atar ken Kwagh@@ aôndo u Mbah@@ in@@ d@@ u , mba yer un ér A@@ sha . ( Yesaia 55 : 9 ) Heela tseegh ga , Bibilo pase kwagh u Yehova ér : “ Ka Aôndo u jighjigh , ngu a ifer ga , Un ka u perapera man u mimi . ” Mateu 17 : 1 - 7 kaa ér : “ Tsô ayange nga kar at@@ ar@@ atar yô , Yesu kua a Peteru man Yakobu man an@@ ngô na Yohane , za unde sha g@@ ô@@ g@@ ô@@ wo , ve tseegh ; tsô i gema iyol Na sha ish@@ iv vev . ” 11 : 6 - 9 ; 33 : 24 ; Luka 23 : 43 . I@@ so@@ u kera ti@@ mb@@ ir ga je maa tee tamen na . Anmgbian ugen u nan eren kwagh sha inja shi nan fe u veren akaa vough vough kpaa la , nana fatyô u lun or u wasen aka@@ we u tiônnongo tom . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Man ka kwagh u hemban cii u una va a mk@@ om ken uma wou je ne . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 19@@ 1 , 1@@ 7@@ 7 Yô , er se mgb@@ ôghom a mkur ne , se cii se lu nen iky@@ um i môm , se za nen hemen u civir Yehova shi dondon Kristu . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Aluer anmgbian nan fa takerada kpishi je kpa , ka mfe u Ruamabera u nan lu a mi la man gbenda u ka nan yar tom a mfe shon la ua wase nan u lun or@@ kuran u fan ityesen ye . Aôndo soo ér se se war shi a tese se kwagh u se er ve se war yô . Ú na ve ian i kporom ikyua a Yehova shi zuan a m@@ de u asorabo . A@@ vegher a mb@@ ú a a lu kposo kposo la tese uwegh sha m - mough man mgb@@ e u ity@@ ahav mbi hemen tar cii an@@ za e̱r Bab@@ ilon man Mbam@@ e@@ dia vea Mb@@ ap@@ er@@ shia kua Grika man Roma nahan . Yange Peteru u s@@ angen a s@@ ange ga ne lumun erdoo u Sh@@ im@@ on la , man lu her kpaa Aôndo na Peteru ityesen i ab@@ ur@@ ab@@ ur ye . Er nan ve ior i tar u P@@ ol@@ and mough va t@@ w@@ ev ken tar u Fran@@ ce ? Lu@@ un er yange wea lu môm ken mba@@ van@@ nya mbagen mbara yô , yange ma ú hen kwagh ma war zan inja er mhen u Sh@@ im@@ on Or@@ f@@ ar@@ ishi la nah@@ an@@ aa ? Davidi pase er un kange ishima ér una za hemen u tilen sha mimi yô , shi a sôn ér i yima un kpaa . Shighe u Yesu lu shin tar la , yange nenge er ior nzughul a kasev yô , man ieren ne wa am@@ ishe ken aeren a ity@@ ôô . 4 : ​ 3 , 11 . Ka nyi yange i̱ lu inja i In@@ i@@ ongo nee ? Nahan cii kpa , shighe u pasen akaaôron a profeti la lu a kuma ve ga , shi kohol cii yô , mpase u yange i na ke ’ ti@@ h@@ i u takerada u S@@ tu@@ di@@ es in the Scriptures la l@@ ù c@@ ing . • shighe u ú lu wan ago a eren iniongo nena ? Mbah@@ enen Bibilo mba hen ningir la cii yange ve va sha u va ungwan kwaghôron u ken igbar la shi pinen mbampin shi ungwan mbam@@ lumun mba a na ve la . Or@@ maren ka nana ôr kwagh a wan u nan u nan lu vesen a vese ve nana soo u eren ga nahan , ishima i vihi nan ker kpen kpen . Ô@@ no@@ v mba nan ve mough , ve wuese nan ve ver nan doo doo , nom u nan kpaa , wuese nan . ” — Anz . Nahan , u se hemban kaven gbenda na u tesen kwagh sha kwaghfan ung@@ un ne yô , ka se a iwasen u timen fan er Mbayuda mba ve ungwan a Yesu la nengen akaaôron a na la yô . Or u lumun ér ior ve va ikyua a nan ka nan er nena ? Zum u se kporom ikyua hen Yehova yô , hingir u se soo u eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la sha er se fetyô u eren la cii , shi se er kwagh ne a shighe u se zough a mi la cii , kua sha agee ase cii man a inyaregh yase kpaa cii . Shi zum u mba nan ze makeranta imôngo a ve shin mba nan eren tom imôngo a ve shin mba@@ wan@@ ndor a nan shin mba hen tsombor u nan ve lu nahan nan tar yô , saa nana taver ishima tsung ve nana fatyô u kuran atindi a Aôndo ye . — 1 Mbakorinte 15 : 33 ; 1 Yohane 5 : 19 . Shi se yar tom a akaawan a Ruamabera kua ishima i tse@@ v tse@@ v sha er se tsua t@@ wer u vough u se er yô . Mba yer kwagh ne kpaa ér M - umbur . Ka shighe u injaa tsung , u ka se umbur ku u Kristu kpe sha ci wase la yô . ( 1 Kor . Ve tile , ve gema ashe zu@@ u . ” Mbakristu mba i sa@@ mbe ve ve yem h@@ an h@@ an sha shighe u i tôv ve a ican zum u i wua S@@ ef@@ anu kera la , yem a loho u dedoo sha ajiir kposo kposo . ( 2 Peteru 3 : 16 ) Takerada u Aerenakaa ôr se kwagh u O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ugen u eren tom ken ya u tor , u yange ôr ijiir igen ken Bibilo , nahan nzughul un kpishi yô . A@@ ka@@ a@@ ôron A Yesu La N@@ ga B@@ enden A Mbam@@ sen O@@ u Kpa ? 3 : 4 , 5 ) Ifa na un jighjigh , nahan er kwagh sha tse@@ ene@@ ke na , nahan a ya ity@@ am@@ egh ki kon shon , shi na Adam , un kpaa ya . ( Gen . ( Aer . 1 : 8 ) A tôndo zwa a ve ér un iyol na una sue tom u injaa ne zan zan a nyôr sha ayange a ase ne . — Mat . M mase nengen mer m@@ lu@@ ashe wam la lu tesen ér tar ne doom ishima , shi m kav kpaa mer saa me gema h@@ we wam u eren la ve me lu tesen mer Aôndo doom ishima ye . Nenge er kwagh u yange wa ve ne una lu u a iwasen yô . Sha kpôô yô , mba v@@ é lu sha ayange a Yesu Kristu la fa un sha “ ityom i age@@ egh ” i a eren la . Nahan se fatyô u ‘ ôron kwagh a ior sha akaa a ken icighan@@ ruamabera sha u pasen ve shi tesen ’ ve mimi u kpilighyol u mba@@ awashima mba Yehova la di er Paulu kpa lu er nahan . Alaghga or u hendan kwagh la yange nan lu a atô@@ akaa a nan nenge ér doo u nana yange or u nan soo u ungwan loho u Tartor la yô . Ka sea de ior a kwaghbo a ishima i môm yô , se za hemen u lun vea ve ken mzough man ken bem , nahan se kura ikyar i se ye vea ve la . Lu u shighe u Timoteu a tagher a asaren la yô , a “ yevese . ” ( 1 Timoteu 1 : 11 ; Genese 1 : 26 , 27 ) Nahan yô , msaanyol u uumace ve keren ne ka kwagh u sha gba@@ aôndo je . M@@ S@@ EN u ter wase , u Yesu yange tese ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo i i ze g@@ wa kpishi la ngu a mkaanem ma zamber a Aôndo man kpa ker , ma kaa ér : “ Tartor Wou u̱ va . ” U He@@ mban K@@ u ! 1 : 10 ; 3 : 8 , 13 , 14 ) Er Paulu lu or@@ u@@ kwa yô , a er tom a ian la sha inja sha u ‘ v@@ aren a Ter er akaa a zan un iyol kera lu ga ’ la . — 1 Kor . Ikyav ne kuma i ia mgbegha se se er kwagh torough torough kpa ? ( Pasalmi 10@@ 9 : 1 - 3 ) Sha mimi yô , se cii se mba tagher a mbamlu mba sha ican tsung , nahan alaghga se mbagenev se hingir u y@@ in@@ an ishima . Ashighe kpishi Bibilo ka i tôô n@@ amba u sha utar la i̱ tese kwagh u a lu u hange hange man a lu u vesen shin a lu a tahav yô . Yange kôr anmgbian u H@@ es@@ e@@ k@@ ia u nomso môm shin hemba nahan , na nagh a mi . A@@ tô@@ ôn@@ anongo ne lu a ken An@@ ti@@ o@@ ki man D@@ er@@ e@@ be kua Li@@ se@@ t@@ era man I@@ k@@ on@@ i@@ um . Mba te ikyaa a vegher ugen shin mba hendan a ma ikyurior shin ma zwa man k@@ we@@ ior shin ma nongo u eren kasua ga . Er Mose lu or di er se nahan kpa , yange ver ikyav i dedoo i hiden a iyol ijime man dooshima kua jighjigh u nan kpaa . Yange a̱ tôô ve ikyav sha it@@ you shin sha k@@ w@@ ende yô ve kôr mbi uwegh môm , ve gema ‘ uwegh ku@@ gen@@ egh di ve kôr ikyav vev mbi ts@@ wa@@ m@@ ev . ’ Kape se kpa a fatyô u ôron kwagh wase laa ? Er í vande ôron ken ijime nahan , Yehova ngu a tahav mbu fan ishima i or . Nenge ase ang@@ an : “ Mba te im@@ enger mba cir@@ in k@@ ap@@ u sha mi ga , kpa ka i ver sha da@@ ar u p@@ endan im@@ enger sha mi . ” Y@@ e@@ hor@@ am ongo nahan yô , ci@@ er un iyol , a gema ér una yevese . U@@ ng@@ wa ase mkaanem man , ma kaa ér : “ N@@ an@@ a̱ pase ase aeren a nan . ” A@@ y@@ enge a Davidi er u cir@@ in isholibo na ne lu inja er a kure vough nahan , kpa á kera fa er hanma kwagh u un er cii a lu sha ishigh ki Yehova gbar gbar nahan ga . Sha kpôô yô , kwagh u Ter wase u sha a we ishima u eren sha ci u mbacivir un mba@@ jighjigh la doo je gande ! Aôndo una “ kporom her [ ior nav ] sha u ôron ijir , ” una lu or@@ shiada fese je sha mbaaferev cii . I@@ y@@ ôngo Y@@ am ngi ongo imo Y@@ am , Mo kpaa M fa i , ngi dondon sha a Mo kpaa . I@@ m@@ end@@ enev mbi mbi lu sha tar , i er kwagh u mbi ken Genese 1 : 11 , 12 la kpa wase sha u seer nan se ahumbe a se ôôn ne . G@@ um@@ or ugen u lu ortamen wase Jo@@ sé , nahan á za hemen u eren tom na u ortamen u hemen tiônnongo la saan saan , man tom u á lu eren ne ngu wasen tiônnongo kpishi . 17 : 3 - 5 , 16 ) Maa ka nyi ia dondo ? Shin er yange Aôndo lu a̱ na i nger tindi u yangen iji@@ mba man idya ga nahan kpaa , ka sha ci u nyi ve alaghga yange Yosev hen ke ’ ishima sha imba gbenda la nahana ? 18 : 2 , 18 - 26 ) Shi nom ne vea kwase na , mba ve lu mba tse@@ en asema ne , mough yem ken Roma , hen ape shi ve za na ya ve ér i ku@@ mban mbamkombo mba tiônnongo her la . Shighe u mea hen kwagh sha ikyev i anmgbianev mba ve vi@@ e yô , m ker gbenda u kwase wam G@@ r@@ ace kpa a tsaase un yô . ( Ho@@ sea 8 : 8 ) Tartor u Yuda kpa ngu iyol ish@@ ô ga . Yesu una kaa a ve ér : “ Mayange je M fa ne ga , yem nen heen kera , ne mbaaferev mban . ” A@@ a gema us@@ an@@ ker mba a , aa var in@@ du@@ har a mi , man a@@ w@@ ange a ve kpaa aa hingir ah@@ ô a sôron iky@@ on a m@@ in ; ma ikyurior ia kera tsu@@ wa s@@ an@@ ker a iky@@ ur igen ga , man shi aa kera hen ityav kpaa ga . ” Shin er P@@ es@@ id@@ en L@@ inc@@ ol@@ n er akaa kpishi sha ci u ior nav , shi lu a isharen i seer eren akaa agen nahan kpa , á tema p@@ es@@ id@@ en u tar na anyom any@@ iin tseegh . • Zum u se lu eren iniongo i sha inja yô , ka akaa a nyi nahan i doo u se fa shi se wa ikyo sha mini ? Nahan kpa , Yesu wa ishima a ah@@ ur@@ aior a na ne , shi nôngo u kôôm mhen ve la , shi ishima vihin un a ve fele ga . ​ ​ —⁠ Mat . ( Aerenakaa 6 : 1 - 6 ) Gba kpee u sha ayange a ase ne kpaa , mbatamen vea ‘ ci@@ r ato a ve ’ sha u ungwan ah@@ on a gban a sha mimi a mbagenev ve lu gban la ga . Aluer we kpa u nenge wer u hông@@ or kpishi sha ci u asorabo a u vande eren ken uma wou la yô , alaghga we kpa u zua a m@@ sur@@ shima sha kwagh u M@@ an@@ ase la . ( Luka 16 : 10 ) Ka kwagh u injaa kpishi u se ts@@ ahan iyol yase u ôron Mkaanem ma Aôndo shi ôron ityakerada i i har sha Bibilo la n@@ du@@ ur@@ u@@ u , timen sha i shi gbidyen kwar sha kwagh u se hen la kpaa ! Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ve tese agumaior a ken tiônnongo ( Ese@@ ter 3 : 2 ) Nahan H@@ a@@ man lam a tor A@@ ha@@ su@@ er@@ u sha kwagh ne , tor kpa lumun a na , tsô a wa tindi ér i wua Mbayuda cii . Kpa , ka a lu or u mhôônom ma ker nan a or yô , i kundu se iyol u ngohol iwasen hen a nan kpen kpen . Yange M@@ zough u Ity@@ ar Cii na gomoti u tar u I@@ tal@@ ia ian i wasen tar u S@@ om@@ al@@ ia u hingir sha tse@@ ene@@ ke u ú , kpa lu inja er kwagh lu vihin seer seer nahan . 10 Kp@@ orom hen Aôndo — Yehova “ S@@ angen a S@@ ange Ior Ga ” 11 Mbagenev vôso kasev shin noov , kpa ve kera vôso “ ken Ter tseegh ” ga , nahan ve nyôr ken m@@ nyoon u ken ishima sha ci u or u ve vese la ka or u civir Yehova ga . ( 1 Kor . ( Yobu 28 : 28 ) Yehova tese m@@ kposo u a lu hen atô u uumace man Aôndo u He@@ mban@@ agee la sha u una wase Mose a lu a mciem man , shi a er kwagh sha kwaghfan yô . Paulu yange taver Mbaheberu mba ve lu Mbakristu mba ken derianyom u hiihii mbara asema ér ve ar sha mlu u vi@@ an la tseegh tsô ga , yange pase ve kwagh u a lu u or vi@@ an ken jijingi jim jim yô . ( b ) Ka nyi i doo u ia hemba lun se kwagh u v@@ es@@ ene ? Kpa akaa ne á@@ à lu je kpa or môm ngu a̱ fa i kuma nan ga . ” ( Aerenakaa 28 : 23 ) Ka hange hange u se er tom ne , sha ci u ka Tartor u Mesiya la ua tese ér ka Yehova a kom u hemen sha won cii ye . ( Mbaheberu 5 : 7 ) Kwagh u Yesu er ne tese ér doo u se sôn agee hen Aôndo zum u se tagher a kwaghbo shin am@@ een yô . A@@ gb@@ oo@@ la yange den kwagh u ak@@ ombo yô , azende a na man anmgbianev nav gba ny@@ a@@ ghen un . Er nan i doo u mbamaren vea tese ônov vev u soon anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu , man vea er kwagh ne nena ? 14 , 15 . ( a ) Er ior ve lu a mhen ve nahan kpa , ka kwaghwan u Bibilo u nyi a lu sha ci wase ny@@ ian@@ a ? ( Ivur 7 ) Hen shighe la , a̱ shi nan kpa Yosua lu a ityakerada i Bibilo kpuaa , i í hi@@ r@@ a nger yô . J@@ e yô Yehova tsengaôron ér iky@@ aior man mba@@ y@@ ev@@ kasev vea “ na nagh sha ayol a ve sha asema ” a ve sha u eren Kristu tom , sha iyange i “ ikyum@@ utya ” i Wan na la . ( b ) Doo u se kange ishima u eren nyi sha kwagh u nan mbagenev i@@ civi@@ r@@ i ? Nahan , hii ken inyom i 19@@ 70 zan zan ken inyom i 199@@ 0 la , i yam a@@ you atar hen gar u M@@ an@@ h@@ att@@ an , i hide i sôr a i maa , sha er a zua a ajiir a injaa a nyôron mbamkombo ker yô . Nahan kpa , mbagenev hingir “ mba ungwan t@@ umb@@ u@@ lu@@ u . ” T@@ sua Akaa a Ú So@@ o u Eren la sha Inja De se time sha itinekwagh i dedoo i or a fatyô u henen kwagh sha mi la ken ikyav i môm : Er nan ve tom u pasen loho u Tartor ne u lu hange hange y@@ um@@ u ? ( Yoh . 1 : 29 ) A shi nan kpa , Yohane lu a mkaanem ma Yesaia la ken ishima , shighe u lu ôron kwagh u Yesu u a lu Wan@@ iyôngo la . Ken uwer u Se@@ te@@ mba , 199@@ 3 la , m za hen pur@@ usu ugen u i kuran un hanma shighe yô . Nahan , Yakob h@@ ua ak@@ ondo a an@@ ngô na I@@ so@@ u , shi h@@ ua ai@@ ve a wan iv@@ o sha môm shi zer sha ave kpaa , tsô a za a kwaghyan la hen ter na . 4 : 2 ; 5 : 1 , 2 , 5 , 6 . 16 , 17 . ( a ) Ka “ icighan@@ mlu ” man aeren a “ civir Aôndo ” a nyi i doo u se lu a mini ? Shin er mbagenev dondo un shi ve hingir mbahenen nav nahan kpa , mbagenev gema l@@ aha Wan u Aôndo shi ve “ wa Un ikyo ga . ” — Yes . Aluer se e̱r nahan yô , ku ua va kar a ve kera je kpaa , se kera vaa af@@ an@@ yô ser yange se nenge ve ashe ashe ga . Er i doo ve u yan ikyar vea Aôndo yô , kwagh la ngu a wase se se hemba veren akaa a a lu a injaa la hiihii ken uma wase . ( Yohane 15 : 8 ; Tit@@ u 2 : 7 , 8 ) Nahan de se nenge nen sha gbenda u se er ve zende wase ua lu wanger wanger la , man er se za hemen u tesen ieren i dedoo i Yehova man Mbashiada nav la shi se nenge er ka se zua a iwasen zum u se er nahan la . 15 : 15 ; 18 : 14 . Awa@@ shima wou yô ka u fan kwagh u a lu wan wou ken ishima la , ka u nôngo wer u fa aka@@ am@@ yer a á nger shin takerada na la ga . Aôndo yange nenge kwagh u Elisha pine ér i@@ kwar ihi@@ ar i jijingi u Eliya i gba sha a na la nena ? Nahan kpa , se mba tagher a akaa kpishi a a ts@@ eren uumace la , shi se fatyô u “ yan ican sha ci u kwagh u perapera kpaa . ” ( 1 Pet . 3 : 14 ; 5 : 8 , 9 ; 1 Kor . U@@ y@@ aav umiliôn imôngo kera lu a usu u l@@ at@@ ri@@ ki ga . 5 : 23 , 24 ) Z@@ a er nahan kpa , ve h@@ ime iy@@ ongo la ave ave ga . Er se lu keghen ser akaa a kpilighyol ne a er ne , doo u se lumun u dondon kwaghwan u ior mba nongo u Yehova u tsough ve ér ve hemen la . Se wa nen t@@ ange , se nôngo kwagh a Diabolo man az@@ ô@@ v a na ! Ishim@@ a@@ verenkeghen shon i yange se lu a mi la hegen ia hemba lun se kwagh u mimi shi ia hemba taver se , se hemba kôron i̱ wan iky@@ um kpaa . T@@ se@@ profeti ‘ T@@ su@@ gh Un ’ Ka hanma shighe Yesu una wa akaa a na cii sha ikyev i wanakiriki u jighjigh laa , man akaa shon wa nyi man nyi k@@ ere ? Or@@ yuda u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen , mba yer un ér Jose@@ ph@@ us , á kaa wener Mb@@ as@@ o@@ dom lu “ ior mba ts@@ wa@@ men ior shi ve civir Aôndo ga . . . Hii shighe la je , uumace mba nengen a mimi u kwagh u i tsengaôron ne , ér : “ Kwagh á gema á tser tar man zege@@ mnger gadia di@@ abolo sen shin ven , ishima vihi un tsung gadia a fa er shighe na a kera vese ga ” la . ​ — Mpa . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” ( F@@ o@@ to u In@@ umbe i Kwagh u I@@ gbe@@ tar ) la . Kwagh ne kua hanma kwagh u se kenger ve una na isharen i bo ken ishima yase shi una na se er kwaghbo la cii . Hanma iyange cii se er tom sha mimi , man ashighe kpishi se er u je i hemba kwagh u i kaa ér se er la . Aluer u ngu ôron ngeren ne vea wan wou yô , an@@ h@@ w@@ ange u i kp@@ er heen ti@@ ôn@@ ôô ne ka u umbur we ér gba u u mem sha er wan wou una na mlumun yô . Aluer ú umbur yô , Yesu yange er bredi kua ish@@ u seer ng@@ een nahan a na ikpelaior igen i̱ i̱ za un inya la ér ve ya . U ngu mon@@ don iengem i Yehova sha igbenda ne kpa ? Lu kwagh@@ gen u Mbaiserael vea er perapera ga ve , una tser ve je ne . 4 : 13 ) U ver shighe u ôron Bibilo hanma sev kpa ? Á kaa ér : “ M ngu a gbashima mer a̱ b@@ unde kpa me ôron ityough i môm hanma iyange . ” Mbamaren mba fan kwagh ka ve tese ônov vev kure kure sha u ve fa er ivaa i lu kwagh u i@@ civirigh yô . Nahan cii kpa , umbur kwagh u ngise or u fan kwagh nger la , wener : “ I@@ v@@ u ka ts@@ ar u sha it@@ you u i@@ civirigh , mba zuan a i sha gbenda u perapera . ” “ Ne mba ic@@ u@@ wan@@ nongo , nongo u upristi mba sha inja i tor , icighan@@ ikyurior , non@@ go@@ ior u Aôndo jim . ” — 1 PE@@ T . Saulu ( u va hingir apostoli Paulu la ) kpa lu ape i lu tan S@@ ef@@ anu a@@ wen la shi “ rumun ku na ” kpaa . Shighe u Yesu lu eren tom shin tar ne la , á pase kwagh u Tartor ken tar u Iserael cica cii , nahan á ver ze@@ ge ijiir tom . Ka mbam@@ lumun mba yange ior na je ne : Kpa Mbayuda mbagenev , shi ken masejime yô mba ve lu Mbayuda ga kpaa , ve nenge akaa ne ve gbidye kwar shami vough vough . M@@ ough hen ijiir i Yesu lu la yem ken Be@@ tan@@ i lu zende u ayange ahar . Á gba se a isharen i ken jijingi , isharen i civir un . Se er nan ve se tese ve u nan ior icivir sha iyol tseegh ga , kpa vea naan ior icivir sha mimi ? Peteru lu wa kwagh ér : “ Shi lu nen a imo i wang ken ishima sha er kwagh u i lu lamen sha a ven dang dang la je kpaa , ve̱ va ah@@ enge yô , ka ve mba ve lu t@@ eren mlu wen u dedoo u ken Kristu sha dang la . ” Mba@@ kp@@ ish@@ iv ken ve er ma kwagh u zan g@@ wa u a umbur ve a mi ga . Iky@@ um@@ utya i Mbaiserael i i lu a ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi inj@@ aav kpaa ga la kohol sha U@@ wo u T@@ ab@@ or , ve mee ikyum@@ utya i Shi@@ s@@ era ve va a mi shin p@@ ev . Yange i wa ve aie iyol ér mba ior mba wan any@@ ighe . Yange i due a igbenda i pasen kwagh ne ken ngeren u i yilan ér B@@ ul@@ let@@ in ( u i yer hegen ér Tom W@@ ase Ú Tartor ) la . Ior mbagenev ka ve er kwagh inja er Aôndo ngu nengen a ve ga nahan . ( Yes . ( a ) Yesu pase se nyi sha kwagh u Ter na zum u a wanger tempel laa ? Nahan cii kpa , ú shi kav e̱r ior kpishi mba dooshima u Yesu man mhôônom nam ma zungwen ma ker ve ke ’ ishima nyian la ve h@@ unde ishima a se@@ ma@@ kwagh u mhen u Kristu kpa ? ( Mateu 26 : 17 - 20 ) Mba eren iniongo i Mbayuda la mba k@@ ur yô , Yesu na Yuda u I@@ se@@ kar@@ i@@ oti gbenda man hii kwaghyan u ai@@ k@@ ighe u umbur ku na u lu u una va hingir M - umbur u Mbakristu umbur ku u Yesu la . Gba u wanakiriki ne una er akaa a vesen kpishi , sha er una sôr shi una na ior mba Yehova tar sha won cii kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough yô . I@@ ̱ na kwaghôron u iv@@ es@@ egh môm tseegh . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Shi m zua a kwagh u injaa ken uma wam , u yange m lu a mi ga yô , m ngu civir Aôndo shi wasen mbagenev u fan kwagh na . Se fatyô u nengen a m@@ lu@@ a@@ inja u mpin ne wang ken akaa a yange er ken sule u E@@ den la . Yange kpen uma u mkpeyol ga , je yô uma na je kpa kera wa un ikyo ga . ( a ) Daniel yange pase kwagh u tartor u sha at@@ ar@@ atar la nena ? Ken kasua u m lu her ga la , E@@ ve@@ l@@ y@@ n lu duen kwaghpasen ikyua a iy@@ agh ki bran@@ ci la . * Mba@@ z@@ ende@@ v mba Aber@@ am yange ve per if@@ i la sha uwer u sha ume ? Se suur nen sha Yehova vangertiôr , gadia se mba nôngon ityav mbi ken jijingi a mbaihyomov asev mba ve hembe ng@@ een a vese yô . — Mbaefese 6 : 10 – 17 Ken a ve yô , lu Or@@ le@@ v@@ i u i yilan un ér Kor@@ aki la . A@@ NG@@ E@@ V MB@@ U@@ A K@@ ER@@ A L@@ U G@@ A : Shi i wa se kwagh ér se dondo ieren na i ke@@ hen ityough ga la . Or ka uma — inja na yô ka “ v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u iny@@ aagh ” kua i@@ ôôn i uma i Aôndo fe@@ he ken or la í kohol cii i yer ér uma ye . Ka nyi kwagh a fatyô u ôron sha mlu u u@@ kwaghaôndo ve lu ainge ne ? U Ge@@ man Mba@@ kp@@ eng@@ av H@@ ingir Mbah@@ enen Gb@@ a@@ shima u As@@ a lu a mi sha kwagh u mcivir u mimi la na yô , doo Yehova a na , nahan bem gba ken Yuda anyom kpishi . I@@ ng@@ e@@ egh ve@@ gh kuma er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin zege@@ mnger nahan . ” I@@ ng@@ y@@ egh ki ken I@@ b@@ aver i sha In@@ yom , 8 / 15 Nyian ne , nongo u Yehova a ver u ú lu or@@ kur@@ an@@ ya la ka u tese se ikyav wang shighe u i gbe u se er ma kwagh yô . Ô@@ rom ase er i hii ve u hen wer m ngu eren kwagh a we er u ngu wanye u kpuaa yô . ” Ikyav i ishember i a yer ér “ saan ishe ” la kanyi ? U nenge wer aluer nom man kwase mba dondon kwaghwan u Bibilo u a taver ga ne nahan , ivese ve ia seer doon ga he ? Aluer se kôr ijende a or u Yehova Aôndo a doo nan ishima yô , ka keng Aôndo una seer doon se ishima shi se kporom ikyua a na kpaa . Kpa lu akaa ne hemba gban Mose ishima y@@ ee ? ( 1 Pet . 2 : 21 ) Nahan yô , awashima wase ka u tesen ior Bibilo tseegh ga , kpa shi se nôngo se lu a aeren a Yehova , hemban je yô dooshima . Mbat@@ amen mba “ er ijiir i y@@ eren ahumbe nahan , man er ijiir i y@@ eren ur@@ a@@ ahumbe yô , er u@@ ik@@ u@@ wan@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev hen i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya nahan yô , er m@@ ure u zege@@ vande u ken tar u v@@ ôron kpishi yô . ” ( Yes . 9 :⁠ 2 ) Apostoli Mateu pase ér kwaghôron u profeti ne kure sha Yesu shighe u a hii u pasen kwagh , yôôn ér : “ Ge@@ ma nen asema , gadia tartor u Sha mgb@@ ôghom ve ” la . Ka sha gbenda u nyi nahan yange na uityendezwa mba Aôndo jigh@@ jigh@@ i ? “ Aluer I@@ she You i ken I@@ yan I@@ a Na U An@@ zughul Yô ” Bibilo i kaa ér “ mhen u ishima i or ka u bo , hii sha iyev mbu nan je . ” Sha ayange a Yesu la , Mbayuda kpishi lu “ veren ashe ” ér Mesiya s@@ ôôn van . Ior mba se er kwagh ve ken ngeren ne yange ve tese ér Yehova ngu kwar ve nena ? I na mlumun sha mpin ne ken Mpase 20 : 7 - 15 . A lu nyi je kpa , wain yina . Shi i ôr se akaa a injaa a se er ve se sôr tsombor wase yô . Se kpa se fatyô u pasen mbagenev kwagh u Ter , er Yesu nahan nena ? A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a ken Bibilo la ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh u m@@ ve u Mesiya shin Kristu , inja na yô , ka u i “ Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem ” je la . I taver se cii asema ér se bu@@ ghun Bibilo yase se nengen sh@@ imi shighe u i lu ôron avur ne ken mkombo yô . ( Aer . Tartor u Aôndo ua gema tar ne ua hingir Paradi@@ so . Yange lu ken tar u i@@ w@@ oo@@ gh u E@@ fer@@ aim vea nom na El@@ k@@ ana , Or@@ le@@ v@@ i . I@@ ng@@ y@@ egh ki kwagh@@ tôvon ne umbur se mkaanem ma Yesu ma ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la : “ Aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve yô , Ter wen u Sha di kpaa Una de ne . Ver ishima sha kwagh u J@@ en@@ n@@ ifer a kaa la , wener u̱ ‘ er msen fese ’ hen Yehova shighe u ian i dugh i pasen kwagh u ú ne jighjigh a mi yô . Satan yange ta num sha vegher u nongo u Yehova u shin tar la sha shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha M@@ ôm la ér una tim u , kpa k@@ an@@ shio . Doo u se lu n@@ alegh , zan sha akaa a ken hemen la , nahan se de u zungwen akaa a tse , z@@ eren henen sha kwagh u se fatyô u geman ga la . 1 : 10 ; 4 : 8 , 13 . Ashighe kpishi yange ve tagher a akaa a karen jighjigh ve u nan , kpa ve na jighjigh ér Aôndo una kure uityendezwa nav kpee a b@@ unde ga . ( Heb . Kwagh@@ wan u Paulu wa Mbat@@ esalonika ne ngu a inja kpishi hen Mbakristu mba ve lu uma “ sha shighe u mkur ” ne . ( D@@ an . Er Yesu nahan , se kpa se fa ser Ter wase u sha u lun a dooshima la soo ér ior ve zua a mfe u una va a uma u tsôron la . ( Yoh . 17 : 3 ; 1 Tim . 32 : 1 - 5 . “ K@@ ohol nen iyol gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ” — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 44 . 29 : 1 ) Nahan Ne@@ hem@@ ia kaa a ior ér : “ Gba yemen nen tsô , za ya nen tar , ma nen kwagh@@ nyo@@ h@@ on , tindi nen mba i er kwagh sha ci ve ga la a kwar ; gadia nyian ka ici@@ gh@@ ani@@ yange i TER wase je , ishima i̱ de kera vihin ne ga ; gadia iember i ne ember TER la ka agee a en je . ” Aluer ka nahan yô , alaghga a gba u se henen kwagh sha shighe u eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor shin henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase la , sha u timen ken Bibilo zan sh@@ imi , sha er se kav kwaghfan u Yehova , vough er ka se ker akaa a injaa shin inya nahan . M@@ fe ne una kura se una za a vese ken myom . — Anz . Umbur kwagh u a s@@ ôôn eren mba@@ asorabo mba ken Yuda man Yerusalem ne . Er se lu kpen yemen sha la , a lu maren ior mba dedoo mbagenev sha ityough y@@ ase@@ gh . 9 : 4 , 5 , 10 . Nahan kpa , mayange de h@@ ôron M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wou ai@@ k@@ ighe ga , kasua môm kpa de her ga ! Nahan m de u eren u@@ fi@@ im . “ Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 48 : 17 . Sha mimi yô , aluer se time sha tom u i na Paulu ér a “ lu apostoli u atô@@ at@@ yev ” la yô , se mase kaven ser yange veren ishima sha kwagh shi geman gbenda na u pasen ior kwagh , shi fa kwaghpasen kua ityesen kpaa . Kwagh u ve er ne nahan , ka nan je ve yange ma i kure ijir ne ve ma hemba doon a mgb@@ ihi u i gb@@ ihi ve ken dang , kpa gema lu sha ishimaverenkeghen laa ? Aluer ka nyi je i lu zan we iyol kpa una sue u . Umbur wer “ uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ” ku sha Mbakristu mba jighjigh . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Shi “ akaa@@ yan ” la yange doo yan — shi yange a na se ide ken jijingi . KW@@ AG@@ H@@ F@@ AN U NG@@ I@@ S@@ E U A L@@ U A IN@@ J@@ A N@@ Y@@ I@@ AN YÔ Er afer@@ akaa a lu hemban ng@@ een a ngee yô , doo u se kpa se u@@ ve ityough ken tom u wasen ior ér ve fa mimi ne . J@@ an@@ awar@@ i 26 , 200@@ 9 – Fe@@ be@@ war@@ i 1 , 200@@ 9 Er se lu Mbakristu yô , se mba a isharen i keren akaa a yolough sha ci wase man tsombor wase la . 4@@ 8@@ ,@@ 18@@ 4,000 Aluer or@@ tesen nan ver ishima sha kwagh u nan lu tesen ior la yô , ior vea nenge a ishimat@@ seen i nan la shi ia mgbegha ve u eren kwagh u nan lu tesen ve la kpaa . ( Habak@@ u 1 : 13 ) S@@ aa mcivir man ini@@ aav mbi i ne un la mb@@ ia lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga , shin sha ieren shin ke ’ jijingi kpaa . — Lev@@ iti@@ ku 19 : 2 ; 1 Peteru 1 : 14 - 16 . Er nan ve iyôngo ngi í dondo or@@ kuran í nahana ? Ka ikyav i dedoo i nyi mbatamen man udi@@ ak@@ on ve veren ken tiônnongo ? Nahan cii kpa , Or@@ gban ve , u a gbe iky@@ on i i taver ishima ken ican tsembelee la , a taver mbacivir un ishima ér una sue ve . Kpa kwagh u yange Peteru er he ’ tugh mb@@ ura la na un u hingir or u cian kwagh ib@@ um@@ egh ib@@ u@@ me@@ gh@@ e ? Ishima ne ka ishima i kpôô kpôô ga . 16 : 14 , 16 ; 19 : 11 - 16 ) Aôndo yange mgbegha profeti Daniel ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh u una tser u@@ gomoti mba uumace , mba ve lu nôngon ér awashima u Aôndo a de k@@ ur ga la , ér : “ Sha ayange a u@@ tor mbara , Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ikyev i ma ikyurior igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” ( D@@ an . Mkaanem ma C . 20 , 21 . ( a ) Gba u se nenge ivaa ser ka icighan kwagh sha ci u nyi ? Su@@ e@@ z Kwagh u Iky@@ aior I@@ gen i Lu Ô@@ ron Yô U hemban cii je yô , ka se han@@ ger ser mcivir wase a lu wang , mayange je se mba lumun ser atesen a kwaghaôndo u aiegh a hông@@ or se ga . 32 : 4 ) Yesaia yange ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh u Tor Yesu Kristu kaa ér : “ Tor ugen una tema tor sha perapera . ” Ka i̱ tile sha ityough ki kwagh u se lu ken atô yô , ka “ or u ken myer u ken ishima ” je la . Kape i doo u se kura mlu wase vea Aôndo vough je la . Kwagh ne maa gba zwa môm a mkav u i vande lun a mi kera sha kwagh ne yô ér , e̱r Yesaia ôr kwagh u “ tar u he ” yô , lu ior mba Aôndo mba ve lu he ’ tar ve la je lu ôron kwagh ve ye . Bibilo pase se kwagh ugen u a tese ér se doo Yehova ishima yô . Mbagenev nôngo ér vea er kwagh sha kwagh ne . ( Yohane 5 : 17 ) Nahan kpa , Yehova veren ishima sha mbamhen mba ken ishima mba hanma or u civir un cii . Lu Nen ‘ A I@@ shi@@ m a I L egh L egh Hen Ior Cii ’ Mbakristu Mba T@@ esen I@@ engem i Yehova , 9 / 1 Er se lu ken zayol la nahan kpa , se za hemen u zan mbamkombo mba tiônnongo imôngo vea David man Mar@@ c . Hen shighe ne David lu anyom 6 , Mar@@ c di lu anyom 3 . U@@ sha je kpa una fatyô u ngohol wen ga ! John u se vande ôron mkaanem nam ken ngeren ne la kaa ér , “ M nenge mer , doo u gban any@@ iman sha ashe a ônov asev ga . ” A fa se zum u ij@@ en@@ awambe yase i ji@@ re la , zum u alegh a yolough ase lu a lu ga la je . U ngu Orshiada u Yehov@@ aa ? ” I ôr ken Bibilo jighilii ér yange mbaapostoli pasen kwagh sha uya uya . Yesu shi kaa kpaa ér : “ Hanma or u nana pav a kwase u nan , kpa a lu sha ci u idya ga man nana gema á er kwase ugen yô , ka idya je nan er ye . ” ( Gen . 2 : 24 ; Mat . Shi gba u a tôôn shighe kpuaa a lamen sha ufoto kpaa . — Ôr Pasalmi 22 : 22 ; 35 : 18 ; 40 : 9 . ( Or@@ pa . 8 : 9 ) Er Yehova a doo se ishima yô , se fa ser ka un tseegh una fatyô u been a ij@@ en man im@@ ura i ken jijingi i i ker mba i sar ve u henen perapera la ye . Ken avur a i mase ngeren shin da@@ al@@ aa la , Paulu pase ér jighjigh u nan gbe van kpo@@ o tsô ga ; kpa “ ka sha m - ongo , ” inja na yô , “ ka sha kwaghôron u Kristu ” je la . — Mbaromanu 10 : 13 , 14 , 17 ; Yo@@ el 2 : 32 . Ka a kure se ijir nan nan kpa , se er msen a jighjigh u nan ser Yehova una nenge sha ikyaa shon er i doo un la . Er u lu or@@ maren yô , u wuese kwagh u ati@@ ca a eren sha ci u mbayev ou la kpa ? Shighe u tiônnongo ka una tsua u eren kwagh u wanakiriki ne a kaa ér i er la nahan , ka se er nena ? Er agumaior la wu@@ h@@ a iyol tsembelee shi lu a inja i dedoo yô , doo mbamaren av kpishi , nahan ve kaa ér a lu tsombor wase ua hii eren kwaghaôndo ne hen haregh wase ye . 20 : 14 , 15 . Er nan ve i maa ú iyol u hiden za sôron ve kwa@@ gen ga ? Shighe kar yô Yehova wa Saulu tindi ér a tim ikyurior i A@@ mal@@ e@@ ki , i̱ sha shighe ugen la i̱ ta num sha Iserael a ityôkyaa shio la . Man mba ôron ior kwagh u mtim ne ken ayange a masejime ne cii . I@@ can i Yehova Y@@ a Vea Wan Na sha Kwagh u N@@ agh ku I@@ p@@ aan La Anmgbian ugen u a lu ortamen ica i gbe yô , kaa ér : “ Ka i taver kpishi u lumun a kwagh u i hi@@ di i ser , shi eren sha mi kpaa . ” Iky@@ agh ki tom@@ ough k@@ in k@@ ia tahav ts@@ ôô ! Mose soo ér F@@ ar@@ a@@ o a na ior umiliôn umiliôn mba kôr ve ikp@@ an la ian ve due ken tar na kera ! Aluer mba nan ior m@@ sô@@ rom hen iniongo yô , doo u a er kwagh sha kwaghfan nena ? Mbamaren vea fatyô u ôron takerada u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k la , ti@@ h@@ i u sha 1 , peeji 3@@ 17 man ti@@ h@@ i u sha 2 la , peeji 1@@ 36 - 14@@ 1 . K@@ wa ne kpa se nenge er Yehova taver se ishima sha ikyev i azende ase a ken Kristu mba ve civir Aôndo anyom imôngo yô . Be@@ en makeranta la yô , i pine se aluer a doo se u yemen ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine yô . M@@ sen u eren una wase ú u nôngon a mzeyol Hi@@ di yô , a va “ kohol ve ve lu yaven . ” Nahan cii kpa , Yehova tôô Wan na tindi shin tar , i va mar un lu an@@ iky@@ und@@ an u for@@ o@@ to@@ to je . Maria ze a wan na u i@@ unda la ken Yerusalem ér i za tsegha un sha ci u Yehova , er Tindi u Mose tese la yô , profeti u kwase , u i yilan un ér A@@ na la , “ su@@ gh Aôndo shi a ôr kwagh [ u Yesu ] a mba ve lu keghen mp@@ aa u Yerusalem la cii . ” ( Luka 2 : 36 - 38 ; E@@ ks . Shighe u Yehova zung@@ we ior i N@@ ini@@ ve mhôônom la , ishima vihi profeti Yon@@ a a na . • Er nan ve se geman igbenda yase i pasen kwagh@@ a ? M@@ ver u i ver atôônanongo a eren mkombo ken iliam i sha ave la wase je he ? Ikyav tese wang ér atesen a Mbaf@@ ar@@ ishi man aeren a ve la yange bende a ior mba ve tesen ve la sha gbenda u bo . Gba u Orkristu nana hide a time sha iyol i nan sha u nana fa nyi kwagh@@ a ? Ka sea zung@@ we ior mhôônom yô , ve kpa ve er a vese nahan vough . Shighe u Paulu lu wan Timoteu kwagh la , a pase er i gbe u a eren kwagh a mbagenev sha icivir yô . Mba M@@ nder mba Shin K@@ u Mbagenev kpa T@@ aver Ishim@@ a@@ verenkeghen Y@@ ase ( Mbaromanu 15 : 4 ; 1 Mbakorinte 10 : 6 , 11 ) N@@ im@@ ro@@ di yange mar zege@@ gar , kpa mar gar ne sha u hendan kwagh a Yehova . Yehova una venda ishima “ i zamber , i ur@@ en tsung ” i or u imoshima i nan i lu zan nan iyol la ga . Lu se tseegh se lu Mbashiada hen ger@@ i ne ye . Sha shighe wase u ior ve gem timen sha ityakerada i Bibilo sha u vea fa aluer ka i mimi shin ka i aiegh ne , ka i shi pu@@ un akaa a i nger ken takerada u Yon@@ a la ér ka kwagh@@ al@@ ôm shin kwagh@@ hi@@ r . ( b ) Gba u se gba uwer u ‘ s@@ ônon ’ ga sha ci u nyi ? ( Yesaia 9 : 6 ) Sha nahan yô , ngu “ mise ” u uter nav mbat@@ sev kua Y@@ ese kpa sha mi . Nahan , ma or@@ jir u hen tar la shin tor ger@@ i shin ma or@@ hemen kwaghaôndo , u gomoti a ne nan ian i zuan ivese yô nana fatyô u zuan ve vea hingir nom man kwase . Ior kpishi nyian kwagh gbe ve sha ikyav i tesen wang i ityom i Or@@ gb@@ an@@ akaa ne ga , shin ve venda a venda í jim . Hen mba yange ve lu tan á@@ b@@ ú@@ s@@ á@@ n sha kwagh u mnder u shin ku la yô , Paulu kaa ér : “ N@@ der nen tse@@ vaa , de nen u eren isholibo . Shi doo u se kenger iky@@ ondo la tsembelee kpaa . Ken Bibilo yô , ashighe kpishi ka a ter ishember i “ iti ” la yô , i lu kwagh u i fe or a mi la i ôron ye . Nahan aluer u soo wer u dondo imoshima you i Bibilo i tsaase i la shi u er sha akaa a u ne jighjigh a mi la shin u er akaa a aa vihi mba ve lu eren ivese la ishima ga yô , hemba doon u zan ivese shon ga . J@@ U@@ N 11 - 17 , 20@@ 12 M tsa ken sho@@ ja i shin mnger inyom man iwer iti@@ ar . ‘ Ve er er tor u Igipiti wa ve kwagh la ga , ve de ônov mba nomso ve̱ lu uma . ’ W@@ ea soo u seer fan akaa a injaa a aa va er ken hemen ne yô , ôr ityough 8 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? ( 1 Peteru 5 : 5 ) Sha mimi yô , gba u se cii se hiden a iyol ijime er Kristu nahan . 8 - 10 . ( a ) Kwagh u i er ken 2 Timoteu 3 : 1 - 5 la ngu kuren sha mi nyian nena ? Jighjigh u nan u Yobu sha kwagh u mnder u shin ku yange taver je , mciem ma ku@@ u kpa fatyô u na un ishima@@ y@@ in@@ an ga . Gba u saa se n@@ à@@ nd@@ è ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh ve se fa er m@@ nyoon man ican i yan i̱ lu y@@ ee ? ( Aerenakaa 2 : 41 – 45 ) A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira yange ve tee sule ve ve p@@ ande inyaregh ve ko@@ so , ve va a ki ki shi la ve va na mbaapostoli ér ka ishe i ve tee sule shon je la . A kaa ér : “ H@@ en@@ pe ú za cii , mo kpaa me za ; h@@ en@@ pe ú za tsa la , ka her mo kpaa me tsa ye ; ior ou ka ior av ; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam ; ijiir i ú kpe her la , ka her mo kpaa me kpe , á i@@ im her ye ; TER A̱ er a mo nahan , i̱ hemba nahan kpaa , ka ku tseegh ua pa@@ ve@@ m a we ye . ” — Ru@@ tu 1 : 16 , 17 . Anmgbian ugen kaa ér yange un na ityakerada ken won kuma er 1@@ 5@@ ,000 nahan . Mbat@@ yomov mba sh@@ aav mbagenev he@@ mba@@ ato , ve lu ônov mba Aôndo je kpa ve va vôso kasev , ve mar ak@@ ô@@ r@@ aior a vihin tu tsung . Aluer u ver ishima yô , i kaa a mbamaren her ér ve hii maan mlu ve vea Aôndo , Yehova a doo ve ishima shi ve dondon akaaôron a na kpaa . ( Mateu 13 : 47 ) Ka ac@@ in a me yange nenge mbayev n@@ umb@@ en sha te@@ mbe kasua ? 3 : 4 ) Peteru soo u tesen er mhen ve la lu u mimi ga yô . Er nan u er ityough k@@ ira cii sha er u seer zuan a mtsera ken kwaghhenen ne ga ? Mo vea anmgbian Fran@@ z hen ijiir i u@@ sho@@ ja mba S@@ outh Kor@@ ea man mba N@@ or@@ th Kor@@ ea z@@ aan her ga la , ken inyom i 19@@ 7@@ 1 4 : 27 , 30 . Mba ker ken uwer u Me@@ i 19@@ 45 yô , m hingir ikp@@ ur pania , nahan saan mo iyol je zua ga . ( b ) A@@ sema nga ior kpishi ker nena sha kwagh u abaver a bo a ve z@@ eren ungwan laa ? A nan@@ de a mo a kaa ér : “ U civir tu@@ ta , gayô se z@@ enda u ken makeranta kera ! ” I@@ ̱ kaa ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na . ” Ka ityesen i nyi u fatyô u nan or u ú henen Bibilo a nan , u nan soo u vesen ken ji@@ jing@@ ii ? Ishima i legh legh ka vegher u ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi u Yehova . Nahan kpa , ve gema ve tes@@ em u eren msen u Ter W@@ ase la ken it@@ you . Or@@ ngeren ityakerada ugen u i yer ér S@@ te@@ ven W@@ e@@ in@@ ber@@ g la kpa nger kwagh sha kwagh ne , ér : “ Ka kwaghaôndo tseegh una na ve ior mba ma ve lu a aeren a dedoo kpa vea hingir u eren afer@@ akaa ye . ” Takerada u i nger ú sha icighan jijingi ne ngu a akav a tan se icin , a a tese er Aôndo ngu a er a mba ve s@@ enge ér mba civir un kpa ve ban a jighjigh u nan la yô . ( Yohane 1 : 14 ; Mbakolose 1 : 15 ; Mbaheberu 1 : 1 – 3 ) Ka nahan ve i yer un ér “ Icighan u Aôndo ” ye . Aluer se er akaa a suen mcivir u Yehova je kpa , mayange akaa ne a̱ de ne se iyol@@ mor@@ on ga ; ityom i se lu a mi ken tiônnongo la kpa i̱ de ne se iyol@@ mor@@ on ga . A@@ yange a Noa la nga kwagh môm a ayange ase ne sha gbar u akaabo a ior eren la man mtim ve la tseegh ga . Ho@@ sh@@ ea Nyian ne , mba hemban eren tom u pasen kwagh u Yesu yange hii sha shighe u mbaapostoli la cii . A kaa a Peteru ér : “ M er msen sha ci wou sha u jighjigh wou u nan a̱ de yen ga yô ; we kpaa , shighe u ú gema ishima yô , taver anmgbianev ou asema . ” ( a ) Er nan se fe ser Yehova soo ér noov ve tesen kasev vev erdoo ? Hen tugh mbu Yesu mbu masetyô shin tar la , a pase ak@@ ar a na er ve doo un ishima yô , a kaa a ve ér : “ Ka ne je ne taver ishima ne lu a Mo ken am@@ een a i lu me@@ en Mo la cii ye . ” ​ ​ —⁠ Luka 22 :⁠ 28 . I@@ f@@ er Ng@@ i Se@@ er a Se@@ er Hii sha shighe u i nôngo Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha U@@ har i bee la je , i ôr kwagh u ini@@ um i i nenge i tim k@@ we@@ ior man mba@@ at@@ em@@ ty@@ o kuma 50 . U er nahan yô , u nenge er Bibilo i taver i gande u kaven ga , kpa i lu a “ inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa , ” sha u wasen we ér u ‘ kuma shi u lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo ’ yô . — 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . Ve na ayol a ve sha u wasen ior ér ve fa kwagh u Bibilo i tese jim jim yô , man mba eren kwagh ne ken ityar kposo kposo je hemba 2@@ 35 . Aluer se mba timen sha inja i u@@ iniongo mba Mbayuda eren sha ayange a tsuaa la yô , se kpa se “ mgb@@ ough a iember . ” Aôndo Ke@@ ghen A@@ to a W@@ ee ? 9 A kaa ér : ‘ S@@ aa á mar or he@@ gh , gayô , nana fatyô u nengen tartor u Aôndo ga . ’ Kwagh u vesen u ngu a wase ivese i tsa yô , ka u den orgen a kwaghbo . ( Ne@@ hem@@ ia 5 : 1 - 10 ) Mbayuda kpishi lu p@@ eren tindi u Iyange i Me@@ men la shi ve lu vendan u suen Mb@@ al@@ ev@@ i man tempel kpaa . Fe@@ le nahan mbayev mbara maa sa@@ mbe . ( H@@ ide ôr ivur 15 . ) Bibilo kaa ér : “ TER er zege@@ mnger ku@@ wa kera sha ahumbe a ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , a taver , a tsa van tugh k@@ ak@@ a ; . . . Ve na jighjigh ér mbakp@@ enev mbara kpe kp@@ um kp@@ um . M nenge avur a Bibilo kpishi tese ér se̱ eren a an@@ ny@@ am@@ egh doo doo . Ka a wase se u kaven er se fatyô u tsuan kwagh u a hembe lun sha kwaghfan cii ken uuma asev yô . Kwaghôron u profeti u ken Bibilo môm tsô , pase kwagh u nagh ku ip@@ aa ku Kristu la man kwagh u ku na u er sha ci wase la vindi vindi , er i er ken Yesaia 5@@ 3 : 3 - 12 nahan ga . ( Pasalmi 14@@ 6 : 6 ) Nahan je kpa , ngi a ngi di môm ken akaa a i gbe á a gba aa a tese se tahav mbu Yehova mbu kpilighyol mb@@ u@@ la tsô . Hegen ne yô , m eren msen hanma iyange , shi m ver ishima mer me za hemen u eren nahan . ” A@@ dooga vea u@@ ve ityough u keren akaa a kuren mbamgbe vev mba ayange ayange , gayô vea lu keren mkpeyol shin iti@@ zan shin inyaregh . la . M eren tom hen ijiir i k@@ or@@ on ityakerada shi wan i i@@ gb@@ ende ne ka kom er iwer an@@ igh@@ eni nahan yô , i yem a mo hen Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en , m lu za eren tom sha ikyev i Anmgbian Tho@@ m@@ as J . V@@ a lun shin tar yô , un iyol na kpa i nzughul a na sha gbenda u hemban cii , je yô , shin er lu or u eren isholibo ga nahan kpaa , i wa un kwagh iyol ér ngu or u ity@@ uh@@ wan shi i wua un e̱r ka or@@ mbai@@ v nahan . Ior “ vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , ” shi “ vea ya tom u ave ve ” kpaa . ( Yes . ( Yohane 3 : 16 ; 6 : 44 ) Mbagenev vea nzughul a we nan nan kpa , fa wer kwagh wou doo T@@ er@@ u u sha la ishima ! Ior mba ve eren sha atindi a Aôndo a soo la ga yô , mba er ‘ ikyav mbi mbi lu mbi i@@ civirigh ’ ga nahan . Kpa hanma or u nan nyer ken iwanger i Mkaanem ma Aôndo yô , nana fatyô u geman . Mbakristu mba ainge mba ve de mciem shi ve de a@@ kper@@ an a tan , ve lu eren Aôndo tom la kpa , mba tesen ér ve mba a jighjigh u nan . Ken masejime yô , Aberaham man Lo@@ ti va kav er mba@@ van@@ nya mbara lu mbatyomov yô . Shi er m k@@ an@@ en shio u tôôn i@@ kpa yô , mbap@@ asenkwagh mbagen ve wa ityakerada yam shin a@@ kpa a ve shighe u m dugh tom kwaghpasen yô . ” Shighe kar yô , a kav er un lu a zayol u vesen yô , nahan a gema inja . ( 1 Peteru 3 : 12 ) Sha mimi yô , aluer se mba jighjigh shi se mba ungwan imo i Aôndo shighe u se lu se tswen yô , se mba tesen ser se mba civir Yehova a “ ishima i môm , ” shi mhen wase kpa ngu wang , shi kwagh u mimi doo se ishima tsung . Or@@ gen u ngeren akaa a kwaghaôndo kaa sha inja vough nahan ér : “ Loho u i̱ ngu a inja he ’ uuma asev di vough er i@@ ôôn nahan . ” De se time sha kwagh u ior mbagenev kpuaa , nahan se nenge er or a fatyô u den ieren ne yô , man kwagh u una wase nan u den i la kpaa . Ieren ve la tese ér mba a imoshima . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Yange er kwagh ne nahan , shi iwer ngi karen ihi@@ ar yô , a hii Bibilo i henen hanma shighe . Lu Satan b@@ ume Adam man Ifa ér ve undu Yehova , ve lu sha tse@@ ene@@ ke ve inja er vea fatyô u ‘ hingir er Aôndo nahan , fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ’ ye . — Genese 3 : 5 . Alaghga nan na jighjigh a ig@@ y@@ am@@ usu sha ci u sar nan u mbaaferev ve ya ican tsung sha asorabo a ve la . Ken inyom i 19@@ 44 la , doom kpishi er i lôh@@ ôm makeranta u G@@ ile@@ adi vea ijende yam i ishima ishima , E@@ ve@@ l@@ y@@ n T@@ r@@ ab@@ er@@ t yô . ( Anzaakaa 1 : 33 ) Er ve veren ishima sha tar u hegen ne ga yô , ve dondo kwaghwan u Paulu ne , ér : “ I@@ ny@@ aregh ki s@@ aren k@@ i̱ de luun ken uma wen ga . Aluer mbamaren de wan ve u kiriki ne yem za tema kwagh na iky@@ anger ga yô , kwagh ne una wase kpen kpen . Sha mlu u at@@ am@@ ai@@ ky@@ on a z@@ en@@ aria je , nga doon ashe . Mbagenev di lu keghen un sha A@@ t@@ umbe A@@ tar , ijiir ne gba ica a gar la kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 5@@ 8 nahan . ( Mbaefese 2 : 12 ) U sha uhar yô , yange sar ve u zuan a be@@ m@@ shima . Bibilo kaa ér : “ M@@ hii u num yô , ngu er ka a na mngerem ian ma a ande yô , nahan yô , de any@@ im@@ an@@ akaa , je er a lu a hingir num ga la . ” — Anzaakaa 17 : 14 . Yange a̱ kohol or yaven yô , i gbidye nan an@@ kon , shi i na nan m@@ tsaha u kunya ne sha u nan@@ den nan iky@@ ondo i ha@@ an iyol i ken won la . Aluer á er a mi sha inja yô , ú seer nan un ian sha akaa agen kpaa . * — Anzaakaa 23 : 15 , 24 . Mbagenev mba eren tom u mbatamen shin u udi@@ ak@@ on . Or ka nana lu ikyua u wasen shin ôron mbayev mba ve lu hen ya ga la er akaa a lu zan yô , kwagh la a p@@ ande ishim@@ any@@ ian i tsombor la . Ka ve kaa ér , “ aluer or kôr u ga yô , ka cii la . ” Ka u inja er , kwase wou shin or@@ ya wou gema inja kpo@@ o , á hingir u lun a mbam@@ shi shin an@@ za@@ am mba doon we ga , mba yange ne lu sô@@ ôr ayol a en la yô lu a mi ga yôô ? Lu@@ un er ivese man iti i kwase u injaa ne , kua mlu na vea Yehova yange una vihi yô , ishima ma za Satan iyol cuku sha kwagh la ga . Ikyav i í tim ken Bibilo ve i zough a mi shi ngeren mba ken tar kpa ve tese yô , se fatyô u kuren ikyaa ser yange Mbaf@@ ar@@ ishi tôô ér ve mba mba kuran tar shi keren mkpeyol u ior kpaa . Kanyi ia er Yerusalem man Sam@@ aria , man er nan ve kwagh a lu nahana ? Sha nahan yô , Aôndo tindi Mose sha u za due a anmgbianev nav ken kp@@ an kera , zum u a tsa ken tar M@@ i@@ di@@ an anyom 40 kar yô . Aôndo u Wan Ishima ( Mateu 6 : 33 ) Cii man se er mhen sha nyityô kwagh i se soo u eren yô , ka hange hange u se pine mpin ne ser , ‘ Kwagh ne una y@@ ang@@ em u veren akaa a Tartor hiihii ken uma wa@@ maa ? ’ ( Mbafilipi 3 : 7 , 8 ) Hen Paulu yô , kwagh u zua a mi hen Kristu la hemba un hanma kwagh u tar ua fatyô u nan un cii . Shighe ugen mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ka ve kera wa ikyo u keren gbenda u vea nôngo ve ivaa ve ia doo ga . Mbat@@ yomov mban taver ve ishima , tsô ve yevese ve undu gar ne . ( a ) Ka ityesen i nyi se zough a mi ken injakwagh i ish@@ ange i mase@@ ta@@ di laa ? I@@ c@@ ombor ne di gema ver iyange i vea za kohol or@@ hemen ad@@ ua ugen vea lam sha atesen a c@@ ôô@@ ci agen , er ityesen i Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la nahan , kua i uma kpen ga la . Ka i taver se uumace mba se yen ne u kôron iyol tsaha , nahan doo u se hen se fa er se hemba nyityô kwaghbo u se tagher a mi cii yô . Alaghga u ôr kwagh nahan shighe u yange u va fa wer u gba ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange shin kwase wou gayô or@@ ya wou u ne vese ayol a en ica i gbe saa ku yô . Ka sha igbenda i nyi nahan Yehova yange wase ior — Nahan kpa , Yesu gema kaha kposo . Se lu a kwa u ken iy@@ ough u ôôn iyol shin ih@@ ungwa ak@@ ôngo i ken iy@@ ough ga , ma@@ shin u k@@ ir@@ en ak@@ ondo lu ga , shin fri@@ ij@@ i kpaa ga . Se fatyô u ôron mbatamen fese je , sha er vea na nan iwasen i i doo u a na nan la kpa ? Mbashiada mba Yehova mba ve hembe iorov m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar man ti@@ ôn la “ zua a na , ” shi a doo ve ishima kpaa . Kwagh@@ fan u injaa u a lu ken Bibilo la kpa tese ér Bibilo ka takerada u Aôndo a ne i nger yô . U fa kwagh u Yehova ôr a Samuel kpa ? — Yesu pase ér zege@@ can la una lu nena ? ( b ) Yehova yange na Wan na injar sha m@@ til u a tile sha mimi la nena , man Ter Yesu Kristu ngu eren nyi ? 5 : 25 ) Sha kpôô yô , doo u nom kpa nana lumun u nan uma u nan sha ci u kwase u nan , di vough er Kristu kpa a ne uma na sha ci u mbagenev nahan . Yehova kaa a Mose zum u a ver Mose man A@@ ron sha u ve lam a F@@ ar@@ a@@ o sha ci u ior nav la ér : “ M ver u , lu F@@ ar@@ a@@ o er Aôndo nahan ; an@@ ngô@@ u A@@ ron a̱ gema a̱ lu profeti wou . ” Mba ve lu ken nongo u wanakiriki shon ne ve fa je ér a va yila ve ér ve̱ ôr er ve yar tom a kwagh u í we ve sha ikyev la yô . Ken iyange i môm tseegh ior ngohol ityakerada ken ijô kposo kposo kuma 1@@ 5@@ 3 . 19 : 13 - 15 Kanyi kwagh nahan i gbe u me zua a shighe me er@@ egh@@ e ? Aluer ve er nahan yô , kwagh ne una na atôônanongo a sha tar cii a a taver ken jijingi , shi una wase se asange asange u tilen sha mimi ken ashighe a doon tsung , a a lu van la . Ior A@@ v je kera umbur Mo ga . ” — Y@@ er . M@@ lumun u ior lumun ve la hemba gban ve ishima aa mlumun u Aôndo la . — Mbagalatia 6 : 12 . Tsô se mba veren ashe sha Or@@ hemen ne ser se zua a nyi ? Ka atô@@ akyaa a nyi a ne mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ve undun tiônnongo u Kristu ? A@@ aven a karen iyol ne wase mbayev asev u henen er vea pasen kwagh u jighjigh u nan ve shi vea tese ér kwagh u ve ne jighjigh a mi la ka u mimi yô . Yange kaa a ak@@ ar a na ér ve̱ de u yilan un ér Na@@ omi , kpa ve̱ gema ve̱ yilan un ér M@@ ara , sha iti i i zough sha ican i yan i un ye tsung sha akaa a a er un la . Yange har sha akaa a á fatyô u nengen a mi shi b@@ enden á ave shi fan er a lu kpaa yô , imba er tempel man tom u pristi nahan . Shighe kar yô , mbagenev hingir up@@ ania man mbatamen mba ken tiônnongo , shi mbagenev je yô , za makeranta u G@@ ile@@ adi za hingir mbam@@ ishen kpaa . Ishima yange i vihi Han@@ a tsung sha ci u mar wan ga . 10 : 13 - 15 ; 1 Tim . Kpa , er nan ve kwagh la yange taver Mbayuda mbagen mba ve lu Mbakristu la u kaven y@@ um@@ u ? Ka hanma shighe nahan mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u lun im@@ enger i angahar a ase ? ( Yohane 15 : 14 ) Sha mimi yô , alaghga or ngu hen iji@@ ir@@ tom you u ú doo a nan yô . ( b ) Ka a ôron kwagh u m@@ til sha mimi u uumace yô , mba ôron ér ve lu v@@ ough@@ l@@ o ? Er se lu henen u kôron iyol tsaha yô , er nan ve i doo u se yina ishima ga ? Yange ôr kwagh ne ken “ inyom i sha utar ” la , a shi nan kpa anyom atar ne hii shighe u Eliya hii yôôn ér ura ua kera n@@ ôô ken tar u Iserael ga la . Hegen ka shighe u eren nyi kwagh@@ a ? I@@ jiir i í hu@@ an her ving ayôôso a lu ga shi akaa a d@@ an@@ en or ishima a lu ga la kpaa ka mlu u dedoo u henen kwagh shi gbidyen kwar sha kwagh je la . Se gba wan nen ishima tsô . ” Yesu ôr N@@ ik@@ o@@ dem@@ u kwagh u ishimaverenkeghen sha igbenda ihi@@ ar i nyi ? Ka ityom i nyi mbatyomov mba sh@@ aav ve eren@@ e ? Kwagh ne za zan zan yô , lum er gu@@ da ma m kpe nahan . ” U ôron kwagh tan a ta an@@ ingir ga yô , ka kwagh shon je ne : Se mba heen sha ci u eren ishima i Aôndo . ( Aer . 9 : ​ 36 , 39 ) L@@ oli kaa wener : “ Hanma ijiir i ka mea za cii , ka m nôngo mer me zua a mba@@ abo@@ ki mba mimi ken tiônnongo , mba vea soo kwagh wam shi vea wasem shighe u ishima i doom ker ga yô . Ior mba eren af@@ er mbara lu ny@@ igh@@ en mba ve lu a or u wasen ve ga la . Mb@@ á tim ken ufoto mban sha ci u ve doo ashe yum ga , kpa ve fa ér u timen ken ufoto mba tesen ajiir a Bibilo i er kwagh u á la una wase ve vea seer fan Mkaanem ma Aôndo . Uma na yange lu a inja kpishi . Nahan cii kpa , no@@ mbor ne ka u fatyô u maan shi yô@@ h@@ ô@@ l kwagh kpaa . Man mbagenev je yô , yange ve vande kuren ikyaa ken ishima ve cii ve ve mase zan hen mbam@@ kohol mbara ye , shi yange a hembe mbam@@ kohol mbara kpa , ve na jighjigh a mbamhen vev mbara i hemba a ve a tse . Shin er fa wener kwagh tser kwase ne nahan kpa , á kaa a na ér á tôô an@@ mk@@ ure man an@@ m@@ we u a mase shin a mi la á er un “ an@@ a@@ kpe@@ kpa . ” A kaa ér : “ I@@ fan i̱ kôr iyange i i mar@@ em sha i la . 5 : 3 - 9 Kwagh ne ô@@ rom nyi sha ieren y@@ a@@ ma ? Or@@ ngeren I@@ vangeli , Mateu ôr mkaanem ma profeti ma ma lu shin heen ne sha u tesen se er Yehova á nengen Yesu Kristu yô , wener : “ Nenge Wan@@ akiriki Wam u M tsough Un , u ishima ishima , u ishima i doom a Na yum yô ; Me ver Jijingi Wam sha a Na , Una yôô ijir her akuraior . Yehova yange fa er lu z@@ ange u p@@ aan vor u Adam man Ifa ga yô . ( Ôr Pasalmi 37 : 29 . ) 20 : 11 - 14 . 4 : 15 ) Er i lu un se nengen ken a na yô , a tese se er se tile sha mimi yô . 21 , 22 . ( a ) Er nan ve i lu hange hange u Mbakristu vea hemba veren ishima u wuese kwagh sha ayange ase nee ? “ Ma shighe môm kpa se vaa af@@ an@@ yô sha akaa a yange se tsua u eren la ga ” ( Mpase 4 : 11 ) Pro@@ feti Yesaia nger wener : “ TER ka Or@@ wan se atindi . ” Aluer ú soo u seer zuan a iwanger sha kwagh ne yô , nenge ken Iyoukura [ zwa Buter ] i Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 7@@ 9 peeji 31 . ‘ M fatyô u hiden hen Yehova sha ci u a u@@ lu@@ gh mo ’ U@@ ng@@ wa I@@ mo i Mbak@@ ur@@ an Mb@@ an shi H@@ ide a Iyol I@@ J@@ ime hen a Ve Nyian kpa , hanma Orkristu nan ngu a ian i tsuan a ishima i nan ér nana er ivaa shin nana lu kwa@@ v . Shi a seer wener : “ Jighjigh wou u nan war u ; yem bem bem . ” A kaa ér : “ A@@ da Wou hingir iyol gbilin ; mba@@ mb@@ um mba hen ik@@ we lu kwaghôron u dông . Man hii shighe la zan zan hegen ior mba a de u nzughul a mbagenev ga . He@@ mba doon u civir Aôndo a uma wou sha ci u nyi ? 18@@ 9@@ 5 M@@ nenge u vough u lu a mi sha kwagh u ken hemen la , wase un er kwagh u tesen ér ngu a jighjigh u nan , shin er lu anyom 9@@ 0 , kpa lu a mar wan ga nahan kpaa . Ish@@ aren i yolough man isharen i lun a akaa kpishi la kpa ka mhen ugen u una fatyô u nyôron ken a vese , er se lu nôngon ser se za hemen u lun a “ ishima i wang ” ne . Alaghga yange á ci@@ r ijiir i p@@ endan sha mon shin sha av@@ ande la sha iky@@ ô@@ v shin sha iky@@ ondo sha u i̱ le@@ gh@@ em i̱ lu kundu kundu yô . Nahan , hii nan ve ú pin un ke ’ msen wer a̱ na ú bem ga ? De Mkaanem ma Aôndo Ma Hemen We , 5 / 1 U zua a mi . ( 1 Timoteu 4 : 1 ) Se mba ken mkur u “ ayange a masejime ” ne . Kwagh u yange er Paulu ken gar u M@@ ase@@ don@@ ia la ngu a inja kpen kpen ! Yange lu iky@@ e i Yesu u̱ wan uwegh ke ’ m - er u ôron Bibilo ke ’ shin@@ ago@@ ge la A@@ dooga tsô u ngu a na jighjigh wer u kuran atindi a Aôndo la ka kwagh u hemban doon cii u or nana er ken uma ga . E@@ i he , yange taver ishima za “ vangertiôr . ” Er@@ doo Doo Un Ishima Sha shighe ugen la di , Yesu ‘ vaa a ior mba ve lu v@@ aan ’ ku u bo@@ ki na L@@ as@@ ar@@ u la imôngo . ​ —⁠ Yoh . 11 : ​ 32 - 35 . Nahan “ gbenda ” u uma ve la ua tim kera gbem sha won . Se fatyô u henen nyi ken injakwagh i kwa laa ? Sha shighe la cii lu Elisha “ ha@@ an Eliya mngerem sha ave ” ye . OR@@ T@@ A@@ M@@ EN u sôron atôônanongo ugen yange er mkombo vea mzough u mbatamen ugen lu zan a mi u za ku@@ usu . Er Yesu Kristu yange ôr Mbakristu ikyav ‘ i mk@@ ur@@ tar ’ anyom kar er ik@@ un@@ du@@ gber nahan kpa , lu u Mbakristu vea gba uwer u kuran ga . Shi er ken hemen mbatyomov mbagenev dondo Satan ijime , ve hemba ato la kpa , ishima yange ia vihi Aôndo keng je . Pau@@ l@@ o u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Yange a lum inja er me kera fatyô u wan ishima a m@@ nyoon la ga yô , m ng@@ ure inya m er msen hen Aôndo . ( Mpa . 18 : 4 ) Sha nahan yô , kwagh u i nger ken S@@ ef@@ ania 2 : 3 la kure sha gbenda u vesen sha ayange a ase ne , ér : ‘ K@@ er nen Yehova , ne mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba sha tar cii . ’ ( Yohane 17 : 17 ) Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u wasen se u fan un shi zuan a msaanyol m@@ im@@ ii ? J@@ en@@ n@@ y yange hide makeranta iyange la , tsô gba v@@ aan , vaa je kuma ih@@ wa i môm . Aberaham ungwa imo i Yehova . Hii nan ve tom sun@@ da ne ú ze iky@@ ura yum nahana ? Hii nan ve i gbe u a ta mbayev icin sha kwagh@@ a , man er nan i doo u vea ungwan imo i mbamaren ve@@ ve ? Se mba a makeranta u injaa u tsaase ior sha er vea fa kwaghôron yô . Gre@@ en@@ sp@@ an umbur kwagh u pro@@ fes@@ ôr ugen yange ôr un zum u lu henen a hen makeranta la , mba yer pro@@ fes@@ ôr shon ér B@@ en@@ j@@ am@@ in M . ( Ivur 10 - 13 ) Sha ishigh ki Aôndo yô , lu inja er Aberaham na nagh sha Is@@ ak@@ a nahan . Ka icivir i nyi mba ve er batisema ka ve zua a mini ? S@@ aa se lu jighjigh zan zan mkur ve se war mtim u Yehova ye . — Mbaheberu 10 : 36 - 38 . “ I@@ ̱ W@@ u@@ ese Kwagh@@ fan Wou ” Awa@@ shima u akaa ne yô , ka u nan se mk@@ un@@ du@@ yol sha u se̱ zua a tahav mbu eren ityom i ke ’ jijingi seer a seer yô . Ka ken mlu u nyi nahan i doo u iyange i Yehova la i va kohol se k@@ er@@ egh@@ e ? U fa ma nongo ugen u tsough a ishima i u u hemban pasen loho u dedoo u Tartor ne sha tar cii nahan kpa ? Er U Z@@ ua a M@@ saanyol Yô Paulu yange lu a vangertiôr ér una fatyô u suur sha Yehova sha ci u nyi ? Mkaanem ma Aôndo tese ér ior mba ve ne Aôndo jighjigh je kpaa alaghga vea hingir u y@@ in@@ an asema . ( Yesaia 11 : 6 - 9 ) Ken tar u ú iv a mbamzeyol yum ne nahan , mba ken mlu u dedoo u ken jijingi u kpilighyol vea mba ve lu Mbakristu a ve imôngo la , ve cii mba bem bem a Yehova Aôndo kua hen atô ve ayol a ve kpaa . ( Mbaheberu 9 : 2 , 3 ) Ken masejime yô , i va maa tempel ken Yerusalem sha ityough ki t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . Mba tsegh iti la sha u yilan i sha icivir . Man shi ka sha a je i we wanakiriki Wou kwagh ye ; u wan a ik@@ o yô , ka zege@@ injar . ” — Pasalmi 19 : 7 , 10 , 11 . Mic@@ ha@@ el , anmgbian u E@@ m@@ man@@ uel u lu anyom at@@ aan la di kpaa za er an@@ a@@ kwa@@ ti . Ka nahan ve Bibilo i̱ we se kwagh ér se̱ eren mbamsen asev hen Yehova tseegh , shi se̱ eren ve ken iti i Yesu ye . — Pasalmi 6@@ 9 : 13 ; Yohane 14 : 6 , 13 . In@@ j@@ akwagh i Bibilo igen kaa ér : “ H@@ ur@@ or ngu u a hembe v@@ aren a anmgbian yô . ” ( Anz . Mbam@@ zeyol mba ainge mban vea fatyô u b@@ enden a vese nena ? “ Saan Mba Ve K@@ er N@@ um la Iyol ” sha ci u Ny@@ i ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ke ’ zwa Heberu i̱ í gem ér “ mbam@@ pase ” la tese ér Aôndo hiden umbur se atindi a na man u@@ ini@@ e@@ zwa nav man akaawan a na man atindiakaa a na man n@@ da nav kpaa . Bibilo kaa ér : “ Hanma kwase u fan kwagh ka nan maa iyou i nan . ” I Y@@ ima Se sha Kwa@@ r u Or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on , 10 / 1 AT@@ Ô@@ A@@ K@@ A@@ A A H@@ EN@@ EN SH@@ A M@@ I Yehova kaa a vese ken Mkaanem nam ér se ‘ kporom hen ’ a na , shi a tôndo zwa ér “ Un kpaa , Una kporom ” her a vese . ( Y@@ ak . • Kanyi mbatamen mba ken Kristu vea fatyô u henen sha gbenda u mbakur@@ an ilev mba ken Iserael yange ve yaren tom a gb@@ ough vev laa ? 1 : 17 ; 2 : 10 ; 4 : 6 . Yange fa ér a “ sar ” Yehova tsung u hiden nengen a or u civir un u jighjigh ne . M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma ve anyom nga kar ka hembe er deri an@@ igh@@ eni nahan yô , Aôndo kohol ikyurior i Iserael ér ve eren akaa sha inja sha inja . Yange vande fan ér un ngu va zuan a mo hen ya la ga , kpa va sha u henen Bibilo a kwa@@ se@@ ya u m kôr ha@@ ya hen ya na la . Ng@@ ô ugen yange haa m@@ liam ashe zum u á ôr washika u wan na u a lu ken gar u K@@ ans@@ as , ken tar u Amerika yange nger un yô . KA AN nan gbe se ? ( Yesaia 60 : 4 ) Tom u pasenkwagh tar sha won cii u ú hii ken inyom i 19@@ 19 la va a ior mbah@@ ev udubu imôngo u va shir@@ en Yehova tom . u O@@ k@@ to@@ ba 22 , 19@@ 7@@ 4 , peeji 12 - 15 . S@@ ur Mba Ve Y@@ e I@@ can Kp@@ ishi sha ci u I@@ pi@@ la Shin M - ban u I@@ ny@@ ar la A@@ sema Yehova Ne Ior N@@ av M@@ kpeyol shi V@@ eren Ve Doo Doo Kp@@ aa AG@@ U@@ M@@ A@@ I@@ OR agen atar ken tar u C@@ ent@@ r@@ al A@@ fri@@ ca soo u zan mkohol u vesen ken tar ve . Icighan jijingi una fatyô u wasen we u za nyôron hen ihy@@ ongo nena ? B@@ ua lu z@@ end@@ en@@ ya u hemban taver ishe , u O@@ ri@@ serael nana na Yehova nagh a mi yô . Heela tseegh ga , “ aluer se kaa ser , se mba a isholibo ga yô , se mba tsu@@ ghun ayol a ase tsô , mimi yô , ngu ken a vese ga . ” ( 1 Yoh . A nger ér : “ M hingir or@@ tom . . . mo u m hembe gban ijime ken u@@ icighan@@ mbaiorov cii yô , i nam m@@ rumun u sha mh@@ ôôn ne u ôron atô@@ at@@ yev Loho u Dedoo u m@@ ngee u Kristu A ngee a akaa i gande u tôvon la . ” — Ef . Shighe u va kuma Yehova u timin So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la , a pase Lo@@ ti wang ér a yevese a yem sha u@@ wo . Mbashiada mba Yehova Mba Be@@ en Ior A@@ ng@@ ev sha I@@ van@@ de@@ e ? Or ka nana er erdoo a@@ vese sha an@@ kwagh u kiriki kpa , se wuese , shin ka nahan ga ? • Ú seer fan u s@@ ende@@ gh kwagh a ior sha kwaghfan ken tom u pasen kwagh nena ? Shi hen sha kwagh u undu u ats@@ ator kpaa . 10 , 11 . ( a ) U fatyô u keren kwaghwan hen Yehova sha nyi gbenda ? Ity@@ ôkyaa yô , i wa “ tahav . . . cii ” sha ikyev i Yesu , un u á we se tindi ne la . Yange gba u a hide a sôr a sôr akaa ne tseegh . Shi bee kera yô , aluer hanma Orkristu nan ngu han@@ ger ér i er kwagh u nan hen ér a hemba doon la yô , ica a gba ga tsô mp@@ av una va ken atôônanongo a ase . ( Mbaromanu 5 : 10 , 12 ; 12 : 1 , 2 ) Se fatyô u hingir kwagh na sha u lun ken tsombor na . U@@ L@@ I 4 ( zwa I@@ gb@@ o ) 33 : 1 – 29 — Hii nan ve yange i t@@ ér Sh@@ im@@ e@@ on sha iti jighilii zum u Mose lu nan ônov mba Iserael iveren la ga ? Kpa ka i taver mbayev mba lun anyom pue kar la kpishi u ôron mbagenev kwagh u a lu ve ken ishima , gadia shighe u wanye ka nana hii u vi@@ an or la , ka a lu an@@ ye u lamen je kpa , nan hingir ku@@ su@@ su@@ s@@ u . Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve ‘ ke@@ se im@@ u@@ nan kera ve gema ve m@@ en@@ a r@@ ak@@ u@@ mi ’ Kape yange Yehova ver ishima sha ikyurior i Iserael i i̱ lu for@@ o@@ to@@ to la sha dooshima je la . Tsô TER kaa er : M@@ ough , haa un mkurem gadia ka un je ne . Aluer se wa ikyo ga yô , u henen sha kwagh imôngo la una va hingir u za kuren ke ’ any@@ im@@ an@@ akaa a bo nena ? Yesu yange za tema ken tempel u ken Yerusalem la , lu kenger kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u lu ic@@ an@@ kwase yô . 37 : ​ 11 , 29 ; Yes . Er mar u wan u lu kwagh u doon kpishi nahan kpa , ka u na mbamaren ishim@@ any@@ ian kpaa . u O@@ k@@ to@@ ba 22 , 19@@ 7@@ 6 , peeji 11 . Kwagh shon yô ka un ne : In@@ i@@ av mbi nan tseegh doo Aôndo ishima ga . Nenge kwagh u H@@ ag@@ ai 2 : 14 a er u tesen se er Yehova yange nenge Mbayuda mba ve undu iyou na ve lu maan a@@ you a ve cir@@ in ikp@@ ande sha mi la . Alaghga ve lu cir@@ in ikp@@ ande sha a@@ you a ve kpôô kpôô shin ve lu eren a er h@@ we sha a tsô . ( Ôr Yeremia 5 : 23 , 24 ; 7 : 24 - 26 . ) A kaa a Diabolo ér : “ Y@@ em kera , Satan . ” ( b ) Yehova ur@@ ugh ior ve a ve hen a na nena ? Kwagh ne ka kwagh u dedoo kpishi ! — Mateu 28 : 19 , 20 . 2 : 23 ) Mkaanem mara tese ér Kristu nengen kwagh u hanma tiônnongo jimin cii a eren la tseegh ga , kpa nengen kwagh u hanma or ken tiônnongo nan eren cii . Mark vea kwase na , L@@ av@@ on@@ ne , ve er tom u pania anyom imôngo shi ve y@@ ese mbayev un@@ yi@@ in sha “ gbenda ” ne . — Yes . W@@ ea ôron yô ver ishima nenge er kwagh u “ Wan u or ” u i er ken Luka 17 : 22 , 24 , 30 la a wase u tan iwanger sha mpin u i pin ken Luka 18 : 8 la yô . Aluer se soo u seer fan kwagh u vor ne yô , se fatyô u pinen ayol a ase ser : ‘ Lu hanma shighe Yesu hingir V@@ or u ityendezwa laa ? Er Davidi gema ishima , zung@@ we sha ishigh ki Yehova nahan kpa , kwagh u a er la gema va un man Mbaiserael cii a ican kpishi . — 2 Samuel 24 : 1 – 16 . N@@ ic@@ hol@@ as u C@@ us@@ a yange ver iy@@ ou@@ ci i nengen sha mba@@ beenyol ken K@@ u@@ es , anyom kar hegen nôngo u kuman er 5@@ 50 nahan ; mba yer iy@@ ou@@ ci shon hegen ér B@@ er@@ n@@ ka@@ st@@ el - K@@ u@@ es . Shighe kar yô a ôr kwagh a ter shighe u “ iyange i Aôndo Una ôr akaa a myer a ken ior la ijir ken Yesu Kristu sha i@@ vangeli yam . ” Yesu yange ma zua a gbenda u hemban doon u pasen kwagh u á ver ishigh u ôron la a ung@@ un ga . ( Ôr Mbaromanu 13 : 11 . ) Kpa mbakp@@ ish@@ iv fa kwagh u mbatyomov kuma ve ga , shi ve fa ape ve dugh kpaa ga . Shin ne nenge ner , ior ve de lamen ayol a ve ? Apostoli Paulu yange eren kwagh er Kristu nahan . Er ng@@ ôm maren je m lu vande teman imôngo a or@@ bu@@ ter ken bem ga , u yan kwagh hen ya u or@@ bu@@ ter je yô lu kwagh u me er ga . ( 1 Peteru 2 : 12 ) Nenge ase sha kwagh u L@@ es@@ li@@ e , wan@@ ye@@ kwase u lun anyom 13 u ken tar u United St@@ ates la . Nahan vea venda atesen a kwaghaôndo u aiegh a yange ve lumun a mi la shi vea gema uuma vev kpaa . Hii shighe u m hide ken ya la je , m ngu a de u lamen a azende am a he a m ya ijende a ve ken tar u H@@ a@@ iti la ga . ( 1 Kor . 15 : 33 ) Ka ityôkyaa i i ne ve i we se kwagh ér “ se̱ de b@@ undu . . . mbam@@ kohol asev ” ga , kpa se za hemen u ‘ taver asema ayol a ase ’ je la . Yange ve ts@@ wer or môm ga , kasev man mbayev je kpaa . De se time nen sha mkaanem ma Yosua ma i nger ken Yosua 23 : 14 la tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Un lu or u suur sha Yehova a ishima na cii . Kpa ityôkyaa i môm ngi i nom shin kwase nana lam a ikyar u nan c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u shin nana he@@ e nan , shin u hemban vihin je yô , nana d@@ aa nan shin nana ta nan sa@@ mbe ga . ​ —⁠ Ôr Anzaakaa 17 : 27 ; 31 :⁠ 26 . Ieren i civirigh i kwase nan eren la alaghga ia ur@@ ugh nom u nan u̱ nan ne jighjigh ga la nan@@ á gema . Nahan kpa , er kwagh u ú ne jighjigh wer ka u vough la . I@@ ember I I Lu Sha C@@ i U Mba Ve Z@@ enden Ken I@@ wanger La Sha ayange ase ne kpa aluer se undu Aôndo se yem keren kwaghfan u orumace shin akaa a pati@@ i a tar ne yô , a lu inja er se mba tôôn “ i@@ mbor i mngerem ma um@@ am ” m@@ us@@ an sha “ ah@@ ungwa a omb@@ on mngerem sh@@ imi , a p@@ aven ik@@ we ” nahan . Er ma ve dondo ikyav na i dedoo la yô , ve gema ve ker u yangen un ér a de hi@@ di ga . Ka hen Iyou i Tartor nongo u Yehova u taver se ken jijingi shi u tesen se kwagh u se er ye . Anmgbian ugen ken tar u Se@@ ir@@ r@@ a Le@@ one , u a lu or@@ pasenkwagh u nan lu a er batisema ga yô , mba yer iti na ér Tho@@ m@@ as . ( Mateu 13 : 24 - 30 ) Man shi kape yange lu@@ ̱ vough je la . 8 Ve P@@ ase Mkaanem ma Aôndo sha Ishim@@ at@@ aver ! Saulu hen kwagh sha ikyev i mba hemban fan ityesen mba sha derianyom u hiihii la . Sha mkaanem ou yô , ú pase kwaghôron u profeti u i nger ken M@@ ika 4 : 1 - 4 la nena ? A kaa wener : “ Sha an@@ kwaghôron wou u kpuaa ne tsô , ka u ka geman mo , m@@ ̱ hingir Orkristu ! ” * I@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya i ken tar la ma mngerem ma ur@@ am mara cica cii . U se lun wang yô , gba u se venda akaabo ave ave je . ( Gen . Mb@@ ad@@ on@@ don mba Yesu mba sha derianyom u hiihii la kpa yange ve lu a ishima i nan iyua saan saan . Maa se yem a@@ y@@ ase@@ gh . * Kpa se cii sar se tsung u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . Aluer ú soo u wan anmgbianev mbagenev ityom sha ikyev yô , vande nengen aluer ve kuma u eren i yô . M su@@ gh u Yehova ! ” Ka han@@ mô i@@ aven i mkohol u vesen i hembe doon we , man ka sha ci u nyi ? M@@ ngohol u Yesu ngohol tom u van shin tar la tese er un ngu a ishima i shir@@ en mbagenev nena ? Alaghga yange Yosev hen ke ’ ishima sha kwagh u yange fa sha kwagh u Yehova yô . Se Z@@ ua a I@@ wasen i He@@ mban T@@ ô@@ v@@ ac@@ an Tar u Amerika pase wang ér awashima ve u nan ior iwasen la yô , lu u keren mtsera u tar u Amerika . Kpa umbur wer , ka Yehova a ur@@ ugh ior a ve a ve hen a na man hen Wan na ye . 20 : 5 — Yehova “ ts@@ ahan mbayev sha ci u if@@ er@@ kwagh i uter ” zan zan ikyo@@ v ikyo@@ v nena ? I@@ jiir ne yange i za iti sha m@@ doo@@ ashe u i man m@@ doo u inya i her la kpaa . Doo u Se Eren a Mbagenev Nen@@ a ? Ka se zua a iember tsung je , i se fatyô u zuan a mi sha u nan a na kwagh tseegh yô . Apostoli Peteru yange kaa ér Yesu er u@@ ivande shin “ akaa a kpilighyol . ” M@@ civi@@ ra@@ ôndo ka a wase ivese u lun gbem shi van a msaanyol nena ? Gba u a yôô u hegen kpee . ” Er nan u pin iwasen hen Mbashiada mba Yehova sha u ve wase u u hen kwagh u Bibilo i tese la ga ? Nenge ase ikyav sha kwagh u Pe@@ dr@@ o . Or ne kaa ér , mb@@ ang@@ eren “ I@@ vangeli i Yuda ” lu sen mbaapostoli mbagen mbara cii ib@@ um@@ egh . Alaghga a lu mbatamen mbagenev ican u keren shighe tsaase mbagenev sha ci nyi ? Sha nahan yô , Bibilo kaa ér : “ I@@ gbenda [ i kwaghfan ] ka igbenda i dedoo je , igbenda na cii kpaa ka i bem . Yesu yange pase ér á taver ior mbagenev kpishi u soon Aôndo shi ungwan imo na sha ci u mbamtaver mba vea tagher ishigh a mi la . Alaghga se fatyô u “ nengen a ” averen ang@@ ara nyian “ ga . ” Shi aluer se mba eren sha akaa a se hen la yô , kwagh ne una wase se se tsaase mfe wase u tesen ior kwagh la . — Luka 6 : 40 ; 1 Tim . M@@ nenge u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii yange ve nengen kwagh u myom la yange bende a gbenda u uma ve nena ? I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 8@@ 1 Kpa hiihii yô , a er nan ve a dugh mhen u eren ifer ken ishima i orumace kera ? Se za yer a@@ kpa ase hen ijiir ne , se hide se za hemen a kwaghpasen . I@@ t@@ yom igen yô alaghga á tindi a mi ken washika u lun a ikyav i ut@@ aha sha mi . Aluer se ‘ ker it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh i Aôndo ’ er David yange ker nahan yô , se nenge a ikyav i tahav nav hanma ijiir cii — sha ahumbe man shin ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger man ke ’ id@@ y@@ ur@@ an man iny@@ i@@ ar kua ke ’ u@@ if@@ i mba@@ vesen man u@@ zege@@ mbai@@ w@@ oo@@ v kpaa . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I YO@@ H@@ AN@@ E yange nger takerada na u I@@ vangeli la za kure ér : “ Akaa agen nga kpishi a Yesu er yô ; aluer a nger a cii ser ser yô , be@@ em er ityakerada i ma i nger yô , ma i nen@@ ger tar ne je . ” ( Yoh . Er nan num u shi c@@ in@@ ge sha non@@ go@@ ior u Yehova yum nahana ? 8@@ 44 ․ ․ Nahan cii kpa , sha ci u akaa a mbagenev ve eren a vese la yô , se lu keren m@@ sur@@ shima nahan alaghga se er msen ser : “ K@@ un@@ ya u̱ kôr mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol . ” Ikyav ne ngi myer ga , kpa mba “ nengen a mi ” je . Saan mo iyol u eren tom u ikp@@ ur pania ne kpen kpen . ” Ka a wuese anmgbian u nan lu “ keren u lun or@@ kuran ” shin aan a tom agen ken nongo u Yehova yô , kwagh la a doo nan kpishi . ( 1 Tim . Er Yehova a lu u@@ hemban@@ agee nahan kpa , jighilii yô , se fatyô hingir azende a na . Kwagh u za hemen ne na Gi@@ di@@ on u sur@@ an kwagh la ishimataver , nahan á er kwagh u tesen jighjigh u nan , tsô á hemba mbaihyomov mba Iserael . Yesu yange lu sha vea Ter na ica i gba cii ve mase van shin tar ye . Ka a nder ve shin ku , vea yem sha kpa , ve za hemen u umbur akaa a yange ve tagher a mi shighe u ve lu uumace la . Aber@@ am yô , tema ken tar u K@@ an@@ aan ; Lo@@ ti di tema ken u@@ zege@@ mba@@ ag@@ ar@@ ev mba ken gb@@ ur@@ um@@ aa u Y@@ ord@@ an la ; a kporom a ut@@ ent@@ i nav za sô@@ som a So@@ dom . ” • U kange ishima wer u er nyi sha kwagh u aeren a vough a Mbakristu laa ? ( Mpa . 16 : 12 ; 17 : 15 ) U tesen ikyav yô , shighe u e@@ ev mbu inyam la hii duen la , Mbakristu mba@@ aiev mba ve hembe duen tseer tseer ken Zege@@ bab@@ ilon la , lu a tahav kpishi ken ityar i shin Ity@@ ô@@ tar la . ( Yohane 3 : 16 ) Se mba lôh@@ ôn we saan saan ser we u va kohol a vese hen ai@@ k@@ ighe shon ne , sha er we kpa u taver jighjigh wou man dooshima wou sha Yesu Kristu man Yehova Aôndo u a lu Ter u sha la yô . Ka nyi ia wase se ve se hemba mba@@ aie mba Sat@@ ana ? M kav mer , aluer m hemba veren ishima sha awashima u Yehova , ka sha iyol yam ga yô , una nam agee a eren un tom . ” Hanma shighe cii Mbashiada mba Yehova ka ve umbur tom ve u lun mbai@@ vangeli la Bibilo pase er atesen , inja er ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la nahan a hingir u samber kpishi yô . Sha vegher ugen yô , aluer i er ú batisema ica ngi a̱ gba ga yô , ú lumun mlu u taver u nôngon sha u ú p@@ enda ishima “ sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou ” la kpa ? Shi sé hen se fa kwagh u a lu mngerem ma um@@ am mara , man er ma a wase se la kpaa . Kwagh ne una wase se se kav er i gbe u se ma mngerem man tseegh ga , kpa shi se soo ser se ma ma la kpaa . U fatyô u “ lumun ish@@ e@@ er , ” er Paulu nahan sha ci u nyi ? Ior mbagenev gba ken imeen sha ci u ve hingir u za lun kôôsôô a or u nan lu nom ve shin kwase ve ga yô . Kape akaa a ken hemen kpa Aôndo a ts@@ eng@@ an fan a i gbe hange hange u una fa la je la . Yesu vande lun sha kpa va gema iyol na hingir ‘ or u ibanave sha ci wase . ’ Jighjigh u nan “ ka u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i lu sha mi la dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan ga , ka ikyav i akaa a i nengen a mi ga la . ” Umbur kwagh u Yesu ôr ken injakwagh ér : “ I@@ vor la . . . m@@ ende , i vese , kpa [ or@@ sule ] fa er i hii man i m@@ ende ga ; gadia inya iyol i i gba nan iy@@ i@@ av tsô ; hiihii ka iky@@ a , u dondon ka ish@@ a@@ gher , man ken masetyô yô , ka asange a vi@@ an ken ish@@ a@@ gher . ” Yange mbi umbur Mbaiserael ér mba mba@@ asorabo mba i gbe u a er kwagh sha u wanger asorabo a ve cii yô . Zum u ú nôngo wer u hii iliam a ma or yô , alaghga ú d@@ an nan sha kwagh u nan lu henen ken ishima i nan la . ( 2 Mbakorinte 11 : 14 ) B@@ u@@ men ior ér un ngu jijingi u nan ve mk@@ or , kpa sha mimi yô , awashima na ka u bo . Gba u se za hemen u geman ishima shi undun asorabo ase hanma shighe cii sha ci u nyi ? Mkaanem ma Yesaia ôr ter kwagh u dedoo man u bo la ma gba mimi nena ? Yehova Eren Kwagh U Sh@@ ami Hanma Shighe cii Sha shighe ugen la , A@@ ron , anmgbian u Mose er kwaghbo sha ci u a cia mk@@ ighir u mbak@@ ov . ( Se@@ kar@@ ia 9 : 9 ; Yohane 12 : 12 - 15 ) Mkaanem ma or@@ pasalmi mara ma kure vough zum u i man@@ de Yesu sha kon ve mbau@@ ty@@ aav kar ak@@ ondo na hen ayol a ve shi ve er ish@@ or sha ri@@ ga na la . I gema i kura akaaôron 9@@ 6 ker . Anmgbian Rus@@ sel@@ l nger akaaôron la , or@@ nan@@ kwaghôron ugen , u ior kpishi fa un shi doo iky@@ enge yô , ôr akaaôron la , i kura ken vi@@ di@@ o la . K@@ az@@ an@@ la@@ k 23 : 37 , 38 ) Kwagh ne tese ér , Aôndo soo ér mbacivir un ve civir un sha shighe ga he ? Ngeren u timen sha mi u hiihii la pase er u vi@@ an ken mimi la i lu kwagh u hange hange yô , shi a pase er or a er ve nana vi@@ a ken mimi yô . “ Ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga . ” — Yesaia 33 : 24 . “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu ” je la . Alaghga u hen wer mayange je u fatyô u nôngon a ve ga , shin u hen wer u ngu a tahav mbu nôngon a ve ga , gayô u kar iyol you sha mbagenev nahan u nenge wer u gba kwagh ga . N@@ yôôso ikyar you vea Aôndo . E@@ no@@ ki man Noa yange ve tsua u eren ishima i Yehova Aôndo . Er Z@@ o@@ la Ho@@ ff@@ man ng@@ ur ôron kwagh t@@ eren ufoto mba yange ve t@@ enger la yô , a kaa ér : “ Yange m tema m aver zwa , kwagh kpiligh mo iyol u nengen ufoto mba tesen kwagh u i@@ gbe@@ tar la . Jigh@@ ilii yô , yange ve nenge a ikyav sha ashe ve i tesen ér Aôndo za hemen u yaren tom a icighan jijingi . Mkaanem mara yange ma wanger anmgbianev mba ken tiônnongo u ken F@@ ilipi la wang . Hii ken inyom i 18@@ 7@@ 9 la je , ve lu pasen ior akaa a mimi a ken Bibilo a sha kwagh u Tartor u Aôndo ken ngeren mba i gb@@ eren ken magaz@@ in ne ; man ve lu eren kwagh ne sha ian i doon man sha ian i doon ga kpaa . ( b ) Se fatyô u kaan ser ior kpishi nyian ver ishima sha nyi ? A shi nan kpa ú fa ngeren u Bibilo i nger sha kwagh u ikyav i Yosev , wan u Yakob yange tese la . Me seer suur sha Yehova nena ? Mbashiada mbara p@@ ase@@ m ken Bibilo , er i hii ve i lu u mayange uumace vea nôngo nan nan kpa , vea fatyô u been a ifer kua i@@ pi@@ la ele@@ gh ele@@ gh ga yô . Se hen nyi hen an@@ inyam u i yer ér ak@@ u@@ wa laa ? Nahan kpa , se Mbakristu yô , se er ic@@ egh@@ zwa ser se sue hemen u Yehova . Mba@@ zan ad@@ ua mbagenev ka ve kaa ér Yesu yange kaa jighilii ér : ‘ Ng@@ un ka iyol yam je ne , ’ nahan ve na jighjigh ér bredi la yange gema sha ivande hingir iyol na kpôô kpôô . Se mba nôngon u eren Aôndo tom sha u dondon ikyav i Yesu Kristu lu ver la . U@@ ter man mba@@ wa@@ sen@@ mhen mba ken C@@ ôô@@ ci zer pasen ér ie@@ ev mb@@ ira ka mba@@ aôndo ga , kpa ka di u umbur kwagh ve di tsô ; kpa kwagh gba ior u fan m@@ kposo la ga . ” Er ve nenge ikyav tese wang ér Yehova ngu veren Noa doo doo kua hanma kwagh u lu eren nahan kpa , “ ve fa ga , ” ( shin kwagh gba ve sha mi ga ) . Lu u fese je kwagh ugen una er , u ve ver ishima sha mi ga yô . Kpa aluer nan soo u hiden ken tiônnongo yô , a gba u nana hide a iyol i nan ijime shi nana de isholibo i nan la kpaa . Doo u anmgbianev mba ve vi@@ e ken jijingi vea nôngo vea hingir mbatamen shi vea ver ishima sha tom ve kpaa . — 1 Tim . Ken inyom i 19@@ 7@@ 6 la , i tsu@@ am ér m lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci ken tar u Fran@@ ce . Ka se kwagh u civirigh kpishi , er se lu ken nongo u Aôndo u doon tsung , u u lu sha won cii la yô . A@@ eren ne tese “ asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior , ” a Bibilo i kaa a vese ér se yevese la . Er saan ve iyol nahan kpa , gba u vea wa iyol vea za ken M@@ ile@@ te . ( Mpa . 15 : 4 ; 16 : 5 ) “ Eren dedoo ken ityom Na cii . ” Ka ieren i nyi i ne mbacivir Aôndo mba mimi ve lu ken mzough ? Yange kaa ér : “ M ver TER sha ishigh y@@ agh gbem ; er A lum ken uwegh ku y@@ an@@ egh yô , me t@@ enger ga . Aluer nan er tahav mbu nan la sha inja ga yô , Aôndo man Kristu vea pine nan kwagh sha mi . Nahan asema mgbegha ior ker tsô ve kaa ér : “ Ka TER , Aôndo wase , sé civir un ye , ka imo Na kpaa sé ver ato sha mi ye . ” Se kpa se fatyô u henen er se na mbagenev icivir yô . Hii nan ve i taver mbagenev er i hii ve Aôndo a de ior ve lu yan ic@@ an@@ aa , kpa ka mfe u nyi una wase ve ? 5 : 34 - 39 — Er nan ve Luka fa kwagh u G@@ am@@ ali@@ el ôr ken M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ve tseegh laa ? A pine ér : “ Ka nyi U kenger sha mbam@@ im@@ in@@ ga , man shi U gbe hu@@ an ving zum u or@@ bo ka a m@@ en@@ a or u nan hembe un perapera la nahana ? Shi@@ sar A@@ gu@@ se@@ tu yange wa tindi ér i̱ ôr iyenge i ior , hanma or nana hide hen gar u nan i̱ za nger nan . Or@@ ya la yange gba uwer u s@@ ônon i@@ kpen bredi ga , gadia a fa ér aluer un zua a i yô , una fatyô u nengen sha or@@ van@@ nya na dedoo . Se mba a akaa kpishi a aa wase se u seer fan yi@@ ase i nongo u Yehova kua gbenda u ú eren tom la . 20 : 13 . Se fatyô u tsaase imoshima yase nena ? Kwase ne vea nom na maa ve tsua ér vea hemba nan shighe man agee a ve sha ci u seer eren ityom ken mcivir u Aôndo . Kpa u h@@ aren sha iniôngon yase tseegh la kuma ga . Ve kange ishima ér vea umbur Yehova ken ayange a uma ve cii . Ve fa ér ior mbagenev vea ôr akaa sha wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh dang , kpa ka kwagh u a hembe gban ve kwagh la ga . Kwagh u a hembe gban ve kwagh yô , mba eren kwagh u a zough sha awashima u Aôndo yô . Sha nahan yô , ior umiliôn umiliôn ken ityar i hemban 2@@ 35 , hingir u civir Aôndo sha mimi shi lun a ishima@@ vere@@ keghen i va zuan a uma u tsôron . Ve ver ishima ér hanma or yô nana lu a mnenge môm a u ve sha akaa a Bibilo i vende jighilii ga la ze . Anmgbian u kwase ugen , iti na ér K@@ it@@ ty , a kav er jighjigh u nan a ne se ishimataver yô . 9 : 20 - 25 — Yange er nan ve Noa wa K@@ an@@ aan if@@ ana ? ( Y@@ ak . 2 : 15 , 16 ) Ka se ker u nengen sha u@@ gb@@ ayol vev . Bibilo kaa a vese ér : “ C@@ i@@ er Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati iyol , a ver ishima sha u keren TER . ” W@@ ea soo u timen sha kwagh u iti i Aôndo var var yô , wea lumun yô , nenge ken an@@ takerada u i yer ér The D@@ iv@@ ine N@@ ame That Will E@@ nd@@ ure F@@ or@@ ever u i lu Mbashiada mba Yehova ve nger la . Kpa ka u a gba hur@@ en di ikyo@@ i@@ wan i u@@ ye la kera ér ka kwagh u mbat@@ sev man kera ngi sha ity@@ ô@@ kwagh gaa ? P@@ ania la maa m@@ us@@ an b@@ or u usu la wa ugen , kaa yem kwagh na . ( a ) Ka kwaghwan u nyi Paulu a we sha kwagh u iv@@ es@@ egh@@ e ? ( Pasalmi 15 : 1 - 5 ; Marku 13 : 10 ) Kpa or@@ tom u Kristu nan y@@ ee i@@ vangeli i akaa a ty@@ ôô ga . U hemban cii yô , mayange se hungur nen ian i civirigh i se lu a mi i nan ser i̱ saan Yehova iyol hegen zan zan gbem sha won la ga . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ani@@ wa@@ av uta@@ an mba vihin tu tsung mba sha gbenda ne . I pase se kwagh u ônov mba Samuel ken 1 Samuel 8 : 1 - 5 ér nyi ? Paulu lu or@@ ngeren Bibilo u sha an@@ igh@@ eni u nger kwagh u Yesu yô . Satan ngu nôngon sha afatyô na cii ér una yange tom u pasen kwagh ne , bee kera yô , kwagh gba uumace mba ve lu hemen la u lumun Kristu u Aôndo a ne un tahav la ga . Awa@@ shima u tsombor wase yô , ka u se eren akaa ken uma wase akuma akuma , nahan se na ayol a ase sha ci u tom u Yehova . Hii shighe la zan zan hegen je kpaa alaghga ka i gba u se kôôm iyol yase se ‘ gbidye i ’ shi se ‘ ver i ken kp@@ an ’ sha u i de yangen se u pasen kwagh ga yô . — 1 Mbakorinte 9 : 16 , 27 ; 1 Mbat@@ esalonika 2 : 2 . Yange sôn Yehova ér : ‘ T@@ ô@@ v kwagh wam , Aôndo , fa ishima yam , kar@@ em , fa mbamhen av , nenge , shin ma gbenda u ifer a lu ken a mo yô . ’ — Ps . Kwagh u ior yange gba Yesu ishima shi waan ve ikyo kpaa . Timoteu lu umbur kwagh u ior nav ken ishima sen m@@ ur m@@ ur , er sh@@ en un mough la i doo ngô na kua ngô u ngô na je ve lu v@@ aan o@@ vur ashe f@@ aa f@@ aa , kenger un er un lu yemen yô . • Ka akaa a injaa a nyi a lu van ken hem@@ en@@ ee ? Kwagh ne kaha a mcivir wase ga . Aberaham “ na TER jighjigh , tsô A gema kwagh ne hingir perapera na je . ” ( G@@ al . 5 : 22 , 23 ) Kpa gba u ú nôngo kwagh ve u ume ity@@ am@@ egh k@@ in ye . M@@ ag@@ az@@ in u F@@ u@@ tu@@ rist la shi kaa ér , “ se mba tesen ior akaa a a wase ve ken hemen ga . ” Aluer ka nahan yô , alaghga ishima ia gba u sh@@ imi er u fe wer Aôndo vende mba ve nengen ayol a ve ér ve mba mba@@ fan kwagh mba tar ne la . U@@ kwagh@@ hi@@ r mba ngise mba ve er kwagh u mba@@ aôndo mba kiriki man ak@@ ô@@ r@@ aior man mngerem ma de@@ e@@ mee la samber sha tar wuee . Nahan Yehova tsengaôron ér Mb@@ ab@@ ab@@ ilon vea va tim Yerusalem , gar@@ tamen u Mbayuda la . Gba u se ver ishima ser i bee se angev sha ivande hen shighe wase ne ga sha ci u nyi ? Er nan ve i doo u mbamaren vea wase mbayev vev u henen kwagh shi zan mbamkombo shi duen kwaghpasen hanma shighe ? Aluer se mba eren nahan yô , se na Yehova icivir shi se lu ken mba una ver ve gbem sha won la kpaa . C@@ our@@ tes@@ y of Israel M@@ u@@ se@@ um , Jerusalem Mayange i de hungur we er m@@ doom ma isholibo ma ngô@@ ôr ga ze . 12 , 13 . ( a ) Ka nyi i wase mbacivir Aôndo u wan ishima a u@@ a@@ ah@@ e ? Shighe u I G@@ be u Mbamaren vea Lu@@ un vea Ô@@ no@@ v V@@ ev Yô Ve maa iyou i cuku hen ya ve , i̱ ve civir an - aôndo ugen ker yô . ( 1 Yohane 2 : 17 ) Aluer se mba kuran atindi a Bibilo a tesen se gbenda la yô , se tsuan akaa a se we ishima u eren ken hemen la sha kwaghfan . H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange fa kwagh u lu zan hemen la je ka u tu@@ nan ga , kpa a yina ishima a ker iwasen hen ma ikyurior i fan Aôndo ga , er ter na A@@ ha@@ shi yange er nahan ga , kpa a suur sha Yehova . ( 2 K@@ ron . Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN U L@@ U@@ N J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H H@@ EN Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Nahan a nger ér : ‘ A@@ gum@@ a@@ be@@ gha je kpaa kwagh ka a ban a , ij@@ en i kôr a ; kpa mba ve keren TER yô , ma kwagh u dedoo una ban ve ga . ’ Akaa a am h@@ we@@ egh cii saa shin t@@ so . A@@ eren a Peteru a dedoo hemba ng@@ een aa mbam@@ yina nav . Zege@@ ikpelaior i Mbashiada ne jimin cii er tom kpoghuloo ken inyom i tom i 200@@ 5 la . Sha mimi yô , gbenda u vesen u se zua a mfe ne yô , ka sha u ôron akaa a i nger ken Bibilo la . Lu u Adam man Ifa kua ônov vev cii vea lu uma gbem sha won ken msaanyol . Pro@@ fes@@ ôr S@@ ter@@ n u se vande ôron kwagh na la ôr kwagh u mtim u Yerusalem la ér ikyav mbi mba@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya ve zough a mi la “ zua sha kwagh u i er ken Bibilo ( 2 Utor 25 : 8 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 18 , 19 ) ér i nan@@ de a@@ you sha usu shi i yô@@ h@@ ôr a@@ you kua u@@ gir@@ gar kpaa la . ” Kwagh ne kua mkaanem ma Mar@@ gar@@ et D@@ un@@ ha@@ m ôr a mo la kpaa . 14 : 7 , 13 - 15 ; 19 : 25 ; 33 : 24 . A@@ mber lu anyom pue shi lu shin nongo uta@@ an , gema lu ôron takerada sha kwagh u i@@ pi@@ la i ior i N@@ az@@ i ve er a Mbayuda zum u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la yô . U tesen ikyav yô , alaghga anmgbian u kwase lamen vea orgen u ve eren tom imôngo yô , ac@@ in imôngo . Mbagenev ka a wa ve kwagh yô , ve ungwa kwagh u ve soo u ungwan la tseegh . I@@ T@@ YO@@ U@@ G@@ H K@@ I SH@@ A U@@ T@@ A@@ R K@@ I@@ R@@ A KA T@@ AR@@ T@@ OR U B@@ A@@ B@@ I@@ L@@ O@@ N U fatyô u zuan a iwasen ken kwagh ne , shi u fa igbenda i u taver mbagenev ishima kpaa . ( Luka 3 : 21 , 22 ) Sha nahan yô , Yesu gba a mi eren tom na sha mfe man sha mkav man mlu u ke ’ atô u ishima na u mayange ma orgen yange ma nan tsa sha won ma nan l@@ ù a mi ga yô . ( 1 Mbakorinte 1 : 11 , 12 ) Yange Bar@@ n@@ es kaa wener : “ I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i í nger heen ér [ ishimawan ] ne i̱ hendan a iky@@ ôr n@@ ô@@ mb@@ on : man u ôron kwagh sha ishim@@ an@@ yo@@ on shin lun ishima bo@@ gh a or shin vihin ishima kpaa . Shighe kar yô , kwase la pase iwuese na hen Mbashiada mbara er un hen kwagh ken ityough k@@ ira yô . 3 :⁠ 1 ) Ka Aôndo a lôh@@ ôn hanma ve ye . Hi@@ ihii yô , Yehova kaa a Mose ér : “ Me lu a we imôngo . ” Alaghga Saulu lu henen ér S@@ ef@@ anu kuma ku , nahan ku na ne taver un ishima u seer tôvon Mbakristu a ican . ( Aer . A va timin tar u u vende u civir Aôndo ne a been kera yô , a kende Satan shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la , una lu sh@@ imi sha anyom 1@@ ,000 . Yon@@ a yange va hide lu a mnenge u Yehova nenge Mb@@ an@@ ine@@ ve mba ve gema asema la Nahan cii kpa , ashighe agen azende a Aôndo a doo a ishima la je kpa , aa fatyô u van se ah@@ enge . Aberaham mough a kwase na man ior nav cii ve yem sh@@ ir ken tar u Igipiti . la tese er lu a bo ishima yô . Nahan kpa , se fatyô u henen akaa agen sha kwagh u Yesu kpishi hen mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara . Kwase ugen u nom na fa mimi anyom kar 18 cii ve va mase fan mimi yô kaa ér , “ yange gba u me hen mimi kure kure . ” Yehova lumun ér i mee se i hemba agee a ase ga . Una er kwagh ne sha ci u a fa mlu wase vindi vindi , kua mbamzeyol asev man i@@ mba@@ or u se lu la , kua kwagh u se fatyô u wan ishima a mi la kpaa . A na sha u ve̱ fa e̱r un lu a vangertiôr sha a ve yô . Peteru man ak@@ ar a na a kôron ish@@ u la zer ha@@ an u@@ kp@@ er vev shin zege@@ mnger tugh k@@ ak@@ a , kpa ve kôr kwagh ga . Cii man se yem yô , kwagh u doon ugen er se . ( b ) Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu mba mimi yar tom a Yesaia 2 : 4 ken uuma vev nena ? Hanma tugh yô , yange m nôngo u eren tom kuman ah@@ wa 12 ken Iyou i M@@ kohol la . U tesen ikyav yô , í kaa ér ken inyom i 1@@ 7@@ 5@@ 8 la , or@@ ts@@ oo ugen o@@ s@@ ough shin t@@ so na gba shin Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la , maa zege@@ ish@@ u u í yer ér sh@@ ar@@ k la m@@ en@@ a un . Kpa Solomon lumun ér a yem ga . Yange vea er nahan yô , Yehova a gb@@ ihi ve sha ikyev i mbai@@ ho@@ mov vev . Yesu man Yohane u Eren B@@ atisema Lu Anmgbianev Nen@@ a ? E@@ ri@@ c : Ve kaa nahan m@@ im@@ ii ? Anmgbian ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ fri@@ ka u i yer un ér P@@ at@@ ri@@ ck yô , kaa ér : “ Ishima yam ngi er ijiir i i tin@@ d@@ in mo a il@@ yo@@ ho kposo kposo sha In@@ tan@@ et la nahan . Hanma iyange yô , ka i gba u me fa il@@ yo@@ ho i i t@@ indi@@ m a mi la , nahan me k@@ ough i bo la kera . U tesen ikyav yô , se time sha kwagh u Yesu ôr ér “ ice yen i sha it@@ you kpaa , ” Yehova ôr i cii la ken ngeren u a kar la . Bibilo kaa ér : “ Ab@@ ig@@ ail hide hen N@@ ab@@ al . ” M@@ ôm ken mba ve lu shin ijime la maa kar za hemen nongo , a wa mba ve vande lun sha nongo a na la ikyo ga . Ka nan hen ér nana de ieren ne sha iniôngon i nan tseegh . Yange kera ker ér una er akaa a aa na a va kpe un iyol ken hemen ga . Er anyom lu karen , kpa i ver ishima sha ngeren ne tsembelee ga , shi i ko@@ so un sha inja ga yô , lu vihin seer a seer . Kpa shi m soo u fan er i hii ve uumace ve kpen shi Aôndo a de ior ve lu yan ican yô . Nahan cii kpa , er i l@@ ù je , K@@ ar@@ ina lu a̱ yar tom a imba gbenda i eren tom shiada ng@@ in ga . Gadia ior vea hingir mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima . . . man mba iember i iyolough i hembe doon ve a Aôndo la . Mbat@@ esen mba@@ aiev yange kase ve wa atô kua atesen a kwaghfan u taregh kpaa , man ashighe agen yô kwaghfan ne yange a bee mcivir u mimi kpen kpen . Aluer aeren a ve a bo la na se palegh nyityô kwagh i ia yange se u eren sha iyol@@ tseghan yase hen Yehova yô , se mba ior mba eren kwagh sha kwaghfan . — 1 Mbakorinte 10 : 11 . Nahan kpa , ashighe agen se tagher a ma zayol u a soo u been fele ga yô . Tsô á tôndo zwa a Aôndo ér aluer a war un yô , una ii wan na u hiihii iti ér M@@ an@@ ir@@ ak@@ i@@ za , inja na yô ér , “ Aôndo Ka Or@@ yiman . ” Ikyav i tesen ve la ia fatyô u tesen se sha igbenda kpishi er se lu saan saan yô . Kwagh ne lu inja er ka u seer kuman Han@@ a saa shon sha u a̱ seer nyôron un a nyôr ken iyol nahan . — 1 Samuel 1 : 4 - 7 . Hii nan ve ú fatyô u kaan wer Yesu yange er sha kwaghwan na u a lu ken Mateu 6 : 19 - 21 laa ? Kpa , ka ve pase hanma or cii loho u dedoo , di er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve eren nahan . ( 2 Mbakorinte 3 : 17 ) Dooshima man mlu u sar sar man u kôron iyol tsaha man ishima i wan mba ve taver mzough u hen atô u noov man kasev mba ve cii ve lu a mbam@@ yina la . T@@ ile Nen V@@ ing , Tsô N@@ é Nenge M@@ yom U Yehova ! • Kanyi se hen sha kwagh u Kor@@ aki man Mose ? ( Or@@ pasenkwagh 3 : 1 , 4 ) Akaa a a lu hange hange u maan mhen u wanye man iyol i nan yô ka shighe u me@@ men man i@@ ember@@ yolough i i lu wang shi i lu sha inja yô . ( Ps . 14@@ 6 : 3 ) Kpa Kristu yô una hemen sha dooshima . Dooshima Kanyi ? ( a ) Sha gbar u kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke la yô , ka nyi i wase mbagenev u seer ishima veren i ve lun a mi sha kwagh laa ? Nenge , mbayev A@@ v vea wa icam sha ci u iember ken ishima , kpa ne yô , ne@@ a vaa . ” — Yesaia 65 : 13 . 12 : 17 ) A soo ér se tôô shighe wase se er ab@@ u@@ me@@ akaa shin se ku@@ h@@ wa ior mba Yehova ve nôngo num ayol a ve . 16 , 17 . ( a ) Kanyi i doo u ia mgbegha se u pasen kwagh kpoghuloo ? Ka nahan ve Tindi hingir ve ‘ or@@ kuran u zan a ve ken Kristu ’ ye . — Mbagalatia 3 : 24 . Lu u a tim uumace mbaaferev sha mngerem ma de@@ e@@ mee ma lu u ma a va y@@ is@@ a tar cii la . Gba u se sôr asema ase se ver sha u ôron shi timen ke ’ Mkaanem ma Aôndo , di vough er E@@ s@@ era nahan . 24 : 45 ) Alaghga a gba u mbatamen vea tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an vea wase mba ve lu u@@ ange ken jijingi la ve , vea ya kwaghyan u ken Mkaanem ma Aôndo la ye . T@@ wer@@ sôron ua fatyô u pan@@ den ishima@@ y@@ in@@ an , shi u nan or ishim@@ as@@ ur@@ un kpa ka kwagh u hange hange . A̱ shi nan kpa , civir aôndo u u@@ wer@@ egh u i yilan ér S@@ in la — lu an - aôndo u ior kpishi civir ken gar u U@@ r yô . Shighe karen yô , se hingir u lun a mnenge u kpe@@ egh sha iyol i anmgbianev asev sha ci u mbam@@ yen vev . Ka nahan ve Tor u Tartor la shi a lu “ Ter u iyange i me@@ men ” kpaa ye . — Mat . Kristu una hemen mbatyomov mba age@@ egh , vea tim tar u Satan ne . Sha kpôô yô , aluer se mba ôron Bibilo hanma iyange yô , a tese ér Mkaanem ma mimi ma Yehova mara doo se ishima tsung . — Yoh . Er nan ne dondo ikyav i R@@ ac@@ he@@ l la sha u eren a akaa a ken jijingi , a aa va Aôndo a icivir la sha gbashima ga ? U hen wer mba hen tiônnongo u kwase ne kua mba hen tsombor na yange vea ze hemen u lun vea na hanma shighe , hen shighe u i dugh un ken mimi sha la nahan , yange ma fatyô u ôron kwagh nah@@ an@@ aa ? A lu u ôr ve kwagh u a ne ve i saan we iyol yô , kwagh la una taver ve ishima . Ma or ngu u nan eren sha mi yôô ? Kpa , Ici@@ ghan@@ ruamabera gema ôr se kwagh u ishimaverenkeghen i doon tsung i mnder u shin ku , i i lu sha ci u mba i nger ati ve ken “ ruamabera u umbur akaa ” la . Kwagh u Yehova una er ne una kure sha ityav mbi Bibilo i yer ér Armag@@ e@@ don la . — Mpase 16 : 14 , 16 . Nahan i t@@ indi@@ m ér m za er tom u pania hen gar u Le@@ av@@ en@@ wor@@ th , kpen@@ tar u K@@ ans@@ as la . Ikyav i tesen yô , sha derianyom u sha utar la , or@@ ngeren akaa ugen ken C@@ ôô@@ ci i tsuaa i ken gar u A@@ le@@ x@@ an@@ d@@ ria la , iti na ér O@@ ri@@ gen , yange pu@@ u ior mba ve na jighjigh ér Anyom D@@ u@@ bu a hemen u Kristu ua va aa averen sha tar la . ( Mbaromanu 8 : 34 ; Mbaheberu 7 : 25 ) Nahan aluer kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne lu a or môm u zamber sha ci na shi taver un ishima ga kpa a za hemen u zamber a or@@ jir la a ishimaveren ér una kure un ijir yô , se je yô hemba doon u se za hemen u lun a jighjigh u nan ser iyange i ji@@ righ i Yehova la ia va kpee a b@@ unde ga ! ( a ) Aluer ú ngu ‘ pasen ior er TER A lu u perapera yô , ’ kwagh ne una wase mbagenev nena ? SH@@ E@@ K@@ E@@ M W@@ u@@ ese I@@ wasen i Mbat@@ yomov ( Ôr Ekesodu 19 : 5 , 6 . ) Er ib@@ aver i mbam@@ k@@ er@@ ev mbara va ôr Yosua la i̱ doo yum yô , á kera kegh wener if@@ i u Y@@ ord@@ an a p@@ ande mngerem cii man una er kwagh ga . Apo@@ l@@ o hemba lun sha kwa@@ r@@ kyaa cii sha u geman Mbayuda sha ci u Kristu . ( 1 Tim . 1 : 11 , N@@ W ) Ng@@ ôm yange hii u civir Yehova shighe u m lu wanye u cuku la . I@@ ti i Aôndo man mcivir na man u eren ishima na la hemba lun ve kwagh u hange hange . Yange i fa kwase ugen u lun anyom 35 hen gar u D@@ h@@ ak@@ a , ken tar u B@@ ang@@ l@@ ad@@ es@@ h , ér ngu kwase u lun a dooshima shi wan ior ikyo tsembelee . 3 : 5 , 6 ) Lu u a er nyi sha ci u mba ve lu ken ikyuryan i he laa ? Nahan kpa va kaa ér ka inyaregh ki un tee sule cica cii je un er iyua a mi ye . Aôndo soo ér ior cii ve va zua a mfe u vough u mimi la , nahan ve zua a uma u tsôron . ( Yoh . 3 : 16 ; 1 Tim . Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev kpishi lumun ér a hen Bibilo a ve . Yesu kaa ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” — Yohane 17 : 3 ; Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . Maria kaa wener : “ Saan mo iyol kpishi er m lu a ian i civir Yehova , Aôndo u dedoo nahan ! ” Ior kpishi kaa ér ishember i “ mimi ” la ngi a mbam@@ pase ker kposo kposo , shin ior mba er kwagh u mimi sha mbam@@ nenge vev kposo kposo . I soo u eren nahan sha u a wase ityar i i hembe gban ican cii la , hemban je yô , ityar i ken A@@ fri@@ ka . * Er i lu inja er mhen ne una wase nahan kpa , i@@ pi@@ pa@@ abaver shon shi kaa ér : “ A@@ tô@@ akaa nga kpishi a a tese ér mhen ne una wase ga yô . 2 : 17 . Ka ke@@ hen ve iyol je ka g@@ anden ve u nan or u nan kom la tom ga ; shin mba taver ityough mba vende u ngohol ityesen sha ikyev i mba i ne ve tahav sha u nan í la kpaa ga . H@@ ide sha vegher ugen yô , u z@@ eren wan ave sha akaa a a lu a nan — geman hemen a hemen uma u kwa@@ sec@@ ôgh@@ or shon la kpa — una na ishima ia vihi nan shin ayôôso aa gema a gba a gba . ○ Kanyi ica a gba ga tsô ia er tar nee ? K@@ asev kpa , vea fatyô u zuan a iwasen sha ikyav i Yesu la . Nahan kpa , se mba za nyer ker yô , i kaa ér Al@@ l@@ en a wase u geman akaaôron a sha mkohol shon jimin cii . Kpa se er erdoo nena ? ( Mbaefese 2 : 2 , 3 ) Nyian kpa kwagh ne ngu nahan vough hen mbagenev kpishi . Er i ts@@ eng@@ ap@@ asen nahan , vor u Aberaham , u u lu Yesu Kristu kua mba 14@@ 4,000 la , ua va a averen hen “ atô@@ at@@ yev . ” ( Rom . 11 : 12 ; Gen . • Ior mba ve zenden sha mimi mbara mba ember kwagh u kwaghaôndo môm u nyi ? Mbai@@ hyomov vev yange ve hemba ve ityav ve ya ish@@ ar sha akaa la cii . Gbenda u i ko@@ ho it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mb@@ in la doo u ungwan kpen kpen . Se ôr nen ase kwagh u mbam@@ gem mban ken ngeren u a dondo ne . ( H@@ ag@@ ai 1 : 4 - 6 ) U@@ ̱ undun akaa a ken jijingi geman keren u@@ yôugh@@ yô@@ ugh mbaakaav la ve a averen a Yehova ga . — Luka 12 : 15 - 21 . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato I@@ ̱ I@@ ̱ Ve Yehova a I@@ civir La Kpa ica i gbe ga yô , m mase kaven mer kwagh u yange hemba soon yô , lu u mo m kegh ato a na . ” ( Anz . ( Ôr Mbaromanu 8 : ​ 15 - 17 . ) Se er nan ve se tese ser se tôô Bibilo ser ka be@@ er@@ kwagh ga ? ( Luka 9 : 23 ) Yesu kaa ér se dondo un s@@ ati môm shin uwer môm shin inyom i môm tseegh tsô ga . U na un mlumun ken bem kpa ? Kpa , se mba hembe veren ishima u eren kwagh u doon Yehova , geman palegh u eren kwagh u vihin un . Inja i kwaghwan ne yô ér noov ve̱ hemen ken tsombor , kasev vev di ve̱ ungwan imo i noov vev , shi mbayev kpa ve̱ ungwan imo i mbamaren vev . ( Anz . 14 : 29 ) Ka nan “ kôôm zende u nan jigh@@ er@@ aa , ” nan z@@ aan sha gbenda u vough la tseegh , ken zende u uma u nan cii . ( Anz . Shi A@@ bel yange na naagh ku sha ishima i Yehova . M@@ yen ngu ken ior cii , man ka kwagh u a hembe van a zayol hen atô u ior je la . “ Aluer or kôr u ga yô , ka cii la . ” Sha kwagh u Lev@@ iti@@ ku 8 : 22 - 24 a er yô , Yesu ver ikyav i nyi ? Nahan yange fatyô kpa ? I@@ T@@ YO@@ M I@@ G@@ EN M@@ AN A@@ K@@ A@@ A A KA U ER@@ EN SH@@ I@@ G@@ H@@ E U Ú M@@ E@@ M@@ EN L@@ A Kpa ka vea hii u suur sha kwaghfan u Yehova yô , ve hii u zuan a mbam@@ tsera her ave ave je . ” Or@@ kur@@ an@@ ilev u ken injakwagh la nenge ér ka tom na u kuran hanma iyôngo na . Mba yange ve soo u suen ityô ve ga cii i tôô ér ka mba@@ van a mgb@@ e@@ jime . ( Luka 3 : 21 , 22 ) Mba ker ken inyom i 30 yô , ‘ Yesu hide hen G@@ al@@ il@@ ia lu tesen ior ken shin@@ ago@@ ge . ’ — Luka 4 : 14 , 15 . “ Ken atô u ishima yam yô , zan zan nyian kpa m soo kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Noa la , er yange m lu iyev kpa m soo nahan . Ka hen Satan jighilii . Shi fa wer saa la yange lu gbidyen Paulu . 9@@ 13 ․ ․ 26 Bibilo Ôr Se Hanma Kwagh u i G@@ be u Se F@@ a sha Kwagh u Uma u Yes@@ u@@ u ? Er m lu or u nengen sha any@@ inya yô , m zuan a ian i lamen a ior kpishi ga , sha ci u ior lu hen ijiir i m eren tom ish@@ u@@ le la kpishi ga . U ngu ken mk@@ or ken “ ijiir i y@@ eren ” la kpa ? 3 : 15 ) Kpa aluer or u hen tsombor u nan ne jighjigh ga , nan han@@ ger ér saa nana nyôr a aeren a hông@@ or@@ ough sha ku iin la di ye ? 10 - 12 . ( a ) Apostoli Peteru yange wa Mbakristu mba noov shin kasev vev ve lu mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga la kwagh ér nyi ? Yange se ver ishima ser ian ne i kar se ga ! ” Pro@@ feti la nger kwagh kaa ér : “ Tsô né gema né kav m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la . ” S@@ aa se va nenge m - iv i ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ve , kpa hegen yô , kanyi i doo u se kange ishima u eren@@ e ? T@@ a iwanger . ( b ) U nenge ian i civirigh i u lu a mi i pasen ior iti i Aôndo la nena ? ( Heb . 2 : ​ 13 , 14 ) Yange lu Aôndo mgbegha Paulu nger kwagh ne ye . Nahan se fatyô u nan jighjigh ser kwagh u a er sha kwagh u akav ne la ka mimi . Ter u lun a dooshima nan ngô@@ ôr pasen ônov mba nan er akaa a dedoo a ve eren shi ve ôron la á lu sha ishima i nan ga . Er ônov mba Adam man Ifa ya dyako u isholibo hen a ve yô , ve hingir “ ikp@@ an i isholibo , ” nahan lu u vea kpe kpee je . Kwagh ne na yô , ônov mba E@@ li za hemen u eren akaabo . Paulu yange vande zuan ishigh a anmgbianev mba ken Roma mba ve “ due sha u va keghen un gbenda , hen A@@ pi F@@ or@@ um man A@@ t@@ umbe A@@ tar ” la . ( Aer . Apostoli Peteru yange nger ér : “ Ne nomso kpaa , lu nen a kasev enev imôngo sha kwaghfan , waan nen kasev ikyo er ve hembe y@@ in@@ an agee yô , gadia ve kpaa , ka mba@@ y@@ an@@ dyako u sha mlumun u sha mh@@ ôôn u uma a ven imôngo , sha u i̱ de vende mbamsen enev ga yô . ” 2 : 2 ; 4 : 10 — Yesu ngu “ i@@ w@@ om ” nena ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i̱ tesen ieren i̱ í gem ér “ kô@@ r@@ ough ” la inja na yô ér kwagh ta ij@@ en shin kô@@ r@@ ough . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Nahan gba u se tese ior akaa a Kristu a we se kwagh sha mi cii . Se fatyô u kaven ah@@ enge a ve a van man a@@ kper@@ an man mciem kua mbam@@ yen vev , shi se fatyô u ember vea ve imôngo sha mbam@@ ze@@ hemen vev man akaa a yange va ve a msaanyol la . ( 1 Yohane 3 : 17 , 18 ) Sha mimi yô , aeren a mh@@ ôôn a i doo u se eren a mbagenev la wa u y@@ ôron iwer sha ci u or@@ u@@ ange shin wasen mba@@ beenyol u eren akaa a hen ya shin zan a ve ken mbamkombo shin wasen mba@@ ibanave sha iny@@ ar a iyol@@ t@@ angen shio . — Duteronomi 15 : 7 - 10 . Tsô , m gba ijir hen ortamen u hemen tiônnongo . Er se lu mbacivir Yehova yô , sar se tsung u va nengen er a er ishima i Aôndo “ shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ” yô . Yesu yange pine Peteru aluer una hemba doon un ishima a ‘ mban ’ yô , inja na yô , ka ish@@ u i i ver Peteru sha ishi je la . Kpa mba@@ fan@@ takerada kpishi kaa ér kwagh u ish@@ ember@@ ti la i̱ til sha mi ken zwa Grika ú yange i hii yaren tom a mi la jighilii yô , hemba er ior kpishi ve gem i̱ la — ka kwagh u z@@ eren eren gbem , shi ka kwagh u or a er zan zan je una na nana hingir u lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a ugen yô . Ab@@ ig@@ ail za kohol Davidi yô , á zamber a na ér á zung@@ we ve , nahan kwagh ne tese ér yange lu a icivir kpishi sha un u Yehova a shigh un mkurem la . Kpa ngu eren tom a nongo na , ngu wasen se sha u se za hemen u lun per . T@@ sua kwagh u ú soo la hegen : kwaghaôndo wou shin tom wou . ” Kpa kwagh u á undu yô , lu mbahenen nav , shi yange ôr akaa a or nana er keng keng ve nana lu or@@ henen yô . Aluer se mba a naagh ku bem kura ke ’ ishima yô , kanyi se fatyô u kaan ser ka i na mbamkombo mba Mbakristu mbara ve hemba lun mba iember ci@@ il@@ i ? Or nana fatyô u wan ishima , civir Aôndo sha jighjigh nena ? Mb@@ au@@ angev man mba i t@@ um ve iyol man mba@@ beenyol mba ken tiônnongo mba tesen mbah@@ ev mbara kwagh u a lu ishimawan yô . ( Anzaakaa 17 : 3 ) Nahan ishima i or i Yehova a te@@ v la ka nyi ? ( a ) Yehova eren kwagh a ior nav , kua mba ve lu a or@@ wasen ve ga la nena ? Cii man uwer u O@@ k@@ to@@ ba 1914 la , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba sha ayange a ase ne yôô hemba anyom 30 , ér Tartor u Aôndo ua hii u hemen ken inyom la . Tom u pristi la yange ya tor ken a mo kpishi . Gba u se na jighjigh ser una kure mba@@ awashima nav . 1@@ 27 : 3 ) Mbamaren mba ve lu Mbakristu yô ve nôngo sha afatyô ve cii ve kure tom ve u mbamaren la “ ken Ter . ” — Ef . Aluer me za ke ’ tempel yô , alaghga kwagh u me za er la una n@@ zu@@ gh@@ ur mbagenev kwagh , vea hen ér ḿ ngu za doon ityough a mbara mba ve lu nongo u mb@@ ac@@ ôngo la . ’ I@@ ̱ wasem u nan jighjigh a u zan ken tempel za g@@ ur@@ en ma e@@ ev inya shio . ” 24 : 46 , 47 ) Umbur wer , Yesu na wanakiriki la tom u sha uhar la shighe u a hi@@ di a va kohol un “ eren nahan la , ” inja na yô , a va kohol un nan mba ken ya na kwaghyan u ken jijingi la vough vough . Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi , i í ver M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor yô , ka u wasen mba hen tsombor u kporom ikyua a ayol a ve . Alaghga a lu inja er mhen ne ka u ikyo@@ o ga nahan , kpa ka a wase kpen kpen . Kwagh ne una lu shiada hen mba ve lu nengen kwagh u se lu eren la . A kaa ér : “ M lu lamen sha tele@@ f@@ on vea wan wam u kwase A@@ ng@@ e@@ li@@ ca , tsô a pin@@ em ér : ‘ Bab@@ a , er nan ve u soon u lun vea vese hen ya ga ? ’ Nahan cii kpa , aluer se mba a jighjigh u nan er Aberaham nahan , shi se mba eren kwagh u tesen ser se na jighjigh yô , a doo Yehova . Ikyav i tesen yô , a fatyô u eren ak@@ ondo a ak@@ ô@@ v a inyam . • Se tesen ieren i nyi ve se zua a averen er Maria nahana ? Se kaa ser jijingi u Aôndo eren tom sha igbenda kposo kposo a mba ken tiônnongo . N@@ agh ku ip@@ aa ku a fatyô u cir@@ in asorabo a i vande eren tsuaa la , je er i lu a na i@@ w@@ om ga la nena ? Or u civir aôndo u i yilan ér Di@@ on@@ ys@@ us la di yange i gber nan ikyav i lun er kwa u k@@ ile - iy@@ ongo nahan iyol . ” Er Se Tese S@@ er Se mba U@@ ng@@ wan Mbak@@ ur@@ an Yô Er ak@@ um@@ au@@ t@@ ya la hide yem , ityôkyaa kpa or fa ga nahan cii kpa , ka ker ken inyom i 70 S.@@ W . la yô , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Roma ne c@@ in hide , kwa ne yô ve hembe gar la . Kwagh u vesen u i doo u se hii eren yô , ka u fan un . ( Yes . 8 : 13 ) Sh@@ im@@ i@@ on man A@@ na lu mba@@ beenyol mba ve civir Aôndo ken Yerusalem sha derianyom u hiihii la yô . Jijingi u age@@ egh shon ne una fatyô u nan se aeren a i gbe u se lu a mi sha u tagher van@@ ger a nyityô am@@ een shin mbamzeyol mba se tagher a mi cii . Er se yen yô , ka ieren yase i mar@@ ami u kuran tindi ga , shi se fatyô u kuran tindi a gbe@@ ev mbu nôngon shio kpaa ga . ( Ese@@ ter 3 : 5 ; 6 : 10 – 12 ; 7 : 9 , 10 ) Shi ú nenge kwagh u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , or u mor@@ on iyol u yange hii ih@@ un@@ dugh sha shighe u s@@ an tor k@@ ondo la kpa ? Alaghga ú hen wer er ú ze mbamkombo mba Kristu shi ú eren tom ken tiônnongo kpa kpoghuloo yô , wea nenge ma sen@@ e@@ ma u ip@@ il@@ agh shin wea ungwa tser u i ko@@ ho u̱ i doo ungwan kpa i gem i we icam i doon ga je kpa kwagh a er ú ga . Kwagh u a gem a ve ken mkohol u i tsen@@ ge@@ ôron u kohol ior ne yô , ka m@@ seer u vesen u ing@@ y@@ egh ki mba wuese Yehova ve lu seer la . Nahan kpa , Aôndo wa ishima u eren kwagh u injaa sha ci u uumace cii . — Ôr 2 Peteru 3 : 13 . Anmgbianev mba ken Y@@ u@@ dia lu eren a atô@@ at@@ yev kpishi a a hingir mbahenen la doo doo , kpa zayol va gema due sha gbenda u i lu karen akaa a ior va a mi la . Yange i gber u ken inyom 1@@ 6@@ 40 la , lu U@@ pasalmi mba ken zwa Heberu la , i gema ken zwa Buter ye . I@@ jiir igen ia lu v@@ a@@ an@@ aa je kpa , a teman ga yô , ih@@ ungwa ia gba her . • Mkaanem ma Aôndo ma kor se nena ? I@@ ji@@ mba na la yange ia lu nom na inja er i kuma un us@@ aa ken ishima nahan . Nahan doo u se pu@@ u gbenda u or nan lu nôngon ér nana nenge sha ior mba nan mba ve bee iyol la ga . Kwagh u ityakerada i mimi ga ne i er sha kwagh u Yesu man kwaghaôndo u Mbakristu la kaha a kwagh u Ruamabera u Aôndo a ne i nger la a er yô . K@@ er mba asema ave a mgbegha ve u civir Yehova la . Akaa a vihin mlu wase u ken jijingi aa de lun ga , nahan gba u se lu su@@ laa sha er se palegh a yô . Ng@@ ôm yange fa@@ an lun hen ya u una nengen sha a vese ga . N@@ om una er nan ve kwase na una soo un shi una naan un i@@ civi@@ r@@ i ? S@@ ul@@ li@@ van man T@@ ed kua D@@ or@@ is Ior kpishi mba ve ôr kwagh u yange za hemen ken tugh mbu i ver iniongo shon la ken ityakerada i I@@ vangeli yô , ishima i mgbegha ve ker ve nôngo ve er iniongo i Kwagh@@ yan u Ter ne sha igbenda kposo kposo je . Nahan cii kpa ishima za K@@ o@@ j@@ o her ga , a ver ishima sha kwagh u se lu henen la , gadia ho@@ gh@@ ol un a zayol u an@@ iky@@ a na ne , vough er ka i var or@@ maren a ayôôso man zayol u mbayev mba nan nahan . Ka sea fa mgb@@ e wase u ken jijingi shi sea kure un shi sea er kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma tese yô , se zua a ‘ iember i TER . ’ Ka akaa a nyi u eren ve aa wase u u suur sha Yehova shi u taver ikyar i u ye a na laa ? Hen ase er yange wea lu ken Yerusalem hen shighe la ve ma lu u la . Kanyi yange i wase anmgbianev mbagenev zum u ve lu ken ga@@ adi sha ci u jighjigh u nan ve laa ? Alaghga tsô vegher u sha uhar u ican i yan i Yobu la yange hemba shin gbem . ( b ) Ka akaa a nyi i nger ken Bibilo ? Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la , mbahenen 1@@ 20 ngohol icighan jijingi , nahan ve hii tom u i na ve ne , ve lu ôron ior ér Yesu ka Mesiya u i er ityendezwa ér ngu van la man ka sha ikyev na ior vea zua a myom ye . Ior kpishi ka vea henen er yange hii ve sha man tar kua uumace cii hingir u lun yô , ve har mhen ve sha gbenda u uumace ka ve time sha akaa ne maa ve kure ikyar ér akaa ne cii gba due tsô la , ve kera nenge ér i gba a gba a ga . GB@@ A u uumace vea lu a or@@ hemen keng , kpa ka hanma or@@ hemen cii nana fatyô u hemen sha inja ga . ( b ) Ka mbampin mba nyi nahan i doo u ú hen sha mini ? ( M@@ ika 1 : 6 , 16 ; 2 : 12 ) Yerusalem kpaa “ una hingir ati@@ h@@ i a al@@ ô@@ gh ” sha ci u aeren a dang a mbahemenev nav man u@@ profeti nav mba hemban@@ ato mbara . Nahan wan@@ ye@@ kwa@@ or la kaa a Yesu ér : “ A@@ ng@@ an cii , m kura a , shi ka nyi i sh@@ imi ? ” Ka akaa a nyi aa fatyô u vihin mlu imôngo u Mbakristu ainge ? 24 : 15 . Nenge ase sha kwagh u mbaapostoli . Mayange se lu nen mbacivir Yehova sha iti tseegh ga . ( Anz . 4 : 18 ) Shi se fatyô u ôron nan ser zum u nan lu ‘ zenden sha Jijingi ’ la , taver nan u hemban am@@ een man isholibo ga . C@@ i@@ vi@@ r Aôndo u A K@@ ighir Ior Ga La Takerada u Go@@ spe@@ l of Jud@@ as ( I@@ vangeli i Yuda ) di ôr ér Yesu lu sen mbahenen nav sha ci u msen u ve er hen Aôndo sha kwaghyan u ve soo u yan yô . Shin er m luun a inyaregh nahan kpa , i lu kwagh u me fatyô u nyôron m@@ ape môm y@@ amen kwagh ga , sha ci u m lu or@@ il . Nahan cii kpa , aluer se mba ungwan kwaghwan ve u sha dooshima la yô se fatyô u zuan a iveren . — Heb . ( Luka 11 : 13 ) Jijingi u Aôndo una wase se u eren kwagh a mbagenev sha mimi , vough er i gbe u Mbakristu vea eren la . — Ôr Mbagalatia 5 : 22 , 23 . I@@ l@@ yô@@ gh@@ ônov mb@@ in mb@@ igen yô lu al@@ ab@@ us@@ a man n@@ uman man kwa@@ y@@ u@@ e u í yer ér ra@@ dis@@ h la man kar@@ o@@ t man u i yer ér c@@ ab@@ b@@ age la kpaa . Sha u á er kwagh ne yô , iorov 18@@ ,000 na ayol a ve sha u wasen tom ne ke ’ iji@@ ir@@ tamen ve la kua sha u@@ bran@@ ci mba af@@ ishi a sha ityar wuee la kpaa . ▪ Se er nyi ve se lu er Re@@ be@@ ka nahana ? Shin er tar u I@@ ng@@ i@@ la zua a tahav nahan kpa , ityar i ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Amerika , i i lu sha ikyev i tar u I@@ ng@@ i@@ la la pav , za hingir tar u Amerika . Kwagh ne na yô m hen mer , alaghga tsô se mba a an@@ z@@ ô iyol kpishi aa a hen ér me fa yô , a doom ga yô . — N@@ an@@ cy . D@@ a@@ im@@ on@@ di ne doo kpen kpen ! Yesaia tese m@@ kposo ve a mba ve eren kwaghaôndo u aie la nahan , wener : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ngu kaan nahan er : Nenge , mbayev A@@ v vea ya kwagh , kpa [ ne ] yô , ne@@ a lu ij@@ en ; nenge , mbayev A@@ v vea ma kwagh , kpa ne yô , ne@@ a lu im@@ ura ; nenge , mbayev A@@ v vea ember , kpa ne yô , kunya ua kôr ne ; man nenge , mbayev A@@ v vea wa icam sha ci u iember ken ishima , kpa ne yô , ne@@ a vaa sha ci u ishima i vihin , ne@@ a gb@@ ire ivaa sha ci u m@@ vihi u i vihi jijingi wen tsung la . ” — Yesaia 65 : 13 , 14 . Nahan yô , mkaanem nam man umbur noov mba ken Kristu ér mba “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo ” a kasev vev , ve man kasev vev cii mba a ishimaveren i yemen sha . Ka sha igbenda i nyi nahan i gbe u se nôngo sha afatyô wase cii se tese ser se mba mba hiden a iyol ijime ? “ K@@ P@@ A@@ S@@ H ! Kpa ica gba ga tsô , Mbaiserael hungur er ve lu ikyurior i í tsegha i sha ci u Aôndo yô , nahan “ ve b@@ am Icighan u Iserael . ” Ka se hide a mi se na or u i lu kwagh u nan la . Bibilo kaa ér dooshima ka “ gbenda u hemban jimin cii ” shi i̱ kaa ér se “ za a dooshima ityô . ” Er se lu eren tom u Aôndo a we se ne yô , gba u se ‘ luun mbat@@ seen asema . ’ ( Rom . Alaghga we kpa , u kaa wer , ‘ Lu@@ un er yange mea fe mer , kape kwagh a lu ne nahan , ma m er kwagh ne ga cii . ’ • Lu itinekwagh i nyi Yesu pasen ior kwagh sha mini ? Kape nyian kpa i lu la , se fa kwagh u ‘ iyange la man shighe ’ u i ver sha u tar ne u a mase ku@@ usu la ga . Kpa Yesu vande tan se icin ér : “ Nahan yô , ne kpaa kohol nen iyol gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ” — Mateu 24 : 36 , 44 . Yesu maa lôh@@ ô un ér a̱ er kwagh u vesen ne , á kaa a na ér : “ A lu u ka lun vough yô , za za tôô akaa a u lu a mi , tee , na mba@@ ats@@ anev , tsô ú lu a kwagh u injaa Sha ; yô , hide va dondo sha a Mo . ” — Mateu 19 : 16 – 21 . Er nan ve i doo u se kôr kwagh u bo ih@@ yo@@ mo ? Ikyav i tesen yô , Bibilo ôr se kwagh u orgen u lu ôron Ruamabera , ‘ henen sha kwagh shon shi gbidyen kwar sha mi , ’ kpa fatyô u vesen ken jijingi ga yô . Yehova ngu hemen ior nav nyian nena ? Ka unô kpa i we ve ken ior mba Yehova a yer ér “ ior A@@ v ” laa , man ikyuryan i he la na yô , gba u a fatyô u eren nyi ? M@@ h@@ ôônom ma ker Yehova a mba ve civir un sha mimi la tseegh tsô ga . Kwagh u Peter a yam la ka kwagh u taver ishe kpishi , u g@@ anden kpen@@ ga na ken inya ga . Shi m hembe eren msen sha inja shi m henen kwagh ka hembe kôron inya , shi Bibilo i henen hemba ng@@ in mo a iwasen cii shi akaa a yange er , i nger a ken Bibilo la hemba k@@ an mo akaa a mimi cii . ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Á tese inja i dedoo sha akaa a yange wa@@ shima ér mbayev nav ve er yô . 6 : 14 , 15 ) Orkristu u nan vese kwase shin nom u nan lu a er batisema ga yô , nan ver ikyav i dedoo ga , shi nan ngu a iwuese sha iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne se la kpaa ga . Er kwagh ne a k@@ ahan hen ior kposo kposo yô , Ruamabera kera ver a ver anyom keng ga . Ken ityar kpishi , ivaa ngi ican u p@@ aven ga , kpa Orkristu yô , ivaa ngi nan icighan kwagh kpen kpen . Kpa aluer se gema se palegh kwagh u una va a imeen ne jimin cii yô , a hemba doon cii . 6 : 33 ) Kwagh ne tese ér gba u Mbakristu vea wa ave sha ayôôso shin iny@@ um i i nenge ken tar ne la ga . ​ — Yes . 2 : 4 ; ôr Yohane 17 : ​ 11 , 15 , 16 . Nahan doo u Mbat@@ amen vea hemba veren ishima sha gbaa ne sha er Mbakristu mba hen tiônnongo ve la vea lu a vangertiôr u pasen ve mbamzeyol vev yô . Er lu se ican u henen zwa u Ish@@ pania nahan kpa , ica gba ga tsô , se mbagenev se hii u henen Bibilo a ior mba hemban iorov 20 . Mbaheberu 13 : 4 venda nyi , man ka mbampin mba nyi nahan ve due ? Se mba eren tom a shighe wase man agee a ase kua akaa a se lu a mi la ken mcivir u Yehova er se fetyô la cii . Alaghga mbagenev vea soo u eren imba iky@@ aren la sha e̱r vea fa kwagh u á lu yô . ) ( a ) Aôndo una er sha msen u se s@@ ônon ser “ Tartor Wou u̱ va ” la nena ? ( Yesaia 26 : 19 ; Mpase 11 : 7 - 11 ) Een , mbakp@@ enev kpa a hingir inja er i hide i mar ve yô , vea hide a hii tom u eren ! Kanyi J@@ im i Ve a Z@@ ayol N@@ ee Nahan cii kpa , Yesu na mbaapostoli nav mbara ian i hiden hen a na . Hegen ne , B@@ en@@ j@@ am@@ in ngu eren tom shin Betel u ken tar u B@@ en@@ in la . Se gbidye kwar sha kwagh u se hen la shi se er shami sha er se kôr cio u hendan a imeen i Satan una mase me@@ en se ér se undu mimi la kpa ? 6 - 8 . ( a ) Ka ian i nyi mbau@@ ng@@ wan a Yesu mba sha derianyom u hiihii mbara yange ve lu a mi ga ? Se er nan ve se lu ken dooshima u Aôndo here ? Kwagh ugen yô , lu Eliya tsua Elisha ér a lu profeti sha ityough nagh ye . U@@ ng@@ wa kwagh u yange ôr shighe u i lu tôvon un a ican la : “ Shin er se vande yan ican , i gba eren a vese . . . dang . . . nahan , kpa se lu [ a ] vangertiôr ken Aôndo wase , se ôr ne Loho u Dedoo u Aôndo , lu sha ah@@ endan kpishi je . ” ( 1 T@@ es . Ka sea ver kwagh u Tartor hiihii shi sea nenge er Yehova a lu suen se shi ungwan mbamsen asev yô , se hemba suur sha a na . Nahan kape ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se er ken mcivir na cii kpa i lu je la . 4 : 8 — Er nan ve Bar@@ aki s@@ ende@@ gh wener De@@ bor@@ a , profeti u kwase la , a̱ za a na imôngo ken utya ? Sha nahan yô , kera taver u kaven er yange hii ve Un@@ ise man Lo@@ is@@ i hingir Mbakristu , shi Timoteu kpa hingir Orkristu ga . Nahan , uwer u̱ de gbe ú sha kwagh ne ga , kpa gema sôn Aôndo iwasen wang , ôr un jighilii wer a̱ wase ú ú za hemen . Shi se na Aôndo U@@ hemban@@ sha hingir ‘ ijiir yase i teman , ’ hen pe se zough a mkpeyol yô . Mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol man mba tan ihy@@ agh cii vea fatyô u kaven mimi u injaa u a lu ken Mkaanem ma Aôndo ne ga . A nenge ke ’ mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi mba un lu a mi la yô , a fa je ér af@@ ishi a bran@@ ci u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty a ke ’ D@@ en@@ mar@@ k la ka ke ’ gar u H@@ ol@@ b@@ æ@@ k á lu ye . ( Yuda 14 , 15 ) Er E@@ no@@ ki lu or@@ jighjigh yô , yange una fatyô u nengen a shighe u tar ua kera lu a ior mba@@ vendan Aôndo ga la ken ishima na . ​ — Ôr Mbaheberu 11 : ​ 5 , 6 . Er tom wou ! ” Shi m ngu keghen shighe u a nder P@@ a@@ olo shin ku , er Yesu ôr ken Yohane 5 : 28 , 29 nahan . Jigh@@ ilii yô , ka sea lu a ishimaverenkeghen ga yô , uma wase a kera lu a inja ga . Yange kaa ér : “ Ny@@ ôr nen hen h@@ unda u ho@@ gh@@ o@@ loo , gadia gbenda u zan ken mtim la gb@@ ange@@ se , ngu be@@ le be@@ le kpaa , man ior mba ve nyer her yô , ve ngee tsô . Gadia h@@ unda ho@@ gh@@ or , gbenda kpaa imb@@ ishi u u ze sha uma la , mba@@ zuan a mi mba kp@@ egh@@ ee tsô . ” Or@@ kur@@ an@@ ya ka or u nengen sha ya u i ver nan sha mbatomov yô . ( Ekesodu 19 : 22 ) Nahan mba yange ve lu ôron ngeren u Yakobu la yange vea umbur je ér ka u or a tôô kwagh u kporom ikyua a Yehova la ér ka be@@ er@@ kwagh ga . Yange soo ér or a ôr kwagh yô , nan er di nahan vough . Ka cii gbenda u se “ er tom sha mkav [ wase ] u ken ishima , [ a ] ho@@ gh@@ or [ se ] u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” je la . — 1 Kor . Aluer nan vande ng@@ un ortamen kera yô , iwasen i kwase u nan man ônov mba nan vea na nan a iyol@@ t@@ angen shio la , ia wase nan kpen kpen . Saulu ongo ér zege@@ pristi na Davidi man ior nav bredi kua s@@ an@@ ker u Go@@ li@@ ati , u Davidi wua un ngohol la yô , ishima vihi un tsung . Aluer u ngu a imba dooshima ne , shi u ngu a tahav mbu za pasen kwagh ken tar ugen yô , er msen hen Yehova kpoghuloo sha kwagh ne . ( Mbaefese 5 : 28 , 33 ) I wa mbamaren kwagh ér ve luun vea mbayev vev , ve seen a ve shi ve tesen ve akaa a a hembe doon , a vea er yô . ( 1 Peteru 2 : 12 ) Mba fe jighjigh u nan u Orkristu sha ieren i nan . Inja i icighan@@ ti ne ér “ Ka A Na i H@@ ingir . ” M@@ ze@@ hemen u i tsen@@ ge@@ ôron sha kwagh u nongo ne ka gbenda ugen u á lu eren ior nav h@@ we je la . A kaa a ve ér ve er kwagh u yange ma ve vande eren anyom imôngo ken ijime yô , inja na yô ka u kuran Tindi u Yehova je la . G@@ ar ne lu ikyua a Yerusalem , kuma er um@@ ai uhar nahan . — Yohane 11 : 7 - 18 . “ Akaa a u ungwa hen mo [ la ] . . . , wa sha ikyev i ior mba ve lu jighjigh ” yô . ​ — 2 TI@@ M . Ú F@@ atyô u Nan Mkaanem ma sha In@@ tan@@ et Jighjigh Kpa ? ( b ) U@@ wua man iv@@ or i bo la cii yange vese imôngo u kuren sha injakwagh la nena ? Iyange la ka iyange i iy@@ u@@ ghu@@ gh , ka iyange i ican man i [ ishim@@ any@@ ian ] , ka iyange i m@@ vihi man i m@@ yô@@ h@@ ôr , ka iyange i ime i wan mgb@@ igh mgb@@ igh , ka iyange i a@@ been man i ang@@ ôgh@@ ime , iyange i t@@ ôngon kor man i g@@ eren ityav sha ag@@ ar@@ au@@ t@@ ya a taver man sha a@@ you@@ au@@ t@@ ya a ta@@ ven . ” Kwagh u hemban cii yô , saa Yehova man mba ve we ndor a nan vea doo nan ishima ve nana er kwagh nahan ye . Kwagh u sha uhar u i t@@ ér ken S@@ ef@@ ania 2 : 3 yô ka u ‘ keren perapera . ’ Akaa a ior mba se er kwagh ve ne yange ve er la , nga ic@@ in@@ tan hen a vese nena ? Anmgbian Po@@ g@@ gen@@ see man anmgbianev mbagenev kpishi mba ve civir Aôndo sha mimi er un nahan la , de u yan bredi shi man wain la , kpa ve de u zan M - umbur u ku u Yesu ga . U shi seer sha Zege@@ tartor u Roma la yô , ka tahav mbu tar cii mb@@ u@@ g@@ enev mbu nyi angahar a iy@@ ôô a e@@ ev mbu ken m@@ nya la a til sha ityough ki ú ? Shighe u wan@@ i@@ unda u Aôndo va shin tar la , a shi nan kpa , lamen shi tesen ior ken zwa u Bibilo i yer ér zwa Heberu la . ( Yoh . Er Yesu nenge mbahemenev mba kwaghaôndo lu kighir mba@@ ats@@ anev a ican yô , gbashima na mgbegha un u nan ve m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol shi vendan ieren i mbahemenev mba kwaghaôndo mbara taveraa ken igbar je . — Mat . Ka an nan lu or u ai@@ egh@@ e , saa di u nan ny@@ iman er Yesu ka Kristu ga la ? Mba been makeranta mban wuese kwaghwan u injaa u anmgbianev mban wa ve la kpishi . ( Mbakolose 2 : 14 ) Kpa , akaa a i er ken Tindi la nga a inja hen a@@ vese her . R@@ ay vea wan na u nomso ve nengen sha iyôngo ve shi ve yaren ken sule wua ken ag@@ ar , E@@ s@@ ther vea mbayev nav mba kasev di ve eren tom hen ijiir ve , ape ior va kimb@@ in inyaregh ts@@ aan yô . Mbagenev di kaa ér lu profeti Ho@@ sea ôr mkaanem man , lu zamber a ior ér ve hide hen Yehova ye . Yange i mar Anmgbian S@@ w@@ ing@@ le sha uwer u No@@ ve@@ mba 6 , 19@@ 10 , ken gar u L@@ inc@@ ol@@ n , hen ningir u Ne@@ br@@ as@@ ka la , kpa ica gba ga tsô tsombor na cii mough t@@ w@@ ev yem ken gar u S@@ al@@ t L@@ ake C@@ ity , ken U@@ t@@ ah . Er iyange i vesen i Yehova i mgb@@ ôghom ne , uumace kpishi gba m@@ ny@@ am ken jijingi . ( 1 T@@ es . 5 : 2 , 3 ; Mpa . U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav Vea Na Se M@@ k@@ om@@ o ? Ngeren u i nger hen kpe u foto shon kaa ér : “ Ka an nana fatyô u nengen hanma kwagh u se lu eren ci@@ ilii ? ” Yange soo u eren tom la sha er una zua a kwagh u nengen sha tsombor na yô , shin er i kimb@@ in un inyaregh her kpishi ga nahan kpaa . U yan inyam i orumace shi m@@ á@@ n awambe a or la a lu u p@@ eren tindi u Aôndo . Lu sha shighe u m@@ tem u Tor Mesiya , Yesu Kristu lu tema tor ke ’ inyom i 1914 la je yange i sa@@ gh iky@@ ang@@ enev mb@@ i@@ la ye . Ior kpishi er kwagh er Maria nahan ; ve taver ior mba hen tsombor ve ishima kure kure anyom imôngo cii ve ve mase nengen a m@@ gem u vesen ken a ve ye . Kwagh u hiihii yô , ka sha u maan mfe wase sha er se lu mbat@@ esen mba fan ityesen tsema tsema yô . Shi a kaa ér : “ TER , Aôndo wen , ka Aôndo u Sha man u shin tar kpaa . ” ( Yo@@ s . A@@ yôôso a fatyô u hiin kpo@@ o . 18 : 2 , 3 , 24 . Kanyi kwagh i dedoo Davidi er@@ ee , man ka sha gbenda môm u nyi nahan se fatyô u dondon un@@ u ? ( b ) P@@ ase akaa a ú lu gumor kpa , ú de wer a kar u sha ci u Tartor la . Se fatyô u eren kwagh ne sha u pasen er ishima i lu se ker la , shi pasen mbagenev mbamgbe asev shi taver ayol a ase asema shi wuese Aôndo . ( Ps . Tor Davidi u hemen Iserael sha ayange a tsuaa la yange er asorabo a vesen kpishi , kpa na Aôndo u mimi jighjigh taveraa shi hanma kwa u una er isholibo yô , a gema ishima sha isholibo shon . Yohane , u alaghga hembe lun iyev la , za vande nyôron . Shi m nenge mer gba u me ta im@@ anger yam la kera . 4 : 23 , 24 ) Mbakristu mba mimi jimin cii vea fatyô u hungur Aôndo er ikyurior i Iserael er nahan ga . ( Aerenakaa 17 : 2 , 3 ) Se seer fan ityesen shi iliam yase man kwaghôron wase kua kwaghwan wase kpaa una hemba lun u maan a maa ke ’ jijingi . — Anzaakaa 1 : 5 . Ka imba m@@ seer u nyi i pase ken Aerenakaa 19 : 20 , man lu nyi mkaanem ma Aôndo hemba ? “ Y@@ e@@ men Nen Hemen Sha M@@ i ” We u tsough azende a ou ken atô u mba ve lu civir Yehova a ishima ve cii la , er Yesu nahan kpa ? ( a ) Gba u a tese wanye kwagh nan ve una kura nana ? ( Heb . 2 : 1 ; 3 : 12 , 13 ) Ikyav i tesen yô , cii man apostoli Paulu ôr kwagh u a lu ken 2 Timoteu 2 : 19 la yô , a vande ôron kwagh u H@@ im@@ ene@@ u man F@@ ile@@ tu . “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” — Anzaakaa 10 : 22 . Yehova soo ér se nd@@ yar sha angahar a wan na la , inja na yô , se eren hanma kwagh er Yesu yange eren nahan . Hanma wase nana fatyô u eren a mbagenev kundu kundu sha u eren kwagh u tesen ér kwagh ve gba se ishima shi se kav mbamzeyol vev kpaa . ( Yeremia 5 : 31 ; 25 : 4 - 7 ) Sha mimi yô , Mbaiserael yange ve tôv u@@ profeti mba Yehova a ican shi ve wua mbagenev je kpaa . ( Yohane 17 : 24 ) Er Yesu vande doon Ter na ishima sha yô , zum u a va shin tar ne la , a ker u tesen dooshima la sha igbenda i injaa kposo kposo . Er Yesu lu a tahav mbu fan kwagh u ken atô u ishima i or yô , kwagh la wase un fa kwagh u or la lu a mi ken ishima yô . Or ne lu s@@ ônon ér Yesu a wa ave sha zayol na u hen tsombor tseegh tsô ga . Se er nyi ve jighjigh u nan wase una taver here ? Kwagh ka a er i vihi yô , ashighe agen mbagen ken tiônnongo kpa ka ve lu a mnenge u ior mba ken tar ne . Á kaa ér : “ An@@ ti or u nana kôr ave a nan sha iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ ahan sule , man nana geman ashe ken ijime yô , nan kuma tartor u Aôndo ga . ” Ka mbampin mba ny@@ i@@ iv a time sha mi ken kwagh@@ ngeren nee ? Apostoli Paulu kaa ér u@@ iniongo mbara lu “ m@@ ure u akaa a a lu van la tsô . ” Mbam@@ ishen mba sha derianyom u hiihii la yange ve wase ior kpishi ve hingir Mbakristu . Yange i fa Mbashiada mba Yehova sha iniôngon ve i samber a loho u dedoo u sha kwagh u Tartor u Aôndo la ica i gba cii , i due a In@@ tan@@ et ye . Ve de mba l@@ ahan a l@@ aha mba ve lu tan ve icin ér iyange la i mgb@@ ôghom la . Alaghga ken asema a mbayev mbara yô , ve nenge Yesu a ibo ga . Er Aôndo lumun a or@@ jighjigh A@@ bel kua naagh ku yange na la yô , ishima kera doo K@@ ain ker ga . Ieren i Ior Eren sha A@@ sema a Ve La Nahan zum u se tagher ishigh a mbamzeyol mba vihin tsung yô , se fatyô u wasen ayol a ase sha ci u se vande mban ken mzough k@@ ang@@ en@@ aa . Heela tseegh ga , gba u se iv@@ in asema ase a akaa a a lu a mimi man a a kom icivir man a a lu a perapera man a wang man a doon ishima man a a doo u ungwan man a dedoo man a a kom iwuese kpaa yô . Yange kaa ér se eren a “ ior ” cii , a@@ dooga lu kaan ér se eren a hanma or u se zough a nan cii vough er se soo ser ior ve eren a vese nahan . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 7@@ 6 Shin er anmgbianev tagher a m@@ te@@ v u sha ican man mbamtaver mbagenev kpishi nahan kpa , atôônanongo seer iyenge sha un@@ ingir mba i na se ian i civirigh i sôron la . U Ngu Or@@ tom u Jighjigh ! 12 / 15 Ikyav ne tese kwagh u vesen u ka a er or u i mar nan he@@ gh yô . A kaa ér : “ Kpa ka sha ci u kwagh ne je man M ve hen shighe ne ye . ” 4 : 30 ) Gba kpee u vea ‘ dugh ih@@ yange i n@@ ôô sha ci u angahar a ve . ’ — Heb . J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H u nan u Aberaham yange gande ci@@ h@@ i . T@@ i@@ ônnongo u hiihii u se sôr yô , lu hen gar u H@@ un@@ ts@@ v@@ il@@ le . Se gba ishima iky@@ ôr zum u or@@ vesen u hen ijiir tom yase shin or u nan tee se tom nan z@@ ôh@@ ô a vese shin nan kôôm se yô . • Ka an nan lu “ kon u wain u mimi ” laa ? Er yange gba u una yaren tom a In@@ tan@@ et sha u eren tom na yô , a kange ishima ér una ker akaa sha In@@ tan@@ et shighe u kwase na a lu vea na tseegh . Ve tsa ken pur@@ usu je nôngo u kuman anyom 20 . Mimi man Ieren i Or Iyol i Nan Doo u se eren msen sha ci u mba ve te@@ v se a ican sha ci u nyi ? Tom u icighan jijingi u wasen u umbur mbahenen mba Yesu akaa la wase u van ior kpishi a ishim@@ as@@ ur@@ un nena ? Ior Mba B@@ an@@ en a Jighjigh , Mba C@@ ian Kwagh Er i̱ lu cii kpa , se na jighjigh ser i@@ er@@ tom i icighan jijingi u Aôndo hen shighe la yange wase sha u awashima u Aôndo a iv sha mi yô . U fatyô u wan iyol sha mbamkombo er u fetyô la cii . Davidi yange ver ishima sha ikyar i ya vea Yehova kôôsôô la nahan nôngo ér una lu a i̱ her sha u henen sha ityom i Yehova zu@@ lee shi eren msen hen a Na kpaa . Ka atô@@ akyaa a nyi nahan ashighe agen mba ve pasen kwagh ga la ka ve na ? Anyom kar hegen kuma ak@@ un@@ du@@ atar , nahan kpa mba yange ve war af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a H@@ it@@ l@@ er la mba civir Yehova ‘ a ishima ve cii man a uma ve cii man a mfe ve cii , ’ kpa H@@ it@@ l@@ er man p@@ ati u N@@ az@@ i la yô , kera mba ga , mba m@@ asen umbur ve a umbur tseegh . — Mateu 22 : 37 . 24 : ​ 1 - 3 ) A kaa ér : “ Zum u Wan u or Una va sha iengem Na a mbatyomov mba S@@ ha@@ av cii a Na imôngo yô , zum la Una tema sha ik@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem la ; á kohol akuraior cii sha ishigh N@@ agh , Una pav ve kposo er or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan pav iyôngo a iv@@ o nahan . ” Una fatyô u yiman ior nav ken hanma ican i ve lu ker cii . Nahan mtim ne lu vor u kwase la i ta num sha u ga , shi lu sha u kuren kwaghôron u ken Genese 3 : 15 la kpaa ga . Ishim@@ averen i ior mba ve te ikyaa a mba i shigh ve mkurem la ngi nan j@@ imi ? ( b ) P@@ ase kwagh u a tese ér se mba ci@@ h@@ in se mba keren gbenda wase iyol yase ken tar u ifer ne ga yô . Sha ci u á fa wener Yehova wa uwegh sha ikyaa la sha er una sôr mzeyol la , una kure awashima Na yô . Satan nôngo ér una tim Mkaanem ma Aôndo kera , shi una k@@ ough iti i Yehova kera , shi una kighir mimi shin inya , kpa a yina sha Yehova ica je , ka nahan ve Yehova a vihi iniôngon na la cii kera ye . Shighe u imba kwagh ne i er nahan je kpa , orgen nana fatyô u lun a mnenge u kpe@@ egh , nana fa kwagh u a lu u hange hange ga . Mba yer se ati mba been yô , i yem a vese hen b@@ a@@ aki ugen , hen ape anmgbianev mba kasev u@@ deri imôngo , mba ve due ken tar u Jam@@ an@@ i man Ne@@ ther@@ lands la ngohol se doo doo yô . Akaa ahar ag@@ enegh aa i gbe u se er la yô , se lu ôron kwagh sha á ken ung@@ eren mba ve dondo mban . Yehova ka ijende yase , shi a pase se akaa a i gbe u se er ve se lu uma gbem sha won yô . Shi a ta se icin sha akaabo a aa na se hemba un ato la kpaa . — D@@ ut . Aluer nan kaa ér nan ngu a shighe ga yô , se fatyô u kaan a nan ser se lam a nan ti@@ ôn@@ ôô , shi doo u se er sha ityendezwa yase la kpaa . He@@ mba saan mo iyol hegen cii . ” — Mkaanem ma K@@ aren . Aluer ú hide ú gbidye kwar sha iyol i Paulu lu palegh sha ishigh ki A@@ gri@@ pa la yô , ú nenge er Paulu ‘ lu pasen kwaghôron u mimi la jighilii ’ sha u ôron kwagh ci@@ v@@ in ken akaa a Mose man u@@ profeti vande ôron la yô . — 2 Timoteu 2 : 15 . Man u zuan a shighe u lun imôngo vea na nena ? Shighe u ka sea eren akaa a ase a ayange ayange la kpa se pase ior mba se zough a ve la mimi mba ken Bibilo . Mbaromanu nengen ku u sha kon ér ka gbenda u kunya tsung u ts@@ ahan afer@@ aior a yange gba kwagh cuku ga yô . Shin er ve lu a ityom i y@@ uh@@ wan i eren hanma shighe nahan kpaa , ve lu sha i@@ aven i vea fatyô u keren tom ugen ga . Nahan yô , ivur ne ngi tesen ér se̱ hemba veren ishima u eren tom u van a ime - mnger a u eren tom u Aôndo a ne se laa ? Ka hanma shighe yange mkaanem ma profeti ma Yesaia mara iv@@ i , kpa kanyi mlu yange i vande lun sha ayange a na laa ? Kwagh ne wasem m nenge er m fe Bibilo kpishi gayô . A kaa ér : “ Kwase ngu er or u nan er kwaghbo , kunya u ker nan u zenden sha ishigh ki iorov nahan . ” Iky@@ uryan i he la gba zua sha kwagh u yan bredi shi man wain u i umbur ku u Yesu a mi la nena ? Er nan ve i doo u kwagh a gba se sha kwagh u Kristu yange ôr a atôônanongo at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken A@@ shia u K@@ iriki laa ? Er nan ve anmgbian ne ka a tôô ian na a za er tom nee ? Ka sha nyi gbenda Mbakristu ve lu “ u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya ” man kwagh la na yô , vea palegh u hông@@ or iyol a nyi ? ( Mateu 10 : 32 - 39 ) Nahan yange a ember kpishi zum u or u mimi môm tseegh kpa nana̱ kegh ato a loho u Tartor yô . * Maa i kure ikyaa ér nyi ? S@@ ea lu yemen sha shin sea lu lun shin tar kpaa , ngeren mban vea seer taver se ishima sha er se fa erdoo u Yehova man kwaghfan na u a gande u kaven la . Er nan ve Aôndo a de mbau@@ tahav ve eren mbagenev ic@@ ana ? 3 / 1 Inja i ishember ne ér “ mkur , ” man i̱ tese ‘ shighe u kwagh a zu@@ lum u been ’ yô , kpa inja i ishember i ken zwa Grika i i yer ér te@@ ’@@ lo@@ s , i i ze kwagh môm a ishember i tesen ‘ shighe u kwagh a zu@@ lum u been ’ la di ér “ m - bee . ” Kwagh u a hembe kpilighyol je yô , yange i tsen@@ ga fan kwagh ne anyom 20@@ 0 ken ijime . Ken ityar ig@@ enegh yô , ish@@ u i í lu ha@@ an “ u@@ kp@@ er ” ve , í lu kôron van a mi la ngee kpen kpen ! — Luka 5 : 6 ; Yohane 21 : 6 . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I P@@ A@@ U@@ L@@ U yange taver anmgbianev mba ken tiônnongo u ken F@@ ilipi la ishima ér : “ M@@ lu wen a̱ kuma sha Loho u Dedoo . ” Nahan kpa mkur z@@ ur@@ um ! Anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi nenge ér gbenda môm u eren kwagh ne yô , ka u tôôn shighe , henen igbenda i pasen kwagh sha ashighe agen a ve lu eren mcivir ve u hen tsombor la . ( b ) Doo u se er sha kwagh u Yobu 38 : 6 a pase la nena ? Gba u se ver ishima sha er amba@@ aior a vendan Aôndo la a na se hingir u lun a mbamhen vev man aeren a ve ga yô . Heela tseegh ga , uumace mba vihin ahumbe man tar shi mba wu@@ an iky@@ on kpa been . Shi ve wua inyam igen je ve nôngo u timin a tim i ku@@ aa . Er nan ve kwagh a gem he@@ gen@@ e ? Ka ini@@ e@@ mbe i ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar shon cii laa ? ( Luka 2 : 36 , 37 ) Yehova yange won@@ g@@ or m@@ civi@@ ra@@ ôndo u A@@ na la kpa ? Doo u isharen i u lu a mi i eren ishima i Aôndo la ia wase u u̱ tsuan akaa a u we ishima u eren ken uma la sha ci u nyi ? In@@ j@@ akwagh ne tese se er i hii ve i doo u se eren msen hanma shighe nena ? Ka kwaghwan u nyi Yakobu a we sha kwagh u s@@ angen a s@@ ange mba wan ve ikyo , man mkaanem man ma a inja nena ? 13 : 24 - 30 , 36 - 41 . ; V@@ an Le@@ em@@ pu@@ t@@ ten , M . 2 : 44 - 47 ; 4 : 34 , 35 — Mb@@ an@@ an@@ jighjigh yange ve tee akaa a ve shi ve kar mbagenev inyaregh ki ve zua a mi la sha ci u nyi ? Ka se zua a ijiir i y@@ eren i ken jijingi sha u ‘ civir iti i TER ’ shi eren un tom sha gbashima . A@@ h@@ on a Gb@@ an ken D@@ er@@ ianyom u Hi@@ ihii La Yehova tindi profeti Eliya hen kwase la sha ci u iwasen i kwase la kua Eliya cii . Shi mbagenev kpishi mba sha ajiir a inyaregh ki ban yô , nahan ka ve undu icombor ve , ve mough ve yem ken tar u ken won shin ve yem hen ijiir igen ken tar ve , sha u vea za zua akaa a kwagh a gbe ve a mi la yô . Shi er ve “ kange asema sha ityesen i mbaapostoli ” la kpa se lan ga . ( Aer . Yesu yange hii wan mba ve lu ungwan a na mbara kwagh ér : “ K@@ ôr nen ak@@ ar sha inyaregh ki ki lu perapera ga ne , sha u zum u k@@ ia kera lu ga yô , vea rumun ne ken at@@ umbe a tsôron yô . ” Doo u se umbur nen kwagh u se hen ser doo u gban nan or ibo ga@@ egh ga la , sha er Yehova Aôndo kpa se nan un ibo sha kwagh ga@@ egh ga yô . Shi una fatyô u y@@ in@@ an sha ci u se mba a tahav mbu fan mba@@ awashima mba iorov kua kwagh u a lu ior ken ishima jighilii ga . Se pase kwagh u tar u se lu sh@@ imi ne nena , man hii nan ve mba i shigh ve mkurem la kua ak@@ ar a ve la cii i gbe u vea lu gen@@ g ge gen@@ g ne ? Ka kwaghbo u vesen u nyi a lu , man er i lu nahan yô , ka mkaanem ma taver ishima ma nyi ka se zer ôron ken Bibilo ? ( 1 Timoteu 5 : 4 ) Aluer Yehova doo se ishima , shi se mba a mci@@ e u cian un yô , kwagh ne una mgbegha se se nenge sha mbamaren asev mba@@ beenyol , aluer ka se ican tsung u eren nahan je kpaa . Kwagh ne wase Mbaiserael nyôr tim gar la . ER Y@@ A@@ NG@@ E i ta num sha gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity man gar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , D@@ .@@ C . sha uwer u Se@@ te@@ mba 11 , 200@@ 1 la kar kera yô , ior wue wue wase ior mba a@@ ah@@ e ne bende a ve la kpishi je zua ga . 12 : 20 , 21 Aluer iliam yam man aeren am wa mbagenev ikyav mbi y@@ uh@@ wan ga yô , ka kwagh u dedoo u nyi m ere ? Gbenda môm u se er kwagh ne yô , ka u dondon kwaghwan ve a ishima i môm . Aluer ve ungwa ‘ imo i ke ’ ijime ve ’ ne man ve dondo ityesen i imoshima i Bibilo i tsaase í la yô , vea za iky@@ u@@ la ke ’ m - er u ve eren ishima i Aôndo la . U veren ishima ér uumace ve kuran atindi a Aôndo la ka kwagh u taver g@@ anden y@@ um@@ u@@ u ? 1 - 3 . ( a ) Ka mbamlu mba nyi vea wase se ve se fa inja i an@@ zaakaa a ahar a Yesu yange ôr laa ? Bibilo pase m@@ doo u ieren ne gbar gbar . ▪ “ Ver Nen Ishima sha Akaa a Sha ” Iky@@ ondo i y@@ is@@ an Bar@@ r u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la yôô kwagh@@ yôôn u vesen . 33 : 27 ) Se na jighjigh ser Yehova una ver iniôngon i se lu nôngon ser se kura yi@@ ase i nongo na la , sha er se hemba lun ken mzough shi se hemba zuan a agee a eren ishima na yô . A lu nyi je mbatamen ve kaa ér we u er kpa , er a ishima i môm . 23 : 12 ) Mkaanem mara yange ma kure sha a na vough . A fatyô u tôôn iember i An@@ der@@ ia man Peteru man Yohane , kua mbagenev mba yange ve zua a Mesiya ve ve ember yum la karen sha iember i or@@ kasua u keren ta@@ gbe@@ de yange za zua a ta@@ gbe@@ de u gban ishe kpishi ve ember tsung la . R@@ ic@@ o va er batisema sha anyom 12 . A@@ h@@ ungwa môm ngu a ian i tan wegh van@@ ger ér un ngu a tahav sha ci u un hembe tsu@@ wen za gban ica a mba@@ ah@@ ungwa mbagen y@@ um@@ u@@ u ? Nahan cii kpa , m@@ nyer wase ker har sha u se hiden a iyol ijime tsung , keghen a kegh u dondon gb@@ end@@ atesen u Aôndo . Or ka nana tse@@ e ishima sha tom u Aôndo shi nana dondon gbenda tesen u nongo u Yehova sha mimi yô , nan lu eren ishima i Yehova shi nan hingir u veren anmgbianev mba nan mba ken Kristu ikyav i dedoo kpaa . I@@ ny@@ am i el@@ en la man ak@@ u@@ he la cii ka i kohol i í ji@@ i@@ di shin ity@@ egh ki vesen , imba i M@@ ika a ôr kwagh a ter la . ( b ) Cii man mbamzeyol ta sha Yobu yô , lu nyi or@@ o ? Nahan lu kwagh u uma ve shin u ônov vev una due a za lu m@@ ape gen ga . Yange ve lu a loho u dedoo u yôôn hen mba@@ ats@@ anev ga . Mbamaren mba ve lu Mbakristu ve nôngo u fan kwagh u i we ishima u eren hen iniongo i i le@@ he ônov vev yô , shi doo u ashighe agen yô , vea za i a ve imôngo kpaa . Mbaiserael h@@ ungwa hen atô u zege@@ mnger sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh ; mngerem tile lu ve ken iy@@ an kua ken im@@ ese er kpe@@ kpe nahan . ” ( Yesaia 6@@ 3 : 1 ; M@@ ika 6 : 8 ) E@@ ̱r Yehova a lu Ter u fan kwagh yô , ka a kure uityendezwa nav hanma shighe . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O pase wang ér : Hanma nom yô , “ kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan . ” Inja i u suur sha Yehova la , ér nyi ? ( a ) Er nan ve kwase u ken injakwagh ne a yen ishima ga ? M@@ taver ugen yô , lu u y@@ esen mbayev shighe u ve lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe la , shi yange a na ve tom u he ken nongo u Yehova yô , ishima i za ve iyol er vea fatyô u eren u ga nahan . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Se mbagen kpishi se mba veren ashe keghen m - iv u uityendezwa mba Aôndo , shi se mba kimbir mkaanem ma apostoli Yohane yange ôr la nahan , ser : “ A@@ men , va , Ter Yesu . ” Ka m@@ gem u nyi a lu ikyav i tesen m@@ ze@@ hem@@ ene ? 11 : 37 ) Lu nyi i wase mba@@ jighjigh mba ve civir Aôndo mbara u tilen dông - n@@ ô ? Nenge imba er i doo u fan kwagh ne shighe u or nan lu iyev la sha wono ! Lu@@ un er una doo ve ishima yô , ma ve han@@ ger ér vea civir Yehova “ ken jijingi kua ken mimi kpaa , ” gadia ka imba mcivir u a doo Yehova ishima je la . Ka sha nyi igbenda nahan se fatyô u dondon ieren i Yehova i s@@ ende@@ gh sha kwagh ga laa ? Mba yange i wua ior vev ken Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha U@@ har man ityav mb@@ ig@@ enev kpaa la ve̱ fa ér Orshiada u Yehova môm ngu uwegh sha mi ga . Ka sea kôôm imoshima yase ia zua sha mbamhen mba Ter wase shi sea dondon ikyav i dedoo i anmgbianev asev mba ken Kristu yô , se hemba lun a vangertiôr u suur sha imoshima yase shi ungwan i kpaa . — Yesaia 30 : 21 . Mbakristu mba nenge ityav mbi kpôô kpôô ga . ( b ) Doo u se civir Yehova a ishima yase cii sha ci u nyi ? Doo u se nôngo ser se za iky@@ ura sha nyi gbenda ? Er se lu Mbakristu yô , se soo u lun a aeren a Aôndo wase kpa a lu a mi la . Paradi@@ so u ken jijingi u a lu er ka t@@ so nahan la ngu u una na mbacivir Aôndo mba mimi mk@@ or shi una war ve yô . Nahan cii kpa , za hemen u henen kwagh a tsombor wase hanma shighe . Mbat@@ yomov mba uhar mbara kaa a Lo@@ ti ér , “ Mba u lu a mi hen gar [ u So@@ dom ] cii , due a ve hen ijiir ne kera ; gadia timin yase ijiir ne . ” Anyom a or u nan lu keren kwaghwan la gayô mlu u nan , una na yô , a gba u shi alaghga se pine ayol a ase ser , ‘ Jigh@@ ilii yô , ka mo i gbe u me wa or ne kwagh y@@ ee ? ’ Kpa , hide ken vegher ugen yô , er or u timen ken Bibilo ugen a kaa nahan , “ kwaghwan [ u a lu ken Yakobu 4 : 8 ] ne tese vangertiôr u kpilighyol . ” Kpa se Mbakristu yô , se mba er u@@ shir@@ mbaiorov nahan ken tar ne , shi mba@@ awashima asev mba kposo . ( Genese 1 : 26 ) Kwagh ne tese ér se fatyô u lun a aeren a Aôndo , inja er erdoo man mhôônom ma kôron nahan . ( Luka 5 : 27 – 30 ) Shighe u Yesu za ken G@@ al@@ il@@ ia la kpa “ Mbayuda mough ayôôso a Na , sha ci u kaa er : Mo M ngu kwaghyan u a sen Sha yô . ” Solomon undu mcivir u mimi , dondo mba@@ aôndo mba@@ aiev Kwagh ne na yô , m hen mer m hemba ng@@ un ikyua a Yehova man Yesu cii . ” Ke@@ ghen ato a ior shighe u ú lu pasen kwagh yô I@@ GB@@ E je tsô ior kpishi nd@@ era tesen an@@ za a doon . Ka mnenge u vough ga u nyi Mbayuda lu a mini , man kanyi i due sha kwagh nee ? Nahan kpa , nyityô kwagh i se tsough u eren cii a pine se kwagh sha mi . • U fan Mkaanem ma Aôndo tsema tsema la wasen se u aren sha mlu u vi@@ an la nena ? A kaa ér una fatyô u geman hanma or cii nana de u civir Yehova . ( Mat . 5 : 16 ) Sha kpôô yô , Mbakristu mba ve lu a ityom i vesen ave je kpa vea fatyô u tesen m@@ ze@@ hemen ve hen ior cii sha aeren a ve a ken jijingi , er Timoteu nahan . Sha m@@ vese u agee a Na man sha ci u m@@ taver u tahav N@@ av , mô môm u lun ga ngu ga . ” — Yesaia 40 : 26 . Ngu kenger we , ka sha u una zua u a ibo sha ma kwagh ga , kpa ka u suen we sha iniôngon i ú lu nôngon wer u er kwagh u dedoo la . I@@ ̱ K@@ P@@ E J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H W@@ O@@ U U N@@ AN L@@ A I@@ YO@@ L K@@ asua u yôôn ngu a iwasen kpen kpen — luun er ka nahan ga yô , or môm tsô ma nan vihin inyaregh u yôôn kasua ga . A kaa wener : “ Yehova ungwa msen wam je hemba a hemba er yange m ver ishima la . ” Ka mnenge u vough u nyi nahan una wase se ken kwagh@@ pas@@ ene ? Alaghga msen ne una umbur se tindi u Aôndo yange wa Mbaiserael ér “ hanma iyange ” yô , ve̱ kohol man@@ a a “ kuman sha sev mb@@ ura ” la . — E@@ ks . ( 2 Peteru 3 : 15 ; Mateu 24 : 14 ) Kwagh ne una wase se u lun a iwuese sha ishimawan i Yehova a we mgbegh@@ aa ne , shi una mgbegha se u wan ishima a mbagenev mba kwagh a zough se a ve la kpaa . N@@ ana fatyô u tesen se er se kar ve se er tom a mi yô . A@@ veren ne tile sha ityough ki u@@ ivande mba Yesu una va er ken tar u he u Aôndo una va a mi la ! Yange a gbe u a ta ‘ mbaihyomov nav az@@ u sha ah@@ enge ’ kpa , Aôndo ma er nahan . ( Ne@@ hem@@ ia 1 : 3 , 4 ) A@@ yange nga kar yô , tor nenge Ne@@ hem@@ ia vihi sha ishi , nahan a na un gbenda ér a̱ za ken Yerusalem . “ M zua a ior mba i sember eren ve batisema mba ve kaa a mo ér kwaghpasen wam wase ve u hingir Mbashiada yô . In@@ i@@ av mb@@ in yange mbi taver ishe , nahan ashighe kpishi mbi yam inyaregh cica cii . Tom u pasen kwagh u Mbakristu ne ngu ne se ian i tesen ser Yehova doo se ishima . ( 1 Yoh . Nahan yô , hanma kwagh cii — inja na yô , akaa a uumace ve eren a a lu sha ishima i Aôndo ga cii — ka gbil@@ in@@ kwagh . Peteru ôr kwagh ve ér mba ‘ zenden sha asaren a ve ayol a ve . ’ Zum u Yehova kaa a Aberaham wener Un soo u tôvon fan akaa a á lu zan hemen ken So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a yô , ishima i za Aberaham iyol ér alaghga tsô á tim ma or@@ perapera u nan lu ken gar la kua anmgbian na Lo@@ ti kpaa . Gba u vea kpe , a nder ve ken jijingi ve vea fatyô u za kohol Ter ye . A@@ tesen a Bibilo la doo un kpishi je yô shighe u se mough u yemen ken ag@@ ar agen yô , a dondo se ijime lu pinen se mbampin . ( Yohane 7 : 16 ; 8 : 28 ; 12 : 4@@ 9 ; 14 : 10 ) Mimi mba ve due hen Aôndo doo un ishima je ka kwagh u una gema ve á ver mhen na ga . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) Shi u suur sha Yehova la kua u suur sha tahav mbu icighan jijingi la kpaa . Bibilo ôr se nyi sha kwagh u mbat@@ yo@@ mo@@ v@@ o ? ( Mpase 20 : 4 ) Kwagh u mbara mba i shigh ve mkurem la vea lu hemban eren he ’ shighe la yô , a lu u shir@@ en Aôndo tom ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii ken tempel u ke ’ jijingi la , ka “ sha jim ” je la , man alaghga je yô , vea sh@@ ile tom ne zan zan shighe la cii una kar been . S@@ ha@@ won de Mic@@ he@@ l man D@@ ian@@ e ish@@ ar . Shighe u atô@@ at@@ yev gema hingir Mbakristu ken derianyom u hiihii la , ve za hemen u civir Aôndo a ie@@ ev ga . Nahan kpa , or@@ vesen la wuese iniôngon i sha gbashima , i mbatomov mba uhar mbara , a yila hanma ve ér “ or@@ tom u injaa u jighjigh , ” shi a na ve injar kwagh@@ môm . ( Mat . Be@@ en yô , a ta icin ér : “ Ne kera fa gaa ? Aluer ne na ayol a en sha ikyev i kwagh sha u lun ikp@@ an na man shi u ungwan imo na yô , ne mba ikp@@ an i kwagh u ne ongo imo na la , shin a lu isholibo u zan ken ku , shin a lu ikyo@@ i@@ wan , u zan ken perapera . Sha tahav mbu Aôndo yô , kwagh u mbagenev nenge ér ka gb@@ ough la hingir kwagh u uma ! Kpa ka hanma tar yange u fatyô u eren kwagh u tar u Amerika soo ér hanma or u ken tar ve nana̱ lu la ga ; kwagh lu nahan sha ci u ve@@ gh@@ er@@ tar u i yer ér N@@ or@@ th Amer@@ ica la yange lu a inyaregh lu sha ci u gbenda u@@ gomoti mba hen ijiir la hemen la tseegh tsô ga . F@@ a wer , Yesu yange ôr kwagh u dedoo sha ior mba ij@@ en i lu kôron ve ken jijingi shin ve lu “ mba@@ ibanave ken jijingi ” la . Er a t@@ ange ityav a Mba@@ fil@@ iti yô , á hide jime á y@@ è@@ m ke ’ gar u G@@ il@@ g@@ al , hen ape yange i ver ishima ér una kegh Samuel a̱ va zamber a Aôndo , a̱ na ini@@ aav mbi nan@@ den la . Uma Kp@@ en . Aluer ka u mba i mar ve he@@ gh la vea tema tor sha yô , vea tema tor sha unô ? Ka sha ityôkyaa ne i môm , yange i gema ishember igen ken zwa Heberu i inja i , i lu “ ônov mba nomso ” i ken Genese 3 : 16 la ken mbam@@ gber mba tse@@ v mba Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la ér “ ônov ” ye . Kpa nagh ku Yesu yô , na mba ve ne un jighjigh la cii iyua i uma u tsôron la . Mo vea tsombor wam maa se yem se za lu hen af@@ o a mba yevese ityav , a a lu vegher u shin ity@@ ô@@ tar i tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e la zan zan uwer u J@@ un , inyom i 19@@ 7@@ 4 la . Ve fa er Yesu yange kohol nongo u Kristu sha u ve er tom u pasen kwagh yô . Or@@ hemen wase na ‘ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ’ ken tiônnongo la — “ mbagenev ka mbai@@ vangeli , mbagenev ka mbakur@@ an man mbat@@ esen . ” A@@ kav kpishi a se hen ken Ruamabera ne tese ér ah@@ on a gban yange va a mbamzeyol mba vihin tsung hen atô u ior mba Aôndo mba ngise mbara yô . M@@ zough ugen u nan mba@@ a@@ wan@@ ev iwasen yange hii u tesen mo iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ or@@ on . Shi doo u se su@@ gh un sha ci u uma u a ne se la gaa ? ( Mbagalatia 6 : 5 ) Tsô kanyi ia wase se u tsuan kwagh u injaa ? Yesu yila mbahenen nav her a na , kaa a ve wener : “ Ka mimi je , M kaan ne ne , kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u a lu ic@@ an@@ kwase ne a he@@ e ker ne a hembe kwagh u mbagenev ve lu ha@@ an ken a@@ kwa@@ ti u iny@@ ar la cii . Kpa ka nyi tom@@ o ? Kpa shighe kar yô , ior mba Yehova va seer kaven ér Yehova soo ér ve er kwagh i hemba di u nan akaaôron a ken igbar la . U N@@ ôngon Ity@@ av a I@@ ng@@ y@@ at@@ u sha S@@ an@@ ker u ke ’ Jijingi Ve mban cii kua ikpelaior i mba a nder ve la vea hingir vough sha shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu u Yesu Kristu la . U hi@@ an a orgen ngu a vihi ivese i nomso man kasev mba ken Kristu nena ? “ I@@ OR mbagenev ka ve tô@@ mon a t@@ ôm ér i mee ve , sha ci u imeen ka kwagh u doon ve . ” ( 1 Yoh . 4 : 7 - 10 ) Apostoli Paulu ter gbenda môm u Aôndo a tesen se dooshima na la , zum u a ôr kwagh u Yehova ér “ ka Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” la . ( 2 Kor . Ishim@@ at@@ aver i Er@@ na i̱ ume atam kpishi . • U timen ken ayol a ase la wa nyi man nyi k@@ ere ? U@@ ng@@ wan I@@ mo i Mbak@@ ur@@ an Mba Yehova A Ver La • Or@@ tamen u nan eren tom hen tiônnongo wou taveraa yô . — 1 T@@ es . ( Yohane 8 : 44 ) Lu un va a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken sule u E@@ den la ye . Vea nôngon nan nan kpa , dooshima ve u ter a wan la una lu er u Yehova la nahan ga . Shi u fatyô u t@@ eren kwase wou shin nom@@ ou shin mbayev ou mba doon we ishima la kpaa ? ( Ivur 12 ) Yehova ngu a ian i kaan a vese ér se er ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i un soo ér se er cii . Kwagh@@ ngeren u i nger ke ’ mhii u an@@ takerada u i yer ér Ex@@ am@@ ining the Scriptures D@@ a@@ ily , mgb@@ er u ke ’ inyom i 199@@ 9 la kaa ér : “ A hemba lun a inja u timen sha ivur i sha hanma iyange la man kwaghôron u i ne sha mi ke ’ an@@ takerada ne la pe@@ pe . Shighe kar yô , a kaa a ve ér : “ Akaa shi@@ m kpishi a ma M er ne yô , kpa ne kôr a cio hegen ga . Gba u nom u nan lu Orkristu la nana eren kwagh a kwase u nan sha dooshima . Shighe u se lu eren msen ser tar u he u Aôndo , u “ perapera una tema ker ” la u va yô , ishima i̱ hemba lun se sha kwagh u tseghan iti i Yehova shi k@@ enden a m@@ tem@@ tor na sha aa u kuren ican i se lu yan man mbamzeyol asev la . — 2 Peteru 3 : 13 . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : T@@ erem ka or u ken tar u I@@ rel@@ and , nahan yange i mar@@ em , m z@@ aan ad@@ ua u F@@ ada u ken tar la . Kpa gema er msen sha ci u ior mba Aôndo ac@@ in ahar ken ivur i sha un@@ yi@@ in la . Sha kpôô yô , i yila Satan Diabolo ér “ tor u tar ne ” man “ aôndo u tar u ainge ne ” nahan ka sha inja je . ( Yoh . Davidi ongo ér B@@ ate@@ she@@ ba wa iy@@ av yô , a nôngo ér nom na U@@ ria a za y@@ av a na sha er una ci@@ r idya i ve er la yô . M@@ nyoon u yange nyoon kwase la ken ishima la yange bende a Yesu , nahan kwagh la mgbegha un u eren kwagh u been kwase la m@@ nyoon la . Ú her ve sha tô@@ gh ku iy@@ ô@@ gh ; Ú hembe ve avur avur er gb@@ ande u or@@ ma@@ an@@ ty@@ egh nahan . ” — Pasalmi 2 : 4 , 5 , 8 , 9 . Ny@@ ityô iyua i or nan lu a mi cii , er nan ngohol i̱ kwagh môm a mbagenev ga nahan kpa , i wa se cii kwagh ér se ‘ er tom a mi ’ sha u eren mbagenev tom . Kpa , ú fatyô u lun er ve nahan shi lu er ve nahan a̱ hemba kera kera kpa sha gbenda u vesen môm tsô . Mimi man Mb@@ au@@ tar Shighe kar yô , Mbaiserael zer vendan hemen u Aôndo ac@@ in imôngo , nahan a kera kura ve ga . Sha kpôô , ka Yehova a ne m@@ vese ye . — 1 Kor . Mose man A@@ ron ve za hen F@@ ar@@ a@@ o ken iti i Yehova , ve za ôr un loho u á tindi ve la . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba jighjigh mbara yange ve ‘ nyôr ken iember i ter ’ nena ? Bibilo tese ér “ ashighe ” atar man vegher shighe la ka ayange 1@@ ,@@ 2@@ 60 . Shighe u Yesu ôr kwagh ne la , Mbayuda lu ‘ nongo u Aôndo ’ her@@ egh , nahan yô lu ve jighilii je kwaghwan u Yesu ne lu sha ci ve ye . Ior kpishi mba nengen mimi nena ? Akaa a kpilighyol nga eren hegen , shi ica a gba ga tsô agen kpa aa er . Kwaghôron ne tese ér shighe u A@@ shi@@ ria una va ta num sha Yerusalem la , mba ve lu ker cii vea lu a gbenda u kuran ayol a ve ga , vough er ity@@ umbe i ken sule u wain , shin da@@ ar@@ kura u ken sule , u a fatyô u yô@@ h@@ ôr ha@@ an inya nahan . Yange soo wener ior mba hen ityô na ve̱ ungwa imo i Aôndo sha er vea lu uma yô . Nahan kpa , u nan Aôndo icivir la wa nyi man nyi k@@ ere ? Mbaiserael mba hemban ato mbara yange ve “ b@@ am Icighan u Iserael , ” er wan u hemban ato ka nana b@@ am mbamaren mba nan ve ishima i vihi ve ker kpishi nahan . — Ivur 41 . I@@ wer ngi karen kpuaa nahan yô , shi i wa tindi u nan se ian i civir sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Jam@@ an@@ i . Nahan ica i gbe ga yô , i zua mkohol u vesen u ityar - ityar la ke ’ gar u B@@ er@@ l@@ in . Nahan fa ime you jighilii , de tsu@@ ghun iyol you ga ! Genese 1 : 26 - 28 ; 2 : 15 - 17 ; 3 : 1 - 6 10 : 13 - 16 ) Se fatyô u dondon ikyav i Yesu i eren kwagh sha gbenda u vough la nena ? Nahan er ve venda u yô , ishima vihi un tsung . Hen shighe ne a t@@ ume it@@ you lamen a ior ken Ruamabera , maa m@@ en@@ a tsombor na ishima , ve undu un ken ijime ve yem . N@@ gi@@ se Mkaanem ma Yehova ma i nger la gba Mbakristu mba tsuaa mbara kwagh kpishi . ( b ) Ikyav i An@@ ne la ia wase se nena ? Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér S@@ y@@ l@@ vi@@ e * yô , a er tom shin Betel u ken tar u Fran@@ ce la anyom kpishi hegen . A pase er anmgbianev mba kasev kpa vea fatyô u wuese anmgbianev mbagenev yô . A kaa ér : “ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô , ember nen , i̱ saan ne ken ishima tsung , gadia injar yen vese Sha . ” — Mat . Kpa se ng@@ ur@@ en eren akaa ase zenden kera nôngon a mbamzeyol asev mba sha ayange ayange la yô , a lu kwagh u ican ga u den u henen sha akaa a ken jijingi . Lu u wanakiriki ne una naan mba ve kohol cii ve lu “ iky@@ um i môm ” la kwaghyan u injaa u ken jijingi hanma shighe . ( Mat . 24 : 45 - 47 ; Yoh . 4 : 11 ) Er ka i lu se ken ishima shighe u i wuese se la ka a tese imba icivir i se soo yô . — Anz . Shi pania u kwase ugen hen tiônnongo la kpa kaa ér : “ Ka i taver u zuan a or u duen kwaghpasen a nan ate@@ tan kpishi . ” Akaa a Yesu yange er sha u suen Tartor la cii doo O@@ ri@@ h@@ yom , Satan Diabolo ga . Ior mba ve lu civir Aôndo ga cii mba ken ang@@ ôgh@@ ime . 4 . Anmgbianev mba ken tar u C@@ ro@@ ati@@ a mba ve za mkohol ken gar u Fran@@ k@@ fur@@ t la ember kpishi zum u i due a Bibilo i “ New World T@@ rans@@ lation ” ken zwa ve yô . Iyange igen yô wan u ing@@ y@@ ôr i ter na igen na un Bibilo shi za a na ke ’ C@@ ôô@@ ci i Mb@@ ap@@ en@@ te@@ k@@ ost@@ a . Ity@@ esen ne ka i mimi man i Ruamabera a tese kpa ? ( Ese@@ kiel 33 : 11 ) Akaa ne cii nga a inja hen a vese nyian je zua ga . Kwagh ne tese ér P@@ ase@@ ka u yange i kaa a Mbayuda ér ve eren la lu ts@@ eng@@ an@@ pasen kwagh u Kristu yange kaa a mbadondon un ér ve er sha u umbur ku na la ga . ( Anzaakaa 16 : 18 ) Aluer se dondo ikyav i Paulu man kwaghwan na yô , se nenge er i doo u se ‘ haa iyol i gen@@ gese ga iyol ’ yô . — Mbakolose 3 : 12 . Ior ngee sha u@@ ger@@ i kar ikyar inya . Kwagh u Yesu ngu nahan kpa ? Kpa Davidi yô haa ma ri@@ g@@ au@@ t@@ ya u iy@@ ôô iyol ga , shi lu m@@ z@@ u tseegh lu ity@@ um@@ ugh nagh ye . ( b ) Samuel yange er tom ne nena ? Mbamaren ka vea taver mbayev vev asema ér ve er tom u pasen kwagh hanma shighe nahan , ve man mbayev vev mbara cii ve zua a averen mgbegh@@ aa . Mbamaren vea fatyô u keghen ato a mbayev vev sha mimi nena ? 12 , 13 . ( a ) Lu nyi i mgbegha Yeremia u yôôn ér : “ TER ka kwar wam , ” man ka ieren i nyi yange lu a mini ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 119 , 7@@ 3 A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ se@@ ka yange ve wase Paulu nena ? Sha kpôô yô , m@@ tem@@ tor u Yehova har sha dooshima . Paulu shi kaa ér : “ Or yô , ka sha jighjigh u nan i ne nan ish@@ ô ye , kwagh u aeren a sha atindi ngu sha mi ga . ” Z@@ ayol u u@@ ange man u nengen sha tsombor man iyol@@ kpen sha ci u mbam@@ yen shin akaa agen aa fatyô u nan or hingir zung@@ u@@ lu@@ u . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 20 ] Kwaghôron u profeti ve la lu sha kwagh u tempel u i lu maan la . Nahan , ve lu zuan a akaa “ kp@@ egh@@ ee ” tseegh . Kwagh@@ yan lu u vea ya a kuma ve kua kwagh@@ man ga shi ve lu a ak@@ ondo a vea haa iyol , a tse@@ e ve iyol kpaa ga . Mba civir Yehova kpishi nyian kpa tagher a imba mzeyol u or@@ ny@@ ar ne kpa tagher a mi la . ( b ) Aberaham yange taver ishima nena , man kanyi yange i wase un u eren nahana ? Ieren yase a ior mba i tsough ve ve lu mbakur@@ an mban bende a gbenda u se dondon Kristu kua wanakiriki na u jighjigh sha mimi laa ? Yange i kohol ngeren mba mimi mban i bee ica i gba cii ve Con@@ stan@@ t@@ ine va lu uma ye , shi ica i gba cii ve i va mase veren c@@ ôô@@ ci na i lun a tahav kpishi la ye . Aber@@ am yange lu a ior mba ken K@@ an@@ aan mbara nena ? De se time nen sha akaa at@@ aan , a aa fatyô u nan se gb@@ ev mbu nôngon yô . Akaa shon ka : mbam@@ shi asev , man isharen i iyolough , man shighe u anmgbian nan nzughul a vese ken tiônnongo yô , man mk@@ ighir u sha ican shin m@@ te@@ v u sha ican man mbam@@ yen mba mbagenev . Se er kwagh ne sha “ mkav u kaven mimi . ” Se kpa i kaa a vese ér se ny@@ iman ayol a ase , sha er Yehova una lumun se shi se zua a averen a a ver sha ci wase la yô . I@@ E@@ MB@@ ER@@ YO@@ L@@ O@@ U@@ G@@ H man G@@ U@@ R@@ G@@ U@@ R Hegen m mase kaven ityôkyaa i bab@@ a wam yange a shi ôron mo kwagh u Anzaakaa 3 : 5 , 6 a er yô , ér : ‘ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Pro@@ feti Yesaia ver se ikyav sha imba ieren i i doo u se lu a mi yô . Sha mimi yô , aluer se han@@ ger ak@@ ugh@@ ur , se venda u den or la kwaghbo yô , se lu hendan kwagh a Yehova . ‘ Ú fatyô u yaren tom aa atindiakaa ne ken uma wou nena ? ’ Se zua a akaawan a injaa kpishi ken Iyoukura man Awa@@ ke ! , a aa wase Mbakristu mba ve vese ayol a ve mbara u palegh idya i eren yô . ( a ) Inja i “ ishima ” i sha injakwagh la ér nyi ? 5 :⁠ 3 ) Se nôngo a isharen yase i eren isholibo la . Er ter ne kôr wan na uwegh gb@@ ang gb@@ ang yô , mciem bee wanakiriki ne iyol , á nenge ér kwagh u eren un ngu ga . Yesu kpe kera , anyom nga kar er 4@@ 00 nahan yô , orgen u i yilan un ér John Ch@@ r@@ y@@ so@@ st@@ om yô , kaa ér , i gema atesen a Yesu la ken zwa Shi@@ ria man zwa u Mbai@@ gipiti man In@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia man E@@ ti@@ op@@ ia kua ken ijô igen kpishi kpaa . Aluer se iv asaren ase agen sha gbenda u Or@@ gban se a tese la yô , kwaghbo ngu sha mi ga . Nahan m nenge i t@@ indi@@ m a washika ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n . Ga@@ yô una na or u vihin tu u hendan kwagh nana h@@ ungwa iky@@ ôn@@ ough , nahan or u lun ishima legh legh nana kar a tema sha it@@ you ki nan . S@@ op@@ hi@@ a ngu keren gbenda ér una umbur avur a ken Ruamabera shi una pasen kwagh a mi sha igbenda kposo kposo , sha er mba@@ y@@ aav vea ungwa a doo ve shi tom na u pasen kwagh , u Mbakristu ve eren la ua maa un iyol shi una fa u tsembelee kpaa yô . An@@ dr@@ ze@@ j di kaa ér : “ U eren tom u waren uma ne ka kwagh u civirigh kpen kpen . Er agumaior a lun Mbashiada mba Yehova ka aa kaven er tar ne ú lu a kwagh u injaa u nan ve ga yô , ve nyôr palegh u yan ikyar a ú . Ngu a tahav ; ka u due ken zwa u ka@@ gher fele u gb@@ or iky@@ a sha gbaa kon . Akaa a i ny@@ ô@@ ôso ne wase je he ? Tom u ú eren Yehova la ua vese ga kpa , doo un kpishi er ú lu civir un a ishima i môm nahan . Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve kav akaawan a Aôndo wa sha kwagh u awambe la , shi ve dondo á nena ? Ka nyi nahan yange u er sha er u za mkohol u v@@ es@@ ene ? Yange lam a Davidi sha gbenda u nyoon iyol shi a kaa ér ngu eren kwagh “ vough er gbil@@ in@@ or u lun a kunya ga ” nahan . Paradi@@ so W@@ ase u ken Jijingi la a Gba u Kwagh Kwa@@ se@@ shiada ugen u a lu anyom iky@@ un@@ du@@ gber kar yô , mba yer iti na ér Mary , * a kaa ér : “ M ngu a ityôkyaa i injaa i lun saan saan , kpa ashighe kpishi , ka mea umbur akaa a yange erem yô , ishima i vi@@ him shi kunya kpa u kô@@ rom . Mba yange ve v@@ aan se a ityakerada ne lu a dooshima shi ve taver ishima kpen kpen ! Maria kaa wener : “ N@@ om@@ om yange p@@ ande iliam a mo , ônov asev kpa kwagh de gban un a ve . ‘ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ’ — R@@ O@@ M . Kwagh ne una lu iniôngon i Satan una nôngo sha tahav nav cii ér una w@@ un@@ dugh m@@ til sha mimi u ior mba Aôndo mba jighjigh la je la . Tartor ne ua lu han@@ a ? I wuese Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i ken ijô igen la kpaa nena ? K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , Orshiada u Yehova ugen va hen ya wam . Hanma L@@ ah@@ adi yô , mo vea Jo@@ y se y@@ ôr iwer sha ci u tsombor u I@@ r@@ ons kua nomso mbagenev 12 mba ve ts@@ aan hen ijiir i E@@ s@@ ther eren tom her vea mbayev nav ne . Ekesodu 31 : 13 pase ér iyange i me@@ men yange lu sha ci u umbur Mbaiserael ér mba ikyurior i Aôndo a tsegh ve sha ci na yô . Jighjigh u Nan u Kwase U@@ gen He@@ mba Kwagh@@ ts@@ eren , 8 / 1 Aluer ka u se fatyô u tôvon sha kwagh ne imba ne je kpa , se kpa se kure ikyaa er Yosua nahan ser , uityendezwa mba Yehova cii , môm tsô gba inya ga . — 1 Utor 8 : 5@@ 6 ; Yesaia 55 : 10 , 11 . M hen kwagh tsema tsema sha er Me na mbam@@ lumun sha inja sha gbenda u ‘ taver ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo ’ sha shighe u i lu eren mkombo kpa ? Kanyi tom mbakur@@ an mba ve vi@@ e ve lu a mini , man ka sha ci u nyi ? Wan@@ kwase ugen u tema se sha hemen yô gema kenger se fele . Yange í wu@@ he Fran@@ z ken pur@@ usu ken gar u B@@ er@@ l@@ in , nahan á nger ngô na washika er lu ken pur@@ usu la , á kaa ér : “ Kwagh u m fe yô , mea nyer [ sho@@ ja ] yô m er kwaghbo u kuman ku je . Hi@@ ihii yô , de se nenge ken M@@ ika 6 : 3 - 5 , nahan ver ishima nenge er Yehova a eren kwagh a ior nav yô . A shi nan kpa yange hen sha kwagh u mlu na u ken hemen man iky@@ ar@@ yan na vea Yehova la dedoo . ( Mpase 3 : 1 - 3 ) M@@ lu u tiônnongo u ken La@@ od@@ ish@@ ia la kpaa yange lu nahan . 12 : 10 ) Peteru di seer kaa ér : “ Kwagh u a hembe cii yô , doo nen ayol a en sha gbashima je gadia dooshima cir@@ in asorabo kpishi . ” ​ —⁠ 1 Pet . Yehova wase se u fan akaa a yange er sha , a se fatyô u nengen a mi sha ashe ga la je kpaa ; er m@@ ver i ver Yesu tor sha la , kua ityav mbi i nôngo sha la , man m@@ d@@ aa u i d@@ aa Satan sha i gb@@ ihi shin tar la nahan . ( Mpa . Shi se soo u tesen kpaa ser Yesu doo se ishima ; shi se mba a iwuese sha dooshima na u vesen u a tese se la kpaa . M ngu anyom 36 , kpa u̱ ngeren ihi@@ ange i kpuaa la shin takerada tseegh kpa tô@@ ôm ah@@ wa ahar . Se fatyô u dondon ikyav i Yesu a ver se la sha kwagh ne . I@@ ti i Ter na man bem u sha tar cii man myom u tsombor u orumace cii yange har sha jighjigh u nan u Yesu la . M@@ akeranta u nengen sha kwagh u mci@@ mb@@ iv ma b@@ ov ma man ken tar u Amerika u i yer ér U@@ .@@ S . Yehova una haa iveren na sha iniôngon yen la kpee je . Ka mbam@@ tsera mbagenev mba nyi mba ve lu za pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la ka ve zua a mini ? Ka hanma shighe Yesu na un tom nee ? Á wa icam á g@@ enger imo á kaa wener : “ Z@@ ung@@ w@@ em mhôônom , Aôndo , zung@@ w@@ em mhôônom , gadia ka ken a We , uma wam a yer ye . ” Mose kpen kera yô , Yosua hingir or@@ hemen u he u Mbaiserael , mba ve lu umiliôn imôngo la . Vea er kwagh ne sha u kôôm ve shi taver ve ishima . 2 : 21 - 24 ; Mat . U Ô@@ ron Takerada u Yo@@ el man Amo@@ shi As@@ av - as@@ av , 11 / 1 An@@ dre@@ y kaa wener , jighilii yô , Satan ka jijingi u bo u age@@ egh , u yange undu Aôndo , gema va a ifer man m@@ nyoon kua ican sha uumace yô . Kpa sha mimi yô , dugh mciem ma ior cian ér mbagenev vea wa ve ijir la sha je kpa , ior kpishi de a de ku@@ aa je u zamber a mbagenev ér ve ya ve anyi ga z@@ ee ? Nahan kpa , imba uma la hemba ng@@ un a inja shi ne or m@@ kpe@@ yol@@ o ? Man ijende i u ya vea na la ia lu gbem sha won ! Yehova shi vihin ishima fe@@ fa ga , gadia á na mbacivir un ian i nôngon a mbam@@ yina vev mba ma ve y@@ à@@ ng@@ è ve u nyôron ken tar na u he u perapera la . — 2 Peteru 3 : 9 , 13 , 14 . Di@@ se@@ mba 15 - 21 , 200@@ 8 Nahan kera kpiligh se iyol er hanma ijiir cii ior ve eren tom a mi sha u samber a il@@ yo@@ ho nahan ga . Mba ve lu “ iyôngo igen ” la di vea zua a uma u tsôron shin tar u “ perapera una tema ker yô . ” ( Yoh . 10 : 16 ; 2 Pet . Nahan kpa , hanma k@@ ov u mbacivir Aôndo cii , vea lu mba i shigh ve mkurem shin vea lu “ iyôngo igen , ” shin vea lu ken “ ayange a masejime ” shin vea lu ga kpa , vea fatyô u zuan a iwasen ken “ akaa a i vande ngeren la cii . ” Shi se zua a iwasen ne kpaa . ​ — Yoh . 10 : 16 ; 2 Tim . ( Pasalmi 1@@ 44 : 15 ) Davidi pase m@@ hembe u Aôndo man m@@ doom nam been yô , a kaa wener : “ Z@@ wa wam ua ôron kwagh u iwuese i TER ; uuma cii ve̱ wuese icighan@@ ti Na gbem sha won . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 21 . Yesu yange na mbahenen nav tom u waren uma sha u geman mbahenen tseegh ga , kpa er ityendezwa ér una lu a ve . Z@@ ende wase ka u zan ken uma u tsôron . Man un u a nenge la a er shiada sha mi , shiada na kpaa ka u mimi ; a shi a fa kwagh u un kaa la ka u mimi je . ” “ M pav a ven , kpa a lu sha an@@ shighe kpuaa tsô . . . . Nahan kpa , a@@ gb@@ o kar hen atô wase yem . Shighe u u er ape Bibilo i kaa ér , “ m ver ne sha ci u nom ” sha u ne vôso Kristu , Or@@ kwa@@ se@@ he u a lu sha la yô , nenge wer ka we iyol you je i lu ôron kwagh ne a we ye , shi veren ashe u va lun môm ken mba ve lu “ kwa@@ se@@ he ” u i ver un sha ci u Kristu la . ( 2 Kor . 11 : 2 ; Yoh . 3 : ​ 27 - 29 ; Mpa . Shi gba u nana “ dondo sha ” Yesu nahan nana gema uma u nan una zua sha u Na . M@@ yen u ini@@ un@@ kwase Maria la yange bende a m@@ jir u i j@@ ile Yesu la sha gbenda u vihin shinii ? * Ishima yange i za Ne@@ hem@@ ia iyol ér Aôndo una nenge a aeren a na a dedoo la ga , shin Aôndo una hungur a na shinii ? Ka ve nenge ér ve hemba tesen mba ken tiônnongo mba ve bee iyol la ikyo i wan . Yehova una lu a mbacivir un mba jighjigh sha shighe u vea lu eren tom u tesen mbagenev kwagh na tar sha won cii la . Ka kwagh u se hen je ne : Se fatyô u kaan ser ior mba sha ayange a Yesu mbara yange ve kav kwaghôron u profeti u sha kwagh u ul@@ ah@@ adi 70 la wang ga . Mba@@ yev mba ken makeranta u per@@ am@@ ar@@ i : Tese wan wou akaa agen kpaa ken anyom a nan lu ken makeranta u per@@ am@@ ar@@ i ne sha er u seer mfe u nan kure kure yô . Yange gba O@@ s@@ man ishima u fan kwagh ne , nahan á tôô takerada ne á yem a mi ken ya na á za tema á ôr ú zan zan a kaa been . • Hii nan ve mba ve veren ashe a Yehova la ve lu a vangertiôr ér mlu ve u ken hemen una doo ? Hii nan i doo u á saan se iyol a Bibilo i ô@@ ron@@ o ? O@@ ru@@ m@@ ace ngu a jijingi u ka a due ken a nan a za lu ape gen shighe u nan kpe ga . Nahan cii kpa , Aôndo una fatyô u eren tom a shighe u ican i tser se la sha u wasen se u taver ken jijingi . 1 : 17 ) A shi nan kpa Paulu soo u za henen sha avur a ruamabera a a tese ér Yesu ka Mesiya la zu@@ lee . Inja i ishember ne yô , ka u lamen a wanye sha gbenda u nana nenge a kwagh u a lu u vough la , sha er nana er kwagh shon yô . Yange i er iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la shighe kar ka kom er inyom i môm man kwagh nahan yô , Aôndo na orgen iyua i icighan jijingi . ( Mateu 24 : 3 , 45 - 47 ; Luka 12 : 42 ) A kwaghyan shio yô se kpe ij@@ en . Nahan Paulu tsua u eren nyi ? 2 : 1 - 3 ; 1 Yoh . 2 : 18 . Aluer ú ungwa kwaghôron ken tiônnongo doo ú shin ú nenge ikyav i dedoo i ma anmgbian ken tiônnongo yô , ôr or la iyol i nan kwagh sha mi man mbagenev kpaa . ( 2 Mbakorinte 12 : 7 ) Z@@ ayol u Paulu tagher a mi la , a lu ashe a nyoon shin ma kwagh ugen je kpa , Paulu yange fa ér Satan una fatyô u kôron ave sha mi kua sha ishima@@ y@@ in@@ an na la , nahan yangen un iember shi vihin jighjigh na . Shi lu dooshima kpa mgbegha un u ôron ior kwagh u Yehova shi wasen ve sha er vea fa Aôndo shi vea soo un ye . Aôndo yange gba Adam man Ifa , na ve kwaghfan shi na ve ian i tsuan kwagh u ve soo u eren yô . Ashighe kpishi u fatyô u kaven or u nan lumun ér ior ve va ikyua a nan la sha kwaghôron u nan man er nan ver ashe ken iky@@ ôr la man mlu u ishigh ki nan jimin cii , kua sha akav akav agen kpaa . Ken inyom i 199@@ 6 la , N@@ ik@@ ol@@ ai mough hen ger@@ i u lu la yem hen ger@@ i ugen u gba ica a ape vande lun la kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 5@@ 00 yô , za yam ya u cuku ugen , nahan ken inyom i 200@@ 3 la , i maa Iyou i Tartor her . De se time nen sha akaa ne ahar . Yehova sember b@@ un@@ den ikyuryan igen , hide ya iky@@ ur i he igen . Mbam@@ kombo mba zan ka gbenda ugen u Yehova a wasen se yô . Á nger wener : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” Sha mimi yô , a taver se kpishi u gbidyen kwar a ishima yase i i yen ne nengen er tar u he u perapera la ua lu yô . Er Paulu lu t@@ eren akaa a yange er sha ayange a Mose la yô , lu umbur Timoteu er i gbe u una er kwagh u una wase un u kuran iky@@ ar@@ yan na vea Yehova yô . Apostoli Peteru yange kaa a mba ve lu Mbakristu a na imôngo sha ayange a na la ér : “ Aluer a he@@ e ne sha ci u iti i Kristu yô , á kpe ne iyol je sha ci u Jijingi u iengem man u Aôndo A tem sha a ven yô . ” Utor mba sha won ve mough ah@@ endan , mbat@@ ar@@ ev kpaa ve zua sha u henen akaa a num sha TER man Un u TER A ver Un tor la . ” — Pasalmi 2 : 1 , 2 . Iky@@ ô@@ mp@@ eni fa kwagh u agumaior a keren tom kuma ve ga . Nahan kpa , zwa Buter u ve lamen la ka u taver er u se ngeren ken ityakerada yase la nahan ga . Kpa gema kpiligh mbagenev iyol er hii ve mo m er batisema ga yô , gadia m hii u pasen kwagh shighe u m lu anyom at@@ aan la je , shi m pasen kwagh sha gbashima kpaa . Bibilo gba kaan a vese tsô ér , profeti la ya kwagh shi ma , maa hide a y@@ av her . Aluer ka nahan yô , hemba k@@ an a inja cii u se nengen sha mkpeyol wase man mlu u gb@@ ong gb@@ ong wase u ken jijingi la ! — Mbaheberu 5 : 12 - 14 . ( Mpase 20 : 6 ; 22 : 1 - 5 ) Nahan kpa , Mbakristu mba eren tom he ’ ior cii shin tar , man ka ve zua a iember u eren kwagh ne kpishi je . Er u tsuan nom shin kwase u injaa una fatyô u nan uma u or mkpeyol man mk@@ om nahan kpa m@@ tsough u sha inja ga la una fatyô u van a ij@@ ung@@ wen i been mayange ga . Kpa kwagh u A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o hegen ngu nena ? Gba u vea hen kwagh u Yehova shi vea za hemen u soon un kua atindi a na a perapera la . Paulu lu or@@ ngeren Bibilo u hiihii u yange tese ikyav sha i@@ mba@@ kwagh ne yô . Man loho u hemban doon cii yô , ka loho u dedoo u Tartor u Aôndo . Gadia Yesu tsua ve ér ve gema akuraior cii a hingir mbahenen , man kwagh ne kua Y@@ u@@ dia kpa ker cii . Mba civir Yehova kpa ? Hen er ka i lu Aôndo ken ishima shighe u or u civir un môm ka nana gba ken isholibo i vesen la . E@@ ̱r magaz@@ in u i yer ér The E@@ con@@ om@@ ist la yange kaa kpôô nahan , “ ing@@ y@@ at@@ u ka di gbenda u mk@@ ighir ugen tsô . ” Nahan kpa , akaa a i we ken ngeren ne nga sha ci u kasev mba ve lu Mbakristu mba ve nengen sha icombor ve la kpaa . Mba i shigh ve mkurem la mba tesen ak@@ ar a ve a a lu iyôngo igen la kpoghuloo sha er vea er ityom i vesen yô ; mba tesen iyôngo igen ne cii man vea undu i vea za kohol Kristu ye . Bibilo kaa a vese ér Yehova yange tsua kwagh u una er la shi yôô un hen mbatyomov kpaa . ( Gen . 3 : 14 , 15 ; Mpa . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20@@ 5 , 10@@ 5 1 : 22 - 25 . Tese ikyav . ( b ) Aluer se va ah@@ enge shin ishima vihi se ker shighe u i tsaha se yô , ka nyi ia wase se u wan ishima ? Aluer se na ishim@@ avi@@ h@@ in ian ser i̱ mgbegha se sha u ôron iyev yô , ashighe kpishi se lu eren kwagh u shami ga . Aluer mba nan ior iky@@ ôh@@ ô hen iniongo yô , doo u a er kwagh sha kwaghfan . I ôr kwagh u “ Zege@@ bab@@ ilon ” ken Bibilo nena ? Er Yehova yange nengen sha ikyurior i i̱ hingir kwagh na sha ayange a tsuaa la nahan , kape nyian kpa una nenge sha mba ve tsegh ayol a ve sha ci na je la . I@@ gbenda i Se Tese I@@ civir sha Mbam@@ kombo A@@ sev Yô Yô , se suur nen sha Yehova Aôndo er Elisha nahan . Kwagh ne na mbaihyomov vev hingir ta ta ta shi mciem gba ve iyol gande tsô ve hingir u wu@@ an ayol a ve . Se kpa zum u i yar tom a Ruamabera sha u kôôm se yô , se lumun ibo a ishima i môm shi se sôr inja yase kpaa . Nahan ka unô ve lu ya laa ? 10 : 9 - 48 ) Maa gba u a pase loho ne sha tar cii . Lu u uumace vea nenge m@@ ve na u doon tsung nee ? T@@ ime ase sha avur a Pasalmi a a dondo heen ne : U tesen ikyav yô , zum u Yon@@ at@@ an , wan u Tor Saulu kav wener hur@@ or na u ishima ishima Davidi ngu a zayol u i gbe u a taver un ishima yô , Yon@@ at@@ an “ mough za hen Davidi hen H@@ or@@ e@@ shi , za taver un ishima ken Aôndo . ” Gbenda môm u se tese ser se suur sha Yehova sha shighe u angev mbu te sha vese yô , ka u zamber a na ken msen ser a na se ishimawan . ( Mbakolose 3 : 2 ) Shi se lamen sha akaa a a tese ér se har asema ase sha Tartor la yô . Yehova yange hii u tsuan ve sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 , shighe u i nder Yesu shin ku ica lu a gba ga la . Yesu n@@ alegh uwegh , bende a or@@ im@@ ande la , maa kaa sha iky@@ enge i kundu kundu , i tesen ér un ngu a tahav , ér : “ M lumun , i̱ wanger we ! . . . im@@ ande maa bee un . ” Á va a Davidi , wan na u masejime u lu kuran iyôngo zenden ken to@@ ho la ga . ( 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ) Aberaham yange lumun wener mkpeyol u sha iyol a̱ kar un sha er una er ishima i Aôndo yô . Kanyi i bo je m er ve m lu yan imba ican nee ? ’ U sa@@ ven ôron : I kar jighjigh u nan u agumaior a Mbaheberu atar . Ken tar u Er@@ it@@ re@@ a di i wu@@ he mbacivir Yehova 55 , man mbagenev ken a ve hemba anyom 60 . • Mba tesen m@@ ge@@ m@@ shima sha mimi nena ? Ú zua a mk@@ om kpishi sha iniôngon you , ka atam a i@@ us@@ a you je la . Shighe u ôron ijir ngu ken hemen , shi ngi sha ikyev i un u Yehova a ver la , Yesu Kristu . Ishima i legh legh ka kwagh u hange hange u una wase se asange asange se za iky@@ ura yô . Ôr ityough 15 ki takerada u Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor , sha itinekwagh i i kaa ér “ U C@@ i@@ vi@@ r Mbamaren A@@ sev mba Be@@ en@@ yol ” la . Zum u Aôndo va tim ag@@ ar a ifer ne la , or@@ perapera Lo@@ ti man ônov nav mba kasev uhar war sha iwasen i mbatyomov . Eren M@@ sen W@@ er i T@@ se@@ gha Hemen u Yehova Ikyav i tesen yô , Orshiada ugen u lu or - nyian yô lu zan zende ken tar ugen , nahan wa ônov nav un@@ yi@@ in sha ikyev i or - il ugen maa yem . ( Aerenakaa 7 : 5@@ 8 ; 8 : 3 ; 9 : 1 - 4 ) Hii hen shighe la je , Yehova na Paulu ityom kpishi i saanyol man aan a tom a civirigh kpaa . Se na mba ve til sha ityough ki nongo u Kristu sha ayange ne icivir nena ? ( Genese 25 : 30 – 34 ) I@@ so@@ u yange l@@ aha dyako na u wan@@ i@@ unda la nahan tee tamen na sha ‘ an@@ kwaghyan ityô i môm tseegh . ’ U F@@ atyô u Nan Iky@@ aa sha Mbam@@ pin Mb@@ an Kpa ? Aluer se hen sha kwaghwan u Yesu wa mbaapostoli nav la yô , kwagh la una seer wasen se u fan ser Yehova we se ikyo . ( Ekesodu 14 : 4 - 31 ; 2 Utor 18 : 13 – 19 : 37 ) Yehova yange tese sha ikyev i Yesu Kristu ér awashima na wa u been ior “ hanma inja . . . i m@@ kpe@@ yol@@ ga cii , ” kua u nd@@ eren mbakp@@ enev shin ku je kpaa . Kpa yange ve gema ve tese mbah@@ ev mbara ér ve kpa ve̱ hingir mbahenen mba Yesu , shi ve kohol ve ve ver ken atôônanongo shi ve tese ve sha er ve kpa vea pase loho u dedoo vea gema mbagenev di kpa vea hingir mbahenen yô . Ve kaa ér : “ Se mba zamber we Yehova , wase Bab@@ a a de ta@@ av u man . ” Lu u Yesu una hii u hemen ken Tartor u Aôndo hanma shighe ? A kaa wener : “ M hemba ng@@ un a inyaregh hegen a shighe u m eren tom u sôron kô@@ m@@ pu@@ ta la . ( Genese 9 : 5 , 6 ) Tindi u Aôndo wa tsombor u uumace cii ne tese ér á nenge awambe a or ér ka uma u nan jim jim je . Er i gbe je mba a̱ vande samber a iti i Yehova wuee ken tar u Jam@@ an@@ i imba ne ga . I kaa her ér : “ Hanma or u idya shin or u h@@ wan@@ ger@@ egh shin or u h@@ ua , ka or u civir ak@@ ombo je la , nan ngu a dyako ken tartor u Kristu man u Aôndo la je ga . ” Sha mimi yô , u eren ze@@ ge tom ne ka kwagh u z@@ ange ga . ( Mbaheberu 13 : 7 , 17 ) Kwagh a fatyô u lun nahan nena ? H@@ ide shighe u a va pav iyôngo a iv@@ o la di ye ? Er Yesu lu yan kwaghyan ken ya u Or@@ f@@ ar@@ ishi ugen , u i yilan un ér Sh@@ im@@ on yô , kwase ugen “ va tile Un ken ijime hen angahar a Na . ” D@@ O@@ M@@ IN@@ I@@ C@@ AN R@@ E@@ P@@ U@@ B@@ L@@ I@@ C “ Shi C@@ ôh@@ in Tsô ” Hii nan u m@@ ish@@ in shin ha@@ an or mngerem sha ity@@ o la i lu batisema u vough u Orkristu eren ga ? Ka imba mbamsen mba E@@ p@@ af@@ era yange lu eren sha ci u Mbakolose je la . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 13 : 24 ) Cii man i mar wan la yô , M@@ ano@@ a sôn ér ort@@ yom la a hide a va tese ve er vea y@@ ese un yô . Takerada u Daniel ta iwanger sha ikyav i iny@@ á@@ m í sha injakwagh . Ú Z@@ a Hemen u ‘ Z@@ enden sha Jijingi ’ Kpa ? Y@@ ES@@ U yange ta mbadondon un icin ér : “ Diabolo ngu veren iyol u una kende ior enev mbagenev ken ga@@ adi , sha u á kar ne yô . ” J@@ ul@@ ai 5 - 11 , 20@@ 10 ( Mat . 8 : 25 ) Yesu maa kighir mough sha , kaa a ahumbe la ér : “ H@@ u@@ an , lu ving ! ” ( Anzaakaa 31 : 29 ) H@@ ide hen sha atô@@ akaa a yange na ve kwase wou shin nom@@ ou doo u ishima ne hii u sô@@ ôr ayol a en la . Tor D@@ om@@ it@@ ian K@@ era ga je kpa , ka sea civir Aôndo sha ci u a doo se ishima tsung yô , se kuran atindi a na ser gba u se er nahan tse@@ e tsô ga , kpa ka i saan se iyol u eren kwagh u vough . — Pasalmi 1@@ 00 : 2 . ER S@@ E K@@ U@@ R@@ AN K@@ EN T@@ O@@ M W@@ A@@ S@@ E U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H L@@ A Ishima i legh legh ka ieren i se fatyô u gb@@ ih@@ in mayange ga yô . Alaghga a dugh nan ken tiônnongo sha je kpaa . Er Mbakristu ve lu mbadondon Yesu Kristu yô , ve tsegha uuma vev sha ci u Yehova a mk@@ ighir shio . Gb@@ id@@ yen Kwa@@ r sha Dooshima u Aôndo u Be@@ en Mayange Ga La , 8 / 15 ( Mbaheberu 13 : 4 ) Nahan or ka nana ungwa imoshima i nan yô , nan zua a mk@@ om man be@@ m@@ shima . V@@ e@@ ̱ za ve̱ za er nyi ? Nyian ne , Mbakristu Mba@@ aiev mba ve kpa ve lu ken id@@ y@@ a@@ kwase la , mba tan ave van@@ ger kaan ér : “ M tema tor je , m ngu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ga , ij@@ ung@@ wen kpaa me nenge a mi ashe ga . ” ( Mpa . Kpa a lu or u i fe nan ga yô , ia dondo sha a nan ga , kpa ia yevese a yevese nan , sha ci u mba i fe ve ga la yô i kav imo ve ga . ” Kwagh@@ ngeren u a dondo ne pase akaawan shon . Y@@ ar Ze@@ ge S@@ unda u ken Jijingi la sha Gb@@ a@@ shima , 7 / 15 ( Aer . 24 : 15 ) Kwagh ne tese ér Yehova una nder ior umiliôn imôngo mba ken akuraior cii . Vea due sha ajiir kposo kposo shi vea lu sha ah@@ ongo kposo kposo , kua mba sha mhii u uumace je kpaa . Mbagenev vea er a vese dang kpa , se lam sha tar ve shin zwa ve dang ga . Kwagh u sha uhar yô , mbamaren av saa sha kwagh u ve ôr la ga , ng@@ ôm man ter@@ em lu hemban taver mo ishima ér m de u civir Yehova ku@@ aa . ( Yohane 6 : 44 ) U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , alaghga ashighe agen a v@@ ôr ú iyol shin uwer ua gba ú je kpaa . ( Yesaia 9 : 6 , 7 ) Gba u we man mo se ‘ fa kwagh@@ myer u Aôndo , ka Kristu je la . ’ Wan@@ kwase la ngu ôron kwagh u m@@ doo u ashe a u a doo un ishima la . “ TER ngu ikyua ikyua a mba ve yer Un cii . ” ​ —⁠ Pasalmi 1@@ 45 :⁠ 18 Yange i za a mbaapostoli hen M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la anyom nga kar di atar tsô maa K@@ a@@ y@@ a@@ fa due mbahemenev mba Roma ishima , nahan ve dugh un zege@@ pristi kera . ( b ) Tom u Yesu yange er sha u gban akaa la due kposo nena ? E@@ s@@ era man as@@ ande a Mbayuda mba ve hide ken Yerusalem sha u vea hii mcivir u mimi ken gar shon la ver ikyav i dedoo , gadia ve civir Aôndo sha gbashima . G@@ all@@ us yange hide a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na ijime sha shighe u ma or hen ér una er nahan ga yô , nahan maa gbenda bugh u Mbakristu mba ve lu ken Yerusalem man Y@@ u@@ dia vea ungwa imo i Yesu vea yevese a yem sha i@@ wo yô . — Mateu 24 : 15 , 16 . Yô se z@@ aan nen mbamkombo mba tiônnongo a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev hanma shighe , vough er Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati kua ior nav yange ve kohol sha u keren iwasen hen Yehova nahan . Mbagenev ken a ve lu uwegh sha ku u Yesu . Er mnder u shin mbakp@@ enev ne una na mbagenev ian i hiihii i henen kwagh u Yehova nahan kpa , una na di mbagenev ian i zan hemen a tom u ve tsegh ayol a ve v@@ é lu shir@@ en un la . — Aerenakaa 24 : 15 . ( Mpase 14 : 6 ) Ity@@ akerada i Mbashiada mba Yehova ôr akaa kpishi a a er ior sha u tesen er mbatyomov ve wasen se yô . Se gb@@ eren ngeren u una luun a itinekwagh ér , “ Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor ” la , una pase mbamzeyol mba ior ve tagher a mi hen icombor ve yô , man er akaawan a Bibilo aa wase u sôron mbamzeyol mba sh@@ on@@ ov yô . Na ikyav i tesen ér se fatyô u suur sha ishimaverenkeghen i Aôndo a ne se la . U dondo ikyav i Yesu i timen ken Bibilo la nena ? ( a ) Yehova tôndo zwa ér una er Orkristu nana lu a ican iyol shi@@ oo ? Alaghga ke ’ hemen yô , mbagenev mba a henen Bibilo a ve la kpa vea mase tesen e̱r ve lu “ akaa@@ injaa ” a aa iv iyou i Yehova a iengem yô . A̱ lu nyi yange i na ve ashe y@@ uh@@ wa mbaapostoli mban ik@@ ô@@ l@@ ô ? Mba@@ civir Aôndo mba nengen akaa a i ser i ver vough vough ken mcivir u mimi la nena ? Er Kwagh u Una Na Uma Wou Una He@@ mba L@@ un a Inja Yô , 10 / 1 Er nan ve Yehova de ikyurior i Iserael kwaghbo ve ga ? Er kwaghfan u Aôndo a hemen ve yô , ve fa er u̱ suur sha tar ne shin sha “ mbat@@ ar@@ ev ” mba u la i lu gbil@@ in@@ kwagh yô . Kpa kwagh ne cii due ken igbar shighe u se hen “ Kwagh u Ú We Ishima u Eren Yô , ” u a lu sha peeji 2@@ 5@@ 1 la yô . Kpa ka mbayev tseegh ve v@@ aan iyol ga . Una zuan a or u nan@@ á ôr ú yô , a gema an@@ takerada la a na nan , tsô a gba zamber a nan kaa ér : “ M fa takerada u ôron ga , nahan wea lumun yô , m@@ à ú shi ôr iv@@ u@@ lu@@ gh ki sha iyange i nyian ne m@@ à m ongo he . ” Se yar tom a shighe ne sha u yiman ayol a ase kua mbagenev kpaa nena ? Ka nyi Aôndo a soo hen a vese ? Ikyav ne i taver se cii asema ga he ? — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . ( Anzaakaa 10 : 22 ) I@@ mba msaanyol ne ngu a tese ér se ya ikyar a Ter wase u sha la kôôsôô , shi se mba eren ishima na kpaa . Shin er ag@@ ar a Solomon na H@@ ir@@ am la lu ken Tar u Ity@@ endezwa nahan kpa , a@@ dooga lu akuraior agen lu her ye . Nahan ve ur@@ ugh un , a hingir u civir ak@@ ombo ken iyol@@ been na . Yange m ngohol Bibilo i ijende yam ne , m tese un avur a ruamabera kpishi a Bibilo i pase mimi sha kwagh u Yehova Aôndo man kwagh u Yesu kua ayange a masejime ne cii . Kpa ka kwagh u a lu u perapera shi a kom u suur sha mi , er mimi u Mkaanem ma Aôndo nahan . A doo se u va nengen er kwaghôron u profeti ne una kure sha mi la kpen kpen ! Aluer se hemba veren ishima sha imeen la yô , isharen i bo la ia hemba taver ken a@@ vese . Se seer yilan ior sha ati ken mbamsen asev mba ken i@@ u@@ v mbara nena ? Ishima yase i sha injakwagh la shi i tesen ikyav i mbamhen asev man er ishima i lun se ker la man asaren ase kua dooshima wase kpaa . Nyian ne , mba eren tom u pasen kwagh ken igbar sha u@@ ger@@ i mba vesen mba ken tar u J@@ ap@@ an vough vough , shi mbap@@ asenkwagh mba kuman er 2@@ 20@@ ,000 nahan mba tan iwanger i ken jijingi ken Tar u Iyange i D@@ ugh La . — Ngeren u Pas@@ en Y@@ i@@ ase Y@@ ase ken Tar u J@@ ap@@ an . ( b ) Aluer i ôr injakwagh ken takerada wase man i̱ taver or u se henen Bibilo a nan yô , gba u se er nyi ? Shighe u anyom kar kuma er 5@@ 00 nahan je kpa , i za hemen u eren tom a akaa a ve er la her . Nahan , kwagh ne na ishima mgbegha ú ker u taver ishima ken ican a mciem shio shi gban uwegh ga , civir Yehova a tahav ou cii ga he ? — 1 Peteru 5 : 6 , 7 . Aluer u ôr pasalmi ne yô , u nenge a kwagh ugen u a kaha kposo yô . N@@ ana cia loho u bo ga , ishima i nan i taver sha er nan suur sha TER yô . Bibilo kaa a vese ér : “ A ver m@@ ts@@ ôr ken asema a ve . ” Yange sar Eliya u nengen a ikyav i tesen ér Yehova ngu eren kwagh u kuren ic@@ egh la , nahan a tindi wanakiriki na ér a k@@ ôndo ape una fatyô u nengen ica yô , a za nenge aluer ma ikyav ngi sha kwa@@ v@@ aôndo i tesen ér ura ngu s@@ ôôn n@@ ôôn yô . Bibilo kaa ér : “ A mough , a ya , a ma ; man sha agee a kwaghyan la je , a zende ayange ak@@ un@@ du@@ ahar kua a@@ ime ak@@ un@@ du@@ ahar , zan zan a za ar hen H@@ or@@ e@@ b@@ i , u@@ wo u Aôndo la . ” Shin aluer igbenda iny@@ ar gba ga je kpaa , ior mba ieren i mimi i̱ doo ve ishima mbara ka vea nenge ing@@ y@@ at@@ u ia samber a samber man or a̱ bu@@ ghun zwa ga nahan iyol i kpe ve . Mkaanem ma shon kaa ér : “ Nenge , uwegh ku TER ku yina sha u Una yiman ga , ato Na kpaa y@@ uh@@ wa sha u ungwan ga . ” Tese I@@ civir Sha Mbam@@ kombo A@@ sev Mba Ve Lu Ici@@ ghan@@ kwagh la I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | ER N@@ AN A@@ K@@ A@@ A@@ B@@ O A ER@@ EN I@@ OR MB@@ A D@@ E@@ D@@ O@@ O ? I@@ T@@ Y@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A I B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O : Yange i nger ityakerada 39 ken zwa Heberu ( a@@ vegher agen ken zwa Shi@@ ria ) , ityakerada 27 di ken zwa Grika Ve l@@ aha gb@@ end@@ atesen u Aôndo la ac@@ in imôngo . 15 , 16 . ( a ) Kanyi i tese ér iji@@ r@@ ôron i Aôndo doo ? Er Yesu hiden a iyol na ijime sha mimi yô , mbayev mba kiriki je kpa cian u van hen a na ga . Ka nan er kwagh vea nom u nan ken ij@@ ough@@ ave sha kwagh u iny@@ ar . Ity@@ ôkyaa igen yô lu sha ci u me pase wan wam u nomso man u kwase akaa a m na jighjigh a mi la . ( Rom . 14 : 4 ) Se kera tôô mlu wase se kar sha u mbagenev ga , kpa se umbur ser “ han@@ mô wase nana va ôr [ Aôndo ] kwagh u nan iyol i nan je . ” ( Rom . 14 : 12 ; G@@ al . Kwagh u masetyô yô , wase mbayev ou ve nenge a mbam@@ tsera mba kwaghhenen . U môm ken ve , lu anmgbian u Mal@@ ku , wanakiriki u Peteru vihi un iyol la . Mba ve lu a dooshima ga la di gema nyôr u eren ang@@ er@@ e@@ ke shi z@@ ôh@@ ôn zwa . — G@@ al . Yange or u nan nagh la nana lu a iwuese sha u@@ erdoo mba Yehova a nan sha mimi yô , i saan nan iyol u tsuan kwagh u a hembe doon ken akaa a nan lu a mi la nan un . E@@ li kaa a ve ér aluer ka Yehova ve lu hemban un ato yô , or môm tsô nana er msen sha ci ve ga . Ken inyom i 3@@ 0@@ 3 la , Tor u tartor u Roma , u i yilan un ér Di@@ o@@ cle@@ ti@@ an la , yange wa tindi ér i hembe ajiir a Mbakristu kohol ker la cii shi i nan@@ de U@@ ruamabera vev kpaa . Er zu@@ lum u Yohane una kpe la , lu uiky@@ angen ken ic@@ ile i P@@ at@@ em@@ o zum u í na un Mpase u lu a akav a kpilighyol a profeti u akaa a a er sha shighe u “ iyange i Ter ” la . Ve er us@@ ene@@ ma mba kuran iky@@ enge shi tesen foto u ior er ve zenden sha ve eren akaa shi ve lamen la , cii ve iky@@ ô@@ mp@@ eni i eren u@@ fi@@ im va mase duen a u@@ fi@@ im mba tesen foto u ior er ve zenden sha ve eren akaa shi ve lamen la ye . 1 : 7 , 8 ) Yosua yange dondo kwaghwan la , nahan ‘ za iky@@ ura . ’ 9@@ 7 : 10 ) Nenge ase ikyav ne ; ashe a ou nga u a inja kpishi . Shighe u Mbaiserael lu ikp@@ an ken Igipiti la , ve lu seer iyenge kpishi , nahan F@@ ar@@ a@@ o wa tindi ér hanma wan@@ nomso u Mbaheberu ve mar cii , i wua sha . 5@@ 4 : 1 ; G@@ al . man takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La . ( Gen . 11 : 10 - 15 ) Nahan kpa , sha shighe u Mose la , anyom a m@@ tse u or sha won cii h@@ ile ijime , lu anyom 70 shin 8@@ 0 or ts@@ aan ye . Se mba uma sha shighe u doon kpen kpen . Anmgbian Ge@@ or@@ ge F@@ re@@ di@@ an@@ el@@ li , u lu or@@ m@@ ishen u hiihii u mough ken tar u Amerika va ken tar u I@@ tal@@ ia ken inyom i 19@@ 46 la , van@@ den eren tom u sôron atôônanongo la kera . Kpa mbayev ka vea fa ér “ Een ” u mbamaren vev ka een shi “ e@@ i ” ve ka e@@ i yô , ishima ka i hemba k@@ undun ve sh@@ imi shi ka ve hemba lun a icivir sha ve shi ve soo ve , shin er ka ve tsaha ve ashighe agen nahan kpaa . — Mateu 5 : 37 . Ish@@ ember i “ i̱ tsegha iti You ” la i tese ér doo u se zamber a Yehova ser a tsegha iyol na sha u karen a il@@ y@@ ahan i i ve a mi sha iti na , hii shighe u mbamaren asev mba hiihii mbara hemba un ato ken sule u E@@ den la je . Bibilo kaa a vese ér , “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ikyurior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una lumun nan . ” Ver nen ishima u eren akaa a dedoo sha ishigh ki ior cii . Ngu a haa m@@ liam ou “ ken ish@@ egh , ” inja na yô , nengen m@@ liam ma ka ú haa ashe sha ican i ka ú ya sha u civir un la , shi umbur ma kpaa . ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) Aluer ior asange asange mba eren tom sha asaren a ve a bo , shin ve de asaren a bo ya tor ken a ve yô , kwaghbo una tser ve kpee je . U tesen ikyav yô , ngeren u i yer ér The Or@@ th@@ o@@ do@@ x Christian M@@ is@@ sion C@@ enter M@@ ag@@ az@@ ine la na ib@@ aver sha tom u mbam@@ ishen mba kwaghaôndo u Or@@ th@@ o@@ do@@ x ve eren ken M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar man imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i A@@ fri@@ ka man T@@ an@@ z@@ ania man Z@@ imb@@ ab@@ we la . Er se ôr sha ikyum@@ hi@@ ange i sha 8 la nahan , i nger akaa agen a aa er hen shighe la ken Mateu 24 : 30 , 31 . Er ma sue Davidi yô , gema lu nôngon ér una ver wan u Saulu , Ish@@ ib@@ o@@ she@@ ti tor . Aluer ka nahan yô , alaghga u we umbur Mbafilipi 4 : 6 , 7 la una wase ú . ( Yobu 38 : 4 , 7 ) Yehova maa ver or u hiihii ne ken paradi@@ so u do@@ on@@ ashe u i yilan ér E@@ den la , shi á na or ne kua ônov mba una va mar la ian i lun uma gbem sha won sha tar . — Genese 2 : 15 - 17 ; ôr Pasalmi 1@@ 15 : 16 . Aluer i hii u tesen agumaior iyev nahan yô , kwagh ne una wase ve u tsuan akaa a ken jijingi a vea er shighe u vea va we iky@@ ondo shi akaa a d@@ an@@ en ve kpa aa lu kpishi la . ​ — Ôr Pasalmi 7@@ 1 : ​ 5 , 17 . Takerada u 2 Utor 23 : 5 , 8 ter “ ajiir a ta@@ ven sha a ken ag@@ ar a Yuda man ken ajiir a a kase Yerusalem la , . . . hii hen Ge@@ ba [ vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ] zan zan za ar hen B@@ er@@ she@@ ba [ vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an ] ” la . T@@ erem man Ng@@ ôm venda , nahan ud@@ as@@ enda mbara kaa ér , “ Mayange ne kera nenge a ya wen ashe ga . ” Shighe kar yô , ve mba un@@ yi@@ in mbara cii vôso kasev môm môm . Nyian ne , gar u I@@ b@@ arr@@ a ngu a atôônanongo at@@ ar@@ atar a a nyer mbamkombo ken za u Ish@@ pania yô , man tiônnongo môm u a nyer mkombo ken zwa Qu@@ ic@@ h@@ ua kua tiônnongo môm u a nyer mkombo ken m@@ liam i sha ave yô . ( Ps . 1@@ 26 : 6 ) Man kwagh u hemban doon cii je yô , ‘ tom wase ken Ter ngu gbilin ga . ’ U kwagh a lu nahan yô , gba kpee u mbamaren man mbayev vea lamen hanma shighe . De se time nen sha akaa at@@ aan a aa fatyô u wasen se u lun a gbashima wase her shi dondon hemen u nongo u Yehova yô . 6 : 26 ) Nenge imba mkaanem ma k@@ und@@ un@@ yol , ma wanger shi k@@ or@@ on ken ishima ne sha wono ! 9@@ 2 : 14 , 15 . Vea tema tor a na imôngo sha . Shin er a@@ gbaa a kon u ken injakwagh ne i lu mbaapostoli mba Yesu man Mbakristu mbagenev mba vea ya dyako u Tartor u Aôndo sha nahan kpa , injakwagh ne ngi a akaa a mimi a̱ mbadondon mba Kristu nyian ne cii vea fatyô u zuan a mtsera sha mi yô . — Yohane 3 : 16 ; 10 : 16 . Kwagh a fatyô u lun nahan , hemban cii yô , aluer se mba z@@ eren zuan a ior mba kwagh a gbe ve a loho u Tartor ne ga , shin ior mba ve ts@@ wa@@ men se shin ior mba ka ve nôngo num a vese shighe u ka sea za a loho u Tartor sha u@@ y@@ aav vev la . Shi ka se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un kpishi ken ishimaverenkeghen i Tartor shon u ne se la . Eli@@ es@@ er na Re@@ be@@ ka u@@ iyua mba dedoo , shi Re@@ be@@ ka ôr un er un lu wan u Be@@ tu@@ el , anmgbian u Aberaham yô . M@@ zeyol u Paulu lu a mi la bee sha ivande ga . Yange de ér asaren a bo a nyôr ken ishima na ga . Anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev kpishi mba@@ ̱ ken A@@ fri@@ ka man Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa man ajiir ag@@ enegh tagher ishigh a mbamtaver mba@@ ̱ vesen kpishi , nahan kpa ve za hemen u ‘ ember ken Yehova ’ her . Kwase ugen vea nom na ve y@@ ese mbayev vev utar ve gande kera hegen , iti na ér Ro@@ se@@ mar@@ y , a kaa ér : “ Yange sea er kwagh sha mi ga yô , se na anyi a yan , nahan kwagh la a mgbegha mbayev asev vea lu a zayol kpa i taver ve u ôron se kwagh shon ga . Anmgbian u kwase la er kwagh sha kwaghfan sha u dondon kwaghwan u Bibilo i we la , ér : “ De suur nen sha mbat@@ ar@@ ev , sha wan u or u iwasen i lu her a na ga la ze . ” — Ps . 12 : ​ 1 - 9 . Yange kôr se iyol u eren nahan je gande . Kpa mbat@@ im@@ en sha akaa kaa ér se fatyô u ungwan ayôôso man kwagh u or nan lu ôron la hen shighe môm ga . ( Yobu 19 : 21 , 22 ) Bibilo taver se ishima ér : “ Á fatyô u me@@ en Aôndo sha kwagh u ifer ga , man Un yô me@@ en ma or ga . ” Ka Yesu a lu or u hiihii u Yehova Aôndo iyol@@ na a nder un shin ku a ne un uma u tsôron ken jijingi ye , shi ka un a lu or u masetyô u Yehova a nder un iyol na ye . — K@@ ol . Kanyi kwagh i doo u ú er sha kwagh ne he@@ gen@@ e ? Aluer I@@ f@@ i u T@@ ib@@ er sar av@@ enge kar gir@@ gar , shin I@@ f@@ i u N@@ ile uma mngerem , shin ura ua n@@ ôô ga , shin tar ua t@@ enger shin aluer ij@@ en ia gba , shin bo u@@ ange ne ngu timin ior yô , maa i yôô fese je ér : ‘ Mbakristu kuma ku ! ’ Nahan se nenge er i lu se tseegh se lu keren iwasen i Yehova sha u hemban mbamzeyol asev ga yô . ( b ) Yehova yange ver Yosev doo doo sha jighjigh na la nena ? A@@ pe U Z@@ ua a I@@ wasen Ve U Ôr Bibilo U K@@ av Yô 6 Davidi yange nenge kwagh u N@@ at@@ an ôr un la nena ? Sha nahan yô , se fatyô u kaan ser , mba ve lu nan Yehova icivir la mba eren nahan tugh man ate@@ tan kpaa . Mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa a mba@@ yi@@ ase lumun ér Shi@@ ru@@ shi yange hemba Bab@@ ilon , gar@@ tamen u tartor u Bab@@ ilon la ityav . A@@ ha@@ shi lu tor u sha un@@ yi@@ in u hemen Yuda zum u Yo@@ a@@ shi kpe kera yô . “ Eren kwagh u dedoo sha ishigh ” ki Yehova ga . Alaghga sé va nyôr ken u@@ ange shin se bee iyol shin se ngee a ityom ave , nahan se kera fatyô u eren Yehova tom er ngise se eren nahan ga . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Se za hemen u “ u@@ men atam ken hanma tom u dedoo , ” hemban je yô , tom u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ne ” la . Yange saan mo iyol er m tsua u civir Yehova hen shighe la man er m lu a ishimaverenkeghen i t@@ enger ga sha kwagh u mlu wam u ken hemen la yô , nahan u been mo er m nahan k@@ iky@@ e hen ai@@ k@@ ighe la kuma um@@ ai 1@@ 00 tsô kpa be@@ em ga ! Yesu “ ka i@@ been i Aôndo u i nengen a Na ga la , ” nahan a tôô sha angahar a Ter na la vough , wuese ior er Aôndo kpa a wuese mba ve civir un a ishima i wang la nahan . ( Mateu 12 : 1 - 5 ) K@@ era yô , alaghga ior mba ve kaan ér ve mba mba@@ jighjigh mban vea ôr icighan m@@ kaan i í nger ken 1 Samuel 21 : 1 - 6 la . Akaa a vihin kpishi yange er Na@@ omi , kpa , lu a vangertiôr sha erdoo u Yehova dông . ( 2 Pet . 3 : 13 ) A pase wener mban@@ ah@@ an@@ tar mbagenev lu tan a@@ kper@@ an ér Aôndo una wa uwegh sha akaa a umace ga . Se fatyô u henen kwagh ken kwagh u yange er Mbaiserael la nena ? Shi yange ve wa uma ve ikyo ga , ve dondo Davidi . Mba wasen se nena ? Er u tsegh iyol you sha ci u Yehova yô , za hemen u keren iwanger hen a na man nongo na sha kwagh u ú er yô . Kwagh ka a er i doo yô , kwa@@ se@@ ya la ngohol ityakerada la , shi ken masejime yô , va hingir anmgbian u kwase ken Kristu . Ikyav i tesen yô , á nger ken Pasalmi 27 : 4 ér : “ M sôn TER kwagh môm tsô , ka un me ker ye , mer : Ma m lu ken iyou i TER sha ayange am cii , sha u me nenge mk@@ om@@ ashe u TER , man me time kwagh ken tempel Na kpaa ” yô . Lu yôôn ér : “ Ge@@ ma nen asema , gadia tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” — Mateu 3 : 1 - 6 . Pasalmi hii kaan ér : “ Or u nan tem ken ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha yô , nana tsa ken m@@ ure u U@@ hemban@@ agee cii . Orkristu nana fatyô u vihin jijingi u Yehova ishima nena ? U@@ r@@ a n@@ ôô , uiky@@ u@@ wan sen , ah@@ umb@@ e@@ ura ta sha iyou la , kpa i gba ga , sha ci u i we i im@@ agh sha vande yô . ” — Mat . Ka a tese se er se kende a ishimaveren man asaren ase sha yô . 2 : 29 . M@@ lu wase u hen tsombor kua u ken tsombor wase u mbacivir Yehova ne kaha sha igbenda kposo kposo nena ? Tom u kohol akaa ne ngu ker a@@ vegher ahar . T@@ i@@ ônnongo u Mbakristu palegh kwaghôron u ka a za hemen er “ iv@@ av i samber yan or iyol ” nahan la . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Ver nen iyenge iny@@ ar i aluer ne tema ne vande lamen sha mi ga kpa , hanma wen nana fatyô u vihin yô , er ₦ 1@@ 00 shin ₦ 1@@ 000 nahan , shin ma iyenge igen . A ôr kwagh sha akaa a a nger la ér : “ Kpa mban yô , i nger ve sha er ne@@ ̱ na jighjigh er Yesu A lu Kristu , Wan u Aôndo je yô ; er ne@@ ̱ zua a uma ken iti Na er ne ne jighjigh yô . ” A@@ tô@@ akaa a i ter ken ka@@ a@@ de u D@@ ur@@ able Po@@ wer of A@@ t@@ tor@@ ne@@ y u Mbashiada mba Yehova ve lun a mi la , ka atô@@ akaa a dedoo a ne fatyô u nengen sha mi zum u ne lu lamen yô . Kwagh ne bende a mo tsung shi tes@@ em ér gba u se nenge mzough wase u anmgbianev la be@@ elee ga . — Heb . Se Er Tom Vea Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a V@@ ese Mbagenev I@@ m@@ ôngo Heela tseegh ga , ashighe agen mbamaren ka ve t@@ ume ityough u nengen sha wan ve u gban i@@ wan la je , ve kera ver ishima sha ivese ve ga . K@@ EN inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W la , Yehova na Mbaiserael atindi kpishi . Nahan ve sôn ér i na ve iky@@ a@@ y@@ u@@ e vea y@@ aan kua mngerem kpaa , tsô i na ve . Una ese isholibo kera kua akaa a i̱ ve a mi la cii . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 6 , 5@@ 7 . U tesen ikyav yô , sha shighe ugen la ort@@ yom u Yehova wua u@@ sho@@ ja mba A@@ shi@@ ria 18@@ 5@@ ,000 mba ve lu mbaihyomov mba Mbaiserael la . Shi a fa wener non@@ go@@ ior na ua za hemen u eren kwagh u a zough sha awashima na yô . ( 9@@ 1 : 14 - 16 ) Er i lu cii kpa , Pasalmi u sha 9@@ 1 la tôndo zwa u nan nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mk@@ or u ken jijingi shi nan nongo u u lu ak@@ ar a ve u u tsegha ayol ave la imba ishima taver shon kpaa . Shi ashighe agen yô se n@@ aha mat@@ o se yem sha i@@ wo , nahan i lu se shighe u henen kwagh u akaa a Yehova a gbe la . ” Ka kwaghwan u Paulu u nyi una wase se aluer se mba a ma ieren i s@@ angen a s@@ ange sha dooshima yô ? Hii nan mbamaren ka ve ya ican u y@@ esen mbayev vev ainge ? Bibilo ngi a akaawan a injaa a wasen se . Nahan kpa , shi m nenge er Bibilo i m lu henen la kpa lu van mo a bem kua m@@ me@@ m@@ shima yô , man kwagh ne gema lu kposo a ieren i yange gba u me luun a mi ve me hemban a@@ yem la ! Ka i na se kwaghyan u ken jijingi nena , man kwaghyan ne ka u injaa sha ci u nyi ? Mbag@@ rika yange ve tema ken gar shon , kpa Mb@@ ali@@ dia va tim gar ne ken inyom i 5@@ 8@@ 0 C.S.@@ W la . * I@@ ca a gba ga tsô , ua hembe shi ua tim u@@ gomoti mba orumace cica cii avur avur . — Daniel 2 : 44 . “ T@@ so@@ mbor na u u shi her ” shin tar la , ua za hemen u yan kwaghyan ne zan zan han@@ mô ve nana kar ngohol injar i nan i sha la . ( Mpa . “ Aôndo . . . u wan ishima . ” Kpa er nan ve asema a yen ve ? Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , i na uumace mba@@ jighjigh mbagenev ian i za hemen vea Yesu sha shighe u Iyange i J@@ iri@@ gh la . Shighe kar yô , Rus@@ sel@@ l nger ér : “ Z@@ an zan shighe la kpa , se fatyô u nengen a m@@ kposo u vesen u a lu hen atô u injar i i lu sha ci u c@@ ôô@@ ci ( ka nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem je la ) , i í lu karen i la vea injar i i lu sha ci u uumace jimin cii la wang ga . ” Nyian ne kpaa , Mbakristu mbagenev mba yange ve lu a jighjigh yô , gba ken imba igbenda i hemban@@ ato ing@@ in ne . Yange gba or a mlu u ke ’ atô u fan kwagh u dedoo man u bo . M@@ ser@@ akaa u eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe shin henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke la ngu wasen we kpa ? Yobu man Aberaham yange ve fa nyi sha kwagh u ku man mnder u shin mba@@ kpen@@ eve ? A@@ sember ka a wase se u fan kwagh u i lu ôron yô , shi ka a bende a ishima yase kpaa . A kaa a na ér : “ We kpaa , ka u ma u zu@@ ngu iky@@ ar@@ u u tom la keng er mo m zu@@ ngu u mhôônom nahan gaa ? 2 : 15 ) Se mba a iwuese kpishi er i lu ‘ jijingi u taregh se ngohol ga , kpa i lu jijingi u A dugh her Aôndo la ’ yô ! ( 1 Kor . Yange i tsua ior ér ve kuran h@@ unda gar , nahan or nana soo u duen yô , i tôô ér nan ngu duen ér nana za dondo sho@@ ja i Roma . Kpa u kera fa er or nan dugh b@@ or la nan we u a yen tahav sha ugen la nahan ga . 10 : 18 - 20 ) Aluer mbau@@ tahav mba pinen se akaa sha kwagh u mcivir wase yô , jijingi u Yehova una wase se u eren shiada sha icivir man sha jighjigh u nan man sha ishimataver . — Ôr Luka 12 : 11 , 12 . I pase akaa kposo kposo ken takerada u Aerenakaa sha kwagh u mciem man num u ve lu tan sha Mbakristu , hii shighe u akaa a kpilighyol er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 kar kera , ica lu a gba ga la . “ Yange se lu ken mkpeyol ke tar u Amerika , kpa ishima lu zan se iyol ser , alaghga tsô uma u ior mba ken tar ne ve lu a mi u z@@ endan inyaregh ityô la una hii u b@@ enden a vese kua ônov asev uhar . K@@ per@@ nan yô , Mar@@ i@@ o lôh@@ ô p@@ ase@@ t@@ ô la kua mo hen ya na ér m za kaa imo sha akaa a i wa Mbashiada iyol la . Kanyi u er ve u palegh u gban ken kp@@ er u mba ve we ikyo sha atindi a Aôndo ga , mba vea soo u kighir we yaven a we laa ? Bibilo kaa ér : “ Ve gba s@@ ende@@ gh any@@ iman ayol a ve [ mbahenen ] er shin ka han@@ mô ve á ver nan or@@ v@@ es@@ en@@ ou ? 1@@ 33 :⁠ 1 . ( Y@@ ak . 1 : 19 , 20 ) Aluer se fa nahan yô , mayange ishima yase ia “ hingir iy@@ ongo a TER ” ga . — Anz . Kp@@ iligh tic@@ a la iyol tsô a kaa ér , “ Hii nan ve ie@@ ev mbi du@@ mbur ken u@@ c@@ ôô@@ ci asev man Bibilo i vende mbi ? ” Nahan , vangertiôr u R@@ ah@@ ab@@ i lu a mi sha Aôndo u Mbaiserael la due gbilin ga . — Yosua 2 : 1 , 9 - 13 ; 6 : 15 - 17 , 25 . Yange mea ôr ve nahan ishima i taver mo kpen kpen . ( Pasalmi 9 : 10 ) Aluer se fa Yehova sha mimi shi se kav kwagh u a lu inja i iti na yô , se suur sha a na a ishima yase cii er Yosua man K@@ al@@ e@@ bu kpa yange ve er nahan . — Yohane 17 : 3 . Ú Ngu Nan Aôndo I@@ civir Kpa ? 20 : ​ 1 , 2 . Ior kpishi kwagh u a hembe vihin ve ken uma yô , ka m@@ sar u kwase shin nom ve shin ku u wan ve la . Ashighe agen yô , ka wea nenge di a nenge akaa a i nger sha ityough ki i@@ pi@@ pa@@ abaver tseegh kpa í lu u ken ishima er Lo@@ ti , or@@ perapera u yange “ ya ican ken ishima tsung ” sha ci u iji@@ mba i ior lu eren hen ijiir na la nahan . — 2 Peteru 2 : 7 . Ior kpishi nenge aie u eren ér ka gbenda u dedoo u vea zua a ma kwagh sha ci u iwasen ve yô . Ka m@@ nyoon tseegh na Davidi v@@ ôr ga , mbaihyomov nav kpa kase un shi lu lamen sha na dang . Yange taver ishima tsung shi nôngo kwagh kpoghuloo ve er kwagh ne ye , nahan kpa gema zua a injar kpishi je . Yesu pase iyange man ih@@ wa ga . ( N@@ um . 34 : 13 - 29 ) Kpa Mb@@ al@@ ev@@ i yô , lu u a na ve kwar ken tar la , er ik@@ we igen la nahan ga . Sha jighilii yô , ka ijiir i Yesu yange er ivande na i hiihii je la . ( 5 ) Tom u Aôndo a lumun a mi yô gban k@@ an a@@ zu@@ ur a y@@ uh@@ wan tsô ga . Sha kpôô yô , aluer se vande henen kwagh la fan ga yô se fatyô u tesen mbagenev tsembelee ga . Or u hiden a iyol ijime ka nan tese ér Bibilo kua ityakerada yase gba nan kwagh nena , man kwagh ne ngu a na nan hemba gban Yehova kwagh nena ? ‘ M ngu di inya kua m@@ t@@ w@@ em tsô ’ ( b ) Ka shighe u nyi se lu k@@ ere , man kanyi i gbe u se ere ? Aôndo gema iyôngo na i i gbe un kwagh kpishi la wa sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh . ” ( Mat . An@@ n@@ i@@ e kaa ér : “ Or môm kpa saan nan iyol hemba anmgbianev mba kasev mba uhar mban ga . Yange hemba saan mo iyol shi m hemba lun ikyua a azende am a ken tiônnongo . ( Lev@@ iti@@ ku 11 : 1 – 15 : 33 ) Sha mimi yô , tempel u ken jijingi u vesen ne hii ken derianyom u hiihii la je . Kwagh u a lu kwagh u vesen yô , ka u kôron iyol tsaha . Ka ikyar i nyi ior mba ainge vea fatyô u yan vea Aôndo ? Ka m nôngo mer me lu a ior kundu kundu , ka m lam a ve shi m kegh ato m ungwa kwagh u ve lu ôron la . ” — Daniel , ngu anyom 7@@ 5 ; á er batisema ken inyom i 19@@ 46 . ( Yeremia 10 : 23 , 24 ) A lu kwagh@@ h@@ ô@@ mon kpishi u uumace henen ér vea fatyô u hemen ayol a ve a Yehova shio la . ( Luka 8 : 11 , 13 , 14 ) Shighe kar yô , ve ‘ hide ’ ve yem u eren akaa a ve undu la . Lu a M@@ nenge u V@@ ough , Tsô a Saan We Iyol , 7 / 15 Ruamabera tese ér vea g@@ enger am@@ o vea kaa ér : “ M@@ yom ka u Aôndo wase u A tem sha iky@@ ôn@@ ough ki torough la man shi Wan@@ iyôngo [ Yesu Kristu ] kpaa . ” Ashighe agen m nôngo m de ishim@@ an@@ yo@@ on , kpa ica i gba ga tsô shi m hide m gba nyoon ishima . Ka igbenda i nyi ior mba undun mimi ka ve kar sha mi ve tsu@@ ghun i@@ or@@ o ? 4 : 8 ) Mayange se de ser mbamgbe asev shin akaa a nyian se ishima a yange se u kporom hen Aôndo ga . Mbagenev hen zwa ugen sha er vea pase ma k@@ we@@ ior ugen , u u lu hen haregh ve la kwagh , shin vea pase ma non@@ go@@ ior u yange i fatyô u pasen ve kwagh kpoghuloo ga la . • B@@ em u Kristu una fatyô u wasen se u wan ishima a ishim@@ any@@ ian nena ? A@@ me@@ en aa c@@ in@@ ge sha a vese , kpa a de d@@ an@@ en se sha a@@ yem a se gbe a uma u tsôron ne ga . Aluer akaa a se we ishima ser se er la tese ér akaa a injaa a ken jijingi gba se ishima yô , Yehova una ver se doo doo . — Anzaakaa 10 : 22 . Yesu yange kav Ter na kwagh môm shi ga , yange hemban veren ishima sha akaa a dedoo a mbahenen nav eren la , shi de@@ en ve mbam@@ shi vev kpaa . ( M@@ ar . Er anmgbianev kpishi lu a mat@@ o ga yô , or môm kpa v@@ aan u va keghen mo gbenda hen ta@@ sh@@ an u ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go ga . Kpa lu u Timoteu una de ér or a yange un u eren ishima i Aôndo ga . Nahan kpa , se wase nomso mba ken tiônnongo mba ve er batisema nena ve vea ar sha aan a tom ken nongo u Aôndo . I@@ kur@@ yan i Tindi i̱ Yehova ya a Iserael la i̱ kaa ér ve̱ zungwen mba i yen ve iyol la mhôônom , kua mba ve lu ken ibanave kpaa . Mbamaren , ne fatyô u kaven Yehova sha u tesen tsombor wen dooshima kpa ? ( Genese 1 : 28 ) A tim tar ne kera mayange ga . — Ôr Pasalmi 10@@ 4 : 5 . Tese ikyav i ihy@@ agh i tan i̱ i̱ lu i̱ vough yô . Alaghga mbagenev nyian ne vea kaa ér : ‘ Or u a doom ishima ne doo inja kpishi . Kwagh u vesen u a ne ve se pasen ior kwagh shi se tesen ve yô , ka dooshima u se lu a mi sha Yehova la . Peteru yange ngô@@ ôr ga je maa nger washika na u sha uhar la taver mbananjighjigh a na imôngo ishima ér ve ver ishima sha mkaanem ma Aôndo shi ta ve icin sha kwagh u m@@ ve u iyange i Yehova la kpaa . A@@ ng@@ ev man i@@ wan vea na a kera saan we iyol ken uma wou ga . ( Mateu 26 : 41 ) Yesu yange “ eren mbamsen man u@@ zamber sha imo i g@@ enger g@@ enger man shi a m@@ liam ashe kpaa . A sôn Un u A fatyô u yiman Un ken ku la , man i ungwa Un kpaa sha ci u mci@@ e@@ aôndo Na la . ” — Mbaheberu 5 : 7 . ( Ôr Mbaromanu 8 : 5 ; Mbaefese 2 : 3 . ) Er ve dondon atesen a Kristu sha asema a ve shi ve lu a aeren a Mbakristu kpaa yô , mba zough a agee a wan ishima a mbamtaver mba sh@@ on@@ ov , man kwagh ne una na ve agee sha shighe u zege@@ can u Armag@@ e@@ don u a mgb@@ ôghom ne kpaa . N@@ om@@ so keren icivir man iti@@ zan shi ve keren ér mbagenev ve lumun ve , je yô , ve kpe sha ci u akaa ne . ” Aluer ú ngu a takerada ne ke ’ zwa u ú fatyô u kaven yô , u̱ luun a we ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so hanma shighe u ú henen kwagh yô . I@@ j@@ in@@ ga i he@@ mb@@ en Una so@@ mb@@ o i ga ; mo@@ u u im@@ enger u y@@ ugh@@ ur m@@ ny@@ im kpaa , Una p@@ ir ga , zan zan Una za a ijir hemen , á ar sha m@@ hembe . Tsô ishima hii u vihin ior mba Davidi a na , ve gba kaan ér vea ta un a@@ wen . Mbam@@ hen mba b@@ ov yange ve na A@@ k@@ an hingir u lun a ieren i bo nena ? 4 : 10 , 11 , 20 - 22 — Zege@@ kon u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar nenge a mi ken m@@ nya la tile sha ityough ki nyi ? “ A@@ semb@@ er@@ akaa a mba@@ fankwagh ” nga er “ ur@@ u@@ amabera kpishi ” mba ve pasen kwaghfan u ior la ga , kpa “ nga er ut@@ ak@@ era yô ; man er u@@ k@@ us@@ a mba i man@@ de i taver yô , kape akaaôron a i kohol a imôngo a lu la , ka hen or@@ kuran môm a dugh ye . ” Aluer ior mba hen haregh wou venda u keghen ato a ma or u nan lu a di@@ gi@@ ri@@ i shin nan lu a it@@ it@@ or ga yô , ieren ve la i de ne u iyol@@ kpen ga . Ka ikyav i Kristu i nyi i doo u mbatamen mba ken tiônnongo vea dondo ? U tesen ikyav yô , ken inyom i 19@@ 8@@ 6 la , mzough u United N@@ ations la yôô ér inyom la ka In@@ yom i B@@ em Una Lu sha Tar Cii yô . Hanma wase cii nan tagher van@@ ger a or u a hembe uumace agee man kwaghfan , u a lu nôngon u timin se la . Kanyi yange i pav Mbah@@ enen Bibilo i ver kposo a Mbakristu Mba@@ ai@@ eve ? Akaa shon yô ka msen u eren man u zan mbamkombo mba Mbakristu shi wan zwa sha akaa a i lu ôron la kua u eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor la sha gbashima . ( Yesaia 21 : 6 , 9 ) K@@ era kera tsô , ka kom ke ’ inyom i̱ 5@@ 39 C.S.@@ W . yô , kwagh@@ yôôn u profeti la maa iv . • Aluer ior mba hen haregh wase kpishi soo kwagh u kwaghaôndo ga yô , se er nena ? Kpa sha mimi yô , ashighe agen mbayev mban , ka a lu mbak@@ ov vev yô ve ôron ve akaa a ve . Ka kwagh u J@@ ess@@ ica , kwase ugen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o a nenge wener agumaior nga eren je la . Sha shighe la , tar la jimin cii lu a tiônnongo môm u lun a mbap@@ asenkwagh 13 tseegh . Doo u nyian ne , se cii se umbur ser , Yehova ka “ Aôndo u i@@ ôôn [ yase ] i lu sha ikyev Na ” yô . Er nan ve Yehova yange tsaha mkohol u Iserael kpoghuloo nahana ? 15 , 16 . ( a ) Ka akaa a doon tsung a nyi aa er sha shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu laa ? Á er kwagh ne nena ? — Anzaakaa 6 : 20 - 22 ; 29 : 17 . Maa or ne vea kwase na ve tee ya ve , ve de tom u ve lu eren la . Mba ker ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 20@@ 11 yô , ve yem ken gar u Al@@ ta , ken tar u N@@ or@@ way . Er lu ort@@ yom u age@@ egh sha nahan kpa , á lumun u va eren ishima i Ter na shin tar . Aluer se mba nengen Yehova ser ka Ter wase yô , gba u se fa kwagh na vi@@ e vi@@ e . Yehova pase kwagh u “ tsombor ” u Aberaham la kure kure nena ? IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U Y@@ Ô@@ :@@ L@@ U A I@@ T@@ Y@@ OR@@ O@@ N@@ SH@@ I@@ M@@ A W@@ ea soo u fan er yange a due a ityakerada yase ve i lu ior yô , nenge Iyoukura i ken zwa Buter i Di@@ se@@ mba 15 , 2@@ 000 , peeji 32 ; man i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 19@@ 8@@ 8 , peeji 22 ; man Awa@@ ke ! Ken uwer u Di@@ se@@ mba inyom i 200@@ 9 la , A@@ te@@ jir u V@@ esen u Tar u Rus@@ sia lumun a ijir i i vande kuren ér , i ci@@ r mzough u kwaghaôndo u Mbashiada mba Yehova u sha tindi , u ken gar u T@@ ag@@ an@@ ro@@ g , ken tar u Rus@@ sia la . Kwagh ne na yô , i ngohol Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova , shi i yôô ér ityakerada yase 34 cii ka i bo . “ H@@ ur@@ or wase L@@ as@@ ar@@ u ngu yaven , kpa Me za me za nder un . A̱ b@@ unde kpa se yô , se mba a u@@ kô@@ pi mba Bibilo mba i vande gb@@ eren yô , gba u sar se nger u@@ kô@@ pi sha ave a ase er ngise mbagenev eren sha ayange a tsuaa la nahan ga ! — Duteronomi 17 : 18 , 19 . G@@ ary yange za hemen u vesen ken jijingi , nahan i er un batisema ken inyom i 19@@ 8@@ 2 la . Vea been cii yô , mbamaren ve ôr ve shighe u ve ve soo la shi ve pase ve ityôkyaa kpaa . K@@ e ’ mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 50 la , or@@ hemen ad@@ ua u ke ’ tar u Amerika ugen gber takerada u yange i hemba y@@ amen he ’ shighe la cii yô . Tar U He La — Ú Lu K@@ er@@ egh Kpa ? Kanyi alaghga yange na ve or@@ kur@@ an@@ ilev ne er kwagh sha gbenda u yange er la nahana ? A@@ kper@@ an nga ga , shighe ngu u se mbagenev kpishi ka se lu ken mci@@ e yô . Mb@@ ap@@ asenkwagh u Tartor kpishi nenge er i sar akuraior agen u fan mimi u Bibilo yô , nahan mba za pasen a kwagh . 5@@ 2 : 7 ; Rom . Kwagh ne yange a doo Z@@ o@@ i@@ la ga , er a lu we kpa a doo u ga nahan . A@@ tindi ne pase mlu u Yehova kpishi , hemban je yô , m@@ doo u ior nav doo un ishima la . Kwagh u Ú Ts@@ ough la ka u W@@ asen Anmgbian u nomso shin u kwase u nan vi@@ e ken jijingi la ka nan hide a iyol ijime , nan er kwagh u una va a mzough yô , aluer nan ngu tagher a mbam@@ yen mba mbagenev je kpaa . Aluer se mba ungwan kwaghwan u ken ruamabera yô , kwagh ne una tsaase imo i ken ishima yase , i i “ eren shiada ” la . Mateu 18 : 15 - 17 tese er yange i sôron mbamzeyol mba vesen nena ? 16 : 27 . Kape i lu ve mk@@ om , inja na yô ka mlu u ken ishima u kwagh kuman or la , a ze ib@@ yan ken tar u ú mgbegh@@ an ior u lun a isharen i seer omb@@ on akaa man i̱ eren akaa a vesen shin tô@@ mon mkpeyol u mbagenev yum je ne ! V@@ e@@ gher u masetyô u takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la ôr akaa a vesen agen ahar a yange er yô . “ Ka an nan lu or@@ wan ndor a mo ? ” Nahan kpa , atesen la za sh@@ imi je za ar sha at@@ ine@@ akaa e̱r idya i eren man ivaa p@@ aven man yôugh@@ yô@@ ugh u keren nahan . Hen ape Tindi yange una kera ôr kwagh jighilii ga cii , ve wa atindi a cir@@ in ah@@ ura la sha er vea kera undu ma kwagh sha imoshima i or ga yô . Se er nan ve palegh u hingir kp@@ an u Satan man tar na ? Ka mkaanem ma Yesu ma nyi ma tese ér a lu pasen “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” la kure k@@ ure@@ e ? Hi@@ ihii yô , de henen wer er we man kwase wou shin or@@ ya wou yange ne er ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh yô , maa ne hingir mba fan kwagh u iv@@ es@@ egh tsema tsema je ga . Se kpa Yehova den se asorabo ase kua mbam@@ yen asev . la . — Rom . 10 : 15 ; Yes . Shi yange i gbid@@ yem c@@ oho@@ loo kpaa . ( Yakobu 5 : 11 ) Shi Yesu yange fa ér uumace mbap@@ er@@ apera mba ve doo un ishima la kpa vea zua a mtsera . Nahan kpa se fatyô u hendan a Satan , anmgbianev asev udubu udubu kpa er nahan . ​ — 1 Kor . Gba u se kuran atindi a a we sha kwagh u aeren a wang la . Shi doo se kpishi u tan ikyaa a Yehova Aôndo u mimi sha u pasen ior mbagenev ser ve fa er Yehova una tim Satan shi una kar a atsan a uumace ve lu yan ne kera ga z@@ ee ? Aluer se mba ta ta ta yô , alaghga se za nyôr iyol ken kwaghbo u vesen . Kwagh la na yô , mbamaren asev mba hiihii mbara kohol Satan u vendan hemen u Yehova , u a kom u hemen tswen la , nahan ve hingir mba@@ asorabo sha ishigh nagh . Se cii se doo un ishima shi wuese iniôngon yase kpaa . Á er msen wener : “ N@@ am mkav , m@@ ̱ kuran atindiakaa a O@@ u , m@@ ̱ waan a ikyo a ishima yam cii . ” Ka keng Or@@ gban se ngu a ityom kpishi ke ’ ishima na sha ci wase sha er tom a ban se ga zan zan gbem sha won yô . Shighe u ter@@ em u tamen tamen , Tho@@ m@@ as W@@ illi@@ am@@ s kange ishima u civir Yehova Aôndo la tsa kuma ikyo@@ v it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar hegen . ( Rom . 10 : 14 ) Hegen ne , iniongo 5@@ 8 ngi geman kwagh ken iliam i sha ave tar sha won cii , shi i er ic@@ er i D@@ V@@ D ken iliam i sha ave kposo kposo 40 . Yange un vea kwase na mba fe Yehova yô , ve tsua u civir un . Mbah@@ enen Bibilo sha mimi time sha ngeren mba tse@@ v mban , nahan mba a vangertiôr ér Bibilo i se lu a mi nyian ne ka Mkaanem ma Aôndo yange mgbegha ior nger yô . — Yes . G@@ am@@ ali@@ el maa pase wang nahan ér : “ Alaghga á va hingir er ne mba nôngon num ku@@ an Aôndo je kpaa . ” — Aerenakaa 5 : 34 , 38 , 39 . P@@ R@@ O@@ F@@ E@@ T@@ I SA@@ M@@ U@@ E@@ L yange nenge ér Davidi kuma u lun tor ga , ka di wanye u kuran ilev tsô . • Mkaanem ma ken Pasalmi 1@@ 45 : 16 la ma a wase se u wan ishima a mbampin mba se lu a zua a mb@@ al@@ um@@ un shami ga la nena ? “ I@@ been@@ egh ki lun er ity@@ ô@@ gh ” nahan , ki ki lu hemen Mbaiserael la yange ki kar ki va tile ve ken ijime , ki y@@ is@@ a ikyum@@ utya i F@@ ar@@ a@@ o la , ki wa ve ime . 6 : 19 , 22 , 32 . Gba u se er kwagh@@ gen kpaa . ( Mbaromanu 6 : 23 ) Een , ‘ injar i vesen ’ shon ne ka uma , kpa ú ngu wer se mba zough a i̱ sha ci u kwagh u se er yum ga . Er I Hii Ve I G@@ be K@@ pe@@ e u Se Lu U@@ icighan@@ mbaiorov Yô 2 : 16 , 19 , 21 - 23 ; 3 : 1 - 4 . Ishima i̱ de yen ú sha tar@@ nahan u mban@@ ah@@ an@@ tar ve nahan mba ve tesen ér ve na Aôndo man Mkaanem nam jighjigh la ga . Mbagenev yô , ka taver ve u kôron iyol tsaha ga , nahan ka ve zayol ga . Heela tseegh ga , se mba a azende a doon se ishima a se civir Aôndo imôngo yô . Kpa agumaior ne nga za nyer hen ijiir i tesen fi@@ im la , nga kenger u@@ po@@ st@@ a mba i var la yô , i kp@@ ela u@@ in@@ dy@@ er@@ mba@@ gb@@ u@@ u@@ ka man kasev mba ve wu@@ h@@ a iyol i ji@@ mba@@ gh la sha mi . ( Luka 9 : 46 - 48 ; 22 : 24 - 27 ) Yesu yange tese ve kwagh u a lu iyol@@ hiden a mi ijime la sha u ôôn ve angahar ; man ka ieren i i gbe u mbatamen vea lu a mi je la . — Ôr Yohane 13 : 12 - 15 ; 1 Pet . Aluer se soo u ‘ zuan a uma u tsôron ’ yô , saa se na Yesu jighjigh shi se ungwan imo na . ( Mateu 5 : 33 - 37 ) Or@@ henen Yakobu kpa ôr kwagh nahan . Ieren i mbagenev ka ityôkyaa i se gba num a Aôndo wase shin se undu mimi ga . ( Ps . Er nan u fe wer dooshima yange lu hen atô u wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am man wan@@ nomso u kuran ilev laa ? Yesu yange na jimin ikyav sha e̱r mbadondon un vea fa shighe u ‘ mk@@ ur@@ tar ’ una mgb@@ ôghom yô . A Er Akaa Kp@@ ishi a Yange Gba u A De Un As@@ orabo Na Yô Nahan , alaghga kape iyol i hiden a mi ijime ia na se kav er i hii ve ma kwagh a er se kua er se nenge sha kwagh shon kpaa je la . Shin alaghga se fa ma anmgbian u tilen sha mimi ugen u i er kwagh a nan sha i@@ pi@@ la shin nan kpe ku u ai@@ ky@@ ôr u vihin tsung yô . Se fatyô u kaan ser “ k@@ ov ” u Yesu ôr kwagh u ú ne lu mbahenen nav sha ci u nyi ? 6 : 4 , 5 . Se mba ken shighe u nyi ? ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) Satan tsu@@ gh Ifa , tsô a ya kon u Aôndo ta icin ér ve de ye ga la . Shi ka a wasem u wu@@ h@@ an iyol , shi ashighe kpishi ka a tô@@ ôm i@@ kpa se za mkombo , kua shighe u se dugh kwaghpasen kpaa . ” Er nan ve saan un iyol tseegh ga , ishima kpa shi nyian un@@ u ? Shi yange kuma u eren tom u i na un laa ? ( b ) Kanyi se lu ôron kwagh sha mi ken kwagh@@ ngeren wase ua dondo nee ? Gbenda ne za a mo zan zan m za kar ikyua a b@@ er u li@@ hen hen p@@ ev ugen sha ityough ki u@@ wo u a@@ been ci@@ r u cii yô . Aluer se mba z@@ endan inyaregh kpoghuloo yô , kwagh ne una na se zer henen sha akaa a ase tseegh . ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ; Mbaheberu 13 : 4 ) Er m va fa mer kwagh doon Yehova shin vihin un , nahan aeren a am a fatyô u nan un ishim@@ avi@@ h@@ in shin msaanyol yô , mfe ne kô@@ rom sha m@@ tema kpen kpen . • 1 Timoteu 5 : 11 - 15 F@@ a nen ner , anyom a en a u@@ ye la ka iyua je Aôndo a ne ne@@ ̱ ye . S@@ ha@@ gba na cii bee . M@@ nyoon u sha iyol man u ken ishima yange kar Yobu tsung . Lu hanma shighe ij@@ en kôr Davidi man ior n@@ av@@ a , man ve zua a iwasen nena ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 31 ) Mose lu vande kaan a Mbaiserael ér : “ D@@ ondo nen TER , Aôndo wen , cian nen Un , waan nen atindi Na ik@@ o , ungwa nen imo Na , civir nen Un , var nen a Na . ” ( Pasalmi 31 : 5 ) Sha shighe la , aie u eren shin ic@@ ugh lu ga . I@@ jir i Yehova ôr Adam man Ifa sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve i sha apera la tese ér un lumun a atô@@ akyaa a ve na la ga . ( Gen . • Ka mbam@@ tsera mba nyi ka ve va sha u eren aeren a dedoo a a til tseer tse@@ ere ? * Ior kpishi , kua Mbashiada mba Yehova kpaa , yevese undu uya vev yem ken ityar igen . Kwagh u yange hen ken Bibilo la wase un u fan ér atesen a c@@ ôô@@ ci na la ka atesen a ken Bibilo ga . M@@ k@@ ur u Mpase 16 : 16 man Daniel 2 : 44 la una va u a mtsera nena ? ( Genese 1 : 1 ) Bibilo er nahan cii yô , maa i pase akaa a yange i er ve tar hingir ijiir i aka@@ au@@ ma lun sha mi la , sha ad@@ ondo ad@@ ondo . I@@ ̱ pase er yange aka@@ au@@ ma an@@ za kposo kposo hingir u lun yô , kua uumace kpaa , shi i̱ pase ityôkyaa i akaa ne cii a lu yô . Sha uhar yô , ijir i ngise Aôndo ôr mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi mba ken tartor u Iserael u tsuaa la tese gbar gbar ér sha ayange ase ne kpa una va a mtim sha Mbakristu Mba@@ aiev , mba i lu ve je ve hembe yan ibo ken “ Zege@@ bab@@ ilon ” cii , u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii la . — Mpase 18 : 2 . B@@ ri@@ an : Ior kpishi vea lumun a kwagh ne . Tsô er nan se lu ôron kwagh u mba@@ beenyol mbagenev ve ere ? U@@ ng@@ wam , T@@ ER@@ E , ung@@ wam , sha u ior mban ve̱ fa , er We TER , U lu Aôndo je , man U gema ve asema hen a We kpaa ye . ” — 1 Utor 18 : 16 – 46 . Mbam@@ zeyol amba ne nahan vea fatyô u nan or v@@ ôron gbe@@ da gbe@@ da , hemban cii yô , aluer mbamtaver mbara va ta sha a nan kpishi shighe môm yô . 2 T@@ ô@@ v@@ on sha Kwagh Ity@@ endezwa i Yesu á er wener ‘ Me luun a ven ayange ayange ’ ne shi i su@@ r se asema sha gbenda u vesen kpaa . Nahan kpa , u va nengen wer nan kuma iky@@ e@@ ky@@ e yô , u yam u na nan . ( Yohane 17 : 26 ; 1 Yohane 4 : 11 , 19 ) Or@@ ngeren u lu mar u Yuda — u sha mnenge u Yesu yô , lu lamen sha kwaghfan tsembelee la — yange lumun a Yesu ér gba u Aôndo una doo or ishima “ sha ishima i [ nan ] cii man sha mkav u nan cii man sha agee a nan cii kpaa . ” 14 , 15 . ( a ) Yesu ver se ikyav i nyi sha gbaa u tsuan azende a vough - loo ? I N@@ A V@@ E I@@ SH@@ Ô N@@ EN@@ A ? Man se zende ken iti i Yehova nena ? Sha nahan yô , shighe u Paulu kaa ér ‘ Iserael cii vea war ’ la lu kaan ér a va gema Mbayuda cica cii vea hingir Mbakristu ga . 65 : 13 ) Kwagh ne ka a umbur se kwagh u erdoo u Yehova , er a k@@ ur u@@ gb@@ ayol asev mba ken jijingi tseegh tsô ga , kpa a ne hanma or cii ian i zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un shi lun a ishimaverenkeghen i mimi yô . — Mpa . A@@ ts@@ am ne kpishi pase er ishima lu mba ve nger a la ker zum u ve lu yan ican yô . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Kpa ka nyi nahan jighilii u u er ve a saan Aôndo iyol@@ o ? Ngu eren tom u tin@@ d@@ in a ityakerada sha atôônanongo shi wasen gba@@ at@@ om u nengen sha u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta . Tese er Yehova yange yar tom a ve sha u samber a loho u dedoo sha tar cii yô . Se cii se mba nengen a mimi u a lu ken ityendezwa i Yesu yange er la . ” — Ôr Mateu 6 : 33 . Se tese ior mba hen haregh wase ikyo i wan nena ? Aluer ma or ken tiônnongo er isholibo ken myer , alaghga nan h@@ unde m@@ sô@@ rom shin nan nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh shin nan ngu eren idya , man se fa kwagh sha mi nahan se er nena ? Aluer se ya ikyar a Yehova kôôsôô yô , kwagh ne una wase se u palegh idya . Ashighe agen je yô yange í v@@ ôr un iyol shi im@@ ura i kôr un kua ij@@ en kpaa . ( Pasalmi 6@@ 4 : 2 - 4 ) Heela tseegh ga , nenge ase er aluer or hingir ‘ or@@ shiada u mimi ga , u nan ôron kwagh sha aie ’ ve nana va a kwagh u zan iyol yô . A shi nan kpa , inja i iti i Davidi ér u “ ishima ishima . ” Ken inyom i 199@@ 2 la , se za mkohol u ityar ityar , u i er ken gar u S@@ t . • Er nan ve ashighe agen ka i lu kasev ican u nan noov vev i@@ civi@@ r@@ i ? ( Ôr Mbakolose 4 :⁠ 6 . ) Sha kpôô yô , aluer u eren a ijiir i se civir Aôndo her la wang shi eren akaa sha inja vough vough la ka gbenda u wuese Aôndo u se civir la yô , u se tesen aeren ne ken uuma asev kpaa ka kwagh u hange hange . ( Mateu 28 : 18 ) Nahan kpa , hide sha kwagh u mbamsen asev yô , Yehova gema wa ma orgen sha ikyev ga , ngu ityough sha mi iyol na . Aluer se gema ishima se pase asorabo ase shi se de u eren a yô , Aôndo una zung@@ we se mhôônom . Yange i fa Mbakristu mba sha ashighe a tsuaa mbara ér mb@@ á mba eren tom i@@ vangeli sha gbashima . Ka akaa a nyi i gbe u se palegh u tsu@@ ana ? S@@ en@@ ou man a@@ w@@ ombo man ur@@ a@@ ahumbe man ahumbe man iny@@ i@@ ar , akaa ne cii nga sha un@@ au@@ t@@ ya na . Lu ze@@ ge tom kpen kpen . Aluer se tese mbaihyomov asev dooshima , kua mba ve tôvon se a ican kpoghuloo la je kpaa , man mbagenev ken ve va gema ishima hingir Mbakristu yô , a doo se je a zua ga ! Nyian kpa , mbayev ka vea pine mbampin sha kwagh u nongo u Yehova yô , mbamaren ve nôngo u nan mbam@@ lumun mba kuman ve ken ato , er ken tar u Iserael u tsuaa la kpa i eren nahan Z@@ a Hemen u T@@ esen “ I@@ mba@@ shima i V@@ eren tsung ” La Ka hanma shighe nahan i doo u se bende m@@ sô@@ rom ga ku@@ aa ? Ior mba ken tar kpishi mba palegh u zuan kwagh a mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato shi lamen a ve , nahan kpa atôônanongo ne ka ajiir a injaa a ior ve zough kwagh a mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato shi ve lamen a ve yô . Mayange je una kegh ato a mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev ga . Kanyi kwagh ior mban cii ve lu s@@ ôn@@ on@@ ôô ? ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 32 ; Anzaakaa 16 : 31 ) Kwagh u una due ker yô alaghga ne hingir ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so . Jigh@@ ilii yô , kwaghôron wase u kundu kundu la ngu a hemba mgbegh@@ an ior . ( Genese 16 : 7 - 11 ; 18 : 1 - 3 , 22 - 26 ; 19 : 1 ; Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 1 - 4 ; 6 : 11 - 16 , 22 ; 13 : 15 - 22 ) Ka Wan u Aôndo u môm - môm , u̱ í yilan kpaa ér “ I@@ mo ” la je , lu or@@ shua na u vesen ye . Er ve lu ken tar u kwagh hemba gban ior u keren akaa a uma nahan kpa , Noa vea tsombor na za hemen u gban t@@ so , shin er ior nenge ér tom la ka ib@@ u@@ me@@ kwagh shi ka kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga nahan kpaa . Heela tseegh ga , u hen u zungwen or u nan lu henen igbenda i Yehova la mhôônom . 16 : 20 , 23 ) ( Yo@@ el 2 : 28 - 32 ) Ior yange ve nenge a mkur u kwaghôron u profeti ne sha gbenda u mô ve môm kpa vande veren ishima ér una kure ga yô , nahan apostoli Peteru hemen sha u pasen inja i kwagh u yange er la . Nahan kwagh ne a gema a na ve ian i vihin inyaregh ki ve lu a mi la sha kwaghfan . Shin er Yesu ôr kwagh u i nger ken Luka 16 : 10 la ver ishigh sha iny@@ ar nahan kpa , se fatyô u tôôn kwagh ne ôron sha akaa agen kpaa . Shi hen sha kwagh ne kpaa : T@@ ôô wer anmgbian ugen vea kwase na lôh@@ ô anmgbian u kwase ugen , u a lu y@@ esen ônov uhar un tswen yô imôngo hen ya ve . Ikyav i tesen yô , Diabolo na yô ka inja er mbam@@ yange ngee ken ivese shi ka kwagh u ts@@ wam nahan . U ôron kwagh sha mimi a mba hen tsombor la ngu a zua tsombor nena ? ( Marku 13 : 10 ; Mpase 21 : 1 - 4 ) Ka ve tile p@@ al@@ egh@@ aa a tar u pati@@ i u ú saa ishe shi gbenda u uma ve u hông@@ or ne . Hen mimi mba ken Bibilo mbara fa ve i kuma ú . Ka nongo u Yehova u tese se iti i Yehova man inja i iti shon , man awashima na sha ci u tar ne , man kwagh u ka a er se zum u se kpe la , kua kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ye . Or@@ t@@ yom ugen kaa a ngô u Yesu ér : “ Ter Aôndo kpaa Una na Un iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Ter Na Davidi . Una lu tor . ” ( 1 ) Ka ikyav i ishimawan i profeti M@@ ika i nyi se fatyô u henen kwagh k@@ ere ? Kpa cii man se mough zende ne yô , anmgbian ugen va sôr se , shi na se inyaregh je kuma ki se ki@@ mbi injar mat@@ o i zan mkohol la . Ka kwagh u vesen u nyi una wase se ve se tsua akaa a se soo u eren la sha kwagh@@ f@@ ana ? yô , a gema a kaa er : “ Ka bem han@@ a , er idya i ngô@@ u Yes@@ e@@ bel man ak@@ ombo a na a ngee yum nahana ? ” Hi@@ ihii yô , gba u se eren mbamsen asev cii hen Yehova Aôndo tseegh , a lu hen Yesu , shin ma or@@ jighjigh , shin e@@ ev ga . Tom ne yange u wa u zenden a ng@@ ahar yemen ica sha u@@ go@@ do@@ b@@ i mba lun a ihy@@ undu , sha u nôngon zuan a p@@ ent@@ a u tan sha mat@@ o kua ikyav mbi mat@@ oo mb@@ ig@@ enev . Sha iyange i ku@@ usu mkohol la yô , a na kwaghôron u kôron iorov 7@@ ,000 ken asema , a kaa ér : “ Ne mba mbatomov mba Tor u ator man Ter u uter , ne mba yôôn tartor u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh u Ter hen ior . ” U eren kwagh torough torough la wa nyi man nyi k@@ ere ? ( 1 Mbakorinte 10 : 11 ) U veren ishima sha mkaanem ma Mal@@ aki la una wase se u wan ago iyol sha ci u “ iyange i vesen i ci@@ er@@ yol i TER , ” zum u̱ una tim tar u ifer ne la . — Mal@@ aki 4 : 5 . A kôr mba@@ eren@@ akaabo ihyom . Kpa hegen yô , time ase sha akaa ahar a se hi@@ r@@ a lu a mi ken ishima yô . ( Mateu 3 : 17 ; 5 : 48 ) Jigh@@ ilii yô , u ngu a tom u tesen wan wou shi ts@@ ahan un kpaa . M lu ungwan shi nengen a agumaior a a lu zamber a mo , pinen ér , “ Me war je kpa ? ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan ú nenge wer Yehova ngu “ k@@ enden a mba ve lu ng@@ ugh ng@@ ugh la sha ” ? I pase kwagh@@ ts@@ eren u sha un@@ yi@@ in la ken Habak@@ u 2 : 15 sha mkaanem man nahan , ér : “ Kwagh á tser un u a ne or@@ wan@@ ndor a na kwagh@@ man , we u u nongo m@@ egh ough sha mi , man u ne un ih@@ un@@ dugh kpaa , sha u ú nenge id@@ ye@@ legh ve yô ! ” F@@ a wer Paulu ngu ôron ér taver u eren ishima i Aôndo a jighjigh u nan shio ga . Kwaghôron u R@@ ic@@ hard H . PE@@ E@@ J@@ I 25 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 15 , 6@@ 1 ( Genese 2 : 8 , 15 ) Shighe u i gema mkaanem man ken zwa Grika la , i nger ishember i “ sule ” la ken zwa Grika ér pa@@ ·@@ ra@@ ʹ@@ de@@ i@@ ·@@ so@@ s , man ka ishember ne kpa i gem i ken zwa T@@ iv ér “ paradi@@ so ” ye . ( Mateu 6 : 33 ; Luka 9 : 5@@ 7 - 6@@ 2 ) Mba@@ ah@@ end@@ anev asev mba we se mba@@ aie iyol kpaa . Er nan ve ity@@ ô@@ kwagh i môm i ish@@ ôô@@ gh i lu i or a ny@@ iman ér Aôndo ngu ga ze ? M@@ ough hen gar ne yem gar u B@@ ru@@ s@@ sel@@ s , gar@@ tamen u tar u B@@ el@@ gi@@ um , u a lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i ken tar u B@@ el@@ gi@@ um la kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 60 . Hi@@ ihii yô , imba ieren la ia na a doo Aôndo a vese shi ia kporom a vese ikyua a na kpaa . Kape i lu je ve yange doo Yehova u ngohol naagh ku sha ave a ve ga je la ! 7 , 8 . ( a ) Sha kwagh u takerada ugen u er yô , ikyav i kwagh u i nger ér “ doom ken ishima ” a Mkaanem ma Aôndo la yô ér nyi ? 9 : 7 - 10 . Mbak@@ ur@@ an mba i shigh ve mkurem la vea za ngohol “ ts@@ ar u engem u sha it@@ you u u@@ sen mayange ga ” la sha vea Yesu imôngo . M@@ cie u ve cie u eren kwagh u vihin un ishima ne wasen ve u hendan a jijingi u tar u Satan ne . 5 :⁠ 3 ) Ka mimi , dooshima u Yehova Aôndo mgbegh@@ an se u kuran atindi a na . Er se yen yô , ka i taver se u u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi la shi palegh aeren a iyolough shi hendan a am@@ een a tar u Satan u ve a mi la . A er nan ve Orkristu shin Kwa@@ se@@ kristu nana fa ér nan ngu a ishimaverenkeghen i hemen sha , nahan nan kpa nan ngu ken as@@ ande a Mbaiserael mba ken jijingi mba ve shi her laa ? Yange nger kwagh ér : “ S@@ é wa nen ayol a ase ik@@ o , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Se@@ ̱ de b@@ undu nen mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga , kpa sé taver nen asema ayol a ase , i̱ seer eren nahan er ne nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ” — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Ka hange hange u se hen u yaren tom a “ s@@ an@@ ker u jijingi ” tsembelee sha ci u nyi ? Shighe la i tesen u@@ fi@@ im ken makeranta . Heela tseegh ga , ishima yase i i ‘ we at@@ ser@@ egh ’ ne kpa ka i soo u ungwan imo i Yehova vindi vindi ga . Ka kwagh u injaa u fan ser akav a Paulu tese la cii har sha kwagh u aeren a vough . 10 : 16 ) Nyian kpa , mbayev mba mbatamen kua mbagenev ve tese ve dooshima yô vea umbur ieren la saan saan shighe u vea gande la . Ka icighan jijingi ka a tsua mbakur@@ an mba ken Kristu ye , shi ka un a hemen ve kpaa ye . Mb@@ agen ka ve keren mbam@@ tsera mba iyolough , man or u nana nenge sha a ve tsembelee man u nana fatyô u kuren u@@ gb@@ ayol vev kua asaren a ve yô . Paulu mase ku@@ usu kwaghôron na la sha kwaghwan ne , ér : “ Eren nen msen hanma shighe ken Jijingi sha hanma msen man m@@ zamber cii . Sha nahan yô kanyi se er ve se luun a ish@@ ugh@@ un@@ u ? “ Hanma kwagh u nan eren kpaa , nana kure un vough . ” ( 1 Mbakorinte 4 : 9 ) Nahan doo u hanma shighe yô , iyol wu@@ h@@ an yase ia lu sha inja . ( 1 Samuel 16 : 7 ; Anzaakaa 21 : 2 ) Peteru shi kaa ér : “ Ken hanma ikyurior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” U za hemen u eren kwagh u dedoo kpa ? A er msen hen Aôndo er se er ken Pasalmi u sha 7@@ 3 la nahan . Kwagh u mfe yô , gba u nana hii soon Yehova man Wan na shi nana soo anmgbianev sha tar cii . ( 1 Kor . ( Ef . 3 : 13 ) A@@ tsan a Paulu yange hingir “ icivir ” sha ci u Mbaefese nena ? Paulu yange tese ér or ka nan gema nena ? 24 : 3 ) V@@ e@@ gher u hiihii u kwaghôron u profeti u ken Mateu 24 : 4 - 22 ne , kure sha a@@ vegher ahar . V@@ e@@ gher u hiihii la kure ken inyom i 33 zan zan 70 la . V@@ e@@ gher u sha uhar la di kure sha gbenda u vesen hen shighe wase ne . Alaghga a taver se u eren sha akaa a se hen ken Ruamabera la , hemban je yô , aluer se mba yan ican yô . Solomon lumun ér ka Yehova tswen a fe ishima i or ye . ▪ “ Hegen Ne Ge@@ ma Ne H@@ ingir N@@ on@@ go@@ ior u Aôndo ” Takerada u Genese kaa ér Yehova yange kegh zan zan i gba t@@ so i bee cii ve mase veren shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma a va ga . Ruamabera kaa a vese ér “ Aôndo ka dooshima . ” T@@ aver Ishima er Yeremia Nahan , 5 / 1 Se vaa imôngo zan zan m@@ ny@@ am va kar un . Sha ci u nahan yô , Tartor u Aôndo ka gbenda u Yehova a lu tseghan iti na shi a lu wanger il@@ y@@ ahan i Satan man uumace mbaaferev ve lu l@@ ahan i la . — Ese@@ kiel 36 : 23 . 40 : 28 - 31 . Paulu yange nenge tom na u pasen kwagh la be@@ elee ga nena ? S@@ é kure ikyaa nahan sha ci u nyi ? M ngu nengen akaa a ken jijingi hegen be@@ elee hemba er ngise m nengen á laa ? Er nan ve Mbakristu ve we mba@@ beenyol ikyo tsung - n@@ u ? 20 : 35 ; 1 T@@ es . Ka se tile sha ig@@ y@@ u@@ ngu mci@@ mbi i i lu he ’ pe i nyer mat@@ o la , sha er se fatyô u un@@ den sha mat@@ o a ican i yan shio yô . Ma kaa ér : “ Aluer ij@@ en ia kôr or@@ ihyom wou yô , na nan kwaghyan nana̱ ya , man aluer im@@ ura ia kôr nan kpaa , na nan mngerem nana̱ ma ; gadia nahan yô , ú haa nan ak@@ au@@ s@@ u a enger sha it@@ you je ve , TER kpaa Una na u injar . ” Kanyi yange i mgbegha Yesu u eren kwagh sha gbashima ? Kpa zum u Yesu lu lamen a N@@ ik@@ o@@ dem@@ u la , er nan yange yar tom a ishember i i̱ ‘ mar or sha mnger kua jijingi ’ laa ? Ter u sha Er se vande t@@ eren ken ngeren u a bee ne nahan , Yesu ka wan u Aôndo u môm môm . Ikyav i Kwagh u A Lu Ts@@ aha Yô Ge@@ or@@ ge A . ( Luka 7 : 11 - 15 ; Yohane 11 : 33 - 35 ) Nahan cii kpa , amba a@@ eren@@ egh a tesen dooshima man ikyo i wan man mhôônom ma zungwen la a de luun se@@ ma@@ kwagh u ityom yase i dedoo i har sha mi jimin cii , e̱r ior mbagenev mba eren erdoo ve eren nahan la ga . Sha mimi yô , yange gba u una nôngo kwagh kpoghuloo cii ve una mase hingir Orkristu u lun er vande nahan , u Yesu tsen@@ ga fan ér una lu la ye . Se hen ser , u civir Yehova a inyaregh y@@ ase@@ gh la ka kwagh u civirigh . ( Anz . Ikyav tese ér Mbayuda mba ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia yange ve nôngo sha afatyô ve kpa ve k@@ an@@ shio u zamber a Mbayuda mba ve lu Mbakristu ker la ér ve p@@ ande ve eren aeren a Tindi u Mose la shin ve hide ve eren aeren la jimin cii . 12 : 7 - 9 ; N@@ W ) Paulu yange nenge ér Aôndo ngu kuran un sha hemen u Kristu vough er or ka nana̱ lu ken t@@ ent@@ i ve kwagh a er nan ga nahan . Fran@@ k kpa ka ken tar u Jam@@ an@@ i a lu ye . Kwagh u yange er ne tese er i doo u se tsuan mbampin sha inja , shi se pinen ve sha kwaghfan yô . Or@@ gen , mba yer un ér Tom , a kaa ér : “ Yange se tese wan wase u kwase u lamen a vese , ôron se ishima na ; a lu kwagh u a lumun a vese sha mi ga je kpaa . Ma kwagh je ga . 8 : 32 ) Nenge er yange a kôr un iyol u nengen wan na u ishima ishima la kpen sha kon u m@@ tsaha , inja er ngu or u l@@ ahan Aôndo la sha wono ! Man kwagh u uumace ka ve hii eren shighe u i we ve kwagh iyol yô ka u tu@@ nan sha ishim@@ avi@@ h@@ in . Se kpa se kaa ikyaa i Tor Davidi la , ser : “ Gadia U ngu im@@ enger yam T@@ ER@@ E ; TER wanger ime yam . ” Yange ôr kwagh t@@ ér kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba i gbe u tiônnongo una nenge sha ve yô , been yô , shi a ôr kwagh u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve hen u “ gb@@ aan zenden sha uya uya tsô , man ve kera lu gbilin tseegh ga , ve eren ang@@ er@@ e@@ ke shi ve a@@ mber sha akaa , ve lamen ve t@@ eren akaa a a doo ga yô . ” “ Ka m tôô i@@ kpa i wan um@@ ag@@ az@@ in ker , i i yo@@ ho ga yô . T@@ A@@ R N@@ A : M@@ E@@ X@@ I@@ C@@ O Ka sea de akaa a se eren la sha u nan anmgbianev asev shighe yô , se lu kaan a ve ser , ‘ U gb@@ am kwagh je yô , hemba k@@ an mo a inja u vihin shighe vea we a u zan hemen a kwagh u m lu eren ne . ’ ( M@@ ar . Shi nenge akav agen kpaa : ken Mbaromanu 15 : 30 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 25 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 1 ; Mbaheberu 13 : 18 . Hi@@ ihii yô , nenge ase akaa a yange er cii man mkombo la yô . mba ve er kwagh u ma m@@ nyoon shin mzeyol wase yô . S@@ ea lu up@@ ania shin mba@@ beenyol shin mba iyol i kpe ve kpaa , han@@ mô wase yô , ka a wuese nan ishima i taver nan . — Rom . ( Ôr Pasalmi 70 : 1 - 5 . ) ( 2 Utor 3 : 11 ) Elisha lu wanakiriki u Eliya , a shi nan kpa lu wasen or@@ been iyol ne u eren ityom kposo kposo . Ngeren ne tese er se fatyô u zuan a icivir i Yehova a ne uumace la yô . Z@@ enden Vea Aôndo Ken Ashighe A I@@ can Ne Er mbadondon mba Kristu mba tsuaa mbara nahan , Mbashiada mba Yehova mba ungwan imo i ‘ tahav mbu ve lu mbu sha ikyev la . ’ Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 8 : Kwagh ugen u i ter ken avur ne ér una er yô , ka u “ kohol u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov . ” Elisha er Eliya tom nôngo u kuman anyom at@@ ar@@ atar . Ka nahan ve yange kaa a ve ér “ hur@@ or wase L@@ as@@ ar@@ u ngu yaven , kpa Me za me za nder un ” ye . ( Yoh . Hen ase sha kwagh@@ a u yange er ne . Yange kwagh tser Mbaiserael sha ikyev i ikyum@@ utya i F@@ ar@@ a@@ o mimi m@@ im@@ ii ? M nenge mer aluer m soo mer me er ishima i Yehova Aôndo yô , a gba u me de an@@ umbe ne . ( Pasalmi 10@@ 3 : 8 , 14 ) A lôh@@ ô ior mba hiden a ayol a ve ijime ér ve va hen a na sha er vea va ‘ ngohol mhôônom ma zungwen man shi una lumun ve sha mh@@ ôôn , una wase ve sha shighe vough ’ yô . — Mbaheberu 4 : 16 ; ôr ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Kwagh u Una W@@ ase U U De u Nen@@ gen U@@ foto mba I@@ ji@@ mba@@ gh Yô ” la . Sha shighe ugen la , Or@@ yuda u fan A@@ tindi ugen pine Yesu ér : “ Ka an nan lu or@@ wan ndor a mo ? ” Kanyi ia wase se ve se zua a m@@ saan@@ yol@@ o ? Yange mban@@ um@@ un@@ gbenda wua nom na sha gb@@ u@@ u@@ ka anyom iky@@ undu ken ijime , undu un a mbayev mba kasev utar mba lu u una y@@ ese yô . ( b ) Yesu gema mimi hingir kwagh jim jim nena ? Yehova na se kwagh u una wase se se za hemen u ember yô Tese Ô@@ no@@ v O@@ u , 1 / 1 , 7 / 1 , 10 / 1 U Er Nan Ve T@@ so@@ mbor Wou U@@ a Z@@ ua a M@@ saan@@ yol@@ o ? 1 / 1 ( Anzaakaa 16 : 18 ) Sha kpôô yô , “ Aôndo hendan kwagh a mba ve gen@@ gese ayol ” la je ka u henen a hen ga . — Yakobu 4 : 6 . ( Mbagalatia 5 : 19 , 20 ) Nahan gba kpee u se za hemen u nôngon kwagh hanma shighe sha er se dugh asaren a bo ken asema ase man mbamhen asev yô . Mkaanem ma Orshiada ugen , iti na ér W@@ ol@@ f@@ g@@ ang K@@ us@@ ser@@ ow , yange mase ôron ve i wua un la pase mnenge u Mbashiada mba Yehova sha kwagh u ityav mbi nôngon vough . Ka ib@@ aver i dedoo i nyi í zough a mi ken inyom i tom i 200@@ 4 laa ? Shin er yange ah@@ endan pe@@ ver ma shighe môm ga nahan kpa , i va mase maan tempel la kuren ke ’ inyom i 5@@ 15 C.S.@@ W . la . • M@@ saanyol u mimi har sha nyi ? ( Ekesodu 6 : 9 ) Zum u kwagh a lu nahan yô , alaghga a lu sha inja u se ôron ve igbenda i Bibilo ia fatyô u wasen ve u wan ishima vough vough a mbamzeyol mba ainge mban ne yô , man er vea palegh an@@ zu@@ gh@@ ul@@ akaa a ka a vihi uuma mba ior kpishi sha ib@@ ume la . 16 , 17 . ( a ) Se tese ser se mba y@@ ugh fe@@ fa ga shi se mba eren kwagh sha gbenda u vough nena ? Ngeren ne una time sha mbam@@ lumun mba sha mbampin mba hange hange mban . Se lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo er Paulu nahan nena ? Er m kera soo u lun nah@@ a@@ la ga yô , m kav kwagh u gba me er yô . ( Yohane 11 : 25 ) Mimi je , Yesu ngu a tahav mbu nd@@ eren ior shin ku , shin geman mbakp@@ enev hingir mbau@@ m@@ av ! Shi we ú ikyo sha gbashima . • Ieren i Davidi a Saulu la tese se nyi ? De se tese er se kav kwaghôron la wang yô , er se lu timen sha mbampin utar , mba ve hii sha ishember i “ Ka hanma shighe ” la . la , nger kwagh sha kwagh u ityom i mba@@ ad@@ ua mba i yer ve ér E@@ vange@@ lic@@ als man Ad@@ v@@ enti@@ st@@ s la , kua mba@@ ad@@ ua mbagenev kpaa , ér “ mba pasen kwagh sha uya uya ga . ” Kpa umbur wer , doo u se nôngo sha er se za hemen u lun ken dooshima u Aôndo yô . Nahan kwagh ne una wase se u fan aluer ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la zua sha kwagh u Bibilo i tese yô . Shin er mbagen mba ve s@@ enge ér mba Mbakristu ka ve lumun mimi u Mkaanem ma Aôndo nahan kpa , ka Aôndo a doo Mbakristu Mba@@ aiev ishima ve , ve civir un ga . ( 1 Timoteu 3 : 1 ; 2 Mbakorinte 1 : 24 ) Sha kpôô yô , ior mba ve vi@@ e ve lu mbatamen cii mba ‘ kor ik@@ um@@ u@@ ile i Aôndo sha asema a ve ; ka lu sha ci u mtsera u dang ga , kpa ka i lu sha gbashima je ; mba eren tahav sha kwagh u i we ve sha ikyev ga , kpa ka ve lu ik@@ um@@ u@@ ile la ikyav . ’ — 1 Peteru 5 : 1 - 4 . Yobu lu a ishimaverenkeghen a a@@ kper@@ an shio ér mlu na shin She@@ ol la una lu hi@@ r@@ a tsô , shi Yehova una hungur un ga . Mbagenev nyian kpishi mba eren kwagh er Peteru nahan , gadia mba dondon Kristu “ ken ijime ica , ” sha gbenda u or môm nana fa ér mba dondon un ga yô . “ “ Ve nam icivir kpishi . ” — G@@ U@@ A@@ D@@ A@@ L@@ U@@ P@@ E V@@ I@@ L@@ L@@ AR@@ R@@ E@@ A@@ L I@@ kp@@ elaior la gba kaan ér : “ Ng@@ un ka profeti Yesu , u A dugh ken N@@ as@@ are@@ ti u ken G@@ al@@ il@@ ia la . ” A@@ yôôso ne h@@ ungwa a tor C@@ z@@ ar N@@ ic@@ hol@@ as u sha U@@ har la , shi gema va a hemen u G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo ken tar la . Sha shighe ne tartor u Yuda hông@@ or sha mcivir u aiegh . Shighe u As@@ a tema tor ken inyom i 9@@ 7@@ 7 C.S.@@ Y . Nenge er kwagh la yange una bende a Mbaiserael yô . ( Mbaheberu 11 : 8 - 10 ) Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu “ lu ior i tar ne ga ” di vough er Ter ve nahan . Er Aôndo Una Doo Se Ishima Yô A pine ér , ‘ Ka h@@ an Aôndo a du@@ gh@@ u ? ’ Zum u akaa a vihin tsung a tser se yô , a lu se inja er i undu se nahan , je yô se hii u henen ser m@@ doo u se doo Aôndo ishima la p@@ ande shinii . Shighe kar yô , m hemba lun a vangertiôr . ” Nahan Paulu nger ve washika sha er una wase ve ve sôr any@@ iman a hen atô ve la sha er vea hide a lu ken mzough môm vea Kristu imôngo yô . Kwagh u sar Davidi tsung u eren ne kôr Yehova ken ishima . A lu wang . Er Se Lu a M@@ hen u Kristu sha Mb@@ au@@ angev Yô ( Yobu 9 : 4 ) Aluer se kav kwaghfan u Yehova tsembelee yô , se hemba nan jighjigh a ishima i môm ser gbenda u a ser mbamzeyol la ka u hemban doon cii . — Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Yehova yange mgbegha ior ve nger aeren a dedoo man a bo ne ken Bibilo sha u a lu kwaghwan hen a@@ vese yô . U eren msen ér “ i̱ tsegha iti You ” la tese ér nyi ? Davidi nger wener : “ Kwagh@@ myer u TER ngu a mba ve cie Un yô , Una tese ve ikyuryan Na . ” — Pasalmi 25 : 14 . 1 , 2 . ( a ) Ka tom u civirigh u nyi Yesu yange na apostoli Peteru , man jighjigh u Yesu na Peteru ve wa un tom ne sha ikyev la lu shami nena ? Yange i sôr mlu ve u ken jijingi la sha er Aôndo una hemba lumun a mcivir ve yô . ( Yes . 4 : ​ 2 , 3 ; M@@ al . 21 : 43 ) Hii shighe u i tsegha or@@ p@@ y@@ usu Kor@@ ne@@ li@@ u , u lu Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev u hiihii u geman hingir Orkristu , ken inyom i 36 la je , ian bugh sha ci u z@@ or@@ on mbap@@ y@@ usu@@ v mba ve lu Mbayuda ga mbara sha kon u o@@ le@@ v u sha injakwagh la . — Aer . 10 : 44 - 48 . I@@ wa ia ya Yes@@ e@@ bel ken ak@@ ôngo a Yes@@ er@@ e@@ el , ma or á ii un ga . ” — 2 Utor 9 : 7 – 10 . Yesu yange vande pinen imba mpin ne iwer kar imôngo ken ijime . ( Duteronomi 4 : 9 ) Akaa a mimi a i nger sha kwagh u uma u mbagenev la doo kpen kpen . I@@ vande i I Er sha Iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i La ! U Y@@ aren Tom a Mbam@@ pin Er Davidi lu a an@@ ar u wan sha ashe kenger ken i@@ am@@ egh yemen ca hi@@ in@@ ii ga yô , á nenge a as@@ an udubu kpuaa tseegh . M@@ pin ne ka mpin u hange hange , hemban je yô , ior mba kwase ve shin nom ve a kpe yô . Kanyi ia wase se u palegh id@@ yaa ? Y@@ u@@ g@@ an kaa ér : “ Zum u se lu pasen ior asev kwagh u jighjigh u nan wase yô , doo u se kighir ve ser ve lumun ga . 9 , 10 . ( a ) Kanyi Yesu yange a ver ishima sha mi zum u una lu ôron kwagh t@@ eren ior ken an@@ zaakaa a na yô ? Yange saan Mbashiada mba Yehova iyol kpishi u zuan a an@@ takerada u i yer ér : “ See the Go@@ od L@@ and ” la , sha mkohol u vesen u i zua ken inyom i 200@@ 3 zan zan kôr ken inyom i 200@@ 4 la . Yange Tese M@@ ne u A Na Mbah@@ enen N@@ av Jighjigh La Ka sea eren akaa ken uma wase er a soo la yô , se tese ser se mba eren kwagh u i gbe u se er la . Bibilo tese wang ér Aôndo te mba ve lu a mfe sha kwagh u atindi a na ga la kera ga . Se mba tesen dooshima u a har sha akaawan a Aôndo la hen mba@@ wan@@ ndor a vese tseegh ga , kua hen mbaihyomov asev kpaa . Iky@@ on igen [ i lun iky@@ a ver ver ] , i i lu sha I@@ wo I P@@ u@@ pu@@ u la cii ngi sha ag@@ u@@ ngu a a t@@ av a war kuman um@@ it@@ a 3@@ ,000 nahan , sha uta@@ ai@@ ky@@ ôngo mba uman tse@@ gh@@ e tse@@ gh@@ e shi lun a@@ wen a@@ wen kpaa la . ” Zum u se ongo i ôr kwagh inja er i nzughul a or ken tiônnongo yô , kanyi kwagh se hii gbidyen kwar sha mini ? Mba eren tom sun@@ da yange vea su@@ nd@@ an iy@@ i@@ agh ken at@@ ev cii yô , ve gb@@ ire u sha vande u gb@@ ir@@ en iy@@ i@@ agh sha mi la gayô z@@ end@@ en@@ ya a kp@@ ela a@@ gb@@ ur a unde a mi sha iy@@ i@@ av mb@@ ira a k@@ ume s@@ am@@ u@@ y@@ ia la , nahan s@@ am u due kposo im@@ ough di shi i due kposo . ( Pasalmi 9@@ 3 : 5 ) Shin er yange i nger icighan takerada ne anyom a kar hegen i hembe anyom 1@@ ,@@ 9@@ 00 nahan kpa , ngu a kwaghwan u a kom u se har sha mi yô , shi ngu a kwaghfan u una wase se se hemba fan er se wa@@ shima a ican yô . Mar@@ li , kwase u ken tar u B@@ ra@@ z@@ il kaa ér : “ M ngu a ônov uhar ; m vôso nom hegen ka anyom 21 je ne . ( Ôr Aerenakaa 17 : 2 , 3 . ) ( Mbaefese 4 : 29 ) Ôr kwagh u ikyar u sha gbenda u ua mgbegha mbagenev vea na un icivir yô . Ka m kaa a ve mer m ngu a ishimaverenkeghen , i ior kpishi ve lu a mi ga yô . A̱ shi nan kpa ior mba ngise ve dugh icam i Pasalmi u sha 43 la lu ônov mba Kor@@ a . Mba ze mkohol ne yô , mo vea mbagenev kpishi , kua gumor ugen hen gar u F@@ l@@ or@@ ence , iti na ér P@@ a@@ olo P@@ ic@@ ci@@ oli , se na ayol a ase u eren tom hen mkohol la . Ka an@@ za a nyi nahan ior mba m eren akaa ne a ve imôngo la ve lu a mini ? 2 : 26 , 27 ) Kwagh ne na se ishimataver kpishi , shi a tese ér se kpa se̱ sue nongo u Yehova ! ( Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 17 : ​ 9 , 10 . ) Er mhôônom kôr un a ve yô , “ A hii u tesen ve akaa kpishi . ” Kwagh ne na yô , Mbayuda de u eren tom u tempel u Aôndo . Er Yesu lu or@@ tesen yô , yange kaha a mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a na la nena ? ( Aerenakaa 20 : 25 , 37 ) Ikyav tese wang je ér mlu u Paulu a anmgbianev nav mba ken Kristu la yange hemba u gban lun di mbananjighjigh imôngo tseegh tsô la yem ica je . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Aluer wan wou va pine u ian sha kwagh yô , wa un tom . I ôr ken 1 Yohane 3 : 8 ér , “ i pase Wan u Aôndo . . . sha u vihin aeren a di@@ abolo kera . ” U ngu dondon m@@ ser@@ akaa u he ne kpa ? Ab@@ aver a ken ityar igen kpa tese ér ityar igen kpa kape kwagh a er je la . Doo u se eren Aôndo tom hanma shighe sha ci u nyi ? 6 , 7 . ( a ) Yehova yange tese Lo@@ ti erdoo na nena ? Shighe u u dugh kwaghpasen vea Orkristu ugen yô , ne er tom imôngo nena ? Kpa , ngi ôron kwagh u iniôngon i Satan a nôngon kpoghuloo ér una nyôr a afer@@ aior ken tiônnongo u Kristu , una vihi un a saa ishe la . ( Rom . 7 : 21 - 25 ) S@@ aa se suur sha Yehova , u a ne mba ve sen un sha mimi mbara icighan jijingi na ve se fatyô u veren ishima keghen ser se za iky@@ ura u eren kwagh u injaa ye . Ka hange hange u wan mbamhen mba Mbakristu mba beenyol ikyo sha ci u nyi ? Aluer se pine nan mpin sha kwagh u a bende a nan inja er ta@@ av u man nahan , shin sha kwagh ugen ua bende a nan yô , se kaa a nan ser se za hemen a kwagh u se lu henen a nan la , nahan se lam vea nan sha kwagh u ta@@ av la kwa@@ gen . ( Luka 7 : 45 ) Yange ma k@@ unda ú iyol shi i@@ ondo ma kura ú iyol@@ o ? Iky@@ urior ne kua Kristu cii ve hingir vor u ken jijingi u Aberaham , ú Yehova t@@ ôn@@ do@@ zwa ér una ver akuraior cii sha ikyev i ú la . — G@@ al . Yesu Kristu man mbaapostoli nav tsen@@ ga ôron ér m@@ vende u vendan Aôndo una du@@ mbur . ( Yohane 14 : 26 ) Mba@@ apostoli mban lu a atô@@ akaa a injaa a a na ve , ve na jighjigh ér icighan jijingi una fatyô u wasen ve yô . Yehova lu pan@@ den ayange a m@@ tse u uumace sha won hingir anyom 1@@ 20 shinii , man Noa yange pase kwagh u m@@ ve u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la kuma anyom 1@@ 20 ? Shighe u hide ken ti@@ ôn@@ no@@ go la a kaa ér : “ Akaa nga kpishi a m lu tagher ishigh a mi her yô , kpa iveren i Yehova a lu veren mo la hemba gban mo kwagh cii . ” Kpa vangertiôr ka iliam i kp@@ ôgh@@ ôô shin i sha ici@@ h@@ i ga . Heela tseegh ga , kwagh u i tsough u henen la , i̱ lu kwagh u una wase mba hen tsombor wou ken uma ve u ayange ayange yô . Nahan kpa , ve za hemen a kwaghhenen ve la ga , sha nahan yô , ve fatyô u ‘ zan hemen sha mlu u vi@@ an la ’ ga . Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an u Mbaiserael yange ve per ve nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la , na se ishimataver sha ci u nyi ? Mbaiserael yange ve hemba ityav sha ikyev i Yosua sha ci u nyi ? 6 : 20 , 21 . I@@ ca a gba ga tsô ia due ken zege@@ can i i lu van sha tar u Satan ne , ia nyôr ken tar u he u Aôndo saan saan . Yesu yange “ ya ican ken iyol , ” je yô i man@@ de un sha kon kpaa . Ka jighjigh u mbatomov mba Aôndo mba tsuaa cii lu a mi je ne . Á kaa wener : “ Yange m ôron Bibilo shi m henen ityakerada i̱ í har sha Bibilo la kpa kpoghuloo shi m lu eren sha akaa a m lu ôron la cii . U tesen ikyav yô , yange Mbam@@ o@@ ab@@ i man Mbam@@ i@@ di@@ an ve civir Ba@@ al ugen sha U@@ wo u Pe@@ or . ( Daniel 12 : 4 , 10 ) Í ko@@ so mkav u ken jijingi ne sha ci u mbara mba ve ‘ zenden wue wue , ’ shin ve tim ken Mkaanem ma Aôndo sha gbashima , ve dondon atindi a na shi ve eren ishima na kpaa la tseegh . — Mateu 13 : 11 – 15 ; 1 Yohane 5 : 20 . Nahan saa se fa gbenda u Kristu a hemen la shi se de ser a hemen se keng ve se fatyô u kaan ser se mba zenden er Un kpa zenden nahan ye . Mayange je , Paulu gba uwer sha ishimaverenkeghen na i lun a ci ken Tartor u Kristu sha la ga . Diabolo ngu a fatyô u hemban num u a te sha a vese ne ga — shi mayange una fatyô ga ! ( 1 Kor . 1 : 10 ) Doo se kpishi er “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a ne se ityakerada i pasen akaa a ken Bibilo sha er ia wase se se za hemen u tesen ior ken mzough shi eren tom wase u i@@ vangeli tsema tsema yô . ( Mat . ( Ôr Pasalmi 22 : 7 , 8 . ) Sha iyange i hiihii i m due kwaghpasen la , m za hen ya u pristi u ken ad@@ ua u F@@ ada . Paulu yange tesen Mbayuda ken shin@@ ago@@ ge man mba ve z@@ aan kasua ken A@@ ten@@ e la . Mbakristu mbagenev ka ve nger akaa a ve soo ér i er hen ku ve la shin inya sha u yangen ayôôso . ​ —⁠ 2 /@@ ⁠ 15 , peeji 22 - ​ 24 . ( Yakobu 3 : 10@@ b ) M@@ h@@ ôônom ma mimi wa u lamen a mbagenev sha icivir man ken bem shi ôron kwagh u maan ve a maa kpaa . 1 , 2 . ( a ) Kanyi Bibilo i lu a mi i̱ wasen u nan m@@ pe@@ ver sha mbamzeyol mba um@@ av mba ve ngee yum laa ? 24 : 21 ) Ken inyom i 6@@ 6 la , C@@ es@@ ti@@ us G@@ all@@ us hemen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Roma ve za ta num sha gar u Yerusalem je ve nôngo u he@@ mb@@ en g@@ il@@ gar shon . ( Yesaia 9 : 6 , 7 ; Yohane 3 : 16 ) I@@ ca a gba ga tsô Tor u vough ne , u a lu or u ken jijingi u lun a tahav hegen ne , una gb@@ ihi iny@@ am@@ ky@@ ume la man ator a i kua a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a i ken “ ber@@ usu u a lu ye@@ ghen sha su@@ l@@ fu@@ r ” , u a lu ikyav i mtim u timin kwagh vindi vindi la . ‘ De m lumun mer anmgbian u kwase ne he@@ mb@@ am ishimawan . ’ Mba@@ yev , i na ne ian i eren tom shon kpa ? ( b ) Satan keren u hông@@ or se nena ? De se nenge sha igbenda i vesen ihi@@ ar ze@@ ver@@ a , er se fatyô u eren akaa hanma iyange sha ci u icivir i Aôndo yô . ( Duteronomi 32 : 5 ) Mbamaren asev mba hiihii mbara yange ve tsua kwagh u dedoo man u bo a ishima ve . ( Ôr Mateu 10 : 11 - 15 . ) • Ka ken u@@ kô@@ m@@ ati@@ i kposo kposo mba nyi mbahemenev mba shin it@@ ine ve lu k@@ ere ? Kwagh ne lu u tan mbam@@ ishen mbara mciem iyol , sha u ve y@@ ese ve undu gar la yô . Nahan yô , aluer ic@@ egh@@ zwa i wasen azende man mba ve vese ayol a ve la , shi i wasen mba ve lu eren tom imôngo yô , u tseghan ayol a ase sha ci u Yehova vindi vindi la una hemba lun se a iwasen cii ! U K@@ ure Mba@@ awashima O@@ u Nen@@ a ? Gba u mbamaren vea luun a ônov vev gbem , shi vea tesen ve kpaa . Nahan a pine or@@ beenyol ne ér : “ U fa kwagh u Aôndo a t@@ ende zwa ér una va er sha ci u mba ve lu u@@ ange man mba@@ beenyol kpa ? ” Er nan ve Yehova yange na i nger mbam@@ yen mba ior mba yange na ve tom mbara ken Bibilo ? 2 : 17 , 18 , 20 . Shi a sôn Aôndo sha kwagh u mbaihyomov nav ér : “ I@@ fer@@ kwagh ve la cii , i̱ va U sha ishi ; er a ve er U er a mo nahan , sha ci u atindi am a p@@ eren la cii . Mbat@@ omov mba nomso man mba kasev mba ve eren tom shin Betel sha tar cii yô z@@ ur@@ um 20@@ ,000 , mba ve eren tom sha ci u Yehova man anmgbianev vev mba nomso man mba kasev mba ken jijingi , a iyol i t@@ angen shio yô . Ka sea lu a gbashima sha tom wase u pasen kwagh yô , mkaanem ma apostoli Paulu ma i nger ken 1 Timoteu 2 : 3 , 4 la ma hemba lun se a inja cii . ( N@@ um . 25 : 1 , 2 ) Yehova haa mba ve er kwaghbo la b@@ ou@@ ange . Ikyav i tesen yô , S@@ ef@@ anu yange na jighjigh taveraa ér una kpe kpa a va nder un shin ku . — Aer . 7 : 55 - 60 . ( 2 Peteru 3 : 13 ; Mpase 7 : 9 – 17 ) Nahan yô , mcivir u a doo sha ci wou la una na u ishimaverenkeghen i i lu kwagh u injaa u una na u msaanyol yô . 42 : 10 - 12 . Hii nan ve mbam@@ kohol mbagenev ve hembe doon ior mba Aôndo y@@ um@@ u ? Ka mlu u nyi mbacivir Aôndo sha mimi mbagenev ve lu nôngon a mini ? Ô@@ ôm if@@ er@@ kwagh yam kera ca ca , wanger mo sha isholibo yam . Kwagh ne una na yô , se gema ‘ keren mtsera wase iyol yase . ’ A lumun u henen Bibilo , nahan ica kera gba ga je tsô maa a hingir u nan jighjigh ér mimi je Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu u kwagh a gbe un sha uumace yô . Kpa , aluer a ôr nahan di ye ? O@@ ng@@ o mbamsen mba mbahemenev mba adu@@ aav mba ve gem atesen a Kristu la j@@ ee ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka I@@ mbor i iwanger . I na jighjigh ér ie@@ ev mb@@ in lu “ a@@ kp@@ a@@ gher a wasen kasev u wan iy@@ av shi maren ônov kpaa . ” Kpa aluer ka nom a sar u yô , Yehova hemba fan gbenda u una kure isharen you la yô . ​ — Ps . Mo man kwase wam El@@ si@@ e , se er msen sha kwagh ne , maa se tsua u eren tom ne . Nahan kpa , ú timen sha á cii ú been yô , ú kaa imo sha kwagh u ieren la wer nyi ? ( Ôr Mateu 5 : 11 , 12 . ) Shi fa tom u kasev mba ve lu Mbakristu ve lu eren sha u kuren awashima u Aôndo nyian la kpaa . 8 : 29 ) Yesu yange er ishima i Aôndo za kighir nena ? Mbakristu mba mimi ka ve nôngo tsung ér vea lu ior mba mimi , mba eren tom kpoghuloo man mba veren ishima sha tom ve kpaa . Saulu nôngo ér una wua Davidi hemba ac@@ in atar . Hen shighe la , kwagh u kwaghaôndo hide taver ken tar u I@@ ng@@ i@@ la kpoghuloo . A@@ she a Aôndo nga sha a vese ka di sha u una fa sea lu p@@ eren atindi a na yô , una tsaha see ? ( Y@@ er . 16 : 17 ; Heb . 32 : 29 ) Yehova pase se mbam@@ tsera mba eren kwagh u vough ken Bibilo , shi a pase se kwagh u ieren i bo ia va a mi la kpaa . K@@ e ’ inyom i 19@@ 8@@ 9 la , i shi i zua mbam@@ kohol mba vesen mba gban iky@@ ôr tsung , ior mba ken Rus@@ sia kua U@@ k@@ ra@@ ine udubu imôngo kpa va . Ken inyom i 2@@ 000 la , a zua a or@@ m@@ ishen ugen ken D@@ en@@ mar@@ k , u yange er tom ken tar u To@@ go yô . ( Genese 22 : 17 , 18 ) Yehova yange pase or u nan lu “ vor ” shon zum u á shighe Yesu u N@@ as@@ are@@ ti mkurem sha icighan jijingi ken inyom i 29 S.@@ W la . — Luka 3 : 21 - 23 , 34 ; Mbagalatia 3 : 16 . E@@ i , yange dondo mkaanem ma Yesu ma ma kaa ér : “ Kpa vande keren nen . . . perapera u [ Aôndo ] ” la . A@@ th@@ en@@ a lu ity@@ a@@ gher kwase u lu a ishima i tse@@ en ken C@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x ken ic@@ ile i L@@ es@@ bo@@ s ken tar u Grika . Un man kwase na yange ve gba ase@@ ka sha akaa a hange hange a kwagh gba ve a mi la . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 9 ( zwa I@@ gb@@ o ) Aluer se hendan a am@@ een ne shi se suur sha Aôndo ser a sue se yô , se za hemen u tilen sha mimi wase her . Yosev yange cia Tor H@@ er@@ o@@ de u kpe kera la ga . Mkaanem ma Aôndo na se ityôkyaa i injaa i suur sha Yehova . Yesu yange er akaa kpishi shighe u lu shin tar la . Á kaa ér : “ Ka er or u a lu yemen tar ugen u ic@@ aa ; tsô a yila mbatomov nav a wa ve inyaregh nagh sha ik@@ ev . Er nan ve u ôron Bibilo hanma sev la una wase se u lun per ken ji@@ jing@@ ii ? Yange Aôndo na ve zwa u eren tom ve la shi sue ve ken ijime sha u kuren tom ve doo doo kpaa . Sha mimi yô , imba jighjigh u nan u i ne igbenda wue wue ne ka un cii a lu mimi ga . Tsô , “ Aôndo Una ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii . ” — 1 Mbakorinte 15 : 28 . Ka M@@ nenge U Ny@@ i U Lu A M@@ i Sha Kwagh U Yes@@ u@@ u ? U@@ iky@@ aren mba y@@ in@@ an man uiky@@ aren mba ic@@ u@@ ghu@@ gh man kwaghôron u aiegh , akaa ne cii yange du@@ mbur ken kpen@@ ga@@ eren u ken tar u sha ayange a M@@ ika la . Alaghga a lu u ken ishima er yange lu Mose ken ishima shighe u Yehova tindi un ér a za lam a F@@ ar@@ a@@ o la nahan . Kwaghôron u profeti u a dondo ne kure sha a ve , ér : “ A@@ kur@@ aior kpishi aa ya zua a TER sha iyange la , aa hingir ior A@@ v , Mo kpaa Me tema ken atô wou . ” — S@@ ek . 2 : 11 ; 8 : 21 ; ôr Yesaia 65 : 22 ; Mpase 21 : 3 , 4 . M@@ yar u Bibilo ngi i yar tom a kwagh môm sha u tesen akaa kposo kposo la tese se nyi ? De se nenge sha akaa agen a se fatyô u eren yô . Aluer i kar kwar u vough yô , iyenge la tese ér hanma iyange yô , ior mbah@@ ev yange ve seer kuma iorov 6@@ 8@@ 0 . Yehova tese agee na kwa imôngo he ’ mbacivir un . ( 1 Samuel 16 : 7 ) Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Mo TER M te@@ v ishima , M kar ah@@ i , sha u Me na hanma or sha igbenda i nan , sha inja i atam a aeren a nan . ” Aluer mba hen tsombor wou cica cii ka Mbakristu je kpa , er se lu vough ga yô ashighe agen ayôôso a fatyô u van a iliam i dang hen tsombor . Aluer se hen sha mbam@@ lumun mba sha mbampin mba uhar mban yô , kwagh la una wase se se kange ishima se za hemen u zan sha gbenda u dedoo , u u ze ken uma u tsôron la . N@@ um@@ tan u O@@ ri@@ ho@@ m La 25 : 29 - 34 . K@@ e ’ kwagh@@ ngeren shon la , Ro@@ ber@@ t C@@ r@@ ing@@ ely , or u nan mkaanem sha tele@@ v@@ ishen nger kwagh kaa ér : “ Shighe ka a na hanma wase cii ah@@ enge a van ih@@ ongo igen , kpa mbat@@ s@@ eng@@ an ôron akaa mba hembe zuan a ih@@ ye@@ en sha ikyev i shighe a hanma orgen cii . U fatyô u henen sha aan a u lu a mi her a pasen ior kwagh la kpa ? Er haregh la kaha a u ken Qu@@ e@@ be@@ c la nahan kpa , a gba uwer ga . Nahan kpa , shighe u pase Aôndo isholibo na la yô , pe@@ ver un iyol kpishi ! Ken derianyom u sha uta@@ an Cii man Shighe u Yesu la , Mbayuda er akaa a vihin kpishi . Sha shighe la , Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar u Bab@@ ilon vande yemen a Mbayuda kpishi uiky@@ angen ken tar na . Shighe u Yesu tindi mbahenen nav ér ve za pase kwagh la , a tindi ve môm môm ga , kpa a tindi ve uhar uhar . T@@ er@@ tamen u jighjigh ne pine Aôndo ér : “ Ú tim or@@ perapera a or@@ ifer imôngo ? ” M zua a hanma kwagh u kwagh a gbem sha mi cii . ” Shin er Bibilo i ôr kwagh u tesen ér yange i bee Mbakristu amba er E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u man Timoteu man T@@ er@@ of@@ im@@ u angev sha ivande i eren ga nahan kpa , Yehova yange wase ve u wan ishima je ka u henen a hen ga . Ve kaa ér : ‘ I@@ kp@@ an you i za va sha ci u iti i TER , Aôndo wou , gadia se ungwa g@@ wa u icivir Na , man akaa a A er cii ’ la . ( Yo@@ s . S@@ ar ú u va lun ken tar u kwagh@@ nyoon man ican i yan man ku cii vea kera lu ga laa ? ( Anzaakaa 22 : 4 ) Sha nahan yô , ka a inja u se fan kwagh u a lu iyol hiden a mi ijime jim yô , man er sé hii ve sé maa ieren i injaa ne ken a vese shi sé zua a mtsera sha u yaren tom a i ken uma wase kpaa yô . ( Rom . 6 : 17 ) Yesu ôr ken injakwagh na la ér ‘ mbagenev ka vea ungwan kwaghôron ’ yô , fese je Satan a va ngohol un kera . Bibilo kaa ér : “ In@@ j@@ ar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER yô , ka inyaregh man icivir kua uma je . ” 1 : 18 ) Sha kpôô yô , se kpa se soo u lun er ior mba sha ayange a tsuaa man mba sha ayange ase ne , mba ve kav wang ér Yehova ngu a ior nav la . H@@ endan A Jijingi U Tar U Ú Lu Ge@@ man Ne Mba ve lu “ iyôngo [ i Yesu ] igen , ” ve lu veren ishima u va lun uma gbem sha won shin tar la kpa gba u vea er nahan . ​ —⁠ Yoh . I@@ j@@ ende i L@@ un a Mbam@@ taver man Er@@ doo u K@@ undun Iyol Ashighe kpishi ka sea zamber Aôndo ser a bee se ma zayol kpa , a kar a mi kera ga , a gema a na se tahav mbu mb@@ ua wase se u wan ishima a zayol shon yô . Mbakristu mban ka vea kera luun a nom shi kwase u vea lamen a nan sha akaa a s@@ ôngo s@@ ôngo ga yô , ashighe kpishi ka ve hen u suur sha Yehova . ( Anz . ( Ef . 1 : 20 - 22 ) Er Yesu a lu Tor yô , ngu a er tom a tahav nav mb@@ ura u kuran shi tesen mbahenen nav gbenda , sha u i er ishima i Ter na yô . Aluer or ngu tin@@ d@@ in a takerada u b@@ am@@ egh u i yer ér c@@ he@@ qu@@ e la yô , nana nger ér i ki@@ mbi “ Wat@@ ch To@@ wer . ” J@@ an@@ awar@@ i 4 - ​ 10 , 20@@ 10 Yange ve ôr se akaa a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la , vea been yô , ve pine se ér se pase ve er i hii ve ior mbara ve er akaa a yange ve er , i nger ken Bibilo la . Yesu iyol na yange tese mbahenen nav akaa a mimi kpishi a a lu ve kwagh u he yô . Solomon kaa ér : “ Kwagh@@ fan yô , ngu yôôn kwagh sha gbenda u ken gar . ” Kwagh@@ fan la hemba u wase yem zende zende , je yô Aôndo taver se ishima sha dooshima na nahan ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . A kaa ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” ( Mat . Er saan un iyol kpishi nahan cii kpa , kwagh ugen gema lu zan un iyol . Kpa mfe ne gema ngu ‘ D@@ an@@ en Ior ’ seer a seer . ” M@@ vese u ken jijingi dugh ka hen Aôndo . Kpa ort@@ ani@@ vor ne nan ngu kwagh môm a ort@@ ani@@ vor u i vande ôron kwagh na la . Ve cii ve tile sha ityough ki hanma or@@ pasenkwagh u Tartor u nan te iv@@ or i Tartor sha u pasen kwagh sha gbashima la . Ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la , shi se mar wan u nomso ugen , se ii un iti ér Mar@@ c@@ o . Shighe karen yô , Fe@@ li@@ to hingir pania u ke@@ ke . Er hanma h@@ unda u anmgbianev mba kasev mban vea za cii , or nan tese isharen her yô , hingir ve ican kpishi u hiden za sôron hanma or hen haregh la . Anmgbianev asev mbagenev kpa alaghga angev shin iyol@@ been ia na vea pase kwagh ah@@ wa kpuaa tseegh . M va kom anyom 19 yô , m hingir or u gban a@@ yem sha iky@@ e@@ ky@@ e zuan a inyaregh . P@@ I@@ P@@ A@@ A@@ B@@ A@@ V@@ ER igen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il kaa ér ka imba loho i iniongo igen i u@@ kwaghaôndo ken tar la i ôron tseegh je ne . ( Mbaefese 4 : 31 ) “ Hanma or nana̱ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa nana̱ gema a̱ ngô@@ ôr a kwaghôron , nana̱ ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ” Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange m vese hen ang@@ ar u i yer ér V@@ in@@ tar la . ( b ) Yesu kaa a mba vea soo u hingir mbahenen nav la ér ve er nyi ? Aôndo soo ér i saan uumace iyol hegen zan zan gbem sha won Ishim@@ any@@ ian ngô na kpishi , tsô maa á dondo un ijime , za nenge a na lu keren mbam@@ gber mba magaz@@ in mba Iyoukura man Awa@@ ke ! ( a ) Yehova gba uumace na ve ian i eren nyi , man ka sha ci u nyi ? I@@ ca a kera gba ga tsô Yehova una na u@@ gomoti mba tar ne vea zua sha u ngohol shi heen Zege@@ bab@@ ilon u a lu id@@ y@@ a@@ kwase u ken jijingi la . Ka hen shighe la tseegh se kôr cio u lun a ‘ ishima i legh legh hanma shighe cii , ’ hen hanma or ye . A@@ tô@@ akaa a H@@ enen sha Kwagh A@@ te@@ jir u i ne un icivir ne lumun u tôvon sha akaa kpuaa ken mbamzeyol mba i va a mi hen a na la . 8 , 9 . ( a ) Ka ikyav i nyi ig@@ y@@ um@@ ior kpishi i ken Ish@@ pania yange i tese sha shighe u hemen u Fran@@ c@@ o laa ? Sha nahan yô , se kav er i hii ve apostoli Peteru yange ôr kwagh u ngise Yehova vande ôron nahan la ye , ér : “ Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo M ngu u Icighan je . ” Nan eren kwagh ne shighe u i lu nan he@@ gh@@ e@@ ma tseegh ga , ka a taver kpa nan er nahan . Shin er i@@ w@@ oo or man iv man idya i eren du@@ mbur ken Iserael nahan kpa , Yehova ‘ ôr kwagh u pe@@ ver Iserael ishima . ’ Yehova soo ér i saan se iyol . Aôndo ver A@@ ron anmgbian u Mose u vesen ér a lu pristi u tamen u hiihii u Iserael , shi ver ônov mba A@@ ron sha u ve wasen ter ve tom yô . — Ekesodu 28 : 1 ; N@@ um@@ er@@ i 3 : 10 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 13 : 10 , 11 . Kwagh u sha uhar yô , Yehova nengen wan u ken uya nena , nengen nan ér nan ngu or jim jim shin nengen nan ér nan ngu di ij@@ en@@ awambe ken iy@@ av mbu ngô u nan ts@@ ôô ? AT@@ S@@ AN@@ A@@ I@@ OR N@@ ga He@@ mban Gb@@ an A Gba I@@ can Cii Er nan i doo u se ker gbenda u ôron kwagh a or sha kwagh@@ f@@ ana ? Zum u se er Aôndo wase u mimi akaa a ase shi se sen un ser a tese se gbenda yô , icighan jijingi una wase se u kaven ivur ruamabera i se lu timen sha mi la shi umbur avur agen a alaghga se henen sha mi ga yô . ( b ) Ka m@@ vese u nyi se nenge a mi ken anyom a a sember karen ne ? Sha kpôô yô , tôv@@ ac@@ an ne hide ijime ga cii . Ka Inja i I@@ yolough i Ny@@ i A N@@ der Ior a M@@ in@@ i ? Ng@@ i a akaa a injaa a a na se msaanyol ken tar u u mgb@@ ough a mbamzeyol ker ne . I@@ d@@ ya ka i pav or u nan er i la a Yehova man tiônnongo , shi i pav mbayev a mbamaren vev , shi i pav nom shin kwase u nan er i ga la a ikyar u nan . ( Yesaia 40 : 29 - 31 ) Sha er mk@@ ighir a lu seer a seer yô , alaghga á lu se vough er or u yevese u nan v@@ ôr tu@@ e tu@@ e í lu inja er angahar a nan kera fatyô u tôôn nan ga nahan . Kpa Jac@@ ob kaa a mo ér , ‘ De we ikyo ga Bab@@ a . ( Rom . 12 : 18 ) Heela tseegh ga , er se pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo yô , gba u se lu a vangertiôr , kpa shi se yaren tom a mi sha kwaghfan sha er se hii or iy@@ ongo a mfe shio shighe u se lu pasen kwagh ga yô . Yehova ka una na or tom yô , a sue nan ken tom la . ( Marku 10 : 45 ) Nenge ase e̱r i lu ityôkyaa i ikyo@@ o@@ gh u nan kwaghôron u Aôndo u profeti la jighjigh sha wono ! Kwagh ne er vough er Yehova a kaa nahan , ér : “ Z@@ an zan iv@@ u je kpaa , . . . Yange a ver ishima tse@@ vaa sha u fan mbamlu vev mba ke ’ ishima mbara , nahan mk@@ er u yange mhôônom kôron un a or la geman mgbegh@@ an un u eren akaa sha igbenda i wan mbamlu mba ken asema a ve la ikyo . Umbur wer msen u eren ngu hange hange . Cii man kwagh ne a er yô , kwase ne vande nengen a@@ j@@ in@@ ge je kpa ? Ka kwagh u a sar se la ka se soo u ungwan ye . D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 7 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) U ngu nengen wang shi ungwan doo doo shi ungwan ihy@@ uma i kwagh tsembelee , kwagh ka una bende u iyol kpa u fa , shi u fa m@@ nyo@@ ho@@ m ma akaa@@ yan ka@@ veraa . Y@@ i@@ ase tese ér uumace er akaabo a vihin tsung shi ve va a ican i yan kpishi Aluer ú ôr avur a Bibilo la shi ú hen sha a shi u nenge er i lu nd@@ eren ior mba shon ken ishima you yô , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia hemba lun we kwagh u mimi cii . U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u or u nan lu gban g@@ es@@ a u an@@ umbe a i yer ér O@@ l@@ y@@ mp@@ ic@@ s la . Mbagenev je yô t@@ indi@@ m a akaa@@ yan kpaa . 16 Kwagh u Se Hen hen Yesu — Sha Kwagh u M@@ civir u Mimi La / Mbam@@ pin Mbagenev Mba Bibilo I Ne M@@ lumun Sha M@@ i La S@@ ef@@ anu lu er mbahemenev mba kwaghaôndo mbara nahan ga , gadia t@@ ati@@ v gema ian i ve lu sha mi la kua mfe ve la hingir ve zege@@ kwagh , nahan ve nengen ér ve hemba ior mbagenev , kpa un yô lu or u hiden a iyol ijime . Nenge ngeren u a kaa ér “ The Bib@@ le’s V@@ ie@@ w@@ point : How Can You Fe@@ ar a God of Love ? ” Kwagh u yange J@@ on er ve wase un de ieren i dang ne yô , a wa kwagh ken kô@@ m@@ pu@@ ta na u hanma kwa u a ker akaa sha In@@ tan@@ et zan zan i va kom shighe u yaven yô , kô@@ m@@ pu@@ ta shon a p@@ ir iyol na yô . — Ôr Mbaefese 5 : 15 , 16 . Shighe u i er Yesu batisema shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an mba been yô , a due “ shin mnger ” sha . Er nan u hen wer , kwagh u yange ve sen shin tar ve va vôso ôn@@ kasev mba iorov la lu kwagh u sha gba@@ aôndo ga , shi lu hông@@ or u v@@ es@@ ene ? Kpa ikyar i se ye a Aôndo la ia fatyô u vihin , er Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti kpa lu nahan . Kape ne kpaa , shighe u né nenge akaa ne cii aa eren yô , fa nen ner , a mgb@@ ôghom ve , nan@@ gem sha h@@ unda je ’ la . Lu wan iyol i gban kwagh u hemban shin tar cii . Mbakristu mba lun kwa@@ v vea fatyô u ‘ bu@@ ghun ishima ’ ve sha u tesen mbagenev dooshima nena ? ( 1 Utor 4 : 33 ) Yange doo Solomon u ôron kwagh u it@@ yo@@ ma@@ ve@@ e i Aôndo . Awa@@ shima na a lu u timin mba ve civir Aôndo sha mimi la cica cii . A@@ she na kera lu ts@@ wam ts@@ wam ga , kpa lu sha inja i or u nan soo u henen kwagh yô . Anmgbian u kwase I@@ shi@@ i vea anmgbian u kwase u been iyol , u i yilan un ér S@@ ak@@ ik@@ o T@@ an@@ ak@@ a la , yange ve wu@@ h@@ a iyol sha ak@@ ondo a ior mba ken tar u J@@ ap@@ an , ve mough ve za mbatomov mba gomoti mba tagher tagher inya . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 27 la ] ( Ôr Pasalmi 119 : 7@@ 1 . ) 5 : 12 . Ity@@ ôkyaa igen i i na ve ior venda u lumun ér Yesu ka Mesiya yô , lu atesen a na a yange taver mbakp@@ ish@@ iv u lumun la . ( Aer . 13 : 5 , 13 ) Nahan cii kpa , ikyav tese ér Bar@@ n@@ ab@@ a yange ver ishima sha ieren i Marku i eren kwagh jighilii ga la ga , nahan a va ker shighe a mase tsaase un . ( Aer . M@@ ika yange lu a vangertiôr ér Yehova una er kwagh sha shighe u i kom Un yô . Ka mlu u nyi a lu hen atô u mbatamen mba i ver ve la man nongo u upristi mba sha inja i tor laa ? Paulu na tom na icivir nena , man se fatyô u eren er un nahan nena ? We , T@@ ere , ka an je nana cia U ga , man shi ka an nana civir iti You kpaa ga ? R@@ am@@ oti - g@@ ile@@ adi Ka kwagh u i nger ken Bibilo u nyi a tese ér ka hange hange u lun a gbashima shi civir Yehova a ishima i m@@ ô@@ mô ? Satan ka or u vihin ior . Gbenda u hiihii yô , ka u tsuan akaa a á hembe lun a inja u eren la hiihii man u sha uhar yô , ka u wan mbagenev ikyo . Tor u Shi@@ ria man Tor u Iserael yange ve zua zwa ér vea h@@ ungwa A@@ ha@@ shi , Tor u Yuda sha iky@@ ôn kera , vea gema vea ver wan u T@@ a@@ be@@ el tor sha ityough nagh , man or ne lu or u ken tsombor u Davidi ga . Ka iwasen i nyi nomso ve zough a mi sha u kuren ityom ve ken iv@@ es@@ ee ? Ve fa ér aluer or er kwagh sha ci u Yehova yô , ka kwagh u nan er la kwagh a hembe gban sha mi ga , kpa ka ishima i mimi i nan er kwagh shon a mi la . © A@@ F@@ P / C@@ OR@@ B@@ I@@ S 5 : 45 . SH@@ A iyange i Se@@ te@@ mba 7 , inyom i 19@@ 50 la , m hingir môm ken tsombor u Betel u hen gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la . ( Yeremia 29 : 10 ; Daniel 9 : 1 - 4 ) E@@ ̱r Daniel lu eren msen yô , ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el va va pase un ér ‘ i ver ul@@ ah@@ adi ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber sha u been asorabo . ’ Ken hanma ieren na yô , se lu nan mlumun sha mbampin mba utar mban : Inja i kwagh ne ér nyi ? Shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la , m va hingir u lun hen af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v agen , hen ijiir i ishima@@ y@@ in@@ an va na m er kwagh kwa@@ gen , u m vaa af@@ an@@ yô sha mi ken masejime yô . Ka inja er or ngu nd@@ yaren b@@ ili@@ ki u mat@@ oo shi nan usu shighe môm nahan . U yaren tom a igbenda kposo kposo i pasen kwagh la wase tsung nena ? Nahan kpa , mbam@@ zough mba orumace a ver cii , vea lu a mbamhen mba dedoo nan kpa , mayange je mba a fatyô u been a mbamzeyol mba orumace ga . Nahan cii kpa , Bibilo pase ityôkyaa i vesen i ior ve ny@@ a@@ ghen akuraior agen yô . Hanma or u nan lu vegher u bo@@ tar u Satan ne yô , nan ôôn ahumbe a bo ne . — Ef . Kor@@ aki lu or@@ hemen u ya u ter ve Lev@@ i ga , shi lu or@@ hemen u u@@ ip@@ aven i Mbak@@ o@@ h@@ ati la kpaa ga . Sha nahan yô , ve mbagenev kpishi ve tese isharen i henen mimi u Bibilo . Heela tseegh ga , Kristu tôô asorabo ase sha iyol na shi kpe sha ci wase kpaa . Kwagh ne ka ikyav i dedoo i ah@@ ur@@ aior a á ne ayol a ve jighjigh yô . — Anzaakaa 18 : 24 . Hanma or yô nan ngu eren tom ne sha er agee man mbamlu mba nan ve lu la . — Mateu 25 : 14 , 15 . Er lu sha ian i vesen ken tiônnongo nahan kpa , a hide a iyol na ijime . — Ôr 1 Mbakorinte 15 : 9 - 11 . U kwase ne a̱ ar pe Yesu lu la yô , gba u una fo@@ gh@@ or a fo@@ gh@@ or ken ikpelaior . Heela tseegh ga , Ruamabera wa se kwagh ér “ mlu wase a̱ kuma sha Loho u Dedoo u Kristu ” la . ( F@@ il . 1 : 27 ; 2 Tim . ( 2 Samuel 22 : 1 , 2 , 36 ) Yehova tese iyol i hiden a mi ijime sha u zungwen mba@@ asorabo mhôônom , man Davidi lu a iwuese sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo ne . 17 : 16 ) Aluer se mba timen sha kwagh u ishimataver i Kristu la shi gbidyen kwar sha mi yô , ishima ia hemba taver se u lun ior i tar ne ga . Umbur wer , Yesu yange taver mbahenen nav ishima ér una na ve or@@ wasen , ka icighan jijingi u Aôndo je la . Se mba palegh u s@@ ende@@ gh ikyaa sha kwagh u iky@@ ondo i se tsough u hu@@ an laa ? Shin er Davidi lu tor nahan kpa , Yehova tsaha un tsung . Yehova F@@ a Mba N@@ av ( b ) Er nan ve i lu a inja u se wan ishima a nyityô us@@ aa mba ve lu nan se ican hegen ne ci@@ il@@ i ? Se mba ken Tar u Ior Ve N@@ yo@@ on A@@ sema Yô U suur sha Yehova la inja na yô , ka u se suur sha mba á we ve tom sha ikyev la U tesen ikyav yô , u we zan mbamkombo hanma shighe shi duen kwaghpasen kpa hanma shighe la una taver jighjigh u nan u mbagenev . Aluer se mba tan ihy@@ agh sha gbenda u dedoo yô , kwaghbo ngu sha mi ga . 1 : 3 , 4 ) Ka inja er Aôndo ngu vea vese ngu taver se ishima shi nan se agee nahan , man ka ken ican i se lu yan hegen la tseegh ga kpa ka ken ‘ atsan a ase cii . ’ Aluer se hen sha aeren a “ kwaghfan u a dugh Sha ” la yô , se zua a iwasen . De se nenge sha igbenda iti@@ ar i Yehova a lamen a vese nyian yô . P@@ ur@@ usu u Paulu za la wase u van a “ m@@ ze@@ hemen u Loho u Dedoo ” ken ya u Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar man mbagenev cii kpaa . Ken mkur u ityough k@@ ira , Paulu taver mba a nger ve washika shon la asema ér : “ Gba u né lu a ishima i taver sha u eren ishima i Aôndo man né ngohol kwagh u i t@@ ende zwa a ven la . Yesu yange er msen sha ci u mbahenen nav ér : “ Mba shin tar ne her@@ egh ; Mo yô , M ngu van hen We , Icighan Ter . . . . kuran ve ken iti You . ” ( Yoh . ( Genese 3 : 1 - 6 ) Heela tseegh ga , hii shighe u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i hiihii la je ior mba ve s@@ enge ér ve mba civir Yehova la ve er aeren a hông@@ or@@ ough shi ve er akaa wuee wuee a van a il@@ y@@ ahan sha iti na . Kpa se yô , se de ser mbamhen mbara nahan ve bende a vese ga . Mbat@@ esen an@@ umbe a eren ken makeranta yange ve shi nôngon ér m lu ken ti@@ h@@ i u mba eren an@@ umbe . I@@ ti i Yehova jim jim kpa tese er a eren kwagh sha mimi yô . Ka u y@@ en@@ gen ke@@ en man ke@@ en fele fe@@ lee ? Er a ‘ p@@ ir mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ashe a asema ’ yô , mba lumun loho u dedoo ga , nahan vea fatyô u palegh uh@@ ôn mbara ga . Tom u se er ken tar u J@@ ap@@ an man N@@ ep@@ al kua B@@ ang@@ l@@ ad@@ es@@ h la tes@@ em akaa kpishi sha kwagh u Yehova ! Sha mimi yô , doo u ú gba uwer u s@@ ônon un jijingi shon ga . Or@@ vesen Mic@@ ha@@ el A@@ ti@@ y@@ ah , u ngise lu@@ ̱ p@@ es@@ id@@ en u mzough u i yer ér Ro@@ y@@ al So@@ ci@@ e@@ ty ke ’ tar u B@@ rit@@ ain la nger wener : “ M@@ gem u akaa a gbe geman á@@ y@@ é@@ m - á@@ y@@ é@@ m ne . . . tese ikyav ér derianyom u sha iky@@ un@@ du@@ kar@@ môm ne una va a mbamtaver mba vesen sha kwagh u ib@@ ugh@@ ashe yase jimin cii . “ Y@@ e@@ vese Nen sha er N@@ é Z@@ ua a M@@ i Yô ” ( 1 Yoh . 4 : 19 ) Kwagh ne tese wang ér Yehova ver se ikyav i hemban cii i ter u lun a dooshima , i ia wase se se soo kwagh na yô . Davidi u tsuaa la yange er sha ityom i kpilighyol i Aôndo la nena ? Zege@@ mnger K@@ o@@ k@@ omb@@ u Bibilo kaa a vese ér : “ Tsô Yesu nengen nahan yô , ishima vihi Un , A kaa a [ mbahenen ] er : De nen mbayev mba kiriki , ve̱ va her a Mo ; de kera yangen nen ve ga , gadia ka an@@ za a mban ne je tartor u lu u ve ye . ” ( Mbafilipi 1 : 9 ) Hanma kwagh u mimi u se hen sha kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav cii yô , a̱ seer a seer dooshima u se lu a mi sha Ter wase u sha la , a̱ de gem a̱ naan se a na ak@@ ende a timin ga . We , or@@ im@@ ang@@ er@@ egh ne , vande du@@ ghun g@@ ung@@ ur@@ kon ken ishe you kera , nahan man u nenge dedoo sha u ú za dugh ani@@ v@@ ur@@ kon la ken ishe i anmgbian wou kera ye . ” iky@@ ur i i ya a Aberaham man i i ya a Davidi la . Kwagh@@ ngeren ugen ter kwagh u M@@ ika 6 : 8 a kaa ér u or zenden vea Aôndo la inja yô , ka u nana fa mbam@@ yina mba nan@@ ev la . Er se lu henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova yô , doo ter@@ em man anmgbianev av mbagenev ga , kpa an@@ ng@@ ôm u kiriki u kwase yô vihi un ga , shin er yange hingir kwase Shi@@ ada ga nahan kpaa . Sha nahan yô , hen shighe ne Yesu kera lu an@@ ky@@ und@@ an ga , shi i gb@@ ir un shin an@@ ar u ha@@ an ilev kwaghyan kpaa ga ; lu vea mbamaren nav , Yosev man Maria ken iyou ! K@@ nor@@ r man Anmgbian M@@ il@@ t@@ on G . Mbat@@ im@@ en@@ sh@@ a@@ akaa kaa ér , “ mb@@ as@@ u@@ le@@ v ” mba fan tom mban ka ve fa kwaghyan u iy@@ ôn i hen b@@ ar ve jimin cii i soo yô , nahan ve kera wa tom ave kpishi ga , kpa ve kaha sule u vea zua a kwaghyan u kwagh a gbe i a mi la tseegh . Mbamaren asev yange mba kpen kera yô , D@@ or@@ is maa hide ngu hen gar u Ch@@ att@@ an@@ oo@@ ga , ngu eren tom u ikp@@ ur pania her . Nenge imba dooshima u ci@@ er@@ yol u tesen sha uumace sha wono ! Aluer se kura ayol a ase sha an@@ za a dang yô , kanyi mtsera se zua a mini ? Nahan cii kpa u henen za zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mba hange hange mba ken uma la ka kwagh u iember hen ior kpishi . Se tese ikyav sha kwase ugen , mba yer un ér I@@ l@@ se , * un ngise lu kwase tseghan u ken c@@ ôô@@ ci i K@@ at@@ oli@@ k@@ o , eren tom ken iy@@ aagh ki c@@ ôô@@ ci la ki gen ken tar u Jam@@ an@@ i . M za hen tsombor ugen u yange m van@@ den pasen u kwagh yô , kwagh ne doo kwa@@ se@@ ya la kpen kpen , a kaa ér : “ M@@ el@@ ab@@ a , L@@ er@@ o@@ y , i pase u nahan doo ! Shighe kar yô , ônov mba G@@ reg@@ ory mba kasev mban , G@@ l@@ ad@@ ys man G@@ r@@ ace va hingir mbam@@ ishen . Ka m kôr avur a Bibilo ken it@@ you kua igbenda i pasen kwagh . ” — J@@ er@@ z@@ y , ashe nga ze un iyol . Ior kpishi ka ve va fa ér aeren a wang a yange ve de u eren la lu kwagh u injaa tsung je ve de sar la . Ken tar u Amerika , i tese tser ne hen ang@@ ar ugen u lu a iorov 1@@ 50 tseegh yô , kpa ior gema va kuma 4@@ 00 . Shi indi i ú kpa ngi akuma akuma vough . Shighe u i lu tseghan af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Fran@@ ce ken inyom i 199@@ 7 la , m lu eren ta@@ fin@@ ta sha kwaghôron u Anmgbian L@@ loy@@ d Bar@@ ry lu nan la Paulu ngise nger Mbakristu mba i shighe ve mkurem a na imôngo la washika , nahan á ter mkaanem ma kwaghôron u profeti u Ho@@ sea man . Shin er mbagenev hen tsombor vea fatyô u nan iwasen hemban mbagenev nahan kpa , ve cii vea fatyô u wan ave . Ior mba Yehova cii mba dondon ikyav i Yesu Kristu , u a hemen ve la , sha u tesen mbagenev . ( 1 Peteru 5 : 9 ) Nyian kpa Satan ngu van a mk@@ ighir sha hanma or@@ tom u Aôndo taveraa . Iky@@ aa i ken Su@@ le u E@@ den La Mbakristu mba nomso mba i sar ve u eren mbacivir a ve imôngo tom sha i@@ aven i mbatamen man udi@@ ak@@ on la mba a awashima u dedoo . ( 1 Mbakorinte 15 : 45 ; 1 Peteru 3 : 18 ) Yehova yange tôndo zwa a Wan na u a ver un sha ian i vesen la ér : “ T@@ em@@ am ken uwegh ku y@@ an@@ egh , zan zan Me gema mbaihyomov O@@ u vea hingir We kwagh u p@@ endan angahar sha mi . ” Gba kpee u se ya ijende a mba@@ fankwagh — ka mbacivir Yehova je la , ka nahan man se kôr cio u hendan a jijingi u taregh ye . Er ma eren nahan yô , ashighe agen a bee ior angev ken i@@ u@@ v . Doo u se pine ayol a ase ser , ‘ M ngu nôngon mer me fa kwagh u akuraior agen kpa ? ’ Shi yange m za iniongo i been makeranta u G@@ ile@@ adi , nahan m gba henen a ishima yam mer , ‘ Aluer Mbashiada mba Yehova mba se lu k@@ ov môm undu akaa a nan ve mkpeyol ken ityar ve sha u za eren tom ken ityar igen yô , mo kpa doo u me er nahan ken tar wam . ’ 20 , 21 . ( a ) Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve na mbahenen mba Yesu i bo nena ? Nahan yange m kom u me hii u pasen ior kwaghaôndo yô , m gba pasen kwaghaôndo kpoghuloo sha afatyô wam cii . Hen shighe ne , vihi The@@ o@@ do@@ to@@ s iyol kpishi nahan lu kwagh u una fatyô u eren ma tom môm ga . Kpa mo yô , me gba eren kwagh ne tsô mer gba u me er , kpa anmgbian wam u kwase la yô , una nenge sha a ve sha ci u ve doo un ishima . Aluer ú er nahan yô , wanye la nana fa je ér mimi je kwagh u nan gba ú ishima , nahan akaa a nan a ken myer je kpa a hemba he@@ gh@@ em nan u ôron we . We D@@ i Y@@ e ? A kaa a mo ér mo m keghen ato a or@@ ya sha er me fa kwagh u a hembe doon u me ôr nan yô . I@@ ca i gba ga maa Mbashiada mba Yehova va un inya , ve su@@ r un ishima shi ve tese un akaa a a sar un tsung u fan la . Tom la lu u kiriki ga cii , shi m er akaa a kpe@@ egh kpishi je kpaa , kpa m gema m hen u eren kwagh a uumace mbagenev ken bem . ( Mpa . 12 : 7 - 9 ) Ka been yô , Yesu u a lu “ Or@@ t@@ yom u ikyuryan ” u Yehova la va vea Ter na va sôr tempel u ken jijingi la . ( M@@ al . A@@ men . ” — Rom . Lu di as@@ ande a Mbaiserael mba i yem a ve uiky@@ angen la kpuaa tseegh vea fa er tar yange u doo sha shighe u uter vev civir Yehova la ye . A shi nan kpa , vea pase akaa a Yehova una soo ér se er ken anyom dubu la di@@ ke di@@ ke . Yange kaa ér : “ Man shi tartor u Sha ngu er kp@@ er u kp@@ el@@ an a kp@@ ela u i he@@ e shin zege@@ mnger , a kohol ish@@ u atô kposo kposo ” nahan . — Mat . I Eren I@@ y@@ ua ken T@@ em@@ pel Nen@@ a ? ( A@@ tal@@ ia ) ․ ․ Ieren ne ka i va wan la a m@@ nyoon kpishi , shi i tese ér or@@ maren la dondo ikyav i Yehova u a tesen se dooshima mgbegh@@ aa , shin er se yen nahan la ga . — Pasalmi 10@@ 3 : 8 – 14 . Timoteu za dondo kwagh u yange nenge Paulu man Shi@@ la er la vough , nahan taver jighjigh u Mbakristu mba hen ijiir la . — 1 Mbat@@ esalonika 3 : 1 - 3 . Ka mimi je ne : hegen u se lu ôron kwagh ne , Yehova Aôndo ngu eren tom u nengen sha tsombor na u uumace jimin cii la , kpa ka sha gbenda u ior ve s@@ ônon un la ga . Yesu pase gbenda u or a zua a sh@@ a@@ gba u Kristu u mimi la nena ? I@@ kp@@ elaior la yange i za mkombo u sha inyom u sha kwa 1@@ 26 , u Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , u i zua un hen Iyou i M@@ kohol i Mbashiada mba Yehova , hen gar u J@@ er@@ se@@ y C@@ ity , ken kpen@@ tar u New J@@ er@@ se@@ y , ken tar u Amerika , sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 2 , 20@@ 10 la . Se T@@ sua Akaa a Se Er la sha Inja O@@ K@@ T@@ O@@ B@@ A 29 , 20@@ 12 – N@@ O@@ V@@ E@@ MB@@ A 4 , 20@@ 12 Ôr 2 Peteru 3 : 13 . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ; Marku 13 : 10 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Kwagh ne una gema a na jighjigh u se ne mkaanem ma Aôndo la una lu uma . — Pasalmi 10@@ 6 : 12 . Sha kpôô yô , yange fa ér gba hange hange u una na uma na sha tindi sha u tseghan iji@@ r@@ ôron i mimi i Ter na la . ( Mat . 26 : ​ 27 , 28 ; Heb . Or ne yange zamber ér i̱ tindi or nana za hen ijiir ve , nana za seer tesen ve Bibilo . 3 : 19 ) Nahan yô , ka tindi u h@@ an Yakobu yange lu ôron kwagh n@@ aa ? 3 : 1 - 4 ) Shighe u i sôr tempel shi i wanger un la yange kuma shighe nena ? Ka i fa iky@@ enge i nan shi i ungwan imo i nan . Gbenda ngu u me seer u fan ityesen yôô ? ’ 3 : 1 , 2 ; Heb . 12 : 16 ) Akaa a i gbe u se eren sha u kuren mgb@@ e wase u ken jijingi yô , ka u henen Bibilo kpoghuloo shi eren tom u geman ior hingir mbahenen ne sha gbashima shi zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe . — Mat . J@@ ul@@ ai 13 - 19 , 200@@ 9 ( Pasalmi 10 : 1 , 17 ) Nenge ase kwagh ugen u Paulu shi ôr yô . “ Zum u i l@@ aha Un kpaa mayange A or iyev sha m@@ l@@ aha la ga , er A ya ican kpaa A ta h@@ wa ga , kpa A gema A wa sha ikyev i Un u A er ijir sha mimi la . ” ​ —⁠ 1 Peteru 2 :⁠ 23 . 12 : 3 ) Mb@@ ap@@ er@@ apera mban wa mba ve lu a ishimaverenkeghen i va waren mtim u tar u ifer u se lu ker hegen ne kpa ker . Shin alaghga tsô hingir kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol , nahan lu v@@ aan nom na ér á nenge m@@ ve u wan ve shin tar ne ga tsô a saa ku ? Ish@@ aren i fan akaa la ngi ken a vese ; ka i sar se er ma i er se kwagh u ishima a kera nyian se ga , shi ma se fe er a va lu ken hemen la jighilii yô . Gba u se taver ishima ve se pase loho u dedoo ye . Kwaghôron u ku@@ an ity@@ uh@@ wan@@ ev ker la ka a va a ha@@ gh@@ el@@ aa ken ivese , man kwagh ne kpa ka kwagh u vihin kpen kpen . Nahan yô , er Yesu lu eren tom na la , lu ishim@@ as@@ ur@@ un tseegh na ior mba ve kegh ato a na sha jighjigh la ga , kpa shi á bugh gbenda u nan ior ishimataver anyom udubu imôngo ken hemen . Yohane ôr kwagh var var sha kwagh ne , ér : “ Gadia ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” — 1 Yohane 5 : 3 . Yange ve nengen mbagenev mba ve lu eren batisema sha u tesen ér ve gema ishima la ér ve gba kwagh ga . Shi yange lu a ityakerada i Icighan Ruamabera i yange i hii ngeren la , ityakerada ne ôr akaa a Aôndo a ôr sha iyol na man ityom na yô . I@@ wasen i Mimi I Í Lu sha ci u Mba@@ ats@@ anev Yô ( F@@ il . 4 : ​ 6 , 7 , 13 ) P@@ alegh akaa a a na u hingir u za eren idya la . K@@ era ngô@@ ôr ga je maa tsombor wase mough yem ken tar u B@@ ur@@ kin@@ a F@@ as@@ o , nahan akaa gema ken uma wam kpishi . Solomon wa iky@@ aior kwagh shi ta ve icin ér nyi ? Sha kpôô yô , mbampin mbara ka mba vesen , man aluer se zua a mbam@@ lumun sha ve yô , kwagh la una wase se kpishi . Se kpa se mba eren imba tom la nyian ken tar u u soo mcivir u mimi ga shi u iv a akaa a bo ne . — Pasalmi 9@@ 2 : 7 ; Mateu 24 : 14 ; Mpase 12 : 17 . Kanyi mbamaren mba ve lu Mbakristu vea hen sha ikyav i Yehova man Aberaham ve tese laa ? T@@ sa@@ ase Wan Wou A C@@ i@@ vi@@ r Yehova Mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem mbara vea za tema tor a Kristu imôngo sha Tartor u sha . ( Rom . Gba u Se T@@ aver Ishima Ve Se He@@ mba Y@@ e Ity@@ am@@ egh ki Jijingi Ior Cii mba a I@@ an Kwagh@@ môm i F@@ an A@@ ôn@@ doo ? ▪ Zum u i pine Yesu tindi u a hembe lun u vesen yô , a kaa ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” Doo u se ver ishima ser Yehova a wa se atindi a se hen se fa sha ci u nyi ? Lu Mar@@ k@@ us . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN MB@@ A@@ Y@@ E@@ V ka ve soo ér vea fa kwagh . Kwagh u Paulu ôr sha kwagh u Mbaiserael la ka ic@@ in@@ tan hen Mbakristu . Se fatyô u zuan a iwasen sha iniôngon i se lu nôngon ser se maa ishimataver la , aluer se gbidye kwar sha akav aa mbagenev mba ve kpa yange ve er kwagh sha ishima taver er Yeremia nahan yô . ( Aerenakaa 19 : ​ 19 , 20 ) Shighe u se tsegha ayol ase sha ci u Yehova la , se tôndo zwa ser se na Kristu icivir a uma wase cii . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 35 , 6@@ 2 Er Mbaiserael k@@ an@@ shio u civir Yehova sha mimi yô , ve kera kuma u lun tartor u upristi la ga . Kpa u ngu wer ikyuryan i Tindi la b@@ unde ga . Ve cii ka mbacivir Yehova . — Yoh . 10 : 16 . Noa yange ungwa imo i Aôndo , nahan a er t@@ so u una tôô un vea tsombor na , vea war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee yô . Sha kpôô yô , mbagenev tese ieren i i lu kwagh@@ môm a i wanakiriki u bo , u Yesu ôr kwagh na la yô . Hen ase er ung@@ ôô@@ v mba i wua ônov vev la yange vea vaa kpishi sha ci u ônov vev “ kera lu ga , ” ve kpe yô ! Ieren ve la doo ior mba ve lu nengen mbara je yô , mbagenev ken ave kpa soo u hingir Mbashiada mba Yehova ! Zum u una yil@@ am yô , Mo kpaa Me ungwa imo na ; ken ican Mo Me lu a na . ” Ka gbenda u sha utar u nyi i yar tom a ishember i “ nongo u Kristu ” la ken Bibilo ? Yange hen sha akaa a a tese ér Aôndo ngu man sha akaa a shin tar a a tese aeren a Aôndo a dedoo la . 21 , 22 . ( a ) Kanyi i gbe u se er aluer ka u se na ior ishim@@ as@@ ur@@ un yôô ? Ngeren ne una tese se er se zua a mtsera ken ivur yase i sha inyom ne yô . Ka nen pe z@@ aan gaa ? ’ Kpa Yehova de ér a y@@ av a na ga , gema kaa a na ken m@@ nya ér : “ M fa , ka sha ishima i gbar gbar u er nahan ye , Mo kpaa M yange u sha u de kera eren Mo kwaghbo ga ; ka nahan man M rumun M@@ er bende a na ga ye . Ka mbamzeyol mba nyi mba@@ beenyol ve tagher a mini ? Yesu shi za hemen wener : “ Kpa nan fa er i hii man i m@@ ende ga . ” Tsô sha iyange i No@@ ve@@ mba 26 , 19@@ 22 la , or@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya Ho@@ ward C@@ ar@@ ter man Or@@ civirigh C@@ ar@@ n@@ ar@@ v@@ on ve zua a kwagh u injaa u ve zer keren la shin P@@ ev u Utor , ijiir i í iin u@@ f@@ ar@@ a@@ o mba ken Igipiti la — lu u@@ war u F@@ ar@@ a@@ o T@@ ut@@ an@@ k@@ h@@ amen . N@@ oo@@ v man kasev ka vea nôngo kpoghuloo , vea wa Aôndo ken ivese ve sha u eren akaa a ken jijingi imôngo yô , ve var a Aôndo shi ve lu kôôsôô shi i saan ve iyol kpaa . Yange mba pin anmgbian Re@@ in@@ m@@ u@@ el@@ l@@ er or u inja i nan i hembe b@@ enden a na shin Betel yô , a ter iorov utar mba civir Aôndo sha mimi , shi a pase er hanma ve wase un u vesen ken jijingi yô . Satan hembe me@@ en se sha u se u@@ ve ityough ken akaa a taregh shi se t@@ ume ityough keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav kpaa . SH@@ A tar jimin cii ka ke ’ ic@@ ile i P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o à@@ n@@ á@@ r u hemban ke@@ hen u í yaren tom a mi u ngohol abaver a akaa a ke ’ i@@ am@@ egh ica h@@ í@@ í@@ n@@ í@@ í shi a hembe eren tom sha inja la á lu ye . Mbashiada mba Yehova mba ôron a ôr kwagh u dooshima u i ter sha heen ne tseegh ga , mba eren sha mi kpaa . Shighe u Maria man Lu@@ cy ve hii ungwan kwagh u Yehova man uityendezwa nav la tsa kuma hegen anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin . Shi yange i wa ish@@ ôso man inyom kua ish@@ u i@@ fan ga ; shi Aôndo yange wa i@@ wo man u@@ if@@ i man u@@ zege@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev kua kwa@@ v@@ aôndo man a@@ been man iyange man uwer kua as@@ an i@@ fan ga . ( Ôr Aerenakaa 4 : 31 . ) Ngu a ityôkyaa i dedoo i a de ér bo@@ tar ne a lu her yô . Kanyi kwagh a gbe sha mini ? Aluer se mba wuese or u nan lu a ishima i eren Yehova tom yô , ishima ia seer taver nan . Kpa er m vande zan mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova vea an@@ ng@@ ôm u kwase yô , m kaa a tic@@ a wam la mer akaa a a lu ôron la cica cii ka mimi ga . De se hide hen a we , se va civir we . ” De tem a tema ga , er kwagh u una sôr zayol wou la yô . Shin er lu u Yehova una de i@@ yô ia c@@ agh ik@@ ish@@ ing@@ uhar u V@@ or u kwase u Aôndo u sha ikyav la nahan kpa , a va kuman un yô , V@@ or la ua c@@ agh i@@ yô shin Satan Diabolo ityough . Tsô a pine ér : “ A er nan man me er kwaghbo u vesen ne , me er Aôndo isholibo nahana ? ” Ken ayange a ainge ne , ikpelaior i tor@@ on asema nzughul a mbagen kpishi sha u gb@@ ih@@ in ve ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v , man ken pur@@ usu man ken af@@ o a tom , ken mbamlu mba vihin kpishi . S@@ ôn Yehova a wase u lu a isharen i henen Mkaanem nam . ( Mpase 21 : 4 ) Akaa aa doo hen shighe la , nahan ma or a kera lu a ityôkyaa i tô@@ mon ayange a “ ngise tar doo ” la ga . M va kom anyom 15 yô , mbamaren av kera lu imôngo ga , iwer ngi kar 18 nahan yô , m undu ya . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 8 : Kwagh u i kaa ér mbah@@ ev mba ve na jighjigh mbara “ kange asema sha ityesen i mbaapostoli ” la tese ér mbaapostoli mban lu tesen ve ke@@ ke . Nahan yô , de henen wer u ngu wanye , nahan u ngu a kuma u ú ungwa imo i Yehova shi u civir un ga , maa hiden ijime ga . Tindi u hiihii ken A@@ tindi a P@@ u@@ e la kaa ér nyi , man Mbaiserael mba jighjigh lumun u kuran un nena ? Sha mimi yô , lu kwagh u sha mi ga je E@@ li er ye , gadia a lumun aeren a bo a ônov nav la , inja na yô a tsaha ve ga . — 1 S@@ am . Aluer se time sha at@@ ine@@ akaa a Paulu lam sha mi shighe u i hii wu@@ hen un ken Roma la yô , kwagh ne una lu se a iwasen kpishi . Ashighe kpishi ka ve hii nyôron iyol te@@ gh te@@ gh ken kwagh u ngu a na ve ve kera ver ishima sha Mkaanem ma Aôndo ga yô . Mba@@ yev , ne kpa Yesu ver ne ikyav i dedoo . Akaa a vihin a ah@@ ur@@ aior a Yobu ôr sha iyol na la na yô , Yobu var iyol ér , “ né vi@@ him ishima nan je , né h@@ eren mo sha akaa@@ ô@@ ron@@ o ? ” 7@@ 3 : 2 , 3 , 13 , 21 ) Kpa za nyer “ ken icighan@@ jiir u Aôndo ” yô , kwagh ne wase un u kôôm mhen na , nahan za hemen u lun a Aôndo kôôsôô . ( Ps . I tôô se tom u tesen imba i mba been makeranta u mba@@ kwaghaôndo la ga . ( Aerenakaa 10 : 42 ; Yohane 5 : 26 – 28 ) Sha mimi yô , Un u i ne un imba ut@@ aha ng@@ in nahan , ka u se kura tindi u á we la fele fele je , se n@@ umbe a n@@ umbe ga . ( Mateu 24 : 14 ) U@@ a kura “ zege@@ ikpelaior ” i ungwan imo i Yesu la shighe u ua tim bo@@ tar ne kera la . — Ôr Mpase 7 : 9 , 10 , 13 - 17 . Nyian kpa , alaghga se tagher a iky@@ aren ia war zan er iky@@ aren i mbadondon mba Yesu mba tsuaa mbara nahan . T@@ ugh mbu gen la , m nyôr mkombo vea Mbashiada , nahan azende am agen yem u za nengen am@@ ar m@@ ape . Dani@@ ela yange va vôso H@@ el@@ m@@ ut , nahan wen man nom na maa ve hii u pasen ior mba ken A@@ fri@@ ka man ior mba ken Ch@@ ina man F@@ ili@@ pin@@ o kua ior mba ken In@@ dia mba ve tem t@@ wer ken gar u V@@ i@@ en@@ na la cii kwaghaôndo . Ishim@@ a@@ verenkeghen ve i har sha tar u ainge ne ga , kpa ka sha Tartor u Aôndo , ú ica a kera gba ga tsô ua hide a Paradi@@ so shin tar la . Ka sea eren msen shi sea henen Bibilo yô , kwagh ne a wase se u soon kwagh u dedoo . Er m fa@@ an gbidyen iyol ga nahan kpa , i nôngo num iyange igen i gbid@@ yem kwagh sha it@@ you m hum@@ e . Yange yila wanakiriki ne ér “ or@@ kur@@ an@@ ya . ” Sha nahan yô , a bugh ian sha er ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee u i shigh un mkurem la kua iyôngo igen la ia hingir mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Yehova yô . A kaa ér : “ Z@@ an zan me kpe je kpaa , me gb@@ ihi mimi wam ga . ” — Yobu 27 : 5 . ( 1 Samuel 16 : 14 ) Aluer Aôndo dugh jijingi na ken a we kera yô , u hemba eren asorabo a vesen cii . Sha nahan yô , Yesu tese ér Yehova hemba un tahav shi a hemba tsan a na kpaa . ” A kaa wener : “ Ior cii m hingir ve hanma kwagh cii , sha u a lu nan nan kpaa , me yima mbagenev yô . ” ( 1 Kor . Diabolo te num sha a@@ vese er g@@ umb@@ egh@@ a man er i@@ gb@@ in@@ de nena ? Tor ne una kpe sha shighe u una lu a agee her kpishi la , una kp@@ een yô tartor na ua pav ker a@@ vegher any@@ iin , kpa a lu ônov nav vea hemen ity@@ artor ne ga . L@@ O@@ H@@ O u vihin tsung u Yeremia lu pasen ior nav la yange ua ta ve ih@@ indi iyol kpen kpen ! Shin ka sha nyi man kwagh u or u nan ne jighjigh a zua a u nan ne jighjigh ga laa ? Er@@ n@@ st man H@@ il@@ de@@ g@@ ard Se@@ li@@ ger yange ve ver ishima sha gbenda u ve vihin shighe ve la S@@ ôn Yehova a na u ishimataver . ( Mateu 5 : 14 - 16 ) Mbagenev kpa maa gba kporom van ikyua hen iwanger i Yehova la , i wuese ishimat@@ seen i i hide i lu tse@@ en Mbakristu mban ne la . Awa@@ shima u Satan yô , ka u una nôngo Mbakristu mba mimi ve de kera ze hemen u lun “ i@@ or@@ van@@ nya ” ken tar ne ga . Adam lu or@@ isholibo , kpa Yesu lu a isholibo iyol ga . Er nan i doo u se kura ayol a ase sha h@@ ua u eren@@ e ? Er ior mba hen tar ne ve lu ica hi@@ in@@ ii a ior mbagenev yô , mba ken ibanave kpishi ; kwaghyan ve yô ka bredi u sha iky@@ u@@ le@@ ke man akaa@@ yan agen kpuaa tsô . T@@ Ô@@ Ô a ase wer yange u lu Orkristu ken Yerusalem ken inyom i 6@@ 6 la . Se za hemen u ‘ s@@ ônon Aôndo ’ ken msen u eren a̱ na se jighjigh u nan man mkav shi a̱ taver iniôngon i se nôngon sha gbaa u kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke sha kwagh u se hemba nyityô mpin shin a@@ kper@@ an a se lu tan jimin cii . A bugh kwagh shon kpuaa , a nenge maa a hide fese a ta ken iyou , a kôr h@@ unda a wu@@ he . Kwagh u i ôr heen kpuaa ne , tese ieren i Peteru i s@@ angen a s@@ ange ga , i lu eren zum u a lu pasen ior mba ken gar la kwaghaôndo yô . Í nenge a inyam iny@@ iin ke ’ mpase u sha mnenge , man i pase ikyav ve ke ’ kwaghôron u profeti u a ve zan zan a va ar sha shighe u mkur ne yô . Kape u nd@@ eren ior ken m@@ ny@@ am ma ken jijingi kpa i lu je la . • Tom u tan iv@@ or kpôô kpôô man u pasen loho u Tartor la zua sha nyi man nyi ? Nahan yô , aluer se kegh mkur ica gba kpa , doo u se kure ikyaa ser mkur ngu van ken hemen ica shin ngu van hen shighe wase ne ga ze . Nahan kpa , gba kpee u se na kwaghôron u Yehova jighjigh . ( Mbaheberu 2 : 1 ) T@@ so u a k@@ ur a kar ihy@@ ongo , una fatyô u aren ape a lu zan la ga . ( b ) Ôr akav a ken Ruamabera a mba@@ beenyol mba yange ve ume “ atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ” ve yô . U@@ ̱ se̱ tese ve tsembelee yô , a gba u se palegh u ôron ve er vea er kwagh shon la . ‘ Ô@@ n@@ kasev mba Iserael ve duen anyom anyom ve za waan icam i wuese wan u Y@@ e@@ fe@@ ta Or@@ g@@ ile@@ adi ayange any@@ iin sha hanma inyom . ’ Mbashiada udubu imôngo sha tar , kua agumaior a lun a gbashima kpaa cii , hen iliam i sha ave sha er vea wase mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ve hingir mbahenen mba Kristu yô . Kpa Yesu gema tese er i hembe doon u koson akaa a injaa sha ci wase sha , “ ape iv@@ ina shin nd@@ ur@@ an ve vihin kwagh ga , mbai@@ v kpaa ve iin ga la . ” A soo ér i saan we iyol gbem sha won , ka hegen tseegh ga . Kanyi yange i na apostoli Paulu tahav mbu wan ishima a ats@@ ana ? Shighe u F@@ er@@ n tôô wain u ken tar u I@@ tal@@ ia , u engem shi doon tsung , u i yer ér La@@ mb@@ ru@@ sc@@ o la , kar sha gbashima u lun a mi sha tom yô , a ôr sha as@@ enge ér : “ Gba u se de ser iengem i gbashima wase la i saa ga . ” Hi@@ ihii yô , Yehova ka Or@@ gban wase , ka un a ne se uma shi a ne se akaa a a wase se u lun uma cii ye . Yesu Ver Se Ikyav i Ishim@@ at@@ aver i He@@ mban Cii ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 7 , 4 Paulu maa shi pase tom ugen u taver u mbatamen ve eren yô : ka u wan ikyum@@ u@@ ile kwagh . Kwagh u a hembe k@@ ahan kposo je yô ka er kwaghwan u a lu sha er ú kar ve ú zua a be@@ m@@ shima la a te j@@ ar nyian yô . Nahan ka a@@ vegher a ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi ken jijingi mbi Aôndo a nyi i gbe u Mbakristu vea lu a mi nyian keng ve vea fatyô u hendan a az@@ ô@@ v nee ? Ior mba Yehova mba ken tar u Jam@@ an@@ i lu a jighjigh u nan taveraa , kua ishimataver shi ve suur sha Yehova kpaa . Er nan ve Aôndo yange tim nomso@@ or man kwase u hiihii la kua Satan u i̱ nengen a na ga la , un shon u yange lu ken ijime i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne kera fese je ga ? Er ashighe kpishi kwagh ka a zua mba nengen sha mba@@ beenyol a icombor i kwagh a kom i sha won ga la yô , mba sôron mba@@ beenyol ka vea wuese ve nahan i doo ve kpen kpen . De se time sha igbenda igen i Yesu a eren tom a tahav mbu Aôndo a ne un la . Yange se za y@@ ôr m@@ ape se ya her shi se er an@@ umbe kpaa . ( Pasalmi 6@@ 4 : 7 - 10 ) Een , shin er mbaihyomov ka ve h@@ or ini@@ ombor ve sha u hendan a vese nahan kpa , ken masejime yô , ‘ ini@@ ombor ve ka i hendan a ve . ’ ( Mateu 8 : 26 ; 14 : 14 - 21 ; 15 : 30 , 31 ; Marku 5 : 38 - 43 ) Shi yange ôr ior akaaôron a Yehova shi na ve ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron . Er nan i doo u se seer kporom hen Yehova sha u eren msen hen a na hanma sh@@ igh@@ ee ? • Kanyi ishimataver se lu a mi i tesen ér ikyav i Yesu u lun or@@ tesen la i gande se u dondon ga ? Kape tindi u sha kwagh u môm - ken - u@@ pue la kpa i lu vough je la , tindi ne yange lu vegher u ikyuryan i Aôndo ya a ikyurior i Iserael yô . Mba@@ ah@@ end@@ anev nôngo ér vea yange tom u pasen loho u Tartor ne , kpa ve k@@ an shio . Mbagenev di ka ve soo u t@@ eren ishember ne ken kwaghôron ve . Y@@ A@@ NG@@ E Yehova ver Yosev iveren , na un kwaghfan u kpilighyol man mkav kpaa . Nahan Yehova kaa a na ér : “ U er ib@@ u@@ me@@ kwagh ; gadia hii hegen je ityav mb@@ ia za u iyol . ” Aluer se er nahan yô , se kpa se na m@@ kposo una lu hen atô u Mbakristu mba mimi man mba ken a@@ you a adu@@ aav a Mbakristu Mba@@ aiev la . Ne shi ne mba a asema a ci@@ gh@@ ir her ts@@ ôô ? Ne mba a ashe , kpa ne mba nengen gaa ? Mba ker ken inyom i 5@@ 20 C.S.@@ Y . Or ka nana lu a ieren ne yô , nan naan mbagenev kwagh mgbegh@@ aa . Mbat@@ im@@ en@@ sh@@ a@@ akaa mbagenev na jighjigh ér sha ityough ki hanma orumace yô , iy@@ ôn ngi kuma er 200@@ ,000 nahan , man i cii ngi eren tom taveraa shin atô@@ inya gayô sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh . Doo u kwagh a gba se sha mhen u mba hen tsombor wase . ( Rom . I@@ wuese ne sh@@ ì due a ishima i môm ts@@ ôô ! Aluer se fa ser Yehova ne se injar wuee yô , se lu a a@@ kper@@ an sha kwagh u mlu wase vea na ga . Mbaiserael mba utar mban cii kwagh ve ngu inja i môm : ka iyol@@ gen@@ gese . U wase ijende you i i er ma kwaghbo yô nena ? Ka kwagh u se kpa se eren vough je la , gadia se mba mbat@@ esen ior mimi u ken Bibilo . Mba@@ civir Yehova mba ve doo un ishima , mba mbamlu vev ve yange ve u eren un tom kpoghuloo la kpa ka ve fatyô u nan ri@@ po@@ ti , vough er Mbaiserael mba lu u vea fatyô u nan un nagh ku taver ishe ga mbara kpa eren nahan . In@@ yom i Tom . Shi@@ sar A@@ gu@@ se@@ tu ngise wa tindi ér “ i̱ nger ior , ” nahan Maria man Yosev er sha tindi ne , ve yem ken Bete@@ le@@ he@@ m “ sha u i̱ za nger ” ve . — Luka 2 : 1 - 5 . ( Ps . 1@@ 45 : 18 - 20 ) Shi yange nôngo sha u or@@ vesen na a fa er i hii ve i lu u una fatyô u dondon kwaghwan na la ga yô , kpa gba her ga . ( Duteronomi 6 : 6 , 7 ; Anzaakaa 22 : 6 ) Umbur wer , “ ashe a Ter yô , nga sha mbap@@ er@@ apera shi veren ato sha zamber ve kpaa . ” — 1 Peteru 3 : 12 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 . K@@ wa ne yô , Mose tee ikp@@ ande la h@@ ongo sha u@@ wo yô , kwa@@ v u ishigh nagh engem . Gba hange hange u se tsua akaa a se soo u eren hanma iyange la sha kwaghfan sha ci u nyi ? Y@@ er@@ ob@@ i@@ am nôngo ér una er yô kwaghaôndo u he ne a̱ lu a icivir , a̱ lu a u@@ lum iyol . ( Yesaia 40 : 25 , 26 ) Kpa er Aôndo a gbe se sha inja i mlu na yô , a wa aeren a na agen ken a vese , môm ken aeren shon yô ka agee . Ka nyi kwagh Yesu yange kaa a mba dondon un ér ve ere , man ka nyi alaghga yange ia taver ve ? • Ka nyi i tese ér jijingi u taregh ngu a t@@ ah@@ av@@ a ? Kwagh u i tsengaôron sha kwagh u m@@ tem@@ tor u Mesiya la yange kure sha mi nena ? Tsô maa a bugh ashe , a mough a tema sha , a kôr Peteru sha u@@ we , maa Peteru mough a na sha . A@@ yange nga kar pue yô , Aôndo tsaha un nahan á kpe . Ashighe kpishi Satan ka a ta num sha or zum u a nenge ér nan hemba v@@ ôron cii la . Aluer se mba vea mba keren i@@ ember@@ yolough kpishi la imôngo yô , tese ér se wa Aôndo kua imoshima i mbacivir Yehova la ikyo ga . Kpa ikpelaior gba sha kpe if@@ i , k@@ ú@@ r@@ à a@@ yem za vande nyôron a t@@ so la . Mimi u sha uta@@ ankar@@ uhar ne hemba doon u se hen kwagh sha mi cii . Fe@@ be@@ war@@ i 6 - 12 , 20@@ 12 Á kaa wener : “ Yange m kaa mer me fatyô u nyôron sho@@ ja ga sha ci u kwagh u m hen ken Bibilo la . * ( Mateu 9 : 12 ) Aluer ityom y@@ uh@@ wa se ikyav yô , se fatyô u pan@@ den i nan mbagenev . Ior kpishi mba vende loho u dedoo u se pasen ve ne . Er nan ve Peteru yange wa kasev kwagh ér aluer noov vev ka mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga je kpa ve ungwan imo ve ? Ka iyol i an bredi u i umbur ku u Yesu a mi la a til sha mini ? ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ) Mba jijingi u Aôndo a hemen ve yô ka ve soo akaa a a doo Aôndo ishima la shi kwagh u Aôndo a ker un ihyom yô , ve kpa ve kôr un ihyom . 1 : 7 ; 35 : 29 ; 2 Utor 8 : 12 . Una ku@@ ve@@ m kpa i lum dang . ” I M@@ AR@@ E@@ M hen tsombor u E@@ ar@@ l , ken inyom i 19@@ 27 , hen gar u She@@ ff@@ ie@@ ld ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , i yilan mo ér Christ@@ a@@ bel . M@@ cie u C@@ ian Yehova sha Gbenda u V@@ ough La ( Ps . 37 :⁠ 5 ) Hen sha iember i yange u lu a mi ken mcivir u Aôndo la , nahan ‘ ver ishima kegh Aôndo ’ wer a hide a we , u lu imôngo vea ior nav . U eren msen a ishima i môm sha ci u or u nan hii se iyôngo la á fatyô u wasen se u hemban vih@@ ishima wase la . ( a ) Satan ngu tsu@@ ghun ior hegen nena ? Mba@@ yev kpa vea ya ican tsung ! Shi a kaa ér un ngu a tom u wasen tiônnongo . F@@ ese nahan , u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nav cii tim bee vindi vindi ! Anmgbian Y@@ ac@@ o@@ s lu ng@@ o@@ so@@ k@@ ii , ngô@@ ôr sen ga , shi kwagh u ior gba un ishima . ( Pasalmi 2 : 7 ) Kristu lu ôr kwagh ter ikyuryan i Tartor zum u á kaa a mbaapostoli ér : “ Kpa ka ne je ne taver ishima ne lu a Mo ken am@@ een a i lu me@@ en Mo la cii ye . Nahan M ver ne tartor er T@@ erem kpaa A ver@@ em nahan . ” — Luka 22 : 28 , 29 . Aluer u kav zayol u or u nan er kwagh a we dang la shi mhôônom kôr u a nan yô , alaghga u na , a sar nan u seer henen Bibilo . Se kav ser aluer se soo u veren Yehova hiihii ken uma wase yô , a gba u se de akaa agen aa kar se . ” Alaghga a lu inyaregh shin ya , shin ma kwagh ugen u injaa . Satan soo u been a hemen u Yehova la sha , hemba hanma kwagh ugen cii . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Er Mbakristu mba mimi ve eren kwagh a amba a ior ne hanma shighe yô , ashighe kpishi ka ve nôngo u lun a imba mhen ne shi eren imba uma ne kpaa . Satan shi kaa a Ifa ér : “ Aôndo fa iyange i né ya [ u ] la , iyange la ashe aa bugh ne , né hingir er Aôndo nahan , né gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ” A ôr m@@ lu@@ a@@ inja u zenden ken iwanger man sha dooshima man sha jighjigh u nan la var var . Yehova yange na Mbaiserael atindi sha ikyev i profeti Mose , aa a tese ve er vea civir Aôndo sha gbenda u a lumun a mi yô . Sha nahan yô , profeti u Aôndo pase Saulu ér a wa imo i Aôndo ikyo ga . De se time nen sha mbampin un@@ yi@@ in mba vea wase se u fan aluer ka jijingi u Aôndo a lu hemen se shin ka jijingi u taregh yô . ( b ) Yesu yange pase ér any@@ ighe doo ga nena ? I@@ y@@ ua i nan a ishima yase i i ve a iember la Wan wam yange nenge foto u i kp@@ er wanye nan lu nengen tele@@ v@@ ishen ken ime la , nahan pin@@ em wener , ‘ Ma@@ ma , kanyi wan la a lu eren@@ e ? ’ U or a̱ maa jighjigh u nan u nan ne Or@@ gb@@ an@@ akaa la yô , a gba u nana lu a kwagh u a ne la . Kwagh gema er doo yô , se fatyô u gban ken to u Satan ne ga , sha ci u “ se kera lan a@@ yom a na ga . ” ( 2 Kor . Ashighe agen yô hingir kpee u vea p@@ ande ityom igen i ve eren ken tiônnongo ve la vea na mbagenev , sha er ikyav a y@@ uh@@ wa ve a@@ za gande ga yô . [ Diabolo ] una fatyô u lun shin tar u ú lu a Aôndo shio ga . ” Iky@@ um i mbatyomov nav mba sh@@ aav lumun a kwagh ne zwa môm , ve kaa ér : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” Inja na yô , a tese or u a lu yô sha ashighe kposo kposo . Bibilo wasem kpishi , nahan m kô@@ r@@ cio u geman uma wam sha gbenda u vesen . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i í hembe Yehova ato kpa kwagh môm u injaa a dugh ker ga ne ia kure ikyaa i yange i va a mi ke E@@ den la gbem sha won . Or@@ gen di shighe u kwase na lu zan mkombo yô , á tôô ih@@ ô á ci@@ r un ijime , lu kaan un akaa zan zan kar aren hen Iyol i Tartor . U@@ gen kaa ér “ Mba civir tu@@ ta ga , ” ugen di kaa ér “ Ka mba man awambe , ” shi ugen kaa ér “ Ve na Yesu jighjigh kpaa ga , k@@ ir@@ im@@ ishi kpa mba ye ga . ” I kaa a Gi@@ di@@ on ér a̱ hembe at@@ se a ter na a Ba@@ al la shi a̱ gber a@@ sh@@ era u ke ’ kpe u á la kpa kera . Akaa a se tim sha mi ne tese wang ér se mba a atô@@ akaa a injaa a se lumun a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova ga he ? Anmgbianev mba ken tiônnongo mba ve vighe ken jijingi ka vea nenge anmgbianev mba kiriki vea “ zenden ken mimi ” nahan i doo ve kpen kpen . Umbur wer nagh ku Mbaiserael mba ve hemba gban ican la je kpa yange ku gba Yehova kwagh . Paulu yila Mkaanem ma Aôndo ér “ s@@ an@@ ker u Jijingi . ” Aôndo u a ongo msen la ngu a gema ga . Er Yesu vande ôron nahan , mbagen ken ve zua a ior mba ve kegh ato a ve yô , tsô ve tese ve u kuran akaa a á we ve kwagh sha mi la cii . 10 : 16 ) Ishima vihi Satan ker kpishi sha ci u kera ngu a ian i lun uma gbem sha won ga . Ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la , m nyôr mzough u mbak@@ eren can@@ is u hen ger@@ i u Be@@ ir@@ ut la . Yange se wa un shin iky@@ e@@ ky@@ e i tu@@ ur mbayev sh@@ imi , i í ci@@ r ku@@ ur u ro@@ b@@ aa u nengen ts@@ ura er a@@ jingi nahan sha mi ningir tser yô , sha u kuran un sha an@@ ka@@ am mba um@@ av mba vea fatyô u nan un angev fele la . GB@@ A u mbamaren vea ver ônov vev ikyav i dedoo . M@@ tim u “ or u vendan atindi , ” ua lu mbahemenev mba Mbakristu mba aiegh la una lu ikyav i tesen “ m@@ ve Na man m - ande Na ” ken igbar . Een , gba u se lu a ieren ne sha ci u se cii se yina . 14 A@@ veren A M Z@@ ua a M@@ i ‘ sha I@@ an i Do@@ on man sha I@@ an i Do@@ on Ga ’ la U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u ishima . E@@ no@@ ki Z@@ enden vea Aôndo sha Ashighe a I@@ can Kpa doo u se seer timen sha uma u Yesu jimin cii . Kpa ka ve zua a mi zum u ve fe Aôndo tsembelee , shi ve hen u suur sha a na kpaa yô . Mbat@@ amen mban kua mbagenev mba dondon ikyav i On@@ es@@ if@@ er@@ u la . Yange lu a tom u nengen sha tsombor na , kpa er gba u una wase Paulu yô , a wa ityough . — 2 Tim . Shin er se yen man se nenge gb@@ ev nahan kpaa , aluer se ker perapera yô , ka a tese er se doo un ishima sha igbenda i ia na se uma man averen yô . — Ese@@ kiel 33 : 11 . Aluer se mba ‘ eren ayol a ase tom ’ yô , mba ve ngohol m@@ rumun u sha mh@@ ôôn la kua se mba se ne a na mbagenev m@@ rumun u sha mh@@ ôôn la cii se zua a iwasen . ( Anz . ; C@@ ha@@ p@@ man , M . Ashighe kpishi m eren msen hen Yehova a m@@ liam ashe . Ka nahan ve , i yer ahan a sen , keren msaanyol ér “ ihy@@ un@@ dugh ” ye . Sha kpôô yô , se fatyô u kaan sha mimi ser u wan ishima a mbamzeyol la taver se ishima u suur sha Yehova Ter wase u sha . Man ka akaa ne tseegh E@@ s@@ era a er ken takerada ne ye . Yange hii gban Wan na u môm - môm la , been yô a gba mbatyomov mbagenev ak@@ um ak@@ um . Bibilo kaa ér “ mkur ” ka nyi ? Kwagh ugen yô , alaghga Na@@ omi soo wener una tôv un una fa aluer a zua a or u nana p@@ aa un yô . Kwagh gande mbagenev undu ajiir a ve a tsan la kwa kimbir kimbir . Yehova pase ityôkyaa jighilii i í na ve ator a T@@ ir@@ u man Satan cii hingir u eren kwagh sha mimi ga yô . Ken masejime yô , i va erem batisema ken uwer u A@@ ip@@ or inyom i 2@@ 000 la , m hingir môm ken Mbashiada mba Yehova . Ior mba ve lu jighjigh he ’ mba ve vese la man mba ve lu mba mimi mbara ka i lu ve tseegh i saan ve iyol ga , he ’ ityô ve jimin cii kpa mba ior mba dedoo . 2 : ​ 1 - 5 ) Shi kwagh ugen u se er yô , se za hemen u s@@ ônon Aôndo kwaghfan . Shighe u Or u Do@@ on We Ishima Nan K@@ pe Yô , 7 / 0@@ 8 Gbenda U M@@ yer U Sha 4 Aluer se mba ôron kwagh a mba hen tsombor wase sha mimi shi se mba lamen a ve gbar gbar man sha iky@@ enge i legh legh yô , se palegh any@@ iman shin se sôr mbamzeyol mba hen tsombor je kpaa . Shighe u Se “ Nenge G@@ be@@ v ” Yô ( a ) Ka nyi akaa i̱ tese ér ishimat@@ seen i ior mba Yehova ngi a sure ga ? Anmgbian Mor@@ r@@ is mase kuren sha u wan ve kwagh . ( Lev@@ iti@@ ku 10 : 11 ) Ka kwagh u vihin tsung zum u or@@ ngeren u 2 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 3 la va kaa ken hemen ér : “ A@@ yange vese je , Iserael lu a Aôndo u mimi ga , pristi u tesen kwagh lu ga , man atindi kpaa lu ga ” yô . Akaa ne yange wase ior mba Yehova hen shighe ne u taver ken jijingi shi civir Aôndo ken mzough , er nyian kpa i lu nahan . ( b ) I@@ ember kanyi , man se hii nan ve se lu a í ? Apostoli Peteru kaa wener : “ Aôndo hendan kwagh a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol , kpa ne mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . ” — 1 Peteru 5 : 5 . Nahan kpa , ú fa er Mbakristu mba mimi ve hembe nengen iengem i Aôndo sha igbenda igen a Mose kpa ? Shighe u or u civir Aôndo sha mimi u i lu sha ashe inja er nan wa am@@ ishe dông ken uma u Orkristu ka nana gba iky@@ aren i jighjigh u nan u nan yô , a@@ ah@@ e la ka a lu u kiriki ga cii . ( Mbaefese 5 : 3 - 6 ) Nahan u se lun mbau@@ ng@@ wan kwagh kpa hungur yô , gu@@ da se za nen hemen u ‘ yevese idya . ’ — 1 Mbakorinte 6 : 18 . ( Luka 2 : 14 ) Zum u Yesu vese yô , hemba gban un ishima u sôron uuma mbaiorov . Yô nenge ase sha ish@@ ember@@ kwaghôron i i kaa ér “ U@@ sha u he man tar u he ” la . Jighjigh u nan man iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha ka ve wase se se zan hemen u lun ikyua a Yehova shi lun wang sha ishigh nagh kpaa . Yange kôr azende kpishi ken tiônnongo . Gba u se nôngo kwagh tsung ve se civir Aôndo ye . 1@@ 16 : 12 ( 1 Utor 15 : 13 ) Yehova yange ver As@@ a doo doo sha ishimataver na la . I@@ shi@@ ôr yam i sha uhar ne kpa va hiin u henen Bibilo vea Mbashiada yô , gb@@ ande gema imo ! Ikyav i tesen yô , wan wou u nomso venda atesen a Bibilo m@@ im@@ ii , shin fe a fatyô u tilen pasen mbak@@ ov na atesen ne vangertiôr ga ? ( 1 Mbakorinte 7 : 29 - 31 ) Se mase shin a shighe kpuaa tseegh u been tom u Aôndo a ne se u pasen kwagh u Tartor ne . ( b ) Ka mbam@@ tsera mba nyi or a eren kwagh a kwase u nan shin nom u nan sha mimi ve nana zua a mi ? ( Pasalmi 16 : 8 ) Se ver Yehova ken ‘ uwegh ase@@ gh ku y@@ an@@ egh ’ nena ? Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u imoshima la ngu a inja kpishi zum u se lu tsuan kwagh u se er sha imba kwagh ne yô . Er ve lu zenden nengen akaa a mba@@ yi@@ ase a ken gar u Bete@@ le@@ he@@ m u tsuaa la yô , ij@@ en kôr ve tsung , nahan ve soo ér vea kar yan kwaghyan u i ye hen ijiir la yô . Man ka er i p@@ ande ayange la kera yô , gayô , ma i yom ma or ga ; kpa sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov yô , á p@@ ande ayange la kera . ” — Mateu 24 : 21 , 22 . Ne mbamaren , pine nen ayol a en ner , ‘ Ô@@ no@@ v av mba lamen “ zwa u wang ” u mimi u Ruamabera la kpa ? ( Se@@ f . “ Ve Gba Ô@@ ron Kwagh Ken I@@ j@@ ô I@@ gen ” A@@ mba@@ aior ne yange “ nzughul [ a ] uya mbagenev jimin cii sha ityesen i ma ve tese ga ” yô . Yesu yange ter atô@@ akaa atar , e̱r i nger ken Yohane 5 : 20 nahan , ér : “ Wan [ 1 ] doo Ter ishima , shi [ 2 ] tesen Un akaa a A eren iyol Na la cii ; man [ 3 ] ityom i i hembe ing@@ in je kpaa Una tese Un . ” Kpa sha kpôô yô , yange sar E@@ ve@@ l@@ y@@ n man mo u zuan ishigh kpen kpen ! Man ve hen u eren kwagh ne cian ashe , shin ih@@ ye@@ en ga . Nahan kpa , yange gba u mba ve tile sha mimi la vea er kwagh , man kwagh shon yô , lu u p@@ aven a mbaaferev mbara . Ú hen wer kanyi yange vea lu henen ken asema a ve shighe u mngerem hi@@ mb@@ ir ve cii laa ? Gbenda u a lu eren kwagh ne u taver ga . Ken masejime yô O@@ ri@@ gen maa de kwagh u ityesen i Anyom D@@ u@@ bu aa va averen shin tar la , hingir u tesen ér averen la aa lu sha tar u sha . 8 : 21 ) Aluer se fa er i gbe u se lu a “ per@@ utya , ” u ú lu “ perapera ” la yô , shighe môm kpa se er u kera , sha u keren i@@ ember@@ yolough i Aôndo a ker i ihyom la ga , shin se z@@ eren henen sha kwagh u eren isholibo la kpaa ga . ( Rom . 10 : 2 , 3 ) Paulu kaa ér mbacivir Aôndo mbara yange ve fa perapera u Aôndo ga sha ci u ve t@@ ume ityough u keren perapera ve ayol a ve yum . Anmgbian u kwase ugen , iti na ér P@@ am@@ ela , á soo u yemen hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor yô , nahan a̱ ye@@ mee ? Lu Or@@ s@@ am@@ aria ugen va wase or ne ye . Or@@ s@@ am@@ aria ne lu môm ken ior mbagenev mba ve kuran Tindi u Mose , kpa Mbayuda gema ny@@ a@@ ghen ve yô . — Yoh . 4 : 9 . Lu Inja er “ Aôndo . . . Ts@@ aha Un ” Nahan S@@ aa Yehova una fa se vindi vindi kpee ve una fatyô u hiden gban se ye ! Ior kpishi ka ve hen ér ka mbam@@ ishen mba Mbakristu Mba@@ aiev mba ka ve wa ave sha akaa a pati@@ i man akaa a iny@@ ar a tar u ve lu her la . Shi yange Yehova kegh ato a Habak@@ u u yange pine nahan la , ér : “ T@@ ER@@ E , ka nan je m yila , man We U kera ong@@ om ga ? ” ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 2 ) Mba i shigh ve mkurem mbara vea yem sha cica cii ve ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ia va y@@ ee ? ( Luka 22 : 42 - 44 ; Marku 15 : 34 ) Yange “ hen ikyo i wan sha atsan a A ya la , ” nahan a na saan Ter na iyol . ( Mbafilipi 3 : 13 , 14 ) Shi gba u saa ‘ se taver ishima sha ci u iember i i ver se sha ishi la ’ di vough e̱r Yesu nahan . — Mbaheberu 12 : 2 . ( Yesaia 42 : 1 ) Kwagh ne ngu mimi nena ? Ka ma wanger gbenda wase nahan se fatyô u nengen kwagh u a lu se ken hemen yô . A@@ yange nga kar kpuaa yô , T@@ erem man Ng@@ ôm man an@@ ng@@ ôm u vesen u kwase kua mo cii se hingir u eren tom u pasen kwagh hanma shighe . Mbakristu mba mimi kpa mbamzeyol kua ha@@ gh@@ el@@ aa u tar u Satan ne ts@@ wer ve ga . ( 1 Yoh . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma Aôndo yila Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu nengen sha akaa a Kristu a shin tar la ér “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh . ” Yange m soo kwagh na shi m soo mer me ôr un kwagh i kuma un , nahan a hide ken C@@ ôô@@ ci i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o . Bibilo kaa a vese ér : “ TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ” ( Genese 1 : 28 ) Gba u Tar u Aôndo na Adam man Ifa ér ve nengen sha ú la ua lu ya ve kua ya u ônov vev gbem sha won . 16 : 15 ) Yô , se kange nen ishima u civir Yehova sha gbashima , a vangertiôr ser , una ‘ er tom sha ci u or u nan veren ashe sha a Na yô . ’ ​ — Yes . Anzaakaa yange a wase Yesu a fa mbamhen mba ior mba ve lu ungwan a na la . ( Mat . • As@@ ande a mba i shigh ve mkurem la er tom a “ shighe u doon ” la nena ? Umbur wer yange Yehova ta@@ mber hen sha kwagh vea Aberaham . ( Yohane 11 : 26 , 27 ) Yange a saan Yesu iyol kpishi er ungwa Mar@@ ta pase jighjigh u nan na nahan . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 8 ) Se mba ken tar u ior ve lu a ish@@ u@@ ghun ga yô . Kwagh@@ ts@@ eren u sha un@@ yi@@ in u i yôô sha ikyev i Habak@@ u la kanyi , man ikyav i kwagh ne due ke ’ aeren a taregh nyian nena ? Kanyi di any@@ am ne a lu eren@@ ee ? ’ Mba@@ yev mba Adam cii i mar ve ken isholibo , mba ‘ mbaaferev , ’ sha nahan yô , ve ngohol “ injar i isholibo i kimb@@ in , ” ka ku je la . ( Rom . Shighe u Satan man Adam kua Ifa hemba Aôndo ato , ve soo ér vea tsua kwagh u bo man kwagh u dedoo ayol a ve la , ve gb@@ ihi tsombor u uumace cii ken kwaghbo . ( Mateu 2 : ​ 19 , 20 ) Or@@ t@@ yom u un iyol na lu jijingi la fa ér H@@ er@@ o@@ de kera ngu a tahav mbu bu@@ lan Yesu ga . ( Anzaakaa 29 : 25 ) Wan@@ kwase u anyom 13 u ken tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o nger wener : “ Er i gbe je m ngu a cia u pasen kwagh ken makeranta ga , sha ci u m fa mer ka mimi je ne . W@@ a@@ y@@ o ugen u Satan a eren yô , ka u m@@ ô@@ ôr a@@ kper@@ an a tan ken asema a ase . ( Ôr Yuda 14 , 15 . ) U tesen ikyav yô , yange i@@ kpa saa Kwa@@ se@@ shiada ugen , nahan m hen mer una tsa a zua a mi ga . Tsô ve kure ikyaa ér : “ A shi nan kpa ka@@ shia u b@@ an@@ ke la na se inyaregh hemba kwagh u se pin la . ” Utor u Hi@@ ihii shi ôr se er tar u Iserael yange u pav ker zum u Solomon kpe kera yô . Takerada ne shi ôr se kwagh u u@@ tor mbagenev 14 mba ve hemen ken Iserael man ken Yuda shighe u Solomon kpe kera la . Ngu Aôndo u lun a “ mhôônom ma zungwen , ” shi ngu dooshima jim jim je . P@@ ine iyol you wer : ‘ M ngu a mnenge u vough sha kwagh u yan kwaghyan u taver u ken jijingi la kpa ? Pasalmi u sha 5@@ 1 la tese ér yange lu Davidi ken ishima nena sha isholibo i er laa , man kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova ? Se kpa kape í lu je la . ( Luka 1 : 30 - 35 ) Yesu va shin tar ne sha ci u atô@@ akyaa atar : ( 1 ) sha u va tesen se mimi sha kwagh u Aôndo , ( 2 ) sha u va veren se ikyav i se dondo sha u eren ishima i Aôndo yô , man ( 3 ) sha u a̱ va nan uma na u vough la sha u a lu “ ip@@ aan ” sha ci wase . — Ôr Mateu 20 : 28 ; Yohane 18 : 37 . Er nan i gbe u a p@@ aa se ? 48 : 17 . Á seer wan mo akaa wang á me fatyô u dondon Yesu ijime yôô ? ’ Yange lumun kwagh u lu henen la fese , maa i er un batisema . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Or u nan zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev mhôônom yô , nan p@@ war TER kwagh je , nahan Un kpaa Una na nan sha ieren i nan i dedoo la . ” ( Anz . Mba ve vande timen ken Ruamabera , shi ve nenge ityom i Yesu lu eren la yô mba a ityôkyaa i vesen i nan un jighjigh . Sha ajiir agen yô , alaghga mba@@ y@@ aav vea soo ér se su@@ gh ve sha igbenda kposo kposo i ve su@@ ghun la cii ve , se mase pasen kwagh u a ve a vese la ye . Yange nenge er nom ugen vea kwase na ve doo ayol a ve tsembelee shi er mbayev vev kpa lu mba ungwan kwagh nahan . • Kanyi ú lu veren ashe a mi zum u iyange i Yehova ia kar kera laa ? Ken inyom i 19@@ 46 la , i nenge ér doo u a gema Bibilo i i hembe wanger shi i̱ lu a atesen a Mbakristu Mba@@ aiev ker ga yô . ( a ) Yange i tese gbenda u ken jijingi nena ken atôônanongo a Mbakristu mba tsuaa laa ? ( Yo@@ el 2 : 31 ) Mkaanem ma Yehova iyol na a kaa ér : “ Una b@@ unde ga ” la ka ma nan ishimataver kpishi ! Mba@@ kp@@ enev vea nder , vea wa icam . . . tar kpaa ua due a mbara mba ve kpe ngise la . ” — Yesaia 26 : 19 , M@@ gem u Bibilo i í yer The New Eng@@ lish Bible la . Er shighe lu karen yô , Yehova hii u pasen a@@ vegher kposo kposo a “ kwagh@@ myer u tartor u Aôndo ” la kure kure . Nahan kwagh ne ka a wase se se fatyô u nengen a akaa a a va er ken hemen la ken ishima . Dooshima u Yehova yange lu a mi sha u tin@@ d@@ in Wan na shin tar , u yange bugh gbenda u zuan a uma u tsôron la kôr ve ken ishima tsu@@ gh tsu@@ gh . Yesu kaa a ve ér : “ Lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je . ” ( Yoh . W@@ al@@ do Mbak@@ an@@ aan kuran atindi a sha kwagh u aeren a wang er mbacivir Yehova nahan ga . Aluer nom@@ ou shin kwase wou civir Yehova ga di ye ? Bibilo pase ér erdoo ka vegher u “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi , ” kpa er nan ve ken ityar i i s@@ enge ér ka i Mbakristu la je kpa ka i taver ior u eren erdoo ? Doo u mba ve doo Yehova ishima la , se kpa vea doo se ishima sha ci u nyi ? Sha hiihii la , se z@@ ôh@@ ô zwa , se kaa ayol a ase akaa ; shighe kar yô , se gema kôron sha ave . ( Se@@ kar@@ ia 9 : 17 ) Sha mimi yô , a fatyô u nengen a m@@ doom ma Aôndo ken hanma kwagh u yange er shin tar sha u van se a iember cii . 2 : 1 - 4 ) M@@ he@@ e u yange i haa icighan jijingi sha iyange ne , sha derianyom i hiihii la , lu mhii u m@@ gem u vesen u Aôndo gema gbenda u van@@ den eren kwagh a mba civir un la . Sha mimi yô , msen ka vegher u mcivir wase . 14 , 15 . ( a ) Er Yeremia ver ishima sha tom u í na un la zu@@ mb@@ ee yô , ka nyi yange i̱ due k@@ ere ? In@@ i@@ ôngon ve ne i saa gbilin ga , gadia ngu “ ica a han@@ mô wase ga . ” — Aerenakaa 17 : 26 - 28 . Kpa ikpelaior ne za hide va , er ah@@ wa atar a sha use nahan , ve lu keren u@@ gb@@ u@@ u@@ ka , suen ér vea kôr se shighe u se va mough u hiden ken ger@@ i la . Zum u mbahenen mba Yesu nenge er lu eren kwagh sha ishim@@ avi@@ h@@ in tsung nahan yô , ve umbur kwaghôron u profeti u i ôr sha Wan u Aôndo nahan la , ér : “ Ishima i veren sha iyou You la wu@@ am . ” Aluer u nenge wer m@@ kposo u i tese la p@@ on kwagh u i doo u u sôr ken uma wou yô , nôngo er tom sha kwagh shon . Ka akaa a dedoo a nyi mbam@@ ishen mba ve lu eren tom m@@ ishen ken ityar i c@@ aa er tar u C@@ ent@@ r@@ al A@@ fri@@ can R@@ ep@@ ub@@ lic nahan ve lu zuan a mini ? U nôngon ser se kighir imoshima i i lu nan se ibo la una na se kera lu a agee iyol ga , di vough er inyom ka ia av shi a tse@@ e iyol kpishi ve mngerem ma yina kon iyol nahan . ( c ) Ka ishimaverenkeghen i nyi K@@ nor@@ r pase ken inyom i 19@@ 50 la , sha kwagh u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation ? Umbur wer , Yesu yange ôr kwagh u ikyav i sha m@@ ve na la . Bibilo ôr se kwagh u ior mbagen mba sha ayange a tsuaa la mba ve nôngo ér vea civir Aôndo kpa ashighe agen i taver ve u kôron iyol tsaha yô . Apostoli Paulu yange nger wener : “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” — Mbaromanu 15 : 4 . ( b ) Ka sha nyi igbenda Yehova a tese ér un ngu nengen a ior mbacivir un shi una na ve injar kpaa ? Jigh@@ ilii yô , a lu Yehova Aôndo , ua lu Tor u T@@ sôron man Or@@ hemen Tar cii la . Apostoli Yohane ôr kwaghôron u Yesu ér : “ Gadia tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” ( Yoh . Ashighe kpishi mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mba tar ne ka ve kaa ér tar ne ka ya wase ga . Shin er nomso@@ mbaiorov man kasev mba jighjigh mba i ter ati ve ken Mbaheberu ityough 11 mbara yange ve na ityendezwa i Aôndo jighjigh taveraa nahan kpa , ve gema ve fa vighe vighe er Aôndo una kure ityendezwa na sha ikyev i Mesiya man Tartor na la ga . ( Yakobu 4 : 8 ) Se nenge ikyav sha jighjigh u or ka nan na ter u nan u lun a dooshima la . Ka u umbur fese je er yange nan vande eren imba kwagh la a we , nahan i lu kwagh u u kera hungur kwagh u nan er ne sha won gaa ? Mor@@ it@@ z ka di ijiir i môm i i ur@@ ugh ior anyom imôngo , i ze a ve hen p@@ ev u doon ashe , u a lu hen atô u i@@ wo i ta@@ ven , i sen@@ ou a ci@@ r sha m@@ tom ma i , i lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land , ikyua a ik@@ ighir i tar u I@@ tal@@ ia ne yô . Kanyi kwagh ah@@ ur@@ aior man anmgbianev vea er sha u wasen kasev mba ic@@ ôgh@@ or i lu a̱ ho@@ gh@@ ol ve ga ve nôngon a nôngo a mi laa ? Yesu ver se ikyav i dedoo i hendan a Diabolo shi z@@ endan un ser a gba ica a vese . Nahan kpa , cii man se zua a msaanyol u mimi yô , gba u saa se zende sha atindi a Aôndo shi se lu kuran u@@ ini@@ e@@ zwa nav kpaa . Hemen u Yesu la ua hemba hemen u Solomon man Davidi la ica je ! Ka ve tese ishima i legh legh man ieren i lun ving sha iky@@ enge ve i kundu kundu man inja ve i doon tsung la , mba hendan kwagh a noov vev shin mba s@@ ende@@ gh ér ve er kwagh u ve soo ga . Kpa aluer or kaa ér i shighe nan mkurem yô , doo u mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar la vea er nena ? Se hemba lun ken bem a ior mba hen tsombor wase kua shi anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev ken tiônnongo kpaa . Kpa mbamaren av mba keghen er saa sha iyange i mar wam ga . M@@ kohol u vesen la yange wase se se nenge er i lu kwagh u doon kpishi u civir Yehova yô ! Yange za lam a tor ken igbar , gba ijir sha kwagh u dang u i er a Yeremia la . Á kaa a ve ér : “ [ A ] va a ven sha ishigh ki u@@ tor man u@@ g@@ om@@ na sha ci u iti Y@@ am . Ishim@@ a@@ verenkeghen yase i va zuan a uma u tsôron shin tar u paradi@@ so la har sha m@@ tsegh u tseghan iti i Yehova man sha mfe u hanma or sha won cii fan hem@@ en@@ tor na u perapera la . Mayange vea maa ya , orgen á kar á tema ker ga , vea l@@ ôô , man orgen á kar á ya , ga ; gadia er ayange a ik@@ on a lu nahan kape ayange a ior A@@ v kpaa aa lu la ; u@@ ic@@ u@@ wan A@@ v kpaa vea ya tom u ave ve zan zan je . ” Kwagh u Yesu ôr a mbaapostoli nav mbara yange una na ve iember kpishi shi ishima ia pe@@ ver ve kpaa . Kwagh ne una wase se tsung sha gbenda u se henen kwagh shi se eren kwagh la . Anmgbian u kwase ugen u lun anyom 24 , u yange er idya yô , kaa ér : “ U@@ j@@ ende mba b@@ ov yange ve tsu@@ me a mo kpishi , sha ci u m lu cian mer me va due kposo a mbak@@ ov wam . ” Shi Yesu kpa ior kpishi yange ve nenge ér a kuma u lun tor ga . Gba u se nôngo kwagh tsung se ungwan imo i Yehova ve se tese ser se mba aren sha mlu u vi@@ an la ye . Ikyav i tesen yô , shighe u i due a ve ken tar u kp@@ an ken Igipiti ica lu a gba ga la , “ ior i Mbaiserael cii mough ayôôso a Mose man A@@ ron . ” M lu yemen kwase wam sha sha hemen , ica gbe ga yô , m ungwa or ng@@ orom ken ijime sha inja i kwagh tser nan ér , “ Ar@@ th@@ ur . ” ( G@@ al . 1 : 13 ) Paulu shi yange vaa af@@ an@@ yô sha ieren na , shighe u lu ngeren Mbakorinte man Mbafilipi kua Timoteu washika la . Mbat@@ yomov Vea Er Tom u V@@ esen ken Hemen Nahan kanyi ia gema a due ken dooshima ve nee ? 5 : 32 . ( S@@ ef@@ ania 3 : 9 ; H@@ ag@@ ai 2 : 7 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i Tartor man ian i civirigh i se lu a mi i pasen loho u dedoo ne kpa ngi ne se iember . Kpa doo u se umbur ser , mhôônom yange ma kôron Yesu a mbau@@ angev , shin er un iyol na gba angev ga nahan kpaa . Ôr se , maa nyi i er@@ ee ? ” Ka hanma kwagh se fatyô u eren ken mcivir u Yehova ga . Yange ishima vihi profeti la ker a noov mba ashighe kpishi yange ve gb@@ ihi kasev vev , sha u vea vôso ig@@ y@@ um@@ u@@ kase la . K@@ per@@ nan maa Mbashiada va ke@@ m@@ am uwegh sha h@@ unda , maa m lumun mer ve hen Bibilo a mo . ” — Mkaanem ma An@@ j@@ u , kwase u ken tar u N@@ ep@@ al . Ken uwer u J@@ ul@@ ai 200@@ 7 la , K@@ a@@ ther@@ ine mough yem ken tar u S@@ ai@@ p@@ an , ic@@ ile i ken I@@ t@@ ye@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic . M@@ ough hen ya na yem hen ic@@ ile ne gba ica kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 10@@ ,000 nahan . Hen shighe ne K@@ a@@ ther@@ ine lu anyom 26 . 16 : 13 , 14 ) Er nan u er kwagh er Yesu nahan ga ? Tsô a tese iyol@@ gen@@ gese ken igbar shighe u va u va su@@ ghun Davidi zum u za hide la . Mo m yaven fele , nahan kwagh ne yange a taver mo kpishi , kpa ka shighe u yange se hemba lamen sha akaa kposo kposo je ne . ” ( 2 Peteru 2 : 5 ) Noa yange ta ior icin ér Aôndo s@@ ôôn timin tar . U hemba lun vea mbagenev doo doo Maa m hii u zan mbamkombo mba sha iyange i L@@ ah@@ adi ken Iyou i Tartor . ( Pasalmi 18 : 25 ) Sha mimi yô , ka ior kpuaa tseegh vea gb@@ ihi Yehova sha u za civir as@@ an shin ag@@ um@@ ab@@ ua ainge ye , kpa igbenda i civir ak@@ ombo igen ngi her . Gba u se gbidye ak@@ ar@@ kase iyol sha mci@@ e ga . Kwagh@@ pasen ne tese ér se mba ken ayange a masejime . 11 : 16 – 27 . I@@ OR kpishi mba er takerada ka lu sha u i̱ gba doon ve di tsô . Or@@ ny@@ ar er un nahan nana y@@ ôr ior bredi u dedoo u i kaa un a lu az@@ en kposo kposo , shi í nongo wain man iy@@ ough man at@@ u@@ mba kua akaa agen sha mi yô . Kpa alaghga u kegh ato u ungwa kwagh ort@@ wer a kaa u la , nahan u yem ken ya wou u za hen sha kwagh u a hembe doon u ú er yô . Shi@@ on una za hemen u lun kwagh u tan ave van@@ ger a mi er ônov nav vea lu tan a ta iwanger ve her la . A̱ shi nan kpa m@@ ze u mba civir Yehova ve lu zan hemen sha ayange ne ne ngu eren mbaihyomov asev ken asema nena ? Kpa u ngu wer se mba gbe eren u gy@@ aver gy@@ aver , a u henen sha u shio ga . U ôron kwagh sha mimi yô , sha mnenge u orumace yô , gbenda tsô lu u Mbayuda mba ve vese iyenge ga ne vea hemba mbaihyomov vev mba ve ngee kpishi la ga , nahan kpa Ne@@ hem@@ ia taver ior nav ishima ér : “ De cie nen . . . ga ; umbur nen TER u A hembe A ci@@ er iyol la . ” — Ne@@ hem@@ ia 4 : 7 - 9 , 11 , 13 , 14 . Ivur Bibilo igen i í mase t@@ eren kwagh u “ ort@@ yom u Sha u tamen ” her yô , ka 1 Mbat@@ esalonika 4 : 16 . Ken ivur ne , Paulu ôr kwagh u Yesu u i nder un shin ku la ér : “ Ter [ Yesu ] iyol Na Una sen Sha sha iky@@ enge i kaan , sha imo i ort@@ yom u tamen , sha m@@ kaa u ikp@@ am@@ kor i Aôndo . ” Kpa u ngu wer Yehova ver ishima ér saa se er hanma kwagh vough er Yesu nahan ga , gadia Yesu lu or u vough . A kaa ér : “ Kwagh u vesen u wasem yô , ka u lun a mnenge u vough . Aluer Kwa@@ se@@ kristu ngu dondon hemen u nom u nan u a fe mimi ga la yô , kanyi alaghga ia due k@@ ere ? Ishima yange i vihin tsung . Sha kwagh u Mbaheberu 5 : 7 , 11 - 14 a er yô , ka mnenge u nyi i doo u se lu a mi sha kwagh u henen Mkaanem ma Aôndo ? Mbaiserael kpishi vôso kasev ken atô@@ at@@ yev . Kwagh ne ka iy@@ av mbu du@@ ghun sha apera , nahan ka kwagh@@ môm a u wu@@ an or . — E@@ ks . Kwaghôron u I@@ var@@ s V@@ ig@@ ul@@ is U@@ uma u ônov vev lu sha z@@ ongo , man Mose gema soo mba@@ wan ndor a na tsung . Aluer sar ú yô , Yehova una ver iniôngon you la kpee . Alaghga hiihii la tar ua nyo@@ ho , kpa ken masejime yô , ka u y@@ ua i hemba m@@ egh . Nahan doo u se na Or@@ gban se ibo sha akaa a se er shami ga laa ? Nahan cii kpa , mba ve lu ken tiônnongo la lu a ityôkyaa i lun a iwuese hen mbatamen “ mba ve eren tom . . . sha gbashima ” shi ve “ hemen ” tiônnongo shi ve ‘ waan ’ anmgbianev “ kwagh ” la . Ôr Awa@@ ke ! u J@@ un 22 , 200@@ 4 . Nahan kpa , fa wer , kwagh u ú er shighe u wan wou a lu hu@@ nan kwaghaôndo wou la una na yô , una seer ho@@ gh@@ om iyol ken kwaghaôndo shon gayô una seer palegh un . Apostoli Peteru u yange de ér Yesu a ôô un angahar la yange kav inja i kwagh u Yesu er a ve la . Mo man nom@@ om yange se lu a vangertiôr ken ityendezwa i Yehova a er sha kwagh u mnder u shin ku la . Yesu yange ôr injakwagh i wan u a undu ter na la sha ci u nyi ? ( 1 Utor 4 : 25 ) Shin er yôugh@@ yô@@ ugh u Solomon yange za g@@ wa yum nahan kpa , yange sôn Aôndo ér a̱ na un inyaregh ga . Ken masejime yô , wanye la nana de aeren a u@@ ye la nahan nana vese nana hingir or@@ vesen shin kwase kpaa . Doo u A Maa N@@ ongo u Kristu , 5 / 1 Kwagh ka a er i vihi yô , mbagenev mba yange ve tese isharen sha mimi u ken Bibilo la kera za hemen ga . Gba u ieren yase man gbenda u se civir Aôndo shi se henen kwagh ken ishima la ua tese ér se soo un sha mimi . Shi tom u kasev mba ve lu Mbashiada mba Yehova , ve eren la kaha kposo a tom u kasev mba ken u@@ kwaghaôndo mbagenev ve eren la . Mo vea E@@ vi@@ ja yange se zua a ian i civirigh i eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova a ken gar u R@@ i@@ ga la anyom any@@ iin . Ish@@ ember i Mesiya man i Kristu la tese er i lu Aôndo a ver un tor yô . Bibilo kaa ér : “ Or u iin nana̱ de kera shi iin ga . ” Kpa ior nav ka vea venda u geman ishima yô , a tsaha ve kpee . Apostoli Peteru nger ér : “ M@@ k@@ ur u akaa cii mgb@@ ôghom ve ; nahan kundu nen ishima shi lu nen gen@@ g ge gen@@ g kpaa , sha u né fatyô u eren msen yô . ” ( 1 Pet . Shi ka i saan se iyol kpishi sha ci u se fa ser ib@@ aver i tom wase kpa ngi ken ib@@ aver i tom u pasen kwagh tar sha won cii la ! Ken inyom i 19@@ 47 la , i zua a ngeren u takerada u Yesaia kua u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mbagenev ken b@@ ar ugen ikyua a Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh . Ka ke ’ nyi gbenda nahan man ityendezwa i Yehova tôndo a Aberaham ér akuraior a sha won cii aa zua a iveren ken “ vor ” na la i̱ lu iv@@ in ainge ? Sha kpôô yô , Yehova soo u kohol akaa a a lu Sha man a a lu shin tar cica cii imôngo , man una er kwagh ne kpaa . Ka Tom u Han@@ mô W@@ ase Cii Lu u saa Mbaiserael vea kuran Tindi la sha jighjigh , kua akaa a yange gba u vea eren sha u lun wang sha ishigh ki Yehova la nahan ve , vea kuma u lun ior mba civir Aôndo ve , shi vea zua a averen na kpaa ye . ( 1 Pet . 2 : 21 ) Kwagh u sha utar yô , mbadondon mba Yesu cii doo un ishima tsung , ka nahan ve yange na uma na sha ci ve ye . Yehova za hemen u veren imba iniôngon i mimi la zan zan nyian . I@@ pi@@ pa@@ abaver i ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land i i yer ér Re@@ for@@ mi@@ er@@ te P@@ res@@ se la i kaa ér : “ Ken inyom i 199@@ 5 la , mzough u i yer ér A@@ fri@@ can R@@ igh@@ ts ( I@@ an i Ior i A@@ fri@@ ka ) la . . . fatyô u tesen ken igbar ér u@@ c@@ ôô@@ ci cica cii yange ve lu a ci [ ken num la ] saa di Mbashiada mba Yehova tseegh . ” Tindi kpa se mba a mi u̱ yange i kende i na Mose sha ikyev i mbatyomov shi i wa un inya t@@ ine sha u@@ ivande mba vesen mb@@ á sha U@@ wo u S@@ en@@ ai yô . Shi mbagenev ka ve pu@@ u se shi ve n@@ aha se tar kpishi , gayô ve kôr se ihyom di vough er Yesu vande ôron nahan . ( Mat . ( b ) Kwagh la una kure nena ? ( Mbaheberu 11 : 6 ) Yesu kaa ér : “ Or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” — Mateu 10 : 22 ; 24 : 13 . Mimi je Yehova yange soo ér ve er kwagh sha kwaghbo u i er laa ? 6@@ 1 : ​ 1 , 2 ; Luka 4 : ​ 18 - 21 . Man Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve lu sha ayange ase ne di ye ? * — 1 Mbakorinte 2 : 1 - 5 ; 4 : 1 . Shi msen ka kwagh u hange hange u una wasem u zuan a myom nena ? ’ Yohane lu a Ga@@ y@@ u ken ishima , nahan a nger wener : “ Aluer m ungwa mer , mbayev av mba zenden sha mimi yô , k@@ am iember je hemba akaa agen cii . ” F@@ a I@@ mba@@ or i U Lu Yô , 8 / 15 Ôr Mbaromanu 12 : 3 , 16 . Kwagh@@ henen ne wase ve u lun per je he ? Se mba zough a iember i nan a na or kwagh la sha igbenda i i lu ican ga kpa i gem i lu a inja yô Bibilo kaa ér : “ V@@ aa nen a mba ve vaa imôngo . ” Satan yange mee un sha gbenda ugen kpaa , kpa a venda , kua mhen u eren kwagh sha u i doo ior la je kpaa . A lumun u karen Aôndo ga . Er Paulu hiden a iyol na ijime shi soon ior yô , a wase u taver atôônanongo kpishi . Ka mea nenge ne@@ a naan mb@@ al@@ um@@ un ken Bibilo sha akaa or pin ne sha kwagh u jighjigh u nan wen nahan , i sa@@ gher mo iyol kpen kpen . Ka sha nyi igbenda nahan se fatyô u den ser Een wase a lu Een her@@ egh@@ e ? A nger ér : “ Se hingir kwagh u hông@@ or@@ ough sha won , zan zan hegen . ” — 1 Kor . 11 : 28 ) Heela tseegh ga , Yesu “ va a iji@@ r@@ ôron sha mimi . ” sha u tesen atindi a Yehova a wang a sha kwagh u dedoo man u bo la . ( b ) Se seer kporom ikyua a Yehova nena ? U soo wer Yehova a lumun nagh ku iwuese ku u ne un la je ka u henen a hen ga . Paulu yange ta icin ér se de henen ser “ u civir Aôndo yô , ka gbenda u zuan a mtsera [ u iny@@ ar ] ” ga . Tsô maa Di@@ o@@ j@@ any za ngô u A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a man an@@ ngô na u kiriki B@@ l@@ an@@ ca inya , tsô ve hii Bibilo i henen a na . ( 1 Pet . 5 : 13 ) Er ka i lu ican kpishi u za lun ken tar ugen nahan kpa , Peteru de ér iyol@@ been i yange un u zuan a msaanyol sha u eren Yehova tom kpoghuloo ga . Aluer amba@@ aior ne va na Aôndo jighjigh kua Ruamabera yô , a gba u se pase ve tom u Yesu a lu a mi la . Yehova yange hii u tsuan mbagenev mba vea lu vor u Aberaham la sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la P@@ il@@ at@@ u yange yar tom a ish@@ ember@@ ti i “ mimi ” la kposo a gbenda u Yesu yange yar tom a iti shon la nena ? 119 : 6@@ 3 ; Anz . Ka an a war a nan ér nan ngu vihin tar nee ? Kanyi kwagh i lu eren i tesen ér M@@ ika 5 : 7 ngu kuren he@@ gen@@ e ? 9@@ 4 : 11 . Kwagh ka a er i doo yô , shi ka dooshima a lu ieren na i hemban samber wuee cii ye . Ivur i sha 24 la tsengaôron ér “ ak@@ om a ior mba ve hendan a ” Yehova la aa lu ikyav i iji@@ r@@ ôron na . Kpa ka kwagh u nan se ishimataver er se fe ser aluer se lumun ser asaren a wang ga ne a de we am@@ ise ken a vese ga yô , kwagh ne una wase se se palegh idya , kua kwaghbo u ka a due ker la kpaa . I@@ gy@@ um@@ ior , ne hen nyi sha kwagh u wan@@ kwase u Iserael laa ? I kohol Mbashiada mba Yehova cii hingir nongo môm nyian nena ? * Kanyi i lu gbenda ugen u se tese ser se wa ve ikyo ? F@@ a wer Yesu kaa ér or la zua a kwagh u lu s@@ ônon la sha ci u a “ ci@@ h@@ i kunya yum ” yô . ( Ôr Ne@@ hem@@ ia 9 : 25 - 27 ; Ho@@ s . Se fatyô u ôron nyi sha kwagh u mhii u tiônnongo u ken Roma man ior mba ve lu ken tiônnongo shon laa ? Ngu a ity@@ ou@@ v 19 man ung@@ eren mba seer mba i pase akaa ker wanger wanger yô , shi i ôr akaa ker sha gbenda u u taver u kaven ga yô . ( Yobu 1 : 9 – 11 ; 2 : 4 ) Tsô , m@@ til sha mimi u orumace hen Aôndo man perapera u nan la hingir vegher u hange hange u ikyaa i Yehova kuma u hemen tar sha won cii , shin á kuma u hemen ga la . Kwaghôron u profeti la za hemen nahan ér : “ M ungwa tar@@ nahan u Mo@@ ab@@ i man i@@ heen i Mba@@ am@@ on , i ve he@@ e ior A@@ v , man er ve va tse@@ en sha tar ve yô . ” Iyou i C@@ i@@ vi@@ r Aôndo i A@@ kuma A@@ kuma Mbayuda yange vea kohol iyol i maan shin@@ ago@@ ge yô , ve ker ijiir i ta@@ ven sha shi ve maa shin@@ ago@@ ge ne sha er ijiir i nyôron ( 1 ) ia ver ishigh vegher u Yerusalem la yô . A nger ér : “ U ver@@ em kwaghyan sha ishigh ki mbai@@ ho@@ mov av ; U sh@@ igh@@ em mkurem sha it@@ you , iy@@ ongo yam iv je , ngi ha@@ an . ” U@@ gomoti yange ve ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova u pasen kwagh la sha ajiir kpishi sha tar , shi ve wa at@@ ab@@ an sha ityakerada ve , kuma anyom kpishi je . Er i lu nahan i er kwagh a we sha m@@ s@@ ange u sha dooshima ve@@ e ? Kwase ugen u lu a imb@@ or@@ awambe yô yange nyôr ken atô u ikp@@ il@@ aior za bende a iky@@ ondo i Yesu , maa angev nav mb@@ ura bee . ; Al@@ var@@ e@@ z , G . Se time sha aeren a Orkristu at@@ a@@ ankar@@ ahar a i taver se ishima ér se lu a mi yô , a yô ka perapera man u civir Aôndo man jighjigh u nan man dooshima man ishima i wan man ishima i legh legh kua bem . ( Mbaheberu 11 : 25 ) Yange lu a vangertiôr ér Yehova kor ior nav shi una kura un kpaa . Aluer u nenge ken takerada u i yer ér Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la yô , alaghga u zua a ngeren u a er kwagh u ma Orkristu u nan tagher a mzeyol er we nahan , u una wase u yô . A lu eren mkombo u umbur un ne sha iyange T@@ om@@ any@@ iin , A@@ ip@@ or 9 , ken inyom ne zum u iyange ia m@@ ire kera yô . ( a ) Ka sha nyi gbenda M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la u lu kwagh u nan se m@@ saan@@ yol@@ o ? A veren ve ikyav i masetyô ne a been yô , mbatyomov vea pase ahumbe a mtim la . Nenge imba er yange a saan Satan iyol kpishi sha ihy@@ agh i dedoo ga i ior er N@@ im@@ ro@@ di man F@@ ar@@ a@@ o man Ab@@ es@@ al@@ om cii ve tese la sha wono ! ( Gen . 10 : ​ 8 , 9 ; E@@ ks . 5 : ​ 1 , 2 ; 2 S@@ am . In@@ i@@ av mbi yange í naan sha ikyev i Tindi la mbi lu tesen uwegh sha Yesu Kristu man naagh nagh kura Shighe u mbak@@ ov wou ve lu wan we kwagh yô , a gba u u wa ikyo . Gba u se hen sha kwagh u i@@ ember@@ yolough i se soo u eren la tsembelee , nahan se tsua i ia lu se a iwasen shi ia doo Yehova yô . ( Ef . R@@ yan yange pase or ne kwagh sha kwagh u mnder u shin ku man mlu u mbakp@@ enev . Er nan u pin mbamaren ou wer ve tese u er u b@@ ur inyaregh you sha akaa a i gbe u ú er a ki la vough vough ga ? Takerada ugen kaa ér : “ Ashighe agen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a tesen ieren , a ken zwa Heberu , a a er kwagh u henen kwagh u or ken shima la , nga a ôr kwagh u or er kpôô kpôô sha u a tesen ér nan ngu henen kwagh u orgen ken ishima la kpaa . ” 6 Gbenda U M@@ yer U Sha 3 . Ruamabera ôr kwagh na ér , ngu “ tor u tar ne ” kua “ aôndo u tar u ainge ne . ” ( Yoh . 12 : 31 ; 2 Kor . Tom u pasen loho u dedoo u Tartor la yange lu kwagh u hange hange u Yesu eren shighe u lu shin tar la . A@@ na u lu anyom 10@@ 7 la kaa ér : “ Yehova er a mo doo je , a nam ian i fan un . ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara cii vea en@@ ge@@ me ? ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Ior kpishi kaa ér ve na Aôndo jighjigh , kpa ve gema ve na jighjigh ér Diabolo ngu ga . Aluer se hen nahan yô , ka shami ga cii ! Kwagh u alaghga mba ken won vea nenge ér i er a or la dang la gema ka kwagh u hange hange , u i gbe u a er yô , shi ka kwagh u tesen dooshima jim jim . ” Ka dyako u nyi mba i veren ve doo doo hegen mbara ve lu ke@@ gh@@ ene ? U eren tom u Mbakristu la ka kwagh u una wase se u lun per ken jijingi nena ? ( 1 Peteru 2 : 1 ) Inja i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i í gem ér “ ang@@ er@@ e@@ ke ” la ér “ ity@@ uh@@ wan@@ ev . ” Er Yesu ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen a kwagh ne yô , a pase gbenda ugen u kaven m@@ kposo u gbaa u Mbakristu u á lu je@@ bu la a Mbakristu mba mimi la . Er “ iy@@ ongo ” la i til sha ityough ki ikyuryan i he yô , ka mba ve lu ken ikyuryan i he la tseegh vea ya bredi shi vea ma wain la ye . ( b ) Bibilo ôr kwagh u Yehova man iji@@ r@@ ôron na i mimi ér nyi ? Ikyav i tesen yô , or@@ ya ugen ken tar u J@@ ap@@ an kua or@@ van@@ nya na yange ve tu@@ h@@ wa Orshiada ugen er lu pasen kwagh yô . “ Yesu va va ôr kwagh a ve . ” Aluer i tôô iyenge i ior mba i eren ve batisema ken inyom la i kar kwar sha hanma uwer yô , ka i er ior batisema je i hemba iorov 20@@ ,000 , ve hingir Mbashiada mba Yehova . Ve na ityendezwa i Bibilo i̱ er ér akaa shon a a zough Mbashiada nyian ve ve lu civir Aôndo imôngo la , ica a gba ga tsô aa zua uumace mba ve ongo imo i Aôndo la cica cii . Ashighe agen yô , aluer u vande henen sha kwagh u ú nenge wer u va tagher a mi la yô , u palegh iy@@ ongo i vesen . Aluer se mba “ zenden sha gbenda u lun a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga ” la yô , ka mbam@@ tsera mba nyi nahan se zua a mini ? Se hen igbenda i ny@@ iin i Yehova yange wasen ior nav sha ashighe a tsuaa la ken kwagh@@ ngeren u ken ijime la . 45 : 14@@ b , 15 — “ An@@ u@@ un@@ au@@ kase ” a i ter heen ne tile sha ityough ki unô ? Yange a gema ishember i ken zwa Heberu i ne@@ ʹ@@ ph@@ es@@ h man i ken zwa Grika i p@@ sy@@ ·@@ k@@ he@@ ʹ i Buter a gem ér “ uma ” la ken ijô igen hanma ijiir , vough er Buter nahan yô , kwagh ne a wa c@@ imin . Hanma or@@ maren u nan lu v@@ aan ku u wan u nan cii yô nana̱ fa ér , Yehova una wase nan ken ij@@ ung@@ wen i nan la er wase Davidi kpaa nahan . Shighe u iyange i Yehova ia va la , mba tar u ye tor ken a ve kua jijingi u taregh u bo la cii vea tese ieren ve sha u wu@@ an ayol a ve . Mba dondon atesen ne sha mimi je kpa ? Hii nan ve i lu ieren i sha kwaghfan ga u or dondon ieren i ior mba ve civir Yehova ga laa ? Shi vea kô@@ r@@ cio u eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave zum u ve lu tsuan akaa a vough a ve soo u eren ken uma ve la . Gba u se ‘ zer a sha u@@ we , aa lu se ikyav , ’ inja na yô gba u aeren ase , aa uwegh ku til sha ityough ki á la , aa tese ér se mba ior mba ungwan imo i Yehova . Yange mbahemenev mba ken F@@ ilipi gbidye ve sha mba@@ a@@ kpa shi k@@ é@@ nd@@ é ve ke ’ pur@@ usu shi man@@ de ve á@@ gb@@ é sha u ve̱ de ze m@@ ape ga yô . Ikyav i tesen yô , Yo@@ el 2 : 28 , 29 ts@@ eng@@ ak@@ aan ér nomso man kasev kpaa , iky@@ aior man mbag@@ anden vea ngohol icighan jijingi nahan vea samber a loho u dedoo u Tartor . “ A kaa er : De kera v@@ aan nen ga , gadia a kpe ga , ka m@@ ny@@ am a y@@ av ye . Kpa , u eren nahan la tese ér or nan vi@@ a ken jijingi shi nan wa mbagenev ikyo sha dooshima kpaa . Doo u mbacivir Aôndo sha mimi vea ôron kwagh sha mimi , vea b@@ um@@ un sha ic@@ ugh ga , shin vea eren anger kpaa ga . Ior mba ve lu henen Bibilo sha mimi yô , ve zua a mfe ken Ruamabera u jijingi u Aôndo a ne i nger la ér tar ne ua tim kpee je a b@@ unde ga . M@@ tem@@ tor na una va a averen a nyi ? • I gber takerada u Bibilo Tese la ér u wase se u eren nyi ? U@@ pristi mban yange vea sôn Aôndo iveren yô , iveren la i gema i lu a lu i@@ fan . Kpa Bibilo wasem m hen u kighir ishim@@ avi@@ h@@ in yam la , shi kwagh a vi@@ him kpa m kera er kwagh sha mi ga@@ gh ga . S@@ am pase kwagh u yange na ve un nyôr iyol ken tom u zenden eren sha ityar ityar ne kaa ér : “ Lu ishimataver i anmgbianev mba ve er tom u Betel sha ityar kposo kposo la . Kpa a lu hanma sh@@ igh@@ ee ? ( Mbaheberu 11 : 8 - 10 , 13 - 16 ) Nahan cii kpa lu ônov mba Aberaham cii ve lu a iwuese sha m@@ lu@@ a@@ inja u dyako u Aberaham ver sha ci ve la ga . ( Mbafilipi 4 : 2 , 3 ) Nahan aluer ayôôso due ken tiônnongo kpa se de ser á na se gbe@@ ev mbu nôngon ga . ( b ) Kanyi ikyav i vesen jighilii i lu ken ishember i ken zwa Heberu i “ Tindi ” laa ? P@@ R@@ O@@ F@@ ES@@ Ô@@ R u atindi@@ gh ugen yange pine mba@@ atindi@@ v mbagen mpin anyom kar hegen , ér : “ Er i gbe je ka hanma wen or u nan tee ne ér ne ôr ijir sha ci u nan la nan lu a tsu@@ gh ne ga ? ” Lu hen shighe ne R@@ ah@@ ab@@ i ungwa ér Mbaiserael haa af@@ o I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an y@@ ande la , ikyua a Y@@ er@@ ik@@ o ye ! Mose yange nenge a mkur u ityendezwa i Aôndo hen shighe na la ga , er Aberaham nahan . Aluer we kpa u tsegha iyol you sha ci u Aôndo yô , u lumun u eren tom u pasen kwagh . Doo u se tesen ken hanma kwagh u se eren a mbacivir Yehova a vese imôngo la cii ser , se mba a dooshima . U tesen ikyav yô , orgen u i yilan un ér Ch@@ ar@@ les Pe@@ ters yô , yange nger kwagh ken inyom i 1@@ 7@@ 5@@ 7 la kaa ér , shin er Aôndo a ngee a ati@@ at@@ om nahan kpa , “ ka iti i Yehova la je i hembe pasen kwagh na tsembelee ye . ” Sha nahan yô , se fa ser una kure kwagh u yange pase ér ka awashima u hemen na la , inja na yô , una nenge ér i er ishima i Aôndo shin tar vough er i eren i sha nahan . — Mateu 6 : 9 , 10 . ( Mateu 5 : 5 ) Ashighe agen ior ka ve hen ér aluer or ngu ishima legh legh yô , nan ts@@ o@@ ghul ishima ga . Takerada u Anzaakaa kaa ér hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev mba ngise la je , kwaghfan lu vea Yehova Or@@ gban “ er or u fan tom nahan . ” L@@ un yô kape i ter iyol hiden ijime ér ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo ga je la , kpa ka ieren i Aôndo i i gbe u se lu a mi keng keng yô . ( Pasalmi 119 : 37 ) Shi se z@@ aan u@@ iniongo vev man an@@ umbe a ve kpaa ga . Kwagh ne wasem , nahan ka i lum ican u lamen a ve sha gbaa ne ga . 40 : 8 ) Kape or u a nger Pasalmi 119 la kpa a kaa je la , ér : ‘ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! Paulu u i van@@ den yilan un ér Saulu u T@@ ar@@ s@@ u man or u tôvon mba “ ve lu sha gbenda la ” a ican la gema hingir or u nan jighjigh shighe u i tese un mpase u sha mnenge u Yesu u iengem man u í nder un shin ku la . Ieren ne ka i due ken igbar sha igbenda i kiriki . Kpa shi yange i na profeti ne icighan mpase ér a̱ wa loho u kpilighyol u nan ishimaveren ker — lu u ua na ior mba vea za hemen u nan Yehova jighjigh la ishima sur@@ un . Kwagh ne tese ér , Wan@@ akiriki ne fa ér Yehova ka tor u hemban sha won cii . Nahan kpa , i va hembe i@@ war la , i vihi ik@@ yom ve la kera . Nahan kwagh u u@@ zege@@ mba@@ a@@ y@@ ough mban kpa tese ér U@@ f@@ ar@@ a@@ o mban k@@ an@@ shio u hemban ku . Nahan hegen a mough ngu yemen ken Yerusalem . Zum u iky@@ ô@@ r@@ or Go@@ li@@ ati , u lu Or@@ fil@@ iti la b@@ am Mbaiserael ken u@@ ity@@ a yô , Eli@@ ab@@ i kua Mbaiserael mbagenev cii cia je lu gbidyen ak@@ ar@@ kase iyol . — 1 Samuel 17 : 11 , 28 - 30 . Sha shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , icighan jijingi na mbaapostoli mba jighjigh mba ve ngohol ityesen i Yesu la tahav , u lun mba pasen kwagh u Yesu ‘ zan zan aren ken ik@@ ighir i tar . ’ 2 : 8 ) Iyange i Yehova hemba mgb@@ ôghom hegen cii , nahan kwaghwan u Paulu la hemba ng@@ un torough torough cii , sha ci u ‘ m@@ tse@@ e ’ u karen ikyaa inya la una hi@@ a “ ase@@ ma@@ akaa ” a tar u Satan ne kera , nahan a tese ér tar ne k@@ an@@ shio u wan ishima a iy@@ ugh i Aôndo . Kwagh u vesen u una wase u yô , ka u lamen a ônov ou hanma shighe , man u hiin iliam ne a ve shighe u ve lu iyev la je . M@@ ôm ke ’ akaa a mba vea hemen vea Kristu sha mbara vea er yô , á lu u wasen u karen a hanma iv@@ ur@@ ugh ki ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i i hendan a hem@@ en@@ tor u Yehova shin tar la cii kera . Ka unô Aôndo a den ve kwaghbo ? “ Shighe ne di yô , m lu vea mbananjighjigh a mo imôngo , man mlu u se lu imôngo ne yange wasem kpen kpen je . ” Yange wa Mbaiserael “ kwagh sha ak@@ u@@ he na ” shighe u lu anyom 1@@ 10 la , ér vea duen ken tar u Igipiti kera yô , ve duen a ak@@ u@@ he a na . K@@ era cii yô yange i lu mba ve lu anmgbianev mba sha ngô shin sha ter yô , Kpa ashighe ag@@ enegh yô i ts@@ wer uityendezwa mba iv@@ es@@ egh kua á@@ v@@ é@@ se ag@@ enegh sha ci u dyako i yan . M@@ tem u mbayev ve fetyô u teman g@@ ir g@@ ir ga shin ve fetyô u veren ishima sha kwagh môm shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga la ka m@@ taver u vesen u mbamaren ka ve tagher a mi yô . ( Pasalmi 37 : 4 , 34 ) Nahan hegen je kpa saan ve iyol . Bibilo wa se kwagh ke ’ igbar ér se̱ de lun mba vihin ishima ga . ( Duteronomi 28 : 1 ) M - er u eren sha imo i Yehova la inja na yô ka u se ungwa imo i Yesu kpaa , gadia Yehova iyol na kaa ér se er nahan . K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , m lu du@@ ghun ikyav ken a@@ kpa a ase , ishima lu vihin mo tsung , maa or va man@@ de uwegh sha h@@ unda . F@@ il@@ ib@@ u yange hii iliam a or@@ tom u vesen u ken E@@ ti@@ op@@ ia la nena , man kanyi i tese ér mcivir u mimi gba or ne ishima ? Er i pase ken takerada u Aerenakaa 19 : 13 - 16 la nahan , u her wer zum u ior mbara tagher a jijingi u bo la , yange lu ve nena ? Anmgbian Samuel H@@ er@@ d yange hii kwaghôron na sha injakwagh ne : tôô ase wer bo@@ ki wou tôô u sha mat@@ o u zan zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 50 . ( Luka 9 : 5@@ 8 ) Yesu yange una soo yô , ma maa shin ma yam ya u hemban cii , u orgen môm kpa ma fatyô u maan shin lun a mi ga yô . Doo u se eren msen hanma sev se s@@ ônon un ser a̱ na se icighan jijingi na . Ka akaa a nyi nahan aa wase u u fan wer mlu u mbamaren ou ge@@ maa ? N@@ um tan u Go@@ g@@ i la ua na un u Aôndo a ker un Tor la una mough sha man una nôngo ityav mbi Armag@@ e@@ don la . Alaghga mbam@@ pase mba Aôndo vea gba se ishima , kpa aluer “ mbat@@ ar@@ ev ” shin mbau@@ tahav gema mba hendan a vese di yô , se er nena ? A shi nan kpa , apostoli Paulu lu a imba vangertiôr ne , gadia a nger ér : “ Aluer Aôndo ta i@@ kaa ken vese yô , ka an je shi nana hendan kwagh a vese ? Mba yange ve na ayol a ve u eren tom ne la tôô m - bee mba us@@ ati kpuaa tsô sha u man@@ den ha@@ av mbu he@@ v shi maan kwa u ôôn iyol u he , shi yange ve k@@ ông@@ or shi ve shighe iv@@ u@@ e sha kp@@ o iyou u hiihii la jimin cii shi ve man@@ de te@@ bu@@ l u veren akaa shin k@@ icin kpaa . Or la vea kwase na ve tema de@@ gh@@ ôô tsô ve ngohol ityakerada i yange i samber sha ci u ior ngohol la maa ve yem . Mba@@ civir Yehova mbagenev mba fetyô u lamen gbar gbar , pasen er ishima i lu ve ker jighilii ga . Or@@ pasalmi ôr kwagh u iyange sha injakwagh wener ngi er “ or@@ ta@@ ver@@ yol ” u ka á due vegher ne shighe u sev mbu av á za a@@ yem á za ar vegher la , tugh mb@@ ua ilen yô maa á mem ken “ t@@ ent@@ i ” na yô . Kanyi imba kwaghbo ? Er a vôso or u ken Iserael cii ve or shon va mase saan ku yô , a̱ shi nan kpa yange p@@ ande fa kwagh u Yehova . U tesen ikyav yô , yange gema iti i Aber@@ am , inja i iti ne ér “ I Na Ter I@@ civir ” hingir Aberaham , inja na yô ér , “ Ter u I@@ kp@@ elaior . ” I gema i tsua makeranta ugen ér u lu sha ci u mbayev mba ve lu mar@@ nya u ijiir la kpa ve lu ica a ger@@ i yô . Ngeren u ken zwa Heberu u̱ Mbakristu mba tsuaa ôron la lu a iti i Yehova ker , i i nger i sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa any@@ iin a ken zwa Heberu , i yer ér T@@ e@@ tr@@ ag@@ r@@ am@@ mat@@ on la . Ishima i legh legh man ishimawan mba ve a bem ken tiônnongo nena ? ( Yakobu 1 : 17 ) Se doo un ishima . Er se yen yô , se cica cii , kua mbatamen mba ve lu a mkav kpishi je kpaa , gba u se wa ikyo sha er se hungur u suur sha Yehova zum u se lu tsuan kwagh u se er la ga yô . Yesu lu jighjigh sha nyi gbenda , man se dondo ikyav na la nena ? ityendezwa i ken E@@ den la . ( Yoh . 14 : 31 ) Shi ior kpa yange ve doo un ishima tsung . Me@@ i 31 , 20@@ 10 – J@@ un 6 , 20@@ 10 Nahan kpa , aluer nan gema nan ngu zan hen ajiir a sha In@@ tan@@ et ape nan fe ér nana za hingir u nengen a ufoto shin u@@ vi@@ di@@ o mba vea kende isharen i nan , nahan a lu nena ? Lu tom u kpilighyol u Yehova u nyi yange ú hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . laa ? ▪ U Ngu N@@ ôngon sha Er U K@@ uma sha M@@ lu@@ yol u Kristu la Kpa ? Aluer mbatamen man udi@@ ak@@ on mba eren kwagh ken mzough , shi u ngu tesen mbagenev u eren ityom ken tiônnongo vough vough yô , u fatyô u zuan a ian i nengen sha mbamgbe mba anmgbian u kwase u i gbe u ú hemba veren ishima sha nan cii la , ka kwase wou je la . Paulu ôr er i gbe u se lu ken mzough var var nena ? U teman imôngo vea mba ve tagher a atsan shi gomoti wa at@@ ab@@ am sha tom ve shi i wu@@ he ve ken pur@@ usu la , yange wase se u seer hiden a iyol ijime . Kpa , ve wa ishima a mo , shi torough ve u tesen mo kwagh u ve fe la kpaa . Yange m hon@@ don gbem shi m ôôn iyol ken ah@@ ungwa ak@@ ôngo a a lu sha uta@@ sh@@ an mba te@@ en mkurem la . 6 : 2 ) I kaa a tor u í sember veren un la ér : “ T@@ e@@ ma tor hen atô u mbaihyomov O@@ u ! ” ( Ps . ( Amo@@ shi 2 : 6 ) H@@ ide sha mbaaferev mba alaghga vea nôngo ér vea yer , Aôndo a̱ de nengen a ve ga la yô , a kaa ér : “ M@@ ô ve môm nana ny@@ ôn@@ go@@ so ga , mô ve môm kpaa nana war ga . Hen tugh mb@@ ura je m tsegha iyol yam sha ci u Yehova . Shighe u N@@ ab@@ al venda u wasen Davidi kua ior nav la , Davidi wa ishima u va timin un kua tsombor na cii . Zum u isharen ka i j@@ ile iyol kera yô , i gema i mar isholibo . ” M za pine or@@ vesen wam mer a nam ian me gema eren tom ah@@ wa 60 tseegh . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Hen sha akaa a or@@ ya wou shin kwase wou a fe u eren tsembelee la man akaa a nga a taver un u eren la , nahan tsua nen ken atô wen , or u nana er kwagh ng@@ un shin ng@@ u@@ la yô . Kwagh ne lu kwagh u z@@ ange ga cii . Yon@@ a 3 : 10 kaa ér : “ Aôndo de kwagh u bo u A wa ishima u eren ve la ; A kera er un ga . ” Yange tôô ônov nav sôr ak@@ ombo , na aôndo u Mo@@ le@@ ki naagh a mi . Ng@@ ô na yange tese un akaa a mimi a ken Bibilo . Ity@@ akerada i I@@ vangeli ngi a ijiir i môm tsô i í kaa ér ior pine un imba mpin ne ga . Yehova kaa a Tor na ne ér a ‘ har s@@ an@@ ker na a gba hen ikyo@@ o@@ so , ’ inja na yô , ngu nan Yesu tahav mbu nôngon ityav a mba ve lu hendan a hemen u Aôndo la cii , shi timin ve kera kpaa . ( Ps . Ken inyom i sha 14 i Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia tema tor ( ka inyom i 7@@ 32 Cii man Shighe u Yesu ) je la , Mba@@ a@@ shi@@ ria ta ityav sha Yuda . Anmgbian ugen vea kwase na mba ve lu eren tom u pania yô , za mkohol u vesen f@@ aa sha iyange i hiihii i mkohol shon , ve za ts@@ ôr ijiir i ve soo u teman her yô . ( Duteronomi 32 : 4 , 5 ) Bibilo kaa ér tar ne ngu sha ikyev i if@@ er@@ or ugen . — Ôr 1 Yohane 5 : 19 . Yange i er un batisema ica i gba ga cii maa na iyol na u za eren tom shin Betel u ken tar na la kasua môm . N@@ oo@@ v , Lu Nen a I@@ mba Dooshima u Kristu kpa Lu a mi La ! Er@@ doo zua a mlu u dedoo , sha ci u or u nan eren erdoo ka nan er kwagh u una wase mbagenev yô . 7 : 21 - 25 ) Ka ityav mbi se fatyô u hemban yô . Apostoli Paulu nger ér : “ S@@ é kaa nana sha akaa ne ? Hen tugh mbu gen la tor fatyô u yaven ga . Shin er ve fa atindi a Aôndo a perapera la nahan kpa kera doo ve u lumun a ga . — 6 / 15 , peeji 29 . U ôron kwagh sha mimi yô , mayange je Yehova p@@ eren atindi na a eren kwagh u perapera man kwagh u vough la ga . Nahan ave ave la je á kaa a or@@ ngeren na S@@ ha@@ fan ér a ôr ruamabera shon ken igbar . Ruamabera u i zua a mi ne lu kwagh u saan iyol kpen kpen . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : 14 – 18 . Mkaanem nam man lu ma or u cian kwagh ga , shin u nenge nahan ga ? 18 , 19 . ( a ) Kwagh@@ wan u a lu ken A@@ zaakaa 18 : 13 la ngu a inja hen mbatamen mba i ne ve tom u ts@@ ahan ior la sha ci u nyi ? Mbat@@ yomov mba sh@@ aav mba uumace ve nengen a ve ga la mba yangen zege@@ can la hegen ér a de ve sha uumace ve ga . P@@ ine iyol you wer , ‘ M soo u seer eren Yehova tom ka sha ci u s@@ ar@@ em u ior ve seer fan mo shin m soo u seer lun a tahav , er Yakobu man Yohane kpa ikyav i tese ér yange lu nahan , zum u ve sôn Yesu ian i vesen sha tartor laa ? ’ G@@ um@@ kwase u L@@ un W@@ ang Kwagh u Mbashiada mba Yehova yange hii sha shighe wase ne nena ? 1 , 2 . ( a ) Ka an nan lu “ Tor u tsôron , ” man er nan ve it@@ it@@ om ne i kom sha a nana ? Ior mba Yehova doo un ishima tsung je yô , a kaa ér ve “ hingir kwagh ” na jim je . 3 : 14 , 15 ) Yange wa ishima ér , uumace man mbatyomov cii ve lu ken mk@@ or shi ve na ayol a ve jighjigh shi ve lu ken mzough kpaa . Akaa a yange i kar un la tese ér ikyav nav mbi ken atô kpa mbi a zayol . Alaghga ve wa iyol ve bee cii ve hide mba n@@ umb@@ en maa u gande gande la ande iky@@ ondo i i ho@@ o un u zan mkombo la . ( Aer . 27 : 9 - 11 ) Ior mba kper@@ an ufoto mba ts@@ oo mba sha ayange a tsuaa la kpishi yange ve kp@@ era or u nahan t@@ so nan hemba ke@@ hen a mbagenev shin t@@ so cii , sha u tesen er tom u nan la u lu hange hange yô . [ F@@ o@@ to u sha peeji 28 ] Shi yange time sha ican i mbayev ka ve ya ken ishima zum u i pav ve a mbamaren vev shighe u ve lu vesen a vese la kpaa . Kpa hanma or yô nan tagher a angev , ka a lu nan iyol i nan ga yô i lu ma or u hen tsombor u nan . ( 1 Pet . 4 : 4 ) U pase imba or la nahan jighjigh wou u nan u a har sha Bibilo la vighe vighe kpa a vihi ga . A@@ ER@@ EN A D@@ O@@ O@@ N A K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U AG@@ EN Sha kpôô yô , ken tar u ime i hi@@ mb@@ ir u ne , “ mba ve zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ” cii vea tagher a ah@@ endan . Yange i gba u mbatamen mba ningir sha vea lu ior mba ts@@ enger kwagh ga . Se hen ser , aluer se soo u yan ikyar i dedoo vea na yô , gba u se nôngo sha afatyô wase cii se lu a aeren a wang a a zough sha atindi a na a wang la . ( Mbaefese 3 : 5 , 6 ) Yange i pase “ u@@ icighan@@ mbaapostoli ” vegher u kwagh@@ myer ne vindi vindi . Kwagh u Orkristu nyian una fatyô u lun kwagh môm a or@@ sule u ken injakwagh i Yesu la nena ? 5 , 6 . ( a ) Yehova yange tese mpase u sha mnenge u sha kwagh u vegher u nongo na , u a lu sha la sha ci u nyi ? Ka akaa a nyi nahan ter ugen yange er sha u wasen tsombor na , man Yehova na un iveren sha ishima i a kange u lun a akaa akuma akuma la nena ? Ior mban kegh ato a ve kpishi ; anmgbian ne nengen nahan yô maa á p@@ ande tom na u u@@ ke u á eren la , sha er una zua a iyange i môm ken s@@ ati una seer i̱ una henen Bibilo a ior mba ve lu a isharen yô . Kpa Sh@@ im@@ e@@ on vea Lev@@ i ve lu keren ish@@ ô , nahan ve kaa ér : “ Ka nyi man a er a an@@ ngô wase u kwase er ka id@@ y@@ a@@ kwase nahana ? ” Paulu wuese ieren i dedoo i anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev mba ken F@@ ilipi la kpishi , je yô , á ôr kwagh a t@@ ér ve ér mba ikyav i dedoo hen mbananjighjigh mbagen . — 2 Mbakorinte 8 : 1 - 6 . Er u lu nôngon wer u er akaa a u we ishima u eren , kua batisema kpaa la , alaghga ashighe agen ishima ia nyian we shin u lu a a@@ kper@@ an ken ishima . De de@@ en wer mci@@ e u cian or a̱ yange ú ian i civirigh man iember i wasen mbagenev sha u ve̱ fa Yehova la ga . “ I l@@ aha Un man se kpaa se wa Un ikyo ga ” ( Ekesodu 2 : 11 – 15 ) Yange gba u Mose una fa igbenda i Yehova , á ho@@ gh@@ ol un a í cii ve Aôndo una yar tom a na ye . Kwagh ne ka loho u dedoo kpen kpen ! Gba u ‘ se taver asema ayol a ase , se seer eren nahan er se nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ’ la , man u ken Iyoukura i zwa Buter , i A@@ ip@@ or 1 , 199@@ 5 , u a lu a itinekwagh ér “ In@@ c@@ ite to Love and F@@ ine Wor@@ ks — How ? ” la . Kpa kwagh u doon yô , ij@@ ung@@ wen la ia fatyô u been , kpa alaghga a lu fele ga . ( Yohane 8 : 44 ; Mpase 12 : 9 ) Nahan saa se lu a jighjigh u nan taveraa shi se taver ishima keng ve se ta ikyaa a Yehova se gema se hendan kwagh a Diabolo ye . Yesu kaa sha gbenda shon môm nahan wener : “ Ka hen shighe u ne ver ishima ga la , man Wan u or Una va ye . ” Ka nyi imba tar yange Mbakristu mba tsuaa mbara lu k@@ er@@ egh@@ e ? Ikyav i tesen yô , nenge ngeren u ken Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ c@@ to@@ b@@ er 1 , 20@@ 12 , u a lu a itinekwagh ér “ Is It Po@@ s@@ sible to Be H@@ on@@ est in a C@@ or@@ ru@@ pt World ” la . U lumun iwasen na i sha dooshima la kpa ? G@@ r@@ ze@@ g@@ or@@ z , or u du@@ ghun igbenda i kô@@ m@@ pu@@ ta una eren tom la yange de akaa agen ken uma na . M ngu a iwuese kpishi sha er tsombor u Betel u ken U@@ k@@ ra@@ ine kua tiônnongo u hen ijiir la a tes@@ em dooshima kundu kundu nahan . Ken ato u inyom i môm tseegh , a tsegha iyol na sha ci u Yehova . Bibilo ngi a akaawan a wasen kasev kpaa . Ka sea civir Yehova ser a doo se ishima shi sea wuese un yô , a hingir se or u ‘ nan mba ve lu keren Un la injar . ’ Kwagh ne yange er orgen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , mba yer iti na ér O@@ mar . ( Yobu 19 : 13 – 19 ; 29 : 1 , 2 , 7 – 11 ) Kwagh ugen yô , Satan shi sue ak@@ ar a Yobu a mimi ga , a a va u va sur@@ un un ishima la ken ijime sha u a̱ ‘ he@@ e Yobu sha akaaôron ’ a ve , nahan ve hii wan Yobu kwagh iyol ér a shi nan kpa Yobu er ma ze@@ ge kwaghbo , ka nahan ve Aôndo a lu ts@@ ahan un sha ifer na la ye . A@@ mba a mbahemenev la nga sen@@ gen ér ve mba civir Aôndo , kpa sha mimi yô , kpishi ken a ve mba k@@ enden a mba@@ aôndo mba tar ne sha — ka u soon tar u or hemban u mbagenev man u ny@@ ô@@ ôso iyol i utya man sh@@ a@@ gba man mba@@ du@@ en@@ ati je la — u̱ tesen atesen a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la je yô , kera ka u t@@ eren a ter ga . ( F@@ il . 1 : 10 ) Nahan kpa , ikyav tese ér Bar@@ u@@ ki ungwa icin i Yehova ta un sha ikyev i Yeremia la , nahan a war mtim u Yerusalem la . — Y@@ er . Aluer kwagh ne yange er mimi yô , se fatyô u kaan ser kwagh ne kpilighyol shin ci@@ er iyol je kpaa , kpa lu ivande ga . Or@@ gen ken mbatomov mba gomoti mban kaa ér i na un takerada u The har@@ p of God la 3@@ 00 man u De@@ li@@ ver@@ ance la kpa 3@@ 00 , sha u una ver ken a@@ you a koson ityakerada ken up@@ ur@@ usu yô . 16 : 16 ) Hen shighe la , mba ve lu er iv@@ o nahan la cii “ vea yem ken m@@ tsaha u tsôron . ” W@@ ea lu wanye shin org@@ anden kpa , alaghga u fatyô u taver mbagenev ishima sha ikyav you i u lu veren la . ​ —⁠ Heb . I de lu akaa a se z@@ eren lamen sha mi zum u se ze mbamkombo shin mbam@@ kohol mba vesen man mb@@ akiriki ne ga . Ka m nenge mer kwagh u m lu henen la ka Yehova iyol na a lu lamen a mo kpa ? ’ ( Yakobu 1 : 19 ) Maria lu kwase u ungwan kwagh . Shi yange pase Daniel inja i m@@ ny@@ am ma sha kwagh u zege@@ u@@ ee ugen . Se mba sha ikyev i Tindi u ikyuryan la nyian ga . Ng@@ i wasen ior kpishi u seer kaven Bibilo , nahan se za hemen u gb@@ eren i vea i í henen ken tiônnongo kera ke@@ ke , i yange i hii u gb@@ eren ken inyom i 18@@ 7@@ 9 la . “ Ve nenge a ve [ m - iv u uityendezwa mba Aôndo ] ken ica . ” Kpa a lam a ve sha inja i ve kpa mba mbatamen a na imôngo . De se nenge ikyav i orgen u yange lu sha ashighe a i ngeren Bibilo la . Aluer ma anmgbian u nan tsu@@ m soo ér i wase nan yô , mbatamen vea fatyô u ôron anmgbian u nan tse ken tom u pasen kwagh u Tartor ér nana hen Bibilo a nan . Yange doo se a wan wase u nomso ne kpishi er a suur sha Or@@ gban na shi a kange ishima ér una er ishima Na yô . Shi u ngu a ityôkyaa i nan jighjigh wer yange er nahan vough , gadia nenge kwagh u a er sha kwagh u Tindi u Aôndo ken Pasalmi 19 : 7 - 11 la . Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve ker m@@ shi sha hanma kwagh cii — m@@ shi una lu shin una lu ga kpaa . U@@ umace vea fatyô u ‘ lun vough ’ nyian nena ? — Mat . U@@ umace vea fatyô u kaven Yehova sha ci u nyi ? KA SE@@ A nenge atô@@ akaa a vesen a ken abaver a i lu ôron sha tele@@ v@@ ishen la cuku tseegh kpa , se nenge a ikyav i tesen ér se mba ken ‘ ayange a mzeyol . ’ ( Lev@@ iti@@ ku 18 : 6 , 9 ; Duteronomi 22 : 25 , 26 ) Yange i gba u nom u fan kwagh nana wa ikyo sha mbam@@ yen mba kwase u nan . — Lev@@ iti@@ ku 18 : 19 . Yesu kaa ér : “ I saan mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la , iyol . ” — Luka 11 : 28 . Mimi je , saa se ‘ nôngo ng@@ e@@ elee ’ ve se er akaa a aa wase se u lun a aeren a Kristu la ye . Ka ve nôngo ér vea va a mp@@ av , gadia ve fa ér aluer mp@@ av ngu hen atô u ior mba Yehova yô , kwagh a hemba ve . In@@ j@@ akwagh i or@@ kur@@ an@@ ilev la pase ér iyôngo dondo sha ana , man gema ka an i dondo sha nan ga ? Er nan ve i gbe hange hange u icighan jijingi una hemen se ? Tor na aie u ve er la jighjigh , maa na zwa ér Mbayuda ve de tom la . Kape kwagh wase kpa a lu je la . Mb@@ as@@ am@@ aria mba ve lu ken tar u Mbayuda man Mbayuda mba ve hide ken tar ve , mba ve n@@ ungwa a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga , ve lu eren akaa a ve imôngo la , nenge m@@ ze@@ hemen u tom u Yehova , tsô ve gema aeren a ve . Mimi lu kwagh u doon Yesu ishima shi ôron kwagh sha mimi kpaa . Un lu gumor shighe u i kôr un i za tese un tom sho@@ j@@ aa la . Aluer se zua a mlumun sha mpin ne yô , una wase se u seer kporom hen Aôndo , un u i ‘ nengen a aeren a Na ’ ken tar u se lu ker ne . M@@ h@@ ôônom ma Yobu zungwen ior la wase un nena ? Apostoli Paulu yange kaa ken washika na u nger hen Mbaheberu la ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga , ma hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii , ka ma nyôr zan zan ma pav uma a jijingi man shi u@@ ij@@ u@@ an a m@@ shi@@ am kpaa , ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” ( Heb . Nahan kpa , se mba a or@@ ihyom u una fatyô u vihin ieren yase i t@@ angen iyol ga la kure kure yô . Ken I@@ ti i Icighan Jijingi Se zua a ikyav i nan se ityesen sha kwagh u Mbaheberu mba utar la , er i pase ken takerada u Daniel ityough 3 nahan . Ma kaa ér : “ Er nen tse@@ or la kera u a lu sha inja i zende u tsuaa la , u a vihi kera sha asaren a ic@@ u@@ ghu@@ gh la . Ifa yange soo ér una tsuan kwagh u a lu u bo man u dedoo iyol na . W@@ a@@ shika u Paulu nger hen Mbaefese la pase kwagh u mzough wang nena ? Í wua ve er ve lu sha iky@@ ôn her la je . 15 : 33 . Aluer u er nahan yô , a saan we iyol kpishi sha ci u ú ngu dondon Or u A He@@ mbe F@@ an u Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen La . Mbashiada mba Yehova mba dondon ikyav i tesen i Paulu la , kua kwagh u yange wa Timoteu la kpaa . Yesu kaa ér : “ Sha er né lu ônov mba Ter wen u A lu Sha yô . ” ( Mat . A nger ér : “ De kera luun nen yev yev sha mhen wen ga . . . ( Mbakolose 3 : 12 ) Nahan erdoo ka iky@@ ondo i sha ikyav i̱ hanma Orkristu u mimi cii nana haa iyol yô . “ M ngu a ishimaverenkeghen sha Aôndo . . . ka mnder u mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 24 : 15 . ( Mat . 13 : 24 , 25 , 38 ) Er shighe ne lu z@@ ur@@ um yô , yange hingir torough torough u Timoteu una “ yôô kwaghôron ” ne ken tiônnongo je kpaa , sha er atesen a aiegh aa tsu@@ me a Mbakristu ga yô . Aluer ú soo u zuan a akaawan a a lu sha ci u kwagh ne jighilii yô , nenge ken Awa@@ ke ! Shi se mba a ishimaverenkeghen ser ica a kera gba ga tsô se zua a uma u tsôron ken Paradi@@ so u bem una lu ker la . Kwagh@@ pasen u ken D@@ er@@ ianyom u Hi@@ ihii La W@@ a@@ ya u gbidyen yange taver ishe , shi i lu a gbe tin@@ d@@ in ior a loho sha In@@ tan@@ et hen shighe la ga ! U tesen ikyav yô , ngu a yar tom a “ mci@@ e u cian or ” la a kôr ior mba Aôndo mbagenev . Se fa ser , “ tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa . ” ( Mateu 2 : 7 - 23 ) Kpa shighe kar yô , Aôndo kera kura Yesu sha ikyev i hanma kwaghbo cii ga . We di yô u ngu iyol ke ’ tom u hange hange u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen ne kpa ? “ Umbur ve . . . ve̱ lu a ishima i legh legh ve̱ hide a ayol a ve ijime hen ior cii . ” — TI@@ T@@ U 3 : 1 , 2 . Gba u se ver asema ase sha Mkaanem ma Aôndo shi se lu a m@@ hingir u i hingir torough torough ne ken asema . Mbakristu mba mimi nenge ér iti i Yehova gba kwagh tsung . Aluer u ngu a ma kwagh u koson iyol you a mi kpa , saa u za vihi shighe kua inyaregh man agee a ou sha u seer henen makeranta wer u lu a icivir shin u lu kwagh u mbamaren ou shin anmgbianev ou mbagenev ve soo ér we u lu yôô ? Vea pine u er i hii ve u tsough u civir Yehova yô shi vea pine u mbampin sha akaa a u ne jighjigh a mi la kpaa . Se time nen ase sha atô@@ akaa ne môm môm . Sha kwaghôron u yange i due a mi ken inyom i 199@@ 2 sha mkohol u U@@ pristi Mbat@@ amen mba kwaghaôndo u i yer ér Or@@ th@@ o@@ do@@ x la yô , “ ashighe agen ka i gema ior asema sha u me@@ en ve sha iny@@ ar , shi kwa gen di i lu sha ig@@ yo@@ s@@ ough . ” Er Yesu yange ôr nahan , Yehova fa hanma kwagh wase vindi vindi . Lu hanma shighe Davidi nôngo u eren kwagh sha ishim@@ an@@ yo@@ on@@ o ? Er nan ve an@@ zaakaa a lu kwagh u injaa ken ity@@ es@@ ene ? M@@ an@@ ase kpa yange kwagh tser un kpishi nahan a nenge ér gba u una gema ishima sha asorabo a na . Shin er Bibilo i er kwagh u Lo@@ ti ér yange lu “ or@@ perapera ” nahan kpa , kwagh u yange na ve er nahan la yô or fa ga , a gba Aber@@ am iky@@ um ga , shi ikyav tese inja e̱r yange ker kwaghwan u or@@ vesen ne kpaa ga . Davidi lu or@@ az@@ ende@@ azende u ts@@ aan ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo yô . 6 : 16 - 19 . Yange na se ishimataver man kwagh u se soo la vough , kua sha ashighe aa lu inja er se kera fa kwagh u se er ga la je kpaa . ” Ka a na se suur sha a na se h@@ unde ishima shi se zende sha igbenda na shi se var a na kpaa . Kpa gba hange hange u se palegh nyityô ieren i iji@@ mba@@ gh man aeren a dang a a mgbegha se u eren isholibo i vihin tsung i por@@ ·@@ ne@@ i@@ ʹ@@ a la , ka sha u eren nahan man se “ yevese idya ” ye . Y@@ ES@@ U yange kpe , ayange nga kar kpuaa yô , nomso@@ mbaiorov mba vihin asema tsung va tagher kwagh a apostoli Peteru . ( I@@ ny@@ aregh ki Amerika ) ki gomoti u Fran@@ ce a kohol a ki@@ mbi Mbashiada mba Yehova ken Di@@ se@@ mba 11 , 20@@ 12 , sha ijir i ve ôr vea ve anyom 15 yô Nyian ne , Aôndo lamen a vese ken Bibilo i i lu Mkaanem nam ma a ne i nger la . S@@ te@@ ve kaa ér : “ Er Jo@@ di soo u lamen sha kwagh u idya na la ga yô , kwagh na za hemen u shin mo . ” Shin er Yesu lu anyom 12 tseegh nahan kpa , yange taver ishima tile sha kwagh u mimi dông . Nahan Yesu tese ior kwagh u Aôndo a soo ér ve er yô , shi wa mbahenen nav kwagh er ve kpa ve er nahan . ( Mpase 6 : 4 ) I@@ j@@ en gba sha ajiir kposo kposo . U ci@@ r i@@ been@@ egh iyol , sha u ma msen a̱ de kera karen aren her a We ga yô . ” Bibilo Na Se Ity@@ ôkyaa i L@@ un a Ishim@@ averen 16 , 17 . ( a ) Tar u Ity@@ endezwa u sha ashighe a tsuaa la kaha kposo a ú sha ayange ne nena ? Nahan cii kpa , ajiir nga sha In@@ tan@@ et kpishi , a i doo u mba ve soo u eren kwagh u vough sha ishigh ki Aôndo vea za her ga yô . 6 . I@@ ̱ Saan We Iyol u Eren Ishima i Aôndo Shi mea seer duen kwaghpasen yô , i seer saan mo iyol . Aluer se er sha akaa a se hen ken ityesen ne yô , se zua a iwasen , er se hen akaa a injaa a ken ityesen la ken Iyoukura ne nahan . Ior kpishi nyian vea lumun a kwagh ne nahan . Alaghga ze@@ ge ura hii u n@@ ôôn ab@@ u nahan I@@ f@@ i u K@@ ish@@ on va po@@ o , kua haa shin p@@ ev la nahan aka@@ ver a ak@@ e@@ ke a ve kera gba fan@@ tyô u z@@ ô@@ mon ga . Se hi@@ r@@ a hen se fa igbenda i Satan igen shi se nenge er i doo u se tile dông shighe u á te num sha a vese yô . Sha nahan yô , Mbakristu mba ve lu mbakur@@ an nyian la mba a tom u vesen . Ken ivur i sha 11 la , i lôh@@ ô uumace mba ve lu a tahav man a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior , er u@@ tor man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba shin tar cii ér ve wuese Yehova . Mbaiserael mba sha ayange a Mose la yange ve hii u gban ah@@ on a Yehova sha ci u nyi ? Yange gba u iky@@ on ia lu kpishi sha er a nan@@ den nagh a mi yô . A@@ tse la kpa i veren a hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh hanma shighe , usu p@@ ir@@ in shin a ga , nahan lu u nana er kwagh ne a iyol@@ nyoon shio . A tô@@ ôm shighe nena ve me fa u eren tom a mi tsembelee ? ( Ôr Genese 3 : ​ 1 - 5 , 15 . ) Mbah@@ enen Bibilo mban kpishi ka mba i y@@ ese ve ken kwaghaôndo u Mbakristu ga yô . ( Ekesodu 4 : 1 – 17 ) Mose er tom u í na un ne sha jighjigh je kpa ? Ve nger ivese ve shi ve de@@ ̱ u eren akaabo a ngise ve eren la kpaa . 8@@ 6 : 5 ) Inja i u eren kwagh sha mimi shi den kwaghbo la ér nyi ? Ú fa ikyav i u eren batisema ‘ ken iti i Ter man Wan man icighan jijingi kpa ? Loho u Kristu tindi a mi hen tiônnongo la wase kasev mba civir Aôndo sha u ve de k@@ enden ian i Aôndo a ver ve ainge ne ga . Hen zum la kpa lu Mb@@ as@@ adu@@ shi lu ityough sha ayôôso la ye . • U@@ ̱ ungwan imo i Aôndo sha mimi la wa nyi k@@ ere ? Mat@@ ti@@ la ) , 4 / 15 Gb@@ ande yange gema imo ken inyom i 19@@ 19 la nena , man lu nyi i gema i va k@@ ere ? Nahan cii kpa , K@@ a@@ y@@ la mough yem ken tar la . Se due a isharen i soon ser i er kwagh a vese sha mimi la ken uya je . ( Mbaheberu 1 : 1 - 3 ) Sha kpôô yô , Yesu ôr mimi sha gbenda u ma or môm nan lu a vande ôron nahan ga yô . ( 1 Timoteu 1 : 11 , N@@ W ) U@@ umace mba a gbe mbara doo un ishima nahan a na ve akaa kpishi . Kpa , Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba eren a er tom ken te@@ mbe u tempel kua ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u tempel u ken jijingi la , mba nan Aôndo “ nagh ku iwuese . ” — Heb . Shi ve wa un kwagh kpaa ér a̱ er msen he ’ Yehova sha er una tese un gbenda sha kwagh la yô . Un kpa er nahan . U ngu a atô@@ akyaa kpishi a ‘ su@@ ghun Yehova ken mkohol u tamen ’ er or@@ pasalmi kpa er nahan . — Ps . M@@ doo u Mbakristu ve doo ayol a ve je i lu kwagh u myer ga ne ka kwagh u i fe Mbakristu mba mimi sha mi je la . Umbur Mba Ve Eren Tom u Pas@@ en Kwagh Hanma Shighe La , 9 / 15 Doo u se kpaa se lumun ibo fese , se ti@@ mb@@ ir ga . Er u lu veren ashe a ve yô , alaghga u hingir u eren akaa a hange hange hen ya torough torough sha ci u m@@ ve ve la . Aluer se sôn iwasen hen Yehova yô , una na se . — Ps . Apostoli Paulu na mlumun ér : “ N@@ gi@@ se se cii kpaa se lu . . . ken asaren a ayol a ase . ” Kanyi igen se hen sha kwagh u yange er sha shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la shi una va er sha shighe u mkur u tar nee ? Nyian ne se mba nengen a dooshima la sha gbenda u hemban cii ken Yesu Kristu u a lu Ity@@ ough ki nongo u Kristu la . Ken anyom ne cii m lam vea mbag@@ anden mban kpishi shi hanma ve tes@@ em kwaghfan shin ve ta@@ m iwanger sha akaa a a wase uma wam kpishi yô . ” Ken pasalmi ugen la , Davidi wa icam ér : “ M sôn TER kwagh môm tsô , ka un me ker ye , mer : Ma m lu ken iyou i TER sha ayange am cii , sha u me nenge mk@@ om@@ ashe u TER , man me time kwagh ken tempel Na kpaa ” yô . ( Ps . A@@ she na a a nengen tsu@@ la la ka a wase un a nenge a kwaghbo ica hiihii , shi hembe lun ikyua a ajiir a ah@@ ura a lu ken av@@ ande la , sha er kwagh a kohol un ab@@ u kpa una fatyô u yevese nyôron ker waren yô . U tesen ikyav yô , ka hanma or@@ hemen nan lu a kwaghfan man tahav kpishi je i kom u nana bee a ifer man ityav mbi nôngon sha wono ? Una na ve ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia wase ve u wan ishima a atsan , shi ia kura ikyar i ve ye vea na la cii . Tindi ne ngu ken N@@ um@@ er@@ i 15 : 37 - 39 . Ka nyi alaghga se pine ashighe ag@@ ene , man ka unô ken Bibilo i doo u se umbur kwagh ve ? ( Aer . 13 : 47 - 4@@ 9 ) N@@ ongo u Yehova ka u tese se gbenda u hemban doon cii u a er tom ne yô . Ka kwaghwan u nyi H@@ ans vea tsombor na cii ve lu a mi sha kwagh u er ve nee ? Alaghga Yesu yange una kav kwagh ne sha e̱r or ne lu kera - ke - kera shi lu eren kwagh sha ci@@ e@@ she yô . Mbagenev seer lun a ityom ig@@ enegh , er u tesen ke ’ tiônnongo nahan . Anmgbianev mbak@@ asev mba ve eren tom u ta@@ fin@@ ta sha aan ang@@ an cii ashighe kpishi ka ve tile ape a nengen a ve tseer tseer ga yô . Sha kpôô yô , Mbakristu mba mimi mba eren tom ve u i ne ve u pasen shi tesen ior Mkaanem ma Aôndo la . Nyian kpa , mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba ken akuraior cii mba va kohol imôngo a tiônnongo u Mbakristu mba i shigh mkurem , u Yesu a lu Ity@@ ough nagh la . Re@@ me@@ gi@@ o za hemen kaa ér : “ Yange a pinen hanma mpin a been yô , mbat@@ wer@@ ev mbagenev ve kende ave sha ve ôr er yange ve nôngo a imba mlu la yô . ” ( b ) Hii nan i doo u se eren msen sha ci u mbag@@ en@@ eve ? Anyom a karen ken ijime u@@ deri imôngo nahan , Mba@@ a@@ shi@@ ria yem a Mbayuda uiky@@ agen . Shighe kar yô , Mb@@ ab@@ ab@@ ilon shi va yem a Mbayuda mbagenev uiky@@ agen . Er nan ve tar u ker Mbakristu mba mimi ih@@ yo@@ mo ? Shi a za hemen a kaa ér : “ Se kegh ian ne kuma anyom 50 jimin ! ” Kwagh ne gema mnenge u tar u nengen m@@ ze@@ hemen la kpaa . A fatyô u kaan ér mkaanem ase@@ m ma a fatyô u taver mbagenev ishima sha ci u nyi ? Ú hen sha ikyav i dedoo i nan lu tesen la kpa ? Shi Mbakristu mba ve taver la kpaa mayange je ve de l@@ ahan mba imoshima ve i taver sha akaa ag@@ enegh ga la , ga . ▪ Ka Ne N@@ é Lu “ Tartor u U@@ pristi ” Y@@ e Man yange lu u a er kwagh ne tar sha won cii ! — Mateu 28 : 19 , 20 . ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 13 ) Ú ta ashe ú nenge a iyol you ken tar u he la er ú lu nengen ior ve lu nd@@ eren shin ku kpa ? ( Pasalmi 26 : 2 ; 2 Mbakorinte 13 : 5 ) Aluer ú hide ú gbidye kwar sha aeren a ou sha mimi yô , alaghga ishima ia bugh ú nahan ú nenge wer gba u ú sôr mbamhen ou shin aeren ou agen . 10@@ 3 : ​ 13 , 14 . Ikyav i tesen yô : Paulu yange umbur Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la ér ve taver ayol a ve asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . 2 :⁠ 6 ) Kwagh@@ fan u Aôndo ka gbil@@ in@@ kwagh er kwaghfan u uumace nahan ga . Ashighe kpishi ka sea pasen ior kwagh yô se pine ve aluer mba eren msen ér Tartor la u̱ va yô . Nahan kpa , mba pin un yô , a lumun wener i gbe je kpa un ngu a vande lamen a ma wanye u mbamaren mba nan ve lu Mbashiada ga . ( Luka 12 : 15 ) Doo u se hen sha kwaghwan ne , gadia se mba ken shighe u ior ve har uma ve jimin cii sha inyaregh ki keren shi ka ve henen ér inyaregh ki ng@@ een a mi la ki ve a msaanyol man m@@ ze@@ hemen yô . Yange ve tôô shighe ve tes@@ em kwaghpasen , shighe karen yô , ortamen ugen gba tesen mo er me er ityom i i nam ken tiônnongo yô . ” Se fa Ruamabera kaa ér or ka nana̱ kpe yô nan kera fa ma kwagh je ga . Aluer ayôôso nga hen ya u Orkristu yô , ka kwaghwan u ken Ruamabera u nyi nahan una fatyô u wasen sha gbaa nee ? Ka i doo se u lun imôngo . Er ma orgen môm shin tar nan lu pasen iti i Yehova nyian ga , í lu se tseegh nahan , mayange kwagh ne a̱ de hungur se ga . Aluer kape kwagh wou a lu la yô , za hemen u suur sha Yehova a ishima you cii , nahan una na u ishimawan er u lu “ pasen iti Na ken igbar ” la . — Heb . • Ka akaa a nyi nahan aa na ve or nana hen ér Aôndo gema ijime a nan@@ aa ? Shighe kar yô , ve za a zayol ne ken “ nongo u Kristu ” u mbatamen ve til sha ityough nagh la . — Mat . ( Ekesodu 34 : 6 ) Anyom nga karen yô , Mose wa icam i wuese Yehova wener : “ I@@ gbenda Na cii , ngi jighilii . P@@ ase nen jighjigh u ior asev ve ne Aôndo la sha inyaregh ki tar wase . ” Peteru ny@@ iman kwagh u Yesu ôr ne , ér un yô una var a Yesu zan zan ken ku je kpaa . Mba@@ kp@@ ish@@ iv hingir u civir Ba@@ al , aôndo u aiegh . ( Mat . 19 : ​ 25 , 26 ) Nahan kpa , aluer se soo u nyôron ken tar u he la , shi zan hemen u lun uma zum u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la ua bee kera yô , gba u se nôngo hegen se “ kôr ave ” sha uma u tsôron . Paulu nger Mbaromanu washika sha kwagh u mbam@@ nenge mba lun a mi kposo kposo . F@@ a wer sea nôngo nan nan je kpa , alaghga mba ve pav ivaa la vea za hemen u tagher a m@@ ts@@ wen@@ em sha ashighe ashighe . ( b ) Shighe u isharen i ji@@ mba@@ gh i kende ken a vese yô doo u se er nena ? Mkaanem ma mbamaren asev mba hiihii , Adam man Ifa ôr a Aôndo mara lu mhii u uumace hii u nan atô@@ akyaa a keren ish@@ ô je la . — Gen . AN@@ YO@@ M : 34 1 : 13 , 14 ; Aer . 7 : 21 , 22 ) Ve lu uma sha shighe u gba u vea tsua akaa a vesen a vea er yô , er se kpa i lu nyian nahan . ( E@@ ks . Sha ityôkyaa ne yô , mba ye bredi shi mba me wain la ga , kpa ka ve za mkombo u umbur ku la ve za tema ving ve nenge er ka i er mkombo shon yô . J@@ im@@ in@@ kwagh u a lu ke ’ Mbaheberu 10 : 24 , 25 la yô , kanyi ? Yange Mbayuda mbagenev kpishi nengen tiônnongo u Kristu u lu iyev yev la nena ? I M@@ A@@ R K@@ sen@@ iya ken inyom i 18@@ 9@@ 7 . Ngeren ne pase se kwagh u se fatyô u henen ken ishimawan i profeti M@@ ika la yô . I@@ ny@@ am@@ to@@ ho je kpa ka i kura ônov vev sha u kwaghbo a de eren ve ga . Or@@ t@@ umb@@ un@@ m@@ fe@@ takerada ugen Ar@@ c@@ hi@@ b@@ al@@ d T . Ruamabera pase anyom a or a nyôr ve nana kuma u eren batisema ga . Nahan kpa , M@@ ika yange nenge a mkur u hanma kwaghôron u profeti u Yehova mgbegha un ôr la ga . Er ityom i í ne u yô . ; D@@ im@@ ic@@ h@@ in@@ o , K . M umbur , shighe ugen la m pine un mer , “ F@@ red , hii nan ka mea nger washika mbagenev ve u sôr akaa ker kpishi nahana ? ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ‘ tar ve u lu sha ’ la kpa , mba nengen ayol a ve ér ve mba “ mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov ” ken tar ne . ( F@@ il . U@@ ̱ tesen ikyav i kwagh ne ke ’ a@@ we yô , ú ngu veren ato a kwaghwan u Mkaanem nam man u nongo na u we ér i̱ z@@ aan mbamkombo mba tiônnongo u Kristu mbara cii sha hanma shighe la kpa ? Nahan kpa , ka a zer yôôn kasua yô , ashighe kpishi kwagh u i lu yôôn la a gba doon mbak@@ as@@ u@@ av . ( Anzaakaa 31 : ​ 10 - 28 ) Kpa noov man kasev mbagenev kpishi , nenge ér hemba doon u eren tom ne imôngo . Shighe u se tagher a mbamzeyol yô , doo u se umbur nyi ? Anyom 15 ken ijime , shighe u An@@ ne - R@@ ak@@ el po@@ so anyom 20 la , a mough a yem ken To@@ go , ape a lu eren tom u pasen kwagh vea tiônnongo u eren mk@@ om@@ o ken iliam i sha ave la . 5@@ ,@@ 3@@ 7@@ 5@@ ,@@ 2@@ 7@@ 6 Ieren ve i t@@ angen iyol ga ne i doo se kpishi je ! Ve mban vea fatyô u ôron a Aôndo saan saan ér : “ U kur@@ am sha mzeyol . ” Kpa pasen Mbakristu mbagenev mba ve civir Yehova vea na imôngo la awashima na ne yô , ve tôndo zwa u wasen un . Ashighe agen yange se lôh@@ ô an@@ ng@@ ôô@@ v asev kua azende a ase a ken tiônnongo iwer hen ya wase . I@@ b@@ aver i Nan Ishim@@ at@@ aver man A@@ ka@@ atô@@ v@@ on a S@@ a@@ gher Iyol Paulu yange wa Timoteu kwagh , un u lu Orkristu u i er un batisema shi i tsua un u yemen sha kpaa la ér : A̱ “ dondo perapera ityô kua u civir Aôndo man jighjigh u nan man dooshima man ishima i wan man ishima i legh legh kpaa . ” Kwagh u Yehova a Er La A nger ér : “ Kpa kp@@ an u Ter yô , ka u nana̱ lu or u a@@ y@@ ongo ga keng , kpa nana̱ lu sar sar a ior cii , nana̱ lu or u fan ityesen man or u wan ishima kpaa . ” Ikyav i hiden a iyol ijime i Mose a ver se la ngi se a iwasen je he ? Sha mimi yô , tsaha ne yange u bende a ior nav asange asange man non@@ go@@ ior la jimin cii . Ka akaa a dedoo a nyi ka a sar mbag@@ en@@ eve ? A hii nan ve takerada ua wase ior mbagen vea kuma u lun mbatomov kpa shi takerada shon môm môm ua kera wase mbagenev ga ? ( 2 Timoteu 3 : 1 – 4 ) A@@ eren ne nga yangen se u fan Mkaanem ma Aôndo . C@@ am@@ er@@ on : Jigh@@ ilii yô , Daniel yange kav kwagh ne ga sha ci u shighe u Aôndo ver ér uumace ve kav inja i akaaôron a profeti a ken takerada u Daniel la lu a kuma ga . Ô@@ no@@ v mba Kwase la mba V@@ an ken Y@@ a ! S@@ ea gbidyen kwar sha atô@@ akyaa a a ne ve i gbe u se tesen or@@ wan ndor a vese dooshima yô , doo u se umbur kwagh u Yesu yange kaa ér Ter na “ ka A er iyange Na i̱ due i̱ ta sha mbaaferev kua mbam@@ imi kpaa , man ka A n@@ ôô ura sha mbap@@ er@@ apera man mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpaa ” la . ( Mat . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 12 ) Ne mbamaren , ne tese ônov enev nena ? ( Pasalmi 47 : 2 ) Ish@@ ember i “ U@@ hemban@@ sha ” la ngi ôron kwagh u lun a tahav mbu hemban cii shin u lun tor u hemban cii . M@@ ato u yange gba u una tôô se la ve yô , se mase kaven er lu mat@@ o u kiriki yô , nahan gba u se mbagenev se tile sha . U@@ ̱ ma ú vihi ishima sha ci u aan a i@@ civirigh a ú lu a mi ga la yô , gema er tom sha ian i civirigh i ú lu a mi la — ian i wasen mbagen sha u ve̱ fa Yehova la . ▪ Yehova Kor Se shi Ne Se Akaa Cii Shighe u Yesu hii tom na u pasen kwagh la , á ôr kwagh u tôv@@ ac@@ an ér nyi ? ( Yobu 38 : 4 ; 40 : 4 ) Yobu kav inja i kwagh u i lu ôron un la nahan hide a iyol ijime . Kwaghôron u i kaa ér : “ I@@ ce yen i sha it@@ you kpaa , i ôr i cii ” ne ngu a inja nena ? F@@ ese je maa m hii u ôron an@@ ng@@ ôô@@ v av kwagh u m lu henen la , m lu pasen ve gbar gbar mer Aôndo tôndo zwa ér una gema tar u hingir paradi@@ so , nahan uumace mbap@@ er@@ apera ve ts@@ ôr ker . Er In@@ i@@ umbe la Hii Yô Ken inyom i 1@@ 5@@ 13 la , or@@ zende ugen ken tar u Ish@@ pania , i yilan un ér Ju@@ an P@@ once de Le@@ ó@@ n , yange nyôr t@@ so ugen yem hen ic@@ ile i C@@ ar@@ ib@@ be@@ an , sha u za keren mngerem ma una ma ve una tsa a bee iyol ga yô . 2 , 3 . ( a ) Aluer se tese iwuese sha averen a se zough a mi la ga yô , ka nyi ia er se ? • i lu kwagh u hange hange ken iv@@ es@@ ee ? Mba han@@ ger kwagh shi ve hemba soon ayol a ve shi mba ongo mhen u mbagenev kpaa ga saa u̱ ve , shi ve na jighjigh ér kwagh u ve nenge ér ka “ ian ” i ve lu a mi u eren kwagh sha ishima ve la saa ka un á lumun a mi keng ye . ( Yesaia 32 : 1 , 2 ) Aluer gba u vea taver or ishima shin vea kôôm or yô doo u vea kôôm nan sha imo i legh legh . Iky@@ aa i sha A@@ yange a Yobu La Kanyi yange i na ve Mbayuda mba ken Mbag@@ rika gba ah@@ on@@ o , man mbatamen mba ken Kristu vea hen kwagh sha gbenda u i nenge sha ah@@ on ne nena ? A@@ min@@ ad@@ ab@@ i ( Marku 6 : 30 – 34 ) Nahan yô , á ver Mbakristu jimin cii ikyav sha kwagh u tom u eren sha gbashima . — 1 Yohane 2 : 6 . I tôv se mbagenev kpishi a ican je zua ga , shin a̱ lu@@ ̱ pur@@ usu se nyer - ou , shin a̱ lu@@ ̱ m@@ yange i yange se kwagh@@ eren - ou shin a̱ lu@@ ̱ i@@ gb@@ i@@ di@@ v i gb@@ i@@ di se c@@ a@@ veraa shin a̱ lu@@ ̱ iky@@ á@@ v mbi saa se kpaa . 1 Mbakorinte ityough 14 tese ér awashima môm u hange hange u i eren mbamkombo mba Mbakristu yô , kanyi ? Un kpaa ngu veren ishima keghen shighe u á shi ikyua ky@@ ua u Tartor u Aôndo ua va kar a tar u h@@ ua u ú soo iyol i ú tseegh ne kera ve , una gema a ver ú hemban doon sha ityough ki ú la . ( b ) Ka ieren i Orkristu i nyi i̱ hembe lun a inja ci@@ il@@ i , man ka sha ci u nyi ? B@@ en@@ j@@ am@@ in , u a lu anmgbian u An@@ ne - R@@ ak@@ el la , ngu anyom 33 . Jigh@@ ilii yô , “ Aôndo Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii ” sha ikyev i i@@ w@@ om i Kristu la . Yesu una ver hanma or u nan “ ongo ” akaaôron a na shi nan “ eren ” sha mi la cii doo doo . ( b ) Aluer se kporom hen ik@@ ôn@@ ough ki torough ki mh@@ ôôn ki Yehova yô , se ngohol nyi ? U tesen ikyav yô , af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova a ken tar ugen kaa ér mbacivir Aôndo mba ken tar la ka vea due u pasen ior kwagh yô , i ta num sha a ve ; i er kwagh ne a ve ken inyom i môm tseegh kuma kwa 32 . K@@ av Jighjigh Ve u Nan — Mbam@@ tsu@@ m N@@ av Tese Un Kwagh@@ fan Kpa aluer gba u a seer tan nan iwanger yô , kanyi i gbe u a ere ? Kwagh u a Ne Uma a He@@ mbe lun a Inja Yô Apostoli Peteru nger ér : “ Ka sha kwagh ne je i yer ne ye , gadia Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ik@@ av je sha u né dondo Un ijime yô . ” Shi i lu se ken ishima er Or@@ pasalmi u a wa icam nahan la , ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a ken zwa wam man mhen wam u ken ishima , ve̱ lu kwagh u kuman We ishima , T@@ ER@@ E , V@@ ande wam man Or@@ p@@ aan wam . ” — Ps . Se tema ikyua ikyua , inja er se zua anu nahan , maa se hii u henen Bibilo . Mbayuda man Mbag@@ rika kua Mbar@@ o@@ ma mba sha derianyom u hiihii la ve lu a mnenge ugen ér , “ or u i ker nan i we nan ikyaa iyol ken igbar ” yô , nan ya kunya . Ve hiin kwaghpasen ah@@ wa 9 : 30 pe@@ pe . Hen sha mlu u haregh u u lu her la , man kwagh u a hembe gban ior mba hen haregh shon ishima la , kua kwagh u ú ôr ve una kôr ve sha m@@ tema yô . S@@ ev ka mb@@ ua aven a av nahan , ve er fe@@ fa sha u vea er sha mbamhen vev mbara yô . Alaghga se lu mb@@ as@@ u@@ le@@ v ga , kpa alaghga ura shin sen@@ ou b@@ enden a vese . Kpa ve fa ér ka iyua i sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo . • Se tese ser , se na wanakiriki ne jighjigh nena ? Tar u@@ gen@@ egh u Mbashiada mba Yehova yange ve wa ishima a akaa a yange i lu eren a ve a tesen mp@@ av anyom anyom yô , lu tar u H@@ ung@@ ary . 28 : 19 , 20 ; Luka 8 : 1 ) Aluer anmgbian u nomso ngu ha@@ gher sha akaa yô , ortamen nana fatyô u tesen nan er Yesu yange wase mbahenen nav u nengen a kwaghbo u a lu ken ieren i keren u lun tagher tagher la yô . K@@ e ’ tar u A@@ ust@@ ria yô , i kaa ér iv mbu sha at@@ ser@@ egh mbu mba ish@@ wal@@ ans@@ i la de ish@@ ar . Lu duen m@@ ny@@ im ma ilen kp@@ ir kp@@ ir shi aka@@ ver na lu ts@@ endan a@@ gb@@ o@@ gh@@ ol kpaa . A nôngo ér tartor u Yuda u hide u lu yôugh@@ yô@@ ugh shinii ? Yange se yila ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i kpishi sha mi ga . Ka u saa vea er nahan keng man iveren i Aôndo ia kohol ve ye . Shighe u or@@ im@@ ande ugen zamber a Yesu ér a wanger un im@@ ande yô , Yesu bende or u “ lu a im@@ ande iyol yo@@ ho@@ loo ” la uwegh iyol , kaa a na ér : “ M lumun , i̱ wanger we ! ” Ab@@ aver tese ér mba ve ne mbagenev iwasen nahan ne mba zough a mk@@ om kpishi . Se er tom u sôron atôônanongo anyom ahar tseegh maa i yila se ér se za er tom shin Betel u ken gar u Roma la . Ka kwagh u za hemen ken T@@ esalonika h@@ en@@ pe Paulu tese Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev a cian Aôndo ken shin@@ ago@@ ge je ne . Hen shighe ne , Samuel kpe kera . ( b ) A@@ kar a mba i shigh ve mkurem , aa im@@ ura i ker ve sha kwagh u perapera la zua a mk@@ om nena ? A@@ dooga ka i hemba lun se ican u suur sha Yehova shighe u se lu ken zayol la sha ci u nyi ? ( Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 5 : 12 . ) Sha shighe ugen la Yesu er ivande na ikpelaior i kuman nomso@@ mbaiorov 5@@ ,000 nahan kwaghyan . ( Aerenakaa 1 : 8 ) Kpa kera cii je Peteru fa wener , er un lu or@@ henen u Yesu yô , a gba u una ôr mbagenev kwagh u jighjigh u un ne Yesu la keng . 3 : 13 ) F@@ a nen ner , msen ka gbenda u tesen ér ner suur sha Aôndo . A nger wener : “ Ver ishima u ôron ior Bibilo . . . zan zan me kar van . ” ( 1 Tim . Shin er gbenda u p@@ eren zege@@ mnger la yange u hemba lun kô@@ v@@ or@@ a nahan kpa , yange ma u na Mbaiserael ma za ase@@ gh sha Mba@@ fil@@ iti mba vihin tu mbara . An@@ ar u hemban ve@@ gh@@ em cii la — un u a lu kwagh u maan akaa a sha won cii a mi la — a nd@@ ahar je yô , ini@@ ende mnger i môm tseegh ka i̱ lu a ve ker i kuma b@@ iliôn ub@@ iliôn deri môm . • Ka sha igbenda igen i nyi noov man kasev vea fatyô u den ér Yehova a hemen ve ? Yehova Una Na Se In@@ j@@ ar Sha mnenge u tar yô , Paulu yange za iky@@ ur@@ aa ? 6 : 18 ) Ieren ne ngi i tese ér se mba ior mba tilen sha mimi . [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh / U@@ foto u sha peeji 7 ] Kwagh u i ver ishima u ôron heen jighilii yô ka mtsera u̱ keren sha mimi ga la . Una gba ng@@ or@@ on shin ijime tesen Ter na gbenda shin tesen un er una n@@ aha mat@@ o yôô ? ‘ I ungwa Un sha ci u mci@@ e@@ aôndo Na la . ’ Nahan cii kpa , mbatomov mba gomoti lumun u hiden nan Mbah@@ enen Bibilo la@@ asen u lamen sha re@@ di@@ o ga . Ka a lu pi@@ pa i̱ tôôn abaver ior a ôron kpa i lu di kwagh shon môm tsô , ka hembe ib@@ aver i bo er b@@ om u í te m@@ ape , á hembe a@@ you shi á w@@ oo ior mba ish@@ ôô@@ gh kpishi nahan ga . Ior ka ve ôr akaa nahan sha ci u ve ban a jighjigh , shi ve fa kwagh u a lu jighjigh u nan u mimi man er ka a er tom la kpaa ga . ○ Kanyi tom Aôndo tsua sha ci u Yeremia ? Ve lu a hanma kwagh cii , shi lu u vea lu uma gbem sha won , ken bem . ( Gen . Se cii se soo u zuan a iwasen ken Iyoukura i H@@ enen i ken hanma s@@ ati la . ( Aerenakaa 1 : 8 ) Shin er i lu tôvon tiônnongo u Kristu u í ver un ica lu a gba ga la a ican kpoghuloo nahan kpa , Yehova na tiônnongo la zua a iwanger i ken jijingi , shi mbahenen mbah@@ ev kpa seer ng@@ een a ngee cii . — Aerenakaa 2 : 47 ; 4 : 1 – 31 ; 8 : 1 – 8 . Wan@@ kwase la nenge ér gba kpee u una pase kwagh u Aôndo u mimi . Se nenge nen ase er yange yar tom a mfe ne sha kwaghfan ken ityesen na yô . ( Anzaakaa 6 : 12 , 13 ) I@@ mba ic@@ ugh ne nahan ia fatyô u nan or u i lu eren nan ifer la ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi . Ter u lun a dooshima nan hungur a ônov mba nan ga . Be@@ tu@@ el yange er nena sha kwagh u Re@@ be@@ ka laa ? A Bibilo shio yô , ma i hii nan ve ma se fe ser se fatyô u kporom ikyua a Or@@ gban wa@@ s@@ a ? Ngeren u dondon ne una time gbenda u u fatyô u dondon ikyav i dooshima man iyol@@ hiden a mi ijime man kwaghfan , i Yesu a ver la , shighe u u lu tsaase wan wou u hi@@ an la sha u a civir Yehova yô . U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba z@@ endan vea fatyô u nan or ishim@@ any@@ ian nena ? Kwase ne va mar ah@@ ina , lu I@@ so@@ u man Yakob . ( Ôr Aerenakaa 18 : 24 - 26 . ) ( Luka 15 : 7 ) Ka an je nana soo u kporom ikyua a Aôndo u zungwen mhôônom imba la nahan ga ? Nahan Mbashiada mba Yehova venda amba@@ akaa la ga , ve wuese á kpishi je . Se@@ kar@@ ia nenge mbam@@ pase mba sha mnenge an@@ igh@@ eni . Mbam@@ pase mban wase Mbayuda mba jighjigh mba ve lu maan tempel u Aôndo la ve fa ér Aôndo una sue ve . Er i tsen@@ ge@@ ôron ken takerada u Ese@@ kiel ityough 38 nahan , kera shi ca ga tsô Satan una kure tom na u “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i ” la . Mba civir imôngo ke ’ ikyum@@ u@@ ile i môm sha ikyev i Or@@ kur@@ an@@ ilev môm , ka Yesu Kristu je la . Doo u se taver ishima shi se cia ga , se venda kwagh la iny@@ igh i môm . Se fatyô u nengen a ikyav i dedoo ken kwagh u ônov mba Noa . U ngu anmgbian u lun a gbashima , u ú lu yemen u za nyôron anyom 20 , i er u batisema yôô ? A@@ dooga Mose yange fa ér Aôndo una pav Zege@@ mnger u Nyian , nahan gbenda ua due u Mbaiserael vea war ga . O@@ ri@@ h@@ yom u age@@ egh ne ka a er a@@ yom a mee ior mba Yehova shi a tsu@@ gh ve vough er or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ka nan h@@ ôn kwar ér nana kôr iny@@ on nahan . ( Mateu 28 : 19 ) Yange ve er tom ne vindi vindi kpa ? Me kohol we ker , Me ôr kwagh a we hen ijiir i nan i@@ w@@ om her la , hen atô u u@@ cer@@ ub@@ i uhar , mba ve lu sha are@@ ki u shiada la , Me kaa u akaa cii a Me kaa M@@ er Mbaiserael ve̱ er a la . ” Aôndo kaa a Ifa wener : “ Me seer we ican tsung sha iy@@ av mbu wan ou , ú maren sha ican je ; isharen you ia lu sha nom@@ u , ú lu sha ik@@ ev na . ” Ka unô ve ye “ man@@ a u ken myer la , ” man man@@ a shon tile sha ityough ki nyi ? “ Tsô TER na As@@ a man Yuda ve hemba Mbak@@ u@@ shi , nahan Mbak@@ u@@ shi yevese . ” — 2 K@@ ron . 11 : 30 - 40 . Shi ka kwagh u vihin kpaa u nengen ér mbagen mba@@ ̱ keren gbenda u nan sha u ivaa ve i tile dông ga . Aluer se fa Aôndo shi a doo se ishima yô , kwagh ne una wase se se lu ken mzough a akuraior agen nena ? Akaa kposo kposo a yange ve er la tese Mbakristu nyian kwagh u i doo u vea er shighe u ve kpa ve tagher a atsan imba la yô . ( K@@ ol . Jighjigh ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi . ( G@@ al . Kwagh ne una fatyô u eren mba ve vese ayol a ve ica i gbe la je kpaa . Hen ase sha ikyav i Davidi i i er ken Bibilo ne . A fatyô u karen uma u Orkristu sha g@@ ô@@ g@@ ô - a@@ yem u ior ve lu gban sha angahar yô . A@@ mon yange er akaabo kpishi , er ter na Tor M@@ an@@ ase kpa er nahan . Shi ve er “ kasev ken A@@ she@@ do@@ di man ken A@@ mon kua ken Mo@@ ab@@ i . ” 12 : 21 . Yesu yange lu a ieren i kundu kundu shi doo u lun ikyua a na kpaa . Nahan yô , se tese or er nana kura shin nana er akaa a Kristu a we se kwagh sha mi la nena ? ( Mateu 20 : 28 ) Er se lu Mbakristu yô , se kpa se soo u nôngon eren mbagenev tom , kua “ mba ve taver ga ” la kpaa . Or môm tsô yange nan fa ityesen nan kuma sha a na ga . Gadia Yehova ka Aôndo u sar sar , nahan saan mba ve civir un la cii iyol . 1 : 11 , 20 . Mba yange ve eren tom vea na imôngo n@@ aha un tar kpishi , kpa lu nyi i gema i er@@ ee ? Un kpa yange tagher a am@@ een man ak@@ aren kpishi , kpa ken akaa ne cii , a k@@ usu iember na her . Ity@@ ôkyaa i yange va shin tar jighilii yô Sha shighe ugen la Yesu kaa ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” I@@ yol@@ been ngi yangen or u henen akaa a he shin a c@@ imin ga . Kpa u za lun vea ve imôngo , je kôron ijende a ve kôôsôô la yô , ka shami ga . Kape me wuese We er m lu uma sha won je ” la . ( Ps . Alaghga tsô , ngô u wanye kwa@@ or ne shi vaa , kpa kwa ne yô lu m@@ liam ma i@@ ember@@ egh . Satan yar tom a a@@ yom kposo kposo u vihin ivaa u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . Kwagh u Yehova hii gban yô lu or u ken jijingi , i yilan un ér “ I@@ mo ” sha ci u un lu Or@@ shua u Yehova . I@@ pi@@ pa@@ abaver shon kaa ér ityôkyaa i môm yô , ka sha ci u “ ior mba fe mzeyol u nom vea kwase man mzeyol u nzughul a mbayev mba kiriki fele , kpa mzeyol u nzughul a mbag@@ anden yô mba fe fele ga , gadia ônov ka vea nzughul a mba@@ beenyol yô , mba@@ beenyol mban ve hen ér alaghga ka ve ayol a ve ve ne ve i lu nzughul a ve ye . Shi gomoti man mbam@@ zough mbagenev k@@ an@@ shio u yangen ior u nzughul a ve . ” ( a ) Ka unô Yehova a we ve tom u y@@ esen ôn@@ o@@ v@@ o ? Shighe u Mbayuda hingir u ‘ ci@@ gh@@ ir asema , kera lu wan ikyo ga ’ yô , Paulu hide gba pasen mbagenev mba ken gar la kwagh . Yange m gbidye kwar sha avur a Bibilo ne zu@@ lee shi m er msen mer Yehova a wasem , nahan m hii u den ishim@@ an@@ yo@@ on kure kure . Kpa jighilii yô , ka cii uma tsô nee ? ( a ) Ka ityôkyaa i sha uhar i nyi i ne ve Mbashiada mba Yehova ve lu a ishimat@@ seen y@@ um@@ u ? ( Mateu 24 : 14 ) Aluer se mba eren nahan yô , se lu nan ior ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken tar ú ua lu a ma m@@ vihi u mlu u wang ga la . Kpa kwagh ugen gema er . Er nan ve iyange i or tsegha iyol i nan la ia fatyô u b@@ enden a ishimaverenkeghen i nan lu a mi la ? Sha iyange i J@@ un 14 , 19@@ 44 la , i erem B@@ atisema . H@@ ide Hen sha M@@ lu Wou M@@ fe u Aôndo kua Yesu Kristu la una fatyô u van a mlu u k@@ ang@@ en@@ aa vea Yehova Aôndo , mlu shon u una wase se u zuan a bem u ke ’ ishima la “ M F@@ a A@@ tsan a Ve ” ( E@@ k 3 : ​ 1 - 10 ) , 4 /@@ ⁠ 1 Man gema ken a@@ you a nyôron makeranta di ye ? I mar se cii a m@@ shi u vihin tsung , ka isholibo je la U na kwaghôron u profeti u Paulu u i nger ke ’ 2 Timoteu ityough 3 la jighjigh wer se mba ken “ ayange a masejime ” nena ? A kaa ér : “ Sha iyange igen tugh , m lu nôngon mer S@@ te@@ ve a zua a iwanger sha kwagh ugen , nahan ishima vihi un a mo , maa ta@@ m sa@@ mbe . Gbenda u S@@ ôron A@@ yôôso ( ken ivese ) , 4 / 0@@ 8 Er nan ve Yehova a ne ian ér akaabo a ere ? I@@ ca a gba ga tsô vea sun@@ da kwaghbo u ve lee la . I ôr kwagh ugen u pasen inja i dooshima i kaa ér ka ‘ mlu u kundu kundu u or nan lu a mi sha orgen shin u doon a or tsung , man u doon a or shin soon nan . ’ Ka shighe shon je ne , ayange a masejime a se lu ker ne . Mbaiserael mba ve undu igbenda ve i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve hide hen Aôndo la yange ve gema ‘ ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v ve ve na naagh a mi , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua . ’ Gba u mfe u ú fe wer m@@ ve u Wan u or mgb@@ ôghom la una wase u kua tsombor wou nena ? Ishim@@ a@@ verenkeghen : Er Aôndo a lu I@@ j@@ ende yase yô , se mba a ishimaverenkeghen sha kwagh u mlu wase u ken hemen . Kwagh@@ ts@@ eren u Hi@@ ihii u ke ’ A@@ ka@@ ats@@ eren a A@@ ta@@ an La ( 2 Mbakorinte 1 : 23 , 24 ) M@@ gem ugen kaa nahan ér : “ Se mba eren tom a ven imôngo sha u se na i saan ne iyol , sha ci u jighjigh wen u nan la taver . ” 11 Ka A@@ ny@@ ighe Mimi ? Aluer ivur i sha iyange ôr kwagh sha tom u pasen kwagh jighilii yô , a fatyô u ôron ivur shon shi lamen sha mi kpaa . Or la ta@@ m mciem iyol ér , “ nahan yô , ka we je i gbe u a ta u kwa ne ye . ” Or@@ pasalmi Davidi ngise wa icam ér : “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo ; kwa@@ v@@ aôndo kpaa ngu tesen tom u ave Na . ” ( Ps . 8 : 15 - 17 ) Kpa gema u eren or batisema shin mnger ken iti i icighan jijingi , kwagh u i eren sha mbam@@ kohol mba Mbashiada mba Yehova mba kiriki man mba vesen sha ayange a ase la di ye ? ( b ) Se fatyô u kaan ser tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia lu ityough ki sha un@@ yi@@ in ki inyam la sha ci u nyi ? Ngeren ne tese wang ér yange lu ôron kwagh u kuren mbamgbe mba tsombor mba sha iyol . ( Anzaakaa 15 : 22 ) Kpa iliam i gbar gbar man i sha icivir i gem i ve a bem man msaanyol . Kpa mnenge ne ka mnenge u vough — shin u shami je kpa ? Sha u tesen mhôônom ma kôron ma sha inja i Aôndo la shi samber a mimi u injaa u ken Mkaanem ma Aôndo la yô , ú fatyô u wasen mba ve lu zungwen la sha er vea zua a m@@ sur@@ shima man ishimataver hen Yehova , “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” la . — 2 Mbakorinte 1 : 3 . Kwagh ne na mb@@ as@@ u@@ le@@ v ian i wuese Aôndo u a ne ve iy@@ i@@ av la , gadia or “ u nan zu@@ ngu or@@ ibanave mhôônom yô , nan ngu civir [ u A gbe nan la ] . ” Nahan kpa , ken inyom i 19@@ 19 yô , gb@@ ande gema imo . Yesu yange kaa a “ mba ken Y@@ u@@ dia ” man mba ken Yerusalem ér ve due ken gar la kera . Kanyi i wase profeti Daniel u hiden a iyol ijime , man kanyi ia wase se u eren er un nahana ? I fa un dedoo sha an@@ zaakaa a na a ôron la , man i pase ikyav i injakwagh ér ka “ kwaghôron u ti@@ ôn@@ ôô sha kwagh u á er kpôô kpôô ga , kpa i̱ ôr sha u nan ityesen sha kwagh u ieren i vough shin mimi u ken jijingi yô . ” ( Mateu 19 : 3 - 5 ) Yesu maa ôr mkaanem ma ken Genese 2 : 24 , ma i nger sha kwagh u Adam man Ifa la . I@@ orov utar mba ken Bibilo mba se lu timen sha uuma vev la ka unô ? Kwagh la kera tese e̱r mbampin mba i pin ken Yobu 38 : 8 - 11 mbara ve lu sha shighe vough hanma shighe cii gaa ? ( 2 Mbakorinte 8 : 12 ) Kpa , ka iyua i eren mbagenev iyol yase shin nan ve kwagh sha ave ase ne tseegh i lu naagh ku Aôndo una na se iveren na y@@ ee ? Yesu tôndo zwa a ve ér una na ve iyua injaa sha ci u jighjigh ve u nan . G@@ reg@@ or@@ i@@ o kaa ér : “ Dooshima u tiônnongo ne a tesen se la ngu a bende a vese kpishi je . ” Yesu yange taver mbahenen nav ishima ér ve “ eren . . . msen , ” shi un iyol@@ na kpaa yange eren msen . Yesu kaa wener injar ne ngi “ Sha , ” sha ci u i̱ due hen Yehova . M@@ sen u yange i s@@ ônon Aôndo ér , “ kura se sha ikyev i akaabo a shin mnger man i@@ pi@@ la i mbaihyomov ” la kpa Aôndo ungwa ga , ig@@ ir@@ g@@ i i mnger i kuran ior í ter na nyôr la ngi ng@@ ur yemen yô , ig@@ ir@@ g@@ i mnger i u@@ ity@@ a i Jam@@ an@@ i va ta num sha í ve cii ve tim , zum u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Sha I@@ I la . — All in the M@@ ind — A F@@ are@@ well to God . Mba y@@ amen ish@@ ô hen mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v sha iny@@ ar , sha er vea kure mba@@ ish@@ ôô@@ v ijir sha a ny@@ ighe yô . Hii nan ve Mose yange pine Aôndo iti na , man ishim@@ any@@ ian i Mose la lu i sha inja sha ci u nyi ? Akaa ang@@ an cii na Mbakristu u gban ken aeren a bo . — 1 Mbakorinte 15 : 33 ; Yakobu 4 : 4 . A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 200@@ 8 ( b ) “ I@@ k@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar ” i í er kwagh u i ken Mateu 19 : 28 la tile sha ityough ki unô ? Aluer se time sha akaa a kpilighyol a Yehova a er la yô , mayange je se gba teman tsô ga , se ôr mbagenev kwagh u Aôndo kpee . Mba@@ apostoli mba Yesu Kristu mbagenev yange ve lu mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u shin Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia la . De m pase u kwagh u dooshima u yange m hii lun a mi sha Yehova la . ( Mpa . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ; Anzaakaa 12 : 25 ; Yakobu 1 : 27 ) Aluer se mba eren nahan yô , ka msaanyol tseegh se zua a mi ga , Yehova una zung@@ we se mhôônom a kighir sha mi . — Aerenakaa 20 : 35 ; Yakobu 2 : 13 . Apostoli Paulu pase ér : “ Zum u Una gema tartor Una na Aôndo Ter , er A vande timin tar@@ kuran cii kera man tahav kua agee cii kpaa . Ma kaa ér : “ A@@ ve ou a̱ de shir@@ in li@@ vaa ga . Aôndo nengen jighjigh u mbatomov nav nena ? V@@ e@@ gher u hiihii u tar u Satan u a vande been a mi yô , ka Zege@@ bab@@ ilon , u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii la . Ú F@@ atyô u M@@ ough@@ on Y@@ e@@ men hen H@@ aregh U@@ gen Kpa ? Ish@@ pania ka zwa u vesen u i lamen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o yô , kpa ini@@ on@@ go@@ ior igen gema ngi ker kpishi i i lamen ijô igen yô . Or@@ pasalmi ôr kwagh u Yehova nahan ér : “ Or u nan tem ken ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha yô , nana tsa ken m@@ ure u U@@ hemban@@ agee cii . Nahan kpa , ka kwagh u mba i tsough ve ér ve lu ken nongo u mba yemen sha ne vea er a uma ve la una tese ér ve kuma shin ve kuma ga ye ; man hanma ve yô nana tsua kwagh u nana er a uma u nan iyol i nan . — Mateu 24 : 13 . U fatyô u nôngon ityav a Satan hemban ! Mkaanem ma Paulu man tese ér saa Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban vea kpe cii ve vea zua a injar ve i yemen sha la ye . M seer zuan a inyaregh kpishi , nahan lu u me fatyô u y@@ amen ny@@ ity@@ ô@@ kwagh u a doom cii . Mbakristu mba tsuaa mbara kpa ior fa ve ér ve eren kwagh ken mzough . Er nan ve hemen u Aôndo u sha ikyev i Kristu Yesu la u lu u sha erdoo , man kwagh ne mgbegha se u eren nyi ? Ken inyom i 65 la , Yuda , u lu ngô môm vea Yesu la , yange nger washika hen Mbakristu mba i shighe ve mkurem sha jijingi vea na imôngo mbara , a yila ve ér “ mba i yer ve . ” Se mba zough a msaanyol u hemban cii la sha u eren Yehova tom . Mayange vea yina ishima ga . Ior umiliôn imôngo ny@@ iman Aôndo . ” Zum u i vihi se iyol yô , doo u se ver ishima ser Yehova a bee se angev sha ivande ga , kpa se er nen msen a̱ na se kwaghfan sha er se sôr t@@ wer u dedoo yô . M er msen semb@@ er@@ ee ne sha ci u anmgbianev mba ken tiônnongo mba ve lu tagher a mbamtaver la je he ? ’ ( Mpase 4 : 6 , 7 ) Ikyav tese wang je er , tahav ka kwagh môm ke ’ mbamlu mba Yehova mba@@ vesen mba u@@ cer@@ ub@@ i mban ve tese la . Sha mimi yô , Yesu yange tese tahav mbu kpilighyol ! Nahan kera lu hange hange u Yesu u lu Wan u môm môm u Tor u sha , un shon u i civir un ken tempel la kpa una ta kp@@ an@@ de@@ gh kura ga . Er shi hemba anyom dubu cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mase van la , “ Aôndo nenge , tar vihi ; gadia uumace cii vihi gbenda ve sha won kera . ” A@@ i@@ e u Satan er la vihi iti i Yehova , sha nahan yô Satan hingir “ ter u aie . ” Er i gba tar je lu aie u hiihii u i er je ne . Anyom nga karen 40 yô , shin e̱r if@@ i u Y@@ ord@@ an s@@ á@@ r av@@ enge nahan je kpa a y@@ à@@ ng@@ è Mbaiserael u yaren k@@ wan nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la ga . “ Z@@ enden er [ Yesu ] zenden nahan . ” — 1 Yohane 2 : 6 . ( Pasalmi 55 : 17 ) Se kpa se mba a ityôkyaa i vesen i lun a vangertiôr ser Yehova ngu ikyua ikyua , shi a wa iyol a kegh a kegh u ungwan hanma kwagh u a lu nyian se ishima cii . 6 : 29 ) Aluer se va kav ser se mba hi@@ an a orgen sha gbenda u iji@@ mba@@ gh shin se mba henen sha asaren a bo sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or yô , mpin ne a̱ wase se u lun tse@@ vaa , palegh kwaghbo u una due ker la . Kpa lu tan wanakiriki u jighjigh la icin ér a de lu a ieren i wanakiriki u bo la ga . Mba ve eren ikp@@ en@@ ga i sha ifer i zuan a inyaregh a iyol nyoon shio ka ve ny@@ ighe mba ve eren kpen@@ ga imôngo la ve ya ve inyaregh cica cii . Takerada u Yesaia ôr se er ua lu yô . Jigh@@ ilii yô , ka Aôndo tseegh a lu vough a ik@@ ighir shio ye . I nam iyua i zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti , kpa m gema m tsua u yemen makeranta u a@@ y@@ em@@ egh jighilii . Se kpaa gba u se ‘ wasen nen ik@@ av ayol a ase , ka nahan man se er sha tindi u Kristu vough ye . ’ Sha kpôô yô , iliam i Yesu la wase se u zuan a mlumun sha mbampin mba hange hange uta@@ an . ( Mbaefese 5 : 28 - 33 ) Een , Bibilo tesen se er se hii ve se kav mbam@@ yen asev shi se er tom sha mi man er se kôr cio u wan ishima a mbam@@ yen mba mbagenev yô . A kaa ér i̱ na un ian una nger kwagh u Yesu Kristu , una pase kwagh u un fe sha kwagh na yô . Ka ia t@@ ume ia sen ica hi@@ in@@ ii imba ne nahan , ka i̱ er nan ve i̱ war sha wono ? Y@@ A@@ NG@@ E ij@@ en kôr kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati la vea wan na , shi profeti u Aôndo kpa ij@@ en kôr un er ve nahan . Ka u kaan ér Mbakristu kpishi ken tiônnongo mba eren afer@@ akaa shin ve hingir “ atam a t@@ ur a vihin ” er Mbayuda kpishi lu nahan ga . Inja i u lamen zwa u wang la yô , ka u kuran atindi a Aôndo shi dondon akaawan a na ken uma wase . Nahan ior na jighjigh wuee ér mbakp@@ enev mba uma m@@ ape . ” Shighe u Aôndo yila un ér a lu profeti na la , wa taver un u lumun sha hiihii la . Ve kpishi tsa sha won kpa zua a kwagh u ve lu keren la ga . ( b ) ‘ A@@ ka@@ a@@ ôron a doon yange due ken zwa u Tor ’ nena , man se kange ishima u dondon ikyav na la nena ? Kwaghôron u profeti shon u i er kwagh u “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee ” mbi sha iyange i̱ Armag@@ e@@ don la tese ér ior mbagenev vea lu yaven . A@@ zende nga a lamen hanma shighe yô , ijende ve la i hemba taver . Aôndo yange na Solomon nger ér : “ Wan wam , aluer ishima you ia lu a kwaghfan yô , mo iyol yam kpaa , á saan mo ken ishima . Or@@ t@@ yom la kpo@@ gh@@ or Eliya , nder un , maa kaa a na ér : “ M@@ ough sha , ya kwagh . ” Nahan kpa , doo u se ci@@ gh@@ ir asema , gayô se ts@@ wam mbagenev shin se wa ve ikyo ga ze . Or@@ pasalmi ugen u yange zende sha gbenda u uma yô , kaa wener “ shi kpuaa tsô ” ma un kaha ma un undu gbenda u vough la ; or@@ pasalmi ne lu As@@ av gayô lu wan na . A ôr kwagh sha t@@ inekwagh ne ken kwagh@@ ngeren u sha utar man u masetyô ken aka@@ ang@@ eren ne . 9 , 10 . ( a ) Mbagenev ker u kuren asaren a ve sha nyi igbenda ? Ng@@ ôm waan ats@@ am vea mba@@ ats@@ am@@ ev mbagenev ken c@@ ôô@@ ci , shi anmgbian u ng@@ ôm u nomso gb@@ eren ats@@ am shi ku@@ h@@ wan p@@ ian@@ o . Ve kpa i va kôr ve i za wu@@ he ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v ér ve tsa ker anyom 25 . Shighe u ka a ver anmgbian di@@ ak@@ on yô , mbakur@@ an mba ve vi@@ e la ve za hemen u tesen nan . Mba@@ kp@@ enev mba han@@ a ? Apostoli Paulu nger Timoteu wener : “ Mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev ken tar u ainge ne yô , wa ve kwagh wer , ve̱ de gen@@ gese ayol a ve ga , ve de veren ishima sha inyaregh ki i fe kwagh sha m@@ in ken hemen ga la ze , kpa ve̱ ver ishima sha Aôndo . ” Se lu timen sha kwagh ne ken ngeren u dondon ne . Inja nena ? Nahan tartor u Iserael u ik@@ we pue la maa tim mcivir u wan@@ b@@ ua ér ior ve de u zan ken Yuda za civir Yehova ken tempel u ken Yerusalem la . Yange lu hange hange u mbamaren vea tesen ônov vev ken Iserael u tsuaa la . Yesu shi ôr imba kwagh ne , er i nger ken Mateu 20 : 28 nahan . Nenge sha a ve doo doo ! ” Se time sha igbenda ne môm môm . ‘ Z@@ a Nen , Z@@ a Ge@@ ma Nen Ior Ve H@@ ingir Mbah@@ enen , Eren Nen Ve B@@ atisema , ’ 4 / 1 ( F@@ il . 4 : 15 , 16 ) Anyom nga kar kpuaa yô , er anmgbianev mba ken F@@ ilipi man mba ken M@@ ase@@ don@@ ia tagher a atsan kpishi shi ve lu ken ‘ ibanave tsung ’ la , ve ungwa kwagh sha kwagh u u@@ gb@@ ayol mba Mbakristu mba ken Yerusalem mba i lu tôvon ve a ican la , nahan ve soo u wasen ve . Ka nyi Yehova a er sha u wasen u@@ um@@ ac@@ ee ? Bibilo kaa ér : “ I@@ v@@ u ka ts@@ ar u sha it@@ you u i@@ civirigh , mba zuan a i sha gbenda u perapera . ” Hii ken inyom i 1914 la je , i kaa a mbahemenev mba tar ne ér ve er nyi , man ve er nena ? Tese ikyav . ( b ) Ka hange hange u mba ve nengen ufoto mba iji@@ mb@@ aa la vea ker iwasen fese sha ci u nyi ? Mba@@ civir Aôndo kpishi vea va lu sha ian i civirigh i nyi ? Er se lu mbakur@@ an@@ ya yô , ka inja i nyi i gbe u se lu a mi , man ka nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Shighe u se lu lamen a anmgbianev yô , ka se lam sha gbenda u iyol a kpe ve ga , kpa vea gema a zua a ishimataver yô . ( Ef . Kpa lu u aluer ve kera ver ato sha imo na ga yô , nahan i@@ fan di kpa ia kôr ve keng a b@@ unde ga cii . — Duteronomi 8 : 10 - 14 ; 26 : 18 ; 28 : 2 , 15 . U@@ kwaghaôndo mbagenev cii mba tesen ér kwagh ngu ken a vese u a kpen ga yô . Se mba a ikyav i dedoo sha kwagh ne i í doo u se dondo yô . Sha iyange i Maria lu eren batisema la , a er msen tsung ér Yehova a wase un , nom na a de undun un ga . Yehova kpa keren ér i lu nahan ga . 22 : 17 - 19 ) Ô@@ no@@ v mba Yo@@ shia mbagenev , Se@@ de@@ k@@ ia man wan u wan na , Y@@ eho@@ y@@ ak@@ in kpa tese iwuese sha dyako i ken jijingi i ve ngohol hen ter ve la ga , ve cii ve civir Yehova sha mimi er Yo@@ shia nahan ga . — 2 Utor 24 : 8 , 9 , 18 , 19 . U@@ ng@@ wa Kwagh U Jijingi A Lu Ô@@ ron La ! 6 : 20 ; 7 : ​ 1 - 3 ) Heela tseegh ga , Paulu shi kaa ér Yesaia man ônov nav ve tile sha ityough ki Yesu man mbadondon un mba i shigh ve mkurem la . I@@ gbenda i taver ga i henen kwagh ne ia na kwaghhenen una doo kpishi , shi una lu u a inja kua mbayev kpaa . A@@ mba a ityom la yange fatyô u nan ishimaverenkeghen i nan myom la ga , sha ci u ma orumace u nan yen môm u nana fatyô u aren sha atindi a Aôndo a vough la kpa nan ngu ga . Shighe u umbur ku u Yesu : Ka shighe u ku umbur u zu@@ lum la , man shighe u i umbur ku la , kua shighe u i umbur ku i bee ica i lu a gba ga la . N@@ oo@@ v man kasev kpishi nyian kpa kape ve lu je la . ( b ) N@@ oo@@ v vea er a kasev vev sha dooshima nena ? Yange tôô wain man bredi u lun a kwa shio u̱ lu ikyav i awambe man iyol na la , a na mbahenen nav a kaa a ve ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” — Luka 22 : 19 . ( Ôr 2 Mbakorinte 4 : 17 , 18 . ) ( Mbagalatia 6 : 16 ; Mpase 5 : 9 , 10 ; 14 : 1 - 3 ) Mbagenev ke ’ ing@@ y@@ egh ki ior mba 14@@ 4,000 mbara yange l@@ ù Mbayuda mba sha iyol , kpa kpishi ke ’ a ve l@@ ù mba ke ’ akuraior a A@@ tô@@ at@@ yev . U tesen ikyav yô , cii man Mose va nger tindi u Yehova wa sha kwagh u idya i eren la yô , Yosev fa ér aluer un y@@ av a kwase u Po@@ ti@@ far yô , una lu eren Aôndo isholibo . Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Eren Tom ken tar u Rus@@ sia , 7 / 15 • Ka mnenge u nyi u nengen anmgbianev ou mba ken Kristu ? 3 : 12 — ‘ I@@ ti i he ’ i Yesu ér ana ? 42 : 4 , 5 , 11 ; 43 : 3 - 5 . Ken inyom i 55 , zum u Paulu lu ken E@@ fese , shighe u yem zende na u m@@ ishen u sha kwa tar la , a wa ishima ér una per Zege@@ mnger u A@@ e@@ ge@@ an , una yem ken K@@ orinte , una za mough ke@@ era una yem ken M@@ ase@@ don@@ ia . • Mbakristu mba tesen iengem i Aôndo nena ? 18 : 7 , 8 , 15 - 19 . Loho ne na u ian i eren kwagh . Uma u ken ga@@ adi yange taver kpishi , kpa di er Paulu man Shi@@ la kpa lu nahan , A@@ do@@ l@@ f man ah@@ ur@@ aior na kpa zua a atô@@ ôkyaa a nan Aôndo ish@@ u@@ ghun . M@@ doo u Yehova a doo se ishima la a mgbegha se u ha@@ an ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i doo u or Kristu nana lu a mi ga cii kera , ia taver ishe nan nan je kpaa . ( Nenge Mpase 3 : 16 . ) A ker ape y@@ eren ke ’ tar u D@@ en@@ mar@@ k , y@@ ande Zege@@ mnger u B@@ al@@ tic la . B@@ r@@ un@@ o yem hen ger@@ i u G@@ u@@ ap@@ i@@ ara . G@@ er@@ i ne gba ica a gar@@ tamen u tar u B@@ ra@@ z@@ il kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 60 , shi ior mba her nôngo u kuman er 7@@ ,000 nahan . 5 : 4 , 5 , 10 — Kanyi yange i tôô ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u hiihii la i va ver ken tempel u Solomon maa laa ? Awa@@ shima u Satan yô , ka u una nôngo yô se de u civir Yehova . Ter u nan soo mbayev mba nan yô , nan ne ve akaa shi nan kor ve kpaa . 14 : 8 ) Mayange af@@ an@@ yô nga a se va vaa ken hemen ser yange se hingir kwagh u Yehova ga . We u ngu wasen u eren tom u injaa ne kpa ? M@@ hen wase . ( N@@ um . 14 : 2 - 4 ) Mbaiserael gema ashe ken ijime , nahan ishima vihi Yehova a ve . — N@@ um . Jigh@@ ilii yô , kwagh u se tsough u eren la una na se uma gayô ku . Aluer se tôô ian yase i ma se er tom u pasen kwagh u Tartor kpoghuloo shi geman ior hingir mbahenen la se mba eren akaa a ase yô , se mba a awashima u bo . Ka mbamlu shin mbamhen mba nyi , shin ishima a lu or ker nan ve isharen i bo ia kende nana ? Se kpa kunya a kôr se a mba@@ wan@@ ndor a vese . Ken ato u ishima yam yô , yange m fa er kwagh lu saan mo yô . Sha nahan yô , gba u tar ua lu ikyua ikyua a iyange yum ga shi ua lu ica a i̱ yum kpaa ga . 11 : 5 . Shin yange ma m wa@@ shima ma m kegh shighe u hanma kwagh una va due wang laa ? Se hen ser ieren i hông@@ or@@ ough ne ia fatyô u vihin mlu wase vea Yehova nahan nan se lun a ac@@ ôgh@@ or sha ishigh ki Aôndo ga he ? Gba u hanma shighe cii se fa kwagh u mbamhen asev man alegh a yolough ase á kuma se . Iky@@ ôh@@ ô man u m@@ en@@ an ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov man dang u eren man asaren a isholibo aa fatyô u vihin m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase . R@@ i@@ po@@ ti i se ne hanma uwer la kpa ka gbenda môm u se civir Aôndo yô . ( 2 Utor 25 : 8 ) Alaghga yange Ne@@ bu@@ s@@ ar@@ ad@@ an tile ken af@@ o a na ken won u kpe@@ kpe u Yerusalem nahan ker gbenda u vea ta num sha gar la yô . ( Ekesodu 24 : 3 , 7 , 8 ) Nahan ve fa kwagh u Yehova soo ér ve er yô , wanger ve . Ashighe a yange m ôron Bibilo shighe kpuaa ne yange wasem u k@@ angen ishima u eren tom wam la her . ( Yuda 6 , 7 ) Sha mimi yô , yange iji@@ mba i eren du@@ mbur sha ayange a Noa la . Gbenda shon yô , ka u Aôndo iyol@@ na a pase se la . I pase se er yange hii ve nyôr iyol ken uma u isholibo la ga . Ity@@ akerada ne kua i í gb@@ eren sha ci u mba@@ a@@ wan@@ ev , er mba@@ ap@@ ir@@ ashe shin mbak@@ on@@ don@@ ato nahan la kpaa . H@@ ide sha kwagh u mba yange ve ny@@ iman kwaghaôndo u Mbakristu sha u tu@@ h@@ wan Kristu shi civir e@@ ev mbu tor kua ie@@ ev mbi mba@@ aôndo mbi P@@ l@@ in@@ y va a mi ken ate@@ jir la yô , a nger ér : “ Yange m nenge mer doo u me de ve ve yem . ” Apostoli Paulu wa Mbakristu kwagh ér : “ Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga . ” Nahan lu her kpa i gema shi i gber Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ken zwa Grika i yilan ér S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta ye . J@@ en@@ n@@ y ngu eren tom m@@ ishen vea nom na hegen ken tar u Ga@@ mb@@ ia . • Yehova ka a wase se u nôngon a ishim@@ any@@ ian nena ? Mbakristu mban lu tesen ior av@@ indi@@ r a a lu ke ’ Ruamabera , a a tese ér mkur u tar u ainge ne mgb@@ ôghom la . D@@ ian@@ na , a er nom hegen ka anyom 20 je ne , a kaa ér , “ ka m shi gban or@@ ya wam ijir mer , soon u keghen ato a mo shighe u kwagh a ze iyol se tem se lu lamen sha mi ga . ” Or@@ gen shin ity@@ ô@@ tar i tar u K@@ en@@ ya lu or@@ sule . Yehova una fatyô u veren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ve tsough u eren i Bibilo i vende ga la cii doo doo , gadia kape ngise er a Mose je la man zan zan nyian kpa eren nahan . — N@@ um . ( Mpa . 3 : 10 ) Yesu yange ôr kwagh u ishimawan i ka i wase se u wan ishima a atsan kua am@@ een la . ‘ De C@@ i@@ e Ga . Man ian kera lu cuku i Mbayuda vea due ken Yerusalem kera ga . ( Yobu 1 : 22 ) Kpa Satan lu a de ve ga . 7 : 5@@ 9 — S@@ ef@@ anu yange lu eren msen hen Yes@@ u@@ u ? Anmgbian S@@ w@@ ing@@ le yange er tom anyom e̱r 25 nahan ken ijiir i eren in@@ ki la Kwagh u na ve kwagh na hemba doon mo je yô , un kpa soo u va hingir pania er mo nahan . N@@ om man kwase mba ve lu a mar ga yô , ve tôô ian ne ve henen Bibilo imôngo . ( Anz . 15 : 1 ) I@@ k@@ we i Iserael i ihi@@ ar la man ve@@ gh@@ er@@ k@@ we u M@@ an@@ ase yange ve lam sha imo i legh legh shi ve pase ityôkyaa i i ne ve ve er kwagh nahan la wang , man ieren ve la sôr zayol u yange lu hen atô ve la . Yange i za hemen u wan iyol sha mkohol shi eren mbamsen . Ikyav i tesen yô , i yange Mbashiada mba Yehova ken Y@@ uro@@ pa man sha ajiir ag@@ enegh sha tar cii ac@@ in imôngo je sha ian i ve lu a mi i eren kwaghaôndo ve la , shi i er kwagh a ve c@@ a@@ veraa kpaa , ken derianyom u sha 20 la jimin cii . Kwagh@@ henen la been kera yô , m n@@ aha g@@ ong@@ ul@@ o wam m k@@ ôndo sha i@@ wo m za due m tile , doom ken ishima gande tsô m gba v@@ aan g@@ enger g@@ enger . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U ta hanma or u nana na mbadondon un gb@@ ev mbu nôngon cii icin ér : “ Ver nen ishima , de l@@ ahan nen u môm ken mb@@ akiriki mban ga , gadia M ngu kaan ne M@@ er , mbatyomov vev mba S@@ ha@@ av mba kenger ishigh ki T@@ erem u A lu Sha la , gbem . ” Kpa zum u Orkristu ka nana gb@@ ihi tom u nan sha apera yô , kwagh la a fatyô u van a m - p@@ ir u jijingi u Aôndo u a lu n@@ ú@@ m@@ ú@@ n se la . Ver A@@ she sha I@@ y@@ ua La , 3 /@@ ⁠ 15 Nahan cii kpa , kwagh ne wase se se seer kporom ikyua a Yehova shi se suur sha a na hemba ave a tse . Yesu kaa ér : “ Saan mba ve ker num [ keren bem ] la iyol . ” ( Mat . Yehova yange nengen ini@@ av mbi Mbaiserael naan un la ér ka icighan@@ kwagh . ( L@@ ev . Ma@@ ac@@ i 2 - 8 , 200@@ 9 Kwagh u Takerada u Ne@@ hem@@ ia u Tese Se Yô ( Mateu 24 : 14 ) Mba@@ awashima mban cii mba hange hange , kpa u masetyô ne gema ngu a kwagh ker u a doo kpishi yô . Se kpa se fatyô u kaan ser se mba zan zende . Yesu kaa a na ér : “ K@@ ur@@ an iyôngo Y@@ am . ” ( 2 Mbakorinte 5 : 21 ) A fatyô u geman ishember i í kaa ér “ hingir isholibo ” la kpaa ér ‘ naagh ku isholibo . ’ Mbashiada mba Yehova mba we ave sha akaa a pati@@ i ga . Bibilo kaa ér : “ Ne kasev di kpaa ungwan nen am@@ o a noov enev sha er aluer mbagenev ken ve , vea lu mba@@ wan kwaghôron u Aôndo ikyo ga je kpa , á ur@@ ugh ve sha mlu u kasev vev ” yô . Á taver ve ishima ér ve kar ayol a ve ve nenge aluer abaver la nahan tese ér yange orumace due ken inyam mimi mimi yô . 1@@ ,@@ 4@@ 8@@ 3@@ ,@@ 4@@ 30 Kanyi i tese ér iy@@ ugh i Aôndo ngi sha tar u Satan ne here ? Ken washika u Paulu vande ngeren la , ikyav tese ér yange pase anmgbianev mba ken K@@ orinte er un we ishima u zan ve inya yô . 39 : 1 , 2 ) Shighe kar yô , Yosev kpa va lu a or@@ kur@@ an@@ ya na , u “ nengen Yosev sha ya ” yô . ▪ Yesu kaa ér , “ saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” Gadia ka nan nenge iyol i nan , kpa nan yemen kera yô , fese je i hungur nan er nan lu yô . ” 14 : 18 . Shighe u m lu ken nongo u kiriki ken kô@@ le@@ eji la je , a hii u tesen mo an@@ umbe ne sha gbashima . Alaghga we kpa u vande henen sha mpin ne , ‘ U@@ umace mba ve gbe kwagh ga ne vea fatyô u yan ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Aôndo U@@ hemban@@ agee la kpa ? ’ 2 : 10 - 13 ) Apostoli Peteru ver se ikyav i dedoo sha gbenda u yange er kwagh shighe u Yesu kaa a mbau@@ ng@@ wan a na ér : “ Aluer né y@@ aan iyol i Wan u or , man shi né maan awambe a Na kpaa ga yô , né lu a uma ken ayol a en ga ” la . Cii ve i kaa ér or fa iti i Aôndo yô , a gba u nana ho@@ gh@@ or di a iti i i yer ér “ Yehova ” la tseegh tsô ga . A@@ vese agen kpishi yange lu inja er aa vihi nahan , kpa va hide doo je zua ga . Loho u profeti Yeremia lu pasen sha ayange na sha kwagh u mtim u Yerusalem la lu ior nav ze@@ ge uiky@@ a . Yesu Kristu hemen sha , nôngo u kuman anyom deri hegen . Me fatyô u pasen er yange taver mo kpishi u den un a kwaghbo la ga . ” ( S@@ ef@@ ania 1 : 4 , 7 , 14 ) Ka mba ve kor atindi a Aôndo tseegh a “ yer ” ve sha iyange la ye . — S@@ ef@@ ania 2 : 3 . Man se zua a akaa a injaa ne nena ? Yange mbatamen wa gumor ugen kwagh sha kwagh u an@@ umbe a vi@@ di@@ o a p@@ il@@ agh . 34 : 36 . 9 : 17 — Kanyi i lu ‘ mngerem ma i@@ in@@ i , ’ man ma “ nyo@@ ho ” sha ci u nyi ? Gbenda kera lu u nyôron ken sule u E@@ den ga , shi ior lu been iyol , kpen kera . ( Gen . Kpa ishimawan i Aôndo la i na hanma wase ian i tesen aluer ka hemen u Aôndo nan soo shin ka u uumace yô . Er lu a ior cii doo doo nahan kpa , gema tsuan a tsua mba una luun a ve kôôsôô yô . Nahan Maria vea nom na yem a na hen ya ve , mba za nengen sha a na . Orkristu nana soo u eren kwagh sha ishima i Aôndo sha kwagh@@ eren u nan a z@@ end@@ en@@ ya . Kwagh ne gema hingir kwaghbo ; gadia ior ve za civir u môm hen Betel ugen di hen D@@ an . S@@ aa se ver ishima shighe u or nan lu lamen la ve se fatyô u keghen ato a nan ye . Kpa Yesu kaa ér : “ Shighe u né nenge akaa ne aa eren yô , fa nen ner , tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ve . ” I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i yange Satan hii la ngi zan hemen zan zan nyian . • W@@ a im@@ aagh ki hanma kwaghhenen u ne tem cii . Nahan cii kpa , kwagh ne tese ér ka taver Yehova u ungwan msen u mba a doo ve ishima shi ve civir un ér ngu Ter ve la ga . Ieren ne i̱ zua sha kwaghwan u apostoli Paulu a we se ne . — Ôr Mbaromanu 12 : 17 - 19 . Kpa , iliam yase i ut@@ u la yange i hemban h@@ aren sha atô@@ akaa a se hen ken ngeren mba ken Iyoukura man akaa a se zough a mi ken iyange i se dugh kwaghpasen la . Bibilo yila id@@ y@@ a@@ kwase ne ér “ Zege@@ bab@@ ilon , ” sha iti i gar u Bab@@ ilon u ngise mcivir u aiegh hii ker , shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa kar kera la . nenge , gar a gba teman gbilin , ma or kera ngu ker ga ; gar u yan mgb@@ ough a ior ne ; a hingir er kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol nahan , un u a lu kwagh u vesen ken akuraior ! A kaa ér : “ M ngu zan sha Yerusalem sha kwagh u iwasen i sha ci u u@@ icighan@@ mbaiorov la , gadia doo M@@ ase@@ don@@ ia man A@@ k@@ aia u nan iwasen sha ci u mba@@ ats@@ anev mba ken u@@ icighan@@ mbaiorov mba ken Yerusalem la . ” Nahan , lu nyi Yehova er sha u kuren awashima n@@ aa ? A@@ g@@ un@@ du@@ utya u iy@@ ôô , ka myom je la . Lu u a man@@ de Mesiya sha kon . P@@ alegh Mbam@@ zeyol mba A@@ h@@ on a Gb@@ an a Ve a M@@ i La Pro@@ fes@@ ô u kwase ugen u i yer un ér G@@ ab@@ ri@@ el@@ la T@@ ur@@ natur@@ i yô , pase kwagh ne ér , “ or ka nana de u eren kwagh u nan fetyô cii , u una na ivese i nan ia hemba doon la yô , nan hingir u eren kwagh a orgen la sha mimi ga . ” ( Anzaakaa 22 : 15 ) I@@ gy@@ um@@ ior man mbag@@ anden mba ma ve kôron iyol tsaha je kpa ka ve fatyô ga . Ka sha igbenda i vesen ihi@@ ar i nyi Yesu yange pase mbahenen nav man mbagenev kwagh u Ter n@@ aa ? Sha ayange a S@@ ef@@ ania la , Tartor u A@@ shi@@ ria lu sha az@@ enger a tahav mbu ú . Í lu er ka mbagenev yange vea lu ken imba mlu la yô , ma ve lu henen ér , ‘ Me er nan ve me kure tom wam u nengen sha tsombor wam la sha wono ? ’ ( 1 Tim . 1 : ​ 13 , N@@ W . Ken u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar la , ic@@ ôr O@@ ri@@ h@@ yom , Satan Diabolo nd@@ era keren igbenda i ifer sha u n@@ zu@@ gh@@ ur a shiada i mimi i̱ mba@@ shiada mba Aôndo ve eren la . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron Takerada u Mpase As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u sha U@@ har ( Yesaia 43 : 10 ) Se fatyô u yan ikyar kôôsôô a na , shi se mba a ian i lamen a un u a ‘ ongo mbamsen ’ asev la sha hanma shighe cii . Ka sha igbenda i nyi nahan ior mba Yehova ka ve wase u maan A@@ you a Tartor ? Yesu tôndo zwa ér tar ua gema sha gbenda u kpilighyol sha ikyev i Tartor u Aôndo . ( Pasalmi 6@@ 4 : 3 - 5 ; 9@@ 4 : 20 ) Er se gbe uwer ga se lu ôron kwaghôron u mimi her yô , ah@@ endan a ken igbar a ka i va a mi sha icighan tom yase ne la ka i lu gbilin kwagh . Zum u se lu nan atô@@ akyaa yô , gba u se ver ishima se palegh u ‘ tsu@@ ghun ayol a ase , ’ man hemban je yô , aluer atô@@ akyaa shon gba zua vea mcivir wase yô . Er mbahemenev mba kwaghaôndo tu@@ ur gomoti ken ityô yô , ken inyom i 19@@ 28 la gomoti yôô ér a kera na Mbah@@ enen Bibilo la@@ asen u lamen sha m@@ t@@ ôm ma re@@ di@@ o ve@@ m ga . ( Luka 12 : 15 ) Or ka nana hemba veren ishima sha li@@ ba i nana zua a mi kpishi ken kpen@@ ga yum yô , nan kera nenge a kwaghbo u a lu ken kpen@@ ga shon , shin mbamzeyol mba ua va nan a mi la ga . Kanyi yange i lu keghen mba ve venda u suen mcivir u mimi laa ? Or@@ gen yange za hen iy@@ agh ki Betel ki ken L@@ on@@ don sha u za sôron iky@@ e@@ ky@@ e i gb@@ eren ityakerada , nahan kwagh la gema gbenda u yange van@@ den nengen Mbashiada mba Yehova la . U S@@ ur@@ un Ior A@@ sema Shighe u Or Nan S@@ aa K@@ u hen T@@ so@@ mbor Yô Nahan kpa , ashighe kpishi ka i lu nahan ga . Una tese gbem sha won ér ka un tswen un ne uma shi un nd@@ eren mba ve kpe la kpaa ye . N@@ gi@@ se Yehova yôô wener : “ Nenge , akaa a ngise la , a er kera ve , ka akaa a he M lu tesen ye ; M ngu ôron ne kwagh u a , er a lu a due ga je yô . ” “ Z@@ ende nen sha Jijingi nahan né kera eren sha asaren a iyolough ga . ” — MB@@ AG@@ A@@ L@@ AT@@ I@@ A 5 : 16 . Yesu pase ityôkyaa i vesen i i ne ve ifer i lu yô . U tesen ikyav yô , aluer ma anmgbian nan ngu eren tom t@@ angen iyol yô , alaghga mbatamen vea nenge ér doo u vea pase nan er Yesu lu or u pasen kwagh u Tartor sha gbashima , u na mbahenen nav tom u geman ior hingir mbahenen yô . ( Mat . Nenge ase ikyav sha kwagh u yange er Le@@ on@@ ar@@ do ne . Lu anyom 14 zum u ter na kpe angev mbu ishim@@ aa yô . Shi lam nen sha mbamzeyol mba ne tagher a mi sha iyange shon la , hemban je yô , mba i gbe u ne ker iwasen hen Aôndo sha er ne nôngo a mi la . Doo A@@ g@@ at@@ a kpishi er un zough a ian i pasen mbagenev kwagh u un ne jighjigh a mi la nahan . Mary , an@@ ngô u ter@@ em u kwase la kpe ken uwer u Ma@@ ac@@ i 20@@ 10 la ; yange tsa sha won anyom 8@@ 7 . ( b ) We ú nenge akaa a Yehova a ne se ken jijingi sha ci u mkpeyol wase la nena ? • Ka vegher u loho u dedoo u̱ nyi takerada u Mbaromanu u er kwagh u sha mi kimbir kimb@@ ir@@ i ? ( 2 Timoteu 3 : 13 ) Nahan kpa kera ka er kwagh ne a lu nahan ne ve i hembe hingir sha h@@ a u zan mbamkombo hanma shighe ye gaa ? ( Ekesodu 33 : 20 ) Shi yange apostoli Yohane nger ér : “ Aôndo yô , mayange ma or ngu a nenge a Na ga . ” Se pinen nen mba ve nengen sha mba@@ beenyol la kwagh u se er sha u wasen ve yô . Aluer se fa mgb@@ e ica u mough M@@ ile@@ te yem E@@ fese yô kwagh ne una wase se u kaven nyi ? Hi@@ ihii yô , profeti ne lu a vangertiôr ér Yehova una kure ic@@ egh la . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Ivur ruamabera ne alaghga ia wase or u fan ér Bibilo ka i@@ mbor i nan ishim@@ as@@ ur@@ un , man gba u nana seer veren ishima sha i̱ . Ka mea nenge a jighjigh u taver u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ikyav mbi saa ve la nahan , ishima i taver mo kpen kpen . ” Tar sha won cii mba nôngon kwagh ken mba@@ ate@@ jir her , ken “ mp@@ al@@ egh@@ yol u Loho u Dedoo man shi mtim u i tim u la kpaa , ” vough er yange i er ken derianyom u hiihii la nahan . — Mbafilipi 1 : 7 . Sha kwagh u kon u L@@ one C@@ y@@ pres@@ s yô , ior ker igbenda i kuran u ér u lu her , shi mba kuran u her kpaa . “ SA@@ AN mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol , . . . saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol , . . . saan mba ve ker num la iyol . ” Or@@ t@@ yom la kaa a na ér : “ Ú mem , man ú mough ú tile sha kwar wou , sha mkur u a@@ y@@ ang@@ egh . ” Jighjigh u nan u Aber@@ am shi na un u zuan a myom sha ikyev i Yehova . A de wener uumace ve lu sha ikyev i Satan ve̱ hemen ayol a ve . 15 : 1 , 2 ) Mimi je , Yehova wa ishima u va karen a atsan a se lu yan a ityôkyaa shio ne cii kera . A@@ dooga amba ne aa nenge anmgbianev vev mba ken Kristu mba ve lu Mbayuda la yan akaa@@ yan ang@@ an nahan í nyoon ve iyol je í gande . Kpa awashima u shin@@ ago@@ ge jim yô , lu sha u a lu ijiir i ior vea civir Aôndo ker hanma shighe yô . A@@ I@@ P@@ OR 30 , 20@@ 12 – M@@ E@@ I 6 , 20@@ 12 W@@ any@@ em@@ akeranta ugen kaa ér , “ Iyange igen la m za ken Iyou i Tartor , kpa m nenge a ma e@@ ev ker ga . ” Er ikyav ne i̱ tese nahan , u hen wer kwagh u anyom a uma u Or@@ gb@@ an@@ akaa la kpa kape i lu la ga he ? ( Aerenakaa 22 : 3 ) Shin er ikyav i tese ér G@@ am@@ ali@@ el , tic@@ a u Saulu lu or u vihin kwagh ga nahan kpa , zege@@ pristi K@@ a@@ y@@ a@@ fa , u Saulu va hingir u lun vea na la yô lu or u vihin tu kpen kpen . Shin u@@ zege@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev mbagenev je yô , ish@@ u i sh@@ ar@@ k ne hemba ke@@ hen cii ; sh@@ ar@@ k u i yer ér wh@@ al@@ e sh@@ ar@@ k la li@@ he kuma angahar 45 nahan , u@@ sh@@ ar@@ k mbagenev je yô li@@ he hemba nahan je kpaa ! ( Anz . 2 : 6 - 9 ) Ka s@@ aren un u ôron Bibilo shi henen ityakerada i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la je he ? ( Mat . Yehova yange pase un ken mpase u sha mnenge wang ér Aôndo lumun ior sha ci u tar ve shin ityô ve ga . ( Aer . Ka atsan a nyi a ts@@ eren Mbakristu ny@@ ian@@ a , kpa kanyi alaghga ia due ken ieren ve i dedoo laa ? Ashighe kpishi uumace mba ve yen ne mba soon u lumun ér tahav vev yina ga . ‘ N@@ gu@@ la he@@ mb@@ am jighjigh u nan . ’ 23 : 10 . Kwaghôron u profeti la kaa ér : “ Sha ayange a u@@ tor mbara , Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ik@@ ev i ma ik@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” Ieren ne ngi kposo a kwagh u ka i haa wan@@ ye@@ kwase ici@@ gh shin kwaghyan , nan ya a mfe u nan shio , maa i kighir nan i y@@ av a nan sha apera la . Doo u se nenge m@@ vende u vendan mimi nena ? ( G@@ al . 5 : 19 - 23 ) Er yange gba u Mbakristu mba tsuaa mba ken K@@ orinte vea dugh kwaghbo ken tiônnongo kera nahan , kape nyian kpa i gbe u se dugh hanma ieren i bo ken tiônnongo kera sha er se kura ieren i dedoo i tiônnongo shi se ver un tsembelee je la . “ M fa kuma ga . ” Zege@@ can la una karen yô , Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la ua hii . Ashighe kpishi ka ve kaa a mo ér , m ver ve ikyav i dedoo , gadia m wa ishima a mbamzeyol kpishi ken tom pania u m lu eren u anyom imôngo , shin er m lu kwa@@ v ne , nahan kwagh la tese ér ve kpa vea fatyô u hemban mbamtaver ken uma ve . An@@ th@@ on@@ y : Ng@@ ura kpa a fatyô u lun ityôkyaa igen . W@@ ea lu an@@ ye shin wea lu org@@ anden kpa hen sha kwaghôron u Yesu ne . A kaa ér : “ Yô , kuran nen , gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ” Se tese aeren a Yehova ken tom wase u pasen kwagh la nena ? Shi kwagh u i er ken Anzaakaa 20 : 29 la kure sha ve , ivur la kaa ér : “ I@@ civir i ik@@ aior ka agee a ve je . ” Een , gadia Bibilo pase se atô@@ akyaa a ior ve eren afer@@ akaa tseegh ga , kpa shi i tôndo zwa ér afer@@ akaa la aa kar kera . MB@@ A@@ Y@@ U@@ D@@ A yange ve fa kwagh u Yesaia man u@@ profeti mbagenev tsengaôron sha kwagh u m@@ ve u Mesiya yô , nahan ve lu keghen m@@ ve na la tsung je . Hanma uwer u Di@@ se@@ mba yô , ior kpishi sha tar ka ve nenge a ufoto mba Yesu mba sha shighe u lu an@@ ky@@ und@@ an la . Ka unô i gbe u vea hemba eren te@@ gh@@ elee ? Kwagh ne na yô , m hingir u zuan a ijende i̱ i̱ hembe gban mo kwagh a hanma orgen cii yô . A tese ér iyange i Yehova mgb@@ ôghom . Kwaghôron u profeti u Daniel yange tsengaôron ér “ mfe [ u mimi ] ” una seer “ sha shighe u mkur . ” ( D@@ an . Nenge ase kwagh u yange za hemen hen tugh mbu kper@@ nan i wua Yesu la . M@@ vende u ve venda u yan ish@@ ar la tese wang ér yange hemba gban ve u waren uma ve , lu u hingir mb@@ any@@ ar@@ ev ga . ( Yuda 6 ) Nahan kpa , mba a tahav sha akaa kpishi a uumace ve eren la zan zan hegen . Sha nahan yô se hemba wan ago@@ yol sha ci u iyange i vesen i Yehova la . K@@ wa ne yô , a kôôm mhen u shami ga u mbagenev lu a mi la shi a taver anmgbianev asema ér ve tile ken mimi dông . Mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh mba yange ior l@@ ahan ve je kpa , ve eren a ior mba ve doo ve ishima la dedoo . — Luka 5 : 30 ; 7 : 34 . ( Ps . 22 : 16 ) Er mba ôron Bibilo ve fe shi Marku kpa a er se ken I@@ vangeli na nahan , kwaghôron u profeti ne yange kure sha mi . • Kanyi i tese ér Yehova kor ior n@@ av@@ a ? 13 : 20 — Iky@@ uryan i he la ka i ‘ tsôron ’ sha ci u nyi ? ( 1 Mbakorinte 13 : 4 ) Or@@ gen u timen sha akaa a Bibilo , Al@@ ber@@ t Bar@@ n@@ es due a mhen wener , Paulu yange k@@ indi@@ gh ôron kwagh ne sha ci u ah@@ endan man i@@ ho@@ m i yange i lu ken tiônnongo u Kristu u ken K@@ orinte la . Hii ken derianyom u sha 19 la je , mbadondon Kristu mba i shigh ve mkurem la tôô kwaghwan u a lu ken Yeremia 6 : 16 la kar sha ayol a ve . Ior mba ve tem t@@ w@@ ev sha kpe if@@ i i sen shin mbara cii ve lu su@@ ghun Mbashiada sha ci u ityakerada la . U nenge er Paulu hii lumun wener A@@ gri@@ pa ka tor sha u su@@ ghun un sha it@@ it@@ or ér Tor kpa ? ( Yakobu 4 : 4 ) Ú ngu môm ken iky@@ aior i í lu a imba jighjigh u nan ne kpa ? Kanyi se er keng ve se ngohol icighan jijingi u Aôndo ? ( Anzaakaa 1 : 1 - 4 ) Sha nahan yô , er ne lu ôron shi eren sha akaa a ne er ken takerada u Anzaakaa la , kua ityakerada i Bibilo ig@@ enegh cii nahan , ne hingir u lun a perapera man m - er u vough kpaa , shi a doo Yehova er ne kporom hen a na yô . Nahan á kende takerada u he u i yer ér Ch@@ il@@ dren ( Mba@@ yev ) la a tese ér i̱ nenge , nahan i lumun ú sha u kuren ave gbem . Mbamaren mba cian Aôndo kav er ônov vev ve lu “ dyako u TER A ne yô . ” Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen pase gbenda u un vea kwase na ka ve ôr ior mba ve pasen ve kwagh la Bibilo yô , ér : “ Mba@@ y@@ aav kpishi ka ve lumun ér se ôr ve ivur Bibilo i môm , aluer ka u se vihi shighe ga yô . ( Mbaefese 4 : 32 – 5 : 1 ) Doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Er Yehova a den mo kwaghbo sha dooshima kpishi nahan , a er nan ve mo orumace u y@@ in@@ an ne me kera de orumace ugen u a yen la kwaghbo u nan erem , zum u nan gem ishima sha mimi la ga ? ’ — Luka 17 : 3 , 4 . ; De C@@ as@@ o , D . ( Ef . 5 : 31 ) Ikyav tese wang ér Yehova soo ér noov ve lu a kasev vev kôôsôô , ve tesen ve erdoo hanma shighe . Ka inja ér Yehova ngu kaan a we ér : ‘ M fa , u fatyô u nan kwagh kpishi er mbagenev nahan ga , kpa m gema m fa er kwagh u ú lu nan mo ne i lu kwagh u hemban doon cii u ú lu a mi yô . ’ A@@ eren a Ity@@ ôô A B@@ o Hanma shighe yô , Ar@@ th@@ ur a eren shiada hen mba va y@@ amen akaa hen sh@@ ôô@@ p@@ u na , ape yange a ver ityakerada i pasen Bibilo i due sha w@@ in@@ do@@ u tseer tseer la . Ikyav ne tese je ér mayange s@@ è de undun awashima man kwagh u akaawan a Yehova a ve a mi la ga . Ikyav i tesen yô , kwase ugen ken tar u Ish@@ pania u i yer un ér Ro@@ s@@ a yô , ôr kwagh u orgen u yange vôso yô , kaa ér “ Yange una due hen ya yô , a tese ieren i doon ior , kpa una hiden hen ya yô , a lu nom u vihin inja je i zua ga . ” Yehova ngu a ish@@ ô u timin tar u ifer ne kera sha ci u nyi ? Mose yange kaan ér ior vea na mkaanem nam jighjigh ga yô , Aôndo wa un ago@@ yol sha er una kô@@ r@@ cio u zan ityom la yô . Nahan kpa , Yehova wase ve hen shighe u m - ande u Kristu u i nengen a na ga ne . — Mateu 24 : 3 ; Mpase 12 : 17 . T@@ em tor tsô maa a kohol iyol u timin ya u A@@ hab@@ a . A bee a mbamzeyol mbagenev kpaa . Er lu a mfe u vough kua aeren a doon kpishi yô , yange ma kôr cio u nan kwaghwan u una wase uumace sha ayange a na la yô . Aluer mô ken ve nan va gba angev nahan , u ker gbenda u a sôr nan tsembelee gaa ? ( Yesaia 5@@ 3 : 9 ) Kwaghôron u profeti u i lu inja er an@@ zughul nga sha mi ne yange kure nena ? Er nan ve i doo u se hen kwagh u mbamsen mba i nger ken Bibilo laa ? Hegen ic@@ er i C@@ D man i D@@ V@@ D kua akaa a i kor sha In@@ tan@@ et hen ijiir i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g la nga wasen hanma wase u henen Bibilo sha a@@ aven a i ver ken hanma kasua la sha ashighe kposo kposo , shi se fatyô u wan zwa ken mbamkombo mba Mbakristu sha gbenda u maan mbagenev . De G@@ em “ A@@ she ken I@@ jime ” Ga Ka nahan ve i yer ve ér ‘ an@@ u@@ un@@ au@@ kase a a lu ak@@ ar a kwa@@ se@@ he la ’ ye . Ve tsegha ayol a ve hen Yehova shi ve tese ér ve mba mbatomov mba Tor Yesu Kristu mba mimi . Ng@@ i ôron kwagh u ian i injaa i or zough a mi i zan hemen u ‘ fan ’ Aôndo la . Nahan yô , doo u se h@@ ime iy@@ ongo a mbagenev fese , sha gbenda u Aôndo a lumun a mi yô . Er ityesen ne ma ur@@ ugh ior ma va a mi hen Aôndo yô , ior gema gba a gba ica a na . Yehova ‘ ne se akaa cii wuee sha u se̱ er kwagh a mi yô ’ ; nahan doo u se kpa se ‘ pan@@ den kwagh se naan ’ mbagenev , sha er se seer nan ve msaanyol yô . Ka sha ci u ityôkyaa i ikyo@@ o@@ gh man yange Yesu kaa ér Mbakristu ve̱ nôngo kwagh kpoghuloo sha u zuan a myom ye . — Luka 13 : 23 , 24 . Shin er Aberaham vande tesen wener un ngu or u cian Yehova nahan kpa , hen shighe la yô , a hemba tesen mci@@ e@@ aôndo na ken gbenda u tseer tseer cii . Gba u a tese dooshima wuee kua ikyo i wan kpaa . Shin er anmgbianev mba i yilan ve ér col@@ por@@ te@@ ur la lu di u@@ deri kpuaa tseegh nahan kpa , ve samber a iv@@ or i mimi i í gber ken takerada ne la wuee . Nahan cii kpa , gba u noov man kasev vea kôr iyol tsaha sha er vea palegh idya ken tar u idya i du@@ mbur ker ne yô . Kanyi i lu zan we iyol , ka u man wain kua kwagh@@ man u taver dang dang n@@ aa ? Kpa ityav mb@@ in mb@@ ia na mciem ma a gba mba ve tem shin tar , ve vende u ungwan ic@@ in@@ tan i Aôndo shi lumun hemen u Yesu la iyol . 11 , 12 . ( a ) Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér se er nyi sha kwagh u iny@@ ara , man ka sha ci u nyi ? Paulu nger ér : “ Ka u sé hemba veren ishima sha akaa a se van@@ den ungwan la keng sha u se̱ de ku@@ wan karen ihy@@ ongo ga yô . ” ( Heb . Yange lu jighjigh u nan u Peteru la wase un gba zenden sha mnger zan hen Yesu ye . ( Mat . Ú fa m@@ lu@@ ashe u á kpa ? Ú time ú fa kwagh u á hen ijiir i á dugh la kpa ? Kwagh u i er ken Pasalmi 1@@ 18 : 22 , 23 la yange kure sha mi nena ? Mbakristu mba ngise mbara yange ve ya atsan a yange p@@ ande lu kwagh môm a yange James man tsombor na ya la . 10 : 9 . “ Z@@ ende nen sha Jijingi nahan né kera eren sha asaren a iyolough ga . ” — G@@ A@@ L . Aluer atindi a Aôndo doo se ishima yô , se tsa sha won ayange aa vese vough er kon kpa ngu u tsa ayange a vese nahan . F@@ il@@ ib@@ u maa pase un inja i mkaanem ma lu ôron la . — Aerenakaa 8 : 27 - 35 . Alaghga gba u tsombor ua yem ijiir igen shin gba u nom nana m@@ us@@ an tom u nan shin gba u a er ma kwagh ugen , er me@@ m@@ yol u zan shin u vihin inyaregh sha kwaghfan hen tsombor sha ci u m@@ taver u iny@@ ar nahan . Mbam@@ kombo mba Mbakristu man Tom u Pas@@ en Kwagh Na Se Ishim@@ at@@ aver Ken T@@ i@@ ônnongo Z@@ a Hemen u L@@ un a “ Ishima i W@@ ang ” ken Ashighe a I@@ can Ne , 3 / 15 M@@ kposo ngu hen atô u u dondon akaawan man u gban di dondon atindi tsô la . 27 : 30 - 38 . Ôr takerada u Kp@@ orom hen Yehova la , ityough 26 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 10 la . Ishima yange i vihi un a mba ve lu nzughul a tempel sha u te@@ en akaa ker shi karen gbenda ker kpaa la . — Marku 11 : 15 , 16 . Se mba er Bibilo ne vea tsombor wase jimin cii kpa ? Nahan kpa , i lu je nahan ú gbidye kwar ú nenge wer alaghga tsô ishimaveren i se lu a mi sha akaa a se soo ser Aôndo a̱ er la i̱ har sha mhen u vough ga ve@@ e ? H@@ ir za kohol Ter na u doo un ishima tsung la yô , a za a nagh ku ip@@ aan kura sha ishigh nagh . We kpa tom ne ngu u kwagh u hange hange je he ? Zum u ishima i nyian se sha kwagh wase ayol a ase shin sha kwagh u mba@@ doon se ishima yô , u̱ umbur mpin u Yesu la una wase se u lun a mnenge u vough sha akaa a á ne ve ishima i nyian se la . Aluer se time ken Ruamabera u ken zwa Heberu la vighe vighe yô , se fatyô u zuan a akaaôron a profeti kpishi a a k@@ ur sha Yesu Kristu yô . Ka nahan ve Yesu ôr mkaanem man ye , ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” — Yohane 14 : 9 , 10 ; 17 : 8 . T@@ Ô@@ Ô wer yange u lu môm ken tiônnongo u ken T@@ esalonika , u̱ lu môm ken atôônanongo a i hii veren ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa , ken derianyom u hiihii la . Y@@ a ne lu ya u K@@ a@@ y@@ a@@ fa , zege@@ pristi u lun a inyaregh man tahav kpishi . Er Yesu lu a gba ôron akuraior cii ijir ken inyom i 1914 la ga yô , a fatyô u lun ken inyom la hii u ôron ior ijir ér mba iyôngo shin iv@@ o ga . Shi ka a tema i kuma je er ah@@ wa ahar zan zan atar nahan sha u wan ago iyol sha ci u mbamkombo . — Mbaefese 5 : 15 , 16 . Yehova shi hide nger atindi ne sha ikp@@ ande i a@@ wen igen . Shighe u m hii zuan a K@@ ing@@ s@@ le@@ y la , doom kpishi er sar un tsung u fan kwagh u mimi u ken Bibilo la nahan . Se fa kwagh ne sha ci u Bibilo tsengaôron kwagh u hemen u u@@ gomoti mbagenev . Nahan kpa , aluer se kegh iyol u nan shighe wase sha ci u mbagenev shin se gba eren nahan sha mk@@ an@@ an tsô kpa , kwagh la una tese icivir i se lu a mi ken ishima sha anmgbianev asev mba nomso man mba kasev la . — 1 Kor . ( K@@ ol . 1 : 23 ) M@@ vese ne yange lu a iwasen kpishi , sha ci u Yesu kaa a vese ér “ iny@@ on i sha ” yange i “ wa a@@ ya sha a@@ gbaa a na . ” “ Kwaghôron ” la wa kwagh u icighan jijingi u Aôndo ngu a pase se ken Bibilo la , kua kwagh u Yehova man Yesu ka ve ôr se sha ikyev i mba ve ver ve , ve lu mbakur@@ an la cii ker . — Ôr Yesaia 30 : 21 ; Mpase 3 : 22 . Tor Solomon u lu or@@ fankwagh la je kpa , “ a hen , a time , ” sha er “ una zua a akaaôron a dedoo , man kwagh u i nger jighilii yô , ka akaaôron a mimi je la . ” U hen wer , lu nyi i na ve R@@ ah@@ ab@@ i yer mbam@@ k@@ er@@ ev mbara ? ​ — A pase mbam@@ k@@ er@@ ev mbara ityôkyaa wener : “ M fa TER na ne tar ne , . . . Se hide ken tar u G@@ han@@ a anyom nga kar er any@@ iin nahan yô , se ungwa ser vihi Ng@@ ôm iyol je doo ga . Kwagh ne ka dyako u mbayev mba TER kua perapera ve u a dugh her a Mo je ne . ” — Yes . Ior mba Yesu lam a ve la lu Mbayuda mba ve fa atindi a Aôndo doo doo yô . Yesu kaa a ve ér : “ De or@@ on iyev ga , shi de we ishima boo@@ gh a ônov mba ior ou ga , kpa or u nan we ndor a we nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” ( L@@ ev . Alaghga ú sember ungwan loho u dedoo u Tartor ne . Anyom nga karen deri un@@ yi@@ in yô , or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen ken tar u Fran@@ ce , u a fe kwagh u aka@@ ang@@ eren a mba@@ yi@@ ase tsema tsema yô , nôngo ér una bee a any@@ iman ne . Mba yer or ne ér Ser@@ ge Bar@@ de@@ t . Ka a gba a doo yô , mbatamen ve nenge ér i er hanma kwagh vough sha u wasen mba@@ beenyol mba ken atôônanongo a ve . ▪ U Ngu Nen@@ gen a “ U I Nen@@ gen a Na Ga la ” Kpa ? Kpa ashighe agen a gba hange hange u se er kwagh a mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ken makeranta shin sha iji@@ ir@@ tom shin hen ya wase je kpaa . “ G@@ un@@ du@@ kwagh ” ape ve kohol her la ka Kristu u mimi , sha m - ande na u i nengen a mi ga la , man kwaghyan u ken jijingi u Yehova a ne ve la . — Mat . Se mba keghen iyange i Aôndo una gema akaa cii aa hingir a he , shi una kar a u@@ zayol mba se lu tagher a mi nyian ne cii kera la . Ka ve hen ér , er mhen u sha utar ne a lu mimi je i gande tu@@ nan yô , a̱ hemba kera kera kpa , môm ken mbamhen mba uhar mbagen mbara la una lu aie . Ma or a fatyô u been a mbamzeyol mba tar u ican ne gbem sha won kpa ? F@@ a wer Yehova ngu per shi una va a tar u he u perapera la sha shighe vough . D@@ as@@ enda mba vesen mba nengen sha pur@@ usu la va pin@@ em mbampin sha u vea fa ing@@ y@@ egh ki Mbashiada mba yange ve lu ken tar u M@@ ala@@ w@@ i yô . Or@@ gen ken nongo wase ne fa u lamen zwa u O@@ ’@@ d@@ am la kpuaa , nahan se lu pasen ior kwaghaôndo hen uya mba ve lu sha gbenda la . Bibilo hemba tsu@@ wan uma u lun akuma akuma la , ér : “ S@@ ea lu a kwaghyan man ak@@ ondo yô , i̱ kuma se . ” — 1 Timoteu 6 : 8 . 21 :⁠ 14 ) Ken uwer u Di@@ se@@ mba inyom i 19@@ 8@@ 7 la , se nger ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en u hiden va eren tom shin Betel , ijiir i i doo se ishima yum la . Ka mbam@@ ne mba nyi Yehova a ne sha u kuran ior nav ken jijingi ? Zum u ka a tese ve ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo shi a̱ lôh@@ ô ve ér ve za nenge ikyav i m - er@@ tom u jijingi ne sha ashe ve ken Iyou i Tartor i i lu hen ningir ve la yô , mbakp@@ ish@@ iv ka ve kav fese ér : “ Mimi je Aôndo ngu ken a ven . ” U@@ ityendezwa Mba Sha Kwagh U Tartor U Aôndo H@@ ingir Kwagh U Mimi Hanma inyom yô , ka i er ior udubu imôngo batisema ve hingir mba@@ shiada mba Yehova . A wase nomso mba ken tiônnongo nena ve vea kuma u eren ityom k@@ ere ? Ikyav i tesen yô , aluer nomso@@ or man kwase mba sô@@ ôr ayol a ve yô , gba u vea fa er isharen i yaven a or la ka i va kende i taver yô . Sha igbenda kpishi je . Mba a nder ve mbara vea zua a ian i henen mimi sha kwagh u Aôndo shi tesen ér ve na Yesu jighjigh sha u ungwan imo na . Shin er shighe u mbaapostoli mba Yesu kpe kera ve , m@@ vende u vendan mimi za zan zan za due ken Mbakristu Mba@@ aiev nahan kpa , Yehova lu eren u@@ zege@@ mbaakaav her sha er una iv awashima na yô . Shi se fa wanger wanger ser akaaôron a profeti a sha kwagh u mkur u bo@@ tar ne a á shi her la kpaa aa iv cica cii . U@@ gen la di lu ter na Saulu u Yehova venda un , nahan kpa er lu tor yô , lu hemen her la . Se cii se mba a ian i tsuan kwagh môm ken akaa a ahar ne : Ka jijingi u taregh se soo ser a hemen se shin ka icighan jijingi u Aôndo ? Se lu timen sha igbenda ne ken ngeren u dondon la . • I@@ t@@ yom i sha ave a Yehova ngi pasen aeren a na a nyi ? Aluer Aôndo doo se ishima tsung yô , kwagh la una mgbegha se u kuran atindi a na sha ‘ asema a ase je . ’ Or@@ tamen ugen nenge er kera taver mo iyol ga yô , nahan a va lam a mo . C@@ o@@ in , to@@ p left : P@@ ic@@ tor@@ ial Ar@@ c@@ hi@@ ve ( Ne@@ ar E@@ ast@@ er@@ n H@@ ist@@ ory ) E@@ st . Er se lu ken tar u tse ne shi se ayol a ase kpa se yen yô , amba@@ akaa er m@@ kpe@@ yol@@ ga man iyol@@ been man ku u or wase man ishim@@ avi@@ h@@ in nahan nga ts@@ eren se , kua iyol i ka i kpe se zum u ka sea pase ior Mkaanem ma Aôndo ve vea kegh ato a vese ga la , man akaa agen kpaa . Aluer Aôndo doo se ishima shi se suur sha a na yô , se kera ta@@ an a@@ kper@@ an ken asema ser se fatyô u eren sha iyol@@ tseghan yase ga ze . Alaghga ú hemba tagher a iky@@ aren i vesen cii shighe u ior mba hen tsombor wou mba ve ne jighjigh ga la ve vende akaa a ú soo u eren la yô . Ken ayange a masejime ne , mba civir Yehova kua mbagenev cii mba tagher a atsan atô kposo kposo . Alaghga a lu inja er ity@@ uh@@ wan@@ ev ka kwagh u vihin ga nahan , kpa hen ase sha zayol u una due aluer nom ngu tu@@ h@@ wan kwase shin kwase ngu tu@@ h@@ wan nom yô . Yange fa ape uma na ver ishigh jighilii ga nahan kwagh la za un iyol . A@@ jiir a sha In@@ tan@@ et ne nger ma sha u palegh iyol : Ôr ngeren u “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La , ” ngu sha peeji 6 man 7 . ( Genese 3 : 15 ) Ka sha ikyev i vor u “ kwase ” shin nongo u Yehova u sha la una na Satan mlumun sha imb@@ wase na la shi una na tsombor u Adam ua lu a ishimaveren i myom man uma u tsôron ye . — Mbaromanu 5 : 21 ; Mbagalatia 4 : 26 , 31 . Aôndo shi yange kaa kpaa ér a mar Mesiya ken tsombor u Davidi . ( 1 Peteru 2 : 21 ) Se zua a mk@@ om@@ shima kpishi ken avur a Ruamabera , er mkaanem ma apostoli Peteru á er heen ne nahan , wener : “ Ne mba@@ doon mo ishima , bo@@ can u a ve sha a ven sha u karen ne a kar la , a̱ de kpiligh ne iyol er ka kwagh u ci@@ er iyol man a va tser ne ga . Nahan cii kpa , ashighe agen alaghga se lu nôngon a mbamzeyol , mba se er msen sha mi , kpa ve lumun u been ga yô . Alaghga a de or@@ ya u hen ma tsombor tom . Yehova ver tom u mbacivir un ve eren sha ishimat@@ seen la doo doo nena ? W@@ ea lu eren kwagh ne sha gbenda u kiriki ne shin a lu gbenda u vesen u hemban ung@@ un kpa , kwagh u vesen yô , fa kwagh u u vihin inyaregh you sha mi yô . Ishima i hemba lun we sha akaa a a lu hange hange la , i de lu u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga . P@@ alegh u tô@@ mon kwagh u or . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u sha peeji 5 u a kaa ér , “ Akaa a N@@ ga A Na Ve Or H@@ ungwa sha Iky@@ ôn K@@ era K@@ po@@ o La . ” ) A lu se a iwasen kpishi u nengen sha akav atô at@@ ar@@ atar aa á tese ér se mba ken “ ayange a masejime ” aa i er kwagh u á ken Iyoukura i Fe@@ be@@ war@@ i 1 , 2@@ 000 , peeji 6 - 7 la . — 2 Timoteu 3 : 1 . Mbahemenev mba tar@@ ev vea va mase fan er iy@@ ugh i Aôndo ia va sha a ve fese er ka i pe@@ legh ashe nahan zum u vea lu nôngon u kuren mbamhen vev la . ( Mat . 23 : 23 ) Kpa a ôr kwagh a na sha imo i kundu kundu ér : “ Wan@@ kwase , jighjigh wou u nan war u ve ; yem bem bem , angev ou mb@@ u̱ bee u . ” K@@ asua mba kar uhar yô , tar u Rus@@ sia wa uwegh shin inya sha u lumun a atindi a Ity@@ ar i ken Y@@ uro@@ pa due a mi sha kwagh u ian i or lu a mi i eren kwagh u nan soo shi vendan kwagh u imoshima i nan i vende la . ( Yesaia 36 : 1 – 39 : 8 ) Aôndo gbe ôron or ijir ga , saa nana kuma ijir , shi ma if@@ er@@ or môm kpa nana fatyô u waren iji@@ r@@ ôron na ga , shi mayange gbe k@@ ombor mba@@ ish@@ ôô@@ v man mbaaferev kpaa cii tsô er ve ijir , ts@@ ahan ve ga . ( Mateu 10 : 41 ) Wan u Aôndo kpaa na kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne icivir zum u á ôr ior mba hen gar na N@@ as@@ are@@ ti , mba ve lu a jighjigh u nan ga la kwagh u kwase ne ér ngu ikyav i dedoo la . — Luka 4 : 24 - 26 Yesu ôr kwagh u una er mba ve lu nongo u iv@@ or i bo la kaa ér : “ K@@ er@@ egh la m@@ liam maa lu kua anyi a yan . ” ( Mat . Nahan , ú luun a aeren a or la a dedoo ken ishima yô , za kohol nan a “ ishima i legh legh i i lu a kwaghfan la . ” Se hingir u lun a kwaghyan kpishi u se ya iwer imôngo yô . ( Ôr Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ; Mpase 7 : 9 , 10 . ) Iserael u á lu ikyurior na i ken jijingi nyian ne kpa kape á er a ve vough je la . Kpa a za hemen ér : “ Kpa m nengen tser la m been yô , m mase kaven mer ken anyom a karen la cii m gbaa di eren akaa a gba u me er keng keng la tsô . Aluer shighe u yange se lu iyev la akaa er se a doon ga je kpa , kwagh ne a de yangen se u fan Aôndo shi civir un ga . U tesen mbagenev ser ve ‘ kura akaa cii ’ la wa u tesen ve atindi a nyi nahan k@@ ere ? I@@ ca a gba ga tsô , shighe a bee . K@@ er u Eren Akaa a ken Jijingi Nahan kpa , sha u vea tagher ior u nan Yesu jighjigh yô , ve kaa er tahav mb@@ ura due ka hen Satan . Shighe u or môm ken ivese nan kera er kwagh a orgen la sha mimi ga yô , ne er nan ve ne hide ne na ayol a en jigh@@ jigh@@ i ? Davidi vaa af@@ an@@ yô kpishi sha ican i yan i isholibo na la va Mbaiserael jimin cii a mi la . Ke@@ anu maa ôr mlumun u i ne ken ngeren u seer u takerada shon la sha itinekwagh i i kaa ér : “ Doo u Se E@@ mber U@@ iniongo ? ” Aôndo shi kaa ér : “ Hegen ma M n@@ aregh uwegh A@@ gh ma M he@@ e u kua ior ou cii b@@ ou@@ ange , ma M tim u sha won kera kpaa . Mimi je , aluer se sôn Ter wase u sha la a iyol hiden a mi ijime nahan yô , a doo un . Ken m@@ gem u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la yô , ase@@ mber a ken zwa Grika agen kpa i gema a ér u ‘ doon a or sha dooshima . ’ Se mba dondon ikyav i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la sha nyi gbenda ? U er nan ve u fa aluer wan wou hingir or@@ henen u K@@ rist@@ u@@ u ? Yehova tôndo zwa ér ica a gba ga tsô una va a tar u he u perapera , ape uumace mba jighjigh vea lu uma gbem sha won , a angev shio , er yange wa ishima ér i lu sha hiihii la nahan . Se tesen nen kwagh u Bibilo i er yô 3 , 4 . ( a ) Ka “ kwaghôron u dedoo ” u nyi or@@ pasalmi a nger kwagh na , man kwagh ne una fatyô u b@@ enden a ishima yase nena ? We kpa u fatyô u zua a msaanyol sha u henen Bibilo . Orkristu môm kpa nana de de@@ en ér inyaregh ki nana zua a mi sha ma tom u nan eren sha agee a nan cii shi u ye nan shighe la u yange nan u veren ishima sha akaa a ken jijingi aa a hembe lun hange hange la ga . ​ —⁠ Anz . Er ve lu cian ér vea va tim yô , ve vaa a Yesu . ( Yohane 5 : 26 ) Sha ityôkyaa ne yô Yesu yange kaa wener : “ Mo M ngu mnder man uma kpaa ; or u nana nam jighjigh yô , shin nana kpe kpaa , nana lu uma . ” 18 :⁠ 25 . Sha Iyange i Nan I@@ w@@ om ken hanma inyom la , yange i tese ikyav i mlu u hen atô u mba 14@@ 4,000 man uumace mbagenev la . 2 : 16 ) Kanyi yange i hemba gban Yesu kwagh ken uma ? Mbakristu kpishi ka vea lôh@@ ô ior iniongo yô , mba gbe nan ve iky@@ ôh@@ ô ér hanma or nana ma sha ishima i nan ga . Kpa u nenge wer akaa a vihi a za ar nan je ve “ zege@@ can ” la una va ? ( Mpa . 16 : 3 , 4 ) Mba been makeranta u G@@ ile@@ adi mban lu noov 28 man kasev vev 28 . Yehova K@@ ohol Ior N@@ av V@@ a a Ve hen A Na Nahan kpa , Yesu z@@ ôh@@ ô a ve ga , kpa gema kundu ishima tese ve kwagh u una wase ve vea hide a ayol a ve ijime yô . Shi se mba eren an@@ umbe hanma shighe . 3 : 1 - 5 ) U tsough i@@ ember@@ yolough sha ci wou shin sha ci u tsombor wou nena ? Ka kwagh u mbagenev ve kaa ér ka u vough shin ka u shami ga shi ve eren la we kpa ka u nenge wer ngu vough shin ngu shami ga y@@ ee ? A shi nan kpa , Daniel lu anyom 9@@ 0 kar , zum u Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar yila un ér á va pase un inja i kwagh@@ ngeren u c@@ imin u i nger sha kpe@@ kpe you la . ○ Ka mbamtaver mba nyi Samuel tagher ishigh a mi shighe u lu ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el laa ? ( Mateu 20 : 20 - 24 ; Marku 9 : 33 - 37 ; Luka 22 : 24 - 27 ) Ve kpa yange ve due he ’ ityô i̱ kwagh u mp@@ av u ior la yange hange ve yô , ka kwagh@@ ôndo u Mbayuda u sha derianyom u sha hiihii la je la . ( Ôr Mbaromanu 10 : 11 - 15 . ) Ngeren u dondon ne una time sha kwagh u noov man kasev vea er ve vea er idya ga yô . Hi@@ ihii yô , tôv ase sha kwagh u a lu ishima i or yô . Kwase Kristu ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia u i yer un ér E@@ m@@ ma yô , kaa ér : “ Ka mea hen sha akaa a yange m er sha lan shighe u m lu iyev la nahan , m mase kaan mer aluer or fa atindi a Aôndo tseegh maa tese ér nan lumun á je ve ga . U been yô , er msen hen Yehova jighilii wer a wase u ú lu a vangertiôr u wan zwa ken mkombo cii ve u mase zan ken Iyou i Tartor ye . ( F@@ il . 11 : 13 ) Ikyav tese wang ér jighjigh u ve na Aôndo kua ikyar i ve ya a na la wase ve u gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh sha ishimataver . Kpa ica gba ga tsô , mbayev mba tor u G@@ ati kav Davidi . Aluer se mba eren isholibo yô , mayange Yehova una ungwa mbamsen asev ga . • Ú pase m@@ gem u sha iengem u Yesu la nena ? I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an P@@ risti u T@@ amen E@@ li yange er kwagh u vihin Yehova ishima sha u den ér mbayev nav mba ve lu “ ud@@ ang@@ mbaiorov ” mba@@ wan iji@@ mba la ér ve za hemen u eren tom u pristi . Yehova yange nenge I@@ so@@ u man Yakob nena , man lu sha ci u nyi ? KA V@@ E P@@ A@@ S@@ E KW@@ AG@@ H K@@ EN U@@ W@@ ER M@@ Ô@@ M I K@@ U@@ M@@ A A@@ H@@ W@@ A 3 : 9 ) I@@ liam i mbayev av ve lamen la tese ér ka jijingi u Aôndo a hemen ve shin ka jijingi u tar@@ egh@@ a ? ’ ( Luka 12 : 40 ) Alaghga mbagenev mba ve civir Yehova anyom a kar imôngo hegen yô ishima ia kera ta@@ an ve k@@ we sha kwagh u ashighe a se lu ker ne ga . Kpa er nan ve Paulu yange ter idya shighe u lu ôron kwagh u I@@ so@@ u er laa ? “ Ma Kwagh M@@ ôm B@@ unde Ga ” Ior Mba K@@ eren A@@ ka@@ a@@ wan A In@@ j@@ aa ( Mat . 24 : 14 ) Nahan nongo u mbacivir Aôndo ngu hur@@ an i@@ u@@ u sha m@@ ngee u ior . Kwagh u hemba lun mo sha ishima hen shighe ne yô , lu u ma m tser ze@@ ge tsombor shi ma m lu a sule wam . Anyom nga kar kpishi yô , Yakob hide . Sha nahan yô , ishember i ken Bibilo i i gem ér “ ve̱ fa u ” la , ngi ôron kwagh u a lu zan hemen yô . U fatyô u den akaa agen a eren sha er u zua a shighe u lun vea tsombor wou kpa ? • Ka nyi i tese ér doo u a nengen mbamkombo mba ior mba Yehova ve nyer sha u civir un la ér ka icighan@@ kwagh@@ a ? Er i nger ati ve sha akaa a ve er la ga nahan kpa , yange saan ve iyol u fan er iveren i Yehova lu sha tom u ve er la yô . ( Anz . I@@ vese man iniongo i iv@@ es@@ egh ka môm ken akaa a a ne Orkristu ian i tesen jighjigh u nan yô . W@@ ea lu gumor yô pine iyol wer : ‘ M ngu nôngon sha afatyô wam mer me “ kure tom wam u i@@ vangeli doo doo ” shi me kuma u lun or@@ pasen Mkaanem ma Aôndo kpa ? U veren ashe keghen akaa ne ka kwaghbo ga , kpa aluer se hemba veren ishima sha mkpeyol u ken hemen , se gema se hungur averen a se lu zuan a mi ken jijingi hegen ne nahan a lu nena ? 3 : 20 , 21 . 5 : 11 ; 35 : 27 . Er se lu Mbakristu yô , se mba a ityom i eren ior mba ve ne jighjigh a vese imôngo mba ken tiônnongo la , man u m@@ asen yô , hen ‘ anmgbianev mba ve lu sha won cii la . ’ Í lu nahan u zamber a Yehova shighe u kwagh a tser u tsung wer a̱ wase u ve@@ e ? 32 : 10 - 13 ; N@@ um . 14 : 11 - 16 ) Se kpa , er se lu tagher a akaa a nan se iyol@@ kpen shin a van se a mgb@@ e@@ jime nahan cii kpa , gba u se za hemen u suen hemen u Aôndo , lun a vangertiôr ser gbenda na u eren kwagh hemba k@@ an u injaa , shi hemba k@@ an u mimi shi u hemba doon a nyityô gbenda igen cii . ( Yes . 55 : 8 - 11 ; Y@@ er . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 6@@ 8 , 4 Ka kera taver u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha kô@@ m@@ pu@@ ta shin sha akaa a tesen foto agen ainge ga . In@@ i@@ ongo ne ngi pasen ior mba ken tar u B@@ ang@@ l@@ ad@@ es@@ h man tar u Ch@@ ina man tar u Er@@ it@@ re@@ a man tar u E@@ th@@ i@@ op@@ ia man tar u G@@ han@@ a man tar u In@@ dia man tar u Na@@ j@@ er@@ ia man tar u Philipp@@ ines man tar u S@@ r@@ i L@@ an@@ ka , kua ityar igen kpaa kwagh . ( Mbaefese 4 : 19 ) Ishima ka i za ve iyol er ngise i̱ za Paulu iyol nahan . Yange nger ér : “ Or u ken a mo u ker atô la ngu rumun atindi a Aôndo saan saan je . Kpa m ngu nengen a tindi ugen ken alegh a am kpaa , ngu nôngon num a tindi u ken mhen wam , ngu kôron mo yemen a mo uiky@@ angen sha ikyev i tindi u isholibo u a lu ken alegh a am la . ” Mimi man B@@ atisema Ka i samber a mnenge ne ken u@@ fi@@ im man ityakerada man ats@@ am kua ken kasua u yôôn je kpaa . Ka “ aeren a iyolough ” a nyi K@@ ain lu a mini , man yange due ken igbar nena ? ( Mbagalatia 5 : 19 - 21 ) Ishima yange ia vihi Marku sha any@@ iman a a gba sha ci na ne je ka u tu@@ nan ga . Aluer se mba henen sha akaa a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la yô , se kpa se fatyô u eren sha mkaanem ma or@@ pasalmi man , ér : “ M ver TER sha ishigh y@@ agh gbem ; er A lum ken uwegh ku y@@ an@@ egh yô , me t@@ enger ga . ” Mic@@ hel@@ le : Nenge ase kwagh u Bibilo i tese se sha kwagh u tahav mbu Aôndo a lu a mi ne . ( b ) U hen wer Mose yange tsua kwagh u vough sha ci u nyi ? Ior kpishi vea ôr nyi je kpa , doo u se fa ser ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba vihin ivaa . Aluer kwagh a gba sha mi yô , ver ato a ve ungwa kwagh u a er la sha zwa ve , shi hen vea ve imôngo ve̱ fa er i gbe u vea gema yô . 25 : 13 . Mose yange lu henen sha kwagh u Aôndo tôndo zwa a mi la zu@@ lee nahan , kwagh ne wase un nena ? Alaghga a s@@ ende se ityough sha aie , man kwagh ne una na yô , se ya ican sha ifer . M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee yange ma karen kera yô , i ver ish@@ or ér : “ B@@ ee N@@ im@@ ro@@ di ort@@ ato u age@@ egh [ u hendan kwagh ] sha ishigh ki Ter . ” Yon@@ a za nyôr ken N@@ ine@@ ve , gba yôôn gbar gbar ér : “ Shi ayange ak@@ un@@ du@@ ahar tsô á yô@@ h@@ ôr N@@ ine@@ ve ne . ” K@@ per@@ nan sha use er ah@@ wa any@@ iin man ti@@ ôn nahan , lu inja er hanma or nder kera kpaa nahan . Alaghga mlumun u nana na la una tese ér nan ngu a undu atesen a ruamabera a vende la ga . ‘ Aôndo , mbamhen O@@ u doom je ! Alaghga Satan una mee se ér se ker icivir sha igbenda kposo kposo . ( Tit@@ u 2 : 14 ) Kwagh u seer yô , se wuese ikyav i dedoo i mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem , mba ve hemen sha shighe u taver , shi ve er tom u mba@@ shiada uhar mba sha injakwagh la . Paulu kaa ér “ akaa a ken ijime la hungur mo kera m ngu n@@ aregh zan sha akaa a ken hemen la . ” ( F@@ il . Yehova yange hungur a ityendezwa i er a Aberaham la shinii ? ( 1 Yohane 1 : 9 ) Kwagh ne ngu a na ve be@@ m@@ shima man msaanyol u mimi . M nôngo a angev mbu ky@@ ans@@ a hemba anyom pue hegen . “ E@@ mber Nen sha Ishim@@ a@@ verenkeghen ” ( Mateu 24 : 14 ) Sha nahan yô , A@@ you a Tartor ne nga sha ci u eren u@@ iniongo shin kpen@@ ga her ga . * I nger kwagh u Yobu doo kpen kpen . I nger takerada u Yobu ér u doo u ôron tseegh tsô ga . Se kpa se mba hembe ungwan imo i Aôndo a imo i ior vough er mbaapostoli mba sha derianyom u hiihii mbara nahan . Mayange ka u se vihi Yehova iti ga . U ôron kwagh nahan la ka kwagh môm a u kaan a or u wu@@ he u ker nan shi ij@@ en kpa i ker na wer ‘ i̱ tse@@ e ú iyol , ide , ’ kpa eren ma kwagh u wasen nan ga . Sha mimi yô , imba mzough u maan a maa ne ka ityôkyaa i wuese Yehova , gadia ka un á ne se jijingi na sha u kwagh a lu nahan ye . — S@@ ef@@ ania 3 : 9 ; Mbaefese 3 : 20 , 21 . Ior kpishi ken tar u se lu ker ne ka mba wan ihy@@ agh shi wan ayol a ve ikyo tseegh . Kpa mhen u yange i due a mi ér “ Hanma or nana̱ na gomoti kwagh er nan fetyô cii , shi nana̱ ngohol kwagh hen gomoti sha mbamgbe mba nan vough ” la yange doo ior kpishi je zua ga . 4 : 4 - 6 ) Jijingi u Yehova man iveren na ngi sha mzough môm u anmgbianev , u Aôndo a lu yaren tom a mi la . Or@@ gen u yange nan tese jighjigh u nan yô , ka Mose . Yehova yange doo un ishima tsung . I@@ been@@ egh ki yange ki ci@@ r t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la ki va m@@ ough@@ on kera yô maa Mbaiserael hembe gba yemen zende u vea za zan zan , anyom 38 man uwer môm shin iwer ihi@@ ar nahan ia karen yô maa vea za ar ken deser@@ ti u u@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i la . Loho u dedoo u i er kwagh u ú kimbir kimbir ken Mbaromanu la yange u har sha tom u hange hange u Yesu a lu eren sha u kuren awashima u Aôndo la . Yange i na Y@@ e@@ h@@ u tom shighe u tar u Iserael vihi kpishi yô . • Ka nyi kwagh i hembe doon u kwase Kristu u nom u nan a lu or u nan jighjigh ga nana eren@@ ee ? Nahan kpa , se fatyô u tesen ser se wa ve ikyo nena ? Ka ve nôngo kpoghuloo ve dondo Yesu Kristu , un u a ver ve ikyav ér ve dondo la , shi ve er shiada sha kwagh u mimi kpaa , nahan ve tese ér ve mba eren sha iyol tseghan ve la . Alaghga kwagh u Yesu yange kaa ér , “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en ” la , yange lu tôôn iyol na karen sha or u nan ne ior a@@ gb@@ ur a i gbe á doo doo , a aa “ le@@ gh@@ em ” sha mon man sha av@@ ande a or@@ tom yô . W@@ a iyol tsema tsema sha er ú yar tom a takerada ne sha inja yô , shi er msen Aôndo a wase u sha er ú ‘ pase kwaghôron u mimi la jighilii ’ yô . — 2 Timoteu 2 : 15 . ‘ Z@@ a Ge@@ ma Nen Ior Cii Ve H@@ ingir Mbah@@ enen ’ Nen@@ gen ase tom u wasen mba ij@@ ever@@ ahumbe i bo i i yer ér C@@ y@@ cl@@ one N@@ ar@@ g@@ is la yange i va ta sha tar u M@@ y@@ an@@ mar ken inyom i 200@@ 8 , i̱ vihi ve akaa kpishi la . A@@ na , kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u civir Aôndo u lu anyom 8@@ 4 la kpa yange “ undun tempel ga . ” Ity@@ akerada man tele@@ v@@ ishen man us@@ ene@@ ma nôngo tsung u pan@@ den mci@@ e u ior ve cian ts@@ av la . Yange gba u mfe una seer hanma sh@@ igh@@ ee ? • Hii nan ve yange Mbaiserael cia u kenger iengem i Aôndo i í mon@@ do Mose sha ishi laa ? 9 Kp@@ orom hen Aôndo — “ Mo TER , Aôndo W@@ en , M Ngu Icighan J@@ e ” Ka kwaghbo u ungwan imoshima yase ga , kpa ashighe agen kwagh u í er se la una fatyô u tsu@@ men a vese . ( Mateu 28 : 16 ) Shighe u mba ve v@@ ôr ken jijingi mban kpaa ka sea lôh@@ ô ve mbamkombo mba Mbakristu saan saan ve vea va nahan , ka i doo se kpen kpen ! — Luka 15 : 6 . Er Mbashiada mba Yehova ve lu dondon atindi a Aôndo , a u@@ c@@ ôô@@ ci mbagenev kpishi ve dondon ga la yô , kwagh ne wase ior kpishi u nan jighjigh ér ka ve ve lu ior mba eren mimi ye . K@@ ôr Iky@@ ar vea Aôndo Kwase ugen u tôvon sha akaa kaa ér : “ N@@ oo@@ v man kasev mba ve lu imôngo saan saan je kpa ayôôso nga de lun hen atô ve ga . Nahan ve civir Yehova a ishima ve i môm , or kighir ve ga . — Ekesodu 20 : 5 ; N@@ um@@ er@@ i 25 : 11 . Mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar ne , mba ve lu wasen anmgbianev mba Kristu u eren tom u pasen kwagh la cii , a ôr ve ijir a kure hen shighe ne ér mba iyôngo , shi a na ve ian i lun uma shin tar ne sha hemen u Tartor u Aôndo la . ​ — Mat . ( Ôr Mateu 28 : 19 , 20 . ) Ashighe kpishi , alaghga se hen ser or er kwagh a vese sha apera ér i vihi se , kpa a lu nahan ga . Ka er nan yen ve nan er kwagh sha lan nahan ye . 7 : 12 . Kwagh ugen u se er ve se tese ser se mba vesen ken jijingi yô , ka u seer kporom hen Yehova , u a lu I@@ j@@ ende yase man Ter wase la . Shi se fatyô u henen kwagh kpishi hen mba ve lu dondon ikyav i Kristu anyom imôngo la . Shi a taver wer u lumun wer yange ve z@@ aan sha ajiir a ats@@ an@@ aior lu la sha u za taver ve asema kpaa . Kpa , ngu a atô@@ akyaa a injaa a a ne ve a lu a tim tar u bo u Satan ne ga yô . Mbagenev soo ér ior ve̱ na jighjigh ér Mbashiada mba Yehova ka ior mb@@ ab@@ ov nahan i̱ tagher ve tom shin i̱ yange ve . Gba u dooshima wase hen Aôndo una due ken ishima yase . Yange nenge ér ka msen na la je Aôndo a ongo ye , nahan soo u zuan a Mbashiada mba Yehova fele fele je . M ngu a bem u kpilighyol kpishi ! ” I@@ ember@@ yolough de ish@@ ar hegen , shi i kera taver ishe kpaa ga . Be@@ en yô , a bugh kô@@ m@@ pu@@ ta na , a gba ôron il@@ yo@@ ho ior ve tindi un a mi sha In@@ tan@@ et la , shi tin@@ d@@ in ve di kpa a il@@ yo@@ ho . ( Daniel 7 : 1 – 12 : 13 ) Ka mhen u nyi u nenge ior kpishi ve lu a mi ny@@ ian@@ a , man mhen ne una fatyô u bu@@ lan Mbakristu nena ? Nahan U gema ior i hingir er ish@@ u i shin zege@@ mnger man er akaa a kp@@ er a kp@@ ela inya a a lu a ort@@ aregh ga nahan . Ior kpishi yange ve ungwa kwagh u ku u Yesu la nahan kôr ve ken ishima kpishi , tsô ve gema asema maa í er ve batisema . Gba u se nôngo kpoghuloo sha er se lu ken bem vea mba hen tsombor wase mba ve ne jighjigh ga la yô . Se mba uma nyian ken “ ashighe a ican , ” sha nahan yô , kpiligh se iyol er ior kpishi , kua mba civir Aôndo sha mimi je kpaa , ashighe agen ka ve ure kpishi nahan ga . Apostoli Peteru nger ér : “ Ne kasev di kpaa ungwan nen am@@ o a noov enev sha er aluer mbagenev ken ve , vea lu mba@@ wan kwaghôron u Aôndo ikyo ga je kpa , á ur@@ ugh ve sha mlu u kasev vev la , á kera lu sha kwaghôron kpee ga , er ve nengen mlu wen u wang u cian Aôndo la yô . ” ( 1 Pet . ( N@@ um@@ er@@ i 14 : 29 - 34 ) A@@ in@@ ge ne kpa , m@@ tse u ior ve tse ku ken ityar kpishi la ka kwagh môm a anyom a or@@ pasalmi yange na la . Ish@@ ember ne shi ngi ôron “ kwagh u lun ken iky@@ ang@@ enev mbi isholibo ga , lun p@@ al@@ egh@@ aa a i . ” Ka ne kpa ne vihi or u Aôndo er sha i@@ been na la ye . ” Kpa ityom ne ka i tsan gbem , sha ci u awashima u i ka u suen Tartor u Yehova . A@@ vur agen ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la tese ér “ Iserael u Aôndo ” ne ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem sha jijingi , ve lu iorov 14@@ 4,000 la . ( Rom . Ka sha Mimi W@@ ase Se Z@@ ende Y@@ e ! ( 1 Peteru 3 : 7 ) Shi i wa noov kwagh sha kwagh u mbamzeyol mba alaghga vea va hen tsombor la , ér : “ K@@ asev enev ve̱ doo ne asema , de y@@ u@@ wen nen ve ga . ” Mb@@ á kaven Yesu sha u tilen p@@ al@@ egh@@ aa a p@@ ati u taregh man ayôôso a mb@@ aior la kpaa . Ve lu gban ah@@ on sha kwaghyan . ( Luka 11 : 2 ) Kwagh u dondon yô , lu mbamgbe mba mbahenen nav , sha u una “ na ve uma u tsôron yô . ” * Ity@@ esen ne ngi wasen ve u ‘ hingir he@@ gh ken jijingi u mhen ’ ve . Yange a er kwagh sha mfe , inja er u̱ za keren kwaghyan sha ci u Na@@ omi man u na nahan , kpa shi yange a dondon kwaghwan u Na@@ omi . — Ru@@ tu 2 : 2 , 22 , 23 ; 3 : 1 - 6 . ( 2 Mbakorinte 4 : 17 , 18 ) Aluer se nenge yô , uma u Yobu ember shighe u atsan a na bee la hemba li@@ hen a uma na u a ember shighe u lu a ya atsan ga la ica je . — Yobu 42 : 16 . Ka an@@ takerada u Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? * u ken zwa Buter man zwa N@@ or@@ way la , or ne vea kwase na ve henen a tsombor ne ye . U timen sha igbenda i i tese m@@ doom ma Yehova tsembelee la una wase se u “ eren kwagh u dedoo . ” Aluer ve er nahan yô , vea lu a ishimaverenkeghen i zuan a injar i uma . Er kwagh u yange vande eren la a tese nahan kanyi kwagh ityakerada yase i h@@ aren sha Bibilo ne ia fatyô u eren@@ e ? ( Yohane 18 : 36 ) Kwagh la yange lu kwagh u he hen Or@@ ro@@ man@@ u kua Mbayuda mba yange kwagh u tar ve gba ve ishima yum la kpaa , gadia ve henen ér ka u Mesiya una va kighir Zege@@ tartor u Roma la ua g@@ ure anu inya shi una hide Iserael a icivir na i tsuaa la her . T@@ ime ase sha mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u mkur u tar ne la . Ka nahan ve mbah@@ emb@@ an@@ ato mban gema ishima zung@@ we sha isholibo i ve er la cuku tsô kpaa ga ye . Nahan de kera pu@@ un un shin waan un kwagh her ave ave ga , kpa dondo ikyav i Yesu la , pine un mbampin , nahan ungwa kwagh u una ôr la ? M wuese kpishi er yange m er kwagh la i war nyôron anyom 20 hegen nahan ! Mbamaren vea fatyô u yaren tom a Ruamabera man ngeren mba Mbakristu sha u wasen mbayev vev u fan er ve shin mba i lu u vea vôso la vea na ayol a ve ken ivese yô . “ Ve kô@@ rom i@@ ho@@ m lu sha ity@@ ô@@ i@@ kaa ga . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 15 : 25 . Yesaia 28 : 17 a pase ér : “ A@@ w@@ ombo aa kar a ijiir i aiegh i y@@ eren ker la kera , ijiir i waren ker kpaa , mngerem maa ku@@ wa a i kera . ” Yange i tsegha mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange na la sha icighan jijingi kpa ? Nahan kpa , se kange nen ishima sha er mbam@@ yen asev shin akaa a se tagher a mi aa a yangen se u dondon Yesu la shin angev mbu na jighjigh wase a v@@ ôr shin dooshima u se lu a mi hen Yehova la a nd@@ ôh@@ ôr ga . U tesen ikyav yô , yange i ko@@ so Bibilo jimin cii shi i gema i̱ ken ijô i vesen i sha tar nyian cica cii . ( 2 Mbakorinte 5 : 17 ) Heela tseegh ga , “ zege@@ ikpelaior ” mba “ ve ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve ” la kpa Aôndo er erdoo a ve shi tese ér ve doo un ishima kpaa . — Mpase 7 : 9 , 14 ; 1 Yohane 2 : 1 , 2 . U lun ken nongo u Yehova ka kwagh u doon kpishi . Or u nan lu ker yô , nan ngu a azende sha tar jimin cii ! ” — Pasalmi 1@@ 33 : 1 . • Ka mba nan nagh mba nyi ve doo Yehova ishima ? Se mba a inj@@ ô iyol sha ci u gba u se pase ior loho u dedoo . — Aer . 20 : 26 , 27 ; Rom . Nahan kpa , hen shighe u or lu v@@ aan ku u or u nan la , ij@@ ung@@ wen kpa ngi i wase nan u wan ishima a kwagh u vihin u a er nan la . Mba fe ér or ngu perapera sha mimi , aluer nan ngu eren ishima i Aôndo shi nan ngu kuran atindi a na kpaa yô . N@@ ôô@@ s@@ u u vesen u hen iy@@ ou@@ ci la va kaa a G@@ r@@ ace ér : “ M@@ ad@@ am Al@@ l@@ en , yem ken ya za mem . Aluer se er nahan yô , se kuma u va zuan a averen a been mayange ga , a ken ‘ U@@ sha mba he@@ v man tar u he ’ la . — 2 Pet . Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu ôr kwagh u A@@ bel nahan ér : “ A kpe , kpa sha jighjigh na u nan la yô , shi ngu ôron kwagh her . ” Zum u i pine C@@ l@@ au@@ di@@ o , un u yange hingir Orshiada u eren tom sha gbashima hii ken inyom i 19@@ 7@@ 4 la je zan zan er i hii ve a lu pasen kwagh her shin er i lu ior kpuaa tseegh hen haregh na la ve lu keghen ato nahan kpaa yô , á ôr kwagh u a lu ken Yohane 4 : 34 , ape Yesu a kaa wener : “ Kwagh@@ yan Wam yô , ka u Me er ishima i u A t@@ indi@@ m la , Me kure tom Na vough kpaa ” la . U hen nyi ken akav a i ter sha heen nee ? Ka Mbakristu mban ve lu Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine nyian ye N@@ om@@ so man kasev cii mba g@@ enger am@@ o wuese Yehova “ tugh man ate@@ tan ” tar sha won cii . Aluer mbaapostoli mbara je kpa tagher a m@@ taver sha gbaa ne yô , doo u mbatamen vea kav er i gbe u vea nôngo kwagh kpoghuloo sha u palegh ma isharen i taregh i eren tahav sha mbagenev la yô . Nahan mea k@@ ur tom sha ah@@ wa ahar a sha use yô , an@@ you wase la a ger ih@@ uma a akaa@@ yan a i yer ér pi@@ z@@ za man p@@ ast@@ a la gb@@ ong . Een , ma kwagh môm ngu u una na se ishima i v@@ ôron ga , shi kwagh ngu u una kighir se je u una fatyô u p@@ aven se a dooshima u Aôndo ga ; shin ma kwagh ugen u i gbe a gba u una vihi mlu u Or@@ gb@@ an@@ akaa a mbacivir un mba@@ jighjigh la kpa ngu ga . ( Yeremia 10 : 23 ) Nahan doo se a na kpishi , gadia a taver se ishima ér : “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa ; Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” Ng@@ ô@@ kwase ugen lu wan icam shin iky@@ er ; lu icam i Mbashiada dugh shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha U@@ har la yô . Yesu yange yar tom a injakwagh i mbatomov mba ve lu keghen shighe u ter ve una hide iniongo i kwa@@ se@@ he la sha u tesen er i lu hange hange u kuran nena ? 28 : 10 ) Nahan kpa , kwagh gema er vihi yô , ashighe kpishi Mbaiserael tile sha mimi ga . Ga@@ yô , alaghga se mba iyev shi se fa ser ma tom u hemban tom u pasen kwagh hanma shighe la je kpa ngu ga . B@@ ee kera yô , or ne fa kwagh u Aôndo soo hen a na yô , nahan un kpa na iyol na a ishima na cii ér una er kwagh shon vough . “ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ” gba u kwagh kpa ? 9 , 10 . ( a ) Ka sha igbenda i nyi nahan , alaghga a va gba u se tese ishimawan ken tar u he laa ? ( Or@@ pasenkwagh 12 : 12 ) Mkaanem ma ken ivur Bibilo ne ka ma mimi sha shighe wase ne kpaa , vough er shighe u i nger ma la nahan , gadia ityakerada ngee nyian je gande ôron . S@@ ara yange doo ishima kpen kpen , nahan Aberaham kaa a na ér aluer or pine un ér ú ngu kwase u an yô , a̱ kaa wener un ngu ing@@ y@@ ôr na , aluer á ôr nahan ga yô , a wua un , a ngohol un sha ikyev na kera . Sha nahan yô , akaa a ve vande lun a mi la cii saa . Apostoli Paulu kaa ér mhen u ior i tar ne ngu er “ ahumbe ” a a kase se ne nahan . Se fatyô u lun a vangertiôr ser sar Yehova u wasen se shighe u se lu ken mzeyol yô , shi ngu a tahav mbu wasen se kpaa . Kwagh u a Lu u ‘ Z@@ enden sha Jijingi ’ Yô P@@ ania u eren una fatyô u taver ikyar i u ye vea Yehova la nena ? Kpa mba ve vese ayol a ve sha icivir yô , mba a ityôkyaa i ken Ruamabera i í gbe u vea nôngo vea sôr mbamtaver vev sha dooshima shighe u mbamzeyol ve dugh yô . — Mat . Yange i fa or ne sha do u ha@@ an man m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den . Lu mkav ne na ve i pase inja i iti la ken m@@ gem u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation u ken inyom i 19@@ 8@@ 4 la ér , “ Una lu kwagh u Un iyol na a tsough u lun , sha u kuren uityendezwa nav ” ye . Hanma shighe cii , Yehova ngu a ver ior mba vea tesen ior nav yô . Nahan ken inyom i 1@@ 7@@ 8@@ 1 C.S.@@ Y . ( Cii Man Shighe u Yesu ) la , Yakob yem zende ken H@@ ar@@ an sha u za keren kwase u una vôso yô . N@@ agh ku gen ku Yehova a soo yô , ka iliam yase . • Ka m@@ civi@@ ra@@ ôndo u nyi Yehova ngu a na iveren na sha mi , man ka sha ci u nyi ? ( Mateu 19 : 3 - 6 ) Hen Aôndo yô , mlu u kôôsôô u hen atô u nom man kwase u nan la hemba hanma iky@@ ar@@ yan igen cii ! Inja i u nan@@ den ve sha usu la ér ve mba yemen ken mtim u tsôron . ( Mpa . Man aluer angev shin iyol@@ been h@@ ungwa a we cii man mtim u tar u Satan ne nahan , u lu môm ken “ mbap@@ er@@ apera , ” mba a va nder ve shin ku la kpa ? ( Aer . Sha nahan yô , hingir u uumace cii vea gb@@ aan angev shi vea nyôron ken m@@ zu@@ ngu shi vea kp@@ een . Icighan jijingi yange mgbegha or@@ ngeren Bibilo ugen ôr kwagh u kwase u nom u nan a kpe man nan lu a ian i hiden eren nom la wener : “ Aluer nana gba lun nahan tsô yô , á hemba saan nan iyol . ” Sha nahan yô , S@@ ar@@ ai yange kav er akaa a ken jijingi a bende sha kwagh la yô . ( Luka 12 : 15 ) Sha nahan yô , i taver Mbakristu mba ve lu agumaior la cii asema ér ve tsua u eren akaa a ken jijingi , ve ker u henen makeranta u i gbe u vea hen ve , vea fatyô u kuren mbamgbe vev mba ayange ayange la tseegh , ve gema ve ver ishima sha u kohol iyol i va civir Yehova ‘ a ishima ve cii man a uma ve cii man a agee a ve cii man a mfe ve cii . ’ Ka gem sha iyange i T@@ om@@ ahar ken s@@ ati ugen la yô , mlu na maa gba a gba kera . Tsô ka kom sha ah@@ wa 4 : 26 sha use , sha uwer u Ma@@ ac@@ i 14 yô , ort@@ wer na mase kaan er a kpe . Yesu ka u i kar un kpa á til sha mimi shi á kom u h@@ aren sha a na kpaa yô . Kwase u@@ gen@@ egh u shir@@ en tom hanma shighe u̱ ke ’ Mbashiada mba Yehova umbur nahan ér : “ Shighe u mo man anmgbianev av mbak@@ asev yange se lu vesen a vese ke ’ kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , se pinen a pine mbamaren asev shin a̱ gba u se za mkombo ga . Yesu shi lôh@@ ô Mateu ér a dondo sha a na , un kpa ven@@ gese . Shighe u se lu hen sule ne la , Orshiada ugen hen ningir wase ne , i yilan un ér De@@ ir@@ dr@@ e , za hemen u henen Bibilo a vese , gba uwer ga . * Sha nahan yô , mba kighir a kighir ior a m@@ ge@@ m@@ shima er i kav ishember la ainge la nahan ga . Mba ts@@ wa@@ men ior mba dedoo shi eren ve afer@@ akaa . ( Ôr Pasalmi 37 : 8 . ) Yange eren a mbagenev sha icivir , shi yange lu a icivir sha ishigh ki mb@@ as@@ und@@ av nav kpishi . Kwagh@@ yan u ken jijingi ne cii har sha Bibilo . Heela tseegh ga , anyom a a sember karen ken ijime er ahar la , mhen ugen shi va due . Yesu lu ijende i mbaapostoli nav i mimi , shi tesen ve dooshima . Yange Yesu kaa ér un ngu za sôron ve ijiir sha . M@@ SA@@ AN@@ YO@@ L u ior mba Yehova ve lu a mi la doo ve ishima kpen kpen . U tesen ikyav yô , gumor ugen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il yange lu ken an@@ nongo ugen u eren af@@ er . Kp@@ iligh wan ne iyol er Yesu yange fa u yaren tom a U@@ ih@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera yô , tsô a kaa ér : ‘ Yesu lu or u n@@ umb@@ en a mi ga ! ’ ” ​ ​ —⁠ Y@@ .@@ T . , J@@ ap@@ an Bibilo ta iwanger sha itinekwagh ne . Aluer se ver ishima ser iyange igen uumace cii vea lu ken bem nahan , a lu shami kpa ? Er mbagenev vea nenge ér agumaior nga vihin a vihi shighe ve nahan kpa , vea fatyô u tseghan ayol a ve sha ci u Yehova shi eren un tom a uma ve cii kpa ? Er u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba keren ve hingir kwagh@@ h@@ ônon hen icombor kpishi yô , nenge ase kwagh u Yesu yange ôr sha kwagh u ishe yase lun “ dedoo ” la . 10 : 14 , 42 . Yesu lumun u van shin tar , ape i mar un lu wan@@ iky@@ und@@ an la . ( Aer . 17 : 19 - 22 ; 1 Pet . ( Yobu 1 : ​ 4 , 5 ) Yobu yange naan Yehova nagh sha ilev nav hanma shighe . Sha ajiir agen yô , ka akaa a ior ve eren hen ku , ape ior u@@ deri imôngo ka ve za sha u za veren or@@ kpen la gbenda je la . ( Mateu 23 : 3 ) S@@ aa mbamaren vea eren kwagh u ve kaan a ônov vev ér ve eren la keng ve Yehova una doo ônov vev ishima ye . ( b ) Kanyi ia wase se ve se ‘ er idya ken ishima ’ ga ? 9 ‘ I@@ y@@ ua i Aôndo I I G@@ ande u Ô@@ ron ’ la I M@@ gb@@ egh@@ a Se u T@@ esen I@@ wuese Ken masejime yô , i wa un akaa iyol , i s@@ ende un , maa i nan@@ de un sha kon . Kpa Bibilo i gema la yô , i fatyô u been a i kera ga . Sha ci u ve lu a aeren a ahar ne : ve wa ago@@ yol shi ve lu per . ( Pasalmi 10@@ 8 : 4 ) Shi a er msen ken icam na igen ér : “ W@@ ase@@ m , T@@ ER@@ E , Aôndo wam , y@@ im@@ am sha erdoo Wou . ” 11 : 14 . W@@ y@@ c@@ li@@ f@@ fe ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Nahan kpa , ior mba Aôndo vea fatyô u wan ishima a ashighe a ican ne . Hii nan i gbe u á ‘ sôn Ter u sun@@ da , A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na ’ a@@ ing@@ ee ? Se fatyô u tsuan ser se lu kôôsôô a Yehova , shin se lu p@@ al@@ egh@@ aa a na . ( Anz . 16 : 20 ) Alaghga tsô lu kwagh u Bar@@ u@@ ki , aka@@ we u Yeremia yange hungur a mi je ne . ( b ) Ka nyi se hen ken kwagh u i er ken Aerenakaa 4 : 18 - 20 man Aerenakaa 5 : 29 laa ? Aôndo shi ka a mgbegha Mbakristu mba mimi ve su@@ r anmgbianev vev asema . Ka ityom i nyi mba hen tsombor u Orkristu ve lu a mi i eren hen atô ve ? A̱ shi nan kpa , Yehova lu wasen mo , sha ci u hanma kwa u yange mea due kwaghpasen yô , i saan mo iyol kpishi . ” Ken g@@ ô@@ g@@ ô mba@@ an@@ yomov mba Wan u môm môm ne lu cii man hingir or la , lu or@@ henen u kwagh henen doo un tsung yô . Hen sha atô@@ akyaa a a ne ve mbak@@ ov wou ve eren idya la cii . ( 1 Utor 22 : 17 ) Nahan kpa , Yehova nengen sha ior nav , shi ve doo un ishima kpaa . V@@ ang@@ er@@ tiôr u Yehova lu a mi ken Aberaham la saa un dang ga . Ka unô yange ve wa ave sha tom u hiden maan im@@ aagh sha ashighe a tsuaa laa , man ka unô ve er nahan sha ayange nee ? Ishima i legh legh ka tahav mbu or a fatyô u kôôm mbu yô . ” Akaa a Yobu hen la kende isharen ken a na i eren ishima i Yehova . Mba@@ ah@@ end@@ anev nav jim jim yô lu S@@ an@@ b@@ al@@ ati man T@@ ob@@ ia man Ge@@ sh@@ em . Ior mban lu a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a á lu ikyua a tar u Yuda yô . Kpa Yesu wuese mbayev mbara , gema kaa a mbap@@ u@@ un ve la ér : “ Mayange ne mba a ôr kwagh u i nger la er : Ka ken zwa u ani@@ k@@ und@@ anev man mbam@@ an@@ at@@ u@@ mba U sôr iwuese ye , gaa ? ” — Mateu 21 : 15 , 16 . Sha mimi yô Ifa lu or@@ wasen u Adam . Mbagenev ka ve vihi shighe kpishi u lamen vea mbagenev sha kwagh u akaa@@ yan a vea ya ve vea lu gb@@ on gb@@ on la , man igbenda i sôron t@@ wer , kua akaa agen a sôron or iyol ker shin a nan or engem ashe la je , i gema hemba shighe u ka ve na u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo la kpaa . Alaghga vea nenge ér mba wasen mbagenev . Se tese ser sar se u civir Yehova sha mimi shighe u a lu wan ishima a uumace ne nena ? Nahan Aôndo er im@@ ande i Na@@ a@@ man la hide sha Ge@@ ha@@ shi . I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 7 ( Z@@ wa K@@ han@@ a ) Zum u i nder Yesu shin ku la , mbaapostoli kua ‘ anmgbianev mba hemban deri uta@@ an ’ nahan , nenge a Yesu “ sha shighe môm . ” U Ô@@ ron Takerada u Mpase As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u Hi@@ ihii I ôr se nahan ér : “ A gema ashe a kaa a Peteru er : Hi@@ re@@ m ken ijime kera , Satan , u ng@@ um kwagh u nan gb@@ ev mbu nôngon , gadia u we ik@@ o sha akaa a a lu a Aôndo ga , saa a ior tsô . ” Zum u Yesu tindi mbahenen nav ér ve pase kwagh ‘ zan zan ve ar ik@@ ighir i tar ’ la , ve tagher a mbamtaver kpishi . Ken tar u Ch@@ ina yô , lu shighe u tsombor u tor u i yilan un ér Sh@@ ang la y@@ aan tor u Ch@@ ina la . I nger kwaghwan ugen ken Anzaakaa 18 : 13 , ér : “ Or u nan kaa imo je er nan lu a ungwa ga yô , á hingir l@@ an@@ egh ku nan man kwagh u kunya kpaa . ” Er nan ve i saan se iyol u lun mbayev mba Yehova y@@ um@@ u ? Hegen u se lu ken derianyom u sha 21 ne yô , se fa er akaa ne yange er zum u ior i Bab@@ ilon va ta num sha Yuda man Yerusalem , tim ve ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la nahan . Er se yen nahan kpa , se fatyô u nan Aôndo icivir nena ? Man mba i te ve iv@@ or ken us@@ aa yô , ka mba ka vea ungwa kwaghôron kpa an@@ zughul a tar ne a nyian ishima kua ic@@ ugh i iny@@ ar man asaren a sha akaa agen cii vea va yô , ve imb@@ ishi kwaghôron la , nahan a kera ume atam ga . 11 : 33 - 36 ; Ps . Sha mimi yô “ akaa cii nga gbar gbar , i tar a tar a kpaa sha ashe a W@@ en u kwagh a zough se a Na la . ” Anyom nga karen yô , a hingir c@@ ôô kwa@@ se@@ mbai@@ v u du@@ ghun ior akaa shin i@@ kpa . Yange i lôh@@ ô mbau@@ ng@@ wan mba ve va mkombo ne ér ve wa ats@@ am atar a ken takerada wase u ats@@ am u he la , nahan mba@@ ats@@ am@@ ev mbara hii wan ats@@ am shon , mba hi@@ di mba kimbir yô , mbau@@ ng@@ wan cii wa a̱ a ve imôngo . Tindi u Aôndo yange kaa ér i wua u@@ profeti mba@@ aiev kua hanma or u civir mba@@ aôndo mbagenev cii . Er nan ve mfe u fan Aôndo la a ne m@@ saan@@ yol@@ o ? Se za nen hemen u zuan a m@@ mem sha akaa a ken jijingi . ( Luka 21 : 2 - 4 ) A@@ tô@@ ôn@@ anongo ka a wuese ikyav i jighjigh u nan i mba ve civir Yehova ica i gbe la ve ver la . 3 : 13 ) Kwagh u i kaa ér “ aluer kwagh á nzughul orgen a orgen ” la tese ér , ashighe agen ishima ia fatyô u vihin se a mbagenev sha ityôkyaa i dedoo . Kpa ve fa shighe ga , nahan gba u vea kuran . ( Mbaefese 6 : 1 , 2 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Aluer ú ngu eren nahan yô doo . • Kwagh u yange Aber@@ am er sha u been ayôôso a yange gba hen atô u mba@@ shir@@ en un tom mba mba@@ shir@@ en Lo@@ ti tom la tese se nyi kwagh@@ a ? Ka unô i gbe u se eren a ve dedoo , man kanyi kwagh i doo u han@@ mô wase nana kange ishima u eren@@ e ? Yesu lu vande lôh@@ ôn mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u mbagenev nahan anyom kar hegen ahar , ve yô lu Peteru man An@@ der@@ ia man Yakobu kua Yohane . Shi Pasalmi 5@@ 1 : 5 kaa a vese ér , se cii se mba vough ga , se mba mba@@ asorabo hii shighe u i j@@ ile se ken uya la je , man kwagh u a dugh ken kwagh ne yô ka ku sha ci u ior cii ú ú ve sha igbenda kpishi la . Kape or@@ tom u Paulu u ken Roma la kpa yange er vough je la . Ashighe agen ishima ka i vi@@ him er m@@ nyoon a te sha a mo m kera fetyô u eren tom ne kpishi ga yô . ( Marku 6 : 31 - 34 ) Tom wase ka u lu tom u iember zum u i lu m@@ doo u mbagenev ve doo se ishima , man isharen i̱ se lu a mi sha mimi ser ma se wase ve la i̱ mgbegha se yô . Jijingi u Yehova ngu a er tom ken asema a ase sha er ishima ia mgbegha se u eren Aôndo tom a ishima i môm yô . I@@ an i yan ikyar vea Aôndo man wan na Yesu Kristu nahan ne ngi sha ci u hanma or cii , nana lu or@@ ny@@ ar shin ic@@ an@@ or kpaa . Yange fa kwagh u mbamkombo mba mbatyomov mba ve lu ônov mba Aôndo la eren sha , ape Satan za wa un aie iyol la ga . Shi mbahemenev mba@@ wan im@@ anger mba ken kwaghaôndo u Mbayuda la lu nengen ér kwaghpasen u Yesu la ngu pan@@ den ve tahav man icivir . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér : “ Kwagh ne tese ér , ‘ Aluer vegher u hii la ka mimi yô , vegher u sha uhar la je yô , una hemba lun mimi cii . ’ ” ( Mbaheberu 3 : 1 ) I@@ y@@ enge i mba i ver ve ikyav sha icighan jijingi sha u ve̱ lu ken Mbaiserael mba ken jijingi la ka iorov 14@@ 4,000 “ mba i p@@ aa ve ken ior ” yô . Hemen u Tor Y@@ er@@ ob@@ i@@ am la yange ma u va ior mba Aôndo a mkpeyol , nahan kpa aeren a na gema kar a kar m@@ til sha mimi u ior mba Aôndo . T@@ or@@ u : “ Mba er ivur Bibilo ne tsô maa wanger mo wang . Kpa anmgbian u been iyol la una fatyô u gbidyen b@@ or ga , shin una fatyô ? ( Mateu 5 : 43 - 45 ) Shin shighe u or nan hendan a vese je kpaa , se nôngo se “ hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ” • Ka sha nyi gbenda nahan Yehova a lu Aôndo u ôron ijir sha mimi shi zungwen mh@@ ôôn@@ om@@ o ? Takerada ne due a mhen sha ci u mbamaren ken ngeren u a lu sha peeji 3 , u a lu a itinekwagh ér “ Kwagh@@ wan sha ci u Mbamaren ” la ér : “ Aluer u taver mbayev ou ishima ve nger mbam@@ lumun vev mba mimi mbara shin takerada ve yô , u lu tesen icivir sha aka@@ am@@ yer a ve . Peteru nger ér : “ Sha mnenge wam yô , ka vough u me umbur ne akaa me nder ne sha ayange a m hi@@ r@@ a lu sh@@ ir ken t@@ ent@@ i ne . Gadia m fa m@@ yô@@ h@@ ôr u t@@ ent@@ i wam una va yô@@ h@@ ôr ne , kera shi ica ga . . . Ior kpishi zua a iwasen sha u eren ityom i Mbakristu cica cii la , man kwagh ne ka a wase ve u henen sha akaa a maan ve a maa . Man akaawan a i we ker la ka akaa a kwagh a gbe se a mi jighilii je la , gadia se kpa se mba ken tar u u̱ civir Yehova a ishima i môm la i lu kwagh u ican kpishi yô . — Mbaheberu 4 : 12 . Í tsen@@ ga tesen se er Hemen u Wan u Aôndo , Yesu Kristu , u Anyom D@@ u@@ bu la ua lu la ken Pasalmi 7@@ 2 . Awa@@ shima u kwagh ne lu nyi ? 2 : 23 ) Gbenda môm u Aberaham tese ér un na Yehova jighjigh yô , lu sha u lun bem bem a mbagenev . Gadia ayange ase cii nga karen been sha iy@@ ugh You , anyom ase nga karen been er ishima@@ shir@@ in nahan . ” — Pasalmi 9@@ 0 : 7 - 9 . ( 1 Kor . 9 : 16 ) Ka sea dondo ikyav na la yô , imoshima yase i ôr se , i kaa a vese ér se mba eren kwagh u vough . Nahan cii kpa ityom yase la gema ka ikyav i tesen ken igbar ér se na uityendezwa mba Aôndo mbara jighjigh . — Mbaromanu 3 : 23 , 24 ; Yakobu 2 : 17 , 18 , 24 . Kanyi Yehova a er sha ci u ior umiliôn im@@ ôn@@ go@@ o , man kanyi i gbe u vea ere ? M hen yô , aluer Aôndo ngu a tahav mbu gban akaa a sha won , a a doon mo u kenger yum ne yô , mo kpa una fatyô u nan mo agee a geman uma wam sha er me eren kwagh u sha ishima na yô . 26 : 7 , 12 ; 35 : 18 ; 40 : 9 . Ngu Aôndo u nan ishim@@ as@@ ur@@ un . B@@ re@@ di man wain u a lu ikyav , u ve ye la umbur ve ér gba u vea lu jighjigh zan zan ku ve . — 2 Peteru 1 : 10 , 11 . Sha nahan yô , akaa a i er ken Bibilo la kpishi nga ôron kwagh u mba i shigh ve mkurem shin “ iyôngo igen ” shin Mbakristu mba hen ma shighe ugen tseegh ga . Kpa akaa a i er ken Bibilo la kpishi wase mbacivir Aôndo mba sha ayange a tsuaa la man mba hegen ne cii . Kpa ve gema ve wuese a wuese er kwagh ve a gbe Paulu ishima yô , shi er lu kwagh u vea kera nenge a na ga yô , ve vaa tsung . ​ ​ —⁠ Aer . 20 : ​ 17 , 29 , 30 , 36 - 38 . ( Yeremia 1 : 6 - 10 ) Yeremia yange lu a vangertiôr hen Yehova , sha nahan yô , Yehova taver un , nahan kera ta a ta anu ga , kpa hingir or@@ shiada u tseer tseer u taver ishima ken Iserael . Sha nahan yô , se “ waan nen ve ikyo kpishi je . ” ( 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 ) T@@ ime ase sha ikyav i A@@ na , kwa@@ sec@@ ôgh@@ or u cian Aôndo u lu anyom 8@@ 4 hen shighe u i mar Yesu la . ( Luka 11 : 13 ; 12 : 24 ) Gbenda u kwaghhenen ne har sha u tesen m@@ kposo sha kwagh , man ua fatyô u b@@ enden a or kpen kpen . Kpa Yesu gema kaa a na ér : “ De cie ga , hii nyian je zan zan ken hemen kpaa ú mase kôron ior . ” MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A mba Yehova mba a nomso man kasev mba ken Kristu sha tar jimin cii , mba ve civir Yehova sha jighjigh anyom imôngo yô . Nahan , ken ityar igen yô , ior kpishi ka ve nenge ér doo u vea yem ken tar u ú hemba lun yôugh@@ yô@@ ugh la vea za er tom ker sha er uma una lu ve gu@@ da yô , mbagenev je yô , ka ve undu tsombor ve sha anyom a ve due kera la cii . Zum u Yesaia lu ôron kwaghôron u profeti la , A@@ shi@@ ria hemba Iserael ityav , sh@@ ì sh@@ í kpuaa yange ma tim Yuda kera . Yesu maa tese ér kwagh u un lu ôron la ka zwa ga . A kporom hen u@@ war la a za yila g@@ enger g@@ enger ér : “ L@@ as@@ ar@@ u , due ken won ! ” ( Ekesodu 19 : 5 , 6 ) Iky@@ ur i i ya a Davidi la tese ér V@@ or la ua Hemen Tartor gbem sha won . U fatyô u lamen a ortamen u nengen sha tom@@ shir@@ en shin up@@ ania mba ken tiônnongo wou , sha er vea wase u ú fa u eren kwagh ne yô . Mbat@@ amen mban mba nengen sha ityom i ken tiônnongo , er mbamkombo man kwaghpasen nahan , shi mba taver ikyum@@ ile ishima kpaa . Se mba ken shighe u hange hange u aka@@ aeren sha tar a lu umbur se hanma shighe ér se mba ken mkur u ayange a masejime ne yô . Aluer se er nahan yô , kwagh ne una wase se u nan jighjigh ser akaa a Aôndo a t@@ ende zwa sha mi la cii una er a kpee je . Nahan yô , [ U@@ s@@ u ] u i er kwagh u ú la ka ikyav i mtim u tsôron . ” ‘ Una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . T@@ aver ve ishima ve ôron takerada vea we imôngo shi lamen sha akaa a ne er ken takerada la . U kura ashe ou , u tôô a sha fele , gayô u y@@ is@@ a a . Mbaiserael cii kohol shin kpe u U@@ wo u S@@ en@@ ai , nahan ve nenge akav a kpilighyol a Aôndo iyol@@ na er yô . Nahan ú hen wer doo u ú seer timen sha kwagh u ikyav ne man kwagh u ú er sha er ú war mtim u tar ung@@ un ga z@@ ee ? ( Mbafilipi 2 : 4 ) Se kange nen ishima u keren “ akaaôron a dedoo , ” a mimi a se ôron a mbagenev yô , hemban je yô mba hen tsombor wase . Yes@@ e@@ bel ․ ․ ․ ․ ․ Aluer ú er nahan yô , ú yima iyol you kua shi mba ve lu ungwan we la kpaa . ” — 1 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 4 : 16 . Ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la , i tsua mbam@@ zough mba mbatamen ér ve̱ naan atôônanongo a hen ajiir a ve iwasen shi ve̱ tesen a gbenda kpaa . Yange sôn Aôndo ér : ‘ Na m zende ken mimi Wou . ’ ( Ps . Yange m haa m@@ liam ashe , maa m za ave te@@ gh@@ elee m kôr Jo@@ el , se yem ken ya . 17 : 4 ) Lu ishimataver i Davidi i mgbegha un y@@ ee ? ( a ) Davidi yange wuese Yehova ken i@@ u@@ v tse@@ egh@@ lee ? Ken masejime yô , anmgbian la undu nongo u Yehova . ” Satan er akaa ken tar ne sha gbenda u aa ur@@ ugh isharen yase shi aa d@@ an se yô . ( Yobu 10 : 17 ; nenge ngeren u shin kpe u N@@ W la ) Er ka i lu ishima i or u tsan shin She@@ ol — hii shighe u nan kpe la zan zan shighe u a va nder nan la ga yô , Yobu yila shighe la ér “ mnenge u sha ican . ” Ny@@ ityô ishimaveren i ve lu a mi ér vea lu a akaa la cii ia saa ve ishe . Paulu taver Mbakristu cii ishima ér ve “ waan ” akaa a Mbakristu mbagenev ikyo . D@@ ugh Yesu kera yô , gba u iyenge ne ia kuma iorov 14@@ 4,000 . — Mpa . Doo u Se N@@ aan Mbag@@ anden I@@ civir sha ci u Ny@@ i ? Sha shighe la a gba u mbacivir Yehova vea hemba yilan un a ishima i môm cii , je yô v@@ aan yilan un ér a̱ wase ve . A@@ tesen a sha Kwagh u Mbat@@ yomov , 1 / 1 Akaa a yange i eren ken tempel u ken Yerusalem la kpishi tese kwagh u a lu zan hemen ken tempel u ken jijingi la vough , kua sha gbaa u msen u eren kpaa . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A er kwagh u injaa tsung sha ci u ior umiliôn mba ve lu shin bo@@ tar ne la . M@@ kohol la yange due ica gba ga maa , sha iyange i Se@@ te@@ mba 1 , 19@@ 41 , mo man Mar@@ v@@ in , anmgbian wam u nomso vea kwase na cii se hingir up@@ ania . Yakobu 1 : ​ 5 - 8 tese ér doo u ú er msen sha jighjigh u nan sha ci u nyi ? Kpa kwagh shi@@ m a we , ka er u undu dooshima wou u hiihii la yô . ” — Mpa . W@@ ea fatyô yô , hen akav a ken iliam i sha ve kpuaa . W@@ ea lu keren u zuan a jijingi u Yehova man iwasen na yô , de yen ishima fese , de@@ en u s@@ ônon un ga . I ver ishima ér ior mba y@@ ôron iwer shin mba tôôn í duen a mi sha te@@ mbe mbara ve̱ lu wang , m@@ shi a̱ de lu ken ave ga . Gbenda u ve kenger se shi ve lamen a vese la tese ér ve wa se ikyo . Ior kpishi yange ve kôr Yesu ihyom shi ve tôô ér a gba ma kwagh ga , er akaaôron a profeti la vande tesen nahan . Ior mban na jighjigh ga . Mba sha ayange a Noa la wa ikyo sha kwagh u lu pasen ve la ga Er kera gba u Mbah@@ enen Bibilo vea lu a an@@ ar u tesen sen@@ e@@ ma shin ze@@ ge jingi u nengen tser u E@@ ure@@ ka u ve tesen ior gbilin la a mi ga yô , ve tôô u ve yem a mi ken ag@@ ar , ve za pase loho u Tartor a mi hen u@@ haregh mba i lu a gba pasen kwagh her ga yô . Paulu yange tese ve wang er vea er ve vea gema civir Aôndo u mimi la yô . ( 1 Kor . Mbakristu tsua nyi kwagh@@ a ? ( Pasalmi 26 : 1 ) Se kpa ka a inja u se zenden sha mimi ! ( Ôr Mpase 3 : 1 - 6 . ) Se mba se ‘ l@@ ôôn ken Jijingi yô , ’ se haa or@@ he iyol . ( G@@ al . 6 : 8 ; Ef . “ Iky@@ ar@@ iky@@ ase i̱ gbidye ” uumace , mba “ tar ” u til sha ityough vev la “ iyol ” sha ishigh ki TER . Kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er , hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” — Mateu 5 : 27 , 28 . ( Pasalmi 37 : 4@@ b ) Yange a lu imba vangertiôr ne i mgbegha apostoli Yohane ve nger mkaanem man ye , ér : “ Ka vangertiôr wase u se lu a mi sha ishigh N@@ agh ne : ka sea sôn nyityô kwagh u a lu sha ishima Na vough yô , A ungwa se . Mbat@@ im@@ en akaa shin inya mba ve tim akaa ken gar u P@@ om@@ pe@@ ii la ve nenge a a@@ you a m@@ sôr 1@@ 18 , a@@ you ne agen lu a@@ you a ha@@ an do shin a@@ you a mba@@ a@@ sh@@ a@@ wo . Aôndo una na iti na icivir nena ? Shighe ne Mbayuda hide yem ken Tar u Ity@@ endezwa , za maa tempel u ken Yerusalem la . Mbagenev di ka ve hingir u ur@@ en karen ikyaa inya , man mba yer imba i@@ ur@@ en ne ér po@@ st@@ par@@ t@@ um de@@ pres@@ sion . Ú fatyô u tesen wanye u kiriki kwagh u dedoo sha u ts@@ ahan nan , er u yangen nan ini@@ umbe shin ma kwagh ugen u a doon nan u eren nahan . T@@ am@@ ar Ken Mpase 21 : 2 la , i tôô kwa@@ se@@ he la i kar sha gar ugen , Yerusalem u He , u “ i er un h@@ we iyol sha ci u nom na yô . ” Lu a Jighjigh u Nan shi C@@ ian Aôndo , Nahan T@@ aver Ishima , 10 / 1 Tartor u Aôndo ua tim ity@@ artor i uumace cii . Aluer se “ suur sha TER ” yô una wase se u palegh imeen ne . Wan@@ akiriki u Jighjigh u sha Shighe W@@ ase Ne Shin er uma na lu sha z@@ ongo nahan kpa , a ôr kwagh sha u p@@ aan mbahenen nav . Hegen ne , se mba lamen sha akaa a ken Bibilo imôngo hanma shighe cii , man m mase kaven mer ityôkyaa ngi i me cia ga . “ He@@ mba Kwagh@@ bo ” sha u K@@ ighir Ishim@@ an@@ yo@@ on Ken anyom aa sember karen ne , i zende sha tar cii i kohol ie@@ ev mbi kwaghaôndo u Or@@ th@@ o@@ do@@ x la . Se lu a ishima i wuese kwagh yô , se hemba ieren i lun a ish@@ u@@ ghun ga la shi se wa ishima a am@@ een . Apostoli Paulu nger ér : “ Zum u or ka nana gema hen Ter [ sha u eren ishima na ] yô , i bugh ik@@ ondo i y@@ is@@ an la kera . ” Paulu kaa ér : “ Doo u yan inyam ga , shin u man m@@ sô@@ rom kpaa ga , shin u eren nyityô kwagh i nan anmgbian wou an@@ zughul la kpaa ga . ” 19 : ​ 10 - 12 ) Kwagh u Yesu ôr ne tese ér gba u se lumun u lun kwa@@ v a ishima yase cii , ka nahan man se fatyô u yaren tom a mlu wase u kwa@@ v la sha inja ye . Er nan ve kwagh u pasen hanma shighe la a lu kwagh u hange hange ? Doo u mbacivir Yehova cii vea ungwan imo i Aôndo shi vea dondon akaa a i er ken Mkaanem ma Aôndo la , sha er vea palegh u vihin jijingi na ishima yô . ( Ef . Ka nyi tseegh ia fatyô u wasen ior u kaven loho u dedoo tsembelee ? 36 : 10 - 12 ) K@@ asev mba ungwan kwagh mban er sha kwagh u Yehova kaa la vough . Yehova yange tese ishimawan kpishi shighe u Aberaham lu lamen a na sha kwagh u gba un ishima la nena ? Kanyi kwagh se hen sha kwagh nee ? 5 : ​ 43 - 48 . I@@ mba dooshima u t@@ angen iyol ga la ashighe agen alaghga a gba u Orkristu nana tsua u veren uma u nan sha z@@ ongo a u nengen anmgbianev mba nan@@ ev mk@@ er la , man kwagh er nahan kp@@ ur kp@@ ur . Alaghga mbagenev vea gbidye kwar sha mfe u ity@@ es@@ enegh u mba ve lu a akaaôron ken ma mkombo la , maa vea tsengaôron e̱r mkombo la una lu la . Yesu kaa a na ér an@@ ngô na u kwase tsua ci u dedoo , sha u keghen ato a ityesen Na . Loho W@@ ase u Ishim@@ a@@ verenkeghen E@@ ri@@ ca di kaa ér : “ Sha hiihii la , lum er or môm kpa kwagh gba nan a mo ga nahan , kpa kwagh la gema wasem u henen sha awashima wam u yemen ijiir igen la . ( Duteronomi 4 : 5 , 6 ) Ka hegen i lu shighe u se tese ser Yehova doo se ishima sha u eren ishima na a uma wase cii ye . M@@ lu u tsombor wam kpa hide doo je zua ga . 16 : ​ 12 , 13 ) Nahan lu zum u i shighe mbadondon mba Yesu mkurem sha jijingi u Aôndo sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i ér ve va lu ator ken hemen la ve , mase wanger ve er mk@@ ôn@@ om ve@@ m ma tor@@ om ma lu sha ye . ( 1 Kor . 15 : 4@@ 9 ; K@@ ol . 1 : 5 ; 1 Pet . ( 1 Samuel 24 : 1 - 5 ; Pasalmi 32 : 3 , 5 ) I ter ishember i “ imoshima ” la hen ivur ne ga ; kpa lu imoshima i Davidi jighilii na un ibo ye . A lu shighe wase shin agee a ase shin akaa a se lu a mi la se lu nan kpa , se tsua nen a ishima yase u eren nahan , shi i lu sha ci u doo se sha mimi u nan mbagenev kwagh mgbegh@@ aa , hemban je yô mba ve lu ken ibanave mbara . Paulu kaa ér : “ S@@ ar@@ em ka fa nen , ityough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu , man ityough ki kwase yô , gema ka nom , man ityough ki Kristu yô , ka Aôndo je . ” ( 1 Kor . I@@ mba m@@ til la yange i kaha kposo a ieren i sha ayange la . Kanyi akaa i gbe u Mbakristu mba mimi vea wa ishima a mini ? M@@ lu u Kwagh@@ aôndo ken Tar u I@@ tal@@ ia Shighe u Ity@@ av B@@ ee K@@ era La Ve za haa af@@ o hen deser@@ ti u S@@ en@@ ai , shighe kar er uwer môm nahan , maa kwaghyan ve hii u been . 18 : 17 - 20 ) Doo u se ker u kaven Yehova sha imba gbenda ne ga he ? Yehova yange ôr un ijir sha ikyev i Elisha kaa ér : “ I@@ man@@ de i Na@@ a@@ man la ia hi@@ re ia kôr u kua tsombor wou cii gbem sha won . ” Yehova una fatyô u yiman mbap@@ er@@ apera hanma ijiir i ve lu ga , saa vea mough a yem hen ijiir ig@@ ene ? ▪ Yesu ta mbadondon un icin ér Satan yangen ior u henen mimi sha kwagh u Aôndo . I taver hanma wase ishima ken Anzaakaa 2 : 1 - 5 ér se “ ker ” mkav , er ka se ker “ akaa a injaa a i yer ” a nahan . Kwagh ne ka a wase se u keren kwagh u se soo la sha ase@@ mber shin a avur a Bibilo , nahan fan ityakerada i se fatyô u zuan a kwagh u se keren la ker yô . Maa m mough m gba za keren tom . Mbayuda yange ve hide ve maa gir@@ gar u Yerusalem ve bee , uwer kar môm cii ve i mase eren mkohol la ye . Aluer se mba dondon kwaghwan na vough vough yô , a kpe se iyol . — Ôr Anzaakaa 14 : 30 ; 22 : 24 , 25 . Aluer ka nahan yô , ta@@ ver@@ shima . I@@ wer ngi kar kpuaa yô , se cii se za nyôr ya ugen , ikyua a ijiir i mo man Ar@@ ne se vande lun la . I W@@ ar Ve ken A@@ tse a U@@ s@@ u u Y@@ e@@ ghen B@@ ur B@@ ur ! “ Kwagh u I@@ mo@@ shima i Ôr La ” • Se er nan ve se lu ‘ wang a ac@@ ôgh@@ or iyol shio ’ ? Á na mlumun wener : “ Aluer mea lu nôngon u doon ityough a ior hegen yô , ma m kera lu kp@@ an u Kristu je ga . ” Er nan ve Paulu , “ or u tilen dông ” ken jijingi , u lu ken mbahemenev mba shin it@@ ine mba sha ayange a mbaapostoli la nahan , kaa ér un ngu “ or u gban kera ” ? Nahan kpa , gba u mbamaren vea fa kwagh u fi@@ im man us@@ ene@@ ma mba i tesen sha tele@@ v@@ ishen iwer iwer la kua an@@ umbe a vi@@ di@@ o man ngeren mba i kp@@ er ufoto ker mba h@@ ô@@ mon kwagh man ityakerada i mbayev i í er kwagh u ah@@ ir a eren ker la . — Anz . Nenge ase akaa ahar a a eren yô : Hi@@ ihii yô , ka a p@@ on atsan a mbagenev ve eren ior la . Nahan anmgbianev mban “ tsua Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a man mbagenev ken ve sha u ve̱ za a an@@ zughul ne hen mbaapostoli man mbatamen ken Yerusalem yô . ” ( Aer . Doo u takerada u Yohane 2 : 15 - 17 la ua na se pine ayol a ase ser nyi ? Ior i Iserael yange ve fa aka@@ aeren a Aôndo vande eren a tar ve yô . Ken mpin u hiihii la ka i pine or u nan soo u eren batisema la aluer nan gema ishima sha asorabo a nan shi nan tsegha iyol i nan sha ci u Yehova sha u eren ishima na yô . Yehova W@@ asen Se u ‘ Ô@@ ron I@@ ng@@ e@@ egh ki A@@ yange A@@ se ’ Sha nahan yô , a va hemba pasen kwagh u iti i Aôndo man Tartor na cii ve a mase timin tar ne ye . Aluer ka nyi je se lu eren kpa , mayange je se de nen u ha@@ an u@@ kp@@ er asev ga . Mbat@@ yomov yange ve wase Yesu nena , man mcivir u Yesu civir Aôndo sha mimi zan zan ar ken mkur la tese nyi ? Ú fatyô u nengen a kwagh ne sha mbampin mba ka ve shi pinen la . Satan shi wa Yobu kwagh iyol ér : “ Kwa@@ v@@ yolough sha kwa@@ v@@ yolough ; mimi je , hanma kwagh u or nan lu a mi cii , nana na sha ci u uma u nan . Aluer u ngu dondon akaawan a Yesu ne shighe u u lu tsuan akaa a vesen ken uma yô , u zua a msaanyol shi Yehova kpa u na a saan un iyol . — Anz . Shi u fatyô u zan mbamkombo vev mba henen Bibilo hen Iyou i Tartor ve i i lu hen ijiir you la . 17 , 18 . ( a ) Ka kwaghwan u nyi Bibilo i we sha kwagh u ieren i mimi ? Sha mimi yô , mkaanem ma Eliya ungwa hen ort@@ yom u Yehova , ‘ imo i i za va lu@@ ee , ’ i Eliya yô tôô ér ka imo i Aôndo na la , yange ma a bende a na kpishi je . Ka nyi i̱ doo ú tsung sha kwagh u mbatamen mba ve eren tom kpoghuloo laa ? ( Nenge Daniel 3 : 27 . ) I@@ orov uhar mbagenev mba ve nger kwagh u uma u Yesu yô , lu Marku man Luka . Na un di jighjigh tseegh , bugh i@@ kpa you , na un inyaregh ki u fetyô cii . ’ ( Mat . 23 : 15 , 23 - 26 ) Shi a kaa wang nahan ér : “ Ka hanma or u nana kaa a Mo er , T@@ ere ! T@@ ere ! man nana nyôr sha tartor u Sha ga , saa u nan eren ishima i T@@ erem u A lu Sha yô . Sha iyange la ior kpishi vea kaa a Mo er : T@@ ere ! T@@ ere ! Or@@ gen u a lu anyom 7@@ 5 , i yer iti na ér Peter yô , kaa ér : “ Gba u vea lu a mnenge u vough ; doo u vea zer henen sha akaa a a hembe ve u eren hegen la ga , kpa ve eren aa ve fetyô la saan saan . ” Er Yeremia na jighjigh ér tar u un lu ker la ua ngô@@ ôr timin ga yô , a er nena ? Ka gbenda u dedoo u wasen or wou wer nana nenge a ieren you i dedoo la je la , aluer nana lumun a kwaghaôndo wou la ga je kpaa . ” Iky@@ aior i ken Kristu ia er nan ve ia hemba isharen i bo i i̱ hendan a ve nee ? A@@ kar a na a ifer la yange ôr un akaa a vihin un ishima , nahan kpa er Yehova kaa a na ér a er msen sha ci ve yô , venda ga . Apostoli Paulu ngise nger Mbaheberu mba ve lu Mbakristu ken derianyom u hiihii la washika pase ve wener ib@@ um@@ un i Aôndo man ityendezwa na ka “ akaa ahar a a lu a geman ga , a Aôndo kpaa Una fatyô u eren aie sha mi ga ” yô . Se fatyô u dondon ikyav na la sha u veren ishe yase jighilii , nahan palegh akaa a yolough shi lumun ser ishima i nyian se sha akaa shon ga — Mat . L@@ U KW@@ AG@@ H u Peteru una tsa sha won una hungur shighe u Yesu gema ishigh kenger un ve ashe ve zua la ga . Yehova soo ér i̱ civir un sha mk@@ ighir ga , kpa i̱ gema i̱ lu a ishima yase i môm . De kighir wan wou u nomso shin u kwase wer nana tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an nana ôr u akaa a vesen a a ze nan iyol la ga . Er nan ve i doo u se er kwagh sha kwaghfan shighe u se lu lamen a mba hen tsombor wa@@ s@@ a ? Aluer u lumun i yô , mayange de gbe uwer u eren msen ga . Hanma shighe yô , wuese or u u vese nan la sha mimi . ( K@@ ol . Gba u E@@ du@@ ar@@ do una hide a hii zege@@ tom u sôron mlu u hen tsombor na , er Mar@@ il@@ y@@ n , u se vande t@@ eren kwagh na ken ngeren u karen la kpa yange er nahan . ▪ A mar or he@@ gh nena ? Er Au@@ gu@@ st@@ us lumun ér i yila un ér aôndo shighe u lu uma la ga nahan kpa , yange han@@ ger ér ior ve civir in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u i yilan ér Roma De@@ a , u tile sha it@@ you ki gar u Roma la . Bibilo pase er i hii ve ic@@ ugh i du@@ mbur ken tar ne nena ? Kwagh u hiihii yô , gba u se gbidye kwar sha kwaghbo u una due ken ieren yase la . U@@ vi@@ di@@ o mba ve vande duen a “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la , hemban je yô u@@ vi@@ di@@ o mba sha akaa a ken Bibilo mbara , tesen akaa ne cii hen shighe môm nahan ga . Mbagenev yô , vea lumun ér u lam a ve ken Bibilo kpuaa . ( 1 Samuel 21 : 12 ; 1 Utor 19 : 1 – 4 ) Takerada ugen u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa a ken Bibilo pase ish@@ ember@@ ti ne ér ka u “ n@@ ur@@ un ityô ” shin u “ gban uwer . ” Shin er Aôndo lumun uumace mbagenev ér ve lu ônov nav sha tindi nahan kpa , kwagh la yange gema ve ve hingir kwagh ugen kposo ga , gadia ve lu ken m@@ yen her . Shighe u or pin se ér hii nan ve Aôndo a ne ican i yan ian yô , ka nyi i doo u se vande eren@@ ee ? Kwagh u mbagenev ve kaan ér Aôndo yange er an@@ ny@@ am@@ ev ve gema kure kure , sha a@@ aven kposo kposo zan zan va hingir ior la kpa zua sha kwagh u Bibilo i er se sha kwagh u mlu u Aôndo la ga . Jigh@@ ilii yô , se lu t@@ ôn@@ don zwa a Yehova ser se ver u eren ishima na la hiihii ken uuma asev , man se soo u kuren ityendezwa la . 5 : 28 . ‘ Ver Ishima You u T@@ im@@ en sha Mkaanem ma Aôndo ’ Yesu de@@ en mbagenev akaabo a ve , man yange tesen kpaa ér saa se de@@ en mbagenev akaabo a ve ve se kpa a de se akaabo a ase ye . ​ ​ —⁠ Ôr Mateu 6 : ​ 14 , 15 . Bibilo i E@@ ck gema ken inyom i 1@@ 5@@ 5@@ 8 , i lu a ngeren u shin kpe u pasen iti i Yehova ken Ekesodu 6 : 3 la ( b ) Yange lu u Mbakristu mba mimi vea hingir ior i tar u Satan ne ga sha ci u nyi ? Ikyav i tesen yô , u fatyô u kaan a or@@ ya wer : “ Ior kpishi ka ve kaa ér hanma or ngu a uma u a kpen ga yô , nahan kpa nenge kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma er heen ne . ” ▪ Bibilo tsengaôron kwagh u mbamzeyol mba ve lu shin tar nyian nee ? ( Amo@@ shi 5 : 15 ) Or a er nan ve nana zua a icighan jijingi ? 17 : 16 ; Aer . 5 : 29 ) S@@ aa se lu p@@ al@@ egh@@ aa a hemen u Satan ve se tese ser se sue hemen u Ter wase u sha la shi se mba a ishimaverenkeghen i waren zum u Yehova una sôr iti na i i vihi la shi una tese ér un ngu Tor U@@ hemban@@ sha ye . Apostoli Paulu kaa ér : “ I@@ ̱ de kera da@@ ase a ven sha atesen a he an@@ za kposo kposo ga . ” Yange i pase kwagh u Yesu sha kwaghôron u profeti lu kaan ér : “ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . ” Kpa nan va hingir u eren kwagh u una vihi mkpeyol u nan shi una vihi Aôndo ishima yô . Sha nahan yô , mayange se gba nen uwer u tesen iengem i Aôndo ga . Ka mea tagher a mbamzeyol yô , m kaan mer ‘ Yehova , er nan ve i lu mo keng akaa ne a eren mo , ga ? ’ Er se hen ser gba ica kpishi za kighir la cii . Jighjigh u Nan man A@@ me@@ en A@@ gen@@ egh U tesen ikyav yô , yange i ôr kwagh u Se@@ use ér ka aôndo u yaven a kasev sha ig@@ yo@@ s@@ or shi yaven a mbayev kua mbakp@@ enev man mba i s@@ enge ér ka u vea kpe sha won ga la . Mimi je , ijiir i injaa i se hii u tôvon ve se fa an@@ ti@@ kristu jighilii yô , ka ken Bibilo , sha ci u i ter iti ne ker kwa ta@@ an . • Kanyi ia wase se u lun a jighjigh u nan here ? New World T@@ rans@@ lation jimin cii shin a@@ vegher a na samber hegen hemba m@@ iliôn 1@@ 00 ke ’ ijô 34 . Ô@@ no@@ v mba Kor@@ a wa icam ér : “ I@@ t@@ ye@@ mbe i sha ishigh ki iyou i TER s@@ ar@@ em ken ishima je , iyol . . . kp@@ em cii . ” 3 :⁠ 8 ) Se fa ser yange a maa Paulu iyol u tesen mbagenev mimi sha kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav kpaa . Kpa cii ve se ker u fan kwagh u a lu se ken ishima yô , doo u se pine ser , ‘ Ishima i Mbayuda mba sha ayange a Yeremia la yange i lu ker nena ? ’ ( a ) Hii nan ve se fatyô u kaan ser averen a Yehova nga ve a m@@ nyoon ga . ( b ) Hii nan ve ior mba Aôndo mba@@ jighjigh ve ye ic@@ ana ? 20 : ​ 1 - 3 , 6 , 12 ; 21 : ​ 1 - 4 ) Nahan kpa , mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev mba a mbamhen mbagen kposo sha kwagh ne . Sha nahan yô , kwagh u ka i tese la ka hen ior a dugh ga , kpa ka hen Aôndo . — Yes . ( S@@ ef@@ ania 2 : 2 ) Mba@@ aferev mbara vea kav er “ u gban sha ikyev i Aôndo u uma [ i lu ] . . . kwagh u ci@@ er iyol je ” yô . — Mbaheberu 10 : 31 . ( 2 Peteru 3 : 11 ) Sha kpôô yô , doo u se lu ken icighan@@ mlu shi se lu civir Aôndo kpaa ! Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ve dondo mnenge u Yehova , ka lu mnenge ve ga . Aluer se kav er mnenge wase a yen shi ashighe agen una tsu@@ me a vese kpishi yô , kwagh la una wase se se kera gba ken to u ôron Yehova ijir sha atindi a ase ga . Ka akaa@@ kpilighyol a nyi Yesaia ityough 25 a er kwagh a t@@ ere ? Lu a B@@ em ken Tom S@@ unda Ne I@@ wanger i ken jijingi ne va shin tar sha ikyev i Yesu , man ka a inja u veren atô he ’ a na kpaa . Ikyav tese wang ér , Yesu yange fa ér msen ka gbenda kpôô kpôô u lamen vea Yehova . K@@ e ’ zwa Heberu yô , ish@@ ember@@ ti i í yer ér ka@@ ·@@ p@@ har@@ ʹ la alaghga sha hiihii la inja na lu u “ cir@@ in ” shin u “ k@@ ough@@ un kera , ” shi í gema i̱ kpaa ér “ i@@ w@@ om . ” ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Sha nahan yô , zum u i umbur se mbam@@ pase mba Yehova shighe u se henen kwagh iky@@ ang@@ egh la shin sha ikyev i ma or u nan lu ortamen man ke ’ mbamkombo shin mbam@@ kohol mba kiriki shin mba vesen yô , se lu nen a iwuese . Ka se za hemen u wasen nan er se lu henen Bibilo a nan la . An@@ war kaa ér : “ Hen shighe la m lu a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u u@@ kwaghaôndo mba Mbakristu sha ci u akaa a vihin tsung a yange ve er la . Aluer ka nyi mbamzeyol je ú lu wan ishima a mi hen ya kpaa , umbur wer Yehova kegh iyol u wasen we sha hanma shighe cii . ‘ A@@ sema a̱ De Nyian Ne Ga ’ I@@ m@@ end@@ enegh mbi ve@@ gh@@ em mb@@ in ka mbi er tom er ka ik@@ yô nahan ; ka mbi k@@ à@@ s@@ è ahumbe mbi dugh ahumbe a bo kera i kuma m@@ yo@@ ho@@ m ut@@ ôn ub@@ iliôn ub@@ iliôn . U eren nahan la , we kpa ishima ia taver we . U@@ shia za hemen u ‘ eren kwagh u dedoo sha ishigh ki TER ’ hii iyev na je . U tesen ikyav yô , shighe u T@@ or@@ kwase u wan ifer , Yes@@ e@@ bel , lu keren profeti Eliya aa ku la , mciem gba profeti ne iyol , nahan a gba yevese un , je yô a kaa ér un soo u kpen kera . ( Gen . 5 : 22 ; 6 : 9 ) Shighe u i mee se ér se hemba Yehova ato yô , doo u se er kwagh sha kp@@ aver nahan se hemba imeen la , inja er se dugh ishe yase se ta kera shin se tôndo uwegh ase@@ gh se ta kera nahan . Akaa ne cii aa er “ sha mgb@@ e u he ” la . ( Yesaia 41 : 10 ; 46 : 1 ; Yeremia 10 : 2 - 15 ) Shighe u Yehova lu kaan a Yesaia wener , “ S@@ ur nen ior A@@ v asema , su@@ r nen ve asema ” la , yange mgbegha profeti ne sha u a̱ yar tom a an@@ zaakaa man akaa a pasen ityom Na i i@@ gbe@@ tar sha u tesen m@@ hembe u Yehova var var , un u a lu Aôndo u mimi tswen la . — Yesaia 40 : 1 - 31 . Ru@@ tu yange zua a averen sha ci u a tile sha mimi hen Yehova nena ? B@@ EN@@ I@@ N C@@ I@@ T@@ Y 5 ( Z@@ wa Buter ) Shighe u í wu@@ he Paulu ken ga@@ adi la , Mbafilipi tindi un a akaa a kuren u@@ gb@@ ayol nav , shi ve tindi ort@@ yom ve u civirigh E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u hen a na kpaa . U@@ go@@ do@@ b@@ i kpishi mba a ati ga , shi uya kpa mba a un@@ amba ga . Kpa m ze yô , ishima gb@@ am sh@@ imi zum u Anmgbian K@@ nor@@ r kaa a mo ér un soo u fan aluer mea wa ishima u undun Betel ken hemen yô . Nahan aluer u ngu tesen ônov ou Bibilo yô , u ngu wasen ve u lun a ishima i Aôndo sha akaa kposo kposo . ( Anzaakaa 1 : 5 ) Ú fatyô u eren kwagh ne nena ? Yesu yange pase ior iti i Aôndo sha u tesen ve igbenda na man atindi a na kua uityendezwa nav . I lu nahan or venda a mo ér m de u tin@@ d@@ in nan a il@@ yo@@ ho i sha In@@ tan@@ et ve@@ e ? [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 23 ] Yesu yange ôr kwagh u iv@@ or i i he@@ e ken us@@ aa la ken injakwagh na igen . ( Pasalmi 6@@ 9 : 30 ) B@@ ee he@@ ela kera yô , tsuaa tsuaa je , i yaren tom a ats@@ am a Davidi man a mbagenev a yange Aôndo na i nger la sha u wuese Yehova . Yesaia yange ôr kwaghôron u profeti kaa ér a pase mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh loho u dedoo . ( Pasalmi 1@@ 21 : 1 , 2 ) Or@@ pasalmi yange gba k@@ enden ashe na sha nyityô u@@ wo tsô ga . Mkaanem ma Paulu ôr a Mbakristu mba i shighe ve mkurem mba ken E@@ fese la tese iwuese i yange lu a mi sha nagh ku ip@@ aan la yô . A kaa ér Aôndo “ ngee a mhôônom ma zungwen ” shi “ A na se uma a Kristu imôngo je er se lu kpen@@ egh ken gb@@ ev mbu nôngon la . ” Shighe u i lu umbur ku u Yesu yô , ka nyi ka i er a bredi u i ze a mi her laa ? Mkaanem ma or@@ pasalmi man kô@@ rom ken ishima tsung , tsô m nenge mer doo u me de an@@ umbe a ta@@ e k@@ won do la . Aluer Orkristu er nahan yô , nana zua a ku . Ka sha igbenda i nyi nahan mfe u se fe iyange shin ih@@ wa i mkur una va ga la a lu se a i@@ wa@@ sen@@ e ? Tindi u Iyange i Me@@ men la tese ér Yehova nengen sha mbamgbe mba ior nav mba sha iyol , shi a tese er vea ya ikyar a na kpaa yô . ( Mbaromanu 14 : 5@@ a ) Sha shighe u Tindi u Mose la yô , i eren tom sha Iyange i Me@@ men ga . Yesu yange lu wan u ungwan ter na sha mimi . 13 : ​ 1 , 2 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti na la nga kuren sha shighe wase ne kpaa . ​ ​ —⁠ Mat . Ka Un a ne se tahav mbu lun a dooshima ye . Se cii se fatyô u henen ityakerada ne shi se hen í kpaa , aluer hiihii la yange a nger ma takerada hen or môm , inja er Timoteu shin Tit@@ u nahan , shin a nger hen ma k@@ we ior er Mbagalatia shin Mbafilipi nahan je kpaa . Shi se nzughul nen a ian i shir@@ en Or u hemban sha won cii tom la ga . [ U@@ foto mba sha peeji 12 la ] ▪ “ In@@ i@@ av mbi nan@@ den kua mbi s@@ ôngon , doo TER ishima er ikyo i wan sha imo i TER nahan kpa ? ” — 1 S@@ am . Hegen E@@ ri@@ c tôô wener un ngu a ijiir i eren shiada na . K@@ u ngu a tahav sha mba a nder ve sha imba gbenda ne la ga . — 1 Mbakorinte 15 : 50 – 5@@ 3 ; Mpase 20 : 6 . Yehova u a gem kposo ga shi a taver er ka vande la ngu suen se . Yesu yange pase “ u@@ jijingi mba ve lu ken uiky@@ angen ” mban kwagh nena , man lu hanma shighe ? • Ka ijiir i nyi nahan ia fatyô u wasen or u henen kwagh doo doo ? Ken shighe u mlu u ken jijingi u yô@@ ugh yô@@ ugh man m@@ vese u a lu lun ken tom u kwaghpasen u Tartor ne nahan , se mba a iwuese sha er í hii lun tom u Yehova jighilii u veren mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on nahan . 9@@ 9 : ​ 6 , 7 ) Nyian ne , as@@ ande a anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem la mba civir Aôndo sha mimi ken te@@ mbe u tempel u ken jijingi u shin tar la , cii ve vea va mase yemen sha , za lun upristi vea Yesu ye . ( Mbakolose 1 : 15 , 16 ) Ken akaa a i gba a la cii , lu uumace hemba ‘ doon ’ Yesu a ve “ tsung ” ye . — Anzaakaa 8 : 31 . J@@ an@@ awar@@ i 18 - ​ 24 , 20@@ 10 Nenge nen er mlu u tom wen ú ú lu gbilin la u zer ityô sha m - undu u ne undu iyou yam i civir ker la yô . ’ Er i dugh Ab@@ i@@ atar u ken tsombor u E@@ li tom pristi kera yô , kwagh ne kure “ kwaghôron u TER lu kaa sha ya u E@@ li ” la vough . ER I H@@ I@@ I V@@ E I T@@ A@@ V@@ ER MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V U N@@ AN J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H A KW@@ AG@@ H N@@ E YÔ : Ishima ka ia vihi mbagenev je vea fa ape vea zua a kwagh u nan ve ishim@@ as@@ ur@@ un ga kpa , i lu ve er aluer ve sôn Aôndo ér a er kwagh sha mi , a wase ve vea wa ishima a mbamzeyol vev yô , a tese ér ve hemba wan ayol a ve ikyo tseegh yum . 6 : 22 - 27 ) Nahan iti i Yehova ia lu a icivir hen akuraior cii . Man ka kwagh u i doo u se kpa se er je la . Sha iyange shon la , pristi u tamen yange a er akaa a tesen kwagh u ken hemen . Davidi ongo kwagh ne yô , ishima vihi un ker tsung sha kwagh u or@@ ny@@ ar ne er la . “ Ve mba i sa@@ mbe ve la yô , ve yem h@@ an h@@ an , ve lu yôôn Loho u Dedoo . ” 5 : 22 - 24 , 38 - 42 ; 10 : 14 - 16 ) Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh man mba sar ve tsung u fan kwagh u Aôndo la kpa sô@@ som a na . To@@ ma yange fa wener , kwa ne kpa mbaihyomov mba Yesu shi vea soo u wu@@ an un , shi mbaapostoli kpa alaghga a wua ve . Ken ayange a uma na cii , kwase ne lu fan anyom a luun er ônov mba ve saa mbara vea lu uma ve ma ve lu yô . “ Tsô Yesu zende ken tar u G@@ al@@ il@@ ia cii , lu tesen ken u@@ shin@@ ago@@ ge vev , lu ôron Loho u Dedoo u tartor . ” — M@@ AT@@ E@@ U 4 : 23 . Or u henen zwa u he ka nana lamen zwa shon yô , no@@ mbor u hemba pe@@ ese nan u lamen . Kpa ka Aôndo a hembe cii gaa ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u apostoli Paulu lu ken gar u A@@ ten@@ e la , z@@ aan ken kasua hanma iyange za pasen ior loho u dedoo sha kwagh u Yesu . ( Aer . Sha nahan yô , u sôron ak@@ ôngo lun wang la kera ka ior kwagh u vesen ga . Er ngeren ne a tese nahan , Davidi shi yange fa u dondon akaawan a ken Tindi u Aôndo la , nahan a sôn Yehova ér a tese un u eren ishima Na . Mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga ka vea l@@ aha tom wase u pasen kwagh ne kpa i lu se kwagh u kpilighyol ga . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Mose yange tsua u yan ican vea ior mba Aôndo imôngo sha ci u nyi ? ( Mbaromanu 10 : 10 ) Kwaghôron u Paulu ne yange lu sha ci u as@@ ande a nongo u mbahemenev mba@@ adu@@ av tseegh ga , kpa ‘ lu sha ci u mba yange ve lu ke ’ Roma , mba ve doo Aôndo ishima la cii mba i yer ve ér ve̱ lu u@@ icighan@@ mbaiorov la . ’ An@@ ti or u i sar nan ka fan mimi cii saa nan@@ á wa iyol nan@@ á kegh a kegh u ha@@ an “ hanma mhen ab@@ at@@ a sha u a̱ wa Kristu ik@@ o ” yô . Yesu tese ér Yehova ngu er or@@ kur@@ an@@ ilev u hanma iyôngo na yô , i lu kposo shi i gbe un kwagh yô . 1 : 26 ) Davidi man Yon@@ at@@ an lu ah@@ ur@@ aior a mimi . Bibilo i henen kua mkombo u Mbakristu u hen ang@@ ar u Lo@@ s Ar@@ en@@ al@@ es la Ve n@@ aha ve gba ke ’ atô ngô@@ ôr ga maa Yesu samber inya shin t@@ so maa hungur m@@ ny@@ am kp@@ um kp@@ um . H@@ ide ikyurior i Iserael i sha ayange a tsuaa la di ye ? Shighe u i er ivese i ity@@ ôô i bee yô , doo u a er nyi sha kwagh u nan kwaghôron u iv@@ es@@ egh ? Umbur wer , or u nan lu a gbashima yô , tese ér nan ngu a iwuese hen Aôndo shi a doo nan ishima kpaa . Yesu za hemen kaa wener á na wanakiriki ne injar sha ci u jighjigh na la , gadia Ter una wa un akaa a na cii sha ikyev . ​ —⁠ Mat . I pase ken injakwagh la ér , gumor la yange vihi inyaregh nagh cica cii sha ud@@ ang@@ mbaakaav . Satan una mee mbamaren mbagenev sha u ve de u civir Yehova nena ? Anyom 4@@ 30 á í ter heen ne wa shighe u ônov mba Iserael lu “ ken tar u Igipiti man ken tar u K@@ an@@ aan ” la kpa ker cii . Ka an@@ za a nyi nahan aa ur@@ ugh noov vea ge@@ maa ? Ka a kaa ér or ngu a ishima i eren kwagh nahan mba kaan ér nyi ? — Zum u i lôh@@ ô Timoteu ér a̱ va icivir Aôndo yô á er kwagh er or@@ civir Aôndo ugen u yange kaa ér : “ Mo ne , t@@ indi@@ m ” la . Sha iniôngon yase tseegh yô , mayange je se kôr cio u been a ac@@ ôgh@@ or a isholibo ga . ( b ) U kange ishima u palegh mbat@@ esen mba aiev sha ci u nyi ? Yesu ver ikyav sha kwagh u nengen sha mbamaren la nena ? Ka inja er ka wea ma ku@@ ca mnger u nd@@ ôh@@ ôr ke@@ gh@@ elee sha nom iyange ve i kundu ú iyol nahan . A@@ mba akaa a ngeren ang@@ an ne nam u henen mer ior mba ve soo u nan uuma vev sha ifer i eren la mlu ve u ke ’ hemen la wa doo ga . Ka unô ve lu duen a atesen a aiegh aa se fe á ga laa ? Nahan , a er nan ve Aôndo una lumun a imba ib@@ um@@ un laa ? ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Sha tar jimin cii , u@@ gomoti mba sha nom@@ or man u@@ gomoti mba pati@@ i kpaa tôv Mbashiada mba Yehova a ican sha ashighe kposo kposo , ashighe agen yô ka i va a tôv@@ ac@@ an ne sha as@@ ande a ve , ashighe agen di í va a mi sha ve jimin cii . Bibilo ôr kwagh u za hemen yô , ér , “ Aôndo na Solomon kwaghfan man mkav kpishi je , kua ishima i bu@@ ghun ” kpaa . Ngu eren tom a “ isharen i iyolough ” sha u me@@ en ior ér ve er idya shin ve ya kwagh shi ve ma kwagh i kar ikyaa inya . Ú ngu zuan a iwasen sha akaa a ken jijingi a Aôndo a lu nan ior nav nyian la . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen i pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa a ken Bibilo i kaa ér : “ Or@@ kur@@ an@@ ilev yange nan er tom kpishi . Yange sev mbu a aven yô , nan bugh ity@@ ôr i ile , nan yila ilev mbi nan , nan hemen mbi gbenda , í dondo sha a nan zan zan nan yem a í hen ape to@@ ho u he@@ m yô . Se@@ er F@@ an M@@ sen u Eren sha u H@@ enen Bibilo , 11 /@@ ⁠ 15 Akaa kpuaa a se de a kar se la yina sha msaanyol u se zough a mi sha u eren Yehova tom hanma shighe la ica je . ” ( Tit@@ u 2 : 11 ) A fatyô u den se asorabo a ase ! Ashighe agen a gba u se lu se tswen se hen sha akaa a Aôndo . — M@@ ar . 6 : 46 ; Luka 6 : 12 . U@@ umace ka vea wasen ônov vev kpa ve va mem , kpa Ter wase u sha yô , wa iyol kegh a kegh u nengen sha mba ve civir un sha jighjigh , shi suen ve sha dooshima hanma shighe cii . Kpa , kwagh u lu kwagh u vesen sha kwagh u ngô ne man wan na yô , lu anyom a ve la . Kpa An@@ na lumun ér ah@@ endan la shin iyol@@ been na shin mlu na u kor kor la a̱ yange un u̱ zan hemen a Bibilo na i henen ga . ( b ) Ka ian@@ tom i vesen i nyi han@@ mô orumace nan lu a mini ? J@@ im za hemen ken jijingi le@@ va le@@ va , tsegha iyol na sha ci u Yehova , maa i er un batisema . 12 : 19 Er m hen kwagh u u@@ profeti ve ôr sha kwagh u Yesu la nahan , m nôngon u palegh any@@ iman a a ve a ayôôso la kpa ? ( Mat . 6 : 33 ; 1 Tim . 4 : 10 ) Kpa Orkristu u nan z@@ endan a@@ gbil@@ in@@ akaa yô , nan ngu vihin iky@@ ar@@ yan i nan vea Yehova kua ian i nan lu a mi i va zuan a uma u tsôron la kpaa . ▪ U F@@ atyô u N@@ ôngon Ity@@ av a Satan He@@ mban ! Sha shighe u Yesu va shin tar ica lu a gba ga la , Yehova venda ikyurior i Iserael , i i hemba un ato la . Yehova wa tom ne sha ikyev i ator man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v man u@@ profeti man upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i . T@@ so@@ mbor ú ú lu sar sar shi ú lu a dooshima kpaa , aluer ngu yô , ua fatyô u taver kwa@@ sec@@ ôgh@@ or ishima sha u nana fa e̱r nana fatyô nôngon a mlu u nan la yô . K@@ EN derianyom u sha an@@ igh@@ eni Cii man Shighe W@@ ase ne , i pase H@@ es@@ e@@ k@@ ia Tor u Yuda ér ngu a angev mbu mb@@ ua wua un yô , hen shighe ne lu anyom 39 . Nenge ase akaa ne atar : ( 2 Peteru 2 : 5 ) Mimi yô , se mba hen atô u mba@@ dy@@ ar@@ ev man mba@@ vihin ivaa sha idya man mban@@ um@@ un@@ gbenda man mb@@ as@@ ô@@ ron@@ ak@@ ombo man mbai@@ v man mba@@ eren@@ aie kua mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom kpaa . Sha ci u tom u shiada u ve lu eren ne yô , “ Ter lu seer mba i lu yiman ve la sha iyenge ve ayange ayange . ” ( Pasalmi 1@@ 13 : 5 - 7 ; Yesaia 6@@ 3 : 1 ) D@@ i vough er Maria , ngô u Yesu u lu te@@ gh@@ elee shi mor@@ on iyol ga la kpa lu kav nahan , “ W@@ en u A lu u age@@ egh la ” eren ityom na i age@@ egh sha ci u mba ve cie un la a u s@@ angen a s@@ ange shio , ka a h@@ è@@ è mba ve gen@@ gese iyol mbara kpa a gema a kende a mba ve hiden a iyol ijime mbara sha . — Luka 1 : 46 - 5@@ 3 . A@@ bel - m@@ eho@@ la Se mba fetyô u sur@@ un mbagenev asema nena ? Mayange se vihin nen shighe sha In@@ tan@@ et je u una va ya se ishima ga . Aôndo fa ér sea nôngo nan nan kpa se fatyô u lu a isholibo iyol shio hegen ga . 9 , 10 . ( a ) T@@ so@@ mbor u Adam ngu kpen sha ci u nyi ? Nahan kpa , ka or@@ kur@@ an@@ ilev la iyol na una sh@@ iligh una kôr wan@@ iyôngo la ve , una wa sha iky@@ um i nan ye . I@@ ny@@ on ne ka mbaihyomov mba Tartor , mba ve soon u vihin iv@@ or i dedoo la , er iny@@ on i ken injakwagh i or u a te iv@@ or i he@@ e sha an@@ za a iny@@ aagh kposo kposo la nahan ga . Yange or@@ van@@ nya nan tema nan zua ishigh vea orgen ikyua ikyua . A kaa ér se “ eren . . . tom u Ter ng@@ egh je . ” ( Amo@@ shi 7 : 12 , 13 ) Inja na yô , A@@ ma@@ shia lu kaan jighilii nahan ér : ‘ M@@ ough yem ken ya wou ! Cii man u time sha ngeren ne yô , hemba doon u ú vande ôron Pasalmi 8@@ 3 ne jimin cii sha er u fa kwagh u a lu ôron yô . Ish@@ u@@ ghun ka i na ne lam sha akaa a injaa shi ne kôr ijende i gbe@@ ke@@ ke kpaa . A@@ g@@ umaior agen na ayol a ve , mba eren tom u maan kwagh , mbagenev mba eren tom shin Betel . Shi doo u a wuese agumaior a a eren ityom ken tiônnongo kpoghuloo shin er a lu a ityom igen ave nahan kpaa . Mba ngise m hen Bibilo a ve la vea va tes@@ em mbah@@ ev mba ve hen Bibilo a ve shi ve sember eren batisema la nahan , i doom je i zua ga ! M K@@ uma u Or@@ gen N@@ ana N@@ am Jighjigh Kpa ? Ka sea eren msen hanma shighe yô , kwagh ne a na Aôndo a seer doon se ishima nena ? A kaa wener : “ Yange mea hen er i lu ku tseegh ua y@@ im@@ am ken ican ne nahan i vi@@ him shi uma a du@@ em ishima . KW@@ AG@@ H@@ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O U A@@ I@@ E@@ G@@ H F@@ A É@@ R MB@@ A V@@ A TI@@ M@@ I@@ N U@@ N K@@ ER@@ A G@@ A Or@@ fankwagh Tor Solomon yange kaa ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Sha mimi yô , mkaanem ma or@@ pasalmi man kure sha mi vough , ma kaa ér : “ De suur nen sha mbat@@ ar@@ ev , sha wan u or u iwasen i lu her a na ga la ze ” ! — Yohane 11 : 48 ; Pasalmi 14@@ 6 : 3 . F@@ ese nahan á kav iky@@ enge na la . Se mba veren ishima ser alaghga vea hide hen Yehova . — Luka 15 : 17 - 24 . M@@ zough ne har sha dooshima u a lu “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough ” la . In@@ tan@@ et gema gbenda u ior ve lamen shi ve y@@ amen akaa la vindi vindi . Mal@@ aki 1 : 10 kaa ér : “ Or man nan lu ase ken a ven u nana wu@@ he ih@@ in@@ da sha u né de kera ke@@ er usu sha at@@ se A@@ m a nan nagh sha mi la gbilin ga yô ! Yesu ver se ikyav sha gbenda u yange nengen mbau@@ angev la . ( Ps . 1@@ 12 : 5 ) Or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh la nengen sha akaa a Ter na sha mimi , er i ts@@ enge ôron nahan . Ka msaanyol u nyi ka ve zua a mi ken tom ve u pasen kwagh laa ? — Anz . I@@ c@@ am shon kaa ér : “ Ka TER A taver zende u or ye , ka i doo Un a gbenda u nan kpaa ; shin nana gba kpaa , nana gbidye inya ga , gadia TER kôr nan sha u@@ we . Hii nan ve i gbe u se cia Yehova , man ka ikyav i dedoo i nyi se lu a mi sha gbaa ne ? Ka iwasen i nyi Yehova a ne ? “ De O@@ ron I@@ yev i I@@ f@@ er sha I@@ f@@ er Ga , ” 7 / 1 Shighe u anmgbian nan nzughul a vese ken tiônnongo la kpa , se fatyô u nôngon gb@@ ev . Hegen u ve va kav ér mayange je i yila ve u yemen sha ga ne yô , ka keng imoshima ve ia kighir ve ér ve de u yan . Akaa ne cii na yô , u@@ c@@ ôô@@ ci kpishi gema atesen a ve . Lu ken zwa Heberu i hii yilan iti i Aôndo ye . I yar tom a iti i “ Yehova ” sha u tesen ér ka un a lu Aôndo u mimi tswen ye . Ú eren akaa a aa wase u ú za iky@@ ura kpa ? 13 : ​ 7 , 8 . Aluer u ngu wuese Yehova sha ci u ior kaa a we ér u wuese un yô , u fatyô u wuese un sha gbashima ga . Mbam@@ hen mba kpe@@ egh mban vea fatyô u vihin ikyar i Orkristu nan ye vea Yehova la . Aluer mbau@@ tahav mba pinen se akaa sha kwagh u mcivir wase yô , kanyi ia wase se u eren shiada sha ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Yehova yange ôr kwagh u Tindi u Mose la ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan i@@ kur@@ yan Y@@ am ik@@ o kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye ; gadia tar cii , ka u Wam je . Jigh@@ ilii yô , ‘ kasev mba fan e@@ ev cii mba asema mgbegha ve yô , ve ta ai@@ ve a iv@@ o . ’ I@@ ti i Aôndo , 1 / 1 Á kaa ken washika la ér i̱ ver U@@ ria ape ityav mb@@ ia wua un yô . Kpa ka m gema m zua a msaanyol sha u pasen mbagenev akaa a mimi a ken Bibilo la . “ M soo u ngeren kwagh ne sha mimi wam cii sha er ne fa er k@@ al@@ enda u 200@@ 3 ne a k@@ erem ken ishima i za kighir la yô . Lu hen “ ajiir a ta@@ ven sha ” shin ken i@@ w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo Mbaiserael civir mba@@ aôndo kposo kposo ye . A@@ jiir ne lu a at@@ se a nan@@ den nagh man at@@ se a nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon man m@@ t@@ ôm ma a@@ wen@@ em kua m@@ t@@ ôm ma iky@@ on@@ om , shi alaghga i gba ie@@ ev mbi in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u Mbak@@ an@@ aan u doon iy@@ i@@ av i ver sha ajiir ne . ( Mateu 7 : 12 ) U hemban cii je yô , Tartor u Aôndo ua fatyô u wan atindi sha kwagh u mhen u ken ishima kua ieren cii . Ka sea gbidye kwar sha averen a se zough a mi la yô , i hemba maan se iyol u eren msen , wuese Yehova . ( Ps . Mbat@@ amen mba wasen we u lun a Yehova kôôsôô nena ? TER [ iyol na , N@@ W ] Una su@@ we nan sha ga@@ mbe u nan u u@@ ange ; Ú gema my@@ av@@ inya u nan la sha iyange i angev mbu nan . ” Gbenda u ngô u wan@@ nomso la lam kundu kundu ne na ve lu ken bem her , shi er wan la ta ato ungwa iliam la yô , ishima taver un . Heela tseegh ga , a@@ dooga vea lu cian mbamzeyol mba ka ve va shighe u ônov ve jir ken uya i hembe môm la . Mbat@@ im@@ en@@ sh@@ a@@ akaa na jighjigh hegen ér usu ngu a iwasen hen iky@@ asen yase kpishi ; ngu u hi@@ a iky@@ on i í tse kpishi shin í lu v@@ ôngon yô , shi u wase ish@@ am@@ akaa í vese shi inya kpa i doo , shi u wase u ú@@ r@@ un ak@@ ôngo kpaa . Yehova er tom a Yesu sha u pasen uumace mba ve lu shin tar mbara mkaanem nam . — Yohane 7 : 16 , 17 . F@@ ese je maa Peteru “ ta ib@@ alegh a [ Yesu ] , gba z@@ ôh@@ ôn a Na , kaan er : Aôndo A̱ b@@ unde kwagh la , T@@ ere , a̱ de ts@@ eren We ga . ” Er ve vande fan ityav ga nahan kpa , gba u vea nôngo ityav vev mbi hiihii , shighe u ve hingir ikyurior i lun sha tse@@ ene@@ ke u i la . ( E@@ ks . Yange za hemen u civir Aôndo sha mimi her . A gber icam ér : “ Me zer henen sha u@@ ini@@ e@@ zwa O@@ u , me ver ishima sha igbenda You kpaa . I wa mkaanem man ken Ruamabera lu sha ci u iwasen yase . Er Yesu na se ib@@ um@@ un nahan , Ter wase u sha u a koson iny@@ on i pur@@ ugh shi a w@@ o@@ ho ah@@ u a ken to@@ ho iyol la , fa akaa a kwagh a gbe se a mi yô . — Mat . Se fatyô u kaven m@@ ze u imba dooshima u vesen ne ga . — Mbaromanu 8 : 38 , 39 . Gba u se tile dông vough er or@@ ngeren Pasalmi 119 la nahan . Hii nan ve se fe ser Yosev yange tsua akaa aa a hembe lun a inja aa akaa a zan g@@ wa aa tar nee ? Se fa keng ser jighjigh u Maria lu a mi la su@@ r un ishima shi er Maria fa ér a va nder mbakp@@ enev ken hemen yô , mfe ne kpa su@@ r un ishima . Yehova una mase ngohol mba ve til sha mimi mbara vea lu ônov nav mban@@ om@@ so man mbak@@ asev . Ka mbampin mba nyi i doo u mbamaren vea pine ayol a ve , man ka sha ci u nyi ? M umbur er mbam@@ kohol mba vesen utar yange ve wase u sôron uma wam yô . ( Ôr Mateu 4 : 23 , 24 ; Yoh . 9 : 1 - 7 ) Ka kwagh u taver se ishima kpishi er se fe ser ian@@ g@@ ev mbi Yesu bee ior la , lu u tesen er una va bee uumace angev sha gbenda u vesen ken tar u he la yô . ( 1 Mbakorinte 4 : 15 ) Nahan kpa , pase ken igbar er un eren kwagh u vough ga yô . Shi a@@ dooga averen a Tartor u Aôndo , a i tim sha mi la doo u tsung . Kpa ve u@@ ve ityough ken tom u Yehova shi kwagh u ior mbagenev gba ve ishima . U ngu ‘ van@@ den keren tartor u Yehova man perapera na ’ kpa ? — Mat . Kwagh@@ pasen wou una ume atam a dedoo aluer u yar tom a an@@ takerada ne yô . Se kav ser ka nagh ku ip@@ aan ku Kristu kura ku lu kwagh u vesen u nan se myom ye . Tsô a na wa@@ da ér , “ Hanma or nana̱ kange s@@ an@@ ker u nan i@@ w@@ enge . ” 8 : ​ 1 , 4 ) I lu nahan u wa ishima ken tom@@ shir@@ en wou er ikyo@@ mon nahan , kua shighe u ior ve soo u ungwan loho wou ga man shighe u ú tagher a ah@@ endan ve@@ e ? ​ —⁠ Heb . I@@ gbenda i wuese Yehova ke ’ mbamkombo mba Mbakristu ngi wue wue 2 / 15 ( Anz . 19 : 6 , 7 ) An@@ na , wan u E@@ du@@ ar@@ do u kwase la kaa ér : “ Nahan cii kpa , ka sea ver ishima yase cii sha akaa a ken jijingi , a lu sha akaa a yolough ga yô , anmgbianev asev mbagenev ve va kav er mlu wase u Mbakristu la a gbe se kwagh yum yô . Mayange je iniôngon you i tesen ve la ia hungur ve ga . Akaa a Yehova er sha u yiman ior nav la na se mba a vangertiôr ser Yehova una undu ior nav ga , vough er ikyav i sha a@@ wen i Yo@@ shua tim la nahan . Ashighe agen yô , alaghga a lu se inja er mbaihyomov asev mba hemban se nahan . Aluer ve tile sha mimi shighe u anyom dubu aa bee ve a mase karen ve la yô , a tese ér ve lumun hemen u Yehova . ( Mpa . Pasalmi 5@@ 3 : 1 – 4 tese ér i@@ mba@@ or la nan ngu ib@@ u@@ me@@ or sha ci u akaa a dang a nan eren la . “ Kape I Doo U ken Ishima J@@ e La ” I gba u a wase un u nyôron shi h@@ ungwan iky@@ e@@ ky@@ e na i mba@@ a@@ wan@@ ev la . Kwagh@@ fan na “ hemba kwaghfan u ior mba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh cii , kua kwaghfan u Igipiti cii kpaa . ” • Ka ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi i ne sha ikyev i Kristu ? Kwagh u Yehova ka a wa se sha ikyev i mbacivir un la ka a tese ér kwagh wase gba un ishima tsung nena ? ( a ) Yesu yange saa kwa@@ v sha ci u nyi ? P@@ ine un wer , luun er mo m ngu wan wou na nahan , u wam kwagh sha imba kwagh ne nena ? Kpa se kange nen ishima u tilen sha mimi sha ishigh ki Yehova her , se suur sha a na sha u a yima se sha ikyev i or@@ bo la . Umbur wer : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga er ne lu eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom shi ne mba eren her kpaa . ” — Mbaheberu 6 : 10 . Er Yesu ter kwagh u kwaghyan wase u ayange ayange yô , doo u kwagh ne una umbur se nyi ? I yila ve nahan ka shami sha ci u ve tile sha ityough ki Aôndo shi ve ôron kwagh sha ci na kpaa . — Yohane 10 : 33 – 36 . ( a ) U@@ washika mba Yesu nger atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken A@@ shia u K@@ iriki la pase se nyi sha kwagh n@@ aa ? Hii ken Iyoukura i J@@ un 1 , 18@@ 8@@ 3 la je , magaz@@ in ne pase or shon ér ka Satan Diabolo . Alaghga g@@ om@@ na Fe@@ li@@ ku u ke ’ tar u Roma u yange tôv ijir i Paulu la yange kav er Paulu lu a ish@@ ô yô . Sha nahan yô , lu sha inja je Davidi kaa ér Yehova una ungwa msen na sha icighan u@@ wo na ye . Kwagh ugen yô , se mba a Bibilo jimin cii , nahan aluer se mba ôron i̱ shi gbidyen kwar sha mkaanem ma ma lu ker la yô , ma a wa se ago a hendan a am@@ een a karen jighjigh wase u nan . Er se lu ken tar u mzeyol ne nahan kpa er nan ve se lu a ishimaverenkeghen i mimi ? Mbayuda yange ve lu ôron kwagh u tempel u Ser@@ ub@@ a@@ bel vande maan , u H@@ er@@ o@@ de , Tor u Y@@ u@@ dia shi va hide maa la . Kwagh u vesen u yange na ve Yesu va er tom shin tar ne zan zan kar kuren yô , lu sha u i tsegha iti i Ter na shi i na i icivir . F@@ a wer Yehova soo ér we u nenge kwagh u un lu va eren sha u karen a ku kera la . U ôron sha gbenda ugen yô , yange lu u Mbaiserael ve̱ eren a mba yange sha won n@@ zu@@ gh@@ ur a ve la sha mh@@ ôôn . — Ekesodu 23 : 9 ; Lev@@ iti@@ ku 19 : 34 ; Duteronomi 10 : 19 . 17 : 17 ) Er i gbe u hanma or u i sar nan u Aôndo a lumun nan cii nana zenden ken mimi yô , se cii se za nen hemen u nôngon ser Mkaanem ma Aôndo ma hemen se . Kpa aluer u nôngo sha afatyô wou cii wer u zua a kwaghwan shin mlumun sha ma zayol u ú lu a mi , kpa u zua a mi ga di ye ? Yange Mose gba fan fan iwasen i akaa ne shighe u mbak@@ ov na lu a zua a imba mfe ne ga la tsô shinii ? Alaghga Yehova wase u u̱ zuan a or u he , u henen Bibilo a nan , shin a na u “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ” la . Mbam@@ lumun mba se zua a mi sha mbampin mban vea na Yehova , u a lu I@@ j@@ ende yase i hemban cii la una seer doon se ishima . Takerada u i y@@ ér ér E@@ le@@ p@@ han@@ ts — G@@ ent@@ le G@@ ian@@ ts of A@@ fri@@ ca and A@@ sia la pase nahan ér : “ Kwagh u un@@ or@@ tar ka ve er ve ve kura ayol a ve yô , ka ve kohol imôngo ve wa ih@@ wa ve y@@ is@@ a ônov vev ken atô , nahan ve gema ve ver ishigh sha kwaghbo u a lu van la . ( Pasalmi 1 : 4 , 5 ) F@@ a wer or ngeren pasalmi kaa ér “ mbaaferev yô , mba nahan ga . ” ( Marku 10 : 23 ) Nahan kwagh ne tese wang ér inyaregh ki Yesu na mbadondon un la lu inyaregh ki kpôô kpôô ga . Kpa ver ase ishima sha ityendezwa na , er i ôr ken ivur i̱ i̱ dondo ne nahan , ér : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou . ” — Genese 22 : 17 , 18 ; Mbaromanu 4 : 1 - 8 . Er ityough ki sha uhar ki pasalmi ne a lu kuren hegen hen shighe u m - ande u Yesu Kristu u i nengen a na ga ne nahan , kanyi kwagh i lu keghen akur@@ ai@@ or@@ o ? Ior kpishi mba se kohol ve hen u@@ y@@ aav vev yô tar bu@@ tu u i er sha ak@@ ô@@ v a iyôngo ér se tema shi ve lôh@@ ô tsombor ve cii ér u ku@@ mba u ungwa mkaanem ma Aôndo . ( Yobu 1 : 8 ; 32 : 2 ; 33 : 8 - 12 ) Nahan mbampin mba Yehova pine Yobu la kpa kôôm mnenge na . Nahan vea tsua u civir ana ? M@@ nder u “ Hi@@ ihii ” man u “ He@@ mban Do@@ on ” ( 1 Mbakorinte 3 : 10 - 15 ) Kpa aluer nan ngu a ityôkyaa i sha mi ga , inja e̱r ma isharen i gban kaven we tsô shin kaven ma orumace ugen nahan yô , ia na nan agee a hendan a an@@ za a á lu a Kristu ga la ga , shi ia na nan ishimataver i eren kwagh u vough kpaa ga . ( Yesu . 43 : 4 ) Heela tseegh ga , Yehova ne icighan jijingi na hen mbara mba ve sen un yô . Sha nahan yô , ior kpishi hingir mba “ iember i iyolough i hembe doon ve a Aôndo ” yô . Sha nahan yô , gba u se sôn Yehova ser a bugh se asema se ngohol kwagh u se hen la , shi a na se icighan jijingi na kpaa . H@@ am@@ il@@ t@@ on ) , 12 / 15 Paulu yange za iky@@ ura ken tom na u pasen kwagh la sha ci u nyi ? ( Nenge 1 Mbakorinte 4 : 4 . ) Mbakristu mba tesen ior mba hen tsombor ve dooshima sha gbashima je . I@@ mba bredi ng@@ ura nahan una fatyô u he@@ mb@@ en or anyi . Ver shighe u lamen sha mzeyol u a lu inya la . “ Hanma kwagh ngu a ayange na ; . . . shighe u hu@@ an ving , man shighe u lamen . ” Or u ken nongo ugen u nan nyer nongo a Mbaiserael ga yô , nan lu sha ikyev i tindi ga , shir@@ or u nan nyer ve ga la kpa nan lu sha ikyev i tindi ga , nahan lu u nana fatyô u yan z@@ end@@ en@@ ya u kpen , u í s@@ enge ga yô , shin eren kwagh u nan soo u eren a mi cii . ( 1 Pet . 3 : 8 ) M@@ we u ve we mba@@ beenyol mba ken tiônnongo ikyo la zua sha kwagh u Paulu yange kaa ér il@@ ye@@ gh@@ egh i môm ki iyol i or ka k@@ ia y@@ aan ican yô ‘ alegh cii a lu ken ican la imôngo ’ la . 5 , 6 . ( a ) Yange i eren ior nyi tom ke ’ I@@ ser@@ a@@ e@@ le , man yange i lu a mbam@@ tsera mba nyi ? Er Peteru yina kpishi nahan kpa , Yesu er a na nena ? PE@@ E@@ J@@ I 21 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 7 , 9@@ 1 Nahan kpa , non@@ go@@ ior u Aôndo yô , ua war sha ci u ve yer ken Yehova . — Mpa . ◇ I lu or môm tseegh nana unde sha go@@ go ye , saa di u i er un ér mbatomov uhar ve unde sha mi yô . Er Mb@@ al@@ ev@@ i kera zua a kwagh u vea nenge sha icombor ve ga yô , ve undu tom la , ve yem eren tom sule . Kwagh la na mciem gba se i@@ yo@@ loo ? Shighe u se lu henen sha gbenda u yange i er tom a awambe sha shighe u P@@ ase@@ ka u hiihii la yô , ka nyi i doo u se umb@@ ur@@ u ? M@@ sô@@ rom ma ma ya tor ken a mo ne hii u vihin uma wam . U@@ ̱ Ge@@ man Akaa Cii H@@ ingir A He — E@@ ̱r I T@@ sen@@ gaôron Nahan ( Pasalmi 6 : 4 ; 119 : 8@@ 8 , 1@@ 5@@ 9 ) Ka mk@@ or man gbenda u van a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha mbamzeyol mba um@@ av . Or@@ gen mba yer iti na ér Daniel , yange i y@@ ese un hen tsombor u u eren kwaghaôndo kpoghuloo yô , ken tar u I@@ rel@@ and . Er i vande t@@ eren nahan , Paulu nger wener : “ K@@ un@@ ya kô@@ rom sha ci u Loho u Dedoo la ga gadia ka agee a Aôndo a sha myom . ” ( Rom . Mbaiserael mba p@@ eren Zege@@ mnger u Nyian la yô , ve nyôr ken Des@@ er@@ ti u S@@ in@@ ai , u lu “ zege@@ deser@@ ti u ci@@ er@@ yol la . ” Aluer ka Yesu yô , kwagh ne tese ér Yesu man Yehova mba sha ian i môm shinii ? Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku i yange Paulu lu a mi la i̱ zua sha “ akaa a i nger ken atindiakaa la . ” Ve kaa ér : “ Yange se nger akaa a se we ishima u eren ken mcivir u Yehova yô , sha kwa@@ takerada , se var sha fri@@ ij@@ i wase , nahan hanma u se kô@@ r@@ cio u eren cii yô , se kp@@ ile bir@@ o sha mi . ” ( 1 Pet . 5 : 9 ) Mkaanem ma Yehova taver se ishima ér se ‘ hendan a Diabolo tsô una yevese se . ’ — Y@@ ak . Yehova na mlumun sha ikyev i Pro@@ feti S@@ ef@@ ania ér : “ Iyange la ka iyange i iy@@ u@@ ghu@@ gh , ka iyange i ican man i ishima , nyian , ka iyange i m@@ vihi man i m@@ yô@@ h@@ ôr , ka iyange i ime i wan mgb@@ igh mgb@@ igh , ka iyange i a@@ been man i ang@@ ôgh@@ ime . ” S@@ aa Aôndo una seer doon se ishima . ( Ef . Shi i za a mba shin Betel mbagenev ikyua ikyua a gar u Yon@@ k@@ ers , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ve za er ini@@ umbe sha iti i Aberaham man Is@@ ak@@ a , kua ort@@ yom u venda a Aberaham ér a de ne nagh sha wan na ga la , i kura ken fi@@ im . — Gen . W@@ in@@ th@@ ro@@ p kaa a ior nav ér ve eren kwagh akuma akuma shi ve kôr ayol a ve tsaha , ka nahan ve vea palegh asorabo a inyaregh kua tar@@ yan u ve a mi la ye . Kwaghôron ne ka u sur@@ un ishima sha ci u nyi ? Ka sea kôr avur a ruamabera a injaa la ken ity@@ o yô , se na Mkaanem ma Aôndo ian ser ma er tom ken a vese . Kpa se mba a ishimaverenkeghen . Kanyi kwagh i gbe u wan@@ ye@@ kwa@@ or u nan er isholibo la nana hii eren sha u hiden a mlu u nan vea Yehova la here , man mbamaren vea wase wan la u eren kwagh ne nena ? Kwagh gba Yehova sha mi . Hen shighe la , kwaghôron u profeti u Yesaia lu kuren sha mi vough , ér : “ [ We Yehova ] U seer ik@@ urior ne , i ngee , U seer ve iember kpishi kpaa ; mba ember sha ishigh Y@@ ough sha inja i m - ember i sha iyange i sun@@ da , er ior ve ember shighe u ka vea karen kwar sha ish@@ ar yô . ” U tesen ikyav yô , pine iyol you mbampin mban , wer : Me er nan ve me palegh ‘ mba@@ a@@ yo@@ mo@@ v@@ o ’ ? K@@ asua u a kar la , se time sha igbenda iny@@ iin i Yehova a tese mbayev nav dooshima sha gbenda u vesen la ken ngeren u se hen la . Shi doo u se hen sha vangertiôr u Mose lu a mi shighe u lu lamen a F@@ ar@@ a@@ o la . F@@ ar@@ a@@ o lu di or u tilen sha ityough ki mba@@ aôndo tseegh tsô ga , kpa lu tor u i nengen un ér ka aôndo jim jim shi ka wan u R@@ a , aôndo u iyange yô . 6 : 31 - 33 ; 24 : 13 . Se fatyô u t@@ eren kwagh u msen u ken Mateu 6 : ​ 9 - 13 la zum u se lu pasen ior kwagh nena ? Mbah@@ enen pine Yesu aluer ka u vea nôngo kwagh sha ci na yô . Icighan jijingi er shiada sha kwagh ve ér mba “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo , ” mba i gbe u vea hingir u@@ tor man upristi ken Tartor u sha yô . ( Rom . 8 : 15 - 17 ; Mpa . 5 : 1 , 2 ) Nahan kpa , mba eren ityom kposo kposo . Er kwaghôron u profeti u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia la a tese nahan , se fa ser er se lu eren tom ne a ishima yase cii yô , Yehova ngu suen se shi ngu veren se doo doo kpaa . “ Se So@@ o U L@@ um@@ un S@@ er , ‘ Een ! ’ ” Ka ikyav i ieren i dedoo i nyi Yehova a v@@ ere ? Se nenge a awashima u vesen u yaven a kwase shin nom la ke ’ tindi u yange i na mbamaren asev mba hiihii mbara shi yange i va kimbir nan Noa man ônov nav la : ka u maren ônov je la . ( Mbaromanu 12 : 15 ) M@@ liam ou mara tese ér u ngu zungwen a ve imôngo , man ka kwagh u sur@@ un ve ishima kpaa . Nahan kpa , se fatyô u wasen atô@@ at@@ yev sha u yaren tom a an@@ takerada u he u i yer ér Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations , * u a lu a loho u ken Bibilo u doon tsung ken ijô kposo kposo la . Maa se yem se za ku@@ mba hen sule u anmgbian ugen , ikyua a ijiir shon , se mase ungwan kwaghôron la been . Paulu yange nger kwagh u profeti Yo@@ el vande ôron la nahan wener : “ Hanma or u nan yer sha iti i Ter yô , nana war . ” Aôndo ver nom ér nana lu ityough ki tsombor , vough er Yesu kpa a lu Ity@@ ough ki tiônnongo nahan . Nahan kpa , aluer se mba kuren mbamgbe mban yô , gba u se er kwagh sha kwaghfan sha er asaren a taregh man akaa ase aa imb@@ ishi akaa a ken jijingi , a a hembe lun a inja la ga yô . Ka nyi yange i na ve Peteru kav ér Yehova s@@ angen a s@@ ange ga ? Aluer ka nahan yô , alaghga u kav mbamzeyol mba Maria yange tagher a mi zum u lu ken Igipiti la . Kanyi yange i na ve Yesu lôh@@ ô mbahenen nav ér ve̱ dondo un maa ve ngô@@ ôr ga je ve dondo un@@ u ? Eliya Yange timen ken Iyoukura i ken zwa bu@@ ter u taver ga la been yô , a kaa ér : “ Hegen ka m na mlumun i hemba kwa har , shi m kera ngu a mciem ga ! E@@ ri@@ c maa er nahan . Se mba nengen u@@ gomoti mba uumace nena ? ( U F@@ atyô u Nan Jighjigh W@@ er Or@@ gban Se Ngu Kpa ? ) la , ken Iyoukura i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 200@@ 9 . Shighe u se za nyôr ken Amerika la , nd@@ ôh@@ ôr vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ape i eren makeranta ne la kpishi . Kpa kwagh u doon yô , Yehova Aôndo nengen m@@ lu@@ yol u or tseegh ga . I@@ kp@@ elaior I@@ a Z@@ ua a A@@ veren sha Iky@@ ev i M@@ tem@@ tor u I@@ orov K@@ pu@@ aa U tesen ikyav yô , nenge ase er i ter kwagh u mbamgbe asev mba ken jijingi ken akaa a atar a i mase t@@ eren ken msen u Ter wase la yô . Kpa ken akaa a u soo u tsuan la cii , kwagh ugen ngu u a hembe lun kwagh u vesen yô ; ka u tsuan wer u civir Yehova je la . Nahan cii kpa , Paulu nenge nagh kura ér ka iyua i Aôndo iyol na a ne un yô . Í Ver Un Doo Doo sha ci u Kwagh@@ fan Na La ER S@@ E lu mbahenen mba Yesu Kristu yô , kwagh a̱ hemba gban se sha mlu wase vea Aôndo man ityôkyaa i í ne ve se lu civir Un la . Kpa loho u dedoo ú ú gem ú lu yô , se fa doo doo ser Yehova ngu va karen a if@@ er@@ kwagh kera . Nahan Kristu hemen tiônnongo sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” u jijingi a tsegh un la kua sha ikyev i Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba wanakiriki ne kpaa . Bibilo kaa ér : “ Ior tile hen Mose pe@@ pe je zan zan iyange kar been . ” Paulu wa se kwagh ér : “ T@@ aver nen ken Ter sha tahav mbu agee a Na . ” Apostoli Paulu kpa kwagh na lu nahan . ( Yoh . 14 : 31 ) Yesu tese dooshima ne ken akaa a yange ôron shi eren cii . Gbenda u hemban doon u seer zuan a mfe sha kwagh yô , ka u pinen or u nan fe kwagh shon tsema tsema yô , shi dondon kwaghwan u nan la kpaa . Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce er tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en la . Ka ker ken inyom i 199@@ 8 la yô , i tsua un ér a er tom u wasen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ so@@ mbor u Betel , u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la . PE@@ E@@ J@@ I 21 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 26 , 8@@ 9 • K@@ u u Yesu la er nyi ? Er ú ne jighjigh ken naagh ku ip@@ aa ku Kristu la je , ú h@@ ime iy@@ ongo a Aôndo , nahan ú lu ken bem vea Ter ú u sha man mlu wou vea na kpaa una lu ú a iwasen . Ken tar u he la , ityôkyaa ia kera lu i cian ér ij@@ ever@@ ahumbe man mngerem ma s@@ aren av@@ enge man i@@ wo i bu@@ gh@@ ur shin tar - t@@ enger ua vihi or iyol ga . Sha nahan yô , vande tsuan akaa a a hembe lun hange hange la . — F@@ il . Shighe kar kpuaa yô , shi m za kaa a na mer a de me gema eren tom ah@@ wa 48 tseegh ken kasua . 5 : 15 , 16 ) N@@ ana fatyô u pinen iyol i nan ér : ‘ Ka m vihi shighe kpishi u eren i@@ ember@@ yolough shin man ah@@ umb@@ ee ? Er Yehova nenge ér Bar@@ u@@ ki gema inja yô , á wa un kwagh wanger wanger , kpa lu sha gbenda u kundu kundu , á kaa ér : “ U ngu keren akaa a vesen sha ci wou iyol you@@ we ? Mbamaren mba anmgbian S@@ an@@ der@@ son yange ve y@@ ese un ken mimi hen gar u S@@ an Di@@ e@@ go , kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , ken tar u Amerika , zan zan i kar eren un batisema sha iyange i Fe@@ be@@ war@@ i 9 , 19@@ 7@@ 5 . Mba@@ civir Yehova mba yôôn loho u Tartor ne ken ityar i hemban 2@@ 30 nahan kua ken u@@ c@@ ile kpaa . Ior kpishi kav ér ashighe a ve ye kwaghyan a mbayev vev imôngo la ka aan a dedoo a lamen a ve . — 1 / 15 , peeji 18 - 19 . TER , Aôndo wou , ngu a we . ’ — YO@@ S . ( M@@ ar . 15 : 25 ) Yohane kaa ér , shighe u P@@ il@@ at@@ u gema Yesu na Mbayuda ér ve za man@@ de un la , “ kuma er ah@@ wa at@@ ar@@ atar nahan . ” Anyom nga karen er anyom 28 nahan yô , Paulu nger kwagh hen Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la cica cii , lu hen an@@ nongo u mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci tseegh ga , á kaa ér : “ Nahan se naan nen Aôndo nagh ku iwuese gbem sha a Na , ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti Na ken igbar je la . ” M mase va kaven mer atesen a ve la nga ke ’ Bibilo ga , kpa gema s@@ ar@@ em u fan seer . ” U tesen ikyav yô , Tor F@@ ar@@ a@@ o u Igipiti yange lôh@@ ô Yakob , Or@@ he@@ beru vea tsombor na u ú ngee kpishi yô ér ve va tema t@@ w@@ ev ken tar na . ( a ) Ka sha nyi gbenda nahan kwagh u O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ôr la a lu a inja ? Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Kristu Yesu iyol Na ka i@@ wen i sha z@@ ongo ” i nongo u Kristu . ( Ef . 2 : 20 ; 1 Kor . Kwagh ugen kpa ngu u i gbe u se ver ishima sha mi yô . Yange m min@@ di iliam , m vaa shi m pase ve kwagh u a z@@ em iyol la , nahan m kaa mer ve wasem . Mba ve lu sha ikyev i Tartor la vea tese ér ityesen i ve lu zuan a mi la gba ve kwagh nena ? ( Pasalmi 44 : 3 ; 119 : 10@@ 8 ; 14@@ 7 : 11 ) Shi zough a iember ken m@@ te u ior ve te ikyaa a na zan zan i kar nyôron hen shighe wase ne kpaa . — Anzaakaa 12 : 22 ; Mbaheberu 10 : 38 . Se kpa er se tse@@ ver pasen kwagh u akaa@@ kpilighyol a i gbe a gba á ne cii yô , mfe u Aôndo man agee a na la a̱ k@@ ondo se iyol . Nahan kpa aluer mbamaren ou gema kaa ér u er aie shin u ii shin u er ma kwagh ugen u a per tindi u Aôndo yô , a gba u u “ hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” Aôndo U@@ hemban@@ agee , u a gbe akaa cii la una fatyô u umbur hanma kwagh u ior asev mba ve kpe la , kua mlu ve man aeren a ve man akaa a ve fe man tahav vev cii . ( Yes . Jijingi u Aôndo te@@ v “ akaa cii , zan zan aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” je kpa te@@ v a nena ? • Ka sha nyi gbenda nahan Yesu hemba fan ityesen a mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi ? Sha kwagh u Paulu man Yesu ve ôr yô , ka unô i doo u vea hemba doon se ishima ? H@@ aregh u Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia T@@ so@@ mbor wou u de hungur a ishimaverenkeghen yase la ga Be@@ te - she@@ an ( Be@@ te - sh@@ an ) K@@ u ngu er m@@ ny@@ am nahan sha nyi gbenda ? Iky@@ uryan ne ia za hemen zan zan Tartor u Mesiya ua kar timin mbaihyomov mba Aôndo shi icombor i sha won cii ia zua a iveren . S@@ ara tsa anyom 1@@ 27 maa kpe , shighe la wan na Is@@ ak@@ a gande or . K@@ u u ngô na vihi un ken ishima kpen kpen . Me fatyô u wan ishima a nan ayange ayange kpa ? ’ U nenge er icombor i Mbaiserael i yange ia za u@@ iniongo mba í ember hanma inyom ken icighan gar , shi vea nenge a tempel u doon ashe tsung u ken gar la ve , ve umbur akaa a doon a ve za nenge a mi la kpa ? Er Noa lu eren tom u gban t@@ so zan a mi a ve la , a̱ shi nan kpa Noa vea tsombor na yange vea lu henen er Aôndo una kure awashima na la , man shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma a va la . Sha mimi yô , L@@ as@@ ar@@ u , ijende i Yesu i ishima ishima saa ku , kpa Yesu soo u nd@@ eren un shin ku , nahan ityôkyaa lu i una vaa ga . “ V@@ or ” la ka “ iyôngo igen ” i i lu umiliôn imôngo , i i lu ungwan loho u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . — Yohane 10 : 16 . ( Yohane 17 : 3 ) Aôndo una wase se se fatyô u zuan a uma u tsôron ken tar u he , u a t@@ ende zwa la . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Mb@@ à du@@ ghun ts@@ av kpishi lumun a kwagh ne ga . Tor A@@ hab@@ a yange vôso Yes@@ e@@ bel , wan u tor u Shi@@ don u kwase . ( N@@ um@@ er@@ i 31 : 16 ; 1 Utor 16 : 30 , 31 ; Mpase 2 : 14 , 16 , 20 - 23 ) Kpa gema shighe wase u “ iyange i Ter ” ne di ye ? Sha nahan yô , se fatyô u seer nan Yehova naagh ku iwuese , shi seer suen tom u pasen kwagh tar sha won cii ne aa inyaregh y@@ ase@@ gh kpa ? Se gema se nenge u ser ka ian i i@@ civirigh shi se eren u saan saan . — Mat . ( a ) Kanyi kwagh i lu m@@ ze@@ hemen u ken jijingi ga ? ( Mat . 26 : 5@@ 3 ; Yuda 9 ) Yesu yange er u@@ ivande kpishi ; nahan kpa , akaa a yange una lu sha ve ma er la ma hemba akaa a a er shighe u lu shin tar la . Shi kwagh ne una wase u u hemban veren ishima . ( Pasalmi 9@@ 2 : 13 , 14 ) Kwaghôron u sha ikyav u or@@ pasalmi a er heen ne pase mimi sha kwagh u mbacivir Aôndo mba jighjigh ér vea za hemen u vesen ken jijingi shi a kpe ve iyol shin er ve lu been iyol nahan kpaa . Alaghga nyian kpa , á lu kighir se sha u se̱ undu Kwagh@@ aôndo u Mbakristu . ( E@@ s@@ era 10 : 10 ) Shi apostoli Paulu va kaa a Mbakristu ér : ‘ Kwase ngu sha tindi er nom u nan a lu uma yô . Mba@@ yev ou fa yi@@ ase i vegher u nongo u Aôndo u̱ shin tar man kwagh u vegher la a eren la kpa ? Aluer se mba sôron Iyou i Tartor yase ngi lun wang yô , kwagh la una na kunya a kera kôr se u lôh@@ ôn mba i sar ve u fan mimi la mbamkombo asev ga , gadia se lu a vangertiôr ser Iyou i Tartor yase la i doo kuma sha loho u dedoo u se pasen ve la . Kpa , kwagh ne gema na yô a@@ kper@@ an nga ior kpishi ken ishima sha kwagh u Diabolo , mbagenev hen ér ngu ga , mbagenev kaa ér Diabolo ka ifer i í lu or ken ishima yô . Mba ve ne Yehova icivir la mba@@ ̱ un ze@@ ge kwagh . Yange kaa ér : “ Nenge , ime ia ci@@ r tar , man ang@@ ôgh@@ ime kpaa una ci@@ r akuraior . ” — Yesaia 60 : 2 . Er i pase ken Anzaakaa nahan , gba u se de ser “ kwaghfan ” wase man “ mfe ” wase man “ mkav ” wase ve er tom imôngo . Er agumaior ne a de akaa a kar ve kpishi sha er vea er tom ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or nahan kpa , Yehova na ve hanma kwagh u kwagh a gbe ve a mi cii , ‘ je hemba kwagh u ve sen ’ shin ve ver ishima u zuan a mi la ica je . Ikyav i tesen yô , hen ase sha mlu u Mbaiserael shighe u Yehova pase awashima na u duen a ve ken ikp@@ an ken Igipiti kera la . Kwagh ugen u dooshima a eren yô , “ ka saan un iyol a ifer ga , kpa saan un iyol a kwagh u mimi . ” 11 : 2 - 6 — Aluer Yohane vande fan ér Yesu ka Mesiya sha ci u kwaghôron u a ungwa Aôndo ôr sha u lumun wan na la yô , hii nan ve yange pine ér Yesu ka “ Un u [ A ] lu van ” nee ? Nahan , Yehova una kure awashima na u “ sôron akaa ” la sha gbenda u vesen , una “ kohol akaa a a lu Sha man a a lu shin tar kpaa ci ca cii sha ikyev i Kristu . ” Yehova ver ior nav kua tom ve la doo doo nena ? Kwase ‘ He@@ mba Y@@ in@@ an A@@ ge@@ e ’ sha Ny@@ i Gbenda ? ( Daniel 1 : 9 – 14 ) Ior mbagenev nyian vea nenge ér kwagh u agumaior a any@@ iin ne er la ka kwagh u injaa ga . Nahan cii kpa , foto u wan u ke ’ ù@@ y@@ à u á lu sha peeji u sha 24 ke ’ an@@ takerada shon la kôr kwase la ke ’ ishima . ( b ) Ka averen a hen Aôndo a nyi yange kohol Bo@@ a@@ shi ? Ka ior cii vea lumun ér Yesu a lu Or@@ hemen ve y@@ ee ? Lu@@ un er mea ver ishima u eren akaa a ken jijingi ga yô , Yehova ma a wasem nahan ga . ” Shin er Yehova taver un ishima nahan kpa , Mose gema kaa a na ér : “ K@@ u , T@@ ere , ma U shi tindi or@@ gen@@ e . ” ( E@@ ks . 3 : 3 ) Aluer se mba ungwan imo i Aôndo sha mimi yô , a tese ér a doo se ishima . A kaa ér : “ Yange m hii Bibilo i ôron shighe u shi@@ m inyom i môm u been kô@@ le@@ eji la , nahan tô@@ ôm anyom ahar u ôron i jimin cii been . I@@ er@@ kwagh ne ka i tese ér hanma or hen tsombor nan ngu ken m@@ zu@@ ngu tswen ga , shi kwagh ne a na ve m@@ sur@@ shima ér ma or ngu a ibo sha ku la ga shi mba zungwen imôngo kpaa . 17 , 18 . ( a ) Ka mkaanem ma Yesu ma nyi ma wasen mba i shigh ve mkurem la man iyôngo igen u lun ken dooshima u Yehova here ? Nahan kpa , ve za hemen u dondon un sha mimi her , shighe karen yô , ve mase kaven wang . ​ ​ —⁠ Luka 24 :⁠ 21 . Kwagh u sha utar yô , Y@@ a@@ be@@ shi er msen kaa ér : “ Ma U y@@ em@@ em , kwaghbo ma a ts@@ erem ga . ” Ikyav i tesen yô , kwagh u i nger ken Duteronomi 6 : 6 - 9 la tese ér , gba u se hii tesen ayol a ase cii ve se mase tesen ônov asev ye . Takerada ugen u pasen akaa a ken Bibilo pase ikyav i ishember i “ se cii ” la ér ka “ se cica ga , shin môm môm , asange asange ga , kpa ka kohol jimin cii . ” Tsô gema ka sha nyi gbenda nahan kasev ve hembe “ y@@ in@@ an agee ” ? Kpa ityôkyaa i Yesu tsua ior mba vea lu mbahenen nav shi tese ve yô , lu sha u wan ve ago@@ yol sha er vea za hemen a tom na , kua sha shighe u una hide a yem sha la kpaa yô . Er nan Bibilo i ôron i lu hange hange , man i taver se ishima ér se̱ ôron i̱ i̱ kuman kwa me@@ ̱ ? Yesu kaa wener : “ Kwagh u iyange la man shighe la yô , ma or fa ga , shin mbatyomov mba S@@ ha@@ av shin Wan kpaa ga , saa Ter tseegh . ” Nahan kpa , er m lu gumor u kwaghfan y@@ in@@ am yô , mea zuan a zua a inyaregh nahan maa m vihi ki cica cii . • Aluer se mba zenden sha jighjigh u nan yô , kwagh ne una wase se se de u henen ser mkur ngu ica ga nena ? Sha kwagh u i nger ken Yohane 17 : 3 la yô , Yesu yange kaa ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” Nyian ne , alaghga se nenge ser se mba a mfe ga shin se kuma u eren akaa agen ken mcivir u Yehova ga . Kpa aluer nom u nan kpe , shin nan pav a nan sha ci u nan er idya yô a “ sa@@ gh nan ken tindi ” ne kera . Ashighe kpishi a mem kwaghôron , a pine mba ve lu ungwan un la mbamhen vev sha kwaghôron na la shi a kegh ato sha mbam@@ lumun vev kpaa . Sha nahan yô , anmgbianev mba Kor@@ ne@@ li@@ u mbara zua a ian i ungwan kwaghôron u Peteru la , shi eren kwagh u ve ungwa la kpaa . — Aer . 10 : 22 - 33 . U tesen ikyav yô , Yehova yange er ityendezwa a Aberaham man S@@ ara ér una er tsombor ve ua h@@ ighir ikyurior i vesen je . Ka kwaghwan u nyi i kimbir ken il@@ yo@@ ho i Yesu yange tindi a mi hen atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar a i ter ken Mpase laa ? Kwagh u Elisha , u yange kar tile sha ityough ki Eliya la , tese er anmgbianev vea fatyô u nan mbatamen mba ve fe tom ve tsema tsema la icivir nyian yô . Kanyi Bibilo i er sha kwagh u iv@@ es@@ egh@@ e ? Bibilo kaa ér : “ Kwagh . . . á tser tar . . . gadia di@@ abolo sen shin ven , ishima vihi un tsung gadia a fa er shighe na a kera vese ga yô . ” — Mpase 12 : 9 , 12 . Gba un yum ! Aluer se mba eren msen sha ci u mbagenev yô , kwagh la una na se gema gbenda u se nengen ve la . 2 : 6 , 7 , 21 , 22 — Ka an nan lu t@@ enger akuraior ci@@ il@@ i , man kanyi i lu eren@@ ee ? Maria man Yosev lu mbacivir Aôndo mba ve tese Yesu igbenda i Aôndo hii shighe u lu iyev la je yô . — Mat . Yehova yange er ityendezwa sha kwagh u inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la ér ior mba ve keghen ato a na yô vea war . A@@ jir a ôron a Na gande u timen sha mi , igbenda Na kpaa i gande u tôvon ts@@ ôô ! ” — R@@ O@@ M . Kanyi ia wase se ve se taver ishima se hendan a akaa a karen jighjigh wa@@ s@@ a ? A@@ g@@ umaior aa kuma anyom a me ve aa lumun u civir A@@ ôn@@ doo ? ( Yeremia 25 : 11 , 12 ; Daniel 9 : 1 - 3 ) Aluer ú soo u ôron kwagh u “ shighe u atô@@ at@@ yev ” la vighe vighe yô , nenge peeji 9@@ 5 zan zan 9@@ 7 ken takerada u Re@@ as@@ on@@ ing From the Scrip@@ ture la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . I@@ ̱ tese se ga . Yô , shi de , m@@ ̱ za ker . ” Ikyav i tesen yô , Paulu nger washika sha kwagh u awashima u Aôndo u ‘ kohol akaa cii sha ikyev i Kristu ’ la . Se@@ te@@ mba 15 , 20@@ 11 Tsô , hii sha uwer u he ne zan zan ar sha uwer u he ugen , man hii sha iyange i me@@ men ne zan zan ar sha iyange i me@@ men igen , uuma cii vea va g@@ ure sha ishigh Y@@ agh , kape TER A kaa la . Vea due vea za kenger ak@@ om a ior mba ve hendan a Mo la , gadia ij@@ ôô ve ia kpe ga , man usu ve kpaa á p@@ ir u ga ; vea hingir kwagh u nd@@ ôh@@ ôr uumace cii ishima . ” ( Genese 9 : 3 , 4 ) Kape i lu je ve Mbaheberu mba un@@ yi@@ in mban venda ér vea ya kwaghyan u tor ga je la ! • Gba u mbacivir Aôndo vea lu a vangertiôr sha ci u nyi ? Akaa yange vihi je yô , ‘ mbaaferev kase mbap@@ er@@ apera tser shi iji@@ r@@ ôron due m@@ c@@ in@@ ga [ shin i lu ôron ijiir sha mimi ga ] . ’ G@@ um@@ kwase la kaa ér , “ Kwagh ne kpiligh mo iyol saa her ! ” ( Yohane 3 : 16 ; 1 Yohane 4 : 10 ) Aôndo shi ts@@ eng@@ ak@@ aan wener , Yesu Kristu , u i ne un tahav mbu sha man mbu sha won cii la una tim Satan man tar na u ifer ung@@ un ne cii . — Mateu 28 : 18 ; 1 Yohane 3 : 8 ; Mpase 6 : 2 ; 20 : 10 . Shighe u Davidi man ior nav va haa af@@ o ikyua a ikyum@@ u@@ ile i N@@ ab@@ al yô , a kura ve sha ikyev i ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a yan ish@@ ar la a u pinen injar shio . Ôr Yesaia 6@@ 4 : 8 . Inja i ishember i he@@ l ne hemba kuman ken ato shi hemba zuan sha kwagh u i ôr ken Ruamabera ga z@@ ee ? ( 2 Samuel 13 : 1 – 33 ) Aluer ú tese wan wou lumun a mnenge u Aôndo a nengen kwagh la yô , ú wase nan kpishi u wan mhen u Aôndo ken nan . Saan ve iyol sha ci u ve na Aôndo man Kristu jighjigh , shi mba zough a ishimataver sha ikyar i dedoo i ve ye vea Yehova la . — Yoh . 3 : 36 . Nenge er zum u se hingir u lun vough la a pe@@ ver se iyol sha wono ! Gba u vea nôngo kwagh shi vea vande wan iyol ve vea er kwagh u ve soo ne ye . 22 : 42 - 44 . Z@@ an zan hegen kpa m ngu zungwen ku u Lu@@ c@@ í@@ a her , kpa m wuese Yehova kpishi sha ikyav i dedoo i Lu@@ c@@ í@@ a a ver se la . Ka vangertiôr u nyi se lu a mi , man ka sha ci u nyi ? Ka sha igbenda iti@@ ar i nyi nahan i we se ago@@ yol tsembelee u eren tom u pasen loho u dedoo ? Aôndo ngu a yima se shi ngu a hemen se shi kor se ainge kpaa nena ? Shin er mkaanem ma icighan jijingi mgbegha Paulu nger ne lu sha kwagh u kwaghfan u Aôndo man mhôônom nam ma ma hembe cii la nahan kpa , mkaanem nam man tese ér akaa agen nga sha kwagh u Yehova Aôndo man igbenda i a eren kwagh la aa a gande se u kaven yô . • Er nan ve i lu hange hange u ônov vea lamen a mbamaren vev gbar gb@@ ara ? M F@@ a Mimi H@@ er je maa Yesu nder wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol shon . Nahan kuran nen shi eren nen msen hanma shighe cii , sha er né kuma u waren akaa a á va er la cii ” yô . — Luka 21 : 34 - 36 . Mba K@@ eren Tar u Dedoo la H@@ er • U se henen sha akaa a yange er sha ayange a Noa shi ayange ne kpaa a lu eren ne bende a m - er u s@@ è eren kwagh torough torough la nena ? S@@ en@@ aker@@ ib@@ i yange hemba ag@@ ar a Yuda ityav kuma 46 . Shighe kar yô , i yem a Mar@@ iv@@ í ken pur@@ usu ugen u i kuran un hanma shighe yô ; pur@@ usu ne lu a ijiir i t@@ ung@@ un iyol . 25 : 14 . S@@ ar ú u yan ikyar a ior mba ve lu k@@ ov wou tseegh ga kpa ? ( 2 Samuel 24 : 14 ) Sha nahan yô , Aôndo tindi b@@ ou@@ ange wua ior je kuma iorov 7@@ 0@@ ,000 . Solomon sôn kwagh môm tseegh , a kaa ér : “ Na wanakiriki Wou ishima i fan kwagh er una ôron ior O@@ u ijir , er una p@@ aven perapera a ifer yô . ” Diabolo shi mee Yesu , n@@ aha un tar kaa er a tsu@@ e sha ityough ki tempel a va gba shin inya , a kar tahav mbu Aôndo a nenge er una yima un sha ikyev i mbatyomov la . Sha ci u Yesu hemba kaven gbenda u Aôndo a henen kwagh la man er i lun un ken ishima la kua aeren a na cii , shi ma orgen ngu u nana hemba tesen se kwagh u Yehova a Yesu ga . ( 1 Pet . 5 : 8 ) U sha un@@ yi@@ in yô , se kpa se fatyô u hendan a Satan , hemban je yô , aluer se venda am@@ een na a ati@@ mb@@ ir shio yô . — Y@@ ak . ( Rom . 13 : 1 ) Paulu shi wa se Mbakristu kwagh ér se de ‘ kera naan ayol ase ibo ’ sha akaa a or a tsua a ishima i nan la ga . — Rom . Yange dugh ken tsô je tsô , maa a “ ta at@@ se a nan@@ den TER nagh sha mi , a p@@ ande hanma inj@@ any@@ am i wang , man hanma inj@@ any@@ on i wang , a na nagh ku nan@@ den sha at@@ se la . ” — Genese 8 : 20 . Se tese ser se hemba nd@@ ahar ken tiônnongo nena ? A@@ ku@@ he a i dugh shin inya yô , nôngo u suen kwagh u i kaa ér i hii u lun a ur@@ ak@@ u@@ mi hen ya cii shighe u Aberaham la . Zum u Paulu lu lamen a Mbag@@ rika ken gar u A@@ ten@@ e yô , a kaa ér : “ Doo u sé hen ser , Aôndo ngu er z@@ en@@ aria shin az@@ ur@@ fa shin ma i@@ wen i i ko@@ o i a kua sha kwaghfan man sha mhen u or nahan ga . Shighe kar yô , Yehova shi kimbir eren ityendezwa ne a Is@@ ak@@ a , ér akuraior a sha won cii , aa zua a iveren ken vor u Aberaham . Ka ityesen i ken Bibilo i nyi i hembe doon we ishima , man ka sha ci u nyi ? Nahan ú p@@ ande a@@ yem ga sha ci u ú ngu zan sha a@@ yem atindi a ne ian ér i n@@ aha kwagh la yum shinii ? Se yar tom a ian i i dugh la sha u karen jighjigh wase u nan la hen mbagenev kpa ? ( b ) Kanyi i tese ér imba gbenda i tesen kwagh ing@@ in ne ia doo Yehova ishima keng je ? E@@ i , yange lu ‘ kwagh u cuku ’ ga ! Hii nan ve Paulu yange undu Tit@@ u ken K@@ re@@ te , man kwagh ne tese nyi sha kwagh u ityom i nan ior ken hemen u Aôndo ainge ? 3 : 4 — Yange gba u Yon@@ a una hen zwa u Mba@@ a@@ shi@@ ria cii ve una pase ior i N@@ ine@@ ve kwagh y@@ ee ? T@@ i@@ ônnongo ugen ken tar u K@@ an@@ ada yange nger ér : “ Loho u dedoo u se zough a mi ér se mba ‘ Mbashiada mba Yehova ’ ne doo se je zua ga , shi kwagh ne na yô , se kange ishima u eren kwagh u a kom sha iti i he shon i se tee ne . ” M mase kaven mer Yehova Aôndo kôr idya i eren ihyom , shi aluer m soo u eren ishima na yô , a gba u me de u eren akaa a hông@@ or mo . Er Yehova a w@@ oo noov mba vihin kwagh nyian ga nahan kpa , kwagh ne tese ér noov mba ve nzughul shin ve gbidyen kasev vev cii Yehova ngu nengen kwagh u ve lu eren la cica cii . Lu iyua i nyi i ver sha ci u apostoli Paulu ? Kpa er nan ve ashighe kpishi Bibilo ka i ôr kwagh u ik@@ we 12 tse@@ egh@@ e@@ le ? Se kaa ikyaa i mbaapostoli mba Yesu Kristu mba i lu tôvon ve a ican kpa ve kaa nahan , ser : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” — Aerenakaa 5 : 29 . Ior Ve Nenge a M@@ kposo Heela tseegh ga , Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ TER te@@ v asema cii , man A kav hanma mhen cii . Kpa Yehova wasem shi nam tahav kpaa , nahan m tsua kwagh u lu u vough yô . ( Yohane 16 : 7 ; Aerenakaa 2 : 4 , 33 ; 13 : 2 - 4 ; 16 : 6 - 10 ) Yesu u i nder un shin ku la yar tom a mbatyomov mba ve lu sha ikyev na la u suen mbahenen nav . ( Pasalmi 7@@ 3 : 17 – 19 ) As@@ av hi@@ di lun a mnenge u vough yô , a taver mlu na u lun or u civir Yehova la . Ka akaawan a nyi aa wase se u tsuan akaa a se soo u eren la , kpa ka m@@ taver u nyi a lu ken kwagh ne ? Ka er yange se yem ken mnger fi@@ in@@ ii , se uhar tseegh shin an@@ t@@ so u cuku , mngerem kase se hanma vegher yem u@@ kil@@ om@@ it@@ a dubu udubu nahan ve , m mase kaven er Aôndo u hemban agee , u ua gbe se la a hembe se i yem zende zende ye . A̱ na ne sha u né lu vough sha hanma kwagh u doon cii sha u eren ishima Na . ” — H@@ E@@ B . 15 Kwagh u Se Er Ve Kwagh@@ henen W@@ ase Una Maa Se Iyol Shi Una U@@ me A@@ ta@@ m Yô ( 2 Peteru 3 : 3 , 4 ) A@@ dooga mbagenev vea lam sha iniôngon you , i u lu nôngon u eren kwagh u dedoo la dang . Mayange m ngu a hungur mkaanem ma L@@ is@@ a ôr shighe u hii pania u eren la ga . Mbagenev ka ve de u dondon kwaghwan u a lu ken takerada u Mateu 18 : 15 - 17 la , ve de ve yila anmgbianev vev ijir ken ate@@ jir . Se fatyô u eren msen er Or@@ pasalmi nahan ser : “ Gba ishima i wang ken a mo , Aôndo , shi ver jijingi u he u taver ken a mo . ” 4 : 11 — Mkaanem ma i er a An - sh@@ ul@@ am ér , “ zwa wou ngu n@@ ôn@@ don z@@ ar@@ y@@ ough@@ ough ” shi “ iy@@ ough ngi shin ijime i no@@ mbor wou kua at@@ u@@ mba ” la ka ma doon nena ? ( Mateu 12 : 38 - 40 ) Kwagh u Yesu ôr ne tese ér kwagh u yange er Yon@@ a la ka mimi . ( Pasalmi 36 : 9 ) Hanma vegher u se gem cii kpa se mba nengen a akav wuee a tom@@ a@@ ve@@ e u Yehova , an@@ za er iyange man uwer man as@@ an nahan . Yange gba u Mbaiserael vea mough a yem ijiir igen keng ve a yima ônov vev mbai@@ und@@ av ga . ​ —⁠ E@@ ks . Lu mo m lu ci@@ a@@ man u u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba nengen sha ityom ne ye , shi akaa a doon a ka m umbur yô , ka m@@ ver u Yehova yange ver atôônanongo a yange zua ave sha u suen tom ne sha iny@@ ar la doo doo , ve i maa a@@ you a civir Aôndo la i bee , shi hegen kpa a lu ajiir a civir Aôndo her sha mimi la . Sha kpôô yô , ityakerada yase ngi a inja , shi doo u nan i ken won . Re@@ be@@ ka kera ngô@@ ôr ga je maa yem vea wanakiriki la za hingir kwase u Is@@ ak@@ a u doon un ishima . Paulu ôr kwagh u atsan a na ér : “ Me ta i@@ ha@@ gh sha ish@@ e@@ er saan saan sha u agee a Kristu a̱ tema ken mo yô . ( Yohane 9 : 31 ) Kpa , mbampin mbagenev mb@@ á mba i doo u se zua a mlumun sha mi yô , ka ve je ne . Mkaanem nam man tesen ikyav sha kwagh ne , ma kaa ér : “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . Ma or gbe van hen T@@ erem ga , saa nana kar her a Mo ” la . Shighe u Yesu lu eren tom na shin tar ne la , lu nyi i hemba gban un kwagh@@ a , man lu ad@@ in@@ i u kwaghaôndo u Mbayuda u nyi yange una v@@ end@@ aa ? 5 Shighe Ngu V@@ an u Af@@ er@@ akaa A@@ a B@@ ee Yô ! Mkaanem man yange ma kundu kwase na iyol , nahan saan un iyol u ôron nom na zayol na . Mbat@@ im@@ en sha akaa a mba@@ yi@@ ase mba tsuaa mbara d@@ è g@@ è@@ m@@ à kaa ér ka N@@ ab@@ on@@ id@@ u lu tor u Bab@@ ilon u masetyô ye . ( 1 Mbakorinte 14 : 33 ) Kape mlu u Iserael yange lu vough je la . ( Aer . 15 : 28 , 29 ) Shighe u ishima i ze se iyol yô , alaghga “ ishima ia na se ibo , ” kpa er se suur sha Aôndo u a lu “ ikyua a mba asema a vihin ve la ” yô , se mba yen ishima ga . Ka mbam@@ gem mba nyi nahan ú nenge a mi sha ayange a ú lu uma nee ? ( Yesaia 43 : 25 ; 55 : 7 ) Aluer ka ma ityôkyaa igen i ne ve uwer u lu gban we yô , umbur wer “ TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ” — Pasalmi 34 : 18 . • Er nan ve Mbashiada mba Yehova ve lu a vangertiôr ér kwagh a lu gu@@ da ken hem@@ en@@ ee ? 3 : 22 - 24 . Nahan aluer u wase iorov pue ve gema ve hingir er kwase ne nahan yô , ú er ka tom u kiriki ga . ” Aluer se kpa se hemba veren ishima sha mhôônom ma Yehova a zu@@ ngu se la yô , se kera de ser ishim@@ any@@ ian i sha akaa a ken ijime , a se fatyô u geman ga la , i̱ bee se agee iyol ga . 25 : 7 — ‘ Iky@@ ondo i cir@@ in , i i ci@@ r sha ior cii la , kua iky@@ ondo i y@@ is@@ an i i samber i sha akuraior cii la ’ kanyi ? ( Y@@ er . 1 : 10 ) Tor u He@@ mban sha won cii na nongo u Yeremia ne tom , vough er profeti u tsuaa la kpa yange na un nahan . ( Aer . 10 : 34 ) Nahan mba ve s@@ angen a s@@ ange ior ga yô , kwagh gbe ve sha m@@ lu@@ ashe u or ga , kpa ka inja i nan kwagh a gbe ve a mi ye . Yehova tôndo zwa ér : “ Me kohol ne cii kpee je , we ya u Yakob . ” U Ngu a Ity@@ ôkyaa i Nan We I@@ ember ( Aer . 2 : 4 , 8 ) Ish@@ ember i “ ken iti i ” la tese ér ka iti i or keng ga . Doo u icombor i ken Kristu ia dondo ikyav i nyi ? Shi aluer nom man kwase mba ken bem ayol a ve yô , vea hemba fan u sôron ayôôso a hen tsombor ve . 5@@ 8 : 1 – 14 . ( 2 Utor 2 : 15 ) Nahan cii kpa , ken atô u anyom 60 a Elisha er tom profeti la , Yehova mgbegha un er u@@ ivande kpishi hemba mba Eliya er la ica je . M su@@ gh Yehova kua ne kpaa . ” Er i Hii Ve A@@ vese A@@ gen a T@@ se Ga Yô N@@ ana ‘ fatyô u kôron iyol i nan tsaha ’ kpaa . Aluer se nenge a aeren a doon ga ken a vese yô , doo u se dugh a kera fese , er a lu a ya tor ken a vese ga la je . A fa je wener , er yange se va ken mimi sha tahav asev ga yô , kape se za hemen u lun ken mimi sha tahav asev ga je la . Aluer se mba ôron Mkaanem ma Aôndo shi se mba gbidyen kwar sha kwagh u se er la yô ma a bende a@@ vese tsung . Ka i lum er maa m de kwagh na nahan . ” Mba@@ a@@ shi@@ ria yange ve yilan H@@ ar@@ an ér H@@ ar@@ ran@@ u , inja na yô ér , “ Gbenda ” shin “ Gbenda u ior karen sha mi g@@ ud@@ u g@@ ud@@ u . ” Kwagh ne tese ér H@@ ar@@ an lu ijiir i igbenda i vesen kar her , i ior duen sha ag@@ ar a vesen va y@@ amen kasua her yô . Nahan kpa , er ior mba Aôndo mba sha ayange a Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la kpa yange ve gba tilen di gbilin a kwagh eren shio ga nahan , u tilen ving la tese ér vea lu a kwagh eren ga ku@@ aa je ga . Han@@ a wa ishima . N@@ oo@@ v man kasev ka vea tôôn shighe vea lamen imôngo , vea pasen ikyar ve mbam@@ nenge vev man er i lu ve ken ishima la yô , kwagh la a taver ivaa ve . Paulu yange kar dooshima la sha dooshima u Kristu a tese nongo Kristu la . ( Ef . Kanyi i tese ér jijingi u Aôndo ngu suen nongo u wanakiriki nee ? A kaa ér Aôndo yima se “ sha mlumun u sha mh@@ ôôn . ” ( Ef . W@@ ea soo u henen kwagh u ikyav na la yô , ôr ityough ki sha 8 ki takerada u God’s Word for U@@ s Th@@ r@@ ough Jeremiah la . Nahan kpa , iyange igen yô kwaghbo va h@@ en@@ pe i ver ishima ga yô . A pase un ér ka un tôô shighe na u me@@ m@@ yol u za wase mbagenev . S@@ te@@ ve yange lu or u nyoon ishima kpishi . Kape tar u bo ne kpaa u lu yemen le@@ va le@@ va u ua za ku@@ usu je la , man uuma mba sha z@@ ongo . ‘ Ve doo Yesu ishima zan zan ar sha mkur je ’ Una er kwagh ne sha u nd@@ eren mbara mba ve lu yaven shin ku la . 9 : 36 ; 23 : 2 , 4 , 27 , 28 , 33 . Mayange je Bibilo yila un ma ijiir i môm ér T@@ or@@ kwase u sha ga . Shi mcivir u hen tsombor la kpa ngu a na mbamaren man mbayev ian i dedoo i lun kôôsôô shi lamen sha akaa a ken jijingi ken bem . I@@ j@@ ende you igen yam kwagh u sha kô@@ m@@ pu@@ ta u i yer com@@ pu@@ ter pro@@ gra@@ m la ; we kpa u soo wer ma u lu a pro@@ gra@@ m shon . Gadia awashima u se gbidyen kwar sha mbampin mbara jighilii yô , ka u se fan ajiir a i gbe u se sôr yô . ( Mbaromanu 7 : 18 , 19 , 22 , 23 ) Sha mimi yô , m@@ yen u Paulu la yange zer yangen un u eren ishima i Aôndo er yange soo ér ma un er la , kpa ieren na la gema i kuma iwuese — ka gbenda u yange nengen Yehova man tindi Na je la . Mbam@@ sen asev mba eren hen Yehova hanma yange la vea na se ishimataver i ia wase se yô . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 11 ] Kpa fatyô u wu@@ an wanakiriki Yo@@ a@@ shi ga , sha ci u ing@@ y@@ ôr i ter na man anmgbian u ter na la tôô un za yer kp@@ ile kp@@ ile . M@@ doo u doon a Aôndo la una seer vesen ken a vese nena ? Or@@ henen S@@ ef@@ anu yange tagher a tôv@@ ac@@ an u vihin tsung , kpa hingir t@@ enge t@@ enge ga . • Kwagh u i kaa ér “ sé gema ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v yase sé na nagh sha mi , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua ” la inja na ér nyi , man gba u se na Yehova ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v ne sha ci u nyi ? Ka ve ve hii tagher a mbamtaver mban ga . Z@@ a Hemen u Eren Ieren i C@@ i@@ vi@@ righ Ka nyi i doo u gumor nana hen sha mi , zum u nan lu henen sha tom u nan soo u va eren laa ? Ka a ishima i nyi Yehova a kenger se ? Ru@@ tu lu a ian i yaren t@@ war hanma shighe u a soo cii , kpa vande pinen ian cii ve za ye . Shin er a hen ér Yehova una ungwa msen na ga nahan kpa , a gba eren msen tsô , a sôn ér Yehova a de un kwaghbo . R@@ a@@ be@@ sh@@ ake lu tsu@@ ghun ior mba Aôndo sha er ve lu a a@@ kper@@ an ken ishima sha kwagh na yô . Mba@@ jighjigh mbagenev mba ve lu a ishimaveren i va lun shin tar la vea zua a uma ne zum u vea hemba iky@@ aren i masetyô , i a kar ve sha mb@@ ee u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la . — 1 Kor . M@@ GBER u sha un@@ yi@@ in u Iyoukura i ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 18@@ 7@@ 9 la kaa ér : “ Aluer or kpe iyol hen Bibilo yô , nana nenge er ku u Kristu la u lu kwagh u vesen yô . ” A@@ eren ne yange wa m@@ doo u Ter na doo un ishima tsung la kpa ker . ( Yoh . 17 : 4 ) Ikyav tese ér , yange taver Yesu u fan shi lumun ér Aôndo ka ityough nagh ga . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 1 : 1 – 9 : 31 ) Se gba nen ah@@ on shighe u se lu yan ican sha ci u asorabo ase ga , kpa se gema “ sé time nen sé kar igbenda yase , man shi sé hide nen hen TER ” kpaa . Heela tseegh ga , yange i na Y@@ e@@ h@@ u zwa ér a “ or iyev i awambe a mbayev [ mba Aôndo ] , ” a Yes@@ e@@ bel haa inya la . — 2 Utor 9 : 7 , 25 , 26 ; 1 Utor 21 : 17 - 19 . Yesu yange eren tom a ase@@ mber a tesen m@@ kposo u kwagh ugen a ugen la . Aluer nan er i tsembelee yô , alaghga nana fatyô u eren ityom igen kpaa . tesen wan wou dooshima nena ? 17 : 34 - 37 ) Akaa a yange umbur ne wase un u lun a vangertiôr ér , atsan a hemban taver a ang@@ ara je kpa , una fatyô u hemban a . 14 : 16 , 17 ; 16 : 16 . Me@@ g@@ an : Jigh@@ ilii yô , Mbashiada mba Yehova mba umbur ku u Yesu sha ci u yange tese mba dondon un ér ve eren nahan . Nahan ityôkyaa lu i or a ii shin nana er aie shin nana tsu@@ gh orgen ga . Shi kaa a ve ér vea fatyô u maren ônov , shi ve kua ônov vev cii vea lu uma ken sule la gbem sha won . ‘ Shin m@@ t@@ av , shin m@@ ze . ’ Gadia a kaa ér una nder mba i nzughul a ve shi i er ve af@@ er zan zan ve kar kpen la . — Yohane 5 : 28 , 29 . F@@ a W@@ er Ishima W@@ a A@@ ts@@ er@@ egh Kwagh u m hen la na yô , m hemba ng@@ un or u injaa . Aôndo ngu vough , mbamhen nav hemba mba asev ica je . ( Yes . Mkaanem nam ma profeti ma yange ôr sha zwa u profeti na H@@ ag@@ ai ke ’ inyom i 5@@ 20 C.S.@@ W . la ma tese ikyav i kwagh ne . Mba@@ yôôn A@@ ng@@ we u Tartor ior umiliôn imôngo — ikyurior i vesen — mba kohol imôngo hegen a atôônanongo a hemban 9@@ 1@@ ,000 ken ityar 2@@ 35 sha tar cii . Satan ngu samber a idya i eren sha ufoto mba iji@@ mba@@ gh . Sha gbaa u eren “ sha imo i tindi ” yô , Paulu shi kaa ér gba u se zenden sha jijingi . U ôron sha injakwagh yô , ‘ saan se ken ishima tsung ’ je se mba tsu@@ wen a tsu@@ we ku@@ aa . Paulu shi kaa ér : “ Nahan yô , se kera hungur nen m@@ ny@@ am er mbagenev nahan ga , se lu nen per gen@@ g ge gen@@ g . ” — Yo@@ el 2 : 31 ; 1 T@@ es . ( b ) Mba@@ beenyol mba ken tiônnongo vea fatyô u s@@ ônon Aôndo nyi ? Er U V@@ ih@@ in I@@ ny@@ aregh a He@@ mban K@@ i U Z@@ ough a mi la Ga Yô , 7 / 1 Tar u He u a N@@ zughul a Or K@@ er Ga La Sha nahan yô , icighan jijingi ka “ ib@@ um@@ un ” shin ka kwagh u ka a tese ve wang ér ken hemen yô , vea za lu sha , a lu shin tar ne ga yô . ​ — Ôr 2 Mbakorinte 1 : ​ 21 , 22 ; 5 : 5 . U er nyi ve u fatyô u eren ityom ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Anmgbian u kwase ugen yange lu ôron orgen ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land ivur Bibilo , or@@ ya ne kegh ato ungwa gba@@ ang kende pine un er : “ We ka ad@@ ua u h@@ an u z@@ ee ? ” Aluer se hen kwagh u jighjigh u nan u A@@ bel la ken Bibilo shi se mba dondon ikyav na la yô , a lu inja er A@@ bel ngu lamen a vese jighilii nahan . ( Luka 11 : ​ 9 , 13 ) Yehova keghen a kegh iyol u nan mba ve sen un a ishima i môm la icighan jijingi na . Sha hemen u Yosua la , Mbaiserael hemba ag@@ ar a Mbak@@ an@@ aan ityav môm môm zan zan ve kar ngohol tar ve la cii . Nahan se hingir ijende i n@@ umb@@ en a mi ga . ” — 1 Peteru 4 : 8 . Kwagh u i er ken Se@@ kar@@ ia 12 : 10 man Pasalmi 34 : 20 la yange kure sha mi nena ? Saulu lu Or@@ f@@ ar@@ ishi u tôv Mbakristu a ican kpoghuloo yô . ( Luka 7 : 11 - 15 ; 8 : 4@@ 9 - 5@@ 6 ) Á tese agee a na a á lu a mi la sha ur@@ a@@ ahumbe u vihin tsung man sha u kuren mbamgbe mba ze@@ ge ikpelaior i̱ yange na ve kwaghyan la . • Yehova eren tom a tahav nav mbu fan kwagh u ken hemen la nena ? Nahan doo u se er kwagh sha kwaghfan , se ya ikyar a ior mba Yehova a doo ve ishima la tseegh . Kpa kwagh u vesen u yange ve er yô , i lu u pu@@ un ieren i mbah@@ e@@ men tar ve la kpoghuloo a cie ashe shio shin ve yevese hen ijiir i tôv@@ ac@@ an la kera . Aluer Mbakristu mba ungwan imo i u@@ gomoti er Peteru a we ve kwagh ér ve ‘ waan tor ikyo ’ la yô , vea lu nan mbahemenev mba tar ne icivir . ( 1 Pet . In@@ j@@ ar i vesen ngi sha u timen ken “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” La . Yehova kaa ér , “ ve [ ung@@ ôô@@ v mban ] yô , á hungur ve . ” 1 , 2 . ( a ) Ieren i kpe@@ egh yange i bu@@ la Mbaiserael ke ’ ta@@ ai@@ ky@@ ôngo nena ? Doo u se ungwa imo i Aôndo se kighir nena ? Yesu kav ér kwase ne gema ishima , shi a fa ér aluer un h@@ ure kwase la kera yô , a vihi un a p@@ ev . Nahan yô , er nan u taver ve ishima wer ve su@@ ghun ati@@ ca a ve hanma shighe ga ? 5 : 16 - 18 ) De lumun wer kwagh@@ môm a pav u a Yehova ga ! Kpa kwagh ne yange lu erdoo jighilii je Aôndo e̱r a ior nav ye . ( 1 Utor 8 : ​ 38 , 39 ) M@@ sen shon môm tese ér ishimaverenkeghen ngi sha ci u or@@ sho@@ li@@ bo u nan ‘ hi@@ di hen Aôndo a ishima i nan cii yô . ’ Lu u Yosua una lu a mfe u Aôndo ve una kô@@ r@@ cio u hemen ve doo doo ye . M K@@ ure Mba@@ awashima A@@ v Kwagh u yange pase ér Aôndo wa ishima ér uumace ve lu uma shin tar gbem sha won la kaha kposo a kwagh u m ungwan ken ad@@ ua yô . Anzaakaa 20 : 29 kaa ér : “ I@@ civir i iky@@ aior ka agee a ve je , h@@ we u mba@@ beenyol yô , ka iv@@ u . ” Mbagenev mba i lu kwa ve u hiihii u zan mkombo u Mbakristu ken tiônnongo yô , kaa ér : “ Han@@ ma@@ or cii lu sar sar . Z@@ ayol ka una seer zan a za hemen ken ivese yô i lu ican u sôron kpen kpen . 39 : ​ 1 - 12 ; 41 : ​ 38 - 43 ) Nahan a lu hen iji@@ ir@@ tom shin a lu ape se lu tswen vea orgen kpa , gba u Mbakristu vea palegh akaa a na vea hingir u za lun kôôsôô a or u ve vese nan ga la , sha er vea gba ken imeen ga yô . Lu amba ne Yehova lôh@@ ô ve , er i nger ken Amo@@ shi 5 : 4 nahan , ér : “ K@@ erem nen , nahan né lu uma ” ye . Man aluer se mba eren akaa a a zough sha awashima na yô , se zua a averen nena ? Paulu we ve kwagh been yô , a ôr kwagh u ‘ m@@ ge@@ m@@ shima u sha aeren a a lu kpen@@ egh la man kwagh u nan Aôndo jighjigh man ityesen sha kwagh u batisema kua ave a p@@ endan . ’ ( Heb . Ior kpishi mba vea za mkombo ne la vea ya bredi shi vea man wain la ga , sha ci u Yesu yange kaa ér ka mba vea za hemen a na sha Tartor u sha la tseegh vea ya shi vea ma ye . ( Yobu 2 : 4 ) F@@ a wer , ka or@@ jighjigh Yobu tseegh Satan yange wa un aie iyol ga , lu uumace cii je wa ve aie iyol ye . Ka mlu u ken hemen u nyi nahan Aberaham man Is@@ ak@@ a kua Yakob yange vea fatyô u ‘ nengen ’ a mi ken ishima ve ? Nahan cii kpa , shi Yehova ta ve icin sha kwagh u aluer ve hemba ato ve una er ve la . — Ekesodu 19 : 5 , 6 ; Duteronomi 28 : 1 - 6@@ 8 . Se tese ser ijende i se ye a Yehova la i̱ gba se kwagh nena ? ( H@@ a@@ g . 2 : 4 ) Yange gba u vea za hemen a tom u ve lu eren la , vea lu a vangertiôr ér jijingi u Aôndo una sue ve . ( S@@ ek . Nahan yô , shighe u ú lu henen Bibilo yô , ver ishima u fan atindiakaa a Yehova , aa lu im@@ aagh ki ieren i vough i Mbakristu mba mimi la . Ken mhii u inyom i 19@@ 46 la , m hii tom u pania hen en@@ i@@ el ugen , u a we ndor a en@@ i@@ el u se lu her la yô . M@@ pin ugen u ú pine iyol you yô , ka unô ? Inja na yô , ‘ Ka unô m soo mer me eren i@@ ember@@ yolough vea ve ? ’ Er á ôron ityakerada i i har sha Bibilo i kwagh@@ ngeren u mba@@ ap@@ ir@@ ashe la yô , í wase un ngu eren tom na u pasen kwagh kua shi tom u ortamen u nengen sha i@@ er@@ tom la kpa doo doo . Ve gba any@@ iman ér ma kwagh je kpa una er ga , ve kaa ér “ akaa cii nga her di er a lu sha mhii u i@@ gbe@@ tar la nahan , ” kpa mhen ve la lu shami ga . ( 2 Pet . Mba@@ yev mba kiriki mbara mba ve hen Yesu yô , a ku@@ ve ve shi a ver ve doo doo kpaa . Aluer se fa kwagh ne nahan yô , mayange se ha@@ gher sha kwagh ga . — Mateu 26 : 33 – 35 , 6@@ 9 – 7@@ 5 . Yehova maa kure ityendezwa na i a er sha ikyev i Eliya la . U Z@@ enden Sha Jijingi La W@@ asen Se U Eren Akaa A T@@ esen S@@ er Se T@@ se@@ gha A@@ yol A A@@ se Sha C@@ i U Aôndo A wase un a hemba Go@@ li@@ ati , iky@@ ô@@ r@@ or u Mba@@ fil@@ iti shi a sue un kpaa , nahan Davidi hingir or@@ civirigh ken Iserael , gadia lu or u fan ityav kpishi . Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi la ka nan hiden a iyol i nan ijime sha ci u nan fa ér igbenda i Yehova kua atindi a na hemba doon a a nan sha hanma shighe cii . U gban kaan tsô wer kwagh ne ka u mimi la tseegh kuma ga , saa ú sue kwaghôron wou la sha u tesen akav a kuman ve or nana lumun a we ye . Kpa a gema a ngohol tal@@ ent@@ i u or@@ tom u sha utar la shi a z@@ enda un hen ya na kera . — Mat . Kwagh gba ve u henen kwagh u Yehova shin civir un ga . Akaa a doon tsung a i er ken Pasalmi 45 la bende a Mbakristu mba mimi cii nyian nena ? Aluer u time sha injakwagh ne vea nan yô , u fatyô u wasen nan u fan er nan gbe kwagh ken nongo u Kristu yô . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) We ú yaren tom a hanma ian i í dugh cii u yôôn loho u dedoo u Tartor u Aôndo ne ke ’ igbar , sha er ior kpishi vea seer van va fan akaa a kpilighyol a Aôndo a ver sha ci u orumace u ungwan tindi ne kpa ? Yesu tsen@@ ga ôron ér : “ Zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . ” ( Mat . Iyol ve i hiden a mi ijime la doo se kpen kpen . Davidi u Yehova yima un ac@@ in imôngo la nger ér : “ TER ngu i@@ kua i@@ kua a mba ve yer Un cii , mba ve yer Un sha mimi la cii . Sha kpôô yô , doo u se wuese mbatamen sha iwasen i ve ne se sha mbam@@ umbur vev la . Ka sea pase mbagenev kwagh yô , se seer lun a iwuese sha erdoo u Yehova a tese se la sha ci u nyi ? Kwagh ne tese ér ityakerada i Bibilo gban ng@@ in di ngeren u orumace tsô ga , ngi a akaa a injaa sha er ú hen i hanma shighe man sha ci u iwasen you yô . Yange atsan at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin nga ve sha tar la cii yô , F@@ ar@@ a@@ o ta Mose icin kaa ér : “ Er te@@ gh@@ elee , de kera shi va kimbir kenger mo sha ishi ga , gadia iyange i ú shi ú kenger mo sha ishi yô , ú kpe . ” ( 1 Mbakorinte 3 : 16 , 17 ; Mbaefese 2 : 19 - 22 ) Yesu wa akaa a na a shin tar cii sha ikyev i ior mba ve lu er ka icighan tempel ne , inja na yô , akaa man ityom i ken tiônnongo u Kristu cii ngi sha ikyev i nongo u wanakiriki ne . Mkaanem ma Aôndo tese akav a doon tsung sha u taver se ishima ér Yehova we se ikyo shi kwagh wase doo un ishima asange asange . Yehova yange tese wener un ngu Aôndo u wan ishima hen shighe u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la man hen shighe u ator lu hemen la nena ? Mbat@@ im@@ en sha kwagh u m@@ civi@@ ra@@ ôndo mbagenev due a mhen ér ka kpee u or a na Yesu jighjigh ve nana zua a myom ga . Inja ve i mimi ne ka apostoli Paulu ve lu kaven ye , gadia yange nger kaa ér : “ Se fa dedoo ser , se mba a imo i dedoo ken ishima , sar se u zenden tsembelee sha akaa cii . ” Yange O@@ ri@@ serael nana wua iyôngo yô , i gba u nana haa awambe a i̱ inya , a ngô@@ ôr ga nena ? Man ka mea er kwaghbo nahan , m nenge Yehova mer ka Aôndo u lun a dooshima shi zungwen mhôônom , u a soo u wasen mba ve gem asema sha mimi ve hi@@ di hen a na la kpa ? ’ — Ps . Ken inyom i tom i 200@@ 8 la , iyenge i ior mba i er ve batisema lu 2@@ 8@@ 9@@ ,@@ 6@@ 7@@ 8 . Kwagh ne tese wang ér kwagh gba sha anmgbianev mba nomso kpishi mba vea hemen ken tiônnongo yô . Sha ci u se cii i mar se ken isholibo kua ken m@@ yen , nahan se mba vough sha iyol shin sha mhen vindi vindi ga . ( Ps . Aôndo kaa ken A@@ tindi a P@@ u@@ e la wanger wanger ér : “ C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u . ” B@@ re@@ di u K@@ aan . A va pasen Satan shin ih@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la a tu@@ h@@ wan ér a mase karen se yô , shi una nôngo ér una tsu@@ me a uumace cii . Akaa ne cii aa lu sha u kuren mbamgbe mba as@@ ande a mba vea due ken uiky@@ angen vea hide ken tar ve la . Tom u M@@ ishen Sha ayange ase ne di ye ? Nahan isholibo i ve er la lu sha apera . 2 : 1 ; 5 : 19 , 23 . 11 , 12 . ( a ) Ka nyi i lu ieren i s@@ angen a s@@ ange ga laa ? ( Mbaromanu 12 : 3 ) Shighe u yange va zua a M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki yô , Aberaham tese ér mlu na u un lu a Aôndo doo doo la na un gande je ve ga . Ka hanma shighe kwaghôron u profeti u a er kwagh u mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev an@@ igh@@ eni la una kure sha mi sha gbenda u v@@ es@@ ene ? Aluer u soo u zuan a iwanger seer yô , ôr takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la , peeji 6@@ 7@@ 5 - 6@@ 7@@ 6 . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Ken a@@ yem a i yevese i yemen ica yô , mba nengen a h@@ w@@ ange u yevese za kighir her la sha hiihii la ga . KA M@@ Ô@@ M ken akaa a ngise ter@@ em ôr , a m umbur un a mi je la . Un lu or u hiden a iyol ijime shi eren tom kpoghuloo . Nahan S@@ ar@@ ai “ er un ican tsung , ” tsô a yevese un . Ter soo ér an@@ nongo u kpuaa ne a̱ za lu ken gomoti u sha la vea Yesu . Ve er iniongo ne sha iyange i Di@@ se@@ mba 23 zan zan Di@@ se@@ mba 24 , 200@@ 4 , hii tugh zan zan sev pu@@ aa . M@@ nder u yange i nder Yesu shin ku la ka ikyav i môm i tesen er Aôndo a hembe aeren a Diabolo yô — man kwagh ne gema tese kwagh u a lu van sha ci u uumace mba ve tsough hemen u Aôndo la . ( H@@ ag@@ ai 2 : 9 ) U ôron kwagh sha mimi yô , ka u lun ken tempel u Yehova u ke ’ jijingi la a lu kwagh u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh u hemban cii nyian ye . Aluer nom ngu wan kwase na ikyo ga yô , kwagh ne una vihi iky@@ ar@@ yan na vea Yehova . I@@ mba kwagh ne ia fatyô u eren ken tar u u lu sha ikyev i Satan ne mayange ga , saa sha iwasen i icighan jijingi u Aôndo u age@@ egh la . Ashighe kpishi ka se ungwa er ior ve sen Yehova ér a wase ve , nahan a ongo msen ve yô . ( Ps . ( Anz . 10 : 22 ) Ka kwagh u i@@ ember@@ egh kpishi u nengen er ior mba ve hii u henen Bibilo vea ônov vev kua ônov mba ônov vev anyom 40 ken ijime la cii ve lu zan hemen u civir Yehova taveraa nahan ! ( b ) Se yar tom a Pasalmi 1@@ 39 : 23 , 24 sha iyol yase nena ? Nahan kpa , Yesu yange eren kwagh a mbahenen nav sha iyol@@ gen@@ gese ga . Kpa wea lu ken “ zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen ” la yô , Aôndo na u ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won shin tar . ( Mpa . Nahan , á ker sule la vighe vighe hanma ijiir cii , zan zan tsô iwanger i im@@ enger kôr sha sule u az@@ ur@@ fa ne . Lu zende u ayange atar , nahan ian na Aberaham i una hen sha kwagh ne kpoghuloo yô . • M@@ lee u iv@@ or la U tesen ikyav yô , yange i tôô ub@@ om shin ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh i ior hii u eren hen shighe la i za ta sha ajiir a mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u , i wua ior kpishi . Sha nahan yô , zum u se fe ser ma anmgbian er isholibo i vesen yô , doo u se taver nan ishima ser nana za pase mbatamen sha er vea wase nan yô . Iky@@ u@@ men takerada ugen u pasen akaa a Bibilo kaa ér : “ Ken kwaghaôndo u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon la , yange i na jighjigh ér mba@@ aôndo hemba tahav , maa u@@ jijingi mba b@@ ov ci@@ r ken a ve , shi i na jighjigh ér u@@ jijingi mba b@@ ov mban mba a tahav mbu tan ior ian@@ g@@ ev atô kposo kposo , mbi sha iyol man mbi ken it@@ you kpaa . Ken inyom i 19@@ 37 la , Mbah@@ enen Bibilo mbagenev va hen ya u Á@@ d@@ á@@ m va pase un kwagh , fese nahan á tese isharen sha loho u ve ôr un la . M@@ ôm ken “ mba [ vea ] ya dyako i uityendezwa sha jighjigh u nan man sha ishima i wan ” yô , ka ter@@ tamen Aberaham or u cian Aôndo . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Hanma shighe cii , se mba a ian i eren msen s@@ ônon ser i̱ na se jijingi u Aôndo sha u a̱ wase se yô . — Mateu 26 : 41 . Er Yehova a lu per sha u kuren awashima na nahan , u ngu eren nena ? 2 : 15 . I@@ ember@@ yolough ing@@ in nahan ngi ne se msaanyol man mkpeyol . ( Genese 4 : 1 – 8 ) B@@ ala@@ am yange ngohol injar hen tor u Mo@@ ab@@ i ér una wa Iserael i@@ fan , kpa k@@ an shio . Nahan , gba u se veren ashe sha Yesu , Or@@ hemen wase u V@@ esen la jighilii shi se dondon sha angahar a na kpaa , sha er se zenden er un kpa zenden nahan . A@@ ip@@ or 27 , 200@@ 9 – Me@@ i 3 , 200@@ 9 ( Mbaefese 6 : 4 ) Kpa u gem u keren aan a u wuese wan wou sha akaa a dedoo a a eren shi a ôron la kpa ? U m@@ asen yô , Paulu pase mimi ugen u hemban doon cii , ér : Yehova , ngu “ ica a hanma wase ga . ” ( 1 Mbakorinte 7 : 39 ) Alaghga kwagh ne una lu iky@@ aren hen mbamaren mba ve lu Mbakristu la man mbayev vev kpaa . ( a ) Ka akaa a dedoo a nyi ishima i legh legh i ve a mi ? Or u ú tsough u v@@ ô@@ son kua tom u ú tsough u eren la cii vea bende a gbenda u ú civir Aôndo la . Zum u i due a Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la ke ’ Z@@ wa C@@ ro@@ ati@@ a ke ’ inyom i 199@@ 9 yô , ior kpishi haa m@@ liam ma i@@ ember@@ egh ashe . N@@ ongo u Mbashiada mba Yehova mba sha shighe wase ne yange u hii ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 70 la . Kpa yange hii tôvon ikyaa la sha er una fa , kwagh a lu nahan yô . Gbenda u se henen kwagh ne wase kpen kpen . Akaa a dedoo ban a se fatyô u ôron sha kwagh u mcivir u ve civir Yehova la ga . Sha shighe ugen la , i tese apostoli Yohane mpase u sha mnenge u Yerusalem u sha kpiligh un iyol gande tsô , á gba inya hen angahar a ort@@ yom u lu ôron kwagh sha ci u Aôndo la , á ci@@ r ishigh inya . • — ken tiônnongo ? Kwagh u Na@@ omi ôr ve ne lu kwagh u una su@@ r ve asema tsung , gadia ve u@@ le kpishi sha ci u gba u vea kera lu imôngo a Na@@ omi , u doo ve ngô ishima tsung la ga . Hen gar u M@@ á@@ la@@ ga , u a lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Sp@@ ain la , sha iyange i Di@@ se@@ mba 19 , 200@@ 9 , i er ngô ugen batisema vea wan na u kwase , mba yer ve cii ér A@@ na . ( Yakobu 1 : 17 ) Yehova ka “ Aôndo u saan saan , ” gbe uwer u nan ga . Ka dyako u nyi i ver se Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Er ifer i ngee ken tar nyian yum yô , mba@@ y@@ aav kpishi ka vea nenge a or u ve fe nan ga yô , i shi ve . ( 2 Tim . O@@ ru@@ m@@ ace môm nana fatyô u eren nahan ga . • Ka unô ior mba i er kwagh ve ke ’ Bibilo i sar ú u̱ m@@ à ú va zough ishigh a ve zum u á nder ve vea lu uma shin tar laa ? ( Mateu 23 : 8 - 12 ) Shi mba dondon ikyav i Yesu a iyol hiden a mi ijime , nahan mba pasen ior kwagh u gomoti u Tartor u Aôndo la . Y@@ u@@ g@@ an di lu or sho@@ ja hen shighe ne . Aluer or u ve we nan kwagh la nan v@@ ôr ken jijingi shin nan ngu u@@ ange ken jijingi yô , alaghga nana ‘ ôr kwagh a ve ga@@ gh er mk@@ uma u s@@ an@@ ker ’ nahan . Paulu yange tese wener se mba a tom u eren Mbakristu mbagenev nena ? Kanyi yange i na ve Yon@@ a hingir u gb@@ ih@@ in iyol na ken ha@@ gh@@ el@@ aa ng@@ un nahana ? ( 1 Yohane 3 : 18 ) Hii nan u hen kwagh u ú er sha u tesen wer Yehova , Aôndo u ‘ a lu dooshima ’ la doo u ishima ga ? — 1 Yohane 4 : 8 . Yange m kange ishima mer me hingir môm ken Mbashiada mba Yehova , nahan mba ker ken inyom i 19@@ 8@@ 1 yô , m tsegha iyol yam hen Aôndo , i erem batisema . Yange i time sha Mbaromanu ityough 13 man Tit@@ u 3 : 1 , 2 man 1 Peteru 2 : 13 , 17 vindi vindi , nahan i zua a iwanger wang ér ‘ tahav mbu se lu mbu sha ikyev , ’ mbu i er kwagh u mbu ken avur ne la ka Yehova Aôndo man Yesu Kristu ga , kpa ka gomoti u uumace . I@@ vaa saa di sha dooshima u hen atô u nomso@@ or man kwase la tseegh ga U timen sha hanma mpin la una wase se u yaren tom a ve ken uma wase sha gbenda u injaa . Kpa aluer ka nahan mimi yô , kape tar ne ma u iv a ican i yan nee ? Se kav ib@@ um@@ un i Yesu a bu@@ m ér Yehova una kure ijir “ fese je ” la nena ? Er mfe wase a lu seer la , Jighjigh u nan wase kpa ka a seer taver . — Yoh . 3 : 16 Gba u vea hen u kaan a mbagenev ér “ wea lumun yô ” shin “ m su@@ gh u ” shin “ m su@@ gh u za van ” shin “ ma m ne u iwasen ga ? ” gayô kaan ér “ yam anyi . ” Sha shighe u Shi@@ sar A@@ gu@@ se@@ tu la , i nger ior hemba kwa môm , mnger u hiihii la lu ken inyom i sha 2 C.S.@@ Y . la , man mnger ne lu sha u kuren kwaghôron u ken Daniel 11 : 20 la , mnger u sha uhar la di lu ken inyom i sha 6 shin i sha 7 . Shi shighe u Tartor u Mb@@ ap@@ er@@ shia hemba Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ityav ngohol tar ve la kpa , Mbayuda lu ken u@@ ip@@ aven mba kuman 1@@ 27 nahan ken Tartor la jimin cii . Man hen ase ikyav i kwagh ne yôô . Yange mba ha@@ an mbadondon mba Yesu mba jighjigh mbara icighan jijingi sha Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la je maa kwagh u hiihii u ve er yô lu u za pasen kwagh , ôron ikpelaior i ken Yerusalem “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo . ” Gbenda môm u se dondo kwaghwan ne yô , ka u nan jijingi u Aôndo ian ser a gema ieren yase shi a wase se u u@@ men ity@@ am@@ egh nagh . Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la mba a mlu u ken jijingi u dedoo ; mlu ve u ken jijingi ne tile sha ityough ki te@@ mbe u ken atô man Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u tempel , nahan mba a ian i eren msen hen Aôndo shi wuese un kpaa . Ka kwagh u ican ga u se nan ishima yase jighjigh ser , se nenge akaa a iji@@ mba@@ gh ne kpa aa er se kwagh ga . Nahan shighe u R@@ ah@@ ab@@ i hi@@ a kwase la , á umbur kwagh u Yehova er sha ci u ior nav la . ‘ Kwagh@@ yan u sha Ashighe Ashighe ’ Tsô Eliya mough , gadia ort@@ yom la ver un an@@ kwaghyan , lu a@@ kpe@@ kpa u tse@@ en we@@ se we@@ se man mngerem . Se tese m@@ ze@@ hemen wase sha vegher ne nena ? Ka nyi i zough tempel u Aôndo a ak@@ ombo ? . . . Nahan kpa , mzeyol ugen gema lu . Gba u gumor ne una hide a yem ken gar u C@@ al@@ cu@@ t@@ ta una za hii makeranta , man mough ape i er ivese la yem ken gar u C@@ al@@ cu@@ t@@ ta gba ica er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ ,@@ 6@@ 00 nahan , shi Orshiada môm u fan iliam i sha ave lu hen gar la ga . Ka akaa a a kom civir a nyi nahan i doo u se ôron kwagh ve se ôr kwagh sha mini ? Ú seer zuan a mfe sha imba ivese i í ter heen ne vindi vindi yô , nenge ken takerada u í yer ér In@@ sight on the Scriptures T@@ ihi u sha 1 , peeji 3@@ 70 , u i lu Mbashiada mba Yehova ve nger la . Aluer se mba iin mbagenev akaa ga yô , kwagh la una wase u van a mzough ken tiônnongo . Nahan , m iv@@ in anyom 18 yô , m undu ve . Anmgbian Bar@@ r kaa a mbau@@ ng@@ wan mbara ér sember sember ne , mbagenev mba ve lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova mba yange ve lu mbahemenev shin mbatomov mba iniongo i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a yaren tom a í ken tar u United St@@ ates la , ve kar a ishima ve h@@ ungwa sha mk@@ ôn@@ om ma mbahemenev mba iniongo shon kera . K@@ ohol cii yô , perapera u uumace har sha m@@ ne u ve nan naagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu la jighjigh . Lu u ken hemen yô , Yehova una c@@ agh Satan shi una kar a kwagh u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i̱ ve a mi la kera cii sha ikyev i Yesu . — Genese 3 : 15 . Shi yange se hen akaa kpishi sha kwagh u i@@ gbe@@ tar , nahan kwagh ne na m lu a iwuese sha it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh i Or@@ gban se la . Yesu yange lu ôron e̱r i lu sha inja u den or a isholibo i nan yô . 70 : 5 . Sha shighe u i wa im@@ aagh ki tiônnongo ken derianyom u hiihii i bee la , i tôv Mbakristu a ican je gande hanma or yevese undu Yerusalem mase shin mbaapostoli tseegh . Iyange igen yô , ishima vihi un ker kpishi , tsô a tsu@@ we takerada u m henen Bibilo a mi la sha ave am kera , a gba ôron u iyol na . Hen tsombor kpa , gba u a lu a “ mbamhen mba mimi . ” Nahan ve gba yaren tom a iyua i jijingi sha ivande . He ’ shighe la Hemen u Tartor u Anyom D@@ u@@ bu la shi ua kure jimin cii ; nahan ityôkyaa i shi lun a gomoti u hi@@ la u una lu he ’ atô u Yehova man orumace u ungwan kwagh kpa ia kera lu ga . Shin aluer or nan va l@@ ôô iv@@ or i mp@@ av , er Di@@ o@@ tre@@ fe u sha derianyom u hiihii la nahan di ye ? ( 3 Yoh . Mba civir Yehova ka ve nenge a kwagh u hegen tseegh ga , ka ve ta ashe ve za nenge a u ken hemen la kpaa . Ka mbadondon Yesu kpuaa tseegh vea yem sha ye . Er lu a mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga imôngo nahan kpa , mayange je “ hingir . . . inja i môm a tar ” u sha ayange na la ga . Doo u se umbur ser apostoli Yohane yange ôr kwagh sha ikyaa ne jighilii ér : “ Hanma or u nan eren isholibo yô , nan ngu vendan tindi kpaa , gadia isholibo ka atindi a vendan . ” — 1 Yoh . 3 : 4 . Ka shighe u m lu a kwaghôron u ken igbar shin i n@@ em ma as@@ a@@ im@@ ent@@ i ken mkombo tseegh ka m wa iyol y@@ ee ? ’ Yehova yange fa kwagh u lu K@@ ain ken ishima la , shi ta un icin sha mi kpaa . Sha kpôô yô , Yesu yange er tsombor ne kwagh u doon je gande ! D@@ i er mb@@ olo@@ mb@@ olo u i fe@@ he un nahan , kape yange lu sha ashe inja er a taver iyol je la , kpa lu a an m@@ pe iyol ga . K@@ nor@@ r nenge ér gba u una tsaase mbap@@ asenkwagh ve fa u pasen ior kwagh tsema tsema ye . Ikyav i tesen yô , sha kwagh u idya i eren nahan , yange wa kwagh u una kura aeren ase tseegh ga kpa kua mbamhen asev man akaa a asaren se kpaa : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” — Mateu 5 : 28 . TER u ak@@ um a Sha ngu kaan nahan er : Nenge , kwaghbo una due ken ikyurior igen una va ken igen , man zege@@ ahumbe ngu m@@ ough@@ on sha ak@@ ighir a tar je . Er un er kwagh ne yô , un u@@ le kpishi , imoshima na za un iyol shi ishima lu nyian un , un lu henen ér un tôô angev . ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 13 ) Nahan aluer ú ngu kwa@@ sec@@ ôgh@@ or yô , ‘ eren msen gbem ’ s@@ ônon ishim@@ as@@ ur@@ un man iwasen i kwagh a gbe ú sha mi hanma iyange sha u tôôn ikyav you mbi mb@@ í lu wue wue la . A de un isholibo na ne je kpa ? Aluer se mba ny@@ iman kwagh shi hendan kwagh ayol a ase yô , se vihi mlu wase vea mbagenev , di er tiônnongo u Kristu u ken K@@ orinte u tsuaa la kpa imba mlu ne lu sha an@@ shighe ugen la nahan . Tindi shi lu sha kwagh u z@@ end@@ en@@ ya u a vihi orgen iyol la kpaa . I gema kwagh u i nger sha iyou shon la ér : “ I maa iyou ne ken inyom i 1@@ 7@@ 15 la . YO@@ S@@ U@@ A M@@ A@@ S@@ E ER@@ EN T@@ O@@ M N@@ A U@@ G@@ EN U V@@ ES@@ EN Kwagh yange er doo yô , ior dondo kwagh u i wa ve ne , nahan iyange la hingir i “ ember kpishi . ” — Ne@@ h . Se fatyô u maan ikyar yan yase a Aôndo k@@ ang@@ en@@ aa shi kuran i nena ? Ng@@ ôm yange civir Yehova sha mimi zan zan kar kpen ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la . Yesu je kpa yange or@@ ti nôngo wener una er un a̱ gba , nahan á er nan je ve una kera bende se ave ga ? — Mateu 4 : 1 - 11 . ( Luka 7 : 11 - 15 ; 8 : 4@@ 9 - 5@@ 6 ) Kpa yange bee a angev kera ga , shin hemba or@@ ihyom u i yilan ér ku la kpaa ga . “ Vea Y@@ a I@@ can ken Iyol ” Kape ityom i Mbakristu i se eren la kpa i lu je la . Ivur i sha 8 la kaa jighilii ér : ‘ Kape udi@@ ak@@ on kpaa ve̱ lu la , ve̱ lu ior mba mimi . ’ Aluer se lumun hemen u Yehova yô a gba u se palegh ieren i eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke la . ( b ) Yange lu u mbahenen mba Yesu vea lu mba@@ shiada nav nena ? Bibilo tese ér Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar hingir er inyam i ken to@@ ho nahan , anyom kar kuma at@@ a@@ ankar@@ ahar . ( Mbafilipi 4 : 8 ) Er i gbe se a tahav mbu tsuan kwagh u se soo yô , se fatyô u tsuan akaa a se ver ishima sha mi la iyol yase . 3 : 1 ) U tesen ikyav yô , ken inyom i 1914 la , mbagenev hen ér ica ia kera gba ga tsô a tôô ve a yem a ve sha . Kpa u se lun a isharen i taveraa i eren ishima i Yehova la una hemba ny@@ ity@@ o am@@ een a a me@@ en se u keren u doon ityough a tar cii tahav . 17 , 18 . ( a ) Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Yohane ityough 10 la tese ér yange fa aeren a iyôngo doo doo nena ? Ka se hen takerada u í yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k * la . ” Aluer u soo u fan yô , lam a ortamen u sôron atôônanongo wou , shi ôr ngeren u ken Tom W@@ ase ú Tartor u No@@ ve@@ mba 20@@ 11 , u a lu a itinekwagh ér , “ Ú F@@ atyô u ‘ P@@ eren Y@@ ande M@@ ase@@ don@@ ia ’ K@@ een Kpa ? ” la . Kwagh ne cii tese ér se mba wan ago@@ yol keghen uma u tsôron u ken tar u he u Aôndo la . Yosev lu vea tsombor u ter na hen shighe ne ga ; lu ken tar ugen ica ape or fa un ga yô . Yange una soo yô ma y@@ av a kwase ne or môm tsô ma nan fa ga . Doo u timen sha dooshima u Ter wase u sha ne ga he ? ( Aerenakaa 9 : 39 - 42 ) Shi se kpa kwagh ne seer nan se ityôkyaa i lun a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku . “ K@@ ur@@ an nen , eren nen msen . ” — M@@ A@@ T . Gba u hanma Orkristu cii nana dondo hemen u Kristu la , hemban je yô mbatamen . F@@ ese nahan maa á mough sha , tsô “ k@@ ondo mbamaren nav iyol ” je zua ga . Kanyi Aôndo a lumun a mi ken mcivir u mimi ? Kpa ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el kaa a Maria ér : “ Una lu tor . . . ; tartor Na kpaa ua bee mayange ga . ” I@@ wa man iv@@ o man iky@@ egh lu eren am@@ o ningir ior shin angahar . Nenge er a lu kwagh u im@@ ang@@ er@@ egh kpishi u “ or@@ on iyev ifer sha ifer ” sha wono ! Ka nahan ve apostoli Paulu yange ôr mkaanem man ye , ér : ‘ Kristu ka agee a Aôndo . ’ ( 1 Kor . ( b ) Aluer se mba nengen anmgbianev asev er Yehova a nengen ve la yô , kanyi ia due k@@ ere ? U ungwan imo i Aôndo sha hanma gbenda cii la una va se a va a ican i y@@ an@@ aa ? PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 7 , 10@@ 1 Kwagh ne na yô , mba ve ongo la mba “ cian iti [ i Aôndo ] ” shi civir un kpaa . Lu gar la tseegh i yilan ér “ H@@ ar@@ an ” ga , kpa lu iti i ip@@ av@@ en@@ tar la jimin cii . • Kanyi iliam nahan i doo u se palegh u lamen ke ’ tiônnongo ? Yange tese jighjigh u nan ken V@@ or u ityendezwa la , shi lu a iwuese sha erdoo u Aôndo . Mbashiada mba Yehova tar sha won cii wa ago@@ yol sha mkombo u injaa ne . Yohane pase wener nongo u sha uhar ne ka ‘ zege@@ ikpelaior , i ma or fatyô u ôron i iyenge ga , ve due ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . ’ ▪ Yesu Yange Lu a Anmgbianev mba N@@ om@@ so man Mbak@@ ase@@ va ? Anmgbian ugen u i yer un ér T@@ i@@ ago yô , kaa ér : “ Yange m va nyôr hen tiônnongo wam u he ne , ica i gbe ga yô , kera saan mo iyol ga . Aôndo yange seer ayange a uma u ter na , anyom nga kar atar yô maa i mar M@@ an@@ ase . Ka akaa a u fatyô u eren shighe u lu hen ya vea mbamaren ou je se ter sha heen ne . 5@@ 2 : 13 ) Er Wan u jighjigh ne yange ungwa imo i Yehova shi tese ér un sue hem@@ en@@ tor Na , shi er lu jighjigh shighe u tagher a imeen i hemban kpaa yô , Yehova kende a na sha . ( Mbaromanu 12 : 21 ) Ka akaabo a nyi se tagher a mi ny@@ ian@@ a ? Shighe ugen la , Yesu ôr kwagh sha kwagh u sember eren yô , sha u tesen ér mhen u a@@ ah@@ e ts@@ eren ior mba ve kom u una tser ve la , i lu u shami ga yô . Nahan kpa , ve na gumor ugen , u lu or@@ van@@ nya ve u i@@ gbe@@ ke@@ ke yô iyou , lu tsan ker shi ve lu nan un kwaghyan kpaa . A@@ k@@ ik@@ o : “ Mo kpa yange m gema . “ W@@ u@@ ese nen TER , gadia A doo . ” ​ — P@@ S . Kpa se mba a ian gbar gbar i tsuan gbenda ú se soo u kporom ikyua hen Aôndo yôô ? Yange har s@@ an@@ ker na ken inyom i 1914 , shighe u a hemba Satan man az@@ ô@@ v a na ityav sha , a da@@ ar ve a haa shin tar la . — Mpa . Yesu yange ôr injakwagh igen sha kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u k@@ ung@@ un ican , u zer zan hen or@@ jir u wan or ikyo ga gbem ér a kure un ijir yô . 7@@ 2 : 1 , 3 , 12 , 16 ; Yes . 9 : 6 , 7 ) Wan u Yehova u ishima ishima , Yesu Kristu tema tor sha hegen . Se wa ishima a u@@ a@@ ah@@ e mban nena ? Bibilo tese ér yange mba eren Yesu batisema shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an yô , a er msen . Yange nger ityakerada i wasen u henen Bibilo a mi at@@ ar@@ atar i yilan í ér S@@ tu@@ di@@ es in the Scriptures . S@@ aa a kar jighjigh u nan wase ve una hemba lun a inja ye . 15 : 1 ; 1 Pet . Mba@@ ah@@ end@@ anev hen ér er i ci@@ r tom wase yô , a hemba anmgbianev asev u pasen kwagh . Er se fe ser zege@@ can mgb@@ ôghom yô , kanyi se lu timen sha mi ken kwaghhenen nee ? Shi a kaa ér : “ Mimi ne tes@@ em er ishima yam ia lu jighilii hen Yehova ve , una tese agee a na hen a mo yô . Mba ken tiônnongo cii mba a ian i civirigh i eren kwagh ken mzough sha gbaa ne . Cii man Yesu va shin tar yô , a er tom vea Yehova ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so , nahan Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Un vande a akaa cii man ka ken Na a lu zan hemen her ye . ” — Mbakolose 1 : 17 ; Mpase 3 : 14 . Alaghga mbagenev mba k@@ ough k@@ ough sha iyol , nahan kpa , mba a jighjigh u nan taveraa shi ve taver ishima kpen kpen . Bibilo tese ér u hu@@ an ving la ka ikyav i tesen icivir shi wasen se u henen sha kwagh shi ka ikyav i tesen kwaghfan man mkav kpaa . Awa@@ shima u ityom ne cii yô , ka nyi ? Ve cii mba Mbakristu shi doo ve kpishi er i yer ve sha iti i Ter Yehova nahan . Aluer u ngu ôron ity@@ ou@@ v mbi Bibilo iny@@ iin hanma iyange yô , u fatyô u ôron m@@ tom ma Bibilo ma ma lu 1@@ ,@@ 18@@ 9 la cica cii been ken inyom môm . U tesen ikyav yô , nenge ase er kwagh u g@@ um or@@ ny@@ ar ugen yange doo un ishima yô . Aluer u fa kwagh u una va er ken hemen jighilii yô , u wa iyol ken ishima man sha iyol cii u keghen a kegh . Kpa ve va pav , Lu@@ ther hingir or u hemen nongo u kwaghaôndo u Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti la , E@@ ck di gema lu or u suen C@@ ôô@@ ci i K@@ at@@ oli@@ k@@ o . “ Z@@ a za ôr kwaghôron u profeti sha ior A@@ v . ” — A@@ M@@ O@@ SH@@ I 7 : 15 . ( Mateu 19 : 28 ) Shi Yesu za hemen ôr kwagh u averen a hanma or@@ dondon na yô nana zua a mi la kpaa . Nahan m ta@@ mber zan zan m kar nyôron anyom 20 . ( Ôr Mbakolose 3 : 21 . ) ( Mbaefese 4 : 18 ) Se hii timen sha gbenda u se hemba tan iwanger sha mpin ne sha inja yô . ( a ) Ka nyi yange i za hemen sha ayange a apostoli Paulu laa ? ( 2 Utor 18 : 5 , 6 ) Shighe u Tor S@@ en@@ aker@@ ib@@ i u A@@ shi@@ ria tindi ior nav kua R@@ a@@ be@@ sh@@ ake ken Yerusalem a ikyum@@ utya i vesen la , H@@ es@@ e@@ k@@ ia er nena ? Kwagh ne lu di kwagh@@ hi@@ r u sha kwagh u dooshima u hen atô u nomso@@ or man kwase u a umbur un gbem la ga . I tô@@ ôm tom hen iy@@ ou@@ ci igen hen gar u Bo@@ ca R@@ at@@ on , kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da , ape kwagh a er or ab@@ ur@@ ab@@ ur ve i hii van a nan la . Ka nyi Yehova a er sha u wasen se u o@@ s@@ ough sha ikyev i tindi u isholibo man u ku@@ ugh kera , man gba u se er nyi ve Aôndo una lumun se ? Nahan kpa , doo u se umbur kwagh u Yesu yange tese ér se de gbe uwer u eren msen ga la . Man u hemban vihin cii yô , akaabo a a hembe ci@@ er@@ yol a afer@@ akaa a i ter sha heen ne nga zan hemen ; akaabo er mtim u ikyurior man ts@@ wam u eren nahan . Kpa kwagh yange er doo yô , Gen@@ iv@@ al lu a tee ya na ga tsô maa Maria u a lu môm ken Mbashiada mba Yehova shi a eren tom kwaghpasen ke@@ ke yô , va un inya . Nahan gbenda u vesen u Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa mbara wu@@ an mba ve er kwaghbo u vihin tsung la yô , lu sha u tan ve a@@ wen . Mpase 12 : 9 ; Anzaakaa 27 : 11 Anmgbian u a lu man@@ ij@@ a u kô@@ mp@@ eni u maan kwagh ugen , i yer un ér John yô , vea kwase na C@@ ar@@ men , mba ve lu za eren tom shin Betel sha an@@ shighe kpuaa hen W@@ ar@@ wic@@ k la kaa ér : “ Se nenge er Yehova a k@@ ur u@@ gb@@ ayol asev zan zan hegen yô . Ve taver ve ishima , ve kaa ér : “ Aluer ne ny@@ a@@ ghen akaa ne nahan yô , á kpe ne iyol je . ” ( Aer . Lu Maria va un inya ye ! Alaghga vea lu inja er mlu ve kuma ve shin kwagh gba ve sha kwagh Aôndo ga , di er Mbaiserael nahan shin alaghga vea hendan a loho u Aôndo je kpaa . Nahan Yehova una na se jijingi na sha er a wase se se umbur akaawan a ken Ruamabera a yange se ôr ken Bibilo shin ken ityakerada i pasen akaa a ken Bibilo la yô . — Ôr Pasalmi 25 : 4 , 5 . Sha kpôô yô , m@@ doom ma Yehova man hemen na u perapera la ngu ve mbacivir un a iember kpishi , nahan ka kwagh u vea de u wuese un n@@ du@@ u@@ lu@@ u ga . • Ôr nen takerada ( zwa Buter ) u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k la shi lam nen sha mi . Yange ve nengen atô@@ at@@ yev a i ts@@ ôngo a la ér ka ‘ ior mba ken akuraior agen ’ ga , kpa ve nengen ve ér mba anmgbianev . Yosua yange hemen Mbaiserael per Y@@ ord@@ an a ve , za nyôr a ve ken tar u dedoo ú nan mk@@ om la . Kpa er Yehova doo un ishima yô , dooshima ne mgbegha un nahan a za ityom ne . N@@ om@@ so ka vea kaven Kristu yô , ve naan kasev icivir , nahan kasev kpa ve lu sha kwa@@ r@@ kyaa , er Aôndo yange wa ishima ér i lu sha hiihii la nahan . Mbashiada mbagenev kpishi sha tar kpa imba kwagh ne vande eren ve . Kanyi i Lu M@@ mem u Aôndo L@@ aa ? Mba vea lu ken ikyuryan ne cii vea ‘ fa Yehova , hii sha mb@@ akiriki zan zan ar sha mba@@ vesen . ’ ( Y@@ er . Yange i na atô@@ akaa a vesen a a lu ken kwagh@@ ngeren ne ken kwaghôron ugen shighe u “ Mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo ” M@@ kohol u V@@ esen u ken inyom i 200@@ 1 / 200@@ 2 la . “ Saan mba ve lu asema wang la iyol , gadia vea nenge a Aôndo . ” 4 : 6 — Lu sha nyi gbenda nahan or@@ p@@ aan nana “ vihi ” dyako u nana ? We vea or u ne dugh kwaghpasen imôngo la , taver nen asema ayol a en shi lu a ieren i henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou shi dondon mbamhen mba wanakiriki u jighjigh a duen a mi ken ityakerada yase la shi tsua akaa a u we ishima u eren la akuma akuma . Yange pase iyol na hen Mose wener ka un “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima [ shin u nyoon ishima fe@@ fa ga ] man u lun a erdoo man mimi wuee je . ” Mbahemenev mbara yange v@@ é tôô inyaregh ki gomoti ve ko@@ so ior shi ve er akaa a nan ior msaanyol , ve na ve kwaghyan doo doo sha u vea nôngo yô asema a tema ior sh@@ imi gir@@ g@@ ir yô . Ngeren u una luun a itinekwagh ér “ W@@ a@@ shika u . . . ” la di a lu washika u mbam@@ ishen mba sha ajiir kposo kposo sha tar ve nger sha u pasen kwagh u ve lu eren yô . Akaa a Yesu lu eren la lu kwagh u hanma or a fatyô u nengen a mi er kwa@@ v@@ aôndo u nyian nahan yô . Ka kwagh u doon kpishi u nengen er “ zege@@ ikpelaior ” u “ iyôngo igen ” la i lu zan hemen u u@@ men atam er ve kohol anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la ve lu civir Or@@ gb@@ an@@ akaa “ ken tempel Na tugh man te@@ tan ” kpaa nahan . — Mpase 7 : 9 , 15 ; Yohane 10 : 16 . ( Yobu 1 : 12 - 19 ) Yobu er nena shighe u mlu na kôr gema laa ? Yange Aberaham fa e̱r kwagh u í lu u̱ una er ne í lu ikyav i tesen er Aôndo iyol na una va na Wan na sha u a̱ lu ip@@ aa nahan ga ; nahan cii kpa a wa ikyo . Tsô a kende ér una na naagh sha Is@@ ak@@ a , kpa ort@@ yom u Yehova y@@ à@@ ng@@ è un . * Nahan Paulu yange lu ôron ér hii shighe u i gba uumace la je , ve hii u nengen a aeren a Or@@ gb@@ an@@ akaa ken akaa a i gbe la . ( Mbaheberu 6 : 10 ) Hen ase sha inja i kwagh ne yôô . Shighe u Yesu lu ôron mbahenen nav kwagh u ku na la á tese er un kange ishima gb@@ ang gb@@ ang wener , mayange una de ér kwagh môm tsô a̱ d@@ an un ga yô . 8 : 22 - 5@@ 3 . Ior kpishi nenge er ieren i nomso@@ or yaven a nomso@@ or shin kwase yaven a kwase la i de ish@@ ar ken u@@ fi@@ im kua ken h@@ we u eren yô . Mba ve lu a aeren ne la ka ve tesen a ken igbar je . Shi lu un kpa Yosev kaa ér a gema iy@@ ongo na i az@@ ur@@ fa la a wa ken ib@@ ya i anmgbian na u môm , nahan i̱ lu inja er ka anmgbianev nav ve ii un iy@@ ongo ye . ( 1 Mbakorinte 11 : 20 ) Mbashiada mba Yehova man ah@@ ur@@ aior a ve vea lu eren M - umbur u ku u Yesu wa tindi ér i eren la sha iyange i T@@ om@@ any@@ iin , Ma@@ ac@@ i 24 , 200@@ 5 shighe u iyange ia m@@ ire yô . 3 : 16 . “ Ka A er iyange Na i̱ due i̱ ta sha mbaaferev kua mbam@@ imi kpaa , man ka A n@@ ôô ura sha mbap@@ er@@ apera man mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpaa . ” Ken inyom shon i Anmgbian S@@ kin@@ ner za nyôr ken In@@ dia la , i hii a hii u eren tom u pasen kwagh ne ken tar u Z@@ a@@ mb@@ ia . I@@ c@@ am i masetyô i ken ruamabera u pasalmi ne ka msen u Davidi yange er zum u a er isholibo a B@@ ate@@ she@@ ba ve mbamzeyol kase sha a na la . Ka se nenge a iwasen i u@@ iyua mbagen fese je , kpa mbagen yô , shighe ka a kar cii ve se va mase kaven er ve lu a inja ye . ( U@@ k@@ we . 3 : 22 , 23 ) Yehova soo ér se dondo ikyav na la sha u eren a mba iyol i kpe ve la kundu kundu . Er us@@ ati kar imôngo je kpa wan wase ne tese ikyav ér un ngu vesen ga yô , nom@@ om Lu@@ ig@@ i man mo se tôô un se yem a na hen ort@@ wer u sôron mbayev . Bibilo na mbam@@ lumun sha mbampin er mban nahan : I@@ ti i Aôndo ér nyi ? Yehova ne se icighan jijingi na mgbegh@@ aa sha er una seer taver ishima i se kange ser se hendan a mbamhen mba b@@ ov , nahan se za hemen u lun wang la . Zum u i lu nôngon ityav mb@@ ira yô , i vihi Saulu iyol ke@@ he@@ lee , shi i wua ônov nav kpaa . Sha shighe ugen la , Yesu kaa ér un ngu or@@ kwa@@ se@@ he ! Se er nan ve a va kera tim se a mbaihyomov mba Yehova imôngo ga ? Wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la yange doo wan@@ nomso u kuran ilev la ishima sha ci u nyi ? Ruamabera tese wanger wanger ér mayange je lu ieren na u wan wegh sha hanma kwagh ga . Hanma sev yô , i er msen ken k@@ l@@ ase wase sha ci u H@@ it@@ l@@ er shi i p@@ enda uwegh sha ic@@ u@@ l i kaa ér “ He@@ il H@@ it@@ l@@ er ” shi i wa icam i civir tar u Jam@@ an@@ i , a ng@@ ur@@ en wan icam la yô , i n@@ aregh uwegh ku y@@ an@@ egh ken hemen . I lu nahan ú yam kwagh ú gema ú er hur@@ or wou u ishima ishima iyua a mi , ú hide ú tile ú kenger nan sha ishi ú nenge er nan lu kpilighyol shi wuese kwagh shon ve@@ e ? 17 : 24 - 26 ; Luka 10 : 36 , 37 . • Yehova kuma u se civir un a ishima yase cii sha ci u nyi ? Lu g@@ wa@@ ikyaa u nyi De@@ bor@@ a man Y@@ ael ere ? Aôndo kaa a Iserael ér “ a̱ kar a idya na sha ishigh nagh kera , ” kpa a venda , a kaa wener una za hen mba un doo ve ishima la . ( 1 Timoteu 6 : 11 ; 2 Timoteu 2 : 22 ; Mbaheberu 4 : 15 , 16 ) Se za nen hemen u nôngon sha afatyô wase cii , nahan se dondo nen kwaghwan u i we ken Pasalmi 55 : 22 la , ijiir la kaa ér : “ H@@ aa akaa a zan we iyol cii sha TER , tsô Una taver we ; Una rumun er i̱ t@@ enger a mbap@@ er@@ apera mayange ga . ” Shi ma a hingir iky@@ e na shi ma a b@@ enden a mbamhen nav kpaa . Gba u se lu a vangertiôr ken tom u pasen kwagh u Tartor sha ci nyi ? “ A@@ to ou kpaa aa ungwa kwaghôron ken ijime you u kaan er : Ka gbenda je ne , za nen sha u , zum u á sar ne u geman ken iy@@ an shin ken im@@ ese la yô . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 30 : 21 . M@@ pin la kôr ken ishima kpishi , shin ka nahan ga ? Yehova ver ian ke ’ nongo na sha ci u ior mba k@@ enden a ayol a ve sha mba ve ‘ keren icivir ayol a ve ’ la ga . Gb@@ aa u í lu akaa a ôron a ôr la tese se ér Yehova Aôndo veren mba ve te ikyaa a na la doo doo . ( b ) Ka aeren a Aôndo a nyi a doo u we ? Ikyav i tesen yô , alaghga a maa gumor ugen iyol u nan kwaghôron ken tiônnongo kpa a taver nan u wasen ior mba been iyol . Yehova yange tôô uma u Wan na va wa ken y@@ av mbu Maria , ini@@ un@@ kwase i ken Mbayuda sha tahav mbu icighan jijingi , nahan a j@@ ile iyol . Gbenda u Yehova a S@@ ur@@ un Se A@@ sema La M hii u soon akaa a Aôndo a gbe la iyev je . 1 : 6 , 9 - 11 ; 2 : 14 - 17 . A kaa ér : “ Lu sha ci u Yehova doom ishima ga ze , kpa lu sha ci u m fa un tsembelee ga . I@@ vangeli i Marku pase ér Yesu ôr kwagh u tesen ér mbahenen nav vea lu ken mzough u anmgbianev mba ken jijingi . ( Ôr Anzaakaa 10 : 22 . ) 4 : 8 ) Nahan yô , se de nen hanma vegher u Mkaanem ma Aôndo man mbampin mba ve lu ken ma la kpa a wase se u vesen ken jijingi shi hemban ‘ nengen ’ a Yehova wang ! Yehova yange sue un shighe u lu ken “ ican man m@@ zu@@ ngu ” la . 1 : 8 ; Ps . Nahan Yehova tim ve kuma iorov 2@@ 4,000 . * ( Ekesodu 22 : 22 - 24 ) Shighe u uumace ve s@@ enge ér ka Aôndo je a ne akaabo a lu eren yô , mba vihin a vihi Aôndo iti , gadia Aôndo iyol na kôr kwaghbo ihyom tsung je . Yesu er msen sha ci u mbahenen nav hen Ter na u sha la ér : “ K@@ ura ve sha ifer [ shin “ if@@ er@@ or , ” N@@ W ] . Nahan kpa , takerada u Aerenakaa tese ér ngise la yô tiônnongo lu vesen sha m@@ gem u ior lu geman asema la , gadia sha shighe la tiônnongo hii a hii tom tsô . ” Doo u se nôngo se nenge a kwagh u dedoo ken mbagenev sha ci u nyi ? Sha A@@ yange la man sha A@@ yange a A@@ se Ne ( Ôr Daniel 6 : 4 - 10 , 16 . ) • u tesen kwaghfan man iyol hiden a mi ijime Aluer ma or nan ngu s@@ ende@@ gh ér Aôndo kpa i gba un a gba yô , nan ngu van a va a any@@ iman a ib@@ ume man mhen u gbil@@ ini@@ gh sha kwagh u ka an nan gbe Or@@ gb@@ an@@ akaa la tsô . Ka or u nan k@@ enden a iyol i nan sha la shin ka or u nan k@@ enden a mbagenev sha laa ? Ka aeren a nyi yange na ve Yesu lu or@@ i@@ vangeli u fan ityesen y@@ um@@ u ? U ngu a ian i civirigh i wasen ior u fan er se lu ken ashighe a ican yô . Gba u vea de u keren mbam@@ tsera vev , vea gema a ker Yehova . ( Se@@ f . T@@ ôô ase wer kwagh u i er shin heen ne er u . Yange mba er Yo@@ shia ruamabera la ongo yô , kav er ikyurior la i per atindi a Yehova i vihi i gande yô , nahan kange ishima ér una er sha akaawan a ruamabera la . Sha iwasen i Yehova yô , se kpa se fatyô u wan ishima a tôv@@ ac@@ an . ​ —⁠ Ôr Pasalmi 1@@ 38 :⁠ 3 . ( Yesaia 46 : 4 ) Ter wase u sha u dooshima er se ityendezwa wener una nenge sha mba ve te ikyaa a na la shi una sue ve kpaa . Ior Vea Z@@ ua a M@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u Mimi Sha kpôô yô , kwagh u yange ve er ne va Yehova a iwuese , shi Yehova kpaa haa iveren na sha anmgbianev mba@@ jighjigh mban sha shighe u ve ya ican kpishi ne . Aluer u ya ikyar vea Yehova yô , u fatyô u lun a isharen i eren kwagh u a soo er se er la . ​ —⁠ Ps . U@@ profeti pase mimi ne wang ken Ruamabera u ken zwa Heberu la . • Aluer or er se kwagh u doon se ga yô , se ker bem nena ? ( Mbaromanu 1 : 22 – 2 : 6 ) Mbayuda yange ve lu a ityôkyaa i eren nahan , gadia i na ve A@@ tindi a Aôndo sha ikyev i Mose . ( Pasalmi 1@@ 39 : 19 - 22 ) Yange soo u eren kwagh u una va un a mzeyol u vihin tsung ga . 26 : 31 - 33 ) A hen nahan kpa , lu sha mimi ga , sha ci u hen tugh mb@@ ura je k@@ an@@ shio u tesen ieren i t@@ angen iyol ga la . Shin aluer hanma iyange se mba tôôn min@@ iti kpuaa tseegh henen kwagh shi gbidyen kwar kpa , kwagh ne una na se ‘ iember man msaanyol u ken ishima , ’ er Yeremia kpa yange zua a mi nahan . 2 : 16 ) Or u civir Yehova , un u a lu “ Ter u sun@@ da ” la ka nana de u civir un nahan i vihi un kpen kpen . — Luka 10 : 2 . Shi yange a vihi un kpishi u nengen er nom na gba angev mbu nyoon tsung yô . Ior mba Yehova kange ishima u lun a atindi a tsen@@ g a mlu u wang la her Mbagenev mba yange ve na Yehova jighjigh yô er asorabo a vesen . Shi Yehova kpa umbur ityom yase . Mkaanem ma Aôndo na se akav a dedoo kpishi sha u wasen se se za hemen u zan sha gbenda u uma la . 3 :⁠ 5 ) Se mba nengen ivaa ser ka icighan iyua i Yehova a ne yô . ✔ Ka unô Mbayuda man mba ve nyer a nyôr Mbayuda cii mba yange ve kohol ken Yerusalem sha Pente@@ k@@ ost@@ i 33 S.@@ W . la vande lun a mfe u Ruamabera u ken zwa Heberu la . Er ve er tom ne ve v@@ ôr yô , Yesu yem a ve hen ijiir igen ape or lu ga yô , hen kpe u Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia , hen imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 31 ] G@@ ar ne yange hingir vegher u ti@@ ôn@@ tar u A@@ shia sha ikyev i Roma shi lu gar u kasua lu zan hemen her g@@ ong g@@ ong shi i fa un sha a@@ you a dedoo yô . A nger ér : “ S@@ ar@@ em pe umbur ne akaa , nd@@ eren ishima yen i wang . ” A kaa ér : “ Wan@@ akiriki hembe ter na icivir ga ; lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je ; lu vea wa kwaghôron Wam ik@@ o yô , u wen kpaa vea wa un ik@@ o . ” — Yohane 15 : 20 . Bibilo kaa ér : “ TER mgb@@ ough a mhôônom ma zungwen kua mlumun u sha mh@@ ôôn , we ishima , erdoo Na ngee wuee ; . . . Adam tsua kwaghbo ( Genese 12 : 7 ) Or@@ gen u timen ken Bibilo due a mhen ér : “ M@@ te u yange ta at@@ se ken tar shon la lu gbenda u ngohol tar shon sha ci u ian i un zua a mi u ngohol ú sha ci u jighjigh u nan na la . ” 5 : 12 ; 1 Yoh . 4 : 9 , 10 ) Shi er Ter wase u sha la a k@@ ur uityendezwa nav yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser , ica a gba ga tsô mba a doo ve ishima shi ve ongo un cii vea ember “ mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” — Rom . A@@ eren ang@@ an nahan lu akav a tesen isharen i orumace i i̱ tese ér nan kav ér aôndo ngu u á nengen aeren a uumace shi a lu a tahav mbu ôron ve ijir la . A@@ tindi a yange i yilan ér Tindi u Mose shin “ Tindi ” la ka “ icighan@@ kwagh shi ka kwagh u jighjigh man u doon kpaa . ” S@@ aa Se K@@ ôron Iyol Ts@@ aha Ve Se Lu Ishima L@@ egh L@@ egh Y@@ e A@@ ip@@ or 7 - 13 , 200@@ 8 17 : 24 , 25 . He@@ en ne Paulu lu ôron ve kwagh sha kwaghfan er i lu Yehova a ne se uma yô , a yila un ér “ Ter u Sha man tar . ” • Kwase u@@ gen@@ egh lu a mba@@ wan@@ ndor a na mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô . Aluer se naan kwagh a iyol@@ t@@ angen shio yô , se va hingir u lun mb@@ any@@ ar@@ ev ayol a ase . Heela tseegh ga , mbayev mba ve lu a ieren i dedoo shi ve eren kwagh sha tindi yô , vea va mbamaren vev a msaanyol kua mk@@ om kpaa . ​ —⁠ Ôr Anzaakaa 23 : ​ 24 , 25 . Mayange se nenge nen ikyar i se ye a Yehova la be@@ elee ga . U Z@@ u@@ an a Akaa a In@@ j@@ aa a i Y@@ er La Gba u se lu su@@ laa sha u karen kwagh u á dugh ken zwa wase la , shi se dugh mbamhen mba dang ken asema a ase sha . Hen shighe ne , m vôso nom u wan mo ikyo , J@@ a@@ a@@ p de Jon@@ ge kuma anyom at@@ aan , se mar wan wase u kwase u doon se ishima , iti na ér W@@ il@@ ly . U tesen ikyav yô , kwase ugen u i yer un ér Ro@@ se@@ ve@@ ta yô , yange taver ken kwaghaôndo u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o kpoghuloo , shighe u nom na er batisema , hingir Orshiada u Yehova ken inyom i 19@@ 7@@ 8 la . ( Yakobu 3 : 2 ) Aluer se soo ser mbagen ve̱ er kwagh a vese sha dooshima yô , gba u se kpa se eren kwagh a ve sha dooshima . Er I@@ vese ken Ter T@@ se@@ egh Yange i mar K@@ ar@@ l ken tar u Jam@@ an@@ i . Ne er nyi hen shighe nee ? Ka unô vea hemen Tartor u Aôndo laa ? Sha nahan yô , Yesu kar tile sha ityough ki Adam . 20 : ​ 12 , 13 ) Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati k@@ ur msen la yô , jijingi u Yehova sen “ her atô u ior ” sha Y@@ ah@@ a@@ shi@@ el , Or@@ le@@ v@@ i , nahan a ôr mkaanem ma taver ior asema , tsô a na ior cii vangertiôr . ​ —⁠ Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : ​ 14 - 17 . Aluer u soo yô , za hemen u dondon kwaghwan u Solomon ne , a kaa ér : “ C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ikyo ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . ” — Or@@ pa . A kaa ér : “ M pine iwasen hen mbatamen sha er me hide me ya ikyar i dedoo vea Aôndo yô , shi m hii u zan mbamkombo kpaa . Se fa ser , aluer se dondo akaawan la yô , se tsua akaa a se soo u eren la sha gbenda u a doo Yehova , shi se kpa a lu se a iwasen yô . A kaa ér : “ Ka a̱ lum inja er or hi@@ im yô , ḿ er tom sha kwaghwan u í we ke ’ Mateu 5 : 23 , 24 la jighilii , u̱ i kaa ér : ‘ H@@ ime a an@@ ngô@@ u ’ la . Hen tugh mbu Yesu mbu masetyô shin tar ne mbu i kure un ijiir i ku@@ ugh la , a pase mbahenen nav wang ér ‘ ishima vihi un tsung . ’ Bar@@ n@@ ab@@ a mough a Marku , ve yem hen Shi@@ per@@ u u za eren tom u Ter her , Paulu di yem Shi@@ ria . ( Aer . Yange igen la kwase u a eren kwaghaôndo u Mbashiada mba Yehova yô va hen ya wam . Shighe u Yesu zu@@ lum ken ku la , a er msen wener Yehova a̱ “ kura ” mbahenen nav “ sha ifer . ” Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” ( Mat . Yesu tese uwegh sha akav a tesen ér un ngu Mesiya la inyom i môm jimin kar hegen . S@@ te@@ p@@ hen Le@@ t@@ t u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la lu or@@ ky@@ ôn u iniongo ne , man yange hii iniongo ne sha kwaghôron u a lu a itinekwagh ér , “ Y@@ e@@ men Hemen vea I@@ k@@ yo@@ mon ki Yehova ki sha In@@ j@@ akwagh La . ” Kwagh u Bibilo i kaa ér “ TER ka iwanger yam ” la inja na yô ér Yehova tesen se mimi . ( Ps . Yange zua a ityakerada ve igen , i i lu a ijiir i ngeren ad@@ er@@ e@@ shi pinen ér i va hen Bibilo a na yô . 21 : 43 ; Aer . 7 : 5@@ 1 , 5@@ 2 ; G@@ al . Inja i u ‘ wan ayol a ase ikyo ’ yô ka u “ henen sha kwagh u mbagenev , henen sha mbamgbe vev . ” U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba z@@ endan ityô vea y@@ uh@@ wa se iky@@ á@@ v nena ? Ka sea nôngon ser se hemba fan tom u pasen kwagh la nahan , kwagh la a bende a tiônnongo nena ? A za hemen ér : “ Han@@ mô wase nana va ôr Aôndo kwagh u nan iyol i nan je . ” Yange mase kaven er sev môm sha ity@@ e@@ mbe i tempel tseegh kpa i lu ze@@ ge icivir yô . ( Ps . A tsua mbah@@ i@@ ihii mba ken as@@ an@@ de@@ aior a una koson ikp@@ ela i mbadondon un sha ikyev ve la . Maa m kaa a na fese mer : “ M za mkohol u vesen u Mbashiada mba Yehova . Aluer se er isholibo i vesen yô , doo u se ker gbenda u cir@@ in isholibo yase la er Davidi er nahan ga . ( Yobu 6 : 14 ) U kera eren a or dedoo ga la a fatyô u lun u̱ vendan u zungwen or mhôônom shin u wan kwagh ishima a or . Mbat@@ amen mba hen ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ fri@@ ka man Amerika man A@@ shia man Au@@ str@@ al@@ ia kua Y@@ uro@@ pa dondo mbamhen mban , nahan kwagh u dedoo due ker . Yange pase akaa aa a za hemen cii man m@@ ve na u va lun Or@@ jir la , tsô a ta icin wener : “ Yô , kuran nen , gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . Zum u mbau@@ t@@ aha va hingir u fan John man T@@ ania la , ve lu@@ ̱ a̱ vôso ayol a ve ga shi uma ve u he ’ tsombor vihi kpen kpen . Er i er a ve dang nahan kpa , kanyi i wase ve u taver ishima ? ( Ôr Mbagalatia 2 : 10 ; Yakobu 1 : 27 . ) Nahan kpa , er nan ve Paulu kaa ér , un ‘ ungwa akaaôron a a lu a ôron ga , a i lumun er or a̱ ôr a ga ’ laa ? B@@ em man mzough u ve lu a mi la ka vegher u mcivir ve u hange hange man ka gbenda u tesen ér mimi mimi je jijingi u Aôndo ngu a ve yô . Aluer ats@@ ator u a lu an@@ ny@@ on u cuku kpa Yehova we un ikyo yô , a er nan ve una nenge sha mbamzeyol asev ga ? Nahan yô , ngi a mbam@@ yen mba orumace a lu a mi sha ci u isholibo man mlu na u vough ga la . Kp@@ aa ve tsu@@ gh ayol ave sha u henen ér Aôndo una er kwagh sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la ga . Mayange Aberaham ta a@@ kper@@ an sha ityendezwa i Aôndo er a na ne ga . Se fa ser se h@@ á@@ à angahar sha kp@@ an@@ de@@ h@@ unda u nyôron ken ashighe a hemban doon cii sha ci u se nyôr ken “ shighe u mkur ” za k@@ wen@@ g hegen ! Ior mbagenev yange ve nzughul a Paulu kpa de ér kwagh ne a yange un u pasen ve kwagh ga . ( Aer . Na ikyav i tesen er í lu yaren tom a takerada u M@@ fe la tsema tsema yô . 15 : 5 ) Kwagh ne yange una taver Aberaham ishima kpen kpen ! ( Duteronomi 6 : 5 - 7 ; Mbaefese 6 : 4 ) U er nan ve u zua a msaanyol ken uma ? Nahan kpa , sha shighe ugen la , iyol kpe or@@ ngeren pasalmi ne u civir Aôndo . Yange nenge ér ka kpen mbaaferev iyol , shi lu un inja er akaabo nga ts@@ eren ve ga nahan . “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve gadia mba kuran uuma enev . ” — H@@ E@@ B . Shighe u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Roma kase Yerusalem wa atô ken inyom i 6@@ 6 S.@@ W . la , ic@@ ile t@@ enger Mbakristu mba ve lu per su@@ laa ken jijingi la ga , mciem kpaa gba ve iyol ga . S@@ tor@@ r@@ s [ F@@ o@@ to u sha peeji 7 la ] Ka sea er msen , sha ci u Aôndo a̱ er u@@ ivande ga , kpa a na se icighan jijingi na u age@@ egh la yô , kwagh ne a wase se ken nyityô mlu u se nyer ker cii [ F@@ o@@ to u sha peeji 7 la ] Anmgbian u kwase ne kaa a or@@ kasua ne ér , “ Er m lu kwase Shi@@ ada u Yehova yô , hemba k@@ an kwagh u vough u hiden a i@@ kpa ne a akaa a a lu ker la cii nan or u i lu i nan la . ” ( Anzaakaa 10 : 1 ; 23 : 19 ) Sha kpôô yô , saa ne agumaior ne lumun kwaghwan man tsaha u mbamaren enev a mk@@ ighir shio ve a kpe ne iyol ye . Ka nyi iyua Yehova a ne mba ve kporom ikyua hen a na laa ? I yila Yehova kimbir kimbir ken Ruamabera ér “ U@@ hemban@@ sha . ” Sha kpôô yô , “ hii sha i@@ gbe@@ tar je mba nengen a mlu [ u Aôndo ] u i nengen a mi sha ashe ga la , inja na yô , ka agee a Na a tsôron man mlu Na u sha inja i Aôndo la , mba nengen a mi sha ashe a ishima ken aeren a Na . ‘ K@@ ura Ishima You ! ’ Z@@ U@@ M u Yesu lu anyom 12 la , a ôr kwagh a mbahemenev mba kwaghaôndo ke ’ Yerusalem sha ishimataver , nahan “ mba ve lu ungwan Un cii , kpiligh ve iyol sha mkav Na man sha mbam@@ rumun N@@ av kpaa . ” Vea fatyô u nyôron we ke ’ iyol . . . , je yô vea fatyô u pan@@ den hemen uma wou kpaa . Er m lu nôngon mer me bee a zayol ne yô , m hingir u man m@@ sô@@ rom h@@ un@@ den shi m@@ en@@ am mci@@ mb@@ im ma b@@ om vea mba se ku@@ h@@ wan kwagh imôngo , mba m tôô ve mer mba tsombor wam la . MB@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E YÔ : Yehova man Aberaham 8 , 9 . ( a ) Mose pase m@@ yina na la nena ? Kpa ma mzough shin nongo môm u nan ior mk@@ or u mimi kpa ngu ga . ( Mateu 5 : 27 , 28 ) Mbat@@ amen kpa mba dondon ikyav i Yesu Kristu la , mba we ior atindi sha er ve nenge i doo ve ga , shi mba s@@ ende@@ gh ér saa i dondo mbamhen vev keng ga . ( Aerenakaa 1 : 6 ) Yange hange mbaapostoli u fan shighe u Yesu una ver Tartor na yô . U K@@ o@@ son Akaa Ne Doo Doo , shi Z@@ u@@ an a A Shighe u Kwagh A G@@ be sha M@@ i Yô : Ka i ko@@ so akaa a tse ne tsembelee sha er aa saa ga shi iwanger i iyange man m@@ d@@ orom ma a vihi a ga yô . Yange lu mbampin tseegh Yesu pinen ior shighe u lu eren tom na u pasen kwagh la ga ; yange ôron ve an@@ zaakaa kpaa . Heela tseegh ga , aluer ortamen nan tôô iyol i nan ge@@ de ge@@ de ga yô , nana fatyô u taver mbagenev ishima shi a lu ve ican u kporom ikyua a nan ga . ( Rom . 3 : 22 ) Nahan Yesu maa hingir vegher u vesen u “ vor ” u “ kwase ” u Aôndo la . ​ ​ —⁠ Gen . Peteru ny@@ iman kwagh ne a Yesu ga . ( Mbakolose 3 : 9 – 14 ) Heela tseegh ga , ka sea wa ishima a mbamtaver yô , jighjigh u nan wase kpa a seer taver a taver . U taver mbagenev asema la wa nyi man nyi k@@ ere ? Bibilo ngi a akaaôron a profeti agen a Aôndo yange na i nger yô . A tsu@@ wa se ken a Na je er i lu a gba tar ga yô sha u lun mba i tsegh ve man u lun a ac@@ ôgh@@ or iyol ga kpaa sha ishigh N@@ agh . ( b ) I@@ been@@ egh ki yange ki due ke ’ m@@ gem u sha iengem la tile sha ityough ki nyi ? Er ve kpa kunya kôr ve a ônov mba ish@@ ôô , mba ve nan@@ den ve sha usu uma sha u nan Ba@@ al nagh a mi la ga yô , a er nan man a zung@@ we ve mhôônom sha wono ? Ka sha igbenda i nyi se pase ior kwagh u T@@ ere ? J@@ im yô , gba u se ver ishima ser mbamzeyol vea tser se . Ity@@ am@@ egh ki I@@ wan@@ ger@@ egh F@@ a Kwagh u A Lu Z@@ ayol u Wan Wou La Mose yange sôn u fan igbenda i Yehova sha ci u nyi ? Doo u kwagh ne una lu se a inja nyian sha ci u nyi ? Y@@ e@@ h@@ u maa kera vihi a vihi shighe ga je kar yem ken gar sha iky@@ e@@ ky@@ e na . Shighe u yange za nyôr ken Roma uiky@@ angen la , non@@ go@@ ior na je kpa ngohol un saan saan ga . Yange i erem batisema sha iyange i Fe@@ be@@ war@@ i 27 , 19@@ 4@@ 9 la , shin iky@@ agh ki iy@@ ôô@@ gh ki i naan ilev kwaghyan sh@@ imi yô . ( Pasalmi 5@@ 1 : 10 ) Se fatyô u zuan a ishima i wang nena ? Or@@ gen u lu un tseegh pinen magaz@@ in u Iyoukura , u yange hii an@@ nongo u henen Bibilo hen gar u K@@ o@@ be yô , lu keghen u ngohol un . Zum u H@@ es@@ e@@ k@@ ia fa kwagh u Yehova soo ér una er yô , a er kwagh shon fese je . * U umbur inyom i yange ityav mbi tar cii mbi hiihii mb@@ ira p@@ ev la kpa ? Ma or tsa ngohol inyaregh k@@ ira sha won ga . Yesu yange hingir Tor hanma shighe ? Or@@ kasua u keren ta@@ gbe@@ de lu er or u te@@ en akaa a ver ver ken k@@ ent@@ i nahan ga . Lu or u nan fe kwagh u kasua u ta@@ gbe@@ de i ker inya , u nan lu a ashe a kasua yô . 1 : 31 ) Shi mbatyomov kpa er ve nenge kwagh u Aôndo er la yô , ve cii ve “ ger am@@ o sha iember . ” Tsô iyange igen sev mbu aven yô , ij@@ en kôr I@@ so@@ u , tsô a gema ian na i lun wan@@ i@@ unda la a tee anmgbian na Yakob . Ve hi@@ r@@ a hemen a Yesu , ve za he ’ hanma ijiir man hanma gar u un vea mbahenen nav ve wa ishima u zan yô . — Luka 10 : 1 - 24 . ( 1 Yohane 4 : 8 ) Ka mhôônom ma zungwen ma Yehova man gbenda u a eren kwagh a vese la u ne ve se kporom hen a na ye . 5 : 15 ) Kwagh u ú eren shighe u ú lu tswen la tese kwagh u a lu u a inja jim jim yô . — Luka 6 : 45 . Yange se kaa ser nyi sha kwagh u m@@ ve u Yesu u i ter ken Mateu 24 : 46 laa ? Aberaham kpa yange lu un ken ishima nah@@ a@@ la . Alaghga a taver ior mba ve lu ken ityar i i lu a kwagh ave la u kaven mlu u vihin tsung u mbayev mba ve lu u@@ sho@@ ja la . A@@ Ô@@ N@@ D@@ O N@@ E MB@@ A V@@ E ‘ S@@ EN SH@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H U N@@ AN ’ L@@ A KW@@ AG@@ H@@ F@@ AN D@@ ugh u we henen sha kwagh u iky@@ ar@@ yan you vea Aôndo kera yô , kanyi igen kpa i gbe u ú er@@ ee ? I zua a ish@@ ember@@ ti i “ di@@ ak@@ on ” i i yer ér or@@ tom u ke ’ c@@ ôô@@ ci la ke ’ ish@@ ember@@ ti i di@@ ·@@ a@@ ʹ@@ ko@@ ·@@ no@@ s i ke ’ zwa Grika la . 3 : 1 - 5 ) Nahan kpa , or môm fa shighe u mkur una va jighilii ga . Kwagh ugen yô , kwaghhenen wase a kua “ hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo ” yô , gadia “ icighan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja sha ityesen ” kpaa . Ka mbam@@ lumun mba u na sha mbampin mban la vea tese kwagh u u ôr a ior shighe u ve pin u mnenge wou sha akaa a van a ayôôso la ye . Sha kpôô yô , hanma or u nana hendan kwagh a Yehova hen shighe la cii yô á tim nan kera fese je . Se ar a ve sha u yaren tom a igbenda i pasen kwagh kposo kposo , ka sha u geman loho wase ga . • Ú wase Orkristu u nan nenge gb@@ ev , nan hingir u h@@ ôron tom la nena ? Mbat@@ amen mba dondon gbenda u Yesu eren kwagh a mbagenev sha dooshima la Se mba nengen a mkur u mkaanem man kpaa . Yesu yange ts@@ eng@@ ap@@ asen ér una ver nongo u eren nyi , man lu mpin u hange hange u nyi gema due shighe u ayange a masejime hii a hii laa ? Mba tesen ér u ngu a isharen sha kwagh u Tartor u Yehova man u eren ishima na man u tseghan iti na kpa ? Ior mbagenev mba yange ve ungwa un tesen yô kaa ér , “ Mayange or ngu a ôr kwagh er Or ne nahan ga . ” A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 200@@ 9 : Or@@ gen u kuman anyom 42 lu nahan t@@ so - inj@@ in vea wan na u lun anyom 5 . Sha nahan yô , a shi nan kpa iliam i an@@ u@@ un@@ au@@ kase ne ngi ôron kwagh u una er ica a lu a gba maa zege@@ can la una kure yô . Kwagh ne kua uma na u perapera u vough la yange na uma na kuma u p@@ aan orumace sha ikyev i isholibo man ku kera . Shi Bibilo pase kwagh u ka a er zum u imba dooshima la a we am@@ ishe ken ishima i or yô . ( 1 Tim . Apostoli Paulu yange wa Timoteu , u lu iky@@ ar@@ tom na la kwagh u una wase un u seer fan tom u pasen kwagh yô . ( Mateu 13 : 38 ; Mbafilipi 3 : 20 ; Mpase 5 : 9 , 10 ) Heela tseegh ga , Yehova kohol “ zege@@ ikpelaior ” i “ iyôngo igen ” ken akuraior ve hingir Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar la , ér ve sue ônov mba i shigh ve mkurem ken tom ve u ô@@ ron@@ kwagh sha ci na la . Yesu yange wase mbahenen nav u nôngon a mci@@ e u cian or nena ? Sha kpôô yô , “ ayange a masejime ” a tar u u civir Aôndo ga ne ka “ ashighe a ican . ” Mba a vangertiôr e̱r Icighan Ruamabera i ts@@ enge ôron nahan , ér , se mba ken ayange a masejime . — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ; Mpase 6 : 3 - 8 . ( Mateu 6 : 9 ) U seer yô , mfe u Mkaanem ma Aôndo wase uuma mbaiorov kpishi shi una fatyô u zan a ve ke ’ myom kpaa . — Aerenakaa 13 : 47 . ( Gen . 3 : ​ 1 - 6 ) A shi nan kpa , Ifa nenge a kwagh u doon ken kwagh u Satan ôr a na la . M@@ zeyol la ka una pe@@ ver yô , mba yevese ityav mbara kpishi ka ve hide hen ajiir a ve ve va gba ityô he , ve hide ve gba maan u@@ y@@ aav vev . Een , se “ pase akuraior iengem Na , man akaa a Na a kpilighyol kpaa hen ior cii . ” — Pasalmi 7@@ 8 : 3 , 4 ; 9@@ 6 : 3 , 4 . Uma u ior mba hemban iyenge b@@ iliôn at@@ ar@@ atar nahan ngu sha z@@ ongo . Mba ve ver ishima u va zuan a uma u tsôron shin tar la kpa gba u vea nôngo vea palegh hanma kwagh u una fatyô u k@@ enden ve asema sha ga@@ egh cii . Aluer u ngu iv@@ in ishima you a Mkaanem ma Aôndo hanma shighe shi dondon kwagh u ú hen la ken uma wou yô , “ iky@@ ôr ia la@@ gh u sha akaa cii , ” er Yosua nahan . U@@ a@@ ah@@ e man ibanave man angev man ku mba ve a ican tsung . ( b ) Tese ikyav er i gbe hange hange u se vese ken jijingi yô , man er i hii ve i gbe u se za hemen u vesen yô . Er lu inja er Yuda ngu hur@@ or u dedoo nahan kpa , Yesu kav er or u vande lun ikyar na u ishima ishima ne de ishima na i iv a mbamhen mba b@@ ov yô . Hen tugh mbu masetyô mbu Yesu lu vea mbaapostoli nav , sha iyange N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W la , á ver iniongo i̱ í va hingir u yilan ér Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la , nahan á wa ve tindi wener ve za hemen u umbur i̱ . 4 : 8 , 11 , 12 ) Ken derianyom u hiihii la , mbakur@@ an mbara cii lu mba i shighe ve mkurem sha jijingi yô . Shi ken Mpase 17 : 16 - 18 kpa i ôr kwagh u num ne . Se er nan ve se ‘ pase kwaghôron u mimi la jighilii ’ ? Ú za hemen u eren nahan kpa ? — Ôr Mbaheberu 6 : 10 . Hanma shighe yô , ker ma kwagh u yange er yô ôr nan , shi kegh ato a nan , ungwa er nan lu pasen we akaa a a er ken sev mb@@ ura , a nan nan msaanyol , man a nyian nan ishima kpaa la . Nahan yô , gba u se ‘ taver ishima sha msen u eren . ’ I@@ le@@ v mb@@ in mbi n@@ ungwa ker , nahan se gba henen e̱r hanma or@@ kur@@ an@@ ilev nana hide a zua a ilev mbi nan@@ ev yô . Yehova kor ior nav nyian nena , man una kura ve ken hemen nena ? EN@@ U@@ G@@ U 4 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) Er zua a gu@@ da fele ga yô , soo wener ma un kera lu ortamen u hemen tiônnongo ga . Yosev lumun ér a hi@@ a a na ga shi Yosev iyol na kpa hi@@ a a na ga , nahan isharen i eren idya a kwase la fatyô u wan am@@ ise ken a na ga . Bibilo shi tese ér ihyom i hen atô u akuraior la hii ica gba hegen . Se mba a vangertiôr ser mba@@ ah@@ end@@ anev vea fatyô u yangen ior mba Yehova u eren tom u pasen loho u dedoo ne ga sha ci u nyi ? ( Aerenakaa 13 : 2 , 14 , 45 , 50 ; 14 : 1 , 5 ) Ken Li@@ se@@ t@@ era di , ikpelaior i tor@@ on asema yange i ta Paulu a@@ wen i kôr un i za gb@@ ihi ken won gar , ve hen ér a kpe ! ( Ôr Pasalmi 34 : 18 ; 5@@ 6 : 8 . ) “ Mbashiada mba Yehova cii ve̱ wa ago iyol sha u lun a kwaghhenen ken Bibilo u lun ikyav i tesen la . ” Gbenda môm u hemban doon u tesen or kwagh yô , ka u veren nan ikyav i dedoo . A@@ F@@ R@@ I@@ KA Nahan kpa , kape i lu laa ? “ Kpa ne yô , i̱ de yer ne er , r@@ ab@@ i , ga , gadia Or@@ tesen wen ngu môm tsô , man ne cii ne mba anmgbianev . ” — M@@ AT@@ E@@ U 23 : 8 . Yange fa er mba@@ asorabo je kpa vea lu a ieren i soon mba ve soo ve la , vea eren kwagh a ior er ior mba shon kpa ve eren kwagh a ve la yô . ( Ivur 44 ) Nenge ase ken ishima you er wanakiriki la a n@@ alegh uwegh a lu tesen mlu u ani@@ been u a dugh sha kwa@@ v@@ aôndo vegher u Zege@@ mnger u T@@ amen la sha iky@@ ev@@ we na yô . Yesu yange tese mbahenen nav “ u eren msen zu@@ mb@@ ee , gban uwer ga . ” Yange i nger sha po@@ lo@@ ger@@ am u mkohol la ér “ J@@ W . ” Ka Aôndo a ne akaabo a eren ga shi tu@@ ur mbagenev ér ve er kwagh u vihin ga . Nahan , aluer se soo u fan ser se mba ne mbagenev icivir sha mimi yô , doo u se pine ayol a ase ser , ‘ M eren kwagh a mba ve lu sha aan a tom a tagher tagher shi ve hemen ken tiônnongo ga la nena ? ’ Jigh@@ ilii yô , mba i shigh ve mkurem man mba ve lu “ iy@@ ongo igen ” la cii ka i doo ve u tesen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi , mba i sar ve u civir Aôndo gbem sha won la , shi ve wase ve u eren kwagh u ve hen la . — Yoh . Shi ngeren ne time sha akaa agen a i ny@@ ô@@ ôso sha magaz@@ in ne yô . Aluer u pase ior kwagh u jighjigh u nan wou sha gbenda u a kôr ve ken ishima yô , vea pase u mnenge ve . ( b ) Ka mbampin mba nyi i pin sha kwagh u erdoo , mba i gbe u se time sha mini ? ( Mat . 20 : 28 ) “ I@@ p@@ aan ” i Yesu na ne ki@@ mbi m@@ tsaha u isholibo man ku u Adam yange na ônov nav dyako a mi la , nahan Yesu na yô , hingir u mba ve lumun Yesu ér ka gbenda u Aôndo u myom cii vea fatyô u zuan a uma u tsôron . ​ ​ —⁠ 1 Tim . ‘ M@@ ver@@ shigh u Or Ngu sha Iky@@ ev i Nan Ga ’ U F@@ atyô u He@@ mban Ashighe a I@@ can ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 16 - 18 ) Yehova vende u keghen atô a@@ vese ga . Nahan a̱ shi nan kpa , Mpase 21 : 4 ngu ôron kwagh u averen a ior vea va zua a mi ken hemen shin tar ne yô . — Ps . Shighe u i h@@ ì@@ ì u ngeren Bibilo zan zan i kar been la hemba anyom 1@@ ,@@ 6@@ 00 , kpa kwagh môm kaha ke ’ atesen a i̱ ga . Satan una ker ma kwagh u doon môm sha a we ga saa u yangen ér u̱ de zough a bem ga tseegh . M@@ fe u sa@@ in@@ s@@ i u sha ayange la tese er kwaghfan u Yehova a kpiligh iyol yô . 1 : 5 ) Bibilo pase se kwagh u Yehova sha ase@@ mber a uumace ve fe yô , sha u tesen ér a soo ér se va ikyua a na . Hen ase er u nyôr ken tar u he la ve a lu u yô , ú hide ú kenger ken ijime ú nenge ityom i yange ú er ken ayange a masejime ne , shi ú umbur er ú nôngo sha afatyô wou cii ú sue tom u Tartor la kpaa yô . ( a ) Lu nyi i na ve Aôndo gba sha man tar kua or@@ um@@ ac@@ ee ? Ú tagher a atsan , kpa Yehova una wase ú u nôngon a a . Paulu yange hii kwaghôron na sha kwagh u ikyav mbi u@@ ity@@ aav mbi ken jijingi la , wener : “ Kwagh ugen yô , taver nen ken Ter sha tahav mbu agee a Na . 1 : 9 , 10 . ( Genese 9 : 3 , 4 ; Aerenakaa 21 : 25 ) Nahan cii kpa , Mbakristu mba tsuaa mbara fa ér kwagh ne ngu a inja hemba nahan . Aluer nan ngu ken ity@@ ôr i u@@ ile , ka tiônnongo u Mbakristu je la , sha er nana zua a mk@@ or ga yô , nan hemba pon@@ on iyol i nan sha n@@ um@@ tan u Diabolo , un u a lu “ zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô ” la . Mba@@ wan@@ ndor a mo mbagenev mba nengen ér kwagh u Bibilo gb@@ am ishima yô , ve nam ityakerada i Mbashiada mba Yehova igen i ve vande ngohol yô . Or@@ gen ken gar u K@@ yo@@ to ken tar u J@@ ap@@ an , u kera lu a ya u tsan ga yô , yange er nan ve zua a agee man ishimataver i den te@@ legh mbu mbu gb@@ ihi un ken ibanave laa ? Or u ôron kwagh sha ci u tar u nan shin or u nan lu ashe a tar u nan ka nan ôr kwagh u tar u nan wang man sha icivir kpaa . Se nenge er Satan yange er kwagh sha at@@ ser@@ egh sha u hông@@ or a mhen u Ifa yô . Kanyi Akaa I@@ ̱ Ve a I@@ ng@@ y@@ at@@ u ? ( Luka 4 : 16 ; Aer . 15 : 21 ) Shighe u i va ver tiônnongo u Kristu la kpa , ieren i kohol imôngo la lu kwagh u hange hange her , man nyian kpa , u̱ kohol imôngo ka kwagh u vesen u se eren ken mcivir wase yô . ( N@@ um@@ er@@ i 20 : 24 ) Er Mose man A@@ ron hemba ato sha kwaghôron u Aôndo hen shighe ne yô , ve hingir kwagh shon u ve kaa a ior ér mb@@ á la , inja na yô ve hingir mbah@@ emb@@ an@@ ato . Mbah@@ enen mba Yesu mba i shigh ve mkurem la er ityom i lun kwagh môm a í Mose man Eliya kpa ve er la nena , man kanyi i dugh ken kwagh nee ? Mb@@ au@@ angev man mba@@ a@@ wan@@ ev kua mba@@ ats@@ anev man mbayev je kpa yange taver ve u van ikyua a na ga . ( M@@ ar . Ashighe agen yô , iniongo i yange í ku@@ mban mkombo u Mbakristu la lu kpuaa tsô , nahan lu u ia fatyô u ku@@ mban mkombo hen ya u ma anmgbian u ken Kristu . Ken inyom i 19@@ 22 la kpa , shi i er mkohol u vesen ayange at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin hen ijiir ne . Anmgbian Joseph F . ( Yakobu 1 : 25 ) U or yaren tom sha kwagh u nan lu henen la fese je er nan hen kwagh shon la ve a mk@@ om kpishi je . Sha kpôô yô , ka sea tese mbagenev dooshima yô , i hemba saan se iyol . Kpa wanakiriki na yô nenge a kwagh môm ga . Ve ôr msaanyol u ve zua a mi ken tom u pasen kwagh la , shi ve pase var var ér gba u a seer eren tom ne kpoghuloo ken tar la . Ch@@ ar@@ les ze yô , i pase un er Orshiada u Yehova ugen u a eren tom u pasen kwagh hanma shighe yange nyôr mat@@ o u un vande nyôron la , nahan á tôô tele@@ f@@ on na u gba shin mat@@ o shon ne . M@@ K@@ U@@ R U@@ N@@ A GB@@ A V@@ AN G@@ A@@ AG@@ H SH@@ I@@ N H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E C@@ I@@ I T@@ S@@ Ô G@@ A . U Wan Ishima A “ S@@ aa Ken Iyol ” Umbur wer ka un u lu civir ye , ka uumace mba ve yen la ga ! ” A gba u nana lu kposo a mbak@@ ov mba nan cii ve nana fatyô u gban g@@ es@@ a la ye . Mbah@@ enen mba Yesu mban yange ve va un ah@@ enge je ka u tu@@ nan ga . Yange i war Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara nena , man m@@ war ve la ngu kwagh@@ môm a u mbacivir Aôndo nyian nena ? Or@@ henen Yakobu pine wener : “ Ka an ken a ven nan lu or u fan kwagh man or u kaven kwagh@@ a ? ( Mbaromanu 5 : 14 , 15 ; 7 : 14 ) In@@ i@@ aav mbi yange i naan sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya sha ikyev i Tindi u Mose la yange mbi lu m@@ ure u tesen ér Aôndo una va p@@ aa orumace ci ca cii . Er i lu ior kpishi ken ishima nyian nahan , kape anyom a karen ken ijime er 2@@ ,@@ 6@@ 00 nahan la kpa lu or@@ jighjigh , Habak@@ u ken ishima je la , tsô a pine Aôndo ér : “ T@@ ER@@ E , ka nan je m yila , man We U kera ong@@ om ga ? De sen Aôndo wer a na u m@@ pe@@ ver@@ yol tseegh ga , sôn wer a na ‘ sha er ior vea yôô iti na ’ kpaa yô . — Ps . Kwagh u una wase yô : Ver tsombor wou u he la hiihii . U NG@@ U a wan u nomso shin u kwase u nan lu hi@@ an a hi@@ a yôô ? 3 : 20 ) Lu tom u injaa kpen kpen je Aôndo na nom man kwase u hiihii la ye ! ( Aerenakaa 17 : 13 - 15 ) Timoteu yange una hen kwagh sha ikyev i Shi@@ la kpishi je ka u henen a hen ga . 2 : 12 ) Kpa aluer iy@@ ongo zua se a or u se civir Aôndo a nan imôngo yô , se er nena ? ( b ) In@@ i@@ aav mb@@ in yange mbi kaha kposo a naagh ku nan@@ den nena ? 33 : 29 . Yesu Kristu iyol na kpa taver se asema ér se wasen ior sha hanma gbenda u se fetyô cii . Nahan yô , lu inja e̱r á er msen ga ku@@ aa je yô . Yange fa e̱r mba ve lu nongo u Mbaf@@ ar@@ ishi mbagenev kpa ve dugh u@@ jijingi mba b@@ ov yô . A fatyô u lun ken inyom i 1914 la i hii u ôron ior ijir ér mba iyôngo shin iv@@ o ga sha ci u nyi ? Ú ma at@@ u@@ mba a akuraior , man shi ú a@@ mbe at@@ u@@ mba a u@@ tor man ú fa er Mo TER , M lu Or@@ yiman wou ” ye . ( Aerenakaa 12 : 21 – 23 ) Er ior mban fa mnenge u Yehova a nengen sh@@ a@@ gba ga yô , ve cii ve gba je ishima nd@@ ôh@@ ôr . ( Mpa . 5 : 10 ) “ Akaa a a lu shin tar ” la di ka uumace mba ve gem asema sha asorabo a ve , mba vea lu uma shin tar gbem sha won la . — Ps . I zua akaa a vesen a Yehova kpishi sha “ awashima Na u tsôron ” u nan orumace u kuran tindi iveren sha ikyev i Mesiya man hemen u Tartor na la . Un u A tema sha ik@@ ôn@@ ough ki torough la kaa er : Nenge M ngu geman akaa cii hingir a he . Sha mimi yô , uumace mba ve yen ne vea fatyô u kôron ikyar a Yehova Aôndo , U@@ hemban@@ sha . Kwagh ne ka kwagh u k@@ und@@ un@@ yol kpishi . S@@ ar un u fan imba ish@@ am to@@ ho ne , nahan á tôô í a za kar sha a@@ jingi a kenger an@@ ka@@ am mba ver ver , tsô á nenge í lu a u@@ i@@ wever mba cuku cuku mba ka ve wever sha nyityô kwagh i lun iyol c@@ us@@ a c@@ us@@ a cii yô , nahan kwagh ne kpiligh un iyol kpishi . Un man kasev mbagen mba@@ cian Aôndo yange ve kohol hen kpe@@ if@@ i sha u vea civir Aôndo , lu shighe ne apostoli Paulu va pase ve loho u dedoo ye . NG@@ ER KW@@ AG@@ H U Ú H@@ EN L@@ A SH@@ I@@ N IN@@ Y@@ A ; SH@@ A KW@@ AG@@ H U . . . P@@ i@@ pa shon i i yer ér H@@ er@@ al@@ d la ôr kwagh u mbayev mba henen makeranta u kiriki mba lun anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin ér tic@@ a ve yange kaa a ve ér ve̱ nger kwagh sha hanma kwagh u ve lu a iwuese sha mi cii . Shin er indi na la na un ci@@ er iyol nahan kpa , gema lu or u be@@ m@@ shima , shi mlu na u sar sar la na m ngô@@ ôr ho@@ gh@@ ol iyol a na ga . Yehova es@@ em m@@ liam sha ashe kera . ” • Can I learn a new language ? ​ ​ —⁠ “ Ser@@ ving With a F@@ or@@ e@@ ign - L@@ angu@@ age Con@@ greg@@ ation ” ( zwa Buter Ma@@ ac@@ i 15 , 200@@ 6 , peeji 17 ) ( Mbaheberu 13 : 4 ) Ior mba ve vese ayol ave mba ve kuran tindi ne yô , ka ve hemba lun ken mk@@ or , shi kwagh la ka a na mbayev vev kpaa ve hemba teman kpen ve iyol . A@@ ka@@ a@@ wan nga im@@ aagh ki atindi@@ gh . ( Mbakolose 3 : 12 ) Er mbatamen ka ve er msen shighe u ve lu ôron ijir shi ve nenge ken Ruamabera cii ve ve mase zungwen or mhôônom shin ve tsaha nan yô , ka ve kure ijir sha ishima i Aôndo vough . — Mateu 18 : 18 . Shi se fa kpaa ser , a gba u se nôngo kwagh man se fatyô u eren kwagh ne ye . Mayange je , ibanave ia lu ken “ tar u he ” la ga . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ngi a mkaanem kpishi ma ma tese ér Yehova soo ér se lu uma tseegh ga , kpa se ember uma yô . ( M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ) , 2 / 15 Nahan mk@@ or u se zough a mi sha “ agee a Kristu ” la kpaa yangen se u tagher a atsan shin mbamzeyol ga . ( Amo@@ shi 5 : 15 ) Nahan kwagh ne ngu a gema a wase ve u nôngon kwagh a mbamhen vev mba b@@ ov mba sha mar@@ ami la . — Genese 8 : 21 ; Mbaromanu 7 : 21 – 25 . M@@ ci@@ em Gba Un Iyol shi Ishima Y@@ ina Un Sha nahan yô , sha shighe ugen la , Maria man ter - ikyo@@ son u Yesu , Yosev , mba za zough a Yesu ken tempel u Aôndo yô , Yesu u lu wanye hen shighe shon la pine ve ér : “ Ne kera fa er i lu u Me lu ken [ ya u ] T@@ erem keng gaa ? ” ( Ekesodu 10 : 28 ; 19 : 24 ; 24 : 12 - 15 ) Yange doo Yehova u wu@@ an mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara ga . A@@ le@@ x kaa ér : “ Yange m kange ishima mer me hide me zua a inyaregh ki ki sa@@ am la . Ô@@ ron Kwagh sha Mimi ken Kp@@ en@@ ga u Eren Davidi u yange mzeyol mem un ken uma na ga la nger kwagh kaa ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , U er akaa a O@@ u a kpilighyol ngee kua mbamhen O@@ u mba sha a vese la kpaa ; kwagh u á kar un sha a We yô , kera ngu ga . Davidi pase ér un ngu a vangertiôr ér Yehova una wa un ikyo nena ? 17 , 18 . ( a ) Ka nyi ica a gba tsô Yehova una er a mbaihyomov n@@ av@@ a ? 6 : 6@@ 6 - 6@@ 8 . 15 : 30 ; Ese@@ k . I@@ ti na ér Ch@@ ar@@ les . Ken inyom i 199@@ 8 la or ne tee ta@@ av je hemba m@@ yo@@ ho@@ m u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 8@@ ,000 . Ior kpishi nyian s@@ enge ér Aôndo doo ve ishima . Bibilo kaa ér , “ or u nan kporom hen Aôndo yô , ka u nana na jighjigh keng er ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” T@@ ahav mbu se lu a mi u lamen , pasen mbamhen asev man er i lu se ken ishima la ka kwagh u kpilighyol . 10@@ 5 : 8 , 9 ) U@@ ityendezwa mban yange ve hii kuren shighe u vor la hingir ikyurior i Iserael la . Peteru t@@ una je bu@@ m , ér : “ M fa a ne y@@ agh Or ne ga ! ” Yange fa er ishima lu zan mo iyol sha akaa kpishi shi m lu sha mar wam ga yô . Kpa , gema s@@ enge ér un na Aôndo jighjigh a ishima na cii ; yange lam a mo ér mo m er batisema , nahan m lumun . Se Mbakristu mba mimi se fa ser , kwagh ugen ngu u a hembe lun a inja a uma wase u hegen ne yô . Tom u i tôôn ior hanma inyom yô , lu u t@@ ôn@@ don iyôngo ai@@ ve . Yange i tôô am@@ ar man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough lu kwagh u vesen ga . M@@ zough u Ity@@ ar Cii la una fatyô u yangen m - ombo u tar ne u omb@@ on ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi az@@ ô@@ v@@ ugh laa ? Ngu yaven hegen , kpa iyange igen una nder . ” Kwa@@ gen la nahan gba u una tile sha ishigh ki M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , u lu ate@@ jir u tamen u Mbayuda la . I ôr se ér , “ Satan je kpaa ka a gema iyol na er ka ort@@ yom u iwanger nahan . ” ( Anzaakaa 18 : 1 ) Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba gbenda u Aôndo a tese ér un we se ikyo yô . Yange tese ikyav i dedoo sha u veren ishima sha mkpeyol u mbagenev la sha imba gbenda i yange gba uumace la : “ Aôndo gba or sha inja i mlu Na , lu sha inja i mlu u Aôndo je A gba nan ye ; lu nomso@@ or man kwase A gba ve ye . ” 1@@ 39 : ​ 23 , 24 ) Nahan yô , se eren nen a er msen tseegh tsô ga , kpa se de nen Aôndo a tôv se shi se lumun nen kwaghwan u Mkaanem nam kpaa . Sha kpôô yô , atindiakaa na la nga a inja kpishi je . Kwagh u se tim sha mi ne na yô , se kure ikyaa hegen ser nyi ? Nahan mci@@ e u cian Aôndo bende a a@@ vegher ahar a uma wase : ieren yase a Aôndo man mnenge u se nenge an@@ za a a ker a i@@ ho@@ m la . Gba u a tese iyôngo ne , inja na yô , ka nomso man kasev kua mbayev mba ve lu Mbakristu la cii kwagh u Yehova man akaawan a na shi a nengen sha ve sha inja kpaa . Er se lu seer fan kwagh u nongo u Aôndo , man er a suen u la , kape Tartor u Aôndo kpa ua seer lun se kwagh u kpôô kpôô je la . Er i gbe je tsô , Yehova hembe lamen a ior nav ke ’ igbenda i i lu p@@ on p@@ on ga yô . Ng@@ ôm yange a zamber mo shi a tema a hen sha kwagh ne a mo zu@@ tu@@ u . M@@ kposo u a lu ker yô , mbacivir Yehova vea fatyô u h@@ aren sha hanma kwagh u i nger ken Mkaanem nam cii . Yehova tôndo zwa ér una luun a mbacivir un . Shighe kar yô , m tagher a ikyaa i zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti . 16 , 17 . ( a ) Ka akaa atar a hange hange a nyi i er ken Duteronomi 30 : 19 , 20 , a or a er ve nana zua a uma ? • Er nan ve mlu u ior i Yehova a ve un a iwuese ? H@@ EN U@@ W@@ O U S@@ EN@@ A@@ I Kwagh u yange gba u Adam man Ifa man ônov vev vea er ve , ishimaveren i kpilighyol ne ia kure sha ve yô , lu u han@@ mô ve nana lumun a Yehova Aôndo , Or@@ gban man Or u Nan Uma , ér ngu Or@@ hemen ve U@@ hemban@@ cii shi vea lumun u dondon atindi á na kpaa . Hii nan ve takerada u Yeremia u lu se a inja ? ( Mateu 10 : 35 , 36 ) Nahan kpa akaa nga gem kua aeren kpaa . Yesu yange kaa a P@@ il@@ at@@ u ér : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” ( Yoh . Jijingi yange mgbegha un nger ér : “ Aluer ka sha uma u hegen ne tseegh man se lu a ishimaverenkeghen sha Kristu yô , se hemba kôron mhôônom a ior cii . S@@ aa se ôôn shi se maan mngerem shi se y@@ aan kwagh vough er u@@ z@@ end@@ en@@ ya kpa ve eren nahan ve se lu uma ye . I vande tseghan mba i shigh ve mkurem la sha gbenda u vesen , i na ve ish@@ ô , ve hingir mbap@@ er@@ apera shi mba wang er kwa@@ se@@ he u Kristu nahan . Ka nahan ve mba ikyar ve a saa ku la , ka ve hingir u nyôron ken mci@@ e man ishim@@ any@@ ian sha akaa a ken hemen ye . Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba fan atindi tsema tsema mbagenev kpa lumun ér kwagh ne ka mimi . U eren nahan la wase ior kpishi u palegh inj@@ ô man u@@ zayol mba inj@@ ô i̱ ve a mi la , er u kimb@@ in l@@ ua u vesen u ka i wa sha inj@@ ô la nahan , man kwagh ne ka a na or nan hingir u vihin inyaregh seer sha hanma kwagh u nan yam la . Yehova yange t@@ ôn@@ do@@ zwa sha ikyev i Yesaia nahan ér : “ M ngu gban U@@ sha u he man tar u he kpaa . ” Anmgbian Rus@@ sel@@ l hingir u gb@@ eren Iyoukura i ngise i yilan ér Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer la . Iyoukura ne lu pasen ér nagh ku Kristu kura ka gbenda u vesen u Aôndo a tese uumace dooshima yô . T@@ ime ase sha kwagh u Mar@@ i@@ o . Shighe u nom vea kwase ve lu lamen sha kwagh u idya i mô ve nan er yô , ka keng ishima ia doo ve ker ga . ga . Aluer mimi je u ngu gbilin ga yô , ôr wanye la wer ú bee tsô ne lam sha kwagh la . Heela tseegh ga , Yehova ngu á pase ior kwagh u mimi doo doo kpaa . * ( Duteronomi 25 : 5 , 6 ; Ru@@ tu 3 : 6 - 9 , 10 ) Bo@@ a@@ shi kaa a Ru@@ tu wener : “ I@@ er i dedoo i masetyô i u er ne , hemba i tsuaa la , sha er u ver ishima sha ik@@ aior ga yô , shin vea lu mba@@ ats@@ anev shin mb@@ any@@ ar@@ ev kpaa . ” — Ru@@ tu 3 : 10 . Nahan kpa , kwagh u ivur ne i lu ôron jighilii yô ka u maan Iyoukura kpôô kpôô . T@@ ôô ase wer or u dondon ityesen i Mar@@ x i i kaa ér akaa cii a̱ lu a gomoti la nan ngu yôôn ang@@ we ér akaa a̱ lu sha ikyev i ior , shin or u dondon hemen u mbakp@@ ish@@ iv nan ngu geman yôôn ang@@ we ér nom - or u kighir ior nana̱ kar a ngohol tahav , shin or u k@@ ù@@ r@@ á@@ n uiky@@ asen nan ngu kaan ér i̱ p@@ aa ak@@ ô cii i̱ haa kera . I P@@ on An@@ ti@@ kristu Mba@@ apostoli T@@ a I@@ c@@ in sha Shighe V@@ ough Ngeren u ken Aerenakaa la tese ér akaaôron a i er sha heen ne cii , ka mimi . Ve kpishi ka “ mb@@ al@@ un a ish@@ u@@ ghun ga man mb@@ al@@ un wang ga , man mb@@ al@@ un a dooshima ga . ” Yesu yange tese ér gba u se civir Yehova a ishima yase cii . Nahan akaa ne a wase se se wa am@@ ishe gb@@ ang ken mkaanem ma Aôndo . U ior ma samber ma seer a seer ma iv tar yô , ve de ve gba mi maan gar , i yila un ér Ba@@ bel , shi ve maa g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven sha kpaa , sha u iti ve i̱ za g@@ wa sha won yô . ( b ) Er nan ve a fatyô u kaan ér iyol i hiden a mi ijime ka kwagh u Orkristu nana lu a mi keng keng ne ? 10 : ​ 40 - 42 ; 25 : ​ 40 , 46 ; 2 Tim . Yehova yange vihi ishima aa mbat@@ esen A@@ tindi mbara sha ityôkyaa i nyi ? Yange ta at@@ se a nan@@ den nagh sha mi sha ci u mba@@ aôndo mba aiev , shi kôron ônov nav naan nagh a mi shi eren ah@@ ir kpaa , shi a maa e@@ ev ken tempel u Yehova ken Yerusalem . 16 , 17 . ( a ) Iyol i hiden a mi ijime ka k@@ ii i him@@ en iy@@ ongo nena ? 3 : 10 ) M@@ doo u Yehova a doo ve ishima la mgbegha ve u ‘ karen Yehova , ’ ve na shighe ve man tahav vev kua inyaregh vev sha u suen tom u Tartor , ken tar u kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la . Yesu yange kaa a ior mbagenev ér ve er nyi , man ieren ve la i tese nyi ? N@@ ga a Inja sha A@@ yange A@@ se Ne Mimi Á na mbagenev ibo shin á ker ish@@ ô sha kwagh u a er la ga . Kwagh ne gema wase u samber a loho u Bibilo sha ajiir agen . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Sha kpôô yô , alaghga a taver se u zamber Aôndo ser a ver or u tôvon se a ican dedoo . ( Mbaromanu 2 :⁠ 4 ) Shi mba a “ m@@ de u gb@@ ev [ vev ] mbu nôngon ” sha ci u jighjigh u ve ne nagh ku ip@@ aan ku Yesu na la . Hen sha aeren a ior mba hen tar wou la , nahan yar tom a “ mkav ” wou , tôv nenge aluer nga sha “ ishima i Aôndo ” yô . Nahan , Yehova ngu a tindi ma or u se civir un imôngo la ér nana “ kpo@@ gh@@ or ” se , se yar tom a ivur Bibilo i alaghga ia gema uma wase yô . Ka u ôr nana ? ” Hii shighe la je , mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa a mba@@ yi@@ ase mba sha ashighe kposo kposo , mba ve lu a mbamhen kpa kposo kposo yô nenge ér , “ inyom i 1914 zan zan i 19@@ 18 la lu shighe u m@@ gem u a ve a i@@ aven i he yô . ” M@@ ag@@ az@@ in ne sue Bibilo i̱ i̱ lu Mkaanem ma Aôndo la anyom kar hegen hemba 1@@ 25 . Ka ken Bibilo tseegh se zua a iwanger i mimi i se dondo ye . Sha ci u ka i̱ i lu ‘ icighan@@ ruamabera u una fatyô u tesen se u zan ken myom ’ ye . — 2 Timoteu 3 : 15 – 17 . Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev kpishi lu a ikp@@ en@@ ga i nan ve inyaregh kpishi , mbagenev fa an@@ umbe a eren , mbagenev lu mbat@@ umb@@ un@@ m@@ fe@@ takerada , shi mbagenev lu mba ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mba duen ati , kpa ve undu akaa ne cii . Kwagh ne na yô , hingir ican kpishi u or a yevese a war . Nahan kpa , anmgbian la kange ishima ér una lu per ken jijingi , una za hemen u dondon akaawan a Mbakristu her . S@@ op@@ hi@@ a : Kape i lu . Ka se nôngo ser se ôr kwagh a or u nan lu ken m@@ zu@@ ngu la sha mkaanem man iky@@ enge yase i ken ity@@ o i i̱ tese ér kwagh u a er nan la nyoon se yô . I gbidye orgen zan zan i p@@ ir un ashe , man or môm tsô za wase un ga . Mba ve hi@@ di ve va kohol tsombor ve man mba ve vende u undun tsombor ve za eren tom ken tar u ken won la cii , ashighe kpishi ishima ka i vihi anmgbianev vev a ve shi ve se ve shi ve va ah@@ enge sha ci u ve ver ashe ér ka ve je ve koson ve ye . I lu je k@@ al@@ enda ngu a kô@@ rom ken ishima imba er ng@@ un ne a k@@ erem nahan ga cii . 3 : 18 ; 1 Kor . ( Yohane 18 : 38 ) A@@ g@@ at@@ a nger wener , mpin la lu u ny@@ iman kwagh , inja er lu kaan ér : ‘ M@@ im@@ ii ? Shi ka shighe u i doo u se zamber a Yehova ser a na i er ishima na shin tar ne er i eren sha je ne . Tar u T@@ u@@ v@@ a@@ lu la cii , lu a mbap@@ asenkwagh mba ve er batisema yô utar tseegh . ( 2 Mbakorinte 4 : 16 ) Ikyav i tesen yô , i ôr ken Bibilo ér S@@ ef@@ anu lu or u dondon Kristu sha gbashima , u “ iv a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man agee ” yô . 3 : 15 ; Heb . I nger ib@@ aver i tom kwaghpasen i̱ sha inyom i tom i 200@@ 4 , i̱ Mbashiada mba Yehova sha tar cii la sha peeji 23 u magaz@@ in ne . Tar ne cii kpaa ua hingir ijiir i at@@ se . ” Se kpa aluer se suur sha Bibilo i i̱ lu Mkaanem ma Aôndo , ma ma tesen se kwagh u se er la ga yô , alaghga imoshima yase tseegh yô ia wase se a kuma ga . ( Ps . ER KW@@ AG@@ H N@@ E A B@@ EN@@ D@@ E A U@@ M@@ A W@@ O@@ U L@@ A Se er nan ve se nengen sh@@ a@@ gba sha gbenda u injaa ? Se cii , se kange nen ishima er Davidi nahan , ser : “ Kpa mo yô , ka sha ish@@ ô yam m zenden ye ; pa@@ am , zung@@ w@@ em mhôônom . ” — Ps . Hegen ne ngu te@@ en ityakerada suen tsombor na . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 2 , 6@@ 6 Yange de ér ma kwagh a d@@ an un ishima sha tom u Aôndo na un , ú pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo , shi geman ior mba Ter na ur@@ ugh ve la sha u ve hingir mbahenen ga . Shi Yesu eren kwagh u tesen ior sha kwagh u Yehova la kpaa . Peteru yange kura nongo u Kristu shighe u i lu tôvon u a ican kpoghuloo shi u lu ng@@ een seer a seer la . Yange er tom ne vea mbaapostoli mbagenev man mbatamen mba ken Yerusalem . — Aerenakaa 1 : 15 - 26 ; 2 : 14 ; 15 : 6 - 9 . Man ve yô lu Yuda man “ U@@ pristi mba tamen man mkohol cii ” kua “ ikpelaior ” i i lu pinen ér i dugh ve Bar@@ ab@@ a kpa i gema i wua Yesu la . — Mat . man he ’ ts@@ omb@@ or@@ o ? Ter ugen ken tar u Jam@@ an@@ i ka a vande pasen tsombor na kwagh u vea va hen ken atô u u@@ kasua mba ken hemen la tsuaa . Ka or u ken jijingi ugen yange hii kwagh u ifer ye , shin er sha hiihii la lu eren kwagh sha jighjigh hen Aôndo nahan kpa , isharen i mbagen ma ve civir un la hingir u lun ken a na . Ka i taver u nana er kwagh u una na Aôndo a venda nan la . F@@ ese je maa ior umiliôn deri imôngo nyôr iyol c@@ ou c@@ ou ken kwagh u The New Y@@ or@@ k T@@ im@@ es M@@ ag@@ az@@ ine a yer ér ka “ mhii u ityav mbi vesen ” la . ( Mbakolose 3 : 8 ; Yakobu 1 : 21 ) Mbakristu kpishi nenge ér u wan ic@@ er i i yer ér Kingdom Me@@ lo@@ di@@ es la shin gb@@ eren ats@@ am shon sha zwa a mbagenev imôngo la kpa ka a na iniongo i doo kpen kpen . • Ka akaa a nyi nahan ka a ne se v@@ ôr ken ji@@ jing@@ ii ? ( Or@@ pasenkwagh 12 : 12 ) Or a fatyô u seer kaan ér u̱ ôron ityakerada kpishi i i gber ainge ka a ka kwagh u nan iyol kpen tseegh ga , kpa shi sha mimi yô , ka kwagh u vihin ishima i or . Me fatyô u yaren tom a mi ken ityesen yam shin sha u wan mbagenev kwagh u a har sha Ruamabera la nena ? ’ — Yosua 1 : 8 . M@@ civir u tsombor civir Aôndo imôngo ai@@ k@@ ighe ken hanma s@@ ati la kpa una wase mba hen tsombor u lamen ayol a ve gbar gbar , shi kwagh ne una wase agumaior u sôron mbamzeyol mba vev kpaa . I tim im@@ aagh ki tempel la ken inyom i sha uhar i m@@ hi@@ di ve la . Aluer atindi a Aôndo doo u ishima sha mimi nahan u fa sha nyi ? Nahan ka sea er ic@@ egh@@ zwa ne a Aôndo ken i@@ u@@ v yô , sha iyange i eren batisema la se pase ken igbar ior cii ve fa ér se er ic@@ egh@@ zwa a Ter wase u sha . — Mbaromanu 10 : 10 . P@@ ase er inya i hiihii i ken injakwagh i Yesu la i lu yô , shi pase inja i i kpaa . Gba u se kôr kwaghbo ihyom sha ci u nyi ? Ior mba kuman er 40 nahan yange ve nger Bibilo , ken i@@ aven i hemban anyom 1@@ ,@@ 6@@ 10 , hii ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la zan zan kighir inyom i 9@@ 8 S.@@ Y . ( Shighe u Yesu ) la . Paulu nger wener : “ Se mba a zege@@ pristi u A fetyô u zungwen a vese imôngo ken ase@@ er a ase ga ze , kpa ka u i mee Un sha hanma gbenda cii vough er se nahan , saa di isholibo tsô A er ga ye . ” ( Heb . A@@ eren a Kristu nga mgbegh@@ an we u eren un tom sha mimi kpa ? Shi aluer se mba lamen a “ mba@@ a@@ yomov ” sha ajiir a ior ve ne ta@@ di sha In@@ tan@@ et la yô , kwagh ne kpaa una fatyô u vihin se . — Pasalmi 26 : 4 . Kpa anmgbian u kwase L@@ ily yange kô@@ r@@ cio u eren kwagh ne . V@@ E L@@ U A I@@ W@@ U@@ ES@@ E SH@@ A I@@ Y@@ U@@ A I I@@ V@@ ES@@ E@@ G@@ H Orkristu ugen u i yer un ér M@@ i@@ ke yô yange tese ér Yehova doo un ishima , shi suur sha a na . Ken tar u ainge ú kwagh a gbe ú sha akaa a iyolough i hembe hanma kwagh cii ne , ka ican kpishi u or hemban wan mlu u nan u ken jijingi la ikyo . M@@ saanyol u ka sea tesen amba la Bibilo ve se zua mi la , ngu a ik@@ ighir ga ! ” ( Ho@@ sea 1 : 6 , 7 ; 2 : 23 ) Ishima i Aôndo lu a mi i zungwen Mbaiserael mhôônom la zua sha ivur ne , i kaa ér : “ Or u nan ci@@ r akaabo a nan yô , nana zua a iveren ga , kpa u nan pase a , shi nan undu a yô , nana zua a mhôônom ma zungwen . ” P@@ il@@ at@@ u pine wener : “ Ka nyi i lu mimi ? ” Er Peteru a ôr kwagh ne sha ishember i tesen kwagh u a er a kar yô , tese ér kwagh ne yange er cii man Peteru nger washika na u hiihii la ye . 2 : 2 , 3 . ) ( b ) Or ka nan ker ér nana er ityom i ken tiônnongo nena ? Ken hemen yô , Yesu una kange Satan man mbatyomov mbara cii , una kende shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la . Ka i taver kpishi u den mhen ne sha ci u hanma iyange yô , ka u umbur wer u ngu tswen . ” Er Tom Wou u Pas@@ en I@@ vangeli La , 5 / 15 Aluer Yesu yange una lu ôron kwagh u mnder u shin ku u a lu sha ci u mba vea yem sha la yô , tese ér mkaanem nam mara kera ta iwanger sha kwagh u mba a va nder ve shin tar mbara vea fatyô u v@@ ô@@ son kwase shin nom ken tar u he la ga . ( Mbaromanu 13 : 13 ; 2 Mbakorinte 7 : 1 ; Mbagalatia 5 : 19 - 21 ) Kpa u ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , u tan imba inja la kera , geman ha@@ an “ or@@ he ” iyol la ka kwagh u i gbe u saa or a ny@@ ima ts@@ ombo dông ve nana er yô . Aluer or vande ng@@ un a imba m@@ tagher ng@@ ura nahan kpa , tahav mbu kwaghôron u Aôndo a lu a mi la mb@@ ua fatyô u du@@ ghun kwagh ne kera . I er u@@ iyua sha ikyev i mbam@@ zough mba ngohol u@@ iyua sha ci u mba@@ ibanave sha u wasen icombor i mba a@@ ah@@ e ne bende a ve la hemba inyaregh N@@ ai@@ r@@ a b@@ iliôn deri utar . ( b ) Ka nan se palegh u gban sha “ shighe u imeen ” ne ? Sha mimi yô , mba hen tsombor mba a kwagh u injaa u vea eren a mbamaren vev kua mbamaren vev mba vesen kpaa yô . A@@ K@@ A@@ A@@ Ô@@ R@@ O@@ N a ngise ngise , a se ter sha heen ne cii , ka a ken Bibilo ga . ( b ) Lu nyi Yehova er sha u been a if@@ er@@ kwagh shin tar shi waren tsombor u uumace ? Yo@@ a@@ shi va k@@ um anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar yô , Y@@ eho@@ y@@ ada maa due a na sha er a na un tor yô . Mba L@@ ôh@@ ôn Mba Ve Lu K@@ eren Kwagh@@ aôndo u Mimi la Cii É@@ r Ve V@@ a Tor Solomon yange kaa ér : ‘ Loho u dedoo ka u na ak@@ u@@ he a ke@@ he . ’ A nger ér : “ Mba a ishima i tse@@ en sha kwagh u Aôndo kpa ka sha gbenda u kwaghfan ga . ” ( Rom . Ka akaa a vesen a í doo u se t@@ eren ken mbamsen asev je la , er msen u sha ikyav u Yesu la kpa a hii sha mkaanem man , ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You , tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ” la nahan . ​ ​ —⁠ Mat . “ Ka sha kwagh ne je i yer ne ye , gadia Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ik@@ av je sha u né dondo Un ijime yô . ” — 1 PE@@ T@@ ER@@ U 2 : 21 . M@@ gem u Bibilo ugen gema ishember ne ér , ‘ ver ishima sha mi . ’ Ior mba ngise man mba sha ayange ne cii na jighjigh ér mbat@@ s@@ av mba eren ah@@ ir sha u bu@@ lan mbagenev . Ka i gba u or a taver ishima shi nana nôngo kwagh tsung ve nana hide a iyol ijime ye . A@@ yange a ase ne nga kwagh@@ môm a ayange a Noa la sha nyi gbenda ? I@@ ca gba ga maa S@@ af@@ ira kpa kpe . — Aer . 5 : 1 - 11 . I@@ ca i gbe ga yô , se hingir up@@ ania . Hen sev mb@@ ura , mbatomov mbara ngohol ityakerada 7 man an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av 6@@ 9 kua um@@ ag@@ az@@ in 4@@ 7@@ 9 cii ve ub@@ ôô@@ s@@ u mough u yemen shin kp@@ em@@ nger ye . Satan ngu yaren tom a to u “ mci@@ e u cian or ” la tsembelee nena ? Un di una gema a kporom hen a we , una zenden vea we ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so . ( Yes . 42 : 6 ; Y@@ ak . Ng@@ i a ajiir a tesen ape avur agen a gbe a zough sha agen la , shi ngi a ngeren u shin kpe man ijiir i í yer ér “ Bible Wor@@ ds In@@ de@@ x@@ ed ” la , ka ape i nger ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a á lu ken í cica cii la , shi ngi a ijiir i í yer ér “ F@@ oo@@ t@@ note Wor@@ ds In@@ de@@ x@@ ed ” ( ape i nger ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a á lu ken ngeren u shin kpe ) la , shi ngi a ngeren mba seer nan mpase sha atô@@ akaa 43 , kua ufoto mba ityar mba i kp@@ er yô , man ufoto mba i c@@ agh ve a c@@ agh kpaa . Ng@@ ô u E@@ ve@@ l@@ y@@ n u y@@ ese ônov at@@ er@@ atar ken mcivir u Yehova la cian or ga . Heela tseegh ga , Or@@ hemen ne una hemba , kpa a lu ken Iserael tseegh ga , m@@ hembe na la una yem “ zan zan á za ar sha ak@@ ighir a tar je . ” Ken anyom a hemban er 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan Yehova yange tôô ikyurior i Iserael , i i due ken Aberaham la ér ka “ nongo Na jim . ” Er Davidi suur sha Yehova shi iv a vangertiôr yô , shi a kaa ér : “ Me yila Yehova sha iky@@ enge , una ungwa imo yam sha icighan@@ wo na kpaa . ” ( Ps . 3 : 4 , N@@ W . ) Mayange se gba nen ken imeen i ng@@ ira ga . — Mal@@ aki 2 : 17 . Paulu maa undu Timoteu vea Shi@@ la ken B@@ er@@ ea . Ka nyi kwagh Paulu yange hemba kimbir gban gban ken washika na u a nger hen Mbakolose laa ? 2 : 5 - 8 ) Nenge er se lu a ian i@@ civirigh i civir Tor u lun a dooshima la sha wono ! 11 : 18 ; Yo@@ s . 1 : 8 ) Sha kpôô yô , se fatyô u zuan a kwaghfan kpishi hen Aôndo shi eren tom a mi kpaa . — Anz . Paulu shi kaa ér : “ U@@ wer u̱ de gbe ne sha gbashima ga , luun nen mbat@@ seen asema , shir@@ en nen Ter tom . ” ● Er nan ve kwagh a gbe Yesu sha jighjigh u se ne un laa ? Yange taver anmgbianev mba shin Betel u ken S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land la kpishi u m@@ ough@@ on undun i@@ wo i doon kenger la yemen ijiir igen . Ka a̱ nenge atesen ne sha gbenda u injaa je kpa , i nenge ér kwaghaôndo u Mbayuda man u Mbakristu la ka kwaghaôndo u mban@@ gi@@ se ; zum u ior ka vea war nengen á sha inja nga je yô , maa ve nenge er atesen a ve la cii a lu atesen a mbat@@ sev a yangen ior u seer lun a kwaghfan man a yangen m@@ ze@@ hemen u kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke kpaa yô . Peteru yange wa kasev Mbakristu kwagh wener : “ U@@ ng@@ wan nen am@@ o a noov enev sha er aluer mbagenev ken ve , vea lu mba@@ wan kwaghôron u Aôndo ik@@ o ga je kpa , á ur@@ ugh ve sha mlu u kasev vev la , á kera lu sha kwaghôron kpee ga , er ve nengen mlu wen u wang u cian Aôndo la yô . I@@ mba ishim@@ any@@ ian ng@@ ira i de ze se iyol ga . Se er nahan yô , alaghga vea hemba vendan cii . Heela tseegh ga , shi ka u vea fatyô u nyôron mbamkombo ken ijô ve i mar ga . ( Yesaia 11 : 9 ) Shighe la Yesu una bee a kwagh u a ve a ibanave la gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . ▪ Shighe u mo man iky@@ ar@@ em se lu sô@@ ôr ayol a ase la , yange m tese un dooshima sha igbenda i kiriki nena , man me fatyô u hiden eren nahan nena ? ▪ u vihin inyaregh dang dang ga ( Ôr 1 Pet . 2 : 19 , 20 . ) “ Ka va nd@@ eren mbakp@@ enev . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 24 : 15 ; N@@ W . ( Pasalmi 17 : 3 ; 1@@ 39 : 23 , 24 ) Ú ngu a amba a@@ ji@@ iri@@ gh la je ka u tu@@ nan ga . PE@@ E@@ J@@ I 27 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 3 , 1@@ 25 U lun a ‘ aeren a civir Aôndo ’ yô ka u nan Aôndo icivir í ka i mgbegha se u eren ishima na la . Mkaanem man na se vangertiôr shi wase se u suur sha Yehova . ( Pasalmi 36 : 9 ) Aôndo kaa ér ‘ sev ka mbu a av a kôr sha ak@@ ighir a tar yô , i gema u er iny@@ an@@ d@@ or i i ver ikyav sha mi nahan ; akaa cii a due ken igbar er ik@@ ondo yô . ’ U zenden sha mimi yô ka u civir Aôndo a ishima i môm je ku@@ an sha ashighe a ican je kpaa . 12 : 6 ; 13 : ​ 28 , 29 ) Alaghga Yohan@@ a vea kasev mbagenev mbara eren iyua sha er mbahenen vea kuren mbamgbe vev yô . Aluer mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga mba ve lu a inyaregh wa iky@@ un@@ ya ken ave shi zer ak@@ ondo a i@@ civirigh man mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga mba ve lu ats@@ an@@ aior mba ve zer ak@@ ondo a doon ashe ga va mkombo u Mbakristu yô , í hemba wan mb@@ any@@ ar@@ ev ikyo . A za hemen wener , “ kpa , me fatyô u pur@@ ugh ga . ” Ken atsan ne cii , m zua a m@@ sur@@ shima man kwaghwan sha igbenda kpishi . • Se kôr ak@@ ar a lun gbem sha won nena ? Ka sha ci u nan doo ú ishima yô . Mbaiserael yange ve gba ah@@ on sha kwagh u uma u ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo zan zan je yô ve hingir u waren Yehova je kpaa . • A fatyô u nan sha u mk@@ egh u keghen Yehova la a̱ hingir kwagh u iember nena ? Zum u i va m@@ us@@ an C@@ am@@ il@@ le i yem a na ken iy@@ aagh ki gen yô , nenge wener shighe kuma u una kera tema a tema ga . Ken uwer u A@@ ip@@ or , ken inyom i 18@@ 8@@ 1 , shighe u i gber Iyoukura i hiihii lu a kuma anyom ahar ga la , ngeren ugen ken magaz@@ in ne kaa ér kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh 1@@ ,000 . Ka Aôndo A V@@ eren Y@@ e — Ka Sha Ish@@ angen Ga Yô , se cica cii se lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu wase cii , nahan se sue nen hemen u Yehova , u a lu icighan Aôndo la . Er ú lu nôngon sha u eren erdoo ken tom wou u pasen kwagh la yô , ka akaa a nyi nahan i gbe u ú er@@ ee ? • Ka imba ity@@ am@@ egh ki nyi i gbe u se hemba um@@ ene ? Sha iyange la , m yer ken af@@ ishi agen sha kpo@@ you u sha utar u iyou i N@@ or@@ r@@ is H@@ all ken makeranta u vesen u i yer ér V@@ ir@@ g@@ in@@ ia T@@ e@@ ch la . M@@ sen u eren man mkaanem ma Aôndo kua jijingi na vea wase se se hemba mbam@@ shi mban shi se ‘ haa or@@ he iyol ’ kpaa . Se mgb@@ ôghom a shighe u akaa ne aa hii la kuma nena ? Er aeren a myom a se ter sha heen ne a lu a vesen nahan cii kpa , myom u Yehova a yem se sha ikyev i Yesu la hemba k@@ an u vesen cii . Lu washika u nger hen ijende na sha u zamber un yô . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 9 , 10 ) He@@ en kpa í tese ma iyenge jighilii ga . Ka iky@@ e yam u ôron Bibilo ayange ayange kpa ? * Yange a saan Yesu man mbatyomov iyol kpishi er ve nenge iv@@ or i Satan i bo la imb@@ ishi u@@ wua u u lu kpuaa kpa u taver at@@ ine kpishi la ga yô ! Kwagh ne vihi Peteru tsung ! ( Nenge A@@ kwa@@ ti u “ Se@@ kar@@ ia Nenge Mbam@@ pase mba sha M@@ nenge An@@ igh@@ eni ” la ) ‘ Lu sha agee shin sha ut@@ aha ’ man á bee tempel la ga , ‘ kpa lu sha Jijingi u TER . ’ Kanyi ia lu ikyav i m@@ ngohol u hemen u Tartor ua ngohol hemen u uumace tahav laa ? Apostoli Paulu yange veren ishima sha kwagh shi geman gbenda na u pasen ior kwagh shi fa kwaghpasen kua ityesen kpaa Ity@@ ôkyaa i môm yô , ka im@@ anger . Anyom a karen kpuaa ken ijime la , Anmgbian u kwase ugen u a lu pania , i yer un ér N@@ an@@ cy yô , yange nyôr ken zayol ugen . Diabolo kera kaan ér una na se ity@@ artor i sha won nyian ga , kpa keren u hông@@ or asema ase sha akaa a se nengen a mi la man a se ongo la kua mbamhen asev kpaa . 1 : 18 ) Kpa kwagh er vihi yô , er kwagh@@ ngeren u hiihii la a tese nahan , mbagenev venda Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la sha ci u ve na jighjigh ér Aôndo u i er kwagh na ker la ka u vihin tu , u yange timin mbaihyomov nav , zungwen ve mhôônom ga yô . 8 : 6 ) Lu nyi Paulu lu ôron he@@ en@@ ee ? U tesen ikyav yô Tor Davidi u tar u Iserael u tsuaa la yange er isholibo i vesen sha u eren idya vea B@@ ate@@ she@@ ba la . “ Z@@ an zan shighe u m bee iyol , m m@@ ende iv@@ u kpaa , de undun mo ga , Aôndo , saa me kar pasen agee a O@@ u hen k@@ ov u ua va la , man tahav O@@ u kpaa hen hanma or u nana va lu la . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 7@@ 1 : 18 . Ka ijiir i injaa i ken jijingi , ape mbananjighjigh ve lun ken bem a Aôndo man ayol a ve yô . ( Ps . 29 : 11 ; Yes . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange m vese hen ang@@ er@@ i u kiriki ugen ken kpen@@ tar u F@@ u@@ ku@@ o@@ ka P@@ re@@ fe@@ c@@ ture . [ G@@ r@@ ap@@ h / U@@ foto mba sha peeji 14 ] Alaghga Daniel yange fatyô u s@@ ônon ian sha ci na , kpa mba utar mbara yô ve fatyô ga . Ken masejime yô i pase F@@ ri@@ e@@ da , kpa ken inyom i 19@@ 44 la ud@@ as@@ enda mba vihin tu mba G@@ est@@ ap@@ o ne shi hide kôr un . Hii nan i gbe u se ver ishima u van@@ den wan ago a kwaghhenen u se henen ke ’ mbamkombo mba tiônnongo la tsuaa ? K@@ ohol cii yô , akaa a h@@ we@@ egh a sha z@@ en@@ aria a ve na la , y@@ uh@@ wa hemba iky@@ aren i kil@@ o@@ gra@@ m 19@@ 0 . — N@@ um . Mbam@@ sen mba eren hen Ter na u sha u do@@ on@@ shima la tese ishima i lu a mi i civir un la . ( Mat . Aluer ve fatyô u lamen pa@@ ase pa@@ ase sha akaa a ve ne jighjigh a mi la ga yô , a taver ve u tilen dông sha ci u kwagh u mcivir u mimi . Ka cii iniongo i i we Mbakristu tindi ér ve umbur je ne . — 1 Mbakorinte 11 : 24 . Ter na kaa ér : “ Christ@@ op@@ her lu wanye u henen kwagh a ishima kpishi . Mb@@ as@@ am@@ aria kpishi hingir u nan Yesu jighjigh sha ci u nyi ? Yehova “ Una tim ku sha won kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii . ” — Yesaia 25 : 8 . 31 Ngeren u Pas@@ en Y@@ i@@ ase Y@@ ase 47 : 2 ) Kpa nongo u ifer , u “ Or@@ bo ” a hemen u la na yô , uumace nyôr ken iky@@ a@@ ats@@ eren hegen . Kpa shi m ngu a kwagh ugen u ter@@ em lu a mi yô , ka dyako u tsombor wase u ye zan zan ikyo@@ v it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar ne . Yesu yange wa kwagh sha kwagh u ishe ér nyi , man lu sha ci u nyi ? Zum u se lu eren msen hen Yehova yô , se ‘ na jighjigh keng ser ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ’ Ka icighan jijingi shon môm môm a lu wasen Mbakristu nyian u hemban kaven akaa a mimi a a dugh hen Aôndo la , kua “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo , ” a ma ve fatyô u kaven wang ga la ye . ​ — 2 Pet . Se zua a mlumun sha mpin ne ken injakwagh igen i Yesu yange ôr yô . Ior mba Aôndo vea zua a averen kpishi ken hemen . Sha kpôô yô , gbenda u i er se la kpilighyol kpen kpen . Nahan , aluer u hen sha kwagh u ka a er mba ve vende atindi a Bibilo la yô , kwagh la una wase u u̱ tsuan kwagh u ú er yô . Se fatyô u y@@ amen uma shin zuan a mi sha iniôngon yase ga . Shin ma gbenda ngu u a fatyô u wan ing@@ y@@ at@@ u li@@ j@@ am@@ aa ? Lu se inja er se mba tsu@@ en tu@@ men shin ity@@ u@@ ngu i i ze k@@ wen@@ g nahan . ” ‘ W@@ a A@@ mise , shi I Tim U D@@ ông , ’ 10 /@@ ⁠ 15 U tesen ikyav yô , aluer iorov uhar tsua ih@@ yô ayol a ve kpa mô ve nan kuma ugen ga tsô maa tese ér mba ken bem he ? A tsua s@@ an@@ ker na a gber Mal@@ ku , wanakiriki u zege@@ pristi , a bugh nomso@@ or la to@@ gh . ( b ) Ka ikyav i lun a Yehova kôôsôô i nyi ior mbagenev ve ver se , i se fatyô u don@@ don@@ o ? Ken injakwagh i Yesu i sha kwagh u ort@@ ani@@ vor la , ka mimi sha kwagh u m@@ vese u kpôô kpôô man u ken jijingi u nyi a ere ? A pase ityôkyaa wener : “ Ve lu wan ishima u eren mo kwagh u bo . ” Yange ôr ve kwagh u una na a maa ve iyol u eren tom shon yô , a kaa ér : “ Mimi mimi je , M kaan ne ne , u nan n@@ em jighjigh yô , ityom i M eren ne , nan kpaa nana er i ; i i hembe ing@@ in je kpaa nana er , sha ci u M lu yemen hen Ter yô . ” ( Yoh . U@@ umace cii vea lu ken bem ayol a ve shi vea lu ken bem a an@@ ny@@ am@@ ev kpaa . A wa ishima anyom anyom . A̱ shi nan kpa ort@@ yom u i nenge a na ken mpase u sha mnenge ne lu Yesu Kristu sha iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough ki sh@@ aav . Nahan a lumun ér kwagh u una hii eren yô , una za iyol na una za lam a anmgbian la . ( Mat . 20 : 14 - 25 ) Vea kure ikyaa ér mbamsen mba ve er la wase ga shinii ? 2 : 17 ) Ashighe agen mbahemenev ka ve ôr kwagh u Mbashiada mba Yehova sha mimi ; ka ve kaa ér ve gba p@@ endan Mbashiada van@@ ger a ityôkyaa shio tsô . Ngu a hemen ve sha “ igbenda i perapera . ” ( Or@@ pa . 2 : 24 ) Yehova una ‘ na hanma kwagh u uma sha isharen na , a kuman un ’ sha hanma gbenda man hanma shighe cii . Mbakolose 3 : 21 kaa ér : “ De k@@ umbur nen a ônov enev ga sha er asema a̱ de yen ve ga yô . ” Loho u Tartor ngu ne mba asema a vihi ve la tahav Han@@ mô ve nan pase mba ve lu hen mkombo la akaa a nan umbur sha kwagh u nom u nan man averen a yange nan zua a mi vea nom u nan kpaa . Aluer se er nahan yô , se zua a averen je a kpiligh se iyol . Una er nan ve una nenge sha tsombor na ? Ken ishima yô , A@@ ron lu or u suen mcivir u mimi , lu or u hendan kwagh , u civir e@@ ev ga . Yange Gba u Vea Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr sha er Vea He@@ mba I@@ h@@ yom Yô 6 : 5 — Yange a nger or washika u ken myer yô , i wa un ken i@@ kpa i kange tsembelee , tsô er nan ve S@@ an@@ b@@ al@@ ati yange tindi Ne@@ hem@@ ia ‘ a washika u i@@ ve@@ gh@@ ere ’ ? ( Mpase 21 : 4 ) K@@ im kaa wener : “ Ivur ne i kô@@ rom ken ishima kpishi . Aluer se umbur er “ b@@ ou@@ ange ” a ker se tsu@@ see , se lu a m@@ pe iyol ga yô , se hemba kaven er “ ici@@ gh ” nagh ( ka myom wase je la ) ki lu a inja yô . Nyian kpa gba u Mbakristu mba mimi vea palegh aeren a a samber wuee a a har sha atesen a aiegh a u@@ kwaghaôndo shi a zough sha atindiakaa a Mbakristu ga la . Mic@@ hel@@ le : Bibilo tese mimi mba uhar mba doon tsung mban sha kwagh u Aôndo . Aôndo u a er sha man tar shi a ver atindi a kuran ve la , gba je tsô ngu . Ka a ver ishima zum u se lu henen sha kwagh na ken ishima shi wuese un la . Kpa m umbur ijiir i môm i i ter kwagh u inyom i 1914 la ga . ( 1 Pet . 2 : 21 ) Ka se tagher a mbamhen mba sha mi ga , man mba taregh , man ieren i keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ken tar u Satan ne , er anmgbianev asev mba sha ayange a tsuaa la nahan . Hii nan i gbe u se kur@@ ana ? 16 : 20 ) Mbah@@ enen Bibilo mba he@@ v kpa vea fatyô u eren kwagh sha kwaghfan . Cii man mkohol ne hii yô , i due zende a mba@@ van@@ nya mbagenev , i tese ve ajiir . Ka m@@ sur@@ shima u nyi se zua a mi ken 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 29 , 30 man Anzaakaa 28 : 13 la ? N@@ oo@@ v mba ve lu Mbakristu , mba kasev vev ve lu ga la kpa vea fatyô u yaren tom a kwaghwan na ne . M@@ kegh u ve kegh iyol u den ér nana undun ve ashighe agen sha u nengen sha akaa a tiônnongo la , ka kwagh u hange hange u una wase nan u eren tom u nan doo doo yô . ( b ) Kanyi akaa a sha la a pase sha kwagh u icighan ut@@ aha ? M@@ doo u anmgbianev asev ve doo se ishima la ngu a mgbegha se u ‘ eren tom ’ sha ci ve ye . Ka ve hemba wasen se cii zum u ka sea wa iyol sha mkombo u Iyoukura i H@@ enen shi sea wa zwa ker yô . “ Mba@@ eren tom hen ijiir i nengen sha mba@@ beenyol la ka vea nenge ér ior mba sôron or hanma shighe yô ve hemba veren ishima sha nan cii ” C@@ am@@ er@@ on : Shighe u kwaghôron u profeti ne hii kuren sha Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar la , ikyav tese wang ér ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar tseegh . Shighe u Mbaiserael lu ikp@@ an ken Igipiti la , kasev mban hemba cian Aôndo a F@@ ar@@ a@@ o , u yange na ve zwa ér a mar wan@@ nomso ken Heberu yô ve wua la . ( Ivur 7 ) Bibilo pase kwagh u iti i Yehova la ér ngi “ icighan ” shi i̱ ôr kwagh u “ icighan@@ mlu ” u iti shon kpaa sha ajiir kpishi . M@@ h@@ ôônom ma zungwen ka vegher u vesen u mlu u Aôndo je . Kwagh ugen yô , alaghga Orkristu u nan lu a kwagh ave nan yem tom kwaghpasen ape kwagh a hembe gban sha mbatomov yô , man alaghga ape nan ze tom la ka ats@@ an@@ aior a lu her ye . Sha nahan yô , gba u se pine ayol a ase ser , ‘ Ḿ “ ember ken ishimaverenkeghen ” kpa ? Samuel za ar ken Bete@@ le@@ he@@ m yô , a lôh@@ ô Y@@ ese man ônov nav iwer i nagh ku yange za a mi la . U fatyô u zuan a mbam@@ lumun kpa ? ( Yohane 16 : 1 - 3 ) Takerada ugen u pasen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken Bibilo pase ér ishember i tesen ieren i̱ í nger heen ér ‘ nenge gb@@ ev ’ ne inja na yô ér “ u nan or hiin u hu@@ nan or u i gbe u ma nan ne nan jighjigh la shi geman ijime a or u ma nan suur sha nan shi ma nan ungwan imo i nan la ; u nan or gbe@@ ev . ” ( 1 Pet . 3 : 12 ) Doo u er Ter u u sha la a lu kuran we nahan ga he ? Ka u hen u suur sha a na kpishi , shi ka wea nengen er a lu veren iniôngon you la nahan , i saan we iyol kpen kpen ! Mbayuda shin mba ve nyôr a nyôr nongo u Mbayuda , mba ve lu ken Yerusalem shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la yange ve hingir Mbakristu cii ve hide ve yem ken Roma y@@ ee ? ( Aer . Davidi kaa ér : “ I@@ ̱ saan we iyol ken TER , man Una na u asaren a ken ishima you ye . ” Ka Hanma Shighe cii Kwagh a G@@ be sha I@@ jiir i Y@@ eren Y@@ ee ? Ity@@ akerada i i dugh a mi sha mbam@@ kohol mba vesen yô Lu nyi i due ken kwagh u R@@ ú@@ b@@ ia er nee ? 4 : 4 ; 8 : ​ 20 , 21 ; 22 : 13 ; 31 : 5@@ 4 ; Yobu 1 :⁠ 5 ) Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , Tindi u Mose la na ior hemba fan kwagh u nagh ku nan tsembelee . Kpa mbakur@@ an mbara ka ve ‘ nengen ér mbagenev hemba ve ’ shi ve eren kwagh sha gbenda u tesen ér ve hemba gban ijime cii . — F@@ il . Mbashiada mba ve lu ape se lu hegen ne kpa mba wasen ma@@ ma sha afatyô ve cii sha u a zua a gu@@ da g@@ ough yô . ” Nen@@ gen a inja yase i dedoo la shi ngi un kwagh u injaa kpaa . Sha kpôô yô , kwagh u Yesu er la ka ikyav i tesen hen ior mba hen tsombor cii . Kwagh ne tese ér aluer kwagh ngu zan hemen ken tiônnongo , man se nenge ser doo u a sôr kwagh shon , nahan se za lam a mbatamen se pase ve mnenge wase yô , se er shami ga shinii ? 4 : 6 ) Nahan kpa , er se yen yô , ashighe agen ka se ôr akaa a ka se hide se vaa af@@ an@@ yô sha mi yô . Mbag@@ anden mbagenev kpa iyol ka i kpe ve u̱ wan ats@@ am ke ’ mbamkombo . Er Mbaiserael “ id@@ ye yô , asema a ve kende sha ; ka sha ci u nahan [ Yehova ] hung@@ u@@ l ve ye . ” Shin aluer ka we iyol you orgen ken tiônnongo nan er kwagh u vihin we yô , u er nena ? Ka nahan ve ku ua tser ve ga ye . ( Mateu 6 : 31 , 32 ) Mkaanem man ka ma taver ishima kpen kpen ! Yesu yange wase mbahenen nav u eren kwagh ne , shi Yehova ngu wasen se u eren kwagh ne nyian sha ikyev i nongo na . Er ma i lu nahan yô , mba ve tesen imba dooshima ne fa shi kav er akaa a lu a nan ve l@@ an@@ shima man ishim@@ avi@@ h@@ in ken uuma vev yô , kpa mba gem mba de ér akaa ne a vihi dooshima u ve lu a mi sha ior mbagenev la ga . * Se fatyô u zuan a iwasen ken kwagh u Paulu er ne , sha ci u se kpa se mba nôngon a mbam@@ yen asev . Shin er dooshima a ne akaa cii jighjigh shi a h@@ un kwagh ga nahan kpa , gba u se lu mba@@ fankwagh , nahan se wa ikyo sha kwagh u abaver a i er i nyo@@ ho yum la . Aluer u nenge wer u kuma u sô@@ ôr kwase yô , umbur u lun mbagenev “ ikyav . . . [ sha ] mlu u wang . ” ​ ​ —⁠ 1 Tim . Ka sha nyi igbenda nahan man an@@ za ase aa fatyô u seer mcivir u wang - na ? I nger sha ikyev i profeti Yesaia ér : “ U kiriki una hingir k@@ we@@ ior , man u hemban nd@@ ahar una hingir ik@@ urior i age@@ egh ; Mo TER , Me er kwagh ne fe@@ fa zum u shighe á kuma yô . ” — Yesaia 60 : 22 . Ka mbam@@ gem mba i sember van a mi mba nyi ve hembe doon we , man ka sha ci u nyi ? Ma kwagh ken akaa a i ter sha heen ne ngu yangen we u wan ikyav i m - ande u Yesu la ikyo shinii ? ( Yohane 12 : 3 ) Mbagenev kaa ér : “ Inja na nan man i vihi kwagh ne nahana ? ” Ka i tôô se shighe shi se nôngo kwagh kpoghuloo ve se wa iyol sha mbamkombo cica cii ye . De ase se nenge nen er se er kwagh sha igbenda iti@@ ar ne ken ashighe a ican yô . 32 “ Nenge F@@ o@@ to La ! ” ( b ) Mbakristu mba suur a ishima ve cii sha ana ? Er Yesu nenge azende na a ishima ishima la nyôr ken ij@@ ung@@ wen tsung yô , ishima vihi un kpishi . — Yoh . 11 : 33 , 35 . Ka nahan ga cii , gadia Yesu kaa wener : “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ik@@ ev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en . ” Alaghga Solomon yange nenge ér doo u una er wan u tor F@@ ar@@ a@@ o , sha ci u kwagh la una na iky@@ ar@@ yan i hen atô u tar u Igipiti man tar u Iserael ia hemba taver , kpa lu ityôkyaa i injaa laa ? I@@ orov mba un@@ yi@@ in mban b@@ ume kwase Roma ugen u yange nyôr nongo a Mbayuda yô ér , a na iyua i z@@ en@@ aria man akaa a injaa ag@@ enegh ken tempel u ken Yerusalem la . ( Pasalmi 9@@ 0 : 10 ) A@@ yange a orumace nga er to@@ ho yô , shi nga er m@@ ure u a karen kera fe@@ fa , man er h@@ umbe nahan . Er u lu civir Yehova sha gbashima yô , u fa er i lu hange hange u a pase “ Loho u Dedoo u tartor ne ” yô . KA A@@ SE@@ MB@@ ER kpuaa tseegh a hembe kôron ior ken ishima a ishember i “ Ter ” la ye . Kwagh ne kpa soo u tesen ér una fatyô , nahan a pine ér i na un ian i lun pania u ke@@ ke . J@@ on : A ho@@ o . Mkaanem man tese ér Aôndo nenge ér ku u mbacivir un sha jighjigh jimin cii la vihin un tsung , nahan una de ér ve cii ve kpe ga . A kaa ér , “ u ts@@ ahan yô [ un ] den ga . ” ( ivur 7 ) Icighan Aôndo u a eren kwagh u vough la una tsaha mba ve eren asorabo sha apera la kpee je . Yange ve lu tô@@ mon inya i Iserael shi ve ta ihy@@ agh ér : “ S@@ é ngohol ajiir a teman a Aôndo , a̱ hingir a ase . ” ( Ps . Er derianyom u sha 21 ne a lu yemen hemen yô , mlu u uumace u ken hemen jimin cii ngu hemban wan a wa ime . Yehova hemba kuman u se suur sha a na cii ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 9 , 41 • Ka iember i nyi yange i taver Yesu ken atsan a na , man kwagh ne tese se nyi ? ( Yohane 17 : 17 ; 1 Mbakorinte 6 : 11 ; Mbaefese 5 : 23 - 27 ) Pro@@ feti Daniel ôr kwagh ve wener mba “ u@@ icighan@@ mbaiorov mba U@@ hemban@@ sha ” mba ve ngohol Tartor sha ikyev i “ wan u or , ” Kristu Yesu yô . 6 : 14 - 16 , 22 ; 2 Pet . D@@ u@@ e ken “ Zege@@ bab@@ ilon ” K@@ era De ne nen [ mbagenev ] an@@ zughul ga . ” A@@ ts@@ am a any@@ iin a hiihii la ka u@@ k@@ we@@ legh ; i sha uta@@ an la di ka zamber shin msen . ( Pasalmi 15 : 1 , 2 ) Aluer iky@@ ar@@ yan i se ye a Or@@ gb@@ an@@ akaa ne i gba se kwagh yô , se ver ishima se lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga sha ishigh nagh . E@@ i , yange sôr kpee ga . Yange ve hungur a akaa a á er ken ijime la , nahan ve hingir u hiden eren tom imôngo . Tindi u a pasen se a to@@ ho la kor se , shi ne se ian i kuren asaren a ase a vough la sha gbenda u vihin se iyol shin nzughul a ian i mbagenev ve lu a mi i eren kwagh u ve soo la ga . Alaghga amba@@ aior la aa kaa ér : ‘ Ve kpa mba uumace mba y@@ in@@ an er se nahan . Or u civir Yehova nana fatyô u fan or u nan lu ga la nena ? Kwagh la una doo or u i tee nan tom ne ga he ? Aluer ka u nahan yô , suur sha Yehova shi er msen wer : “ T@@ aver uma wam sha erdoo Wou , sha er me kura mpase u sha zwa Wou yô . ” — Pasalmi 119 : 8@@ 8 . Nenge ase ikyav i anmgbian u kwase ugen u ken tar u Amerika , u i yer un ér Jo@@ y@@ ce ne . ( Pasalmi 1@@ 45 : 7 – 12 ) Se nenge ser hingir kpee u se pase iwuese na shi se yôô “ aeren a Na a age@@ egh ” hen mba ve kegh ato a vese cii . — 1 Peteru 2 : 9 ; Yesaia 43 : 21 . Nenge er a lu kwagh u i@@ ember@@ egh u nengen er Yehova una lu a vese kôôsôô , shi una yima se sha shighe u una tim mbaaferev kera la sha wono ! Takerada u i yer ér enc@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la ker ah@@ ab@@ a ér , ior yange ve kpe ken Ity@@ av mbi Tar cii mbi sha uhar la je kuma m@@ iliôn 60 . N@@ ine@@ ve lu gar@@ tamen u Tartor u A@@ shi@@ ria . Ô@@ no@@ v mba Ru@@ b@@ en di yô , “ inya aver zwa u i , m@@ en@@ a ve . ” Nahan u se den ser uwegh ase@@ gh ku im@@ es@@ egh ku fa kwagh u ku y@@ an@@ egh ku lu eren ga la inja na yô , se de yôôn iyua i se lu eren ser se wase mbagenev la ga , shin sea er i u wasen mba ve lu ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea vese , er uwegh ku im@@ es@@ egh a uwegh ku iy@@ an nahan kpa , se de yôôn ga . Ng@@ ô@@ k@@ yo@@ son : Tim , wea ya kwagh a bee yô , kura a@@ gb@@ ande za k@@ ire . Shin er aka@@ au@@ ma a shin tar ne a lu kposo kposo nahan kpa , se@@ ma@@ kwagh u ka u na ve vor u aka@@ au@@ ma ne u bee a la ngu kwagh@@ môm , shi se@@ ma@@ kwagh ne na yô , aka@@ au@@ ma ne za hemen u lun sha an@@ za a a vough sha ikyo@@ v ikyo@@ v zan zan nyian . Umbur wer Yehova una fatyô u eren tom ken a we , nahan b@@ enden a asaren a ou . 43 : 9 . ( Yesaia 43 : 10 - 12 ) Aluer se sôn jijingi na shi se er akaa a zuan sha jijingi shon yô , se hemba lun a mk@@ om u vesen cii . 10 : 13 ; Yuda 9 ) Ka un a lu “ W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii ” ye , shi ka un kpa a lu “ I@@ mo ” shin Or@@ shua u Aôndo ye , man ka un kpa Yehova yange yar tom a na sha u gban akaa agen cica cii ye . ​ ​ —⁠ K@@ ol . Yesu lu tôndo zwa ér : “ Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na [ u̱ Aôndo ] , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” Kpa Mkaanem ma Aôndo maa ng@@ ur@@ en s@@ aren nan kua “ kwaghyan u taver ” kpaa yô — ka mkaanem ma vi@@ an ma ken jijingi je la — nahan ica a kera gba ga je tsô nana vi@@ a ken jijingi . A@@ tô@@ akaa a tesen m - iv u e@@ ev mbu ken m@@ ny@@ am ma Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar ma ma lu iv@@ in la tese ér se mba ke ’ ayange a masejime nena ? I@@ gb@@ ur ka gb@@ ough shin ka iy@@ ô@@ gh ki ka i tôndo ki vough , nahan ki wase or shin z@@ end@@ en@@ ya u tôôn ikyav mbi mbi yo@@ ho kpishi yô . Aluer se suur sha Yehova yô , Bibilo i i̱ lu Mkaanem nav la kpaa se har sha i̱ a ishima i môm . Kpa i saan se iyol sha ishimawan ve la . Ng@@ ô kwase u mough ken vegher ugen u tar la lu ikyua a na , er zende v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da nahan kpa , lu nôngon sha it@@ you her tsô . A̱ shi nan kpa , Yesu yange lamen vea Ter na hanma shighe , nahan ve soo ayol a ve tsung , ken anyom a a gande u ôron , a ve lu imôngo la . U@@ umace mba ve yen ne vea fatyô u yiman ayol a ve ga . Ieren i hông@@ or@@ ough i ngise or nan e̱r cii ve nan mase eren ivese la ka ityôkyaa i Ruamabera a lumun ér a fatyô u p@@ aven ivese la ga , di vough e̱r aluer yange kwase la nana̱ gba m@@ à angev shin nana̱ y@@ è@@ r iy@@ av mbu orgen nan we nan zum u nan kohol iyol i iv@@ es@@ egh la je kpa í l@@ ú ityôkyaa i p@@ aven ivese ga nahan . Iyol i H@@ id@@ en a mi I@@ jime Ng@@ i W@@ asen Se u H@@ im@@ en I@@ y@@ ongo Se soo ser mayange se ôr shin se er kwagh u una tese ér non@@ go@@ ior ugen hemba doon a ugen ga . ( Mbaefese 4 : 22 - 24 ) E@@ ̱r á hen u kôron iyol tsaha yô , maa a hii u nôngon a mbamzeyol nav mba m@@ á@@ n ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov la . S@@ aa se lumun a ishima yase ser a̱ er tom ken a vese . • Kanyi se fatyô u nan i̱ a fatyô u karen sha naagh ku nan@@ den ku yange or kar a ishima nan na laa ? ( Mbaromanu 8 : 28 ) Er Yehova a lu Aôndo u fan kwagh u ken hemen yô , a pase “ akaa a a lu a vande eren ga la ” “ hii sha mhii zan zan mkur , man hii sha ayange a tsuaa la je . ” I mar Anmgbian G@@ u@@ y P@@ i@@ er@@ ce hen ger@@ i u A@@ ub@@ ur@@ n , kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , ken tar Amerika , sha iyange i No@@ ve@@ mba 6 , 19@@ 34 , shi i er un batisema ken inyom i 19@@ 55 la . Paulu wa kwagh ér : “ Er se luun ken mimi sha dooshima yô , sé vesen sha akaa cii ken Un u A lu ityough [ la ] , ka Kristu je la . ” Apostoli Paulu u yange henen Ruamabera tsung la kpa l@@ ù kav kwagh ne . I@@ y@@ ua i Tom u Kwagh@@ pasen Satan yange ôr kwagh u akaa a Yobu lu a mi la , kpa hemba veren ishima sha u vihin mimi u Yobu . Shighe u i mar Yesu la , A@@ na lu anyom 8@@ 4 , shi lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol kpaa . ( E@@ s@@ era 7 : 10 ) S@@ é sôr asema ase nena ? Ka sha nyi igbenda nahan P@@ ri@@ shi@@ la á ver ikyav i dedoo sha ci u anmgbianev mba kasev ny@@ ian@@ a ? Un kua mbagenev yange ve lu yemen u za iin sha ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo , kpa awashima ve la b@@ unde . Ter ugen kaa ér , “ Ka mea vande wan iyol yô , hanma or nan kav kwagh u se hen la tsembelee . ” I@@ so@@ u henen kwagh sha gbenda u ken jijingi ga . Yange anmgbianev mban vea za hide zende ve u ut@@ u ne yô , nyi i za hem@@ ene ? Ka inyom i sha iky@@ undu i m@@ tem@@ tor u tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta . Nahan kpa , de hembe henen sha akaa a nan we ishim@@ avi@@ h@@ in ga , gema umbur wer Yehova hemba fan kwagh u una er a mba ve de u dondon atindiakaa a na sha apera la , er se nenge ikyav sha kwagh u yange er a Mbaiserael mba ve undu un ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la nahan . — Heb . Aluer se mba suur sha Yehova a ishima i môm yô , una wasen se hanma shighe cii . Aôndo ngu a er tom kpoghuloo , sha er kwagh u a kaa la una kure sha zwa na vough yô . Shin or u ishima i yen nan nan ure gb@@ ú@@ ù@@ ù kpa nan b@@ undu mbamkombo ga la di ye ? Paulu yange umbur Mbakristu mba ken Roma ér aluer or ngu tesen ior kwaghaôndo kpa nan gema nan ngu eren kwagh ugen kposo yô , nan ngu “ tu@@ h@@ wan ” iti i Aôndo . — Mbaromanu 2 : 21 – 24 . Er i lu “ mba@@ wa@@ sen@@ mhen imôngo ” ve lu hemen hanma vegher u tom u Tartor ne yô , kwagh ne wase kpishi je ! — Anzaakaa 15 : 22 ; 24 : 1 – 34 . Mayange De H@@ ung@@ ur I@@ yol@@ tseghan man B@@ atisema Wou u Ú Er la Ga ( b ) Ka ishimaverenkeghen i nyi Yehova a ver sha ci u Mbakristu kpishi ny@@ ian@@ a ? Een , i nder ve za mba sha ke ’ uma u sha inja i jijingi , kpa “ mbakp@@ enev mbagenev ” yô vea lu shin tar . — Mbafilipi 3 : 8 - 11 ; Mpase 7 : 4 ; 20 : 5 , 6 . Doo u se umbur ser , ka iveren i Yehova ka i na ve or za iky@@ ura ken jijingi ye . — Anz . • Ka akaa atar a nyi se hen hen Yesu sha kwagh u ngohol jijingi u A@@ ôn@@ doo ? M va kom anyom pue - kar yô , m hen kwagh u Ter wase u sha , u a hembe cii shi a kpe sha won ga la , nahan ishima gb@@ am sh@@ imi . — H@@ a@@ b . 13 : 24 - 30 ) Se fatyô u fan ve jighilii ga . Umbur kwagh u Yesu lu ôron ve va ôr injakwagh ne la . * Yange B@@ lo@@ s@@ som lu wan@@ kwase u lun anyom 18 tsô gba henen ér awambe zua un a gumor ugen ken tiônnongo na . M@@ ne u nan jighjigh shi eren sha atindiakaa a Bibilo la una na se hingir yôugh@@ yô@@ ugh ga , kpa una wase se u zuan a kwagh u se kure u@@ gb@@ ayol asev yô . Ve hen a mo ac@@ in imôngo yô , a lumun ér i hen Bibilo a na . Hanma or ker a ven nana̱ fa er nana er kwase u nan iyol i nan sha icighan@@ mlu man ikyo i wan kpaa ” yô . Ka kwaghwan u nyi yange Paulu wa sha kwagh u dooshima ? Ka Ity@@ ôkyaa I Ny@@ i I Ne Ve Ú Lu A Ishim@@ averen I@@ ̱ V@@ a L@@ un Ken Paradi@@ so ? Ú ngu cian Aôndo sha mimi shi nan un icivir sha igbenda i i ter sha heen ne cii kpa ? ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 ; Or@@ pasenkwagh 7 : 20 ; Aerenakaa 20 : 28 ; Yakobu 3 : 2 ) Sha ci u nahan yô , alaghga kwagh u mbatamen una kuma ior mbagenev ke ’ tiônnongo ga . PE@@ E@@ J@@ I 22 S@@ aa mcivir u Yehova una lu se kwagh u hiihii , ka nahan man se er e̱r Yehova a soo la vough ye . Tsô , á kaa wener : “ H@@ ire hen ya wou doo doo ; nenge , m ungwa imo you , m rumun we kpaa . ” — 1 Samuel 25 : 2 - 35 . Kristu man mbah@@ e@@ men a na imôngo mbara vea lu a nyi tom ke ’ hemen zum u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la ua bee kera yôô ? N@@ om man kwase la ve fa ér aluer ve fatyô u lôh@@ ôn mbagenev mba ve civir Aôndo a ve imôngo ga je kpa , vea fa er i lu sha apera ga yô . — Or@@ pasenkwagh 7 : 9 . Aluer kwase wou shin or@@ ya wou ngu henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova yô , de cie wer kwaghaôndo u a za we ave ne una vihi ivaa you ga . ( Mbafilipi 2 : 4 ) Zum u mba ken tiônnongo ka vea er sha kwaghwan ne yô , hanma or nan hingir u eren erdoo . Yuda pase ér : “ M@@ i@@ ka@@ el ort@@ yom u Sha u tamen la , zum u a lu nôngon a di@@ abolo , lu kp@@ el@@ an ik@@ yom i Mose la yô , a kera ci@@ h@@ i a ôr un ijir i sha m@@ to@@ ho ga , kpa a kaa er : Ter A̱ yange u . ” Nahan kpa , ashighe agen ka u lu a mbamtaver . 6 : 1 ) Doo u se wa ikyo zum u or u van mbamkombo asev nan hii u me@@ en se ér se ker mba@@ ah@@ ab@@ a sha akaa a Bibilo i pase ga la , shin se̱ ôr akaa a g@@ es@@ egh@@ ee sha iyol i mbatamen shin mbagenev mba civir Aôndo yô . — 2 T@@ es . Se fatyô u henen akaa kpishi sha gbaa u ts@@ ahan ônov la sha u timen sha gbenda u Yehova yange tsaase ior nav la . — Duteronomi 32 : 4 ; Mateu 7 : 11 ; Mbaefese 5 : 1 . 11 : 2 - 5 ) Sha Tindi u Mose yô , ve kuma u a wua ve . ( L@@ ev . 20 : 10 ; D@@ ut . Er@@ doo una fatyô kôron mba@@ ah@@ end@@ anev sha m@@ tema er “ ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger ” nahan , man alaghga vea de u ts@@ wa@@ men mbacivir Aôndo je kpaa . Hii sha ashighe a tsuaa la je i pav takerada u Pasalmi ker hingir ur@@ u@@ amabera at@@ aan , ka ve je ne : ( 1 ) Pasalmi 1 - 41 , ( 2 ) Pasalmi 42 - 7@@ 2 , ( 3 ) Pasalmi 7@@ 3 - 8@@ 9 , ( 4 ) Pasalmi 9@@ 0 - 10@@ 6 , ( 5 ) Pasalmi 10@@ 7 - 1@@ 50 . ( b ) Lu nyi Yehova er sha u nengen ér i er ishima n@@ aa ? ( Pasalmi 1@@ 27 : 3 – 5 ) I@@ mba msaanyol la been mayange sha won ! Se kpa gba u se pine ayol a ase ser : ‘ Kanyi i lun a mo@@ o ? ( b ) ke ’ inyom i 6@@ 6 S.@@ W . nena ? Davidi kpa sôn ér : “ T@@ ER@@ E , nam , m@@ ̱ fa igbenda You . ” ( Ps . ▪ ‘ Kwagh Ne A Lu Ne Iyange i Umbur ’ 13 : 25 , 38 , 39 ) A shi nan kpa lu to@@ ho u i yer er a@@ y@@ anger la Yesu or injakwagh sha mi ér ka iv@@ or i bo ye . Er u fe nahan , ka môm ken ityesen i vesen i Mbakristu je ne . U tesen ikyav yô , ngeren ugen kaa ér , “ M ver u doo doo ken iti i Y@@ ah@@ we@@ h u Sam@@ aria man a@@ sh@@ era na , ” ugen di kaa ér , “ M ver u doo doo ken iti i Y@@ ah@@ we@@ h u T@@ e@@ man man a@@ sh@@ era na ! ” GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : M hiin Bibilo i henen yô , m kange ishima mer me de m@@ sô@@ rom ma man . Kristu yange kaa a apostoli Peteru ér : “ T@@ aver anmgbianev ou asema . ” Davidi yange lumun ityom i kpilighyol i Aôndo la nena ? Se@@ te@@ mba 13 - 19 , 20@@ 10 Ior mba ve mough sha ajiir a ve , ve ve t@@ w@@ ev hen haregh wase tese isharen i henen Bibilo , nahan ve kohol se u civir Yehova . Er nan ve Mose kera kuma u hemen Mbaiserael nyôron a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la ga , kpa lu nyi gema nenge a mini ? Ka se ken ishima er apostoli Paulu kpa lu un ve kaa nahan ér : “ I kighir mo a kighir je . Bibilo tsengaôron ér mbahemenev mba@@ adu@@ av vea due , nahan í kohol ve cii í yila ér “ or u vendan atindi ” man “ wan u mtim . . . [ u ] Ter Yesu Una wua un . . . man Una tim un kera sha m@@ ve Na man m - ande Na ” la . — 2 T@@ es . ( Yes . 55 : 11 ) Nahan aluer Aôndo kure uityendezwa nav sha shighe u se soo la ga yô , a gba u se wa shima . 33 : 2 - 9 , 12 , 13 , 15 , 16 . ( Yohane 14 : 30 ) Mayange je Satan a̱ de lu a ma ity@@ ô@@ kwagh sha a vese ga ! Ka i@@ aven i vesen i nyi Yesu a lu sha mi sha , man kwagh ne taver se ishima nena ? Akaa a In@@ j@@ aa a ken Tar u He La Kpa doo u se gbidye kwar sha zamber u Davidi ne . Ka amba@@ akaa a ka i shi ngeren sha iyol i Mbashiada mba Yehova je la . A lu Mbakristu cii vea tsu@@ me y@@ ee ? Jighjigh u Nan u Kwase U@@ gen He@@ mba Kwagh@@ ts@@ eren Kpa shighe u or vese kwase shi kwase nan vese nom kera je kpa , gba u nana za hemen u kuran tindi u Aôndo a we ér se civir ter wase man ngô wase la . U ongo icin i wanakiriki u jighjigh a te sha kwagh u In@@ tan@@ et la kpa ? Heela tseegh ga , mbaaferev kpa vea na mbagenev vea hingir mba@@ eren af@@ er , nahan if@@ er@@ kwagh ia za hemen . — Anzaakaa 1 : 10 - 16 . I maren hen ti@@ ôn@@ tar u D@@ r@@ en@@ the la ken inyom i 19@@ 27 , se lu uta@@ ankar@@ uhar , mo m lu u sha un@@ yi@@ in . Sha nahan yô , gba u vea za hemen u eren tom a mkav ve u ken ishima la . U keren perapera u Aôndo la kua u se nôngon ser se dondon atindiakaa a na a vough la , ka u dondon atindiakaa a ase ga . ( Mbagalatia 3 : 8 , 9 ) Nahan a fatyô u tôôn ér Aberaham ka ter wase , sha ci u jighjigh u nan na la ka ikyav i se dondo yô . ( Pasalmi 119 : 1@@ 20 ) Ka se tese ser se mba cie Aôndo sha icivir sha u palegh akaa a a ker á ihyom la , man kwagh ne ngu hange hange sha ci u saa mbatomov nav vea cia un nahan keng ve una kura ve ye . Sha mb@@ ee u anyom 1@@ ,@@ 6@@ 00 la , any@@ iman gba kpoghuloo her atô u mba ve na jighjigh ér ngeren ne ka u Jose@@ ph@@ us man mba ve nenge ér ka u na ga la . Satan shi h@@ ônon se sha inyaregh ki keren kpaa . Hen shighe ne i mar un kuma iwer ihi@@ ar . D@@ ugh u pinen ior mbampin sha inja kera je kpa , se fatyô u taver ior asema ser ve lam sha u ôron kwagh u una kôr ve sha m@@ tema yô , nahan keghen ato sha kwagh u vea ôr la . 1 : 1 - 3 ; 1 Tim . Nahan m soo mer a kura mbi cii man una za y@@ av ye . ( Ekesodu 20 : 17 ) O@@ ru@@ m@@ ace môm nan ngu a tahav mbu kighir or ér nana kura tindi la ga , sha ci u or môm fa ishima i orgen ga . Nyian ne yô , ayange kar mcivir u mimi sha won kpen kpen , je hemba e̱r yange kar zum u mbaapostoli lu uma zan zan ve kar kpen la . ( Mbaheberu 10 : 26 – 31 ) Sha nahan yô , mhen u eren kwaghbo tsô kpa a de lu ken a we ga . Sha nahan yô , doo u a kpiligh se iyol er mhen u Yehova a kaha a u wase ica je nahan ga . Anmgbian u kwase ugen ken E@@ ti@@ op@@ ia yange yar tom a takerada u Bibilo Tese la nahan hemba ah@@ endan nena ? Sha kpôô yô , ka sea iv asaren ne nahan i saan se iyol kpen kpen . Ter u An@@ c@@ ôgh@@ olo@@ v Habak@@ u nenge m@@ ny@@ im ma kwagh@@ hum@@ an@@ doon lu duen sha ity@@ or@@ y@@ ough i ad@@ ô@@ a@@ ya á a kase un la . Shighe u a@@ ah@@ e a er yô , alaghga ú tagher a or u i lu hange hange u a wase nan fese yô . Alaghga ve soo u maren mbayev kpishi ga . Kpa er Noa mar ônov kera , ve vese shi ve vôso kasev yô , alaghga hen shighe la mase shin di anyom 40 shin 50 nahan u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma a va . N@@ ana hen kwagh ken akaa a a we nan a@@ gbe la , nahan kwa@@ gen nana palegh a . Paulu nenge zayol na ne nena ? Awa@@ shima u vesen u i henen Bibilo a or yô ka u nan kpa nana̱ hingir or@@ tesen . Shi kwagh u hemba ci@@ er iyol je yô , lu tar u A@@ shi@@ ria u wan ifer , ú yange ú ver ishima ú lu keghen a kegh hanma ian i í dugh cii sha u ua samber a tahav mbu ú la . Doo ú kpishi er Yehova ti a lu inja nahan ga he ? Nyian ne , Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu nongo u sha uhar ne la mba been iyol . 5 : 1 - 3 ) Or u nan lu ikyum@@ u@@ ile ikyav ken tiônnongo yô , ka nan palegh mhen kua hanma ieren i bo cii . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Ikyav i tesen yô , time sha kwagh u Yeremia la . Kape nyian kpa a s@@ ú@@ é@@ n Mbashiada nav je la , shin shighe u tôv@@ ac@@ an ka una tser ve tsung je kpaa . Shi doo u se umbur ser , “ ken ijime i iyol@@ gen@@ gese [ shin iyol@@ mor@@ on ] yô , ka mtim . ” — Anz . Tindi u Mose la pase ér ag@@ ar a waren ker la nga sha ci u or u nan w@@ oo or ab@@ u tseegh . ” ( Anzaakaa 2 : 1 , 2 ) Mkaanem man tese se nyi ? Mbam@@ zough mba orumace — mba@@ ̱ ve lu gbe@@ ke@@ ke inja er “ u@@ tse@@ mbai@@ w@@ oo@@ v ” man “ u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ ag@@ ung@@ u@@ v ” mbara je kpa — vea yô@@ h@@ ôr kera . ( 2 Kor . 4 : 1 ) U ngu mon@@ don iengem i Yehova sha ieren you i dedoo man sha u duen kwaghpasen hanma shighe kpa ? ( 2 S@@ am . 13 : ​ 28 - 33 ) Nahan kpa , aluer se mba ‘ mba@@ fankwagh ’ yô , se hen sha iti i alaghga kwagh ne una vihi ma or shin nongo la . Paulu yange yar tom a zamber u sha ishima i môm shi hen sha kwagh a ior sha mimi sha er una ‘ ôr kwagh ken Ruamabera ’ yô . ( Aer . ( Ps . 31 : 5 ) Mba@@ yev nav doo un ishima , nahan ka i doo u un u tesen ve mimi sha u una hemen ve sha hanma gbenda u uma cii , hemban je yô , sha kwagh u mcivir . ( Tit@@ u 3 : 2 ; Yakobu 3 : 17 ) Aluer or@@ maren soo u taver wan u nan ishima yô , gba u nana ôron ‘ kwagh sha mimi . ’ I@@ orov udubu imôngo na ayol a ve u sôron mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ ev kua uiky@@ asen vev kpaa , sha er ajiir ne a kuma u nyôron mkohol her yô . ‘ Y@@ a na ’ : Y@@ a na la ka mba i lu koson ve sha kwaghyan u ken jijingi ne cii yô , ka mba i shigh ve mkurem kua mba ve lu iyôngo igen la cii Se fatyô u eren tom a iyua ne sha u taver mbagenev ishima nena ? I@@ aven i sha 2 i ken an@@ takerada u So@@ o la na mlumun sha mpin u hange hange u̱ Ka An Nan lu Aôndo ? 2 : ​ 8 - 13 , 15 , 18 , 19 ) Nahan kpa , shighe kar yô , Yehova kaa a Yosua ér “ gir@@ gar una yô@@ h@@ ôr . ” Gba u se umbur ser tom u se lu a mi u nengen sha icombor yase man u civir Yehova la cii ka ityom i i hembe lun hange hange yô . 4 : 3 ) Diabolo ngu a h@@ ôn se sha igbenda kposo kposo . Ka Or@@ hemen wase u a lu ityough sha m@@ te u tan iv@@ or i mimi u Tartor yô . Sha nahan yô , mayange K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Ge@@ man Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la una fatyô u du@@ ghun iti la ken Bibilo kera ga , sha ci u ngi a inja . Yesu iyol na kpa yange zua a msaanyol sha u eren ishima i Ter na u sha la . • “ Or@@ l@@ ôôn man or@@ su@@ nd@@ an [ ka ve ] ember imôngo ” nena ? Saan se iyol kpishi u wasen ior mba ve lu mar@@ nya u tar u Au@@ str@@ al@@ ia la u henen kwagh u Yehova Aôndo . 32 : 1 , 2 ; Heb . ( b ) Hii nan ve a fatyô u kaan ér alaghga Kor@@ aki yange l@@ aha ian na i ke ’ m@@ ser@@ akaa u Aôndo laa ? Á kaa wener : “ Ken masetyô yô , ne cii lu nen ishima i môm , shi lu nen mba@@ zung@@ wen@@ mhôônom ; doo nen ayol a en er ka anmgbianev nahan , lu nen mba mhôônom ma ker ve ; shi hide nen a ayol a en ijime kpaa . De kera or@@ on iyev sha ifer ga shi de kera or@@ on iyev sha ity@@ uh@@ wan kpaa ga , kpa gema veren nen a ver ior dedoo , gadia ka sha kwagh ne je i yer ne ye , sha u né ya dyako u iveren i dedoo yô . ” Sha ci u ka sha tahav mbu uumace se suur ga , kpa ka lun sha hemen u icighan jijingi , ka nahan ve se lu zan hemen u vesen ken mkav wase u kaven Ruamabera man ken m - er u eren ishima i Aôndo ye . Ka icighan jijingi u Aôndo yange mgbegha ior ve ve nger Bibilo ye , nahan ka i shi ia wase se u fan Bibilo ye . Kwagh ne na yô , ve va kav er isharen i bo i hii u vesen ken ishima ve yô , nahan ve dugh isharen la ken ishima ve kera . — Ps . Tor Solomon yange tema tor ken Yerusalem . Inja i Yerusalem ér bem u “ A@@ vegher A@@ har . ” Ka sha igbenda i nyi nahan mlu u sha ayange a ase ne a lu er sha ayange a Noa la nahana ? ( Nenge ngeren u ken Awa@@ ke ! Ka maan mbatyomov mba@@ age@@ ev iyol kpishi u wuese Yehova , nahan ka se uumace mba k@@ ak@@ a ve se tôô ser se gande u wuese Yehova y@@ ee ? Lu karen akaa ahar a a lu kposo kpa á gem a zough kwagh môm sha gbenda ugen yô . Ashighe agen Satan ngu a ta num sha a vese sha shighe u se taver ken jijingi ga yô . Sha iky@@ aren i sha uhar la , lu ai@@ ve tseegh lu tse@@ gh@@ e tse@@ gh@@ e ye , kpa inya yô , gba av@@ ure . 3 , 4 . ( a ) Ka hanma shighe Mbah@@ enen Bibilo yange ve tôô iti i he , man yange ve nenge i nena ? Shighe kar yô , Ng@@ ôm man an@@ ng@@ ôô@@ v av at@@ ar@@ atar er batisema . ( Se@@ kar@@ ia 9 : 9 ; 11 : 12 ; 13 : 7 ) Er se gb@@ i@@ di kwar sha akaaôron a profeti a a k@@ ur sha Mesiya , a Se@@ k@@ er@@ ia a er ne nahan , jighjigh wase taver ga he ? Heela tseegh ga , gba u se hide a iyol yase ijime ve se kaa ser , i wase se shighe u ican i tser se la ye . Kpa ken masejime yô , kwaghwan u Bibilo , u a lu ken 2 Mbakorinte 7 : 1 la bende a mo kpishi , nahan m kange ishima mer me wanger iyol yam sha “ hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii , ” tsô m de u man iky@@ a kua ta@@ av . Nahan ve dondo ikpelaior ityô ga , ve gema ve ver se ikyav i doon tsung nyian . — N@@ um . Nahan kpa , kwagh u nom man kwase u ve mar wan sha u wan az@@ en@@ awambe ken iy@@ av mbu kwase , ve az@@ en@@ awambe agen a ne@@ er , ve ko@@ so her la kaha kposo . Aluer se time sha pasalmi ne vighe vighe yô , se zua a mlumun sha mpin ne , shi se fa kwagh u se er ve se kpa se za iky@@ ura yô . ( Ôr 1 Peteru 2 : 21 ; 3 : ​ 1 , 2 . ) I@@ b@@ aver igen shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca kaa ér : “ M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee m@@ á ma k@@ ough ajiir kpishi ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e la kpaa ma bende a anmgbianev asev mba ken Kristu kpishi . ( Mbaromanu 5 : 14 ) Nahan cii kpa , Yehova ka Aôndo u perapera man u lun a tahav tseegh ga , kpa shi — hemban cii je yô — ka u dooshima . Doo Yehova a mba ve “ suur sha a Na ” la ; sha nahan yô , shighe u se va fe Aôndo la kpa , gba u shi se za hemen u kohol imôngo vea mbagenev mba ve fe un la hanma shighe ken tiônnongo . ( N@@ ah . Aluer kwaghôron u profeti la ngu ken takerada u Se@@ kar@@ ia yô , er nan ve yange kaa ér ka Yeremia ? Se fatyô u eren kwagh ne nena ? A shi nan kpa u ngu a ônov . 2 : 6 - 9 ; 45 : 1 - 4 . 12 : 13 ) U eren a mba@@ van@@ nya dedoo la wa u eren akaa a kiriki sha ci u ior hanma shighe ker . S@@ ea fa hanma kwagh ga je kpa , se fa uityendezwa mba Aôndo kpishi , mba ve pase er uma una lu ken Tartor u Aôndo , mba se fatyô u ‘ veren ashe ’ a mi yô . ( Luka 10 : 31 , 32 ) U@@ pristi yange ve eren tom ken tempel u ken Yerusalem la , Mb@@ al@@ ev@@ i di wasen ve tom . 3 : 14 ) Aluer Yehova ngu gar@@ utya wase yô , se “ tema doo doo , ishima ia yô@@ h@@ ôr [ se , se ] kera lu a mciem ma cian ican la ga . ” ( Anz . Shighe u Yehova gba or man kwase sha ikyev i Wan na la , awashima na lu u ve mar ve iv tar cii . ( Gen . Sha ashighe a karen la , Aôndo tin@@ d@@ in ve ér ve tim mbaaferev . Se er tom ne zan zan nyôr ken inyom i 19@@ 7@@ 5 , shighe u tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e hingir sha tse@@ ene@@ ke na , kera lu sha ikyev i hemen u tar u P@@ ort@@ u@@ g@@ al ga la . Wan lu shir@@ en Ter na tom saan saan “ er or u fan tom nahan . ” Una na se je a “ hemba kwagh u se sen shi se lu henen la ica je kpaa . ” ( Ef . Kwagh gba Aôndo a mo je he ? A@@ in@@ ge kpa sha gbaa u ke ’ jijingi yô , mbacivir Yehova umiliôn imôngo mb@@ á er ‘ u@@ shir@@ mbaiorov ’ nahan . ( Pasalmi 10@@ 3 : 20 ; Yesaia 6 : 1 - 3 ; Ese@@ kiel 10 : 3 - 5 ; Daniel 7 : 10 ) Ior mba ken jijingi mban mba wasen uumace sha nyi igbenda ? — Mpase 5 : 11 . We u tagher a imba kwagh ne nahan u er nena ? Ka i gbidye ish@@ wa i i taver ag@@ on@@ go@@ l ga la sha gb@@ o , nee di sha a@@ ga , kpa s@@ am u@@ y@@ ia u u taver ak@@ or yô ka i sho@@ ghul a sho@@ ghul shin lu . M@@ lu u kôôsôô ua zough ior mba hen tsombor imôngo la kpaa ka gbenda ugen u nengen a ieren i dedoo i mbagenev . Kwagh ne una er kpee sha ci u un u a til kwagh ne ken ijime ne ka Yehova . MB@@ AT@@ Ô@@ V@@ O@@ N@@ KW@@ AG@@ H@@ F@@ AN mb@@ á keren gbenda u fan akaa a ken myer a kwagh u tar sha won cii , nahan , kpiligh ve iyol sha tahav mbu m@@ tse@@ e mbu as@@ an a ningir se ne a lu a mi kpishi la . Ka mimi , nongo u Yehova ka u wa ago sha er a va maa A@@ you a Tartor man af@@ ishi a bran@@ ci kua ityom igen ken mcivir u Yehova yô . Kwagh@@ henen . . . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba va karen yô , Davidi hingir tor u ik@@ we 12 i Iserael la . Shighe kar yô , Paulu shi wa Mbakristu mba ken K@@ orinte kwagh ér ve hide a or la ken nongo u Kristu . Aluer iy@@ ongo zua u a ma anmgbian nahan u er nena ? Se na mlumun sha mpin ne ken ngeren u a dondo la . Yehova Aôndo ver ikyav i vesen i ieren i dedoo . Yehova lamen a vese nena ? Alaghga u er msen wer Yehova a na u tahav man kwaghfan . Yehova yange de ér mbacivir un sha mimi ve ya ican sha ci u nyi ? ( Yohane 4 : 23 ) Shi a gba u mayange je se nyôr iyol ken p@@ ati u eren man ityav mbi nôngon ga , vough er Yesu kpa er nahan . — Ôr Yohane 17 : 14 . 20 : 28 ; Y@@ ak . 5 : 14 , 15 ) De nengen wer , aluer u ker iwasen i ken jijingi hen mbatamen shi u ôr ve zayol wou u vesen u ú lu a mi ken ivese la yô , we man or u ú vese la ne kera lu a icivir hen a ve ga ze . Yange ma ve kenger e̱r tar la lu iky@@ ôm nahan ma ve su@@ gh Yehova kpishi sha er yange lu koson ve yô . Mba ker ken inyom i 19@@ 5@@ 9 yô , i m@@ us@@ an se man mbam@@ ishen mbagenev uhar , Ar@@ tur@@ o L@@ ever@@ is kua anmgbian wam A@@ ng@@ el@@ o , i va a vese hen Mo@@ g@@ ad@@ ish@@ u , gar@@ tamen u tar u S@@ om@@ al@@ ia . Shi@@ la man Paulu ve taver anmgbianev asema cii ve mase duen ken gar la ye . Se fatyô u nan uityendezwa mba ken Bibilo mban jighjigh sha ci u ka Aôndo iyol na a ne i nger ve ye . Aôndo kpa de ér ior ve eren a@@ vese nahan , sha ci u shighe lu a kuma u una hide a wa mbacivir un tindi na u sha kwagh u iv@@ es@@ egh u sha hiihii la ga . — Mateu 19 : 3 – 9 . Lu@@ un er tar ne cii ngu a gomoti môm shi ior cii mba tar môm yô , or ma nan nengen orgen ér nan due ken ikyurior igen ga . Gb@@ id@@ yen mo been yô , a k@@ ang@@ em sha iky@@ or , a kende ken ga@@ adi u i wu@@ he mbai@@ v ker la . U@@ kwaghaôndo kpa mba a mbam@@ nenge kposo kposo ; u@@ kwaghaôndo kpishi mba tesen ér sha shighe u “ mkur ” la a tim hanma kwagh u uma sha tar cii kera . Yange gba u Aôndo una ôr kwagh a ônov nav “ sha ishim@@ avi@@ h@@ in , ” una ta ve icin kwa kimbir kimbir sha igbenda ve i bo la , er ter u nan lu a dooshima , kpa nan gem nan lumun ib@@ um@@ egh ga nahan . ( Pasalmi 15 : 1 - 5 ) Er ne seer fan iji@@ r@@ ôron i sha mimi shi ne lu a m - er u sha u@@ e shi lun a mfe kua m - er u sha inja la , kape shi ne hemba eren akaa a ne soo u eren kpa sha inja je la . Or ne gema lu or@@ hemen ad@@ ua , nahan a kaa a Tho@@ m@@ as ér i soo ér a tese ior akaa a Mbashiada mba Yehova ve ne jighjigh a mi la hen makeranta la ga . Kape i lu je ve Yesu kaa ér : “ Umbur nen kwagh u kwase u Lo@@ ti ” la ! Or@@ gen ken tar u Na@@ j@@ er@@ ia , mba yer un ér Ke@@ h@@ in@@ de , iti i kwase na ér B@@ in@@ tu . Yange ônov vev uhar saa ku u ai@@ ky@@ ôr u mat@@ oo . M@@ akeranta ne wase se u fan ser , er mbakur@@ an mba ningir sha ve we anmgbianev kwagh shi ashighe agen ka ve kôôm ve nahan kpa , gba u awashima ve jighilii yô , a lu u wasen ve u fan ér ve doo Yehova ishima . ” — Jo@@ el , K@@ l@@ ase u hiihii , 199@@ 9 . Solomon kure kwagh ne sha mkaanem ma y@@ uh@@ wan iyol man nahan ér : “ A kera fa er i lu sha ci u m@@ saa u uma na je ga . ” B@@ em Una Lu hen A@@ t@@ ô u U@@ umace man U@@ z@@ end@@ en@@ ya . Yehova tes@@ em ér m kuma u me za hemen a kwaghhenen la . ” Tindi yange kaa ér : “ De eren shir@@ or ican ga ; gadia ne fa inja i shir@@ or , gadia ne kpaa ne lu sh@@ ir ken tar u Igipiti . ” Ka nahan ve m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m , ma ma yen la , ma soon u eren kwagh u a hembe lun ican ga la ye . • Hii nan ve i lu u sé lu ior mba tan iv@@ or i mimi u Tartor ne a uwer gban shio ? Yesu yange ver se ikyav i tesen mba ve keghen ato a na la “ sha m - ongo ve vough . ” ( M@@ ar . Se lu eren akaa ne cii sha er vea hen ér ka vea pine se kwagh je se venda ga yô . ” “ A@@ tindi Cii , Ka Han@@ mô K@@ er A Lu u Hi@@ ihii ? ” A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti ne tese wang er Yehova a lu Or u kuren mkaanem nam yô ! — Yesaia 55 : 11 . On@@ es@@ m@@ us kaa ér : “ Yange me a za mkombo yô , m@@ nyo@@ on@@ om ma m luun ker hanma shighe la ma p@@ ande . ” U tesen ér kwagh ne ka mimi yô , de se time nen sha aeren a Yehova agen tsô se nenge er hemen u Satan u ifer la u ne Yehova a seer tesen aeren a na ne sha igbenda igen yô . Kristu ‘ lu wan iyol u k@@ enden Yes@@ e@@ bel sha ga@@ mbe u@@ ange , man mba ve er idya a na la kpaa una kende ve ken zege@@ can , aluer vea gema asema vea de aeren a na la ga yô . ’ Kpa aluer se ôr sha zwa tseegh ser se tile sha mimi yô , a lu se a inja keng ga , saa se maa m@@ til sha mimi wase u Orkristu la shi se za hemen u kuran un ve una lu se a inja ye . M ongo u se ongo kwagh la gba zua vea kwagh u se lun u@@ icighan@@ mbaiorov la nena ? Mbagenev lan kwagh u Aôndo je . ” — 1 Mbakorinte 15 : 33 , 34 . Yesu er mkaanem man sha mhen u orumace yô , a hide a p@@ enda ishima na sha kwagh u hemba lun u vesen cii la , nahan a er msen ér : “ T@@ ere , na iti You icivir . ” Mba@@ aferev mba we ior kwagh nena ? 7 : 9 ) Ikyav i tesen yô , yange se hen ser Y@@ e@@ fe@@ ta man Yobu kua Re@@ be@@ ka ve tile sha ityough ki mba i shigh ve mkurem la , De@@ bor@@ a man R@@ ah@@ ab@@ i di tile sha ityough ki zege@@ ikpelaior . Kpa hegen ne , m zua a kwaghfan u una za a mo sha gbenda u vough yô . Ka se tese ser se mba jighjigh sha u vihin inyaregh y@@ ase@@ gh sha kwaghfan . Yesu yange ôr injakwagh ne maa de ér se ker a ker mba@@ ah@@ ab@@ a ve se fa inja na ga . Sha mimi yô , se mba a ish@@ u@@ ghun i nan Yehova sha e̱r hii ke ’ inyom i 1914 la je se lu nengen a m - iv u akaaôron a profeti kpishi nahan . Kpa aluer kwase shin nom@@ ou u ne pav la ngu anger we shin l@@ ahan we yô , a gba u ú eren kwagh a nan sha kwaghfan sha er u kura tsombor wou yô . Bibilo pase se wang ér Aôndo ngu eren tom u waren mba ve civir un sha mimi la shi una va kure awashima na sha kwagh u tar ne la kpaa . A@@ g@@ umaior a Mbashiada udubu udubu vea kaa a we saan saan ér , igbenda i dedoo ngi kpishi i or a fatyô u man ahumbe kpa nana per tindi u “ ishima i Yehova ” ga yô . — Mbaefese 5 : 17 – 19 . Shighe u se hii u eren tom pania ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u F@@ in@@ land la , mbap@@ asenkwagh lu her as@@ ande kpuaa , shi ve lu ijiir i môm ga . Paulu yange kaa ér : “ Ka ken ishima ka i na jighjigh sha u zuan a ish@@ ô ye , shi ka sha zwa ka i pase sha u zuan a myom ye . ” Hi@@ ihii yô , time sha kwagh u mk@@ or u Aôndo una kura se sha ikyev i jijingi na la . Inja na yô , i gba Aôndo ga , shi ngu a mhii kpaa ga . A shi nan kpa kwagh ne na hingir Yon@@ at@@ an ken ishima han@@ g er lu nôngon wener una za hemen u lun or u Yehova a lumun nan la . ( b ) Ka hanma id@@ y@@ a@@ kwase a henen ér un “ tema tor , ” nahan kwagh u vihin môm kpa una er un ga ? Yesu yange fa ér er se lu vough ga yô , ishima ia fatyô u nyian se sha akaa a uma ne . Mba@@ wa@@ sen@@ mhen mba Ve W@@ asen Se u Wan Ishima Yô * S@@ on@@ ja lu kwase u pasen i@@ vangeli hanma shighe , kpa kôr ijende a ior mb@@ ab@@ ov maa a hingir u eren kwagh u i gbe u Orkristu nana er ga yô , nahan i dugh un ken tiônnongo u Kristu kera . Kpa sha ayange a M@@ ika la yô , lu nyi i̱ lu zan hem@@ ene ? Aôndo Nen@@ gen Akaa A U Eren L@@ aa ? Mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime ve keren iwasen la tese mbagenev u ve kpa lumun ér i wase ve shighe u kwagh a tser ve yô . ( Yohane 6 : 38 ) Er lu yan ican ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la , á er msen á kaa ér : “ T@@ erem , aluer a fatyô yô , iy@@ ongo ne ma i kar@@ em kera ; nahan kpaa i̱ de eren sha ishima Y@@ am ga , i̱ er sha ishima You . ” — Mateu 26 : 39 . ( Luka 17 : 10 ) Ka ac@@ in a me je ve se fatyô u kaan ser , “ se er hanma kwagh u i gbe u ma se er cii se bee ” ? 8 , 9 . ( a ) Mbam@@ lu mba kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase la yange ve lu nena ? Shi ak@@ ur a ri@@ ga wase u wu@@ he@@ e yange a kp@@ era sha sen@@ ou , a nd@@ ôh@@ ôr zan zan a va gba a@@ kp@@ o a hingir kp@@ egh@@ elee . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Hii nan ve ior kpishi ve gem soon ayol a ve tseegh shi ve vihi tu shi kwagh a gbe ve a or ga shi ve we orgen ikyo ga yum nahana ? * Er lu Yehova ver Wan na u a lu Mesiya la Tor yô , tese wang ér lu Un je tema Tor sha gbenda u he ye ! Ka an@@ za a nyi nahan mbamaren vea lu a mi ve a he@@ gh@@ em ônov vev u kporom hen a ve ? 2 : 4 , 14 , 15 , 20 ; 3 : 15 , 16 ) Er Yesu a lu or@@ kuran u ken jijingi u lun a dooshima , hen mba yange ta ve icin gb@@ ang gb@@ ang la kpaa yô , a kaa ér : “ Mo yô , mba ve doom cii ka M tsaha ve shi M kôôm ve kpaa , nahan yô , ver ishima , gema ishima . ” 9 : 36 , 37 ; 10 : 17 ; 13 : 18 , 19 , 25 ; 14 : 25 ; 19 : 20 , 32 – 36 ; 20 : 16 , 17 ; 24 : 13 . Alaghga sha hiihii la imeen shon ia va a iji@@ mba i eren ga . 22 : 36 ) Mkaanem ma Aôndo ka ma wase se u den ihy@@ agh , gadia ma tesen se u henen kwagh sha gb@@ ir . Yesu yange er ishima i Ter na sha u nan ‘ uma Na ér a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ’ ( Mat . Yange i ngô@@ ôr ga je tsô maa i va ver akaa a y@@ ôron iwer a mi Awa@@ shima yô lu u wasen ve sha er vea ver I@@ jiir i nan I@@ wanger sha Kwagh u Iyou@@ ci ken u@@ bran@@ ci vev shi vea sôr ian i veren U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci kpaa yô . Sha mnenge u Yehova yô , Mbaiserael hingir ‘ kon u wain u bo ’ nena ? • Shighe u angev mbu lu zan se iyol yô , se tese ser se suur sha Aôndo nena ? 2 : 26 ) Nahan se na a saan Aôndo iyol . ( Anz . Sha kpôô yô , akaa la yange “ i nger a sha u a̱ lu se ityesen , se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne . ” — 1 Kor . A shi nan kpa , Y@@ eho@@ y@@ ada yange kôr cio u taver g@@ um tor ne ishima ér á hen shi a yar tom sha Tindi u Aôndo . Á kaa wener : “ Yange m nôngo hingir iky@@ e yam i nd@@ eren sha use eren msen hen Yehova shi ôron Mkaanem nam cii kôron ma nyityô tom ave ye . Anmgbian u kwase ne kaa ér , ngô na u a lu anyom 8@@ 6 , shi a lu a ian@@ g@@ ev kposo kposo la ka a shi pasen ior kwagh sha tele@@ f@@ on . Shi jijingi ngu a mgbegha anmgbianev mba nomso man mba kasev u pasen kwagh shi tesen er ve fetyô la cii . 6 , 7 . ( a ) Ka sha ci u nyi yange Yohane eren batisema ? 1 : 14 ; Anz . Solomon yange ng@@ ur ôron kwagh u aeren a ior mba sha ayange na la yô , a nger ér : “ Or môm ken ior dubu m zua a mi , kpa kwase yô , môm kpaa m zua a mi ker ga . Er ashighe agen tom wou u or@@ maren ka u taver , je yô iyol i kpe u a mi nahan kpa , fa wer Yehova hungur a iniôngon you la ga . Bibilo kaa ér , “ iorov pue ” mbara vea ‘ kôr mk@@ ai@@ ky@@ ondo u Or@@ yuda , vea kaa er : S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ’ Ken derianyom u hiihii la , kanyi kwagh ior mba ve lu ng@@ een seer a seer la ve er@@ ee ? ( Luka 15 : 10 ) Shi mbatyomov mba nengen aeren a kasev mba ve lu Mbakristu la kpaa . Tindi u sha kwagh u nagh ku isholibo ne tese se nyi sha kwagh u Yehova ? Kanyi yange i er shighe u i nôngo Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha M@@ ôm i bee ica lu a gba ga laa ? Yesu sember ôron kwagh u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . U@@ ̱ “ keren u lun or@@ kuran ” la ka kwaghbo ga , kpa doo u se er nahan sha ci u sar se u wasen mbagenev . Sha ci u icin tan ne yô , doo u mba@@ y@@ aav , kua mbamaren mba ve lu y@@ esen ônov ve tswen mbara vea pine kwagh u ônov vev mba ve vese ve kom u gbidyen kwar sha kwagh ayol a ve la ér , ‘ Vea war Armag@@ e@@ don kpa ? ’ Yobu yange a na Aôndo nagh sha ilev mb@@ in kpaa . Mbam@@ lumun mba se zua a mi sha mbampin mban la vea wase se u kporom ikyua a Yehova shi civir un a ishima yase cii . Í kaa her ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” 3 : 11 , 12 . Ka kwagh u Mbashiada mbagenev kpa ve eren sha ajiir agen kpaa je ne . 2 : 1 - 10 ; Heb . 11 : 23 - 25 ) Yehova “ ver ishima ” sha atsan a ior nav lu yan la , nahan a tsua u yiman ve sha ikyev i mba ve lu eren ve ican la , sha hemen u Mose . ( E@@ ks . A kaa ér , “ Aluer u kôr ity@@ egh ki doon , ki taver ga sha ave yô , gba keng u ú kôr ki sha u@@ e , gayô a@@ dooga k@@ ia kar k@@ we . Yange kaa ér : “ vea gba doon mo ishima tsô . ” ( Anzaakaa 22 : 7 ) Shin er alaghga mbamlu mbagen vea na or nana fatyô u palegh inj@@ ô ga nahan kpa , mba ve gbe gban inj@@ ô tsô ér vea yam kwagh u ve soo la , ashighe kpishi ka ve tagher a zayol u iny@@ ar u vesen . Kpa Yesu venda u ungwan nyityô kwaghwan u una tu@@ le un una kera er ishima i Yehova ga la cii . Yange Mbaiserael vea eren kwagh sha ishima i Yehova yô , i saan ve iyol kpishi . — Ne@@ h . Bibilo kaa ér : “ Aôndo ka dooshima ” ( 1 Yohane 4 : 8 ) Sha nahan yô , atindi aa a we se cii , a wa a sha ci u mkpeyol wase u tsôron tseegh . Kwagh@@ môm kpa una fatyô u b@@ un@@ den awashima u Yehova ga ! Shi a kaa ér : “ Ity@@ esen la wasem m lu a ishimataver . • M@@ doom ma Yehova ma due tseer tseer ken nyi igbenda ? ▪ D@@ ondo Tindi u V@@ esen la ken Tom Wou u Pas@@ en Kwagh La Nahan Yesu ngu “ kwaghyan u uma ” mimi . Sha vegher u@@ gen@@ egh di yô , aluer ú ngu ken mimi ica i gba yô , ú lumun mlu u taver u tôôn ikyav mbi nengen sha mlu u ken jijingi u mbah@@ ev la kpa ? Ish@@ aren i sha inja ga ia fatyô u j@@ ilen ken atô u ishima yase . “ Z@@ A@@ MB@@ ER kpe iyol kpen kpen . 7 : 1 - 3 ) Er mba i shigh ve mkurem mbara ve lu shin tar her yô , mba eren tom u pasen ior kwagh shi tesen ve la kpoghuloo . I@@ b@@ aver i tom@@ shir@@ en i sha inyom la ka i pase se kwagh u ior mba Yehova sha tar cii ve lu eren ken tom u hemban cii , u i gbe je i lu a vande eren u nahan ga ne . ( Mateu 5 : 16 ) Mbakristu mba jighjigh vea fatyô u tan iwanger ken ime la sha er vea na mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ian i va zuan a uma yô . — Yohane 8 : 12 . Yesu koson shi kor tiônnongo u Kristu nyian nena ? Lu a Gb@@ a@@ shima sha Kwagh u M@@ civir u Mimi , 12 / 15 Kwagh u iyôngo u i ôr heen ne tese ér se fatyô u zuan a iwasen i ken jijingi i kwagh a gbe sha mi la nena ? Se zua a mlumun u sha mpin ne ken Ese@@ kiel 38 : 14 - 16 kua Mateu 24 : 29 - 31 . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I SH@@ A I@@ Y@@ A@@ NG@@ E I T@@ O@@ M@@ AT@@ A@@ AN Mbashiada mba Yehova mba hembe ôron ior kwagh u Tartor u Aôndo , mba er u@@ c@@ ôô@@ ci mbara nahan ga . I wuese ieren i injaa ne var var , shi ka i ôr kwagh u dooshima ken am@@ o a gb@@ eren i wa b@@ ar sha mi kpaa . Nen@@ gen sha atesen a ken Bibilo sha ci u tsombor u Betel man im@@ akeranta er M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi man M@@ akeranta u H@@ enen Tom P@@ ania la nahan , kua u eren ic@@ er i ungwan man i nengen la cii . Kwagh ugen kpa ngu u Yesu yange ôr sha kwagh u msen , u i doo u se er tom sha mi yô . Una fatyô u nan ér akaa a a gbe la a er nyityô kwagh i i gbe u aa er sha u kuren awashima na yô ( b ) Ka averen a nyi yange ior zua a mi sha iniongo i tseghan tempel laa ? Hen shighe ne , m vôso kwase , shi m fa mer Mbashiada mba Yehova mba tesen ior kwagh u Bibilo , sha ci u ngise ve tesen kwase wam . NG@@ ER@@ EN MB@@ A T@@ SE@@ V ôr akaa a ior ve kaa ér ka akaaôron a profeti yô . Kwagh ne va ve a iy@@ ugh i u@@ gomoti mba ken ityar ne cii ken atô u anyom at@@ ar@@ atar aa ityav mb@@ ira la cii . Nahan kpa , Yesu ta icin sha kwagh u soon akaa a iyolough karen ikyaa inya la . Er nan we ikyo sha akaa a ve a myer nahan kpa , ka nan ver ishima sha kwagh u nan ongo shi nan nenge a mi ken tiônnongo la , nahan nan na iyol i nan sha u nana “ wase mba ve taver ga la . ” — Aer . Ka se er kwagh ne sha u dondon kwaghwan u ken Ruamabera u a kaa ér , kwagh u mbagen ve lu a mi kpishi la una wase sha ibanave i mbagenev , sha ér “ kwagh a lu vough vough ” yô . ( Mateu 6 : 9 , 10 ; 24 : 14 ) Shin er i lu ior cii ve lu a mimi u Yehova la ga nahan kpaa , mimi ne ka nagh ku gbil@@ ini@@ gh hen mba ve lu keren un la , aluer vea due ken nyityô tar shin non@@ go@@ ior shin nyityô aeren a ity@@ ôô kpaa . Wh@@ it@@ ne@@ y u a lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin la ngu a iwuese kpishi sha an@@ takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses and E@@ duc@@ ation la * . Bar@@ r yô , nenge Iyoukura i zwa Buter i J@@ ul@@ ai 1 , 19@@ 8@@ 7 , peeji 26 zan zan 31 . Akaa kpishi yange lu , a imoshima ve na ve ian i eren ga yô , shin er Ruamabera kaa ér akaa ne lu a bo ga nahan kpaa . Nahan kpa , hii ken inyom i 2@@ 000 zan zan 20@@ 10 la , hanma inyom yô , u@@ a@@ ah@@ e er je nôngo u kuman 4@@ 00 . Hii nan u hi@@ di u tse@@ e ishima u za tese ve wer Yesu Kristu ka Mesiya u ityendezwa la , ka gbenda u myom u Aôndo ga ? Mbashiada mba Yehova yange ve er nena sha tôv@@ ac@@ an u i va a mi sha ve kpoghuloo shighe u i lu nôngon ityav mbi tar cii mbi sha uhar laa ? Kwagh u yange m hen la , gema gbenda u m nengen mbam@@ yen mba ior mba m civir Aôndo vea ve imôngo la . Mayange je una hungur a akaa a dedoo a u eren a ior la ga . Sha shighe ugen la , Yesu kaa a orgen u soo u hingir or@@ henen na ér : “ A@@ ts@@ ôngo nga a ijô , iny@@ on i sha kpaa ngi a a@@ ya ; kpa Wan u or yô , ngu [ ape ] suur ityough ga . ” ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Mose yange ôr “ Ruamabera u ikyuryan la , ” Mbaiserael ungwa dedoo . I ôr ken 1 Yohane 4 : 19 ér , “ se vande doon Un ishima je . ” Nahan mba i te ve iv@@ or sha iky@@ u@@ u la kpaa , ka mba ka vea ungwa kwaghôron yô , fese je ve ngohol un saan saan , kpa ve lu a mise ker ayol a ve ga , nahan ve taver asema any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee , tsô er mk@@ ighir u sha ican shin m@@ te@@ v u sha ican una mough a ve sha ci u kwaghôron la yô , fese je ve nôngo gb@@ ev . B@@ ran@@ ci u ken tar u B@@ en@@ in la nengen sha tom u kwaghpasen ken ityar iny@@ iin , i i lamen zwa F@@ r@@ en@@ ch ker yô . Ka sea gema sea nenge er Yehova a ver tom u Tartor hen ningir wase doo doo nahan , i doo se se wuese un kpa ? — Pasalmi 6@@ 8 : 11 . Aôndo ungwa zamber na la , nahan “ A hi@@ re a na hen Yerusalem ken tartor na . ” Shighe u i lu eren mbamkombo yô , ka i doo un u nan mbam@@ lumun sha mbampin shi wasen sha u tesen akav a nengen . Man iember la ia lu i sha an@@ shighe kpuaa tseegh tsô ga . ( Yes . 6 : 8 ) Yehova veren mba ian ve i eren tom vea na i gbe ve kwagh la hanma shighe cii , ape ve lu eren u cii . ( b ) I@@ vesen i ken jijingi ngi a inja nena ? M@@ ser u yange hide sôr or la sha wa@@ ya u gbidyen la maa per@@ egh hingir Bibilo i henen , ve gba henen an@@ takerada u i yer ér Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? Ken injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase la , Yesu pase wang ér a gba u mbadondon un mba i shigh ve mkurem la cii vea lu a ago@@ yol shi vea lu per , sha ci u ve fa ér Yesu ngu van , kpa ve gema ve fa iyange shin ih@@ wa ga . Aluer mimi je yange una lu a@@ gba@@ ga kwase yô , a̱ shi nan kpa Mbayuda mba yange ve tsegha ayol a ve mba yange ve lu hen gar la yange ve wase un ga . Hen ase sha imba iember i se ember zum u a hide a nder mba doon se ishima vea hide a lu uma sha awashima u Yehova Aôndo u a b@@ undu mayange ga la yôô ! Shi yange ve kegh iyol u den ieren ne kpaa ga . ( Pasalmi 5@@ 1 : 17 ) Heela tseegh ga , jijingi u Aôndo hemba jijingi u taregh tahav ica je . — 1 Yohane 4 : 4 . U@@ foto mba ji@@ mba@@ gh mbara gema v@@ am a ayôôso vea kwase wam . Ka an jighilii yange nan ko@@ so Davidi man ior n@@ av@@ a ? Ruamabera bu@@ m a vese ér Aôndo una ver “ mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev ken ior an@@ igh@@ eni , ” hen atô u ior nav , ka ing@@ y@@ egh ki nomso mba vi@@ an ken jijingi je la , vea lu mbah@@ e@@ men ken nongo u Yehova . ( 1 Samuel 18 : 20 - 28 ) “ U@@ ityendezwa ” mbara yange ve kaha kposo kposo , shi ve kaha a kwagh u í eren ken ityar ig@@ enegh kpishi nyian ne kpaa . M@@ wu@@ h@@ u u wu@@ hen zege@@ mnger la wa a@@ vegher a taregh ker man ut@@ ye@@ ku man m@@ gu@@ usu u zege@@ mnger kpaa . Kwagh@@ yan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la vea wan na u nomso mase shin di cuku , u vea ya man vea kpe kera yô , kpa lu hen shighe la je Aôndo na Eliya tahav er ivande sha ci na sha er m@@ w@@ em nam man mkurem maa kera bee ga zan zan ye . K@@ aven ib@@ um@@ egh nagh yô , a gba nôngon ér una hide a sôr mlu na vea Yehova . Shin er á lu yaren tom a i@@ yô kpôô kpôô hegen ga nahan kpa , ngu y@@ eren iyol ken akaa ag@@ enegh . ‘ M@@ vihi wase ’ la una fatyô u van sha ci u akaa aa a vande eren se ken uma la . H@@ enen sha ian i vesen i ú lu a mi u civir Yehova ne sha ashighe ashighe . Nahan kpa , u fatyô u zungwen vea nan sha mimi shi taver anmgbian wou ishima wer nana ker iwasen i Yehova i í gbe inya mayange ga la . Ken masejime yô , Aôndo va a ican i sha pue , a wua ônov mbai@@ und@@ av mba Igipiti ; kwagh ne na yô , F@@ ar@@ a@@ o kaa ér ve due ve yem . — E@@ ks . Ve lu a jighjigh u nan u t@@ enger ga shi ve ungwa imo i Aôndo ken ashighe a ican kpaa , nahan ve ver ikyav i dedoo . Yehova yange gba nomso man kasev ér ve wasen ayol a ve ken ivese . K@@ asev mba y@@ aav mba eren kwagh sha gbashima mban ka ve shi wan ishima shi mba hi@@ di a iyol ijime kpishi kpaa ! Aluer i pine u ér , ka a kaa ér or na ishima sha ivaa i nan nahan mba ôron ér nyi nahan , u kaa wer nyi ? Nahan kpa hemba doon u lun a “ ishima i legh legh . ” Nahan i v@@ ô@@ rom iyol kpishi . ” Er nan ve i yer mba i shigh ve mkurem mbara ér “ wan u tor u kwase , ” man i kaa a ve ér ve ‘ hungur a ior vev ’ sha ci u nyi ? Kwagh u i nger ken Mpase 6 : 1 – 4 la ngu kuren nena ? Shighe karen yô , á gba eren tom sha gbenda u ig@@ ir@@ g@@ i do@@ go u i yilan ú ér “ gbenda ig@@ ir@@ g@@ i do@@ go u awambe , ” u ú lu ikyua a ts@@ ar u i va hingir u yilan ú ér ts@@ ar u p@@ eren if@@ i u Kwa@@ i la ; á er tom ne kuma er anyom atar nahan . Shi Mbashiada mba Yehova gber mbam@@ gem mba Bibilo kposo kposo ayol a ve shin ve go@@ ho ior ér ve gber sha ci ve . ( b ) U er nan ve u fatyô u hemban atsan a u tagher a mi laa ? Nahan yô se mba a atô@@ akyaa kpishi a lun a iwuese hen Aôndo sha hanma iyange sha uma wase man sha ishimaveren i a ne se i lun uma gbem sha won ken tar u ican i yan ia lu ga la . Gb@@ id@@ ye kwar sha kwagh u Yehova Aôndo . Kwagh u Paulu er shighe u lu uiky@@ angen hen ya na la tese se nyi ? Loho u Tartor ne ua s@@ aren or yô , mba@@ wan@@ ndor a nan ve ngô@@ ôr a ngô@@ ôr ga je maa ve gba za n@@ á@@ n nan u@@ wer@@ gban sha er nana̱ de kera shi teman a Mbashiada ga yô . De se nenge nen sha atô@@ akaa ne . Kwagh ne mgbegha ng@@ ôm vea anmgbian wam u nomso u vesen , u i yilan un ér Fran@@ k la kpa ve hii u zan mbamkombo . Mbaiserael yange ve doo Yehova ishima tsung . H@@ ide ishimaverenkeghen i se lu a mi sha kwagh u mnder u shin ku man m@@ tsegh u tseghan iti i Yehova kua u tesen ér ka un tseegh a kom u hemen sh@@ a@@ won cii la di ye ? U er nena ? ( Pasalmi 2 : 2 ) I@@ ti i Armag@@ e@@ don , i Bibilo i yer ityav mbi lun kposo mb@@ in ka iti i dedoo kpen kpen . K@@ un@@ ya ka u kô@@ rom u lun kposo a ior mbag@@ ene@@ ve@@ e , shin ka mea lu kposo a ior mbagenev sha ci u mlu wam a Yehova nahan ka i do@@ om@@ o ? ’ M@@ nenge u Mbakristu sha kwagh u ishimawan kaha kposo a u Mbag@@ rika mba ken derianyom u hiihii la nena ? Hii shighe la je , ma ian cuku kera ngi sha ci u mbah@@ emb@@ an@@ ato mban sh@@ a@@ a@@ la ga . Yange i gba Adam man Ifa sha i@@ been i Aôndo . Sha nahan yô , gba u se ta hanma kwagh u a gbe a zough a az@@ ô@@ v man kwagh u mba@@ im@@ ev cii kera . — Ôr Duteronomi 18 : 10 , 11 ; Aerenakaa 19 : 19 . Luka nger kwagh ugen sha kwagh u Yesu er u tesen ior dooshima na yô . Kwagh ne ka a v@@ am a msaanyol u mimi ! ” Tar cii ngu ken ime i ken jijingi , kpa Mbakristu yô gba u vea “ ta@@ an iwanger . . . er as@@ an a wanger nahan . ” Doo se kpishi er Yehova a tsaase ior mba ve lu nengen sha mkpeyol u hanma or ken tiônnongo sha gbashima nahan ! G@@ omoti ngu , u i lu Yehova “ TER U@@ hemban@@ sha ” a ver un sha tindi yô . ( Ps . Davidi yange haa mngerem ma ior nav utar ke@@ se va na un la hen inya sha ci u nyi ? Me@@ g@@ an : Ivur la pase kwagh ugen vighe vighe , u m soo mer fa yô . S@@ aa a wase nan ve nana er tom ne ye . Aôndo nzughul zwa u ior , nahan mbadondon N@@ im@@ ro@@ di mban kera fa kwagh u vea er ga . Tsô ve sa@@ mbe “ sha tar cii wue wue . ” Ma shighe môm tsô mhen u hemban Ter na u sha la ato va un ken ishima ga . ( Yoh . 4 : 34 ; Heb . Yange pine ér : “ Aluer or á kpe yô , shi nana lu uma ? ” Kwagh ne na it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mb@@ i@@ la doo ungwan ken ato kpishi . U@@ washika mba Paulu nger la kpishi mba a akaawan ker a taver or ishima u nôngon a asaren a iyolough . ( Rom . U tesen ikyav yô , shighe u ya a gbe usu yô , mba ve ve u va wasen usu u p@@ ir@@ in la ka ve er kwagh torough torough , sha ci u ve fa ér alaghga or a va hi@@ a ker . Nahan kpa , m kaa a na mer me fatyô u undun jighjigh wam u nan ga shi me undu ya shighe u m nenge mer m ngu sha ian i me hemban eren akaa sha tse@@ ene@@ ke wam la tseegh . Mbagenev ka ve pase or u ve s@@ enge ér nan ngu “ bo@@ ki ” ve la akaa ve a ken myer a mayange je vea pase ma ikyar ve u ken ivese ga yô . Shi yange nôngo tsung fa iti i hanma or . U F@@ atyô u T@@ esen I@@ wuese sha A@@ ts@@ am Aluer ve er nahan yô , vea lu wan atindi a Aôndo ikyo , kua a gomoti kpaa . Shighe u M@@ ano@@ a sôn iwasen la , Yehova er nena ? 20 : 4 , 5 ; Mat . Kwagh la taver un u kaven kpishi . “ Or ngu a dooshima u a hembe ng@@ un ga , je u or nana gb@@ ihi uma u nan sha ci u ak@@ ar a nan . ” — Yohane 15 : 13 . “ TER . . . U@@ N@@ A V@@ A K@@ EN T@@ E@@ M@@ PE@@ L N@@ A ” Su@@ ur sha mbamhen ou zum u ú soo u p@@ aven kwagh u dedoo a u bo yô . Aluer se er kwagh u ve kpa yange ve er la yô — ka u henen Bibilo shi yaren tom a kwagh u i̱ kaa je la — nahan se zua a be@@ m@@ shima u vesen vough er ve kpa yange ve zua a mi nahan . Doo u Mbakristu mba ashighe agen ishima ka i va hii u zan ve iyol sha mlu ve la vea hen ér ve yô kwagh hemba a hemba ve j@@ ee ? Alaghga a taver ig@@ y@@ um@@ ior kpishi u civir Aôndo . U@@ pristi mba tamen kpaa kape ve lu nahan Un tar je la kua mb@@ ang@@ eren man mbatamen kpaa , ve kaa er : “ A yima mbagenev , kpa A kera fatyô u yiman iyol Na ga . Bibilo kaa a vese ér ‘ i tese un akaa , shi a na jighjigh ’ a mi kpaa . ( 2 Tim . Nahan i ver ishima ér kwagh ne una wase ior kpishi vea gema asema vea hingir mbacivir Aôndo u mimi cii ve t@@ so a mase ku@@ an karen ihy@@ ongo ye . — Aerenakaa 14 : 15 - 17 . Paulu yange lu ity@@ a@@ gher or ke ’ atô u Mbakristu mba tsuaa mbara , man se lan a lan ityôkyaa i i ne ve kwagh yange lu nahan la ga . Tom u pasen kwagh u Tartor la ua bende a mk@@ ende u a va kende a iti i Yehova sha la nena ? Una vihi ishima a ve shin una kar an@@ agh kera ? Ng@@ ôm yange hen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova , nahan a z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu vea mo ken Iyou i Tartor . ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Ashighe agen , yange i taver un u za man@@ den or uwegh sha h@@ unda . Nahan kpa a kaa ér : “ Yange a̱ taver mo yô , m ta@@ mber , ishima i gb@@ am sh@@ imi , nahan m za pase kwagh sha h@@ unda ugen . Mbagenev mough yem ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . ( Genese 8 : 21 ) Shi jighilii je yô , Satan hemba an@@ en mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior van@@ ger cii , ngu keren mba ve ban a mkav la sha u una kôr ve “ er be@@ gha u tan k@@ ume nahan . ” ( Luka 1 : ​ 30 - 32 ; 2 : 5@@ 2 ) Maria yange na jighjigh ér Yesu ngu a tahav mbu eren akaa a agee . Tindi u a pasen se a to@@ ho la y@@ uh@@ wa ga sha ci u nyi ? Er E@@ y@@ re ngohol iwasen hen mba ve fa ijiir la yô , kwagh la war uma na . Hanma kwagh u uwegh ough ku zough a mi u eren yô , er un sha agee ou je , gadia ma tom shin mhen shin mfe shin kwaghfan mba shin She@@ ol h@@ en@@ pe u ze la ga . ” Mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ egh ka ve iv a ior ker po@@ o , shi ior ve ha@@ an do ker kpaa , man ashighe agen yô ikpelaior ne ngi i nyôr iyol ken ayôôso a eren shi ashighe kpishi mba@@ eren an@@ umbe mbara kpaa ka ve nyôr iyol ken ayôôso . Kanyi igen i hembe lun a inja a ityom yase , kpa doo u se palegh nyi ? Mba w@@ oo mba@@ ib@@ oo@@ v mbara kera cii yô , Mose umbur ikpelaior la ér ve er isholibo i vesen , nahan kwagh ne tese ér lu A@@ ron tseegh Yehova zung@@ we un mhôônom ga , zung@@ we mbagenev kpaa . S@@ E Z@@ U@@ A A I@@ AN K@@ EN M@@ A@@ SE@@ J@@ I@@ M@@ E ! A@@ eren a vough bende a uumace mbagenev kpaa . Kpa er doon mo u wasen mbagenev yô , m kô@@ r@@ cio u henen Bibilo a ior , shi taver anmgbianev ishima ken mbamkombo , shi duen kwaghpasen vea ve . Ishim@@ avi@@ h@@ in i Anmgbian 3 , 4 . ( a ) A lu shami ga u or kaan ér jighjigh u nan ér Aôndo ngu la zua sha kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ga nena ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 29 ] A seer nan mo mkav u kaven mlu u Yehova shin mba@@ awashima n@@ av@@ a ? Nahan a kaa ér : “ Or môm nana̱ de o@@ so@@ gh nana̱ dugh ken gar nana̱ de za er kwagh m@@ in ken Yes@@ er@@ e@@ el ga . ” Sha ci u , ka ior kpuaa tseegh vea fatyô u ôron Bibilo shi kaven mimi u sha kwagh u Aôndo ye , ka hanma or ga . Shighe u mlu anyom 14 la , m fa u keren igbenda i mb@@ i@@ en ior je zua ga . Or u nan keren ityom i eren ken tiônnongo a ishima i wang yô , u ngu wer kwagh hange nan a hange yum ga . M@@ tim ne una hii van sha u@@ kwaghaôndo mba aiev mba sha tar cii . Yesu pase injakwagh shon ér : “ U@@ ng@@ wa nen kwagh u or@@ jir u a lu perapera ga ne a kaa la . Sha shighe ugen la , ve soo u fan ape ijiir yase i shin it@@ ine i ken M@@ ala@@ w@@ i lu la . ( Aerenakaa 12 : 11 , 12 ) Ken anyom a ken ijime la , hen tugh mbu Yesu er iniongo i P@@ ase@@ ka na u masetyô vea mbaapostoli nav la , a̱ shi nan kpa Marku dondo ve yem a ve imôngo ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la . Kanyi ia wase mbamaren u wan ishima ? W@@ ea soo u zuan a iwasen i tsuan kwagh u u er sha imba kwagh ne yô , ôr Awa@@ ke ! Or@@ pasenkwagh 8 : 9 kaa ér : “ Or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” Hanma inyom yô , iorov m@@ iliôn môm ka ve s@@ ende ayol a ve , man mbagenev mba ve kom iyenge er m@@ iliôn 10 zan zan m@@ iliôn 20 nahan ka ve nôngo ér vea s@@ ende ayol a ve . Ken Ruamabera u ken zwa Grika la , i ôr kwagh u akaa a yange er sha ah@@ wa 9 pe@@ pe man ah@@ wa 12 shin iyange sha te@@ mbe man ah@@ wa 3 yô , kpa ashighe kpishi i lu u kaan ér akaa shon er nôngo u lun sha ashighe la . — Mat . Shighe u i gbe u se tsua akaa a hange hange a se er yô , ka se suur sha kwaghfan wase ga , kpa se suur sha Yehova man nongo na sha u u̱ tese se kwagh u se er yô . Yange kwagh a lu nahan jighilii ga kpa , Luka gbaa wan ior kwagh sha kwagh u t@@ wer@@ egh , a mfe shio ga ; un lu ort@@ wer kpôô kpôô . Nahan yô , se mba pasen loho u Tartor ne sha ishima i tse@@ en kpa ? Mbah@@ enen mba Yesu yange ve va lam a na sha kwagh u kwaghyan . T@@ erem saa ku shighe u m lu wanye u kpuaa la , nahan ng@@ ôm eren tom taveraa sha u koson se . Kwagh ne lu u una lu ze@@ ge tom kpen kpen ! Sha kpôô yô , u yaren tom a ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” timen ken Ruamabera sha tse@@ ene@@ ke wase kpoghuloo la una wa se inya it@@ ine u lun per ken jijingi ! 2 : 11 , 12 ) Nahan kpa , shighe u Yehova una yima ior nav lu a kuma ga , nahan hingir u Mose una yevese a za yer ken tar u ic@@ aa . Nahan cii kpa , er h@@ ua ya tor ken a na yô , a hendan a isharen i iin la ga , nahan a za ii az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria kua iky@@ ondo i cir@@ in , i taver ishe , ken akaa a i ta icin ér or a de ye ish@@ ar sha mi ga la . Takerada u Lev@@ iti@@ ku ua wase se nena ? Kwagh@@ wan u Paulu u a lu ken Mbagalatia 6 : 4 la una wase se nena ? ( Genese 9 : 3 , 4 ) Tindi u Aôndo u a tese ér awambe ka uma la , ngu se a iwasen . G@@ um@@ or la ô@@ rom kwagh u Tartor u Aôndo kua averen a Tartor shon ua va a mi la kpaa . Eli@@ h@@ u yange wa ishima , kegh ato a Yobu zu@@ lee shi wuese un , maa a wa un kwagh sha gbenda u taver un ishima . ​ —⁠ Yobu 32 : 6 ; 33 :⁠ 32 . ( Yon@@ a 4 : 5 - 11 ) Nenge er kwagh ne yange tese Yon@@ a kwagh sha mnenge u Yehova a nengen ior la sha wono ! 1 , 2 . ( a ) N@@ om@@ so yange ve ungwa kwaghpasen u Yesu nahan ve er nena ? ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Kp@@ aa , ka se yar tom a Bibilo sha u nan mlumun . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Sha nahan yô , tom u Mbakristu mba mimi saa sha u za ôron mbagenev kwagh u Tartor tseegh ga , gba u vea ver ishima u geman ior hingir mbahenen kpaa . Nenge ase kwagh u apostoli Peteru yange ôr ne , ér : “ Doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nana ? Er ne keghen m@@ ve u iyange i Aôndo . ” Aluer or hii se kpa nan kaa ér se de nan a kwaghbo u nan yô , dooshima una mgbegha se u den nan . • Mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la mba zough a msaanyol nena ? Nahan kpa , a ungwa kwaghwan ve la ga . Sha nahan yô , mlu wase ngu er ya u á vihi cica cii nahan . ( M@@ ar . 8 : 36 ) Kpa aluer i@@ ember@@ yolough i se eren ashighe ashighe la ka i na se agee , sha u se za hemen u keren Tartor yô , se fatyô u kaan ser shighe u se vihin sha mi la ka u saan ishe ga . Se kpishi ka a lôh@@ ô se iniongo i saanyol i Mbakristu yô i doo se kpen kpen . I@@ wer kar ihi@@ ar , kom iwer an@@ igh@@ eni nahan yô , lu inja er kwagh u mbat@@ wer@@ ev ôr la ka kwagh u mimi nahan , sha ci u vihi un iyol hen shighe ne kpen kpen . S@@ EN@@ E@@ G@@ A@@ L Ka nahan ve i hide i nger iti i Yehova ken 1 Samuel kuma kwa ta@@ an ye . Kwase ugen ken mba yange i tôv ve la kaa ér : “ Ka u z@@ eren ôron kwagh a ior la i lu I@@ vangeli i pasen ga . • Ka i@@ ember@@ yolough i nyi nahan i ne icombor i Mbakristu m@@ saan@@ yo@@ loo ? Tartor la ua iv mba@@ awashima mba Aôndo shin tar nena ? Shin er i ngeren iniôngon i se nôngon ser se tile sha mimi ne ke ’ Bibilo ga nahan kpa , Yehova ngu a “ ruamabera u umbur akaa ” sha ci u mba ve keren u eren ishima na la . ( Aerenakaa 9 : 36 ) Alaghga kasev mban yange vea lu a anmgbianev mba sha iyol , kpa T@@ ab@@ it@@ a yange soo u eren kwagh u una fatyô u wasen shi taver ve ishima yô . Er i lu cii kpa , mba ve ver akaa a Tartor hiihii ken uma ve shi ve ver ishe ve jighilii yô , ityôkyaa ngi i ishima ia nyian ve ga . Nahan er ishima kende un ker yô a ôr kwagh u dooshima na sha wan u kuran ilev la wener : “ V@@ erem er kunya u i nger ikyav sha mi sha ishima you man er kunya u i nger ikyav sha mi sha uwegh ough kpaa ; gadia dooshima taver er ku nahan . . . M ho@@ gh@@ ol a akaa a ken tar la cii yô , m za hii tom ken iy@@ ou@@ ci i p@@ aven ior igen hen af@@ o a u@@ ity@@ a , ape ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh kpishi wa u@@ sho@@ ja mba@@ vihin iyol po@@ o va nyôr a mi la . I@@ mba kwagh la nahan ia fatyô u eren mba ve lu “ keghen mpase u á va pase Ter wase Yesu Kristu ken igbar la . ” I H@@ I@@ D@@ E i maa tempel u ken Yerusalem la hemba anyom 70 hegen . Shin ka se za hemen u eren akaa er se van@@ den eren i ho@@ gh@@ or se laa ? Shighe u yange Yehova gba tar la , “ as@@ an a sha use lu wan icam , . . . [ shi g@@ eren ] am@@ o sha iember . ” ( Mateu 28 : 19 ) Mbashiada mba Yehova ngohol tom ne ave ahar , nahan mba eren u kpoghuloo ken ityar 2@@ 35 shi mba nan ior ityakerada ken ijô kposo kposo je hemba 4@@ 00 . Ka an nan tim im@@ aagh ki i@@ mbor i ut@@ aha i i lu ken i@@ am@@ egh nee ? Nahan kpa , ak@@ ombo a eren agen yange a ci@@ er iyol kpishi . Yô , ma M te sha a ve , ma M nan@@ de ve ci ca — saa vea gb@@ am ik@@ um , vea h@@ ime a Mo , vea h@@ ime a Mo je . ” Yesu ya ican ken ishima je yô , “ i@@ us@@ a Na gema hingir er ka ab@@ er@@ awambe nahan , gba n@@ ôn@@ don inya . ” Sha nahan yô , doo se kpen kpen er Yehova a ne i nger Mkaanem nam sha gbenda u se uumace se fatyô u kaven yô ! Aluer se mba dondon kwaghwan u Bibilo yô , a wase se nena ? Ikyav i tesen yô , aluer anmgbian u lun ishima legh legh , u a ze hen kwagh sha shighe ga yô ngu civir Yehova vea anmgbian u a gbe le@@ ti ga , kpa a ngô@@ ôr vihin ishima ga di ye ? ( Mateu 11 : 5 ) Nahan kpa , mba@@ ats@@ anev umiliôn imôngo mba ve lu uma sha ayange ne di ye ? Ken masejime yô , Adam kpa ya ity@@ am@@ egh ki kon shon . ( Yobu 10 : 7 ; 16 : 7 ; 34 : 5 ) Mbat@@ amen kpa gba u vea kegh ato vea ungwa kwagh u a er la , vea fa mimi u kwagh shon man er i hii ve kwagh shon a er la cii ve vea mase wan or kwagh ye . — Anzaakaa 18 : 13 . Sha kpôô yô , dooshima una fatyô u mgbegh@@ an uumace u eren kwagh sha ishimataver . Or môm u i doo nan u henen kwagh u ku u nan kpa nan ngu ga , man kwagh la una za hemen u lun nahan . “ Aluer an@@ ti or a sar nan pe van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan , . . . nana̱ dondo sha a Mo . ” ​ ​ —⁠ L@@ U@@ KA 9 : ​ 23 . Yange k@@ or@@ on ak@@ ondo sha ci u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba kwagh ban ve la ken gar u Yo@@ pa u lu hen kpe zege@@ mnger la . Ka atesen a nyi a samber wuee , a alaghga se tagher a mi ken kwagh@@ pas@@ ene ? Nahan kpa Re@@ be@@ ka zua a iveren sha ci u a kegh iyol u eren kwagh sha ishima i Yehova . Tsô Samuel tôô k@@ or@@ ough ku mk@@ ure , a shighe un mkurem hen atô u anmgbianev nav ; Jijingi u TER kpaa kende Davidi sha agee , hii sha iyange la je man ken hemen kpaa . ” ​ —⁠ 1 S@@ am . Ver ishima sha mhii u kwaghôron na la . ( Aerenakaa 4 : 24 – 27 ; Luka 23 : 1 – 12 ) * Mimi je yange i nenge Yesu u Aôndo shighe un mkurem la mk@@ er ken derianyom u hiihii la . Ken ashighe a karen la , i pase inja i ivur ne ér , nom shin ter nana veren ishima sha u eren tom u nana zua a inyaregh ki koson tsombor u nan tseegh ga , kpa nana maan shin nana taver tsombor u nan ishima , er u tesen ú kwagh u Aôndo man Bibilo nahan . Ish@@ ange i mase@@ ta@@ di nd@@ ahar kpishi je yô ia fatyô u tilen sha ityough ki kwagh u a nd@@ ahar tsung yô . Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la hemba nyityô ityesen i shin tar cii . Heela tseegh ga , mbamzeyol mbagenev mba , mba ka se va a mi sha iyol yase yô . Shi er ve nôngon u eren sha dooshima u Aôndo a tese la yô , mba nenge ityav ga . 5 : 14 ) Hii nan ve Paulu taver Mbaheberu mba ve lu Mbakristu mbara ishima ér ve tsaase mkav ve er or@@ an@@ umb@@ egh u du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô ka nan kar i@@ gb@@ i@@ la i nan iyol nahan laa ? Man kwaghaôndo u mimi di yô una gema a seer a seer nena ? Ne mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mba ken Kristu , mb@@ á tan num sha aven nyian ! K@@ ili@@ on , an@@ ngô u Mal@@ on kpa vôso wan@@ kwase u ken Mbam@@ o@@ ab@@ i , i yilan un ér Or@@ pa , kpa un yô , lumun u undun “ aôndo na ” ga . Lu nyi i na ve mimi doo anmgbian u kwase ugen tsung - n@@ u ? I@@ mo@@ shima i Davidi za un iyol tsung . . . C@@ i@@ vi@@ r Yehova sha “ kwaghyan u h@@ ôron man msen u eren ” tugh man te@@ tan . Shi m wuese Yehova kpishi er a n@@ em Shi@@ r@@ le@@ y , kwase wam man iky@@ ar@@ tom wam u jighjigh la yô . 14 , 15 . ( a ) Er nan ve mba@@ awashima mba lun a mi ve lu hange hange sha kwagh henen u sha tse@@ ene@@ ke laa ? Nahan kpa , aluer se soo u ôron ve kwagh u una kôr ve ken ishima yô , a gba u se ôr ve mimi tseegh tsô ga ; gba kpee u se wase ve vea na jighjigh a akaa a se lu ôron ve la kpaa . Shighe u ityav mb@@ ira lu a hii ga la je kpa , ud@@ as@@ enda mba ken tar u Jam@@ an@@ i vande kôron ve tin@@ d@@ in a mi ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a hen ani@@ jiir u i yer ér L@@ ic@@ h@@ ten@@ bur@@ g la . • Ka sha igbenda i injaa i nyi “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a wase se u ôron Bibilo hanma shighe ? S@@ ar un u ‘ wuese Yehova a ishima na cii . ’ • U shir@@ in “ hanma ikyav ” la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ken masejime yô , mbai@@ ho@@ mov vev va hemba ve ityav shi kôr ior mba Iserael yem a ve ken uiky@@ angen kua ior mba Yuda kpaa . Mba taver we ishima ér u civir Aôndo , u z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu shi u ôron mbagenev kwagh u jighjigh u nan w@@ ou@@ we@@ e ? I@@ ny@@ aregh ki kor se man se fatyô u yaren tom a ki sha inja sha u civir Yehova . Mba@@ yev vea hen u nan mba@@ wan@@ ndor a ve icivir sha u nengen ikyav ken mbagenev , er ve ne mbagenev icivir hen Iyou i Tartor la . Nahan , ken iorov 1@@ 00 mba i lôh@@ ô ve la , iorov 8@@ 2 lu anmgbianev mba nomso . Yesu ngu Or@@ him@@ en u ikyuryan la man zum u a na nagh a uma na la , a na ikyuryan shon hingir u lun a iwasen . — Luka 22 : 20 ; Heb . Mbamaren vea fatyô u wan mbayev vev ago a iv@@ es@@ egh sha u wasen ve u kaven er u dondon icighan kwaghwan la i lu hange hange yô . Yehova ver Yo@@ bo doo doo sha ishimataver na nena ? “ Ishim@@ averen keghen myom ” i se lu a mi la , ka vangertiôr u se lu a mi ser Aôndo una kure uityendezwa mba a er sha kwagh u tar u he u engem la je la , ia kura mbamhen asev , nahan se venda mba@@ aie mba Satan mbara . ( 1 T@@ es . Hen ase er a va saan Aberaham iyol u lun uma ken paradi@@ so shin tar , shi zan hemen u taver ikyar na vea Yehova yô . I@@ mba kwagh la ia er se yô , a vihi kpishi , shi a lu kwagh u kunya kpaa . Zum u i ve sha kwagh u akaa a u se tsough u eren la yô , kanyi Yehova a soo ér se ere ? Er m lu a shighe u henen Bibilo v@@ es@@ egh@@ ee yô , ka m hide m gbidye kwar sha avur a m er la . ” Se fa ser Bibilo due hen Aôndo sha ci u i tsengaôron akaa a ken hemen vighe vighe . 4 : 6 ) De se time se nenge kwagh u mba ve fe kwaghpasen tsema tsema ka ve er shighe u ve lamen a ior sha at@@ ine@@ akaa la yô . 10 M - mar u He la G@@ em Or Nen@@ a ? ( 2 Kor . 7 : 11 ) Aluer i tsaha u je kpa , mayange de yen ishima ga . Kpa kwagh ne tese ér ing@@ y@@ egh k@@ in ngee kpishi shi ki gande ôron man ka ing@@ y@@ egh ki or a ci@@ h@@ i a fa sha won ga shinii , shin ka a ka di ing@@ y@@ egh ki i fe ki ga , ki k@@ í lu akuma akuma shin ki or a fatyô u ôron yôô ? Mb@@ agen kpishi kpishi vande lun mbai@@ dy@@ ar@@ ev kua nomso mba yaven a nomso mbagenev man mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom man mbai@@ v shin mban@@ um@@ un@@ gbenda . De henen wer u agumaior fan kwagh u a lu u dedoo man u bo la tseegh kpa kuma ga . Ve lu a ish@@ ô sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la ga . Kpa kwagh gema er u doon yô , tom wam yange lu u zan mbakur@@ an af@@ o ityom , nahan i gba u me z@@ aan hen ijiir i kaan bredi f@@ aa f@@ aa . Iyol hiden a mi ijime i Paulu la yange i na yô mba ve lu Mbakristu a na imôngo la soo un Se naan mlumun sha mbampin mban se been yô , a saan se iyol er Yesu kpa yange saan un iyol nahan . 12 : 8 - 13 , 29 - 32 . Yesu kaa ér : “ Ka ken ishima man afer@@ akaa a henen kua i@@ w@@ oo - or man idya . . . ve dugh ye . ” ​ —⁠ Mat . Á war uumace mbagenev . Tsô Mose kaa er : “ U kaa sha mi ; me kera kenger we sha ishi mayange ga . ” — Ekesodu 10 : 28 , 29 . R@@ ick@@ y kaa ér : “ Kwagh u vesen u se er yô , se ker tiônnongo u lu a agumaior a kwagh u ken jijingi gba a ishima tsung yô . Nahan kpa , sha u nan jighjigh ken naagh ku ip@@ aa ku Yesu la yô , se fatyô u zamber a Aôndo ser a de se asorabo a ase . ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Aluer Aôndo de ér i tôv se a ican je kpa , una na se agee a wan ishima a tôv@@ ac@@ an la . • Yehova yange tese ishimawan na cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara man zum u sh@@ ir u ken Bab@@ ilon bee kera la man ken derianyom u hiihii S.@@ W . la nena ? Alaghga iyôngo ne yange i̱ zende ken to@@ ho wuee wuee ayange imôngo man tugh imôngo kpaa , shi alaghga je yô , i̱ za nyôr ape u@@ be@@ gha mba yaren iky@@ ôr ve lu yô . Apostoli Paulu ôr kwagh u averen a se zua a mi sha u tsuan akaa a se er ken uma wase shi nôngon ser se ar sha mi la cii ér : “ M ngu yevese be@@ ma be be@@ ma ga , m ngu tan az@@ u er or u tan ahumbe dang nahan ga . ” ( 1 Kor . Aluer se nenge ser se fatyô u ny@@ ô@@ ôso iyol sha gbaa ne yô , de se er nen msen se sôn i̱ na se icighan jijingi u Yehova shi se er tom sha mbamsen asev mbara kpaa . Ka mea due u za sôron ve nahan m zua a ian i me wuese ve , shi me pase ve mer tom u ve lu eren kpoghuloo la ka zege@@ kwagh kpishi . ” Shighe kar yô , m tsua u hiden za eren tom u pania ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , ikyua a tsombor wam . U@@ ya mba hiin lun c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u ken a@@ you je . Se mba ken tar u ú lu sha ikyev i tahav mbu Satan Diabolo , un u̱ Bibilo i yer un ér “ aôndo u tar u ainge ” ne . Kanyi i Lu ‘ M@@ ngerem kua J@@ i@@ jing@@ ii ’ ? Ú fatyô u zuan a mtsera sha atesen a Yesu a sha kwagh u uma la nena ? Ú fatyô u hiden timen sha a@@ gbaa a kwaghhenen la sha u henen Bibilo a mi kua ase@@ mber inja er “ J@@ ust@@ ice ” [ I@@ ji@@ r@@ ôron i sha mimi ] man “ M@@ er@@ cy ” [ M@@ h@@ ôônom ma zungwen ] man “ R@@ igh@@ te@@ ousness ” [ Per@@ apera ] nahan ke ’ zege@@ takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa a Bibilo u i yer ér In@@ sight on the Scriptures , u i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la . Kwagh ne na yô , i wu@@ he un ken pur@@ usu . “ U@@ wa@@ gh u Igipiti ” u i er kwagh u ú ken N@@ um@@ er@@ i 34 : 5 la kpa i na jighjigh ér ka “ if@@ i ” shon ne môm . Ka hange hange u se fa kwagh ne sha ci u nyi ? Anmgbian u kwase ugen , iti na ér G@@ l@@ ad@@ y B@@ ol@@ t@@ on , yange kar ior kwaghyan sha mkohol u vesen ken inyom i 19@@ 37 la . Kpa m za hemen u eren tom u pasen kwagh la sha afatyô wam cii . Tor As@@ a yange ver Mbayuda ikyav i nyi ? “ I@@ d@@ ya man hanma inja i hông@@ or@@ ough kua h@@ ua u eren yô , u t@@ eren tsô kpaa , de t@@ eren her a ven ga . ” ​ — 5 : 3 . Yehova yange vande kaan ér : “ Mo kpaa me n@@ ôô ura shin tar . ” ( Tit@@ u 2 : 3 ) Shi ka ve lumun iwasen i kasev ve ne sha u pasen loho u dedoo u tartor u Aôndo ken igbar la . — Pasalmi 6@@ 8 : 11 ; nenge ngeren u sha peeji 9 , u a lu a itinekwagh ér “ Apostoli Paulu Yange K@@ asev Kwagh@@ ô@@ ron@@ oo ? ” Yange i wase As@@ av , Or@@ le@@ v@@ i u kôron mnenge u dedoo u lu a mi ér doo u eren Yehova tom la her dông nena ? Kwagh@@ yan u K@@ uman u Aôndo a Ne Se sha Ashighe Ashighe La 15 : 32 . Ka inja e̱r mkohol u i l@@ ù kohol mba i shigh ve mkurem la bee ke ’ inyom i 19@@ 35 la nahan . Ishim@@ averen ngi i den or u nan er isholibo la kwaghbo u nan je kpa ? Mb@@ u a mbu e@@ ev mbu inyam la tsô . A@@ very kaa ér , “ Mayange or môm lu a nenge imba iyou la ga , shi hii shighe la je zan zan hegen or ngu a nenge a imba la ga ! ” Yesu tôndo zwa ér una va nder mba ve ne un jighjigh la shin ku Anmgbian u kwase ne kaa ér : “ Mo vea iky@@ ar@@ tom wam ne cii se mba Mbashiada mba Yehova . ” Ken mlu u mbacivir Yehova cii , ka ve hemba soon u kpen a u pasen ak@@ er a anmgbianev vev . ​ ​ —⁠ Ôr 1 Yohane 3 :⁠ 16 . H@@ I@@ I shighe u i gba orumace la je zan zan nyian , ior mba zuan a mkpeyol man msaanyol hen tsombor . F@@ ese je Yehova maa kaa ér : “ M vande civir i , Me shi Me civir i kpaa . ” ( Yoh . Alaghga Mbakristu mba ve civir Aôndo sha mimi ica i gbe hegen yô vea lu hen tiônnongo wou , mba u fatyô u lôh@@ ôn ve wer ve va nyôr mcivir u hen tsombor ai@@ k@@ ighe a we imôngo ai@@ k@@ ighe ugen yô . L@@ ah@@ adi hur@@ ugh yô , shi se za . Ú p@@ endan ishima sha “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” kpa ? Ser@@ u@@ g@@ i Shin se fatyô u ôron kwagh u msaanyol man bem u a lu hen nongo u Kristu u Aôndo nyian yô , inja na yô , ka anmgbianev mba ken Kristu sha tar jimin cii je la . Ken inyom i 19@@ 5@@ 1 la , m za mkohol u vesen u Mbashiada mba Yehova ken gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y . P@@ ase nan mtsera u nana zua a mi sha u ungwan imo i Aôndo yô . — Yesaia 48 : 17 , 18 . Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba vea lu uma shighe u mk@@ ur@@ tar la yô , a mase kohol ve zum u a yem a ve sha , vea za hii u hemen sha Tartor la . — D@@ an . ( c ) Ishima i Yehova á taver ior nav la bende a we nena ? Se hen ken ngeren u a bee la ser shighe u Yesu kpe kera la kpa , Mbakristu kpishi mba ve lu Mbaheberu la soo u kuran Tindi u Mose la her . ( Aer . 3 : 8 , 9 ) Ngu tesen se er se kuma u una nyôr a vese ken awashima na u tsôron la yô . Yehova yange doo un ishima shi ya ikyar a na taveraa , nahan i na un tahav mbu zan hemen a tom na u profeti la . ” ( Y@@ er . V@@ a er u er u nenge a mngerem nahan , kpa ka mngerem kpôô kpôô ga . ( Yeremia 17 : 10 ) Nahan , aluer se ôr kwagh ken Bibilo sha kwagh u ijir i Aôndo ngise ôr mbagenev yô , se umbur nen ser er Aôndo á nengen akaa cii yô , yange una nenge a mbamhen mba ken atô ishima i ior mba ôr ve ijir la man mba@@ awashima vev mba Bibilo i̱ er se kwagh sha mi jighilii ga yô . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 . Kpa Yakob kaa ér : “ V@@ ande b@@ um@@ un ase . ” Vea been yô , ve ôr shi ve pase T@@ or@@ ah , ka ityakerada i hiihii i it@@ ian i Bibilo i Mose nger la je la . 13 I@@ liam I Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor — Ior Mba Dedoo Cii mba Y@@ e@@ men Sh@@ aa ? Nahan i̱ de kpiligh se iyol ga , ku ka kwagh u a taver tsombor u uumace jimin cii yô . I@@ yol@@ tseghan i Mbakristu la wa nyi man nyi k@@ ere ? 4 : 12 ) Ka sea hide a iyol ijime yô , se palegh u ‘ eren perapera za karen ikyaa inya ’ la . Nahan ka se kera nenge ser se hemba doon a mbagenev mba se hembe ve mfe shin tahav la ga . ( Or@@ pa . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 ) Mimi u Bibilo na ve u geman sha gbenda u vesen ; nahan “ i ôô ” ve ve hingir wang . Nahan cii kpa , yange gba u a wanger an@@ nongo ne sha igbenda igen , an@@ nongo u Mbah@@ enen Bibilo ne kpa hide a iyol ijime , lumun ér i kar un shi i sôr un sha an@@ shighe kpuaa . ( M@@ al . ( Mateu 27 : 55 , 5@@ 6 , 6@@ 1 ; Luka 24 : 10 , 11 ) Nahan er Yesu vande anden hen u@@ kase shighe u i nder un shin ku la yô , a tese ér ve kuma u eren shiada sha kwagh na , vough er mbahenen nav mbagenev mbara nahan . — Aerenakaa 1 : 8 , 14 . E@@ i , sha ci u ishember i ken zwa Heberu i i gem ér “ u lun er ” la , shi a fatyô u geman i ér “ ikyar ” shin “ or@@ wasen u lun kwagh@@ môm a ” nomso@@ or . Kpa gu@@ da yô , gba u se yaren tom a mbam@@ ne mba Yehova a ne sha ikyev i tiônnongo sha u se timen ken Mkaanem nam tsung la cii . Bibilo ôr kwagh u ior mbagenev ér yange ve lu ikyav i kwagh u vesen ugen . Sha nahan yô , ior vea fatyô u duen ken mlu u ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la kera geman him@@ en a na . Iky@@ agh ki T@@ om@@ ough ki A@@ ge@@ egh ki Eren Shi@@ ada 2 : 13 ) Heela tseegh ga , Yehova ngu veren ior nav doo doo shin er Satan , u a lu “ aôndo u tar u ainge ” ne a hendan a ve nahan kpaa . — 2 Kor . Se fatyô u eren imba msen ne shighe u i lu tôvon se a ican shin se gbe ic@@ ôron u@@ ange yô . Sha ci u “ ayange ne ka a bo . ” Ter shon , u̱ un kpa lu shir@@ in ngeren akaa shin inya la lu kuran nengen ér wan na kôr Bibilo ke ’ u@@ we . J@@ an@@ awar@@ i 16 - 22 , 20@@ 12 Tsô se er nan sha wono ? Anyom 1@@ 30 ⇩ Or@@ henen Yakobu nger ér : “ Ge@@ ma nen ayol a en , na nen sha ik@@ ev i Aôndo man hendan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . Wan u Aôndo iyol na yange fa nahan , sha ci u Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Jijingi . . . Una hemen ne Una za a ven ken mimi cii . ” I@@ wasen i Ve Lu a M@@ i hen T@@ so@@ mbor Yô Ch@@ er@@ i@@ e kaa ér : “ Takerada ne lu imeen hen a mo , shi mbat@@ esen se an@@ umbe kua mba se z@@ aan makeranta imôngo la lu kighir mo kpoghuloo ér m lumun u zan makeranta u vesen gbilin . ” ( Yesaia 60 : 2 ) Se mba ken “ ashighe a ican . ” I@@ b@@ anave i i lu ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e kpishi la ngi di her tsô . Hanma Iyou i Tartor yô ka ijiir i mcivir u mimi hen haregh u í maa i̱ la ; i̱ kua kwagh@@ tesen u ken jijingi u i tesen ker la cii . Zum u Ior Ve So@@ o u U@@ ng@@ wan Ga Yô Er i lu Aôndo a lu i@@ mbor i icighan jijingi yô , aluer or ngu ôron akaa sha icighan jijingi na dang yô ka Yehova je nan lu ôron akaa sha a na dang ye . ( Genese 25 : 23 ) Shi kwagh ugen yô , zum u Yakob lu m@@ ough@@ on u yemen ken tar u H@@ ar@@ an la , Is@@ ak@@ a ver un doo doo , seer sha iveren i vande nan un la . — Genese 28 : 1 - 4 . ( Mbaheberu 5 : 11 – 14 ) Nahan , zum u se tagher a mbamzeyol shin i taver se u tsuan kwagh u se er yô , ka se fa gbenda u se kar jighilii yô . T@@ a un kera . Yange Mbaiserael vea kera wa ikyo sha u nan môm ken u@@ pue ga yô , kwagh ne a bende a upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i . Kwagh ne tese ér , kape kwase u yange shighe Yesu mkurem shin angahar la kpa kwagh na lu je la . ( Mbaromanu 12 : 2 ) Hii nan ve i gbe u se kar er ishima i Aôndo i lu ? A@@ li@@ son kaa ér : “ Ka mea nenge mer gbenda u or@@ ya wam a lu ts@@ ahan wan wase u kwase la doom ga yô , m de zan zan una kera lun ikyua , u una ungwa iliam yase ga yô , m mase ôron or@@ ya wam mnenge wam . Takerada u Mbaheberu 10 : 24 , 25 wasem u fan mer ka kwagh u Aôndo yange soo er m er yô . U kuren awashima u Aôndo ne yô , Yesu na nagh sha uma na , nagh kura maa ko@@ o kwaghbo u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i orumace u hiihii la i ve a mi la . Se kpa aluer se wa ishima se kegh shighe u Aôndo una kure uityendezwa nav la , er mbacivir Aôndo mba ngise mbara nahan yô , se ngohol kwagh u a t@@ ende zwa u nan se la . F@@ o@@ to u sha ikyev i L@@ y@@ de@@ k@@ ker Aôndo nengen uumace mba y@@ in@@ an inja er ka to@@ ho u ndor u ka u vese di de@@ gh@@ ôô tsô maa u uma kera la nahan . U fatyô u zuan a mfe ne je he ? “ Ka Ny@@ i Me Na TER sha ci u akaa a Na a dedoo a A erem cii laa ? ” — Ps . 1 : 7 - 9 ) Mkaanem mara yange ma a taver Yosua ishima kpen kpen ! Er yange m yem je , m kera nenge a ter@@ em ga zan zan kar kpen ken inyom i 19@@ 5@@ 7 . Apostoli Peteru na mlumun sha mpin la . Yehova wase mbagenev kpishi ve zua a mbam@@ tsera ken kwa@@ v ve shi ve hemba mbamzeyol mbagenev kpaa . ​ —⁠ 1 Pet . A̱ shi nan kpa , sar u u̱ va lun ken tar u u@@ a@@ ah@@ e mba vihin vea kera lu ga la , er mbagenev kpishi kpa i sar ve nahan . Nahan Satan kpa ngu a er tom a akaa a ior ve nengen ér ka mbamgbe mba ayange ayange la sha u una na ve hingir u p@@ eren atindi a Aôndo yô . A@@ I@@ P@@ OR 29 , 20@@ 13 – M@@ E@@ I 5 , 20@@ 13 U tesen ikyav yô : Bibilo wa se kwagh ér se lu ior mba lun a mimi iyol mba eren kwagh sha inja , shi se lu ior mba eren tom kpoghuloo kpaa . Shighe u hanma or a lu vough la , kwagh u tagher bem una kera lu ga Apostoli Paulu yange kaa ér un “ ngu a ayol a av@@ a@@ ve@@ gh a Yesu ” iyol , nahan lu ayol a nyi lu ôron kwagh u a ? — Mbagalatia 6 : 17 . 5 : 17 ) Sha nahan yô , ashighe kpishi ior ka ve wuese ve er ve lu mba eren tom sha gbashima mba a fatyô u nan ve jighjigh yô . U tesen ikyav yô , ngise i man@@ de Yeremia i@@ gbe shi i wa un ken “ ga@@ adi ” shi i gb@@ ihi un shin ij@@ ôr kpaa . K@@ u u Yesu man mnder na la ka kwagh u dedoo u i er sha u p@@ aan uumace , sha er a kar a isholibo kera kua ityom i Satan cica cii yô . — Mateu 20 : 28 ; Mbaheberu 2 : 14 ; 1 Yohane 3 : 8 . Ikyav i môm i tesen yô , mbatamen ka ve tese ér ve mba a dooshima u Kristu la sha u keren gbenda shi nengen ér mbau@@ angev mba ken tiônnongo zua a iwasen , man mba eren nahan sha u dondon kwagh u i nger ken Mateu 25 : 39 , 40 la . Nahan a kaa a D@@ or@@ ka ér a mough sha . M@@ fe u V@@ ough Ve a Ieren Dedoo ( Aerenakaa 20 : 30 ; 2 Mbat@@ esalonika 2 : 3 , 6 , 7 ; 1 Timoteu 4 : 1 - 3 ; 2 Peteru 2 : 1 ; 1 Yohane 2 : 18 , 19 ; 4 : 1 - 3 ) A@@ c@@ in a tan ne ta iwanger sha ngeren mba ny@@ iman atesen a Yesu , mba i hii u duen a mi shighe u mbaapostoli kpe kera la . Tese igbenda i u fatyô u henen ase@@ mber a ats@@ am yô . Aluer ieren i nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh la ya tor ken a we yô , gba u u ker iwasen fele fele . U@@ ̱ wuese or sha akaa a nan eren sha ci wou la ka gbenda u doon tsung u nan nan icivir , a lu ma tic@@ a shin ort@@ wer shin or@@ kasua shin an@@ ti@@ or kpaa . Ne agumaior kpaa , de gbe kuren nen ikyaa tsô ner aluer u@@ ig@@ y@@ an@@ den@@ mbaiorov mba kôôm ne shin mba wan ne kwagh sha kwagh u ne er u shami ga yô , nahan ng@@ ura tese ér ve kôr ne ihyom je ve ga . M@@ yom ugen kpa ngu van , man una bende a hanma or sha tar . ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Nahan kpa , kwase nana hemba soon u wan iyol i nan sha ikyev i nom u a hemen nan sha inja la . I@@ can i mban ne ka i seer zum u ka a̱ va sha my@@ ese u y@@ esen ônov yô . Tom wase u pasen kwagh ne ngu tesen mhôônom ma Aôndo , shi ngu bu@@ ghun gbenda u ior vea gema asema vea zua a “ uma u tsôron ” yô . ( Mat . Ken inyom i 200@@ 3 la , G@@ er@@ tru@@ d kpe sha anyom 9@@ 1 . Kwagh@@ aôndo Una Z@@ ua O@@ ru@@ m@@ ace Kpa ? * Mba@@ y@@ ev@@ kasev mban na jighjigh ér Aôndo ungwa msen u ve er ér a̱ wase ve la . Ngeren la kaa a vese ér : “ TER ôr kwagh a Mose man A@@ ron kaa er : D@@ u@@ e nen ken ior mban kera , M@@ ̱ tim ve icin i môm . ” Bibilo kaa ér : “ I@@ y@@ ugh i or yô , ngi ve a perapera sha ishigh ki Aôndo ga . ” Er nan ve i doo u tsombor ua lam sha u kwagh u ijiir i mbamaren vea lu man gbenda u a nengen sha a ve er ve lu been iyol laa ? Ka i hemba lun mba ve sember fan mimi shin ve hii u vesen ken jijingi la ican u eren kwagh ne cii . Aluer ka u ú nôngo kwagh ve ú kav ityesen shon , shin ú kav gbenda u ú yar tom a í yô , shi time sha mi ken sev mbu gen kpaa . Kpa , dooshima wase saan ken tiônnongo wase tseegh ga . 7 : 1 , 20 , 21 , 25 ; Anz . Anmgbian u nomso ugen ken tar ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i A@@ shia yange cia u pasen kwagh hen ya ugen u í kuran un kpoghuloo , í lumun ér ior ve gba nyôron her ga yô . • Se fatyô u fan atam a loho u se pasen ne a um la cii ga sha ci u nyi ? Sha nahan yô , Aôndo hide sôr ve ve hingir wang ken jijingi er a tôndo zwa nahan . ( Yohane 3 : 16 ) He@@ mban je yô , ka ashighe a kwagh ka una tser se la ka se hemba zuan a mtsera sha ieren injaa i Yehova ne ye . Sha iyange la cii , ngu pinen ac@@ in imôngo ér , “ Bab@@ a yem h@@ an j@@ imi ? ” A kaa ér : “ A@@ kur@@ aior kpishi aa za aa kaa er : V@@ a nen , sé za nen sha u@@ wo u TER , hen ya u Aôndo u Yakob , sha u Una tese se igbenda Na man sha u sea zenden sha igbenda Na kpaa ; . . . He@@ mba doon u se keren u “ eren akaa a dedoo ” shi se nôngon u lun “ mb@@ any@@ ar@@ ev sha aeren a dedoo , ” a u se keren ser se ombo u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la . ( 1 Peteru 4 : 13 , 14 ) Se kpa Yehova una wase se u wan ishima sha ikyev i jijingi na , nahan se lu a iember yase her . • Se mba ken ‘ ayange a mase@@ j@@ im@@ ee ’ ? Nenge imba ican i yan ne sha wono ! Er@@ doo kaha kposo a dooshima . 1@@ 10 : 3 ; Or@@ pa . Takerada ugen kaa ér ivur ne ôr kwagh u “ uumace mba ve henen sha ityom i Aôndo shi ve gb@@ i@@ di kwar sha mi kpoghuloo ” la . Doo u se ker gbenda u fan Aôndo jim jim man fan un doo doo kpaa . Hanma ityô tôv@@ ac@@ an i i te sha a we cii , alaghga ia na ú fatyô u ember ken ican i yan , shi ia va ú a kwagh u injaa kpaa , di er Mbaromanu 5 : 3 a kaa nahan . Kwagh ne na yô K@@ ei@@ k@@ o gba henen kwagh kpoghuloo sha er una kera ure ga yô . Er nan ve se fe ser Yehova soo ér se ya ikyar a na ? ( Yohane 3 : 16 , 36 ; 1 Timoteu 2 : 5 , 6 ; Mbaheberu 2 : 9 ; 5 : 9 ) M@@ lu u uma wou tese ér ú wa m@@ ne ne@@ ̱ ikyo kpa ? la , shin u i yer ér The O@@ ri@@ g@@ in of Li@@ fe — F@@ i@@ ve Qu@@ es@@ tions Wor@@ th As@@ king la . Nahan kpa , ka ah@@ on a gban cii a vihi Aôndo ishima ga . Yange i er tom a ishember i “ vor ” la tseegh ken mbam@@ gber mba Bibilo i New World T@@ rans@@ lation mba tse@@ v mbara , kua ken Genese 3 : 15 kpaa . Shi sha iwasen i icighan jijingi yô , Yesu na ‘ ior mba u@@ iyua ’ ken tiônnongo , mbagenev ka “ mbakur@@ an , ” mbagenev di gema ka “ mbat@@ esen . ” Aluer mba dondon kwaghwan u Bibilo yô , kwagh ne una wase ve u sôron mbamzeyol kpishi , shi nôngon a mbagenev mba ve shi her la , nahan lun imôngo her saan saan . — 1 Mbakorinte 7 : 10 , 11 . ( Duteronomi 10 : 18 , 19 ) U tesen ikyav yô , gar u vesen ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Amerika ngu a Iyou i Tartor igen i atôônanongo at@@ aan a nyer mbamkombo her yô . Nahan kpa , aluer se mba a asaren a dedoo ken tar u he la yô , a lu nyi kwagh je kpa Yehova una kure se á vough . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 17 ) W@@ ase nan nana fa ér , ve mban cii gba ve ishima u wasen nan , man doo ve u lun ‘ anmgbianev mba nan sha ci u ayange a ican . ’ ( 1 Yohane 4 : 8 ; Yohane 3 : 16 ; 15 : 13 ; Mbaromanu 5 : 8 ) Er se lu mbadondon Yesu yô , mba fe se sha m@@ doo u se doo ayol a ase la . 9 : 2 , 22 ) Yange kaa a mbahenen nav ér : “ Nenge , shighe ngu van , a ar je ve u á sa@@ mbe ne , hanma or nana yem kwagh u nan , né mase undun Mo tswen ; nahan kpaa M ngu tswen ga , gadia Ter ngu vea Mo . Sha gbaa ne yô , a umbur se m@@ lu@@ a@@ inja u lun tse@@ vaa , veren ishima sha u fan ishima i Yehova la . Kape ken icombor kpa i lu je la . Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen ken tar u H@@ on@@ d@@ ur@@ as , u a duen kwaghpasen u sha uya uya vea mbap@@ asenkwagh mba kaven ishigh man mbayev yô kaa ér , “ Ashighe kpishi wanye u i tese nan tsembelee shi nan ne ior icivir ka nana lam a or@@ ya yô , kwaghôron u nan la hemba kôron or@@ ya ken ishima a kwaghôron wam . ” A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo a a k@@ ur sha mi la tese ér hii inyom i 1914 je se mba ken “ iyange i Ter . ” Ka mbara mba ve lumun ér Aôndo a̱ hemen ve la tseegh vea ya dyako u tar ye . — Yesaia 2 : 3 , 4 ; 11 : 9 ; ôr Daniel 2 : 44 . Sha nahan yô , kwaghaôndo u mimi kaha a kwaghaôndo u a har sha mbamhen mba iorov la . Davidi yange soo it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v shi fa u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v kp@@ a@@ a@@ dedoo . 13 : 20 ) Aluer se wa ikyo sha kwagh u ior mba se ye ijende a ve ken ayange a masejime ne yô , se va war mkur u bo@@ tar ne shi se nyôr ken tar u he u Yehova a s@@ ôôn van a mi la ! Mbam@@ sen ou mba lu nahan kpa ? Yange i tindi Y@@ e@@ h@@ u ityom i nyi , man un di gema er nena ? Kwagh ne una er ken hemen , zum u a na wanakiriki u jighjigh la injar sha Tartor , sha shighe u zege@@ can la . ​ — 7 / 15 , peeji 25 . Iky@@ um@@ hi@@ ange i 2 : Yesu vande ôron injakwagh ne sha shighe ugen la , kpa gema yila “ wanakiriki ” la ér “ or@@ kur@@ an@@ ya . ” — Luka 12 : 42 - 44 . Se@@ kar@@ ia lu eren ityom na i pristi la sha jighjigh , shi ve cii ve kuran Tindi a ishima ve i môm . ( Ekesodu 15 : 1 – 21 ) Kpa er ior mba Aôndo mban tagher a mbamzeyol ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo shi ve lu cian Mbak@@ an@@ aan yô , ve hingir u gban ah@@ on . M fa akaa a kwagh a gbe se a mi yô , man ka akaa a m y@@ amen je la , ka a hingir u se z@@ ôh@@ ô sha kwagh u iny@@ ar je kpaa . ” 7 :⁠ 5 ) Aluer ka nahan yô , zamber u Yakob la una umbur we er mbamsen ou vea fatyô u pan@@ den we ishim@@ any@@ ian yô . Mbat@@ amen mba ne iwasen ken Bibilo O@@ k@@ to@@ ba - Di@@ se@@ mba 200@@ 8 Yesu tese wener : “ [ Y@@ a la ] una lu a inja ga yô , bem wen a̱ hide sha a ven . ” Se tese ser se mba kuran nena ? ( a ) Ka m@@ egh ku nyi Satan a lu yaren tom a mi sha u nôngon ér una vihi mlu wase u ken jijingi laa ? Mayange je m vande lun a Bibilo ga cii . ” Yesu yange ôr injakwagh igen , tôô iyol@@ na kar sha orgen u yange “ yem ken tar u ic@@ aa sha u una za ya tor ” yô . M@@ yom hemba u w@@ á@@ r@@ é@@ n di a war mtim tsô la Aluer se vihi ishima sha ci u or er kwagh a vese dang yô , se kera fatyô u lun bem bem , er Yesu kaa la ga . Mayange je ny@@ iman jighjigh na ga . Aluer m saa a tsombor u tor ne yô , me lu a tahav , nahan me due a anmgbianev av Mbaheberu ken kp@@ an kera ! ’ I@@ h@@ yô@@ gh@@ on@@ ough mbi ha@@ an dang dang ka mzeyol u a tser tar cii yô , man u@@ gomoti mba ken ityar igen je yô , taver ve kpishi u sôron zayol ne . Kanyi igen kpa se hen sha kwagh u yange er or@@ pasalmi laa ? Nahan kpa , Aôndo kaa ér i de ikp@@ ugh@@ ur u kon shon a lu shin inya her . Kpa se mba eren msen se mba henen sha kwagh ne yô , se lumun u eren tom u he u i na se ne . Yesu yange hendan a Diabolo taveraa A@@ a Mkaanem ma Aôndo yô , vea zua a mtsera sha u gbidyen kwar sha dyako ve u ken jijingi la . Yesu Ver Se Ikyav i H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime , 11 / 15 Yange z@@ ur@@ um anyom 30 yô , i er un batisema sha u tesen ér a na iyol na sha u eren icighan@@ tom u Yehova na un la . Zum u Ne@@ hem@@ ia ungwa ér Mbayuda mba ve due ken kwar ken tar u Bab@@ ilon la mba “ ken zege@@ can kua il@@ y@@ ahan kpishi kpaa ; g@@ il@@ gar u Yerusalem [ kpa ] yô@@ h@@ ôr ” yô , a er msen sha jighjigh u nan ayange imôngo . ( Ne@@ h . Anmgbianev kpishi mba ve lu ken ityar ne la wa ishima a u@@ a@@ ah@@ e mban , man se fatyô u henen ishimawan hen a ve kpaa . ( 1 Peteru 5 : 9 ; Mbaefese 3 : 17 ; Mbakolose 2 : 7 ) A@@ g@@ umaior ne kpishi ka a undu gbenda u Mbakristu shighe u ka vea ng@@ ur@@ en wan ak@@ ondo yô . Ishima ia gb@@ aan we sh@@ imi yô , maa ker shighe u vough , tema lam sha zayol u ú lu a mi vea orgen la Anmgbian u kwase u lu a anyom 8@@ 5 , u i yer iti na ér Christ@@ a yô , vaa iyol ér , “ Ka wea va kera eren akaa ken mcivir u Yehova er ngise u eren la ga nahan i vihi u kpen kpen . ” Sha mimi yô , mbatyomov yange ve soo u kaven icighan kwagh@@ myer ne . — 1 Peteru 1 : 12 . Aluer we vea nom@@ ou shin kwase wou ne zua ave , ne mba nengen sha wan wen doo doo yô , a hemba wasen ne . — Or@@ pasenkwagh 4 : 9 , 10 . Zum u se lu henen Bibilo a or yô , se na nan mhen ser nana lôh@@ ô ior mba hen tsombor u nan mbagenev shin ior mba wan@@ ndor a nan ve kohol nan ken kwaghhenen la . Sha mimi yô , gba u ú de u zan ikyua a orgen u ú er idya a nan la . I@@ c@@ ombor igen ka ia y@@ aan kwaghyan ia been nahan maa i ôr Bibilo A@@ ka@@ a@@ wan A In@@ j@@ aa Ity@@ av Mb@@ i A@@ kur@@ aior . Se kav er hii ve ishima vihi ve yum yô . ( 1 Utor 11 : 4 - 6 ) Er se tagher a am@@ een kpishi nahan kpa se ungwan nen imo i Aôndo hanma shighe shi se veren un sha ishigh y@@ ase@@ gh gbem . N@@ om ugen kaa ér : “ Z@@ ayol u vesen u se hii lun a mi ken ivese yase yô , yange taver mo u keren mnenge u kwase wam sha kwagh , un kpa lu nahan . Wan u an@@ ngô u ter na , Mor@@ de@@ ka@@ i , yange na un kô@@ pi u tindi u i nger ér i tim Mbayuda la , shi kaa a na ér a za zamber a tor a yima Mbayuda . Zum u Yohane lu ôron kwagh u u@@ profeti mba@@ aiegh yô , a ta icin ér : “ Ka sha kwagh ne man ne fe Jijingi u Aôndo ye : hanma jijingi u a pasen er Yesu Kristu va ken iyol i or yô , ka her Aôndo a dugh ye . U nengen ken Mkaanem ma Aôndo shi henen sha akav aa ma lu a mi la una wase se u hiden gbidyen kwar sha ayol a ase fan kwagh u se lu sha mi jighilii yô . Ú Eren Kwagh u Una Na Mbam@@ kombo Mba Mbakristu Vea Maa Mbagenev Kpa ? Ikyav i Timoteu la i tese ér ka i doo Yehova u nan agumaior ityom ken nongo na nena ? Ngeren ne tese se nyi sha kwagh u Yehova ? 3 : 4 - 6 ) Man hii shighe la je , ior kpishi hen ér gba u uumace vea kporom hen Aôndo ga . Yehova yange yima Mbaiserael ken Igipiti nena , man kwagh ne tese nyi ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 26 : 3 , 4 , 16 ; Anzaakaa 18 : 12 ; 19 : 20 ) Nahan se kpaa , zum u se ‘ nôngo gb@@ ev cii man se va mase kaven ’ man i ne se kwaghwan u hange hange ken Mkaanem ma Aôndo yô , se dondo nen ieren i Bar@@ u@@ ki i eren kwagh sha gbenda u or u nan vi@@ e ts@@ or ts@@ or man mkav na u ken jijingi la kua iyol na i hiden a mi ijime la . — Mbagalatia 6 : 1 . Yesu yange pase shighe u injakwagh na la ia kure la nena ? Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli mbara tese ér nyian kpa ior vea fatyô u kuran atindi a Aôndo ne . ( 1 Mbakorinte 6 : 18 ; Mbaheberu 13 : 4 ) Nahan kpa , ka mba@@ zan ad@@ ua u f@@ ada tseegh ga , mba@@ zan mba@@ ad@@ ua mbagenev kpa nenge ér , er ior kpishi ve ze ad@@ ua nahan kpa , mba eren akaa a ve ne jighjigh a mi la ga . ( Yosua 9 : 21 - 27 ) Heela tseegh ga , shighe u ator a Mba@@ am@@ on at@@ aan man mbau@@ ty@@ aav vev anger Mbag@@ i@@ be@@ on yô , Yehova nôngo num sha ci ve sha ivande . Alaghga a taver se u dondon mkaanem ma Yakobu mara ken tar u u ngee a igbenda i me@@ en ior yum ne . Kwagh ne ka kwaghbo keng ga . Apostoli Yohane yange kaa ér : “ Aôndo ka dooshima . ” Ka ic@@ in@@ tan i nyi yange i ta Mbakristu mba ken La@@ od@@ ish@@ ia , man ic@@ in@@ tan shon ngi a inja hen vese nena ? Takerada ne shi kaa ér : “ Ior mba timen sha akaa kwaghaôndo mba shin ity@@ ô@@ tar mba ve dondo sha k@@ ov shon la kpa va lumun a ityesen ne , nahan ityesen i ve hii ngohol sha kwagh u anyom dubu la kera gba ve kwagh ga . ” Peteru nenge ér doo u una ta mbatamen mbagenev icin sha kwagh u kuran ikyum@@ u@@ ile sha ci u “ mtsera u dang ” la . Or@@ henen Yakobu kaa ér : “ Or u tan a@@ kp@@ el@@ an yô , nan bee ig@@ ôn@@ do@@ mnger i ahumbe a mough a mi a yemen a mi yô . A kaa ér : “ [ Mkaanem ma Aôndo ] hingir mo ken ishima er usu u hi@@ an , u i ci@@ r u ken ak@@ u@@ he am yô , m wa ishima je , m v@@ ôr . ” ( Y@@ er . “ K@@ ura Nen A@@ yol a E@@ n sha Kwagh u K@@ wa u Mbaf@@ ar@@ ishi ” ( Luka 6 : 31 ) Yesu lu kaan ér , doo u se eren a ior er se soo ser ve eren a vese la , se de eren a ve dang sha ci u ve er a vese dang yum ga . Mba K@@ ohol Akaa a Sha man a Shin Tar Cii , 3 / 1 ( 1 Tim . 3 : 1 - 10 , 12 , 13 ; Tit@@ u 1 : 5 - 9 ) Aluer u ngu nomso@@ or u ú tsegh iyol you yô , pine iyol you wer : ‘ M ngu eren tom u pasen kwagh la a iyol@@ t@@ angen shio shi wasen mbagenev mer ve kpa ve eren er m eren nahan kpa ? Kwagh ne na yô maa m soo mer me er tom pania . ” M@@ Z@@ E@@ YO@@ L : Hanma gomoti u uumace cii ka i lu ior mba a hemen ve la ve suen un sha iny@@ ar ye , man ashighe kpishi ka i lu sha kp@@ an@@ de@@ gh ku tan man akaa agen a i kimb@@ in gomoti inyaregh sha mi yô . 5 , 6 . ( a ) Ka ieren i ior mba ken derianyom u hiihii i nyi i zough kwagh môm a i Mbaiserael mba sha ayange a Mose laa ? E@@ van@@ s pasen er hii ve m k@@ ande yô , or@@ k@@ ang@@ en@@ y@@ av la kaa ér kwaghyan ngu ken fri@@ ij@@ i , nahan mo m za ya . 16 , 17 . ( a ) Mbat@@ amen vea fatyô u wasen mba ve lu nôngon a asaren a bo la nena ? 22 - 24 . ( a ) Ka ishimataver i nyi ú zough a mi ken mkaanem ma kuren Pasalmi 26 laa ? Mbashiada cica cii mba eren akaa a van a mzough sha m - er u ve lu eren atindiakaa a Bibilo la . ( Yoh . 17 : 20 ) Kpa doo u se fa ser ka myom wase la kwagh a hembe gban Yesu sha mi ga . Aluer se wa ikyo ga yô , ieren ne ia ts@@ ar se a ngô@@ ôr ga . Yange to@@ or mar hemba er kwase uya ka nan to@@ or mar nahan shinii ? Kanyi i gbe u or nana er keng ve nana lu a kwagh@@ f@@ ana ? ( Marku 10 : 45 ) Hii he ’ shighe la je Yesu maa hii u eren hanma kwagh cii a@@ yem a@@ yem , kua ityesen kpaa . T@@ ôô ase wer u ngu As@@ a . Kpa u veren u@@ gomoti asev la tese ér kwagh gba orumace sha awashima u Aôndo ga , shi se lumun a kwagh u i kaa ér hanma kwagh cii ngu sha ikyev na la kpaa ga . ( Yesaia 60 : 1 ) He@@ mban je yô , hii shighe u í pase ve sha ikyev i Bab@@ ilon í tu@@ h@@ wa ke ’ inyom i 19@@ 19 la je tsô ve hii u tan iwanger i Aôndo la shi ve na ‘ iwanger ve mon@@ do sha ish@@ iv mbi iorov ’ kpaa . Ab@@ ig@@ ail yange una tem a tema nahan , ma ya ibo er nom na nahan shinii ? Ka ikyo i a we sha uma wase ne i̱ ne ve a ver awambe sha u eren tom a mi ken gbenda môm u lun a inja kpishi ye , ka gbenda u se fatyô u zuan a uma u tsôron cii je la . Dani@@ ela za hemen kaa wener , er i lu kôron mo ihyom nahan kpa , “ m fa di tsô mer kwagh u Bibilo i̱ tsen@@ ge@@ ôron la ngu kuren a kure sha a mo tsô , sha ci u m fa dedoo mer Yesu kaa wener ior vea kôr mbadondon nav ihyom shi vea tôv ve a ican sha ci u iti na . Alaghga a taver we u karen iyol you , hemban je yô , aluer u nenge wer u va yina sha iky@@ aren yô . Bibilo kaa ér Yehova “ ngu wang ” [ shin “ eren kwagh sha mimi , ” N@@ W ] . ( Genese 1 : 26 ) Ka kwagh u kpilighyol u Yehova soon ér se er erdoo ga . La@@ od@@ ish@@ ia Ity@@ ôkyaa i hiihii yô , ka icighan jijingi u Aôndo a tu@@ ur or la ve nan ne iwasen la ye . Shi a kaa ér : “ T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase tese akaa a ior nôngo ér vea er kpa ve k@@ an shio yô , man mba@@ awashima vev mba yange ve kure ve ga la . . . 1 : 6 , 9 , 14 , 20 , 24 ) Kwagh ne tese wang je ér , Yehova yange lu lamen a ma orumace shin tar ga , gadia i lu a gba orumace hen shighe la ga . Yô , ishima i de d@@ an@@ en se er mba@@ am@@ an@@ de@@ v mba un@@ yi@@ in mba yange ishima d@@ an ve sha hiihii la ga . “ I@@ ̱ Saan We Iyol Ken Yehova ” Sha kpôô yô , Yesu lu or u k@@ ak@@ a ga . ( 1 Peteru 4 : 17 ; Mal@@ aki 3 : 1 ) Lu shighe u hanma or nana va a kwagh u nan zough a mi yô . 1 : 1 – 4 : 23 ) KW@@ AG@@ H U U@@ N@@ A B@@ E@@ E M@@ Z@@ E@@ YO@@ L N@@ E YÔ : A@@ tindi a gomoti u Tartor u Aôndo la nga vough hemba atindi a u@@ gomoti mba uumace yem zende zende . Hii nan ve lu u Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la vea “ hemba veren ishima sha akaa a [ ve ] van@@ den ungwan ” sha kwagh u Yesu la ? 10 - 12 . ( a ) Ka ic@@ in@@ tan i nyi Yesu yange ôr kwagh sha mi ken injakwagh na i ort@@ ani@@ vor laa ? W@@ ase Or@@ henen la N@@ an@@ a̱ H@@ ingir H@@ ur@@ or u Yehova Or@@ pasalmi yange wa icam ér : “ TER , A̱ doo ne ishima , ne mba i doo Un a ven la cii ; TER koson mbam@@ imi . ” A@@ g@@ umaior aa fatyô u tilen sha mimi shighe u i lu karen a la Yange m hendan a na ga , kpa m kaa mer kwagh u a kaa la a fatyô u lun mimi , kpa shi m kaa a na mer taver mo u nengen mer mba tsu@@ ghun mo a tsu@@ gh . Ka akaa a nyi yange Davidi tagher a mi kpa suur sha Yehova ? F@@ a wer ivur la kaa ér Tartor ne ua lu a tahav sha “ ior man akuraior man ijô . ” Aluer nan ngu eren tom la tsembelee ga yô , i de taver we u seer wan nan kwagh ga shin wasen nan ga . Í gema ishember i “ wasen mba ve taver ga ” la sha u tesen ér ka u “ kôron gb@@ ang ” shin u “ v@@ aren ” a or u nan taver ga la . Mba@@ aferev yô mba a ian i eren kwagh sha ci na ga . — Pasalmi 31 : 5 ; 50 : 16 ; Yesaia 43 : 10 . Hanma or u wan iyol sha ini@@ umbe yô , ka nan kôr iyol i nan tsaha sha akaa cii . Di@@ se@@ mba 15 , 200@@ 8 H@@ ide sha kwagh u tsuan akaa se er la yô , gba u se wa ikyo sha nyi kwagh@@ a ? Kwaghôron u Al@@ lan Han@@ co@@ ck N@@ ôngo tsung sha u taver dooshima u a ma@@ gh ú vea kwase wou shin nom@@ ou la , shi nôngo tsung sôr nyityô zayol u ne tagher a mi ken ivese cii . Hi@@ ihii yô , yange i gba u or a na nagh a kwagh u nan u a hembe doon cii la . ( Ne@@ h . 1 : 4 ) Zum u tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta pine un er i hii ve a vihi ishigh sha yô , Ne@@ hem@@ ia “ sôn Aôndo u Sha ” kp@@ ase . ( Ne@@ h . Apostoli Paulu ta se icin ér : “ F@@ a kwagh ne . Ken ayange a masejime yô , ashighe a ican aa va . ” ( 2 Tim . Mbashiada uhar va ke@@ ma uwer sha h@@ unda wase , ve kaa ér ve soo u lamen a vese ken Bibilo . I ôr hen ijiir la ér : “ Kpa Mbaf@@ ar@@ ishi man mb@@ ang@@ eren vev gba ah@@ on a mbahenen N@@ av , ve kaa er : Inja na nan ne ye kwagh shi ne me kwagh a mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh kua mba@@ asorabo imôngo ? Ú er nan ve Bibilo ia maa u iyol u ô@@ ron@@ o ? Ka kwagh u taver se ishima kpishi u fan er Mbashiada mba jighjigh mba hiihii mbara yange ve har jighjigh u nan ve cii sha Mkaanem ma Aôndo nahan . S@@ to@@ t@@ t ôr kwagh u tindi u Yesu á we ér se za wase ior cii ve hingir mbahenen la wener : “ I@@ gbe@@ kera yase i hemban cii i se Mbakristu yô ka er se k@@ an shio u eren sha tindi ne yô , tom u pasen i@@ vangeli la hemba se u eren nyian ku@@ aa . ” Sha kwagh u orgen ken tar u Jam@@ an@@ i yange ôr yô , kanyi yange i̱ taver ivese na ? Yehova wa ishima wener ica a gba ga tsô , una gema mlu u akaa . Yange iorov 2@@ 6@@ 3@@ ,@@ 4@@ 31 tese ikyav i iyol@@ tseghan ve hen Aôndo sha u eren batisema . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 11 ) Man Davidi lu a iwuese hen Aôndo kpishi er á lu Or@@ hemen yô ! Akaa agen a alaghga aa yange se u eren kwagh sha shighe , a se fatyô u hemban yô , ka mgb@@ e@@ ca u zende man m@@ ngee u aka@@ ah@@ endan sha gbenda kua u lun a akaa a eren kpe@@ te kpe@@ te la . ( Mat . 24 : 13 ) Sha mimi yô , gba u se taver ishima vough er Yesu kpa taver nahan ve se kôr cio u wan ishima zan zan mkur ye . ​ ​ —⁠ Ps . Kanyi I@@ a W@@ ase Se u Eren M@@ sen V@@ ang@@ er@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? ( Genese 1 : 26 ) Nahan , Yehova fa ér er se yen nahan je kpa , se fatyô u lun a aeren shon a un lu a mi la . Kanyi i doo u se tese mba se henen Bibilo a ve laa , man se er kwagh ne nena ? ( Mateu 23 : 15 ) Sha kpôô yô , “ u geman or ishima sha mk@@ ighir ” la ka sha mi ga . ( 1 Mbakorinte 1 : 26 ) Shi alaghga sha mnenge u taregh yô mbagenev kpishi ken atô ve vea “ lu ior mba fan takerada yum kpaa ga . ” Iyange i Yehova ia va sha mban@@ ah@@ an@@ tar ab@@ u er sha ayange a Noa la nahan Lu ivande i nyi i er sha Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la ? Aluer Orkristu hen ér ikyar i nan ye vea Aôndo la tseegh kpa kuma , nahan kwagh kera gba nan a nongo u Kristu ga yô , nan ngu vendan kwagh u Aôndo je a sôr a ver yô , inja na yô nan ngu vendan nongo u Kristu u ior mba Aôndo sha tar jimin cii kua atôônanongo a ve kpaa . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba kar imôngo yô , or@@ jighjigh Yobu zua a ian i tesen Or u nan hemba gban un kwagh cii yô . ( b ) Tese akaa agen a Yesu man Mose yange ve lu kwagh môm shami la . ( Mateu 19 : 4 ) Shi Yesu kaa ér : “ Aôndo ka jijingi . ” ( Aerenakaa 11 : 1 - 3 ) Er ve lumun ér A@@ tô@@ at@@ yev kpaa aa fatyô u hingir mbadondon mba Yesu nahan kpa , “ mba ve lu ken mba@@ ic@@ ông@@ ov ” la s@@ ende@@ gh her ér ior mba ve lu Mbayuda ga cii saa vea kura Tindi keng keng ve vea zua a myom ye . Ka nyi ia va er u@@ kwaghaôndo ? ( Ôr Yesaia 40 : 26 . ) Ken a@@ yem a uma kpaa , m@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in ma a yange or u yevese za kuren . Shin ka u nan ér ka kwagh u hanma or nan lu eren shinii ? Ikyav i tesen yô , alaghga mbak@@ as@@ u@@ av vea kaa ér ve “ sôr ” kwagh ugen u ve te@@ en yô , ve hide ve er , kpa a lu kwagh la her . ( 2 Timoteu 1 : 13 ) Ngeren mban ka ve mgbegha mba@@ ôron u soon Yehova shi civir un shi eren un tom , shi ka ve ta ve icin sha kwagh u mba@@ im@@ ev man mcivir u az@@ ô@@ v kua mcivir u akaa a i gbe a gba la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 5 ; Yeremia 22 : 17 ; 26 : 20 - 24 ) Kape i lu je ve yange ishima vihi Habak@@ u kaa sha iky@@ enge i m@@ li@@ a nahan la ér : “ T@@ ER@@ E , ka nan je ? ” — Habak@@ u 1 : 2 . Er a n@@ umb@@ u a mi ga yô , kwagh ne taver mo ishima , shi na yô , mo kpa m soo u n@@ umb@@ en a mi ga . ( Mbaromanu 14 : 4 , 12 ) Sha mimi yô , u gban di civir Yehova tsô wer mbamaren ou mba civir un la una fatyô u wasen we u yan ikyar i tsan vea Aôndo ga . U@@ profeti mba ts@@ eng@@ an pasen iyange i mtim kaa ér tar u se tem sha u ne cii ua yô@@ h@@ ôr a haa inya , kpa Aôndo na se ib@@ um@@ un ér tar u se tem sha u ne ua t@@ enger mayange ga . — Pasalmi 10@@ 4 : 5 ; Or@@ pasenkwagh 1 : 4 . Tom u pasen kwagh u Tartor tar sh@@ a@@ won cii shi geman mbagenev hingir mbahenen ne ka icighan tom kpen kpen ! Nenge er mba a nder ve la vea hide vea lu vea ior vev ve a saan iyol yô ! Or@@ tamen la maa lôh@@ ô anmgbian la ér a due kwaghpasen vea na . Kpa , Yesu ci@@ r ve zwa kpa ? Yange i y@@ ese un hen tsombor u ú eren kwaghaôndo u K@@ at@@ oli@@ k@@ o ken tar u Jam@@ an@@ i yô ; kpa á de ad@@ ua u zan er lu iyev la je . Bibilo pase gbenda u icighan jijingi yange ve u pasen kwagh hen ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia la ga . K@@ EN A@@ F@@ R@@ I@@ KA : Ken inyom i 20@@ 13 la , i wa mbatomov mba gomoti mba shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ka mba kuman er 2@@ 2@@ ,000 nahan ijiir ér ve per tindi sha ci u akaa a yange ve er sha any@@ ighe yô . Er tar ne u doo un ishima yum yô , á tindi Wan na ér a̱ va pase mimi shi a̱ p@@ aa uumace mba ungwan tindi kpaa . “ Mesiya ” ne kaa a or@@ hemen kwaghaôndo u mba gb@@ eren ic@@ u@@ l inya la ér a̱ gber un ityough . Ka m@@ tse@@ e u oo u tse@@ e la a lu ityôkyaa i vesen i i̱ ne ve iv@@ or i i̱ m@@ ende ne i use kera ga . Mo yô , m nenge mer Aôndo c@@ imin kpishi , taver u fan kwagh na , nahan cii kpa akaa a i@@ gbe@@ tar a kpilighyol cii ka hen a na a dugh ye , ka un a ne v@@ é akaa a lu ye . ” ( Yakobu 1 : 17 ; 1 Timoteu 1 : 11 , N@@ W ) Ior mba ve keghen ato cii tesen ve ityesen i dedoo shi kwagh u mba a tesen ve la doo un tsung , di vough er ka i doo mbamaren zum u mbayev vev ve er sha ityesen ve nahan . — Anzaakaa 27 : 11 . Vea fatyô u ngeren Takerada u T@@ esen É@@ r Ve T@@ ôndo Z@@ wa u Eren Kwagh a A@@ yol a Ve sha Mimi , nahan eren batisema ? Nyian kpa ityendezwa shon ngi her . A@@ yem a se lu yevese sha u zuan a uma u tsôron ne yô , se fa ‘ iyange man shighe ’ u aa kure ga . ( Mat . Kpa mba za nyer yô , kera soo u undun ve ga . ( b ) Ka sha igbenda i nyi nahan alaghga Satan una nongo u me@@ en se sha u se kar Yehova ? I er u@@ tra@@ k mba yange i due a mi ken inyom i 20@@ 13 la ér ve wase se u eren kwagh ne . ( Yesaia 26 : 11 - 13 ) Nahan kpa shi as@@ ande a ikyurior la va mase hiden ken tar ve , m@@ kaa u i kaa kwagh a ve la hingir ve ityesen . 45 : 13 ) Ka an nan lu “ tor ” ne ? I@@ ti i Yehova ka icighan@@ ti . Er Aôndo a nenge ve ér mba a isholibo ga yô , vea lu er Yesu , Wan u Aôndo u a lu a isholibo ga la nahan . Kwagh u A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira la tese se nyi ? Er nan ve Yehova yange kôr I@@ so@@ u ih@@ yo@@ mo ? 4 : ​ 10 - 27 ) Er m@@ ny@@ am mara kure sha Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar nahan kpa , ma lu tesen kwagh u vesen u una va er ken hemen yô . Kwagh u vesen u dondon sha dooshima yô , ka ikyav i dedoo i mbamaren . Shi yange sôr anmgbianev kpishi , taver ve ishima . Ior kpishi mba ve hen Ruamabera shi ve nenge ér kwaghfan u Aôndo man perapera na ngu a inja yô , ve hingir u dondon atindiakaa a Bibilo ken uuma vev . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or u zan g@@ wa la lu Yesu Kristu . T@@ ser ne yange u pase kwagh u i@@ gbe@@ tar vighe vighe , shi u pase yi@@ ase i Bibilo man i tar , shi u tese er kwaghaôndo u aiegh a k@@ an@@ shio u wasen uumace yô . ( Anzaakaa 13 : 10 ) U fa gbenda u or@@ ya wou shin kwase wou ka a soo u y@@ esen ônov la za kighir nena ? Paulu umbur mbakur@@ an mba ve lu ken E@@ fese mbara ér Aôndo ver ve sha ikyev i icighan jijingi . ( Luka 6 : 45 ) He@@ mba doon u ior vea fa se ér se mba ior mba lamen sha akaa a ken jijingi man akaa a maan mbagenev kpaa . Ken kpen@@ ga u eren kpa , ka hanma shighe cii “ een ” u ior a lun “ een ” ga , ka vea nger ityendezwa i ve er la shin inya je kpaa . Mbak@@ ur@@ an kpa , aluer ve soo ér vea er tom ve doo doo yô , gba u vea lu ishima legh legh , sha shighe u or er a ve c@@ a@@ veraa je kpaa . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 , 13 ) M@@ ase zan se nenge e̱r kwaghôron u profeti ne a lu iv@@ in sha ayange ase ne gaa ? ( 2 Mbakorinte 11 : 7 ) Aluer u nenge yô , Paulu yange ‘ ôr Loho u Dedoo ne saan saan . ’ Heela i nenge a Yesu h@@ enda ny@@ inya ngu van sha inja i Tor u hemban ityav . I lu nahan ú ôr un akaa a kunya a ker ú u ôron orumace la ve@@ e ? Shin er W@@ ani@@ unda u Aôndo lu a iwuese sha akaa a lun a uma ga , a Yehova gba la nahan kpa , yange “ [ doo un ] a ônov mba iorov tsung . ” De kera keren a ga ; gadia nenge , M ngu van a kwagh u bo sha uuma cii , . . . kpa Me gema uma wou a̱ hingir we er ka ish@@ ar u ye yô , sha ajiir a ú zenden cii . ” — Y@@ er . Er yange á soo u ôron takerada kpishi yô , á tôô ú , á o@@ vur ú doo doo , tsô á nenge a itinekwagh i takerada ne , i i kaa ér The Tru@@ th That Le@@ ads to E@@ tern@@ al Li@@ fe * la . I kohol Mbashiada mba Yehova cii ve hingir nongo môm sha u ve pase loho u dedoo shi ve gema ior ve hingir mbahenen . ( a ) T@@ ahav mbu Yesu gba ave kpishi nena ? David : G@@ wen ô@@ rom er un lu henen Bibilo yô . Ior umiliôn imôngo mba ve lu u@@ shir@@ mbaiorov ken jijingi la vea hingir u lun ken ikyurior i í doo Yehova a i la . • I@@ me i ken jijingi i í kase se ne í va a nyi m@@ ta@@ v@@ ere ? Mbat@@ omov mba Yehova mba@@ jighjigh mbagenev mba sha ashighe a tsuaa la yange ve nenge ér ve kuma u eren ityom i Yehova wa ve la ga . ( Mbaheberu 11 : 22 ; Genese 50 : 25 ) Er Mbaiserael ya ican kpishi anyom imôngo shighe u Yosev kpe kera la nahan kpa , kwagh u wa ve la na yô ve seer lun a ishimaverenkeghen ér myom ve una va kpee a b@@ unde ga . Yô , se seer lun nen a Yehova ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so , se gbidyen nen kwar sha nagh ku ip@@ aan kura , shi se henen nen Bibilo , i i lu Mkaanem nam la zu@@ lee . — Ôr Duteronomi 13 : 4 . “ A taver ishima a [ kon u m@@ tsaha ] , A kera wa kunya ikyo ga . ” Kpa or@@ ya wam Mark yô , ishima i ze un iyol sha kwagh kpishi ga . Kpa Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o mba ken V@@ egh@@ er@@ tar u I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , ape i lu ityar i ab@@ uter ga la ngohol ityesen i c@@ ôô@@ ci i̱ tese sha akaa ne la ave ahar . ( Ôr Mateu 12 : 40 ; 16 : 21 . ) Kpa Yehova shi er ityendezwa i kpilighyol i ken hemen sha ikyev i profeti Amo@@ shi man ior mbagen sha ci u ‘ akuraior cii . ’ — Amo@@ shi 3 : 2 ; 9 : 11 , 12 ; Yesaia 2 : 2 - 4 . Yesu yange ta icin ér mbamhen mba b@@ ov mba ve a aeren a bo Kpa , mimi je kwagh gba mbahemenev mba uumace mbagenev sha mkpeyol u ior vev . Yange lu sha ci u ter na doo un ishima , shi nenge wener gba u una wa ter na ikyo sha ci u ka un a mar un shi a y@@ ese un ye , kpa kwagh u hemban yô , sar Yosev tsung u eren ishima i Yehova . ( Ôr Mpase 13 : 1 , 2 . ) ( Mateu 24 : 21 ; 1 Timoteu 6 : 19 ) Nenge er uma una doo hen shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu u Kristu la , hen zum la Yehova una bee a mbamzeyol mba iyol@@ been i ve a mi la . M dugh kwaghpasen vea up@@ ania mbagenev yô , m nenge er sar ior kpishi u fan mimi yô , nahan m soo u m@@ ough@@ on yemen ken tar shon za wasen ve . Man nyi kwagh i er@@ ee ? I erem batisema , nahan hegen yô saan mo yol . ” J@@ im je yô , anmgbian wam u nomso u kiriki kohol mo , se mba civir Yehova imôngo , shi ng@@ ôm lumun ér i ior ve lam sha kwagh u jighjigh wase u nan dang ga , zan zan kar kpen . Shighe ngu van u ishimaveren yase la ia kure sha mi yô . 24 : 10 ) Gba u se eren msen hen Yehova hanma shighe ‘ a ishima i mimi , man a jighjigh u nan u lun a a@@ kp@@ el@@ an ga ’ la . A@@ h@@ wa at@@ ar@@ atar man ti@@ ôn nga a eren , iyange ia duen yô , S@@ ab@@ ina man ônov nav ar hen ijiir ve i te@@ en kwagh sha go@@ do@@ b@@ i la kera kpaa . Nahan kpa , mba icighan jijingi a lu van@@ den hemen ve kera la di vea fatyô u nan jijingi u taregh ian ér a hemen ve . ( F@@ il . 1@@ ,@@ 8@@ 24 Mkaanem ma Aôndo ma i nger ken Bibilo la kpa ka ma su@@ r mba ve lu zungwen la asema , ka msen man ah@@ ur@@ aior a mimi tseegh ga . Fe@@ be@@ war@@ i 16 - 22 , 200@@ 9 V@@ e@@ gher u sha utar u i yilan ér “ E@@ ure@@ ka F@@ am@@ ily D@@ ra@@ ma ” la , lu sha ci u tsombor . Sha mimi yô , ka “ mnder u hemban doon ” je ne . — Mbaheberu 11 : 35 . Na ve ityakerada i ôron shighe u ve lu iyev la . Yehova man Yesu mba Mbak@@ ur@@ an mba ve lu vough yô . R@@ am@@ ó@@ n kaa ér : “ Sha shighe ugen la , wan ugen ken makeranta wam lu sen mo , nahan mo tar sha ci u kwaghaôndo wam . U@@ umace mba y@@ in@@ an ka ve soo u tôôn mlu u mbagenev karen sha u mbagen . Kpa Mkaanem ma Aôndo kaa a vese ér se ver ishima sha akaa a se ayol ase se fatyô u eren la . ( 1 S@@ am . 24 : 4 - 7 ; 26 : 8 - 12 ) Shighe u Saulu kpe ken u@@ ity@@ a la , Davidi zung@@ we ku na , a yila un man wan na Yon@@ at@@ an ér ka “ mba@@ do@@ on@@ shima man mb@@ as@@ ar@@ en@@ ior . ” ( 2 S@@ am . Heela tseegh ga , alaghga kwagh yange vande zan hemen hen atô na vea nom na sha kwagh u kwaghaôndo , u bende a imoshima na yô . V@@ a henen Bibilo yô , a nenge wener doo u una sôr inja , kpa or yange nana due ken an@@ nongo ne sha yô , i wua nan . Mba@@ civir Aôndo mba mimi mban mba keghen shighe u Yehova una “ t@@ enger Sha man tar ” sha gbenda ugen kpaa la . Ve na jighjigh ér kwagh ne una er keng . Kwagh ne ka ityôkyaa i dedoo i se cii se za hemen u yaren tom a iyua i Aôndo a ne se la sha u ‘ eren mbagenev tom , er se lu mbatomov mba m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo ’ yô ! Se kar u@@ gomoti kposo kposo , hii sha gomoti u ty@@ em@@ imôngo zan zan gomoti u i lu ior ve nengen sha kpen@@ ga u eren ayol a ve la , shi se suur sha M@@ zough u Ity@@ ar Sha W@@ on Cii u i yilan ér Le@@ ag@@ u@@ e of N@@ ations la ser a yange ityav shi se ombo ikyav mbi u@@ ty@@ aav kpishi ser se yange ityav a mi . ( 1 Peteru 5 : 8 ) E@@ ̱r yange “ shighe u atô@@ at@@ yev ” la mase been ke ’ inyom i 1914 yô , Aôndo ver Wan na ér a̱ lu Tor u he u tar ne , a na un zwa nahan ér : “ T@@ e@@ ma tor hen atô u mbai@@ ho@@ mov O@@ u . ” Kanyi se fatyô u henen ken kwaghwan u apostoli Paulu nee ? Sha nahan yô , Yesu hide yam kwagh u Adam de saa la . 16 : 1 . ( a ) Ka sha ityôkyaa i nyi Yehova ngu a er erdoo ? A bee Na@@ a@@ man im@@ ande . — 2 Utor 5 : 1 – 14 . 12 : 1 - 8 . Mkaanem ma Aôndo wa Mbakristu kwagh ér ve lu mba@@ shir@@ en@@ tom sha gbashima shi mba i tee a tôô ve tom shin ve lu mba@@ vesen hen tom kpa ve eren kwagh sha inja . ( b ) Shighe u Yehova una tim bo@@ tar ne kera la , mbacivir un sha mimi vea lu a vangertiôr ér nyi ? C@@ i@@ er C@@ l@@ ai@@ re iyol je , kpa a lumun . Aluer u taver jighjigh u nan wou hegen yô , u hingir u nengen Yehova wer ka or kpôô kpôô u a kegh iyol u wasen we yô . Sha kpôô yô , aluer se fa imo i Yehova shin loho na doo doo yô , kwagh ne una wase se se hemba kaven imo i or u i fe nan ga la . ( Yakobu 5 : 11 ) Sha mimi yô , aluer se wa ishima a atsan sha jighjigh hegen yô , se zua a mtsera hegen man ken hemen kpaa . Ka hanma kwaghôron u profeti u sha kwagh u ayange a masejime , a@@ dooga yange una doo mbahenen mba Yesu , man ka sha ci u nyi ? “ Saan mba i eren ve ican sha ci u kwagh u perapera la iyol , gadia tartor u Sha ka u ve je . ” ( Mat . Er ityar kpishi i kera ne igen jighjigh ga yô , ka i shi cian ér iyange igen ityar igen ia ta ub@@ om a bu@@ gh@@ ur a wua ior kpishi . U@@ umace mba kwagh@@ môm ga , nahan cii kpa , kasev kpishi mba hembe soon u lamen sha akaa a a lu ve ken ishima la , man sha kwagh u ior , man kwagh u iky@@ ar@@ yan . U tesen mbayev ou u yaren tom a hanma iky@@ agh ki tom@@ ough tsembelee man ngeren mba i ne sha ikyev i ‘ wanakiriki u jighjigh ’ la una wase ve u kporom yan ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Yehova . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 6 , 7 ] Nahan kpa , gba u se cii se fa ser , ka hange hange u Mbashiada mba Yehova vea eren ivese sha u tesen icivir sha atindi a tar u ve lu her la , er Shi@@ sar a kaa nahan . Yehova yange yar tom a Mose ér a lu or@@ him@@ en hen atô na man Mbaiserael shighe u na ve Tindi u ikyuryan na la . Nenge ase yô , zum u m lu a er batisema m hingir Orshiada ga la je tsô , or@@ bu@@ ter ugen ken nongo u Kristu lôh@@ ôm hen ya na ér m va ya kwaghyan a na imôngo . Kape i lu je ve Apo@@ l@@ o “ lu a kwaghfan ken icighan@@ ruamabera kpishi ” ne ! 1 : 28 ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken sule u E@@ den la yange i b@@ unde awashima u Yehova pase laa ? ( Nenge ape i nger ér AT@@ ES@@ EN A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O > N@@ O@@ O@@ V M@@ AN K@@ A@@ SE@@ V M@@ AN MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN la ) Ka sea wa ago iyol tsembelee shi sea dondo igbenda i pasen kwagh i í tese se , shin igbenda igen i í zough sha mlu u hen ningir wase nahan , tom@@ shir@@ en wase u hemba zan iky@@ ura ga he ? Bibilo kaa ér : “ Á fatyô u doon Aôndo ishima ga , saa sha jighjigh u nan . ” Mbakristu mba ve til sha mimi yô mba a iember u civir Yehova ken mzough Kristu tsua mbatamen mba lun a dooshima mba ashe na ken atôônanongo na a shin tar ne . ( Ef . Yehova Aôndo nenge ieren i mbahemenev mba uumace ne nena ? T@@ egh te@@ gh tsô gb@@ ong gb@@ ong wam u ke ’ jijingi gba hiden mo her shi m k@@ ire uma wam kpaa . Sha nahan yô , palegh u wan ave sha akaa a ior , er akaa a a gbe a zough sha kwagh u kp@@ an nahan . — Aer . 28 : 31 . I@@ ca i gbe ga yô , m undu tiônnongo u Kristu . Aluer se ôr ma ityough ki Bibilo ken takerada u Aerenakaa yô , kwagh la una wase se u “ seer nd@@ eren ” gbashima u se lu a mi sha tom u kwaghpasen la . ( Yesaia 9 : 6 , 7 ) Shi Yehova una ôr A@@ shi@@ ria , ikyurior i yange yar tom a i i lu “ gb@@ ough ku iy@@ ugh [ Na ] ” la ijir . P@@ ine iyol you wer : ‘ M fa Yehova vighe vighe kuma u me suur sha a na vangertiôr je kpa ? Ô@@ no@@ v av cii vôso kasev mba Yehova Aôndo a doo ve ishima a uma ve cii man ishima ve cii yô . ​ — Ef . Man i̱ de yer ne er , mbahemenev , kpaa ga , gadia Or@@ hemen wen ngu môm tsô , ka Kristu . ” A er msen a ishima i môm a kaa ér : “ T@@ ER@@ E , ma or@@ wasen u nana nyôr hen atô u or u age@@ egh vea ish@@ e@@ er@@ or nan ngu ga , saa We ; wase se T@@ ER@@ E , Aôndo wase , gadia se mba suur sha a We , man ka ken iti You kpaa se ve ityav hen ikpelaior ne ye . Yange i tsua ig@@ y@@ um@@ ior i tese ve u kuran gar shi i taver ve ishima ér ve nôngo ityav shi ve za sho@@ ja kpaa . Ashighe agen yô , u fatyô u hiden a mk@@ ighir la sha mbak@@ ov wou . Mba ve lu a hii makeranta ga la : Kwagh a̱ hemba gban we u pasen ve ati a alegh a yaven a or la , shi pase ve wer or môm tsô nana de b@@ enden alegh ve ne ave ga . Yehova yange yar tom a jijingi na sha u kuran mba ken tsombor u lu a va mar V@@ or ker la nena ? Er nahan cii yô , maa a kaa a ve ér : ‘ Ne mba mba@@ shiada sha akaa ne . ’ — Luka 24 : 44 - 48 . Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor — Zum u Wan Wou A G@@ be I@@ wan Yô 10 A pase wener : “ M ngu pasen kwagh hen ijiir i ior kpishi ve lu ungwan loho u dedoo yô . Satan yange hen ér una mee S@@ ara u undu gar u U@@ r , u lu yôugh@@ yô@@ ugh , lu za tsan ken ut@@ ent@@ i la , sha id@@ wer i tor i taver ishe i F@@ ar@@ a@@ o man Ab@@ im@@ ele@@ ki maa la nahan , una gbaa ? Aôndo yange gba uumace ér ve lu sha ga , kpa ve lu uma shin tar gbem sha won . ( Mbaheberu 11 : 6 ) M - iv u hiihii u kwaghôron u profeti u Yesu u sha kwagh u mkur ken derianyom u hiihii la taver jighjigh wase u nan sha m - iv u vesen u kwaghôron u profeti shon ken ayange a ase ne . Yesu yange wase mba yange ve lu ungwan kwaghôron na la u henen sha er i hii ve akaawan a lu nena ? K@@ era kpa , kwagh u S@@ him C@@ he@@ ong u i er ken kwagh@@ al@@ ôm la , er kar ica i gba cii , i hii u pasen loho u dedoo u sha kwagh u Kristu hen ijiir na ye . Nenge er Yehova a kaha kposo a mbahemenev mba uumace sha wono , ka ve er uityendezwa sha im@@ anger kpa ve kera fatyô u iv@@ in ve ga ! U Eren a Anmgbianev mba Kristu Doo Doo Kape se kpa i lu ainge je la . Alaghga se kpa ka ashighe cii se nenge a iwasen i zan hemen u lun a an@@ za a wang la fese ga , kpa se lu a vangertiôr ser Yehova ngu nengen shi shighe a va kuma yô una ver se doo doo . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 . ( Genese 23 : 2 ; Yohane 11 : 33 – 36 ) Mbagenev yô , mba yan ican a iyol@@ been , kera mba gb@@ ong gb@@ ong a tahav iyol er ngise ve lu a mi nahan ga . Ka sha ityôkyaa i nyi Yehova yange ker gbenda sha ci u tsombor u Adam , man kanyi yange er sha ci ve ? Shi i seer zuan a mfe sha kwagh u ity@@ ahav mbi sha gba@@ aôndo mb@@ ig@@ enev mbi mbi lu sha , se nengen a mi ga , mbi mbi wasen akaa a shin tar la . Or u nan vende u “ ungwan imo i tahav mbu nan lu mbu sha ik@@ ev la ” yô , nana fatyô u henen ér Aôndo una sue nan ga . Er nan ve a fatyô u tôôn “ mfe u fan Aôndo ” la karen sha “ akaa a injaa a i yer yôô ” ? Paulu yange pase ishimaverenkeghen na ken u@@ washika mba nger hen atôônanongo la nena ? Man Yesu ngu ken ij@@ ough@@ ave vea Yehova sha kwagh ne . ( Yesaia 9 : 3 ) Nahan er se lu mbatomov mba ve lu a iember yô , de se za nen hemen a tom sun@@ da ne ! Kpa lu Mbaiserael cii za hemen u tilen sha mimi ga . A@@ tindi a hemen u ish@@ ang@@ enegh kaha a á hemen u Aôndo la nena ? ( Mateu 16 : 1 - 3 ) Kpa Yesu wa mbadondon nav kwagh ér : “ Yô , kuran nen , gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ” Ka nyi ia mgbegha u ve u hii u henen ma zwa u ken wono ? Nahan , dooshima wou man ikyav you la ka akaa vesen a aa wase u u̱ tesen mbayev ou u soon takerada u ôron yô . Ken derianyom u hiihii la , Yehova za hemen u tesen ér kwagh u mbayev mba kiriki mba@@ civi@@ ra@@ ôndo gba un ishima . U ngu nôngon wer u dondo kwaghwan u ken Mbaromanu 12 : 16 la nena ? ( Genese 6 : 5 ; 8 : 21 ; Yakobu 1 : 14 , 15 ) ( 2 ) Satan man az@@ ô@@ v a na . Ka sea seer eren tom u pasen kwagh yô , se nenge a m@@ kposo u a lu hen atô u mbacivir Yehova man mba se pasen ve kwagh la wang . ( Yes . 14 : 1 , 6 , 7 . Doo u se iv mbamhen asev man asema a ase a akaa ne . 7 : 22 , 23 ) Er se yen nahan kpa , Aôndo una fatyô u nan se agee a eren kwagh u vough ken hanma mlu cii . — 2 Kor . ( Mpase 20 : 1 – 3 , 7 ) Hen shighe la , Hemen u Anyom D@@ u@@ bu u Kristu la ua va uumace a msaanyol . ( Aer . 15 : 7 - 12 ) Mba tim sha kwagh ne er i pase ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la yô , mbahemenev mba shin t@@ ine mban tsua kwagh u vea er yô , sha iwasen i icighan jijingi . Ve wa icam la ve kaa ér : “ We Ter , Aôndo , U@@ hemban@@ agee , ityom You i vese , i kpiligh iyol kpaa . Yesu yange hingir Tor ken inyom i 1914 . A@@ K@@ A@@ A A A L@@ U I@@ K@@ Y@@ A@@ V I A@@ Y@@ A@@ NG@@ E A M@@ A@@ SE@@ J@@ I@@ M@@ E YÔ Ka an jim nan zough a iveren i Aôndo , man ka sha ci u nyi ? 24 : 14 ) Loho u dedoo u Tartor ne ka kwagh u vesen kpen kpen . “ Ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” — 2 K@@ OR . ( b ) Lu u nyi ia er cii ve kwaghôron a profeti una mase kuren sha mini ? ( Gen . 1 : 28 ) Or@@ gb@@ an@@ akaa yange na uumace tom u samber a Paradi@@ so u E@@ den la sha tar cii . Mbaiserael mbara ‘ lu asema ahar , ’ inja na yô ve lu er or u nan lu nôngon ér nana kar igbenda ihi@@ ar hen shighe môm nahan . ( G@@ al . 6 : 1 ) Yehova hembe wan se ikyo sha ikyev i ior mba ‘ ve lu u@@ iyua ’ ne . ( Ef . Se dondo ieren i Yehova i s@@ ende@@ gh sha kwagh ga la nena ? Kwagh la yange er hen atô u mbahenen mba Yesu mba ve hemba lun a na ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so la . Kanyi kwagh ior umiliôn imôngo sha tar ve ne jighjigh a mini ? Kwagh@@ fan wase se se hemba mban a ikyo i wan hegen cii , nahan se mba gbe kaan tsô ser , ma kwagh u i nger ken Bibilo ngu ikyav ga , saa Ruamabera pase wang ér ngu ikyav di je . • Ka akaa a nyi a ke ’ Ruamabera a ne se ityôkyaa i lun a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku@@ u ? G@@ ô@@ g@@ ô gbenda shi un ken hemen u lu u una yevese cii ve una za mase aren ken gar u Yes@@ er@@ e@@ el ye , man lu gumor ga . Nahan gba u se sôn Aôndo ser a̱ sôr kwagh u se er la . ▪ Yehova Ka I@@ jiir Y@@ ase i T@@ e@@ man M er tom u ortamen ken tiônnongo anyom imôngo hegen . Yehova yar tom a gbenda na u “ sôron akaa ” u hemban cii shin u eren kwagh sha kwaghfan la nahan a tindi Wan i@@ unda na shin tar i va ta un iky@@ aren i vesen shi i wua un kpaa . Nenge ken ngeren u ‘ Aôndo We W@@ egh sha Akaa a U@@ umace Nen@@ a ? ’ De se time sha igbenda igen i a eren kwagh ne la , shi se nenge er se fatyô u hendan a na yô . Shi Bibilo kaa ér : “ Ken a Na yô , se mba a mp@@ aa u sha awambe Na man shi m@@ de u gb@@ ev mbu nôngon . ” — Ef . 1 : 1 , 5 ; G@@ al . A@@ kper@@ an a fatyô u nan se kera lu a ishima i eren kwagh torough torough ga , shi aa na se hii u nyôron iyol kpishi ken aka@@ aeren a iv@@ in asaren a ase . 4 : 16 - 18 ) I@@ b@@ anave man m - ban u iji@@ r@@ ôron i mimi man mk@@ ighir man angev man ku cii ka akaa a se nengen a mi nyian yô . He@@ mba doon u nana za hemen u civir Aôndo vangertiôr , gadia “ Or@@ ji@@ righ u tar cii ” fa kwagh u yange er la , man una sôr zayol shon sha gbenda u hemban doon cii kpaa . ( Gen . Hii shighe u lu iyev la je , ngô na Un@@ ise man ngô u ngô na Lo@@ is@@ i , tese un icighan@@ ruamabera . ( 2 Tim . Tor u Mbak@@ an@@ aan u i yilan un ér Y@@ ab@@ in la , yange kighir Mbaiserael a ican anyom 20 , maa Aôndo tindi profeti u kwase , De@@ bor@@ a , ér a za kaa Or@@ jir Bar@@ aki yô a nôngo ityav a Y@@ ab@@ in . ( K@@ imb@@ ir ôron Yon@@ a 1 : 9 , 10 . ) W@@ il@@ liam tôô takerada la yem a mi ke ’ ya man saan un iyol u ôron fan m@@ kposo u kwaghaôndo u mimi a u aiegh . Ka akaa a a ne ve i doom u eren Aôndo tom ken tar u Kor@@ ea je ne , shi doom kpishi er m nenge iyôngo i Aôndo i lu seer ken tar ne nahan . Nahan cii kpa , tom ve u geman kwagh la hemba ve hanma kwagh ugen cii . Kpa se fatyô u fan tsô ser Yehova una na ve aan a tom a civirigh kpishi ke ’ hemen u i@@ gbe@@ tar na cii . Shighe u ve er batisema kera kpa tom ne ua wase ve , vea za hemen u pasen kwagh hanma shighe man sha gbashima kpaa . — Mbaromanu 10 : 9 , 10 , 14 , 15 . 23 :⁠ 1 ) Kpa , Yehova yange kav er i lu ve ken ishima yô , shi wuese ve gadia ve lu dondon ikyuryan na a ishima ve i môm . MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U mba mimi mba b@@ um@@ un keng ve ve tesen ér ve mba ôron kwagh u mimi ga . Yesu yange kaa ér ‘ Ter wase u a lu Sha la ne mba ve sen Un la Icighan Jijingi . ’ U za tsô u hen . ” Kanyi se er ve se kura ayol a ase ? ( Aerenakaa 19 : 11 , 12 ; 20 : 9 , 10 ) Shin er Aôndo er kwagh sha zamber u Paulu la er Paulu ver ishima la ga nahan kpa , yange lumun iwasen i Aôndo a iwuese . — 2 Mbakorinte 12 : 9 , 10 . A kaa ér : “ Yange m nenge er kwagh ne va kwase wam a msaanyol yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen yase zua sha ityom i vesen i Aôndo nena ? ( Aerenakaa 2 : 36 ; 4 : 12 ) U@@ pristi mban maa gba cian ér , aluer ior hingir u fan ér ka Yesu u i nder un la a lu Or@@ hemen ve yô , Mbar@@ o@@ ma vea va ‘ ngohol ijiir i mbahemenev mba Mbayuda kua nongo ve kpaa . ’ — Yohane 11 : 48 . Lu sha ci u a hemba cian Yehova a Saulu . ( Anzaakaa 21 : 21 ) Een , aluer se ker u eren erdoo yô , se hemba kporom ikyua hen Aôndo , shi se zua a ian i va zuan a averen ken hemen , kua uma u tsôron je kpaa . Ikyav i tesen yô , u nenge wer yange a lu Satan ken ishima nena , shighe u nenge Mbaiserael lu eren asorabo , amba er idya man h@@ ua nahan la nena ? Doo se kpishi er Bibilo i we se kwagh ér se lu a ieren i tesen ér se hemba nd@@ ahar la nahan ! Doo u N@@ orom Iky@@ aa Ga sha ci u Ny@@ i ? M fa noov man kasev mba i saan ve iyol man mbagenev mba i saan ve iyol ga yô . Gba u se wa ikyo tsung se er sha kwagh u i kaa a vese ér , se er ivaa “ ken Ter tseegh ” la . 9 : 35 - 37 . Umbur kwaghwan u Aôndo la , á kaa ér : ‘ Lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa gema ngô@@ ôr a kwaghôron , ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ’ Tor u fan kwagh , Solomon , yange nger ér : “ I@@ yol@@ gen@@ gese ngi ne num tsô ; kpa mba ve ngohol mhen u mimi yô , kwaghfan ngu her a ve . ” Lu u mba@@ vendan mimi mba ve lu ken tiônnongo la vea fatyô u geman awashima u Yehova ga , vough er Kor@@ aki kpa yange fatyô u geman ga nahan . M@@ nder u i nder Yesu shin ku la tese m@@ hembe u Aôndo nena ? Í fa ér ik@@ we@@ mbe igen ngi i ka i gema a@@ gb@@ o@@ gh@@ ol a kiriki a hingir uta@@ gbe@@ de mba@@ doon ashe yô . Zum u a@@ gb@@ o@@ gh@@ ol a kiriki a nyer ken ik@@ we@@ mbe ne yô , ka i imb@@ ishi a , i ishi a az@@ er iyol , shighe a karen yô maa a hingir ta@@ gbe@@ de . Er kwaghwan u Paulu a we ken Mbaromanu ityough 12 la a tese nahan , Paulu yange lu kaan ér se haa mbaihyomov asev ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger sha it@@ you sha u ts@@ ahan ve shin nan ve kunya ga . ( Luka 1 : 7@@ 8 ; 1 Yohane 4 : 8 ) Ngu a tahav mbu been hanma kwagh u bo u a tser se sha shighe u á ne ian ér ican i yan i za hemen ne ; man una bee a mi gbe@@ ke@@ ke kpaa . — Pasalmi 37 : 10 . Ieren i gban ah@@ on la ia na se hingir u eren akaa agen a nyi , a vihin mlu wase vea Yehov@@ aa ? Kwagh ne una gema a wase u u hemba lun sha ian i kôôm ve sha akaa a ve tsough u eren ken uma la . M@@ yar u yange yar tom a ishember i “ kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ” la lu sha ikyav je . Or u nan kwagh wuee ka nan na shighe u nan , man agee a nan , kua akaa a nan , a ishima i gbar gbar , sha u a̱ wase mbagenev . Sha mimi yô , doo se u eren imba Ter u s@@ ende@@ gh ikyaa ga ne tom gaa ? 13 : 25 , 28 — D@@ ugh ‘ ze@@ he ’ u Ne@@ hem@@ ia z@@ ôh@@ ô a Mbayuda mba ve nzughul kwagh la sha yô , ka akaa agen a nyi Ne@@ hem@@ ia shi er a ve ? Wan@@ akiriki Ne Ka u F@@ an Kwagh man u Jighjigh Zum u mbaapostoli mba ken Yerusalem ungwa kwagh ne yô , ve tindi apostoli Peteru man Yohane ken Sam@@ aria sha u ve za er mbananjighjigh mba ve sember eren batisema la msen ve̱ ngohol icighan jijingi yô . — Aerenakaa 8 : 4 - 17 . Takerada ne lu a ufoto mba ken “ In@@ i@@ umbe ” ne man akaaôron a ken Bibilo kpishi . Kwagh ne na yô , Bibilo “ lu er ka takerada u he nahan . ” ( Mbaheberu 6 : 18 ) Or@@ pasalmi yange vaa iyol ér : “ Ior cii ka mba@@ aiev . ” Ifa kaa ér : “ Ka i@@ yô , i tsu@@ gh@@ um , ve m ye ye . ” Sha nahan yô , m nenge ian i eren tom vea mba i shigh ve mkurem imôngo je hemban anyom 70 la mer , ka ian i civirigh kpen kpen . Doo@@ m kpishi u kôron mk@@ ai@@ ky@@ ondo u Or@@ yuda la . MB@@ A@@ Z@@ AN M - U@@ MB@@ U@@ R K@@ EN IN@@ YO@@ M I 20@@ 12 L@@ A Kwase ugen iti na ér T@@ an@@ ya , a er nom hegen ka anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar , a kaa ér : “ Kwagh ne ka kwagh u or u nan lu a i bo man u nan lu a ish@@ ô keng ga . T@@ ôô ase shighe kpuaa hide time sha akaa a ior ve lumun a mi wuee ne , nahan tôô á kar sha kwagh u Bibilo i er ken takerada u Lev@@ iti@@ ku 18 : 22 man Mbaromanu 1 : 26 , 27 man 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 man Mbaheberu 13 : 4 kua Yuda 7 la . Tsô Davidi tôô m@@ z@@ u na man i@@ wen i môm , man sha iwasen i Yehova yô , a ta nom@@ or la a gb@@ ihi inya . — 1 Samuel 17 : 45 – 47 . “ M Hii u H@@ enen sha Kwagh u M Lu sha M@@ i J@@ im Yô ” ( A . U soo u fan mzeyol u Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a yange ve tagher a mi yôô ? — Ior mba hen ijiir ne mba ve soo kwagh u Mbakristu ga la ta Paulu a@@ wen , kp@@ era un due a na ken won gar . “ Kpa lu nen sar sar ayol a en , zungwen nen mhôônom , de nen ayol a en kwaghbo . ” ​ — 4 : 32 . 6 , 7 . ( a ) Er nan i lu hange hange u se vande tesen iyol yase ? Nahan hingir inja er i na un mhii u he yô , shin se fatyô u kaan ser i mar un he@@ gh . Shi Yesu bu@@ m a ve ér Aôndo una sue ve aluer ve suur sha a na sha u a na ve agee yô . A na se Mkaanem nam ma a ne i nger la , mkaanem man ka ma na se kwaghfan man mfe kua mhen u eren kwagh sha inja . Lu hiden kwaghpasen vea ter na , nahan gba u vea per war ugen . Yange Yehova una ungwa m@@ to@@ gh@@ or u Mbaiserael nahan “ mhôônom [ ma ] kôr ” un . Ken tar u Iserael u tsuaa la , Yerusalem , u tempel u Yehova lu her shi tor u Yehova , u i shigh nan mkurem kpa nan luun her la , yange tile sha ityough ki vegher u nongo u Yehova , u a lu shin tar la . Sha ci u a tese ér nyityô ican i se lu yan cii , m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo ngu , u una wase se u wan ishima a mi yô . Se Mbakristu se mba lamen ijô kposo kposo kpa se mba a iwuese sha ij@@ ough@@ ave i i lu hen atô wase la . Hen ase sha ikyav ne . Ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , ter@@ em vea ter na ve hingir Mbashiada mba Yehova . • Ka loho u dedoo u hemban cii u nyi se fatyô u ôron mba@@ ats@@ an@@ eve ? U ungwan imo i nongo u wanakiriki la wa nyi man nyi k@@ ere ? Nenge ase kwagh u yange er J@@ en@@ n@@ ifer u a lu anyom 17 la . KW@@ AG@@ H@@ F@@ AN U T@@ AR@@ E@@ G@@ H M@@ AN KW@@ AG@@ H@@ F@@ AN U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Ka ic@@ in@@ tan i nyi se yar tom a mi sha kwagh u i@@ wan@@ g@@ ere ? De se hii timen sha atesen a Yesu . I@@ ta@@ i lu ‘ Shi@@ r@@ or , u U@@ nd@@ u Tar Na ’ Yô Shi Yesu ngise kaa ér mba ve vese ayol a ve yô , ka Aôndo je a zough ve ye , ka orumace ga . Aôndo yange er ma kwagh môm u yangen tôv@@ ac@@ an u N@@ er@@ o , Tor u Roma va a mi sha mbahenen mba Kristu kpo@@ o la ga . ( b ) Anmgbianev ka vea lu imôngo shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , ve hemba doon ayol a ve nena ? Paulu yange pase wanger wanger er i gbe u se lu a inja i dedoo yô , a nger ér : “ Se mba nan ity@@ ô@@ kwagh i nôngon gb@@ ev sha ma gbenda môm je ga , sha u i̱ de t@@ eren tom wase sha kwagh u dang ga yô . ” ( 2 Kor . * Kanyi ka ve soo ? ( Ôr Luka 21 : 20 - 22 . ) ( Luka 11 : 41 ) S@@ aa iyua i sha mh@@ ôôn i se ne la ia due k@@ imi , inja na yô ia due ken atô u ishima yase keng ve ia lu iyua i sha mh@@ ôôn i mimi ye . Zum u ne mbamaren ne er tom u injaa u Yehova a we ne ér ne kuren mbamgbe mba ônov enev mba sha iyol man mba ken jijingi kua mba ken ishima yô , ne zua a injar i vesen . In@@ i@@ av mb@@ in yange mb@@ ia lu sha u wa@@ men aôndo môm shin mba@@ aôndo kpishi kpa , kwagh gb@@ aan Mbaromanu sha kwagh la ga . Shi yange kaa ér mbagenev ka ve tsua avur a Bibilo agen ve kor ikp@@ a@@ gher a mi ve har sha mon . 2 : ​ 5 - 8 ; Heb . M@@ lu u T@@ se@@ vaa ( tar u F@@ in@@ land ) , 7 / 15 Alaghga a taver we u sôron mbamzeyol mban , kpa ú hemba zuan a iwasen aluer u tôô ishima you sha ve kera yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 60 , 1@@ 38 Lu kwagh u wasem je la . Mbah@@ enen mba Yesu mba sha derianyom u hiihii la na ayol a ve u eren tom la tsung . Bibilo nd@@ era wasen mbacivir Yehova mba jighjigh u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . Ôr Mbaromanu 12 : 20 . Yesu ôr nyi sha kwagh u ungwan mbau@@ t@@ ah@@ av@@ a ? Kwaghôron u Lu@@ is A@@ li@@ f@@ on@@ so Ka unô ve lu ngohol loho u Tartor nee ? Yange i tôv Mbakristu mba tsuaa mbara a ican sha ci u ve venda u civir tor kua ie@@ ev mbi mba@@ aôndo kposo kposo yum . Er se lu mba nan mkaanem ma Aôndo ma profeti jighjigh yô , se fa je ser se mba ken “ shighe u mkur ” c@@ ou c@@ ou . Er kwagh ne i hemba kwa môm . “ Ú F@@ a Kwagh u Bibilo J@@ e Z@@ ua Ga ” 12 , 13 . ( a ) Doo u nom man kwase vea eren msen imôngo sha ci u nyi ? ( 1 Peteru 3 : 21 ) U se timen sha a@@ aven ne una wase se u veren ishima sha er i gbe u se za hemen u nôngon er se er sha iyol@@ tseghan yase shi se za hemen u civir Yehova a ishima i taver yô . Doo u ú naan wan wou ian sha akaa sha ashighe ashighe . Ka mbamtaver mba nyi mbag@@ e@@ man Bibilo i New World T@@ rans@@ lation ken ijô igen yange ve tagher a mini ? 5 , 6 . ( a ) Yange i he@@ e Bab@@ ilon u tsuaa la nena ? Shighe u profeti Daniel lu ôron kwagh u Wan shon ne yô , a kaa ér : “ I na Un tor sha won cii man icivir man tartor , sha u ior man akuraior man ijô cii ve̱ er Un tom ” yô . — Daniel 7 : 14 . U or gb@@ ih@@ in ityom i nan i keren mtsera u nan tseegh shin i taregh la kera , geman eren ishima i Aôndo la ka kwagh u yô@@ h@@ ôr iyol shi ka kwagh u nan m@@ mem kpaa . Er i er ken Genese 27 : 18 , 19 nahan , lu kwaghbo je Yakob er shighe u kaa ér un ngu I@@ so@@ u la ga he ? Aluer kwagh er nahan yô , ka ibo i Aôndo ga , gadia ‘ ngu ica a han@@ mô wase ga . ’ Ka nyi u hen hen Davidi sha kwagh u eren ishima i Aôndo ? Er se lu ken tar u ior ve ker iyol tsaha ga shi ve eren hanma idya cii yô , ka i lu ican ga u ishima yase i i we at@@ ser@@ egh shi ka i tsu@@ gh se la , u mgbegh@@ an se hingir u soon or u nan lu nom shin kwase wase ga yô . Kpa hide sha perapera u Yehova yô , a due tseer tseer shi mba nengen a mi gbar gbar ken akaa a á eren cii . Me@@ g@@ an : U se kav kwagh u nagh ku ip@@ aan la yô , saa se hii fan mlu u Adam man Ifa yange ve nyôr ker shighe u ve gba ken isholibo ken sule u E@@ den la . Nyian ne , Mbashiada mba Yehova mba tagher a ‘ ih@@ ye@@ en sha ci u iti i Kristu ’ kpa ? ( Mbaheberu 11 : 9 , 10 ) Jighjigh u nan u Aberaham na “ gar ” shin gomoti u Aôndo la yange wase un u kera suur sha iny@@ ar ga . M@@ civir u Tor Ve nyôr ker sha agee , ve za num mkombo wase la , shi ve z@@ enda se hen ijiir la sha . ( 2 Mbakorinte 3 : 16 ) Se mba henen Bibilo sha ci u se soo u eren ishima i Aôndo . “ Ity@@ ough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu . ” — 1 K@@ OR . “ Nenge , Mo K@@ pan@@ kwase u Ter , M Ng@@ un , ” 7 / 0@@ 8 Er ve lu nôngon ér vea due shin mnger yô , zege@@ ish@@ u ugen u i yer ér sh@@ ar@@ k la za va u kôron kwase na , tsô or la d@@ aa kwase na kera sha kp@@ aver , ish@@ u shon maa kôr un yem a mi . 25 : 14 ; Y@@ ak . 3 , 4 . ( a ) Ka mbam@@ gem mba nyi nongo ne u ve a mi ken tiônnongo u Kristu hii sha shighe u yange i ver Tartor shon la je , man er nan ve kwagh ne a lu hange hange ? Ngu a na yô , nomso@@ or shin kwase nan kighir or u nan vese nan la ér nana y@@ av a nan sha gbenda u nan soo ga yô . — Mbaefese 5 : 3 , 4 . Ishima ka i taver se sé fa je ser se nôngo kwagh ka gbilin ga , shi ishima ngi i mgbegha se u hemban nôngon kwagh ken hemen cii . Ikyav i tesen yô , akaa ne kua akaa a se eren sha ian yase i me@@ men la . Kwagh ne na yô , Yehova venda un , shi kera tsa h@@ ime a Aôndo u mimi la ga . — Ôr 1 Samuel 15 : 13 - 15 , 20 - 23 . Shin er c@@ ôô - or u undun mimi la a lu eren kwagh sha a@@ yom nahan kpa , nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la ngu tse@@ vaa ken jijingi ; kwagh ne wase Mbakristu mba mimi mban u nan Yehova jighjigh her kua Mkaanem nam kpaa . — Mateu 24 : 45 . K@@ u er kwagh u hemban lun a inja sha ci u iti i Yehova . Kwagh u Yehova ôr ne wase Samuel u kaven ér una kera lu or@@ hemen ga . Yehova kaa a na ér a za tsua orgen , a shighe nan mkurem nana kar a tile sha ityough nagh . M nengen nahan yô , m ci@@ r gbenda ve , m mase kuren ikyaa mer u@@ kwaghaôndo cii ieren ve ngi i môm . Gba u uumace cii vea fa er yange se hingir u lun mba@@ asorabo la . Yange wanger tempel u ken Yerusalem la kuma kwa har ; sha shighe u hii tom na u pasen kwagh la , man shighe u z@@ ur@@ um u una kure tom na u pasen kwagh la . ( Mat . 21 : 12 , 13 ; Yoh . • Kanyi i lu “ tom u m@@ him ” u yange i na Paulu man Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbagenev laa ? Doo u kwagh a gba se sha kwagh u Aôndo a er sha kwagh u ishima la sha ci u nyi ? Yesu gema kaa a na er : “ M lumun , i̱ wanger we . ” Er ort@@ yom ne a kaa ér ‘ C@@ ia nen Aôndo ’ yô , u hen wer doo u ú fa Aôndo u ort@@ yom la a kaa ér i cia un la ga he ? Er i lu jijingi u Aôndo ka a na or lu a dooshima yô , dooshima ka a wase Mbakristu u eren kwagh u mbagenev vea fatyô u eren gayô , er u palegh kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a man aeren a ity@@ ôô kua p@@ ati nahan . ( Mpa . 7 : 9 , 14 ; 14 : 6 ) Yehova ngu lôh@@ ôn ior ér ve va hen kwagh u Tartor na man atindi na a perapera la , man ka sha tom wase u pasen kwagh la , a lu lôh@@ ôn ve ye . Shighe u yange Yesu ver M - umbur u ku na la tsa hegen je war kuman er anyom 2@@ ,000 nahan . Mbak@@ ur@@ an@@ ilev kpaa kôr gbenda yemen ken Shi@@ on . Shighe u se shin or u doon se ishima nan k@@ ôô iky@@ ôr inya sha ci u c@@ ôron u@@ ange yô , alaghga kwagh ne una lu iky@@ aren i vesen i karen jighjigh wase u nan . Ieren i sha uhar i uma u Yesu i se time sha mi yô , ka iyol i hiden a mi ijime na la . Aluer se gema ishima sha zwa tseegh yô , m@@ ng@@ em@@ shima la ka gbil@@ in@@ kwagh shi ka at@@ ser@@ egh se lu eren ye . • Aluer ú ngu henen Bibilo a or man nan kav injakwagh ga , shin gba u ú seer tan nan iwanger sha ma itinekwagh igen yô , kanyi nahan i gbe u ú er@@ ee ? Ashighe agen Paulu yange a er tom a ishember i “ lu a agee ga ” man “ lu a agee ” la nena ? Paulu nger ér : “ M fa dedoo mer , ku shin uma , shin mbatyomov mba S@@ ha@@ av , shin tahav , shin akaa a hegen ne , shin akaa a lu van ken hemen , shin mba@@ age@@ ev , shin m@@ t@@ av , shin m@@ ze , shin ma kwagh ugen u i gbe un a gba kpaa , una fatyô u p@@ aven se a dooshima u Aôndo u a lu ken Kristu Yesu Ter wase la je ga . ” — Rom . Aôndo ngu a erdoo shi zu@@ ngu mhôônom nahan kape se kpa i doo u se eren je la . Yesu soo ér se kuran sha ci u kwagh u se fe man u se fe ga la . Jijingi la shi wasen se asange asange ken akaa a se eren ayange ayange la . 5 : 7 — Ne@@ hem@@ ia yange “ z@@ ôh@@ ô a mbatamen man mbat@@ ar@@ ev ” nena ? Nahan kpa , Aôndo hi@@ r@@ a na Satan ian ér a hemen uumace kpishi . — 1 Yohane 5 : 19 . Yange m er tom vea E@@ va ken A@@ fri@@ ka , anyom nga kar kpishi yô , ng@@ ôm t@@ indi@@ m a washika ér T@@ erem gba angev mbu ky@@ ans@@ a je me ti@@ mb@@ ir me kohol un ga . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti sha kwagh u tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la yange kure sha mi vough shighe u A@@ shi@@ ria ngohol Sam@@ aria , u lu gar@@ tamen na la . I s@@ enge ér môm ken ngeren mban tese Y@@ e@@ h@@ u , shin ma or@@ tom na , nan ng@@ ur@@ um sha ishigh ki tor u A@@ shi@@ ria , Sh@@ al@@ man@@ es@@ er u sha I@@ I@@ I , nan ngu su@@ ghun un shi nan un icivir . Su@@ e Anmgbianev mba Kristu sha Mimi NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 PE@@ E@@ J@@ I 9 - 13 Heela tseegh ga , se fatyô u henen sha kwagh u a vande eren yô shi wan iyol sha kwagh u ken hemen kpaa . — Anzaakaa 4 : 7 ; Or@@ pasenkwagh 3 : 1 , 11 ; M@@ ika 6 : 8 ; Yohane 13 : 34 ; 1 Yohane 4 : 8 . Se mba eren msen hen Yehova hanma shighe ser a̱ wase se se zua a amba@@ aior la sha er se wase ve u dondon gbenda u ua za a ve ken myom yô . — Anzaakaa 11 : 30 ; Ese@@ kiel 33 : 11 ; Yohane 6 : 44 . Jighjigh u Nan Or Ka Kwagh u Ngu a Hii K@@ ure K@@ ure yô , kpa G@@ em V@@ ih@@ in F@@ ese Se za hemen a ishima i se kange ser se venda mbamhen mba b@@ ov la nena ? Dooshima Yange M@@ gb@@ egh@@ a Yesu u Pas@@ en Kwagh V@@ ang@@ er@@ tiôr ( Yohane 16 : 24 ) Aluer se er nahan yô , se tese ser se suur sha Aôndo . N@@ ongo u Yehova ngu suen se sha er se kô@@ r@@ cio u eren kwagh ne yô . Aberaham Lu a M@@ nenge u Yehova kpa Nen@@ gen Ior La Utor mba tartor u Roma lu a tahav ken mbam@@ kohol mban kpen kpen . Ka ior mba ve ci@@ gh@@ ir asema kpuaa tseegh , ka a zer wan ishima a ve shi a waan k@@ anger a ve ga shi a tesen ve dooshima sha mimi je kpa ve gema ishima ga ye . ” Nenge ase kwagh u ikyuryan i he i profeti Yeremia yange tsengaôron ér Yehova una ya vea Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . A pase er Yehova una de mba ve ne nagh ku ip@@ aan jighjigh la a asorabo a ve , sha ikyev i ikyuryan shon yô . ( Mbaromanu 12 : 10 ) Kwagh ne una hemba taver mbatamen mba ve lu he ’ ajiir a kwagh u vi@@ a ka zege@@ or shin vi@@ a ka ish@@ e@@ er@@ or a lu la . 26 : 1 - 6 ) Man Yehova yange kure ityendezwa na ne kpaa . ( Mateu 7 : 24 , 25 ; Mbaefese 3 : 17 – 19 ) Sha nahan yô , mbagenev ka ve hen Bibilo iwer imôngo , gayô inyom jimin shin anyom ahar nahan sha er vea fa inja i batisema tsema tsema cii ve vea mase tsuan kwagh u vea er ye . Hii nan ve i gbe u nom man kwase vea hiden a ayol a ve ijime ve , a saan ve iyol@@ o ? U zenden sha mimi la kua nyi kwagh kpa k@@ ere ? Ishima i bem wasem u henen sha akaa a sur@@ un mo ishima , er me va zende shi me ember uma shi me ya kwagh u doon shi me lam a tsombor wan ken tar u he la nahan . Anmgbian ugen , u i yer un ér M@@ el@@ v@@ in yô , vea kwase na Sh@@ ar@@ on , yange ve tee ya ve man akaa agen a ve lu a mi ken kpen@@ tar u S@@ outh C@@ ar@@ ol@@ ina la , sha er vea fatyô u za wasen tom hen gar u W@@ ar@@ wic@@ k la yô . Mkaanem ma Yehova man yange ma kôr Bar@@ u@@ ki ken ishima , nahan dondo kwaghwan u Yehova la . Nahan war mtim u anyom kar 17 ve i va tim Yerusalem la . Yehova una ver ieren i anmgbian la doo doo . Yange hii u tesen tic@@ a ken kô@@ le@@ eji , kpa i ki@@ mbi un ga je nôngo u kuman inyom jimin . Kanyi i doo u se er aluer or va ci@@ r se a akaa a mba se fe ve ga mban ve we se iyol la yôô ? Ikyav i kwagh u a kom iwuese yô , ka “ kwagh u a lu a inja ” yô . Ma shighe môm kpa Yesu nengen wener un hemba ior mba un lu eren ve tom la ga shi na ve u henen ér ve yina sha a na tsô kpaa ga . Ú nenge a ikyav i tesen se gbenda — u se kpa se wase mbagenev kpa ? ( Luka 21 : 9 ) Er a lu Tor wase shi Yehova u a gbe se la kpa a lu suen se yô , se mba a ityôkyaa i dedoo i taver ishima . Ngu a Inja hen I@@ tyô Iky@@ um i I@@ k@@ yo@@ mon ki sha A@@ yange a A@@ se Ne M@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera , tar ngu vihin tu@@ men a t@@ ume inya . ( Mbaromanu 12 : 2 ) M lu or u eren i@@ pi@@ la shi m ngô@@ ôr nôngon num ga , shi aie u eren ya tor ken a mo . K@@ asev Mbashiada uhar tile sha h@@ unda lu lamen a kwase ugen , kpa kwase ti bugh h@@ unda ga . 17 Doo u U Ge@@ ma Ishima sha Kwagh u U We Ishima u Eren L@@ aa ? A shi nan kpa or@@ ngeren pasalmi ne lu As@@ av , Or@@ le@@ v@@ i ugen u lu ity@@ a@@ gh@@ er@@ or u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough hen shighe u Tor Davidi hemen la . ( Luka 5 : 12 , 13 ) Shighe u L@@ as@@ ar@@ u kpe la kpa , mbahenen mba Yesu yange vea nenge a mhôônom ma Aôndo , zum u “ sôô [ Yesu ] ken ishima , ishima ta Un k@@ we ” shi a “ vaa ” la . Yange ve y@@ aan akaa agen a a lu wang ga , a Tindi yange ér i de ye ga , kpa gema na ian ér i er akaa agen a mi la . Yakobu ôr kwagh u no@@ mbor ér : “ Ka ifer i me@@ men mayange ga , u iv a m@@ egh ku bo@@ gh . 9 : 14 , 15 . Yange se due ger@@ i se zende se za sha ajiir a i soon ior - il her ga yô , er hen uh@@ ô@@ te@@ l man ajiir a man kwagh nahan , sha u i z@@ enda se her kera yô se gbidye iyol yô . Se fatyô se za hemen u dondon Kristu shighe u se lu ken mbamzeyol je kpa ? 1 : 18 ) Nahan yô , de se kange nen ishima , mayange je se de nen u nôngon ser se er ishima u Aôndo ga . Alaghga tsô ior mba ken tiônnongo mba u wase ve yô . Shin ior mba hen haregh wou mba u nôngo a ve ve fe mimi yô . 8 , 9 . ( a ) Mba ve ngohol loho u dedoo la ka ve va a mbam@@ gem mba ny@@ i@@ iv@@ i ? Ior mba Aôndo vea nyôr ken tar u he a agee iyol , nahan a maa ve iyol u wan icam i m@@ hembe , vough er Mbaiserael mba sha ayange a ngise la kpa ve er zum u i war ve shin Zege@@ mnger u Nyian la nahan . ( D@@ an . 4 : 16 ) Zum u Yesu lu pasen mbahenen nav kwagh u una lu ikyav i tesen ve ér un hingir Tor shi ayange a masetyô hii la , a yila ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ har ’ ne ér , “ shighe u atô@@ at@@ yev . ” 5 : ​ 28 , 29 . Saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol sha ci u nyi ? ( 2 Timoteu 4 : 2 ; Tit@@ u 1 : 9 ) M@@ fe u tesen or kwagh ne saa sha u wasen or u se henen kwagh a nan la u kôron atô@@ akaa a vesen ken it@@ you tseegh ga . ( Mateu 26 : 39 ; Yohane 14 : 28 ; Aerenakaa 4 : 31 ) Maria kaa nahan wener : “ Er yange kwagh ne er nahan je kpa , tic@@ a la ts@@ wa@@ mem ga . ( Mateu 28 : 16 , 17 ; 1 Mbakorinte 15 : 6 ) Mba zough her@@ egh cii yô , Yesu na ve ze@@ ge tom ne , kaa a ve ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” Sha ashighe a tsuaa la , ta@@ gbe@@ de lu ior kwagh u h@@ we@@ egh kpishi . Umbur wer , ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 70 la , iorov kpuaa mba sar ve u fan mimi u ken Bibilo yô , ver iniongo ve i henen Bibilo kposo a u@@ c@@ ôô@@ ci kua iniongo igen i Mbakristu Mba@@ aiev mba ve lu iv@@ or i bo la . Nahan ka se kegh iyol ser ve pase se mbam@@ nenge vev . Shi mbam@@ nenge vev mbara ka vea doo yô , se kpa se lumun a ve . — F@@ il . ( Mpa . 21 : 9 ) Ivur i sha 2 zan zan i sha 4 la kaa ér : “ Shi m nenge ici@@ gh@@ ang@@ ar , ka Yerusalem u he je la , lu s@@ enen Sha , a due her Aôndo , i sôr un er kwa@@ se@@ he u i er un h@@ we iyol sha ci u nom na yô . Aluer tom u u@@ ke u se eren la ngu y@@ uh@@ wan se iky@@ á@@ v , ngu yan se shighe man agee ka g@@ anden yô , se er msen he ’ Yehova sha kwagh la . Sha nahan yô , er mba geman King James V@@ er@@ sion ke ’ Z@@ wa Buter mbara yange ve gema ish@@ ember@@ ti i She@@ ol la kwa 31 ér “ he@@ l ” nahan , shi ve gema i kwa 31 ér “ u@@ war ” shi ve gema i kwa 3 kpaa ér “ ih@@ ungwa ” yô , ikyav tese je ér ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ne cii nga a ikyav i môm tsô . A kohol uumace mba shin tar ne kua mbatyomov mba sh@@ aav , mba ve cii ve lu a ian i tsuan kwagh u ve soo u eren la hingir nongo na môm , mba civir un ken mcivir u wang . 21 : 1 ) Shi aluer ka u ior a kera lu shin tar ga yô , Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la kpa ua lu kwagh u mimi ga . — Mpa . ( Mbaromanu 14 : 8 ; 1 Peteru 4 : 2 ) Ka kwagh u a lu ve ken ishima shi a mgb@@ egh ve u eren kwagh kpaa je la . Nahan kpa , u se̱ zua a dooshima ne shi se̱ fa m@@ doom nam yô , kwagh ngu u se er keng yô . 4 : 3 , 10 — Hii nan ve Yeremia a tee “ wan@@ kwase u ior [ nav ] ” a kar sha “ u@@ k@@ on@@ k@@ of@@ i mba ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ” ? M fa tsô mer , han@@ mô wen yô nan ngu a mbamgbe mba nan . Ior mba ve hingir ikyurior i ken jijingi mba ‘ i yer iti i Aôndo her a ve ’ la , ve yilan sha iti i Aôndo . U tesen ikyav yô , ve yilan i shighe u vea ôron Ruamabera u ken zwa Heberu la yô . Yehova wa Yobu kwagh sha gbenda u kundu kundu , a pine Yobu mbampin kpishi , mba vea wase un u kôôm mhen na yô . Aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô , ka Aôndo je u lu ungwan imo na ye . I@@ j@@ en man angev na yô , t@@ ume mba@@ kwa@@ re@@ v mban cii iyol . • Er nan ve i doo u se Mbakristu se wa ayol a se ikyo kpishi ? Shighe u se lu nan anmgbianev mba been iyol iwasen yô , ka akaa a nyi nahan i doo u se fa ? Man sha iwasen i Yehova yô , hii shighe la je zan zan nyian m ngu a bende ta@@ av ave ga . An@@ i@@ wa u môm pase ugen la ér : “ Sha In@@ tan@@ et yô , or môm kpa nan fe ér u ngu ani@@ wa ga . ” Mkaanem ma Paulu ma i nger ke ’ Mbaheberu 10 : 24 , 25 mara ma zua sha mhen u naagh ku bem nena ? Nahan ve gba keren un ke ’ zwa sha ci u a̱ gba ke ’ zwa vea kôr un yô . Yesu kaa ér : ‘ Ka hanma or u nana kaa a Mo er , T@@ ere ! Aluer se mba a jighjigh u nan yô , gba u se nenge er uma una va lu sha hemen u Tartor u Aôndo la ken ishima yase wang . Kanyi ia wase se ve se sô@@ ghul ken jijingi her dông zum u se tagher a bo tôv@@ ac@@ an ? He@@ mban cii je yô , sar ve tsung u henen kwagh u Aôndo . ” Kanyi ia wase se ve se palegh mhen u kpe@@ egh u mban@@ ah@@ an@@ tar la shi se h@@ unde ishima ga ? U@@ ̱ ôron kwagh sha mimi yô , u@@ lum iyolough ka u wase sha u taver ivese gb@@ ang . U ôron sha mimi yô , ngeren ne yila Satan jighilii ér “ or u i fe nan ga ” ze . Eliya yange z@@ ôh@@ ô a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la ér a wa un man Yehova kwagh iyol yum ga . Shighe u apostoli Paulu lu lamen a mbakur@@ an mba ken tiônnongo u ken E@@ fese la , a pase ér icighan jijingi ver ve mbakur@@ an sha u ve “ ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo . ” Kwagh ugen yô , takerada ne ngu a a@@ vegher k@@ imi aa er kwagh u tom u Yesu u or@@ tesen , man u or u pasen loho u dedoo , kua igbenda igen i á tese dooshima u vesen yô . ( Luka 8 : 14 ) Aluer se de isharen i iny@@ ar man “ akaa a nyian ishima a uma ne ” ya tor ken a vese yô , isharen shon ia na se u@@ ve ityough ken akaa a taregh . Nahan kpa , a er nan ve wan@@ iyôngo la una hingir u va lun sha “ ik@@ um ” i or@@ kur@@ an@@ ile@@ ve ? “ Ka ken a Na man i yer akaa a injaa cii a sha kwaghfan man mkav kpaa ye . ” ​ —⁠ K@@ O@@ L . Ruamabera ôr se nyi sha kwagh u mhii u mbat@@ yo@@ mo@@ v@@ o ? U hembe ya wou la u har kera shinii ? • Ka akaa a nyi injakwagh i iyôngo i i̱ saa la man sule u a saa la i tese se ? Ashighe kpishi , mbayev ka ve soo mbamaren vev , mbamaren di kpa ve soo mbayev vev , hemban je yô , hen uya mba Mbakristu . We kpa alaghga u lu yan atsan atô kposo kposo . Nahan ú hen wer Yehova gema ijime a we . Yange kaa a Solomon ér : “ We wan wam Solomon , fa Aôndo u ter@@ u , civir Un a ishima i môm . ” ‘ Hanma or nana̱ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa nana̱ gema a̱ ngô@@ ôr a kwaghôron . ’ — Y@@ A@@ K . Eliya Lu T@@ se@@ vaa shi Gba U@@ wer u Ke@@ ghen Ga Ity@@ akerada tese ér P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u lu kpôô kpôô ? Hegen yô , m esen iyou igen , shi m nyer k@@ el@@ ase a mba ve mar ônov ica i lu a gba ga yô , m tesen ve er vea lamen a ônov vev yô . ” ( Yakobu 1 : 25 ) Aluer mimi je atindi a Yehova doo se ishima yô , iyange i môm kpa se gba inya u timen sha akaa a ken jijingi ga . I@@ jiir la doo Davidi ishima kpishi tsô a er msen ér : ‘ T@@ ER@@ E , iyou You i U tem ker la , doom ishima , kua ijiir h@@ en@@ pe iengem You i lu la . ’ — Pasalmi 26 : 8 . • Ka akav a tesen a ior mba yange Aôndo sue ve ken ijime a nyi a lu ? Doo u se fa ser Yehova una er if@@ er@@ kwagh mayange ga . Takerada u Yobu tese ér , zum u Satan he@@ mba@@ ato kera cii je kpa lu zan sha her@@ egh . I@@ P@@ A@@ S@@ E inja i mhôônom ér ka u “ fan m@@ nyoon u ken ishima i orgen . ” Nahan kpa , tartor u sha uta@@ ankar@@ uhar u Bibilo tsengaôron kwagh u ú la lu a lu ve ga . Mbam@@ hen mbara nahan , mimi môm ngu ker ga ! A time sha avur ne , nahan ngu kaan ken ishima na ér : ‘ Akaa a ior ka ve eren ken i@@ u@@ v la je kpa Yehova nengen . Ú pine ga@@ egh wer , “ Er nan ve kwase wam a er imba kwagh ne nahana ? ” Mbashiada mba Yehova mgb@@ ough a akaa a Mbakristu Mba@@ aiev ve ban a mi la ! 17 : 14 ; 19 : 19 ) A@@ jiir ne nga ôron kwagh u ini@@ um kposo kposo i a nôngo a ior mba Yehova yôô ? Ashighe kpishi Bibilo ka i tôô uma i kar sha zende . Se zua a ishimataver man agee a eren ishima i Aôndo han@@ a ? Mb@@ á dondon kwaghwan u Bibilo i we ér : “ Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha u kwagh u dedoo ” la . — Mbaromanu 12 : 21 . Or@@ pasalmi Davidi kaa ér : “ A@@ she a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . ” ( Ps . ( Anzaakaa 25 : 11 ; 27 : 9 ) Nahan zum u se nôngo te@@ gh te@@ gh se ye ikyar a mbagenev kera cii yô , se za hemen u tesen ve ser kwagh ve doo se ishima sha mimi . Heela tseegh ga , Yehova na B@@ ase@@ le@@ l “ kwaghfan man mkav man [ mfe ] sha u eren hanma inj@@ at@@ om cii . ” Tese ikyav . ( b ) Er nan ve i lu hange hange u Mbahemenev mba Shin T@@ ine vea z@@ aan id@@ y@@ u a hanma or u nan s@@ enge ér nan kpa i shighe nan mkurem sha jijingi ga ? 14 : 6 - 12 . Lu sha s@@ an@@ ker u mbaihyomov á wua U@@ ria ga he ? ( N@@ um@@ er@@ i 1 : 1 ; Duteronomi 1 : 3 ) Í zua a iti shon i ken zwa T@@ iv yô i gem i yer ér N@@ um@@ er@@ i ne sha iyenge ôron i yange i ôr Mbaiserael iyenge ac@@ in ahar , kpa i ôr kwa u hiihii la anyom kar 38 cii ve shi i mase ôron kwa u sha uhar la . Or@@ tamen u nengen sha tom@@ shir@@ en ugen ken kpen@@ tar u H@@ awa@@ ii , tar u Amerika nger wener : “ Yange se fa ser u@@ tra@@ k mban vea doo u pasen kwagh a mi sha uya uya man ken igbar nahan ga cii . ” Paulu ver se ikyav i dedoo i pasen kwagh torough torough man sha ishimat@@ seen nena ? Mose lu sha u@@ wo u S@@ in@@ ai ayange 40 . Ka ne@@ a eren akaa ne cii yô , ne lu tesen ner ne tile sha mimi . Lu Nen Gen@@ g ge Gen@@ g ken A@@ yange a M@@ ase@@ jime Ne I@@ man@@ ger va a ayôôso hen atô u ior kpishi , kua akuraior kpaa . M@@ kohol u vesen la been , ayange nga kar kpuaa yô , tsombor ne nger pania ne washika u su@@ ghun ve . Se@@ er Nen M@@ civir U C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Sha Ishima I T@@ aver Y@@ en la V@@ e@@ gher u sha uhar la di pase akaa a yange er shighe u Mbaiserael lu zenden ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo wue wue la . Yesu ôr kwagh ne a Peteru u lu or@@ kô@@ ron@@ ish@@ u la nahan ér : “ Hii nyian je zan zan ken hemen kpaa ú mase kôron ior . ” Paulu kaa ér : “ Y@@ e@@ vese nen idya . ” Bibilo kaa ér : “ I@@ civir i iky@@ aior ka agee a ve je , h@@ we u mba@@ beenyol yô , ka iv@@ u . ” ( Anz . She@@ la Betel Bibilo wa “ mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ” kwagh ér “ ve̱ lu tse@@ v tse@@ v sha akaa cii . ” ( 1 Samuel 1 : 24 ; 2 : 11 ) Zum u Samuel lu an@@ ye la , Yehova kaa a na ér Una ôr ya u E@@ li ijir . I@@ an i se lu a mi i shir@@ en tom vea mbatyomov imôngo ne ka i civirigh je zua ga ! 25 : 14 ) Iky@@ ar i uumace mba y@@ in@@ an ve ye a Yehova kôôsôô la ka kwagh u civirigh kpen kpen ! ( a ) Or u Yehova a ver un kura la yôô loho u nyi ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 33 : 11 – 13 ) Tsô , ken masejime yô , kwagh u M@@ an@@ ase er la doo Yehova , a tese ér un vihin ishima gbem sha won ga , á de un kwaghbo , á hide á ver un tor her . Kpa akaa nga kpishi a i doo u se fa sha kwagh u Yon@@ a yô . Ngu ve a msaanyol u hemban cii man mk@@ om man u@@ yôugh@@ yô@@ ugh kpaa . Shi pasen nen kwagh imôngo . ( Mbaefese 4 : 24 ) Sha kpôô yô , u ha@@ an or@@ he iyol la wase se u lun a ieren i mimi , kpa se fatyô u henen kwagh kpishi sha ieren i mimi i ôô - ôô la . U lun jighjigh sha akaa cii la wa u eren kwagh sha mimi sha ajiir a se eren tom la kpa ker . Nahan ishima vihi tor a na kpishi . Lu gbenda u shami yange lam a or u Aôndo la ga . Ior mbagen mba eren tom u t@@ wer@@ sôron shin tom u sôron m@@ tem u ior shin tom kpen@@ ga shin ityom igen sha u vea nôngo i̱ lu uumace mbagenev gu@@ da , man u@@ iniôngon mbara nahan kuma iwuese . Er Anmgbian K@@ le@@ in lu môm ken mba Ter a shigh ve mkurem mbara yô , yange sar un ishima i môm ka hemen vea Kristu sha . “ I@@ so@@ u hingir ort@@ ato u fan iky@@ ôr ; kpa Yakob yô , lu or u k@@ umbur ga , teman ken ut@@ ent@@ i tsô . ” ( Gen . Ngeren la shi kaa ér : “ A sôn TER , a kaa er : T@@ ER@@ E , ka kwagh u iyange m vande kaan , je er m lu ken tar wam la gaa ? ( Yohane 13 : 15 ) Hen tugh mbu kper@@ nan sev av ve í wua Yesu la , á t@@ ér igbenda kposo kposo i Mbakristu vea lu er un nahan yô . Apostoli Peteru kpa lumun a kwaghôron ne shighe u kaa ér : “ Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye ” la . ( 1 Pet . Tsô maa i “ haa Yobu av@@ av a nyoon , hii shin ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar a na je , ar sha i@@ ha@@ gh@@ t@@ you na . ” ( Mbaefese 5 : 5 ) H@@ ide sha awashima wase u zenden ningir tar la kpa , m lu nengen mer u zenden nengen akaa a kpiligh iyol a Aôndo a gbe la ka kwagh u injaa kpishi . U tesen ikyav yô : T@@ ôô wer u nyôr ken iyou i i we ime kpishi , i ú vande fan i yô . ( Luka 6 : 12 - 16 ) Nahan kpa , Yehova na Yesu ibo sha akaa a Yuda er la ga . Umbur er jighjigh u nan a lu hange hange yô , gadia or@@ henen Yakobu yange nger ér : “ Aluer kwaghfan una yina mô wen [ u wan ishima a imeen yô ] nana̱ sôn Aôndo u ka A na ior cii wuee , A kera kô@@ h@@ ôn ashe ga la , tsô á na nan di je . Sha kpôô yô , batisema u Yesu er la ngu inja i môm a u se eren la ga . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Sha nahan yô , Yehova ngu kuran uma wase hegen tseegh ga , kpa una kura un gbem sha won . ( Yakobu 4 : 5 ) U tesen ikyav yô , alaghga se lu ior mba hemen u s@@ aren se yô . H@@ ide F@@ il@@ it@@ ia man T@@ ir@@ u di ye ? A hide a na mlumun ér : ‘ Ú yila , mo me gema me ven@@ gese ; tom u ave O@@ u ua sar U . ’ ( a ) Se er kwagh a mba ve lu azende ase a mimi ga man mba ve we se mba@@ aie iyol man mba ve lu anmgbianev mba aiegh la nena ? ( Genese 4 : 3 , 4 ) Ka been he@@ ela kera yô , shi i ôr kwagh u Noa ér , yange Aôndo kuran un ke ’ Zege@@ mnger u De@@ e@@ mee u yange t@@ ì@@ m k@@ ov u ifer u sha ayange na la kera yô , ishima k@@ é@@ nd@@ è un ker , “ a na ” Yehova “ nagh ku nan@@ den sha at@@ se la . ” M@@ hembe u Yehova a hembe la due ken igbar sha kwagh u Yesu Kristu nena ? Yesu ôr kwagh ugen ken msen u yange er la , u i gbe u se ver ishima sha mi yô . Ka mnenge u nyi u kange ishima wer u za hemen u lun a mi sha kwagh u mlu wou man mcivir w@@ ou@@ we ? Shighe u Paulu nger washika na u sha uhar hen tiônnongo u ken K@@ orinte la , yange pase mnenge u vough u i gbe u se lu a mi sha kwagh u nan iyua la yô . Yehova ngu aa tahav mbu fan m@@ j@@ ile u wan u a lu ken uya her la , shi ts@@ eng@@ an fan kwagh u nana va lu la , nahan tsuan or u a soo la sha u nana kure mba@@ awashima nav yô . Shi mba nengen a dooshima shighe u anmgbianev mba ken ityar kpishi ka ve er iyua sha u maan A@@ you a Tartor man A@@ you a M@@ kohol ken ityar i ibanave i lu la . N@@ ombor ua fatyô u maan a maa kwagh shin vihin a vihi nena ? Ka imba ityesen i kwagh a gbe sha mi nyian je ne . Er ik@@ we pue i Mbaiserael hemba Yehova ato , shi ve hingir u civir ie@@ ev yô , Aôndo tsaha ve sha ikyev i Mba@@ a@@ shi@@ ria . Ivur i sha 16 la kaa ér : “ I@@ yi@@ av mb@@ i̱ ngee shin tar sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v je kpaa , as@@ a@@ gher a mbi a̱ hingir war war er Le@@ b@@ an@@ on yô , ior ve̱ h@@ ôm ken ag@@ ar er to@@ ho u m@@ enden hen inya yô . ” Ka nyi Mbakristu mba ve lu kwa@@ v la vea fatyô u henen sha kwagh u ish@@ i@@ ôr man u tsuan or u vea v@@ ô@@ sôô ? I@@ b@@ aver igen je yô , kaa ér : “ Ken atô u anyom ik@@ un@@ du@@ gber shon ne ior hemba ur@@ en a ure cii . U tesen ikyav yô , m tsua u henen zwa Buter ken makeranta . Doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M kor atindi a Yehova sha akaa a m eren ayange ayange la , kua sha akaa a m eren ken i@@ u@@ v la kpa ? ’ [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 30 la ] Nahan kpa , se fatyô u lumun a kwagh u Bibilo i tese se sha kwagh u Aôndo la a ishima yase cii . Ú F@@ AT@@ YÔ U N@@ AN M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N K@@ P@@ A ? Hen sha kwagh u Yesu ne . Yehova yange fa dedoo ér Yobu na un jighjigh sha mimi shi a soo un a ishima i môm kpaa , nahan a na Diabolo ian ér a kar Yobu sha er a fa , aluer imb@@ wase i Satan la ia lu mimi shin ia lu mimi ga yô . I@@ gbenda i sôron t@@ wer a awambe shio ne ngi sha ci u Mbashiada mba Yehova tse@@ egh@@ elee ? ” 4 , 5 . ( a ) Ikyav i i tese ken 1 Mbakorinte 12 : 21 - 23 la wase se u kaven mnenge u Aôndo a nengen m@@ yen u orumace la nena ? Ka atô@@ akyaa a nyi u lu a mi a ôron mbagenev kwagh u Mes@@ iy@@ aa ? W@@ any@@ en@@ om@@ so ugen lu nengen kwagh ne vea wan@@ ye@@ kwase ugen , nahan m kaa a ve mer , “ Aluer ne dugh ak@@ ô@@ v la shin am@@ gb@@ i@@ ôr la sha yô , me na ne inyaregh . ” Dooshima la hemba u or den ér akaa a nan a saa nan di tseegh tsô la . Mbam@@ zough mbagenev kua u@@ gomoti kposo kposo kpaa , due a mbamhen kpishi shi ôr akaa a ve we@@ shima u eren sha er vea nôngo a bee a mzeyol ne yô . Yehova yange ver i@@ kur@@ yan i Tindi vea ikyurior i Iserael . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 16 - 24 Ka kwagh u ú hembe nan ishima u eren laa ? Sha mimi yô , Yehova umbur kwagh u mbacivir un mba ve kpe la tseegh tsô ga , sar un kpishi u hiden nan ve uma kpaa . Nahan aluer or er ma isholibo i vesen man se fa nahan , isharen i se lu a mi ser tiônnongo a lu wang la ia mgbegha se se ôr mbatamen mba ken Kristu kwagh shami ga he ? Shin e̱r u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mban yange ve lu kposo kposo nahan kpa , ve cii mhii ve yange lu inja i môm tsô . ( Mateu 16 : 21 - 23 ) Ka sea zua a ian i zan hemen ken kpen@@ ga shin hen iji@@ ir@@ tom yase , man a gba u m@@ ze@@ hemen la una yange se u eren akaa a ken jijingi nahan , se er kwagh er Yesu nahan kpa ? Er Kwagh u Yesu Yange Ôr ken M@@ sen Na u Do@@ on T@@ su@@ ng La EN@@ U@@ G@@ U 1 ( Z@@ wa Buter ) Se Mbakristu kpa se mba a tom u pasen kwagh shi zan mbamkombo mba Mbakristu . ( 3 Yohane 1 – 3 , 9 , 10 ) Paulu yange wa Y@@ u@@ o@@ dia man S@@ un@@ tu@@ ki , kasev Mbakristu mbagen kwagh ér “ ve̱ zua , ve̱ lu kwagh môm ken Ter . ” Alaghga yange ayôôso gba hen atô ve ve wa ve kwagh nahan ye . N@@ om u nan ka nana lu di@@ ak@@ on shin ortamen shin nana lu ken kô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci shin ma Anmgbian u W@@ asen Af@@ ishi a Nen@@ gen sha Tom u M@@ aan Iyou i Tartor kpa , ka i saan nan iyol sha ian@@ tom i nom u nan a lu sha mi la . N@@ om na gbidye un sha kon u i kange can@@ ca shami zan zan kon shon tôndo ker at@@ ôôn ahar . ( Ôr 1 Samuel 18 : 11 - 14 . ) M@@ nder u shin ku zua sha mhen u ior ve lu a mi ér uma kpen ga la ga — mhen shon u yange P@@ l@@ ato , Or@@ g@@ rika u fankwagh tsu@@ la yange lu a mi la . Tsô m kaa mer a̱ hen Bibilo a mo . Yange i ver a@@ kwa@@ ti u hiihii la ér i ta@@ an kp@@ an@@ de@@ gh ku inyom i karen ken ijime sh@@ imi , sha ci u tempel , a@@ kwa@@ ti u sha 2 di sha ci u kp@@ an@@ de@@ gh ku tempel , ken inyom i i lu ker la . Se fatyô u lun a ishimataver , fan je ser mp@@ aa wase mgb@@ ôghom M kange ishima mer me za hemen u ôron mbagenev kwagh u tartor u Aôndo sha afatyô wam cii kpa ? ’ I@@ aven i ortamen la kpaa ka i@@ aven i civirigh igen i Yehova a ver ú sha mi yô . 119 : 9@@ 7 . Shighe u An@@ dre@@ w de tom ne la , lu a ônov uhar , lu a ime - mnger ga , shi mase shin a inyaregh ki una vihi ken atô u iwer kpuaa tseegh . Davidi gema Yehova hingir ish@@ u@@ ur na Shin er ior nav hendan a na kpoghuloo nahan kpa , yange civir Aôndo sha mimi anyom kar kpishi cii je ve mase saan ku ye . Cii man Saulu hingir Orkristu yô , lu a ishima i tse@@ en sha kwaghaôndo na kpen kpen kpa kwagh gema gb@@ aan un a ior mba ve lu ken kwaghaôndo u Mbayuda ga la ga . ( Aer . ‘ M@@ war Ka hen Yehova a Lu Y@@ e ’ U@@ umace mba er mba@@ ah@@ ungwa mba ken ity@@ ev nahan . N@@ oo@@ v kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan . . . Nahan ortamen la kera due kwaghpasen vea gumor la ga , ér una tese tsombor u kwagh a tser u ne dooshima shi una sue u . • Ka atô@@ akyaa a nyi a ne ve ú lu a vangertiôr sha kwagh u mlu wou u ke ’ hemen la ? Ve fa er Yehova a ver an@@ nongo u mba i shigh ve mkurem la yô , shi ka ve kwagh u civirigh u civir Yehova a ve imôngo . Or@@ ya la kaa ér : [ Ishima vihi un , ngu ôron kwagh j@@ ang j@@ ang ] “ Vea za yam ak@@ ondo a nyi ? Aluer se za hemen u lun kôôsôô a Yehova yô , se fatyô u palegh ieren i vough ga i ia na se hingir iy@@ ongo a na la . Me soo u lun ken tsombor u han@@ ma@@ or nana wa ikyo a mbamhen man mkpeyol u mbagenev la kpa ? ’ Yehova pase ape Saulu lu la , nahan i za va a na , i va na un tor . — 1 S@@ am . Nahan ve taver un ishima ér una kera fan@@ tyô u eren akaa a yange van@@ den eren la ga je kpa , a za hemen u eren tom u ortamen her . A@@ she A@@ m B@@ ugh Mbak@@ ur@@ an@@ ilev mban pase er mbatyomov ve kaa a ve ér wan ne ka “ Or@@ yiman . . . ka Kristu Ter je ” yô . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Er Yehova a koson we yô , una undu u ga . Er nan i doo u se ‘ lu ken akaa a i tese se laa ’ ? 3 : ​ 12 , 13 ) Ka sea pase Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi la m@@ yen wase yô , nan wase se se fa akaa a a ne ve se nyer ken zayol la yô . 5 : 7 ) Shighe u Yesu lu shin tar la , a er mbamsen man u@@ zamber , nahan kwagh ne wase un civir Aôndo sha mimi zan zan kar kpen . Or@@ m@@ ishen ugen kaa wener : “ Yange m hemban yaren tom a ati@@ ca a m lu henen kwagh a ve la sha u geman ityakerada . 6 : 38 ) Sha ashighe a Yesu lu yan ican shin tar la cii , fa je ér , Ter na lumun un shi una wase un kpaa . Anmgbian Le@@ t@@ t yange taver mba ve lu ungwan la cii ishima ér ve eren msen ér Mbahemenev mba Shin T@@ ine , mba ve til sha ityough ki nongo u wanakiriki la , ve de ze hemen u lun jighjigh tseegh ga , kpa shi ve za hemen u lun mba fan kwagh kpaa . — Mat . E@@ dom man A@@ mon man Mo@@ ab@@ i cii ve lu a kwagh ugen u yange kange ve cii ile môm a Iserael kua ve ayol a ve kpaa yô . Yange Na@@ omi wa ishima a m@@ yo@@ on u ku u nom na man m@@ saa u mbayev nav uhar saa ku la . Alaghga gbenda u a nengen se la kaha kposo a gbenda u se nengen ayol a ase la . Ka ikyav i ken Ruamabera i nyi i lu i tesen ér Yehova suen ior n@@ av@@ a ? A fatyô u hingir iky@@ e you u eren a mba ken tiônnongo wou dedoo kpa ? Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , . . . tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” — Mateu 28 : 19 , 20 . Kpa ka u se de gban angev ga , sha ci u se ya dyako u m@@ yen . Gb@@ ayol môm u a lu hange hange yô ka u henen Bibilo hen tsombor hanma shighe n@@ du@@ ur@@ u@@ u , teman henen i ken mkpeyol la . Ú fatyô u fan shighe u ki vi@@ e ki kom u yan kpa ? Mba F@@ e M@@ civir u Mimi sha M@@ zough , 9 / 15 21 , 22 . ( a ) Se er sha kwaghwan u Yesu u se sember timen sha mi ne nena ? 3 : 34 . Ka nyi ka i gba u or@@ tesen nana ere , man ka sha ci u nyi ? Shighe u se tagher a mbamzeyol mba iny@@ ar yô , se er msen ser Yehova a na se nyi , man ka sea er mbamsen nahan yô , á er nena ? U seer sha ih@@ indi man icivir yô , gba u mci@@ e u cian Aôndo una wa mci@@ e u cian su@@ lu@@ gha sha er se kera vihi un ishima shin se hemba un ato ga la ker . ( F@@ il . 2 : 4 ) Akaa ken jijingi hemba hanma kwagh cii , nahan ka a va sha kwagh u t@@ wer@@ sôron yô , se wa ishima , se eren kwagh akuma akuma . — Ôr Mbafilipi 1 : 10 . Ter u E@@ m@@ man@@ uel kpa lu a a@@ kwa@@ ti ken ya u koson inyaregh ki zan mkohol u vesen u sha inyom la . A@@ vur ne tese ér aluer ‘ ishima ngi vihin ’ or ér mbaaferev mba zan iky@@ ura yô , nan ngu eren kwagh er iny@@ am@@ to@@ ho i l@@ an@@ en kwagh nahan . ( a ) Er nan ve a fatyô u p@@ aven mba ve lu ken kwaghaôndo u mimi la ker , veren mbah@@ e@@ men kwaghaôndo kposo a ish@@ am@@ ior i zan ad@@ ua ga ? ( Mateu 10 : 28 ) Se fa er Ter wase u sha a lu Or u Nan uma yô . Yange mase shin cu@@ ku@@ u u ya la una sar yô . U@@ ng@@ wa kwaghwan u mba Yehova a doo ve ishima , shi ve soo u , shi ve fa u kua mbamlu ou tsembelee la . Or u yange nan hii kpen yô , lu A@@ bel . Nahan kpa , m ban a msaanyol shin akaa a hange hange ken uma wam ga . Ngeren u hiihii ne tese er msen u Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve er sha ci u ior mba Aôndo la a tese mimi u kwagh ne yô . Se@@ er Nen Iyol K@@ ôron Ts@@ aha Sha Kwagh@@ fan W@@ en Zum u i sar se u ma se lu a mnenge u Yehova a lu a mi sha akaa a vesen a á bende sha uuma asev yô , u eren kwagh sha akaawan a Aôndo ka i hingir kwagh u kera taver ga . — Yeremia 22 : 16 . 4 : 8 , 9 Ken ityar igen kpishi i ityav mbi c@@ aver í kpa i zua a abaver imba ne , shi abaver ne tese ér sha mimi yô ‘ anmgbianev cii doo ’ Mbashiada mba Yehova ishima . — 1 Peteru 2 : 17 . ( Genese 12 : 1 , 4 ; 17 : 4 - 6 ) Doo u se dondo akav a dedoo ne man agen kpaa . 19@@ 16 : Ng@@ ôm , T@@ erem ( a kôr Mar@@ v@@ in ) ; shin inya , hii ken im@@ ese yem ken iy@@ an : Or@@ l@@ en , E@@ ster , L@@ il@@ ian , M@@ il@@ dr@@ ed Ú hen ke ’ ishima e̱r ônov ou kua ônov mba ônov ou , kua ônov mba ônov vev je kpa yange vea tsa a kenger foto la vea kpe@@ gher sha it@@ you nahan doo ú kpishi . 1 : 5 - 8 , 12 . Nahan kpa ônov mba E@@ li , Ho@@ f@@ eni man P@@ ine@@ ha@@ shi lu “ ud@@ ang@@ mbaiorov , ve fa TER ga . ” A kaa ér : “ Yô , sha kwagh ne kpaa , M rumun we ve , Me tim gar u u kaa la ga . ” Mbam@@ saanyol mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba Yesu a er kwagh ve la pase er i hii ve i saan Mbakristu iyol yô , man mba a inja nyian vough er yange ve lu a inja ken anyom a karen ken ijime er 2@@ ,000 la nahan . Anzaakaa 4 : 18 kaa ér : “ Gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha te@@ mbe la . ” Ka ikyav i nyi nahan m nenge a mi i tesen mo ér kwagh wam gba Aôndo ishima ? 7 : 12 ) Ka sea er kwagh a mbagenev er Yesu yange kaa la yô , se mba dondon “ A@@ t@@ indi@@ akaa ” ( hii Genese zan zan Duteronomi ) , kua “ u@@ profeti ” ( ityakerada i u@@ profeti i ken Ruamabera u ken zwa Heberu la ) . Kpa , ishember i “ k@@ ov ” i i lu ken Mateu 24 : 34 la tile sha ityough ki afer@@ aior a sha ayange a Yesu la tse@@ egh@@ elee ? Aluer se er isholibo yô , se fatyô u zamber a Yehova ser a̱ de se isholibo yase sha ci u i mar se ken isholibo . Hii nan ve se fatyô u kaan ser ka hen Yehova dooshima a du@@ gh@@ u ? Cii man se mbagenev kpishi se tsegha ayol ase sha ci u Yehova yô , se undu akaa kpishi a se eren la sha er se tsegha ayol ase sha mimi shi Aôndo kpa una lumun a iyol@@ tseghan yase la yô . Kwagh u dedoo shon lu ‘ ken a na ’ — inja na yô , lu ken ishima na . U ôr kwagh u ator 29 . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir / U@@ foto mba sha peeji 18 , 19 ] Nahan kpa , jijingi u Yehova una wase se se za hemen u “ yô@@ h@@ ôr . . . hanma kwagh u ta@@ ven u i kende a mi sha , sha u y@@ is@@ an kwaghfan u Aôndo ” cii . Aluer se mba zan mba@@ beenyol inya sha u@@ y@@ aav vev yô , ka mbam@@ tsera mba nyi vea zua a mini ? Z@@ ua a M@@ kor ken Ior mba Aôndo Lu sha ci u tom u i na un ken nongo u Yehova , u u lu sha la kuma un ga . Ôr Mateu 13 : 47 - 50 . Yehova kôr ihy@@ agh i gen@@ gese iyol la ihyom . ( Ese@@ k . Nyian kpa , kape nomso ve lu tesen isharen sha loho u Ruamabera shi ve lu ngohol u je la . ( Mat . Alaghga vea tsua u hendan a Mbakristu nahan van a mp@@ av shin ayôôso hen tsombor . — Luka 12 : 5@@ 1 - 5@@ 3 . Nahan cii kpa , mbau@@ har ken a ve gema ôr akaa a dedoo sha tar u K@@ an@@ aan , ve yila u ér , “ tar u doon kpishi . ” ( Duteronomi 28 : 1 , 2 ) Tindi la yange na kwase ian i nyi ? Hanma kwaghaôndo sha tar cii nôngo u tesen ér nyi sha kwagh u ka a er se zum u se kpe kera laa ? Er@@ doo u Yehova mgbegha u u̱ seer nan un nagh ku iwuese kpa ? Er nan ve i gbe hange hange u ieren yase ia kaa a hemba vaa ? O@@ T@@ A 6 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) Davidi yange na jighjigh ér Aôndo una wase un . H@@ it@@ l@@ er yange tim Mbashiada cica cii er bu@@ m nahan kpa ? ( Yosua 1 : 8 ) Zum u shi kpuaa u Yosua una kpe la kpa lu wuese Aôndo her di tsô , á umbur Mbaiserael ér : “ Ne kpaa ne fa ken asema a en cii kua ken uuma enev cii kpaa , ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga . ” Er nan ve tsua u henen kwagh u Davidi ? ( b ) ngeren u dondon laa ? Mbakristu mba ve lu mar@@ nya u tar u P@@ ol@@ and ne , yange ve pasen kwagh sha gbashima er tom ve u du@@ ghun a@@ wen shin inya la kpa ve eren nahan . Mbam@@ kohol mba Mbashiada mba Yehova zua shighe u i tôv ve a ican kera la kpa yange ve lu mba kôron ken ishima tsung . Yesu Kristu man mbaapostoli nav yange ve er iniongo i p@@ ase@@ ka la ve sember been . Hanma or nana̱ na er nan we ken ishima i nan la nahan , i̱ de lu zung@@ ur@@ u@@ u ga , i̱ de lu sha apera kpaa ga , gadia ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo a ve er ken tiônnongo la nga wasen u koson ikyum@@ u@@ ile shi nga kor i kpaa . Lu mk@@ ighir u nyi mbahemenev mba kwaghaôndo lu kighir Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Hemen u uumace la va a ityav mbi mbi w@@ oo ior umiliôn umiliôn yô . 11 , 12 . ( a ) Hanma shighe u ú soo u eren iniongo cii , ú fatyô u lôh@@ ôn mbagenev nena ? Mba i shigh ve mkurem la due ken “ hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior man hanma ikyurior ” “ Ishima vihi ” Yehova a mbaihyomov nav kpishi . ( Rom . 12 : 16 ; Y@@ er . 45 : 5 ) Er se lu mba dondon Kristu yô , se mba dondon kwaghwan na ne , ér : “ Ver nen ishima , kura nen ayol a en sha hanma h@@ ua ; gadia ka sha u ng@@ een a akaa kpishi la man or nana lu a uma ga . ” A kav kpaa ér uma u ken tar u Satan ka kwagh u tsan ga . Orshiada ugen kaa wener , cii man un tsegha iyol na sha ci u Yehova yô , hanma s@@ ati u un ker iyol tsaha un me ta@@ av ga cii yô , un tôô inyaregh ki un ker iyol tsaha ve un me ta@@ av ga la un yam kwagh u injaa a mi . Sha nahan yô , Yosev y@@ av a na ga zan zan a kar maren Yesu . 24 : 15 ) Í ôr kwagh u ityendezwa wanger wanger ér : ‘ Mba va nd@@ eren ior shin ku ’ ne . 7 : 13 ) Shin er Yesu cian ve , shin lumun ér ve tsu@@ gh un ga nahan kpa , a gema a kav er yange a er a or nahan ve i lu nan yô . Un yange soo b@@ or u gbidyen tsung . 65 : 12 , 13 ; 14@@ 7 : 7 , 8 ; 14@@ 8 : 3 , 4 . Yehova ngu eren n@@ ev n@@ ev sha kwagh u uityendezwa n@@ av@@ aa ? Gba u ishima ia za se iyol a kar ikyaa inya ér bo@@ tar ne tsa hemba er yange se ver ishima la ga . Se eren nahan yô , se lu tesen ser kwagh u Satan a kaa ér aluer un kar mbacivir Aôndo yô , vea kera civir un ga la ka mimi ga . — Yobu 2 : 4 . Mba ke ’ tiônnongo yange ve yilan mbatamen kua mba@@ beenyol mbagenev sha ishember i k@@ enden a or sha la , kpa mbagenev yô , ve yilan ve sha i̱ i̱ gbe lun ishember di tsô la . ( N@@ um . 36 : 7 ; 1 Utor 21 : 3 ) Nahan , ikyav na la tese se ér , han@@ mô wase nana fatyô u tagher a m@@ te@@ v u sha ican , er un kpa tagher a mi la nahan . Ngeren mba Bibilo mba hiihii mba i hembe yaren tom a mi la mba a ivur i sha 44 man i sha 46 la ga . ( Yohane 17 : 4 ) Mbashiada mba Yehova sha tar jimin cii ka awashima ve je ne . — Nenge a@@ kwa@@ ti u a kaa ér “ Er Se ‘ U@@ me A@@ ta@@ m sha Ishim@@ a@@ wan ’ La , ” ngu sha peeji 29 . Er i ôr sha ikyum@@ hi@@ ange i sha 9 man 10 nahan , ivese i sha tindi kpa shighe u i er i i bee yô a fatyô u nan kwaghôron ken Iyou i Tartor shi eren ic@@ egh@@ zwa kpaa . Yange í na ve “ i@@ ka@@ gh ki teman ki dedoo , ” kpa a gb@@ aan sha ats@@ an@@ aior yô , í kaa a ve ér ve tile sha gayô ve̱ tema shin an@@ kwagh u p@@ endan angahar sha mi . Ôr Iyoukura i Ma@@ ac@@ i 15 , 20@@ 12 , peeji 30 - 31 . Er Aberaham lu a jighjigh u nan taveraa shi ungwan kwagh kpishi kpaa yô , í va hingir u yilan un ér “ i@@ kar u Aôndo . ” — Yakobu 2 : 23 . Yehova we akaa a kpe@@ egh a se eren la ken ishima ga , kwagh hembe gban un a ishima i dedoo i se lu a mi i eren kwagh la . Doo u ikyav i Yehova i hiden a iyol ijime la ia taver se ishima shi ia tese se u nengen ayol a ase ser se hemba nd@@ ahar . 15 : 21 ) Alaghga mlumun ne umbur Davidi mkaanem ma ngô u ngô na u tamen , Ru@@ tu kpa yange ôr la . Hii nan gumor u@@ gen@@ egh yange fatyô u hemban mbam@@ kighir mba tar ne ga , kpa kanyi yange i na un ag@@ er a ke ’ jijingi ? F@@ a wer , ma nongo ugen ngu u Yehova a lumun u shi a lu veren u doo doo ga . — Yoh . 6 : 6@@ 8 . Ior kpishi ka ve n@@ aha se tar sha ci u ve nenge ér Aôndo una tim mbaaferev ga , er ior mba sha ayange a Noa kpa yange ve nenge nahan . ( 2 Pet . Nahan kpa , nenge akaa a Bibilo i er sha kwagh u Aôndo u mimi ne : Kwagh ne tese ér Ab@@ ig@@ ail yange taver or@@ ya na ityough shinii ? A@@ jiir sh@@ í her kpuaa a loho u dedoo ú lu a̱ ar ga yô , man sha kpôô yô ijiir ne ngi môm ke ’ amba a ajiir la . Gbenda u i gem ér “ kwase , shin K@@ asev je kpaa ” la , pase inja i ishember ne . ( Mateu 24 : 14 ) Nahan , Yesu tese ér tom u pasen kwagh u Tartor la ua lu vegher u vesen u ikyav i mk@@ ur@@ tar . Ashighe kpishi , yange se due kwaghpasen sha go@@ do@@ b@@ i hen ang@@ ar u St@@ enen kua ang@@ ar@@ ev mbagenev mba ve dondo a vese yô . U tesen ikyav yô , nenge mkaanem ma sur@@ un ishima man , ma kaa ér : “ TER ka A kôr mba ve gbe la cii , k@@ enden a mba ve lu ng@@ ugh ng@@ ugh la sha . ” Aluer u ngu zungwen hegen sha ci u ikyar u saa ku yô , mnder u shin ku la una na u msaanyol kpee je . Yesu er tom u hiden a iyol ijime ne , tsô a kaa a mbahenen nav ér : “ Aluer Mo u M lu Ter man Or@@ tesen , M ôô ne angahar yô , nahan ka u ne kpaa ne@@ ̱ ôô ayol a en angahar nahan keng . Er Satan a lu hemen tar ne di tsô yô , a kar ishimataver yase man m@@ til sha mimi wase kpee . Mbashiada mba Yehova mba pasen kwagh ken tar u G@@ u@@ ate@@ ma@@ la ken zwa S@@ pan@@ ish , kua ijô igen 11 ken tar la M@@ s@@ ende@@ gh u Ngu a M@@ gb@@ egh@@ a Ishima i Or La Sha mimi yô , iliam i sha ifer i me@@ men ga ka i vihi iti i dedoo i orgen fe@@ fa kpen kpen ! U seer yô , i tese ufoto mba sen@@ e@@ ma mba duen u@@ ka@@ la kposo kposo mba ve li@@ he kuma ah@@ wa an@@ igh@@ eni yô . Nahan kwagh ne tese ér i doo un ishima . Shin er mbamtaver ve lu nahan kpa , K@@ a@@ zu@@ k@@ o kaa ér : “ Mo vea or@@ ya wam se hemba mban kôôsôô cii . ” “ Mba V@@ a W@@ asen Se Nahan Doo Se Kp@@ en Kp@@ en ” 8 , 9 . ( a ) M@@ til sha mimi ngu a na ivaa i hemba doon nena ? Ka ijiir i ka sea lu ve i hemba lun se ken ishima gbar gbar je la . ” A ôr kwagh u nongo u Yehova a kaa ér : “ Ka u tseegh u me@@ men u pasen ior kwagh u iti i Yehova ga ye . Nahan er anmgbianev mba kasev mba ken Kristu uhar , Sh@@ ar@@ on man N@@ ic@@ o@@ let@@ te ve nenge ér doo u wasen un kua nom na u lu yan ican a na sha ishima i taver la yô , ve za lu a na sha u wasen un ayange a mase shin a mi kpuaa la . Mbagenev di gema na jighjigh ér akaa cii gba duen ab@@ u tsô , nahan Aôndo ngu ga . Aluer se fa kwagh ne nahan yô , se fatyô u tilen dông sha ashighe a taver tsung je kpaa . ( a ) Mbat@@ amen mba ken Kristu mba ‘ kor ikyum@@ u@@ ile ’ a nyi i@@ eren@@ e ? 4 : 21 . A gba u vea gema mimi una hingir kwagh ve . Aluer se vande keren perapera u Aôndo yô , mcivir u wang una lu se kwagh u vesen kpen kpen . D@@ ugh mbam@@ kighir mba tar ne kera je kpa , alaghga mbayev asev mba nomso shin mba kasev vea nôngo kwagh kpoghuloo ve vea fatyô u palegh isharen i keren u eren kwagh er mbak@@ ov vev nahan la ye . Mba been kera yô , Samuel vea Saulu ve gba lamen yemen sha gbenda hen ya u profeti la . Er i lu cii kpa , ka keng ú lumun a kwagh u apostoli Paulu nger ngise ngise ne , wener : “ M@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera , ” ngu geman je . — 1 Mbakorinte 7 : 31 . H@@ ide pin@@ em aluer m soo u seer fan yô , maa m lumun a ishima i môm . ” — Mkaanem ma K@@ off@@ i , or u ken tar u B@@ en@@ in . C@@ ar@@ ter za a ky@@ an@@ d@@ or ikyua i̱ ta un iwanger gb@@ ir ashe k@@ imi . ( Aerenakaa 20 : 28 ) Ior mba i ver ve ne ka ve ngohol ityesen hen Mbahemenev mba Shin T@@ ine , ve gema ve ko@@ so tiônnongo a mk@@ ighir shio . In@@ i@@ ôngon You Gba Yehova Kwagh U eren ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh la ka be@@ er@@ kwagh ga , ka kwagh u i gbe u una lu gbem sha won yô . — Or@@ pa . Kpa , kwagh ka a er i vihi yô , ior mba sha ayange la kpishi kwagh tsô gba ve u eren kwagh nahan ga . Ka nyi ia wase a@@ vese nyian u lun saan saan shi van Aôndo a i@@ civi@@ r@@ i ? ( Genese 50 : 22 - 26 ; Ekesodu 13 : 19 ) I@@ mba jighjigh u nan u Yosev la a mb@@ gb@@ egh@@ a se u tsuan akaa aa a hembe lun a inja a u tsuan akaa a zan g@@ wa aa tar ne la . — 1 Mbakorinte 7 : 29 - 31 . A kaa a mbahenen nav ér ve hemba veren ishima sha tom u pasen kwagh u gba u vea er , u u hembe lun a inja cii la . ( 1 Mbakorinte 15 : 22 ) Yesu p@@ aa se sha ikyev i isholibo i se zough a mi hen Adam la zum u a na nagh a uma na la . A kaa ér : “ Kpa vande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” E@@ i , kwagh u Yon@@ at@@ an doo se ishima sha ci u kwagh u hemba lun un kwagh u vesen ken uma yô , lu u civir Aôndo sha mimi . Yange saan mo iyol kpishi u nengen a anmgbianev mban er ve lu ving shi ve lu eren kwagh sha inja sha inja nahan . ( Ôr Mateu 5 : 1 - 12 . ) Ior mba kuman er b@@ iliôn môm nahan mba a kwaghyan ga , kpa mbagenev gema mba a mi kpishi . 6 : 6 , 8 ) Mbakristu mba mimi mba keren u lun a udi@@ gi@@ ri@@ i kua ati@@ at@@ om ga , kpa ka ve gema ve nôngo tsung ve zua a “ u@@ washika mba pasen mlu u or , ” inja na yô , ka hembe gban ve ishima u wasen mbagenev hingir mbahenen mba Kristu . — Ôr 2 Mbakorinte 3 : 1 - 3 . Ior mba lu zan zende ne a ve imôngo la hemen un gbenda , ve lu a̱ yem ve po@@ so haregh u Timoteu vande fan la ga . Doo u se hiden a ayol a ase ijime er Paulu nahan . — 2 Mbakorinte 12 : 7 – 9 . I@@ ca a gba ga tsô , hanma kwagh u bo u ior ve ôron shi ve nengen la cii una kera lu ga . Aluer Satan yange nôngo ér una num tiônnongo u sha derianyom u hiihii la yô , nyian kpa una soo u van a ayôôso ken tiônnongo sha er bem una kera lu ker ga yô . Ka inja er La@@ od@@ ish@@ ia kpa yange lu a Mbayuda ker kpishi nahan , man ikyav tese ér mbagen ken gar la yange ve lu a inyaregh doo doo je . M wa uwegh zwa . ” Or@@ pasalmi u Yehova yange doo un ishima tsung shi suur sha a na la , nger ér : “ Ver ishima kegh Aôndo , gadia nahan kpaa shi me wuese Un , Or@@ yiman wam man Aôndo wam kpaa . Kwaghôron la k@@ ur yô , orgen va zua uwegh a mo shi ô@@ rom iti na ér B@@ ill S@@ m@@ ith . ( Yohane 8 : 17 , 18 ) A shi nan kpa Yesu lu kposo a Yehova keng ve or kwagh nahan ye . Yange m@@ us@@ an uma u Wan na u môm môm u sha la wa ken iy@@ av mbu Maria , nahan a mar un lu or u vough . Tsô a kar a za tile hen atô u ikpelaior i Yuda man Yerusalem , a er msen . U nenge wer doo u we kpa u eren msen vea ônov ou hanma iyange gaa ? ( Yakobu 1 : 27 ) Gba u vea zung@@ we sha asorabo ave a ve er Aôndo man sha Tindi u ikyuryan la . ( Pasalmi 19 : 1 ; 10@@ 4 : 24 ) Mb@@ agen ken ve mban yô , u ve gban di eren kwaghaôndo tsô la tseegh kpa kuma ve . 2 : 2 ) Sha nahan yô , se gba nen uwer ga . Nahan cii kpa , i de luun we e̱r ka mkur u kwagh je ne ga , shin henen wer se ban a mkav sha kwagh u mlu u ke ’ hemen la kpaa ga . Yange sue mcivir u mimi shi tese anmgbianev kwagh u i doo u vea eren yô . Nahan a ya iky@@ ur a ve je kpaa . — Luka 22 : 24 - 32 . Yange been ior angev hen ijiir i kwagh a lu nyoon ve la jighilii ! Aôndo fa hanma kwagh u a gbe la vighe vighe ; a fa mlu u orumace man er ishima i nan i lu la kpaa . Sha hiihii la , Mbai@@ gipiti lu vea ônov mba Yakob nena ? Ka mimi u nyi Yehova a pase , man kwagh ne tese ér se doo un ishima nena ? “ M Nenge M@@ er M Er Tom u I@@ civirigh Kp@@ en Kp@@ en ” Sha iyange i Fe@@ be@@ war@@ i 17 , 200@@ 4 la , i hide i tema ijir la sha u nengen sha kwagh u mba@@ fan@@ takerada mbara ve zough a mi ken ityakerada yase la . Ikyav i tesen yô , Davidi yange nger ér Aôndo una undu or u hiihii “ u i doo [ un ] a na la ” shin u@@ war ga . Inja i mpase u sha mnenge ne ér nyi ? Or@@ pasalmi kaa ér : “ Er Aôndo ne A lu Aôndo wase gbem sha won yô ; Una lu or@@ hemen wase zan zan ku kpaa . ” ( Ps . Ka kwaghbo u lun a hur@@ or u s@@ ôngo s@@ ôngo ken tiônnongo ga . 22 : 1 ) Davidi yange fa er mimi u Yehova la lu di sha m@@ kaan tseegh tsô ga yô . Hi@@ ihii yô , Paulu ôr mba ve civir Aôndo a na imôngo la sha mimi ér un ngu yan ican a mzeyol ugen u lun er “ saa ken iyol ” na nahan . ( b ) Yesu yange nenge iwuese i mbayev mb@@ akiriki la nena ? Ka inja er se mba karen Yehova shi se ôron un ijir sha atindi a se we ayol a ase sha kwagh u a lu u shami man u shami ga la nahan . Nahan kpa , lu u Aberaham a kenger tar la ashe ashe tseegh ga , una er kwagh ugen kpaa . Se er nan ve se za hemen u hendan a isharen i ka i mgbegha or u eren kwagh sha any@@ ighe laa ? Mar@@ c@@ us : M pine mpin la nahan ka sha ci u kwagh u Pasalmi 37 : 29 a er la . U@@ pristi mbara pine ér : “ Se l@@ aha iti You han@@ a ? ” A kaa ér , “ Ka m ôr avur a Bibilo a sur@@ un mo ishima ac@@ in imôngo , nahan m zua a m@@ pe@@ ver@@ yol . ” ( Ps . 5@@ 1 : 7 , 17 ) Shi Aôndo wase orgen u yange nger Pasalmi 7@@ 3 , u war den u civir un la kpaa . 1 : 1 , 3 , 5 , 6 , 16 . ( G@@ al . 3 : 13 , 16 ) Awa@@ mbe a Kristu a i haa inya la maa hingir nagh ku p@@ aan uumace sha ikyev i isholibo man ku . Maria nengen nahan yô maa á mough á za kohol tic@@ a na ugen á pase un sha icivir wener una fatyô u wan ats@@ am agen ga . Yange m been tom u m lu henen hen gar u G@@ ra@@ z , u lu gar wam la yô , ng@@ ôm ki@@ mbi inyaregh ér m za seer henen tom u nengen sha h@@ ô@@ te@@ l ken makeranta ugen . 20 : 20 ) Nahan kpa , se hen nen u pasen kwagh ken kasua man hen ijiir i te@@ en akaa kpaa . * Er i lu nahan yô , ish@@ ember@@ kwaghôron i ken 1 Timoteu 5 : 9 la kpa ngi tesen ér : Aluer kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol soo ér i wase nan ken tiônnongo yô , saa nana lu kwase u yange nan lu jighjigh hen nom u nan shi nan eren kwagh sha inja shighe u nom u nan lu uma la . Nahan , ka u nengen ityom i n@@ á@@ n ne ér ka sha icighan jijingi í ne í ye . Ashighe agen je yô , se er ayôôso sha apera sha u kwaghhenen u hen tsombor la a b@@ unde yô . Yehova yange nenge sha Mbaiserael kuma anyom u@@ deri imôngo shi lu veren ve doo doo sha u kuren u@@ gb@@ ayol vev shi tesen ve akaa a ken jijingi kpaa . ( D@@ ut . Yehova ngu kuran ve gadia una va umbur a nder ve shin ku . Yesu yange sôn nyi sha ci u mbahenen nav mba i shigh ve mkurem laa ? Mo kpa yange m lu nahan . Er i Hii Ve i Doo u Se T@@ se@@ gha A@@ yol a A@@ se sha ci u Aôndo Yô Sha kpôô yô , alaghga m@@ yo@@ ho@@ m nam yange ma a kuma sha m@@ yo@@ ho@@ m ma ak@@ ondo a utya kua ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Go@@ li@@ ati lu a mi la tsô kpaa ga ! Hegen yô , T@@ ere , nam icivir hen We , sha icivir i M lu a mi her a We je , er i lu a gba tar ga la . ” — Yoh . 17 : 1 - 5 . U@@ K@@ Ô@@ P@@ I 2@@ 3@@ 7@@ ,@@ 6@@ 00@@ ,000 ( b ) S@@ ef@@ ania ityough 2 tese nyi kwagh@@ a ? A@@ vur ne wase ú u henen sha akaa a i gbe u u de wer a kar u sha ci u Tartor la nena ? Er nan ve i lu hange hange u nan mbagenev i@@ civi@@ r@@ i ? Ikyav i tesen yô , ken tar u J@@ ap@@ an , ishember i í yer ér su@@ m@@ im@@ asen la , ka ishember i i yaren tom a mi u kaan a or ér yam anyi yô , nahan kpa i kp@@ ur a ishember ne inya je gande . Er ve er Aôndo isholibo yô , vea zende sha gen@@ ge@@ e er ka mba@@ ap@@ ir@@ ashe nahan , vea zua a myom ga . 1 : 15 , 16 ) Lu hen shighe ne i mar Mose ye . Gb@@ a@@ shima u Paulu lu a mi kua iniôngon na cii yange nzughul sha ci u ihyom i kwaghaôndo . Kape mfe u Aôndo la kpa , i lu je la . Apostoli Paulu wa Mbakristu mba ken F@@ ilipi man mba ken K@@ orinte kwagh ér nyi , man lu sha ci u nyi ? Aluer ka u se taver mbagenev asema yô , ka kwaghwan u apostoli Paulu u h@@ an i gbe u se don@@ doo ? Ve eren kwagh ne hanma shighe je , i hingir inja er ityesen i Aôndo ngi mbayev sha ishi hanma shighe nahan . Una ver ú doo doo shi una na ú iwasen sha e̱r ú hemba mciem ou yô . Alaghga a lu mbamaren mbagenev kpishi er ashighe agen mbayev vev kpa ka ve er nahan yô . • Kanyi ia mgbegha se u wan ikyo sha kwagh u anmgbianev asev mba ken K@@ rist@@ u@@ u ? Nahan kpa , aluer hanma shighe ishima ngi nan se ibo sha akaabo a yange se er la yô , alaghga se hii u tan a@@ kper@@ an ser Yehova ‘ ese asorabo a ase kera ’ cii ga . ( Aer . M@@ civir u ú civir Yehova sha mimi la gba un kwagh Mbagenev er isholibo i vesen kpa ve gema ishima sha mimi , nahan i kera dugh ve ken tiônnongo kera ga . ( a ) Yehova za hemen u wanger akaa sha ci u mbahenen Bibilo sha mimi mbara nena ? A@@ jir kpishi a mbatamen ve teman a anmgbianev la kua mba i du@@ ghun ve ken tiônnongo kera la kpishi , ka i lu sha ci u idya i eren . Shi ashighe kpishi kwagh ne ka a bugh ve gbenda u lamen a ior mba ngise yô ve lumun u keghen ato ga yô . Or u civir Yehova u nan vi@@ e ken jijingi la ka nan dondon ikyav i Yesu ver sha u se “ dondo Un ijime ” la . ( 1 Pet . shin “ L@@ ib@@ a yam ker ka nyi ” laa ? Aôndo tesen se dooshima na ken akaa a a we se man tsaha u a ne se ken Mkaanem nam la man ken kwaghyan u ken jijingi u a ne se sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . ( Mat . 24 : 45 ; Heb . ( Pasalmi 1 : 2 ; 40 : 8 ) Nahan yô , gba u se seer ny@@ ô@@ ôso gbenda u se veren ishima sha kwagh la sha er ua wase se shighe u se lu henen kwagh la . Kwagh u Davidi la zua sha kwagh u i er ken Anzaakaa 24 : 16 ne , ér : “ Or@@ perapera ka nan gba kwa ta@@ ankar@@ uhar kpa nan mough , kpa if@@ er@@ or yô , ka nan gba ken bo@@ can . ” Ior mba uhar mba hiihii mbara yange ve nenge ér hemba doon u vea tsuan kwagh u bo man u dedoo ayol a ve . Se tese Mbakristu mba ve be@@ e@@ yol ve ze m@@ ape môm ga la ser kwagh ve gba se ishima nena ? Yange fa mimi ken inyom i 19@@ 5@@ 7 la shi hii tom pania ken inyom i 19@@ 5@@ 8 . Shin ishima vihin mo ker sha aeren a hông@@ or@@ ough la er yange i vihin Lo@@ ti nahana ? ’ Jighjigh u nan yange bende a uma u R@@ ah@@ ab@@ i nena ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 6 - 12 ) Yange Yehova lumun ér a̱ zua a na sha shighe ne kpa ? Ngeren u hiihii la pase tom u nengen sha mba@@ beenyol mba ken tiônnongo , u atôônanongo a lu a mi la , kua tom u nengen sha mba@@ beenyol mba hen tsombor , u Mbakristu ve lu a mi la kpaa . Shin ka a̱ lu se sea naan kwaghôron ayol a ase ga je kpa , se hen u lun mbat@@ esen mba dedoo . Yange wa tindi sha u ior nav cii ve er batisema — je kua ku sha mi ! Shi kwagh ne taver se ishima u nan ayol a ase sha u eren Yehova tom a ishima i môm shi wasen mbagenev kpaa , shi a wase se u hemban suur sha Aôndo man Mkaanem nam . ( Luka 15 : 11 - 17 ) Lu nyi ior mban lu ô@@ ron@@ o ? Er i lu hange hange u nan orgen jighjigh yô , ka an se fatyô u nan nan jighjigh kpa nana nzughul a vese ga ? Aluer se er nahan yô , erdoo una wase , shi Yehova una ver ikyo i wan i ú tese sha u keren mkpeyol u mbagen la . Heela tseegh ga , er lu u ieren na la ia va bende a ônov nav nahan kpa , kwagh gba un sha mi ga . Ka u or nana hen ér m@@ til u Mbashiada mba Yehova ve til p@@ al@@ egh@@ aa la tese ér mba suen aeren a i@@ pi@@ la shin ve nenge á ér nga kwagh ga , ga . Ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la , Mbashiada mba Yehova mba ken Shi@@ per@@ u kohol ken gar u N@@ ic@@ o@@ sia sha u ungwan se@@ ma@@ kwaghôron sha zwa u anmgbian Na@@ than H . Yesu ver ikyav i dedoo i wan atindi a Yehova ikyo sha ci u Yehova doo un ishima a ishima na cii . Nahan kpa , batisema u eren shin mnger la ka kwagh u hange hange u i gbe u nomso man kasev umiliôn imôngo sha shighe wase ne , mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won shin tar la , vea er yô . ( Mateu 24 : 45 ) A@@ aven a i ser i ver u ôron Bibilo la y@@ is@@ a Bibilo jimin cii ke ’ atô u anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar , kua a@@ aven agen a or a soo u dondon ve nan@@ á ôr Bibilo nan@@ á bee ke ’ atô u anyom a atar yô . Ior mba m@@ ough@@ on yemen ken ityar igen kpishi , ve vese ape aeren a ity@@ ôô a ve a nenge kwagh u nan mba hen tsombor icivir , hemban je yô , mbamaren la ér ka zege@@ kwagh yô . Er u lu or@@ maren yô , doo u a lu we jighilii je wan wou una zuan a mkaanem ma mimi sha ikyev you ye . Alaghga u hen wer hanma or cii a saan nan iyol u ungwan loho u yange Yesu pase uumace ne . “ Hii iyev je ” ngô u Timoteu u kiriki man u tamen ve tese un “ icighan@@ ruamabera ” ( Ps . 119 : 10@@ 5 ) Se mba suur sha kwaghfan wase ga , kpa ka se suur sha Mkaanem ma Aôndo ma i nger la vangertiôr sha u wasen se u p@@ aven kwagh u dedoo a kwaghbo . ( Mat . 7 : 12 ) Ikyav i tesen yô , aluer se mba kô@@ son mbagenev , shi ka kwagh u mimi se lu ôron je kpa , ng@@ u@@ la tese dooshima ga , shi kwagh la una fatyô u taver or ishima kpaa ga . ( 2 T@@ es . Nenge ase er ior udubu udubu vea ember sha iyange i a nder mbakp@@ enev shin ku la yô , er kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la kpa ember nahan . I@@ jiir i mbap@@ asen loho u dedoo ve pasen u her la gb@@ anger kpen kpen — inja na yô ka u vea “ tser tar ” cii . Nahan kwagh ne ka m@@ taver u vesen je ve tagher a mi ye . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Yehova ngu veren iniôngon ve la je ka u tu@@ nan ga . I@@ ca a gba ga tsô mba ve ny@@ a@@ ghen iti i Yehova shin ve hông@@ or i la cii vea fa or u a lu kpôô kpôô yô . ( Ese@@ k . I@@ jiir i mcivir u Yehova doo mba yange ve nger u@@ pasalmi la kpishi shi ityom ve i civirigh i ve lu eren la kpa doo ve tsung , nahan ve ver se ikyav i se dondo yô . Sha Iyange i I@@ ji@@ righ la , Yesu una nder amba la cica cii vea hide a lu uma sha er vea fa Aôndo u mimi la shi vea soo un yô . — Ôr Aerenakaa 24 : 15 . Takerada u Pasalmi iv a ase@@ mb@@ er@@ akaa a wuese Aôndo kpishi , man ats@@ am a kuman vegher jimin nahan cii i kaa ér ka Davidi yange dugh a ye . I@@ ny@@ aregh hemba doon wan@@ ye@@ kwa@@ or u lun a inyaregh la a Aôndo [ F@@ o@@ to u sha peeji 25 ] Apostoli Paulu nger ér : “ A@@ eren a iyolough nga ken igbar je , ka idya man hông@@ or man iji@@ mba i eren . ” ( G@@ al . Kwaghôron u profeti kaa ér tar la ua hingir ice anyom 70 ; cii ve Aôndo una na Mbayuda mba ve gem asema la ian ér ve hide ve va tim im@@ aagh ki mcivir u mimi ken tar ve ye . U tesen uwer u I Gb@@ er Ve La Ka akaa a wasen a nyi yange Yehova sôr ver sha ci u hemen u ior n@@ av@@ a ? P@@ ev ne ka ijir i sha ikyav i Aôndo una ôr ijir her yô . Kape De@@ bor@@ ah T@@ an@@ nen , kwase u ngeren takerada man tic@@ a u tesen ijô igen ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i i yer ér Ge@@ or@@ ge@@ to@@ wn Un@@ i@@ vers@@ ity ken gar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , D@@ .@@ C . la yange nger je la . Davidi yange taver ishima sha ityav mbi nôngon tsung , yange nôngo ityav u kuran tar u ior mba Aôndo , shi “ TER na Davidi m@@ hembe hanma ijiir i una za cii . ” Yange Mba@@ a@@ shi@@ ria kase gar@@ tamen u tartor u ik@@ we pue la sha utya anyom atar , ka ker ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la yô , i tim gar shon gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u je i kera hide i ma@@ gh un ga . Vea ta ikyaa a Ab@@ es@@ al@@ om shin vea wa ave sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la ga shin vea ta ikyaa a Davidi man ior n@@ av@@ a ? U sa@@ gh a sa@@ gh . ” — Mpase 3 : 15 – 18 . Aluer wea soo yô , a gba u ú seer fan gbenda u lamen a ve . Yesu kpa , shighe u tese mbahenen nav msen u eren la , a hii msen la sha mkaanem man , ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ” — Mat . Yehova yange dugh a Mbaiserael ken Igipiti kera yô , a kaa a ve ér : “ Nenge , M ngu tin@@ d@@ in Or@@ t@@ yom M@@ er , A̱ hemen we gbenda , A̱ za nyôr a we hen ijiir i M ser i yô . I kar a Tindi u ikyuryan la kera ken inyom i 33 , shighe u i wua Yesu la . Sha nahan yô shighe u Paulu mough zende na u m@@ ishen u sha utar za ken E@@ fese ken inyom i 55 la a nger u@@ washika uhar hen Mbakorinte . 11 : 14 , 15 . Ka Yehova tseegh una fatyô u waren tar ne ye . “ A@@ kur@@ a@@ sh@@ ee a [ Yehova ] nga karen ônov mba iorov . ” — P@@ S . Mbam@@ pin mba ve lu ken mba@@ a@@ kwa@@ ti mbara cii vea fatyô u lun atô@@ akaa a timen sha mi hen tsombor . Se na jighjigh ser Yehova una va a tar u he u perapera sha shighe vough , a̱ b@@ unde ga . — 2 Peteru 3 : 13 . S@@ us@@ ana maa ôr Pasalmi 1@@ 15 : 4 - 8 kua Ekesodu 20 : 4 . Yange lam sh@@ a@@ a@@ la sha u tesen ér un lumun a Wan na shi a doo un ishima kpaa . M@@ E@@ I 13 - 19 , 20@@ 13 Sha mimi yô ishimawan i Aôndo la kpilighyol ga he ? Ro@@ al@@ d kaa ér : “ Yange gba u shighe a kar ve , me lumun a kwagh u m@@ ough@@ on yemen pe gen la ye . ( Mbaheberu 2 : 14 ; 1 Yohane 3 : 8 ) Yesu una er kwagh ne nena ? Loho u Dedoo H@@ ar sha Yesu 16 , 17 . ( a ) Ka nyi Yesu a mase t@@ eren ken injakwagh na laa ? Bibilo ngi im@@ aagh ki jighjigh u nan wase her . L@@ un yô kape or môm nana fatyô u y@@ amen dooshima ga je la , kpa iyua i or ne a ishima i nan la ia fatyô u lun a inja . Yange doom u zan ga , kpa m za . Shighe u Tor wase Yesu Kristu una va a mtim sha Armag@@ e@@ don la , se war kpa ? Tom u Mbashiada mba Yehova ve eren la ngu ne ior mb@@ á hingir gu@@ da nena ? ( Pasalmi 15 : 1 , 2 ; 25 : 14 ) Er se nenge ser tom u eren Aôndo ka u ume atam a dedoo ken a vese shi ú tese se gbenda shi ka u kura se nahan , se hingir u fan ser “ mhôônom ma ker Ter ” a vese . — Yakobu 5 : 11 . ( 1 ) E@@ ̱r Paulu lu or u nengen kwagh ke ’ Yehova yô , nôngon tsung u nengen ior mba Aôndo sha gbenda u Yehova kpa a nengen ve la . Ifa yange hemba veren ishima sha iky@@ ar@@ yan na vea Yehova ga Aluer se mba eren nahan yô , se wase u tesen e̱r Satan a lu or@@ aie yô , shi se na a saan Yehova iyol kpaa . Aluer se er msen vea anmgbian u beenyol sha gbashima yô ishima a pe@@ ver nan sh@@ imi Bibilo taver Mbakristu ishima ér ve tsaase mkav ve u ken ishima la , er or@@ an@@ umb@@ egh u du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô kpa ka nan kar iyol nahan . A soo ér i l@@ aha i̱ ga . T@@ erem man Ng@@ ôm maa hii u henen Bibilo shi hanma shighe yô , ve ôron kwagh u Tartor u Aôndo kua averen a ua va a mi la . Eliya kaa ér wanakiriki na ne ér a de ve a na ityô ga , kpa Elisha kaa a na ér : “ Me undu u ga . ” ( Mbaheberu 12 : 6 , 11 ) Mbamaren ka vea tese ônov vev doo doo er Aôndo a soo la yô , ka ve wase ve u hingir mbag@@ anden mba lun bem bem a ior , mba eren perapera kpaa . ( Ps . 119 : 34 ) Ka wea hide a iyol ijime wea pase atô@@ akyaa a a ne ve u tsough ma kwagh yô , wan wou a nenge je ér u kav er nan s@@ ôôn g@@ anden kera yô , shi nan hen u tsuan akaa a nan sha kwaghfan . Kwagh u Yehova a lu pasen heen ne ka di u tôôn kwagh u ngô karen sha kwagh na sha u i nenge a m@@ kposo u a lu hen ato ve la tsô ga . Nahan m pine mer , se eren nena ve se koson ayol a ase ? Ngeren ne una time sha kwagh u Mbashiada mba Yehova ka ve er sha ikyaa ne yô . Or ne va a zayol hen gar ne kpishi , kpa hegen yô , u na a de inja na i bo la . ” Zum u mba ve hemen mbara ve lumun ér ve yina shi ve lumun ér mbagenev ve wase ve yô , kwagh a fatyô u duen ker u dedoo . Nenge er M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la a lu ian i dedoo i zuan a mfe u injaa u ken Bibilo la sha wono ! — Anz . Kanyi gbenda nahan ka i wase shighe ugen u hiin Bibilo i henen a or@@ oo ? ( Yohane 19 : 15 ) * Mba@@ apostoli mban lu pasen ér Yesu nder shin ku tseegh ga , kpa ve lu tesen kpaa ér dugh iti i Yesu sha yô , “ ma iti igen i i ne ior i á yima se a mi keng yô , ngi sha won kpaa ga . ” Aôndo u mimi ongo mbamsen mba mba@@ jighjigh . ( 1 Peteru 2 : 23 ) Kwagh u ú er ve una p@@ ande ayôôso a hen atô wen la fese yô , ka u lumun mnenge u or@@ ya wou shin kwase wou la shi zamber wer nana ya u anyi ape u er i doo ga la . ( 2 Samuel 7 : 11 - 16 ; 12 : 7 - 14 ) Ikyav tese ér B@@ ate@@ she@@ ba kpa yange gema ishima sha isholibo i er la , gadia ka un va hingir ngô u Tor Solomon , nahan hingir ngô@@ tamen u Yesu Kristu ye . 12 : 1 ) U@@ ̱ umbur Yehova la ka di u yilan sha iti na hanma shighe shin umbur kwagh na ken ishima tseegh tsô ga . Nahan kpa , kper@@ nan yô , ish@@ il@@ a@@ j@@ ôngo la use kera . Yehova yange a tindi Wan na ér a za ôr ônov nav mba ken jijingi mbagenev akaa a i gbe u vea er yô , vough er yange tindi un shin tar ér a va ôr uumace loho Na nahan . A@@ dooga mbagenev vea hen ér : ‘ Tom u tsaase mbagenev la ngu hange hange , kpa gema ngu torough torough er akaa agen a ken tiônnongo a a fatyô u keghen ga la ga . Mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev ter akaa a i er ken ityakerada ne la . ​ —⁠ 3 /@@ ⁠ 15 , peeji 32 . De h@@ undu nen m@@ sô@@ rom ga , dang ngu k@@ er@@ egh , kpa iv nen a Jijingi . Ô@@ ron nen kwagh ayol a en sha u@@ pasalmi man ats@@ am man am@@ o a gb@@ eren a ken jijingi , man dugh nen am@@ o , waan nen Ter ats@@ am ken asema a en . ” Apostoli Peteru yange nenge a tahav mbu icighan jijingi u Aôndo er ken uma na cii man Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la , er Maria nahan . ( Mpase 7 : 9 , 14 , 15 ) Ka atam a nyi Mbashiada mba Yehova mba i tsegh ve , ve shi asange her ne kua zege@@ ikpelaior i i lu ah@@ ur@@ aior a ve ne ve um@@ u ? Nahan kpa , a lu nyi nongo je ia va hemen akuraior u nôngon num a ior mba Aôndo kpa , kwagh u se fe yô ka un ne : ( 1 ) A hemba Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na cii ityav gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u shi a tim ve kera pur@@ u@@ tu@@ tu ; ( 2 ) Yesu Kristu u a tem Tor la , una va yima ior mba Aôndo shi una nyôr a ve ken tar u he , ape bem man mkpeyol u mimi una lu la . ​ — Mpa . Or@@ gen ngu , mba yer un ér O@@ t@@ t@@ mar , á lumun a mnenge ne nahan . Yesaia ôr kwaghôron u profeti ter ayange la nahan ér : “ Sha iyange la TER Una ôr L@@ evi@@ at@@ an , i@@ yô i yevese fe@@ fa la , ijir , a s@@ an@@ ker Na u gen@@ de@@ gh@@ ee u ke@@ hen u taver [ la ] , kua L@@ evi@@ at@@ an , i@@ yô i hur@@ en n@@ ure n@@ u n@@ ure la , shi Una wua dar@@ ak@@ on u a lu shin zege@@ mnger la kpaa . ” Hegen ne , se mba za sôron ngô u J@@ er@@ ry hanma iyange , sha er aluer gba un u se wase un sha ma kwagh yô , se wase un yô . Nyian ne , tiônnongo u Kristu ngu civir Yehova “ ken jijingi kua ken mimi . ” ( Yoh . Sha ayange ase ne , ka tom u nyi u lu u i@@ or@@ o , man ka tom u nyi u lu u Aôndo ? 23 : 10 ; Ef . 5 : 23 ) A tsua nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , mba ve lu Mbakristu mba@@ jighjigh mba i tsegh ve sha jijingi la , a na ve tahav . Ú tilen a ishima sh@@ imi ú henen sha kwagh kpa ? 8 Aôndo So@@ o É@@ r I Eren Kwagh a K@@ asev sha I@@ civir ( Luka 3 : 15 ) Mesiya shon u ve kegh m@@ ve na ica i gba la va , lu pasen kwagh hen atô ve . ( b ) Mkaanem ma Yobu ôr a Yehova la tese ér ishima vihi un a na shinii ? ; W@@ all , R . ( Se@@ f . 3 : 12 , 13 ) — 1 / 15 , peeji 5 - 6 . E@@ ̱r i torough any@@ inya ve iyol u yemen yum yô , ‘ mb@@ á se@@ ghan ap@@ ande inya ’ a ishimawan shio . “ A@@ yem a gban sha any@@ inya . . . lu kwagh wam kpen kpen . ” ​ — R@@ I@@ C@@ H@@ AR@@ D S@@ T@@ E@@ W@@ AR@@ T U tesen ikyav yô , Noa yange lu uma shighe u z@@ ur@@ um u a tim tar sha M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee la . Nahan or u i dugh nan kera la nana tema ikyua a an@@ ngô u nan shin ma anmgbian ugen ken tiônnongo kpa , ishima i de ze or iyol sha kwagh ne ga , aluer nan tema ving yô . Mar@@ t@@ í@@ ne@@ z ) , 9 /@@ ⁠ 15 Awa@@ shima wase yange lu u mo vea kwase wam se civir Yehova gbem sha won . Sha nahan yô , Yehova ker gbenda ver a ver sha er una kar a ku man hanma ican i yan cii kera gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh yô . — 1 Yohane 3 : 8 . U@@ f@@ ar@@ a@@ o man ator man mba@@ z@@ ende@@ v cii yange ve nôngo ér vea hemba ku . Er yange ve hemba wan ayol a ve ikyo , shi kwagh gba ve u nengen sha ônov vev tsembelee kpaa ga yô , hingir u vea kera tsa gbem sha won ga , shi vea lu ken m@@ yen kpaa . — Genese 2 : 15 – 3 : 24 . Yange a̱ gber or ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh a tamen man ah@@ ô@@ angahar a tamen kera yô , i lu kwagh u nana kera fatyô u nôngon ityav mayange ga . Se nôngo se lu nen her shi se na kwaghôron shon kpaa . 15 , 16 . ( a ) Er nan ve i lu hange hange u se ver ishima yase sha akaa a injaa ? Kpa m fa kwagh u soo la vindi vindi . ” — Mkaanem ma D@@ I@@ L@@ AN . Kape mbayev mba ve hembe veren ishima sha akaa a vea gande vea er la kpa kwagh ve a lu je la . Ka ve ember uma shighe u ve lu yev la ga zan zan vea va m@@ asen umbur yô , shighe kar ve . 3 : 29 ; Mpa . 7 : 4 ; 14 :⁠ 1 ) Ka sha ikyev i Tartor u Mesiya la man “ akuraior a sha won cii , aa zua a averen ” ye . Akaa a ken An@@ takerada u Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations La Apostoli Paulu ôr kwagh u vesen ugen u una wase mbamaren kpishi u y@@ esen ônov yô . Ka nyi i lu Tindi u V@@ es@@ ene , man ka sea dondo un yô , ka iveren i nyi ka se zua a mini ? PE@@ E@@ J@@ I 23 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 7 , 50 ; S@@ enge , J . Shighe u Mose kpe kera la , Yehova shi mgbegha mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev ôr kwagh u ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron la . Ve mbagenev ka ve za mkombo u M - umbur mbagenev di mba ze mbamkombo mba tiônnongo hanma shighe shi mbagenev lumun ér se hen Bibilo a ve . F@@ a dedoo wer saa a “ ho@@ gh@@ or ” se iyol ve se fatyô u tsaase mkav wase u ken ishima la sha er se pav kwagh u dedoo a kwagh u bo ye . ( b ) Se dondo gbenda u Yesu nengen mba ve v@@ ôr , ve kera taver ga la nena ? Een , anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ve lu ken Kristu mbara vea fatyô u ‘ sur@@ un se ishima kpishi je ’ hen shighe u uma a taver yô , nahan vea wase se u lun a iember yase her . Mbat@@ omov mba Aôndo mbagenev kpaa . Bibilo kaa a vese ér ‘ ishima vihi ’ Han@@ a , gadia lu a wan ga . Ka sha derianyom u hiihii la tseegh Aôndo yange na ior icighan jijingi na ga , ne se nyian kpaa . Shi ka avur a Bibilo kpuaa tseegh yange se fa ve , a mgbegha se u tseghan ayol a ase sha ci u Aôndo ga , kpa lu Mkaanem nam ma se hen sha gbashima , se fa ma kuma se la ma na ve se er nahan ye . ( Mbagalatia 3 : 26 - 29 ; Aerenakaa 15 : 14 ) “ Iky@@ uryan i tsôron ” ne bugh gbenda ú á nder ior mba ve lu Iserael u ken jijingi la cii shin ku , a na ve uma u vea lu sha vea kera kpe mayange ga yô . — Mbaheberu 13 : 20 . De se time sha akav a tesen agen ken Bibilo tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Sha nahan yô , uumace vea fatyô u lun a eren a Aôndo la . U tee shighe u gbidyen kwar sha gbenda u nongo u Yehova u lu eren tom la kpa ? Saulu lu tôvon ér una fa iti i ter u Davidi tseegh tsô ga . Aluer se mba eren kwagh a ior er se soo ser i eren a vese shi gbidyen kwar nengen er kwaghôron wase una bende a mbagenev la yô , se fa er se lamen shi se eren kwagh a ior ve , a tese ér se mba eren kwagh a ve kundu kundu er Yehova nahan yô . ​ — Ôr Anzaakaa 15 : 28 . Nahan kpa , ior kpishi hii u kaven mo er yange m z@@ aan mkombo sha ayange a m lu wanye la yô . Hemen u Tartor la ua gb@@ anger a kighir nena , man a fatyô u vihin bem u ú ga sha ci u nyi ? ( 1 Peteru 1 : ​ 15 , 16 ) Kwase Kristu ugen u yange u@@ le kpishi shi uma due un ishima yô , zua a m@@ sur@@ shima zum u a ôr kwagh u ngise er Mose hen age@@ va la . U tesen ikyav yô , yange ve kav ér or a nenge a m - ande u Ter la sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô ga , di er mbatyomov mba uhar mba ve va ande hen mbahenen ken inyom i 33 S.@@ W . , zum u Yesu lu k@@ ôn@@ don yemen sha la ôr nahan . Ken ‘ ivese i veren anmgbian tse ’ la yô , kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol yange nan er an@@ ngô u nom u nan jighilii sha er a mar wan nomso a ver sha tse , nana za hemen a dyako la yô . Kpa Yakob nenge ieren ve la nena ? Iky@@ uryan i Tindi la yange i hii u eren tom sha U@@ wo u S@@ in@@ ai ken inyom i 1@@ 5@@ 13 , cii man shighe u Yesu la ye . K@@ P@@ A hii nan ve , or á soo u geman kwaghaôndo u nan shin jighjigh u nan u nana ? Mal@@ aki 1 : 6 tese ér ka Yehova yange lu ‘ ter môm ’ shon la ye . Yange fa wener una va kera lu uma ga yô ior kpishi mba vendan mimi vea due . Umbur icin i Yesu yange ta sha kwagh u eren uter uhar tom la . Man u sha uhar u a lu er un yô , or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” — Mat . Umbur wer , Yehova nengen kwagh u a lu ke ’ asema ase la shi fe kwagh u se keren la kpaa . Mba@@ civir Yehova nyian kpa , vea fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima ken mkaanem ma Yesaia yange nger mara kpishi je . Ka atô@@ akaa a nyi a tese ér U@@ s@@ a yange una fa atindi a i wa sha kwagh u A@@ re@@ ki laa ? • Ka akaawan a injaa a nyi nahan yange í pase Mose , man se kpa nga a inja sha ci wase nena ? 1 : 2 ; 2 : 6 . Se kar ayol a ase se nenge , nahan se palegh to u nyôron ken imba uma ne nena ? 11 : ​ 5 , 6 , 10 ) Shi anmgbian u kwase la nana fatyô u kaan a anmgbian u nomso la ér nana hemen kwaghhenen la kpaa , aluer nan kuma yô . I@@ wuese i ior wuese ve man mk@@ ôn@@ om ma hiihii ma ve teman sha mi ken shin@@ ago@@ ge vea mbat@@ esen la lu cii injar ve je la , gadia Yehova yô , lu u una na ve kwagh môm ga . ( Mat . Yange m vese ken af@@ o a mba@@ yevese ityav sha ajiir kposo kposo zan zan m kar kuman anyom 15 . Mbag@@ anden mba ve soo u eren kwagh u vough je kpa , mk@@ ighir u mbak@@ ov una fatyô u b@@ enden a ve . Lu a Ieren i In@@ j@@ aa i Y@@ an Kwagh Nenge kwagh ne a zough sha mba ve s@@ enge ér ve mba ônov mba Tartor kpa ve gem ve um atam a mimi ga la sha wono ! Dooshima u Mbakristu ka ieren i tseer tseer , gadia ka un a lu ityôkyaa i í lu ken ijime i hanma kwagh u se eren cii ye . Ngeren ne tese er u eren tom vea Aôndo imôngo la ngu a na se msaanyol tsung yô . A kaa ér : “ N@@ om@@ om yange y@@ ang@@ em u civir Yehova hen ya wam . A fatyô u karen amba@@ aior ne sha or@@ u@@ ange u nan fe ér nan ngu a angev ga yô . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Nahan kpa , aluer u wase orgen nan ngu eren kwagh u Bibilo i tese la yô , u zua a iember je a zua ga . ( I@@ c@@ am 8 : 4 , 10 ) Aluer or soo u keren we yô venda a nan wang . ( Mat . 24 : 15 , 16 , 21 , 22 ) Kwagh la yange er shighe u mbau@@ ty@@ aav mba Mbaromanu va kase gar la wa un atô , kpa ve gba hiden tsô ve yem la . U hen wer shighe u Eliya lu lamen a u@@ profeti mba Ba@@ al la , yange a lu un ken ishima nena ? De se time sha akaa a ken jijingi at@@ aan a aa wase noov man kasev vea lu k@@ ang@@ en@@ aa shi ivese ve ia tsa yô . Kanyi ia na ve mimi una kera doo Orkristu ishima ga , man Yesu wa se kwagh ér nyi ? U hen kwagh u ú er ve u wase mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba ve lu hen ijiir you la kpa ? U Nan sha u Hanma Iyange I@@ ̱ De Saan I@@ she Ga Ka nan ombo iky@@ á@@ v mbi sha i@@ wa@@ v@@ aren i ainge kpishi ke ’ iyou , kpa nan kôr cio u yangen mp@@ av u icombor i lu p@@ aven l@@ ú@@ gh l@@ ú@@ gh la ga ku@@ aa . ( Mba@@ j . 6 : 34 ) Nahan kpa , ing@@ y@@ egh ki mbau@@ ty@@ aav mba tar u M@@ i@@ di@@ an hemba ki mbau@@ ty@@ aav mba Gi@@ di@@ on kohol la kuma kwa ny@@ iin . Yehova iyol na na mlumun sha mpin ne , a kaa a Mose ér : ‘ Ka ken i@@ been Me ande sha ijiir i nan i@@ w@@ om her la ye . ’ Ior ka ve er afer@@ akaa a kpiligh iyol ken u@@ ity@@ a . Kwagh u vesen u wanakiriki ne a ne se u henen kwagh iyol yase yô ka Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la . 7 : ​ 19 , 20 . Nahan kpa , se fa ser shighe a va kuma tsô , a pase Yehova , u a til se ken ijime shi a lu i@@ mbor i mzough wase la ken igbar kua hen mbai@@ ho@@ mov asev je kpaa . — Ese@@ kiel 38 : 10 - 12 , 23 . Apostoli Paulu na mlumun nahan ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol an en ijime . ” De ne@@ er iliam tswen ga . Kwagh la una fatyô u vihin se , shin ka nahan ga ? — Aôndo kpa ishima ia fatyô u vihin un zum u i we un mba@@ aie iyol yô . Ior mba ken gar na kpa kpiligh ve iyol “ sha akaaôron a dedoo a a dugh ken zwa Na yô . ” Aôndo yange tese ér una fatyô u hingir ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i un soo ér una lu cii sha u kuren awashima na , inja na yô , una kuren uityendezwa nav hanma shighe cii . P@@ ine iyol you wer : ‘ M ngu or u akaa a ken jijingi a gbem ishima kpa , shin saa mbamaren av vea ka@@ am kwagh u me ere ? Mbaiserael yange ve hemba soon u veren ishima sha akaa a ve nengen a mi la , nahan kwagh ne bende a ve nena ? Iyange igen , i lu eren ayôôso ikyua a ya wase , nan@@ den akaa , ikyav lu hi@@ an ken iyou igen i te@@ en iv@@ u@@ e , bu@@ gh@@ ur va tan sha w@@ in@@ do@@ u wase . A icighan jijingi shio yô , kanyi yange ma i̱ wase ior mba “ fan takerada yum ” ga mban u pasen loho u Tartor ts@@ eren tar u sha shighe la ci@@ il@@ i ? — Aerenakaa 4 : 13 ; Mbakolose 1 : 23 . Anmgbian Pas@@ c@@ al man mbagenev kpishi nenge ér kwagh u or a er ve nana seer zuan a mk@@ om ken uma yô , ka u veren ishima sha akaa a ken jijingi . ( Aerenakaa 10 : 9 - 16 ; Mbaefese 2 : 15 ) A̱ shi nan kpa Noa ngise fa kwagh u a fatyô u tôôn nan Yehova naagh a mi sha u civir un yô . 9 , 10 . ( a ) Akaa a yange er ior mbagen mba i er kwagh ve ken Ruamabera la aa wase se nena ? U ngu a vande ungwan er ior ka ve wuese anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ka ve na ayol a ve sha u eren imba tom la gaa ? Ngeren ne una wase se se fa er se wa iyol sha Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la yô . Shi una nder ikpelaior shin ku kpaa . Ve kpishi ve za tema t@@ w@@ ev ken ik@@ ôngo , mbagen yem sh@@ ir ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e u ú dondo a tar ve la . ( Mbaefese 6 : 1 - 4 ) Aluer tsombor dondo akaawan a Aôndo ne yô , ua tema kundu kundu . * Ú yar tom a avur kpishi u vendan ityesen i Mb@@ au@@ tar la , môm ken avur ne yô , ka : Marku 13 : 32 man 1 Mbakorinte 15 : 24 , 28 . Doo u se er nyi sha mgb@@ e u kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor nee ? Se mba ôron ser hanma or nana er akaa a ve er la vough ga . Er nan ve bem a lu hen atô u Mbashiada mba Yehova ? Kanyi tom laa ? A nder mbakp@@ enev je kpaa . 12 : 9 ) Lu u jijingi una tôv sha aka@@ ac@@ imin ne nena , man a lu sha ikyev i unô ? Mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev hingir mb@@ any@@ ar@@ ev sha u ny@@ igh@@ en ior vev yan ve inyaregh , shi tôôn inyaregh k@@ ira y@@ amen uya kua um@@ ato mba taver ishe . U@@ gen la yange maa ani@@ wa na iyou , wa ee - k@@ ôn@@ d@@ ishen ker . U tesen ikyav yô , alaghga kwaghwan u mbatamen una doo mbagenev ken tiônnongo ga . H@@ I@@ I sha ayange a tsuaa tsuaa la je , ish@@ u zer lun kwagh u i ye ke@@ ke yô . Shighe u i lu me@@ en Yesu la , yange venda u suur sha mkav na . “ Hi@@ ihii yô , m soo u kaan a ven mer ne doom ishima tsung . . . . Ka Aôndo a n@@ em tahav ye , á nam mbu vough er yange á na Mbakristu mba mimi mba sha ayange a tsuaa la nahan . . . . Mbayuda kpishi yange ve nenge ku u Yesu nena , man kwagh ne seer ican na sha ci u nyi ? A@@ dooga to@@ ho ne tile sha ityough ki kp@@ an@@ de@@ gh ku tor wa ér ior ve ta@@ an sha er una kô@@ son mba@@ any@@ iny@@ av nav man u@@ z@@ end@@ en@@ ya nav la . ( Mateu 24 : 42 ) Ieren la ka i b@@ ume kpishi . Shi vea lu a ci ken tom u i gbe je or lu a er u ga yô — ka tom u geman tar cii hingir paradi@@ so , van Yehova a icivir je la . Lu@@ un er vea nyer iyol ken “ iji@@ mba i eren i g@@ anden i@@ kaa inya ” er ior mba ve kase ve la lu eren nahan yô , yange ma ve ngohol ve ave ahar . 7 : 3 - 5 ) Kpa jighilii yô , Peteru lu ôron kwagh u “ asaren a iyolough ” a a “ nenge ityav a uma u ken ishima ” yase la . Tsô shi a ungwa Yehova kaa a ve ér : “ I@@ ̱ kpiligh ne iyol tsung je , gadia M ngu eren tom ugen ken ayange a en , u zum u á ôr ne u , né rumun u jighjigh ga yô . ” 6 : 14 ; 2 Tim . ( Yohane 10 : 16 ; 1 Mbakorinte 15 : 50 - 5@@ 3 ; Mpase 14 : 1 , 4 ) Yesu nengen ityom i erdoo i ng@@ i@@ la inja er ka un jighilii je i eren a na nahan , shi u eren akaa ne ve a averen a vesen a Yehova la . — Mateu 25 : 34 - 40 ; 1 Yohane 3 : 18 . 6 : ​ 2 - 8 ) Nahan kpa , ior mba sha ayange ne venda akav a tesen m@@ ve u Mesiya la vough er Mbayuda mba sha derianyom u hiihii kpa venda nahan . Ior mba Aôndo a doo ve ishima yô ve fa er a@@ gba@@ ga u eren man u nomso yaven a nomso man u yaven a kwase u or nan lu a̱ vôso ga la man u kenger ufoto mba iji@@ mba@@ gh cii i lu u p@@ eren tindi u Yehova u aeren a lun wang yô . Lu inja er Mbayuda mba ve wua S@@ ef@@ anu la fa dedoo ér ve er kwagh u vough nahan , gadia imoshima ve za ve iyol ga . Shin ka hanma tor nana vande lun uma shin tar ne , nana er akaa a a na ior mba nan lu hemen ve la vea suur sha nan shi vea ungwan nan sha mimi , shi nana yem a za tema tor sha ? Y@@ e@@ fe@@ ta yange soo wener Aôndo a hemen un una za hemba Mba@@ am@@ on ityav , nahan a er ic@@ egh@@ zwa a na . Aluer se mba nengen a injar i se lu a zua a mi ga la ken ishima yase wang nyian yô , kwagh la una wase se nena ? Ken ityar i í nôngo u been a kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a kua ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la yô , ior dugh aeren a a ye tor ken asema a ve ne kera vindi v@@ indi@@ i , shin ve kighir a kighir sha u i de fe ve a mi ga di ts@@ ôô ? Bibilo ia wase se u wan ishima a atsan nena ? Hanma kwagh yô , Yehova gba un ngu ker atô kposo kposo sha ci u mkpeyol wase . ( Ps . ( N@@ um@@ er@@ i 22 : 1 – 25 : 15 ; 2 Peteru 2 : 15 , 16 ; Yuda 11 ) Kwagh u a lu jim yô , Mbakristu cii gba u vea kura ayol a ve sha ak@@ ombo man idya i eren i i̱ lu nyôron ken tiônnongo la . — Yuda 3 , 4 . Kape i lu ve gum@@ kwase Kristu u i yer un ér K@@ at@@ ar@@ z@@ y@@ na la yange tagher a mzeyol u taver ne je la . Ka kwagh u doon tsung u Ruamabera a tese ér una va er ken hemen , u se fatyô u gbidyen kwar sha mi yô . ​ — Yes . Lu hen shighe ne Yehova gema iti na hingir Aberaham ye . Inja i iti ne ér “ ter u akuraior kpishi . ” ( Gen . ( Mbaheberu 13 : 23 ) Nahan kpa , lu u ken atô u anyom at@@ aan nahan Mbakristu mba ken Y@@ u@@ dia , hemban je yô , mba ken Yerusalem , vea er kwagh fe@@ fa . U henen Bibilo a ior ka gbenda u injaa kpishi u se er tom u i@@ vangeli ne se kure ú doo doo yô . ( Pasalmi 7@@ 8 : 40 , 41 ; Anzaakaa 27 : 11 ) Shi m hingir u kaven mer aeren a am nga b@@ enden a mbagenev kpaa . Alaghga Bibilo yila num ne môm sha ati kposo kposo di tsô . Nahan kpa shighe kar yô , a hii u zan hen ub@@ aa tugh vea azende a bo . ( Ps . Er u hen Bibilo shi u seer fan msen u eren la , u hemba kporom hen Yehova Aôndo cii . Ka Tartor u Aôndo tseegh u lu ishimaverenkeghen i uumace ye . Tsô Yehova gba van a atsan a nyoon tsung sha ikyev i Mose . Lu nyi i wase Yobu ve k@@ usu mimi na here ? Yô , de ne un ian wer a er a we nahan ga . ( b ) Yange i er kwagh ne nena ? Kpa ityôkyaa ngi i se ure sha kwagh ne ga . Er i lu tesen ufoto mba i tôô c@@ iligh c@@ iligh la fele fele yô , ior nenge er an@@ ky@@ egh tse@@ v ti@@ e ti@@ e , due gba ken inya yô , man er ikp@@ al@@ en sa@@ gh ti@@ e ti@@ e hingir im@@ on@@ don yô . A@@ ta@@ m a Tom u Tartor O@@ T@@ A 4 ( zwa Buter ) 3 : 1 ) Ka ken shighe ne kpa yange i z@@ enda Satan sha kera ye . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Hanma kasua yô , ka ve wase ior mba hemban m@@ iliôn uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in u ôron Bibilo kaven . Maa Anmgbian K@@ nor@@ r kaa a mo ér : “ M soo mer me luun a up@@ en@@ sel mba hor@@ on mb@@ era mb@@ era sha te@@ b@@ ur wam . M@@ ngerem ma ity@@ e@@ ku sar av@@ enge hen ti@@ ôn@@ tar ugen la je yem kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 0 nahan , man mngerem man za je kuma angahar 30 . ( Duteronomi 30 : 19 ) Nahan u kô@@ r@@ cio u wasen wan wou u nan lu hi@@ an a hi@@ a la u eren akaa a dedoo nena ? — Anzaakaa 27 : 11 . Aluer se nenge ser se mba k@@ an@@ en shio u henen Bibilo a or yô , doo u se ver ishima se nenge gbenda u hanma s@@ ati yô , ortamen u hemen Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo la ka a hen hanma i@@ aven i takerada u i tsough u henen la yô . Ga@@ yô , alaghga se kav kwagh u vihin , u a er se la jighilii ga . Nahan yô , umbur wer u fatyô u fan hanma kwagh u orgen nan er a we , shin nan ôr sha iyol you cica cii ga . Nahan kpa , se mba va fe ser Yehova soo ér se pase loho u dedoo yô se kange ishima nahan se hingir u pasen kwagh . 14 : 23 ) Shin ú umbur kwagh u yange or a wua or ken Iserael u tsuaa la ab@@ u ve a tser nan yô . ( 1 Pet . 2 : 25 ) Er se yen yô , wan u Adam môm tsô kpa , nan kuma u hiden a kwagh u Adam ta kera la ga . Kpa Bibilo pase er Aôndo una va kar a kwaghbo u i@@ he@@ mb@@ e@@ ato i mbamaren asev mba hiihii la i̱ ve a mi la . Mose yange ver se ikyav sha kwagh u ishimataver man jighjigh u nan . Alaghga mbacivir Aôndo mbagenev vea hen ér saa or a lu a ityom ken tiônnongo shin nana lu pasen kwagh van a ior ken mimi ve , a tese ér nan ngu zan iky@@ ura ye . Paulu nger nahan wener : “ Kape tindi a lu or@@ kuran wase u zan a vese ken Kristu ” je la . Ka i gi@@ ri@@ m ior mbagenev iyol u tsuan akaa a ve soo u eren la ayol a ve . M fa mer Yehova ngu a mo , nahan kwagh môm kera z@@ am iyol ga . ” 14 : 10 - 13 . 5 Jo@@ el mough ken tar u Amerika U@@ jijingi mba b@@ ov ka ve yer iyol shin ve gema m@@ lu@@ yol ve a hingir m@@ lu@@ yol u ior mbagenev mba ve kpe la sha er vea tsu@@ me a ior shin vea vihi ve iyol yô . “ Aluer Aôndo Una doo or ishima yô , nan kpaa Aôndo fa nan . ” — 1 K@@ OR . Shi ve kaa ér : “ Hegen se hemba kaven kwagh u ngise se kav tsembelee ga yô . Ka mimi u ityendezwa i Aôndo a er ken Pasalmi 34 : 8 la ; ivur la kaa ér , ‘ B@@ ende , nenge nen , TER ka u doon je . ’ ” ( b ) Aerenakaa 14 : 22 kaa ér gba u se wa ishima a “ atsan kpishi , ” nahan se er kwagh ne nena ? Mb@@ agen ken a ve lu A@@ bel man E@@ no@@ ki . Aluer se wa ityough wasen ior ser ve zua a mfe u mimi u sha kwagh u Aôndo la yô , iyange i iji@@ righ i Yehova la ia kera gba se ica ga . Kwase ugen di kaa ér : “ Yange m war n@@ zu@@ gh@@ ur angahar shin inya kpishi kpa k@@ am inja er ‘ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation , ’ u yange i tese f@@ am ú ú kar la yange y@@ im@@ am nahan . . . . Kwagh ne una fatyô u tôôn se shighe kpishi , shi a gba u se er un sha tahav asev ng@@ e@@ egh je , kua sha akaa kpishi a se lu a mi yô . Or@@ gen u i yer un ér Mar@@ c yô kaa ér : “ Shighe u ú lu ôron Bibilo man shighe u ú lu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou la , ishima ngô@@ ôr d@@ an@@ en we sha akaa agen ga cii . Aluer se na ian yô akaa ne aa fatyô u yangen se u aren sha perapera u Aôndo la . Akaa ne kanyi ? — Ôr Mbakolose 1 : 19 , 20 . Mkaanem ma Aôndo kaa ér “ kasev mba ve yôôn loho u dedoo ka iky@@ um i vesen . ” Ashighe agen yange i lu inja er kwagh a he@@ mb@@ am nahan . ” Aluer Yehova doo se ishima yô , ityôkyaa ngi i se cia az@@ ô@@ v ga . Ter yange lu vea Wan imôngo kuma shighe nena nahana ? 20 : 5 . Jighjigh u á ne Yehova ér ka Aôndo u kenger kwaghbo ashe ashe ga la na yô , taver un , a gba henen e̱r i hii ve if@@ er@@ kwagh i hembe yô , kpa shi a wa iyol a kegh á kegh u kôôm mhen na . Er ve ongo ga yô , vea fatyô u zuan a mfe u vough sha kwagh u Aôndo nena ? ( 2 Kor . 9 : 6 , 7 ) Aluer se mba yaren tom a shighe wase man tahav asev man inyaregh y@@ ase@@ gh u suen mcivir u wang yô , a saan se iyol shi se zua a injar kpee je . — Ôr Anzaakaa 19 : 17 ; Luka 16 : 9 . • 1 Timoteu 1 : 3 , 4 ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 ; nenge ngeren u kiriki u a lu itinekwagh ér “ K@@ u Ngu Er M@@ ny@@ am Ma M@@ em M@@ em Nahan ” la . ) 19 , 20 . ( a ) Ka igbenda it@@ ian i nyi se tim sha mi sha kwagh u dooshima u K@@ rist@@ u@@ u ? Sha mimi yô , kwagh ne tseegh kpa ka ityôkyaa i i̱ doo u mba@@ shir@@ en Aôndo tom cii vea maa ieren ne ken a ve yô . Tsô I@@ so@@ u kaa ér : “ Shi nam kwagh u nyian ashe ne , m@@ ̱ ya , gadia m v@@ ôr . ” Ikyav tese wang je ér m@@ seer u Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la yange zua ityô kôôsôô sha tahav man m@@ tese u icighan jijingi la . Se nengen nen kwagh er Yehova kpa a nengen la , i de lu sha mnenge wase tseegh ga . ( Duteronomi 32 : 9 , 11 , 12 ) Ng@@ ô@@ gu@@ ve ka una tesen ônov nav u pur@@ ugh yô , a ‘ mgbegha iya na , ’ a gbidyen a@@ kp@@ er na f@@ aa f@@ aa shi á pe@@ er á kpaa , á taver mbayev nav asema sha u ve̱ mough ve̱ pu@@ lu@@ gh yô . Nahan doo u ve cii vea p@@ ande an@@ umbe a eren kpoghuloo ga he ? 11 : 4 , 5 . Yange i er nan ve i mar wan@@ iky@@ und@@ an u hiihii laa ? Doo u Se F@@ a Ior Mba Se Lu Yô Shi lu kwagh u ve er je la . Ngeren u dondon ne pase er se fatyô u dondon ikyav i Yehova sha u kôron if@@ er@@ kwagh ihyom yô . E@@ p@@ af@@ era yange er msen sha ci u akaa ahar a nyi ? Or u civir Aôndo nana tsua kwagh u nana er sha mbampin mban ne , nana fa ken ishima ér awambe ka icighan kwagh shi ka awambe a Kristu a yem uuma cii ken gbenda u vesen ye , nena ? Paulu fa er u ôron a ôr yô , A@@ gri@@ pa a lu Or@@ yuda yô . D@@ i er kwagh u G@@ am@@ ali@@ el kpa yange lu nahan , sember sember ne ior ôr akaa ta ikyaa a Mbashiada mba Yehova sha u ve̱ zua a ian i civi@@ ra@@ ôndo yô . Takerada u hiihii u yange m er tom sha mi yô , lu u u lu a itinekwagh ér What H@@ as Re@@ li@@ gi@@ on D@@ one for M@@ an@@ kind ? Kpa ior mba ve hi@@ di a iyol ve jime sha mimi yô , ka taver ve u kaan a or ér yam anyi ga . Or@@ der@@ ab@@ a shon maa gba kaan ér un nenge a ikyav i í tim sha gbenda la ga . ( S@@ ek . 4 : 6 ) Ken anyom 1@@ 33 a a kar ne , se gema akaa kpishi sha i@@ gb@@ ende i magaz@@ in ne . Saulu kpe kera yô , u̱ Davidi yange ma lu tsu@@ wen ember yô , a gema a dugh a dugh icam i k@@ we@@ legh nahan ér : “ Saulu vea Yon@@ at@@ an ka mba@@ do@@ on@@ shima man mb@@ as@@ ar@@ en@@ ior kpaa , sha ayange a ve lu uma la . . . ve hemba u@@ ga@@ fa kp@@ aver , shi ve hemba be@@ gha agee kpaa . ( 1 Yoh . 2 : 15 - 17 ) Gba u se wa ikyo sha er se hingir u nyôron iyol ken ieren i taregh i gban g@@ es@@ a la ga yô . ( G@@ al . ( Mpase 20 : 6 ) I@@ ng@@ y@@ egh ve nd@@ ahar hemba ‘ zege@@ ikpelaior i i lu , i ma or fatyô u ôron i iyenge ga , i i dugh ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa , ’ i ia va war bo tar ne la . ( Lev@@ iti@@ ku 27 : 28 , 29 ) Ken masejime yô , Yehova venda un ér a de kera lu tor ga . 18 : 1 - 4 ; 20 : 20 - 28 . Ka jighjigh u unô a ne ú ishimat@@ a@@ ver@@ a , man ka sha ci u nyi ? J@@ e yô , ve ta ikyaa a igbenda i Satan a eren akaa la ve kera lumun hemen u Aôndo u sha dooshima la ga . Ka m@@ sur@@ shima u nyi a lu ken Ruamabera sha ci u mba i lu ve inja er ve gba kwagh ga laa ? M@@ ah@@ al@@ al@@ el ( Mat . 4 : 8 - 10 ) We kpa u fatyô u dondon ikyav i Yesu la sha u gbidyen kwar sha akaa a doon tsung a Aôndo a t@@ ende zwa u eren sha ci wou la . Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Ne mba iwanger i tar . Kpa , jighilii yô , kwagh gba sha jighjigh u se lu a mi sha kwagh u Yesu laa ? ( b ) Ka nyi i ne ve se ne jighjigh a a@@ kper@@ an shio ? Gba u Yehova una hemba doon se ishima a mba hen tsombor wase mba ve kera til sha mimi ga la . Zege@@ ikpelaior kohol sha ishigh ki iyou shon . Doo ve kpishi er ônov vev kpa ve lu yaren tom a atindiakaa a Bibilo ne u y@@ esen mbayev vev nahan . u O@@ k@@ to@@ ba 20@@ 11 , u a lu a itinekwagh ér “ How to R@@ ai@@ se R@@ es@@ pon@@ sible Ch@@ il@@ dren ” ( Er U Y@@ ese Ô@@ no@@ v Vea Lu a Inja i Dedoo Yô ) la . Ôr ngeren u ken Awa@@ ke ! Er nan ve ashighe kpishi atô@@ at@@ yev ne ka a yange mba ve lu ngô môm u yaven a a@@ yo@@ la@@ ve , shi ve yange i@@ w@@ o@@ or - or man iv@@ i ? 6 , 7 . ( a ) Yange doo Yehova a Noa sha ci u nyi ? Nen@@ gen Akaa Er Yehova kpa a Nen@@ gen a La Ka ken tar u B@@ rit@@ ain tseegh kwagh u kwaghaôndo a ze iyol ga , ken tar u Amerika kpa nongo u i sember bu@@ ghun ú ainge i yer ú ér A@@ ng@@ li@@ can M@@ is@@ sion la kpa ngu nôngon a imba zayol u ken jijingi ne . Ú lu vea ior mbagenev ken tar nahan , a lu u nahan kpa ? ( Ne@@ hem@@ ia 13 : 31 ) Nenge er i lu kwagh u saan iyol er Yehova a nengen a ieren i dedoo i ken mbagenev la sha wono ! Shi fa wer Satan ngu nôngon sha afatyô na cii ér una mgbegha mbacivir Yehova sha gbenda u imb@@ ishi u u ze ken uma la kera . I@@ y@@ ua i Se Eren A Ishima Y@@ ase Nyian La Aluer u ngu keghen ato a nan yô , u lu tesen wer nan doo u ishima . Er m za n@@ ô@@ ôr yô , S@@ on@@ ja tema lu keghen mo a kegh ér mo m va se lam sha kwagh la , hii shighe la je se mba henen kwagh sha hanma s@@ ati . ” Sha kpôô yô , yange mgbegh@@ am u hiden eren tom u pasen kwagh hanma shighe la ken inyom i 200@@ 1 la , man hii shighe la je m ngu eren tom pania ne her . P@@ ine@@ ha@@ shi yange tôô ikyav ken Iserael u tsuaa la kpishi , kpa ishimataver man mkav man m@@ suur u a suur sha Aôndo la wase un u tagher a mbamtaver shi hemban ve . Nahan kpa , gba u kwagh u ú lu ôron la una kôr ve sha m@@ tema . Ú F@@ AT@@ YÔ U P@@ A@@ S@@ EN K@@ P@@ A ? Ka akaa a se lu a̱ nenge a mi ga a nyi , i ter ken avur a Bibilo a a dondo nee ? Kape mlu u dedoo u icighan jijingi ka a na ken Orkristu la ngu a bende a uma u nan vindi vindi je la . A wu@@ he Satan anyom 1@@ ,000 , kpa ior mba Aôndo a doo ve ishima la cii vea war vea lu ember m@@ ser@@ tar u he u tar jimin cii la . — Ôr Mpase 16 : 14 , 16 ; 20 : 1 - 3 ; 21 : 3 , 4 . Kwagh la una gema a saa nyityô kwagh u injaa u nan ko@@ so sha cii ishe . ( a ) Se fatyô u henen nyi ken an@@ zaakaa a har nee ? Ken tar u shighe a ban yum ne , ashighe kpishi ka i gba u se kegh or shin se kegh ma kwagh . Nahan kpa , kwagh la tese ér mbamtaver mba se tagher a mi cii ka hen Satan shin hen az@@ ô@@ v na jighilii ve dugh ga . Doo u imba kwa@@ r@@ gbidyen ne ua bende a vese nena ? ( Mbaromanu 8 : ​ 15 , 16 ) Sha kpôô yô , Aôndo lumun Mbakristu mban sha tindi ve hingir “ ônov [ nav ] . ” ​ ​ —⁠ 1 Yohane 3 : 1 ; 2 Mbakorinte 6 : ​ 18 . Aluer se ôr ma injakwagh yô , ia wase ma or@@ maren nana kav er i doo u Aôndo una na Diabolo ian ér a na ior ican ken ig@@ y@@ am@@ usu ga yô . A@@ sember a ahar ne cii nga ôron kwagh u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ken Iserael . A shi nan kpa K@@ a@@ y@@ a@@ fa hen ér ka er un fe u lamen sha ci u ityô na , shi un lu hur@@ or u P@@ il@@ at@@ u ve un tse sha iky@@ ôn yum nahan ye , lu Aôndo lu kuran un ga . Yange tsengaôron mlu u sar sar man u i@@ ember@@ egh . Nahan cii kpa ka anmgbian u a we or tom sha ikyev la , i lu tom na jim jim ye . Aluer se mba zan hemen u lun a an@@ za a wang yô , se fatyô u nôngon kwagh tsung sha u yangen an@@ zughul a i ve a mi sha mcivir u mimi la shi se u@@ lu@@ gh ior sha u ve kpa ve̱ va he ’ Aôndo u se civir ne yô . U eren nahan ne una wase u he@@ gh@@ em ishima@@ y@@ in@@ an yase la . ( b ) Shighe u W@@ ani@@ unda u Aôndo lu sha la , yange lu ken iky@@ ar@@ yan i nyi cii ve mase van shin t@@ ara , man kwagh ne bende a na nena ? Yesu yange ôr kwagh a ior kpishi mba yange hange ve u eren kwagh sha tindi kpa ‘ ik@@ av gema y@@ uh@@ wa ve ’ sha ci u m@@ gem u mbahemenev mba Mbayuda gema kwaghaôndo hingir kwagh u y@@ uh@@ wan la . N@@ gi@@ se ior mba ken Yuda kuma u a er ve nyi , man lu sha ityôkyaa i nyi ? Kpa ka ashighe cii azende na ne eren kwagh sha kwaghfan ga . I@@ mba kwagh ne yange i er anmgbian u kwase ugen u pasen kwagh sha ishimat@@ seen , u lu ngô kpaa yô . Or@@ pasalmi u tsuaa la lumun m@@ gande u i gande u kaven shi wan zwa sha ityom i Aôndo cii la . Aluer ka kwagh u a lu la yô , saa a lu gomoti u uumace ga una hemen ve any@@ ighe a lu ga ye . Doo u se dondo akaawan a i ter sha heen ne sha ci u nyi ? ( Mpa . 1 : 10 ) Hegen je kpa a@@ dooga Mbakristu mbagenev vea undu “ dooshima [ ve ] u hiihii ” sha Yehova man mimi u Mbakristu la . Kpa jighilii yô , sha shighe u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati tema tor la je kpa ajiir a ta@@ ven sha ne shi her . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 17 : 5 , 6 ; 20 : 31 – 33 . Mbakristu lumun ér vea eren kwagh sha mnenge u ior ga . Ieren na i kundu kundu la yange i tes@@ em akaa kpishi . Yesu va z@@ ur@@ um hen ape ve lu la yô , Yohane kaa ér : “ Nenge , Wan@@ iyôngo u Aôndo Ng@@ ura ! ” ( b ) Yesu yange ver ishima sha tom na za kar ikyaa inya ga nena ? Doo u se na nongo u wanakiriki ne jighjigh sha ci u nyi ? Yehova ngu mhii , shi Yehova ngu mkur kpaa . Yesu kaa he@@ ela ér ashighe agen iy@@ ongo ia fatyô u zuan iorov uhar mba civir Aôndo , zum u anmgbian nan er ugen kwaghbo yô . Yange m lu or@@ ny@@ im@@ an@@ aôndo anyom vese , kpa m va soo u nan Aôndo jighjigh . Hii nan ve uumace mba ve lu a tahav mbu eren akaa a dedoo kpishi ne ve eren afer@@ akaa ang@@ an nahana ? Ka ini@@ aav mbi sha injakwagh mbi nyi Ho@@ sea yange wa Mbaiserael kwagh ér ve n@@ aa na , man Yehova er a ve nena ? Er ve hide ve gba gbidyen kwar sha akaa a ve ungwa ai@@ k@@ ighe la yô , ve gba kaan ayol a ve ér : “ A@@ sema lu ye@@ ghen se a y@@ egh zum u A lu ôron kwagh a vese sha gbenda , pasen se icighan@@ ruamabera la gaa ? ” Akaa a ken jijingi yange doo ve , kpa tom u pasen kwagh la lu kwagh u hiihii ken uma ve ga . ( Pasalmi 12 : 2 ; Anzaakaa 23 : 7 ) Nenge i lu kwagh u injaa u se tile sha mimi er se lu karen kwagh u á dugh ken ishima yase la sha wono ! Yesu yange pase ér shighe u Yon@@ a tsa ken iy@@ av mbu ish@@ u la tile sha ityough ki shighe u Yesu una tsa shin war la . ( b ) Er nan ve ashighe agen a taver se u kuran atindi a Yehov@@ aa ? “ Or er kwagh u a vi@@ him kpishi yô . ” Alaghga hen ape ú lu la kpa ior nenge ér u@@ kwaghaôndo mba ve a va a mp@@ av shinii . I P@@ A@@ S@@ E iji@@ r@@ ôron i mimi ér ka ‘ m@@ te@@ v u tôvon sha ikyaa hen k@@ oti , sha er á fa pe á na ibo shin ish@@ ô yô . ’ 7 : 20 - 25 . Hen shighe la , ônov asev utar lu a vese hen ya . Ú lu tse@@ vaa sha er ú kura ior ou kua akaa a ou kpaa yô . I@@ jiir ve la gba ica a nongo u Kristu u Mbashiada mba Yehova u ú hembe lun ikyua a ve la kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 40 nahan . Zum u Mbakristu mba tsuaa mbara mase kaven ér A@@ tô@@ at@@ yev a i ts@@ enge a ga la kpa l@@ ù u aa fatyô u hingir mbananjighjigh a ve imôngo yô , m@@ gem la gema due a ikyaa ig@@ enegh , ka mgb@@ e u yange gba u ior mba ke ’ akuraior vea ts@@ ôngo je la . A@@ vur a se tim sha mi ken Mbaromanu ityough 12 la wa se Mbakristu kwagh u se fatyô u yaren tom a mi ken uuma asev kua ken mlu wase vea anmgbianev asev yô . 1 , 2 . ( a ) Ka nyi yange i wase u ve u tsua wer u civir Aôndo ? Nahan kpa , jighilii yô , ve lu wan ayol a ve sha Iky@@ ev i hemen u Satan . “ Se@@ mb@@ er@@ ee ne , m kera nenge a ityôkyaa i shi me lu uma ga . Yange nana kera fatyô u p@@ aan iyol i nan sha inyom i sha uta@@ ankar@@ uhar la ga yô , i gba u a pase nan a tu@@ h@@ wa shi a na nan s@@ am@@ u@@ y@@ ia kua ilev sha er nana shi a za hii tom sule u nan yô . Kape kwase ugen er kwagh sha mimi man sha dooshima a kwase u lun iy@@ av iwer it@@ ian , u a vande fan un ga la ve kwa@@ se@@ uya la ôr je la . Kwagh ne yange a na ior ve l@@ aha nan , nahan nan kera lu a icivir cuku ga . Tsô , lu nyi i za a Peteru hen ya u Kor@@ ne@@ li@@ u ? ( Mat . 21 : 21 , 22 ) Ikyav i tesen yô , se kpishi se gema inja man ieren yase sha gbenda u vesen , je yô , ior mba ngise ve fa mlu wase la , ka vea nenge a vese hegen yô , ve kera kav ga . Yange tôô an@@ tse takerada na u S@@ tel@@ la nger ad@@ er@@ e@@ shi u tiônnongo u i eren mbamkombo ken zwa P@@ un@@ j@@ ab@@ i yô , gba keren ker . Shi m nenge ort@@ yom u Sha ugen lu k@@ ôn@@ don pe iyange i dugh la , kôr kwagh u veren ikyav a mi u Aôndo u uma la ken uwegh nagh , a ôr kwagh g@@ enger g@@ enger a mbatyomov mba S@@ ha@@ av mba un@@ yi@@ in mbara , . . . a kaa er : De vihin tar shin zege@@ mnger shin iky@@ on kpaa ga saa sé ver mbatomov mba Aôndo wase ikyav sha at@@ su@@ l ve . ” — Mpase 7 : 1 - 3 . ( b ) Kanyi ka i wase se se tile dông - n@@ ô , man kwagh ne gema tese ér nyi ? ( Mateu 23 : 10 ) Yesu yange ôr mkaanem man sha u pasen mbadondon un wang ér ma or shin tar nana de lu or@@ hemen ve ga . Er Bo@@ a@@ shi soo wener Ru@@ tu a yar t@@ war a iyol nyoon shio nahan kpa , “ yar t@@ war zan zan iyange bee un ken sule . ” 2 : 17 ; Mat . Tor nenge er Ne@@ hem@@ ia saan ishigh sha ga yô , nahan a pine Ne@@ hem@@ ia kwagh u a ze un iyol yô . Nahan m gema kuran ikyav nav mbi ini@@ umb@@ ev mb@@ ira iyol yam . ” E@@ ster , anmgbian u kwase u lun kwa@@ v , u a kom anyom 35 nahan yô , kaa wener : “ Aluer or ngu nengen a m@@ doom ma nyityô mlu u nan lu ker cii yô , m nenge mer ka nahan ve a saan nan iyol ye . ” Mbamaren av mba fe ér vea fatyô u nengen sha a mo ga yô , ve lumun ér tsombor ugen u tô@@ ôm m hingir wan ve . Nenge er i hii ve i lu sha ga yô . Nahan kpa , Bibilo tese wang ér shighe u Yesu una hide la , ior vea nenge a na b@@ ong ga . I@@ y@@ enge i mbap@@ asenkwagh u Tartor ngi seer a seer . M za nyer hen gar u J@@ in@@ o@@ te@@ ga yô , m kaha m yem sha gbenda u i he@@ e k@@ oo@@ tar ga yô ; mba yer u hen ijiir la ér fe@@ o , shin vi@@ hi@@ ashe . Sha nahan yô , aluer u na or atô@@ akyaa a kuman a nana gema ishima nana ngohol ityesen i Bibilo yô , or la nana lumun a we man kwagh u ú lu tesen nan la kpaa . Kpa Yehova yô , una fatyô u karen asema a ior . Una z@@ aan mkohol yô , a nôngo tsung a er kwaghyan wam tsuaa shi a er akaa a hen ya kpaa tsembelee cii ve a mase yemen ye . Shi ka sea za mbamkombo mba tiônnongo yô , se cii se zua a kwaghwan u a lu u sha shighe vough yô ! Yange se na ve ityom kposo kposo , er u kp@@ el@@ an t@@ so u Noa shin ngeren ashighe kposo kposo a akaa ken Bibilo yange er nahan . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 5 : 21 ) A@@ mbor a nan mngerem ma kp@@ ish@@ im amba er u@@ k@@ ung@@ wa@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev man iv mnger nahan aa va lu sha iky@@ ev@@ we i Yehova he ’ shighe u Armag@@ e@@ don a va la . Yesu kaa ér , saan “ mba ve ker num ” la iyol , “ gadia á yila ve er , ônov mba Aôndo . ” Aluer sar se tsung u tesen ser Aôndo doo se ishima , shi uumace kpa doo se ishima yô , ishima ia tse@@ e se u eren akaa a dedoo ken tom wase u pasen kwagh la . ( Mat . M yer ishigh Y@@ agh kera sha u cian kunya kua az@@ er a ha@@ an ga . ” Shin mbagenev hemba fan mo ér m zu@@ ngu ior mhôônom shi m eren erdoo a i@@ or@@ o ? ’ Yehova pase kwagh@@ myer u awashima na sha ad@@ ondo ad@@ ondo nena ? Er or tom u ken ya u tor la yange ongo kwagh sha gbenda u myom u Yehova a ser sha ikyev i naagh ku Yesu la yô , a kera ti@@ mb@@ ir ga je a er batisema shin mnger . — Aerenakaa 8 : 26 - 38 . Shighe u Yesu mgb@@ ôghom u kuren tom na shin tar yô , á tese mbahenen nav akaa atar a vea er ve vea t@@ angen iyol ga yô . Hi@@ ihii yô , nôngo fa akaa a a alaghga a ne ve wan wou nan kera soo kwaghaôndo wou ga la . Ikyav i batisema u eren ‘ ken iti i Wan ’ yô ka u kaven i@@ aven i Yesu a lu sha mi la man tahav nav ér ngu Wan u Aôndo u ishima ishima . Aôndo yange mgbegha Paulu nger washika hen Mbaefese sha kwagh u mzough . Mbam@@ kombo asev mba ne se kwaghyan u ken jijingi hanma shighe , man mba ne un sha shighe vough kpaa . Kwagh u ve nenge a mi ken mpase u sha mnenge la hingir kwagh u mimi jim jim ken inyom i 1914 la . Yange i gber tra@@ k u The O@@ ld The@@ olo@@ gy la sha ci u nyi ? 32 Mkaanem ma T@@ aver Or Ishima D@@ u@@ e “ ken Z@@ wa u An@@ iky@@ und@@ anev ” Nahan ken masejime yô , a p@@ aa Yehova iyol , a tese ér ngu or@@ hemen u perapera man u dooshima , shi uumace mba jighjigh vea zua a mtsera ken ieren i Aôndo ne . ‘ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh Vea Y@@ a D@@ y@@ ako u Tar ’ Nen@@ a ? Er Mbakristu ve ngee a ityom ave kpishi yô , ashighe agen ka i lu ve pe eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba vea na ve msaanyol yô . M lumun mhen ne , nahan m er Yehova man or@@ ya wam kwaghbo sha u eren idya . ” ▪ Ior Doo Un Ishima Yange yar tom a ikp@@ an na i sha injakwagh la nena ? Yange sea zua a ior mba ken u@@ kwaghaôndo mban yô , se pine ve mbampin imôngo . Iyange I@@ ̱ V@@ esen I@@ ̱ Í G@@ be U Ú Umbur Yô Mbak@@ iriki je kpa ka i doo ve u kôron ivur ruamabera i i̱ doo ve ishima la saan a mi . Kanyi se kange ishima ser se er sha kwagh u ajiir a i er kwagh u á ken Bibilo laa ? ( Or@@ pasenkwagh 3 : 1 ) Shighe u se cii se lu a mi u eren akaa ngu môm tsô ; kpa hanma or ka nan tsua gbenda u nan soon u eren tom a shighe u nan la . Gba u se pase ‘ ikyo@@ v i ia va mough la ’ akaa a kpilighyol a sha kwagh u nongo u Yehova shin “ Shi@@ on , ” man mimi u sha kwagh u paradi@@ so wase u ken jijingi la saan saan . ​ — Ôr Pasalmi 48 : ​ 12 - 14 . ( Mbaheberu 4 : 11 ; 2 Peteru 1 : 10 ; 3 : 14 ) Kpa kwagh u i@@ mba@@ or la hemba a hemba di je ve shinii ? Kwagh U@@ gen u Se@@ er T@@ esen É@@ r I De Peteru I@@ sho@@ li@@ bo Na Yô 9@@ 0 : 17 ) Er se lu eren tom wase u pasen kwagh la sha gbashima yô , Yehova ngu veren u doo doo . Ka ken nyi gbenda man tiônnongo jimin cii a lu a ci ken m@@ gem u geman or hingir or@@ henen laa ? V@@ e@@ ̱ mough ase sha , aluer vea fatyô u yiman we sha shighe u ican you yô . . . 24 : 4 . “ U@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli ” lu hendan a tahav mbu apostoli Paulu , kaan ér : “ U@@ washika nav yô , mba n@@ orom sha kwagh , shi ve taver kpaa , kpa u nengen a na sha ashe yô , ka i@@ ur@@ en@@ or , kwaghôron na kpaa ka u ik@@ oo@@ gh ga . ” Á wa icam á kaa ér : “ Me civir We , Tor , Aôndo wam me wuese iti You gbem sha won . A ure kpishi , gadia a fatyô u civir Yehova hen icighan@@ jiir Na ga , nahan ‘ m@@ liam nam hingir kwaghyan na tugh man te@@ tan kpaa ’ — inja na yô , kwaghyan za un zwa ga . Nahan , ve fa je ér shi c@@ ô@@ hiin tsô , Yehova Aôndo una va kar a ityav mbi nôngon man ihyom i kôron man i@@ pi@@ la i eren man num u nôngon kera . ( Ôr Yo@@ el 2 : 2 , 7 - 9 . ) Er Yehova a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa u hemban@@ agee yô , or a fatyô u kighir un ér a pase se er i hii ve a de wener se ya ican ga . ( Daniel 12 : 4 ; Mbaromanu 11 : 33 ) Bibilo pase kwagh u “ Un u A gbe sha man tar la ” vindi vindi . Ng@@ ôm yange lumun ér a̱ tes@@ em kua anmgbian wam u nomso man anmgbianev av mba kasev mba uhar mbara kwaghaôndo na la ga . 1 Eren Nen Kwagh a Han@@ mô W@@ en sha Mimi . C@@ I@@ I man ikyurior i Iserael nyôr ken tar u ityendezwa ken inyom i 14@@ 7@@ 3 Cii man Shighe u Yesu la yô , Mose wa ve kwagh sha akaa a vea lu tagher a mi la . 16 : 6 , 7 . De luun p@@ al@@ egh@@ aa a anmgbianev ou mba nomso man mba kasev mba ve lu civir Yehova sha mimi la ga . ( Anz . Hii nan ve Yesu yange ôr kwagh u seer ish@@ i@@ va sha ayange a uma u or@@ o ? Ka sea za hemen u lun wang yô , se zua a mk@@ om man bem hegen je kpaa . ( Ps . Eli@@ h@@ u been a bee kwaghôron nahan , Yehova , U@@ hemban@@ agee ôr kwagh ken hi@@ ar , pase ityôkyaa i i ne ve Yobu a lu yan ican ga , kpa gema pine mbampin kpishi sha u wasen Yobu a fa er Un hembe agee kua kwaghfan yô . Hemen u Satan k@@ an@@ shio u van a bem man iember man mk@@ or . Er ve lu gbidyen kwar sha averen ne yô , kwagh ne taver jighjigh u ve na Yehova la . ​ — Ôr Mbaheberu 11 : ​ 15 , 16 . Una hungur a dooshima u ve tese sha iti na sha u eren ior nav tom la ga . — 1 Timoteu 5 : 17 ; Mbaheberu 6 : 10 . Ashighe agen u fatyô u za wasen atôônanongo agen u pasen kwagh hen haregh u i fe pasen kwagh her ga yô . I tsengaôron ér ior mba Aôndo vea er nyi ken ayange a masejime nee ? Or môm nana fatyô u fan er ishima i orgen i lu ker vough ga , kpa Yehova yô , “ karen asema ” cii . ( Aer . 20 : 3 - 5 , 22 ; 21 : 29 ) Shighe u T@@ er@@ of@@ im@@ u gba angev ve kera fatyô u zan hemen a tom m@@ ishen vea Paulu ga la , apostoli la wanger un ga ; kpa a undu un ken M@@ ile@@ te ér a zua a gu@@ da ker . Er lu geman inja kure kure nahan kpa gba uwer ga . Le@@ ti@@ cia yange eren batisema shighe kar kpuaa yô , a za kohol anmgbian u kwase ugen u lu pania shi er tom ne shighe kar yô , ve mough ve yem hen ijiir igen ken to@@ ho hi@@ in@@ ii , ve za pase kwagh her uwer môm . Heela tseegh ga , ajiir hemba u@@ deri imôngo a i er kwagh i ter tindi u Aôndo , man u@@ ini@@ e@@ zwa nav man atindiakaa a na man akaaôron a ji@@ righ a na , man ajiir ne cii á lu ôron i lu kwagh u nan iyol sha tindi yô . Aluer se kaa ser kwagh gba se a ishim@@ as@@ ur@@ un ga yô , ng@@ u@@ la una tese ér agee ase hemba a orumace ken inya . Yange kaan a ve ér ve er kwagh u g@@ anden ve ga , shi wa ve atindi kpishi kpaa ga . 20 :⁠ 22 . 21 , 22 . ( a ) Kwagh u ú hen sha kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ne tese ú nyi ? ( Pasalmi 1@@ 10 : 2 ) Mesiya ngu eren kwagh u Ter na a soo la ken tar u ú saa ishe shi u gbe ica a Aôndo ne ; Ter na soo ér i ker hanma or u i sar nan u fan Aôndo kpôô kpôô shi civir un ken “ jijingi kua ken mimi ” la . Een , Yehova te iwanger sha ior nav shi veren ve doo doo shi hemen ve gbenda shi taver ve kpaa . Ken masejime yô , m va kaa a ve mer ve yam anyi sha ib@@ ume ieren yam ne . ( a ) U pase inja i m@@ ge@@ m@@ shima nena ? Se tese ser se mba kuran sha gbenda u se eren msen la nena ? Takerada u pasen ase@@ mber a ken Bibilo ugen kaa ér , “ inja i u hiden a iyol ijime la , ka u se fan er Aôndo a hembe se i yem zende zende yô . ” Kwagh ne wanger , E@@ p@@ af@@ era lu s@@ ônon Aôndo ér , ape Mbakolose nôngo u lun vough shi vi@@ an hingir Mbakristu mbag@@ anden za kighir la , ka di pe vea “ tile , ” shin vea shi lun mbag@@ anden je la . Kpa N@@ ab@@ al er nahan ga . A@@ tindi a Yehova a ne sha kwagh u m@@ sô@@ rom ma man kpoghuloo la aa wase se nena ? Yesu Tese Se u Eren Er@@ doo ( Mateu 23 : 8 ) Shin er alaghga ke ’ ityar ig@@ enegh yô , imba m@@ kposo ne ia lu y@@ um@@ u@@ u ga nahan kpa , se cii gba u se ver ishima se kura ayol a ase sha mlu u ka i lu or@@ uma ke ’ ishima u p@@ aven mbagenev kposo a mbagenev la . — Yakobu 2 : 4 . 7 : 1 ) , Davidi nenge u yan ikyar a Yehova la hemba lun un kwagh u vesen a u hemban h@@ aren ishima sha asaren a na ken uma la , vough er As@@ av nahan . We , She@@ ol , ka h@@ an mtim wou a lu ? ” Satan soo ér se na jighjigh ser se gba kwagh ga . J@@ AN@@ A@@ W@@ AR@@ I 18 - 20 , 200@@ 2 I ôr akaa a nomso man kasev mba@@ jighjigh mba ve wa ishima a atsan atô kposo kposo ken Bibilo . Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la wase ior mba Aôndo nena ? • I@@ v ishima you a mbamhen mba vea maa ú a maa yô Nahan kpa , doo u se cii se time vighe vighe se fa kwagh u kwagh a gbe se a mi ken uma jim jim la . ( Pasalmi 10@@ 3 : 14 ) A soo ér se lu ikyua a na , se ya ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa , aluer tahav yina se iyol sha ci u iyol@@ been shin angev shin mbamzeyol mba hen tsombor shin mbamtaver mbagenev je kpaa . Yesu Tese Se u Eren M@@ sen Or ka nana kpe yô , nan hide nan yem shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u , nan za ye ican ken ig@@ y@@ am@@ usu , shin ken Li@@ mb@@ o ga . A@@ yange a ainge ne mgb@@ ough a akav a tesen mimi u kwaghôron u Or@@ vesen A@@ c@@ t@@ on la . Kwagh ka a er i doo yô , Bibilo ôr se ityôkyaa i i ne ve amba@@ akaa ne a eren yô , man kwagh u i doo u se er zum u se tagher a mbamlu mban yô . Akaa a Aôndo a gbe la wase A@@ bel lu a ityôkyaa i vesen i nan Or@@ gban se u lun a dooshima la jighjigh Yesu er ityendezwa ér una ko@@ so ve sha kwaghyan u dedoo u ken jijingi . Zum u se lu keren u lun “ bem a ior cii ” yô , kanyi i doo u se lu a mi ken ishima ? Mbayuda mbagen yange ve er kwagh nahan kpôô kpôô - ô ? Al@@ ber@@ t ngu môm ken mba@@ ap@@ ir@@ ashe mba ve kom iyenge er iorov 5@@ ,000 nahan ken tar u Amerika mba ve ngohol ityakerada i mba@@ ap@@ ir@@ ashe i i har sha Bibilo ken zwa Buter man zwa u Ish@@ pania anyom imôngo hegen yô . Cii man Yesu va shin tar yô ngohol ityesen i nyi ? 4 : 6 , 7 . Shighe á karen yô , Aôndo una ver mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve keren mimi la iveren . Mose ta ikyaa a ior mba Yehova , shi lu henen ér Aôndo ngu yaren tom a na sha u yiman anmgbianev nav mban . Ka mbamzeyol mba ny@@ i@@ iv yange na ve Eliya undu tom na , kpa Yehova yange taver un ishima nena ? ( Marku 1 : 32 – 34 ; 6 : 30 – 34 ; Yohane 11 : 11 , 17 , 33 ) Dooshima na la mgbegha un u wasen ior ken jijingi , a zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a imôngo sha igbenda i lun ih@@ undu ih@@ undu sha u za pasen loho u dedoo u Tartor . Mba ve eren tom sha ci u Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara vea kav atindiakaa a ken Ruamabera a a lu sha u nan amba a ityom la wanger wanger shi vea dondo á kpaa . Alaghga je yô , una bu@@ la u a bu@@ la je kpaa . Nyian ne , mbacivir Yehova hemba iyenge 6@@ ,@@ 7@@ 00@@ ,000 . Shighe kar yô , nom@@ om un@@ du@@ m yem za vôso kwase ugen . Aluer ka a sar u u eren Yehova tom ga yô , ka nyi i doo u u ere ? Er Yehova a “ nengen ken ishima ” yô , zum u a tsua Davidi ér a va lu tor u Iserael la , a fa er Davidi lu or u mimi shi tse@@ e ishima sha kwagh u mcivir u mimi yô . ( 1 S@@ am . 16 : 7 ; 2 S@@ am . M wuese ian i injaa man i vesen i m fe mimi la kpa ? ’ ( b ) Ikyav i A@@ na la ia wase se u wan ishima a ku u or u doon se ishima nena ? Yesu man Peteru Yange Ve T@@ a K@@ pan@@ de@@ gh ku T@@ em@@ pel sha She@@ k@@ el M@@ ôm T@@ se@@ egh , 4 / 0@@ 8 Mbakristu mba aa tom u pasen loho u dedoo u Tartor shi wasen ior mba i sar ve la sha u ve̱ hingir mbahenen yô . Tsô m za kohol Ke@@ tly , gb@@ am ishima tsung u pan@@ den m@@ nyo@@ on@@ om nam mara , kpa lu m@@ nyoon u yolough tseegh ga , lu u ken ishima kpaa . Bibilo kaa ér ‘ inyaregh ki kor or sha kwagh u vihin ’ . Kpa ka dooshima u Aôndo man isharen i a lu a mi sha a@@ vese la ia na ve se fa kwagh u se lu jim jim ye , gadia se mba mba nav je . Man kwagh ne lu di mba@@ any@@ ighe mba ikyo@@ o@@ gh ga mba ior mbagenev ve kaan ér ka “ asorabo a kiriki ” la tsô ga . Se ôr kwagh ne ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . * Mpase u sha mnenge u apostoli Yohane nenge a iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Yehova la tese aka@@ au@@ ma any@@ iin , môm ke ’ a lu a ishigh ki no@@ mb@@ ua . Orkristu ugen di nana soo u eren ivaa , kpa nana lu a zua a or u sha ishima i nan ga . Se fatyô u kaan ser , a vande ungwan un kera je . Yange ‘ Aôndo due hen T@@ e@@ man va ’ nena , man kwagh ne ngu tesen nyi sha kwagh u Armag@@ e@@ don - ô ? Yakobu nger ér : “ R@@ ah@@ ab@@ i , a@@ gb@@ ag@@ a@@ kwase la kpaa , kape i na un ish@@ ô sha aeren je la gadia a nyôr a mbatyomov man a due a ve sha gbenda ugen kposo . ” — Yakobu 2 : 25 . • Aluer u soo u zuan a iwasen sha tom u jijingi a lu eren la yô , gba u ú er nyi ? Kwagh u I@@ can Ka i Er a Or Yô De se time sha kwagh u iorov uhar . Wan@@ ye kwa@@ or ugen yange kaa wener un ngu a iwuese sha tsombor na ‘ sha ci u yange ve wa ikyo sha a na . ’ ( b ) Ka gbenda môm u nyi icighan jijingi a wasen se ? ( b ) Or@@ kuran u zenden sha ugen yange wase anmgbianev mba asema a yen ve la nena ? Mb@@ an@@ en@@ gen mbam@@ pase vea va ah@@ enge , man mbat@@ s@@ eng@@ an@@ ôron akaa kpaa , kunya á kôr ve ; vea ci@@ r mba@@ ak@@ u@@ zwa vev . ” — M@@ ika 3 : 5 - 7@@ a . I@@ ny@@ aregh ki Mbashiada mban zua a mi la cii ve kar kwar ve na hanma or sha mgb@@ e u nan . Y@@ A@@ NG@@ E i y@@ ese Mose hen ya u tor F@@ ar@@ a@@ o shi i tese un kwaghfan u tar u Igipiti , u doo ônov mba tor ishima yum la . Bibilo i henen sha gbashima la ia mgbegha se u pasen loho u dedoo sha hanma shighe cii Aluer se mba keren ng@@ egh ng@@ egh shin veren ishima sha mbam@@ yen mba mbagenev ga yô , kwagh ne kpaa una wase se se za hemen u tilen sha mimi . 1 : 23 ) Yange ve zua a averen ngô@@ gh shi ve na mbagenev kpa iember ! Ú hemen mo sha mhen Wou , ken masetyô yô , Ú ngohol mo , Ú za a mo ken icivir . ” Hii sha Aberaham zan zan va ar sha Davidi ka uter 14 , shi hii sha Davidi zan zan ar shighe u i yem a Mbayuda uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la kpa ka uter 14 . Yô , kange ishima wer u nyôr ken Tartor la keng keng , wea lu tagher a atsan kpishi je kpaa . Kwagh@@ ngeren la wase se u nengen ityôkyaa i kwagh la yange vihi kpishi yô . Mba@@ ah@@ end@@ anev mba ken ityar igen la ve nôngo kwagh sha tahav vev cii ér vea yange tom u Ne@@ hem@@ ia la . Se mba a ishimaveren ser akaawan a Mkaanem ma Aôndo ma a wase ú u zuan a msaanyol u mimi sha hanma kwagh u ú ker ave u eren cii . Jigh@@ ilii yô , Aôndo wa ne tindi ér ne ungwan imo i mbamaren enev . — Mbakolose 3 : 20 ; 1 Mbakorinte 8 : 6 . Kpa , a er nan ve Yehova u a lu icighan Aôndo u perapera ne una nenge uumace mba ve yen ne ér mba mbap@@ er@@ apera ? 35 : 12 - 15 ) Kpa er Mbaiserael n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr her yô , Yehova tsaha ve tsu@@ see . ( Luka 11 : 9 ) Shighe u i lu inja er Yehova ngu eren kwagh sha msen fele ga je kpa , mbakur@@ an vea fatyô u lun a vangertiôr ér Yehova una er kwagh sha mi sha shighe na . Man hii nan ve Aôndo nenge awambe nahana ? Kpa sha mimi yô mayange yange na sha u Yesu Wan na u ishima ishima la a̱ ya ican ga . Se time sha mlumun u sha mpin ne hegen . Zum u m lu nan kwaghôron wam u hiihii yô , uwegh ku m kôr kwa@@ takerada sha mi la lu kun@@ den . “ Dooshima Be@@ en Mayange Ga ” ( Marku 1 : 34 ; 8 : 1 - 9 ; Luka 4 : 40 ) A@@ eren a Yesu a sha dooshima man ishima i legh legh man mhôônom ma zungwen la cii tese “ mhen u Kristu , ” u yange gema di lu kaven Ter na u@@ sha la . — 1 Mbakorinte 2 : 16 . Nahan kpa , i sôr zayol ne . 11 : 29 ; Mpa . T@@ ôô kwagh u yange er Davidi la kar sha kwagh u er Yesu , u a lu Davidi u V@@ esen la . Inja i u ‘ fan ’ Aôndo la ér nyi , man er nan ve kwagh ne a lu hange han@@ ge@@ e ? Nahan Paulu kaa a Timoteu ér : “ K@@ ua a Marku , va a na , gadia ng@@ um a inja kpishi sha tom . ” — 2 Tim . ( Ôr Yohane 12 : 34 . ) N@@ gi@@ se ort@@ yom kaa a Daniel ér : “ C@@ ir akaaôron man ver ikyav sha ruamabera ne zan zan sha shighe u mkur ; ior kpishi vea zende wue wue man mfe kpaa una seer . ” — Daniel 12 : 4 . Ge@@ ma sha vegher u@@ gen@@ egh di yô , ini@@ on@@ go@@ ior i fan kwagh ts@@ or ts@@ or lu sha ayange la , lu h@@ ô@@ mon a kwaghfan u hor@@ on mb@@ era mb@@ era u P@@ l@@ ato man A@@ rist@@ o@@ tle la g@@ ong g@@ ong tseegh ga kpa shi kua iniongo i he an@@ za er mba E@@ p@@ ik@@ uri@@ a man mba Se@@ to@@ ika nahan . Shin er kwaghaôndo u Mbayuda la yange una lu Mbaromanu kwagh u he nahan kpa , ve nengen un ér ka kwaghaôndo u ior lumun a mi wuee yô , nahan ve eren be@@ er a mi ga . 18 , 19 . ( a ) Er nan ve u hemban imeen i lu kwagh u ican kpishi , kpa se hemba m@@ taver ne nena ? Hii shighe la je , se kpishi se mba tesen ser se kange ishima u civir Yehova a ishima i môm . Mayange de tô@@ mon kwagh u mbagenev ga . Y@@ ES@@ U V@@ A H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E@@ E ? • Er nan ve i gbe u se ‘ lu ken kwaghôron u Yesu zan z@@ ana ’ ? ( 1 Samuel 24 : 3 - 6 ; 26 : 7 - 13 ) Yange Davidi fa dedoo e̱r Saulu er kwagh sha inja ga yô , kpa a de er i̱ lu Yehova a ôr un ijir ye . Paulu yange venda ijir i ve gba un la wang , nger ér : “ Aôndo ka u jighjigh , kwaghôron wase a ven lu “ een ” vea “ e@@ i ” imôngo ga . ” ( 2 Kor . Or@@ perapera ka nana er isholibo yô i tsaha nan . Nahan ka nyi i doo u se ere ? Iyange igen yô , gba u a zua mkohol u nan ityesen sha kwagh u mbamzeyol mba ken ishima mba agumaior a zough a mi la , nahan L@@ y@@ dia kaa a C@@ l@@ ai@@ re ér a va na kwaghôron hen mkohol ne . 3 : 1 - 5 ) Gba u se palegh u@@ j@@ ende mba b@@ ov er se fetyô la cii . Ka hange hange u tesen ikyo i wan sha mbamhen mba mba@@ beenyol . 3 : ​ 22 . Aluer u nzughul kwagh yô , u hen kwaghfan sha m@@ tsu@@ m wou la , u hide u ungwa imo i Aôndo shi u na iyol you sha u eren un tom er Yon@@ a nahan kpa ? Umbur nen ner , awashima wen ka u been makeranta zuan a tom u dedoo tseegh ga , kpa ka u lun a iwasen ken tiônnongo shi eren tom u pasen kwagh la kpa tsema tsema . Sha i@@ mba@@ gbenda ne yô , i kighir anmgbian u nomso shin anmgbian u kwase la ga . Gadia ka sha u lun bem bem je Aôndo A ver ne ye . ” — 1 Kor . I pase kwagh u msaanyol ken takerada u Pasalmi la tseer tseer . Nahan kpa , u ve eren nahan la yange gba u vea de ér ican i Paulu lu yan la i na ve iyol@@ kpen ga . Zum u Yesu u i tsua un ér a lu Tor la lu shin tar la , a ôr a P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , Or@@ ro@@ ma u lu G@@ om@@ na la ér : “ Tartor Wam ka u shin tar ne ga . Zum u m lu nengen sha Ar@@ ne , shighe u lu u@@ ange la Apostoli Peteru yange pase amba@@ aior a Yehova a soo ér se lu yô , a taver se ishima ér se lu ken ‘ icighan@@ mlu shi se civir Aôndo . ’ “ We TER , U kuma i@@ vesen man agee man iengem man m@@ hembe man icivir . . . Er se gem ishima sha aeren a bo kera yô , ka gbenda u nyi i gbe u se don@@ doo ? He@@ mba K@@ an Hegen T@@ or@@ ough T@@ or@@ ough U Se K@@ ur@@ an Cii ( Ôr 2 Samuel 22 : 26 . ) Mkaanem ma Mose mara lu ma taver ior asema kpen kpen , á kaa ér : “ TER , Aôndo wou , Una gema a , Una na sha ik@@ ev you man [ u ] hemba a ” ! Sha ityôkyaa ne yô , umbur mkaanem ma Yesu man , ma kaa ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ne , kaan nen ner : S@@ é ya nyi ? U tesen ikyav yô , shighe u i lu maan Iyou i Tartor yô , alaghga ior vea due a mbamhen kposo kposo sha er i gbe u a eren akaa yô . Ka atô@@ akyaa agen a nan iember a me nahan ú fatyô u ter@@ ene ? 13 : 1 – 16 : 21 ) Aluer Yehova doo se ishima yô , se kange ishima ser mayange se de ma kwagh u orumace ugen nan er la , a̱ yange se u yevese a@@ yem a uma la za p@@ eren h@@ w@@ ange u been la ga . Anmgbian An@@ th@@ on@@ y Mor@@ r@@ is , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la , yange na kwaghôron u masetyô , u lu a itinekwagh ér “ Ka Ny@@ i J@@ im Se Lu K@@ egh@@ ene ? ” V@@ a cian iyol yô , a vihi shighe je nôngo u kuman ah@@ wa ahar , kpa ngu a hii u henen kwagh u a we ishima u henen ai@@ k@@ ighe la ga . Ken vegher u hiihii u mpin u batisema u sha uhar la , i pine or u nan soo u eren batisema la aluer nan kav er batisema u nan lu eren la una na nan nana hingir Orshiada u Yehova yô . Mba ve lu iyôngo igen la ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve Ior Mba Ve Lu ken I@@ can La Vea Z@@ ua a M@@ sur@@ shima Alaghga se hen ser mlumun u sha mpin ne ngu ican ga , kpa ka nahan ga . Shin er se lu a atô@@ akyaa a nan se msaanyol ne nahan kpa , mbacivir Aôndo sha mimi mbagenev ka ve lu a mbamhen mba kpe@@ egh sha kwagh u mlu ve . Ngeren u seer la ôr atô@@ akaa a vesen a ken Ruamabera , amba er “ Inja i Ish@@ ember i ‘ Uma ’ man ‘ Jijingi ’ la É@@ r Ny@@ i ? ” U fa ityôkyaa i yange na ve er kwagh nahan kpa ? ​ ​ —⁠ * Yange er nahan sha er una hingir tor iyol na , i de lu ma wan u wan na ga yô . A@@ ts@@ an@@ aior kpishi nga a mk@@ om ken uuma vev sha ci u mba a iky@@ ar@@ yan i dedoo vea Aôndo shi tsombor ve kpaa ngu sar sar — akaa ne cii ka akaa a inyaregh k@@ ia fatyô u y@@ amen ga yô . U@@ washika lu ker uhar , u môm lu u wam , ugen di lu u J@@ an@@ n@@ y . Hanma kwa u se wuese mba se civir Yehova a ve imôngo la sha iniôngon ve shin tom u ve er yô , kwagh ne ka a mgbegha ve ve seer eren Yehova tom . la . T@@ ica la kaa ér , “ Kp@@ iligh mo iyol er u hingir u tesen mo yô . ” Er i su@@ r ve asema shi i wase ve u wan ishima a ku u or ve yô , ve kpa ve hemba fan u taver mbagenev asema shi sur@@ un ve asema kpaa . Shighe u Yehova lam a Yobu bee kera yô , ishima vihi un a ak@@ ar a Yobu a atar la , gadia ve ôr “ kwagh u mimi ” ga . Aluer se umbur ser kwaghhenen ka tom u i gbe u se sule iyol se er yô , a doo u m@@ tem wase kpa una lu sha inja . Iyoukura yange i vande pinen mbampin mba inj@@ aav mba lu inja er ma ishimaverenkeghen ngi sha kwagh u mnder u mbayev mba i mar ve kpen@@ egh la ga nahan . Mba@@ civir Aôndo kpishi , nomso man kasev , mba i shigh ve mkurem man zege@@ ikpelaior cii , ve tagher a atsan a Yobu kpa yange tagher a mi la , shi ve “ nenge mkur u Ter kure kwagh na yô , mhôônom ma ker Ter man shi zu@@ ngu mhôônom kpaa . ” ​ — Y@@ ak . Nyian ne , mba ve lu a ian i i@@ civirigh i eren tom sha ci u m@@ ze@@ hemen u Tartor la , vea fatyô u lun a vangertiôr ér Yehova una nengen sha mbamgbe vev mba hange hange mbara . — 9 / 15 , peeji 7 - 8 , 13 . • Awa@@ mbe a Yesu a a yima uma wase nena ? Ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la , “ cii ” la yange wa as@@ ande a Mbayuda mba yange i due a ve ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon i hide a ve la ker . Kwagh u kpiligh we iyol yô , ú kav er iky@@ ondo la i̱ tse i̱ ku@@ ngu shin ak@@ ur a i̱ , shi u k@@ or@@ on kpa i kor i̱ sha inja ga yô . Zum u Satan a lu hendan a vese yô , kanyi i doo u se er@@ ee ? Nyian ne kpa , ikyav igen ngi i i̱ hembe lun a inja , i í doo u se fa i aa u fan er kwa@@ v@@ aôndo u lu sha mi yô . • Er nen ini@@ umbe sha akaa a ken Bibilo . Kwagh@@ ngeren la yar tom a ase@@ mb@@ er@@ akaa amba er “ Aôndo kaa a ve er ” man ‘ Aôndo shi kaa a ve er ’ nahan . — Genese 1 : 28 , 29 ; Yohane 1 : 1 . 9 : 36 ) Yange eren a ior kundu kundu shi zungwen ve mhôônom shi eren a ve doo doo kpaa . ( Ps . 10@@ 3 : 20 ; ôr Mpase 5 : 11 . ) Ô@@ no@@ v mba Aôndo mba ken jijingi mban mba henen kwagh kposo kposo , aeren man an@@ za a ve kpa nga kwagh môm ga , shi mba a aeren a lun er aa Aôndo la nahan shi mba a ian i tsuan kwagh u ve soo u eren yô . 25 : 2 - 35 . A lu u nenge yô , Yesu yange kaa ér m@@ ve na una lu er M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa , ma ma va hen shighe môm la ga , kpa a kaa ér m@@ ve na una lu er “ ayange a Noa , ” aa á lu g@@ ô@@ g@@ ô shighe la nahan . ( Or@@ pasenkwagh 9 : ​ 5 , 10 ) M@@ in@@ n@@ i@@ e vea nom na cii yange ve hingir Mbashiada . Gbenda u u lu ungwan ityesen na la , a tese ér u ngu kaan a na wer : “ Me undu u ga . ” Yehova N@@ aregh U@@ wegh N@@ agh A lu u nenge ivur i hiihii i takerada u Mpase ken zwa Grika u yange i hii ngeren takerada ne ker la yô , ivur la kaa ér i nger akaa a a lu ken Mpase la sha ikyav . Er yange Kristu ma er ityendezwa u nan as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mba i nder ve shin ku la ts@@ ar u tsan ga u yange i er sha u@@ ikp@@ aren , u ior mba ve hembe ini@@ umbe ken an@@ umbe a ior mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga ve k@@ angen sha it@@ you la yô , á er ityendezwa a ve ér una na ve “ ts@@ ar u uma ” vea lu uma sha . ( Pasalmi 60 : 12 ) Shi yange Yehova na Habak@@ u tahav sha er una mase been tom u profeti u yange i na un la yô . Ken “ iyange i Ter ” i i̱ hii ken inyom i 1914 la je as@@ ande a á shi her a á lu a jighjigh u nan la kua iyôngo igen i í lu ak@@ ar a ve í kom ing@@ y@@ egh hegen umiliôn umiliôn la kpaa mba ungwan imo i Yesu sha u pasenkwagh sha gbashima man kôron jighjigh ve her gb@@ ang gb@@ ang la . Nahan a saan se iyol je a gande ! I tese ityakerada igen i i lu a kwaghwan u injaa kua u@@ vande - eren mba pasen er yange mbagenev tagher a am@@ een yô , ken takerada ne . Ka aeren a nyi u nenge a mi ken S@@ ad@@ er@@ aki man Me@@ sh@@ aki man A@@ be@@ di - ne@@ go , er ve lu lamen a Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar ken ivur i sha 16 - 18 laa ? I wu@@ he un ken ga@@ adi , i gbidye un sha gb@@ o shi i ta un a@@ wen kpaa . Paulu wa mba ve vighe la kwagh ér ve yevese ve za “ hen ik@@ ighir i i ver la sha u zuan a iyua i m@@ yila u a sen sha , u Aôndo ” la . Gba u mbamaren vea vande maan mlu ve u ken jijingi 4 : 13 - 15 . Ka nyi se fatyô u tôôn karen sha gbenda u jighjigh u nan ka a wase se se hemba wan ishima laa ? Ú tese or@@ henen la u eren msen u a dugh ke ’ ishima i nan nena ? Yehova kaa ér : “ Me de ve ifer ve , asorabo a ve kpaa Me kera seer u umbur a ga . ” ( Ôr Yuda 20 , 21 . ) Er ve fe kwagh ne nahan yô , mba nôngon sha hanma shighe cii u maan mbamlu mba sha inja i Aôndo imba er dooshima man mhôônom ma kôron kua ishimawan nahan . A kaa ér : “ M vaa af@@ an@@ yô sha akaa a yange m de mer a sa@@ am la ga cii . Yesu yange ôr injakwagh i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la , man i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la , kua i iyôngo man iv@@ o la shighe u lu nan mlumun sha mpin u i pine un sha kwagh u m@@ ve na la . Er i lu inja er u@@ a@@ ah@@ e vea za hemen u eren se nahan kpa , se mba a ityôkyaa i lun a ishimaverenkeghen i mimi ér kwagh a va gema . Yange or@@ van@@ nya ugen ôr ter@@ em kwagh u a̱ er yô , man kwagh la gema uma wam jimin cii . Kwagh ne er hegen kuma er anyom 70 nahan . Yohane 5 : 28 , 29 Sha nahan yô , nyian ityakerada yase ka i hemba veren ishima sha u pasen kwagh u civir Aôndo man jighjigh u nan man ishimawan , kua aeren a injaa agen , a se fatyô u henen ken akaa a Bibilo i er la yô . I@@ mba imoshima la ia kera wase se u palegh atesen a aiegh ga , shi ia wase se u palegh akaa a a na ve se undu jighjigh wase la kpaa ga . G@@ um@@ or ne lu a mbampin mba pinen kpishi shi gba un ishima u seer fan kwagh u Yehova kpaa . Yehova na se ior mba kwagh wase a gbe ve ishima , mba ve vi@@ e ken jijingi la ér ve “ ko@@ so nongo u Kristu ” shi ve wase se shighe u se tagher a mbamtaver man tôv@@ ac@@ an yô . ( Aer . Sha shighe ugen la tor ne nôngo u vihin ieren na i dedoo la , sha ci u “ ishima ke@@ he un ker . ” Mayange se lu nen er mba b@@ an@@ en a jighjigh u nan mba ken Yuda , mba yange ve “ hi@@ re ijime sha u dondon TER , ” kwagh kpa kera gba ve ga , ve de@@ ̱ u keren un shi ve de@@ ̱ u pinen un kpaa la nahan ga . Yesu tese ér doo u nan mbagenev ibo ga@@ gh ga nena ? 119 : 40 , 41 ) Ka mimi , Yehova ngu hemen se sha i@@ been@@ egh ate@@ tan shin ngu hemen se sha usu tugh , zan a vese ken tar u he la ga . ( Yeremia 11 : 21 ; 20 : 8 , 11 ) Se nenge m@@ te@@ v u i lu tôvon se a ican sha ityôkyaa shon i môm i u@@ profeti mba jighjigh mba ngise mbara kpa i tôv ve a ican la ser , ka kwagh u civirigh . Aluer nom ngu a ityom i vesen ken tiônnongo je kpa , er nan lu ityough ki tsombor u nan yô , gba u nana undu tom u Aôndo a ne nan u nengen sha tsombor u nan la ga . Sha kpôô yô , ma shighe môm kpa iyange i̱ v@@ ôron u duen “ zende ” u i̱ ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh zan zan za kuren ken ity@@ ô@@ tar hanma sev er “ or@@ ta@@ ver@@ yol ” nahan ga . Mbak@@ ur@@ an ka ve tese anmgbianev mban sha er vea kuma u tsuan ve ér ve lu mbat@@ esen tseegh ga , kpa ka i lu sha er vea vi@@ a a kuma u nengen sha iyôngo tsembelee kpaa yô . Se mba nyian se lu henen ikyav i a ver ne kpa se nenge a kwagh ne tseer tseer je . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mba pasen mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti mba ve mough ken ityar igen la kwagh hen gar u L@@ vi@@ v Kpa gema di or u nan nyer nongo a Mbaiserael yô , Tindi u ikyuryan la kange nan . Yehova kegh iyol u wasen we , vough er a vande wasen anmgbianev ou kpishi mba ve yen , kpa i lu u Aôndo a fatyô u lumun ve shi veren ve doo doo , shi a lu eren nahan kpaa la . U er nahan ga yô , kwagh@@ ts@@ eren u ken jijingi una kohol we . Ka mimi u vesen u nyi se zough a mi sha kwagh u iwanger man ime ken 1 Yohane 1 : 5 ? Saan mba Ve Lu a Ishima i L@@ egh L@@ egh la Iyol Kwagh u vesen u uumace ka ve er ve ve za hemen u lun uma yô , ka u yan kwagh . ( Luka 21 : 36 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 4 ) Nahan aluer or ‘ hi@@ re ijime u dondon TER ’ yô , ka shighe u nana hide nana ker un je ne . — S@@ ef@@ ania 1 : 3 – 6 ; 2 Mbat@@ esalonika 1 : 8 , 9 . Ka mea hide mea hen er tsombor wase waan ago sha Iyoukura i H@@ enen sha iyange i L@@ ah@@ adi la nahan , i doom kpen kpen . Aluer ‘ or wase u ken won ne una lu vihin kera ’ kpa , se yina ishima ga , gadia “ or wase u k@@ imi ne mba gem un he@@ gh ayange ayange . ” — 2 Mbakorinte 4 : 16 . Ikyav tese ér kanyi alaghga yange i̱ na ve taver Yosev u palegh kwase u Po@@ ti@@ far - a ? ( Mpase 21 : 4 ) I ver Tartor la sha hegen man shi c@@ ô@@ hiin tsô ua sôr mbamzeyol mba uumace cica cii . — Daniel 2 : 44 ; Mpase 11 : 15 . Inja na nan man u nengen ani@@ v@@ ur@@ kon u a lu anmgbian wou ken ishe , kpa g@@ ung@@ ur@@ kon u u lu ken ishe you yô , u we u ik@@ o ga ? Yange mba er R@@ ah@@ ab@@ i ityom i Yehova i age@@ egh shi fe kpaa ér ashe nyian yô , maa á tsua a ishima na wener una dondo mbacivir Yehova . ( Pasalmi 5@@ 1 : 11 , 17 ; 10@@ 3 : 10 - 14 ) Jighjigh u nan u Davidi man B@@ ate@@ she@@ ba la yange na yô ve zua a ian i civirigh i lun ken mbamaren mbatamen mba Mesiya . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 3 : 5 ; Mateu 1 : 6 , 16 ; Luka 3 : 23 , 31 . ( Heb . 12 : 7 - 11 ) Aluer or shon nan lumun ér nan er Aôndo isholibo nahan nan de isholibo i nan la shi nan gema ishima sha mimi yô , mbatamen vea wase nan nahan Yehova una de nan isholibo i nan la . — Yes . Sha kpôô yô , ka an@@ za a i gbe u kasev mba ken Kristu vea lu a mi la . I@@ OR kpishi ka vea nenge a wanye nana bee ter u nan yô , ve yilan nan ér “ or bee ter . ” Ka kwagh u ngu a na ve fa ér ve er tom u injaa je la . Hemen u Aôndo zua vea Tartor na nena ? ( Mpase 2 : 9 , 10 ) Zum u se tagher a tôv@@ ac@@ an yô , han@@ mô wase nana̱ tile sha mimi aa ayôôso a eren shio . — 2 Tim . 3 : 12 . Gbenda u eren kwagh ne kua ishima man mhen u ken van@@ ger la ker . Heela tseegh ga , Yesu yange na mbahenen nav “ mkav sha u [ ve̱ ] fa Un u A lu u mimi la , ” ka Yehova Aôndo je la . ( 1 Yoh . De se nenge ase inja i ati a ior mbagenev ken Bibilo . Doo u se wa ikyo sha kwagh u Yehova a er se ken Mkaanem nam la doo doo . T@@ erem umbur se ér , ‘ kwagh môm una fatyô u p@@ aven se a dooshima u Aôndo ga . ’ ​ —⁠ Rom . ( Amo@@ shi 8 : 11 ) Mbakristu Mba@@ aiev mba sh@@ alegh iyol inya a imba ij@@ en i gban i ken jijingi la . Yesu yange ver iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la shi i wua un sha iyange i P@@ ase@@ ka , u í eren sha u “ umbur ” myom u i yima Iserael ken uiky@@ angen ken Igipiti ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W . la . ( Pasalmi 14@@ 3 : 10 ) Ka sea pase ior loho u Bibilo ken zwa u ve hen a hen yô , ashighe agen ve ungwa i doo ve . Yesu er a ve nena sha il@@ y@@ ahan ve nee ? ( b ) Kanyi kwagh se er ve dooshima a hemba lun ken tiônnongo ? Aôndo yange a na mbatyomov tahav ér ve kura uumace mba jighjigh shi ve yima ve kpaa . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 7 ( zwa I@@ gb@@ o ) Lu shighe u mba ve vande lun Mbakristu la vea lu tse@@ vaa shi vea lu dondon akaa a i lu wan ve hen shighe shon la . Shighe u i er mkohol u ityar ityar ken gar u K@@ i@@ ev ken inyom i 200@@ 3 la , kwagh ugen er u a tese er anmgbianev asev ve doo ayol a ve shi ve ne ayol a ve jighjigh yô . S@@ aa se suur sha Yehova man Tartor na . Yesu tsengaôron ér cii man Tartor na u hii u hemen tar cii yô , ityav mbi nôngon man ity@@ ar@@ t@@ enger kua akaabo agen kpishi aa er shin tar . Se er nan ve se lumun ser jijingi u taregh a hemen mbamhen asev man aeren a ase ga ? Mba hi@@ di ken ya yô , Ge@@ or@@ ge kaa a kwase na ér vea hide a za sôr kwase ne vea na un iky@@ agh i u@@ f@@ alu@@ wa i doon kenger , sha ci u ka inja er m@@ ts@@ wen@@ em kôr un shi ishima vihi un tsung nahan . Maa alaghga se hii u wu@@ h@@ an iyol er ve nahan , se kera fa@@ an wu@@ h@@ an iyol er Mbakristu nahan ga . — Rom . ( Luka 21 : 34 ) Sha nahan yô , gba u Mbakristu cii vea ver ishima ér hanma kwagh u a lu ikyav la cii una er ve ga . ( b ) Bibilo ôr kwagh u mhôônom ma ngô sha an@@ iky@@ und@@ an na u for@@ o@@ to@@ to la sha u tesen se kwagh u mhôônom ma kôron ma Yehova nena ? Heela tseegh ga , ka mbacivir Aôndo mba ve tsegh ayol a ve sha ci na la tseegh ve wuese un ga . M@@ fe ne za ih@@ yen sha tar kpen kpen , di er akaa a injaa kpishi ka a za ih@@ yen nahan . Ishima M@@ gb@@ egh@@ a Se u Eren A@@ t@@ indi@@ akaa a Yehova ( Mbaheberu 4 : 12 , 13 ; Yakobu 1 : 22 – 25 ) Doo u se wa ishima a ak@@ aren a ng@@ ara la sha ci u aa na se ian i tesen ser mimi je ka Yehova se suur sha a na ye . K@@ asev uhar mba ve lu karen kwagh ve yô , nenge kwagh lu m@@ ugh@@ ur ken i@@ kpa i shin ityô ben@@ ci la . Nahan kpa , ka hanma or nan nenge kwagh ne nahan ga . Aôndo wa ishima ér mbananjighjigh mbara ‘ ve de timin ga kpa ve zua a uma u tsôron . ’ Zum u mbamhen ve ng@@ e@@ em ken ishima yô , mbam@@ sur@@ shima O@@ u nam ishima i saan saan . ” Or@@ pasenkwagh ityough 12 pase vighe vighe er orumace u nan yen ne ka nana bee iyol ve “ ayange a bo ” a va sha nan yô . Tom u N@@ á@@ n Ity@@ esen Ú He@@ mban@@ cii Hii sha I@@ gbe@@ tar J@@ e Lu môm ken mba@@ ats@@ am@@ ev shi dondon aeren a kwaghaôndo vi@@ e vi@@ e kua u yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo la kpaa . Ve mough ken tar u Amerika man Au@@ str@@ al@@ ia man B@@ rit@@ ain man Fran@@ ce man Ish@@ pania man J@@ ap@@ an man K@@ an@@ ada kua tar u Kor@@ ea ; mba anyom kposo kposo , hii 21 zan zan 7@@ 3 . Hanma ijiir sha tar yô , ior mba a aeren a i ter kwagh u a hen avur ne la . Ior mba Yehova mba ken tar u Iserael kpa yange gba u vea er kwagh nahan ken jijingi . ( 3 ) Hen kwagh a ior ken Ruamabera sha gbenda u a kuma ve ken ishima yô . ( Ekesodu 19 : 5 , 6 ) Lu u Mesiya u i tôndo zwa ér ngu van la una va ken Iserael una hii nan ve ian i lun ken gomoti u Aôndo . Een , aluer ka u or a zua a myom yô , u nan jighjigh tseegh , v@@ á@@ r@@ é@@ n ke ’ jighjigh u nan u mimi u Mbakristu , shi kuran atindi zum u hanma kwagh á lu zan vough vough la tseegh yô kuma ga . Kpa uter mba Yesu mba tse@@ v mban vea hingir ônov nav zum u una nder ve shin mbakp@@ enev shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la . Gba u shighe a kar ve se va hingir u fan un shi soon un ye . Sha ayange ne kpa , mba eren it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh mba ken nôngo u Yehova , er mba eren ic@@ er i vi@@ di@@ o man mba kper@@ an akaa man mba@@ wan@@ ats@@ am man mba tôôn foto man mbag@@ e@@ man kwagh kua mb@@ ang@@ eren kwagh cii mba eren ityom i ior ve fe ér ka ve jighilii ve eren i ga yô . M@@ kighir u i lu kighir Mbashiada la lu seer a seer , nahan ken inyom i 19@@ 39 la i ci@@ r tom ve ken tar la ku@@ aa je . Ka ú orumace u k@@ ak@@ a u a yen tsung ne ga . U tesen ikyav yô , zum u Solomon tema tor la , bem man mkpeyol ngee je gande ôron ; nahan kwagh ne tsen@@ ga tesen er Tartor u Aôndo ua hemen ve a lu yô . Zum la Satan una kera nzughul a ior ga shi a kende a m@@ tem@@ tor u Yehova sha kpaa . Shi kwa ne kpa se nenge er ma gbenda ú lu u mbaaferev vea war iji@@ r@@ ôron i Aôndo ga yô . A nd@@ era wan kwa@@ se@@ he na ne ago@@ yol , ‘ a wanger un sha m - ee u A ôô un sha mnger sha kwaghôron Na la . ’ I kô@@ rom ga@@ mbe hemba uwer jimin . Gbenda u Z@@ u@@ an a M@@ mem Aluer “ kwaghôron u mimi ” doo se ishima , shi se mba ‘ wan atindi a Aôndo ik@@ o gbem ’ yô , se zua a ishimataver i pasen kwagh , se kera cia kunya ga . 4 : 4 ) Nahan se za hemen u pasen loho u dedoo , aluer mbagenev venda u ungwan shin mba tôvon se a ican je kpaa . — 1 T@@ es . Nahan kpa kighir ior shin s@@ angen ye@@ ke sha kwagh u ior ve eren la ga . Hanma shighe yô yange se ker u pasen ior mba se tse hen ya ve la kwagh . A kange ishima á de ér awashima u Aôndo a̱ hemen aeren na zan zan ke ’ ku u nan naagh a mi la . Yange i taver ior i Yuda asema ér ka ve vea nôngo ityav ga . Se@@ er Z@@ an Iky@@ ura sha Gbenda u U L@@ amen Z@@ wa u W@@ ang Ne , sha U “ Kape I Doo U ken Ishima J@@ e La , ” 3 / 15 ( a ) Inja i u kuran tindi yô ér nyi ? Man M pase ve iti You ; Me shi Me pase ve i kpaa ; sha u dooshima u M doo U la , a̱ lu ken a ve , Mo kpaa M@@ ̱ lu ken a ve yô . ” — Yoh . 17 : 25 , 26 . Ka akaa a se eren ken uma wase a nyi i gbe u se kav er “ ishima i Ter ” i lu ? “ Aôndo , er fe@@ fa u van hen a mo ! Er se nenge kpoghuloo u pasen ior kwagh sha u@@ y@@ aav vev man sha ajiir a kasua man sha ajiir a ior ve b@@ an@@ en her ga yô , se eren nen erdoo a ior ken tom wase u Mbakristu u pasen kwagh ne . Davidi ver se ikyav i vesen nyian kpen kpen ! M@@ sen gba zua a tom u henen Bibilo a ior nena ? Yange i er mbacivir Yehova sha jighjigh ican hen shighe la kpen kpen . We ve ikyo shi kor ve shi tesen ve kpaa . Hanma inyom yô , ka ve hide ken tar u N@@ or@@ way , ve va er tom iwer ihi@@ ar . Í e̱r gbenda u ngeren kwagh a mi ke ’ kô@@ m@@ pu@@ ta u@@ gen@@ egh jighilii sha u u̱ wase u geman New World T@@ rans@@ lation ke ’ ijô ig@@ enegh i he , man imba m@@ gem ne va a iember kpishi je . 14 : 19 - 21 . A shi nan kpa kwagh ne lu môm ken akaa a a na ve Davidi nger Pasalmi u sha 5@@ 7 man u sha 1@@ 42 je ne . Anmgbianev mba hen ijiir la mba za nengen a ortamen u sôron atôônanongo ve u tse vea anmgbianev mba ve va sha u nan iwasen imôngo yô , ve g@@ enger am@@ o ér : “ Nenge ! Ken atôônanongo a ior a ya bredi shi vea ma wain la je kpa a lu or môm shin iorov kpuaa tseegh . 19 : 1 , 8 - 10 ) Sha kpôô yô , gbenda u Paulu pase kwagh ken E@@ fese la , tese wang ér yange eren kwagh torough torough . ( b ) Er se lu pasen ishimaverenkeghen yase i mnder u shin ku la nahan , ka hange hange u se er nyi ? 24 : ​ 27 , 42 ) Man hii ken inyom i 1914 la je , ikyav ne za hemen u duen tseer tseer . Aluer kwase shin nom u nan er idya la nan ngu yaren tom a akaawan a Bibilo ken uma u nan yô , ityôkyaa ngi i or@@ sh@@ ôô la nana lu henen ér nan ngu a ibo sha idya i ikyar u nan la ga . Shi kwagh ugen yô , ka shighe u se er i@@ ember@@ yolough la . Mba ve tse ken tom ne vea fatyô u tesen agumaior gbenda u vea e̱r Yehova tom yô Y@@ a kpa lu a mi ga . ( Luka 10 : ​ 17 - 21 ) Ka nahan ve mbahenen nav naan un icivir kpishi sha ci u dooshima na man erdoo na a ve ye ! Shin er ior mbagenev vea nenge ér Bibilo ka di takerada tseegh nahan kpa , Yehova lamen a vese ken Mkaanem nam ma a ne i nger la . Ma@@ on Kanyi kwagh ú ôr shin ú er u una na or la ishim@@ as@@ ur@@ un@@ u ? U seer yô , ve̱ maa ajiir udubu udubu a nyôron mbamkombo mba hen ningir man a@@ you a vesen aa mba i sar ve u ngohol kwaghwan u ken Bibilo seer la vea kohol ker yô . ( Mat . 5 : 43 - 45 ) Yange i taver mba ve lu ungwan la asema ér ve time sha kwagh u Yesu er sha ci wase la , gadia i gbidye un shi i n@@ aha un tar shi i ta un az@@ er sha ishi shi i kuma un kpaa . Mba “ We Ne Kwagh ” ( A@@ mo . 8 : 11 ) U@@ ̱ yange ma ve suur sha Yehova ér a wase ve u nôngon a mbamtaver yô , ve gema ve hii u ‘ tu@@ h@@ wan ’ tor ve kua Aôndo ve . Ivur yase i sha inyom i ken inyom i 20@@ 15 ne umbur se u lun a ieren ne ken inyom ne jimin cii . I@@ ny@@ aregh shin mkpeyol môm kpa una lu a inja a zu@@ lum sha u se ungwan kwagh u or@@ jir u i tsough un la una kaa a vese ne ga , ér : “ V@@ a nen , ne mba i saan ne iyol mba T@@ erem , ya nen dyako u tartor u i ver sha ci wen . ” ( Mat . Ken mkur u iniongo i been makeranta ne , or@@ ky@@ ôn u iniongo la umbur mba ve va iniongo la cii ér , mba been makeranta mbara hen akaa kpishi a vea er ve , mbagenev vea na ve jighjigh yô . Ior kpishi mb@@ á nyôron ke ’ tom u@@ tsa ainge sha ci u bee ve inja er ka kwaghaôndo u i@@ gbe@@ tar , una er ve kwagh ga , shi ngu a iwasen nahan . “ N@@ É L@@ U A M@@ O GB@@ E@@ M G@@ A ” Ka mimi , ashighe agen a gba keng u vea lam a wan ve sha ikyaa i hange hange i hen tsombor ve . Nahan kpa , vea tôô ér ve mba a atô@@ akyaa kpishi a vea lamen a wan ve yôô ? A vihi sha ishi ; a kura ic@@ u@@ l sha lu kenger su@@ laa . Ve cii ve zua a m@@ mem sha m - er u eren ú la , nahan ha@@ gh@@ el@@ aa p@@ ande ken uuma vev . Se ôr Bibilo yô , se zua a mlumun sha mpin u injaa ne : Ka nyi i lu awashima u Aôndo sha tar wase ne kua uumace mba ve lu shin u nee ? Mbamaren mba ve lu a dooshima yô , ka ve kav Yehova nahan kwagh a̱ gba wan ve sha iniôngon i ve nôngo u wasen nan la fese ga kpa ve wa ishima . ( Yesaia 60 : 22 ) Yehova er sha mkaanem nam man ken ayange a ase ne . Ve mban kpa i wanger ve sha awambe a Yesu a nan i@@ w@@ om la shi mba a ishima i be@@ gha sha m - er u ve ‘ eren Aôndo icighan@@ tom ken tempel Na tugh man te@@ tan kpaa la . ’ Kwagh u As@@ a er sha ikyaa ne la tese er yange lu a Yehova kôôsôô shi na un jighjigh yô . I@@ mba ican i uumace ve lu yan nyian yum ne nahan shi kwagh ne zua sha kwagh u Bibilo i kaa ér Aôndo u dooshima man u á hembe agee ngu la kpa ? Hii shighe u ve er batisema la je , mba zan hemen u dondon atindi a Yehova a ver sha ci u Mbakristu cii la . Hen I@@ gbenda i Yehova sha Er Ú F@@ a I Yô , 6 / 1 Yange tagher van@@ ger a mba@@ vendan Aôndo mba ve lu hendan kwagh a na la , shi hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo kpaa . Je@@ ffer@@ y u yange er kpen@@ ga vea mbat@@ so@@ ov anyom kpishi la kaa ér : “ Er m lu henen Bibilo seer la , m nenge mer doo u me za hemen u lun or@@ kpen@@ ga u eren any@@ ighe , ôron kwagh sha zwa nyo@@ h@@ on sha u me zua a tom ga . ( Ps . 9@@ 4 : 14 ) Shin er se ayol a ase kpa i gbe u a su@@ r se asema nahan kpa , se mba a ian i injaa i sur@@ un mbagenev asema . Heela tseegh ga , se mba we imoshima i anmgbianev asev mba doon se ishima , mba nomso man mba kasev ikyo kpaa . ( Mateu 23 : 1 - 3 ) Nenge imba ishima i vihin ke ’ igbar ne sha wono ! Peter yange va kav wener yar yar u yange lu ke ’ ivese na la kera lu nahan ga . Aluer mba hen tsombor u Orkristu cii mba a va ken mcivir u mimi ga kpa , a gba u nana nôngo sha er bem a lu hen ya u nan yô . A nam agee m de u eren akaa a ngise m eren la . Er yange ve lu eren nahan je kpa , Paulu seer kaan wener : “ Y@@ e@@ men nen hemen sha mi . ” Mkaanem ma Aôndo ka ma wase se u eren kwagh ne . N@@ om u ngô wase yange vôso ne , kaha sule u ta@@ av , ko@@ so se zan zan se cii se kar vesen . ( b ) Kanyi ikyav i tese ér Yesu yange fa awashima u eren kwagh u i gbe u una er la cii man ashighe a kwagh sh@@ on@@ o ? Gadia TER ne kwaghfan , mfe kua mkav mba dugh ken zwa Na . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Hegen se hii u nengen a ityôkyaa i yange na ve Yehova pine mpin u i nger ken Yesaia 4@@ 9 : 15 la ve . Shi m nôngo tsung mer me er kwagh u i ôr ken Mbaromanu 12 : 18 la , ér : “ Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ” Kpa Yehova Aôndo yô , fa hanma g@@ war@@ ce u sha ityough y@@ ase@@ gh , a ôr i iyenge cii . Paulu yila tom u Mbakristu ne ér ‘ nagh ku iwuese , ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti i Aôndo je la . ’ ( Heb . 10 : 23 ; 13 : 15 ; Ho@@ s . Shi yange Timoteu va hingir ortamen yô , a er tom taveraa sha u tesen mba ve lu Mbakristu a na imôngo mbara , shi taver ve asema kpaa . ( 2 Mbakorinte 11 : 3 , 14 ; 1 Peteru 5 : 8 ) Una fatyô u tu@@ ur uumace ken ijime ér ve tôv se a ican shin ve tu@@ le se ishima . Yehova yange ta ior nav , Mbaiserael icin ér u@@ tor vev vea er ve atsan , nahan vea vaa a Aôndo . Kp@@ iligh ve iyol , nahan ve pin@@ em ér , “ Ka h@@ an ken Bibilo ? ” Ver A@@ to a Mba Ú Doo Ve Ishima La ( b ) Ka mlu u ken ishima u nyi nahan anmgbianev asev mba kasev ve lu wan ishima a mini ? ( Mbaheberu 13 : 16 ) Nahan kpa , umbur nen ner , igbenda igen i i hembe lun a inja kpa ngi i ne nenge sha mbamgbe mba icombor yen yô . ( Pasalmi 1@@ 33 : 1 - 3 ) Kwagh ne seer sha ikyav i tesen ér icighan jijingi ngu eren tom ken uuma mba ior mba civir Aôndo la . Sha er i vende atindiakaa a Bibilo ne yô , iyôngo i Mbakristu Mba@@ aiev ngi er ior mba ngise or@@ pasalmi ôr kwagh ve la nahan , ér : “ Ve fa kwagh ga , mkav tsô kpaa , ve kav ga , mba zenden wue wue ken ime je . ” T@@ i@@ ônnongo u Kristu wase ior kpishi u wanger ayol a ve sha aeren a hông@@ or@@ ough . Nenge ase iyenge i ijô i í gb@@ eren ityakerada yase ker yô . U tesen ikyav yô , ka a wa u kwagh sha kwaghbo u a lu ken i@@ ember@@ yolough i bo i tar ne la nahan u er nena ? ( Ps . Aluer se kav kwagh ne yô , una wase se u kaven mlu na kua er yange henen kwagh la , shi una wase se se “ dondo Un ijime ” kpiligh kpiligh kpaa . — 1 Peteru 2 : 21 . Iyange i iji@@ righ ia v@@ aan yô , a saan se iyol kpishi er yange se wa ityough eren tom u pasen kwagh ne yô ! Nahan kpa , lu un ken ishima nena shighe u nenge ônov nav gema ishima sha mimi laa ? ( Yoh . 4 : 34 ) Shighe u Yesu lu eren tom u Aôndo na un la , a tese aeren a Ter na a doon tsung la . U ôron takerada ne ci ca cii la we im@@ aagh ki ken Ruamabera ki taver doo doo sha ci u geman ior hingir mbahenen . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i i yer heen ér “ kwaghfan ” ne inja na kp@@ ôgh@@ ôô yô , ka “ m@@ soo u soon mkav shi z@@ endan un ityô kpaa . ” Gba u se nôngo kwagh man se zua a mi ye . Maa or@@ henen u he ne nan kohol se ken tom u sun@@ da ne , shi ka se zua a mtsera ken iwasen i nan lu nan se la kpaa . — Yoh . ( Luka 3 : 15 ) Kwagh er doo yô , akaaôron a profeti a ken Bibilo la tsengaôron akaa kpishi sha kwagh u uma u Mesiya . Tom u kôron ish@@ u ne lu Peteru kwagh u ini@@ umbe ga , gadia lu u una kôr ish@@ u keng ve una nenge sha ior nav ye . Zum u iyôngo i môm saa ken ikyum@@ u@@ ile yô , a undu i 9@@ 9 la a za ker iyôngo i i saa la . Kpa mba eren ma tom u kuren mbamgbe vev mba sha iny@@ ar ga , nahan hanma uwer yô , bran@@ ci ka a na ve inyaregh akuma akuma . Ka m@@ le@@ he u vesen u nyi Yesu yange lôh@@ ô ? Mb@@ av@@ end@@ an@@ atindi mba shon mba ve kpe@@ e@@ te iky@@ ôr mbara ve y@@ av kera kundu kundu e̱r ka ak@@ ase a shin ityô iy@@ ó@@ ng@@ ó i wain nahan . Anmgbian u kwase ne yange fa er kwase u un henen Bibilo a na kpa lu shin mat@@ o la ga . 4 : 4 ) Akaa a kiriki er ahan a wanye shin u yan kwaghyan vea mbagenev la ka a doo mba@@ beenyol ishima , man kwagh ne ngu a umbur se ér kwagh u se lu a mi la a̱ kuma se . Mbat@@ omov mba Yehova F@@ a Mimi Yakobu yange pase gbenda u or la sôr mbam@@ shi nav fese la ga , shin a pase ér or la yange sôr ve vindi vindi je kpaa ga ; kpa a kaa ér or la za ‘ hemen u kenger sha tindi u vough ’ la . ( Y@@ ak . ( Ôr Yeremia 1 : 19 . ) Icighan Jijingi W@@ asen Se u Nan Aôndo Jighjigh Un man mbagenev mba yange ve dondo un ijime la cii ve nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa , “ tar u du@@ mbur a at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough la . ” — Yo@@ s . N@@ om man kwase ugen yange ve de akaa agen kar ve sha u eren kwagh u vough nena ? 18 Kp@@ orom hen Aôndo — U So@@ on I@@ ji@@ r@@ ôron i Mimi Sha kpôô yô , “ aeren a or nga sha ashe a TER , ka A kar igbenda i nan cii . ” Ve cii ve bee kô@@ le@@ eji . Mar@@ í@@ la mase kuren washika na la kaa wener : “ Sha mimi yô , m ngu Orshiada ga , kpa m zua a ak@@ ar ken Mbashiada , a tes@@ em dooshima shi a wam ikyo kpaa . ” C@@ o@@ v@@ ing@@ t@@ on — u yange lu or@@ atindi@@ gh u So@@ ci@@ e@@ ty shi lu ken “ iyôngo igen , ” lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar la ér , a̱ hingir or@@ hemen u So@@ ci@@ e@@ ty . 3 : 13 ; 8 : ​ 32 , 33 ; 14 : 21 ; 16 : 20 ) Yesu yange pase ér , aluer or nan ngu eren akaa a a gbe a zough sha mcivir u Yehova shi nan ngu veren ishima sha uityendezwa mba Yehova mba ve lu kuren la yô , nana zua a msaanyol u mimi . Á kaa a mbahenen nav ér : “ Ne yô , i na ne sha u ne@@ ̱ fa akaa a myer a tartor u Sha , [ tartor u Aôndo , Mark 4 : 11 ] . ” Kpa u ngu wer , kwagh ne tese ér Yehova eren tom a tahav nav mbu fan kwagh u ken hemen la , sha er una kôôm akaa a a lu eren shin tar cii , sha er a seer eren tom u pasen kwagh u Tartor la ga . Ngeren u hiihii ken ngeren mbau@@ har mban time sha igbenda iti@@ ar i se fatyô nan ior mbam@@ lumun mba kuman ken ato yô . Ú kpo@@ gh@@ or ior asema ve hingir saan saan . Ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi age@@ egh mb@@ in wa akaa a bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior udubu udubu la kpa ker , kua akaa a keren sha kwa@@ v@@ aôndo a i yer ér r@@ ô@@ ke@@ t a ka í wa akaa a bu@@ gh@@ ur ker í ker a á yem jighilii a za ta ma kwagh m@@ ape gen ica , u@@ kil@@ om@@ it@@ a udubu imôngo la , kua mci@@ mb@@ iv mb@@ ib@@ ov mbi timin ior wuee la kpaa . Yange m hii Bibilo i henen a na shighe u z@@ aan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ken tar u B@@ ur@@ kin@@ a F@@ as@@ o yô . Maa m va gema kwaghhenen la m wa sha ikyev i anmgbian ugen . Shi i ter ngô u wan@@ kwase la man an@@ ng@@ ôô@@ v nav cii ken I@@ c@@ am ne shi i ôr kwagh u “ ôn@@ kasev mba Yerusalem [ ôn@@ kasev mba ken ity@@ e@@ mbe ya ] ” man “ ôn@@ kasev mba Shi@@ on [ kasev mba y@@ aav mba ken Yerusalem ] ” kpaa . Shi tsombor wase hemba ng@@ un kôôsôô cii . U@@ ng@@ wa am@@ o a ior mba ve lu lamen la kpaa . U tesen ikyav yô , anmgbian ugen u a eren tom u usu yô , mba yer un ér W@@ ay , un vea kwase na De@@ br@@ a , ve cii ve hemba anyom 50 . Yange ve tee ya ve u ken kpen@@ tar u K@@ ans@@ as la , kua akaa ve agen kpishi ve mough ve yem hen gar u W@@ all@@ k@@ ill ve za kôr ha@@ ya hen ya ugen , ve lu tsan her duen yaren tom shin Betel . 26 : 26 ) Yesu yange co@@ on bredi u i wa kwa sha mi ga la sha er una gema a na mbaapostoli mba ve tema a na ke@@ en man ke@@ en la yô . Kwagh ne una wase u ú palegh akaa a nan we gbe@@ ev mbu nôngon , shi ú eren kwagh sha inja a mbananjighjigh a we imôngo kpaa , shi ú wase mbagenev kpa vea fa Aôndo wase u civirigh la , shi vea soo un kpaa . “ Yange sea eren msen sha makeranta yô , i lu di u kimbir mbamsen mba i tese se se fe la tseegh . ” ​ —⁠ Mkaanem ma T@@ er@@ es@@ a , kwase ugen ken tar u Philipp@@ ines . M hemba keghen iyol hegen u wasen mbagenev shi suen mbatamen shi eren akaa a aa va a m@@ vese ken tiônnongo yô . ” ( Ôr Yakobu 3 : 6 - 8 . ) Aluer u soo u gban shin ihy@@ ungwa i idya i eren la ga yô , hen sha kwagh u a lu u eren kwagh a or u ú vese nan sha mimi la zu@@ lee . P@@ ine mbagenev ve pase u mtsera u ve zough a mi sha u hingir kwagh u Yehova la ( b ) Yakobu yange wa kwagh ér nyi , man er nan ve yange gba u una wa kwagh nahana ? Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev mbagenev je kpa kaa ér ior mba ken u@@ kwaghaôndo vev mba yaven . Man hanma or yange nan er tom ne sha ishimat@@ seen . Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati yange tema tor u Yuda ken derianyom u sha pue C.S.@@ Y . la . Anmgbian u kwase la gema kaa ér , “ Ngu di orumace u y@@ in@@ an tsô . ” Kanyi se hen sha kwagh u apostoli Paulu yange ôr sha kwagh u iv@@ es@@ egh laa ? 1 : 3 ; Tit@@ u 1 : 5 ) Yange una za ken tar u Ish@@ pania er wa ishima nahan la kpa se fa ga . — Rom . Jigh@@ ilii yô , mbayev mba kiriki mba ka i er ve batisema la je kpa ka ve vande tseghan ayol a ve hen Yehova cii ve i er ve ye , ka ve er nahan sha u i doo mbamaren vev a ve ga . K@@ era ga je kpa , Bibilo kaa ér Mbakristu mba ken B@@ er@@ ea mbara “ hemba ior i T@@ esalonika inja i mimi . . . ve lu timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange . ” ( Mbaromanu 12 : ​ 1 , 2 , N@@ W ) Ú eren nahan cii yô , ts@@ o@@ gh@@ ol ishima de aeren aa á bende sha kwagh u mba@@ im@@ ev la cii . “ S@@ use Nen Wan Z@@ wa ” Zum u mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda pine un ér a̱ er ivande vea nenge la kpa , á venda u eren ivande ér ve̱ nenge , ve̱ na un icivir . T@@ O@@ M u he ngu sa@@ gher gumor ugen ke ’ iyol . kp@@ er u kp@@ el@@ an a kp@@ ela la ? 3 , 4 . ( a ) Mose yange lu cian sha ci u nyi ? Ka ic@@ in@@ tan i sha shighe vough i nyi i lu ken u@@ washika mba Paulu yange nger hen Mbat@@ esalonika laa ? “ TER eren perapera sha igbenda Na cii . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 17 . Shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira bee la , m hingir kwase u wasen mbat@@ wer@@ ev tom . Kpa A kaa er : Kpa jim yô , i saan mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la , iyol . ” — Luka 11 : 27 , 28 . Yosev nenge tom u injaa u maren wan u Aôndo u i na Maria la ér ka tom u i@@ civirigh kpen kpen . Ior ka ve va ker sha u va henen kwagh u gomoti u he u a lu van la . Er mba@@ wan@@ ndor a ve doo ve ishima shi jijingi u Aôndo lu hemen ve yô , as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban lu eren tom u pasen kwagh u Tartor , shin er ve lu tagher a mbamtaver nahan kpaa . Ngeren ne tese se er Yehova a lu ijiir i teman i hemban doon , i ior nav yô . Kwa@@ se@@ shiada ugen u lu u@@ ange yô ôr kwagh u mbatamen mba yange ve za un inya nahan wener : “ Shighe u yange ve va hen ga@@ mbe wam ken vegher u i veren mbau@@ angev mba i hembe tu@@ men ve iyol la yô , yange m fa hen shighe la je mer nyityô kwagh i i̱ mase eren cii kpa , me fatyô u wan ishima a mi . Er nan i gbe u se de ser mbagenev ve na se ishim@@ avi@@ h@@ in ga ? I lu nôngon ityav hen shighe ne , man m lu a awashima u wu@@ an or môm ga . 10 : 36 . Lu Anmgbian Mark S@@ an@@ der@@ son , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la yange na kwaghôron u ku@@ ugh , u Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce la ken Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , sha iyange i Sat@@ i , Ma@@ ac@@ i 22 , 20@@ 14 ye . Er mba ve m@@ ish@@ in an@@ iky@@ und@@ anev mngerem sha at@@ su@@ l shin ve kighir ikpelaior i ve lu a tese i Ruamabera ga u eren batisema ve eren nahan , Mbashiada mba Yehova yô , mayange je , mba a kighir or môm a batisema u eren ga . 16 :⁠ 3 ) Nenge er kwagh ne yange una doo Timoteu sha wono ! TER mgb@@ ough a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man mhôônom ma zungwen kpaa , ishima vihin Un fe@@ fa ga , erdoo Na ngee wuee . Kwagh@@ wan u Mar@@ gar@@ et ne yange wasem u wan ishima a atsan a taver kpishi . “ Kwaghôron u TER wase ” taver se ishima kwa kimbir ki kimbir ér se hen shi se er sha m@@ tese u akaawan la . M@@ saanyol u yange se lu a mi ken ivese yase la kera ngu gaa ? ’ Yange k@@ an@@ shio u wan iy@@ av sha gba@@ aôndo , sha ci u sa@@ gh na k@@ ondo aan a m@@ ny@@ an@@ de@@ m ma nomso@@ or ka ma kar ma nyôr ve , ma za ji@@ re wan la . Shin er gba u a za a za a anmgbian u kwase la iy@@ ou@@ ci nahan kpa , d@@ as@@ enda er or u ta num sha a na la kwagh ga . Ashighe kpishi yange i gba u se h@@ ungwa se tu@@ ur mat@@ o shin mngerem ma gban anu anu , ashighe agen se gba je kpaa . Ka sha ityôkyaa ne ve Yesu taver mbadondon un ishima ér ve eren msen hen Aôndo ve s@@ ônon ér : “ De se an@@ z@@ ô ase di er se kpaa se de@@ en mba ve gbe an@@ z@@ ô hen vese la nahan ” ye . ( Mat . Apostoli Paulu yange kaa a Mbag@@ rika mba fan takerada ér : ‘ Ka sha or môm je man Aôndo er akuraior cii ’ ye 1 : 22 ) Nyian ne , mba ve lu iyôngo igen la mba môm ken “ akaa cii ” a Yehova a we sha ikyev i hemen u wan na Yesu la . Ken ityar kpishi , ka i er kwagh a kasev nena ? “ Mbah@@ endan kwagh ” a vese kua tom wase man loho wase je kpa , doo u se ‘ waan ishima ’ a ve shi se eren kwagh a ve “ sha ishima i legh legh . ” ( 2 Tim . Cii man se hingir Mbakristu sha hiihii la , yange se gema ishima shi se de asorabo a ase . Nahan kpa , m@@ ge@@ m@@ shima ka kwagh u i gbe u se tese icin i môm tseegh ga yô . Bar@@ n@@ ab@@ a soo ér anmgbian na a za a ve ityô , kpa Paulu nyôr ityough ga sha ci u Marku yange vande undun ve ken zende hide yem . M yam ya ugen u lun a iyou i an@@ umb@@ egh i karen iyol ker , shi i haa ikyav mbi an@@ umb@@ egh ker mbi hemban doon cii . U tesen ikyav yô , nenge kwagh u i er ken Mbaefese ityough 5 ne . Man aluer Orkristu za iky@@ ura ken tom u nan shin nan ngu a aan a tom kpishi yô , gba u nana hemba veren ishima cii . Kape u pasen mbagenev jighjigh wou u nan kpa i lu je la . Apostoli Paulu yange pase kwagh ne wang shighe u lu lamen a non@@ go@@ ior ugen u u kohol hen A@@ re@@ op@@ ag@@ u la . Nahan yô , m@@ gem u Bibilo u i yer ér To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion la gema ivur ne jighilii nahan ér : “ De maan ya wou shi ts@@ eren tsombor ga zan zan iy@@ i@@ av you mb@@ ia vi@@ a , shi u fatyô u zuan a kwagh u kuren u@@ gb@@ ayol ou ve . ” Bibilo na mlumun wang ér : “ Gadia Aôndo ngu môm tsô , Or@@ him@@ en u her atô u Aôndo a ior kpaa ngu môm , ka or , ka Kristu Yesu . ” — 1 Timoteu 2 : 5 . Ishim@@ a@@ verenkeghen kor mhen wase kpaa . Mbahemenev mba Shin T@@ ine mban ka ve tsua mbacivir Yehova mba vi@@ an ts@@ or ts@@ or ér ve er tom ken u@@ bran@@ ci mba ve nengen sha atôônanongo a a hembe iyenge 9@@ 8@@ ,000 sha tar jimin cii la . K@@ era kpa , anyom umiliôn imôngo cii man Yesu va shin tar la , a er tom vea Aôndo er “ or u fan tom nahan . ” ( Anz . 13 : 20 ) U yange imba kwagh ne u eren nena ? Bibilo pase er Yehova kpa ishima i lu un ker sha kwagh u afer@@ akaa a a lu zan hemen shin tar nyian la . Ka nyi ia wase se u lun a ieren i tesen ser se hemba nd@@ ahar laa ? A mase fan e̱r nom na U@@ ria , lu k@@ asen ityav ke ’ R@@ ab@@ a , gar ugen u Mba@@ am@@ on yô . Daniel nenge a iy@@ ô@@ gh , hii shin ah@@ a@@ mb@@ e@@ angahar zan zan nyôr shin ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar man ah@@ ô@@ angahar . Kpa kwagh la tagher up@@ ania mban ga , ve za hemen a tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la . • Ka ityesen i nyi yange Wan@@ akiriki ne ngohol hen Yehov@@ aa ? Kwagh ne una wase u ken hanma mlu u u nyer ker cii . 4 : 4 — Er nan i doo u se “ umbur atindiakaa . . . a Mose ” laa ? Sha ci u , cii ve ate@@ jir la a mase kuren ijir ne yô , yange ôr kwagh u a@@ jir agen an@@ igh@@ eni a yange i vande kuren nan Mbashiada mba Yehova ish@@ ô yô , shi a ter kwagh u a@@ jir agen a Mbashiada mba Yehova vande hemban ken mba@@ ate@@ jir mba tamen mba ken tar u Ar@@ g@@ ent@@ ina man C@@ an@@ ada man J@@ ap@@ an man Rus@@ sia man S@@ outh A@@ fri@@ ca man Ish@@ pania man United Kingdom kua tar u Amerika yô . Aôndo u@@ hemban@@ agee ngu a akaa a dedoo a á ver sha ci u uumace mba nan jighjigh yô . Í nger k@@ er@@ egh ér , yange tor ugen s@@ ù@@ è u̱ wu@@ an mba@@ fankwagh nav sha er ve fatyô u ôron un m@@ ny@@ am ma tsu@@ men ma yange ma ci@@ er un la shi pasen un inja i ma ga yum yô . 8 : 35 . Ng@@ ôm shi za a mo hen man@@ ij@@ a u hen iji@@ ir@@ tom na , sha u or shon a p@@ ase@@ m er u@@ kwaghaôndo cii ve lu ib@@ u@@ me@@ kwagh yô . Ka akaaôron a profeti agen a nyi Aôndo yange na i nger ken Bibilo ? Nahan kpa , anmgbian wase môm nan saa ku ga , shin er ve kpishi akaa saa ve cica cii nahan kpaa . 19 Kp@@ orom hen Aôndo — Or@@ gban u a K@@ om I@@ civir Yô Er nan ve se fe ser shighe u Yesu lu pasen kwagh la yange fa shighe u lu ker la wang - na ? A fa di tsô ér kwagh u Aôndo a t@@ ende zwa ér una er yô , una er , ka nahan man a zua a iveren kpishi ye . Nahan a fatyô u kaan ér mban lu anmgbianev mba Iserael . Kwagh ne kpiligh un iyol , nahan a wa pan@@ den u hendan a mo . Man ka kwagh u Yehova er vough je la ! Kwagh ngu nahan sha ci u nyi ? 7 , 8 . ( a ) P@@ ase tom u Mbakristu ve lu a ian i eren nyian la . ( b ) Aluer Yehova tese se kwagh u se er yô , doo u se er nena ? Kwagh ne tese ér aluer se er tom u pasen kwagh sha gbashima yô , kwagh u dedoo una due ker . Kp@@ ishi ken akaa a yange ve na a jighjigh la cii lu a ken m@@ tsu@@ m , shi yange kaa a na ér gba u una gema jighjigh u nan na la , aluer ka u una civir Aôndo sha ishima i Aôndo — “ ken jijingi kua ken mimi ” yô . Aluer se mba henen kwagh hanma shighe ga yô se fatyô u kaven Mkaanem ma Aôndo tsema tsema ga . 17 : 9 , 10 ) Yehova karen ishima yase i iyolough , i ka i ta k@@ we ken anyom 70 shin 8@@ 0 i kuma kwa b@@ iliôn utar la ve , a “ te@@ v ishima ” yase ga . Doo u Se H@@ id@@ en a Iyol Y@@ ase I@@ jime Paulu nger ér ‘ ishima i taver ne mk@@ om , ’ mk@@ om di gem ne ishimaverenkeghen , “ man ishimaverenkeghen la yô , i ve ah@@ enge ga . ” ( b ) Yesu yange tese ér un ngu Or@@ kuran ilev u Dedoo nena ? M@@ k@@ ur u kwaghôron u profeti u Yeremia yange ôr sha Yerusalem man Yuda la tese ér Yehova ka Or@@ kur@@ an@@ shighe u He@@ mban nena ? 2 : 15 ; 3 : 6 . Nahan kpa , Yesu Kristu man apostoli Peteru ôr kwagh u yange er sha “ ayange a Noa ” man “ a Lo@@ ti ” la . Aluer se soo u tesen anmgbianev asev dooshima er Aôndo nahan yô , gba kpee u se eren a ve nena ? Or ka nana eren ityom i nan ga yô , kwagh a due ker u vihin , ka a lu ityom i kiriki je kpaa . Ka ashighe cii á lu@@ ̱ se inja er se kuma u lun mbat@@ esen ga . 3 : 7 , 8 . Ka sha igbenda i nyi nahan i gbe u se eren erdoo a mbag@@ en@@ eve ? Er se fe ser mcivir u mimi una hemba keng yô , doo u se pine ayol a ase ser nyi ? Hegen , de se nenge kwagh u yange er U@@ ria , profeti u Yehova ugen u er kwagh kposo a Yeremia yô . ( Mpa . 7 : 4 - 8 ) Kpa , mba 14@@ 4,000 mbara cii ka Mbaiserael shin Mbayuda mba sha mar@@ am@@ ii ? 5 : 22 , 23 ) A wa ishima a am@@ een , a se fatyô u kaan ser a hemba taver a am@@ een a yange vande tagher a mi ve nôngo gb@@ ev la . ( Ôr . ) Ior kpishi nyian kav er yange hii ve i wa tindi sha kwagh u mo@@ u u k@@ wer man u tan an@@ z@@ ôr sha az@@ ongo a iky@@ ondo la ga . ( Ôr Yesaia 11 : 2 , 3 . ) Tsô e̱r ônov mba Iserael mba k@@ ér gbenda yemen ke ’ Tar u Ity@@ endezwa la yô , Yehova kohol ve imôngo he ’ U@@ wo u S@@ en@@ ai . ( b ) Shighe u se lu yan ican yô , doo u se lu a vangertiôr ser nyi ? Mbamaren ou za hemen u wan we ikyo , ve lu ngô u man ter u . Shighe a karen yô , iniôngon you la ia due ken igbar . ” Ve kpishi yange ve yar tom a iyua i môm shin u@@ iyua atô kposo kposo mba ken jijingi mba i na ve sha ivande la , inja er u lamen ken ijô kposo kposo nahan . Davidi yange tindi ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaiserael ér a za tim gar u Mba@@ am@@ on u tamen u i yilan ér R@@ ab@@ a la . Mba@@ ôron Bibilo fa er isharen i uumace ve lu a mi i civir or la i lu kwagh u sha i@@ gbe@@ tar je yô . Aluer ú er nahan yô , ú yima iyol you kua shi mba ve lu ungwan we la kpaa . ” — 1 Timoteu 4 : 16 . S@@ E K@@ A@@ V N@@ EN A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Hanma wase nana pine iyol i nan ér , ‘ Ior mba keren m@@ sur@@ shima hen a mo shighe u ve tagher a zayol kpa ? ’ Ikyav igen yô , ka u sôron Iyou i Tartor yase . N@@ ga wasen mo u zuan a mtsera u hemban cii ken kwaghhenen wam . ” Nahan cii kpa , sha kwagh u hem@@ en@@ tor la yô , gba kpee u se ta ikyaa a Yehova . Bibilo pase ér yange i tim Yerusalem anyom 70 ken ijime cii man Mbayuda mba ve yem sh@@ ir la ve va mase hiden ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la ye . Hen ase sha ikyav i G@@ wen , u yange civir Yehova sha jighjigh hemba anyom 50 zan zan va kar kpen ken inyom i 200@@ 2 la . Yesu yange kaa a A@@ nan@@ ia ér Saulu una pase kwagh na “ sha ishigh ki atô@@ at@@ yev man u@@ tor kua Mbaiserael kpaa . ” ( Yesaia 7 : 14 ; 5@@ 3 : 3 , 9 , 12 ) Bibilo shi i ôr kwagh hemba anyom 5@@ 00 ken ijime ér una nyôr ken Yerusalem sha j@@ aki man shi a tee un sha a@@ gb@@ enger az@@ ur@@ fa 30 . Ka keng , kwagh ma a hembe gban un a ior mba ve lu a ungwa “ Loho u Dedoo u tartor ” ga , la . Mbat@@ amen ve̱ nenge sha amba a mzeyol la fese sha u kuran mzough u dedoo u tiônnongo la . Sha nahan yô , ve ver ishima ér shighe u Yesu una hide u va hemen tar ne la , vea nenge a na kpôô kpôô . ( Mbakolose 3 : 18 - 21 ) Kpa ve cii mba gbe uwer sha tom u hange hange man u injaa u kwaghpasen ne ga . Mba@@ ats@@ ator yange ve de ish@@ ar shi ve gba ishe ga , yange or a tôô tor@@ o môm tseegh kpa nan yam mba@@ ats@@ ator uhar . ( Ho@@ sea 2 : 2 , 5 ) “ Nahan ” Yehova kaa ér : “ Me y@@ ua gbenda wou sha us@@ aa , Me maa kpe@@ kpe u yangen un sha u a̱ de kera zough a igbenda na ga yô . Gba u se na Yehova ibo sha mbamzeyol mba uumace ve lu tagher a mi ne ga sha ci u nyi ? Kpa hanma or nana lu sha nongo u nan . ( Genese 3 : 23 , 24 ) Shi yange fa er Aôndo a we ishima ér ônov mba Adam ve iv tar shi ve gema u cii u hingir er Paradi@@ so u hiihii la nahan yô . Mba@@ yev mba yange vea lu kposo cii yô , i soo kwagh ve ga , nahan m soo mer imba kwagh la i erem ga . ” ▪ Ka a nenge ér una k@@ an@@ shio u kuran atindiakaa a Mbakristu ve kor laa ? Sha nahan yô , se nenge ser hemba doon u se sôn Aôndo a wase se se fa er i hii ve uumace ve lu yan ican la tseegh tsô ga kpa , shi a bee a mbamzeyol mba shon ga z@@ ee ? Kanyi Eliya yange sôn kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati la , man a na un nyi ib@@ um@@ un@@ u ? Paulu yange tese ér un k@@ é@@ nd@@ è a iyol na sha ga nena ? ( Yeremia 35 : 1 - 19 ; 39 : 15 - 18 ; 43 : 4 - 7 ; 45 : 1 - 5 ) Kape kwagh u Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mba ken derianyom u hiihii la kpa lu la . Ve wa ikyo a kwaghwan u Paulu , gadia e̱r ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma kase Yerusalem ke ’ inyom i 6@@ 6 S.@@ W . maa shi hide ijime a ityôkyaa shio yô , Mbakristu mbara wa ikyo a ic@@ in@@ tan i Yesu ta ér ve̱ yevese la a ishima i môm je . Kwagh u Mbashiada ve henen ken iniongo i Kristu ve i i hembe iyenge 10@@ 7@@ ,000 sha tar la ngu môm tsô , nahan kwagh ne ngu a seer wasen ve u lun ken mzough . Kanyi ia wase se u gban a@@ yem la kuren doo doo ? ( Ôr Yosua 1 : 8 . ) A b@@ unde kera kera kpa Yesu lam zwa môm ken “ ijô i ior ” lamen sha shighe u lu shin tar la . T@@ sen@@ gaôron Akaa a ken H@@ em@@ ene ? ( Yobu 32 : 7 ) Apostoli Paulu kpa yange wa kasev mba ken Kristu mba ve tse ken mimi la kwagh kaa ér ve̱ taver mbagenev asema sha kwaghôron man ieren ve . Yakobu nger kwagh sha aeren a a kaha kposo a kwaghfan u Aôndo la wanger wanger . R@@ ay man E@@ s@@ ther kua mbayev vev cii va hingir u fan mimi shi ve hingir ior mba hiihii mba ken T@@ i@@ ônnongo u N@@ ar@@ ran@@ d@@ era la . A been yô , i wa uwegh shin takerada u iv@@ es@@ egh kpôô kpôô . Shi a kaa ér : “ Ka mea vande henen sha kwagh ve zu@@ lee yô , i hemba lun mo z@@ ange u taver ve ishima sha gbenda u a wase ve yô . ” • Se kuren u@@ gb@@ ayol mba icombor yase , mba sha iyol man mba ken jijingi man mba ken ishima kpaa . — 1 Tim . Ken inyom i 19@@ 7@@ 9 la , m hii tom ugen u ngeren ati a ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu man inja i a . 40 : 5 ; S@@ ek . Davidi u yange nger pasalmi ne la , lu or@@ kur@@ an@@ ilev shighe u lu iyev la . Yô , ior cii ve̱ kange ishima u lun ke ’ iwanger i Yehova la her . Kpa Aôndo U@@ hemban@@ agee nenge Eliya kposo . Aluer ka nahan yô , ve lu sen@@ gen a s@@ enge ér ve mba geman asema . M@@ hembe u Yehova G@@ ande u K@@ aven , 2 / 1 Nahan ken masejime yô , imoshima i nan ia gba zan nan iyol sha ci u nan we ikyo sha kwaghwan u ken ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ga yô . ( Mat . Heela tseegh ga , ka sha ikyev i ma ort@@ yom se ongo imo i Yehova ga kpa gema ka ken Bibilo se ongo ye , hemban je yô ngeren mba I@@ vangeli , mba ve er kwagh u atesen a Yesu man tom na u pasen kwagh sha gbenda u doon tsung la . Gbenda u Jijingi u Yehova A Ne Se K@@ om La Er nan ve i doo u se er as@@ enge a mbamsen asev ga , man ka ieren i nyi nahan i doo u se lu a mi ga ? ( Aerenakaa 17 : 24 - 30 ) Satan shi soo wener ior ve na jighjigh ér m@@ zende u z@@ endan akaa a ken jijingi ityô la ka shighe u vihin gbilin gbilin . Yange a lu mbacivir Aôndo mbagenev inja er a ungwa mbamsen vev ga yô , ishima i za ve iyol . Er nan ve i doo u iky@@ ar@@ yan yase a Yehova ia gba se ishima ? Gbenda u vesen môm u se fatyô u hemen sha u nan ior cii icivir ken tiônnongo yô kanyi ? Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara man ak@@ ar a ve cii mba koson inyaregh ki ve lu a mi ken jijingi kpishi la ken a@@ kpa ve tseegh ga . ( Luka 1 : 1 – 9 : 6@@ 2 ) Shi yange m nôngo mer me er ivese vea iky@@ ar@@ em la sha tindi , kpa venda ér una er nahan ga . Kanyi ngi i mgbegha se u nan ayol a ase ? Tom u An@@ dre@@ w doo un ishima kpishi , kpa a undu u . Hi@@ ihii yô , Kristu u a lu Ter la , na mbahenen nav mba i shigh ve mkurem la kwagh u a nenge ér ka kwagh u injaa tsung yô , ka tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen je la . Yeremia yô , kwagh na lu kposo . Yange i dugh un ken tiônnongo anyom kar kpishi cii ve i mase hiden a na ye . Aluer se tagher a ma mzeyol ken uma je kpa , doo u se de ser a na se ishim@@ any@@ ian ga . ( Duteronomi 32 : 45 - 47 ) U ma a ôron Bibilo sha kô@@ m@@ pu@@ ta shin sha ma ngeren ugen yô , ka a kôr í sha ave a na a ôron ye . A lu eren mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la sha iyange i A@@ ip@@ or 14 , 20@@ 14 , sha iy@@ ange@@ mir@@ en . W@@ er@@ ayange ne zua vea wer@@ ayange u i eren P@@ ase@@ ka la . 21 : 8 , 9 ; 38 : 19 . A kaa ér : “ [ Aôndo ] ngu pasen ior sha hanma ijiir cii er ve̱ gema ishima , gadia A ver iyange i Una ôr tar cii ijir sha mimi , sha Or u A ver nan yô ; sha kwagh ne yô , A na ior cii ikyav i mimi sha mnder u A nder Un shin mbakp@@ enev la . ” — Aer . Mba a va nder ve mbara cii vea pase se ér hii hen shighe u ve kpe la zan zan va ar hen shighe u i nder ve la , ve fa kwagh môm môm ga ; yange a er ma iniongo sha ku ve kpa ve fa ga . 1 , 2 . ( a ) M@@ lu u tar ne ngu nena , man ka sha ci u nyi ? Kwase ne kaa ér : “ K@@ wa u hiihii u m za mkombo u Mbashiada mba Yehova la , m nenge gumor ugen u wu@@ h@@ a iyol tsembelee yô , tema lu lamen a kwase ugen u ken ag@@ ar . Tindi u Yehova na Mbaiserael la tese kwagh ugen u upristi eren hen icighan@@ jiir na sha er una lumun msen ve yô . 12 : 11 . 15 : 8 — Mimi je mngerem ma “ kô@@ r@@ ough ” ma shin Zege@@ mnger u Nyian mara yange ma kundu ma gba a@@ kpo@@ o ? “ E@@ mber kwase wou u sha u@@ ye la : Inja na nan man u gbe ken imeen i kwase u@@ gen@@ e , wan wa@@ ma ? ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 5 : 18 , 20 . Mb@@ i gema mlu u uumace , mbi va a i@@ aven i he . ” Ôr kwagh u a tese er mimi u ken Bibilo ka a hingir u doon ior tsung yô . ( b ) I wa iky@@ aior kwagh ér ve er nyi ? Kpa ne yô , á yila ne er upristi mba TER . ” — Y@@ E@@ S . Er Ifa lu hemban kenger sha kon la yô , u lu hemban s@@ aren un cii . Kpa hii nan ve yange i va kôron ga@@ mbe ken iy@@ ou@@ cii ? ( Tit@@ u 1 : 15 ) Paulu yange lu kaan ér Orkristu u nan lu a aeren a wang yô akaa cii nga wang sha ishigh ki nan ga shi nan lumun a akaa cii ga . ( b ) Sha kwagh u ityom i yange i tindi mbaapostoli la yô , kanyi yange i hemba veren ishima ér i̱ ere ? W@@ ea kaa nyi sha kwagh ne kpa , de se time sha atô@@ akyaa atar a a ne ve se fe ser ica a gba ga tsô a gema eren ishima i Aôndo shin tar la . Ka kwagh u Yesu yange er zum u a nenge a kwase ugen ken Sam@@ aria u za mngerem ma k@@ esen hen ij@@ ôr igen je la . ( Yoh . Jigh@@ ilii yô , yange lu a “ ape suur ityough ga . ” U tesen ikyav yô , or@@ ngeren I@@ vangeli Luka pase ér , “ gba kpiligh ” ior mba ken gar u N@@ as@@ are@@ ti , ape Yesu vese la “ iyol sha akaaôron a dedoo a a dugh ken zwa Na ” la . Y@@ a@@ be@@ shi lu or u eren msen kpoghuloo . ( Anzaakaa 4 : 18 ) I@@ wanger i Yehova a lu seer tan ior nav ne ngi wanger gbenda ve . Vea kôr cio u p@@ aven mimi a ic@@ ugh , shin kwagh u dedoo a kwagh u bo ga . ( Yakobu 1 : 19 ) Ka a bee or inja er ikyar i nan kav er ishima i lu nan ker sha mzeyol u a lu inya la ga nahan , i vihi nan je i zua ga . Kpa kanyi se er ve se ya ikyar i dedoo a mba ve lu ken tiônnongo a vese her laa ? M@@ zough ve ne na yô doo Yehova a ve nahan a lumun ve . Ken gar u T@@ or@@ on@@ to , tar u K@@ an@@ ada di ka ijô 1@@ 25 i lamen ker ye ; gar u L@@ on@@ don ken tar u I@@ ng@@ i@@ la kpa ngu a ijô i akuraior kposo kposo hemba 3@@ 00 ! Yange ka shin kasua uhar u una hii ôron Bibilo ken tiônnongo yô , m pine un sha u me fa una wa iyol yô . ( Yesaia 5@@ 4 : 17 ) M@@ su@@ r u i su@@ r se ishima sha kwagh ne la na se ishimataver je zua ga ! Nahan kpa , aluer Orkristu nôngo kwagh kpishi sha er nana kura ivaa i nan , kpa or u nan ne jighjigh ga la lumun u zan hemen a ivese la ga yô , Orkristu la nana de nengen ér nan ngu a ibo ga . Loho u Tartor ne nyôr tar u C@@ ub@@ a ken inyom i 19@@ 10 la , shi Anmgbian Rus@@ sel@@ l kpa yange za sôr tar la ken inyom i 19@@ 13 la . ( Daniel 12 : 13 ) Yesu yange kaa a Mb@@ as@@ adu@@ shi , mbahemenev mba Mbayuda mba ve ny@@ iman ityendezwa i sha kwagh u mnder u shin ku la ér : “ Ne tsu@@ me er ne fe icighan@@ ruamabera man agee a Aôndo kpaa ga yô . ” “ Na@@ mba u Or ” Kanyi ve er sha er vea fatyô u henen Bibilo hen ts@@ omb@@ or@@ o ? Yange wa mbahenen nav kwagh ér : “ K@@ ur@@ an nen . . . sha er né kuma u waren akaa a á va er la cii , man né tile sha ishigh ki Wan u or yô . ” M@@ tim , mtim , Me tim un kera ; kwagh ne kpaa una kera va ga , zan zan un u i lu kwagh na jim , una kar van , u Me na un yô . ” Se vande t@@ eren ag@@ ir@@ gi@@ ado@@ go man um@@ ato kua ag@@ ir@@ gi@@ ap@@ ur@@ ugh . Nahan kpa , shi se er tom a ak@@ e@@ ke a nahan a n@@ aha man ak@@ e@@ ke a gb@@ eren kwagh man mba@@ an@@ ar mba ngeren kwagh@@ ngeren u mba@@ ap@@ ir@@ ashe man tele@@ ger@@ am man u@@ tele@@ f@@ on man ufoto mba tôôn man mba@@ an@@ ar mba kuran iliam kua u@@ vi@@ di@@ o man re@@ di@@ o man tele@@ v@@ ishen man us@@ ene@@ ma man u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta kua In@@ tan@@ et kpaa . L@@ am a icombor ne . 15 : 30 ; K@@ ol . 4 : 12 ) Er se lu nôngon a mbamzeyol mba uma shi nôngon kpoghuloo ser se su@@ r mbagenev ishima la , se kpa se lu a vangertiôr er Or@@ pasalmi nahan , yange wa icam ér : “ H@@ aa akaa a zan we iyol cii sha TER , tsô Una taver we ; Una lumun er i̱ t@@ enger a mbap@@ er@@ apera mayange ga . ” ( Ps . T@@ aver or u ú henen Bibilo a nan la ishima nana sôn Yehova kwaghfan sha er nana kav Mkaanem nam shi nana kôr cio u eren sha kwagh u nan lu henen la kpaa yô . Ken kwagh@@ al@@ ôm u Mbag@@ rika yô , Se@@ use lu tor u mba@@ aôndo , shi ior fa er wan na u nomso u i yilan un ér H@@ er@@ e@@ me la di fa kwaghôron kpishi yô . Ka hanma nongo yange u tsuan akaa sha ci u atôônanongo ken derianyom u hiihii laa , man kwagh la bende a atôônanongo nena ? Yesu ôr kwagh u “ iyôngo igen ” i ia lu “ iky@@ um ” i môm a mbadondon mba i shigh ve mkurem , ve lu “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la . Kpa jighilii yô , doo u se umbur ser tom wase u pasen kwagh ken igbar la man u pasen kwagh shighe u ian i dugh cii la ka “ nagh ku iwuese , ” ku ku lu vegher u mcivir wase yô , nahan gba u se naan ku sha gbenda u u hembe doon cii yô . Icighan Jijingi Ne Se T@@ ahav Mb@@ u H@@ endan a I@@ me@@ en Nahan kpa , a kaa ér : “ M tsua u civir Yehova , nahan a lu nyi kwagh je ia er kpa , me za hemen u ungwan imo na . ” — Ekesodu 21 : 22 , 23 . Mbaiserael yange ve war sha ci u ve er hanma kwagh u Yehova kaa ér ve er cii 11 , 12 . ( a ) Ru@@ tu yange er erdoo a Na@@ omi nena ? Bibilo tese ér Aôndo nengen ican i se ye la shi ye ican a vese imôngo , man ngu a tahav kpishi . “ K@@ enger sha tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la . ” — Y@@ A@@ K . Maa “ A ku@@ ve ve , shi A p@@ enda ve ave sha it@@ you kpaa , A ver ve doo doo . ” Se tese ikyav sha tar u C@@ ent@@ r@@ al A@@ fri@@ can R@@ ep@@ ub@@ lic er mbam@@ ishen ve lu zuan a averen ken tom ve yô . ( Aerenakaa 13 : 48 ) Ka ior mba hiden a ayol a ve ijime mba ve lu sha hanma ian tom ken tar , mba ve bugh asema ve sha u ngohol loho u mimi ne yô . Yobu yange ya ican tsung je yô tôô wener uma ngu inja er ka tom u sha ican nahan . Er m er tom shin Betel kuma anyom any@@ ighe nahan kpa , m wa ishima u undu tom u Betel ga . Vea fatyô u pinen mbayev aluer vea zua a atô@@ akaa a injaa ken mkombo yô , shi vea fatyô u pinen ve atô@@ akaa a a hembe doon ve ishima shi vea fatyô u yaren tom a mi yô . David S@@ inc@@ la@@ ir ‘ I@@ ̱ wuese Aôndo , Ter u Ter wase Yesu Kristu u A ver se sha hanma iveren i dedoo i ken jijingi sha ajiir a Sha ken Kristu . Aluer u dondo igbenda i Yesu yange tesen ior la yô , u lu eren kwagh sha kwaghwan u apostoli Paulu ne . Yange kaa ér : “ Z@@ enden nen sha kwaghfan hen mba ve lu ken won la , man wa nen ian yen ikyo . Mba@@ beenyol mba ainge vea dondo ieren i Samuel , i eren msen sha ci u mbagenev la nena ? • Ior kposo kposo vea ban a iyol kôron tsaha Bibilo ta icin ken ityakerada i Aôndo a ne i nger la sha kwagh u m@@ vende u vendan mimi u lu ica a gba ga tsô una va sha u va hông@@ or nongo u Kristu la . 19@@ 50 19@@ 70 199@@ 0 200@@ 9 Apostoli Paulu ta icin ér : “ Nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga , kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . ” Nenge ikyav ken ivese , ka mk@@ egh u keghen iyol sha u wan orgen ikyo la a ve a bem man mlu u zwa môm man msaanyol ye , ka lu u gban di zan iyol shin h@@ ul@@ en ian i orgen nan lu a mi la kera kua mbamlu mba mbagenev la ga . Sha kpôô yô , msen u or er ken ishima ti@@ ôn@@ ôô je kpa ngu a inja kpishi . Yange á lu num - kp@@ ugh u vesen je yange una lu zum u ior udubu imôngo lu yemen hen ity@@ ung@@ um@@ nger shin at@@ u@@ ngu a mnger a ken Yerusalem man uiky@@ asen nav sha u i̱ za er ve batisema ken iti i Yesu , un u yange i vande man@@ den un inja er ka if@@ er@@ or ayange vande karen kuman 50 la ye ! — Aerenakaa 2 : 41 . Mba@@ civir Aôndo nyian kpishi mba gb@@ i@@ di ve shin mba wu@@ h@@ u ve sha ci u tom ve u pasen kwagh ga . A pase er ishima yange i lu un ker a mbadondon Kristu la , ér : “ Ishima vi@@ him a ve je gande . ” ( Aer . Saan se iyol er se kpa se lu a ci ken tom shon , se lu eren tom u ikp@@ ur pania hegen nahan . Ngu a yar tom a atindi na a vough man akaawan a na a tsen@@ g la u hemen se sha dooshima , kua imoshima yase i tsaase la . — 2 Samuel 22 : 31 ; Mbaromanu 2 : 14 , 15 . Ka inja er Yehova yange tôv ishima i Ab@@ iya zan zan mase zuan a kwagh u dedoo ken a na nahan . S@@ ar se u mba ve ze mbamkombo asev sha kwa u hiihii la ve er nena ? Kpa or u nan lu a icivir i hemban sha won cii yô , ka u Aôndo a tindi nan ér nana za wase ior ve h@@ ime iy@@ ongo a Un u a gbe ve la . Doo u se ker ah@@ ab@@ a er lu Gi@@ di@@ on ken ishima la ga . Peteru wa se kwagh kaa ér : “ A@@ tu@@ mba a man a mimi a sha kwaghôron u Aôndo la a̱ sar ne tsung er ani@@ k@@ und@@ anev mba for@@ o@@ to@@ to nahan , sha er né vese sha mi u zan ken myom yô . ” “ Ka an wen je sha ishima i nyian i nan la , nana fatyô u seer ish@@ i@@ va i môm sha ity@@ aven i nan ase ? ” Ity@@ ough ki sha 7 ki kwaghôron u profeti u Daniel u doon ungwan ne shi va a vese sha shighe u mkur ne . Tar wase ne ngu kposo a akaa agen a Aôndo a gbe la cii . Kpa , kpishi ken Mb@@ al@@ ev@@ i venda Yesu vough er uter vev mbat@@ sev mba taver ityough mbara nahan . Ter u He@@ mban Do@@ on Cii , 1 / 0@@ 8 Iyange igen yô , m kav mer gum@@ kwase u m keren yô lu yaven a ijende yam i s@@ ôngo s@@ ôngo . Yesu yange taver mba ve suur sha Aôndo a ishima i môm la asema nena ? Iky@@ um@@ hi@@ ange i 12 : Nenge ngeren u ken Iyoukura ne , u a lu a itinekwagh ér “ Nenge , Me Lu@@ un a V@@ en A@@ yange A@@ yange ” la , peeji 10 - 12 , ikyum@@ hi@@ ange 5 - 8 . u Fe@@ be@@ war@@ i 8 , 200@@ 2 , peeji 10 la . Ngu ken a@@ kwa@@ ti u a lu a itinekwagh ér , “ D@@ iv@@ or@@ ce and Se@@ par@@ ation ” ( I@@ v@@ a@@ ap@@ aven man u undun ivaa ) la . • Ka sha igbenda ihi@@ ar i nyi nahan se fatyô u kaven kwagh u i er ken Mbaheberu 4 : 12 laa ? 12 : 25 ) U ngu a imba ieren ne kpa ? 5 : 8 , 9 ) Shi ijiir yase i sha In@@ tan@@ et ne ka iky@@ agh ki tom@@ ough ki vesen ki pasen kwagh a mi , ki ki lu wasen ior u zuan a loho u dedoo ken ityar i i ci@@ r tom wase shin i we at@@ ab@@ am sha u la yô . M@@ lu u W@@ ang La — Inja Na J@@ im Kanyi ? Er Mbashiada mba jighjigh mban za hemen u ungwan imo Yehova yô , un kpa kende ve ga . Ishima yange i vihi Yehova a Iserael man Yuda kua akuraior agen at@@ ar@@ atar a a wa ndor a ve la , nahan a kaa ér : “ Me kera hide a m@@ tsaha na ijime ga . ” ‘ Se Er Tom a M@@ i ’ Nen@@ a ? Ka ve soo ér akaa a ve nenge ér ka a hange hange la , se kpa se nenge a nahan . Shi ka ve soo ér akaa a a sar ve u eren la , se kpa a sar se . Yeremia yange ôr kwagh u asema a Mbayuda kpishi sha ayange a na la ér nyi ? Nahan a kaa ér : “ I@@ ̱ wuese TER Aôndo u Iserael , u A tindi u nyian er ú va ke@@ gh@@ em gbenda ne ! Kwagh ne yange lu ze@@ ge ian i civirigh je zua ga ! — Duteronomi 1 : 16 , 17 . I@@ ca ka ia gb@@ aan ga yô , dyako la i̱ va a ku . — Or@@ pasenkwagh 9 : 2 , 10 ; Mbaromanu 5 : 12 . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) U eren msen a ishima i môm sha hanma shighe la una wase se u kuran bem wase . Or@@ t@@ yom yange kaa a mbaapostoli ér ve er nyi ? Icighan jijingi yange na mbagen ken mbap@@ asenkwagh mba lun a gbashima mbara tahav mbu lamen ijô i ve lu a vande ungwan i ga la wang . • Hii nan ve i gbe u se nôngo se he@@ gh@@ em uuma asev iky@@ av@@ a ? B@@ ri@@ an : I@@ t@@ inekwagh ne ôr akaa a aa wase u u zuan a msaanyol ken ivese you yô . Or@@ pasalmi kaa ér : “ M hemba kaven kwagh a mbat@@ esen av cii , gadia mbam@@ pase O@@ u mb@@ am kwagh u henen sha mi . Mba nengen mba i shigh ve mkurem la ér ka nongo u “ Iserael u Aôndo . ” Aluer ve hide ve time sha averen a ve ember hii shighe la je zan zan hegen yô , kwagh la una wase ve u eren sha iyol@@ tseghan i ve tsegh sha ci u Yehova la . “ Ity@@ av mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee , ” mbi i yer ér Armag@@ e@@ don la kanyi , man mb@@ ia er nyi ? ( a ) Kanyi yange i̱ er zum u Davidi soo wener i va a A@@ re@@ ki ken Yerusalem laa ? Hegen ne , m hembe lamen a ior mban sha tele@@ f@@ on , shi m tem imôngo vea mba ve ve@@ m a ikyav mban sha shighe u i gbe hange hange u eren nahan la tseegh . ” ( Daniel 3 : 1 , 2 ) Shi ka inja e̱r Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange suur sha ish@@ or i kpe@@ hen man ah@@ ir a eren je h@@ unde ishima sha u zuan a iwasen zum u una waan ago a nôngon ityav nahan . Heela tseegh ga , se soo “ ik@@ urior ” i perapera i̱ Yehova la — ka “ Iserael u Aôndo ” je la . Yesu yange kuran ken tom u Yehova na un la . Kpa kwagh ne lu u tesen ér Y@@ e@@ h@@ u na Yehova , u yange kôr un tor la jighjigh ga . Kpa , mkaanem ma Paulu man ne yange ma lu sha ci u “ nongo u Kristu u Mbat@@ esalonika ” la jimin cii . Nahan kpa Jo@@ y@@ ce yô , taver un u lamen a anmgbian u nom na ga . Aluer se hide a iyol ijime se mba shir@@ en mbagen ken tom ne yô , se lu dondon dooshima u Yesu Kristu lu a mi sha ior la . Kwagh môm u dedoo u se fatyô u tsuan u eren yô , ka tom u pasen kwagh hanma shighe la . Mbag@@ e@@ man kwagh ken zwa u Ish@@ pania man zwa C@@ at@@ alon@@ ia kpishi due kposo sha m@@ gem ve la , ve gema as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Heberu aa i yer á ér T@@ e@@ tr@@ ag@@ r@@ am@@ mat@@ on la , ve̱ yar tom a ase@@ mber er “ Y@@ av@@ é ” man “ Y@@ ah@@ ve@@ h ” man “ J@@ ah@@ v@@ è ” man “ Jehov@@ á ” u geman á . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 2@@ 13 , 5@@ 3 ( Yohane 10 : 16 ; Mateu 24 : 14 ; 25 : 40 ) Ka mba ve lu ken iyôngo igen la ve hembe tôôn vegher u hemban ke@@ hen ken tom ne nyian ye . Aerenakaa 6 : 1 ôr kwagh u yange er yô , ér : ‘ A@@ h@@ on gba Mbayuda mba ve lu ken Mbag@@ rika la a Mbaheberu sha ci u i wa kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v vev ikyo sha gb@@ ayol ve u ayange ayange la ga . ’ Kwagh@@ wan u taver tsung . Or@@ t@@ yom ne lu ôron kwagh u mlumun u sha mh@@ ôôn u Yehova Aôndo . Yohane ityough 9 kaa a vese ér zum u Yesu bugh or u í mar un a ashe a p@@ ir@@ in la ashe yô , ishima sa@@ gher or la ker u nan iwuese . Ici@@ gh ki nyian d@@ in@@ de@@ e ki wan sha ak@@ ondo , ki i eren hen gar u T@@ ir@@ u la lu ki hemban doon sha ayange la . M@@ sen ka a tese ér kwagh u hanma or gba Yehova ishima nena ? M - umbur la ngu a inja hen ior umiliôn imôngo mba ve ye kwaghyan ne ga la jim je kpa ? Ruamabera kaa ér : “ U@@ ng@@ wan nen ayol a en sha ci u cian Kristu . Aluer se er nahan yô , se lu eren sha kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 27 : 11 la , ijiir la kaa ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” Aluer ka zayol wou ne yô , de ne Satan ian we a yar tom a mbamhen mban sha u yangen we u civir Yehova ga . Heela tseegh ga , ve tese se er i hii ve i doo u se lu a mnenge u vough sha ivaa i i lu a msaanyol ga la , man er se dondo kwaghwan u Ruamabera ve se zua a msaanyol ken ivaa yô . Sha nahan yô , u ungwan imo i mbamaren la ka di u gban dondon atindi a ve we la a im@@ or ishima tsô , á alaghga a lu ú inja er nga sha ityôkyaa ga la ga . A kaa ér una na uma na sha ci u mba dondon un . “ Mimi je M kaan we [ nyian , N@@ W ] ne , ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so . ” — Luka 23 : 39 - 43 . Mpase 22 : 1 , 2 seer pasen averen a nongo u upristi mba sha inja i tor ne vea va uumace a mi la , ér : “ Tsô a tes@@ em if@@ i u mngerem ma um@@ am , lu wang er k@@ ru@@ se@@ ta@@ lu nahan , lu duen ken iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo man ki Wan@@ iyôngo la . • N@@ oo@@ v mba ken Kristu mba dondon ikyav i Yesu nena ? Nahan kpa , iyol kpe Paulu sha akaa a ior lu ôron sha a na dang dang la ga . Gbenda u Yesu eren kwagh a mbahenen nav la tese u nyi sha kwagh u Yehova ? Satan nôngo ér una tim ior mba Aôndo kera cii man vor la ua va ye . Kwagh ugen yô , hanma wase nana fatyô u wasen mba hen tsombor u nan kua anmgbianev asev mba nomso man kasev mba ken tiônnongo u Kristu . ( Yohane 16 : 12 ) Een , l@@ ù u mbahenen mbara vea za hemen u vesen ken mfe u fan mimi u Aôndo la . Gadia se fa akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” — Mbaromanu 8 : 19 - 22 . Man ka an i gbe u se za hemen u eren kwagh a nan sha mimi ? Davidi yange lu a iyua i sha mar@@ ami , shi a yar tom a iyua na shon sha gbenda u hemban doon cii , sha u wuese Yehova . I kaa ken Duteronomi 32 : 4 ér : “ I@@ gbenda [ i Yehova ] cii , ngi jighilii . ” U zamber a or wer nana ya ú anyi la ngu a iwasen sha nyi ? Er i wu@@ he un ken ga@@ adi nahan kpa , a kaa ér : “ Me za hemen u ember kpaa . ” — F@@ il . Doo u se nôngo ser se lu bem a ior cii a kighir nena ? Mbam@@ pin mba H@@ enen sha Kwagh • Inja i u or vi@@ an ken jijingi la ér nyi , man se fatyô u vi@@ an ken jijingi nena ? Mbat@@ amen vea fatyô u nan iwasen saan saan sha u za sôron ve . Kpa kwaghaôndo u mimi una war . ( Mat . 24 : 36 , 44 ) Se mba a vangertiôr ser , aluer se za hemen u suur sha Yehova shi se mba van@@ den keren Tartor na yô , una na se kunya mayange ga . — Rom . ( Mateu 24 : 14 ) Mbak@@ ur@@ an mba dondon erdoo u Aôndo la sha u hemen tom u pasen ior kwagh . Nahan we kpa , de tesen mbayev ou akaa i ng@@ een i karen ikyaa inya ga . Shin alaghga doo nom iyol ga shin ka kwase i doo un iyol ga ye , nahan kwagh ne una na yô a er ve ican u yaven ayol a ve shin a lu kwagh u vea y@@ av ayol a ve ga ku@@ aa je . Er nan ici@@ h@@ i man inja i dang i du@@ mbur yum nahana ? Yange nenge ér Yehova gba ica kpishi gande u una nenge a mba ve gema asema la shi una due a ve ken ishima@@ y@@ in@@ an k@@ er@@ aa ? M wa ishima mer me er tom wam u pasen ior kwagh la “ doo doo ” nena ? PE@@ E@@ J@@ I 28 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 70 , 5@@ 7 ( 1 Peteru 2 : 21 ) I wa Mbakristu kwagh ér ve kav Yesu , shi ve eren kwagh er un kpa er zum u i nzughul a na la . Ken injakwagh shon i môm ne , Yesu pase er i hii ve se kôr cio u eren kwagh ne yô . 24 : 15 ) Se fatyô u kaan a mô wen ser nana er kwase shin nom , shin tesen nan or u nana vôso shin tom u nana er ga . Kpa akaa ne nga wasen se u civir Yehova . Er i yilan se ér Mbashiada mba Yehova yô , ka se kwagh u i@@ civirigh kpen kpen ! Á kaa ér yange un kôr Mbakristu ihyom je hingir u una ‘ tôv nongo u Kristu u Aôndo a ican ng@@ egh , una nôngo u timin u kera je . ’ Mimi u sha akaa ne kpa , ngu ken dyako wase la . Shin er Iserael ‘ hingir kwagh u Yehova iyol na ’ nahan kpa , kwagh ne tese ér akuraior agen yô i ver a ken inya ér vea ember erdoo u Aôndo ga ze ga . ( Aerenakaa 3 : 11 - 19 ) A@@ tô@@ at@@ yev agen a nan jighjigh ken K@@ orinte yange gema ishima , ve de idya i eren man mcivir u ak@@ ombo man iv man asorabo agen a vihin tsung la . U h@@ aren sha Aôndo a ishima i môm la una wase se u eren kwagh u se fetyô u eren ke ’ mlu wase cii . Nahan kpa , lu Aôndo mgbegha apostoli ne ve ôr kwagh u ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi mbi i gbe u mbacivir Yehova cica cii vea hu@@ wa iyol keng keng ne ye . ( 1 Tim . 2 :⁠ 4 ) W@@ any@@ e@@ kwase ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia ugen yange umbur er ngô na g@@ ur@@ en civir ie@@ ev mbi ve lu a mi hen ya ve kpishi la yô . ( Aer . 24 : 15 ) Sha kpôô yô , atô@@ akyaa ne ka a doon tsung , a se umbur kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati la a mi yô . U den or a kwaghbo la ka u ishima kera vihin se a kwagh@@ vihin u nan er se la ga , sha ci u nan gema ishima mimi yô . Yehova ngu tesen mba ve lu mar@@ nya u Tartor la sha ikyev i nongo na . Paulu kaa ér : “ M@@ kom wase ka her Aôndo a dugh ye . Ka Un A gem se se kom u lun mbatomov sha i@@ kur@@ yan i he ” ye . Mba a gema ve undu loho u dedoo u engem ne ga . “ T@@ sua nen u i lu ne ka civir la nyian . ” — YO@@ S . Hegen ne je , mkaanem ma ken Anzaakaa 1 : 33 la ma kuren sha mba ve tôô gbenda u ungwan imo i Yehova la i hingir gbenda u uma ve la , ma kaa ér : “ Kpa hanma or u nan ver ato her a mo [ sha u ungwan imo yam ] yô , nana tema doo doo , ishima ia yô@@ h@@ ôr nan , nana kera lu a mciem ma cian ican la ga . ” * Nahan ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 70 la kwagh er doo kpishi ; yange gba mbahenen Bibilo sha mimi ishima tsung u timen sha akaaôron a profeti ne , maa ve hii u timen sha a vighe vighe . Er shighe u a tim tar ne a kera vese ga yô , doo u or u nan tsu@@ m la nana ti@@ mb@@ ir u ‘ hiden ken tiônnongo ’ ga . Se keren igbenda i injaa i sôron u@@ zayol asev yô , a hemba doon u tôôn ishima yase sha u@@ zayol mbara kera , geman h@@ aren sha akaa a nan se iember . ( Aer . 2 : 14 - 36 ) Or u ashighe agen yange a er kwagh ga@@ agh , shin a lu a mciem iyol ne hingir u pasen kwagh vangertiôr , shin er i lu tan un mciem iyol shi tôvon un ican nahan je kpaa . ( Aer . “ I@@ wen i y@@ uh@@ wan ” i i er kwagh u i ken Se@@ kar@@ ia 12 : 3 la tile sha ityough ki hanma Yerusalem , man ka unô ve til sha ityough ki Yerusalem ne shin tar@@ aa ? Kpa , or u ungwan kwagh je kpa ashighe agen nana hingir u ha@@ an iyol inya , nahan eren kwagh u bo . Ve kaa ér : “ Er se civir Aôndo imôngo yô , ivaa yase seer doon . ” Yange lu gumor , kpa O@@ ri@@ serael u lu eren kwaghbo la gema lu or@@ hemen ior ken mcivir . — N@@ um . Yesu k@@ ur tom u yange i tindi un ér á va er la yô , maa á undu tar ne á yem sha . ( Yuda 21 ) Se lu ken dooshima u Aôndo her ( 1 ) aluer mba ve doo Yehova ishima la se kpa ve doo se ishima yô , ( 2 ) sha u nan mbau@@ tahav icivir , ( 3 ) sha u nôngon ser se lu wang sha ishigh ki Yehova . Ka ian i injaa i nyi nahan se lu a mi i wasen anmgbianev mba ve hingir u h@@ ôron tom laa ? ‘ M gbe eren ma kwagh sha tahav A@@ v iyol Y@@ am ga , kpa M er akaa er Ter A tes@@ em yô . ’ — YO@@ H . 8 : 28 . ( b ) Tese ikyav i ma anmgbian u ú ôr kwagh u nan ve i maa u iyol yô . Nyian ne , um@@ ato ngee sha tar je hemba b@@ iliôn môm man ti@@ ôn , shi igbenda i dedoo kpa ngi kpishi . Kwagh ne yange kô@@ rom ken ishima kpen kpen . Hii nan ú kegh iyol wer ú va ember a ish@@ ôso ke ’ tar u he ? Ve kôr ha@@ ya hen ru@@ um iyou môm ken iyou i z@@ in@@ ki igen i lun ic@@ aver ic@@ aver , i pe@@ ven ah@@ ura sha uh@@ a shi lun a use u l@@ at@@ ri@@ ki ga . Nahan cii kpa , Yehova s@@ ù@@ r se asema nahan ér ke ’ masejime yô , “ Or u nan ye mtsera u bo yô , ka nan nzughul a ya u nan , kpa or u nan vende inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô la yô , nana lu uma . ” Er Mbakristu Mba sha A@@ yange a T@@ su@@ aa Mb@@ ara Er Kwagh u Yesu K@@ aa Ne Y@@ o : Mbah@@ enen mba Yesu yange ve ti@@ mb@@ ir u eren kwagh u Yesu kaa ér ve er ne ga . ( M@@ p@@ ase@@ 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) Kwagh@@ yan u sha ashighe ashighe ne hembe van ke ’ ngeren mba i gber a gber an@@ za er Iyoukura , man Awa@@ ke ! , kua ityakerada ig@@ enegh nahan . Ka kwa me u fetyô u eren kwagh u ú we ishima u eren la ga ve ú er kwagh nahana ? Nahan kpa , i wa se kwagh ken 2 Peteru 1 : 7 ér se seer dooshima ( ka a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe je la ) sha u “ doon a anmgbianev ” ( ka p@@ hi@@ ·@@ la@@ ·@@ de@@ l@@ ·@@ p@@ hi@@ ʹ@@ a je la , man ishember ne ngi a ase@@ mber ker ahar ; a yô ka p@@ hi@@ ʹ@@ lo@@ s man a@@ ·@@ de@@ l@@ ·@@ p@@ ho@@ s@@ ʹ , man inja i a@@ ·@@ de@@ l@@ ·@@ p@@ ho@@ s@@ ʹ ken zwa Grika ér “ anmgbian ” ) . Aluer se nongo kpoghuloo ser se kera er aie ga yô , se kpa Aôndo una de se kwaghbo wase ! ‘ A he@@ mb@@ am ishima . ’ Se mba tsaase mkav wase u ken ishima la shi se mba tesen ser se mba tsuan akaa a se soo u eren la sha kwaghfan , er atindi a ken Ruamabera a tese nahan la kpa ? Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 24 - ​ 32 Aluer i tôô inyaregh k@@ in i kar sha inyaregh ki tom u ah@@ wa 12 yô , k@@ ia yina u kimb@@ in or sha tom u min@@ iti 12 . Aluer ú ngu kuran kwase wou yô , u wa un ikyo tsung sha ci u a doo u ishima . We kpaa ú fatyô u maan jighjigh u nan u mimi la — imba jighjigh u nan u apostoli Paulu yange pase ken washika u a nger hen Mbakristu mba ve lu Mbaheberu la . Heela tseegh ga , ud@@ as@@ enda kôr Mbashiada kuma kwa 5@@ 9 zum u ve lu pasen kwagh ken igbar yô za wu@@ he . Ken ve yô lu mba@@ beenyol man agumaior , nomso man kasev kpaa . Nenge wer u pase nan kwagh cii ve nana yem ye . ” I W@@ u@@ ese M@@ doom ma Yehova I@@ jiir la kaa ér , iv@@ u ngi er ka ikp@@ aren i “ kon u am@@ on@@ di ” nahan . Ken ityar kpishi , kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh u Tartor hemba ave a tse . Jigh@@ ilii je yô , Aôndo ngu ny@@ u@@ men un kwagh u dedoo je zua ga : Ka u lun sha tse@@ ene@@ ke na , nahan tsuan kwagh u a lu u dedoo man u a lu u bo sha ci na iyol@@ na la . ( Mpase 2 : 26 , 27 ; Mbaromanu 16 : 20 ) Apostoli Yohane kaa ér : “ Ka ve ve lu dondon Wan@@ iyôngo hen ape A ze cii ye , ka mba i p@@ aa ve ken ior , ve lu iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh sha ci u Aôndo man sha ci u Wan@@ iyôngo kpaa ” la . — Mpase 14 : 4 . Ka iember ne ia na ve se hemba wan ago@@ yol sha ci u iyange i vesen i Aôndo la ye . — Ne@@ hem@@ ia 8 : 10 . Cii man Yesu u i nder un la k@@ ôndo yem sha yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” — Mat . Er Satan a van@@ den eren nahan , nyian kpa ngu yaren tom a isharen i iji@@ mba@@ gh sha u vihin ior mba Aôndo . A@@ kur@@ aior agen yange eren nahan , kpa Mbaiserael yô eren nahan ga . Kanyi yange i̱ er F@@ il@@ it@@ ia man Mo@@ ab@@ i man A@@ mon@@ o ? Ne mbayev , gba u a ta ne icin sha akaabo a aa fatyô u ts@@ eren ne yô , man ka tom u mbamaren enev u eren kwagh ne . Paulu pase ken washika u nger tiônnongo u ken Mbaromanu la er i ne uumace ish@@ ô man er i gbe u vea eren uma yô . Aluer se soo ser se ‘ lu ônov mba Ter wase u A lu Sha ’ la yô , a gba u se lu kposo . 9 : 19 . Mba@@ jighjigh mba T@@ su@@ aa mba Ve T@@ ile sha Ity@@ ough ki Kristu La Ior umiliôn umiliôn mba i kohol ve ne mba henen perapera man aeren a vough a Yehova , nahan dooshima u Kristu u ve lu a mi la kange ve , mba ken mzough tar sha won cii . Kpa kwagh gema er doo yô , se mbakp@@ ish@@ iv mba se undu ijiir la cii se zua tom u injaa u civir Yehova la . 1 : 6 ) Kwagh ne kape i lu je la , gadia Yohane yange nenge a ior mba ken jijingi ken mpase u sha mnenge , ve tile ikyua a iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Yehova sha . Er u lu ortamen yô , se fatyô u tôôn we karen sha or@@ sule . 32 : 8 . K@@ ende ku sha te@@ gh@@ elee tsô . Lu u iyange igen wan u lu vesen ken iy@@ av nav la kpa una bee ngô na , una kaa ér : “ Ity@@ esen i M tesen , ka i Y@@ am ga , kpa ka i Un u A t@@ indi@@ m la . ” Se mba a iwuese kpishi er ngise Yehova sôr nongo na ver sha u u eren akaa sha inja sha inja , shi nyian kpa i lu nahan yô ! Ka a lu wan môm tseegh nana nengen sha or@@ maren u been iyol hanma shighe yô , ashighe agen tom la u va g@@ ure nan . ( Mbagalatia 6 : 10 ) Ka nahan ve , Bibilo i í yer ér The New T@@ est@@ am@@ ent in Mo@@ dern Eng@@ lish , i J . ( Yohane 1 : ​ 26 - 36 ) Shi iorov 3@@ ,000 mba ve hingir mbahenen la kpa yange i vande eren ve batisema sha mnger cii ve ve ngohol icighan jijingi ye . Lu a I@@ wuese sha I@@ y@@ ua i Aôndo Ka tom u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo shi geman ior hingir mbahenen je la . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Aluer se fa kwagh ne nahan yô , se hemba fan er i hii ve u@@ bo@@ mbaakaav ve eren yô . De de@@ en wer ian la i kar ga . Apostoli Paulu kpa nger ér : “ Akaa a i gbe a sha won cii [ nongo u vesen la ] nga veren ashe keghen mpase u á va pase ônov mba Aôndo [ nongo u kiriki la ] ken igbar la tsung je . ” 2 : 16 ; 3 : 11 ; 22 : 7 , 20 ) Yange lu ôron kwagh u m@@ ve na u va ôron Zege@@ bab@@ ilon ijir kua tar u ifer u Satan ne jimin cii la je ka u henen a hen ga . Hegen je kpa mbamzeyol mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la i ve a mi la tese se kera kpaa er atindi a a we se la a lu sha iwasen yase nahan yô . ( Mateu 13 : 18 , 22 ) Inja i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i í gem heen ér “ imb@@ ishi ” ne yô ka u “ wu@@ an kwagh kp@@ um kp@@ um . ” Sha iwasen i Yehova yô , han@@ mô wase nana fatyô u tesen mbagenev dooshima u anmgbianev , u Mbakristu ve lu a mi la , shi se kpa á fatyô u tesen se dooshima ne . Yosua 1 : 6 - 9 1 : 24 ) Mbat@@ amen mba ken Kristu vea fatyô u dondon kwagh u Paulu ôr ne nena ? Kwagh ne una er zum anmgbianev mba Kristu mba ve shi her shin tar ne la vea ngohol ikyav ve i masetyô kera la . ( Mpa . ( Aer . 24 : 15 ) Shi a gba u a tese ve kwagh u nagh ku ip@@ aan ku Yesu la ; he@@ ela tseegh ga , shi a tese ve vea na ku jighjigh sha er vea zua a averen yô . Mimi la hemba lun kwagh u injaa cii sha e̱r i gbe u Tartor la ua wase u p@@ á@@ á@@ sé ah@@ on a gban sha hem@@ en@@ tor u Yehova shi ua va uumace a averen a aa lu gbe@@ ke@@ ke yô . Kwaghôron u Peteru la ume atam kpishi . Er i lu az@@ ô@@ v a a lu a tahav a ve a ime shin tar ne yô , kanyi uumace mba k@@ ak@@ a ne vea er sha u karen a ime ne kera ? I na zege@@ ikpelaior icivir i vesen i nyi ? U eren or batisema ken iti i icighan jijingi la tese ér or la nan fa tom u icighan jijingi a eren sha u kuren awashima u Aôndo yô . Kpa Aôndo kaa a na ér : “ M@@ rumun u sha mh@@ ôôn Wam kuma u , gadia agee A@@ m ka a tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er . ” ( Rom . 6 : 3 - 5 ; 1 Kor . Se nenge a kwagh u gba kpee u una lu sha u nan se myom la ken kwaghôron u profeti u ken Genese 3 : 15 la . Kwagh u a er a kar yô se fatyô u geman un ga ; se fatyô u karen a akaa a vihin aa a vande eren se la kera ga . Or môm kpa nana de kighir orgen ér nana tsua ma kwagh ga . Yange m hen mer or ka nana kpe yô , kwagh u nan bee , nana fatyô u va lun uma ken hemen ga . ” — Mkaanem ma orgen u i yer un ér F@@ er@@ nan@@ do yô . Paulu nger wener : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun , man bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu ye . ” ( F@@ il . K@@ on u o@@ le@@ v ka u wa am@@ ishe i yem shin inya ica , nahan aluer i gber it@@ ine i u kera je kpa , ua fatyô u hiden shi m@@ enden . Or u ngeren takerada ugen ôr kwagh sha kwagh u akaawan a a lu ken ityakerada kpishi yô , wener : “ Ity@@ akerada i he igen kpishi ka i lu kwagh u ior ve vande ngeren la ka i hide i kimbir ye . ” Solomon , Tor u fan kwagh yange nger kwagh ér : “ Saan or u nan zough a kwaghfan la iyol , . . . Ka nahan ve Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu nger mkaanem man ye . A kaa wener : ‘ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la ’ ! Se tese ser Yehova ngu or kpôô kpôô hen a vese nena ? Or ka nan saa shin nan tsu@@ me ker fele je . Shighe u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la mase kuren sha or@@ jir S@@ em@@ son , un u yange nôngo kwagh a Mba@@ fil@@ iti la . Kpa kwagh la ne mk@@ om@@ shima shin msaanyol ke ’ uma u or kpaa ga . Kwagh@@ eren Na a Ior Mba T@@ aver Ity@@ ough 10 : 42 ) Ka kwagh u doon kpen kpen er se fe ser Yesu ngu wang , shi perapera man mimi ve lu un er k@@ w@@ ange u kange hen uya nahan ! ( Yes . 7 : 29 - 31 . Nenge ase yô , or u nan lu tamen a vese ica shi nan fe kwagh nan hembe se yô nan kegh iyol u hemen se sha dooshima sha er se tsua kwagh u se er yô ! Nahan Sau@@ l@@ o bee makeranta kpa fa u ôron takerada ga . N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . ” ( b ) Kwagh@@ henen u a dondo ne una time sha mbampin mba nyi ? Ka se nôngo tsung ser mayange je se er kwagh u nan ve gb@@ ev mbu nôngon ga , gadia se fa ser imoshima i anmgbianev asev mbagenev ngi yangen ve u eren akaa ag@@ enegh a se eren yô . ​ —⁠ 1 Kor . Hii shighe la je , un u Yehova a ver un Tor la za hemen u kohol mba ve lu ungwan imo na la sha gbenda u Aôndo a tese la . Er yange i tsengaôron nahan , lu nyi i er nongo u Kristu u sha ayange a mbaapostoli laa ? Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Tit@@ u , man u F@@ il@@ em@@ on man u Mbaheberu As@@ av - As@@ av Hi@@ ihii , Mbakristu mba aiev ( “ iv@@ or i bo ” ) vea “ va nyôr ” ken Mbakristu mba mimi . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 10 ) Heela tseegh ga , ior gba v@@ ô@@ son ôn@@ kasev Mbak@@ an@@ aan , geman mba vev di kpa nan ve , shi civir mba@@ aôndo vev kpaa . ( Mateu 24 : 7 - 12 ) Nenge sha wono , Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la tseegh yange mbi wua ior hemba m@@ iliôn 50 ! I@@ mba tom la lu kp@@ egh ga cii , sha ci u a gba tôvon kpa , or@@ man@@ den iky@@ on u sha ayange a tsuaa la nan fa@@ an@@ tyô u y@@ amen iky@@ on i nan iyol i nan ga . Ka sea eren tom pania vea or u se vese nan la imôngo yô , kwagh ne a wase ivese yase nena ? Ikyav i tesen yô , yange hemen gbenda u tôvon mbahenen mba Kristu a ican . Shi kwagh ne er nahan ken ityar kpishi man una za hemen kpaa , hemban je yô , hen shighe u Go@@ g@@ i u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i una mase tan num sha ior mba Aôndo la . Shighe u ort@@ yom lu yôôn m@@ mar u Yesu la , a kaa ér : “ Ter Aôndo kpaa Una na Un iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Ter Na Davidi . A@@ yange nga kar ahar nahan yô , ve za n@@ ô@@ ôr hen Be@@ tan@@ i , gar u L@@ as@@ ar@@ u lu her la . Kpa apostoli Paulu yô gema fa er tiônnongo lu ijiir i tesen mp@@ av ker ga yô . Yange waren ior nav dugh a ve sha ikyev i Zege@@ bab@@ ilon kera ken inyom i 19@@ 19 yô , a ver ve kwaghyan u m@@ hembe sha ishi , lu kwaghyan u ken jijingi u den ish@@ ar . ( a ) Ka ati ahar a nyi a pase inja i ishember i ken zwa Grika i í gem i er “ erdoo ” laa ? Shi nenge ase gbenda ugen u se fatyô u dondon ikyav i Yesu yô . Takerada u i yer ér B@@ rit@@ ish Me@@ dic@@ al J@@ our@@ n@@ al la ôr kwagh u “ mhen u sha kwaghfan u a lu wuee u i hen ér , hanma or cii soo u lun uma gbem la . ” Ka igbenda igen i nyi mba ve ‘ nengen ’ a Aôndo u i nengen a na ga la ve tesen ér ve na un jighjigh ainge ? Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la tese ér se fatyô u zuan a uma u tsôron shin tar@@ aa ? ▪ Akaa ne nga tôôn we shighe ka kom nena ? 41 : 10 ) M@@ ôm ken igbenda i vesen i Yehova a wasem yô , ka iwasen i mba m civir un vea ve imôngo la ve n@@ em la . Iyol i hiden a mi ijime ia wase se u̱ eren akaa akuma akuma , geman h@@ aren ishima sha u civir Aôndo shi suen Tartor na Sha shighe u Tindi u Mose la , Yehova kaa ér i̱ kuran tindi u Iyange i Me@@ men la , kpa hegen yô kera ka nahan ga . Shi seer timen sha ikyaa la , nahan pine iyol you wer , ‘ Aluer m er idya nahan , a lum ken ishima nena ? ’ Ka kwagh ugen u i tim sha mi ken ngeren mban je la . Nahan yô , hide a iyol ijime , fa wer ka hanma kwagh u ú lu eren cii u za iky@@ ura ker ga . — Anzaakaa 11 : 2 . E@@ i , yange lu ôron ér , mba@@ ats@@ anev vea ban ken tar u bo ne ga , zan zan a kar timin u kera . • Ka sha ityôkyaa i nyi i gbe u tindi u Aôndo una doo se ishima ? Mkaanem ma Davidi a er sha kwagh u mhôônom ma zungwen ma Yehova la bende a we je he ? F@@ a wer ‘ ih@@ uma i doon ’ i nagh ou ku iwuese la , ia nyôr a Yehova shi una lumun we kpee . ( Ese@@ k . Er ayange a N@@ im@@ ro@@ di kar kera kuma e̱r anyom 5@@ 00 nahan yô , Yehova z@@ om ônov mba or@@ jighjigh Aberaham cii kohol hingir iky@@ u@@ ior i Iserael sha u ve̱ lu mba eren Un shiada sha tar yô . A lu shami u kuren ken ishima ser , u u@@ men atam la inja na yô ka u geman ior hingir mbahenen shinii ? Yange i tindi ve han@@ a ? Aluer Mo u M lu Ter man Or@@ tesen , M ôô ne angahar yô , nahan ka u ne kpaa ne@@ ̱ ôô ayol a en angahar nahan keng . Shin er se fatyô u nengen a Yehova ga nahan kpaa , se er nan ve una doo se ishima ? Er afer@@ aior a lu hemen tar her yô , mayange a kpe mbap@@ er@@ apera iyol ga cii . Z@@ ua a agee ken Ruamabera er Paulu nahan Yô , shighe u ne tee u henen Mkaanem ma Aôndo a magaz@@ in ne la , a̱ lu ne a iwasen kpishi . Yesu kaa a vese ér se kpa se ôron ior kwagh u Tartor shon . Gba kpee u se hen u yaren tom a s@@ an@@ ker u jijingi tsema tsema . Shi nôngo ér una tu@@ ur gomoti u sha shighe la ken ijime , a̱ yange tom u Amo@@ shi lu eren la . M@@ h@@ ôônom kôr u a na ga he ? Een , dyako i sha tsombor i̱ mba yange ve iin uya man ish@@ u@@ le la ia saa . 24 : 14 ) Yehova una lu a vese ga yô , ma se k@@ er@@ cio u eren kwagh ne mayange ga . Alaghga ve hen ér aluer mba a akaa a iyolough kpishi yô , a hemba kpen ve iyol shi vea zua a mk@@ or . U ‘ tile a ishima you ’ shin u wa iyol u hendan kwagh a am@@ een ve@@ e ? Hegen je , ngu kohol iyol sha er una va yima “ zege@@ ikpelaior ” yô . M na jighjigh mer Aôndo una de@@ m isholibo yam mimi kpa ? Ka vea ôron cii yô maa or ne vea kwase na ve lam a ve sha kwagh u ve er la ken zwa Buter man zwa u N@@ or@@ way . Mba@@ civir Yehova kpishi nenge a ikyav i tesen ér uwegh nagh ku sha a ve , shighe u a wase ve ve de aeren a yange ya tor ken a ve , er ta@@ av u man shin u man mci@@ mb@@ im ma b@@ om shin nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh la nahan . M@@ cie u cian Yehova ne se u suur sha a na er wan ka nan suur sha ter u nan nahan Nahan kpa , Se@@ kar@@ ia yô lu vea Eli@@ sa@@ bet@@ u her , lu eren kwagh a na sha mimi . Solomon u yange nger takerada u Or@@ pasenkwagh la ôr akaa a pasen er uma a lu gbil@@ in@@ kwagh yô . A shi nan kpa itinekwagh ne za un zwa kpishi . Nahan cii kpa , mbayev mba ve lu a mbamaren vev k@@ ang@@ en@@ aa yô , ka ve ker kwaghwan hen mbamaren vev shighe u ve soo u eren ma kwagh yô . Hanma ortamen yô , nan ngu a m@@ yen , di er mbagenev ken tiônnongo kpa ve lu a mi nahan . ▪ “ Se@@ er Se Jighjigh u Nan ” Ken inyom i 200@@ 1 la , ka nyi akaa yange na gba u a su@@ r mba zungwen asema wu@@ e@@ e@@ le ? Yange kegh ato sha mbampin mba Habak@@ u pine sha mimi la , nahan a lam a or u ican er un ken ishima kpishi ne kundu kundu shi a taver un ishima kpaa . Er nan ve sha hiihii la Yesu venda u wasen kwase nee ? U Ô@@ ron Takerada u O@@ b@@ a@@ dia man Yon@@ a kua M@@ ika As@@ av - as@@ av , 12 / 1 Aluer se za hemen u ‘ s@@ ônon sha jighjigh u nan , se̱ ta a@@ kp@@ el@@ an sha ma kwagh ga ’ yô , Ter wase u sha una na se kwaghfan u una wase se u wan ishima a am@@ een yô . 1@@ 15 : 15 , 16 ) Mb@@ as@@ ain@@ s@@ i vihi inyaregh kpishi sha u tôvon sha akaa a ken i@@ am@@ egh ér vea fa ityar igen i lun er tar wase nahan . Ng@@ ôm ôron kwagh ne been yô , a min@@ di m@@ liam , gba v@@ aan . Se lu nen a iwuese sha mbam@@ tsera mba se zough a mi u lun mbadondon mba Kristu man u lun ityô i Tartor la . 1@@ 1@@ 7@@ ,@@ 2@@ 45 Sha ci u ashighe agen ka ieren yase ka i va se a mbamzeyol mbagenev ye . 8 : 1 - 6 . Hanma imeen i Satan va a mi yô , á kaa a na ér : ‘ I nger er . ’ Ka mimi , u se lumun ibo shi zamber sha kwaghbo u se er la una fatyô u nan se ian i lamen sha gbenda u him@@ en iy@@ ongo . Mba@@ civir Aôndo nyian kpishi vea yem sha ga . Ikyav i tesen yô , due a mhen u ôron ase@@ mb@@ er@@ akaa a mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba sha k@@ ov u ônov ou vea kav yô . W@@ ea soo u seer fan er se fatyô u kporom hen Aôndo ken msen yô , nenge ityough 17 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Se tsu@@ wan a ishima yase ser se lu mba lun a an@@ za a wang se been kera yô , kwagh ugen u una seer kuran se yô , a lu u pasen mbagenev kwagh u se fe la . Yange i ver ve ken af@@ o a tom ken gar u B@@ or , shi i kighir ve u eren tom u timen to@@ gu@@ la shin inya . Maa kwagh u kpilighyol ugen er . ( b ) Ka akaa a nyi i gbe u se er cii ve a mase eren se b@@ ati@@ se@@ maa ? Hen ase sha kwagh u anmgbianev mba kasev mba ve we ishima a ah@@ endan a hen tsombor anyom imôngo la . Shi ityôkyaa igen i mcivir u mimi a doo sha ci wou yô ka i je ne : una na uma wou una lu a inja . U hemban cii yô , doo u se dondo ieren man gbenda u Yesu Kristu yange pasen ior kwagh la . Nahan ashighe agen yô , mbam@@ shi shin aeren a kiriki a doon ga la nga a hingir mbamzeyol mba vesen hen atô ve . Cii man iyange i Yehova la i va yô , una “ haa Jijingi [ na ] sha uumace cii ” nahan una “ er akaa a kpilighyol Sha kua shin tar . ” — Yo@@ el 2 : 12 , 18 - 20 , 28 - 31 . Kpa ashighe agen se fatyô u nengen a akaa agen ken ishima a mayange aa er ga yô . 11 : 24 - 26 ) Nahan kpa , cii man Yehova wa Mose tom u hemen Mbaiserael duen a ve ken Igipiti kera yô , gba u una tagher a mbam@@ gem mba ve tsaase ishima i legh legh na yô . Loho ve la ka loho ú myom . “ M hii u keren Aôndo shighe u m lu iyev la je . ” ​ — SH@@ IN@@ J@@ I S@@ AT@@ O Ior mba i hembe kôron ve ihyom he ’ haregh ve cii yô ka mbat@@ s@@ av man mba@@ kpe@@ h@@ en@@ sh@@ or . Bibilo kaa ér : ‘ Á kera umbur akaa a tsuaa la ken ishima ga . ’ Kpa lu u m@@ ser u una hide a sôr mlu u uumace la una tôô shighe . Yesu maa kaa er : “ We kpaa , za er nahan . ” — Luka 10 : 25 - 37 . 24 : 15 , 21 , 31 ) Ashighe kpishi yange ve yar tom a ian i ve lu a mi la sha inja ga . ( 5 ) Er se lu mba yôôn Tartor yô , doo u se lu a iwuese sha ian i civirigh i se lu a mi i van mbagenev a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u mimi ne . Awa@@ shima u Aôndo a̱ He@@ mba Gb@@ an We Ishima Ka unô yange ve kpe ve yem ken Ge@@ h@@ en@@ a yô , man er nan ve yange ve yem k@@ ere ? Kpa hiihii yô , a vande tan ve icin sha kwaghôron u profeti . 7 : ​ 1 - 4 ) Nahan tom u kohol ior u Yesu a ter kwagh u u ne ka nyi ? Fran@@ c@@ es@@ c kaa a na ér vea hen ityough 11 ki takerada u Bibilo Tese la , ki kaa ér “ Er Nan Aôndo a De É@@ r I@@ can i Er I@@ or@@ o ? ” J@@ e yô , yange i sar un u lun a mbananjighjigh a na imôngo mbara sha er vea taver ayol a ve asema sha inja yô . Se fatyô u ôron an@@ zaakaa a i nger shin ityakerada la ken ityesen yase , alaghga se ôr sha gbenda u ú zough vough sha mbamgbe mba or u se lu henen Bibilo a nan la shin se sôr á se ôr sha gbenda u ú zough sha kwaghôron wase yô . Shi Satan una fatyô u kôron ave sha atsan a se ye la vihin jighjigh wase . “ Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a [ Aôndo ] . ” Mo man kwase wam yange se kav er Bibilo ka i bende a mhen man ishima i or kpishi yô . Ngu a akaawan a sha kwagh u iv@@ es@@ egh a hemban doon cii , sha ci u ka Yehova u yange hii kwagh u iv@@ es@@ egh la a ne i nger un ye . — Ôr 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . Kwagh ne kpa una fatyô u nan se gb@@ ev mbu nôngon . 26 : 39 . Or@@ gen lumun sha ityough ki u@@ w@@ oo@@ gh ér “ O@@ o ! ” ( Mateu 13 : 25 , 39 ) Alaghga mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la vea lu er ka mbacivir Aôndo sha mimi nahan , vough er iv@@ or i bo ashighe agen ka i lu er ka u@@ wua nahan . H@@ ar@@ an , T@@ se - I@@ jiir u Mba@@ yi@@ ase Eren Akaa H@@ er K@@ po@@ ghuloo Yô , 5 / 15 11 : 3 ) Mbat@@ amen ka ve tsua akaa aa a bende a tiônnongo yô . Me@@ i 11 - 17 , 200@@ 9 Hegen ne , mba kera yer ér ortamen u hemen tiônnongo man or@@ wasen ortamen u hemen tiônnongo tom ga ; hanma mzough u mbatamen yô , ka i ver ortamen u wasen un tom kua aka@@ we . Se sue tom u nongo u Yehova u eren la nena ? Er Nan Ve I Doo u Se ‘ Eren M@@ sen G@@ be@@ me ’ ? ( 1 Peteru 3 : 4 ) Sha kpôô yô , ishima i legh legh ka ieren i Aôndo ; Yehova soo i tsembelee je . ( a ) P@@ ase ieren i ior kpishi ve lu a mi yô . ( b ) Y@@ i@@ ase i uumace tese ér ka unô ior Aôndo a lu a ve ? Er akaa a yange er , aa í nger ken Bibilo la a tese nahan , Yehova ka a na iwasen sha ikyev i anmgbianev mba nan jighjigh nena ? Kanyi ia wase se u fan ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange a se hen vea or shighe u se tem Bibilo i h@@ en@@ ene ? 24 : 14 ; Yoh . 14 : 12 ) Er iyenge i mba i shigh ve mkurem mbara i p@@ ande ken anyom a karen ne nahan kpa , iyenge i mba ve lu iyôngo igen la yô ngi seer a seer . 13 : 13 - 18 ; 14 : 11 , 12 ; 32 : 9 - 23 . Kwagh er vihi yô , Solomon za hemen u veren ishima sha mimi la ga ! ( b ) Se fatyô u kuren ikyaa sha kwagh u ing@@ y@@ egh ki ah@@ ô@@ angahar a e@@ ev mb@@ ura ser nyi ? Apostoli Paulu yange kav er or ka nana tagher a mk@@ ighir , shin iyol@@ kpen je kpaa , sha ikyev i ior mba ken won man mba ken tiônnongo ve , i lu nan yô . Ka nyi Yehova a pase se , man ka sha ci u nyi ? Nahan kpa , jighjigh u nan u mimi la saa sha u fan ser Aôndo ngu tseegh ga , gadia u@@ ji@@ jing@@ imb@@ ab@@ ov je kpa na jighjigh ér Yehova ngu . ( b ) I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ke ’ zwa Heberu i tesen ieren i̱ í gem ér ‘ or ver ishima i nan ’ sha kwagh la inja na yô ér nyi ? Shin er Mpase 19 : 7 a kaa ér “ kwase Na kpaa kohol iyol ” sha ci u ivese la nahan kpa , avur a a dondo la kera pase kwagh u ivese la ga . Er or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan fa mgb@@ e u hanma iyôngo shi nan kegh iyol u wasen i nahan , kape Yehova kpa a fe mbamgbe mba mba ken tiônnongo , shi ka i saan un iyol u nan ve iwasen i i gbe u a na ve la je la . Kpa ka mba eren idya man mba civir ak@@ ombo man mba eren ah@@ ir , shin mba eren asorabo a vesen agen tseegh ve lu mba zenden sha asaren a iyolough y@@ ee ? I@@ ̱ sha uta@@ an yô , se nenge ser mba eren tom u kwaghpasen tar sha won cii , ú Yesu yange kaa ér a e̱r cii man tar u ainge ne ua kure la . U@@ umace cii mba gbe angev shi ka ve bee iyol shi ve kpe . “ Nahan kpaa , u lun a uma u sha gbenda mimi la gema na yô m kera zough a inyaregh sha ikyo ga . ( Pasalmi 119 : 1@@ 6@@ 7 ) Ka sea lu vea ior mba nan jighjigh a@@ vese imôngo mba kwagh wase a gbe ve ishima shi ve wasen se u tilen sha mimi her la nahan ka i kundu se iyol kpen kpen ! — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Kpa hanma shighe yô , a shi henen sha erdoo u Yehova tese un kpishi la . Kape á lu sha mk@@ ur@@ tar je r@@ a . Yosev man Maria , mbamaren mba Yesu mba shin tar ne la , ve ver ikyav i tseer tseer sha gbaa ne . Nahan kpa , iyange igen u hi@@ di hen ya yô , i vihi hanma kwagh ken iyou you cii . Er i lu v@@ aren mba@@ an@@ ar mba hemban lun a tahav mbu nengen akaa a mi ken ica , mba i yer ér tel@@ es@@ cop@@ es la yô , mba fan iyenge i a@@ zu@@ ku - as@@ an seer a seer . 3 Ve L@@ um@@ un U Z@@ a Pas@@ en Kwagh Ken Tar u B@@ ra@@ z@@ il Ivur la kaa ér , Solomon kpen kera yô , wan na R@@ eho@@ b@@ i@@ am hingir tor sha anyom 41 , ngô na lu “ Na@@ a@@ ma , wan u Mba@@ am@@ on . ” U N@@ E@@ NG@@ EN SH@@ A Y@@ A man T@@ SO@@ MB@@ OR Ikyav i tesen yô , yange mba yem Mbaiserael sha ikyev i F@@ ar@@ a@@ o man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na shin Zege@@ mnger u Nyian yô , ve tese msaanyol ve sha u wan ats@@ am wuese Yehova , shi su@@ ghun un . ( E@@ ks . Tsô er hange Davidi u y@@ eren isholibo na tsung yum yô , a na U@@ ria gbenda ér a̱ hide a̱ yem ke ’ utya , kpa a gema a tindi un a washika he ’ kur@@ utya , washika la kaa ér i̱ ver U@@ ria he ’ ape a wua un yô . A taver we u eren pania ga . ” Mba@@ apostoli maa tsua anmgbianev mba ve kuma u eren tom shon yô , ve ver ve “ sha tom ne , ” sha er mbaapostoli vea ver ishima “ sha tom u kwaghôron ” u Aôndo yô . Yehova soo ér i kpe uma wase iyol . Ashighe kpishi kwagh ne ka a tsu@@ me a mbayev shi a na ve ure . ; C@@ ru@@ z , J . Kwagh ne zua sha gbenda u Aôndo a sôr akaa a ver vough vough la . 1 De lumun mhen u tar ne ga . Yô , se kange nen ishima u tesen ser se mba a iwuese sha kwagh ne , sha u suen anmgbianev mba i shigh ve mkurem , ve kohol ve lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la sha mimi . — Heb . Anmgbianev vev man mba@@ wan@@ ndor a ve soo u nan wan la iti i ter na . Kpa de karen iyol you sha Mbagenev ga . ” — Mbagalatia 6 : 4 , M@@ gem u Bibilo i í yer ér Con@@ temp@@ or@@ ary Eng@@ lish V@@ er@@ sion la . Davidi shi gbe ôron kwagh t@@ eren kwagh ugen u̱ wase un u tilen sha mimi la yô , á kaa ér : ‘ M tem a u@@ gbil@@ in@@ mbaiorov imôngo ga ; lun yam a mba@@ a@@ yomov imôngo kpaa ga . Á “ ya ik@@ ur a ior cii kua tor kpaa , er vea lu ior mba TER . ” Ú tese ér ka un a ne se akaa sha dooshima , shi a p@@ aan se sha gbenda u kpilighyol , shi a k@@ ur mba@@ awashima nav cii ye . ( Mat . 22 : ​ 36 - 39 ; 28 : ​ 19 , 20 ) U eren tom u pasen kwagh ken tar ugen la ka tom kpishi shi ka i gba u or a lu a jijingi u t@@ angen iyol ga la kpaa . Z@@ enden sha I@@ gbenda i Yehova Ng@@ i sôron non@@ go@@ ior na man atesen a ve kua aeren a ve kpaa . ( Yohane 15 : 20 ) Yesu lu kaa shami vough , sha ci u yange kpe ica gba ga tsô , tôv@@ ac@@ an tser mbadondon nav , i anger ve shi i wu@@ he ve shi i gbidye ve kpaa . Kpa de se seer timen sha kwagh ne yôô . L@@ um@@ un ibo sha kwagh u ú er la kua ishim@@ avi@@ h@@ in i u ne ikyar u a nyer ker la . Ka m@@ wanger u nyi a wanger ken “ ayange a masejime ” nee ? Kanyi mba ve lu ityough hen tsombor vea er sha u wasen tsombor ve u vesen ken ji@@ jing@@ ii ? • Kwagh u Yehova a er sha u uumace ve lu a ian i lun ken bem vea na la wase u nena ? I@@ vangeli i Yuda , 3 / 1 A@@ gbil@@ in@@ akaa cii , a̱ lu “ mba@@ aôndo mba aiev ” shin akaaôron shin ny@@ ity@@ ô@@ kwagh cii kpa , ka a bo . Aôndo kaa ér : “ M nenge ior mban , man nenge , ka ior i taver ityough kpe kpe . I@@ t@@ yom i ken jijingi kpaa , aluer se mba eren i hanma shighe yô , ia p@@ ande m@@ v@@ ôr u ken ishima man u ken jijingi kpaa . Dooshima ka a na nan iyol hiden a mi jime shi a yange nan u keren iti zan kpaa . — Pasalmi 1@@ 38 : 6 ; Yakobu 4 : 6 . Ka a nenge a ican yase la , shi er i lu un a “ koson ” se yô , ngu a nenge ér se ya i “ sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee ” tsô . ( Yesaia 40 : 1 , 2 ) Yesaia 44 : 28 kaa ér , “ I@@ ̱ maa [ Yerusalem ] her . ” Se kpa sar se u i tim or môm môm ga ; se soo ser ior ve gema asema shi ve lu a ishimaverenkeghen ér vea zua a uma u tsôron , er se kpa se lu a mi nahan . — 1 Timoteu 2 : 3 , 4 . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : He@@ mba kpen mo iyol hegen . • Ú er nan ve ú wase or@@ henen sha u nana̱ hingir hur@@ or u Yehova ? Nahan uumace mbagenev yô , ka ishimaverenkeghen i nyi Yesu yange kaa ér mba a mini ? ( Ne@@ hem@@ ia 9 : 20 ) Ashighe kpishi tom u i tese se u eren la ka u bugh se gbenda u eren tom ugen , shi mfe man kwaghfan u se zough a mi ken tom u se vande fan u eren la una fatyô u wasen se u eren tom ugen kpaa . Shi a kaa er : “ K@@ aa Mbaiserael nahan wer : Ka M NG@@ U , A t@@ indi@@ m her a ven ye . ” ( E@@ ks . Con@@ fu@@ ci@@ us man mbagenev yange ve tese Tindi u V@@ esen ne sha igbenda wue wue ( Tit@@ u 1 : 13 , 15 , 16 ) Yange taver ve u p@@ aven kwagh u wang a u a lu wang ga la , sha ci u imoshima ve hông@@ or . Mose lu profeti u er “ akaa@@ ci@@ er@@ yol ” je ka u tu@@ nan ga . Mbaf@@ ar@@ ishi mbara yange ve nengen ior mba ve gbe kwagh ga mbara nena ? Takerada ugen pase inja i ishember i “ We U k@@ enden mo ityough sha ” la ér : “ Aôndo ka una kende . . . or ityough sha yô , A iv nan a ishimaverenkeghen man vangertiôr . ” Se W@@ a Ishima a Mbam@@ zeyol a Ishim@@ at@@ aver Nen@@ a ? Apostoli Paulu ter kwagh u vesen u una wase se se tile dông se hendan a a@@ yom a Satan shi se za iky@@ ura ken ityav mbi se lu nôngon a u@@ jijingi mba aferev ne kwa har ken washika u nger Mbaefese la . la been kera yô , Kwase u V@@ ia la kaa wener : “ Kpa de m pine yôô , kanyi kwaghaôndo ú lu k@@ ere ? ” ( b ) U fa mbagenev mba imba kwagh la i er ve yôô ? Ka We tseegh , m er U isholibo ye , m er kwagh u a lu u bo sha ishigh Y@@ ough . ” — Pasalmi 5@@ 1 : 1 - 4 . Er lu or u pasen kwaghaôndo zenden sha ajiir wue wue yô , a fa atesen a u@@ kwaghaôndo kposo kposo kua aeren a ve kpaa . Hen Kwagh sha Ikyav i Dooshima u Yesu La ( M@@ ar . 1 : 11 ) Nenge er ib@@ um@@ un i Ter u Yesu na un la yange ia taver un ishima u hemban mbamtaver mba lu u una tagher a mi la sha wono ! • Se er nan ve loho wase ua kôr or ken ishima ? ( Mateu 2 : 1 - 12 ) Bibilo pase iyenge i mba@@ fankwagh shin mba@@ ah@@ iri@@ v mba ve za nenge an@@ iky@@ und@@ an Yesu la ga , nahan kwagh u ior kpishi ve ne jighjigh ér yange ve lu utar la kôr inya ga , shi i ter ati ve ken Bibilo kpaa ga . Í pase inja i ish@@ ember@@ ti i̱ “ erdoo ” ne ér ka “ kwagh u í er a er a or sha dooshima , i ôr a ôr a nan sha zwa tseegh ga yô . ” ( b ) Takerada ugen u pasen yi@@ ase ôr kwagh u mlu u sha ayange a mbaapostoli la ér nyi ? Sha nahan yô , se nôngo nen sha afatyô wase cii se civir Aôndo sha mimi , se suur sha ityendezwa na ne , i kaa ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol , iky@@ ô@@ l ia la@@ gh ki ga ; hanma zwa u ua mough ua hendan a we sha ijir kpaa , ú hemba u . Yange kunya kôr Yesu a ior mba ken Iserael mba uma taver ve la , nahan a nenge sha mbamgbe vev sha afatyô na cii . I@@ ca a gba ga tsô Aôndo una er a i b@@ anave nena ? M gb@@ ihi uma wam u tse la ngu ica a mo hegen , shi m zua a averen man ityom kpishi ken nongo u Kristu . Cii ve i er se batisema yô , yange Bibilo wase se u geman uuma asev . 27 : 8 . Ken ngeren u a kar la , se hen kwagh u uma u “ ikp@@ ela i Mbashiada ” mban mbagenev . Yange m bee kô@@ le@@ eji ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 19@@ 37 , maa m nyôr y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i kpen@@ tar u I@@ o@@ wa , ikyua a ijiir i se lu her , vegher u shin ity@@ ô@@ tar i tar u Amerika la . 4 : 11 ) Se fatyô u taver ve ishima shighe u se lu imôngo a ve ken mbamkombo mba tiônnongo man mbam@@ kohol mba Mbakristu yô . Er nan per tindi u Bibilo môm ga yô , a lu shami ga cii aluer ma or nôngo ér kwase Kristu la á er kwagh u imoshima na i vende yô . Aluer mbam@@ pase mban ‘ ve doo se ishima tsung ’ yô , se z@@ aan mbamkombo mban sha gbashima shi se ver ishima zum u se ze ve la . Nahan kpa , ka Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i ken zwa Buter i i ser la tseegh ior ve wuese ga . Ivur 7 zan zan 12 la tese kwagh u i gbe u se er sha u yaren tom a uma wase u tsan anyom kpuaa ne sha gbenda u u lu sha ishima na yô . ( Ekesodu 3 : 12 ; Yeremia 1 : 8 ) Se kpa se fatyô u lun a vangertiôr ser Aôndo una sue se . ( 1 Pet . 5 : 6 , 7 ) Sha nahan yô , gba u se wase mba se henen Bibilo a ve la sha er Yehova una doo ve ishima shi vea soo ér a hemen ve yô . Yange gba u anmgbian ugen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , iti na ér Daniel , una tsua or u una hemba soon yô . Nahan kpa , mayange je m ôr Bibilo ma shighe môm ga . ( 2 T@@ es . 3 : 8 ) Mbat@@ amen kpishi nyian ne , kua mba ve eren tom u ningir sha la kpaa , ve ver ikyav i dedoo sha gbaa ne kpen kpen . ( Duteronomi 6 : 25 ) Heela tseegh ga , Yehova vande eren ityendezwa nahan ér : “ W@@ aan nen akaawan a A@@ m man akaaôron a A@@ m a ji@@ righ ik@@ o , a or á er sha mi yô , nana lu uma sha a ; ka Mo TER . ” — Lev@@ iti@@ ku 18 : 5 ; Mbaromanu 10 : 5 . • A@@ yange a ase ne nga er ayange a Noa la nahan nena ? Ior mba i zough ve sha i@@ gb@@ ur i lun kwagh môm ga la mba lun a jighjigh u nan kwagh môm ga , atindi kpa nahan , man shi ishimaveren ve kpaa . Shighe u m lu anyom 16 la , m ungwa kwagh u an@@ nongo ugen u lamen zwa Ca@@ mb@@ o@@ dia , u lu hen gar u L@@ ong Be@@ ach , kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , ken tar u Amerika yô . Kpa i gema ngi a akaawan a injaa a aa wase nom man kwase vea palegh mbamzeyol mba sha kwagh u iny@@ ar yô . Ka sea henen kwagh yô se za hemen u lamen ayol a ase . M@@ ôm ke ’ pania mban pase er kwagh la yange hii yô , ér : “ Yange se haa zende i kuma kil@@ om@@ it@@ a 15 hanma s@@ ati se za he ’ ya u orgen u yange sar un ka fan mimi yô , se za hen Bibilo a na . Kwagh u ijiir la i kaa ér una kpe ga yô ka ij@@ ôô , ka ior mba um@@ av shin uma u kpen ga ze ga . A@@ h@@ umbe ka a da@@ ase a kon u vesen sha ut@@ aha , kpa kon shon u tile her dông . Yehova yange tese ishimawan cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mase van ye nena , man hii nan yange lu u or a gba ah@@ on sha mtim u k@@ ov u yange ú lu cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la ga ? Mba@@ a@@ shi@@ ria yange ve nger akaa sha ikp@@ ande i iny@@ aagh man akaa a lun t@@ um@@ u@@ un man akaa a i yer ér pri@@ sm la kua av@@ ande . Shi una tese se er se ngohol mba i sar ve u hiden va kohol tiônnongo la yô . 1 , 2 . ( a ) Yesu yange ta mbadondon un icin ér nyi ? Paulu ôr sha kwagh u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ne ér : “ Hanma shighe u ne@@ a y@@ aan bredi ne man shi ne@@ a maan iy@@ ongo ne yô , ka ku u Ter je ne lu yôôn u ye ; zan zan Una kar van . ” Nahan aluer se soo ser tindi u a pasen se a to@@ ho la a kura asema a ase man mbamhen asev yô , a gba u se henen Bibilo kpoghuloo , shi se eren msen shi se gbidyen kwar sha kwagh u se hen la . — 1 Tim . ( Mateu 8 : 20 ) Nahan kpa Yesu yange a na i saan mbagenev iyol . Nahan er u due u samber a akaa a u ne jighjigh a mi la nahan , palegh u za s@@ ende@@ gh any@@ iman shin ú tesen hemba cii la . Hii nan ve gum@@ kwase la yange nôngo tsung ér una hide a inyaregh k@@ ir@@ aa ? I ôr ken Ho@@ sea 6 : 1 – 3 ér : “ V@@ a sé hide nen hen TER ; gadia ka Un A ande ye , shi Una wanger se ; ka Un A gber av@@ av ye , shi Una kange se a . Yehova soo ér se lu a aeren a na . Nahan kwagh ne gema ka ityôkyaa i í gbe u una doo se ishima yô . 8 : 21 ; Mpa . Zum u Mbaiserael vea eren u@@ iniongo mban yô , i saan ve iyol kpen kpen . Tsô Adam er nena ? ( 1 Kor . 14 : 9 ) Kape ior udubu imôngo yange ve ungwa kwaghôron u Yesu je la . 10 , 11 . ( a ) Hii nan ve Yesu a yen u eren tom u P@@ risti u T@@ amen ke ’ tempel sha ci u tsombor u a dugh her@@ egh la ga ? Zum u Yehova de i kôr Iserael man Yuda i yem a ve uiky@@ angen la , i er a i@@ kur@@ yan i Tindi la nena ? ( Mateu 12 : 36 , 37 ) Aôndo u mimi una na se ibo sha akaaôron a dang a se er la . Shi m za hemen u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi karen j@@ ang j@@ ang mb@@ ira her . Yehova kor mba@@ jighjigh mba ve civir un nyian ne . De nen ior mban kera tsô ; gadia aluer mhen ne shin tom ne ua lu u ior yô , ua b@@ unde ; kpa a lu u Aôndo yô , né fatyô u b@@ un@@ den u ga , alaghga á va hingir er ne mba nôngon num ku@@ an Aôndo je kpaa . ” — Aerenakaa 5 : 33 - 39 . Alaghga se mbagenev se umbur shighe u yange se lumun mimi u ken Bibilo la . “ Mimi ” u Yehova la ka ze@@ ge per@@ utya man iyou i utya nena ? Nahan kpa , kwagh u se pase la gema due a mbampin mba hange hange mbagen . Ka nahan ga , ka Or@@ gban u sha man tar yange na un mfe la ye . ( Yon@@ a 1 : 4 ) Tsô , Yon@@ a á er nena ? 1 : 16 ) Shi u fatyô u seer wasen mbayev ou sha u za lamen a ati@@ ca a ve sha akaa ne , aluer ka hange hange yô . U@@ z@@ end@@ en@@ ya man iny@@ on i pur@@ ugh kpishi ngi eren akaa a kpilighyol tsung . ( Yes . 2 : 2 ) Ior mbagenev kpishi mba eren akaa a a lu wasen tom ne u lu zan hemen yô . Ve de akaa agen kar ve sha u vea za er tom shin Betel shin vea wase u maan A@@ you a Tartor shin wan ago@@ yol sha mbam@@ kohol mba mba@@ vesen shin za eren tom u nan mba a@@ ah@@ e a tser ve la iwasen . Alaghga mbagenev ken mba ve na ayol a ve la yange ve fa u nan kwaghôron sha tse@@ mbe tsembelee ga , kpa hide sha kwagh u tom ve u maan A@@ you a Tartor la yô , yange ve engem er as@@ an nahan . Man m@@ we u waan kwaghôron u Aôndo ikyo la ka dooshima na u yange tese je la . Paulu nger ér : “ Gadia er ior kpishi ve hingir mba@@ asorabo sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i or môm [ Adam ] yô , kape ior kpishi di ve hingir mbap@@ er@@ apera sha ikyo i wan i Or môm [ Kristu Yesu ] kpaa la . ” — Mbaromanu 5 : 19 . M@@ pin ugen due sha kwagh ne ér , Er nan ve i gbe u a mar ior he@@ gh@@ e ? Yange mba tôôn kwagh u avur a Bibilo la a er la mba karen sha agen yô , i kav wang ér tempel u ken jijingi la mba maan un zan a mi ave ga , shi ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ve lu “ a@@ wen ” a i lu sôron a shin tar sha u a maa tempel shon a mi ga . Shighe u m lu eren tom pania la , m vôso wan@@ kwase T@@ as@@ man@@ ia ugen u doo kwase kpishi yô , iti na ér J@@ en@@ n@@ y Al@@ co@@ ck , maa se za hemen u eren tom u ikp@@ ur pania hen ger@@ i u S@@ mi@@ th@@ t@@ on man Qu@@ e@@ en@@ st@@ own anyom any@@ iin . ( Marku 8 : 34 , N@@ W ) Vea lumun u kohol mba ve suen hemen u Yehova la sha er vea tese er Satan a lu or@@ aie man or@@ m@@ s@@ ende je he ? Ikyav i tesen yô , yange m tagher a or u pasen i@@ vangeli ugen u nôngo wener una kighir mo m ngohol Yesu a hingir Or@@ yiman wam yô . ( 2 Mbakorinte 11 : 3 ) Kwagh ne una fatyô u eren nena ? ( Aerenakaa 17 : 11 ) Doo u ú ôr Bibilo a ishima i gbar gbar di vough er ior i B@@ er@@ ea nahan . Se K@@ ôr I@@ j@@ ende a Ior Mba Dedoo Nen@@ a ? 1 / 1 U tesen ikyav yô , or u kp@@ el@@ an kwagh ugen mba yer un ér Jo@@ sé , a kaa ér , “ Zum u ka wea kp@@ ela kwagh u ú soo la wea bee nahan i lu u er u unde g@@ ô@@ g@@ ô@@ wo yô . ” Kpa , alaghga se pine ser ‘ Or nana er msen nan ve Aôndo una ungwa nan@@ aa ? ’ Kpa , ve gema ve wase un u henen fan kwagh u Bibilo i̱ kaa sha kwagh u i@@ pi@@ la i eren yô . M@@ lu u yange akaa lu sha ayange a Yesaia la war ng@@ un kwagh môm a mlu u akaa a lu ainge ne . Un er A lu i@@ kua i@@ kua ne . ” — Yesaia 55 : 6 . 11 / 15 Ve Er Kwagh u a Ne Uma Ve a He@@ mbe L@@ un a Inja Yô , 1 / 15 A@@ legh a e@@ ev mb@@ un cii tile sha ityough ki nyi ? Aôndo u mimi maa er usu sen sha va hi@@ a nagh ku nan@@ den kura man at@@ se a nan@@ den nagh sha mi la cii . Ikyav tese wang ér , akaa a yange Yesaia lu henen ke ’ ishima la cii tese ér ijir i i lu u Yehova una va ôr mba@@ asorabo la ia b@@ unde ga . Nahan Eliya na zwa ér i wua ve , man lu kwagh u i er a ve kpaa je la . — 1 Utor 18 : 40 . Ka nyi Yesu ôr u tesen ér Yehova venda ikyurior na i á tsegh i̱ laa ? Shi Aôndo kaa a na ér : “ U ngu keren akaa a vesen sha ci wou iyol you@@ we ? * Er ngô u nan sember maren ka nan nôngo u lun hen ya keng , shi i̱ saan nan iyol u tesen mba@@ van@@ nya wan u nan yô , ashighe kpishi S@@ an@@ di ngu a fatyô u hiin iliam a nan . Nahan a hingir Satan , inja na yô , ka “ Or@@ h@@ end@@ an@@ kwagh . ” — Ôr Genese 3 : 1 - 5 ; Mpase 12 : 9 . U tesen ikyav yô , u ya b@@ i@@ si@@ k@@ ii môm tseegh kpa , u kpe ga . Se kera lan kwagh u mase zan hemen la ga . — Aer . Yehova kaa ér : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou . ” ( Or@@ pa . Satan yange de isharen i zuan a tahav shi lun sha tse@@ ene@@ ke la i vese ken a na . Yesu tese sha nyi gbenda ér mhôônom ma ker un a i@@ or@@ o ? ( 1 Peteru 2 : 21 – 23 ) Er Yesu tsengaôron nahan , í tôv Mbakristu a ican kpoghuloo shighe vese hegen . “ N@@ an@@ a̱ nger tindi ne ken ruamabera . . . nana̱ lu a mi , nana̱ ôron ker sha ayange a uma u nan cii . ” — D@@ U@@ T@@ ER@@ O@@ N@@ O@@ M@@ I 17 : 18 , 19 . ▪ Ne Mbamaren man Mba@@ yev , L@@ amen Nen ken Dooshima Kwagh ne wa kasua u ken mnger u ken tar u T@@ ha@@ il@@ and , u i yer ér D@@ am@@ no@@ en S@@ adu@@ ak ne kpa ker . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : I@@ kp@@ ur pania ngu pasen kwase ugen vea mbayev nav mba kiriki loho u dedoo . S@@ aa se eren tom a hanma kwagh u Yehova a lu nan se sha ikyev i nongo na u shin tar la ve se za hemen u taver ken jijingi ye . ( Tit@@ u 2 : 10 , 12 ) D@@ i er Yeremia kpa lu er nahan , se kpa se ‘ fi@@ ir iky@@ ondo shin i@@ w@@ enge se ôr hanma kwagh u Yehova a kaa cii , ’ mayange se na mba tan num sha Aôndo ian ser ve̱ ta@@ an se mciem iyol ga . ( Mbaromanu 5 : 5 , 8 ; 8 : 35 , 39 ) Nahan kpa , Paulu gema ôr kwagh u ishember i a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe la ken ityough 12 sha gbenda ugen kposo . Nyian kpa , A@@ you a Tartor a Mbashiada mba Yehova ka ajiir a mcivir u mimi hen u@@ haregh kposo kposo . Se na jighjigh ser , takerada u he ne ua wase iyôngo i Yehova sha tar jimin cii u tilen dông , eren kwagh u vough shi tesen ér Satan ka or u aie , man u hemban cii je yô , takerada ne ua wase se u lun ken dooshima u Aôndo her ! ​ —⁠ Yuda 21 . Ro@@ al@@ d kaa ér : “ Yange i p@@ ande inyaregh ki i kimb@@ in mo la kpishi je , kpa kwagh ne gema ume atam a dedoo . ” PE@@ E@@ J@@ I 31 Na Kwaghôron u hen T@@ so@@ mbor A̱ Lu Saan Saan U hemban cii yô , ikyav i dedoo i ve ver ken ivese la , ia va Aôndo wase Yehova , u a kom iwuese la a icivir . Maa H@@ el@@ ga za lam sha kwagh ne vea azende a na a ken tiônnongo . Aluer se er nahan yô , se lu ken mzough a anmgbianev asev mba nomso man mbak@@ asev . — Ef . ( b ) Doo u se fa gbenda u Aôndo a kuren awashima na la vighe vighe shi se eren akaa a a zough sha mi kpaa sha ci u nyi ? M@@ kav ne na yô , se zua a iwanger sha akaa agen kpaa wang . Bibilo kaa ér : “ Tsô er Yesu been akaaôron ne yô , kpiligh ikpelaior iyol a ityesen Na ; gadia A tese ve er ka or u lun a tahav nahan , lu er mb@@ ang@@ eren vev ga . ” — Mat . ( 2 Tim . 3 : 16 ) Nahan u hemba k@@ angen ishima cii wer u lu wang sha ci u Yehova soo ér u lu wang yum ga , kpa a lu sha ci u a kuma u u civir un a ishima i môm . Shighe kar yô , a taver tor u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar u i yilan un ér R@@ ad@@ a@@ ma I la ishima ér a va aa ati@@ ca a ken makeranta u L@@ on@@ don M@@ is@@ sion@@ ary So@@ ci@@ e@@ ty ( L@@ M@@ S ) la ken tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar . Aluer Orkristu la ôr mbatamen ga sha ci u nan soo ér nana lu ken bem a or@@ sho@@ li@@ bo la yô , nan kpa nan ngu eren isholibo . — L@@ ev . 5 : 1 ; ôr Anzaakaa 29 : 24 . ( Mpase 18 : 21 ) Ka nahan ve , Bibilo i lu wan ior kwagh kaan ér : “ D@@ u@@ e nen ken [ Zege@@ bab@@ ilon ] kera sha er né nyôr nongo sha asorabo a na ga ” ye . • Ka unô ve tese akav a dedoo a taver ishima ? Er ayange ne a lu a se h@@ unde ishima ga nahan kpa , kwagh gba ior kpishi sha “ iyange i Ter ” i i mgb@@ ôghom la ga . Ch@@ u@@ l So@@ o kaa ér : “ Yange m kav mer m hemba wan akaa a am ikyo tseegh yum . M umbur shighe u m lu anyom iky@@ undu kar la , m pine ng@@ ôm mer una fa pe ve lu yô , a ô@@ rom . Gbenda u Yehova a nengen m@@ doom ma or@@ ough la kaha kposo a gbenda u tar u nengen ma la nena ? Aluer ú soo u seer fan kwagh u Tindi u sha Iky@@ ev i Mose la vindi vindi yô , nenge ken kwagh@@ ngeren u a lu a itinekwagh ér : “ Some Fe@@ atures of the Law C@@ o@@ ven@@ ant , ” ( A@@ vegher A@@ gen a Tindi u Iky@@ uryan ) la ken takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures ti@@ h@@ i u sha u 2 la , peeji 2@@ 14 - 2@@ 20 , ú i lu Mbashiada mba Yehova ve nger la . Kwagh ne ngu a na se u@@ le kpishi . ” Anmgbian na u kwase nengen a m@@ kposo ne yô , a kaa ér , “ S@@ ab@@ ina hingir saan saan ayange ne , man yange saan nahan ga . ” A@@ yange nga kar yô , a vôso ortamen ken nongo u Kristu ; hegen un vea nom na mba civir Aôndo saan saan ken tiônnongo . ( 2 Mbakorinte 4 : 3 , 4 ; 11 : 13 - 15 ) Er abaver a tese yô , nyian kpa mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev taver ior ishima sha u ve er ts@@ wam shin ve nôngo ityav gayô ve n@@ zu@@ gh@@ ur a mbayev . — Ôr Mateu 24 : 3 - 5 , 11 , 12 . Ken inyom i 19@@ 5@@ 4 la , m bee kô@@ le@@ eji , uwer ngu kar môm yô , m hii tom u pania . Nahan cii kpa , u ôron kwagh sha mimi yô , i@@ ember@@ yolough i ior kpishi ve eren nyian la ka i mgb@@ ough a akaa a Aôndo a ker a ihyom la , kua i@@ pi@@ la man ah@@ ir a eren man iji@@ mba kpaa . ( 1 Kor . 9 : 27 ) Se kpa gba u se de ser iyol yase i eren kwagh u i soo cii tsô ga ! U ku@@ usu kwaghôron ne yô , kwaghôron u profeti ne man akaaôron a profeti agen cii a̱ taver ishimaverenkeghen yase i se lu a mi sha tar u paradi@@ so u una lu sha ci u uumace la . Nahan , ka sea nenge a gb@@ end@@ atesen u Aôndo nahan , se er nena ? Yange se vôso ayol a ase sha iyange i A@@ ip@@ or 23 , 19@@ 4@@ 9 . Ma kwagh u yangen U@@ hemban@@ sha u timin tar u Satan ne , er a t@@ ende zwa nahan la je kpa ngu ga . 12 : 1 ) Er kwagh u yange er Peteru la a tese nahan , aluer se ver ishima sha akaabo yô , jighjigh wase una nd@@ ôh@@ ôr fese je , a b@@ ur se a b@@ ur . Yange sea lu a mbam@@ nenge kposo kposo sha kwagh je kpa , se pase un gbar gbar , shi a za hemen u lun a vangertiôr ken a vese kpaa . Se fa er or ka nana er kwagh u vough ve i saan nan iyol yô . Lu ikyav i Yesu ver la Paulu lu dondon ve lu eren tom ne ye . Tartor u Aôndo ka gomoti kpôô kpôô , u una kar kera mayange ga yô . A vande bu@@ ghun gbenda veren a ver sha er se fatyô u yan ikyar a na yô . Er i pase ken Luka 21 : 34 - 36 nahan ka uma u eren u nyi Yesu a te icin sha mini ? Nahan kpa , aluer wan wou shi za hemen u dondon kwaghwan wou u sha kwaghfan la man a zua a iwasen yô , a hemba saan we iyol cii . 3 , 4 . ( a ) Aluer iy@@ ongo gba hen atô u Mbakristu uhar yô , kanyi kwagh i doo u hanma ve nana ker gbenda sha afatyô u nan cii u eren@@ e ? Aluer se kav shi se yar tom a atesen a na shi aluer se dondo hemen na yô , “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ” ne una nenge sha a vese kundu kundu man sha dooshima kpaa . — Yohane 10 : 11 . Hi@@ ihii la , lum er me kô@@ r@@ cio u eren ma kwagh ga nahan , kpa avur a Bibilo er Mbaheberu 1 : 14 nahan nam vangertiôr ér mbatyomov mba Yehova mba suen mo . Ka nyi man nyi nahan ú soo wer ú gema kôron no@@ mbor wou tsaha sha mini ? Mbat@@ amen vea kav Yesu sha u veren ikyav i dedoo nena ? ( Mbaromanu 1 : 20 ) Z@@ an zan nyian kpa , ka doon Yehova kpishi u eren tom a agee na a a lu a kighir ga ne sha u wasen mba civir un sha mimi la . Yô , de se za nen hemen u lamen a Aôndo sha u henen Bibilo shi eren msen hen Na . Se kpaa se zua nen a mtsera ke ’ “ kwaghôron u injaa ” ne sha u yaren tom a atindi a ken mlu ne ke ’ u uuma asev . Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v di ôron ijir sha mimi ga . 1 : 2 - 9 ; 3 : 1 , 2 . Ve kaa a na ér vea tese un mkaanem ma sur@@ un or ishima ken Ruamabera sha ci u a@@ ah@@ e u a sember eren sha World T@@ ra@@ de C@@ enter la . Ken mase@@ ijime yô , i na ve tom ér ve wasen Mb@@ al@@ ev@@ i . — E@@ s@@ era 8 : 20 . ( Yohane 14 : 26 ) Icighan Jijingi u i tindi ken iti i Yesu la kor se shi ne se agee nyian . T@@ O@@ M U P@@ AN@@ I@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E U I L@@ U N@@ Ô@@ NG@@ O@@ N I@@ T@@ Y@@ A@@ V L@@ A 18 , 19 . ( a ) Aôndo nengen tom wase nena , man er nan ve i doo u se kpa se lu a mnenge na laa ? Kape we kpa i lu ú laa ? Yobu lu or u ior naan un icivir kpishi , kpa va hingir or u ior l@@ ahan un , mba hen tsombor na man ak@@ ar a na a ishima ishima je kpaa l@@ ahan un . * ( 2 Kor . 12 : 21 ) Pro@@ fes@@ ôr Mar@@ v@@ in R . Nahan kpa , ka mci@@ mb@@ im man akaa@@ yan cii a lu a bo ga . Se kera de ser kwaghôron u nan ne a yange se u lamen a nan ga , kpa se fatyô u pinen nan sha icivir ser nana pase se shighe u yange nan hii u nengen ér Aôndo ngu ga la , man kwagh u yange na ve nan hingir u lun a mnenge shon la kpaa . Ka ieren i nyi Yesu a te se icin sha mini ? ( Mateu 24 : 3 - 8 ; Mpase 6 : 2 - 8 ) Sha kpôô yô , akaa nga eren nahan vough hii ken inyom i 1914 la je . Ka sea de ser Mkaanem ma Aôndo ma hemen se yô , ka averen a nyi ka se zua a mini ? Aluer taver we u eren kwagh ne yô , sôn Yehova a wase ú sha er ú dugh nyityô ieren i iyol@@ gen@@ gese i ú lu a mi cii kera yô . Kape Ruamabera kpa a wasen se u sôron aeren a ase je la . ( Anz . 14 : 20 ) Mkaanem mara pase isharen i uumace mba ve yen ne ve lu a mi la , mba hembe soon u kôron ijende a or u nana wasen ve la , kpa mba soon u kôron ijende a or u a gba u vea naan nan iwasen la ga . T@@ ôô ase wer , u ngu ortamen , u ngu sôron anmgbianev sha u@@ y@@ aav vev . ( Mpase 7 : 3 ) Hen zum la mba i nder ve la cii vea kohol Ter Yesu Kristu sha u timin mbaaferev kua mba ve w@@ oo Mbakristu mba ish@@ ôô la kpaa . — 2 Mbat@@ esalonika 1 : 7 – 10 . Shi kwagh gbe sha mkav kpaa sha ci u ior mb@@ á mba ka ve doo Orkristu ishima — ashighe agen yô , i lu sha ishima i nan kpee ga — kpa i lu sha ci u nan kav ken Bibilo i nan i ôron la ér Aôndo soo ér nana er nahan yô . Bibilo taver se ishima ér : “ TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ” — Pasalmi 34 : 18 . Jijingi u Aôndo eren tom u vesen sha u wasen se u seer fan tom u pasen kwagh nena ? ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Lu Shighe u Han@@ a ? ” Mbat@@ omov mba fan tom mba we aeren a mba ve pasen ve kwagh la ikyo I lu nahan u ungwa kwagh u ior mba ka vea lu a zayol ve , ve er msen hen Aôndo , maa ve bugh Bibilo , nahan ivur i ve hii nengen a mi la ve na jighjigh ér ia wase ve u sôron zayol la ve@@ e ? Davidi fa dedoo ér Yehova una yima un . I pase kwagh u an@@ u@@ un@@ au@@ kase la ken ngeren u karen la , ken magaz@@ in ne . Kpa Yehova venda ve nahan ve hingir az@@ ô@@ v man mbah@@ end@@ an@@ kwagh a Aôndo kua tsombor na u mbatyomov mba jighjigh la . Akaa nga kpishi a ú wa ken msen wou iyol you inja er ior mba ú fe ve ve lu keren iwasen i Yehova man mba i gbe u a su@@ r ve ishima man mba i gbe u ma ve zough a kwaghfan man icighan jijingi , shin ma ity@@ am@@ egh nagh la nahan . E@@ i , yange ve fa takerada . Wan@@ ye u nan lu Orkristu yô nana wa ikyo sha er nana dondo amba u@@ ôn la ga yô . 1 : 8 ; 2 : 20 . Kwagh ne yange ci@@ er mo iyol , nahan cii kpa , m - er u m ôr Pasalmi 1@@ 15 : 4 - 8 man Mateu 23 : 9 , 10 la wasem u fan er Aôndo a vende u civir un a ie@@ ev kua u yilan mbahemenev mba kwaghaôndo sha ati@@ at@@ om a ve yô . Ka mbamtaver mba nyi ka ve tagher a mini ? Aluer m ôr kwagh a na sha ishim@@ an@@ yo@@ on nahan una sôr inja je kpa ? ’ Apostoli Paulu kaa ér , ‘ Ka va nd@@ eren mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga la shin ku . ’ ( Aerenakaa 24 : 15 ) Paulu yange nder wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen shin ku , iti na ér U@@ ti@@ ku . Ka kwagh u a lu zan hemen nyian vough je ne . Akaa a ut@@ aha nga ahar a á k@@ enden ing@@ y@@ at@@ u at@@ ôndo yô : ka m@@ soo u or soon iyol i nan tseegh la man h@@ ua . “ T@@ es@@ em , M@@ ̱ Er Ishima You ” I@@ vaa ka icighan mzough . Shin er ior mba sha ayange a E@@ no@@ ki la venda u zenden vea Aôndo nahan kpa , jighjigh u nan na wase un u zenden vea Aôndo . Nahan kpa , Yehova gema atô@@ at@@ yev la hingir “ ikyurior ” i u@@ men atam a Tartor . ( Mat . Kape se kpa se lu ken u@@ ity@@ a nyian er H@@ es@@ e@@ k@@ ia je la . ( b ) Aluer or nan lamen nyityô zwa shin nan due ken nyityô tar shin nana̱ lu or@@ ny@@ ar shin ic@@ an@@ or kpaa , kanyi i gbe u hanma or cii nana fa ? Mbagenev lu mba tesen ah@@ ir . ( a ) Er nan ve i doo u iyol ia kpe se ker sha ci u l@@ an@@ shima mba ka se zua a mi sha ashighe ashighe la ga ? Ashighe kpishi iyol ka i kpe anmgbianev mba nomso man mba kasev , shi ishima i nyian ve shi ve nenge ér ve gba kwagh ga je kpaa . Se na jighjigh ser Bibilo due hen Aôndo , sha ci u i̱ ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh u una va er ken hemen yô . Or@@ pasalmi tese ér hem@@ en@@ tor u Yehova hemba hanma kwagh u á gbe cii , shi mbatyomov udubu pue pue kpaa mba eren sha akaawan a na man atindi a na . L@@ ù u Yehova a ta iwanger sha as@@ ande a “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la tse@@ egh@@ lee ? Iyange kpe@@ ese yô , lu kwa u Eliya hegen . Kwagh la kua u lun a ci ken mpase u pasen loho u dedoo u Tartor sha tar cii la ker . Ga@@ yô tôô wer Orkristu ugen er isholibo i vesen . Mbagenev hen ér ka Yesu iyol@@ na je yange hii tesen ér Tartor u Aôndo ngu ken asema a ior ye . Han@@ ma@@ or Iserael lu a I@@ an i T@@ su@@ an kwagh u Nan So@@ o Yô Er anyom a lu karen nahan , kape tom u Mbahemenev mba Shin T@@ ine kpa u lu seer a seer je la , shi ve kpa mba sôron akaa seer a seer sha er tom ve ua he@@ gh@@ em shi ua hemba zan iky@@ ura yô . 2 : 4 ) Mba@@ civir Aôndo mba kera lamen ken ijô ig@@ enegh nyian sha ivande ga . Paulu yange wuese mbagenev er Yehova man Yesu nahan . — Ôr Marku 1 : 9 - 11 ; Yohane 1 : 47 ; Mpase 2 : 2 , 13 , 19 . Aluer se ôr kwagh ken Bibilo yô , doo u se nôngo se kav kwagh shon , er Apo@@ l@@ o nahan . ( Luka 6 : 40 ) Shighe u i doo yô , mbamaren vea fatyô u pasen ônov vev igbenda i ve ayol a ve kpa ashighe agen ka ve kar ve ve tsua akaa agen yô . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A V@@ ER MB@@ A@@ A@@ J@@ I@@ R@@ I@@ V Aluer se er nahan yô , se lu eren msen hen Yehova er or@@ pasalmi kpa yange hide a iyol na ijime , er msen ér : “ T@@ es@@ em , m@@ ̱ er ishima You ” nahan . [ F@@ o@@ to u sha peeji 5 la ] Yehova ker mbacivir un sha u@@ we nena ? Yange van@@ den zungwen a mbananjighjigh , kpa hegen un vea kwase na , ka ve ker hanma gbenda cii sha er vea za sôr mbau@@ angev shi vea taver ve ishima yô . Or@@ t@@ yom ne mough ken gar u Be@@ tan@@ i , ape L@@ as@@ ar@@ u man an@@ ng@@ ôô@@ v nav mba kasev lu la . A@@ zende ase agen kaa a vese ér se hide se yem ken ya se za nenge sha a na . An@@ iky@@ ar@@ ev mba ver ver mba ve lu inja er ve taver ga la nahan ve taver hemba iy@@ ô@@ gh , shi ve taver iyol je hemba i@@ gb@@ ende kur@@ ugh . Tese sha Gbenda u a W@@ ase Ô@@ no@@ v O@@ u Yô Mbat@@ amen mban vea de ér shighe a kar , nahan mlu u ken Iserael a gema cii ve vea kure ikyaa ne y@@ ee ? T@@ r@@ ent@@ in@@ ara ka ger@@ i u kiriki ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i gar u N@@ ap@@ les , ken tar u I@@ tal@@ ia . Lu Aôndo u Yon@@ a er un kwaghbo shi lu yevese un kpaa je ne , nahan kwaghbo hingir u ts@@ eren ve cii . Paulu lu nger wener : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun , man bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu . ” Shighe u m lu ken pur@@ usu la , ng@@ ôm man an@@ ng@@ ôm u kwase u kiriki Maria , hingir Mbashiada mba Yehova ! Kpa , alaghga N@@ er@@ i yange na S@@ heal@@ ti@@ el wan na u kwase . ( a ) Yesu tsen@@ ga tan mbadondon nav icin ér nyi ? Sha ashighe ne nahan , mbamsen mba se lu eren hen Aôndo ser a wase se la ka ve hingir mbam@@ zamber . T@@ ime sha akaa a a dondo heen ne . 29 : 25 . • Se fatyô u kaan ser ka Yehova a tindi ér i̱ kaa ior ve “ va ” ye sha ci u nyi ? Mba ve lu a imba mnenge ne la mba er ior mbagenev mba sha ayange a mbaapostoli , mba ve lu a gbashima sha kwagh u Aôndo , kpa lu “ sha gbenda u kwaghfan ga ” la nahan . ( Rom . A̱ shi nan kpa “ kwaghôron u profeti ” la wa akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya a a lu ke ’ Ruamabera u ke ’ Z@@ wa Heberu la k@@ er@@ egh tseegh ga kpa shi a kua kwaghôron u Yesu yange kaa ér una va ken “ agee a vesen kua iengem kpaa ” la . 4 : ​ 1 , 2 , 5 ) Yange gba u Timoteu una “ [ ide ] sha akaaôron a sha jighjigh ” ve una er tom la ye . ​ ​ —⁠ Ôr 1 Timoteu 4 :⁠ 6 . Davidi yange nger wener un ngu a “ nenge i ta or@@ perapera kera ga , shin tsombor u nan kpaa u s@@ ônon kwaghyan ga . ” ( Genese 8 : 21 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Yange i kôr Daniel kua agumaior a Heberu agen i yem a ve uiky@@ angen ken tar u Bab@@ ilon , kpa ve za hemen u ‘ wan Mkaanem ma Aôndo ik@@ o . ’ Se fatyô u tsuan u civir Aôndo , nahan se zua a averen , gayô se tsua u hemban un ato , nahan se ya ican . Mba he@@ mb@@ en mkombo kera yô , Orshiada ugen kporom ikyua va su@@ gh ve , pine ve tar k@@ ú@@ nd@@ ù k@@ ú@@ nd@@ ù . I@@ j@@ u@@ ku - as@@ an i tar wase kpa ú lu ker ne tseegh kpa ngi a as@@ an ker je hemba b@@ iliôn 1@@ 00 , man gema sha won jimin cii di ye ? Hii nan ve Satan hemba Yehova ato ? Shighe u kwagh a lu nahan yô , mbagenev ka ve tôô me@@ m@@ yol sha er vea za sôr mbamaren vev , shi vea p@@ ande a nenge sha ve yô , nahan ve wase ve u eren akaa a ve kera fetyô u eren ga la . ( Mat . 28 : 19 ) Shi vea tese u kwagh u ú er ve ú eren sha iyol@@ tseghan you yô . U zenden sha jijingi la una bende a iky@@ ar@@ yan yase nyian man ken hemen nena ? 3 : 14 ) Sha utar yô , a na Mose tahav mbu eren u@@ ivande , mba ve tese ér mimi je lu Aôndo tindi un yô . M@@ tim ve la ngu ic@@ in@@ tan hen akuraior nyian . Mkaanem ma Tor Solomon yange ôr man kure sha Jo@@ su@@ é vough . Paulu tôô k@@ w@@ ange u or@@ sho@@ ja la tese ikyav a mi sha u wasen se se fa er i doo u mimi u Ruamabera una bende a vese yô . U P@@ anden He@@ gh@@ em Ikyav la Ve a I@@ ember A er msen wener : “ M@@ ̱ shi m@@ ̱ due m@@ ̱ za nôngo ityav a an@@ ng@@ ôm B@@ en@@ y@@ am@@ in , shin m@@ ̱ de ? ” A tese se ér aluer se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo yô , doo u se eren kwagh asema ahar , ga . Ka ityesen i nyi se hen sha m@@ ne u Yehova naan Mbaiserael man@@ a laa ? Umbur kwagh u yange er un shighe u hii u tan a@@ kper@@ an , maa gba mir@@ en shin mnger la . Ka sea hen sha uuma mba iorov umiliôn imôngo mba ityesen i Yehova i gem ve la nahan se zua a atô@@ akyaa kpishi a wuese Yehova ga he ? 1 : 6 ; 2 : 1 — Ka unô i na ve ian i van sha ishigh ki Yehova ? Akaa a Yehova a gbe cii tese se ér ka un tswen a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa u hemban cii ye , or môm sha won hemba un agee ga , shi nan ngu a kwaghfan shin dooshima er wen nahan ga . — Mbaromanu 1 : 20 ; Mpase 4 : 11 . A̱ shi nan kpa “ mba@@ van@@ nya ” mbara yange lu Mbak@@ al@@ di , mba ve lu mbaihyomov mba Yuda la . L@@ is@@ a kaa wener : “ Yange mbamaren av nenge e̱r inja yam gema fese nahan maa hii u zan ve iyol . Sha nahan yô , lu iky@@ e i apostoli ne i zan ken u@@ shin@@ ago@@ ge mba Mbayuda za ôron kwagh a ve ken Ruamabera . — Ôr Aerenakaa 17 : 1 , 2 . Er ve lu ken pur@@ usu nahan kpa , ka ve nôngo sha afatyô ve cii ve er shiada i dedoo , sha u ngeren ior u@@ washika Aluer Se mba W@@ ang yô , Se Na Aôndo u Se C@@ i@@ vi@@ r la I@@ civir Ishim@@ a@@ wan i anmgbianev mbak@@ asev mban kua m - sue u yange ve su@@ em sha dooshima la wasem u taver ishima zan zan yô , m mase va fan kwagh u lu zan iky@@ ar@@ em la iyol jim jim yô . Se kpa se fatyô u ember nahan . Se H@@ ingir Nen Mb@@ av@@ esen sha Iyol K@@ ôron Ts@@ aha Yange kpiligh ter@@ em iyol shi ure kpaa . Yange vea er tom anyom 16 tseegh kpa , ve fatyô u den tom , kpa u@@ sho@@ ja mbagenev ken ikyum@@ utya i tartor u Roma yô , yange i gba u vea er tom a kuma anyom 25 ve vea de tom ye . Yesu yange ôr nyi sha kwagh u bredi man wain laa ? Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la ua va a nyi ? “ Hanma ikyurior man hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior ” cii , ua ungwa loho u dedoo sha kwagh u Tartor u Aôndo . 17 : 17 ; 18 : 24 . U tesen ikyav yô , Ese@@ ter 10 : 2 ôr kwagh u “ abaver a u@@ tor mba Me@@ dia man Per@@ shia . ” Er uma u Yesu lu sha z@@ ongo nahan kpa , á yar tom a ian la á er shiada hen or@@ hemen u ip@@ av@@ en@@ tar la . ( 1 T@@ es . 4 : 11 ) Nahan kpa , ashighe agen a gba u mbatamen mba ken tiônnongo vea pine or mbampin sha kwagh u nan iyol i nan , sha er vea er tom ve tsembelee yô . Se nenge a ikyav i kwagh ne ken mkaanem ma Paulu ma ma lu ken Mbagalatia 5 : 13 la . Er i bee Davidi angev sha ivande shin i seer un ayange kpishi ga nahan , kape T@@ er@@ of@@ im@@ u , u lu iky@@ ar@@ tom u apostoli Paulu la kpa lu je la . Shighe u mbahenen kpishi undu Yesu sha ci u atesen a na agen taver ve u kaven yum yô , lu Peteru yange lam sha ci u mbaapostoli mba 12 mbara ye , á kaa wener : “ T@@ ere , ka hen an je shi sé z@@ aa ? ( K@@ ol . 3 : 14 ) Lu nyi i due ken tom ve u pasen kwagh laa ? U@@ umace mba ye ican i ibanave man angev man ku u or u doon ve ishima la . Kpa aluer nom soo kwase na ga shi we un ikyo kpaa ga yô , alaghga Yehova Aôndo una venda mbamsen mba nan eren la . 18 , 19 . ( a ) Gba u se kange ishima u eren nyi kwagh@@ a ? Ikyav i tesen yô , yange O@@ ri@@ serael nana maa iyou yô , i gba u nana wa ig@@ yar sha ha@@ av mbu i sha , nana kase cii . K@@ it@@ ty maa er msen ér Yehova a na un imba ishimataver i Kristu kpa lu a mi la man kwaghfan kua ian i injaa , sha er una pase kwagh yô . Ikyav i tesen yô , shighe u Tor S@@ en@@ aker@@ ib@@ i va u tan num sha Yuda shi ta H@@ es@@ e@@ k@@ ia mciem iyol ér una dugh un tor kera la , Yehova tindi ort@@ yom ugen va wase ior nav . Hii nan ve Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yange ve na ib@@ aver i dedoo ? ( 1 Mbakorinte 15 : 3 ; 1 Peteru 3 : 18 ) Se tôv nen er i hii ve Bibilo i yer se ér mba@@ asorabo yô shi se time sha kwagh u isholibo i er a vese la kpaa , ka nahan man se kav er ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la i zough sha kwagh u Bibilo i kaa ér , “ Kristu kpe sha asorabo ase ” la ga ye . U@@ wer u N@@ is@@ an ka u gba sha uwer u Ma@@ ac@@ i gayô A@@ ip@@ or sha k@@ al@@ enda wase u ainge ne . A@@ she man ishima mba eren tom imôngo , je yô , kwagh u se kenger sha ashe la una fatyô u iv@@ in se a mba@@ awashima kua asaren ken ishima . I@@ ny@@ am i i gbe ken to yô , kera ngi a tahav mbu zan m@@ ape ga . Nahan kpa , aluer se mba a mnenge u vough yô , se har ishima yase sha akaa a aa fatyô u nan se mk@@ om man msaanyol la . Er nan i doo u se er kwagh sha kwaghfan zum u or soo u eren kpen@@ ga a vese ? A tes@@ em ken ufoto er i lu nan ior ican ken tar u Ca@@ mb@@ o@@ dia kpoghuloo , i lu wu@@ an mbagenev , mbagen di lu yevese sha u vea war ku yô . Lu zayol u nyi Mbakristu mba ken Roma tagher a mini ? Apostoli Paulu ôr kwagh u m@@ ser@@ akaa ne wang shighe u nger Mbakorinte la , a kaa ér : “ S@@ ar@@ em ka fa nen , ityough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu , man ityough ki kwase yô , gema ka nom , man ityough ki Kristu yô , ka Aôndo je . ” — 1 Kor . Ka wea tsuan kwagh u ú er ken uma wou shin wea kuren mbamgbe ou nahan , u umbur kwagh u m@@ til sha mimi wou kpa ? Ôr Iyoukura [ zwa Buter ] i J@@ an@@ awar@@ i 1 , 199@@ 6 peeji u sha 9 - 22 la . * Er i lu ne uhar cii yange ne “ mar ” ônov mbara yô , han@@ mô wen nan ngu a ian i eren kwagh a ve . PE@@ E@@ J@@ I 21 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 25 , 1@@ 22 Kwagh ne na yô , gba u Wan u Aôndo u môm môm la una “ gema iyol Na ” sha mlu u uma u sha la , nahan a va mar un una lu or u vough . ( F@@ il . S@@ op@@ hi@@ a : U ôr nahan u ver ishigh wer nyi ? H@@ AN@@ M@@ A@@ OR cii soo u zuan a msaanyol . Ikyav tese wang ér a lu nahan ga . Aluer se mba eren Aôndo tom shi se mba eren mbagenev kpa tom shi se mba eren ishima i Aôndo sha gbashima yô a saan se iyol je a zua ga . — Mateu 24 : 21 ; Mpase 7 : 14 , 15 . ( Mbaefese 5 : 1 ) Doo u se hen ser se yina u lun a ieren i Aôndo ne ga , gadia Yehova fa kwagh , shi ngu Ter u a n@@ orom ikyaa sha kwagh ga , shi á s@@ ende@@ gh ér se er kwagh u a hembe se agee ken inya kpaa ga yô . • Doo u se lu gen@@ g ge gen@@ g sha ci u nyi ? Akaa a a lu eren la cii har sha iji@@ r@@ ôron i mimi . 14 : 38 ) Nahan kpa , Peteru shi gba m@@ ny@@ am . Ken masejime yô a cia ior , a er kwagh u shami ga . Mbaefese 4 : 25 tese ér gba u Mbakristu vea wasen ayol a ve nena ? K@@ EN uwer u A@@ ip@@ or 7 , 1@@ 6@@ 30 la , iorov deri un@@ yi@@ in mough ken tar u I@@ ng@@ i@@ la mough shin ut@@ so un@@ yi@@ in gba yemen ken tar u Amerika . Paulu yange fa er mzough u tiônnongo lu ker la va Yehova a icivir yô . Ne fatyô u henen er ne nenge sha mbamgbe mba tiônnongo sha mimi yô , er Timoteu kpa er nahan . — Ôr Mbafilipi 2 : 19 - 22 . J@@ on : I ôr kwagh i ter tartor ugen . T@@ A@@ R N@@ A : Z@@ A@@ MB@@ I@@ A ER TER ugen lu p@@ eren go@@ do@@ b@@ i vea wan na , ape aka@@ ah@@ endan a ngee kpishi yô , a kaa a wan na ér , “ va uwegh m kôr u . ” ( Luka 24 : 34 ) Apostoli Paulu kpa , yange va nger washika ôr kwagh u iyange i kpilighyol ne ér Yesu “ ande hen Ke@@ fa , [ u dondon ] sha mi yô , lu hen mba pue kar uhar ” mbara . Kwaghôron u profeti ne wasem u nengen a kwagh u lu van ken hemen la . ( Luka 10 : 23 , 24 ) Ka Yehova Aôndo a ne ve se nenge akaa ne shi se ongo a kpaa ye . K@@ asev mba cian Aôndo ve tese ér Yehova doo ve ishima tsung sha ashighe a ican nena ? Kwaghôron u K@@ en@@ ne@@ th L@@ it@@ tle ( a ) Satan ngu nôngon ér una hông@@ or ior mba Aôndo nena ? Zum u ort@@ yom ugen lu ôron kwagh u shighe u mk@@ ur@@ tar yô , a kaa ér : “ Mba ve lu a kwaghfan yô , vea engem er iengem i sha kwa@@ v@@ aôndo nahan , mba ve gem ior kpishi vea hingir mbap@@ er@@ apera , vea engem er as@@ an nahan zan zan gbem sha won . . . . Doo Yehova a mba ve suur sha a na la , nahan ngu a hingir hanma kwagh u i gbe u una hingir cii sha u veren ior nav doo doo shi kuran ve kpaa . Kwagh er vihi yô , noov man kasev mbagenev mba lamen a ikyar ve sha icivir ga cii , mba hembe nan ior mba ve fe ve ga ku@@ aa , shin an@@ ny@@ am@@ ev je kpaa icivir ! Mbagenev ka ve umbur kwagh u yange ve ôron hanma shighe ér , Se pase nen kwagh zan zan mkur ! , sha u tesen ishimataver i ve lu a mi anyom imôngo la . Mba ve lu ken ag@@ ar ne yange vea fatyô u kaan ér , ‘ Ne iv se gar a ityesen yen , ’ er ior mba sha ayange a mbaapostoli la kpa kaa nahan . ( Aer . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Yesaia 38 : 17 ) I@@ jiir ne tese ér , Yehova tee asorabo a mba ve er kwagh shami ga kpa ve gem ishima la gb@@ ih@@ in á ken ijime Na , ape una nenge a á ga shin una kera ver ishima sha á ga la . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve hide kwaghpasen a iember sha ci u u@@ jijingi mba b@@ ov je kpa hingir sha ikyev ve ken iti i Yesu . ( b ) Ka atam atô ahar a nyi se lu henen kwagh sha mini ? Dooshima ka a bugh gbenda u mbamaren man mbayev vea lamen doo doo nena ? Nahan kpa , ityôkyaa ngi i i ne ve Aôndo a te se icin nahan yô . Nahan a Ab@@ ig@@ ail kaa ér , “ kp@@ an wou u kwase ng@@ un , ka kp@@ an@@ kwase u una ôôn mbayev mba ter@@ em angahar tsô . ” Mbagenev ka vea tôô ve sha kwagh@@ hendan vea due kwaghpasen a ve , shin vea lôh@@ ô ve iwer hen ya ve , shin vea na ve an@@ ny@@ ar u ha@@ an mk@@ ur@@ en ken kwagh@@ hendan shin inyaregh ki kuren mbamgbe vev yô , ve wuese kpishi . ER N@@ AN V@@ E Y@@ A@@ NG@@ E Í V@@ ER MB@@ A@@ A@@ J@@ I@@ R@@ I@@ V@@ I ? Nahan kpa , nengen hanma kwagh cii man una pase hanma kwagh ken igbar sha shighe na man sha gbenda u a nenge i doo un la . Se@@ te@@ mba 20 - 26 , 20@@ 10 ( Yeremia 7 : 31 ) U tesen ér Yehova we ikyo a mba ve civir un asange asange yô , se fatyô u ôron nahan ser : ‘ Aluer Yehova fa ati a as@@ an ub@@ iliôn imôngo cii yô , hi@@ re uumace mba á doo ve ishima shi a yam ve sha awambe a injaa a Wan na la ve una kera wa ve ikyo ga y@@ ee ? ’ Ken atô u kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 30 la nahan , tom u kohol as@@ ande a mba i shigh ve mkurem ne zu@@ lum u kuren , man sar mba ve lu ngohol loho u dedoo u i lu pasen la u yemen sha ga . In@@ yom a karen yô , or@@ kur@@ an@@ ilev nan na or u i lu ilev mbi nan la ai@@ ve er yange nan tôndo zwa la vough , kua at@@ u@@ mba man ônov man akaa agen . Mbashiada mba Yehova hii gb@@ eren Bibilo ne ken zwa Buter ken inyom i 19@@ 6@@ 1 la . 16 : ​ 13 - 19 ) Sha nahan yô , ashighe agen alaghga a doo u a pase tiônnongo una fa anmgbian u nan lu eren ma tom yô . P@@ R@@ O@@ F@@ E@@ T@@ I Yeremia yange nenge er loho u iji@@ r@@ ôron u a pase anyom 40 la kure vough yô . U@@ pania ka ve za M@@ akeranta u H@@ enen Tom P@@ ania . Yehova yange na Mbaiserael “ dyako u atô@@ at@@ yev . ” Aôndo soo ér i fa iti na sha ci u nyi ? Se due iti ga , shi akaa kpa se mba a mi kpishi ga . Yange i shighe Mbakristu mba mimi mba sha derianyom u hiihii la mkurem sha icighan jijingi . Yehova soo ér mbacivir un ve ôron Bibilo a@@ yem a@@ yem ga . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 1 : 1 – 9 : 44 ) Hi@@ ihii yô , ka sha ci u loho u dedoo u ve pasen ne due hen Yehova Aôndo iyol na . Yange ve venda mkaanem ma vihin iti ma yange i lu ôron sha iyol ve la ke ’ kwa@@ takerada ne . Yesaia shi tsengaôron ér “ ic@@ u@@ wan ” u Yehova ‘ una ver iji@@ r@@ ôron i mimi sha won cii . ’ ( Yes . W@@ ea soo u seer fan kwagh u mtsera u nagh ku Yesu na sha uma na sha u p@@ aan se la yô , ôr ityough 5 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la ( Mbaheberu 12 : 2 ) Yesu yange ver ishima na jighilii sha ian i lu a mi i p@@ aan hemen u Yehova iyol shi tseghan iti Na kpaa la , nahan er fa ér una ya ican nahan kpa , mayange de u eren ishima i Aôndo ga . Hen shighe la , mbatyomov vea er tom u vesen sha u p@@ aan hemen u Yehova iyol shi kuren awashima u yange lu a mi sha tar kua uumace cii la . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 70 la , Mbashiada mba Yehova seer gb@@ eren ityakerada iti@@ ar í í kôr iky@@ aior udubu imôngo ken asema yô . Y@@ er@@ ob@@ i@@ am yange lu zege@@ or , nahan lu a u@@ iyua kpishi mba nan azende a na . Aôndo B@@ um É@@ r Una Lu a Mba@@ civir Un sha Mimi Or@@ beenyol u nan jighjigh a vese imôngo ka nana na ikyar i i̱ dugh ken ishima i nan yô , i kôr se ken ishima ; shi ortamen u lun a ikyo i wan ka nana due a kwagh u nan nenge a mi , u a lu a iwasen yô , i saan se iyol kpishi . Wan@@ ye kpa ka nana na ikyar ga@@ egh er i lu nan ken ishima la sha u tesen ér Yehova doo nan ishima sha mimi yô , i doo se se se kpaa . Nahan se suur nen sha a na vangertiôr ser a̱ na se akaa a kwagh a gbe se a mi la . — Mateu 6 : 25 – 32 ; 11 : 28 – 30 . • Er nan ve ieren i nzughul a mbagenev la i du@@ mbur nyian yum nahana ? “ Yange m mase va kaven mer sev mbu gen mb@@ ua av yô , g@@ om@@ na u hen tar la una va sôr gar u yange i t@@ indi@@ m tom her vea kwase wam la . Kwase u Noa kua ônov nav a kasev vev cii er tom sha t@@ so ne hegen shighe li@@ he . ( 1 Pet . 5 : 1 - 3 ) Aluer ve fa iy@@ ongo i i we ve sha ikyev la tsembelee ga nahan , vea fatyô u kuran i doo doo kpa ? Bibilo wa se kwagh ér : “ K@@ ar nen ayol a en sha u né fa aluer ne@@ a lu ken jighjigh u nan yô , time nen ken ayol a en . ” U tee shighe n@@ al@@ egh@@ aa u lamen a tsombor wou je he ? Ka Satan her tsô . Heela tseegh ga , ngise la ator man mbahemenev mba kwaghaôndo mba ken ityar i í s@@ enge ér ka i Mbakristu la vea ngohol ma tar yô ve kighir mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mba ken ityar shon nahan i er ve batisema . Se Mbakristu kpa kwagh u mbagenev gba se ishima . ▪ Ne Mbak@@ ur@@ an , D@@ ondo Nen Ikyav i Mbak@@ ur@@ an@@ ilev mba He@@ mban Cii La U seer sha mi yô , mba gban nahan kpen kuma iorov 1@@ 50 . ( Mateu 7 : 1 ) Heela tseegh ga , ieren i nan i iny@@ igh sha iny@@ i la tese ér nan na mkaanem ma Yehova ma a kaa ér : “ Ka Mo Me ki@@ mbi ” la jighjigh ga . ( Mat . 19 : 9 ) Ish@@ ember i “ idya ” la wa my@@ av u or undun nom shin kwase u nan za yaven a orgen u nan lu nom shin kwase u nan ga la , kua asorabo agen a sha kwagh u yaven a or cii ker . Ka nahan ve yange tese mbahenen nav u eren msen ér Tartor u Aôndo u̱ va shi i̱ er ishima i Aôndo shin tar kpaa ye . Nahan se ci@@ h@@ i nen kunya , se gba nen uwer u s@@ ônon icighan jijingi u Aôndo ga . Ôr Iyoukura i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 200@@ 8 , peeji 8 , 9 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 7 - 9 . ( Genese 5 : 22 ; Yuda 14 , 15 ) Kwaghôron u H@@ en@@ o ôron a mciem shio la na yô ior kpishi kôr un ihyom shi uma na je kpa lu sha z@@ ongo . Ôr nom@@ ou shin kwase wou kpa a er nahan . ( 1 Peteru 2 : 21 ) Nahan kpa , a hemba veren nomso ikyav . Alaghga akaawan a Bibilo a se lam sha mi ne aa doo u ungwan kpen kpen , kpa mimi je nga wasen ior u eren kwagh er tahav vev mbu kom laa ? Kpa m@@ gem ngu , ka di m@@ seer u ing@@ ye@@ gh@@ ior tseegh tsô ga , kpa a wa m@@ gem u loho u u lu hanma ijiir cii ne u lu geman uuma mba iorov la kpa ker . — Rom . Hemen u Yesu u sha dooshima la kaha a hemen u uumace la kpishi je . Ka nahan ve Bibilo i kaa ér : “ Ishima i or@@ perapera ka i henen imo@@ kwagh i ia ôr ” ye . — Anzaakaa 15 : 28 . ▪ Z@@ a hemen u eren ishima i Aôndo Je@@ ffer@@ y ngu er Mbaf@@ ar@@ ishi mba yange ve pine Yesu kwagh sha kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh ku tan la nahan ga , kpa a hen u eren kwagh sha mimi a mbananjighjigh man mba ve ne jighjigh ga la cii . Su@@ ur sha Yehova a Ishima i M@@ ôm ( Pasalmi 119 : 9 , 17 , 41 , 42 ) Er ú lu veren ishima u va henen vegher u masetyô u icam i dedoo ne nahan , doo u ú pine iyol you wer , ‘ M den mer mkaanem ma Yehova ma wanger gbenda wam kpa ’ ? ( Mbaefese 2 : 15 ; Mbakolose 2 : 14 ) Kwagh u yange i “ b@@ unde ” shi i “ ese ” kera la kua tindi u Iyange i Me@@ men la kpa ker , gadia Bibilo za hemen kaa ér : “ Nahan yô , ma or nana̱ de kera ôron ne ijir sha kwagh u kwaghyan man kwagh@@ man shin sha kwagh u iniongo shin uwer u he shin iyange i me@@ men kpaa ga . ” Shi a tese ikyav i imba jighjigh u nan la sha nomso man kasev mba jighjigh mba sha ayange a tsuaa . Paulu yange wa imba kwagh la sha ci u yange nenge kwagh u bo u bo yer lu keghen ior mba tar yange ú saa ve la . Aluer ú ngu eren kwagh sha gbenda u ua na Aôndo icivir yô , nahan ú lu wuese Yehova vough er akaa a i gbe agen kpa a lu eren nahan . Apostoli Paulu yange nger nyi sha kwagh u iengem i Mbakristu ve lu nengen laa ? Aluer se za hemen u dondon gbenda u Mkaanem ma Aôndo ma ver sha ci u Mbakristu cii la yô , jighjigh wase u nan una hemba taver a taver . Mbashiada mba Yehova nyian ne kpaa ka ve wase fese je shighe u a@@ ah@@ e a er yô . Nahan kpa , ver ase ishima nenge kwagh u vesen u a lu sha kwagh ne yô . Yange ve wa ic@@ in@@ tan i Yesu la ikyo je ka u henen a hen ga . Yange se va mase kaven ser shighe ngu jighilii u mat@@ o a ze sha ajiir ne ga . Ve kav er u eren kwagh sha kwaghfan la a wase ve u eren tom v@@ ôron yum ga yô . A I@@ v a M@@ h@@ ôônom ma Z@@ ung@@ wen ” “ Ity@@ ough ki kwase yô , . . . ka nom . ” — 1 K@@ OR . * Ken inyom i 199@@ 6 la , shi i kaa ér se za er imba tom ne ken bran@@ ci u F@@ ij@@ i . Ka a wuese se yô , iwuese la i wase u pasen or u se lu yô . Er nan ve Mbaiserael mba sha ayange a Mose la nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la ga ? ( b ) Pasalmi 41 : 11 sue kwagh u i kaa ér Aôndo ngu suen Mbashiada ken ijime la nena ? Bibilo yila ú ér “ i@@ vangeli i bem ” man “ Loho u Dedoo u sha mhôônom ma Aôndo ” kua “ Loho u Dedoo u tartor . ” Kanyi i lu t@@ ah@@ av@@ a , man uumace yar tom a tahav nena ? ( Pasalmi 25 : 17 , 18 ) F@@ a wer Aôndo ongo amba a msen a ng@@ ara nahan . 20 : 1 , 4@@ 9 . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Mbashiada mba Yehova vea fatyô u eren shiada ér , “ eren dedoo ” a mba á doo ve ishima shi ve eren un tom la . Shin er yange ve lu eren tom u geman ior hingir mbahenen ne taveraa nahan kpa , angev shin zayol u iyol@@ been ka i va a mi la na yô , mba kera eren tom ne er yange ve eren nahan ga . A@@ g@@ ur yange er msen ér : “ De n@@ em ibanave ga , shin inyaregh kpishi kpaa ga , ko@@ som sha kwaghyan u una kuma sha gb@@ ayol wam yô , sha er m@@ ̱ de i@@ di m@@ ̱ ny@@ iman We , m@@ ̱ kaan mer : Ka an nan lu T@@ ER@@ E ? Yesu u yange tese mlu u Ter na vough la , kaa ér : “ Aluer ne eren kwagh u M we ne tindi sha mi yô , ne mba ak@@ ar A@@ m je . 5 : 5 ) U or lun “ ishima legh legh ” tese ér nan gba kera shin nan ngu or u eren kwagh sha at@@ ser@@ egh ga . Mbahe@@ men tar kpishi yange ve lu inja i môm sha nyi gbenda ? 18 : 23 - 33 . Shi mbagenev yô , ve k@@ an@@ shio u eren pania , kpa ka ve pase kwagh kpoghuloo . Shi wa ve tindi ér : “ Doo nen a mbaihyomov enev , eren nen a mba ve ker ne ihyom la dedoo . ” Nahan er Yesu iyol@@ na ya ican zan zan ar ken ku yô , a ôr ve kwagh sha mh@@ ôôn shi a taver ve ishima ér : “ Lu jighjigh , ar ken ku je man Me na u ts@@ ar u uma ye . ” — Mpase 2 : 8 – 10 . K@@ er shighe pase nan injakwagh la i wanger nan , gayô ôr nan injakwagh igen i ia wase nan ve nana kav kwagh u i lu ôron la yô . K@@ era shi ica ga tsô mba ve lu shin i@@ war i m - umbur la vea ungwa imo i Kristu nahan vea due . ( Mbaromanu 12 : 17 ) Ve asange asange mba zan hemen u ‘ hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo . ’ — Mbaromanu 12 : 21 ; Mateu 5 : 44 . Or@@ pasalmi yange ôr mkaanem ma zuan sha kwagh ne ér : “ W@@ u@@ ese TER , gadia doo u wan ats@@ am wuese Aôndo wase , gadia ka kwagh u doon tsung . ” ( Ps . 30 : 19 , 20 . A shi nan kpa or ne kera yôô g@@ enger g@@ enger ér “ W@@ ang ga , wang ga ! ” Yehova na se kwagh u una wa se ago iyol u va lun ken mlu u ken uiky@@ angen ga la yô , Yakobu yila kwagh ne ér “ tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la . ” T@@ ugh mb@@ ura cii se y@@ av ga , se lu cian ser alaghga tsô ya wase una va gba usu . Ar@@ cha@@ e@@ olo@@ g@@ ical M@@ u@@ se@@ um of I@@ stan@@ bu@@ l Er se hen ken ngeren u karen la nahan , iyua i hemban doon cii i Aôndo a ne uumace yô , ka nagh ku ip@@ aan ku Kristu la . Mba vea ver u doo doo yô , Mo kpaa Me ver ve doo doo ; or u nana wa u i@@ fan la , Mo kpaa Me wa nan i@@ fan . ” — Gen . Er@@ doo la ke@@ he je , ka u se fatyô u ôron m@@ doom nam been ga . Kwagh u lu ungwan la doo un . A@@ h@@ on a gban ka a na se har ishima yase sha iyol yase kua mbamzeyol asev tseegh , se kera nenge a averen a se zough a mi er se lu Mbashiada mba Yehova la ga . Paulu taver Timoteu ishima ér : “ Lu ken akaa a i tese u , u ne a jighjigh la . ” “ Ishima i or@@ perapera ka i henen imo@@ kwagh i ia ôr yô . ” Ken inyom i 199@@ 3 la , af@@ ishi a sha kwagh u atindi@@ gh a ken tar u Rus@@ sia a i yer ér Mo@@ s@@ co@@ w@@ ’s De@@ par@@ t@@ ment of J@@ ust@@ ice la nger Mbashiada mba Yehova ken gar u Mo@@ sc@@ ow sha iti yase i tindi a lumun a mi , i yer ér Mo@@ sc@@ ow Com@@ m@@ unity of Jehovah’s Witnesses la . Akaa a i̱ er se kwagh sha mi ne na yô , se mba a ityôkyaa i dedoo i lun a dooshima sha mba@@ wan@@ ndor a vese . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér , “ ashighe kpishi , ka i lu shighe u a hembe vihin u tsuan kwagh u a er je ne . ” 10 : 17 ) G@@ um@@ or la lu pinen Yesu mpin sha kwagh u zuan a uma u tsôron ; kpa lu shin tar soo u zuan a uma u tsôron shin lu sha ? Ka nahan ve Yehova a yer a@@ vegher a ahar a “ u@@ wo u O@@ le@@ v ” la cii ér “ i@@ wo yam ” ye . ( S@@ ek . Ishim@@ a@@ wan na ngi a ik@@ ighir . Nahan kpa , kwagh gema ngu u se fatyô u eren yô . 8 , 9 , 21 . Bibilo ngise ôr i@@ mba@@ kwagh ne nahan vough tsa hegen kuma anyom udubu imôngo . Yange i̱ kaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” — Anzaakaa 13 : 20 ; 1 Mbakorinte 15 : 33 . ( Mateu 5 : 32 ; 19 : 9 ) Kpa u kuren ivaa a ma ityôkyaa i vesen shio shin kuren í sha u nôngon v@@ ô@@ son orgen la ka ikyav i tesen m@@ soo u or soon iyol i nan tseegh wan mbagenev ikyo ga la . Yange í taver u fan kwagh u i gbe u me er la je i zua ga . ” Aluer gba u a ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shi a wa ats@@ am hen iniongo you yô , kpe iyol tsua it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough kua ats@@ am a dedoo . Hii hegen zan zan ar sha ashighe a ican a a va la , gba u se kpa se za hemen u lun er ka “ gar u i zough un kpoghuloo ” la nahan . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 15 , 16 ) Yange zamber a Mbaiserael , kaa a ve ér : “ Shi gema nen , han@@ mô wen nana̱ undu gbenda u nan u bo ” la g@@ à . Apostoli Paulu yange nger kwagh ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Kpa Yesu shi lu a kwagh u injaa ugen ken ishima u ôron , nahan a ôr injakwagh i kôron ken ishima sha kwagh u or@@ ny@@ ar ugen u lu ib@@ u@@ me@@ or yô . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a i er ken takerada u Yesaia sha kwagh u Wan@@ akiriki ne wase se u wan ago a umbur ku u Yesu nena ? 16 : 12 ) Yesu yange or mbahenen nav akaa ngee kar ikyaa inya ga . B@@ re@@ di la tile sha ityough ki iyol i Yesu , wain la di gema tile sha ityough ki awambe a na . — Ôr Luka 22 : 19 , 20 . Satan ngu nôngon sha afatyô na cii ér una hông@@ or se nahan Yehova a̱ venda se . Sha nahan yô , se mba a atô@@ akaa a vesen a i doo u Aôndo wase una doo se ishima shi dooshima la una seer a seer yô . Kwaghôron na yange va hen Yon@@ a kaa ér : “ M@@ ough sha , za hen N@@ ine@@ ve , zege@@ gar la , za ôr kwagh sha a na , gadia if@@ er@@ kwagh ve k@@ ôndo ar her a Mo . ” Er Tom a Takerada u Bibilo Tese la Doo Doo A@@ h@@ wa at@@ ar@@ atar nga a eren yô , S@@ ab@@ ina man ônov nav mba kasev mbara wa iyol i yemen ve . Kanyi ia wase mba iy@@ ongo i zough ve la u sôron i ? W@@ a Iky@@ o sha Kwaghôron Wou Gba u se time sha kwagh u i nger cii man ma ivur Bibilo la , man kwagh u i nger ken hemen u ivur shon la ve se fa kwagh u ivur Ruamabera shon i lu ôron la ye . 2 : 16 , 17 . Sha hiihii la , ashe a cian lu ken a mo kpishi , kpa m zua a ior kpishi mba lun sar sar ken mbamkombo mbara , shi kwagh u m lu henen la doom . Ka ken mbamlu mba nyi nahan i hembe doon u kasev Mbakristu vea tese aeren a Ab@@ ig@@ ail yange lu a mi laa ? Or u ‘ i ver nan sha u zuan a uma u ts@@ or@@ on yô ’ ka i wase nan sha u nana hen kwagh u Aôndo man shi awashima na sha ikyev i Bibilo i henen . Ve dugh iti i Aôndo ken mbam@@ gem mba Bibilo vev kera sha i@@ gb@@ ong@@ or je , shi mba tesen atesen a aie sha iyol i Un shon u ve s@@ enge ér ve mba civir la . Se mba civir Aôndo sha mimi hegen sha er ken hemen yô , se va kera vaa af@@ an@@ yô ga kpa ? 14 : 8 , 9 ) Nenge ase akav agen , a a tese ér Yesu yange tese aeren a Ter na sha ieren na yô . Peteru nger ér : “ Zum u i l@@ aha Un kpaa mayange A or iyev sha m@@ l@@ aha la ga , er A ya ican kpaa A ta h@@ wa ga . ” Ka mcivir u nyi Yehova a lumun a mi ga ? 7 : 23 . Er se lu fan@@ tyô u yan kwagh tsembelee ga , sha ci u ishima doo se ker ga yô , ve kua a vese se za lu hen uya vev , ve lu nengen sha a vese . ” ( Mal@@ aki 3 : 16 ) Yehova tôndo zwa a i@@ mba@@ or la ér : “ Me kende un sha , sha ci u a fe iti Y@@ am yô . Shin a lu i sha utar laa ? Ngeren u seer u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i i hide i sôr ken inyom i 20@@ 13 la , pase mkav u i seer zuan a mi sha kwagh u iti ne la . Ity@@ ôkyaa i hiihii yô , Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér se palegh ve , shi se na jighjigh ser , Yehova soo kwagh u a hembe doon sha ci wase yô . — Yesaia 48 : 17 , 18 . 4 : 1 - 17 — Ese@@ kiel er ini@@ umbe i tesen mk@@ ase u a va kase Yerusalem sha utya la m@@ im@@ ii ? ( Aerenakaa 21 : 8 , 9 ) Gb@@ a@@ shima u ikyum@@ utya i anmgbianev mba kasev mba jighjigh mban yange wase u samber a Kwagh@@ aôndo u Mbakristu fese fese ken derianyom u sha hiihii la . 5 : 1 ) Be@@ en iniongo la hi@@ di ken G@@ al@@ il@@ ia yô , a tsa eren msen hen tugh mb@@ ura ér Aôndo a̱ hemen un una tsua mbaapostoli 12 . Kwagh ne una wase ú u tsuan akaa a a lu sha ishima i Aôndo yô , ú kera pine a pine mbagenev wer ve̱ tsua akaa sha ci wou ga . ( Yesaia 33 : 24 ; Mpase 21 : 4 ) Hen ase sha kwagh ne yôô — mbat@@ wer@@ ev vea kera lu ga , shin ici@@ mb@@ iv shin a@@ you@@ a@@ cii shin iy@@ aav mbi sôron zayol u ke ’ it@@ you shin ku iin kpaa je ga . Er Mar@@ iv@@ í vande eren dang kera kpishi yô , a tôô A@@ I@@ D@@ S . Jigh@@ ilii yô , u tesen we igbenda i Aôndo la ka tom u vesen u Yehova iyol na a ne mbamaren ou yô . Bibilo ka iyua i doon tsung i Yehova a ne sha icighan jijingi na yô . Kpa aluer nan er nahan hen shighe la ga yô , a saan nan iyol ga , shi nana nyôr ken mbamzeyol mba vea bende a nan ken uma u nan jimin cii yô . ​ ​ —⁠ Or@@ pa . ( Mbaromanu 6 : 3 ) Mba i shigh ve mkurem la na nagh a uma ve . Paulu yange kaa ér : “ Ka ken a Na man se lu uma man se t@@ enger shi se tem kpaa ye . ” ( Aer . Shi kpuaa tsô tar u he u perapera la ua va , sha ci u Yehova wa ishima ér kwagh a lu nahan . N@@ ôngo u fan gbenda u i ôr akaa ker la . ( Ef . 4 : 8 , 11 ) Apostoli Paulu taver mbakur@@ an mba ken Kristu asema ér : “ K@@ ur@@ an nen ayol a en man ikyum@@ u@@ ile i Icighan Jijingi A ver ne mbakur@@ an sha mi cii kpaa , sha u né ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo ” yô . ( Aer . A@@ yange a masejime ang@@ an ka shighe u eren z@@ ô@@ z@@ ô man shighe u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shin eren ma kwagh ugen kposo u alaghga una na se hingir u pan@@ den a p@@ ande shighe wase u nan sha tom u Aôndo ga . Me@@ i 18 - 24 , 200@@ 9 A kaa ér : “ M gbe eren ma kwagh sha tahav A@@ v iyol Y@@ am ga , kpa M er akaa er Ter A tes@@ em yô . ” Hii shighe u yange m ngohol an@@ takerada u ‘ See the Go@@ od L@@ and ’ la je , hanma kwa u ka mea henen Bibilo yô m nôngo u yaren tom a mi . Shi a kaa ér : “ Tar ne cii , u ngu a ian sha mi gaa ? A@@ bel kpa yange nenge ér gba u Aôndo u a hembe uumace cii kwaghfan man tahav la , una hemen un shi una kuran un shi una nengen sha a na shinii ? A na u ityom yô , lumun i fese , a lu i sha kwa@@ r@@ kyaa ga je kpaa . Kape sha ashighe a i nger Bibilo la kpaa lu la , zan zan hegen je kpaa akuraior agen nga eren aeren ne her . Se ôr er yange i bugh u@@ haregh mba he@@ v sha ci u mbam@@ ishen ken derianyom u hiihii la sha ikyev i icighan jijingi yô . 1 : 16 ; 3 : ​ 20 - 24 ) Paulu pase ken ityough ki sha 12 la ér , doo u Mbakristu vea tese iwuese sha kwagh ne , sha u nan ayol a ve sha ci u Aôndo . Ka shighe u a hemba tar u Satan ne ua yem ityough t@@ ingir la tseegh ah@@ endan aa bee ye . 1 : 6 - 8 ) V@@ e@@ gher u washika shon , u hegen a lu ityough 2 la pase ér mbagenev ken tiônnongo la yange ‘ ishima nyian ’ ve sha kwagh u m@@ ve u iyange i Yehova je ve hingir u nan jighjigh ér iyange shon nan@@ gem . M@@ ô wase môm kpa i mar nan a mnenge u mimi za bee ga . ‘ Dooshima taver ishima sha akaa cii . ( Yo@@ s . 14 : 1 - 5 ) Er nan ve Mb@@ al@@ ev@@ i lu a kwar ken Tar u Ity@@ endezwa la ga ? Yange m nenge ieren you doom , nahan m hii Bibilo i henen vea Mbashiada mba Yehova . ” B@@ em man mzough yange ve lu hen tsombor u mbamaren av ga . ( Habak@@ u 2 : 3 ; Pasalmi 9@@ 7 : 10 ) Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la lu a or u nana wase un u zamber or@@ jir la ga . Ka nyi ia na ve alaghga a taver se u lun a mnenge u v@@ ough@@ l@@ o ? Apostoli Paulu kpa yange va nger Tit@@ u , pase un ér Yesu “ [ na ] iyol Na sha ci wase sha u Una p@@ aa se sha hanma ifer cii man shi Una wanger non@@ go@@ ior sha ci Na iyol Na , mba asema a tse@@ e ve u eren akaa a dedoo ” la . Nahan kpa , a ver se ikyav i dedoo sha kwagh u mba i doo u vea lu azende a ase yô . Mba pasen kwagh u Tartor u Aôndo sha tar cii . — Mateu 24 : 14 Ken inyom i 19@@ 0@@ 4 la , Anmgbian C . U tesen ikyav yô , aluer u y@@ ese ônov yô , u zua a kwaghfan u una lu mbagenev a iwasen yô . Heela tseegh ga , kwaghôron la shi ôr akaa a se er ve se zua a msaanyol u mimi yô man er se palegh iji@@ mba i eren yô man kwagh u una wase se u eren perapera yô man kwagh u se er ve uma wase u ken hemen la una lu ken mkpeyol man mk@@ or yô kua akaa agen kpaa . Ve K@@ uma u A Z@@ a a Ve hen A@@ mbor a M@@ ngerem ma U@@ m@@ am Nahan kpa , u fa er kwagh la yange wase tar u Iserael ga yô . ( Anzaakaa 24 : 20 ) Man ken ayange a masetyô ne di yô , hingir torough torough u nan Yehova icivir sha ci u ica a gba ga tsô una tim mbaaferev shi una war mbap@@ er@@ apera . F@@ E@@ B@@ E@@ W@@ AR@@ I 25 , 20@@ 13 – M@@ A@@ A@@ C@@ I 3 , 20@@ 13 26 : 21 ) Nahan shighe u kwagh a er , u karen iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha you yô , hen u “ ngô@@ ôr kwaghôron , [ man u ] ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ” Er wanakiriki u profeti ne lu ôron A@@ hab@@ a loho ne zan a mi ave la je i@@ been@@ egh k@@ ira samber , kwa@@ v@@ aôndo ile d@@ im@@ ii . Aluer se fatyô u lamen a hanma or cii hen shighe môm ga kpa , i de ze u iyol ga . ( Mpase 12 : 9 - 12 ) Cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara ma va yô , mbatyomov mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara undu ijiir ve sha va shin tar ne sha asema a ve ; nahan kpa sha ayange ase ne di yô , i d@@ aa ve a d@@ aa sha , sha age@@ egh i gb@@ ihi ve shin tar ne . I@@ ̱ Saan Se ken Ishima T@@ su@@ ng sha In@@ j@@ ar i Í Lu Sha C@@ i W@@ ase La Ashighe agen mbahenen nav yange ve er kwagh sha lan shi ve z@@ ôh@@ ôn ker ayol a ave , kpa a wa ve kwagh kundu kundu , sha u tesen ve ér mimi je un ngu a ishima i legh legh shi un hi@@ di a iyol na ijime kpaa . — Se@@ kar@@ ia 9 : 9 ; Mateu 11 : 29 ; Luka 22 : 24 – 27 . Shighe u Aôndo tim ior mba eren i@@ pi@@ la kera , sha M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee sha ayange a Noa la , lu uumace kpuaa tseegh war ye . Aôndo tôô ér ve ‘ nd@@ yar Wan Na shin angahar shi ve nenge ér awambe a ’ Yesu la “ ka kwagh u hông@@ or@@ ough . ” Ôr Iyoukura i Ma@@ ac@@ i 1 , 200@@ 4 , peeji 11 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 15 la . ( Mateu 20 : 28 ; Mbaromanu 6 : 22 , 23 ) Nahan aluer se soo ser Aôndo a zung@@ we se mhôônom , sha er se kera kpe sha ci u dyako u isholibo i se ye la ga yô , saa se ‘ na Wan Na jighjigh . ’ — Yohane 3 : 16 , 36 . Satan hen kwagh u uumace mba ve yen ne anyom udubu imôngo . ( Ekesodu 20 : 4 - 6 ) Sha nahan yô , Orkristu u mimi gem uma na cii h@@ aren sha u z@@ endan akaa a taregh ga . 10 : 16 ; Mat . 25 : 34 ) Sha mimi yô , “ mba [ Aôndo ] A ver ve doo doo la , vea ya dyako u tar , . . . vea lu ken u gbem . ” — Ps . ( b ) Ior ban a dooshima ainge nena ? Er m soo takerada u ôron kua kwaghhenen nahan kpa , doom kpishi er ng@@ ôm wasem u hemban soon Yehova yô . ( 1 Kor . U tesen ikyav yô , shighe u Paulu lu ken shin@@ ago@@ ge u ken An@@ ti@@ o@@ ki u ken P@@ ish@@ i@@ dia la , yange ôr akaa at@@ aan a i nger ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu a tesen ér Yesu ka Mesiya la jighilii . Kpa zum u ishima vihi Tor Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im a U@@ ria yô , u fa kwagh u U@@ ria er kpa ? — A cia , a de u eren ishima i Aôndo , a yevese a yem ken Igipiti . Paulu kaa wener , lu sha ‘ mhôônom ma kôron man dooshima u Aôndo , Or@@ yiman wase va ande ’ ye , nahan ‘ a yima se , sha m - ee u i ôô se sha m@@ mar u he , man sha m@@ gem u he u sha Icighan Jijingi ’ la . Kwagh@@ ngeren kpa una fatyô u wasen we . A@@ dooga a lu mba se ze makeranta imôngo shin mba@@ wan@@ ndor a vese shin mba se eren tom imôngo la vea lu kighir se ér se er idya , gayô se er any@@ ighe shin ma kwagh ugen u lun a m@@ shi sha mi ye . M vese hen gar u S@@ an@@ ti@@ ago , gar@@ tamen u tar u Ch@@ ile , hen ijiir i mci@@ mb@@ im ma b@@ om kua iniongo i mbaaferev de ish@@ ar shi i eren ifer her wuee yô . Shi cii man Yesu tsua mbaapostoli mba 12 mbara yô , a tsa eren msen tswen tugh k@@ ak@@ a . — Marku 1 : 35 ; Mateu 14 : 23 ; Luka 6 : 12 , 13 . U tesen ikyav yô , tôô ase wer u ngu nengen sha or u hen tsombor wou u nan gbe ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange yô . Nahan kpa , ka va kom sha iyange i sha un@@ yi@@ in i i@@ gbe@@ tar la yô , kwagh gema tseer tseer je lu ashe tugh ga . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ; Mateu 4 : 4 ; 2 Timoteu 3 : 15 , 16 ) Nahan kpa , Paulu ta icin ér : “ Kwagh@@ fan yô , ne iyol@@ mor@@ on kpa dooshima yô , gem maan a maa . ” Vea er kwagh ne sha u pasen loho u dedoo kpoghuloo zan zan shighe u Yehova una kaa ér ve er tom ne kuma la ! — Marku 13 : 10 ; Mbaromanu 8 : 31 ; Mbafilipi 1 : 27 , 28 . U@@ ̱ ôron kwagh sha mimi yô , a soo ér han@@ mô wase nana̱ fa e̱r se nyer ke ’ “ shighe u mkur ” i ze g@@ ighir yô . 5@@ 1 : 3 ) We di ye ? 13 : 14 ; E@@ ks . 4 :⁠ 6 ) Mba@@ civir Yehova ka vea er isholibo je kpa , a tese ér un ngu a “ mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , ” shi ‘ un we ishima man un ngu a erdoo man mimi wuee ’ kpaa . ( Ps . Er se cii awashima wase lu u wasen mba se kohol ve ken kwaghpasen la yô , m fa je mer se mba ken mzough . Kwagh ka a er i vihi yô , zum la kwagh wam hii u doon orgen hen ijiir tom yam , lu me@@ men mo ga . ” Sha tindi yô , mkaanem ma i nger ken 2 Mbakorinte 3 : 5 la kuma sha a ve vough , ér : “ M@@ kom wase [ u lun mbatomov la ] ka her Aôndo a dugh ye . ” Alaghga a lu inja er tom u hen ya man tom u ken makeranta man tom u keren ime - mnger man u za y@@ amen kwagh ken kasua kua amba@@ akaa la nahan gba zua vea akaa a ken jijingi ga nahan . ( b ) Kwagh u A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira er la lu shami ga nena ? Inja i ishember i̱ ‘ ig@@ yo@@ s@@ or ’ man i̱ ‘ mba@@ eren kwagh sha ig@@ yo@@ s@@ or ’ la ér nyi ? Kpa u wan ikyav i tan se icin sha kwagh ikyo ga la ka kwaghbo . Takerada u tesen inyaregh ki a hi@@ r@@ a ko@@ so la tese inyaregh ki hemban ki nagh ken inya je kuma R@@ 4@@ 2@@ ,000 ( er ₦ 6@@ 7@@ 0@@ ,@@ 20@@ 0 nahan ) . ( Anz . 13 : 12 ) Ashighe agen ka i lu u nah@@ an@@ aa ? Iyol hiden a mi ijime ia fatyô u lun s@@ di@@ ky@@ av i tesen ishimat@@ a@@ veraa ? U tesen ikyav yô , Yesu hii t@@ eren Aôndo ken mkaanem ma hiin msen la . A kaa ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ” Kanyi ia wase ve u eren kwagh ne ? Apostoli Yohane ta se icin ér : “ Tar u̱ de kera doon ne ishima ga shin akaa a lu shin tar tsô kpaa ga . Satan yange s@@ enge wener orumace môm kpa nana ta ikyaa a m@@ tem@@ tor u Aôndo sha mimi ga , wener or môm kpa nana civir Yehova sha ci u a doo nan ishima sha mimi ga . 13 :⁠ 7 ) A@@ mba a msen a i eren a iyol i hiden a mi ijime la nga a doo Yehova shi a tese or u se lu yô . Se kpa se fatyô u henen kwagh sha m@@ ze u ve za iky@@ ura la . Ka se kaa ken ishima yase ser , “ m ny@@ a@@ ghen mbagenev ga , kpa . . . ” se gema se ôron mbagenev aeren a sha mi ga a ikyurior ig@@ en@@ ee ? Shi una time sha igbenda i injaa i se kar ve se tsua akaa a aa va Aôndo a icivir yô . J@@ an@@ ina kaa ér : “ Hegen je kpa k@@ am gu@@ da . ” Cii man shighe la yô , ior mba Aôndo yange ve hen ér “ zege@@ ikpelaior ” i í t@@ ér ken Mpase 7 : 9 la ka nongo u sha uhar u ken jijingi , u ua za lu sha vea 14@@ 4,000 mba i shigh ve mkurem , mba i nder ve shin ku la imôngo — er ka an@@ u@@ un@@ au@@ kase a shir@@ en kwa@@ se@@ he shin ak@@ ar a kwa@@ se@@ he u Kristu nahan . Ve er kwagh ne nena ? — Genese 3 : 1 - 6 ; Mbaromanu 5 : 12 ; Mpase 12 : 9 . Nahan doo u se nengen tom u se eren sha u suen mcivir u mimi la sha gbenda u vough . Bibilo kaa ér , “ nom ka ityough ki kwase , ” nahan ka un á hembe lun a tom u tesen er tsombor ua vihin inyaregh ye , shi gba u una eren kwagh a kwase na sha dooshima , una nzughul a nzughul a na ga . ​ —⁠ Mbaefese 5 : ​ 23 , 25 . P@@ IN@@ E I@@ YO@@ L YO@@ U W@@ ER . . . Man aluer ka u nana fatyô yô , nana er kwagh ne nena ? ’ Aluer kwagh gba u sha kwagh u nan er ga shin ú lam a nan dang yô , zamber nan her ave ave je . Sha nahan yô , se fatyô u kaan ser Yehova ngu hemen ior nav sha ikyev i Wan na . Kpa , nenge ase yô , uumace ka ve ko@@ so ahumbe ken a@@ kpa sha kwaghfan , ve zer a@@ kpa - ahumbe ne ve sen shin ai@@ v a mnger , ve ôôn ahumbe ne , nahan ve lu uma shin ai@@ v la shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Ity@@ endezwa i Yehova er wener una due a ior nav ken Igipiti una yem a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la tese ér una kura ve kpaa . Mbakristu mba a ian i civirigh i civir “ Aôndo u saan saan la . ” 13 : 12 ) A@@ kper@@ an nga ga , ka i tôô shighe ve i er kwagh u injaa ye . Ish@@ ember la i kua my@@ av u ior mba ve lu a er ivese ga yaven ayol a ve la shi n@@ umb@@ en a alegh a y@@ av@@ a@@ or la ker . Kwagh ne tese ér , or 1 ken ato u iorov 18 ken tar u Z@@ a@@ mb@@ ia yange nan za mkombo u M - umbur . Le@@ an@@ ne di kaa ér : “ Kwagh u yange wase se sha ashighe a se lu a mbamzeyol ken ivaa yase la yô , lu m@@ doo u Yehova Aôndo doo se ishima la . I wa mba ve soo u eren ishima i Aôndo cii kwagh ér ve haa “ or@@ he iyol ” u i sôr un “ sha inja i i@@ been i [ Aôndo ] u A gbe un la . ” ( 2 Peteru 3 : 14 ) Peteru shi seer ôron kwagh sha kwaghwan u á we ér se lu ken icighan@@ mlu shi se civir Aôndo la ; á ôr kwagh var var sha mlu u i lu hange hange u se lu ior mba i wanger se sha awambe a Yesu a injaa mba Yehova una va kohol se yô . Yon@@ a yange una lu or@@ jighjigh ga shin or@@ perapera ga yô , Yehova ma tsua un ér a̱ er tom u vesen ne ga . ( b ) Pasalmi 9@@ 0 la una bende a mnenge u se nengen uma la nena ? Er “ ut@@ ak@@ era ” shin mba@@ ag@@ ya ka ve wase u kôôm ib@@ ua nahan , kape kwaghwan u injaa man u sha dooshima kpa ngu a kôôm mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi , a za a ve sha gbenda vough je la . Anmgbian ugen , iti na ér Mark , yange hii pania u eren shighe u zu@@ lum anyom 20 la , shi za M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom , shi a za hemen u eren ityom kposo kposo ningir sha tar . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 5 ] K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Hemen U@@ kô@@ m@@ ati@@ i Cii Kpa , Mbaiserael k@@ an shio u timin akuraior a ken tar la cica cii been . Shighe u tar t@@ enger ken tar u H@@ a@@ iti ve ior vihi ayol kpishi la , tom u wasen ve la za nena ? Tindi yange lumun ér i naan ini@@ av . Nahan kpa , ior mba sha ayange a Ho@@ sea mban lu a mzeyol u vesen . Doo u se palegh u yan ikyar a mba ve civir Yehova ga la . — 1 Mbakorinte 15 : 33 . Ú fatyô u zuan a atesen a Yesu agen ken a@@ vegher a I@@ vangeli agen kpaa . A@@ bel yange nenge er kwagh ne kpa lu zan hemen hen atô u ter na man ngô na yô . Mba ve gbe angev mbu vea war ga je kpa , loho u Tartor ka u wase ve kpen kpen . I@@ y@@ ôngo ka i har sha or@@ kuran u i ér a naan i kwaghyan . Nahan jighilii yô , nagh ku ip@@ aan kura ka iyua i i dugh hen Aôndo yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 7@@ 2 , 7@@ 2 J@@ un 27 , 20@@ 11 – J@@ ul@@ ai 3 , 20@@ 11 Hii shighe u i due a Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i hiihii la , zwa Buter gema kpishi je , nahan va hingir hange hange u a hide a sôr ase@@ mber a ken Bibilo ne . ( Anz . 4 : 3 ; Tit@@ u 2 : 4 ) Anmgbian Samuel u a lu ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia la , kaa ér : “ Shighe u m lu iyev la , T@@ erem ôron mo Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo la hanma ai@@ k@@ ighe . Nahan er or@@ ya wam kua a wan wase , ve tôô mgb@@ ian@@ kwase i an@@ ngô na yô , ishima vi@@ him ker sha atô@@ akaa kpishi . M fa kwagh u yange m ôr a na ga , kpa yange m na un takerada môm ngohol . Er iwanger i í dugh hen Yehova ne i lu nahan yô , se kera mba a hanma ityôkyaa i ember gaa ? Nahan D@@ al@@ ia pasen kwagh nena ? Yô , nana̱ pase ase aeren a nan a sha ishima i legh legh i i lu a kwaghfan la sha zende u nan u dedoo . ” Nyian kpa , hanma tiônnongo u Mbashiada mba Yehova yô ngu a ieren na . Ka m - ban u jighjigh u nan , shin m - undu u or undun jighjigh u nan u yange nan vande lun a mi la . Yehova kaa a Mose ér : “ K@@ aa Mbaiserael , ve̱ hi@@ re ijime , ve̱ za haa af@@ o sha ishigh ki P@@ ih@@ ah@@ i@@ ro@@ ti hen har@@ ga u M@@ ik@@ i@@ do@@ l a zege@@ mnger ; ka sha ishigh ki Ba@@ al - se@@ f@@ on jigh jigh ” je la . W@@ ase u Nen@@ gen sha Gb@@ ayol u Mbagenev , 11 / 15 Shighe karen yô a gba geman inja . Kwagh u i nger ken U@@ k@@ we@@ legh 3 : 55 , 5@@ 6 la yange sur@@ um ishima kpishi . Ka m umbur er yange m nenge a akaa a ci@@ er iyol a a er ken u@@ ity@@ a , ken ak@@ ôngo a gar@@ tamen u B@@ el@@ ar@@ us yô . Ú dondo hemen u icighan jijingi nena ? Kp@@ á@@ nd@@ é u sha uhar u í man@@ de ke ’ won u kpe@@ kpe u gir@@ gar u af@@ o a tse la di ngu umbur mba ve ve her la ér D@@ ick@@ man@@ n yange lu di môm ke ’ Mbashiada mba Yehova 9@@ 00 mba yange ve ya ican ke ’ af@@ o a ke ’ S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen sha ci u jighjigh ve u nan la tsô . Jigh@@ ilii yô , ior mba lamen zwa u M@@ el@@ an@@ es@@ ia kpishi soo kwagh u u@@ jijingi mba í s@@ enge ér mba wasen ior la je gande , nahan mba cian ve a cia ga . Yange ta anmgbianev mbara icin gb@@ ang gb@@ ang ér : “ Ver nen ishima , or nana̱ de ker ne yemen a ven sha kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ga . Akaa ne ka sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior la , shi ka sha inja i u@@ jijingi mba taregh mba hiihii , kera ka sha inja i Kristu a lu ga . ” ​ —⁠ K@@ ol . Lu ôron kwagh u lu ve ken ishima la . Lu taver ve er i hii ve m tsough u za eren tom pania ken tar ugen yô . Shi a nam takerada ugen ér m ôr , takerada ne tese wang ér atesen a u@@ c@@ ôô@@ ci kpishi mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la due hen mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga . Mayange Ter wase u sha la una ta ne mba@@ beenyol mba doon se ishima ne kera ga . ( Ps . Er i tese sha peeji 3 nahan , yange m soo mer wan wam u kwase a fa ér una fatyô u ngeren hanma kwagh u a lu un ken ishima cii shin takerada na . U tesen ikyav yô , yange i zua a mfe u eren gbenda u gir@@ gi@@ do@@ go man tele@@ f@@ on man usu u l@@ at@@ ri@@ ki man sen@@ e@@ ma man mat@@ o kua ikyav mbi ken iyou kpaa , je yô se fatyô u t@@ eren akaa a yange i er ken derianyom shon cica cii ga . Ne mbakp@@ ish@@ iv ka ne due d@@ in@@ de@@ e ne yar ityom i nyoon iyol shin i taver u eren tsung . 4 : 8 , 9 , 16 - 18 ; 5 : 7 . A nger ér : “ Aluer m ungwa mer , mbayev av mba zenden sha mimi yô , k@@ am iember je hemba akaa agen cii . ” — 3 Yoh . 4 . Kpa , a soo ér u zua a iveren i hemban cii la . ( Habak@@ u 2 : 19 ) Z@@ an zan nyian kpa Mbakristu Mba@@ aiev man mba@@ ̱ i kaan ér ka mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga mbara cii mb@@ á g@@ ur it@@ ir@@ an@@ kon ve anu inya man I@@ e@@ ev mbi Maria man ufoto mba kwaghaôndo man akaa ag@@ enegh a a bee or man ish@@ ôso yô . ( b ) Kanyi i gbe u Mbakristu mba sha ayange ne vea za hemen u eren@@ e ? Sha kpôô yô , taver kpishi u zuan a ish@@ ember@@ ti jighilii ken ijô igen kpishi i i̱ zough sha ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika ne vough yô , sha ci u ish@@ ember@@ ti shon i ken zwa Grika ne pase ka m - er u eren kwagh kundu kundu shin bem bem tseegh tsô ga , kpa ka mlu u ken atô u or lun ishima legh legh shi wan mbagenev ikyo la ; gban k@@ an di inja i or tsô ga , kpa ka mlu u ken ishima man u ken mhen u nan kpaa . 31 : 9 - 12 ) Akaa a Mbaiserael mba tsuaa mbara eren ken mcivir u mimi la mba eren a nyian kpaa . 2 : 6 - 8 . Kwagh u a lu eren sha shighe wase ne ngu kposo a kwagh u yange er shighe u Aôndo nzughul a zwa ken Ba@@ bel la , zwa u he u wang ne va a iwuese sha iti i Yehova shi u na ior nav hingir u lun ken mzough . Sha tar cii , atôônanongo a hemban 9@@ 1@@ ,000 nga suen se shi nga ne se ishimataver sha ikyev i mbamkombo man ty@@ em@@ imôngo kpaa . Ish@@ aren i Yesu i vesen yô , lu u wasen mbagenev ken jijingi . ( Ese@@ kiel 28 : 13 – 17 ) I@@ h@@ y@@ agh i tan yange i na ator a T@@ ir@@ u hingir u eren ts@@ wam a ior mba Yehova . 10 : 34 — Er nan ve yange i wa tindi ér ior ve naan iky@@ on@@ o ? ( Genese 2 : 24 ) Heela tseegh ga , alaghga yange Yosev fa kwagh u Yehova ôr a tor u Mba@@ fil@@ iti u yange han@@ ger ér saa una mee S@@ ara , ngô u Yosev u tamen tamen la . Ú mase kuren ikyaa sha m@@ ngee u ab@@ a@@ mber a sen@@ ou a lun p@@ ar p@@ ar á ngee i gande ôron , man tahav mbu kpilighyol mbu iny@@ i@@ ar la wer nyi ? “ I Y@@ am Ne a Y@@ am sha I@@ she J@@ e , ” 4 / 1 Ken inyom i 1@@ 5@@ 13 cii man shighe u Yesu la , Yehova kura ior nav sha u tesen ér ve doo un ishima . Yange yima ve , due a ve ken kp@@ an ken Igipiti kera shi va per a ve shin Zege@@ mnger u Nyian la sha ivande . A@@ P P@@ ho@@ to / N@@ an@@ cy P@@ al@@ mi@@ er@@ i Sha ci u aluer or hen u wan ishima a ican shighe u nan lu iyev la yô , kwagh la una wa nan ago@@ yol a wan ishima a mbamtaver shighe u nan bee iyol yô . Ior mba sha ayange ne ka mba inyaregh ki hembe doon ve ishima yô , shi ka ior mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba i@@ ember@@ yolough i hembe doon ve yô . Er i tsengaôron nahan , ior mba ken ayange a masejime ne mba hemban b@@ an@@ en a ish@@ u@@ ghun cii . ( 2 Tim . Ior umiliôn imôngo mba ve lu “ iyôngo igen ” la mba suen ve sha mimi . Aluer mba ve hingir u h@@ ôron tom mbara gbidye kwar sha mbampin mban yô , vea mase kaven er ve de u zan mbamkombo ve ve gbe ijime ken jijingi shi iember ve kpa i p@@ ande yô . ( Mat . Er mba ve lumun ityesen na la kpa lu uumace mba y@@ in@@ an yô , ve lu a mbamzeyol kpishi . KW@@ AG@@ EN@@ E@@ G@@ H ú za ke ’ Iyou i Tartor i mbacivir Yehova ve iv po@@ o yô , sule iyol kenger mba ve kase ú la . D@@ ugh msen ne kera yô , ka apostoli Yohane tseegh shi yange ôr kwagh a Yesu jighilii zum u á nenge a Na ken mpase u sha mnenge la ye . — Mpase 22 : 16 , 20 . Ú er nan man ú hemba g@@ om@@ na môm u a lu u hemban gban ijime cii ken mbayev mba ter@@ em la ity@@ av@@ a ? ” Ru@@ tu yange zua a mtsera sha m@@ tsough u tsua u civir Yehova la nena ? A nger ati a mba i shigh ve mkurem mbara ken ruamabera u uma la gbem sha won shighe u vea tile sha mimi zan zan vea kar kpen la . Or@@ t@@ wer la lumun nahan wener : “ Mo iyol yam yô vi@@ him kpishi er i yar tom a awambe ken t@@ wer@@ sôron i za kar ikyaa inya nahan . Ka unô Me Eren I@@ ember@@ yolough la Vea Ve ? Bibilo wa se kwagh he ’ ijiir la nahan ér : “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , man ai@@ k@@ ighe kpaa de hiden a uwegh ou ga ; gadia u fa i ia doo la ga , shin ka ng@@ in shin ka ng@@ ira , shin ihi@@ ar cii ia doo u . ” ( K@@ ol . 4 : 10 ) Nenge er yange a doo Bar@@ n@@ ab@@ a kpishi shighe u Paulu je kpa kaa ér i va a Marku a va na un iwasen la yô . — 2 Tim . Nahan an@@ shighe u yange kwase a̱ mar ve nan “ kera lu wang ga ” la , kua ashighe a yange nana̱ za awambe shin or a̱ haa ity@@ u@@ j@@ er ve nan kera lu wang ga la cii , zer umbur Mbaiserael er ve ye dyako u isholibo yô . Or@@ henen Yakobu ôr kwagh t@@ ér m - er u Aôndo yange er kwagh a Aberaham man tsombor na sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn la . Anmgbian u or ne u kwase u u@@ le kpishi yô , kaa ér : “ Se lu eren msen s@@ ônon Aôndo ser , a̱ er ivande , a̱ war un [ wanakiriki la ] . ” Sha nahan yô , Mbashiada tsua a ishima ve u wasen ior mbagenev u henen kwagh u ishimaverenkeghen man gb@@ end@@ atesen u lun a inja u ú lu ken Bibilo la . Wan@@ akiriki la gema pine ngô na ér a na un ian una za n@@ umbe ken won cii vea yem iniongo la ye , ngô na lumun kpa ta un icin . Yange nder Wan na shin ku , hingir jijingi u age@@ egh . ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 16 ; Mbaromanu 6 : 23 ) I@@ mba iyua i doon tsung ne yange i tese mimi u m@@ ze u dooshima u Aôndo a lu a mi sha uumace la shi i na averen a lun a ik@@ ighir ga sha ci u an@@ ti or u nan veren ato a Yehova yô . — Mbaromanu 8 : 32 . In@@ j@@ ar ngi sha u hiden a ayol a ase ijime ? Kanyi yange i due k@@ ere ? ( Yohane 11 : 17 - 44 , 5@@ 3 ; 12 : 9 - 11 ) Sha kpôô yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser mnder u shin ku ka kwagh u b@@ un@@ den ga . Solomon yange pase kwagh u injaa ne ér ka “ mfe u fan Aôndo , ” ka mimi u sha kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav mba i pase ken Bibilo je la . Ken tar u B@@ ra@@ z@@ il ( Ps . 10@@ 6 : ​ 35 - 39 ) Er ve lu ungwan imo i Aôndo ga yô , Yesu va kaa a ve ér : “ Nenge ase , i undu ya wou , hingir ice . ” Jigh@@ ilii yô , kwa@@ se@@ he hide ngu kaan a iyol na ér , “ V@@ a ! ” Se er nan ve se fa iti na ? Aluer se soo u lun ke ’ m - iv u akaaôron a u@@ profeti a kpilighyol a Bibilo ne yô , kanyi kwagh i gbe u se er keng - e ? Kpa mayange lamen a mo sha kwagh u inyaregh ki se vihin ga . Doo u Se K@@ er I@@ wasen Shighe u I@@ can i T@@ ser Se Yô Ma ican i môm kpa ngi a̱ ta sha a mo ve ḿ ôr takerada i kuma ih@@ wa i môm kpa ican shon i̱ lu her ga . ” Mba hi@@ di mba ne or ityom i í ngohol hen a nan kera la cii kwa môm ga . Yohane u Eren B@@ atisema lu “ im@@ enger i ye@@ ghen i mon@@ don iwanger , ” gadia cii man H@@ er@@ o@@ de kôr un wu@@ he a ityôkyaa shio yô , á er tom u Aôndo na un ér a̱ sôr gbenda sha ci u Mesiya la á kure . Ka Yesu a lu vegher u vesen u “ vor ” u Aberaham la ye . ( Yobu 6 : 2 , 3 ) Shighe u se lu tesen amba@@ aior la ‘ ikyo i wan ’ yô , gba u se umbur ser alaghga kwagh u ve er la due ken ishima ve jighilii ga . Kanyi kwagh se umbur aluer to u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la ngu me@@ en se yôô ? 1 ) Solomon yange kaa ér : “ Gadia i@@ wa i uma hemba be@@ gha u kpen . U@@ tra@@ k mba hiihii mba i hii gb@@ eren ne yange ve wase ior u henen Bibilo sha er vea palegh “ atesen a ior a aiegh , ” vea gema a lumun “ ityesen i tsuaa i sha kwagh u Aôndo , ” i Yesu man mbaapostoli nav tese la yô . — The O@@ ld The@@ olo@@ gy , ( Ity@@ esen i T@@ su@@ aa i sha Kwagh u Aôndo ) Na@@ mba 1 , A@@ ip@@ or 18@@ 8@@ 9 , peeji 32 . Kwagh@@ aôndo u aiegh ngu uwegh ken u@@ iniongo mba vesen mba tar u eren la c@@ or - c@@ or . Kanyi yange i zayol sha m@@ zamber u Se@@ de@@ k@@ ia lu zamber a Yehova ér a̱ tesen un gbenda laa ? ( b ) Se er nan ve mbamsen asev vea lu Yehova er kwagh@@ hum@@ an@@ doon nahana ? Kwagh er vihi yô , awashima u ior kpishi yange ve lu a mi u zuan a mk@@ om ken ivaa man ken tsombor la fatyô u kuren sha mi mayange ga . Yehova yima Yon@@ a shin zege@@ mnger u ikp@@ anger la . Kanyi i̱ tese ikyav ér Yosev yange vande kpen a Yesu , man kwagh ne yange una gema a lu@@ ̱ Yesu nena ? 23 : 44 — Ka uwer yange u kôr iyange ve ime wa tser tar cii zan zan ah@@ wa atar y@@ ee ? Ka a̱ hii tesen mban@@ en@@ gen shin mbau@@ ng@@ wan inja i@@ ember@@ yolough i i vihi je i gbe kera yô , i kpiligh ve iyol . U tesen ikyav yô , un vea Timoteu yange ve ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa , shin er anyom a ve lu kwagh môm ga shi ve due ijiir i môm ga nahan kpaa . Sha ci u i bende a uma wou sha igbenda igen i i lu hange hange yô . ( Mbaromanu 12 : 11 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ke ’ Z@@ wa Grika i̱ í gem ér ‘ gba uwer ’ la ngi a mhen u “ or lun gbe@@ d@@ ôô shin wan h@@ w@@ ev kpishi ” la . GB@@ A u Mbakristu vea pase “ loho u dedoo u tartor ” ne sha u ôron mbagenev kwagh u ú , shi pasen ve ér Tartor la ka gomoti u una va hemen tar sha perapera yô . N@@ ana kav ér nan gema ishima shi nan na jighjigh taveraa ér Yehova de nan a isholibo i nan kpaa . “ Tom [ u Yehova ] ka u i@@ civirigh man u engem kpishi kpaa . ” — P@@ S . ( Pasalmi 119 : 10@@ 1 ) Ka vea ng@@ ur@@ en eren perapera man m@@ tsegh u mimi je tsô , maa inja ve kpa i gema i hingir i he je . — Mbaefese 4 : 24 . Nahan cii kpa , Yesu vande fan er lu u una ya imba ican la yô , shi kegh iyol u yan i kpaa . — Mateu 20 : 17 - 19 ; 1 Peteru 2 : 21 - 23 . Kpa mbamzeyol asev mba hemban gban a gba kera sha ci u ior kpishi mba dondon kwaghwan u Aôndo ga . W@@ ea soo u seer zuan a mbamhen mbagenev yô , ôr Iyoukura i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 200@@ 8 , peeji 14 - 16 la . Apostoli Paulu lu or u yange ver ikyav i dedoo sha u eren nahan yô . • M@@ gem u akaa a lu geman ken tar yum ne tese ér inyom i 1914 la ka mhii u “ shighe u mkur ” nena ? Shighe u Yesu kaa ér gba kpee u una ya ican shi una kpe la , apostoli Peteru wa un kwagh , kaa ér : “ Aôndo A̱ b@@ unde kwagh la , T@@ ere , a̱ de ts@@ eren We ga . ” E@@ i , yange pase ve hanma kwagh ga . Man er kwagh ne lu sha kwaghfan je . 15 : ​ 9 - 12 ) U tesen ikyav yô , mbaapostoli nav yange ve shi gban any@@ iman sha kwagh u or u nan lu or@@ vesen yô , kpa Yesu z@@ ôh@@ ô a ve ga , yange wa ishima tese ve kure kure ér ve fa er i gbe u vea hide a ayol a ve ijime yô . ( M@@ ar . 9 : ​ 33 - 37 ; Luka 9 : ​ 46 - 48 ; 22 : ​ 24 - 27 ; Yoh . SH@@ I@@ G@@ H@@ E U L@@ A@@ M@@ EN : T@@ sua shighe u vough u lamen Shi ka m nger akaa shin inya sha er me yar tom a mi shighe u m dugh kwaghpasen yô . ” Tar vande vihin sha ayange a E@@ no@@ ki , ter@@ tamen na , u lu or@@ perapera ugen u zende vea Aôndo la . Kwagh u vesen yô , ka u suur sha Aôndo . ( 1 Mbakorinte 10 : 21 ) Aluer se palegh akaa ne yô , se kura ayol a ase , nahan or nana kera ‘ yem a vese sha kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh a sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior man sha inja i u@@ jijingi mba taregh mba hiihii mba sha inja i Kristu a lu la ga . ’ — Mbakolose 2 : 8 . 16 : ​ 22 , 23 ) Yesu yila Peteru ér “ Satan ” sha ci u nyi ? Kape i doo U ken ishima je la . ” Tsô m hide sha ian@@ tom i kiriki , shin er kera lu u a kimb@@ in mo inyaregh kpishi ga nahan kpaa , nahan m hide m gba pasen loho u dedoo u Tartor . ” ( Kingdom In@@ ter@@ l@@ ine@@ ar ) Mbagenev kaa ér , kwagh ne tese mlu u or@@ k@@ or@@ on iky@@ ondo ka nan tôndo iky@@ ondo sha gbenda u nan soo u k@@ or@@ on í la , shin er or@@ sule ka nan kaha mba@@ a@@ gb@@ ur ken sule , man amba akaa la nahan . ‘ E@@ mber Sha I@@ yev O@@ u ’ I gbe je m ngu a zua a ikpelaior i lun iyol tsembelee man i wu@@ h@@ an iyol akuma akuma shi eren kwagh sha inja sha inja er ve nahan ga . ” M mar L@@ ou@@ ise anyom nga kar kpuaa yô , angev kô@@ rom , i@@ gb@@ i@@ la yam kera lu n@@ alegh tsembelee ga , shi iyol yam cii wa am@@ ôndo . Kpa , a er nan ve kon môm tseegh ua m@@ ende hen u@@ k@@ ung@@ ô@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev imôngo ? Kanyi i gbe u se er sha shighe u se lu keghen iyange i vesen i Yehova nee ? ( Mateu 23 : 38 ) Aôndo yange kera lumun kwaghaôndo u Mbayuda , u Maria vese kohol la ga . — Mbagalatia 2 : 15 , 16 . Ka se er kwagh ne sha u den ser jijingi u Aôndo a er tom ken a vese gbar gbar . Er yange gba u E@@ du@@ ar@@ do una ki@@ mbi an@@ z@@ ô na kure kure yô , a ki@@ mbi mtsera sha mi hemba ng@@ een a kwagh u yange ngohol la . Yesu , Wan u Aôndo yange seer kporom hen Ter na . U tesen ikyav yô , aluer se nan@@ gem a kur@@ ugh ku ij@@ em man se kav ser aluer se er bee se o@@ s@@ ough se yem se za gba shin atô gb@@ en@@ g yô , kpishi ken a@@ vese ka se hide ijime or kpa nan kaa se ga . Sha shighe u vesen u a mgb@@ ôghom hegen yum ne , Yehova una kegh ato a “ mba ve yer Un sha mimi ” mbara tseegh . Aluer ka u se ker ajiir a ka i ombo akaa a hông@@ or@@ ough ang@@ ara nahan sha In@@ tan@@ et yô , kwagh ne tese ér se ta kwaghwan u Bibilo i̱ we se ér , “ de b@@ enden nen ma kwagh u hông@@ or@@ ough ave ga , ” la kera . Yesu yange hii injakwagh ne sha u kaan ér : “ Su@@ le u or@@ ny@@ ar ugen doo iy@@ i@@ agh kpishi . ” “ Ici@@ ghan@@ jiir Wou ” Ka igbenda i nyi nahan se fatyô u pan@@ den m@@ tu@@ me@@ yol ken uuma ase@@ va ? Ú fatyô u henen a ishima you er yange kwagh ne er kpa ? ( Mbaromanu 3 : 23 ) Kpa shighe u se er kwaghbo yô , doo u se tese ser se vaa af@@ an@@ yô sha kwagh la , shi se er hanma kwagh u se fetyô cii sha u sôron zayol la . Nahan kpa , er se lu mbacivir un yô , a tese se dooshima man ieren na i mimi , ka erdoo na u kpe@@ gher sha won ga je la . I@@ orov 14@@ 4,000 , mba i shigh ve mkurem la , vea zua a uma u kpen ga sha , ape vea “ tema tor a [ Yesu ] sha anyom dubu ” ken Tartor na la . ( Mpa . Yange ôr kwagh u ikpelaior la lumun Yesu la var var , man kwagh la gba zua vea batisema u eren “ ken iti i . . . Wan ” la . A kaa ér : “ E@@ i , nahan ga , á ii un iti er , Yohane . ” — Luka 1 : 5@@ 9 - 6@@ 3 . A@@ tindi a Yehova doo ve ishima , shi ve fa er mba ve p@@ eren atindi a Aôndo a we sha kwagh u ivaa i eren man my@@ av u yaven a kwase la cii vea fatyô u lun mar@@ nya u Tartor na ga yô . ( 1 Kor . Aluer u tôô shighe u ungwan abaver sha iyange u a kom min@@ iti 30 shin i hembe nahan la u na sha u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou yô , u zua a ah@@ wa a hemba 25 sha inyom . 4 :⁠ 7 ) T@@ erem yange kaa a mo ér aluer i kighir mo ken makeranta kpishi yô , mo m hide ken ya . Cii man tar u ifer ung@@ un ne u̱ kure yô , se seer tagher a ak@@ aren kpishi je ka u kper@@ an ga . Se zua a mbam@@ lumun sha mbampin asev cii ken kwagh u se hen sha mnder u shin ku ne ga . I@@ ca a gba ga tsô , Yehova una na Kristu ian una hemen mbatyomov mba age@@ egh vea va tim tar u Satan ne . ( Mpa . Ng@@ ô ugen u lun anyom 26 , mba yer un ér El@@ l@@ en , yange kav ér gba u una sôr gbenda u un eren kwagh a nom na la . Davidi hii u “ kohol akaa kpishi ” a maan iyou ‘ i gban iky@@ ôr tsung ’ sha ci u Yehova hen ijiir i a yam la . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 22 : 5 ) Davidi sôr Mb@@ al@@ ev@@ i ver vough vough sha ityom ve . 4 : 3 , 4 — Inja i tindi ne ér nyi ? Se dondo nen ikyav na la . Ashighe agen una za yô , i lu un er or ngu her kpa nan soo u bu@@ ghun h@@ unda ga nahan . Alaghga mba i saan ve iyol ken ivese ve ga yô , vea pine ér : ‘ Aluer m sôr mbamzeyol mba ken ivese yam nahan a wasem je he ? ( 1 Tim . 4 : 8 ) Aluer se soo u fan mba i doo u se er i@@ ember@@ yolough a ve yô , se pine ser : ‘ Ka unô me er i@@ ember@@ yolough ne a ve ? Gba u se fa kwagh u a hembe lun hange hange u se er hen ma shighe keng sha ci u nyi ? Er ifer i vihi un ishima nahan kpa zu@@ ngu ve cii mhôônom , nahan ne ve ian i geman ishima undun igbenda ve i bo la sha er vea zua a uma u tsôron yô . Ka u gber ityakerada kpishi i i har sha Bibilo yô , man ityakerada ne ka i wase se u zuan a mfe u vough u ka a na se er kwagh sha kwaghfan zum u se tagher a mbamzeyol yô , shi ka i wase se u kporom hen Aôndo kpaa . 9 , 10 . ( a ) Tese ikyav er i hii ve i gbe u se gba uwer u s@@ ônon icighan jijingi u Aôndo ga yô . ( b ) Ka mpin u nyi i gbe u se pine ayol a ase , man ityôkyaa ér nyi ? Paulu kaa ken 1 Timoteu 3 : 4 ér or@@ kuran nana̱ lu “ or u nengen sha ya u nan dedoo , nana̱ nengen sha ônov mba nan ve̱ tema sha inja sha inja . ” A kaa ér “ Hanma shighe yô , yange m nan@@ de ityakerada na , shin m kura i m za ts@@ enda shin to@@ ho . ” I@@ ca gba ga je maa gir@@ gar la cii yô@@ h@@ ôr haa inya , nahan i tim gar la cica cii . ( Gen . 2 : 3 ) Yehova tsegha iyange la sha ci u a tsua i ér i lu iyange i una kure awashima na sha ci u tar yô . Mba eren tom u p@@ il@@ gri@@ m la yange ve tagher a mbamtaver kpishi , hemban je yô mbak@@ aven ishigh . M ng@@ ur henen Bibilo yô , lu akaa kpuaa tseegh m vande lun a an - mfe sha mi ye , ikp@@ el@@ a@@ akaa igen cii lum kwagh u he , shi lu kwagh u kôron mo ken ishima tsung . Pro@@ feti u mimi ka or u icighan jijingi a mgb@@ egh nan u eren tom u lun or@@ shua u Yehova , ka nan yôôn “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” yô . M@@ kav la kua u fan ityôkyaa i i hii ve i vende idya la man e̱r se zua a mtsera ke ’ m@@ ny@@ agh u ny@@ a@@ ghen i̱ la kpaa . Kwagh u i kaa ér , “ Ter wase , ” i lu “ T@@ erem ” ga la , umbur se ér se mba ken mzough u “ anmgbianev ” mba ve soo ayol a ve sha mimi yô . ( 1 Pet . Sha vegher ugen yô , alaghga u soo atindi a Aôndo , kpa u na iyol you jighjigh wer u kôr cio u kuran atindi shon ga . Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Me yem Me za sôr ne ijiir yô , Me shi Me hide , Me va kua a ven sha er ne kpaa né lu hen ape M lu yô . . . . Kwagh@@ môm A De P@@ aven We a Yehova Ga , 1 / 15 N@@ ôngon u Eren Akaa a Do@@ on Aôndo Ishima Kpa or@@ ti n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr zan zan va hingir u eren idya . Ka nahan ve i kpiligh se iyol er ashighe kpishi Yesu yange a yem ken i@@ u@@ v a za er msen ga ye . Apostoli Peteru kaa a ikpelaior shon ér : “ Ge@@ ma nen asema , i̱ er han@@ mô wen batisema ken iti i Yesu Kristu sha m@@ de u asorabo a en , tsô né ngohol Icighan Jijingi i@@ wua je . ” 11 : 23 - 29 . Kwagh@@ môm kpa ngu ken tar , u se undu paradi@@ so wase u ken jijingi se yem keren ga . ” Er Yesu fa tom u injaa u icighan jijingi u Aôndo lu eren ken uma na yô , a tese mbahenen nav er i gbe hange hange u vea eren msen ér icighan jijingi a hemen ve yô . Se been yô shi se time sha kwagh u se er ve se kura ayol a ase sha ikyev na yô . K@@ am@@ er@@ on : U kaa vough ! ER N@@ AN ve Yesu yange ôr kwagh ter ishember i ‘ mar or sha jijingi ’ la zum u lu ôron kwagh u batisema u sha icighan jijingi laa ? ( Yo@@ el 1 : 4 ; 2 : 2 - 7 ) Nahan Yo@@ el gbidye iwer wener : “ W@@ u@@ u , wu@@ u ! iyange la ! gadia iyange i TER mgb@@ ôghom ve , ia va er mtim u a dugh hen U@@ hemban@@ agee nahan . ” Yehova we mbacivir un la ikyo Aluer se mba ‘ gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen ’ yô , a wase se nena ? A kaa ér : “ Ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . ” “ N@@ an@@ a̱ yila mbatamen mba nongo u Kristu , ve̱ er msen sha ci u nan , ve̱ shighe nan mkurem ken iti i Ter . A kaa ér : “ Hegen ne m na uma wam hen Yehova sha u̱ me er un tom sha dooshima . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve za hemen a ieren i iin mbagenev ati aa a zough sha an@@ za ve la . Doo u se lu a avur a á lu heen ne ken ishima : Anzaakaa 12 : 18 man Mbaefese 4 : 29 . Lu ikyuryan i nyi Yesu iyol@@ na ya a mbaapostoli nav mba@@ jighjigh mbara ? 14 : 9 ; Mpa . 15 : 3 ) Nahan cii kpa , m@@ tem@@ tor u Yehova la ngu kwagh@@ môm a m@@ ve u Tartor na , u Yesu yange kaa ér se sôn ser u va la ga . G@@ um@@ or Samuel yange venda u dondon aeren a iji@@ mba@@ gh a ônov mba E@@ li u lu P@@ risti u T@@ amen la . 6 : 18 ; 9 : 8 - 17 ; 15 : 18 ; 17 : 1 - 9 ) Ken iky@@ ur i Yehova ya a Aberaham la , a tôndo zwa ér : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou , sha ci u , u we imo Y@@ am ikyo yô . ” ( Gen . Ka se taver jighjigh wase u nan sha u eren msen shi timen ken Mkaanem ma Aôndo shi zan mbamkombo mba Mbakristu . ( Yakobu 1 : 27 ) Kwagh ne tese ér kwagh môm kpa se de eren a ior i tar ne ga ze ga . — Yohane 17 : 15 , 16 ; 1 Mbakorinte 5 : 9 , 10 . Af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova kpishi sha tar nga eren tom a In@@ tan@@ et shi nga zough a iwasen sha mi kpaa . • Aluer or soo u eren tom u di@@ ak@@ on shin ortamen yô , ij@@ ough@@ ave i tsombor u nan la ngi hange hange nana ? 10 : 5 . ▪ Aluer u ngu eren akaa sha ci u mbagenev yô a saan we iyol , kpa a hemba saan we iyol cii aluer u ngu eren akaa sha ci u Aôndo yô . Ma gbenda môm u uumace vea h@@ ôn uwegh sha iyange la shin shighe la kpa ngu ga . ( Pasalmi 119 : 7 ) Ú ngu eren Yehova tom saan saan , pasen loho u Tartor kpa ? I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | OR KA N@@ AN@@ A K@@ P@@ E YÔ KW@@ AG@@ H U N@@ AN B@@ E@@ E ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 9 , 5@@ 7 Nenge ityough 26 , ki ki lu a itinekwagh ér “ Aôndo U a ‘ Ke@@ ghen Iyol u D@@ en Kwagh@@ bo ’ La , ” ken takerada u Kp@@ orom hen Yehova la . Se fa er awashima u Yehova una za a kure ga , er Yakob kpa fa ga nahan . Shi hen ase sha akaa atar a se vande ôron kwagh shami la . Ú Nen@@ gen W@@ er Yehova Ka T@@ er@@ u Kpa ? 2 / 15 ( Luka 4 : 16 ; Aerenakaa 15 : 21 ) Doo u ig@@ y@@ um@@ ior ia dondo ikyav la sha u lun ken mbamkombo Mbakristu hanma shighe , hen ape i er Bibilo shi i timen ken i̱ la ! Heela tseegh ga , awambe a u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba hanma inyom yô , i naan Aôndo nagh a mi sha Iyange i Nan I@@ w@@ om la , yange á wanger ikyurior la jimin cii sha asorabo a ve , kua mba@@ ats@@ anev kpaa . ​ —⁠ Lev@@ iti@@ ku 16 : ​ 29 , 30 . Ikyav i tesen yô , i hii u gb@@ eren Iyoukura ne ka anyom 1@@ 30 je ne . Bibilo kaa ér “ Yesu kohol ker a mbahenen N@@ av ke@@ ke . ” ​ ​ —⁠ Yoh . 18 :⁠ 2 . Se fa je ser zum u una yar tom a zege@@ ut@@ aha na la shi una kôôm mbu sha inja vough yô , kwagh u una er la una kpilighyol kpishi . Cii man se̱ zende ken iti i Aôndo yô , gba u se er akaa atar . 14 , 15 . ( a ) Ka aan a civirigh a nyi nahan Or@@ ngeren Bibilo a ne se ? Shi Yohane nenge a “ zege@@ ikpelaior , ” i i ver i̱ ikyav ga yô “ tile sha ishigh ki iky@@ ôn@@ ough ki torough man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo . ” — Mpa . Er shighe lu karen yô , Yehova lu tan iwanger sha kwaghôron u profeti la seer , nahan kwagh la tese ér una kure kpee je . Nahan cii kpa , ve wa iji@@ r@@ ôron la sha ikyev i Aôndo “ sha u nan Yehova icivir . ” — Mbaheberu 2 : 6 , 7 ; Yuda 9 . Ma tindi ngu u yangen ity@@ am@@ egh ki jijingi ga . A F@@ atyô u Wan I@@ ng@@ y@@ at@@ u L@@ ij@@ am Nen@@ a ? Shi una fatyô u lumun uumace mbagenev ér ve lu “ ônov ” nav sha u tseghan ve sha icighan jijingi . Hii nan ve se Mbakristu ka se nôngo u zenden zende u wanger wan@@ g@@ ere ? Shighe u mbahenen mba Yesu mbagenev kpishi hide ijime kera za a na ityô ga la , a pine mbaapostoli nav ér : “ Ne kpaa , ka ne ka y@@ em@@ ene ? I@@ ti i Yehova gba zua a mimi nena ? Ity@@ ôkyaa shi ngi i me tese ônov av kwaghaôndo kpa ? ’ Gbenda u Se F@@ a I@@ ny@@ am@@ ky@@ ume la man Ikyav i I@@ ̱ Yô 1@@ 12 : 10 . ( Ôr Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 6 : 23 , 24 . ) Er i ôr ken injakwagh i kwa la nahan , ôr akav a tesen er loho u Tartor u lu vesen yô . Alaghga tsô ka ne ngeren ayol a en washika shin ne lamen sha tele@@ f@@ on fele fele . Aluer ka u ú fatyô u henen zwa ugen ga , shin i na u ian i lun hen tar ugen gbem ga yô , er tom u pasen kwagh hen ijiir you , ape i hembe lamen zwa u ú lamen ken tar wou la . 8 , 9 . ( a ) Lu nyi Paulu lu a mi ken ishima zum u lu ôron kwagh u lun kwa@@ v var var laa ? Ashighe agen a tsaha se sha u wan se kwagh shin kôôm se . Kwagh gba mbakp@@ ish@@ iv mba se eren kwagh a ve ayange ayange la sha akaa a Aôndo a nenge ér ka a dedoo shin ka a bo la ga — kwagh hemba gban ve u wan ayol a ve ikyo shi keren inyaregh tseegh shi mba ne or icivir kpaa ga . Or a er nyi keng ve nana war mtim u tar u Satan , u a mgb@@ ôghom nee ? Kwagh u Mpase 14 : 9 , 10 a er la na yô , Mbakristu mba ve lu tse@@ vaa mba palegh nyi kwagh@@ a ? 18 :⁠ 5 ) Nahan kpa , er Mbaiserael kera wa ikyo u zan sha gbenda u Tindi shon tese la ga yô , Tindi kange ve , nahan gba u a yima ve sha ikyev i Tindi . ​ —⁠ G@@ al . Kwagh u “ dedoo ” u hemban cii u se fatyô u eren yô ka u pasen ior mbagenev loho u dedoo u iengem i Tartor u Aôndo la . Aluer se mba hiden a iyol ijime yô , se lu vea mbagenev doo doo Nahan , i nengen ve inja er ka ior mb@@ any@@ iman Aôndo nahan ; shi sha atindi a Mbaromanu yô , ior mba yange a kaa ér ka mb@@ any@@ iman Aôndo cii ve kera kuma u lun uma ken uumace ga . ” A̱ shi nan kpa tsu@@ me Habak@@ u e̱r i hii ve Aôndo a ôron kwagh a mbaaferev mban sha imba gbenda ne nahan yô . ( Yesaia 25 : 8 ) Nenge imba er sha shighe la tar ua kera lu er ú lu nahan ne ga sha wono ! Bibilo shi pase ér i na or u ken jijingi u ifer ugen , ian i hemen tar ne sha an@@ shighe kpuaa . ( 1 Timoteu 3 : 2 , 3 , 8 ; 5 : 23 ; 1 Peteru 4 : 3 ) N@@ ôngo sha afatyô wou cii de mgbegh@@ an ior wer ve ma kwagh u alaghga una ‘ ny@@ uma ve er i@@ yô ’ nahan ga . Alaghga ve kpa ve lu a mhen u shami ga ne . 9 : 6@@ 2 Doo u me nenge tom wam u ôron kwagh u Tartor u Aôndo ne nena ? Tese wer u ngu a vangertiôr ken wan wou wer nana za hemen u kuran tindi u Aôndo sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or zan zan shighe la . ( Mbaefese 4 : 29 ; Mbaromanu 10 : 10 ) Alaghga a taver se kpishi u ôron kwagh u una maa mbagenev yô , kpa imba kwaghôron ne ngi a mbam@@ tsera kpishi . Sha hiihii la , a lu ican , kpa u fatyô u henen . Shighe u Yesu mase shin a ayange kp@@ egh@@ ee a una kpe yô , á er msen wener : “ T@@ ere , na iti You icivir . ” 4 :⁠ 4 ) Aluer se mba eren kwagh a Aôndo sha mimi yô , se tese ser A doo se ishima sha u lun a vangertiôr ser Una wase se u wan ishima a shighe u ikyar yase i undu Un la kpaa . Se gba z@@ ôh@@ ôn , S@@ ar@@ ah maa kende yil@@ am ér an - or u keren kasev sha ishigh ki mbamaren av man anmgbianev av cii . Lu kwagh u hemba lun Maria a inja je ne . U maan shi tesen dooshima sha igbenda ihi@@ ar ne una wase se u wan im@@ aagh ki dedoo ki lun mbat@@ esen mba lun inja er Kristu nahan . Hen sha mi tsô u nenge , er ahumbe a ate@@ tan yange aa ta sha ice i A@@ bel ia mough a tile sha , una gema a kenger sha kwa@@ v@@ aôndo , una hen kwagh u Or@@ gban na ken ishima yô . Kpa ken Tartor u Aôndo yô , ishima ia kera nyian or môm ga . Alaghga a gba u se hide a iyol a ase jime , se kaa a or sha mimi ser nana ya se anyi , zum u se fatyô u kuren ic@@ egh@@ zwa i se er a nan ga , sha ci u kwagh ugen va nyôr se atô u se fetyô u yangen ga yô . Bibilo ta se icin sha kwagh u a@@ gbil@@ in@@ akaa nena , man ic@@ in@@ tan ne ka kwagh u mimi nena ? ( Ôr ivur i sha 25 man 26 la . ( a ) Inja i ishember i ken zwa Grika man zwa Heberu i i gem ken Bibilo ér “ ishimawan ” la ér nyi ? Nahan nana gema á kaa er : Ka av@@ av a i gb@@ erem hen ya u ak@@ ar a am yô . ” ( S@@ ek . “ K@@ ura nen a Mo imôngo . ” — M@@ A@@ T . Shighe u ‘ kwagh u se lu a ishimaverenkeghen sha mi ’ a “ a@@ kp@@ el@@ an a tan ga ” la ka una kure sha mi vough yô , jighjigh u nan man ishimaverenkeghen cii ve kure . ( Heb . Kpa Yesu venda a mbahenen nav , tese ve wener kwagh u mbayev mba kiriki doo un ishima , nahan á kaa a ve wener : “ De nen mbayev mba kiriki , ve̱ va her a Mo ; de kera yangen nen ve ga . ” — Marku 10 : 13 , 14 . Sha nahan yô , mba keren mk@@ or ken iti na . Nahan m er msen hen Aôndo u Bibilo i lu takerada na la . Or shon kaa nahan wener : “ Se mba er Bibilo imôngo . Aber@@ am mough a kwase na S@@ ar@@ ai man Lo@@ ti wan u an@@ ngô na , man iny@@ ar@@ ev vev mbi ve kohol cii , kua ior mba ve zua a mi ken H@@ ar@@ an , ve gba yemen ken tar u K@@ an@@ aan ; ve za nyôr ken tar u K@@ an@@ aan . ” — Genese 11 : 32 ; 12 : 4 , 5 . Ken atô u ityom i noov man i kasev mba@@ y@@ aav vea eren la yô ka akaa a apostoli Paulu yange nger ne , ér : “ K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev er ka Ter nahan . . . “ M ver uma man ku sha ishigh y@@ ough ” P@@ ase er hemen u Satan u ve Yehova a icivir yô . Mba lamen a ve ken takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Mba geman keren icighan m@@ ne man gbenda u zan ke ’ u@@ kwagh@@ hi@@ r mba u@@ kwaghaôndo man ke ’ ah@@ ir a bu@@ ter je kpaa . 1 : 1 – 3 : 18 ) Alaghga ú lu@@ ̱ kpiligh iyol nahan wer : ‘ E@@ ̱r uumace ve fetyô u ts@@ eng@@ an ôron kwagh u a lu van se ke ’ hemen ga yô , se hungur a kwagh u mlu u ke ’ hemen la i̱ gba lun tsô ga z@@ ee ? ’ 5 : 5 — Er nan ve i kaa ér Iserael una ‘ kera ker Betel ga ’ ? Yesu yange dondo ter na sha u tesen ieren i s@@ angen a s@@ ange ga la nena ? ( 2 K@@ ron . 30 : 21 ) Nyian kpa mbacivir Yehova kpishi ka vea mough a icombor ve vea za shin Betel , af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova a a lu ikyua a ve la yô , ve zua a iember kpishi . A@@ fa@@ eren@@ ga a doo se u lun vea or u z@@ eren gban ah@@ on ga shi se palegh nan je kpaa . Sha ci u nahan yô , mbam@@ gem mba Bibilo mbagen ôr kwagh t@@ ér “ Yohane or u mir@@ in or shin mnger ” shi “ Yohane u wan or shin mnger . ” Sha mimi yô , Peteru yange nenge hanma kwagh u ôr Marku nger la cii . Ken kwaghôron u profeti shon la , Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen akaa a kpilighyol , a aa er yô . Er nan ve Yesu pine F@@ il@@ ib@@ u mpin laa ? Gba u vea ver ishima ‘ sha akaa a Sha , a lu akaa a shin tar ga . ’ — K@@ ol . U tesen ikyav yô , a ter ati@@ at@@ om a mbatomov mba gomoti u tar u Roma u sha ayange a tsuaa la , a ior kpishi ve fe ga yô , inja er “ mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , ” ken F@@ ilipi , man “ mbatamen , ” ken T@@ esalonika , man “ mba@@ vesen , ” ken E@@ fese nahan . Er i tese Yo@@ shia sha inja shighe u lu iyev la ga nahan kpa , a vese a hingir u civir Yehova sha mimi Bibilo hemba ôron kwagh ve ke@@ mbe ke@@ mbe a kwagh u ior mbagenev . Nahan kpa , kwagh hemba gban mbat@@ ôôn ior tom sha tom u or nana fatyô u eren yô . ” ( 2 Timoteu 3 : 15 ) Ve lu er ka u@@ profeti mba tsuaa mbara mba@@ ̱ yange ‘ ve tôv sha kwagh shi ve time sha mi vighe vighe ’ la . M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la una wase se se tese ser se ‘ hemba nd@@ ahar ’ a mbagenev nena ? Á kaa ken washika na u a nger hen Mbagalatia la ér : “ Tindi . . . lu or@@ kuran wase u zan a vese ken Kristu sha u i̱ na se ish@@ ô sha jighjigh u nan yô . ” Er U Er Ve U V@@ ih@@ in I@@ ny@@ aregh A He@@ mban K@@ i U Z@@ ough A M@@ i La Ga Yô Kristu shi ôr kwagh u “ ityesen i B@@ ala@@ am . ” Hii nan ve i doo u se ôron Bibilo ‘ tugh kua te@@ tan@@ aa ’ ? Ken takerada u Aerenakaa la , ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken zwa Grika a i yer ér s@@ ende@@ gh la i kimbir a kwa imôngo sha shighe u i lu ôron kwagh t@@ eren tom u Paulu u pasen kwagh la yô . Se dondo ikyav i Ne@@ hem@@ ia ne nena ? I@@ b@@ um@@ un ne lu as@@ enge ga . 45 : 18 . ( Mateu 5 : 37 ) ( Kwagh gba u@@ c@@ ôô@@ ci mbagenev u eren ivese i sha tindi ga , ka ve kaa ér ka gbenda u u doo u eren ivese la ga , saa f@@ ada shin p@@ ast@@ ô nana er ad@@ ua u iv@@ es@@ egh shin nana zua mba ve soo u v@@ ô@@ son ayol a ve la ve vea hingir nom man kwase ye . ) Shighe u K@@ ain man A@@ bel va a nagh u va nan Yehova la , yange kwagh gba Yehova sha nagh ku ve soo u nan un la tseegh ga , kpa kwagh gba un sha awashima ve kpaa . Bibilo ôr kwagh u mgb@@ e ne c@@ iligh c@@ iligh . ( G@@ al . 5 : 16 - 18 ) Jijingi u Aôndo yange lu sha mbatamen mba 70 mba i tsua ve ér ve wase Mose ‘ u tôôn ior i Iserael mba ve lu zege@@ uiky@@ a ’ la . Nahan K@@ ain tsua u eren tom sule ; A@@ bel di tsua u kuran ilev . Mbaiserael mba yange ve gema asema la ve fatyô u nan Aôndo naagh ku nyi ? U fa anyom a She@@ m er Yehova tom kpa ? Sha nahan yô , a “ hen ik@@ o i wan ” man hingir u una kuma sha tom na u sha inja i P@@ risti u T@@ amen la é@@ l@@ è@@ gh é@@ l@@ è@@ gh . — Mbaheberu 5 : 8 - 10 . KA A@@ Ô@@ N@@ D@@ O a ne se iyua i nengen a akaa a se lu a nenge a mi ga la ken ishima yase ye . PE@@ E@@ J@@ I 30 M Er Tom Sha Shighe U M@@ seer U Kp@@ ilighyol Ka nyi ia wase se ve iliam i dang i mbagenev ia bende a vese ga ? D@@ as@@ enda c@@ e@@ ke uwer ku or u yange nan nger kwagh sha u@@ kô@@ t@@ ôn mba shon la , nahan ve fa or u yange nan lu ityough sha kwagh u tin@@ d@@ in a ityakerada myer la , maa ve kôr un . Hen shighe ne , m eren msen hanma shighe cii . Nahan kpa , m hen mer a@@ dooga lu lamen a mo ér i doom tsô . Aluer u zua a gbenda ne , u ngu zenden sha u yô , ka gbenda u hemban doon je u zough a mi ye , gadia ka gbenda u dooshima . — Mbaefese 4 : 1 - 4 . Ngeren u doon kpishi , u a er se kwagh u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kposo kposo ne hii ôron se kwagh u or@@ jir O@@ ten@@ i@@ el , un u yange yima Mbaiserael sha ikyev i tor u Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia ugen u̱ er ve ican anyom an@@ igh@@ eni yô . ( Ôr Duteronomi 31 : 1 , 10 - 12 . ) Ka sha nyi gbenda nahan nom man kwase vea zungwen ayol a ve mh@@ ôôn@@ om@@ o ? Yesu Ngu K@@ ur@@ en Tom Na u Mesiya • Se er nan ve se hii Bibilo i henen a ior shighe u se dugh kwaghpasen u sha uya uya laa ? Sha kpôô yô , uumace mba ve we imo na ikyo ga je kpa ka ve zua a iwasen sha iyange i ngu a na i ta man sha ura u ka á n@@ ôô se sha dooshima la ! Er Tor Davidi u tsuaa la yange kaa nahan , alaghga se kpa se kaa ser : “ Gadia afer@@ akaa am ci@@ ri@@ m , y@@ is@@ a , a y@@ uh@@ wam a he@@ mb@@ am , er ikyav mbi y@@ uh@@ wan yum yô . ” ​ —⁠ Ps . Gba u se za hemen u tsaase mfe wase u tesen ior kwagh la ve se fatyô u eren tom wase u geman ior hingir mbahenen la ye . ( F@@ il . • Mbakristu mba suur sha an sha kwagh u mlu ve u ken hem@@ ene ? Nahan kpa tindi la kende a Tindi u Aôndo na Mose la je hemba atindi a uumace cii . • Jijingi u Aôndo yaren tom ken iyôngo igen sha nyi igbenda ? M@@ lu ve shin tar ne una lu er “ u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya ” nahan . — 1 Pet . Kpa kwagh ne lu zayol u vesen ga , gadia ken hanma nongo u Kristu u ú lu ken ic@@ ile i K@@ re@@ ta ne yô , i tsua “ anmgbianev mba ve lu mbatamen ” yô , er í eren ken iniongo i Kristu igen kpaa nahan . Ken anyom any@@ iin a dondon la , m er tom u Or@@ tamen u Nen@@ gen sha Iyou i M@@ kohol zan zan kwagh@@ nyoon va na gba u me p@@ ande ityom yam . A@@ kuma iyange i m@@ ô@@ m@@ ôô ? Nenge ase mkaanem ma ma lu shin heen ma ate@@ jir ne yange kure ijir igen ve ôr yô : Yange doo mbahenen mba Yesu u pasen loho u Tartor u Aôndo vea na kpen kpen . Gbenda U Sha 6 ​ — H@@ enen sha Kwagh u Ú Er La Yange uwer gba Yesu u lumun m@@ le@@ he la ga . Zum u Yesu Kristu lu shin tar la , “ A hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u [ sha kon u m@@ tsaha ] je . ” Er kwase ne ng@@ ur wan iyol u una ke@@ er usu a er kwaghyan yô , profeti Eliya sôn un mngerem kua kwaghyan . 34 : 10 - 12 . Er Yehova a lu ijiir yase i y@@ eren yô , ka se zua a m@@ sur@@ shima ken mkaanem man ér : “ Una ci@@ r u sha a@@ kp@@ er a Na , ka ken atô u a@@ kp@@ er a Na je , ú yer ye ; mimi Na ka per@@ utya man ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya . ” Yehova vande eren gbenda u a fatyô u yiman se sha ikyav i ku yô , man ka Yesu je gbenda la u har sha a na ye . Ivur la kaa ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na . ” A@@ g@@ umaior ne ungwa ér mba@@ zan makeranta a ve kpishi nenge fi@@ im la doo ve je zua ga . ( Mbakolose 1 : 15 , 16 ) Aôndo yô , kwagh na ngu nahan ga . 7@@ 1 : ​ 17 , 18 . Paulu shi ter ityôkyaa i hange hange igen i i gbe u se or@@ on iyev i ifer sha ifer ga yô ; aluer or ngu or@@ on iyev i ifer sha ifer ga yô nan ngu hiden a iyol ijime . Ior kpishi dondo kwaghwan ne , nahan ve de u kôron mbagenev ihyom . M@@ gber la yange pase ér : ‘ Se kar mgb@@ er u he ne inyom i môm se nenge , aluer a wase yô , se za hemen u gb@@ eren . ’ 1 : 8 ; Ôr 1 Peteru 1 : 12 . ) Yange i pase kwagh sha derianyom u hiihii la kpoghuloo sha hemen u Yesu . — K@@ ol . Sha nahan yô , Mbashiada mba Yehova mba lumun t@@ wer@@ sôron man igbenda i t@@ wer@@ egh igen . Yehova yange “ ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii . ” Nahan kpa , mba nengen ér perapera ka inja i dedoo i or nana nôngo tsung shi nana ya ican sha u kuran atindi a kwaghaôndo ve nana lu a mi la hemba ing@@ y@@ egh , ve kera fa er perapera a lu kwagh u una kôôm aeren a ve eren a uumace mbagenev nahan la ga . Yange Yehova tindi ort@@ yom ér nana̱ z@@ à hemen kwaghôron la ga , shin yange tese e̱r ishima i doo un a ve sha u tesen ve ivande kpaa ga . Aluer ka nahan yô , ú soo u lun sha ú her je ka u henen a hen ga . Or u ken jijingi u yange va hingir Diabolo la ngise lu ken mimi . Mbak@@ ur@@ an mba aiegh nzughul a ior kpishi ken jijingi , ve gba k@@ enden ve dang tsô . A kaa wener : “ M mase kaven mer , doo u kwagh u anmgbianev mbara una hemba gban mo ishima a iyol yam . Shi a tsu@@ we a gba jing@@ ir sha ahumbe fi@@ in fi@@ in , ave na man angahar lu yemen sha ahumbe ze@@ ee inja er a soo u tu@@ men or u nan til u nôngon kwagh a na nahan . “ Tar Sha W@@ on Cii ” N@@ i@@ ur@@ ka shi lu a angev mbu sho@@ gaa mbu b@@ ov kpen kpen , nahan lu u a karen un hanma shighe sha er a fa@@ an mlu u angev mbu sh@@ on@@ ov yô . Yehova yange kaa a or u hiihii la ér : “ U ngu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . ” Mbam@@ zeyol mba sha kwagh u iny@@ ar man m@@ shi@@ yol kpa ve lu her . W@@ ea civir Yehova anyom imôngo shin wea sember eren batisema kpa , doo u ú tôôn ian ashighe agen u pinen iyol you wer : ‘ M ngu eren sha Een wam u hemban lun a inja cii la , er Yesu nahan kpa ? E@@ ri@@ c u soo u ôron ihi@@ ange i ihi@@ ar i masetyô nee ? Aluer i er ivese i ity@@ ôô i bee , i de ayange kar kpishi ga , shin i na kwaghôron u iv@@ es@@ egh sha iyange shon i môm yô , kwagh ne una na ivese i Mbakristu ia hemba lun a icivir hen ningir la . Doo u se kohol anmgbian wase u ken Kristu la , se hendan a or@@ ihyom wase Satan . ( Anz . G@@ u@@ an@@ a@@ j@@ u@@ ato Aluer u tsua u seer eren tom u pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la yô , fa wer averen nga keghen we . Akaa ne cii na yô , ati@@ ca kpishi kera nga nengen a iwasen i zan makeranta u vesen ayange ne ga . Doo u se er nena sha akaa a Yehova a er sha ci wase laa ? Yehova doo se ishima a ishima i môm man a mk@@ ighir shio , ka er Diabolo yange ôr nahan ga . Wan@@ nomso u lun anyom 7 ugen , mba yer un ér N@@ ic@@ o@@ let@@ te , a kaa ér : “ Yange i taver mo u kaven Iyoukura . Kanyi iti ia hemba pasen inja or i m lu jim jim shin ia pase aeren a a@@ ma ? ’ Shighe a kar a kuma er ah@@ wa 21 nahan cii ve , a hingir ai@@ k@@ ighe ken Yerusalem ( sha iyange i Ma@@ ac@@ i 31 ) ye . Hegen ne Yehova ngu nan se ian i tesen ser se na akaa a a tsough u eren la cii jighjigh , shi se kegh iyol u yan ican sha ci u iti na je kpaa . ▪ De G@@ be K@@ ôron I@@ j@@ ende a Or ken A@@ yange a M@@ ase@@ jime Ne Tsô Ga Kwagh ne tese ér iwuese i mbayev mba kiriki mban doo Yesu man Ter na . U L@@ un a M@@ nenge u V@@ ough sha Kwagh u B@@ atisema M lu cian mer vea va nenge ér mo m c@@ imin inja shin vea gema yilan mo ér ‘ an@@ wan - Jehov@@ a . ’ Yange ve nenge a ity@@ ô@@ gh k@@ ira , kpa hungur ve er ki til sha ityough ki gb@@ end@@ atesen u Yehova yô . Ity@@ a@@ gh@@ er@@ or ugen u eren tom u gomoti ôr kwagh u ibanave i ken tar na ken pi@@ pa abaver igen i ken A@@ fri@@ ka i í yer ér So@@ we@@ tan yô kaa ér : “ Se mbagenev kpishi ka a̱ doo se u zan sha ajiir a mba@@ ibanave ve lu la ga je kpa ka m lan ga . Nahan kpa , u eren kwagh doo doo a or u ú eren tom ijiir i môm a nan la ka kwagh môm a u yan ikyar a nan kôôsôô ga . Ka cii kwagh u una tese ér ma kwaghaôndo ka u mimi laa ? Er nan ve Mose venda hanma kwagh u tar u Igipiti ma na un ci@@ ilii ? Ng@@ ôm lu or u hiihii u m hii eren tom u ikp@@ ur pania vea na yô , kpa inyom kar i môm yô , gba u una de tom u pania sha ci u angev . Nenge takerada u Y@@ ear@@ book u Mbashiada mba Yehova u ken inyom i 20@@ 11 la , peeji 6@@ 2 - 6@@ 3 . ▪ K@@ eren aan a “ eren . . . akaa a doon a ior cii ” Inja i ish@@ ember@@ ti i̱ í yar tom a mi ken S@@ ef@@ ania 2 : 3 ér “ alaghga ” la yô ér nyi ? Doo u Mbakristu vea hen sha akaawan a Bibilo sha er aa wase ve u fan aluer Aôndo lumun a imba ijiir i ve tse la man or u ve tse vea nan la kua gbenda u ve eren a ijiir ve la kpaa yô . A kaa a mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve wa ishima u wu@@ an un la ér : “ Ka ken ter wen di@@ abolo je ne dugh ye , man ka ne ka eren asaren a ter wen ; un yô lu or@@ wu@@ an@@ or sha hiihii je . ” W@@ oo@@ d@@ wor@@ th u K@@ iriki la yange kaa ér : “ Ashighe agen yange mbam@@ tsu@@ m mba h@@ ô@@ mon ve er i lan ishima jo@@ o . M ngu eren tom ken af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova ken tar u Jam@@ an@@ i hegen . 119 : 9@@ 8 , 9@@ 9 , 1@@ 30 . Ka wea henen kwagh u azende yô , ú ngu henen kwagh u lun imôngo vea ior . ( Yeremia 31 : 34 ) Yehova tese se heen wang ér ka una de mba@@ asorabo kwaghbo ve yô , un kera umbur kwaghbo shon ga . I@@ jiir ne tese ér Yesu yange nengen Maria man mbagenev mbara v@@ aan yô , “ sôô ” un ken ishima , “ ishima ta un k@@ we . ” U civir Yehova Aôndo u wang la ka kwagh u civirigh kpishi . Sha nahan yô , mayange de nengen shin ôron kwagh u tesen ér wan wou u a lu hi@@ an la ka “ wan u hemban@@ ato ” shin u “ taver ityough ” ga . ( b ) Ka atindi a nyi Aôndo yange wa Mbaiserael sha kwagh u yan iny@@ a@@ ma , kpa ka mbampin mba nyi alaghga yange vea due k@@ ere ? Re@@ in@@ er Tho@@ mp@@ son gema na ib@@ aver i tom u Tartor i ken D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic ; Al@@ ber@@ t O@@ li@@ h di na i ken Na@@ j@@ er@@ ia la . ( Pasalmi 1 : 2 ) Kwagh ne una wase mbamhen ou man aeren a ou man mlu wou u ken ishima la cii vea zua sha atindiakaa a Aôndo . ( 1 Mbakorinte 10 : 12 ) Kwagh ne seer taver msen u yange i er ér Mbakolose ve̱ ‘ tile vough ’ la . ( Yeremia 20 : 8 ) Kpa yange una timen sha m@@ doom ma loho la jim yô , iember na i hide her . ( b ) Yange i ya iky@@ ur i sha Tindi la sha u yangen nyi ? Ka Mbashiada mba Yehova ve nger ye . Diabolo ngu eren tom a kwaghaôndo kpoghuloo je hemba er ior kpishi ve fe la . I@@ ̱ kaa a vese jighilii ér Yehova fa iniôngon i mba ve civir un sha jighjigh la . De shi se nenge ikyav igen i sha kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh ku tan . Alaghga Diabolo una er kwagh inja vough er ka i@@ yô shin be@@ gha u tan k@@ ume shin er ka ma ort@@ yom u iwanger nahan . In@@ j@@ akwagh i Yesu i iyôngo man iv@@ o la tese se ér mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lu shin tar la , mba a ian i civirigh i wasen anmgbianev mba Yesu , mba i shigh ve mkurem la tom u pasen kwagh shi tesen ior la sha mimi . I@@ vangeli la lu nomso@@ mbaiorov mba Aôndo mgbegha ve sha icighan jijingi na , ve nger yi@@ ase i akaa a ve nenge er kpôô kpôô la ye . Alaghga a lan mbagenev ishima vea hen ér , ‘ er nan ve i gbe hange hange u se na Aôndo i@@ civi@@ r@@ i ? R@@ um@@ me@@ l , á ker ah@@ ab@@ a ér hii ken inyom i 19@@ 00 zan zan inyom i 19@@ 8@@ 7 la , u@@ gomoti kposo kposo wua ior hemba m@@ iliôn 1@@ 6@@ 9 sha shighe u ayôôso a pati@@ i man num u wu@@ an akuraior agen ; shi ve wua ior dang dang a ityôkyaa shio . Kpa ma ve k@@ er@@ cio u nengen kwagh er uumace ve nengen la kpa ? ( a ) Mbakristu mba er ka “ u@@ shir@@ mbaiorov ” ainge nena ? Nahan er nan u gem mnenge wou sha er u zua a msaanyol u or ka nan zua a mi sha u eren Aôndo man mbagenev tom la ga ? Aluer u fa ma Orshiada u Yehova ga yô , nger se washika sha ad@@ er@@ e@@ shi môm ken mba ve lu sha peeji 4 u magaz@@ in ne la . A fatyô u tôôn mlu u tar ne karen sha t@@ so u a lu yemen shin mngerem ma y@@ uh@@ wa i lu sh@@ imi kpishi yô , man hanma iyange yô , y@@ uh@@ wa shon ngi hemban taver a taver cii . * In@@ j@@ akwagh la ôr kwagh u orgen , u lu yemen zende u ic@@ aa , nahan a yila mbatomov nav utar a wa ve inyaregh nagh sha ikyev yô . Hii nan ve i gbe u ‘ sur@@ un ior asema ’ nyian kpishi y@@ um@@ u ? Iyange igen yô , se lu wan iyol i za sôron an@@ nongo ugen hen ger@@ i u Be@@ an@@ k@@ à@@ na ( B@@ as@@ ak@@ e@@ y ) , u gba ica a gar u An@@ tan@@ an@@ ar@@ iv@@ o kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 40 nahan la . Ú nenge er kwaghôron u Peteru la a pase gbenda u Yehova a ne se m@@ rumun u sha mh@@ ôôn kpa ? Ve hingir u fan ér Aôndo ngu môm tseegh , shi gba hange hange u mba ve civir un la vea kuran atindi a na . Ashighe agen ka se tagher a mbamzeyol sha ci u kwagh u se lee la shin sha ci u zayol u i mar se a mi yô . ( Genese 3 : 1 – 5 ) Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , sar se tsung u pon@@ on mba@@ aie mba Satan ne ken igbar , shi sar se u tseghan iti i Aôndo sha ishigh ki uumace cii . Yange i taver mbakur@@ an@@ ilev mban u p@@ aven iyôngo ve ga , gadia hanma iyôngo yô i fa imo i or@@ kuran i , nahan nana yila i yô , i ven@@ gese . — Yohane 10 : 4 . ( Mbaromanu 13 : 1 , 3 , 6 , 7 ) Ka unô ior ve fe ve sha tar cii ér mba ken mzough vea mbananjighjigh a ve imôngo , mzough u a fe kwa@@ v@@ yolough ga shi a fe ikyurior shin ityô i or kpaa ga laa ? Mkaanem ve@@ m ma taver un ishima mara yange ma na yô , a nenge ér un doo tsombor u Betel ishima jim jim . Hanma kwagh u a dugh hen Aôndo di tsô yô a tese aeren a na , hemban je yô ieren na i vesen la , ka dooshima je la . Paulu nenge wener , aluer un k@@ an@@ shio u kuren a@@ yem ne yô , iniôngon na man tom na u eren taveraa cii ua lu gbil@@ in@@ kwagh . U se er nahan yô , gba u se gema mhen wase . Kwaghôron u profeti u Ho@@ sea tese se akaa kpishi sha kwagh u m@@ ge@@ m@@ shima man mhôônom ma zungwen . “ Mba ve vande eren kasev kera yô , m ngu tan ve icin man kera ka mo m lu tan ve ga , kpa ka Ter je . ” — 1 K@@ OR . Ashighe kpishi lu inja i dedoo i or ve u nan hingir Orshiada la . Kanyi i lu gbenda môm u Mbakristu ve hembe mba@@ aie mba i we ve iyol laa ? Aluer wan wou ngu a aeren a dedoo yô , una fatyô u nan mlumun sha mpin ne sha inja . Nahan kape Yehova ka a tsua u ts@@ eng@@ an fan hanma kwagh ga je la . Kwagh u doon yô , pi@@ pa@@ abaver i í yer ér Ne@@ w@@ s@@ we@@ ek la i̱ nger nahan ér : “ He ’ iji@@ ir@@ tom i hanma or cii nan soo ér i̱ na nan kwagh u a lu u nan ke ’ mtsera u sha any@@ ighe la , shi nan fe gbenda u zuan a mi yô , igbenda iny@@ ar ka i saa ishe ku@@ aa je . ” Sha er yange ve venda u eren nahan yô , kpishi ken a ve i gb@@ ihi ve a gb@@ ihi ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v tseegh tsô ga kpa shi i wua a wua mbagenev kpaa . — Mateu 5 : 43 - 48 . Shi alaghga iniôngon you la ia saa u dang . — Mbakolose 3 : 21 . A@@ yom a na nga a gema ga . ( Duteronomi 10 : 12 , 13 ; Anzaakaa 16 : 6 ; Yesaia 43 : 10 ; M@@ ika 6 : 8 ; Mbaromanu 6 : 17 ) ‘ I@@ kp@@ ela i mba@@ shiada mba ve lu cii shighe u Kristu , ’ mba ve tile sha mimi zum u ve tagher a am@@ een a vesen shin ku je kpaa la , tese ér se fatyô u ungwan imo na sha imba gbenda ne . Doo se kpishi er se kera cie mbakp@@ enev , er ior mba ve fe Aôndo ga ve cie la , ga nahan . ( Yoh . U nenge a ishember i “ tartor u ior ” la kpa ? J@@ on : Een , i kaa ér “ U@@ hemban@@ sha ngu a tahav sha tartor u ior . ” T@@ ahav mb@@ ura vihi un vindi vindi . Ka nyi se hen ken kwagh ne ? ( Mbakolose 3 : 15 ) Se mba mb@@ à lun a ian gbar gbar i eren kwagh sha asema ase gaa ? Su@@ ur Sha Yehova A Ishima You Cii Iky@@ aior , N@@ ôngo Nen Ior Cii Ve Nenge M@@ ze@@ hemen W@@ en , 5 /@@ ⁠ 15 Yange tema sha var@@ enda hen ya ve u i maa sha iky@@ on man ak@@ am a se@@ me@@ tu yô ; too iy@@ ough ve ta nd@@ ur@@ an kpishi . Gadia jijingi u Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu , ôr kwagh u u@@ iyua mba eren akaa sha ivande kua iyua i lamen ijô kpaa la ér : “ Á va kar a mi kera . ” Ikyav i hiihii ne ka ikyav i ter@@ tamen Aberaham , un lu or@@ jighjigh , man sha kwagh u ag@@ ar a ifer la , ka So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a je la . Nahan a kaa a mo ér , “ M ngu zan vea we me za fa kwagh u i eren ken Iyou i Tartor la ! ” Se mba a vangertiôr ser zum u se pase kwagh u a sar se tsung ken mbamsen asev shi se tese sha aeren a ase ser ka kwagh u a sar se la yô , mayange Yehova una undu se ga . Jigh@@ ilii yô , ka or u mlu u nan a kaha sha igbenda igen la , i nengen ér nan due ken ikyurior igen ye . Shighe u mbaihyomov mba Yehova vea mough num a mbacivir un la , una er nan hen shighe la ? Ashighe kpishi ior ka ve ver m@@ ze@@ hemen u tar ve ken hemen u mkpeyol u tar sha won cii la . ( Aerenakaa 19 : 32 , 39 , 41 ) Kpa , Bibilo hemba ôron kwagh u ishember ne sha nongo u Kristu . Se K@@ er ‘ M@@ tsegh W@@ ase , sha M@@ cie u C@@ ian Ter , ’ 5 / 15 ( Genese 1 : 27 ) Kwagh ne tese ér Aôndo yange p@@ ande na uumace mbamlu nav mba tseer tseer la sha er vea ember uma ken bem man msaanyol man mzough kpaa yô — man ishimaveren lu i ve̱ lu nahan gbem sha won yô . Aluer se fa ve yô , se fatyô u ngeren ve washika wuese ve sha tom u ve lu eren la . ( Duteronomi 24 : 5 ) Kwagh u hemban cii u i doo u ne er yô , ka u nan Mkaanem ma Aôndo ian sha u ma wase ne ken ivaa yen . Dooshima u icighan jijingi ka a na or nan lu a mi la ngu kposo a dooshima u taregh u ior kpishi ve lu a mi la tseer tseer je . K@@ ohol cii yô , ka we ú tsua kwagh u ú soo u eren a uma wou ye . Er injakwagh i kon u o@@ le@@ v la i tese nahan , kanyi Yehova a lu eren@@ e ? ( Yohane 20 : 21 ) Se soo ser tom u i ne se ne se er a er ú tseegh ga , kpa se er ú zan zan se kar kuren . — Mateu 24 : 13 ; Yohane 17 : 4 . Nahan kpa , ashighe kpishi a hide a iyol ijime a pase ve atô@@ akyaa a a ne ve i doo u vea kura ma tindi yô . Nyian ne , Ju@@ li@@ o hide ngu eren tom u ortamen . Hegen yô , gba u ne man ônov enev ne wase ior i Fran@@ ce ! V@@ E Z@@ U@@ A A ‘ I@@ V@@ ER@@ EN J@@ E N@@ E@@ ER H@@ A@@ A IN@@ Y@@ A ’ Ad@@ ri@@ en@@ ne , u a er ivese i nôngo u kuman anyom 30 hegen la , kaa ér : “ Er mbam@@ nenge asev ve per tindi u ken Mkaanem ma Aôndo ga je , mo man nom@@ om ka se lumun a mnenge u hanma wase nan lu a mi kposo sha kwagh la . Er se lu mba@@ asorabo yô , ka i taver se kpishi u eren kwagh u vough . Gadia U@@ s@@ a lu nôngon wener una kôr A@@ re@@ ki la a de gbe ga . ’ Ka an jighilii nan lu wasen se ve kwagh a lu nahana ? Kpa gema Mkaanem ma Aôndo di ye ? Shi yange doo u a man@@ de un sha kon er ka or@@ mbai@@ v nahan , a undu un her ér a kpe ku u kunya ga . 2 : 12 , 13 — Aôndo ngu a er ‘ kwagh u a doo Un la a sar se , shi se er sha mi ’ nena ? Kwagh u doon ugen yange er sha ayange a profeti Elisha la u tesen er mbatyomov ve suen mbacivir Aôndo yô . Kwaghôron u profeti tese ér Iyange i J@@ iri@@ gh la ia za hemen nena ? • Doo u se tôv ayol a ase sha mimi nena ? Maria gema yaren tom sha iyange i Sat@@ i ga , nahan a samber ityakerada sha u@@ te@@ bu@@ l kpishi ken af@@ ishi a na . Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev uhar lu hiden kwaghpasen ken ang@@ ar ugen ikyua a gar u P@@ ort Mor@@ es@@ by ken tar u P@@ ap@@ ua New G@@ u@@ in@@ ea . E@@ ri@@ c : Sha mimi yô , Bibilo ôr akaa hemba er m hen la . 9 : 1 , 2 , 21 . Ka an lu Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i u i ter kwagh na ken takerada u Ese@@ kiel laa ? 1 : 3 ) Kwagh u se k@@ er@@ cio u eren ken mcivir na cii a gba un kwagh . Mba ve kpe shin mnger kpaa vea hide a lu uma hen shighe la . Nahan se jimin cii , se tile nen dông se hendan nen a Diabolo man a@@ yom a na , shi hanma shighe yô se keren nen Yehova , Aôndo wase u mayange je una mem u ‘ taver se , shi Una tim se u lun dông kpaa ’ la ga . Kwaghôron la yange gema uma na . ( Aerenakaa 9 : 1 , 2 ) Shighe va kar yô , un iyol na kaa wener , un lu “ or u ity@@ uh@@ wan , man or u tôvon mbagenev a ican man shi i@@ per@@ a@@ or ” kpaa . Kwagh u sha uhar yô , sea tagher a atsan nan nan kpa , aluer se seer sô@@ som a Aôndo yô , kwagh ne una wase se se za hemen u civir Aôndo sha mimi . Yange F@@ a Bibilo T@@ sema T@@ sema shi F@@ a Ity@@ esen Kp@@ aa Ve pin@@ em ian , m kaa mer ve za ye . ” Yange i mar Noa shighe u E@@ no@@ ki kpe kera la , Noa ver tsombor shi gba t@@ so vea ônov nav cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va sha tar ye . ( Mateu 6 : 33 ) Ve suur sha Yehova ér a kura ve , kwagh gba ve u suur sha tar ne ga . — Anzaakaa 3 : 23 , 26 . D@@ en@@ n@@ is vea kwase na ve yem ken gar@@ tamen , u i yer ér Qu@@ i@@ to la . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Aôndo wa ishima ér una va bee a mbamzeyol mba isholibo man iyol@@ been kua ku u ve a mi la . Ka uityendezwa mba i er ken Bibilo mba nyi ve sa@@ gher ior kpishi iyol@@ o ? P@@ alegh To u Diabolo ! Aluer se mba nan ken jijingi yô , se fatyô u wasen ior sha u ve̱ zua a mtsera ayol a ave hegen man zan zan gbem sha won kpaa . — 1 Timoteu 4 : 8 . U ‘ eren ivaa ken Ter tseegh ’ la ve a averen kpishi Loho na lu a tahav , shi lu loho u tan ior iwanger shi sa@@ gher ve asema ker , nahan ú kpiligh ior iyol je zua ga . Ve tile kura sha akaa a Tartor u Mesiya la a mciem shio . Se kera ôr kwagh kpishi ga : Aôndo tsuan a tsua kwagh u una tsen@@ ga fan yô , shi eren nahan sha kwaghfan . O@@ ri@@ h@@ yom wase ka Satan Diabolo , man ity@@ um@@ ugh nagh ki vesen ki a nenge ityav a mi yô , ka “ jijingi u taregh . ” ( 1 Kor . • Lu Mbayuda lu eren aeren a i ter ken Mbaromanu 1 : 24 - 32 la shin lu A@@ tô@@ at@@ ye@@ ve ? Yehova man Yesu ka vea nenge paradi@@ so wase u ken jijingi u doon tsung ne nahan i doo ve kpen kpen ! Ma shighe ngu u yange ha@@ gher we , kpa u t@@ ange iyol ga , u nôngo tsung u due kwaghpasen yôô ? 11 : 23 - 26 . I@@ vangeli i Luka ôr kwagh u Yesu ér a lu ‘ wan@@ i@@ unda ’ u Maria , nahan tese je ér Maria mar ônov mbagenev kpaa . • Kanyi se hen sha kwagh u profeti Daniel i i̱ tese se er msen u eren a lu a inja yô ? Aluer se soo ser kwagh wase a doo Aôndo ishima gbem yô , saa se hiden a iyol yase ijime her . Ka iorov ume hen haregh wou ve lu er kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati laa ? Kpa aluer se mba eren kwagh a ior mba ka i taver ve u kôron iyol tsaha man ve er akaa a vihin se ishima je kpaa , hemba k@@ an a inja u se er kwagh a ve sha mh@@ ôôn shi se eren a ve sha kwaghfan kpaa . E@@ ̱r i z@@ a̱ mkohol u vesen u Mbakristu man or@@ gen@@ egh u lun ityough sha tsombor na nenge e̱r ishima yem wan na u nomso u lu anyom 11 la sha akaa ag@@ enegh yô , a gema Bibilo a na wanakiriki la ér or u nan kwaghôron la una yilan ity@@ ou@@ v mbi ruamabera yô ng@@ ura a̱ bu@@ ghun . Se lu nengen sha akaa atar a hiihii la ken kwagh@@ ngeren ne . N@@ ôngo er kwagh ne fe@@ fa je , de ti@@ mb@@ ir ga . Ú tse ken uya iwer ihi@@ ar yô u wa alegh a@@ yolough a ou a vesen cica cii . Mbagenev ka ve hen ér mk@@ ur@@ tar ngu a kuma ga , shin ngu van ga ku@@ aa . Nahan kpa , aluer se mba zenden sha jighjigh u nan yô , se hen nahan ga . Se tese mhôônom ma zungwen nena , man ka unô i hembe doon u vea er kwagh nee ? ( 2 Kor . 2 : 5 - 8 ) Alaghga a taver we u eren nahan , hemban je yô , aluer ka we yan nan er u kwaghbo , shin or u hen tsombor wou yô . Kanyi ia wase kwase u kuran tindi u i we sha kwagh u hemen laa ? Nahan , a kaa ér : “ M fa kwagh u me er yô . Zum u Mbaiserael ngohol Tindi sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la , ve nenge a iengem i u@@ lum u Yehova la Kwagh ne vihi ungwan shi hu@@ an iyol kpaa . Kpa inja i kwagh ne ér nyi ? Wan@@ akiriki u jighjigh la una hemba ngohol iyua a mbagenev mba i shigh ve mkurem laa ? Se mba nengen a ityom i vesen i Yehova la , kua m - ne u a ne se kwaghyan la kpaa W@@ ea fatyô yô ôr her . 15 : 22 - 24 ; 16 : 1 - 3 ; 17 : 1 - 3 , 7 ) U@@ kasua mba kar kpuaa yô , ve tu@@ ur A@@ ron ken ityô , a er ve wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria . Ka nyi i lu kwagh u vesen u a wasen Mbakristu u lun ken m@@ z@@ ough@@ o ? “ Ne ônov , ungwan nen imo i mbamaren enev ken Ter . Gadia ka nahan je i lu vough ye . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 6 : 1 . ( I@@ c@@ am 1 : ​ 4 - 14 ) Wan@@ nomso u kuran ilev la ker un za nyôr ken af@@ o ape lu la , zough a na yô , ve ôr akaa a doon , a tesen er ve soo ayol a ve tsung yô . ​ —⁠ I@@ c@@ am 1 : ​ 15 - 17 . ( Yakobu 5 : 14 , 15 ) Er Yehova a “ ongo msen ” yô , ne “ mba ve sen Un la Icighan Jijingi ” na . E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki lu uma sha shighe u Yeremia , u Aôndo tindi un ér a ta Mbayuda mba ve ban a jighjigh la icin sha mtim u lu van ken hemen la . Ka shighe u as@@ ande a mba 14@@ 4,000 vea za ngohol injar ve Sha la . ( 1 T@@ es . 4 : ​ 15 - 17 ; Mpa . Alaghga ishember i “ icighan@@ mlu ” ne ia umbur se kwaghwan u Peteru yange wa la , ér : “ De kera geman nen ayol a en sha inja i asaren a tsuaa a ken m@@ lan wen la ga , lu nen er ônov mba wan ik@@ o nahan . Ken mhii u inyom i 20@@ 13 ne , mbap@@ asenkwagh u Tartor mba ken tar u S@@ wa@@ z@@ il@@ and hemba iorov 3@@ ,000 . Ken mhii u inyom i 199@@ 1 la , ate@@ jir hide nenge sha ijir i yange i ôr se ken inyom i 19@@ 5@@ 7 la , nahan t@@ ume ng@@ uhar sha mi sha ci u kwagh lu u tesen ér yange se er if@@ er@@ kwagh ga . Yange pase ikpelaior kwagh u Tartor la anyom atar man ti@@ ôn . Shi nenge ase gbenda u Yesu tesen ior la . Solomon yange kaa ér “ TER ne kwaghfan , ” kpa a nger ér se ker u zuan a ieren i Aôndo ne , a kaa ér : ‘ Ver ato ou sha kwaghfan , ver ishima you sha mkav . ’ Ka kwagh u yange er je ne . “ Ve lu a ngohol uityendezwa ga , kpa ve nenge a ve ken ica . ” ​ — H@@ E@@ B . Sha shighe ugen la , anmgbian John M@@ cl@@ en@@ ach@@ an , u lu ortamen u nengen sha haregh yô , vea kwase na D@@ or@@ o@@ thy , ve dondo se se yem kwaghpasen hen ag@@ ar agen a i kôron ish@@ u her , ikyua a ik@@ igh@@ ir@@ tar i tar u C@@ olo@@ mb@@ ia yô . E R Y@@ ES@@ U Kristu za zende u sha kwa tar la ken G@@ al@@ il@@ ia sha u za pasen kwagh la been kera cii yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . ” Ruamabera kimbir lôh@@ ôn se — een , a te@@ v se — u wuese Aôndo er Davidi nahan . Y@@ ES@@ U ôr mbaapostoli nav mba jighjigh mbara akaa a injaa kpishi hen tugh nav mbu masetyô shin tar la . Paulu yange fa er Yehova a lu a “ kwaghfan Un tswen ” yô , ka un a hembe kwaghfan sha won cii ye . Se wase ior u gbidyen kwar sha akaa a ken Ruamabera nena ? I@@ orov udubu deri imôngo mba wuese Yehova saan saan nyian ken ityar kpishi i ngise i tôvon Mbashiada mba Yehova a ican yô . Man se hemba jijingi u taregh ne nena ? — Ôr 1 Mbakorinte 2 : 12 . Tartor la ua lu nyi , man ua er kwagh a ior mba Aôndo nena ? Mba koson ve gbem . ’ — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 37 : 28 . u se henen Bibilo a ior ker la di , i hi@@ r@@ a gber u@@ kô@@ pi 200@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 nahan ken ijô i hemban er 2@@ 50 nahan . • Se fatyô u dondon ikyav i Paulu i hiden a iyol ijime la nena ? U er tom wou u lun ityough la sha u dondon ikyav i Yesu Kristu sha gbenda u ú eren kwagh a kwase wou la . ​ ​ —⁠ 1 Pet . * Nahan a undu kwase na a za nyôr M@@ on@@ ika , u un kpa yange undu nom na la . ( Mateu 24 : 45 - 47 ; Mpase 14 : 6 , 7 ) Kpa a er nan ve se tagher a ah@@ endan a mbai@@ ho@@ mov man iember yase ia nd@@ ôh@@ ôr ga se lu eren tom sun@@ da wase her taveraa ? Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 200@@ 8 Aluer anmgbian nan er batisema kuma inyom i môm , shi nan ngu eren akaa a Ruamabera a tese ken 1 Timoteu 3 : 8 - 13 ér or a er ve nana kuma u lun di@@ ak@@ on la tsembelee yô , a fatyô u kaan ér i na nan di@@ ak@@ on . Ka wea lamen a anmgbianev ken Iyou i Tartor nahan , ka i za u iyol er or a va ii u kwagh nah@@ an@@ aa ? Sha kpôô yô , er Yehova a lu zan hemen u iv@@ in iyou na a iengem yô , “ akaa@@ injaa ” a a shi ken won her la a gba se ishima . — H@@ ag@@ ai 2 : 7 . ( Yosua 1 : 8 ) Or@@ hemen wase Yesu Kristu kaa ér : “ I nger er : Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” I kaa a or u sha uta@@ ankar@@ uhar la ér a “ kar ken atô u gar ” a “ ver ikyav sha at@@ su@@ l a ior mba ve lu a asema a shir@@ in man ve vaa sha ci u akaa a nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima a i eren ken a na la cii . ” Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 4 PE@@ E@@ J@@ I 18 - ​ 22 Lu a M@@ lu u V@@ ough ( Yakobu 1 : 19 ) M nenge u eren kwagh a or@@ ya wam kundu kundu shi m ongo imo na sha akaa a Bibilo i vende ga la . Yehova iyol na yange wa K@@ ain kwagh , kpa er ihy@@ agh ngee ken a na yum yô , a venda mk@@ ô@@ ôm la . Alaghga kwagh ne tese ér er yange í er tom ayange at@@ ar@@ atar , a̱ kôron sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la yô , i mem nahan , iyange i̱ me@@ men i̱ Ru@@ tu lu mgb@@ ôghom . I@@ pi@@ la i i lu zan hemen shin tar nyian ne i̱ yina sha i@@ pi@@ la i sha ayange a Noa la shinii ? De ne nen di@@ abolo ian ga . ” ( Ef . Nenge ase kwagh u yange er sha ayange a Noa la . Nahan ishember ne tese ieren i n@@ orom ikyaa ga man i eren kwagh sha kwaghfan , ka ieren i or han@@ ger ér saa i̱ er sha kwagh u i nger shin inya la ga shin han@@ ger sha ian i nan lu a mi i eren kwagh la ga . Heela tseegh ga , se time sha ityôkyaa i i ne ve i doo u se z@@ aan mbam@@ kohol mba vesen mbara yô . — Ps . Hen shighe la nahan kpa , Yehova una yima ve he ? * Kpa Mbakristu fa ér doo u vea gba p@@ aven ivaa fele ga , kpa hemba doon u vea sôr ivaa ve . Aluer ka nahan yô , alaghga u zua a ishimataver ken mkaanem ma i nger ken takerada u Ne@@ hem@@ ia 13 : 31 la . Aluer or la vea kwase na vande eren ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh ga yô , ve er shighe u a lu nan kwaghôron la . Mose yange fa ér tom la ka u Yehova , shi un ngu a ngu di iky@@ agh ki t@@ omov ki Yehova lu eren tom a mi u kuren tom la tsô . Kwagh u kpiligh iyol yô , un kpa ngohol kwaghwan wam ave ahar . • Mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova shi ve civir un mbara mba a tom u pasen ior kwagh sha ci u nyi ? “ Mayange ma or nana kôr iyol i nan ihyom ga . ” ​ — 5 : 29 . Kwagh ugen u wase N@@ i@@ ur@@ ka za hemen kpishi yô , lu an@@ ar u wasen or u ungwan tsembelee u mzough ugen u wasen ior yange na un la . Ka Kwagh u I@@ can u L@@ un Orkristu Nahan kpa , Ge@@ ha@@ shi , wanakiriki u Elisha la soo inyaregh man ak@@ ondo la sha ci na iyol na . Ka er a ze hemen u umbur averen a na shi wuese Yehova la , i wase un ye . Nahan kpa , mbap@@ asenkwagh u Tartor ka ve kegh a kegh iyol u eren kwagh ne sha ci u ve fa er i lu kwagh u waren uuma mba iorov yô . ( Yoh . Yehova Z@@ ough a Kwagh u Dedoo ken Ior 11 : ​ 5 , 6 ) Paulu yange soo ér anmgbianev nav mba nomso man mba kasev cii ve doo a na . Aluer se mba a aeren a dedoo a Yesu kpa lu a mi la yô , se fatyô u eren tom u i@@ vangeli ne tsema tsema , er u@@ vande - eren mba doon mba i zough a mi ken tom kwaghpasen ve tese kwa imôngo imôngo nahan . Shighe u mkur u tar ung@@ un ne kuma ve . Lu u an@@ ti or u nan venda u civir mbu cii yô , a gb@@ ihi nan ken usu u ye@@ ghen ib@@ y@@ ur ib@@ y@@ ur . 7 : 16 , 17 . Nahan kwagh ne una mgbegha se , se lu a dooshima hen mba ve ne jighjigh a vese imôngo la gaa ? — 1 Yohane 3 : 14 , 15 . Shighe u ian i dugh i doo yô , ôr nan wer ú soo u ôron nan akaa a ken Bibilo a nan ishimataver . Nahan kpa , hanma kwa u ne vende u eren kwaghbo , ne gem ne er kwagh u dedoo yô , ne mba tesen ner ne tile ken vegher u Yehova sha kwagh u or u nan kom u hemen sha won cii ne . Wan@@ nomso ne za ne ngô na yô , fese je maa ngô na nenge a mimi ken kwagh u i nger ker la . Nahan kpa , sha kwaghôron u profeti u Se@@ kar@@ ia la yô , “ iorov pue ” mbara vea due di ken ityar kposo kposo tseegh tsô ga , kpa vea due ken ‘ akuraior a hanma zwa cii ’ kpaa . ( a ) Ka unô jighilii Yesu ta ve ic@@ in@@ i , man lu sha ci u nyi ? Sha shighe ugen la , Davidi yevese yem hen A@@ k@@ ishi , tor u G@@ ati ken tar u Mba@@ fil@@ iti , hen ijiir i Go@@ li@@ ati . Kpa aluer nom shin kwase la nan saa ku di ye ? U tesen ikyav yô , ngô ugen u i yer un ér La@@ ura * yô , ngu a ônov mba kiriki uhar . Un kpa yange de tom sha ityôkyaa ne . 13 : 14 ; E@@ ks . 4 :⁠ 6 ) . Sha nahan yô , se nenge ken Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la . We kpa kape kwagh u nongo u Aôndo u doo u nyian laa ? Yange lumun yum ! Kpa ve gema ve luun vea tiônnongo . ( Anz . Yon@@ a hen ér un kpe a kpe je . A hii tesen ér a va kar a u@@ iyua mba ken jijingi kera shi tiônnongo u Kristu una vese zan zan una ar sha i@@ aven i tsough la . M hen mer , ‘ Alaghga tsô m eren msen er i gbe u a eren la ga , shin Aôndo ngu ga . ’ Mbakristu mb@@ á nengen g@@ ur@@ g@@ ur mba hông@@ or@@ ough mbara nena ? Kwagh u dedoo ugen kpa ngu u i doo u se fa yô . ( Genese 6 : ​ 1 - 5 ) Yehova yange sôr mzeyol ne sha u van a M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee sha tar u sha ayange a Noa la . ( N@@ um@@ er@@ i 11 : 25 - 29 ) Ishima i legh legh yange i wase u been a zayol ne kera . Ka sea tagher a mbamzeyol mbara nahan yô , Yehova a na se iwasen i kwagh a gbe se a mi la . ( 1 Mbakorinte 7 : 39 ) Er nan se sen Yehova ken mbamsen asev mba ken i@@ u@@ v mbara ser a̱ ver nan doo doo shi a̱ wase nan nana̱ za hemen ken tom u nan a m@@ hi@@ di ijime shio ga ? Shin u fatyô u umbur er Yehova yange kar a akaa a wan we a@@ gbe ken tom u pasen kwagh la kera , shin u fatyô umbur aan a yange u zua a mi kpishi a eren ityom ken mcivir u Yehova la kpa ? Shighe U M@@ zeyol hii La Aluer se mba kenger ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô , a hemba s@@ aren se u eren idya cii . Ior i Mal@@ ag@@ as@@ y ( ka ior mba ken tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar je la ) , ve fa iti i Yehova tsembelee ica i gba hegen , sha ci u ve hii u ôron mbam@@ gem mba Bibilo mba ken zwa ve , mba i yar tom a iti i Aôndo ker la hemba anyom 1@@ 70 hegen . Apostoli Peteru yange wa Mbakristu kwagh ér : “ Er ne vande wanger asema a en kera sha ikyo i ne wan mimi ikyo la u zan ken dooshima u mimi u hen anmgbianev yô , doo nen ayol a en ken ishima tsung je . ” Mkaanem ma kwa@@ se@@ he man ma sha ci u mbara mba ve lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron shin tar , zum u a nôngo “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee la ” a bee kera la . — Ôr Mpase 16 : 14 , 16 . Nahan kpa , m umbur awashima u M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la ; lu u wasen mba ve ze u la u eren tom u pasen kwagh sha tar cii . A@@ ha@@ shia / Y@@ e@@ hor@@ am • Mbat@@ amen mba ken tiônnongo wou mba eren tom taveraa sha ci wou nena ? ( Yakobu 5 : 13 - 16 ) Er msen hen Yehova sha gbenda u tesen wer u gema ishima . 7@@ ,@@ 8@@ 7@@ 6@@ ,000 Ka ieren i injaa i nyi se hen kwagh sha mi ken ngeren u a dondo nee ? Kpa gema hen ase sha akaa a dedoo kpishi a se zua a mi aluer se dondo gbenda u uma u Yehova a tese se la yô . Ma ieren i tesen ér kwagh kera gba nan sha mi ga la una samber sha mbahenen mba nan . ( 1 Tim . 4 : ​ 12 , 15 ) M@@ ze@@ hemen ne lu aeren a ken jijingi a Timoteu la , lu u keren u lun a tahav sha mbagenev ga . Yange a kôr an@@ wan@@ iyôngo shon a wa sha “ ik@@ um ” na — a hu@@ le un ken iky@@ ondo na i cir@@ in iyol la . Nenge Iyoukura i zwa Buter i J@@ an@@ awar@@ i 15 , 200@@ 7 , peeji 31 . I@@ t@@ yom i Yehova i doon tsung la ka i mgbegha se u wuese un gbem er Davidi kpa er nahan . “ Gadia ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” — 1 Yoh . 5 : 3 . Kwagh ugen yange er , u tese gbashima u Yesu tseer tseer yô . ( b ) Ka mnenge u nyi uter mba ve lu Mbakristu vea lu a mi sha ityom i ve eren la ve vea fatyô u nengen sha icombor ve ? ( Nenge ngeren u shin kpe la kpaa . ) ( c ) Ka unô Yehova na ve icivir sha ayange a tsuaa laa ? W@@ aan nen a ikyo , eren nen sha a ; gadia ka kwaghfan wen man mkav wen je la , sha ashe a akuraior a á va ungwa akaawan ne cii . ” Ikyav tese ér alaghga ve tôô ér Mbashiada mba Yehova ka ior mba i fe ve ga yô . 3 : 1 - 6 . Yesu kaa ér “ ve ngohol injar ve kera ” kpaa . ( b ) Lu unô Yesu nder ve shin ku@@ u ? Nahan kpa ka ku tseegh no@@ mbor u ne ga , mbu a tahav mbu nan uma kpaa . Kwagh u sha utar yô , ka ieren yase i dedoo la . “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol . ” — M@@ AT@@ E@@ U 5 : 3 . 24 : 42 , 44 . ( Yesaia 55 : 11 ) Se mba taver we ishima ser seer henen kwagh u mba@@ awashima mba Aôndo a we sha ci u orumace la . U tesen ikyav yô , ityough 17 ki takerada shon pase kwagh u Ruamabera á ôr sha itinekwagh i msen la yô . Sh@@ in@@ ago@@ ge — U Yesu man Mbah@@ enen N@@ av Pas@@ en Kwagh@@ aôndo K@@ er La N@@ oo@@ v man kasev kpishi mba soon u eren kwagh ayol a ve sha dooshima man sha ishima i legh legh . * ( 1 Mbakorinte 14 : 26 - 30 , 33 ) Hen ningir u K@@ orinte la , yange or a pasen kwagh yô , i nyôr nan sha zwa , sha u pinen nan mpin . K@@ ohol cii yô , ka mk@@ or u ken jijingi la a hembe lun a inja cii ye . Alaghga mba yange ve nyôr nongo a Mbaf@@ ar@@ ishi la ve van@@ den eren asorabo a vihin kpishi . Paulu ter ityôkyaa i nyi , i se lu a mi i nan mbananjighjigh a vese imôngo i@@ civi@@ r@@ i ? “ [ Aôndo ] ne mba ve lu keren Un la injar . ” — H@@ E@@ B . Hanma or pase mnenge u nan sha ikyaa ne . Sha nahan yô , a gba u ú taver ishima tsung shi ú lu a vangertiôr wer a kura u sha ikyev i if@@ er@@ or la keng ve u fatyô u pasen kwagh u nan er la ye . Ne ve tahav mbu vea fatyô u wan ishima a nyityô ican i ve tagher a mi cii . Mb@@ agen h@@ ure kwaghwan u Bibilo i we sha kwagh u man m@@ sô@@ rom akuma akuma la , nahan ve nyôr ken ieren i man m@@ sô@@ rom kpoghuloo sha ci u ma “ wase ve vea zua a m@@ mem yô . ” Eliya kohol iyol been cii yô , maa a er msen hen Aôndo . Shighe u í er un batisema la nahan , or@@ ti vande hiin Bibilo i henen vea hur@@ or na ugen kera kpaa . Sha nahan yô , ve de an@@ za ve man aeren ve a ity@@ ôô agen kpaa . Aluer Orkristu nan ngu eren tom hen imba ijiir la je kpa , doo u nana eren tom u nan sha icivir man sha dooshima shi nana waan mbagenev ikyo kpaa . Mba ve vese ayol a ve la ka ve vande lamen cii ve , ve lumun u zan ma iniongo shin eren ma kwagh ye Kpa se yô , se lu nen er Yosua nahan , se kange nen ishima gb@@ ang sha u hendan a akaa a mgbegh@@ an se ér se nyôr iyol ken tindi u p@@ eren shin aeren a hông@@ or@@ ough la . De L@@ um@@ un M@@ hen u Tar Ne Ga Ior mba ve s@@ enge ér ku ka gbenda u sha gba@@ aôndo u mkur u uumace la je kpaa taver ve u lumun a mhen u kaan ér , m@@ sar u ve saan ku la ka mkur u hanma kwagh cii la . ( b ) Yange i yila Yeremia ér a lu profeti yô , er nena ? Ka mea pine iyol yam mpin ne kwa ne kwa ne je m zua a mlumun mer , yange m undu kwaghhenen u sha inja man mhen u henen ken ishima la . Ka ikyav i sha ayange a Mbaiserael i nyi i̱ tese ér Yehova eren kwagh u a zough sha inja i iti na laa ? 1 : 15 — Yehova “ sho@@ ghul ini@@ un@@ kwase , wan u Yuda , ken ihy@@ ungwa i sho@@ ghul atam a wain ” nena ? Anmgbian u kwase ne kaa ér : “ Yange lu shighe u taver mo tsung . U nengen er u@@ profeti mba@@ aiev yange ve kase Tor A@@ hab@@ a ve wa atô la , man m@@ ne u A@@ hab@@ a na mba@@ aie mbara jighjigh la , yange a lu kwagh u zan uma u M@@ ik@@ aia or@@ perapera la iyol kpen kpen . Er Adam hemba ato yô , i tee uumace cii ken isholibo , isharen i kpe@@ egh i dondon jijingi u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la maa hingir dyako ve . — Ôr Mbaefese 2 : 1 - 3 . 3 : 23 , 24 . Bibilo kaa ér ônov ka “ dyako u TER A ne yô . ” Mbamaren mba ve lu Mbakristu vea wase ônov vev sha kwaghfan sha u ve luun imôngo a mba wan akaa a ken jijingi ikyo nena ? Ikyav i tesen yô , shighe u lu pasen ior kwagh u tom na ken shin@@ ago@@ ge u ken N@@ as@@ are@@ ti la , a ôr ih@@ ur@@ en@@ ruamabera i Yesaia la , ape i nger ér : “ Jijingi u Ter ngu sha a Mo , sha ci u A sh@@ igh@@ em mkurem , A t@@ indi@@ m er M@@ ̱ yôô Loho u Dedoo hen mba@@ ats@@ anev ” la . 16 - 18 . ( a ) Hanma or u i shigh nan mkurem yô , nan ngu uwegh sha u pasen akaa a mimi a he a ken Bib@@ il@@ oo ? Kpa ma ityôkyaa ia lu i mbadondon nav vea nôngo ityav ga , vough er anyom udubu imôngo aa a kar la kpa yange gba u ior mba ik@@ we ihi@@ ar i tartor u Yuda la kpa lu u vea nôngo ityav ga nahan . Shighe u i kase Yerusalem sha utya la lu er ity@@ egh nahan . ( Duteronomi 6 : 6 , 7 ) Mbagenev ka ve lam sha kwagh u ka i fatyô lamen a iorov imôngo , shi ú nengen a ve er u lu lamen a ve , i yer un ér vi@@ de@@ o conf@@ er@@ enc@@ ing la . Yesu lu or u lun p@@ al@@ egh@@ aa a ior ga , shi eren kwagh ken myer kpaa ga . Yange ci@@ er J@@ en@@ n@@ ifer iyol u nan ikyar sha mpin laa ? Adam man Ifa zua a ma kwagh môm u injaa ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la ga . Aluer se suur sha Yehova shi se na jighjigh ser uityendezwa nav vea kure sha mi yô , kwagh la una na se ishim@@ as@@ ur@@ un ken ashighe a ican . 2 : 10 ) Nahan kpa va kav er u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ve ne mk@@ om ga yô . Satan kaa a Yesu ér a er ivande na i hiihii sha u kuren gb@@ ayol na . Tor A@@ k@@ ishi nengen nahan yô a z@@ ôh@@ ô a mbayev nav ér ka nyi ve ve a “ or@@ ihy@@ undu ” her a n@@ aa ? Er se yen nahan kpa , mlu wase jimin cii tese dooshima u Aôndo . • P@@ ase igbenda i Peteru man “ mba ve lu ken mba@@ ic@@ ông@@ ov ” yange ve gema mbam@@ nenge vev sha akaa a i va sôr sha ci u mkav u mimi u i va zua a mi la ? Se@@ er F@@ an Kwagh u Gb@@ a@@ at@@ om Ne Nenge imba er yange ve lu imôngo saan saan la sha wono ! H@@ EN tugh mbu kper@@ nan a wua Yesu la , lu vea mbaapostoli nav sha kpo@@ you u sha hen ya ugen ken Yerusalem . Ken masejime yô , apostoli Yohane nenge ken mpase u sha mnenge , tsô á nenge a Mbakristu mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem , mba ve til sha ityough ki non@@ go@@ ior u ken jijingi u 14@@ 4,000 la , “ i ver ve ik@@ av ken ik@@ we i ônov mba Iserael la cii . ” ( Mateu 13 : 16 , 17 ) Akaa a ve nenge ne cii kôr ve ken ishima tsung , tsô ve er kwagh sha gbashima er or u te@@ en ta@@ gbe@@ de la nahan , ve ker Tartor sha ishima i tse@@ en , man a ishima ve i môm cii . Shin ka iyange i i er u batisema laa ? Mbakristu mba ve yevese ve due ken Yerusalem kera la yange ve tese dooshima u Kristu nena ? Ng@@ ô na Un@@ ise , man ngô na u tamen Lo@@ is@@ i yange ve henen Ici@@ ghan@@ ruamabera kpoghuloo . ( M@@ gem u Bibilo i í yer ér To@@ da@@ y’s Eng@@ lish V@@ er@@ sion ) N@@ agh ku Kristu kura ku a wase mba b@@ an@@ en a iwuese mban cuku tsô kpaa ga . Ve hen u zungwen mbagenev mhôônom , shi eren a mbagenev doo doo , shi gba ve ishima u wasen ior kpaa . — Mpase 5 : 10 ; 14 : 2 - 5 ; 20 : 6 . Davidi ongo nahan yô maa ishima kende un ker u ôron or@@ ny@@ ar la ijir , kpa gema fa er kwaghôron la a lu inja kposo ga . Mbahe@@ men tar mbagenev tim kwaghaôndo u sha ishima ve ken Tar ve shi mba kighir ior mba ve lu ken tar ve la ér ve eren kwaghaôndo u ve tim la . Shin er se ku@@ ngu ican nahan kpa , m kô@@ r@@ cio u hiden zan ken tar u M@@ ol@@ do@@ va , ape m za zua a gum@@ kwase ugen , u i yilan un ér N@@ ina la , mbamaren nav man mbamaren mba ngô na kpa lu Mbashiada mba Yehova . Nahan eren msen shi sôron akaa ou veren sha u eren ishima i Aôndo . Aluer ka Yehova se soo ser a lu tor wase yô , gba u se tese icivir sha tahav mbu a lu a mi sha a vese la . Mba@@ ôron inyaregh yange vea va nenge a i@@ deri ihi@@ ar la kpa alaghga vea kav er iyua la , kua kwase u a er i la a gbe Yehova kwagh la ga . Nahan kpa , ungwa ase kwagh u mb@@ ang@@ eren magaz@@ in u i yer ér U@@ .@@ S . Er a lu ter u doon ishima yô , tesen se sha ikyev i Mkaanem nam man nongo na sha u se̱ zua a mtsera yô . Shin u zua a ma or@@ beenyol u lun a isharen , u nan soo u keghen ato a we shighe u ú ze hen ya u nan yôô ? ( Ôr Pasalmi 4@@ 9 : ​ 7 - 9 ; 1 Peteru 1 : ​ 18 , 19 . ) ( Daniel 9 : 24 - 27 ; Yohane 19 : 15 ) Bibilo shi tsengaôron kwagh u “ iyange i TER ” igen i una ‘ nôngo ityav a akuraior cii ’ yô . “ Gbenda u He@@ mban Cii ” u Dooshima , 7 /@@ ⁠ 15 Er Mbakristu ve lu ior mba taver gomoti ityough ga yô , ka ve je ka ve lu ior mba hiihii mba dondon tindi u Shi@@ sar ne a ah@@ on a gban shio ye . Alaghga a tsaha se sha u ngohol ityom i se lu a mi ken tiônnongo la . Apostoli Paulu yange nger ér : “ Se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” Doo u se pine mbampin mba uhar mban ser : Er nan ve ic@@ ugh i du@@ mbur nyian yum nahana , man ka nena se kura ayol a ase ve a tsu@@ gh se ga ? I@@ f@@ er yange i hii shighe u orumace kua mbatyomov mbagenev nzughul a ian ve i eren kwagh sha asema a ve shi ve hemba Aôndo ato la . I@@ wasen i mbamaren man mbagenev ka ve na la ngi hange hange . Aluer se mba a u@@ ijende mba b@@ ov yô , a doo Yehova a vese ga . Umbur wer , F@@ ar@@ a@@ o u ishima vihi un tsung la yange z@@ enda Mbaiserael ityô a ikyum@@ utya i age@@ egh , ve lu a ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya u@@ deri u@@ deri . Ashighe kpishi gbenda ne ka u wase un ga , sha ci u ka u na ior mba Aôndo ve hemba doon ayol a ve shi gbashima u mbagenev a seer taver a taver . Er lu nahan je kpa , Aber@@ am gema “ ta TER u A ande her a na la , at@@ se a nan@@ den nagh sha mi her@@ egh . ” Sha mimi yô , yange ôr nahan doom , kpa fese je maa m kighir msaanyol la sha ci u m soo u v@@ ô@@ son or u nana wasem u seer kporom ikyua a Yehova tseegh . ” Mbam@@ pase mba Yehova vea wase Mbakristu nyian nena ? Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve shi sha or u pu@@ un tseegh . A kaa ér : “ Yange gba u me p@@ ande m - u@@ v u m u@@ ven iyol sha wan wase la . Yange gba u uter mba ken Iserael vea pase ônov vev atindi man ityom i kpilighyol i Yehova er la sha er vea “ ver asema a ve sha Aôndo ” yô . — Ps . A lu ican ga u or henen ieren i v@@ ingir mkaanem ma nan@@ em doo doo sha er , aluer i nenge ma sha laa laa yô , maa lu inja er ka ma vough yô , kpa maa gema a lu m@@ à tsu@@ men a mbagenev . Yange na inyaregh shi kohol akaa ver sha u suen tom u maan tempel . ( 1 K@@ ron . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Kwase u pasen kwagh ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u N@@ am@@ ib@@ ia , vegher u shin ity@@ ô@@ tar la , ngu pasen kwase ugen u ken k@@ we@@ ior u kuran ilev u i yer ér H@@ imba la kwagh . Su@@ ur sha I@@ wasen i Yehova 13 , 14 . ( a ) Sha shighe u Mose la , lu nyi gba u Mbaiserael vea er ve vea nyôr ken m@@ mem u A@@ ôn@@ doo ? U tesen ikyav yô , Bibilo kaa ér “ bem gba sha nongo u Kristu u u lu ken Y@@ u@@ dia cii , man G@@ al@@ il@@ ia kua Sam@@ aria kpaa ; er i lu maan ve a maa ” yô . 1 : 26 ) Apostoli Paulu wa Mbakristu kwagh ér ve “ lu . . . mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . ” U tesen ikyav yô , shin er Di@@ o@@ tre@@ fe lu a ieren i cian Aôndo ga nahan kpa , kwagh la na Orkristu ugen u i yer iti na ér Ga@@ y@@ u la gbe@@ ev mbu nôngon ga , a za hemen u “ zenden sha mimi ” her . 5 : 12 ) Kwagh u injaa môm u yange due ken kwagh ne yô , lu gbenda u i bugh sha er iorov 14@@ 4,000 vea hingir mbadondon Kristu mba i shigh ve mkurem la . Nahan alaghga ican i yan i Yobu man mkur u i̱ cii yange á lu ken atô u iwer kpuaa tseegh , alaghga a yina inyom jimin . Ashighe agen di yô , alaghga a na ve ian i teman inya eren tom u ta@@ fin@@ ta , shin aluer ve tile sha je kpa , a lu sha tse@@ mbe ga , a lu shin ape mbau@@ ng@@ wan ve lu la , sha er vea tile vea ver ishigh sha or u a lu nan kwaghôron la yô . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Shighe u ior ve zough a mfe u vough u Mkaanem ma Aôndo shi ve soo Tindi u Aôndo yô , i@@ pi@@ la man ityav mbi nôngon ka mbi kera doo ve ishima ga . “ Se mba cie ani@@ wa@@ av kpishi sha ci u he ’ vese yô ka ve ke@@ he je e̱r ka any@@ inya nahan ” Sha nahan yô , ior kpishi mba ve fe kwagh u u@@ a@@ ah@@ e tsema tsema yô , kav ér ityom i uumace ve eren sha tindi ga la , na yô , u@@ a@@ ah@@ e mba ve eren la seer gb@@ ih@@ in ior ken ican i vihin tsung . Kpa , sha iwasen i Aôndo yô , se fatyô u geman an@@ za a ase man gbenda u se henen kwagh la . Aluer se mba eren msen hen Yehova Aôndo sha ci u mbagenev yô , kwagh ne una wase ve kpen kpen je . Shighe u Orkristu ugen lu pasen kwagh na ken ate@@ jir yô , a kaa ér : “ I ôr ijir yam i kure , gba u a wu@@ am . Nahan m gba henen mer vea hide vea v@@ am inya kwa@@ gen yô , me yer . Hii nen ve i lu a inja u timen sha gbenda u Yehova a eren a ior nav laa ? Ve lu henen ér , ‘ er ve lu tsan shin t@@ so u kuman angahar 26 , shi ve lu eren tom u u@@ ke ashighe ashighe , shi ve lu zan mbamkombo vea tiônnongo ugen u a eren mbamkombo ken zwa u ken tar u ken won , shi ve tôôn ish@@ u@@ en pania ashighe ashighe je kuma . ’ ( Mbafilipi 3 : 14 ) U@@ washika mba Paulu nger la tese ér Timoteu lu or u ngohol kwaghwan shi taver un u dondon ikyav i mbananjighjigh ga . • Daniel 2 : 44 , 45 una iv nena ? Wan wou fa Bibilo tsembelee za kighir nena ? Zum u Davidi hingir tor u Iserael la , y@@ aan kwaghyan u hemban doon shi man m@@ sô@@ rom ma hemban doon kpaa , shi yange a lôh@@ ô ior mbagenev kpishi ér ve va ya kwagh a na imôngo . ( 2 S@@ am . Er alaghga a lu u ican u ôron takerada ga nahan kpa , u gbidyen kwar sha mi la yô , a gba u u nôngo u ver ishima ve u fatyô u eren nahan ye . I@@ y@@ ôngo i í lu a or@@ kuran i ga yô , ia fatyô u saan . Alaghga u umbur er tugh mb@@ ugen la tsa eren msen hen Ter na k@@ ak@@ a yô . Ka kwaghwan u nyi Yehova yange wa Mbaiserael sha kwagh u iv@@ es@@ egh ? Sha kpôô yô , iveren i Yehova ngi “ ve a inyaregh . ” ( a ) Kanyi yange i gba u or u n@@ á@@ n iyua nana ere ? Uma kpen . • Mpase ityough 21 h@@ ôn uwegh sha u tesen se mlu u ke ’ hemen u engem nena ? Ka sha nyi gbenda nahan man i doo u se lu er mba@@ fan an@@ umbe a du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô nahana ? Ve Na A@@ yol A Ve ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or , 7 / 15 Yehova Y@@ em Mba I@@ can I T@@ ser Ve yô ( b ) Kanyi alaghga se er sha u pan@@ den ishim@@ any@@ ian shighe u se kera lu a tom ga laa ? Er ior lu ungwan loho u Tartor u se lu pasen la tsembelee yô , saan mo iyol je zua ga . I@@ an i se lu a mi i lamen a Tor u He@@ mban sha won cii la ka i kiriki ga ! Mimi u sha kwagh u Tartor la lu môm ken “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” mba yange ior mba icighan jijingi haa sha a ve sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i ken inyom i 33 S.@@ W . la ve yôô yô . M gema m kaa a na mer , “ Ro@@ ber@@ t , kpa m ngu di anyom 24 tseegh tsô , shi m ngu a mfe sha tom la kpaa ga . ” Ka se ican ga u nengen er mhen u wan ne a lu shami ga yô . U Y@@ e@@ men Hemen Hemen Z@@ a Ar@@ en Sha M@@ hembe U M@@ ase@@ tyô ! Aluer se hen sha ishimataver i Wan u Aôndo la yô , kwagh la una taver se ishima , se za hemen u palegh iyol wang sha kwagh u taregh . Se mba a ya u i hembe k@@ undun se iyol ker shi se hembe zuan a mk@@ or ker a hanma ijiir igen sha won cii yô ; man ka mbananjighjigh tseegh ve fe un ye . Doo u se haa di a haa t@@ ul@@ al@@ i iyol shin se shighe mkurem ma human doon maa se de je ga , kpa se ôôn iyol tsembelee hanma shighe . 5 : 16 , 25 , 26 ) Nahan kpa , kwagh la una fatyô u geman . Aluer or ngu yan ican ken ivese shin sha u y@@ esen ônov je kpa , ican igen ngi van ken hemen i i hembe ng@@ ira yô . Bibilo tese tom u hanma or u ken icombor i Mbakristu cii nana er yô . • Ka igbenda at@@ ar@@ atar i nyi se kar ve se tsua u eren akaa a van Aôndo a i@@ civi@@ r@@ i ? N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 27 . Yehova kuma u lun Tor u He@@ mban sha won cii sha ci u nyi ? Nyian kpa , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara mba a ieren i hiden a iyol ijime la , shi sar ve u eren ishima i Aôndo kpaa . ( Ekesodu 15 : 22 – 40 : 38 ) De se time sha uma u iorov uhar , mba i er kwagh ve ken Bibilo , tsô se zua a mlumun sha mbampin mban . Ken inyom i 6@@ 17 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , tar u Yuda gema ijime a Yehova . U lu tesen kwaghfan aluer u wa ago@@ yol sha kwagh u ken hemen yô . Mbagenev mba ve lu a mfe u Bibilo ga la kpa ka ve nôngon u palegh akaa ne . Kpa sha mimi yô , yange ve kav kwagh u Tindi wanger ve ga . Kanyi i doo u se kange ishima se er@@ ee ? Mbahemenev mba adu@@ av utar va m@@ tem ne . Man una va nenge a mi kpaa ! Ken masejime yô , wan ne gema ishima , c@@ in hide za kohol tsombor na . Kpa hegen , á nenge Yesu er msen , nahan alaghga tsô á kav er gbenda u Yesu a er msen la u kaha kposo a mbamsen mba sha im@@ anger mba mbat@@ esen eren la yô . — Mateu 6 : 5 - 8 . 9 : 4 ; Luka 5 : 22 . ( Mbaromanu 8 : 17 - 21 ) Mba a dyako u doon je zua ga ! — Mbaefese 1 : 16 - 18 . Se fa ser Yehova una kure ityendezwa na i a er u va kuran zege@@ ikpelaior sha shighe u zege@@ can la . Inja i kwagh u i nger ken S@@ ef@@ ania 1 : 8 - 11 la jim yô ér nyi ? Aluer u wa ve ken ityom you igen kpa , a wase ve u taver ishima . ” Er ve lu pasen kwagh yemen yô , akaa a Ter a shin tar ne kpa lu seer , nahan ityom i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la kpa lu seer a seer . Er takerada u i yer ér C@@ ol@@ li@@ er@@ ’s En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la ngu ng@@ ur pasen kwagh u wan@@ iky@@ und@@ an yô , ú kaa ér : “ Gba u nan@@ á hen a hen imba inja i nan@@ á va lu a mi la , di er i gbe u saa nan@@ á va hen a hen zwa lamen shin ma e@@ ev mbu fan nahan . ” Mbagenev yô , alaghga doo ve u ôron takerada u ú er kwagh u Satan ér ka ity@@ a@@ gh@@ er@@ or yô , kpa mo m soo takerada u ng@@ u@@ la nahan ga . ” Adam vande fan u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo , sha ci u Aôndo gba un sha i@@ been na , nahan lu a imoshima . ( b ) Doo u hanma or ken tiônnongo nana er kwagh u una na tiônnongo una lu ken mzough sha ci u nyi ? 1 : 10 - 12 ) Apostoli Paulu yange taver Timoteu ishima ér a ko@@ so iyol na “ sha akaaôron a sha jighjigh u nan man sha ityesen i dedoo . ” Yange va a atsan pue sha Mbai@@ gipiti mba ve lu nan ve ican la , shi va tim F@@ ar@@ a@@ o man ikyum@@ utya na cii shin Zege@@ mnger u Nyian . ( E@@ ks . 12 : 29 - 32 , 5@@ 1 ; 14 : 29 - 31 ; Ps . Yehova yange sue Yeremia man Eliya sha ci u ve na un jighjigh Kwagh la una fatyô u nan S@@ te@@ ve a de u civir Yehova . Se mba ken tar u inyaregh ki keren ki hembe gban kwagh a akaa a ken jijingi yô . L@@ en@@ a u i vande ôron kwagh na la yange va mase kaven ér saa una de henen ér a tsa kpa or a soo kwagh na ga shin mayange je or nana wase un ga ve una due ken mlu na la sha ye . Awa@@ shima u m@@ te@@ v u sha ican ne yô , ka u been a imba jighjigh u nan la kera shi yangen un u samber shi nan sha er mba ve lu a imba jighjigh u nan la cii vea gb@@ ihi un yô . Shighe u mbamzeyol ve lu ken ivese yô , doo u noov man kasev vea ker u p@@ aven ga , kpa vea kange ishima ér vea hemba lun kôôsôô cii . Tom u vesen u wanakiriki u jighjigh ne a lu a mi u eren yô , ka u tsuan akaa sha ci u nongo u Kristu . 6 : ​ 9 , 10 ) Ú umbur kwagh u apostoli Paulu yange nger sha kwagh u De@@ ma la kpa ? Er se lu ior mba Yehova yô , se mba ken mzough sha ci u se lumun hemen u Yehova shi anmgbianev asev doo se ishima shi se mba a ishimaverenkeghen sha kwagh u Tartor u Aôndo shi se mba ne ior mba Aôndo a tsough ér ve hemen hen atô wase la icivir . Sha nahan yô , doo u kwase u nan lu a er nom ga yô nana pine iyol i nan ér , ‘ Me fatyô u eren ic@@ egh@@ zwa i ia k@@ ang@@ em me lu sha ikyev i tindi u or u m soo u v@@ ô@@ son ne je kpa ? ’ Mbat@@ yomov mba wasen se sha nyi gbenda ? Icighan jijingi una fatyô u nan se tahav mbu wan ishima a nyityô ican cii . • Kwaghôron u Aôndo u profeti h@@ ôn uwegh sha nyi mlu u ke ’ hemen u uumace mba ungwan tindi ? ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) Hen ase ken ishima you yôô , Yehova man Yesu Kristu ve ki@@ mbi imba injar i taver ishe ne sha ci u se mba@@ asorabo ! Nenge ken takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la , T@@ ihi u sha 2 la , peeji 119 , u i lu Mbashiada mba Yehova ve nger la . • Mbam@@ sen mba Mbakristu mba tsuaa mbara tese se nyi ? Ka ishima i gbar gbar i nyi yange Paulu pase zum u a tile sha ishigh ki Fe@@ li@@ ku G@@ om@@ na u Roma laa ? Ka sha ci u Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo . I@@ jiir i O@@ mb@@ on@@ akaa sha In@@ tan@@ et i nongo u he ne kaa ér : “ Hegen tar u United St@@ ates hemba ng@@ een a mba lamen zwa Buter mba ve ze c@@ ôô@@ ci i môm i môm ga , shi kwagh kpa a gbe ve sha akaa a ken jijingi ga yô . El@@ s@@ a vea H@@ ar@@ al@@ d Ab@@ t Ka mbakp@@ eng@@ av tseegh ve ker gbenda yemen ga . Inja i u lun a awashima u mimi ken uma yô , ka u fan ityôkyaa i se lu uma la man kwagh u se we ishima u eren ken uma man er i hii ve se lu eren un yô . Una fatyô u y@@ esen wan na tsembelee sha “ mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” sha u lamen a na sha In@@ tan@@ et tse@@ egh@@ lee ? — Ef . I@@ ca a gba ga tsô , m@@ tem@@ tor la una na a er ishima i Aôndo shin tar . Ka akaa a lun er a yange er ken inyom i 6@@ 6 la a nyi nahan ica a gba ga je se tagher a mini ? 15 : 5@@ 8 . U hemban cii yô , pase Aôndo isharen you i tesen ior mimi la ken msen . ( Habak@@ u 1 : 1 ; 3 : 19 , ngeren u za m@@ asen la ) Kpa Habak@@ u va ungwa loho u kpilighyol . Shi taver jighjigh u u ne wer uityendezwa mba Aôndo mba i nger ken Bibilo , vea va kure ken hemen la sha u tôvon sha akaaôron a profeti kpishi , a a vande kuren la . Ka hange hange u se ker mbam@@ lumun sha mbampin mban hegen , gadia akaa nga eren aa a tese ér mkaanem ma i er ken Bibilo man ka ma mimi yô , ma kaa ér : “ Iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom , ngi van fe@@ fa je . ” — S@@ ef@@ ania 1 : 14 . Yange h@@ á@@ nger kwagh ne je ior mbagenev mba karen gbenda kpa va kase her . Kwagh ne una na yô , a@@ dooga ú hen wer kwagh wou gba Yehova ishima ga shin we ú ikyo ga . N@@ agh ku Kristu — iyua i Aôndo a ne uumace la , ku cir@@ in asorabo a se eren sha ci u se yina la . ( Aerenakaa 11 : 7 – 12 ) Nahan yô , alaghga Mbakristu mbagenev mba ve lu Mbayuda yô nenge ér inyam ig@@ y@@ o je kpa vea ya — shin akaa@@ yan ag@@ enegh a Tindi venda ér i̱ de ye ga la kpaa . ( 2 Mbakorinte 4 : 13 ) Paulu shi seer pasen kwagh ne sha gbenda ne nahan wener , ka se ‘ na Aôndo nagh ku iwuese , ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ’ — aa a lu atam a sha inja i sha uhar a i gbe u se ume yô . Saulu , u yange va hingir apostoli Paulu la kpa yange lu a tom u ua va un a inyaregh kpishi yô . • Aôndo yaren tom a mbatyomov sha u wasen se nena ? Á kaa wener , “ mbayev man mbag@@ anden kua mbamaren mba ve lu y@@ esen ônov ve m@@ tswen cii yange ve lu her . Mkaanem ma Yesu yange ôr sha kwagh u “ tor u tar ne ” la , tese ér lu kwagh u ter na Yehova Aôndo , lu ôron ga . Nahan cii kpa , m kô@@ r@@ cio u den iliam i dang fele ga . Kpa aluer nan soo u ungwan ga ye ? G@@ am@@ ali@@ el , or@@ tesen atindi u za iti kpishi la yange tese Paulu kwaghaôndo u uter nav mbat@@ sev eren la . Anyom nga kar at@@ er@@ atar yô , m za hemba g@@ es@@ a u am@@ aregh u mba@@ am@@ ar@@ ev mba ken B@@ rit@@ ain cica za la , nahan i nam iyua ér m za ze@@ ge makeranta ugen , u i tesen mbayev am@@ ar a v@@ in@@ en la . Shi er ura ua lu ga yô , tar kpaa ua uma tse@@ gh@@ e tse@@ gh@@ e , ua ku@@ ngu fu@@ ee er to@@ gu@@ la nahan . Sha nahan yô , ‘ mkaanem ma Aôndo ma ma lu uma , ma tem gbilin ga ’ la ma a gema mbamhen asev tseegh ga , ma a gema mba@@ awashima asev kpaa . ( a ) Ka nyi ia wase se se lu a ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Ka iember i nyi i lu keghen mba ve lu civir Yehova sha mimi her laa ? Shin er alaghga ior s@@ enge ér ve gema ishima nahan kpa , Yehova nenge a ma ityôkyaa i zungwen ve mhôônom ga . 7@@ 3 : 23 , 25 ) Maa a kaa ér Aôndo ka kwar na . Genese 2 : 3 kaa a vese ér : ‘ Aôndo ver iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la doo doo , A tsegha i kpaa . ’ Apostoli Paulu yange ôr kwagh var var sha imba mlu ne , ér : “ Kwagh hemba ne a hemba je er ne lu a a@@ jir ayol a en yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen i se lu a mi ser Tartor u Aôndo ua kar a mbamzeyol mba uumace kera la ka kwagh u injaa je gande . Shi ve nger il@@ yo@@ ho man ung@@ eren kpishi ve na i gber ken up@@ ip@@ amba@@ abaver udubu udubu . Yange kaa sha iky@@ enge nahan ér : “ Nenge , ahumbe a any@@ iin a Sha la , ve gb@@ u@@ usu zege@@ mnger . Ka hen zum la a hii u nd@@ eren uumace mbagenev ye . Yesu yange na mbahenen nav mlumun sha mpin u ve pine un sha kwagh u injakwagh i u@@ wua man iv@@ or i bo la , á kaa ér “ sule la yô , ka tar . ” Kpa ke ’ u@@ c@@ ôô@@ ci mba P@@ res@@ ib@@ it@@ er@@ i yô , m@@ tsegh u tseghan ior ngu sha ikyev i mbatomov mba ke ’ u@@ c@@ ôô@@ ci mba P@@ res@@ ib@@ it@@ er@@ i la . ” ( Yohane 15 : 19 ; 17 : 14 - 16 ; 18 : 36 ) Con@@ stan@@ t@@ ine , Or@@ hemen Tartor u Roma la yange na yô , c@@ ôô@@ ci n@@ ungwa atesen ve agen , môm ken a yô lu ityesen i sha kwagh u mlu u Aôndo la . Shi ka ve hen ken ishima ve ér , er u wan ak@@ ôngo a ya ikyo la a ve a inyaregh ga yô , ka sha ci u nyi ve kwagh ma a gbe ve sha mini ? ( 1 Kor . 6 : 18 ) M@@ samber u ian@@ g@@ ev mbi i zuan a mi sha u yaven a or shin kwase la , va ior a ican man ku . Ish@@ ember i ken zwa Heberu i i yer ér c@@ he@@ ’@@ le@@ v , i i gem ken Lev@@ iti@@ ku 3 : 17 ér “ ah@@ ôm ” la , ka ah@@ ôm a inyam shin a or . ( L@@ ev . A@@ dooga ieren na i nan nagh la yange i va un a msaanyol , gadia Yesu kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” ( Aer . Kwagh ne tese ér , alaghga a gba u mbamaren vea zer ôron wan ve kwagh môm gbem cii ve nana hen u kuran atindi a Aôndo ye . Hen shighe la , Yes@@ e@@ bel , kwa@@ se@@ k@@ yo@@ son u A@@ hab@@ a , u lu ngô u tor Y@@ e@@ hor@@ am la lu samber a ifer ken tar la . 3 : ​ 2 , 5 , 8 ) Shi ka i lu noov man kasev ican kpishi u eren ityom i yan shighe la shi nengen sha u@@ ôn . Ka nyi akaa a eren a ken tempel u ken Yerusalem la yange lu vough er ish@@ ar i yan sha akaa a ken tempel nahana ? S@@ T@@ E@@ P@@ H@@ EN T@@ ir@@ wom@@ we ka or u ken tar u U@@ g@@ an@@ da u a lu or@@ hemen ad@@ ua yô , á kaa wener , “ ior mba ken tar u B@@ rit@@ ain na Aôndo jighjigh her@@ egh kpa ve gema mba palegh Kristu , ve ngohol un ga . ” Se er kwagh ne hemban je yô , shighe u uumace mba k@@ ak@@ a ne ve soo ér se er kwagh u a hendan a atindi a Aôndo yô . Se fatyô u lun a vangertiôr ser Aôndo una de ér ifer i za hemen gbem sha won ga nena ? Jighjigh u ú ne mbam@@ zough mba ngohol u@@ iyua sha ci u mba@@ ibanave la p@@ ande ayange ne shinii ? Lu kwagh u henen ér Yehova una na amba@@ akaa la ian ér a̱ er ga . Ve ver agumaior man mbag@@ anden ikyav i dedoo kpen kpen ! M@@ as@@ ako hide gbidye kwar sha anyom 14 a a er tom ken Rus@@ sia la , nahan a kaa ér : “ I@@ ember i ka m zua a mi ken tom u kwaghpasen la , hemba atsan a ka m tagher a mi la cii . Aluer u fa mimi ne yô , a hemba saan we iyol hegen , shi u va zua a “ uma u a lu uma jim ” la , ka uma u tsôron ken tar u he u perapera u Aôndo a t@@ ende zwa u van a mi la je la . Ior mba hen u@@ c@@ ile mban yange ve tôô ér ka tom ve u koson up@@ ase@@ t@@ ô kua icombor ve ayange ayange shi nan ve ajiir a tsan kua hanma kwagh u hemban doon cii . Tsô Yesu er msen , tsen@@ ga su@@ ghun Aôndo sha tahav mbu fa ér Aôndo una na un , nahan una nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku la . M ngu keren mer me hemba duen iti shinii ? ’ Aluer se gbidye kwar sha kwagh u nongo u Yehova u u lu sha won cii la yô , se seer lun a vangertiôr ken u nena ? Yange a sa@@ gher iyol shi ih@@ indi kpa ia ta iyol u ungwan er iky@@ or la cica cii lu kaan imo sha iky@@ enge i môm vea ior udubu udubu mba ve lu wan ats@@ am la kpen kpen ! — 2 K@@ ron . ( Mbafilipi 2 : 25 - 3@@ 0@@ ;@@ 4 : 18 ) E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u yange una lu ortamen shin di@@ ak@@ on kpa i ôr se ga . Yohane nger ér : “ Nenge , ny@@ inya u pu@@ pu@@ u lu . Ve lu a Yesu hen shighe la kuma anyom atar nahan . 12 , 13 . ( a ) Er shi kpuaa u Yesu una kpe la , lu nyi i mgbegha ior mba ken Grika mbagenev ve lu keren ér vea nenge a na ? Ka mbamzeyol mbagenev mba nyi mba alaghga vea due ken my@@ ese u y@@ esen mbayev la i gbe u se time sha mini ? Or u m hembe umbur kwagh u nan tsembelee yô , ka An@@ dy K@@ id@@ d , tic@@ a ugen ken tar u C@@ an@@ ada , u mem tom yô . Ka Yesu Kristu , Or@@ shua u Aôndo , u a lu “ I@@ mo ” la i ne un tahav mbu ôron mbaaferev ijir shi timin ve kera ye . Shin er sha ajiir agen i nengen nomso mba ve gb@@ i@@ di kasev vev shin ve ts@@ wa@@ men ve la ér mba ior mba age@@ ev nahan kpa , Bibilo kaa ér : ‘ Or u nan nyoon ishima fe@@ fa ga yô , nan hemba or u age@@ egh ; u nan ker iyol i nan tsaha kpaa , nan hemba or u a ngohol gar sha utya yô . ’ ( Ps . 1@@ 45 : 17 ) Shi Bibilo taver se ishima ér : “ S@@ ôron gbenda u mba i doo Un a ve la . ” Mba cie ér or a va ker ve ishe shin vea va ho@@ gh@@ or iyol a nomso a kar ikyaa inya ga , gadia nomso vev mba eren kwagh a “ kasev mba g@@ anden kpaa er ka ung@@ ô nahan ; mba@@ y@@ ev@@ kasev kpaa er ka anmgbianev mba kasev nahan sha mlu u wang cii . ” — 1 Timoteu 5 : 2 . Nahan kpa , kwagh gema er vihi yô , ior mba Aôndo kera za hemen u suur sha mbam@@ pase nav ga . M tôô mer ka mo jighilii je Yehova a lu lamen a mo ken ivur la ye . Kanyi ia wase se ve se tsua u eren kwagh a tar ne sha injaa ? Se fatyô u zuan a mbamhen mba Aôndo hanma sev sha u ôron Ruamabera . Mbat@@ amen vea gbidyen kwar sha ikyaa ne cii yô , alaghga vea tsua u timen sha kwagh u i vande ngeren sha kwagh u ha@@ an s@@ ent@@ e la , zum u vea timen sha u@@ gb@@ ayol mba tiônnongo ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en yô , shin vea fatyô u yôôn kwagh sha kwaghfan sha gbaa ne . ( Yohane 14 : 6 ) Ka i pase ior i tu@@ h@@ wa sha iky@@ ang@@ enev mbi ken jijingi zum u ‘ ve te ikyaa a mimi ’ sha u lumun a tom u Yesu a lu a mi ken awashima u Aôndo la . N@@ ôngo u henen e̱r wea fe mimi u ken Bibilo u a pasen or a to@@ ho la ga ve uma wou ma a lu la . ( E@@ s@@ era 1 : 1 , 2 ) Ka ker inyom igen yô , Mbayuda mba ve hide la wa im@@ aagh ki tempel u he sha awashima u Yehova vough . ( Ho@@ s . 6 : 4 , 6 ) Kpa , ka sea tesen erdoo hanma shighe yô , i doo un kpishi . T@@ erem ta ato ungwa , nahan kpiligh un iyol . Nahan kpa , yange mba hiin u tsuan ior mba vea hingir “ tartor u upristi ” u sha , sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la yô , Mbayuda mbagenev mba ve lu mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi yô lumun myer u i yila ve la . ( N@@ um . 11 : 16 , 17 ) Shin er lu inja er ikyav mbi Mose y@@ uh@@ wa yum nahan kpa , jighilii yô , van@@ den tôôn mbi tswen ga , shi lu u iorov 70 mba i tsua ve ér ve wasen un la kpa vea tôô mbi tswen ga . Ior mba Aôndo kpishi ya atsan sha ci u af@@ er a ior ve er ve la , gayô sha ci u ityav mbi nôngon tser ve shin i nzughul a ve sha igbenda igen . U ôron nahan cii yô , tese dooshima la sha u eren a na kundu kundu . Davidi yange soo u nyôron nongo a mbaaferev ga . ( Daniel 7 : 9 - 14 ) Kwaghôron u profeti u a zough sha mk@@ er u yange i kôr “ Wan u or , ” Yesu Kristu tor sha ke ’ inyom i 1914 ne ka u kpiligh iyol kpishi ! — Mateu 16 : 13 . Hen ijiir i ior ve lu ga ne nahan , vea za zua a kwaghyan han@@ a ve vea na ikpelaior nee ? Or@@ vesen ugen u hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh shon kaa ér : “ Hanma shighe u Mbashiada mba Yehova ka vea sôn ian ér ve soo u eren kwagh hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh ne yô , ka i lu di sha kwagh u ayange a ve kaa ér i̱ na ve la tseegh ishima i nyian se ye . M@@ fe u i fe Mbashiada mba Yehova doo doo hegen sha tom ve u pasen kwagh sha uya uya man sha ak@@ ô@@ m@@ ai@@ gbenda ne tese er se lu eren tom ne kpoghuloo sha u keren hanma or u loho u Tartor ne u sar nan cii la . Iky@@ aior i Mbashiada udubu imôngo tôô tom u pasen kwagh hanma shighe la saan saan je M@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R u mimi yange ban ken ik@@ we pue i tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . 24 : ​ 45 - 47 ) Er se lumun u den ior mba ken tar u Satan ne a mbam@@ yen vev nahan kpa , alaghga a taver se kpishi u den anmgbianev asev mba se civir Aôndo a ve imôngo mbara a mbam@@ shi vev . Yange we Yobu kwagh iyol shi mba ne un ian ér a kar Yobu yô , “ Satan kar sha ishigh ki TER kera . ” ​ —⁠ Yobu 1 : 12 ; 2 :⁠ 7 . I@@ yô i lun a m@@ egh ny@@ ima un kpa kpe a ga . Kpa , m nenge ior mba ve lu dondon mkaanem ma Aôndo zua a msaanyol kimbir kimbir , shin er ve lu ken m@@ taver nahan kpaa . Yange i za ii ik@@ yom i Yesu shin u@@ war u i time ken vande , i tôô ze@@ ge i@@ wen i ci@@ r sha mi la . “ A@@ to ou kpaa aa ungwa kwaghôron ken ijime you u kaan er : Ka gbenda je ne . ” — Y@@ E@@ S . S@@ ônon Yehova hanma shighe sha er una wase u u̱ eren nahan yô . Shighe u se tagher a ah@@ endan tsung je kpaa , ‘ Yehova ka a er ior nav h@@ we sha myom ’ Er i de or@@ van@@ nya ne tom shi ngô na sember kpen yô , kwagh ugen u van un a msaanyol cuku ken uma kera lu ga . M er msen kpoghuloo shi m nôngo sha afatyô wam cii , nahan te@@ gh te@@ gh tsô , m kôr no@@ mbor wam tsaha . Umbur mkaanem ma Mbaromanu 5 : 12 la , ér : “ Nahan yô er isholibo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo yô , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” Yange i kaa a ve ér ve̱ su@@ ghun ior a ish@@ ember@@ ti i i gbe lun ishember tsô la sha hanma shighe cii sha ci u , er Yesu vande pasen mbadondon un nahan “ ne cii ne mba anmgbianev . ” De K@@ on@@ don I@@ liam Ga M er msen hen Aôndo , kpa m kera fatyô u wan ishima ga tsô , m gba v@@ aan . Ve va ér i pase ve Bibilo vea ungwa . Hegen ne , H@@ ar@@ an hingir ang@@ ar u cuku , ngu ikyua a gar u Ş@@ an@@ l@@ ı@@ ur@@ fa , u a lu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u T@@ ur@@ ke@@ y la . Or@@ t@@ ani@@ vor nan haa iv@@ or i nan shin iky@@ ondo gayô shin iky@@ a nan ta@@ an i , í ts@@ endan i za ha@@ an ica . Mkaanem ma or@@ pasalmi ma dondon yô , ér : “ T@@ e@@ ma g@@ ir g@@ ir sha ishigh ki TER , ver ashe sha a Na sha ishima i wan ; ishima i̱ de vihin we sha ci u or u nan zough a mkpeyol sha gbenda u nan , u nan eren at@@ ser@@ egh la , ga . ” Or@@ t@@ wer u p@@ aven ior man u hu@@ men ior man un@@ ôô@@ s@@ u mbagenev uhar ve lu ken a@@ you a cuku ne , ve lu nôngon sha afatyô ve cii u waren uma . Nahan kpa , mbagenev vea fatyô u za wasen tom ken tar u tom u ngee ker ga . Er nena ve icighan jijingi a eren imba tom u hange hange la nahana ? PE@@ E@@ J@@ I 3 1@@ 00@@ ,@@ 0@@ 5@@ 9 Tsô m due ken ru@@ um@@ you u m lu ker la m tsu@@ we sha w@@ in@@ do@@ u m va gba shin inya . Ka kwagh u ican kpishi u zenden sha jijingi ken tar u Satan a hemen u ne . Ka tom u nyi Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ve lu hemen ú , man kwagh ne va a nyi k@@ ere ? Tor Davidi iyol na yange ôr ityôkyaa igen i i ne ve uumace ve eren af@@ er yô . Sha ayange a Mose la , Kor@@ aki hii u hendan a mba i ver ve sha ian i hemen ken Iserael la . Sha iyange i hii zan makeranta la je , i kaa ér mba@@ y@@ ev@@ makeranta ve pase ayol a ve asange asange . 3 : 1 ) Ka hanma shighe Orkristu nana fa kwagh u vough u nana er sha u nôngon a mbamzeyol mba nan tagher a mi ashighe ashighe la ga , kpa Yehova yô lan ga . Á ng@@ ur@@ en t@@ eren ase@@ mb@@ er@@ akaa yô , hiden timen sha á ke ’ ishima you e̱r kwaghôron a lu zan hemen la je . Yange taver mo man Gi@@ u@@ se@@ pp@@ e ishima ér se na uma wase sha u eren tom u Aôndo . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) U va lu vea na imôngo ken paradi@@ so kpa ? Ka iwuese man kwaghwan u nyi yange Yesu na Mbakristu mba ken S@@ ar@@ dis@@ u man mba ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia laa ? Man er A nenge a ikpelaior yô , mhôônom kôr Un a ve tsung , sha ci u i t@@ umbur a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . Shighe u Luka lu ngeren kwagh u Yesu ôr ér “ ka sha u ng@@ een a akaa . . . man or nana lu a uma ga ” la ken I@@ vangeli na yô , a ter ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i i til sha ityough ki “ uma ” yô . tsô maa ve de ga . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ va ” la tese u zan hemen a kwagh@@ eren gbem . Kpa gema hen ase sha ikyav i tesen ne : T@@ ôô ase wer , mba@@ fan@@ takerada mbagenev nyian kohol ngeren mba i er akaa a mimi ker ga yô , alaghga je yô , ve zua a ngeren mban ken um@@ ag@@ az@@ in mba wan ior tser kua ken ityakerada i u@@ kwaghaôndo mba eren akaa a mba@@ im@@ ev , nahan ve za ko@@ so ngeren mban ken iyou i koson akaa a injaa . Ka g@@ es@@ a u nyi Paulu yange gba shi kure un tsembelee , se kpaa se fatyô u gban g@@ es@@ a la vough er un nahan nena ? ( Or@@ pasenkwagh 5 : 10 ) Sha mimi yô alaghga u eren akaa sha h@@ ua la a lu kwagh u van or a inyaregh , kpa h@@ ua gem h@@ undu or ishima a any@@ ighe kua tindi u p@@ eren kpaa . Ka mbamhen mba i dugh a mi ken ngeren ne mba nyi u we ishima u eren tom a mini ? Alaghga mbagenev yange vea ya kwagh shi vea ma kwagh kpishi cii man shighe u mkombo shin shighe u i lu eren mkombo la ye , nahan ve kera fatyô u lun tse@@ vaa ken mhen shin ken jijingi kpaa ga . Gba u vea ungwan imo Yehova , nahan vea tesen ér atindi a Aôndo nga a inja . Er nan i gbe u se fa atô@@ akyaa a suen jighjigh wase la tsema tsema ? Yehova yange kaa a ior nav ér ve tsua un una lu “ b@@ a@@ al ” ve shin nom ve , ve di vea lu kwagh na . ( b ) Er nan ve i gbe u kwagh una gba mba@@ y@@ aav sha kwagh u h@@ we u mba hen tsombor ve ve eren laa ? Se Mba a I@@ wuese sha I@@ wanger i ken Jijingi Ka se naan mbagenev ibo sha asorabo a ase kua akaa agen a se er sha lan . Yesu maa ôr mkaanem man , ér : Or u nan den anmgbian u nan isholibo ga cii Yehova kpa una de nan isholibo i nan ga . ( Ôr Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 . ) ( b ) Ka nyi ia wase se se hemba mciem ma alaghga se lu a mi u pasen kwagh ken igbar laa ? * ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 3 ; 16 : 9 , 10 ) Yehova gema er nyi kwagh sha ah@@ endan a yange i hendan a tahav mbu Aôndo ver mbu laa ? Hen sha Kwagh La Doo u a kpiligh se iyol@@ o ? Yange gba u mba ve lu ungwan a Yesu la vea ‘ pasen a tu@@ h@@ wan ’ nena ? Aluer gba hange hange u se ôr kwagh sha mi kpa , doo u se za lam a nan shighe u ishima i vihi se , shin a@@ dooga se za ôr kwagh dang la ga . ( Ôr Mpase 12 : 7 - 9 , 12 . ) * Or@@ pasen i@@ vangeli N@@ or@@ man Ro@@ ber@@ ts@@ on s@@ enge sha kwaghôron na wener , “ ieren i nan môm - ken - u@@ pue la ka gbenda u Aôndo a suen tartor Na u shin tar ne sha iny@@ ar yô . 7 : 3 ) Heela tseegh ga , ve fa mtsera u a lu sha u henen sha mlu u uma a ngô@@ ôr ga la man ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la yô . Mic@@ hel@@ le : De m tese u ikyav ken Ekesodu 3 : 7 . Kpa zum u ior mban va nenge ér kwagh er Paulu ga yô , ve gema mhen ve ne . Gba u se eren a mbagenev dedoo ser ve hide ve er a vese nah@@ a@@ la ga , kpa gba u gbenda u se nengen ve shi se eren kwagh a ve la ua zua sha gbenda u Yehova a nengen ve shi a eren kwagh a ve la . U tesen ikyav yô , aluer kwase ngu a nom u nan ne jighjigh ga man nan ngu ungwan imo i nan sha akaa a a hendan a atindiakaa a Aôndo ga yô , kwagh u dedoo a fatyô u duen ker , sha ci u kwase la nana fatyô u ‘ waren nom u nan ’ la sha ieren i nan i dedoo la . “ Á er nan man me k@@ av@@ aa ? S@@ aa or nana p@@ ase@@ m . Ka mbampin mba nyi u fatyô u pinen iyol you shighe u ú lu tsuan i@@ ember@@ yol@@ ough@@ o ? Sha ikyav i tesen yô , yange kar kwaghpasen u loho u dedoo u Tartor u Aôndo la sha iv@@ or i tan . K@@ e ’ masejime yô , i hide i maa un , shi i sôr afer@@ akaa kpishi a yange na Habak@@ u ishima@@ shir@@ in la cii hingir vough . Aluer ka se ican u kôron iyol tsaha ga yô , doo . ( b ) Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una er nyi kwagh@@ a ? Yange soo ér ma iky@@ aren i hemba un ga , a lu imeen shin mh@@ endan shin m@@ te@@ v u sha ican kpaa . Af@@ er@@ aior kase un wa atô , shi ve lu keren un a ku kpaa . 1 : 6 , 7 — Er nan ve í gber ator a í hemba á ityav la ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh a tamen kua ah@@ ô@@ angahar a tamen kera ? Lu nyi i wase un u eren nahana ? Ve yila ijiir ve i he ne ér B@@ ost@@ on . U tesen ikyav yô , aluer ú ngu pasen kwagh sha go@@ do@@ b@@ i yô , ú er a ior doo doo shi u wa ve ikyo sha u lamen a ve ti@@ ôn@@ ôô . 8 : 15 ; 32 : 10 ) Aôndo yange nenge sha a ve nena ? Mateu pase itinekwagh i Tartor u Aôndo var var Zum u Se Lu T@@ su@@ an Kwagh u Se Er Yô 1@@ 15 : 4 - 8 . I@@ ta@@ i vea Mba@@ fil@@ iti mbagenev 6@@ 00 yange ve yem sh@@ ir ken Yerusalem . O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la gema kaa a na ér : “ Á er nan man me k@@ av@@ aa ? S@@ aa or nana p@@ ase@@ m . ” Nahan kpa , ka u a zer nôngon a mbamzeyol mban gbem . A@@ bel Sha nahan yô , iv@@ u man it@@ it@@ om i “ or u tsan sha won ” la cii tese m@@ tse u Aôndo man kwaghfan na , man akaa ne cii tese ér doo u se hemba nan un icivir . ( Mbagalatia 6 : 1 , 2 ) M@@ doo u mbagenev ve doo se ishima la una wase se nahan se gba uwer u civir Yehova ga . — Pasalmi 1@@ 33 : 1 , Yohane 13 : 35 . De se nenge ase kwagh u Aôndo yange er sha er ior kpishi vea hingir u fan kwagh@@ myer ne yô . L@@ an un ishima a pine a ishima na nahan ér , ‘ A er nan ve imba kwagh ne ia erem , aluer u@@ jijingi mba kuran mo yôô ? ’ Bibilo wa se kwagh kaa ér : “ Ne cii lu nen ishima i môm , shi lu nen mba@@ zung@@ wen@@ mhôônom ; doo nen ayol a en er ka anmgbianev nahan , lu nen mba mhôônom ma ker ve ” yô . ( 1 Pet . Se mba eren a mba@@ van@@ nya dedoo shi se mba tesen ser kwagh u ior gba se ishima kpaa . Se time nen sha kwagh u Paulu nger Timoteu ne . ( Daniel 7 : 13 , 14 ) Anyom nga kar ahar yô , Daniel shi nenge mpase u sha mnenge u a ôr kwagh u tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia man tartor u Grika kua tar ugen u ú hingir “ tor u vihin ishigh sha ” yô . — Daniel 8 : 23 . Yehova yange de M@@ an@@ ase kwaghbo na sha ci u nyi ? Yesu na nagh sha uma na anyom kar z@@ ur@@ um 2@@ 000 hegen . Ve lu ôron akaa a a tser ve la , nahan ve sôn Aôndo ér : “ We T@@ ER@@ E , U ngu her gbem sha won , U tema tor sha ikyo@@ v ikyo@@ v . Er Mbakristu mba mimi ve lu mbadondon Yesu yô , ve nenge ér doo u vea hiden a ayol a ve ijime . Kwagh u una wase se ve se palegh u tsu@@ ghun ayol a ase yô , ka u se dondon mbamhen mba wasen mba ve lu shin heen ne . Aluer se nenge ser gba u jijingi u Aôndo una lu a vese keng keng yô , se gba uwer u s@@ ônon un ga . Ka kwagh u a we mkpeyol wase cii ker yô . Er gar ve ne ke@@ he ga yô , ve fa ayol a ve , nahan vea nenge a or u he yô ve fa fele . Se tsua u tan ikyaa ken kwagh u a lu uumace a mtsera tseegh ga kpa , se tsua kwagh u a lu Tor u sha won cii a mtsera yô . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 5 ) Hanma O@@ ri@@ serael cii i mar nan ken ikyurior i̱ í tsegha i̱ sha ci u Yehova yô , nahan kpa lu mba ve naan ini@@ av sha asema a ve sha u tesen ér mimi je ve soo ér Yehova a lu Aôndo ve la tseegh ‘ á rumun ve ’ shi á ver ve doo doo ye . — Lev@@ iti@@ ku 19 : 5 . Yesu yange hemban tesen ve a mbahenen mbagenev mba sha shighe ve la . ( M@@ ar . ( Anzaakaa 8 : 13 ; 1 Peteru 5 : 5 ) Á fatyô u nengen a kwaghfan u á lu ke ’ m@@ hi@@ di u hiden a iyol ijime la ke ’ mlu u uma u mba civir Aôndo mbagen . A@@ kur@@ aior N@@ ga K@@ umbur Mbai@@ hyomov vev mban , hemban je yô Mb@@ as@@ am@@ aria , wa Mbayuda mba@@ aie iyol . ( 1 Peteru 1 : 22 ) Aluer se suur sha Yehova shi anmgbianev doo se ishima shi se mba eren isholibo sha apera ga yô , ishima yase ia “ na se ibo ” ga . Shighe u Yesu kaa wener wanakiriki na u jighjigh una ‘ fa kwagh ’ la , lu kaan ér nyi j@@ imi ? Yesu kaa ér : “ Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” U pine or kwagh u nan ne jighjigh a mi ga nahan , u fa kpa ? T@@ Ô@@ Ô ase wer u er ivese anyom kpishi je kpa zayol ngu a lu ga . * Paulu kaa ér u@@ kwagh@@ hi@@ r mban lu mba b@@ ov , sha ci u yange ve va a va a “ any@@ iman a gbil@@ ini@@ gh tsô . ” Be@@ en yô , a time sha mbam@@ lumun mba i na un la vighe vighe , nahan a nenge ér hemba doon u una yem ken T@@ ai@@ wan . Ka ini@@ aav mbi nyi nahan Aôndo á lumun a mini ? 19 , 20 . ( a ) Er nan ve Aôndo a tsough u wan tindi sha kwagh u awambe , man doo u se nenge kwagh ne nena ? M@@ zough la shi wuese Mbashiada mba Yehova sha ishimawan i ve lu a mi shighe u mzeyol due la . Hen ase sha kwagh u Mb@@ al@@ ev@@ i mba yange i kar tar i na ve ma kwar ga la . 7 : 14 ) Hanma shighe yô , se kange nen ishima u ungwan Yehova zum u a kaa a vese ér : “ Ka gbenda je ne , za nen sha u ” yô . — Yes . Yange i à@@ ng@@ è@@ r ve shi i na zwa ér ve̱ de kwaghpasen kpaa . Ka sea gema sea nenge er se lu hendan um@@ ato mba taver ishe nahan i za se iyol shi kunya u kôr se kpaa . ” ( Mateu 16 : 28 ; 17 : 1 ; Aerenakaa 1 : 11 ) Zum u á “ va ” ken inyom i 19@@ 18 la lu ort@@ yom u ikyuryan , nahan á hii u ôron mba ve s@@ enge ér ve mba civir Yehova la ijir . Ka unô ve lu “ tsombor ” laa ? Yange m duen m za lun imôngo vea agumaior agen a hendan kwagh a mbahemenev ; m lu eren kwagh ne kpa mbamaren av fa ga . ( M@@ ika 4 : 5 ; Yesaia 43 : 10 - 12 ) Er nan ve u lu a vangertiôr wer ica a gba ga tsô Kristu una er tom a tahav nav sha tar ci@@ ilii , man kwagh ne mgbegha ú u eren nyi ? Ka sea kura mbam@@ pase mba Aôndo yô , kanyi kwagh ka i due k@@ ere ? Kpa lu mba ve lu per la tseegh ve due ve za kegh un gbenda ye . Nahan a kaa ér , “ K@@ wa ne yô me kera ungwa ato mer ian ne shi i kar@@ em ga . ” Paulu yange pase ken washika na u sha uhar u nger hen Mbakorinte la ér un man ak@@ ar a na a kôôsôô la cii ve mba ‘ mba eren tom imôngo sha ci u vea ember yô . ’ ( 2 Kor . Akaa a H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia tsengaôron , a a k@@ ur sha mi ne cii na se ityôkyaa i vesen i zan hemen a tom u Aôndo a ne se ér se er ken ity@@ e@@ mbe i tempel na u ken jijingi i shin tar la . U@@ ter mba ve lu Mbakristu yô fa ér , shighe u i lu eren mcivir u hen tsombor yô , gba u hanma or nana tema kundu kundu ve , a maa nan iyol ye . Ka We je , U kaa W@@ er : Mimi je , Me er a we dedoo , Me gema tsombor wou ua hingir er wa@@ ar@@ a@@ wa u zege@@ mnger u i fetyô u ôron u ga , sha ci u m@@ ngee u u ” ye . ​ —⁠ Gen . Sha hiihii la tsombor u Betel u ken tar u Kor@@ ea la u lu di kpuaa tsô , kpa nyian yô , ve nger je kuma iorov 2@@ 50 . Kwase wou shin or@@ ya wou kera ngu uma gaa ? Ikyav i dedoo ngi i i̱ tese wang ér mbatyomov mb@@ á suen tom ne yô . Er Yesu a lu Or@@ him@@ en ve yô , ngu wasen ve u lun a ieren i wang sha ishigh ki Aôndo . — Heb . Á kaa a ve wener : “ Kpa de ember nen er u@@ jijingi ve lu sha ik@@ ev yen ga , kpa ember nen er i nger ati a en Sha yô . ” — Luka 10 : 17 , 20 . Yange er kwagh ne anyom kar imôngo . Be@@ en he@@ ela kera yô , a er tom ken Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en la , hemban je yô , saan un iyol a T . S@@ im@@ on nengen a kwaghbo u lu ken isharen na i bo ne yô , a kaa a mbaapostoli ér ve er msen sha ci na sha er una de ifer la yô . ​ — Aerenakaa 8 : ​ 18 - 24 . 8 : ​ 30 , 31 ) Gba u iwuese i se lu a mi sha Aôndo man wan na la ia mgbegha se u zan mkombo u umbur ku u Yesu la , sha er se dondo kwaghwan u Yesu u a kaa ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo ” la yô . ​ —⁠ 1 Kor . ( L@@ ev . 3 : 1 ; 7 : 31 - 33 ) Yange or na nagh sha ci u sar nan u yan ikyar i dedoo vea Aôndo . U hemban cii yô , ityakerada i I@@ vangeli i ken Bibilo la tese wang ér Yesu ka or u yange lu jim jim yô , ka or u ken kwagh@@ al@@ ôm ga . Aluer or u hen tsombor wou nan undu Yehova yô , ú er nan ve u wa ishima a kera vihi u ker yum ga ? Mbagenev mba “ Icighan Jijingi mgbegha ” ve la lu u@@ profeti . Nahan kpa , ka a ka di iky@@ á@@ gh ki tom@@ ough ki sha tindi ki ‘ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ’ a yaren tom a ki shighe u kwagh a gbe sha mi la tseegh tsô . ” Yange se er kwagh ne i kuma er ih@@ wa i môm nahan . Se time sha ikyav mbi t@@ omov man igbenda kpuaa i se er tom a mi u samber a loho u dedoo yô . 18 : 17 . Shi tôô mlu u se lu id@@ en ken jijingi hegen ne kar sha mlu u ngise se lu ij@@ en ken jijingi la . Ken inyom i 18@@ 6@@ 7 la , kwase ugen u i yilan un ér S@@ ar@@ ah B@@ el@@ lon@@ a F@@ er@@ g@@ us@@ on yô , mough ken tar u Amerika yem ken tar u B@@ ra@@ z@@ il vea tsombor na . Bibilo pase ér hanma or u nan “ kaa imo je er nan lu a ungwa ga yô , ” nan ngu ib@@ u@@ me@@ or . ( Anzaakaa 8 : 27 - 30 ; Genese 1 : 26 ) Mbat@@ yomov mba Yehova mba sh@@ aav je kpa yange lôh@@ ô ve sha u ve̱ ôr asema a ve , ve̱ pase e̱r a kar ve a t@@ ì@@ m if@@ er@@ or Tor A@@ hab@@ a kera yô , shin er A vande wan iyol u eren kwagh ne nahan je kpaa . — 1 Utor 22 : 19 - 23 . U tilen sha ityough ki Aôndo sha u kuran atindi na la i̱ lu ú kwagh u kaan ihy@@ agh a mi . ( I@@ c@@ am 1 : 9 – 11 ; 3 : 7 – 10 ; 6 : 8 – 10 , 13 ) Aluer ú ngu kwase Kristu yô , we kpa alaghga or soo kwagh wou , kpa we ú soo nan ga . Kpa se yô , se mba a mhen u Kristu . ” — 1 K@@ OR . Shighe u Tor Saulu lu tôvon Davidi ityô u wu@@ an un la , Davidi tese ieren i dedoo , sha ci u a palegh u or@@ on tor u wan iy@@ u@@ he la iyev . ( 1 S@@ am . Kwagh u Ng@@ ô W@@ ase U@@ nd@@ u Se a M@@ i Yô ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Kpa , mba ve civir Yehova sha jighjigh cii , ngu a tahav mbu kuran ve ken jijingi , man una kura ve kpaa . Nenge ikyum@@ hi@@ ange i sha mpin u sha 2 ne . ( Mbaheberu 7 : 4 - 7 ) A@@ in@@ ge kpa gba u Mbakristu vea lu a imba ishima i eren akaa sha gbenda u tesen ér ve ‘ hemba nd@@ ahar ’ la , vea keren a ker g@@ wa ga . Ikyav i tesen yô , kwase ugen u vihi akaa a na cii sha t@@ wer@@ sôron yô , yange bende mk@@ ai@@ ky@@ ondo u Yesu , lu veren ishima ér angev mbu bee un . Saan se iyol er Yehova a lu ijende yase shi a lu tesen se gbenda ken zende wase u zan ken uma u tsôron la yô . U hiden nengen sha igbenda i mk@@ om ing@@ in ne tese ér mba ve hemen ken mcivir u Yehova ne saa vea lu a ikyav i̱ aeren a Orkristu keng . Ka ikyav i nyi i lu ken Tindi u Mose u tesen ér Yehova ze a iyôngo na ‘ te@@ gh te@@ gh@@ e ? ’ Ior U@@ dubu U@@ dubu mb@@ á K@@ ur@@ an Maa se fatyô u kaan a ve ser , er kwagh ne a gbe a zough sha kwagh u kwaghaôndo yô , alaghga gbenda u se er kwagh la ua na a kera saan ve iyol sha iyange ve i vesen la ga , shi kwagh ne una va ve man mbagenev mba ve ve ivese la ah@@ enge . 7 . Heela tseegh ga , ngu a tahav mbu kôôm kwagh sha er una za a kure er a soo la vough ; man tahav nav mb@@ un mbu a ik@@ ighir ga . A shi nan kpa , Davidi yange nenge ér tom u kuran ior mba hen ijiir la man ak@@ um@@ au@@ ile ve la , lu gbenda u civir Yehova Aôndo . Inja i kwagh ne ér nyi ? Hanma Or N@@ an@@ a̱ P@@ ase I@@ civir I Yehova , 1 / 1 Ken mlu u anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 a yange Aôndo lu a ior nav mba a tsua ve la cii , lu ashighe kpuaa tseegh Mbaiserael kera b@@ am ishimawan i Aôndo ga ye . A@@ dooga je yô , vea kaa ér kwagh la ka sha ci u iwasen i tsombor ve . I@@ mba iveren la a lu m@@ pe@@ ver u mayange je or a kera zua a mzeyol u sha inja i saa la ga yô ! Anmgbian ugen u a lu mar@@ nya u tar u P@@ ol@@ and , kpa a gem a lu ken tar u Amerika yô , nger kwagh u yange er un shighe u hii duen kwaghpasen ken inyom i 19@@ 22 la , ér : “ Yange m tile sha h@@ unda u af@@ ishi a ort@@ wer ugen tswen , m man@@ de uwegh , kpa m fa gbenda u nan ior ityakerada ken won ga , shi m fa u lamen zwa Buter sha inja ga . Kwagh u Aberaham man Is@@ ak@@ a yange ve er la wase se u kaven er yange a lu Yehova ken ishima shighe u de ér mbatomov mba Satan ve wua Wan Na la . Se mba eren a mbagenev vough er i lu se pe ve eren a vese la nahan . ​ —⁠ Anz . Me fatyô u pasen kwagh sha uya uya ga ! ” Jo@@ y@@ ce kaa ér : “ Yange saan mo iyol tsung . U nengen sha gb@@ ayol u ior mba ken tsombor ka kwagh u hiihii hen Orkristu . ( Anzaakaa 2 : 4 , 5 ) Er Mbakristu mba mimi ka vea zua a mfe shon u fan Aôndo la ke ’ Bibilo man sha ikyev i tiônnongo u Kristu la shi vea nengen er Yehova a veren ior mba i hemen ve sha ikyev i mfe shon la doo doo yô , nahan ve kera za hemen u keghen ato sha atesen a u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev la ga . — 2 Timoteu 3 : 14 . Se lu eren dang kpoghuloo vea agumaior agen a ken tar u Ish@@ pania hen shighe la . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tar u Rus@@ sia er tom a “ ian i doon ” la sha kwaghfan sha u seer eren tom ve u pasen kwagh la sha gbashima , nahan ior ngohol loho ve . ( 2 Tim . Nahan “ zum u isharen ka i j@@ ile iyol kera yô , i gema i mar isholibo . ” ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) A@@ semb@@ er@@ akaa a í kaa ér “ u lun a dooshima man aeren a dedoo ” man “ mbam@@ kohol asev ” man “ taver nen asema ayol a ase ” la cii , umbur se kwagh u naagh ku bem kura yange ku er sha ci u ior mba Aôndo yô . • Na akav a tesen ishim@@ as@@ ur@@ un i Aôndo yange na mba@@ shir@@ en un tom shighe u i kighir ve je gande la ? ( Mateu 22 : 39 ) Ka se tese ser mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima sha u pasen ve loho u dedoo u Tartor . Se na mba se zough a ve shighe u se dugh kwaghpasen la imba icivir ne nena ? Shi aluer se mba a mbamzeyol ken ivese yô , se tese ser Yehova doo se ishima sha u zan hemen u eren kwagh a or u se vese nan la sha mimi . — Ôr Mal@@ aki 2 : 13 - 16 . Alaghga ifer ia na ior a hen ér ma ijiir i môm i vea zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol je kpa ngi ga . Hen ase sha kwagh u a dondo heen ne . Yehova yange wa ishima zum u í er wan na ican shi i l@@ aha un la . Ngeren la ta ior mba Aôndo iwanger sha akaaôron a profeti a sha kwagh u m - mar u Tartor ; mkav u ior mba Aôndo zua a mi ne wase ve u fan ér iniongo ngi ihi@@ ar — nongo u Yehova man u Satan . Er u lu nôngon wer u yar sun@@ da sha gbashima ne . . . Na akav a tesen er yange Davidi wuese Yehova yô . 7 , 8 . ( a ) Er i tese ken washika u yange Paulu nger tiônnongo u ken K@@ orinte u sha derianyom u hiihii la nahan , kanyi ia na ve jighjigh u nan wase una lu se a inja ga ? Man dooshima ka kwagh u han@@ mô wase cii nana fatyô u lun a mi ken a nan yô . ( Aerenakaa 28 : 15 ) Nenge ase yô — Paulu yange nengen a nenge a anmgbianev mba ve ya ican ve mough ica ér vea va kegh un gbenda la nahan man ishima taver un kpishi ! ( Ekesodu 16 : 8 ) I@@ mba kwagh ne a de eren se ga ! Davidi ver se ikyav sha er se dondo kwaghwan u wan na Solomon yange wa ig@@ y@@ um@@ ior la yô . 14@@ 3 : 4 ) Ashighe kpishi , atsan nga a uma or tahav mbu sha iyol man mbu ken ishima cii , je ishima i nan kpa i k@@ ondo ker . 16 , 17 . ( a ) Ior mba Aôndo yange nenge ér gba u vea er nyi ? I@@ kp@@ ela i Mbakristu mbagenev nyian di mba a ishimaverenkeghen igen kposo . ( Mateu 28 : 19 , 20 ; Marku 13 : 10 ) U@@ ̱ se̱ kôr cio a tom ne yô , nongo ne zer tesen se u fan m@@ lu@@ a@@ inja u samber a tom wase ne . B@@ ende a We Nen@@ a ? Gbenda môm u vea fatyô u nan ishima sha ityom i ihi@@ ar ne cii vough yô , ka u lôh@@ ôn mbagenev ér ve va er M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la a ve imôngo . Ken inyom i hiihii i Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar Tor u Bab@@ ilon la , Yehova na m@@ ny@@ am ci@@ er profeti na Daniel shi a nenge a mbam@@ pase mba sha mnenge mba tan ih@@ indi iyol kpaa . W@@ ea soo u tesen nan kwagh u Bibilo i er sha kwagh shon kpa , tese nan sha kwaghfan , de pu@@ un a pu@@ u kwagh u nan ne jighjigh a mi la ga . Shi se fatyô u lun vea Yehova sha u ‘ eren msen gbem . ’ Sha shighe ugen la , ior va a mbayev mba kiriki hen Yesu , kpa mbahenen nav yange ve , alaghga tsô ve hen ér una soo ér i va a mbayev mba kiriki ve va za un iyol ga . 6 : 10 , 13 ) Yehova we se inya it@@ ine sha jijingi na sha u se tile dông , Satan a de fetyô tsu@@ men a vese ga yô . ( Mpa . Apostoli ne kaa ér : “ Hemen nen sha u nan ior icivir . ” yô . A pase ér m@@ mem u Aôndo la ka u den a de tom ga , sha ci u Yehova man Wan na mba “ eren tom her ” ken iyange i m@@ mem i sha injakwagh ne la cii , sha er awashima u Aôndo a lu a mi sha akaa a i gbe a sha tar la una kure sha mi vough yô . ( Yoh . Jigh@@ ilii yô , aluer se mba ôron mkaanem ve@@ m ma i nger shin takerada shin sha In@@ tan@@ et yô , a lu shami ga , shi kwagh ne una vihi mlu wase u ken jijingi la kpaa . — Ôr Yesaia 5 : 20 ; Mateu 7 : 6 . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 33 , 40 Nahan m@@ doo u ior doo un ishima shi mhôônom kôron un a ve la mgbegha un tsô a nder L@@ as@@ ar@@ u sha tahav mbu Aôndo na un la . — Yohane 11 : 11 - 15 , 33 - 35 , 38 - 44 . Yange vande lun a tom u i kimb@@ in un inyaregh kpishi ga yô , sha er una zua a ian i zan mbamkombo shi duen kwaghpasen vea tsombor na sha iyange i Sat@@ i man L@@ ah@@ adi yô . Mba@@ ah@@ end@@ anev yange ve fatyô u yaren tom a mbakur@@ an ga@@ adi kua mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v u cir@@ in tom wase u pasen kwagh laa ? In@@ i@@ ôngon Y@@ ase I@@ a D@@ u@@ e Gb@@ il@@ in Ga ! Zum u ior ve lu l@@ ahan kwaghfan je kpa , doo u una lu se a inja kpishi . Alaghga ú kaa wer “ imba or la nan ngu or u dondon ityesen i Mar@@ x sha mimi ga , shin nan ngu or u dondon hemen u mbakp@@ ish@@ iv la sha mimi ga , shin nan ngu or u k@@ ù@@ r@@ á@@ n uiky@@ asen sha mimi kpaa ga ” — man ú kaa á lu shami vough . ( b ) Hii nan ve yange luun icombor i Mbaiserael mba tsuaa mbara ican ga u teman imôngo l@@ am@@ en@@ a ? Tindi ne yange na hanma O@@ ri@@ serael fa ér nana va ôr Yehova kwagh u nan iyol i nan , gadia un nengen ken ishima . 27 : 11 ) Kwagh u sha uhar yô , u nenge er “ tindi u vough u a pasen se a to@@ ho ” la a lu a tahav mbu yiman se yô , nahan ishima ia hemba taver we u lun sha ‘ gbenda u imb@@ ishi , ’ u u ze ken uma la . TER ngu karen or@@ perapera kua if@@ er@@ or kpaa ; or u ip@@ ira i doo nan la yô , A kôr nan ihyom . Ka uityendezwa shin u@@ ic@@ egh@@ zwa mbagenev kpuaa mba Yosua yange nenge er Yehova kure ve je ne . Akaa cii U fa a ityô ; tô@@ ôm iy@@ ongo ne kera , nahan kpaa i̱ de eren sha ishima Y@@ am ga , kpa i̱ er sha ishima You . ’ * ( M@@ ar . ( Pasalmi 27 : 1@@ a ) Nahan cii kpa , er lu sha ayange a Yesu la nahan , ior mba ime i hembe doon ve yô , ka di ijir i ib@@ oo@@ gh tseegh vea kegh u zuan a mi ye . — Yohane 1 : 9 - 11 ; 3 : 19 - 21 , 36 . B@@ ee kera yô , er iy@@ en@@ ge@@ ior i lu seer a seer sha ajiir a tar u hembe t@@ enger la yô , ior mba tar@@ t@@ enger u lu wu@@ an la mba seer a seer iyenge . ( K@@ ol . 3 : 14 ) Paulu pase kwagh ne var var ken Mbaromanu 12 . A kaa ér dooshima wase “ a de lu sha im@@ anger ga , ” kpa se ‘ doo ayol a ase tsung sha dooshima . ’ Lu A Ieren I U@@ ng@@ wan Kwagh Er M@@ k@@ ur A Lu M@@ gb@@ ôghom ne Shighe kar yô , Han@@ a mar Samuel , nahan saan un iyol kpishi tsô a kaa a nom na El@@ k@@ ana ér : ‘ Samuel una de@@ en at@@ u@@ mba yô , me za a na hen t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el a̱ za lu her a civir Aôndo . ’ Shin er Bo@@ a@@ shi man N@@ ab@@ al lu uma hen k@@ ov môm ga nahan kpa , akaa agen nga a ve cii ve er kwagh môm yô . Ve “ Z@@ ua A T@@ a@@ gbe@@ de M@@ ôm U L@@ un I@@ she Kp@@ ishi ” Yange nger ér : ( 1 Mbakorinte 4 : 12 , 13 ) I@@ mba ishima ne kua tom wase u eren ken igbar sha kwaghfan la , shighe gen ka a na mbah@@ endan a vese ve gema asema ve . Ashighe kpishi ka i gba u or nana c@@ ì@@ gh@@ ì@@ r ishima tsung ve nana tile dông nana dondo akaawan a Mbakristu ye , hemban je yô shighe u ka a va tagher sha aeren man ga@@ do mba he ’ tsombor yô . Kwaghôron u injaa ka kwagh u doon u mayange noov man kasev vea de u eren ga yô . — Yakobu 1 : 19 . Se time sha kwagh ne vea nan vighe vighe nena ? Or@@ pasalmi Davidi yange kaa ér : “ De or@@ perapera nana̱ gbid@@ yem , á lum kwagh u dedoo , nana̱ z@@ ôh@@ ô a mo kpaa , á lum er ka mkurem ma sha it@@ you nahan . ” ( Ps . 1 , 2 . ( a ) Maria er nena zum u Yesu yila un laa , man kwagh ne gema pase se mkaanem ma gen ma Yesu vande ôron la nena ? Er nan ve i doo u se kure ikyaa ser iyange i ji@@ righ i̱ Yehova ngi ken hemen ica ga ? Tindi la wa akaa a Yesu yange tese la cii ker . Yehova Ka I@@ j@@ ende Y@@ ase i Ishima Ishima T@@ so@@ mbor ka ua henen Bibilo imôngo yô , kwagh ne a wase ve u lun a atindi a Yehova ken ishima shi iky@@ ar@@ yan ve vea na i seer taver shi ve za hemen u vesen ken jijingi kpaa . ( Yohane 13 : 35 ) Paulu kpaa ôr kwagh u dooshima wener : “ Dooshima we ishima , lu sar sar , ” lu a erdoo je . Mba ts@@ aren im@@ enger mba “ cir@@ in k@@ ap@@ u sha mi ga . ” I@@ ca i gbe ga yô , ord@@ as@@ enda va ande her , kô@@ rom vea anmgbian u kwase u se due kwaghpasen imôngo la yem a vese sha ta@@ sh@@ an ve . Mba@@ eren ts@@ av mba eren ishima i Diabolo a mfe ve shi@@ oo ? U tesen ikyav yô , yange g@@ um Orshiada u eren tom i@@ vangeli ke@@ ke ken ic@@ ile igen ken Sam@@ o@@ a za iy@@ ou@@ ci hen tar la . Alaghga se kera fatyô u kaven mlu u akaa vough ga , shin alaghga je yô se fatyô u tsu@@ ghun ayol a ase ser kwagh u bo la ka u dedoo . — T@@ ôô kar sha Yohane 16 : 2 . U hen wer kwagh a fatyô u lun nahana ? Nahan kpa , “ ven , ” la tese ér ngi ôron kwagh u ior kpishi . Mbagenev yô er ma kwagh u vihin kpishi ga , kpa ka ve henen ér shin akaa agen a yange ve er ken uma ve la lu a sha inja kp@@ a@@ a@@ o ? Ken atô@@ akaa a a ne ve kwagh a lu nahan yô , ka ishimaveren i kpilighyol i ve lu a mi la . Yange nenge a kwagh u due ken iv@@ or i mimi i yange ta ken gar u Li@@ se@@ t@@ era la sha ashe a na . Ka nahan ve á na un agee a tilen sha mimi dông ye , shi er Yesu kpe ku u kunya nahan kpa á nder un shin ku sha iyange i sha utar la . “ Ne F@@ a Iyange Shin I@@ h@@ wa Kp@@ aa Ga , ” 9 / 15 Yehova yange er ityendezwa a mba ken ikyuryan i he la ér nyi ? Bibilo taver mba ve keren Yehova la cii asema ér una l@@ aha mba ve vaa af@@ an@@ yô sha mimi sha akaabo a yange ve vande eren shi ve gem eren ishima na la ga . — Pasalmi 5@@ 1 : 17 . 2 Ô@@ ron Mkaanem ma Aôndo ayange ayange shi gbidyen kwar sha ma kpaa . Awa@@ shima wase yô , ka u taver anmgbianev asev ishima , ka u tesen ve er se lu a kwagh ave kpishi ga . Ve mba uhar mban cii lu uma sha ashighe a a wa been ashighe ase ne yô . ( Ôr Mbaefese 4 : 22 - 24 . ) Ity@@ ôkyaa i i Ne Ve Mbakristu Ve Lu ken M@@ zough Yô ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 5 ) U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh mban ka ve tese er i lu yaven a kasev sha ig@@ yo@@ s@@ ough yô , man er i lu nan ior atsan kpishi yô , man er ub@@ omb@@ ai@@ orov ve lu kighir kwase yaven a nan sha apera yô . Zum u mbayev mba Davidi mba yange ve wase u kuran ze@@ ge ikyum@@ ile i N@@ ab@@ al sha ikyev i mbai@@ v la za sôn N@@ ab@@ al kwaghyan yô , á venda a ve sha ts@@ wam je . Shi m we anmgbianev av mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken Kristu ikyo tsung je . Aluer zayol la zua se vea or u se eren tom imôngo shin se ze makeranta imôngo yô , se fatyô u keren iwasen hen mbau@@ tahav . ​ —⁠ Mbaromanu 13 : ​ 3 , 4 . “ Kwagh u dang ” shin gbil@@ in@@ kwagh ugen u se palegh yô , ka i@@ ember@@ yolough i í tese i@@ w@@ oo - or shin i@@ pi@@ la shin ts@@ av mbu eren ker gayô i tese ér doo u z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la . Ish@@ ember i “ or@@ vesen u mba@@ ah@@ iri@@ v ” la ngi pasen di a pase er Daniel lu “ or@@ hemen u vesen u mba@@ fankwagh mba Bab@@ ilon cii ” tsô . — Daniel 2 : 48 . I@@ yol@@ tseghan wa nyi man nyi k@@ ere , man kwagh ne va a mbampin mba nyi ? Ishim@@ at@@ aver man Ishim@@ a@@ wan U@@ me A@@ ta@@ m a Dedoo Kpa kwagh u injaa u lu a mi la gba un kwagh ga , nahan a undu tiônnongo u Kristu zum u lu gumor la . Ka kwaghwan u Bibilo u nyi una wase gumor nana tsua kwagh u nana er a uma u nana ? KA H@@ AN@@ M@@ Ô ken atindi a kuman 6@@ 00 ken Tindi u Mose la jim a lu tindi u v@@ es@@ ene ? Jo@@ an B@@ ak@@ e@@ well , kwase u nan abaver shin ity@@ ô@@ ugh ki tele@@ v@@ ishen ki B@@ B@@ C la yange pase kwagh u G@@ ou@@ l@@ der ér , “ ishima yange i gba un awambe sha m@@ zu@@ ngu u ior zung@@ we yum la . ” Ve ù@@ v@@ è ityough ke ’ m@@ ser u za sôron “ anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ken ican ve ” man u kuran ayol a ve “ wang sha kwagh u taregh , ” kera lu u vihin shighe ve sha u s@@ ende@@ gh kwaghôron sha ase@@ mb@@ er@@ akaa a gbil@@ ini@@ gh la ga . Yehova kaa a Samuel ér a na ve kwagh u ve sen la . Ior yange ve soo ic@@ ah@@ ur yam la , shi ve kaa a mbagenev ér ve za yam i . Awa@@ mbe ka icighan kwagh , sha ci Aôndo kaa ér a tile sha ityough ki uma u kwagh . 17 : 1 - 6 , 15 , 16 ) Shi Aôndo tôndo zwa a Aberaham ér vor na ua ya dyako u tar u K@@ an@@ aan . ( Mpase 16 : 14 , 16 ) A lu shighe u vihin kpishi hen mba ve vende u ungwan ic@@ in@@ tan i Yehova a lu tan sha ikyev i Mbashiada nav , shi ve vende u ngohol mcivir u mimi la tsô ! E@@ ri@@ c : Een , m hen nahan . Ter yange tsua Wan na lu or@@ shua na , ka “ I@@ mo i Aôndo ” je la . ( Mpa . ( M@@ gem u Bibilo i K@@ no@@ x la ) Lu sha u ho@@ gh@@ ol a atindi a Aôndo la tsembelee man vea fatyô u tesen ônov vev ye . — Duteronomi 6 : 6 - 8 . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen kaa ér Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la wua ior ngee je or môm fatyô u fan iyenge i u@@ sho@@ ja man mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u mba ityav mb@@ in wua la jighilii ga . “ I Y@@ am Ne A Y@@ am Sha I@@ she J@@ e ” Shighe u m ver u duen kwaghpasen yô , ka m nôngo m er hanma kwagh ugen u una va t@@ ah@@ ger mo la cii ve , m due kwaghpasen ye , shin m pase kwagh m bee cii ve m mase eren kwagh ugen ye . ” Sha iyange i T@@ om@@ at@@ aan ai@@ k@@ ighe ken s@@ ati shon u i ta num sha gar la , or@@ vesen u h@@ ô@@ te@@ l u te@@ en kwaghyan la lôh@@ ô ior cii ér ve̱ due ken won ve̱ kôr u@@ ky@@ en@@ du@@ lu , hanma or nana̱ hu@@ an ayôôso a umbur mba ve kpe la . Shighe kar yô , a gba civir Aôndo sha ishima i môm , nahan m@@ ny@@ am@@ ci@@ em mara maa p@@ ande . ( Aerenakaa 9 : 1 - 9 ) Mbakorinte yange ve hingir mba nan jighjigh sha ci u Paulu pase ve kwaghaôndo , shi ve ngohol loho u dedoo la kpaa . A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 200@@ 9 13 , 14 . ( a ) M@@ sen u Solomon er shighe u i lu tseghan tempel la taver we ishima nena ? Sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la , ve ningir gar la kwa ta@@ ankar@@ uhar , maa ve g@@ enger am@@ o taver taver . 13 : 25 ) Ge@@ ma lu hanma shighe ior lu y@@ av@@ en@@ a ? Yange í naan naagh ku isholibo sha u wa@@ men asorabo a or nan er sha m@@ tsu@@ m , nan we a wa ishima ga yô . 8 : 38 , 39 ) Sha nahan yô , mbatamen ka vea naan akaaôron ken mbamkombo yô , ve ver ishima sha aeren a dedoo a anmgbianev vev , ka lu mbam@@ yen vev ga . Paulu yange ôr sha kwagh u Mbayuda mbagen mba sha ayange na mba ve na jighjigh ga la ér nyi , man lu sha ci u nyi ? Aôndo ngu “ umbur ikyuryan Na ” vea Aberaham kua averen a a t@@ ende zwa ér ikyuryan la ia va a mi la . 19 : 6 , 7 . Aluer se mba gbidyen kwar sha atindi a wang ne yô , aa wase se u palegh imeen i nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh la . Aôndo yange gba Diabolo ga . J@@ ul@@ ai - se@@ te@@ mba 200@@ 9 Se tôv ayol a ase nena sha u se fa , aluer se mba nôngon sha afatyô wase cii ser se “ kuran mzough u ken Jijingi sha mk@@ ange u bem ” yôô ? Apostoli Paulu wa mbananjighjigh a na imôngo kwagh ér ve wa ikyo sha er “ Ma or nana̱ de luun or u idya shin d@@ ang@@ or er I@@ so@@ u u a tee tamen na sha wan@@ kwaghyan ityô i môm tseegh nahan la ga . ” — Mbaheberu 12 : 14 - 16 . “ I@@ can ” bende a uumace sha gbenda u ci@@ er@@ yol kpen kpen . A@@ ah@@ e u P@@ om@@ pe@@ ii man H@@ er@@ cul@@ an@@ e@@ um man akaa a yange er sha mtim u Yerusalem la , kua shi ikyav i sha kwagh u M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa la man ikyav i kwagh u Lo@@ ti la cii tese er i lu hange hange u ungwan ic@@ in@@ tan yô . 12 , 13 . ( a ) Apostoli Peteru tese ikyav e̱r í gbe u Mkaanem ma Aôndo m@@ à s@@ aren se la nena ? Maria , ngô u Yesu kpa lu hen iniongo ne . W@@ ea soo u seer fan kwagh u ikyo@@ mon yô , ôr Awa@@ ke ! Se fatyô u henen kwagh u kasev mban , kua mbagenev kpaa shighe u se lu eren mcivir wase u hen tsombor yô . 2 , 3 . ( a ) Or@@ tesen ugen pase im@@ aagh ki fan ityesen la nena ? Kwagh ne ka iky@@ u@@ men kwaghôron u profeti u ic@@ in@@ tan , u a dugh hen U@@ hemban@@ sha yô ! Aluer or fa gbenda u hemban doon a ng@@ un yô , nana dondo ase u . I ôr ken S@@ ef@@ ania 1 : 14 ér , “ Iyange i vesen i Ter mgb@@ ôghom , ngi van fe@@ fa je . ” Kape shighe u or ka nana hii u wasen se ér se fa Ruamabera ve se hii u kaven “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” je la . — 1 Mbakorinte 2 : 8 - 10 . Er Davidi na jighjigh ér Aôndo una ungwa msen na keng yô , ishima ta un k@@ we ga . Aôndo yange nenge a kwagh u or@@ jighjigh ne er la je kpa ? Kwagh u hemba zan un iyol yô , lu a mar wan ga , nahan lu henen er kwagh ne una bende a tsombor u tor u Davidi yô . 6 : 2 ; 1 T@@ es . L@@ amen a kwase wou shin nom@@ ou shi eren nen msen imôngo sha er ne kura ivese yen yô . Nahan anmgbianev hide maa un iyou i dedoo i a kuma a kuma . Or@@ t@@ yom la yôô ér : “ I mar ne Or@@ yiman ken gar u Davidi nyian , ka Kristu Ter je la . ” Er Nan Ve u K@@ ôron Iyol Ts@@ aha . . . Yange kpiligh mba@@ abo@@ ki nav mba hen tom iyol a na er gema ani@@ kpa ne na or@@ vesen na , nahan or@@ vesen na la va mase geman nan or u i saa nan la yô . 9@@ 4 : 20 ; Mpa . S@@ aa a ‘ saan se iyol ken Yehova ’ ve iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova la ia taver shi se kura í kpaa ye . Al@@ an , u se vande t@@ eren kwagh na la , kaa ér : “ Mbamaren asev yange ve yar tom a shighe u tsombor wase u henen kwagh la sha u pinen se fan akaa aa a lu zan se iyol la . Sha nahan yô , zum u u we ic@@ er i C@@ D la i lu gb@@ eren yô , dondo i sha u wan ats@@ am la . Shi se fatyô u pinen iwasen hen mba ve taver sha jighjigh u nan la , mayange se ta a@@ kper@@ an ser Yehova una fatyô u nan se iwasen i kwagh a gbe se shami la ga ze . • Kanyi mbamaren man mbagenev vea hen hen Yesu ? A lu nan nan kpa , kegh ato a ikyar u la zu@@ lee . Ity@@ akerada i Bibilo : Ng@@ i a ityakerada 39 ken zwa Heberu ( i nger igen ken zwa Ar@@ am@@ ai@@ c ) , kua ityakerada 27 ken zwa Grika Heela tseegh ga , ikyav tese ér Paulu yange seer fan er yange i er iniongo ne vough vough la sha mpase u jijingi u Aôndo pase un la . Shi@@ r@@ le@@ y : Ka kwaghyan u Yesu ya hen ai@@ k@@ ighe na u masetyô shin tar laa ? Kpa , ior mbara eren kwagh er “ TER kaa Mose , Mose gema kaa ve ” la . ( N@@ um . Anmgbianev mba kasev mba ken Jam@@ an@@ i mbagenev vande lun hen b@@ a@@ aki la hemba inyom . Nahan doo u se lu ken mzough vea a mbatamen shi se naan ve icivir kpaa , er ve kor se shi ve eren akaa a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a tese ve u eren la . ​ —⁠ Mat . Yesu kaa ér : “ Aluer ishe you i ken iy@@ an ia na u an@@ zughul yô , dugh i , ta kera . ” — Mateu 5 : 29 . Ka iyua i nyi nahan Yehova a ne se i̱ i̱ tese ér ngu Aôndo u a ne “ hanma nagh ku dedoo ” ? 2@@ ,@@ 0@@ 9@@ 6 ( Mateu 7 : 14 ) E@@ i , Bibilo tese ér Or@@ hemen se u hemban cii Yehova , Aôndo soo wener uumace ve zenden vea na . Nahan kpa , shighe u i yila un ér “ Or@@ tesen u dedoo ” yô a venda u lumun ér un ngu or u “ dedoo . ” Yehova gba mee ngu nengen se mk@@ er sha er una kôr se a hanma kwaghbo man m@@ shi wase ga . Yehova una hemen se “ sha gbenda u tsôron , ” una wase se u eren akaa a aa za a vese ken uma u tsôron la . Doo u se kav mkaanem ma Aôndo na i nger man ser , una wase mba ve we mba@@ ats@@ anev ikyo la . Mose nenge Yehova , Aôndo u mimi la ér ka or kpôô kpôô , kpa ie@@ ev mbi mbi lu mba@@ aôndo mbakp@@ enev mba tar u Igipiti la yô , yange nenge ve nahan ga . Yohane shi seer tan iwanger ér Yuda yange gba ah@@ on “ kpa lu sha ci u a wa mba@@ ats@@ anev ik@@ o ga , kpa lu sha ci u un lu or@@ mbai@@ v yô , man er a t@@ il@@ in ikp@@ any@@ ar yô , a du@@ ghun kwagh u i we k@@ imi la . ” 19 : 4 - 6 ) U tô@@ mon kwase shin nom u orgen la ka kwaghbo . Shin er akaa a ken jijingi doo mbahenen mba Yesu ishima nahan kpa , ashighe agen gbenda u yange i y@@ ese ve la man aeren ve a ity@@ ôô yange a bende a mhen ve . ( Mat . 19 : 9 , 10 ; Luka 9 : 46 - 48 ; Yoh . Shighe la a lu shighe u se hingir t@@ enge t@@ enge ser se nôngo yô se due a ikyav ken iyou i̱ i̱ gbe usu i lu nôngon u yô@@ h@@ ôr laa ? Aluer u ôr ve kwagh u dedoo u ú zough a mi ken takerada u ú lu ôron la yô , kwagh la una bugh u gbenda u dedoo u hiin kwaghpasen . ( b ) Se mba dondon ikyav i Yesu la nyian sha ci u nyi ? J@@ un 16 - 22 , 200@@ 8 Ruamabera kaa a vese ér “ Mose yô , lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii . ” A@@ jiir agen di yô , uter mba tem imôngo a ônov vev sha an@@ shighe kpuaa tseegh . Iky@@ ondo la tese ér Elisha hingir profeti u Aôndo . Ve ungwa kwaghôron ne , kpa ve hen sha kwagh u ve ongo la ga . 15 , 16 . ( a ) Aluer ma ikyar yase de u civir Yehova yô se er nena ? Ka inja er ka ny@@ en m va nyôr shin Betel , m lu gumor u cian ashe , u mfe a yen nan la nahan . Aluer se mba hiden a ayol a ase ijime ga yô , se fatyô u him@@ en iy@@ ongo a an@@ ngô wase ga . Kpa gba u ú taver ishima ve u er kwagh nahan ye . ( Genese 1 : 26 , 31 ) Awa@@ shima na yange lu u Adam man Ifa ve samber a ak@@ ighir a Paradi@@ so u E@@ den la tar sha won cii shi ve ngee , ve iv ú a ior mba lun saan saan sha ikyev i hem@@ en@@ tor na u sha dooshima la . — Yesaia 45 : 18 . We kpa alaghga ú soo u dondon Yesu , kpa mbagenev hen tsombor wou soo ga . ( Pasalmi 1@@ 10 : 1 , 2 ; Mpase 11 : 15 ) Cii man Aberaham , “ ikyar i Aôndo ” a ember averen a Tartor la yô , a gba u una hide a lu uma . Alaghga mbagenev vea hen ér kwagh a fatyô u lun nahan ga . ( b ) Aluer or gema ishima yô , kanyi igen i gbe u shi nana er@@ ee ? U eren kwagh ne una na mba i shigh ve mkurem la id@@ yer i tor i sha la gbilin gbilin man ak@@ ar a ve kpaa a zua a uma u tsôron gbem sha won shin tar . ( Anzaakaa 2 : 13 ) Nahan kpa , shin er ishima vihi Yehova a ior nav nahan kpaa , á ta ve kera jimin cii ga . “ I@@ gb@@ anger man In@@ ie@@ mbe man M@@ t@@ av man M@@ ze ” Ekesodu 12 : 41 kaa ér : “ Tsô anyom deri un@@ yi@@ in man ik@@ un@@ du@@ gber nga kar yô , sha iyange la je , ak@@ umaior a TER cii due ken tar u Igipiti . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) M - ma@@ gh u i ma@@ gh af@@ ishi a bran@@ ci ne ijiir i môm la va a m@@ taver ugen . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 30 , 18@@ 1 Alaghga nan me m@@ sô@@ rom kpishi . Kpa lu u ku u una kpe la ua hingir iveren . ( Pasalmi 1@@ 12 : 6 , 7 ) Aluer ú na Aôndo jighjigh shi ú har sha a na a ishima môm yô , ú fatyô u eren sha iyol@@ tseghan i ú tsegh la shi ú za hemen u civir Yehova a ishima i taver . Er Se Lu a “ M@@ hen u Kristu ” Yô Kwagh ugen lu u Lu@@ ig@@ i man mo se er ga , saa u ku@@ ven ayol a ase shi eren msen tseegh . A gba u se time sha mlu wase sha u eren msen kpoghuloo , aluer ato nga ng@@ iri@@ gh se u keghen ato a ior mba kwagh a kom ve ga la yô . U hiihii la wasem m de ashe a cian ; u sha uhar la wasem m hemba lun a ieren i kwagh kuman mo ; u sha utar la wasem m seer wan nagh . Ka mbamtaver mba nyi i lu nengen sha mi ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o man ken ityar ig@@ enegh ? Aluer u ngu eren nahan yô , ishima a hemba taver we u henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wou cii . Yange “ ishima ta un k@@ we ” nahan zung@@ we kpishi shin er fa ér una ngô@@ ôr nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u ga nahan kpaa . Nahan mba pasen ve yô , “ hanma iyange [ mbaapostoli mban ] lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu . ” Mbat@@ amen mba ken tiônnongo kpa vea wase u u kav kwagh u Ruamabera a tese ér mba ve soo u eren batisema ve er yô . — Ôr Aerenakaa 8 : 12 . Nyian ne mbadondon mba Yesu mba eren tom u pasen ior iti i Aôndo la sha tar cii . Er nan u ker gbenda u seer fan akaa a Yehova a soo , kua er u er ve , uma wou una zua sha akaa shon ga ? Kwagh ne una fatyô u yangen iniôngon yase i kôron iyol tsaha la . 5 : 12 ) Ka se nôngo sha afatyô wase cii ser se er kwagh u vough , kpa se gema se er akaa a doon ga , nahan i gba u Aôndo una de se asorabo ase . Nahan maa tsua ase kwaghaôndo u á lu shami la . — Duteronomi 30 : 19 . Er Yehova a lu a tahav mbu taver tsung yô , se mba a vangertiôr ser iyange ia za hemen u nan se iwanger i uuma asev ve har sha mi kua m@@ tse@@ e kpaa la . 15 : 4 ) Icighan Ruamabera una fatyô u sur@@ un se ishima shi nan sha u ‘ se̱ kuma , se̱ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo . ’ Ity@@ esen i Bibilo ne wase ior kpishi hide na Aôndo jighjigh . Shighe u H@@ enen u Be@@ en : I@@ wer ihi@@ ar . Mb@@ ang@@ eren mba sha ayange a tsuaa mbara yange ve gema ivur ne ér “ uma wam , ” inja er ka kwagh u Yeremia ve ôron nahan . Yehova yange lu a ior mba Wan na lu eren tom a ve sha u koson atôônanongo a sha ayange a mbaapostoli la kpa ? Ikyav tese wang ér kwagh ne yange na Davidi hingir k@@ ang@@ en@@ aa a Aôndo na . — Ps . Sha mimi yô , hanma kwagh u se soo u eren cii , doo u se vande teman se gbidye kwar sha kwagh u una due ker la cii man se mase eren un ye . ‘ Se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za timin ga . ’ — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 10 : 39 . Mose je kpa , i lumun un u nyôron ken tar la ga , sha ci u kwagh u a er shighe u Mbaiserael er kwagh sha mi ga la . ( D@@ ut . ( b ) Ka unô ve lu civir Yehova imôngo ny@@ ian@@ a ? Mkaanem ma ken Bibilo man tese ér ashighe agen ishima yase ia na se pu@@ u ayol a ase a kar ikyaa inya . Nahan yô , Mbakristu mba ve lu mbamaren mba ve n@@ orom ikyaa ga yô ka ve fa ér wan ve u a er kwase shin nom la ngu a tsombor u nan hegen , man ka nom nan lu ityough ki tsombor u nan ye . M@@ a̱ ú ze ase hemen u ny@@ ô@@ ôso jighjigh u nan wou man u mbagenev mba ve lu a we imôngo la kpaa . Sha mimi yô , Yehova ngu t@@ enger akuraior cii sha loho u dedoo u i lu pasen sha tar jimin cii ne , nahan akaa@@ injaa nga van ; akaa@@ injaa ne ka ior . ( b ) Anmgbian u nomso nana ker u aren sha aan a tom ken tiônnongo nana ? Gbenda u hiihii u ú tese wer u soo u seer taver isharen you i civir Yehova yô , ka u ôron Bibilo hanma iyange . 18 , 19 . ( a ) Er nan ve i gbe kpee u se nôngo kwagh ve se za hemen u lun a jighjigh u nana ? ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér , “ Er Ka I T@@ sa@@ ase Mbagenev Yô ” la . ) Nahan shighe kar yô , m de g@@ wa keren . Kwagh ne kua u pinen ve mbampin shi keghen ato sha mbam@@ lumun vev mbara , aluer mbam@@ lumun mba shon kaha a kwagh u ú soo wer ma ve ôr la je kpaa . Mkaanem ma i nger ken Mpase ityough 6 mara tese ér m@@ ve u Yesu la ka g@@ ô@@ g@@ ô shighe nena ? Mar@@ ek wa mba alaghga vea soo u yemen ken tar ugen za keren tom u a hemban kimb@@ in ve inyaregh la kwagh ér : “ Shighe u ú lu ken tar ugen la , ka i lu ican ga u gban ken uh@@ ôn mba bo@@ tar ne . Ka akaa cii yange er se ken ijime a doon se ga . ( Yohane 6 : 44 ) Yehova zua a iorov 14@@ 4,000 sha ci u Kristu mba vea za lu mba@@ y@@ an@@ dyako a Yesu imôngo sha Tartor u sha la . Ka loho u hemban doon u ú dugh hen “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” u kwagh a gbe un sha a vese la . — 2 Mbakorinte 1 : 3 . Ieren la ia na or a za hingir u eren idya . Tor Davidi lu perapera ga , shi er asorabo kpaa . Kpa Aôndo mgbegh@@ an un ér a nger mkaanem ma ma lu ken Pasalmi 1@@ 39 : 1 - 3 ne , ma kaa ér : “ T@@ ER@@ E , U tôv@@ om , U f@@ am . I tôndo iky@@ ondo shon nena ? A lu nyi je sea tagher a mi kpa , se na nen Aôndo jighjigh hanma shighe cii shi se dondo Wan na . — 2 Kor . Gbenda u nyôron ke ’ non@@ go@@ ior na ngu i@@ vegher her . ‘ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase ’ Aluer ka nom á lu Orkristu yô , doo u una kighir kwase na ér a̱ gema kwaghaôndo na ga , kpa ú ngu wer una gema á de kwase na ér a̱ vihi jighjigh na u nan ga . Bibilo na mlumun sha mpin ne wang . 45 : 4 , 5 . M@@ kposo u a lu hen atô u im@@ u@@ nan i kpuaa vea r@@ ak@@ u@@ mi u lu môm ken inyam i hemban ke@@ hen i ior mba ve kegh ato a Yesu mbara fa i̱ la yange kôr sha m@@ tema kpen kpen je . 22 : 39 ; 24 : 14 ) Se mba eren kwagh ne sha ci u se na jighjigh ser gomoti u Tartor u Yehova , u Kristu a hemen la s@@ ôôn karen a hemen u uumace u vough ga ne kera , una gema a va a tar u he , u perapera una tema ker yô . — D@@ an . 18 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Shighe u I G@@ be u Se Lu P@@ er Yô ? Gbenda u mbagenev ve eren a@@ vese kpishi zua sha kwagh u i er ken 1 Yohane 2 : 16 , 17 la nena ? Nahan se nôngo nen sha afatyô wase cii , se palegh nen u teman imôngo a ub@@ omb@@ ai@@ orov kpa se wuese nen Yehova ken atô u ior nav . V@@ or ne va anyom kar hegen je war kuman er 2@@ ,000 nahan , vor shon ka Yesu Kristu . A va na i@@ w@@ om sha ci wase , nahan a gema a bugh gbenda sha u se zua a uma u tsôron kua Mbashiada mba jighjigh mba tsuaa mbara , er E@@ no@@ ki nahan . Tsô a er nena ? Zum u ve lu eren nahan la , ve lu eren kwagh hen atô ve sha u@@ ee , “ er ngô ka a u@@ ve sha ônov nav nahan . ” ( 1 T@@ es . Bibilo na mlumun ér : “ Ishima i Aôndo yô , ka i ne , ka m@@ tsegh wen ; ny@@ agh nen idya . Shi a soo ér se fa un shi se suur sha a na kpaa . ​ — Ôr Pasalmi 19 : ​ 7 - 11 ; Anzaakaa 1 : 33 . Á tindi Wan na u môm môm la sha u a̱ lu ip@@ aa i nan myom , shi Á kaa a vese wener aluer se na Wan Na jighjigh yô , se fatyô u zuan a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha akaa a vihin a isholibo i Adam i ve a mi la . Akaa a anmgbianev mba ka i ôr kwagh ve la cii umbur se gbashima man iember i i er kwagh sha mi ken takerada u Aerenakaa la . Ity@@ ôkyaa igen i i ne ve yange i ver iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe yô , lu sha u umbur se ér Yesu u lu or u vough u lun a isholibo shio la yange ‘ na uma Na hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi ’ sha ku na la . Alaghga yange u zua a aan a zan makeranta u vesen shin hingir tagher tagher shin zuan a inyaregh kpishi , kpa u de akaa ne kar u . U@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo mba karen ken ijime la , i nengen usu u hi@@ an mk@@ ông@@ om ér ka usu u vihin a vihi akaa tseegh . Er i Eren Ishima i Yehova Sha La Ka hanma shighe kwagh ne una ere ? Man mbakp@@ eng@@ av mban va hen iwanger i Yehova sha u wuese un ken igbar sha u ‘ yôôn iwuese i Yehova . ’ Lu mhii u mcivir u yange civir Yehova anyom kpishi la je la . PE@@ E@@ J@@ I 11 U er nan ve u zua a ior mba ve kom u tesen ve laa ? Aluer se hide a iyol ijime yô , se kav ser ve mba i lu inja er ve v@@ ôr la gema mba “ mb@@ any@@ ar@@ ev ken jighjigh u nan ” vough er se mbagenev mba mbamlu asev ve hembe lun gu@@ da la nahan . — Y@@ ak . Yange se lu hen T@@ i@@ ônnongo u G@@ ill@@ in@@ gh@@ am , u a lu hen atô u imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u I@@ ng@@ i@@ la , ape Mbakristu mba i shigh ve mkurem yange ve hemba iyenge la . Alaghga tsô , ior mba dedoo mbagenev vea lu yemen sha ga shinii ? Yange pase loho u dedoo ker shi wase mbagenev ken K@@ olose ve hingir mbahenen mba Yesu Kristu je ka u henen a hen ga . Yesu kaa ér shighe u a ver un Tor sha la ityav man ij@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger man ub@@ omb@@ au@@ angev man m@@ vende u vendan atindi una ngee shin tar kpishi . “ Á kohol iv@@ or i bo la , á nan@@ de sha usu ” nena ? ( Mat . Awa@@ shima wam lu u va hingir f@@ ada . M due her ave ave je m za yam Bibilo . Shighe kar yô , Adam ii un iti ér Ifa . Ka kwagh u El@@ l@@ en@@ a , gum@@ kwase ugen u hemban anyom 20 kpuaa a eren je la . ( Yes . 32 : 1 , 2 ) Kpa doo u se lu a mnenge u vough . ; Con@@ te , S . Yange mba p@@ aven un ka been yô , a zua a m@@ pe@@ ver@@ yol nahan lu a ishimaveren je wener mlu u ken hemen una lu u dedoo . Kpa a gema taver se er i hii ve profeti ne a tsen@@ ge@@ ôron ér : “ Lu ishima i TER je u vihin Un iyol ” yô . ( Ivur 1 – 10 ) Ka kwagh u vihin kpishi er uumace kpishi kpishi ve lu civir un nyian ga nahan ! 7 : 31 ; 2 Tim . 3 : 13 ) Nahan ka hange hange u se za hemen u yaren tom a “ s@@ an@@ ker u Jijingi , ka mkaanem ma Aôndo je la ” sha u yô@@ h@@ ôr “ a@@ you a utya ” a m@@ in . © St@@ ä@@ h@@ li R@@ ol@@ f A / age fo@@ to@@ sto@@ ck I@@ C@@ A a gba ga tsô , uumace vea tagher a kwaghbo u i gbe tar je a lu a tser ve ga yô . Ken uumace mba ve lu uma ken inyom i 1@@ 5@@ 13 Cii Man Shighe u Yesu ( C.S.@@ Y . ) la cii , Mose lu “ or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii . ” Paulu kaa ér : “ Shi c@@ ôh@@ in [ E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u ] ma a kpe sha ci u tom u Kristu , a gb@@ ihi uma na sha u iv@@ in kwagh u a shi sha iwasen yen i ne wasem la . ” • Shighe u se tagher a tôv@@ ac@@ an yô , er nan ve i doo u se gbidye iky@@ ar@@ ky@@ ase iyol ga ? Umbur wer , Yehova yange nenge doo un u pasen “ kwagh u myer u Kristu la ” ku@@ le ku@@ le zan zan tsa hemba anyom 4,000 . • Mba@@ beenyol vea ‘ pase perapera u Ter ’ nena ? Aluer u ngu a er batisema ga yô , ka averen a nyi u ver ishima u zuan a mi shighe u ú er batisema kera laa ? ( Luka 22 : 28 - 30 ) A yila ve mba vea tema tor a na imôngo mban ér “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee , ” sha ci u vea vese iyenge ga . A@@ g@@ wa u m@@ hembe u Iserael lu hemban ityav la yange bende a ior mba ken Tar u K@@ an@@ aan la nena ? Se cii ka se na atô@@ akyaa kpishi shighe u se er kwagh kpe yô . Aluer se umbur mlu wase u he la yô , kwagh la una wase se se za hemen u zuan a mk@@ om man iember ken tom u se eren sha ci u Aôndo la . — Anz . Ne mbamaren , tese nen ônov enev u nan ior icivir M hii u keren Aôndo shighe u m lu iyev la je , m mase va zuan a na hegen ! Gba u se suur sha tahav mbu Yehova a ne se la ve se er tom u pasen kwagh ne se kure ú doo doo ye . J@@ en@@ n@@ ifer shi kaa ér : “ Ka wea nenge er Yehova a wuese hanma kwagh u u eren cii nahan , i doo u je i gande , shi Yehova nenge kwagh u se eren ne ér ka kwagh u injaa gbem sha won . Yesu shi ôr injakwagh sha an@@ shighe ugen la u tesen er i lu hange hange u den mbagenev asorabo a ve aluer se ver ishima ser Yehova kpa a de se asorabo ase yô . Mimi yô , ior mba Aôndo doo un ishima tsung ! Akaa ne M ôr ne sha u né lu a bem ken a Mo yô . Apostoli Paulu nger wener : “ Wan Wam , de l@@ ahan mk@@ ô@@ ôm u Ter ga , ishima i̱ de kera y@@ in@@ an we zum u A lu ts@@ ahan we la ga . Gadia or u nan doo Ter ishima yô , ka nan man A kôôm nan ye . ” — Mbaheberu 12 : 5 , 6 . Satan te num sha mbacivir Yehova nena , nahan gba u ve di vea er nyi ? TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U yange lu ken ti@@ ôn@@ tar u G@@ alatia u tar u Roma shighe u lu wanye la . Shin er Tindi kaa ér kasev ve z@@ aan iniongo i P@@ ase@@ ka la keng keng ga nahan kpa , Maria z@@ aan iniongo ne vea Yosev hanma inyom ken Yerusalem . ( Aerenakaa 19 : 23 - 40 ; 1 Mbakorinte 10 : 14 ) T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an nger wener : “ Ve na jighjigh er ka Mbakristu ve lu ior mba ve lu van a a@@ ah@@ e sha G@@ omoti shi ve ne iyol i lu vihin ior ker yum ye . Yesu tese mlu u kôôsôô u tom u pasen loho u dedoo la vea jijingi u Aôndo nena ? ( Mateu 6 : 9 ) Nahan hanma wase nana̱ seer kporom hen Ter wase u sha la , shi nana̱ seer lun a mhen na shi nana̱ dondon akaawan a na kpaa . Vea dugh ne ken u@@ shin@@ ago@@ ge kera ; shighe ngu van je u hanma or u nana wua ne yô , nana hen er nan ngu eren tom u civir Aôndo . Mbam@@ zeyol mba Se T@@ a@@ gher a M@@ i ken M@@ civir W@@ ase Nyian Ne Mba@@ fan@@ takerada iorov uhar ken tar u United St@@ ates yange ve zua ave ve nger ér : “ Ken anyom 7@@ 5 a karen la , Mbashiada mba Yehova za hemen u samber sha i@@ aven i kpilighyol . . . man m@@ seer ve la ka u sha tar cii . ” Kpa i ôr ken Lev@@ iti@@ ku 22 : 13 ér kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve lu iyev la kpa Aôndo we ve ikyo . Mbah@@ enen nav mba nengen akaa ne cii yô , ve umbur kwagh u or@@ pasalmi Davidi vande ngeren anyom u@@ deri imôngo ken ijime la , ér : “ Ishima i veren i sha iyou You la ia wu@@ am . ” ​ —⁠ Yoh . I hii tesen Daniel akaa ken m@@ nya ken inyom i 5@@ 5@@ 3 C.S.@@ Y . la . Daniel hemba anyom 70 hen shighe la . • Ka mbamhen mba lun ke ’ kpe mba sha tom wase ne mba nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Aôndo yange lam sha , pase er a lu Wan Na yô ; mbatyomov kpa pase er Yesu a lu Mesiya u i ts@@ enge ôron ér ngu van la yô . Shi Yesu kpa er u@@ ivande mba ve tese wanger wanger ér a zua a tahav hen Aôndo yô . Ashighe kpishi Yesu yange a er u@@ ivande mban sha ashe a ior u@@ deri shin udubu imôngo . K@@ e ’ masejime , sha shighe u m - ande na la , a va nder ‘ iy@@ i@@ agh ki dondon ’ k@@ ira — ka mbadondon un mba i shigh ve mkurem mbara je la . — 1 Mbakorinte 15 : 20 - 23 ; 2 Mbakorinte 1 : 21 ; 1 Yohane 2 : 20 , 27 . Bibilo tese ér Maria man Mar@@ ta cii yange ve soo Mkaanem ma Aôndo nena ? ( Ôr Luka 10 : ​ 38 , 39 ; Yohane 11 : 24 ) Yesu una tim bo tar ne kua mba ve suen u la cii sha mkur u ayange a masejime ne . Kwagh u yange ôr ne doo ior u ungwan kpishi , nahan ka m@@ ough@@ on ka k@@ ér s@@ ati ugen yô , i̱ ta mbayev makeranta iky@@ aren , man mbampin mba i̱ pine ve ken iky@@ aren ne cii lu sha kwagh u kwaghaôndo u Mbakristu u Mbashiada mba Yehova la . ( b ) Se kure isharen yase i ken jijingi la nena ? ( Habak@@ u 1 : 3 , 6 , 13 ) I taver Habak@@ u ishima ér mbap@@ er@@ apera vea za hemen u lun uma , kpa mbaihyomov yô , vea war mtim ga . Yesu yange dondo tindi u Yehova wa sha kwagh u idya la . Lu shighe u h@@ ôr kwaghyan ayange a 40 man a@@ ime 40 ve “ ij@@ en kôr Un ” la . Kpa gema nenge imba iveren i se mb@@ ati@@ v se lu a mi u lun ke ’ atô u anmgbianev mba ve dondon kwaghwan u Paulu yange wa la sha wono . Yange kaa ér : “ De eren nen kwagh sha u wan ayol a en ik@@ o tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa hide nen ayol a en ijime ; hanma or nana̱ nengen er orgen hemba nan yô . ” — Mbafilipi 2 : 3 . Paulu yange kav vegher u ì@@ t@@ yom shon ne . ( b ) Hii nan ve i lu di u eren ityom i dedoo gayô pasen kwagh ke ’ igbar ga ? 4 : 8 ) T@@ erem eren tom hen ijiir i kaan bredi , nahan tugh mb@@ u@@ gen@@ egh yô , orgen u ve eren tom imôngo yô , pase un wang ér Bibilo tese ér he@@ l ka ijiir i nan ior ican ga . Ka i na mbayev mban ici@@ mb@@ iv mbi taver ve ma shi i nzughul a ve shi i kighir ve ér ve̱ er ior vev akaa a kpilighyol sha u tesen ér , ka ikyum@@ utya i̱ ve til sha vegher u i̱ ve lu nôngon ity@@ á@@ v la tseegh ve ongo i̱ ye . ( 2 Samuel 7 : 12 - 16 ) Nahan Yehova Aôndo , u a lu “ Or@@ ji@@ righ u tar cii , ” u a ‘ karen ishima ’ la ôr Davidi ijir iyol@@ na . ( Aerenakaa 1 : 21 – 26 ) Er i ta ve icin ér ve de u pasen kwagh yô , ve kpa ve kaa gbar gbar ér : ‘ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ’ — Aerenakaa 5 : 29 . Doo u Ú Gba Eren Ny@@ ityô Kwagh@@ aôndo u sha Ishima You Ts@@ ôô ? Kwagh u yange er Mbaiserael la tese se nyi ? Sha iwasen i Aôndo yô , se fatyô u lun er Noa , u yange taver ishima lu “ yôôn kwagh u perapera ” ken “ tar u mba ve vende Aôndo , ” mba lu u a va tim ve kera sha mngerem ma de@@ e@@ mee la . — 2 Pet . Yô , ker igbenda i u seer civir Aôndo shi u seer vesen ken jijingi yô . Á lu inja er ka ‘ igbenda i Aôndo i ngise ngise ’ la nahan , e̱r kwagh u ngise e̱r sha ashighe a tsuaa la yô . Alaghga vea soo u lun er akuraior la nahan , shi alaghga vea hii u henen kwagh shi eren kwagh er a nahan . — Anz . Mba za nyer hen ya yô , a hingir kwase u Is@@ ak@@ a . — Genese 24 : 1 - 5@@ 8 , 6@@ 7 . Aluer u fa wer imba or la vande wu@@ an or sha er nana ci@@ r kunya u nan nahan , u z@@ aa ? Ve sôn Yehova sha ishimataver ve kaa ér : “ Yô , na ikp@@ an You ne ve̱ ôr kwagh vangertiôr . ” — Aerenakaa 4 : 13 , 20 , 29 . M@@ ag@@ az@@ in u Ne@@ w@@ s@@ we@@ ek u No@@ ve@@ mba 1 , 199@@ 9 la kaa ér : “ Or ka nana za [ y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ] i H@@ ar@@ v@@ ard shin i D@@ u@@ ke tsô maa nan zua a tom u dedoo u a kimb@@ in nan inyaregh kpishi je ga . . . . ( Se@@ kar@@ ia 1 : 1 ) H@@ ag@@ ai 2 : 18 wase se u fan ér ka ker uwer u sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in inyom shon la yô Mbayuda hide hii tom sha im@@ aagh ki tempel la kpoghuloo . Ma kaa ér : “ Mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen . ” ( 2 Pet . T@@ sa@@ ase Wan Wou u A Lu H@@ ian la A C@@ i@@ vi@@ r Yehova U keghen ato shi umbur kwagh u i lam sha mi la ka akaa a hange hange a aa na iliam yase ia hemba maan a iyol cii yô . Kwagh ne una na yô , a hemba lun ican u lun ken mzough cii . Pasalmi 45 shi ôr se akaa agen a a er sha ad@@ ondo ad@@ ondo la . Kanyi i lu eren ior mba Aôndo ? Akaa a I G@@ be la Tese T@@ ahav Mb@@ u Aôndo ke ’ I@@ gbar 4 : 1 - 4 ; D@@ ut . Jighjigh u se ne Yehova la har sha mfe u se lu a mi sha akaa a a gbe la tseegh ga , er iky@@ ar@@ yan i se uumace se ye ayol a ase la kpa ka i lu nahan . Er i tese ken Ese@@ kiel 34 : 15 , 16 nahan , mbatamen mba ken Kristu mba dondon ikyav i Aôndo nena ? Se bee makeranta ne sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 22 , 19@@ 45 . Ken inyom i 1@@ 18@@ 4 la , P@@ oo@@ p@@ u dugh nomso man kasev mba tse@@ en asema , mba i va gema yilan ve ér W@@ al@@ den@@ ses la ken c@@ ôô@@ ci kera , shi b@@ ish@@ ô@@ p z@@ enda ve hen uya vev kera . Se kpa , zum u mbagenev ken tiônnongo ve kav ér gba u vea han@@ ger ér se vihi shighe a ve ga yô , ka i doo se kpishi . Aluer ú er kwagh nahan yô , kwagh la una na dooshima una seer vesen a vese . Nenge er imba ijiir la ia kpe iyol u me@@ men her ate@@ tan sha wono ! We kpa aluer u hide a iyol ijime u ngu keghen Yehova yô , u zua a m@@ pe@@ ver@@ yol er Davidi nahan . Yange i gba u una er bredi kpishi , u or@@ ya na man ônov nav mban@@ om@@ so uta@@ an , man mbak@@ asev uhar vea ya yô , man lu a ityom igen i eren hen ya kpaa . Yange Yehova lu tesen Mbaiserael mba ve hide ken tar ve la sha ikyev i upristi , mba ve ‘ ôron ’ ior A@@ tindi , ve pasen a ‘ wanger wanger , ve pasen inja i a kpaa , sha u ior ve̱ kav kwaghôron la yô . ’ Kwagh ne lu ieren i m - ban u mimi i̱ vihin kpen kpen je yange er a tsombor u ú er a na doo doo kpishi yum ne ye ! — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 17 - 21 . Sha kwagh u Habak@@ u 3 : 6 a kaa yô , kanyi i keghen mbaihyomov mba Aôndo ? Kpa va fe ér se ôr mbau@@ tahav kwagh na ga yô , a hii u henen kwagh a vese ken ityakerada i i har sha Bibilo yô . Kwagh u se fe man asaren a ase cii ka a kôôm mnenge u se nengen uma yô . Kpa nan va fe mimi yô , nan fa er Bibilo i tese ér wain ka iyua i hen Aôndo man or nana fatyô u man wain akuma akuma kpaa yô . Shighe kar yô , anmgbian u kwase ne hii u gban ica a Yehova , sha ci u a er akaabo imôngo ken uma na . Anmgbianev udubu imôngo ka ve na ayol a ve u eren tom kpo@@ gh@@ o@@ loo sha u geman kwaghyan u ken jijingi ne ken ijô i kuman er 6@@ 00 nahan , sha er ior kpishi vea fatyô u henen “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo ” ken ijô ve yô . ( Aer . Mayange se soo ser ieren yase i va a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova ga . Er se fe ser mbakp@@ enev mba yaven a y@@ av shin i@@ war , shi mba yan ican ga yô , kwagh ne su@@ r se ishima kpishi . Yange se fatyô u hemban mbamzeyol asev sha u seer fan ayol a ase shi dondon kwaghwan u dedoo u a lu ken Bibilo la . ” ( 2 Timoteu 2 : 15 ) Ka se zua a mk@@ om kpishi shighe u ka sea yar tom a Ruamabera sha u nan mlumun sha mpin u or nan pin sha gbashima yô ! Kape Satan man tar na kpa ica a gba ga tsô vea tim kera gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u je la . • Er shighe a lu karen yô , doo u imoshima yase ia lu nena ? Ka Bibilo i̱ lu a kwagh u vesen u i gbe u se yar tom a mi se wase ior kpishi ve̱ fa ér vea fatyô u pan@@ den ha@@ gh@@ el@@ aa ken uuma ve ye . — 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . Ka afer@@ akaa a nyi nahan Mbaiserael mbagenev lu eren@@ e ? Sha nahan yô , a fatyô u kaan ér , R@@ ah@@ el tile sha ityough ki ngô u ikyurior i Iserael cii , ka tartor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an je la . Ka Tartor u Aôndo T@@ se@@ egh Ú Lu Ishim@@ a@@ verenkeghen i O@@ ru@@ m@@ ace Y@@ e [ G@@ r@@ ap@@ h / F@@ o@@ to u sha peeji 26 ] Or@@ ro@@ ma u ngeren akaa u i yilan un ér H@@ or@@ ace , u lu uma ken inyom i 65 C.S.@@ W zan zan 8 C.S.@@ W la kpa zende ti@@ ôn gbenda shon u masetyô la . Ken inyom i 19@@ 22 la , Mbah@@ enen Bibilo ku@@ mba mkohol u vesen ken gar u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , ken ip@@ av@@ en@@ tar i O@@ hi@@ o ken tar u Amerika . Yange i taver hanma or ken tiônnongo ishima ér nana ‘ yôô ang@@ we u Tor man tartor na ’ kpaa . Akaa a A@@ gb@@ oo@@ la ungwa la gema uma na . 21 : 19 , 20 ) Mba we ior mba Aôndo atindi kpe@@ te kpe@@ te ga , kpa ka ve dondo kwaghwan u Bibilo man kwagh u icighan jijingi a tese la , nahan ve er kwagh u una na ve loho u dedoo la ua hemba samber yô . K@@ a@@ de@@ shi Kwagh ne na yô , se fa u pasen ior loho u dedoo a Bibilo tsema tsema . Apostoli Peteru kaa ér ior a lam sha ve dang , vea kaa ér mba u@@ profeti mba@@ aiev . Er i Hii Ve Yange Kwagh Gba Paulu a ‘ Ishim@@ as@@ ur@@ un ’ La P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H SH@@ A GB@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A Yehova yange kaa a Mbaiserael ér ve de kpe@@ hen ish@@ or shin eren ah@@ ir ga . Alaghga ior mba hen iji@@ ir@@ tom yase shin mbagenev vea kighir se ér se er kwagh sha any@@ ighe , shin se er idya je kpaa . Nahan kpa ityôkyaa i vesen i se ongo Yehova yô , ka sha ci u a doo se ishima . Se mba ken tiônnongo man mba@@ van@@ nya cica cii , se zua a iwasen kpishi sha u nengen ken U@@ b@@ ib@@ ilo asev , er a lu ôron Bibilo shi tan iwanger sha mi la . ▪ F@@ a kwaghbo u m@@ ny@@ am ma ken jijingi ma ve a mi la Lu m@@ doo u Yehova doo un ishima la yange mgbegha un u keren u shir@@ en un tom pania , a u yange ma gema ma lu z@@ endan asaren a iny@@ ar a tar ung@@ un ne ye . Aôndo shi yange wa ishima ér se nengen sha iyol yase man tsombor wase sha inja . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , er i za a zayol ne ken nongo u Kristu nahan kpa , i fatyô u sôron un ga . Kpa cii man se kav kwagh u ib@@ aver la i lu ôron jim jim yô , a gba u a pase se kwagh u at@@ ine@@ akaa man un@@ amba mbagenev ve til sha mi yô . Aluer u soo u tôvon iyol you fan a lu pe u fatyô u za eren tom u pasen kwagh ken tar ugen yô , time sha mbampin mba ve lu shin heen ne , nahan er msen shi gbidye kwar sha mimi nenge , aluer kape u fatyô u yemen ken tar ugen za pasen kwagh ker yô . Ken ayange ne ior kpishi nyôr iyol u eren “ asaren a dang , ” iky@@ ô@@ mp@@ eni i eren shi te@@ en akaa a iji@@ mba@@ gh kpaa du@@ mbur . 17 : 26 ) Sha nahan yô , se fatyô u kaan ser uumace cii mba tsombor môm sha ci u ve cii ve due hen ter wase Adam . Yosua ungwa kwaghwan u Yehova . A gema a pase Mbayuda mba ve pu@@ u ieren na ne ér : “ Wan Una fatyô u gban eren ma kwagh iyol Na ga , saa kwagh u A nenge Ter A eren la . ” ( Ôr Mateu 14 : 25 - 29 . ) Mimi sha Kwagh u Uma Shin er yange Mbah@@ enen Bibilo ngee ga nahan kpa , ve ban a vangertiôr u yôôn loho u dedoo a iky@@ agh ki tom@@ ough ki he@@ gh k@@ in ne ga . ( Mbaheberu 13 : 17 ) Een , ka u se ungwa imo ve shi se hide a ayol ase ijime hen ve , shi se gba ve iky@@ um kpaa . 3 : ​ 13 - 16 ; Yoh . 5 : 43 ; 17 : ​ 4 , 6 , 26 . Er u lu keren mlumun sha mpin ne la , doo u ú umbur wer i@@ ember@@ yolough ngi ker a@@ vegher ahar . Icighan jijingi u Yehova ka a lu hen ape mzough a lu shi i ne mbagenev icivir la . N@@ ana de ér mba ve vi@@ e ken jijingi i kom ga la , ve yange nan u civir Yehova er nan soo laa ? ( Luka 19 : 43 , 44 ) Shin er mciem lu ér mba s@@ ôôn nôngon ityav nahan kpa , Mbayuda due g@@ ud@@ u g@@ ud@@ u sha ajiir kposo kposo ken Tartor u Roma la cii va ken Yerusalem sha u va eren iniongo i P@@ ase@@ ka . ( Mateu 7 : 12 ) Er se yen tsung yô , ashighe kpishi ka i gba u a de se a kwaghbo . Ka nyi se er ve a doo Yehova a vese ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 31 , 1@@ 18 I ‘ wa wanakiriki u jighjigh akaa a ter na cii sha ikyev . ’ Ishima mgbegha u ker u seer fan kwagh u icighan Aôndo , Yehova je he ? Kwagh ne na yô , No@@ ë@@ l ngohol mimi , man zan zan nyian kpa , ngu Orshiada u jighjigh her . Se fa hanma kwagh u una er ken hemen ci@@ il@@ i ? Kristu yange taver ishima a nyi , man lu nyi i mgbegha un@@ u ? Nahan kpa , yange a pase un kwaghbo na yô , a kegh iyol u lumun ibo , shi a venda tsaha u Yehova ga . ( E@@ ks . 32 : 26 ; N@@ um . ( b ) Sha kwagh u Anzaakaa 15 : 22 a er la yô , er nan ve i lu a inja u timen sha mbamhen mba mbatamen mbagen ve dugh a mi laa ? Ikyav i tesen yô , aluer ma or pine u er i hii ve u nyer iyol ken aeren a á har sha ruamabera ga yô , ú na nan mlumun wer , “ Kwagh@@ aôndo wam venda ” tsô man á kuma u je ga . Ka se tese ser se suur sha Yehova sha u veren ishe yase jighilii . Nenge ase mkaanem ma Yobu , u i er kwagh na ken Bibilo la yange ôr ne ; ônov yange ve kpe Yobu pue shi wa ishima a atsan agen kpaa . Ka ve gema ityakerada i henen Bibilo a mi ken ijô i hemban er 5@@ 00 nahan , maa ve gber i ve samber a mi , sha u vea wase ior hanma ijiir yô . U Ô@@ ron Takerada u Marku As@@ av - as@@ av , 2 / 15 Kwagh u noov vea er ve vea lu noov mba inj@@ aav yô , ka u henen kwagh u Yesu yange ôr la shi eren sha mi vough . 40 : 36 - 38 ) Shi yange lu nengen sha u@@ gb@@ ayol vev mba ayange ayange kpaa . Peteru man Paulu cii ve zua m@@ civi@@ ra@@ ôndo vea ishimataver . Sha kpôô yô , ve tese il@@ y@@ ahan i vihin tsung sha aan a tom a ve , je yô hingir u Yehova una wua ve kera ! ’ Kwagh shon doo ungwan ts@@ ôô . A mase kuren ngeren na la ér : “ M na jighjigh mer , aluer m ôr takerada ne kpa ua wasem ga . U@@ P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I “ N@@ A I@@ OR K@@ P@@ I@@ SH@@ I GB@@ E@@ V MB@@ U N@@ Ô@@ NG@@ O@@ N ” Nenge ase ikyav i tesen i sha ayange ase ne . Kwagh u masetyô u una kura se sha ikyev i Satan man az@@ ô@@ v a na yô , ka Mkaanem ma Aôndo shin loho u i nger ken Bibilo la . 3 : 11 - 13 , 41 , 46 , 47 ) Sha nahan yô , Mb@@ al@@ ev@@ i fatyô u eren tom ve u civir Aôndo u Iserael la . ( Ôr Anzaakaa 27 : 11 . ) E@@ i , kwagh la tile sha jighjigh yum , shi lu da@@ ase kpaa ga yum . M@@ pin : Bibilo ôr akaa kpishi a a wanger ga yô , shi i̱ ôr an@@ zaakaa kpa kpishi , nahan hanma or nana fatyô u pasen akaa aa i̱ er ne sha mnenge u nan . A kaa a tor ér : “ Amo@@ shi ngu kaan nahan er : Á wua Y@@ er@@ ob@@ i@@ am sha s@@ an@@ ker je , man Iserael kpaa á kura un ken tar na kera , á yem a na u@@ ik@@ angen je . ” — Amo@@ shi 7 : 11 . T@@ ime sha akaa a aa lu eren u tesen ér shighe wase u keghen ser Yehova a tim bo@@ tar ne la zu@@ lum yô . Yesu seer pasen mimi u kwagh ne wener ma an - ats@@ ator môm tsô una “ gba gban shin inya ga ” saa Yehova una fa . Er yange lu inja er kwagh vihi gba kera nahan kpa , Yehova gb@@ ihi Aber@@ am ga . Jijingi u Aôndo yange wase S@@ em@@ son u eren nyi ? Er Mbagenev Vea F@@ atyô u W@@ asen La Un iyol na kpaa mough za nenge a Davidi . — Ivur 2 - 20 . Or u ve vese kpa nan kera lu ga la nan na hu@@ an ve kpishi je ! U tesen ikyav yô , alaghga una mee ser ér se wa ityough u z@@ endan inyaregh ityô shin se er i@@ ember@@ yolough i bo shin se nyôr iyol ken aeren a iji@@ mba@@ gh . ( Ps . 34 : 15 ) Kpa cii man Aôndo a sue se shi a su@@ r se asema yô , saa se suur sha a na . Shighe u Mbaiserael lu zenden ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , Aôndo wa ve tindi ér ve de ze ak@@ ôngo dang dang ga , kpa ve yem ken ak@@ ôn@@ go@@ af@@ o@@ gh . Er or fe kwagh u kp@@ er ga nahan kpa , Ici@@ ghan@@ ruamabera su@@ r u ishima nena ? ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Aluer ú ngu nan sha u ior cii ve̱ nenge a m@@ ze@@ hemen wou a uwer gban shio yô , we kpaa ú fatyô u zuan a ian i civirigh i nan iti i Aôndo icivir shi ú zua a averen na la kpaa . Nahan se kpa , Yehova wasen se cii u tilen dông sha jighjigh u nan . Ve gba uwer ga , mba nôngon ér vea kure tom ve u pasen kwagh la doo doo . ( 2 Tim . ‘ Lu Nen Gen@@ g G@@ e Gen@@ g sha u Eren M@@ sen , ’ 11 / 15 D@@ y@@ ako W@@ ase la Gba U Kwagh Kpa ? Yange gba u Mbaiserael vea umbur ivande i Yehova er sha u duen a ve ken Igipiti la vough er ka kwagh u “ z@@ eren sha ic@@ ur s@@ enen hen k@@ ungwa ” nahan . ( E@@ ks . Mbagenev fa u nan kwaghôron u ken igbar kôr inya , mbagen di hemba fan u sôron akaa veren sha inja sha inja . Ka an i gbe u nana hemba doon se ishima ci@@ ilii , man ka sha ci u nyi ? Ka sha kwaghôron ne Yesu yange er ityendezwa ér una s@@ ú@@ é@@ n tom u pasen loho u dedoo ne shi una tesen gbenda shi una kuran ú “ ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je ” ye . Shi pase ér Yehova Aôndo nengen sha agumaior shi wasen han@@ ma@@ or u nan suur sha a na shi nan keren m@@ sur@@ shima hen a na cii . Yange i er mbam@@ kohol mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mban cii ken ijô i hen ajiir a i nyôr ve la . H@@ ide shighe u iji@@ r@@ ôron la di ye ? Kwagh la wase u seer samber a Bibilo sha tar kpishi . Kwagh@@ tôvon ugen tese ér , i samber a Bibilo jimin man a@@ vegher a i hemba u@@ kô@@ pi ub@@ iliôn uta@@ an . Tsô ‘ kporom sha hemen kp@@ egh@@ ee yô , A gba hen inya , A gba eren msen . ’ “ Aôndo ka a nenge a ican you la , nahan a tese u dooshima shi a na ishima sha kwagh wou i hemba er u sen un la . ” ​ —⁠ M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A H@@ AN@@ N@@ A , W@@ AN@@ KW@@ A@@ S@@ E U AN@@ YO@@ M 13 , K@@ EN K@@ PE@@ N@@ T@@ A@@ R U A@@ L@@ A@@ S@@ KA , T@@ A@@ R U A@@ M@@ ER@@ I@@ KA . Yehova maa gema er kwagh u vough ; a tsua mbagenev ken tsombor u uumace ér ve va bee a if@@ er@@ kwagh sha won cii , kua i@@ mbor i ifer , Satan Diabolo kpaa ! M@@ zough Ne I@@ vaa Ng@@ i He@@ mbe Do@@ on Se fatyô u yan ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa , gadia A “ fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” ​ —⁠ Pasalmi 10@@ 3 : 14 . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ) Nahan kpa , u eren aeren a Aôndo a soo la gema ka u ôron mbagenev ijir ga . ( Mateu 6 : 10 ) Aluer u nenge yô , Yesu tese ér tartor la gba zua vea u eren ishima i Aôndo shin tar , man ka ishima na u karen a ican i yan shin tar cii kera . 6 : 4 - 6 . Tsô Mbaiserael er nena ? Kpa , er ve soo u eren sha tindi u Aôndo a we Mbakristu ér ve pase kwagh la yô , mayange vea de u ôron akaa a ve ongo la ga . Se kpa kape i doo u se er vough je la . • Or a er nyi ve nana lu a isharen i eren tom sha ci u mbag@@ en@@ eve ? Sha shighe u Paulu nger tiônnongo u ken F@@ ilipi la kpaa , yange lu ken pur@@ usu , kpa kwa ne di yô lu ken Roma nyôr pur@@ usu ye . ( Luka 10 : 17 - 20 ) Aluer ort@@ ani@@ vor la nan ngu geman ior kpishi hingir mbahenen ken tom u nan la ga kpa u ngu wer nan wa a wa h@@ w@@ ev ken tom u nan shin jighjigh u nan yina a yina nan ga . N@@ gi@@ se se cii kpaa se lu ken ve ken asaren a ayol a ase , se lu eren sha mbam@@ hange mba ken iyol man mba ken mhen wase , man se lu ônov mba iy@@ u@@ ghu@@ v sha mar@@ ami vough er mbagenev di nahan . ” — Mbaefese 2 : 2 , 3 . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una na mlumun sha mbampin mban . 21 : 4 ) Er i doo se kpishi sha ci u mba va karen a ij@@ ung@@ wen man m@@ liam man ican kera nahan kpa , ka cii la ga . Aôndo shi tôndo zwa ér una va kar a or@@ ihyom wase u hemban cii la kpa kera , ka ku je la . Kwagh ne una er nena ? Nahan u se keren ser Aôndo a lumun se la , wa ieren yase kua or u se lu k@@ imi la cii ker . ( Ese@@ k . 38 : ​ 10 - 12 ) Ior mba Aôndo vea lu kposo a ior cii , er mba “ sha ic@@ omb@@ o@@ tar ” nahan . Kpa ka kom Yehova yô , a bugh gbenda i sôr zayol shon vindi vindi . Aluer gba sha mi yô , ôr Orshiada u nan fe zwa ve yô , nana za ve inya . Ve kaa ér : “ U sen sha u@@ wo u S@@ en@@ ai , U ôr kwagh a ve Sha , U na ve akaaôron a ji@@ righ a jighilii , man atindiakaa a mimi man akaawan a dedoo kua atindi . ” Mbagenev hen ér alaghga tsô Aôndo yange lumun ieren i ny@@ a@@ ghen atô@@ at@@ yev agen la shighe u Mbaiserael lu non@@ go@@ ior na shi tese ve u lun kposo a akuraior agen la . Shighe u ior mba wan ts@@ wam ta num ken tar ugen bee kera yô , ior kpishi kwagh ne k@@ unda ve iyol je gande . Gba u se nôngo ityav a ve sha ity@@ um@@ ugh ki sha iyol ga , kpa se na jighjigh ser Yehova una na mbacivir un mba ve nôngon ityav mbi ken jijingi ken iti na la m@@ hembe . G@@ wa@@ ikyaa u eren man iti i zan man inyaregh ki ne or mk@@ om u tsan gbe@@ me ? A kure tom na ne ken E@@ fese nena ? M ta ashe m nenge a gum@@ kwase u do@@ on@@ ashe , u yange sember van Betel yô , lu yemen mo ken hemen . ( Luka 18 : 7 , 8 ; 2 Peteru 3 : 9 , 10 ) Sha ayange a Noa la , M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee tim mbaaferev ngô@@ ôr ga . Er P@@ ati B@@ ende a Mb@@ ap@@ asen Kwagh@@ aôndo Yô ( Mateu 28 : ​ 19 , 20 ) Tom u vesen u Mbakristu ve lu a mi yô ka u tesen ior , man tom ne kua u pasen ior er vea dondon akaawan a Bibilo ayange ayange yô . Yange soo iyôngo na kpishi je yô , shighe u lu shin tar la , na iyol na sha ci ve a ishima i môm . Bibilo kpa i ôr kwagh u ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev i ior kpishi ve lu a mi yô , ér : “ Or nengen m@@ lu@@ ashe u ken won . ” Cii man i̱ hii u eren tom yô , yange gba u a haa awambe a Yesu inya , shi una k@@ ôndo a yem sha a za na Yehova injar i awambe shon . ( Yohane 17 : 5 ) Nahan yô , ka un a kom u una na se mbam@@ lumun sha mbampin mba dondon mban ye . Lu hanma shighe mba@@ fankwagh mbara za nenge Yes@@ u@@ u ? Yesu ‘ bugh h@@ unda u vesen ’ sha ci u mbadondon nav ve zua a aan a civirigh a Tartor yô Aluer se kenger kwaghwan ne ashe ashe yô , a lu se ican ga u nyôron iyol ken iji@@ mba i eren i vihin tsung , nahan Aôndo una venda se . 2 : 3 ) Gbenda môm u se fatyô u fan ser jighjigh wase u nan taver yô , ka u gbidyen kwar nengen gbenda u se ne ayol a ase u eren tom u pasen kwagh la . Or u nan hembe veren ikyav i keren bem yô ka Yehova . 11 : ​ 3 , 10 ) Sha kpôô yô , kasev mba ve lu Mbakristu kua mbacivir Aôndo mba shin tar mbagenev cii ka vea eren ishima i Aôndo shi vea waan hemen ikyo nahan i doo mbatyomov kpen kpen . Aluer ú ngu ôron man ú za tagher a ijiir i i sar ú ka umbur yô , ver ikyav her shin nger i̱ m@@ ape . A̱ lu ai@@ k@@ ighe yô , a@@ shi@@ ge@@ h kpishi se kohol imôngo se hen kwagh , maa P@@ a@@ olo a wase mbayev u eren ityom i i na ve ken makeranta la , hemban cii je yô , a@@ y@@ enge . ( Pasalmi 7@@ 3 : 3 – 12 ) Ashighe agen se pine iyol yase ser : ‘ Aluer m ngu ken ican nahan m@@ doo u Aôndo a doom ishima la una mgbegh@@ am u civir un her kpa ? Er nan ve mkaanem ma Paulu ma i nger ken Aerenakaa 14 : 17 mara ma kom v@@ ough@@ l@@ o ? Mb@@ agen yô , lu John W@@ y@@ c@@ li@@ f@@ fe , u ken derianyom u sha 14 la , man W@@ il@@ liam T@@ y@@ nd@@ al@@ e , u sha derianyom u sha 16 la , kua H@@ en@@ ry Gre@@ w man Ge@@ or@@ ge S@@ tor@@ r@@ s , mba ve lu uma sha derianyom u sha 19 la . Ka shami u lun a ishimaveren i ve lu a mi laa ? Aluer u soo u henen tom yô , anmgbianev mba ve fe tom u maan kwagh ts@@ or ts@@ or la vea tese u akaa kpishi . Apostoli Paulu yange ôr vough nahan wener : “ Mo m m@@ ô@@ ôr . Apo@@ l@@ o gema ur mngerem , kpa ka Aôndo A ne m@@ vese ye . ” — 1 Mbakorinte 3 : 6 . Er Yesu lu eren shiada i k@@ undun iyol hen kwase u Sam@@ aria hen ij@@ ôr , ikyua ikyua a gar u Shi@@ kar yô , a kaa wener : “ Ne mba civir kwagh u ne fe un ga yô ; se yô , se mba civir kwagh u se fe un yô ; gadia myom ka ken Mbayuda a dugh ye . N@@ yôôso igbenda i u van@@ den lamen a ve la er ve lu vesen la . ( 1 Kor . 9 : 26 , 27 ) Nahan fa wer , ka sea kuran atindi a ken Bibilo yô , u@@ iyua asev ve va se a msaanyol man mk@@ om , shi Yehova kpa a “ lumun ” ve . I@@ J@@ i@@ ir i Y@@ eren i Kp@@ ôô Kp@@ ôô man i ken Jijingi ( Aer . 12 : 1 , 2 ) Yohane yange dondo ikyav i Yesu hemba anyom 60 . — Mpa . Yange i gba Ifa lu vough shi lu a aeren kpishi a aa wase un una lu kwase u injaa hen Adam yô . Gba u vea kav ér se hingir mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh shi se mba kera ke@@ hen ityough kpaa ga . Yange kwagh gba Yesu sha mbam@@ yina mba Peteru mban ga kpa á hemba nengen a aeren á na a dedoo la . Se tese nen ser se mba keghen sha u sôron ishima yase shi zan hemen u kuran shi tilen sha mimi , sha er se fatyô u va zuan a averen a Yehova a ver sha ci wase ken hemen la yô ! Hii nan i gbe je i lu hegen i hembe lun torough torough u lun gen@@ g ge gen@@ g shi kuran ci@@ ilii ? Se mba ken ime sha kwagh u kp@@ er ga , gadia Bibilo pase se inja i akaa a vihin tsung a a lu eren shin tar nyian ne man kwagh u una due ker kpaa . Mbat@@ amen kpa gba u vea tese akav a anmgbianev vea nenge a mi , vea fa je ér mbatamen kegh iyol ér ior ve va ikyua a ve yô . Shi a kaa ér : “ Aluer an@@ ti or a sar nan pe van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan , nana̱ tôô [ kon ] u nan ayange ayange , nana̱ dondo sha a Mo . ” — Mateu 7 : 13 , 14 ; Luka 9 : 23 . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Aôndo Ngu a N@@ ongo sha C@@ i u Ny@@ i ? □ Yange Paulu lu a vangertiôr sha Mbakristu mba ve lu Mbaheberu nena , man kanyi se fatyô u henen sha kwagh nee ? Y@@ ar tom a kwagh u i er ken ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange ne shin v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n u ú zough a mi ken tom kwaghpasen wou la , nahan tese er mimi u ken Ruamabera una fatyô u geman mnenge u or yô . J@@ an@@ e , kwase u D@@ arr@@ en , seer mkaanem nam man ér : “ M hen mer kwase u veren ishima sha akaa a ken jijingi , ka u nan eren tom taveraa hanma sev cii sha u lun a aeren a ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo ken uma u nan la . ” — Mbagalatia 5 : 22 , 23 . Ka sea er isholibo i vesen yô , ashighe kpishi kwagh ne a vihi iti i Yehova kua tiônnongo kpaa . Mba pasen loho ne nyian sha ‘ tar cii , ’ sha ajiir a tse@@ en kpishi man a nd@@ ôh@@ ôr tsung , man sha i@@ wo kua ken u@@ deser@@ ti man ken ag@@ ar a vesen , man sha ijiir a ior ve ngee her ga la kpaa . ( Mat . ( b ) Davidi yange nenge erdoo u Aôndo tese un la nena ? Y@@ e@@ h@@ u gema kaa ér : “ Ka bem han@@ a , er idya i ngô@@ u Yes@@ e@@ bel man ak@@ ombo a na a ngee yum nahana ? ” ( 2 Utor 9 : 22 ) Y@@ e@@ h@@ u maa n@@ alegh iv@@ aan ta Y@@ e@@ hor@@ am kar kôr ishima na . yô . Kpa ka a ho@@ gh@@ ol se a Mkaanem ma Aôndo yô , i kera taver se u fan kwagh u se ôr ken msen ga . Nahan gba u se fa igbenda i Kristu a hemen la , se dondon i shi se eren sha ikyav i a ver la kpaa . U L@@ amen sha I@@ shigh K@@ i Mb@@ au@@ tahav Ka akaa a nyi yange i gema ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i i sôr ken inyom i 20@@ 13 laa ? Ka akaa agen a nyi nahan Aôndo a soo ér se mbacivir un se eren@@ e ? “ As@@ an ” a i ter heen ne tile sha ityough ki mbatyomov kpôô kpôô ga . Anyom dubu la aa been yô , Yesu una hide a Tartor una na Ter na , shighe u una kure awashima u Aôndo sha tar vindi vindi la . Ishima i ish@@ u ne ka i er tom kure kure shighe u ka ia s@@ enen la , nahan ish@@ u ne ka i d@@ aa awambe a i i yem a mi ken ishima kua ken hu@@ h@@ u man ken m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma i kpaa . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u kwagh u ci@@ er@@ yol u i gbe tar je a lu a er ga la una hii u eren la , Aôndo U@@ hemban@@ agee una nenge ér mba un lumun a ve cii ve “ war . ” Se er nan ve se hemba suur sha Yehova ? ( b ) Davidi yange er nena sha mk@@ ô@@ ôm u N@@ at@@ an kôôm un sha a@@ yom laa ? Kwagh@@ ts@@ eren u vihin ke ’ ishima tsung ne una karen kera yô , una hide a kohol ve . “ Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ” Bibilo pase er yange lu Yehova ken ishima sha kwagh u tor u hii hemen ken Iserael la , ér : “ V@@ i@@ him er M ver Saulu M@@ er a̱ tema tor yô . ” ( 1 S@@ am . A ôr kwagh u N@@ at@@ an@@ ael ér : “ Mimi je , ka or u Iserael u ma ic@@ ugh i lu ken a na je ga yô . ” Yange sea nenge wan wase u kwase la una za tema ken iyou yase i me@@ men , una gba keren ikyav mbi ini@@ umb@@ ev ken ‘ i@@ kpa [ na ] i akaaôron a Bibilo ’ la nahan , i doo se kpishi . ( Habak@@ u 3 : 2 ) Shighe u Aôndo una kuma , man una lumun yô , a̱ hide a̱ kimbir eren agee na á sha ivande “ ken atô u anyom ” la . 30 : 3 - 6 ) Mkaanem ma Aôndo mgbegha un nger la ma tese ér Yehova yange fa er lu un ken ishima la . Nahan ve kar er ahumbe nahan ve yem ken hemen , ve hingir mb@@ al@@ un a ibo , ve mba agee a ve a lu aôndo ve la . ” ( Mbaheberu 4 : 12 , 13 ) Yehova fa mbam@@ yen ou shi a soo ér we kpa u fa ve . M@@ on@@ ter@@ re@@ y Nahan awambe na a yange haa inya la hingir u p@@ aan uumace mba ve ye dyako u isholibo man ku i̱ Adam la . — Mbaromanu 5 : 12 , 19 . Bibilo ngi a akav kpishi a tesen igbenda i civir Aôndo i Aôndo yange lumun man i a venda yô . 45 : 18 ) Kwagh ne tese er se doo Yehova ishima yô . — Ôr Yobu 38 : 4 , 7 ; Pasalmi 8 : 3 - 5 . Nahan Satan kar Yobu , kpa Yobu tile sha mimi her . Hen shighe ne , orgen u wa ndor a mo yô , kô@@ rom gbidye c@@ oho@@ loo shighe u ma m@@ sô@@ rom lu h@@ un@@ den yô . ( Luka 4 : 5 - 7 ) Apostoli Paulu ôr kwagh u Satan ér : “ Aluer i@@ vangeli yase shi ngi ior myer her yô , ka mba ve lu timin la tsô i lu ve myer her ye . A@@ tô@@ ôkyaa A@@ gen A A@@ a Na Or I@@ ember Yô ( Mbaromanu 3 : 23 ) Nahan gba u se hen u lun a “ dooshima u mimi ” sha er se ‘ doo ayol a ase tsung ’ yô . Ka hembe saan Yehova iyol u nan mba ve civir un la kwagh cii . Jigh@@ ilii je yô , Yesu kaa wener aluer i tôv Mbakristu a ican yô a gema a saan ve a saan iyol ! Ve kegh ato a mo zu@@ lee shi mhôônom kôr ve a mo kpishi , nahan shighe u ve mough u yemen la ishima hemba gban mo sh@@ imi , tsô m kaa a ve mer , ve hide ve v@@ am inya kwa@@ gen kpaa . ” ( Rom . • Hii nan ve i doo u se palegh iyol@@ gen@@ gese ? Nyian kpaa , aluer u ngu wanye u hemban@@ ato ga , u ngu jighilii , shi u ngu a inja i dedoo yô , a doo ior u keghen ato a we shighe u ú lu pasen ve kwagh yô . Man er se lu tsombor u Aôndo je yô , doo u sé hen ser , Aôndo ngu er z@@ en@@ aria shin az@@ ur@@ fa shin ma i@@ wen i i ko@@ o i a kua sha kwaghfan man sha mhen u or nahan ga . ” — Aer . Se zua a ib@@ aver sha tar cii i tesen ér takerada u henen Bibilo a ior u i yer ér Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la doo mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi . Á wase un , nahan á hemba Mbam@@ i@@ di@@ an ityav , un vea iorov deri utar mba ve lu a na la . S@@ E H@@ EN ken ngeren u a bee la ser saa se ungwan imo i Aôndo nyian shi se eren tom imôngo vea nongo na ve , se nyôr ken m@@ mem na ye . Aluer se za hemen u ‘ zenden sha Jijingi ’ yô , tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo mbu a mgbegha se se ungwan imo i Yehova . Sha nahan yô , hegen ka shighe u ior vea tsua kwagh u vea er yô . 12 : 19 ) Aluer se venda atindi a Aôndo man akaawan a na yô , a doo Diabolo kpen kpen , shi alaghga se va a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova kpaa . Iyoukura ka magaz@@ in u i hembe samber a mi sha tar cii yô . Bibilo wa se kwagh ér : “ Mba i sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ka ve gba ken imeen man ken to u h@@ ônon man ken asaren kposo kposo a gbil@@ ini@@ gh man a vihin . Ka a m@@ ire a ior ken mtim man ken m@@ sa@@ a@@ ishe . ” — 1 Timoteu 6 : 9 . Er ve undu kpo@@ iyou u sha , ape ve er iniongo i P@@ ase@@ ka la yô , mbaapostoli mbau@@ tar mban dondo Yesu yem vea na ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la . Ken tar u kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or a hingir ú ihy@@ un@@ dugh ku@@ aa ne , i zer kp@@ ur@@ un a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i inya amba er u̱ nom shin kwase n@@ zu@@ gh@@ ur angahar nahan ( ka ishember i pan@@ den lun ken ato gu@@ da i̱ tesen ér nom shin kwase undu ikyar u nan za y@@ av a or shin kwase ugen je la ) shin u za tsan k@@ wan@@ an gi@@ da ( ka u za tsan a kwase shin nomso@@ or je la ) , ase@@ mb@@ er@@ akaa ne de ish@@ ar hen k@@ ov u tar@@ yan u ye tor ken ú , i lu u̱ tar a̱ m@@ enger a̱ ci@@ r inya kpa saa ua ember g@@ ong g@@ ong keng ne . Er hingir apostoli u Kristu yô , a hide a iyol na ijime nahan a kaa ér , “ mo u m hembe gban ijime ken u@@ icighan@@ mbaiorov cii ” ne . K@@ ov la cii kera nyôr ken “ tar u dedoo ” la ga . ( D@@ ut . J@@ on : Nahan u fatyô u pasen mo inja i kwaghôron u profeti u ken Daniel ne kpa ? 8 : 31 , 32 ) U@@ ityendezwa mba Yehova a er a vese sha dooshima la ka ve taver jighjigh wase u nan shi mba wasen se u lun a vangertiôr ser Yehova ka Or u wasen se jim jim ! Ior kpishi mough ken ityar ve yem sha ag@@ ar a vesen a ityar igen . M za zu@@ lum a na u me kôr un yô , pase re@@ di@@ o gba , yevese yem . Hen Yuda yô , ‘ iyange i TER lu van fe@@ fa je . ’ Sha ci u semb@@ er@@ ee ne a tagher a imeen i eren kwagh u dang ken makeranta . Ô@@ ron takerada hanma shighe i̱ duen sha . Se wase amba@@ aior la aa na Yehova jighjigh nena ? Zum u lu ôron kwagh u una va er sha shighe u zege@@ can yô , a kaa ér ior vea ‘ nenge a Wan u or Una lu van sha a@@ been a sha kwa@@ v@@ aôndo . ’ ; O@@ h , M . ‘ T@@ A@@ R L@@ A U@@ A G@@ E@@ M@@ A A H@@ I@@ NG@@ I@@ R ER S@@ U@@ L@@ E U E@@ D@@ EN N@@ A@@ H@@ AN ’ Man e̱r vangertiôr iv ken ana yô , a gba wuese Yehova . ( Pasalmi 119 : 70 ) Ior mba ve vende m@@ kpu@@ su@@ gh u imoshima ve yô ka ve kera fatyô u henen kwagh tsembelee ga . la a ve “ zum u [ ka ] wea zenden sha gbenda ” kpa ? U tesen ikyav yô , ken derianyom u sha an@@ igh@@ eni Cii man Shighe u Yesu ( C.S.@@ Y . ) la , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ a@@ shi@@ ria va kase Yerusalem lu anger un . 3 : 13 , 19 - 24 ; 4 : 1 - 5 ) Yange lu ôron kwagh u mlu u ken uiky@@ angen ga u Mbakristu la . Kwagh ne tese ér aluer or ngu civir ie@@ ev yô , az@@ ô@@ v aa fatyô u zan nan iyol . ( K@@ ol . 2 :⁠ 8 ) Ity@@ esen i Yehova ngi wasen ior u den aeren a bo , geman lun a aeren aa Aôndo a soo la . ( 1 Kor . ( Pasalmi 2 : 11 ; Anzaakaa 1 : 7 ; 10 : 27 ; 14 : 26 ; 22 : 4 ; 23 : 17 , 18 ; Aerenakaa 9 : 31 ) Shi mciem man ma zua kôôsôô a jighjigh u nan man dooshima . • ve gbe g@@ es@@ a a mbagenev ga kpa ? Sha ci u Yesu Kristu iyol na yange er msen hen Aôndo kaa ér : “ Ka kwaghôron [ shin mkaanem ou ] je [ ma ] lu mimi ye . ” ( b ) Ka ici@@ gh ki been m@@ egh ku Satan ki nyi se lu a mini ? ( 1 Mbakorinte 10 : 13 ; 2 Mbakorinte 4 : 7 ; Mbafilipi 4 : 13 ) Nahan i wa Mbakristu kwagh ér ve ‘ wanger ayol a ve sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii , ve sôr m@@ tsegh ve , a hingir vough . ’ Kpa de se hii timen sha kwagh u se fatyô u henen ken kwagh u H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange er shighe u A@@ shi@@ ria va u nôngon ityav a na la . Sha kpôô yô , kwagh ve la kaha kposo a u Mbaiserael mba ken Igipiti la ga , zum u yange mbara kaa ér Aôndo sue ve , kpa Mbai@@ gipiti yô na jighjigh kposo la . Shi kwagh ve la kaha a Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpaa ga , zum u ve kaa ér ka ve Aôndo lu suen ken ijime ye , kpa mba eren kwaghaôndo u Mbayuda yô , lu suen ve ga la nahan . Kwagh u hemban cii yô , u̱ se nan sha u ior cii ve̱ nenge a m@@ ze@@ hemen wase la ve a icivir man iwuese , ka lu sha ayol a ase ga , kpa ka i lu hen Ter wase u sha , Yehova , un u a ne se fetyô u vi@@ an ken jijingi la . U@@ pasalmi mbagenev mba ve dondo la ôr kwagh u aeren a dedoo a Aôndo man mbamhen nav mba hemban man akaa a na a kpilighyol kpaa . ( Mateu 26 : 7@@ 3 ) Lu kwagh u er a Mba@@ a@@ shi@@ ria mba sha ashighe a tsuaa la je la . Nenge gbenda u Bibilo i wase se sha er se tese icivir sha mfe u ve lu a mi la yô , man er se nengen gbenda u ve henen kwagh la yô , kua er se wase ve u lun dông ken jijingi yô . Iky@@ on i yange i hemban m@@ enden sha ag@@ u@@ ngu a ken tar la yô , lu kon u o@@ le@@ v man ou@@ ki kua kon u ter@@ e@@ b@@ in . Yesu fa m@@ vese u iv@@ or la je ka u henen a hen ga . E@@ i , g@@ om@@ na ve una lumun imba iyua ng@@ ira nahan ga . ( Yo@@ s . 1 : 7 , 8 ) Man Yosua yange za iky@@ ura kpishi . K@@ A@@ SE@@ V MB@@ A Y@@ A@@ NG@@ E V@@ E C@@ I@@ V@@ I@@ R A@@ Ô@@ N@@ D@@ O SH@@ A I@@ SH@@ I@@ M@@ AT@@ A@@ V@@ ER L@@ A ( 2 Samuel 22 : 29 ) Nahan kpa , ka mlu wase man una kuma se ga , sha ci u u eren nahan la una na se hide se gba ken ime i i war se ker la . Doo u aeren a civir Aôndo aa mgbegha se u eren nyi ? Lu inja er uma u Mose kua mlu na u ken hemen man mbamgbe nav cii lu sha ikyev i F@@ ar@@ a@@ o nahan . ( Anzaakaa 8 : 30 , 31 ) Dooshima u Yesu yange mgbegha un u undun ijiir na i teman i sha la , i va mar un er wan@@ iky@@ und@@ an u lun a tahav shio yô . Kpa a er nahan ga , a gema a nenge a mimi u a lu ken kwaghwan u Bibilo ne : “ I@@ ny@@ aregh ki or@@ ny@@ ar ka gar u nan u taver je , man ka er kpe@@ kpe u ta@@ ven nahan , sha mnenge u nan . ” Yange shighe mgb@@ ôghom u Yesu una k@@ ôndo a yem sha yô , a pase mbahenen nav nahan ér : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ik@@ ev . ” Kanyi i̱ lu kwagh u vesen ken uma u Yesu ? M ungwan er mbamaren av lamen zwa u I@@ tal@@ ia , er ior i N@@ ap@@ les lamen la zan zan m kar g@@ anden or , nahan m fa zwa u I@@ tal@@ ia la tsembelee je , shin er yange mea lamen u yô , iky@@ enge i Or@@ am@@ er@@ ika i duen sha mi nahan kpaa . ▪ U Ngu a ‘ Ishima i F@@ an ’ Yehova Kpa ? Dooshima u Kristu M@@ gb@@ egh@@ an Se u T@@ esen Mbagenev Dooshima I@@ h@@ y@@ ur@@ en@@ ruamabera u Yesaia , u i zua a mi hen Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh , u i yer ér De@@ ad S@@ ea S@@ cro@@ l@@ l la , li@@ he je nôngo u kuman angahar 24 . Inja i “ an@@ ti@@ kristu ” ér “ or u hendan kwagh a Kristu ( shin or u veren iyol i nan ér nan ngu ) Kristu . ” Mba@@ an@@ ti@@ kristu V@@ enda Tartor u Aôndo Kanyi ia wase se u been a a@@ kper@@ an a se lu a mi sha atesen ag@@ enegh a Mbakristu laa ? Se mba kombo kwa tar ken hanma s@@ ati sha u ôron Ruamabera shi henen un kpaa . Ashighe agen Bibilo ka ia ôr kwagh u iyange i môm ken kwaghôron u profeti yô , iyange i môm i tile sha ityough ki inyom i môm . Shighe kar yô , Mbashiada mba Yehova kpa a pine ve mpin ne . 2 : 1 , 2 ) S@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin va lun shin tar kpa , se cii se mba a ityôkyaa injaa i wuese tom u Yesu a er , u lun Or@@ him@@ en u ikyuryan i he la . Nenge ase kwagh u Joh@@ an , u a lu anyom 8@@ 0 kpa a lu nengen sha kwase na S@@ an@@ n@@ i@@ e , u a lu u@@ ange hegen ne . U Ô@@ ron Takerada u Yesaia As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u sha U@@ har Nahan cii kpa , a̱ lu nyi je i gbe u nana hide a er kpa , nana za nyôron hen ijiir i nan lu zan la yô , nan kure awashima u nan la . Nahan ngeren mba ken ‘ I@@ liam I Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor ’ la mba eren kwagh ne nahan vough sha ci wam . ” Ne er kwagh ne ve@@ e ? 2 : ​ 3 , 4 ) Ior ka vea due a mbamhen mba ve lu kposo a mba asev je kpa sea kegh iyol u lumun ve yô , kwagh la a wase se shi se za hemen u lun ken mzough . U wan or tom sha ikyev la kua u nengen er tom la u lu zan la 30 : 20 , 21 ) Nahan hanma tiônnongo yô , ka a nyôr mkombo u M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo ken hanma s@@ ati , makeranta ne ka u tese mba ve nyer u la er vea pase ior loho u dedoo u Tartor u Aôndo yô . Yange i nengen mba@@ aôndo man u@@ jijingi mba b@@ ov ken kwaghaôndo u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon nena ? A pine ér : “ Ka an nan er or zwa ? Ka an nan er or@@ k@@ on@@ don@@ i@@ ker , shin or@@ k@@ on@@ don@@ ato , shin or@@ nengen , shin or@@ ap@@ ir@@ a@@ sh@@ ee ? Yange i hemban wan amba a ish@@ u@@ le la ig@@ yar i k@@ asen sha im@@ end@@ enev mb@@ ig@@ enev shin i maan a maa i̱ , nahan or nyôron ker ga saa sha h@@ unda u yange i g@@ es@@ an la tseegh . Tor Davidi yange hen ér un ‘ hingir sha tse@@ ene@@ ke na , man ican kpaa ngi eren ’ un , nahan kpa yange fa ér una fatyô u zuan iwasen hen Yehova hanma shighe cii . Nyian ne , se mba keghen mtim u Zege@@ bab@@ ilon , u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh la . Anmgbian Le@@ t@@ t kaa ér , aluer se hen sha aeren a be@@ gha yô , se hemba kaven er i hii ve Peteru yange tôô Diabolo kar sha be@@ gha yô . B@@ en kaa ér : “ Ior kpishi vea kav mlu wase jighilii ga . ” ( Yohane 13 : 36 ) Er ve tema ve lu her la je , Yesu pase ve wener shighe kuma u una undu ve una hide hen Ter na yô . U tesen ikyav yô , akaa a n@@ umb@@ en a mi hen ya shin akav a sha h@@ unda aa fatyô u pasen we kwagh u or@@ ya . K@@ ia tile hen ijiir la a kuma shighe nena ? U pase ér ashighe atar man ti@@ ôn , ka shighe , man ashighe man vegher shighe je la , ka ayange 1@@ ,@@ 2@@ 60 . I@@ vaa i or ka ia vihi yô , kwagh ne a tese ér kwagh za iyol sha ikyar i nan ye vea Yehova la . ( Pasalmi 48 : 14 ) Ka nan hide a iyol ijime nan suur sha Yehova ‘ sha ijende i nan cii , ’ er sha akaa a ken tiônnongo man ken makeranta kua hen ijiir i tom , shin sha akaa a nan eren sha ian i nan i me@@ men la shin sha akaa agen nahan . — Pasalmi 7@@ 3 : 24 . M umbur akaa a doon tsung a yange m er vea mbatamen mbagenev , mba m er tom vea ve imôngo la . Anmgbianev vev mban mbagenev ka ve kaa ér ve mba a dooshima ga . Kpa hanma shighe cii Yehova a wasem u kaven ér , aluer m za hemen u eren tom ne yô , me zua a averen . ” Or@@ pasalmi yange tsengaôron wener : “ Mba@@ asorabo [ vea ] bee shin tar , mbaaferev kpaa [ vea ] kera lu ga . ” Er ve soo u palegh imeen i vihin inyaregh k@@ ira yô , ve ôr ki tsô kpaa ga . I er ve ican tsung , i gb@@ ihi ve ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v shi mba@@ abaver kpa wa ve mba@@ aie iyol , nahan kpa i fatyô u timin ve kera ga . Yange m fa er ieren ne i doo ga yô , kpa m kaa ken ishima yam mer , er i lu nahan kpa , Aôndo yô lumun a mcivir wam . ” Kwagh@@ tôvon ugen tese ér uter ka vea n@@ umb@@ en a mbayev vev shighe u ve lu iyev la yô , kwagh la a taver ve ishima u karen akaa a he , shi mciem ma bee ve iyol . Yon@@ a á za nyôron a nyôr je tsô , una hii u pasen loho u i tindi un hen Mba@@ a@@ shi@@ ria , mba i fa ve sha tu vihin la . Mb@@ ap@@ asenkwagh mban yange ve na ior ityakerada man an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av kuma 2@@ 5@@ 0@@ ,000 . Alaghga mbagenev mba ka i taver ve u ôron er ishima i lu ve ker la vea fatyô u pasen ishima ve ken kwagh@@ ngeren . “ Kpa ne yô , i tese ne kwagh u Kristu nahan ga , gayô ne ungwa kwagh Na shi i tese ne ken a Na . ” ​ — 4 : 20 , 21 . Mbam@@ sen mba se eren hen Aôndo la ka ve tese awashima wase man akaa a a gbe se ishima yô kua akaa a a sar se la kpaa . Ior mba lun a aeren er iny@@ am@@ to@@ ho mba hen atô u Mbakristu mba mimi mban ga . — Mpase 14 : 8 ; Yesaia 11 : 6 – 9 ; Mbagalatia 6 : 16 . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 3 , 43 Ior kpishi mba ve lu sha ikyev i u@@ gomoti mba uumace ka ve kaa ér ve lumun u kuran atindi a tar u ve lu ker la . Er jijingi u Aôndo a lu kposo a jijingi u taregh yô , una fatyô u wasen se u lun a aeren a dedoo nena ? Peteru nengen ivande ne nahan yô , ci@@ er un iyol , kpa Yesu gema ôr kwagh a na kundu kundu kaa ér : “ De cie ga , hii nyian je zan zan ken hemen kpaa ú mase kôron ior . ” — Luka 5 : 4 – 10 . Mimi yô , Bibilo yange i tsengaôron kwagh u ken hemen ! Nahan ú seer zuan a mfe u Aôndo shi u seer lun a iwuese sha hemen na u sha dooshima la . U tsua tom u a tôô u shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u henen ga la kpa ? 12 : 24 , 25 ) Ikyav tese ér shighe môm kpa or yila Yesu sha iti i I@@ man@@ uel la ga . — Ôr Yesaia 7 : 14 ; 8 : 3 , 4 . ( Ekesodu 7 : 1 – 14 : 31 ; Pasalmi 10@@ 6 : 7 , 21 , 22 ) I pase imba kwagh la ken Yosua ityough 3 . Shi m lu hemban eren tom u pasen kwagh la kpaa . Mbam@@ sen mba eren a ishima i môm sha kwagh jighilii la vea shi@@ ishi mbayev ou ken ishima kpen kpen . ( 2 Tim . 1 : 3 ) Nahan kpa , a nger ér : “ M ngu nengen a tindi ugen ken alegh a am kpaa , ngu nôngon num a tindi u ken mhen wam , ngu kôron mo yemen a mo uiky@@ angen sha ikyev i tindi u isholibo u a lu ken alegh a am la . ” Ka nyi je u lu ve u k@@ enden a iyol sha ? ’ ” Hi@@ ihii yô , a bu@@ m a Davidi ér iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough k@@ ia lu gbem sha won . ( Marku 10 : 18 - 27 ; Luka 18 : 18 - 23 ) A fatyô u zuan a myom nena ? Er nan ve se na kwagh ne jigh@@ jigh@@ i ? Na ikyav i tesen . Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yesu nengen a ican yase shi “ una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . ” 6 , 7 . ( a ) Shighe u i gbe u se tsua u zan ivese ken c@@ ôô@@ ci za nan iwasen shin zan ga yô , ka atô@@ akyaa a vesen a nyi i doo u se time sha mini ? U@@ umace mba ve yen ne vea fatyô u lun a “ ishima i legh legh i i lu a kwaghfan la ” nena ? Ve W@@ a Ishima Z@@ an Z@@ an Mbakristu Mba T@@ su@@ aa Mb@@ ara Na Jighjigh É@@ r Ny@@ i ? Se mba a iwuese kpishi er Aôndo a ne uumace imoshima yô ! Hii shighe la je , Ge@@ or@@ ge man K@@ at@@ er@@ in@@ i Pe@@ tr@@ aki hii u henen Bibilo a vese hanma T@@ om@@ at@@ aan ai@@ k@@ ighe . Yange ‘ na jighjigh sha ishimaverenkeghen ape ishimaverenkeghen ma i lu ga la , er una va hingir ter u akuraior . ’ Shi er i gbe u se y@@ aan kwagh yô , Yehova na se akaa@@ yan atô kposo kposo , sha er a doo se u yan yô . ( Or@@ pa . Yange i wu@@ he un ken ga@@ adi , man alaghga je yô , i haa un m@@ shi@@ ri@@ m , i zer sha uwegh ku or@@ kuran . Lu Yehova je tese ér ihyom ia lu hen atô u mbacivir un man mbadondon Satan ye . ( Gen . Sha kpôô yô , mbamaren vea fatyô u henen kwagh ken mfe u ngô@@ iky@@ egh a lu a mi u kuran ônov nav la . Ka a na uma na jimin cii sha u kuran ônov nav sha ikyev i kwaghbo . Mbat@@ amen mba sôron atôônanongo kua kasev vev cii ka anmgbianev mba lun a mfe kua jighjigh u nan kpishi , mba ve taver se ishima yô . M@@ lu u hen ijiir la . Nahan alaghga imoshima yase ia wa a@@ kpe@@ ma sha kwaghbo , ia kera ôron se kwagh u vough ga . Sha gbar u apostoli Paulu yô , Bibilo yar tom a ishember i “ saa ken iyol ” la . Ken anyom a karen la , a nenge a anmgbianev mba kasev kpuaa mba soo kwagh ve yô , kpa ve lumun un ga . Mba yange ve lu a ieren ne man ve lu ungwan a Yesu la cii gba u vea kera ‘ naan or ibo ga@@ gh ga . ’ Ka imeen i nyi agumaior agen a a lu Mbakristu la a lu tagher a mini , kpa aluer a gba ken imeen ne yô , tese kwaghfan ga sha ci u nyi ? “ Kanyi I Lu Mimi ? ” Aôndo kaa ér : “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa ; Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” Shighe u Davidi kuran ilev la , a shi kenger as@@ an a sha kwa@@ v@@ aôndo tugh , gbidyen kwar sha kwagh u Or@@ gban na u a hembe cii la . Yesu yange kaa wener : “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” Mkaanem man yange ma va a m@@ sur@@ shima man m@@ mem hen mba yange i lu kighir ve la je zua ga ! ( b ) Ka sha igbenda i nyi ú fe Mbakristu mba hen ningir wou ve eren erdoo ? Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu ken Yerusalem kua Y@@ u@@ dia la maa yevese due , nahan i war ve . M@@ ô ve môm kpa nana war iji@@ r@@ ôron i a yôô la man icighan mtim u una va la kpaa ga . 1@@ 45 : 16 ; Mat . Ka ve eren nahan sha ci u ve hen ér uma li@@ he ga , nahan ishima ngi nyian ve ér vea va ember uma er ve soo la ga tsô vea kpe . Sha ityôkyaa ne yô , ka vea civir Aôndo je kpa , gbenda u ve civir un la u zua sha ‘ ishima i Aôndo ’ vough ga . Sha ashighe kpishi ishima yange i vihi mba@@ y@@ aav mbagenev a vese sha hiihii la , kpa se mba er kwagh a ve kundu kundu man sha icivir yô , ve hingir u keghen ato a vese . — Anz . A wa ishima ér una mgbegha se se undu jighjigh wase u nan . ( Luka 11 : 2 , 3 ) Ka i doo Ter wase u sha la u ungwan mbamsen asev sha igbenda ne cii . ( Mateu 24 : 7 ) Cii man inyom i 1914 , inyom i í nôngo ityav mbi tar cii mbi sha môm mb@@ ira la , ior hemban nôngon ityav hen haregh ve tseegh . Jijingi u Aôndo shi yange hemen orgen u nan lu uma sha shighe u Mose man B@@ es@@ al@@ el la yô . 2 : 5 . U@@ umace mba i saan ve iyol shi ve lu ke ’ mzough la vea ember bem man m@@ tem u dedoo gbem sha won . Ka vegher u i gbe u Mbakristu vea nôngo taveraa sha u tesen “ kwaghfan u a dugh Sha ” je ne . — Yakobu 3 : 17 . Mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” la kange ishima ér vea er nyi ? Ma ishimaverenkeghen igen hemba ng@@ in a iengem a ng@@ in@@ ii ? Nahan doo u se ver ishima ser Yehova , u a lu icighan Aôndo la una soo ér mbacivir un ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov sha iyol man sha aeren kua ken jijingi ga he ? P@@ app@@ as ) , 1 /@@ ⁠ 15 Aluer ifer man ts@@ wam du@@ mbur hen ijiir you yô , u fatyô u pinen or@@ ya wer : “ U hen wer a tsa nahan u nenge a itinekwagh i i kaa ér : ‘ Tar cii ngu ken bem hegen , ior mba ember ’ la ken i@@ pi@@ pa@@ ab@@ a@@ veraa ? Jigh@@ ilii yô , mzough ugen ken tar u Ish@@ pania u timen sha kwagh u mlu u hen tsombor kaa ér , “ kwagh@@ tôvon tese ér aluer iorov 1@@ 00 er ivese [ ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa ] yô , iorov 50 ken ve ka ve va pav ivaa shon . ” Mkaanem ma Aôndo kaa ér , Yesu yange kaan ér : “ Nenge , M va , . . . ka sha u eren ishima You , Aôndo . ” Kpa , mbag@@ anden mba ve er takerada ne gema wuese kwagh u ve hen ker la je gande . Lu awashima u nyi ikyuryan i Tindi la kure ? Mbakristu mba mimi mba nengen ér saa vea soo man vea lu ior mba mimi shi vea ôron kwagh sha mimi ga . Shighe u ishima i lu vihin we yô , hemban henen sha ishimaverenkeghen i va lun uma ken tar u he la . N@@ ongo u Yehova a ver ú kura la ngu tôôn ityom i ú uwer uwer ga ( 2 Timoteu 3 : 14 ) Kpa ka mbayev cii ve eren nahan ga . ( Rom . 16 : 17 ; 2 Yoh . Takerada ugen kaa ér : “ U@@ umace cii ka anmgbianev er Bibilo i tese nahan . ” Ú eren an@@ umbe doo doo kpa ? U eren kwagh sha ib@@ ume kpuaa , er u z@@ ôh@@ ôn zwa shin h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom shin eren idya nahan , ka kwagh u una fatyô u vihin iti i dedoo i or u ior ve ne nan civir kpishi yô , aluer nan er kwaghbo shon kwa môm tseegh je kpaa . M fa er a lum z@@ ange u keghen shighe la ga yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 9 , 10@@ 9 T@@ ime ase sha mkaanem ma Mose ma i nger ken Duteronomi ityough 30 la . Man Aôndo nengen mba ve l@@ ahan iti na la nena ? ( Pasalmi 7@@ 9 : 9 ; Ese@@ kiel 20 : 9 ) Heela tseegh ga , u nan averen a Yehova a t@@ ende zwa u van a mi jighjigh la kpa ka kwagh u hange hange aluer ka u mlu wase a na una doo yô . Inja i i̱ kpôô kpôô ér u n@@ orom ikyaa ga . 3 Er Nan Ve Ior Ve Eren A@@ ka@@ abo ? U V@@ eren Ishima Nen@@ gen sha Akaa A A Lu Ts@@ eren Se La Shighe u ú lu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke la , u fatyô u tsuan at@@ ine@@ akaa a u soo la timen sha kwagh u Yesu yange tese ior sha at@@ ine@@ akaa shon la vighe vighe , sha er a wase u u̱ lun a mhen u Kristu kpa ? Kwagh ne taver vangertiôr ve ken uityendezwa nav . 10 , 11 . ( a ) Peteru yange er kwagh a Yesu sha mimi sha ci u nyi ? J@@ U@@ N 4 - 10 , 20@@ 12 Nahan yô , ma u za kaa wer , u ngu an@@ ng@@ ôm u kwase , sha er á kp@@ em iyol sha ci wou man uma wam kpaa a̱ war sha ci wou ” yô . Ken inyom la mo man L@@ or@@ ra@@ ine se zende vea G@@ ran@@ t Su@@ it@@ er man kwase na E@@ d@@ ith , se sôr af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Jam@@ an@@ i man tar u A@@ ust@@ ria man tar u Gre@@ e@@ ce man tar u C@@ y@@ pr@@ us man tar u T@@ ur@@ ke@@ y kua af@@ ishi a ken tar u Iserael la . ( Pasalmi 1@@ 27 : 3 ) U tesen mbayev ka tom u yan shighe shi ka i gba u nôngon tsung , kpa aluer ú er nahan sha inja yô , mbayev ou vea zua a uma u tsôron . Bibilo ôr se atô@@ akyaa ahar a a ne ve ican i er uumace u zuan a bem u mimi yum yô . Jac@@ qu@@ es , or u se vande ôron kwagh na ken ngeren ne la , kaa ér : “ Yange m nôngo mer me wase wan wam a tsua akaa a una fatyô u eren yô . Á ôr kwagh u ashighe a ican aa ityav mbi nôngon man ij@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger man ian@@ g@@ ev kpaa mb@@ ia lu yô . 15 , 16 . ( a ) Er nan ve kwagh u G@@ am@@ ali@@ el yange er la yange za iky@@ ura kpuaa tse@@ egh@@ e@@ le ? Er se eren sha ayange a ityav lu zan hemen la nahan , hanma shighe yô , se veren ijiir i tsan hen ya wase sha ci u Mbak@@ ur@@ an mba N@@ ingir Sha vea kasev vev , zum u ve ve u sôron tiônnongo wase yô . ( b ) Se fatyô u kaan ser injakwagh i Yesu la tese vangertiôr u a lu a mi ken mba i shigh ve mkurem la sha ci u nyi ? ( Yobu 37 : 23 ) Sha mimi yô , aluer se time sha akaa a Aôndo a gbe sha won la yô , aa wase se u hiden a ayol a ase ijime . Sha nahan yô , gba u pania nana kôr iyol i nan tsaha , nana t@@ ume it@@ you eren akaa a kiriki ga , sha er nana zua a shighe u eren akaa a a hembe lun a inja la yô . ( F@@ il . Kpa Ruamabera gema lumun a ityesen ne ga . Lu u alaghga tsô a za tese un b@@ or sha gbenda u hemban doon cii hen ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa , nahan una gema gbidyen b@@ or ngohol inyaregh . Hen ase sha atô@@ akyaa ne : Se mba sha ikyev i Tindi ga . * Yesu lu kaan heen ér sea lu mb@@ any@@ ar@@ ev shin sea lu mba@@ ibanave , sea lu a hanma kwagh u se soo cii shin sea nôngon a nôngo a uma kpa , se mba a tahav sha uma u se lu a mi la ga , shi ka sha iniôngon yase man se lu uma kpaa ga . Shighe u anmgbian Bar@@ r lu gumor la , ai@@ ky@@ ôr ugen u vihin tsung , war wu@@ an ngô na u doon un ishima la . 13 : 20 ) I@@ ember@@ yolough ne ia mgbegh@@ am me lu a isharen i eren as@@ or@@ abo@@ o ? — Y@@ ak . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : M vese hen gar ugen u ng@@ een a ayôôso her ga , u ag@@ ir@@ g@@ im@@ nger tilen her yô ; gar ne lu hen ijiir i gomoti ken Shi@@ zu@@ o@@ ka , tar u J@@ ap@@ an . Saulu yange soo ér una ya kunya ga , nahan kwagh ne yange un u sôron mlu na vea Yehova . Yehova de wener uumace ve ya ican shin tar ne sha an@@ shighe kpuaa vough er ter u lun a dooshima ngu a de ér i pav wan na aluer a fa wener u eren nahan la una va a mbam@@ tsera mba tsan gbem yô . Nahan kpa , averen a lun gbem sha won nga keghen mba ve keren u eren ishima i Aôndo la . * Kwagh u tar u nengen ér or hemba la wasen or u zuan a mk@@ om u tsôron ga , aluer nana hemba a lu kpen@@ ga u eren shin ken an@@ umbe shin sha u nan ior msaanyol je kpaa . Ka i taver mbagenev kpishi u den aeren a bo . Lu jighjigh — Mateu 4 : 1 - 11 ; 28 : 20 ; Marku 11 : 15 - 18 . Pasalmi 27 : 1 27 : 12 - 14 ) Yesu tu@@ h@@ wa mba ve lu wan un akaa iyol la ga . — Rom . De Ne Diabolo I@@ an ga ‘ Kwase u i W@@ u@@ ese Nan Yô ’ A kaa ér : “ Hegen u m de iv ne hemba saan mo iyol . Se mba nengen mba@@ van@@ nya shin atô@@ at@@ yev nena ? Or@@ tamen môm shin uhar ve nenge sha ikyaa shon . Kpa , kanyi i lu wasen ve u geman aeren a ve nahana ? A kaa ér , “ m nenge mkur ve . ” Ka tom u nyi Yesu a lu eren sha u kuren awashima u Yehova ? Á kaa nahan wener : “ Hanma inyom yô , ng@@ ôm ngu a na ati@@ ca am an@@ takerada ne , kpa inyom ne yô , m na ve iyol yam . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 5 PE@@ E@@ J@@ I 21 - 25 Nahan kpa , se mba a mbamgbe mbagenev mba hange hange mba i er kwagh ve ken akaa any@@ iin a i mase s@@ ônon ken msen u Ter wase , u Yesu tese la yô . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 11 : 13 - 17 ; 30 : 6 - 12 , 18 - 20 , 25 ) Shighe u Mbayuda due ken uiky@@ angen hide ken tar ve ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la , ior mba ken tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la kpa lu ken mba ve due ken uiky@@ angen ve hide la . — E@@ s@@ era 2 : 70 . Yehova Aôndo una timin kwaghaôndo u aiegh kera cii yô , una gema ishigh a ver sha uumace mba ve lu vegher u tar u Satan ne . We [ Yehova ] de [ ve ] isholibo , na hanma or sha ieren i nan cii . ” — 2 K@@ ron . 15 : ​ 14 , 15 ) Yesu vea mbahenen nav yange ve lamen ayol a ve doo doo . ( Yoh . 6 : 44 - 47 ) Aôndo wase u se doo un ishima la ngu a wase mba a ur@@ ugh ve la ve hingir ior mba i doo un a ve yô . ( Pasalmi 5@@ 6 : 1 – 4 , 11 – 13 ) Davidi yange gema inja sha ishigh ki mbaihyomov nav , gba eren er or@@ h@@ y@@ undu nahan , tsô a war , nahan kpa a fa ér ka Yehova a wase un ve un war ye . Se kpa gba u se hiden a iyol ijime shi se taver ishima se er nyityô tom u Aôndo a ne se cii . Yehova yange wase Yobu u kôôm mhen na nena ? Zum u Mbaromanu lu hemen ityar kpishi sha shighe u Yesu la je kpa , Mbaiserael yange ma ve fatyô u lun sha tse@@ ene@@ ke ve . Takerada u Mateu yila ahumbe ne ér “ zege@@ ur@@ a@@ ahumbe . ” ​ — Mat . Kwagh@@ pasen ve ne , ka u ven@@ gese mkaanem ma or@@ pasalmi man , ér : “ W@@ a TER icam , wuese iti Na , pase kwagh u myom Na ayange ayange . ” — Pasalmi 9@@ 6 : 2 . Lu@@ un er yange mea lumun loho u Bibilo ga yô , ma m kera lu uma nyian ga shin ma m lu ken pur@@ usu . Yesu na mimi la hingir kwagh jim jim sha u kuren un . Kwagh u za hemen ken ivaa i Ho@@ sea la tese wanger wanger er lu Yehova ken ishima a Iserael , ikyurior i hemban@@ ato la yô . Mbagenev zua a ian i civirigh i dedoo i nan ayol a ve sha ci u eren tom he ’ ma iy@@ aagh ki Betel ki Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty . Tsô kwagh ne nzughul mba@@ van@@ nya mban , nahan ve gba pinen ér : “ Er nan man se ongo han@@ mô ve ôron kwagh ken zwa wase u i mar se a mini ? ” — Aer . “ Aluer TER Una maa iyou ga yô , ka gbilin tsô mbam@@ aan i la ve eren tom ye . ” ​ — P@@ S . 1@@ 27 : 1@@ a . ( Luka 10 : 17 , 20 ) Pro@@ feti Yeremia yange pase kwagh anyom imôngo ken iky@@ asen i yange i̱ ume atam ga yô . Ka nahan ve Mkaanem ma Aôndo ma kaa a vese ér : “ E@@ mber nen sha ishimaverenkeghen ” ye . Aluer ya wase ngu ijiir i kundu kundu , i se palegh ishima i nyoon man iy@@ ugh man iliam i dang yô , se lu tesen mbayev asev ityesen i injaa sha kwagh u dooshima man u nan mba ve hemen la icivir . Ken mlu u uma u mba ve lu a ishimaverenkeghen ér ma í ver ve mbakur@@ an shin udi@@ ak@@ on la jimin cii , gba u vea tese ér ve mba ior mba ken jijingi , mba ve kom sha atindiakaa a Mkaanem ma Aôndo cii yô . Á nger nahan ér : “ Á gema tartor man m@@ tem@@ tor man i@@ vesen i ity@@ artor i sha won cii , á na nongo u u@@ icighan@@ mbaiorov mba U@@ hemban@@ sha ” la . Kwagh u Yehova a Ts@@ enge F@@ an Yô ( Aerenakaa 6 : 7 ) Kwagh ne yange una vihi upristi mba tamen mbara kpen kpen ! I@@ gy@@ um@@ ior ia yem “ hemen hemen sha mfe ” nena ? Yesu Kristu kaa ér : “ Ng@@ in ka iji@@ r@@ ôron ne : iwanger va nyôr shin tar man ime gema hemba doon ior a iwanger , gadia aeren a ve lu a bo je . ” ( b ) Yesu yange ôr ér nyi sha u seer sha icin i Yohane vande tan laa ? Kpa ashighe kpishi Bibilo ka i̱ ôr kwagh u Aôndo sha igbenda i a wase uumace u kaven kwagh na yô . Ka sha nyi igbenda nahan , Aôndo a sur@@ un se ishima ? Se fatyô u henen kwagh u mbakp@@ enev sha gbenda ugen kpaa . Y@@ e@@ vese Nen I@@ d@@ ya 1 , 2 . ( a ) Yehova ngu hemen ior nav gbenda nyian nena ? Er se fe ser Yehova ka una de or a kwaghbo yô , kera umbur ga nahan , doo se kpen kpen , shi kwagh ne taver se ishima sha er se palegh asorabo yô ! S@@ aa nana kar sha h@@ unda u ig@@ yar la ve nana fatyô u nyôron ye . Ka agee a Yehova a lu nan ve sha ikyev i icighan jijingi na la . — Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ; Mbaefese 3 : 16 ; 2 Timoteu 4 : 17 . Kpa m ngu a akaa a m eren ken kwaghaôndo wam , m b@@ undu ga yô , shi m ngu a awashima u den ga . Ken inyom la , kwaghôron u ken igbar u lu a itinekwagh ér “ M@@ illi@@ ons Now Li@@ ving May N@@ ever Di@@ e ” ( Ior U@@ m@@ iliôn I@@ m@@ ôngo Mba Ve Lu Uma Hegen Ne Vea K@@ pe Mayange Ga ) la yange na ishimaverenkeghen ér ior kpishi vea zua a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar , zum u ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ia bee kera yô . Ve t@@ ume ityough ken akaa a ve eren ayange ayange la , cuku tsô kpa ve fa er ve s@@ ôôn tagher a iky@@ a@@ ats@@ eren ga , ka mtim u bo@@ tar ne je la . Jigh@@ ilii yô , gbenda u se eren tom a imoshima yase la ka u tese er Aôndo a doo se ishima , man er ishima yase i lu ker , shi i sar se tsung u eren ishima i Yehova la . ( Pasalmi 11 : 5 ; Anzaakaa 3 : 31 ; Mbakolose 3 : 5 , 6 ) Aluer u ngu eren in@@ umbe man ngi ji@@ r@@ en h@@ ua ken a we shin ts@@ wam , shi ngi nan we ishim@@ avi@@ h@@ in gayô ngi yan we shighe yô , fa wer in@@ umbe la ngi vihin mlu wou u ken jijingi , nahan de i f@@ aa je . — Mateu 18 : 8 , 9 . Shi yange wa ôn@@ kasev mba ken ya u tor kwagh ér ve de kpo@@ gh@@ or dooshima ken a na sha orgen môm ga saa sha wan@@ nomso u kuran ilev la tseegh . Ka a̱ s@@ ôngo iyôngo kera cii a̱ soo u ji@@ i@@ di i̱ yô , i vande hu@@ an i̱ iky@@ ô@@ vough shi bur@@ un i̱ , cii ve i mase ji@@ i@@ di ac@@ i a i̱ ye . 1 : 8 ; 2 : 4 , 5 ) Yange ne ve ishimataver la ica i gbe ga yô , tom u maan kwagh la maa hide hii , shin er mbau@@ tahav yange u nahan kpaa . I@@ t@@ yom i ish@@ am@@ ior ne lu a mi yô lu u nan u@@ iyua mba a koson mbah@@ e@@ men mba@@ ad@@ ua mbara a mi yô , nahan mbagen kpishi hingir u gban teman ungwan a ungwa tseegh tsô , ve kera lu pasen kwagh ga . 13 : 39 ) Shighe u sun@@ da la yange hii ken inyom i 1914 . Gba u se lu a mnenge u vough sha kwagh u iny@@ ar ken tar u inyaregh ki keren ki hembe gban ior kwagh ne . — 1 Tim . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20@@ 0 , 1@@ 7@@ 2 Een , v@@ ôr se iyol , kpa ish@@ ember@@ kwaghôron i ken zwa Grika ne , a fatyô u ôron i nahan kpaa ér : ‘ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur yam a mo imôngo . ’ Se hi@@ la nenge ajiir a ish@@ ember@@ kwaghôron i̱ í yer ér “ U@@ sha u he man tar u he ” la i̱ dugh ke ’ Yesaia ityough 65 man ape i̱ dugh ke ’ 2 Peteru ityough 3 la kpaa . Or@@ tamen ugen nger wener : “ T@@ erem yange wuese mo sha kwagh môm tsô kpaa ga . Aluer se ver ishima sha an@@ zaakaa ne shi se mba dondon akaawan a ker la yô , aa bende a ishima yase shi aa na se msaanyol , shi aa wase se se za iky@@ ura kpaa . — Mbaheberu 4 : 12 . Se fatyô u lun a vangertiôr ser kwagh a lu nahan sha ci u ‘ Aôndo ka u jighjigh ’ shi una lumun ér ‘ i̱ va mee se i̱ hemba agee a ase ga . ’ Man kwagh u hemban vihin je yô , ve ‘ er icighan jijingi u Aôndo aie . ’ Ab@@ aver a doon ungwan at@@ ar@@ atar á yange i na ken a@@ vegher kposo kposo sha tar la yange tese ikyav i kwagh ne gbar gbar . De lumun wer kwagh@@ môm a pav u a Yehova ga ! U ng@@ ur@@ en wan iyol sha ci u mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la yô , time sha kwagh u apostoli Paulu yange nger hen tiônnongo u Kristu u ken gar u K@@ orinte la . Ka sha ikyev i Bibilo Yehova a te iwanger sha mba@@ awashima nav shi á pasen se e̱r se fatyô u eren ishima na ye . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , yange de kwase na , Yes@@ e@@ bel , wua N@@ ab@@ oti kua ônov nav mba nomso , ér sule u iky@@ on i wain na la u hingir u tor . 1 : 25 ) Ken Icighan Ruamabera man ken mbamkombo mba Mbakristu kpaa , se mba zough a “ kwaghôron u saan saan ” u una fatyô u taver se asema shi nan se iember yô . ​ —⁠ Anz . ( b ) Inja i u civir mbamaren asev yô ér nyi , man ka ikyav i dedoo i nyi Yosev ver sha gbaa nee ? ( Mal@@ aki 3 : 6 ) Kpa , kwagh ne gema tese ér hanma shighe yô , Yehova una kuran se sha akaa a vihin se iyol shinii ? Heela tseegh ga , ka awashima u Aôndo u tar u lu ya u orumace gbem sha won . Hanma mkombo wase u se zough ke ’ hanma s@@ ati la wasen se nena ? K@@ P@@ U@@ U@@ N K@@ P@@ U@@ U@@ N U SA@@ R@@ O@@ N ( Pasalmi 1@@ 33 : 1 ) Nenge er ieren ne i̱ kaha kposo a ieren i or wan iyol i nan ikyo tseegh , i̱ i du@@ mbur hen ior ‘ mba ve fe Yehova ga man mba ve we Loho u Dedoo ikyo ga la ’ sha wono ! Se fatyô u tôvon ayol a ase fan kwagh u a hembe gban se ishima nena ? Alaghga a lan nan ishima je , nana hen ér nan kuma u eren msen hen Yehova kpaa ga . ( 1 Peteru 2 : 21 – 23 ) Aluer se mba a “ mhen ” u Yesu kpa lu a mi la yô , se fatyô u hendan a Satan . — 1 Peteru 4 : 1 . Yange kar a ishima na lu tin@@ d@@ in Mbaiserael a mbatyomov nav “ tugh man te@@ tan . ” PE@@ E@@ J@@ I 21 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 1 , 6@@ 3 3@@ 5@@ ,@@ 7@@ 35 Kwaghôron u hemban doon u ken ityesen i sha u@@ wo la , u i fe un wuee yô ka u i yer un ér Tindi u V@@ esen la . U tesen ikyav yô , nenge kwagh u i nger ken Marku ityough 6 la . Kpa gema kende a iyol na sha , lu tesen a tese nom na kwagh u vea er yô . ​ —⁠ Gen . 27 : 46 . ( Shi ôr Genese 15 : ​ 3 - 5 , 12 - 21 . ) Aluer se mba nôngon ser se lu er Yehova nahan yô , anmgbianev asev vea seer doon se ishima shi tiônnongo kpa una hemba lun ken mzough cii . — Ef . Sha ci u er se fe ser shighe a karen yô , se bee iyol , se gba angev maa se kpe yô , uma wase shi una lu se a inja nena ? Alaghga a gba u mbagenev vea de u kp@@ ur@@ un s@@ ent@@ e iyol , sha er vea na a lu anmgbianev ase ican ga u zan mbamkombo mba Mbakristu yô . Ka iyua i Yehova a ne sha uwegh nagh yô , man ka mba ve lu ikyua a na la tseegh a ne ve i̱ ye . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Kwagh la ka iveren man mk@@ or ken ayange a ican ne je zua ga ! M@@ zeyol u Mbakristu mbagenev yô ka mciem . Ashighe agen ka i gba u nongo wase ua ny@@ ô@@ ôso akaa agen . M@@ kpeyol wou jimin cii , kua ishima you tese ér ú ngu zuan a kwaghyan u dedoo kpa ? Jighjigh wase la mgbegh@@ an se , se mba tsegh ayol a ase sha ci u Yehova yô , se hingir azende a na . Lu@@ un er ka sha tahav asev yô , yange ma se fatyô u eren kwagh ne ga . — Ef . Nenge ase ikyav . ( Mbaheberu 4 : 14 - 16 ; 9 : 13 , 14 ) Kpa shi ka cii la ga , se fatyô u veren ashe u va lun uma ken paradi@@ so shin tar gbem sha won . ( 1 Tim . 4 :⁠ 8 ) W@@ ea nenge wer u ngu vihin shighe wou sha inja ga yô , sôr gbenda u ú vihin shighe wou la . Kpa er ve fe ér mbagenev ken ve@@ gh@@ er@@ tar ugen mba henen kwagh ve ken ishima yô , ishima taver ve kpishi . 5 : 10 ; 1 Pet . ( Ôr Yakobu 3 : 9 , 10 . ) Nahan ú tôô ikyav mb@@ in sha it@@ you ú gba nôngon a mbi un@@ den ig@@ y@@ u@@ ngu aluer ma mat@@ o ngu ikyua u una tôô mbi á yem a mi yôô ? Satan una fatyô u kôron ave sha atsan a se ye la nzughul a vese nena ? Mkaanem ma Aôndo mgb@@ o@@ gh a a@@ wen a injaa a kwagh u mimi man a á bee z@@ en@@ aria yô . Tese akav a ior mba ken Bibilo mba yange doo ve u yan ikyar a Aôndo la . ( Mbakolose 1 : 15 - 17 ) Yehova yila mbatyomov mban ér ônov nav zum u a pine Yobu mbampin mba ve lu heen ne . Yobu kaa ér : “ Mba m lu tamen a ve la , mba nahan mo tar . ” ​ —⁠ Yobu 30 :⁠ 1 . Shi se hen er i hii ve i doo u se va suur sha Yehova shighe u zege@@ can la vangertiôr yô . Nahan kanyi kwagh ia mgbegha se u eren akaa ne ci@@ ilii ? Er shighe karen de@@ gh@@ ôô yô , K@@ im maa lumun ér Kwa@@ se@@ shiada u Yehova ugen u i yilan un ér L@@ in@@ h la a̱ hen Bibilo a na . * Shi doo u kwagh a gba se sha mkpeyol u anmgbianev asev kpaa . ( 1 Tim . 5 : 8 ) Yehova soo ér se tema i se doo se . Se fa nahan sha ci u yange na Adam man i@@ fa paradi@@ so u doon kenger ér ve lu ker . ( Gen . ( Ôr Pasalmi 17 : 1 , 13 - 15 . ) 6 : 3 , 4 ) Ka m@@ doo u Yehova a doo se ishima la jim je a mgbegh@@ an se u eren kwagh u shami ye . Er nan ve Yehova lu a imba vangertiôr la nahana ? U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u gum@@ kwase ugen u i yer un ér Pe@@ tr@@ a , u yange i y@@ ese un hen tsombor u Mbashiada yô . U m@@ asen yô , aluer se soo ser Aôndo a de se kwaghbo yô , gba kpee u se nôngo se palegh u eren kwaghbo u vesen . Zum u se gbe angev yô , Pasalmi 41 : 3 una fatyô u taver se ishima nena ? Ka Or@@ he@@ beru u lu profeti , í yilan un ér Mose la , nger Ekesodu ye , í pase akaa a yange er Mbaiserael sha i@@ aven i kuman anyom 1@@ 45 nahan yô — hii shighe u Yosev kpe ken inyom i 1@@ 6@@ 5@@ 7 C.S.@@ W . la je zan zan va ar sha shighe u í maa t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el í bee ken inyom i 1@@ 5@@ 12 C.S.@@ W . la . Ka nahan ve ka i gba ve ishima u veren ishima vighe vighe shi wan ikyo sha i̱ ye . Kwagh u As@@ a er ne doo Yehova ga , nahan a tindi profeti Han@@ an@@ i ér a za pase un nahan . Ity@@ ôkyaa ngi i se hen ser Noa yange una kohol inyam to@@ ho la cii ken ity@@ ô@@ gh shin una lu ku@@ mban í , nôngon ér i̱ kar i̱ za n@@ yô ken tsô la ga . Yehova shi yange he@@ e ator a Bab@@ ilon ahar a g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol . Ashighe agen ka i doo u hiden gbidyen kwar sha mlu wase nengen . Kwagh u i ôr ken takerada u Mpase man takerada u Se@@ kar@@ ia la gba zua nena ? Ken inyom i 199@@ 2 la , i tsu@@ am ér m wasen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en , u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la . Mba@@ civir Yehova mba sha ayange a tsuaa mbara y@@ esen mbayev vev nena ? Hegen ne yô , er uumace ve lu vough ga yô , mbacivir Yehova kpa mba yan ican sha ci u angev man iyol@@ been . Ka wea nenge a ufoto mba Paradi@@ so mba ka i kp@@ ela ken ityakerada yase la nahan u hen sha mi kpa ? • eren tom ken tar ve iwer kpuaa hanma inyom W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , nenge ityough 10 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Ishim@@ avi@@ h@@ in . Yange í gba u vea hii tom sha ih@@ wa 1 : 00 i sha use sha er vea er kwaghyan vea bee cii man ah@@ wa 4 : 00 a sha use , shighe u mbak@@ ôron ish@@ u mbara vea hide la yô . 9 : 11 ) Alaghga se pine ser , ‘ Yehova yange k@@ an shio u ‘ yiman ’ Mbakristu mba jighjigh , mba yange ve kpe ku s@@ wen@@ de@@ gh nee ? ’ Ken atô u anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan , Mbaiserael per atindi a Aôndo c@@ iligh c@@ iligh . Yange i ver nongo u Kristu lu a kuma anyom 1@@ 00 ga je tsô , mba@@ vendan mimi mba i tsengaôron kwagh ve la due , hii u samber . ( Aer . 20 : ​ 28 - 30 ; 2 T@@ es . Nahan kpa , mayange a hungur u ember ken Yehova , ape myom na due la ga . Doo u E@@ mber hen K@@ u@@ u ? S@@ ea tagher a nyi ican je kpa , gba kpee u se fa kwagh ne : Se fatyô u lun a uma u injaa je kpa ? Aluer u ngu eren msen a ve imôngo yô , ishima you ia lu bem bem . — Anz . Yange ikpelaior igen i tor@@ on asema gbidye anmgbianev mba kasev mban , er ve ak@@ ondo shi sue ér vea y@@ av a ve sha ig@@ yo@@ s@@ or , sha u vea nôngo anmgbianev mba kasev mban ve yam ka@@ a@@ de u pati@@ i yô . “ Gba ishima i wang ken a mo , Aôndo , shi ver jijingi u he u taver ken a mo . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 5@@ 1 : 10 . M sôn Yehova sha kwagh ne . “ As@@ ande a Yakob a a shi her la , aa lu ken atô u akuraior kpishi er av@@ ure a a dugh hen TER nahan , . . . a a keghen or ga . ” — M@@ I@@ KA 5 : 7 . U@@ wua man iv@@ or i bo la tile sha ityough ki nyi ? 3 : 12 , 13 . U K@@ av A@@ tô@@ akaa a V@@ esen a ken Kwagh@@ henen Ne Kpa ? ( Marku 13 : 4 - 10 ) T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase tese ér Yehova yange hii u hiden kohol as@@ ande a mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem , ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha mbara hiden a ve ken mcivir u mimi . ( 2 T@@ es . 2 : 3 , 6 , 7 ) Nahan kpa , er apostoli u masetyô ken mbaapostoli mban va kpe kera yô , m@@ vende u vendan mimi ne samber anyom u@@ deri imôngo . Ka a ôron kwagh u ishima i or ken Bibilo yô , i lu ôron kwagh u or u ken atô la , ape mbamhen man inja man mlu u or jim jim a lu la . P@@ ase ase mlu u A@@ kô@@ r@@ aior la er u hen wer yange aa lu la . ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan Yehova yange tese ieren i injaa hen or@@ um@@ ac@@ ee ? Kanyi yange i due ken kwaghpasen u anmgbian u@@ gen@@ e ? ▪ Ôr kwagh ken Ruamabera sha gbenda u a kuma ve yô kor se sha ci u nyi ? A pine ér : “ Nahan we u u tesen mbagenev ne u kera tese iyol you gaa ? ” U@@ b@@ an@@ ke udubu imôngo kera lu a inyaregh ga . Yange i kôr un i yem a na hen ta@@ sh@@ an u d@@ as@@ enda sha ci u i wa un aie iyol ér a ii kwase ugen u pase un kwagh yô ze@@ ge - ny@@ ar . Ior mbagenev mba ve hii tom yô , gba ve ishima u ungwan Mkaanem ma Aôndo ma se lu pasen la , nahan ve na ib@@ ua ve ian ér i mem sha er vea ungwa loho u se lu pasen la yô . We vea or u ú vese la ne mba lamen doo doo kpa , shin ka i taver ne u eren nahana ? Kwagh ka una tser ve kpa ve fatyô u wan ishima , sha ci u ve suur sha Yehova . Shi ishima yange i vihi un sha ci u icivir i i lu nan Davidi la ga , shi ang@@ er@@ e@@ ke a Saulu lu samber a mi sha iyol i Davidi la kpa , or@@ ti lumun a mi ga . ( 1 S@@ am . Ikyav i orgen u yange nan kôr ishimaverenkeghen i Aôndo na nan la dông yô , lu Mose . ( Mateu 5 : 6 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem ér ve ‘ ya tor ’ a Kristu sha la , í za a ve ken “ ish@@ ô i nan [ shin perapera ] man uma . ” Sha mimi yô , “ Aôndo Una er if@@ er@@ kwagh mayange ga . ” — Yobu 34 : 10 . U tesen ikyav yô , ortamen ugen u i yer un ér K@@ ev@@ in yô yange nger ér : “ Se mba a iwuese kpishi sha m@@ ser@@ akaa ne , nahan ishember i ‘ m su@@ gh u ’ la je kpa ia fatyô u pasen er i lu se mba ken tiônnongo ken ishima vough ga . ( 2 ) I gber loho la sha ci u nyi ? Ken inyom i 2@@ 3@@ 70 cii man m@@ ve u Kristu la , Yehova va a M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee , va “ tim hanma kwagh@@ uma u a lu sha tar ci ca , ” kpa a gema a war or@@ jighjigh Noa vea tsombor na ken t@@ so la . ( Gen . Hanma sev cii de se zuan a kwagh u dedoo u kôron ken u@@ we sha gbaa u ken jijingi la Se mba lôh@@ ôn we ser yar tom a ian ne sha er u va lu ken ior mba mayange je vea kera lu ken ican ga la shi ifer kpaa ia lu hen atô ve ga la . A@@ yange nga kar any@@ iin yô , anmgbianev mbagenev za mase pasen un ape m lu yô . Nahan kpa , mbamaren ou fa er ú lu a ian i tsuan kwagh u ú er yô , shi ve fa kpaa ér alaghga ú lu or u ve soo ér ú gande ú lu la ga . ( Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ) Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mban mba eren tom saan saan ken jijingi , gadia mba “ mba@@ shir@@ en ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu “ mbatomov mba Aôndo wase ” la shi ‘ mba eren ve tom u iky@@ on i wain ’ kpaa . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Ka ken Bibilo se hingir u va fan Yehova sha iti shi fan inja i iti na la kpaa ye . Mbakristu mba i shigh ve mkurem sha jijingi la venda imo i mba i fe ve ga la , nahan ve er sha mkaanem ma Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo ma ma lu ken Luka 12 : 32 la . 8 : 28 , 29 ) Yesu eren akaa a doon Ter na sha nyi gbenda ? Mayange de lu “ er ny@@ inya shin al@@ f@@ ad@@ ar@@ i , mba ve lu a kwaghfan ga nahan ga . ” ( Ps . K@@ ure kure tsô jighjigh wam u nan la taver . Aluer se er nahan yô , se tese ser mimi je se suur sha Yehova shi se tsua uma i doo u Mbakristu vea eren yô . Ka se de asorabo ase . — Aer . 3 : 19 Yange se ta num sha iorov 20 shin i hemba nahan je kpaa , sha ah@@ ô man ag@@ ud@@ ô . Er i tese ken mhii u ngeren ne nahan , Yesu Kristu , u a lu Ity@@ ough ki T@@ i@@ ônnongo u Kristu la , pase wang ér mba dondon un vea lu p@@ al@@ egh@@ aa a tar u Satan ne . Or môm u hemban Yehova , “ Aôndo u sar sar ” la nagh je kpa nan ngu ga . — 1 Tim . • Mbah@@ enen Bibilo yange ve kav ityôkyaa i i gbe u a pase akuraior cii loho u dedoo la nena ? Kwagh ne yange na mbau@@ ng@@ wan haa m@@ liam ashe . ( 2 Utor 19 : 34 , 35 ) Sha kpôô yô , ort@@ yom môm tseegh hemba ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a uumace ca je ! Kwagh ne na yô , i fa tsombor wase ér ka tsombor u lun a inyaregh , i fa u ér ka tsombor u taver mbagenev asema ér ve civir Yehova ga . Mbahemenev mba adu@@ av yange ve l@@ aha col@@ por@@ te@@ ur mban , ve yilan ve ér ior mba te@@ en ityakerada zenden . Gadia se nenge ish@@ an Na sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , man se ve ser , sé va civir Un ye . ” ( Mat . Paulu ngise nger Mbakristu mba ken K@@ orinte ér ve de@@ en mbagen a kwaghbo . A kaa ér : “ Or u ne de nan kwagh yô , mo kpaa m de nan . Ka kwagh u a ne ve yange maa Yesu iyol u ôron ior kwagh u Tartor shon yum je la ! Ka aan a nyi u lu a mi a pasen mbagenev akaa a u ne jighjigh a mi laa ? Shi se na jighjigh ser , una taver se asema ken hemen , shighe u Go@@ g@@ i u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i una kohol ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a na ér a tim mba ve lu civir Aôndo ken jijingi man ken mimi la . — Ôr Ese@@ kiel 38 : 2 , 8 , 9 , 16 . Yakobu man Yosev man Sh@@ im@@ on man Yuda lu anmgbianev mba Yesu mba sha ngô . ( Anz . 4 : 25 ) Er der@@ ab@@ a u a ver ashe a na jighilii sha gbenda nahan , gba u se palegh akaa a d@@ an@@ en se , a a fatyô u yangen se u tsuan akaa a ken jijingi shi eren a la . ( Yohane 5 : 30 ; 8 : 28 ) Tsô , ve kaa ér : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” — Aerenakaa 4 : 19 , 20 ; 5 : 29 . A kaa a ior mba lu tesen ve la ér ve eren msen ve kaan ér , “ i̱ er ishima [ i Aôndo ] shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” Yehova yange lumun a gbenda u P@@ ine@@ ha@@ shi nengen sha tiônnongo u Aôndo sha gbashima la . Ú soo wer ú lu a dooshima u mimi shi ú wase mbagenev kpa ve lu a doo@@ sh@@ im@@ aa ? Man er nan ve Aôndo a ne ian kwagh a lu eren nahana ? Apostoli ne wa mbatamen kwagh ér ve ‘ kura ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ve la . ’ Doo u hanma or u nan fe ér Aôndo u mimi ka dooshima shi kwagh u mimi doo un ishima yô nana kav inja i mkaanem ma Yesu mara er i pase nahan . Yange m nôngo m ôr Bibilo , kpa i gema taver mo u kaven . Kape ainge kpa i lu je la , Yehova ngu wan ishima tsung je , man ka hemban er ior mbagenev ve hen ér una wa i a za kighir la . Mkaanem ma M er ne , ka jijingi man ka uma kpaa . ” Kpa kwagh gba mbagenev sha kwagh u ôr la ga . Be@@ en he@@ ela kera yô , a ver kwaghyan u ai@@ k@@ ighe u una lu ikyav i umbur ku na yô . Mayange je kunya u de ker Mbakristu mba jighjigh u eren msen hen Yehova ga , shi ve de nengen ér ve kuma u eren msen hen a na ga ze , shin ve de te a@@ kper@@ an shighe u ve lu eren msen hen a na kpaa ga . 5 : 15 ; 13 : 5 ) Alaghga u pine nan wer , ‘ Shighe u u tsegha iyol you sha ci u Yehova la , lu nyi u tôndo wer u er sha ci na ? ’ Ve maa a@@ you sha ci u “ mb@@ as@@ o@@ dom . . . ken iyou i TER ” shi ve nan@@ den ônov vev “ ken atô u usu sha ci u Mo@@ le@@ ki . ” — 2 Utor 23 : 4 - 10 . Ikyav i tesen yô , shighe u profeti Daniel ngohol mpase u sha mnenge , kpa fa inja na ga la , a “ hum@@ e ” shin a v@@ ôr . Er mbagenev ken ve ya ikyar a akuraior a civir ak@@ ombo , lu v@@ ô@@ son ônov vev mba kasev yô , lu kwagh u ken hemen yô alaghga tar ve cii ua n@@ ungwa a akuraior a fan Aôndo ga ne . ( Yon@@ a 4 : 1 , 2 ) Yon@@ a yange fa aeren a Yehova . Mba ve “ eren ishima i Ter a ishima i môm ” cii zua ave mba samber a paradi@@ so ne . 12 , 13 . ( a ) Aôndo ka a gema gbenda u a eren kwagh shighe u ior ve lumun tsaha na shin ve vende u la sha ci u nyi ? Sha shighe u Noa la nahan , tar “ mgb@@ ough a apera . ” ( Gen . Iyol H@@ id@@ en A M@@ i I@@ jime i Davidi La — Ka Ikyav i Dedoo Yange nenge ér u un ngohol imba iwasen la a lu u tesen ér un gba kera ga , shin pan@@ den indi na kpaa ga , man kape i doo u se kpa se nengen iwasen i í wase se je la . Jighjigh u nan ve a bem man mlu u kundu kundu di vough er ngu a wase se u kuren tom u Aôndo u ú taver se u eren la nahan . Ka nan kôr cio u henen zwa la sha ci u nan ongo ior mba lamen u . ( G@@ al . 6 : 16 ) Iky@@ urior la lu anmgbianev mba Yesu Kristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu eren shiada sha kwagh u iti i Aôndo , tom u Iserael u sha iyol fatyô u eren ga la . ( Yes . 43 : 10 ; 1 Pet . Mbat@@ amen ka vea za ve inya nahan yô , ve ker u nan ve “ iyua i sha mlumun u sha mh@@ ôôn . ” ( Rom . M kange ishima mer me za hemen u eren akaa am sha gbenda ne nahan gbem er m fetyô la cii . ” ( Ôr Ekesodu 3 : 15 ; Yohane 17 : 6 ; Mbaheberu 2 : 12 . ) Nahan a pine wener i na un u@@ kô@@ pi mba takerada shon at@@ ar@@ atar una na mba@@ eren tom a na imôngo . Saulu yange ya ish@@ ar sha h@@ ua , kera tim hanma kwagh er Yehova kaa nahan ga . Sha ci u m@@ yen u se yina la yô , alaghga a taver u iv@@ in tom wase u Ruamabera a ne se ken mlu u iv@@ es@@ egh la . Ú pase mnder u shin ku u hiihii u apostoli nan nder or shin ku la nena ? Man hide agumaior a a lu tagher a mbam@@ kighir sha makeranta kpa a ze hemen u v@@ aren a mimi la di ye ? A na se ikyav mbi t@@ omov kposo kposo sha er se fatyô u wasen ior umiliôn umiliôn u ungwan loho u Tartor yô . Mkaanem ma Yesu yange ôr ér “ kwagh ne una gema á hingir ne ian i pasen kwagh Wam ” la inja i ma ér nyi ? Shighe u Yesu na mbadondon un wain la , a kaa a ve ér : “ I@@ y@@ ongo ne yô , ka Iky@@ uryan i he i sha awambe A@@ m . ” Ken inyom i 200@@ 1 la , gomoti u tar u Au@@ str@@ al@@ ia gber di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i ne er ior i T@@ u@@ v@@ a@@ lu iyua a mi . ( b ) Ka an nan lu “ or@@ kur@@ an@@ ya ” shin “ wanakiriki ” laa , man ka unô ve lu “ ya ” laa ? ( Marku 10 : 13 , 14 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha amba@@ akaa ne yô , se kpa se hingir er Mbakristu mba Peteru yange ôr kwagh ve la , ér : “ [ Yesu ] doo ne ishima shin er ne lu a nenge a Na ga je kpaa . ” “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” Kpa U@@ ria lumun u tan ng@@ uhar hen ya na tsô kpaa ga , shin er Davidi nôngo sha afatyô na cii ér a yem ken ya na nahan kpaa . “ Or@@ vesen [ u nengen ] sha tom u iyou i TER ” gbidye Yeremia shi kôr un za man@@ de un i@@ gbe kpaa . — Yeremia 20 : 1 - 3 . “ Un ne mba ve lu keren Un la injar , ” shi veren mba ve ne un icivir la kpa doo doo . — Mbaheberu 11 : 6 . Shin aluer or ngu a ibo sha ci u kwaghbo u vihin tsung u nan er ken uma u nan jimin cii la kpaa , ka ican i tsôron i lu m@@ tsaha u vough u n@@ á@@ n nan y@@ ee ? Shighe u zege@@ can la una z@@ aan u ku@@ usu yô , a mase timin afer@@ aior agen a bo@@ tar ne . Ka a gba u u wa or kwagh sha akaa a a lu hange hange nahan , ka u vande timen ken ityakerada i pasen Bibilo la tsembelee kpa ? A za hemen ér : “ Ma nyityô ut@@ aha i hemban cii gba u ia wa atindi a a kure mbamgbe mba iorov jighilii yô . ” Kwagh u hemban cii u se fatyô u tsuan ser se er yô , ka u keren ser Yehova a lumun se . Shi tiônnongo ne nger Paulu kpa sha u fan mnenge na sha akaa ag@@ enegh . Ka kwaghwan u injaa u nyi Solomon a we se ? Sha nahan yô , de Mkaanem ma Aôndo ma hemen we , shi dondo kwaghwan na kpaa . M@@ h@@ ôônom ma kôron we a orgen la , shi waan ishima a nan , shi eren kwagh a nan sha mimi kpaa . Lev@@ i kaa ér : “ Yehova yange na se kwagh u se sôn un la , nahan se di kpa gba u se kure ityendezwa yase . ” ‘ K@@ P@@ U@@ R N@@ EN I@@ T@@ YO@@ U@@ G@@ H I GB@@ A@@ NG@@ ER ’ Ka ieren i mimi ga i nyi Mal@@ aki a ôr kwagh sha mini ? Ka nyi ia er shighe u a tim iniongo i u@@ kwaghaôndo mba aiegh kera laa ? Doo u mba i ne ve ma tom ken tiônnongo cii vea kure u sha inja , shi vea pase mba ve ne ve tom la er tom shon u lu zan hemen yô , man ashighe kpishi a doo u vea ker mhen hen mbara mba ve we ve tom sha ikyev la , aluer kwagh tsu@@ me ve yô . 30 Sha ci u A@@ g@@ umaior — Yesu H@@ endan a I@@ me@@ en Shi i@@ aven ne ia fatyô u lun i@@ aven i hemban nyian we ishima kpaa . Kpa mba han@@ ger ér a ôr ve keng yô , a ôr ve ityôkyaa la jighilii , tsô a mough vea ak@@ ar a na , ve gba keren Y@@ or@@ am a ku . Shin er Yehova a ve a kwaghbo sha mba ve er if@@ er@@ kwagh kpa ve gem ishima mbara ga nahan kpaa , palegh ve a atam a isholibo ve ka i ume la ga . Ô@@ no@@ v A@@ sev — Ka D@@ y@@ ako U In@@ j@@ aa • Aluer ka u se “ eren kwagh u mimi ” yô , kanyi kwagh i lu hange hange i se ere ? 5 :⁠ 18 . ( Ef . 5 : 10 ) Bibilo tese ér mba@@ y@@ aav mba a tahav , nahan vea fatyô u vendan ér i de eren i@@ ember@@ yolough igen hen ya ve ga . — 1 Kor . Nahan cii kpa , anyom nga karen imôngo yô , a tindi ér i̱ za kaa profeti la a̱ va . N@@ gu@@ la va nyer yô , a kav wanakiriki kpen@@ egh he ’ ya u kwase la . Se er kwagh ne sha u eren tom u pasen kwagh kpoghuloo . Tom ne ngu kuren kwagh ugen u vesen u Yesu yange kaa ér un kpa ka “ ikyav ” i m@@ ve na la . Kwaghôron la tese ér yange lu ôron lu kwagh u Satan Diabolo . Mbam@@ sen mba mbamaren ve eren a ishima i môm la vea fatyô u wasen mbayev vev u kaven ikyar i mbamaren vev ve ye a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa la ken ave Een , av@@ indi@@ gh nga nyian a a tese ikyav ér Kristu ngu Tor u age@@ egh sha je i gande tu@@ nan yô . Nahan cii kpa , kwagh u i gbe u ú er cii ve u kuma u eren akaa kpishi a se ter heen ne yô , ka batisema . ( Ps . 9@@ 1 : 2 ) Nahan yô , shighe u ú lu nôngon a mbamzeyol mba gbenda u been a ve fele u lu ga yô , ka nyi ia wase u sha u kwagh la una yange u iember ga ? Aluer aeren a tar ka aa keren u nzughul a mbam@@ ver mbara yô , ior mba Yehova ve lumun ga ku@@ aa . Paulu s@@ ende@@ gh kwaghôron shighe u lu lamen a G@@ om@@ na F@@ es@@ e@@ tu man Tor A@@ gri@@ pa la Or@@ gen u i yer iti na ér Al@@ f@@ red E@@ der@@ sh@@ ei@@ m yô , ôr ken takerada na u i yer ér The Li@@ fe and T@@ im@@ es of Jesus the Messiah la ér , ngeren mba mbat@@ esen mba Mbayuda mba sha ayange a tsuaa la tese ér akaaôron a profeti 4@@ 5@@ 6 ken Ruamabera u ken zwa Heberu la yange lu sha kwagh u Mesiya , shin er agen ker kpishi ter Mesiya jighilii ga nahan kpaa . Aluer se lam a mbagenev kp@@ ase shighe u se su@@ gh ve ken Iyou i Tartor , shin se lam a ve sha a@@ be@@ er@@ akaa tseegh nahan , se fatyô u kaven mbamgbe vev tsembelee je kpa ? “ W@@ aan nen ior cii ik@@ o , anmgbianev ve̱ doo ne ishima . ” — 1 PE@@ T@@ ER@@ U 2 : 17 . 2 : 16 - 19 ) Shi ishimaverenkeghen yase la ia taver se ishima u vendan mba ve tu@@ ur se ken ijime ér se er kwagh u Yehova a vende la . Se mba tesen iwuese yase sha ikyo i wan i Yehova a we se man m@@ sue u a suen se la sha u suur sha a na vangertiôr shi eren un tom a agee a ase cii . Ngeren mbara tese wang ér Aôndo veren mba ve tesen mbagenev dooshima la doo doo . Se kpa ka se nôngo ser se fa kwagh u ior sha u henen sha kwagh u se fe ser mba keghen ato a vese vea lumun a mi yô . Gbenda ugen u shi se seer tesen ser se suur sha Yehova yô , ka u keren iwasen hen mbatamen mba icighan jijingi a ver ve ken tiônnongo la . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . I gber u ken ijô je war kuman 3@@ 00 nahan . An@@ takerada ne ôr kwagh sha at@@ ine@@ akaa a vesen a ken Bibilo kuma 16 shi a na mbam@@ lumun mba ve har sha Ruamabera sha mbampin mba i pin sha heen ne cii . [ U@@ foto mba sha peeji 3 ] Yange fa er ikyum@@ u@@ ile i̱ lu i̱ na ga yô , shi fa ér gba u una eren kwagh a mbagenev sha dooshima ve mzough una lu ken nongo u Kristu ye , man kape nyian kpa mbatamen ve eren kwagh vough je la . — Mbaefese 4 : 1 – 3 ; 1 Timoteu 1 : 3 – 11 ; 5 : 1 , 2 ; 6 : 3 – 5 . 6 : 12 ) I@@ vangeli i Luka tese ér “ an@@ z@@ ô ” ne ka “ asorabo . ” Kwagh u i nger ken Genese 22 : ​ 1 - 18 la tsen@@ ga tesen er se doo Aôndo ishima kpishi yô . Or@@ kuran u ningir sha ugen yange due a mhen nahan ér , shighe u i lu eren tom u pasen kwagh sha uya uya yô , doo u mbap@@ asenkwagh vea kure kwaghôron sha u kaan a or@@ ya ér vea hide a va iyange igen tseegh tsô ga . 24 : 45 - 47 ) Wan@@ akiriki ne shi sôr aan a mbamkombo man mbam@@ kohol mba kiriki kua mba vesen ver , ape i te iwanger sha “ kwaghôron u Kristu ” la . Er nan i doo u se ungwa kwaghwan u Paulu u a kaa ér “ zenden nen ken dooshima ” laa ? ( Ivur 17 - 20 ) Shi Aôndo eren erdoo hen ior asange asange kpaa . Se nenge a ikyav i kwagh ne ken E@@ le@@ as@@ ar , u nengen sha akaa a Aberaham lu a mi kpishi la . Mbam@@ zeyol Mbagenev mba Maria T@@ a@@ gher a mi A@@ bu Yô Shi ka a soo wener se hen ser kwagh u Yehova a soo hen a vese la ke@@ he kar ikyaa inya , shi mhôônom nam ma zungwen man kwaghbo na u den kua iwasen i a ne se la cii ke@@ he kuma u wanger asorabo ase ga . Ior mba se pasen ve kwagh la vea lumun loho wase shin vea venda kpa , aluer u due kwaghpasen vea or yô , ne fatyô u “ wasen . . . ayol a en . ” — 1 T@@ es . Anmgbian B@@ re@@ au@@ x taver mba been makeranta asema ér , mba ve eren ishima i Yehova yô mba kwagh u civirigh sha ishigh N@@ agh , m@@ lu@@ ashe ve una lu nan nan je kpaa . ( Y@@ er . A@@ tsan ne nga kposo a m@@ te@@ v u sha ican , u ka se tagher a mi no@@ on la nena ? Pro@@ feti N@@ ah@@ um kaa ér : “ TER we ishima , tahav N@@ av vese . ” Kanyi Yehova a er ac@@ in imôngo ? Mb@@ au@@ har ken a ve hii u eren tom pania er se nahan , man mbagenev mbara di er tom u maan iy@@ aav mbi Betel . Ish@@ ember i ko@@ ʹ@@ s@@ mo@@ s i Paulu a yar tom a mi ken Bibilo la tile sha ityough ki ior i tar ne , inja na yô , ka uumace jimin cii kua akaa agen a ve eren tom a mi hanma iyange la , er ijiir i tsan man kwaghyan kua ak@@ ondo a z@@ eren nahan . 21 : 15 , 19 . Se mba kimbir kaan ser , Bibilo na mlumun sha mpin la jighilii ga , nahan or môm nan ngu a ityôkyaa i s@@ ende@@ gh sha ikyaa ne ga . Yange kaa ér : “ Or@@ tamen ne bugh Bibilo , nahan m kav mer kwaghwan ne due ka he ’ Yehova . ” Or môm kuma sha Yehova ga ; una wase u u tsuan akaa sha kwaghfan er u lu iyev ne . Or@@ pasalmi Davidi ngise pine wener : “ T@@ ER@@ E , ka an nana tsa ken t@@ ent@@ i W@@ ou@@ we ? T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase jimin cii tese ér , ka i maa Satan iyol u nan uumace atsan a hemban vihin cii . Shi Yehova wa atindi a yangen m@@ vihi u icighan@@ ti na , man mk@@ or u A@@ yange a Me@@ men kua J@@ ub@@ il@@ i , man er vea eren kwagh a ic@@ an@@ or , kua ikp@@ an kpaa yô . Er Yesu yange lu or isholibo ga yô , yange er batisema u tesen ikyav i m@@ ge@@ m@@ shima ga . Mic@@ hel@@ le : K@@ pas@@ h ! Kwagh la vih@@ imi ! I sôr mkaanem ma “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a ne mara i ver sha u taver jighjigh wase shi tsaase mkav u ken asema ase kpaa . Aluer ú soo wer ú tsu@@ gh iyol you ga yô , er msen nahan hide gbidye kwar sha aeren a ou , shi ngohol kwaghwan u mbagenev , shi ôron Mkaanem ma Aôndo hanma shighe cii A na ior mbara “ mban u kwaghyan , ” shi a ‘ ny@@ ume ve ura , ’ shi a tsaha ve sha “ m@@ hi@@ e u iy@@ i@@ av man yi@@ en , ” shi a haa ve “ b@@ ou@@ ange ” kpaa . I@@ an ne ngi sha ci u hanma or cii , wea lu zege@@ or shin ic@@ an@@ or kpaa , shin wea lu or@@ nyian shin or@@ il , shin wea due ken ma nyi ijiir sha tar cii kpaa . Or u yange nger takerada u kwagh@@ al@@ ôm u̱ i yer ú ér C@@ le@@ m@@ ent@@ ine H@@ om@@ ili@@ es ken derianyom u sha uhar la , s@@ enge wener Aôndo hemen tar ne , kôr ú ave ahar . Akaa a ve lu eren ken ayange a masejime ne kpa tese agee a Aôndo . K@@ am kwagh u civirigh kpishi u eren tom imôngo vea iorov mba uta@@ an kar uhar mba ve lu K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u nengen sha tom u ken tar u Kor@@ ea la . Sha u wan ayol a ve sha ikyev i nongo u wanakiriki ne yô , ior mba Aôndo mba tesen ér ve wa ayol a ve sha ikyev i Yesu Kristu u a lu Or@@ vesen la . Se za hemen u zuan a mk@@ or shin p@@ ev u Yehova la nena , man er nan ve i hembe lun a inja hegen u se er nahana ? Kpa Yesu yô , eren a ior nahan ga , yange eren a ats@@ an@@ aior man mba i nzughul a ve la sha dooshima . Nahan kpa , agumaior a ken tar kpishi tôô ér akaa ne cii ka di makeranta u henen tsô , nahan mba nengen a ér ka kwaghbo ga . Yange i vihi Tor Y@@ e@@ hor@@ am iyol ken u@@ ity@@ a , nahan hide lu ken gar u Yes@@ er@@ e@@ el , lu sôron av@@ av a na . Ka nan due pe@@ pe d@@ in@@ de@@ e nahan nan nenge kera wang ga . A@@ tse a nan@@ den nagh la tile sha ityough ki awashima u Yehova , gadia a lumun nagh ku Yesu Kristu a ne sha u yiman uumace la . Sha nahan yô , ve kpa ve hingir u wasen Jo@@ el kpoghuloo sha u a hii angahar a tôôn yô . In@@ i@@ ôngon ve la na yô , akaa a kpiligh iyol er . ( Yohane 3 : 19 ) Bibilo ôr kwagh u mtim u tar cii u sha ayange a or@@ jighjigh Noa la . A@@ eren a ve la doo se ishima kpishi , er m@@ til u ve til sha mimi sha ishigh ki Yehova la nahan , kua nagh ku ve we la man m@@ doo u anmgbianev ve doo ve ishima la , man ieren ve i ngô@@ ôr ho@@ gh@@ or hen ijiir ga la kua iyol i ve t@@ angen sha kwagh ga la kpaa . ( Genese 3 : 1 - 6 ) Adam man Ifa ve kera hemen ayol a ve ga , ve hingir u lun sha ikyev i hemen u Diabolo , un u kwagh a kom un ga , shi a lu or u g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol la . Yehova hembe veren ishima sha ior je ka u tu@@ nan ga . 24 : 3 ) I@@ ca a kera gba ga tsô “ zege@@ can ” i Yesu ôr kwagh u i̱ la ia va . Ity@@ ôkyaa igen i se ye ican yô ka sha ci u se yina . KA M@@ Z@@ E@@ YO@@ L u nyi man nyi nahan u nenge wer gba u nom man kwase u se er kwagh ve heen ne vea sô@@ r@@ ô ? Yesu tese ikyav i ter u na wan na kwagh u sôn la sha u wasen se u fan er ka i lu Yehova ken ishima a mba ve er msen hen a na la yô . Er se lu wan ishima a ayange a masejime a tar ne a a taver kpishi ne yô , se kpa doo u se lu a imba mnenge u vough la . — Ôr Mateu 6 : 9 , 10 . ( Rom . 14 : 21 ) I@@ ember@@ yolough i m tsough u eren ne ia na me hingir u za nyôron nongo a unô i@@ or@@ o ? ( Anz . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne shi ka a tsua ior mba i gbe u vea va er tom shin Betel la shi a na mbam@@ lumun sha mbampin mba i pin sha kwagh u tom u Betel la kpaa . ‘ Yehova Er I@@ shigh N@@ agh K@@ i W@@ anger sha a Ve ’ ( mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ) , 8 /@@ ⁠ 15 Lu u a fatyô u maren un a isholibo iyol shio nena ? Ú fatyô u nengen mimi u kwagh ne iyol you sha u gbidyen kwar sha akaawan a sha kwagh u uma a i ôr ken ngeren u sha kwagh u uma man tom u Yesu la , hemban cii je yô a i nger ken i@@ vangeli i Mateu man i Marku man i Luka la . A fa er ka i lu ishima yase z@@ ange , shin or u se lu k@@ imi la , u tô@@ mon akaa a se nengen a mi sha ashe la yô . Tartor la ua ‘ bee a ityav ’ sha tar , nahan ‘ bem a̱ gema a ngee . ’ ( 1 K@@ ron . 29 : 23 ) Yesu yange yila Yerusalem ér “ gar u Zege@@ tor ” kpa lu sha inja je . — Mat . Ishima i se ver sha iyou i Aôndo la ia wase se u “ v@@ aren a Yehova ” , nahan lun a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron . ​ ​ —⁠ D@@ ut . Aôndo wa@@ shima wener ior cii “ ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” “ M ngu zuan a or ken tiônnongo u me vôso ga , man m soo u va bee iyol mo tswen ga . ” * Kpa , umbur wer , Yehova una fatyô u nengen ke ’ asema shi fan kwagh u a lu ke ’ atô u asema ase kpaa . 9 , 10 . ( a ) Mimi u Yehova kor ior nav nena ? Akaa a In@@ j@@ aa a “ I Y@@ er ” ken Kristu La 32 : 4 ) Ka se hii u eren kwagh ne sha u henen kwagh u se fetyô u fan sha kwagh u Yehova Aôndo cii , ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la . Sha ashe ou ú nenge a nenge iy@@ ev@@ or@@ on i á or mbaaferev la . ” Kpa kwagh a va kera lu nahan ga . M@@ lu@@ ashe shin m@@ lu@@ yol wase una kaha a u orgen kpa , a lu u tesen di er Aôndo a gbe akaa a doon kposo kposo tseegh tsô . Nan t@@ angen iyol ga , ka nan wa hanma or cii ikyo . ( Ôr 1 Mbakorinte 11 : ​ 27 - 34 . ) M zough a inyaregh ki kuren mbamgbe mba hange hange , er ak@@ ondo a injaa a z@@ eren nahan . Ka a kar kera fele , “ se kpaa se kar kera wase . ” — Yobu 14 : 1 , 2 . Gadia mba@@ asorabo je kpaa , mba ve doon ve ishima la yô , ve kpaa mba doon di ve ishima je . Se ng@@ ur@@ en henen kwagh na seer yô , kape dooshima wase di kpaa una lu seer je la . — Pasalmi 31 : 23 ; S@@ ef@@ ania 3 : 17 ; Mbaromanu 8 : 28 . Er lu kwagh u sha an@@ shighe kpuaa nahan kpa , kwagh u mbaapostoli er ne tese ér , tiônnongo una fatyô u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba anmgbianev mba been iyol . Peter@@ s@@ bur@@ g , ken tar u Rus@@ sia la , shi ken inyom i 199@@ 3 la , se za mkohol u ityar ityar ugen u i er ken gar u K@@ i@@ ev , ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine la . I@@ mba zwa z@@ ôh@@ ôn la nahan kuma sha ior mba civir Aôndo u mimi ga . Ishima i legh legh i Mose lu a mi sha gbenda u vesen ne i wase un u dondon gb@@ end@@ atesen u Yehova . Doo u se nengen mbatamen nena , man ka sha ci u nyi ? I@@ ̱ kaa ér ka nyi ia er ku ? Kpa ica gbe ga yô shi gba u una undu tar u P@@ ol@@ and . Aluer se kôr ityough ga yô , se ngô@@ ôr hungur a kwagh u it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ka se dondo sha u wan ats@@ am shighe u se ze sema mkohol wase u iyange i môm shin mbam@@ kohol asev mba kiriki shin mba vesen la ga . Yesu yange taver mbadondon un sha mimi mbara asema ér ve de nengen mfe man mkav u ve zough a mi sha kwagh u Tartor ú Aôndo la ér ka be@@ er@@ kwagh ga . ( Ôr N@@ ah@@ um 1 : 15 . ) 20 : 29 ) Ka agumaior ka i gba u aa yar tom a tahav vev u eren ityom i age@@ egh ye . Hii shighe la je kwase ne gba zenden a na imôngo kua mbaapostoli nav kpaa , lu shir@@ en ve ayange ayange . Ôr wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la kwagh u i nger ken Anzaakaa 5 : 3 - 14 la sha er u wase un u kaven akaabo a idya i eren i ve a mi la yô . Shighe u ka sea tsuan ah@@ ur@@ aior a ase man ak@@ ondo a ase a hu@@ an man h@@ we u se eren man i@@ ember@@ yolough i i doo se — kua di kwaghyan u ka ka man kwagh@@ man ne kpa — ka se umbur ser , Mbakristu mba mimi mba ikp@@ an i Aôndo , nahan mb@@ á eren kwagh u a doo asema a ve ga . Ka ik@@ we ihi@@ ar i tseer tseer i nyi í ter í ken hanma I@@ vangeli cii kua ken takerada u Mpase laa ? ( 2 Timoteu 4 : 5 ) De se ver nen ishima sha ityesen yase kua ieren yase man gbashima wase u sha tom kpaa . ‘ Aôndo hendan kwagh a mba ve gen@@ gese ayol ’ yô . — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 4 : 6 . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 23 ) Kpa kwagh er vihi yô , u@@ tor mba ken Iserael kpishi yange ve hemba Aôndo ato , nahan ve va a zayol sha ayol a ve kua ior vev kpaa . Kpa ka loho na la yange ú ur@@ ugh ior kpishi ye . Ior mba shin tar cii har ishima sha “ mtsera u tar ” ne — ka iy@@ i@@ av mbi tar jimin je la . Shi a kaa ér , ‘ Ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ’ N@@ am@@ ang@@ ol@@ wa gba i@@ wan zum u lu anyom ahar la je . M@@ ôm ken ior mba ve nenge kwagh u i tese sha tele@@ v@@ ishen ne yô lu An@@ na - Pau@@ la , ya na lu ica a Betel kuma di u@@ kil@@ om@@ it@@ a 60 tseegh . Aôndo yange ver Yesu Kristu , Wan u Davidi Tor u Tartor u Mesiya la sha ken inyom shon . Ity@@ ar igen kpuaa i lun a kwagh ave yange i nyôr u eren ieren i gomoti u ty@@ em@@ imôngo shi i er u@@ ic@@ egh@@ zwa ér ia nengen sha ior vev “ sha ayange a uma ve cii . ” ( Mbaromanu 9 : 2 , 3 ) Nahan kpa , á zua a ak@@ ar a mimi agen ken Roma á ishimataver man dooshima u ve lu a mi la na pe@@ ver un shin ishima yô . ( a ) Ka hanma shighe nahan , kwagh@@ hum@@ an@@ doon u Mbaiserael nan@@ den la hingir u vihin Yehova ishima ? Bibilo kaa ér : “ Mbaiserael due ken tar u Igipiti ak@@ um ak@@ um . ” — Ekesodu 13 : 17 , 18 , N@@ W . Mbat@@ amen mba ningir sha vea kasev vev mba wan iyol i zan mkohol u vesen u ab@@ uter man i@@ or@@ il cii imôngo ken inyom i 19@@ 6@@ 6 Yange har í sha Ruamabera ga , kpa lu sha “ inja i kwaghfan man mnenge u taregh u a kaha kposo a mhen u Yesu man u Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la yô . ” Sha shighe ugen la je yô , Yesu vande ôron kasev kwagh ugen u kpilighyol u er cii ve mase kaan a ve ér ve za ôr nomso@@ mbaiorov kwagh sha mi ye ! — Mateu 28 : 1 , 8 - 10 ; Luka 8 : 1 - 3 . Er Davidi nahan , se kpa se fatyô u umbur ityom i Yehova i kpilighyol la cii ga Bibilo pase ér ashighe agen mlu u ior ngu a mgbegha ve u eren kwagh u ma ve er ga yô . Ka sea dondo kwaghwan u Paulu a we se ér se ‘ kar ayol a ase se fa aluer se mba ken jighjigh u nan , shi se time ken ayol a ase ’ la yô , se bende a mbagenev sha gbenda u dedoo kpen kpen . ( Yuda 20 , 21 ) Kpa se tese ser se mba keghen ityendezwa i Aôndo a er u van a tar u he la shi sar se sha mimi ser u va nena ? “ M Ngu Z@@ a@@ mber a V@@ en ” A@@ sema yange yina ve , gadia ve ‘ nenge ér Mose tsa sha u@@ wo , h@@ ungwa fele ga yum . ’ Kanyi igen Tartor u Aôndo ua er sha ci u u@@ um@@ ac@@ ee ? Ka icin i tan i nyi se zough a mi sha kwagh u N@@ ab@@ al man Ab@@ ig@@ ail ? U@@ pania ka ve kaa ér ka vea lu kôôsôô a Aôndo shi vea seer eren un tom yô , ve seer zuan a averen . ( D@@ ut . U tesen ikyav yô , Aôndo yange nenge ér u kuren awashima Na yô , “ doo u or nana lu tswen ” ken sule u E@@ den ga . ( 1 Peteru 4 : 3 ) Kpa kwagh u se er yô , gba u se kôr iyol tsaha sha akaa cii . Nahan kpa , er u tsegh iyol you sha ci u Aôndo a ishima you i môm yô , u soo u dondon ikyav i Yesu la sha afatyô wou cii . I@@ yol@@ karen ia fatyô u wasen ônov ou , nahan vea nôngo a mk@@ ighir u mbak@@ ov A@@ yange nga kar kpuaa yô , wan wam ne maa saa ku . ” Alaghga or nana ôr mkaanem ma Or@@ pasalmi man sha hiihii yô , iyol ia kpe nan . Een , mba a ityôkyaa i lun saan saan . Alaghga ú mem u eren akaa agen a a lu hange hange ga la . Jijingi yange mgbegha Paulu pine ér : “ Ka an nan ver u u he@@ mb@@ ee ? Nahan a saan wanakiriki la iyol shi akaa na a shin tar cii ‘ una wa nan . . . sha ikyev . ’ ( Mat . Paulu tese ke ’ Mbaromanu ityough 15 la ér u̱ hiden timen sha akav a tesen a tsuaa la una wase se u sôron mhen wase . ( Mpa . 16 : 13 - 16 ; 17 : 12 - 14 ) Daniel ôr kwagh môm u una due ken ityav mb@@ in yô . 5 : 22 , 23 ) Aluer ior mba a aeren ne ga , man hemban je yô , aluer mba a dooshima ga yô , mayange vea fatyô u duen ken uiky@@ angen sha ga . I@@ jiir i do@@ on@@ ashe i ayôôso lu her ga ne , alaghga yange í hemba doon u me@@ mem a mem her , lu ijiir i za teman ôron a ôr kwagh u m@@ ne u or nan iyol i nan sha ci u mbagenev ga . Bibilo wuese Aberaham man Yosev kaa ér nyi ? Yakobu nger ér : “ Mba ve taver ishima yô , ka se yila ve ser , mba i saan ve iyol . “ U eren kwagh u mimi ” la inja na yô ka u eren kwagh u a lu u shami yô . Jerem@@ y , u mbamaren nav ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato la kaa ér : “ M umbur er iyange igen ter@@ em vihi ah@@ wa imôngo shin atô iyou na , lu nôngon kpoghuloo ér una hen Iyoukura una kav yô . N@@ agh ku ip@@ aan kura kua er nyi sha ci wase ? Shi gba kpee u or@@ nan@@ jighjigh la nana nôngo kpoghuloo nana eren kwagh u Yesu a tese la . Shi zum u se er aie yô , gba u se zamber a Aôndo tsung ser , a de se kwaghbo wase . Yesu yange soo tsombor ne kpen kpen . Kwagh la k@@ ondo or u zamber la iyol . Bibilo kaa ér : “ Samuel tôô k@@ or@@ ough ku mk@@ ure , a shighe un mkurem hen atô u anmgbianev nav ; Jijingi u TER kpaa kende Davidi sha agee , hii sha iyange la je man ken hemen kpaa . ” Ka nongo u Yehova u ne ian ne sha ci u anmgbianev mba ve lu ken ityar i ng@@ i@@ la nahan ye . ( Luka 4 : 43 ) Sha ayange a ase ne , hemban je yô hii ken inyom i 19@@ 19 la , Mbashiada mba Yehova mba dondon ikyav i Yesu sha u yôôn loho u dedoo u Tartor u Aôndo a ver la sha gbashima , kua akaa a dedoo a Tartor shon ua er la kpaa . A shi@@ ri@@ m ikyav mbi m tee ken ishima anyom imôngo la shi a gema a p@@ ase@@ m mba@@ awashima nav wanger je kôr inya . ” K@@ enger ve sha ishi yô , a tese er mbakur@@ an mba eren tom kpoghuloo mban ve doo un ishima yô . Mbagenev ken mbakur@@ an mban kuma u maren un je kpaa . N@@ gi@@ se ngise la , mbamaren asev mba hiihii mbara venda hemen u Aôndo . 9 : 11 , 12 ) H@@ ide “ Wan@@ iyôngo u Aôndo ” u yange va na nagh ku ip@@ aan la di ye ? ( Yoh . H@@ ide shighe u se k@@ ur tom i t@@ um se iyol la di ye ? I@@ jiir i se ts@@ aan her ken gar u L@@ vi@@ v ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine la lu kpo@@ you u sha uhar , sha iyou i tse igen . 7 - 9 . ( a ) Yesu yange na mba ve undu akaa a ve cii ve dondo sha a na la ib@@ um@@ un i nyi ? ( b ) Or ka nana eren batisema yô , nan ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa a Aôndo nena ? Shi u hen er se cii i mar se ken isholibo sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam la yô . M lu henen er mbamaren av vea ungwa er se lu yemen ica hi@@ in@@ ii la ve a lu ve yô . “ Mba ve ngohol mhen u mimi yô , kwaghfan ngu her a ve . ” ( Ps . 16 : 10 ) Sha iyange i N@@ is@@ an 16 la , kasev mbagenev za hen u@@ war u Yesu la . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E AG@@ EN A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O B@@ U@@ M SH@@ A KW@@ AG@@ H U I@@ T@@ Y@@ EN@@ D@@ E@@ Z@@ W@@ A N@@ A A A@@ B@@ R@@ E@@ H@@ A@@ M L@@ A YÔ Shighe u tsombor u Aberaham lu ikp@@ an ken Igipiti la , Aôndo bu@@ m ér nyi ? Gba u se na jighjigh shi se lu a awashima u Aôndo la ken ishima yase , nahan se suen un er se fetyô la . • M@@ lu u wang u iyolough la seer m@@ doom ma loho u se pasen ne nena ? Se mba hembe pasen kwagh sha uya uya . ( Aer . Yange gba u Mbakristu mba ken G@@ alatia vea kar jighjigh ve u nan vea nenge una za sh@@ imi yô , shi vea fa er ve kera lu uiky@@ angen sha ikyev i Tindi ga yô . Ikyav i tesen yô , bem yange lu hen shighe la , i yilan bem la ér P@@ a@@ x Rom@@ ana shin B@@ em u Mbaromanu . Dooshima wasen se u keghen iwasen a ishima i wan Shighe u Yesu soo u gbidyen kwar yô , yange yem hen ijiir i í hu@@ an yô . Kwase ugen u lu zenden a ve tesen ve ajiir , u a lu Kwa@@ se@@ shiada ga yô , nenge dooshima u hen atô u anmgbianev ne nahan doo un je zua ga . Mba ve nengen sha mbamaren mba been iyol la vea zua a injar i nyi ? Ken aan a i gbe u se tese dooshima u Yesu la cii , kwagh u a hembe vihin u tagher a mi yô , ka af@@ er a mbagenev ve eren hen tsombor shin ken tiônnongo la . ( 1 Mbakorinte 13 : 1 ) Alaghga amba a ior ne aa lu yôugh@@ yô@@ ugh shin aa za iti , kpa mayange je vea lu a msaanyol u mimi ga . ( b ) Sha u dondon kwagh u i nger ken Mbafilipi 1 : 7 la yô , ior mba Yehova er nena sha ishim@@ avi@@ h@@ in i Satan laa ? 9 : 6 , 7 ) Aluer se mba s@@ ônon ser , Tartor la u “ va ” yô , se mba s@@ ônon ser Tartor u Aôndo u va tim hanma or u nan lu hendan a u la cii kera . Sha nahan yô , Aôndo kpa a doo un a vese , shi se zua a injar , gadia kwaghwan na wasen se hanma shighe cii . — Yesaia 48 : 17 . Ior yange ve kegh atô hen ijiir ne kpen kpen . Zum u a hii u pasen kwagh ken K@@ orinte la ior mbagenev hendan a na , nahan kpa apostoli ne de u pasen kwagh ga . Mbagenev ken ve hegen ka mba ngise ve lu ken u@@ kwaghaôndo kposo kposo man ken ini@@ on@@ go@@ ior kpa kposo kposo yô . Nahan kpa , er u lu or u civir Yehova yô , ka hembe saan we iyol u eren ishima i Aôndo , shi henen Mkaanem nam , shi pasen loho u dedoo ga he ? I er takerada u henen Bibilo a ior ne sha er ua wase u u er tom u Yesu a we se ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , . . . tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii ” la u kure doo doo yô . — Mateu 28 : 19 , 20 . Yange i lôh@@ ô mbayev mba kiriki ken Iserael ér ve er nyi ? Apostoli Paulu yange tôô tom na u pasen kwagh la ér ka be@@ er@@ kwagh ga . B@@ em u a lu hen atô u anmgbianev mba ken Kristu sha won cii la tese ér a na ve jighjigh sha ib@@ ume ga . J@@ on : Een ng@@ wa ! Ka ma je la . Hegen m hemba ng@@ un ken mzough u anmgbianev tar sha won cii . ” — Mary , United St@@ ates . Sha ityôkyaa ne yô , i na hanma tiônnongo ad@@ er@@ e@@ shi u sha In@@ tan@@ et , u i yer ér e - m@@ ail la , sha er mbap@@ asenkwagh mba ve lu sha ajiir a ic@@ aa je kpa vea fatyô u lamen a af@@ ishi a bran@@ ci jighilii yô . Yesu tôô “ an@@ zughul a tar ne a nyian ishima kua ic@@ ugh i iny@@ ar man asaren a sha akaa agen ” kar sha us@@ aa mba ka ve ‘ imb@@ ishi ’ vor u mkaanem ma Aôndo ma i lee ken asema ase la . • Yehova ne se agee shighe u se v@@ ôr shin iyol i kpe se la nena ? U@@ ng@@ wa nen ic@@ in@@ tan i Bibilo i te ér se ny@@ agh u@@ j@@ ende mba b@@ ov la . — 1 Mbakorinte 15 : 33 . Kwagh ne na yô , hingir u van ah@@ enge tsung . ( a ) Ka nyi ia er ica a lu a gba maa zege@@ can la una hii ? ( Ôr Pasalmi 1@@ 50 : 1 - 6 . ) Gba kpee u se er tom sha ci u nyi ? Saan mo iyol kpishi u nengen er Bibilo kua ityakerada yase kpishi i er akaa a wasen mo , shin er mb@@ ang@@ eren í mbara ve lu a vande zuan a mo mayange ga nahan kpaa yô . ” ( Yobu 1 : 13 - 19 ; 2 : 7 ) Alaghga ú fatyô u umbur abaver a akaa a á hi@@ la er sha ayange a ú lu uma ne , a á tese ikyav i jijingi u i@@ pi@@ la i Satan la yô . Kpa mba ve lamen ijô nyian ne yô , ashighe kpishi ka ve ôron akaa a or a kav sha won ga yô . 1 : 8 ) Cii man Yehova tim gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a yô , a tindi mbatyomov uhar ér ve za due a Lo@@ ti man tsombor na ken gar la kera ve yem a ve ape vea war yô . Sha kpôô yô , Yehova “ tee se ayange ayange . ” ( Ps . Ú ngu wer Yesu yange ôr injakwagh ne sha u tesen ér Yehova wuese iniôngon yase i se nenge se civir un ne ga ze . Yehova kaa ér : “ Me dugh ior A@@ v Iserael ken uiky@@ angen kera , shi vea maa ag@@ ar a lu i yô@@ h@@ ôr la , vea tema ker ; vea kaha ish@@ u@@ le i wain man vea ma z@@ ar na ; shi vea kaha ish@@ u@@ le i at@@ am@@ ai@@ ky@@ on vea ya atam a ker kpaa . ” — Amo@@ shi 9 : 14 . 25 : 11 , 12 ; 29 : 10 ) Kwaghôron u profeti ne yange kure sha shighe vough , ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . , shighe u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia yange ve na Mbayuda ian i duen ken Bab@@ ilon kera la . Yesu yange been msen u er a ishima i môm la yô , a gema a kaa a mbahenen nav ér : “ A@@ she a a nengen akaa a ne nenge ne yô , saan a iyol . Yehova pase apostoli Peteru kwagh u ve er la sha ivande , nahan a pine A@@ nan@@ ia ityôkyaa i a tsu@@ gh ve yô . Yange m tese anmgbianev mba ken tar u L@@ at@@ vi@@ a iyou i af@@ ishi a bran@@ ci lu her la , kua ian i ha@@ av mbu iyou , ape se y@@ eren ityakerada ve ud@@ as@@ enda tsa zua a mi sha won ga la . Nahan cii kpa , Yesu kôôm ve a ishima i legh legh , shi wuese ve sha kwagh ugen u dedoo u ve er yô , inja na yô , ve za hemen u lun vea Or@@ vesen ve . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Icighan Jijingi una wase se se lu a aeren ne . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Aluer se hen Bibilo yô , se hingir u fan Aôndo , una lu I@@ j@@ ende yase . — Ôr Anzaakaa 2 : 4 , 5 . Lu sha u ve̱ shi sha kwaghyan tseegh , ve̱ wa h@@ w@@ ev , shi ve̱ venda Or@@ gban ve@@ e ? K@@ ohol a mba civir Aôndo imôngo . Nahan kpa , aluer mbamaren soo u tin@@ d@@ in wan ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô , doo u vea fa er i lu inyaregh tseegh kwagh a gbe sha mi ga yô . Yesu Kristu , u a lu Mesiya la , kua ior mba i tsough ve a na imôngo mbara vea tema tor sha , vea gema a hemen tar ne cii . “ Yange i mar@@ em ken sule ib@@ ua , se ônov se lu uta@@ ankar@@ uhar . * Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba a iwuese kpishi sha iwasen i i ne ve ne , shi iyôngo igen la kpaa mba a iwuese sha ian i civirigh i ve lu a mi i wasen anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la . — Mateu 25 : 34 - 40 . Ka e@@ ev mbu gban ér a civir mbu la tindi ne venda ér i̱ de gbe ga ye — tindi ne kaa ér i̱ de ‘ g@@ ur@@ en i̱ civir e@@ ev ’ ga . Aluer ior kpishi vea lumun u keghen ato a loho u dedoo ne ga je kpaa , se mba a hanma ityôkyaa i lun saan saan ken tom wase u pasen kwagh ne . ( Y@@ ak . 1 : ​ 5 , 6 ; Yuda 22 , 23 ) Yesu kpa yange ior wa un akaa iyol , nahan a ta mbadondon un icin ér mbaihyomov vev vea tôv ve a ican shi vea ‘ t@@ eren ve sha hanma inja i ifer sha aie ’ cii . ( Mat . Ior mba hen haregh wou mba yan ican sha ci u a@@ ah@@ e u a sember eren ve yôô ? Kpa ken masejime yô , í va gema ishember ne hingir “ or u nan ne uma u nan sha u eren shiada ” shin or u ku u nan ú er shiada yô . Ka nahan ve kwaghwan u ngise í wa Mbakristu mba ken gar u E@@ fese u sha ayange a tsuaa la á doo yum ye , í wa ve kwagh ér : “ D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera kua hanma inja i dang kpaa . ” Nahan kpa , atô@@ akyaa agen kpa nga a i doo u se ungwan imo ve yô . Anzaakaa 18 : 13 kaa ér : “ Or u nan kaa imo je er nan lu a ungwa ga yô , á hingir l@@ an@@ egh ku nan man kwagh u kunya kpaa . ” Yange lumun ér ve lu a na imôngo ken tom na u pasen kwagh shi eren a ve doo doo man sha icivir kpaa . Nahan , ú ng@@ ur@@ en nan iwasen yô , gba u ú ver ishima sha er ú na í a za per uwegh inya ga kpa ú fa shighe u i gbe nan ishima u lun tswen la man shighe u ú lu her sha er ú na iwasen shighe u kwagh a gbe sha í yô . Kpa aluer Orkristu gba ken imeen la di ye ? Bibilo kaa ér : “ Er Solomon bee iyol yô , kasev nav gema un ishima , a dondo mba@@ aôndo mbagenev ; ishima na lu sha TER , Aôndo na , vough , er ishima i ter na Davidi nahan ga . . . . Shi lu gar u í hemban ityav her yô . Shighe u uma a taver yô , se nôngo sha afatyô wase cii sha u eren tom ne nena ? Akaa ne aa na iyol ia kpe se shi aa na se v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da kpaa . Luke nengen tser ne been yô , a nger ér : “ T@@ ser u vi@@ di@@ o ne mgbegh@@ am u hiden henen sha kwagh u m lu eren a uma wam yô . ” Yange kpiligh Ph@@ illi@@ p iyol kpishi . Ken masejime yô , J@@ an@@ ice gema van iorov 11 mba hen iji@@ ir@@ tom na a um@@ ag@@ az@@ in hanma shighe . Doo@@ m kpishi er Yehova yange wa ishima a mo , shi nam ian i geman uma wam , hingir or u injaa nahan ! 10@@ 3 : 14 ) Aluer se mba civir Aôndo sha u dondon Yesu yô , a kpe se iyol shi a lu se ican u eren nahan kpaa ga , sha ci u imba ieren ne ka i wase mbagenev shi i na i saan Yehova iyol . ( a ) Hii nan ve i doo u se tôv ayol a ase se nenge aluer se mba jighjigh yôô ? ( Mbaheberu 12 : 1 ) Nyian kpaa , mimi u Tartor ú Aôndo ngu ur@@ ugh ior shi ngu mgbegh@@ an ve asema ker . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A , u a ne se “ hanma nagh ku dedoo man hanma iyua i vough ” la , kuma iwuese . ( Y@@ ak . • Nen@@ gen nen ic@@ er i vi@@ di@@ o yase sha ashighe ashighe shi lamen nen sha mi . Bibilo i kaa a vese ér mbakp@@ enev yô fa ma kwagh ga ; a fatyô u tôôn mlu ve karen sha m@@ ny@@ am ma or yaven mem - mem la . Tor Solomon u hemen tar u Iserael u tsuaa la yange wu@@ h@@ a tempel na iyol k@@ imi sha “ iky@@ ondo i nyian d@@ in@@ de@@ e , ” i yange or u tu@@ men ak@@ ondo ugen ken gar u T@@ ir@@ u t@@ ume yô . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 2 : 13 , 14 . Hanma non@@ go@@ ior cii gba u ishima u wasen mbagenev shin aluer ka u ua ya ican sha u eren nahan je kpaa . Kwagh ne zua sha kwagh u mbagenev ve kaan ér “ han@@ ma@@ or nana̱ ma at@@ u@@ mba a ngô u nan la ” ga . Kanyi i ‘ lun a Mo@@ o ’ ? Jijingi u taregh samber a aeren a iyolough . ( G@@ al . Heela tseegh ga , ashighe agen anmgbianev mba ken tiônnongo ve yam zege@@ ish@@ u ve va p@@ enda sha go@@ go u un@@ den sha mi nyôron ken an@@ you wase la . Ma tic@@ a u nan fetyô u van ga la , shighe u a due makeranta yô , Eli@@ za@@ be@@ th a lu ken makeranta a ôr kwaghôron la nan ungwa . Peteru wa se kwagh ér : “ S@@ ar@@ em pe umbur ne akaa , nd@@ eren ishima yen i wang . Ka sha er né umbur akaaôron a u@@ icighan@@ mbap@@ ro@@ feti ngise lu ôron la man shi tindi u Ter Or@@ yiman la , u mbaapostoli enev ve ôr la . ” Kp@@ era foto sha kwa@@ takerada , tese ape u hen wer Eliya yange tile la kua u@@ profeti mba Ba@@ al man ape at@@ se a nan@@ den nagh sha mi lu la . Pasalmi 7@@ 2 shi kaa a vese ken ivur i sha 12 zan zan 14 la ér : “ Una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . Nahan cii kpa , alaghga nana nenge ér hemba k@@ an torough torough u ha@@ an fu@@ ee ken mat@@ o a u m@@ us@@ an un mkurem la . Er Solomon er kasev kpishi yô , tese ér a wa ikyo sha nyi ga ? Ishima yange i nyian Yesu kpishi , nahan a g@@ ure inya a gba eren msen kaan ér : “ T@@ ere ! Daniel 12 : 9 . ( Or@@ pa . 4 : 9 ) Sha mimi yô , doo u nom man kwase vea nôngo kpoghuloo sha er vea zua a “ injar i dedoo ” yô , injar shon yô , ka u ve lun ken dooshima shi lun imôngo gbem sha er Aôndo una ver ve doo doo yô . Kwagh ne na yô kwagh u Mbashiada mba Yehova doo ior kpishi ishima shi mba a icivir sha ish@@ iv vev kpaa . Ho@@ sea pase wener : “ Ken masetyô la Mbaiserael vea hide man vea ker TER , Aôndo ve , man tor ve Davidi , vea va a mciem iyol hen TER man hen erdoo Na , sha ayange a masetyô la . ” T@@ ime ase sha ieren i mbakur@@ an mba Aôndo yange na ve ibo la . Shighe u ior mba vendan mimi hii la je kpa , Mbakristu mba ken iti lu ny@@ a@@ ghen aeren a id@@ yaa her . Ashighe ag@@ enegh yô imba ah@@ on a gban ne ka i va a ‘ iy@@ ongo i kuren ga sha an@@ ka@@ am ma cuku , ’ i hingir u s@@ á@@ r@@ é@@ n bem u tiônnongo la . Hen ape lu henen makeranta la je , gba pasen mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato kpishi kwagh u Tartor ua va er sha ci uumace yô , shi lu henen Bibilo a mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato kpishi kpaa . Aôndo soo ér se ‘ ker kwagh u dedoo ’ shi ‘ kwagh u dedoo a̱ doo se ishima ’ shi se̱ ‘ er kwagh u dedoo ’ sha ér una ‘ zung@@ we se mhôônom ’ yô . ( A@@ mo . 5 : 14 , 15 ; 1 Pet . ( Yoh . 10 : 16 ) ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Er se nyer ke ’ ayange a masejime a tar u ifer ne ica i gbe yô , de se zer eren nen msen Aôndo a̱ wase se sha er se za hemen u dondon mbam@@ pase mba Yehova sha er se ‘ waan mkaanem nam ikyo ’ yô . — Pasalmi 119 : 9 . Vea ku@@ mba vea umbur ku u Kristu vough er Yesu kaa a ve ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo ” nahan . Nahan doo u se pine ayol a ase ser , ‘ me va lu ken tar u he la sha er me nenge a Aberaham man Yobu man Daniel kua mba@@ jighjigh mbagenev kpa ? ’ ● Er nan ve kwagh a gbe Yehova sha jighjigh u se ne Yesu laa ? A fatyô u lun nahan ga , gadia yange i na or@@ henen Yakobu mkaanem man nger wener : “ Aluer á va mee ma or yô , nana̱ de kera kaan er ka Aôndo A me@@ em ga , gadia á fatyô u me@@ en Aôndo sha kwagh u ifer ga , man Un yô me@@ en ma or ga . ” U ngu wan ishima a ats@@ an@@ aa ? “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” — M@@ AT@@ E@@ U 6 : 10 . Fran@@ ç@@ o@@ is kaa ér : “ Se mba ng@@ ur yemen hen Iyou i Tartor igen yô , u@@ sho@@ ja mba ve yer m@@ ape yô , bugh usu sha mat@@ o wase . Gba u mbagenev kpa vea wasen mbakur@@ an . ( Mpa . 6 : 2 ) Yehova ngu a tim hanma vegher u tar u Satan ne ga , shi gba u una bee a hemen u Satan man az@@ ô@@ v a na sha . T@@ al@@ ent@@ i la tile sha ityough ki nyi ? “ Na nen , nahan ne kpaa á na ne ; iky@@ aren i dedoo , i k@@ indi@@ gh , i ye@@ gher , i iv@@ in po@@ o , á na i sha iky@@ um yen , gadia iky@@ aren i ne karen a mi ne , ka i á va kar ne sha m@@ in ye . ” Un man kwase na ve yer Yo@@ a@@ shi , wan u tor u mase shin uma la ken tempel anyom at@@ ar@@ atar . • Se hen nyi sha mnenge u Aôndo lu a mi sha kwagh u awambe ken kwagh u i nger sha kwagh u A@@ bel man Noa laa ? Er nan ve Mbayuda kpishi na Mesiya jighjigh ga ? Shighe u apostoli Peteru pine Yesu ik@@ wa i orgen a hii un ve una de nan a kwaghbo la , Yesu kaa ér : “ I@@ ̱ lu zan zan ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kwa ta@@ ankar@@ uhar . ” ( Mat . ( b ) Ka mbamhen mba kpe@@ egh mba nyi alaghga kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange una lu a mini ? Ieren you i dedoo la ngi hange hange hen Yehova sha ci u nyi ? B@@ ri@@ an : Mimi yô ; or môm nan ngu vough za bee ga . Ne er nahan yô , ne hide ne wa agee iyol , nahan ne seer lun a tahav mbu nengen sha ivese yen . Kpa se gema se dondo ikyav i Yeremia la nahan se lu a vangertiôr ser Yehova una s@@ ú@@ è se . 12 : 12 , 13 ) Er ve lu ken mkpeyol nahan kpa , Marku t@@ ume ityough eren akaa a doon un ishima shin ker mkpeyol na ga . Shin yange ker u v@@ ô@@ son kwase maren ônov , lu ken mkpeyol vea tsombor na ga . Kwagh ne una na yô nana k@@ an shio u eren akaa a Mbakristu je kpaa . Zum u azende a ve a ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o kaa ér an@@ nongo ugen u i sember veren ken tar la ngu keren iwasen yô , D@@ ust@@ in man J@@ as@@ s@@ a tsua ér vea za na un iwasen la . N@@ um u Satan man non@@ go@@ ior na vea ta sha ior mba Yehova la a lu il@@ y@@ ahan i masetyô i Satan una l@@ aha Yehova je la . Aberaham vande lun a mfe sha imba kwagh ne , ka nahan ve a fa ér Yehova una tim or@@ perapera a if@@ er@@ or imôngo ga ye . Yange de he@@ ela tseegh ga shi pase K@@ ain kwagh u una er ve , un Yehova una “ kende a na sha yô . ” Ka Satan a lu tor u tar ne ye , shi ngu eren tom a hanma ity@@ um@@ ugh ki a lu a mi cii sha u una vihi mlu wase a Yehova man Yesu yô . A karen a Satan man mba ve te ikyaa a na la cii kera yô Yesu una tema tor sha , nahan una wase mba vea war la cii vea sôr tar ua hide a lu er yange i gba u sha hiihii ve u lu la . Shighe u Yehova una na iti na icivir la , una umbur mba ve civir un sha mimi la . — Mal@@ aki 3 : 16 . ( Y@@ er . 12 : 1 ) Er Yeremia nenge kwagh u lu zan hemen ken Yerusalem man Yuda yô , a ‘ gba ijir ’ hen Yehova . Ka nyi kwagh u er sha u wasen or u ú henen Bibilo a nan la nana hemba veren ishima sha Bibilo ? Tom u tesen mbagenev ne kpa m ngu a m@@ taver ker , sha ci u er m cie ashe yô , ka m eren iky@@ een . Kwagh ne una fatyô u b@@ enden a ikyar i nan ye vea Aôndo la . Nahan cii kpa , shighe u Noa bee iyol la je kpa za hemen u nan jighjigh her taveraa , man ieren na ne va a averen kpishi . Shi se fa ser yange i nder un shin ku kpaa . Sha mimi yô , se mba den ser Mkaanem ma Aôndo ma hemen se nahan kpa ? ( Luka 10 : 16 ) Kwagh ugen yô , a tôndo zwa a ve ér icighan jijingi shin tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo mb@@ ua na ve agee a yange gba u vea lu a mi sha u eren tom shon la . Kwagh u hemban cii yô , Mkaanem ma Aôndo pase se ér Yehova una na se kuma u eren tom u a kaa ér se er la kpee . — 2 Kor . 3 : 5 ; nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Anyom a M He@@ mbe Z@@ u@@ an a M@@ saanyol ken Uma Wam Yô ” la . Mayange je Aôndo gem sha kwagh u dooshima na man mimi na ga Yesu tile hen u@@ war la , yila g@@ enger g@@ enger ér : “ L@@ as@@ ar@@ u , due ken won ! ” • Ikyav i Paulu la ia wase ú u lun ken ij@@ ough@@ ave vea mbatamen mba ken tiônnongo wou nena ? Zum u gba u Mbaiserael vea nôngo ityav a Mba@@ am@@ on yô , jijingi u Yehova “ sen tema sha Y@@ e@@ fe@@ ta . ” R@@ yan , u a vôso kwase hegen i kom anyom 16 yô , kaa ér : “ Se@@ mb@@ er@@ ee ne , mo vea kwase wam se lu a zayol ken ivese yase . Yô , ku , m@@ hembe wou ngu han@@ a ? Mbat@@ im@@ en sha kwagh u tsombor kpa kaa ér mlu u hen atô u or@@ maren ugen la vea or@@ maren u nan lu ter shin ngô kpôô kpôô ga la una fatyô u hingir zayol u vesen , u van a mp@@ av hen tsombor u lun a ter@@ k@@ yo@@ son shin ngô@@ k@@ yo@@ son . A pase mba ve lu ungwan a na la wang ér : “ De koson nen akaa a injaa sha ci wen shin tar ne . . . ga ; kpa koson nen akaa a injaa sha ci wen Sha . ” K@@ era ka Sam@@ aria gaa ? Tsô ve gba lamen ayol a ve kaan ér : “ Se er sha mi ga ; nyian ka iyange i loho u doon je . ” Or@@ gen vea kwase na ve kaa ér : “ Ken us@@ ati mba un@@ yi@@ in mba ve kaa ne , hanma iyange i T@@ om@@ any@@ iin yô , kwagh yange a er hen tsombor wase tugh je er se fatyô u henen kwagh ga nahan , kpa se de ser kwagh shon a yange se kwaghhenen ma shighe môm ga . ” ( Mateu 24 : 7 ) Tar t@@ enger wua ior udubu deri imôngo ken atô u anyom deri môm a a kar ken ijime la . Sha kpôô yô , iyôngo igen i i lu a ishimaverenkeghen u va lun uma shin tar gbem sha won la kpa ia nyôr ken iember i zege@@ tsombor u Yehova u sha won cii la , ia ember shighe u Wan@@ iyôngo una zua ivaa sha la . ( E@@ s@@ era 6 : 3 ) Tom la maa za hemen zan zan i kar been u . 6 : 38 ) Se timen sha ivur la se been yô , se fatyô u pinen nan ser : “ Aluer Yesu ka Aôndo yô , ka an yange nan tindi un shin tar ne ? T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase tese ér ishimaveren i M@@ ika la yange i kure shami vough . W@@ any@@ e@@ kwase ugen ken Kristu u lun anyom 17 , mba yer un ér C@@ ar@@ ol , yange kaa ér : “ Shighe gen ishima ka i vi@@ him ker je sev a av kpa , i lum pe m@@ ough@@ on hen ga@@ mbe sha ga . ” Mbat@@ esen mba@@ aiev vea fatyô u lun kwaghbo he ’ a we , e̱r í@@ ny@@ á@@ m@@ ky@@ um@@ é i i yer i keghen u kôron or za yan nahan . Or@@ jighjigh ugen sôn Yehova ér a dugh un “ saa ken iyol ” kera , saa ne lu kwagh u za un iyol kpoghuloo yô . Tar ua za hemen u kôron mbadondon Kristu sha mimi mbara ihyom , vough er un iyol na kpa yange ve kôr un ihyom nahan . ( Tit@@ u 1 : 5 ) Peteru di lu pasen kwagh ken Bab@@ ilon , man shighe u nger washika na u hiihii ken inyom i 6@@ 2 - 6@@ 4 la nahan , Mbakristu lu pasen kwagh kpoghuloo ken gar u P@@ on@@ ti man G@@ alatia man K@@ ap@@ ado@@ shia man A@@ shia kua B@@ it@@ in@@ ia . ( 1 Pet . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Ken vegher ugen di yô , alaghga mzeyol wou yô , ka u umbur aeren a dedoo jighilii a Yehova a er a we la . ( Pasalmi 1@@ 00 : 3 ) Ne mbamaren , fa nen dedoo ner wan u ne mar a doo@@ ashe yum la , ka sha fa ge@@ ge wen shin sha ashe a bu@@ ghun a en la ne mar un ga . ( 1 Samuel 1 : 11 , 24 - 28 ) Kwase ugen ken gar u Sh@@ un@@ em yange z@@ aan profeti Elisha inya sha Iyange i Me@@ men . Kpa , uma u Mbak@@ an@@ aan kua mcivir ve vihi je gande . 20 , 21 . ( a ) Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati la yange er nyi , man kwagh la za a na kure nena ? Er Mbashiada ve hen u eren kwagh er Yehova nahan yô , ve fatyô u geman gbenda u ve henen kwagh u mbagenev shi ve nengen ve la . T@@ ôô ase wer se mba lamen a or sha kwagh u he@@ l . Mbahemenev mba adu@@ aav mba ken iniongo i Mbakristu Mba@@ aiev mbagenev , ka ve nôngo ér vea zua ior mba ken u@@ c@@ ôô@@ ci kposo kposo sha u ôron kwagh u tesen ér atesen a yange va a mp@@ av sha ayange a karen ken ijime la lu a ikyo@@ o@@ gh ga . M@@ iri@@ am man A@@ ron , mba ve lu an@@ ng@@ ôô@@ v mba Mose mba vesen la “ ôr kwagh u vihin sha Mose , ” an@@ ngô ve u kiriki la . * Shi gba u se hen kwagh u se lu henen la a yem a yem , inja er u gban henen kwagh tsô za kighir pe se soo u henen la ka kwagh u a hembe lun hange hange la nahan ga . Se fatyô u ôron sha mimi ser se nenge ser Yehova haa se iveren mgbegh@@ aa ! ” Hanma iyange ka se su@@ gh Yehova sha ci u iwasen i a ne se la , gadia se kav ser sha tahav asev tseegh yô , se kô@@ r@@ cio u eren kwagh môm ga . 24 : 3 . Heela tseegh ga , anmgbian ugen na kwaghôron sha mkohol ne , ôr var var ér ityar igen kpishi ngi a ungwa loho u Tartor ga . Yange se fa ser gba u se seer eren tom u pasen kwagh u Tartor . ( D@@ an . 12 : 4 ) Ior kpishi fa er tar u lu vihin gban a gba kera yô , kpa ve kera kav er kwagh ne a lu kuren kwaghôron profeti u Bibilo i er sha kwagh u ayange a masejime la ga . Nyian ne mb@@ á tesen ior “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” mbara igbenda i Yehova . Aluer Yehova doo or ishima shi ikyar u nan u ken ivese kpa doo nan ishima shi nan ngu n@@ orom ikyaa ken ivese ga yô , ivese i nan ia doo . Anmgbian u kwase ugen u a yem tom ken tar ugen yô , pase mnenge u mbagenev kpishi , er un nahan , ve lu a mi yô , ér : “ Anmgbian ka nana nger u washika nana wuese we ker tseegh kpa , kwagh la a tese ér ior mba ôron kwagh wou shi saan ve iyol a kwagh u ú lu eren la . ” A kaa ér “ Doo , nahan ka h@@ an u zough a tom@@ o ? ” Mbakristu mba keren mk@@ or sha u zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ga kpa mba suur sha Yehova . — Anz . Man ung@@ eren mban tese ér se fatyô u suur sha Bibilo nena ? “ Jijingi man kwa@@ se@@ he mba kaan er : V@@ a ! . . . Or u im@@ ura i ker nan yô , nana̱ va . ( Ese@@ kiel 33 : 7 - 9 ) Yehova kegh a kegh iyol u ungwan mbamsen asev , shi veren iniôngon yase i se lu eren tom u pasen kwagh ne doo doo . Aluer se mba eren nahan a ishima yase cii yô , se lu tesen ser se mba kor atindi a Aôndo a awashima u wang . ​ —⁠ Mat . Ngu er Satan nahan ga , kpa ka i sar un tsung u henen kwagh sha ikyev i Yehova , shi nengen Yehova ér ka Aôndo u He@@ mban kpaa . Lu ior kpuaa tseegh v@@ aan mbamkombo mban ye . Yange ve shi taver mo ishima ér m er tom u pasen kwagh hanma shighe cii la . ” ( Ôr Mbaromanu 8 : 14 - 17 . ) Shighe u vea kure tom ve ne cii la , Yehova una er tom a ior mba lun ator man upristi a Kristu imôngo ne nena ? ( Mbagalatia 6 : 16 ; Yeremia 31 : 31 - 34 ) Awa@@ mbe a Kristu haa la yange na ikyuryan i he la kera lu kwagh u b@@ un@@ den mayange ga . Dooshima ve u t@@ angen iyol ga la seer taver jighjigh u m ne Yehova la , shi mzough u anmgbianev cii kpa a seer doon mo ishima . ” A za lam a ior ken zwa Heberu , a kaa a ve ér ve de ongo imo i tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia ga , shi ve̱ wa ayol a ve sha ikyev i tor A@@ shi@@ ria , shi a nyo@@ ho ve zwa ker a kaa ér una due a ve una za na ve ijiir i dedoo i a kpe ve iyol her yô . Á kaa a Mbayuda mba ve lu mba@@ ah@@ end@@ anev la ér : “ Ka nyi ne n@@ em jighjigh ga ? Tar ngu Mbakristu gu@@ da nyian kpa ? 16 : 1 - 3 ) Nenge imba iyol@@ gen@@ gese man i@@ gb@@ ong@@ or la sha wono ! Kpa er soo u vendan a ve jighilii ga yô , a kaa ér ve hen kwagh a mo . Er nan ve i doo u se gba kuren ikyaa ser mbamsen asev mba i lu inja er Aôndo ungwa ve ga la ka ikyav i tesen ér á venda se a venda je ga ? M@@ lu@@ a@@ inja u M@@ zough u Mbakristu Se er nan ve a hemba maan se iyol u henen Bibilo ? Marku ôr kwagh u ak@@ ô@@ v a shin a ng@@ ahar kpa Luka gema ter ak@@ ô@@ v ga ku@@ aa . M@@ nyoon u ken ishima la yange taver kpishi je yô , er a lu eren msen her la , “ i@@ us@@ a Na gema hingir er ka ab@@ er@@ awambe nahan , gba n@@ ôn@@ don inya . ” — Mateu 26 : 38 ; Luka 22 : 44 . Nyian ne , tempel kera ngu kpôô kpôô shin tar , u a lu ijiir i tamen i ior ve kohol her ve civir Aôndo sha mimi ga . M@@ ika 1 : 5 kaa ér : “ Ka sha ci u atindi a p@@ eren a Yakob man akaa ne cii a lu nahan ye , man sha ci u asorabo a ya u Iserael kpaa . Ka an@@ zaakaa a a taver ga la ashighe kpishi ka a hemba doon u ôron cii ye . A kera wa ishima u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga ; a na ishima na sha akaa a ken jijingi . Kpa cii ve Yehova na ian ér i va he@@ e ior nav nahan yô , a ta Mbaiserael icin ér aluer ve gema ishima ga yô , kwagh a er ve nahan . Er S@@ ara kwase u Aberaham taver un ishima yô , a lumun u eren H@@ ag@@ ar , kp@@ an@@ kwase u S@@ ara u Igipiti la , sha er una ver tse yô . Er ik@@ we@@ mbe ne i lu kposo kposo shi i doo@@ ashe yô , doo un kpishi , nahan a sh@@ iligh a gba kenger i . Ôr kwagh@@ ngeren ne tsô u zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Ka a Ka D@@ i Ga@@ do Tsô Shin Ka I@@ ng@@ y@@ at@@ u ? Ve wa ago iyol : Ior mba Aôndo vea cia ga , vea za hemen u wan ago iyol a suen Tartor u Aôndo taveraa je . Yange lu a ian i civirigh i tsan iyou i môm vea anmgbian u kwase Mar@@ gar@@ et Lo@@ ve@@ l@@ l , u i tsegha un u yemen sha la . Ma mh@@ endan fatyô u yangen kwaghpasen ve la ga . ( b ) Ka ic@@ in@@ tan i nyi Paulu a te ken 2 Timoteu 4 : 3 , 4 ? Kpa , kwagh ne gema tese ér tom u anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba do@@ on@@ shima mba ken Kristu , mba ve pasen kwagh a uwegh gban shio sha ajiir shon a ior ve keghen ato ga la ngu gbilin ga . Sha hiihii la , Yesu na kwase la ishigh ga . Yange m lu gumor u ken nongo u Yon@@ ad@@ ab@@ i , nahan m kaa a iyol yam ér , ‘ Le@@ on@@ ard , aluer u soo wer Kristu a nenge u ér u ngu iyôngo na yô , a gba u ú sue anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem la , shi u lumun hemen ve , sha ci u Aôndo ngu a ve . ’ Icighan Aôndo ne yange lam a Mose lu sha ityôkyaa je . Shi yange ve wase se u zuan a ityakerada i pasen Bibilo kpaa . A kua ijiir i í lu i̱ na ken awashima u Yehova la kpaa . Kwagh ne una lu iniongo i iv@@ es@@ egh i hungur a mi ga ! Ka Mbashiada mba Yehova mban ve lu iv@@ in kwagh u i nger ken Mateu 24 : 14 la ye , je ka ashe tugh ga . Í nger ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — Mateu 24 : 14 . H@@ E@@ M@@ EN u uumace gba bo ! Ka nyi se fatyô u henen ken mpase u sha mnenge u Yohane nenge a mi sha kwagh u inyam la , man u Daniel nenge a mi sha kwagh u inyam i ci@@ er@@ yol i lun a ak@@ or pue la , kua mpase u Daniel na sha kwagh u zege@@ u@@ ee laa ? 17 : 7 , 8 . Kwagh ne kua ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba ve lu ken ityakerada man ken um@@ ag@@ az@@ in man ken u@@ fi@@ im man u@@ vi@@ di@@ o , man mba sha In@@ tan@@ et la kpaa . U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh mba hanma ijiir sha tar cii . Mkaanem ma Aôndo maa fatyô u wanger or u nan lu u@@ ange la , er b@@ al@@ sem u ken G@@ ili@@ adi nahan . ( Y@@ er . Ka kwaghwan u nyi Paulu a we nomso , man ka sha ci u nyi ? A@@ ka@@ a@@ wan a ken Bibilo aa kura se sha akaa a se tsough u eren ayange ayange , shi aa wase se se sôr akaa a se va er ken hemen la kpa se ver vough vough . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) I lu nahan or u doon we ishima nan sar ku ve@@ e ? A kaa ér : “ Ka mea ker akaa sha kô@@ m@@ pu@@ ta mea v@@ ôr kpa , i taver mo u den un lamen a ior sha In@@ tan@@ et shin nengen u@@ vi@@ di@@ o mba ti@@ ôn@@ ôô , mba ashighe kpishi ka ve lu mba dang la . ” Nahan kpa , m fa or u nana fatyô u tesen un yô . Er Davidi mough gba yemen sha ik@@ ighir i tar u Iserael ér una due ken tar la kera yô , a mem hen gar u N@@ obu , ape t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u Yehova lu la . Kpa a venda kera , nahan wan@@ kwase u môm kaa a na ér “ U cie kwagh yum . ” Or la nana lu Mesiya , Or@@ yiman u Aôndo a tsough un ér a p@@ aa uumace shi a hide a Paradi@@ so sha tar la . ( b ) Ka ityom igen i nyi mbagenev ka ve de akaa agen sha u vea ere ? 7 : 31 ) A shi nan kpa Paulu lu tôôn mlu u tar ne karen sha tse@@ mbe u eren ini@@ umbe , u mba@@ an@@ umb@@ ev ve lu sha mi , ve lu eren ini@@ umbe tesen akaabo man a doon zan zan ini@@ umbe la i kar been yô . Yehova ôr kwagh a na sha kwagh u Is@@ ak@@ a ér “ wan wou u môm môm u a doo u ishima la . ” C@@ y@@ n@@ th@@ ia tôô wener un kpa mba s@@ ôôn den un tom . Lu mo tseegh Mary lu lamen a mo sha kwagh u jighjigh na u nan ga , mba@@ wan@@ ndor a vese kpa lu pasen ve kwaghaôndo . Aluer gba u u za vea ortamen ugen ne za sôr ma anmgbian yô , er nan ne vande timen sha mlu u nan ga ? Tom u ka i er sha u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mb@@ ira ka ze@@ ge tom je gande . Sha mimi yô , ka i gba u or nana nôngo kwagh tsung ve nana er kwagh u nan fe ér ngu shami la ye . H@@ er@@ o@@ de yange palegh u eren kwagh u una vihi Mbayuda shin una ti@@ mb@@ ir ityom i ken tempel kua ini@@ av mbi nan ga yô . Ze@@ ge kwagh la una kar a hingir kwagh u tse , kpa mba@@ jighjigh mba civir Yehova yô , vea za hemen u civir un her a myom u gbem sha won la ke ’ ishima . Nahan a nger ér : “ K@@ pas@@ h ! M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! Nahan aluer mba yan bredi shi man wain la yô , vea tese ér mba kwagh môm a mba ve lu yemen sha la kpa a lu mimi ga . PE@@ E@@ J@@ I 23 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 3 , 8@@ 9 Ka unô vea tim kwaghaôndo u aiegh kera ? Timoteu yange zua a iti i dedoo ne sha ityom i kiriki i yange eren kpoghuloo la , kua ishimawan na a mbamtaver . 1 , 2 . ( a ) Ka aeren a nyi se lu a mi ve aa wase se u wan ishima a ats@@ ana ? Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la mba a ishimaverenkeghen ér vea yem sha , vea za zua a uma u kpen ga , shi vea lu upristi shi vea tema tor a Kristu imôngo ken Tartor na . ( Luka 12 : 32 ; Mpa . Anmgbian u kwase u i sember eren un batisema , u a eren tom vea kô@@ mp@@ eni u du@@ ghun mkurem ken tar u G@@ u@@ am kpa yange er nahan vough shighe u i na un m@@ ze@@ hemen u doon tsung ken tom yô . K@@ asev ka ve er kwagh ne sha u lun a ‘ ishima i legh legh shi lun ving ’ shi nan ve icivir sha u ôron kwagh ve sha icivir shi nôngon ér akaa a ve tsough u eren la a kure vough kpaa . — 1 Pet . Doo u kwase nana gbidye kwar tsembelee nana fa inja i u kuran tindi u or u nan pin nan ish@@ i@@ ôr la . Iyol wu@@ h@@ an you man h@@ we wou a luun akuma akuma Sha mimi yô , ior vea fatyô u ts@@ eng@@ an ôron kwagh u ke ’ hemen vough ga , kpa doo u se gba henen tsô ser ma or je kpa nan ngu u nan@@ á fatyô ga ze . M eren msen m been , m kaan mer ‘ A@@ men ’ yô , fese je tele@@ f@@ on wam gba imo . Aluer i er nahan yô , hanma or nana zua a iwasen kpishi ken kwagh u i er sha u wasen se u nengen a kwagh u i tese ken Mkaanem ma Aôndo la . Ity@@ ôkyaa i vesen i i gbe u se naan wanakiriki u jighjigh icivir yô , ka sha ci u aluer se mba eren nahan yô , ka Yesu Kristu , u a lu Ter la je se lu civir un ye . Or@@ jighjigh Yobu yange ‘ ya iky@@ ur a ashe ’ na , nahan kwagh ne tese ér á wa ivaa na ikyo shi á wa imo i Aôndo na kpa ikyo . 16 : 18 , 19 ) A lu nyi je i za hemen kpa , Yesu ta Yakobu man Yohane kua Peteru man mbaapostoli mbagenev mbara cii icin ér ve de soon iyol a ve tseegh , keren u “ eren tahav ” sha anmgbianev vev ga . — M@@ ar . 10 : 35 - 45 . Kwa@@ gen la , m tsu@@ we sha iky@@ e@@ ky@@ e m gba hen inya , sha ci u b@@ om ugen va kar sha ityough y@@ agh , kar za bu@@ gh@@ ur ikyua ken hemen . Akaa a vihin a a tser se nyian ne cii due ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam la . ( b ) U ishe yase lun dedoo la kor ishima yase nena ? N@@ ana hii u hemen hanma sh@@ igh@@ ee ? — Ôr Daniel 7 : 13 , 14 . Lu anmgbian u kwase ugen u eren tom u m@@ ishen , u i yilan un ér N@@ an@@ i la i tindi un ye . Yange va sha ag@@ u@@ g@@ u . ( M@@ ar . 3 : 14 - 16 ) Shi er Ruamabera a pase kwagh ne vighe vighe ga nahan kpa , ikyav tese ér Peteru yange er tom a tahav mb@@ ura . 1 : 17 – 21 . Gba u se eren uma sha gbenda u u tese icivir sha iti i i yer se sha mi ne . Doo u a ôron kwagh a mbayev sha u tesen ve ér ve gba kwagh hen tsombor . Ish@@ ember i Y@@ a@@ be@@ shi ôr ken msen ér , “ kwaghbo ma a ts@@ erem ga ” la , alaghga lu kaan ér Aôndo a̱ war un sha ikyev i kwaghbo ga , kpa lu kaan ér a̱ wase un sha er una ure shin sha er kwaghbo una k@@ umbur a na ga yô . M@@ ôm ken u@@ tor mba ve kar ve tema sha ityough ki A@@ le@@ kes@@ an@@ der u T@@ amen , u i yilan un ér Tor An@@ ti@@ o@@ ch@@ us I@@ V la , va maa at@@ se a nan mba@@ aôndo nagh a mi ken tempel u ken Yerusalem la , shi kaa ér i wua hanma or u nan eren kwaghaôndo u Mbayuda cii . Sha ci u Satan kua tar na vea fatyô u kighir se ér se er kwagh u a lu sha ishima yase ga ze . Ng@@ ô u Sau@@ l@@ o due kwaghpasen sha uya uya , nahan za zua a tic@@ a u Su@@ al@@ o la . U fatyô u zan hemen u civir Yehova saan saan . ◇ Hanma shighe u ú lu h@@ ungwan sha go@@ go shin u lu un@@ den sha mi yô , kenger sha mi . Daniel yange nenge ér gu@@ da u kpen , a u den u civir Aôndo gbem la . Orkristu u mimi kpa gba u nana er kwagh a hemba di u kaan er nan na Kristu jighjigh la . ( Yeremia 17 : 9 ) Sha nahan yô , alaghga se lu bu@@ men ayol a ase ser , se soo hanma k@@ we@@ ior cii . Shi ieren i keghen kwagh i wasen se u kera gen@@ gese iyol ga . Tom u eren yange u ban hen ijiir ne shi ifer kpa du@@ mbur . Yehova ne mfe man mkav man kwaghfan hen mba ve keren akaa ne sha gbashima la . M@@ h@@ ôônom ma Yesu lu a mi sha mbahenen nav zum u ve nzughul kwagh je kpaa la . Ka maren ve je ne kpa maa ka mba@@ yevese ityav Heela tseegh ga , shi í kaa kpaa ér ity@@ am@@ egh ki kon shon yange ki kende isharen i yaven a kwase ken nomso@@ or , shin ki kende isharen ne ken kwase kpaa , shi ki na kwase nan hemba wan iy@@ av fe@@ fa . Yesu lu er iy@@ ongo i nan naagh a mi nahan gba u una ‘ tôô isholibo i tar kera ’ shi una gema mlu u uma u uumace u m@@ zu@@ ngu ne . Kwagh ka a er yô , iyange la Mbashiada mba Yehova iv anyom pue , hii shighe u tar u Rus@@ sia due a tindi u tesen ér Mbashiada mba Yehova ka ior mba gomoti u tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on kighir ve a ican sha ci u kwaghaôndo ve je la . Nahan A@@ gb@@ oo@@ la mase fan ér ônov nav mba yange ve kpe mbara mba yaven a y@@ av shin u@@ war , mba ken tar u u@@ jijingi mba keghen ér or u yange wua ve la a kpe vea hingir ikp@@ an na ga . F@@ e nahan yô , a zua a m@@ sur@@ shima kpishi . ​ ​ —⁠ Yohane 11 : ​ 11 - 13 . Tartor u Iserael u ik@@ we pue la yange u hingir u lun nena , man u fa nyi sha kwagh u mcivir ve ? Bibilo tese kwagh u i doo u nana er ve a wase yô . Mba vea lu uma shin tar sha ikyev i hemen u Kristu la vea ya tom u ave ve . Sha vegher u Mbakristu yô , gba u vea wa am@@ ise ken Yesu Kristu gb@@ ang sha er vea tile dông yô . ( Ps . 65 : 2 ) Ka sea kav ser Aôndo ngu ungwan mbamsen asev yô , a seer doon se ishima . YO@@ SE@@ V — V@@ E@@ G@@ H@@ ER U SH@@ A 1 • Er nan se lu a iember ken sun@@ da here ? Yehova ngu suen se mbacivir un nena ? Kwagh u ikyav la i til sha mi la di , gema ka kwagh shon jighilii u ikyav la i lu ôron la . A@@ t@@ ine av@@ il@@ egh a do@@ on@@ ashe , a ta@@ ven sha n@@ ôô yange luun ken ity@@ e@@ mbe ya i ior mba sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh kpishi , sha ashighe a tsuaa la . I gema i wanger , shi i gema kwagh u mb@@ ang@@ eren Bibilo yange ve nger la vough , shi ngi ican u pasen kwagh a mi ga cii . Yange i tese Timoteu mkaanem ma Aôndo iyev je . A kaa ér : “ M ôr kwagh , Me kure un sha mi vough kpaa ; M vande veren ishima sha kwagh , shi Me er un kpaa . ” ( Yesaia 9 : 7 ) Aôndo wa@@ shima u van a bem u una bee mayange ga yô , shi ngu a tahav mbu eren kwagh ne nahan . Kpa or u ú ye ijende a nan taveraa yô , a taver we u ôron imba kwagh la a nan ga . T@@ a iwanger . ( b ) Ka mpin u nyi a dugh sha kwagh u ini@@ av mbi nan ny@@ ian@@ a ? Mbashiada mba Yehova hemba mban a ityôkyaa i nan jighjigh ér Yesu ka Kristu cii , gadia Bibilo pase nahan jighilii . — 2 Tim . S@@ aa Satan una tsu@@ gh ior ve una fatyô u nan ior vea de u civir Yehova , Aôndo u dooshima la ye . A ôr ijende na igen kwagh u un lu henen ken Ruamabera la , maa ng@@ ura kpa yem za hii u henen Bibilo vea Mbashiada je . Bibilo tsengaôron ér “ ken ayange a masejime ” yô , ior vea lu “ mb@@ al@@ un a dooshima ga , ” inja na yô , dooshima u ngu a lu hen atô u ior mba hen tsombor la una ban . S@@ ea fa mimi sha ikyev i mbamaren asev shin a lu nahan ga kpa , doo se kpishi er se fe mimi yô . 7 : 17 - 24 . Nahan a saan se iyol sha ci u se na jighjigh ser atindi a Yehova y@@ uh@@ wa ga , shi “ Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” — Heb . Awa@@ shima wase yô i lu u veren shighe u henen kwagh n@@ al@@ egh@@ aa , i de lu u henen kwagh a@@ yem a@@ yem ga . Tsô ve nger atôônanongo washika ve pase a kwagh u ve kure la . — Ôr Aerenakaa 15 : 25 - 30 ; 16 : 4 , 5 ; Ef . Yesaia seer tan se iky@@ ugh@@ ur sha kwagh u mlu u uma u ke ’ tar u he la nena ? Sha kwagh u Tindi u Aôndo a kaa yô , lu u or a tôô ie@@ ev mbi z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa sha ci u mgb@@ e u nan ga , kpa lu u a tim mbi kera cii . Heela tseegh ga , m ngu eren tom koson iyol yam hegen . Zum u u dugh kwaghpasen a ve yô , pase kwagh hen ad@@ ô@@ a@@ ya kpuaa ve nenge . Alaghga kwagh ne una na ior a ger m@@ liam kpishi . Cii man Yesu kpe yô , á taver mbaapostoli nav ishima ér una undu ve kpa , vea zua a or@@ wasen ugen . Paulu yange pase inja i hemban doon zum u a nger Timoteu kwagh nahan la , wener : “ K@@ ô@@ ôm , yangen , waan kwagh , sha ishima i wan tsung man sha ityesen kpaa . ” Mbamaren , ôr fa nen kwagh u i nger ken takerada ne tsembelee Ka i er ivese i sha tindi la sha ishigh ki or u gomoti a tsough nan u zuan nom man kwase la . ( Pasalmi 1@@ 39 : 1 , 2 ; Aerenakaa 17 : 24 - 28 ) A@@ zende a ase a kôôsôô man anmgbianev asev shin mbamaren asev je kpaa vea fatyô u fan se imba er Yehova a fe se la nahan ga . Sha ci u icombor i lun a mbayev mba kiriki : ( 1 Peteru 1 : 22 ; 4 : 8 ; 1 Yohane 3 : 11 ) Yesu yange fa je ér a va kar dooshima wase shighe u á kaa ér se̱ de@@ en anmgbian wase a kwaghbo u nan kwa “ ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kwa ta@@ ankar@@ uhar ” la . Ken kwaghôron u profeti u Yesu ôr vighe vighe sha kwagh u mk@@ ur@@ tar la , a kaa ér : “ K@@ ov ne ua lu a kar kera ga saa akaa ne cii aa er ve . ” Se mba sha ian i nengen a Yesu ishigh a ishigh ga je ka u tu@@ nan ga . Ity@@ ough ki hiihii ki inyam la tile sha ityough ki nyi , man ka sha ci u nyi ? U tesen ikyav yô , aluer se ya ikyar a mba ve dondon atindi a Aôndo ga yô , kwagh ne una bende a isharen i se lu a mi i eren kwagh u dedoo la , aluer ka ken makeranta shin hen ijiir tom yase shin an@@ umbe a hông@@ or@@ ough kpaa . Yange ior va u@@ deri imôngo . Apostoli Paulu yange nger ér : “ Hanma mk@@ ô@@ ôm yô , sha shighe la ka i bee er ka kwagh u iember ga , kpa i lu kwagh u ij@@ ung@@ wen . ” Gbenda u i@@ gb@@ i@@ la i eren tom ve í wasen we u henen kwagh shi í wasen ashe man ato man ah@@ en@@ ga man zwa kua akaa agen u eren tom tsembelee la hemba ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ve er cii . Ve nenge ér ngu Aôndo u wan atindi , shi ior ka vea kura a ga yô , a tsaha ve . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ) Ieren i Mbakristu Mba@@ aiev sha gbaa ne i̱ gba kera je kunya kôr . Er ve lu zan hanma ijiir i icighan jijingi u Aôndo a tese ve cii yô , ve za kar ve yem ken T@@ er@@ o@@ a , ve za nyôr t@@ so ve per ve za ken M@@ ase@@ don@@ ia . Se fatyô u tesen ser se mba eren kwagh torough torough sha u veren ishima sha tom wase u pasen kwagh la . Se fatyô u eren kwagh ne sha u henen sha mbampin man abaver kua akaa agen a a@@ dooga aa doo ior mba se pasen ve kwagh la yô . “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , man ai@@ k@@ ighe kpaa de hiden a uwegh ou ga . ” — OR@@ P@@ A@@ S@@ EN@@ KW@@ AG@@ H 11 : 6 Aluer se mba umbur kwagh ne yô , una wase se se kera gba ken am@@ een a Diabolo ga . Na ikyav i tesen e̱r ior mba Yehova ka ve na iwasen shighe u a@@ ah@@ e a er la . Yange lu Ter ken ishima sha shighe u Wan na u ishima ishima la lu ken m@@ nyoon kpoghuloo ve g@@ enger imo taver taver yila un la nena ? Kpa lu u kwagh a va gema ken hemen . Or u ve lu ôron kwagh na heen ne yange lu or u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom , u nôngon num kpa kpishi shi eren ayôôso hanma shighe yô . Aôndo “ ci@@ r sha ” anyom kar atar man ti@@ ôn sha ci u m@@ vende u yange non@@ go@@ ior u Iserael venda mimi la . Kpa sha shighe la , ter@@ em man an@@ ng@@ ôm u kwase u vesen lu a gba civir Yehova ga . Shighe u se tagher a atsan nahan yô , alaghga a t@@ ume se iyol , shi se hungur a averen a se zough a mi la kpaa . ( Ps . Yehova yange de ér Yesu a kpe sha ci u atô@@ akyaa a vesen ahar . K@@ am@@ er@@ on : U kaa ka i@@ e ga . “ W@@ ain ka or@@ pu@@ un@@ akaa , m@@ sô@@ rom ma y@@ u@@ wan kpaa ka or@@ ayôôso ; hanma or u nan h@@ undu ma yô , ka or@@ fankwagh ga . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 20 : 1 . 3 : 24 . Er nan ve i lu hange hange u se na jighjigh keng ve se war mkur u tar u Satan nee ? • Ka sha ci u nyi i doo u se zer veren ato sha mkaanem ma Yehova ? A@@ ka@@ a@@ ôron a Mose na la hemba ng@@ een ken akaa a i nger ken Duteronomi la Nahan kpa , ve cii ve lu k@@ ang@@ en@@ aa je yô , a fatyô u tôôn ve karen sha alegh a iyolough a a z@@ om cii a lu iyol i môm , Yesu a lu ityough yô . ( Ef . Na ikyar u kwagh u ú nger la , un kpa a na u u̱ na la . Mbakristu mba ken K@@ orinte u ngise la kaha kposo a ior mbagenev ken gar la nena ? Mbakristu mba ivese i lu s@@ aren ve yô i lu mba vea fatyô u tôôn tom ne yô . Loho u dedoo ne ka ib@@ um@@ un i tesen se ér ican man angev man m@@ nyoon man ij@@ ung@@ wen man ku ua kera lu ga . Kwagh ne ka ikyav i kpilighyol i i tese ér Aôndo na Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve “ lu dondon Wan@@ iyôngo hen pe a ze cii ” la jighjigh yô . Er nan ve kwagh a gbe mbagenev sha akaawan a Bibilo ga ? Nahan yô , hanma or u nan ne Yesu jighjigh shi nan ongo imo na yô nana zua a kwagh u Adam yange ta kera la — ka uma u tsôron je la . — Yohane 3 : 16 ; Mbaromanu 6 : 23 . Kpa ikyaa i se lu lamen sha mi ne yô , nomso@@ or man kwase u ve lu imôngo sha tindi ga la , soo u eren ivaa sha tindi hegen . Nahan se yar tom a mfe ne se wase mba ve lu ken ime i ken jijingi la ve due ker kera ve va ken iwanger i Aôndo . 10 : 12 ) Sha nahan yô , ka hange hange u se taver ivaa yase sha u zan hemen u eren kwagh sha mimi a or u se vese la , man Ter wase u sha la . M@@ shi@@ yol shin iyol@@ been ia fatyô u tur@@ en se sha kwagh u se fatyô u eren ken tom u Yehova yô . Nahan kpa , kwagh er vihi yô , ior mbagenev gema kwaghaôndo hingir gbenda u kuren mba@@ awashima mba b@@ ov . Nahan kpa , ve lu a mbayev un@@ yi@@ in mba gba u vea nengen sha a ve yô . ( Mpa . 20 : 6 ) Peteru pase ér ‘ m@@ mar u he ’ la bugh ve gbenda u lun a “ ishimaverenkeghen i i lu uma ” yô ; i yila i ér “ dyako u h@@ ôôn ga , u fi@@ see kpaa ga , u u@@ sen tsô kpaa ga , ” u i ko@@ so un sha ci ve “ Sha ” yô . Shi m tôndo zwa a na mer aluer a wasem yô , me tsegha uma wam sha ci na . ” Shighe u or gbe se m@@ sô@@ rom yô , doo u se er nena ? A hide a hen sha kwagh u yange un er la , nahan a kaa wener : “ M er tom kpoghuloo nahan m hingir u fan tom u m lu eren la tsema tsema . I@@ b@@ aver igen i Gb@@ ar@@ tom u M@@ zough u Ity@@ ar Cii u Nen@@ gen sha U@@ iky@@ asen la kaa ér iky@@ on “ ngi a inja sha ci u mkpeyol u ior sha tar cii . . . Gba u mfe u se fe ser Yehova ngu icighan la una mgbegha se u kporom ikyua a na Ken inyom i 19@@ 47 la , i er se uhar cii batisema , ( shighe ne An@@ n@@ ik@@ ki lu anyom 15 A@@ il@@ i di lu anyom 17 ) . Se er kwagh er iyôngo ka i er nahan . Aluer se mba tan ihy@@ agh sha akaa a se fetyô u eren la yô , se lu tesen ser se ban a kwaghfan , sha ci u ka ‘ Aôndo a ne m@@ vese ’ ye . Kwaghôron u doon una fatyô u taver ivese nena ? Yange gba u an@@ u@@ un@@ au@@ kase a i wa ve tom u lun per keghen m@@ ve u or@@ kwa@@ se@@ he la , vea de am@@ enger a ve aa lu ye@@ ghen , shi vea za hemen u lun per zan zan or@@ kwa@@ se@@ he una kar van . ( Ôr Duteronomi 7 : 7 , 8 . ) Kwagh@@ wan u Yesu wa mbaapostoli nav ér ve ume atam ne ka vegher u injakwagh igen i yange ôr ve yô . A mough a n@@ aregh shi a hide a tema inya . Shighe u tar cii zua g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh ken inyom i 19@@ 8@@ 4 la , lu un ior kpishi hen ér una hemba g@@ es@@ a u a@@ yem a yevese u@@ kil@@ om@@ it@@ a utar la ye . “ U@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli ” mba ngise ve lu ke ’ tiônnongo u ke ’ K@@ orinte mbara ve l@@ ahan Paulu . Ka tom u pasen kwagh u Tartor u Aôndo a ver , ú u lu t@@ enger akuraior ne u lu ur@@ ugh mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mban van a mi hen Yehova man ken mcivir na u mimi ye . A kaa ér : “ Mbashiada mba lamen zwa S@@ pan@@ ish yange ve vande van hen a mo kpa m kegh ato a ve ga . ( Pasalmi 119 : 9@@ 7 – 10@@ 4 ) A@@ tindi a Aôndo na se hemba mbaihyomov asev kwaghfan . Mba i shigh ve mkurem nyian la mba nengen tom u ve eren la ér ka tom u i@@ civirigh , er upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i mba sha ayange a tsuaa la nahan . ( N@@ um . 7 , 8 . ( a ) Ka ke ’ nyi akaa nahan man a fatyô u zuan a shighe geman ôron takerada a mi shin henen kwagh a mini ? Nahan kera taver mo u den ga . ” Shin er ve tagher a mbamzeyol kpishi nahan kpa , E@@ du@@ ar@@ do man No@@ e@@ mi mba a vangertiôr ér yange ve tsua kwagh u shami sha u undun uma u yôugh@@ yô@@ ugh geman tsuan tom u pasen kwagh hanma shighe la . Nahan yô , de se ver nen ishima tsung se nenge nen akaa a takerada u Yosua u er se yô . — Mbaheberu 4 : 12 . I de se asorabo ase sha ci u se mba a jighjigh u nan sha awambe a Yesu Kristu a her inya la . Yange ve undu gar la , ve kera hide ker mayange ga . ( Yes . 32 : 1 ) Hemen u Yesu la ua va a “ U@@ sha mba he@@ v ” man “ tar u he , ” u “ perapera una tema ker yô , ” er i t@@ ende nahan . Lu@@ un er yange una lu or u k@@ enden a iyol na sha yô , mbatamen mbara ma er kwagh a na nahan ga . — Aer . 20 : 37 , 38 . Ikyav i kpilighyol i i̱ tese er á s@@ angen a s@@ ange ga yô , ka i̱ je ne : A ver ian i kpilighyol i hingir mba civir un sha mimi , mba ve lu a ian i va lun uma gbem sha won la sha ci u as@@ ande a ior kpuaa tsô ga . O@@ T@@ A 7 ( zwa Buter ) Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se lu a mi cii ka sha erdoo u Yehova se lu a mi ye . Ity@@ ôkyaa ngi i se kimbir mbamsen er “ atô@@ at@@ yev ” eren nahan ga . Ka aeren a gban a gba or uwer a nyi yange Mbakristu mba ke ’ derianyom u hiihii la tagher ishigh a mini ? “ W@@ anger nen ave a en , . . . shi k@@ ile nen asema a en . ” ​ — Y@@ A@@ K . ( Yesaia 31 : 5 ) ‘ Una ci@@ r se sha a@@ kp@@ er a na . ’ U W@@ a Iky@@ o sha Akaa A Yehova A T@@ e I@@ c@@ in sha M@@ i W@@ ang la Kpa ? Er nan u ker shighe kp@@ egh@@ ee u er Pasalmi 7@@ 2 ken Bibilo you ga ? ( 1 Mbakorinte 4 : 2 ) M@@ lu u ior mba ve nengen sha tiônnongo ve eren kwagh sha jighjigh la , kua jighjigh u anmgbianev asev Mbakristu mba nomso man mbak@@ asev mbagenev la ngu a na kwagh ve a doo se ishima . Su@@ e Ity@@ esen I Aôndo Gb@@ ang Gb@@ ang Sha ashighe a tsuaa la , kasev mba ken akuraior agen kpishi lu a ian i eren kwagh u ve soo ga , kpa ken tar u Iserael yô , kwase lu a ian gb@@ anger gb@@ anger i eren kwagh u nan soo yô . A kaa ér : “ De kera y@@ erem nen ner , Na@@ omi ga , yil@@ am nen ner , M@@ ara [ inja na yô ér “ V@@ ihi ” ] ; gadia U@@ hemban@@ agee cii , erem kwagh u vihin yum . ” ​ —⁠ Ru@@ tu 1 : ​ 20 , 21 . Kwagh ngu nahan sha ci u Adam yange er isholibo , nahan tsombor u uumace cii zua a isholibo man ku hen a na . ( Gen . 3 : 19 ) Ka tar u lu ijiir i or nana lu shami gbem sha won ye , ka sha ga . ​ —⁠ Ôr Pasalmi 10@@ 4 : 5 ; 1@@ 15 :⁠ 16 . 3 : 7 ) Er M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara tim mba ve venda Aôndo mbara cica cii icin i môm nahan kpa , mtim u a lu van ken hemen sha shighe u “ zege@@ can ” la yô una lu icin i môm ga . Kwagh la na un u lun ‘ i@@ mba@@ or i ’ apostoli Paulu pase kwagh u nan ke ’ masejime zum u yange nger kwagh kaa ér : “ Kpa se yô , se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za saan ishe ga ” laa ? M@@ zough ve man dooshima u a lu hen ato ve la doom . Shighe u i nger takerada u Yeremia la , Mba@@ a@@ shi@@ ria ta num sha u@@ ip@@ aven mbap@@ u@@ ev mba tartor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , nahan ve yem a ve uiky@@ angen . Se fatyô u fan kwagh la wanger wanger sha u veren ishima sha kwaghôron u profeti u vesen u Yesu ôr sha kwagh u mlu - her na la . Inja na yô , ve kil@@ en “ iy@@ ongo man gb@@ ande ken ijime na , kpa k@@ imi yô , ve iv a m@@ t@@ usu man u kôron iyol tsaha ga la , ” sha ci u ve y@@ eren m@@ he@@ e ve la sha u eren ior ikp@@ ar@@ ashe sha perapera ve u sha at@@ ser@@ egh la . Se vande fan er i lu u se tagher a mbamtaver mban yô sha ci u Yesu yange ta mbadondon un icin ér : “ Ior cii vea kôr ne ihyom sha ci u iti Y@@ am ; kpa u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan nana war ye . ” ​ — Mat . 5 : 22 - 24 , 33 . Gba u se eren kwagh sha inja ve se civir Yehova a ishima i môm ye Nahan yô , inyom i sha iky@@ undu i í ter ken Ne@@ hem@@ ia 2 : 1 la hii ken uwer u N@@ is@@ an inyom i 4@@ 55 C.S.@@ Y . la . Shi shighe u Paulu lu tin@@ d@@ in a ish@@ u@@ ghun hen mba@@ shir@@ en@@ tom vea na imôngo la , a ter kasev mba@@ jighjigh kpishi , kua “ T@@ er@@ u@@ fin@@ a man T@@ er@@ fo@@ s@@ a , mba ve eren tom tsung ken Ter ” la . ( Yobu 33 : 25 ) We yô u ngu eren nana , aluer or u nan tse i hembe derianyom je kpa , nan hen ér nan be@@ e@@ yol gande u nana hen kwagh u a lu inja ì uma ken Bibilo ga yôô ? Ka mba@@ shiada mba Yehova ve gber u ye . Mbagenev mba yer ieren i gban kwase i@@ wan shin ityô ne ér ic@@ ôngo i u@@ kase . Y@@ e@@ h@@ u gema kaa a na ér : “ Ka bem han@@ a , er idya i ngô@@ u Yes@@ e@@ bel man ak@@ ombo a na a ngee yum nahana ? ” “ I@@ k@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar ” la tile sha ityough ki unô hen ivur nee ? Ashighe kpishi m fatyô ga . 1 TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R G@@ EN@@ ES@@ E 34 : 1 - 31 . Ka ve hii tesen uwegh sha “ aeren a iyolough ” maa ve pine mba ve lu lamen a ve la ér ve ôr mnenge ve sha kwagh ne . Ken Bibilo jimin cii ka kwaghôron u Maria u hemban li@@ hen je ne , man kwaghôron ne pase se mlu u Maria kpishi . ( a ) Bibilo ngi er ka jingi nahan nena ? Nahan kpa , hide ityesen i se zough a mi la di ye ? Man nyian ne , Yehova ka Aôndo wase , ka un kpa a ne Wan na sha ci wase sha er se zua a uma u tsôron ye . Yange i yima uma na sha ci u lu or u perapera sha ishigh ki Aôndo , shi ya ican ken ishima tsung sha ci u iji@@ mba i eren i mbaaferev mba ken So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la . Or nana fatyô u lun a mhen ne aluer nan ngu z@@ eren zuan a akaa a vihin nan shin aluer mbagenev mba z@@ eren l@@ ahan nan shin lamen a nan dang yô . Ivur ne lumun a kwaghpasen u sha uya uya man sha ajiir agen la kpaa . ” Ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee ? N@@ ôngo kpoghuloo kôr ijende a anmgbian u u soo u tesen nan la . Mba koson amba@@ aior ne sha kwaghyan u ke ’ jijingi doo doo , man e̱r tar ne u iv a han@@ g nahan kpa , saa di bem u una va lu ke ’ tar u he u Aôndo la tseegh una hemba mlu u ke ’ bem u ve lu k@@ er@@ egh hegen ne ye . — Yesaia 9 : 6 , 7 ; Luka 12 : 42 . 25 : 19 . Alaghga a hu@@ la se iyol a k@@ ondo zum u akaa a gem ken uma wase kpo@@ o yô , er shighe u nom shin kwase nan er idya , shin se gbe ic@@ ôron u@@ ange , shin or wase nan saa ku , gayô ma a@@ ah@@ e u sha gba@@ aôndo a bende a vese sha gbenda u vihin tsung la nahan . Nahan yô , doo u ishima ia mgbegha aka@@ au@@ ma a Aôndo a gbe a , a lu a kwaghfan kpishi la cii aa er nyi ? [ Ch@@ ar@@ t / F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 16 , 17 ] • Ka akav a ken Bibilo a nyi a tese kwagh u ngu a due ken u kighir ishim@@ an@@ yo@@ on shin kighir ga laa ? Ka nomso mba i tsough ve ve lu mbat@@ esen la tseegh ve tesen ken nongo u Kristu ye . — 1 Timoteu 3 : 2 ; Yakobu 3 : 1 . Yo@@ shia yange lu anyom at@@ ar@@ atar tseegh tsô maa M@@ an@@ ase kpe , nahan A@@ mon , ter u Yo@@ shia maa hingir tor . 5 : 3 ) Dooshima ne keren kwagh na iyol na tsô ga . Hii nan ve i doo u han@@ mô wase nana palegh iyol@@ gen@@ gese ? 2 : 29 - 36 ; 1 Utor 2 : 27 ) Kwagh u yange er Ge@@ ha@@ shi la tese ikyav i tindi u ken Ekesodu 20 : 5 la . U wan mbagenev ikyo la kpaa ngu a iwasen sha vegher ugen . Aluer hanma shighe se mba lamen sha anmgbianev asev dang yô , doo u se er nyi ? ( 2 Timoteu 1 : 5 ; 3 : 14 , 15 ) Ruamabera kaa ér ônov ve̱ na kwagh u mbamaren ve ne un jighjigh la icivir . Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev mba ior mba vendan mimi sha ci u ve tsu@@ me a ior umiliôn imôngo sha atesen a aiegh man u@@ me@@ m@@ yol mba ve zough sha ityesen i Bibilo ga yô . ( Luka 10 : 1 ) Er ve lu pasen kwagh imôngo yô , vea fatyô u taver ayol a ve asema shi wasen ayol a ve kpaa . Aôndo yange wa Mbaiserael tindi sha kwagh u akuraior a ken tar u K@@ an@@ aan ér : “ De eren kasev ken a ga ; de tee wan wou u kwase ne or u ken a ga , man de eren wan u a , va ne wan wou ga . Er shighe zu@@ lum u Yosua , u lu a icivir kpishi ne una kpe yô , a wa mbatamen mba ken Iserael kwagh . Apostoli Paulu nger kwagh ve nahan ér : “ Ka ne je ne ne i lu tu@@ h@@ wan iti i Aôndo hen atô@@ at@@ yev ye . ” ​ — Rom . M ta@@ an cia mer “ m ye hen ya u or m tse ga , ” nahan m maan m@@ sô@@ rom kpishi , shi waan uma wam ikyo ga , shi kwagh gb@@ aan mo sha kwagh u ior keng ga . Maria kav Kristu 12 : 25 ) Or u nan kav mlu wase ka nana ôr mkaanem ma dedoo ma taver se ishima yô , i saan se iyol . Kpa mbat@@ esen kwaghaôndo nzughul a ityesen i Bibilo ; nahan ior kpishi hen ér a tsa kpa vea kav Bibilo ga . — Aerenakaa 20 : 29 , 30 . ( 1 Mbakorinte 10 : 24 ) Aluer se fa kwagh ne nahan yô , una wase se se ver ishima sha atsan a ase tseegh ga kpa se ver ishima sha mbamgbe mba mbagenev kpaa . Ikyav i tesen yô , ken ivur shon môm môm la , Yehova kaa ér : “ Yakob doom ishima . ” * Bibilo pase ér mbagen mba a ‘ imoshima i i taver ga yô , ’ nahan kwagh ne tese ér imoshima i mbagenev taver . PE@@ E@@ J@@ I 23 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 11 , 10@@ 9 13 , 14 . ( a ) Gba u kwagh a hemba gban se sha nyi ? Ka nyi yange gba u mba ken Yerusalem vea ere , man Yehova yima gar la nena ? Ka akaa a nyi nahan Orkristu nana er sha u palegh isholibo ? Nahan ts@@ eng@@ ap@@ in@@ en iyol you wer : ‘ Me wa ago sha mkombo ne nena ? 4 : 16 ) Kwagh ne tese ér Yehova soo se asange asange ga he ? ( Mat . I@@ OR kpishi nyian kaa ér u@@ kwaghaôndo mba vesen mba tar ne mba uumace a iwasen cuku tseegh tsô . Tom u geman ior ken akuraior cii hingir mbahenen la ka zege@@ tom u taver kpen kpen , man kwagh ne ka nahan sha ci u ajiir a i gbe u a pase kwagh her la gb@@ anger tsung , shi ijô kpaa ngee kpishi i akuraior a lamen yô . Se mba a ityôkyaa i dedoo i nan jighjigh ser , ica a gba ga tsô ityendezwa ne ia kure sha mi vough . F@@ a wer “ mhen u ken ishima i or ngu er mngerem ma zan yô ; kpa or u nan lu a mkav yô , nan ke@@ se ma . ” Yehova hemen Mbaiserael yem a ve ke ’ Tar u Ity@@ endezwa la , di er yange tôndo zwa nahan vough . Nahan kpa , jighilii yô , tindi ne lu sha u yangen ior u or@@ on iyev je hemban kwaghbo u or nan er ve la . “ Or u Nan Lu W@@ ang Ga yô , N@@ ana K@@ ar sha mi Ga ” Yange m er tom u m@@ ishen anyom 15 , ken atô u anyom ne , m er tom anyom 11 vea kwase wam imôngo , maa se hide se yem ken tar u Amerika . Yakob yange kpe yem han@@ a , man a za kohol unô ? Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima sha ishima you cii , man sha uma wou cii , man sha mfe wou cii kua sha agee ou cii . ” ( M@@ ar . Man Mbakristu mba mimi kaha kposo a Mbakristu Mba@@ aiev sha kwagh u mzough nena ? Akaa gema kposo ainge jo@@ o ga . Se hiin tom shon uwer u ua kôr la yô , me soo u seer we tom . Se fatyô u keren aan a ember a ve imôngo , sha u lôh@@ ôn ve ashighe agen ser ve va nyôr M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe a vese imôngo shin se due kwaghpasen a ve imôngo shin eren i@@ ember@@ yolough a ve imôngo . Gba u me nôngo kwagh kpoghuloo me seer veren ishima sha kwaghhenen wam kua kwaghpasen wam kpaa . ” U@@ z@@ end@@ en@@ ya mba or@@ jighjigh Yobu cii yange ve saa kua mbatomov nav man ônov nav cii . Kwagh u vesen ken tom u sôron atôônanongo la , u hemban doon se yô , ka ashighe a yange se er tom u wan ago@@ yol sha mbam@@ kohol mba vesen vea Mbashiada mbagenev imôngo la . Shighe u Yesu kaa a mbahenen nav ér vande keren nen tartor Na man perapera Na la , a na ve ib@@ um@@ un ér : “ Akaa ne cii á seer ne a . ” — Mat . MB@@ A@@ H@@ E@@ M@@ EN@@ E@@ V MB@@ A KW@@ AG@@ H@@ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka ve tsengaôron akaabo a aa va er ken hemen yô . Ka ve ôr nahan ér i lu ic@@ in@@ tan hen ior , nahan ve dondo ve . Yesu dondo Yehova sha u wuese kwagh nena ? Er Mbaiserael lu kuran á yô , ve kaha kposo a akuraior ag@@ enegh la cii , ve lu ior mba Aôndo jim jim . Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu mba hiihii mbara fa zwa Heberu , kpa shighe u Yesu kpe kera la , ve lam ijô igen kpaa . Man kwagh ne una na a taver anmgbianev asev mba@@ beenyol mban kpen kpen . Mbamaren vea tese ér ve soo kwagh u Yehova kpa a soo la nena ? M@@ kohol u vesen been , uwer ngu kar môm man ti@@ ôn nahan yô , se za M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi . Se mba been yô , i tindi se ér se za er tom ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or , ken ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amerika . Nahan se lumun u zan mkombo vea ve ken Iyou i Tartor . Zum u mbagenev ve lu kighir we ér u̱ er kwagh u vough ga yô , jighjigh wou una wase u ú er kwagh u vough nena ? Hen shighe ne , se mar wan wase u kwase , u i yilan un ér G@@ il@@ ly la . Zum u tar t@@ enger tsung ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or ken inyom i 200@@ 1 la bee kera yô , an@@ gb@@ i@@ ôr maa kua wua ior kpishi je . Shighe u lu gumor la , a de y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i zan sha er una hingir pania yô . Paulu Akaa kpishi lu eren u lu nengen . 3 , 4 . ( a ) Se fa ‘ igbenda i tesen ior kwagh ’ nena ? Nenge ase iti na ne : Iyoukura U Y@@ ôôn Tartor u Yehova . Kwagh u er Davidi la tese se nyi sha kwagh u mhôônom ma zungwen ma Aôndo ? Er Yesu za na Aôndo nagh sha awambe a na a a kuma u p@@ aan se a mi la yô , kwagh la bugh gbenda u yiman se sha ikyev i isholibo man ku , shi nan se uma u tsôron kpaa . ​ —⁠ Rom . ( 1 Mbakorinte 16 : 14 ) Sha kpôô yô , dooshima ka “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je . ” 14 : 30 ; 16 : 33 ; 1 Yoh . 5 :⁠ 19 . Er ve lu eren tom ken mzough yô , kwagh la na ior udubu deri imôngo mba hingir mbahenen mba he@@ v mba ve lu seer sha iyenge i mbap@@ asenkwagh la hanma inyom yô . Kwagh ne na yô , mba eren tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la kpoghuloo , nahan tom ne ka ikyav i vesen i tesen ér m@@ ve u Yesu la z@@ ur@@ um . Tom u pasen kwagh man msen u eren zua kôôsôô M h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom shi m maan mci@@ mb@@ im ma b@@ om shi m wa iji@@ mba kpaa . ( Mat . 24 : 45 ) Ior ka vea tese ér sar ve u henen Bibilo yô , i sôr ian i ver i henen Bibilo a ve . Yesu Kristu yange ‘ na iyol na sha ci wase ’ a mk@@ ighir shio , sha u nan nagh sha uma na , man kwagh ne ngu mba ve soo un man Ter na la cii a iwasen kpishi . ( G@@ al . Ior kpishi , kua mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke mbagenev nenge a akaa a a tese wang ér or u nan lu a mfe kua agee shi nan lu a inja i dedoo nan ngu , u nan gbe sha man tar yô . Shighe kar yô , a mough a yem vegher u ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , hen B@@ er@@ she@@ ba , ape inya hemba doon la . Mic@@ hel@@ le : Aôndo yange z@@ ôh@@ ô a Habak@@ u sha ci u a pine mbampin mbara yum ga , shin kaa a Habak@@ u ér , a̱ seer lun a jighjigh u nan kpaa ga . Tsô iyange igen yô , anmgbian ugen lu lamen vea John , nahan kende pine un ér , “ Ú lumun u henen Bibilo kpa ? ” Wan@@ akiriki shon lu or môm tseegh shinii , shin lu or môm , kpa nan va kpen yô hingir orgen , or la di kpa nan kpen yô shi hingir orgen , nahan zan z@@ ana , shin wanakiriki la ka kwagh ugen kposo je ? Ior mban lu ior mba ve lu a aeren a Aôndo yô , lu nahan ve i s@@ ange ve i wa ve ityom sha ikyev ye . Aluer se hii u lun a imba mhen ve la yô , se hingir “ gbilin shin mbau@@ men atam ga ” ken mcivir u se civir Aôndo ne . Hii nan ve i gbe u se karen se fa@@ an er “ ishima i Aôndo ” i lu ? Kwagh ne na yô , S@@ on@@ ia hii Bibilo i henen a iorov uhar . A fatyô u kaan ér atindi a Yehova man akaawan a na cii har sha ish@@ ember@@ ti i môm tseegh , ish@@ ember@@ ti shon ka dooshima . Alaghga u pase mbagenev kwagh ac@@ in imôngo je kpa vea soo u ungwan ga . I zua a ah@@ ungwa a sho@@ gh@@ or wain kpishi ken tar u P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina , nahan kwagh ne tese ér kwagh@@ man yange ngee sha ayange la . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 5 PE@@ E@@ J@@ I 28 - 32 Ka ve vihi mbagenev iti er m@@ egh ku iy@@ ô@@ gh ka ku vihi iyol i or ker nahan . M@@ zough u Iky@@ ô@@ mp@@ eni i M@@ ô@@ ôr U@@ im@@ on@@ don ken tar u F@@ in@@ land la shi kaa a mba@@ abaver ér : “ Ken a@@ vegher a tar ne kposo kposo cii , mba i nôngo u eren a A@@ you a Tartor a Mbashiada mba Yehova sha gbenda u doon kpishi sha hanma shighe cii . Nahan kpa , shighe va kom yô , i va gba c@@ e@@ ke i inyaregh ki af@@ ishi la vihi yô , nahan i wuese J@@ ur@@ an@@ di@@ r sha ieren na i mimi la , shi i ver un sha ian@@ tom i i hembe i yange vande lun sha mi la kpaa . Ka hanma shighe nahan i lu hange hange u a yôô ken tiônnongo ér i wa or ken mk@@ ôô@@ m@@ ôô ? ( Duteronomi 27 : 19 ; Pasalmi 6@@ 8 : 5 ; Yesaia 10 : 1 , 2 ) Hegen kpa ngu a gema ga . Ka ú wase mba ve lu henen ú cii u kaven kwagh u Aôndo a soo ken mcivir u mimi la fese je . Í ter ish@@ ember@@ kwaghôron ne heen sha injakwagh man i̱ tile sha ilev mbi hemban doon la . Alaghga a lu mbagenev ican u eren tom u pasen kwagh la torough torough sha ci u nyi ? J@@ im je yô , ka Mbakristu mba mimi mba ve lu keren or u vea vôso la , kwaghwan ne a lu sha ci ve ye . ( Mal@@ aki 3 : 5 ) Anzaakaa 5 : 21 pase kwagh u Yehova a nenge a mi ken ior yô , ér : “ A@@ eren a or nga sha ashe a TER , ka A kar igbenda i nan cii . ” ( 2 Timoteu 3 : 7 ) Cii man Bibilo i ôron i ume atam yô , gba u se ôron i̱ a ishimaveren i yaren tom a mfe u se zough a mi la ke ’ uuma asev shi yaren tom a mi ke ’ tom wase ú pasen kwagh shi tesen ior ne kpaa . U@@ ivande mba Yesu er la tese er a ne kwagh wuee nena ? Sha mimi yô , Aber@@ am yange yôô iti i Yehova a vangertiôr ken Mbak@@ an@@ aan mba ve wa ndor a na la . ( a ) Mbah@@ enen mba Yesu yange ve lu er mbayev nahan nena ? Mba been mkohol , se mba ng@@ ur nahan mat@@ o hiden ken ya yô , se lu lamen sha kwagh u se er ve se dondo kwaghwan u i wa se sha mkohol ér se eren akaa ken uma wase akuma akuma la . ( Mat . ( Aerenakaa 15 : 28 , 29 ) Ior kpishi ka ve wuese se sha ishimataver yase i se lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga la . — Yakobu 1 : 27 . Iyange gba ica a tar wase ne hemba u@@ kil@@ om@@ it@@ a m@@ iliôn 1@@ 50 shi i tse@@ e kuma udi@@ gi@@ ri@@ i m@@ iliôn 15 sha iky@@ aren i C@@ el@@ si@@ us la . A@@ h@@ umbe a bo ne nga a ka@@ la ga , shi nga a ih@@ uma kpaa ga man ka a wua or sha u yangen awambe a nyian u zenden a ahumbe a se ôôn la ken iyol . A na ve kô@@ pi u takerada u Bibilo Tese la môm shi sôr ian ver , i kper@@ nan hiden za sôron ve . “ K@@ undu nen ishima shi lu nen gen@@ g ge gen@@ g kpaa , sha u né fatyô u eren msen yô . ” — 1 PE@@ T . Nenge ase kwagh u Pau@@ la , * u yange vese hen ya u Orkristu sha ikyev i or@@ maren môm la . 13 : 5@@ 2 . ( Mbafilipi 4 : 1 - 3 ) A̱ shi nan kpa , kasev mba@@ civi@@ ra@@ ôndo mban yange ve sôr ayôôso ve la ken bem sha u yaren tom a kwaghwan u i we ken Mateu 5 : 23 , 24 la . Sha kpôô yô , se mba nyi ve se gba nan or u Yehova a ver nan sha ian@@ tom ibo ga@@ gh shin se kaa ser nan kuma u lun ken tiônnongo ga ? Shi a er msen sha ci u “ uma ” u tiônnongo shon sha er una za hemen u lun yô , man sha ci u “ iyol ” i tiônnongo shon , ka nongo u mba i shigh ve mkurem je la . ( 1 Kor . Ashighe kpishi yange m t@@ ôm mer ma m zough a i@@ mba@@ or la , kpa mayange m zua a nan ga . ” Zum u se lu yan ican tsung yô , una fatyô u wasen se sha er mciem maa kera hemba se tahav ga , shin ishima ia nyian se a za gande ikyaa inya ga yô . Mba ker ken inyom i 19@@ 40 yô , gba u a pav tiônnongo wase ker . Er i nger ken Yohane 6 : 1 - 5 nahan , lu nyi i na ve Yesu pine F@@ il@@ ib@@ u mp@@ in@@ i , man lu sha ci u nyi ? Shighe u Aôndo gba tar man akaa a shin u la , Yesu u a lu Wan na u môm môm la lu vea na er “ or u fan tom nahan . ” Kpa sha kpôô yô , yange saan mo iyol ga , lum dang shi m v@@ ôr a uma kpaa . ( Ho@@ sea 12 : 6 ) Lu u Mbaiserael mba hemban@@ ato mban vea tese ér ve gema ishima , ve hide hen Yehova sha u eren aeren a sha dooshima man u eren perapera shi ‘ veren ishima keghen Aôndo ve gbem . ’ Ka ve er msen sha ci u M@@ il@@ an@@ e a lu a vangertiôr u pasen m@@ til na shi ôron kwagh u Aôndo na kpaa ! Kpa Yesu tôô ian la pase un kwagh u hemba lun a inja yô . U Eren Tom a Bibilo Er Ka Kwagh a A@@ hi@@ r La , 12 / 15 Man hemba k@@ an sha mi u eren nahan shighe u se lu maan shin sôron ajiir a i tsegh sha ci u mcivir u mimi yô . Tsô profeti Samuel kaa a na ér : “ Nyian TER ande u tartor u Iserael gema na or u nan we ndor a we nan hembe u inja yô . ” Peter yange de tom u pristi sha ci u ityesen i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o tesen ér i er an@@ iky@@ und@@ anev batisema la , man i ve tesen ér bredi man wain u umbur ku u Yesu la ka ve gema ve hingir iyol man awambe a Yesu jim jim la , man i ve tesen ér i eren msen sha ci u mbakp@@ enev la man mcivir u ve civir ter@@ an@@ kon la . Er ve er msen hen Yehova ér a wase ve vea er kwagh u vough yô , ve tee ya ve ve due ve za nyôr iyou i kiriki . Ka akav a nyi nahan a tese ér mbatyomov yange ve hemen ior ken tom u pasen loho u dedoo nee ? Man ne mba a m - iv la ken a Na , Un u A lu ityough sha mbat@@ ar@@ ev man tahav cii la . ” — Mbakolose 2 : 6 - 10 . U@@ gar mbagen kpishi yange ve lu a “ ijiir i washika ” — lu hen kp@@ em@@ nger u akaa a ku@@ an yange á hi@@ la za hange her yô . 2 : 10 , 11 . Peteru eren er Kristu kaa un nahan vough yô , á “ kôr ikp@@ el@@ a@@ ish@@ u i vesen je ” gande ôron . • Se hen nyi sha akaa a yange er or@@ ngeren Pasalmi 7@@ 3 laa ? Mbam@@ kombo asev ve luun ashighe a dedoo a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mbara vea zuan a kwaghyan u ken jijingi shi vea luun a vese shi vea lamen a vese sar sar yô . ​ —⁠ Yoh . 13 : ​ 34 , 35 . D@@ ondo Ikyav i Yesu C@@ i@@ vi@@ r Aôndo a ‘ Ishima i M@@ ôm man M@@ hen M@@ ôm ’ Bibilo kaa ér mba ve gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo hanma iyange shi ve nôngon u dondon kwagh u i kaa la vea zua a averen a nyi ? Lo@@ ti lu or u cian kwagh ga . Alaghga lu hen mkohol ne kpa Mose pase ikyurior la ér gba u vea eren mkohol hanma shighe sha u civir Aôndo ye . ( Mpa . 14 : 6 , 7 ) Tom ne ngu wasen u tseghan iti i Yehova . ( Mat . Ken inyom i 19@@ 39 la a hingir aka@@ we u N . Er Yesu a lu a ikyo i wan er Ter na nahan yô , una ‘ ungwa imo i mba@@ ibanave ’ shi una ‘ sôr asema a mba asema a vihi ve tsung la , una kange ve av@@ av . ’ ( Ps . Ken atô u uwer môm je maa m tsua mer me hii u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . In@@ j@@ akwagh i u@@ ga@@ fa man kon u wain tese akaa a vihin tsung a aa tser Yerusalem sha er a gem hen Igipiti ér a̱ wase un yô . ( Yesaia 13 : 9 ; Yo@@ el 2 : 1 ; 2 Peteru 3 : 12 ) “ Iyange i TER ” i i lu van la ka i̱ nyi ? Yange soo u fan or u i gbe u á hemba n@@ á@@ n nan icivir yô , i̱ l@@ ú or@@ m@@ ishen u nan dugh ke ’ tar ugen nan ve la shin i̱ l@@ ú or@@ tom u nan eren tom he ’ ity@@ ôn@@ ya vea bran@@ ci u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty la . Mbagenev mba ve lu sha aan a vesen ken T@@ i@@ ônnongo kpa , lu u vea lu ken ior mba vea kera fatyô u veren ato sha “ ityesen i dedoo ” ga la . Er ve lu shin tar hegen ne , mba eren kwagh ne sha u pasen ior kwagh u Aôndo . Gbenda môm u ka se hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo yô ka u eren tom u Aôndo a ne se u pasen loho u dedoo u Tartor la a mciem iyol shio zan zan sha shighe u Yehova a soo la . — M@@ ar . 13 : 10 . Cii man D@@ or@@ o@@ ta mase yemen yô , a taver J@@ an@@ ina ishima ér a̱ ôr Bibilo . I@@ ca a gba ga tsô a tim mbacivir Aôndo ga mbara kera , nahan mba perapera a doo ve ishima la vea kera ya ican ken ishima sha ikyev i mbaaferev ga . ( 2 Pet . Shin er m fa kwagh u me er nahan kpa , u geman eren un la yô , taver mo kpishi . Nahan ú lu a akaa a dedoo a u tese ônov ou yô . — Luka 6 : 45 . 16 : 13 , 14 . Shi , cii man Wan u or a hemba ityav a kure doo doo yô , una va sha gbenda ugen kpaa . Shi kwagh la na Aberaham ian i fan er Yehova a er ijir sha mimi shi a zu@@ ngu mhôônom kpishi yô . Nahan doo u han@@ mô wase nana pine iyol i nan ér : ‘ I f@@ am ér m ngu or u van a bem shin i f@@ am ér m ngu or u van a ayôôso ? Kwagh@@ ts@@ eren u sha U@@ ny@@ iin man u sha U@@ ta@@ an Gbenda môm u se er kwagh ne yô , ka sha u ‘ lun ken icighan@@ mlu shi lun a aeren a civir Aôndo . ’ Alaghga nom la una nenge ér ityôkyaa ngi i za z@@ eren ayôôso a kwase u nan ga , aluer ka u nana venda u nyôron iyol ken aeren a kwaghaôndo u aie yô . Sha ikyav i tesen yô , Davidi wa icam ér : “ W@@ a nen icam i wuese TER u A tem sha Shi@@ on , ôr nen akuraior kwagh u ityom Na ! 1 : ​ 21 , 22 ; 1 Pet . Mba@@ civir Aôndo u mimi la vea fatyô u ember uma ken Paradi@@ so zan zan iyange man uwer vea kera lu ga , inja na yô , vea lu uma gbem sha won ! ‘ Yehova ne kwaghfan , mfe kua mkav mba dugh ken zwa Na . ’ — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 2 : 6 . Mbakristu vea er nyi sha u wasen mba@@ ats@@ an@@ e@@ va ? ( 1 Mbakorinte 15 : 24 - 26 ) U fa ma or u ú soo wer u ôr nan kwagh u Tartor la je he ? — Ôr Pasalmi 37 : 10 , 11 , 29 . A kaa ér : “ Ve lu a ngohol uityendezwa ga , kpa [ sha jighjigh u nan yô ] ve nenge a ve ken ica , ve ember ve . ” ( Heb . Or@@ gen maa mough ga@@ gher tsu@@ e magaz@@ in la hen anmgbian u kwase ne n@@ j@@ u@@ e gema ta hen inya . U seer yô , Mbashiada mba Yehova kav ér mayange je vea fatyô u been a ifer shin tar ne sha tse@@ ene@@ ke ve ga . Ior ve shi kenger mo . Se kange ishima ser se mba se lu ken tiônnongo u a tser tar jimin cii ne cica cii se er tom ne nahan vough . Mba@@ aie mba Satan a lu samber a mi sha ikyev i mba@@ abaver mba tar u a lu hemen u ne na yô , ka inja er akaawan a Aôndo ka a mimi ga shi kera nga a iwasen ga nahan . Anyom nga karen ahar yô , a zung@@ ur a gba ken igbar . 35 : 6 - 8 ; D@@ ut . 33 : 8 , 9 ) Yange ve undu u@@ id@@ y@@ ako vev ve mough a icombor ve ve yem ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , ken tar u Yuda ér vea za civir Yehova a mzeyol shio . Sha shighe ugen la kaa a Yehova wener : “ Ka nyi U yer ishigh Y@@ ough , U gem U nengen mo er m ngu or@@ i@@ ho@@ m W@@ ou@@ we ? ” Yehova Ver Ishima É@@ r Se Ô@@ ron I@@ jir sha Mimi Kpa cii man Mary a gba ken kwaghbo yô , a kav er un lu n@@ umb@@ en a kwaghbo sha ave yô . Yange gba u Yesu una er ivande ne keng keng nee ? Se zenden vea Aôndo u a hembe agee cii shi i nengen a na ga la nena ? Yehova yange mgbegha apostoli ne nger kwagh ne ér i lu mba ken atôônanongo a ken G@@ alatia mbara tseegh a taver ve asema ga , kpa a taver mbacivir un cica cii asema u tilen ken mimi dông . Sha tahav asev tseegh shin sha mhen wase tseegh yô , se fatyô u hendan a Satan man mbatyomov nav mbaaferev ga . 2 : ​ 3 , 4 ) D@@ ugh kwagh u ijiir i se lu man kwagh u una er se hen shighe la kera kpa , gba u se fa ser myom wase una har sha u se nan Yehova jighjigh shi eren hanma kwagh u a kaa ér se er cii . ( 2 Utor 4 : 8 - 37 ; 8 : 1 - 6 ) Kpa á va hemba saan ve iyol cii zum u á nder ve vea hide a lu uma shin tar ke ’ “ mnder u hemban doon ” — u̱ vea lu a ian i kera kpen mayange ga la ! Lu sha ci u ve lu nôngon un i@@ wu@@ he ér a hemba doon ter ve ishima yum . [ U@@ foto mba sha peeji 3 ] Ngeren Mba I Gb@@ er Ken Iyoukura I 200@@ 4 A@@ g@@ umaior aa wase mbamaren vev nena ve tsombor ve ua ‘ lu p@@ ere ’ ? Or@@ g@@ anden ugen k@@ ume i@@ us@@ a iyol mbor mbor sha u fo@@ gh@@ or ken ikpelaior i i lu g@@ ir g@@ i g@@ ir la . Ne mba yaren tom a mfe la sha gbenda u dedoo man u sha dooshima sha u tesen ve kpa ? M@@ ci@@ em p@@ ande gba T@@ i@@ ff@@ any iyol kpuaa . Eren kwagh a ikyar u sha icivir . 2 :⁠ 1 ) Aluer se ver ishima ga yô , se ku@@ wa se kar ihy@@ ongo cii se mase fan ye . Ge@@ ma a@@ wen man inya i í u haa shin bo@@ k@@ oti la k@@ ur inya , kpa de a@@ wen man inya la i lu her . Kanyi ka i mgbegha mbatamen ve er tom sha ci u anmgbianev vev a mk@@ ighir shio ? Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mban kpishi ngohol mimi sha ci u ve nenge a “ m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la . ” Er i lam a na ti@@ ôn@@ ôô sha aka@@ aeren a Mbashiada mba Yehova yô , maa á lumun ér Orshiada nana za un inya . Aluer or t@@ ume ityough eren a yô , aa vihi mlu u nan vea Aôndo . Kwagh ne gema mlu u uma na . M@@ ̱ na wan@@ i@@ unda wam sha ci u tindi wam u p@@ eren , tsombor wam sha ci u isholibo i uma wa@@ ma ? ” S@@ aa vea “ ume . . . atam a a kom m@@ ge@@ m@@ shima yô . ” — Luka 3 : 8 . ( Mbaromanu 3 : 23 ; 7 : 21 - 25 ) Nahan kpa , aluer se nôngo kwagh yô , se cii se kôr cio u tesen ishima i legh legh . PE@@ E@@ J@@ I 26 Kpa aluer or gema zua a or u sha ishima i nan u nana vôso ga di ye ? 46 : 4 . A̱ shi nan kpa ka k@@ we u sha uhar ne “ akaa@@ injaa ” a ken kwaghôron u profeti u H@@ ag@@ ai la a til sha ityough ki ú ye . — M@@ ika 4 : 1 , 2 ; 1 Yohane 2 : 1 , 2 . U NG@@ U a atô@@ akaa kpishi a henen Mkaanem ma Aôndo . Aberaham man mbagenev tese jighjigh u nan man ishima i wan nena ? Aluer Yobu gema ishima yô , a doo Aôndo u ngohol ip@@ aan í a na sha ci na la shi karen a ican na la kera kpaa . ( Ivur 33 - 47 ) A zer kimbir var var wener un nenge m@@ ze u kwagh a hi@@ la ze a na i doo ne cii ér ka Yehova , u ‘ A ve a na sha gbenda u jighilii er , una er wan u an@@ ngô u ter na , a̱ lu kwase u wan na , ’ ne a lu tesen un ikyav ye . Shighe kar yô , angev av mb@@ un hemba gban a gba kera , nahan iyol@@ hi@@ an seer sha mi , shi iyol yam kera lu ngohol kwaghyan tsembelee ga , av@@ av kpa gb@@ am ken zwa . ” ( b ) Aluer ma Orkristu hii u tô@@ mon kwase shin nom u orgen yô , ka nyi i gbe u nana er a ati@@ mb@@ ir shio ? Takerada la pase ér or a fatyô u hemban mbamtaver kpishi aluer nan tagher van@@ ger a mbamtaver mba shon a mnenge u vough yô . Bibilo wa Mbakristu kwagh ér ve de gbe nan or ibo ga@@ egh ga , shi ve de@@ en mbagenev kwaghbo , shi vea lu a ish@@ ô sha kwagh kpa , ve de han@@ ger ikyaa ga . Á wa se kwagh ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ne , kaan nen ner : S@@ é ya nyi ? Ka nahan ve , Mbakristu waan ave sha ayôôso a ior eren shin ityav mbi ior nôngon la ga ye . Kwagh ne yange wase ve nena ? Sha shighe ugen la , C@@ l@@ or@@ is lu eren tom u pasen kwagh , mo di m gema m lu eren tom shin Betel . ( Ôr Ekesodu 23 : 2 . ) Ka mzeyol u nyi i er kwagh sha mi ken Genese ityough 32 man 33 , man yange kure nena ? Yange m hen u civir “ Aôndo u sar sar ” la hen ng@@ ôm . Ka nahan man Paulu na zwa ér i dugh or la ken tiônnongo kera ye . — 1 Kor . ( Ef . Ity@@ esen na ngi se a iwasen nyian : Ior mba ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia nenge ér aluer u y@@ ese wan u kwase yô , a wase tsombor wou ga , nahan ve er ish@@ or ér : “ U y@@ esen wan u kwase ka inja er u̱ ur@@ un sule iky@@ on u or u nan we ndor a we nahan . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 24 , 5@@ 2 17 , 18 . ( a ) Ka sha nyi gbenda nahan a fatyô u kaan ér Timoteu yange fa atsan a Paulu vighe v@@ igh@@ ee ? A@@ tesen a mimi . Ieren na la kôr Davidi ken ishima kpen kpen . Aluer se mba ungwan imo i mbatamen mba ve yen ne yô se mba tesen ser se lumun hemen u Yehova . Yosua p@@ eren a Mbaiserael y@@ ande I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an mba nyer ken Tar u Aôndo t@@ ôn@@ do@@ zwa ér una na tsombor u Aberaham la yô , shighe kuma u vea nôngo ityav vea z@@ enda Mbak@@ an@@ aan ken tar la kera . ( Pasalmi 8@@ 6 : 5 ) Ka isholibo i se er la kwagh a gbe Yehova sha mi keng ga kpa ka mlu u ishima yase la . Yesu kaa a Y@@ ai@@ r@@ u ér : “ De cie ga , gba nan jighjigh tsô , á war un . ” 1 , 2 . ( a ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar la ngi se kwagh u vesen sha ci u nyi ? Á ôr ijir la a bee hanma sh@@ igh@@ ee ? Nenge Awa@@ ke ! u Fe@@ be@@ war@@ i 8 , 199@@ 4 man Fe@@ be@@ war@@ i 8 , 199@@ 7 man M@@ ai 22 , 2@@ 000 kua J@@ an@@ awar@@ i 22 , 200@@ 1 la . S@@ ve@@ tom@@ ir pase wener : “ Yange m er msen hen Aôndo mer a wasem me fa un , ayange kar ahar cii m zua a we ye . Ashighe kpishi ka a̱ kende or imo i s@@ ôôn iyol shin a̱ b@@ ume sha a nan sha ma gbenda yô , nan kpa nan lam dang shin nan er ma kwagh u una vihi or u nan hii nan la yô . E@@ ̱r se lu mgb@@ ôghom a mkur u tar ne yô , mlu wase ngu inja er u Mbaiserael zum u ve lu shin U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i ken inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ W . la nahan . Akaa a a ze uumace mbagenev iyol la se kpa nga ze se iyol , shi ka se tagher a ah@@ endan a a ze Mbakristu mba mimi cii iyol la kpaa . J@@ im je yô , a hemba k@@ angen ishima ér una er afer@@ akaa hegen cii . Bibilo iyol i i̱ , i̱ ta se iky@@ ur ér ior kpishi vea s@@ enge ér ve mba civir Aôndo kpa , sha mimi yô , “ Ter u A p@@ aa ve la je kpaa vea ny@@ iman Un . ” Een ngu a mi . Nahan yô , sôn nen Ter u sun@@ da , A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” — Mateu 9 : 37 , 38 . Aluer yange wea van@@ den eren kwaghaôndo ugen yô , yange lu u ken ishima nena shighe u i pase u mba@@ awashima mba Aôndo ken Bibilo shin i ta u iwanger sha atesen a yange taver we u fan laa ? 40 : 34 ) Kwagh ne tese wang ér Yehova lumun a tom la ! ( Or@@ pasenkwagh 8 : 9 ) Yesu yange fa mimi u mkaanem mara . ( Mbaromanu 13 : 7 ) Nahan er Aôndo a ne ian ér Shi@@ sar a hemen tar yô , hii sha iyange i iv@@ es@@ egh la je , doo u Mbakristu vea dondo atindi a Shi@@ sar a we sha kwagh u iv@@ es@@ egh la . Aluer ayôôso la za hemen her yô , alaghga aa va a kwagh u nan ve mp@@ av u una kera bee ga yô . Shighe u Y@@ e@@ fe@@ ta lu hiden hen ya na ken M@@ i@@ se@@ pa ve , wan na u kwase u môm môm due sha u va keghen un gbenda la , yange kera kure ic@@ egh@@ zwa na la ga shinii ? Ka a̱ er a Mbakristu mbagen sha ts@@ wam shin a̱ tôv ve a ican yô , ka i ker igbenda sha u wan ve inya t@@ ine ken jijingi . Sha shighe ugen la , Yesu pase kwase ugen u ishimaverenkeghen ne gba un ishima la kwagh u ishimaverenkeghen shon , been yô a kaa ér : “ Kwagh@@ yan Wam yô , ka u Me er ishima i u A t@@ indi@@ m la . ” I@@ a hii sha akaa a kiriki . Er m nenge mer saan Ch@@ er@@ i iyol kpishi u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la yô , m pine iyol yam mer , ‘ Ka nyi jim i lu yangen mo u eren kwagh u un kpa a lu eren laa ? ’ Kwagh u i kaa ér dooshima ka ‘ no@@ mb@@ or@@ usu u Yehova ’ la , inja na ér nyi ? Doo u se su@@ ghun Aôndo sha akaa ne cii , sha ci u mimi je , ka un a er se shi a lu koson se sha u se lu uma ye . Yakobu 1 : 2 , 3 pase ér : “ Anmgbianev av , i̱ lu ne kwagh u iember tseegh shighe u am@@ een atô kposo kposo aa va tser ne yô , gadia ne fa , mk@@ ar u i lu karen jighjigh wen u nan la ka a na ishima i taver . ” I@@ wer ngi kar kpuaa yô , R@@ i@@ e saa ku . Kp@@ en kera yô , i zua a kwagh ugen u yange nger yô . ( Genese 4 : 2 - 4 ) Nahan cii kpa , V@@ or u ityendezwa la lu kwagh@@ myer her@@ egh tsô . Lu sha ci u z@@ ôh@@ ôn a na sha ci u a per Tindi shin atindiakaa a mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi la e̱r alaghga yange una lu cian la ga . Orshiada ugen ken tar u P@@ ol@@ and , iti na ér Bo@@ g@@ d@@ an , yange zua a or@@ beenyol ugen u sar un u zan mkohol ne ken gar u Ch@@ or@@ z@@ ow yô , kpa gema lu a injar mat@@ o ga , man gar ne gba ica a ijiir na kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 20 . Gbenda ne ua hemba wasen cii , aluer kwagh u ú lu ôron la har sha Mkaanem ma Aôndo , ma ma lu takerada u hemban doon cii la yô . — Heb . Peteru yange hen kwagh ken kwagh u er un ne je ka u henen a hen ga . Kwagh ne wase un u hemban ieren i nengen ér un gande u nôngon gb@@ ev la . M ze yô , m zua a anmgbianev mba kasev mba yange m lu hen af@@ o vea ve , mba m kera nenge a ve ga hemba anyom 50 yô ! Davidi yange de tindi u Aôndo hemen un vindi vindi . Nahan gba u Timoteu una kôr mimi u ken Ruamabera dông , kpa una gema á eren kwagh a anmgbianev sha u@@ ee sha er una fatyô u sôron mbamzeyol mban yô . Loho la kua gbenda u i ôr u la na yô taver Na@@ a@@ man kpishi u hiden a iyol na jime ngohol u , nahan a venda u eren kwagh u profeti u Aôndo kaa un la . Anyom nga kar 40 yô , Mose shi pase k@@ ov u Mbaiserael ugen kwagh u i gbe u vea tsua yô . Aluer or ngu yilan kwase shin nom u nan ity@@ umb@@ u@@ lu@@ gh shin i@@ gbe@@ ke@@ la , shi nan ngu yilan nan k@@ anger yô , nan ngu kaan ér ka inja i nan jighilii je la ! M umbur kwaghôron u Anmgbian Ru@@ ther@@ fo@@ ld , u lu a itinekwagh ér “ Ch@@ il@@ dren of the King ” ( Mba@@ yev mba Tor ) la dedoo . Akaa a se ter sha heen ne tese ér ifer i Satan er ken sule u E@@ den la samber sha ônov mba Adam je ngô@@ ôr ga . ( Ekesodu 26 : 7 ) Alaghga ior i Ke@@ d@@ ar yange ve eren ut@@ ent@@ i vev sha ai@@ ve a iv@@ o a il , er nyian kpa ior mba i yer ve ér Be@@ d@@ ou@@ in la ve eren ut@@ ent@@ i sha ai@@ ve a iv@@ o a il nahan . Ve F@@ a Ior Mba Ve Lu La K@@ uma Ve Se mba eren isholibo hanma iyange , man injar i isholibo yô , ka ku . U fa ityôkyaa kpa ? — ▪ Kwagh ne ka a gema mlu u or vea Aôndo nena ? Mba m@@ ough@@ on mba ng@@ ur yemen yô , alaghga Yon@@ a gba henen ér un war a war ityom i taver kpishi ne je ve . Ne ig@@ y@@ um@@ ior kpaa ne fatyô u lun mba sur@@ un mba ve lu ken tiônnongo a ven la ishima , mbara mba ve lu yan ican a us@@ aa ken iyol la . — Anzaakaa 20 : 29 . Kwagh ne yange due ken igbar , zum u ve cii ve va sha ishigh ki Yehova u va nan un ini@@ av vev la . Yehova kura iti na sha ci u ior nav nena ? “ Me Lu@@ un a V@@ en A@@ yange A@@ yange ” U@@ B@@ O@@ G@@ O 8 ( Z@@ wa Buter ) 9@@ 5 : 7 , 8 . Er se lu nôngon sha afatyô wase hegen sha u eren tom u pasen kwagh shi eren inja i i tese ér se sue hemen u Yehova la yô , shi se mba veren ashe keghen shighe u Yesu Kristu “ Una gema tartor Una na Aôndo Ter ” la kpaa . Kpa mpin ngu ér , ka Aôndo ken ishima nena sha kwagh ne ? “ Ka ne né lum tartor u upristi kua ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or ye . ” — E@@ K@@ S . soo ior mba se tesen ve laa ? Nahan kpa , er i lu eren mkohol zan a mi ave la je , mbagen lu gban ah@@ on sha kwagh u or@@ hemen tar ugen ôr sha Mbayuda la ér ngu l@@ ahan a l@@ aha k@@ we@@ ior shon . Er ur@@ u@@ um mba iy@@ ough mbara wa ime shi doo sha ashe ga nahan kpa , ka sea umbur shighe u yange tugh mb@@ ua ile ve sea tema sha ga@@ mbe sea lamen shi sea y@@ aan iwer i se ji@@ i@@ di sha se@@ to@@ v la nahan , i doo se je i zua ga . M@@ ci@@ em mara ma tese ér u nenge kwagh u hingir Orshiada u Yehova la wer ka be@@ er@@ kwagh ga . Se kpa alaghga se tagher a mbamzeyol mba vihin shin mbaihyomov vough er Davidi kpa tagher a mi nahan . Kpa kwagh ne ma b@@ unde awashima u Aôndo lu a mi ér ônov mba Adam man Ifa , mba ungwan imo na ve mar ve iv tar la . Gbenda u myer môm u Satan a hembe eren tom a mi sha u p@@ aven ior a Yehova yô , ka iyol@@ kpen . Sha ci u nyi ? Gbenda ugen u se kura ishima yase yô , ka sha gbenda u se koson i̱ la . ( Ôr Luka 6 : 31 . ) Hen ase kwagh u yange i gba u tsombor u or u ken Iserael ua er sha u zan u@@ iniongo mbara yô . Ma kwagh@@ gen môm kpa pase inj@@ a@@ or i a lu la kuma sha mlu na u yange vande lun tsuaa cii man mase hingir or la ga . 9 : 7 ) Paulu ôron kwagh ne been yô , shi a ter ior mba ka sea na kwagh wuee ve ve zua a mtsera sha mi yô . Ka ior mba shon je ne : or u i ne nan kwagh , nan k@@ ur mgb@@ e u nan a mi la ; man or u nan ne iyua ve nan zua a iveren i ken jijingi la . — 2 Kor . [ F@@ o@@ to u sha peeji 2 , 3 ] Kanyi ia wase se ve se fatyô u eren nahana ? Sha ci u icighan jijingi ngu uwegh sha u kuren awashima na la . Kwaghôron wase . M hi@@ r hen ya yô , m pase tsombor wam kwagh u m tsua u eren la , nahan ve cii ve nôngo ér vea tu@@ le@@ m ishima . Mba yer ve ér co@@ s@@ mo@@ s man ve due ken ityar i Amerika i i̱ tse@@ e kpishi la . Kanyi yange i wase un u dondon gbenda u perapera ? Yange lum er hanma kwagh cii sa@@ am nahan , shi ci@@ er mo iyol kpishi . ” Aluer iy@@ ongo zua u a anmgbian wou u ken Kristu yô , u er nena ? Er Paulu nahan , aluer u ngu yan ican tsung yô , alaghga a lu u inja er u nyôr ken “ zwa u be@@ gha ” shin u ngu ikyua ikyua a u nahan . O@@ ru@@ m@@ ace u hii kpen la kpa yange i er un ican ve kpe ye , ka m@@ w@@ oo u K@@ ain wua an@@ ngô na A@@ bel je la . — Genese 2 : 16 , 17 ; 4 : 8 . Ka ivande i nyi yange Yesu Kristu er ke ’ gar u K@@ ana , man yange i̱ bende a mbagenev nena ? Ka nyi i gbe u mba ve lu ken zege@@ ikpelaior ne vea ere ? Kwagh u una due ker yô a lu ican i yan gbem . Bibilo kaa ér : “ Samuel wanakiriki la vese , TER kua ior kpaa lumun un . ” — 1 S@@ am . Kpa i zer nôngon ér a kar a ibanave i uumace cii kera , kpa ka gban sha mi ga . Kwagh ne nzughul a mbaihyomov vev maa ve gba wu@@ an ayol a ve ; mba ve war la ve yevese ve per I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an y@@ ande la . Ka hanma il@@ ye@@ gh@@ egh y@@ ase@@ gh ki injaa ag@@ un@@ du@@ utya u sha ikyav la ngu a kura ki , man er nan ve mk@@ or la a lu hange han@@ ge@@ e ? Shi kwagh ugen yô , er uumace cii ve lu vough ga , ve yen yô , tahav mbu kpilighyol mbu í ne kasev mbu maren ônov la ka mbu gema mbu pan@@ den ve a p@@ ande agee kpishi je . ( Mpase 19 : 7 - 9 ) Ikyav tese ér “ iti i he ” la tese ian i civirigh i lun ken mzough vea Yesu sha u lun ior mba yan dyako a na imôngo sha Tartor u sha la . Ôr peeji 12 - 14 . Kpa he ’ or u nan fe u eren i̱ tsembelee yô , a lu nan kwagh u iember je . 24 Kwagh u Se Hen hen Yesu La — Gbenda u Mbat@@ yomov Ve B@@ enden a V@@ ese La 2 : 6 - 9 . ( G@@ al . 5 : 16 , 22 , 23 ) U ng@@ ur@@ en tesen mbamlu mba ken jijingi mba i gbe u or a lu a mi ve nana kuma u a seer nan ityom ken tiônnongo , shi u ungwan kwaghwan u una wase u u̱ seer sôron mlu wou yô , “ ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou . ” — 1 Tim . Yange ku@@ mba mbahenen , tese ve er vea civir Aôndo shi uumace vea doo ve ishima shi vea hemba tar ne yô . Nyian ne kpa , gbenda môm u Mbakristu ve eren a ior vev sha “ mcivir u i civir Aôndo ” la yô , ka u kuren mbamgbe vev . 6 : 5@@ 3 , 6@@ 6 ) Er ve de u kohol imôngo vea Kristu man mbadondon nav mba jighjigh yô , kera mba a iwuese sha akaa a ken jijingi ga shi kera saan ve iyol kpaa ga . Bibilo ôr kwagh u tar ne va hingir Paradi@@ so la ac@@ in imôngo . Yange yem nahan nyi i ere ? Shin er or@@ vesen ne á lun gbilin ga nahan kpa , á lumun wener á henen Bibilo a na min@@ iti 30 ken af@@ ishi a na ken hanma s@@ ati . Aluer ú soo yô , se mba taver we ishima ser , fa kwagh u Or@@ hemen u ica a gba ga tsô una hemen tar cii ne . Heela tseegh ga , Yehova ne se agee a wan ishima . Anmgbianev asev kpishi mba pasen kwagh hen u@@ haregh mba ve tagher a mbamtaver her kpishi yô . Nahan kpa se yô , se gema se mba a mkav sha akaa ne . Er nan ve se lu a vangertiôr ser Yehova una na se agee shighe u se lu ken ic@@ ana ? Shin er ityar i ihi@@ ar i i va kohol i hingir tahav mbu tar cii ne vande lun , hii ken derianyom u sha 18 la je nahan kpa , Yohane ôr kwagh u tahav mb@@ un er mb@@ ua va lu sha mhii u iyange i Ter . I L@@ U nahan ú er kwagh u dedoo a ma hur@@ or wou nahan nan su@@ gh ú ga ve@@ e ? Ve kpaa Tartor la gba ve kwagh tsung . K@@ u u Yesu la tese ér or u vough nana fatyô u civir Aôndo sha mimi , shin er nana tagher a am@@ een a Satan una va a mi sha a nan kpoghuloo la nahan kpaa . Mkaanem mara lu ma mimi . Kpa u ngu wer Paulu lu tesen ér tsaha doo ga ze , sha ci u shi a kaa ér : “ Kpa ken masejime yô , ka a ume atam a perapera bem bem sha ci u mba i tsaase ve a tsaase sha mi la i var ve yô . ” ( Heb . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti aa k@@ ur vough ne , man agen kpaa tese ér ior vea va gema an@@ za ve di er tar ú í tim ú la va hingir u he , u doon iy@@ i@@ av tsung nahan . Shighe u Diabolo lu eren un atsan la , Yobu hide gbidye kwar sha uma na nahan a kaa ér aluer un vihi atindiakaa a Yehova a we sha kwagh u my@@ av u yaven a kwase , man atindiakaa ag@@ enegh yô , un lumun u yan ican tsung je . Ken inyom i 18@@ 70 la , un vea mbagenev kpuaa mba ve lu keren mimi yô , hii u kohol imôngo sha u henen Bibilo . Yange m ya iyua i kwase u hemban doon ashe hen gar u H@@ ong K@@ ong cii . Ka tom u nyi Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve lu hem@@ ene , man ka ian i nyi i shi her sha ci u mba ve lu sha ikyev i tar u Satan laa ? A er msen hen Yehova ér : “ Ken akuraior a sha won cii ka ve U tsegh ve ye , sha u ve̱ lu dyako Wou . ” Yesu kaa a Yohane ér , doo u Una er batisema . U@@ N@@ A “ L@@ U T@@ SA@@ R U T@@ OR U E@@ NG@@ E@@ M ” Mba ve lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci ka ve er tom sha ci u atôônanongo a ken tar u ve lu ker la cii . Sha hiihii la je ve mba utar mbara cii hen ér ka Yobu a er kwaghbo ve a lu yan ican ye . Kanyi i gbe u mba ve er tom u ortamen ica i gbe vea er sha u suen mcivir u mimi ? Nahan yô , kôr kwagh u Bibilo i er ne saa a mi ken ishima you , i̱ kaa ér : “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” — Anzaakaa 10 : 22 . Ity@@ ôkyaa i vesen i se Mbakristu mba mimi se nengen ayol a ase ser se mba “ u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya ” ken tar ne yô , ka sha ci u se na jighjigh ser ayange a mtim u ú bee . ( 1 Pet . 2 : 11 ; 2 Pet . Sha nahan yô , kwagh ne tese wang je ér , ka shin tar ityendezwa i sha kwagh u mkpeyol la ia kure ye . 19 : 10 ) Yange gba u una er tom u pasen ior sha u ve fa wang er un lu Mesiya u ityendezwa la yô . Ka nyi i er sha u a gema Bibilo fele fele ? Alaghga se kaa ser ka takerada u tse , kpa gema ngu a inja nyian kpaa . Aluer ka u ya wou una lu a ze@@ ge w@@ in@@ do@@ u u lun a a@@ jingi shio , u a ta a ta iky@@ ondo sha mi sha e̱r ahumbe a nd@@ ôh@@ ôr a ta@@ an we iyol t@@ ù@@ ù , shin aluer ka u á wa a@@ jingi sha e̱r ú nengen e̱r mlu u ahumbe a geman kpa , Yesaia ti kera pase kwagh ne nahan kpiligh kpiligh ga . Ka sea dondo kwaghwan u Yehova hanma shighe yô se zua a averen a nyi ? Gadia mpase u sha mnenge ne ngu keghen shighe na , ngu zan fe@@ fa sha u kuren , una er aie ga ; shin er una ngô@@ ôr kpaa , kegh un , gadia una va kpee , una b@@ unde ga . ” Aôndo So@@ o É@@ r U Lu Or@@ ny@@ ar@@ aa ? U tesen ikyav yô , nongo u Yehova ngu taver mbamaren asema ér ve ôron takerada vea mbayev vev . Zum u ieren yase i tese ior dooshima u Kristu yô , ve kpa a sar ve u yan ikyar a Yesu kua Ter na . ( Ef . Tsô Aôndo bu@@ m a Aberaham ér : “ Kape tsombor wou ua lu je la . ” Le@@ ah ngu anyom 13 , lu ôron takerada u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k * la sha ian i ahumbe a ate@@ tan ken makeranta . Ka ú ya shighe shi i gba u or a wa ishima shi nana gba uwer ga . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 14 , 1@@ 13 Kpa gema nenge ase kwagh ugen kposo u yange er ken Iserael anyom 7@@ 00 ken hemen yô . Aluer se kav kwagh u ityendezwa ne yô , se zua a ishimaverenkeghen kpishi je . ( Ôr Mpase 12 : ​ 9 , 12 . ) * Sha nahan yô , shighe la lu g@@ ô@@ g@@ ô shighe . Nahan Yesaia wan u Amo@@ shi kaa ér : “ Mo ne , t@@ indi@@ m . ” Kpa iyôngo ia hemba zuan a iwasen shighe u mbakur@@ an ve taver í ishima ér i ungwa imo i Yesu shi i kegh ato sha akaaôron a Yehova , i de kera lu sha mbamhen mba iorov shin sha aeren a ity@@ ôô ga la . — U@@ pasalmi 12 : 6 ; Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Ka nyi jighilii nahan Yehova a na u ve u lu a iwuese sha mini ? Nahan kpa , kwagh gema er vihi yô , mbamaren asev mba hiihii mbara hemba Aôndo ato sha apera . Aluer u time sha kwagh@@ kp@@ el@@ an u ken ngeren ne , u a lu a ase@@ mber agen a tesen m@@ kposo u kwagh ugen a ugen , a i nger ken Mbaefese ityough 4 man 5 la yô , a doo u kpishi shi a wase u kpaa . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 11 : 1 – 3 ) I@@ ca gba ga je maa a ngohol gar u Yerusalem sha utya . ( Anzaakaa 4 : 4 – 6 ) Umbur wer hanma kwa u se de imeen i hembe se yô , se na Satan ian ser a hemba . Satan ngu tsu@@ ghun ior sha u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav man sha igbenda igen kpaa , nahan ve na jighjigh ér ifer ka kwagh u dedoo , man kwagh u dedoo ka ifer . 16 : 14 ; 19 : 19 - 21 ) Sha nahan yô , ka ity@@ artor i i lu a@@ vegher a zege@@ u@@ ee la tseegh a tim í sha shighe u Armag@@ e@@ don la ga , u@@ gomoti mba uumace mbagenev cii kpa a tim ve sha ityav mb@@ ira . Ka se zua a mbam@@ tsera ken tom i@@ vangeli ne nena ? Yesu yange ta mbahenen nav icin sha kwagh u ishim@@ an@@ yo@@ on , been yô , wa ve kwagh ér nyi ? M ôr akaa a yange u ver la cii , nahan m ngu keghen we . ” Nahan kpa , doo se kpishi er se nenge Yehova a lu ur@@ ugh mba ve lu er ka ish@@ u i dedoo la kpishi van a ve hen a na nahan . ( Yoh . M@@ sen ngu a wase se u yan ikyar a Yehova kôôsôô . Mbam@@ zeyol ka vea v@@ am ab@@ ur@@ ab@@ ur kpa , m za hemen u civir Yehova shi m var a na kpaa . ” Kwagh u a gem a er yô , m de m war a war ish@@ ôm sha akaa kpishi . ” M@@ saanyol lu hen ya u bem a lu her yô Er ng@@ ôm lu môm ken Mbakristu mba i shigh ve mkurem la yô , ‘ mk@@ ai@@ ky@@ ondo u Or@@ yuda ’ u m hii kôron yô , lu u ng@@ ôm . Se mba palegh mbamhen mba b@@ ov mba ka ve va a iliam i bo la kpa ? Er hegen i kera ne ve ian i geman ken m@@ lu@@ yol u orumace ga nahan kpa , ka ve nôngon sha afatyô ve cii ér vea mgbegha mbayev kua mbag@@ anden cii sha u ve eren akaabo . Ka nyi i̱ lu ken hemen sha ci u mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem kua mba ve kohol ve hingir zege@@ ikpelaior laa ? Or a fatyô u taver ken jijingi nena ? ( Anz . 31 : 28 ) Aluer nom ngu hemen kwase na sha dooshima nahan yô , kwase na a soo un shi una naan un icivir , shi Aôndo una ver ivese ve doo doo kpaa . Shin er se pasen loho u dedoo u Tartor ken ijô kposo kposo i uumace ve lamen nahan kpa , se zua se mba civir Aôndo ken mzough môm . Kwagh@@ henen ne una na jighjigh u se ne Yehova kua Mkaanem nam la una seer taver . Yesu l@@ ù kaa ér : “ Hanma or u nan eren kwaghbo yô , ka iwanger je nan vende ye . ” Yesu lu ôron kwagh u “ uma ” u nyi ? Nahan cii kpa , se fa ser Yon@@ a yange yevese . Mbakristu di ye ? Ve Z@@ ua a I@@ veren je Kp@@ ilighyol “ W@@ aan Nen Ior Cii Iky@@ o ” 6 : 11 ; 7 : 5 - 7 . Ka nyi se er ve se kenger ayol a ase ken Mkaanem ma Aôndo ma ma lu er jingi nahan la kpa iyol a kpe se ga ? Ka nyi i gbe kpee u se er ve se wase ior vea fa akaa a ken jijingi ? Alaghga yange a taver Mbakristu mbagenev er i hii ve amba@@ aior la nahan i de , a lu ken tiônnongo her yô . ( Duteronomi 28 : 2 ) Nahan se seer taver nen ishima , se za nen hemen u zenden sha mimi . Kape aluer u fa er Aôndo tsen@@ ga pasen akaa a a lu kuren la ve , kwagh u a ts@@ enge pasen sha kwagh u mlu wou u ken hemen la kpa una doo u je la . Ngeren ne time sha kwagh u se er ve se zua a mk@@ or hegen man shighe u “ iyange i vesen i TER ” ia va la kpaa . ( 1 Mbakorinte 9 : 20 - 23 ) Er Paulu nenge wener kwagh la ka u hiden ijime sha atindiakaa a Ruamabera ga yô , á lumun u dondon mhen u mbatamen mbara . Shighe u Yesu lu shin tar la uma na lu a inja sha ci u nyi ? Shi anmgbianev mba nomso man mba kasev vea hemba keghen iyol u pasen mbatamen mbamgbe vev man er i lu ve la , nahan mbatamen vea hemba fan u ‘ wan ve ikyo ’ shi nan ve iwasen i i gbe u vea nan ve la . Ken ngeren u sha uhar la , se lu timen sha injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la , nahan se nenge er ia wase se u lun per ken jijingi nyian yô . Aluer u ver ishima yô , yange Yesu gbaa ôron mbahenen nav kwagh u ikyav i vea dondo la tsô ga ; á ‘ ver ve ikyav i tesen ’ jighilii . 8 : 3 - 6 . Tsô a sôr at@@ se a Yehova a nan@@ den nagh sha mi a i yô@@ h@@ ôr a la . Una tese iyol i hiden a mi ijime hen shighe la je kpa ? Aluer u ngu or u civir Yehova yô , u soo u lun ken dooshima ne gbem sha won . Kpa hemban cii yô , se zua a averen a Yehova man ishimaveren i uma u tsôron ! — Anzaakaa 10 : 22 ; 1 Timoteu 6 : 6 . ( Anzaakaa 7 : 25 ) Or@@ gen u i yer un ér F@@ ili@@ pe , u yange kwagh u ufoto mba iji@@ mba@@ gh ya tor ken a na kpa va de yô , kaa ér : “ M ver kô@@ m@@ pu@@ ta u tsombor wase hen ijiir i hanma or nana fatyô u nengen a mi yô , shi m wa kwagh u yangen ufoto man il@@ yo@@ ho i dang u duen sha kô@@ m@@ pu@@ ta la . ❖ De gbe kenger ve a kenger ga . Ngeren la kaa ér : “ Shin er avur ne a er kwagh u t@@ wer@@ egh ga nahan kpa , Mbashiada yô nenge ér nga vendan awambe a tan jimin cii , a lu m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma nyian mara shin ma lun mngerem mngerem shin m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma pu@@ pu@@ u mara shin ma lun ti@@ ange ti@@ ange mara kpaa cii . ” De se nenge er akaa ne aa mgbegha se se sôr aan a dedoo a henen kwagh iky@@ ang@@ egh se ver shi ior vea doo se ishima sha mimi shi se nengen ayol a ase sha gbenda u vough yô . Kpa yange nana gba ican je a̱ hemba nan u van a u@@ tele@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar di ye ? F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia ( u hegen a lu Ala@@ se@@ hi@@ r la ) lu ijiir i tamen i lun yôugh@@ yô@@ ugh , i ji@@ i@@ di m@@ sô@@ rom ma wain ken vegher u ken ity@@ ô@@ tar i A@@ shia u K@@ iriki jimin cii . Kwagh@@ pasen u ken K@@ asua Yô , wa ikyo a iyol you . Ka sha ci u ana yange Habak@@ u er m@@ sen@@ e , man mkaanem nam mara maa bende a vese nena ? A er kwagh ne sha u tesen kwagh u i gbe u una lu vegher u vesen u im@@ aagh ki hanma ivese i Mbakristu cii yô — ka dooshima je la . C@@ I@@ I man Yesu Kristu Or@@ hemen wase u i nder un shin ku la k@@ ôndo yem sha yô , a ande hen mbahenen nav , a kaa a ve ér : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ik@@ ev . 1@@ 45 : 14 ; 14@@ 7 : 3 ) Heela tseegh ga , Ter wase u sha la iyol na kaa ér : “ Mo , TER , Aôndo wou , M kôr uwegh ough ku y@@ an@@ egh ; M kaa a we M@@ er : De cie ga , M wasen we . ” — Yes . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u sha peeji 4 la . ) Yehova yange soo ér ve fa ér gba u vea wasen mba@@ ats@@ anev . — D@@ ut . ( Pasalmi 1@@ 45 : 16 ) Ka sea ts@@ aan shighe a karen yô , asaren ase kpa a gba geman . ( a ) Se fatyô u tôôn kwagh@@ hum@@ an@@ doon u i nan@@ den ken mcivir sha ayange a tsuaa la karen sha nyi kwagh ny@@ ian@@ a ? Ng@@ ô la hen sha mkaanem mara kpuaa , maa a kaa ér : “ Ka mimi , wan ne ngu ngohol ityesen hegen ga , kpa me gba uwer ga . AN@@ YO@@ M : 38 Se na anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu icivir nena ? ( Mbaefese 4 : 25 ) Aluer u ngu a nom shin kwase yô , ka nom@@ ou shin kwase wou la a lu or u wan ndor a we u hemban lun ikyua a we cii ye . Alaghga mbagenev vea taver se ishima ér se nenge sha ma zayol sha gbenda u u doo Aôndo ga je kpaa , er Ab@@ ish@@ ai nahan . We kpa u ngu a mbamaren mba ve henen Bibilo a we shi ve ze mbamkombo mba Mbakristu a we yôô ? Hi@@ ihii yô , u or@@ on iyev i ifer sha ifer ga la ka kwagh u shami u i gbe u se er yô . Nahan m mase kaven mer , er m lu keren m@@ ze@@ hemen ken tar ne yô , shi cuku ma m ‘ tsu@@ m ma m undu jighjigh u nan . ’ Se F@@ a A@@ yom a Satan Kwagh ne inja na yô ka u or lun tse@@ v tse@@ v sha u eren kwagh u vough shin m@@ ne u or nan ishima i nan cii sha u civir Aôndo . U@@ ngeren mba ken Bibilo mban ka ve na mba ve lu zungwen ku la m@@ sur@@ shima u mimi . T@@ ime ken ityakerada man mba@@ an@@ ar mba tôvon sha kwagh mba ú lu a mi yô , nahan seer fan kwagh u az@@ ôr a i er kwagh u a ken Bibilo la . Kpa vea fatyô u “ kohol akuraior cii sha ci ” ve ga . ( Mpase 21 : 1 ) Sha nahan yô i mar “ tar , ” shi i gema ú ú hingir paradi@@ so u ke ’ jijingi u a samber sha tar cii nyian yô . Hanma tra@@ k cii ngu a ityough ki Bibilo ki i tsough i ver ér se ôr yô . W@@ a@@ shika u Paulu nger hen Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la ôr kwagh u awambe man m@@ de u asorabo nena ? Se fa gbenda u jijingi yange ve u zan sha ajiir ne jighilii ga , kpa jijingi yange hemen Paulu za a na hen ze@@ ge haregh u Y@@ uro@@ pa la . Yesu kaa ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” Shighe u mbahemenev mba kwaghaôndo kaa a Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ér ve de u tesen kwagh ken iti i Yesu yô ve er nena ? ( b ) Er Mateu 17 : 5 a pase nahan , er nan ve i doo u se ungwan imo i Yesu ? Ng@@ ô ugen kaa ér : “ Ashighe agen ka i t@@ um@@ em iyol je m kera fatyô u eren mcivir u hen tsombor sha gbenda u a maa mbayev iyol er i s@@ ar@@ em la ga . ” Ka akaa atar a nyi i gbe u or a er keng ve a yima nan sha “ iyange i iy@@ ugh i TER ” laa ? Aluer se dondo akaawan a Yehova yô , una wase se u eren sha ishima i se kange ser se er kwagh u vough la . — Ef . Ge@@ ma “ lu tesen . . . ken shin@@ ago@@ ge , man shi mba ve kohol un sha kasua ayange ayange kpaa . ” ( Aer . Akaa nga kpishi a aa na una ta shin una ta ga yô , er mfe na man ahumbe a a lu karen hen shighe la man mlu u iv@@ aan i a ker la nahan . Davidi yange tese sha m@@ kaan man sha ieren ér Yehova ka Ter u lun a dooshima u a we ônov nav mba ve lu shin tar la ikyo shi a den ve akaabo kpaa yô . Mkaanem ma Aôndo yange ma za hemen u doon un tsung sha shighe u lu hemban yan ican cii ken uma na ne . Or u nan we kwase u nan ikyo yô , Aôndo kpaa una wa nan ikyo . • M@@ til u ú ‘ til vough ’ la wa nyi ker kpaa ? Se mba er Bibilo hanma iyange sha ci u nyi ? Man se mba gbidyen kwar shi se mba eren msen shi se mba ze mbamkombo mba Mbakristu shi se mba pasen loho u dedoo u Tartor sha ci u nyi ? Apostoli Peteru nger Mbakristu washika ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , bo@@ can u a ve sha a ven sha u karen ne a kar la , a̱ de kpiligh ne iyol er ka kwagh u ci@@ er iyol man a va tser ne ga . ” ( Yohane 16 : 27 ) Nenge imba er mkaanem mara yange ma a wase mbahenen nav u kaven dooshima u Ter ve u sha a lu a mi sha a ve la sha wono ! 8 : 20 ) Ka ishimaverenkeghen i nyi ? Alaghga se cii se lu henen ser se mba eren kwagh sha mimi shi se mba s@@ angen a s@@ ange ga . C@@ ar@@ ol@@ ine su@@ r un ishima sha u tesen un avur a ruamabera a a er kwagh u ku@@ ugh inja er ka m@@ ny@@ am ma or ka nan y@@ av kp@@ um kp@@ um ma or nana va fatyô u shi nd@@ eren shin ku yô . D@@ ust@@ in kaa ér , “ Se kpa yange se soo ser se zua a imba msaanyol la . ” ( Ôr Anzaakaa 4 : 23 ; nenge Yakobu 1 : 14 , 15 . ) Aluer se mba eren nahan yô , mhen wase una hingir u a “ we ikyo sha tindi u Aôndo , ” shi a zough sha u na yô . 25 : ​ 21 , 23 ) Nahan se ver ishima ser ka nyi ia er shighe u Yesu , u a lu Ter ne la , una hide sha u va ôron ior ijir ken hemen laa ? A doo u se er kwagh sha kwaghfan shi se de iyol hiden a mi ijime ia mgbegha se u nengen a mbam@@ yen asev , nahan pan@@ den akaa a gbil@@ ini@@ gh a se eren la . Ka akaabo a nyi a ts@@ eren se ga , man ka sha ci u nyi ? I T@@ se@@ gha Ne , 8 / 15 Mbam@@ tsera mba ve lu ken u tesen mbayev ou wer ve lu a isharen i ôron takerada ken la ngee je gande u ôron . Alaghga se tagher a mbamzeyol ken uma wase . ( Mbaefese 5 : 28 , 29 ) Gba u nom una koson kwase na shi una kuran un sha gbashima di er á koson iyol na shi á kor í sha gbashima nahan . S@@ on@@ ia vea wan@@ kwase ugen ken tar u S@@ ene@@ g@@ al sha mkohol u vesen u ken inyom i 200@@ 4 Yesu u a lu M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u tamen la yange ver ikyav i hiden a iyol ijime shi eren kwagh akuma akuma shighe u zua van@@ ger a Diabolo la nena ? ( Or@@ pasenkwagh 9 : 12 ) U tesen ikyav yô , ior kpishi ka ve kaha sule kpoghuloo ér vea zua a kwaghyan u koson tsombor ve , kpa “ shighe u bo ” a va b@@ ur ve zum u ura u nee ga , ic@@ egh ki vihi iy@@ i@@ av mbi ve lee la cica cii yô . M@@ ka@@ an@@ en ma Aôndo kaa ér : “ Kp@@ iligh ikpelaior iyol , er ve nenge mbak@@ on@@ don@@ ak@@ er lu lamen , mbak@@ e@@ er hingir dedoo , mb@@ as@@ omb@@ on lu zenden , mba@@ ap@@ ir@@ ashe lu nengen . ” ( Mat . Alaghga i kaa a vese ér saa se gema uma wase keng ve se hingir wang ken jijingi kua sha aeren a ase ye . 15 : 18 ; Ef . 4 : 26 ) Kape ken tiônnongo kpa i gbe u a lu je la . Pro@@ feti ne vande nengen a i@@ er@@ tom i tahav mbu Aôndo kera . u pasen se@@ ma@@ kwagh , u yange i na ior sha u wasen ve ér ve fa mimi u kwagh u za hemen la , kua kwagh u Bibilo i er sha kwagh u awambe la kpaa yô . 11 : 9 . Yange ishima a nyian mbahenen nan nan kpa , ve za hemen u pasen loho u dedoo ne , man lu ken Yerusalem man ken Sam@@ aria tseegh ve pase u ga , kpa ve pase u ve tser tar u i fa u sha ayange la cii . Aluer se per atindi a Yehova , nahan ikyaa ngi zan a vese yô , doo u se wa ikyo tsung hen shighe la sha er se na un ibo ga yô . Nahan kpa , á gba ken isholibo i vesen . A zung@@ we ve mhôônom , nahan vea tema ken mkpeyol , a kundu ve iyol kpaa . Bibilo tôô ishimaverenkeghen kar sha ag@@ un@@ du@@ utya . Er ‘ Ab@@ im@@ ele@@ ki tema tor sha Iserael anyom atar ’ nahan kpa , yange kpe ku s@@ wen@@ de@@ gh . ( Mba@@ j . Aluer nan n@@ zu@@ gh@@ ur kwagh yô , mase zan Yehova de a de akaa ér a̱ gba eren tsô sha ci u un nenge ér or la nan@@ á va gema nahan kwagh kera gba sha imba mk@@ ô@@ ôm u kôôm nan tsu@@ gh@@ ur ishigh sha la ga shinii ? ’ A@@ jiir ne lu at@@ ar@@ atar . I@@ jiir i môm di lu ken tar u S@@ lo@@ v@@ ak@@ ia . Yange a gba u a ôr abaver a ken ityar igen yô , i ôr kwaghôron a za due sha ajiir a mkohol ne cica cii . Nahan Aôndo nzughul a iji@@ r@@ ôron na i sha mimi kua perapera na ga . ( Pasalmi 32 : 1 , 2 ) Bibilo ta iwanger sha kwagh ne , gadia i̱ pase se kwagh u vesen u nagh ku Yesu kura ku er yô , inja na yô i na nagh kura “ sha u Aôndo Una tese perapera Na gadia asorabo a i vande eren tsuaa . . . la yô , A kera wa a ik@@ o ga , ” kua aa i eren “ hen shighe u ainge ne ” kpaa . — Mbaromanu 3 : 25 , 26 . Yange i kohol u@@ peeji imôngo i kor ijiir i môm , i hingir takerada môm . A@@ dooga a taver we kpishi u lamen a mbamaren ou sha kwagh u mbam@@ gem mba hen ya , shin pasen ve er alaghga ken hemen yô vea za lu m@@ ape gen yô . Shi vea kôôm ve sha dooshima kpaa . Kwagh ne wase ve u ôron ivur ruamabera sha ato a ior kpishi mba ve zough a ve ken tom ve u pasen kwagh la . ( Ôr Daniel 2 : 41 , 42 . ) Paulu nger ér : “ Er i va zua a [ Yesu ] a m@@ lu@@ yol er or nahan yô , A hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u [ sha kon ] je . ” ( F@@ il . Mbashiada mba Yehova mba gen@@ gese a gen@@ gese iyol sha u kaan ér ka ve tseegh Aôndo a lu suen ve y@@ ee ? Timoteu lumun m@@ le@@ he ne . Heela tseegh ga , aluer se mba a dooshima yô , se gen@@ gese iyol ga , shi se m@@ or iyol kpaa ga . 25 : 31 , 32 ; Mpa . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Ne ung@@ ôô@@ v , aluer gba sha mi yô , er nen icin m@@ nya shighe u wan wen a lu yaven la . Sha ayange a ase ne , mkaanem ma profeti ma Yesaia la pase kwagh u yange er “ Zege@@ bab@@ ilon ” ken inyom i 19@@ 19 la vough . Dooshima ne ban nyian vough er kwaghôron u profeti u ken Bibilo la a tsen@@ ge@@ ôron nahan . Satan ka a tsu@@ gh ior nena ? Doo u mbacivir Yehova Aôndo vea wuese mba@@ beenyol mba@@ jighjigh mbara shi vea naan ve icivir kpaa . Aluer hanma wen nan ngu nôngon a zayol la nan tswen yô , nana lu seer a seer zayol sha zayol . 3 : 1 , 2 ; 19 : 38 ) M@@ ci@@ em man lu sha ityôkyaa je . Ka se ver iyou i tsan i môm sha ci u hanma anmgbian u nomso shin u kwase u nana va hen haregh wase u va ‘ nengen er tar u M@@ ex@@ ic@@ o u lu yô , sha er a lu pe vea fatyô u va eren tom ker ’ yô . ” ​ —⁠ N@@ um . I pase iti i or shon kpôô kpôô ga . ( Yon@@ a 3 : 10 ) M@@ civir u mimi ngu hemban ng@@ een a kwaghaôndo u aiegh shi ior mbau@@ ng@@ wan kwagh mba van ken mcivir u mimi ne lu@@ gh lu@@ gh “ sha ayange a masetyô ” ne . Mbahemenev mba kwaghaôndo goo@@ m a mkaanem ma Aôndo sha u ma zua sha aeren a ve , kpa Yesu yô “ kwaghôron u Aôndo ” doo un ishima , nahan tesen mbagenev shi pasen ve kwaghôron shon shi palegh kwaghôron la iyol shi dondon un kpaa . ( Mpase 19 : 8 ) Kpa ka a lu kwagh u isholibo Bibilo ia ôron yô , ashighe kpishi i̱ tôô isholibo i̱ kar sha ii . — Anzaakaa 15 : 26 ; Yesaia 1 : 16 ; Yakobu 1 : 27 . U se tilen sha mimi la kpa kape alaghga se nenge ser ka kwagh u dedoo u una lu se man mba doon se ishima a inja je la . 3 , 4 . ( a ) Apostoli Peteru yange pase kwagh u ikyurior i he la ér nyi ? ( Mpa . 3 : 14 ) Tom u Wan u môm môm yange er sha u gban akaa la kpa due kposo . Heela tseegh ga , “ Ter lu seer mba i lu yiman ve la sha iyenge ve ayange ayange . ” Hen shighe la jijingi u Aôndo kera lu a Tor Saulu ga , Saulu maa hingir gb@@ u@@ u . Kwagh u Yehova kaa ér ve er ne lu kwagh u y@@ uh@@ wan shinii ? Ka ityom i nyi nahan mba ve yem ken ityar igen la ka ve eren@@ e ? Mbagenev ka mbam@@ ishen , nahan mba hemban eren tom u pasen kwagh la . I@@ ca i gba tsô Yehova na un mlumun sha mpin ne wang . Kpa lu nen sar sar ayol a en , zungwen nen mhôônom , de nen ayol a en kwaghbo . ” Er ú ngohol mimi la tseegh kpa ka ikyav i tesen iveren i Aôndo je la . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti kaa ér nyi sha kwagh u mk@@ er u i nenge Mesiya laa , man a kure sha mi nena ? 19 , 20 . ( a ) Er nan ve yange lu hange hange u Mbaiserael vea taver ityough sha shighe u ve lu hen kpe u Zege@@ mnger u Nyian la ga ? I tôô mbagenev ken ve foto shi i c@@ agh ihi@@ ange i ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh a ve shin takerada , maa i za wu@@ he ve er ka mbai@@ v nahan . Iyange igen yô , mba@@ van@@ nya uhar va due hen R@@ ah@@ ab@@ i ai@@ k@@ ighe , sha ci u ve fa ér R@@ ah@@ ab@@ i eren tom hen ijiir i mba@@ van@@ nya vea fatyô u tsan her yô . ‘ Hanma or nana va tôô ikyav mbi nan iyol i nan je . ’ — G@@ A@@ L . Bibilo kaa ér : “ Zum u ior hii ng@@ een sha won la , man er ve mar ônov mba kasev kpaa yô , ônov mba Aôndo nenge ôn@@ kasev mba iorov doo ashe ; tsô ve er kasev mba sha asema a ve cii . ” Se dondo ikyav i Yesu sha u ngohol mba ve v@@ ôr shighe u ve ve mkombo la nena ? Gadia akaa ne cii atô@@ at@@ yev nga keren a , kpa Ter wen u Sha fa er kwagh a gbe ne sha akaa ne cii yô . Shighe u inyom i 199@@ 9 la i bee nahan , i ts@@ en akaa a tesen ior ne ken a@@ you a koson ikyav mbi uter man a@@ you a koson ityakerada je hemba er 1@@ 00 nahan ken tar u S@@ we@@ den , shi iorov kuma 1@@ 5@@ 0@@ ,000 nenge a mbi . Ka nahan ve yange ve dugh ic@@ ôr - kwagh@@ al@@ ôm ne , ve yila un ér I@@ vangeli i Yuda ” ye . Shighe u Peteru lu wan Mbakristu kwagh ér ve ungwan imo i mbau@@ tahav mba tar ne , a lu mba wan ts@@ wam shin eren kwagh sha mimi ga je kpaa la , a kaa ér : “ Ka sha kwagh ne je i yer ne ye , gadia Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . ” • Wan u y@@ esen wa nyi man nyi k@@ ere ? 1 : 23 - 25 ) Se wuese Aôndo kpishi , er a ko@@ so loho u hange hange ne ken Bibilo , i i lu Mkaanem nam la yô ! Ikyav i or@@ jighjigh Yobu la ia fatyô u wasen se . U za hemen u nenge fi@@ im laa ? Ashighe agen sea lamen tugh yô , a hii u ôron mo akaa a na , pasen mo er ishima i lu un ker yô , shi a ô@@ rom er ka i sar un tsung u nengen a ter na u a kpe la yô . ( 2 Mbakorinte 2 : 11 ) Heela tseegh ga , se mba a i@@ mbor i kwaghfan i se suur sha mi yô . Yange civir Yehova sha mimi zan zan kar kpen ken inyom i 19@@ 47 . ( Pasalmi 7@@ 1 : 5 ; 1@@ 16 : 12 ) U tesen ikyav yô , er se cie Aôndo shi se eren kwagh u perapera yô , á lumun a vese shi se mba ikyua a na ken jijingi . Davidi yange ver ônov nav dyako u nyi , man er kwagh ne nena ? ( Mbagalatia 6 : 1 ; Aerenakaa 20 : 28 ) Er mbatamen ka ve kôôm mhen u i@@ mba@@ or la sha ishima i legh legh nahan kpa , shi ka ve er kwagh a nan sha atindi a wang a Aôndo la , vough er or ka nana so@@ mb@@ o ng@@ uhar ve ort@@ wer u fan t@@ wer nan z@@ or ku sha kwaghfan sha er a nyoon nan kpishi ga , kpa nan er sha er ku a bee fele nahan . Anmgbian K@@ nor@@ r kaa a mo ér mba kighir mo u za eren tom ne ga . 8 : 30 . Kpa , m de uma u keren kasev la ga , shi u@@ fi@@ im mba tesen i@@ pi@@ la i eren la kpa m de u nengen ga . Umbur wer mbahenen mba Yesu un@@ yi@@ in yange ve za hen a na ve “ tseegh . ” ( Mat . Bibilo je kpa kaa ér , “ ku kua uma mba ken tahav mbu no@@ mbor . ” ( Anz . R@@ ac@@ he@@ l ng@@ ur ôron er yange un henen sha kwagh u mcivir u Yehova shighe u un hii u civir Yehova ken inyom i 199@@ 5 la yô , a kaa ér : “ Yange m hen mer m ngu civir Yehova sha ishima i môm . ” ( b ) Ka hanma shighe a ver mba i shigh ve mkurem la ikyav i masetyô sha at@@ su@@ l a ve ? Ú kav e̱r icighan jijingi a ne uma wou a hembe lun gu@@ da la kpa ? 10 : 13 ; N@@ um . Kpa ishima va d@@ an Peteru . Shi mea ôr kwagh sha orgen ga@@ egh zum u se lu lamen yô , a kera wa zwa sha iliam la ga . Nahan nana̱ er msen hen u@@ hemban ‘ u a ongo msen ’ la , shi nana̱ na jighjigh kpaa ér una wase nan kpee je . Pro@@ feti Yesaia yange tsengaôron averen a m@@ ser@@ akaa ne , a kaa ér : “ Nenge , tor ugen una tema tor sha perapera , ati@@ ator kpaa aa kura tar sha iji@@ r@@ ôron i mimi . 6@@ 6 : 8 ) Hii ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la je “ iyôngo igen ” umiliôn imôngo kpa kohol ve . Me er nan ve me hingir or@@ pasen loho u dedoo u fan tom tsema tse@@ maa ? ’ 12 : 7 - 9 ) Shi nenge kwagh u apostoli Peteru kpa yange er ne . Shighe u apostoli Peteru mough yem ape kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh la , yange una hemba anyom 50 . Or@@ pasalmi kaa wener : “ TER Una kura u sha kwaghbo cii , Una kura uma wou kpaa . Ú fatyô u me@@ en fan mnenge u nan sha u pinen nan mbampin mba a fatyô u nan mlumun ér een shin e@@ i tseegh ga , kpa á gba u nan mpase yô . Ity@@ ôkyaa ngi i se na Yehova ibo sha atsan a vihin tsung a ior ve ye ica i gbe hegen ne ga . ▪ Er I Hii Ve Se Eren M@@ kombo u Kwagh@@ yan u Ter U A@@ ik@@ ighe Yô Ka kwagh u a hembe doon u se er shighe u se tagher a an@@ zayol u kiriki je ne . Kwagh ne ka a wase se u lun ken mzough vea anmgbianev asev . Shi ka i saan se iyol sha ci u se er kwagh u vough . De se za nen hemen u civir Yehova a ishima i môm , nahan tesen ser se wuese kwagh u Yehova a er sha ci wase la . Yesu fa ér ica a kera gba ga tsô a wua un kure kure , una kpe ku u nyoon . ( Mpase 19 : 11 - 21 ) Tsô maa á wu@@ he afer@@ aior sha tar kera pur@@ u@@ tu@@ tu . Paulu yange nger ér : “ A@@ rist@@ are@@ ku u i wu@@ he un a mo imôngo ngu su@@ ghun ne man shi Marku anmgbian u Bar@@ n@@ ab@@ a la kpaa ( wen yô , i vande wan ne kwagh sha kwagh na . Aluer una nyôr ken ven yô , rumun nen un ) . Man shi Yesu kpaa u i yer un er Y@@ u@@ se@@ tu . 4 : ​ 35 - 38 ) Yange wa ishima ér i kohol mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mbagenev kpishi , mba vea hingir mbahenen nav yô . ( Mbaefese 6 : 4 ) Kwagh la ka a lu ikyav i tesen je ér kwagh gba mbamaren sha mkpeyol u mbayev vev gbem sha won . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E agen ka wea waan ago@@ yol sha Iyoukura i H@@ enen yô , u pine iyol you wer ‘ Se vande henen kwagh ne ga z@@ ee ? ’ Ashighe agen yô , alaghga se tsa se ar sha ian@@ tom i i sar se la ga . L@@ ah@@ adi mba ve k@@ à@@ r ke ’ ijime kpuaa la i er un batisema shi i tsegha un sha icighan jijingi , shi Yohane u Eren B@@ atisema yôô un ér ka “ Wan@@ iyôngo u Aôndo u A tee isholibo i tar kera ” yô . Kpa Lo@@ ti zamber a na ér a de una yem hen ijiir igen . 7 : 24 ) Sha mimi yô , aluer se mba tesen ser se mba mbadondon Kristu mba mimi yô , a doo Aôndo a vese , nahan mlu wase u ken hemen la una doo , vough er i maa un sha vande nahan ! Gba u ú er msen hegen kpee je ! ’ M@@ lumun u af@@ ishi a u@@ bran@@ ci mbara vea na u la una wase ú u tsuan ijiir i ú hemba eren tom u pasen kwagh her tsembelee la . Lu u jijingi u una er tom sha igbenda i ihi@@ ar i nyi ? 19 , 20 . ( a ) Er nan ve i doo u se pine or u se lu henen Bibilo a nan la mbampin mba vea na nana hen sha kwagh@@ a ? Ken derianyom u hiihii la , mbahemenev mba shin t@@ ine mba nongo u wanakiriki u tsuaa la er msen shi time sha ayôôso a yange gba sha kwagh u ic@@ ôngo ken inyom i 4@@ 9 S.@@ W . la , nahan ve mase kuren sha kwagh u Ruamabera kaa la . Kwagh u i kaa ér Yehova tema sha mngerem ma de@@ e@@ mee la tese ér a fa u yaren tom a tahav nav sha gbenda u injaa sha u eren kwagh u a soo la . Kwagh ne taver un kpishi sha ci u ijiir i yange vese her la yô , i eren nahan ga . Sha ajiir agen di yô , alaghga a fatyô u eren kwagh ne ga . Shi a kaa ér : “ Ikyav mb@@ in tese ér kwagh u yange i er a gar u Yerusalem la . . . ka môm ken akaa a vesen a yange i er a ag@@ ar a i er kwagh u a ken Bibilo yô . ” • Ka sha nyi gbenda nahan se za hemen u ‘ eren kasua ’ sha u dondon ikyav i anmgbianev mba Yesu mba i shigh ve mkurem mba jighjigh mb@@ ar@@ aa ? Er u lu henen kwagh yô , u nenge a lu u a iwasen kpishi je u keren u kaven Bibilo shi nôngon fan vighe vighe er akaa ne a gbe a zough yô . Yehova una za hemen u eren tom a jijingi na sha u hemen se ken uma wa@@ see ? 12 Kwagh@@ hi@@ r man Mimi — Mimi u sha Kwagh u Yesu Or ka nana tsua u lun kwa@@ v shin eren ivaa yô , kwagh la ngu a bende a nan tseegh ga , kpa ngu a bende a ikyar i nan ye vea Yehova la kpaa . Se time sha gbenda u se er kwagh ne la ken ngeren u dondon ne . * Nahan cii kpa , mkur u injakwagh la tese shighe u or@@ kwa@@ se@@ he la una va yô . KW@@ AG@@ H u yange hange Er@@ as@@ m@@ us yum la lu u ior cii ma ve ker cio u ôron Ruamabera shi ma ve kav un kpaa . Se Er I@@ c@@ egh@@ zwa vea Aôndo ( Ôr Mbaromanu 3 : 23 . ) Sha kpôô yô , se fatyô u been a mbam@@ nenge mba kpe@@ egh shin iyol@@ kpen cica cii ken tar ne ga . Er a lu yemen a ve he ’ m@@ civi@@ ra@@ ôndo u wang nahan , mba zuan a bem u a lu kwagh môm a u Bibilo i̱ pase kwagh na ér : “ Ior A@@ v vea tema ken ijiir i bem man ken uya mba taver man ken ajiir a me@@ men a yô@@ h@@ ôr iyol ” la . • Er nan ve Mbashiada mba Yehova ve lu a ishimat@@ seen sha tom i@@ vangeli ? Er ve lu ken ya u Tor yô i “ ver ve kwar u kwaghyan u tor hanma iyange , man u wain u á maan yô , er , i̱ tese ve anyom atar , man sha mb@@ ee u shighe la , ve̱ er tor tom . ” — Daniel 1 : 3 – 5 . Aluer se hii ken inyom ne se ôr anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar tseegh se haa ken ijime yô , ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la aa li@@ he a kighir ken inyom i 6@@ 00 C.S.@@ Y . la . 5 : 48 — Se fatyô u lun “ vough er Ter [ wase ] u Sha A lu vough nahan ” kpa ? Yange gba k@@ é@@ n@@ den se ken ishima ga@@ agh tsô maa se tsegha ayol a ase ga . Vea va ide a kuma ve gb@@ ing shighe u Aôndo una va a u@@ sha mba he@@ v man tar u he u “ perapera una tema ker ” la . ( 2 Pet . Davidi ng@@ ur pasen wen ityôkyaa i í ne ve un lu eren kwagh a na nahan yô , a kaa ér : “ Mimi je me er a we dedoo sha ci u ter@@ u Yon@@ at@@ an . ” Zum u zege@@ can a hii yô , kanyi kwagh ikyav i tese er una iv sha mba i shigh ve mkurem laa ? 22 : 3 , 4 , 9 — Ka hanma shighe yange i lôh@@ ô ior iniongo i kwa@@ se@@ he ac@@ in at@@ ara ? ( 1 Peteru 1 : 6 , 7 ) Paulu yange zua a mtsera ken atsan aa tser un la sha ci u a na un hemba suur sha Yehova cii . Kpa u tesen icivir sha naagh ku Yesu la a gema a va a uma u tsôron . Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , a kaa a mbadondon un ér : “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” Heela tseegh ga , Je@@ an shi yange wase tiônnongo ugen u soo iwasen yô anyom imôngo , shin er lu u una hen zwa u he shi una nyôron mat@@ o ih@@ wa i môm una z@@ aan mkombo shi u hiden kpa ih@@ wa i môm nahan kpaa . ( Ps . 55 : 22 ) U er nahan yô , u zua a “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ” la . Kwagh u a dugh tseer tseer ken kwaghwan u Paulu yange wa Mbakorinte la yô , lu mnenge u vough u lu a mi sha kwagh u kwa@@ v la . ( Mbagalatia 6 : 16 ) Yange i lu un inja er ‘ i ta un kera ’ yô , gadia mbayev nav mba shin tar la kera kav awashima u Aôndo wa sha ci ve ga . T@@ una , u We nahan Ú er injakwagh ne sha u wu@@ an mbap@@ er@@ apera a mbaaferev imôngo , je mbap@@ er@@ apera geman hingir kwagh môm a mbaaferev ; kwagh ne t@@ una U tsô ; Or@@ ji@@ righ u tar cii , Una kera er vough gaa ? ” “ Bibilo wasem m de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov shi te@@ en mbi kpaa , nahan m hemba ng@@ un or u injaa hegen ” ( Ôr Luka 22 : 40 . ) De m z@@ enda mbaihyomov mba Aôndo ityô , er ik@@ wa igen la kpa m er nahan . ’ 10@@ 6 : 4 , 5 ; Y@@ er . • Er nan ve u zenden sha mnenge a nenge la i lu kwaghbo ? ( b ) Ka unô ve lu ikyurior i he laa ? ( Ôr Yohane 14 : ​ 6 , 21 . ) Shin er Bibilo i tese ér uma kpen nahan kpa , u@@ c@@ ôô@@ ci kpishi mba tesen kwagh u a lu ken Ruamabera ga yô . Ka ve kaa ér zum u or ka nana kpe yô , uma u nan a kpe ga , kpa a za hemen u lun ken tar u u@@ jijingi . ( Ese@@ k . ( Yohane 19 : 17 , 18 ) Ka kom er ah@@ wa atar ate@@ tan nahan yô , Yesu ng@@ or iky@@ enge kaa ér : “ B@@ ee ve . ” ( Mateu 20 : 26 , 27 ) A lu kwagh u sha mi ga ku@@ aa je u y@@ u@@ wen mba ve lu a ityom i vesen inja er m@@ lu@@ a@@ inja wase he ’ ishigh ki Aôndo har sha ‘ indi ’ yase ke ’ nongo ne la . Er m lu an@@ ye je tsô m lu a isharen i eren tom ne . ” Gba u se eren kwagh sha kwaghfan sha akaa a se eren ken uma wase cii , kua shighe u se lu eren t@@ wer kpaa . Ma u ver ato sha atindi A@@ m . ” Lu nyi i za hem@@ ene ? Maa i va seer geman u@@ kô@@ pi mban ken ijô igen kpishi . Se zua a m@@ pe@@ ver la sha u dondon kwaghwan man ikyav i gumor ugen u lu sha won u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov ve kar 20 hegen la . ( Pasalmi 119 : 1@@ 6@@ 8 ; Anzaakaa 15 : 3 ) Sha nahan yô , kwagh môm kpa una yange se u zuan a bem ga . 3 : 17 , 18 . Yange lu a agee iyol her kpishi . Hegen ka i doom kpishi u lun imôngo vea ior mba mbamlu vev ve kaha a u wam shi ve dugh ken ityar igen la . Takerada ugen kaa ér : “ Inja i ishember i “ tindi , ” i í er kwagh u i ken ivur ne la yô , ka akaa a dedoo man a bo a ior ve eren , a a hemen ve er tindi nahan la . Nahan ve gba seer a seer , je kuma udubu u@@ pue imôngo e̱r Yehova lu iv@@ in ityendezwa na i̱ a kaa nahan la , ér : “ Me kohol as@@ ande a Iserael a a shi her la je , Me zua ve imôngo er iyôngo ken ity@@ ôr nahan man er ik@@ um@@ u@@ ile ken atô u ijiir ve i yan to@@ ho yô ; á h@@ ura i@@ u@@ u sha m@@ ngee u ior . ” Ka sha igbenda i nyi nahan sé zough a iwasen sha u van ken i@@ wan@@ g@@ ere ? Ka ikyav i ishimataver i agumaior a h@@ an i̱ doo u y@@ um@@ u ? 23 : 37 , 38 ) Nahan Mbaiserael mba sha mar@@ ami mban kera lu ior mba i yilan ve sha iti i Aôndo ga . • Ka averen a nyi mba ve zenden vea Aôndo ve zough a mini ? Ken masejime yô , i gema ag@@ wa u Yehova la hingir kwagh u a du@@ ghun u@@ icighan mba@@ ats@@ am@@ ev a mi . — Pasalmi 1@@ 35 : 8 - 11 ; 1@@ 36 : 11 - 20 . 5 : 14 - 16 . Apostoli Paulu pase ér í tsua iorov kpuaa ‘ mba i yer ve la sha awashima u Yehova . ’ — Mbaromanu 8 : 17 , 28 - 30 ; Mbaefese 1 : 5 , 11 ; 2 Timoteu 1 : 9 . Tsô Diabolo yem a Yesu “ sha g@@ ô@@ g@@ ô@@ wo u ta@@ ven tsung , tese Un ity@@ artor i sha won cii kua icivir i i . ” Shi ve wa ishima a tôv@@ ac@@ an u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken tar u ngise i yilan ér So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la kua ityar igen i i lu sha ikyev ve la . Mba@@ ah@@ end@@ anev nenge ér shighe u ve kar igbenda igen cii kpa i gbe sha mi ga yô , vea mee or sha akaa a s@@ aren , a aa fatyô u van nan a mtsera yô , nahan nana gb@@ ihi mimi u nan la . Yesu yange tindi loho hen tiônnongo u T@@ i@@ ati@@ re u sha ayange a tsuaa la ér : “ Wan u Aôndo u A lu a ashe er no@@ mb@@ or@@ usu nahan . . . la , ngu ôron akaa ne nahan ér : M fa aeren a ou . ” An@@ th@@ on@@ y Mor@@ r@@ is u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la lu or@@ ky@@ ôn u iniongo ne , yange su@@ gh mba@@ van iniongo za van sha ah@@ wa 10 : 00 pe@@ pe . Heela tseegh ga , er i gbe u at@@ u@@ mba a ngô aa kundu a kundu wan iyol yô , u jiir wan shin á la a lu t@@ w@@ s@@ am u eren . Er M@@ ika fa ér kwagh ngu u una er sha kwagh ne ga yô , a sôn Yehova a ishima na i môm . Ashighe a I@@ m@@ egh A@@ in@@ ge A@@ gar ne lu pur@@ usu ga . Ka sha igbenda i dedoo i nyi nahan se fatyô u tesen ser se na nagh ku ip@@ aan jighjigh ? 4 : 31 , 32 . Nahan kpa , m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la una wase se kpishi u lumun kwaghwan man tsaha . Yehova ngu a nongo u un iyol na a hemen ú nyian yô . ( 2 Peteru 1 : 21 ) Se ôr akaa agen a Yesaia yange tsengaôron sha kwagh u uma u Yesu ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne , man u ken hemen la . ( Mpa . 6 : 15 - 17 ) Kpa ub@@ ar vea fatyô u y@@ eren ve ga , shi mbap@@ ati@@ i man mbakp@@ eng@@ av kpa vea fatyô ga . Heela tseegh ga , shi “ una ta ve mciem iyol sha ishima Na i vihin tsung ” la fese er ka iny@@ i@@ ar nahan . — Pasalmi 2 : 5 . Nahan ka imba dooshima ne a lu ikyav i fan Mbakristu mba mimi a mi ye . F@@ ar@@ a@@ o ngise tese iyol@@ gen@@ gese nena , kpa lu nyi i gema i due k@@ ere ? Or môm ken ve yô , lu S@@ ef@@ anu ; ngeren u a er kwagh na la kaa ér yange ‘ iv a jighjigh u nan man Icighan Jijingi . ’ I@@ mba kwaghwan la nahan ka u shami ga cii . Aluer i ta icin ér u@@ wo ngu s@@ ôôn bu@@ gh@@ ur shin alaghga if@@ i una sar av@@ enge , gayô ij@@ ever@@ ahumbe shin ur@@ a@@ ahumbe u vesen ngu s@@ ôôn van yô , mba ve lu sha ajiir a a@@ ah@@ e shon a lu van la vea lu eren kwagh sha kwaghfan aluer ve undu a ve yem sha ajiir a zayol a lu her ga yô . • Ka akaa agen a nyi i doo u ú tsua u eren@@ e ? Paulu kaa ér kwagh la una wase ve sha er ‘ ishima ia yina ve ga ’ yô . ( Heb . Mba ur@@ ugh “ akaa@@ injaa ” van a a ken iyou i Aôndo nyian nena ? A@@ h@@ wa nga kar er atar nahan yô , kwase na va nyôr . “ T@@ ahav . . . Cii i Wam sha I@@ k@@ ev ” Yange suur sha Aôndo a vangertiôr , a gba uwer ga cii . Kanyi se hen sha msen u Paulu yange sôn ér i ‘ su@@ r un ishima ’ laa ? Sha nahan yô , i kôr un i yem a na ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v , a tsa ker anyom an@@ igh@@ eni . K@@ ar eren kwagh ne : T@@ ô@@ v sha mimi fa mbam@@ yen ou , nahan palegh akaa a aa za a we hen ape imeen i lu la . — Mateu 6 : 13 . Nahan kpa , mimi je a va nder ior shin ku@@ u ? ( Ôr Marku 4 : 18 , 19 . ) Jighjigh u Nan u Á Lu u V@@ ough La Inja i kwaghôron u i kaa ér “ hanma shighe u ne@@ a y@@ aan bredi ne man shi ne@@ a maan iy@@ ongo ne yô ” la ér nyi ? — 1 Kor . A nger ér : “ Doo@@ m ken ishima u wan akaawan a O@@ u ikyo , . . . M@@ kav wase u tse : Or@@ tom u ifer u wan h@@ w@@ ev la ka mba i shighe ve mkurem ken inyom i 1914 , mba ve venda u eren tom u pasen kwagh la . * Sha iyange i Se@@ te@@ mba 29 , ken inyom i 199@@ 8 la , k@@ oti u hen ningir Go@@ lo@@ v@@ in@@ s@@ k@@ y , hen gar u Mo@@ sc@@ ow la hii teman ijir . Shi gba u mbamaren kpa vea time sha mlu ve a Yehova la . ( Ôr 2 Mbakorinte 10 : 4 , 5 . ) I@@ ny@@ aregh kpa , aluer i er kwagh a ki sha inja yô , k@@ ia fatyô u lun a iwasen . Anmgbian ugen u yange tagher a ican i ashighe kpishi yange i na un ishim@@ avi@@ h@@ in shin iyol@@ kpen yô kaa ér : “ M eren msen hanma shighe sha gbashima , shi m p@@ ande ats@@ am a Tartor kpuaa , m hen u wan ken it@@ you . U fatyô u sôron akaa a ou veren sha er u za pase kwagh hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asen kwagh u Tartor la kpa ? — Ôr 1 Timoteu 6 : 6 - 8 . Gbenda u sôron t@@ wer u ua wase orgen la , alaghga ua lu orgen di a inja ga . Pasalmi 7@@ 2 tese kwagh u una er sha ikyev i Wan na u a lu Tor la yô . Se mba zuan a iwasen sha kwagh u a er la kpa ? Nenge Mpase 12 : ​ 6 , 14 . Ikyav i tesen yô , ken tar u Ish@@ pania , ior i C@@ at@@ alon@@ ia umiliôn imôngo mba lamen zwa ve u ity@@ ôô u i yer ér C@@ at@@ al@@ an la ayange ayange . Kpa sha kpôô yô , mbamzeyol mbagenev uumace vea fatyô u sôron ga . Ka mzeyol u nyi i gbe u se kura ishima yase sha mi ? 6 : 11 , 12 ) Ka averen a nyi se zough a mi er se lu zan hemen u dondon Kristu sha gbashima man a ishima i môm nee ? Me er nan ve a va lum gu@@ da ken hem@@ ene ? ’ Kwaghôron u profeti la ter kwagh ve nahan , ér : “ Me kar a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol ken a we kera cii . ” 4 , 5 . ( a ) Ka nyi Pasalmi 9@@ 9 a tese ér sar mbacivir Yehova mba mimi tsung u eren@@ e ? A@@ hendan a lun er “ kpe@@ kpe ” nahan fatyô u yange tom ve u pasen kwagh la ga . ( M@@ ika 7 : 18 ) Hen ase sha ieren i kundu kundu i hemban cii , i Yehova ka a tese mba@@ asorabo mba ve gem ishima la . A@@ L@@ U@@ ER u ngu civir Aôndo sha jighjigh yô , una na u iveren sha iny@@ ar@@ aa ? Ka igbenda igen i nyi nahan se fatyô u wan ago@@ yol hegen u va lun uma ken tar u he laa ? Nahan tôô akaa a mimi man kwaghwan mba u lu ôron la zua sha awashima na la . Ka sha gbenda ugen u nyi nahan mba ‘ ve t@@ eren iti i Yehova la ve p@@ aven a if@@ ere ’ ? PE@@ E@@ J@@ I 25 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 119 , 17 Yesu yange eren a iyol na i sha ikyav la , ka “ nongo u Kristu ” je la sha dooshima sha u nengen sha mbamgbe mba ior mba lu u vea va hingir alegh a na la . Sha kpôô yô , yange ve va sha u va eren tom , lu sha u i er ve tom ga . No@@ ve@@ mba 15 , 200@@ 9 Ishima ia fatyô u lun se a inja , shi lun kwagh u bo hen a vese kpaa nena ? I nger Ity@@ esen i sha U@@ wo man atesen a Yesu a g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an agen la ken takerada u Marku ga . Aluer se umbur yô , se ôr kwagh u El@@ s@@ a Ab@@ t ken ijime . Aluer Orkristu ngu a zayol vea Orkristu ugen man nan soo u ôron ma ortamen kwagh sha mi yô , kanyi i gbe u ortamen la nana ere ? “ Ka Mo [ Yehova ] , ka iti yam je ne ; icivir Y@@ am Me na orgen ga , iwuese Y@@ am kpaa Me na ie@@ ev mbi gban a gba la ga . ” — Yesaia 42 :⁠ 8 Shi we kpa , nôngo u kaven er mlu u tsombor u kwase wou shin or@@ ya wou la á bende a ieren na sha kwagh u iny@@ ar yô . Ka se pase ior loho u dedoo , se wa ago iyol sha mbamkombo mba Mbakristu shi se za mbamkombo mban , shi se hen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase , shi se hen vea tsombor wase kpaa , sha er se taver ken jijingi her yô . Nenge ase er Yesu yange zege@@ ur@@ a@@ ahumbe u lu nôngon u timin mbahenen nav la yô . Kwagh ne kaha a kwagh u Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve er la . Ka Yesu u N@@ as@@ are@@ ti yange lu Mesiya shon u i tsengaôron ér ngu van la ye . 1 : 1 , 2 ) Lu nyi i lu eren tom@@ o ? Iyoukura i ken zwa Buter i Se@@ te@@ mba 15 , inyom i 19@@ 5@@ 8 la kaa ér , “ Er mk@@ ur@@ tar a lu zu@@ lum ne , alaghga tsô akaa a d@@ an@@ en ior a a lu seer a seer . ” A@@ dooga we kpa ka u pine mpin u ior ve pinen ne , wer : ‘ Hii nan ve u@@ a@@ ah@@ e ve ngee hegen yum nahana ? ’ Ma Kwagh Ngu u “ Una F@@ atyô u P@@ aven Se a Dooshima u Aôndo ” Y@@ ôô ? Anmgbian u kwase ugen u a hembe anyom 8@@ 0 yô , kaa ér : “ M vande ôron takerada u Mateu ac@@ in imôngo , kpa gbenda u i nger takerada ne , i hii sha i sen a sen shin inya la , man at@@ ine@@ akaa la cii wasem u hemban kaven Ity@@ esen i sha U@@ wo la tsembelee . ” U@@ umace nôngo ér vea bee a ifer kpa ve k@@ an@@ shio . Shighe u kwagh a lu nahan yô doo u “ or@@ perapera ” nana na Aôndo jighjigh a ishima i nan cii . — Pasalmi 11 : 4 - 7 . Er kwase ne nenge jighjigh u taver u C@@ l@@ au@@ de@@ te lu a mi la yô , kwagh ne na un hii u henen Bibilo vea C@@ l@@ au@@ de@@ te hanma shighe shi ngu zuan a m@@ sur@@ shima ken Mkaanem ma Aôndo kpaa . ( Mateu 26 : 5@@ 6 ) Yesu mase shin di ape zuan a ishimataver I@@ jiir i môm tseegh tsô — lu hen Ter na u sha la . Aluer gbenda hii u p@@ aven ik@@ we man i sôr u ga yô , ik@@ we la ia fatyô u hingir a@@ gber a vesen je kpaa . Se nôngo ‘ ityav sha u se bee a ityav mbi nôngon ’ kpishi gande u se na jighjigh ser , se fa er se er ve se bee a ityav yô . ” Ka er un iyol na kpa yange i va tsegha un sha icighan jijingi shi i na un ishimaverenkeghen i yemen sha nahan ve , mase zuan a iwanger sha akaa a Yesu tese ne ye . Kpa akaabo a se eren ken myer la aa lu sha ‘ iwanger i ishigh ki Yehova , ’ shi aeren ase la aa vihi mlu wase a na kpaa . M@@ zough u ken Jighjigh U Nan Man M@@ fe I fa Mbashiada mba Yehova wuee sha ieren ve i wasen mba nan jighjigh a ve imôngo la . Nahan yô , mci@@ e u cian Yehova sha mimi ka mhii u kwaghfan . Mbam@@ pin mba Paulu vea wase mba@@ ôron u@@ washika mba a nger la u fan “ m@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo . ” — Rom . Kpa Yehova gema kaa a na ér : “ M@@ rumun u sha mh@@ ôôn Wam kuma u , gadia agee A@@ m ka a tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er . ” Sha nahan yô , ka i gba u a ko@@ so az@@ en@@ awambe ne ken f@@ iri@@ ij@@ i . Uma hemba ya shin akaa a iyolough agen . Tar kera ngu paradi@@ so ga , shi saan ior mba ve lu shin ú la iyol kpaa ga . Kwaghôron u S@@ ara van der M@@ on@@ de ( Yobu 38 : 16 , 18 ) Ú zende ú nenge mk@@ ông@@ om ma sha tar cii kpa , shin ajiir kpishi sha ú kpa ? Yesu ngu nôngon ityav sha ci u perapera doo un ishima , kpa a gema a kôr if@@ er@@ kwagh ihyom . — Pasalmi 45 : 4 , 7 . Nahan ivur la tese ér Aôndo yange kaa a Noa ér a ta mbagenev icin sha mtim u lu van ken atô u 1@@ 20 yôô ? “ Y@@ Ô@@ Ô KW@@ AG@@ H@@ Ô@@ R@@ O@@ N N@@ A W@@ A I@@ YO@@ L SH@@ A M@@ I K@@ E@@ G@@ H@@ EN A K@@ E@@ G@@ H ” Hanma or u nana pav a kwase u nan , kpa a lu sha ci u idya ga man nana gema á er kwase ugen yô , ka idya je nan er ye . ” Nahan kpa , mba ve lu keren u lun sha aan a civirigh sha u lun mbatamen la vea kura mlu u dedoo u vough la aluer mba a awashima u imba ian i civirigh la ken ishima yô . ( Aerenakaa 11 : 27 - 30 ) Er hanma shighe kwagh u mba ve lu ken ibanave la yange a gba apostoli Paulu ishima yô , á sôn iwasen sha ci ve hen atôônanongo zan zan je ar tiônnongo u M@@ ase@@ don@@ ia u lu ica la kpaa . U kporom ikyua a Aôndo la una wase u nena ? Nahan yô , aluer ma t@@ wer@@ sôron shi u yô , de eren u ga . Yô , de se time nen sha igbenda iti@@ ar i se er kwagh ne yô . Anmgbianev mba kasev mba ken Kristu , de nen Yehova a yar tom a jijingi na a gema ne kure kure hingir nen “ i@@ ka@@ gh ” ki do@@ on@@ shima “ ki i ser ki sha ci u hanma tom u dedoo yô . ” Er ort@@ yom va ande hen a na yila un ér “ or@@ age@@ egh u tse@@ en ishima ” yô , ci@@ er Gi@@ di@@ on iyol , tsô a pine ort@@ yom la ér una fa aluer mimi je Yehova u yange yima Mbaiserael sha ikyev i Mbai@@ gipiti la soo u yiman ve hegen yô . M@@ fe man kwaghfan man mkav mba wasen ivese nena ? Mba w@@ oo Ab@@ es@@ al@@ om yô maa í hide a tor u Davidi i na un . Kanyi tom mbadondon Yesu yange ve lu a mi sha ikyev shighe u a kpe kera laa ? I saan we iyol sha averen ou kua ishimaverenkeghen you i ken hemen la . Alaghga nomso@@ or shin kwase nan van@@ den eren an@@ umbe kpoghuloo cii ve nan mase v@@ ô@@ son kwase shin nom ye . In@@ i@@ ongo i Mbakristu mba@@ aiev at@@ ar@@ atar mba nengen sha a@@ you agen ken iy@@ aagh ki iy@@ ou@@ ad@@ ua igen i̱ í yer ér Ch@@ ur@@ ch of the Ho@@ ly S@@ ep@@ ul@@ ch@@ re , i ken Yerusalem , i̱ í s@@ enge ér í maa i̱ hen ijiir i yange i wua Yesu shi í ii un her la . ( Yohane 8 : 28 ; Mateu 17 : 5 ) Nahan , aluer se mba kuran tindi u í we se ér se pasen kwagh la yô , se mba tesen ser Yehova doo se ishima . Nahan Paulu maa due her a ve kera . Kpa mbagenev var a na , na jighjigh ; ken ve yô , lu Di@@ one@@ shi@@ u , or u A@@ re@@ op@@ ag@@ u , man shi kwase ugen , iti na er D@@ am@@ ar@@ i , man shi mbagenev a ve imôngo kpaa . ” — Aer . 17 : 32 - 34 . M kaa mer , ‘ E@@ i , sha ci u a taver inja yum . ’ Sha nahan yô , ve nd@@ era keren gbenda u vea hemba ityav mb@@ in ica gba hegen . I@@ c@@ am ne ngi a avur 1@@ 7@@ 6 , man i nger í sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Heberu la sha ad@@ ondo ad@@ ondo . 10 : 19 ; 17 : 27 ) Nahan kpa , u eren kwagh sha kwaghfan la tese ér mayange or nana pase mnenge u nan sha kwagh ga ze . Mkaanem ma Aôndo ma a tahav er ka Yehova u a lu I@@ mbor i ma la nahan . Aluer Kristu u a lu Or@@ hemen wase je kpa tese iyol i hiden a mi ijime yô , mba ve lu mbah@@ e@@ men ken tiônnongo mbara je yô , vea hemba eren nahan cii ! Ior kpishi mba ve s@@ enge ér mba pasen Kwagh u Kristu la ve tsu@@ e ve nyôr p@@ ati a awashima u injaa je , kpa mba nyer yô ve hii u eren afer@@ akaa . Ka se nôngo sha u kaven Yehova , un u or@@ pasalmi lu wa icam ter un la , wener : “ T@@ ER@@ E , aluer W@@ ea we afer@@ akaa ik@@ o yô , ka an ma nan til sha , T@@ ere ? ” Mba vendan mimi ka ve nyôr a mbamhen mba vihin ior ken “ myer . ” Kwagh ne ngu kwagh@@ môm a tindi u Aôndo a we sha kwagh u awambe la . ( Ekesodu 20 : 4 , 5 ) Apostoli Yohane yange nger Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ér : “ Mba@@ yev av , ke@@ men nen ayol sha ak@@ ombo [ shin ie@@ ev , N@@ W ] . ” — 1 Yohane 5 : 21 . Mbagenev di yange ve kegh ato sha ci u ve de tom nahan ve hemba lun a shighe u henen Bibilo . A@@ a ib@@ aver i tom wou u pasen kwagh shio yô , ib@@ aver i tom u pasen kwagh tar sha won cii ia gba kpen Sha nahan yô , ka ve “ kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo . ” — Ôr 1 Timoteu 6 : 9 , 10 . Satan h@@ ônon se sha inyaregh ki keren nena ? 42 : 8 . Er dooshima mgbegha un u nan uma na sha ci u ior yô , nagh ku na sha uma na la hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ​ —⁠ Mat . Ú keren aan a ú eren ior mbagenev tom kpa ? ( 1 Yohane 2 : 17 ) Hegen ka shighe u se er ishima i Yehova torough torough je ne . Yange i mar Yesu u N@@ as@@ are@@ ti ken tsombor u Davidi . Yesu , wan u Aôndo iyol na ôr se mkaanem ma maa wase se , se lu a ishimaverenkeghen yô . — Ôr Mateu 22 : 31 , 32 . Hanma inyom yô , Mbashiada mba Yehova mba sha tar cii ka ve kohol sha u umbur ku u Yesu sha wer@@ ayange u u zough sha iyange i í wua un la . Í pase inja i “ mimi u ken ishima la ” ér ka “ u eren a@@ yom ga , shin at@@ ser@@ egh kpaa ga ; u lun a mimi ; eren kwagh jighilii ; lun a ic@@ ugh ga . ” U@@ pristi mba b@@ an@@ en a jighjigh mba ken Yerusalem u ngise la yange ve nenge ini@@ av mbi nan ér ka a@@ zu@@ ur a nan iyol kpen . ( 2 Utor 17 : 6 ) Ken masejime yô , atô@@ at@@ yev va tema ken tar u Iserael , maa a hii kwaghaôndo u Mb@@ as@@ am@@ aria la . T@@ ahav mbu mbu har sha dooshima man kwaghfan man iji@@ r@@ ôron i mimi ga yô ka mbu b@@ ough . Iky@@ ar i dedoo i kasev mban ya la ka môm ken ak@@ ar a dedoo a i nger kwagh u a ken Bibilo yô . Er ior mba Yehova ve soo ayol a ve sha mimi shi ve lu ken mzough yô , kwagh la ngu a tese wang er i lu ve tseegh ve eren kwaghaôndo u mimi yô . Yesu kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” Ng@@ ô ugen kaa ér : “ Ka hange hange u henen kwagh hanma shighe shi ôron takerada . Nan za nyôr hen ig@@ yo@@ om gbenda kpa nan er z@@ oo@@ loo ga , nan ngu yemen her han@@ g maa nan za er ai@@ ky@@ ôr . I dugh mkaanem man ken takerada u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u hiihii , M@@ gber u ken inyom i 20@@ 11 la , peeji 3@@ 18 . Ken inyom i i due a mi la tseegh , ior mba ken N@@ or@@ th Amerika man Y@@ uro@@ pa man Au@@ str@@ al@@ ia kua tar u New Ze@@ al@@ and nenge i kuma iorov m@@ iliôn 9 ! U tesen ikyav yô , Peteru u lu môm ken mbaapostoli mba 12 la yange taver anmgbianev nav mba ken Kristu asema ér ve̱ lu ior mba “ wan mimi ikyo ” shi ve lu a “ dooshima u mimi u hen anmgbianev . ” Ior kpishi ka ve pine mbampin er mban nahan , ér : Akaa ne nga ne mk@@ om shi ka u@@ iyua mba yôugh@@ yô@@ ugh mba ve dugh sha yô . Kwaghôron u Yesu la tese wang ér uma u mkpeyol man u mk@@ om har ka sha u lun a akaa shin inyaregh kpishi ga . Yehova kegh iyol u kôron se sha uwegh , wasen se . Shin ú gbe di ng@@ er@@ an ak@@ ugh@@ ur sha laa laa sha kwaghyan u i ser vough vough i ver sha ci wase la di tsô , m@@ ape gen e̱r ú ngu yan a@@ yem a@@ yem shin undun kwaghyan ugen ku@@ aa yô shinii ? Aluer u er nahan yô , mbayev vea kav ér ka ken ityakerada i henen kwagh ye , shi kwagh ngu u ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ve lu ôron la a lu kaan yô . Kpa m fa keng mer iliam yase ne wase u u nengen er akaa a Mbashiada mba Yehova ve tesen sha kwagh u Tartor la cii a dugh ken Bibilo yô . ( Yeremia 45 : 5 ) Yange hungur un hen shighe la er ma ‘ kwagh u vesen ’ môm kpa una fatyô u kporom a na hen Yehova ga , shi una fatyô u wasen un u waren mtim u Yerusalem ga nahan . Lu u Mbakristu vea doo ayol ave er ve doo Kristu ishima nahan , vea keghen a kegh iyol u nan uuma vev je kpaa sha ci u anmgbianev vev . • Kanyi i gbe u or a er ve nana zua a iveren i Aôndo ? Ish@@ ember i “ shighe la ” ngi ôron kwagh u Yesu vande t@@ eren la , inja na yô , ka u ‘ ha@@ an iv@@ or i bo la ken ig@@ y@@ am@@ usu ’ je la . 2 : 9 — Ishima yange i lu kwase u Yobu ker zum u a kaa a nom na ér a venda Aôndo la nena ? 6 : 15 ) N@@ ik@@ ol@@ ai yange saa ku sha anyom 8@@ 5 . Ka cii gbenda u wan im@@ aagh ki ayange a ken hemen doo doo je ne , ayange shon a aa kure mayange ga la . She@@ m u yange war mngerem ma de@@ e@@ mee la tsa sha won anyom 6@@ 00 tseegh , wan na Ar@@ p@@ ak@@ e@@ sh@@ adi gema tsa sha won anyom 4@@ 38 . Kwagh@@ aôndo Ngu A I@@ wasen J@@ e Kpa ? Mbam@@ sen O@@ u mba T@@ esen É@@ r U Ngu Ny@@ i Or@@ o ? 8 , 9 . ( a ) Ka mkaanem ma tesen mhôônom ma nyi ma tese se gbashima u Yehova a lu a mi u kuran se shi wan ikyo a vese laa ? Zum u Yesu Kristu lu ôron kwaghôron u profeti sha kwagh u mkur u tar ne yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ K@@ ohol nen iyol . ” Ka ikyav i ken Bibilo i nyi i tese ér doo u se kegh ato zu@@ lee shighe u i lu eren msen ken mkombo ? T@@ ôô ase wer orgen yila u sha tele@@ f@@ on iyange igen , kpa u gema u kav iky@@ enge i nan ga . Mayange ka u se hen ser e̱r se lu zan mbamkombo mba Mbakristu shi duen kwaghpasen ke ’ won tsô yô , kwagh kera gba sha kwagh u se eren ke ’ i@@ u@@ v la ga ze . Pro@@ feti Elisha yange tindi wan na ugen ér a za shighe Y@@ e@@ h@@ u mkurem , a lu tor , shi a̱ or un , a wua hanma wan@@ nomso u hen ya u A@@ hab@@ a , u lu ya u vendan mimi la . — 2 Utor 8 : 28 ; 9 : 1 - 10 . Se cii ashighe agen ka sea er tom u u@@ ke shin ityom i ken tiônnongo sea bee yô , se v@@ ôr . Mba ng@@ ur karen ke ’ haregh u Sam@@ aria la yô , Yesu yar tom a ian la u eren shiada he ’ kwase Sam@@ aria tsema tsema . F@@ a dedoo wer , ior mba Aôndo mba nôngon ityav mbi ken jijingi ! Yange gba u wan u Yehova u môm môm la una va shin tar , a va ta un iky@@ aren i vesen . U Y@@ an A@@ kar a L@@ un G@@ bem sha W@@ on Lu nyi i tu@@ ur Satan ve hingir u hendan a Yehov@@ aa ? Kpa Aôndo kaa a na er : “ We ib@@ u@@ me@@ or ne ! ( Genese 2 : 16 , 17 ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve i sha apera ne nyôr a ve kua tsombor ve cii ken isholibo man ku shi ve hingir u lun p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo kpaa . Aluer u wa uwegh shin inya wer u er kpen@@ ga vea or , shin u wa uwegh shin foo@@ m wer u er ma tom ken nongo u Yehova yô , er kwagh u ú t@@ ende zwa wer u er la . Kwagh@@ wan u A Lu sha ci u Mbakristu Cii Yô Dooshima ne ka a na yô tar u kera doo se ishima ga , kua igbenda i u i vendan Aôndo la kpaa . Tsô , kwagh@@ ngeren la kaa a vese ér : “ A ôr akaaôron a t@@ indi@@ gh cii , iveren kua i@@ fan la , er i nger ken ruamabera u tindi la cii yô . 7 : 21 ) Ka u kaan a kaa ér m ngu Orkristu la Aôndo a soo ga , kpa ka u eren kwagh u i gbe u Orkristu nana eren la . M lu fan@@ tyô u yaven tugh ga . ( Mpase 16 : 13 - 16 ) Or@@ jir U@@ hemban Cii la una mough a nôngo kwagh sha ci u mbacivir un shi una tsegha iti na hen akuraior cii . — Ese@@ kiel 38 : 14 - 18 , 22 , 23 . Sha kpôô yô , Yehova we kasev mba ch@@ ôgh@@ olo@@ v ikyo . Yehova kaa a na ér : “ Me ya iky@@ ur a we ; ú nyôr ken t@@ so la , we a ônov ou , man kwase wou man kasev mba ônov ou a we imôngo . ” ( Gen . 3 : 3 ; 7 : 12 . T@@ ume u iyol a uma sha ci u hanma iyange yô ka i gba u ú nôngo tsung man u ya ye shinii ? Aluer ka nahan yô , doo u se gbidye kwar sha kwagh ne ayol a ase . G@@ um@@ or nana fatyô u hendan a num u Satan a te la nena ? Ka Y@@ el@@ en@@ a tseegh akaawan a Bibilo a we@@ se un ga . Gba hange hange u kasev vea ungwan imo i noov vev sha ci u nyi ? Ken inyom i 199@@ 3 la , a kaa ér : “ A@@ ng@@ ev av mbu hemban gban a gba kera , kpa m suur sha Aôndo shi m ya ikyar a na kpaa , man ka kwagh u a wasen mo je la . Aôndo W@@ ase Yesu K@@ uma u Hemen A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma yange ve de zan zan ve va tim gar u Yerusalem ken inyom i 70 la . Kape TER u ak@@ um aa Sha A kaa a ven ne , ne upristi mba ne l@@ ahan iti Y@@ am la . ” H@@ EN tugh mbu kper@@ nan a wua Yesu Kristu la , á tôô bredi man wain u nyian ua lu a kwa sha mi ga yô , á kar mbaapostoli nav , been yô , á kaa a ve wener ve ya bredi la shi ve ma wain la kpaa . Sha mimi yô , u henen kwagh sha inja la ka kwagh u dedoo . T@@ egh te@@ gh tsô maa se gema pasen ve kwagh . ” Aluer se mba lamen sha akaa a ken jijingi yô , ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mini ? A@@ gu@@ ngu nga hen ijiir ne kpishi . ” ( Mbaromanu 10 : 10 ) Ka an@@ nongo u kiriki ken tiônnongo — er mbah@@ e@@ men tiônnongo nahan — mba ve lu a jighjigh u nan la tseegh ve lu a tom u pasen kwagh y@@ ee ? Shighe u orgen pine Yesu tindi u a lu u tamen la , a kaa a na ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . U tesen ikyav yô , orgen ken tar u Jam@@ an@@ i yange pine ér , “ Ka hanma shighe jim shi a tese tser u ‘ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ’ nee ? ” Paulu yange tese ér un ngu a mnenge u vough zum u tagher a zayol u lu u una fatyô u sôron ga la nena ? Ka ikyaa i vesen i nyi Satan va a mini ? Mba ka vea la@@ gh a lumun kwaghwan shin tsaha la je kpa , ka ve er nahan zung@@ u@@ lu@@ u . Kpa Mbakristu yô , i taver ve ishima ér ve ‘ de hingir inja i môm a tar ne ga . ’ Nahan gema kwagh u sha uhar u se hii t@@ eren ken mhii u kwagh@@ ngeren ne la di ye ? “ Se Gba Wan Nen Ishima Tsô ” — Shin Kwagh U@@ gen Ngu u Se E@@ ree ? Jighjigh u nan man mlu u ken jijingi u mimi za ih@@ yen ainge kpishi . 1 : 3 , 7 ; 2 : 13 ; 4 : 1 - 12 ; 5 : 15 . Á kaa wener : “ Aluer tar ua kôr ne i@@ ho@@ m yô , fa nen u vande kôron Mo i@@ ho@@ m je er u lu a kôr ne i@@ ho@@ m ga yô . . . . Tar ua soo ér se na jighjigh ser inyaregh ki ve a mkpeyol shi ua soo ér se fa ser ka u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba se lu a mi la vea na ve se gba kwagh ye , ka aeren a ase a Mbakristu ga . M@@ til sha mimi wase asange asange zua sha kwagh u m@@ tem@@ tor u Aôndo nena ? Ka kwagh ne tseegh una fatyô u nan mbagenev u lumun ip@@ aan i Yesu la shi maan mlu u dedoo vea Aôndo , nahan va lun sha ian i zuan a uma u tsôron ye . — Aerenakaa 3 : 19 - 21 ; 13 : 48 . P@@ ine ase iyol you wer : ‘ Mba@@ yev av mba nengen a inja i nyi ken a mo ? Nahan wea lôh@@ ôn ve iwer hen ya wou yô , pine ve vea soo u karen ma kwaghyan u ve van@@ den yan ga , shin vea soo ma kwaghyan ga yô . Nyian ne , m ngu uma sha ci u m ngu dondon akaawan a Bibilo shi eren kwagh ken uma wam er i gbe u Orkristu nana eren la . Mbamaren mba wasen mbayev vev sha gbaa ne , shi mbatamen kpa mba ne iwasen . Kpa gba u se civir Aôndo ke - ke - ke , sha asema ahar shin sha at@@ ser@@ egh ga . Yange bee “ Ter u P@@ ub@@ li@@ u [ u ] lu u@@ ange ” la angev , “ lu angev mbu iyol@@ hi@@ an , man mbu nyian awambe . ” Ka m umbur er yange se nôngo kwagh kpoghuloo sha shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough , ser se gber ityakerada la cii sha ave , shi in@@ ki i h@@ uma kpishi la . ( Mpase 21 : 2 ) Yehova ver Yesu Tor sha Tartor na u Mesiya ú sha la ken inyom i 1914 , shi a na un ian í za teman tor hen atô u mbaihyomov nav kpaa . Mbakristu kpishi sha ayange la ‘ hemba ci@@ h@@ in u ôron kwaghôron u Aôndo , ve kera cia ga , ’ er Paulu nahan . ( F@@ il . Aluer se mba timen sha mbamsen mban yô , a wase se u eren mbamsen mba inj@@ aav hen Yehova . C.S.@@ Y . I@@ gbenda ngi hen ijiir ne ga , nahan ior ka ve zenden sha ut@@ so . Iky@@ aa i i lu inya sha kwagh u civir Aôndo sha mimi la ka kwagh u vesen je . Yange fa jighilii er a hii ve uityendezwa mba Aôndo vea iv ga , shi shighe u vea iv kpa fa ga shin ijiir i vea iv her kpaa ga . ( 2 Mbakorinte 13 : 5 ) He@@ en ne , apostoli ne lu taver ior asema ér ve nôngo sha afatyô ve cii ve fa ma kwagh u a lu kpen ve iyol ken jijingi la , sha er vea ker gbenda u been a mi kera ku@@ aa yô . 25 : 21 , 23 ) Yehova Aôndo , u a lu Ter u sun@@ da la kpa , fa er u fatyô u eren tom hemban mlu wou ga yô . Sha kpôô yô , ior udubu pue pue mba ve lamen zwa Ma@@ ya man zwa A@@ z@@ te@@ c@@ s kua ijô ig@@ enegh mb@@ á ken iyenge i mbap@@ asenkwagh u Tartor iorov 5@@ 7@@ 2@@ ,@@ 5@@ 30 mba ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o . Kwagh@@ henen ne ngu a inja hen mba i ne ve tom u kuran ken tiônnongo la . Aluer nom ngu nan@@ den a kwase na yô , a@@ dooga una na ishima a vihi kwase la ker . I@@ ti i Aôndo ér nyi ? Alaghga As@@ a vihi ajiir a ta@@ ven sha a ior civir mba@@ aôndo mba aiev sha mi la tseegh , a ior civir Yehova sha mi la yô a bende a ave ga . U vihi k@@ ac@@ a k@@ ac@@ a , shi ua za hemen nahan . A lu mbamaren mba Ab@@ ig@@ ail yange ve tese un nom la ga kpa , ve fa kwagh sha mi . Nahan cii kpa , m kav mer kape i gbe u a lu je la , nahan saa shighe a kar je ve m@@ nyo@@ on@@ om mara maa p@@ ande ye . U@@ ine@@ zwa mba TER ka mba vough je , mba ne iember ken ishima ; tindi u TER ngu wang je , ngu a wanger or ashe . ” Jose@@ ph@@ us gema ôr kwagh ugen u yange Mbayuda mbagenev un@@ yi@@ in er sha il@@ y@@ ahan ken Roma yô , or@@ hemen ve lu or tesen A@@ tindi . Or@@ t@@ yom u bo ne yange ci@@ h@@ i l@@ aha ian i i lu Aôndo tseegh a lu a mi i hemen la , shi nôngo ér ior ve civir un , i de lu Yehova ga . Ka ihy@@ agh i hemban sha won cii je la . Kape m@@ lu@@ ashe wase kpa i doo u se nenge sha mi je la . Se fatyô u hemban ityav mbi ken jijingi mbi se lu nôngon a Diabolo man u@@ jijingi mba b@@ ov mba ve lu sha ikyev na la . Gba u se lu a jijingi u Aôndo sha er se fatyô u lun ior mba ve tsegh ayol a ve sha ci na yô . Sha shighe u Yosua be@@ e@@ yol mase shin di u una kpe la , á kaa a mbatamen mba ikyurior i Iserael ér : “ Ne kpaa ne fa ken asema a en cii kua ken uuma enev cii kpaa , ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” Tese ikyav er a hii ve a yar tom a iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mb@@ ì mb@@ í lu sha ci wase ne yô . Yange mba w@@ oo Yesu kera ayange nga kar yô , saan mbahenen iyol kpishi , gadia Yehova lu seer mba i lu yiman ve la sha iyenge i mbahenen . Nahan kpa , aluer se mba eren msen ser se zua a m@@ pe@@ ver sha ma kwagh u a lu zan se iyol di ye ? Hanma iyange pe@@ pe yô , mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u M@@ kohol ve undu af@@ ishi a ve , ve za lam a mbau@@ tahav mba hen gar la zan zan ve hide tugh , kpa id@@ y@@ u i kor ga . Maa Mbayuda mough gba eren ayôôso , s@@ ôngon sho@@ ja i Mbaromanu i lu ken Yerusalem la , sha u tesen ér ve kera soo ér Mbar@@ o@@ ma ve hemen ve ga . Ka ior mba ken u@@ kwaghaôndo mba ve s@@ enge ér mba Mbakristu la tseegh ve veren ashe a Tartor u Aôndo shi ve eren msen ér u va ga . Ka m ker aan a me fatyô u ôron ma ivur Ruamabera imôngo vea or@@ ngohol ityesen la , sha u me ‘ bugh nan ashe ’ nana ‘ nenge akaa@@ kpilighyol ’ a ken mkaanem ma Aôndo la yô . ” ( Ps . ( 1 Peteru 5 : 2 ) Gbenda ugen u kuran ikyum@@ u@@ ile i Aôndo yô ka u nengen sha mba@@ beenyol doo doo . Sha shighe wase ne , mba ve hemen ken nongo u Yehova la ka ve sue tom u pasen loho u dedoo shi tesen ior sha tar cii la sha gbashima , shi ka ve tese er a er tom shon la kpaa . 26 : 6@@ 7 ; Luka 22 : 6@@ 3 ) Yange Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la been yô , apostoli Peteru pase jighilii ér , Yesu ka “ Wan@@ akiriki ” u Yehova . Kpa anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin nga kar yô , kwagh ugen er u vihin hemban ng@@ ura . ( Mateu 5 : 16 ; 6 : 9 ; 7 : 21 ) Er Yesu yar tom a ati ne kp@@ ur kp@@ ur yô , kwagh la tese ér uumace mba asorabo mba ve yen ne kpa vea fatyô u yan ikyar kôôsôô vea Yehova . Ior Cii mba a I@@ an Kwagh@@ môm i F@@ an A@@ ôn@@ doo ? 2 : 16 ) Lu nyi i due k@@ ere ? ( 2 Timoteu 4 : 11 ) Sha mimi yô , er Marku yina ishima ga yô , a kôr cio u eren Aôndo tom sha igbenda i vesen kpen kpen ! Mbam@@ pin : Kwagh@@ tôvon shon shi kaa ér , “ sha nahan yô , ka ve jighilii ka ve tôô i@@ gbe@@ kera ve m@@ us@@ an ity@@ um@@ nya ye . ” Mba ve lu hemen ken tiônnongo mbara ka ior mba ve yen yô , nahan doo u vea umbur kwagh ne hanma shighe cii . ( Rom . Mbam@@ sen asev man mbamkombo mba zan mba wasen se u mon@@ don iengem i Aôndo nena ? 7 : 9 , 15 . Shighe u Se lu Eren Tom u Aôndo a Ne Se Yô • Kwagh u er D@@ ina la tese se nyi ? ( Ôr Mbaefese 5 : 14 . ) Kpa U@@ sha mba ve lu hegen kua tar cii , ka sha imo la i môm i môm man i ver shi i kuran ve sha ci u usu , zan zan á va kuma sha iyange i iji@@ righ man mtim u mba ve vende Aôndo la ye . ” — 2 Peteru 3 : 3 - 7 . Paulu nger ér : “ Ka ken ishima ka i na jighjigh sha u zuan a ish@@ ô ye , shi ka sha zwa ka i pase sha u zuan a myom ye . ” Ka una va fa@@ an ér se gba any@@ iman yô , m kaa a na mer , gba u hanma or hen tsombor nana dondo atindi a Yehova a we sha kwagh u hemen la , mo kpa m dondon hemen u ter na , vough er un kpa i gbe u una ungwan imo i se mbamaren nav nahan . ” Mbamaren man mbayev ka vea la@@ gh a zua a an@@ shighe u teman imôngo kpa , ashighe kpishi tele@@ v@@ ishen man kô@@ m@@ pu@@ ta , man mba@@ an@@ ar mbagenev ve ya shighe u ma ve lam la cica cii . Mbamaren av lu ior mba ken tar u Jam@@ an@@ i . “ Ka sha jighjigh u nan man Mose er a vese a kera lumun u i̱ yila un er wan u Wan@@ f@@ ar@@ a@@ o ga ye . ” Mkaanem ma profeti ma ken S@@ ef@@ ania 3 : 14 - 17 mara yange ma lu sha ci u unô , man er nan ve ú kaa nahana ? Aôndo una kure awashima na sha ikyev i or u tahav nav mbu ci@@ r ken mbu Aôndo sha won cii la , or la ka Yesu Kristu u yange i nder un shin mbakp@@ enev la . 5 : 1 – 7 : 29 . Yehova ta se icin sha kwagh u mbat@@ esen mba aiev la sha ikyev i apostoli Paulu man Peteru . I ôr ken Pasalmi 1@@ 27 : 1 ér : “ Aluer TER Una maa iyou ga yô , ka gbilin tsô mbam@@ aan i la ve eren tom ye . ” An@@ ti@@ or u nana han@@ ger sha imba ieren la yô , nana hingir ityough g@@ ondo a Aôndo . — Ôr Anzaakaa 3 : 32 . Hanma shighe cii m gbidyen b@@ or u u@@ kase shi m eren an@@ umbe agen . An@@ ng@@ ôô@@ v mba Yesu lu taver un ishima kaan a na ér : “ M@@ ough heen , yem ken Y@@ u@@ dia . ” Yange ma m seer tesen ikyo@@ i@@ wan kua ishimawan shinii ? ’ In@@ i@@ ongo Ne Ng@@ i K@@ per@@ egh K@@ per@@ egh Ga , kpa Ng@@ i a Inja ( a ) Satan yange yar tom a isharen i sha mar@@ ami i nyi sha u me@@ en Yesu ? M@@ ough tsuaa sha er wea za tagher a ma kwagh sha gbenda “ ab@@ ur a b@@ ur ” kpa u nyôr sha shighe yô Aluer u er nahan yô , a saan Yehova kua mbamaren ou iyol kpishi . Ngu a ity@@ um@@ ugh ki ki h@@ ongo a uumace kpishi yô . Yange er msen kaa a Aôndo ér : “ A@@ she a O@@ u nenge ij@@ en@@ awambe yam , man i nger a ken ruamabera Wou cii , . . . Ken masejime yô Davidi man ior nav va ken gar u M@@ ah@@ an@@ aim . Aluer se mba gbidyen kwar sha akaa a kpilighyol a Yehova a er sha tahav nav man kwaghfan na yô , kwagh la una wase se u hiden a iyol ijime , nahan se fa ser kwagh u a hembe lun u vesen u se er yô , ka u se van@@ den keren akaa a a gbe se ishima la ga , kpa ka u suen m@@ tem@@ tor u Yehova . — Mateu 6 : 9 , 10 . Yesu yange hemban veren ishima u tesen kwagh sha at@@ ine@@ akaa a Bibilo jighilii . Ka ve kpa vea fatyô u gbidyen kwar sha kwagh u i er ken Mateu 24 : 32 , 33 la zu@@ lee ye . 5 : 19 ) Mbakristu mba mimi ka ve venda amba a i@@ ember@@ yolough ne iny@@ igh i môm . Kpa sha vegher u@@ gen@@ egh yô , aluer ú na iyol you sha u wasen or wer nana̱ civir Yehova yô , nana fatyô u zuan a injar ken iyua la gbem sha won . Alaghga u umbur er kunya yange kôr Yesu a ikpelaior sha ci u “ i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga ” la nahan . ( Mat . ( 2 Samuel 3 : 2 – 4 ; 13 : 28 , 29 ; 18 : 14 – 17 ) A@@ don@@ iya t@@ ume id@@ y@@ u vea Yo@@ ab@@ i , kur@@ utya u age@@ egh , kua Ab@@ i@@ atar , ity@@ a@@ gher pristi u tamen , nahan alaghga lu a vangertiôr ér una ya tor keng . U fatyô u dondon hemen u icighan jijingi sha u yaren tom a akaawan a i ne ior mba Aôndo la . Er mba i shigh ve mkurem mba ve lu ken tiônnongo u Kristu la ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov yô , akaa kpishi a ve eren vea ak@@ ar a ve la ka u@@ icighan@@ mbaakaav . M - er u ôron kwagh sha mimi la inja na yô , ka u se ôron kwagh wang , sha inja shi se lu or u ior cii , or u ior mbagen vea fatyô u nan se jighjigh yô , man ieren ne i ve a mlumun u Yehova . ( b ) Alaghga yange á l@@ ù ikp@@ an la kwagh u ican u keghen or@@ vesen ve sha ci u nyi ? Se dondo Aôndo sha u den mbagenev a kwaghbo nena ? Nahan shighe u se lu keghen myom ne , doo u se ver ishima u eren sha kwaghôron u profeti u Yesaia a yer ér “ a@@ you ” a ase la . ( Aerenakaa 5 : 42 ) Sha mimi yô , ah@@ endan a i va a mi sha mbadondon mba Yesu kpoghuloo ne y@@ à@@ ng@@ è ve u nan Aôndo icivir ken igbar ga cii . Ka an je nana fa ? ( Luka 8 : 12 ) Se fatyô u yangen imba kwagh ne kpa ? ( Kwagh ne una wase se u zuan a mfe . ) Hanma ijiir i or u civir Yehova nan lu cii , aluer nan za hemen a mcivir u mimi yô , ka ken tar u i hi@@ di a mi la je nan lu ye . Or@@ hemen ad@@ ua ugen u i fe un tseer tseer ken tar u U@@ .@@ S . yange na kwaghôron sha itinekwagh ér “ Ú F@@ a Aôndo Kpa ? ” Ior kpishi tese ér ve ban a mlu u ken jijingi ainge nena ? ( Mateu 24 : 3 , 9 ; Luka 21 : 12 , 13 ) Yesu iyol@@ na er shiada hen H@@ er@@ o@@ de man P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u . • Loho u Bibilo ua fatyô u eren a “ a@@ you a utya ” nena ? Aluer se ôr ish@@ ember@@ kwaghôron inja er “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” shin “ iyôngo igen ” shin “ Zege@@ bab@@ ilon ” nahan yô , alaghga a gba u se pase ikyav i ase@@ mb@@ er@@ akaa ne sha mkaanem ma ma taver ga kpa ma te iwanger wang yô . A pase wener : “ Er m lu eren tom hen ijiir ne yô , m hen u hemban suur sha Yehova cii shi m nenge er lu hemen mo sha igbenda kposo kposo yô . ” ( Mbaefese 4 : 2 ) Aluer se gbidye kwar sha agee a ase man mbam@@ yen asev man sha akaa a se er man a se fetyô ga la yô , kwagh ne una wase se u hiden a iyol ijime . Shi@@ per@@ u Gbenda u vesen u Satan a bu@@ lan ior yô , ka sha u tsu@@ ghun ve shi bu@@ men ve , gayô me@@ en ve sha u ve er akaa a vihin Aôndo ishima . Kwagh ugen yô , ior mba sha ayange la tôô ér wan u a dugh ken sa@@ gh ka iyua i Aôndo a ne yô , kpa kwase u nan mar ga yô , ve nengen nan ér nan ngu a i@@ fan iyol . 13 : 16 ) Mbat@@ esen mba ve fe tom ve tsembelee , mba ve soo ayol a ve tseegh ga ne , ka vea nenge mb@@ ang@@ ohol ityesen mban vea eren tom a kwaghfan u i ne ve la , u wasen tiônnongo nahan , ve zua a mk@@ om kpishi . ​ — Aer . Davidi fa wener Yehova hemba uumace mba ve yen ne yem zende zende , ka nahan ve yange lu a iyol hiden ijime ye . Ngeren u kiriki ugen ngu ikyua a mkur u hanma ityough u a lu a itinekwagh ér “ Kwagh u Ú We Ishima u Eren Yô ! ” . Alaghga se tagher a kwagh u karen jighjigh u nan wase er A@@ ron man tsombor na nahan ga . 12 : 28 ) Nahan yô , ka mba vea za tema tor shi vea lu upristi sha vea Yesu Kristu la tseegh i gbe u vea ma shin “ iy@@ ongo ” i í til sha ityough ki ikyuryan i he la ye . U hen wer gban k@@ an di tahav mbu mb@@ any@@ ar@@ ev man mbahemenev ve eren sha mbagenev la tsô shin orgen kpa nan wa uwegh sha kwagh nee ? Sha shighe u i nder Yesu shin ku la , a seer tesen ér un fa ican i yan i mbadondon un doo doo . Kwagh u a seer k@@ enden at@@ ôndo a mciem ma ku@@ ugh yô , ka atesen a u@@ kwaghaôndo mba aiegh man aeren a uter a a du@@ mbur ne man jighjigh u nan u ior ve̱ lu a mi ayol a ve ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ne . 17 : 16 ; Y@@ ak . Nahan ka sea er msen ser Tartor u Aôndo u̱ va yô , se mba s@@ ônon Aôndo ser Tor Mesiya vea ati@@ ator a na ve va kar a hemen u uumace ne kera , kua mba ve hendan a Tartor u Aôndo la . Se mba til a ishima se mba henen sha kwagh u or u nan lu ken ijime i akaa@@ kpilighyol ne man ityôkyaa i i hii ve nan eren nahan la kpa ? • Inja i u vihin jijingi u Aôndo ishima la ér nyi ? Loho shon kaa ér , i̱ “ va ” ma mngerem ma inj@@ a@@ am , ma@@ ̱ m@@ á a bee ior im@@ ura yô . Hen sha akaa a ken Mkaanem ma Aôndo , hemban cii je yô zum u ú lu zung@@ u@@ lu@@ u yô . Er se lu ken tar u ior ve lu a jighjigh u nan ga yô , gba kpee u se nôngo kwagh ve se za hemen u lun a jighjigh u nan ye . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ngu Aôndo u erdoo . Kpa er Yesu man Paulu kpa lu nahan , kwagh u hiihii ke ’ tom na yô lu u pasen loho u dedoo shi geman ior hingir mbahenen . Sha mimi yô , se soo u vihin Yehova ishima sha u eren kwagh u Mkaanem nam ma vende la ga ! A@@ da , Jo@@ el , man Lu@@ ig@@ i Kwagh er vihi yô , mbayev man mbag@@ anden mbagen ka ve er idya cii ve ve mase kaven ér ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne msaanyol ga ye . Aluer ior mba Aôndo je kpa , soo u ungwan loho u Yon@@ a ga yô , ior mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mbara je yô , kwagh ve una lu nena ? Tsô U@@ ria saa ku , nahan Davidi vôso kwa@@ sec@@ ôgh@@ or la cii man ior mase fan er a we iy@@ av ye . — 2 Samuel 11 : 1 - 27 . ( Anz . 27 : 11 ) Yehova ka una lumun a mcivir wase sha ci u se ko@@ so ‘ akaa a injaa Sha ’ yô , i saan se iyol . ( Mat . Zum u Yesu hii tom ica gba ga la , a kaa ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” Ka sea er msen cii man sea hen kwagh yô , asema ase a bugh , nahan se ngohol kwaghyan u ken jijingi u se lu a mi mgbegh@@ aa la . Yange i gba Adam sha v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u U fa er i hii ve i doo u se eren msen ser Aôndo a na se kwaghyan wase u ayange ayange la kpa ? Maria lu a ishimaverenkeghen shi saan un iyol kpishi ken atô u anyom ahar a yange mase karen ve kpe la . Ikyav i ior mba i er kwagh ve ken Bibilo man i anmgbianev asev mba ainge la tese u er Yehova yange kange ishima u ts@@ ahan ve . Kanyi i tese ér shighe u se lu yan ican yô a taver se u ungwan kwagh@@ aa ? Shighe u ú tagher a am@@ een ne yô , seer kporom ikyua a Yehova . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Satan Diabolo tsu@@ gh ior mbagenev vindi vindi er yange er a Ifa nahan . Shi gba u se ver ishima sha er se za hemen u nengen ityom i Aôndo a ne se hen tsombor la be@@ elee ga yô . Ikyav i tesen ér se mba a kwaghfan yô , ka u kuran zwa wase shighe u se lu hen atô u mbaaferev la . Ken uwer u J@@ ul@@ ai 19@@ 6@@ 9 la , m za nyôr ken tar u V@@ ie@@ t@@ nam . 1 , 2 . ( a ) Ka kwagh u injaa u nyi Yesu t@@ ér ken injakwagh na igen i sha kwagh u Tartor laa ? I@@ can i yan maa hingir vegher u mlu u orumace . — Genese 5 : 29 . Aluer se mba a imba jighjigh u nan ne nahan se lu vihin a vihi shighe wa@@ saa ? ‘ Ka Ieren I Dedoo Kp@@ ishi ’ Awa@@ shima ve yô , lu u anger ior sha u ma or a de keghen ato a Mbashiada mba Yehova ga yô . Yange a̱ eren akaa ne cii vough vough yô , “ [ i gba u ] á rumun ku sha ci u nan er ku@@ ̱ hingir i@@ w@@ om sha ci u nan yô . ” • Ken gar ugen u shin ity@@ ô@@ tar i tar u L@@ at@@ vi@@ a la , Orshiada ugen zua a kwase u been iyol , lu anyom 8@@ 5 í yilan un ér An@@ na , lu a gbashima tsung shi lumun u̱ i̱ hen Bibilo a na kpaa . Alaghga iky@@ ar@@ yan ne ia na or nana hingir or@@ ny@@ ar ga , kpa ia va nan a bem man mk@@ om u inyaregh ki shin tar ne cii k@@ ia fatyô u y@@ amen ga yô . I@@ vese i p@@ aven nahan la ka i gb@@ ihi mbayev mba hen tsombor la ken ican . Er u vande fan nahan , Paulu yange yina ishima sha mbam@@ shi nav inja er ve gande un agee ga . Ior mbara se Yesu zum u a kaa a ve ér : “ Wan@@ kwase ne kpe ga , kpa ngu yaven a y@@ av ” yô . Gba kpee u hanma Orshiada u Yehova nana tsua kwagh u nan soo u eren a uma u nan la . ( Yo@@ s . ( Yakobu 5 : 7 , 8 ) Yakobu lu taver mba ve civir Aôndo a na imôngo la ishima ér ve ‘ wa ishima zan zan m - ande u Ter . ’ Man kanyi ia wase se se hiden a iyol yase ijime sha mimi ? — Yakobu 4 : 6 , 10 . Ken masejime yô , a va wa Peteru tom u vesen sha ikyev . — Aerenakaa 2 : 14 ; 8 : 14 – 17 ; 10 : 44 , 45 . “ M@@ h@@ ôônom kôr Un a ve sha ci u ve lu er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga yô . Doo u se wuese agumaior a a palegh jijingi u taregh , a gem a lu eren tom ken mzough vea Mbakristu mbagenev la . Nahan kpa , ijende you la lam a we sha zwa ga , ka ken washika . Er nan i hingir torough torough u se ungwa imo i Wan u A@@ ôn@@ doo ? ( 2 K@@ ron . 16 : ​ 7 - 10 ) Yehova ka una wa se kwagh sha ikyev i mbatamen mba ken Kristu nahan , ka se nenge kwaghwan la nena ? Se fatyô u zuan a shighe u lun imôngo a wan u nomso shin u kwase u nan lu anc@@ ôgh@@ ol kpa ? 4 : 11 , 12 ) Aluer se mba veren ishima u va lun uma ken Paradi@@ so shin tar yô , se kpa saa se ôron kwagh sha mimi sha er anmgbianev asev sha tar cii vea lu ken mzough yô . U wa@@ men kwagh u Adam yange ta kera la yô , l@@ ù u saa a na naagh ku isholibo k@@ ù k@@ ú lu a m@@ yo@@ ho@@ m ma uma u or u vough yô . ” Hen er shighe u mbamaren asev man mbamaren mba mbamaren asev man uter asev mba tsegh , vea hide a lu uma , shi vea va gema a hingir vough a ônov man ônov mba ônov vev imôngo la ve , uma una lu yô . ( Pasalmi 14@@ 1 : 2 ) Nahan , sha shighe u Mbakristu ne yô , kwagh@@ hum@@ an@@ doon tile sha ityough ki mbamsen man iwuese i Yehova a lumun a mi yô . — 1 Mbat@@ esalonika 3 : 10 . Mbat@@ yomov vea er nyi ken akaa a a lu van ken hemen laa , man doo u se nenge tom ve la nena ? ( a ) Ka iniongo i nyi Go@@ g@@ i una yar tom a í u tan n@@ um@@ u ? Shi i kôôm mhen u Yobu kpaa . I pase se hemba kwa 30 ér , ka Yehova a we atindi a ken Lev@@ iti@@ ku la ye . Kwagh ne na yô , V@@ ol@@ t@@ ai@@ re hingir u dondon mzough u ken tar u Y@@ uro@@ pa , u a ne ior vev ian ér ve eren kwagh u mhen ve a tese la . ( 1 Timoteu 5 : 3 ) U@@ ̱ nan or icivir yô , ka u wan nan ikyo je la . I yila “ i@@ yô ” ken S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta u Grika la ér “ dar@@ ak@@ on . ” Kpa aluer u cia wer u va ôr kwagh shami ga yô , mayange a fatyô u kôôm we ga , shi u fatyô u zan iky@@ ura kpaa ga . Mbashiada de jijingi u Yehova hemen ve nahan ve venda hanma inja i i@@ pi@@ la i eren cii . • Ieren i n@@ orom ikyaa ga la ngi a inja hen tsombor sha ci u nyi ? Kwagh u Na@@ omi la tese se nyi ? Iyol hiden a mi ijime ngi kwagh môm a i@@ heen ga . Alaghga “ wanakiriki u jighjigh ” una va nger kwagh u a ne mlumun sha mpin wase , nahan a@@ kper@@ an ase aa bee . Or@@ jir la tsu@@ e tile sha mat@@ o wase pe tan ng@@ uhar nyôron la maa kaa g@@ enger g@@ enger ér : “ Yange m nôngo Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii mbi sha M@@ ôm la , man shi mb@@ in kpa me nôngo mbi ! ( Duteronomi 13 : 4 ) Er avur ne a tese wanger wanger nahan , m@@ sar u i s@@ aren or u zenden sha igbenda i Yehova shi ‘ v@@ aren ’ a na la duen ka lu ken m@@ suur u nan suur sha Aôndo la kua vangertiôr u nan lu a mi hen a na la kpaa . Doo u se umbur ser , Satan soo ér mbamtaver mba se tagher a mi la ve vihi jighjigh wase u nan . Or u i yilan ér Amo@@ shi la lu an j@@ imi ? 1 : 27 . Ne@@ w@@ t@@ on pase wener : “ ‘ Tsô ’ Daniel kaa ér ; ‘ ior kpishi vea zende wue wue man mfe kpaa una seer . ’ Zum u se lu pasen kwagh sha uya uya yô , se fatyô u pinen mbampin mba vea kende isharen i or sha , sha er se zua a gbenda u ôron nan kwagh u Tartor u Aôndo yô . Ka hange hange u se fa mlumun u sha mpin ne , shi se seer lamen sha mi ken ngeren ne . Sha mimi yô , iky@@ aior ngi a agee man tahav mbu vea wuese Yehova a mi yô . W@@ ase Mba@@ yev Mba K@@ iriki Ve F@@ a Kwagh u N@@ ongo u Yehova T@@ se@@ mbelee 25 Me kôr ijende vea mba shin Betel mba ve lu agumaior la . ’ ” Ka gb@@ end@@ atesen u nyi ior mba ve gem hen iwanger i Yehova mbara ve zough a mini , ka an ve h@@ aren sha a nana , man kanyi i̱ gbe ve ishima tsung - n@@ u ? Ka nahan ve Yehova yange ôr kwagh ve ér : “ Ishima i vi@@ him a k@@ ov ne M kaa M@@ er : G@@ bem je , mba tsu@@ men ken asema a ve , ve fa igbenda Y@@ am ga . ( Genese 6 : 11 - 13 ) U ngu nengen a ikyav tseer tseer i tesen ér tar ne iv a i@@ pi@@ la kpa ? 6 : 11 ) Kwagh ne yange tese ér Yehova kera lu a tahav sha akaa a a lu zan hemen shin tar la gaa ? Kwagh ugen yô , alaghga se nenge ior maa u@@ zege@@ mba@@ a@@ y@@ ough mba inj@@ aav shi mba a um@@ ato mba engem ashe gayô mba hu@@ wan ak@@ ondo a injaa shi z@@ eren as@@ a a taver ishe , nahan sar se . Se tese ieren i t@@ angen iyol ga la sha ashighe a i lu ican u eren nahan la nena ? Yange tindi profeti N@@ at@@ an ér a za ôr un loho u taver . ( 2 S@@ am . Tom u I G@@ be u A Er u a T@@ ser Tar Yô Yange gba u H@@ en@@ o una lu a jighjigh u nan man ishimataver sha ci u nyi ? Se tôô ser Orshiada u i yer un ér K@@ am@@ er@@ on yô , va hen or@@ ya ugen , iti na ér J@@ on . W@@ ea lu a vande ôron Bibilo ga je kpa , kpiligh we iyol er mbagenev ka vea ôr i ve ve zua a iwasen yôô ? Shighe u a He@@ mbe Do@@ on u Or a Lu Uma Yô 12 : 1 - 3 ) Ka kwagh u yange i hii ngeren sha kwagh u iky@@ ur i Yehova ya a Aberaham la je la . I fa shighe u Yehova hii yan iky@@ ur ne a Aberaham la jighilii ga . Aluer ne mbamaren ne mba a mbayev enev kôôsôô yô , vea hemba ungwan ityesen yen a iyol n@@ a@@ gher shio . ( Ps . 19 :⁠ 9 ) Aluer or zua a “ mfe u fan Aôndo ” la yô , kwagh ne una va nan a icivir i hemban sha won cii , inja na yô nana ya ikyar a U@@ hemban@@ sha . 15 , 16 . ( a ) Lu ian i nyi Mose zua a mi sha kwagh u Yehova ôr laa ? 13 : 1 . Ka nahan ve i yer tar u T@@ ha@@ il@@ and ér Tar u A@@ h@@ an ye . Sha nahan yô , a fa mbamzeyol mba ve tagher a mi la , shi a kav m@@ nyoon u ken ishima u alaghga mbamtaver mban vea va ve a mi la kpaa . Kwase wam B@@ on@@ n@@ i@@ e yange a sôr akaa a ver vough vough shi hanma kwagh a lu wang sha er kwagh ne una wase tsombor wase jimin cii ua ver ishima sha akaa a ken jijingi yô . Se mbagenev — hemban cii je yô ig@@ y@@ um@@ ior man i u@@ kase — se mba cie u pasen mba@@ wan@@ ndor a vese shin mbak@@ ov mba ken makeranta kwaghaôndo sha u ve̱ de fe ér se mba mbacivir Yehova ga shinii ? H@@ ide ken derianyom u sha hiihii S.@@ W . la , apostoli Paulu lu or u tesen ikyav i dedoo sha gbaa u ishimawan la . A@@ hur@@ aior a cian Aôndo , a or u nan lu zungwen la aa wasen nan sha gbenda u dedoo . Bibilo kaa ér : “ W@@ aan kwaghfan u mimi ik@@ o man m - er u sha inja kpaa , ka nahan man vea hingir uma ken jijingi wou , man kwagh u h@@ we@@ egh sha mon wou kpaa ye . ” Aluer u ngu Orkristu u nan vande eren batisema kera yô , ú gbidye kwar sha mlu u uma wou sha er u nenge wea lu dondon perapera ityô her kpa ? Nahan cii kpa , Aberaham za hemen u lun vea Yehova kôôsôô . Lu R@@ ah@@ ab@@ i man ya na tseegh i war ve ye . Lu an nan zua uumace mba hiihii mbara ve hingir nom man kwase ? Mkaanem man aeren a sha any@@ ighe aa fatyô u vihin mzough u ken tiônnongo la . Ngeren ne ka ngeren u tse mimi j@@ ee ? ( Lev@@ iti@@ ku 25 : 10 , 23 ) Yange angev shin ai@@ ky@@ ôr gayô h@@ w@@ ev mb@@ ua na a gba u or nana tee inya i nan yô , i gba u a hide a mi a na nan gbilin sha inyom i J@@ ub@@ il@@ i la . Kpa shighe a va karen yô , alaghga nana nenge er kwagh u yange u er la lu sha ci u mkpeyol u nan yô . Ka sea nengen a akaa a se lu a nenge a mi ga la ken ishima yase yô , kwagh ne a wase se nena ? N@@ om@@ so@@ mbaiorov man kasev imôngo ya u@@ bo@@ mba@@ ats@@ anev shi ve zua a ku sha ci u m@@ doo u Bibilo doo ve ishima la . A kaa ér : “ Yange m nenge foto u iji@@ mba@@ gh ugen ken myer . ( Yohane 15 : 19 ; 17 : 14 - 16 ; 18 : 36 ; Yakobu 4 : 4 ) Kwagh ne tese ér gba u vea tile p@@ al@@ egh@@ aa sha akaa a pati@@ i shin sha akaa a ity@@ ôô . Yesu yange hingir tor hanma shighe ? Nahan yô , awashima u uma yô , ka nyi ? Mbagenev yange ve lam a na sha “ ave ” ve pine un er a soo ér i yilan wan la yô , kpa kwagh ne tese ér Se@@ kar@@ ia k@@ ondo ato ga . Nahan kpa , Yehova taver se ishima . Kwase ugen kaa ér “ Yange ishima a doo nom@@ om a mo ga yô , a venda u lamen a mo ayange imôngo . K@@ ain kaa ér : “ M fa ga , m kor an@@ ngô@@ mô ? ” Hi@@ ihii la , M@@ il@@ en@@ a u lu anyom a 9 man G@@ he@@ li@@ an u lu anyom a 7 la , ve waan iyol ve keghen mo a kegh , shi i saan ve iyol u henen Bibilo kpaa . Se hen ser Yehova una fatyô u hu@@ nan aeren a ase gaa ? Ikyav i tesen yô , wanye 1 ken mbayev 1@@ 42 mba i mar ve ken tar u Amerika cii , nana kpe ku s@@ wen@@ de@@ gh . U tesen ikyav yô , aluer se mba ungwan akaa a mba@@ vendan mimi ve ôron sha a@@ vese b@@ ag@@ en@@ aa la yô , kwagh la una bende a mhen wase shi una na yô , se kera nenge a iwasen i “ kwaghyan ” u ken jijingi u “ sha ashighe ashighe , ” u Yehova a ne se sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la ga . — Mat . U tesen ikyav yô , Yehova ta Mbaiserael icin sha kwagh u akuraior a yange gba u vea ngohol tar ve la ér : “ De eren kasev ken a ga ; de tee wan wou u kwase ne or u ken a ga , man de eren wan u a , va ne wan wou ga . Aluer se tile sha m@@ tsough u se tsough u civir Yehova la dông man se mba suen Tartor sha u pasen loho u dedoo ne yô , a kura se ér se de gbe sha shighe u iky@@ ar@@ enegh ne ga , ka “ shighe u imeen ” je la . Ishim@@ at@@ aver i Yesu la tese se nyi kwagh@@ a ? Orkristu ugen u zan g@@ wa ken Mbakristu mban , u i yilan un ér J@@ ust@@ in Mar@@ ty@@ r la na jighjigh ér Or@@ shua u Aôndo yange pase iyol na hen mba@@ fankwagh ts@@ ura mba ken Grika ica i gba cii ve Yesu mase van ye . Shighe u m yem ken Qu@@ e@@ be@@ c la , m lu a ikyar u se eren tom pania imôngo ga . ( Yesaia 43 : 10 ; Yohane 17 : 16 ; 1 Timoteu 2 : 9 , 10 ) Nahan cii kpa , ak@@ ondo nga kpishi aa Mbakristu vea zer kpa a lu shami yô . Ken tartor u Roma la cii , ior kpishi yange i kôron ve ikp@@ an sha agee , shin shighe u i hembe ve ityav yô . Cii man inyom i 19@@ 31 yô , yange i yilan up@@ ania ér “ col@@ por@@ te@@ ur . ” — 5 / 15 , peeji 31 . Yange ma lu per tugh mb@@ ura cii . Kanyi kwagh se er sha u tesen ser anmgbianev asev doo se ishima sha mimi ? Yehova yange er tom a awambe a Yesu la sha mba i ya iky@@ ur i he a ve la . I kaa a vese ér : “ Anmgbianev av , i̱ lu ne kwagh u iember tseegh shighe u am@@ een atô kposo kposo aa va tser ne yô , gadia ne fa , mk@@ ar u i lu karen jighjigh wen u nan la ka a na ishima i taver . ” Nahan cii kpa , a er kwagh sha kwaghfan , a tese sha ieren na i injaa la ér un ngu imba or u i hen ér un ngu la ga . Paulu kaa ér Aôndo iv@@ in “ asema a [ ase ] a kwaghyan man msaanyol kpaa . ” ( b ) Se er nan ve mbam@@ lumun asev ken mbamkombo vea hemba do@@ on@@ oo ? Mba ve ne jighjigh ga je kpa ka ve shi ôron kwagh u dooshima man ikyo i wan kua erdoo u Mbakristu ve lu a mi hen atô ve la . Na@@ a@@ man za nyer hen ya u Elisha a any@@ inya na kua ak@@ e@@ ke na yô , Elisha tindi wanakiriki na ér a za kaa un wener : ‘ Z@@ a , za ôô iyol shin Y@@ ord@@ an kwa ta@@ ankar@@ uhar , tsô angev mb@@ ua bee u . ’ I@@ veren I Yehova Ng@@ i Ve Se A I@@ ny@@ aregh Er m umbur averen a m zough a mi la hanma iyange yô , ka m nenge mer ka kwagh u civirigh kpishi er Ter wase u sha , u a kor se la , a fe@@ m shi a tesen mo dooshima yô . Gba u se taver ishima er Yesu nahan ve se fatyô u pasen kwagh ye . Mbai@@ vangeli mba ken tar u Ne@@ ther@@ lands mba ve dugh ken ityar i A@@ fri@@ ka , hemban je yô ken tar u G@@ han@@ a la kaa ér “ ve mb@@ á mbam@@ ishen mba@@ jighjigh mba ve lu eren tom ken ve@@ gh@@ er@@ tar u kwagh a hembe gban ior sha akaa a taregh yô . ” Nahan kpa , za hemen u pasen ikyurior i i̱ soo u ungwan loho na ga la . 1 , 2 . ( a ) Mba ve lu Mbakristu ga la kaa ér nyi sha iyol i Mbakristu mba tsuaa mbara ? Aluer u er batisema yô , we kpa u ngu zan sha g@@ ô@@ g@@ ô gbenda u ú zua a injar i uma u tsôron kua iember i or ka nan zua a mi sha u eren ishima i Aôndo la . ( Heb . Er Aôndo a lu u wan ishima yô , isharen yase i “ eren kwagh u dedoo ” la ka i mgbegha se u den mbananjighjigh a vese imôngo mbam@@ yina vev shi h@@ aren ishima sha aeren ve a dedoo la . U tesen ikyav yô , nenge kwagh u apostoli Yohane yange nger hen mbananjighjigh a na imôngo , mba i mar ve he@@ gh la . 12 : 7 - 12 ) Er Satan a fe ér shighe na shi vese ga yô , ishima i vihi un tsung . Shi se mba a ityôkyaa i dedoo i eren nahan , gadia Yehova una za hemen u kuran se shi nengen sha a vese ken ayange a masejime , a ican ne . F@@ i@@ im i ci@@ er iyol igen i i sember duen a mi yô ngi a itinekwagh ér An@@ ti@@ ch@@ rist ( An@@ ti@@ kristu ) . 17 , 18 . ( a ) Ka akaa a wasen se a nyi se hen ken an@@ zaakaa a atar , a se tim sha mi nee ? T@@ ime ase sha mkaanem ma i nger ken Pasalmi 7@@ 8 : 40 , 41 la . Ka akav kpuaa a a tese iwanger i i lu tan sha shighe wase ne je ne . Kpa aluer sea lu a kwaghyan man ak@@ ondo yô , i̱ kuma se . ” Se tese ikyav sha tom u pasen kwagh u Tartor . Ke@@ ghen ato zu@@ lee . Se soo ser i saan se iyol shi se lu mba civir “ Aôndo u sar sar , ” er Yesu nahan . — 1 Tim . Shi á na kasev mban civir kpaa sha m@@ ne u á ne í nger ati ve ken Mkaanem nam sha ci u ior ve ôron kwagh ve sha ikyo@@ v ikyo@@ v ne , kpa gema F@@ ar@@ a@@ o shon u yange er kwagh nahan ne yô iti na saa gb@@ i@@ di@@ gh gb@@ i@@ di@@ gh . — Ekesodu 1 : 21 ; 1 Samuel 2 : 3@@ 0@@ b ; Anzaakaa 10 : 7 . 10 : 10 ) G@@ um@@ or u nan hingir or@@ henen u Kristu la ka nana er batisema u a lu kwagh u hange hange la yô , ka i lu kwagh u vesen je nan kua mbamaren mba nan cii ka ve er ye . Kape i doo u shighe u i mee se kpa se er je la . “ Yô , TER A̱ er a we dedoo sha aeren a ou la , ma u zough a injar i kuman gb@@ ing gb@@ ing hen TER . ” — R@@ U@@ T@@ U 2 : 12 . Kpa cii man sar ku yô , yange na se kwagh u lun a inja kpishi . Aluer u vande tseghan uma wou sha ci u Yehova Aôndo shi u er batisema , u hingir Orkristu yô , ka keng u fa er u yan ikyar a Yehova la i lu kwagh u vesen yô . M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E YÔ : Mkaanem ma Aôndo tese ér mnder u shin ku u Yesu la kaha kposo a mnder u iorov an@@ igh@@ eni mbagenev mba i er kwagh ve ken Bibilo la . Nahan a kighir se . ” 1 : 4 . ( Ru@@ tu 2 : 12 ) Tsô , Aôndo ver Ru@@ tu doo doo kpa ? A@@ ha@@ shi tor u b@@ an@@ en a jighjigh u nan la kera suur sha mkaanem ma Aôndo ôr sha ikyev i Yesaia la ga , gema er ib@@ ume ic@@ egh@@ zwa a Mba@@ a@@ shi@@ ria , nahan kwagh ne na yô , Mba@@ a@@ shi@@ ria va hingir u hemen Yuda sha ts@@ wam . Se kpa doo u se henen kwagh u Yehova kua mba@@ awashima nav hanma shighe . Anmgbian Ro@@ y er batisema ken inyom i 19@@ 5@@ 1 , á kaa wener : “ Shighe u m tsegha iyol yam hen Yehova la , m tôndo zwa a na mer me er un tom gbem . Yesu ka or@@ him@@ en u hemban sha ci u nyi ? I S@@ Ô@@ R Z@@ A@@ YO@@ L U T@@ A@@ V@@ ER Er I Hii Ve I G@@ be u A Y@@ ima Se Yô 11 Davidi yange umbur akaa a Aôndo er sha ci u ior N@@ av man er un iyol na kpa Aôndo war un la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : 3 ) Shi Yo@@ shia yange za hemen u ‘ keren perapera ’ kpaa , sha ci u i nger ér : “ Sha inyom i sha pue kar ahar la , [ shighe u Yo@@ shia lu anyom er 20 nahan la ] a hii u wanger Yuda man Yerusalem sha ajiir a ta@@ ven sha , man A@@ sh@@ er@@ im , man ie@@ ev mbi gban a gba , man mbi keren a ker la . Sha kpôô yô , Yehova ngu veren mbacivir un mba ve lu Mbakristu mba pasen i@@ vangeli la cii doo doo sha mcivir u ve lu civir un a ishima i môm la . — S@@ ef@@ ania 3 : 9 . M@@ ôm ken ior mba ve hii ngohol Bibilo hen a mo yô , lu No@@ ë@@ l , ijende yam i u@@ ye . Nahan kpa , er nan ve yange gba u a na iyua i sha dooshima ne keng keng - ne ? Kwase u Noa vea kasev mba ônov nav cii alaghga yange vea hemba veren ishima u sôron ijiir i tsombor la ua lu her shin t@@ so la , sha er ua lu kundu kundu yô . Mbaiserael yange ve kera tile sha mimi ga nena , man lu nyi Yehova tsen@@ ga@@ ô@@ ron@@ o ? Alaghga je yô nan ngu or u civir Yehova a we imôngo . Uma u uumace ngu a tsa je er anyom 70 shin 8@@ 0 nahan tseegh . Bibilo ôr kwagh u iyange ikyaa igen , í yila iyange shon ér “ iyange i vesen i TER . ” Or@@ t@@ yom ne pase Yosev kwagh u y@@ av mbu Maria mbu kpilighyol mb@@ un , shi kaa a Yosev ér a̱ vôso Maria . — Mat . 1 : 19 - 24 . Ve ‘ tsu@@ le k@@ w@@ ange u mimi hen uya , ’ inja na yô , ve de ér mkaanem ma Aôndo ma taver ve asema zan zan vea kar eren tom ve tan ikp@@ i . ( Ef . Í ter iyol kôron tsaha ken “ ity@@ am@@ egh ki [ icighan ] Jijingi ” ken Mbagalatia 5 : 22 , 23 . 5 , 6 . ( a ) Ôr akaa a a tese ér mbatyomov ka ior ‘ mba@@ age@@ ev ’ yô . ( b ) Satan ngu “ a tahav mbu ku@@ ugh ” sha nyi gbenda ? Ior mba ken jijingi mba i yer ve ér mbatyomov la ka “ mba@@ age@@ ev . ” ( Ps . Nahan ka nyi tom noov man kasev man mbayev ve lu a mi sha u wasen icombor ve u ‘ lun p@@ ere ’ ? P@@ .@@ M@@ .@@ B . 10@@ 9@@ 0 , Doo se kpishi er Yehova a ne se icighan jijingi na kua anmgbianev mba ve vi@@ e ken tiônnongo sha u wasen se nahan . D@@ ondo Tor u A Lu a Kwagh@@ fan La Kwagh u Paulu a er heen ne wa aka@@ au@@ ma cii ker , nahan Paulu ngu kaan ér ma kwagh môm môm tsô una fatyô u p@@ aven mbacivir Yehova sha mimi la a dooshima u Yehova la ga . ( Luka 9 : 6@@ 2 ) Kpa gema ka shighe u ‘ tilen dông kpo@@ gh@@ or ga , eren tom u Ter ng@@ egh je sha hanma shighe cii , gadia ne fa , ken Ter yô , tom wen ngu gbilin ga . ’ — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . U tesen ikyav yô , tar u@@ gen@@ egh u sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ngu a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ahar sha ishember i i yer er “ anmgbian ” la , i̱ môm ka i k@@ enden a or sha sha icivir , ig@@ enegh la di yô gban k@@ an ish@@ ember@@ ti tsô . 1 : 24 - 28 ; 2 : 18 - 20 ; 2 K@@ ron . 34 : 1 - 3 ; Luka 2 : 42 - 4@@ 9 ) Shi alaghga ônov mba F@@ il@@ ib@@ u mba kasev mba un@@ yi@@ in , mba ve ôron kwaghôron u profeti la kpa yange i y@@ ese ve tsembelee shighe u ve lu yev la je . — Aer . 21 : 8 , 9 . ( Mateu 24 : 47 ) Mbak@@ ur@@ an mba i tsough ve la kpa ka ve tese ér ve na nongo u wanakiriki ne jighjigh sha u dondon akaawan a Mbahemenev mba Shin T@@ ine ve ne ve la . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 12 la ] Be@@ en yô , a pase kwase na er i doo u una eren a ngô na kundu kundu yô . 2 : 4 ) Aluer se mba pasen ior loho u dedoo sha gbashima shi wasen ve ser ve kav kwagh u doon tsung u Aôndo a we ishima u eren sha ci u uumace la yô , se lu tesen ser Yehova doo se ishima . — Ôr Pasalmi 6@@ 6 : 16 , 17 . 1 : 14 ; 2 : 1 ; 4 : 1 , 2 , 11 ) Shighe u Yehova a kôôm se yô , a fatyô u vihi se tsung . ( Heb . Kanyi ia fatyô u duen ken mk@@ ô@@ ôm u ‘ kôôm mbah@@ endan kwagh sha ishima i legh legh ’ ? ( 2 Utor 9 : 20 ) Y@@ e@@ h@@ u yange una van@@ den nahan iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya sha imba gbenda ne nahan ke@@ ke yô , a shi nan kpa gbenda u a lu nahan kwagh kwa ne la lu sha k@@ ume tsung . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér inja i mkaanem mara ken zwa Grika yô , ka u kaan ér , “ kwagh una lu nahan yô . ” Ior mba hemban iyenge 1@@ ,@@ 7@@ 00 yange ve na ayol a ve sha u wasen hanma ijiir i gba u a er tom cii . Kpa Yehova una wase se aluer se har sha tahav asev ga , kpa se har sha Na er Paulu kpa yange er nahan yô . “ Ity@@ esen i dedoo ” shin igbenda i injaa i tesen ior kwagh la wa nyi man nyi k@@ ere ? Nahan kpa , kwagh hemba gban ve sha akaa a ken jijingi . Ka mea hide mea hen sha anyom 65 a se er tom u pasen kwagh hanma shighe la nahan , m wuese Yehova kpishi er a ver@@ em kua G@@ er@@ r@@ i doo doo , sha ci u se gema uma wase sha u se civir un yô . Tar ne ngu me@@ en agumaior sha kwagh u mlu ve u ken hemen la nena ? De shi or hen ya yum ga , hemban cii yô , shighe u i nd@@ ôh@@ ôr shin i lu inja er ura ua n@@ ôô yô . Man aluer mba ve vese ayol a ve de u civir Aôndo je yô , a hemba doon Satan cii . Cii man se na mlumun sha mbampin mban yô , de se vande fan er i hii ve i doo u se lumun Kristu sha mimi yô . Akaa ne aa na se tahav mbu se fatyô u tagher a nyityô am@@ een cii , suur sha Yehova vangertiôr . — 2 Mbakorinte 4 : 7 , 8 . Y@@ a la suur sha akaa a ken jijingi a nongo u wanakiriki la u lu nan la cii . M@@ gem u “ New World T@@ rans@@ lation ” ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y wase u van a icivir sha iti i Aôndo , ka Yehova je la He@@ mban cii je yô , akaa a se eren sha ci u Tartor u Yehova la doo un kpishi . Nahan ú fatyô u k@@ angen ishima wer ab@@ unde kpa or môm tsô yô ú hii u henen Bibilo a nan ken takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi la kpa ? Ieren ne lu er ici@@ gh nahan hen a mo . Ka nyi i ne ve anmgbian ugen a ne jighjigh ér un ngu ken mimi ? Kpa kasua la ze d@@ ôgh@@ ôô yô , ishima hii u zan Ro@@ al@@ d iyol . Sha shighe u ve ver ishima u eren kwagh u dedoo je kpaa , vea fatyô u eren kwagh u a lu u sha mi ga yô , vough er mbagenev ken nongo ne kpa yange ve er sha ashighe ag@@ enegh ken derianyom u hiihii la nahan . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu nger ér : “ S@@ é gba nen a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la . Tsô a pine F@@ il@@ ib@@ u ér a wase un . Se kpa gbenda ngu u ka se dondo shighe u se lu eren ityom i i ne se ken mcivir u Yehova yô . Doo u se dondo ikyav na ne sha u sôron mzeyol u taver sha kwaghfan . Mar@@ ta na jighjigh ér a va nder mbakp@@ enev shin ku . Anmgbianev asev mba wan ishima a atsan a ve tagher a mi kpo@@ o la . K@@ wa ne kpa , kwagh u ik@@ urior i Aôndo yange i er sha ayange a Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la ka kwagh u a lu ve ikyav yô . Zum u Yesu , un u Aôndo tsua un ér a lu Tor la lu pasen kwagh shin tar ne la , er nyi akaa nahana ? Kpa , mba hemban zan a za hemen u civir Yehova , gadia ve fa je ér Aôndo wa ve ikyo shi a fa mbamlu vev seer seer . Nahan ve na un a@@ you a tsan ahar . Alaghga se nder shighe u ‘ sev mbu lu a wanger ga ’ la se yila un ser a wase se . Yesu kuma u hemen sha ci u nyi ? Yange una ngee a akaa a eren kpishi , shi a t@@ ume un iyol je kpa , á lu a shighe sha ci u mbayev . Yange m zua a ian i civirigh i eren tom vea na , shi ken masejime i va kaa ér mo m za nengen sha tom u geman kwagh ken ijô pue i hen vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa la . Mb@@ agen ken ve ya ican sha er ve lu ungwan imo i Kristu yô , i gb@@ ihi ve ken pur@@ usu shi i kende ve ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v kpaa vough er anmgbianev vev mba sha derianyom u hiihii la nahan . Ity@@ esen I Í Ne Kwagh@@ fan Yô Aluer or er imba ivese ne zum u nan er batisema kera yô , nan kuma u a na nan ma tom ken tiônnongo ga . ( Pasalmi 34 : 18 ) A fa kwagh wou vindi vindi , je yô a fa iyenge i ‘ ice you i sha it@@ you ’ cii . 22 : 18 ) Mose tsengaôron ér a ver “ profeti ” ugen u una hemba un yô . Aôndo yange pase inja i myom jimin cii sha ikyev i Yesu . “ M@@ lumun u sha mh@@ ôôn u Ter Yesu Kristu a̱ lu a jijingi wou . ” — F@@ I@@ L@@ E . Nahan a lam a mo sha kwagh ne , maa hen tugh mb@@ ura je , i erem batisema shighe u m lu anyom 26 la shin b@@ er ugen . Un di gema wase sha u gban akaa agen cii . Zum u se pase mnenge wase sha kwagh yô , doo u se er nena ? Tese ikyav sha kwagh u ken Bibilo , u a te iwanger sha kwagh ne yô . Z@@ a hemen u tilen sha mimi , shi aluer u er isholibo i vesen yô , gema ishima sha mimi . Aberaham yange lu a vangertiôr wener ter na u sha ne una kure ityendezwa Na sha u nd@@ eren Is@@ ak@@ a shin mbakp@@ enev aluer a̱ gba hange hange yô . Á shi a za hemen á kaa ér : “ Se nyôr ken tar ne a ma kwagh môm ga , u duen yemen a kwagh kpaa se fatyô ga . Ka sha nyi igbenda nahan R@@ ah@@ ab@@ i yange tese jighjigh u nan kua ishimat@@ a@@ ver@@ a ? I t@@ ér m@@ seer u mkaanem ma Aôndo sha kwa tar ken Aerenakaa 19 : 20 , ape i kaa ér : “ Kwagh u Ter za hemen sha agee tsung , hemba kpaa ” la . Ken uwer u J@@ ul@@ ai 19@@ 5@@ 3 la , se ngohol mbam@@ ishen u@@ deri u@@ deri mba ve mough ken ityar igen i ve lu eren tom u pasen kwagh , ve va mkohol u ityar - ityar hen gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity yô . ▪ Zum u Yesu zua a kwase Sam@@ aria u kwaghaôndo u aiegh tsu@@ me a na yô , a kaa a na ér : ‘ Ne mba civir kwagh u ne fe un ga yô , mba ve civir sha mimi yô , vea civir Ter ken jijingi kua ken mimi , gadia ka mba ve civir Un nahan ne je Ter A keren ye . ’ Ôr kwagh môm u taver we ishima u ú tim sha ib@@ aver i sha inyom i tom i 200@@ 4 i̱ i̱ lu sha peeji 23 la ve ú zough a mi yô . ( 2 Mbakorinte 11 : 3 ) Se mba Kristu man Ter na a inj@@ ô i se nôngo kpoghuloo se lu a aeren a wang sha ishigh vev ga he ? M@@ ôm ken a ve pase er i saan un iyol kpishi sha ci u pania u he la yô . Mbat@@ im@@ en sha kwagh u ngerem mba sha ikp@@ ande mba sha tar cii ka ve er tom kpishi u geman akaa a i nger sha ikp@@ ande ne . Aôndo ka una de ér uumace ve vihi ishima a vese sha ci u se mba mbatomov nav yô , kwagh ne a gema a va a kwagh u dedoo . Y@@ ong , u kwase na a kpe vegher môm yô , kaa ér : “ Ka m nôngo u wan ishima a kwase wam hanma ihy@@ ongo cii . Nahan kpa , cii man m undu tar u Amerika yô , i kaa a mo ér m er tom vea ortamen u sôron atôônanongo ugen kasua un@@ yi@@ in . Er nan ve i lu a inja u tesen ishima i legh legh ken tom u kwagh@@ pas@@ en@@ a ? Aluer or ngu eren tom kpoghuloo sha er nana nenge sha tsombor u nan yô nana lu a inyaregh ki kuren mbamgbe mba hen tsombor u nan . Ka akaa a doon a nyi a s@@ ôôn eren@@ ee ? Ken inyom i 1914 la i na Yesu tô@@ gh ku torough . Nenge mlu u Yobu lu sha mi ne , yange lu or@@ jighjigh u doo Yehova ishima yô . 1 , 2 . ( a ) Yesu yange kaa ér tindi u tamen u sha uhar la ka nyi ? U tesen ikyav yô , ken inyom i 200@@ 2 la , m zua a Ch@@ er@@ i , kwase ugen u yange se lu ken H@@ ong K@@ ong imôngo yô . ( Pasalmi 2 : 2 , 3 ) Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev tsu@@ me a iyôngo ve . Kpa u ngu wer Yehova ngu suur sha a vese ér se wase un una kure mba@@ awashima nav ga . ( T@@ ôô kar sha 2 Timoteu 4 : 3 , 4 ; Tit@@ u 3 : 9 . ) Er ior za kpishi yô , i fatyô u tin@@ d@@ in ve hen u@@ ger@@ i mba B@@ ul@@ gar@@ ia kposo kposo utar . U@@ ger@@ i mba shon yô lu K@@ az@@ an@@ la@@ k man S@@ an@@ d@@ ans@@ ki kua S@@ ili@@ str@@ a . ( Pasalmi 1@@ 45 : 15 , 16 ) Ken ashighe a ican je kpa Yehova una fatyô u kôôm mlu u akaa sha er ior nav mba jighjigh vea zua a ‘ kwaghyan u a lu sha ci u ayange ayange ’ yô . — Luka 11 : 3 ; 12 : 29 , 30 . Er uumace ve lu ken ime nahan kpaa , kanyi Yesaia a tsengaôron sha ci u mba ve lu mba@@ jighjigh laa ? Nahan Mbashiada mba ve mough ken ityar igen u za nan iwasen cii za a m@@ fe@@ tom vev kua ikyav vev mbi t@@ omov man akaa a maan akaa a mi hen ijiir la ; hanma tom u yange gba u a er cii yô , doo ve u eren u . ( Pasalmi 5@@ 9 : 1 - 4 ) I lu nahan we kpa l@@ ù ú ke ’ ishima inja e̱r ú er or u nan lu sha i@@ aven i ut@@ aha ma kwagh ga tsô n@@ à@@ n gbe nan we ican ts@@ ôô ? ( Daniel 9 : 15 – 19 ) Mbam@@ sen asev mba tesen ér gba se ishima u i̱ tsegha iti i Yehova shi i̱ er ishima na kpa ? I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | KA N@@ Y@@ I I L@@ U L@@ O@@ H@@ O U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ? • Ka unô Kristu a yaren tom a ve sha u nengen sha tiônnongo na shin t@@ ara ? Shi Yesu kaa ér mba ve lu ke ’ ti@@ h@@ i - nongo ne cii vea tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om sha a na imôngo . S@@ U@@ U@@ R SH@@ A I@@ W@@ A@@ S@@ EN I A@@ Ô@@ N@@ D@@ O A N@@ E L@@ A Mayange de lumun wer mhen u eren kwaghbo a lu ken a we cuku tsô kpaa ga . Christ@@ ine nenge m@@ gem u a gem uma na la nena ? Paulu lu yemen ken gar u D@@ am@@ ase@@ ku sha u za kôron mbahenen mba Yesu , tsô iwanger i vesen due sha ga@@ egh , p@@ ir un ashe . I@@ mo due pine un ér : “ Saulu ! Nyian kpa mbagenev lumun a ityesen ne . Anyom kar hegen hemba 1@@ ,@@ 6@@ 00 , nahan kpa Phili@@ p Y@@ anc@@ e@@ y nger wener , “ Mbakristu kera fa akaa a ken Iky@@ uryan i T@@ se ga , ior mba ainge fa kwagh u Iky@@ uryan i T@@ se ga ku@@ aa je . ” Yange nger tiônnongo u ken T@@ esalonika kwagh wener : “ Ka nyi i lu ishimaverenkeghen yase , shin iember yase shin ts@@ ar wase u i@@ ha@@ gh u sha it@@ you laa ? K@@ era ka ne je sha ishigh ki Ter wase Yesu sha m - ande Na gaa ? ( Mbagalatia 6 : 6 ) Ka a inja u se yar tom a igbenda i Or@@ vesen wase Yesu kpa yar tom a mi sha u tesen mbahenen shi tsaase ve la . Alaghga m@@ hi@@ di u se hide se za sha u za pasen kwagh hen ya shon kwa@@ gen la una na yô , se zua a ian i se lam a or u yange nan soo u ungwan kwaghôron wase sha kwa u hii ga la jighilii . Kape Aôndo una vande veren kwagh u se eren shin kwagh u a er se kpa ma i lu vough je la . Kpa Mbam@@ hen mban zua sha kwagh u Bibilo i er ga jimin cii . Apostoli Yakobu kaa a vese wang ér : “ I@@ mba ihy@@ agh ne cii ka ifer je . ” ( Y@@ ak . A tôô mbahenen nav mba ve ongo imo na la a kar sha “ or@@ fankwagh u nan maa iyou i nan sha vande ” yô . ( Mbafilipi 4 : 2 , 3 ) Alaghga or@@ kuran shin ma anmgbian ugen nana ôr kwagh a vese sha ici@@ h@@ i shin nana ôr kwagh u nyoon se gayô nana ôr kwagh a n@@ ungwa aie sha mi . Kwagh u sha utar yô , mba ve lu nongo u zege@@ ikpelaior la mba suen anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la sha u eren sha atindiakaa a perapera a Yehova a we la cii . Nahan Satan kaa a na ér : “ Aluer W@@ ea lu Wan u Aôndo je yô , kaa a@@ wen ne a̱ hingir bredi . ” “ Or@@ him@@ en u Iky@@ uryan i He ” Kwagh ne umbur se kwagh u mbaihyomov mba uumace mba hemban cii uhar — ka isholibo man ku je la . Mbaiserael mba uhar mban yange ve za u za nengen mk@@ er ken Tar u Ity@@ endezwa vea nomso mbagenev pue . Yange i “ tese ” un akaa a yange ungwa shi ôr la cii . ’ — 2 Timoteu 1 : 5 ; 3 : 14 , 15 . ( Yesaia 43 : 10 - 12 ) L@@ ù u V@@ or u Mesiya la ua due ke ’ iky@@ ù@@ r ve . Ka an or laa ? Yosua kpen ken inyom i 14@@ 50 C.S.@@ Y . la yô , Aôndo ver mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ken Iserael . Bibilo tese ér ka Yesu Kristu , u a lu “ wan u or ” la a lu Tor u Tartor u Aôndo ye , shi ngu a ior mba vea tema tor a na imôngo kpaa . Er kwagh a gbe sha udi@@ ak@@ on man mbatamen nyian kpishi yô , ngeren ne hemba ng@@ un sha ci u Mbakristu mba ve lu nomso la . De se time sha an@@ zaakaa a ahar ne cii . Mbak@@ ur@@ an shin mbatamen p@@ ande mba a tahav ken tiônnongo . Zum u orgen ken tar u Jam@@ an@@ i vea kwase na za hide mkohol u vesen ugen u ve za ken tar u I@@ rel@@ and yô , ve pase er yange i ngohol ve sar sar shi i nenge sha a ve tsembelee ve saan ve iyol yô , shi ve kaa ér : “ Nahan cii kpa , se hemba su@@ ghun Yehova kua Tor na , Yesu Kristu cii . ( 1 Peteru 5 : 6 ) Nahan zum u se nenge ser Aôndo ti@@ mb@@ ir u nan se kwagh u se sen un ken msen la je kpa , se tôô ser kwagh wase gba Yehova ishima ga ze . ( Yobu 2 : 7 ) I@@ ny@@ am i Yobu gba az@@ ôô , kwa@@ v@@ yolough na gba ij@@ umb@@ u shi hingir il , gba bu@@ ghun kera . Yange m been kô@@ le@@ eji yô , m nyôr makeranta u mbat@@ esen kwaghaôndo . Solomon yange kaa ér mba ken akuraior cii vea va er nyi ? 31 : 12 ) Aluer Aôndo doo se ishima sha mimi yô , a taver se u eren ishima na ga . Shi ve ungwa ér ior mba wu@@ an mbagenev yan . ​ —⁠ 2 Utor 6 : ​ 24 - 29 . Hanma inyom yô , ka i er ior udubu udubu mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun ken paradi@@ so shin tar la batisema . Kwagh môm gema lu u pav iniongo i ihi@@ ar ne ker yô . Kanyi i ne ve m@@ kposo a lu nahana ? Yehova ne ior nav mba jighjigh mba ve pin iwasen na ken msen la tahav shi kor ve kpaa U@@ min@@ iti mba kar yô , môm ken kasev mban kende ôr te@@ gh@@ elee ér , “ Kwagh na bee . . . Ve mba tesen er i nger ieren i sha atindi la ken asema a ve je . I@@ mo ve i ken ishima la kpaa ngi eren shiada , mbamhen vev mba nan ibo ayol a ve , gayô , mba nan ish@@ ô ayol a ve . ” — Mbaromanu 2 : 14 , 15 . Yesu pine ér : “ Ne ver un han@@ a ? ” Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken J@@ ap@@ an hii u ôron takerada u Matthew ne a shighe u vihin shio . A@@ g@@ umaior la nga nengen ken u@@ fai@@ l mbara yô , ve nenge a u@@ washika mba i nger hen a mo sha ajiir kposo kposo ken tar u M@@ ala@@ w@@ i cii la . Man kwaghwan u i we se ér se eren mcivir u hen tsombor hanma shighe la di ye ? Ngeren la wase Re@@ be@@ k@@ ah u wan iyol sha mlumun u una na hanma or u nana soo u kighir un sha u a er ini@@ umbe la yô . Ne mbatamen kpaa , nôngo nen sha afatyô wen cii er nen nahan vough sha gbashima man sha dooshima , gadia gba mbananjighjigh a ven imôngo ishima a ven . — Aerenakaa 20 : 28 - 30 ; 1 Peteru 5 : 2 , 3 . Ve nger iyange i hanma mkombo u ve ze ke ’ us@@ ati mba ve tsough kpuaa ve ver yô . Ka i taver mbagenev kpishi u van@@ den ngeren imba kwagh ne shin inya . Yehova ka “ Aôndo u mbakp@@ enev ga , ka u mbau@@ m@@ av ” inja nena ? Mayange se lu er Ifa nahan ga , se palegh nen u keren ser se iv asaren a ase la . Yange ve mough u yemen sha ig@@ ir@@ g@@ i i sha Aôndo sha iyange i A@@ ip@@ or 11 . ( Ef . 6 : 18 ) Ashighe kpishi ka sea eren msen hen Yehova yô , se sôn un ser a wase se se kure u@@ gb@@ ayol asev shi se hemba mbamtaver mba se tagher a mi la . Akaa a a er se a kar la , aa fatyô u tesen se kwagh , kpa gba u se zer henen sha a ga . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Sha ityôkyaa ne yô , Paulu yange wa Mbakristu mba ke ’ gar u F@@ ilipi kwagh ér ve̱ kar ve̱ “ fa akaa a a hembe lun a inja yô . ” Yange kende tom u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba Tartor na la wa sha ikyev ve . Nenge ken takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , ityough 8 ; man Re@@ as@@ on@@ ing From the Scriptures , peeji 3@@ 9@@ 3 - 4@@ 00 , man peeji 4@@ 27 - 4@@ 31 ; man Is There a Creator Who C@@ ar@@ es Ab@@ out You ? , ityough 10 ; man an@@ takerada u Aôndo We Iky@@ o sha Kwagh W@@ ase Mimi Kpa ? Eren a Mbagenev Dedoo Hanma Shighe Cii U tesen ikyav yô , yange taver ve u lumun a iwanger i í lu tan sha kwagh u Tindi man kwagh u ic@@ ôngo la . ( Aer . Nahan a kaa ér : “ M mase kaven mer jighilii yô , u keren mer me ‘ hemba ’ any@@ iman la ngu a vihi a vihi hanma kwagh cii . Shighe kar yô , Yesu yar tom a icighan jijingi sha u samber a tom u pasen kwagh u Tartor ne nyôron a Mb@@ as@@ am@@ aria man atô@@ at@@ yev agen . Nahan m lu a na imôngo sha shighe u hemban doon ken uma na ne . Kwagh u Iyange i Yehova I@@ a P@@ ase Yô Alaghga we kpa ka u er kwagh ne ac@@ in imôngo , kpa u fa ga . M@@ ôm ken akaa a dedoo a Yo@@ a@@ shi er yô , lu m@@ ser u yange sôr tempel u Yehova la — ng@@ un lu kwagh u “ sar Yo@@ a@@ shi ” u eren kpishi yô . ( Luka 4 : 43 ) Apostoli Paulu kpa de tom u van a inyaregh kpishi u lu a mi la gema ver ishima sha u pasen loho u dedoo , sha er una na Yehova kwagh u hemban doon yô . Nenge imba m@@ gem ne sh@@ a@@ wono ! 10 : 13 - 15 . Jighjigh u Nan W@@ ase Se u Wan Ishima a I@@ j@@ ung@@ wen Mba@@ y@@ ev@@ makeranta kpishi kende ave sha . Y@@ A@@ NG@@ E mba eren An@@ it@@ a * batisema hingir Kwa@@ se@@ shiada yô , nom na hii u hendan a na kpoghuloo . Kwaghôron wase una fatyô u vihin kwagh er usu nahan . Or@@ bu@@ ter u tôvon sha akaa u ken derianyom u sha pu@@ e@@ ta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in u i yer un ér Ch@@ ar@@ les B@@ ri@@ d@@ ges la kaa ér : “ Mba we a wa iy@@ ô@@ gh ken usu tseegh tsô ga , kpa ka i ci@@ r aka@@ au@@ s@@ u sha iy@@ ô@@ gh ki taver gb@@ ang gb@@ ang ki ka i taver u ne@@ le@@ m ki la sha man shin inya cii . Nenge imba ikyav i Yehova a ver sha ci wase cii ne sha wono ! A ta ve icin sha kwagh u h@@ ua u eren shi ôr ve injakwagh igen i kôron ken ishima i i tese ér h@@ ua doo ga yô . “ Ishima vihi ” U@@ shia kpishi , shi a venda kwaghwan la kpaa . T@@ ahav mb@@ un ka mbu tu@@ ur uumace ve hingir u eren kwagh kposo a awashima u Aôndo . Nahan kpa , mbagenev tese gbashima , nahan i hide i za sôr iorov 4@@ 3@@ 3@@ ,@@ 4@@ 5@@ 4@@ ,@@ 0@@ 4@@ 9 , shi i hen Bibilo a iorov 4@@ ,@@ 7@@ 6@@ 6@@ ,@@ 6@@ 31 kpaa . Yange wasem se nenge sha ng@@ ôm zan zan kar kpen . Lu Aôndo kaa ér a za hen ya la ye ! I@@ ca a gba ga tsô akuraior cii a tagher ishigh a Yesu Kristu man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na a sha la , ken ityav mbi masetyô mbi ior vea nôngo a hemen u Aôndo , mbi i “ yer ken zwa u Heberu er Armag@@ e@@ don la . ” 2 : 7 - 10 . Nahan kpa , “ TER lu a Yosev . ” Ge@@ ma ken a@@ you@@ a@@ cii di ye — ijiir i se hembe veren ishima ser i̱ hemba lun wang cii la di ye ? ( Gen . 50 : 24 ) Yosev lu vesen a mbagenev ken “ k@@ ov la , ” er B@@ en@@ y@@ am@@ in nahan , nahan alaghga ve lu uma hen shighe u Yosev kpe kera yô . Ôr ior kwagh u Mkaanem ma Aôndo sha gbenda u i@@ civirigh . C@@ l@@ ai@@ re shi tôndo zwa ér una na un takerada ugen u ú har sha Bibilo , u u wase un tsung yô . Nan eren akaa sha kwaghfan man sha ts@@ o@@ k@@ o . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ) Een , dooshima u Yehova za sh@@ imi yem ca hi@@ in@@ ii je . Akaa a hông@@ or@@ ough ne a sa@@ am ken ishima i kuma s@@ ati imôngo gayô ayange imôngo , i lum inja er i var a ken m@@ hi@@ r@@ ini@@ m av nahan . ” ( 1 Yohane 5 : 19 ) Ka nahan ve a fatyô u ôron kwagh u nan ér i na nan sha ikyev i Satan ye . Mbakristu mba Or@@ th@@ o@@ do@@ x cii mb@@ á kaan ér shighe u ve lu civir e@@ ev mbu kwaghaôndo yô , ve mba ikyua a Aôndo . Er se fetyô u pasen mlu u ken ishima yase la cica cii hanma shighe ga , shi mbagenev kpa ashighe agen ka ve fa awashima wase ga yô , mbagenev vea fatyô u sur@@ un se ishima er i doo la ga . ( 1 Kor . 10 : 13 ) Aluer ishima nyian se man se zamber Yehova ken msen a ishima i môm yô , alaghga se nenge a “ bem u Aôndo ” u a hembe cii la ken a vese . ( F@@ il . Een , u ng@@ een kwagh ga yô , mba ve lu shin he@@ l la mba kpen@@ egh , mba ‘ m@@ nya , ’ e̱r Yesu yange kaa nahan . — Mpase 20 : 13 . Yange ve wa ishima , ve nôngo ér vea wasem kpa m venda iwasen ve la cii . Ka unô ve lu a ci ken my@@ ee u loho u ú hembe doon cii ne hen uumace ny@@ ian@@ a ? U@@ ̱ ôron kwagh sha mimi yô , u̱ keghen ato zu@@ lee ungwan kwagh ka zege@@ tom , kpa or a fatyô u y@@ esen a y@@ ese mfe u ungwan kwagh la ke ’ a nan . Tsô sha uwer u sha uta@@ an ayange a u at@@ a@@ ankar@@ ahar , ken inyom i sha 19 i hemen u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar la , Ne@@ bu@@ s@@ ar@@ ad@@ an , or@@ hemen u mbakur@@ an@@ tor za va ken Yerusalem . Yehova er kwagh a vese ken Mkaanem nam ma i nger la shi tesen se gbenda sha ikyev i nongo na kpaa . Yesu Kristu , u a lu Solomon u He@@ mban la , yange ôr kwagh u Solomon sha gbenda u dedoo , nahan a tese ér Solomon ngu se ikyav i dedoo . Bibilo tsengaôron kwagh u ityav mbi Armag@@ e@@ don la kaa ér : “ TER ngu waren kwagh a akuraior , ngu ôron uumace cii ijir ; mbaaferev yô , Una gema ve á na ve sha ikyev i s@@ an@@ ker , kape TER A kaa ne . Or@@ t@@ yom ugen yange kaa ér : “ V@@ a heen , m@@ ̱ tese u kwa@@ se@@ he , ka kwase u Wan@@ iyôngo je la . ” Mba ha@@ an do mbara yange ve t@@ í@@ m kwagh , or nana haa anyi a ish@@ ôh@@ ô nana ci@@ r atar yô , nan gba bo , kpa nana bugh vough shin nan ci@@ r vough yô , nan ya ish@@ or . Shighe u Yehova na ior nav tindi ne la , a pase ve ityôkyaa kpaa , a kaa ér : “ De zenden nen sha ishima yen man sha ashe a en ga . ” Nahan i na u@@ tor mba tar ne kua mba ve lu sha ikyev ve la cii ian hen shighe la ér ve lumun m@@ tem@@ tor u Yesu la . — Ps . Kwaghôron u profeti u hiihii u ken Bibilo la tese ér Aôndo una tindi or u nana yima uumace mba jighjigh yô . Aluer se mba zenden ken iti i Yehova yô , kwagh la tese ikyav ér se tsegha iyol yase sha ci na shi se mba nôngon ser se er un tom sha jighjigh sha ci u a doo se ishima a ishima yase cii yô . Aluer mlumun wou ka e@@ i yô , u kaa vough . 7 : 33 , 34 — Inja i kwagh u i kaa ér ishima ka i nyian or u nan lu a kwase shin kwase u nan lu a nom sha “ akaa a taregh ” la ér nyi ? ( Genese 3 : 17 - 19 ; Mbaromanu 5 : 12 ) Kpa iyol@@ been ia ts@@ ôr ga . 1 , 2 . ( a ) Ka kwaghfan u nyi orgen yange hen sha kwagh u mk@@ or u kuran akaa na laa ? Or u nan lu or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo yô ka nan kôôm iyôngo i nan shi nan kura i sha gb@@ o . 4 : 4 ) Aluer or lam sha a vese shin nan er kwagh a vese dang kpa , se kera er isholibo sha u or@@ on iyev ga . U@@ umace vea kav an@@ za a Aôndo agen nena ? 7 : 4 — Hii nan ve Solomon yange kaa wener mon u wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la ngu er ka ‘ g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u sha any@@ ian@@ or@@ o ’ ? ; P@@ use , S . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 4 : 4 ) G@@ ô@@ g@@ ô@@ you ngu a t@@ av g@@ ul@@ ô - g@@ ul@@ ô , man any@@ ian@@ or di nga a k@@ ông@@ or . Ka ve kegh iyol u nan ikyar ken hanma mkombo u Iyoukura i H@@ enen cii . ” Kpa doo u se tese ieren i dedoo shighe u i ne se iwasen yô . Yesu yange tsengaôron akaa a vesen a aa er sha shighe wase ne yô . Ken tar u Iserael u ngise la t@@ ent@@ i lu kwagh u hanma or ken tar la nôngo u fan yô , ashighe agen mbakur@@ an@@ ilev man mb@@ as@@ u@@ le@@ v ve ts@@ aan ker . K@@ asev Mbakristu kpishi mba saan saan sha ci u ve man noov vev cii mba dondon akaawan a Bibilo ken ivaa ve . 3 : 5 , 6 ; Luka 11 : 13 ; Heb . De se nenge er u eren kwagh a ior sha icivir la una na tom wase u pasen kwagh la ua hemba zan iky@@ ura yô . • Ter “ atam ” agen a i fe Mbakristu mba mimi a mi la . 16 , 17 . ( a ) Se tese iwuese sha ian i i@@ civirigh i i yer se sha iti i Aôndo la nena ? Lu u Vea He@@ mba V@@ eren a Ver Ishima Cii Af@@ ishi a bran@@ ci agen ken C@@ ar@@ ib@@ be@@ an yange nger ér : “ Aluer anmgbianev u@@ deri imôngo mba ve mough ken ityar igen ve lu va eren tom heen ne yem yô , kwagh la una bende a m@@ til u atôônanongo kpishi . Aluer kape kwagh wou a lu hegen la yô , u er nan ve u tile dông , u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav vea kera imb@@ ishi we ga ? — Ôr 1 Timoteu 6 : 9 , 10 . ( Heb . 12 : 23 ) Nahan kpa , ashighe agen ish@@ ember@@ ti i nongo u Kristu la ka i ôr kwagh u Mbakristu cii , vea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin lun uma shin tar kpaa . — Nenge Iyoukura i Me@@ i 1 , 200@@ 7 , peeji 6 - 10 . Nahan kpa , er ung@@ eren mba ngise mbagenev ve er ken 2 Samuel 23 : 18 , 19 nahan , yange lu or@@ hemen u mbau@@ ty@@ aav 30 , shi hemba lun a icivir a ve kpaa . ( 1 Samuel 15 : 13 - 15 , 20 , 12 ) Shi alaghga ishima i i we at@@ ser@@ egh ne ia na se ian gbar gbar u eren kwagh u a lu a m@@ shi sha mi yô . Nahan kpa , se yô kwagh ne ka se zege@@ kwagh u n@@ umb@@ en a mi ga . Ú sôr mbamzeyol mban nena ? U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u tindi u Iyange i Me@@ men la . Nyian ne kpa , asema yina Mbakristu mbagenev . Nahan cii kpa , ka a inja kpishi je u se tsua ior mba se na ve jighjigh la sha kwaghfan . U Ngu L@@ amen “ Z@@ wa u W@@ ang ” Ne T@@ se@@ mbelee Kpa ? 8 / 15 Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku la yange i̱ taver Paulu . R@@ it@@ a vande maren ônov mba duen kpen@@ egh ac@@ in imôngo , nahan lu a wan môm tseegh . Ka m hen magaz@@ in ne kua ityakerada igen i i gber sha ci u ior mba Aôndo tar sha won cii la , sha er me fa akaa a ken Bibilo a i sember tan iwanger sha mi la kpa ? ’ Yohane mase kaan ér “ ihy@@ agh i uma ” kpa môm ken akaa a taregh . M@@ lu wase kaha a u Ese@@ kiel la ga . Er Yehova a lu “ Ter u Sha man tar ” yô , ngu a ian i pasen an@@ ti@@ or u a soo u pasen nan mimi cii . Yesu kpa yange ôr kwagh ter Ge@@ h@@ en@@ a ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la . M@@ yom ka naagh ku i lu Aôndo a ne yô , kpa gbe van tsô ga . Doo u se wu@@ h@@ a iyol ia zua sha kwagh u se lu eren la shi ia lu sha inja kpaa . Se Z@@ ua a Tom u He@@ mban L@@ un a Inja ( D . and G . Bibilo kaa ér : “ Akaa ne yô , mbatyomov mba S@@ ha@@ av je kpaa , ka s@@ aren ve pe gb@@ ir@@ in ashe ker . ” • Yesu yange ta mbahemenev mba kwaghaôndo icin ér nyi ? Kpa aluer se ver ishima sha akav a tesen ér se mba v@@ ôron ken jijingi , shi se sôr zayol shon fese yô , se palegh isholibo . K@@ wa ne yô , kwagh u Yehova kaa a na ér a̱ er la lu kposo . Mbashiada mba Yehova mba ve hembe iorov m@@ iliôn at@@ ar@@ atar la mba eren tom kpoghuloo ken ityar hemba 2@@ 30 hegen . Aluer se tagher a ican kpo@@ o kpa , doo u se yina ishima ga sha ci u nyi ? Aluer se mba a ishima i i pu@@ un se a pu@@ u yô , alaghga se hen ser akaa er an@@ za ase a bo shin ma kwagh u a vande eren se u doon ga nahan , una na yô mayange se fatyô u lun a aeren a dedoo ga . “ Mba Ve K@@ er N@@ um ” La Mba Ô@@ no@@ v mba Aôndo • Doo u ityesen i Bibilo ia bende a aeren a Mbakristu sha kwagh u iky@@ u iin nena ? ( 1 Timoteu 4 : 15 ) M@@ ze@@ hemen ne ka u se keren icivir ayol a ase ga , kpa ka u tesen ser gba se ishima u eren ishima i Aôndo a iyol@@ t@@ angen shio . Paulu yange tim tiônnongo u ken K@@ orinte la zum u za zende ken gar shon ken inyom i 50 la . • Ka atô@@ akyaa a nyi nahan a ne ve Yehova a de i lu tôvon mbacivir un a ic@@ ana ? ( Pasalmi 7@@ 2 : 16 ; Luka 11 : 2 , 3 ) Alaghga ishima ia taver se ker aluer se time sha gbenda u Yehova yange na Eliya kwaghyan sha shighe u ij@@ en gba la yô . ( Luka 12 : 13 - 15 ) Kpa nôngo hanma shighe yô , lu a shighe u henen sha “ akaa a a hembe lun a inja ” ken uma yô . — Mbafilipi 1 : 9 - 11 . Se kpa se luun a iwuese sha kwagh er Davidi nahan , sha er se lu a ishima i nan nagh yô . Tom u Mbakristu ve lu a mi ainge di vough er mba sha derianyom u hiihii la kpôô kpôô yô , ka u ‘ pasen inja i tartor u Aôndo la vindi vindi . ’ 12 : 1 - 12 ) Tsô Davidi er nena ? U veren ishima sha iyol yase kua mlu wase u ken jijingi la wasen se u wan ishima ken tom wase u pasen kwagh la 7@@ 5@@ 8 ․ ․ Se su@@ gh Yehova kpishi er a wase se u palegh ihy@@ agh man mp@@ av kua g@@ es@@ a u a du@@ mbur ken tar u Satan ne yô ! Zum u ka sea nenge iyange ia yem á za m@@ ire vegher la yô , ka i lu inja er i yem i za tema ken “ t@@ ent@@ i ” inja vough er ngi me@@ men nahan . Kwagh u dedoo u i zua a mi ken a na ne lu kwagh u doon sha “ ishigh ki TER , ” man alaghga kwagh u dedoo shon bende a mcivir u Yehova . K@@ per nan yô , mbadondon nav kpishi va he ’ ya wase sha u va fan e̱r i hii ve se gbe uwer ga yum la . A@@ tô@@ at@@ yev agen man ior mba hen ningir la mba yange i lôh@@ ô ve mkombo u hiihii u i hii ku@@ mban ken zwa u A@@ m@@ har@@ ic ken tar u B@@ rit@@ ain la va kpishi . M ngu veren ashe u va eren nom , man me eren nom cii yô , me kaa a Orkristu u me er la sha ihy@@ agh je mer m kura iyol yam wang . ” Ngu u bende a akaa a se tsough u eren ken uma wase la nena ? 22 : 30 ; Yes . Shighe u Yon@@ a tema ken won gar la , oo yange ua ta un kpishi , nahan a lu un iyol nena ? Nahan Mar@@ c er nena ? Kwaghôron u Yehova vea Aberaham , u i nger ken Genese 18 : 22 - 32 la tese wang ér eren kwagh sha mimi hanma shighe . ( Ôr Luka 2 : 5@@ 1 . ) Yange i tôndo zwa ér a na un kwagh ne , aluer a er kwagh môm tseegh u tesen ér a sue mcivir u aiegh sha u civir Diabolo , u a lu tor u tar ne la yô . Yange m er msen mer iky@@ ôr i la@@ gh@@ am me ya do . Rus@@ sel@@ l washika a pase wener , un ngu “ ikyav i kpôô kpôô i tesen ér or môm kpa nan gba ica gande u mimi a ar a nan ga . ” Ikyav i tesen yô , shighe u i tsua Gi@@ di@@ on ér a za due a ior mba Aôndo ken ican i Mbam@@ i@@ di@@ an lu nan ve la , alaghga yange a kpiligh un iyol a ish@@ u@@ ghun i ort@@ yom su@@ gh un ér : “ TER ngu a we , we or@@ age@@ egh u tse@@ en ishima sha kwagh ” la . Or@@ gen u i yilan un ér T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an la , yange nger kwagh shighe u Kristu kpe anyom kar hemba deri môm nahan la , á ôr kwagh u ior mbagen ve nenge ve er yô , wener : ‘ Nenge er ve doo ayol a ve shi ve we iyol ve keghen a kegh u kpen sha ci u or ve ugen sha wono . ’ A@@ vur la ter atam a jijingi u Aôndo la . ( b ) Zum u i kôôm se yô , hemba doon u se er nyi ? M@@ fe ne una na a saan se iyol . É@@ r una wa ishima kpa gande un tsô a kaa ér : “ U ngu an@@ wan u wan h@@ w@@ ev kpen kpen ! U kuran ishima yase la saa sha u palegh akaa a a na se gba ken kwaghbo tseegh ga . ( Ekesodu 13 : 21 , 22 ; 14 : 19 ) Nyian ne kpa , se mba a vangertiôr ser Yehova ngu a ior nav sha u hemen ve shi kuran ve shi yiman ve kpaa . An@@ ti@@ or u nan civir Aôndo sha mk@@ ighir cii una lumun a mcivir u nan la ga , shin mba ve lu civir un aa awashima u doon ityough a uumace mbagenev la kpaa . ( K@@ ol . Nenge er aluer Orkristu za gba ken to u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et ve a vihi sha wono . Nahan kpa , ka nyi kwagh i gbe u u er ve , u va lu k@@ ere ? “ Ish@@ u@@ le ” i mbadondon un ka ve undu la ka igbenda i zuan a inyaregh i ior kpishi , er mbam@@ ishen man mba@@ eren@@ tom shin Betel man mban@@ an ayol a ve sha u za wasen tom ken tar ugen kua mbagenev kpaa , ka ve undu a ishima ve sha er vea er ityom i Tartor ken ityar kposo kposo la . Mbakristu mba wan im@@ anger mba ve s@@ enge ér ve mba mbadondon Kristu mbara mba ken “ vor ” u Satan Diabolo jim jim . — Gen . Ka sha ci u ngu Or u hemban sha won cii shi ka Un kpa a kor mba ve doo un ishima ye . ( Yakobu 2 : 26 ) Inja i u nan Yesu Kristu jighjigh yô , ka u eren kwagh zuan sha akaa a yange ôr shi er la . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Een , lu icighan jijingi lu hemen mb@@ ang@@ eren mbara ye . Nahan mba soon ér or a ter ve kwagh u ungwan kwagh shin lumun tsaha la sha ato ga . Er Mose man Yesu kpa i na ve tom u tesen mbagenev iengem i Aôndo nahan , se kpa i na se tom u pasen mbagenev kwagh u Aôndo u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh u se civir un ne . 5 : 23 ) Shi ma wa se kwagh ér se naan mba hen tsombor wase icivir man mba se civir Aôndo a ve imôngo kua mbagenev mba ve lu ken tiônnongo ga la kpaa . ( Rom . 12 : 10 ; Ef . 6 : 1 , 2 ; 1 Pet . Tar ne ngu a tahav mbu kighir ior , mbu ka mbu er kwagh kposo a kwagh u icighan jijingi a eren ken a vese yô . “ Or U Nan Ver A@@ to sha Kwagh@@ wan yô , Nan F@@ a Kwagh ” Yange a eren iniongo i P@@ ase@@ ka sha iyange i N@@ is@@ an 14 yô , kper@@ nan maa i hii In@@ i@@ ongo i B@@ re@@ di u i We K@@ wa sha mi Ga la . ga , man shi m@@ ̱ de lu or@@ ibanave je er me za ii , me gema me ter iti i Aôndo wam gbilin , ga . ” Kpa , Yesu kaa ér or@@ ihyom za va “ va l@@ ôô iv@@ or i bo ker atô u u@@ wua . ” Aluer i va fa angev mbu nan lu a mi la jighilii di ye ? ( D@@ ut . 10 : 20 ) Aluer se var a Yehova yô , se lu dondon ikyav i Yesu , gadia i ôr kwagh na ér : “ Per@@ apera doo U ishima , U gema U ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi la . ” ​ —⁠ Heb . Ma uma u kpen ga yange hide sha va li@@ an nyôr ke ’ iyol i L@@ as@@ ar@@ u zum u a nder shin ku la ga . Kpa ortamen la kaa a na ér a̱ de eren kwagh ga@@ egh nahan ga . PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 22 , 7@@ 5 Ior mba ken tar u Solomon Is@@ lands na jighjigh ér u@@ jijingi vea fatyô u wasen or shin bu@@ lan nan er ajiir agen sha tar kpa ior kpishi ve ne jighjigh nahan . Gba u a tsaha ônov sha dooshima sha er á dugh aeren a doon ga la ken a ve kera yô . ( a ) Mba@@ ah@@ end@@ anev ka ve nôngo ér vea vihi ior mba Aôndo iti nena , man kanyi ka i due ken kwagh nee ? 5 : 18 , 19 . 23 : 12 , 13 ) Sha derianyom u hiihii la , yange gba u mbadondon Kristu vea nôngo kwagh kpoghuloo ve vea kura mcivir u mimi sha atesen man aeren a hông@@ or@@ ough ye . ( 2 Yoh . 7 - 11 ; Mpa . Kwaghôron u profeti u Daniel kaa ér , “ i na [ Yesu ] tor sha won cii man icivir man tartor , sha u ior man akuraior man ijô cii ve̱ er Un tom ” yô . Se mba a ishimaverenkeghen i va nengen a ior asev mba ve kpe la . Aluer or@@ kuran u ken tiônnongo u Kristu ngu a ônov yô , gbenda u nan ts@@ ahan ve sha dooshima shi nan wuese ve hanma shighe la ua hingir mbamaren mbagenev ikyav i vea dondo yô . Anmgbian Le@@ t@@ t taver ior mba Aôndo cii ishima ér ve eren msen hen Yehova Aôndo sha ikyaa i i lu zan hemen ne . Yesu kaa ér : “ Mo M ngu gbenda man mimi man uma kpaa . 26 : 31 , 5@@ 6 . ( Genese 19 : 16 , 19 ) Lo@@ ti lumun ken mkaanem man ér Yehova er erdoo a na sha gbenda u kpilighyol sha u waren un . W@@ ea soo u fan akaa a yange er un la vighe vighe yô ôr Ne@@ hem@@ ia 1 : 1 - 4 ; 2 : 1 - 6 , 9 - 20 ; 4 : 1 - 23 ; 6 : 1 - 15 . A lu nyi je kpa , inyaregh ki N@@ ab@@ al k@@ ira wase un u lun nom u injaa ga . Sha nahan yô , apostoli Paulu nger wener , ‘ isholibo nyôr shin tar sha or môm [ Adam ] , man ku gema va sha ci u isholibo . ’ — Rom . M nenge a mimi u mkaanem ma ma kaa ér : ‘ B@@ ende , nenge nen , [ Yehova ] ka u doon je ’ la . ” ( Ps . Se er nan ve se fatyô u hemban Sat@@ ana ? Ôr Mkaanem ma Aôndo V@@ ang@@ er@@ tiôr , 12 / 1 Yesu yange pase kwagh u a lu dooshima man mhôônom ma zungwen ma mimi la ken injakwagh na i sha kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria u zungwen mhôônom la . Kpa aluer Un u hemban@@ agee cii u a eren ityom i age@@ egh ne gema yar tom a amba@@ akaa a ut@@ aha ne , shi kôôm á sha u a̱ za sha ishima na vough nahan a lu nena ? ( b ) Kanyi imba jighjigh nahan i doo u se lu a mini ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A , Aôndo u uma la , ko@@ so loho na u nan uma la sha ci u uumace . A@@ h@@ on a ior mban gba ne lu er ka a Mbaiserael gba ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la ga . 4 : 4 ) Shighe u i va wa un aie iyol ér a venda u tan ikyaa ken tor , ve shi i ngohol un akaa i kighir sha mi la , a shi nan kpa ishim@@ avi@@ h@@ in yange ia na i@@ wan na la ia seer nyoon un . Er nan ve Mbakristu mba i shigh ve mkurem kua ak@@ ar a ve cii ve cie Diabolo ga ? Peter vea kwase na I@@ r@@ m@@ g@@ ard kpa er Aôndo tom hegen ica gba . ( a ) Aluer se mba eren tom a akaa a ken tar ne akuma akuma ga yô , ka kwaghbo u nyi una fatyô u duen k@@ ere ? L@@ is@@ a man G@@ reg@@ or man Peter man David kua Mar@@ ta yange ve nenge ikyaa i ve tagher a mi la ér ka be@@ er@@ kwagh ga . Ka a er msen shi a tôv sha anmgbianev mba mbatamen ve kaa ér ve kuma u veren ve mbatamen shin udi@@ ak@@ on la zu@@ lee , maa a ver mba ve kom la . Apostoli Paulu nger ér : “ Aluer ij@@ en ia kôr or@@ ihyom wou yô , na nan kwaghyan , aluer im@@ ura ia kôr nan kpaa na nan kwagh@@ man , ka sha gbenda ne man ú haa nan ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger sha it@@ you ye . ( Mbaromanu 5 : 12 ) “ Ka vande , tom Na ngu vough ; gadia igbenda Na cii , ngi jighilii . . . . 25 , 26 . ( Mbaromanu 14 : 21 ; 1 Timoteu 6 : 9 ; Mpase 22 : 12 ) De se tôv nen vighe vighe se nenge er mkaanem ma Aôndo ma ken Bibilo la ma a lu im@@ enger i angahar a ase man iwanger i gbenda wase kpaa yô . Or@@ beenyol ne lu ôron ér ‘ kwagh u me fatyô u eren yô , me er un saan saan je , kpa u a g@@ an@@ de@@ m agee yô , m han@@ ger sha mi ga . ’ ( 1 Peteru 3 : 8 - 12 ) Aluer se mba kuran zwa wase ser u̱ de er kwaghbo ga yô , a gba u se palegh anger . Maria yange una ember kpishi je ! H@@ ide sha kwagh u kwaghaôndo yô , akaa a ngise er la tese ér jighjigh u nan u kpe@@ egh la bu@@ la ior je f@@ alegh gba . Gbenda U M@@ yer U Sha 2 Duteronomi 6 : 5 - 7 kaa ér : “ TER Aôndo A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a agee ou cii . ( Amo@@ shi 2 : 8 ) Kape upristi kua ior cii kpa hungur a tindi u i nger ken Ekesodu 22 : 26 , 27 , ve h@@ ure un kera la , gadia tindi la kaa ér aluer ú ngohol orgen ri@@ ga sha ity@@ u@@ ngu yô , u̱ hide nan a mi cii man iyange ia m@@ ire ye . Icighan jijingi yange wase Mbayuda u eren ishima i Aôndo nena ? 70 ⇩ Er anyom a kar i kom er 9@@ 0 hegen ne , ityôkyaa kera ngi i se pine ser ‘ tar u B@@ ra@@ z@@ il kua ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amer@@ ica jimin cii la di ye ’ ga . Or u nan eren aie kpaa , nana kera tema sha ishigh y@@ agh ga . ” — Pasalmi 10@@ 1 : 3 , 7 . MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U mba yange ve tile sha mimi shighe u i lu tôvon ve a ican shin i wu@@ he ve sha ci u jighjigh ve mbara va gba ken imeen i u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav sha ci u nyi ? Gbenda u Yesu er tom a tahav nav mbu eren u@@ ivande sha u koson icombor jimin cii , kua mbayev mba kiriki la kôr se ken ishima ga he ? K@@ er igbenda i tesen kwagh i injaa , shi eren nen kwagh hen kwaghhenen la sha icivir man ken bem kpaa . — Y@@ ak . Alaghga tsô ape Aberaham tile hen Betel la , lu ijiir i ta@@ ven , nahan nenge a a@@ vegher agen aa tar la . ( Mbaromanu 10 : 14 , 15 ) Sha mimi yô , hanma or ken atô wase nan ngu eren kwagh u injaa ken tom ne ! Ka hanma shighe a nder mbap@@ er@@ apera man mba ve lu perapera ga shin ku ? Ka ib@@ um@@ un i Yehova a ne se i nyi i ne se iember he@@ gen@@ e ? ( Mbakolose 4 : 6 ) P@@ ase anmgbian wou kwagh u á doo ken a nan yô . Er zege@@ ikpelaior i zough a ishimataver yô , ia fatyô u lun a ago@@ yol nahan keghen m@@ ve u Kristu , shi wan ishima shighe u i lu tôvon ve a ican je kpaa . A ci@@ er iyol kpishi aluer ma ngô hungur u nan an@@ iky@@ und@@ an u nan u for@@ o@@ to@@ to at@@ u@@ mba shi nengen sha a nan doo doo yô . A saan wanye la iyol ér nan za ityom la , kpa ngô u nan la nana ngohol mkurem ma nan za yam la kpa ? ( Yobu 42 : 5 ) Shi i ôr kwagh u E@@ no@@ ki man Noa kpaa ér ‘ ve zenden vea Aôndo . ’ Davidi yange kav er as@@ an a a te iwanger sha “ kwa@@ v@@ aôndo ” la á tese ikyav wanger wanger aa a@@ kp@@ el@@ an shio ér Aôndo u iengem ngu yô . Kwase la kôr un , su@@ se un zwa . ‘ I saan or u . . . atindi a TER a lu kwagh u gban nan ishima la iyol . ’ — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1 : 1 , 2 . Ú kav wer ú zua a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol mgbegh@@ aa je . “ M@@ tim u timin sha iyange sha te@@ mbe ” la kpa te se mciem iyol ga . A lu inja er aa fatyô u timin ve nahan . Se pine nen ayol a ase ser : ‘ M wa iyol u yan ican kpishi sha ci u hemen u Yehova sha er me sue u shi me na u icivir kpa ? Shi gbenda ugen u ka se er isholibo yô ka zum u ka sea k@@ an shio u eren sha akaawan a Yehova a perapera la . Yesu ôr se kwagh u sha at@@ ar@@ atar man u sha uta@@ ankar@@ uhar u a ne or msaanyol yô , wener : ‘ Saan mba ve lu asema wang la iyol , gadia vea nenge a Aôndo . Er N@@ é Z@@ ua a M@@ i Yô , ” 9 / 15 Aluer ashighe agen ka i lu u inja er u gba kwagh ga , shi i ta u kera yô , umbur wer kwagh wou gba T@@ er@@ u u sha la ishima shi a wa u ikyo kpaa . Er nan ve i gbe Mbashiada mba Yehova ishima u timen sha kwagh u kôron iyol tsaha , man ka kwaghwan u nyi a lu a inja ny@@ ian@@ a ? Kape aka@@ ang@@ eren a ken Iyoukura a se timen sha mi la kpa a wasem je la . • Yange i kôr Peteru man mbagenev ken Yerusalem , i gbidye ve , i ta ve icin ér ve̱ de kera er kwagh u Yesu ga . Sha hiihii la alaghga awashima u mbagenev lu u lun kwa@@ v ga , kpa mbamlu vev mba va gem yô , ve er msen ve time sha kwagh la , nahan ve nenge ér sha iwasen i Yehova yô , ve kpa vea fatyô u wan ishima lun kwa@@ v . Er nan ve ve hen nahana ? Mkaanem mara ma van ken ijime yase sha ci u i nger ma ica i gba . G@@ wen : Yange i mar@@ em ken gar u L@@ on@@ don , u a lu g@@ ong g@@ ong la , ken inyom i 19@@ 44 . “ F@@ ese nahan ih@@ ur@@ an due sha , lu er ij@@ ever@@ ahumbe nahan , iv ken iyou i ve tema ker la cii . Tsô ve nenge ini@@ ombor er ka i usu nahan , . . . C@@ i@@ er@@ yol kpishi u nengen er tar yange u t@@ enger se@@ k@@ ôn@@ di 35 tseegh kpa u gema u vihi haregh u do@@ on@@ ashe ne cica cii nahan . 1 : 28 , 29 . Lu or u hiden a iyol ijime kpaa . Shighe u Paulu taver nomso mba ken tiônnongo ishima ér ve nôngo ve kuma u eren ityom i vesen la , awashima na lu u taver or môm ishima ér nana ker u kuren m@@ hange u nan ga . 14 : 17 . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i la kaa ér : “ Ish@@ ember ne ngi hange hange er as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a i yaren tom a mi sha u lamen shin ôron kwagh nahan . ” Kanyi yange wanakiriki u Aberaham ôr Be@@ tu@@ el man L@@ ab@@ ana , man lu nyi i nyian wanakiriki ne ishima ? Kpa ivur ne tese ér Yehova , Or@@ jir u perapera la una na Iserael ian ér a gema ishima shi a wanger iyol na kpaa . Aluer se mba sha ajiir a ior ve fe lun hen ya ga shin ve soon u keghen ato a loho u Tartor ga kpa a gba u se taver ishima ve se za hemen u eren tom u pasen kwagh ne sha ishimat@@ seen ye . Yange a lu ai@@ k@@ ighe yô , tsombor u kohol imôngo sha u yan kwaghyan jim jim . M@@ A@@ X@@ I@@ M M@@ AR@@ M@@ U@@ R / A@@ F@@ P / Ge@@ t@@ ty im@@ ages Me wase anmgbianev asev mba ve lu ken pur@@ usu la nena ? • Mbakristu mba ve yen ne vea ker perapera nena ? 3 : 7 — Lu hanma shighe Yesu ngohol “ ish@@ in@@ d@@ an i Davidi , ” man ngu eren tom a ish@@ in@@ d@@ an ne nena ? Una va yima se nyian vough er yange yima ior nav sha shighe u Mose la nahan . — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 1 : 9 , 10 . ( Pasalmi 119 : 9@@ 8 – 1@@ 00 ) Aluer mkaanem ma Yehova ‘ hemba zan se zwa a iy@@ ough ’ yô , se ‘ kôr hanma gbenda u aiegh i@@ ho@@ m ’ shi se palegh u kpaa . Yesu soo gbenda u Aôndo a hemen un sha dooshima la , sha ci u a kaa ér : ‘ Ter doom ishima . ’ ( Daniel 3 : 1 – 18 ) A@@ g@@ umaior a Mbaheberu a atar la tsua kwagh u vea er yô ayol a ve . Sha kpôô yô , se soo ser i kpe se iyol , se ‘ lu doo doo ’ shi se lu gb@@ ang gb@@ ang , sha er se civir Aôndo wase u hemban la yô . Mbashiada Mba Yehova Mba V@@ ih@@ in I@@ vaa Sh@@ in@@ ii ? Ior mba Yesu lu tesen ve la kpishi kav inja i ishember i “ kwaghyan ” shin bredi , man ishember i “ iyol , ” i Yesu ôr sha injakwagh la ga . Ô@@ no@@ v nav mba kasev mba uhar mbara kpa i lu henen Bibilo a ve . ( Luka 17 : 21 , N@@ W ) U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev kaa hen ijiir ne ér : “ Tartor u Aôndo ngu ken a ven je . ” Mbam@@ kombo mba hange hange hen mbacivir Yehova cii , nahan mba kohol imôngo hanma shighe cii . Ishim@@ a@@ wan i Yehova a iky@@ u@@ ior i Iserael mba b@@ an@@ en a jighjigh u nan la seer nan se u kaven er Yehova yange nengen a aeren a dedoo a ken ior nav yô . Ken masejime yô , mgb@@ er u Di@@ se@@ mba 15 , 19@@ 7@@ 1 la shi seer pasen kwagh u Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba sha shighe wase ne ken kwagh@@ ngeren u i nger ér , “ A Go@@ ver@@ ning Bo@@ dy as Di@@ ffer@@ ent From a Le@@ g@@ al C@@ or@@ por@@ ation ” ( Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba L@@ un K@@ po@@ so a N@@ ongo u I Ver sha Tindi La ) . la , sha peeji 2@@ 40 , 2@@ 41 , man 2@@ 5@@ 3 . Mbat@@ esen ior Bibilo lu her lu ‘ ôron [ icighan ruamabera la ] k@@ imi hen te@@ mbe . ’ Peteru yange kaan a noov ér ve waan kasev vev ikyo been cii yô , a seer tan icin ér , “ sha u i̱ de vende mbamsen enev ga yô . ” ( 1 Pet . Mba vea er nahan yô , mayange vea va ah@@ enge ga . ​ —⁠ Ps . Nyian ne , z@@ ur@@ um u ityav kpôô kpôô mb@@ ia p@@ ev . Er Mbayuda mba sha mar@@ ami kpishi ta ian i va teman tor vea Yesu la kera nahan kpa , ieren ve la b@@ unde awashima u Aôndo ga . U tesen ikyav yô , usu ka ua nôngon u p@@ ir@@ in yô , i gba u se kende at@@ ôndo shi se fe@@ he u . ( Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 ) Sha nahan yô , i@@ vangeli i Mbakristu la za hemen u van a iveren hen ior kpishi , shi sur@@ un “ mba ve lu ken hanma ican la ishima . ” — 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 . Ikyav i tesen yô , ka se tagher a mbamlu mba taver kpishi sha ashighe ashighe ken uuma asev . 1 , 2 . ( a ) Yesu yange pase iyol na ér un ngu nyi , man er kwagh ne inja nena ? Alaghga amba@@ aior ne aa kaa ér atindi a Yehova y@@ uh@@ wa gande , shi mba ve civir un mba a msaanyol ga . A gba u se hide a ayol a ase ijime ve se kegh Yehova shi se dondo gb@@ end@@ atesen u mba i tsough ve ér ve hemen la ye . U kange ishima wer u hemba veren ishima sha mcivir u Yehova sha ci u nyi ? 7@@ 7 : 11 , 12 . ( Pasalmi 9@@ 6 : 1 ) Sha uhar yô , Bibilo yange i tsengaôron ér shighe u tartor u Aôndo a hemen la , uumace mba jighjigh cii vea hen perapera , u una samber sha tar cii la . Ka A@@ veren a Ny@@ i Se Z@@ ua a M@@ in@@ i ? Mimi u Bibilo i wasem u nengen a mi sha akaa la gema mnenge wam sha kwagh u uma hemba doon cii . Yehova hemba tahav sha won cii , shi ngu a ian i eren kwagh u a doo un hanma shighe cii . D@@ er@@ ab@@ a ugen n@@ aha mat@@ o dang dang va ta sha u wase , nahan Lu@@ ig@@ i vihi iyol ke@@ he@@ lee . Shi mbatamen nyian kpishi mba a tom u ngeren akaa sha iky@@ at@@ akerada . Sha shighe u Mal@@ aki la , mba ve h@@ ure kwaghwan u Aôndo kera la yange ve lu henen sha ici@@ h@@ i je ér mbam@@ nenge mba Yehova mba shami ga . Er nan yange gba u Paulu una pase kwagh ‘ vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ’ ? Yange hen wener , hanma kwagh u un er hegen ne cii , Yehova una na un iveren ga . A kaa ér : “ M nenge mer shin er i er takerada ne sha ci u mbayev nahan kpa , akaa a ú tim sha mi la aa fatyô u wasen se mbag@@ anden kpaa u henen sha mlu wase vea Yehova . ” ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 29 , 30 ) Takerada u Luka kaa ér zum u Se@@ kar@@ ia , ter u Yohane u eren B@@ atisema lu nan@@ den nagh ku human doon ken icighan@@ jiir yô , ikpelaior i mbacivir Yehova mba ve lu upristi ga yô lu “ eren msen ken won . ” Tsô ve gba henen ér shin vea wa ishima a i@@ aven ne a za kighir nena o . “ U@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” ​ — 1 K@@ OR . Hii shighe la je , i mem ityav mbi nôngon ken derianyom u sha iky@@ undu la ga , shi ior mba eren ts@@ wam kpoghuloo . Tom Betel M@@ lu u wang u iyolough la seer m@@ doom ma loho u se pasen la ( Ne@@ hem@@ ia 2 : 17 - 20 ) Ne@@ hem@@ ia kange ishima ér una za hemen a “ tom u dedoo ” la . ( Yobu 42 : 10 – 17 ) Se mba a ishimaverenkeghen i hemban cii i va zuan a uma u tsôron ken Paradi@@ so shin tar . Lu Or@@ ny@@ ar sha Kwagh u Aôndo Yesu yange ngohol iwasen i i dugh sha yô Ka akaa a nyi nahan m lu veren ishima u zuan a mi ken ivaa y@@ a@@ ma ? ( Rom . 15 : 2 , 3 ) Orkristu u nan vighe ken jijingi yô , hanma shighe ka nan kegh iyol u eren kwagh u una vihi mbagenev ga yô , sha er bem una lu ken tiônnongo yô . — Rom . Se fatyô u zuan a iwasen sha ikyav i Davidi i pinen Yehova kwagh la nena ? U tesen ikyav yô , iky@@ on i se@@ d@@ ar i ken Le@@ b@@ an@@ on igen doo u kenger sha ci u i t@@ av je kuma er iyou i ta@@ ven sha i lun a u@@ kp@@ o 12 nahan , shi ka i wa am@@ ishe a yem ica shi a taver kpaa . M@@ kighir u mbak@@ ov una fatyô u b@@ enden a mba i sar ve sha mimi u eren kwagh u vough la je kpaa , kua we . Ka mbampin mba sha kwagh u dooshima mba nyi se va nenge sha mi ken kwagh@@ ngeren u una dondo laa ? IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : L@@ U OR U GB@@ AN G@@ ES@@ A U A@@ Y@@ E@@ M@@ E@@ G@@ H SH@@ A AG@@ U@@ G@@ U Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce pase ér u eren erdoo ka u palegh u eren kwagh u bo tseegh ga . ( Mbaromanu 1 : 19 - 22 ) U er nan ve mbat@@ esen mba aiev vea b@@ ume u ga ? • Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u nan mbananjighjigh a vese imôngo i@@ civi@@ r@@ i ? I vande t@@ eren i cii i kaa ér “ umbur [ Yehova ] ” ye . U tesen ikyav yô , hen ase sha akaa a ka a na u msaanyol ken ishima la . ( b ) P@@ ase er yange i ta iwanger sha akaa a mimi a sha kwagh u tempel u vesen u Yehova u ken jijingi la yô . I ôr ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la er Yehova Aôndo a we mba@@ beenyol ikyo yô . I Z@@ ua Z@@ wa sha Ior mba Yehova B@@ atisema u mba i shigh ve mkurem la gba zua a m@@ wanger u ônov mba A@@ ron laa ? Tar u ainge ne “ mgb@@ ough a apera ” nena ? • Kanyi ia wase u ve ú ‘ zenden sha ji@@ jing@@ ii ’ ? 42 : 1 , 2 ) Nahan kpa , nyian ior kpishi ka ve tsua u m@@ ough@@ on yemen ken ityar igen ka sha ci u mba kpen ij@@ en yum ga . ka a ôr kwagh u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve gbe angev kpoghuloo yô sha ashighe ashighe . Aluer ma kwagh ngu nôngon ér una d@@ an u ishima sha ikyav i Yesu pase kwagh u i̱ la yô , er kwagh sha mi sha afatyô wou cii , er A@@ ri@@ el@@ le nahan . Er profeti Yeremia ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan , mba yange ve ungwa imo i Yehova yô , ‘ uma ve hingir ve er ka ish@@ ar ve ye yô , ’ kpa mbaaferev yange ve wa ic@@ in@@ tan la ikyo ga , nahan ve tim . — Y@@ er . A kaa a na ér “ ikyar , p@@ wa@@ re@@ m i@@ kpen i bredi iti@@ ar . ” ( Or@@ pasenkwagh 5 : 12 ) Se mba akaa a a lu se hange hange yum ga a ka se vihi shighe man agee ase kpishi u nengen sha a yôô ? Ior mba yange ve dondo ikyav i Paulu man ior mba@@ jighjigh mbagen mbara cii yange ve fatyô u kaven shi vendan nyityô kwagh i i kaha kposo a ikyav i mimi i í tese ve la . A Na Se I@@ an i T@@ su@@ an Kwagh u Se So@@ o Yô , 10 / 1 Shin er ka a lu inyom , kon ne u n@@ do@@ or u@@ ikp@@ aren man iky@@ a i u cica cii nahan kpa , ka u ko@@ so mngerem . 3 : 31 - 35 . Mbagenev F@@ a Mbam@@ shi V@@ ev Ga We kpa gba u u ker u eren ishima i Yehova hiihii shi eren a mbagenev kpa kundu kundu man sha mimi . Mbak@@ ur@@ an mba F@@ an Tom V@@ e@@ ̱ T@@ sa@@ ase Mbagenev ken T@@ i@@ ônnongo Kpa Ab@@ ig@@ ail er kwagh fese sha u waren ya na . Akaa a ke ’ jijingi a̱ van@@ den hemen a akaa a yolough hanma shighe cii . U er nahan yô , fa tsô wer Yehova una ‘ lumun we , ’ una kura u kpaa . Se T@@ a@@ gher a I@@ can “ M@@ akeranta ne wase se , se hemba mban a iwuese sha hemen u Yesu a lu hemen nongo na la . 12 : 23 . Mkaanem ma ken Se@@ kar@@ ia 14 : 8 , 9 la taver we ishima nena ? Sha mnenge u mbaihyomov mba ior mba Aôndo yô , i wua tom ve kera , nahan saan mba@@ ah@@ end@@ anev iyol kpishi . — Mpa . Ka Bibilo i lu i@@ mbor i vesen i mfe u Aôndo ne ye . Yange i er iji@@ mba sha ayange a Noa la je kighir nena ? Yange wa ve ikyo . Í fa Mbashiada mba Yehova sha dooshima u Kristu u ve tesen ior la Se zua a mlumun sha mpin ne ken mkaanem ma Paulu yange ôr a mba lun a ishimaveren i yemen sha er un nahan la . A kaa a ve ér : “ Mba Jijingi u Aôndo A hemen ve la cii , ka ônov mba Aôndo je la . ( b ) Kanyi ia wase se u wan ishima a ah@@ end@@ ana ? I nger ér : “ [ Yakob ] yila wan na Yosev a kaa a na er : Aluer a doo u a mo yô , . . . er a mo dedoo kua sha mimi kpaa ; ma u i@@ im ken Igipiti ga ; kpa zum u mea y@@ av a uter av imôngo yô , tô@@ ôm ken tar u Igipiti kera , za i@@ im ken u@@ war ve . ” • “ Loho u dedoo u Kristu ” la ua va se man mbagenev a averen nena ? Hii nan ve i lu mbananjighjigh tseegh i gbe u se zungwen ve mhôônom ga ? Sha kpôô yô , Yehova soo ér mba ve til sha ci na u tesen Bibilo la ve lu a akav a dedoo aa “ mlu u wang . ” 5 : 17 ) Kwagh u una wase se u hemban m@@ taver ne yô , ka u eren msen kpoghuloo shighe u mbamhen mba b@@ ov shin am@@ een a hii van se ken ishima la shi eren sha msen wase la kpaa . Kanyi ia na ve se ôr Aôndo ijir er Yobu nahana ? Ka sea gbidye kwar sha akaa a Yehova a gbe la yô , kwagh ne a umbur se er a lu a dooshima man kwaghfan man tahav yô . Kwagh u i er ken Yesaia 35 : 2 la yange una wase Mbaiserael mba ve lu ken uiky@@ angen la u fan er Tar u Ity@@ endezwa la ua lu nena ? • Anmgbian u ken tiônnongo u kwagh a gbe nan hange hange sha ma kwagh u ú fatyô u wasen nan a mi yô . — Rom . Ka nahan ve tar gba geman , hingir u ua lu a ate@@ tan man ime ye . ( Yesaia 21 : 8 ) As@@ ande a mba i shigh ve mkurem la taver ishima sha inja i be@@ gha sha u pon@@ on kwaghaôndo mba@@ aiev shi tesen ior gbenda u vea kera lu ke ’ uiky@@ angen ga yô . • Er nan ve mk@@ er u se keren mbahenen ne a ze kera y@@ um@@ u ? K@@ am@@ er@@ on : Doo yum . ( b ) Ka igbenda iti@@ ar i nyi Yehova a ne se kom u lun mbat@@ om@@ o@@ v@@ o ? Kwagh ne una wase se se bende a asema a ior mba ve lu asema legh legh la nahan se mgbegha ve u eren kwagh sha kwagh u ve ongo la . Kwagh eren ka vihin yô , Iserael u sha ayange a Mal@@ aki la gema kenger iky@@ ar@@ yan i yange ve ya a Aôndo la kpen@@ en@@ ene . Nahan kpa , ka ishima i legh legh ia wase or u nan nôngo gbe@@ ev la u ngohol mk@@ ô@@ ôm u i ne nan la ye . ( b ) Kanyi kwaghwan i we mbamaren ken Duteronomi 6 : 5 - 7 la ? Umbur nen ityom Na i kpilighyol i A er yô , u@@ ivande N@@ av kua a@@ ji@@ ra@@ ôron a ken zwa Na . ” — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 11 , 12 . Ka a seer a seer er se lu vesen ken mimi man er se lu zuan a mbam@@ tsera shi se lu “ nengen ” er Yehova a lu ungwan mbamsen asev shi a lu hemen se ken uma wase yô . Shin er Mbakristu mbagenev hingir u vendan mimi nahan kpa , Yehova kura iti na nena ? 2 : 5 , 6 ; Heb . I@@ vese i Ho@@ sea vea G@@ om@@ er la tile sha nyi ? Mba pasen loho u dedoo u Tartor ne ken ijô 25 , hen gar u V@@ i@@ en@@ na ( Anzaakaa 24 : 12 ; 1 Samuel 16 : 7 ) Nahan , doo u hanma shighe yô , se pinen ayol a ase ser , ‘ Ka nyi jim i lu ityôkyaa i i ne ve m eren Yehova tom@@ o ? ’ — Pasalmi 24 : 3 , 4 ; Mateu 5 : 8 . 8 : ​ 15 - 17 ) Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la kpa , vea fatyô u yilan Yehova ér “ Ter . ” Gbenda u Se Tese M@@ ge@@ m@@ shima sha Mimi Yô ( 3 ) U kura iyol you sha ikyev i u@@ jijingi mba b@@ ov sha mimi , man kwagh ne una na u msaanyol nena ? Yesu kaa ér : “ Ka sha ishima yen i wan man né zua a uma wen ye . ” Se ôr kwagh sha gbenda u Yehova a tesen dooshima la ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . 15 : 7 . Jigh@@ ilii yô , Mbashiada mba kuman er iorov 65 , mba hiin anyom 17 zan zan 70 nahan , mough ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa va ken ityar i i lu shin Ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka , ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la . Ity@@ ar shon yô , ka B@@ en@@ in man B@@ ur@@ kin@@ a F@@ as@@ o man N@@ ig@@ er kua To@@ go . ( Mateu 20 : 28 ) Zum u or u hiihii la per tindi u Aôndo yô , á saa uma u vough shi á ta ishimaveren i lun uma la kpa kera . • U@@ uma asev bende sha an@@ za a ase nena ? A kaa ér : ‘ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . Yange er akaa a vesen kpishi a Mose yange ma kôr cio u eren ga yô . Satan “ fa er shighe na a kera vese ga yô . ” N@@ der nen , wa nen icam . ” — Yesaia 26 : 19 . Bibilo tsengaôron ér sha shighe wase ne ior vea hingir “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh . ” ( 2 Tim . T@@ so@@ mbor u Mor@@ c@@ ill@@ o ken inyom i 19@@ 7@@ 3 Hen ijiir igen i Mbaiserael haa af@@ o yô , ve nenge a i@@ been@@ egh ki lun er ity@@ ô@@ gh nahan , man usu u lun er ity@@ ô@@ ugh nahan , lu ikyav i Or u yange hemen ve due a ve ken Igipiti la ; kpa ve hii u civir e@@ ev mbu lun a uma ga , ikyua a ijiir la , ve lu kaan ér : “ Iserael , ka mba@@ aôndo ou mba ve dugh a we ken tar u Igipiti je ne ! ” Se hen nyi sha akav a mba ve zough a iember ken ivese ve ainge laa ? Ikyav shon ngi han@@ a ? In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la tese nyi ? Nahan yô , se fatyô u kaan vangertiôr ser : Ter ka Or@@ wasen mo , me kera cia ga , ka nyi je or á er@@ e@@ me ? ” ( Heb . Jighjigh u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba k@@ on@@ don ato mba ken tar u Rus@@ sia la na yô , se hemba ijir ken ate@@ jir u vesen ken Y@@ uro@@ pa , u á ne or ian i eren kwagh sha ishima i nan , i yer un ér E@@ uro@@ pe@@ an C@@ our@@ t of H@@ uman R@@ igh@@ ts la . A ôr kwagh u kwaghpasen na ér : “ Yange m lu henen Bibilo a iorov 18 . Mbat@@ yomov mba@@ sh@@ aav ka ve ember zum u or@@ sho@@ li@@ bo nan gem ishima yô . — Luka 15 : 10 . Doo u se dondo Yehova nahan se de u veren ishima sha akaa a sha mi ga a mbagenev ve eren la , gadia aa va kera lu ga . J@@ ul@@ ai 21 - 27 , 200@@ 8 Kwagh@@ aôndo u Mbayuda man u B@@ ud@@ d@@ h@@ a man mba@@ fankwagh tsu@@ la mba ken Grika cii yange ve pase kwagh u tindi u aeren a injaa u aluer i pase a pase or ga kpa nana fa ne sha igbenda wue wue . A@@ F@@ P P@@ HO@@ T@@ O Akaa a vesen a a lu eren sha tar la nga kuren akaaôron a profeti , hemban je yô a sha kwagh u loho u dedoo u Tartor u Aôndo u i lu pasen ú sha tar cii la . 14@@ 1 : 5 ; Heb . Kwaghôron u profeti ne yange na se ishimaverenkeghen i b@@ un@@ den ga , shin er gba u kwaghôron u profeti shon una lu “ kwagh@@ myer ” u a pasen un kure kure nahan kpaa . ( Yakobu 5 : 11 ) Inja i ishember i ken zwa Grika i í gem ken ivur ne ér “ taver ishima ” la nôngo u lun kwagh môm a ishember i “ ishima i wan ” i Yakobu a nger ken ivur i sha pue la . 8 , 9 . ( a ) Ior mba hemen vea Kristu imôngo mbara due han@@ a ? ( Pasalmi 36 : 9 ; Yesaia 30 : 20 , 21 ; 48 : 17 , 18 ) Ngu a iti na kpôô kpôô i a soo ér se yilan i yô . Yange zua a mbamzeyol mba ior ve tagher a mi la ken Iyoukura man Awa@@ ke ! man ityakerada i Mbakristu igen i i tese er ior ve we ishima a angev mbu shon yô . Una na mba una hemen ve shin tar la myom u tsôron . ​ ​ —⁠ Heb . Alaghga tsô , yange lu mkaanem ma aiegh nan ungwa sha kwagh u mba@@ awashima asev ve , nan venda u keghen ato a vese ye . M zer henen sha kwagh u lu zayol wam jighilii yô . ( Ps . 5@@ 1 : 17 ; 9@@ 4 : 18 , 19 ) Yehova zu@@ ngu mba ve ye ican la mhôônom , Yesu kpa kape mhôônom ma ker un a ior je la . ( Ef . 4 : 19 ) U tesen ikyav yô , ityakerada i pasen akaa a ken Bibilo la doo anmgbian ugen ishima tsung shi er i hanma shighe kpaa . I@@ ti i anmgbian ne ér James , yange i tôô un tom hen ijiir i mba ve eren tom a na imôngo cii lu kasev yô . Mba@@ kp@@ ish@@ iv mba tse ken ub@@ ac@@ a , shin ken ut@@ se mba a@@ y@@ ough shin ken a@@ you a lun c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u . Ka nyi se lu eren hegen shin se lu eren ga , i̱ anyom a kar imôngo ve se t@@ ôm ser yange ma se er ga , shin ma se er sha gbenda ugen kposo ? Man ikyav tese ér , ka u@@ kwaghaôndo mba tar@@ ev je ve we uwegh sha kwagh u s@@ ôn@@ go@@ ior u ci@@ er iyol u a lu sha won ne ye . ( b ) Mba ij@@ en man im@@ ura i kwagh u perapera i ker ve la vea “ ide ” nena ? Ity@@ ôkyaa i hiihii yô , á fa wener gba u se civir un . Ve T@@ ile D@@ ông sha “ Shighe u I@@ me@@ en ” ( Ity@@ av Mb@@ i Tar sha won Cii Mb@@ i sha I ) , 5 / 15 Shighe u se lu henen zwa u wang la kpa doo u se ôron u ashighe agen a duen sha , sha er se ver ishima sha mi yô . U nenge wer akaa a a saa u la yina sha mbam@@ tsera mba u zough a mi hegen , kua mba i t@@ ende zwa u va nan we ken hemen laa ? Aluer ka ortamen môm tseegh nan tsough akaa a mbatamen vea eren yô , alaghga tom ua kô@@ vor . Kpa u Yo@@ a@@ shi yange ma gema shima yô , de gema na zwa í ta Se@@ kar@@ ia a@@ wen i wua . Ka sha ci u yange gba ve a iyua i kpilighyol i lun a ian i eren kwagh u ve soo u eren la . Ka ian i tsuan kwagh u ve soo u tsuan je la . P@@ ase gbenda u mba henen Bibilo mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba sha derianyom u sha 19 la yange ve henen Bibilo la , man er hii ve ve za iky@@ ura yô . Una kôr wan la una hide a yem a na shin kwa una za k@@ ile un ave man ishigh , una wa ic@@ ah@@ ur una ele@@ gh sha mnger — wan la nana̱ lu m@@ li@@ a ze@@ ver ze@@ ver je kpaa ! Kwagh ne na yô , “ m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la ” sar un ga . Hen shighe la , Yehova kure m - anger u A@@ shi@@ ria lu anger Yerusalem la , gadia a tindi ort@@ yom môm tseegh za wua ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ a@@ shi@@ ria iorov 18@@ 5@@ ,000 hen tugh môm . Yange i shighe ve cii mkurem shi ve lu mbatomov mba ikyuryan i he la kpaa . Aberaham yange fatyô u tesen jighjigh u nan u kpiligh iyol sha ci u a “ nenge ” a kwagh ken ishima na u tese un ér kwaghôron u profeti u Aôndo ôr sha kwagh u “ vor ” u ityendezwa la una kure kpee yô . Anmgbianev mbara vea doom ishima je kpa ? Kpa cii man nana zua a kwaghfan yô , gba u nana kav Mkaanem ma Aôndo shi nana lumun ér jijingi na a hemen nan . Paulu yange soo Timoteu kpishi , nahan ôron un akaa a wasen un tsung shi waan gumor ne kwagh er ka ter a wan nahan . Nahan mo man The@@ o@@ do@@ to@@ s kua ng@@ ôm cii se er batisema shin zege@@ mnger ken gar u A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia ken inyom i 19@@ 42 sha u tesen ser se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova . Man ka kwagh ugen u i er kwagh sha mi ken injakwagh i kwa je ne . Kwagh ne wasem m hide m lu a vangertiôr , man m hide m ngu eren tom u ortamen hegen . ” Mbaiserael h@@ ungwa hen atô u zege@@ mnger sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh . ’ Er Mbaiserael lu sha angahar yô , ve lu hemban yemen ti@@ e ti@@ e a ikyum@@ utya i F@@ ar@@ a@@ o i i lu sha ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya la . Man ka kwagh u tartor u Aôndo ua er vough je la . 2 : 32 , 39 — Ka sha nyi gbenda nahan tartor u az@@ ur@@ fa la kuma sha tartor u ityough ki z@@ en@@ aria la ga , man tartor u to@@ gu@@ la di kuma sha tartor u az@@ ur@@ fa la ga nena ? Yesu yange ta se icin ér se de nzughul a ian i civirigh i se lu a mi i eren msen la ga , nahan kpa a tese mbahenen nav u eren msen . Ka sha nyi igbenda nahan se fatyô u hendan a jijingi u tar nee ? Kwagh ne ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em shinii ? Yange mba gem Bibilo ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y mba been yô , makeranta u L@@ M@@ S tindi orgen , iti na ér Ch@@ ar@@ les Ho@@ v@@ enden , ér a va wa iky@@ e@@ ky@@ e i gb@@ eren ityakerada i hiihii ken tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar . D@@ or@@ ka lu ken Yo@@ pa , gar ugen u lu hen kpe@@ zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia yô . Se fatyô u kaan ser ka an@@ nongo shon la jimin cii a lu wanakiriki ne y@@ ee ? Ka nahan ve yange na mbahenen nav tom u tesen ior mba sha tar cii kwagh u Aôndo a soo , man awashima na la ye . — Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . Kwagh la yange bende a ishima yam kpishi je . ” Alaghga ma kasua u yôôn sha foto u iji@@ mba@@ gh una gba duen sha kô@@ m@@ pu@@ ta wou ab@@ ur ab@@ ur tsô . Hii nan ve se lu a vangertiôr ser kwagh wase gba Yehova ishima ? Ro@@ ber@@ t : M hen mer se za tema tor sha ior mba vea lu shin tar , vea lu a kpe ve k@@ ôndo ve yem sha ga la . U Eren a Mb@@ av@@ an@@ nya Dedoo U lun ikp@@ an i Aôndo wa mk@@ ighir ker ga . 12 : 13 ) Kpa icighan Aôndo , Yehova , una ver uumace mba@@ asorabo mban sha gbenda u kpilighyol u ng@@ ura nahan sha ci u nyi ? “ Hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . 1 : 14 , 15 ) Er i lu nahan u er mhen u tôôn pania u ke@@ ke shin ish@@ u@@ en pania ve@@ e ? Kwagh ne ka ikyav i dedoo sha ci u han@@ ma@@ or u yange nan h@@ una kwagh u orgen u nan lu Orkristu a nan imôngo yô . Nenge ase kwagh u yange er Mbaiserael sha ayange a Mose la . 8 : 20 - 23 . Gba u noov man kasev vea lumun kwaghwan man mk@@ or u Yehova sha ci u nyi ? Kpa Samuel yô , lu ‘ vesen , TER lu a na . ’ Sha mnenge ve yô , gba u ôron or ijir sha kwagh u an@@ za@@ agh ga , hemban je yô , sha kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or la . Bibilo kaa ér : “ Aluer or ngu henen er nan fa ma kwagh yô , nan ngu a fa er i doo u ma nan fe la ga . ” ( 1 Kor . Aluer se soo ser se hingir Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi yô , se hen u kôron iyol tsaha . Aluer sea zua a or u keghen ato a vese shin sea zua a nan ga kpa tom u pasen kwagh ka icighan tom u eren Yehova . Yehova Ka a K@@ ohol Ior N@@ av I@@ m@@ ôngo , 9 / 15 Nahan , hanma sev cii yô , se nôngo ikyar i se ye a Yehova la i seer taver . G@@ ab@@ er@@ i@@ el pase mimi shon ér , “ ma kwagh môm u a hembe Aôndo u eren un yô , ngu ga . ” Yange pase ityôkyaa i gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh tseegh ga , kpa shi a pase kwagh u or a er keng ve nana hemba la kpaa . Shin er ior mba Aôndo ve dugh sha ajiir wue wue nahan cii kpa , mba tem imôngo ken mzough . Ka ian i nyi mbacivir Yehova ka ve lu a mi hanma sh@@ igh@@ ee ? 24 : 29 , 30 ; Luka 21 : 25 - 28 . • Ka mbamlu mba nyi vea lu ke ’ tar u he ? Er iy@@ ongo la i ze u iyol yum yô , lam sha mi sha gbenda u kundu kundu shighe u ian i dugh yô . S@@ ar@@ i@@ e shi kaa ér : “ Tom môm u van or a msaanyol er u ng@@ un nahan ngu ga , shi Yehova ka a na se tahav mbu se fatyô u zan hemen a tom u waren uuma mba iorov ne sha icighan jijingi na . ” De se time sha kwaghbo u Yehova de Tor Davidi man Tor M@@ an@@ ase la , tsô se zua a mlumun sha mpin ne . A@@ SO@@ R@@ A@@ B@@ O A V@@ ES@@ EN A D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I ER L@@ A Nahan kpa , i kaa ér Aôndo una fatyô u ts@@ eng@@ an ôron akaa a ken hemen la vough . ( Genese 1 : 26 – 28 ) Yehova gba tar ér u lu ijiir i una karen nomso man kasev sha er una fa mba ve kom u una yem a ve ve za lu uma ken jijingi sh@@ a@@ a@@ la , inja er ka sh@@ a@@ a@@ la tseegh ior vea lu ve vea civir Aôndo doo doo nahan ga . 2 : 41 - 50 . ( Anzaakaa 22 : 29 ; Or@@ pasenkwagh 5 : 18 , 19 ; 2 Mbakorinte 8 : 21 ) Mayange je , se nenge nen iti i dedoo i lun a mi ape se eren tom la ser ka be@@ er@@ kwagh ga . Saan ve iyol u wasen mba ve lu “ upristi mba TER ” la , shi lun “ mba@@ shir@@ en ” ve man “ mba@@ eren ” ve tom . Mba wasen mba i shigh ve mkurem la u van Aôndo a icivir sha u pasen kwagh shi tesen mbagenev mimi . Ken inyom i 19@@ 19 la , ve lu ken mba i tsua ve ér ve er tom u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la , sha er vea kure mbamgbe mba ken jijingi mba ior mba Aôndo , ken ayange a masejime ne yô . — Mat . Mbagenev vea lu a isharen i fan mimi ga shi vea za hemen u hendan a vese kpoghuloo . Ikyav i Mose la taver se ishima nena ? Yehova ne se kwaghyan u ken jijingi kpishi sha ikyev i tiônnongo . Kape or u nan lun gbilin ga kpa alaghga a wa taver nan u henen Bibilo je la . Er Mbaf@@ ar@@ ishi mba ongo nahan yô , ve kaa ér : “ Un gbe du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov kera ga , saa di sha B@@ el@@ es@@ e@@ bu@@ l [ Satan ] , tor u u@@ jijingi mba b@@ ov la . ” Yô , se za nen hemen u dondon hemen na sha u eren tom u a ne se u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la sha gbashima . ( Mat . 28 : 19 , 20 ; Aer . A@@ U@@ ER or pine u ér , “ I mar u he@@ gh ve@@ e ? ” Sha mimi yô , m@@ taver u Yeremia yange taver ke ’ jijingi la , kua m@@ doo u Yehova doo un ishima la man ishimat@@ seen na sha kwagh u mimi la yange na un agee a zan hemen a tom u profeti . Sha ci u akaa a vihin a a er ken ashighe a karen la hemban cii yô , hii shighe u ityav mbi tar sha won cii mbi sha môm la zan zan ar sha shighe wase ne yô , ior kpishi kure ken ishima ér Aôndo ngu a tahav mbu yangen ican ga . Tsô ior mban kaa er : S@@ ea zua a ity@@ ô@@ i@@ kaa i bo hen Daniel ne ga , saa di sé zua a mi sha tindi u Aôndo na la . ” 29 ⇩ De se time sha u@@ ivande mba Yesu er la , man er vea bende a vese hegen kua ken hemen la kpaa . Doo u Mbakristu vea fa nyi sha kwagh u or lu a ian i tsuan a ishima i nan laa ? Er se tsegh ayol a ase sha ci u civir Yehova yô , ka ‘ sea y@@ aan kwagh , shin sea maan kwagh shin sea eren nyityô kwagh kpaa , ’ se nôngon sha afatyô wase cii ser se ‘ eren akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ’ ( 1 Kor . ( Pasalmi 34 : 20 ; Se@@ kar@@ ia 12 : 10 ; Yohane 19 : 33 - 37 ) Ka di akav a tesen agen kpuaa a akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya a yange Aôndo na mb@@ ang@@ eren Bibilo ve nger sha kwagh u Yesu je ne . ( Ôr Mbaromanu 16 : 17 . ) Er Solomon sôn u@@ zege@@ mbaakaav ga yô , Aôndo na un kwagh u sôn la kua kwagh u sôn ga kpaa . — 1 Utor 3 : 5 , 9 - 13 . Nahan Mary za hemen u henen Bibilo a iy@@ av nav shi lu nengen sha tsombor na kpaa . Hii shighe la je , hanma kwa u m ngee a tom kpishi yô , ishima kera z@@ em iyol ga , kpa ka m hii u eren u , te@@ gh te@@ gh tsô m kar been , man ashighe kpishi ka m bee u sha shighe vough . Nahan m hide m za seer keren kwagh u inyom i “ 1914 ” la ken Bibilo i sha In@@ tan@@ et . Ka nyi Yesu yange hemba veren ishima sha mi shighe u i er un batisema kera laa ? Tar sha won cii , Mbashiada mba Yehova mba ne ini@@ av mbi ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v ve gbilin U tesen ikyav yô , Pasalmi 5 : 4 - 6 ôr kwagh u Yehova ér : “ We , U ngu Aôndo u ifer i di@@ o U ga yô . . . mba@@ eren@@ af@@ er cii U vende ve . . . or u ha@@ an awambe inya man or@@ cu@@ gh yô , nd@@ ôh@@ ôr TER ishima . ” U T@@ esen Kwagh ke ’ G@@ al@@ il@@ ia T@@ su@@ see MB@@ A@@ AG@@ B@@ AN@@ D@@ E@@ V haa ave sha a@@ gb@@ ande a ve . Ka m na ior um@@ ag@@ az@@ in man an@@ ty@@ akerada mba kiriki shighe u m tem hen ijiir i mat@@ o tilen ikyua a ya wam la . Shin er Eliya yange hendan kwagh a u@@ profeti mba Ba@@ al 4@@ 50 a mciem shio nahan kpa , a gema a yevese T@@ or@@ kwase Yes@@ e@@ bel zum u a ungwa ér ngu keren un a ku la . Ka igbenda i injaa i nyi se dondo ve jighjigh u nan wase una hemba taver shi se lu a ishima i wan@@ a ? ‘ Tom u eren ior ’ u Mbakristu Mba@@ aiev ngu inja nena ? C@@ am@@ il@@ le za hemen doo doo je , shi i er un batisema kpaa . Se na jighjigh sha m@@ lu@@ a@@ inja man iwasen i atindiakaa a Yehova kpa ? Anyom nga kar yô , m va de u cian ku , kpa lu ken iyou ad@@ ua kwagh ne er ga , lu ken sh@@ ôô@@ p@@ u i hon@@ don ityough igen . Ken masejime yô , wan na u nomso ne va hingir u henen Bibilo . 23 : 6 ) Kpa mbahenen mba Yesu yô , yange gba u vea er nena ? • Ka a kaa ér mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima er iyol yase nahan yô , i lu kaan ér nyi ? A shi nan kpa , lu mk@@ ighir u i kighir un la yange cia er wan@@ b@@ ua la ye . Davidi kure Pasalmi ne sha mkaanem man , ér : ‘ Me y@@ av inya , me gba m@@ ny@@ am a ishima i gbar gbar kpaa ; gadia ka We tseegh , T@@ ER@@ E , U ne , m lu uma ken mkpeyol ye . ’ ( Ps . ( Mpase 12 : 9 , 12 ) Satan gbe inya u tsu@@ ghun ior ma shighe môm ga . U Mkaanem ma Aôndo ma doo se u henen yô , a gba u se wa iyol se kegh a kegh u ngohol akaaôron a Yehova shi nengen á ser ka kwagh u injaa u mayange je se̱ soo ser a saa ga yô . Mba yange ve fatyô u eren tom ne sha ave ve ga yô , ve na kwaghyan man ikyav mbi eren tom la a mi , kua inyaregh kpaa . Yesu yange tôndo zwa ér : “ or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” Sha iyange i eren batisema la kpa , mba ve soo u eren batisema mbara ka ve na mlumun sha mbampin mba hange hange uhar , ve kaa ér een . 5 : 19 - 21 ) Shighe u se fa jijingi u a lu hemen se jighilii yô , ka zum u akaa a lu zan vough la ga , kpa ka zum u akaa a lu zan vough ga la , er shighe u se su@@ gh ma anmgbian u ken Kristu kpa nan ongo se ato shin nan hii se iy@@ ongo shin nan er se ma isholibo je kpaa la . Er ior ve lu zan iky@@ ura ken kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke man t@@ wer sôron nahan kpa , hanma inyom yô , ij@@ en ka i wua mbayev je i kuma er m@@ iliôn uta@@ an nahan . — Nenge ityough 9 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . • Kwase nana tese ér nan cian nom u nan nena ? Sha mimi yô , averen a se lu zuan a mi nyian ne ka a Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la yange ve zua a mi ga yô . Tom pania ua fatyô u bu@@ ghun we h@@ unda u eren ityom igen i@@ civirigh . Se kpa se mba suur sha Bibilo a ishima i môm ken tom wase u pasen kwagh la vough er Yesu kpa eren nahan . Heela tseegh ga , ka se nôngo u ôron ivur Ruamabera shighe u i gbe i doo yô . W@@ ase Mba@@ yev Mba K@@ iriki Ve F@@ a Kwagh u N@@ ongo u Yehova T@@ se@@ mbelee L@@ am nen sha averen a ne zough a mi la imôngo . Ka sha ci u nyi U erem m nengen a if@@ er@@ kwagh man m kenger ic@@ ana ? Saan Mba Ve Z@@ u@@ ngu M@@ h@@ ôônom la Iyol ! Kwagh la shi na i er shiada u Yehova dedoo he ’ ior . ‘ Zum u mbamhen ve ngee se ken ishima yô ’ se er msen hen Yehova kpoghuloo , nahan una su@@ r se asema shi una na se agee kpaa . ( b ) Zum u se t@@ í@@ m sha e̱r i gbe u se cia Aôndo kpee la yô , ka mbampin mba nyi vea du@@ ee ? Zum u ka sea pase mba se henen Bibilo a ve kwagh u tom u i eren shin Betel la yô , ashighe agen ve pine se ér , ‘ I lu nahan ne za hen ijiir la ve@@ e ? ’ A@@ ka@@ abo ne nga eren sha gbenda u hemban vihin cii , shi nga eren c@@ iligh c@@ iligh shi wu@@ an ior hemban ave a tse . M pase un mer yange m er pania m va mem , kpa m wa ishima mer me z@@ aan mkohol me hiden nahan , maa me hide me hii . Aluer se soo u taver mba iyol i kpe ve la ishima yô , a gba u se ôr ve kwagh u sur@@ un ve ishima . Yesu kaa ér : “ Ka sha m - iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye . ” ( a ) Gba u se ny@@ agh nyi , man ka sha ci u nyi ? ( Ef . 4 : 26 , 27 ) Aluer ishima vihi se sha mimi je kpa , doo u se sôr zayol la fese sha er ishima ia vihi se gbem ga shi se na Diabolo ian ser a ya mtsera sha a vese kpaa ga yô . — Luka 17 : 3 , 4 . Ngu er gbenda u zan ken uma nahan . Zum u se er msen ser i de se asorabo ase yô , ka a inja u se hide se tôv uma wase se nenge ape i gbe u se sôr inja la , shi se lu a jighjigh u nan ser awambe a Kristu a he@@ e inya sha ci wase la nga a tahav mbu p@@ aan se , nahan se gema ishima shi se pase asorabo ase kpaa . Ka nahan ve ior kpishi mba ve na jighjigh ér Yesu una he@@ gh@@ em ve ikyav yô , yange ve z@@ aan ikyua a na ye ! Iyange igen yô , anmgbian u kwase ne za ivese igen maa za zua a gumor u k@@ on@@ don ato ugen u mough ken gar u C@@ al@@ cu@@ t@@ ta ken Tar u In@@ dia va ivese shon yô . ( Mat . 16 : ​ 6 , 11 , 12 ; Luka 12 :⁠ 1 ) Sha nahan yô , bredi u i we kwa sha mi ga , u Yesu ya vea mbaapostoli la , tile sha ityough ki iyol na i i lu a isholibo ga la vough . ( Heb . Iky@@ uryan i He Ú Er Nan Ve U Z@@ a Iky@@ ura ? Mkaanem ma ken Mpase 12 : 9 m@@ à m@@ á er kwagh u Diabolo la ma iv@@ in nyian nena , man kanyi i s@@ ôôn eren un@@ u ? I lu a gber takerada wase môm ken zwa ne ga . Se kpa se fa ga . Ken vegher u Mbai@@ gipiti yô i@@ been@@ egh k@@ ira lu ime , kpa ken vegher u Mbaiserael yô ki lu iwanger . Nahan kpa , kanyi kwagh i gbe u se er ve se za hemen u lun wang sha igbenda ig@@ enegh jighilii ? Hii nan i doo u se waan ah@@ ô sha kwagh ga ? Paulu lu kaan heen ér aluer or soo u lun a tom ken tiônnongo u Kristu man nan vôso kwase yô , saa nana eren a kwase u nan sha mimi , shi nana lu or u i fe nan sha ieren i id@@ yaa kpaa ga yô . Paulu yila kwagh u kpôô kpôô ne ér ‘ t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u mimi , u Ter A ver un , i kera lu or ga la . ’ Ken masejime yô , d@@ as@@ enda va hingir u kôron mo sha af@@ er a m lu eren la , ve za wu@@ he@@ m ken pur@@ usu . Nahan kpa , Bibilo yô kaa ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga er ne lu eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom shi ne mba eren her kpaa . ” I P@@ ase Loho ( Luka 21 : 11 ) Hi@@ ihii yô , yange kaa ér akaa ne aa lu eren hanma ijiir cii hen shighe môm , shin sha gbenda môm ga . Ken inyom i 19@@ 40 la , E@@ un@@ ice vôso Le@@ o V@@ an D@@ a@@ al@@ en , shi ve hingir up@@ ania . ( 1 Yohane 4 : 9 ) Mba ve kom u eren batisema yô , ka mba ve lumun Yesu ér ka un Aôndo a ne a “ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi ” la . 1 : 22 - 25 ) Aluer se dondo kwaghwan u injaa u Paulu ne yô , se za hemen u zenden sha gbenda u mimi . Nahan lu C@@ y@@ ri@@ l , u un kpa lu ken tiônnongo shon la ken ishima nena ? ; N@@ ic@@ hol@@ son , L . Aluer se mba lamen a ior man iliam la ka i maan ve a maa yô , se wase ve u tilen ken jijingi dông shi zuan a m@@ sur@@ shima kpaa . Heela tseegh ga , seer ityom i ka i doo ne u eren imôngo la sha ityom i u eren ayange ayange la . SH@@ I@@ G@@ H@@ E U M@@ NG@@ ER@@ E@@ M M@@ A D@@ E@@ E@@ M@@ E@@ E L@@ U A V@@ A G@@ A L@@ A P@@ ine Iyol You W@@ er : ‘ Hanma shighe yô , m er kwagh u ityom yam i m eren la sha inja kpa ? Se mba eren tom vea an@@ nongo u lamen zwa ugen . ” Hii Nan Ve I G@@ be u Mkaanem ma Aôndo Ma a Doo Se Ishima ? Ior mba yange i wua kpishi ken Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira ka ikyav i vesen i i tese kwagh u a dugh ken ieren ne yô . Se hemba mbamtaver mba se ter sha heen mban nena ? Se wuese Aôndo kpishi , er a pase se mimi sha kwagh u gbenda u a ver sha u yiman se sha ikyev i dyako u isholibo man ku , u se ye ken Adam la kpaa yô . ( Rom . 10 — Yange i ‘ tim E@@ dom sha won kera ’ nena ? Man u eren kwagh nahan ne una wase ú ú er akaa a ú we ishima wer ú za hemen u eren gbem er ú lu Orkristu nahan nena ? Ka unô ior Yehova a ker ijende a ve ? ( Luka 11 : 13 ) N@@ oo@@ v vea fatyô u s@@ ônon Yehova ken mbamsen vev ér a na ve jijingi na sha er una wase ve u eren a mbagenev , kua kasev vev cii doo doo yô . — Ôr Aerenakaa 5 : 32 . Anmgbian Bar@@ r pase wang ér mkohol u kohol ônov mba tartor la una za hemen gbem sha won ga . Kwagh ne yange wasem kpishi je , sha ci u m va kô@@ r@@ cio u wasen tom u geman kwagh ken zwa F@@ r@@ en@@ ch , hen af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Fran@@ ce ne . Mbakorinte u M@@ ôm 6 : 11 kaa ér “ Jijingi u Aôndo wase ” una wase se u eren nahan . Hanma shighe yô , m lu zung@@ u@@ lu@@ u , m henen sha kwagh ne , shi u@@ kasua kar imôngo je kpa , m za hemen u pinen mbampin her . ” Alaghga ú vande fan e̱r i lu Yesu , u̱ a tem tor sha hegen ne , á lu or@@ hemen u vesen ke ’ “ U@@ sha mba he@@ v ” mbara yô . Yehova yange va a mngerem ma De@@ e@@ mee sha tar ú u “ iv a i@@ pi@@ la ” la . 10 : 16 ) Hii ken inyom i 19@@ 19 la je , an@@ nongo u anmgbianev mba i shigh ve mkurem la ngu eren zege@@ tom u nan “ ya ” la kwaghyan sha ishima i môm . Un nengen ka k@@ ough ken ishima . ( Habak@@ u 2 : 3 ) Nahan Yehova yange ver “ shighe ” u va kuren afer@@ akaa man i@@ pi@@ la . T@@ es@@ em gbenda u me za yô , gadia ka sha a We m veren ishima ye . ” 2 : 4 , 5 . ( 2 Peteru 2 : 4 ) Yehova yange ieren i or keren ér nana lam a mbakp@@ enev la . — Ôr Duteronomi 18 : 10 , 11 . Gba u se nenge bredi man wain u i umbur ku u Yesu a mi la nena ? ( Tit@@ u 2 : 3 ) Bibilo kaa ér : “ De luun a mbam@@ an@@ m@@ sô@@ rom imôngo ga , shin a mba@@ eren h@@ ua sha inyam kpaa ga . ( Yohane 5 : 37 , 38 ) Se mba a vande ungwan imo i Aôndo kpôô kpôô ga , kpa se fatyô u lun a mkaanem nam ken vese , nahan se hingir u lun er un nahan shi henen kwagh er un kpa a henen nahan . Tsô hii nan ve Davidi venda u man ma ? Or u nan dugh ken ikyurior igen yô , ka or u nan undu tar u nan , nan yem tar ugen yô . Kp@@ iligh O@@ s@@ man iyol tsô á pine wener ‘ kanyi i lu Mimi shon nee ? ’ Ikyav i tesen yô , Un@@ ise , kwase Mbayuda u nom na lu Or@@ g@@ rika u nan jighjigh ga yô , * kua ngô na , Lo@@ is@@ i , yange ve ungwa kwagh u Paulu vea Bar@@ n@@ ab@@ a lu ôron la nahan doo ve shi saan ve iyol je ka u henen a hen ga . Sha kpôô yô , mbatyomov mba jighjigh mbara ka “ u@@ jijingi mba eren tom mba ka i tin@@ d@@ in ve u za wasen mba vea ya dyako u myom la . ” Yange m fa mer anmgbianev sha tar cii lu eren msen sha ci wam . ” ( Mbaefese 6 : 14 ) Ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi ihi@@ ar mbi i ter heen yô , ka k@@ w@@ ange man per@@ utya . Ior umiliôn imôngo sôr uuma vev hingir gu@@ da sha u hingir Mbashiada mba Yehova ( Mat . 28 : 19 , 20 ) Aluer se tese ior kwagh tsembelee ga yô , vea fatyô u tilen dông shighe u i kar jighjigh u nan ve ga . Nahan kwagh la una nyoon kpishi je yô a lu inja er myom wase la “ ka u sha usu nahan . ” M pase un mer , mo vea tsombor wam cii se soo u civir un a ishima i môm . T@@ erem yange er akaa a nan ng@@ ôm ishim@@ avi@@ h@@ in tsung , nahan ng@@ ôm ure kpishi . Paulu pase wang ér hanma or u nana ya bredi shi nana ma wain u Ter sha dang yô , nana lu a “ ibo sha iyol i Ter [ Yesu Kristu ] man sha awambe a Na kpaa . ” 14@@ 7 : 3 ; 1 Yoh . 3 : 19 - 22 ; 5 : 14 , 15 Nahan kpa , i p@@ ande i tese ajiir agen kpishi sha er se fatyô u dondon ieren i Gi@@ di@@ on la yô . ( Ese@@ k . 3 : 8 , 9 ) Yehova una fatyô u wasen se u taver dông er da@@ im@@ on@@ di nahan , di vough er Ese@@ kiel nahan . I ker iky@@ á@@ v ke ’ uya vev man i kôr mba@@ y@@ aav kpaa . A kaa ér : “ Shighe u mbamaren av lu u@@ ange la , ashighe kpishi i taver mo man nom@@ om kua an@@ ng@@ ôm u nomso u fan kwagh u se er yô . Ior mba dedoo mba hemban iyenge vea lu uma gbem sha won shin tar , a lu sha ga [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sha peeji 12 la ] Ar@@ t R@@ es@@ ource , N@@ Y u O@@ k@@ to@@ ba 22 , 19@@ 8@@ 1 , peeji 3 - 8 . Ashighe kpishi or@@ hemen ka nana war van ityô i nan a bem , ior a tema a kpe ve iyol yô , ityô la cii i̱ na nan icivir shi i̱ sue nan kpaa . Ish@@ aren i eren ishima i Yehova i̱ mgbegha u nahan sôn un kwaghfan . Ishima vi@@ him ker kpishi sha akaa a yange i kighir mo ér m er la . ” 27 : 4 . ( 2 Utor 6 : 17 ) Wan@@ akiriki ne maa nenge a iky@@ um i mbatyomov ne . Nahan ica a gba ga tsô una n@@ alegh uwegh nagh sha tar u Satan ne , man hen shighe la kwagh a gba mbacivir un a iwasen na , imba e̱r i gbe je kwagh a lu a vande gban ve a mi nahan ga yô . Sha m - sue u icighan jijingi sue Yesu la yô , a zende shin tar cii lu sôron mba@@ kpen@@ alegh shi been mbau@@ ange angev . — Mateu 15 : 30 , 31 . 12 : 13 - 15 . Ka nyi ia va er Satan , u a ve uumace a hanma inja i ican i yan cii laa ? Ken uwer u J@@ ul@@ ai , inyom i 19@@ 8@@ 4 la , m za kohol Mbashiada mbagenev 8@@ 1 , mba ve lu ken P@@ ur@@ usu u D@@ z@@ al@@ e@@ ka la . Sha nahan yô , de se tese nen Aôndo a fa er i sar se tsung u eren ishima na a mhen wase u ken ishima la yô . Ka sea pasen ior loho u dedoo a ishima i môm yô , se lu tesen mbagenev ser , mimi mba Yehova a tese se la doo se ishima . ( Yohane 1 : 18 ) Kwagh u yange Yesaia nenge a mi la , lu mpase u sha mnenge . U ng@@ een kwagh ga yô , inja i u lun wang ken mlu u ken jijingi la ka u mayange p@@ eren atindi a Aôndo a we sha kwagh u mcivir u mimi man u aiegh la ga , sha ci u Aôndo nengen nyityô mcivir u aiegh cii ér ka kwagh u hông@@ or@@ ough . Ka been he@@ ela kera yô , akaa agen a hemban lun a hange hange nga inya . Or@@ ya la nana tesen we u a hembe b@@ enden a nan yô , na nan takerada la nana kôr a lu a mi , we di gema bugh Bibilo you ôr ivur Bibilo i i̱ er kwagh u foto shon la . Yô , se er nen tom a iyua i Aôndo a ne se i nengen a kwagh u una va er ken hemen ken ishima yase la sha inja , shi se tese dooshima man kwaghfan , shi se eren a ior kundu kundu shi se luun nen saan saan , vough er Yehova nahan . ​ — Rom . Takerada u i yer ér A H@@ ist@@ ory of P@@ ri@@ v@@ ate Li@@ fe — Pas@@ sions of the R@@ en@@ ai@@ s@@ s@@ ance la kaa ér ke ’ tar u Amerika u tsuaa la , “ takerada u ôron man kwaghaôndo yange zua kwagh môm kp@@ ian nahan u̱ fan aeren a uter la yange har sha mfe u fan Bibilo la . ” ( Yohane 15 : 18 , 20 ) Mba tôvon Mbakristu a ican di er Yesu kpa ngise i tôv un a ican nahan . Se cii se gba b@@ ou@@ ange u isholibo u mbamaren asev ve ts@@ ar se la . Shi ka tse yô , a kaa wener orumace ngu civir Aôndo ka gbilin ga , kpa nan ngu civir Aôndo sha ci u kwagh u nana zua a mi la . Ka tahav mbu nyi Aôndo a ne se u wasen se lun a jighjigh u nana ? A kaa ér : “ Yange lum er gbe uwer u ôron kwagh u mimi ga nahan . ” ( Mateu 24 : 14 ) Nyian ne , Mbashiada mba Yehova mba pasen loho u dedoo ne ken ityar kposo kposo je hemba ityar 2@@ 30 shi mba gb@@ eren ityakerada i pasen Bibilo ken ijô kuma er 5@@ 00 nahan . M@@ war kera lu ga . E@@ s@@ era er tom sha kwagh u a hen la shi tese mbagenev sha gbashima kpaa . T@@ ôô ase wer se pine or u se henen Bibilo a nan mpin nahan nan na mlumun k@@ unda se iyol a nan kpen kpen , shin ishima vihi se ker . Er ma i lu nahan yô , mba nengen ayol a ve er Yesu á taver se asema ér se nengen ayol a ase nahan la , á kaa wener : “ Se mba mba@@ shir@@ en kpa se kuma injar ga , se er kwagh u ma se er keng la tsô . ” — Luka 17 : 10 . Ka unô Bibilo i kaa ér yange ve za er tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh , mba ikyav ve ia fatyô u wasen Mbakristu mba ve bee iyol nyian laa ? Ve h@@ enda any@@ inya , ve ver ishigh yemen vegher u shin ity@@ ô@@ tar la , ve h@@ ôn ishigh sha Yuda man Yerusalem , mba yemen i@@ u@@ u er ahumbe a sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh nahan . Nenge Mbaefese 5 : 17 . 1 : 23 ) Mayange se lu nen er ior mba yange ve pu@@ un Paulu la nahan ga , kpa se naan nen ior mba ve lu hemen hen atô wase la icivir tsung je . 24 : 14 ) Saan se iyol kpishi er se kpa se lu eren tom u Tartor u u lu samber seer a seer ne nahan . ( Mbaheberu 8 : 5 ; 10 : 5 - 10 ) Se mba zenden sha at@@ se a Yehova a nan@@ den nagh sha mi la sha u nan jighjigh ken nagh ku@@ la . Cii man Yehova yange t@@ ì@@ m gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a yô , a kegh ato a ungwa mbampin mba Aberaham mbara shi a na un ishim@@ as@@ ur@@ un ér una er kwagh sha mlu u i lu Aberaham ke ’ ishima e̱r ma i er kwagh sha inja la . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ke ’ zwa Heberu i tesen ieren i̱ í gem heen ér ‘ or ver ishima i nan ’ sha ma kwagh la shi a fatyô u geman ér “ time sha kwagh , hen sha kwagh , ” shin “ u gban c@@ e@@ ke i kwagh ke ’ ishima . ” ( Mpase 20 : 1 - 3 , 6 ; 21 : 3 , 4 ) Er ve lu ke ’ shighe u mlu u taregh á lu hemban vihin gban a gba kera nahan , mba a ishimaveren i b@@ un@@ den ga , i va nengen a Paradi@@ so u a va ver un shin tar la . Shin er taver un nahan kpa , C@@ le@@ ve@@ land lumun u henen Bibilo vea Orshiada u za un inya la . Un kpa lu môm ken mbatamen mba tiônnongo ne . Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la na nagh a ishima na i môm sha mlu na . ​ —⁠ 2 Kor . 5 : 1 - 3 ) Gba u mbatamen mba ken Kristu vea kighir mba ken tiônnongo shin vea eren a ve sha ts@@ wam shin vea nzughul a ve shin vea nyoon ishima a ve , gayô vea waan mbamgbe vev ikyo ga ze . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A tese tahav nav sha ikyev i Yesu Kristu sha igbenda i kpilighyol . ( Marku 6 : 30 ) I ôr se ken takerada u Aerenakaa ér icighan jijingi sen sha mbahenen mba Yesu er iorov 1@@ 20 nahan sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i . Nahan yange vea civir Yehova sha ashighe ne yô , ve hemba lun a mci@@ e u cian Aôndo shi dooshima ve sha a na kpa á seer , shi ve zua a iwasen i zenden sha igbenda na kpaa . U@@ umace mba ve yen ne ka ve hii u tesen ieren i soon ayol a ve tseegh la shighe u ve lu iyev la je . ( Gen . 8 : 21 ; Rom . 8 , 9 . ( a ) Mbat@@ yomov tese isharen i mimi sha tom u uumace nena ? “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” — Anzaakaa 27 : 11 . U ngu keren amba@@ aior la shi wasen ve kpa ? Gadia ve sa@@ gh a sa@@ gh tsô , nahan gba u Kristu a haa ve ken zwa na kera er ij@@ er nahan . 22 : ​ 8 , 9 ) Ka Aôndo tseegh i gbe u se civir un shi se eren msen hen a na ye . ​ ​ —⁠ Ôr Mateu 4 : ​ 8 - 10 . Yange ishima nyian gomoti u tar u Amerika sha kwagh u m@@ samber u gomoti u ty@@ em@@ imôngo lu samber ken Y@@ uro@@ pa la . D@@ i vough er gumor la nahan , se soo u eren tom ne sha afatyô wase cii a ishima i tse@@ en man iember kpaa — een , sha gbashima je ! Ken masejime yô , ior i M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar hingir u zuan a Bibilo ken zwa ve u Mal@@ ag@@ as@@ y ! N@@ O@@ V@@ E@@ MB@@ A 8 - 10 , 200@@ 2 Ve cii vea fatyô u eren akaa sha lan . Kwase ne tese jighjigh u nan sha gbenda u vesen , nahan a kaa ér : “ Een , T@@ ere , ani@@ wa@@ av kpaa mba ye avur a akaa@@ yan a sha te@@ b@@ ur u uter vev a a he@@ e inya la . ” 31 : 6 ) Nahan Davidi dugh icam sha k@@ we@@ legh kaa ér : “ I@@ can tsu@@ le@@ m ken ishima sha ci wou an@@ ng@@ ôm , Yon@@ at@@ an ; u doom tsung ; dooshima wou la k@@ am kwagh u kpilighyol , hemba dooshima u u@@ kase . ” ( 2 S@@ am . Alaghga Mbayuda mbagenev mba sha derianyom u hiihii la yange vea na gbenda u ve civir Aôndo la jighjigh a ishima ve i môm ér ka ú mimi , kpa ishima i tse@@ en ve la i̱ lu “ sha gbenda u kwaghfan ga . ” Wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la yange lu er “ sule u i kase u ig@@ yar ” nahan Iky@@ aior i i umbur u a gbe ve la fa ér u nom yaven a kwase u nan la ka iyua i i̱ gbe i zough vea uma kua mar yô . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 10 ) Bibilo i í yer ér Con@@ temp@@ or@@ ary Eng@@ lish V@@ er@@ sion la kaa ér yange “ nôngo ér una pase hanma kwagh vough man sha gbenda u hemban doon cii . ” Shi ishima yase i wuese kwagh la ka i mgbegha se se nôngo kpoghuloo se lu a mhen u Kristu , se gema se venda mhen u taregh . Kape ken tiônnongo kpaa , ic@@ ur i kpilighyol i i kange se ken dooshima la ia sa@@ gh je la , aluer se Mbakristu asange asange se mba eren tom kpoghuloo u ny@@ ô@@ ôso ic@@ ur shon ga yô . Sha nahan yô , se fa ma kwagh sha kwagh u uma na shin u tsombor na ga . Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u wasen mba ve ve u eren tom shin Betel he@@ gh la u fan akaa a aa wase ve u kuren tom ve doo doo yô . Nahan cii kpa , ve kera z@@ a̱ fa kwagh u kp@@ er sev mbu a va a mi ga , ka nahan ve uma ka a kera lu ve a ho@@ mon shin ityôkyaa shin ma iwasen kpaa ga ye . U er nahan yô , alaghga u fa mbamgbe man mbamzeyol mba ônov ou , nahan u wa ve kwagh u una wase ve yô , a u gban henen tsô wer u ngu a ve imôngo ga yô , a taver la . Dooshima “ ne jighjigh sha akaa cii , ” a i nger ken Mkaanem ma Aôndo yô , shi ngu a na se lu a iwuese sha kwaghyan u ken jijingi u ka se zua a mi la kpaa . ( Yesaia 45 : 18 ) Awa@@ shima u Aôndo ne gema ga . Ú@@ NG@@ U or u yôôn ang@@ we u T@@ ar@@ tor@@ o ? Gbenda u nyôron : Ka ortamen u a hemen M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la ka a nger ior ati ken makeranta ne ye . Er Satan a er tom a uh@@ ôn mban anyom imôngo yô , a fa u eren tom a ve tsema tsema , nahan hanma or yô , a fa h@@ ôn u una mee nan a mi yô . Shighe ngu her u vea ungwa loho u Tartor shi vea gema ishima yô . Paulu taver Mbaheberu mba ve na jighjigh a na imôngo la asema ér ve ‘ za hemen sha mlu u vi@@ an la . ’ — Heb . 4@@ 9 : 15 ) Yehova yange na ve Tindi ér a hemen ve shi taver ve asema sha ikyev i u@@ profeti shi kuran ve sha ikyev i mbatyomov kpaa . Lu@@ un er Yesu yange una soo ér ior ve civir ngô na yô , kwaghôron u kwase ne lu ian i dedoo i Yesu ma kaa ér ior ve gema civir ngô na yô . I@@ ny@@ aregh ki m lu a mi la ki been yô , m hii u eren tom hen ijiir i ha@@ an do . ( Anzaakaa 2 : 11 ; Mbafilipi 1 : 9 ) U tesen ikyav yô , aluer se h@@ ú@@ na hanma kwaghhenen u ke ’ tar cii yô a lu kwagh@@ l@@ an@@ en je la . Yange kohol ior sha u ve maa tar u Iserael . Shi yange ver ishima ér i maa a@@ you a@@ ji@@ iri@@ gh a tor man igbenda man at@@ u@@ ngu a mnger man ag@@ ar a omb@@ on iy@@ i@@ av ker man ag@@ ar a ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya kua ag@@ ar a mba@@ any@@ iny@@ av nav kpaa . • Mbat@@ yomov mbagenev yange ve er nyi sha ayange a Noa laa ? Sha ayange a karen la , Yehova yange a kôr num sha u karen a any@@ ighe u vihin tsung la kera . Sha mimi yô , aluer Yehova doo se ishima yô , or@@ wan@@ ndor a vese kpa nana doo se ishima keng . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 5@@ 3 , 3 Ior ka ve hii henen u lun a dooshima sha ikyav i mbamaren vev ve tesen la man tsaha u ve ts@@ ahan ve la . Yehova shi kaa ér : “ gadia á yila iyou Y@@ am er iyou i msen sha ci u akuraior cii . ” — Yes . Kwagh u hange hange u i gbe u ú umbur yô , ka m@@ doo u ú doo mbamaren ou ishima la ngu a na ve ve wa u kwagh ye . Nenge imba kwagh u doon ne sha wono ! Ter na vaa un . ” — G@@ EN@@ ES@@ E 37 : 35 . ( 1 Kor . 15 : 5@@ 8 ) Yehova kpa nenge sha a vese doo doo , mayange a de ér kwagh u doon môm kpa a ban se ga . Kwaghôron u E@@ u@@ se@@ b@@ i@@ o Mor@@ c@@ ill@@ o • W@@ a@@ shika u jijingi mgbegha Paulu nger hen Mbaheberu , man mkaanem ma Peteru la tese kwagh u ishimaverenkeghen i uma u tsôron shin tar nena ? Kwagh ne una na yô , alaghga ônov mban vea fatyô u hendan a am@@ een a tar ne a . ( 2 Mbakorinte 11 : 28 ) Kpa un u a “ ongo msen ” la wasen mba a doo ve ishima mbara cii . — Pasalmi 65 : 2 . Yesu yange fa er gba u kwase la ma bende a iky@@ ondo na ga yô . An@@ ng@@ ôm u a shi uma her , i yer un ér Or@@ l@@ en la hemba anyom 9@@ 5 hegen . I@@ y@@ ongo i i lu se a orgen ica i gbe je kpa , Bibilo ia wase se se h@@ ime i̱ . Apostoli Peteru pase kwagh u ikyurior i he la wang . Shi yange ure sha ci u mbayev lu nahan un tar sha makeranta . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve er kwagh “ k@@ ondo ” ikpelaior i i due sha ajiir kposo kposo la “ iyol ” sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la nena ? Akaa kpishi a lun a inja man a taver jighjigh u nan u mbahenen yange er shighe u Yesu lu pasen kwagh la ! OR U timen sha kwagh u ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i u i yer un ér L@@ ud@@ wi@@ g K@@ o@@ e@@ h@@ l@@ er la kaa ér : “ T@@ aver uumace kpishi u fan er ka i hii ve or lam yô ; iliam ka iyua i Aôndo a ne yô , shi ka ivande kpaa . ” Yange se lu hen ya môm vea ng@@ ôm , kpa un gema lu sha kp@@ ar@@ you u sha , se di se lu shin u shin inya la . Kanyi ia wase u u̱ palegh uh@@ ôn mb@@ ana ? ‘ Se Mba Mbah@@ ir@@ en@@ jime Ga ’ Kwagh u yange er S@@ ad@@ er@@ aki man Me@@ sh@@ aki kua A@@ be@@ di - ne@@ go la , una wase u u zan hemen u tilen sha jighjigh nena ? Shighe kar yô , ve gba lamen sha kwagh u Jo@@ di a yer ér iliam i sha kwagh u “ Adam zan zan Armag@@ e@@ don la . ” Sha hiihii la Yehova lu Ter kua H@@ ur@@ or u ônov mba Aberaham mba ve hingir ikyurior i Iserael la . ( Mateu 7 : 12 ; Mbagalatia 6 : 10 ; Tit@@ u 3 : 2 ) A wa se kwagh sha kwagh u mcivir ér : “ S@@ é wa nen ayol a ase ik@@ o , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Ú Ge@@ ma Mimi H@@ ingir Kwagh Wou Kpa ? Ka icighan kwagh@@ myer . I yila kwagh@@ myer ne ken Bibilo ér , ‘ kwagh@@ myer u a lu ken i@@ u@@ v hii sha ashighe a tsuaa la je zan zan ’ yô . Yehova yange pase W@@ ani@@ unda na , Yesu , u a lu Or@@ fan@@ tom la , ityôkyaa i i na ve gba uumace yô . Ka ityom i nyi mbatamen ve eren ken tiônnongo , kpa ior kpishi ve fe kwagh u í yum ga ? I@@ ca a gba ga tsô m@@ t@@ enger u Yehova una va t@@ enger akuraior sha shighe u Armag@@ e@@ don la una va . Kpa gbenda u i er kwagh u ishember ne ken Bibilo la zua sha mhen ne môm tsô kpaa ga . Ish@@ aren i yaven a kwase wou shin nom@@ u la kpa i vihi ga , shi Aôndo lumun a mi kpaa . ( 1 Kor . Iyol i H@@ id@@ en a M@@ i I@@ jime ka Ieren i Aôndo Nahan kwagh tser ve sha afer@@ akaa a ve man sha m@@ ne u ve na Yehova jighjigh ga la . Shighe u ônov mba Iserael hembe za haa af@@ o hen u@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i la , ishima nyian Mbam@@ o@@ ab@@ i a ve tsung je . Yange lu ôron kwagh u ic@@ ôngo i i ts@@ ôngon ônov mba nomso ken Mbayuda la ga , gadia a kaa ér : ‘ Nenge , ayange nga van , kape TER A kaa ne , a Me tsaha mbara mba i ts@@ enge ve , kpa ve ts@@ enge ishima ga la . ’ ( Yesaia 25 : 9 ) I@@ ca a gba ga tsô uumace mba perapera vea lu a ityôkyaa i ember . U m@@ asen kuren yô , Paulu ôr kwagh u mlu wase vea mba ve lu Mbakristu a vese imôngo , er se civir Aôndo la . Gba u Se Lu a Ishima i C@@ i@@ vi@@ r U T@@ ôôn A@@ ng@@ ahar sha Anyom a A@@ ny@@ iin la Lu Kwagh u Kp@@ ilighyol Nyian ne se kera mba a tahav mbu pasen kwagh iyange jimin ga , kpa se mba nenge u duen kwaghpasen hanma iyange . Nahan u de ago a u lu wan laa ? U H@@ iin L@@ un a I@@ sho@@ on sha Mkaanem ma Aôndo • Dooshima yange wase Yeremia u ‘ lun per ’ ken tom na nena ? Nahan uma u nan a kure . Pro@@ feti Daniel yange hemba anyom 9@@ 0 je kpa de u timen ken icighan@@ ruamabera vighe vighe ga . Er yange Ru@@ b@@ en lu wan@@ i@@ unda u Yakob yô , mba he ’ tsombor na mba yange ve lumun u dondon Kor@@ aki sha u eren ayôôso la alaghga yange asema vihi ve e̱r Mose — u he ’ tsombor u Lev@@ i — yange lu a tahav mbu hemen sha a ve nahan . 4 : 16 ) Ka se tese ser se mba a imba vangertiôr la sha u s@@ ônon Yehova ser a wase se sha akaa a ken jijingi tseegh ga , ka se sôn un ser a nenge sha u@@ gb@@ ayol asev kpaa . Shi u fatyô u yaren tom a an@@ takerada u i yer ér “ See the Go@@ od L@@ and ” * la tesen ônov ou ityar i i er kwagh u i ken Bibilo la shi tan ve iwanger sha akaa a u we ishima u henen a ve ken Bibilo i ne henen ken hanma s@@ ati la . ( E@@ ks . 3 : 7 , 8 , 13 , 14 ) Yehova lu ôron ér una hingir hanma kwagh cii sha u yiman ior nav . C@@ i@@ vi@@ r Aôndo u A K@@ ighir Ior Ga La , 7 / 15 ( Ekesodu 25 : 2 ; 35 : 21 ) Kwagh u a til tseer tseer ken akaa a ishima i sha injakwagh la yô ka mgbegha u i̱ mgbegh@@ an or la — ka tahav mbu ken atô mbu ka mbu mgbegha se u eren kwagh je la . Ka nan nengen sha tom u ken ya u nan dedoo , [ nan ] ye kwaghyan u or@@ uh@@ we ga . Kp@@ iligh se iyol er i hii ve kwagh a lu nahan yôô ? U fatyô u m@@ ough@@ on yemen hen imba ijiir la kpa ? Se gba nen uwer ga . S@@ ôn Yehova sha u “ jighjigh wou u nan a̱ de yen ga yô . ” Ken anyom a a sember karen ne , ngeren mban kera li@@ he er mba tsuaa la ga . Shin ieren i lun a dooshima ga i i du@@ mbur ken ayange a masejime ne la ngi ts@@ aren se ? — 2 Tim . Ú fa er i hii ve Aôndo yange na M@@ iri@@ am kunya kpa ? I@@ ng@@ y@@ egh ki mbacivir Aôndo ki seer sha gbenda u vesen je , sha ci u Yehova iyol na ngu suen Mbashiada nav . J@@ an@@ et nenge er i lu a inja u koson inyaregh sha ci u ken hemen yô . Bibilo i henen ia wase u u̱ fan atindiakaa a na shi kaven er dooshima na a lu a inja tsung yô , shi u kav nagh ku a we kpishi la man iji@@ r@@ ôron na kpaa . Ikyav tese wang ér ior kpishi mba ve lu sha iyange la va hingir Mbakristu . Gi@@ di@@ on yange za kôr u@@ tor mba M@@ i@@ di@@ an uhar s@@ ôngo ; maa á hide ken gar na O@@ f@@ era , ikyua ape ityav mb@@ ira hii la . Mkaanem ma Aôndo ma i nger shin inya la kpa ma ken dyako wase u ken jijingi ne . 1 - 3 . ( a ) Kanyi alaghga ia na Mbakristu mbagenev u vihin mlu ve vea Yehov@@ aa ? Kwase Kristu ugen u se civir Aôndo imôngo di wasem kpen kpen , nahan a hingir ng@@ ôm u ken Kristu . ” ( Anzaakaa 20 : 5 ) Yehova ôr kwagh sha ikyev i Solomon ér : “ Wan wam ver ishima sha kwaghfan wam , ver ato sha mkav wam . ” — Anzaakaa 5 : 1 . K@@ ura kwagh u dedoo u i we u sha ik@@ ev la sha agee a Icighan Jijingi u A tem ken vese la . ” ( Anzaakaa 8 : 30 ; Yohane 14 : 31 ) Yange soo aeren a Ter na a doon tsung la , er dooshima man mhôônom ma zungwen kua ijir i a er sha mimi la nahan . Anmgbian ugen di , shighe u lu wanye la , nenge magaz@@ in mba iji@@ mba@@ gh mba ter na u fan Aôndo ga , shighe u mbamaren nav lu her ga yô . Z@@ a hemen u tesen nan dooshima . — Yoh . Su@@ ur sha Icighan Jijingi Ka a gba u ú tsua kwagh u vesen u ú er ken uma wou nahan ka u er nena ? Kwagh môm u yangen iji@@ r@@ ôron i Yehova je kpa ngu ga , mbam@@ zough mba uumace mba ve lu er ka i@@ wo shin ag@@ u@@ ngu a tsôron la je kpa vea fatyô u yangen iji@@ r@@ ôron i Yehova ga . Er Aôndo a ne zege@@ ikpelaior i iyôngo igen i i lu seer a seer la ish@@ ô yô , mba a ishimaverenkeghen i va waren mtim u tar ne shighe u zege@@ can una va la . ( Y@@ ak . H@@ ingir iky@@ e yam u zan makeranta a Bibilo , za tesen ior er i hii ve m civir tu@@ ta ga , shi m lu uwegh ken ityav mbi ityar i nenge la kpaa ga yô . — E@@ ks . Nen@@ gen a mo yô , a ng@@ or a mo ér , “ D@@ u@@ em hen ya kera ! ” ( Ôr Marku 7 : 20 - 23 . ) Mose maa mough yem ken Igipiti , za ôr loho u Aôndo la , nahan ishima vihi F@@ ar@@ a@@ o ker a na tsung . H@@ ide a Iyol You I@@ jime Shighe u Ú Lu Eren M@@ sen hen Yehova Yô 3 U Ngu “ K@@ eren ” u Eren Tom Nen@@ a ? T@@ egh te@@ gh tsô , m ku@@ ngu ican , nahan m gema tsan hen ta@@ sh@@ an u ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go ; m tsa her ayange kpuaa . ( Yesaia 48 : 17 ) Nenge er kwagh ne yange una va Yehova ah@@ enge sha wono ! 1 , 2 . ( a ) Ka ityom i age@@ egh i nyi ior kpishi mba sha ayange a Yesu la nenge a mini ? Tsô M kaa mer : Nenge , M va , — ken ihy@@ ur@@ en@@ ruamabera i nger kwagh Wam ne , — ka sha u eren ishima You , Aôndo . ” — Heb . Aluer sea hii a hii u civir Yehova ken anyom a a sember karen ne shin sea nd@@ era civir un sha mimi u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov vea kar imôngo kpaa , sé e̱r a e̱r g@@ wa@@ ikyaa sha gbaa u ityom i Orkristu la je ve . Aluer u time sha akaa a a hembe lun we a inja la yô , u zua a mtsera nena ? Nyian ne , se mba ne Aôndo nagh sha z@@ end@@ en@@ ya , sha shighe u P@@ ase@@ ka shin ashighe agen kpaa ga . Aluer ka nahan ga yô , akaa aa fatyô u eren vihin kpishi . Kwaghôron u profeti u ken Bibilo kaa ér iniongo la cii ka “ ijiir i aiegh i y@@ eren ker . ” ( b ) Ka nyi i lu zan hemen nyian ve i gbe u se lu per@@ ee ? 11 I@@ kp@@ elaior I@@ a Z@@ ua a A@@ veren sha Iky@@ ev i M@@ tem@@ tor u I@@ orov K@@ pu@@ aa M@@ i Y@@ oung u se vande t@@ eren kwagh na la , kaa ér : “ Ch@@ u@@ l So@@ o yange kange ishima u ôron mo hanma kwagh u a er un sha hanma iyange cii , kua akaa a ikyo@@ o ga je kpaa , sha u nôngon tesen mo ér un ngu a kwagh môm u y@@ eren mo ga . ” Kwagh u sha utar u ú fatyô u tsuan wer u er hegen yô , ka u wan iyol sha er u na mlumun ken hanma mkombo u tiônnongo yô . Shighe kar yô , i va mar Aberaham man S@@ ara man Is@@ ak@@ a ken tsombor u She@@ m . — Genese 9 : 26 ; 11 : 10 - 31 ; 21 : 1 - 3 . Tom u Yesu u Or@@ him@@ en ne wa nyi man nyi k@@ ere ? Shi Habak@@ u kaa ér : “ I@@ engem [ i Yehova ] ci@@ r U@@ sha , tar kpaa mgb@@ ough a iwuese Na . Ieren i Orkristu Kwagh a ‘ K@@ uman ’ Se Ashighe agen ka i g@@ an@@ de@@ m yô , m pine mer , kape una gbaa yan ican zan zan nee ? W@@ ea fatyô yô ôr kwagh u i nger ken Luka 22 : 19 heen ne . I@@ ̱ due ke ’ ish@@ ember@@ ti i ke ’ zwa Grika i̱ i yer ér por@@ ·@@ ne@@ i@@ ʹ@@ a la , man ashighe agen ka i yar tom a i̱ sha u tesen my@@ av u mba ve lu a̱ er ivaa ga ve yaven a ayol a ve la . Aôndo yange kaa a Mbaiserael ér : “ Wan u man at@@ u@@ mba una hung@@ u@@ l ngô na je kpa , mhôônom maa kôr un a wan u a dugh ken iy@@ av nav la gaa ? Se kpa Kristu ngohol se sha imba gbenda la nahan ken tiônnongo na , nahan i wa se kwagh ér se dondo un sha u ngohol mba ve civir Aôndo a vese imôngo la ken tiônnongo . Icighan jijingi wasen se u wan ishima a atsan kposo kposo . 4 : ​ 22 - 24 ) Sha nahan yô , ngeren ne una time sha akaawan agen a a wase se , se de ieren ne yô . U fatyô u keren igbenda i eren imba kwagh ne a mba hen ma tsombor u mba ve ne jighjigh ga ve lu her la kpa ? Heela tseegh ga , ka ne nôngo kwagh kpoghuloo sha er ne kure mbamgbe mba icombor yen yô . Yehova k@@ ur uityendezwa nav sha ci u mbacivir un doo un ishima tsô ga , kpa hemban cii je yô , sha ci u iti na . ( E@@ ks . Zum u Paulu tsengaôron kwagh u myer u “ bem , man mkpeyol ” la , kanyi yange kar mtim u una dondo la sha mini , man kwagh ne tese se nyi ? I@@ h@@ in@@ da ne ka ah@@ ura a mngerem ma I@@ f@@ i u i yer ér T@@ ig@@ r@@ is la yange p@@ ev sha gir@@ gar u N@@ ine@@ ve la . Ikyav i tesen yô , mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor mba ken gar u Ph@@ nom Pen@@ h , ken tar u Ca@@ mb@@ o@@ dia mba za pasen kwagh ken ip@@ av@@ en@@ tar i K@@ om@@ p@@ ong C@@ ha@@ m kwa har ken uwer . Ka ve hingir azende a kôôsôô shi i doo ve lun imôngo kpaa . Sha mimi yô kwagh la bende a shighe wase u i bugh ashe yum ne ga . ’ Se mba ‘ veren ishima sha u@@ zege@@ mbaakaav ’ ga . Icighan Jijingi W@@ asen Se u H@@ endan a M@@ te@@ v u sha I@@ can u sha Iky@@ aa i Kwagh@@ aôndo Apostoli Paulu yange va nger kwagh sha kwagh ne kaa ér : “ Ka sha jighjigh u nan man a ver P@@ ase@@ ka kua awambe a m@@ ish@@ in la ye , sha u or@@ timin ônov mba i@@ und@@ av la a̱ de b@@ enden ve ave ga yô . ” ( Heb . Kpa cii man se time sha gbenda u se er kwagh ne yô , de se vande henen sha tahav mbu Mkaanem mara ma lu a mi la . A tese se ér u ôron Bibilo ken i@@ u@@ v se tseegh la kuma u zuan a mkav ga . N@@ gi@@ se apostoli Paulu nger wener : “ Aluer or nana kera nenge sha ior mba nan ga man jim je yô , ka mba ken ya u nan la , nan ny@@ iman jighjigh u nan ve , nan hemba gban kera a or u nan ne jighjigh ga yô . ” “ K@@ ura Nen A@@ yol a E@@ n sha Hanma H@@ ua ” Cii , 8 / 1 Ka uumace mba ve yen ve lu ken nongo u Aôndo , u u lu tar sha won cii ne ye , man ashighe agen or nana fatyô u nzughul a vese shin nana kera lu jighjigh ga je kpaa . Lu shighe u mbamaren asev mba hiihii mbara — nomso@@ or man kwase u hiihii la — ve hemba Or@@ gban ve ato la hingir u uumace vea been iyol ye . I@@ mba kwaghôron u vighe vighe sha kwagh u ter la yange er la nahan ngu hange hange sha t@@ am@@ enkwagh u Yesu lu ôron u tesen wener Yehova de@@ en kwaghbo “ wuee ” la . — Yesaia 55 : 7 ; Luka 15 : 11 - 32 . Kwa@@ r@@ gbidyen man M@@ sen Mba H@@ ange H@@ ange Ior mbagenev hen ér yange Yobu ya ican anyom imôngo , kpa takerada u Yobu la tese imba ican i yan gbem nahan ne ga . Yange umbur mba been makeranta mbara ér , er ve lu ken “ iyôngo igen ” nahan kpa , ve kohol imôngo vea iky@@ um i ikyo@@ mon i sha injakwagh ne . — Yoh . 10 : 16 . Alaghga u tôôn ma gbaa u kon u ken to@@ ho va z@@ or@@ on sha kon u hen ya la yange a lu kwagh u kpilighyol shin u sha gba@@ aôndo ga je kpaa , kpa lu kwagh u mb@@ as@@ u@@ le@@ v mbagenev sha derianyom u hiihii la eren je la . Yehova Una “ K@@ ure I@@ jir ” Sha kpôô yô , or ka nana na kwagh sha ci u nan nenge ér doo u nana er nahan yô , nan zua a msaanyol . “ Se@@ er Se Jighjigh u Nan ” ( Gen . 37 : ​ 2 , 26 - 28 ) Kpa sha mimi je , ka imba kwagh i Yosev hen ér ônov mba ter na vea er a na ne ga . Loho u Bibilo hemba ng@@ un a tahav a nyityô kwagh i se ôr a or ve a kôr nan ken ishima cii . Aerenakaa 17 : 24 - 27 Maa una za nyôron hen Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la yô , una nyôr t@@ so u yemen ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa . U tsua wer u ôron Bibilo hanma iyange kpa ? Mbam@@ pin mba wasen se u henen sha kwagh : Yehova shi yange kaa a mba civir un nahan ér : “ De enger kenger [ nen ] sha mci@@ e ga . ” U tesen ikyav yô , zum u Mbaiserael lu ikp@@ an , i lu eren ve ican la , Yehova kaa a Mose wener : “ M nenge ican i ior A@@ v mba ve lu ken Igipiti la , shi M ungwa m@@ liam ve@@ m ma ve lu v@@ aan mbat@@ or@@ ough a ve la , gadia M fa atsan a ve la . ” Yange m hu@@ wa ak@@ ondo a il shi m tsegha id@@ yer , shi m de ice yam i sha ityough vese zan zan nôngo u nyôron shin i@@ w@@ enge . Zum u Yesu yange kaa a mbadondon nav ér a tôv ve a ican la , shi kaa a ve kpaa ér : “ [ Ior vea ] kôr ne vea za na hen mbam@@ kohol mba Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , man vea gbidye ne ken u@@ shin@@ ago@@ ge vev kpaa ; je yô , á va a ven sha ishigh ki u@@ g@@ om@@ na man u@@ tor kpaa sha ci Wam , sha er i̱ hingir mpase her a ve man her atô@@ at@@ yev kpaa yô . ” ( Mateu 7 : 13 , 14 ) Ken atô u ior ub@@ iliôn imôngo mba ve lu shin tar hegen ne kpaa ka ior kp@@ egh@@ ee tseegh vea war zege@@ can ua lu van la ye . Mba a inja kpen kpen , gadia mbah@@ ev mba kpishi mba i gbe u a wase ve yô . “ De ishima i nyoon , de iy@@ ugh ; ishima i̱ de vihin we ga , ka u nan or , ifer i eren tsô . ” Z@@ a Hemen u L@@ un a I@@ mo@@ shima i W@@ ang ( Mbaromanu 5 : 12 ) Shi kwagh ugen yô , mbatomov mba Satan mba shin tar mba tôvon mbacivir Yehova a ican , ashighe agen je yô ka ve wua ve er Yesu Kristu kpa ve wua un nahan . 17 : 23 ) Nahan yô , mzough u se lu ker la wase u tesen er se lu mbadondon Kristu sha mimi yô . M@@ ngerem ma ity@@ e@@ ku je kpa tese kwaghfan u Yehova . 2 , 3 . ( a ) Ashighe agen Paulu yange una ter ishember i “ jijingi ” la yô , i lu nyi a ô@@ ron@@ o ? Er nan ve iyenge ne i kaha kpo@@ soo ? Ka nyi noov man kasev vea er ve vea lu wan Yehova ken ivese ve ? Nahan yô , doo u se taver dooshima wase man iwuese i se lu a mi sha atindi a Yehova a ne se kua akaawan a na aa a tesen se kwagh u se eren ayange ayange la ! Ka nyi i tese ér Aôndo soo u yan ijende a we ny@@ ian@@ a ? Jigh@@ ilii yô , mbakp@@ ish@@ iv yange ve lu azende a kôôsôô , shin er ve lu kwa@@ v@@ yolough kwagh@@ môm ga nahan kpaa . Doo u or u nan lu lôh@@ ôn mbagenev iniongo nana ver ishima sha nyi ? Hegen ne ka m na kwaghôron u ken igbar je kpaa . Kpa i eren mbamkombo ken u@@ shin@@ ago@@ ge mban nena ? T@@ aver u eren kwagh ne ga . Aluer nana nenge a doo nan yô , nana bu@@ m . Ng@@ ô ugen kaa ér : “ Yange saan mo iyol kpishi , shi ishima kpa nyian mo kpishi . ” Shighe karen yô , shi i kôr Paulu i va a na hen G@@ om@@ na Fe@@ li@@ ku . Kpa , er ve tsa ken Bab@@ ilon kpishi yô , kwagh ne bende a ve vihi kpen kpen . Hen ase sha kwagh u ishimawan i Yesu , er lu keghen anyom udubu imôngo ér iyange la i va la . U ma i lu nahan yô , hemba doon u henen kwagh zan sha inja sha inja er mbamgbe man mfe u or u se lu henen kwagh a nan la á lu la . Mbamaren vea er nan ve vea wase mbayev vev vea ya ikyar a Yehova kôôsôô ? Shighe kar yô , m er tom u ortamen u nengen sha haregh la kpaa . Nahan a wase Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve ne u pasen kwagh sha uya uya nena ? Nahan se ya dyako u isholibo hen a ve . — Genese 3 : 17 - 19 ; Mbaromanu 5 : 12 . Er tar u Satan ne ú kase se ú we atô yô , doo u se wa ikyo sha er se hông@@ or ayol a ase sha aeren a ú la ga yô . Kp@@ orom hen Aôndo , 1 / 1 , 4 / 1 , 7 / 1 , 10 / 1 Mbagenev nyian nenge isholibo man ku ér ka kwagh u sha i@@ gbe@@ tar je . Kpa er se tôv sha kwagh na yô , se nenge ser yange lu or u taver ishima tsung . Er noov man kasev cii ve yen yô , ka hange hange u vea hen ieren i den orgen a kwaghbo la , gadia kwagh ne una wase u van a msaanyol ken ivaa ve . ” S@@ im@@ one u i vande ôron kwagh na la hen ér “ Aôndo una lumun un sha won ga . ” Se tese ser se mba zan hemen u keghen mk@@ ur@@ tar nena ? • Yehova una yima mba ve kpe la nena ? Nyian ne , ior mba kuman umiliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan ve ven@@ gese m@@ le@@ he ve la shi ve kohol ve , mba yôôn loho shon a ve imôngo ér : “ I@@ ̱ h@@ ime ne a Aôndo . ” Kwagh u a hembe vihin cii je yô , ka gbenda u ieren ne ia bende a ve shighe u vea va er ivaa la . U un eren tom er “ Kristu ” shin or u Yehova a shigh nan mkurem la hemba gba un kwagh a u lun wan u tor ken Igipiti la . Shighe u P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la nenge Paulu lu eren tom u yôôn ang@@ we u Tartor yô , ve nenge a ikyav i tic@@ a u fan tom tsema tsema . Kwaghôron u Yehova G@@ be I@@ nya Ga Nahan kpa mba we Yohane u Eren B@@ atisema ke ’ ga@@ adi kera yô , ve undu tar u Y@@ u@@ dia ve yem ken G@@ al@@ il@@ ia . Mkaanem ma Aôndo ma pase ior mba ve lu ungwan imo i Yehova man mba ve lu ungwan ga la wang nahan ér : “ Ka sha kwagh ne man i pase ônov mba Aôndo a ônov mba di@@ abolo ye ; hanma or u nan eren perapera ga yô , nan due hen Aôndo ga , man shi u anmgbian u nan a doo nan ishima ga la kpaa . 27 : 38 . Icighan jijingi u Aôndo yange wase mbatamen mbagenev ken Iserael u tsuaa la nena ? 8 : 10 - 12 . Mba@@ aôndo ou mba u er sha ci wou la mba han@@ a ? Aluer u tagher a mbamzeyol mban ken zende wou yô , doo u ú kure ikyaa wer , ma u mough zende la ga , nahan u undu mat@@ o la u ye@@ me ? Mbayuda mbagenev yange ve gba any@@ iman sha kwagh u tindi u a lu u hiihii ken atindi 6@@ 00 ken Tindi u Mose la . N@@ agh ku Wan u Aôndo na la tese ér uumace doo Aôndo ishima tsung . Er nan ve i gbe u mba dondon Kristu vea kav un sha u sur@@ un mbagenev asema ? Aluer se time sha ung@@ eren mban yô , vea na , se seer wuese kwagh u Yehova man Yesu ve er sha a ci wase sha ikyev i ku u Yesu man mnder u Yesu shin ku la . Tom u iv@@ in mngerem shin ze@@ ge t@@ as@@ a u to@@ gu@@ la , u upristi ôôn ave sh@@ imi la lu u kiriki ga , nahan kpa , ave a ôôn man angahar lu kwagh u Aôndo kaa ér ve eren kpee yô . — Ekesodu 30 : 17 - 21 . U fa er i hii ve i yer man@@ a ér “ ru@@ am u mba@@ age@@ ev ” kpa ? Kpa kwagh môm hemba Yehova ga , gadia hanma kwagh kure sha ishima na vough , a yima ior nav shi i wuese iti na kpaa . Se seer kaven mhôônom ma Ter wase u sha la sha u timen sha gbenda u Wan u Aôndo yange eren uma na shighe u lu shin tar la . ( b ) Kanyi se lu timen sha mi ken kwagh@@ ngeren u a ve laa ? Bibilo pase ér tar ne ua nyôr ken shighe u ci@@ er iyol u i gbe je uumace ve lu a nenge a mi ga yô , man shighe shon una za zan zan a ar ken mkur . Kwagh ne kpiligh ve iyol . Una fatyô u eren kwagh ne sha ikyev i mba ve lu er mba a agee ga shin mba ish@@ e@@ er la je kpaa . Yange mea soo mer ior i New Y@@ or@@ k i ian b@@ an@@ en ve yum la ve kegh ato a mo yô , m bugh magaz@@ in ape i pin mpin u kôron ken ishima yô m tese ve , maa m pine mer , “ I lu nahan u pine iyol you mpin ne ve@@ e ? ” U eren tom a shighe wou sha inja sha u eren ishima i Yehova kpa ? Kpa ka i taver se mbagenev kpishi u lun a ieren i n@@ orom ikyaa sha kwagh ga la . P@@ ase kwagh u orgen u yange mough yem u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la ken g@@ anden yô . Se na mlu u lun vough la una hingir awashima wase u vesen nena ? Ken inyom i 19@@ 44 la , mbap@@ asenkwagh u Tartor sha tar cii yina iorov 1@@ 10@@ ,000 . Lu@@ un Nen a Ve I@@ m@@ ôngo A@@ ke@@ ke a gb@@ eren ityakerada a i gem v@@ aren ainge la kpa wase se u eren tom u pasen loho u dedoo ne . Lu u ior mba Peteru lu pasen ve kwagh mbara vea gema ishima sha mimi yô , nyi ia ere ? Yô , doo u mba ve lu sha ian i vesen vea eren kwagh sha kwaghfan . A@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma lun ti@@ ange ti@@ ange la Uma wou una hingir we er ka ish@@ ar u ye yô . ” Er se fe ser gomoti u yange i tôndo zwa a mi ngise ne hii u hemen sha hegen nahan doo se je gande ga he ? Heela tseegh ga , ka u tese se gbenda u zan ken uma u tsôron . Daniel yange tese ér u civir Aôndo gbem la ka kwagh u vesen nena ? We kpa alaghga tsô Aôndo soo u wasen we sha mbamgbe ou mba ve zough sha awashima na la shinii ? 1 : 18 ) Yehova “ ver Un ngu ityough sha akaa cii ken nongo ” u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Nahan kpa , mlumun u sha mpin u a kaa ér ka hanma shighe ? Yesu ôr kwagh u N@@ at@@ an@@ ael kaa wener : “ Nenge , mimi je , ka or u Iserael u ma ic@@ ugh i lu ken a na je ga yô . ” Ôr Lev@@ iti@@ ku 17 : 10 . Se za a@@ vese a anmgbianev ken A@@ you a Tartor . Kpa , Bibilo pase se ér “ TER eren perapera sha igbenda Na cii . ” Mbam@@ zeyol ka vea lu nan nan je kpa , ivaa i dedoo ngi gbe p@@ aven ga , nahan anyom nga a karen yô , i gba van nom man kwase a msaanyol man mk@@ om kpaa . A kaa ér : “ Kwagh môm kpa hemba iember i or ka nan zua a mi shighe u nan tese or mimi u ken Bibilo man nan nenge ér a kôr or shon sha m@@ tema la ga . ” U tesen ikyav yô , mba@@ fan@@ atindi a Mbam@@ usu@@ lu@@ mi tsema tsema mba ken Yerusalem venda u zan mkohol ne ér tic@@ a u Mbayuda ugen kpa ngu zan yum . I pav mbatyomov ker vough vough nena ? A kaa ér : “ V@@ ande keren nen tartor [ u Aôndo ] man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” Ngeren mba ken Bibilo mbagenev pase ér yange i nan@@ de ik@@ yom shin ak@@ u@@ he a mbakp@@ enev . ( Yo@@ s . 7 : 25 ; 2 K@@ ron . U ngu z@@ endan ma gbil@@ in@@ kwagh ity@@ ôô ? Aluer hanma shighe mbayev mba ve lu hi@@ an la mba henen kwagh shi zan mbamkombo shi duen kwaghpasen yô , a wase ve nena ? Sha ayange ase ne kpa ior mb@@ á mba ve lu a gbashima u nan uma ve cii sha u vea er tom u Tartor u Aôndo er or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de la kpa yange tee akaa a na cii ér una yam ta@@ gbe@@ de u dedoo nahan kpa ? Mbam@@ tsera mba I@@ yol@@ tseghan i Ve Se a M@@ i La ( Yon@@ a 1 : 15 ) Kpa , Yon@@ a lumun u kpen sha e̱r ior mba shin t@@ so mbara vea saa ku ga yô . ( 1 Utor 18 : 1 ) Eliya ôr kwagh ne ica gba ga maa Yehova n@@ ôô ura . Kpa kape m@@ vese ne a kighir laa ? Hanma kwa u sea tese tser ne yô , se zua a ior kpishi mba ve soo u henen Bibilo yô . Mbahe@@ men mba u@@ gomoti kposo kposo di kpa vea lu uwegh sha kwagh ne nena ? Tsô mba kera zough ayol a ve ga yô , ve hembe . ” S@@ ônon Yehova ken msen hanma shighe wer a tindi u a jijingi na shi a wase u u lumun gb@@ end@@ atesen na . Mbam@@ kohol mba V@@ esen Mba T@@ aver Se Ishima • Ka hanma shighe nahan i doo u mbayev mba kiriki vea hii u wuese Yehova , man er nan ve i doo u vea hii sha shighe laa ? Shi ka awambe la kpa a ne ve i lu u a fatyô u den se asorabo a ase gbem sha won ye . Heela tseegh ga , loho u Tartor u Aôndo u Mbashiada mba Yehova ve pasen ior la wase ve u lun a ishimaverenkeghen . Ishim@@ a@@ verenkeghen ne i na yô , uma ka una taver ve kpa ve fa di tsô ér iyange i môm mbamzeyol mban vea bee keng . Se fatyô u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban ken mkaanem ma masetyô ma i k@@ ur takerada u i yer u sha iti na a mi la . Sha nahan yô , de nengen wer saa u yam an@@ ar u zan sha j@@ w@@ .@@ or@@ g a mi keng keng ga . Gadia anyom dubu her a We yô , nga er sev mbu ny@@ enev mbu mbu kar la yô , man er mk@@ or@@ ut@@ u môm nahan . ” — Pasalmi 9@@ 0 : 3 , 4 . A@@ yange nga kar kpuaa yô , Mbayuda mbah@@ emb@@ an@@ ato mba i yilan ve ér Ze@@ al@@ o@@ ts la za hide gba va kighir ior mba ken Yerusalem man mba ken Y@@ u@@ dia cii ér ve kohol ve ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la . Kpa Yesu gema kaa a Peteru ér : “ Hi@@ re@@ m ken ijime kera , Satan . ” ( Mat . Alaghga tsô lam a na ken zwa Heberu u tsuaa la . Shighe u ú gem ishima shi u de asorabo ou a tse la kera yô , na jighjigh wer , mimi je nagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu kura kua fatyô u cir@@ in asorabo a ou . — 1 Yoh . PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 33 , 1@@ 32 Mkaanem am ken mbamkombo ma doon seer a seer kpa ? Ken masejime yô , ib@@ aver va nyôr ér i kure anmgbianev mba an@@ igh@@ eni mba yange i tindi ve ken tar u Fran@@ ce la ijir , nahan gba u a wua ve sha zwa gb@@ u@@ u@@ ka , sha ci u ve venda ityav mbi nôngon yum . 8 , 9 . ( a ) Cii man Saulu hingir Orkristu yô , lu nyi or@@ o ? Shin er se soo u eren kwagh kundu kundu a mba ve kor atindi a Aôndo ga la nahan kpa , doo u se lu a ve kôôsôô shin se ya ijende a ve s@@ ôngo s@@ ôngo ga . Ro@@ ber@@ t nger wener : ‘ Ieren i Tor u V@@ esen ne yange kpiligh mo iyol sar her . Sha kpôô yô , ka sea ôr Bibilo shi sea de ser i̱ hemen se yô , kwagh u Yesaia 30 : 21 a ôr la a kure sha a vese . Or u nana nenge a iky@@ e@@ ky@@ e i usu man any@@ inya a usu ve a kpiligh nan iyol ga je kpa nan ngu ga ! An@@ igh@@ eni ka n@@ amba u a hembe uta@@ ankar@@ uhar yô , nahan ngu tesen kwagh u a du@@ mbur yô . “ U kp@@ ela h@@ w@@ ange sha ajiir a a ne mbam@@ lumun sha mbampin la kpa ? ” Yange sea tsa hen ya u ma anmgbian yô , i doo se kpishi u wasen nan u eren ityom i hen ya . Nyian kpa Orkristu u i yem nan sha ikyev i isholibo man ku cii gba u nana tsegha iti i Yehova . Kanyi kwagh se fa ve ia wase se u tesen ér se mba a ishimawan imba er M@@ ika laa ? Shi i wa se kwagh ér se lu “ mbak@@ aven Aôndo ” shi se “ eren akaa a doon a ior cii . ” 1 : 1 , 2 ) Kpa Yeremia nenge ér un ngu an - ye u kpuaa yum ; un yina u za lamen sha ishigh ki mbatamen mba ken tar la mba ve lu mbak@@ av@@ en@@ shigh shi ve lu sha aan a ut@@ aha kpaa la . ( Mbakolose 1 : 7 ) Kwagh u mbananjighjigh a E@@ p@@ af@@ era imôngo mba ken K@@ olose la yange nyian un ishima kpishi , di vough er a fatyô u nengen ken washika u Paulu nger ken Roma tindi a mi la nahan , ér : “ E@@ p@@ af@@ era , . . . ngu su@@ ghun ne . Nahan yô , kwagh u i er ken avur ne la tese wanger wanger ér n@@ amba u 14@@ 4,000 la ka u kpôô kpôô . Man kwagh ne ka tom u lun a iwasen kpen kpen ! Apostoli Paulu yange nger ér : “ Eren nen msen sha ci wase , gadia se fa dedoo ser , se mba a imo i dedoo ken ishima , sar se u zenden tsembelee [ shin sha mimi ] sha akaa cii . ” ( Heb . Mb@@ as@@ am@@ aria yange ve lu a mbamhen mba kwaghaôndo mba@@ aiev . Se dondo ikyav i Yon@@ at@@ an man i Peteru , i eren kwagh sha mimi la nena ? Kwagh u vesen yô , ka u han@@ mô wase nana er un tom sha afatyô u nan cii . P@@ ine@@ ha@@ shi lu wan u E@@ le@@ as@@ ar , wan u A@@ ron , nahan lu sha ian i va hingir pristi u tamen . Yesu Kristu una va a m@@ tem@@ tor u vough sha tar ( a ) U yan ican sha ci u kwagh u perapera la inja na yô ér nyi ? ( Mbaheberu 4 : 12 ) U tesen ken igbar er Mkaanem ma Aôndo ma lu a tahav kpen kpen yô , 200@@ 3 C@@ al@@ end@@ ar of Jehovah’s Witnesses pase se akaa a a er ior jighilii sha tar kuma at@@ ar@@ atar . Ka se nôngo ser se pase kwagh sha ashighe a se fatyô u zuan a mba@@ y@@ aav her shi vea kegh ato a vese kpaa yô . M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a maa ôr mba ken k@@ l@@ ase na cii wener : “ Me lu van a ijende yam ig@@ enegh a̱ va tema imôngo a ven er min@@ iti 9@@ 0 nahan . Ka ve sue akaa a Tartor sha mimi man a iyol t@@ angen shio kpaa . Paulu wa se kwagh ér : “ S@@ é gba nen uwer u eren akaa a dedoo ga , gadia shighe á va kuma yô , sé sun@@ da aluer se yina ishima ga yô . ” Yesu lu a tahav mbu fan kwagh u ken ishima i or , nahan yange fa er un doo Peteru ishima yô . Kwagh ne tese ér , or u nan er a la nan ngu a kwaghfan u a gande ave yô . Shighe u se “ dondo sha kwagh u mimi ” yô , ka nyi ia due k@@ ere ? Ka mba i p@@ aa ve ken ior , ve lu iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh sha ci u Aôndo man sha ci u Wan@@ iyôngo kpaa ye . ” ( Mat . 4 : 17 ) Yesu tese mbahenen kpa u eren tom ne . • Mba@@ yev mba kiriki vea tese icivir sha u@@ icighan@@ mbam@@ kohol asev nena ? ( Or@@ pa . 11 : 5 ) Nahan kwagh ne una mgbegha se u lumun a mkaanem ma apostoli Paulu man , ser : “ K@@ pas@@ h ! I@@ sho@@ li@@ bo i Adam la bende a ônov nav cica cii nena ? A@@ tô@@ ôn@@ anongo a Mbashiada mba Yehova nga eren kwagh u i yer ér U@@ pania W@@ ase Mbagenev la zan a mi ave . 5 : 46 , 47 ) Aluer ka mba ve doo se ishima la tseegh se eren a ve doo doo yô , se zua a “ injar ” hen Aôndo ga . I@@ ji@@ r@@ ôron na i sha mimi man kwaghfan na u vough la ngu a tese un gbenda u una er kwagh yô . F@@ ese je maa A@@ ron zamber a Mose ér a sôn Aôndo sha ci u M@@ iri@@ am . Hen tugh mbu kper@@ nan i wua Yesu la , a tese mbahenen nav u “ ke@@ hen ityough ga ” sha u ôôn ve angahar , kwagh ne lu kwagh u una tsa a hungur ve sha won ga . M@@ civi@@ ra@@ ôndo kanyi man ngu a mgbegha se u eren nyi ? Paulu pase kwagh u amba@@ aior la wang nahan ér , “ asema a ve wa a@@ kpe@@ ma ” ; ve mban kpishi ve na ayol a ve “ sha iji@@ mba i eren sha u keren hanma kwagh u hông@@ or@@ ough sha h@@ ua . ” E@@ li ungwa kwaghbo u ônov nav er la , man shi er ve yaven a kasev mba ve eren tom hen h@@ unda u t@@ ent@@ i u kohol ker la yô . 4 : 20 - 24 ) I@@ y@@ ôngo ne hingir ikyum@@ ile i môm vea Mbakristu mba i shigh ve mkurem la shi mba wasen ve u eren tom u injaa u veren mbagenev ikyav la . — Mpa . Kwagh@@ fan u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la “ hiihii ka u wang . ” Yange m maa iyou sha ci u aôndo ne , shi m naan ini@@ av hanma shighe sha iy@@ o , man sha mkurem ma nyian man sha ak@@ ô@@ ôr man sha iky@@ egh man sha mk@@ u@@ ngu kua sha inyam igen kposo kposo . Se time sha akaa a injaa kpuaa a Yesu yange ôr ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la . Se time nen sha mbampin mban man mbagenev kpaa . Yesu Kristu ts@@ eng@@ ap@@ asen wener aka@@ ats@@ eren kpishi aa er sha ayange a masejime ne . Kpa ka sha nyi igbenda nahan se doo Yehova ishima ? Sha mnenge u or yô , anmgbianev asev mba civir Aôndo mba ken ityar ne mba a kwagh u eren cuku kpaa ga . “ Yange i va hen Bibilo a mo hen ya wam sha shighe u m nenge mer doo la . ‘ Z@@ a Ge@@ ma Nen Ior Cii Ve H@@ ingir Mbah@@ enen , ’ 7 / 1 Di@@ se@@ mba 15 - 17 , 2@@ 000 16 : 14 - 16 . Shi se mba kohol iyol i maan a@@ you a he hen zege@@ jiir u se sember y@@ amen hen ger@@ i u W@@ ar@@ wic@@ k la . Mkaanem ma Yesu ôr la tese ér a er tom u geman ior hingir mbahenen ne zan zan “ mk@@ ur@@ tar je . ” ( Ôr Aerenakaa 10 : 34 , 35 ; Duteronomi 10 : 17 . ) Yange kaa a ne ér : ‘ Me na U ity@@ artor i sha won cii , aluer W@@ ea g@@ ure inya , W@@ ea civir mo yô . ’ — Mateu 4 : 8 , 9 . Yesu pase ikyav i m@@ ve na sha u tesen uumace kwagh u vea va nenge a mi sha ashe ve ga , kpa lu sha u wasen ve ér ve fa kwagh u una er sha , vea nenge a mi ga yô . Kwagh ugen kpa ngu u se hen sha kwagh ne yô : Se mba a anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev sha ajiir wue wue mba se doo ve ishima yô . ( Yohane 15 : 12 , 13 , 17 ) A@@ tô@@ akaa nga kpishi a i hii ve Mbakristu ve doo ayol a ve yô . Anmgbianev mba kasev mbagenev kpishi kpa er kwagh u E@@ s@@ s@@ ly a er ne . Kpa se soo u dondon kwaghwan u Aôndo ne , ér : “ W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo aluer kwagh á nzughul orgen a orgen yô , er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . ” ▪ Z@@ a Hemen u Ke@@ ghen ! Mkaanem man umbur we kwagh u a lu ken Mbaromanu 2 : 14 la ga he ? ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Sha kpôô yô , ka Yehova Aôndo a ne se Bibilo ye . ( Luka 11 : 13 ; Mbagalatia 5 : 19 – 25 ) Kpa aluer u n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr eren isholibo yô , Aôndo una ngohol icighan jijingi na hen a we kera . 3 : 20 , 21 ) Nahan kpa , ve fa ér “ zum u á va pase [ Aôndo ] yô , [ vea ] lu er Un nahan , gadia [ vea ] nenge a Na er A lu yô , ” inja na yô , ka “ jijingi ” je la . — 2 Kor . ( Ivur 3 ) Ish@@ ember i ken zwa Heberu i i gem ér “ icighan ” la , ngi ôron kwagh u mlu u wang , u lun a ac@@ ôgh@@ or ga . Aluer se dondo kwaghwan ne yô , se tese ior mimi sha gbenda u a taver ve u kaven ga yô . W@@ a@@ shika u se nger u taver ve ishima shi wuese ve la una taver mbam@@ ishen mban ishima sha u ve za hemen u eren tom ve u pasen kwagh la , sha er vea wase ior kpishi u zuan a mfe u mimi ne yô . Ka kwagh u vesen u nyi yange er ken inyom i 19@@ 5@@ 8 laa , man hii hen shighe la je , ka m@@ gem u kpilighyol u nyi a ve ? ( 2 Utor 20 : 1 - 5 ) Shi ka an je nana ôr kwagh u Peteru yange ny@@ iman Yesu la ve a kôr nan ken ishima ga ? Paulu lu ôron kwagh u ana ? ( Yohane 15 : 19 ; Mbaefese 4 : 22 – 24 ; Yakobu 4 : 4 ; 1 Yohane 2 : 15 – 17 ) Ve de akaa ne cii saa ve sha ci u nyi ? Yesu yange wa se kwagh u una wase se yô . Yô , lu a na kôôsôô hanma shighe , shi mayange de lumun wer ishima you i hingir iyôngo a na ga ! Ishima i legh legh ka u or lun inja kundu kundu shi nyoon ishima ga . M@@ lu u Yesu u i nenge a mi ke ’ I@@ vangeli la ngu sha inja i or u ishima i legh legh , u kunya kpa u ker nan tsung yô . 1 , 2 . ( a ) Mkaanem ma Aôndo ôr nyi i tesen ér Yehova soo ér se ember uma ? Nyian ne kpa , alaghga mba@@ ah@@ end@@ anev asev mba ken makeranta man sha ijiir tom yase shin hen ya wase je kpaa vea n@@ aha se tar , vea wa se kwagh iyol . K@@ am@@ er@@ on : Ka shami . ( b ) Ka injakwagh i Yesu i nyi se hen ken kwaghhenen u a dondo nee ? Yange kaan ér “ Yesu va shin tar sha u yiman mba@@ asorabo ” yô , shi a kaa ér : “ Man ken ve yô , ka mo m hembe ye . ” — 1 Tim . Yange u lu jighilii ga , shi u kaa sha ajiir a lun gb@@ een gbe gb@@ een aa yange a hu@@ an yô , shi ú lu aa ajiir kpishi a mban@@ um@@ un@@ gbenda y@@ eren kpaa . Paulu yange gema ôr kwagh ne sha gbenda ugen nahan ér : “ Á fatyô u doon Aôndo ishima ga , saa sha jighjigh u nan . Yesu tôô mlu u tar lu sha ayange a Noa la kar sha ayange ase ne nahan á kaa wener : “ Er lu sha ayange a Noa nahan , kape m@@ ve u Wan u or kpaa una lu la . ” — Mateu 24 : 37 . Yange kua a@@ vese yem a@@ vese ken iy@@ aagh ki mbam@@ ishen ken gar u Yo@@ ko@@ ha@@ ma . Kpa , u gema u fa wer if@@ er@@ or ne ngu a non@@ go@@ ior u age@@ egh kpishi , shi nana nôngo sha afatyô u nan cii sha er nana ci@@ r u zwa yô . Ken inyom i tom i i kar la , Mbashiada mba Yehova mba hemban iorov 6@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ve er tom sun@@ da u sha injakwagh ne taveraa ken atô u ior mba ve lu sha tar iorov 6@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 la , man kpishi ken a ve mba er “ i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Bibilo kaa ér Mbakristu mba jighjigh je kpaa ican ts@@ eren ve . — Aerenakaa 14 : 15 . ( 1 Utor 4 : 29 ) Shin er akaa a i ôr heen ne cii yange ngee nahan kpa a lu a ik@@ ighir . “ Shighe u yange m lu ken ya la , M hen Bibilo vighe vighe shi m kav mba@@ awashima mba Yehova tsema tsema kpaa . ” Nahan kpa , ú ngu tswen ga , ú ngu a orgen u nan fe ijiir la tsembelee yô . • Se kar se fa aluer se mba ken jighjigh u nan her nena ? ( Yobu 10 : 9 , 12 ; 12 : 9 , 10 ; 19 : 25 ; 27 : 5 ; 28 : 28 ) A@@ tsan a yange lu yan la cii nga been yô , á kaa a Aôndo ér : “ Lu m ungwa ag@@ wa Wou sha m - ongo u ken ato ; kpa hegen yô , ashe am nenge a We . ” ( Yobu 42 : 5 ) M umbur shighe ugen la m lu ôron ken ishima yam mer , “ Me va vese yô , m soo u lun er Anmgbian Na@@ than nahan . ” Alaghga a sar ior mbagenev u keren ah@@ ab@@ a sha kwagh u a@@ jir a Yehova a ken hemen , er sha kwagh u mba vea war Armag@@ e@@ don shin mba a nder ve shin ku mbara nahan . Man ka mea sôn un tahav je a nam keng . ” Shi er vea ng@@ ur@@ en vesen ken mzough u anmgbianev la zan zan hingir atôônanongo yô , a gba u vea umbur ayol ave hanma shighe cii ér ka gbenda na la ú lu ú vough ye . Bibilo ôr kwagh u or u nan dondo aeren ne yô , ér : “ Hanma or u nan eren akaa ang@@ an cii , nan ngu TER kwagh u ih@@ ông@@ or@@ ough je . ” ​ —⁠ Duteronomi 18 : ​ 10 - 12 . • Se tsaase imo i ken ishima yase nena ? Kpa shighe u i ver nongo u Kristu la , Mkaanem ma Aôndo venda ieren ne wanger wanger . ​ —⁠ 1 Timoteu 3 :⁠ 2 . Ôr Se@@ kar@@ ia 12 : 7 , 8 . Ver ishima sha iyange i a er mkombo ne la , a de karen we ga . Mbai@@ hyomov nav nôngo ér vea kôron un a ikyaa zwa , sha u pinen un mbampin sha akaa a taver . Mbagenev ishima ka a hingir ve ker dang yô , i taver ve u zan mbamkombo . Lu inja er awashima wase kure vough nahan ! Nahan kpa , u ngu wer or u nan lu henen Bibilo a or la nana de u wan ago@@ yol sha kwaghhenen la ga . Mbakristu vea fatyô u henen sha kwagh imôngo a u n@@ orom ikyaa shio Nahan u zenden sôron anmgbianev sha u@@ y@@ aav vev la ka kwagh u injaa u mbam@@ zough mba mbatamen ka ve lam sha mi yô . Doo u se nenge tar u hegen ne nena ? Na mpase . ( b ) Kanyi i tese ér mbagenev kpa kpe yem shin She@@ olo ? Kwagh u ior av ve eren la wa ah@@ ir a eren ta@@ mb@@ en or kua u lun a kur@@ ayol kpaa ? ( Ôr Mal@@ aki 2 : 13 , 14 . ) U ng@@ ur@@ en nengen sha akav a at@@ aan a i fe Mbakristu mba mimi a mi la yô , pine iyol you wer : ‘ Ieren yam man Kwagh u m tesen mbagenev la zua sha Mkaanem ma Aôndo wang kpa ? Nahan kpa , á er msen hen Yehova , tsô ishima taver un maa a nyôr hen ya la . ( L@@ ev . 12 : 8 ) Er or u civir Yehova ne nan lu a kwagh ave ga nahan kpa , nan doo Yehova ishima shi nan gba un kwagh , vough er or u nan ne nagh sha kwagh u hemban taver ishe la nahan . A kaa ér : “ N@@ ombor kpaa ka usu je . ” M@@ tsegh u T@@ se@@ ghan Or É@@ r N@@ ana Lu Or@@ tom La — Ka I Lu Hanma Shighe ? Sha kpôô yô , er se soo u wasen mba doon se ishima yô , ka Aôndo ve una kera soo u wasen uumace , mba ve lu tom@@ a@@ ve@@ egh na la ga y@@ ee ? Apostoli Yohane man mbaapostoli mbagenev yange mba we ats@@ am vea Yesu mba been , ah@@ wa nga kar kpuaa yô , Yohane maa nenge kwagh ugen er , u kaha a mkombo u ve nyôr vea Yesu ve wa ats@@ am la yô . Er ve hemba Yehova ato yô , ve kua vor ve cii kera fatyô u aren sha imba uma i Yehova ver sha ci ve la ga . ( Gen . M@@ gem u yange kwagh kôr gema ne yange na yô , iember i mbam@@ ishen mba tse@@ en asema ne bee shinii ? A@@ vur ne tsengaôron mlu u ke ’ hemen u una engem ashe tsung yô . Se ume ki nena ? Yesu tese ér un soo ér mbadondon nav ve de lun a mciem iyol sha ci na ga nena ? “ T@@ es@@ em igbenda You sha er me fa U yô . ” — E@@ K@@ E@@ SO@@ D@@ U 33 : 13 . Yehova yange yôô ér : ‘ M kera fatyô u lumun if@@ er@@ kwagh [ shin ak@@ ombo a civir ] ga . ’ Heela tseegh ga , Yesu yange ya ican sha ci u perapera , shi Aôndo de ér un kpa a tagher a atsan . I ôr kwagh u ish@@ ember@@ ti i “ mkohol ” shin “ nongo ” la ken Ruamabera u ken zwa Heberu la nena ? ( Mbagalatia 6 : 16 ; Mbafilipi 3 : 20 , 21 ) Nahan hii hen shighe la je , lu u mbadondon mba Yesu vea tôô ihyom i í ker ve , kua m@@ te@@ v u sha ican vough er Yesu kpa er nahan — vea cia or môm ga , kpa vea gema a lu bem bem a ior . 2 : 9 ) Ka a inja er mba ve lu “ nongo u upristi mba sha inja i tor ” ne ve lu a tom u tesen mba ve civir Aôndo a ve imôngo la mimi nahan . — M@@ al . 14 : 6 - 8 ) K@@ al@@ e@@ bu man Yosua yange ve suur sha Yehova , nahan ve wa ishima a mbamtaver kpishi . Mose yange wa icam i k@@ undun iyol , taver Mbaiserael ishima ér : “ Aôndo u tsôron ka ijiir you i teman , vegher u shin yô , ave a tsôron nga . ” ( D@@ ut . An@@ zughul S@@ a@@ mber a Loho u Dedoo Ka mbamzeyol mba nyi mbagenev ve tagher a mi , man mba nôngon a mi nena ? U tesen ikyav yô , ior mba Yehova kpishi mba zuan a mtsera ken m@@ gem u vough u he u Bibilo ken ijô ve jighilii . M@@ doo u mbagenev ve doo se ishima la ka iyua i Aôndo u lun a dooshima a ne se yô Ka akaa a tsuan kpuaa tseegh a lu a tahav mbu nan se msaanyol shin nan se m@@ zu@@ ngu er ivese nahan ye . • Se mba dondon kwaghwan u Yehova sha ci u nyi ? ( Rom . 10 : 14 ) Alaghga u hen wer u vi@@ a kuma u eren imba tom ne ga . Ôr kwagh u i nger ken takerada u Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses u ken inyom i 19@@ 8@@ 1 , peeji 45 - 46 , sha kwagh u tom u pasen kwagh ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or la . I yila Or shon ér “ vor . ” Una bee a mbamzeyol mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam man Ifa kua Satan i ve a mi la cica cii . Shighe ugen la anmgbian Ma@@ x@@ well Le@@ w@@ is vea kwase na E@@ m@@ my war ku shin an@@ you ve u kp@@ el@@ an zenden a mi la sha iky@@ ugh@@ ur . Er se lu a kwagh ave ga nahan kpa , kwaghyan b@@ an@@ en se ga . Se cii se wa nen ishima , se keghen nen shighe u a yôô “ bem , man mkpeyol , ” kua shighe u a ver u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov ikyav i masetyô sha at@@ su@@ l a ve la . Kwagh ka a er i doo yô , I@@ nger mough angev mb@@ ura , nahan se hide s@@ a mba zan mbamkombo mba Mbakristu ken Iyou i Tartor . ” Mba@@ beenyol mba hembe henen nahan cii . Kpa iwer iti@@ ar ngi been yô , m lu henen Bibilo a iorov 15 , man gba u a wase ve kpee ve vea vese ken mimi ye . Er ve lu yemen yô , ngô la lu k@@ umbur wan na u lu v@@ aan s@@ ông@@ or la , gadia taver un kpishi er i hii ve ikpelaior la i er kwagh a ve nahan yô . T@@ erem fe ér m soo u hingir Orshiada u Yehova yô , ishima vihi un a mo kpishi . Se soo ser se lu uma shi se lu gb@@ ang gb@@ ang kpaa . Sha ikyav i tesen yô , Yesu yange wa mbahenen nav kwagh ér : “ De koson nen akaa a injaa sha ci wen shin tar ne hen ape iv@@ ina kua nd@@ ur@@ an ve vihin kwagh kera , mbai@@ v kpaa ka ve time ve iin ne ga . ” Kwagh u vesen u una wase se ve se lu ken paradi@@ so ne yô , gba u se eren sha akaa a Mkaanem ma Aôndo ma we se la sha er se tile dông yô . 5 : 12 , 13 ; Heb . “ Ka A er iyange Na i̱ due i̱ ta , ” shi “ A n@@ ôô ura , ” sha er tar ne ua mgb@@ ough a kwaghyan kpishi , ken ak@@ ôngo a do@@ on@@ ashe yô . — Mat . Aluer se nenge er Mbashiada mba Yehova ve lu geman ityakerada i pasen Bibilo ken ijô i hemban 5@@ 00 shi samber a mi nahan yô , se hemba kaven er i lu eren tom u pasen kwagh ne sha gbenda u vesen yô . M@@ cie u cian Aôndo la mgbegh@@ an se u zenden sha igbenda na , man kwagh ne di gem tesen ikyav i m@@ doo u á doo se ishima la . “ Wan W@@ a@@ ma , Ka Y@@ a Wou J@@ e Ne ! ” Shighe u Yehova tsua tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la anyom kar hemba 60 yô , a nenge ér doo u a nger kwagh u tom u Yesu er shin tar la kua gbenda u Yehova eren kwagh a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba sha derianyom u hiihii la man akaa a á wa ve la kpaa . I lumun wuee é@@ ̱r an@@ za a mk@@ ure a i du@@ ghun shin inya er pe@@ tur@@ u@@ u man ken@@ an@@ ji@@ i kua akaa a enger e̱r ak@@ á a gir@@ gi@@ do@@ go nahan — akaa a a l@@ ú a@@ mbor a vesen a nan usu sha uta@@ sh@@ an mbau@@ su@@ v ne — nga gem nga zough a tahav mbu a he ’ iyange . Ka i gba u se hen a hen ve se fa u ts@@ ahan or sha gbenda u vough ye . Shighe u As@@ a tema tor la , Yehova tindi u@@ profeti mbagenev ér ve kura non@@ go@@ ior Na sha er vea undu jighjigh u nan ve ga yô . ( Luka 2 : 41 ) Lu zende u zu@@ lum u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 50 , u hiden kpa nahan . ( Yohane 5 : 28 , 29 ; 11 : 25 ) A@@ semb@@ er@@ akaa ne yange gba un iliam shi lu á vough man á sur@@ un ishima kpaa . Yehova soo ér uumace mba ve lumun hemen na la ve vese ve ar sha mlu u vough sha ikyev i un u a lu u Tor man Zege@@ pristi man Or@@ jir , u a lu a kwaghfan u mimi shi a zu@@ ngu mhôônom la . 5 :⁠ 8 ) Aluer u de M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor , u a lu kwagh u injaa ne kar u hen tugh môm , u gema u tôô ian i ai@@ k@@ ighe la u nenge tele@@ v@@ ishen , shin u er ma tom u zuan a inyaregh yô , Satan h@@ ôn u dugh di je ve . ​ —⁠ Ef . Kwagh ne tese er i doo u se lu jighjigh sha akaa a kiriki ga z@@ ee ? Kpa ka i lu sha ci u ve soo u eren Yehova tom a kwagh u tagher ve shio . ( Mbagalatia 2 : 7 – 9 ; 1 Peteru 5 : 13 ) Mbagenev kpishi er tom u Ter , ken ve yô lu kasev er T@@ er@@ u@@ fin@@ a man T@@ er@@ fo@@ s@@ a nahan . Ka sha ci u se soo u ngohol iwasen sha gbenda u ior kpishi ken tar ve ngohol la ga , gadia mba tesen iwuese ga . Ikyav i se nenge a mi ken Bibilo ne na yô , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba Mbashiada mba Yehova ny@@ ô@@ ôso gbenda u i veren mbatamen man udi@@ ak@@ on la . Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér “ m@@ yange ” la inja i i̱ ér , “ u sôron pe kwagh a nzughul la , u hiden a kwagh lun sha ave a dedoo . ” O@@ ten@@ i@@ el E@@ hu@@ di Anmgbian na An@@ der@@ ia vande van un a loho u doon ér : “ Se zua a Mesiya ve . ” Ken hemen yô , u va kera lu ken uiky@@ angen ga ku@@ aa , man ka kwagh u Yehova a t@@ ende zwa u nan mba ve civir un sha mimi je la . — Y@@ ak . Nahan kpa , or u eren tom ken ya u tor ne kav kwagh u lu ôron la ga . Ikyav i tesen yô , u fatyô u nan mbagenev mkav u ken 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 7 la sha shighe u ú lu tesen ve mimi u ken Bibilo la , nahan u lu seer mkav ve man m@@ doo u aeren a vough a Mbakristu a doo ve la . Mose lu a vangertiôr ér Yehova una fatyô u nd@@ eren mbakp@@ enev er ter@@ tamen na Aberaham kpa lu a mi nahan . U@@ umace tseegh yô , vea fatyô u ôron mkaanem ma profeti ma mimi ga , kpa se fatyô u nan mkaanem ma Aôndo ma profeti cii jighjigh . Nahan kpa , Mose kohol iyol sha u lun per sha hanma kwagh u Yehova kaa ér a er cii . Sha mimi yô , ve mban ne , mba a mfe u vough u Aôndo , u a lu hange hange u zuan a uma la . — Mateu 5 : 5 ; Yohane 17 : 3 . Shighe u hii u henen Bibilo la , nom na eren un ican kpoghuloo , kpa a wa ishima . N@@ om na vese hen ijiir i i eren ts@@ wam , je i kôron kasev sha agee i yemen a mi shi i nzughul a ior her wuee yô . Awa@@ shima na yô , lu u una taver ve ishima ‘ sha u vea eren kwagh sha inja man vea var a Ter er akaa a zan iyol aa kera lu ga yô . ’ ( 1 Kor . Yehova yange kaa ér : “ Ka Mo M gbe tar man ior kua ish@@ ôso i i lu sha won cii , sha tahav A@@ v mbu vesen . . . ; man M gem u , M ne u i doom u nan nan ye . ” — Yeremia 27 : 5 . ( Mbaromanu 12 : 1 , 2 ) Mba@@ civir Aôndo yô fa ér icighan@@ mlu ka kwagh u injaa ken mcivir ve u ve civir Yehova la . Er nan ve Yesu lu de ér mbaihyomov nav ve kôr un ve yem a n@@ aa ? Er se tim sha atô@@ akaa a ken kwaghôron u injaa u Yesu ne yô , se pine ayol a ase ser , ‘ M eren a mbagenev nena ? ’ Peteru lu or u ôôn@@ we tsembelee , kpa a har sha tse - we na hen shighe la ga . Shighe u ve lu ken zende la , mat@@ o ve za er ai@@ ky@@ ôr u vesen , nahan kera lu u ior vev kua mba ve eren tom ijiir i môm a ve la cii vea nenge a ve ken uma ve ga . Or@@ tom la na un ian ér a za nenge a ior ken a@@ you a ve kposo kposo . I@@ ca gba ga tsô a hii u henen Bibilo kwa tar ken s@@ ati môm a iorov 26 , môm ken a ve ngu zan mbamkombo n@@ du@@ ur@@ u@@ u hegen . Un u A tema sha mi la i yilan Un er Jighjigh man Mimi . . . . Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ” ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 , 17 ) Nahan kpa , ashighe agen ishima ia za u iyol , kpa nôngo hemba veren ishima sha iky@@ ar@@ yan you vea Aôndo , hemban cii je yô , ishimaveren i injaa i se lu a mi sha kwagh u Tartor la . Lu ken atô u kwaghwan u a lu wan taver taver la je shi kaa nahan ye , ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” ( Ese@@ k . 1 : 20 , 21 ) Gba u se umbur ser nongo u Yehova ngu ker a@@ vegher ahar , vegher u sha man vegher u shin tar . Anmgbian A . 17 , 18 . ( a ) Aluer anmgbian kera kuma u eren ma tom ga yô , kanyi i gbe u nana ere ? KA A er gbenda he@@ gh nahan i lu inja er ua tsa a vihi sha won ga nahan . ( M@@ ar . 1 : ​ 39 , 40 ) Or la lu a ic@@ ôron u@@ ange , lu angev mbu im@@ an@@ de@@ v . Anyom nga kar ahar yô , ngô na saa ku , nahan ter na , John W@@ illi@@ am@@ s mase y@@ esen un kua an@@ ng@@ ôô@@ v nav mbagenev utar . Yesu yange pase ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la ér Aôndo eren a mbatomov nav doo doo sha u ungwan mbamsen vev , er ter ka nan er a wan u nan nahan . Nahan ityom igen i Elisha eren la nôngo u lun i ikyo@@ o@@ gh keng ga . Nahan kpa , gomoti u ty@@ em@@ imôngo ne fatyô u been a ior mba wan ayol a ve ikyo tseegh la sha tar kera ga . Aôndo de ér akaabo a er shin tar sha u tesen er uumace ve kom u hemen ayol a ve ga yô , kpa ka cii la ga , a er nahan sha ci u kwagh u a we ishima u va eren ken hemen la kpaa . Í kpa lu V@@ il@@ le@@ m V@@ ar@@ d@@ ja yer í ye . Nahan cii kpa , ishima lu nan C@@ ho@@ ong Ke@@ on vea Ju@@ li@@ e ibo . ( 1 Tim . 5 : 8 ) Kpa aluer nan vihi inyaregh ki nan sha u z@@ endan a@@ gbil@@ in@@ akaa ityô yô , nan ngu tesen ér nan “ kav kwagh je ga , ” inja na yô , mfe yina nan . Nahan kpa , shin u ngu a shighe je - o ? 4 : 9 , 14 . Mbagenev ka a de ve isholibo ve je kpa , ve de ér ishima i zer nan ve ibo kp@@ ii . Kwagh ne una na yô , ikyar la ia lu i mimi . Aluer ishima mgbegha se u waren U@@ hemban@@ agee yô , ‘ se wa uwegh zwa . ’ Hii ken inyom i 1914 la je , Yehova tese m@@ hembe na sha u iv@@ in mba@@ awashima nav sha kwagh u Tartor na la nena ? Ka hange hange u se palegh mbamhen man aeren a hông@@ or@@ ough sha ci u nyi ? Akaa agen a a kar kera yô , ka u@@ gomoti mba uumace mba ve k@@ an@@ shio u hemen sha inja la , man ityav man iji@@ r@@ ôron i mimi ga , man u@@ kwaghaôndo mba ve vihi Aôndo iti shi ve tsu@@ m a uumace la , man mbacivir Aôndo ga . — 7 / 1 , peeji 3 - 5 . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 PE@@ E@@ J@@ I 12 - 16 Shi gbenda u Orkristu shon ka nan eren tom a imoshima i Aôndo a ne nan la , ka u tese ér nan vi@@ a ken jijingi . Bibilo kaa ér : “ Lu nen mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . ” — Mbaefese 5 : 1 , 2 . Kwagh ne na yô , a hingir u lun a Ter na u sha ne kôôsôô . Di@@ se@@ mba 8 - 14 , 200@@ 8 Hi@@ ihii yô , de se nenge kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ku yô . Kpa hegen yô fa nen ner , m ngu undun tar ne saan saan man ken bem kpaa . ” Shighe u Paulu nger Mbakristu mba ken Roma washika ken inyom i 5@@ 6 la nahan , í kohol inyaregh nôngo u been kera kpaa . Or@@ henen Yakobu ôr kwagh u or u i gbe u a wase nan ken jijingi yô wener : “ N@@ an@@ a̱ yila mbatamen mba nongo u Kristu , ve̱ er msen sha ci u nan , . . . man Ter Una mough a nan sha . ” Ikyav i tesen yô , se fatyô u he@@ gh@@ em uma wase sha u duen za kôron ha@@ ya hen iyou i kiriki , shin palegh u gban y@@ amen akaa tsô lun a mini ? — Mateu 6 : 22 . Mkaanem mara shi kure ken derianyom u hiihii S.@@ W la . 2 : 6 , 7 , 9 , 12 , 15 , 19 . A@@ ka@@ a@@ ôron a Yesu N@@ ga Ne M@@ saanyol , 2 /@@ ⁠ 15 ( b ) Yesaia tese m@@ kposo u kwaghaôndo u mimi man u aie nena ? Satan ka m@@ ô@@ ôr na iv@@ or i a@@ kper@@ an a tan ken ishima i Ifa la , maa gba keghen ér i̱ m@@ ende . — Genese 3 : 5 . Mbah@@ enen mba Yesu mba mimi yange ve nenge kwagh u dondon un la nena ? ( Mbafilipi 4 : 13 ) U civir Aôndo sha mimi la hemba k@@ an a inja a u nôngon ser se war uma wase hegen ne . Yange ungwa kwagh u kwase na lu ôron sha kwagh u iin wan ve iti la . Aluer kwase wou ngu henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova yô , kwagh ne una bende a ivaa you nena ? 13 : 9 ) Gbenda môm u se seer vesen ken mimi yô , ka u timen ken u@@ washika mba Paulu a nger la man akaa i nger sha kwagh u tom na la shi dondon un sha jighjigh na u nan la kpaa . ▪ U@@ ng@@ wan I@@ mo i Mbak@@ ur@@ an Mba Yehova A Ver La A h@@ ua ri@@ ga u pu@@ pu@@ u ele@@ mee , a tsu@@ le k@@ w@@ ange u il u gb@@ anger kpishi shin i@@ w@@ enge , a wa ij@@ u dông a kegh iyol u nôngon num shi lu angahar gbilin kpaa . ( Luka 10 : 2 - 12 ) Zum u mbahenen za hide , gba va ôron Yesu er tom la u ze yô , á wuese ve shi a taver ve ishima kpaa . Yehova yange ta mba lu u vea hingir tor ken Iserael la icin ér nyi ? Yesu pase injakwagh i ort@@ ani@@ vor la nena ? M hii hen gar u S@@ anta A@@ na , m mough m yem hen gar u S@@ on@@ son@@ ate , m m@@ ough@@ on he@@ ela yô , m yem hen gar u S@@ anta T@@ e@@ c@@ la , maa m za kure hen gar u S@@ an S@@ al@@ v@@ ad@@ or . Kwagh u a Ne M@@ saanyol u Mimi La Se na jighjigh ser yange wase Noa u gban t@@ so shi tan ior icin sha kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma ma lu van la . Un kpa lu man kwagh shi tu@@ h@@ an ior er azende a na nahan . Nenge ase kwagh u Paulu ôr sha kwagh u yan kwaghyan u alaghga mbagenev yange vea nenge ér ka iny@@ am@@ ak@@ ombo la . Se mba ken tar u ú er idya i nyer iyol , u ú k@@ enden asaren a id@@ yaa at@@ ôndo sha igbenda kposo kposo yô . ( Ho@@ sea 13 : 16 ) U@@ ngeren mba ngise tese ér Mba@@ a@@ shi@@ ria mba yange ve hemba Sam@@ aria ityav la ve eren akaa a vihin a í ter heen ne a ior . I yila un ken Pasalmi u sha 23 la ér Or@@ kur@@ an@@ ilev u T@@ amen , man u sha 24 la di ér Tor u iengem . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve i doo u se er erdoo ? • A@@ tindi a Aôndo nga a iwasen sha nyi gbenda ? Ity@@ ôkyaa yô tahav “ mbu mbu lu her ne kpaa , ka Aôndo je A ver ye . ( Mbaheberu 4 : 12 ) A@@ ts@@ am a se tim sha mi ne nga a akaawan a injaa a aa wase se yô . ( 2 Tim . 3 : 2 , 3 ) Mba se eren tom vea ve ijiir i môm man mba se ze makeranta ijiir i môm vea ve man mba@@ wan@@ ndor a vese ka vea tese ieren i soon ayol a ve tseegh la nahan , i za se iyol kpishi je . Mbah@@ enen mba Yesu kpishi , mba ve lu ken Y@@ u@@ dia la , ij@@ en la bende a ve kpoghuloo je . Kwagh ne na yô , ve za hemen u kuran Tindi la shin er Yesu nder shin ku shighe kar nahan je kpaa . Se er nan ve se fa , aluer mnenge wase zua vea u Aôndo sha kwagh u m@@ ze@@ iky@@ ura ? De se time nen sha mkaanem ma apostoli Paulu man vighe vighe , tsô se zua a mlumun sha mbampin mban . Ve maa a , ve ci@@ r ikp@@ ande i iky@@ on i dedoo sha mi , kpa tempel yô ve kende gbenda , nahan Yehova pine ve ér : “ Shighe kuma u ne ayol a en ne tsa ken a@@ you a en a i ci@@ r a ikp@@ ande sha yô , er iyou ne i gema i lu al@@ ô@@ gh nahana ? ” — H@@ ag@@ ai 1 : 4 . Kpa ka u Yehova a lumun se ér se mba dondon mbam@@ pase nav mba perapera la i hembe lun se kwagh u vesen ye . Z@@ wa Buter wase tom u pasen kwagh u Mbashiada mba Yehova la nena ? Hii ken inyom i 19@@ 4@@ 9 la je , ve undu nongo u Yehova sha atô@@ akyaa a ve kposo kposo , ve yem ve za bugh atôônanongo a ve . V@@ e@@ gher u kwaghôron u profeti u Ho@@ sea ne ngu a akaawan a injaa kpishi a aa wase se u zenden vea Aôndo yô . 18 : 30 . ▪ ‘ Ka er i k@@ ur iji@@ r@@ ôron i sha tom u ifer fe@@ fa ga yô , man ishima i ônov mba iorov i taver sha u eren ifer nahan ye . ’ — OR@@ P@@ A@@ S@@ EN@@ KW@@ AG@@ H 8 : 11 . Kanyi wan@@ ye@@ kwa@@ or ne yange ma er ve ma fatyô u palegh kwaghbo nee ? Shi sha iwasen i amba a ityakerada er ú i yer ér The Bible — God’s Word or M@@ an’s ? * la yô , yange shi time sha akaa a vesen agen a a tese ér ka Aôndo a ne i nger i̱ yô . Kpa gu@@ da yô , se lumun u den ser “ Aôndo A̱ lu u mimi shin er ior cii ve lu mba@@ aiev nahan kpaa . ” — Mbaromanu 3 : 4 . Sha uhar yô , á na ve tom , á kaa ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” Doo u se kuran sha ci u nyi ? ( Ivur 13 ) Davidi , u un iyol na kpa lu ter la , yange fa er ka i lu ma ter u lun a dooshima ken shima a ônov mba nan yô . Ú fa kwagh ne nahan , a bende a we nena ? Kpa ka hanma or u lamen dang cii ieren i dedoo i̱ vihi nan ishima ga . Sha nahan yô , se fatyô u kuren ikyaa ser , ayange a masejime yange hii ken inyom i 1914 la cii ve , mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u wanakiriki u jighjigh la hii u kuren ye . ( Yakobu 4 : 7 , 8 ) Se time sha gbenda u se fatyô u eren kwagh ne la ken kwaghhenen u a dondo ne . Shin er ve kera taver ga nahan kpa , alaghga vea lu eren akaa ag@@ enegh her@@ egh a Yehova a soo yô . M ngu anyom 8@@ 3 hegen , man m er tom u pasen kwagh hanma shighe la hemba anyom 6@@ 3 . ( b ) Lu nyi Davidi lu veren ishima ér Yehova a fatyô u eren@@ e ? Yehova ôr kwagh u tar u Yuda sha ikyev i Ese@@ kiel wener : “ Ka Mo je , Me va a s@@ an@@ ker sha a ven man Me tim ajiir a en a ta@@ ven la kera ” ye . Maa á ta icin ér : “ Una ver ato her a we ga ; gadia ve rumun u veren ato her a Mo ga ; gadia ya u Iserael cii ka mbat@@ a@@ ver@@ ty@@ ough man mbak@@ e@@ h@@ en@@ asema kpaa . ” Kwagh u sha uhar yô , u Satan ma ôr kwagh u “ tindi ” u Aôndo wa la yô , a pine kwagh u Aôndo “ kaa ” la tseegh . Yô , se za nen hemen u lun a jighjigh u nan shi pasen loho u dedoo shi lun a ivur yase i sha inyom ne ken ishima . Á tesen ve sha akav . Yobu yange una soo yô ma gb@@ ihi mimi na kera , sha ci u ka m@@ doo u Aôndo ka a doo or ishima la ka a mgbegha nan ve nan civir un sha mimi ye . 10@@ 4 : 33 ) We kpa ka isharen you la ga he ? ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Er Mbayuda va hide a mcivir u mimi her nahan kpa , u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen yô , Yesu kaa a ve ér : “ Á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ikyurior i ia ume atam yô . ” Nyian ne , Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba angahar a wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la . Gba kpee u se umbur ser mkur u tar u Satan ne z@@ ur@@ um , shi aluer se kôr ijende a mba ve vende u lumun ér se mba ken “ ayange a masejime ” la yô , kwagh a ke@@ se se . PE@@ E@@ J@@ I 20 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 0 , 1@@ 35 11 , 12 . ( a ) Yehova nengen iniôngon yase i civir un la nena ? K@@ asev yange ve er Yehova tom sha ayange a tsuaa la nena ? ( L@@ ev . 24 : 22 ) U@@ shir@@ mbaiorov mbagenev mba ve hingir mbacivir Yehova la pase ishima ve , er Ru@@ tu u lu kwase u ken Mo@@ ab@@ i la yange kaa a kwase u ken Iserael , Na@@ omi nahan , ér : “ Ior ou ka ior av ; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam . ” Er Satan yange kô@@ r@@ cio u me@@ en Adam ma Ifa , mba ve lu vough la kua mbatyomov mbagenev ér ve hemba Aôndo ato yô , se kpa una fatyô u tsu@@ ghun se . Kwagh u sha uhar yô , Yehova pase Davidi ér Tor u hemban cii ne shi una lu Zege@@ pristi sha uumace . I@@ can i i tsen@@ ge@@ ôron kwagh u i la ia hii shighe u akuraior a hen ér ve z@@ ur@@ um u been a mbamzeyol vev mba vesen la . 48 : 17 , 18 ) Se kpa , kwagh ne ka a wase se se kange ishima ser se za hemen u kuran atindi ne ken uma wase . Tom u Maria Er sha u K@@ ur@@ en Awa@@ shima u Aôndo Yô Ka kwagh u taver se ishima kpishi u fan er se lu ken nongo u Yehova , ú ú lu eren ishima i Yehova hanma shighe la nahan . Ieren yase i Mbakristu la ngi pasen ior mba ve lu ôron kwagh u mimi la . Le@@ o man E@@ un@@ ice hide lu ken P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o , hen shighe u ve mar Mark , wan ve u hiihii ken inyom i 19@@ 50 la . Se@@ er L@@ un a Dooshima u Be@@ en Mayange Ga La “ Iyange ” shon i á tsaha Yuda la i̱ zua sha iyange i Yehova una ôr mbai@@ ho@@ mov nav ijir shi una kar a if@@ er@@ kwagh kera shi una tese m@@ hembe na la . Gbenda môm u se fatyô u kporom ikyua a Yehova yô , ka sha u tesen icivir shi veren ishima sha ityom na i í er kwagh u i ken Bibilo i í lu Mkaanem nam la . Mo vea kwase wam cii se lu ts@@ wam ts@@ wam , sha ci u se cii se wa iy@@ uh@@ we . N@@ oo@@ v mba eren a iyol ve i i yen la nena , man kwagh ne tese ve er vea eren a kasev vev yô nena ? 11 : 7 , 11 . Er i Hii Ve Tar Ne u Lu U@@ ange Yô Han@@ a , ngô u Samuel yange lu tô@@ mon wan kpishi ; shighe la lu a mar Samuel ga . ( Ôr Mateu 20 : 8 - 16 . ) I@@ ca a gba ga tsô zege@@ can u hemban vihin cii la una tser uumace . Eli@@ a@@ sh@@ ib@@ i yange ver ior ikyav i dedoo , a sue Ne@@ hem@@ ia hide maa gir@@ gar u Yerusalem zan zan kar been . ( Ne@@ h . We u u kaan wer , i̱ de eren idya ga ne , u gema u ngu eren idya ? ” Nahan kpa ka a wa a shin gb@@ ande u az@@ ur@@ fa yô , iyol i gb@@ ande la i na a seer doon ashe . Inja i ishember i “ Iky@@ uryan i T@@ se ” i ken 2 Mbakorinte 3 : 14 ne ér nyi ? ( a ) Inja i u lun a awashima ken uma ér nyi ? E@@ ̱r i m@@ à@@ à imba iyou la i bee ke ’ tar u To@@ go yô , a@@ gb@@ ugh@@ ur@@ aior ag@@ enegh a ke ’ c@@ ôô@@ ci i mba h@@ al@@ e@@ lu@@ ya soo u fan e̱r i hii ve Mbashiada mba Yehova ve fetyô u maan a@@ you a ve ayol a ve , kpa c@@ ôô@@ ci yô , i̱ za go@@ h@@ on a go@@ ho ior sha u ve̱ va maa i̱ kwagh yô ! Mbayuda mba i yem a ve uiky@@ angen la kpishi lu hen kpe@@ if@@ i u C@@ e@@ b@@ ar ken “ tar u Mbak@@ al@@ di . ” Bibilo ôr se kwagh ken Mbaheberu 11 : 31 u a tese ér , kwagh u R@@ ah@@ ab@@ i er sha u y@@ eren mbam@@ k@@ er@@ ev mbara la doo Yehova a na kpishi yô . 11 : 35 ; 1 Yoh . 5 : 19 . Zum u Maria na nagh shighe u mar Yesu kera la , yange na “ mba@@ ati@@ i uhar , shin u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar , ” er ats@@ an@@ aior naan Yehova nagh la . ​ —⁠ Luka 2 : 24 ; Lev@@ iti@@ ku 12 :⁠ 8 . Doo u ior mba Aôndo vea nyôr iyol ken aeren ang@@ ara ? 1 : 8 ) Sha nahan yô , mbamaren mba ve lu Mbakristu la ka ve ver shighe u eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor la sha gbenda u a wase mbayev vev yô , shi ve eren kwagh ne hanma shighe . Se hen nyi sha kwagh u Mbaiserael laa ? “ Ka Kwagh u He@@ mban sha M@@ nenge u Aôndo ” I@@ f@@ er i hanma ve yange nan er la i va mbagenev a kwaghbo . Ka kwaghbo u nyi i gbe u se ‘ ver ishima ’ sha er una tser se ga ? Hii nan ve i doo u se hen kwagh u a lu mhôônom ma zungwen ma mimi hen Yehova ? Maa ôr Pasalmi 1@@ 24 : 8 , ape i kaa ér : “ I@@ wasen yase ngi ken iti i TER , u A gbe Sha man tar yô ” la . Sha ajiir agen yô , ka i hemba wan kwagh u mbayev mba nomso sha ada sha ci u i hen ér vea vese vea nenge sha mbamaren vev shi vea tser tsombor u ua na a hungur a iti i ter ve ga yô . Ú gande ú kuma u kaven kwagh u ú lu henen la shi ú kuma u yan ikyar a Aôndo ve@@ e ? Ishima ngi u sha kwagh u mlu u ken hemen u tar ne nana ? Nahan kpa , iyange igen kwagh u u a bee . Aluer u kôr cio yô , u fatyô u gbidyen kwar nengen er a saan se iyol shighe u “ mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo [ i Yesu ] , vea due kpaa ” la . ( Yoh . Er mbap@@ asenkwagh lu tagher a mbamtaver mban nahan kpa , ka@@ a@@ de ne wase ve u pasen mba@@ wan@@ ndor a ve kwagh shi tesen ken igbar ér ve mba mbap@@ asenkwagh u Tartor . Gbenda u Aôndo ka a kegh iyol u kôôm se la , tese ér eren kwagh akuma akuma shi n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr ga . Tom u anmgbianev mba shin Betel kua mba hen A@@ you a M@@ kohol ve eren la ka u vesen , u suen tom u pasen loho u dedoo ken tar u bran@@ ci ve a nengen sha mi la . Nahan kpa , ve er isholibo i vesen , shi ve fa kpaa . Ka wea eren msen nahan , ka u kimbir ase@@ mber shin u zer ôron kwagh môm kwa kimbir kimb@@ ir@@ i ? Bibilo kaa ér : “ Shighe . . . ngu sha ci u hanma kwagh , ” er shighe u lun vea mba hen tsombor imôngo nahan , hemban je yô , kwase vea nom , u nan civir Yehova ga la . Er ijiir i tôvon sha kwagh u bem tar sha won cii í ken gar u S@@ to@@ c@@ k@@ hol@@ m la i kaa nahan , “ zum u ishima i hembe lun ik@@ we i utya u zan hemen a num shi í lu a tahav mbu eren nahan yô , ka i taver kpishi u bem a lu yô . ” ( b ) Ngeren u a dondo ne una wase u nena ? Yesu kaa ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” — Yohane 14 : 9 . Yange gba u vea p@@ ande akaa a ve lu a mi cii vea na mbagenev mba ve lu a kwagh ga la . T@@ so@@ mbor u nomso@@ or ua wase nan u eren tom sha ci u mbagenev nena ? Sha nahan yô , mba jijingi u taregh a bende a ve la cii , ka mba ve de ér Satan a hông@@ or asema a ve kua mbamhen vev yô , nahan ve hingir u lun a mhen man aeren a taregh , vea fa shin vea fa ga kpaa . Davidi kohol ikyav mbi a er ze@@ ge tom u maan tempel ne a mi yô . Doo u se s@@ ônon Aôndo ser , a “ na se kwaghyan wase nyian ” sha ci u nyi ? Ú fa mimi u ken Bibilo la kpa ? Kwagh ne kpiligh L@@ y@@ dia iyol , k@@ unda un kpishi u fan ér ka nom na jighilii je yange ôr adu@@ g@@ wer a St@@ as@@ i ne akaa ne ve nger shin takerada ye . Ve man “ iyôngo igen ” i i lu ak@@ ar a ve la mba wan ior kwagh ér ve wa ayol a ve sha ikyev i Tartor u Aôndo er shighe a lu her ne . I@@ orov un@@ yi@@ in ken anmgbianev uta@@ ankar@@ uhar mba ve nengen sha Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty la venda ér Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d a de lu or@@ hemen ve ga . ( Gen . 34 : 13 , 25 - 30 ) Shi umbur kwagh u yange lu Ab@@ es@@ al@@ om ken ishima ve wua A@@ m@@ n@@ on la . ( 2 S@@ am . Sha ityôkyaa ne yô , ka a inja u or zungwen ku la nana hemba kporom ikyua a “ Ter u A lu a mhôônom ma zungwen man . . . Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” la . “ Un u A sur@@ un se asema sha atsan a ase cii ” la . A@@ kav a ken Bibilo a Se D@@ ondo Yô De se time sha igbenda i vesen i iti@@ ar . Nenge er lu Lo@@ ti je ma lu or u hiihii u duen ken gar la kera yô . Uma wam cii har sha u wasen mba m henen Bibilo a ve la . Doo u se eren msen sha ci u Mbakristu mbagenev sha ci u nyi ? ( H@@ ag@@ ai 2 : 7 ) Mba t@@ enger “ akuraior cii ” nahan “ akaa@@ injaa ” a akuraior ne — mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi — mba van ken mcivir u m@@ im@@ ii ? Nahan kpa , aluer se hen ser ieren ne ka ibo ga yô , se mba tsu@@ ghun a tsu@@ gh ayol a ase . 15 , 16 . ( a ) Yange er nan ve í ta Mbaiserael icin ér : “ wa ago iyol sha u va kohol Aôndo wou ” we ? ( Aerenakaa 4 : 29 ) Yehova yange ungwa msen ve ne sha u iv@@ in ve a icighan jijingi shi taver ve sha u ve̱ za hemen a kwaghpasen ve a mciem shio . Ka sha nyi gbenda se kav Yesu sha ieren na i yange er zum u i hendan a na shi i n@@ aha un tar kpaa laa ? Yange a nyoon ishima kpishi . Ashighe kpishi aie môm ka a gema a mar ugen , man kape kwagh u uma u kpen ga ne kpa á lu je la . ( 2 Timoteu 4 : 3 , 4 ) Shin er i hembe ôron kwagh u ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la inja er ka ityesen i mbat@@ ô@@ v@@ on@@ akaa nahan kpa , jighilii yô ityesen ne ka i kwaghaôndo . I@@ j@@ ende na u lu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova ne pine un akaa kure kure , tsô á mase kaven er wan@@ kwase ne a lu a mbampin kpishi man ah@@ on a gban sha akaa kpishi yô , inja er : “ Er nan ve ifer i ngee y@@ um@@ u ? ( Mbaromanu 14 : 2 - 4 ) Nahan yô , gba u hanma or nana tôv sha gbenda u i soo u eren nan t@@ wer la nana nenge aluer u hendan a imoshima i nan i Bibilo i tsaase i la ga yô . — Mbagalatia 6 : 5 ; Mbaheberu 5 : 14 . M@@ sen wasen or u kporom ikyua a Aôndo nena ? Kwagh la una yange u u nan anmgbian u ken Kristu ne i@@ civi@@ ri@@ i ? Ú lumun wer ka nahan ga he ? Sha nahan yô , doo u se tôô shighe se time sha kwagh u ip@@ aan vighe vighe shi se lumun iyua i dedoo i Aôndo a ne se ne kpaa . MB@@ A@@ M@@ Z@@ E@@ YO@@ L mba u lu tagher a mi la vea fatyô u nan we i@@ ur@@ en kpishi . Er Adam man Ifa yange ve er isholibo sha apera yô , u hen wer yange a lu ve ken ishima nena , er i pase ken ivur 7 - 10 la nahana ? “ K@@ urem I@@ jir ” Kanyi i wase ú u ‘ u@@ men atam sha ishima@@ wan@@ a ’ ? — Luka 8 : 15 . A nger wener : “ Aluer ma or ngu henen er nan cie Aôndo , kpa nan ker no@@ mbor u nan tsaha ga nan tsu@@ ghun ishima i nan iyol i nan yô , mci@@ e@@ aôndo u nan la , ka gbilin tsô . ” ​ —⁠ Y@@ ak . M@@ sô@@ rom ma man karen ikyaa inya la , ka ma taver or u den kpishi , shi ka ma na or nan nyôr iyol ken ieren ib@@ ume . ( L@@ ev . 16 : 11 - 15 ) Kape Yesu kpa yange za nyôr sha , na Yehova kwagh u a kom sha uma na u na sha u p@@ aan uumace je la . “ Ishima i veren i sha iyou You la ia wu@@ am . ” — YO@@ H . 2 :⁠ 17 . Tartor ne ua er nan ve ua kure ze@@ ge tom nee ? H@@ ingir ga@@ do u mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti mbagen ken tar u P@@ ol@@ and u kohol inyaregh y@@ amen u@@ iyua za nan ati@@ ca a ve , sha u i seer ve ak@@ undu a iky@@ ar@@ enegh yô . “ Zege@@ can La ” 5 , 6 . Ka hanma shighe i nder Yesu shin ku@@ u , man ka iniongo i Mbaiserael eren i nyi i til sha ityough ki mnder na laa ? Ashighe kpishi iky@@ on i vesen i ken ik@@ yô ka i lu a iwasen ape i vese la kpen kpen . Ken inyom shon la ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma kôr tu@@ ta ve u i kp@@ era ig@@ u@@ ve sha ú la ve kende a ú sha , tsô ve sen sha Yerusalem i@@ u@@ u sha u vea tim un gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u yô . Ka h@@ an se fatyô u zuan a ijiir i y@@ eren ken ayange a masejime nee ? M@@ akeranta u henen ka u tôô shighe , kpa kwagh u ka a due ker la ka i lu u injaa . A@@ ka@@ a@@ wan a Yehova a tese ken ngeren shon la doo un ishima . ( The@@ olo@@ g@@ ical Wor@@ d@@ book of the O@@ ld T@@ est@@ am@@ ent ) I@@ ti@@ kwagh i i yer ér “ ishimaveren ” la tese “ mhen u or@@ pasalmi henen ke ’ ishima la , ” “ kwaghhenen na u henen atindi a Aôndo sha dooshima ” sha inja i ka “ gbaa u mcivir ” la . ( 1 Yoh . 2 : 15 - 17 ) Aluer u kenger akaa a a lu shin tar ne yô , aa tsu@@ me a we a ngô@@ ôr ga . — Ôr Anzaakaa 14 : 15 ; Y@@ er . Ka sha nyi igbenda nahan a fatyô u tesen mba he@@ v zan zan vea kar vi@@ ana ? Anmgbian u kwase ugen , iti na ér Mal@@ in@@ da Ke@@ ef@@ er , a kaa ér hanma kasua yô , yange i gba u una tôô ityakerada ia kuma deri uhar shin utar nahan , una za na ior mba ve pin í la . Sha ci u Yehova ngu er or@@ kur@@ an@@ ilev u hanma shighe yô , ka nan lu per tse@@ vaa sha u kuran iyôngo i nan nahan . U L@@ U@@ N Orkristu ken ayange a masejime — “ ashighe a ican ” ne — ka kwagh u kiriki ga . 5 : 3 . Gba u se nôngo tsung sha er se eren kwagh u a doo un la hanma shighe shi se de atindiakaa a na a hemen se ken uma wase cii . 14 : 14 - 16 . Mayange je mimi ka ma mnenge u or lu a mi sha kwagh ga . Ikyav i tesen yô , alaghga ma ijiir ngi i or soo u zan zende her jighilii yô . Tom ne wa u nengen sha akaa a nongo wase u lu a mi la ker , kua tom u pasen loho u dedoo man mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen , man tom u gb@@ eren ityakerada i pasen ior Bibilo a mi shi henen kwagh a mi sha tse@@ ene@@ ke wase kua ken tiônnongo . Sha hiihii la yô , yange tile sha ityough ki mba i mar ve ken jijingi la cii , mba ve lu mbakur@@ an mba i shigh ve mkurem mba yange ve̱ lu nengen sha atôônanongo a sha derianyom u hiihii la . We ú ngu eren nahan kpa ? Kpa yange i ci@@ r tom wase gb@@ ang gb@@ ang ga , shi i lu tôvon se a ican kpoghuloo ga . Hanma shighe yô , ka m keren igbenda i he i me dondo atindi man akaawan a ken Bibilo la sha a@@ vegher kposo kposo yô . Mimi Mba T@@ esen La Doo Un ( a ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara yange ve tagher a tom u he u nyi ? ( Mateu 7 : 17 ) U tesen ikyav yô , aluer or ngu eren kwagh sha mimi u ken Bibilo la yô , una na nana hemba lun nom u injaa shin ter u injaa , kwase di nana hemba lun kwa@@ se@@ ya u injaa gayô ngô u injaa , tsombor u nan cii ua hemba lun saan saan shi nan iyol i nan kpa nana hemba zuan a mk@@ om . Nahan se er nen ishima i Aôndo i de lu i̱ yase ga . Man er nan ve i hingir torough torough u se er tom nee ? Ken kasua la , i tar@@ em ga@@ mbe u yaven shin an@@ ar u ôôn iyol sh@@ imi , kpa kasua la gema lu u saan iyol shi maan se ken jijingi kpaa . Nahan kpa , ve umbur er yange se tôô ian la ser ka icighan@@ kwagh shi ka ian i lamen a Yehova , Ter wase u sha la , shi i lu kwagh u k@@ undun iyol shi nan bem nahan . Ivur i sha 7 la pase ityôkyaa wang ér : “ He@@ mba doon u zwa u pristi ma u kor mfe man ior ma ve ker ityesen ken zwa na , gadia ka ort@@ yom u TER u ak@@ um a Sha je . ” Shin er alaghga a lu kwagh u yan shighe nahan kpa , u̱ keghen ato a mba ve nenge gbe@@ ev la hembe wasen ve u ngohol kwaghwan u í ne ve la . Ka keng ishima yange ia gba ve sh@@ imi ! Mbam@@ lumun vev mbara ka ve taver mo ishima kpishi . ” A@@ ah@@ e la eren anyom nga kar ahar man ti@@ ôn yô , anmgbianev mban er ky@@ am@@ p@@ en , na ior kwa@@ takerada u Ab@@ aver a Tartor Na@@ mba 38 , u Mbashiada lu nan ior sha tar cii , u lu a itinekwagh ér “ Mba@@ kp@@ enev Vea F@@ atyô u shi H@@ id@@ en L@@ un U@@ maa ? ” E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki yange er kwagh sha kwagh ne fese , a mciem shio , á cia kwagh u dang u ati@@ ator la aa a er a na ga . Or@@ gb@@ an@@ akaa pase se mlu na sha akaa a a gbe la Kpa , Yehova za hemen u wasen ior nav , nahan ve kav awashima na . Ashighe kpishi , mciem man mbamzeyol mba ityav mbi ve a mi la ka ve na kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a a taver ken ior kpishi . Or@@ t@@ yom u Yehova la shi kaa ér : “ Nahan yô , va , M@@ ̱ tindi u hen F@@ ar@@ a@@ o , sha u ú za due a ior A@@ v Mbaiserael ken tar u Igipiti yô . ” Sha ci u nahan yô , gba u se pine ser : Aôndo ts@@ ahan ior sha u@@ a@@ ah@@ e mimi ? “ Or@@ kuran u Dedoo man I@@ j@@ ende i Do@@ on Ishima ” 9 : 13 ) Er i lu nahan yô , doo u se gbidyen kwar sha avur a Ruamabera a a er kwagh a ter mbam@@ yen asev jighilii la . Sha hiihii la , m hen mer aluer m ungwa imo ve yô , ve kpa vea kegh ato a mo , nahan bem una hide a gba hen tsombor wase . 7 : 14 . Kwagh er doo yô , mbayev mba utar mban cii mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe hegen — u môm ngu shin Betel , ugen za makeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom , ugen la di ngu eren tom pania ! Kanyi i gbe u ior mba vea lu ‘ m@@ tu@@ gh@@ un@@ u@@ ugh ma tempel u Aôndo ’ la vea ere ? I@@ y@@ enge la ia iv sha mi vough . — Mpa . Takerada u M . Z@@ ua a I@@ ember ken I@@ vese You [ Mkaanem ma sha peeji 10 ] ‘ M nyer iyol ken kwaghhenen la m shin uwegh ga kpa ? Anmgbianev mba Yesu mba ng@@ ur vesen yô , ve kpa ve gba eren ityom ve vough vough sha u nengen sha ayol ave man ngô ve . Ikyav i H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime i He@@ mban Cii Er Aôndo u bem a ker i@@ pi@@ la i eren ihyom yô , kwagh ne na se kav er i hii ve a tôô a@@ aven a timin un u a hii mzeyol ne jighilii la yô , ka Satan Diabolo je la . M@@ ase shin ijiir i môm i ish@@ ember@@ kwaghôron ne i dugh man i̱ zough sha kwagh u se t@@ í@@ m sha mi ne man shi i̱ k@@ ume ac@@ in sha ityôkyaa i i ne ve i gbe u se ver ashe gbenda keghen shighe u Aôndo una iv ityendezwa na i va “ geman akaa cii hingir a he ” la man e̱r una er kwagh ne kpaa la . J@@ an@@ ina maa gema kaa ér : “ W@@ anger mo ve ! Shin er Na@@ omi u@@ le nahan kpa , ngeren mba ken takerada u Ru@@ tu tese ér yange za hemen u suur sha Yehova her . “ Sha mkur u hanma iyange yô , ka m ôr Bibilo shi m er msen . Ngu me@@ en ve sha aeren a tar , a Aôndo a vende a la . Zum u se tagher a foto u ji@@ mba@@ gh ab@@ u yô , se fatyô u kôron iyol tsaha sha u eren ma kwagh u hemban imeen la fese , shi gba u se er nahan kpaa . ‘ Kwagh@@ fan u ken Ici@@ ghan@@ ruamabera ’ u a fa la wase un u tesen ve cii wener u@@ profeti mbat@@ sev je kpa lu keghen m@@ ve u Kristu la . Tor Yesu Kristu yange mgbegha mbau@@ ng@@ wan imo na mba shin tar ne u eren tom u pasen kwagh nena ? Se tese ikyav i kwagh ne sha ityakerada i sha ashighe a tsuaa la iny@@ iin , ityakerada shon yô , ka , “ ruamabera u abaver a u@@ tor mba Yuda ” man “ ruamabera u u@@ tor mba Yuda man mba Iserael ” man “ ruamabera u u@@ tor mba Iserael ” kua “ ruamabera u u@@ tor mba Iserael man mba Yuda . ” I N@@ Ô@@ NG@@ O u fan Mbashiada mba Yehova hanma ijiir cii sha tar . 21 : 43 ) Ka mba ve lu ken “ ikyuryan i he , ” i Yehova tsengaôron sha ikyev i profeti Yeremia la tseegh vea lu ken ikyurior i he , i i lu Iserael u ken jijingi la ye . Kpa shighe ne una bugh Mbakristu mba mimi cii ian i tesen ér Yehova doo ve ishima sha mimi , shi suen anmgbianev mba Kristu . ​ — Mat . Kwagh ne una wase u , u de u henen wer u gba Aôndo kwagh ga , u gema henen wer u doo Yehova ishima , er Bibilo i pase wang nahan . Ken ashighe a ken ijime la , Aôndo yange a zung@@ we gb@@ enge or shin ikyurior jimin cii mhôônom , a na ve ian i lumun tsaha na . A lu nyi je Diabolo a ve a mi sha a vese kpa , aluer se mba “ [ hemban ] kwaghbo sha kwagh u dedoo ” yô , se er shiada u dedoo kpen kpen . Paulu kaa a Bar@@ n@@ ab@@ a ér , “ Ka sha atsan kpishi keng je man sé nyôr ken tartor u Aôndo ye . ” Nahan kwaghwan u Yesu yange wa ér “ sôn nen Ter u sun@@ da , A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na ” la , ngu a inja hegen vough er ngise kpa lu a inja í tse i kom u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ne nahan . — Mateu 9 : 36 , 38 . 1 : 15 ) Kwagh u hiihii yô , a gba u se fa atesen a ka a yer mimi u sha kwagh u Yehova la . 33 : ​ 12 , 13 . Mbam@@ ishen man mbagenev zua a mtsera kpishi sha u zan M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la . Shi ver mkur u ivur shon ne ikyav — i̱ kaa ér “ perapera una tema ker . ” Shi ka sha m@@ til sha mimi wase Aôndo una ôr se ijir ye , nahan yô m@@ til sha mimi ngu hange hange sha ci u ishimaverenkeghen yase . ​ ​ —⁠ 12 /@@ ⁠ 15 , peeji 4 - 6 . Jighjigh u nan ve , man u mbamaren vev la cii ‘ ve a icivir ’ sha iti i Yehova Aôndo — shi ne ngi gbe kp@@ am kpaa . — Yesaia 60 : 2@@ 1@@ b . Ve ningir gar la ving ving , kwa môm hanma iyange , zan zan ayange at@@ ar@@ atar . Hegen je kpa , ior mba Aôndo vea fatyô u zuan a ijiir i y@@ eren hen shighe u mkur ne nena ? ( Mbaromanu 10 : 13 - 15 ) Sha mimi yô , aluer se mba palegh ior mba i gbe u se wase ve la yô , se er kwagh u i we se ér “ se eren . . . akaa a doon a ior cii ” la nena sha wono ? — Mbagalatia 6 : 10 . Ity@@ ôkyaa yô , í tese se kwagh u Aôndo , shi í wanger kpaa . “ [ Yesu ] ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi la . ” — H@@ E@@ B . Zum u wanye nan soo u pinen or@@ maren kwagh yô , er nan ve i doo u or@@ maren nana hu@@ le nan kera ga ? Apostoli Paulu nger ér : “ Á fatyô u doon Aôndo ishima ga , saa sha jighjigh u nan . ‘ [ Aôndo ] Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ’ — Mpase 21 : 3 , 4 . Aluer u ver ishima sha akaawan a ken jijingi shi u er sha mi yô , kwagh ne una wase u u fa u yôôn ang@@ we u Tartor doo doo . Ka unô ken tiônnongo i doo u vea wase mba ve v@@ ôr laa ? Ka unô ve “ zende wue wue ” ke ’ ashighe a mkur ne , man kanyi i̱ gem i̱ ere ? ( Mpase 21 : 5 ) Shighe u ityendezwa ne ia kure la , hông@@ or man hanma inja i mlu u wang ga cii una kera lu ga gbem sha won . Yange mba nd@@ eren Yesu shin ku yô a k@@ ôndo a yem sha a za tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo , a kegh zan zan ka ker ken inyom i 1914 yô a tema Tor . Tese wer u kav er i lu nan ken ishima yô , nahan su@@ gh nan er nan pase u ishima i nan wang yô , maa kar her sha . ( Anz . Nahan kpa kwagh u Is@@ ak@@ a la lu ikyav i mnder u shin ku , gadia Paulu pase ér : “ Ka sh@@ imi je man [ Aberaham ] shi zua a na [ Is@@ ak@@ a ] er ka ik@@ av i tesen nahan kpaa ye . ” Zum u ka sea nenge tom wase ua ume atam a dedoo yô , ka í maa se iyol u eren ú . • Ka se tese mbagenev u kuran akaa a Yesu á we se kwagh sha mi la nena ? Se wase ve nena ? Ity@@ av mbi Aôndo a t@@ á@@ ng@@ é@@ n van la mb@@ ia va mba ve hembe un ato la a nyi ? SH@@ A ayange a profeti Mose la , Yehova wase Mbaiserael , nahan mhii ve doo , ve lu eren akaa vough vough . Bibilo tese ér iky@@ aior ngi wuese Yehova sha gbashima . 42 : 21 ; 50 : 15 - 19 . N@@ om@@ so@@ mbaiorov mban lu wan iyol u yemen zende u m@@ ishen , kpa zum u gba u vea tsua or u nana za zende ne vea ve yô , “ any@@ iman ” gba hen ato ve “ tsung . ” ( Aer . Un kpa nôngo ér una na Eliya wa@@ da a kaa vea yem hen tor . Kpa m kaa a ve mer , m de imba uma la , maa se pav gbenda hen ij@@ oo@@ tar . Vea za hemen u zuan a tahav man mk@@ or sha u kohol aa atôônanongo a á hembe iyenge 9@@ 4@@ ,@@ 6@@ 00 sha tar jimin cii la . Kwagh u Yesu ôr la tese ér a̱ shi nan kpa or u ken injakwagh na la lu or u eren tom kpoghuloo . U tesen ikyav yô , Bibilo pase se akaa a Aôndo a soo la man aa a soo ga la , man er a eren kwagh a ior yô , kua gbenda u kwagh ka una er ve a nenge sha mi la . — Ôr Pasalmi 10@@ 3 : 7 - 10 . Yange m zua a tahav sha ieren yam i dedoo i henen Bibilo shighe u yange mea lu ken uiky@@ angen ga la , man sha u eren msen hanma shighe u mea lu tswen yô , man u kohol a mbananjighjigh a mo imôngo hanma shighe u m fetyô cii , shi shighe u ian i dugh cii yô , m pase mbagenev kwagh u jighjigh wam u nan . ” A pase ér : “ [ Mkaanem ma Yehova ] hingir mo ken ishima er usu u hi@@ an , u i ci@@ r u ken ak@@ u@@ he am yô , m wa ishima je , m v@@ ôr , he@@ mb@@ am kera . ” ( Mateu 13 : 36 – 43 ; Aerenakaa 20 : 29 , 30 ; 2 Peteru 2 : 1 , 2 ) Kanyi ia er mba ve lu ken Mbakristu Mba@@ aiev mba ve hembe b@@ iliôn môm laa ? ( Mbaefese 5 : 15 , 16 ) Kwagh ka a er i vihi yô , mbagenev undu jighjigh ve sha ci u ve u@@ ve ityough ken kwaghhenen , shin ve nyôr iyol ken aeren a Bibilo i vende , a i eren ken im@@ akeranta i vesen la ! M@@ nder U Shin K@@ u — ú L@@ um@@ un A Ishim@@ a@@ verenkeghen Ne Kpa ? Nahan cii kpa , aluer ior mba eren msen ér vea ya iky@@ aren shin k@@ we b@@ ol@@ ough ve u hemba shin Aôndo a wase icombor ve , shin sha atô@@ akyaa agen wue wue kpa , kwagh ne tese ér ior umiliôn imôngo nenge ér ka a inja u eren msen . Kpa yange anyom kar hemba 14 cii ve Aôndo kure ityendezwa na la ye . — Gen . Er Aôndo na Aberaham nom@@ iyôngo u lu ken age@@ va la sha u a na nagh a mi sha ityough ki Is@@ ak@@ a yô , se fa keng ser yange a doo Is@@ ak@@ a kpishi . A@@ yange 2@@ ,@@ 3@@ 00 man 1@@ ,@@ 2@@ 9@@ 0 a ke ’ Daniel ityough 8 la kua shi ayange 1@@ ,@@ 3@@ 35 a ke ’ Daniel ityough 12 la cii kar — ashighe ne kar se ke ’ ijime yem zende zende . I tese ken Genese ityough ki sha môm man ki sha uhar k@@ ira ér Yehova yange kpe iyol er tar ne sha ci u uumace ve lu sha u yô . Cii man u̱ hingir mar@@ nya u Tartor yô , alaghga yange u wu@@ h@@ an iyol tsembelee ga , shin u wu@@ h@@ an iyol sha gbenda u k@@ enden isharen i iji@@ mba@@ gh ken mbagenev . Nahan kpa , ior kpishi mba ve lu a Bibilo ka ve ôr i kpa i taver ve u kaven . PE@@ E@@ J@@ I 10 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 1 , 9@@ 2 Ka sea nenge er agumaior man ag@@ um@@ au@@ kase kpishi a lumun u eren Yehova tom hanma shighe , shi a dondo ieren i Yesaia u yange kaa ér “ Mo ne , t@@ indi@@ m ” la nahan , i doo se kpen kpen . Nahan kpa ka se tsua u den nan kwaghbo shon , shin er alaghga se lu a ityôkyaa injaa i i ne ve ‘ kwagh a nzughul se ’ a nan nahan je kpaa . Yange hii nan ve ikyurior i Mbayuda va de u yilan sha iti Aôndo ? Tsô kwase u U@@ k@@ oli kaa ér : “ K@@ era cii je , m na jighjigh mer ka Aôndo a w@@ oo ior ye . ( Marku 10 : 30 ) Ity@@ endezwa ne ngi sha ci u han@@ ma@@ or cii kua mba@@ ats@@ anev kpaa . S@@ us@@ ana yange er msen hen Yehova man kende uwegh sha . I@@ gbenda i tesen mbayev ne cii ngi sha ci u h@@ ô@@ mon a h@@ ôm kwagh tsô ga , kpa ia na yô , ônov ou kpa vea luun a ci ken kwaghhenen , nahan atindiakaa a ken Bibilo aa tema ve ken ishima . Nahan doo u se er msen er Davidi kpa yange er nahan , á kaa wener : “ Gba ishima i wang ken a mo , Aôndo , shi ver jijingi u he u taver ken a mo . ” Apostoli Paulu ngise nger wener : “ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange . ” Paulu yange ta i@@ ha@@ gh sha nyi , man lu sha ci u nyi ? Kpa ior mba Yehova yô , ve nenge m - ongo u ungwan imo i Aôndo shi civir un sha mimi la ér ka kwagh u hange hange . Akaa kpishi aa fatyô u eren , aa á gba u ú dondo imoshima you i Bibilo i tsaase i la yô . Ka mhen u nyi se lu a mi ken ishima ve se kera de ser mci@@ e u cian ih@@ ye@@ en a yange se u wan ats@@ am ken mbamkombo asev mba Mbakristu ga ? Kwagh u Apo@@ l@@ o lu pasen sha kwagh u Kristu la lu kwagh u mimi kpa mfe gema yina un . 4 , 5 . ( a ) Ka mbamzeyol mba nyi nahan i gbe u noov man kasev vea tagher a mi keng keng - ne ? Ikyav tese wang ér gbenda u vesen u se za hemen u lun per shi lumun se i de k@@ enden se asema sha ga yô , ka u eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor la hanma shighe . De Nen@@ gen Uma Wou W@@ er Ka Be@@ er@@ kwagh Ga I@@ ca i gbe ga yô , i er un batisema sha mkohol u ityar ityar , u i er ken inyom i 19@@ 5@@ 3 hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u i yer ér Y@@ an@@ ke@@ e la ! Mba@@ yev ou vea lu mba kiriki je kpa , u fatyô u kaan a ve wer : “ Aluer u za tagher a kwagh u ji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et , man sar u ape nengen yô , va ô@@ rom . Kwagh u hiihii yô , gba u se fa kwagh u ior mba ve nger I@@ vangeli la man shighe u ve nger i la kpaa ; u sha uhar yô , gba u se fa or u yange nan mgbegha ior u ngeren ityakerada i Bibilo shi ma@@ ghen i cii hingir takerada môm la man gbenda u nan er kwagh shon yô ; man u sha utar yô , gba u se kav akaa agen sha kwagh u ngeren mba i s@@ enge ér ve seer pasen kwagh u Yesu kua m@@ kposo u ngeren mba shon vea mba Aôndo na i nger la . A pase wener : “ Yange se mba yer ve sha tele@@ f@@ on se mba pasen ve kwagh u a er yô , ve va nyôr hen ya wase ken atô u min@@ iti 45 , a m@@ liam ashe . Or la kaa ér a doo un kpishi u zan vea ve . Er ican ia tser tar ne nahan kpa , mbatomov mba Yehova mba tse@@ en asema yô vea lu ember ken ishimaverenkeghen ve ! Alaghga washika u yange i nger hen Mbaheberu la lu ken inyom i 6@@ 1 S.@@ W . la . Sha nahan yô , er msen hen Yehova Aôndo a na ú kwaghfan u ú maa mfe u s@@ ende@@ gh kwaghôron a or sha gbenda u kundu kundu ken tom wou u wasen mbagenev u lumun a loho u Tartor ne yô . Paulu ôr kwagh ne sha gbenda ne nahan , wener : “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la ” je . ( Rom . “ Sha u sha utar ” u i er ken 2 Mbakorinte 12 : 2 – 4 la ka i@@ am@@ egh ga , shin ka ajiir a a lu sha er tar wase nahan , a mbat@@ im@@ en sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo ve s@@ enge ér nga sha la kpaa ga . K@@ er nen TER , ne mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba sha tar cii , ne mba ne we atindi a Na ikyo ; ker nen perapera , ker nen ishima i legh legh , tsô alaghga á yer ne sha iyange i iy@@ ugh i TER la . ” — S@@ ef@@ ania 2 : 2 , 3 . 8 : 1 - 4 ; Rom . Nenge ase kwagh u g@@ um Orshiada ugen u lun anyom 23 u shin Ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa a er yô . ( Mat . 23 : 38 ) Yehova maa venda Mbaiserael , shi tôô iveren na sha a ve kera , gema haa sha tiônnongo u Kristu u i sember veren la . ​ — Aer . ( Yakobu 1 : 17 ) Yehova gem ga , shi se fatyô u h@@ aren sha a na , kua sha akaa a kiriki je kpaa . E@@ ̱r Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la mbi been kera po@@ ho@@ la yô maa Ity@@ av mbi sha Z@@ wa Z@@ ôh@@ ôn mb@@ ira maa hii . 32 U F@@ a Kpa ? Yange kaa a mo ér un kpa mciem ma ze un iyol . Ka unô ve lu nongo u upristi mba sha inja i tor la ny@@ ian@@ a ? A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A ú lumun wer u lun a mzeyol u ken ishima za ng@@ een karen ikyaa inya la ka kwaghbo ; ka kwagh u seer van a va a ican . Se soo ser se er nyi a mfe u injaa u se lu a mi laa ? Shin er i lu ican kpishi u nahan kwagh sha igbenda i lun a a@@ gber man ic@@ ar i l@@ ough@@ on a l@@ ough nahan kpa , ka i saan ve iyol er ve seer eren tom u pasen kwagh yô . Nahan yô , doo u se wa mkaanem ma Yohane , apostoli u Yesu ôr ne ikyo . Zum u i ve sha mnenge u nôngon nan Aôndo jighjigh sha mimi kpaa , ka kwagh shon môm tsô . Doo u se yar tom a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i shin se ôr ase@@ mb@@ er@@ akaa a vesen sha u nôngon ser se ôr mbagenev mimi u Mkaanem ma Aôndo i kuma ve vindi vindi ga . Er nan u seer henen kwagh u ityendezwa i mnder u shin ku la , man kwagh u Aôndo u a er ityendezwa shon la ga ? Ka i hemba lun mba@@ shir@@ en Aôndo mbagenev z@@ ange u tesen ishima i legh legh a mbagenev . Yesu kaa a Peteru kua Yakobu man Yohane ér ve kuran zum u una lu eren msen la . 16 , 17 . ( a ) Se er sha kwaghwan u i we ken Mbagalatia 6 : 2 , 5 sha kwagh u iyol kôron tsaha nena ? Aluer ú va nenge wer ú hide ijime ú kera ngu dondon atesen agen ga kpaa , ishima i̱ de yen ú ga . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba hen ity@@ ôn@@ ya yange ve zua imôngo vea mbakp@@ ish@@ iv mba ve mough ken ityar igen ve va la , nahan ishima hemba taver ve cii . T@@ ime sha kwagh u profeti M@@ ik@@ aia yange tagher a mi la . u Di@@ se@@ mba 22 , 199@@ 3 , peeji 6 - 13 . Shighe u Yesu nenge er ikpelaior nôngo tsung ér ia va ungwa akaaôron a na yô , mhôônom kôr un , nahan a “ hii u tesen ve akaa kpishi . ” ( b ) Peteru yange wa se kwagh ér nyi ? 1 : 1 ) Ish@@ ember i “ mba i tsough ve ” la tese ér Peteru lu ôron kwagh na kua mbagenev mba i tsegha ve sha jijingi , shin i ‘ mar ve he@@ gh sha ishimaverenkeghen i i lu uma , ’ ér ve za tema tor sha vea Kristu imôngo la . O@@ b@@ a@@ dia lu civir Yehova sha kwaghfan je ka u henen a hen ga . Aluer we kpa ka taver we u lun a mnenge u vough yô , hii nan u ker iwasen hen Orkristu u nan lu a mfe kpishi , u nan fe u tsembelee la ga ? ( Anz . Yange tese ve ikyav sha Yobu , sha u umbur ve ér Yehova veren mba ve civir un la doo doo . Kwagh ne zua sha kwagh u Yesu yange ôr la , á kaa wener : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” Akaa a Yehova a tesen se ken Mkaanem nam la , nga a wase se se za hemen u zenden sha gbenda u uma la her . Gba u se tile dông sha gbar ne sha er se kura mlu u wang u mimi man mzough u tiônnongo yô . 30 : ​ 20 , 21 ) Nyian ne , noov man kasev vea fatyô u ‘ ungwan ’ kwaghôron u Yehova sha u ôron Mkaanem ma Aôndo imôngo . • U time sha kwagh u mba@@ shiada mba jighjigh er Noa man Aberaham man S@@ ara kua Mose nahan , u hen nyi ? Er nan i gbe u se lu a Mkaanem ma Aôndo ? Davidi iyol na kpa ashighe nga a yange ya ican tsung yô . ( 1 Timoteu 4 : 1 ) Een , mbamhen mb@@ ab@@ ov ka u@@ bo@@ mbaakaav mba vea fatyô u eren yô . I@@ ca lu a gba ga tsô , i kar m@@ doo u mimi mba Aôndo ve doo un ishima la . Yesu kaa a ve ér : “ Kwagh á tser ne , ne mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi , ne mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev , gadia ne mba cir@@ in ior tartor u Sha ; ne kera wa akaa a a hembe lun a inja ken atindi la ikyo ga , er : iji@@ r@@ ôron man mhôônom ma zungwen man jighjigh u nan ; . . . Nahan una hide a iyol na ijime , una “ gema tartor Una na Aôndo Ter . ” Yô , se eren nen msen jighjigh u nan u anmgbianev asev mba i lu tôvon ve a ican sha ci u m@@ til sha mimi ve ken ityar kposo kposo la , a va Yehova a icivir shi a wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ve hingir mbacivir Yehova . — Ps . Nahan kpa gema sôn Yehova a ishima i môm ér : “ N@@ am mkav man mfe sha u m@@ ̱ duen , m@@ ̱ nyôron sha ishigh ki ior mban ; gadia ka an@@ ti je nana fatyô u ôron i@@ mbai@@ kp@@ elaior You ne iji@@ r@@ i ? ” ( 2 K@@ ron . Er nan we ú ikyo yum yô , nan ngu tesen we ape ú kar ve u h@@ ungwa shin i@@ gber ga yô . Ikyav i tesen yô , Jose@@ ph@@ us , or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase kaa ér yange John H@@ y@@ r@@ can@@ us u M@@ acc@@ a@@ bee hemba ior i I@@ du@@ mea tahav ve hingir sha ikyev na cii yô a kaa a ve wener , un “ na ve ian ér ve̱ lu ken tar ve her@@ egh , aluer i ts@@ ôngo ve shi ve lumun u kuran atindi a Mbayuda yô . ” N@@ gi@@ se ior nôngon ityav a us@@ an@@ ker man ud@@ ag@@ i man mba@@ ada man av@@ aan kua ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya . Kwagh u yange er Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh , u á lu ic@@ in@@ tan hen a vese ne tese se ér saa se gema ishima sha mimi keng ve Yehova una zung@@ we se mhôônom ye . Aluer u civir Yehova anyom kar kpishi hegen yô , u nenge er ityakerada yase i lu geman gbenda u se pasen akaa a i nger ken Bibilo la kure kure yô . Dooshima mgbegh@@ an se u karen ishimaveren yase a mbagenev Yange lu u Ese@@ kiel una fa loho la tsema tsema shi una gema u ua hingir kwagh na kpaa . K@@ EN anyom a a kar ne , i hide i sôr Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la ac@@ in imôngo , kpa ken inyom i 20@@ 13 la , i hemba sôron akaa ker ng@@ een . Ikyav i dedoo i C@@ ar@@ ol la yange i bende a wan@@ kwase u ve lu k@@ l@@ ase môm ne je yô , un kpa va hii u henen Bibilo ken masejime . A@@ ny@@ ighe yange vihi tar u Iserael di vough er yange va gba tar u Roma ke ’ u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ke ’ masejime la nahan . Yange m lu or@@ me@@ k@@ ani@@ k u sôron mat@@ o . la di alaghga yange una umbur mba ve lu ungwan a na la kwagh u Satan ôr sha ayange a Yobu ér : “ Hanma kwagh u or nan lu a mi cii , nana na sha ci u uma u nan ” la . Doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Ka a gba u me tsua akaa a hange hange nahan , ka m suur sha Aôndo shinii ka m suur sha i@@ or@@ o ? ’ — Anz . Sha mb@@ ee u hemen u Yesu u anyom dubu la , a kar ior iky@@ aren i masetyô . Mba vea tile sha mimi her la , vea lu ken Paradi@@ so gbem sha won , vea kera h@@ una kwaghôron u or ga . ( Mpa . M@@ kohol u vesen ne yange taver se ishima u tagher a am@@ een a a lu keghen se la . Mbayuda mbagenev mba i yilan ve ér E@@ s@@ sen@@ es , mba ior kpishi henen ér ka nongo u kwaghaôndo la , yange ve tese ér U@@ mes@@ iya uhar vea due shighe u anyom 4@@ 9@@ 0 aa z@@ ur@@ um u iv@@ in yô , kpa se fatyô u kaan ser lu kwaghôron u profeti u Daniel la yange wase ve u henen nahan ga . ( a ) Aluer Orkristu soo u eren ivese i sha tindi yô , kanyi i gbe u nom man kwase vea er@@ ee ? Vea wa iky@@ ondo nahan shi vea nenge ér ve mba Mbaiserael kpa ? Shi aluer i tsaha or man hingir hange hange u a pase tiônnongo kwagh sha mi yô , a gba u a yôô . S@@ ar se tsung u zuan a ior mba ve lu a ishima i ngohol loho u dedoo , mba se lu a zua ve ga la . Mimi yô , ve lu zuan a inyaregh kpishi je yô , ve tsua u maan ya u ve wa ishima la hen ijiir igen i doon tsung , sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki gar u M@@ ani@@ la . M@@ ough ape ve lu la yem hen ijiir la kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 19 nahan . Hi@@ ihii yô , kwaghôron u Bibilo ngu wang , shi ngu jighilii , shi a kôr ken ishima . 9 : 9 ; I@@ c@@ am 6 : 8 , 9 ) Kpa ken Or@@ pasenkwagh 2 : 8 yô , a ter ase@@ mber ne ga . ○ Yo@@ a@@ shi va hingir u eren akaabo sha ci u nyi , man lu ana na zwa ér i wua ? Davidi waan tindi u Aôndo sha kwagh u uma man awambe la ikyo tsung je , ka nahan ve u eren a er kwagh u a war lun inja er ka u p@@ eren tindi ne kpa yange venda ye . Kpa mba z@@ ur@@ um a ve yô , ve kera fatyô u zan hemen ga . We kpa aluer u ôr or er ishima i lu u ker yô , kwagh la una wase u u wa ishima a ij@@ ung@@ wen you . Yehova tindi Wan na shin tar ér a va kar a ah@@ on a gban sha iti Na kera shi a kende a m@@ tem@@ tor na sha shi a due a uumace mba ungwan tindi ken isholibo man ku kera . Yesu yange fa ér mbamzeyol vea va sha a@@ vese kpishi mba aluer se kôr ityough ga yô se yina ishima yô , nahan a wa se kwagh ér : “ K@@ ur@@ an nen , gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ” I nger ke ’ I@@ vangeli ér Kristu sôr mbau@@ angev angev shi a na mba ij@@ en i ker ve mbara kwaghyan kpaa . Aôndo una ese tar ne nena ? Nahan ve yôô ang@@ we u Tartor u Aôndo sha ityar ityar . Kwagh ne tese ér u cian Aôndo kua u dondon gbenda u a tese ér i eren kwagh la . — 2 Samuel 6 : 2 – 9 ; N@@ um@@ er@@ i 4 : 15 ; 7 : 9 . Mbagenev vande lun a mbam@@ nenge man mba@@ awashima mba sha mi ga . ( 2 Timoteu 4 : 2 ) Aluer ú nenge a akaa ken a we a i gbe u ú sôr yô , nôngo kpoghuloo er kwagh sha mi fe@@ fa . — Pasalmi 119 : 60 . ( 1 Samuel 10 : 1 , 24 ; 11 : 14 , 15 ; 15 : 17 – 23 ) Nahan , jijingi u Aôndo kera lu a na ga . Aluer se mba tesen ior kposo kposo dooshima wase yô , ior kpishi vea hingir azende a ase , nahan dooshima u a zough se ken mci@@ e@@ aôndo u mimi la una seer taver . A kaa ér , “ M haa ve ishim@@ avi@@ h@@ in Y@@ am . ” ( Ivur 31 ) Sha nahan yô , ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . Nahan kpa , a nger ér : “ Ve zamber a vese ng@@ e@@ elee er i̱ na ve ian , ve kpaa vea lu ave sha iwasen i i lu nan ” la . — 2 Kor . Or ne ka Orshiada u Yehova vea kwase na . Er yange kwagh u vihin ne er ve je , ka a taver ve iyol ga . Er se fe akaa ne nahan yô , ka se lam sha kwagh u inyaregh ki i gbe u se vihi sha akaa agen la di@@ ke di@@ ke . ” A kaa a mba ken S@@ em@@ ur@@ na mbara ér : “ M fa ican you i yan man shi ibanave you , nahan kpaa u ngee a akaa . ” Ior Doo Un Ishima , 6 / 15 Kpa kwagh u vesen yô , ka un ne : Ka dooshima a ze hemen u lun kwagh u vesen sha mbam@@ kohol mba vesen asev ye . ​ — Yoh . 13 : ​ 34 , 35 . Er mbaapostoli kange ishima u pasen kwagh hiden ijime ga yô , kwagh la vihi zege@@ pristi kpishi . 2 : 16 , 17 ; Heb . 9 : 1 - 14 ) Sha nahan yô , Paulu taver ve ishima ér ve tsaase mkav ve u ken ishima la sha er vea fatyô u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo yô , shi a kaa a ve ér ve ‘ za hemen sha mlu u vi@@ an la . ’ Shighe kar yô , ortamen ne va hingir ikp@@ ur pania . Un kpa kwagh u Eliya vihi un ishima . ‘ MB@@ A@@ P@@ ER@@ A@@ P@@ ER@@ A V@@ E@@ A Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN U L@@ U@@ N U@@ M@@ A ’ Kpa á tôndo zwa wener una na ve agee , shi una sue ve , shi una kura ve ken uma ve cii , zan zan shighe u ve be@@ e@@ yol je kpaa . — Pasalmi 48 : 14 . Takerada u Ú F@@ atyô u L@@ un Uma G@@ bem sha won ken Paradi@@ so Shin Tar u yange i due a ú ken inyom i 19@@ 8@@ 2 la di , i na ior ú hemba m@@ iliôn 8@@ 1 ken ijô 1@@ 31 nahan . Jijingi u Yehova yange lu eren tom ken ave ga je ka ashe tugh ga . IN@@ YO@@ N ka ia nder sha use yô , í wa am@@ o keng , cii ve í mase pur@@ ugh yemen kwaghyan u keren ye . 1 : 2 ) Yange nger washika ne sha shighe u inyom i 50 zan zan 5@@ 2 la , a wa ve kwagh ker shi a taver ve ishima kpaa . ( Mat . 24 : 21 ) Akaa kpishi nga eren ken shighe u m@@ ve u Yesu ne , er “ ayange a masejime ” a tar u bo ne man mkohol u kohol mba i tsough ve kua mnder u i lu nd@@ eren ve , nan ve uma sha la nahan . ( 2 Tim . 3 : 1 ; 1 Kor . 15 : 23 ; 1 T@@ es . Man u hemban cii yô , m hemba kporom ikyua a Yehova hegen cii . ” A za hemen wener : “ Se mba dugh ger@@ i ah@@ wa at@@ ar@@ atar ai@@ k@@ ighe ga , hemban je yô sha kô@@ m@@ gbenda . T@@ aver un u kaven er or a gba lun a mhii shio nahan yô . Ken uwer u J@@ un , 19@@ 5@@ 2 la , i lôh@@ ôm ér m za M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi u sha kwa 21 ken ang@@ er@@ i u S@@ outh L@@ an@@ sing , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ken tar u Amerika . E@@ C@@ U@@ A@@ D@@ OR Aluer nom man kwase mba umbur akaa a ve ôr sha u tesen ayol a ve dooshima la yô , ka nyi ia due k@@ ere ? Ken f@@ am u inyom i 19@@ 5@@ 8 la , lu z@@ ur@@ um u me bee tom u te@@ en kwaghyan u m lu henen hen h@@ ô@@ te@@ l ugen u i yilan ér G@@ r@@ and Ho@@ te@@ l W@@ i@@ es@@ l@@ er , u a lu hen gar u G@@ ra@@ z , ken tar u A@@ ust@@ ria la . Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , i fa se wuee ér se mba ior mba ve yer sha iti na yô . Or ka nana pine ve mpin yô , ve ker iwanger sha kwagh shon nahan ve hide ve za ta nan iwanger . Gba lun taveraa tsô , taver ishima tsung . ” Paulu ôr kwagh u mbagenev ken tiônnongo u K@@ orinte ér nyi ? Apostoli Paulu nger wener : “ Dooshima . . . koson kwagh u bo ken ishima ga . ” Davidi ng@@ ur hiden ken Yerusalem yô , Bar@@ sh@@ il@@ ai ver ve gbenda zan zan nyôr shin if@@ i u Y@@ ord@@ an . A kaa ér : “ Yange ishima zer nan mo ibo di@@ di . Nahan kpa , M@@ in@@ he@@ e umbur er ijende na kav mlumun na ga yô . Mkaanem man lu ma taver ve ishima kpen kpen . Maa tele@@ f@@ on na gba imo . Ka i wase se se “ kuma [ se ] lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo . ” ( 2 Tim . Yesu u yange wase Ter na , Yehova u gban Adam man Ifa la kpa uumace doo un ishima her . ( Anz . Ken inyom i 47 la , i tsua Bar@@ n@@ ab@@ a man Saulu ér ve er tom m@@ ishen . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u sha U@@ har , 12 / 1 Yô , kange nen ishima ner ne na i saan mbamaren enev iyol ! U@@ ivande mban ci ca cii ka sha tahav mbu Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee la , yange i e̱r ve ye . S@@ aa se kange ishima ve se fatyô u lun a dooshima u A@@ g@@ ap@@ ē la ye . ” A@@ kur@@ aior ne yange aa za hemba ikyurior igen ityav yô , a kôr mbayev , a dugh mbagenev ake . — Yesaia 5@@ 6 : 3 , 4 . Alaghga kwaghwan ve la una lu a iwasen sha an@@ shighe kpuaa ; kpa u zuan a iwasen i tsan gbem yô , gba u se ker kwagh u a hembe he@@ ela yô . Zum u Mbaiserael ior ihi@@ ar mba ve lu mbam@@ k@@ er@@ ev va yer hen ya na yô , a pase ve M@@ dugh u Iserael due ken Igipiti sha ivande la vindi vindi shin er kwagh ne er anyom kar kuma 40 nahan ! Ú ngu hendan a jijingi ne kpa ? Nahan Aôndo gema se se hingir un iky@@ agh ki t@@ omov ki injaa . ( Ef . 5 : 26 ) Ka i shi umbur se ér se ôron Bibilo hanma iyange shi se z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir / F@@ o@@ to u sha peeji 8 , 9 la ] ( 1 Utor 17 : 17 - 24 ; 2 Utor 4 : 17 - 20 , 32 - 35 ) Kpa ityôkyaa ngi i se ver ishima ser una er nahan sha ayange ase ne kpaa ? ( Yohane 19 : 14 - 18 ; Aerenakaa 3 : 14 , 15 ) ‘ I@@ l@@ y@@ ahan i mbam@@ aan yange ve l@@ aha i@@ wen shon la ’ na Kristu ku , kpa ‘ m@@ gem u i@@ wen shon gema hingir i sha z@@ ongo ’ la di tile sha mk@@ ende u i k@@ ôndo a na i yem a na ke ’ iengem i sha ke ’ jijingi la . A@@ k@@ an yange ma venda isharen i bo la , kpa er nahan ga , gema ii akaa ne za yer ken t@@ ent@@ i na . Alaghga se lu yan atsan er Davidi nahan , kpa se mba a averen kpishi ! Mbamaren vea fatyô u dondon kwagh u i er ken Yakobu 1 : 19 la nena ? Se tese ser Yehova Aôndo doo se ishima nena ? Mbat@@ yomov mba at@@ ar@@ atar mbara t@@ ôngo iky@@ or , yôô a@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo sha “ ti@@ ôn môm u ken at@@ ôôn atar , ” a Mbakristu Mba@@ aiev . ( Mpa . • Kanyi ia wase se u dondon jighjigh u nan man ishima i wan ity@@ ôô ? ( 1 Utor 2 : 5 , 6 , 28 – 34 ) A@@ kav a ahar ne cii tese mimi u icam i jijingi u Aôndo mgbegha Davidi ve wa la , ér : “ Mba@@ aferev vea hide shin She@@ ol , ka atô@@ at@@ yev cii a Aôndo A hung@@ u@@ l a je la . ” — Pasalmi 9 : 17 . ( 2 Peteru 3 : 15 , 16 ) Paulu kpa fa ér lu Aôndo mgbegha mbaapostoli kua Mbakristu mbagenev mba ve lu u@@ profeti la ve nger Ruamabera u ken Z@@ wa Grika la ye . — Mbaefese 3 : 5 . J@@ e yô , i yilan ik@@ ôn@@ ough ki torough ki u@@ tor mba ken Iserael ér ik@@ ôn@@ ough ki torough ki Yehova . E@@ s@@ era shi taver ior asema , nahan icombor 1@@ ,@@ 5@@ 00 lumun u hiden . Alaghga icombor ne kuma iorov 6@@ ,000 nahan . Yesu yange fa u ôron kwagh sha an@@ zaakaa sha gbenda u doon kpen kpen . Ka se yilan sha iti i Yehova ken msen hanma shighe . — Aer . 2 : 21 Se zua a mlumun sha mpin ne ken injakwagh igen i kôron ken ishima i Yesu yange ôr ac@@ in ahar yô . Shi a kaa ér : “ Ve kera kaa ken ishima ve kpaa er : S@@ é shi cia nen TER , Aôndo wase , ga , u A nee ura u he kua u masetyô kpaa ” la . Er nan ve Saulu hingir u kôron Davidi ih@@ yo@@ mo , man kwagh ne na yô Davidi er nyi ? Yohane yange nger washika na u sha utar la hen hur@@ or na Ga@@ y@@ u . ( 1 Mbakorinte 13 : 12 ) I@@ mba jingi la ia fatyô u tesen mlu u kwagh kpa a lu vighe vighe ga . U se lun tse@@ vaa ke ’ tom u pasen kwagh la kpa ka gbenda u wasen se sha er se kôr ishimaverenkeghen yase la her taveraa yô . Kanyi ka i mgbegha Mbakristu mba lun kwa@@ v u seer kporom ikyua a Yehova ? Tor Solomon lu kaa ér : “ Or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” Kanyi i lu perapera u A@@ ôn@@ doo , man perapera shon har sha nyi ? Hen shighe la , cuku tsô kpa m fa mer uma wam una va gema ken hemen ga . Shi a taver se ishima u dondon ikyav i Yesu sha u eren tom a iyua i injaa ne u civir Aôndo shi lamen sha gbenda u a lu mbagenev a iwasen yô . Nahan cii kpa , Yehova de wener ieren i Adam man Ifa i b@@ an@@ en a ish@@ u@@ ghun la i̱ yange un iember na ga . 46 : 22 — Er nan ve i kaa ér i@@ ov i Igipiti ngi er i@@ ov i i@@ yô ka ia karen nahana ? Ka i tindi a ityakerada ne hen atôônanongo , kua sha ajiir a hemban gban ica sha tar la je kpaa . K@@ EN derianyom u hiihii la , apostoli Paulu nger washika wuese Mbakristu mba ken F@@ ilipi kpishi sha ieren ve i dedoo la . Nahan Yehova wa ishima ér una “ tsaha ” ve . K@@ e ’ asema a ior mba ve soo mimi shi ve lu a dooshima yô , imba kwagh la ka i nan ér or nana̱ su@@ la a su@@ la ! An@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh la yange venda u nan a l@@ an@@ en kwagh la mkurem ve@@ m , kpa ve gema ve kaa a ve ér , ve za yam hen mb@@ ate@@ en . U eren nahan la una wa mbayev ou ago@@ yol a tagher a mbamtaver . Aluer se kera taver ishima sha msen u eren ga yô , se ny@@ ume ayol a ase agee a Aôndo a kegh iyol u nan se hanma shighe la . Nahan gba u Paulu una wa ishima a saa la , sha nahan yô , a mase kaan ér : “ Ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ” ( 2 Kor . Alaghga vea er kwagh u Ruamabera a vende yô , shin vea er kwagh u a tese ér ve vi@@ a ken jijingi ga yô . Kpa Yesu kaa a na ér “ Wan u or yô , ngu ape suur ityough ga , ” nahan or@@ ngeren la hide hen a ishima . G@@ ar u E@@ fese lu nyi g@@ ara ? ( Mbaromanu 5 : 12 ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ior mba hiihii mban i̱ nzughul a awashima u Aôndo lu a mi ve gba tar laa ? Shighe u se hii henen kwagh u iyua ne la je , a gba u se nôngo kpoghuloo se za hemen u veren ishima sha i , sha er se tôô ishima sha mi kera ga yô . ” ( Mbaromanu 12 : 19 ) Aluer se wa iy@@ ongo la sha ikyev i Yehova yô , se kura ayol a ase sha m@@ nyoon man ishim@@ avi@@ h@@ in man i@@ pi@@ la kpaa . ​ —⁠ Anzaakaa 3 : ​ 3 - 6 . ( Mbaheberu 4 : 13 ) Sha mimi yô saa se va ôr kwagh wase hen Aôndo keng , kpa sha kpôô yô ka m@@ doo u Yehova a doo se ishima tsung la a lu ityôkyaa i vesen i se lu eren ishima na shi se lu dondon atindi na a perapera kpaa ye . • Gba u se ker ser Aôndo a lumun se sha ci u nyi ? Davidi sôn Aôndo ken Pasalmi 8@@ 6 ér a̱ kura un shi a̱ tese un kpaa . Alaghga mbai@@ v vea ii akaa ne shin aa v@@ ôngo a sar ishe je kpaa . Yange lu a tahav mbu eren kwagh ne je ka u tu@@ nan ga , shi yange una er nahan yô , ma tese ér un hemba tahav sha won cii . Y@@ A@@ NG@@ E i mar ng@@ ôm , E@@ mil@@ ia Pe@@ der@@ son , ken inyom i 18@@ 7@@ 8 . Er Aôndo a gbe uumace a tahav mbu lun a dooshima yô , a̱ shi nan kpa , ieren ne ngi i môm ken aeren a Aôndo kpa a lu a mi yô . ( Mbaefese 5 : 1 ) A@@ vur a a kase ase@@ mber ne ôr se kwagh u zungwen mhôônom man u den or a kwaghbo man dooshima . Kwagh u nana er yô , ka u den aeren shon a a lu sha mi ga la . Ka sha ci u aluer se mba a mnenge u iyolough er I@@ so@@ u nahan yô , a hemba lun z@@ ange u geman u@@ icighan@@ mbaakaav tan kera sha ci u asaren a iyolough , er idya nahan . Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la maa kaa a Eliya ér : “ Hegen yô , m fa u ngu or u Aôndo je , kwaghôron u TER u ken zwa wou ka u mimi je . ” — 1 Utor 17 : 22 - 24 . A kaa ér : “ Yange m fa er tom u ku@@ h@@ wan p@@ ian@@ o u lu u kiriki ga yô , sha ci u gba u me zenden sha hanma shighe , shi hanma inyom yô me ku@@ h@@ wan kwagh sha ajiir kposo kposo a kuma er 4@@ 00 nahan . Sha iyange shon i môm , anmgbian u Ar@@ th@@ ur E@@ mi@@ o@@ t , u i yilan ér E@@ van@@ s la nam tom . Yange David zamber ér Yehova a̱ tôv un a nenge aluer ma “ gbenda u ifer ” ua lu ken a na yô . ( b ) Er nan ve yange gba u ik@@ we i Iserael cii ia lu a ishima@@ veren@@ ke@@ gh@@ ene ? U tesen ikyav yô , a kaa ér Mose “ taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” Yange i gba u or@@ sho@@ ja nana tsu@@ le k@@ w@@ ange gb@@ ang sha er nana kura iy@@ av mbu nan shi nana zer s@@ an@@ ker u nan sha mi yô . • Hii nan ve yange Yehova na ian ér i̱ tim Yerusalem , gar@@ tamen u̱ ikyurior i mba@@ shiada nav la ke ’ inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . ? Sha shighe na la , “ TER nenge isholibo i or ke@@ he sha won , man hanma mhen u ishima i nan kpaa lu u bo tseegh gbem . ” Nahan kpa , ken tar u ainge ne , ior kpishi mba a ijiir i tsan ga . Kpa hegen ken Kristu Yesu yô , ne mba ngise ne lu ica , ne hingir i@@ kua i@@ kua sha awambe a Kristu . ” — Mbaefese 2 : 12 , 13 . 14 : 12 ) Nahan doo u se kpa se zungwen mbagenev mhôônom mgbegh@@ aa ga he ? U@@ umace mba kwagh môm a iky@@ on ga , kpa , a̱ shi nan kpa yange m@@ doo u kon u i m@@ ô@@ ôr ú hen u@@ k@@ ung@@ ô@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev ú doo la umbur or@@ pasalmi mlu u ken jijingi u kundu kundu u mba ‘ atindi a Yehova a doo ve ishima ’ yô . ( Mbaefese 5 : 17 ) Ka inja er ka u yaren tom a tele@@ v@@ ishen sha ib@@ ume la a ne ve Mbashiada kpishi ve kera lu a shighe u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke ve shi ôron Bibilo ga nahan . — Pasalmi 10@@ 1 : 3 ; 119 : 37 , 47 , 48 . Ka kwaghôron u profeti u i nger ken Daniel ityough 4 la . ( Yoh . 6 : 6@@ 8 , 6@@ 9 ) Aluer u ngu ikyua a anmgbianev ou mba nomso man mbak@@ asev mba ken Kristu yô , u za hemen u zuan a mk@@ or sha ikyev i atsan a a ts@@ eren ior mba ken tar u Satan la . Lu kwaghbo u O@@ ri@@ serael nan or u nan lu a tahav sha ikyev la icivir sha u kuman ishigh ki nan@@ egh inya sha ci u or shon ga . To u I@@ ember@@ yolough I B@@ o I@@ ember i Aôndo a ne se la ngi ne se mk@@ om sha u eren ishima i Aôndo shighe u uma a taver shin se lu zungwen shin i lu tôvon se a ican je kpaa . Or@@ pasalmi zamber a Aôndo nahan ér : “ T@@ ime kwagh wam , T@@ ER@@ E , kar@@ em doo doo , kar ah@@ i am kua ishima yam kpaa . ” Nahan kpa , nenge ase kwagh u Shi@@ f@@ era man P@@ ua , mba alaghga tsô ve hemen kasev mba kôron mar la . A shi nan kpa , shighe u Paulu nger washika na hen Mbakolose la , Yesu Kristu kpe anyom kar er 27 nahan . Yesu yange tsengaôron kwagh u yôôn ang@@ we u ityesen i ken jijingi u a yôô tar cii sha m@@ ve u Tartor u Aôndo la . Yange saan mbakp@@ ish@@ iv mba ve lu hen mkohol la iyol je gande , tsô ve haa m@@ liam ashe ! Yange se soo u undun Betel man mbacivir Yehova a vese imôngo mba ve doo se ishima tsung la ga . Ashighe a ôron sha al@@ ô sha al@@ ô a Bibilo i er man akaa a a lu eren shin tar ne cii kohol nga tesen ér inyom i 1914 la ka shighe shon u yange i nôngo ityav sha je la . U tesen ikyav yô , gar u Yerusalem yange tagher a “ iyange i TER ” zum u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va ta num sha mi ken inyom i 6@@ 0@@ 7 Cii man Shighe u Yesu la . Kape apostoli Paulu vea mba ve lu a na imôngo la kpa yange ve ta ihy@@ agh sha kwagh u tiônnongo u he u ve tim je la , gadia anmgbianev mba ken tiônnongo ne lu wan ishima a tôv@@ ac@@ an tsung je . — 1 Mbat@@ esalonika 1 : 1 , 6 ; 2 : 19 , 20 ; 2 Mbat@@ esalonika 1 : 1 , 4 . Man Aôndo kpaa lumun a kwagh u ve er ne sha u kuran ngeren u sha kwagh u u@@ iyua vev mba sha mh@@ ôôn mba ve na sar sar ne ken Bibilo sha er ikyo@@ v i ken hemen ia va ôr kwagh ne yô . — Anzaakaa 19 : 17 ; Mbaheberu 6 : 10 . Ka aeren a nyi aa wase se u eren kwagh ken mzough vea anmgbianev mba mbam@@ shi vev ve kaha a mba asev laa ? Lu a vangertiôr sha kwagh ne . U ôr kwagh u m@@ ver u a ver Tartor u Aôndo , u Wan na Yesu una hemen la var var . Kpa kwagh er vihi yô , mbamaren mbagenev de ônov vev za iniongo i or môm lu nengen sha mi ga yô , i̱ ior er idya her kua aeren a dang agen kpaa yô . 13 : ​ 34 , 35 ) Ieren i dooshima la ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo . ( Yobu 14 : 4 ; Mbaromanu 5 : 12 ) Nahan kpa er í lu Aôndo a ne ian ve akaa ne a eren yô , una fatyô u kaan ér un “ er ” or@@ k@@ on@@ don@@ iky@@ er man or@@ k@@ on@@ don@@ ato man or@@ ap@@ ir@@ ashe . 19 : 11 . M@@ fe ne kur@@ am hemba anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber hegen . Sha ci u ka sha ityom er kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke man u hen tsombor man kwaghpasen man mbamkombo mba zan nahan , icighan jijingi a ne se tahav mbu hiden taver ye . Awa@@ mbe a Mbakristu mba jighjigh mban nga v@@ aan g@@ enger g@@ enger ér i or iyev sha ci ve vough er awambe a or@@ jighjigh A@@ bel kpa yange vaa nahan . Nahan kuran nen shi eren nen msen hanma shighe cii , sha er né kuma u waren akaa a á va er la cii , man né tile sha ishigh ki Wan u or yô . ” ( b ) Peteru yange tese ieren i dedoo nena ? Nahan se kohol iky@@ on kpishi se ke@@ er usu se er kwaghyan u se mase shin a mi la se ya maa se kôr gbenda ave hiden ken gar wase sha angahar . Nahan doo u se taver ishima se za hemen u pasen loho u Tartor . Kwagh la lu tom u kiriki ga , sha ci u lu ior mba ve lu@@ ̱ wang ke ’ mcivir kua sha aeren mbara tseegh yange ve kuma u kôron u@@ icighan@@ mbaakaav mban ave ye . Kwagh ne na yô , Noa vea tsombor na ve war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara . M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi u yange m za la lu kwagh u vesen ken uma wam kpen kpen . ( Yoh . 3 : 3 ) I shighe ve mkurem ér ve lu ator man upristi mba kiriki ken Tartor u Aôndo u sha , shi mba vegher u iyol i Kristu i ken jijingi kpaa . ( 1 Kor . 12 : 13 ; G@@ al . ( b ) Doo u se henen Bibilo a awashima u nyi ? Ngeren u a dondo ne time sha mbampin mbagen mba alaghga ior vea pine sha kwagh u batisema yô . An@@ takerada u yange se gber tsuaa tsuaa , lu a itinekwagh ér What S@@ ay the Scriptures Ab@@ out Sp@@ ir@@ it@@ is@@ m ? Alaghga u fatyô u duen a mbamhen mbagenev kpaa . Jigh@@ ilii yô , kwagh u vesen ugen u na ve Yesu va shin tar ne yô , lu “ sha u yiman mba@@ asorabo . ” ​ —⁠ 1 Tim . ( Mbaromanu 8 : 17 ; Mpase 12 : 17 ; 14 : 1 ) Nyian ne , e̱r as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la a mase shin udubu kpuaa tseegh yô , mba ve lu “ akuraior ” la hemba ve iyenge yem zende zende je , ka ve mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar , ve ve he ’ Yehova ér a̱ tese ve shi ve lôh@@ ôn mbagenev ér v@@ é kpa ve̱ er nahan la . — Yesaia 2 : 3 . 24 : 30 ; Mpa . 19 , 20 . ( a ) Se er nan ve akaa a se eren ayange ayange la aa pav se a Yehova ga ? Een , mbamsen mban lu mba i eren sha ci u Mbakristu mba ken K@@ olose jighilii yô . Yange gba u me tsua kwagh u me er yô . Kwagh u yange ôr ne tese ér , yange nenge wener un yina sha tom ne . A lu inja er u ngu zenden vea Aôndo nahan . A@@ tindi a Yehova yange na Mose la tese ér pristi u nan ne nagh ku isholibo la nana ya ku hen te@@ mbe u t@@ ent@@ i u kohol ker la . Kwagh u Paulu hii u ôron la gba kôron tor ken ishima . Shin : S@@ é ma nyi ? Ishim@@ a@@ verenkeghen ne shi ia wase u u̱ nengen a ityôkyaa igen kpaa , i nan mlumun sha mpin u a kaa ér , Kwagh gba se a Aôndo ? Uma u T@@ sôron S@@ aa U tese ikyav yô , nenge ase kwagh u una fatyô u eren aluer kwase ngu a nom u nan ne jighjigh ga yô . A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la yange ve waan mbagenev ikyo 6 : 16 ; Mpa . ( b ) Mb@@ ap@@ ati@@ i mbagenev ôr kwagh u Mbashiada mba Yehova sha mimi ér nyi ? Nahan cii kpa , D@@ el@@ l nôngo kpoghuloo ér una ure ga . ( Ôr Pasalmi 10@@ 3 : 13 , 14 ; Mbaromanu 7 : 21 - 25 . ) Kwaghôron u Bibilo kaa ér : “ K@@ er a ve cii kwagh kera ban ma or ga ; gadia mba ve lu a ish@@ u@@ le shin uya kpaa , ve tee , ve va a inyaregh ki ve yam yô , ve va ver ki sha ik@@ ev i mbaapostoli ; i kar i na hanma or vough sha gb@@ ayol u nan . ” Shighe u Adam per tindi u Aôndo kera la , a@@ dooga yange una hen ér Yehova una tsaha un cii iyange ia m@@ ire ye . Cii man Yesu u i nder un shin ku la , k@@ ôndo yem sha yô , a wa mbadondon un tindi ér ‘ ve za gema akuraior cii a hingir mbahenen , ve tesen ve u kuran akaa a un we ve kwagh sha mi la cii . ’ Bibilo kaa ér : “ Nahan kpaa ken angev nav a ker iwasen hen TER ga , kpa a gema a lu keren iwasen hen mbau@@ ci@@ mb@@ iv . ” Nahan kpa mtim la una ts@@ ôr ga . Yesu l@@ ù pase nahan ér : “ M ver ne tartor . ” — Luka 22 : 29 . ( Ivur 48 ) Wan@@ akiriki la lu a ishimaveren je wener una pase hanma kwagh u yange er la sha gbashima nahan yô , alaghga Be@@ tu@@ el man wan na L@@ ab@@ an vea ungwa a kuma ve ken ato , vea fa ér mimi je ka Yehova a ver un doo doo ve , un ve ityom ne ye . ( b ) Er nan Yehova suur sha mba@@ abaver mba tar ne ér ve pase kwagh na ga ? * Ashighe agen yô , um@@ ag@@ az@@ in mban ka ve ôr akaa a ior kposo kposo mba ve we ishima a mbam@@ nyoon mba zan iyol wue wue man ian@@ g@@ ev kua a@@ wan atô kposo kposo yô . ( a ) Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu kpishi lu unô i@@ or@@ o ? Yehova tese ér se doo un ishima asange asange , ka nahan ve a ne se ian i tsuan kwagh u se soo la ye . U er nahan yô , u zua a kwaghfan man mkav u una wase u u̱ hemban m@@ taver u vesen yô , shi u tsua akaa a u er ken uma wou la sha kwaghfan . Yange ior cii v@@ aan hen Yesu , mbayev man mbag@@ anden cii , gadia ve kav e̱r a lu or u doon inja , wan ior ikyo kpaa yô , shi ve lu a vangertiôr ér una gema ijime a ve ma shighe môm kpaa ga . Shighe u Paulu lu zenden eren ityom i m@@ ishen sha ityar ityar la , jijingi u Aôndo lu hemen un . Ken tar u Amerika tseegh ai@@ ky@@ ôr u ngu a er sha hanma inyom sha ci u ior mba hendan kwagh a m@@ sô@@ rom ken it@@ you la ngu a wua ior udubu pue pue shi a vihi mbagenev ayol udubu u@@ deri u@@ deri . Yehova una fatyô u mgbegh@@ an mbatomov nav ér ve wase mbacivir un mba ve lu yan ican la . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I PE@@ T@@ ER@@ U man mbahenen mbagenev lu nahan t@@ so tugh sha u vea per Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia zum u zege@@ ahumbe lu kp@@ ian@@ ger a mi yô . Nahan á yar tom a takerada u i yer ér Li@@ fe — How Did It G@@ et H@@ ere ? 30 : 21 . ( Yohane 4 : 22 , 23 ) Mkaanem man tese wang ér se fatyô u zuan a mcivir u mimi . Yesu tese se kwagh u Aôndo hemba hanma orgen cii . E@@ i , á fatyô u eren kwagh u sha ishima i Yehova a ‘ an@@ om@@ ai@@ y@@ ôngo udubu , shin u@@ if@@ i mba mk@@ ure@@ v udubu pue ’ ga . Kpa aluer or ese a@@ jingi a sha w@@ in@@ do@@ u u nan ga yô , ihy@@ undu ia ci@@ r sha mi , nahan nana kera fatyô u nengen a akaa a dedoo a a lu zan hemen ken won la wang ga . ( 1 Yohane 5 : 14 ) Sha kpôô yô , gba u se fa kwagh u a lu ishima i Aôndo sha er se er msen hen a na una ungwa se yô — kwagh ne gema ka ityôkyaa i dedoo i se henen Bibilo ayange ayange yô . U fatyô u pasen mba u zough a ve ayange ayange la kwagh sha hanma ian i i dugh cii kpa ? Kpa we yô , a@@ dooga u ngu nôngon tsung pasen loho u dedoo ne anyom imôngo shin u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen , man u er kwagh ne sha shighe u ma u er akaa ou agen shi u vihi inyaregh sha er ú er tom ne kpaa . “ Se lu nen saan saan , se ember nen , . . . gadia ivaa i zuan i Wan@@ iyôngo kuma ve . ” — M@@ P@@ A . K@@ asev Mbakristu mbagenev kpishi yar tom a kwaghwan u apostoli Peteru la , nahan ve ur@@ ugh noov vev , kpa lu sha “ kwaghôron kpee ga . ” — 1 Peteru 3 : 1 , 2 . Anyom udubu imôngo a karen la cii , Yehova Aôndo zer wan ishima a if@@ er@@ kwagh je kuma u ior mba ve lu a asema a mimi la vea nenge er hemen u uumace ú lu a inja ga yô . Ve lumun ér ka ityakerada i Icighan Ruamabera i it@@ ian i hiihii la tseegh Aôndo a ne i nger ye — man ing@@ in lu ken ngeren u ve sôr ve nger i yilan ér Ruamabera mba uta@@ an mba hiihii mba Mb@@ as@@ am@@ aria la . In@@ i@@ ôngon ve ne ia mgbegha ve vea gbidye kwar a fa inj@@ a@@ or i ve soo u hingir yô . Zum u “ anyom a [ Yesu ] kuma er iky@@ un@@ du@@ gber nahan ” la , a undu ya , a hii u tesen ior . Shighe u kwagh a lu nahan yô , doo u se ker ah@@ ab@@ a sha akaa a se fetyô u nan mlumun sha mi ga la ga , sha er se palegh kwagh u a lu “ any@@ iman a gbil@@ ini@@ gh tsô , i kera lu ityesen i Aôndo i sha jighjigh u nan la ga ” yô . ( 1 Tim . 1 : 4 ; 2 Tim . Mic@@ hel@@ le : Yange una er nahan yô , Aôndo ma tese un her ave ave je er un hembe un agee yô . Ieren ne wa ikyar i se ye a Yehova la kpa ker . Ch@@ l@@ or@@ o@@ pl@@ ast ne di gema ngu a akaa agen a lun iyol sh@@ ough sh@@ ough aa a ngohol iwanger yô . Se sue un sha tahav asev cii man er iyol yase i lu ker la . K@@ EN I@@ vangeli i iny@@ iin la cii ka I@@ vangeli i Marku i hembe li@@ hen ga ye . T@@ er@@ o@@ a Nahan cii kpa , Yesu gema kaa a Peteru wener : “ Kp@@ orom hen ijiir i i ze yô , za kende u@@ kp@@ er enev sha u kôron ish@@ u . ” ; W@@ ar@@ d@@ le , A . Een , Yehova pasen iengem na hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime man ior mba ve cie Aôndo yô . 5 : 19 - 21 ) Tom u pasen kwagh hanma kasua la kpa ka kwagh ugen u i gbe u se wa ikyo sha mi yô . Bibilo i pase mnenge u Aôndo a nengen kwagh u ashighe a ican a sha ayange a ase ne la . 6 : ​ 9 - 11 ) Ity@@ esen ne ngi ne uma u hen tsombor hembe doon . ( b ) Ieren i I@@ so@@ u la ngi se ic@@ in@@ tan nena ? Nahan “ Elisha sôn er : T@@ ER@@ E , shi bugh un ashe , a̱ nenge . M ngu kwase u hanma shighe ka m soo mer i tes@@ em mo er me er kwagh yô . N@@ an@@ a̱ na kwaghôron la sha ci u mba ve lu eren ivese la . S@@ aa se de ser mimi u Aôndo a wanger se sha gbenda ne ve , una lumun mcivir wase ye . ( 2 Kor . 4 :⁠ 5 ) A@@ pe i yar tom a it@@ it@@ om i “ Kristu ” la tseegh , iti i Yesu i lu ga yô tese i@@ aven i Yesu a lu sha mi i Mesiya la . ​ ​ —⁠ Aer . [ F@@ o@@ to u sha peeji 4 ] Aluer ka nahan yô , se fatyô u y@@ in@@ an ishima fese shin kera zuan a mk@@ om ga , aluer akaa va taver shin akaa kera er sha er se ver ishima la , shin sha shighe u se ver ishima ér ma á er la kpaa ga yô . Kwagh u ish@@ ang@@ enegh la maa kure ! 6 : 3 ) Kwaghôron wase u kundu kundu man ieren yase i vough ka i na ityesen i i dugh hen Aôndo la i lu a icivir , nahan i sar mbagenev u civir Yehova . Yange i doom u ngeren ior si@@ gen@@ e@@ ca wam , shi ngohol u@@ f@@ alu@@ wa , shi ungwan ave a kuren . Ikyav i mkaanem ma ma lu ken M@@ ika 1 : 3 , 4 la ér nyi ? 4 : 8 ) Mimi yô , se yina , nahan Yehova fa er se fatyô u henen sha akaa a a lu wang ga yô . Ken inyom i 19@@ 7@@ 8 la , se za mkohol u ityar ityar sha kwa u hiihii ken tar u ken won , hen gar u P@@ ort Mor@@ es@@ by , ken tar u P@@ ap@@ ua New G@@ u@@ in@@ ea . Yange na Davidi , or u Yehova shighe un mkurem la kua ior nav kwaghyan . Shi se ‘ ker perapera ’ sha u eren uma u wang . Ka ishima i sha injakwagh . Yange lamen sha kwagh u mimi hanma shighe cii . Aluer kwagh ngu nahan yô , ve nôngo kwagh tsung ve sôr zayol la . Kwaghôron u M@@ il@@ t@@ on H@@ am@@ il@@ t@@ on Ishima i taver la di i̱ na ú mk@@ om . ( 1 Timoteu 2 : 3 , 4 ; 2 Peteru 3 : 9 ) Nahan kpa , ishimawan i Yehova a we la gema tese ér mayange je una er kwagh môm ga ze ga . D@@ i vough er ka a̱ ver ishima sha kon ve ú ume atam nahan , kape or nana tese ikyav i ity@@ am@@ egh ki jijingi zum u icighan jijingi a eren tom ken uma u nan gbar gbar je la . — Pasalmi 1 : 1 - 3 . Ngu kohol “ akaa@@ injaa a akuraior cii ” van a mi ken mcivir u mimi , shi ngu wasen mba civir un u tilen sha mimi kpaa . ( H@@ a@@ g . Z@@ a Hemen u Gb@@ id@@ yen Kwa@@ r sha Akaa A ken Jijingi 3 : 11 ) Sha nahan yô , yange gba u a nenge or môm ken tiônnongo u Kristu ér nan ngu or u ken ‘ akuraior ’ ga . Mba@@ fankwagh ts@@ ura man mba been im@@ akeranta i kwaghaôndo man mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan cii nôngo a mpin la u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo . Mbamaren av yange ve z@@ aan ad@@ ua u United Ch@@ ur@@ ch of C@@ an@@ ada la kpoghuloo , kpa ve sember den u zan un . Samuel Joh@@ n@@ son , Or@@ bu@@ ter u ngeren akaa , lu nger kwagh tsa hegen hemba anyom 20@@ 0 , á kaa wener : “ Ka wea ki@@ mbi ior mba ve er ú tom injar tom ve yô , ka u lu a vangertiôr wer ú er kwagh u dedoo i hemba shighe u ú gbe tôôn inyaregh tsô nan iyua la . ” De ase m pase u yi@@ ase yam . ( b ) Se dondo ikyav i E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u man i Mbafilipi ver la nena ? Aluer mba ve er ivese mbara dondo atindiakaa ne yô , vea fatyô u hemban mbamtaver mba ke ’ ivese mbagenev kpishi je shin yangen ve a yange ku@@ aa je kpaa . 4 : 8 ) De se time nen sha akaa agen a yange er Elisha , a aa fatyô u wasen se yô . Man hide sha kwaghbo ua lu ken ieren i wan kwagh ikyo ga , i ia fatyô u nan se se hingir u h@@ un@@ den ishima a mcivir u Yehova la di ye ? Ashighe kpishi mba ve tsu@@ e ve t@@ um ken ivese shighe u ve lu iyev her la ka ve mase va kaven ken g@@ anden e̱r u@@ gb@@ ayol vev ve gem kua asaren a ve yô . [ F@@ o@@ to u sha peeji 15 ] Er lu inja er akaa ne aa fatyô u kuran or@@ ny@@ ar ne nahan kpa , gema hungur un u eren ishima i Aôndo , kwagh u a lu kwagh u hemban cii la . Er nan ve mkaanem ma M@@ ika 1 : 2 la ma lu a inja hen a vese ? 1@@ 45 : 18 . Gba u Apo@@ l@@ o ma seer lun a mfe sha kwagh u tom u Yesu Kristu lu a mi u eren sha er awashima u Yehova una kure vough vough la . — Aerenakaa 18 : 24 - 26 . F@@ a Kwagh u A Lu Ú ken Ishima Yô Kanyi igen je shi ia sar ve ? M@@ ana u i na Mbaiserael sha ivande ne yange una doo ve sha hiihii la je a zua ga . ( Mbaefese 4 : 22 - 24 ) Daniel kaa ér : “ Yange taver kpen kpen , sha ci u se yina kpishi . ” Gba u ior mba ken tiônnongo la vea hide a k@@ é@@ n@@ de dooshima u yange Yehova doo ve ishima sha hiihii la . 11 : 33 - 36 Ka sha nyi igbenda nahan me ny@@ ô@@ ôso uma wam ve una kera wa kper@@ egh kper@@ egh ga ? YO@@ N@@ A — V@@ E@@ G@@ H@@ ER U H@@ I@@ I@@ H@@ I@@ I ( Ekesodu ityough 8 zan zan 12 ) I@@ can i sha pue la yange i w@@ oo ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba Mbai@@ gipiti yô , F@@ ar@@ a@@ o kaa ér Mbaiserael ve due ken tar u Igipiti kera , maa ve due ken tar la kera . — Ekesodu 12 : 29 - 32 . U yaven a or cii man m@@ asen eren kwase shin nom la ka kwaghbo hanma shighe ci@@ ilii ? ’ A@@ g@@ umaior a mbamaren vev ve lu Mbakristu ga je kpa , aa fatyô u henen sha nyi ? Akaa A I Er sha U@@ kase D@@ ang ken Ngeren mba N@@ gi@@ se N@@ gi@@ se La Hii sha ayange a Yesu la je , mb@@ ang@@ er@@ ent@@ y@@ akerada mbagenev hii u hiden pasen takerada u Genese sha mhen u Mbag@@ rika . Gba u se na mbam@@ pase nav jighjigh . Paulu nger ér : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun , man bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu ye . ” Aluer se soo u lun a imba jighjigh u Davidi kpa lu a mi la yô , saa se henen sha kwagh zu@@ lee . As@@ orabo yange sar ve , shi ve hingir ior mba civir ak@@ ombo man mba eren idya shi ve b@@ am Yehova sha u karen un man sha ah@@ on a gban kpaa . Yon@@ at@@ an yange fa or u gba u una er kwagh a nan sha mimi la . Er or u kôron or ka nan mee te@@ gh te@@ gh nan kôr or a mfe u nan shio nan yem a nan hen tsombor u nan kera nahan , kape ior mba vendan mimi kpaa ka ve mee ior ken tiônnongo mba ve ne ve jighjigh ve due a ve ken iyôngo i ken tiônnongo kera je la . Sha kwagh u ib@@ aver i yange i̱ time sha mbamtaver mba mlu u ke ’ hemen , i̱ yange í due a mi ke ’ pi@@ pa@@ abaver i shin kpen@@ tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca i̱ í yer ér D@@ a@@ ily M@@ ail & G@@ u@@ ar@@ di@@ an la i ôr yô , “ mba@@ ah@@ ab@@ a mba yange i ker ke ’ anyom 10 a a kar ica kpa i̱ lu a gba ga , í tsengaôron kwagh u mlu u he u sha tar cii la hegen due gbilin dang je . ” Mbam@@ pin mban taver tsô , hemban cii je yô , ka wea nenge agumaior agen aa “ keren akaa a vesen ” aa ve hen ér aa wase ve u lun a kwagh ave ken hemen yô . Davidi man Yesu yange ve er nyi hen mk@@ oho@@ loo ? ( Mbakolose 3 : 13 ) Sha mimi yô , ka i lu z@@ ange u eren kwagh ne ga . • Er nan ve se lu a jighjigh u nan taveraa ser iyange i iji@@ righ i Yehova la ia va ? 8 : 44 ) Satan ka or@@ ihyom u lun a tahav jim jim ! ( Mbaromanu 2 : 28 , 29 ) Kpa mba i shigh ve mkurem la vea zua a m@@ sur@@ shima ken mkaanem ma Kristu ma ma dondo ne ! Nenge ase igbenda shon . Ior kpishi fa Mbashiada mba Yehova sha tom ve u pasen kwagh ken igbar la . Kwagh ne lu Kor@@ ne@@ li@@ u tseegh ga kpa anmgbianev nav man ah@@ ur@@ aior a na cii na jighjigh ken Yesu , nahan “ icighan jijingi haa sha mba ve lu ungwan kwaghôron la cii . ” ( Marku 10 : 6 - 12 ; 1 Mbakorinte 7 : 10 , 11 ) Kape i lu ve ‘ a ker ivaa i p@@ aven i@@ ho@@ m , ’ á ne ian ér saa i lu sha ci u “ idya ” tseegh i̱ pav í la . Yange i ‘ kende a Yesu sha tsung ’ ken inyom i 1914 la nena , man hii shighe la je ngu eren nyi ? D@@ ondo Gb@@ end@@ atesen u Aôndo Á kaa ér : “ [ Ior ] vea na ne ken ican , vea wua ne kpaa ; akuraior cii aa kôr ne ihyom sha ci u iti Y@@ am . U lun imôngo vea ior mba Aôndo a doo ve ishima la , ka kwagh u una fatyô u wasen we kpishi ken ashighe a ican yô . Yesu kaa ér : “ Gadia ka sha m - iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye . ” “ Kpa u nan lu a dooshima ga yô , nan fa Aôndo ga , gadia Aôndo ka dooshima je . ” — 1 YO@@ H@@ AN@@ E 4 : 8 . A pase kwagh u lun akuma akuma nena ? Ka Aôndo u jighjigh , ngu a ifer ga . ” I L@@ U nahan or u doon we ishima saa ku ve@@ e ? Se fatyô u tsaase mkav wase u ken ishima la nena ? Yehova ver se ikyav i vesen i nyi , man ka nagh ku nyi ku a fatyô u van se a i@@ emb@@ ere ? Kpa ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam man Ifa la va nd@@ yar ng@@ uhar sha kwagh ne , nahan kwagh kera za er Yehova sôr ver la ga . Tsô a pine un , ér : “ U kav kwagh u u lu ôron ne kpa ? ” M@@ pin ne kende isharen i or la . Yehova ngu pinen se mbampin mba i nger ken Yobu 38 : 33 - 38 la , ér : “ U fa atindi a Sha kpa ? Kpa ken anyom a karen ken ijime kpuaa nahan , m gba angev mbu kpen alegh , nahan m za kohol tsombor u wan wam James . Ka ieren i Yehova i nyi i dugh tseer tseer ken gbenda u yange eren kwagh a Mbaiserael man Mb@@ an@@ ini@@ ve laa ? Mbayuda kpishi venda loho u dedoo la , nahan lu u kwaghbo una tser ve , sha ci u Yesu yange ta mbahenen nav icin ér : “ Zum u né nenge ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa kase Yerusalem á wa atô yô , fa nen je ner , mtim na kuma ve . Doo u se ‘ h@@ ime iy@@ ongo ’ a anmgbian wase u ken Kristu ! Anmgbian u kwase la maa kende te@@ gh@@ elee pin@@ em ér , ‘ S@@ el@@ ma , ka an nan soo u hingir Orkristu he@@ ene ? ( Ps . 41 : 3 ) Er Yehova a kera been ior angev sha ivande ainge ga nahan kpa wasen se . Nahan kpa , tom la ka u yan shighe shi nyoon iyol kpishi . Aluer nan lumun u yô , nana b@@ un@@ den mbamkombo mba Mbakristu kpishi shi nana b@@ un@@ den akaa agen kpaa a a gbe a zough a mcivir u mimi yô . Ka nahan man Paulu lu nger ér : “ I@@ y@@ ongo i ish@@ u@@ ghun i se nan ish@@ u@@ ghun sha ci u i la yô , kera ka mzough wase a awambe a Kristu gaa ? L@@ an ishima e̱r tar ne ú lu zu@@ lum u va kuren nah@@ an@@ aa ? U@@ d@@ as@@ enda mbara tôô se yem a vese hen ta@@ sh@@ an u gir@@ gi@@ do@@ go hen ger@@ i u Me@@ t@@ z . ( a ) Ka hange hange u lamen a or@@ ngohol ityesen sha akaa a ken jijingi a nan we ishima u eren la nena ? Aôndo una kar a akaa a a ne se ye ican la cica cii kera ( Mateu 5 :⁠ 5 ) Kwaghôron na ne zua sha kwagh u Aôndo yange na í nger ken pasalmi la , ér : “ Kpa mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . Shi at@@ am@@ ai@@ ky@@ on lu atô kposo kposo je hemba 25 , inja er ( 1 ) t@@ ur man ( 2 ) iky@@ e man ( 3 ) p@@ om@@ e@@ gran@@ ati nahan . Ikyav i dedoo i Yesu yange ver se yô , ma shighe môm kpa nenge ér doo u una h@@ ôr u pasen ior kwagh ga . U@@ zege@@ mba@@ ityakerada mba pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa mba i yer ér En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kpishi kua ityakerada i pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa igen kpaa ia kaa a we ér Kwagh@@ yan u M@@ ase@@ tyô u ka i yila kpaa ér Kwagh@@ yan u Ter la ka kwaghyan u Yesu Kristu ya vea mbaapostoli nav hen ai@@ k@@ ighe u kper@@ nan sev av ve mase kpen ku u nan naagh la . ( a ) Yange i yima ior sha shighe u mbaapostoli la nena ? Ity@@ ôkyaa yô , Yon@@ at@@ an yange lu a mfe sha ib@@ um@@ un i ter na la ga . • Inja i u tilen sha mimi hen Aôndo her la ér nyi ? A@@ pe col@@ por@@ te@@ ur mban yange vea za cii , iv@@ or i mimi i wa am@@ ishe , nahan iniongo i Mba H@@ enen Bibilo hii u ng@@ een . Mbakristu mba lun a kasev vev shin noov vev kundu kundu ken u@@ y@@ aav vev man sha ishigh ki mbagenev kpaa nena ? Yehova lamen a ior nav nena ? Ken masejime yô , Orshiada ne shi za zua a kwase g@@ anden ne ken kasua . Yange Yesu nd@@ é@@ r@@ é@@ n L@@ as@@ ar@@ u yô , a due shin u@@ war a hingir or uma u ôôn . Mbam@@ pin mbagenev kpa mba kpishi kpishi je sha gbenda u a va nder ior shin ku la . Heela tseegh ga , kunya kôr un u eren tom u pasen kwagh shi lu cian ér aluer un er batisema yô , una ngee a tom u eren yum . ( b ) Gba u noov man kasev vea tesen ayol a ve dooshima sha ci u nyi ? Gba u dooshima una lu ken ivese . ( Yoh . 12 : 6 ) Er Yuda wa h@@ ua yum yô , a zua zwa vea upristi mbatamen mba wan at@@ ser@@ egh ér ve na un a@@ gb@@ enger a az@@ ur@@ fa 30 una na Yesu sha ikyev ve . ( Mat . Hanma shighe u ian i dugh yô lam a Aôndo . Marku 5 : 25 , 26 kaa ér : “ Kwase ugen u ha@@ an awambe anyom pue kar ahar , u a ya ican sha ikyev i mbat@@ wer@@ ev imôngo , a vihi akaa a na cii , nahan kpaa lu un kposo ga , lu zan un a za hemen ” tsô . Zum u se lu yan ican yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una sue se shi una su@@ r se asema nena ? I@@ y@@ ua i Yesu nenge kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase er ken tempel la yina sha tor@@ o uhar mba i y@@ amen mba@@ ats@@ ator uta@@ an a mi la ica je . 10 : 16 ; Mpa . Ka sha ci u nyi se fatyô u kaan ser , mbagenev mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpa kpe yem shin She@@ ol shin H@@ a@@ de ? Hii ken inyom i 1914 la je , ka akaa a nyi a lu eren shin tar ne a a lu kuren akaaôron a profeti a ken Bibilo la ? Or@@ gen u mba hen tsombor na er batisema anyom kar 20 cii ter na va er yô kaa ér , “ gba hange hange u se tese or u hen tsombor u nan lu a ngohol mimi ga la ser nan doo se ishima shi se mba eren msen sha ci u nan . ” Gba u mbakur@@ an vea hemba veren ishima sha iyôngo i Aôndo nyian cii sha ci u nyi ? Een , wa Mkaanem nam ken ishima you , er msen sôn icighan jijingi na shi kohol imôngo a anmgbianev mba ken Kristu hanma shighe . Aluer tsombor ngu eren sha akaawan ne man agen a a lu ken Ruamabera la yô , aa wase u seer taver mlu u hen tsombor shi y@@ esen mbayev sha gbenda u vough , shi van a msaanyol hen tsombor kpaa . Ior mbagen di kaa a na ér , “ Ka k@@ ov wen ne ua war tar wase ne ye , gayô ua saa ishe . ” Mbashiada mba Yehova vea ku@@ mba sha iyange la sha u umbur iniongo i M - umbur u ku u Yesu Kristu la . U se eren batisema ken iti i icighan jijingi la tese ér se fa tom u a eren ken uma wase la , nahan doo se u den ser jijingi la a hemen se . 6 , 7 . ( a ) Ka akaa a i gbe , a lu a kwaghfan kpishi a nyi nahan a lu wuese Yehova ? Shighe u Yehova ta K@@ ain icin ér isholibo ngi ‘ keghen un sha h@@ unda ’ la , awashima Na lu u nyi ? ( Luka 23 : 43 ) Shighe u Hemen u Yesu u Anyom D@@ u@@ bu la , a nder or la . Kpa Aôndo tôndo zwa ér ken Paradi@@ so u una hide a mi la ‘ á saan ior iyol sha m@@ ngee u bem . ’ Er ajiir a se er ken ruamabera nyian ne a tese nahan , u nenge wer ior mba dedoo mbagenev mba yemen sha , shi ior mba dedoo mbagenev kpishi mba va lun uma shin tar gbem sha won kpa ? U tesen ikyav yô , gomoti u tar u Fran@@ ce yange soo u kighir mzough u Mbashiada mba Yehova ér ve ta kp@@ an@@ de@@ gh ku kuman u@@ do@@ la m@@ iliôn 8@@ 2 ( sha inyaregh ki Amerika ) . ( a ) Noa yange er nena sha kwaghwan u i wa un sha kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee laa ? ( Genese 24 : 6@@ 7 ; Yesaia 6@@ 1 : 10 ; Mateu 1 : 24 ) Kwagh u yange i er ken igbar ne lu gbenda u í eren ivese sha shighe la je la , kpa í eren iniongo i iv@@ es@@ egh er í eren nyian nahan ga . Anyom yange nga kar er iky@@ un@@ du@@ gber nahan yô , apostoli Paulu nger Mbayuda mba ve hingir Mbakristu , ve lu ken Yerusalem man ag@@ ar a a kase un la washika ken inyom i 6@@ 1 la . ( a ) Ka inyom i hange hange i nyi Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba sha ayange a ase ne yange tsengaôron kwagh u una er k@@ ere ? Kanyi ia wase se ve se fa kwagh u Bibilo i lu ô@@ ron@@ o ? 26 : 4 ) “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” ( Anz . A@@ yange nga karen atar yô , Yosua man Mbaiserael mase kaven er i tsu@@ gh ve sha a@@ yom nahan . Lu Nen Mba@@ eren Aôndo Tom mba T@@ esen Ieren i Dedoo , 11 /@@ ⁠ 15 Ve lumun a kwaghwan u apostoli Paulu yange wa Mbakristu la iny@@ igh i môm , yange kaa ér : ‘ Er hegen ne dugh aie ken a ven kera yô , hanma or nana̱ ôron kwagh sha mimi a or u nan we ndor a nan yô . ’ ( Ef . Ikyav i tesen yô , de lumun wer i̱ kenger akaa a i er a sha u n@@ um@@ un shin ng@@ iri@@ gh isharen i iji@@ mba@@ gh la ga . Ka averen a nyi nahan hegen je kpa se lu zuan a mini ? Kwagh ugen yô , se fatyô u za eren tom vea ma tiônnongo u a lu ikyua a vese , u a soo ér mba ve fe kwaghpasen tsema tsema ve za wase un u pasen kwagh ts@@ eren ze@@ ge haregh na yô . Nyian ne , ka sea nenge a mba@@ y@@ aav ken mzough u anmgbianev u tar sha won cii , mba ve lu nôngon sha afatyô ve cii ér vea dondo ikyav i Noa la nahan , ishima i taver se kpen kpen ! Una zua a ityakerada i ôron shin una yam akaa a ngeren kwagh a mi nena ? Nahan cii kpa , se har sha tahav mbu Aôndo sha u kuren u@@ gb@@ ayol asev mba iyolough mba ve lu hange hange la tseegh tsô ga . Shi i ôr a sha u tesen m@@ kposo u kwagh môm a ugen shi tesen er akaa agen a zough sha agen yô , shi an@@ zaakaa shon nga a akaawan a injaa sha kwagh u aeren a dedoo man er i gbe u se lamen shi se henen kwagh sha inja kpaa yô . Sha ci u Aôndo tsua Saulu ér a lu tor u Iserael . Ka mbam@@ tsera mba nyi ka a tese mbayev dooshima ve ve zua a mini ? 4 : 6 — Ish@@ ember i “ m@@ wanger u any@@ i@@ igh ” la tile sha ityough ki nyi ? ( Daniel 7 : 14 ) Hen ase sha mbam@@ tsera mba uumace vea lu a gomoti môm u una hemen ior cica cii la ve vea zua a mi sha won la ! M@@ saanyol , u a lu vegher u sha uhar u ity@@ am@@ egh ki jijingi , u se lu timen sha mi hegen ne ka ikyav i tesen kwagh ne . I kaa a vese ér : “ Kpa nengen ahumbe nga taver yô , a cia . ” Shi ior kpishi soo ic@@ er i vi@@ di@@ o i er kwagh na yô . Ka mbamtaver mba nyi Yeremia yange tagher a mi ken loho u lu yôôn la , man lu nyi i na ve gba u una yôô u torough tor@@ ough@@ o ? Se fatyô u nengen a ikyav i tesen awashima u vough sha kwagh u or n@@ orom ikyaa ga la ken Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa mbara . Nahan kpa , pine iyol you wer : ‘ Z@@ an zan hegen kpa m na jighjigh mer mkur u tar ne mgb@@ ôghom , shi akaa a a lu eren shin tar nyian la tese ér ka nahan kpa ? ’ Nahan tor u yange lu inja er kwagh na n@@ di@@ ir la kpa kera lu nahan ga , ka di tsô e̱r i l@@ ù a̱ fa a fa kwagh na ke ’ ityakerada i taregh he ’ shighe la ga di tsô . Er Mbag@@ adi ngise ve m@@ ough@@ on num a mban@@ um@@ un@@ gbenda ijime nahan , gba u Mbakristu kpaa vea hendan kwagh a Satan sha num u á te sha a ve la Lu a I@@ wuese sha Ieren i Yehova i Eren Kwagh sha Mimi shi D@@ en Kwagh@@ bo La Kwagh u i gbe u á fa yô , gbenda u Peteru yange tôô mkaanem kar sha at@@ u@@ mba heen la gema kaha kposo a mk@@ ar u apostoli Paulu la . ( 1 Tim . 5 : 8 ) Nahan kpa , se fa er ‘ tar u lu karen kera ’ yô . Apostoli Paulu yange de akaa kpishi kar un sha er una dondo Kristu yô . Ior mba ken tar la yange ve na jighjigh ér Ba@@ al “ ngu a tahav sha a@@ been ” nahan ka aôndo u una n@@ ôô ura , fan ua gba je ne . 2 : 1 ; 3 : 12 ) Yesu yange ta icin ér aluer se ungwa shin se lumun Mkaanem ma Aôndo a “ ishima i mimi i dedoo ” ga yô , se fatyô u ‘ k@@ us@@ un ’ ma ga , gadia “ an@@ zughul a nyian ishima man inyaregh man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba uma , ” vea imb@@ ishi ma , nahan se “ kera ume atam ga . ” — Luka 8 : 14 , 15 . E@@ i , mayange je Yehova una kaa ér ve er kwagh u a hembe ve agee ken inya ga . Sha nahan yô , mpin gema due u i sar se u zuan a mlumun sha mi yô : Lu Mbah@@ enen Bibilo mba ve lu cii man inyom i 1914 la Kristu tsua ve sha u una er tom a ve u koson iyôngo na y@@ ee ? * — Lev@@ iti@@ ku 23 : 16 , 17 , 20 . 17 : 45 ) Er Davidi suur sha Aôndo u mimi yô , a ta kur@@ utya u Mba@@ fil@@ iti la i@@ wen i môm tseegh gb@@ ihi inya . Se mba a iember er se lu nôngon tsung u kuran tindi u Kristu á we wener se gema ior ve hingir mbahenen ne , kpa ka ayange cii se lun a iember ga , ayange ag@@ enegh ishima ka i vihi se ker . Nahan washika u Paulu la yange va wase ve sha shighe vough . U@@ IN@@ I@@ O@@ NG@@ O MB@@ A E@@ MB@@ ER I@@ Y@@ A@@ NG@@ E I M@@ A@@ R Nahan kwagh ne tese ér profeti ne er ini@@ umbe ne kpôô kpôô . M@@ y@@ av u Ese@@ kiel y@@ av ken hi@@ an na i ken im@@ ese la lu sha ci u if@@ er@@ kwagh i tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la er kuma anyom 3@@ 9@@ 0 la . Se mba keghen shighe u bem una va la . Kwagh u hemban l@@ an@@ en ishima cii je yô mkaanem ma or ka a hen ér nana na ma jighjigh ve maa lu aie tseegh nahan i vihi kpishi . ” Mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev wanger za bee ga , shin an@@ ka@@ am mag@@ enev shi sha mi . M@@ pin la doo gaa ? 26 : 4 ) Or@@ pasalmi yange kaa ér : “ Ka [ Yehova ] tseegh A lu vande wam man m@@ yem wam kpaa ye ; Un ka g@@ ô@@ g@@ ô@@ you wam . ” Er m er ivese ica lu a gba ga , shi m lu anyom 25 tseegh shi m lu a mfe sha akaa kpishi ga nahan kpa , se kura ikyav se yem , se lu suur sha Yehova . Iyange i Ter la i hii ken inyom i 1914 , shighe u i ver Yesu Kristu tor la , man ia za hemen zan zan Hemen na u Anyom D@@ u@@ bu la ua kar kuren . — Mpase 1 : 10 . Shighe u Yehova due a Mbaiserael ken Igipiti la , awashima na sha ci ve lu nyi , man yange gba u vea er nyi ? Aluer u soo u ôron akaa agen a Eliya vande eren a A@@ hab@@ a yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ U Ngu a Jighjigh Er Eliya Nahan Kpa ? ” A hii nan ve se gb@@ à ny@@ u@@ men iyol yase iember i Aôndo sha ci u ka hanma kwagh cii se kav un ga yum nahana ? Ka igbenda injaa igen i nyi nahan u kar sha mi ve u fatyô u wasen mbayev u soon takerada u ô@@ ron@@ o ? Er Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati yange tagher a kwagh u va tser tar na ab@@ ur@@ ab@@ ur ne yô , a “ ver ishima sha u keren TER . ” A̱ luun ai@@ k@@ ighe yô , se nenge ser se ôr un takerada a ungwa cii a mase yaven ye , shi zum u se lu duen kwaghpasen yô , se due a na . • Gbenda u Yesu eren kwagh a mbahenen nav la tese mbamaren nyi ? Yehova wasen se ér se ungwa imo na nena ? Ka [ Yehova ] je , A kaa a mo er : K@@ ôndo , za nôngo ityav a tar la tim u ye . ” SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu t@@ era zende ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Sam@@ aria ken m - bee u inyom i 30 la , a mem hen ij@@ ôr igen , ikyua a gar u Shi@@ kar . ( 1 Timoteu 4 : 13 , 16 ) Nahan kpa ka hanma tom u ve eren cii u lu nahan ga , inja er u veren ung@@ eren mba tiônnongo sha inja sha inja man u@@ washika mba ngeren nahan , shi mba ser ashighe mba veren vough vough a tiônnongo una eren akaa kposo kposo kpaa . Kwagh ne b@@ enden a uma wase ayange ayange nena ? ( Aerenakaa 20 : 35 ) Dooshima ka im@@ a@@ ghen i taver kpishi . Dooshima ve man ishimataver ve la doom kpen kpen . Yehova una na wanakiriki na ér a̱ lu “ iwanger i akuraior . ” E@@ D@@ O@@ M Ken anyom a an@@ igh@@ eni a a dondo la cii , m lu eren tom pania hen kpen@@ tar u T@@ as@@ man@@ ia . Kpa ve hemba Aôndo ato vough er Mbaiserael kpa hemba un ato nahan . K@@ era shi ica ga tsô , kwagh u yange er sha derianyom u hiihii la una er nyian kpaa . • An@@ nongo u mbahenen Bibilo u ken kwa@@ van@@ yom u sha 18@@ 70 la kav ér nyi sha kwagh u m - ande u Kristu ? M@@ ze@@ hemen u tom t@@ wer@@ egh ne na yô ior kpishi mba tsan hegen ka kuman anyom 70 , kera ka er sha mhii u sha derianyom u sha iky@@ undu la ior ts@@ aan anyom 50 tseegh nahan ga ! ER B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Shighe u m lu iyev la , m ungwa kwagh u Mbashiada mba Yehova . Yehova ka “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , . . . u de@@ en ifer man tindi u p@@ eren man isholibo ; kpa u ts@@ ahan yô , de@@ en ga . ” U eren ivaa lu kwagh u sha uta@@ ankar@@ uhar . Ka m tesen ior it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan sha er me zua a kwagh u koson tsombor wam yô . • Sha kwaghôron u i nger ken M@@ ika 6 : 8 la yô , kanyi kwagh Yehova a lu keren hen a@@ vese ? ( Mbaromanu 4 : 20 ) Sha mimi yô , aluer se mba eren Aôndo man mbagenev tom sha gbashima yô , se zua a iember man mk@@ om . Wan u Aôndo , Yesu wa mbadondon un kwagh ér : “ Yô , kuran nen , gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ” 26 : 1 , 4 , 5 ) Shighe u ú lu hen Iyou i Tartor yô , u fatyô u pasen mbayev ou kwagh u iyou i koson ityakerada man kp@@ ande u akaa@@ yôôn man akaa agen kpaa . G@@ I@@ L@@ E@@ A@@ D@@ I I@@ liam ne ngi i taver se ishima shi ngi i na se m@@ sur@@ shima sha mbamtaver mba se tagher a mi hanma sev la . Ken shighe u a vese ga ne kpa , ne iky@@ aior ne nenge er mlu u ken hemen la a ci@@ er ior iyol shi ishima i ze ve iyol sha mi kpaa yô . ( Mbaheberu 11 : 24 – 26 ) Sha kpôô yô , Mose lu a a@@ kper@@ an sha kwagh u ishimaverenkeghen i Aôndo ver un sha ishi la ga . E@@ i , mayange ga ! Nahan doo u ashighe agen se pine ayol a ase ser , ‘ Sha mimi yô , m eren msen kpoghuloo je kpa ? ’ F@@ l@@ or@@ ence N@@ igh@@ t@@ ing@@ al@@ e yange sôr gbenda u i nengen sha mbau@@ angev sha ayange a na la ( Marku 14 : 32 – 38 ) Er ishima ma vihi un a Peteru man Yakobu kua Yohane yô , mhôônom gema kôr un a kôr a ve ! Er mbahenen mba Yesu yina nahan kpa , eren kwagh a ve nena ? 1 , 2 . ( a ) Er nan ve mhôônom ma ker Satan a Mbakristu mba i shigh ve mkurem man mba ve lu “ iyôngo igen ” la ga ? Zum la shighe kuma u p@@ aven iv@@ or i dedoo veren kposo a iv@@ or i bo la . ( Mat . Se mba a hanma ityôkyaa cii i suur sha Yehova hegen ne man zan zan gbem sha won je . — Pasalmi 37 : 3 ; 1@@ 25 : 1 . Er Jo@@ y@@ ce gba uwer u pasen anmgbian u nom na kwagh ga yô , a va hingir u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova shi gema uma na kpaa . Awa@@ shima u T@@ sôron u Aôndo a Tar Ne ( Luka 2 : 17 , 18 ) Ish@@ ember i í kaa ér “ mba ve ungwa cii ” la ngi tesen ér mbakur@@ an@@ ilev mbara yange ve lam a Yosev man Maria tseegh ga , kpa ve ôr mbagenev kpaa . Shin er m - s@@ ar@@ em u iv@@ aagh man iv@@ a@@ ap@@ aven i lu a mbamzeyol vev kposo nahan kpa , ase@@ mb@@ er@@ akaa agen a í time sha mi ken kwaghhenen u a dondo ne aa wase kasev mba ve lu ken imba i@@ aven ne yô . Er@@ na hingir u lun vea tsombor u H@@ ol@@ t@@ z ; tsombor ne eren a na dedoo . Yesu yange ter kwagh ne shighe u lu veren iniongo i M - umbur u ku na la . Gba u saa or a yar tom a mbam@@ ne mba ken jijingi mba Aôndo a ne sha ci wase la cii . Ú pase kwagh u i ôr sha kwagh u jighjigh u nan ken Yakobu 1 : 5 - 8 la nena ? Akaa a i gbe a la nga pasen tahav mbu Aôndo man kwaghfan na nena ? Takerada u Anzaakaa ôr se kwagh u g@@ um tor L@@ em@@ uel , kua shi “ kwaghôron u injaa ” u ngô na “ tese ” un la . Yesu nenge ah@@ ô a wan ang@@ ara nahan ér ka u “ geman ashe ken ijime . ” Nenge er She@@ i@@ la yange lu ken mkombo , kegh ato tsembelee ve kwagh u ungwa la wase un sha wono ! Z@@ a Hemen u T@@ esen I@@ wuese ! ( Mateu 23 : 23 ) Nenge imba er Yesu yange pase amba@@ aior a yange ve lu la vindi vindi sha wono ! Kpa kwagh u se fe yô , hanma shighe yô yange a nôngo sha afatyô na cii a er kwagh u nan Paulu kua mbagenev ishimataver shi sur@@ un ve asema . Ka mimi , or môm kpa nana fatyô u yangen se ér se de eren msen hen Yehova ga ze , shi se mbagenev kpishi se fatyô u ôron Bibilo hanma shighe u se soo cii . ( a ) Hii nan i gbe u se iv asema ase a akaa a injaa ? 2 , 3 . ( a ) Inja i ibo i Yohane u Eren B@@ atisema na mbahemenev mba kwaghaôndo la ér nyi ? Hii nan i lu hegen i hembe lun shighe u se tese ser se na kwaghôron u Aôndo u profeti jigh@@ jigh@@ i ? Ne been cii yô , gema kwa@@ takerada wou la na un , un kpa a na u u na la . ( Mateu 5 : 43 - 45 ) Sha kpôô yô , Yehova eren erdoo a ior cii . ( Genese 2 : 17 ) Kpa or u Aôndo hii gban la venda u dondon hemen u Aôndo , nahan ieren na la va un a ku kua uumace mba ve dugh ken a na la cii . Or la kaa ér mnder u shin ku á lu u hiden kohol hanma ku@@ he man inyam i i kohol i hingir iyol i orumace la cii hiden nan í uma , shin aluer yange or la nana̱ kpe ku usu shin a̱ lu@@ ̱ ú a@@ ai@@ ky@@ ôr shin iny@@ am@@ ky@@ ume a̱ kôr a kôr nan shin ik@@ yom i nan ia hingir ici@@ gh ki doon iy@@ i@@ agh kpaa . Ior kpishi mba ve er nahan yô , kwagh u a dugh ker la doo ve kpishi . Shin a lu i sha uh@@ ara ? Kanyi kwagh yange i̱ kange E@@ dom man A@@ mon man Mo@@ ab@@ i cii ile môm a I@@ ser@@ a@@ e@@ le , kpa mbara gema er a Mbaiserael nena ? Akaa a ior ve ôr sha iyol i Mbashiada mba Yehova aa i nger ken ityakerada ken anyom a a kar ne tese er ve kpishi ve ker cio u lun a aeren a dedoo her yô . Yange i tsegha Yesu Kristu ér a lu Tor u Tartor u Aôndo ken inyom i 29 la . 37 : 3 , 4 ) Ken uwer u J@@ ul@@ ai 19@@ 5@@ 7 la , mo vea John se er ivese . 8 : 7 ; 13 : 11 . Yange ôron kwagh sha mimi hanma shighe cii . U@@ umace man mbatyomov mba Aôndo gba la cii lu vough , nahan lu u vea fatyô u kuran atindi a Aôndo . Yesu yange pase kwagh ne wang , zum u Or@@ f@@ ar@@ ishi ugen pine un ér : “ Or@@ tesen , atindi cii ka han@@ mô ker a lu tindi u t@@ am@@ en@@ a ? ” ( Yohane 12 : 31 ) “ Jijingi u taregh ” kp@@ ur asaren a bo wue wue a a ne dooshima a ban , kpa a gem a sue aeren a iyolough vough er ahumbe a a kar b@@ a@@ veraa a k@@ ur ih@@ undu a kp@@ ur h@@ an h@@ an nahan . — Mbagalatia 5 : 19 - 21 . K@@ AN@@ Y@@ I yange i wase kwase ugen ken tar u Rus@@ sia u lu y@@ esen ônov nav un tswen yô , de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ om shi hide doo a ônov n@@ av@@ a ? T@@ Ô@@ Ô ase wer gomoti u age@@ egh , u lun a tor u mimi man u mh@@ ôôn ngu , u una va er akaa a dedoo sha ci u mba a lu hemen ve la , ken atô u anyom dubu . Aluer se time sha mkaanem man er i nger ma ken zwa Grika la yô , se nenge ser ka kwaghôron u sha gbenda u kighir a kighir or ga , shi ka tindi kpaa ga . Ka sea er nahan yô , se wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ve fa er se lu tesen ve mbamhen asev ga , kpa i lu mba Aôndo yô . Een , mayange i̱ de hungur se u fan e̱r “ iyange i Aôndo ” i lu kporom ikyua ikyua ga . Ka se zua a akaawan ne agen shighe u se lu henen Bibilo se tseegh yô , kua shighe u se ongo akaaôron ken mbamkombo mba Mbakristu la kpaa . ( 2 K@@ ron . 30 : 25 , 26 ) In@@ i@@ ongo ne yange i taver hanma or ishima kpen kpen ! Davidi nger wener : “ TER ka or@@ kuran mo , kwagh môm b@@ anem ga ; A erem , m y@@ av inya h@@ en@@ pe ag@@ um@@ at@@ o@@ ho a he@@ m yô ; A hemen mo A za a mo hen mngerem ma ma lu ving yô . K@@ asev , Doo u Ne D@@ on@@ don Hemen sha ci u Ny@@ i ? Kpa zum u u soo u y@@ amen kwagh u vesen man u tema vea kwase wou shin or@@ ya wou ne lam sha mi yô , kwagh ne tese ér u wa mnenge u nan ikyo . Yange er tom u wasen ortamen u sôron atôônanongo , maa i va yila un ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 199@@ 7 hingir môm ken tsombor u Betel u ken K@@ an@@ ada la . P@@ ev u Y@@ abo@@ ki Er se civir Yehova yô , se soo u tseghan iti na sha u eren kwagh u una na ior vea hen kwagh na sha gbenda u bo la ga . Ka an nan lu er TER , Aôndo wase , u A tem Sha , Un u ka A sh@@ ir ashe shin sha u Una nenge Sha man t@@ ara ? ( Yakobu 4 : 6 ) Nahan aluer ú ngu a an@@ zughul a or u nan jighjigh a we imôngo yô , sôn Yehova a na ú ishima i hiden a iyol ijime sha er ú lumun ibo yô . 8 , 9 . ( a ) Ka akaawan a a nyi a wase se u fan ér gba hange hange u se palegh u@@ j@@ ende mba bo@@ v@@ o ? Shi ka ve tese er ior ve lu yaven a inyam man er ior ve me@@ en mbayev mba kiriki ve yaven a ve yô . Ka i tese akaa ne cii ér ka i@@ ember@@ yolough i injaa . Kpa gbenda u jijingi u Aôndo er tom cii man i ver tiônnongo u Kristu la , kaha a gbenda u yange er tom sha derianyom u hiihii la nena ? [ U@@ foto mba sha peeji 29 ] A ta num sha ior mba Aôndo . 6 : 13 , 14 , 22 ) Shi Noa yôô mtim u Yehova lu van a mi sha tar la kpaa . Kpa , Davidi hingir or@@ ny@@ ar kpishi zum u a tema tor la . Alaghga yange Mbag@@ rika tôô ishimawan ér ka ikyav i or u wan ter@@ egh , kpa sha gbaa ne kpaa , er i van@@ den lun sha akaa ag@@ enegh nahan , “ ib@@ um@@ egh ki Aôndo hemba kwaghfan u ior man ish@@ e@@ er i Aôndo hemba agee a ior . ” — 1 Mbakorinte 1 : 25 . Ka kwagh u sur@@ un se ishima kpishi u fan ser mba doon se ishima mba ve lu shin i@@ war la cii mba a ian i a va nder ve , vea hide a lu uma ken tar u he , ape akaa a van se a ican , a a lu hegen ne cii aa kera lu ga la ! Ka ken Genese 37 : 35 i hii t@@ eren ishember i “ She@@ ol ” la ken Bibilo ye . Davidi hii Pasalmi 70 sha m@@ liam ma var sôn Aôndo ér a wase un la , shi kure un sha ma kpaa . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Nahan alaghga kwagh ne una na yô , a gba den se tom kpo@@ o tsô . Yange ve lu inja er ma wan u hemban@@ ato u a lu jing@@ ir ityough sha ci u atsan a un ve a mi sha iyol@@ na , shi i sar un tsung u hiden sha uma u yange lu sha mi shighe u lu hen ya na la . Kanyi nahan i hembe doon we sha kwagh u ú er ken Bibilo nee , man ka sha ci u nyi ? 3 : 17 . • Yesu yange wa mbagenev ikyo sha nyi igbenda ? Shighe ngu kuman u a bee a ah@@ on a gban sha hem@@ en@@ tor u Yehova kera vindi vindi yô . Anmgbian R@@ ay B@@ op@@ p u z@@ aan mkombo vea tiônnongo u C@@ hi@@ c@@ ago la umbur nahan ér , ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 10 la , ior za mkombo u umbur ku u Yesu ne u@@ deri u@@ deri , je yô i tôô ah@@ wa kpishi u ningir a bredi man wain , sha ci u mba ve va la cii nôngo u lun mba@@ yan bredi shi man wain . Go@@ do - F@@ o@@ to ▪ Er Kwagh u Una Na I@@ vese You I@@ a T@@ aver shi a Saan Ne Iyol Yô Sha nahan yô , perapera u Aôndo wa zua a awashima na . 23 : 6 ) Se kpa sar se lu a ishimataver ve se za hemen u ungwan imo i Yehova hanma shighe ye . Mayange je se fa akaa a i@@ gbe@@ tar a Aôndo cii ga . Shi se mba ember er mbatyomov mba sh@@ aav nahan , sha ci u ior kpishi sha tar jimin cii lumun loho u Tartor , ve gema asema shi mba zenden sha gbenda u zan a or ken uma u tsôron la . — Luka 15 : 10 . M hingir pania u ke@@ ke ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la . Ngu eren akaa a nan ve msaanyol ken ‘ iyou na i msen , ’ ka tempel na u ken jijingi u a lu “ iyou i msen sha ci u akuraior cii ” la . ( K@@ ol . 1 : 10 ) Aluer u ngu eren nahan yô , ior cii vea nengen a m@@ ze@@ hemen wou . Nahan se kpa aluer a@@ ah@@ e er se shin se tagher a mbamzeyol yô , alaghga se hii u nan Yehova ibo shi henen ser kwagh tser se kpa a wase se ga . Mba tesen gomoti er una hemen kpaa ga . ( Ôr Ese@@ kiel 38 : 2 , 15 , 16 . ) Anmgbian u kwase ugen ken tar u E@@ st@@ on@@ ia , u i yer un ér An@@ na yô , kaa ér : “ U henen zwa u Ish@@ pania la yange hemba taver mo a u wan ishima a ic@@ e@@ en@@ yolough man ihy@@ u@@ undu kua m - ban u ik@@ wa i duen mngerem ma tse@@ en la . Aluer se mba nan tiônnongo u Kristu u a lu tar sha won cii la icivir kua mba ve til sha ityough nagh la yô , ka an se lu civi@@ ri@@ i ? Ve umbur agee Na ga , shin iyange i A p@@ aa ve sha ikyev i or@@ ah@@ end@@ an@@ egh la kpaa ga , zum u A er u@@ ivande N@@ av ken Igipiti . . . la . ” ( Ps . Kpa u eren nahan ne yange ma na mlumun sha mbampin mba sha ikyaa i kwagh u a lu u shami í yange i due a mi la ga . Mic@@ hel@@ le : Inja na yô , Satan lu kaan ér aluer Aôndo ngu hemen Ifa , shin uumace mbagenev ga yô , a hemba kpen ve iyol . ( Pasalmi 9@@ 0 : 2 ) He@@ en ne Mose ôr kwagh u mlu u tsôron u Aôndo la yem a mi sha a@@ vegher ahar . Ka m shi nôngon sha afatyô wam cii mer me lu er mba ken tar mba m ze makeranta a ve imôngo shin se eren tom imôngo la nah@@ an@@ aa , shin m kor atindiakaa a Bibilo sha gbashima , shi ka m pase mbagenev a je kpaa shighe u ian i dugh yôô ? ’ M@@ ôm ke ’ mba nongo wam kera so@@ om ga nahan maa ve kera gba saan a mo ga . • Ka mbamzeyol mba nyi Davidi yange tagher a mi shighe u lu gumor laa ? Yesu Kristu , un u a lu Davidi u V@@ esen la kpa yange doo un tsung u wuese Yehova ken igbar , er ken shin@@ ago@@ ge nahan man shighe u u@@ iniongo mba ken tempel u Aôndo u ken Yerusalem la man zum u una lu vea mbadondon un kpaa . Kwagh ka a er yô , á bugh ken Mateu 10 : 36 ab@@ u , tsô á mase kaven er kwagh u ivur la i̱ ôr la á ker sha na vough yô . PE@@ E@@ J@@ I 20 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 29 , 1@@ 34 Tartor u Aôndo ua er nyi shin t@@ ara ? Aluer kwagh ngu nahan kpa , doo u vea za hemen u wan ishima . Adam shin Satan vea fatyô u nan ior imba ishimaverenkeghen ne ga . Aôndo ka una nenge iky@@ aior ia umbur un u a gbe ve la nahan i doo un kpen kpen . ( Or@@ pa . ( Mateu 20 : 20 - 28 ) Or@@ gen u timen ken Bibilo ôr kwagh u a pase ieren i ishima i legh legh ne vough yô , wener : “ D@@ ugh mlu u legh legh u ieren ne kera yô , ngi a tahav er ka iy@@ ô@@ ugh nahan . ” Sha nahan yô , yange or h@@ ungwan sha tor@@ y@@ ough@@ ough u nan a u nyôron ken iyou shio . M@@ kor ne hemba cii , sha ci u a bende a uma u tsôron u se va zua a mi ken hemen la . * Nahan kpa , u ngu wer u lun di a lu a Mkaanem ma Aôndo tseegh la una na un mkpeyol ga . K@@ wa ne kpa , C@@ ho@@ ong Ke@@ on vea Ju@@ li@@ e nenge ér lu ve jighilii je i lu ôron mkaanem mara sha ci ve ye . Yesu shi kaa ér : “ U sha uhar u a lu er un yô , or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” — Mat . Nahan se wase u waren uuma mba iorov . Nahan kpa , se mba vough ga . ( Gen . 22 : 17 , 18 ; Ps . Ka a va sha kwagh u eren ishima i Aôndo nahan , se mba we iyol u gb@@ ih@@ in mkpeyol wase sha er se er ishima na kpa ? Apostoli Paulu ôr kwagh u ‘ pasen iti i Aôndo ken igbar ’ man “ u pan@@ den [ akaa ase ] karen ior ” ér ka ini@@ av mbi doon Aôndo . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20@@ 5 , 1@@ 5@@ 8 U soo u fan kwagh sha mi seer yô , nenge ken takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la , ti@@ h@@ i u sha 2 , peeji 6@@ 9@@ 3 – 6@@ 9@@ 4 . Kwaghôron u J@@ an@@ n@@ y : Gba u or a t@@ angen iyol ga sha mimi ve nana fatyô u eren tom u sôron atôônanongo la ye . Yange Aôndo kaa a or u hiihii la man kwase na wener : “ M@@ ar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar , gema nen u , u̱ lu sha ik@@ ev yen ; ish@@ u i shin zege@@ mnger man iny@@ on i pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo man hanma kwagh u uma u a zenden sha tar cii , ve̱ lu sha ik@@ ev yen . ” Er se henen Bibilo a ior gbilin hegen ne , u ngu a ian i tôôn jighjigh u Mbashiada mba Yehova ve ne sha kwagh u Tartor u Aôndo la , karen sha kwagh u Bibilo i tese yô . Bibilo kaa ér jijingi u ifer ne ngu “ keren or u una ya yô . ” — 1 Peteru 5 : 8 . Gbenda môm yô ka u lun ken ij@@ ough@@ ave vea mbatamen mba ken tiônnongo wase shi dondon hemen ve shi lumun a@@ jir a ve er la kpaa . Sha gbenda la yô , lu u mbau@@ angev man mba@@ ats@@ anev vea zua a mbam@@ tsera mba been mayange ga , a kera lu mba ka ve saa di sha ayange a orumace nan tse kpuaa tseegh la ga , shin a kera lu di kwaghyan u i ne kwa môm shin kwa har tseegh la kpaa ga . — Yohane 6 : 26 - 30 . Nahan kpa , aluer se mba eren erdoo a or yô , ka i lu or u nan doo se ishima shi se lu vea nan kôôsôô yô . E@@ ̱r ma er nahan yô , ken tugh mbu masetyô mbu lu a ve la , á er msen sha ishima i môm á kaa wener : “ Man ka sha ci u mban tseegh M eren msen ga , kpa ka sha ci u mba vea va nam jighjigh sha kwaghôron u mban la kpaa , sha u ve cii ve̱ lu kwagh môm , er We Ter , U lu ken a Mo , Mo kpaa M lu ken a We nahan , sha u ve kpaa ve̱ lu ken a vese ; sha er tar u̱ na jighjigh er U t@@ indi@@ m yô . ” Aluer se tsaase imoshima yase ga yô , aeren a ity@@ ôô a hen ningir wase kua mbamhen mba ior vea vihi i , shi ia fatyô u tsu@@ men a vese kpaa . Sha hiihii la , a za ken Rus@@ sia sha u una za nenge a anmgbian u kwase ugen sha an@@ shighe kpuaa yô . Anmgbian u kwase ne mough ken tar ugen yem ken Rus@@ sia sha er una za ker tom u ua sue un u eren pania yô . Yange doom a bab@@ a kpishi shighe u kp@@ ishigh ishigh sha hide lu nyôron ken iyou la ; kwagh ne una hungur mo mayange ga . Se Mba T@@ so@@ mbor M@@ ôm Ka h@@ an se zua a kwagh u i er sha akaa@@ kpilighyol á aa lu a inja hen a vese ? ( Duteronomi 32 : 4 ) Kpa , u pase ior aeren ne shighe u ú lu nan ve mlumun sha mbampin mba ve pin sha kwagh u ifer man ican i yan la nena ? M K@@ av Er Uma a Lu Kwagh u In@@ j@@ aa Kp@@ ishi Yô , 9 / 0@@ 8 Inja na yô , wan wou la una fatyô pasen ve akaa agen ken takerada ne , maa pinen ve mbampin mba vea wase ve u henen sha akaa shon yô . Lu anmgbianev mba vi@@ an ken jijingi due a hanma ikyaa i gba u a nenge sha mi la ye . ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Yange gba u me de u ku@@ h@@ wan tser u ua na me kôr akuraior agen ihyom la , shi me pav a ah@@ ur@@ aior am a tse , a aa na me shi me nyôr iyol ken aeren am a tse la ve me gema uma wam sha imba gbenda ne ye . Ishim@@ as@@ ur@@ un i Aôndo la saa sha or u a su@@ r nan ishima la tseegh ga . Alaghga ve fa iti na ga shin ve fa inja i iti shon ga , shin ve fa kwagh u aeren a na a dedoo la cuku tseegh gayô ve fa a fa ga ku@@ aa shin ve fa er a k@@ ur uityendezwa nav nahan kpaa ga . Apostoli Paulu yange nger washika hen tiônnongo u ken K@@ orinte la , kaa wener : “ Ishima yase bugh gb@@ ange@@ laa . Or@@ pasalmi ngise wa icam ér : “ T@@ ER@@ E , aluer W@@ ea we afer@@ akaa ikyo yô , ka an ma nan til sha , T@@ ere ? Er m lu or u keren mkpeyol sha ci u hanma or yô , yange m nengen ior mbagenev mer ka ior mba dedoo , kpa mbagenev di mer ka ior mba b@@ ov . Yange m kôr ior mba m nenge ve mer ka ior mba b@@ ov la ihyom . ( Pasalmi 37 : 10 , 11 ; Daniel 2 : 44 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Hegen yô , Daniel ngu a ishimaverenkeghen . A kaa wener : “ Shighe u zayol a hii tan sha a we ve i kpiligh we iyol la ka una karen je maa , u gema henen sha dooshima u Aôndo a we man tahav mbu a ne u la . Kwagh ne na yô , m gba angev mbu sha kwa@@ v@@ yolough mbu nyoon tsung mbu lun er sa@@ wan@@ da@@ wa la nahan . Bibilo kaa ér ica i gbe ga yô , “ wan@@ kwase ugen nenge a na . ” ( Duteronomi 25 : 10 ) Yange i haa nan ij@@ er sha ishi , sha u heen nan . — N@@ um@@ er@@ i 12 : 14 . 2 : 21 , 28 , 32 . Aluer u nenge wer ka kwagh u zan iyol yô , lam a na . U fatyô u lamen vea na sha akaawan a a lu ken takerada u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u sha 2 la . Shin er se lu a nenge a akaa la ga nahan kpaa mhen wase man ishima yase i i̱ lu a iwuese la ka i na se lu a vangertiôr ser akaa la a̱ er kpôô kpôô . — 2 Mbakorinte 5 : 7 ; Mbaefese 1 : 18 . Zum u Paulu man Shi@@ la ve lu pasen kwagh ken F@@ ilipi la , i kôr ve , shi i gbidye ve c@@ oho@@ loo , maa i wu@@ he ve ken ga@@ adi u shin atô la je , shi i man@@ de ve a@@ gbe shin angahar . Aluer se tôv ayol a ase sha mimi man se kav ser gbashima u yange se lu a mi la wa nd@@ ôh@@ ôr yô , doo u se umbur mkaanem ma taver or ishima ma profeti S@@ ef@@ ania ôr man . T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase tese ér ze@@ ge ij@@ en yange gba ken Y@@ u@@ dia sha shighe la . ( Gen . 3 : 1 - 3 ) Yange kimbir tindi ne shighe u Satan lu lamen a na sha ikyev i i@@ yô la . Yesu yange tese mbahenen nav er vea hide a iyol ijime zum ve lu eren kwagh a mbagenev yô . Mkaanem man ma a kure vough ken tar u he u Aôndo una va a mi la . 7@@ 3 : 23 , 24 ) Jigh@@ ilii yô , se mba zenden vea Yehova zum u se dondo akaawan a na a a lu ken Mkaanem nam ma a ne se sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . — Mat . U H@@ EN wer kanyi yange i va a mzeyol hen atô u Mic@@ ha@@ el man kwase na , Maria ? Un di kar gba yemen sha angahar . Yange P@@ il@@ at@@ u timen sha ijir i Yesu been kera cii yô , a soo u pasen un tu@@ h@@ wan . Or la na mlumun ken Ruamabera , Yesu maa wase un u fan er una dondo kwaghwan u ken Ruamabera yô . Kwagh ne na uma na hemba lun a inja kpa ? Or@@ fan@@ atindi u hen haregh u i yer ér N@@ or@@ ther@@ n Ad@@ mini@@ str@@ ative C@@ ir@@ cu@@ it of Mo@@ sc@@ ow la kpa lumun shi wa ijir je . Kpa gema sar Yehova tsung u karen a ican i uumace ve lu yan ne kera . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 9 ] ( Ese@@ kiel 34 : 2 - 10 ; Mateu 23 : 3 , 4 , 15 ) Yehova tôndo zwa wener : “ Me yima ikyum@@ u@@ ile Y@@ am man ia kera lu ish@@ ar ga ; man Me ôr ijir her atô u iyôngo a iyôngo . In@@ j@@ ar i í er kwagh u i̱ heen ne ka m@@ tsaha u ka i na or@@ perapera man if@@ er@@ or kpaa la . I@@ fan i inya lu a mi iyol la , kua us@@ aa man u@@ sa@@ gher mba ve m@@ ende sha í la cii na tsombor u Adam ican je yô , L@@ am@@ e@@ ki , ter u Noa to@@ or iyol ôr kwagh u “ ican i yan i sha ave ase sha tar u TER A we u i@@ fan ne . ” Peteru kenger a kwagh eren shio er ikpelaior i tor@@ on asema la kange Yesu yô . Aluer Mbam@@ zeyol D@@ u@@ e di Y@@ e ? Ka wea ungwa kwagh ú war uma wou ! Mbaiserael yange vea n@@ aa Yehova ini@@ aav yô , ve ver ishima u zuan a mtsera u nyi ? Aluer inja i mba ve vese ayol a ve la zua ga je kpa , kanyi ia wase ve ? Se nenge ser doo u se civir Yehova sha akaa a dedoo a a gbe sha ci wase ne ga he ? Yesu man mbaapostoli nav er iniongo i P@@ ase@@ ka sha u umbur m@@ dugh u i due a Mbaiserael ken tar u Igipiti , anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 ken ijime la . ( Mbaromanu 15 : 1 ) Mba ve lu ken tiônnongo u Kristu sha tar jimin cii la kpa zua a iwasen sha u yan kwaghyan u ken jijingi u taver ve iyol ker u as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mba ve lu “ ik@@ on i ou@@ ki i perapera ” ve ne ve la . — Yesaia 6@@ 1 : 3 . ( b ) Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh “ vea ya dyako u tar ” nena ? U Ô@@ ron Ruamabera u sha U@@ har u Pasalmi As@@ av - As@@ av Man lu mba tsua ve ér ve lu mbaapostoli ne je ve lu a ieren ne ye ! Sha shighe ugen la Yesu lu pasen kwagh ikyua a gar u S@@ es@@ aria F@@ ilipi , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i G@@ al@@ il@@ ia la . Tom u hiihii u Tor u he u Aôndo ver ne er yô , lu u nôngon ityav a Satan , u a lu or@@ ihyom u vesen u Ter na la . Inja na yô , a na ve uma u kpen ga . — 1 Kor . H@@ al@@ e@@ lu@@ ya . ” Alaghga atô@@ akyaa agen aa na yô , or u i vande eren nan batisema nana nenge ér batisema u nan la ngu a inja ga , nahan nana soo ér i kimbir eren nan batisema . Or@@ ya ka nana la@@ gh a va sha h@@ unda je kpa , nan soo u ungwan loho wase ga , sha ci u nan hen ér Mbashiada mba Yehova ka an@@ nongo u bo . Yange tsua u lun uma akuma akuma , geman veren ishima sha kwagh môm tseegh , ka u eren ishima i Aôndo je la . IN@@ J@@ A KW@@ A@@ S@@ E I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : W@@ AN U U@@ N@@ D@@ U TER N@@ A YÔ ( 1 Mbakorinte 12 : 27 - 29 ; Mbaefese 4 : 11 ) Mbamaren mba a ityom i vesen ke ’ icombor ve kpishi . P@@ ase@@ ka ne tese se kwagh u tahav mbu Yehova a lu a mi mbu kuran ior nav la tseegh tsô ga . ( b ) Se er nan ve se war ku u tsôron laa ? ( a ) Ka zayol u vesen u nyi yange H@@ es@@ e@@ k@@ ia tagher a mi kpa suur sha Yehova her@@ egh ? Yange mo man E@@ va se mba been a bee makeranta nahan maa se hii pania u eren . Alaghga u pine wer : ‘ Me fatyô u sôron mlu wam shi pan@@ den akaa a m eren la kpa ? ’ We u nenge kwagh sha mimi nahan kpa ? Se fatyô u eren msen shi nan jighjigh ser Aôndo una er se kwagh u se sen un la . K@@ per@@ nan iyange i been yô , Kor@@ aki man mba ve ta ikyar a na la cii kpe . — N@@ um . 5 KA N@@ Y@@ I N@@ A@@ H@@ AN I@@ ̱ H@@ E@@ MB@@ E D@@ O@@ O@@ N W@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Ú ER K@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O N@@ E@@ E , M@@ AN KA SH@@ A C@@ I U N@@ Y@@ I ? Nan samber a mnenge u nan shin nan han@@ ger sha mi kpaa ga , shi nan k@@ us@@ un mfe u nan kposo nan lun a mi sha kwagh u mkav u Bibilo kpaa ga . Kpa hegen , u anyom a kar 1@@ 36 , hii shighe u i gber Iyoukura i hiihii la , ka i gber hanma mgb@@ er u Iyoukura i hemba u@@ kô@@ pi 5@@ 0@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 . A@@ sema a ve wa a@@ kpe@@ ma , ve na ayol a ve sha iji@@ mba i eren sha u keren hanma kwagh u hông@@ or@@ ough sha h@@ ua . ” I ôr kwagh u Zege@@ bab@@ ilon ér a tema sha mngerem ma kp@@ ish@@ im . M@@ ngerem man ka ior mba ve dondon un ityô la . Ieren ne kaha kposo a i ken tar , i yange m fa la ! Bibilo shi kaa ér yange er kwagh fe@@ fa , kwa ne di lu u wan ago@@ yol za kohol Davidi ! ​ —⁠ 1 Samuel 25 : ​ 39 - 42 . W@@ illi@@ am@@ s , ôr sha kwagh u yange tôv yô , ér : “ Se nenge ser mlu u kôôsôô ngu hen atô u m@@ de u de@@ en mbagenev asorabo man mkpeyol u ken ityough u ior i Amerika mbak@@ aven ishigh man mba beenyol . ” 24 : 42 ) Ashighe kpishi , Yesu yange a ôr mbahenen nav kwagh u vea er tseegh ga , kpa a pase ve ityôkyaa i a kaa ér ve er kwagh shon kpaa . Nenge ase ikyav sha kwagh ugen u a er anyom a karen ken ijime la . Mba@@ awashima mba i nger ken atindi a veren amba a iniongo shon la mba di ci@@ ôn tsô . ( Rom . 2 : 11 ) Ka awashima u Yehova sha u akuraior cii a civir un . Se vande ôron ken kwagh@@ ngeren u hiihii la ser , er kwaghaôndo ma a kohol akuraior cii ken mzough yô , gem p@@ aven a pav á . • Hemen u Kristu la bende a uma u hen tsombor u mba ve lu sha ikyev i ú la nena ? Nyian kpa , kape ior mba Yehova ve dugh ken akuraior kposo kposo shi mbamlu vev kpa ve lu kposo kposo je la . ( Pasalmi 1@@ 39 : 23 , 24 ; Yakobu 4 : 8 ) Ka nahan ve Yesu yange wa mbadondon un kwagh ér ve eren msen , shin er Ter na a fe mbamgbe vev mba hange hange mbara nahan cii kpaa ye . ( Ps . 119 : 9@@ 9 ) Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una wase se se fa er aluer se mba n@@ orom ikyaa ga ken ivese yase ve a saan se iyol yô . Heela tseegh ga , ma ku môm ken tar u orumace u ú ngee a mbamzeyol ne tsô kpa ngu u ua fatyô u b@@ enden a ior sha tar wuee ga . W@@ ea soo u seer fan kwagh u ishember i “ Yon@@ ad@@ ab@@ i ” la yô , ôr takerada u Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la , sha peeji 8@@ 3 man 1@@ 65 man 1@@ 6@@ 6 . Aluer ka u mbayev vea vese vea hingir mbag@@ anden mba lun a inja i dedoo yô , gba u a tese ve gbenda u vough u su@@ ghun mba@@ van@@ nya man lamen sha tele@@ f@@ on shi yan kwagh vea mbagenev kpaa . Shin er iky@@ on igen lu ken sule la i una ya atam a i nahan kpa , a tsua u henen sha kwagh u Satan ôr un sha kwagh u kon u hen atô sule la , nahan a “ z@@ ôr atam a u , a ya . ” Solomon yange taver ishima u eren ityom i dedoo , shi ver ishima sha kwagh u vough , nahan a ver se ikyav i dedoo . Yange duen shin mnger yô , m yevese m va ku@@ ve un shi m lam a na ken to iv@@ ar@@ v@@ ase mer : “ Ú umbur er yange se nôngo num la kpa ? ” Sha mimi yô , mba Yehova a doo ve ishima sha mimi yô , veren ve doo doo . — 1 Mbakorinte 2 : 9 . Sha kpôô yô , se hen u suur sha Yehova , un “ u a taver ” se la . Sha kpôô yô , u@@ ivande mba Yesu eren la tese ér tsombor u uumace doo un ishima . Sha mimi yô , se mba mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor sha gbashima man se mba eren kwagh ne sha mimi man sha dooshima kpaa . Ashighe agen ka i gba u se tese icivir sha u palegh isharen i vendan kwaghwan sha u kaan ser , “ Se mba eren kwagh heen nahan ga ” shin “ Kwagh la una fatyô u wasen sha ajiir agen , kpa una fatyô u wasen tiônnongo wase ga ” la . Sha mimi yô , se mbagenev kpishi se mba sha ian i henen zwa ugen ga . Yesu y@@ uh@@ wa ve ikyav sha u wan ve ityom i g@@ anden tahav vev ken inya , shin kaan a ve ér ve er ma kwagh , un geman eren ugen ga . Ashighe agen yô , a gba u u wa ishima a mbamzeyol mba ve dugh ken kwagh u u er sha lan la . • Kanyi kwagh yange i lu zan hemen ken tiônnongo u ken S@@ ar@@ dis@@ u laa , man kanyi se fatyô u eren sha u palegh u hingir er Mbakristu kpishi mba ve lu ker laa ? 24 : 2 ) Shighe kar yô , Tor u Mbar@@ o@@ ma ugen u i yilan ér Ju@@ li@@ an la , kohol iyol u va hiden maan tempel la . M - ee u i ôô ônov mba A@@ ron la tile sha ityough ki m@@ wanger u ka i wanger mba i tsough ve ér ve za lu upristi sha la . ( Ef . 2 : 2 ) Kpa nongo u Yehova yô , ka u tese ior ityesen i hemban cii la ken atôônanongo , ape bem a lu la . S@@ aa u kange ishima ve u pase mbagenev zayol wou u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la ye . 28 : 19 , 20 ) Nahan doo u mba ve hingir u h@@ ôron tom mbara vea er kwagh sha kwaghfan nena ? ( U@@ k@@ we . 3 : 26 ) Or@@ pasalmi wa icam ér : “ T@@ e@@ ma g@@ ir g@@ ir sha ishigh ki TER , ver ashe sha a Na sha ishima i wan ; ishima i̱ de vihin we sha ci u or u nan zough a mkpeyol sha gbenda u nan , u nan eren at@@ ser@@ egh la , ga . ” ​ —⁠ Ps . Akaa a yange er shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i bee kera la , aa wase se u zuan a mlumun sha mpin ne . ( Luka 13 : 28 ) M@@ ôm ke ’ u@@ profeti mbara yô lu Daniel , un u yange i er ityendezwa a na ér a va nder un sha ikyev i hemen u Mesiya la . Kanyi i doo u ia wase se u dondon atindi a Yehova a tsen@@ g laa ? A kaa ér : “ Bibilo wasem u zuan a kwagh u injaa ken uma wam , kua ishimaverenkeghen i sha kwagh u mlu u ken hemen . A ningir sha at@@ se sha m@@ har u yange har ishima na sha mcivir u wang la . • Ka averen a nyi yange va hen mba yange ve ngohol i@@ vangeli i mbahenen mba Yesu mba sha derianyom u hiihii mbara yange ve pase laa ? Tindi u masetyô ken A@@ tindi a P@@ u@@ e la ter igbenda ne igen . Or u a tee nan tom la kaa ér nan fa kwagh u a lu zan hemen yô , shi nan pase ér shi cuku nana de or@@ vesen la tom . ( Aer . 1 : 13 , 14 ) Kpa cii man kwagh ne er yô , a vande nengen a tahav mbu icighan jijingi ken uma na sha igbenda i vesen , hemba anyom iky@@ un@@ du@@ gber . Ka sea hen sha kwagh u Kristu a er sha ci wase la nahan , a seer doon se ishima . Yô hen ase er ishima ka i lu wanye ker shighe u ka nana̱ lu vea ter u nan u taver iyol shi lun a mfe yô . Peteru za ar yô , a unde a za sha iyou i sha , ape D@@ or@@ ka lu la . Shi mgbegh@@ an ior u lun a “ isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man ihy@@ agh i uma . ” ( 1 Yoh . ( 1 Peteru 4 : 12 ) Paulu kpa kaa ér : “ Mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” Shin er A@@ ha@@ shia nôngo yevese yem nahan kpa , Y@@ e@@ h@@ u tôv un ityô zan zan za zua a na , nahan a na zwa i wua un . — 2 Utor 9 : 22 - 24 , 27 . I@@ kp@@ aren i kon u am@@ on@@ di i do@@ on@@ ashe la umbur se ér Yehova una ‘ lu per ’ sha kwaghôron na sha u kuren un . Tom u nan yô , i lu u kuran mbayev shi zan a ve ken makeranta . Yange ve lu dondon akaa ag@@ enegh ken Tindi u Mose la her . Kwagh ka a er i vihi yô , mbacivir Aôndo mba@@ du@@ en@@ ati je kpa nyôr iyol ke ’ dang u eren idya ne . Sha mimi yô , ka wea lu a tom u i gbe u a er u keng man shighe a nôngon u karen nahan ishima i nyian we shi u hingir kera ke kera kpaa . Kwaghôron na . ( b ) Se ta iwanger yase nena ? ( 1 Pet . 2 : 17 ) Er se lu ken mzough u anmgbianev u Mbakristu yô , se mba zuan a iwasen i mbananjighjigh a vese imôngo , mba ve lu er ka uter man ung@@ ô man anmgbianev mba nomso man mba kasev nahan la . — Mark 10 : 29 , 30 . 18 : 21 ) Mbat@@ amen mba ken Kristu nyian kpa mba a aeren la . Gba u ken hemen yô , me va de i@@ ember@@ yolough i m eren laa ? ’ ( 3 ) I gema ma sha gbenda u taver u kaven ga , er a doo ior u ôron yô . ( b ) Er mtim u ah@@ er ah@@ er a lu van sha tar ung@@ un ne yô , mbampin due ér nyi ? Er Yehova a lu a kwaghfan u hemban cii yô , a fa shighe u a hembe doon u una er kwagh sha ci u mtsera wase cii yô , man a wa ishima ngu keghen shighe shon . Tsô Samuel va a@@ yem hen E@@ li , kpa E@@ li kaa a na ér , m yila u ga . Sha derianyom u hiihii la , iniongo i Kristu ken ityar kpishi zuan a iwasen hen mbahemenev mba shin it@@ ine mba ve nenge Yesu ér ngu Ity@@ ough ki nongo na la . B@@ ee he@@ ela kera yô , akaa a a vande eren kera la tese ikyav ér ior mba yange ve hemban eren akaa a vihin tsung mbara je kpa ve ngohol loho u Bibilo nahan ve gema shi ve hingir Mbakristu mba lun wang kpaa . * ( Mateu 6 : 24 ; 7 : 1 , 20 ; 9 : 12 ; 26 : 5@@ 2 ; Marku 12 : 17 ; Aerenakaa 20 : 35 ) Ka se umbur mkaanem ma kpilighyol ma yange Yesu ôr i tse hegen je i war kuman anyom 2@@ ,000 nahan la . Doo u ú ôr anmgbianev kwagh u dedoo u ú er ngeren mba nan ishimataver mban ve ú zough a mi la ga he ? Yesu za hemen ér : “ U sha uhar u a lu er un yô , or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” Ka i lu inja er se z@@ om cii se ungwa imo ngi kaan a vese ér : “ Ka gbenda je ne , za nen sha u , zum u á sar ne u geman ken iy@@ an shin ken im@@ ese ” nahan . ( Luka 21 : 20 , 21 ) Shighe kuma u vea due Yerusalem imb@@ usu ve — kpa vea due nena ? Hen shighe la , tsombor u Yesu er g@@ ô@@ g@@ ô - zende , yem ken Yerusalem sha ci u iniongo i p@@ ase@@ ka , er ve van@@ den eren nahan . U@@ a wa ú im@@ aagh ki atesen a Bibilo kpishi . Yehova tese ieren na i s@@ angen a s@@ ange ga la sha kwagh@@ eren na a Aberaham man iky@@ u@@ ior i Iserael la nena ? Gba u Yesu u i lu “ ken a Na man i gbe akaa cii ” la je kpa una dondon hemen u Aôndo . — K@@ ol . ( F@@ il . 1 : 7 ) Mba@@ ate@@ jir mba kiriki mba ken tar u Amerika yange vea ôr ior mba Yehova ijir sha mimi ga yô ve wa ap@@ ii , man ashighe kpishi vea yem a a@@ jir ne ken ate@@ jir u vesen yô , i na ve ian i eren tom u pasen kwagh u Tartor la gbar gbar . Er se lu mbatomov nav mba mimi mba se tsegh ayol ase yô , una wase se u “ zenden sha mimi . ” — Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; 3 Yohane 4 . Anmgbian Jac@@ k@@ son hii tom pania ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 19@@ 7@@ 1 ken ic@@ ile i T@@ as@@ man@@ ia , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Saan mo vea kwase wam iyol kpishi u wasen ior mba ve lu mar@@ nya u tar u Au@@ str@@ al@@ ia la u henen kwagh u Aôndo Aluer u nen@@ ger wer doo u ú sôr inja you yô , er nan ú er msen sha kwagh shon shi u ker gbenda u taver ken jijingi sha msen u eren man u zan mbamkombo man u henen Bibilo hanma shighe ga ? I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Uma wam hemba ng@@ un a inja hegen cii . Nahan kpa , sha ci u m@@ yar u W@@ il@@ son yaren tom a akaawan a Bibilo sha kwagh u inja i mimi la yô , yange hide a inyaregh k@@ ira za na or@@ vesen u nengen sha kô@@ mp@@ eni la . Shi m fa er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam man Ifa la i ve uumace a iky@@ a@@ ats@@ eren yô . Shi kape kwaghyan u ken jijingi kpa una lu ga ve , se v@@ ôr man se kpe ken jijingi je la . 4 : 8 ) Saan se iyol kpishi er se fe nahan yô ! Kwagh ka a er i vihi yô , ken inyom i 200@@ 4 la , i zua John a angev mbu ky@@ ans@@ a . F@@ il@@ ib@@ u lumun , er un batisema saan saan , been yô , O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la “ gba yemen zende na a iember . ” 6 : 9 , 10 ) Vea palegh kwagh ne nena ? ( Luka 14 : 27 ) Sha kpôô yô , i kôr mbahenen mba Yesu ihyom shi mba te@@ v ve a ican er Yesu kpa i tôv un a ican nahan . ( Mat . Ú ôr u ú bee ve@@ e ? Ngeren u sha it@@ you u Pasalmi 7@@ 3 la yila or shon ér As@@ av . Er nan ve ashighe kpishi ihy@@ agh i tan ka i lu kwagh u bo ? Mba yange vea lu “ a jijingi u or@@ kpen shin u ts@@ eng@@ an@@ pasen akaa ” la kpa i gba u a wua ve . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Shin er i tôvon ve a ican tsung nahan kpa , ve zua a iember ken tom sun@@ da er ve nenge m@@ ver u i lu veren atôônanongo a mbadondon Kristu sha ajiir wue wue la . Aluer Se Er Kwagh@@ bo yô , Se Er Nan Ve a H@@ ide a Saan Se I@@ yo@@ loo ? M ngu ishigh sha saan saan sha ci u mzough imôngo u maan a maa or , u a b@@ an@@ en ken Iyou i Tartor ga la . Er m lu henen Bibilo yô , m va hingir u kaven mer m ngu a tom u eren sha ci u Yehova , u̱ a ne se uma la . Ka i hii nan ve imba kwagh ne i er hen atô u iorov uhar mba yange ve vande soon ayol a ve laa ? M@@ zough u se lu ker la una wase se ken hemen nena ? Una fatyô u nan ian ér ican i er se shin im@@ ura i kôr se er apostoli Paulu nahan , kpa á lu gbem ga . A nger ér : “ Ka sha ishigh ki Aôndo Ter wase man se lu umbur tom wen u sha jighjigh u nan gbem ye , man gbashima wen u sha tom u dooshima man ishimawan yen i sha ishimaveren keghen Ter wase Yesu Kristu la . ” Ken ityar kpishi , ior ka vea lamen zwa môm , shi aeren a ity@@ ôô a ve kpa a zua shi vea due ijiir i môm yô , ve hemba zuan kp@@ ian . • Ka akaa a nyi nahan u tsough u eren sha er u ume ity@@ am@@ egh ki Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Lu Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Al@@ b@@ ania . Yehova yange kaa a or@@ jighjigh Aberaham ér a̱ na un nagh sha wan na Is@@ ak@@ a , man kwagh ne lu kwagh u ha@@ gher kpen kpen . Nahan yô , ior mba ken ya la kpa lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , kpa gema lu ve asange asange , lu ve jimin cii ga . Yange er ú cii been yô , ngô@@ ôr ga je maa gba keren Mbashiada mba Yehova hen ningir na ér ve va henen Bibilo a na . Ve hendan a Aôndo , je ve wua u@@ profeti mba yange tindi ér ve ta ve icin la . Ka ityendezwa i nyi ia hemba taver mbamaren asema ci@@ il@@ i ? Lu ken inyom i 19@@ 8@@ 9 , zum u lu or@@ shiada anyom 34 la ve , i va mase veren tiônnongo u hiihii u iliam i sha ave ken New Y@@ or@@ k C@@ ity , ken tar u Amerika ye . Ka am@@ agh aa tsombor u orumace u til sha mi la , a yô ka atindi man u@@ ini@@ e@@ zwa kua a@@ ji@@ ra@@ ôron a mimi . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Ver shighe u ônov ou vea yaven yô , man aluer shighe shon kuma yô , kighir ve ve y@@ av , mayange de h@@ ôron u eren nahan ga . Mbat@@ yomov mba i tindi ve ér ve va due a Lo@@ ti man tsombor na la gba un sha u@@ we kua tsombor na due a ve ken won u gar la , ape kwagh a er ve ga yô . — Genese 19 : 15 , 16 . Or@@ henen u Yesu ugen yange ôr kwagh u Yesu wener : “ A@@ sema lu ye@@ ghen se a y@@ egh zum u A lu ôron kwagh a vese sha gbenda , pasen se icighan@@ ruamabera la gaa ? ” Solomon kaa ér : “ Wan wam de l@@ ahan m@@ tsaha u TER ga , ishima i̱ de vihin we sha m@@ yange Na kpaa ga ; gadia or u nan doo TER ishima yô , ka nan A ts@@ ahan nan ye , er ter ka nan er a wan u doon nan nahan . ” Ka an nan gbe zege@@ m@@ ng@@ ere ? F@@ ese nahan maa a nu@@ le ga@@ gher a gba keren ave sha ahumbe ng@@ or@@ on . Ka atsan a nyi nahan ior mba Yehova ve lu tagher a mi , man er nan ve amba@@ akaa la a ngee y@@ um@@ u ? Nahan yô , se cii se za nen hemen u nengen ikyav i tesen ér Yehova ngu hemen se la . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Kwagh u yange m ôr ken Mbaefese 5 : 5 la kô@@ rom ken ishima je ka kwagh u hungur mo ga . la ér sar Mbakristu mba mimi tsung u ‘ zuan a mp@@ aa u tsôron ’ u Aôndo a t@@ ende zwa a mi shi i gbe u se zua a mi sha iwasen i awambe a Yesu Kristu la . Shi aluer se ya kwaghyan u ken jijingi ne yô , se va hingir u zuan a “ uma u tsôron . ” — Yohane 17 : 3 . Er Maria wa iy@@ av mbu Yesu sha ivande nahan kpa , ônov nav mbagenev cii yange wa iy@@ av vev sha gba@@ aôndo vea nom na , Yosev . — Mateu 1 : 25 . I ka@@ am ér u soo wer i va hen Bibilo a we . ” Nahan , orgen vea kwase na kua a or u er ai@@ ky@@ ôr la vea kwase na , za nenge sha ve us@@ ati imôngo . Er u “ hemba ” isharen i bo yô . Alaghga ve mbagen yô , ve lu a vande pasen ijô igen kwagh ga , saa Mbayuda tseegh . Yehova una na ve uma u vough , u been mayange ga ken paradi@@ so shin tar . ( Mpase 12 : 9 ; 2 Mbakorinte 4 : 4 ; 11 : 3 ) Apostoli Paulu kaa ér , vihi kpishi , kpa mba@@ kwaghaôndo kpishi “ vea tim ” sha ci u Satan una tsu@@ gh ve , una er “ u@@ ivande man akaa a kpilighyol a aiegh . ” Yange er tom pania shi hen makeranta bee , shighe kar yô , vôso anmgbian ugen shin Betel , nahan i lumun un u lun môm ken tsombor u Betel u ken tar u B@@ en@@ in la . Hen shighe la , hanma or nana lumun a kwagh u takerada u se vande t@@ eren u sha heen u kaa la , ér : “ U@@ umace cii ka anmgbianev er Bibilo i tese nahan . ” Mkaanem nam kaa ér : “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan er u@@ ic@@ u@@ wan mba Aôndo mba ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov mba doon ishima nahan . Hii nan ve i doo u mbacivir Yehova a vese imôngo vea doo se ishima ? ( Luka 22 : 28 - 30 ) Lu mk@@ ôn@@ om ma kpôô kpôô Yesu lu ôron heen ga , gadia er vande pasen nahan lu u Tartor la ua lu sha . Nahan cii kpa , Yehova lu a kure tom u gban akaa sha jijingi na ga . Sha kpôô yô , anmgbian u kwase la ngu geman di a gema kwagh u anmgbian u nomso a lu ôron la ken zwa ugen tsô . 11 : ​ 25 , 26 ) Kpa Yesu lu kaan jighilii ér mbahenen nav ka an@@ iky@@ und@@ anev ga . Hanma zayol u ú nyer ker cii yô , umbur wer , “ mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen . ” Yehova maa wu@@ he h@@ unda u t@@ so la sha u kwagh a̱ de eren ior nav ga yô . Ior mbagenev kaa ér N@@ ab@@ on@@ id@@ us yange hide maa tempel ne . Kwagh u Aôndo a soo ér se er yô , ér se za hemen u eren tom u pasen kwagh ne kpoghuloo man sha gbashima kpaa . Aluer se mba gbidyen kwar sha gbenda u Aôndo a er kwagh a ior nav la yô , a wase se nena ? 23 : 22 . 2 : ​ 16 , 17 ; Ps . Bibilo kaa ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” U de wer tom u pav u a Yehova ga nena ? Shighe u mase shin iwer kpuaa tseegh u ityav mb@@ ia bee la , mo vea nom@@ om se nyôr ken m@@ zu@@ ngu tsung . Ka mhen u sha mi ga u nyi mbagenev ken tiônnongo lu a mini , man kwagh ne bende a ve nena ? K@@ asev nav mban kpishi lu mba civir mba@@ aôndo mba@@ aiev . Bibilo ôr kwagh ne sha ah@@ en ah@@ en ga . Yehova yange doo un ishima hemba cii shi ior kpaa doo un ishima kua loho u pasen ior la . Se kpaa kape se nenge aa akaa a na aa age@@ egh je la . Shighe u H@@ enen u Be@@ en : K@@ asua uhar . U tesen ikyav yô , ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba ken inyom i 200@@ 3 la , orgen u lun anyom 60 , u lu bu@@ ter - makeranta hen makeranta ugen ken tar u C@@ ze@@ ch R@@ ep@@ ub@@ lic yô zua a takerada u wasen or u henen Bibilo u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La la . ( Duteronomi 5 : 8 - 10 ) Nahan shighe u han@@ ma@@ or ugen cii g@@ ure inya la , ve tile sha her . ( b ) Ka zayol u nyi Kwa@@ se@@ kristu ugen yange tagher a mini , man yange nôngo a zayol ne nena ? “ M@@ k@@ ur ” Ka Ny@@ i ? Se Z@@ ende ken I@@ ti i Yehova Aôndo W@@ ase , 9 / 1 Í “ nger ” mkaanem ma n@@ der@@ an iyol you la ken sema u i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh you i n@@ der@@ an uma i̱ í yer ér D@@ N@@ A la . Shin aluer kwase ngu vihin shighe kpishi u eren i@@ ember@@ yolough vea mba@@ abo@@ ki nan yô , a lu nom u nan nena ? Aôndo yange mgbegha Paulu pase ér m@@ vende u vendan mimi una du@@ mbur shi “ or u vendan atindi ” la una va cii man iyange i Yehova ia va ye . Tor nenge wang ér kwagh u N@@ at@@ an kaa ér yange or@@ ny@@ ar ugen er la lu kwagh u vihin tsung . Yange gema uma na n@@ á naagh ku ip@@ aan a mi , hiihii lu sha ci u mbadondon un mba i shigh ve mkurem la . A@@ h@@ i ou shi ka a wase sha er m@@ z@@ er@@ am ma a ngee ken awambe kpishi ga yô , shi ka a kase awambe , a dugh akaa a injaa ga a haa kera shi a wase awambe u ningir ken iyol sha inja kpaa . Nahan kpa , i ôr ken pasalmi ne ér i na u@@ tor mba tar ne shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ér ve wa ayol a ve sha ikyev i hemen u Kristu . Nahan kpa , Paulu zua a tahav sha ikyev i icighan jijingi mbu eren kwagh ugen u hemba lun a inja yô . Mba civir Aôndo mba zough a tahav mbu eren imba kwagh la nyian , shin er ve lu zuan a mbu sha ivande ga nahan kpaa . Er jighjigh u Peteru yange wase un u zenden sha mnger nahan , se kpa jighjigh wase una wase se u eren akaa a sha mnenge u uumace yô , ma se fetyô u eren ga la . Nenge ase ikyav i gum@@ kwase Kristu ugen ken tar u Ish@@ pania u í yer un ér El@@ en@@ a la . Er nan ve se Mbashiada mba Yehova se nenge m@@ te@@ v u i lu tôvon se a ican er u@@ profeti mba ngise la nahan ser , ka kwagh u civirigh ? ( Lev@@ iti@@ ku 17 : 11 ) Kwagh u ve eren ne tese kwagh u nagh ku vesen ku lu u a va na anyom u@@ deri imôngo ken hemen yô , man lu u nagh ku shon kua va uumace a mp@@ aa u mimi . Kanyi tom se lu a mi i eren shighe u iy@@ ongo i zough se ? ( Mbaromanu 10 : 17 ; 1 Timoteu 2 : 4 ; Mbaheberu 11 : 6 ) Nahan mimi la ka una kôron or ken ishima yô , a mgbegha nan , nan gema ishima sha asorabo a nan a yange nan van@@ den eren la cii . Kwase u se vande ôron kwagh na ser yange er batisema ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la kaa ér , ‘ mayange una de u veren ishima keghen ér iyange igen nom na una hingir or u civir Yehova ga . ’ Aluer se gema se fa er se hendan a imeen ga di ye ? 6 : 19 - 21 ; 1 Tim . 25 : 23 – 33 . 7 : 22 , 23 ) Se kpa m@@ yen u se ye dyako na la ngu hendan a vese her . 3 : 16 ) Zum u i wu@@ he Paulu man Shi@@ la ken ga@@ adi la , ve va hii u “ eren msen , wan ats@@ am a civir Aôndo , ” shin er ve lu a takerada u ats@@ am , u vea nengen ker ga nahan kpaa . ( Aer . Shighe u i hii wu@@ hen Paulu ken pur@@ usu ken Roma la , lu kwagh u nyi a pase kwagh sha mini ? Yehova ôr kwagh a tor la sha ikyev i Daniel kaa ér : “ I kar u sha iy@@ ô@@ gh ki karen kwagh ; yô , u yina . ” 3 : 10 ) N@@ oo@@ v man kasev ka vea lu a “ mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh ” yô , ivaa ve i taver shi Yehova a ver ve doo doo . ( K@@ ol . Aluer se soo u ‘ nengen m@@ yem u TER Una yima ’ se yô , gba u se “ wa . . . ago iyol ” sha u suen Tartor u Aôndo kpoghuloo . Ka mbamzeyol mba ken uma wase mba nyi se fetyô u sô@@ ron@@ o ? ( Yesaia 6@@ 4 : 8 ) Ka sea de ser Yehova a maa se sha u henen Mkaanem nam shi eren tom sha mi yô , kwagh ne a wase se se haa or@@ he iyol kure kure . Shin er mbaihyomov yange ve ta num sha as@@ ande a mba i shighe ve mkurem la kpoghuloo sha shighe u Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii la nahan kpa , ve fatyô u timin ve kera ga . Kpa , yange i er nan ve Mbayuda va hingir u civir Aôndo ken u@@ shin@@ ago@@ ge@@ e ? ▪ Anyom D@@ er@@ i M@@ ôm a Hemen u Tartor La ! ( b ) Er nan ve i doo u se fa ser jighjigh wase una fatyô u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ô ? • Mba@@ kp@@ enev mba han@@ a ? Shi mhôônom kôr un a ican you i yan . Sha ci u a doom ishima , shi ka m tsua u wasen un ityom i hen ya kpaa . ” Yehova pase sha ikyev i Daniel ér ityough ki e@@ ev mb@@ ura , ki i er ki sha z@@ en@@ aria la tile sha ityough ki tartor u Bab@@ ilon . T@@ or@@ y@@ ough@@ ough shi lu ijiir i ior civir Aôndo u mimi , mbagen di civir ie@@ ev her yô . Ken masejime yô , m hemba an@@ umbe ne ken tar u B@@ ra@@ z@@ il sha ashighe kposo kposo ; ken inyom i 199@@ 3 la , i nam iy@@ ongo i or u hemban fan an@@ umbe a ta@@ e k@@ won do la ken tar u B@@ ra@@ z@@ il jimin cii . Yehova yange na Satan ian ér a kar m@@ til sha mimi u Yobu , nahan Satan vihi akaa a Yobu lu a mi cica cii . Kpa iyange igen yô , kwagh er shin ijiir i yan kwagh la u b@@ unde awashima ve ne yô . 3 : 23 , 24 ) Aluer se mba civir Yehova a ishima i môm ga yô se mba kera eren sha iyol@@ tseghan yase la ga . ( Rom . 1 : 11 , 12 ) Kwase ugen u lu pania anyom imôngo yô , ôr kwagh u up@@ ania mba hen tiônnongo na ér : “ Ka ve er tom kpoghuloo shi mba me@@ men ga . ” 45 : 3 , 4 . ( Mat . 7 : 23 ) Nahan yô , de se ume nen ity@@ am@@ egh ki k@@ ia na Ter man Wan icivir yô . T@@ erem kpe shighe u m lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar la . Y@@ i@@ ase tese ér shighe kar yô , u@@ c@@ ôô@@ ci hii u p@@ aven mbahemenev vev veren kposo a mba@@ zan ad@@ ua . E@@ s@@ era u ngise hemen ior mba Aôndo la yange sôr shin “ ver ishima na u timen sha atindi a TER . ” Yesu ng@@ ur tesen her yô , a nenge hanma kwagh u lu zan hemen ke ’ tempel la tsembelee . — Mateu 21 : 15 , 16 ; Marku 11 : 11 . Jigh@@ ilii yô , hanma or u Yehova a doo nan ishima shi nan civir un sha mimi cii , ka “ nana bu@@ m yô , shin a hingir u kwagh á va tser nan kpaa , nan gema kposo ga . ” Yesu maa shi zua a Yohane man Yakobu , ve lu c@@ ing@@ en u@@ kp@@ er vev vea ter ve . Ro@@ ber@@ t : Ka u se za lu vea Aôndo , se wuese un gbem sha won . Mb@@ an@@ en@@ gen sha mba@@ beenyol ka ve zua a msaanyol kpishi sha u eren a ve doo doo , shi fan ér ve er kwagh u i gbe u vea er yô , shi ka ve zua a be@@ m@@ shima sha ci u mba eren kwagh u Ruamabera a soo ér ve er yô . A@@ eren a Aôndo a vende á la nga waren doon mo ishima hegen shinii ? Or@@ vesen la fa er a lu Orshiada u Yehova yô , nahan mba hu@@ an ving shighe la karen yô , a kaa a Orshiada ne ér a̱ hemen ve cii ken msen . ( Ru@@ tu 3 : 11 ) Nahan kpa shi , m@@ doo u Aôndo doo Na@@ omi ishima la man inja na i tô@@ mon ér mbagenev ve̱ eren un akaa ga la kua iwuese i vesen i yange wuese kwagh u Ru@@ tu lu eren sha ci na la cii yange na he@@ gh@@ em Ru@@ tu u wasen un je ka u henen a hen ga . Nahan kpa , iember gema ngi Sha , sha ci u “ ivaa i zuan i Wan@@ iyôngo ” la . ( Mpa . 5 : 43 - 45 ) Er se lu mbacivir Aôndo yô , gba u se hen u ‘ doon a mbaihyomov asev , ’ aluer ve er a vese nan nan je kpaa . Ôr takerada u ken zwa Buter u i yer ér Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x at H@@ and ! Ishima i legh legh i Mose la wase un u lumun a m@@ gem u va sha ian na i ut@@ aha la shi za hemen u lun or u Aôndo lumun un yô . Mba ve eren nahan yô ve fa tsô ér Yehova una sue ve shi una na ve averen kpishi . — Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; 22 : 6 ; Mbaefese 6 : 1 - 4 . Yesu yange undu mbaapostoli hide yem sha Ter na , ayange nga kar pue yô , i er iorov 3@@ ,000 batisema ken Yerusalem . Maa mo m yevese m za unde zege@@ kon u man@@ go@@ o ugen , m yer sha mi . Yange m zua a ian i i@@ civirigh kpishi , m er tom u sôron atôônanongo kua u@@ haregh ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia anyom imôngo , shi m tese ken M@@ akeranta u Tom u Tartor u mbatamen la kpaa . U hingir at@@ o@@ ki a mbak@@ ov wou ga , shi u na saan Yehova iyol . — Anz . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti la ngi ôron kwagh u ahumbe a ka a va ken a@@ been a il kpo@@ o , a taver kpishi , kpa a ngô@@ ôr ga , a ka a va a ur@@ a@@ ahumbe man id@@ y@@ ur@@ an , shi a ve icin i môm tseegh la . U@@ ra@@ ahumbe ne ka ua va been kera yô , hanma kwagh cii a saa ishe . Ka akaa a nyi nahan a ne ve i fetyô u pasen loho u dedoo sha tar ci@@ ilii ? ( Duteronomi 4 : 24 ; Yesaia 42 : 8 ) Nahan kpa , Yehova kighir se ér se civir un ga . Ka kwagh u doon u fan ér Aber@@ am yange ‘ kohol inyaregh ken H@@ ar@@ an . ’ Hen amba a iky@@ u iin la , ior ka ve v@@ aan g@@ enger g@@ enger a m@@ mem shio , shi ve ku@@ ven ik@@ yom i or@@ kpen la shi ve lamen a i inja er or shon nan ngu uma nahan , shi ve v@@ aren nan inyaregh kua akaa agen iyol kpaa . 45 : 3 ) Kpa hegen shighe kuma u una tsua s@@ an@@ ker la una kôr ken uwegh nagh ku y@@ an@@ egh ve . Ts@@ aha ka ikyav i tesen ér u doo Yehova ishima . ( Heb . 12 : 16 . V@@ a nyer ken ya yô , nan yila ak@@ ar a nan man mba ve we ndor a nan , ve̱ va kohol her a nan nan gba kaan a ve er : E@@ mber nen a mo imôngo , gadia m zua a iyôngo yam i i saa la ve ! Kwagh ne ka inja vough er u@@ sha mba ôron kwagh wuese Aôndo “ n@@ du@@ u@@ lu@@ u ” nahan . Lu shighe u lu sha la shi@@ in@@ i ? Shin lu shighe u i mar un shin tar laa ? K@@ era cii je , ior mba ve lumun a atesen a Mbakristu ga fa ér kwaghbo ngu sha u ember iniongo i civir tar u or ga . 8 , 9 . ( a ) Ior mba Aôndo vea “ lu gbem ” sha nyi gbenda ? G@@ um@@ kwase ugen ken tar u Fran@@ ce , u i yer un ér C@@ or@@ r@@ ina yô kaa ér : “ Mbamaren av ka ve shi tan mo icin sha kwagh u idya i eren ; kwagh ne na yô m ngu a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or . ” Kwagh u yange er kwase ne ka kwagh u una fatyô u nan hanma or cii ishim@@ avi@@ h@@ in yô , gadia yange gba u una kpe a undu ônov nav mba kasev mba utar mbara . Sha nahan yô , zum u se ne orgen icivir i i lu i nan yô , ka Yehova u a lu I@@ mbor i icivir la jighilii je se lu nan un icivir ye . Yehova yange seer doon Davidi ishima nahan soo u civir Un a ishima na cii . Mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa nenge ér se zu@@ lum a shighe u akaa a vesen aa va gema sha tar ne yô . ( Luka 6 : 40 ) Ken ngeren ne , se time sha igbenda i Yesu Kristu , Or@@ tesen u V@@ esen la , yange wase mbahenen nav sha u ve kuma u eren ityom i vesen yô , shi se nenge kwagh u se hen sha kwagh u yange er la yô . Ka se ta ihy@@ agh er se lu Mbashiada mba Yehova yô . Inja i ishember i “ mba vendan mimi ” la ka u tilen p@@ al@@ egh@@ aa a mcivir u mimi , shin u undun mimi gayô u hemban ato . 11 : 1 . I@@ can ia eren se tsung kpa se wa ishima nena ? ( Mbaheberu 6 : 10 ) Sha iwasen na yô u fatyô u wan ishima a akaa a karen jighjigh wou . A kaa a ve er : Ka nyi akaa ? ” 10 : 7 ) Yange mba nd@@ eren Yesu shin ku yô , a ts@@ eng@@ ap@@ asen ér mbadondon un vea samber a loho ne zan zan a “ ar ken ik@@ ighir i tar je . ” Yesu una fatyô u kôôm “ as@@ an ” la er a nenge i doo un cii . ( Mpa . Nenge ke ’ takerada u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k la , man ú i yer ér Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la , í cii ka Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger ye . Nahan gba u se taver ishima tsung er Yesu , “ or@@ shiada u jighjigh man u mimi ” la nahan ve , se za hemen u eren shiada ye ! — Mpa . 27 Er U W@@ a Ishima Shighe u Iky@@ ar U A S@@ aa K@@ u Yô Ka unô Bibilo i ter kwagh ve , mba ikyav ve i jighjigh u nan man ishimataver la ia fatyô u wasen se ken tom u kwagh@@ pas@@ ene ? Alaghga u zua a ki . Ka mngerem ma ken i@@ wo ior kpishi sha tar ve me shi ve eren akaa a mi ye . . . Dooshima u Kristu la una wase se u wan ishima a am@@ een nena ? Gadia Me yima u kpee je . . . uma wou una hingir we er ka ish@@ ar u ye yô ; sha ci u u suur sha a Mo yô . ” Ka m soo u kaan bredi dedoo . Aluer se mba eren tom u Yehova a ne se la kpoghuloo man a ishima i sar sar yô Yehova una ver se doo doo , vough er yange haa iveren sha akaa a Mbayuda lu eren sha u civir un shi ver ve sha u nan ve akaa a iyolough nahan . Yehova yange er kwagh sha ikyaa i he ne fese , a due a “ gbenda ” ugen u una kure awashima na yô . K@@ u U@@ a K@@ era Lu Ga . M fa dedoo mer aluer m k@@ am ity@@ am@@ egh ki alu@@ m yô , ka z@@ ar u alu@@ m ua due ker ye , sha ci u nahan yô , er nan i doo u me kura mhen wam u ken ishima laa ? — Marku 7 : 20 - 23 . Inja i u kuran ikyum@@ u@@ ile “ sha gbashima ” la ér nyi ? Kwagh@@ henen u hen tsombor man msen mba hange hange sha ci u mba ve vese ayol a ve la sha ci u nyi ? Ú U@@ ng@@ wa I@@ mo i Aôndo Shin Ka Í Or@@ o ? ( 2 Mbakorinte 4 : 3 , 4 ) Ior mba kwagh u mimi a doo ve ishima ga yô , ka ve lumun a atesen a aiegh la . Se umbur nen u eren msen hen Yehova ser a na anmgbianev asev mba ken jijingi kwaghfan man ishimawan man ishimataver sha er vea za hemen u taver ishima kôron iyol tsaha shi keren gbenda u vea hemba asaren a bo yô . — Mbafilipi 4 : 6 , 7 . Er i pase ken Genese nahan , ka akaa a nyi Yehova yange ôr sha kwagh u uumace ? Ior mba hen ag@@ ar ne kpishi lu mb@@ as@@ u@@ le@@ v , nahan mo kpa tom sule doom . ( b ) Ka han@@ a kwaghbo a lu ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : K@@ er shighe vea ikyar u , tema lam nen sha mbamhen mba i dugh a mi ken gbaa u itinekwagh ne la . Sha nahan yô , tempel ne lu kwagh u doon kpishi sha ishigh ki Yehova , shi na ijiir na i p@@ endan angahar ne hingir kwagh u civirigh . ( Mbaheberu 5 : 14 – 6 : 3 ) Shi se y@@ aan kwaghyan u taver u ken jijingi hanma shighe . Ken inyom i 19@@ 5@@ 6 la , m vôso E@@ s@@ ther , pania ugen ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land , u yange se vande fan ayol a ase kera , ken anyom a karen ken ijime la yô . Kwagh ngu hemba nahan . • Akaa a yange na ve Yehova doo u ishima la aa fatyô u taver we ishima nyian nena ? 6@@ 9 : 4 . ( Luka 3 : 35 , 36 ) Ter u She@@ la lu Ar@@ p@@ ak@@ e@@ sh@@ adi . Gadia i hen ér aluer i de ikp@@ ur@@ or ne za mkohol ne sha ayange a ahar a hiihii la yô , una va a ayôôso sha u lamen sha tar u Ch@@ ina . Nahan kpa , kwagh lu a̱ hemba sh@@ alegh sh@@ alegh ve ga . Heela tseegh ga , “ hanma iyange lu ôron kwagh ken makeranta u T@@ ir@@ anu , ” zan zan kuma anyom ahar je . ( Aer . ( Mbaefese 4 : 20 - 24 ) Mbam@@ pase mba Yehova man icighan jijingi na ia wase se u lun a dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha , ka an@@ zaakaa a a lu kposo a tar ú ú lu sha ikyev i Satan ne je ne ! Nahan , ve tsua “ Aôndo u ts@@ ahan or ga . A@@ she a Yehova nga jing@@ en sha tar cii , keren mba ve lu civir un sha mimi la . Aluer se hii u henen ser se kera doo Yehova ishima ga yô , doo u se umbur ser se gba kwagh sha ishigh nagh shi a kegh iyol u ‘ kôron uwegh [ ase@@ gh ] ku y@@ an@@ egh , ’ wasen se . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 1 , 1@@ 14 Shi ka m henen sha kwagh u Paradi@@ so hanma sev . Er se lu veren ashe u va nengen er “ kwaghôron u dedoo , ” u sha kwagh u Tor Mesiya la una kure ne , ishima mgbegha se u wasen mbagenev u ‘ umbur iti na ’ ga he ? Iky@@ ar u dedoo una pine mbakur@@ an mba lun a dooshima ér ve wase ikyar u nan u á lu nôngon gbe@@ ev la . 7 : 15 ; Anz . H@@ er@@ o@@ de yange soo u maan tempel u a hembe ke@@ hen shi a hembe doon a u Solomon la yô , nahan hii u sôron shi gb@@ anger a tempel u i vande maan la . Hanma iyange yô , a yar tom i kuma ah@@ wa pue shin i hemba nahan . F@@ a wer , kon u i lu ôron kwagh u ú ne ka kon u ú kar ishima tsô ú gba m@@ enden hen k@@ ung@@ ô@@ mnger , ú gbe m@@ ure ga . Yange m fa er hanma kwa u se soo ser nom@@ om a lu imôngo a vese cii , a lu yô . ” ( 1 Tim . Kwagh u ka se zua a mi la ka a lu u k@@ und@@ un@@ yol . • Ô@@ ron Bibilo shi henen i kpaa , nahan eren kwagh u ú henen la . — Ps . Er M@@ an@@ dy man Be@@ t@@ any ve nenge nongo u Yehova ér ngu ikyua a ve yô , ishima mgbegha ve ve hii u eren tom u pania , shi i yila ve shin Betel je kpaa , sha u ve za er Yehova tom sh@@ imi an@@ shighe kpuaa . Nenge ase kwagh u yange er hen atô u Eli@@ a@@ sh@@ ib@@ i man T@@ ob@@ ia la . Ve utar cii ve lumun ér a hen Bibilo a ve shi ve hii u zan mbamkombo mba tiônnongo , nahan kpiligh un iyol shi doo un kpaa . “ M kegh iyol mer me hemba taver ior cii asema , sha u pasen ve atô@@ akaa a vesen a ken avur a Ruamabera . ” Yehova una yar tom a Tartor u Mesiya u ú lu gomoti na u sha , u á ver Wan na Yesu Kristu Tor u ú la sha u tseghan icighan iti na . Ka tem ga yô , or@@ tom ugen kpa va , mbagenev kpa gba van . Kwagh ne kpilighyol kpen kpen . Kwagh u sha utar yô , Aôndo yange a bugh gbenda sha u mba@@ ish@@ ôô@@ v ve̱ war . — Genese 7 : 1 , 23 ; 19 : 15 - 17 ; N@@ um@@ er@@ i 16 : 23 - 27 . M@@ lumun u sha mpin ne ér , mayange a doo nan ga . Er nan ve a fatyô u tôôn gbenda u Yehova a eren kwagh a vese la karen sha ú or@@ maren u a lu tesen wan u kiriki zende laa ? Mba dugh ke ’ k@@ l@@ ase yô , a pine T@@ i@@ ff@@ any e̱r i hii ve a fe kwagh u Bibilo tsembelee nahan yô . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria u nenge sha or@@ wan@@ ndor a na la tese se ikyav i dedoo i or u yange ‘ zung@@ we ’ orgen u kwagh tser un “ mhôônom ” yô . — Luka 10 : 29 – 37 . ( Aerenakaa 28 : 19 - 22 ; Mbafilipi 1 : 7 ) Nyian ne kpaa , Mbakristu mba dondon ikyav na ne . U Z@@ an Hemen ken Tom W@@ ase Tese akav a hen ity@@ ôn@@ ya . I na se ib@@ um@@ un ér un ne “ ior cii wuee , . . . kera kô@@ h@@ ôn ashe ga . ” ( Y@@ ak . ( Duteronomi 10 : 12 ) Nahan , mci@@ e u cian Aôndo man m@@ doo u Aôndo doon or ishima la ve zua ikp@@ i kô@@ ôr . Aôndo yange na Mose icighan jijingi kuma u una er tom la . 6 : 17 , 18 ) Aluer se suur sha Yehova sha u a wase se u hemban mbamtaver yô , se fatyô u taver ken jijingi dông , er S@@ em@@ son yange taver agee iyol nahan . Mbat@@ amen ka ve ku@@ mba iyôngo ve za a i han@@ a , man ka ve er kwagh ne nena ? Yange mea soo u lamen a ve yô , ve kegh ato , shi ve nam ian i me@@ men shighe u mea soo u me@@ men yô . In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe la i mgb@@ ôghom . Sha nahan yô , Bibilo ôr kwagh u eren kwagh a mbagenev akuma akuma la var var . Man u hemban cii je yô , Aôndo nenge un nena ? Mary kaa ér : “ Or la yange fa kwagh je hemba nom@@ om . ” Tsô TER kaa a Mose er : Z@@ a uwegh kôr i shin tsa ; tsô a za uwegh a kôr i , i gema i hingir gb@@ ough ken [ iky@@ ev@@ we ] na ; sha u ve̱ na jighjigh er TER . . . ande hen a we yô . ” Shi Aôndo war ior mbagen ken ag@@ ar agen a kiriki any@@ iin kpaa . Se nger iti ne sha gbenda u mba ve lamen zwa Buter ve fe i la ser , ‘ Jehovah , ’ kwa 6@@ ,@@ 9@@ 7@@ 3 ken Ruamabera u ken zwa Heberu la , man kwa 2@@ 37 ken Ruamabera u ken zwa Grika la . ” ( b ) Ior mba Aôndo vea zua a mk@@ or han@@ a ? ( Nenge ape i nger ér AT@@ ES@@ EN A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O / AG@@ U@@ M@@ A@@ I@@ OR / TI@@ M@@ E K@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O la ) Lu Nen Gen@@ g G@@ e Gen@@ g Se ven@@ gese nen m@@ le@@ he u i lu lôh@@ ôn se ér se va “ ngohol mngerem ma um@@ am gbilin ” ne , shi se lôh@@ ô nen mbagenev kpa sha gbashima ! I@@ mba mhen la tese mimi u ic@@ in@@ tan i i ne i nger nahan ne ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande . ” Ikyav i kwase ugen u vese hen tsombor u makeranta u henen lu u t@@ am@@ enkwagh la kpa ka i se fatyô u henen kwagh sha mi yô . Ieren i palegh u@@ j@@ ende mba b@@ ov la wa kwagh u ish@@ i@@ ôr kpa ker nena ? Lu ‘ ior mba ken tar la cii ’ gba ak@@ ôr y@@ ee ? ( 1 Kor . 4 :⁠ 9 ) Ka i doo mbatyomov u nengen er se lu civir Aôndo sha mimi yô , shi or@@ sho@@ li@@ bo ka nana gema ishima yô ve ember . Ve kpa , yange i hingir u va yilan ve ér mbaapostoli , nahan kpa i wa ve ken mbaapostoli mba 12 mbara ga . ( Aer . ( U@@ k@@ we@@ legh 3 : 43 , 44 ) Doo u Orkristu u nan er kwase shin nan lu wan iyol u eren kwase nana hen igbenda i Yesu eren kwagh a kasev sha icivir la . Er i pase ken Mbaromanu 5 : 16 , 18 nahan , kanyi a Aôndo lu eren sha u nan ior ish@@ ô ? Er u lu gumor yô , gba u ú fa wer aluer u er kwagh u doon a doo mbak@@ ov wou je kpa , anyom a karen yô , alaghga mbagenev vea kera umbur iti you tsô kpaa ga . Kpa ka hanma shighe cii u̱ kaan nahan la i lu shami y@@ ee ? Kpa , se gema se er nen sha kwaghwan u apostoli Peteru ne : “ M@@ ô wen nana̱ de y@@ aan ican er ka or@@ wu@@ an@@ or shin or@@ mbai@@ v , shin or u eren ifer shin or u a@@ mber sha akaa nahan ga . Alaghga ior vea na Aôndo ibo sha ican i ve zough a mi sha akaa a ng@@ an nahan ne , kpa sha kpôô yô , mba yan ican sha akaa a bo a ve tsough u eren la . — Anzaakaa 19 : 3 . K@@ wa môm kpa er mhen shin kaa ér un soo u hiden yemen ken tar u Amerika , ape yange kaa ér mayange una undu ga la ga . Mba@@ fankwagh kaa ér aluer or hen kwagh man ngu nan ken ishima her ndor ndor shi nan ngu yaren tom a mi shin nan ngu kimbir un , er shighe u nan lu ôron mbagenev kwagh shon nahan yô , nana hungur kwagh la fele ga . K@@ am@@ er@@ on : Nenge ase kwagh u i er ken ivur i dondon ne . Er Timoteu lu vea Paulu iwer imôngo man Paulu nenge ér a seer zan hemen ken mimi yô , a tindi un ken T@@ esalonika sha u a̱ taver Mbakristu mba ve lu ken gar la asema shi a̱ ny@@ ô@@ ôso jighjigh ve u nan kpaa yô . ( Duteronomi 8 : 15 , 16 ) Man er mb@@ any@@ ar@@ ev kua mba@@ ats@@ anev ts@@ aan ken at@@ umbe a lun kwagh@@ môm sha shighe ne yô , kwagh ne umbur Mbaiserael ér ve cii mba kwagh môm sha shighe u iniongo ne . — Ne@@ hem@@ ia 8 : 14 - 16 . 1 : 29 ) Yange i man@@ de un hen atô u mbai@@ v uhar . Er Se Z@@ a Hemen u L@@ un “ I@@ or@@ van@@ nya ” Yô Aluer se mba nengen mbamlu asev sha gbenda u vough yô , ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mini ? ( Yeremia 10 : 23 ) Bibilo shi pase wanger wanger ér : “ Gbenda ugen sha mnenge u or yô , ka u lu vough , kpa mkur u u yô , ka igbenda i ku@@ ugh je . ” * Nahan “ mbahenen mba pue kar môm mbara yem sha G@@ al@@ il@@ ia hen u@@ wo u Yesu kaa ve la . ” 1 : 18 - 21 : Aôndo tôndo zwa ken mpase ne ér a kar a ‘ ak@@ or a any@@ iin a a sa@@ mbe Yuda ’ la kera , ka u@@ gomoti mba ve hendan a mcivir u Yehova je la . Una tese u akaawan a ken Bibilo a aa wase u ken hanma mlu u u nyer ker cii yô . ( Ps . A@@ ts@@ ator lu môm ken iny@@ on i gban ishe ga i ior y@@ amen y@@ aan yô . ( Mat . 25 : 32 ; tôô kar sha Daniel 7 : 13 ) Nahan kpa , injakwagh i iyôngo man iv@@ o la hemba ôron kwagh u Yesu ér ka Or@@ jir . ( Mateu 21 : 43 ) Kanyi ikyurior laa ? Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la pase se vighe vighe er uma una lu ken Tartor u Aôndo la yô . Akaa a se hen ker ne su@@ r se asema shi kporom a vese hen Yehova Aôndo , un u a lu I@@ mbor i m@@ sur@@ shima shon la . Sha mimi yô , hanma or u Jo@@ el a kohol nan cii , ka a soo u kaan a nan ér , “ Mimi ka uma wam ! ” ( Mateu 6 : 22 - 24 , 33 ) Ieren i t@@ angen iyol ga la i wasen se u geman ior hingir mbahenen nena ? Yô , se kange nen ishima u dondon un ijime . M nengen aeren a or shon ne dang shin m nengen á mer nga a̱ ityôkyaa ga ? I@@ ca ia kera gba je maa a ver makeranta u he ugen u i yer ér M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Mbakristu Mba Ve V@@ ese A@@ yol a Ve Yô la . Í kpa ka gbenda môm u mkaanem ma profeti Yesaia ma lu iv@@ in yô , mkaanem ma shon m@@ à ma kaa nahan ne , ér : “ A@@ to ou kpaa aa ungwa kwaghôron ken ijime you u kaan er : Ka gbenda je ne , za nen sha u , zum u á sar ne u geman ken iy@@ an shin ken im@@ ese la yô . ” Shi a kaa a ve ér : “ Me undu ne ic@@ ôgh@@ ol ga , M ngu van her a ven . ” Awa@@ shima u Yehova yô , lu u ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or i̱ tema ken tar la . Yesu yange kaa ér u henen kwagh u Aôndo shi eren ishima na la , ngu inja er ka u yan kwaghyan nahan . Maa se na nan takerada u henen Bibilo u ú doo sha ci u nan yô . W@@ u@@ ese mhen u ior , de ôron kwagh u una he@@ e ve a he@@ e ga . Nahan a nger ér : “ Wan u fan kwagh ka nan na i saan ter u nan iyol , kpa ib@@ u@@ me@@ wan yô , ka nan na ngô u nan ishima i zung@@ u@@ lu@@ u . ” Anmgbian ugen u a civir Yehova ica i gbe yô , pase er i lu un ken ishima yô , ér : “ Ka i nôngo kpoghuloo sha u nongo u Yehova u lu wang shi u de lu a ac@@ ôgh@@ or ga sha hanma gbenda cii . Nahan nyityô or u i gbe u a wa nan kwagh shin a tsaha nan cii mba cie ga . ” Nahan or u nan t@@ í@@ m sha akaa a mba@@ yi@@ ase tsô yô , nana lumun ér a@@ ah@@ e ka kwagh u una tser ior kpee a b@@ unde ga yô . ” Nahan kape se kpa i lu vough je la . Ka A@@ ny@@ ighe Mimi ? Shighe u I@@ so@@ u vôso ôn@@ kasev mba Mbah@@ iti uhar la , “ ve gema ve na [ mbamaren mba I@@ so@@ u ] Is@@ ak@@ a vea Re@@ be@@ ka ishima i vihin kpishi . ” Nahan kpa , ka mbayev cii i maan ve iyol a mcivir u hen tsombor ga , mbagenev je yô , doon ve ga ku@@ aa . E@@ ̱r i mar Yesu sha ivande bee kera cii yô , Yosev man Maria mar ônov mbagenev sha gba@@ aôndo yina at@@ ar@@ atar ga . M su@@ gh ne kpishi sha kwagh u he u ne ne se ne . ” Kwagh u Aôndo soo ér Yesu a̱ er yô , lu u a̱ “ na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi ” tseegh ga , kpa shi a̱ lôh@@ ô mbagenev ve̱ hingir mbadondon un shi ve̱ za lu a na ken Tartor . ( 1 Peteru 3 : 5 ) K@@ asev mban fa ér , u eren ishima i Yehova sha u ungwan imo na la una na icombor ve ia lu saan saan shi kwagh la una na ve uma u tsôron kpaa . 7 : 39 . Ve mba utar mban ve mough zende la , ve zende um@@ ai kpishi maa ve nyôr t@@ so . Shighe u yange i wa mbaapostoli tindi ér ve de u pasen kwagh yô , ve er nena man lu sha ci u nyi ? Er ne vese ayol a en yô , ver nen shighe u ne uhar tseegh ne lamen yô . Mar@@ c@@ us : U nen kpa , Ro@@ ber@@ t , Bibilo tese ér ior mba dedoo mbagenev vea yem sha , kpa ior mba dedoo mbagenev kpishi vea lu uma shin tar gbem sha won . ( Mbakolose 3 : 15 , 17 ) Orkristu ugen u i shigh un mkurem yô kaa ér : “ Ior mbagenev ka ve eren kwagh inja er Aôndo ngu kp@@ an ve nahan . Yange mkaanem mara lu sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara . Ior mba ken tar fa kwagh u una wase ve ve vea za iky@@ ura shi a saan ve iyol ga . Ka an jim nan lu or@@ wan ndor a vese ? Ve fa kwagh u aeren a ve aa fatyô u van a mi sha iyol i Yehova man anmgbianev vev mba ve lu Mbakristu la , shi ve fa er ieren ve i dedoo la ia na ior vea ngohol mimi u ve lu pasen la nahan . “ Y@@ ima Nan , N@@ an@@ a̱ De S@@ enen Shin I@@ h@@ ungwa Ga ” Shighe u se lu yan ican yô , doo u se fa ityôkyaa i i lu inya ve se lu yan ican la , aluer se fa kwagh ne nahan yô , una wase se u tilen dông civir Aôndo ken ican . N@@ ab@@ al yange ver ato a Yehova ga , yange lu er Bo@@ a@@ shi ti ga . Shighe u Paulu lu ken pur@@ usu la a nger Mbafilipi washika , alaghga lu Timoteu wase un u ngeren washika ne ye . Sha ci u ve zua a mbam@@ lumun ken Bibilo mba kuman ve sha mbampin vev . T@@ er@@ tamen Yobu yange na jighjigh ér aluer un kpe je kpa , una fatyô u shi hiden lun uma . Yobu yange fa kwagh u na ve nyôr ken zayol la ga , shi fa er i hii ve un lu yan ican shin Aôndo a de ér una ya ican ga . ( 2 Utor 19 : 35 ) Sha shighe ugen la di , i gb@@ ihi Daniel shin ihy@@ ungwa i u@@ be@@ gha , nahan Yehova “ tindi ort@@ yom Na , va ci@@ r u@@ be@@ gha ijô . ” Yange gba Or@@ pasalmi ishima u wuese Aôndo u mimi kpishi je yô , a sôn Aôndo ér : “ T@@ ER@@ E , ma U ngohol nagh ku sha ishima i dedoo ku sha zwa wam ne . ” ( Ps . Er nan ve i gbe u a tese mbatomov mba he@@ ve ? I nzughul a tindi u Aôndo yange na sha ikyev i Mose jim jim la sha atesen a ior ve dugh ayol a ve la , kua aeren a uter kpaa , je ve gema un hingir gbilin kwagh . Kwagh u I G@@ be u mba Ve O@@ ng@@ o Loho la Vea Er Yô Aluer or soo u fan kwagh u a lu u dedoo man u bo yô , hii nan ve i lu mhen u kpe@@ egh aluer nan suur sha iyol i nan yô ? Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kaa ér hanma shighe yô , ka i lu mbayev mba lun anyom pue kar inja er ve tile sha tse@@ mbe u eren ini@@ umbe sha ishigh ki ikpelaior , ngi kenger ve nahan . Ka nyi u nenge a mi ken ior mba ve civir Yehova sha jighjigh laa ? ( 2 S@@ am . 1 : 17 - 27 ) Zege@@ takerada ugen u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa a ken Bibilo kaa ér , “ alaghga tsô lu ats@@ am a mba@@ fan ats@@ am tsema tsema , mba ken tar u Iserael yange ve wa la i nger ken ur@@ u@@ amabera mba uhar mban ye . ” Hi@@ ihii yô , saa Yosua una iv@@ in ishima na a Mkaanem ma Aôndo hanma shighe . Jigh@@ ilii yô , Yehova yange pase iyol na hen Mbaiserael ér : “ M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . ” Nahan Yehova yange hide a iyol na ijime shighe u a er kwagh a Davidi , or u vough ga la , gadia a tôô un hingir tor u tilen sha ityough N@@ agh . ( Mpase 7 : 9 , 15 ) Se nenge er i er iyou i Yehova h@@ we yô , sha er akaaôron a profeti ne a lu kuren sha ayange a ase ne yô . Nahan m soo u pasen mer , m wuese kpishi er ortamen la kua tiônnongo cii yange tes@@ em dooshima shi er a mo kundu kundu shi wa ishima a mo shi kwagh wam gba ve ishima nahan . OR U Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : L@@ U OR U M@@ AN I@@ K@@ Y@@ A K@@ U@@ A T@@ A@@ A@@ V K@@ P@@ O@@ G@@ H@@ U@@ L@@ O@@ O Aôndo yange lumun msen u Eliya la nena , man profeti la di gema er nyi ? ( 1 Mbakorinte 5 : 11 - 13 ) Ka a lu nahan je kpa , gbenda u ka ve er kwagh a nan la ka u tese ér ve kôr isholibo i nan er la ihyom , ka nan ga . 17 , 18 . ( a ) Ka nyi or a er keng ve nana za iky@@ ura sha mimi ? Er ú lu tagher a mbam@@ gem kposo kposo ken uma wou nahan , umbur wer er Yehova kura Davidi shi na un agee shi kôôm un nahan , kape we kpa Una er a we vough je la . K@@ u u Yesu Kristu b@@ unde Tindi la . Ng@@ ô ugen u i yer un ér D@@ ian@@ e yô , kaa ér : “ Shighe ka una karen yô , m@@ taver la a bee , nahan iliam i lamen a wan wou sha kwagh u yaven a or la i̱ wase ne ne hemba lun kôôsôô cii . ” 3 : 6 ) Shi nenge ase kwagh u Re@@ be@@ ka la . Re@@ be@@ ka lu iyua i doon tsung i Yehova na Is@@ ak@@ a yô , shi va lu un kwase u injaa kpaa . Er nan i lu hange hange u ‘ hiden a ayol ase jime ’ shi ungwan imo i mba ve lu hemen laa ? 4 : 2 - 4 , 10 , 11 ) Er Mbaiserael tôô A@@ re@@ ki yem a mi yô , lu inja er ve lu keren iwasen hen Yehova nahan . Yehova kav mbam@@ yen mba Eliya , nahan a tindi ort@@ yom her a na . Kape ken tiônnongo u Mbakristu kpa i lu vough je la . Aluer se mba kuren ic@@ egh@@ zwa i yange se er a Yehova cii man i er se batisema la yô , á tese ér akaa a hange hange agen kpa kape se lu jighjigh sha a je la . Ka nahan ve un kpa i t@@ ér un ken “ ikp@@ ela i mba@@ shiada i vesen ” la ye , man ikyav i á ver se sha jighjigh u nan na la i̱ mgbegha se se “ gba nen a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la . ” Su@@ en tom u mbatamen ve lu hemen la , inja er u duen kwaghpasen nahan . I nger ér : “ A@@ yange nga tse yô , K@@ ain tôô iy@@ i@@ av mbi ken sule va na TER nagh a mi . Hen ai@@ k@@ ighe u masetyô u Yesu lu vea mbahenen nav mba mimi mba 11 mbara sha uwer u N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . la , a pase ve akaa kpishi sha u taver ve asema sha akaa a aa va er ken hemen yô . M nyer anyom 15 yô , i erem batisema . M taver ityough y@@ ough er da@@ im@@ on@@ di nahan , taver hemba vande kpaa . ” Kpa shighe ka una karen yô , m@@ nyoon u ken ishima u ka se lu a mi hen shighe u kwagh shon a er hiihii la a gba pan@@ den , nahan se hide se gba saan sha ishi shi uma kpa a kera due se ishima ga . Mba nengen a dooshima ne ken ieren yam i m lu a mi sha tom u pasen kwagh la , man i@@ ember@@ yolough yam kua u@@ gb@@ ayol mbaakaav mba m keren la , man kwagh u m er sha mbagenev ken tiônnongo la kpa ? ’ Bibilo ôr kwagh u iyev mbu Maria man ieren na cuku tseegh , man gema m@@ lu@@ ashe na yô , i ôr kwagh sha mi ga ku@@ aa . ( Yesaia 6@@ 1 : 5 , 6 ) Doo u se ungwan mbatamen mba ken tiônnongo mban , gadia mba dondon hemen u Kristu , un u a lu Ity@@ ough ki tiônnongo la . — Mbakolose 1 : 18 . Se mba a iwuese hen mbamaren asev sha mimi u ve tese se la zan zan nyian . Ú nenge a akaa ken uma wou a i gbe u ú sôr yôô ? Ior mba hen ijiir ne hemba mban ats@@ an@@ aior . Er nan ve ashighe kpishi ka i taver kasev u nan noov vev i@@ civi@@ r@@ i ? Shi a kaa ér , “ Kpa u fa kwagh u yange ne yem ve m er kpa ? In@@ j@@ akwagh i sha kwagh u wanakiriki u jighjigh man i an@@ u@@ un@@ au@@ kase la , kua i tal@@ ent@@ i la cii nga ôron kwagh u mbadondon un mba i shigh ve mkurem la . 7 : 1 ) Uma u Yesu hemba pasen kwagh ne wang a hanma kwagh cii . U tesen ikyav yô , alaghga tsô nom lamen a kwase na sha inja ga , kwase kpa sha zwa la , nahan kwagh ne hingir iky@@ e ve . Davidi na ikyar , wener : “ Ka u nan zenden jigh@@ il@@ aa , nan eren perapera , nan er kwagh sha mimi ken ishima i nan ” la . 119 : 1@@ 6@@ 4 — U wuese Aôndo “ kwa ta@@ ankar@@ uhar sha iyange i môm ” ka kwagh u injaa nena ? ( Aerenakaa 5 : 29 ) Nahan kpaa , ashighe kpishi or u civir sha mimi la nana fatyô u eren kwagh u or u nan jighjigh ga u nan lu a tahav la nan soo shin nan sôn la , kpa geman p@@ eren atindi a Aôndo a hemban la ga . Akaa ne ka a n@@ ungwan yô , a@@ ji ne a vese , maa a gba p@@ aven hingir az@@ en@@ awambe , a ji@@ r@@ en wan . ( b ) Aluer ka u se zua a mtsera ke ’ mbamkombo tse@@ mb@@ er@@ ee yô , kanyi i gbe u se ere ? Akaa á a ser ne na yô , gbenda u a ver u kuran se ken jijingi la ngu seer doon shi taver a taver kpaa . Mba tan mbaaferev icin sha kwagh u iyange i iji@@ righ i Aôndo , i i lu van la , shi mba nôngon kwagh tsung sha er vea gema akuraior cii a hingir mba henen yô . — Ese@@ k . Se mba veren ishima sha loho u se pasen ior la , kua gbenda u se pasen ve u la kpaa . Ro@@ ber@@ t : Kwagh ne tese ér alaghga tsô ior mba dedoo vea ban shin tar ma shighe môm ga . Aluer nan ôr ú kwagh a k@@ ondo ú iyol kpa , de been ishima you a nan ga . 24 : 14 ) Ka Aôndo u He@@ mban@@ agee la tseegh una tsengaôron kwagh u zege@@ tom ne , shi una nenge ér i er u ye , man ka ior “ mba lun sha kwa@@ r@@ kyaa ga ” la je a lu eren tom a ve sha u kuren u ye . Se fatyô u pasen ishember i “ ny@@ agh ” la ser “ u kôron kwagh ihyom tsung . ” Doo u se nengen mbagenev nena , man ashighe agen a taver se u lun a mnenge ne sha ci u nyi ? 2 : 7 ; Yes . 32 : 1 , 2 ) Kwagh u seer yô , kwagh môm una fatyô u yangen m@@ vese u tiônnongo a lu vesen la ga . — Yes . Bibilo kaa ér : “ H@@ ur@@ or yô , lu a dooshima gbem , man shi i mar anmgbian sha ci u ayange a ican . ” — Anz . Aluer u er nahan yô , “ á kpe u iyol ” kpee je , a b@@ unde ga . U tesen ikyav yô , kwagh u Yehova kaa a Aberaham ér a er la lu kwagh môm a ityom i tindi Yeremia la ga . Shighe u yange mbaihyomov mba Daniel zua zwa sha u vea na i̱ wa tindi u yangen sha u ma or nana de eren msen he ’ ma aôndo ugen shin ma orgen ga zan zan ayange 30 yô , Daniel fa je ér ka mlu na vea Yehova Aôndo je i g@@ ôron la . Shighe u z@@ ur@@ um u Yosua una kpe la , a wa ve kwagh a kaa ér : “ T@@ aver nen ishima tsung , waan nen akaa a i nger ken ruamabera u atindi@@ gh u Mose la cii ikyo , eren nen sha mi , de undun un k@@ ahan ken uwegh ku y@@ an@@ egh shin ku im@@ es@@ egh ga . ” ( Yo@@ s . Hen shighe ne , tahav mbu yina ngô iyôngo la nahan or@@ kur@@ an@@ ilev a ku@@ mba ngô la te@@ gh te@@ gh a hide a mi hen ikyum@@ ile shi a tôô wan@@ y@@ ôngo la kpaa . Yesu yange ôr nyi i tesen er gba u se de@@ en ior kwaghbo ? Or@@ pasalmi ngise ôr kwaghôron u profeti ken icam nahan ér : “ Ior O@@ u vea na nagh sha ayol a ve sha asema a dedoo je sha iyange i ikyum@@ utya You , a u@@ icighan@@ mba@@ ak@@ on@@ do@@ v iyol , sha m@@ ve u use ; er av@@ ure a lu nahan kape iky@@ aior You ia va la . ” Mba cian ér maa a@@ ah@@ e una va tim tar ne sha hanma shighe cii , nahan mba a mhen u bo ne ken asema a ve , ér : “ Se gbaa yan nen akaa man akaa tsô , gadia kp@@ er se mba kpen . ” ( 1 Kor . Aluer se mba nôngon u dondon ikyav i Yesu la ken uma wase yô , kwagh ne una wase se u vesen ken jijingi . ‘ Gba G@@ es@@ a u A@@ yem a Uma la sha Ishima i T@@ aver ’ Ity@@ ar kpishi ngi suur sha ic@@ egh@@ zwa i yangen m@@ var u v@@ aren ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev shi samber a mbi , i í yer ér N@@ u@@ clear N@@ on - Pro@@ li@@ fer@@ ation T@@ re@@ at@@ y ( N@@ P@@ T ) la . ( E@@ ks . 32 : 8 ) Mose yange de ér makeranta u Mbai@@ gipiti man mlu u yôugh@@ yô@@ ugh u hen ya u tor la , ve na una undu mcivir u mimi ga . 1 - 3 . ( a ) Bibilo ôr nyi sha kwagh u ieren i Yehova i dooshima laa , man mkaanem ma i̱ er ne ma due tseer tseer sha nyi gbenda ? Doo u icombor i Mbakristu ia hen sha kwagh u shighe man inyaregh ki i vihin sha i@@ ember@@ yolough man ahumbe a man kua u y@@ amen ikyav la dedoo . U@@ ̱ kwagh ma a lu nahan yô , yange i gema i wa a wa Mbaiserael kwagh ér , “ cian TER . . . zenden sha igbenda Na cii , man A̱ doo u ishima ” kpaa . Kpa mlumun ban sha mpin ne ga . Mba eren kwagh ne nena ? Kwagh la tese wang ér ka hemen u Aôndo tseegh u doo ye . Aluer sar se u ma i ne se ityom ken tiônnongo man se mba a aeren ne yô , se kuma ga . ( 1 Tim . ( Mpa . 7 : 14 ) Or@@ ngeren takerada u Anzaakaa kaa ér : “ Y@@ ima mba i lu yemen a ve ken ku la , man mba ve lu zan ze ze ze hen ijiir i s@@ ôngon la kpaa , kôr ve hide a mi ! ” Yô , se za nen hemen u ‘ karen ayol a ase sha u se fa aluer sea lu ken jighjigh u nan yô . ’ Ve eren erdoo ayol a ve . Mba yer un ér El@@ la . Ken inyom i 19@@ 4@@ 9 la , ud@@ as@@ enda mbagenev ken tar u E@@ st@@ on@@ ia , mba i yilan ve ér K@@ G@@ B la kôr un , er un ak@@ ondo , maa agumaior agen a a lu d@@ as@@ enda yô , gba kenger un id@@ ye@@ legh . W@@ il@@ liam umbur kwagh u ortamen u zenden sha ugen yange ôr a na yô , ér : “ Z@@ ua a msaanyol ken tom u pasen kwagh la , i de lu kwagh u u ver ishima u zuan a mi la tseegh ga . ” U tesen ikyav yô , kwagh u hiihii u Yesu ter ken msen u sha ikyav la yô , lu : ‘ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ’ Hii hen shighe la zan zan , m hii u henen mer m ngu ikyua a Aôndo , kôôsôô je . Yange m naan un ian mer a kure kwagh u a lu ôron ga . Kwase ugen u un kpa yange ngohol or@@ kpen na sha mnder u shin ku yô , lu ke ’ gar u Sh@@ un@@ em . 20 : 1 - 28 . ( 2 Utor 5 : 20 - 27 ) Sha nahan yô , kwaghbo u va ken isholibo i Ge@@ ha@@ shi er la , bende a ônov nav kpaa . U tesen ikyav yô , Yohane , u i yilan ér Marku la yange er kwagh u vihin apostoli Paulu kpen kpen . Sha nahan yô , u Yesu ma pase m@@ lu@@ ashe u Or@@ s@@ am@@ aria u lu or@@ wan@@ ndor la yô , gema ôr kwagh ugen u a hembe lun a inja yô — er yange mhôônom kôr Or@@ s@@ am@@ aria la ve wase Or@@ yuda u vihi iyol lu sha gbenda la . 14 : 1 . Kpa u henen Bibilo yô , u mase kaven wer dooshima ka ieren i Yehova i vesen , shi ka dooshima ne kpa yange mgbegha un tindi Wan na va na naagh ku ip@@ aan sha ci wase ye . ( Yoh . 3 : 16 ; 1 Yoh . Na akav a a tese er mbamsen mba eren hanma shighe la vea wase se sé hemba m@@ v@@ ôr u ken jijingi la yô . • Ka “ u@@ kwagh@@ hi@@ r ” mba nyi i doo u se venda ? Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i Z@@ an Ng@@ i a M@@ tsera Nan J@@ e ? Kwagh ugen u una wase se u maan jighjigh u nan taveraa yô ka msen . Tsô kanyi se fatyô u eren sha er se hemba ishima@@ y@@ in@@ an na ? Shi se time se fa kwagh u i gbe u se er ve se zua a mtsera sha gbenda u Yehova a lu hemen se shi nengen sha a vese la . “ L@@ um@@ un Nen Mb@@ ara Mba Ve Eren Tom her a V@@ en sha Gb@@ a@@ shima ” La Ior mbacivir sha mimi tar sha won cii mba zuan a iveren sha kwaghyan u ken jijingi ne . Mba@@ civir Aôndo ainge kpa fa je ér Yehova una ngô@@ ôr ga , di er Habak@@ u kpa fa nahan Uma wase yange gema kpishi shighe u se mar wan wase I@@ lar@@ ia la . Mbag@@ anden mba ve lu hen atô wase la mba Yehova a inja kpen kpen . U seer sha mbamzeyol mba vande lun a mi la yô , ai@@ ky@@ ôr u orgen u ma iky@@ ôh@@ ô kpishi mough lu nahan kwagh ve za er yô yange na H@@ ar@@ old i@@ wan je gande u shi una mough sha . Shi alaghga Yobu lu kaan ér or môm kpa nana fatyô u duen shin She@@ ol sha tahav mbu nan ga . Mba hen tsombor wase ka vea taver se ishima u eren kwagh u dedoo nahan , ve doo se ishima , shi ve gba se kwagh kpaa . 13 : 1 ; 17 : 4 ; 1 T@@ es . A@@ tic@@ a man mba@@ fan ityesen kpishi mb@@ à sha a@@ gbar a kwaghhenen a zuan a mfe kuma u nan ve icivir . 30 : 7 - 9 , 18 - 20 . Yehova O@@ ng@@ o M@@ liam ma Mba A@@ sema a V@@ ihi Ve T@@ su@@ ng La Í hiihii la lu ijir i Yehova ôr ikyurior i Yuda i tsuaa i̱ i̱ hemba atô la . ( b ) Y@@ eho@@ y@@ ada yange sue mcivir u mimi sha tahav nav nena ? Er I Hii Ve Yange I H@@ ide I Nenge sha I@@ jir I Yange I K@@ ure ken Tar u Rus@@ sia la ken Tar u Fran@@ ce Yô A kaa ér : “ M hingir u kaven mer Yehova ka a lu a vese ken ashighe a ican , shi averen a se zough a mi ken uma wase la hemba atsan a ase yem ica je . ” Kwagh@@ pasen u Noa lu pasen la man ze@@ ge t@@ so u lu gban la man i@@ pi@@ la i yange i ngee sha ayange na la , lu il@@ ian ga . Kwagh ne kua imoshima i wang ga man ian@@ g@@ ev mbi ts@@ aren sha idya man ishim@@ avi@@ h@@ in i or u kwase u nan shin nom u nan a er idya la kpaa . Se Mbakristu se na jighjigh ser sar Aôndo u “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” ( 1 Tim . Yuda yange vihi a@@ gb@@ enger a az@@ ur@@ fa 30 la ga . Yange ts@@ enda inyaregh k@@ ira ken tempel , “ maa a yem , a kar a za s@@ ende iyol na . ” — Mat . 1 : 7 ; 2 : 24 . Ka nongo u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la tseegh ú lu nongo u sha tindi ú Mbashiada mba Yehova ve yaren tom a ú ga . ( 1 Mbakorinte 14 : 35 ; 1 Timoteu 2 : 12 ) Nahan kpa , ka nomso tseegh i gbe u vea lu a jighjigh u nan man ishimawan kua aeren a dedoo ag@@ enegh ga , kasev kpa gba u vea lu a akaa ne cica cii . 15 : 38 , 39 ) Kpa mô ve nan de u eren tom u pasen kwagh la sha ci u ishima vihi nan y@@ um@@ u@@ u ? Kpa aluer se kar shighe u se lu keghen ne sha shighe u gbem sha won u a lu se ken hemen la yô , shighe ne nd@@ ahar tsô ! I fa se ken tiônnongo ér se mba mba@@ van a bem shin i fa se ér se mba mba@@ van a ayôôso ? Tsô Samuel pase E@@ li hanma kwagh u Yehova kaa ér Una er cii , vough er profeti u Yehova ugen vande ôron E@@ li nahan . Wan@@ kwase la kaa ér : “ Ô@@ no@@ v mba ng@@ ôm mba nomso y@@ u@@ w@@ em , ve ver@@ em or@@ kuran sha ish@@ u@@ le i wain . ” Sha nahan yô , mba ve lu Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mbara ka ve zua imôngo ve ve tsua ma kwagh u vea er ye . Hen sha kwagh u tor@@ kwase u She@@ ba u a hii ungwan g@@ wa u Solomon ér hemen na doo kpishi shi kwaghfan na hemba cii ve , a na jighjigh ga la . Eliya za n@@ ô@@ ôr hen ijiir ne yô , a kar a za nyôr ken b@@ ar . 3 : 1 - 5 ) Ior kpishi ken tar u Satan ne kôr se ihyom , nahan ka ve tôv se a ican sha ci u jighjigh wase u nan . Ka ityesen i nyi ia wase se u fan kwaghbo u a lu sha u zenden sha mnenge a nenge laa ? Aluer se mba henen ken ishima ser saa or a fa ityesen tsema tsema keng ve nana tese yô , alaghga a k@@ unda se iyol sha mhen u henen gbenda u se kar ve se sôr igbenda i se tesen la . ( Yohane 11 : 41 - 44 ) Kwagh ugen kpa ngu u yange sôô Yesu ken ishima tsung yôô ? Gbenda u kwaghfan man msaanyol ú u lu yô , ka u dondon akaawan a Yehova a ne sha u a wase u hemen uuma asev la , man atindi ne zua kwa@@ v sha atindi agen ga . I@@ ca kera gba ga je maa m lu henen Bibilo a iorov mba kuman er an@@ igh@@ eni nahan . ( Mbaefese 4 : 32 ) M@@ de u Mbakristu den ayol a ve kwaghbo la ve a bem hen atô ve . Er nan se fe doo doo ser yange doo Aôndo a mcivir u Lo@@ ti laa ? U tesen ikyav yô , alaghga nan de u eren msen , shi nan kera eren tom u pasen kwagh kpoghuloo ga , gayô nan gema b@@ un@@ den mbamkombo . Er ngeren ne a ver ishima jighilii sha mlu u k@@ ang@@ en@@ aa u hen atô u uter a ônov vev mba nomso la nahan kpa , akaa a i er ken ngeren ne la nga sha ci u uter vea ônov vev mba kasev kpaa . Shighe u i lu a hii u nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii mb@@ ira ga , man shighe u i lu nôngon mbi zan a mi ave la cii , ior umiliôn imôngo sha tar zua a ishim@@ as@@ ur@@ un ken tser ne , sha ci u ken mkur u tser shon , i tese ior kwagh u Hemen u Yesu Kristu u Anyom D@@ u@@ bu , u bem una du@@ mbur la . Sha ayange a ngise la yô , ka nyi yange i lu inja i mkaanem ma ken Se@@ kar@@ ia 4 : 6 laa ? Davidi yange fa er idya i eren shin u tô@@ mon kwase u orgen i lu kwaghbo yô . Ngeren ne una time sha akaa agen a doon tsung a a va er ken hemen yô . Kpa L@@ ily hemba veren ishima sha aeren a dedoo a C@@ ar@@ ol la , shi wase un anyom imôngo zan zan kar gban angev mbu mbu h@@ ungwa a na yô . I@@ ca i gbe ga yô , orgen va hen mo va nam iwasen i m lu keren la . ” ( Yoh . 18 : 38 ) M@@ pin ne tese “ mhen u mba@@ fan@@ takerada lu a mi ér , or môm nana fatyô u fan mimi u kwagh môm vindi vindi ga ” la . Nahan kpa , lu kwagh u hemba doon u se er sha ci na ken iwer i yange mase lun uma je la , shi un kpa lumun u za lun her . ” M@@ lu u tar u hegen ne kaha kposo a mlu u tar yange u lu ken derianyom u a kar la , nahan kpa sar ior tsung er tar u hegen ne kpa ma u doo yô . Akaa ne tese mimi u kwagh ne ken igbar . Kape mbamaren ou kpa u lu ve a inj@@ ô i icivir man i ungwan imo ve je la . Ka akaawan a nyi nahan i gbe u se wa ikyo sha mi ve se undu jighjigh wase u nan ga ? U@@ gomoti mba ityar igen kpishi ka ve wasen mba@@ ats@@ anev sha u@@ gb@@ ayol vev . N@@ ana za hemen u ny@@ a@@ ghen tar . Sha ci u ve nenge ér averen a Tartor u Aôndo ua na ve la hemba nyityô kwagh i tar ne ua na ve cii . Tsô a ta ib@@ aregh ér kwase la a̱ kar a̱ tôô ian na la sha er a er un t@@ wer fele yô . Yange m hii u zuan a mbam@@ tsera sha iniôngon yam i m nôngo kwagh kpoghuloo ne . ( Mateu 19 : 23 , 24 ) Nahan kpa , Yesu yange umbur mbahenen nav ér aluer ior nenge ma mzeyol ér a taver kpishi je ka u a fatyô u sôron un ga je “ kpa Aôndo yô , [ fe ] akaa cii ityô . ” — Mateu 19 : 25 , 26 . ( Yobu 12 : 7 - 9 ) Ú kôr cio u eren nahan ke ’ bem , man or môm kpa nan@@ á anger we ga , shin ma inyam kpaa ga . Shi Daniel nenge a ‘ or lu er ka wan u or nahan , ’ i na or la hemen sha vegher u nongo u Yehova u a lu shin tar la . Or la ka Yesu . Jighjigh u nan man m@@ til sha mimi u Noa la yange er kwagh u a lu wasen se zan zan nyian yô . Davidi yange kpen kera yô , Solomon , u Yehova tsua un la , kar tema tor sha “ iky@@ ôn@@ ough ki torough ki TER . ” Alaghga or@@ pasalmi lu ôron kwagh u ijiir i utya , ape u@@ gb@@ ase@@ ela y@@ aan ak@@ om a mba i w@@ oo ve ken utya la . Anyom a m er tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en la yange hemba doon mo cii . De se time ase sha kwagh u i nger ken 1 K@@ ron@@ i@@ ku 4 : 9 , 10 la . P@@ alegh Nen M@@ tsera u D@@ ang , K@@ ura Nen Iky@@ um@@ u@@ ile sha Gb@@ a@@ shima Ter ugen yange kav Yehova zum u a lu kôôm wan na u nomso u a lu anyom any@@ iin yô . ‘ M@@ k@@ om@@ ashe u Yehova ’ ( Ps 27 : 4 ) , 2 / 15 “ M ker hanma gbenda u aiegh ihyom . ” — P@@ S . tesen kwaghfan zum u u lu eren kwagh a wan wou u nomso shin u kwase u a lu hi@@ an la nena ? De@@ en Nen A@@ yol a E@@ n Kwagh@@ bo ( Anzaakaa 21 : 13 ) U mbatamen pu@@ un a pu@@ u mbacivir a ve imôngo yô , hemba doon u vea taver ve a taver asema shi vea wan ve kwagh kpaa . — 1 Mbakorinte 8 : 1 . Yange inyaregh k@@ ia za ib@@ an yô , col@@ por@@ te@@ ur ve na ior ityakerada ve ngohol kwaghyan . Er se lu Mbakristu yô , doo u se nôngo se lu mbananjighjigh imôngo tseegh tsô ga , kpa se lu ah@@ ur@@ aior a mimi kpaa . — 3 Yohane 14 . A@@ yange agen or ne a shi sha In@@ tan@@ et i kuma ah@@ wa pue . ( a ) Ka tindi u nyi yange Aôndo wa sha ayange a Noa laa , man tindi la lu sha ci u unô ? I@@ mba ieren la i̱ tese ikyav ér Yehova ngu a tese mba ve civir un sha jighjigh la dooshima u sha ishima i môm . ( a ) Kanyi yange i er iky@@ u@@ ior i Iserael i i venda u geman ishima laa ? Mbamaren mba ve eren nahan ne mba dondon Yehova man Wan na ga . M@@ dondo u dondon atindiakaa a ken Bibilo la una wase ú u palegh atsan man ityough ki nan@@ den . Aôndo maa una “ tim mba ve lu vihin tar la . ” Tsô Matthew ko@@ so inyaregh , shi tee akaa a na agen kpishi , maa mough yem ken Rus@@ sia ken inyom i 199@@ 2 la . Paulu ôr kwagh sha kwagh ne var var ken ngeren na u kôron ken ishima u yange lu a inja hen Mbayuda mba sha ayange la yô , shi ngu a loho u hange hange sha ci u Mbakristu nyian kpaa . Davidi wuese kwagh la kpishi shi gema ishima kpaa . Sha mimi yô , Davidi yange kange ishima ér una za hemen u civir Yehova a iyol i hiden jime . ( Anzaakaa 22 : 3 ) Sha nahan yô , kura ieren you . W@@ ea sember eren batisema shin wea civir Aôndo anyom kpishi hegen kpa , gba kpee u hanma shighe yô u karen jighjigh wou u nan u nengen , una za sh@@ imi shi Yehova Aôndo una doo u ishima sha mimi yô . Mic@@ hel@@ le : M su@@ gh u . Se er nan ve se palegh “ ishimaveren i iyolough ” se gema se ker “ ishimaveren i jijingi ” ? E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki yange taver ishima u eren nyi ? Shighe u se pasen kwagh yô , er nan i gbe u se umbur loho u dedoo u i er kwagh u ú kimbir kimbir ken takerada u Mbaromanu la , man kanyi ia due ken kwagh ne ? Elisha sôn kwagh u una wase un una hemba civir Yehova tsembelee yô , vough er Solomon yange vande s@@ ônon a@@ yom imôngo ken ijime nahan . Kanyi i gbe u se er ve ia wase se u eren tom wase u pasen kwagh nee ? S@@ op@@ hi@@ a : I lu je m ngu a ungwa kwagh u Adam man Ifa la i nyôr nahan ga . Kwagh ne er hemba anyom 20 hegen , kpa a kaa ér , “ Ka m henen kwagh na hanma iyange . ” U@@ s@@ ati mba karen kpuaa yô , Le@@ ah na mbayev mba ve ze makeranta a na imôngo la kua ah@@ ur@@ aior a ve takerada u Y@@ oung People As@@ k la kuma u@@ kô@@ pi 23 . B@@ em u ken ishima ne a̱ mgbegha se u lun a mbagenev ken bem . • Ka mpase u sha mnenge u nyi hingir kwagh u mimi ken inyom i 1914 laa ? ( 1 Mbakorinte 10 : 5 ) Yange Yehova ‘ ver afer@@ akaa ve sha ishigh nagh . ’ ( Mbaheberu 13 : 4 ) Gba u mba ken ivese vea na icivir shi vea doo ayol a ve kpaa : “ Nahan ne kpaa , hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan , kwase kpaa , a̱ cia nom u nan . ” Ka an je a doo nan u kporom ikyua a i@@ mba@@ or la ga ? Mbakristu mb@@ á dondon ishimat@@ seen i̱ Paulu man i̱ Yeremia la Er Paulu yange ya ican tsung yô , Aôndo na un nger mkaanem man ér : “ I nam saa ken iyol , ka ort@@ yom u Satan je , sha u a̱ gbidyen mo , m@@ ̱ de k@@ enden iyol sha yum ga yô . ” Mbam@@ gem kpishi ka ve va ken uma wase u se lu ken tar ung@@ un ne ne . 13 : 18 ) Er se kange ishima ser , se ‘ zenden sha mimi sha akaa cii ’ yô , se mba keren u yan mtsera sha anmgbianev asev mba ken Kristu ga . ( Aerenakaa 17 : 22 , 23 ) Kpa yange Paulu z@@ eren iv@@ in kwaghfan u taregh u ior i Grika i fan kwaghôron tsung la ke ’ ishima na ga . Ken anyom la cii , m za hemen u s@@ ônon Yehova , shi mayange m yina ishima ga . ” Gba u se ver ishima ser mba s@@ ôôn tan num sha a vese , nahan se wa iyol se kegh a kegh sha er se fatyô u nôngon kwagh yô . M@@ hen u Or Ka u B@@ o Ka ieren yam u eren msen sha ci u mbagenev je he , shin hanma shighe ka m eren msen sha akaa a a gbem la tse@@ egh@@ le ? 7 : 9 , 16 , 17 ) Sha nahan yô , de se nôngo nen hegen sha afatyô wase cii se wa ayol a ase sha ikyev i Tor u jijingi u Yehova a hemen un la a iwuese man a mk@@ ighir shio . ( Genese 1 : 28 ) Man “ Aôndo ngu er ior ga . . . P@@ ase ase tom u Yesu u “ Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan ” la . Kpa m ngu veren ishima mer ica a gba ga tsô , akuraior cii aa kohol a civir Aôndo u mimi . Er i er kwagh u “ Or@@ yuda ” la ér “ a ven ” yô , tese ér ka or môm tseegh ga , kpa ka non@@ go@@ ior . Yesu lu tese er ior mba un tesen mbara ve doo un ishima yô . Sha kpôô yô , shighe u Mbashiada mbagenev ka vea pasen ior mba kwaghaôndo a gbe ve ishima kpuaa tseegh shin ve eren kwaghaôndo ga ku@@ aa la kwagh yô , ve kpishi ka ve tese uwegh sha kwagh u Paulu yange ôr ken washika na hen Mbagalatia la . “ M pasen hii sha mhii zan zan mkur , man hii sha ayange a tsuaa la je , akaa a a lu a vande eren ga la . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 46 : 10 . U nan mbagenev jighjigh ga la ka kwagh u ka a na se kera lu a msaanyol ga yô Kpa tôô ase wer Habak@@ u yange yina ishima , maa hii u henen ér : ‘ M nd@@ era ungwan kwagh u mtim u Yerusalem ka kwagh u nyian a mi ga . Anmgbian ugen u a lu ortamen shi a eren tom pania , u i yer un ér V@@ ic@@ tor la , kaa ér : “ Shighe u m lu iyev la , ortamen ugen pin@@ em mbampin mba inj@@ aav kpuaa sha akaa a m wa ishima u eren la . ( Anzaakaa 2 : 21 , 22 ; 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 - 9 ; Mpase 19 : 11 - 21 ; 20 : 1 - 3 ) Nahan Tartor u sha u Aôndo u sha ikyev i Kristu la ua lu tahav mbu hemen mbu he@@ gh , man a lu gomoti u una lu sha tar cii je la . — Mpase 11 : 15 . Yehova yange wasen Yesu shi tesen un kwagh u una er la sha igbenda i kpilighyol . Nenge ase er yange a k@@ ondo Yobu iyol zum u a ungwa ku u ônov nav mba doon un ishima mba pu@@ ev mba ve kpe ku u ai@@ ky@@ ôr kua ilev nav man mbatomov nav la . Lu u ica a gba ga tsô ort@@ yom u Aôndo una due a gba zenden ken tar u Igipiti wu@@ an ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av . 14 , 15 . ( a ) Er nan ve Mbaiserael lu a ityôkyaa i hingir mbau@@ ng@@ wan kwagh kpa hungur ga ? Kpa Ab@@ ig@@ ail lu nahan ga . ( 6 ) H@@ un@@ t@@ le@@ y , T . Ashighe agen yange ve kôôm mo , ashighe agen di yô , ve nam ishimataver sha mh@@ ôôn . ” Er nan ve kasev mba u@@ y@@ aav kpishi ve du@@ ghun iy@@ av sha ap@@ er@@ aa ? Apostoli Paulu yange tagher a mbamzeyol kpishi ken tom na di er se kpa se tagher a mi nahan . Ngu ôron se kwagh u tom u eren kpoghuloo . A kaa a na wener icombor kpishi ngi zuan a iwasen sha takerada ugen u Mbashiada mba Yehova ve gber yô , mba yer u ér Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor . Or@@ gen mba yer un ér D@@ en@@ n@@ is , ngu a ônov mba kasev uta@@ an , a kaa ér , “ Yange se taver ônov asev mba kasev mban asema ser ve kôr ijende a mbag@@ anden mba ken tiônnongo mba ve lu up@@ ania yô , shi hanma shighe u sea fatyô yô se er erdoo a ortamen u zenden sha vea kwase u nan . ” Kpa se fa er se va yevese la jighilii ga . Satan yange mee Yesu sha “ isharen i a@@ sh@@ ee ” nena , man Yesu gema kaa a na ér nyi ? ( Mbaromanu 12 : 1 ) Kpa lu u Mbakristu mban vea gema ayol a ve vea na Aôndo “ nagh ” a mi nena ? Hi@@ ihii yô , de m nger u avur a ruamabera kpuaa , aa a er kwagh sha itinekwagh ne yô . Yesu keren ér ior ve zua a m@@ mem shi ikyav mbi he@@ gh@@ em ve . Aluer ú na ior cii fa m@@ ze@@ hemen wou yô , ka ian i civirigh man averen a nyi nahan ú zua a mini ? Davidi , Tor u Iserael u tsuaa la yange tese icivir sha iti i Yehova man awashima u Aôndo tsung je . Shi hide kenger ken tiônnongo wou yôô . Yehova yange mgbegha Yesaia ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u uma u tsôron shin tar . Ka sha ci u kwaghfan u i er kwagh na heen ne yange i ‘ mar ’ un shin i gba un lu mhii u gbenda u Yehova je . ( Yohane 3 : 16 ) A@@ dooga a lu u ken ishima er lu tor@@ utya u Mbar@@ o@@ ma u yange kaa ér : “ Mimi je , Ng@@ un lu Wan u Aôndo ” la nahan . ( Yoh . 6 : 44 ) Ka sha ci@@ ghan jijingi man tom u pasen kwagh ne , Yehova a lu ur@@ ugh ior mba lun er iyôngo nahan , mba ve lu “ akaa@@ injaa a [ ken ] akuraior cii ” ne ye . ( H@@ a@@ g . U za hemen nahan yô , saan you ishe kpee ! ” Ka am@@ een a nyi i gbe u ú hendan a mi ? Gbenda môm u se taver mlu wase u se lu Mbakristu ne yô , ka u karen mlu wase shi dondon jighjigh u mba civir Aôndo mba ican yange ia er ve nan nan kpa i doo ve u lun azende a Aôndo la . ( Aerenakaa 17 : 27 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) Sha mimi yô , aluer se ker gbenda ser se kporom hen Aôndo yô , un kpaa una gba den a de iniôngon yase la ga je . Se kav ser , aluer se mba eren ieren i vihin Yehova ishima man se kpe cii Armag@@ e@@ don yô , mlu wase una lu kwagh môm a u mba ve kpe a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku shio la . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O yange gba uumace ér ve eren kwagh sha ishima ve , inja na yô , a na ve ian i tsuan kwagh u ve soo yô . D@@ i er or@@ pasalmi kpa lu nahan , se kpa saan se iyol er Yehova a karen mbamhen nav her a@@ vese nahan . Hanma or u nan hen sha akaa a a lu zan hemen ne , u nan ne jighjigh ér hemen u Aôndo hemba doon cii yô , nan ngu a ian i tesen ér nan soo u lun sha ikyev i hemen u Aôndo . Kpa or u nengen sha pur@@ usu la yôô , hanma or ungwa , ér : “ Mbashiada mba Yehova mba me ta@@ av ga . Ne@@ hem@@ ia shi ver “ ort@@ ông@@ on@@ k@@ or@@ ough ” ér a kuran , shighe u mbaihyomov ve soo u va tan num sha mbam@@ aan gi@@ l yô , a t@@ ôngo k@@ or@@ ough . Nahan kpa , kwagh u vesen u Ne@@ hem@@ ia er yô lu u wan ior kwagh . ( Anzaakaa 1 : 8 , 9 ; Mbakolose 3 : 20 ) Kwagh u a gem a kaha kposo yô , ka m@@ hembe u hemban mbamaren ato u̱ á ne Aôndo á kera lumun a or ga la . — Mbaromanu 1 : 30 , 32 . Alaghga mba i lu inja er mba ish@@ e@@ er sha iyol la vea lu “ mb@@ any@@ ar@@ ev ken jighjigh u nan ” nena ? M@@ sur@@ shima Sha C@@ i U Mba Ve Lu Y@@ an I@@ can La ( Yesaia 55 : 4 ) T@@ i@@ ônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mk@@ ur@@ en u a lu sha tar cii la kua “ iyôngo igen , ” i í lu ak@@ ar a ve la cii soo ér orgen kposo nana lu or@@ hemen ve ga , saa Or@@ hemen u Yehova a ne ve la . ( Yoh . K@@ EN inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ W la , Iserael har af@@ o hen U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i , ve kegh ato zu@@ lee ve ungwa kwaghôron u Mose ôr ve la . Paulu maa pase kwagh u un ne jighjigh a mi yô , a kaa ér : “ Anmgbianev , mo m ngu Or@@ f@@ ar@@ ishi , wan u Mbaf@@ ar@@ ishi je . Ka unô vea fatyô u zuan a mimi u ken Bibilo laa , man ka unô vea fatyô ga ? Ka kwagh u doon tsung u nengen er Mbakristu mba kaven ishigh man mbayev cii ve lu tesen jighjigh u nan er Yosua man K@@ al@@ e@@ bu nahan la . Alaghga vea er ang@@ er@@ e@@ ke sha nan shin vea ker igbenda i yangen nan m@@ ze@@ hemen . O@@ ri@@ vangeli F@@ il@@ ib@@ u yange lu a ônov mbak@@ asev un@@ yi@@ in mba ve lu a gbashima sha tom u i@@ vangeli er un nahan yô . 55 : 9 ) Ity@@ endezwa i Yesu a er sha kwagh u mnder u shin ku la bugh se gbenda u suur sha Yehova , er Aberaham yange er nahan . Or u ka i taver nan u kaan ér “ Y@@ am anyi ” la alaghga nana lu kaan ér , ‘ M soo u hiden a iyol yam ijime sha u lumun mer m er kwagh sha lan ga . Yange mbatyomov nyôr mkombo sha , u i er kwagh na ken Yobu 1 : 6 la shighe wa karen cii ve shi ve nyôr u i er kwagh na ken Yobu 2 : 1 la ye , man hen shighe ne Yobu tagher a iky@@ aren i nyoon kpen kpen . Shighe ze de@@ gh@@ ôô yô , kwaghfan u tar u Grika man mbamhen mba u@@ kwaghaôndo mba Bab@@ ilon hông@@ or a kwaghaôndo u ior kpishi mb@@ à yange ve s@@ enge ér mb@@ á Mbakristu la , shi ke ’ masejime yô , kape amba a “ kwaghfan ” e̱r ityesen i tesen ér akaa cii gba@@ duen tsô la , kua ityesen i pu@@ un@@ akaa la kpaa yange hông@@ or a kwaghaôndo u ior kpishi mba ve s@@ enge ér mb@@ á Mbakristu je la . De henen wer luun er wea er nahan ga yô , ma i hembe kpen we iyol ga . ( Yohane 3 : 36 ) Yesu iyol na pase wener : ‘ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ’ A@@ vur agen ken Bibilo a i nger ken zwa u ngise u ior mba ken tsombor u She@@ m lamen ne yô ka E@@ s@@ era 7 : 12 – 26 , man Yeremia 10 : 11 kua Daniel 2 : 4@@ b – 7 : 28 . “ Ity@@ esen i yange m ngohol ken non@@ go@@ ior u Aôndo la na m due kposo a ig@@ y@@ um@@ ior igen ken makeranta . ” Er vea kuran á vough vough yô , kwagh ne una tese ér Aôndo doo ve ishima , shi vea zua a mbam@@ tsera , ve kua ônov vev kpaa , gadia atindiakaa a Yehova cii lu sha ci u iwasen ve . — Ekesodu 19 : 5 – 8 ; Duteronomi 5 : 27 – 33 ; 11 : 22 , 23 . 4 : 14 ; Aer . 20 : 5 – 21 : 18 . Nenge ze@@ ge ut@@ aha sha wono ! Nahan Anmgbian ugen i yilan un ér James C@@ o@@ le yô , var iky@@ e@@ ky@@ e i a fatyô u hur@@ en i yô , wa aka@@ ver ahar sha mi , shi i̱ lu a ter@@ an u a fatyô u h@@ aren i@@ kpa sha mi yô , sha er a kera lu ican u tôôn ityakerada ne ga yô . U kohol imôngo vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu la una wase se u nengen Yehova ser ngu or jim jim nena ? Z@@ an zan hegen kpa Satan ngu yaren tom a mba@@ ad@@ ua mba ve kaan ér ve mba Mbakristu shi mba aa aeren a dedoo shi mba a mimi kpaa la , sha u ior ve dondo aeren a na i̱ de lu a Aôndo ga yô . la kuma u@@ kô@@ pi m@@ iliôn 12 . 24 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo — Ú Kp@@ orom Iky@@ ua a Aôndo Nen@@ a ? Yehova yange ôr uter mban kwagh sha kwagh u m - ember u iniongo i P@@ ase@@ ka ken hemen , ér : “ Aluer ônov enev vea pine ne er : Kwagh u ne eren ne yô , inja na nana ? 23 :⁠ 4 ) Kpa yange a wa ishima a tese mbagenev igbenda i Yehova kundu kundu . Yesu lu hur@@ or u doo mbadondon nav ishima kpishi yô . Heela tseegh ga , anmgbianev mba nomso man mba kasev za sôron ve shi lamen a ve sha tele@@ f@@ on kpaa . Mbayuda yange ve hii u hiden ken tar ve ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la . Uma u Aberaham ngu se ikyav sha kwagh ne . ( b ) Kanyi nahan orgen u shir@@ en tom hanma shighe yange er sha u una nenge sha mbamaren nav mba been@@ yol@@ o ? Ka nyi mbamaren vea er ve vea wase icombor ve ia taver ken jijingi ? ( b ) Ôr kwagh u yange er , u a tese jighjigh u nan u tsombor ugen yô . Kpa or u yange nana wa Tindi ikyo ga , nana eren akaa sha ishima i nan , Aôndo kpa nana civir un sha er nan nenge i doo nan la yô , kwagh á tser imba or la . Ka se tese kwagh u se lu la sha u hingir ‘ mbau@@ ng@@ wan a ungwa tseegh ga kpa lun mba@@ eren sha kwaghôron ’ u se ongo la Mbagenev hen ér Bibilo lumun a iy@@ ev@@ or@@ on . ( Ekesodu 5 : 1 – 15 : 21 ) Yobu yange hen ér un ngu or u mimi . 5 : 11 ) U m@@ asen yô , ikyav i Yesu la tese se ér gba u se kegh iyol u lumun i@@ heen , se hemba veren ishima sha mnenge u mbagenev ve lu a mi sha mlu wase la ga . ( Heb . Kanyi se time shami ken ngeren u a dondo laa ? ( 2 Kor . 1 : 18 ) Nahan kpa , er akav a ahar a se ter sha heen ne a tese nahan , ka hanma shighe cii se er kwagh u se t@@ ende zwa u eren la ga . ( Pasalmi 28 : 6 - 9 ; Yesaia 50 : 2 ) A kav nga ke ’ Bibilo kpishi a a tese ér Yehova ngu a tahav mbu gban akaa shi p@@ aan a shi waren ior nav kpa geman timin mbaihyomov nav yô . Ruamabera kaa ér : “ Sha inyom i sha an@@ igh@@ eni i tor na la , er a lu iyev la je , a hii u keren Aôndo u ter na Davidi ; sha inyom i sha pue kar ahar la , a hii u wanger Yuda man Yerusalem sha ajiir a ta@@ ven sha , man A@@ sh@@ er@@ im , man ie@@ ev mbi gban a gba , man mbi keren a ker . ” ( 2 K@@ ron . Hen shighe ne kpa , nom ne vea kwase na ve lu imôngo , ve lu eren kwagh ken mzough a ayôôso shin g@@ es@@ a shio . Hen ase er yange a lu Mbaiserael shighe u Yehova yima ve la yô . Aôndo yange na ve tom , nahan gba hange hange u tsombor la cii ua hemba veren ishima sha tom shon . — Ôr Genese 6 : 14 , 18 . Shighe u Paulu lu ken T@@ esalonika la , ior mba ken tiônnongo u Mbakristu u ken F@@ ilipi mba@@ ̱ kwagh u Paulu doo ve ishima tsung la ve tindi un a akaa a yolough . Kpa kwagh ne tese ér Aôndo una fatyô u wan ishima shighe a wa karen . Ken mhii u tom u Yesu u pasen kwagh la , á ver ikyav i tesen m@@ suur u suur sha Mkaanem ma Aôndo nena ? A kaa ér : “ Mo M ngu Iserael ter je , man E@@ fer@@ aim ka wan Wam . ” Mkaanem man tese ér mbamhen nav man asaren a na man dooshima na man mlu u ishima na man mba@@ awashima nav cii yange zua sha ishima i Aôndo ga . la , kua ú i yer ér M@@ an@@ kin@@ d’s S@@ ear@@ ch for God man M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron la . D@@ ugh akaa a i ser sha kwagh u nongo ne kua atesen kera yô , i sôr akaa sha kwagh u aeren a Mbakristu kpaa . Kpa er Yehova tese tahav nav yô ve gba kaan ér : “ Ka TER A lu Aôndo ye . I@@ OR kpishi na jighjigh ér saa a mar or he@@ gh keng ve nana zua a uma u tsôron ye . Zum u Yehova war H@@ es@@ e@@ k@@ ia sha ikyev i b@@ ou@@ ange yô , á dugh icam i kôron ken ishima i tesen ér un ngu a iwuese la , á kaa a na wener : “ U gema asorabo am cii U gb@@ ihi ken ijime You . ” ( a ) Yohane yange ôr itinekwagh i vesen i mkohol u Yesu vea mbahenen nav zum u a hii iniongo i M - umbur la var var nena ? Í tsengaôron ér : “ Sam@@ aria una ya ibo na , gadia a hendan a Aôndo na ; á wua ve sha s@@ an@@ ker , á ta ani@@ k@@ und@@ anev vev inya á her ve , á pav kasev vev mba ve lu iy@@ av la iy@@ av . ” ( a ) Kanyi se fatyô u eren ve a doo tsung - n@@ u ? Ikyav shon ne ngi a akaa ker kpishi a a kohol cii a lu ikyav i môm yô — ka ikyav i m - ande u Yesu je la . Aôndo shi te se icin sha akaa a i gbe u se palegh la , ken Mkaanem nam man sha ikyev i nongo na . Ngu a ta se icin sha akaa er u vihin shighe man inyaregh man agee a ase kpishi sha akaa a ikyo@@ o@@ gh ga nahan . Kpa gema hen shighe wase ne di ye ? A@@ ah@@ e ka a gba eren ab@@ u tsô shinii , ka u uumace ka ve na a ere ? A@@ dooga mba yange nger ve washika la kpishi lu ikp@@ an . 5 : 2 ) Aôndo una va tim mbatyomov mba b@@ ov , mba hemban ato mban sha shighe na . 4 : 39 ) Yesu lu kaan a ahumbe man zege@@ mnger la ér ve hu@@ an ving , ve de kera eren ma kwagh u vihin ga . ( Mateu 6 : 33 ) U@@ ̱ van@@ den keren tartor la tese ér ka u se lu a mnenge u vough sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav . ( 1 Yoh . 5 : 19 ) Ka keng se nôngo ityav a “ mba ve lu u@@ tor sha tar cii mba ime ng@@ in ne , man u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ” ( Ef . Aluer or ngu a ieren i dedoo yô , nana fatyô u lun saan saan shin aluer mlu u tar va taver je kpaa . U ungwan imo i Mkaanem ma Aôndo la ne se mbam@@ tsera mba iyolough nena ? A hemba doon aluer or u nan er kwaghbo la nan kera ngu wan zwa ken mbamkombo ga kpa nan ngu ungwan a ungwa yô . Yehova yange ver Ab@@ im@@ ele@@ ki man Re@@ be@@ ka doo doo , sha u tesen er idya i doo un ga yô . 2 : 26 , 27 ; 19 : 11 - 21 ) Kristu una mase hemban cii zum u una tim tar u ifer u Satan ne kera yô . Ior mba Yehova mba keren mba@@ ah@@ ab@@ a sha akaa ga , kpa mba tse@@ vaa ken jijingi , ve fa dedoo er akaa a pati@@ i man a kwaghaôndo a a lu eren ne a lu zan vough vough sha u kuren kwaghôron u profeti u ken Bibilo la yô . “ U@@ profeti ” mba Yesu ôr kwagh ter la lu akaaôron a profeti a a lu ken Ruamabera u Mbaheberu la . Ashighe agen yô , u lamen a mbagen kundu kundu sha gbenda u tesen wer ú wa ve ikyo , shi kwagh ve gba ú ishima la kpaa una wase u sôron mzeyol la . Bibilo kaa a vese ér : “ Mbayuda cii tile sha ishigh ki TER , mbayev vev mba kiriki man kasev vev kua ônov vev kpaa . ” ( 2 K@@ ron . Kpa se yô , i na se ian i undun pur@@ usu la zan ape se soo yô hanma shighe cii . Aluer u kure awashima wou la yô , u zua a mk@@ om shi a saan we iyol sha ci u u fa wer , u ngu eren kwagh u u fetyô cii ken tom u pasen loho u dedoo ne . A kaa a mo ér , “ M tsua kwagh u me er kpaa . ” I@@ jiir la kaa ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nen kpaa , or@@ ihyom wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” Kpa hegen yô , Habak@@ u kegh ato u ungwan mkaanem ma Yehova una kende a ôr un la . Tsô A@@ hab@@ a h@@ enda iky@@ e@@ ky@@ e , yem ken Yes@@ er@@ e@@ el . ” ( Yeremia 17 : 9 ) Nahan kpa Orkristu u mimi yô , ka nan suur sha Yehova ér a tese nan kwagh u nana er yô . Shighe u ka se hii u lun a ishima i Yehova sha hanma kwagh u se lu eren cii yô , ka shighe u se tsegh ayol a ase shi se er batisema la . Nyian kpa , Yehova pase iyol na hen ior nav ér un ngu Or@@ tesen u He@@ mban@@ cii . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 18 - 27 * Lu u a er zege@@ tom u Yesu tsengaôron ne “ zan zan mk@@ ur@@ tar je , ” man ka kwagh u i er zan zan hegen je la . Nahan kpa , ashighe kpishi ka i hungur ior e̱r Bibilo i̱ er akaa a tesen ér mbam@@ gem mba s@@ ôôn van yô . Á kaa ér : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . U eren nahan la a lu iyol@@ gen@@ gese ! Ru@@ do@@ l@@ f u se yilan un ser Ru@@ di ne , yange nam Bibilo . De de@@ en wer akaa a kiriki a b@@ unde ú u eren mcivir u hen tsombor ga . ( b ) Er nan ve se fe ser Or@@ gban se ngu a awashima u a ne ve a ver se sha t@@ ara ? Nahan ior mba ken K@@ re@@ te mban nengen akaa a a lu wang la ér ka a wang ga . Er ter@@ em fa kwagh shi lu ter u injaa nahan kpa , kwagh gba un sha kwagh u kwaghaôndo shin mlu wam u ken jijingi kpishi ga . Nahan kpa , akaaôron a profeti a ve ôr la tsen@@ ga pasen akaa man aeren a se lu nengen a mi ainge ne vough vough . Nahan a er nan man una mar Wan u Aôndo u vough laa ? ( Mbaefese 4 : 22 – 24 ) S@@ ea fa shin sea fa ga kpa hanma wase yô , ieren i hen ijiir i nan kua akaa a i tese nan la bende a nan . Yange i lu ve ican kpishi u henen Bibilo a mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mbagenev ken ityakerada i ve ayol a ve kua mba ve henen Bibilo a ve la ve kav tsembelee ga ne . Aluer se mba dondon kwaghwan u ken Mkaanem ma Aôndo la ken uma wase yô , kwagh ne una wase se ‘ se lu per gen@@ g ge gen@@ g . ’ — 1 T@@ es . Wan@@ ye u ter u nan a kpe kera yô , nan kera ngu a or u kuran nan shi kuren mbamgbe mba nan ga , sha nahan yô han@@ ma@@ or cii nana fatyô u nzughul a nan . Ka nyi i ne u lu a vangertiôr wer Tartor u Mesiya la tese ér uumace doo Aôndo ishima ? ( Mbaefese 4 : 8 , 11 , 12 ) Inja yase man ieren yase a ve la ka i̱ tese ken igbar , aluer se lumun hemen u Kristu la shin se venda ú kpaa . Hen shighe ne , m kera lu a jighjigh u nan kpishi ga , nahan m kaa a na mer a p@@ ase@@ m er i hii ve a fe ér mimi je Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo la . Sha nahan yô , Mbahemenev Mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova tsua ivur i sha inyom i 20@@ 12 , i har sha mkaanem ma Yesu ôr vangertiôr ne , ér : “ Ka Kwaghôron Wou J@@ e A Lu Mimi Y@@ e . ” ( Yoh . Gadia ka ne je , ne lu icivir yase man iember yase kpaa ye . ” ( 1 Yohane 5 : 19 ) Yesu Kristu pase wener Satan ngu “ tor u tar ne . ” Mbagenev mba ve lu sha ian i eren tom u pasen kwagh hanma shighe ga la kpa tese ér sar ve u eren tom er up@@ ania nahan , sha nahan yô mba suen tom u pasen loho u Tartor ne er ve fetyô la cii . Akaa a dedoo a or a ver ishima u eren yô , ka amba@@ akaa er Bibilo i ôron use use man u hingir or@@ pasen loho u dedoo hanma shighe man u vesen zan zan za tseghan iyol shi eren batisema nahan . Nahan kanyi i mase shinii ? 2 : 10 ) Sha kpôô yô , Yehova pasen mimi mba ve c@@ imin u kaven la sha ikyev i jijingi na . • Yesu yange tese e̱r i gbe u se kuran la sha injakwagh nena ? Lu u una ko@@ so ve sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior kpuaa , vough er ikpelaior la kpa yange na i kwaghyan sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior kpuaa nahan . A kaa ér : “ Or@@ f@@ ar@@ ishi la tile sha , gba eren msen sha ci na iyol na sha akaa ne nahan er : Aôndo , m su@@ gh U sha ci u m lu er ior mbagenev nahan ga yô : an@@ za er u@@ ity@@ us@@ en@@ mbaiorov man mb@@ al@@ un a mimi ga man mba@@ dy@@ ar@@ ev man or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh ne nahan kpaa . P@@ AN@@ A@@ M@@ A Anmgbian u kwase ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amer@@ ica , mba yer un ér O@@ l@@ ga , yange tese ér un ngu civir Yehova sha mimi sha u nan nom na icivir shin er nom na eren kwagh a na sha inja ga nahan kpaa . N . Aluer se soo u fan kwagh u ma ivur ruamabera tsembelee yô , gba u se tôv se fa or u nan nger ruamabera shon man shighe u yange i nger un la kua akaa a yange lu zan hemen shighe u i nger un la kpaa . Alaghga mlumun u a na mbatomov mba ve gba a@@ ho@@ m la je kpa , una lu se inja er yange lu a tahav yô , gbaa di eren kwagh sha ishima na tsô nahan . Tese ikyav er yange Yesu a ôr kwagh sha gbenda u ú taver ga kpa ú gema ú lu a inja k@@ imi kpishi la . MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U mba ve lu ken F@@ ilipi sha derianyom u hiihii la yange ve lu a kwagh a ve ga . Aôndo yange lumun m@@ yar u yaren tom a ie@@ ev ken mcivir la ga Ka ve dondo kwagh u Paulu yange wa Timoteu ne , ér : “ U civir Aôndo man kwagh a kuman we yô , mtsera ngu sha mi vese . Yange tsaha Mbai@@ gipiti sha atsan pue , shi p@@ on i@@ gbe@@ kera i mba@@ aôndo mba Mbai@@ gipiti kua F@@ ar@@ a@@ o kpaa . ( E@@ ks . Aluer or kenger ve ken ica shin nan kenger ve ikyua ikyua je kpa , ve doo@@ ashe je gande , shi ior mba tôôn ufoto man mba kper@@ an akaa kpa ka ve saa ôron kwagh ve di@@ di . Shi se nenge er se fatyô u palegh akaa a Satan a hembe vihin mba mlu asev sha mi la yô . ( Mbaheberu 6 : 10 ) Een , se mba a atô@@ akyaa a se tese ish@@ u@@ ghun hen ayol a ase yô , sha ci u aluer se mba tesen imba ieren i Aôndo ne hanma sev yô , a doo Yehova ishima shi kwagh ne una va se a msaanyol kpaa . ( Yohane 2 : 9 , 10 ) Nahan doo u Or@@ kwa@@ se@@ he nana tsua anmgbian u ken Kristu u nan vi@@ e yô ér nana̱ er tom u hange hange ne . Ka mkaanem ma Paulu ma nyi ma lu kuren sha mi sha gbenda u kpilighyol ny@@ ian@@ a ? Lu nyi Davidi sôn Yehova sha gbashima ? Or@@ gen u ngise lu or@@ ap@@ ir@@ ashe la yange zua a iveren sha ci u m - er u a ôr mimi vangertiôr la nena ? A hemba lun sha kwaghfan aluer se hen u nan mbagenev jighjigh , shi wan ve akaa agen sha ikyev yô . 22 : 5 ) W@@ ea lu a tsegha iyol you sha ci u Yehova ken msen ga yô , pine iyol you wer , ‘ Kanyi jim i lu yangen mo u hingir Orshiada u Yehova ? ’ Kpa er ve va kera lu shin Betel ga yô , ve kera za hemen a kwaghhenen la ga . Shighe u tugh mbu hii u ilen yô Davidi a hen sha iengem i akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo man er i hii ve akaa shon a lu yô . ○ Yo@@ a@@ shi yange hingir tor nena , man ka akaa a dedoo a nyi yange er@@ ee ? In@@ j@@ ar i dedoo ne taver anmgbianev asema , nahan shi ve kimbir yôôn ang@@ we ken s@@ ati u dondon la kpaa , shighe u ortamen u sôron atôônanongo va sôr tiônnongo ve la . I@@ ca i gbe ga yô , i na un m@@ sô@@ rom ma i haa ici@@ gh ki yaven sh@@ imin yô . 16 , 17 . ( a ) Ka nyi i doo u Orkristu u nan vese kwase shin nom nana er hen iji@@ ir@@ tom i nan sha u tesen wang ér nan kegh iyol i hi@@ an a or her ga ? Gba u ian@@ tom ne ia gba se kwagh ! Ma or ôr mkaanem shin er kwagh u vihin se ishima ? 12 : 9 - 12 ) Nahan yô , se kar nen Yehova sha igbenda i bo ga , er u yan ikyar a tar ne nahan . — Ôr Yakobu 4 : 4 ; 1 Yohane 2 : 15 - 17 . ( Luka 23 : 39 - 43 ) Kape vea ma mngerem ma nan uma m@@ à shin “ if@@ i u mngerem ma um@@ am ” shi a bee ve angev sha “ ika i kon ” i i lee he ’ kpe if@@ i la je la . Hi@@ ihii yô , mk@@ or u nan kor tindi la a kporom a nan hen Aôndo u uma ; sha u uhar yô , kwagh la yange a wase nan u palegh u zuan a ian@@ g@@ ev kpaa . — Lev@@ iti@@ ku 5 : 2 ; 11 : 24 . Tsô Aberaham “ yem er Yehova kaa Un nahan ” vough , hingir shir@@ or u tsan ken ut@@ ent@@ i man or u azende azende ken tar u K@@ an@@ aan sha ayange a uma na cii . Aluer i ngohol ian@@ tom hen a we kera sha ci u ú er ma isholibo yô , alaghga a taver we u lu henen wer , Yehova man anmgbianev ou mba ken Kristu vea de u a kwaghbo la sha mimi shi vea hungur a mi je kpaa - o ? 12 : 2 . ( Mateu 4 : 23 ) Mba@@ yev man mbag@@ anden kpishi z@@ aan hen Yesu , shi ve kure ikyaa ér : “ Se zua a Mesiya ve ” ! — Yohane 1 : 41 . Kwagh u sha uhar yô , se mba ngohol icighan jijingi la sha u eren kwagh u a tese se la . ( 2 Kor . 1 : 20 ) “ M@@ ure u akaa a doon a a lu van , ” er i nger a ken Tindi u Mose la kpa kure ken Kristu Yesu . ( Heb . Kwaghôron wou la a har sha Mkaanem ma Aôndo . Er anyom kar any@@ iin zum u m za sema mkohol u iyange môm u i zua ken B@@ u@@ j@@ umb@@ ura , ken tar u B@@ ur@@ un@@ di la yô , kpiligh mo iyol er m nenge a S@@ ak@@ ina yô . ( b ) Yehova ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i “ Grika ” i i er heen ne tese ér ka A@@ tô@@ at@@ yev jimin cii . — Nenge ken In@@ sight on the Scriptures T@@ ihi u sha 1 , peeji 1@@ 00@@ 4 , ú i lu Mbashiada mba Yehova ve gber la . Er se lu eren nahan la , imoshima yase ia hemba zuan sha mhen u Ter wase cii . ( F@@ il . 2 : 5 ) Ka mhen u nyi Yesu lu a mini ? Shi nenge ngeren u ken zwa Buter u a pase kwagh u uma u anmgbian H@@ ad@@ y@@ n S@@ an@@ der@@ son vea kwase na Me@@ lo@@ dy , u a lu a itinekwagh ér “ K@@ no@@ wing What Is R@@ ight and Do@@ ing It ” ( F@@ a Kwagh u V@@ ough , shi Er Un ) la . A kaa ér : “ Yange lu hiin yam u nan ior kwaghyan je la , kpa doo se u eren tom ne . ” ( 2 Pet . 1 : 21 ) Ng@@ i a uityendezwa mba Aôndo a er sha kwagh u akaa a aa va er shighe u Tartor na ua hemen la . 119 : 46 . Shighe karen yô , a hii u van mbamkombo ken Iyou i Tartor , shi lumun ér i hen Bibilo a na sha er ia wase un una hide a va kohol ikyum@@ u@@ ile yô . ” W@@ ase A@@ g@@ umaior a Z@@ ua a M@@ saanyol sha u H@@ enen Bibilo Una kua nyi kpa k@@ er@@ egh ? Er Yesu lu Wan u Aôndo yô , yange yar tom a tahav mbu i na un la , nahan “ nyôr ken tempel u Aôndo , z@@ enda mb@@ ate@@ enkwagh man mba@@ y@@ am@@ enkwagh ken tempel cii kera , A mgbegha u@@ te@@ b@@ ur mba mbam@@ us@@ an@@ ny@@ aregh man mk@@ ôn@@ om ma mb@@ ate@@ en@@ mk@@ ung@@ um kera kpaa ” a mciem shio . ( Mat . ( Yesaia 48 : 17 ) Aluer se mba eren akaa a Yehova a kaa ér se er la cica cii yô , kwagh ne una kura se sha mbamzeyol hegen shi se va zua a averen kpishi ken hemen sha ikyev i hemen u Tartor na . Se h@@ ungwa lu pe@@ pe d@@ in@@ de@@ e , shi wu@@ he kôr je zua ga . • Ieren i den mbagenev kwaghbo la ia wase se u palegh ah@@ on a gban nena ? “ U@@ ng@@ wan Nen Ity@@ esen ” Kpa mba ve “ lu ken iyol ” yô , mba er un nahan ga , gadia mba nenge kwagh cuku tsô kpaa ga . ( Ôr Ekesodu 3 : 11 ; 4 : 1 , 10 , 13 - 15 . ) Ge@@ or@@ ge kaa ér , “ u gban ng@@ or@@ on a Mic@@ ha@@ el tsô mer a̱ kura ikyav nav mbi ini@@ umb@@ ev mb@@ ira kera la , doo ga , nahan m nôngo u tese un gbenda u una kar ve una er tom ne yô . ” 2 : 2 - 4 ; Mat . 24 : 14 ; Mpa . 7 : 9 , 14 ) Se mba se lumun u lun ken ior mba shon yô , se soo u lun a iveren i Aôndo , shi gba u se lu a i kpaa , sha ci u a i shio yô , mayange se za iky@@ ura ga . ( Ps . Yesaia tsengaôron ér ka ini@@ un@@ kwase ia mar Mesiya shin Kristu ye . Alaghga vea wa fan kwagh u Yehova shin vea fa ga ku@@ aa , nahan a gba u a wase ve ve vea civir Aôndo u mimi la ye . Hii he ’ shighe la je , uma na man agee na kua hanma kwagh na cii hingir u Aôndo . ( b ) Ka uityendezwa mba Yehova mba nyi nahan ú nenge ve kure ? Mbakristu mba ve kor ivese ve , ve ze hemen u lun vea or u ve vese la yô , vea va Aôndo a icivir shi tsombor ve jimin cii ua zua a iveren . Ashighe agen i lu mba ve ve sha u va nan kwaghôron la ve ôr shi ve pase akaaôron a u@@ profeti ye , di er Yesu kpa er sha shighe ugen , er i pase ken Luka 4 : 16 - 21 nahan . I de hungur we ga , Yehova iyol na kaa ér : “ Ka ne ne lu mba@@ shiada A@@ v ye . ” — Yesaia 43 : 10 . Yange ve na uuma vev sha u wasen Davidi , u Aôndo ver un tor la , gadia ve fa ér aluer Ab@@ es@@ al@@ om hingir tor yô , una er hanma or u nan sue Davidi cii ican . Kanyi i lu “ ijiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha , ” man se er nan ve se nyôr k@@ ere ? Er u we ikyo , u gbe nan jighjigh a hanma kwaghôron tsô ga yô , tese kwaghfan . Ka mbam@@ tsera mba nyi nahan u ver ishima u zuan a mi sha u seer u henen Mkaanem ma A@@ ôn@@ doo ? ( b ) I nger Pasalmi 1@@ 11 man Pasalmi 1@@ 12 sha ad@@ ondo ad@@ ondo nena ? Er m fe mer ngu ikyua a mo nahan kwagh la bende a mbamhen av man iliam yam kua aeren a am kpa ? Een , Aôndo wase , Yehova , kuma hanma iwuese cii . Kanyi i lu ityôkyaa jighilii i i̱ ne ve iv@@ or i i̱ m@@ ende sha inya i sha uhar i Yesu a ter ken injakwagh na la i use kera ? Er lu eren mbananjighjigh ican ken Yerusalem nahan kpa kuma un ga , a mough a ihyom na la a tôv ve ityô , a yem D@@ am@@ ase@@ ku , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . — Aerenakaa 9 : 1 , 2 . Er nan ve Yehova a taver se ishima ér se̱ cia un@@ u ? Ior mba ve eren sha kwagh u Bibilo i kaa ne yô , mimi je ve “ wa kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ik@@ o . ” Ka inja er yange i lu wan Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ago@@ yol shin tar ér ve hingir “ a@@ wen ” a ken tempel u Yehova u sha la nahan . — 1 Pet . Sha nahan yô , i yima profeti ne “ ken agee a u@@ be@@ gha . ” — D@@ an . 14 : 21 , 22 , 29 , 30 ) Iky@@ urior la cii lu ken mzough , shi ior mbagen kpa lu a ve imôngo , ve lu “ ikpelaior igen i i lu n@@ ungwa n@@ ungwa ” yô , ka mba ve lu Mbaiserael ga , kpa ve lu a ve imôngo la je la . ( E@@ ks . Tsô ve mase kaven er ve lu a kwagh u eren ga yô . U soo u wasen nan sha er angev mbu nan la mbu a bee kpa ? — Ka kwagh u wan@@ ye@@ kwase u kiriki ugen yange er je ne . Nahan kpa , aluer Orshiada u Yehova nan er kwaghbo yô , alaghga tsô azende a nan man mba nan fe a fa ve la vea fa kwagh sha mi . ( 1 Kor . 12 : 23 ) Nahan se hemba fan iwasen i i gbe u se na ve la jighilii . A@@ eren a Yehova ken ayange a karen la na yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser “ mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen , shi A fa u kuran mbaaferev zan zan á ar sha iyange i iji@@ righ la , sha u ts@@ ahan ve . ” F@@ ese nahan , iwanger ta sha ang@@ ôgh@@ ime la , man Yehova yila un , kaa ér : “ M@@ ough sha , ta iwanger ; gadia iwanger you i va , iengem i TER kpaa ngi mon@@ don sha a we . ” Ka hanma shighe cii i lun we z@@ ange u dondon ikyav i Yesu sha u ungwan imo i mbamaren ou y@@ ee ? Ka ityôkyaa igen i nyi nahan i ne ve kwagh a gbe se a mbam@@ pase mba Yehova , man kanyi ia wase se u umbur ve ? 11 : 1 ; 12 : 1 , 2 ) Yô , de se time nen sha akaaôron a profeti pue , a aa kure sha mi cii ve se mase zuan a uma u tsôron la . A tôô “ a@@ j@@ av a iky@@ ondo man ab@@ a@@ mber a iky@@ ondo a anden sh@@ imin , a iligh sha iky@@ or , a kende . . . za ar hen Yeremia . ” Aberaham yange lu a mnenge u Yehova kpa nengen ior la Aluer mba ishima i môm ayol a ve yô , ve cii vea fatyô u civir Aôndo “ sha imo i môm . ” Cii man se fa m@@ kposo u ase@@ mber a ahar ne yô , de se vande timen sha inja i ishember i “ tartor u Aôndo ” la ve . Akaa a V@@ ih@@ in T@@ ser T@@ so@@ mbor W@@ ase 2 , 3 . ( a ) Awa@@ shima u Yehova wa nyi man nyi k@@ ere , shi yange sôr mzeyol u due ken isholibo i Adam man Ifa la nena ? Nahan kpa , ashe a ase shi aa fatyô u kenger kwagh u una na se er kwaghbo yô . Ter u Maria kera ngu a kwase ga , shi ken anyom a karen ne , kera fe lun dedoo ga , sha ci u ngu a angev mbu sho@@ gar . ( Yohane 17 : 14 - 16 ) Se mba a vangertiôr ser Yehova kor mba ve doo un ishima la , sha u taver ve ishima er ve til p@@ al@@ egh@@ aa a tar yô . — Yesaia 40 : 29 - 31 . • N@@ om nana dondo ikyav i Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo la nena ? Z@@ a Hemen u C@@ i@@ vi@@ r Yehova a Ishima i M@@ ôm , 8 / 15 Sha mnenge u Ruamabera yô , mayange u cian Aôndo la yange m@@ doo u un doon or ishima la ga . Mba ng@@ ur yemen sha gbenda yô , anmgbianev mba Yesu uhar , Yakobu man Yohane ve tese ieren i i tese ér ve kav kwagh u or lun or@@ vesen tsembelee ga yô . Er í y@@ è@@ s@@ è Mose ken ya u tor nahan kpa , va nyer anyom 40 yô , á ta ikyaa a ior nav , á gema á wua O@@ ri@@ gipiti . ( Y@@ ak . 4 : 8 ) Sha kpôô yô , se fatyô u t@@ eren atô@@ akyaa a a ne ve i gbe u Aôndo una doo se ishima la cica cii ga . Gba u Se K@@ er Yehova Sha kpôô yô , ior tsua uter mba vea civir yô , inja na yô inyaregh hemba gban ve ishima , mbagenev yô ka tom u ve eren la gayô i@@ ember@@ yolough shin idya shin mcivir u mba@@ aôndo kposo kposo . Daniel yange na jighjigh a mkur u kwaghôron u profeti u Aôndo Kwagh la vihi Paulu kpishi ! 28 : 19 , 20 ) Hii shighe la je , tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la hingir kwagh u nongo u Yehova jimin cii , u hembe h@@ aren ishima sha mi yô . ( Yosua 16 : 10 ; 17 : 12 ) Yosua 21 : 44 kaa ér : “ TER na ve m@@ mem h@@ an h@@ an kpaa . ” 4 : 1 , 9 , 10 . M zua a iember ken tom u pasen kwagh hanma shighe la kpishi , nahan m wuese Aôndo kpishi sha ci u mk@@ om u m zough a mi ken tom na ne . Er nan ve se fe ser kwagh a lu nahana ? Er ne ne awambe a Kristu a he@@ e inya la jighjigh yô , Yehova lumun ne , man er ne lu mba taver ishima yô , ‘ i kar ’ jighjigh wen u nan la . Gadia ve tile sha inya i l@@ yemen . A kaa ér , “ kwagh ne yange hii di be@@ elee nahan . ” I@@ ca i gbe ga yô , a hii u b@@ un@@ den mbamkombo shi de u eren msen kpaa . Ter na kaa ér , “ Ka i maa un iyol , shi i saan un iyol kpishi . ” I fa ter la ér ka or u lun a inja i dedoo . Shighe u mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la , a ôr ve ijir sha akaa a tse a yange ve er cii ve kpe laa ? T@@ ugh mbu il yô , m za mase nyôron ape m lu zan la , hen ya u tsombor u Orshiada ugen , u m lu tsan her eren tom pania hen ijiir ne la . Tom u Yesu u Or@@ him@@ en la kaha kposo nena ? Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbagen mba udi@@ ak@@ on shin mbatamen ken atôônanongo a ve . Doo u mbatamen vea lu a “ ishima i legh legh i i lu a kwaghfan la . ” Vea er kwagh ne sha u lun ken mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe man shi u taver m@@ doo u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ve doo se ishima la . Gba u mbacivir Aôndo vea cian un sha mimi sha ci u nyi , man doo u u nengen atindi a Aôndo nena ? 10 In@@ es mough ken tar u A@@ ust@@ ria ( Ôr Duteronomi 6 : 6 - 9 . ) “ MB@@ A i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” KA I saan se Mbashiada mba Yehova iyol u eren ishima i Aôndo kpen kpen . ( Y@@ ak . 1 : 8 ) A da@@ ase a nan wue wue sha mbamhen mba uumace mba ve gem fele fele la er or u nan lu shin t@@ so u lun a n@@ aha shio shin zege@@ mnger u kp@@ ian@@ ger nahan . Heela tseegh ga , mb@@ ang@@ eren yange ve kundu ishima ve kô@@ pi Ruamabera jimin cii vough , kwagh shi ga . U hendan kwagh imba ne la ka kwagh u z@@ ange ga . Nahan yô , gba kpee u se soo u eren erdoo shi se hen u eren un kpaa . I@@ L@@ I@@ A@@ M I OR@@ P@@ A@@ S@@ EN@@ KW@@ AG@@ H V@@ E@@ A OR@@ W@@ AN@@ N@@ D@@ OR Yehova pase se kwagh u kpilighyol ken Yohane 3 : 16 — ivur Bibilo i̱ i̱ lu a inja je í gande í gem yilan i̱ ér I@@ vangeli i as@@ av - as@@ av la . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Ne kera fa er mbaaferev vea ya dyako u tartor u Aôndo ga z@@ ee ? 28 : 1 , 2 ) Yakob ungwa imo i Is@@ ak@@ a a ati@@ mb@@ ir shio . KA A ter ishember i “ yevese ” la wea ungwa nahan u hen wer mba ôron ér nyi ? Nahan cii kpa , aluer se kure ikyaa ser ka k@@ ov u ainge ne tseegh ú tee ishima ve sha mbau@@ tahav kera yô , a lu shami ga . Kpa ka kwagh u taver kpishi u or geman ishimaveren i nan hingir kwagh kpôô kpôô . Se fatyô u kuran tindi u a kaa ér mbagenev ve doo se ishima kpishi la , sha nahan yô se lu eren kwagh u doon Aôndo ishima . Or@@ tom u ken ya u tor ne na ikyar sha mpin ne nena ? Shi gba u a kôôm ve shi a tsaha ve . Jighjigh u nan u Mose la yange taver ior mba Aôndo ishima . ( Anzaakaa 4 : 10 , 11 ) Kwagh@@ wan u vesen u Yehova a ne la bende a mlu wase vea na man vea uumace a vese imôngo man mcivir wase man zende wase u sha use use la . U er nahan yô , Yehova una ver tom wou doo doo . — Ôr Luka 16 : 10 . Z@@ U@@ A A I@@ W@@ A@@ S@@ EN H@@ EN Y@@ ES@@ U , U A L@@ U Z@@ E@@ G@@ E@@ P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I M@@ AN T@@ OR W@@ A@@ S@@ E L@@ A Yesu kaa ér “ W@@ en [ Yehova ] yô , ka Aôndo u mbakp@@ enev ga , ka u mbau@@ m@@ av je . ” I@@ fer@@ or u vesen ken mbaaferev u a ôr nan ijir yô , ka Satan Diabolo , u a lu ter u if@@ er@@ kwagh la . — Yoh . 70 : 5 ) Yehova gema ga , shi kor uityendezwa nav ci@@ ii ; nahan mba ve civir un nyian cii mba a ityôkyaa i suur sha a na ér a̱ ‘ wase ve , shi a war ve . ’ ( Ps . • Doo u se nenge mba@@ vendan mimi man mbamhen vev nena ? Bibilo kaa ér : “ A lu tô@@ mon er ma un kpe . ” 35 : 5 , 6 ) Sha kpôô yô , tar ne ua hingir paradi@@ so , ape mbakp@@ enev je kpa á nder ve shin ku yô . — Luka 23 : 43 ; Aer . 24 : 15 . Kwagh u yange ur@@ ugh ig@@ y@@ um@@ ior i hen tsombor shon shi doo ve ishima ve ve̱ gema inja yô , lu ishimataver i ma ig@@ y@@ an@@ den@@ or u hen tsombor u inja i nan i dedoo hen tsombor man ken ivese la i kôr ig@@ y@@ um@@ ior ne ken ishima ye . Doo u me ôr kwagh sha kwagh ne he@@ gen@@ e ? Kpa kanyi ia wase se ve se “ hingir . . . inja i môm a tar ne ga ” ? — Mbaromanu 12 : 2 . Hanma inyom yô Or@@ le@@ v@@ i ne lu a ian i eren tom ken tempel us@@ ati uhar . Paulu nenge mbam@@ kposo mba ve lu hen atô ve ne ér ka zayol gaa ? Or@@ ny@@ im@@ an@@ aôndo ugen ua fe kwagh tsu@@ la yô kaa ér : “ Kwagh môm tsô ngu u una fatyô u nan Aôndo ish@@ ô sha u den ér wanye u cuku nana ya ican ga , . . . saa aluer ngu ga tseegh . ” Anmgbian u kwase ugen di kaa ér : “ Yehova kaa ér a pase loho u dedoo ne zan zan a ar sha ak@@ ighir a tar cii . Shi se er in@@ umbe i h@@ aren sha Bibilo , i i yer ér ‘ ka@@ am or u m lu yô ’ la , shi se nger mbampin mba taver man mba taver ga sha kp@@ ande u se gba sha ci u eren in@@ umbe i i har sha Bibilo la . Kpa Yesu tese se ér se eren msen ser : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” Ashighe agen u@@ gomoti mba uumace vea ta ior icin sha kwagh u mci@@ mb@@ im man akaa@@ yan . Shin shighe u ka sea lu vea mbagenev imôngo ken akaabo amba er tar - t@@ enger man ij@@ ever@@ ahumbe man mngerem ma ku@@ wan ior man ij@@ en i gban man ityav mbi timin ior tsung je kpa , nga vihin jighjigh u nan wase shin mk@@ or u se lu a mi ken jijingi la ga . ( Mbakolose 3 : 16 ) I@@ yev shi ka shighe u i we iyol u va lun org@@ anden u cian Aôndo sha e̱r iember i uma ia fatyô u zan hemen gbem sha won ken paradi@@ so shin tar yô . — Mbagalatia 6 : 8 . O@@ ru@@ m@@ ace môm nana fatyô u fan hanma kwagh u Aôndo una va er ken tar u he la vindi vindi ga . Kpa aluer se tôndo zwa u eren ma kwagh yô , a gba u se nôngo sha afatyô wase cii se er un . ​ — 3 / 15 , peeji 32 . Á kaa a na ér : “ Aôndo A̱ b@@ unde kwagh la , ” inja na yô , a̱ de ye imba ican la nahan ga . ( a ) Yange lu Samuel ken ishima nena , shighe u Mbaiserael sôn tor laa ? Shin er zege@@ ikpelaior i i̱ lu vesen seer a seer la i lu a ishimaverenkeghen i yemen sha ga nahan kpa , ka ve kwagh u civirigh u nyôron nongo a mba i lu u vea yem sha la . Se Er Tom ken A@@ fri@@ ka 10 : 23 - 25 . Er kwagh ne sha u nengen sha mkaanem ma Yesu la , ma kaa ér : “ Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga , saa Ter u A t@@ indi@@ m la , Una ur@@ ugh nan . ” Shighe ugen la , Paulu nger kwagh u mbagen mba ve har asema a ve sha akaa a iyolough je hemba akaa a ken jijingi la . Er awashima u or@@ ihyom u Aôndo ne i lu u wan iyol na ikyo tseegh yô , nengen uumace ér ka kwagh u eren kwagh a mi gban i@@ fe@@ es@@ egh maa geman tan kera . ( b ) Yesu yange er nena sha imeen sh@@ on@@ o ? Ken ityar ig@@ enegh yô , shighe u ka a ha@@ an ish@@ angen la ior ka ve hemba tesen er kwagh a kera gbe ve sha ma kwagh môm u i lu eren ga , shi kwagh a hembe ve kpaa yô . ( Mpase 12 : 12 ) Yesu yange tese a tese ér Diabolo ngu tsegh tsô ga kpa shi yange tese ke ’ igbar je ér or nana fatyô u eren ishima i Diabolo a mfe shio . Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu mba ke ’ derianyom u sha hiihii la di ye ? Man akaawan a Bibilo nga gbe inya mayange ga . Yehova yange lum or jim jim . ” Aluer i tese m@@ kposo u a lu hen atô u akaa ahar nahan , ka vegher u h@@ an mbagenev vea hen ér mo m ng@@ u@@ u ? ’ Nahan kpa , gba u se lu a mnenge u vough sha mbam@@ yen vev mbara . ( Mbaheberu 6 : 17 , 18 ) Paulu shi pase kwagh ne ken washika u nger or@@ henen Tit@@ u la , wener “ Aôndo . . . eren aie ga . ” — Tit@@ u 1 : 2 . Se mba keren u@@ zege@@ mbaakaav ga , kpa kwagh môm ban se ga . ( Ps . Doo u mayange se hen ser hegen se nôngo a mbam@@ yen asev kuma ga . Takerada u profeti Samuel nger ú bee ken inyom i 1@@ 1@@ 00 C.S.@@ W . la ôr se akaa a yange er ken atô u anyom 3@@ 30 nahan , hii sha shighe u ku u Yosua zan zan ar shighe u í na Mbaiserael tor ér a̱ hemen ve la . G@@ ar u Yerusalem man tar u Yuda ua hingir ice , shi a kôr ior a yem a ve uiky@@ angen kpaa . Yehova veren ior nav doo doo zum u ka vea ku@@ mba u civir un shi henen Mkaanem nam shi ember mzough ve u Mbakristu la . Iyange igen yô , se mbagenev se mough ser se za ior mban inya . Shighe u or nan lu tsuan akaa a nana er ken hemen yô , ka akaa a nyi i doo u nana wa ikyo sha mini ? S@@ E MB@@ A eren mkombo u m - umbur sha u umbur ku u Kristu kua akaa a ku na man mnder na shin ku la a er sha ci wase yô . Doo u ikyav i Aôndo a tese i mhôônom ma zungwen la ia bende a@@ vese nena ? Bibilo kaa ér : “ Or@@ t@@ yom u Aôndo za kohol un . ” Shi gba u ve cii vea nongo sha er bem una za hemen u lun ken tiônnongo yô . Ve yem a na ken tar ve , za lu kp@@ an u kwase u Na@@ a@@ man , kur@@ utya u Mba@@ shi@@ ria . Kpa va nôngo gb@@ ev vihi kpishi , nahan i kôôm un , shi mbatamen wase un . Se fatyô u fan iyange shin ih@@ wa ga . ( Tit@@ u 1 : 2 ) Se kpa se fatyô u lun a vangertiôr ser Aôndo una kure uityendezwa nav , er Yosua kpa ngise lu a mi nahan . Ashighe agen , ka mea hen sha i@@ mba@@ or i yange m lu la nahan , i kpiligh mo iyol kpishi er m fetyô u geman uma wam sha iwasen i Aôndo nahan . Yohane u Eren B@@ atisema yange nengen a Yesu yô , a yôô vangertiôr ér : “ Nenge Wan@@ iyôngo u Aôndo u A tee isholibo i tar kera ne , Ng@@ ura . ” Se mba pasen ser se lumun a ve shi se mba wuese iniôngon ve la kpa ? Mbakristu mba ken E@@ fese yange ve venda u civir in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u i yilan ér Ar@@ te@@ mi , u ior civir un wuee la . — Aer . 19 : 23 - 41 “ Yange kunya kôr Yesu tsung er ikpelaior lu ij@@ en ken jijingi nahan . We kpa uma wou iv a mbamzeyol mban nahana ? MB@@ A@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R Yehova kpishi mba@@ ̱ ve sh@@ ir un tom ica i gbe hegen ne yange ve hen mimi he shighe u v@@ é l@@ ù agumaior man ag@@ um@@ au@@ kase la je . U@@ mes@@ iya mba@@ aiev kua shi akaaôron a ve a profeti la ka a@@ gbil@@ in@@ akaa tseegh kpa u veren ishima sha mkaanem ma Aôndo ma profeti yô mayange ze a or ke ’ ah@@ een ga cii . Ka hanma shighe nahan a gba u se pav ikyar i se ye vea or laa ? ( 1 Yohane 5 : 4 ) Jighjigh u nan u ior mba Yehova ve lu a mi nyian er Yosua man K@@ al@@ e@@ bu ne na yô , Mbashiada mba Yehova cii , agumaior man mba@@ beenyol man mba lun gb@@ ong gb@@ ong man mba lun gb@@ ong gb@@ ong ga cii , mba kuman iyenge m@@ iliôn at@@ ar@@ atar nahan mba pasen loho u dedoo ne tar sha won cii . Er i fe ve ér , mba zenden “ sha gbenda u perapera ” yô , kwagh la ka a seer iengem i tiônnongo shi a ur@@ ugh mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ve va ken nongo u Yehova kpaa . — Anz . A@@ ka@@ we u M@@ zough u Ity@@ ar Cii ng@@ ur ôron kwagh u afer@@ akaa a i sember eren ken inyom i 200@@ 4 yô , a kaa ér : “ I wua mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u ken tar u I@@ ra@@ q a mhôônom shio , shi i kôr ior mba wasen mba kwagh a tser ve kua mbat@@ ôôn@@ abaver man ior mbagenev i za wua ci@@ er@@ yol kpen kpen . Lu sar sar sha u ôron akaa shi eren akaa a aa wase mbagenev yô Mbak@@ ur@@ an mba ken T@@ i@@ ônnongo Mba Ne Mbagenev I@@ civir Aôndo nengen kwagh u mba ve hendan a ior nav ve eren la . ( Genese 3 : 19 ) Or ka nana kpe yô , nan h@@ ôr nan hide nan hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . Kpa aluer ma kwagh za u iyol ken tiônnongo , nahan kwagh ne na yô , taver we u zan mbamkombo di ye ? Ashighe agen m ôr i tugh zan zan sev mbu av , iyange i due i ta sha w@@ in@@ do@@ u ts@@ ura i kar i wanger ken iyou . Mba i ne ve ityom shi ve lu a tahav sha ior mba Aôndo cii gba u vea lu mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh . Se time sha ityom i injaa kpuaa i Yesu a lu eren sha u kuren awashima u Aôndo sha ci u myom u uumace yô . Er se hen ken ngeren ne nahan , se kpa alaghga a lu se er yange lu mbaapostoli mba ve kaa a Ter ér a “ seer [ ve ] jighjigh u nan ” la nahan . Nahan kpa , ior kpishi “ fa ga . ” ( Mat . “ Ka Ne Ne Lu Mbashiada A@@ v Y@@ e ” Nahan Yehova de akuraior a a kase Mbaiserael la nzughul a ve . I@@ ca i gbe ga yô , se hingir a wan u nomso sha ave . 14@@ 3 : 5 ) Kape se kpa aluer se mba henen kwagh u Or@@ gban wase man akaa a a er shi a za hemen u eren sha ci wase ve , a wase se shighe u se tagher a am@@ een je la . 11 : 2 - 4 , 14 , 15 , 22 - 27 ; 1 K@@ ron . 21 : 1 , 7 ) Nahan kpa , hanma kwa Davidi una er isholibo yô a gema ishima . Er i Hii Ve Loho u Tartor ne U Lu U Dedoo Yô Tar u He u Kwagh@@ yan Una D@@ umbur K@@ er la Ngu Ke@@ ghen Se Mbahemenev mba tar ne er mkohol sha kwagh ne kwa kimbir kimbir . Kwagh ne gema va a kwagh u sha at@@ ar@@ atar u a fatyô u yaren t@@ war ken Mal@@ aki ityough 1 zuan a mi yô . Yange i mar@@ em m lu iwer at@@ ar@@ atar tseegh maa ter@@ em kpe , nahan ng@@ ôm lu m@@ asen nengen sha hanma kwagh hen ya . Sha gbar ve yô , lu hemen u Mose la ve gba ah@@ on sha ú ye , sha er yange ishimaveren ve i nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la lu a iv ga zan zan ar shighe la yum yô . — N@@ um@@ er@@ i 16 : 12 - 14 . Er se lu ior mba se tsegh ayol a ase sha ci u Aôndo yô , gba u hanma shighe se veren kwagh u Yehova hiihii . Yange ver ishima ér Aôndo a wase un nahan lu sha mi kpa ? U@@ gen di soo m@@ kp@@ er u i kp@@ er ih@@ in@@ ga you la ga , nahan un di kpa a na zwa i sôr ih@@ in@@ ga you i kp@@ è@@ r@@ à . Iky@@ aior , Ne Mba Wan I@@ ma@@ agh K@@ i A@@ yange A E@@ n A Ken Hemen Kpa ? Nahan yange aa y@@ aan tsegh yô , i gba u a dugh kwagh u i nger k@@ imi la a hide a nger ken ak@@ ô@@ v a inyam shin ityakerada i p@@ ap@@ ir@@ u i he , sha er loho la ua saa ga yô . U K@@ aren Ishim@@ averen Ke@@ ghen M@@ yom la he ’ Mbagenev Er nan ve se fe ser Mbakristu nyian vea fatyô u nyôron ken m@@ mem u A@@ ôn@@ doo ? Kpa lu aie pur@@ u@@ tu@@ tu . Er i doo u ne lamen ayol a en nahan , kwagh ugen u i gbe hange hange u ne eren yô , ka u tôôn min@@ iti kpuaa hanma sev , eren msen imôngo . ( Mateu 24 : 9 ) Sha nahan yô , de se civir nen Yehova “ sha mci@@ e@@ aôndo man iyol i su@@ l@@ en . ” — Mbaheberu 12 : 28 . Tsô ior gba henen ér kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke una fatyô u sôron nyityô mzeyol u orumace cii . Shi ve hen kpaa ér , mba@@ wasen ior mhen hemba fan u wan ior kwagh a mba@@ ad@@ ua . Kpa , ka gem ka s@@ asen ve iyol u ôron ior kwagh u Un u una va bee orumace a mbamzeyol vev , mayange vea kera shi ga la . “ T@@ su@@ wa Uma Sha Er Ú Lu Uma ” Yô 10 : 7 , 20 - 24 . Se yem kuma ih@@ wa i môm nahan maa inj@@ in u môm za de tom sha gbenda , kpa se za gba ken tar u B@@ er@@ m@@ uda a zayol shio . Nahan kpa , m er msen , nahan m fa mer Yehova ngu a mo . ” Aluer iyol kpe se sha ci u ma kwagh u mbagenev ve er a vese je kpa , se za nen hemen u eren msen sha gbashima shi tesen ser se suur sha Aôndo u mimi la a ishima yase cii . ( Yohane 14 : 1 ) Ka nan tsegha iyol i nan ke ’ msen nan tswen je , nahan nan mase eren batisema u a lu ikyav i ke ’ igbar i tesen kwagh u nan vande eren ke ’ i@@ u@@ v la . ( Mbagalatia 6 : 7 ) Se palegh imba ic@@ ugh la nena ? Mbashiada mba Yehova mba kpe@@ hen as@@ or ga ; ve s@@ enge ér u@@ jijingi mba lamen a ve kpaa ga , shin mba a tahav mbu ts@@ eng@@ an pasen akaa ga . I@@ y@@ ôngo Y@@ am ngi ongo imo Y@@ am , Mo kpaa M fa i , ngi dondon sha a Mo kpaa . ” N@@ gi@@ se Aôndo na Mbaiserael man@@ a ér ve ya ve lu uma ken zende ve u anyom 40 ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la . Nahan er Yosev kpa lu er nahan , mci@@ e@@ aôndo wase una mgbegha se u hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo , shi una wase se se kera gba ken imeen ga . — Genese 45 : 1 - 11 ; Pasalmi 1@@ 30 : 3 , 4 ; Mbaromanu 12 : 17 - 21 . N@@ om na u a lu Orshiada u Yehova ga la yange soon u tesen tsombor na dooshima ga . Ken ityar igen ken A@@ fri@@ ka kpa i tôv Mbashiada a ican . * Ken anyom a a sember karen ne , i tôv mbatomov mba Yehova a ican tsung ken tar u Ge@@ org@@ ia . Ke@@ anu u ken tar u H@@ awa@@ ii , ngu anyom 11 , yange lu ôron takerada ne ken makeranta nahan wan ugen u ve lu k@@ l@@ ase môm yô pine un ér , “ Er nan ve u ember u@@ iniongo ga ? ” Jigh@@ ilii yô , er bab@@ a wam yange saa ku je , lu kwa u hiihii u saan mo iyol kpishi je ne . ” — Aerenakaa 20 : 35 . • Yesu yange kaha kposo a Mbaf@@ ar@@ ishi nena ? Nahan ka Satan man az@@ ô@@ v a na ve lu suen af@@ er a uumace ve eren kpishi ne shi ve lu samber a mi kpaa ye . Nahan , gba u se ‘ k@@ em ayol ase sha ak@@ ombo ’ a civir . — 1 Yohane 5 : 21 . ( Aerenakaa 18 : 25 ) U or eren sha iyol@@ tseghan i nan sha mimi yô , a gba u nana ver ishima sha mkpeyol u nan u ken jijingi man m@@ til u nan u tilen dông sha u z@@ eren timen ken Mkaanem ma Aôndo la . — 1 Timoteu 4 : 13 ; Tit@@ u 1 : 13 ; 2 : 2 . Lu ken inyom la je tar ne nyôr ken ayange a masetyô , shin shighe u mkur ye . Mba nengen ken Yesu Kristu , Or@@ hemen ve u taver ishima la , ngu ve ikyav i tesen i injaa . — Aerenakaa 5 : 17 - 21 , 27 - 32 . Kwase ugen ken tar u N@@ am@@ ib@@ ia u a lu ngô@@ k@@ yo@@ son yô , iti na ér Jud@@ ith , a kaa ér : “ Ng@@ ô u mbayev mba nom@@ on yange kaa a ve ér , mo m ngu kwase u ter ve a hi@@ di a vese tseegh tsô , nahan mea va mar ônov kpa , ve de nengen ônov mbara ér ka anmgbianev vev ga . Shighe va kar yô , Yehova Aôndo seer ase@@ mber agen sha tindi u sha uhar la . Ikyav tese ér S@@ ar@@ ef@@ ati yange lu gar u mbacivir Ba@@ al lu her yô . Yehova Ka I@@ j@@ ende Y@@ ase i Ishima Ishima , 2 / 15 Hii nan ve wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase lu a ieren i dedoo , man ka kwaghwan u nyi mbamaren vea fatyô u zuan a mi ken kwagh ne ? Gba u noov vea hemen nena ? Paulu de ér ian i “ pasen mb@@ akiriki kua mba@@ vesen cii ” kwagh ne i kar un ga . ( Aer . H@@ EN ase shighe u yange u hii lamen a ma Orshiada u Yehova la . Yesu pase mbagenev mimi u Aôndo , shin er shighe u lu ôron mimi ne ne lu shighe u ior fa soon kwagh u mimi ga nahan . Hen shighe ne , ter@@ em saa ku kpo@@ o , shi aka@@ avi@@ h@@ in agen kpa er tsombor wase , nahan m lu ken ishim@@ avi@@ h@@ in tsung . Nahan cii kpa , kwagh u m lu henen la kô@@ rom sha m@@ tema , man kwagh ne hingir u duen ken igbar zum u gba u shi me za gba ze@@ ge g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh ugen yô . Kanyi yange i̱ mgbegha kp@@ an u eren kwagh nee ? Hegen u T@@ ed wam a kera lu ga , shi mo kpa i kera taver mo iyol er ngise nahan ga ne , m kera fe zuan ishigh a ior ga . Per@@ apera u Yehova la A̱ Doo Ú Ishima Shi ka i ko@@ so ung@@ eren man ufoto man mkaanem ma ken up@@ ip@@ amba@@ abaver shin u@@ fi@@ im man akaa a i kor ken tser la cii sha kô@@ m@@ pu@@ ta . “ Man waan nen ian yen ik@@ o , gadia ayange ne ka a bo je . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 5 : 16 . Zum u i zua mkohol ugen ken Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i ken He@@ ide@@ l@@ ber@@ g ken tar u Jam@@ an@@ i sha uwer u No@@ ve@@ mba ken inyom i 2@@ 000 yô , i pase ityôkyaa i i ne ve ve eren kwagh nahan yô . ( 1 Peteru 3 : 18 ) He ’ shighe ne yô , fatyô u nyôron ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii u tempel u Aôndo u ken jijingi la — ka sha jim je la . shin , “ Ka iyange i nyi man shighe u h@@ an nahan u soo wer m hide m va se za hemen a iliam yase ? ” Mbaiserael tsa ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom nga kar 40 yô , ve nyôr ken tar u K@@ an@@ aan . Aôndo lu wasen ve u hemban hanma ikyurior i hendan kwagh a ve cii ityav . Se fatyô u lamen a na ken msen ôron un er i lu se ken ishima la . Mbamaren vea fa kwagh u a lu ken asema a mbayev man mbamhen vev sha u u@@ dugh ve sha iliam . ( Mbaheberu 6 : 11 ) Aluer se mba eren tom u Yehova ng@@ egh yô , una sue se . Sha ashighe ne , up@@ ania kpishi eren ityom i u@@ ke ga . Ikyav tese wang ér Elisha hen ér un fa hanma kwagh ga . Ka sha u van@@ den keren perapera u Aôndo , shi palegh u nyôron iyol ken nyityô ieren i ji@@ mba@@ gh cii . Mkaanem ma Aôndo pase se ér “ A lu zan sha akaawan a ter na Davidi . ” Gbenda môm u se tese ser se mba civir Yehova sha mimi yô , ka u nan or u se vese nan la icivir , aluer nan ngu civir Yehova ga je kpaa ( Nenge ikyum@@ hi@@ ange i sha 9 la ) Han@@ ma@@ or nana nôngo iyol i nan ve nana zua a myom ye . Nenge er yange ma doo u kpishi er ú zough a tom yô , shi nenge er yange ma kpiligh we iyol er u zough a injar i i kom u ú ko@@ so tsombor wou sha wono ! Ken inyom i 200@@ 1 ne , ivur i sha inyom i Mbashiada mba Yehova yô á lu mkaanem ma i nger ken Mbakolose 4 : 12 ér : ‘ T@@ ile lu vough de kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii ’ la . Kwaghôron u gban ôron ga@@ egh la una fatyô u van a ha@@ gh@@ el@@ aa ken ivaa . — Anzaakaa 12 : 18 ; 15 : 1 , 2 ; 16 : 24 ; 21 : 9 ; 31 : 26 . I@@ ca a gba ga tsô kwagh a hemba mba@@ ah@@ end@@ anev vea mase kaven nyi ? Er ve lu lamen la , nom na kaa ér un na jighjigh a Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm . Se va time sha an@@ zaakaa agen atar ken ngeren u dondon ne , shi se fa kwagh u se hen ker la kpaa . Ken ityar i i ter heen ne kpa kape kwagh u i a lu je la . ( Anzaakaa 17 : 25 ) Wan ka nana undu mcivir u Aôndo u mimi nahan i vihi mbamaren je i saa her ! Apostoli Paulu yange wa Mbakristu kwagh ér ve̱ “ ungwan imo i tahav mbu [ ve ] lu mbu sha ik@@ ev la , gadia ma tahav mbu ga , saa mbu mbu dugh her Aôndo la , mbu mbu lu her ne kpaa , ka Aôndo je A ver ye . ” ( Genese 50 : 4 , 5 ) Ru@@ tu kpa yange ‘ wa ishima u yemen a [ Na@@ omi ] imôngo keng . ’ Gba u mbamaren vea wase mbayev vev u fan m@@ kposo ne nahan . — Y@@ er . KA W@@ AN@@ I@@ U@@ N@@ D@@ A u Aôndo a lu kwagh u Yehova hii gban tsuaa tsuaa , u tese kwaghfan na u kpilighyol la ye . Er Go@@ g@@ i una due a ikpelaior i ng@@ een tsung , i lun “ er i@@ been@@ egh ki ki ci@@ r tar nahan ” sha u va tan num sha ior mba Aôndo yô , vea hen ér vea hemba kpee . S@@ é er or ma kwagh ga , shi sé vihi ma or iyol kpaa ga . U@@ ti@@ h@@ i mba takerada ne mba a inja sha u wasen se sha er se seer lun a mkav man iwuese sha akaaôron a mimi a profeti a a lu ken takerada u Yesaia la . Eliya lu eren nyi ? Sha ityôkyaa ne yô , ter@@ em kaa ér mo m hide hen ya . De se tôô shighe kpuaa se hen sha kwagh u ivur ne i er ne . Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” — Pasalmi 37 : 3 , 4 , 10 , 11 , 29 . ( Mbaromanu 10 : 11 , 12 ) Pente@@ kô@@ st@@ i u inyom i 33 la yange kar yô , mbahenen mba ken Yerusalem za “ tee akaa a ve man iny@@ ar@@ ev vev , ve kar ayol a ve sha gb@@ ayol u hanma or . ” Ken inyom i 6@@ 17 C.S.@@ Y . la , Daniel kua ak@@ ar a na atar , S@@ ha@@ der@@ aki man Me@@ sh@@ aki man A@@ be@@ di - ne@@ go lu ken ya u tor u Bab@@ ilon . H@@ ar@@ an — T@@ se - ijiir u Mba@@ yi@@ ase Eren Akaa H@@ er K@@ po@@ ghuloo Yô 20 Mkaanem man pase ityôkyaa i hange hange i i ne ve se cie Aôndo shi se ongo imo na kpaa yô . Ken mba@@ jighjigh mban yô , lu E@@ no@@ ki man Noa . I@@ mo@@ shima yam lu me@@ men mo ga sha ci u m lu fan@@ tyô u eren akaa a ken jijingi a yange m tsua u eren ken uma wam la ga . ” Maa alaghga shi se ôr ve ma vande - eren u taver ve ishima , u i nger ken ityakerada yase yô . ( Ekesodu 21 : 22 ) Nyian kpa , gbenda u Tindi u Aôndo ne yange kuran kasev la kaha kposo a kwagh u i yangen kasev mbagenev ken ityar kpishi u eren akaa a ma ve eren la . Or@@ bu@@ ter ne , nenge ken Bibilo i W@@ il@@ liam T@@ y@@ nd@@ al@@ e gema la , nahan a gema “ Iky@@ uryan i He , ” shi a gema “ Iky@@ uryan i T@@ se , ” hii ken Genese zan zan ar ken K@@ ron@@ i@@ ku . 1@@ 45 : 18 , 19 ) Sha kpôô yô , ‘ ashe a Yehova nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . ’ M@@ aan a maa , yô@@ h@@ ôr a yô@@ h@@ ôr ga . A fa iti i a ne hanma iyôngo yô . ( a ) Aôndo ver mba ve civir un nyian sha gbashima la nena ? Me kaa ne shin er una mough u nan nan er nan lu ikyar na ga kpaa , sha ci u a ci@@ h@@ i kunya yum yô , una mough una na nan akaa a a gbe nan la cii . ” PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 119 , 17 Nyian ne yô , hen atô u mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la — shin hen atô u mba ve tem i@@ gb@@ ur i môm ke ’ ad@@ ua la je kpaa — ú fatyô u zuan a mbamhen wue wue sha atô@@ akaa amba e̱r m@@ ne u Aôndo a ne i nger Bibilo la man ityesen i uma gba@@ duen tsô la man ave a c@@ ôô@@ ci i we sha kwagh u p@@ ati u eren la man kwagh u pasen mbagenev jighjigh u or nan ne la nahan . Anyom nga karen at@@ aan yô , m zua a angev mbu h@@ ough@@ b@@ ar , nahan gba u me de tom pania . Nahan yô , doo u se tsua a tsua mbi se ungwa yô . I yer un ken tempel anyom at@@ ar@@ atar . A shi nan kpa , Yesu soo wener mbahenen nav ve fa ér un ngu ôron kwagh u an@@ ny@@ on u a hembe nd@@ ahar shi a hembe gban kwagh ga cii la . G@@ om@@ na Ser@@ ub@@ a@@ bel man Zege@@ pristi Yosua yange ve nenge er i maa tempel i bee ken inyom i 5@@ 15 C.S.@@ Y . la yô . 10@@ 3 : 14 ) Una fatyô u kaan a vese ér se er kwagh u a fe ér se kôr cio u eren ga ze . An@@ ny@@ on ugen u i yer ér bl@@ ac@@ kp@@ ol@@ l war@@ bl@@ er la ka a mough ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amerika a pur@@ ugh aa u tilen shio i hemba ah@@ wa 8@@ 0 a yem ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika . Nahan kpa , orgen u un vea kwase na ve lu imôngo saan saan yô , kaa ér ve yô , ivaa ve doo sha ci u ve taver ken jijingi . ( Mbaheberu 2 : 12 ) Kape mbadondon un mba@@ jighjigh mbara kpa yange gba u vea er vough je la . Nahan kpa , ityom i ior mba Yehova ve lu eren nyian sha ci u tseghan iti na la ia lu kwagh u a̱ tsa nan nan kpa ior mba Yehova vea hungur a mi ga yô . Ngeren u sha kwagh u Aberaham la wase se u henen nyi sha kwagh u mhen u Yehov@@ aa ? A@@ mba a kwaghwan la yange na Yesu ‘ no@@ mbor u ior mba henen kwagh ’ sha er una ‘ su@@ we or u nan ver la sha kwaghôron yô . ’ ( Yes . ( Ôr Daniel 2 : 44 . ) Er ishima ma i nyian we sha akaa kpishi shi ma u tagher a ican sha ci u u ngu keren inyaregh kpoghuloo la yô , u gema u zua a msaanyol u mimi u or ka nana na iyol i nan u eren kwagh sha ci u mbagenev ve nan zua a mi la . 19 : 7 ) A@@ tindi a Aôndo ka kwagh u gban se ishima shi se mba er Mkaanem nam hanma iyange kpa ? ( Ps . Shi yange nom ugen man kwase na ve nger ér : “ Se mba su@@ ghun ne a ishima yase i môm cii sha ‘ kwaghyan ’ u ne ne se ne . Ka an@@ takerada u nyi alaghga una wase se u wan ago iyol sha u nan mlumun sha mbampin mba sha kwagh u mimi u Mkaanem ma A@@ ôn@@ doo ? Aluer ka nahan yô , er nan u er kwagh u Paulu a taver Mbakristu ishima ér ve er la ga ? Yehova s@@ angen a s@@ ange ior ga , a na akuraior a sha tar cii ian ér a ‘ p@@ ev Un a zua a Na . ’ ( Ôr Mateu 25 : ​ 1 - 13 . ) Eren a Ior K@@ undu K@@ undu ken Tar u Ts@@ wam Ne Doo u se na Aôndo ibo sha mbamzeyol mbara fese ga , kpa de se nenge er Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la ia ta iwanger sha ikyaa ne yô . A@@ pe uumace ve dugh la , man er i hii ve se lu yan ican yô ( 1 Yohane 3 : 2 ) Shi Aôndo na ve uma u kpen ga . Sha ci u tom@@ shir@@ en u anmgbianev mba pasen kwagh sa@@ gher sa@@ gher ne yô , mba eren tom u ag@@ ir@@ g@@ i a mnger kpishi kpishi an@@ za er or@@ mba@@ an@@ in@@ i - utar , man du@@ g@@ wer u shin gir@@ g@@ i , man or u yange kuran ior kpaa cii , ve ngohol mimi . Sha kpôô yô , tsombor wam cii yange u soo u eren kwagh u mo kpa m wa ishima u eren ken uma wam yô . ( 1 Mbakorinte 1 : 20 , 26 - 29 ) Ior mba hiden a iyol ijime shi lun inja wang yô ka ve kav mbam@@ yina vev nahan ve suur sha iwasen i Aôndo ken tom ve u pasen kwagh la . I@@ mba kwagh ne ia fatyô u eren Mbakristu nyian kpaa . ▪ E@@ mber I@@ v@@ a@@ a@@ zuan i Wan@@ iyôngo La ! 1@@ 45 : 16 ; 1 Tim . Ior kpishi ka ve soo ér mbagenev ve lumun ve . Mbagenev kpishi mba ve ne jighjigh ér ma kwagh môm u nan ve msaanyol ngu ga la ka ve nyôr iyol ken ieren i bo i vea k@@ an@@ shio u duen ker yô . Paulu kaa wener : “ Ity@@ am@@ egh ki Jijingi yô , ka dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar [ shin erdoo ] man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . ( N@@ um . 17 : 10 ) Se kpa aluer se mba un@@ un shi gban ah@@ on sha kwagh u ior mba Yehova a ver ve ve lu hemen vegher u nongo na u̱ shin tar la yô , ka Yehova je se lu hu@@ nan ye . — Heb . Kwagh er yô , semb@@ er@@ ee ne ngeren ugen kaa ér mbayev mba lun anyom pue kar a kar mba i lu ve er mbamaren mba vihin shighe a ônov vev kpishi ga la hemba ng@@ een a mbamaren mba ve kpa i lu ve nahan yô . Sha mimi yô , Bibilo kaa ér Yesu ver mbadondon un cii ikyav , er i ôr heen nahan , ér : “ Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . ” H@@ ide gbidye ase kwar sha anyom a a sember karen kpuaa ne . Ka hanma shighe i gbe u se umbur ku u Yesu ? Sha mimi yô , ka hange hange u eren kwagh sha mimi . ( Y@@ ak . 3 : 2 ) Nahan kpa , er Aberaham na Aôndo jighjigh tsung yô , Yehova eren kwagh a na vough er ka or@@ perapera nahan , je yô a yila un ér hur@@ or na kpaa . U ôron kwagh tan a ta an@@ ingir ga yô , ka sha ci u “ Aôndo ka Dooshima . ” I@@ wanger ne ngi wasen se nena ? Yehova shi tese Mbaiserael mba sha ayange la ér gba u a na nagh ku kua h@@ ime uumace vea Aôndo yô . ( Aerenakaa 24 : 15 ) Doo u se na jighjigh sha kwagh u Aôndo a ser a ver u va nd@@ eren ikpelaior i i sar ku la . Se fa ser , Yehova una ungwa ve , sha ci u lu Yehova mgbegha Davidi ve er msen sha u keren iwasen sha akaa a nga a nyian mba@@ beenyol ishima la ye . Kwagh ne er nahan kuma “ ac@@ in imôngo je . ” Ka sha ci u Aôndo wa isharen i lun uma gbem sha won la ken a vese ngi taveraa je . Ngeren u a er se kwagh u m@@ maa u tempel ne vande pasen se akaa agen a yange i maa tempel i bee ve i maa a la cii ve a mase ôron se kwagh u m@@ tsegh u tempel ye , a@@ dooga i er nahan sha u pasen se tom u kwagh@@ maan la vighe vighe . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 5 : 1 – 3 . ( Luka 1 : 34 ) Aluer u nenge yô , kunya kôr Maria u ôron kwagh u ini@@ u@@ un na ga . Or ne maa hii u zan mbamkombo hanma shighe , shi ica i gbe ga yô , a er batisema . Anmgbian u kwase ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia , u i yer un ér R@@ hon@@ na yô , kaa ér : “ S@@ aa se hen tsembelee ve se fa er Yehova a wasen se ye . Man yange i zer kp@@ el@@ an kwagh la kimbir kimbir , zan zan i kar kp@@ el@@ an ufoto 20 sha ati@@ h@@ i any@@ iin been . Or@@ timen sha akaa a Bibilo ugen pase inja i ishember ne ér : “ Ng@@ i ôron kwagh u j@@ ôô@@ ji u ka a kenger or sha ishi cii a mase kuren ijir yô ; gadia k@@ ur ijir er i lu la ga , kpa ka er a kenger or ve i lu un ken ishima la , aluer a soo nan yô , una na nan ish@@ ô kpa una soo nan ga yô , una na nan ibo . ” U tesen ikyav yô , Yehova yange yima un “ sha ikyev i be@@ gha man sha ikyev i d@@ w@@ em . ” Hen shighe la je Yesu hii u ôron kwaghaôndo , gba kaan er : Ge@@ ma nen asema , gadia tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh ken haregh u G@@ al@@ il@@ ia la , a er u@@ ivande shi a tese mbaapostoli mba 12 mbara er vea pase kwagh yô shi na Mbaf@@ ar@@ ishi ibo shi ôr an@@ zaakaa sha kwagh u Tartor u Aôndo kpaa . Kpa uumace yange ve palegh Yehova , nahan ve hingir u kera lun vough ga shi saan ishe shi kpen sha ci u ve tsua kwagh u a lu u shami ga yô . 3 : 12 — Er nan ve ‘ mba@@ beenyol . . . mba ve nenge iyou i Yehova i tsuaa ’ la vaa ? Maa a gber k@@ we@@ legh a gba v@@ aan . Z@@ ayol u iny@@ ar man inj@@ ô i gban ( 1 Timoteu 2 : 4 ) A ôr kwagh sha ikyev i u@@ profeti nav man mbatyomov nav kua sha ikyev i Yesu Kristu u a lu Wan na u ishima ishima la je kpaa . Y@@ A@@ K@@ O@@ B M@@ AN Ô@@ N@@ O@@ V N@@ A@@ V MB@@ A 12 MB@@ AR@@ A Kape yange i lu se shighe u se hii u henen zwa u wang u mimi u ken Bibilo la je la . Ka Un je A lu i@@ w@@ om i asorabo ase ye , man ka a ase tseegh ga , kpa ka a tar cii je . ” Ng@@ ôm fatyô u eren tom u m@@ ishen er sar un la ga . Alaghga yange ú vande teman henen sha inja iyua i ú na nan ve , á lu sha inja yô . ( Yesaia 40 : 28 ) T@@ ahav mbu Yehova ka mbu been mayange ga . Takerada ugen kaa ér iti i Aôndo la , tile sha ityough ki “ kwagh u mbagenev ve fe ér ngu la man kwagh u un iyol na a pase ér un ngu la . Shi i tile sha ityough ki m@@ hembe na man icivir na kpaa . ” Mayange je se ungwa kwaghpasen ve sha re@@ di@@ o shin sha tele@@ v@@ ishen ga , shi se ôr ityakerada ve i i we Aôndo aiegh iyol kua Mkaanem nam la ga . Bibilo pase kwagh u N@@ im@@ ro@@ di ken Genese 10 : 9 ér ka “ ort@@ ato u age@@ egh . ” Apostoli Yohane nger ér : “ Akaa agen nga kpishi a Yesu er yô ; aluer a nger a cii ser ser yô , be@@ em er ityakerada i ma i nger yô , ma i nen@@ ger tar ne je . ” ( Yoh . Mba@@ awashima vev mbara vea lu mba dedoo nan nan kpa , taver ior kpishi u lumun ér á fatyô u kuren ve ken tar u mp@@ av a ngee ker yum ne . Zum u Yesu va shin tar la , Satan nôngo wener una vihi m@@ til na u ken jijingi la , i lu inja er ngu or@@ sho@@ li@@ bo nahan , vough er yange er a Yobu kpaa nahan . Tom u pasen kwagh sha uya uya ne ka tom u z@@ ange ga . A tindi Wan na ér a va kpe sha ci u asorabo a ase . Nenge kwagh u Anmgbian u i yer un ér Ge@@ or@@ g F@@ j@@ ö@@ l@@ n@@ ir L@@ in@@ d@@ al , u a er tom ken tar u I@@ c@@ el@@ and , u i er kwagh na ken 200@@ 5 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses , sha peeji 2@@ 10 zan zan 2@@ 11 la . A gba tar doo kpen kpen ! 24 : 15 ) Mkaanem ma Aôndo wase se u kaven ér mba i er ve ijir ér mba “ iv@@ o ” la vea “ yem ken m@@ tsaha u tsôron . ” Se zua a mbamhen mba wasen se ken ngeren u ken hemen la . ( b ) Ka tom u nyi mba ve lu “ iyôngo igen ” la ve lu a mini ? 10 : 24 , 25 ) Cii man i er akaa a atar ne yô , a gba u a wa iyol tsembelee , ka nahan ve mbadondon Kristu vea kure tom ne doo doo ye . Ka mbam@@ nder mba shin ku mba nyi Bibilo i er kwagh ve , man ka u han@@ a se time sha mi ken kwaghhenen nee ? Yange doo Yesu kpishi er Mar@@ ta man Maria lôh@@ ô un hen ya ve yô , nahan a soo ér una ôr ve akaa a ken jijingi . MB@@ A@@ I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L mba dugh ken Igipiti kera yô maa í gema ve ve hingir ikyurior . Á kaa wener : “ Ka m soo mer me lu tswen me tema ving sha er a pe@@ ver mo iyol yô . Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken kô@@ le@@ eji mba shin nongo u shin jime mbagenev ken tar u Amerika , yange ve za wa ati@@ ca ve , a a tsaha ve ken makeranta la ijir ken k@@ oti ér a nzughul a ve , man kwagh u ve ôr la lu mimi ga . Ka “ b@@ ou@@ ange ” u nyi a ve a ‘ mtim ’ j@@ imi , kpa er nan ve i lu u ior mba Yehova vea gba sha ikyev na ga ? Alaghga je yô , yange u y@@ is@@ a ajiir a ken iyou you , ape ikyar i usu u l@@ at@@ ri@@ ki lu la , shi u ver akaa a hor@@ on zwa ape una fatyô u aren her ga yô , shi alaghga u y@@ is@@ a tse@@ mbe u un@@ den sha mi nyôron ken iyou you la kpaa . Ngeren ne tese ér Satan yer ken i@@ yô va b@@ ume Ifa , kwase u hiihii la . 13 : 37 - 43 ) Ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 1914 la , Yehova ver Yesu Tor sha uumace cii . ( Or@@ pa . 3 : 4 ) Kpa ka hanma i@@ ember@@ yolough cii i wasen shin i ne se m@@ mem shin m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol ga . Shi doo u se er i@@ ember@@ yolough a za kar ikyar inya , shin se shi sha i@@ ember@@ yolough i eren ga . ( Mateu 1 : 21 ) Shighe u i er Yesu batisema , i tsegha un sha icighan jijingi la , i seer it@@ it@@ om igen i ken zwa Heberu , ka “ Mesiya ” je la , sha iti na i Yesu la . PE@@ E@@ J@@ I 23 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 20 , 44 Sha Kwagh u Uma u hen T@@ so@@ mbor La Yobu u cian Aôndo la yange kaa ér : “ M ya iky@@ ur a ashe am ; nahan á er nan man me kenger sha ini@@ un@@ kwa@@ s@@ a ? ” Gbenda u Yehova a fe se ne “ kpiligh . . . iyol je ” gande u kaven . Se fatyô u pasen nan ser isholibo i Adam la yange i na yô , uumace cii i mar ve ken isholibo . ( Rom . Shi doo un u lun vea vese er se lu vesen la . Or@@ henen Yuda tese kwagh u se er ve se lu ken dooshima u Aôndo ne yô . Ka a inja u nan orgen jighjigh aluer ka inja er nana va er kwagh a vese sha mimi ga kpaa ? ’ Ikyav i tesen yô : Mbakristu mbagenev mb@@ á mba ve de ta@@ av shin “ iky@@ a i m@@ á@@ n man mci@@ mb@@ iv mbi b@@ ov mbi m@@ á@@ n , ” kpa ashighe agen isharen i eren akaa ne ka i kende ken ve i taver . Mo m ngu wanakiriki wou . Yange zamber a Davidi shi er un iyua sha kwaghyan kpishi kighir sha mi . Mb@@ ang@@ eren magaz@@ in ne mba kaan gbar gbar nahan ér , ieren i Mbashiada mba Yehova zua sha gbenda u Bibilo i pase kwagh u ior mba ve lu a icighan jijingi la . In@@ j@@ akwagh ne tese ér hii sha derianyom u hiihii la je , Mbakristu mba mimi mba i shigh ve mkurem mbara vea bee sha tar kera ma shighe môm ga . ( Mat . Shi ijiir ne ngi a ngeren mba wasen noov man kasev man iky@@ aior , man mbamaren mba ve lu a mbayev mba kiriki la . An@@ can - kwase u eren kpen@@ ga sha go@@ do@@ b@@ i , u hanma shighe yange a lu sha ishi tsu@@ m - tsu@@ m la , hii u saan sha ishi . Ny@@ ôr ken iember i ter@@ u . ’ ( 1 Peteru 2 : 18 ) Heela tseegh ga , alaghga ú hemba lun or@@ tom u injaa nahan alaghga je yô , kwagh la una na ú hemba lun a ian i zuan a tom u hemban doon iyange igen . Vea lu a kwaghfan yô , ma ve kav kwagh , ma ve hen kwagh u mkur ve ! ” ​ — D@@ ut . Vea hen kwagh u Mesiya u ityendezwa , u ve ver ashe a na kpa ve nenge a na sha won ga la . Nahan cii kpa , ve fatyô u zuan a ‘ mfe u Aôndo ’ ga . Ka vea lu myer sha ashe a ior yô , alaghga ve er ieren i i lu sha tindi u Ruamabera ga yô . Er T@@ egh@@ elee sha Kwagh u Mbat@@ esen Mba@@ aiev ( Luka 4 : 5 , 6 ) Yesu yange nenge a ity@@ artor ne sha ashe kpôô kpôô ga , kpa lu icivir i mbu nenge a mi sha mpase u sha mnenge ye . Alaghga tsô Satan hen er kwagh u Yesu una nenge a mi la una sar un . Shighe u i ne mbayev shin mbag@@ anden imba ityesen ne yô , ka ve hingir u eren i@@ pi@@ la shin ve nyôr iyol ken ityav mbi nôngon . ‘ Orshiada ’ Gbenda u injaa ngu u se er ve uya asev vea lu wang man a doo@@ ashe u nengen , kpa se kera gema ishima cii se har sha mi ga , shin kwagh a kera gba se sha mi ga ku@@ aa kpaa ga yô . Shi er se fe ser anmgbianev asev tar sha won cii mba a erdoo imba ne nahan , kpe se iyol ken ishima kpen kpen ! Er Y@@ eho@@ y@@ ada y@@ ese tor Yo@@ a@@ shi yô , lu a tahav mbu suen mcivir u mimi . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma a shi nan kpa lu Tor Davidi u hemen Mbaiserael sha ayange a tsuaa la nger ne ka ma taver or ishima kpen kpen ! Peteru yange zua a Yesu , anyom nga kar er ahar nahan yô , a n@@ aha t@@ so tugh a kar ken ahumbe a Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia u se ter kwagh sha mi sha mhii u ngeren ne la . Ikyav i tesen yô , or nana tema ken iyou i nan kpa nana fatyô u vihin imoshima i nan i dedoo la sha u kighir ikyo i kô@@ m@@ pu@@ ta , bu@@ ghun ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et . Ka kwagh u yange taver jighjigh u K@@ al@@ e@@ bu man Yosua je la . Nahan kpa , u Aôndo tesen tahav imba ne la yange ma tese er i lu shami u un hemen akaa a lun a mfe a a gbe á la ga . Shi yange mbakur@@ an kpaa ve za sôr ve sha u taver ve asema . Ka akaa a nyi se hen ken ngeren ne man mba uhar mba ve dondo laa ? Z@@ ua a I@@ wanger i Mimi Mbagenev ma mci@@ mb@@ im ma g@@ aren ityough ker ér vea zua a iwanger sha akaa . W@@ en iyol@@ na kaa ér : “ Ter he@@ mb@@ am . ” — Yohane 14 : 28 . Aluer u ngu lun imôngo vea anmgbianev mba ve civir Aôndo ica i gbe , shi ve lu wasen u van a mzough ken tiônnongo la yô , u lu eren kwagh sha kwaghfan . 9 : 1 ) Kor@@ ough ku t@@ ôngon ku sha at@@ ar@@ atar la ka sha kwagh u mbau@@ ty@@ aav mba sha any@@ inya mba ve hembe cii la man sha kwagh u tom u pasen kwagh u yange i hii u eren ken inyom i 19@@ 22 la . Sha kpôô yô , alaghga se nger or washika una vese ga . Maria man mbamaren nav shighe u á er batisema la D@@ O@@ N@@ D@@ O I@@ ER@@ EN I MB@@ A Y@@ A@@ NG@@ E V@@ E TI@@ L@@ E SH@@ A M@@ I@@ M@@ I L@@ A ( Lev@@ iti@@ ku 23 : 9 - 14 ) Alaghga Paulu yange lu a tindi ne ke ’ ishima , zum u á nger nahan la , ér : “ I nder Kristu shin mbakp@@ enev , ka iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh ken mba ve kpe kera la . ” Mba@@ ah@@ end@@ anev mba Ne@@ hem@@ ia lu unô i@@ or@@ o , man awashima ve yô lu nyi ? K@@ era kpa , “ u kenger sha il@@ y@@ ahan kua ishima i im@@ ang@@ er@@ egh , iwanger i mbaaferev la , ka isholibo je . ” — Anz . Paulu yange nger nongo u Kristu u ken K@@ orinte washika ôr kwagh u akaa a yange ve ôron ken mkombo vev la . Aluer Aôndo nengen ior ér ve gba kwagh sha ishigh nagh sha ci u aeren a ve a perapera man sha ci u m@@ civi@@ ra@@ ôndo ve la , kpa ka lu sha ci u tar u ve dugh her shin kwa@@ v@@ yolough ve la ga yô , se kpaa doo u se nenge uumace mbagenev sha gbenda shon , ú s@@ angen a s@@ ange ior ga ne ga he ? — Aerenakaa 17 : 26 , 27 ; 1 Yohane 4 : 7 - 11 , 20 , 21 . Kpa averen a yange lu keghen ior mba Yehova la lu a vesen kpen kpen . A shi nan kpa , mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi lu ior mba fan kwagh mba ve lu a mfe kpishi shi ve fa ityesen yô . M lu karen iyol kpoghuloo sha er me iv isharen i m va hingir u lun a mi , i keren mer se hemba keng la yô . Awa@@ shima ve a̱ lu u hiin u tsaase wan ve ken jijingi shighe u nan lu iyev la je . L@@ or@@ ain@@ i vea J@@ en@@ n@@ y yange ve er tom imôngo ken Betel u ken F@@ ij@@ i . Kpa Yehova tsua u veren ishima sha aeren a na a dedoo la , gadia a nenge ér ishima i Davidi ngi wang . — 1 K@@ ron . Apostoli Yohane pase ér Aôndo tese se er se soo un nena ? Saan Yehova Iyol Er Ú Lu C@@ i@@ vi@@ r Un Sha Mimi yô Ka tom u vesen u nyi mbatyomov vea er ken hem@@ en@@ ee , man kwagh la una bende a uumace nena ? Lu u una va zua a nyi mtsera je ve yange tsua u yan imba ican ng@@ ira nahana ? Yange m fa je mer tom u pasen kwagh la ua lum ican kpishi u eren . ( Aer . 22 : 3 ) Paulu yange lu a ian i ma hingir ity@@ a@@ gh@@ er@@ or ken kwaghaôndo u uter nav , u lu ior zege@@ kwagh hen shighe la yum la , kpa undu kwaghaôndo la hingir Orkristu . 7 : 10 ) Sha ayange a Mbaiserael mba tsuaa mbara kpa , lu u vea kohol imôngo sha er ‘ vea ungwa , vea hen ’ kwagh yô . ( D@@ ut . Ka atô@@ akyaa agen a nyi nahan á ne ve i te@@ v Mbakristu a ic@@ ana ? Shi kwaghwan u a lu ken Duteronomi 6 : 5 - 7 , u i kaa a mbamaren ér ve tesen ônov vev kwagh u Aôndo la kpa wasem kpishi . Yehova due a ior nav ken Zege@@ bab@@ ilon kera , nahan mba civir un mba seer a seer ng@@ een sha tar nyian . Vea za hemen u ungwan imo i Aôndo , u ve lu civir la a ishima i môm kpa ? Ka akav a nyi aa fatyô u lun ic@@ in@@ tan hen a vese , man akav ne tese se nyi ? ( 1 Yohane 3 :⁠ 2 ) Er icighan jijingi wase ve u lun a jighjigh u nan a a@@ kp@@ el@@ an shio yô , ve hingir u lun a mnenge ugen kposo sha kwagh u uma . Nahan kpa , ior ka vea ya ikyar ayol a ve sha ci u Aôndo doo ve ishima yô , iky@@ ar@@ yan la ngi t@@ enger mayange ga . A pase ishimaveren na ér , shighe ngu van u ior cii vea lu ken mzough , a kera ny@@ a@@ ghen mbagenev ga yô . Akaa ne hii u eren shin tar kpishi , hii ken inyom i 1914 , inyom shon i mbat@@ ô@@ v@@ on akaa a mba@@ yi@@ ase ve kaa ér hanma kwagh yange kôr gema shin tar la . ( Pasalmi 8@@ 2 : 1 , 2 ) Nahan mbatamen mba ken Kristu ve ny@@ agh nyityô ieren i tan ikyaa ken or shighe u ve lu ôron ijir i i k@@ ou ma ikyar ve shin or ve ker yô . Doo u gban nan mbagenev ibo ga@@ gh ga sha ci u nyi ? 11 : 4 — Ka iyol@@ been yange i nzughul a Solomon ve dondo mba@@ aôndo mbagenev y@@ ee ? ( 1 Utor 19 : 19 - 21 ) Elisha lu wanakiriki u Eliya , er un tom sha mimi kuma anyom at@@ ar@@ atar shi wa ishima u eren tom ne zan zan kpaa . Er i hendan a na ng@@ egh@@ elee nahan kpa , yange za hemen u eren tom u pasen kwagh la zan zan kar kpen ku u nyoon tsung shin tar ne . Yehova T@@ á@@ ng@@ è V@@ an Ity@@ av Ve ! Gbenda u he u tsuan mbah@@ e@@ men ne wase anmgbianev mba ve vi@@ a ken jijingi kpishi kuma u hemen tiônnongo . I pine se mpin ér , “ we , u ngu nyi man u ne wanye u orgen ibo ? ” Kwaghôron u profeti u ônov mba nomso man mba kasev man mbatomov mba nomso man mba kasev mba ken Kristu vea ôr la tese ér , jijingi u Yehova una na ve vea yôô “ u@@ zege@@ mbaakaav ” mba Yehova a er shi una va er la kpaa . 19 : 3 ) Er se lu hemban zu@@ lum a mkur u bo@@ tar ne yô , ior mba Yehova kpishi mba tagher a atsan man u@@ a@@ ah@@ e kpishi . Z@@ an zan je yô , ve va hingir u wu@@ an un sha kon u m@@ tsaha . ( Mat . 26 : ​ 37 , 38 ; Luka 22 : 44 ; Yoh . Í ter ishember ne ken Yobu 10 : 10 sha kwagh u at@@ umb@@ ab@@ ua a kô@@ r@@ ough tan ij@@ en . Een , Paulu yange ver ishima ér a̱ zua a m@@ ze@@ hemen , shi mkaanem nam mara tese ér u nôngon sha akaa a ken jijingi la gba zua sha m@@ ze@@ hemen . ( Pasalmi 23 : 5 ) Hen ivur ne , Davidi ngu pasen er Or@@ kuran na a lu or@@ ya u nan nagh u ka a na ior kwaghyan man kwagh@@ man kpishi yô . Bibilo kaa ér : “ Ishima i nyian ka i na or nan ure , kpa kwaghôron u saan saan ka a na nan iember . ” Aluer or@@ pasenkwagh u he la nenge er or@@ pasenkwagh u nan tse ken tom u pasen kwagh la nan lu tesen ior , nahan nan dondo gbenda u tesen ior la yô , nana hingir u fan ityesen tsema tsema . Sha kpôô yô , u fatyô u ôron Bibilo shi kaven kwagh u ú lu ôron la ! Se ker kwagh ugen seer sha ng@@ un ga . Se kange ishima u eren nyi sha kwagh u hemen u Kristu laa ? 14 : 7 — Inja i ishember i “ ani@@ k@@ au@@ s@@ u u a shi@@ m her ” la ér nyi ? Akaa a a lu eren Mbashiada mba Yehova nyian ne tese ér mayange je Yehova una lumun ér i tim ior nav jimin cii ga . ( Ps . Or u nana tese Aôndo er i doo u una zung@@ we mhôônom kpa nan ngu ga . ( 2 Tim . 1 : 13 ; 3 : 10 ) Iky@@ ar i k@@ ang@@ en@@ aa i Paulu ya a Timoteu la wase Timoteu u veren ishima na cii sha akaa a ken jijingi a yange tsua u eren la . — 1 Kor . Satan yange za hen Yesu shighe u h@@ ôr kwaghyan ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ayange 40 yô . ( Yoh . 10 : 16 , 27 ) Mba ‘ ior mba mimi . ’ ( Ps . 65 : 2 ) Kwagh ne seer taver jighjigh wou u nan ga he ? Nahan kpa , Yesu er kwagh hemba di u ôron akaa a ior vea umbur a gbem tsô la . • Aluer se mba n@@ orom ikyaa ga yô , ka kwagh u dedoo u nyi una due k@@ ere ? Wan wou nana ôr kwagh nahan kpa , de ny@@ iman kwagh a nan wer , “ hanma shighe ” kua “ mayange ga ” u nan er la ka mimi ga ze , tôô wer ka kwagh u nan soo u ôron la ga . Doo u Se Eren a Mbagenev Nen@@ a ? 5 / 15 * M@@ gem u ior ve lu geman aeren a ve nyian nahan ne ka ityôkyaa i vesen i se fatyô u nan jighjigh ser uityendezwa mba Aôndo vea kure sha mi sha tar jimin cii yô . Y@@ A@@ NG@@ E mba k@@ ur mkombo u sha inyom u Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 7 , 2@@ 000 yô , or@@ ky@@ ôn John E . ( c ) Ka mbamhen mba nyi i dugh a mi , mba vea fatyô u wasen mbatamen u tsaase mbag@@ en@@ eve ? Se fatyô u eren tom a ian i se lu a mi i nengen a akaa a se lu a vande nengen a mi ga la ken ishima yase , nahan eren kwagh sha kwaghfan shin sha kwaghfan ga . A@@ tse a nan@@ den nagh ka ijiir i i ne ini@@ aav sha mi yô , shi gbar u kwaghôron u profeti ne umbur se ér mcivir u Yehova kua naagh ku nan ker . Lu@@ un er Mbaheberu mba utar mbara yange vea vande p@@ eren tindi sha kwagh u kwaghyan yô , alaghga ma ve lumun u civir e@@ ev mbu tor mb@@ ura kpaa . Aluer u ngu a imba wan la yô , alaghga u hen wer u fatyô u nengen sha nan doo doo ga . Lu kwase ugen u i yer un ér Mar@@ í@@ li@@ a la nger washika ne ye , á kaa ker wener : Mbam@@ tsera mbagenev mba zua a mi sha tom na la yô , lu ze@@ ge iyou man mat@@ o man mba@@ shir@@ en un tom hen ya , shi a wa ônov nav ken iky@@ u@@ men makeranta . ( Nenge ken a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 9 . ) M@@ vende u vendan mimi la yange hii u nyôron ken nongo u Kristu sha shighe u mbaapostoli la , kpa mbaapostoli mba Yesu mba mimi mbara lu “ yangen , ” nahan atesen a mba@@ vendan mimi la fatyô u hông@@ or nongo u Kristu hen shighe la ga . Mimi je , M kaan ne ne , una wa nan akaa a na a a lu a mi la cii sha ikyev . ” — Luka 12 : 42 , 44 . Se K@@ ura Nen I@@ ti Y@@ ase i Mbakristu La , 3 / 1 Or@@ gen u lu Orshiada ga yô , kaa ér : “ Kwagh u kwaghaôndo la tsu@@ me . Nahan , kwagh u injaa u nan zough a mi la nana hemba wan iyol sha mi . ( Yakobu 2 : 26 ) Se fatyô u ôron kwagh ne sha gbenda ugen ser , gba u or@@ nan@@ jighjigh la nana na Yesu jighjigh , inja na yô , gba u nana eren kwagh u i tese nan ve nan ne jighjigh a mi la . Lu sha iyange i In@@ i@@ ongo i Pente@@ k@@ ost@@ i , mba@@ van@@ nya mban va ken Yerusalem , mbagenev due sha ajiir a ic@@ aa , er gar u Roma u lu shin ity@@ ô@@ tar la man gar u Par@@ th@@ ia u lu sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la nahan . I@@ kp@@ elaior ne lu lamen ijô kposo kposo . Nahan a kaa ér : “ We u ashe O@@ u a lu wang je , a gande u kenger sha if@@ er@@ kwagh , man U fetyô u kenger sha kwaghbo ga ” ne . Kwase ne yange dondo kwaghwan shon , nahan a kaa ér : “ Gbenda u Aôndo yange wasem la kpiligh mo iyol tsung . Zum u Ior Ve Lu H@@ endan A@@ vese sha ci u Loho W@@ ase Yô Ka i wase se u fan er se wase mbagenev vea h@@ ime a Aôndo yô . Nenge ase gbenda ugen u alaghga yange ve vihi iky@@ ar@@ yan ve a Aôndo yô . Nahan anyom nga karen kpishi yô , tiônnongo u cuku la gba vesen seer . Ve za tese un washika u Tor B@@ en@@ ha@@ da nger ér i wase Na@@ a@@ man la . A kaa ér : “ I@@ liam i se lam kpuaa tseegh la seer taver mo ishima . ( Yobu 1 : 9 – 11 ; 27 : 5 ) Doo u ú wase wan wou nana fa ér ieren i nan ia na a saan Yehova iyol gayô ia vihi un a vihi ishima ker . Kwaghôron la za hemen zan zan kuma min@@ iti 40 . Er i lu cii kpa , mbamaren nyian vea fatyô u henen kwagh ken mbamaren asev mba hiihii mbara kpishi . ( Duteronomi 2 : 7 ) Een , akaa a yange kwagh gba Mbaiserael a mi sha mimi ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo yô , ve zuan a á hanma shighe cii . ( Yohane 14 : 26 ) Lu u una wase ve u umbur tom u Yesu man atesen a na kua mkaanem nam jim je kpaa , shi vea nger akaa shon inya . Anmgbian ugen pase wener : “ Or ka nana ôron ngeren u i nger un tsembelee la nana been yô , ufoto mba ve lu ken ngeren shon la ve na ngeren la a hemba doon cii . ” Nahan u wa ishima ken tom u kwaghpasen ne nena ? Aluer se kav ser se mba a shighe kpuaa u eren akaa a ken jijingi yô , kanyi i gbe u se ere ? Ve k@@ an shio u kuran atindi a Aôndo cii sha ci u Tindi u Aôndo lu vough kpa ve yô , ve lu vough ga . Aluer se wase or u se henen Bibilo a nan u fan ér ‘ Aôndo ngu a vese ’ yô , a lu kwagh u doon tsung ! ( 1 Yohane 1 : 5 ) Ver ishima sha m@@ kposo u a lu hen atô u iwanger man ime i heen ne . ( Mateu 19 : 4 - 6 ) Inja na yô , saa mba ve vese ayol a ve la vea fa ér ka Aôndo a hii ivese ye , shi saa vea dondo akaawan a ken Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la keng ve , ivese ve ia za a doo ye . Or@@ gen u yange nan na ve ican i yan hii yô ka or u ken jijingi ugen u i yer un ér Satan Diabolo la . Kanyi i due ken kwagh nee ? Mba ne amba la jighjigh ga , sha ci u mba tem geman ishima sha kwagh ga ! Sha iyange i N@@ is@@ an 14 la , M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v cii zua sha use , ve na zwa i kange Yesu i na G@@ om@@ na P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , u lu Or@@ ro@@ man@@ u la . Nenge ase kwagh u anmgbian ugen u i yer un ér Mic@@ ha@@ el la yange er yô . Í L@@ U nahan u nenge ahumbe a taver da@@ ase a zege@@ kon ve@@ e ? De yen ishima , de@@ en u nôngon ga . Aluer ka u nom man kwase vea p@@ ande shighe man agee a yange ve civir Aôndo a mi la vea nengen sha ayol a ve yô , a kera gba u vea p@@ ande inyaregh man akaa ve a injaa agen a yange ve eren i@@ ember@@ yolough a mi shighe u ve lu kwa@@ v la ga he ? ( b ) Se yar tom sha mkaanem ma Yesu a ne sha kwagh u nan or ibo la nena ? Nahan Orshiada ne a gema a seer eren tom ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ ahar sha ci u ikyar - tom na ne . U nan Aôndo icivir la hemba kwaghôron u sha zwa tseegh tsô . Ka za z@@ ur@@ um u kwaghôron na una ku@@ usu yô , Ru@@ ther@@ for@@ d u yange lu anyom 7@@ 1 la kaa sha imo i ter a ônov nahan ér : U wase wan wou una hingir or@@ henen u Yesu nena ? Maa anmgbianev va due a kwagh@@ hendan u i yilan ér C@@ ol@@ por@@ te@@ ur W@@ ag@@ on la ; iky@@ e@@ ky@@ e i kper@@ an a kp@@ era i lun er mat@@ o nahan ne , yange i̱ wase u pan@@ den inyaregh man shighe u vihin . Ter igbenda igen i se fatyô u nan Yehova kwagh mgbegh@@ aa yô . 2 : 3 , 4 ) Ior kpishi vande gban a@@ yem ne kure vough , shi mbakp@@ ish@@ iv mba yevese a we imôngo . ( Heb . 3 : 8 ) Anmgbian ugen u a vese kwase i kom anyom 11 yô , kaa ér : “ Iyol i hiden a mi ijime ka gb@@ ende u z@@ ange u sôron ayôôso , sha ci u ka i mgbegha nom shin kwase u kaan ér ‘ Y@@ am anyi , ’ zum u nan er kwagh shami ga yô . ” M@@ lu u uumace una va lu ken hemen nena ? ( Mbaromanu 5 : 12 ) U tesen ikyav yô , se mba a mfe u gban akaa . Lu sha kwaghfan man msen u eren C@@ ar@@ ol zua a iwasen ye . Ny@@ ityô ican i se hi@@ la lu yan cii kpa , se yina nen ishima ga shin se kera h@@ ú@@ n@@ à tahav mb@@ ú Yehova mbu yiman la kpaa ga . Kpa kwagh eren ka doon yô , Or@@ gban orumace wa ke ’ ishima ér una de amba@@ akaa la a̱ gba lun nahan tsô ga . 1 : 1 , 2 , 9 . Tsô , kanyi i gbe u se ere ? ( Mbagalatia 6 : 7 ) Ashighe agen yô , ior ka ve l@@ ôô kwagh u doon ga sha akaa a ve tsough sha inja ga la , nahan ve gema ve sun@@ da ican . 24 , 25 . Heela tseegh ga , an@@ ng@@ ôm u kwase kpa ngohol mimi ! ( Anz . 22 : 13 ) Kpa kwagh ugen ngu u ka nan tsua yô — ka nan gema nan tsua u ungwan imo i mbagenev . Ikyav i tesen yô , hanma iyange ka i gba u se tsua iky@@ ondo i se hu@@ wa yô . Ka nyi akaa í er ken 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 – 8 sha kwagh u iji@@ r@@ ôron i Aôndo ? T@@ ôô ase ken ishima you wer Or@@ yuda u lun jighjigh nan ngu tagher ishigh a ikyaa ne . Sha kwagh u ing@@ y@@ egh ki mba@@ van@@ nya mbara yô , yange ve lu iorov 2 shin 3 gayô 30 shinii ? Ve ngohol e@@ ev mbu M@@ ika la , kua pristi na la kpaa , tsô ve ver mcivir ugen ken gar u D@@ an la . We kpa u fatyô u tilen sha mimi . Anyom nga kar kpishi yô , apostoli Paulu ôr kwagh a anmgbianev nav mba ken Kristu ér : “ T@@ su@@ aa la yô , ne lu ime kpa hegen yô , ne mba iwanger ken Ter . E@@ s@@ a kaa ér : “ Yange m pine un mbampin kpishi . Han@@ mô wase nana̱ nôngo u eren kwagh u doon or u nan we ndor a nan la i̱ lu sha gbenda u doon man shi u maan nan a maa kpaa . Aluer “ akaa cii nga wang ” yô , imoshima shi ngi a inja je kpa ? Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yange ve er nyi ken mlu u taver nee ? — N@@ um . Nenge er ieren i ior mba jijingi u Yehova a mgbegh@@ an ve u tesen dooshima shi lun sar sar shi eren a mbagenev dedoo la i kaha kposo sha wono ! ( G@@ al . He ’ mbagenev di yô , ts@@ á@@ v ka kwagh u à@@ s@@ è@@ n@@ ge ga . Mba ve ne jighjigh a mbi ka ve shi civir ie@@ ev mbi kwaghaôndo mb@@ in , sha u su@@ sen mbi man nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon man u@@ ky@@ an@@ d@@ or kpaa . Shighe u Yobu lu yan ican la , ishima yina un shi hingir u henen sha kwagh na tseegh . Paulu nger ér : “ I@@ y@@ ua i sha mlumun u sha mh@@ ôôn i i dondo sha mbam@@ per ( mba p@@ eren atindi ) mba ng@@ een mbara gema hingir ish@@ ô i nan . ” Shi er re@@ di@@ o lu kwagh u sember duen yô , yange i maa ior iyol u ungwan hanma kwagh u i lu ôron sha mi cii . ” Nahan i mase ts@@ aan s@@ am ne sha l@@ al@@ ia sha er a kase inya a haa kera kua amba@@ akaa la yô . Hegen ngu ortamen , ngu eren tom sha ci u anmgbianev nav . ( b ) Ieren i mba ve er kwagh er I@@ so@@ u nahan la umbur se ér gba u se er nyi ? ( Y@@ ak . 5 : 15 ) Shi una na se jijingi na kpee , sha er se ‘ lu taveraa , se taver ishima tsung ’ yô . Ior kpishi nyian vea lumun a mkaanem mara . Ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u u@@ wua man iv@@ or i bo la , a tese akaa a aa er ken hemen sha kwagh u “ ônov mba tartor ” yô . Shi ior naan un icivir kpishi sha ci u lu mar@@ nya u Roma shi alaghga due hen tsombor u zan iti kpaa . Nahan kpa , akaa nga a a hembe lun hange hange a kwagh u se tsough u yan shin iky@@ ondo i se tsough u z@@ eren la yô . Ior kpishi mba ve ne Aôndo jighjigh kua mba ve ne un jighjigh ga kpaa , mba pin mbampin sha kwagh u Aôndo . Er Or@@ wan@@ ndor a V@@ ese N@@ ana Doo Se Ishima Yô , 12 / 1 Kwagh u sha uhar gba zua sha er ka se nôngo a mbam@@ yen asev la . Jighjigh u nan mgbegha se se tsegha ayol yase gbem sha won sha ci u Aôndo . Ici@@ ghan@@ ruamabera yila icighan jijingi sha injakwagh ér “ ih@@ yô@@ we ” i Aôndo . Yange vande kaan a mbahenen nav ér : “ K@@ ende nen ashe sha , nenge nen , iy@@ i@@ av mbi ken ish@@ u@@ le , mbi vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an ve . ” ( Yoh . Takerada u ôron sha ian i me@@ men la ua va se a iember nena ? A@@ na nengen a Yesu yô , a “ su@@ gh Aôndo shi a ôr kwagh Na a mba ve lu keghen mp@@ aa u Yerusalem la cii . ” — Luka 2 : 22 - 24 , 36 - 38 ; N@@ um@@ er@@ i 18 : 6 , 7 . Hanma inyom cii , ka i wase ior udubu u@@ deri imôngo sha u ve̱ hen atesen a hiihii a Bibilo la shi ve̱ kôôm uuma vev a̱ zua sha akaa a Aôndo a soo ér ve̱ er la . Er akav a mimi a ken Bibilo ne a tese nahan yô , alaghga mbagenev vea kôr ave sha mi vea ny@@ iman ér ishimaverenkeghen i mnder u shin ku ngi sha ci u mbayev mba i mar ve kpen@@ egh la ga , sha ci u vea hen ér Bibilo ny@@ iman iyol i i̱ . Se fatyô u tôôn kwagh u ior mba ve we inyaregh vev ken b@@ an@@ ke ve b@@ an@@ ke shon a ny@@ ighe ve , inyaregh ki ve ko@@ so cii ki saa la pasen er nagh ku ip@@ aan ku eren tom yô . Ka tar u kwagh a gbe ú sha kwaghaôndo ga ne ú lu i@@ mbor i mbamhen mbai@@ fer@@ ev ye . Yakobu taver se ishima ér se umbur Yehova , á kaa wener : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” Yehova Ne Se Akaa A Kwagh A G@@ be Se A M@@ i A@@ yange A@@ yange La Ve lu ôron kwagh nzughul nzughul er ngise ior er ken gar u Ba@@ bel nahan ga . Inja I Kwagh@@ yan U Ter U A@@ ik@@ ighe La Hen A We Yô É@@ r Ny@@ i ? Takerada u Aerenakaa pase se kwagh u yange za hemen zum u mba ve lu mba@@ vesen ken Mbayuda za sôr Paulu hen ape lu uiky@@ angen la , ú kaa ér : “ Mbagenev na jighjigh sha akaa a i ôr la ; kpa mbagenev yô , na jighjigh ga . Yon@@ at@@ an kav er Aôndo a tsough Davidi ér a̱ va lu tor yô , nahan a lumun u suen ijende na ne . — 1 Samuel 19 : 1 , 2 ; 20 : 30 - 33 ; 23 : 14 - 18 . A lu u to@@ on to@@ on u dondon ve kpen kpen . Lu@@ un er mbamaren asev yange vea eren akaa a ken jijingi vea vese ga yô , m hen mer ma m lu a ishima i eren kwagh ne ga . ( Ôr Anzaakaa 3 : 32 . ) Ikyav i tesen yô , aluer wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a or la kera soo u zan mbamkombo mba Mbakristu ga yô , nôngo fa aluer ma kwagh ngu zan un iyol yô . Takerada u Ú Er Kwagh u Dooshima La Ngeren mba Ve T@@ se G@@ bem Yô Nahan kpa , tor ne kpen kera yô , kwase na kar tema tor sha ityough nagh , man ica i lu a gba ga je tsô maa kwase na tese wang ér una sue tom la er nom na yange sue u nahan ga . [ Ma@@ p / U@@ foto mba sha peeji 21 ] T@@ ER@@ E , ken ican yô , ve ker U , shighe u m@@ tsaha Wou lu sha a ve la , ve gba eren msen . ” — Yesaia 26 : 15 , 16 . Kpa Ab@@ ig@@ ail , kwase u N@@ ab@@ al yange Davidi u eren imba kwaghbo ne . Ka mbamzeyol mba nyi nan lu tagher a mini ? Ka nyi nongo u Yehova u lu eren sha u wasen ior u ungwan loho u dedoo ? Se tese ser se mba a ishimat@@ seen sha ci u eren akaa a dedoo nena ? Yange mba w@@ oo Yesu shighe karen kpuaa nahan , maa S@@ ef@@ anu hingir or Kristu u hiihii u yange i wua un sha ci u lu eren shiada sha kwagh u mimi . U tesen ikyav yô , ken ngeren u hiihii u ken zwa Grika la Yesu kaa ér : “ Ka an wen je sha ishima i nyian i nan la , nana fatyô u seer ish@@ i@@ va i môm sha ayange a uma u nan ase ? ” Ka akaa a nyi nahan aa va er ken hem@@ ene ? Ka sea pasen ior loho u Tartor yô , se wase ve u zuan a mk@@ om sha akaa a ken jijingi . Heela tseegh ga , se ayol a ase kpa ka se seer zuan a mfe sha akaa a mimi a ken Bibilo a wasen se tsung , shi se hemban wuese Yehova sha mimi cii . 5 : 1 ; G@@ al . Shighe kar yô , anmgbian u kwase u hemban anyom 20 ugen , iti na ér B@@ er@@ th@@ a , za hemen u henen Bibilo a Ng@@ ôm shi wase un hingir u civir Yehova . F@@ E@@ B@@ E@@ W@@ AR@@ I 27 , 20@@ 12 – M@@ A@@ A@@ C@@ I 4 , 20@@ 12 Uma wam yange gema ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba , ken inyom i 19@@ 40 la . ( Ôr Genese 18 : 19 . ) U wasen anmgbian u ken Kristu ka tom wase , kpa or u nan ne orgen iwasen la kpa nan kur@@ un ave ave ga . Paulu za ngohol tahav hen zege@@ pristi . ( Mpase 15 : 3 ) Wan u kwase ne tile sha ityough ki tiônnongo u civirigh u Mbakristu mba ve lu iorov 14@@ 4,000 la . Yehova shighe ve mkurem sha jijingi , nahan ve hingir ônov nav . Nahan Aôndo due a i@@ kur@@ yan i he . — Ôr Yeremia 31 : 31 . Ka kwagh u ú soo la gaa ? I@@ jiir la kaa ér gba u se̱ ‘ vesen ken kwaghfan u Aôndo ’ kpaa . ( Ôr 1 Utor 18 : 21 . ) Nahan a tsua ér una nôngo a de ieren na i ashighe agen ka un lam a nom na man mbagenev c@@ a@@ veraa man sha il@@ y@@ ahan la . 10 : 12 , 13 ) Aluer u er kwagh ugen kposo yô , u lu geman tahav mbu u lu a mi sha uma wou la tan kera . Kwase Kristu ugen , iti na ér Christ@@ ian@@ e , u mlu u tsombor na yange un u eren Yehova tom er soo u eren la yô kaa ér : “ Ka a naan kwaghôron u taver ior ishima ér ve er tom u pania yô m@@ liam ma ha@@ am ashe . ” Er se fe ser se mba mba@@ asorabo yô , kwagh ne ngu a wase se u tsaase imo yase i ken ishima , sha er ia mgbegha se u eren kwagh sha inja , zum u isholibo i hii u j@@ ilen ken asema a ase yô . ( Rom . M@@ kohol ne lu a itinekwagh ér “ M@@ civir u W@@ ang . ” Shighe ne ka shighe u hemban doon cii nena ? ( Heb . 12 : 1 ) Yô , se cii se er nen tom “ sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan . ” Doo u se na mba undun mimi ian ser ve nyôr hen ya wase shin se su@@ gh ve ga , aluer se er nahan yô se mba ‘ nyôron nongo a ve sha aeren a ve a bo la . ’ Alaghga ka u ya bredi shin kwaghyan shighe u ij@@ en i ker u yô . U@@ kwaghaôndo mba Tartor La Nahan cii kpa , ‘ mhôônom ma ker ’ un shi ka ‘ a de ’ iy@@ ugh na man u nan m@@ tsaha shighe u mba eren akaabo ve ongo ic@@ in@@ tan na ve gem an@@ za a ve man aeren a ve yô . ( a ) Ka mpin u nyi i doo u se pine ayol a ase sha kwagh u m@@ sen@@ e , man ka sha ci u nyi ? Anyom nga kar udubu imôngo yô , Bibilo va ôr kwagh u Noa ér : ‘ Ka sha jighjigh u nan na , man a na tar ibo ye . ’ Bibilo kaa ér : “ Or u nan ci@@ r ibo yô , ka dooshima je nan keren ye , kpa or u nan sa@@ ar akaa , nan ngu p@@ aven ah@@ ur@@ aior a mimi . ” A@@ ka@@ a@@ wan shon agen kanyi ? Yesu yange kaa wener , mba vea hingir mbadondon un cii icombor ve ia hendan a ve . Pasalmi 4 : 8 tese er Mbaiserael yange vea kura Tindi u Yehova ve i lu ve la nena ? Ken inyom i 19@@ 33 la , ter@@ em zua a anmgbian u kwase u tse@@ en ishima ugen , i yilan iti na ér L@@ illi@@ e Ma@@ e G@@ wen@@ do@@ l@@ y@@ n Tho@@ m@@ as , ica gba ga tsô ve vôso ayol a ve . Shighe u Paulu lu ken pur@@ usu la , a wase On@@ es@@ im@@ u , kp@@ an ugen u yevese ter na , kpa Paulu va “ mar un ken uiky@@ angen ” yô , a hide a na hen ter na her la . ( F@@ ile . ( 2 Mbakorinte 6 : 14 ) Aluer se suur sha Aôndo shi ka se ken “ asema wang ” yô , se venda mhen man aeren a mbaaferev nahan se lu a asaren man mba@@ awashima mba dedoo , shi se lu a “ jighjigh u lun a im@@ anger ga ” la kpaa . — Mateu 5 : 8 ; 1 Timoteu 1 : 5 . 12 : 15 , 16 . • Doo u iky@@ aior i ken Kristu ia torough sha kwagh u iv@@ es@@ egh ga sha ci u nyi ? Yesu yange s@@ ôôn kuren Ity@@ esen na i sha U@@ wo la yô , a kaa ér : “ Hanma or u nan ongo akaaôron A@@ m ne man nan eren sha a yô , á kar nan sha or@@ fankwagh u nan maa iyou i nan sha vande . J@@ ust@@ in Mar@@ ty@@ r u ke ’ derianyom u sha uhar S.@@ W . la ng@@ ur ôron kwagh u Yesu ke ’ takerada na u i yer ér Di@@ al@@ o@@ gue With T@@ r@@ y@@ p@@ ho la yô , a kaa wener : “ Yange ù@@ n@@ à lu vea ior imôngo yô , a shi eren tom u man@@ den akaa , a v@@ aren ak@@ e@@ ke a k@@ ahan kwagh man á@@ gb@@ ur kpaa . ” Ka u Mbakristu mba mimi vea hen a hen kwagh u vea er sha kwagh ne ga . Se mba palegh mba@@ a@@ yomov kpa ? Gba hange hange u se ungwan imo i Wan u Aôndo sha ci u nyi ? Mbashiada mba Yehova mba i shigh ve mkurem mbara mb@@ á hemen tom u pasen kwagh u Tartor ne a ishima i tse@@ en shin tar cii . Yehova tsengaôron sha ikyev i profeti H@@ ag@@ ai ér : “ Me t@@ enger akuraior cii , nahan akaa@@ injaa a akuraior cii aa va , nahan Me iv iyou ne a iengem . ” A kaa a mbahenen nav ér : “ Kwagh u M kaa ne ken ime , ôr nen ken igbar ; man kwagh u ne ongo ken ato iv@@ ar@@ iv@@ ase yô , yôô nen di un sha ity@@ or@@ iy@@ ough@@ ough . ” 23 : 19 ; 34 : 26 — Tindi u yange í wa ér i̱ de jiir wan@@ iv@@ o sha at@@ u@@ mba a ngô na ga la , inja na ér nyi ? Paulu yange pase er ka i lu mba i shigh ve mkurem la ken ishima yô . Satan soo wener ior ve de kera suur sha Yehova ga . U tesen ikyav yô , icombor igen ka ia y@@ aan kwaghyan ia been nahan maa i time sha ivur Bibilo i sha iyange la gayô í ôr avur a Bibilo . Aberaham vea S@@ ara yange ve undu mkpeyol u hen gar u U@@ r u Mbak@@ al@@ di zum u Aôndo yila ve la , ve lumun ican i zenden a zende ken tar u u lu u ve ga yô . Shi aluer u ngu or@@ pasenkwagh u Tartor anyom kar imôngo yô , u fatyô u tesen mbap@@ asenkwagh mbah@@ ev mba u dugh kwaghpasen a ve la kpa ? Alaghga Davidi p@@ ande fa er ij@@ en@@ awambe ka i hii u ji@@ r@@ en ken uya yô , nahan a fa ér gba u ij@@ en@@ awambe ia ji@@ r@@ en sha ad@@ ondo ad@@ ondo er i vande sôron veren nahan man ia ji@@ re sha shighe vough kpaa . Ka inja er any@@ inya kua ak@@ e@@ ke a usu kase se nahan . Man gema u@@ gomoti mba uumace mbagenev cii di ye ? Er Ne@@ hem@@ ia lu g@@ om@@ na la , shi gba u una nôngo a mbamzeyol mbagen mba ve va hen ior i Aôndo yô . M@@ taver la una bende a ve nena ? — K@@ ol . ( Mbafilipi 1 : 10 ) Kwagh ne tese ér gba u a vande veren akaa a a hembe lun a inja la hiihii . Mbakristu mba lun kwa@@ v nyian , vea lu kasev shin nomso gayô vea lu agumaior shin vea za gi@@ igh , shin vea tsua u lun kwa@@ v a ishima ve shin vea lu kwa@@ v sha ci u ma mlu u ve va hingir u nyôron ker kpa , vea fatyô u zuan a mtsera ken mlu u ve lu kwa@@ v la sha gbenda u hemban doon cii nena ? Aôndo hembe soon or môm a mbagenev sha ci u nan ngu a kwagh a ve shin sha ci u zwa u nan , shin tar u nan shin amba@@ akaa la ga . — 7 / 1 , peeji 11 . Lu shighe u h@@ an Kristu har s@@ an@@ ker na , man yange hii eren tom a mi nena , shi una va er tom a mi nena ? Ka ve je mbat@@ esen ityesen i akaa cii gba duen tsô la ka ve nôngon kpoghuloo ér vea tsu@@ gh ve ve̱ na jighjigh ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu ga ye . Shighe kar yô , i va gema inja i ishember ne hingir hanma or u nan lu eren ma kwagh sha u bu@@ men ior , shin keren mtsera u nan tseegh yô . Ve wa kwaghwan u Yesu kaa ér : “ Ne ngohol gbilin , na nen di gbilin ” la ikyo . — Mateu 10 : 8 . Shi umbur kwaghôron u profeti , u Yesu ôr ken Aerenakaa 1 : 8 la . ( Ôr Marku 4 : ​ 37 - 39 . ) Er O@@ ru@@ kwa Shin Wan@@ kwase N@@ ana Y@@ ar Tom a Kwa@@ v u Nan sha Inja Yô Eli@@ h@@ u yange umbur un wener : “ Ma or pine er : Aôndo u A gbem la ngu han@@ a , ga . ” Ne A@@ g@@ umaior , H@@ endan Nen a M@@ kighir u Mbak@@ ov Ikyav i u eren batisema ‘ ken iti i Wan ’ ér nyi ? Heela tseegh ga , Noa vea tsombor na gba ze@@ ge t@@ so sha u wan ago a va waren mngerem ma de@@ e@@ mee ma lu u ma a va sha tar cii la , shin er or môm kpa lu a vande nengen a mngerem ma de@@ e@@ mee ga nahan kpaa . Kanyi ia wase se se ‘ hen u cian Yehova ’ ? Lu u Mbaiserael vea er nyi sha u wan ago@@ yol a va duen ken tar u kp@@ an kera ? U Yehova man mba@@ wan@@ ndor a vese doon se ishima la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ka nyi se hen ken ngeren u a er kwagh u m@@ te@@ v u Saulu tôv Davidi a ican laa ? Tsô Aôndo venda un , a tôô jijingi na sha a na kera , nahan a mase kpen ku u kunya . Bibilo pase ér or u vough nana lu uma gbem sha won , nana gba angev mayange ga . A kaa ér : “ Yange m va ah@@ enge kpishi . Nahan cii kpa , shi Yesu fa ér Tartor u Aôndo ua va bee a mbamzeyol mban gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . * Er Yehova a ne se kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough nahan , doo se ga he ? Kwagh la una lu kwagh môm a kwagh u i nger ken Ese@@ kiel la : Ior vea “ fa er yan profeti lu ve her atô je yô . ” ( Ese@@ k . 9 : 36 ) Alaghga a taver se asange asange kpishi u tesen ser se ‘ hemba nd@@ ahar . ’ Yange usu la ngu karen kera yô , hide hu@@ an ving man Eliya ungwa “ ani@@ hur@@ an [ shin “ imo , ” N@@ W ] , za va lu@@ ee . ” Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mban ka vea ungwan imo na yô , ve tesen je ér ve mba h@@ aren sha Yehova shi iti na gba ve ishima , ishima i môm — ka í “ á umbur ” un a mi je la . — Ekesodu 3 : 15 . Er a fa kwagh u í tese un la kpishi yô , i yila un ac@@ in imôngo a za hemen mbak@@ uh@@ wan@@ t@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbagenev . Yange lu sha ian i va hingir ity@@ a@@ gh@@ er@@ or kpen kpen . Doo u se tô@@ mon mlu u mbaaferev mba kaan ihy@@ agh , mba i lu inja er mba a zayol shio laa ? Nenge er mbam@@ tsera vea lu sha u zuan a ah@@ wa 25 seer aa ôron shi henen Bibilo sha wono ! Kpa Davidi va hiin u suur sha mhen na yô , ishima na b@@ ume un , nahan a er isholibo i vesen vea B@@ ate@@ she@@ ba , je shi a ker gbenda i wua nom u B@@ ate@@ she@@ ba , U@@ ria . ( Gen . 1 : 28 ) Yehova na ve kwaghyan kpishi kua ya u lu paradi@@ so yô . Er nan ve Yesu mem u been ior angev kua u nengen sha mba@@ ats@@ anev yem tom na u pasen kwagh@@ a ? Shi wanger wang e̱r mbagenev kpishi di ve kav ér du@@ bu@@ anyom u he una fatyô u karen a mbamzeyol asev kera , geman akaa cii hingir a he ga yô . Kwase wam yange a shi v@@ aan , kpa m fa er me k@@ umbur un ga . I@@ y@@ ôngo igen la kav er ve zough a iwasen kpishi sha tom u wanakiriki u jighjigh ne a lu eren sha u nan ve kwaghyan u ken jijingi sha ashighe ashighe la yô . T@@ su@@ aa tsuaa la je tsô , Satan yer ken i@@ yô , hii “ iliam ” a Ifa , a kaa a na ér una fatyô u lun er Aôndo nahan . 24 : 13 ) S@@ aa mba ve kor atindi a a@@ yem ne ga , shin ve k@@ an@@ shio u yevese za p@@ eren h@@ w@@ ange u been la tseegh vea zua a injar ga ye . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 28 , 45 ( Yosua 1 : 7 - 9 ) Heela tseegh ga , jijingi u Aôndo yange ny@@ ô@@ ôso mfe u B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i sha er vea er tom u maan t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el shi vea nenge sha u tsembelee yô . — Ekesodu 31 : 1 - 11 . Een , Yehova una war mbacivir un sha mimi mbara . Ka Yehova tseegh a kom u se cia un shi se na un icivir ye . Yange Yobu lu han@@ a — man han@@ mô wase di yô yange nan lu han@@ a — shighe u yange i gba tar laa ? Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ K@@ ur@@ an nen , gadia ne fa shighe u Or@@ ya Una va [ u va ôron tar u Satan ne ijir ] ga . ” — M@@ ar . 13 : 1 ; Heb . OR@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U N@@ AN@@ A̱ T@@ S@@ U@@ A KW@@ AG@@ H U N@@ AN@@ A ER YÔ Kwaghôron u profeti u Mal@@ aki tese ér Yehova , ‘ Ter u mimi , ’ kua Wan na Kristu Yesu , u a lu “ Or@@ t@@ yom u ikyuryan , ” u i ne un tor la vea va u va ôron ijir shi nengen “ tempel ” u Yehova shin iyou i civir Aôndo . ( Luka 10 : 6 ) Ka sea za a loho u dedoo ne hen ior yô , ka i lu a ishima i doo doo man sha gbenda u bem kpaa . la shi kaa a na ér zum u i kom un u tsuan kwaghaôndo yô takerada la ua lu un a iwasen kpishi je . Yehova ngu umbur ior nav ic@@ in@@ tan ne sha u nan ve kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . Paulu yange ter kwagh u “ im@@ agh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga ” ne zum u lu ôron kwagh u mkaanem ma Mose ôr a Kor@@ aki man mb@@ as@@ u@@ en un , ma i nger ken N@@ um@@ er@@ i 16 : 5 la . ( Y@@ er . 10 : 23 ) A@@ i@@ e u sha uhar yô ér : Aôndo una wa uwegh sha akaa a a lu zan hemen shin tar la mayange ga . ( Yobu 9 : 12 ) Sha mimi yô , aluer Yehova ngu a vese yô , sha won jimin cii se kera lu a mciem ma gban di cian ma or tsô la ga . — Mbaromanu 8 : 31 . A va mase eren a Satan nena ? Ken mlu u uumace cii , ior ka ve civir Yehova , man hegen je yô , ior mba civir un mba ng@@ een seer hanma iyange . Rus@@ sel@@ l , wen u lu p@@ es@@ id@@ en u hiihii u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty la yange pine Anmgbian M@@ ac@@ mil@@ lan mhen na sha kwagh u or u alaghga nana kar a tile sha tom na zum u una va kera lu ga yô . Shighe u orgen ken tar u K@@ y@@ r@@ gy@@ z@@ st@@ an , u i yer iti na ér Ser@@ ge@@ y lu anyom 15 la , a nenge fi@@ im igen i i tese ér iti i Aôndo ka Yehova yô . Shin er a soo kwagh u Mbashiada ga nahan kpa , gema soo inja ve la , hemban cii je yô ieren ve i he ’ tsombor la . Ka sea u@@ ve ityough ken tom u Yehova la yô , se kera lu a shighe u henen sha mbamzeyol asev kpishi ga Yange nenge ér kwagh gba sha Mba@@ yôôn A@@ ng@@ we u Tartor ken tar la . I@@ Y@@ A@@ NG@@ E i vesen i Yehova mgb@@ ôghom . ( Pasalmi 8@@ 8 : 11 ) M@@ lumun sha mpin ne yô ka , e@@ i . Ior mbagenev mba mbatyomov yange ve wase ve yô lu Aberaham man Yakob man Mose man Yosua man Yesaia man Daniel man Yesu man Peteru man Yohane kua Paulu . Z@@ a Hemen u K@@ eren Yehova Anmgbianev mba ve lu mbatamen ne mba fe hanma kwagh u Yehova a fe sha zayol u or u nan er isholibo la ga , kpa ka ve dondo kwaghwan u Bibilo shi icighan jijingi a wase ve ve tsua kwagh u i doo u vea er yô . Hi@@ ihii yô , i@@ yô i va lam a kwase la , ka Ifa je la . Kpa , iniôngon na la cii lum ib@@ u@@ me@@ kwagh . U nenge m@@ ver u veren ishima sha iyua la nena ? A kaa ér : “ Hanma or nana̱ na er nan we ken ishima i nan la nahan , i̱ de lu zung@@ u@@ lu@@ u ga , i̱ de lu sha apera kpaa ga , gadia ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” • Hii nan ve i doo u se ‘ gema ashe ijime ’ ga ? ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 , 16 , 17 ; Mateu 24 : 3 - 14 ) E@@ ̱r M@@ i@@ ka@@ el , u a lu Yesu la a lu Or u Z@@ an Yehova I@@ t@@ yom u V@@ esen yô , a kegh a kegh iyol u timin bo@@ tar ne zum u “ zege@@ can ” a va la . Mayange se hingir nen e̱r Mbakristu mba ke ’ E@@ fese mba yange ve ‘ undu dooshima ve u hiihii la ’ nahan ga . I@@ ji@@ r@@ ôron i i lu van sha kwaghaôndo u aiegh la , ka kwagh u dedoo u una va er yô . “ I@@ ̱ De Lu Gb@@ il@@ in@@ kwagh Ga ” K@@ wa u hiihii u Anmgbian G@@ ar@@ d@@ ner va u henen Bibilo a mo la , m pine un mer , “ Nahan , ka nyi se lu h@@ en@@ ene ? ” ( Gen . 12 : 1 - 3 , 7 ) Shighe u Aberaham bee iyol la , a to@@ gh@@ or iyol a Aôndo ér : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O , ka nyi Ú n@@ a@@ ma , er m lu yemen , m ver wan ga . . . • I wa Mbakristu kwagh ér ve ker akaa a injaa a nyi ? Mba@@ y@@ an@@ dyako mba ve lu upristi ga mban ka ior mba Aôndo , mba ve doo un ishima shi a lumun ve kpaa yô . Mbaheberu mbagenev utar yange ve taver ishima ve tile sha mimi nena , man kwagh u er ve la ngu se a iwasen nena ? ( a ) Aluer se za hemen u tesen ieren i dedoo yô , kwagh ne una wase se u palegh nyi ? W@@ ase nan nana̱ kav kwagh u nan lu henen la . Zum u i kera yem a ve sha fese er ve ver ishima la ga yô , ve hide ve time ken Ruamabera kpoghuloo , nahan ve mase kaven ér gba u vea vande eren tom u pasen kwagh ne kpoghuloo ve . Ka i taver ior mbagenev u wan mbagenev ityom sha ikyev . Sha er a ng@@ ur@@ en duen a Yeremia shin ij@@ ôr i lun a an@@ gb@@ i@@ ôr ne yô , iky@@ or i de tsu@@ l@@ en un ken ih@@ yan b@@ iin , s@@ ôngon un av@@ av ga . — Yeremia 38 : 11 - 13 . ( Luka 12 : 42 ) Ngu veren mzough u anmgbianev u a lu tar sha won cii la doo doo . A@@ L@@ U@@ ER or kaa a we ér , “ I@@ ca a gba ga tsô , u@@ a@@ ah@@ e vea kera lu ga ” nahan , u ôr wer nyi ? Lu u aluer ior i Iserael vea “ ver ato sha imo i TER ” sha u kuran atindi na yô , iveren ia “ kohol ” ve . Anmgbian S@@ te@@ p@@ hen Le@@ t@@ t , u un kpa a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la kpa lam sha kwagh u i nger ken takerada u 1 Peteru 5 : 8 la . Aluer u lumun u tesen imba dooshima ne sha u hiden eren tom yô , Yehova kpa una yar tom a mfe u yange u vande lun a mi la , kua u ú zough a mi shighe u i ngohol tom hen a we kera la . Ka se bugh Bibilo se ôr sha ato a mbagenev sha u tesen er Bibilo i lu kwagh u vesen ken tom wase u pasen kwagh la yô , nahan ve ungwa kwagh u Bibilo i er jim jim la . 9 : 3 - 6 . Lu E@@ p@@ af@@ era je lu ity@@ ô@@ u sha m@@ t@@ í@@ m u tiônnongo u í t@@ í@@ m ken K@@ olose la ye , shi yange nôngo tsung sha ci u atôônanongo a a dondo ikyua ikyua hen La@@ od@@ ish@@ ia man Hi@@ er@@ ap@@ oli la kpaa . B@@ er@@ n@@ ard de F@@ on@@ ten@@ el@@ le , u a lu ken mzough ugen ken tar u Y@@ uro@@ pa la kpa nenge ér aluer ior mba henen kwagh a ishima ve shi mba dondon mhen ve yô , “ vea zuan a iwanger sha akaa , a kera lu er u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen mba ior lu ken ime la nahan ga . ” — En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica . ( Mpase 20 : 4 , 12 ) A gba u vea tôô shighe vea hen igbenda i Aôndo sha er vea ungwa imo na yô . Yange ng@@ ur yemen makeranta sha iyange igen pe@@ pe yô , a kaha a za sôr inyaregh nagh ki yange koson ken b@@ am la . De L@@ um@@ un W@@ er Ishim@@ any@@ ian i̱ He@@ mba Ú A@@ ge@@ e Ga Shi í naan naagh ku sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia kpaa sha u tesen iwuese sha mbam@@ ne mba Yehova a ne mgbegh@@ aa la . Kanyi ia wase se ve se h@@ unde ishima ga ? Kpa gema “ doo [ ve ] ishima tsung ” u henen Mkaanem ma Aôndo shi kuran atindi a na . Su@@ ghun anmgbianev ou mba ken Kristu sar sar Kwagh ne wasen we u lun a aeren a Orkristu ga he ? ( Aer . 1 : 8 ) Ken derianyom u hiihii la , icighan jijingi er tom u vesen sha u wasen ior u pasen kwagh . M@@ ôm ken ve yô , ka ngeren u mba@@ yi@@ ase u i yer ér C@@ o@@ de@@ x C@@ us@@ an@@ us 2@@ 20 , u i nger kwaghôron u C@@ us@@ a yange na ken inyom i 14@@ 30 ker la . la , ér : “ Ka u nan zenden jigh@@ il@@ aa , nan eren perapera ” la . Ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la , se yem ken gar u C@@ or@@ k . Gba u or nana er tom a mkav u nan lu a mi sha atindiakaa a ken Bibilo la sha u tsuan akaa a nana er yô . Ve nôngo kpoghuloo sha u vea pase er ish@@ u i 1@@ 5@@ 3 la i lu ikyav yô ! ” ( Ps . 40 :⁠ 8 ) Zum u akaa a nzughul ken uma wase yô , kwagh u i doo u se er ga yô , ka u undun mcivir wase u se civir hanma shighe la . Ka TER A er kwagh ne ye , ka kwagh u kpilighyol sha ashe ase . ” Kpa umbur wer , agumaior kpishi er nahan . Aluer se tsen@@ ga wan iyol sha kwagh u se er yô , se fatyô u palegh zayol . — Anz . ( Ôr Mbakolose 1 : 15 , 16 . ) Or@@ pasenkwagh 8 : 9 kaa vough nahan ér : “ Or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” ( Pasalmi 14@@ 6 : 4 ; Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ) Nahan kpa , ityesen i aiegh i í tesen ér or ka nana̱ kpe yô kwagh ugen ken iyol i nan a due a za hemen u lun her uma la í ngohol í ken u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev wuee sha tar . 6 : 10 - 13 . ( Anz . 15 : 28 ) Kwagh ne kua u keren ian i teman lamen sha mbamzeyol mba ve dugh hen ato wou vea mbagenev la kpa ker . Lu sha nyi kwagh Yesu taver mbahenen nav asema , man ve gema ve er tom u yange i na ve la nena ? Elisha kaa ér una kpe , H@@ as@@ ael a gema a tema tor sha ityough nagh . I@@ an i ve lu a mi u pan@@ den akaa a ve lu a mi nan anmgbianev vev mba@@ ibanave mba ken Y@@ u@@ dia la lu ve kwagh u civirigh kpen kpen . I@@ t@@ yom igen ngi i i lu ior kpuaa tseegh ve eren ken tiônnongo yô . Or@@ gban se er akaa kpishi a a ne ve i doo u se suur sha a na yô . ( 1 Peteru 3 : 1 , 2 ; Mbaefese 5 : 22 - 24 ) He@@ en ne Peteru pase mlu u i lu a inja u kwase ungwan imo i nom u nan , ‘ n@@ á@@ n nan icivir tsung ’ la var var , shin er alaghga noov mbagenev vea fa eren akaa a aa na vea kuma sha imba icivir la y@@ um@@ u@@ u ga nahan kpaa . tseegh tsô ga . Kpa ngi ôron kwagh u ku@@ ven or shi lamen a nan g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an zum u se zough ishigh a nan la . Kpa aluer se nôngo se dondo a yô , se zua a mbam@@ tsera kpishi . Ieren yase la ia na yô , a kpe se iyol , se lu vea mbagenev doo doo shi se lu kôôsôô a Aôndo kpaa . — Ôr Yesaia 48 : 17 , 18 . Tese W@@ er Wan u Aôndo Doo u Ishima Yeremia fa er Yehova a lu u perapera yô . Aluer noov man kasev haa or u he u i “ gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” la iyol yô , kwagh ne una kura ve , nahan vea palegh idya . ( Ef . A soo ér ve fa ér : Kwagh u uumace ve nengen ér ngu ityôkyaa ga la , ka kwagh u injaa sha ishigh ki Yehova Aôndo . ( Yohane 12 : 31 ) I va hingir u fan un ér ka Satan Diabolo , nom@@ or u hendan kwagh a Aôndo man ior . Kwagh@@ wan ne taver B@@ ri@@ an man Mic@@ hel@@ le ishima kpishi , nahan ve gba uwer ga . Er Se Lu@@ un a Ish@@ u@@ ghun Yô 5 : 22 - 33 ) Shighe u Paulu nger ér : ‘ Kape noov kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan la , ’ lu ôron ér nyi ? ( Ef . ( b ) Yehova yange tese ér un ngu Aôndo u ôron ijir sha mimi nena ? Akaa a “ dooshima ” a ve ôr ne agen se fa a nyian ga sha ci u yange i nger a anyom kar hemba 3@@ ,000 hegen . Er aeren a ity@@ ôô a ve kaha a ase nyian nahan kpa , se fatyô u kaven er yange ve soo ayol a ve kpishi yô . U er nan ve u fa kwagh u or nan ne jighjigh a mi shighe u ú dugh kwaghpasen laa ? • Gba u se fa m@@ lu@@ a@@ inja u nagh ku ip@@ aan kura ve perapera una doo se ishima ye sha ci u nyi ? Kwagh na yange vihi wan u kwase na yange mar u kwase la ishima je , a nengen ér ka un un til hen atô na vea ngô na ye . Inja i ishember i ken zwa Heberu i í yer ér S@@ ar , i í gem i ér “ tor ” la jighilii yô ka “ or@@ hemen ” shin “ ort@@ aregh . ” A@@ ah@@ e ne been a bee nahan maa orgen u ngeren ityakerada ken zwa F@@ r@@ en@@ ch u i yer un ér V@@ ol@@ t@@ ai@@ re la nger kwagh ti@@ ôn@@ ôô sha a@@ ah@@ e u er ken gar u L@@ is@@ b@@ on la , mba yer an@@ kwagh u yange nger la ér Po@@ em on the L@@ is@@ b@@ on Di@@ sa@@ ster , ken kwagh ngeren na ne á venda kwagh u ior lu kaan ér a@@ ah@@ e la ka tsaha Aôndo a tsaha ior mba ken gar ne sha ci u asorabo ve la la . M@@ til sha mimi u I@@ ta@@ i hen Davidi man m@@ tsough u tsua ér una za a tor u Aôndo a shigh un mkurem la ityô la yange bende a ior nav mbara . ( Genese 4@@ 9 : 10 ) Shi , Yehova iyol@@ na tsengaôron kwagh u S@@ ara , ngô@@ tamen u Mbaiserael wener “ u@@ tor mba iorov . . . vea due ken a na . ” Kanyi iyua i sha dooshima yange Aber@@ am na Lo@@ ti , man er nan ve kwagh u yange Lo@@ ti tsua la lu u sha mfe ga ? 1@@ 38 : 6 ) Heela tseegh ga , Yesu vande nengen a ieren i tan ihy@@ agh la ken Satan . Ngeren mban time sha avur a ken Mbaromanu ityough 12 cica cii sha ad@@ ondo ad@@ ondo . Ka a̱ lu nahan yô , Yehova a zua a icivir , shi ivaa la i wa tyô sha im@@ aagh ki ken jijingi nahan i wase í u lun k@@ ang@@ en@@ aa gbem . Ka an nan lu ken ijime i mbam@@ gem mba ve lu zan hemen hen atô u ior mba Yehova nee , man kanyi i gem i ve ken mbam@@ gem mb@@ ana ? Shin er ior kpishi ve fe inja i akaa a a lu eren ne ga nahan kpa , ve nenge er mlu u tar u hegen ne u kaha kpishi a tar u u lu cii man Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha M@@ ôm la yô . — Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Shighe u M@@ zeyol Hii La . ” Kwaghôron u M@@ el@@ it@@ a J@@ ar@@ ac@@ z Er Yehova yima ve sha ikyev i Mbai@@ gipiti yô , lu u vea tese ior mba sha won cii ér ve mba suen hemen na . Ikyav i tesen yô , taver ga u se henen sha mbamtaver asev yum je yô shi hiden zungwen a zung@@ we iyol yase kpaa . K@@ uma ken ato u se gban di kaan tsô ser ka Aôndo á gbe sha man tar ga cii . ” • Se tese ser se mba ior mba “ asema a tse@@ e ve u eren akaa a dedoo ” nena ? Kpa ú fatyô u wan mlu wou u ken jijingi la ikyo er kasev mba cian Aôndo umiliôn imôngo mba ve lu vegher u vesen u ior mba Aôndo nyian ne kpa ve lu eren nahan . 3 : 2 - 5 . Hen ase sha kwagh ne : U hen wer akaa a i ôr ken takerada u Yon@@ a la aa hemba Un u a gbe u@@ sha u a ke@@ he kpishi man aka@@ au@@ ma a kpilighyol a á lu shin tar la u eren@@ e ? Ity@@ akerada ne cii ka Mbashiada mba Yehova ve gber i ye , kua tser u C@@ D - R@@ O@@ M la kpaa . K@@ era ngô@@ ôr ga tsô , a er batisema , a hingir or u yôôn ang@@ we u Tartor saan saan . Se fatyô u nengen ke ’ ivur i sha 22 la e̱r Yehova a fe dedoo e̱r u@@ sha u he man tar u he la i lu kwagh u hi@@ la ga , shin kwagh u any@@ ang@@ em kpuaa tseegh kpaa ga yô . 28 : 19 , 20 ; Heb . 10 : 24 , 25 ) Er se lu nôngon kwagh kpoghuloo shi Yehova a lu veren se yô , tom u pasen kwagh ne ngu seer a seer , shi ior kpishi za hemen u k@@ ôn@@ don sha “ u@@ wo u iyou i TER ” i@@ u@@ u . ( Mbaromanu 14 : 13 ) Aluer we shin mba hen tsombor wou nenge ér aluer u za ivese i or u nan lu Orshiada u Yehova ga la kpa u er kwaghbo ga je kpa , u hen wer kwagh la una bende a anmgbianev ou mba nomso man mbak@@ asev mba ken Kristu gaa ? Lu sha , lu kenger saan saan er Yesu vese wa iky@@ ondo , lu nomso@@ or u lun a ac@@ ôgh@@ or iyol ga yô . Kpa mbadondon Kristu mba mimi yô , ve kav kwagh u Tartor u Aôndo u lu la kua kwagh u ua va er la kpaa . ( Luka 19 : ​ 37 - 40 ) Kpa Yehova de se ér se lu “ mba@@ shir@@ en@@ tom a na imôngo . ” 45 : 2 , 3 ) Yeremia de ér iyol@@ kpen i yange un tom@@ oo ? “ Se He@@ mba Kp@@ orom Iky@@ ua a Yehova Hegen Cii ” Ve hii u pinen mo kwagh u takerada shon ú lu ôron yô . ” Saan mba Ve Z@@ u@@ ngu M@@ h@@ ôônom la Iyol Apostoli Paulu lu nger ér : “ Ma kwagh u doon tem ken mo ga . ” Yange m hen akaawan a Bibilo shi m hii u eren tom sha a , iwer ngi kar at@@ ar@@ atar yô , m kuma u a eren batisema , nahan i erem batisema m hingir Orshiada u Yehova . Heela tseegh ga , ajiir agen kpaa Yesaia tsengaôron kwagh u m@@ hi@@ di u Mbayuda ken Shi@@ on , á kaa wener : “ Á yila ve er , ik@@ on i ou@@ ki i perapera , ka m@@ m@@ ô@@ ôr u TER . . . . ( N@@ um@@ er@@ i 31 : 20 ) U tesen ikyav yô , ka “ ak@@ ondo a . . . sha ai@@ ve a iv@@ o ” yange i t@@ ume “ t@@ ent@@ i u . . . cir@@ in t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ” a mi ye . Hen er yange a lu Yakob ken ishima zum u ônov nav hide a ri@@ ga u Yosev a awambe sha mi la yô ! Se time sha mpin ne kwa@@ gen . ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Aluer se mba a jighjigh u nan u vesen man vangertiôr yô , se fatyô u veren ashe gbenda a averen a Tartor ua va a mi la . P@@ ip@@ a@@ abaver i i yer ér The T@@ or@@ on@@ to S@@ tar la kaa ér : “ T@@ aver mbamaren mba ken C@@ an@@ ada kpishi u fan shin vea lu mbamaren mba fan ityesen i u@@ ôn yô . ” Ú ngu wer saa se vihi shighe kpishi ken tom u kwaghpasen ve se er ú se kure doo doo ga , kpa kwagh u una wase se u kuren tom wase doo doo yô ka sha u yaren tom a shighe wase sha inja . Een , aluer ú ngu or@@ civir Yehova u ú tsegh iyol you shi í er ú batisema yô , i wa akaa ne cii ke ’ dyako wou la . Ma kaa ér : “ Aluer ne@@ a lu ken kwaghôron Wam zan zan yô , ne mba mbahenen A@@ v mimi je ; man né fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ” — Yohane 8 : 31 , 32 . Kpa luun er yange una ver ato a Yehova u tese un dooshima la yô , ka kwagh u doon ma due ken kwagh la ye . — Gen . Se fatyô u zuan a mtsera ken mlu u kwa@@ v la , aluer se mba a mnenge u Aôndo sha kwagh u kwa@@ v shi se er tom a iyua ne sha inja yô . Ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 19@@ 7@@ 4 la , i erem batisema m hingir Orshiada u Yehova . Nahan kpa , u@@ kasua mba kar kpuaa yô , ior mba hen ze@@ ge tsombor ugen mba se hen Bibilo a ve yô , ngohol ityesen i Bibilo i mimi la shi ve va er batisema . Mbashiada mban zua a or@@ vesen u kô@@ mp@@ eni ne man kwase u sôron ak@@ ô@@ v ne sha ci u ve nôngo ve yar tom a ian i ve lu a mi i pasen ior kwagh sha ajiir kposo kposo la doo doo . Yesu u a hembe fan ityesen a hanma or cii la yange tesen akaa a ken Ruamabera . ( Mat . ( Yoh . 4 : 34 , 35 ) Sha nahan yô , se er nen msen se sôn mbatomov . Sha nahan yô , Mbakristu mba mimi mba ve soo u maren wan sha u tôôn ij@@ en@@ awambe i í jir ken inya wan ken y@@ av mbu kwase cii , ve vande gbidyen kwar sha mbamtaver mba ve lu ker la . 5 : 9 ) Sha mimi yô , “ ma imeen ngi a tser ne ga , saa i hemban or ga la ” tseegh . Ngeren mba sha kwagh u u@@ ivande mba Yesu mban tese se akaa a injaa sha kwagh u wan nagh shi suen mbagenev la , shi ve pase aeren a Yesu a doon tsung la kpaa . A kure kwaghôron na sha mkaanem ma alaghga ma kor mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mba ve lu ungwan a na la ken ishima yô . Ikyav i tesen yô , a u we gban kaan a mbayev ou tsô wer doo u ungwan ity@@ ough@@ olo@@ v mb@@ ig@@ enev ga la yô , hemba doon u tesen ve er vea tsua akaa a vea er sha kwaghfan shi vea yar tom a akaawan a Bibilo a a bende sha kwagh ne la . ( b ) Aluer mba tôvon se a ican sha ci u se mba Mbashiada mba Yehova yô , doo u se umbur nyi ? Ng@@ ô@@ b@@ ua ve ngô@@ d@@ w@@ em vea yan kwagh , ônov vev vea yaven ijiir i môm ; be@@ gha je kpaa una ya to@@ ho er b@@ ua nahan . . . . Yange lu sha ci u mbamaren nav ôr un yum ga , kpa yange ker shighe kpe iyol tôv sha hanma ikyav i i tese ér Bibilo ka mpase u a dugh hen Aôndo yô . OR@@ T@@ A@@ M@@ EN ugen , mba yer un ér N@@ ick , a er tom u ortamen hegen kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar nahan , a kaa ér : “ Yange saan mo iyol kpishi shighe u i tsu@@ am ér m lu ortamen la . Una na jighjigh ér Yehova una yima un kua wan na , shin una ver ishima sha mbamgbe nav mba sha iyol a hemba u keren u eren kwagh u Aôndo una lumun un shi una ya ikyar a na laa ? Jigh@@ ilii yô , saa or a naan mbagenev u@@ zege@@ mba@@ akaa mba taver ishe ve nana lu or u nan kwagh mgbegh@@ aa ga , kpa ka er nan ne a ishima i môm la . ( b ) P@@ ase er or nana yange m@@ vese u nan u ken jijingi yô . Aluer se zua a or u nan cie ashe yô , kanyi i doo u se ere ? I hii ôron kwagh u “ iyange i me@@ men ” ken Bibilo sha shighe u Aôndo na Mbaiserael man@@ a ken deser@@ ti la . Yange Daniel S@@ y@@ d@@ li@@ k , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la na kwaghôron u doon kpishi . An@@ ti or u i sar nan u kporom ikyua a Yehova cii yô , Diabolo a fatyô u lumun a nan ga . Saulu kaa ér : “ Ka sha ci u m nenge ior ve lu s@@ ar@@ em her a mo kera man we kpaa u va sha iyange i i ver la ga . . . 18 : ​ 11 , 12 ) Tor Davidi di yange “ i tse@@ e un iyol ga . ” Kwagh gba un sha kwagh wam je kpa ? ’ I@@ ca gbe ga yô , Mary hingir u hi@@ an vea or la . I ôr kwagh u ini@@ umbe i sha ikyav igen ken Mbagalatia 4 : 21 – 24 . Mkaanem ma or@@ pasalmi kaa ér se haa akaa a zan se iyol cii sha Yehova la umbur se ér Yehova we se ikyo , shi nengen ér se yina u una wase se shi una sue se ga . T@@ ime ase sha kwagh u yange er , i nger shin heen ne . Ken ngeren ugen la , ngô ugen taver wan na u kwase ishima , pase un er Yehova una kende un ga yô , a kaa a na ér , ‘ Yehova una nenge sha a we a hemba er m nengen sha a we la . ’ Gadia ka Un man á ne se mk@@ or u ken jijingi vindi vindi ye . Kpa Mbakristu mba mimi yô , ka ve lumun kwaghwan u una wase ve la , hemban je yô , zum u kwaghwan la a har sha Mkaanem ma Aôndo yô . Apostoli Paulu , u yange ôron kwagh a ior sha akaa a ken Ruamabera la nger ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” — Heb . Yesu kaa ér : “ Wan@@ akiriki u ter u nan una hide , una va kohol nan eren nahan la yô , á saan nan iyol . A doo se kpishi u henen akaa a Paulu yange er la cica cii , kpa hegen yô , de se ver nen ishima sha kwaghôron u yange na ken inyom i 5@@ 6 , i nger ken takerada u Aerenakaa ityough 20 la . Kwagh@@ tôvon ugen u M@@ zough u Ity@@ ar Cii a te@@ v yô tese ér hanma inyom yô , ij@@ en ka i wua mbayev i nôngo u kuman er m@@ iliôn uta@@ an nahan . M@@ lu u vough u ken sule u E@@ den la yange saa sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i mbamaren asev mba hiihii la . Yange Yesaia ôr kwaghôron u profeti ken Yuda “ sha ayange a U@@ shia man Yo@@ ta@@ m man A@@ ha@@ shi kua Hi@@ se@@ k@@ ia , u@@ tor mba Mbayuda ” la . Kanyi yange i̱ na ve Eli@@ h@@ u na kwaghwan u i nger ken Yobu 37 : 14 laa ? Shi se mba civir Yehova sha tom wase u eren shiada la . • Ka mbamzeyol mba nyi Mbakristu mbagenev ve tagher a mi ken iv@@ es@@ ee , man doo u vea nôngo u eren nyi ? Kpa Aôndo “ nzughul zwa u ior sha won cii , ” shi sa@@ mbe mba ve soo u maan g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven sha la wue wue , nahan ve k@@ an shio u kuren awashima ve ne . ( Gen . Maa á mase kuren nahan ér : “ Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ i@@ wua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” U L@@ un a I@@ wuese sha Kwagh u Se Lu a M@@ i Ne A shi nan kpa Yesu yange ti@@ mb@@ ir iyol@@ na . Sha mimi yô , Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u geman uma u or . Nahan yô , mkaanem ma M@@ ika man tese ér zum u Yehova a zu@@ ngu se yô , ngu a tôô asorabo ase kera gbem sha won je . Shighe u or ka nana nger takerada yô , ka nan nger kwagh sha gbenda u kwagh shon una bende a ior mba nan lu a ve ken ishima la cii yô . Noa lu anyom 6@@ 00 shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va la , shi a tsa sha won anyom 9@@ 50 . Er Tor S@@ ob@@ hu@@ za yange hemen anyom kpishi ve lu zege@@ kwagh nahan kpa , tor ugen gema ngu u hemen na u lu u tsôron yô . K@@ u ua fatyô u kô@@ vor un ayange er uumace nahan ga . ( a ) Kanyi mtsera se zough a mi ken mci@@ e u cian Aôndo ? A kaa ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga , er ne kpaa á na ne ibo ga@@ gh ga yô . Gadia i@@ mba@@ jir i ne er ne , ka i á ôr ne ye ; man ik@@ aren i ne karen a mi ne kpaa , shi ka sha i je á kar ne mi ye . ” ( Mat . Mateu 18 : 12 - 14 Yesu iyol na ver ikyav i dedoo sha kwagh ne . ( a ) Ka nyi Satan una tu@@ ur inyam la ken ityô ér i ere , man ka nyi ia due ken kwagh ne ? 1 : ​ 1 - 3 ; Yes . Or@@ gen u i yer un ér Ch@@ r@@ is yô kaa ér : “ Ka m ker akaa a aa wasem u fan aeren a am a a doo ga yô kua mba@@ awashima av mba injaa ga kpaa . ‘ G@@ wa u Yesu samber ken in@@ ing@@ ir@@ tar la cii , ’ shi ze@@ ge ikpelaior lu dondon un jime — hii ke ’ G@@ al@@ il@@ ia kar yem ke ’ De@@ k@@ ap@@ oli zan zan nyôr ke ’ Yerusalem man Y@@ u@@ dia , je per I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an y@@ ande la kpaa . Ior mbagenev kpishi se mba kohol ve hen ya shighe u se dugh kwaghpasen sha uya - uya ga . Sha jighilii yô , er u wan icam imba ne nahan i lu mkaanem ma tesen mcivir yô , mbayev mba ve lu Mbakristu kure ikyaa a ishima ve a mciem shio ér vea er kwagh u a doo Aôndo yô , man kwagh u ve tsough u eren ne ka kwagh u doon se ishima kpen kpen . Shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har hii ken inyom i 19@@ 39 , ica lu a gba ga la , i kighir un nyôr sho@@ ja i Jam@@ an@@ i . Tom u pasen kwagh la ngu wasen u kuren kwaghôron u profeti u ken Bibilo . — M@@ ar . 13 : 10 . 6 : 4 ) Ngeren ne time sha igbenda iti@@ ar i vea fatyô u eren kwagh ne yô , man er i gbe u vea er tom er mbakur@@ an@@ ilev nahan , sha u kuran ônov vev mba ve lu vesen a vese la yô . Ka nyi ngi i tese ér se hen u ungwan kwagh@@ a ? Yesu yange lamen a mbahenen nav . Ka an ugen kpaa yange gba u A@@ hab@@ a una wua nan , ve una ngohol sule u N@@ ab@@ oti laa ? Ka akaa a nyi i gbe u se sôr ken uma wase , man kanyi ia wase se u sôron a ? ( Mateu 10 : 17 , 18 ) A gba u se taver ishima tsung ve se fatyô u tilen sha ishigh ki or@@ jir shin tor sha ci u mba aie mba i we se iyol la ye . Lu u shighe a kar man a fa or shon ye . A@@ eren a Yon@@ a mase eren la tese ér á kera kuma u eren Aôndo tom sha won mayange ga shinii ? Loho U Dedoo Sha C@@ i U Mba@@ ibanave 2 : 1 ) Nahan kpa mba ne jighjigh ken loho u dedoo yô ve hingir “ uma ” sha ci u ve hingir u yan ikyar i dedoo vea Yehova . ( a ) Anmgbianev kpishi nyian er kwagh er Yakob nahan nena , man mbagenev gema er kwagh er I@@ so@@ u nahan nena ? “ Zum u iyol@@ gen@@ gese ia va yô , kunya di kpaa ua due je , kpa kwaghfan ngu hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime la . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 11 : 2 . Shighe kar yô , i va hingir u kaven ishember i i gem ér “ icivir ” la ér , ka kwagh u doon tsung , shin u a lu a inja kpishi yô . Gbenda u Yesu tesen kwagh la yange u doo mba ve keghen ato a na la kpishi . “ An@@ takerada u pasen se er se tom a an@@ ar u se yam ” la , ngu a pase se kwagh u an@@ ar shon una fatyô u eren yô , kua gbenda u se er tom a mi ve una hemba tsan la kpaa . Inja i ishember i ken zwa Grika i Paulu ter shighe u lu ôron kwagh u dooshima ne la , ér “ u soon an@@ ngô@@ u tsung . ” He@@ mba veren ishima sha vegher u masetyô u ivur i sha 7 la , kua vegher u hiihii u ivur i sha 8 la , i kaa ér : ‘ Dooshima taver ishima sha akaa cii . Nahan yô , inyom i sha uhar i m@@ tem@@ tor na la hii ken inyom i 6@@ 23 C.S.@@ Y . la . Anyom yange kar imôngo cii ve va ta num sha Yuda ye . 7 : 2 , 3 ) Aôndo ta ior mba tsua mban icin ér : “ Ver ishima , de ye iky@@ ur a mba ve tem ken tar u , ú za nyôr ker la , ve̱ h@@ ôn u ga . ” ( E@@ ks . Kwagh ne tese wang ér kwagh wase gba Aôndo ishima ga he ? Er i lu nahan ú hen sha akaa a dedoo a ken nongo u Aôndo , a se fatyô u wuese a la ve@@ e ? Tim : Een , kape i lu je la . A@@ ge@@ e yina Mbakristu mbagenev iyol u eren Aôndo tom sha ishima ve nahan ve ure . ( Ps . 1 : 1 , 2 ) ( Marku 6 : 35 - 44 , 5@@ 4 - 5@@ 6 ) U@@ ̱ sôron mbau@@ angev angev shi nan mba ij@@ en i ker ve mbara kwaghyan la lu akav a vesen a zungwen ior mhôônom sha dooshima , kpa ka di igbenda i vesen i yange Yesu wase mbagenev cii tsô laa ? 24 : 9 ) Aôndo una yima ve nena ? An@@ takerada ne kpa ngu a wase agumaior u ‘ eren kwagh sha inja , ’ vough er an@@ takerada u W@@ as Li@@ fe Cre@@ ated ? Kpa Yobu tile sha mimi , nahan kwagh ne tese ér Satan ka or@@ aie . “ M@@ k@@ ur ” U Kwagh Sh@@ on Una Lu Nen@@ a ? K@@ av Jighjigh u Nan u Mose La Mba@@ civir Aôndo mba hembe kwaghbo sha u Er a lu “ Aôndo u mimi ” yô , se fatyô u lumun a hanma kwagh u a kaa cii , kua akaa a á t@@ ende zwa ér una er ken hemen la kpaa . ​ —⁠ Pasalmi 31 :⁠ 5 . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ) U gbidyen kwar sha igbenda i upristi mba nengen a ayol a ve tseegh la shi na se u seer iwuese yase sha tom u kwaghpasen u Mbashiada mba Yehova ve lu eren tar sha won cii la . I@@ mo i L@@ ab@@ an man Be@@ tu@@ el la yange ia su@@ r wanakiriki u Aberaham ishima je ka ashe tugh ga , gadia ve kaa ér : “ Kwagh ne ka hen TER a dugh ye . ” Ishim@@ averen i ken Ruamabera kpa i seer m@@ vese u tsombor ken jijingi , nahan mbamaren ve̱ nôngo ve wase mbayev u lun a mi . ( Genese 13 : 7 – 13 ) Shighe kar yô , kwagh er hen ijiir la u bende a Lo@@ ti man tsombor na sha gbenda u vihin kpishi yô . Nahan kpa , ka mba ve vese ayol a ve tseegh ve lu sha ian i lun b@@ i@@ ish@@ ii ember iyua ne ye . Ken inyom i 199@@ 7 la , Anmgbian G@@ u@@ y P@@ i@@ er@@ ce vea kwase na Pen@@ n@@ y , hii u eren tom shin Betel u ken tar u Amerika la . ( Mpase 4 : 10 , 11 ) Se kpaa se mba a atô@@ akaa a a na ve se wuese Or@@ gb@@ an@@ akaa hanma shighe yô . 7@@ 2 : 17 - 19 . Paulu shi kaa wener : “ Or u ken a mo u ker atô la ngu rumun atindi a Aôndo saan saan je . Kpa m ngu nengen a tindi ugen ken alegh a am kpaa , ngu nôngon num a tindi u ken mhen wam , ngu kôron mo yemen a mo u@@ ik@@ angen sha ik@@ ev i tindi u isholibo u a lu ken alegh a am la . Umbur wer , Yehova vande fan kwagh u una er a nyityô ah@@ endan a a mough sha u yangen awashima na la . A kpa me nôngo me ta u iwanger sha a er m fetyô la cii . Ken masejime yô , Yobu zua a or@@ van@@ nya ugen u kpilighyol kpishi ! ( 1 Peteru 5 : 2 - 4 ) Mbak@@ ur@@ an vea dondo ikyav i Yehova la , vea waan mba@@ beenyol ikyo nena ? Ashighe agen or ka nana eren a kwase dedoo kpa i lu sha ci u nan soo u sô@@ ôr shin keren nan ga , kpa ashighe kpishi ka i lu awashima u nan je la . Kwaghôron ve la wa mba been makeranta u G@@ ile@@ adi la ago iyol sha kwagh u vea za tagher a mi ken ajiir a á tindi ve tom u m@@ ishen la . ( Luka 18 : 28 ) Se mbagenev kpishi yange se undu “ akaa ase ” cica cii sha er se dondo sha Yesu ga . Ga@@ yô , a@@ dooga lu shighe u Mbayuda sember hiden ken uiky@@ angen ve , pristi E@@ s@@ era taver ior nav asema ér ve hemba zuan a mfe kua mkav u Tindi u Aôndo la . — E@@ s@@ era 7 : 10 ; 8 : 1 - 8 ; 10 : 3 . la ken mkohol u vesen u ken 200@@ 2 la . Shin er man@@ a lu iyua i i due hen Aôndo nahan kpa , yange na ior uma u tsôron ga . Kwase na S@@ ara kpa kar mar , nahan er í eren kwagh sha ayange la yô , lu u Aberaham una vôso kwase u sha uhar sha er una ver tse yô . Mbakristu vea er nan ve vea tsaase imoshima ve sha kwagh u or soon tar u nan shin kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a laa ? Nahan kpa , mkaanem ma Yesu ma i er ken Mateu 24 : 34 la na se vangertiôr ér , a lu nan kpa , mbagenev ken “ k@@ ov ne [ vea ] lu a kar kera ga ” tsô zege@@ can la una hii . Shin er m tagher a ashighe a ican nahan kpa , shighe u hemban taver mo cii ken uma wam yô , ka hegen er iyol@@ been man u@@ zayol mbagen ve ne mo man I@@ r@@ è@@ ne se kera fetyô u eren tom kpishi ga ne . Nahan cii kpa , Aôndo soo ér i saan se iyol gbem sha won . Ken masejime yô , se va hingir u eren tom pania imôngo hen ger@@ i u C@@ o@@ wr@@ a , u lu vegher u shin ity@@ ô@@ tar i gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y , shi gba ica a gar la kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 30 la . Kpa , ka kasev tseegh ga , nomso Mbakristu kpaa , doo u vea dondo aeren a kasev mba sha ayange a tsuaa mba ve lu ikyav i dedoo ne . Sha kpôô yô , kwagh ne ngu mimi nahan sha gbar u se henen kwagh iyol yase la kpaa . Kpa ke ’ masejime yô , í er ishima i Aôndo . 8@@ 6 : 2 , 11 . Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” U@@ foto mba vesen mba i var sha a@@ kpe a igbenda la lu a uityendezwa mba u@@ gomoti utar mba karen ken ijime er a ior yô . T@@ Y@@ N@@ D@@ A@@ L@@ E ( Ôr Luka 2 : 36 , 37 ; Aerenakaa 20 : 31 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 8 . ) G@@ reg@@ or@@ i@@ o kaa ér : “ Yange se soo ser se gema inja , kpa se fa kwagh u se er jighilii ga . Mbamaren av wam ken makeranta u henen kwaghôron , kpa gba sha mi ga . Paulu maa seer nahan wener : “ Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na [ kwa@@ se@@ he na u ke ’ jijingi la ] u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan . ” Yesu lu wan@@ i@@ unda u ngô na , Maria . Kanyi ia wase se u veren ishima zu@@ lee sha kwagh u i lu timen sha mi ken mbamkombo laa ? U@@ d@@ as@@ enda mba i yer ér G@@ est@@ ap@@ o la yange ve nôngo ér vea kighir H@@ ar@@ al@@ d a̱ wa uwegh shin takerada a̱ ny@@ iman jighjigh na , kpa or@@ ti venda . Er nan ve Aberaham zamber a Aôndo sha ci u ior mba ken So@@ do@@ mo , shi mnenge u Aberaham nenge ior mba ken So@@ dom la lu kwagh môm a u Yehova la kpa ? ( Aerenakaa 17 : 1 - 3 ) I@@ mba gbenda u injaa u henen kwagh la yange u sa@@ gher mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi iyol u keghen ato . Apostoli Peteru wa Mbakristu kwagh ér : “ Doo nen ayol a en ken ishima tsung je . ” — 1 Peteru 1 : 22 . Yange m nenge a mbam@@ gem mba dedoo kpishi ken ng@@ ôm 10 : 11 ) Aluer se time sha akaa a i nger ne vighe vighe yô , aa wase se u kaven mlu u Yehova , shi se fa er se er ve zua a mtsera sha tsaha na la yô . Doo u ishima ia nyian se kpishi sha al@@ am a mbagenev ga . Cii man se time sha tom u mbatyomov ve eren sha u kuren awashima u Aôndo la vighe vighe man er ve wasen se la yô , de se vande tôvon fan pe ior mba ken jijingi mban ve dugh yô . Yehova una ver se asange asange kua icombor jimin cii , aluer se mba dondon gb@@ end@@ atesen u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a lu nan se ne yô . Nahan abaver a ken tar ne kpa nga sha ikyev na . Nahan kpa , gba u mayange se hungur ian@@ tom i hemban cii , i han@@ mô wase nan lu a mi la ga , ka ian i eren tom a Yehova imôngo ken tom wase u pasen kwagh la je la . ( Ho@@ sea 1 : 1 – 3 : 5 ) ) la di i hii u gb@@ eren ken zwa ne ken inyom i 19@@ 25 . SH@@ I@@ P@@ ER@@ U Yange m vande t@@ ôn@@ don zwa a Yehova anyom kar ken ijime imôngo , nahan sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 28 , 19@@ 47 la m er batisema , m lu anyom 13 hen shighe la . ( b ) Ka aka@@ ah@@ ônon a nyi yange Mbayuda gba ker zum u ve za sh@@ ir ve hide la , man kanyi yange i due k@@ ere ? 44 : 1 ; Rom . Paulu lu pasen kwagh ken B@@ er@@ ea doo doo , kpa Mbayuda va tu@@ ur ish@@ am@@ ior ken ijime nahan í mough ayôôso a na . Sha kpôô yô , Mbakristu Mba@@ aiev zua aa g@@ wa u ieren i sha at@@ ser@@ egh man i ts@@ wam u eren man dang u eren kpaa . Nahan yô , aluer or ngu yan ican sha ci u kwagh u perapera yô , kwagh ne inja na yô , nan ngu yan ican sha ci u nan venda gb@@ ang gb@@ ang ér nana per atindiakaa a Aôndo ga yum . Kwase ugen ken tar u K@@ an@@ ada u a lu ngô@@ k@@ yo@@ son yô , iti na ér Mar@@ i@@ on , a kaa ér : “ Ashighe kpishi mbamaren av ka ve na wan wam u@@ iyua , kpa mba ne ônov mba nom@@ om mba uhar mbara ga . Zum u wan na u nomso la ta wanye ugen u̱ lu ikyua a ve sa@@ mbe yô , ter la wa ishima kegh ato a wan na sha u ungwan iyol palegh na la . Ú yaren tom a Bibilo ken kwaghpasen wou hanma shighe kpa ? A kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” Yesu yange tin@@ d@@ in mbadondon un ér ve za pase kwagh shi ve gema akuraior cii a hingir mbahenen been yô , a tôndo zwa a ve ér : “ Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” ( Mat . I@@ h@@ wa i môm karen yô , D@@ or@@ o@@ ta maa za hide aa takerada shon . Kwagh ne tese ér ken anyom 15 a a sember karen ne , hanma iyange yô , ka i maa A@@ you a Tartor at@@ aan . Ka ker ken inyom igen yô , Yesu shi za ken Yerusalem , za bee orgen angev hen ity@@ u@@ ngu i Be@@ tes@@ e@@ da . Yô , se nenge nen ase er kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke u ainge a lumun a kwagh u Davidi yange kaa ér i er se “ kpilighyol ” la yô . Iky@@ ôm kwase u Sh@@ un@@ em wa iy@@ av . — 2 Utor 4 : 8 – 17 . Aluer ashighe agen ka i sar u nahan yô , mkaanem ma Yesaia yange nger ne , ma a su@@ r u ishima . — Ôr Yesaia 41 : 10 , 13 . Ken inyom i 1@@ 7@@ 55 , zum u tar - t@@ enger man mngerem ma s@@ aren av@@ enge kua usu wua ior je kuma er 6@@ 0@@ ,000 nahan ken L@@ is@@ b@@ on , gar@@ tamen u tar u P@@ ort@@ u@@ g@@ al yô , or@@ fankwagh ts@@ ura ugen u i fe un wuee yô , iti na ér V@@ ol@@ t@@ ai@@ re , pine ér : “ I@@ f@@ er hemba ng@@ een hen gar u L@@ is@@ b@@ on a gar u Par@@ is , ape iji@@ mba i hembe cii la shinii ? ” Shi a m@@ ishi awambe a na sha ishigh ki ijiir i nan i@@ w@@ om ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la . Sha u yaren tom sha gbenda u mimi man u saan saan yô , ka se tese ior ser kwagh u se henen ken Mkaanem ma Aôndo la ngu se a inja shi ma doo se ishima kpaa . — Pasalmi 119 : 9@@ 7 , 10@@ 5 . Or@@ henen u Yesu ugen yange kaa a na ér : “ T@@ ere , tese se u eren msen . ” 14 : 26 ) Sha nahan yô , se fatyô u zuan a iwasen ken Bibilo sha u eren sha kwagh u se hen ken i la , ka sha u bu@@ ghun hanma peeji cii , maa ôron ivur i ashe a hii gb@@ eren se sha mi la ga . Kwagh ne lu er ka u veren “ iy@@ ô@@ gh ” sha ityough ki “ a@@ wen ” shin “ z@@ en@@ aria ” sha ityough ki “ to@@ gu@@ la ” nahan . Se fatyô u tôôn ahumbe man ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a Peteru tagher a mi , shighe u lu zenden sha mnger la , karen sha atsan man am@@ een a se tsegh ayol a ase sha ci u Aôndo ve , se lu tagher a mi la . Aluer u pase Yehova hanma kwagh u a lu zan we iyol la cii jighilii yô , una hemba kporom ikyua a we . 2 , 3 . ( a ) Er nan ve se fe ser Pasalmi 34 ôr kwaghôron u pro@@ fe@@ ti@@ i ? Yesu yange tese m@@ doo u mbahenen nav doo un ishima la nena ? Ikyav i i gbe u mbamaren vea dondo zum u ve lu y@@ esen ônov vev ne ka i dedoo je zua ga ! I wa se kwagh ér se ‘ wua alegh a ase a shin tar la kera , ka idya man hông@@ or man ity@@ or@@ on@@ shima man isharen i bo man h@@ ua u eren , ka ak@@ ombo a civir je la . Er se lu tagher a mbamtaver mban nahan kpa , se mba eren tom wase u pasen kwagh la doo doo , sha ci u Yesu ngu a vese ‘ ayange ayange , ’ kua sha ayange a vihin tsung a kwagh a ze se iyol la je kpaa . — Mateu 11 : 28 – 30 . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 8 - 16 Yange m za ne ve kwaghyan yô , m za fa er gumor la lu pania yô . Yesaia 65 : 25 man Yesaia 11 : 9 ôr kwagh gba zwa môm sha ishember i nyi ? Yehova kpa se fatyô u nan un kwagh . M@@ lumun u sha mpin ne ngu ken mkaanem ma Yesu ma i nger ken Aerenakaa 20 : 35 man . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ) Sha u uumace nôngon ér vea kôôm m@@ ver@@ shigh ve yô , ve na ayol a ve sha at@@ ser@@ egh a Satan man az@@ ô@@ v na , je yô gande Bibilo yila Satan ér ka “ aôndo u tar u ainge ne . ” — 2 Mbakorinte 4 : 4 . Mba@@ ah@@ end@@ anev lu keghen a kegh her . ( Yakobu 4 : 8 ) Gbenda môm u vesen u kporom hen Aôndo yô , ka msen u eren . ( Anzaakaa 20 : 11 ) P@@ ine ase iyol you wer : ‘ Lu@@ un er Yesu shin mbaapostoli nav mba a mo imôngo man ve soo u iin mo iti igen nahan , ka nyi iti vea i@@ ime ? Mbagenev yange mea lumun mer ve nyôr ken b@@ aa ne ga yô , ve tile ken won ve keghen mo a kegh ér vea or iyev . ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ; Mbakolose 3 : 9 , 10 ) Shi Paulu pase “ Loho u Dedoo u tartor ne ” sha gbashima . Shi Y@@ eho@@ y@@ ada yange taver Yo@@ a@@ shi ishima nahan kar ior ityom ken tempel shi i er ze@@ ge tom u sôron tempel la . Yesu ôr kwagh u Tartor u Aôndo u ua kar a ifer kera shi ua gema tar cii ua hingir paradi@@ so la . Ken inyom i 33 la , Yesu kpe shi i nder un shin ku , k@@ ôndo yem sha . Kanyi ia wase se se lu ‘ per@@ ee ’ ? Ú pase inja i kwaghôron u profeti u ken S@@ ef@@ ania 1 : 7 la nena ? Kanyi kwagh wan@@ kwase ugen yange nger sha kwagh u ieren i mimi , man kanyi yange i na ve lu dondon atindi a tsen@@ g a sha kwagh u ieren i dedoo laa ? Bibilo ôr kwagh u Yesu ér : “ Un u Aôndo A tindi Un la , ngu ôron akaaôron a Aôndo . ” — Yoh . ( 1 Mbakorinte 13 : 13 ) Kpa se zua a jijingi u Aôndo nena ? Aberaham lu zua a ian i lun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a na imba la nahan sha ci u á “ na Aôndo jighjigh . ” Ashighe agen yô ka i lu akaa a vihin nahan ga . Mbagenev yô , alaghga a gba u vea er nahan . Tsô a zamber a Aôndo ér : “ K@@ pe ah@@ ii , ma U y@@ erem shin She@@ ol , [ “ shin hel@@ l , ” Bibilo i Mbaf@@ ada i i yer ér D@@ ou@@ ay V@@ er@@ sion la ] ma U y@@ erem zan zan iy@@ ugh You ma i kar kera , ma U ver@@ em shighe , ma U shi U umbur mo ! ” Doo u mbahemenev mba tar@@ ev vea ungwa ic@@ in@@ tan ne saan saan shi vea er sha ic@@ in@@ tan shon kpaa . Ken atô u kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 30 la yô , m zua a or u lun a inja i dedoo u lu mar@@ nya u Shi@@ per@@ u yô . Aluer se soo ser Yehova a de se asorabo yô , ka kwaghwan u apostoli Paulu u nyi se dondo , man kanyi injaa ia gema a due k@@ ere ? 24 : 45 ) Mbam@@ kombo mban vea kura iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova shi vea wase se se seer sô@@ som a Aôndo . — Y@@ ak . Aluer se soo pe zuan a uma u tsôron yô , ka a inja u se hiden a iyol yase ijime sha mimi . Kpa er nan ve ashighe agen ka i taver se Mbakristu u hiden a iyol yase ijime ? Mbaf@@ ar@@ ishi mba nengen kwagh u lu zan hemen la nahan yô , ve gba v@@ aan iyol kaan ér : “ Tar cii ngu dondon Un ijime . ” — Mateu 21 : 10@@ ,@@ 11 ; Yohane 12 : 17 - 19 . De se time nen sha kwagh u Ruamabera a er sha kwagh u tahav man a@@ yom a or@@ ihyom wase la . Mbamaren av ka mba@@ shiada mba Yehova , shi ve nôngo sha a fatyô ve cii ér vea tes@@ em kwagh u Yehova a doom ishima kua Bibilo i i lu mkaanem nam la . Aluer ú soo u tôvon sha mbampin mba sha kwagh u m@@ tsegh u tempel shi ú soo u zuan a ityesen sha kwagh u msen u Solomon er sha shighe shon la yô , ôr Iyoukura i J@@ ul@@ ai 1 200@@ 5 peeji 19 – 21 . • Kanyi se er sha u wasen mba ve v@@ ôr ken jijingi laa ? Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha M@@ ôm la yange mbi h@@ ungwa a ator agen , aa aluer mba ôron kwagh u ator a hemban lun a tahav er i gba tar je , yô , á kpa a t@@ ér á yô . Sha nahan yô , de se nenge nen sha atô@@ akyaa shon ahar . P@@ oo@@ p@@ u kaa ér , shighe u Mbaf@@ ada ve lu eren ad@@ ua yô , ve de yer Aôndo sha iti i i lu i na kpôô kpôô la ga , shi i de t@@ eren i ken icam shin ken msen tsô kpaa ga . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 6 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) I@@ mo@@ shima i mbagenev ken tiônnongo hemba taver . Nahan ve lu henen ér ve hemba mba imoshima ve taver ga la . ( Pasalmi 10@@ 4 : 24 ) U@@ pasalmi mba uhar mba m@@ asen kuren Ruamabera u sha U@@ ny@@ iin la wuese Yehova sha ityom na i kpilighyol la . — Pasalmi 10@@ 5 : 2 , 5 ; 10@@ 6 : 7 , 22 . Kpa atesen ne cii ka a aiegh . Er kwagh u i er un sha i@@ yô , i nongo iny@@ at@@ y@@ u@@ u sha mi ka a taver a kuma sha kwagh u i er sha i@@ yô tseegh ga nahan , kape T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la kpa mbu taver mbu kom sha tahav mbu Roma ga je la . 4 : 8 , 16 ) Kape aeren a Aôndo agen a Yesu pase mbahenen nav shighe u lu shin tar la kpa , se hemba fan inja i a je la . Er Peteru ôron kwagh u m@@ gem u sha iengem la been kera yô , a kaa ér : “ Se mba a kwaghôron u profeti u a til dông je . Doo u né wa ik@@ o sha mi er ka im@@ enger i i wanger ken ijiir i wan ime nahan , zan zan sev mbu kar aven man ish@@ an i sha use kpaa ia due ia k@@ ôndo sha ken asema a en yô . Er se lu mbahenen mba Kristu yô , doo u Mkaanem ma Aôndo ma a doo se ishima kpishi je , man kwagh ne ngu hange hange sha er se tese ishimawan yô . Mkaanem ma Paulu ma ken Mbafilipi 4 : 6 , 7 la ma a fatyô u sur@@ un se ishima nena ? U zuan a mlumun yô , gba u se yem a yem keren zan ica je ga , se nenge sha mkaanem ma orgen u ngise lu or@@ tom ken Jam@@ an@@ i la kpa se zua a mlumun . Yange nger ér : “ Mba n@@ orom ikyaa mba ken c@@ ôô@@ ci yange ve kar ken myer ve za n@@ ú@@ m ior mba gban mk@@ er mba gomoti yange tindi la sha u eren imba tom i̱ yange ve er la je ka u henen a hen ga . ” Aluer u soo u seer zuan a iwanger sha kwagh ne yô , nenge ke ’ takerada u i yer ér Revelation — I@@ ts G@@ r@@ and C@@ lim@@ a@@ x At H@@ and ! la , peeji 18@@ 0 - 18@@ 6 , ú i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) I k@@ è@@ r ah@@ ab@@ a ér á fatyô u aren a iorov 8@@ 0 ke ’ atô u deri ke ’ ior mba ve lu sha tar la sha u lamen ijô 1@@ 00 . Sha mimi yô , Bibilo tese ér Tartor u Aôndo ngu ken asema a i@@ or@@ o ? Aluer kwagh ngu nahan yô , ter u nan a hemba wan ishima a nan cii . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbian ugen ngu pasen kwagh hen ang@@ ar u P@@ an@@ a@@ j@@ ac@@ he@@ l , u a lu hen kpe u B@@ er u A@@ t@@ it@@ lan la . Yehova yange kaa ér ior mba ken So@@ dom cii kuma ku sha ci u nyi ? • Ka nyi Mbashiada mba Yehova ve vende gbar gbar sha kwagh u awambe ? I@@ kp@@ elaior la maa sa@@ mbe , hanma or yem kwagh u nan ving . Kwagh u yange er gumor ne zua sha kwagh u i pase ken Bibilo heen ne , ér : “ Maa a dondo un fese , er b@@ ua u zan hen ijiir i s@@ ôngon yô . ” Bibilo na se mfe u una wase se u keren gbenda u se sôr mbamzeyol mba vihin tsung mba se tagher a mi la yô . — Anzaakaa 1 : 4 . Gba u hanma Orkristu nana gema nena ? M@@ saanyol u m zough a mi ne shi wasem u fan mer m doo Yehova ishima . ” ( Yesaia 55 : 6 , 7 ) Yesu yange una lu vea mba@@ asorabo yô , a ver ishima a nenge kwagh u ve er u tesen ér ve gema ishima yô , shi á taver ve ishima kpaa . Nyian kpa aluer se mba cian Aôndo shi kuran atindi a a we sha kwagh u aeren a wang la ga yô , akaa a vihin aa tser se . Shi a kaa wener : “ I@@ mbai@@ ha@@ gh ne cii ka ifer je . ” Yange ve er kwagh ne sha u nôngon u eren kwagh u doon Aôndo ishima shi ungwan imo na kpaa . Shighe kar yô , Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d su@@ gh Anmgbian K@@ le@@ in a ahan zwa kaa ér : “ Anmgbian K@@ ar@@ l m su@@ gh u ! ” Mbakristu mban fa je ér akaa a Aôndo a vende jighilii ga yô , mbananjighjigh mbagenev vea fatyô u lun a mbam@@ nenge sha mi kposo kposo . ( Aer . 2 : 33 ) M@@ he@@ e u icighan jijingi sha Mbakristu tese ér i tim tiônnongo u Kristu . ( Yesaia 29 : 13 ) Yange ikyurior la gem ishima ga yô , Aôndo de ityar igen i lun a tahav va vihi ijiir i vesen i Mbaiserael civir Aôndo her la , ka Yerusalem kua tempel u lu ker la je la . Lu hanma shighe i tsegha Yesu ér a va lu T@@ or@@ o , man shighe u lu shin tar ne la , a wa ago@@ yol sha kwagh u hemen na nena ? Lu a Inja i Mimi shi L@@ amen a Iky@@ ar Ú Kp@@ aa Yange fa kwaghwan u lu ken tindi ne yô . Aluer ú pine kwase wou shin nom@@ ou mpin ne nahan una kaa ér nyi ? Er nan Aôndo a de i@@ mba@@ kwagh ne i er@@ e@@ me ? ” Ior ka vea er ai@@ ky@@ ôr shin vea gba angev shin or ve nana saa ku shin vea ya ican sha ci u a@@ ah@@ e shin ityav mbi nôngon yô , ishima i vihi ve a Aôndo . ( a ) Ka aeren agen a nyi nahan Aôndo a soo ? Paulu kaa ér : “ Er i lu sha tindi u p@@ eren u or môm [ u Adam ] man i za a ior cii ken ijir i nan ibo yô , kape ieren i perapera i Or môm di kpaa i ze a ior cii ken ish@@ ô i nan man uma ” je la . Yange ôr loho u dedoo kpaa . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Er atesen a ve cii a har sha Bibilo yô , ve fa ér ka ve ve lu a mimi ye . — Mateu 7 : 13 , 14 , 21 – 23 . ( a ) Kanyi yange i hingir er “ usu u hi@@ an ” nahan ke ’ ishima i Yeremia , man lu sha ci u nyi ? 2 : 2 , 4 , 6 . P@@ alegh I@@ yol@@ gen@@ gese , 11 / 1 Ior mba ken tar na ban a jighjigh u nan her tsô , shi ve lu hemban ato , mcivir u aiegh kpaa lu samber a samber . Mbakristu cii mba gban a@@ yem sha er vea zua a iyua i uma u tsôron yô . ( Mateu 20 : 23 ) Lu@@ un er Yesu ka Aôndo nahan , kwagh u ôr ne ma lu aie ga he ? N@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H W@@ ER Y@@ E@@ HO@@ V@@ A U@@ N@@ A K@@ U@@ R@@ E MB@@ A@@ A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A N@@ A@@ V SH@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E V@@ O@@ U@@ G@@ H Dooshima u Aôndo a lu a mi sha ior mba kwagh u perapera a sar ve shi ve ongo imo na la una mgbegha un u va eren nyi sha ci ve ? Sha mhii je , awashima wase lu u zan makeranta u G@@ ile@@ adi , nahan hingir mbam@@ ishen za pasen kwagh ken tar u ken won . Sha ayange a Yesu la , ior y@@ aan mba@@ ats@@ ator , kpa er ve vihin iy@@ i@@ av yô , ior nengen an@@ ny@@ on@@ ov mban ér ka iny@@ on i vihin iy@@ i@@ av . Sha nahan yô , se fatyô u lun ior mba dedoo sha ishigh ki Yehova . Ior kpishi nenge ér ve mba ken mk@@ or ga sha ci u ifer man i@@ pi@@ la man m@@ taver u akaa a taver ishe yum la kua mbamzeyol mba sha kwagh u iny@@ aagh man ahumbe man mngerem man im@@ end@@ enev kua ish@@ ôso kpaa . Nahan kpa , Aôndo er kwagh môm u una na ma ikyurior ia hen ér i̱ hemba akuraior agen ga . ( Mateu 22 : 37 ) U tesen ikyav yô : T@@ ôô wer i ver kwase ugen iyua sha an - te@@ bu@@ l na u kiriki u a veren akaa sha mi yô . A@@ yange nga kar kpuaa yô , se cica cii se mough se za mkombo iyange igen . Heela tseegh ga , er “ zege@@ can ” la a lu mgb@@ ôghom ne , mbamtaver vea lu seer a seer . ( Mat . Sha kpôô yô , Yehova iyol na ôr kwagh a Mose ga . 7@@ 9@@ ,@@ 1@@ 5@@ 7 Shi hen ase sha gbenda u i gbe se la kpaa . ( 1 Timoteu 1 : 12 - 16 ) Ka nahan ve Paulu wa Mbakristu kwagh ér : “ V@@ eren nen mba ve te@@ v ne a ican la dedoo ” ye ! Aluer kwagh er man gba u a sôr yô , noov ve de henen ér iniôngon ve i sha gbashima la ia gema kwagh shon fele je ga . Shi yange m kporom ikyua a anmgbian ugen u i yilan un ér Per@@ cy D@@ un@@ ha@@ m yô , vea kwase na Mar@@ gar@@ et . 2 : 8 ) I@@ c@@ in@@ tan ne wase se u nengen a ityôkyaa igen i i ne ve i doo u se ungwan kwaghwan u ken Ruamabera u mbatamen ve we se yô . Bibilo ôr kwagh u nomso man kasev mba@@ jighjigh mba yange ve vaa ken igbar sha u tesen ij@@ ung@@ wen ve yô . 1 , 2 . ( a ) Bibilo tese se nyi sha kwagh u mlu u u@@ um@@ ac@@ ee ? Ieren i ny@@ i@@ ar or ashe la ia fatyô u k@@ enden isharen i yaven a or la . Shi ka ve tese ér ve mba dondon gbenda u Yehova a we ior ikyo la sha u wasen mba ve lu ken mzeyol yô . Gbenda u S@@ ôron A@@ yôôso I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i í gem ér “ kôôm ” ne , ia fatyô u tilen sha ityough ki u sôron shin z@@ ol@@ on ku@@ he u ú hembe la kpaa , man imba t@@ wer i ng@@ in nahan ka u nyoon tsô . D@@ ugh Nen ‘ Ishima i Y@@ u@@ an man Ishima i N@@ yo@@ on man I@@ y@@ ugh ’ K@@ era ( Mbaefese 5 : 15 - 17 ) U keren ian i ia gba a doo hen han@@ ma@@ or cii la ka kwagh u kiriki ga . Doo u se palegh iv mbu mbagenev ve fe kwagh sha mi ga la , inja er u iin akaa a mbagenev ve er sha mhen * ve la nahan . — Ekesodu 22 : 7 - 9 . Ka an nan lu ish@@ an i sha use laa , yange ‘ k@@ ôndo sha ’ hanma shighe , man i̱ k@@ ôndo nena ? ( 2 Peteru 3 : 9 ) Uma u hanma orumace cii ngu un ini@@ umbe ga — kua u wou kpaa . Hanma shighe u ishima ka ia hii u nan mo ibo yô , m hen sha akaa a injaa , er a i nger ken Mbafilipi 4 : 8 la nahan . Kwagh u sha uhar yô , Yehova “ ne uumace cii uma man i@@ ôôn kua akaa cii . ” ( Yohane 16 : 33 ; 17 : 16 ) Aluer mbahenen mba Yesu dondo ikyav na la yô , ve kpaa vea hemba . ( Luka 11 : 20 ; Mat . 12 : 28 ) Man shi “ tom u ave Na ” ( ka kwagh u Yehova a gbe sha icighan jijingi na je la ) ngu ve un a icivir . Er Davidi tôndo tsu@@ mb@@ uiky@@ ondo u Saulu tseegh yô , tese ér Davidi lu a awashima u wu@@ an Saulu ga . — 1 S@@ am . Kpa ka a vande wan ago@@ yol tsuaa yô , i kera lu kwagh u nan@@ den ityough ga . — Anz . Anmgbian u kwase ne yange er nena ? Nahan ityôkyaa lu i Adam man Ifa vea vihi ishima a Aôndo ga . ​ —⁠ Genese 1 :⁠ 28 . Yange hen u suur sha tahav mbu Aôndo . U@@ ng@@ wan imo i mba ve lu hemen ken tiônnongo la . M ngu nengen sha ma@@ shin u ji@@ i@@ di mngerem hen Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la ( b ) Ka nyi kwagh nahan anmgbian ugen yange de u eren@@ e ? L@@ O@@ N@@ D@@ O@@ N , T@@ A@@ R U I@@ NG@@ I@@ L@@ A A soo u yangen tom u pasen kwagh ne , shi una er ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i a fetyô cii sha u tan num sha mba ve lu pasen loho u Tartor ne la , shi nôngon ér u de samber ga . W@@ ea lu ken nyityô mlu kpa , eren msen sha jighjigh u nan hanma shighe . K@@ e ’ kwagh u doon ungwan u i er ke ’ I@@ c@@ am i He@@ mban la yô , An@@ sh@@ ul@@ am la za hemen u lun wang , nahan lu a icivir sha ishigh ki mba ve fa un la . ( Mateu 4 : 8 – 10 ) Tar u Satan a hemen u ne kôr mbadondon Kristu ihyom . Tindi u Aôndo venda u geman ie@@ ev hingir akaa a civir la . 2 : 10 ) Yô , se cii se za nen hemen u tilen sha mimi hen Aôndo shi eren kwagh a ayol a ase sha mimi . Dooshima la una nd@@ ôh@@ ôr sha won ga cii . I nd@@ era eren u@@ ic@@ egh@@ zwa udubu imôngo mba van a bem , kpa mba k@@ ur u@@ ic@@ egh@@ zwa mba shon ga Yange i gba “ Sha ” shon u yange wa akaa a nan iwanger kpa ker la ica i gba cii ve “ iyange i hiihii ” la i̱ mase hiin kpaa ye . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I P@@ A@@ U@@ L@@ U yange dondo Yesu Kristu u a lu Or@@ m@@ ishen u hemban cii la . U ‘ m@@ ough@@ on a ikyar u sha ’ sha u wuese un kpa ? An@@ dre@@ w W@@ al@@ ls , or@@ hemen u I@@ jiir i H@@ enen Kwagh u Mbakristu ken Ity@@ ar i i Lu Ity@@ ar i A@@ bu@@ ter Ga La kaa ér “ [ Mbakristu mba ken iti ] hemba mban a tahav hegen sha ajiir a ngise ve lu a mi ga la . ” Mesiya ver iyol@@ na tor ga , shi ka uumace mba ve yen ne ve ver un tor kpaa ga . ▪ Jijingi u Aôndo yange mgbegha or@@ pasalmi wa icam kaa ér : “ Sha ishigh ki TER yô , ku u u@@ icighan N@@ av ka kwagh u injaa kpishi . ” ( Ps . Saan Mba Ve Lu a Ishim@@ averen i V@@ a L@@ un Shin Tar la Iyol Kpa , se nôngo sha afatyô wase cii se dondo un ijime . 7 : 36 , N@@ W ) Shighe u mbamhen mba b@@ ov ve nyer u ken ishima yô ú er nena ? Kwagh u M@@ an@@ ase , Tor u Yuda la kpa tese se er Yehova a den asorabo a vesen kpaa yô . M@@ ze@@ hemen u Mimi Ne M@@ saanyol Apostoli Paulu kaa ér : “ M ngu a ishimaverenkeghen sha Aôndo . . . [ mer ] mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku . ” ( Marku 12 : 30 ) I@@ mba dooshima la dugh ken ishima , man a wa mbam@@ nenge asev man asaren ase kua mbamhen asev kpa ker , nahan ka i sar se tsung u eren ishima i Yehova . M ur@@ ugh ve sha kor u or sha ik@@ ang@@ enev mbi dooshima ; M hingir ve er mbara mba ve k@@ enden ve a@@ gb@@ ur sha a@@ ze@@ er kera yô , man M ng@@ ur@@ um M ver un kwaghyan . ” Ú ng@@ ur@@ en ôron akaa ne yô , pine iyol you wer : ‘ Akaa a ngise er ne tes@@ em nyi kwagh@@ a ? Shi de se kange nen ishima ser tar ua kôr a̱ gema a̱ ci@@ r inya kpa mayange se hide ijime sha u se za tim ga ! N@@ ôngo ityav mbi dedoo mbi jighjigh u nan la , n@@ aregh kôr uma u tsôron u i yila u sha mi la gb@@ ang , u u pase mpase u dedoo sha mi sha ishigh ki mba@@ shiada kpishi la . ” Zum u yange Yesu lu ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e ve lu u ica a gba ga a kôr un la , a kaa a mbahenen nav mbagenev utar nahan ér : “ Yô , kuran nen , eren nen msen sha er né gba ken imeen ga yô . ” 5 : 16 - 21 , 25 ) Gba u se suur sha Yehova sha msen u eren shi se lumun hemen u jijingi u na shi se eren tom a Mkaanem ma Aôndo tsembelee ve se kôr cio u wasen mba ve tsu@@ m ve undu gbenda la ye . — Anz . Apostoli Yohane nger ér : “ Awa@@ mbe a Yesu . . . wanger se sha asorabo cii . ” I@@ wer ngi karen di ityar tseegh tsô maa ve pase e̱r i sar ve ka duen tom kwaghpasen nahan shi ve lu veren ashe keghen shighe u á va er ve batisema la kpaa . Or u ny@@ iman ér ve soo ayol a ve tsung je kpa nan ngu ga ! ’ * U soo u lun ken paradi@@ so u akaa a dedoo aa lu ker la kpa ? I tsu@@ me a iky@@ aior igen nena ? ( Yeremia 31 : 31 - 34 ) A na ve ish@@ ô ér mba “ ônov ” shi eren a ve er mba a isholibo iyol shio yô . Sha ashighe a ainge ne , ashighe kpishi ior mba Yehova ka ve tagher a ican i vihin tsung kua ibanave sha ci u ityav mbi nôngon , shin sha ci u i ts@@ wer tom ve gayô mba tôvon ve a ican . Sha nahan yô , aluer Mbakristu mba sha derianyom u hiihii , mba ve lu Mbaheberu mbara , za hemen u umbur ikyav i “ ikp@@ ela i mba@@ shiada ” la yô , vea fatyô u zuan a ishimataver shi ‘ gban a@@ yem sha ishima i wan , ’ er nyian kpa se fatyô u eren nahan . Sha nahan yô , m@@ taver u jighjigh u se ne uityendezwa mba Aôndo la á taver shi se fe ser ka u vea b@@ un@@ den ga la i̱ lu kwagh u gban se ishima ayange ayange . — 2 Peteru 3 : 3 , 4 , 9 , 10 . Yange mba zough a mkav ne yô , anmgbian ugen u i yilan un ér Rus@@ sel@@ l Po@@ g@@ gen@@ see yô , gbidye kwar sha kwagh ne zu@@ lee , been yô a kaa ér : “ Yehova yange p@@ ase@@ m sha icighan jijingi na ér m ngu a ishimaverenkeghen i yemen sha la ga . ” Yange lu anyom 9@@ 8 shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee lu a va ga la , shi tsa kuma anyom 5@@ 0@@ 2 shighe u mngerem uma kera la . ( Ho@@ sea 1 : 2 ) I@@ d@@ ya i eren yange i samber ken Iserael nan je ? Mbakristu mba tsuaa mbara lu ken mzough shin er ve due sha ajiir kposo kposo nahan kpa Er i Hii Ve Se Ne Yesu I@@ civir Kp@@ ishi Yô Yerusalem Ka an nan lu ityough ki kwa@@ s@@ a ? Aluer se soo u zan hemen u yan ikyar a Yehova kôôsôô shi zuan a iveren na yô , kwagh ngu u i gbe u se er yô . ( a ) Lu nyi i na ve Yesu er ivande na i hiihii laa ? ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan Yesu yange tese ieren i nan kwagh wuee la ken gar u K@@ ana ? Ior kpishi fa kwaghôron u Bibilo i̱ kaa ér nomso@@ or u hiihii man kwase na yange ve er , u i nger ken Genese ityough 3 la . ( Aer . 8 : 14 - 17 ; 19 : 6 ) — 9 / 15 , peeji 32 . ( Mbaromanu 10 : 16 , 18 ) Een , er akaa a i gbe á a lu a uma ga la je kpa lu yôôn icivir i Yehova nahan , Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa pase loho u dedoo u myom hanma ijiir cii , sha nahan yô ve wuese Aôndo “ tar sha won cii . ” ( Yobu 2 : 3 ) Er Yobu ure shi fa ityôkyaa i un lu yan ican ga nahan kpa , a k@@ usu mimi na taveraa . Kpa mba ve@@ m inya yô m kera yer ga . W@@ a@@ shika U Ken Tar U M@@ ex@@ ic@@ o Marku Lu Or u Z@@ enden Sha Shighe kar yô , a va nenge er m lu a tom u injaa , m lu nengen sha iyol yam tsembelee , shi saan mo iyol yô . ( b ) Ka nyi u lu veren ashe a mi ken tar u he laa ? We u sue ve nahan kpa ? Kwagh u ú fa sha kwagh ne yô , ian ngi i or nana tile sha k@@ ur sha kwagh ne ga . Is@@ ak@@ a soo u eren ayôôso sha kwagh u ij@@ ôr la ga , vough er ter na nahan . Yange fa ér gba u mbahenen nav kpa vea kuran er un nahan , man a lu hen shighe la tseegh ga , kpa vea kura zan zan ken hemen kpaa . Sha nahan yô , Yehova ungwa msen u H@@ es@@ e@@ k@@ ia er a ishima i môm la . Kwagh u mba ve ne jighjigh a vese imôngo la a̱ de dugh se ishima mayange ga . Maa nan haa i í y@@ aan to@@ ho , nan di nan kuran i sha er mô a tsu@@ me a yem ape gen ga yô . Man aluer ashe kar nan man mô n@@ di@@ ir yem ape gen yô , nan ker zan zan saa nan kar zuan a i . . . . Kanyi kwagh i tese ér yange Mbakristu mba tsuaa mbara ve nenge atindi a Aôndo wa sha kwagh u awambe la ér ka be@@ er kwagh ga ? Yesu yange tôô wener i na un tahav yô , una kighir ior ga . Yange Mb@@ al@@ ev@@ i mba ve lu Mbak@@ o@@ h@@ ati la ma tôô are@@ ki ne sha av@@ ande , er Aôndo lu vande pasen wang ér i eren nahan . In@@ j@@ akwagh i tal@@ ent@@ i la ka môm ken an@@ zaakaa any@@ iin a i nger ken Mateu 24 : 45 zan zan 25 : 46 la . Doo u se kpa se er kwagh er un nahan , man hemban je yô shighe u se er isholibo ga he ? Kpa ka kwagh u vihin tsung u a lu eren tar sha won cii je ne . P@@ ase wan wou wer aluer ngu lamen vea ma wan@@ y@@ em@@ akeranta u ken k@@ el@@ ase na yô , una fatyô u dondon ikyav i u tese un ne . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Aôndo na akaa a aa wase se yô . Yange i civir ish@@ ôso wue wue ken Igipiti . Yange m ma mci@@ mb@@ im ma b@@ om zan zan kuma anyom pue . I za a mo iy@@ ou@@ ci kuma kwa har sha ci u ieren yam ne . Mayange je se hen ser se gande u Aôndo una de se asorabo a ase ga . Kpa , u p@@ aven ijende a hanma or sha ci u se soo ser or a va nzughul a vese ga la ka gbenda u sôron zayol shon ne ga . Bibilo i ôron hanma shighe la i maan se shi ngi i na se hingir u doon Yehova ishima . Satan ngu samber a jijingi u taregh vough er or u yôôn kasua nahan . Nahan kpa , A@@ gb@@ oo@@ la zua a azende a he ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova i hen ningir na la . A@@ zende a na a he ne na jighjigh a atesen a Bibilo . Lu tse@@ vaa sha u eren ishima i Yehova . ( Marku 4 : 21 , 22 ) Yesu lu ôron kwagh u im@@ enger i mk@@ ure i ngise i wa mo@@ u ker i ts@@ ar la . Kanyi tom ikyuryan i he ne i lu a mi ken uma u Mbakristu mba i shigh ve mkurem laa ? Kpa kwagh er yô , a fatyô u gban a@@ yem la been tsô kpaa ga . Yesu lu kaa wang nahan ér : “ Mba ve tee s@@ an@@ ker cii á wua di ve sha s@@ an@@ ker . ” SH@@ A ayange a ah@@ on a gban man a@@ kper@@ an a tan á ngee yum ne , Mbashiada mba Yehova tile tseer tseer sha er ve lu Mbakristu mba tilen dông t@@ enger ga yô . Akaa a Yehova a ker a ihyom la doo u ishima ? Lu u m@@ yen u orumace nan yen la man isholibo kpa ia lu zan ior iyol her tsô . ( Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ; Aerenakaa 4 : 31 ) Se kpa mbu a fatyô u eren a vese nahan vough , shin er alaghga se tagher a ah@@ endan a taver shin atsan er se lu ior mba Yehova nahan je kpaa . — Yo@@ el 2 : 28 , 29 . A kaa ér : “ M@@ kav u yange m mase kaven mer nom@@ om u̱ shi lu hur@@ or wam u hemban doom mo ishima ne saa kera la , yange hur@@ am iyol k@@ ondo kp@@ ul@@ o . W@@ ea soo u fan , aluer ma i@@ ember@@ yolough ia wase u shi ia doo Aôndo ishima yô , doo u ú pine wer : Ka nyi i lu ken i@@ ember@@ yolough laa ? Nenge ase ikyav i Han@@ a , u a va hingir ngô u profeti Samuel la . 8@@ 3 : 1 - 3 , 5 . Uma una doo hen shighe la je a hemba er se hen la . Aôndo kaa a na ken m@@ nya ér iy@@ av mbu Maria mb@@ ura ka ivande . U ngu wer u zenden ken iti i Yehova la ka u gban kaan di tsô wer ka un a lu Aôndo wase ga . Yesu yange ôr kwagh a kwase u Sam@@ aria ikyua a Shi@@ kar ken inyom i 30 S.@@ W . la been cii yô , a ôr kwagh a ter sun@@ da u ken jijingi la . U tesen ikyav yô , aluer wan wou nger kwagh sha u@@ peeji mba ve lu a itinekwagh ér “ My J@@ our@@ n@@ al ” la , shin sha ajiir a i pine mpin ken takerada shon ér nana nger kwagh u nan we ken ishima u eren kpa nan soo ér orgen nana fa ga la yô , de nôngon wer u kighir nan nana ôr ngeren u nan la mbagenev ve ungwa ga . Ity@@ endezwa i V@@ or ú yange Aôndo er la i̱ iv sha ana , man ka sha ityôkyaa i nyi ú ne mlumun nahana ? Aluer am@@ een nga nôngon u vihin iti yase i Mbakristu la yô , doo u se umbur ser m@@ til sha mimi wase hen Aôndo hemba ng@@ un a inja a mhen u ior shin kwagh u mbakp@@ ish@@ iv ve lu eren la . U tesen ikyav yô , “ mba@@ wan ayol a ve ik@@ o tseegh ” ka mba kwagh a hembe gban ve a ayol a ve tseegh , ve we mbagenev ikyo ga yô . Yehova tese ér un ngu Tor her , hii shighe u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken sule u E@@ den la je zan zan nyian nena ? “ Ter u nan . . . una wa akaa a na cii sha ikyev na . ” — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 45 - 47 . Shi mba tsu@@ ghun ônov vev ga , kpa ka ve na ve “ akaa a dedoo . ” Yehova yange ko@@ so ior nav ken deser@@ ti nena ? Alaghga ú vande ungwan ior kaa ér , han@@ ma@@ or tsough mimi ú nan iyol i nan , shin kwagh lu mimi cii ga , shin mimi gem hanma shighe cii . Anmgbianev mban wase mbah@@ ev kpishi mba ve ngohol mimi u ken Bibilo la kpen kpen ! Aluer se mba tswen yô , se fatyô u eren kwagh ne shighe u se lu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase yô . Ity@@ esen ne bugh gbenda u a va “ pase [ se ] sha ikyev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , ” man ken masejime yô , a za a vese ken “ mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” ( Rom . 12 : 1 , 2 , N@@ W ) U henen Bibilo hanma shighe la una wase se u eren kwagh ne . ( Aerenakaa 17 : 31 ) Bibilo wase se u fan er shighe u ken hemen la una lu yô , i̱ ôr se mkaanem ma k@@ und@@ un@@ yol man ér : “ Aôndo iyol Na Una lu a [ ior ] . Nahan kpa Ru@@ tu venda u undun Na@@ omi , hiden yemen ken Mo@@ ab@@ i . A gema a var a na shi a za hemen u civir Aôndo u mimi la sha jighjigh . Zum u Yesu ôr mkaanem ma i nger ken Luka 16 : 10 la , lu ôron kwagh u “ inyaregh ki ki lu perapera ga ” la — ka akaa a se lu a mi je la . Yange m hen mer m kera kuma u or a nam jighjigh ga . Yange ve nôngo kwagh kpoghuloo sha u y@@ esen mo sha gbenda u vough ne . ” Or@@ gb@@ an@@ akaa na or uma , nahan or môm nana de vihin uma u awambe a til sha mi ne ga . Yesu shi yar tom a s@@ an@@ ker u jijingi sha u wasen ior mbagenev ve o@@ s@@ ough sha ikyev i Satan kera . 2 : 11 ) De se time ase sha kwagh u akaa ne a lu la , man er se palegh u kenger a la kpaa . Aluer se er nahan yô , se ker bem a Aôndo — man kwagh ne ngu a inja je yô , Yesaia ter un kwa har . — Pasalmi 8@@ 5 : 1 , 2 , 8 ; Mbaromanu 5 : 1 . I@@ ca gba ga tsô maa or shon gema henen kwagh kwa har ken s@@ ati . Kpa , A@@ don@@ iya yange lôh@@ ô Solomon man mbagenev mba ve lu ikyua a Davidi iniongo i á er , á “ s@@ ôngo iyôngo man ilev ” la ga . ( Tit@@ u 2 : 12 , 13 ) M@@ lumun u ú na sha mpin ne la una wase ú u tsuan akaa a ú er yô . Nahan kpa mlu u Mbakristu mba mimi yô ngu kposo . Ikyav i T@@ esen i Yehova man i Yesu Lu@@ un er mba@@ fankwagh mbara za nenge Yesu hen tugh mbu i mar un la shi ve na un z@@ en@@ aria man akaa a injaa agen yô , alaghga Maria yange ma na an@@ ny@@ on@@ ov uhar tseegh shighe u za a Yesu ken tempel ken Yerusalem ayange 40 ken hemen la ga . Gadia . . . akaa cii nga her di er a lu sha mhii u i@@ gbe@@ tar la nahan . ” Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 7 - 15 Er nan ve ior mba he ’ gar u N@@ as@@ are@@ ti yange ve soo u wu@@ an Yesu , man er nan ve yange b@@ unde ve ? Ka mbam@@ gem mba nyi Mbakristu mba ken derianyom u hiihii mbara yange ve gema ? Sha mimi yô , ishima i or kera ngi wang er Tartor u Aôndo ua due ker ga , vough er a fatyô u z@@ ôron t@@ ur sha ish@@ ish@@ agh ga nahan . — Mateu 7 : 16 . Kpa , ib@@ u@@ me@@ or la yô maa i na sha wa@@ ar@@ a@@ wa , nahan i gba . Gadia injar ngi ken hemen kpee je , man ishimaverenkeghen you kpaa , á b@@ unde i ga . ” — Anzaakaa 23 : 17 , 18 . M W@@ u@@ ese Kp@@ ishi A@@ eren a I@@ f@@ er D@@ umbur U lun vea anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba lun a dooshima la una wase se u maan dooshima . — Anzaakaa 13 : 20 . A shi nan kpa Yehova lumun a kwagh u Samuel er la . ( Mbaheberu 10 : 32 - 34 ; Aerenakaa 11 : 27 – 12 : 1 ) Sha nahan yô , yange lu ityough sha u nengen ér i kohol inyaregh sha ci u Mbakristu mba ken Y@@ u@@ dia . — 1 Mbakorinte 16 : 1 - 3 ; 2 Mbakorinte 8 : 1 - 4 , 13 - 15 ; 9 : 1 , 2 , 7 . M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N : E@@ i . 32 : 1 – 8 , 25 – 35 — Yange er nan ve í tsaha A@@ ron sha wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria u á er la ga ? Lu hen shighe shon shi i gber an@@ takerada u i yer ér A S@@ atis@@ f@@ ying Li@@ fe — How to A@@ t@@ tain It la ye . Ka kwaghwan u vesen u nyi una wase u ú fan m@@ kposo u man m@@ sô@@ rom cuku cuku man u z@@ eren di man m@@ sô@@ rom kpishi ? De se nenge nen kwagh u vegher u nongo u Yehova , u a lu shin tar ne la a hembe veren ishima sha mi yô . Yon@@ a nengen ér gbenda ngu u una wase mbat@@ so@@ ov mban ga yô , á za nyôr shin atô u t@@ so la , á y@@ av sh@@ imi . K@@ AN@@ Y@@ I i wase ú u zan hemen u pasen loho u Tartor sha jighjigh ken u@@ haregh mba i fe keghen ato her ga laa ? Aluer ka hen shighe ne ve va pin iwasen nahan , a kaa a ve ér nyi ? Tom ne kua u pasen mbagenev ken a ve kwagh ken zwa u Ng@@ ab@@ ere la Yange na ian ér s@@ ati môm tsô kpa a̱ kar aa u̱ un pasen kwagh shio ga , man yange er nahan zan zan ar ken ayange a masetyô a uma na la je kpaa . Tsô ve ta Paulu a@@ wen zan zan ve hen ér a kpe . — Aer . Ieren i nom u Ab@@ ig@@ ail lu a mi i kwagh gban un sha akaa a ken jijingi ga la i bende a dooshima u Ab@@ ig@@ ail lu a mi sha Aôndo man ieren na a wanakiriki na , u Aôndo shighe un mkurem la ga . Or@@ h@@ unda la fa ih@@ wa i or@@ ya na una hide la ga . F@@ o@@ to la tese ityôkyaa i se henen Iyoukura yô . 3 : 24 ; 5 : 15 , 17 ) Nahan kpa , ve na Aôndo jighjigh taveraa , shi ve na jighjigh a akaa a Aôndo a er sha ci ve la shi mba tesen jighjigh ve u nan ken igbar sha u eren ityom i dedoo . Ken inyom i i sember karen ne , mbatomov mba o@@ s@@ ough sha go@@ go gban vihin iyol kuma 1@@ 6@@ 0@@ ,000 ken tar u Amerika . Akaa a vesen ga , a a tese er igbenda i Aôndo a eren kwagh la i lu kposo a i orumace yô . Ken masejime yô , m kera lu a agee a civir Aôndo ga , nahan kera saan mo iyol u eren Yehova tom ga . ” Shi kwagh wase kaha kposo sha ci u ka i hange se u fan kwagh u iyol yase , nahan se pine ser : Í er iyol yase nena ? Aluer i wa se kwagh ken Ruamabera yô , se wuese nen shi se nenge nen un ser ka ikyav i tesen ér se doo Yehova ishima . A ôr u , u@@ kasua mba kar utar yô , a kure ikyaa ér un zua a mimi sha kwagh u Aôndo kpaa . ( Ôr Luka 21 : 19 , 34 - 36 . ) Hanma ivur yô , ngi a kwaghwan u injaa sha kwagh u azende a se ker la : “ M tem a u@@ gbil@@ in@@ mbaiorov imôngo ga ; lun yam a mba@@ a@@ yomov imôngo kpaa ga . ” ( Ps . Ken inyom i 36 la kpa kwagh u vesen ugen er . Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev ugen , i yilan un ér Kor@@ ne@@ li@@ u gema ishima , i er un batisema . ( Yakobu 1 : 17 ) Ikyav i tesen yô , mbat@@ ô@@ v@@ on mhen mbaiorov nd@@ era tesen igbenda i y@@ esen ônov sha u@@ e hegen kuma anyom imôngo , kpa ken masejime yô , mbagen ka ve gema mbamhen vev mbara shi ve lumun ér kwaghwan ve la yange i lu u sha m@@ lan . “ Ny@@ ôr Nen ken A@@ you a E@@ n ” Fe@@ be@@ war@@ i 25 , 200@@ 8 – Mar@@ ch 2 , 200@@ 8 Yesu yange ôr kwagh na , kaa ér : “ A@@ ts@@ ôngo nga a ijô , iny@@ on i sha kpaa ngi a a@@ ya ; kpa Wan u or yô , ngu ape suur ityough ga . ” Gba kpee u se lu p@@ al@@ egh@@ aa a bo@@ tar u a kase se ne , shi se kôr azende a injaa vea anmgbianev mba nomso man mba kasev mba jighjigh , mba ve kom umiliôn imôngo la . Er m@@ til sha mimi a samber sha hanma kwagh u se eren yô , gba u se fa h@@ ôn u@@ bo u@@ bo ugen — ka m@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in je la . Me ôr u vea kwase wam imôngo . Yehova kaa a profeti B@@ ala@@ am ér á de we Mbaiserael i@@ fan ga . Se fatyô u eren kwagh sha mimi a er Yehova nahan ken ivese nena ? I@@ y@@ ôngo ngi er ilev mb@@ igen nahan ga , gba u hanma shighe yô , a nengen sha i . ” 3 : 14 - 17 ) Nahan kpa , kanyi ia fatyô u tagher se u tsuan akaa a dedoo a se er@@ ee ? Nahan kpa Yehova tôndo zwa ér una wanger ior nav , una “ de ve asorabo a ve . ” 10 : 16 , 17 ; 12 : 27 ) Kpa shighe kar yô , i va seer tôvon sha kwagh ne kua kwagh u Ruamabera a er yô , nahan i kav ér bredi la tile sha ityough ki iyol i Yesu i inyam man awambe ne . A p@@ ir ashe . I er Maria batisema sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 18 , inyom i 200@@ 1 la . Sha shighe ugen la , kwagh va gba sha ior mba ve kom ken jijingi yô , sha er vea nenge sha ityom i i lu i injaa yô . Anmgbianev asev man mba@@ wan@@ ndor a vese kua mbagenev kpaa mba nengen a inja yase i dedoo la . ( 1 Mbakorinte 7 : 28 ) Mbam@@ zeyol vea mough sha ci u ka ior ihi@@ ar kposo kposo ve zough ye , man mbam@@ nenge vev kpaa vea kaha . A̱ shi nan kpa , akaa ne yange aa na ‘ ishima ia yina un . ’ Er ve eren akaa ne nahan cii kpa , sha iyol yô , ve za hemen u tesen ér ve mba u@@ icighan@@ mbaiorov man mba@@ cian Aôndo . Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u suur sha Yehova shi taver ikyar i se ye a na laa ? U Ô@@ ron Ruamabera u sha U@@ ta@@ an u Pasalmi As@@ av - as@@ av , 9 / 1 Ior kpe z@@ ur@@ um a iorov 1@@ 00 . K@@ nor@@ r , u yange lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova zan zan kar kpen la yange a kaa a mbam@@ ishen ér : “ Shighe u iyol i kpe ú cii , kwagh u hiihii u i gbe u ú er yô , ka u me@@ men . Nahan ken inyom i 19@@ 6@@ 7 la , m de am@@ ar a v@@ in@@ en , nahan m za hii u eren tom hen ze@@ ge sule ugen , ikyua a ya u mbamaren av . Be@@ tu@@ el man Yosev man Ru@@ tu cii yange ve kar a ishima ve ve er erdoo ; yange lu ishima mgbegha ve ker ve ve er kwagh la ye . Hii shighe u Yesu lu shin tar la zan zan shighe u i wua un sha i@@ heen la , a tese er i doo u or a tsegha iyol i nan sha ci u Aôndo sha gbashima shi nana civir un sha mimi yô . Een , u gba y@@ um@@ u , kpa . . . ka sha ikyev i Aôndo ga ; lu ior i tar ne na u angev ye . ” Kwa@@ gen la , S@@ ab@@ ina se gbar gbar kaa ér , “ yange m hen mer a tsa sha won nahan me fatyô u za pasen mbagenev Bibilo ga . ” 5@@ 1 : 10 ) Sha nahan yô , ka hange hange u se eren msen hen Yehova , aluer se soo ser a wase se yô . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | G@@ O@@ M@@ O@@ T@@ I U A ER@@ EN AN@@ Y@@ I@@ G@@ H@@ E G@@ A L@@ A D@@ ondo Mkaanem ma Aôndo a iyol i hiden ijime . Ka kwaghwan u nyi yange i wa or@@ kuran Timoteu , man ka sha nyi gbenda nahan mbakur@@ an mba ken Kristu vea er tom u pasen kwagh vea kure ú doo doo ? Mbah@@ enen Bibilo yange ve tôô iti i Mbashiada mba Yehova la ken inyom i 19@@ 31 la . — Yes . 24 : ​ 45 - 47 ) Mbam@@ kombo mba i eren ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova a kuman er 1@@ 00@@ ,000 nahan la mba tesen se shi mba taver se asema sha er se fatyô u hendan a akaa a karen jighjigh u nan wase yô . Yobu yange ngohol kwaghwan la nahan kôôm mhen na . ​ —⁠ Ôr Yobu 40 : 8 ; 42 : ​ 2 , 6 . A fatyô u kaan ér u nan ma e@@ ev mbu cuku di icivir tsô maa ka u civir a civir mbu j@@ ee ? Icighan jijingi shon wasen se nyian kpa ? Yange gba u igbenda i dedoo ia lu ve , sho@@ ja ia fatyô u zan ga@@ gher za yangen ayôôso m@@ ape ye , nahan Mbaromanu fa u du@@ ghun igbenda ne . 6 : 11 ) Gba u se hungur a akaa a se undu la , inja na yô ka u kera henen sha mi ga je la , kpa se gema se ‘ n@@ aregh se za sha akaa a ken hemen ’ la . Kpa gema umbur wer , Yesu yange kaa ér or a de nenge a nôngo ga ku@@ aa ga . I@@ ta@@ i di gema pase er un til sha mimi yô . Mbat@@ amen di ve gema ve pase anmgbianev mba i sember veren ve mbatamen shin udi@@ ak@@ on la , ve pine ve aluer ve lumun u eren tom u i ne ve ne shi ve kuma u eren u yô . Or@@ pasalmi yange kaa wener : “ Or u nan lu a kwaghfan yô , nana̱ ver ishima sha u@@ erdoo mba TER kpaa . ” U yan ikyar a or hemba di u gban fan or u or shon nan lu la shin gban fan di iti i nan tsô la . Zum u i pine Ca@@ ther@@ ine , ngô ugen u a y@@ ese ônov uhar ér a̱ pase kwaghwan u yange wase un yum yô , gi@@ ri@@ m un iyol kpishi u t@@ eren kwagh u i er ken Duteronomi 6 : 7 la . Yange zua a kwagh u ôr kwagh sha mpin shon ken Iyoukura i J@@ ul@@ ai 1 , 199@@ 5 la . Aluer se nenge ser se yina u pasen kwagh shin eren ma tom u i ne se di ye ? Kwagh ngu nahan sha ci u ve na jighjigh ér awambe a Yesu a he@@ e inya la nga a tahav mbu yiman uumace . ( E@@ s@@ era 1 : 1 – 6 : 22 ) Kwagh u Solomon , wan u Davidi , yange doo Yehova ishima kpishi . A@@ gbil@@ in@@ aior ka a vihin Mbashiada mba Yehova iti , á na ve iti iy@@ ongo ér mba “ bo nongo . ” Mba@@ civir Yehova yange ve kegh hanma ‘ g@@ ara ’ ? • Er nan ve ú lu a vangertiôr wer igbenda i Yehova ngi jighilii ? Kanyi yange i na ve gbenda u Yesu tesen kwagh la kaha a u mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi laa ? U@@ gen di u a er tom ne i hembe anyom 20 yô , kaa ér : “ M zua a ian i civirigh i hemban cii , i yange m ver ishima mer me zua a mi ga yô . ” OR@@ G@@ EN u yange mbamaren nav y@@ ese un ken mcivir u Aôndo kpa va de u civir Aôndo yô kaa ér , “ m nenge mer m hông@@ or kpishi . ” ( Mbaromanu 16 : 3 , 4 ; 2 Timoteu 1 : 16 ; 4 : 11 ; F@@ il@@ em@@ on 23 , 24 ) Een , ainge Mbakristu mba lun nahan la mba a ‘ doo ishima ayol a ve , ’ man ka iveren i Aôndo a ne i kaven mbahenen mba Yesu mba mimi je la . — Yohane 13 : 34 , 35 . A@@ eren a ity@@ ôô a mba@@ van mkohol ne kaha , kpa jighjigh u nan u ve lu a mi môm la zua ve imôngo . ” Se er nan ve se fa ior mba ve lu er Ab@@ es@@ al@@ om nyian la shi se palegh ve ? Kwagh u a ze mbagenev iyol yô ka ifer i i̱ du@@ mbur ne . ( b ) Ka nyi i a wase se se tese iwuese sha kwagh u se ngohol la ? Mba zu@@ ngu sha ci u mbamzeyol vev ga , kpa ka sha ci u asorabo a ve man mbamzeyol mba uumace mba ve lu vough ga , ve ve a mi la . Gba u takerada u ú dugh hen Aôndo yô , ua tese dooshima na . I@@ orov 7@@ ,000 yange ve za mkohol la . Lu hen mkohol shon kpa i yôô ér ior mba Aôndo ve̱ nôngo sha afatyô ve cii ve pase loho u dedoo ve tser tar cii ye . Ve kpa jijingi eren tom a ve . 5 : 8 ) Or u Diabolo una ya la a lu we shinii ? Yesu kav er yange a lu kwase ne ken ishima ken anyom a á lu yan ican a angev la , shi a fa er sar kwase la tsung u zuan a iwasen yô . ( Mpa . 3 : 14 ) U fa ikyav man m@@ lu@@ a@@ inja u aan a tom ne kpa ? Se mba veren ônov asev ikyav i dedoo sha u tesen ishima i tse@@ en sha akaa a i eren ken mcivir u mimi la kpa ? ’ Ôr ityough ki sha 2 ki takerada u Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor , ikyum@@ hi@@ ange 16 - 19 . Yange mba hembe ator a Mbak@@ an@@ aan ityav sha hemen u Yosua kera yô maa ik@@ we i Mbaiserael kposo kposo gba za teman sha ajiir a ve aa í na ve ken tar la jimin cii la . Er Davidi na jighjigh taveraa yô , a kaa ér : “ TER ka agee a uma wam , ka an je nana wam mciem iyol@@ o ? ” — Ps . 27 : 1 ; ôr Pasalmi 27 : 5 , 10 . Apostoli Peteru yange kaa gbar gbar nahan ér : “ Mimi je , m kav , Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” ( Yohane 21 : 15 - 17 ) Kwagh u nongo u Kristu u ngise , u̱ i er ken Bibilo la tese ér , mlumun u Yesu lumun Peteru ve na un tom la saa gbilin ga . • Awa@@ shima u mbaihyomov mba Ne@@ hem@@ ia jim yô lu nyi , man kanyi i lu awashima u mbaihyomov mba Aôndo ny@@ ian@@ a ? ( Genese 39 : 7 - 12 ) Yange Yosev ôr kwagh u iyol na nahan wener un “ cie Aôndo , ” man lu kaa vough . — Genese 42 : 18 . Hii nan ve se fatyô u suur sha hemen u Aôndo laa ? Aluer se er msen sha ikyaa ne , shi se wa ago@@ yol sha mi yô , a wase se u tilen dông , vendan u p@@ eren tindi u Aôndo a we se sha kwagh u awambe la . • Se fa ser Aôndo ngu ken ivese nena ? Ka nahan man vea fatyô u wan “ kasev mba kiriki ” mba ve lu ken tiônnongo la kwagh ken i@@ u@@ v tsembelee ye . Gadia yange tese isharen i fan mimi u Bibilo . Bibilo taver se ishima ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga er ne lu eren u@@ icighan@@ mbaiorov tom shi ne mba eren her kpaa . Sha nahan yô , ken inyom i 60 S.@@ W . la apostoli Paulu nger wener i pase loho u dedoo la hen “ akaa a i gbe a sha won cii . ” — Mbakolose 1 : 23 . ( F@@ il . 2 : 7 , 8 ) Tom u geman ior hingir mbahenen u Yesu eren hanma shighe la kpa lu gbenda ugen u eren kwagh u doon Ter na . Ka ker ken inyom i 199@@ 6 la yô , m tema hen kpe ga@@ mbe na , m kôr un uwegh a m@@ liam ashe , m zamber a na mer a yam anyi sha akaa a m er a na cii , shi m kaa a na mer a doom ishima kpishi . Aôndo lumun a u@@ kwaghaôndo mba ve vende atindi na laa ? Mba timen sha kwagh u ijô kposo kposo kaa ér mba lamen ijô i kuman er 6@@ ,@@ 7@@ 00 nahan sha tar nyian . Ior mba hemban iyenge sha tar mba lamen ijô i kuman er 1@@ 00 nahan ken ijô ne . Sha kpôô yô , aluer se haa ishima i legh legh man ishimawan iyol yô , se wase u van a bem kua mzough ken tiônnongo . Ka nyi i gbe u agumaior man se cii wuese ? Aluer se palegh u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man idya i eren yô , a lu se a iwasen sha ci u nyi ? Ka sha m@@ hange u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon je man vea ta num sha Yuda man gar@@ tamen na , Yerusalem ye . Aluer ior mba se ne ve jighjigh nzughul a vese ac@@ in imôngo yô alaghga a doo u se hide se nenge sha gbenda u se ye ikyar a ior la vighe vighe . Wan@@ ye kwase ugen kaa a T@@ i@@ ff@@ any ér : “ Hegen yô m fa er i hii ve ne Mbashiada mba Yehova ka ne zenden ior sha uya uya yô ; ka sha ci u ne fa Bibilo kuma ne . ” Pro@@ feti u ken Yuda la yange ma kav er tse@@ profeti la lu tsu@@ ghun un a tsu@@ gh yô . Nahan kpa , Bibilo yô tese ér awashima u Iyange i J@@ iri@@ gh la , ka u yiman ior ken if@@ er@@ kwagh i i tser ve la . ( Aer . 10 : 22 , 24 , 34 , 35 ) Bibilo kaa ér : “ Tsô Peteru ng@@ ur ôron . . . nahan yô , Icighan Jijingi haa sha mba ve lu ungwan kwaghôron la cii . AN@@ YO@@ M a karen ken ijime kpuaa nahan , anmgbian ugen vea kwase na ken tar u F@@ ij@@ i ve lu yôôn ang@@ we u lôh@@ ôn ior mkombo u umbur ku u Kristu . Er ashe ka a na asaren a dang a kende ken or yô . 21 : 14 ) Ity@@ akerada ne ngi ken Bibilo ga . ‘ Iyange shon i m@@ vihi man i m@@ yô@@ h@@ ôr ’ la yange i lu iyange i ime wan mgb@@ igh mgb@@ igh man a@@ been man ang@@ ôgh@@ ime kpaa , alaghga kwagh ne lu sha injakwagh tseegh ga , kpa kwagh er nahan kpôô kpôô kpaa , sha ci u m@@ ny@@ im man ak@@ om lu hanma ijiir cii . Ken ityough ki masetyô ki kwaghôron u profeti u M@@ ika la , á pu@@ u ior mba sha ayange na la ken igbar sha afer@@ akaa a ve lu eren la . I@@ mba kwagh ne ia fatyô u eren Or@@ k@@ rist@@ u@@ u ? Tese Mba@@ yev O@@ u Ve So@@ o Takerada u Ô@@ ron man Kwagh@@ henen Lu@@ un er a lu nahan yô , kwagh ne ma a ve Mbashiada mba doon se ishima tsung la aa iyol@@ kpen kpishi je , gadia ve mba shon mban ne ve hingir mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor a uwer gban shio anyom imôngo sha u@@ haregh mba ior ve fe keghen ato ga la . Er lu zan zende sha iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya na yô , lu ôron takerada u Yesaia , nahan F@@ il@@ ib@@ u za her@@ egh a@@ yem , tsô a pine un ér : “ U kav kwagh u u lu ôron ne kpa ? ” Nyian ne , Mbashiada mba Yehova hemba iorov 8@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 sha tar cii ! Lu u iky@@ a@@ ats@@ eren ne ia h@@ ungwa a Davidi , una yem shin She@@ ol a ij@@ ung@@ wen man i@@ he@@ en@@ ee ? * Yange nôngo a angev mb@@ un nena ? A lu kwagh u kunya kpen kpen ! Davidi kôr iyol na tsaha sha ashighe agen kpishi kpaa , a nôngo ér una or iyev ga . 8 , 9 . ( a ) Hii nan ve i doo u se nenge iyol yase a iyol i hiden a mi ijime ? Nahan Yehova ôr kwagh a Mbayuda er i nger ken H@@ ag@@ ai 1 : 5 nahan ér , ‘ ve̱ ver ishima , ve̱ nenge sha akaa a a lu ts@@ eren ve ’ la . Peteru yange nenge ér Yesu kenger un sha gbenda u tesen ér un va un ah@@ enge shin un he@@ e un@@ u ? Yange wa ken ishima u timin mba ve civir Ba@@ al , aôndo u Mbak@@ an@@ aan u doon iy@@ i@@ agh la kera . N@@ ôngo hen fa atesen a vesen a ken Bibilo la kpaa . D@@ ugh á@@ z@@ ú@@ ú@@ r a tom u u@@ ke á ka se eren la kera je kpa se mba a aka@@ aeren ag@@ enegh a ke ’ jijingi kpishi . Ashighe agen di ka ve lam ga ku@@ aa , kpa ve gba lun a mo tsô . ” Zum u or@@ jighjigh u hiihii , A@@ bel , na Yehova nagh sha u@@ ile yô , doo Aôndo a na . B@@ ee kera yô , ka an wase je i saan nan iyol sha ivese i i ter kwagh u i ken injakwagh la ga ? ; G@@ on@@ z@@ á@@ le@@ z , N . Yehova soo ér mba ve hemen ior nav cii ve hendan a m@@ vende u vendan mimi . ( Luka 17 : 32 ) Yesu lu ôron ér nyi ? Anmgbian ugen u i yer un ér T@@ a@@ b H@@ on@@ s@@ ber@@ ger , u a lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u ken tar u H@@ a@@ iti la , yange na ib@@ aver i kôron ken ishima sha kwagh u yange er shighe u tar t@@ enger sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 12 , 20@@ 10 la . Ka sha ityôkyaa i nyi yange ve eren a na nahana ? Er yange i zu@@ am a angev mbu nan or v@@ ôron gbe@@ da gbe@@ da la je , lu nom@@ om tseegh gema eren tom u u@@ ke ye . Aluer se mba zan mbamkombo n@@ du@@ u@@ lu@@ u yô , a tese ér se soo ser se “ ungwa kwagh u Jijingi A lu ôron a iniongo i Kristu yô . ” ( Mpa . Kwagh Gba sha Gbenda u Se C@@ i@@ vi@@ r Aôndo L@@ aa ? Ka shima yase u dondon ityesen i Aôndo shi zenden sha gbenda na kpaa . Kpa cii man kwagh ne a er yô , gba u kwagh u vesen ua hembe di m@@ yem u Aôndo yiman ior sha ashighe ashighe yô una er . Ú ungwa loho u doon tsung u ve kaan la ve@@ e ? U tesen ikyav yô , tsombor ugen ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e , kaa ér : “ Iyange igen yô , er iyange sha te@@ mbe nahan , ij@@ ever@@ ahumbe hii u karen b@@ a@@ veraa , w@@ ura a@@ w@@ ombo maa dondo . Tindi yange hingir ‘ or@@ kuran u zan ken Kristu ’ nena ? Ka nena ishima i legh legh ia fatyô u taver iky@@ ar@@ yan i hen atô u mbamaren a mbayev ve@@ ve ? Er se lu nôngon ser se ôr kwagh a kôr nan ken ishima yô , se sôn Yehova ser a wase nan nana seer vesen ken jijingi . A kaa ér : “ M vande bu@@ ghun zwa a TER , nahan m kera fatyô u hiden ijime ga . ” la . Maa a kaa a or ne vea kwase na ér , un sember eren msen pinen Aôndo ér a na un mlumun sha mpin ne . • Ken A@@ tindi a Aôndo na la , á kaa ér i er a awambe nena , man lu sha ci u nyi ? Yesu su@@ r mbadondon un asema sha mkaanem man ica i lu a gba ga . A kaa a ve ér : “ Ne ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ne , de cie nen ga ! Gadia i doo Ter wen u nan ne tartor la . ” N@@ ongo u upristi mba sha inja i tor la ua er tom han@@ a ? Yange m er ice sha it@@ you er un nahan , shi m zenden shi m ng@@ or@@ on er yange una keren can@@ is ve a ng@@ or@@ on la nahan . I@@ j@@ ô i L@@ amen Ka Gbenda u Pas@@ en Ior Loho u Dedoo Ny@@ ian@@ aa ? Er Aôndo a er akaa ne cii sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la yô , ishimaverenkeghen ve ka u lun uma gbem sha won shin tar ga . Er ve lu mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor yô , Yehova ngu yaren tom a ve sha u pasen ior loho u a lu a mi u nan ior ishimaverenkeghen i mimi ne . U tesen ikyav yô , yange mba nd@@ eren Yesu kera cii yô , “ upristi kpishi kpaa lu wan jighjigh u nan la ik@@ o . ” Mimi je , ka u ú fatyô u eren pania gaa ? M@@ kor u ken jijingi hemba ng@@ un a inja sha ci u nyi , man Yehova kor se ken jijingi nena ? Alaghga ior vea pine u mpin sha kwagh u mcivir u ú civir Aôndo la man sha akaa a u ne jighjigh a mi la tseegh ga , vea pine u akaa agen kpaa . Sha mimi yô , ayange a masejime a tar ne ka “ ashighe a ican . ” ( 2 Tim . Kape Davidi kpa yange nenge ér a gba u or@@ perapera nana kôôm un sha gbenda u nyoon tsung , sha ci u iwasen na je la . I@@ y@@ ua i V@@ esen i Yehova a Ne Se Yô Yange i mar orgen ken tar u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi hemba ing@@ y@@ egh ker yô , shi i y@@ ese un ken Kwagh@@ aôndo u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi , mba yer iti na ér An@@ war . Alaghga mkaanem mara yange ma taver ga , kpa ma gema ma pase mimi u a ze k@@ wen@@ g yô . Man aluer ngu heen a mo nahan ma a soo ér m er nena ? ’ Yehova yange er nyi sha mbamsen mba M@@ an@@ ase er laa ? ( b ) Shighe wase ne kpa ka shighe u injaa sha ci u nyi ? Lu ve inja er ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em nahan . — Marku 5 : 22 - 24 , 35 - 43 . Ve er kwagh ne sha u wasen mbagenev sha er ve kpa ve zua a mtsera ken akaa a injaa a ken jijingi la yô , akaa shon yô , ka kwaghfan man mfe u fan Aôndo . ( Mbafilipi 4 : 7 ) Aluer se hingir ior mba ve kom ts@@ or ts@@ or u pasen Mkaanem ma Aôndo yô , ma a lu se er s@@ an@@ ker nahan , se yar tom a ma u wasen u duen a ior ken iky@@ ang@@ enev mbi ken jijingi mbi Satan ne . Nyian , ior mbag@@ anden man mb@@ akiriki cii mba suur sha mbau@@ tahav ga , mbagenev je yô kôr ve a kôr ihyom ku@@ aa . Alaghga u kaa wer , ‘ Ka imba uma i m hen mer ka uma u injaa la ga ! ’ 3 , 4 . ( a ) Kanyi kwagh se er sha u hingir mba@@ vesen ken ji@@ jing@@ ii ? Kpa shighe u vea gba “ ken ican ” tsô , vea hide vea ker ishigh ki Yehova . — Ho@@ sea 4 : 1 – 5 : 15 . 2 : ​ 7 - 14 ) Heela tseegh ga , ve cii ‘ i yila ve ken Igipiti . ’ Aôndo una er nan sha mbamsen mba ior mba ve lu yan ican laa ? Er ma kwagh môm u or nana nenge a mi sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô yange kôr mngerem mara tile a mi ga yô , ma lu sha ashe inja er ma kô@@ r@@ ough , ma kundu , shin ma ta ij@@ en nahan . Gba u Tom W@@ ase U@@ a W@@ a A@@ mise ken Mkaanem ma Aôndo A kaa ér : “ Hanma mpin u yange m pine cii , Bibilo nam mlumun sha mi . Peter@@ s@@ bur@@ g , u a lu ken tar u Rus@@ sia la , ér mo m za hen tom@@ a@@ ve@@ e . 9 : 36 ; M@@ ar . 6 : 34 ) Se mba a atô@@ akyaa a injaa a lun a gbashima sha kwagh u mcivir u mimi , er Yesu nahan . ( Mateu 23 : 23 , 24 ) Nahan yô , gba u Mbakristu mba mimi vea wa ikyo sha er vea de aeren a ity@@ ôô a u@@ kwaghaôndo ve eren la a̱ yange ve u civir Aôndo sha mimi ga yô . Ka sea kende ashe sha kwa@@ v@@ aôndo kpa se nenge a ikyav i tesen ér Aôndo ngu la . Er i anger u wu@@ an anmgbianev mban nahan cii kpa , i kera wua ve ga . A@@ vur agen tese igbenda i henen kwagh shi gbidyen kwar man zuan a mkav kpaa kpishi je . N@@ ongo u wanakiriki ne ka u tsaase mbagenev nena ? Ôr Mateu 13 : 33 . Ngu Or@@ vesen u yan dyako i tar , sha u hemen u . ( Ps . 2 : 8 ; Mat . ( b ) Ka iyua i nyi se hen kwagh u i ken l@@ ah@@ adi u una kôr la ? ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Yô , de se za nen hemen u veren ato hen Ter wase u doon ishima shi hanma shighe yô ‘ i̱ saan se iyol ’ ken a na . Mimi u Yesu tesen la doo un ishima . Yange se lam sha mbamzeyol mba mbag@@ e@@ man@@ kwagh lu tagher a mi yô , ken u@@ kasua mba ve kar ken ijime kpuaa la , nahan lu u se due a mbamhen mba vea wase sha mbamzeyol mba shon yô ken mit@@ in ne . T@@ su@@ aa ken inyom i 19@@ 38 la je , Iyoukura nger ér Mba@@ y@@ on@@ ad@@ ab@@ i , shin iyôngo igen la “ gba u ia fa ér ka hange hange u hanma or u nana va hingir vegher u zege@@ ikpelaior la di tsô yô , saa nana tsegha iyol i nan shi nana wanger í kpaa . ” 14 : 15 . ( Pasalmi 26 : 4 ) Mbagenev ka ve kaa ér ve mba mbacivir Yehova kpa i lu mimi ga . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Apostoli Paulu ôr kwagh sha kwagh u naagh ku nan la ken kwagh@@ ngeren na , wener : “ S@@ é kôr nen ave gb@@ ang sha mpase u ishimaverenkeghen yase , i̱ de t@@ enger ga , gadia Un u A t@@ ende zwa a vese la yô ka u jighjigh je . Lu u Yo@@ shua una ôr Mkaanem ma Aôndo iyol na sha er una zua a iveren i Yehova yô . Kape Aberaham man Yesu Kristu kpa ve er je la . — Genese 21 : 22 - 24 ; Mateu 26 : 6@@ 3 , 6@@ 4 . Aluer se vi@@ a ken jijingi yô , kwagh la una wase se se tile dông ken ayange a bo ne . Yange i lôh@@ ô anmgbianev mba ken a@@ gba@@ at@@ om agen imôngo aa ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia ne , ka tar u Kor@@ ea man T@@ ai@@ wan kua H@@ ong K@@ ong je la . N@@ om@@ so@@ or ugen vea kwase na , ve mba ve tem he ’ j@@ ough@@ tar i S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land man Jam@@ an@@ i la mase kaven ér u henen u eren kwagh sha an@@ za a Bibilo i tese la na ve u hemban lun saan saan cii . Kwagh a kuman we . Yange fatyô u kuran ior mba dedoo zum u a@@ ah@@ e shon er la gaa ? ’ Shi mbamaren ka ve ko@@ so ônov vev ken jijingi zum u ve lu eren msen yô . N@@ ger kwagh ne ikyua a ijiir i u nger m@@ taver shon la . Er m soo kwagh u ijô yô , m mase kaven er me er tom a ijô i i m fa la u civir Yehova yô . Ma gbenda ugen ngu u se zua a mlumun sha mpin ne ga , saa er Or u a gbe akaa cii la a pase ken Ici@@ ghan@@ ruamabera la tseegh . ( Mateu 6 : 26 – 30 ) Er Yesu kaa nahan , uuma asev hemba kwaghyan u se ye ser se lu uma la man ak@@ ondo a se z@@ eren sha u cir@@ in ayol a ase la . A kaa a ve er : Ka nyi akaa ne lu ôron ayol a en ne y@@ em@@ ene ? ( a ) Mbamaren vea taver ônov vev asema u lamen doo doo nena ? A kaa ér : “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa . ” ( Ps . M@@ zough ugen u a we mbayev mba kiriki kwagh sha tele@@ f@@ on kaa ér , mbayev kpishi mba ve gb@@ i@@ di ve wa@@ ya kaa ér , “ ishima ka i za ve iyol kpishi sha ci u mba a icivir iyol ga . ” T@@ sua avur a Bibilo a u wase nan a mi la sha kwaghfan . 5 : 28 , 29 ) Kwase di kpa aluer ka u hiden a iyol ijime yô , nana tim ak@@ ende shin nana l@@ aha nom u nan ga . Kwaghôron u V@@ i@@ to F@@ ra@@ ese 6 : 1 , 2 , 5 , 9 , 10 . Lu ken unô i t@@ í@@ m im@@ aagh ki “ tar u he , ” man ka unô ve lu ak@@ ar a ve ? ( b ) Ka nyi se ne jighjigh a mi sha kwagh u Tartor u Aôndo ? Inja i iti i or u kwase na mar la ér “ I@@ vande , ” nahan or ne vea kwase na tôô iti na ne ma@@ gh sha ishember igen ken zwa u A@@ m@@ har@@ ic , maa ve na wan ve ne iti ér , Aôndo Er I@@ vande . 3 : 15 ) Ú wa iyol u kegh a kegh u pasen kwagh u jighjigh u nan wou hanma shighe u i gbe u ú er nahan cii kpa ? Man tindi gema kaa ér saa wan u nomso tseegh nana ya dyako u iny@@ aagh u ter u nan ye . ( N@@ um . Ieren na la tese ér lu mtsera na kwagh gba un sha mi ga , kpa lu iti i Yehova . ( Mbaromanu 2 : 28 , 29 ) Ken washika shon la , Paulu yar tom a injakwagh i tesen ér Orkristu kera ngu sha ikyev i Tindi ga . Yange gba u shighe a kar cii ve a na mbam@@ lumun sha mbampin mba ve due sha kwagh ne la ye . Dooshima ne ka mlu u sar sar man u doon a or ken ishima tsung . Ve p@@ ase@@ m hanma kwagh u m soo u fan sha kwagh u Aôndo cii . Yehova yange ver ishima sha atôônanongo a kiriki a ken derianyom u hiihii la , nyian kpaa kape i lu je la , ngu hemen a shi suen a sha icighan jijingi na . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Ior mba jighjigh mba Yehova yô mba er Satan u yange lam sha Yehova kua ian na i hemen dang la nahan ga , ve yô mba yôôn ken igbar ér : “ TER eren perapera sha igbenda Na cii . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 17 . Er ior kpishi lu undun tar u Shi@@ per@@ u yemen ityar igen nahan kpa , saan se iyol kpishi , gadia se nenge er mbap@@ asenkwagh u Tartor ve lu seer a seer ng@@ een ken tar u Shi@@ per@@ u nahan . Nahan cii kpa , kwagh u@@ gen@@ egh u hemban doon ngu zan hemen he ’ atô u ior i Ch@@ ile . Kanyi 2 Peteru ityough 3 a hembe ô@@ ron@@ o , man ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase ? Zum u ve lu tsuan kwagh u vea er sha ikyaa ne yô , gba kpee u vea umbur kwagh u Yehova a soo ér ve er la . ( Anzaakaa 16 : 32 ) K@@ e ’ tsombor man ke ’ tiônnongo cii , awashima ngu u shi@@ ishi dooshima ken asema — ka dooshima u Yehova a doo se ishima shi se doo ayol a ase ishima shi akaawan a dedoo a doo se ishima la je la . a u ve k@@ enden ave sha shio . U se tan i@@ ha@@ gh ser se mba Mbakristu la wa nyi man nyi k@@ ere ? Elisha yange nenge a akaa kpishi a a wase un u nan jighjigh ér Yehova ngu a tahav kpishi yô . Nahan kpa , er lu z@@ ange u henen zwa Buter ken ityakerada ga yô , se z@@ aan me@@ m@@ yol ken tar u I@@ ng@@ i@@ la sha u se hen zwa Buter shighe u se lu pasen kwagh yô . Er lu ngeren Mbakristu mba ken Roma washika yô , a umbur er ve lu ken gar@@ tamen u tar u yange u hemba agee sha won cii sha shighe la yô . Gba u se kôr kwaghbo ihyom sha ci u nyi , man doo u kwagh ne una mgbegha se u eren nyi ? Nahan a er nan ve ior mba Aôndo vea hide a yem ken tar ve ? I tese ikyav i kwagh ne sha gbenda u Ho@@ sea er a kwase na G@@ om@@ er la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 35 : 25 ) Se na jighjigh ser , yange vea taver ayol a ve asema ér vea za hemen u civir Yehova sha mimi ! ( 1 Utor 8 : 33 , 34 ) Gba u m@@ gem una lu a “ aeren a a kom m@@ ge@@ m@@ shima ” la . Aluer se mba eren kwagh ken mzough vea mba ve hemen se nyian la , shi alaghga ve na se ityom i he , kpa se mba eren i saan saan shi se mba zuan a mk@@ om ker yô , a@@ dooga ken tar u he la kpa se lu a imba ieren ne . Mba karen a gb@@ ande u ngohol iyua sha ishigh ki iorov ken a@@ you ne ga . Ú fatyô u dondon kwaghwan u a lu ken Mbaefese 4 : 29 ne . I kaa her ér : “ Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga . ” Or@@ gen , mba yer un ér Al@@ an Gre@@ en@@ sp@@ an , a gber takerada ugen ken inyom i 200@@ 7 , mba yer u ér , The A@@ ge of T@@ ur@@ bu@@ l@@ ence : Ad@@ v@@ ent@@ ures in a New World ( Shighe u M@@ zeyol : Akaa a Do@@ on ken Tar u He ) . Ka Yehova yange hii zuan nomso@@ or man kwase u hiihii la ye , nahan kpa u@@ gomoti mba uumace mba a tahav mbu kôôm aeren a mba ve soo u v@@ ô@@ son ayol a ve la . Mbayuda mba Yesu lu ôron kwagh a ve ne yô mayange ‘ ve lu a ungwa imo i [ Aôndo ] ga , shin ve nenge a m@@ lu@@ yol Na kpaa ga . ’ — Yohane 5 : 37 . Gba u mbatamen kpa vea de or@@ sho@@ li@@ bo u nan vende u geman ishima la sha ci u keren bem ga , er Y@@ e@@ h@@ u kpa er nahan . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 10 ] Shin se lu uma se nenge er bem una va je - o ? ’ — Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba shin nongo u ta@@ an . I@@ h@@ yom man ayôôso yange tar ne u lun ken mzough je ka kwagh u nyian a mi ga . ( Ivur 10 ; Pasalmi 10@@ 6 : ​ 32 , 33 ) Tsô Mose gbidye vande kwa har , nahan “ mngerem due kpishi . ” — Ivur 11 . ( Yohane 14 : 26 ; Aerenakaa 2 : 1 – 4 ) Sha nahan yô , jighjigh u mbahenen mbara seer taver a taver , man er i lu tôvon ve a ican nahan kpa ve za hemen u pasen loho u dedoo ne “ hen akaa a i gbe a sha won cii . ” — Mbakolose 1 : 23 ; Aerenakaa 1 : 8 ; 28 : 22 . Alaghga u ngu eren kasua zuan a inyaregh doo doo , kpa inyaregh ki va ban shi ai@@ ky@@ ôr shin akaa agen na yô kasua shon gba . Umbur Un sha ijende you cii , Un kpaa Una kôôm igbenda you . . . waan kwaghfan u mimi ikyo man m - er u sha inja kpaa , ka nahan man vea hingir uma ken jijingi wou , man kwagh u h@@ we@@ egh sha mon wou kpaa ye . ” — Anz . 8 : 3 ; G@@ al . Á kaa ér : “ Sha hanma iyange i Sat@@ i yô , ka i doom u duen kwaghpasen vea ng@@ ôm man ter@@ em man an@@ ng@@ ôô@@ v av mba kasev . ” 17 :⁠ 9 ) Dooshima u hen tsombor la ka kwagh u ken ishima man mhen wase . “ L@@ U N@@ EN P@@ ER G@@ EN@@ G G@@ E G@@ EN@@ G ” A@@ h@@ on a gban aa fatyô u b@@ enden a mba ve lu ungwan la nena ? Se kpa se mba ikyua ikyua a mtim u tar ne . Ka i taver mbagenev u kaven ér ve doo Aôndo ishima sha ci u nyi ? ( Mateu 4 : ​ 9 , 10 ) Yesu lumun u eren kwagh môm u una tese ér un ngu wan iyol@@ na sha ikyev i Satan , nahan civir un ga . Nahan kpa , kwagh u i er se sha kwagh u I@@ ta@@ i ti@@ ôn@@ ôô ne wase se se fa i@@ mba@@ or u I@@ ta@@ i lu yô , hemban je yô shighe u Davidi lu ken ashighe a taver la . U se wan ago sha ci u mbamkombo mba Mbakristu shi zan ve shi lun a ci ker la , ka kwagh u wan jighjigh wase inya t@@ ine shi taver mbagenev asema kpaa . Kwase ugen u lu môm ken mba yange m hii henen Bibilo a ve yô , lu Ro@@ s@@ a As@@ c@@ en@@ cio . Saan Mba Ve O@@ ng@@ o shi Ve Eren Sha M@@ i la Iyol Yange i tsua takerada u Mateu sha ci u nyi ? 5 , 6 . ( a ) Yange lu u mbahenen mba Yesu vea lu mba@@ shiada mba ana ? ( b ) Davidi lu a isharen i vihin inyaregh nagh nena ? T@@ ahav Mb@@ u Aôndo Mb@@ u a I@@ kighir Ga ( Yesaia 5@@ 3 : 3 ; Mateu 24 : 9 ) Nahan se ‘ cia nen ior ga , ’ kpa se taver nen ishima u ungwan imo i Yehova er Yeremia nahan shi se suur nen sha a na kpaa . — Anzaakaa 29 : 25 . Shighe va karen yô , ayôôso a pati@@ i zua Tor H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa u tar u Y@@ u@@ dia a ior i T@@ ir@@ u man Shi@@ don . MB@@ A@@ A@@ M@@ AN@@ D@@ E@@ V un@@ yi@@ in lu gbidyen kwar sha kwagh u vea er yô . Satan soo ér se lu a jighjigh u nan ser nyi sha mnenge u Yehova a nengen se laa , kpa Yehova kaa a vese ér nyi ? Nahan ishima i yô@@ h@@ ôr Davidi sh@@ imi sha zamber u Ab@@ ig@@ ail yange zamber sha imo i legh legh ne . 1@@ 36 : 13 - 15 . A u se henen ser se hemba mbagenev la yô , se nôngon u nengen a kwagh u ve fetyô u eren sha ci u kwar u jighjigh u nan u i ne ve la . Ken ngeren ne , man ngeren u a dondo la cii , se lu timen sha akaa at@@ a@@ ankar@@ ahar a i gbe u se de ser a̱ pav se a Yehova ga yô . Bibilo I H@@ enen Ka Kwagh u S@@ a@@ an@@ yol 2 : 23 ) U sha utar yô , Mbakristu mba@@ aiev mba a jijingi u Aôndo ga . — Yoh . 14 : 16 , 17 . Pro@@ feti Mal@@ aki yange nger kwagh sha kwagh u ayange a masejime ne ér : “ N@@ é gema né kav m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la . ” ( M@@ al . Paulu yange ôr a Tit@@ u ér Kristu Yesu “ na [ iyol na ] sha ci wase sha u Una p@@ aa se sha hanma ifer cii man shi Una wanger non@@ go@@ ior sha ci Na iyol Na , mba asema a tse@@ e ve u eren akaa a dedoo ” yô . Sha shighe ugen la , ior mba Yehova nenge ér , er Yesu yange co@@ on bredi la , kpa i so@@ mb@@ o ku@@ he na môm ga yô , tese ér bredi la tile sha ityough ki “ iyol i Kristu , ” i i lu mzough u nongo u mba i shigh ve mkurem la . ( Ef . 4 : 12 ; Rom . 12 : 4 , 5 ; 1 Kor . Nahan kpa , u gema u fa er ashighe kpishi yange a er tom a ase@@ mber a tesen m@@ kposo u kwagh ugen a ugen la ken ityesen na kpa ? ( Mbaromanu 12 : 3 ) Se cii se soo u eren ma kwagh u a@@ dooga una na môm ken anmgbianev mba Kristu , mba i shigh ve mkurem mban gbe@@ ev mbu nôngon ga . ​ — Luka 17 : 2 . ( Mbaromanu 12 : 11 ) Nahan , ior mba ngohol mimi sha ajiir kposo kposo shi mba dondon hemen u Yehova u sha dooshima la kpaa . 17 - 19 . ( a ) Se tese Yehova ser se mba a iwuese sha nagh ku ip@@ aan ku Yesu la nena ve a lu sha inja ? PE@@ E@@ J@@ I 11 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 7 , 9@@ 6 Hii shighe u se za nyôr ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or la je , kwase wam tin@@ d@@ in washika hen ngô na hanma kasua zan zan kighir ken inyom 199@@ 0 , shighe u ngô na saa ku sha anyom 9@@ 7 la . A@@ tô@@ akyaa a vesen nga ahar , a a ne ve i doo u Mbakristu vea er kwagh nahan ga yô . Peteru za hemen pase ve mkaanem man , kaa ér : “ M@@ ô wen nana̱ de y@@ aan ican er ka or@@ wu@@ an@@ or shin or@@ mbai@@ v , shin or u eren ifer shin or u a@@ mber sha akaa nahan ga . 17 : 7 . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger igbenda kposo kposo , we vea ikyar u , i ne fatyô u sôron ma mzeyol u ne tagher a mi yô , kwagh ne una tese ér ne mba eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave . Kpa ve̱ fa tsô ér Yehova fa mlu ve la , man una hungur ve ga shi una na ve icighan jijingi na shi una wase ve sha u ve̱ za hemen u eren kwagh u a lu u dedoo yô . — Yesaia 5@@ 7 : 15 . 15 : 3 , 4 . 13 : ​ 37 - 43 , 4@@ 9 ) Shi mbatyomov mba kohol mba i shigh ve mkurem mbara shi veren ve ikyav sha at@@ su@@ l sha shighe wase ne kpaa . [ Me tim u ; N@@ W ] we , cer@@ ub@@ i u cir@@ in . . . [ F@@ o@@ to u sha peeji 26 , 27 ] M@@ hen u Kristu A̱ Kp@@ ar ken A We Nyian 9 : 21 — Er nan ve Daniel a yer ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el ér ‘ or@@ o ’ ? Ve mase kaven e̱r M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en u yange lu u a ku@@ mba hen ai@@ k@@ ighe shon la mase shin kpuaa u za been yô . ( Yesaia 6@@ 6 : 8 ) M@@ doom ma tar ma@@ ̱ ma lu sha inja i paradi@@ so la ma á bee ga , sha ci u iky@@ u@@ ior i Iserael u Aôndo la vea hemba ato er Iserael u tsuaa la yange hemba ato nahan ga . Aluer se er nahan yô , se na a saan Yehova iyol . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Bibilo na se atô@@ akaa a vesen ahar a a ne ve bem a ban ke ’ tar yô — a̱ lu be@@ m@@ shima shin a̱ lu bem u he ’ atô u ior kpaa . Shi kwagh ne ka a seer nan agee a zan hemen u zenden sha gbenda u zan ken uma la , a u v@@ ôron shio . — Yes . T@@ ER@@ E , tes@@ em gbenda Wou , sha u me zende ken mimi Wou ; sôr ishima yam i̱ hingir i môm sha u cian iti You . ” M@@ cie u cian Aôndo la , ka a mgbegha se u ungwan imo na . Nahan kpa , igbenda ngi kpishi i hiin iliam a or . Kanyi ia wase tsombor ua kô@@ r@@ cio u lun per ken ji@@ jing@@ ii ? ( Mpase 6 : ​ 5 , 6 ) Nahan kpa , er anmgbianev asev ve lu tagher a mbamzeyol seer a seer la , se kpa ka se seer zuan a aan a tesen er ve doo se ishima tsung yô . Ú fatyô u nan or mlumun sha kwagh u jighjigh wou kpa ? ( Ef . 1 : 22 ) Sha nahan yô , ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova a a hembe 1@@ 00@@ ,000 la cii , Yesu ngu nengen hanma kwagh u a ze hemen ken hanma tiônnongo yô . Kwagh ne lu ijir je Aôndo ôr tar u Yuda ye . A kaa ér : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ” ( F@@ il . Aluer se mba eren sha akaawan ne yô , se hemba fan á cii , shi aa seer doon se ishima , nahan a hemba saan se iyol . Kwagh ne ka mimi sha ci u Tartor la ngu hemen sha perapera man sha dooshima shi ngu er ijir i vough , gadia aeren ne cii ka a aeren a vesen a Aôndo . ( D@@ ut . Shi fa wer , u er nahan kpa u vaa af@@ an@@ yô mayange ga ! Sha mkohol ne môm môm , i tôv anmgbian ugen vea kwase na , mba ve lu eren tom m@@ ishen ken tar u T@@ ai@@ wan yô . Tsô , M@@ i@@ ke vea tsombor na mough yem , mba za eren tom u pasen kwagh saan saan ka kom anyom ahar yô , M@@ i@@ ke kaa ér : “ Se mase kaven ser mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 6 : 33 la ka mimi . ” Er se tim sha igbenda kpuaa i doon tsung i Yehova a tese ér se doo un ishima nahan tseegh kpa , a fatyô lun se ken ishima er lu Mose nahan . ( Ese@@ kiel 38 : 23 ) Yehova una tsegha iti na i hemban la shi una war ior nav sha tôv@@ ac@@ an kpaa . I@@ V@@ A@@ A ka môm ken u@@ iyua mba hemban doon cii mba Aôndo a ne uumace yô ; kwagh u tu@@ nan sha kwagh ne ngu ga . ( Anz . Z@@ a , za ôr nen kwaghaôndo , kaan nen ner : Tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” ( Mat . Ken tar u G@@ u@@ y@@ ana di , orgen u pasen kwagh hanma shighe yange za u za pasen kwase ugen kwaghaôndo yô , kwase la kaa a na ér , “ ka Aôndo je a tindi ú hen a mo ye . ” Mbakristu mba sha ikyev i Tindi la ga . Alaghga nana pine ortamen ér nana wase nan mhen . Jighjigh u nan na u he ne wase un u kuran ivese na . Kanyi i̱ tese ér Maria man Yosev lu ior mba cian Aôndo ? Y@@ ar Tom a “ S@@ an@@ ker u Jijingi ” T@@ sema T@@ sema Nahan Davidi wase se u fan er mhôônom ma zungwen ma Yehova ma ngee kpishi yô . ( Mateu 4 : 19 – 22 ) Er ve tsua u dondon Yesu a ishima ve cii yô , ve zua a m@@ mem u Yesu ôr a ve la , a kaa ér : “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ikyev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en ; gadia i@@ gb@@ ur Y@@ am le@@ gh@@ em man ikyav Y@@ av kpaa pe@@ ese . ” I@@ b@@ anave ka i wua ior umiliôn imôngo hanma inyom sha ci u m - ban u kwaghyan u dedoo man angev . Yakobu 4 : 7 kaa a vese ér “ hendan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . ” Er@@ na hemba tôv@@ ac@@ an sha gbenda u doon nena ? Ieren yase ia fatyô u b@@ enden a mbatyomov nena ? Se fa er i gbe u se er tom u pasen kwagh u ú shi her ne se kighir cii ve iyange i Yehova la ia va ga , nahan kpa , se fa ser a pase loho u dedoo u Tartor ne a tser tar er Aôndo a soo la cii ve mkur una kuma ye . Yosua kaa ér : “ A@@ wen ne kpaa aa hingir Mbaiserael ikyav i umbur gbem sha won . ” ( Yo@@ s . 5 : 3 ) Aluer ne mba a iwuese sha kwagh ne ga yô , kwagh u vihin tsung una tser ne , shi una bende a ven sha ayange a uma wen cii kpaa . GB@@ A@@ A Tom u Nen@@ gen sha U@@ iky@@ asen u ken tar u F@@ in@@ land la tsua inyom i 2@@ 000 la ér ka “ In@@ yom i M@@ ô@@ ôr U@@ im@@ on@@ don ken A@@ k@@ ôngo . ” 8 : ​ 34 , 35 . Dooshima wasen ikyar i se ye vea Yehova la nena ? G@@ ar ne ngu u@@ kil@@ om@@ it@@ a 5@@ 00 ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i gar u C@@ ai@@ r@@ o . A̱ shi nan kpa yange í er iniongo shon i̱ tseghan upristi ne zan zan kuma ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar je , nahan ayange la nga karen kera je tsô , maa upristi hii tom . Or@@ jir u ken injakwagh i Yesu ôr la lu “ perapera ga , ” kpa “ Aôndo [ yô ] ka or@@ jir u mimi . ” Tsô m er msen hen Yehova , m pase un er lum ken ishima la , shi m lam a anmgbianev mbagenev ken tiônnongo , mba ve vi@@ a ken jijingi yô . Shighe u apostoli Paulu nger Mbaheberu mba ve lu Mbakristu washika sha kwagh u tahav mbu awambe a lu a mi u wanger se la , a kaa ér : “ Sha tindi yô , shi kpuaa tsô akaa cii ma i wanger a sha awambe , man aluer á haa awambe ga yô m@@ de u akaabo kpaa una lu ga . ” ( Heb . Gadia Kristu kpe sha ci u mba@@ asorabo , man mba kp@@ ish@@ iv mba yange ve van@@ den eren akaabo yô undu igbenda ve i bo la , nahan ve hingir u him@@ en a Aôndo . — Mbaromanu 5 : 8 ; 1 Mbakorinte 6 : 9 – 11 . N@@ om la nana lu ortamen shin di@@ ak@@ on i kuma anyom ahar , a u h@@ ôron shio . D@@ ugh er Mbakristu mba mimi kpa “ ashighe a ican ” a á nyoon tsung ne a lu b@@ enden a ve kera la kpa , shi ka ve je O@@ ri@@ h@@ yom u Yehova u vesen , Satan Diabolo a h@@ ôn ashe sha a ve ye . Er M@@ ano@@ a ungwa loho u dedoo ne yô , sôn Aôndo kaa wener : “ T@@ ere , shi na or u Aôndo u U tindi un la , a̱ shi a̱ va her a vese , a̱ va ôr se kwagh u sé er a wanakiriki u á mar la . ” Ka sha icighan m@@ kaan ng@@ ira nahan man se lu seer u taver jighjigh wase u nan ye , shi se nder ishimaverenkeghen yase shi se sue vangertiôr u se lu a mi la ye . ” — Apo@@ lo@@ gy , ityough 39 . Fe@@ be@@ war@@ i 15 - 21 Ka avur any@@ iin agen a h@@ an kpa Yesu a ter kwagh u m@@ ve na ken kwaghôron na u profeti laa ? ( Anzaakaa 15 : 8 ) Yehova kaa ér se̱ eren kwagh a mbagenev sha dooshima . — Ôr Marku 12 : 29 , 30 ; 1 Yohane 5 : 3 . Ken inyom i 19@@ 8@@ 9 la , i erem batisema , m hingir Orshiada u Yehova . Ú F@@ atyô U L@@ un Er P@@ ine@@ ha@@ shi Nahan Shighe u Ú T@@ a@@ gher a Mbam@@ taver la Kpa ? 11 , 12 . ( a ) Ka unô tseegh vea war mkur u tar ung@@ un nee ? Or@@ ak@@ ombo ugen yange hii u gban ah@@ on ken ishima na zum u a@@ ai@@ ky@@ ôr tôndo un ng@@ uhar yô . Kpa tesen ônov ou sha gbenda u a wase ve yô . Kwaghôron u Yesu ne tese ér or nana zua a m@@ mem sha u pan@@ den tom u Aôndo u nan eren la shinii ? Á fa wener shighe na kera vese ga , nahan “ ishima vihi un tsung . ” Ve hide ve p@@ enda ishigh sha Yuda . ( b ) Doo u isharen i u lu a mi i eren ishima i Aôndo la ia wase u u̱ tsuan akaa a u we ishima u eren ken uma la sha ci u nyi ? ● Ior hemba soon wan u nomso a wan u kwase . Sha mimi yô , mba fe mlu u ma kwaghaôndo “ ka lu sha akaa a a ne jighjigh a mi la ga kpa ka i lu sha aeren a na la . ” Mb@@ au@@ angev mba ve va hen Yesu cii a bee ve angev , shi ian@@ g@@ ev mbi a bee ior la har sha m@@ ngee u jighjigh ve u nan ga . “ H@@ el ” ka m@@ gem u ish@@ ember@@ ti i ke ’ Z@@ wa Heberu i i yer ér She@@ ol la man i ke ’ Z@@ wa Grika i i yer ér H@@ a@@ de la , inja i ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ne cii yô ka “ u@@ war . ” Ka lun se z@@ ange u kuran atindi a Aôndo ga . ( Ôr 2 Mbakorinte 4 : 1 , 7 . ) Kpa ve gema ve tsu@@ me . Lu m@@ doo u Yehova doo ve ishima la lu im@@ aagh ki iky@@ ar@@ yan ve la ye . Hanma or sem . Adam man Ifa kua Satan yange ve nzughul a ian i Yehova na ve i tsuan kwagh u ve soo la ; kwagh u ve er la lu sha mi ga cii . Ka hange hange u mbamaren man mbayev vea ver shighe u teman lamen sha ci u nyi ? Er mbahemenev ve k@@ an shio u nengen sha mbamgbe mba ior vev yô , kwagh ne gema tese ér mayange je se tsa sha won se zua a or@@ hemen u dedoo ga shinii ? I@@ vande i kpilighyol i Yesu er la wase se u fan ér , kwagh u ior gba un man Ter na ishima . N@@ ongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ongo imo i Yesu Kristu u i ne un tahav man hemen la . ( Ef . • Er nan i doo u se gbaa dondon hanma kwagh u imoshima yase i kaa ér se er la tsô ga ? Tim : S@@ aa se na jighjigh . Nahan kpa , aluer ishima vihi nan a we saa her sha ci u ú za ôr mbatamen kwagh u nan er la yô , shi nan ngu ijende you i mimi je he ? Lu dooshima mgbegh@@ an un ve waan ve kwagh ye . Ka akaa a nyi nahan i gbe u u hen ve a saan we iyol@@ o , man aa wase u ken ayange a uma wou cii nena ? H@@ endan nen a [ Satan ] , tile nen dông sha jighjigh u nan . ” — 1 Pet . Yange i na ior iyua i icighan jijingi sha ivande ér ve er nyi ? Ch@@ ar@@ les kaa ér : * “ Mo vea Mary yange se ember mar u wan wase u kwase la je zua ga . Loho u yange i tindi J . ( Yes . 20 : 3 ; 44 : 26 ) Shi ashighe agen yô , ka i yar tom a i̱ u ôron kwagh u non@@ go@@ ior u Iserael cii shin Yakob . • Kanyi se er zum u se ongo imo i mba i fe ve ga laa ? Kanyi akaa i sar u u̱ ma u ere ? Ken m - iv u hiihii u kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania la , Aôndo tsaha Yuda u lu ban a jighjigh u nan la sha u den ér Bab@@ ilon , u lu T@@ ahav mbu He@@ mban sha Tar Cii hen shighe shon la , a̱ hemba un a̱ yem a na uiky@@ angen ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la . Sha derianyom u hiihii la , P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , Or@@ ro@@ ma u lu G@@ om@@ na la kpa lu a mnenge u kp@@ egh@@ ee u sha kwagh u mimi ne , zum u a pine Yesu mpin u tan ab@@ us@@ an ér : “ Ka nyi i lu mimi ? ” A hii ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ” Satan p@@ ir ior mban ashe a asema . Ka ior mba ungwan tsu@@ la man mba kenger kwagh sha kwaghfan kpaa man mba ngô@@ ôr dondon ikyav you la ga . Un kpa m@@ doom nam yange ma na lu yô@@ ugh yô@@ ugh , je yô mbagenev tô@@ mon u lun er un nahan , kpa saan un iyol ga shi na or môm jighjigh ga , vough er mo kpa lu nahan . Anmgbian C.@@ W . Ishima kera vihi un ga , shi a kera zung@@ we kpaa ga . ​ —⁠ 1 S@@ am . Yehova pine ér : “ Ka nyi man we u cie or u nana va kpe , man wan u or u á gema nan á hingir er to@@ ho kpaa yôô ? ” — Yes . Ka Yehova a lu suen tom ne ye . Jighjigh u nan wasen se u fan ser ka Yehova á lu hemen nongo na u shin tar ne ye . Hegen yô , Daniel er Mkaanem ma Aôndo hanma iyange , man kwagh la wasen un u kporom ikyua he ’ Yehova . W@@ ase anmgbianev ou mba nomso man mba kasev ve kpa ve taver jighjigh ve u nan . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen i pasen ase@@ mber a Bibilo ôr kwagh u ishember ne ér : “ Ashighe kpishi ka i yar tom a ishember ne sha kwagh u mlu u nom man kwase . . . Sha nahan yô , or@@ fan@@ takerada ne kaa ér “ Saulu yange ta num sha Mbakristu er be@@ gha nahan . ” Kpa Yesu yô , yange pasen ior akaa a yange fa sha kwagh u Ter na la a mk@@ ighir shio , a yer ve kwagh môm môm sha kwagh u Ter na ga . ( Ôr Mbaefese 2 : 1 - 3 ; Tit@@ u 3 : 3 . ) Ashighe kpishi uumace ka ve hungur kwagh u ve t@@ ende zwa sha mi la , kpa Yehova yô eren nahan ga . I@@ yi@@ av mbi ken sule mbi hen ijiir ne “ vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an , ” nahan ken atô u iwer it@@ ian tseegh , anmgbian ne vea kwase na man wan na u nomso kua u kwase hen Bibilo a iorov 30 . Sha hiihii la taver ng@@ ôm u den aeren a Mbaf@@ ada kpishi . Nahan kpa , akaa nga kpishi a mbamaren vea er sha u wasen ve yô . ( b ) Mbamaren vea dondo ikyav i dedoo i Davidi la nena ? 17 : 11 , 12 ) Aluer se mba ôron avur a Bibilo yô , se lu a kwagh ken ishima u icighan jijingi una wase se u umbur yô . Yange Adam man Ifa mba ye ity@@ am@@ egh ki kon la yô , maa ve ta ikyaa ken Satan . ( Yesaia 9 : 7 ) A lu iveren u lun a Or@@ hemen u nana hemen sha dooshima man iji@@ r@@ ôron i vough kua perapera yô ! W@@ in@@ do@@ u u iyou la zua ishigh vea an@@ sule ugen u ze@@ ge nom@@ iky@@ egh u nyian man ung@@ ô@@ mbai@@ ky@@ e@@ ev . Yange ve gb@@ ih@@ in ayol a ve ga , ve zer pasen kwagh imôngo zan zan C@@ r@@ y@@ st@@ al kar kpen ken inyom i 199@@ 8 la . T@@ er@@ na : Sha ci u nyi ? ( Mba@@ j . 11 : 30 , 31 , 35 ) Er kwagh ne tese ér tsombor u Y@@ e@@ fe@@ ta ua kera za hemen ga nahan kpa , a kure ityendezwa i á er a Yehova la . Anmgbian Ge@@ off@@ re@@ y Jac@@ k@@ son , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la lu or@@ ky@@ ôn . Ka ngeren u ken zwa Grika u orgen u i yilan un ér O@@ e@@ con@@ om@@ us nger sha kwagh u takerada u Mpase ken derianyom u sha pu@@ e@@ tar@@ atar la yange ôr kwagh u Armag@@ e@@ don ér ka ijiir kpôô kpôô ye . Ter - ikyo@@ son na Yosev lu or@@ k@@ ap@@ in@@ ta . Armag@@ e@@ don ngu van kpee una b@@ unde ga , man tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa la di kpaa ua dondo sha mi keng . 18 , 19 . ( a ) Tese m@@ kposo u ishe i “ jighilii ” man ishe i “ bo . ” ( b ) Er nan ve i doo u se za hemen u veren ishima sha kwagh u injaa , man Mbafilipi 4 : 8 wa se kwagh sha gbaa ne ér nyi ? “ Or@@ gen u i yer un ér B@@ en@@ j@@ am@@ in Fran@@ k@@ l@@ in yô , kaa ér , “ M@@ kom ngu a na ats@@ an@@ aior a hingir mba@@ iny@@ ar@@ ev ; m@@ yen u kwagh a yen mba@@ iny@@ ar@@ ev la ngu a na ve hingir ats@@ an@@ aior . ” Ikyav i tesen yô , Mpase 1 : 3 kaa ér : “ Saan or u ôron akaaôron a profeti ne iyol . ” KA AN nan ne i maren or he@@ gh@@ e ? I M@@ A@@ A e@@ ev mbu F@@ ar@@ a@@ o A@@ m@@ en@@ ho@@ te@@ p u sha U@@ tar la ikyua a gar u Igipiti u ngise i yilan ér The@@ bes ( hegen i lu K@@ ar@@ n@@ ak ) la , mbu t@@ av um@@ it@@ a 18 . ( b ) Kanyi i tese ér Mbakristu je kpa a fatyô u tsu@@ ghun ve ? U Wan Mbagenev Iky@@ o la Ka A V@@ a a M@@ kposo Nahan , sha u keren ér vea ci@@ r kwaghbo ve la yô , ve tsu@@ gh ter ve ér ka iny@@ am@@ ky@@ ume i̱ ker Yosev ye . Tor Davidi u Iserael u sha ayange a tsuaa la tsengaôron kwagh sha kwagh ne . Bibilo ôr kwagh u mbatamen mban ér : “ Anmgbianev . . . aluer a kohol or a ma gb@@ ev mbu nôngon ave yô , ne mba ne lu ken jijingi yô , kôôm nen i@@ mba@@ or la sha ishima i legh legh ; kpa nenge sha iyol you sha er we kpaa i̱ de me@@ en we ga yô . ” Se tese ser se mba a jighjigh u nan taveraa nena ? 7 , 8 . ( a ) Yesu yange hen u hiden a iyol ijime nena ? I@@ orov 14@@ 4,000 “ mba i p@@ aa ve ken ior ” la vea tema tor a Kristu imôngo ken Tartor u ú lu gomoti la , shi vea er tom u upristi a na imôngo . Yehova kaa ér : “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa . ” 4 : 26 , 27 ) Aluer mba ve vese ayol a ve la ungwa kwaghwan u ken Mkaanem ma Aôndo ne ga yô , vea fatyô u nyôron ken zayol . Kwagh u He@@ mban Do@@ on u Una V@@ a La ( Yohane 1 : 29 ) Yesu yange lumun tom u i na un la sha ishima na . Er nan ve gomoti u tar u ken A@@ shia ne a ye ican kpishi u tsaase mba@@ y@@ ev@@ makeranta imba ne nahana ? ( a ) Yehova nengen mba ve eren kwagh a kwase ve shin nom ve sha at@@ ser@@ egh la nena ? Kpa hegen yô , se cii se mba eren akaa a shighe ka una karen yô , se vaa af@@ an@@ yô sha mi yô . U@@ iyua mba hanma or , a lu or@@ ny@@ ar shin ic@@ an@@ or kpa nan eren la na yô , i sôron shin@@ ago@@ ge sha er una lu sha ashe tsembelee yô . Alaghga u tôv iyol you yô , u zua a mci@@ e u cian or shin isharen i lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , shin ityough ki taver shin isharen i lun sha tse@@ ene@@ ke wou je kpaa . R@@ am@@ ó@@ n yange va mase kaven ér , u lamen a mbagenev sha kwagh u un ne jighjigh a mi la ka kwagh u taver kpishi er yange un henen la ga , shin er ashighe agen i n@@ aha un tar nahan je kpaa . 5 : 28 ; Y@@ ak . Ka or u nan ver iyol ér i eren a er nan tom la shin ka or u nan ver iyol u eren mbagenev tom@@ o ? Mkaanem ma Yehova ôr ne lu ityendezwa i tesen ér una tim or u yange mgbegha uumace ve hemba ato ken E@@ den la . ER I gbe tar je , ka or môm tseegh nan er isholibo ken uma u nan ga jimin cii ye . Yange sar un tsung u fan er vea er tom u na ve ne yô . Lu kôôsôô a anmgbianev ou cii . A@@ vur ne kaa ér yange i er iniongo la ayange kpishi nah@@ a@@ la ga , kwagh u avur ne a er yô ér tor tese a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a ken tartor na m@@ ngee u akaa a tor na man iengem i icivir i m@@ hembe na ayange 18@@ 0 . I@@ mo@@ shima i Aôndo a ne se la tese ér se doo un ishima , shi a soo ér uumace ve lu ken mzough , ve eren kwagh u dedoo . Shighe u ú hii u keghen ato a loho u dedoo la , Yehova yange na u icighan jijingi na ér a wase ú u kaven loho shon . Ken ase@@ mber a ken zwa Heberu a i nger ken Bibilo cii , ka ijiir i í nger kwagh u “ kwase , shin kasev ” la tseegh i nger ishember i i c@@ imin u kaven ( sha gbenda u kwagh la ngu môm shi ngu kpishi ) ye . G@@ ar ne lu sha i@@ wo i ta@@ ven i ken Yuda , lu ape ijiir i Yehova i teman i sha ikyav lu je la . ( b ) Ka sha ityôkyaa i nyi ator a any@@ iin a sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la yange va n@@ um@@ u ? Yehova yange na ve injar sha jighjigh u nan ve la . A kaa ér : “ Ior cii m hingir ve hanma kwagh cii , sha u a lu nan nan kpaa , me yima mbagenev yô . Ken iwer an@@ igh@@ eni mbi angev mb@@ un hii u zan un iyol la cii lu Mbashiada mba ken V@@ il@@ la M@@ er@@ c@@ e@@ des lu nengen sha na ye , ve er a na sha dooshima shi ve wa un ikyo kpaa . Alaghga orgen nana ôr ivur 44 shin 46 gayô 48 ken Bibilo i nan lu a mi la , sha ci u U@@ b@@ ib@@ ilo kpishi ôr kwagh shon môm ken avur ne cii . Akaa a a doo se u lamen sha mi la aa pase mlu u asema a ase nena ? Aluer mba eren nahan ga yô , jighjigh ve u nan ngu kpen@@ egh . Ng@@ ôm u a civir Yehova ga la , yange nôngo ér mo m lumun u v@@ ô@@ son hanma or u nan ve cii . U@@ umace mba ungwan imo i Aôndo vea za hemen u lun a dooshima gbem sha won . Kwagh ne wa u̱ se zan mbamkombo mba Mbakristu la ker shi wan zwa sha kwaghôron u i ôron ker la kpaa . Shi u nengen ikyar u i ken ivese la wer ka ikyar u u ne civir Yehova imôngo kpa ? M veren Bibilo i henen man msen u eren man mbamkombo mba Mbakristu kua shi u duen za pasen loho u dedoo u Tartor hiihii ken uma wam kpa ? S@@ ar ve u lun ior i tar u Satan ne ga . Shighe kera shi ica ga tsô , a ôr tar u Satan ne cii ijir , kua mbahemenev mba tar ne mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol man mba tan ave van@@ ger , mba i nengen a ve kua mba i nengen a ve ga mbara cii . Yô , se kpa se ôr a ishima yase cii , er or@@ pasalmi nahan ser : “ M@@ war ka hen TER a lu ye , I@@ veren You i̱ lu sha ior O@@ u . ” — Ps . Mbahemenev mba shin t@@ ine mbara tese wang ér ityôkyaa ngi i A@@ tô@@ at@@ yev a a hingir Mbakristu la vea ts@@ ôngo keng ga . Bibilo mase kuren ngeren la sha mkaanem man , ér : “ Kape Y@@ e@@ h@@ u tim Ba@@ al ken Iserael kera la . ” — 2 Utor 10 : 18 – 28 . Nenge ase er mkaanem nam yange ma bende a mba ve kohol ken shin@@ ago@@ ge u ken N@@ as@@ are@@ ti la yô . Aluer u ngu henen sha ma tom u u soo wer u hen u fa u eren yô , tom shon ua wase u lun kôôsôô a Yehova shinii , ua pav u a pav a n@@ aa ? ( 2 Tim . 5 : 26 ) Akaa aa a vande eren yô tese ser mci@@ e u cian mbakp@@ enev la ka una ya tor ken uma u ior , a hingir ieren i ity@@ ôô yô , ior ve za ku iin kpishi , nahan i hingir kwagh u ican u nengen sha hanma kwagh u a lu zan hemen her cii . Se mba lôh@@ ôn we ser , va ungwa mbam@@ lumun mba a na sha mbampin mban ken Bibilo yô . B@@ E@@ M u sha tar cii la mgb@@ ôgh@@ om@@ ôô ? F@@ il@@ ib@@ u lu eren tom u maan kwagh ken tar u L@@ ib@@ er@@ ia , mba ker ken inyom i 199@@ 9 yô , ungwa loho wener ter na gba angev kpoghuloo . Lu Maria man an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yesu . Nenge i doo u lun a mbamaren mba lun a mhen u ú fatyô u suur sha mi sha wono ! ” Yehova yaren tom a ior mba ve yen ne sha u kuren ishima na , shin er ve lu a mbamzeyol vev man mbamtaver vev nahan kpaa , kpa icivir yô ka i na . ( Yobu 32 : 1 – 42 : 17 ) Yange lam a ior kpishi doo doo , mba vendan lu kpuaa tseegh . K@@ asev mba Yerusalem kaa a ve ér : “ Y@@ a nen ase ak@@ ar , ma nen , een , ma nen i̱ kuma ne , ne mba@@ do@@ on@@ shima . ” — I@@ c@@ am i He@@ mban 4 : 6 , 16 ; 5 : 1 . Anmgbian u kwase ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia u i yer iti na ér Re@@ be@@ cc@@ a yô , nenge er u dondon akaawan a Bibilo la a wase tsombor na yô . ( Mateu 11 : 28 - 30 ) Yesu yange eren a ior sha dooshima man sha mh@@ ôôn er Yehova nahan , aeren a na ne doo mbagenev je ve hingir mba civir Aôndo u mimi . “ K@@ al@@ enda ne doom je gande . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Yange kaa ér : “ Me va nenge a ven cii ken tar u he u Aôndo la . ” Ka u suen ve sha iny@@ ar shi sur@@ un ve ishima tseegh shinii , gba u a er kwagh a hemba nahana ? Zum u afer@@ aior a lu keren gbenda u bur@@ an mba se civir Yehova a ve imôngo la yô , doo u se ‘ kôr zwa wase tsaha , ’ se lu ving . it@@ ine i u i til sha mini ? 15 : 13 ) Aôndo u mimi la soo u wasen se , nahan kwagh ne ngu a mgbegha se shi a na se tahav mbu wan ishima . — Ps . U seer sha averen ne yô , mba ve ne Aôndo jighjigh sha ikyev i wan na Yesu Kristu cii , mba a ian i kpilighyol i va lun uma gbem sha won . ( 2 Mbakorinte 11 : 23 - 27 ; 2 Timoteu 4 : 6 - 8 ) U m@@ asen yô , takerada u Mpase u yange í nger ú ken mb@@ ee u derianyom u hiihii la ôr se ér i wu@@ he apostoli Yohane u lu or@@ beenyol hen shighe la la , ken ic@@ ile i P@@ at@@ em@@ o “ sha ci u mkaanem ma Aôndo man sha ci u shiada u Yesu . ” Kanyi ia wase se u lun a mfe u keghen ato a kwagh@@ ô@@ ron@@ o ? • M@@ ag@@ az@@ in u í yer ér In@@ dia Today la kaa ér : “ I@@ c@@ ombor i ken tar u In@@ dia s@@ enge ér i soo ayol a ve tsung . Kpa , mbayev mbagenev ka ve ta mbamaren vev kera shighe u ve be@@ e@@ yol yô . ” Kwagh u ior mba alaghga vea ngohol loho u Bibilo ú nan uma la ngu a mgbegha se u timen sha ashighe man igbenda kposo kposo i se pase mba@@ y@@ aav kwagh shighe u se dugh tom wase u pasen kwagh la . Nahan Kwagh u Kristu u i kôr i gema a mi ne hingir kwaghaôndo u Tartor u Roma u “ tar sha won cii , ” shin “ u k@@ at@@ oli@@ k@@ o . ” Yange m nenge mer gba u me taver ivese yase . ” I mar@@ em ken uwer u Di@@ se@@ mba 2 , 19@@ 25 — m ngu wan masetyô , wan u sha uta@@ ankar@@ uhar . Shi yange kura ve sha akaa a me@@ en ve ér ve ii shin ve er idya la . Shi se hen u den ayol a ase kwaghbo . ” H@@ ide vegher ugen yô , ior kpishi mba ve s@@ enge ér ve na Aôndo jighjigh yô mba eren akaa inja er Aôndo ngu ga nahan . 3 : 15 - 18 ; 4 : 1 . Kape or u Aôndo a doo nan ishima kpa Bibilo i ôron hanma iyange ka i doo nan je la . Ka i lu nan shighe u injaa u nan tem imôngo vea Ter u nan u sha la yô . Yehova yange kura Lo@@ ti shi yima un kpaa , se kpa una er a vese nahan vough . ( Mbaefese 4 : 13 , 14 ) Sha kpôô yô , u henen u kôron iyol tsaha ka kwagh u hange hange u una wase se se vese ken jijingi yô . Cii man u ume ity@@ am@@ egh ki jijingi yô , gba u ú zua a mngerem ma mimi ma ma lu ken Bibilo kua ken tiônnongo u Kristu nyian la . ( Yes . Ka i taver we u nengen a ajiir la sha ashe a ishima ? Man aluer ka u saa kwagh a er se ve se hen kwagh sha mi yô , mayange ma se nengen “ atindi a TER ” er or@@ pasalmi nahan ga . — Ôr Pasalmi 19 : 7 . Kwagh u vesen ugen u i gbe u se er yô , ka u se tesen ior iwanger i ken jijingi i i dugh ken Mkaanem ma Aôndo la , sha u henen Bibilo a ior ken u@@ y@@ aav vev tsema tsema . Kwagh ne na yô , m hingir kôôsôô a Yehova . Kpa a̱ pase se a tu@@ h@@ wa sha u se̱ de kera lu ken uiky@@ angen ga , se civir un ken mcivir u wang yô . Aluer u er nahan yô , u ôron kwagh ve sha gbenda u doon hanma shighe cii . Kpa er nan ior mbagenev ka ve nenge ér ka vea er msen kpa i ungwa her ga ? ( Yesaia 43 : 12 ) Nahan yange i mar agumaior a ken Iserael cii ken ikyurior la . Ka mea hen er me va nenge a ter@@ em sha shighe u mnder u shin ku u Mkaanem ma Aôndo ma t@@ endezwa a mi la nahan , i saan mo iyol shi i kun@@ du@@ m iyol je i zua ga . ​ — Yohane 5 : ​ 28 , 29 . Er se lu keghen mkur u kwagh u i nger ken 1 Mbat@@ esalonika 5 : 3 la , mbatyomov mba age@@ ev mba kôron ahumbe a mtim , a zege@@ can la . Ka nyi ve lu ke@@ gh@@ ene ? M@@ ci@@ em ma Davidi lu cian Or@@ gb@@ an@@ akaa sha ci u ityom na i kpilighyol la , yange wa mci@@ e u cian un sha icivir la ker . Kpa atôônanongo kpishi nga a A@@ you a Tartor a do@@ on@@ ashe aa a ve Yehova a icivir yô . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 5@@ 7 I@@ mba m@@ we u ve we ayol a ve sha ikyev na ne hemba ng@@ un a inja kpishi ainge ne sha ci u tahav mbu Yesu a seer lun a mi la , vough er Yakob yange tsengaôron zum u mgb@@ ôghom a ku na la nahan . Shighe karen yô , Yehova maa bee un angev . Sha kwagh u Yesu a er yô , mba yange ve tu@@ h@@ wa jijingi u Aôndo la cii ve lu eren isholibo i a de ve i̱ “ sha ayange ne kua a a lu van ken hemen la kpaa ” ga yô . — Mateu 12 : 22 - 32 . I er alegh a iyolough ase , a a lu udubu udubu shi a eren tom imôngo sha u se lu uma la cii sha inja sha inja . ( a ) Ka isharen i nyi yange Paulu lu a mini ? 9 : 6 . Man we yô , ua er nyi sha ci w@@ ou@@ we ? Tindi u sha uhar u A@@ tindi a P@@ u@@ e la kaa ér : “ De gbe e@@ ev ga , shin kwagh u a bee ma kwagh u a lu sha kwa@@ v@@ aôndo shin u a lu shin inya , shin u a lu shin mngerem ma shin mkur u iny@@ aagh kpaa ga . Nahan kpa , cii man shighe la yô , Satan una za hemen u eren tom a “ akaa a [ a ] lu shin tar ” ne la sha u me@@ en se , er yange mee Ifa man Yesu nahan . F@@ ab@@ ian yô , kwagh na za nena ? A@@ mba@@ aior ne cii vea fatyô u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un sha u fan ér Aôndo er ic@@ egh@@ zwa ér mba ve suur sha a na cii una na ve m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol , shi á na ib@@ um@@ un wener una va a tar u perapera u ior vea ember tom u ave ve yô . Aluer se ban a iyol kôron tsaha yô , kwagh ne una tese ér se mba mbayev ken jijingi her di tsô . ( Yesaia 55 : 4 ) Shi ka un kpaa á lu “ ityough ki nongo Na ” ye . Kape i lu ve u nan mba@@ beenyol icivir la kpa lu kwagh u vesen ken Tindi u Yehova na Mbaiserael je la . Nahan kpa , m va kom anyom pue kar yô , m hii u hemban ve ato . Se dondo ikyav i E@@ no@@ ki la nena ? Se mba eren tom ne sha tar cii hegen , ken ityar 2@@ 36 shi se mba pasen ior loho u Bibilo ken ijô hemba 4@@ 00 . K@@ EN washika u Paulu nger hen Mbaromanu la , a pase var var ér ka hange hange u se Mbakristu se eren kwagh ken tiônnongo sha dooshima . Yehova T@@ es@@ em u Eren Ishima Na ( M . Sha nahan yô , gba u mayange se hungur er iyange i Yehova i mgb@@ ôghom ga . — Se@@ f . Zum u iorov mba utar mba ve s@@ enge ér mba sur@@ un Yobu ishima mbara lam a na bee kera yô , “ Eli@@ h@@ u wan u Bar@@ ak@@ el , Or@@ bu@@ shi , hii kwaghôron . ” Ka nyi i gbe u mbakur@@ an mba Yehova a ver la vea er zum u or nan undu ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Ka nyi i ne ve i hembe lun torough torough u se pase kwagh hegen ci@@ ilii ? Yange ishima za un iyol “ zan zan [ a ] nyôr ken icighan@@ jiir u Aôndo . ” — Ps . Or u mfe a yen nan je kpa nana fa ityesen sha ci u nyi ? A mase kuren nahan wener : “ N@@ oo@@ v man kasev mbagenev yô nenge ér , kwagh u or a er sha ikyaa ne ve a lu shami je kpa ngu ga . ” Se lan a lan ga , ka u ak@@ ondo ase a tom man ak@@ ondo a makeranta kpaa á zua vough sha ma tom u se lu eren cii . Aluer mbaihyomov mba ior mba Aôndo soo u fan ape anmgbianev asev mba ken Kristu ve lu sha u vea er ve kwaghbo yô , se pase ve ga sha ci u dooshima u se lu a mi sha anmgbianev asev la . — Anz . Er mbamzeyol ve ngee sha kwagh ne yum yô , ka i ko@@ so az@@ en@@ awambe ne her , nahan nom man kwase ve zer kimb@@ in mbak@@ o@@ son mbara inyaregh sha mi anyom anyom . ( Heb . 6 :⁠ 7 ) Kape i gbe u m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la kpa una vesen ken a vese je la . 65 :⁠ 17 . Shighe u a va kure ikyaa i ken E@@ den la kera vese ga . A kaa ér : “ Me ngohol iy@@ ongo i myom , me yila sha iti i TER . ” ( b ) ‘ U tilen vough ’ la yange wa nyi ker sha kwagh u ken hem@@ ene ? 47 : 9 , 11 . Apostoli Paulu yange tese ér at@@ se a i naan nagh sha mi ken tempel la tile sha ityough ki awashima u Yehova . Mba@@ ad@@ ua kpishi k@@ an shio u pasen ior wang ér ka Aôndo a lu I@@ mbor i uma ye . Ka Aôndo u@@ hemban@@ agee iyol na yange ver Tartor u Mesiya sha u kuren awashima na u gban akaa la ye . ( Yeremia 18 : 18 ; 38 : 4 - 6 ) Nahan cii kpa , yange Yeremia suur sha Yehova Aôndo , u yange taver un agee ve hingir or u tseghan iyol na sha mimi civir Aôndo la . — Yeremia 1 : 18 , 19 . Er se vande henen nahan , avur a hiihii a ken Pasalmi 1@@ 45 la na se atô@@ akyaa a vesen a se seer wuese Yehova sha akaa a a gbe a zough sha m@@ hembe na u a gande u kaven la . Se fatyô u sôron ishima yase sha u nengen Bibilo sha gbenda u vough . Lu nyi i na ve or@@ jighjigh ne ya ikyar a Aôndo u a gbe un la kôôsôô nahana ? U tesen ikyav yô , ken inyom i 18@@ 8@@ 2 la , orgen ken gar u L@@ on@@ don , ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , yange ôr Iyoukura kua an@@ takerada ugen u Mbah@@ enen Bibilo gber yô , nahan a nger ér : “ N@@ ea lumun yô , tes@@ em nen kwagh u i gbe u me pase la man er me pase un la kpaa , sha er me kure tom u dedoo u Aôndo a soo ér i er la yô . ” ▪ Er I Hii Ve I G@@ be K@@ pe@@ e u Se Lu U@@ icighan@@ mbaiorov Yô 2 : 1 — Yange i “ kende iengem i Iserael i gba shin inya ” nena ? T@@ i@@ ônnongo Ka Ikyav i Dooshima u Aôndo hen A V@@ ese Man mba h@@ an ny@@ ian@@ a ? U tesen ikyav yô , yange se za sôr un ish@@ in@@ d@@ an i sha h@@ unda . Yange fa takerada kpishi , je yô , shighe u lu been kô@@ le@@ eji la , i na un iwasen i zan makeranta u vesen gbilin . Kpa er ishe na h@@ ôn sha u civir Yehova yô , a venda iwasen la . ( 1 Utor 4 : 25 ) Mba ve suur sha Yehova yô , yange ve tema bem bem , shighe u ityar i wan ndor a ve ia lu ken ayôôso je kpaa . Paulu “ I@@ v a Icighan Jijingi ” Se nenge akav kpishi a a tese ér kwagh ngu eren nahan nyian yô . • Paulu yange nenge iyua i i ver sha ci na la nena ? Nahan yô , lu u vea lu ken mkohol u Mbaiserael ga , shi lu kwagh u vea vôso kasev vea mar ônov kpaa ga . ( D@@ ut . Er Yesu iyol na a vande pasen nahan , yange va sha u una na “ uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ” Nenge er mba hen icombor ne ve eren akaa yô . Shi yange i gba u Mb@@ al@@ ev@@ i man upristi vea na Yehova jighjigh kua gbenda u koson ve sha mi la . Man ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi aluer se nôngo sha afatyô wase cii ser se kura tindi u Yesu a we se ér : “ Z@@ a gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen ” laa ? — Mat . Yehova yange ver ort@@ yom lu nengen sha ior nav Iserael anyom u@@ deri u@@ deri cii man i va mase veren tiônnongo u Kristu ye . Nahan se t@@ ume ityough eren akaa agen , se de ser a̱ yange se u ôron Bibilo , i i̱ lu Mkaanem nam la n@@ du@@ ur@@ u@@ u ga . Aluer kwagh er nahan yô , alaghga iky@@ a@@ y@@ u@@ e la ia doo , kpa ia kera doo er ve uhar vea tem imôngo , vea tsough kwagh u vea er , shi vea er tom la imôngo ve , ma i doo nahan ga . Kwagh môm u vea fatyô u henen sha ikyev i Yesu yô , Yesu yange lu ishima legh legh shi waan ishima a mbam@@ yen mba mbahenen nav kpaa . Anmgbian u kwase ugen shin Bethel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n ka a saa ôron kwagh u iwasen i yange zua a mi shighe u lu pania la . A kaa ér : “ Anmgbian u kwase ugen u lu a mat@@ o yô , kaa a mo ér , ‘ hanma shighe u ú ker or u duen kwaghpasen a nan shio yô , yil@@ am se due imôngo . ’ ( Luka 8 : 13 ) Shighe u “ mk@@ ighir u sha ican shin m@@ te@@ v u sha ican ” a te sha ve kpishi er oo nahan yô , ka ve nyôr mciem , je yô , ve kera lu a iember man agee ga , tsô ve de u dondon Kristu . Kpa , u fa er i hii ve m nenge mer ngu Or@@ hemen u vough kpa ? Yange “ ci@@ er ve iyol , ve gba civir Aôndo u Sha . ” Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ivande i Mbaiserael nengen a mi hanma shighe la va kera gba ve kwagh je u vea suur sha Yehova gbem ga . Or@@ pa yô , “ hide hen ityô na kua hen aôndo na kpaa , ” kpa Ru@@ tu yô , hide ijime ga . Ka nahan ve ka se nenge ior ve yevese a mat@@ o sha gbenda kpishi , shi mbagenev ve iin iky@@ aren shin ve iin inyaregh ki tar ve shi ve eren akaabo agen a vihin kpishi kpaa ye . Davidi za hemen kaa ér : “ T@@ e@@ ma ken tar la , dondo sha kwagh u mimi . ” Shi aluer or kera ngu a ah@@ ô@@ angahar a tamen ga yô , he@@ ela di kpa , nana kera fatyô u tilen tsembelee eren kwagh ga . Anmgbian S@@ im@@ on kaa ér : “ Ka wea za nyôr ken tar ugen yô , sha hiihii la hanma kwagh a nôngo u k@@ ahan we . Nahan una ver iniôngon yase i ôron ior kwagh u m@@ tem@@ tor na kua ityom na i kpilighyol la . ( Ps . Shi a ver shighe sha u henen kwagh vea kwase na . • Kanyi yange i̱ er Iserael sha ci u a zer hemban@@ ato gbem y@@ um@@ u ? I@@ vese yam doo zua ga , shi akaa a m lu veren ashe u va zuan a mi ken hemen la hemba kwaghfan u sa@@ in@@ s@@ i yem ica je . Cii man iyange ne yô , i yilan Peteru ér Sh@@ im@@ on shin Sh@@ im@@ i@@ on . “ Er lu sha ayange a Noa nahan , kape m@@ ve u Wan u or kpaa una lu la . ” Kwagh u van a mgb@@ e@@ jime ugen er sha iyange i J@@ ul@@ ai 27 , 18@@ 28 , shighe u R@@ ad@@ a@@ ma I kpe kera yô . Gba u se ver ishima ser ior vea er a vese dang shighe u se pasen kwagh la sha ci nyi , man shighe u ve er a vese nahan yô , se er nena ? Er Aberaham duen a tsombor na jimin cii yô , maa a “ za tema ken tar u ityendezwa ” anyom deri môm a a mase shin uma sha tar la cii . — Mbaheberu 11 : 8 9 . Ior mbagenev mba keren mimi ne , nahan mba eren hanma kwagh u ve fetyô cii sha u zuan a mi . Á kaa wener : “ Shighe u m lu ken ya la yô , í taver mo kpishi u zuan a or ú me hen Bibilo a nan yô . Doo u se ôron mba ve nyer ken mbamlu mba doon ga la ijir shin kwagh ve una shi@@ in se ga , kpa doo u se sur@@ un ve asema ken jijingi . ( Yobu 33 : 6 , 7 ; Mat . Yange fa a fa di Tindi u Mose u i nger shin inya la tseegh ga , kpa kav atô@@ akyaa a Tindi shon har sha mi la , shi eren kwagh er Tindi tese la vough vough . A kaa a ve ér ve ‘ k@@ em ayol sha hanma anmgbian u nan zenden nzughul nzughul ’ cii . — 2 T@@ es . Shighe u uwer u gbe se yô , ka hen ana se gema ? H@@ en@@ sc@@ he@@ l man G . Aluer ka nahan ga yô , u fatyô u sôron inja , shi hiin u wuese Yehova ken igbar kpa ? Kwagh ne na yô , gba u me nôngo kwagh kpoghuloo ve me seer tesen wan wam dooshima ye . ” Shighe u kwagh u Mbashiada yange seer doon mo je saa her yô , ka zum u m za mkohol ve ugen la . Er se lu timen sha gbenda u sha utar u Ter wase u sha la a we se ikyo yô , una hemba doon se ishima cii . “ TER ka iwanger yam man myom wam kpaa , ka an je me cia ? ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 27 : 1 . Hen shighe ne lu tor u eren “ ifer sha ishigh ki TER ” lu hemen Mbaiserael ye . Nahan kpa , ngu a inja tsung ! Ka tom u mbakur@@ an ikyum@@ u@@ ile i Aôndo u keren iyôngo i i tsu@@ m la , shi wasen i kpaa . Tom u pasen kwagh tese ér kwagh u mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi gba Yehova ishima nena ? Kanyi ia wase u been a ma ieren i yaren tom sha kwaghwan zung@@ u@@ lu@@ u laa ? Y@@ ande U@@ fer@@ ati Ken atô u anyom a 40 , a Mbaiserael lu zenden ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , akaa za er Mose ver ishima la ga . Akaa agen kpa nga a a fatyô u vihin Orkristu shighe shi yan tor ken a nan je kpaa yô , er u zan sha ajiir a lamen a ior sha In@@ tan@@ et man u tin@@ d@@ in ior a il@@ yo@@ ho sha han@@ see@@ ti shi samber a il@@ yo@@ ho sha In@@ tan@@ et , shi hanma shighe keren u fan kwagh u an@@ umb@@ egh man abaver nahan . * ( Or@@ pa . Doo u se eren sha akaawan a Aôndo vough vough sha ci u nyi ? Zum u Yesu va ikyua a ya ve yô , Maria dondo un ijime shi ikyav tese ér á kua a ônov nav mbagenev mbara kpaa ; alaghga lu henen ér vea ungwa Yesu yô vea gema inja ve . — Mateu 12 : 46 , 47 . ( Habak@@ u 2 : 2 , 3 ) Nyian tar sha won cii , if@@ er@@ kwagh ngi vihin ka hemban gban a gba kera cii kua i@@ pi@@ la kpaa . Ú NG@@ U nôngon a ma ic@@ an@@ aa ? Aluer nan hông@@ or a iyol i nan sha u man ta@@ av shin yan iky@@ e i ity@@ am@@ egh ki kon u i yer ér be@@ te@@ l la shin man mci@@ mb@@ im ma b@@ om gayô h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom yô , nagh ku nan kua lu a inja mayange ga . Hegen ne Pasalmi 2 lôh@@ ô mbahemenev mba akuraior te@@ gh@@ elee ér a̱ er kwagh ne . 8 : 7 , 8 . Yesu yange pase mbagenev kwagh u Ter na nena ? ( 1 Mbakorinte 15 : 24 - 28 ) Nahan aluer se mba pasen loho u dedoo yô , mba vea ungwa la vea tsua a ishima ve aluer ve soo ér vea lu sha ikyev i Tartor u Aôndo yô . Er H@@ er@@ o@@ de soo ér una wua wan u una va hingir tor ne kpee yô , a tindi ér i za wua mba@@ y@@ ev@@ nomso mba ve lu ken Bete@@ le@@ he@@ m la cica cii , hii sha mba ve lu anyom ahar kua mba ve yina nahan kpaa . Mb@@ ap@@ asenkwagh u Tartor mba ne nyi i@@ wa@@ sen@@ e , man kanyi ka i due ken iwasen ve laa ? • Er nan ve i lu u or a er ivese tsô maa kwagh la una kura nan sha idya i eren ga ? • ne se agee a eren ishima i Aôndo nena ? Ú fatyô u umbur ior mba Bibilo i er kwagh ve ér “ inyaregh ki s@@ aren ” shin u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav vihi mlu ve vea Aôndo la kpa ? ( Yo@@ s . Ken zwa Heberu u yange i nger Bibilo ker la yô , ishember i “ icighan ” la tese kwagh u i ver un kposo yô . Nahan kpa , er u fe nahan , kwagh gba tar ne kpishi sha mfe u agumaior a ase a lu a mi sha akaa la . Kwagh U I Doo U@@ ̱ Ú F@@ a Sha Kwagh U U@@ tsa yô • Er u tim sha M@@ ika ityough 1 man 2 u bee nahan , er nan u fe wer mayange je ishimaverenkeghen you ia b@@ unde ga ? Shi lu u vea er ityom ve i hen tsombor kpaa . Yehova yange “ de kwagh u bo ” la sha ci u á kera er kwagh u ma er a Mb@@ an@@ ine@@ ve la ga , gadia ve gema aeren a ve . Yange m eren ivese yô , mo man nom@@ om se mough se yem hen ijiir igen ape ior tu@@ h@@ wan kwagh shi h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom shi maan ta@@ av kpoghuloo yô . Sha shighe ugen di , orgen va hen Yesu , i yilan un ér Y@@ ai@@ r@@ u , lu zamber a na ér a bee wan na u kwase u lun anyom 12 u lu u@@ ange kpoghuloo la angev . Shighe u Adam man Ifa per tindi u Aôndo ve i z@@ enda ve ken sule u E@@ den kera la , mbacivir Aôndo va hingir u fan ér ken hemen yô Aôndo una va gema tar ne cii ua hingir paradi@@ so . M@@ lu u ahumbe u ican man m - ban u iny@@ aagh ka a na í ts@@ or a@@ gbar í kera lu y@@ igh@@ a y@@ igh@@ a ga . U hu@@ an ving la doo , kpa “ shighe u lamen ” shi ngu . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Yesu kpa iyôngo i Aôndo doo un ishima . A na uma na sha ci u i , shi a fa i “ sha ati ati ” kpaa . — Yohane 10 : 3 , 14 - 16 . Shi ve wa ishima , mba keghen m@@ ve u Or@@ kwa@@ se@@ he la . Alaghga nana nenge ér hemba doon u palegh u y@@ amen inyam i í te@@ en ken kasua la , di vough er Or@@ yuda ugen kpa nana venda u yan inyam aluer nan fa ér ka i í ser ak@@ ombo a mi nahan . Kwagh ne ngu hange hange sha ci u se mba a mbaihyomov mba wan at@@ ser@@ egh kpen kpen . Er ne vande fan kwagh ne nahan yô , kuran nen i̱ de kera kôron ne i̱ ur@@ ugh ne sha m@@ tsu@@ m u mb@@ ar@@ um@@ un atindi ga la er né gba sha m@@ til wen la ga yô . ” — 2 Peteru 3 : 14 , 17 . ○ Yehova kura Yeremia , kpa gema kura U@@ ria ga sha ci u nyi ? Se Hen Ny@@ i sha . . . D@@ ugh Anmgbian John C@@ oo@@ ke , u va hingir or@@ m@@ ishen la sha yô , mbagenev kpa ven@@ gese myer u i yila ve la , er Paulu kpa ngise lumun u yemen M@@ ase@@ don@@ ia nahan . A na uumace ian i lun uma gbem sha won ken mbamlu mba vough , sha shighe ne “ á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . ” ( b ) Ka nyi se fatyô u henen ken kwagh u Eliya ne ? I dugh ase@@ mber a ats@@ am ne kpishi sha gbenda u ú waan h@@ w@@ ange u hiihii la je maa , u nôngo u fan er u wa h@@ w@@ ange u u dondo la yô . Ngeren u hiihii la kaa ér : “ Shighe u a va ôr iyôngo man iv@@ o ijir la ngu ken hemen . ” 2 : ​ 7 - 10 ) Yange mba tsough Paulu yô , un kpa gba nan mbagenev kwaghyan u ken jijingi la . Kpa sha jighilii yô , Aôndo ngu ica gande shi ka u a fatyô u timen sha kwagh na gaa ? ( Pasalmi 5@@ 7 : 1 ) M@@ suur u á suur sha Yehova la saa gbilin ga . Se zua a mtsera sha u timen sha akav a kasev mba yange ve na saan Yehova iyol la nena ? Ior mba Yehova cii mba “ iky@@ um i môm ” sha hemen u “ or@@ kuran môm , ” ka Yesu Kristu je la . er Paulu kpa kaa nahan . M@@ lu wase ngu er u or u i bee nan c@@ ôron u@@ ange nahan . ( Ivur 39 ) Kwagh ka a er yô , takerada ugen u pasen Bibilo kaa ér Mbayuda mbagenev yange ve na jighjigh ér “ aluer or kpe ayange kar any@@ iin yô , ” a kera fatyô u nd@@ eren nan ga , “ gadia hen shighe la nana hii u h@@ ôôn shi uma u nan , u ve na jighjigh ér ka a due a ningir ikyua a iky@@ um i nan ayange atar la kpa una yem kera . ” Alaghga sha hiihii la yange a doo mbagenev u pasen kwagh sha tele@@ f@@ on shin sha ajiir a ut@@ so tilen , shin pasen kwagh ken igbar ga , kpa ica gba ga tsô ve nenge a akaa a injaa a a due ken kwagh ne yô . Ve yô , ve hemba un sha awambe a Wan@@ iyôngo man shi sha kwaghôron u shiada ve . ” — Mpase 12 : 10 , 11 . Aluer u soo u seer fan kwagh u Tartor ne yô , ôr ityough 8 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . Lu u ikyurior i Iserael ia hingir u civir mba@@ aôndo mbagenev yô , Aôndo una kera lumun ve ga shi una de u kuran ve , nahan mbaihyomov vev vea ya tor sha ve a iyol@@ nyoon shio . Aôndo yange lumun a Aberaham man Se@@ kar@@ ia man Eli@@ sa@@ bet@@ u kua Kor@@ ne@@ li@@ u ér mba mbap@@ er@@ apera . ( Marku 10 : 29 , 30 ) Shi Aber@@ am yange ‘ zua a ior ’ kpaa , inja na yô lu ior kpishi mba shir@@ en un tom je la . Nenge ase er apostoli Paulu shi a pase ityôkyaa i lun a dooshima yô . Ve lu nengen sha hanma kwagh cii , ve lu sôron un ya tsembelee shi ve lu y@@ ôron un iwer kpaa . Mba@@ civir Aôndo umiliôn imôngo mba eren tom shin tar ken tempel u ken jijingi la . Me yima u sha iyange la , . . . á na u sha ikyev i ior mba ve ci@@ er we iyol la ga . Mbashiada mba Yehova mba ken tar la yange ve er nena ? Kwagh a fatyô u lun nahan zum u se nenge ser i kwagh shami ga yô , shin zum u se ayol a ase se lu yan ican yô . Kpa Yehova pase se wang ér mayange una de ér mbacivir un ve ya ican a mzeyol u a hembe ve agee ken inya ga . 1 , 2 . ( a ) Mba@@ civir Aôndo mba keren iwasen hen a na hanma sh@@ igh@@ ee ? Gba u se lu a ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi , mbi mbi k@@ ough “ mk@@ oho@@ l@@ yol u sha i@@ vangeli i bem ” ker la ve se hemba ityav mb@@ in ye . — Ef . 3 : 1 - 27 . Loho u dedoo u Tartor ngu b@@ enden a mba ve lumun ú la nena ? Kpa yange m yemen makeranta u vesen yô , m de u eren kwaghaôndo . Lu sha ashighe a mbam@@ kor mba u@@ tu@@ u@@ v la Tor Davidi henen kwagh ye . ( Ps . Satan yange fa Yobu ityô ga , kpa a de ga , ngu nôngon kwagh her tsô . Mo kpaa M yange u sha u de kera eren Mo kwaghbo ga ; ka nahan man M rumun M@@ er bende a na ga ye . ” ( b ) Ka averen a sha hemen u Tartor u Aôndo a nyi i s@@ ase u iyol u va zuan a mini ? Shi a kaa a ve ér : ‘ Una tese ne akaa cii , man shi Una umbur ne akaa a M er ne cii kpaa ye . ’ ( Yoh . Kwagh môm dugh ken iyol i or shighe u nan kpe la za lu m@@ ape sha er a hide a mar un a iyol igen , er mba ve ne jighjigh a ityesen i or ka nana kpe yô i hide i mar nan la ve tesen nahan ga . ( Mbaheberu 10 : 38 , 39 ) Kwagh u a hembe lun hange hange yô ka u mayange je ‘ m@@ ngohol u se ngohol m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo [ m@@ him u i h@@ ime se a na sha ikyev i ip@@ aa la ] yô , i̱ de lu gbil@@ in@@ kwagh ’ sha u den ser i̱ mee se se̱ hen akaabo shin se̱ er akaabo ga . Ishima ia nyian we sha akaa ne yô , umbur wer : Cii man or nana tile sha angahar a nan yô , ka i tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , ka kwagh u iyange i môm tseegh ga . Nahan kpa , tom wam u pasen kwagh la ume atam . Lu nyi i er hen tugh mb@@ ura ? Gbenda u ior ve eren kwagh la kaha sha ajiir kposo kposo , nahan kpa , ashighe kpishi ka sea saan sha ishi a anmgbianev asev shin sea zua uwegh a ve shin sea su@@ gh ve kundu kundu yô , se tese ser se soo kwagh ve . Jigh@@ ilii yô , se mba a ôr ijiir i môm ken Bibilo ape i kaa ér Davidi yange zamber ior kwaghyan sha u una lu uma ga . Or@@ mbai@@ v môm kpa nan@@ á fatyô u iin akaa@@ injaa ne ga ; iv@@ ina shin nd@@ ur@@ an vea k@@ an shio u vihin a . 4 : ​ 8 , 9 ) Shi aluer se er tom kwaghpasen a iyol i t@@ angen shio yô , se zua a injar mgbegh@@ aa . ( Genese 12 : 2 , 3 ; 17 : 19 ) Lu u “ i@@ kar u Aôndo ” la una pase iky@@ aren i kôron iyol ne kpa ? ( 1 Yohane 5 : 3 ) Aluer se mba ungwan imo i Aôndo yô , kwagh ne una wase se u hendan a am@@ een , shi una na a saan se iyol kpaa . Shighe ne nahan , ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u kpa kar yem n@@ al@@ egh@@ aa . Yehova na Yesu injar sha u nd@@ eren un shin ku shi veren un sha ian@@ tom i hemban i yange vande lun sha mi cii ve va shin tar la . Er N@@ om man Kwase Vea Tese Er@@ doo sha Gbenda u Ve L@@ amen A@@ yol a Ve la Yô A@@ yôôso a fatyô u nyôron ken tiônnongo nyian nena ? Kwagh u jighjigh na man m@@ civi@@ ra@@ ôndo na doo un kpishi . I@@ wo i Le@@ b@@ an@@ on Gba u se eren kwagh ken uma wase u tesen ér se na ve jighjigh . 15 , 16 . ( a ) Ka sha nyi tom nahan iyôngo igen i hembe wasen anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar laa ? Apostoli Peteru a kera kaa ga yô , mba ôron “ akaaôron a sha at@@ ser@@ egh ” — aa a lu inja er ka akaaôron a mimi , kpa i lu a mimi ga ku@@ aa yô . — 2 Peteru 2 : 3 . 13 : 17 ) Kwagh ne tese ér mbatamen mba ken tiônnongo mba eren kwagh u vough hanma shighe ? T@@ ime sha kwagh u mzeyol u ken tsombor u̱ yange tser Pro@@ feti Ho@@ sea la . Paulu nger ér : “ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” — 2 Tim . Kpa M@@ i@@ ka@@ el er kwagh u yangen kwagh ne . ( Aerenakaa 9 : 10 – 22 ) Shighe va kar yô , í gema yilan un ér apostoli Paulu , kpa shighe ne lu Orkristu u eren tom u m@@ ishen u tse@@ en ishima kpishi . Mba@@ fan@@ takerada gba any@@ iman sha kwagh u zwa u Yesu yange lamen jighilii yô . • Se fatyô u eren mbamsen atô kposo kposo nena ? Kwagh ne ngu hange hange aluer ve soo u lun m@@ tu@@ gh@@ un@@ u@@ ugh ma tempel u sha u engem la man aluer ka ve ape i nger iti i gar u Aôndo sha ve ér ve mba ior mba sha , man aluer ve soo ér i yila ve sha iti i Kristu sha u lun kwa@@ se@@ he na yô . A gema a kaa ér i va a ve hen a na , man er mhôônom kôr un a ve yô , a bugh ve ashe . Aluer ka nahan yô , kohol iyol sha u umbur ‘ iyange i Yehova , ’ i i s@@ ôôn van la . — 2 Pet . As@@ orabo a Paulu er tsuaa la kpa lu môm ken akaa a Paulu kange ishima ér una hungur la . Nenge ase er i lu ken “ ayange a masejime ” a tar u ifer u Satan ung@@ un ne ashighe a ican aa lu yô . Kwase ne yange saan ma shighe môm ga , shi hanma shighe yô a nôngo u lun a m@@ liam ashe . Paulu shi ôr kwagh sha kwagh ne zum u lu wan mba ve lu Mbakristu a na imôngo ken K@@ olose mbara kwagh la , a kaa wener ve ‘ zende zende u u kom Ter , ve̱ doon Un ken akaa cii ’ sha u ‘ u@@ men atam ken hanma tom u dedoo , shi vesen ken kwaghfan u Aôndo . ’ Er Se T@@ a@@ gher a A@@ tsan Nyian sha Ishim@@ at@@ aver Yô , 10 / 15 Akaa kpishi a i tesen sha tele@@ v@@ ishen la ka a akaa a kuren asaren a bo a ior ve lu a mi la , man In@@ tan@@ et kpa ngu a akaa kpishi a aa fatyô u vihin mbayev man mbag@@ anden kpaa yô . Er mkur u bo@@ tar u Satan ne a mgb@@ ôghom yô , hingir hange hange u se gba m@@ ny@@ am ken jijingi ga . U Wan Ishima A Mbam@@ zeyol La Se@@ er T@@ aver M@@ suur U Se Su@@ ur Sha Yehova la Gba u vea lu tse@@ vaa sha er zum u una hide la vea lu per her u keghen un gbenda yô . U môm ken a ve , pin@@ em ér , “ U soo u henen Bib@@ il@@ oo ? ” ( b ) Iky@@ ar@@ yan you vea Aôndo wase ú u hemban mbam@@ kighir mba mbak@@ ov wou nena ? 17 : 9 ) Er ishima yase i hembe soon u eren kwaghbo yô , gba u se tsaha i . ( Gen . Maa ken inyom i 200@@ 5 la , Bibilo i geman hingir tom u vesen u ijô i i gb@@ eren magaz@@ in u Iyoukura ne ker la ia eren yô . Sha kpôô yô , m ngu ‘ iky@@ agh ki iny@@ aagh ’ ki taver ga . Ô@@ no@@ v mba Aberaham yange ve hingir non@@ go@@ ior nena ? A@@ in@@ ge ne m - ban u iny@@ ar tser anmgbianev asev sha ajiir ag@@ enegh . Su@@ ur sha Aôndo Shighe u I M@@ ee U É@@ r U Er Kwagh@@ bo Yô Mayange je Yesu er tom a agee a na sha u i doo ior a na shin sha u kuren mbamgbe nav iyol na ga . Se fatyô u z@@ eren eren ieren ne sha u suen tiônnongo u Kristu shi eren kwagh u se fetyô u eren cii sha u nengen sha akaa a i̱ man mkpeyol u i̱ kpaa . Yange tesen ior ken Ruamabera hanma shighe cii . M@@ ve u Kristu la una lu er shighe u Noa la nahan , gadia una lu g@@ ô@@ g@@ ô shighe u ior vea t@@ ume it@@ you eren akaa a ve , kwagh a gba ve sha icin i í lu tan ve la ga yô . ( Yobu 14 : 13 - 15 ) Aberaham kpa yange na jighjigh a mnder u shin mbakp@@ enev . Kpa hanma jijingi u a pase Yesu ga yô , ka ken Aôndo a dugh ga , ka u An@@ ti@@ kristu je , u ne ungwa ner ngu van la , hegen je kpaa ngu sha tar . ” F@@ a Tom u V@@ esen u Yesu a Er sha u K@@ ur@@ en Awa@@ shima u Aôndo Yô , 12 / 15 “ I Na Han@@ mô ve R@@ i@@ ga u P@@ u@@ pu@@ u ” Mayange Aôndo wase una ta mba i doo un a ve la kera ga . Mbahemenev mba b@@ am la wuese un k@@ igh k@@ igh , ve kaa ér : “ Se t@@ ôm ser ior cii ma ve lu a mimi iyol er Mbashiada mba Yehova nahan . ” Mba@@ civir Aôndo sha mimi mbagenev haa iyol inya sha kwagh u aeren a wang la sha u lun imôngo vea ior mba sha iji@@ ir@@ tom ve , mba ve civir Yehova ga la shighe u i k@@ ur tom yô . Ashighe kpishi yange m nenge a anmgbianev mba nomso man mba kasev mba i taver ve iyol ga kpa ve lu civir Yehova sha tahav vev cii yô . Ka kwagh u se hen a hen u lun a mi keng yô . Dooshima ne ka kwagh u una fatyô u mgbegh@@ an se u doon a or@@ wan@@ ndor a vese yô . Doo u se umbur ser , Yesu yange kaa ér se ta hanma kwagh u una fatyô u nan se gb@@ ev mbu nôngon la cii kera , a̱ lu ishe yase shin uwegh ase@@ gh je kpaa . Sha mlu u orumace nan lu ker ne yô , Mbashiada mba Yehova kav ér ke ’ tar u ainge ne yô , ik@@ ighir ngi sha akaa a or nana fatyô u eren yô . Kpa ka mbam@@ tsera mba nyi ve lu sha u keren akaa nee ? — Pasalmi 19 : 7 - 10 ; Anzaakaa 3 : 13 - 18 . I@@ SH@@ I@@ M@@ A I SH@@ A IN@@ J@@ A@@ KW@@ AG@@ H L@@ A KA N@@ Y@@ I ? ↓ Ka í wase se se wa ishima a atsan a hegen ne , nahan se lu a ishimaveren ser mlu u ken hemen una doo , shi i̱ na i saan se iyol kpaa . 8 : 16 ; 14 :⁠ 14 . U tesen ikyav yô , time ase sha Yesaia ityough 5@@ 3 , ki ki er akaaôron a profeti kpishi sha kwagh u Mesiya la . Maa m tee ijiir yam i an@@ umb@@ egh la , m hide m lu eren tom u pasen kwagh la vea pania * ne . Yesu lu or@@ shiada er tsuaa la í fa ishember i or u i w@@ oo nan sha ikyaa i jighjigh u nan u nan nahan la nena ? Zum u Mbashiada mba Yehova tese Christ@@ ine kwagh u Bibilo i er sha kwagh u inja i mimi yô , inja i dedoo i Bibilo i̱ tese la ur@@ ugh un . Se wase or sha u nana hen sha kwagh u uityendezwa mba Aôndo tsung kpa ? Mayange se hingir nen u hemban ato shi lun a imba ieren i bo ng@@ ira nahan ga ! Mba z@@ eren gban ah@@ on sha kwagh la ka ve hemba h@@ aren ishima sha mbamhen vev shin sha ian i ve lu sha mi la , kwagh ngu a hemba gban ve a iyol ve a i Aôndo . M kaa a ve mer : “ Mbashiada mba Yehova mba ken Amerika kpa nenge ér ivur Bibilo ne ngi ôron kwagh u ijiir ve i shin it@@ ine la . ” Se lu Jighjigh sha “ I@@ ny@@ aregh ki K@@ i lu Per@@ apera Ga ” la Nen@@ a ? ( Luka 21 : 28 ) Ny@@ ityô ican i alaghga se tagher a mi hegen u shighe shon a lu a va ga ne kpa , se kange nen ishima se suur sha Yehova , se lu nen a vangertiôr ser Aôndo wase u a gem ga la ngu “ Or@@ yiman ” wase . Sha ci u iniôngon yam la yange i lu shiada u dedoo hen mbagenev . O@@ ng@@ o mbamsen asev shi ne se kwaghfan u nôngon a am@@ een kpaa . Nahan i gba nan ishima tsung u ungwan kwaghwan u ken ruamabera shi eren tom sha mi . — Anz . Ior mbara lu veren ashe a upristi mba sôron ak@@ ombo kua mba kpe@@ hen ish@@ or i sha as@@ an ér ve̱ hemen ve , ve de u suur sha Yehova . OR U t@@ ôngon bo@@ l ugen ken tar u Ish@@ pania yange kaa a mba@@ gbidyen bo@@ l ér ve tile . ( Mateu 12 : 22 ; Luka 8 : 43 – 48 ; Yohane 9 : 1 – 6 ) Á taver mbaapostoli nav mba ve eren tom kpoghuloo a na la asema . ( Yesaia 5@@ 2 : 7 ; Mpase 14 : 6 , 7 ) G@@ um Orshiada ugen shin Ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa , mba yer un ér J@@ or@@ dy kaa wener : “ M fa er Yehova a lu yaren tom a mo u kuren mkaanem ma ken Mateu 24 : 14 la yô , nahan kwagh ne nam msaanyol kpishi . ” Shi ka a mgbegha se u ‘ wuese Yehova , civir un shi ôron kwagh u iengem i tartor Na ’ kpaa . Aluer ú zua a or u nan vihi tu yô , nôngo ng@@ egh er a nan doo doo . ( Amo@@ shi 3 : 7 ) N@@ gi@@ se Aôndo pase Noa ér M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma van , shi ôr un kpaa ér a̱ ta ior icin . A kaa ér : “ M nôngo mer me ver ve ikyav i dedoo sha u dondon kwaghwan u a lu ken 1 Timoteu 6 : 8 - 10 , u a tese er i doo u kwagh u or lu a mi la una kuman nan la . ” Ken inyom i 2@@ 000 la , kwase u a eren kpen@@ ga u ikyav mbi tse@@ v ugen ken tar u Su@@ wi@@ z@@ al@@ an , yam ngeren ne . Yesu yange nenge kwagh u un dondon hemen u Yehova shi van shin tar la nena ? ( Yobu 2 : 11 - 13 ; 8 : 2 - 6 ; 22 : 2 , 3 ) Nahan kpa , Yobu ta m@@ til sha mimi na kera ga , shin er a ya ican kpishi nahan kpaa . Pro@@ fes@@ ô ugen u i yer un ér Al@@ ber@@ to O@@ li@@ ver@@ i@@ o yô , kaa ér “ M@@ ts@@ wen@@ em kôr ior kpishi , shi uma u sha ajiir a vesen ngu nan ior mba hingir tswen . A nger jighilii ér : “ M nenge akaa cii hingir mo m@@ saa sha ci u mfe u fan Kristu Yesu T@@ erem la a hembe ica yum yô . A va nder Aberaham shin ku yô , una zua a m@@ sur@@ shima kpishi er una lu ken “ gar ” u lu keghen la . ( Yobu 1 : 9 - 11 ; 42 : 2 , 5 , 6 ) Sha nahan yô , zum u i lu eren ior nav ican ken Igipiti yô , Yehova kaa a F@@ ar@@ a@@ o wener : “ Kwagh u M de u u lu her je yô , ka sha u Me tese u agee A@@ m man á pase iti Y@@ am sha won cii kpaa yô . ” — Ekesodu 9 : 16 . Hii nan ve alaghga a lu mbamaren kwagh u ican u kaven Yehova sha dooshima na laa ? Kwagh u Mbashiada mba Yehova mba ainge ne tesen ér ak@@ ar a ve a a lu iyôngo igen la nga suen ve er jijingi a lu mgbegh@@ an ve u suen ve la . Kpa nomso kpishi ka ve nôngo ve ker bem sha u sôron mbamzeyol fele , nahan ve palegh mbamzeyol mba vesen . 17 : 21 ) Kape nyian kpa ior kpishi ve vihin shighe ve sha a@@ gbil@@ in@@ akaa je la . Ior mba ve lu ken “ gar ” ne ve fa dedoo ér “ Ishima i ti@@ aver i geman kposo ga la , [ Yehova una ] kura i , ia lu bem bem , gadia ngi suur sha [ Yehova ] . ” Shighe ka una karen yô , ve gema nengen se ér se mba azende a ve . ” P@@ ase kwagh u ken Bibilo u a tese mhen u kpe@@ egh u mbacivir Aôndo mbagenev lu a mi yô . Yesu kaa ér ior mba sha ayange a Noa la ‘ fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa ve cii ’ kera . — Mateu 24 : 38 , 39 . I@@ an ve i civir Aôndo la hemba gban ve kwagh a hanma kwagh ugen cii . Dooshima u Yesu a lu a mi la saa sha mbadondon un mba i shigh ve mkurem la tseegh ga , “ iyôngo igen ” i i lu umiliôn imôngo , i i kohol cii i hingir ‘ zege@@ ikpelaior i i dugh ken hanma ikyurior , ’ í ia va war “ zege@@ can ” la kpa í doo un ishima . Ts@@ wer man mbam@@ yange yange tagher ior mba Yehova u yemen hemen hemen kpa ? ( 2 Kor . 4 :⁠ 4 ) Ka se dondo kwaghwan u Paulu wa la , ér : “ V@@ eren nen mba ve te@@ v ne a ican la dedoo . V@@ eren nen ve dedoo de to@@ ho nen ve ga . ” ( Rom . Ka mbampin mbagenev mba i ne mlumun sha mi ken ngeren ne je ne . ( b ) Er nan ve nyian se fetyô u pasen akaa a c@@ imin je kpa sha gbenda u taver u kaven ga ? Kwagh ne vihi ikyar i ve ya a Or@@ gban ve la gba ica . — L@@ ev . Anmgbianev ver ak@@ e@@ ke a wan ityakerada yase sha mi tu@@ ur , ikyua a zege@@ you ugen u ior u@@ deri u@@ deri ka ve shi va nengen hanma uwer yô Er nan ve wanakiriki u Aberaham yange kure ikyaa wener Yehova b@@ unde erdoo a or@@ vesen na ga ? K@@ ura Iyol You sha Mba@@ aie mba Satan U zan mbamkombo mba Mbakristu shi nyôron iyol ken kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke kpoghuloo la una wase se tsung u maan ikyar yan yase a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa shi kuran i kpaa . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Shi a mee uumace kpishi ve dondo un . Gba keng keng u mba ve er imba isholibo la yô , ve ker iwasen hen mbatamen mba ken Kristu . D@@ ugh gbenda u lamen a ior ôron ve akav a ashighe ne man er i hii ve a lu eren la kera yô , ka gbenda u dedoo ugen u nyi ua wase se u umbur akav a ashighe ne man er i hii ve a lu eren@@ e ? Apostoli Paulu kaa ér : “ S@@ ar@@ em ka fa nen , ityough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu , man ityough ki kwase yô , gema ka nom , man ityough ki Kristu yô , ka Aôndo je . ” ( Aerenakaa 8 : 1 ; 9 : 1 ) Nyian ne kpa ior mbagenev mba keren u timin akuraior agen kera , shi mba van a at@@ em@@ ty@@ o ka ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo . Kpa shighe kar yô , m nenge mer akaa ne cii doo er yange m hen la ga . Nyian ne , ashighe agen wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ka a wase se u kaven ma ityesen i ken Bibilo sha gbenda u ú kaha a mhen u se vande lun a mi kera yô . Doo u a saan se iyol a mbam@@ gem mban . Shi a zer ur@@ ugh ve sha “ ik@@ ang@@ enev mbi dooshima ” na . Lu nyi Yesu ôr a apostoli To@@ ma i i lu se a inja ny@@ ian@@ a ? Apostoli Yohane nger wener “ se mba a dooshima sha ci u se vande doon [ Aôndo ] ishima je yô . ” Kwagh môm ken mbam@@ gem mban yô , ka mgb@@ ihi u i gb@@ ihi Satan Diabolo man az@@ ô@@ v a na shin tar ne la . De@@ en Mbagenev Kwagh@@ bo sha Mimi ( Pasalmi 40 : 11 ) Er Davidi kpa a lu môm ken nomso man kasev mba@@ jighjigh mba í er ityendezwa i “ mnder u hemban doon ” a ve la yô , Yehova ngu umbur un zan zan hegen sha er una va nder un shin ku yô . K@@ asev mba ve kom mar cii gba@@ aôndo u u@@ kase ngu a shi kôron ve . Kpa lu nyi i na ve Noa nyôr ken ts@@ oo ? Ikyav i tesen yô , de se nenge ken an@@ takerada u i yer ér Loho u Dedoo U Ú D@@ ugh hen Aôndo La ! ( 1 Mbat@@ esalonika 1 : 5 ) Een , de se pase nen i@@ vangeli ne a ishima i tse@@ en ! ( Yobu 1 : 9 - 12 ) De se time ase nen sha “ a@@ yom a di@@ abolo ” a lu eren sha u tsu@@ ghun ior la man er se kura ayol a ase sha a kpaa yô . — Mbaefese 6 : 11 . M@@ AR@@ I@@ A ka gum@@ kwase u ken gar u K@@ rans@@ no@@ y@@ ar@@ s@@ k ken tar u Rus@@ sia . A fa ats@@ am a wan kpishi , je yô tic@@ a na yange wa un iti ken mba@@ ats@@ am@@ ev mba makeranta u Maria z@@ aan la . ( S@@ ef@@ ania 1 : 4 - 6 ) Shin er ve lu pinen Aôndo kwagh nahan kpa , lu sha mimi ga , mayange je ve ver asema ve u eren sha ishima na ga . Er Yehova wa un ken a@@ kp@@ er a na yô , a zua a msaanyol man mk@@ or kua mkpeyol kpaa . Sha kpôô yô , ior mba ve lu ah@@ ur@@ aior a Yesu la kpa lu a mbam@@ shi vev . ( Yohane 10 : 16 ; Mateu 25 : 34 ) In@@ j@@ aa i doon tsung ngi keghen se aluer se venda ‘ imo i mba i fe ve ga ’ la yô ! Alaghga ú nenge wer we kpa u fatyô u civir Yehova sha gbenda u injaa u nan mk@@ om ne . Er kwaghôron ne kôr or@@ beenyol la ken ishima yô a kaa ér , “ M ôr Bibilo hegen anyom imôngo shi or@@ m@@ ishen u ken kwaghaôndo wam tem imôngo a mo anyom kar hegen imôngo , kpa m ngu a nenge a imba kwagh ne ken Bibilo ga . ” Ior wa nongo u nengen a ort@@ wer , man Orshiada la te ashe nengen yô vihi kwase g@@ anden u dondo sha a na la iyol kpishi . Yange gba u vea ‘ ôr Loho u Dedoo u tartor ne a tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii . ’ — Mat . Davidi yange pine Yehova gbenda shi dondo hemen u Yehova man gb@@ end@@ atesen na kpaa . Eli@@ a@@ sh@@ ib@@ i lu zege@@ pristi , T@@ ob@@ ia yô , ikyav tese ér lu Or@@ am@@ on , shi eren tom sha ikyev i hemen u tor u Mb@@ ap@@ er@@ shia , hen haregh u Y@@ u@@ dia . Yesu iyol na kaa ér : “ Ne kav kwagh u M er ne ne kpa ? . . . Ô@@ no@@ v mba Adam cii mba yan ican sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la . Mbakristu mbagenev vea wase mbananjighjigh mba ve lu hen icombor i or u nan jighjigh ga nan lu her la nena ? T@@ so@@ mbor u Maria yange u eren kwaghaôndo u Mbayuda shi un kpa lu kwaghaôndo u eren je la . Ka mkav u ken jijingi . P@@ il@@ gr@@ im@@ s yange ve er tom ne sha gbashima , shin er ci@@ er ve mbakp@@ ish@@ iv iyol u za pasen kwagh sha uya uya , vough er anmgbianev mba p@@ il@@ gr@@ im@@ s sôron ve mbara nahan kpaa . Ka nyi i gbe u Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova la cii vea umbur sha kwagh u ijende i y@@ ana ? Mba ve kaan ér yange i nger akaaôron a profeti a ken Bibilo zum u akaa shon er kera cii la hii u ôron kwagh ne ka hegen ga , kpa ve gema ve fatyô u tesen ér kwagh u ve lu ôron ne ka mimi ga . Un yange hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova , a hen Bibilo a ve zan zan a er batisema . Tsô ve za ker ak@@ e@@ ke atar , kpa ak@@ e@@ ke shon doo kuma ga . Mkaanem ma Habak@@ u tese ikyav ér tugh mb@@ ua gema a hingir sev man sev di mb@@ ua gema a wanger je iyange ia gba atô . Yange ônov mba Aberaham ngohol ityendezwa i dyako u injaa 3@@ 1@@ ,@@ 9@@ 8@@ 0 Kanyi i ne ve m@@ le@@ he u i lu lôh@@ ôn ior ér ve va h@@ ime a Aôndo la i lu kwagh u v@@ es@@ ene ? Se mba maren wan wase u nomso u i@@ unda la yô , kpiligh mo iyol er ity@@ or@@ om@@ shima yam la na m hingir u eren a tsombor wam dang dang , er ter@@ em ngise eren nahan yô . Nahan m fi@@ ir foo@@ m u pania u ke@@ ke la . Loho u Tartor la ka u va se a msaanyol kpen kpen . Shighe a karen yô , a hemba ‘ veren ’ mba vea war Armag@@ e@@ don la “ doo doo ” cii . Nahan cii kpa , Or@@ t@@ yom u T@@ amen ne fa ér ka tom na u ôron un ijir ga . Ngu a nôngo ityav mbi perapera sha ci u ngu a mba@@ awashima mba dedoo . Mbag@@ rika mbagenev mba@@ fankwagh ts@@ ura yange ve lu a mhen ugen kposo sha kwagh u iwanger ; ve hen ér iwanger ngi dugh ken ashe a or . ( b ) Ka igbenda i wasen i nyi nahan i gbe u se don@@ doo ? 26 : 1 , 2 , N@@ W . M@@ oun@@ tain H@@ igh M@@ ap@@ s ® I@@ an i ngeren © 199@@ 7 D@@ ig@@ ital W@@ isdom , In@@ c . 3 Ka M@@ ea Umbur Dooshima U M Hii L@@ un a M@@ i sha Yehova la Nahan , I W@@ ase@@ m u Wan Ishima Er lu gumor her la je , a lumun u nôngon ityav a Go@@ li@@ ati u lu iky@@ ô@@ r@@ or u Mbafilipi la . N@@ gi@@ se Tor Solomon nger wener : “ De ny@@ um u eren kwagh u dedoo a mba ve kom un la ga , zum u u lu a tahav mbu eren un yô . ” Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Or u nan dondo sha perapera kua erdoo yô , nana zua a uma man perapera kua icivir . ” ( 1 Mbakorinte 3 : 6 – 9 ) Nahan yô , ve nôngo kwagh kpoghuloo ve er tom u i na ve la , er Yesu ngise wa se kwagh ér se er nahan . — Luka 13 : 24 . Nenge imba agee a Aôndo ne sha wono ! Kwagh u sha utar : m@@ liam kua anyi a yan . A@@ hendan ne taver sha shighe u Eliya la je gande . 19 : 5 , 6 ) I@@ an i Aôndo ver Mbaiserael sha mi ne lu ian i i@@ civirigh kpen kpen ! ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) Ka una zua a i@@ mba@@ or la yô , a er kwagh a nan sha gbenda u doon tsung . Be@@ en yô maa wa ve kwagh ér aluer or ngu jighjigh sha akaa a kiriki yô , kwagh u vesen kpa nana lu jighjigh sha mi . Se fatyô u tesen ser Yehova doo se ishima sha u civir un a ‘ inyaregh y@@ ase@@ gh ’ nena ? Mba maren wan ve u kwase u kiriki la yô , ve za hemen a tom u doo ve kpishi u eren la , ve lu pasen ior i I@@ tal@@ ia mba ve lu ken tar u Amerika la kwagh . Er sha man tar u se nengen a mi ne ve tese ér Yehova ngu a tahav nahan kpa , Yehova gema pase se kwagh u dooshima na u a lu a ik@@ ighir ga la , man iji@@ r@@ ôron na i sha mimi la ken Ruamabera . 20 : 12 ) Gbenda môm u mbayev civir mbamaren vev yô , lu u tesen inja i dedoo hen ya . Aluer u nenge a akaa a i gbe u vea sôr ken uma ve yô , de yen ishima a ve fele ga . 1 : 11 , 20 ) Er Yehova a ne se icighan jijingi na ér a̱ kure awashima na yô , ishember i “ u@@ jijingi mba uta@@ ankar@@ uhar ” la tese tom u icighan jijingi a eren kpoghuloo sha u nan mba ve ver ishima sha akaaôron a profeti la mfe yô , shi veren ve doo doo kpaa . Kpa sha awambe a Yesu a he@@ e la yô , Aôndo una fatyô u den ônov mba Adam asorabo a ve . ( I Gba a Gba A@@ ka@@ au@@ maa ? ) la . An@@ takerada ne ngu a ufoto mba doon ashe kua akaa@@ kp@@ el@@ an a tesen kwagh a mi , a i er sha u a̱ wase se u lun a iwuese sha akaa a Yehova a gbe la yô . ▪ Kanyi nom man kwase u i er kwagh ve ken mhii u ngeren ne la yange ve er shami ga ? A kaa ér “ Gba u han@@ ma@@ or cii nana pase loho u dedoo sha uya uya . ” Shi ka mea nenge a anmgbianev mbagenev ken tar ne , mba ve gbe ican , kpa ve ze hemen u veren akaa a ken jijingi hiihii ken uuma vev nahan , i saan mo iyol kpen kpen . Nahan kpa , mba se civir Yehova a ve imôngo mbagenev , kua agumaior man anmgbianev mba i sember eren ve batisema la , alaghga mba a fa kwagh u vea er ken tiônnongo la jighilii ga . “ Un u Aôndo A tindi Un la , ngu ôron akaaôron a Aôndo . ” — YO@@ H . A@@ bel shi yange nenge a kwagh ugen ken u@@ cer@@ ub@@ i mban , u zua a mi hen tsombor na ga yô ; yange mbatyomov mbara eren kwagh sha mimi shi ve ungwan imo i Yehova kpaa . Ú nenge er ashighe kpishi ka i saan or iyol sha ci u nan ngu eren kwagh u injaa yum gaa ? Ka hanma shighe se kôr ityough ga yô , se dondo ishima yase man ashe ase ? Ity@@ ôkyaa yô , er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara lu uma shin tar la , ve er ityom i lun kwagh môm a í Mose man Eliya kpa ve er la . Yange icam la ngi hiin u duen imo sha je maa “ iyou iv a i@@ been@@ egh , ” u tesen je ér Yehova lumun mcivir la . ( a ) Mba@@ civir Aôndo mba@@ ainge mba eren erdoo sha aeren nena ? Yesu yange hemba lun a mfe man kwaghfan a hanma orumace ugen cii , nahan kpa a kaa ér : “ M gba ôron kwagh sha tahav A@@ v ga ; kpa ka Ter . . . A n@@ em tindi sha kwagh u Me kaa man shi Me ôr kpaa ye . ” ( Yoh . Kape we kpa u kor tindi u i we u ér u pase loho u Tartor laa ? Yesu yange lu a ônov ga . Aluer se ‘ ver ashe sha Yehova sha ishima i wan ’ shi se “ suur sha a Na ” sha u s@@ ônon un ser a na se kwaghfan na shi a tese se kwagh u se er la , shi se mba dondon atindi a na man akaawan a na yô , “ Una er sha mi vough . ” ( Ps . A@@ dooga ishima a mgbegha Mbakristu mbagenev ker vea su@@ r se asema shin vea na se iwasen i kwagh a gbe se a mi la . 1@@ 18 : ​ 6 , 7 ) Ngeren ne una lu timen sha akaa a iny@@ iin a Yehova a ne se u tesen ér se doo un ishima yô . Man kwagh u hemban cii yô , m na jighjigh mer m kporom ikyua a Aôndo hegen . — Yakobu 4 : 8 . Kape nyian kpa i gbe u ior mba Yehova mba ve nôngon tsung ér vea lu a aeren a wang la vea palegh u lun kôôsôô a mbagenev ken tiônnongo mba ve vende u dondon akaawan a Yehova hanma shighe je la . Doo u mbamaren vea er msen hen Yehova sha u a̱ hemen ve ken tom u ve lu a mi u tesen mbayev vev la , shi vea dondo kwaghwan na la kpaa . — 2 Timoteu 3 : 16 . Shi@@ ada u jijingi u Aôndo ngu a er la ka a na Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ve lu a vangertiôr ér mba a ishimaveren i̱ yemen sha la . Nahan mba a ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga . ” — Rom . ( G@@ al . 4 : 13 ) Yange fatyô u nan iwasen i sha kwagh u t@@ wer@@ egh ne , vough er Yesu kaa nahan , ér : “ Ka mba@@ dedoo kwagh a gbe ve a ort@@ wer ga , saa mba angev mbu ker ve la tseegh . ” — Luka 5 : 31 . Bibilo i í yer ér The New Jerusalem Bible la gema ishember ne ér : “ K@@ eren nen aan a eren dedoo a mba@@ van@@ nya . ” I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i “ sha ajiir a sha ” ne ka dyako ve i va teman tor sha la ga . Kwaghôron u profeti u ken Bibilo tese ér , “ Utor ” mba tar ne mbagenev vea ôr kwagh u mtim na , ér : “ Kwagh tser un ve , kwagh tser un ve . . . Gadia ken ih@@ wa i môm tseegh tsô i yô@@ h@@ ôr un kera cii . ” 18 : 4 . Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mbag@@ anden umbur er yange vea pasen kwagh man ior a kaven kwagh shon ga ve , iyol i kpe ve , nahan ve kera fatyô u zan hemen a iliam sha akaa a mimi a ken jijingi ga la . ( a ) Ka u se kav kwaghôron u profeti u ul@@ ah@@ adi mba 70 la nena ? Ma i va n@@ der@@ em shin ku ga cii . . . . Er u lu ôron Bibilo zan a mi ave shi u lu henen í la , u hen akaa a he shi u seer kaven akaa a he kpaa . Kanyi ia wase se u lun tse@@ vaa sha kwagh ne ? E@@ ̱r ishimaveren na lu u ny@@ ô@@ ôso jighjigh u nan u Mbakristu mba ken Yerusalem kua mba ve haa af@@ o he ’ kpe gar la ikyua a inyom i 6@@ 1 S.@@ W . la yô — ikyav i Habak@@ u la lu i kuman vough . Kpa mhen ugen u mbat@@ esen mba Mbayuda yange ve due a mi zum u i hembe tempel u ken Yerusalem kera la di gema kaa ér “ aluer or ungwa i tu@@ h@@ wa I@@ ti i Aôndo nyian kpa ityôkyaa ngi i nana ande ak@@ ondo a nan ga , gadia aluer nana er nahan yô , ak@@ ondo a nan aa va hingir at@@ sa@@ ver ak@@ ondo tseegh . ” Solomon kaa ér , “ ver ishima sha ng@@ uhar wou zum u u z@@ aan hen iyou i Aôndo yô ; gadia u zan sha u za ungwan hemba doon . ” D@@ ondo Ikyav I T@@ esen I@@ ̱ Yesu Ver La ( Pasalmi 1@@ 45 : 17 ) Mkaanem nam shi ma taver se ishima ér eren “ ifer ga . ” ( Ne@@ hem@@ ia 8 : 1 ) I ôr ior kwagh u In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe , nahan ve er iniongo ne sha iember je . Sha kpôô yô , Or@@ gb@@ an@@ akaa er ieren shon i̱ hemban ne , je yô Bibilo kaa ér : “ Aôndo ka dooshima je . ” Shi , zum u ú lu henen kwagh a or yô , de tôôn wer ka kwagh u as@@ enge ga kpa shi lu sar sar . Kpa jighilii yô , akaa a i@@ gbe@@ tar nga kpishi a a ningir gbem sha igbenda i a yô , man a c@@ imin u kaven je ka u ôron ga . ( 1 Kor . 15 : 33 ) Ú ngu nôngon sha mimi wer u dugh ma m@@ shi , u una fatyô u nan we u kera lu wang ga sha ishigh ki Yehova la ken a we kera kpa ? Sha mar@@ ami u ngô je , mhôônom ma ker un a “ wan u a dugh ken iy@@ av nav ” la . U tesen ikyav yô , vea fatyô u eren msen sha u kwagh a za a tiônnongo i doo . — Ôr Pasalmi 9@@ 2 : 13 , 14 . Nahan kpa mbacivir Ba@@ al hide ijime ga . Yange hen a ishima na kpoghuloo sha kwagh u awashima u Yehova u yange tese sha m@@ zende u z@@ enda akuraior agen shi gema ajiir ag@@ enegh na Mbaiserael sha u a̱ lu dyako ve la . I@@ wer kar ihi@@ ar , kpa inyaregh k@@ ira kpo@@ gh@@ or ga . Peteru yange tese ér un ngu a ieren i soon iyol na tseegh la nena ? 4 : 6 , 7 ) Aluer se mba ôron Ruamabera shi gbidyen kwar sha mi yô , kwagh ne una wase se kpishi se kera henen akaa a nan se i@@ ur@@ en ga . — 2 Tim . 15 : 39 ) Kwagh u anyom kar ken hemen ve Paulu va nger sha kwagh Marku la tese ér yange tile sha mimi . Er ú lu ôron kwagh@@ ngeren ne nahan , ú ngu zuan a mtsera ken ikyav igen i tesen i Tindi u V@@ esen la . U kera ôron a ôr kwagh hu@@ lu@@ gh hu@@ lu@@ gh ga yô , ônov mba ve gande ior la , mba a tom u nengen sha mbamgbe mba mbamaren vev mba sha iyol la . Ô@@ no@@ v mba Lo@@ ti mbak@@ asev mba uhar , mba ve lu@@ ̱ a̱ “ fa nom ga ” la , yange ityendezwa lu i̱ nomso@@ mbaiorov mbagenev he ’ ningir la vea vôso ve . Er nan ve i lu kwagh u injaa kpishi u eren tom sha u suen Tartor u Aôndo ? Pro@@ feti Yesaia ungwa Yehova pine ér : “ Ka an Me tindi nan , man ka an nana za sha ci W@@ as@@ a ? ” Alaghga se pine ser : ‘ M@@ kur@@ tar ’ ne ngu van ken hemen , shighe u akaa a vihi ken tar ne a gba kera la ga z@@ ee ? Paulu nger ér : “ S@@ ar@@ em ka fa nen , ityough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu , man ityough ki kwase yô , gema ka nom , man ityough ki Kristu yô , ka Aôndo je . ” Aluer u hen nahan yô , u ngu bu@@ men iyol you ! ( Pasalmi 7@@ 8 : 40 , 41 ) T@@ ôô wer i tese or u nan lu a angev mbu sho@@ gaa akaa a nana y@@ aan ve a kpe nan iyol yô , kpa kwagh gba nan sha akaa@@ yan la ga , nan yem yan akaa a aa wase nan ga yô . Mimi u injaa ugen u Bibilo i tese yô ér a va nder mbakp@@ enev Nyian ne kpa , anmgbianev mba ve lu “ keren u lun or@@ kuran ” yô , ve hen sha ityôkyaa i í ne ve ve lu keren tom shon la . ( 1 Tim . A@@ ng@@ ev kôr wan na la kpo@@ o maa kpe je . Y@@ er@@ o@@ bo@@ am yange gema Betel hingir ijiir i civir wan@@ b@@ ua . Nahan cii kpa fa wer , Yesu yange ôr kwagh u “ wanakiriki ” môm tseegh ken injakwagh la , u tesen ér ka or môm ga , kpa vea kohol a lu nongo môm . Ish@@ ember ne ngi ôron kwagh u mlu wase u ken atô la , inja na yô , ka mhen man mnenge u or kua asaren a nan je la . Se hen kwagh u an@@ za a na a a lu a mi a doon yum la , shi se fa akaa a i gbe u se er keng sha er se zua a averen a na yô . Shin er alaghga anmgbianev asev mba ken ityar ne vea lamen ijô i hen ity@@ ôn@@ ya shin ijô ve i mar nahan kpa , ashighe kpishi ka ve lam zwa Buter ken mbamkombo mba tiônnongo man ken kwaghpasen kpaa . ( Mat . 24 : 3 , 21 ) Ken masejime yô Yesu pase ér zege@@ ikpelaior ia war “ zege@@ can ” ne . Er nan ve se fe ser Yehova den kwaghbo kp@@ um kp@@ um@@ u ? ‘ Kwagh u B@@ o Una T@@ ser Se Ga ’ ( Yesaia 1 : 1 – 12 : 6 ) U tesen ikyav yô , avur agen ôr ér iyange man uwer man as@@ an kua a@@ w@@ ombo man ahumbe man i@@ wo kua ag@@ u@@ ngu cii nga wuese Yehova . Kwagh ne wanger wang , yange lu@@ ̱ u mbacivir Aôndo vea tôô ityendezwa i iv@@ es@@ egh la ér ka be@@ er@@ kwagh ga . Er apostoli Peteru fa m@@ lu@@ a@@ inja u imba iwasen la yô , á nger kwagh nahan ér : “ Aluer hanma or nana er tom yô , i lu er ka sha agee a Aôndo A ne yô . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 65 , 5@@ 2 T@@ em@@ pel ne ka ian i Yehova a ne se ér se civir un sha ci u nagh ku Kristu Yesu a ne sha ci wase la . A@@ yange nga kar yô , or u Di@@ o@@ j@@ any lu sha ikyev na la vea kwase na cii soo u m@@ ough@@ on yemen t@@ w@@ ev ken gar u M@@ ex@@ ic@@ o C@@ ity , nahan ve soo ér Di@@ o@@ j@@ any kpa a yem a ve imôngo . * Er mlu u anmgbianev mban a zough ga nahan kpa , kwagh u ve ôr ér ka ve er la ngu môm tsô . u Mbashiada mban lu nan un la . Ikyav i tesen yô , yange m@@ à bee a u@@ zayol mba tom t@@ wer@@ egh mba sha ayange na la shin yange m@@ à seer mkav u uumace sha a@@ gbar a kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke agen . Kwagh la na yô , hemba lun mo z@@ ange u tsuan mer me lu her . Yosua di gema taver Mbaiserael ishima sha ayange a uma na cii . Wan@@ akiriki ne ngu tan se icin sha kwaghfan man sha shighe vough sha ci u Yehova Aôndo man Yesu Kristu mba veren un doo doo . Kanyi kwagh ú nenge wer vande ng@@ un a mi ga ve , ú za na un@@ u@@ u ? Lu@@ un er Adam yange er isholibo ga yô , ma kpe mayange ga . Apostoli Paulu yange tsengaôron kwagh u vesen ugen môm u a lu a er ga yô . Paulu kaa ér : “ Dooshima u Kristu ngu mgbegh@@ an se . ” Apostoli Paulu nger ér : “ Gadia uityendezwa mba Aôndo cii , ken a Na yô , ka “ een ” ka nahan man se rumun A@@ men ken a Na sha ci u icivir i Aôndo ye . ” Ka nyi kwagh se hen hen Yesu sha kwagh u an@@ zaakaa ? Ka z@@ ur@@ um u se k@@ ur tom yô , orgen kaa a vese ér di@@ ak@@ on ugen ken iyou ad@@ ua i P@@ res@@ b@@ y@@ ter@@ ian ngu a iyou i gbil@@ ini@@ gh hen ya na ikyua a iy@@ ou@@ ad@@ ua ve la , nahan se̱ za lam a na . Yehova yar tom a “ mbatamen ” sha u ôron kwaghôron u profeti ken ayange a masetyô ne nena ? • Ka tom u nyi Mbahemenev mba Shin T@@ ine ve lu a mi sha m@@ ver u veren mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on@@ o ? 3 : 15 ) V@@ or u i lu a fa u ga ne maa hingir itinekwagh i akaaôron a profeti a ken Bibilo ken u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov mba ve dondo la . ( Marku 10 : 16 ) K@@ undu mbayev mbara iyol e̱r Yesu a ku@@ v ve ke ’ iky@@ um na je ka u kp@@ el@@ an ga . I wua O@@ go hen E@@ der@@ e@@ i . “ I@@ ny@@ aregh ” k@@ ia fatyô u hingir aôndo nena ? Shighe u m lu anyom 12 la , m hii u eren msen u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi ka ve er kwa ta@@ an ken iyange i môm , i yer ér nam@@ a@@ z la . Yange doom kpishi u eren tom vea anmgbian An@@ th@@ on@@ y Con@@ te , u yange soo tom u pasen kwagh shi fa ú tsema tsema yô . H@@ er ave ave je , Paulu yila tor@@ utya ugen , kaa a na ér : “ Z@@ a a wan@@ ye@@ kwa@@ or ne hen tor@@ utya u tamen , gadia ngu a kwagh u una ôr un yô . ” “ Kwagh ne a̱ de kpiligh ne iyol ga , gadia shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due kpaa . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 5 : 28 , 29 . Er ag@@ um@@ au@@ kase pue don@@ dom ijime se lu nyôron gir@@ g@@ im@@ nger yô , kpiligh mba shin gir@@ g@@ im@@ nger la iyol , tsô ve haa ashe sha a vese . Nahan se kpa , aluer se soo u su@@ nd@@ an kwagh u dedoo yô , saa se l@@ ôô kwagh u dedoo keng . Zum u a nenge a Yesu u lu wan@@ iky@@ und@@ an la yô , a “ ôr kwagh Na a mba ve lu keghen mp@@ aa u Yerusalem la cii . ” — Luka 2 : 38 . Mb@@ au@@ ty@@ aav mba Davidi mba ve lu ken ican kpishi ne yange ve er a mbakur@@ an@@ ilev mbara nena ? Er Yehova a lu Aôndo u dooshima shi a ker kwaghbo ihyom yô , a wa ishima u been a if@@ er@@ kwagh sha tar man sha won cii shighe u una kure ikyaa i sha kwagh u or nan kom u hemen sha won cii la yô . Aôndo yange tsengaôron imba kwagh la sha zwa u profeti na ugen , ka mtim u gar u N@@ ine@@ ve je la . S@@ on@@ ia lumun u zan vea ngô na . K@@ era ga je kpa , er mbahenen fa ér vea va tagher a “ atsan kpishi ” yô , ishima yange ia fatyô u nyian ve , nahan vea kera taver ishima ga . Or@@ tamen u sôron atôônanongo ne kav hegen nahan ér , mba yange ve hemba wasen un cii yô , ka mbacivir Yehova a na imôngo mbara . Lu u Mesiya ne una va ken tsombor u or@@ jighjigh Aberaham . Yobu kaa ér : “ Nenge , mci@@ e u cian TER , ka kwaghfan je la , man u p@@ aven a if@@ er@@ kwagh ka mkav . ” 5 :⁠ 8 ) Kristu ngu a “ kwaghfan u Aôndo . ” Nahan a̱ shi nan kpa , kasev mbagenev mba ve sember hingir Mbakristu la lu a ieren ne , sha ci u maa ve iyol u seer fan kwagh u kwaghaôndo ve u he ne . Ka nahan ve Paulu wa ve kwagh ér “ ve̱ pine noov vev ken ya ” ye . Or môm kpa i mar nan a kwaghfan u Aôndo ga . Ngeren la kaa ér : “ Hii hen shighe la je mbagenev kpishi ken mbahenen N@@ av hide ijime , ve kera za a Na ityô ga . ” — Yohane 6 : 60 , 6@@ 3 , 6@@ 6 . U henen a ishima ga maa gban nan kwagh u i ne un jighjigh sha ikyo@@ v ikyo@@ v la jighjigh la a fatyô u lun bo kwagh . — Pasalmi 7@@ 8 : 8 ; Amo@@ shi 2 : 4 . Shi fa wener una fatyô u kôôm hanma kwagh cii . Yange m soo u gban g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh u O@@ l@@ y@@ mp@@ ic@@ s la sha ci u tar u B@@ ra@@ z@@ il , tsô m gba karen iyol kpoghuloo , shi i nam iwasen i iny@@ ar , nahan m za gba g@@ es@@ a ken tar u Fran@@ ce man V@@ ie@@ t@@ nam man S@@ outh Kor@@ ea man J@@ ap@@ an , shi m gba g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh u i yer ér S@@ outh Amer@@ ican G@@ am@@ es la kpaa . Sha u kuren ityendezwa i Yehova a er la yô , yange gba u Wan@@ akiriki na una ‘ bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe shi una dugh mba@@ kwa@@ re@@ v a@@ gbe shi una dugh mba ken ga@@ adi ken ime kera . ’ ( Yes . Ior kpishi vea kaa ér , ka “ Mbashiada mba Yehova . ” Se er nan ve se tsu@@ gh iyol yase ga ? Sha kpôô yô , “ Tor u u@@ tor ” u or a fatyô u hemban un ga ne una yima mba ve civir Yehova sha mimi mbara , kpa una gema a tim mbaihyomov vev kera vindi vindi . I@@ ca a gba ga tsô Yehova una ôr tar ne jimin cii ijir . ( b ) I@@ ca a gba tsô Aôndo una er nyi sha ikyev i Yesu , man doo u se pine ayol a ase ser nyi ? P@@ ase injakwagh i Yesu i i nger ken Luka 12 : 16 - 21 la as@@ av - as@@ av . ( Ôr S@@ ef@@ ania 3 : 12 , 13 . ) Yange kpiligh tic@@ a la iyol kpishi u ungwan er wan@@ ye@@ kwase ne na mbam@@ lumun sha mbampin mbara ken Bibilo yô . Ka nyi i gbe u se lu wan ago@@ yol sha mi he@@ gen@@ e ? Ikyav tese ér ve kera wa ikyo sha tom ve ga . Apostoli Peteru pase kwagh u an@@ za a u@@ kase a lun er un nahan la ér ‘ ishimaverenkeghen ve ngi sha Aôndo . ’ Yange hemba mciem gema za hemen u pasen kwagh gbar gbar . Se tôv nen sha igbenda shon igen ken kwagh@@ ngeren ne . Ve hingir mbau@@ ng@@ wan kwagh kpa hungur . M@@ ci@@ em man ma ne kwaghfan tseegh ga , ma ne iember man bem man mkpeyol shi ma seer or ayange shi ka ma na or nan lu a ishimaverenkeghen man vangertiôr kpaa . AT@@ OR A Y@@ U@@ D@@ A M@@ AN A I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L ( Mateu 4 : 4 ) U henen kwagh u Aôndo ken mkaanem nam kua ken ityakerada i pasen Bibilo la , ka kwagh u a taver se ken jijingi yô . Ngu “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee je . ” ( Luka 22 : 41 , 42 ) Nahan yô , doo u se ôr Aôndo kwagh u a̱ er ga , kpa se nôngo u kaven kwagh u a soo ér se er la sha u ôron Bibilo . ( Yohane 10 : 16 ) Shi ma ityôkyaa kpa ngi ken Ruamabera í han@@ ger ér saa mba vea lu mbahemenev mba iniongo i í ver í sha tindi í Mbashiada mba Yehova ve yaren tom a í la ci ca cii , shin mbagen k@@ er@@ egh kpaa vea lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la keng ga . U@@ wo la tile sha ityough ki ian i Yehova a lu a mi hemen la . I@@ ca i gba ga tsô i@@ wen la ia va ta sha e@@ ev mb@@ ura . Sha nahan yô , ve tese ér ve ver ishima sha Yehova shi mba a vangertiôr ér una na ve akaa a kwagh a gbe ve a mi la cii . Mbakristu mba mimi cii mba yer Yehova vough nahan ér “ Ter . ” ( Yes . Mba a va nder ve ken “ mnder u hiihii ” la mba a ishimaverenkeghen i nyi ? Yehova yange ko@@ so Mbaiserael ken deser@@ ti anyom 40 , naan ve kwaghyan man mngerem . Aluer ka nahan yô , iky@@ enge yase man ase@@ mber a kwaghôron wase aa tese nahan . Na jighjigh wer Yehova una ver u doo doo , hegen man gbem sha won kpaa . H@@ I@@ I shighe u i hii tesen vi@@ di@@ o i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” la , anyom kar hegen ka inyom i sha 1@@ 00 je ne . Yange i er vi@@ di@@ o ne ér i wase ior ve na jighjigh ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo . ( Mateu 7 : ​ 9 - 11 ) Sha kpôô yô , Aôndo soo ér se eren msen hen a na sha ci u ka un a koson se ye . Mba@@ am@@ an@@ de@@ v mban hide a@@ yem yem ken Sam@@ aria za ôr ior loho u doon u kwagh u ve zua a mi la . ​ —⁠ 2 Utor 7 : ​ 1 - 11 . Is@@ ak@@ a pin Yakob ér , “ Ka we ana , wan wa@@ ma ? ” 35 : 21 - 24 , 27 - 29 ; 36 : 7 . Nahan je kpa , se nenge er yange lu ior mba ve lu ungwan a na la ken ishima yô . Kwagh u yange m fa la doom kpishi , nahan m kaa a na mer m soo mer kper@@ nan ma m ze vea na ma m za nengen er ka a er tom u pasen kwagh la yô . I kôr se ken ishima shi i mgbegha se u dondon kwagh u se hen la . — K@@ ol . 10 : 16 . Kwagh Gba sha Ieren i T@@ angen Iyol Ga La Kpa Aôndo soo ér se nôngo se dondo ikyav i Yesu la sha afatyô wase cii . Doo u se time sha gbenda u Yehova yange hemen iky@@ u@@ ior i sha ashighe a tsuaa la , se hemba veren nen ishima u nengen er aka@@ aeren a na a Iserael a tese m@@ lu@@ a@@ inja u se wan ayol a se sha ikyev i tahav mbu Aôndo a ver mbu la yô . Ishima M@@ gb@@ egh@@ a Ú U@@ ̱ Eren Er Yesu Nahan Kpa ? F@@ ol@@ ake maa nger kwagh pase er i hii ve un soo u ôron ior kwagh u Tartor u Aôndo yô . Kwase la nana er nan ve nana na a sar nom u nan u fan kwagh u Bibilo , a u kighir nom u nan la shio ? ( Mbaheberu 11 : 21 ) Sha ci u jighjigh u Yakob na uityendezwa mba Aôndo la yô , á kaa wener zum u una kpe yô i za ii un ken tar u K@@ an@@ aan . ( Anzaakaa 18 : 14 ) U eren mbagenev a ishima ker la ka kwagh u bo kpen kpen . Uma ka iyua , kua uma u ti@@ ôn@@ ôô u ken tar ne je kpaa . A kaa ér : “ Yange m nôngo mer me tese ônov av u nan ngô ve icivir sha ieren yam , yange m ôron kwagh u dang sha kwase wam ga . ” Yesu yange eren erdoo a ior shi vendan erdoo u mbagenev ga , nahan a ver se ikyav i dedoo sha kwagh ne . Tsô iyange igen ne yô , ve e̱r mhen ér vea kar gbenda ugen kpa vea nenge . Er Yesu a lu P@@ risti u T@@ amen yô , gba u una wase se ve se ya ikyar i dedoo vea Aôndo ye . ( Mateu 20 : 28 ; Mbaromanu 5 : 11 ) Yehova yange va a mba hiihii mba a h@@ ime a ve la ijiir i môm ken tiônnongo u Kristu u i ver sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 S.@@ W . la . Kwagh u i nger ken Mbaromanu 7 : 22 – 25 la una fatyô u sur@@ un se ishima nena ? Aluer u hen sha akaa a se lam sha mi ne yô , alaghga u kav er i gbe u u er kwagh sha u seer nôngon ityav a asaren a bo yô . Aluer ka nahan yô , er kwagh sha mi fese je ! Hen ase sha mfe u Davidi una fa kwagh ne shi una kôr ken ishima na tsung la , gadia lu ngeren kwagh ne sha ashe na shi lu yaren tom a ave na u ngeren kô@@ pi u Tindi la . U Or So@@ on Iyol i Nan T@@ se@@ egh la K@@ ar Hemen Kwagh u Yon@@ at@@ an man Davidi la tese se nyi ? Umbur wer Yehova yange kaa a mba@@ jighjigh mba ken Iserael u tsuaa la ér un yer iyol na hen a ve ga . Se mough hen ijiir la kera ken inyom 19@@ 70 , se yem ken B@@ el@@ f@@ ast , nahan se va mase ungwan ser pe@@ tur@@ u@@ u yange y@@ egh usu kôr sha iyou i te@@ en iv@@ u@@ e la , nahan ya u yange se vande lun her la kpa hi@@ a cica cii . Kwagh ne tese ér Mbakristu mba mimi mba zough a iember man msaanyol ken uma ve sha won gaa ? Aluer hegen mlu wou na yô , u ngu k@@ an@@ en shio u pasen kwagh shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an kpa , u fatyô u yaren sun@@ da ne sha gbashima sha u keren igbenda i u hemba pasen ior kwagh ve a kôr ve ken ishima yô . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sha peeji 26 ] U mase kaven er uma wou ma a lu , luun er wea fe mimi ga kpa ? M sember ôron ityakerada yase sha itinekwagh ne sha er me umbur atô@@ akaa a vesen a vesen yô . ( Pasalmi 48 : 14 ) Nahan , ka inja er Yehova kôr se sha u@@ we ngu tesen se gbenda u se zende sha mi yô . — Pasalmi 7@@ 3 : 23 ; Yesaia 30 : 21 ; 41 : 10 , 13 . ( Mpa . 3 : 5 ) Mba vea lu uma gbem sha won shin tar mbara di , a nger ati a ve ken ruamabera u uma la gbem sha won shighe u vea ya iky@@ aren i masetyô ken mb@@ ee u anyom dubu la . — Mpa . He@@ mban cii je yô , mba nengen u@@ gomoti mba tar ne nena ? ’ Aluer kanyi je i̱ er u ken bo@@ tar ne kpa , u ngu a tahav mbu geman uma wou , shi ka u ú k@@ an@@ shio u lun or u injaa ken tar ne gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh je ga . U pasen Loho u Tartor ken Tar U@@ gen 8 Kwagh u Yesu Tese Ior sha Kwagh u Tartor u Aôndo La Ken inyom shon la i môm , Iyoukura ( zwa Buter ) i No@@ ve@@ mba 1 nger kwagh u it@@ ine na i kaa ér “ Ne@@ u@@ tr@@ ality ” ( m@@ til p@@ al@@ egh@@ aa ) la . 44 : 19 — Kanyi i̱ lu “ ijiir i u@@ gb@@ ase@@ ela ” ? Ka a hu@@ an ving ve sea eren msen yô , se hemba tsuan kwagh u sha ishima i Yehova man kwagh u se er ve se taver ken mcivir u Aôndo yô . Shi gbenda u se lam a or u nan hen ér ityakerada i kwaghaôndo cii ka gbenda u samber a atesen a kwaghaôndo la kpa ua kaha kposo a or u nan lumun atesen a Bibilo yô . E@@ ̱r i kôr ke ’ an@@ yo@@ m@@ pue a masejime a ke ’ derianyom u sha 20 la yô , i lu@@ ̱ kohol iyol i nôngon ér a ar a anmgbianev mba ke ’ tar u Rus@@ sia mbara . Sha ci u hen Mbakristu yô , u eren nahan la lu u tesen ér ve kera tile sha mimi hen Yehova ga , nahan Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la kpishi tsua ér , u ve civir tor yô , gu@@ da vea gba kpen tsô . Se fa Mbakristu mba mimi sha dooshima ve Ka nyi ia wase se ve Yehova una lumun se ? Shighe u Yesu tindi mbahenen mba 70 la , a tindi ve “ uhar uhar . ” ( E@@ s@@ era 3 : 8 , 10 , 11 ) Kpa ica kera gba ga je maa i gba hendan a Mbayuda sha tom ve u hiden maan tempel la , nahan iyol kpe ve . ( Mpase 21 : 4 ) Ka nyi igen ia er se i vihin se ve se vaa je a hemba ku , u u lu or@@ ihyom wase laa ? Hii nan kwaghwan u Paulu a we ke ’ Mbaheberu ityough 10 man 11 la a lu se a inja ny@@ ian@@ a ? I@@ ti na i ken zwa L@@ at@@ in yô , lu Mar@@ c@@ us , ka Marku ken zwa T@@ iv je la . — Aer . 12 : 25 . Ka akaa at@@ aan a nyi aa wase se se palegh u hingir iy@@ ongo a Aôndo ? Kpa Yesu yô nenge ér Maria vihi a vihi mkurem mara ga . Ka kwagh u ican kpishi u zan hen or@@ ut@@ aha za kaan a nan wer igbenda i nan ka i ifer nahan gba u nana kôôm i . F@@ er@@ nan@@ do hide sôr tema , maa pine ér , “ U kaa wer nen@@ aa ? ” ( Mateu 14 : 23 ) Yesu yange ver shighe u eren msen , nahan kape i doo u se kpa se eren je la . — 1 Peteru 2 : 21 . Ka unô Satan a hembe veren ishima u tsu@@ ghun ve , man im@@ akeranta i vesen i ken tar ne ka i va ve a mbamtaver nena ? “ T@@ e@@ ma G@@ ir G@@ ir . . . A@@ eren a I@@ ji@@ mba@@ gh D@@ umbur Ka se hingir kwagh u Yehova iyol na shighe u se tsegh ayol a ase sha ci na , í er se batisema la . ( Aerenakaa 2 : 13 ; 17 : 32 ) Kape mbacivir Yehova mba ainge kpa i lamen sha a ve dang vough je la . Wan na la ngu anyom 20 hegen , shi a er batisema kpaa . Yehova yange nenge a kwagh u Samuel nenge a mi ga yô . I@@ NG@@ ER iti i Aôndo ken Ruamabera u ken zwa Heberu , u ior kpishi ve yer ér “ Iky@@ uryan i T@@ se ” la z@@ ur@@ um kwa 7@@ ,000 sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Heberu ne י@@ ה@@ ו@@ ה ) ka i ôr a ken uwegh ku iy@@ an i va due ken im@@ ese ( . 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 V@@ e@@ ̱ va a u@@ shiada vev sha er vea zua a ish@@ ô yô , ve̱ ungwa , ve̱ kaa er : Ka mimi je . ” — Yes . U tesen ikyav yô , Yehova yange kaa a Mbaiserael ér : “ De eren nen mba@@ aôndo mba gbil@@ ini@@ v ga , shi de gbe nen e@@ ev timin nen mbu sha ga , shin ity@@ ô@@ gh ki i@@ wen@@ egh kpaa ga , shi de timin nen ma i@@ wen i i lu a e@@ ev sha mi ken tar wen ner , né g@@ ur@@ en né civir i ga . ” ( L@@ ev . J@@ un 15 , 20@@ 10 De Aôndo A Hemen We Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se mba sha ian i wasen ior mba Satan man kwaghfan u taregh a lu tsu@@ ghun ve la . Yange se mba henen kwagh u nagh ku a ne sha wan na Yesu la , shi se mba ne ku jighjigh yô , maa se hii u yan ikyar a Aôndo . Ior cii vea kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am ; kpa u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan nana war ye . ” — Mateu 10 : 16 - 22 . A@@ gu@@ su@@ tu 4 - 10 , 200@@ 8 Aluer se ayol a ase se mba per , se mba keren igbenda i he i pasen loho u Tartor ne sha gbe@@ da u ua kôr ior ken ishima yô , se kô@@ r@@ cio u wasen ve . Nahan kpa , “ ken akaa ne cii Yobu er kwaghbo ga , a na Aôndo ibo er a er kwagh u kpe@@ egh kpaa ga . ” ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Shi gba u se zua a iwasen i icighan jijingi u Aôndo , nahan se sôn nen icighan jijingi ne . Yehova eren kwagh ka hembe u kuran a kura mbacivir un di tsô la . A er nan ve ú lu a vangertiôr wer Yehova una na ú injar sha ishima i ú taver u lu civir un sha jighjigh laa ? ( Mbagalatia 6 : 2 ) Mbakristu mba jighjigh , mba ve vi@@ e , ve we am@@ ise ken jijingi a samber shi a ze shin inya la ka ve wase mbananjighjigh mba he@@ v sha u ve tile dông sha jighjigh ve u nan zum u ve tagher a ah@@ endan kpoghuloo er ka ij@@ ever@@ ahumbe nahan yô . Yange m nenge mer gba u me gema uma wam vindi vindi . Doo u han@@ mô wase nana hen sha kwagh u i@@ ember@@ yolough i nan eren la nena ? Aluer ka nahan yô , ú hemba zuan a mk@@ om ken ishima you shi ú zua a iember ken tom u pasen man tesen ior kwagh u Tartor u Aôndo la . I ôr kwagh u uwer man iwasen i u ken Genese 1 : 14 , 16 . Er Yehova a wasen mbamaren u tsaase mbayev vev mba kiriki nahan , kape una wase ve u tsaase mbayev vev mba ve hi@@ e la kpaa je la . ( 2 Mbakorinte 13 : 11 ) Bibilo pase er dooshima yange mgbegha Yehova gba uumace a angev iyol shio shi lu u vea kpe kpaa ga yô . 13 : 17 ; 17 : 8 ) Yange gba u or a hemen mbau@@ ty@@ aav . Kape we kpa i doo u ú tôv iyol you sha er wea ban a vangertiôr kpa u fa , nahan u ker gbenda u taver un je la . — Aer . T@@ ô@@ gh ku torough ku sha ayange la lu ikyav i ut@@ aha . • Akaa a i@@ gbe@@ tar a lun a uma ga la nga eren ishima i Yehova nena ? Shin er ve lu ken tar u K@@ an@@ aan her nahan kpa , ve lu kposo a ior i tar la . ( 1 Peteru 2 : 20 ) Se na jighjigh ser Yehova fa hanma kwagh u a lu zan hemen cii shi una de ér akaa ne a za hemen nahan gbem sha won ga . De henen Bibilo ga . Or ne kaa ér : “ Yange se kaa a ônov asev ser ve wa iyol , zum u se tema kwaghhenen u tsombor wase kwa@@ gen yô , se er ini@@ umbe , se se lu mbayev , ve di ve lu mbamaren . A nger nahan ér : “ K@@ un@@ ya u̱ de ker u u eren shiada sha u pasen Ter wase ga , . . . kpa nyôr nongo sha ican i yan sha ci u Loho u Dedoo . ” K@@ ohol cii yô , ior kpishi lumun k@@ on@@ j@@ o na ne , gadia ior hen ér kp@@ er kwagh a lu gu@@ da shin er akav a lu kpishi a tesen ér tar ngu hemban vihin a vihi nahan kpaa . • Ka unô i lu tom ve u pasen se mimi mba he@@ v mba ken Bib@@ il@@ oo ? U môm ka tsombor - tor u u dugh hen Tor Davidi yô , ugen la di ka tsombor u pristi u ônov mba A@@ ron . Yehova yange kaa a Mose ér : “ Ôr kwagh a mkohol u Mbaiserael cii . ” Nahan kpa , Yehova lôh@@ ô mba ve cie un ér ve va tsa ken t@@ ent@@ i na . ( Yesaia 5@@ 4 : 13 ) M ngu a ma kwagh u hu@@ nan sha kwagh u Anzaakaa 10 : 22 a kaa ne ga , ér : “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh . ” Yehova una ungwa mbamsen mba mbatamen mba ve suur sha a na la . ( Yesaia 42 : 9 ) Sha mimi yô , Aôndo er kwagh a ior nav sha icivir kpen kpen ! Kwagh ne tese ér gba u se ngohol kwaghwan u Yehova a we se la ayange ayange . Er ka i gba u or u nahan ig@@ ir@@ g@@ i u wan kwagh ikyo nana dondo akaa a i nger shin inya la nahan , we kpa akaa nga kpishi a u fatyô u karen nengen sha er zum u u nyer ken ashighe a ican je kpa , jighjigh wou u nan una lu her taveraa yô . Shi se fatyô u lamen a Mbashiada mbagenev sha avur a Bibilo agen a a er kwagh u aeren a Aôndo sha gbenda u se lu a vande fan ga yô . M@@ lu u ior ngu kwagh môm ga . Nahan kpa , mba i shigh ve mkurem , mba ve shi her shin tar ne , sha shighe u m@@ ve u Yesu ne vese iyenge ga . Nahan mba a zege@@ tom u pasen “ akuraior cii ” kwagh man mkur una va ye . 9 : 20 . Yehova ngu a tahav mbu yange i er akaa ne a mi la . Yehova ne se icighan jijingi na u age@@ egh la , sha u a taver se u tilen dông shi a wase se u hendan a imeen yô . Er Davidi lu or u azende azende nahan kpa , a za hemen u k@@ enden iti i Yehova sha [ F@@ o@@ to u sha peeji 25 ] ( Yakobu 1 : 22 – 24 ) K@@ er gbenda sha kwagh ne . Er nan ve mbahenen mba Yesu yange ve fatyô u kaven kwagh u lu ôron laa ? Ikyav i tesen yô , semb@@ er@@ ee ne , se ma@@ gh u@@ bran@@ ci asev mba kiriki mbagenev sha er se p@@ ande tom u nengen sha u@@ bran@@ ci mban , shi se hemba eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor la sha inja yô . ( Mat . ( Ôr Yesaia 43 : 12 . ) Gba u hanma Orkristu u nan lu u@@ ange yô , nana “ tôô ikyav mbi nan iyol i nan ” sha u tsuan t@@ wer u nana sôr yô . ( G@@ al . Aluer u lu per ga yô , . . . ú fa shighe u Me va hen a we ga . ” ( Mpa . Shi ka nahan man a hange se u zan makeranta aren sha az@@ enger shin henen akaa agen sha er se er tom u sha ishima yase shin se kure han@@ ge@@ shima wase ga ye . K@@ ohol cii yô , tar va hingir vough er i er kwagh u ú ken Mbaefese 4 : 17 - 19 nahan , ér : “ M@@ fe ve la wa ime , mba p@@ al@@ egh@@ aa a uma u Aôndo . . . Akaa yange nga ze er ve ver ishima la ga yô , mbagenev hen ér Yesu ti@@ mb@@ ir u van . AN@@ YO@@ M : 5@@ 4 K@@ u na la maa hingir nagh ku vough , ku hiden nan se uma u tsôron ken Paradi@@ so , u Adam vea Ifa ta kera la . Nahan u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav nav un@@ yi@@ in pav tartor la ker ik@@ we iny@@ iin , hemen i . — Ôr Daniel 8 : 20 - 22 . Aluer se tse@@ e ishima sha tom u pasen kwagh la yô , mimi una za hemen u doon se ishima . Mb@@ ara [ mbaaferev ] vea kar vea yem ken m@@ tsaha u tsôron ; kpa mbap@@ er@@ apera yô , vea nyôr ken uma u tsôron . ” — Mateu 25 : 31 - 34 , 46 . Shighe u a tsa sha iy@@ ou@@ ci iwer ihi@@ ar la , a zua a shighe u ôron aka@@ ang@@ eren kpishi a a har sha Bibilo yô , kua takerada u i yer ér M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La kpaa . Apostoli Peteru yange kaa a mba lu pasen ve kwagh la ér : “ Z@@ a@@ mber nen man gema nen ishima . ” Peteru dondon Yesu mba nyer shin t@@ so yô , ij@@ ever@@ ahumbe maa mem . Doo se kpishi er Aôndo u B@@ em la , a ze hemen u wan se ago@@ yol a eren tom u hemban nan msaanyol cii ne nahan ! Shi gba u hanma Orkristu nana palegh u ôron shin nengen shin ungwan akaa a a kende isharen i ji@@ mba@@ gh ken a vese yô . Lu sha ci u ve lu tsombor u an@@ ngô u Yakob . V@@ anger yange a pu@@ ur mo ker , ishim@@ avi@@ h@@ in yam la i lu er iy@@ ô@@ gh ki ka a h@@ ure ki a̱ pase ve ki tsu@@ e tu@@ a@@ ang nahan . Se fatyô u fan kwagh u a lu ke hemen sha ci u Kristu man mba 14@@ 4,000 la nena ? Adam man Ifa yange ve hemba atô sha apera , nahan i ôr ve ijiir i ku@@ ugh . Mayange se er nen any@@ ighe sha ma kwagh u i kaa ér se er ga . Yesu , u i yer un kpaa ér M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u sha u tamen la yange “ lu nôngon a di@@ abolo , lu kp@@ el@@ an ik@@ yom i Mose ” vea if@@ er@@ or la . 21 : 43 . Aluer ian due i eren shiada sha jighjigh wou u nan man ci@@ er we iyol yum yô , de hungur ian i ú lu a mi i eren msen ving ving la ga . Nahan ka inja er ka we je ú za hemen a tom ne yô . ” Shi alaghga akaa ne agen aa lu wan la shin mbagenev a iwasen hen shighe la ga . S@@ aa di aluer mbayev mba ve tseegh , or môm b@@ i@@ ishi a ve ga di je , gayô ka ve hii u ungwan akaa a iji@@ mba@@ gh er ve lu cuku la je . A na Shi@@ f@@ era man P@@ ua injar sha kwagh ne sha u nan ve ônov . M@@ ika shi pase er mcivir u mimi una zua mba yange ve vande lun mbaihyomov la yô . ( Aerenakaa 8 : 1 ) Mbakristu yange ve de shiada u eren sha ci u mba tôvon ve a ican y@@ um@@ u ? K@@ e ’ takerada u Mbaheberu la , apostoli Paulu ôr kwagh u amba@@ aior ne ér ka mba ve “ lu a kwar sha myer u a dugh Sha ” la . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Aluer se er nahan yô , se fa je ser Yehova una za hemen u veren se doo doo . — Anz . ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) Kwaghôron ne tese ér gba u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve “ lu a kwar sha myer u a dugh Sha ” la vea za hemen u nôngon kwagh kpoghuloo sha u hanma kwagh u ve eren ken uma ve cii una tese ér mba nengen u@@ icighan@@ mbaakaav er Yehova kpa a nengen ve nahan . Kwagh u Yosev , wan u ter@@ tamen Yakob la tese kwagh u vesen u ka a na or palegh idya i eren yô , ka m@@ sar u ka i sar nan u lun ken bem vea Aôndo la . Or@@ tesen ugen pase awashima u makeranta la ér , “ ka u wasen mba@@ y@@ ev@@ makeranta sha er vea hemba lun a isharen i eren tom u pasen i@@ vangeli la yô . ” 6 : 33 ; Luka 6 : 38 . “ Tsô TER er su@@ l@@ fu@@ r man usu . . . haa sha So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a . ” — Gen . 7 , 8 . ( a ) Ka avur a ruamabera a nyi a tese ér Mbakristu mba mimi cii ka mbat@@ om@@ o@@ v@@ o ? Apostoli Paulu , u á lu a ishimaveren i za lun vea Kristu sha Tartor u sha la kaa wener : “ M nenge akaa cii hingir mo m@@ saa sha ci u mfe u fan Kristu Yesu T@@ erem la a hembe ica yum yô . Z@@ a Hemen u Z@@ enden vea Aôndo ken Ashighe a I@@ can Nahan cii kpa , “ TER haa tor la im@@ ande , zan zan kar kpen a mi . ” A@@ kav a T@@ esen M@@ hembe u Aôndo a He@@ mbe La * Sha kpôô yô , atesen a aiegh nga ne Aôndo icivir ga , ityesen i ts@@ eng@@ averen kpa sha zwa la . Yange kaa a g@@ um or@@ ny@@ ar ugen ér : “ T@@ ôô akaa a u lu a mi la cii tee , na mba@@ ats@@ anev nahan wea lu a kwagh u injaa Sha yô , va , va dondo sha a Mo . ” ▪ V@@ or u Ity@@ endezwa La . Yange se n@@ aha iky@@ e@@ ky@@ e kpoghuloo , a ikyav mbi y@@ uh@@ wan sha mi , se tagher van@@ ger a ahumbe a taver a yange a mough ken zege@@ mnger u i yer ér N@@ or@@ th S@@ ea la . Shin U ta a ta se kera je ase , shin ishima i vihi U a vese i g@@ an@@ da ? ” — U@@ k@@ we@@ legh 5 : 1 , 19 , 21 . Ka unô vea va yôô ér “ bem , man mkpeyol ” ken hem@@ ene ? A kpiligh mba ve ne mbi jighjigh la iyol u fan ér yange Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la venda u yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo ken mcivir . Mimi yô , imo i ken ishima yase la ngi i tese imba or u se lu jim jim yô . ( Mpase 20 : 11 - 13 ) Mba a nder ve man vea er akaa a dedoo yô , vea ember uma gbem sha won sha tar . Inja na yô , mbah@@ emb@@ an@@ ato mban mba er ior mba ve za tem hen ijiir i i lu i ve ga , ve ngohol i , i hingir i ve , tseegh ga , shi ve lu nzughul a i , vihin i kera kpaa yô . Gb@@ id@@ ye kwar sha mkaanem man sha gbenda ne : Aluer or nan ngu a vande nengen a we ga yô , nana nenge u ér u ngu or@@ van@@ nya . • Er nan ve se fatyô u kaan ser , mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke wase ior ér ve na Aôndo icivir ga ? U taver ityough ga . Ken tar u Iserael u ngise la yô , tom u pristi man t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el kua ikyav mbi i veren ker la cii lu icighan@@ kwagh Ish@@ ember i “ amen ” la ka ishember i ken zwa Heberu , man inja i i ér “ i lu nahan . ” Sha nahan yô , cii ve se hingir mbatomov ken sun@@ da u Aôndo yô , saa se vande den hanma ieren i Yehova a nenge ér ka i hông@@ or@@ ough cii . Shi se mba a iwuese sha naagh ku Yesu a ne sha u p@@ aan se sha ikyev isholibo , nahan bu@@ ghun se gbenda u zuan a uma u tsôron ken tar u Aôndo a t@@ ende zwa u van a mi la . Ka sha m@@ tese u Yesu yange a tese ior kwagh la . ‘ Ken mk@@ ighir u i kighir mo ne , m yila TER , m g@@ enger imo , m yila Aôndo wam . “ W@@ a A@@ go Iyol sha u V@@ a K@@ ohol Aôndo Wou ” ( Yobu 4 : 6 – 9 ; 19 : 2 ; 22 : 5 – 10 ) Nenge er kwagh ne yange una na Yobu a ure sha wono ! Ka dooshima yange mgbegha Yehova na ônov mba Adam man Ifa mba asorabo mban ishimaverenkeghen ye . ( Genese 3 : 15 ) Aôndo yange na ve ian i kporom hen a Na ken msen shi na sha er vea fatyô u yan ikyar i dedoo a Na yô . Anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev mba wan ishima a mbamtaver mba sha kwagh u iny@@ ar . ‘ Se mba anyom 12 tseegh . ( c ) Ka tom u nyi iniongo ihi@@ ar ne cii i eren@@ e ? Shin er ior lu palegh ve nahan kpa , shighe u kwase ne una lu a mbayev hen ya yô a tesen ve u nan ior icivir . Mbat@@ im@@ en sha akaa a ken Bibilo kpishi kaa ér inja i ishember i “ H@@ al@@ e lu@@ ya ” la ér “ ‘ W@@ u@@ ese nen Ter , ’ [ ka ] Yehova je la . ” Sha mimi yô , dooshima ka kwagh u vesen u a ne msaanyol shi a ne uma kpaa yô . — Pasalmi 37 : 10 , 11 ; 1 Yohane 3 : 14 . Kwagh la maa yange ayôôso . — Yo@@ s . Kpa se fa ser , “ shighe kera vese ga ” shi “ m@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera . ” Mba yer makeranta la ér , M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi . Yehova yange kure uityendezwa mba er a Iserael u tsuaa la cii . Ma ityesen i hemban doon a i Yesu ngohol la je kpa ngi ga . Shighe u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaromanu za c@@ in hide ken inyom i 70 la , kera lu kwagh u or a fatyô u duen undun Yerusalem ga . S@@ ar@@ em u wasen anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi sha tar cii sha u ve pase loho u dedoo . U@@ pi@@ pa@@ mba@@ abaver mbara kaa ér mba@@ fan@@ takerada mbara nenge ér , ngeren u tse u ve zough a mi la gema gbenda u ior kpishi ve nengen Yuda , or@@ henen u nenge Yesu mk@@ er la . Yange ve tee sule ve p@@ ande a p@@ ande inyaregh k@@ ira ve va na sha ikyev i mbaapostoli , ve kaa ér ka kwagh u ve tee sule cii je la . Or@@ vesen la yange e̱r ma ityendezwa a ikp@@ an na la ga . ( Genese 2 : 7 ; Aerenakaa 3 : 21 ) Man tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior mbahenen ne ngu kor se ken jijingi kpen kpen ! Aluer se tôô b@@ ou@@ ange ne se kar sha angev mbu í yer ér E@@ bo@@ la la yô , E@@ bo@@ la fe van ga , kpa ka una va yô á nôngo u wu@@ an ior mba á ker ve la cii been . Mbag@@ i@@ be@@ on yange ve er a@@ yom sha ci u vea war ku tseegh tsô shinii ? Shin er u yan kwaghyan u ken jijingi nahan ne , alaghga una bee a mbamzeyol asev kera cii ga nahan kpa , kwagh ne una fatyô wasen se u wan ishima a kwagh u alaghga ma se fetyô u wan ishima a mi ga yô . Kape we kpa m@@ doo u Yehova a doo u ishima la una hungur anmgbianev mba kasev man mba nomso mayange ga je la . Mbag@@ anden kpa ka ve soo ér mbak@@ ov ve ve lumun ve . Ken ityar igen yô , ieren i sô@@ ôr kwase zenden a mi la ka ieren i uter , nahan mbayev mba kiriki kpaa maa na jighjigh ér gba u vea lu a ish@@ i@@ ôr . Aluer or u civir Yehova a vese imôngo er se kwagh u vihin yô , ka nyi ia wase se u den nan a kwaghbo ? Yehova na se jijingi na shi a wa se ago iyol sha “ s@@ an@@ ker u Jijingi ” kpaa , ka Mkaanem ma Aôndo je la . Se mba zough a imba vangertiôr ne sha agee a ase shin sha u suur sha ayol a ase kpaa ga . ( Mbafilipi 2 : 3 – 5 ) Een se fatyô , kpa taver tsô . Nahan kpa , Anzaakaa 3 : 6 tese ér se ‘ umbur Yehova sha ijende yase cii , ’ i de lu sha shighe u se tagher a mbamzeyol tseegh ga . Aluer gba u a kure tom shon sha ma iyange yô , a hemba doon u ve mba uhar mbara cii vea tema vea lam sha mi imôngo , vea gba zwa môm . W@@ ea soo u fan ape kwagh u i yer ér tindi u kar@@ ma la a dugh yô , ôr an@@ takerada u Kanyi Ka i Er Se Zum u Se K@@ pe L@@ aa ? la , peeji 8 - 12 . W@@ a ago iyol . Ka sea tesen mbagenev akaa a mimi a ken Bibilo la yô , kwagh ne a taver jighjigh wase u nan . Nahan shighe u ka sea lamen ayol a ase shi sea tema kwaghhenen wase u hen tsombor yô , se ôron akaa a doon se a se zough a mi ken Bibilo yase i henen sha tse@@ ene@@ ke la . ” ( Mateu 24 : 9 ) Ka kom shighe u ityav taver la yô , mbaihyomov mba Tartor u Aôndo gema yar tom a a@@ yom a yange i vande eren sha Yesu Kristu la . Ikyav i A@@ na la tese se ér doo u se civir Yehova a u@@ wer@@ gban shio shi se ‘ taver ishima sha msen u eren ’ shi se de ‘ b@@ undu mbam@@ kohol asev mba ’ Mbakristu ga . — Rom . 3 : 14 ) Aluer u hen Mkaanem ma Aôndo shi u na jighjigh wer akaa a u hen la ka a mimi yô , we kpa kwagh wou ngu er u Timoteu nahan . Nahan cii kpa , orgen ngu u a dugh kposo ken ior mbagenev cii yô . Nahan a kange ishima ér mayange una kera ta a@@ kper@@ an sha mci@@ e sha kwagh u Yehova man Yesu ga . Satan de akaa cii ér saa una er nyi , man Mkaanem ma Aôndo ma wasen se nena ? Mbakristu mba ainge mba yange i wu@@ he ve ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a Mb@@ an@@ az@@ i la kpa yange i kaa a ve ac@@ in imôngo ér vea wa uwegh shin takerada u tesen ér vea kera civir Yehova ga yô , a pase ve a tu@@ h@@ wa . Ka u vande tsuan kwagh u ú er yô , wea been cii yô maa u er msen hen Yehova wer a̱ haa iveren sha kwagh u ú tsough u eren laa ? Ikyav i tesen yô , aluer ú ngu ngô yô , a shi nan kpa ishima za ú iyol sha kwagh u mbayev ou , ú ngu cian wer ieren i mbak@@ ov ve mba ken makeranta la ia bende a ve shin ú ngu cian wer alaghga vea tagher a akaa a karen jighjigh ve u nan . De G@@ be U@@ wer u Eren Kwagh T@@ or@@ ough T@@ or@@ ough Ga ! Kpa lu ôron kwagh u er sha ayange ase ne yô . Yosua pase ér : “ Nyian m ngu zan sha gbenda u ior mba sha won cii . ” Yange i kp@@ ela akaa a doon kenger sha ic@@ er i yange tese sen@@ e@@ ma u tesen akaa a mba@@ yi@@ ase a taregh la . ( a ) Kanyi ia fatyô u lun ityôkyaa i yange i na ve Peteru ôron kwagh gbar gbar y@@ um@@ u ? Akaa a va kôr a gema kpo@@ o , nahan tar u Diabolo ne ua mough num a iyol i u . ( Aer . 20 : 36 - 38 ) Se fa ati a mbatamen mbara ga , kpa ikyav tese ér ve fa m@@ lu@@ a@@ inja u msen u eren . Yange m de tom u eren hanma shighe , nahan se kera lu a inyaregh ki nengen sha tsombor wase kpishi ga . Kpa m nenge mer kwagh ne hemba wasen mo u kaven mbamhen man mbamzeyol mba mbayev av . ( Genese 6 : 4 ) Sha ci u ieren ne yô , Bibilo kaa ér tar “ iv a apera . ” ( Mbaefese 6 : 4 ) Shin er kwagh ne a tese ér ter ngu aa tahav nahan kpa , kwagh u i soo u ôron yô ér ter nana ver ishima u wan ikyo a i@@ civi@@ r@@ yolough i mbayev sha u kera eren a ve sha ts@@ wam sha er vea y@@ u@@ we ga yô . 1@@ 5@@ 00 Sha nahan yô , shighe u i er iniongo ne nyôr atô la nahan , “ mbagenev ken ikpelaior kpishi na Un jighjigh . ” Yange vea timen sha av@@ indi@@ r a ke ’ Ruamabera la cii vea been yô , maa ve nger akaa a ve mase gban zwa môm sha á la . Genese 22 : 18 tese nyi sha kwagh u iveren i A@@ ôn@@ doo ? A kaa ken mkur u washika na shon wener : “ I tes@@ em u nan ior mbagenev mba jighjigh ve u nan a kaha a u wam la icivir , shi m su@@ gh ne sha er né n@@ em icivir sha kwagh u m tsough mer me ember K@@ ir@@ im@@ ishi a ven ga la kpaa . ” Shi@@ r@@ le@@ y : E@@ n - en . Heela tseegh ga , m lu eren tom u sôron atôônanongo ken tar u u we ndor a tar u G@@ han@@ a yô , lu tar u I@@ v@@ ory C@@ o@@ ast , u i yer hegen ér C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire la . Sha nahan yô , ken ngeren ne , se lu nan mlumun sha mbampin mba dondon mban : Yehova wase se u kaven injakwagh ne nena ? Ka sea hu@@ an yô , ishima kpa i kera nyian se ga . ( Ôr Yobu 42 : 10 , 12 , 16 , 17 . ) Takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? , u Mbashiada mba Yehova ve gber la , wase ior kpishi u henen kwagh u Bibilo i tese sha akaa kposo kposo yô . Ikyav i i dondo ne ia wase se u nan mlumun sha mpin ne . Tsô me kaa a ishima yam mer : Ishima , u ko@@ so akaa kpishi , a aa kuma anyom imôngo je ; gba me@@ men tsô , y@@ aan akaa , maan akaa , i̱ lu u iyol y@@ agh y@@ agh . ” Ken atô u u@@ gar un@@ yi@@ in mba ken tar u J@@ ap@@ an cii yô , ve pase kwagh hen u@@ gar utar , ve hii kwaghpasen ica ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese hen gar u S@@ app@@ or@@ o , ve yem hen gar u S@@ end@@ ai man To@@ ky@@ o man Yo@@ ko@@ ha@@ ma man N@@ ago@@ ya man O@@ s@@ ak@@ a man K@@ yo@@ to man O@@ ka@@ y@@ a@@ ma kua To@@ ku@@ shima . Ior W@@ u@@ ese “ Me gema ijiir Y@@ am i veren angahar ia lu i i@@ civirigh . ” ​ — Y@@ E@@ S . U tesen ikyav yô , ior kpishi na uma ve jimin cii sha u keren inyaregh , kpa saan ve iyol ga shi ve zua a mk@@ om u mimi kpaa ga . I hii t@@ eren un ken Bibilo sha kwagh u kpilighyol ugen u yange er yô . ( Anz . 11 : 12 ) Orkristu u mimi nan lamen kpishi yum er nana pase akaa a ken myer ga . Mbam@@ hen mba ior ve henen ér hanma or u civir Aôndo cii nana gba ican ga mban nahan , mba samber wuee , hemban je yô ken ityar i hen iky@@ asen i Amerika , er tar u B@@ ra@@ z@@ il nahan . Ior ka ve tse@@ he kp@@ ugh ve yem ken u@@ c@@ ôô@@ ci mba ve tesen ér Aôndo veren ior doo doo sha u nan ve inyaregh kpishi la . Kwagh er doo yô , Mose nger hanma kwagh u yange za hemen cii . A@@ bel yange fa mba@@ awashima mba Aôndo tsembelee ve , hingir u lun a mnenge u dedoo sha kwagh u ken hemen ye . Yange m fa tar u B@@ el@@ gi@@ um mer ka ijiir i í nôngon ityav her kpishi yô , kpa m ze tom m@@ ishen ker yô , m mase kaven mer ior mba ken tar u B@@ el@@ gi@@ um kpishi ka mba soon bem . Ú L@@ um@@ un I@@ wasen I Yehova Kpa ? ( Mateu 21 : 5 ; Se@@ kar@@ ia 9 : 9 ) Pro@@ feti u jighjigh Daniel yange nenge ken mpase u sha mnenge , Yehova na Wan na tahav mbu hemen . Umbur wer , Pen@@ ina , wu@@ he u Han@@ a yange a shi b@@ amen un , nahan ishima vihi un kpishi . Tsô Amo@@ shi pase mkaanem nam a mciem shio nahan , un di gema er nena ? I@@ OR mba Yehova ka vea undu un vea yem civir mba@@ aôndo mba@@ aiev nahan , á er nena ? Gba u ityendezwa i nomso@@ or vea kwase ve er u v@@ ô@@ son ayol a ve la ia lu Mbakristu be@@ er@@ kwagh ga nena ? Se er nan ve se dondo kwaghwan ne , nahan se tsua akaa a se er la sha inja shi se henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke shi se nengen sha tsombor shi se pasen kwagh shi se eren tom u u@@ ke kua ityom i hange hange igen kpaa vough v@@ ough@@ loo ? Kwase ugen u i yer un ér E@@ s@@ ther , a lu Kwa@@ se@@ shiada hegen la kaa ér , shighe u nom na hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova la , yange un er kwagh sha “ ishim@@ avi@@ h@@ in tsung . ” Nahan Maria mough fese , za ape Yesu lu la . Mose yange taver ishima tsua u civir Yehova . Mbam@@ kohol mban yange ve wase u u seer yan ikyar a Yehova , nahan ve de hungur we ga . Mar@@ t@@ in Lu@@ ther , or u pasen kwagh shi lu or u geman Bibilo kpaa la za iti sha iniôngon na i ma un ve a m@@ gem ken C@@ ôô@@ ci i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o la . Kwase ugen kaa ér , “ ka sea va hii u lamen je kpa se mba kera tem se mba lamen sha zayol la ga . ” Nahan cii kpa , han@@ mô wase yô , nana fatyô u nôngon u wan ikyo sha er se lu a gbashima wase her shi se za hemen u dondon Kristu a ishima i môm yô . Aluer se mba veren ato hen Yehova shi se mba zenden sha igbenda na yô se zua a averen kpishi . — Anzaakaa 10 : 22 . 3 : 8 . • Ka an nan lu “ Wan@@ akiriki ” u i er kwagh na ken akaaôron a profeti a ken takerada u Yesaia laa , man er nan se fe ? ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 16 ) Apostoli Yohane ôr kwagh u or@@ m@@ s@@ ende ugen sha ayange a na la , wener : “ M nger nongo u Kristu kwagh , kpa Di@@ o@@ tre@@ fe , u tamen a doo un ken a ven yum la , a rumun se ga . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren ( b ) Shighe u tsombor u or u henen Bibilo u lu hendan a nan yô , doo u nana er nena ? Bibilo ôr wang ér : “ W@@ en u A er ishe yô , Una nenge ga h@@ a ? ” Sha ayange agen di yô , u fatyô u ôron takerada u Mateu man Marku man Luka kua Yohane la , nahan gbidyen kwar sha kwagh u Yesu yange ôr shi er la . ( Rom . 10 : 17 ; Heb . PE@@ E@@ J@@ I 17 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 2 , 65 Ka akaawan a Ruamabera a nyi nahan i doo u se dondo sha u se sôron Iyou i Tartor yase i lu wang - na ? Aluer u ngu ôron Bibilo kure kure , duen sha yô , a wase u u kôron kwagh u u lu ôron la . Nahan , loho u dedoo ne ka sha kwagh u Tartor shin gomoti u sha ikyev i Aôndo u una kar a ifer kera una gema a hemen sha tar cii ken bem yô . • Yesu yange eren a ior nena ? Yehova tindi un ityom igen i í lu un ican kpishi yô . Tor Davidi yange er isholibo vea B@@ ate@@ she@@ ba nena , man gbenda u Aôndo zung@@ we ve mhôônom la su@@ r se ishima nena ? Shi yange ishima ia vihi un kpishi sha b@@ ou@@ ange u kôr nom na u vande lun gb@@ on gb@@ on la . W@@ u@@ ese I@@ an i C@@ i@@ vi@@ righ i Ú Lu a M@@ i Ne ‘ A tim ku , or@@ ihyom u masetyô la kera ’ nena ? ( 1 Kor . Nahan cii kpa , ityôkyaa i vesen i i ne ve se tsaase ve yô , ka u Yehova a doo ve ishima a ishima ve cii . — M@@ ar . Nenge er tom u eren Yehova kpoghuloo la u lu a mtsera ker sha wono ! Kwagh u ôr ne lu kwagh u or@@ kô@@ ron@@ ish@@ u er Peteru nahan nana fatyô u veren ishima nengen ye . Sha ci u ‘ or@@ ihyom wase di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ’ ( 1 Pet . Ka kwagh u ican kpishi u lun a dooshima u t@@ angen iyol ga la . ( a ) Ka nyi mbacivir Aôndo ve fe sha kwagh u tsaase mbagenev la ica i gbe he@@ gen@@ e , man kwagh ne ngu se a inja nyian nena ? Se wa nen no@@ mbor wase li@@ j@@ am sha e̱r ua sôron a sôr , ua bu@@ lan a bu@@ la ga yô . ( I@@ c@@ am 2 : 1 , 2 ) Yange ve soo ayol a ve sha mimi . Shighe u i lu inja er mbamzeyol asev mba hemban se yô “ bem u Aôndo ” una wase se . Kpa Bibilo gema tese se iyange i Yesu kpe la jighilii , shi Yesu wa mbadondon un tindi ér ve umbur iyange shon . • Yesu nengen sh@@ a@@ gba nena ? M fa ga - o . Tsô Peteru yevese er mbaapostoli mbagenev mbara kpa er nahan . 14 , 15 . ( a ) Mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev ôr kwagh u ku u Yesu var var nena ? Cii man se er kwagh ne yô , alaghga a gba u se p@@ ande akaa a a ye se shighe la , sha er se lu a shighe kpishi u eren Aôndo tom yô . • H@@ ide za sôr nan fese , i de tse hemban iyange i môm shin ayange ahar ken inya ga sha er u ur isharen la yô . O@@ b@@ a@@ dia tsengaôron ér a ‘ tim E@@ dom gbem sha won ’ U kuren sha kwaghôron u profeti u Bibilo yô , á ver Tartor na sha ken inyom i 1914 la , Yesu Kristu ngu Tor u ú . ( 2 Timoteu 2 : 15 ; Mbafilipi 2 : 5 - 7 ; 1 Peteru 4 : 1 , 2 ) Yehova una ver imba jijingi u t@@ angen iyol ga la doo doo , shi una sue un kpaa . A@@ li@@ ce maa hii u zan mbamkombo hanma shighe , shi hide hii Bibilo i henen , shi gba henen zwa P@@ un@@ j@@ ab@@ i sha er una seer fan u yô . m@@ kposo u a lu hen atô u akaa a iyolough man akaa@@ injaa a ken jijingi la nena ? Kwagh ne maa zua sha injakwagh i ior i Jam@@ an@@ i ve er yô , ér : I@@ y@@ ev@@ or@@ on i ngô@@ ôr van a iy@@ ev@@ or@@ on ga . Een , Yesu na injar i awambe a uma na la hen Aôndo . — Mbaheberu 9 : 11 – 14 , 24 , 28 ; 10 : 11 – 14 ; 1 Peteru 3 : 18 . Kpa Ne@@ hem@@ ia de ér kwagh ne a na un ishima@@ y@@ in@@ an ga ; a gba ishima iky@@ ôr nahan a za hemen a tom u Aôndo na un la . 24 : 42 . Aluer se seer zuan a iwanger man se hide se ny@@ ô@@ ôso mbam@@ pase asev yô , akaa a se ser la aa bende a ase@@ mber a ken ats@@ am ase kpee . Ikyav i tesen yô , aluer se maa isharen ken akaa a dang yô , se fatyô u nan ‘ nagh ku uma , icighan@@ nagh ku doon Aôndo ’ a ayol a ase je kpa ? Mba@@ civir ak@@ ombo kpaa i venda ve . Nahan kpa , mbayev ka ve nôngo u van a mbamzeyol sha shighe u vihin kpishi . Shighe ne lu u̱ iember kpe@@ kpe ! Ru@@ ther@@ for@@ d ken pur@@ usu . Er i Hii Ve Ity@@ esen i Or D@@ u@@ e ken I@@ ny@@ am@@ to@@ ho la I Doo Ior Yô A bee un angev mb@@ un sha ivande . • Gbenda u i gbe u se nengen anmgbianev asev mba ve dugh sha ajiir wue wue la tese se nyi ? 14 : 1 - 9 . A@@ ip@@ or 25 , 20@@ 11 – Me@@ i 1 , 20@@ 11 7@@ 1 : 9 , 17 , 18 . 1 : 22 - 25 ; 2 Pet . G@@ ar u C@@ u@@ enc@@ a yange mgb@@ ough a a@@ you a adu@@ aa ker , shi a lu sha ayange a i s@@ enge ér ka u@@ icighan@@ mba@@ a@@ y@@ angev la yô , ikpelaior i tim nongo su@@ ghu@@ lu@@ u u zan mba@@ ad@@ ua ken gar la cii . Shi mbagenev kaa ér Mbashiada mba Yehova ka ior mba ve soon u hiden ijime sha kwagh ga shi ka ve venda t@@ wer@@ sôron ér gu@@ da vea kpe . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 14 : 11 , 12 ) Aluer kwagh u a tser se la ngu nôngon u vihin Yehova iti yô , msen u Eliya yange er sha ishigh ki mba civir Ba@@ al sha U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l la una doo u timen sha mi , di er msen u Ne@@ hem@@ ia yange er sha kwagh u m@@ vihi u gar u Yerusalem la kpa a doo nahan . Orkristu nana fatyô u eren icighan jijingi shin tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo isholibo ? Kwagh u ic@@ ôngo ne shi za due ken inyom i 4@@ 9 S.@@ W . la , kwa ne lu shighe u Mbakristu mba ken Yerusalem mba ve za nyôr ken An@@ ti@@ o@@ ki u Shi@@ ria hen ape Paulu lu pasen kwagh la . Alaghga anmgbian u kwase nana nenge ér aluer nan undu kwaghwan u Aôndo u a kaa ér i er ivese “ ken Ter tseegh ” la kpa a lu kwaghbo keng ga . Se kura ayol a ase sha mba@@ aie mba Satan a samber a mi la nena ? ( Yesaia 14 : 3 , 4 , 12 – 15 ; N@@ um@@ er@@ i 24 : 17 ) I@@ man@@ ger i “ tor u Bab@@ ilon ” la zua sha ieren i Satan u a lu “ aôndo u tar u ainge ne . ” ( Ne@@ hem@@ ia 1 : 11 ) Ú eren msen hen un u a “ ongo msen ” la yô , er tom sha msen wou la . Een , Bibilo i ôron ngi a inja shi ngi a mtsera kpaa . Ka nyi ka i mgbegha mbagenev ve ve hi@@ a a mbag@@ en@@ eve , man er nan ve u hi@@ an a mbagenev sha idya la i lu kwagh u bo ? Kwagh ne una na yô , se kô@@ r@@ cio u seer kporom ikyua a na . — Pasalmi 25 : 14 . W@@ u@@ ese Mose u V@@ esen La , 4 /@@ ⁠ 15 Mbam@@ pase mba Yehova yange ve wase Mbakristu mba tsuaa mbara u taver jighjigh ve u nan je ka ashe tugh ga . Ka injar i nyi Yehova una na ator man upristi mba vea hemen la sha ci u atsan a ve ye laa ? Ior kpishi ka vea tagher a ican yô , ve hungur kwagh u mimi , u a lu hange hange je takerada u Anzaakaa u er kwagh sha mi kwa har ne , ér : “ Gbenda ugen sha mnenge u or yô , ka u lu vough , kpa mkur u u yô , ka igbenda i ku@@ ugh je . ” ( Anz . Aluer ishima d@@ an u yô , u vihi iyol fese je a ngô@@ ôr ga . Aluer se hen sha kwagh u yange er ne yô , se kpa se ôr kwagh u or@@ pasalmi yange ôr ne , wener : “ TER ta ikyaa a mo , me kera cia ga , ka nyi je or á er@@ e@@ me ? ” “ ‘ I tese mbayev u kaan ér yam anyi ga ” Ngu tu@@ ur ior ken ijime , mba keren mtsera sha h@@ ua man sha gbenda u tesen ér ve wa ayol a ve ikyo tseegh , nahan ashighe kpishi ieren ve ne ngi i gb@@ ihi ior mbagenev ken ican . Kape kwagh u A@@ bel kpa lu je la , a er tom shin Betel u ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la kuma anyom 15 hegen . Y@@ A@@ NG@@ E i mar@@ em ken gar u A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 23 ken inyom i 1914 . Er nan nongo u Yehova u lu vesen seer a se@@ ere ? Kpa Yesu kav er ‘ ah@@ wa a sha iyange ’ shon , shin shighe u Aôndo a ver sha ci u tom na u shin tar la a kera vese ga yô . Kape i lu je la , i t@@ ume ad@@ u sha kwagh u mzough je gande ôron . Yange Samuel profeti u Aôndo ôr kwagh u dedoo sha iyol na yô , Saulu na mlumun sha iyol hiden a mi jime nahan ér : “ Mo m ngu Or@@ ben@@ y@@ am@@ in ken an@@ k@@ we u a hembe nd@@ ahar ken ik@@ we i Iserael cii gaa ? I@@ p@@ aven wam kpaa ka u hemban nd@@ ahar ken u@@ ip@@ aven mba ken k@@ we u B@@ en@@ y@@ am@@ in cii gaa ? Tor u Bab@@ ilon tindi ior ér ve za su@@ gh H@@ es@@ e@@ k@@ ia er a mough angev nahan , nahan H@@ es@@ e@@ k@@ ia er kwagh sha ib@@ ume , a tese ve akaa@@ injaa a ken ya na cii . A kaa ér : “ Hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” ( E@@ ks . 20 : 14 ; Mat . ( 2 Tim . 2 : 22 ; nenge 1 Timoteu 6 : 11 . ) “ B@@ em ” ka ieren igen i Ruamabera a we se kwagh ér se lu a mi yô . — Ps . Man ka ib@@ um@@ un i nyi se lu a mi i tesen ér Yehova lumun a mba ve zenden sha gbenda u mimi laa ? Yange ta Ab@@ im@@ ele@@ ki icin ken m@@ nya ér a de b@@ enden S@@ ara uwegh iyol ga . — Gen . Zum u awashima u ishimawan a k@@ ur vough yô , shin zum u ma ityôkyaa ka ia kera lu i wan ishima a ma i@@ aven ga yô , nahan ishimawan maa i̱ bee . Aluer or ngu ny@@ igh@@ en mbagenev ken kpen@@ ga u eren shi nan ngu eren akaa a sha mtsera u nan tseegh yô , kwagh ne tese ér nan ban a mimi . ( Yohane 15 : 15 ) Gba u̱ se cii se lu a ak@@ ar aa se fatyô u pasen ve akaa a ken atô ishima yase man er i lu se ken ishima yô . 7 : 39 ) Mbakristu ka vea vôso nom shin kwase u nan civir Yehova vea ve imôngo yô , nom shin kwase u ve vese la nan wase ve ve za hemen u civir Yehova sha mimi . I@@ ca i gbe ga yô , ican i se lu yan sha kwagh u ijiir i tsan la kpa bee , gadia se zua a gumor ugen vea kwase na mba ve ngohol mimi yô . Yange gba u mba ve hide mbara vea za hemen u dondon atindiakaa a wang a Yehova . Shin er ve lu mba@@ asorabo nahan kpa , ve fatyô u eren kwagh u doon Aôndo . Shighe u Satan kaa ér una na Yesu ity@@ artor i sha won cii aluer a g@@ ure inya a civir un cuku tseegh kpaa la kpa Yesu shi hendan a na sha u ôron kwagh t@@ eren avur a Ruamabera , nahan a tile dông sha u civir Ter na tswen . Kanyi se fe sha kwagh u E@@ no@@ ki ? Nahan yô , er ivese i lu icighan kwagh nahan kpa , Bibilo ta mba ve er ivese la icin sha kwagh u iv@@ es@@ egh . Nahan cii kpa , ú hemba zuan a iwasen aluer awashima wou ka u henen mimi sha kwagh u Aôndo yô . ( Mbaheberu 13 : 17 ) Mbat@@ amen mba a ityom kpishi i eren , ka ve tese iyôngo shi ve hemen i gbenda sha u eren tom u pasen kwagh kpaa . Yesu kaa a mba lu tesen ve la ér , “ Mo M ngu kwaghyan u uma . W@@ asen yô kape ib@@ aver i tom wase u pasen kwagh ne ka i wase se u seer eren tom u pasen kwagh sha ishima i tse@@ en a uwegh gban shio je la , nahan kpa doo u se lu a mnenge u vough sha kwagh u ib@@ aver i tom wase u pasen kwagh ne . Shighe kar yô , shi i va nôngo ityav mbi tar sha won cii mbi sha uhar mb@@ ira , mba been yô , shi i ver mzough u ityar cii , u i yilan ér United N@@ ations la , nahan ior lu veren ishima ér mzough ne una va a bem sha tar . 1 , 2 . ( a ) Yesu yange er msen sha ci u mbahenen nav ér nyi ? Kpa yange de ér ma m@@ yen shin mciem ma lu a mi la ma yange un u eren tom u Aôndo na un la ga . Heela tseegh ga , gba kpee u se za hemen u lun a Yehova kôôsôô . I@@ gbenda i ve yaren tom a m@@ in la ngi kwagh môm a i Mbakristu Mba@@ aiev la ga . Shighe kar yô , m na iyol yam u za eren tom shin af@@ ishi a shin it@@ ine a Mbashiada mba Yehova , ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k . ( Mbaefese 5 : 1 ) Pro@@ feti Yesaia yange nger kwagh u mpase u sha mnenge ugen u mbatyomov lu wuese Or@@ gban kaan ér “ Icighan , icighan , icighan ” yô . Bibilo ia wase se u nengen a akav a tesen ér se hii u lun a ieren i soon iyol yase tseegh la nena ? ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ) Nahan ka sea luun ken ij@@ ough@@ ave vea Aôndo U@@ hemban@@ agee man Wan na u ishima ishima la yô , uuma asev ve lu a inja jim jim . Doo u se dondo ikyav i Yesu nahan se ‘ wa ago iyol se ver a ver sha u nan imo sha mpin u hanma or u nana pine se ityôkyaa i ishimaverenkeghen i i lu ken a vese ’ yô . Mba@@ yev mb@@ akiriki je kpa vea fatyô u eren kwagh ne . Ken mhii u washika u Peteru u sha uhar la je , a nger ér : “ N@@ ôngo nen ng@@ e@@ elee je , sha jighjigh wen u nan la , seer nen aeren a dedoo , sha aeren a dedoo la , seer nen kwaghfan ; sha kwaghfan la , seer nen u kôron iyol tsaha ; sha tsaha u kôron la , seer nen ishima i taver ; sha ishima i taver la , seer nen mcivir u civir Aôndo ; sha mcivir u civir Aôndo la seer nen u doon a anmgbianev man sha u doon a anmgbianev la yô , seer nen dooshima . Mkaanem ma Aôndo ma tem gbilin ga . Mbakristu mba ken tiônnongo kpishi ka ve wase u van a msaanyol hen tsombor u nom shin kwase nan lu or u nan jighjigh ga la , di er ura u ha@@ mber sha ag@@ um@@ at@@ o@@ ho nahan . Y@@ a u Ar@@ bel Nahan yô , i wa ve kwagh ér : “ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” — 2 Timoteu 2 : 2 , 15 . Nahan kpa , shighe u ayôôso p@@ ev hen ningir na la , M@@ ir@@ je@@ ta hide kôr ior i Ser@@ b@@ ia ihyom kpoghuloo , je yô i taver un kpishi u pasen ve kwagh . Shi ngi a uityendezwa mba dedoo mba Yehova a er sha kwagh u mlu wase u ken hemen yô . Lu Tor Davidi u Iserael u sha ashighe a tsuaa la lu pine mpin u kôron ken ishima ne sha kwagh u mcivir u Yehova a lumun a mi la ye . Shighe u ior ve lu sô@@ ôr ayol a ve yô , ka kwaghbo u ve tesen dooshima sha inja hen atô ve ga . A kaa ér ityôkyaa i vesen yô ka m@@ gem u se z@@ eren geman aeren ase a mbagenev hen ityô la . ( Ôr 1 Mbakorinte 15 : 9 ; F@@ il . Hen a na yô , kera ka kwagh u una zua a mi ken uma la a lu un kwagh u hange hange ga , kpa gema ka er una wase mbagenev la . ” Mba ve lu “ iyôngo igen ” la “ za a ” Mbaiserael mba ken jijingi mbara ken tom u nyi ? Or@@ pasalmi nger ér : “ U wan [ atindiakaa a Yehova ] ikyo yô , ka zege@@ injar . ” Yange s@@ enge ér un ngu kwaghaôndo u mimi , nahan lu inja er aeren a ve a sha mk@@ ighir la ka a vough nahan . Ashighe kpishi , anmgbianev mba nomso man mba kasev ka ve nger af@@ ishi a u@@ bran@@ ci asev washika ér , i pase ve kwagh u ma t@@ wer u ve soo u sôron yô . Er Mbashiada mba Yehova ve lu ior mba lun wang yô , mba a ishimat@@ seen i eren akaa a dedoo Ka va kom u Yehova una tese m@@ kposo u mbacivir un sha mimi a mbah@@ emb@@ an@@ ato yô , a pase kwagh u gba u vea er la wang . Se seer timen sha inja i kwagh u i nger ken Se@@ kar@@ ia ityough 12 ne tsô se zua a mlumun sha mbampin mban . M@@ ase zan tar ngu nyôron a vese ken akaa ang@@ an a mfe wase shio ? Shighe u Anmgbian Na@@ than H . Gba u se waan iniongo i kiriki i mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato i í nyer mkombo vea atôônanongo a mba ve ongo kera la ikyo . M@@ civir u a Doo Yehova Ishima T@@ su@@ ng Yô Ka hanma i@@ heen i ior ve he@@ e mbacivir Aôndo cii i lu sha “ kwagh u perapera ” ga . 7 : 16 ) Se er nahan yô , a taver u se nan Yehova ibo shighe u akaabo a er se la . Alaghga akaa a yange e̱r á í nger ken kwagh@@ ngeren ne man u̱ una dondo la cii yange er ken ityar i aeren a uter a ker a kaha a ken tar wou yô . U tesen ikyav yô , ôr Iyoukura i Me@@ i 1 , 200@@ 1 , peeji 16 . Tartor u Aôndo ka gomoti u una hemen tar cii yô . ( 2 Peteru 3 : 13 ) I@@ h@@ in@@ da i gar ne a lu a mi ken a@@ kpe na la tese ér una luun i@@ vegher hanma shighe cii . Mbam@@ pin mba shon ka : ka nyi ? ka hanma shighe ? man ka unô ? Mba du@@ ghun akaa shin inya mba keren akaa injaa hen ijiir i môm tseegh ga , kpa se yô , se fa ape se za jighilii ve se zua a akaa injaa a ken jijingi a se keren la yô . Nahan ve na iyua ne gb@@ ur gb@@ u gb@@ ur je . ‘ Kpa ’ alaghga u venda wer , ‘ tsô Yesu iyol na yange kaa ér “ se lu a mba@@ ats@@ anev imôngo gbem ” gaa ? ’ Kpa er nan ve tom kp@@ an ne u lu u injaa ? H@@ endan a ‘ Ishima i Gb@@ an I@@ y@@ u@@ he ’ La Se@@ mb@@ er@@ ee ne , i na wan@@ kwase u lun anyom pue , u i yer un ér F@@ ol@@ ake yô as@@ a@@ im@@ ent@@ i ken makeranta ér a nger kwagh sha itinekwagh ne : “ Kwagh u M He@@ mba So@@ on ken Tar Ne Yô . ” ( Amo@@ shi 1 : 1 – 9 : 15 ) 13 : 3 ) Yesu na mlumun sha mpin ve la sha u ôron ve kwaghôron u profeti u i nger ken Mateu ityough 24 man 25 la . 7 : 9 , 14 ) Kwagh u hemban cii yô , saan se iyol sha ci u sha shighe u Armag@@ e@@ don la Yehova una tsegha icighan@@ ti na shi una tese er a hembe sha won cii yô . — Ps . ( Mateu 1 : 1 – 6 ; Luka 3 : 23 – 32 ) Kpa yange mba veren Yesu tor yô , mlu na vea uter nav mbat@@ sev mbara gema . Maa ve de@@ m m hide ken ya . ( Heb . 9 : 24 ) Yesu eren nahan cii yô , hii shighe la je lu u una fatyô u zamber a Yehova sha ci u mba ve ne nagh ku yange na la jighjigh la , shi una wase ve u civir Aôndo sha er vea va zua a uma u tsôron yô . ( Heb . Er nan ve kwagh u dedoo inja er kwaghaôndo nahan kera lu ior a iwasen ga ? Hanma or nana lumun u wan iyol i nan sha ikyev i Tartor u Aôndo , nahan den ér Wan@@ iyôngo a hemen nan a za a nan hen “ a@@ mbor a mngerem ma um@@ am ” kpa ? ( b ) Tese ikyav er imoshima ia wase se u lun ken dooshima u Aôndo yô . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange i mar@@ em hen gar u G@@ el@@ sen@@ k@@ ir@@ c@@ hen , gar u i du@@ ghun k@@ oo@@ tar her yô . Ior mba an@@ za kposo kposo shi akaa a vea kôr cio u eren la kpa nga kposo kposo . ( Mpase 14 : 6 , 7 ) U seer sha mci@@ e u Mbakristu cian Yehova la yô , shi gba u una doo ve ishima a ishima ve cii . “ Ishima gen@@ gese [ U@@ shia ] , nahan a er kwaghbo , a per tindi u TER , Aôndo na . ” Shi i tsaase mbag@@ e@@ man@@ kwagh mba hemban er 2@@ ,@@ 9@@ 00 nahan sha u ve gema Bibilo man ityakerada i pasen Bibilo igen . Sha ayange a Yesaia la nahan Yehova vande eren akaa a kpilighyol sha ci u Iserael , man i nger akaa ne shin kwagh@@ ngeren . Kwagh@@ wan u yange hemba wasen mo je yô , ka u a kaa ér , ‘ Er hegen i lu a seer nan we ityom ken tiônnongo ga yô , hemba veren ishima sha u nôngon taver mlu wou vea Yehova ’ la . ” A kaa ér , “ Bab@@ a man ma@@ ma yange ve tes@@ em u lun a mnenge u Yehova sha akaa kposo kposo man u nan ishima sha tom u pasen kwaghaôndo kpaa . Kpa kwagh ne ngu ôron kwagh u akaa a Yehova a ne uumace mba ungwan imo na cii , sha ikyev i Yesu sha u ve zua a uma u tsôron la . Mimi yô , doo u se veren ashe a kwagh ne . — Yes . ( b ) Yesu yange lu ken mlu u civirigh u nyi vea Yehova sha ayange a a e̱r tom shin tar la ci@@ il@@ i ? Bibilo kpa u fa er i lu takerada u hi@@ st@@ er@@ i yô ga . Kpa , se fatyô u lun gb@@ ong gb@@ ong a ma angev shio ga , saa shighe u Aôndo a ver “ sha u been akuraior angev ” la una kuma ve . Tor ugen u un kpa dondo atindi a Yehova yô , lu Yo@@ shia . I@@ mba kwagh i taver ng@@ ira la ka kwagh u ken mhen ga . Yange i ci@@ r tom ne gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh shighe u i tindi mbatomov mba ken Per@@ shia , ve za nyôr Yerusalem , ve “ yange [ Mbayuda ] taveraa sha agee je ” la . — E@@ s@@ era 4 : 21 - 24 . Shi ka sea lu a mnenge u vough shi sea tsua akaa a se er akuma akuma yô , se hemba zuan a mk@@ om man iember ken mcivir wase . Sha kpôô yô , ma ish@@ ember@@ ti môm yange i lu i taver i alaghga wanye nana kav ga ze ! M@@ as@@ ako za er tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh ken Rus@@ sia maa de ga , a za er tom u sun@@ da ne ken tar u K@@ y@@ r@@ gy@@ z@@ st@@ an kpaa . Apostoli Paulu yange nger mbananjighjigh a na imôngo mbara kwagh ér : “ Hegen se mba nengen ken ijingi c@@ ing . ” Kanyi mnder u shin mbakp@@ enev u sha injakwagh yange er ken inyom i 19@@ 19 laa ? ( Mbakolose 3 : 23 ) Shighe u se nenge kwagh sha gbashima man sha ishima i tse@@ en ken tom wase er se fetyô la cii yô , Aôndo una na se averen a na ngô@@ gh . — Anzaakaa 10 : 22 . Yange i bee a a@@ kper@@ an a tan a wanakiriki u Elisha la sha u tesen un mpase u sha mnenge Nahan yô , se cii se za nen hemen u kuran . Shi er se lu ken tar u u lu sha ikyev i Satan Diabolo , u u we iji@@ mba shi i@@ er@@ mb@@ er@@ yolough i hembe gban ior ishima yô , ka i shi tesen se ufoto kua ngeren mba yôôn akaa , mba aluer ashe gber se a gber shami tseegh kpa vea na se fatyô u eren kwaghbo fese yô . ( 1 Yoh . Aluer ú nenge yô , mbamsen mba E@@ p@@ af@@ era lu eren sha ci u mba@@ doon un ishima la yange ve lu ker igbenda ihi@@ ar : ( 1 ) ér ve̱ ‘ tile ve̱ lu vough ’ shi ( 2 ) ve̱ tile ‘ ve̱ de kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii . ’ Nahan kpa , kwagh u se er ken Genese 6 : 3 ngu kposo ; ivur la ter iti i Noa ga , shi i kaa ér Aôndo yange lu lamen a Noa kpaa ga . Ior mba Aôndo kav ér , mpase u pasen loho u dedoo la saa sha u eren tom sha ci u mtsera u mbagenev mba vea ungwa la tseegh ga , kpa ka gbenda u se civir Aôndo wase kpaa . ( Ôr Marku 3 : 22 - 30 . ) I umbur mba i shigh ve mkurem mbara kwagh ugen kpaa . I tese ityôkyaa i vesen la ken vegher u sha uhar u kwaghôron u ivur shon ne . ( b ) Se er nana ve se ta ian yase ken nongo u Yehova kera ga ? Ikyav Ve i Dedoo la i B@@ enden a Mb@@ an@@ an@@ jighjigh ( 1 Mbakorinte 9 : 16 ) Paulu soo wener una war uma na tseegh shinii ? Shi yange anyom kar kuma er dubu nahan je kpa , mba fan u tesen ior ken Ruamabera tsema tsema mbagenev lu . ( 2 Samuel 12 : 10 - 14 ) Kwagh ne á lu se m@@ sur@@ shima man ic@@ in@@ tan kpaa . Ne@@ hem@@ ia yange wa ishima , shin er ah@@ endan lu a na nahan kpaa Sha mimi yô , Yehova tem ken ma tempel u ior ve maa ga . Ve eren p@@ ati u N@@ az@@ i ga shi ve suen ityesen ve kpaa ga . Nahan a kaa a ior nav er : Nenge , nongo u Iserael ne , ve hemba se iyenge kua agee kpaa ; Nahan Mbai@@ gipiti tsu@@ le Mbaiserael gba eren tom u ican ; ve vihi ve asema sha tom u ican , tom u h@@ ôron inya man u gbidyen ak@@ am man hanma inj@@ at@@ om i ken ity@@ ev . Se mba sha ian i civirigh kpishi i dondon hemen u Kristu , u Aôndo a ver un Tor u Tartor u sha la ! ( Mpase 20 : 12 , 13 ) He@@ en ne , mba ôron or ijir sha aeren a yange nan eren cii ve nan mase kpen la ga . Yange gba u saa or a l@@ ô@@ ho ve keng ve vea za hen ya u nan y@@ ee ? Kwagh ne una wase u u̱ fan atô@@ akaa a vesen , a i gbe u ú ver ishima sha mi er u lu ôron shi henen ngeren u henen ken T@@ i@@ ônnongo la . Nahan ú soo wer u seer fan kwagh u u er ve u za pase kwagh hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la ken tar wou shin ken tar u ken wono ? Sha mimi yô , aluer se kpa se mba eren tom u i@@ vangeli ne sha gbashima er Kristu nahan yô , a doo kpishi . Anmgbian u kwase ugen yange kaa a mo ér , ikyav i m ver sha u undun tar wam ica za eren tom pania ken tar na la taver un ishima u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . ” Shighe ne tartor u Yuda ku@@ ngu ican shi u lu ish@@ e@@ er ken jijingi kpaa . Paulu pase er iyua la gba un ishima tsung yô , á kaa ér : “ Akaa a a lum mtsera la cii , a gema hingir mo m@@ saa sha ci u Kristu . Aluer u ngu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar ne gbem sha won yô , doo u u ungwa kwagh u Paulu a taver mba ken T@@ esalonika mba i shigh ve mk@@ ur@@ en a na imôngo la ishima sha dooshima ér ve er la . ( Aer . 4 : 31 ; 6 : 15 ) Nyian ne , ka iember i ka se zua a mi kpishi sha mbam@@ kohol asev mba ityar ityar , man m@@ til sha mimi u anmgbianev asev mba i wu@@ h@@ u ve ken pur@@ usu sha ci u mba p@@ al@@ egh@@ aa sha akaa a taregh la , kua m@@ vese u kpilighyol u tom u pasen kwagh la , ka u hen sha mi y@@ ee ? kon u o@@ le@@ v u til sha mini ? Een , se fatyô ! Shighe u wanye nan saa , ior ve lu keren nan yô , ka ior mbara jimin cii ka ve zua a nan ga , ka i lu or môm tseegh nan nenge a nan ye . Satan yange za hen Yehova za kaa a na wener aluer i er Yobu ican — i bende a iyol na jighilii yô — una kera tile sha mimi ga . Aberaham yange na Yehova jighjigh shi ungwan imo Na kpaa , nahan Yehova tôô kaa ér Aberaham ngu ijende na . ( Yoh . 5 : 16 , 17 ) Nahan , lu kaan ér nyi ? Lu kaan ér : “ Mo man T@@ erem se mba eren tom môm . Mba ve lu mar@@ nya u Tartor la ka ve tese ér atindi a Aôndo doo ve ishima nena ? A̱ lu nyi je ia er kpa , se fatyô u palegh m@@ nyoon u ku ka u va a mi la ga , shi ka u er i k@@ unda iyol . Yange se vôso ayol a ase ken inyom i 19@@ 8@@ 3 , i er se batisema ken inyom i 19@@ 8@@ 5 , fese je maa se tôô ish@@ u@@ en pania . Kp@@ iligh ior mba Yehova iyol er ve tagher a am@@ een man iyol@@ kpen man m@@ te@@ v u sha ican man mk@@ ighir u mbak@@ ov la ga . 10 : 1 - 27 . 14 - 16 . ( a ) Ka sha gbenda u nyi nahan gba u Mbaiserael vea lu mba@@ shiada mba Yehova ? 1 : 5 ) Yakobu shi nger ér : “ Or@@ gen ken a ven nan ngu [ u@@ ange ken ji@@ jing@@ ii ] ? Yesu ngise pase mlu u kôôsôô u hen atô u icighan jijingi u Aôndo man tom u pasen loho u dedoo zum u a kaa a mbadondon nav ér : ‘ N@@ é va ngohol agee shighe u Icighan Jijingi Una va sha a ven yô , man né lu mbap@@ asen kwagh Wam zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ’ N@@ om man kwase ka vea nenge sha mzeyol u a lu hen atô ve la ga yô , a vese fele er to@@ ho nahan . Aluer shi u kimbir van heen yô , me num ani@@ wa wam una ta num sha a we ! ’ Kpa er Bab@@ a tôô ér Anmgbian u kwase H@@ un@@ t@@ ing@@ for@@ d te@@ en kasua , nahan aluer un za venda ga yô , ng@@ ôm a yam kwagh u se soo u y@@ amen ga yô , a mough a za sha h@@ unda , a za kaa ér kwagh gba se u y@@ amen kwagh ga . Nahan se cii se kange nen ishima , se za nen hemen u “ eren akaa@@ dedoo ” sha er se va lu uma shighe u tar cii ua mgb@@ ough a mbap@@ er@@ apera , mba vea lu sha ikyev i hemen u Davidi u V@@ esen la . ​ —⁠ Ps . De se time sha akaa agen a yange er ken uma u Davidi la , sha er se hen kwagh ken ieren na yô , gadia lu or u ishima na cii lu sha Yehova Aôndo yô . — 1 Utor 11 : 4 . Mbakristu mba ve lu mbamaren yô , vea dondo ikyav i dooshima u Yehova la nena ? I@@ t@@ yom i dedoo i se eren la ngi wasen se u samber a loho u dedoo . Kp@@ an ongo imo i or@@ vesen na . ( Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) A fatyô u yilan “ iyôngo igen ” ne ér ka “ mbatomov ” mba Tartor u Aôndo . Er yange ma lam a vande la sha u tesen jighjigh na u nan yô , gema z@@ ôh@@ ô a z@@ ôh@@ ô a ior mbara , kaa a ve ér : “ U@@ ng@@ wa nen ase , ne mbah@@ emb@@ an@@ ato mban ; sé due a mngerem ken vande ne , sé na ne z@@ ee ? ” A kaa wener : “ Yange m nenge ve lu ior mba lun a dooshima u mimi , mba ve keren mtsera u mbagenev yô , man lu kwagh u mayange m vande nengen a mi ken anyom a m lu eren p@@ ati la ga yô . ” Alaghga u ngu ken tiônnongo u a lu a nongo u mba lamen sha ave shi a suen u yô , shin u ngu ken tiônnongo u a lu a mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato kpuaa mba i geman akaaôron ken mbamkombo ken iliam i sha ave sha ci ve yô . Shi aluer or u nan er batisema la nan civir Yehova sha mimi zan zan yô , nana lu a ishimaveren i va lun uma gbem sha won . — Mateu 24 : 13 . Alaghga Mbayuda mbagenev yange vea er tom kpoghuloo sha u sôron gbenda u hiden yemen ken tar ve la ér u lu v@@ a@@ an@@ aa , ior mba Aôndo ve kar sha mi , ve za nyôr ape ve lu zan la . Sha m - bee u “ iyange ” la yô , hanma kwagh u Aôndo wa ishima ér i̱ lu la cii una kure nahan vough . Nahan kpa , lu fan@@ tyô u lamen tsembelee ga , shin er a tese sha ashe ér un ngu a iwuese sha mba ve yange ve va sha u va sôron un la nahan kpaa . Ikyav i tesen yô , aluer se umbur er ngise Yosev venda u eren idya a kwase u Po@@ ti@@ far je hingir sha a@@ yem a ts@@ ôr ts@@ ôr la nahan , se kpa ishima ia taver se u ny@@ ôn@@ go@@ so imba kwagh la hen ijiir tom yase shin ken makeranta shin ma ijiir igen je kpaa . Ka nyi mba civir Aôndo ve lu eren nyian sha iwasen i jijingi n@@ aa ? ( Anz . 6 : ​ 6 - 8 ) Yehova man Yesu , Or@@ fan@@ tom u Yehova cii ka mba eren tom taveraa . “ Hanma or u nana ya bredi ne shin nana ma iy@@ ongo i Ter sha dang yô , nana lu a ibo sha iyol i Ter man sha awambe a Na kpaa . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 11 : 27 . Tor d@@ as@@ enda u her la va nam kwaghyan , maa kaa ér : “ N@@ go@@ ho@@ l gb@@ ande c@@ in@@ ka@@ fa ne , gadia i wu@@ he u sha ci u Mkaanem ma Aôndo . 1@@ 42 : 1 - 3 ) Alaghga Yeremia u lu kwa@@ v la kpa , kape yange a lu un ken ishima shighe u civir Aôndo sha jighjigh u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo je la . Er msen shi hen kwagh shi gbidye kwar sha kwagh u ú hen la sha er ú fa ‘ ape Yehova a lu yô ’ Se zua a mtsera ken akaa a se hen ken kwaghôron u profeti u M@@ ika ne nena ? Yange i pase se pe á tindi se ga zan zan iyange i lu u se bee makeranta la . Ka inja er ve “ gema us@@ an@@ ker vev , . . . [ ve ] var in@@ dy@@ uhar a mi ” nahan . ( Yes . Yehova eren shiada ér H@@ en@@ o “ doo Un ishima ” yô “ a yem a na ” inja na yô a kure uma na ; alaghga kwagh ne er shighe u zu@@ z@@ u kar un zum u lu ngohol kwaghôron u profeti hen Aôndo yô . — Mbaheberu 11 : 5 , 13 ; Genese 5 : 24 . ( a ) Kanyi kwaghwan i we sha kwagh u shighe u eren ivese la ken Ruamabera ? Se fatyô u kaan ser imba iember ne ka “ i@@ wua i Aôndo ” je . Kanyi i lu se@@ ma@@ kwagh ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de laa ? 16 : 24 ) Kwagh ne va se a mbam@@ tsera kpishi . U tesen ikyav yô , shighe u ican i tser mbagenev yô , vea hii u tan a@@ kper@@ an sha m@@ til ve u ken jijingi la , alaghga je yô , vea kaa ér ican i ve lu yan la ka ikyav i tesen ér Aôndo ta ve kera . MB@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E YÔ : Yesu man Iserael u ken jijingi Kpa u̱ gema u̱ lu ian i nom nana waan kwase u nan ikyo , shi nana tesen nan dooshima u t@@ angen iyol ga la yô . P@@ ase ase m@@ lu@@ yol u or u sha un@@ yi@@ in u ú nenge a na ken usu la . ( Mbaefese 4 : 22 - 24 ; Mbakolose 3 : 7 , 8 ) Gba u vea zer umbur ayol a ve sha er vea hungur kwagh u atindi a Yehova a we sha kwagh u á lu u dedoo man u bo la ga yô . Er nan ve i lu uumace Yehova a tsough ve ér ve za tema tor a Kristu ? Mba keren iyôngo igen i i lu a ishimaverenkeghen i̱ lun shin tar ne la kuma u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . Kanyi ia na ve Mbakristu vea lu ken mzough sha m@@ im@@ in@@ i ? Yesu kaa ér : “ mba ve civir sha mimi yô , vea civir Ter ken jijingi kua ken mimi . ” Heela tseegh ga , ashighe agen Yesu yange a fatyô u nengen a kwagh u una va er ken hemen yô wang , a lu kwagh u una va er anyom udubu imôngo ken hemen je kpaa . 11 : 17 ) Yange lumun u eren kwagh ne sha ci u nyi ? Iky@@ uryan la shi na Yesu ian i hemen tar ne gbem sha won . I@@ a fatyô u lun mbamtaver man ishim@@ any@@ ian i ônov mba y@@ esen ve ve a mi la . M@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u sha Hemen u Solomon u He@@ mban La Kpa i̱ sar ú u seer lun ikyua a Aôndo u dooshima u a we u ikyo sha mimi la ! Ka akaa a doon a nyi ú zua a mi ken Mateu ityough 5 zan zan 7 la ? Vea fatyô u nôngon kwagh kpoghuloo sha er vea vese ken “ kwaghfan . . . man mkav u ken jijingi kpaa ” yô . Vea er kwagh ne sha u zuan a mfe u ken Bibilo la . J@@ im je yô , kwagh u or ne a gbe mk@@ er ve a zough a mi la tese ér “ tar la yange ú h@@ ôm gese gese , doo je gande ôron . ” Davidi er isholibo i vesen sha u nan zwa ér i̱ ôr ior iyenge . Yange gba u a hide a sôr mbamlu mba sha tar cii sha er akaa cii aa hingir er yange vande lun ken sule u E@@ den , shighe u Adam man Ifa lu a gba ken isholibo ga la nahan . Aôndo ver Solomon doo doo , shi iv un a jijingi na u ngeren takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban . Nahan ken masejime yô , han@@ mô ve nan er kwagh u nan soo u eren la . Ken masejime yô , m pase Yehova ishima yam , m ôr un ishim@@ any@@ ian yam , nahan hegen m nenge mer m hide m taver ken jijingi . ” Ken anyom 15 a yange dondo la cii , Anmgbian K@@ le@@ in za hemen u eren tom imôngo a mba ngeren kwagh mbara shi lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova la . Gba u kwagh u Yesaia yange nenge shi ungwa la , una kpiligh se iyol shi una kporom a vese hen Yehova . ( 1 Mbakorinte 7 : 31 ) Kpa aluer jighjigh wase taver yô , se kange ishima ser se ver akaa a Tartor hiihii . Nahan injakwagh ne tese ér ort@@ ani@@ vor la ta iv@@ or na sha an@@ za a iny@@ aagh kposo kposo sha apera ga . ( Mbaefese 4 : 17 , 18 ) Kwagh@@ bo u ngu a due ken ij@@ en i ken jijingi la kpa hungur ve . Ka i kundu se iyol u nengen er ior mba ve vi@@ e ken jijingi ka vea “ keren u lun or@@ kuran ” a iember man a isharen i hiden a iyol ijime sha u eren Yehova tom man mba ve ne jighjigh a ve imôngo mbara kpaa yô . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Nahan kpa , Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér , ayange a masejime ne aa karen kera yô bem una va . • Ka mba m - iv mba ny@@ i@@ iv se kav sha kwagh u “ U@@ sha u he man tar u he ” u Peteru a er kwagh a ter laa ? Yange se lu anyom 24 tseegh , shi ken ashe yô se yina sha anyom la . Nahan , Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér se kporom hen a Na sha u ôron Bibilo , shi eren msen shi kohol imôngo a mba ve vande fan un shi a doo ve ishima la kpaa . Kpa a gema a tsua u eren kwagh u mbagenev , kua anmgbianev nav mbagenev je kpa , nenge ér ka ity@@ umb@@ u@@ lu@@ gh yô . Anmgbianev mba nomso mbagenev nenge ityesen i Yehova a lu nan la nena ? Kpa Yehova ngu wan ishima a ve . ( E@@ ks . 14 : 19 , 20 ) Er ity@@ ô@@ gh k@@ ira tese Mbaiserael gbenda u hemban lun jighilii cii la ga nahan kpa , lu sha u dondon gb@@ end@@ atesen u ki la tseegh ve , vea fatyô u za nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la ye . Kwaghôron ne k@@ ur yô , i na ior u@@ kô@@ pi mba an@@ takerada u lu a itinekwagh ér M@@ illi@@ ons Now Li@@ ving Will N@@ ever Di@@ e ! Or@@ pasalmi kaa ér : “ Mbam@@ pase O@@ u ka mba perapera gbem sha won je . ” — Ps . Ka ij@@ en i nyi i ker ior mba ve civir sha mimi ga laa ? 11 : 35 ) Una ver mbagenev ken a ve vea lu “ mbat@@ ar@@ ev sha won cii . ” E@@ ri@@ c : Nahan kwagh ne ka hi@@ st@@ er@@ i i vough nena ? 15 : 4 ; Mat . 5 : 37 ) U er nahan yô , a hingir u fan we ér u ngu a jighjigh iyol , u eren kwagh u ú kaa yô , shi u er kwagh u mimi hanma shighe cii . ( Ef . 15 : 28 ) Nahan awashima u hemen u Yesu la una kure hen shighe la . Sha nahan yô , Yehova soo ér se fa un shi se fa aeren na a dedoo la kpaa . Vea fatyô u eren ma tom môm ga ! ( Mateu 4 : 18 – 22 ; 9 : 9 ; Mbakolose 4 : 14 ) Mbah@@ enen mban yange ve er kwagh u kp@@ er kwagh a tser ve vea vaa af@@ an@@ yô shinii ? Anmgbianev mba nomso man mba kasev tar sha won cii , vea fatyô u eren shiada ér , u eren nom “ ken Ter tseegh ” la , hemba k@@ an a inja . Se palegh nen u kp@@ el@@ an ish@@ ô ayol a ase la , se umbur nen ser sea lu a nyityô tom i eren ke ’ mcivir u civir Yehova je kpaa , se mba a mba di “ mba@@ shir@@ en [ tsô ] kpa se kuma injar ga . ” — Luka 17 : 10 . Anyom nga kar an@@ igh@@ eni yô , m@@ ny@@ am ci@@ er Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar je nzughul un ken ishima . Kwagh ne ngu hange hange sha ci u aluer se wa iyol u pasen ior kwaghaôndo ga shi gba se ishima kpaa ga nahan , a er nan ve vea va fa Yehova ? — Mbaromanu 10 : 13 – 15 . 4 : 13 Yesu tese ér Tartor u Aôndo ua kar a if@@ er@@ kwagh kera sha u timin mba ve shi sha ifer i eren la cii . Nahan cii kpa , yange i wu@@ he ior mba@@ jighjigh ken ga@@ adi , shi i na ve atsan kpoghuloo shi Diabolo na i wua ve sha u vihin jighjigh u ve na Aôndo la . ( Heb . A kaa a na ér : “ M@@ rumun u sha mh@@ ôôn Wam kuma u , gadia agee A@@ m ka a tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er . ” Ken tar shon môm môm yange va gba hange hange u a maa Iyou i Tartor igen . M nenge mer mimi je , m zua a iveren kpishi , er m lu a dyako u doon tsung u civir Yehova Aôndo la yô . Er se hen ken ngeren ne nahan , ka sha igbenda igen i nyi se fatyô u dondon Tindi u V@@ esen la ? ( b ) Ka nyi or a lu a mi kpa nana za iky@@ ura sha mimi ga ? M@@ pin U Mba@@ ôron Takerada Ne . . . H@@ en@@ o ver se ikyav i dedoo sha ieren na ne . “ H@@ endan Nen a Diabolo Tsô Una Y@@ e@@ vese Ne ” Er tar ne u er ijir sha mimi ga yô , alaghga kwagh ne una na se nyôr ken ican . Hen ase sha kwagh u Habak@@ u ne . ( Mbafilipi 4 : 4 – 7 ) Sha mimi yô , mfe u se fe ser a yima se sha ityom yase tseegh ga , kpa a yima se sha mhôônom ma Yehova kpaa la su@@ r se ishima shi taver se ishima kpen kpen ! U W@@ asen K@@ asev Mba C@@ ôgh@@ olo@@ v ken A@@ tsan a Ve La Er@@ doo : Er nan u ember ga ? U ngu wer , mba yange ve lu a akaa kpuaa tseegh la yô , Aôndo venda a venda ve ga , di er mba yange ve lu a akaa gu@@ du@@ u la kpa lu ikyav i tesen ér Aôndo lumun ve kpee ga nahan . Ka an nana ci@@ h@@ i a pu@@ u mbamaren sha ci u mba tesen ônov vev kwagh u ve nenge ér ka u vough shi ka u injaa laa ? “ H@@ u@@ wa Nen I@@ kav Mb@@ i U@@ ty@@ av Mb@@ i Aôndo Cii Iyol ” Shi gba u se dondo ikyav i uma u Yesu la kpaa . Hi@@ ihii yô , u na a saan Yehova iyol . ( Anz . • Mbah@@ enen nengen ikyar i Yesu ya a ve la nena ? L@@ am a “ Mbashiada mba Yehova ” mba ve lu hen ijiir you la . ▪ Ior i Bab@@ ilon yange ve kaa sha mfe shio ér Aôndo u mimi ngu a tahav ga . Se doo un ishima shi a soo u kuran se . — Yesaia 48 : 17 , 18 . ER I lu nahan u pine or gbenda ve@@ e ? • Ka an nan lu Solomon u He@@ mban laa , man hemen na ua gb@@ anger a kighir nena ? 2 : 6 . ( Mpase 21 : 3 , 4 ) Kpa , ma ishimaverenkeghen ngi sha ci u mba ve kpe ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar imôngo ne je he ? U n@@ aha mat@@ o ne u@@ kil@@ om@@ it@@ a imôngo je kpa , u kôôm un di ashighe kpuaa tsô . Bibilo ta se icin sha kwagh u ve@@ mb@@ en ayol a ase nena ? Uma u ior gba Yehova kwagh kpen kpen . Jijingi u T@@ aregh Ngu a T@@ ahav I@@ ca a gba ga tsô , hemen u Aôndo ua kar a u@@ gomoti mba uumace mba ve lu sha ikyev i Satan ne kera sha shighe u Armag@@ e@@ don . ( D@@ an . 2 : 44 ; Mpa . Ka averen a nyi a lu sha ci u mba ve lu a ishima i legh le@@ gh@@ e ? Shighe u kwagh a tser se yô , mbatyomov nav mba ve til sha jighjigh la vea na se ishimataver . — Ôr Pasalmi 34 : 7 ; Yakobu 4 : 7 , 8 . Ka se zua a nyi mtsera sha u nan Yehova nagh ku iwuese ? Í ver ishima ér Mbakristu ve dondo atesen a Yesu . I@@ ca kera gba ga tsô , i yange atôônanongo kpishi u eren mbamkombo sha ajiir a ve ki@@ mbi inyaregh sha mi la . Nahan kpa , sha kwagh u tsegh ku mba@@ yi@@ ase ku tese yô , ve ungwa ic@@ in@@ tan i Yesu tsen@@ ga tan anyom 37 ken ijime la . Nahan kpa , a lu kwagh u vihin kpishi aluer se de ser ieren i ior mbagen shin mbam@@ zough kpuaa i na se de inja yase i wan mbagen ikyo sha mimi shi lun a mhôônom ma kôron sha ve yô . Se mba a tahav mbu fan akaa a ken hemen imba la nahan ga , kpa doo u se hen sha kwagh u una fatyô u duen ken kwagh u se we ishima u eren la . “ Or u Nan We N@@ d@@ or a We yô , N@@ an@@ a̱ Doo U Ishima Er We Iyol You Nahan ” Paulu kpa , shighe u pine ér “ Ka an nana shi y@@ im@@ am ” la , a hide a na mlumun a kaa ér : “ I@@ ̱ wuese Aôndo sha Yesu Kristu Ter wase ! ” ( Rom . Ka sha akaa ne man iy@@ ugh i Aôndo i lu van ye . ’ — K@@ ol . Ior mban ka mba@@ iny@@ ar@@ ev shin mba@@ duen ati@@ i ? Se fatyô u pinen ser : ‘ M@@ nenge u Yehova a nengen akaa ne la ngu ú sha inja je kpa ? ’ S@@ ea lu ken “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee , ” u í tsough un u yemen sha la , shin sea lu ken “ iyôngo igen , ” i i lu a ishimaveren i va yan dyako u tar la kpaa , doo u se cii se dondo kwaghwan u i we se ér se zenden sha jighjigh u nan , i de lu sha mnenge a nenge ga la . A mase c@@ a@@ ghen i@@ yô ityough sha mb@@ ee u anyom dubu , zum u a gb@@ ihi Satan man az@@ ô@@ v a na ken “ b@@ er u usu ” la . — Mpa . Mba ve vende aeren ang@@ an wanger wanger cii yô , i nenge ér mba ior mba lumun a mbagenev sha kwagh ga , shi mba ior mba keren ng@@ egh ng@@ egh sha kwagh , shi ve b@@ ume , wanger ve ga . ( Anzaakaa 2 : 21 , 22 ; Daniel 2 : 44 ) Hen shighe la , ‘ mbai@@ ho@@ mov mba Yehova cii , vea saa ishe , kpa mba A doo ve ishima la yô , vea lu er iyange , zum u ka ia due sha agee a i nahan . ’ Hen shighe ne O@@ ri@@ sho@@ li@@ bo la de asorabo a na shi hide lu eren aeren a wang . Mbagenev hen ér alaghga msen u K@@ ad@@ dis@@ h la hii sha shighe u Kristu shin a@@ dooga je yô a hii shighe u Kristu lu a va ga la . Nahan cii kpa i de kpiligh se iyol er msen ne a nôngo u lun kwagh môm a M@@ sen u Ter W@@ ase la nahan ga . Aluer se suur sha U@@ hemban@@ sha ser ka un a lu ‘ ijiir yase i y@@ eren man iy@@ ou@@ utya ’ yase shi se mba wuese un ser ngu Tor u He@@ mban sha won cii shi se mba pasen loho u dedoo u Tartor yô , una hingir ijiir yase i ‘ teman ’ ker . 15 :⁠ 13 . Kpa ica i gbe ga yô , Jac@@ ob de kwaghhenen la . Se fatyô u civir Aôndo hanma shighe sha igbenda kposo kposo Paulu shi yange wuese atôôn@@ an@@ go agen kpaa nahan . ( Rom . 1 : 8 ; F@@ il . Ka as@@ ande a ior 14@@ 4,000 mba ve shi her la , mba v@@ é l@@ ú mba@@ y@@ an@@ dyako i Tartor u sha a Yesu imôngo , shi ve lu hemen tom u eren shiada la . Ka loho u nan ishimaveren ú nyi yange í na S@@ ef@@ ania ér a̱ za yôô ? Paulu pase ér se mba “ nôngon ityav a . . . u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ” Nahan , lu nyi Paulu yar tom a mkaanem man u ô@@ ron@@ o , man se fatyô u zuan a iwasen sha kwaghwan na ne nena ? ( 2 Mbakorinte 8 : 12 ) Se “ nôngo sha gbashima ” sha u kaven jijingi u Kristu yange lu a mi u nan iyol na sha u eren ishima i Aôndo la . ( Mat . 24 : 14 ) Mba eren tom u pasen kwagh u Tartor u Aôndo ne hemban ave a tse . Mba@@ yev ou vea fatyô u eren i@@ mba@@ kwagh ne aluer ve va hen a we ér u wa ve kwagh , kpa u gema u ta a ta ve icin tseegh yô . ( Yeremia 20 : 9 ) Mkaanem ma Aôndo bende a we sha imba gbenda ne kpa ? Yesu lu a mnenge u vough sha kwagh u mlu u uma . Nahan kpa gba u ior vea er te@@ gh@@ elee , sha ci u wan@@ ye@@ kwa@@ or u nan goo@@ m nan undu gbenda u ken jijingi yô , nana fatyô u b@@ enden a mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mbagenev sha gbenda u bo . Shi ve eren akaa imôngo kpaa . Shi mô wase môm kpa nana l@@ aha awashima ve la ga , aluer se soo gbenda u yange ve ker u kuren awashima shon la ga je kpaa . ( Luka 20 : 27 - 33 ) Sha mnder u shin ku la , mlu u amba ne una lu nena ? Ken washika na ugen la , apostoli Paulu kaa a vese ér : “ De eren nen kwagh sha u wan ayol a en ikyo tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa hide nen ayol a en ijime ; hanma or nana̱ nengen er orgen hemba nan yô . ” ( F@@ il . Vea fatyô u lun kôôsôô , nahan ember ivaa ve . I fa un hegen ka sha iti i ter na tseegh , ka Y@@ e@@ fe@@ ta je la . Nahan hemba doon u ter u ken ikyav i se tese ne una kaa ér : “ Wan wam , u nôngo kwagh , ishima i de vihin we ga . Kpa Adam va gbe ken isholibo , kera lun vough ga yô , uumace gba eren aie wuee . ( 9 ) Ho@@ d@@ g@@ son , K . Mba@@ fil@@ iti yange ve ngohol ij@@ ôr i mbatomov mba Aberaham dugh ken B@@ er@@ she@@ ba yô sha apera . Nahan a za hemen u pasen loho u Aôndo zan zan mkur u tar . ( Mpa . Apostoli Paulu yange pase kwagh u i doo u se dondo shighe u se soo u eren iyua yô . Kpa m wa iyol tsembelee man kwagh u gema due ker la kpilighyol kpen kpen . la , ngu sha peeji 6 . ) K@@ ura Ishima You sha er Ú Lu Or@@ g@@ eng@@ es@@ e@@ yol Ga Yô ( b ) Kanyi ia er mba Aôndo una lumun ve ga laa ? ( Pasalmi 5@@ 1 : 4 , 10 ; 8@@ 6 : 2 ) Ken ngeren ne , se lu timen sha ikyav i Davidi man i ior mbagenev mba sha ayange a na la , shi se hen se fa er i gbe u se hemba soon Yehova a hanma orgen cii yô . O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ne vande fan Ruamabera kuma u una fa ér doo u una kera ti@@ mb@@ ir ga , una pase ken igbar ér un soo u civir Yehova vea tiônnongo u Kristu imôngo , nahan er á er kwagh ne yô saan un iyol tsung . U tesen ikyav yô , a pase Mbayuda mba ve civir Aôndo ken shin@@ ago@@ ge la kwagh ken gar u T@@ esalonika , hen haregh u M@@ ase@@ don@@ ia . Yehova yange doo H@@ es@@ e@@ k@@ ia ishima , shi lu or@@ kuran u dedoo hen ior nav . Hii shighe la je , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar sha ashighe kposo kposo la cii ve kohol ve lu wanakiriki , u Yesu ter ken injakwagh na la ye . ( Luka 2 : 36 , 37 ) A@@ na yange gba uwer u civir Yehova ga . Mbagenev kaa ér kwagh u yange na ve ve gema ishima yô lu iti i Aôndo i ve zua a mi ken Bibilo la shin mimi u ve fa sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev la . ( Ps . 8@@ 3 : 18 ; Or@@ pa . M@@ ôm ken akaa a yange ve hen yô ér , Yehova una fatyô u kuran mbacivir un . Nahan , se fatyô u hingir or@@ henen u Kristu , kua or u civir Yehova , Ter wase u sha la ga , saa Yehova iyol na una ur@@ ugh se . Yange gba u una eren kpen@@ ga na u kôron ish@@ u la sha gbashima man sha agee na cii , shi una ker igbenda igen i ia na kpen@@ ga shon ua za iky@@ ura kpaa , sha er una kôr cio u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba tsombor na ne tsembelee yô . Se taver amba ne asema nena ? ( Mba@@ j . 15 : 14 ) Shighe kar yô , S@@ em@@ son er kwagh u ib@@ ume , u yange na agee a na la bee yô . Shin er S@@ em@@ son kera lu a agee ga nahan kpa , a zua a agee “ sha jighjigh u nan . ” ( Heb . 11 : 32 - 34 ; Mba@@ j . Aluer se gbidye kwar sha ayange a Noa la yô , se nenge ser Noa er kwagh sha kwaghfan , a tsua kwagh u dedoo . Kwagh ne ka a va a ayôôso man num . • H@@ ide time sha Tom W@@ ase ú Tartor u No@@ ve@@ mber , 20@@ 11 , peeji 5 - 7 . Nahan kpa , ken akaa ve a eren hanma iyange la , ior mba shon mba ve fetyô u tôôn an@@ shighe kpuaa tsô u henen fan mlu u vough man mlu u mimi u kwaghaôndo u ve lumun a mi la ga nahan kpa , akaa ag@@ enegh yô ka ve shi timen sha mi vi@@ e vi@@ e . Er mbahenen mba Yesu lu pasen kwagh ken Yerusalem sha gbashima yô , ior udubu imôngo kua “ upristi kpishi kpaa ” va ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii la . — Aer . Ga@@ yô se pine nan nana ôr se ior mbagenev mba se fatyô u za henen Bibilo a ve yô . — Aerenakaa 18 : 6 - 8 . A lu shighe u yiman mba@@ jighjigh , geman ts@@ ahan mba ve lu jighjigh ga la . Ior Mba Vea T@@ e@@ ma Tor sha Tar J@@ imin Cii ken Hemen La Kpa ken anyom 20@@ 0 a karen ken ijime la , i gema akaa kpishi sha i@@ wa@@ v@@ aren i ak@@ e@@ ke a gb@@ eren ityakerada la . Ge@@ h@@ en@@ a lu p@@ ev u lu ken won@@ gar u Yerusalem , ape i nan@@ den ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov kua inyam i kpen her yô . Bibilo kaa ér : “ He@@ mba kuran ishima you a akaa a u kor a cii . ” ( Anz . Nahan kpa , anmgbianev mba kasev mbag@@ anden uhar , mba ken Jam@@ an@@ i , mba i yilan ve ér He@@ d@@ wi@@ g man G@@ er@@ tru@@ d yô , k@@ erem ityô shi p@@ ase@@ m wang er m doo ve ishima yô . 10@@ 6 : 16 , 17 . U z@@ eren kimbir kwagh môm gbem la ngu a inja sha ci u nyi ? Yange lu ôron Mkaanem ma Aôndo , maa or@@ i@@ vangeli F@@ il@@ ib@@ u kende pine un ér : “ U kav kwagh u u lu ôron ne kpa ? ” Satan soo ér we u cia ku je u gb@@ ihi jighjigh wou , u ker mk@@ or u gbil@@ ini@@ gh . Aluer se mba shir@@ en tom wase sha jighjigh yô , ua va se a uma kua mba vea ungwa se la kpaa . — 1 Timoteu 4 : 15 , 16 . Shighe u una v@@ ôr shin a sar un u me@@ men shin keren shighe u lun ving eren msen je kpa , mbamgbe mba ior mbagen yange ve hemba gban un kwagh a mba nav . — Marku 1 : 35 - 39 . ( peeji 6@@ 3 - 6@@ 4 ) man u a lu a itinekwagh ér “ L@@ amen a Mbamaren O@@ u ! ” Hi@@ ihii yô , icighan@@ ruamabera una wase u u lu a ishimataver i dedoo . Nahan kpa , kwagh@@ tôvon ugen u i tôv semb@@ er@@ ee ne tese ér iyenge i as@@ an a or á fatyô u nengen a mi sha mba@@ an@@ ar mba wan sha ashe kenger ken i@@ am@@ egh yemen ca hi@@ in@@ ii la ngee je kuma m@@ iliôn dubu kwa m@@ iliôn dubu kwa dubu 70 ! Sha nahan yô , kwagh u Ruamabera ts@@ eng@@ ak@@ aan ér mba hen ya u Iserael mba ve shi her la ( Mbayuda man atô@@ at@@ yev a a nyôr a nyôr Mbayuda la ) , kua ior mba ken akuraior cii , ( atô@@ at@@ yev a i ts@@ ôngo a ga la ) vea hingir ikyurior i môm sha ci u iti i Aôndo la , wanger . Gadia ka nan nenge iyol i nan , kpa nan yemen kera yô , fese je i hungur nan er nan lu yô . Nahan kpa , ashighe agen mbam@@ yina asev vea na a lu se ican kpishi u hiin ijende a mbagenev shi tesen ve dooshima kpaa . 32 : 1 - 6 ) Nahan kpa , ieren i A@@ ron ken hemen va tese ér yange lumun a mcivir u e@@ ev mb@@ ura keng ga . ( Ese@@ kiel 34 : 2 - 4 ; Yohane 7 : 47 - 4@@ 9 ) Kpa Yesu ti yô , a er a ve nahan ga , a er ve akaa a hemban lun a dedoo cii sha a fatyô na . ( Yobu 14 : ​ 14 , 15 ; Heb . 11 : ​ 17 - 19 ) Nahan kwagh ne na yô , Aôndo doo Mose ishima tsung sha ci u a nenge a mhôônom ma Aôndo zung@@ we Mbaheberu man uumace cii la . I tô@@ ôm i yem a mi ken iy@@ ou@@ ci sha ci u m vihi iyol ke@@ he@@ lee . Sha ayange a Bibilo la yô , u iin ik@@ yom i or u nan kpe la lu ze@@ ge kwagh je . ( 1 Peteru 2 : 1 , 2 ) Gba u se fa atesen a kiriki a ken Bibilo , ka nahan ve se fatyô u kaven atindi a Aôndo shi eren sha á kpaa ye . • Se ‘ ver ishima yase ’ sha u ungwan Mkaanem ma Aôndo nena ? 3 / 1 Er Se F@@ a M@@ civir u Mimi Yô , 3 / 1 Yange se ver ishima ser anmgbianev ve̱ naan se kwaghyan u hemban cii , shin kwaghyan u vea k@@ an@@ shio u y@@ amen la ga . U hen wer shighe u i kaa a Na@@ a@@ man ér a za ôô iyol shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an kwa ta@@ ankar@@ uhar la , yange lu un nena ? — Akaa a kiriki a anmgbianev ve eren u tesen se dooshima la , tes@@ em ér Yehova soo se . ” Ity@@ artor ne kpishi nôngo ityav ayol a ve anyom u@@ deri imôngo . Ka sea gbidye kwar sha avur a Bibilo yô , se nenge er avur la aa wase se shighe u kwagh a tser se yô . ; Ro@@ d@@ g@@ ers , G . Anmgbian ugen u a er tom u ortamen ica i gbe yô , iti na ér R@@ ay , a kaa ér : “ Ashighe kpishi kwagh u dedoo u se eren la ngu a hungur se . 9 : 34 ) Aluer Yehova wase se ga yô , mayange se fatyô u nôngon num a Satan hemban ga . U tesen ikyav yô , zum u an@@ ngô u Mose u kwase , M@@ iri@@ am ôr kwagh u vihin sha Mose ve , Yehova haa un im@@ ande la , Mose er kwagh nahan . ( Ôr Pasalmi 10@@ 4 : 1 , 2 . ) Nahan kpa doo u se wa ikyo . Aberaham kegh iyol u eren kwagh ne , kpa ort@@ yom yange un . Sha mimi yô , kwagh@@ ngeren u tse , u i nger sha iyou la ter iti i Aôndo kwa har . Kp@@ orom hen Aôndo — ‘ Un Ka Aôndo u Mb@@ au@@ m@@ av ’ 7 Kwaghôron u profeti ne yange kure sha mi vough nena ? ( Se@@ kar@@ ia 2 : 8 ) Man Yesu yange ôr wanger wanger ér , hanma kwagh u ior ve er a anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem la cii yô ka un je i er a na ye , man kwagh u ve vende u eren a ve cii kpaa ka un je ve vende u eren a na ye . — Mateu 25 : 40 , 45 . Nahan wan@@ kwase Shi@@ ada u Yehova ugen , mba yer un ér A@@ g@@ at@@ a , ngu anyom 15 shi ze kô@@ le@@ eji kpaa , yange tsua ian ne u pasen mbagenev kwagh u jighjigh u nan na . Nahan aluer Eliya kpa yange hen kwagh nahan yô , a kpiligh se iyol ga cii , gadia un kpa “ lu or di inja i môm a vese tsô . ” Er uma u m lu eren ne du@@ em ishima nahan kpa , m mee an@@ ng@@ ôm u kiriki , Jo@@ sé Lu@@ is kua ijende yam ishima ishima , M@@ ig@@ uel , m nyôr a ve ken mci@@ mb@@ im ma man . ( 1 Mbakorinte 16 : 2 ) Aluer Mbakorinte wa ago shi mba koson inyaregh sha hanma shighe yô , vea na iyua zung@@ u@@ lu@@ u ér i kighir ve yum , shin vea de shighe u Paulu una va hen a ve tsô vea na iyua sha kunya ga . Maa hanma wase nan mase eren msen u nan . Er i lu je nahan ú nôngo wer u k@@ ire ii sha ik@@ ondo i̱ í we í be@@ ba da@@ al@@ aa ve@@ e ? 11 /@@ ⁠ 15 H@@ arr@@ is ) , 9 / 15 14 : 9@@ ,@@ 10 ) Kape apostoli Paulu , u nger ityakerada i Bibilo 14 ken Ruamabera u ken zwa Grika la kpa yar tom a mbampin sha u wasen mbagenev u kaven mkaanem ma Aôndo je la . ( Rom . Alaghga vea lu mbatamen mba sôron atôônanongo shin mba shin Betel shin vea lu anmgbianev mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci shin vea lu Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine , gayô vea lu mba@@ wasen Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine tom . Ver Ô@@ no@@ v O@@ u “ Ikyav ” Shighe u ku u Yesu lu mgb@@ ôghom la , Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ M ver ne ikyav i tesen sha er ne kpaa er nen er M er [ a ven ] nahan . ” Nyian ne , mtim u una hemba samber wuee , shi una va a mkur u tar ung@@ un jimin cii la mgb@@ ôghom kpishi je . V@@ e@@ gher ugen u ishima i legh legh i lu hange hange yô , ka ken tom u kwaghpasen . A@@ tindi la tese ve ini@@ av mbi vea naan sha er a de ve asorabo a ve yô . Samuel ongo kwagh u Saulu a er yô , a kaa ér : “ U er ib@@ u@@ me@@ kwagh ; u wa kwagh u TER , Aôndo wou , A kaa u la ikyo ga ; gadia TER ma A ver tartor wou sha Iserael ma u taver gbem . Heela tseegh ga , ngu Aôndo u ôron ijir sha mimi . Ken ngeren ne man u una dondo la , sé nenge ( 1 ) er Aôndo a kor Mkaanem nam la ; ( 2 ) er Yehova a kor iti na i lu her zan zan la ; man ( 3 ) er Ter wase u sha la a lu i@@ mbor i mimi u se fe ne , shi a kuran mimi ne kpaa la . Heela tseegh ga , jijingi u Yehova yange mgbegha hanma or u doo nan u eren iyua cii , tsô ior er iyua mgbegh@@ aa sha u maan t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el . ( E@@ ks . ( 2 Peteru 2 : 5 ; Mbaheberu 11 : 7 ) Nahan lu u or a kera gba ah@@ on sha mtim u yange i mase va timin k@@ ov shon la ga . Er i nger ken S@@ ef@@ ania 3 : 9 nahan , Yehova Aôndo yôô wener : “ Hen shighe la Me gema zwa u ior ua hingir zwa u wang , sha u ve cii ve̱ yila sha iti i TER , man ve̱ er Un tom sha ishima i môm yô . ” U@@ ityendezwa mba Aôndo mba b@@ undu ga man shi vea b@@ unde ma shighe ken hemen ga . ( Mpase 1 : 10 ) Alaghga ú vande fan kwagh u “ iyange i Ter ” la , nahan ú fa er Yesu yange tôô “ ayange a Wan u or ” una tema tor u Tartor la kar sha “ ayange a Noa ” man “ ayange a Lo@@ ti ” la yô . Gadia i mar ve ken ior mba i vande tseghan ve sha ci u Yehova yô . G@@ em jijingi na ne Aôndo yô , a su@@ wa ityough maa a sule . / S.@@ Y . Aluer or tôô kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga , shin nan tôô un sha ci u ican kôr nan shin sha ma ityôkyaa igen yô , ng@@ ura kera ka iv ga z@@ ee ? Doo u se gba or wan h@@ w@@ ev , u nan lu sha ian i vesen iy@@ uh@@ we ga . Aôndo ver ian i yan kwaghyan u Ter u A@@ ik@@ ighe la sha ci unô ? Shighe karen yô , apostoli Paulu va pase kwagh u Yesu wener : “ Mimi je , kwagh@@ myer u a lu sha mcivir u se civir Aôndo la , vese tsô . I P@@ ase un ken iyol i or ken igbar , i na Un ish@@ ô ken Jijingi , mbatyomov mba sh@@ aav nenge a Na , i pase kwagh Na ken atô@@ at@@ yev , i na Un jighjigh sha won , i yem a Na sha ken iengem . ” Mbamaren vea fatyô u keren ian i y@@ esen mbayev Mbakristu nena ? U tesen ikyav yô , aluer or vôso kwase shin nom yô , a gba u nana eren kwagh a ikyar u nan la sha mimi . ( Anz . ( 2 Kor . 4 : 4 ) Nahan kera taver se er i hii ve ior kpishi ve fe mimi sha kwagh u Ter u a gbe sha man tar la ga , ve lu ken m@@ lan nahan ga . — Yes . Sha nahan yô , Timoteu va hingir ortamen u veren ikyav i dedoo ken nongo u Kristu . Akaa a i Doo u Se F@@ a shi Se W@@ a Iky@@ o sha mi Yô Alaghga u vande ungwan , sha ci u ka ijiir i i ze g@@ wa sha tar kpishi , i ior ve ze me@@ m@@ yol her , i i lu shin P@@ ev u i yer ér Eng@@ ad@@ ine , u a lu ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land la . Er Mbakristu ve tesen dooshima yô , kwagh ne na mbaihyomov vev kpishi gema gbenda u ve nengen ve la . * — 1 Utor 18 : 18 - 45 . Sha uhar yô , time ase sha kwagh u Yesu lu ôron ve va ôr mkaanem nam man yô . ( 2 Pet . 3 : 13 ) Er iyange la i zu@@ lum yô , aluer se mba a mbamhen mba ngise se lu a mi shin gbenda u se eren kwagh , shi se yem keren u eren akaa a ngise gba se ishima shin se wa ishima u eren la yô , se lu eren kwagh sha kwaghfan ga . 2 : 30 . ( 2 ) Yehova kor se . Er Yehova lu hemen Mbaiserael sha i@@ been@@ egh ate@@ tan man sha usu tugh yô , lu pasen ve ér un ngu suen ve ken zende ve u sha ican la . ( D@@ ut . 1 : 19 ; E@@ ks . U hemba kaven Ruamabera tsembelee . ( Heb . Kanyi tom yange Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la lu a mini , man kanyi i̱ lu kwagh môm a ú ainge ? Ka sha nyi gbenda 1 Mbat@@ esalonika 4 : 15 – 17 a tese ér Kristu ande ica i gba ga man mnder u hiihii la hii ? I ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u shighe la ken Yesaia 26 : 21 ér : “ TER ngu duen hen ijiir Na sha u ts@@ ahan mba ve tem sha won sha af@@ er a ve ; tar kpaa ua tese awambe a i he@@ e sha u yô , ua kera ci@@ r mba i w@@ oo sha u la ga . ” Yange i maa ag@@ ar ne cii kase gar u N@@ ine@@ ve , a li@@ he je kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a deri môm nahan . 3 : 16 ) Icighan jijingi u Aôndo shi wasen se u ‘ ha@@ an or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ’ la . M@@ nenge u or nomso nengen ayol a ve ér ve yina sha mbagenev la una na mbagenev vea soo u nyôron iyol ken akaa a ken jijingi ga nena ? Kpa gema due a gbenda ugen u kuren awashima na sha ci u uumace man tar ne . ( Yes . U ôron kwagh kpishi ga yô , kwagh u i yer ér She@@ ol shin H@@ a@@ de la ka mlu u or@@ kpen ; ka a kaa ér or yem shin She@@ ol shin H@@ a@@ de yô , nan kera fa ma kwagh ga shi nan kera ngu eren ma kwagh kpaa ga . Mb@@ au@@ kwa@@ av Mba Ve We Ishima u Eren I@@ vese Yô ( 2 Kor . 1 : 3 , 4 ; 1 T@@ es . Shi u z@@ eren vendan m@@ doom ma tar ne shighe u alaghga an@@ ng@@ ôô@@ v asev ve lu l@@ ahan se ér se mba eren kwagh u una lu se a iwasen ga la kpa , ka kwagh u nan se iyol kpen . 4 , 5 . ( a ) Kanyi yange i̱ er zum u Tor As@@ a suur sha Yehova a ishima i môm laa ? Sha nahan yô , er se lu Mbakristu yô , se mba palegh u z@@ eren pu@@ un m@@ ser@@ akaa u hemen u Aôndo kua ah@@ on a gban la , kpa se mba gem se mba tesen ikyo i wan sha m@@ ser@@ akaa shon . Shighe u iniongo i M - umbur ne ka shighe u injaa u se gbidye kwar se nenge , se asange asange man tiônnongo jimin cii , aluer sha mimi je se mba a ikyav i M@@ civir u sha inja i Kristu ne yô — ka dooshima u sha inja i Kristu je la . Jighjigh u nan wou taver inja er u “ nenge a Aôndo ” nah@@ an@@ aa ? Aluer kwagh ngu nahan yô , u fatyô u keren shighe gbidyen kwar sha akaa la shighe u u lu timen sha kwagh u u hen ken Mkaanem ma Aôndo man sha ikyev i nongo na la . Aluer or u lun a ishima i mimi nan fa kwagh u Yehova man Yesu ve lu eren hegen sha u been a ifer yô , alaghga kwagh la una yange nan u gban lumun a if@@ er@@ kwagh sha lan tsô la , ga yô , a lu Aôndo jighilii nana lu nôngon num a na ye . Yesu kaa ér : “ Tar [ u uumace ] ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , . . . nana̱ zua a uma u tsôron . ” Paulu yange nger kwagh kaa wener : “ Er ne rumun Kristu Yesu ner ka Ter yô , shi zenden nen ken a Na nahan vough , er ne we am@@ ishe ken a Na shi i maa ne ken a Na kpaa , man i taver jighjigh wen u nan er i tese ne nahan vough , shi lu nen a iwuese wuee ” yô . — Mbakolose 2 : 6 , 7 . • U se wan ishima la una va se a mtsera kua mbagenev kpaa nena ? Ashighe agen Aôndo a ôr ve kwagh u a soo la jighilii , ve nger . Kpa lu cii la ga , ve nger kwagh u ieren i Aôndo a ior nav kua kwagh u jighjigh ve man dooshima u ve lu a mi sha Aôndo la . Shi ve nger akaa a ior mba Aôndo er sha mi ga la , kua akaa a a tese m - ban u jighjigh ve la kpaa . Ve lu ôron je ha@@ an ave sha l@@ an@@ shima . Kwa@@ gen m nôngo a ng@@ ôm a za mkombo , kwa@@ gen di i lu kwase wam a nôngo a na a za mkombo ye . Ior mba N@@ gi@@ se Mba Ve Ver Se Ikyav i Ishim@@ a@@ wan Yô Shin er ka i lu inja er iky@@ av@@ mb@@ it@@ omov kpishi mbi ican u eren tom a mbi ga nahan kpa , gba u ú hen u yaren tom a mbi ve a ho@@ gh@@ ol we a mbi shi mb@@ ia vihi u iyol ga ye . Man or u nan ongo imo i mbamaren mba nan yô , nan ngu or u fan kwagh . M ngu ungwan imo i Yesu sha u veren tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la hiihii ken uma wam kpa ? ’ — Ôr 2 Mbakorinte 13 : 5 . M@@ pin u Yesu u sha uhar u a kaa ér : “ Ka nyi kwagh man or nana na sha u p@@ aan uma u nan sha mini ? ” Kanyi ior mbara yange ve fa ga shin ve nenge a mi ga ? — Noa , ter u She@@ m lu or u “ yôôn kwagh u perapera , ” kpa ior mbara kegh ato a kwagh u lu yôôn la ga . Mbagenev yô yem sha ajiir a i lu kôron ish@@ u her kpishi yô , nahan ve kpa ve kôr ikp@@ el@@ a@@ ish@@ u sha ajiir la . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve yange u@@ du@@ g@@ wer mba i tindi ve ér ve za kôr Yesu la ve hide ave a@@ ve@@ e ? Maa a pine un ér , “ Ma takerada doo u he@@ ene ? ” Ma umbur se ér aluer se mba keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav “ kpoghuloo ” yô , mhen wase ngu er u “ akuraior ” nahan , ka mba ve lu Mbakristu mba mimi ga je la . M henen sha kwagh wam tseegh . Shi Yehova ka Or@@ jir wase , man Or@@ wan se atindi , man Tor wase , sha ci u un tswen er ijir shi du@@ ghun atindi shi hemen ken gomoti na u sha won cii la . ( Yes . Shi ishimawan yase ia lu a awashima , ka awashima u wasen mba@@ asorabo man u nan Yehova , Aôndo u ishimawan la icivir je la . Shi m hii u zan mbamkombo ken Iyou i Tartor igen , ape anmgbian wam u kwase kua nom na ve z@@ aan mbamkombo la , shin er ijiir ne gba ica a ya wam je kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 30 nahan kpaa . Ne uter kpaa , de eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” — Mbaefese 6 : 1 – 4 . 11 : 2 ; 16 : 18 . Aluer se mba eren a mba ve lu nôngon u tesen iyol kôron tsaha la sha mh@@ ôôn yô , kwagh ne una na se msaanyol . Zum u Yehova a de se asorabo a ase kera yô , er nan ve i doo u se lu a vangertiôr ser , hii sha shighe la je , a nenge se ér se mba wang - na ? Shighe kar yô , makeranta ugen u tesen kwagh u z@@ wa@@ a , u u lu ken tar u T@@ ai@@ wan yô , na ve tom , u ve eren sha In@@ tan@@ et yô . Nahan se kpaa kwagh gba se sha ior mba aluer i wase ve yô , alaghga vea palegh aeren a tar u ú lu sha ikyev i Satan ne , vea gema asema vea civir Aôndo la kpa ? — 1 Yohane 5 : 19 ; Mpase 18 : 2 - 4 . Kpa ime i ken jijingi ka i ku@@ ugh je . Hii nan ve i taver u lun a inja i wang nahana ? Kwagh@@ eren a M@@ ci@@ em Shi@@ o — A@@ tesen a W@@ aren Uma Mba wan Mbashiada mba Yehova mba@@ aie iyol er Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la kpa í wa ve mba@@ aie iyol nahan . I@@ can i Paul ya sha u una nôngo a de u lamen a kwase ne la wase je he ? ( Mbakolose 2 : 6 , 7 ) Kwagh ne na m@@ taver u lun igbar i hi@@ ar hen ior i Aôndo . Ka as@@ ande kpuaa tsô ngu a zua a mi ye ! Yange El@@ la lu anyom 24 tseegh hen shighe la . Yange i sôr mhen u va a mp@@ av ne nena ? Er se lu timen sha uiky@@ ur@@ mba@@ yan kpishi mba i ter ve ken Bibilo , mba ve gbe ve zough sha kwagh u gomoti u sha ne la , fa ityôkyaa i i ne ve se fatyô u lun a jighjigh u t@@ enger ga la sha kwagh u Tartor yô . Se ôr mkaanem ma taver se ishima , ma i nger ken Mbaheberu 10 : 24 , 25 la ac@@ in imôngo . Kwagh@@ pasen ka a wase se u hendan a n@@ um@@ tan u Satan a lu tan sha a@@ vese la nena ? Maa m gbidye G@@ wen wa@@ ya ape lu v@@ in@@ en am@@ ar la , m kaa a na mer a v@@ ô@@ som . • Tese ikyav e̱r i pasen iwanger i ke ’ jijingi sha shighe u Aôndo a ver la yô . Man shi m ôr u kpa keng , kpa mayange m vaa af@@ an@@ yô ga cii . 16 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo ​ — A@@ tindi a Aôndo N@@ ga Se a I@@ wasen Nen@@ a ? Kwagh u yange er kwase ugen ken tar u G@@ han@@ a la tese ikyav i tahav mbu Mkaanem ma Aôndo nena ? U tesen ikyav yô , ishima ia fatyô u vihin se zum u se be@@ ma eren kwagh yô . Nahan i pine ve mbampin shighe u ve bee akaaôron a ve yô , kpa ve k@@ an@@ shio u nan mbam@@ lumun sha mi . Ú nenge a iyol@@ you , er ú lu dondon sha Tor wou Yesu Kristu ne lu ember m@@ hembe , man er Yehova iyol na a hemen ne gbenda ne lu yemen la kpa ? Kwagh u hiihii yô , yange gba u una ver ikyav i dedoo i mbagenev vea dondo yô . Mayange De ‘ H@@ ingir I@@ y@@ ongo a Yehova ’ Ga , 8 / 15 36 : 22 , 23 ) Nahan kpa , ken masejime yô , tartor ne môm môm shi va nôngo ér ua tim ior mba Aôndo . Nyian kpaa , aluer Orkristu u nan lu ken ibanave nan zua a iwasen sha ikyev i ma anmgbian shin sha ikyev i gomoti je kpaa nana de g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol ga . Tsô i na un ian i nengen kwagh u ma orumace ugen môm nan lu a vande nengen a mi ga yô , ka iengem i Yehova je la . M venda u ôron un , nahan ior kpishi hingir u ungwan kwagh u ayôôso a ase ne . Ikyav tese wang ér m@@ nyoon u mbagenev la yange kôr Yesu ken ishima . Man ityôkyaa jim kpa ngi i ‘ ishima vihin ’ se ker ga . ( Luka 11 : 13 ) Yesu kaa ér : “ S@@ ôn nen , á na ne ; ker nen , né zua a mi ; man@@ de nen uwegh sha k@@ ats@@ or á bugh ne . ( E@@ ks . 7 : ​ 19 - 21 ; 14 : 21 ; 17 : ​ 5 - 7 ) Yesu kpa yange er u@@ ivande sha kwagh u mnger . “ Tar ” di tile sha ityough ki tar u uumace mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la . 2 : 1 - 3 ) Shighe kar yô , mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo hii u tesen ér Mkaanem ma Aôndo ma a tahav mbu ah@@ iri@@ v . ( Yohane 3 : 3 ) Mkaanem man yange ma kôr N@@ ik@@ o@@ dem@@ u ken ishima tsung , tsô a pine Yesu mpin shi a kegh ato a na kpaa . Kanyi ia wase se ve se zua a m@@ sur@@ shima ken avur a Bibilo a a er kwagh u mnder u shin ku laa ? Yehova Na Se I@@ an i T@@ su@@ an Kwagh u Se So@@ o La 16 : 21 . Nahan aluer imoshima yase za se iyol sha u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mbagenev mba se eren ga kpa , ú ngu wer maa kwagh u se lu eren la ngu shami je ga . Yange civir Aôndo sha mimi shi wase ior kpishi u eren nahan zan zan kar kpen . Mbat@@ im@@ en sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo mbara yange ve er nena ve ve fa ijiir i Yesu lu laa ? — Yange “ ish@@ an ” hemen ve za a ve ken Bete@@ le@@ he@@ m jighilii ga , kpa i hii karen a ve hen Tor H@@ er@@ o@@ de , ken Yerusalem . Zum u i kôr Saulu tor sha Iserael , lu tor ve u hiihii la , lu eren akaa cii sha inja , kpa ken masejime yô , a hemba Yehova ato . Bibilo kaa ér : “ Gadia aeren a or nga sha ashe a TER , ka A kar igbenda i nan cii . ” — Anzaakaa 5 : 21 . M@@ lu wam vea Yehova kera doo ga . ” Kwagh u hii yô , alaghga u fa ishima shin mnenge u or@@ ya wou shin kwase wou kuma u ga . Sha hiihii la , taver B@@ rit@@ an@@ n@@ y , wan ve u kwase la kpishi u lun hen tiônnongo u i eren mkombo ken zwa Buter , agumaior kpa a lu her kpuaa tseegh la . Ikyav i tesen yô , Peteru vande fan ér lu u Yesu una nder shin ku ken iyol i jijingi sha iyange i sha utar ga , shi fa ér Tartor la ua lu sha kpaa ga . ( Yoh . Er Yesu yange ta ikyaa a Aôndo zan zan mkur yô , i na un injar . “ Ka mea fatyô u ôron ivur ruamabera i môm tseegh ken tom kwaghpasen kpa i k@@ um@@ am , ka m fa je mer or môm tsô yô nan ver ishima i nan nan time ken Bibilo . ” — E@@ le@@ an@@ or , ngu anyom 26 ; á er batisema ken inyom i 19@@ 8@@ 9 . I@@ wuese i se lu a mi sha nagh ku ip@@ aan la i mgbegha se u eren akaa a Yesu a tese la , kua akaa a a tese se sha kwagh u aeren a wang la kpaa . Nahan gba u hanma wase nana pine iyol i nan ér , ‘ M ngu eren akaa atar a Yesu a sôn ken msen na la kpa ? ’ ( Mbafilipi 1 : 10 , 11 ) Ve haa “ or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” la . • Ka atô@@ akaa a nyi nahan se fatyô u eren msen sha mini ? Shi , alaghga vea ôr u@@ zege@@ mbaakaav mba dedoo sha ayol a ve sha ishigh ki mba ve lu ke ’ ijime ve la , vea ver ishima ér alaghga vea ngohol asema a mba ve lu ke ’ ijime ve la shi mbara vea dondo ve kpaa . Ior mbagenev mba nengen mba ken akuraior agen nena , kpa mnenge u Bibilo kaha a u ve la nena ? A nger ér , “ sha ayange a masetyô ” la “ Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ikyev i ma ik@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” — Daniel 2 : 28 , 44 . Yehova una ungwa msen wase la . * Gba u se hemba lun a gbashima cii sha u keren kwaghfan man mkav man mfe u fan Aôndo shi fan kwagh u a lu ishima na la ! Tar ne soo ér iky@@ aior i hemba veren ishima sha u keren akaa a taregh . Sha shighe ugen la , Mba@@ fil@@ iti hemba Mbaiserael ityav gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u sha ayange a Samuel la . Apostoli Paulu nger ér : “ [ Aberaham ] wa ishima gb@@ ang , a maa a ngohol ityendezwa la . ” ( Heb . Yange i nger Bibilo ken atô u anyom 1@@ ,@@ 6@@ 00 . Shighe u Yesu za nyôr ken tempel sha iyange i N@@ is@@ an 10 , inyom i 33 la , lu nyi i er@@ ee ? Kpa hen ase kwagh u Yesu u mbat@@ esen mba fan kwagh tsema tsema kpa lu kpiligh iyol sha “ mkav Na man sha mbam@@ lumun N@@ av ” la . ( b ) Pasalmi 1@@ 45 pase mnenge u ior mba Aôndo mba jighjigh sha ikyaa i Satan yange va a mi la nena ? Bibilo ôr kwagh u ior kpishi mba yange ve er mbamsen mba wuese Aôndo yô , kua mba Han@@ a man H@@ es@@ e@@ k@@ ia er la kpaa . ( 1 S@@ am . 2 : ​ 1 - 10 ; Yes . Ken anyom ahar a se hii ish@@ i@@ ôr la , se ngeren ayol a ase u@@ washika tseegh . Kpa , Bibilo kaa ér : “ Aôndo nder Un , A sa@@ gh m@@ nyo@@ on@@ om ma ku@@ ugh kera . ” Ken hemen yô , mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa va fa u p@@ aven awambe ker ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma vesen . 8 : 3 . M ngu Orshiada u Yehova her . ” ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Yesu Kristu kaa a mbahenen nav ér : ‘ Ne mba ior i tar ne ga . ’ T@@ OR u sha U@@ har u ken tar u S@@ wa@@ z@@ il@@ and yange hemen anyom 6@@ 1 . Nahan , er ior kpishi mba ve kaa ér ve mba a tahav mbu tesen Bibilo la lu pasen loho la shami ga nahan kpa , Bibilo iyol i i̱ yô i̱ lu her@@ egh vough kwagh nzughul ker ga . Shin er m@@ gem ne va ve a zege@@ tom u taver nahan kpa , ve er sha tindi u Yesu wa ve ne fese je . * Er ngeren mba dondon mban ve pase nahan , mlu u vande lun sha la na yô , mkaanem ma yange ôr shin tar la hemba lun a inja cii . • Hii nan ve icin i Yesu yange ta sha kwagh u ihyom i kôron man tôv@@ ac@@ an u tar ua va a mi sha a@@ vese la una na se gbe@@ ev mbu nôngon ga ? OR@@ U@@ M@@ A@@ C@@ E môm u nan lu sha mar u nan , u nan soo ican iy@@ an je kpa nan ngu ga . Yehova Aôndo , u a gbe se la kpa soo ér se ya ican ga . PE@@ E@@ J@@ I 11 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 16 , 9@@ 8 Kwagh ne wasem m hen u suur sha Yehova . ” Aluer kwagh ngu nahan yô , er msen hen Yehova sha kwagh ne . Kpa ka kwagh u a lu se ken ishima , shi a gbe se kwagh la ka se z@@ enda un ityô ye . Alaghga yange Yesaia lu ôron kwaghôron u profeti t@@ eren Bab@@ ilon . Se gba kwagh sha ishigh nagh je yô , á umbur hanma kwagh wase cii vindi vindi , kua kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh u m@@ we u iyol yase ken atô la kpaa man hanma kwagh u se er ken uma wase cii . Mba ve lu ken ik@@ we i ihi@@ ar ne cii ve tese ikyav i iyol@@ tseghan ve sha ci u Yehova sha batisema u i er ve “ ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi ” la . ( Mat . Nahan kpa í ôr ve akaa ne cii zwa lu a uma ga je tsô maa ve hingir u hemban Aôndo ve ato . N@@ O@@ V@@ E@@ MB@@ A 15 - 17 , 200@@ 2 Yesu yange pase mbahenen nav kua mba vea va dondon un ken hemen la kwagh u Ter na nena ? [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 17 ] G@@ ab@@ er@@ i@@ el kaa ér wan la “ Una lu tor . . . ; tartor Na kpaa ua bee mayange ga . ” ( Ôr Yesaia 5@@ 3 : 5 , 8 , 9 . ) Saulu yange ungwa mkaanem ma Yesu man , nahan a gema uma na , a hingir apostoli Paulu , Orkristu u do@@ on@@ shima . Tom u pasen kwagh shi tesen ior u Mbashiada mba Yehova ve lu eren tar sha won cii la kpa ka kwagh ugen u a ne ve ior kpishi ve ne jighjigh ér mba mbadondon Kristu Yesu mba mimi yô . ( b ) K@@ asev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve lu Mbakristu man anmgbianev mba kasev mba jighjigh mbagenev mba ve lu a noov ga vea fatyô u lun a vangertiôr ér nyi ? Kpa aluer mbamtaver na iyol kpe u , u kera fatyô u pasen kwagh ga ye ? Aluer se mba a gbashima sha u ungwan ic@@ in@@ tan i Aôndo yô , se kôr kwaghbo ihyom . ( Ps . Ior mba ngeren Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika ôr kwagh u Pasalmi 9@@ 1 la sha mnenge u kwaghôron u profeti u Mesiya la ga . Kpa , El@@ s@@ a wa ishima a atsan anyom imôngo er nom na H@@ ar@@ al@@ d nahan . Ken uwer u Se@@ te@@ mba 200@@ 8 la , i ver an@@ nongo u lamen zwa P@@ oli@@ sh ken gar u V@@ il@@ n@@ i@@ us . A kaa ken takerada na ugen ér , “ kasev ka ior mba b@@ ov mba ve lu hen atô u uumace mba ve tsôron ga ne , sha u ior ve ya ican c@@ oho@@ loo yô . ” Kpa u ngu wer yange ci@@ er John iyol u p@@ eren gbenda vea ve ga , nahan a kaa ér : “ G@@ uda me ungwa imo i ma@@ ma wam . ” A@@ zende a dedoo nga a eren a we sha mimi shi a wasen we u eren kwagh u vough . Se kange nen ishima u eren tom u pasen kwagh sha uya uya , u i we se sha ikyev ne kpoghuloo ken inyom i 200@@ 9 la , kua igbenda i pasen kwagh igen kpaa . Er kwaghwan u ke ’ Mbaromanu 12 : 1 la a hembe veren ishigh sha Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara nahan kpa , shi ngu sha ci u “ iyôngo igen ” la kpaa . “ M@@ hen u ken ishima i or ngu er mngerem ma zan yô ; kpa or u nan lu a mkav yô , nan ke@@ se ma . ” Yange i ver awambe sha ityôkyaa i injaa . Nahan kpa fa wer , u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba dedoo mba nan se msaanyol mb@@ á mba se fatyô u eren yô , kpa taver u fan ve tsô . 14 , 15 . ( a ) Doo u mbamaren mba ve lu Mbakristu la vea lu a awashima u nyi ? 4 : 11 . Ishim@@ a@@ wan i Yehova la i̱ wase ior kpishi nena ? “ K@@ asev En@@ ev V@@ e@@ ̱ Doo Ne A@@ sema ” Er Mbayuda hemba Mbaromanu ato yô , ak@@ um a utya ve va kase Yerusalem , wa un atô ken inyom i 6@@ 6 la , sha u timin un . M@@ sen u i er un a ishima i môm shi i er un sha gbashima yô , ngu a va a bem ken ishima . Nahan mba taver uter asema ér ve wa mhen u Yehova ken asema a mbayev vev . A gema a kenger wan na maa a yila un sha iti te@@ gh@@ elee ér , “ Ma@@ a@@ a@@ a@@ x ! ” Tar ugen ngu ken A@@ fri@@ ka u u gbe ican kpishi yô . Anmgbianev mbagen ken tar ne ka ve tsegha vegher ugen kpuaa ken sule ve , ve va tee kwagh u ve zough a mi hen vegher shon la , maa ve za na iyua i suen tom u Tartor a mi . Na@@ a@@ man maa tôndo zwa ér mayange una kera civir ma aôndo ugen ga , saa Yehova ! Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” — Yohane 17 : 14 - 16 . Hii ken inyom i 199@@ 0 la je tsô , Mbashiada zer keren igbenda sha u vea hingir ior mba i lumun ve sha ikyev i tindi u ken igbar yô . ( Mbaefese 5 : 21 - 25 ) Apostoli Paulu yange nger hen tiônnongo u ken K@@ olose la , ér : “ Ne ônov kpaa ungwan nen imo i mbamaren enev ken akaa cii , gadia ka kwagh u doon Ter je ne . ” — Mbakolose 3 : 18 - 20 . Nahan kpa , se zua a imba jighjigh la man mfe u vough la nena ? ( Ôr H@@ ag@@ ai 2 : 7 . ) 13 : 10 ) Nahan ken inyom i 19@@ 22 la , Anmgbian J@@ .@@ F . Ru@@ ther@@ for@@ d , u hemen tom u kwaghpasen hen shighe shon la , lam a mba ve va mkohol u ityar ityar , u i er hen ijiir i i yer ér C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , tar u Amerika la . A kaa ér : “ Nenge , Tor hii hemen ve ! Paulu za nyer ken D@@ am@@ ase@@ ku yô , Orkristu ugen , iti na er A@@ nan@@ ia va her a na va kaa a na ér : “ Aôndo u uter asev vande veren we sha u u̱ fa ishima Na , man shi u̱ nenge Or@@ perapera , [ Yesu u i nder un la ] man u̱ ungwa imo i ken zwa Na kpaa . ” 18 , 19 . ( a ) Kanyi ican mba@@ wan@@ ndor a we kpishi ve lu y@@ an@@ aa , man doo u kunya a kôron we a ve nena ? Kpa mlu u Mbaiserael yange hingir nan j@@ imi ? Kanyi ia er shighe u akuraior aa ker u b@@ un@@ den awashima u Yehova laa ? Mbah@@ enen mba Yesu mbagenev kpa ishima vihi ve a na sha kwaghôron la , nahan ve gba ah@@ on . — Yohane 6 : 41 , 60 , 6@@ 1 . Sha ci u wan u Adam u sha uhar ne kpe ica i gba hegen . ( Yes . 4@@ 9 : 13 ; Mat . 15 : 32 ) Bibilo i henen ia wase se u nengen er Yehova a we se ikyo sha dooshima yô , nahan una doo se ishima tsung . I@@ wo ne t@@ av kuma er angahar 5 , 2@@ 50 nahan tseegh kpa sen@@ ou ka a haa sha mi kpishi , i nd@@ ôh@@ ôr ke@@ gh@@ elee . Dooshima u Yesu lu a mi sha Mkaanem ma Aôndo tsung la yange a mgbegha un u tan ikyaa a ma zum u mbahemenev mba kwaghaôndo vea lu goo@@ m a ma sha u kuren mbamgbe vev shin vea lu cir@@ in ma shin inya sha aeren a uter yô . Nyian kpa , ior kpishi mba nengen mimi ér ka kwagh u injaa ga , kape mbah@@ e@@ men kwaghaôndo man ati@@ ca man mbap@@ ati@@ v cii ve nengen mimi je la . Kwagh u ve hembe veren ishima sha mi jighilii yô , ka u fan shin or la nana̱ lu a mlu u ken jijingi , shi nana̱ lu or u a za ior mba ken tiônnongo iyol u za keren kwaghwan u ken jijingi hen a nan ga yô . ( 2 Timoteu 3 : 3 ) I@@ c@@ ombor kpishi doo ayol a ve ga je gande . Mba ve ongo imo na yô , ka ve lu un a iwasen . Er se pase ken ngeren u karen la nahan , i hide i sôr ishember i “ She@@ ol ” man “ H@@ a@@ de ” kua i “ uma ” la . Or@@ henen Yakobu ôr se kwagh u se er sha gbar ne yô . A kaa ér imba or la “ nana̱ yila mbatamen mba nongo u Kristu , ve̱ er msen sha ci u nan , ve̱ shighe nan mkurem ken iti i Ter . Umbur kwagh u Eliya yange kaa a mbacivir Ba@@ al man Mbaiserael mba vendan mimi sha U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l la . A kaa a ve ér : “ Shi nan je , man né de u lun asema ah@@ ara ? Hen ase kwagh sha ieren i Yakob a mbayev nav la . Se fatyô u zuan a msaanyol sha mbam@@ kohol mba vesen man mba kiriki nena ? ( Mateu 24 : 3 , 7 - 12 ; Luka 21 : 10 , 11 ) Akaa ne kua akaa agen kpishi a Yesu tsengaôron ér aa er la cii , hii duen ken igbar ken inyom i 1914 , shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii , mbi sha 1 hii la . Or u timen sha akaa a shin inya ugen ken A@@ shi@@ ria u tsuaa la pase er yange a za hemba ma gar ityav ve i c@@ a@@ mber a mba i ker ve la yô . Jigh@@ ilii yô , ka se tese ser Yehova doo se ishima sha u kuran atindi a na . Ken ngeren u a dondo ne , se mase timen sha avur a a shi ken ityough ki shon , a a pase er se nengen shi se eren a ior mba ve lu ken tiônnongo u Kristu ga la , kua mba ve hendan a vese shi ve te@@ v se a ican la kpaa . Shin er i gbe u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se zua a iveren i Aôndo nahan kpa , umbur wer tom u eren sha gbashima la tseegh ua fatyô u van se a akaa a dedoo a Aôndo a ne ior nav mgbegh@@ aa la ga . ( b ) Kanyi se time sha mi ken kwaghhenen u a dondo nee ? A kaa ér : “ In@@ j@@ ar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER yô , ka inyaregh man icivir kua uma je . ” ​ —⁠ Anzaakaa 22 :⁠ 4 . Mba@@ yev vea ng@@ ur@@ en nôngon ér vea pa@@ ase jighjigh ve u nan iyol yô , a doo u mbamaren vea wuese iniôngon ve la shi vea tese ve er vea fatyô u seer mhen man er i hii ve i doo u vea er nahan yô . Ken anyom a tsuaa la , ka an or ken atô wase je yange m@@ à nan hen ér imba m@@ vese u kpilighyol man m@@ ze@@ hemen u nongo ne una za hemen zan zan a nyôr ken mhii u du@@ bu@@ anyom u he nee ? Gbenda u sha uhar u mba ve lu iyôngo igen la vea wase anmgbianev mba Kristu yô , ka u suen tom u pasen kwagh ne sha iny@@ ar . Sha shighe ugen la , Maria vea Yosev lu hiden iniongo ken Yerusalem , a̱ shi nan kpa ve lu a ônov kpishi hen shighe ne , tsô ve kav er Yesu u lu anyom 12 hen shighe la lu a ve imôngo ga yô . 2 : 8 ) A@@ tic@@ a kpishi sha tar nyian nga tesen ‘ kwaghfan man at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh , a a lu sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior la . ’ Shi aluer se mba tesen ser Aôndo doo se ishima ken kwaghôron wase kua sha ieren yase yô , mbagenev vea nenge a kwagh ne , nahan alaghga vea kporom hen Yehova . ​ —⁠ Ôr Pasalmi 10@@ 4 : ​ 33 , 34 . Tor Solomon kaa nahan ér se cii “ shighe man ai@@ kôr mba ve sha gbenda [ wase ] . ” Nahan yô , se za nen hemen u nan Yehova jighjigh sha er se zua a uma u tsôron ken tar u he u a t@@ ende zwa a mi la shi se nenge shighe u una yima mba ican i tser ve gbem sha won la yô ! 10@@ 2 : 10 . Gbenda u a fatyô u sôron zayol ne yô : K@@ ar nen igbenda kposo kposo shi eren nen kwagh ken mzough . Nahan kpa , akaa a yange nger kwagh sha mi ga la wase se kpishi u fan or u yange lu yô . A za hemen ér : “ Ka u sé nyôr a [ amba@@ aior ] la ken ya kpee , sha u se kpaa sé nyôr nongo sha tom u sha mimi la ” yô . — 3 Yoh . 5 - 8 . P@@ ase er i hii ve i lu u hemen u uumace ua za iky@@ ura mayange ga yô . Kanyi ieren nahan í doo u se lu a mi aluer mimi je se mba keghen ato sha kwagh u jijingi a lu ôron se sha ikyev i wanakiriki u fan kwagh laa ? Mbagenev ka ve due a abaver a vihin se iti shin ve ôr akaa agen a vihin se iti ken mba@@ ate@@ jir . Zum u u lu henen Mkaanem ma Aôndo yô , ver ishima sha er u zua a akaawan a ken Ruamabera a a wase u , u hemba fan mnenge u Yehova sha akaa kua gbenda u a henen kwagh la wang yô . Aluer se mba ior mba cian Aôndo yô , ka hen Yehova Aôndo u a lu I@@ mbor i ut@@ aha la je se zough a tahav ye . U eren kwagh a vese nahan la doo ga . Paulu yange nger ér : “ Un yô , A fatyô u eren kwagh sha agee a a lu eren tom ken vese la je á hemba kwagh u se sen shi se lu henen la ica je kpaa . Aluer ka kwagh u Aôndo yange er ne yô , kwagh ne tese ér ka Aôndo a ve a uumace ken mlu ve u u@@ ange man u mbamzeyol ne ye . ( 1 Timoteu 4 : 15 ) Een , mba ‘ nengen ’ m@@ ze@@ hemen u Orkristu nan ze u za vi@@ an la wang je . A@@ c@@ in a tan a Aôndo nga a tese se gbenda u dedoo u se za yô . ▪ “ N@@ é Lu Mb@@ ap@@ asen Kwagh Wam ” Yehova Aôndo ka Tor u He@@ mban sha won cii man ngu eren tom kpoghuloo sha u una kure awashima na u vesen la yô . Cii man m undu kpen@@ tar u Ge@@ org@@ ia u u lu ikyua a F@@ l@@ or@@ i@@ da la nahan , ityakerada i yange m wa shin ityô mat@@ oo la cii bee . ( b ) Ka sha igbenda i nyi nahan a tôv Orkristu a ican a ityôkyaa shio sha ci u jighjigh u nan u nana ? Kanyi i doo u mbatamen vea umbur shighe u ve lu wan mbagenev kwagh laa ? U tesen ikyav yô , aluer se nyôr iyol ken ieren i hông@@ or@@ ough i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô , saa se lumun ser gba u a na se iwasen i ken jijingi , shi se ker gbenda u zuan a iwasen shon kpaa . ( Y@@ ak . Ka i doom tsung u zan mbam@@ kohol mba ityar ityar , ape ka i taver se ishima kpoghuloo ér se henen mimi u ken Bibilo man kwagh u Yehova , Ter wase u sha la . Kwagh ugen yô , er ag@@ ar a vesen man a kiriki a ken tar la kpishi a lu a usu u l@@ at@@ ri@@ ki ga yô , ior mba hembe eren ityom ve ken won shin at@@ ine a iky@@ on ape m@@ u@@ le a gbe yô . Shi yange kaa a mba ve mough ken ityar i kuman 8@@ 5 ve va mkombo ne la ér , mba ken tsombor wase ú sha tar cii , u u lu ken mzough u a lu hen atô u ma non@@ go@@ ior ugen môm sha tar ga la . 10 : 1 , 2 . Sha mimi yô , Yehova ne mbatomov nav tahav sha jijingi na , mbu wan ishima a atsan shi eren kwagh sha inja shighe u ah@@ endan a mough a ve yô . Mba@@ yev av yange ve ver ishima zu@@ lee , ve na mlumun sha mbampin ken asema ve . Yange doo Yehova a Yesu u lu or@@ tom u dedoo zum u a lu sha la . U@@ kwaghaôndo udubu udubu s@@ enge ér atesen a ve cii due ken Bibilo , kpa mba zwa môm sha kwagh u Bibilo i tese ga . David er kwase hegen ka anyom 20 je ne , a kaa ér , “ Ka mea soo u eren kwagh yô , m nôngo u fan kwagh u a lu sha ishima i kwase wam kua sha ishima yam kpaa yô , nahan m mase tsuan kwagh u se uhar cii se zua ave se er yô . ” Kpa ken masejime yô , uma u lu eren la kera doo un ishima ga . ( b ) Mba@@ apostoli mbagen mbara kpa kaa ér nyi ? Ka Bibilo i henen shi zan mbamkombo Mbakristu shinii ? Shin ka u undun ityom yam i ken Kristu sha mb@@ ee u s@@ ati yemen akaa am a eren@@ e ? Shi se eren mbamkombo her kpaa . Ken anyom a karen ne , mba@@ beenyol mba ve lu hen atô wase la nenge a mbam@@ gem mbagenev ken nongo wase mba ve ne vegher u nongo u Yehova u shin tar la u hembe doon yô . Shi se mba pasen kwagh ka sha ci u ior ve doo se ishima yô , shi ka sha ci u palegh ibo i awambe kpaa . Á kaa wener : “ M@@ zeyol yange a nôngo u lun sha shighe u doon ga keng , i lu shighe u i lu tesen akaa a p@@ il@@ agh shin a ji@@ mba@@ gh la . Yesu kaa ér : “ Ter Aôndo wase ka Ter tswen je . ” — Marku 12 : 29 . Er nan ve i gbe u se ‘ kur@@ an@@ aa ’ ? palegh ihy@@ agh nena ? Nahan kpa , yange gema kaa wener : “ Aôndo wou u u suur sha a Na la , A̱ de tsu@@ ghun we kaan er , á na Yerusalem sha ik@@ ev i tor u A@@ shi@@ ria ga ze . ” Ken derianyom u hiihii la , Yehova venda ikyurior i Iserael i sha mar@@ ami la gema tsua Iserael u ken jijingi , ka tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem je la . ( Mat . 21 : 43 ; Aer . 15 : 14 ; G@@ al . Sha nahan yô , de se “ kura nen ayol a [ ase ] sha hanma h@@ ua . ” Kpa aluer u seer keren iwanger sha akaa a i gbe u a hen ken mbamkombo yô , u hemba nan mbam@@ lumun mba inj@@ aav . Nahan kpa ken anyom a karen ne , hii ken kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 30 la je , ka as@@ ande a ior kpuaa tseegh i tsough ve ér ve yem sha ye . Kanyi Eli@@ h@@ u yange lu a mi ken ishima ve kaa ér Aôndo ka a eren akaa a a “ gande se u fan ” ase ? Nahan ka sha nyi gbenda kwa@@ v u lu iyua ? ( 1 Samuel 25 : 3 , 17 , 25 ) Nahan N@@ ab@@ al yange er nena zum u ian due i una tese erdoo hen Davidi , or u Yehova , u i shighe un mkurem , u̱ lu keren iwasen laa ? — 1 Samuel 16 : 13 . Yange mba nd@@ eren mba@@ jighjigh mba i shighe ve mkurem la shin ku mba nyer a ve ken “ paradi@@ so u Aôndo ” sh@@ a@@ a@@ la yô , i pase as@@ ande a Iserael u ke ’ jijingi a yange shi shin tar la i tu@@ h@@ wa kera lu sha ikyev i “ Zege@@ bab@@ ilon , ” u a lu zege@@ tartor u kwaghaôndo u aiegh la ga . 18 : 9 ) Tor Saulu hingir u lun a jijingi u bo , nahan a ker Davidi a ku je kpaa . Er nan ve se fe ser ka shin tar vea va lu uma ? ( Pasalmi 119 : 9@@ 7 - 10@@ 5 ; Luka 11 : 13 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) T@@ ime ase nenge er igbenda iti@@ ar i Yehova a tese se dooshima ne ia wase se , nahan Aôndo man or@@ wan@@ ndor a vese vea seer doon se ishima yô . ( Yesaia 45 : 18 ) N@@ om@@ so man kasev vea va lu uma ken tar u wang ú ua hingir paradi@@ so la gbem sha won . — Mateu 6 : 10 ; Mpase 21 : 1 – 5 . The W@@ est@@ min@@ ster D@@ ic@@ tion@@ ary of the Bible kaa ér I@@ st@@ a yange lu “ iniongo i ura he i í ver sha u civir mba@@ aôndo mba T@@ e@@ ut@@ on@@ ic , aôndo u iyange man ura he u i fa ken zwa u A@@ ng@@ l@@ o - S@@ a@@ x@@ on ér E@@ a@@ str@@ e , ” shin E@@ o@@ str@@ e yô . Shi m wase mbagenev hingir u fan Yehova . U tesen ikyav yô , hanma iyange cii ka i gba u se tsua iti iky@@ ondo i se haa yô , kua kwaghyan u se ya man ior mba se lam a ve , man amba@@ akaa la nahan . Hen shighe ne , anmgbianev mba nomso man mba kasev iorov 3@@ 55 , mba ve due ken ityar kposo kposo shi ve lu anyom hii 19 zan zan 8@@ 0 la kohol cii lu tsombor u Betel ne . 6@@ 8 : 20 . L@@ an@@ i , u se vande ôron kwagh na sha ijime la pase mnenge na sha kwagh u mbamkombo mba Mbakristu ér : “ Yange m b@@ un@@ den mbamkombo ga . T@@ sua Akaa a V@@ an Aôndo a I@@ civir Nahan m kaa a na sha mimi wam cii mer een ! Kpa er se vande pasen nahan , aluer u pase wan wou u nomso shin u kwase aeren a vough a u lumun a mi la tsô maa un kpa una dondo a je ga . A@@ L@@ U@@ ER u ngu or u ken tiônnongo u Kristu yô , u ngu a iveren kp@@ egh ga . Nahan yô , gba u mbatamen vea keren ng@@ egh ng@@ egh ga , kpa vea eren kwagh sha kwaghfan shighe u ve lu tôvon sha kwagh u or u nan lu ôron akaa sha mimi ga la . Mba va hi@@ di a na ken tiônnongo yô , a kaa ér yange i hu@@ an un kpishi , hemban je yô tugh , nahan i sar un kpishi u lun vea tsombor na . * U nenge kwagh u mkombo la nena ? * Peteru , u ashighe agen a er kwagh sha kp@@ aver a u henen shio la na mlumun wener , “ een . ” Kpa Diabolo ngu a pe@@ legh sha isharen yase ne , a na se hingir u mor@@ on iyol man ka imba inja i a soo vough je la . Nahan kwagh ne ka a taver mzough u nomso man kasev mba i shigh ve mkurem mban cii , gadia mba iyol i môm a Kristu . Daniel , un u a lu ortamen shi a lu a ônov uta@@ an yô , kaa wener : “ Mbamaren ve̱ ker shighe ve̱ wanger a@@ kper@@ an a mbayev vev ka ve lu a mi ke ’ ishima sha ci u akaa a ve hen sha makeranta kua sha ajiir agen la . Ka ityôkyaa i nyi i ne ve se pasen loho u dedoo j@@ imi ? K@@ ura Iyol You sha I@@ cu@@ gh i Ior Mba Ve U@@ nd@@ u Mimi La I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada Mo@@ sh@@ ei@@ m kaa wener kwagh u “ Mbakristu kôr Mbaromanu iyol lu sha ci u mcivir ve u taver ga , u a bee ma icighan mcivir u ma non@@ go@@ ior ugen ga la . ” Me kaa ne , Una kure ijir fese je . ’ — L@@ U@@ KA 18 : 7 , 8 . Aluer se kpe iyol se time sha akav ne yô , se fa akaa a i gbe kpee u se er ve Aôndo una lumun mcivir wase yô , man a i doo u se er ga la kpaa . Yange ve zuan a kwaghyan ve ken ikyum@@ u@@ ile ve , lu ken ma k@@ ent@@ i u dedoo ken U@@ r ve y@@ amen kwaghyan ga ; ve ts@@ aan ken ut@@ ent@@ i , lu ken ma ya u i maa tsembelee ga . 15 , 16 . ( a ) Er nan i lu hange hange u se palegh u dondon tar ne sha kwagh u h@@ we u eren man iyol@@ wu@@ han@@ a ? M venda u wan uwegh shin ngeren la . 55 : 11 ) Yehova kôr iyol tsaha shi wa ishima kpishi sha er una kure awashima na shi una tese er i lu un tseegh un kom u hemen sha won cii yô . Nahan a kegh anyom udubu udubu je , sha er akaa agen a un we ishima la aa kure sha mi sha gbenda u hemban doon cii yô . ( b ) Ka an@@ za a nyi mba ve ngohol “ jijingi u taregh ” ka ve hingir u lun a mini ? V@@ ic@@ tor@@ ine di ashighe kpishi ka a tôô ish@@ u@@ en pania , nahan a wase ior kpishi u fan mimi . Sha ayange a Yosua lu uma la cii , man sha ayange a mbatamen mba ve lu uma her@@ egh er Yosua kpe kera la ikyurior i Iserael kura atindi a Yehova , nahan ver ve doo doo shi na ve bem kpaa . Aluer se soo ser se hendan a mbamtaver mba sha ayange ase ne yô , doo u se vande fan ityôkyaa i yange i na ve i wa han@@ mô tindi ne yô . We kpa u fatyô u dondon ikyav i Yesu ne , sha er u tese ônov ou kwagh a kôr ve ken ishima yô . ​ —⁠ Ôr Luka 24 : ​ 15 - 19 , 27 , 32 . M ngu suen hemen u Yehova tsembelee kpa ? Ivur i sha uhar la kaa ér “ ak@@ um ” a Yehova a sha nga wuese un , ka mbatyomov je la . Kanyi Ruamabera a er se sha gbar u ôron kwagh sha mimi laa ? I mar@@ em hen ijiir la ken uwer u Di@@ se@@ mba , 19@@ 39 . ( 1 Peteru 1 : 4 ) Vea za er nyi sha he@@ el@@ aa ? ( a ) Or ka nan hingir or@@ henen u Yesu Kristu nena ? A nger wener : “ U nan nyer ken m@@ mem Na yô , nan mem ityom i nan er Aôndo iyol Na kpaa A mem i Na nahan . ” R@@ ac@@ he@@ l kaa ér : “ Shighe u Will hide hen ya iyange igen yô , m lu v@@ aan . OR@@ I@@ V@@ A@@ NG@@ E@@ L@@ I ka or u pasen loho u dedoo . Nenge ase yô , ‘ asema hingir ve ker ahar ’ ! Tsô ishima vihi un , a umbur er wan na ne a soon u eren ityom i i ne un ken makeranta ga yô . Mbat@@ omov mba Aôndo mba ve lu un kwagh u injaa yô , ka Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova man anmgbianev mba yange ve er tom u mbakur@@ an mba ningir sha kua mba ve lu eren u zan a mi her la man up@@ ania man mbap@@ asenkwagh u Tartor mba ve vi@@ e la , ka anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve lu ken atôônanongo ase , ve lu eren tom sha jighjigh je la . Kwagh u i er heen ne ngu se a inja sha ci u nyi ? Aluer ve dondo yô , a tese je ér mba a iwuese sha iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo la . Lu nyi Mbashiada mba Yehova er shighe u i lu nôngon ityav mbi shon laa ? ( b ) Zum u se tagher a mzeyol shin se lu tsuan kwagh u se er shin se lu hendan a imeen yô , se suur sha ana , man ka sha ci u nyi ? U tesen ikyav yô , Tindi la yange yange tom u eren sha Iyange i Me@@ men , kpa gema pase kwagh u a lu tom shin a lu tom ga la vighe vighe ga . Or@@ ngeren an@@ zaakaa la wa gumor ugen kwagh ér : “ S@@ ôr tom wou ken won , sôr akaa ken sule wou wanger wanger , ken masetyô yô , maa ya wou . ” Ngeren mban pase se akaa a aa tsu@@ me a vese la , shi a na se atô@@ akyaa kpishi a i doo u se dondon hemen u Yehova sha hanma kwagh yô . 41 : 8 ; 55 : 6 ) Or@@ pasalmi yange lan gbenda u Yehova er kwagh a na la ga , nahan a nger ér : ‘ We , u U ongo msen , ka hen a We man uuma cii vea va ye . Shighe u A@@ ron er wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria , er i nger ken Ekesodu ityough 32 la , yange per tindi u Aôndo wa ér i de civir e@@ ev ga la . Mbamaren vea fatyô u nengen ikyav ken Yesu sha kwagh ne . Shighe u anmgbian u beenyol nan gem k@@ an@@ en shio u lamen yô se fatyô u lamen a nan sha ma gbenda ugen . T@@ ime ase sha mi tsô ú nenge — ityesen i aiegh ing@@ in tseegh kpa mba tsu@@ ghun ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn a mi ! Sha won er kwagh a ma or ga , se kpen pinen kpa a lu gbilin tsô ; Yesu ne Yuda u I@@ se@@ kar@@ i@@ oti u lu u una nenge un mk@@ er la ian ér a yem yô , maa a due a kwagh ugen u mbahenen nav vea eren , u i va gema yilan ér “ kwaghyan u umbur Ter ” la . ( 1 Kor . ( Genese 5 : 4 ) Nahan alaghga K@@ ain vôso kwase ken atô u an@@ ng@@ ôô@@ v nav mba kasev mbara , ga yô vôso lu wan u ma an@@ ngô na ugen . A t@@ è@@ m@@ à k@@ l@@ ase u sha 42 ke ’ makeranta u G@@ ile@@ adi la , been yô a za e̱r tom m@@ ishen ke ’ tar u S@@ ene@@ g@@ al ke ’ A@@ fri@@ ka , shi a mough a yem a za er tom u sôron ningir ke ’ tar u C@@ an@@ ada anyom 19 . Z@@ a Nen Hemen sha M@@ lu u V@@ ian la , Gadia “ Iyange i V@@ esen i TER M@@ gb@@ ôghom , ” 5 /@@ ⁠ 15 Doo u ivese ia na or msaanyol , a lu ishim@@ avi@@ h@@ in ga , shi ia lu kwagh u duen or ishima kpaa ga . ( Mbaheberu 12 : 5 - 7 , 10 , 11 ) I de nengen m@@ tsaha sha gbenda u vihin tseegh ga kpa i nenge un er ka gbenda u tsaase or sha er nan lu perapera yô . F@@ o@@ to u iyôngo man ig@@ y@@ u@@ ngu i i lu ken ijime la : I zua a mi sha ikyev i P@@ ic@@ tor@@ ial Ar@@ c@@ hi@@ ve ( Ne@@ ar E@@ ast@@ er@@ n H@@ ist@@ ory ) E@@ st . Mb@@ ap@@ er@@ apera vea lu han@@ a zum u mk@@ ur@@ tar una va laa ? Yange i tôô Eliya sha hi@@ ar i yem a na sha , maa Elisha or@@ tom na hingir profeti sha ityough nagh . Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh la , a yem a lu za pasen kwagh hen n@@ ing@@ ir@@ tar u G@@ al@@ il@@ ia . Paulu er tom u yôôn loho u dedoo kure ú doo doo , shi á tsaase mbagenev ken tom u pasen kwagh kpaa . — Aerenakaa 20 : 20 ; 1 Mbakorinte 9 : 16 , 17 . A kaa ér : “ Nenge , ú va wa iy@@ av , ú mar wan u nomso , ú ii Un iti wer Yesu . M@@ gem u sha iengem la bende a mbahenen mba Yesu nena , man lu sha ci u nyi ? Kpa ka cii la ga , shi gba u Aôndo una doo se ishima a uma wase cii , man a mfe wase cii kua a agee a ase cii . ( Ru@@ tu 1 : 20 , 21 ; Or@@ pa . 11 : 5 ) Nahan ishember i “ de ze a vese hen ape imeen i lu ga ” la , tese ér doo u se s@@ ônon Yehova ser a de k@@ enden se ér se gba shighe u i mee se ér se hemba un ato la ga . ( Mpase 21 : 4 ) Ka ican i nyi nahan ia kera lu ga ? ( b ) A@@ g@@ umaior a a wa iyol a kegh a kegh u pasen jighjigh u nan ve shighe u ve lu ken makeranta la nena ? Icighan Jijingi W@@ asen Se u U@@ men Ity@@ am@@ egh K@@ i Dedoo Lu sha ci u ani@@ kpa u yange i wa un ker la y@@ uh@@ wa kuma er kil@@ o@@ gra@@ m 14 nahan tseegh . ( Yohane 17 : 16 ; Yakobu 4 : 4 ) Nan gema iyol i nan jimin cii nan na “ nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo , ” nan shi uwegh ga , nan kegh ér saa i er nan ma kwagh kpaa ga . Zum u iky@@ ar@@ tom wou a lu lamen yô , kenger sha a na , a lu or@@ ya kpa nahan . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 1 , 26 ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ; Aerenakaa 15 : 31 ) K@@ e ’ M@@ kombo u ke ’ I@@ gbar la di , ior mba nan kwaghôron ka ve har kwaghôron ve la sha Mkaanem ma Aôndo , kua mbam@@ pase mba Yehova man “ mkaanem ma uma u tsôron ” ma doon tsung ma Yesu la kpaa . Mbagenev mba alaghga ka ve fatyô u eren tom ne sha hanma shighe ga yô , ka ve sôr ian nahan ve er tom u ish@@ u@@ en pania ve naan ah@@ wa 50 ken uwer . Bibilo tese m@@ kposo u Adam man Yesu Kristu , i kaa ér : “ Er i lu ken Adam man ior cii ve lu kpen yô , kape ken Kristu kpaa , á gema ior cii vea hingir mbau@@ m@@ av la . ” Aôndo eren a vese sha dooshima , kighir se ér se er kwagh u a gande se van@@ ger ga . ( b ) Na ikyav i tesen er dooshima una fatyô u wasen anmgbianev u wasen ayol a ve yô . 21 : 1 - 6 ) Nahan hen shighe ne yô , Davidi lu “ s@@ ônon kwaghyan . ” “ Ve ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve . ” Paulu pase kwagh hanma ijiir i yange una za cii ( E@@ ks . 3 : 7 - 10 ) Aluer gba pe u za pase kwagh u jighjigh u nan wou sha ishigh ki mbahemenev mba age@@ ev je kpa , ‘ ishima i de nyian we sha inja kwaghôron i ú ôr , shin sha kwagh u ú kaa ga , gadia hen shighe la je á na u kwagh u ú ôr yô . ’ Shi er lu tor u fan ityav yô , or@@ pasalmi ne hemba mbaihyomov kpishi ityav . E@@ ̱r i gem imba ikp@@ ela ut@@ aha ne cii i we sha ikyev i ah@@ ir yô , kera ka kwagh u kpiligh iyol er a ze iti yum nahan la ga . Á tôndo zwa wener una na se kwaghfan man mkav kua ieren i eren kwagh sha inja aluer se za hemen u ‘ s@@ ônon un akaa ne sha jighjigh u nan ’ yô . — Yakobu 1 : 5 , 6 ; Anzaakaa 2 : 1 - 6 , 10 , 11 . Aluer u hii u ‘ keren ’ un shi ‘ pe@@ ven Un ’ sha jighjigh yô , u va ah@@ enge ga cii . 11 : 7 ) Er Noa lu or@@ ya yô , a za hemen u lun ikyua a Yehova , nahan a nyôr iyol ken afer@@ akaa a mba@@ wan@@ ndor a na lu eren la ga . Y@@ ord@@ an Ka una nenge ior vea civir uter mba tse@@ v shin akaa a i gbe la , shin an@@ ny@@ am@@ ev shin ma or gayô ma kwagh ugen , a lu Yehova , u a lu Aôndo u “ gban i@@ wu@@ he ” shin a soo ér i civir un tseegh la ga yô , i doo un je i zua ga ! ( E@@ ks . A@@ ka@@ a@@ ôron a Pro@@ feti a A@@ a K@@ ure K@@ en@@ g K@@ en@@ g Yô Ity@@ esen na lu er iwanger i í wanger ken ime i ken jijingi , i i y@@ is@@ i asema a ior nahan . 12 : ​ 7 - 9 ) Yesu una za hemen u hemban man “ una hemba ” shighe u una tim tar u Satan kera gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u la . ​ —⁠ Ôr Mpase 19 : ​ 11 , 19 - 21 . King yange ôr kwagh la iwer ngi kar iti@@ ar yô , sha iyange i No@@ ve@@ mba 20 , 19@@ 6@@ 3 la , ityar i hemban 1@@ 00 i ken M@@ zough u Ity@@ ar Cii er ic@@ egh@@ zwa ér ia kar a hanma ieren i ny@@ a@@ ghen akuraior agen la cii kera . Ka nahan ve shighe u Paulu lu tesen Timoteu la , a taver un ishima ér a ‘ nôngo sha gbashima a pasen kwaghôron u mimi la jighilii ’ ye . ( 2 Tim . Ikyav i tesen yô , tra@@ k u Ka An J@@ im Tar Ne u Lu sha Iky@@ ev i N@@ ana ? A kaa ér , hemba doon u or môm za nengen sha a ve , a u kaan ér mbam@@ ishen uhar ve de tom u m@@ ishen ve za nengen sha a ve la . ( Luka 7 : 36 - 38 , 48 ) Inja i kwagh u Yesu ôr la ér nyi ? Ú nenge wer doo u or nana venda Yesu nana kôr un ihyom kua akaawan a na cica ci@@ il@@ i ? P@@ es@@ id@@ en su@@ gh ter@@ em k@@ em kundu kundu shi ku@@ ve un . Akaa a se fe sha kwagh u “ TER u ak@@ um a Sha ” u i er kwagh na ken Iky@@ uryan i T@@ se la zua sha kwagh u “ Aôndo u dooshima ” u i er kwagh na ken Iky@@ uryan i He la nena ? “ Mo man ma@@ ma se hide se mba ken tar u B@@ ra@@ z@@ il hegen , man ngu zuan a gu@@ da her kure kure . AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN@@ E@@ V MB@@ A I SO@@ O U V@@ ER@@ EN V@@ E MB@@ AT@@ A@@ M@@ EN SH@@ I@@ N U@@ D@@ I@@ A@@ K@@ O@@ N L@@ A : ( 2 Mbat@@ esalonika 3 : 10 – 12 ; 1 Timoteu 5 : 8 ; 1 Peteru 2 : 18 ) Apostoli Paulu kpa yange eren t@@ ent@@ i sha u suen iyol na . Jijingi Eren Shi@@ ada ( Yesaia 40 : 28 , 29 ) Apostoli Paulu iyol na nenge er Aôndo na un agee yô , nahan á kaa wener : “ A@@ sema kera nga y@@ in@@ an se ga ; shin er or wase u ken won ne lu vihin kera kpaa , or wase u k@@ imi ne mba gem un he@@ gh ayange ayange . ” — 2 Mbakorinte 4 : 16 . Nahan kpa , cii man se̱ va lu sha ian i se fatyô u eren kwagh ne yô , gba u se tese hegen ser mba yer se sha iti la , shi se mba nôngon ser se za hemen u lun wang . Aluer ashighe agen ka i taver se u ngohol kwaghwan je kpa , doo u se yina ishima ga . Lu uwer u J@@ an@@ awar@@ i ken inyom i 1914 la . Kanyi i fe bem u icighan jijingi a ne la a mini ? Pro@@ feti ne gber k@@ we@@ legh sha u tesen er un zu@@ ngu kpishi yô , gba v@@ aan kaan ér : “ A@@ she am h@@ ungwa iky@@ ôr sha ci u m@@ li@@ a , m@@ yam am z@@ ô@@ mon , m@@ tem@@ am am s@@ ough haa inya cii . ” Lu nongo u kwaghaôndo ne tseegh m fa mer ngu pasen kwagh sha uya uya , er Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la kpa eren nahan ye . ( E@@ ks . 33 : 9 ) Ngeren u masetyô sha kwagh u m@@ dugh u i@@ been@@ egh k@@ ira la kpa yange tese ér Yehova tsua Yosua sha u a tile sha ityough ki Mose . Z@@ U@@ M u ú tagher a mbamzeyol yô , ka ú hide u t@@ ôm ayange a “ ngise tar doo ” laa ? A̱ shi nan kpa kwagh u kpilighyol ne yange e̱r sha inu@@ un@@ ugh i môm ki sha U@@ wo u H@@ er@@ mon , hen ape Yesu man mbaapostoli nav mba utar mbara yange ve tsa he ’ tugh mb@@ u@@ la la . Kwagh u or@@ van@@ nya la ôr la na yô , uma wam hii u geman shi m hii u yan ikyar vea Yehova , Aôndo u mimi la . T@@ ac@@ it@@ us nger wener : “ Ka P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , u lu g@@ om@@ na la yange wua Kristu , u i zough a iti i Mbakristu sha iti na la sha shighe u T@@ ib@@ er@@ i@@ u tema tor la ye . ” — An@@ n@@ als , X@@ V , 44 . Shi doo u vea ‘ maan wain ’ sha kwaghfan , shi vea hemba soon mbagenev a mbagenev ga . Kwagh u anmgbianev mban er ne , ve dondo lu ikyav i Yesu man Paulu . Maria kaa ér : “ Mo vea or@@ ya wam yange se lu a isharen i eren tom m@@ ishen ken tar ugen . A̱ hemba kpa môm ken u@@ washika mba Paulu tindi a mi la , i nger un ken Bibilo ga . A@@ eren agen aa lu a bo ga , kpa ashighe agen aa fatyô u yangen ior u lamen a mbagenev . Ma kwagh môm ngu ken Ruamabera u a tese ér saa a er iy@@ ongo la sha ma gb@@ ande u ng@@ un shin u ng@@ ura ga . Jighjigh u nan ngu a inja tsung sha ci u “ ka ior cii ve lu a jighjigh u nan ga . ” • Zum u mbau@@ ty@@ aav man u@@ du@@ g@@ wer va u va kôron Yesu ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e yô , á kaa a ve kwa har a mciem shio wener : “ Mo ne . ” Yange ve ngohol ag@@ ar a Yuda agen cica cii mase shin Yerusalem tseegh , nahan S@@ en@@ aker@@ ib@@ i ta ave van@@ ger wener gar ne kpa una ngohol un kpee a b@@ unde ga . Nahan kpa , i ker ah@@ ab@@ a ér hanma inyom yô , mba@@ beenyol mba ken tar u Amerika mba ka i nzughul a ve shin i wa ve ikyo ga ka ve zu@@ lum er dubu deri uta@@ an nahan . Ishima yange ia gba Yosev sh@@ imi je a zua ga ! 1 , 2 . ( a ) Doo u se lu a aeren a dedoo sha ci u nyi ? ( Aluer i dugh an@@ ngô@@ u ken tiônnongo kera yô , Yehova una fatyô u wasen we nena ? Sha nahan yô , ka se nôngo u dondon kwaghwan u or@@ pasalmi ne , akaa ér : “ C@@ i@@ vi@@ r nen TER a iember ken ishima , va nen sha ishigh N@@ agh a ats@@ am a wan . ” ( Ps . Se kpa se mba karen ken bo@@ tar ne , yemen ken tar u he u ityendezwa la . Yehova yange bu@@ m ér “ akuraior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor ” u Aberaham . Hii nan ve i lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara tseegh ve lu a ian i yan bredi shi man wain ken iniongo i M - umbur laa ? M@@ nder u Shin K@@ u , 5 / 1 Doo u Mbakristu mba ve lu a zayol ken ivese vea er nyi ? Tsô aluer ka wea nôngo nan nan kpa mzeyol u m@@ sô@@ rom ma man kpishi hanma shighe la a lu di a we a we ye ? Mbaiserael hembe hen K@@ a@@ de@@ shi gba yemen , lu hen shighe ne A@@ ron kpe sha U@@ wo u H@@ or ye . Yakob kaa wener : “ Mayange m fa mer , me shi me nenge ishigh y@@ ough ga ; man nenge , Aôndo de@@ m , m nenge tsombor wou je kpaa . ” — Gen . ‘ A@@ yange a Uma u Or , A@@ a Lu 1@@ 20 ’ ( G@@ e 6 : 3 ) , 12 / 15 Ka ityav mbi nyi Mbakristu ve nen@@ ge@@ e ? Mbat@@ amen mba ken atôônanongo nenge a m@@ ze@@ hemen u Timoteu ne . Mbam@@ taver mba se nôngon a mi hanma iyange la tseegh kpa vea d@@ an se ishima nahan se lu a iniôngon cuku u lamen a Aôndo ga . Takerada u Genese pase se er yange M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee lu a̱ va ga ve , tar lu la , man kwagh u yange M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee va kaa kera ve , er la , kua er Yehova Aôndo ngise er kwagh a Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob man Yosev la kpaa . 9 : 26 ; Yoh . 14 : 19 . 1 : 7 ) Shi Yehova ne mba civir un mba jighjigh icighan jijingi na , man bem ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi la . ( G@@ al . Gbenda u Yehova lamen a ior , u se tim sha mi kpuaa ne tese ér Yehova ka a lam a ior er mlu ve a lu la . Aluer u de wer ishima i vihi u zan zan yô , ia fatyô u yangen we u civir Yehova sha mimi . ( 1 Peteru 2 : 5 ) Mbahe@@ men gbenda sha u samber a mimi u ken Bibilo hen mbagenev . Ikyav tsô tese ér yange er kwagh nahan ga . Loho u u lu ken Bibilo la ka u “ kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” ( Heb . ( Mpase 3 : 14 ) Ter u Yesu doo un ishima tsung , man Wan u Yehova di kpa doo un ishima “ je er i lu a gba tar ga yô . ” Yange Mbashiada mba kuman iyenge er 10@@ ,000 nahan ve na ayol a ve gbilin sha u wasen anmgbianev vev mba ken Kristu mba ve lu ken ican la . Heela tseegh ga , ve de aeren a uter vev la kpaa . Sha ayange a tsuaa la , kwase ugen u nom na kpe undu un yô , wa kasev mba ônov nav kwagh kaa ér ve zua a “ m@@ mem , han@@ mô [ ve ] hen ya u nom u nan . ” Yange doo se je se vaa . Peteru shi seer nahan ér : “ [ Davidi ] ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen ken hemen a ôr kwagh u mnder u Kristu er , i undu Un shin H@@ a@@ de ga , iyol Na kpaa i nenge a m@@ he@@ e ga . Z@@ a hemen u zenden vea Aôndo a ishimaverenkeghen i uma u tsôron I@@ gbenda igen kpa lu i anmgbianev p@@ eren ij@@ oo@@ tar ne sha mi yô , zan zan inyom i 19@@ 39 , shighe u u@@ sho@@ ja mba ken Jam@@ an@@ i va ngohol tar u C@@ he@@ ko@@ se@@ lo@@ v@@ ak@@ ia la . M@@ ôm ken mba@@ y@@ ev@@ kasev mban ngu henen Bibilo hegen . Yehova hemba or@@ maren wase kpôô kpôô sha nyi gbenda ? Mbagenev Mba I@@ y@@ ua la K@@ era Gba Ve Ishima Ga Yô ( b ) Ka injakwagh i nyi Yesu yange ôr i ti@@ ôn@@ ôô ? Er nan ve num u Satan una mase tan sha ior mba Aôndo la ua lu gbilin kwagh@@ a ? Shighe u kwagh a tser se je kpa , Yehova ka a taver se ishima ken Mkaanem nam , shi a sue se sha ikyev i anmgbianev asev mba sha tar cii , shi ngu a taver se sha icighan jijingi na kpaa . I@@ gbenda i kiriki lu kpishi , nahan se tsu@@ me gbenda ac@@ in imôngo . Aluer se ôr ivur ne se kighir heen tseegh yô , kwagh ne una tsu@@ me se . ( Aerenakaa 14 : 17 ) Aluer se seer fan kwagh u Aôndo yô , se hemba zuan a atô@@ akaa a seer wuese m@@ doom nam ma ma gande u ôron ne , kua nagh ku a ne se mgbegh@@ aa la kpaa . Yesu yange fa ér shighe a va kuman yô , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma aa va kase gar u Yerusalem , u l@@ ù u a tim un kera la aa wa un atô , nahan gbenda u yevese duen ua kera lu ga . Tsô a wa mbahenen nav kwagh sha dooshima ér : “ Zum u né nenge ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa kase Yerusalem á wa atô yô , fa nen je ner , mtim na kuma ve . ” Nahan , gba u saa una pase ior mba ve soo u bu@@ lan ior mba Aôndo mban ape mbam@@ k@@ er@@ ev mbara lu ga . ( Mateu 28 : 20 ) Yesu tese mbahenen nav icivir i una tema Tor Mesiya sha ve una lu a mi la , sha er una taver jighjigh u nan ve shi una wa ve ago sha kwagh u a lu van ken hemen la yô . Alaghga vea kaa a wan ve ér nana de eren aie ga , shin nana de iin shin yaven a nomso@@ or shin kwase u nan lu a vôso nan ga la ga . Nahan kpa , ior mba tôvon sha kwagh u Bibilo time sha ngeren mba Bibilo mba tse@@ v zu@@ lee , kua a@@ vegher a ngeren mba tse@@ v man mbam@@ gem mba Bibilo mba tsuaa mbara udubu imôngo . Bibilo tese ér nyi sha kwagh u mba@@ kpen@@ eve ? Maa se fatyô u pinen nan ser , “ Lu@@ un er yange gba u Adam man Ifa vea ya ican ken ig@@ y@@ am@@ usu gbem sha won nahan , doo u Aôndo ma vande tan ve icin ga he ? ” I ôr kwagh u or@@ ap@@ ir@@ ashe ugen u ken gar u Be@@ tes@@ ai@@ da u Yesu bugh un ashe yô ken Marku 8 : 22 - 26 . Sha kpôô yô , tom shi her vese . M@@ fe u mimi yange seer nena ? Man nenge er mlu ve vea Paulu la na ve u seer taver a taver ken jijingi sha wono ! Kpa K@@ a@@ y@@ a@@ fa u lu Zege@@ pristi la gema kaa a ve ér : “ Ne fa ma kwagh môm ga , ne kera kav kpaa ga er á lu ne a inja u or môm nana kpe sha ci u non@@ go@@ ior ne sha u ik@@ urior ne cii i̱ de timin ga yô . ” Ka mba@@ awashima mba henen kwagh mba mimi mba nyi nahan u fatyô u veren@@ e ? KA N@@ Y@@ I I N@@ E V@@ E T@@ O@@ M W@@ A@@ S@@ E U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H L@@ A U L@@ U H@@ A@@ NG@@ E H@@ A@@ NG@@ E ? M@@ taver u taver mbayev ishima wer ve̱ gb@@ aan mk@@ er sha akaa la ngu a inja sha nyi ? Yange vi@@ him kpen kpen er kwagh lu nahan yô , nahan m nger un washika ti@@ ôn@@ ôô m kaa mer m vaa af@@ an@@ yô kpishi sha kwagh u m er la , shi m nenge mer hemba doon u a m@@ us@@ an mo a yem a mi hen af@@ ishi agen . Tsô ka kom er iyange sha te@@ mbe nahan yô , Eliya gba nahan ve tar shi wan ve as@@ ôngo kaan ér , alaghga Ba@@ al ngu eren kwagh ave nahan gande un u ungwan shin a ta ib@@ alegh gayô ngu yaven , saa a nder un . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e ​ — U Ô@@ ron Takerada u Luka As@@ av - as@@ av Yesu man mbahenen nav yange ve er kwagh ne nena ? 6 , 7 . ( a ) Hii inyom i 1914 zan zan nyian , ka m@@ vese u nyi se nenge a mini ? Marku er kwagh u tom u Yohane u eren B@@ atisema yange er la man mlu u Yesu lu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ayange 40 la ken avur 14 been yô , a gba ôron kwagh u tom u pasen kwagh u Yesu er ken G@@ al@@ il@@ ia kpoghuloo la . Nahan yô , hegen ne se mba dondon gbenda u nongo u Yehova u tesen ér se eren kwagh la hanma shighe kpa ? As@@ ande a mba ishigh ve mkurem mbara yange ve nyôr hen “ h@@ unda u [ i ver u ] i@@ vegher ” la ken inyom i 19@@ 19 la nena ? U@@ ̱ keren wer ú fa e̱r uma una lu ke ’ tar u he u Aôndo la ka ig@@ y@@ engem ga . Ikyav i mhôônom ma zungwen ma Aôndo ne tseegh kpa ka ityôkyaa i vesen i i gbe u se cia un yô . Tar u He u Do@@ on T@@ su@@ ng Ka tar u nyi Tartor u Aôndo ua va a mini ? Jijingi na er shiada a jijingi ve imôngo , a pase ve wang ve fa ér mba ônov mba Yehova a shigh ve mkurem yô . Kpa saa se de ser kwaghwan na shin tsaha na u maa se ken jijingi sha er se lu ior mba doon un ishima ve , se fatyô u yan ikyar a na ye ! B@@ atisema u Mbakristu zua a m@@ ge@@ m@@ shima nena ? Kwagh u sha uhar yô , ka u eren akaa a perapera ; aluer se er nahan yô Aôndo una lumun se shi una kura se kpaa . Alaghga a taver mbagenev u kaven er Paulu u lu apostoli la soo wener i su@@ r un shima yô . Sha ci u Bibilo wa kwagh ér cii man or a kuma sha i@@ aven i di@@ ak@@ on shin ortamen yô , saa nana lu a aeren a dedoo shi nana vi@@ a ken jijingi kpaa . 26 : 4 , 5 ) I@@ mba mhen la nahan ‘ una na kwagh a za a doo . ’ — Anz . Í kende a mcivir u mimi sha ken ayange a masejime ne nena ? ( 1 Tim . 1 : 19 ) Aluer u palegh u tsuan akaa a aa vihi u a Yehova yô , u lu tesen je wer u ngu or u fan kwagh . — Anz . Ka akaa a vesen a nyi takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la ú lu a mini ? “ M@@ kom wase ka her Aôndo a dugh ye . Ka Un A gem se se kom u lun mbatomov sha i@@ kur@@ yan i he [ ye ] . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 3 : 5 , 6 . Nahan mfe u Yehova , Or@@ tesen u He@@ mban Cii a fe se la ka ian i hemban doon cii ! ” Se fatyô u yaren tom a Bibilo sha u karen a mbamhen mba “ i kende a mi sha , sha u y@@ is@@ an kwaghfan u Aôndo ” la cii kera . Ka se er msen vangertiôr sha ci u se fa ser , “ ka sea sôn nyityô kwagh u a lu sha ishima [ i Aôndo ] vough yô , A ungwa se . ” ( 1 Yoh . “ A@@ te@@ ti , e@@ i , m soo kwaghaôndo u ng@@ u@@ la ga ! Kpa kwagh u se fe yô ka un ne : A@@ bel yange na Yehova nagh sha kwagh u hemban doon cii , u lu a mi yô . 31 : 33 — Or a nger atindi a Aôndo ken ishima i nan nena ? Alaghga nan ngu a mbampin mba ken Bibilo kpishi man taver se u nan mlumun sha mi cii ken icin i môm . Shighe ugen la , va lu inja er kwagh u or ne vea kwase na soo ér vea gema eren ne una gande ve nahan . Ka hanma shighe kwaghôron u profeti ne una iv sha mi , man a lu sha ikyev i ana ? U nenge nahan ga he , u tesen ikyav yô , u lun nom shin or@@ ya u injaa ken ayange ne ka kwagh u ican kpishi . Yange ve time sha atô@@ akyaa a a bende a kwagh u a lu zan se iyol la . ” Shi ate@@ jir la kaa wener or u nan ne jighjigh di tsô yô — a̱ lu Orshiada shin a̱ lu or u ken kwaghaôndo ugen kpaa — shighe gen Tar u nan ka u ker kwagh hen a nan man i hingir nan ha@@ gh@@ el@@ aa sha er jighjigh u nan u nan a lumun kwagh la ga yô . P@@ ase e̱r an@@ za a Aôndo ag@@ enegh a b@@ enden a m@@ yar u Yehova a yaren tom a tahav nav la . Kpa mbagenev yô , tsua u eren nahan ga . Yesu yange ver ikyav i hemban cii i tsuan mkaanem ma vough . ( Genese 19 : 1 - 3 ) Shi lu sha jighjigh u nan je a ta ôn@@ o@@ v@@ mbak@@ em@@ ev nav icin wener shighe mgb@@ ôghom u a tim gar u So@@ dom ye . T@@ ahav Mb@@ u Tindi u Yehova Aluer kanyi kwagh je or er kpa , gba u kwagh u nan er la una lu vough shin una lu jighilii . 16 : 1 , 12 ) Ka sea lu tiônnongo môm a Mbakristu mban nahan i doo se ga he ? Mbat@@ amen ka ve nôngo kpoghuloo ér vea kura tiônnongo sha ikyev i ior mba eren mba@@ aie mba vihin tsung . Ishima i nan i taver , nan cia kwagh ga , zan zan nana kar nengen a awashima u nan sha mba@@ ah@@ end@@ anev mba nan la . ’ ( Ps . “ C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Ter u Ter wase Yesu Kristu sha . . . imo i môm . ” — Mbaromanu 15 : 6 . Yesu yange tese ér ka mba mimi a sar ve cii vea civir Yehova ga . A@@ ta@@ m a dedoo a nongo la lu u@@ men la na yô lu kwagh u il@@ ian u fan ú ga cii . U eren nahan la una na tom u pasen loho la ua hemba doon , ua nyo@@ ho er iy@@ ough nahan . — Ôr Ese@@ kiel 2 : 8 – 3 : 4 , 7 - 9 . • M@@ ci@@ e@@ aôndo ngu a na ishimataver nena ? Se er kwagh ne sha u ‘ karen fan kwagh u a doo Ter ishima yô . ’ ( Ef . Ka unô ve lu “ a@@ gbar , ” man i ver ishima ér ve er nyi ? 26 : 3 - 5 , 16 - 20 . Hen tugh mbu kper@@ nan i wua Yesu la , a soo u fan aluer ka u Yehova una gema ishima Na sha kwagh u A tindi un ér una er la yô . Ve mban cii ve lu uma sha ayange a Yesu la , man ve ôr se akaa a Yesu tese ior yô . Aluer mbamaren ou mba ve lu Mbakristu mbara tese u mimi yô , u umbur er yange lu u ken ishima hen shighe u ú va mase kaven wer akaa a ve lu tesen we sha kwagh u Yehova la ka mimi la kpa ? Man shighe u ú tsua u eren sha akaa a u lu henen la di ye ? — Rom . ( b ) Se dondo ikyav i Paulu la nena ? Yehova Aôndo yange wa ior nav mba sha ayange a tsuaa la tindi ér : “ M@@ ough tile sha , sha ishigh ki or u m@@ enden iv@@ u , civir ishigh ki t@@ am@@ en@@ or . ” ( L@@ ev . Yesu yange fa er ior i tar jimin cii kua mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga mba hen tsombor u mbadondon un mbagenev vea kôr ve ihyom yô , nahan a taver ve ishima ac@@ in ahar ér . “ Or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” ( Mat . ‘ Aôndo kaa a Adam er : Er u ongo imo i kwase wou , u ye atam a kon u yange M ta u icin M@@ er , de ye ga la yô , tar u̱ lu a i@@ fan iyol sha ci wou , ka sha ican je man ú ya u , sha ayange a ou cii ye , ka sha i@@ us@@ a i sha ishigh y@@ ough man ú ya kwaghyan ye , zan zan ú hide hen inya , gadia ka i , i tee , i er u m@@ in ye , gadia u ngu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u , nahan ú shi ú hide ú hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . ” — Genese 3 : 17 , 19 . Ken injakwagh ne , m@@ lee u iv@@ or la tile sha ityough ki tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen , ú van a mbananjighjigh mbah@@ ev , mba vea va hingir Mbakristu mba i shigh ve mkurem ga . Wan wam James vea kwase na mba ken Jam@@ an@@ i hegen . 15 : 23 ) A@@ eren a ase . Yange ngô@@ ôr ga je maa lumun ér i hen Bibilo a na , shi a ngohol mimi saan saan , shi a gema uma na sha gbenda u vesen kpaa . Shighe u se lu nengen sha Ng@@ ôm la , se za hemen u eren tom u pania shi kuren u@@ gb@@ ayol asev sha u eren tom u esen a@@ you . Er nan ve se fe ser Paulu man Marku yange ve sôr zayol u lu hen atô ve laa , man se fatyô u henen nyi sha kwagh ne ? Aôndo yange gb@@ ihi Yuda sha ci u yange Yuda nôngo ér una kav mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mba ve wa ndor a na la . I@@ ca a gba tsô gomoti u sha ne una hii u hemen tar ne kpaa . ▪ Iyou i Tartor ka iyou i civir Aôndo i Mbashiada mba Yehova ve nyer mbamkombo mba kwaghaôndo ker yô . “ Ka Kwaghôron Wou J@@ e a Lu Mimi Y@@ e ” I@@ mba tar la ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em ga . Cii man ve nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la yô , a wa ve kwagh ér ve̱ maa t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u a lu t@@ ine i mcivir u mimi la . ▪ Ka Un@@ ô Ve Lu Mbak@@ ur@@ an@@ ilev U@@ ta@@ ankar@@ uhar man Mbat@@ ar@@ ev An@@ igh@@ eni Ny@@ ian@@ a ? Er nan ve i doo u iyol ia kpe se sha mcivir u se civir Yehova a ishima i môm la ga ? Or@@ fankwagh nana lumun ér m@@ nyo@@ on@@ om ma n@@ ura shin ip@@ yaven ma yange nan u sôron angev mbu mb@@ ua va wua nan la ga . — Heb . Lu@@ un er yange vea maan kwagh vea h@@ un@@ den je kpa , kwagh ne ma tese ér Aôndo ngu veren ve a ver ga , gadia Aôndo venda m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den . 4 : 5 ) U tesen ikyav yô , alaghga anmgbian u lun a tsombor nana lu tô@@ mon aan a tom a or u pasen kwagh hanma shighe nan lu sha mi la , a hungur nan er or la di kpa alaghga nan lu waren tô@@ mon mlu u or u lun a tsombor la yô . 7@@ 3 : 3 , 6 , 8 , 27 . 10 : 16 ) Akaa ne tese ér Yesu ngu Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo . Alaghga mba fe umbur nan ér kwagh@@ hendan a ta sha a nan aluer nan de gbenda wanger ga tsô nan per la ga , gayô mba umbur nan ai@@ ky@@ ôr u nana er aluer nan er “ ib@@ um@@ egh ” shighe u nan lu p@@ eren i@@ gb@@ ud@@ u la sha gbenda u a ci@@ er nan iyol ga . A@@ eren shon ka dooshima man iyol@@ hiden a mi ijime man kwaghfan . Tar u H@@ ung@@ ary yange u zua ave a tar u Jam@@ an@@ i sha shighe u ityav mbi tar cii mbi sha uhar la ve lu nôngon ityav a tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la , nahan sha mhii u inyom i 19@@ 42 la i kighir Á@@ d@@ á@@ m ér á nyôr sho@@ ja . Yange ve de ér mci@@ e u cian or la a kar a tile sha ityough ki dooshima u Kristu la sha an@@ shighe kpuaa . Yange na kwaghôron ne sha u suen ityesen i Mba@@ ôndo U@@ tar ken M@@ ôm la . Se mba eren msen ser amba la a̱ hide hen Yehova , kpa er se lu ôron nahan , aluer or ngu eren “ aeren a a lu kpen@@ egh ” yô Yehova una lumun nan ga shi una haa nan iveren na kpaa ga . AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 26 , 20@@ 13 – SE@@ T@@ E@@ MB@@ A 1 , 20@@ 13 Hen ase sha kwagh u Davidi , tor u Iserael u sha ayange a tsuaa , u se er kwagh na ken ngeren u hiihii la . Yehova yange kaa a Iserael ér a̱ de nenge num a ônov mba I@@ so@@ u ga . Ka a̱ kar a ieren ne kera ga yô , i̱ va a ah@@ endan hen atô u anmgbianev shi i̱ yange ve u civir Yehova a ishima i môm . Ka he@@ ela kpa yange e̱r tom ken Af@@ ishi a Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en shi lu ish@@ u@@ en i K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Ity@@ esen kpaa ye . ( Mateu 5 : 5 ; Pasalmi 37 : 29 ; 7@@ 2 : 8 ) Tar ua iv a ior mba ve lu henen u soon ior mbagenev hegen ne . ( Mat . 6 : 22 ) Mbakristu kpishi ny@@ ô@@ ôso mbamlu vev sha er vea seer eren tom u pasen kwagh la yô . Davidi Yange Su@@ ur sha Yehova M@@ fe u vough u Mkaanem ma Aôndo la taver se ishima u pasen kwagh vangertiôr . 17 : ​ 22 , 26 , 27 ) Se fatyô u keren Aôndo shi fan un kpaa . Nahan kpa se cia ga , se kaa ser : ‘ Se mba sha ikyev yen . Mbakristu Mba C@@ i@@ vi@@ r Ken Jijingi K@@ ua Ken Mimi Ú fatyô u kuren mbamzeyol sha u yaren tom a Mkaanem ma Aôndo . Er shighe u tar u Noa la yange va bee nahan kape shighe u tar ung@@ un ne kpa una va bee vough je la . Kpa Yehova de wener Adam man Ifa ve lu uma her ve mar ônov cii man vea mase kpen ye . Loho u T@@ or@@ ough T@@ or@@ ough Lu@@ un er wan@@ kwase u Iserael u yange i kôr un kp@@ an sha ayange a Elisha la lu wan@@ ye@@ kwase u hemban@@ ato , u nan or môm icivir ga , shin u lun inja jighilii ga nahan , u hen wer Mba@@ shi@@ ria mba ve kôr un kp@@ an la ma ve kegh ato ma ve ungwa kwagh u ôr ve sha kwagh u profeti u Yehova la kpa ? MB@@ A V@@ E L@@ U M@@ AR@@ N@@ Y@@ A U T@@ AR@@ T@@ OR L@@ A MB@@ A O@@ NG@@ O I@@ C@@ IN@@ T@@ AN U hen wer Yesu yange ôr kwagh sha nyi iky@@ enge ken avur a a dondo he@@ en@@ ee ? Yange lu ijende yase kpaa , nahan mayange je se soo u eren kwagh u vihin un ishima ga . ” Aluer ú ishi an@@ gb@@ i@@ ôr iyol yô , me gbidye ú kpee a b@@ unde ga . ” Ka akaa a i ny@@ ô@@ ôso ken mkav wase a nyi se tim sha mini , man ka mbampin mba h@@ an a na mbam@@ lumun sha mi ken ngeren mba ve dondo nee ? ( 2 T@@ es . 3 : 6 , 10 ) Aluer mba yange ve wa h@@ w@@ ev , ve venda tom u eren la je kpa gba u a palegh ve yô , hi@@ re mba yange ve hii u tesen ieren i vendan mimi la ve , a kera palegh ve ga y@@ ee ? je ne . Tor u fan kwagh Solomon er msen hen Aôndo kaa ér : “ Ka We tseegh U fe asema a ônov mba iorov ye . ” I kaa ér “ mba fe or sha tom u nan eren la . ” Lu u una undu Igipiti una yem una za lu ken tar u M@@ i@@ di@@ an anyom 40 , una er tom u kuran ilev , nahan una kera lu sha kwa@@ r@@ kyaa ga . Shighe u ú nyer ken mbamzeyol yô , ka u soo wer ior ve luun ikyua a we . ” Hanma tugh yô , ngô na a ts@@ ar im@@ enger i ye@@ ghen m@@ ir m@@ ir , a ôr un Bibilo . Saan se iyol kpishi er Aôndo a we@@ se se u fan kwagh u ishima , i i lu or u se lu k@@ imi la nahan . I L@@ U nahan u pine mpin nahan ve@@ e ? Kwagh@@ tôvon u mb@@ as@@ ain@@ s@@ i ugen tese ér , or ka nana ôron takerada a duen sha yô , i hemba taver nan ga u umbur kwagh u nan lu ôron la . Ka sha igbenda ihi@@ ar i nyi Mose yange nenge a iengem i Aôndo ? Ity@@ ôkyaa i vesen i se soo ser se eren kwagh sha shighe yô , sar se u kaven Aôndo u se civir la . ( Ef . 24 : 11 , 12 . Ken inyom i 19@@ 7@@ 4 la , i lôh@@ ô T@@ ed ér a va lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba Mbashiada mba Yehova , man lu kwagh u kpiligh se iyol kpishi . Hegen yô , Aôndo wase , se mba su@@ ghun We , shi se mba wuese iti You i iengem kpaa . ” — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 10 - 13 . O@@ b@@ a@@ dia yange lu ana , man lu nyi i tser un@@ u ? U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u yange er anmgbian ugen , u i yer un ér Er@@ n@@ est , a lu ken tar u K@@ an@@ ada yô . Se na jighjigh ser kwagh ne una wase Mbashiada mba Yehova kpishi ken jijingi sha gbenda u injaa kpen kpen . M ngu s@@ ônon kwagh ka sha ci u Yesu . ” Yehova tese Mose gbenda u vea za sha mi ve F@@ ar@@ a@@ o una hen ér mba tsu@@ men gbenda yô . Davidi yange sôn Yehova ér : “ K@@ ar ah@@ i am kua ishima yam kpaa . ” Doo u se kange ishima ser se er nyi sha gbenda u Kristu a nengen sh@@ a@@ gba laa ? Iyoukura i Se@@ te@@ mba 15 , 19@@ 50 la , pase kwagh u a lu “ ikyav ” man kwagh u “ ikyav la i til sha mi la ” sha imba gbenda ne , ér : “ Ikyav yô , ka kwagh u a til sha ityough ki ma kwagh u una va er ken hemen yô . ( Pasalmi 40 : 8 ; Mbaheberu 10 : 7 - 9 ) Shi ‘ iember i se ember TER la ka agee a ase je . ’ — Ne@@ hem@@ ia 8 : 10 . Hii ken inyom i 19@@ 43 , inyom i i ver M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi la je , mbam@@ ishen hemen tom u geman ior hingir mbahenen ne ken ityar kpishi . ( Ôr Daniel 12 : 4 . ) Bibilo i ôr se akaa a dedoo a ior mba ve gem mbamhen vev yô , môm ken ve yô , ka apostoli Peteru . Kpa zum u a hide a ver ishima sha m@@ doom ma loho u lu pasen la man er u lu hange hange yô , iember na hide her . — Y@@ er . Se kar akaaôron a Yesu a er ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la sha nyi , man se fatyô u kaan ser ka “ akaaôron a Aôndo ” sha ci u nyi ? Mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor mbagen yô , ka ve zua a mtsera sha u kaan a or sha kwa u hiihii u ve zough a nan la ér vea hen Bibilo a nan . 7 : 28 ) A@@ vese a mbacivir Aôndo sha mimi je kpa nga tagher a mbamzeyol mba vihin tsung , sha ci u se cii se yina shi se mba tagher a aeren a bo aa tar u u vende atindi a Aôndo ne kua am@@ een a Diabolo . ( 2 Kor . U hen wer yange lu Re@@ be@@ ka z@@ ange u undun tsombor na man ak@@ ar a na yemen hen ijiir i ic@@ aa , er fa wener alaghga una kera nenge a ah@@ ur@@ aior na ne ga laa ? — E@@ i , yange lu un z@@ ange ga . Yeremia yange tagher a mbamtaver kpishi ken tom na shighe u lu profeti u Aôndo la . P@@ ine iyol you wer , ‘ Doo u me seer zan hemen u nôngon lun a mnenge u Aôndo u s@@ angen a s@@ ange ga laa ? ’ 27 : 3 . Kwagh ne una mgbegha se “ u zenden tsembelee sha akaa cii . ” — Heb . Er Yeremia lu iyev la je , i yila un ér a̱ lu profeti ken Yuda . Nahan sha ityôkyaa ne yô , í ver ve doo doo , kpa K@@ an@@ aan yô , í gema í wa un i@@ fan , shi H@@ am kpa ya ican sha ci u kunya u a va a mi sha tsombor na la . Takerada u M@@ zough u Nen@@ gen sha M@@ kpeyol u Tar Cii , u i yer ér G@@ lo@@ b@@ al St@@ at@@ us R@@ ep@@ ort on Al@@ c@@ ohol 200@@ 4 la kaa ér : “ Ior mba ken tar u I@@ rel@@ and ka ve vihi inyaregh ki kuman er u@@ do@@ la b@@ iliôn 3 nahan hanma inyom sha u sôron mbamzeyol mba m@@ sô@@ rom ma man kpishi ma ve a mi la . ” 32 : 8 ) Lu kwagh u Davidi soo yôô ? Se er nan ve se seer zuan a tahav mbu tilen dông hendan a akaa a aa fatyô u vihin se a Yehova laa ? Kwagh u yange i hemba t@@ eren yô ér ve uhar cii ve̱ de nd@@ yaren n@@ zu@@ gh@@ ur n@@ zu@@ gh@@ ur ga . Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev ka ve kegh ato ve ungwa akaa a Bibilo , man í hii u henen Bibilo a ve mbagenev kpishi sha imba gbenda ne . I@@ orov 4@@ 7@@ ,@@ 4@@ 32 va mkohol ne shi i er iorov 2@@ ,@@ 3@@ 7@@ 3 batisema , nahan kwagh ne na yô anmgbianev mban seer lun a gbashima sha tom ve u m@@ ishen la , shi hemba s@@ aren ve u pasen kwagh cii . U er nahan yô , a hemba lun ikyar u ican ga u keghen ato a we . Kwagh gba un je kpa ? A kaa ér : “ Kwagh@@ yan u Me na yô , ka iyol Y@@ am je . ” Yange kwagh gande apostoli Paulu tsô á gbidye iwer , er i nger ken Mbaromanu 11 : 33 la nahan , á kaa wener : “ K@@ pas@@ h ! Me fatyô u nan uma wam sha ci u tar wam ga , sha ci u ka Aôndo a n@@ em uma ye . 4 : 23 ) Ka sha iwasen i Aôndo man jijingi na tseegh se fatyô u aren sha imba m@@ gem ne ye . Nahan yô , ka hange hange u kôron no@@ mbor wase tsaha . Yange soo u lun sha tse@@ ene@@ ke na . ( Mateu 24 : 45 ; Pasalmi 1 : 1 , 2 ; 119 : 1@@ 11 ; Mbaheberu 10 : 25 ) Aluer mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima yô , kwagh ne una wase se se kav ibanave i ken jijingi i mbagenev , shi una tu@@ ur se se ôr ior loho u dedoo u Tartor sha gbashima , shi se tese ve kpaa . Ity@@ endezwa i Aôndo á er ken Pasalmi 46 : 9 ér una bee a ityav kera cii la doo un je zua ga . Kwagh ne na yô , Satan tim Yobu ilev shi wua un ônov shi ta un angev kpaa . Kwagh u hemban cii yô , ishimaverenkeghen i tseer tseer i mimi la kpaa lu kwagh u una wase ve u zuan a m@@ pe@@ ver@@ yol kpuaa sha mbamzeyol mba uma . Anyom 44 nga karen mo ken tom u ortamen u sôron atôônanongo la yô , m de tom ne ken inyom i 199@@ 1 la , hen shighe la m sôr atôônanongo a ken tar u I@@ tal@@ ia cii . Hanma wase cii yô nan taver ishima shi nan gba uwer aa tom u se lu shir@@ en Yehova sha mimi ne ga , shin e̱r mbamtaver kua am@@ een a uma ne a lu me@@ men se ga nahan kpaa . Nahan kpa , Aôndo doo ve ishima her je . Er nan ve i doo u se hemba zungwen mba ken tiônnongo u Kristu mh@@ ôôn@@ om@@ ô ? Iyol ngi hiin u kpen Bar@@ u@@ ki yô , akaa a ken jijingi kera gba fan gban un ishima yum ga . Icighan jijingi yange er tom ken iniongo i Kristu i tsuaa la sha nyi igbenda ? 9@@ 7@@ 6 / 9@@ 7@@ 5 / 9@@ 5@@ 2 ․ ․ U Ô@@ ron Takerada u Mpase As@@ av - as@@ av ​ —⁠ V@@ e@@ gher u sha U@@ har , 2 /@@ ⁠ 15 A ta iwanger sha mbampin mban man mbampin mbagenev kpishi mba ve bende a mbamaren la ken kwagh@@ ngeren u a dondo la . D@@ y@@ ako W@@ ase U In@@ j@@ aa Ne — Ngu A Ny@@ i Ikyav H@@ er A W@@ ee ? Awa@@ shima u Yehova gema ga . Ity@@ esen ne ngi wasen ve u seer zuan a mfe u vough . V@@ i@@ di@@ o i Yange i W@@ ase Ior u Nan Jighjigh la I@@ v Anyom 1@@ 00 ( P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ) , 2 / 15 Aôndo bu@@ ghun gbenda yô maa Mbakristu yevese war . Kwagh u hemban cii je yô , Bibilo ka takerada u ú er kwagh u Aôndo tseegh tsô ga , ka takerada u ú dugh hen Aôndo yô . I@@ ca ia gba ga tsô , Kristu una hemba gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u shi una tim tar u ifer ne sha shighe u ityav mbi perapera mbi i yer ér Armag@@ e@@ don la . ( Mpa . Mkaanem nam ma b@@ undu ga , ka ma kure sha mi keng . Heela tseegh ga , gba u se hide a iyol ijime shi se lu a jighjigh u nan taveraa , ga yô se fatyô u wan ishima zum u ior ve lu lamen sha a vese shin ve we se ijir shin ve lu tôvon se a ican je ku@@ an i@@ pi@@ la sha mi la ga . — 1 Peteru 5 : 6 . A@@ ve ave la je , anmgbian ne maa za ôr anmgbianev mba ken tiônnongo u lamen zwa Buter , u hen gar u T@@ ur@@ ku la . Tor Davidi yange sôn Aôndo ér a bugh un gbenda u eren kwagh ne . Se cii se venda a mba@@ vesen mba ken sho@@ ja iny@@ igh i môm ér se za ityav ga . Peteru er kwagh u a va s@@ ough tar u Satan ne kera , been yô , a kaa ér : “ Nahan yô , doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nana ? ” ( 2 Pet . Apostoli Paulu pine wener : “ We u u tesen mbagenev ne u kera tese iyol you gaa ? Kpa zum u ve er msen he ’ Yehova ér a̱ wase ve yô , ka a kav mlu u asema ve nahan a na ve icighan jijingi na aluer mba a mkaanem nam ke ’ asema ve e̱r Yeremia nahan yô . — Luka 11 : 9 - 13 ; Aerenakaa 15 : 8 . ( H@@ ag@@ ai 2 : 7 ) Or@@ gen ken tar u P@@ ort@@ u@@ g@@ al , mba yer un ér Pe@@ dr@@ o yange nyôr makeranta u henen tom f@@ ada sha anyom 13 . Aluer nom man kwase mba a kwaghfan yô , kwagh ne una wase ve u seer fan ayol a ve nena ? ( Marku 10 : 45 ) Mbakristu mban mba veren ashe gbenda u va lun uma sha shighe u “ mlu u engem u lun a ik@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo ” la . I@@ yol@@ tseghan ka ic@@ egh@@ zwa i or er a Yehova ken msen yô Ken inyom i 4@@ 9 la , i seer mbatamen mbagenev mba ve vi@@ a ken jijingi yô , sha iyenge i mbaapostoli mba ve shi her la . ( Mbaheberu 13 : 15 ) I@@ an i i ne se i zenden vea Aôndo shi nan un naagh ku iwuese nyian ne ka i civirigh kpen kpen ! Jijingi ne ka a mgbegha ior u henen kwagh ken ishima shi wan ishima u eren kwagh shi lamen , shi eren kwagh sha igbenda i tesen mhen u Satan , un u a lu “ tor u tahav mbu humb@@ ev , ” u a k@@ enden a iyol na sha shi a we i@@ gb@@ ong@@ or yum la . Een vea fatyô , kpa a lu vough er Yehova nahan ga . I@@ an i civirigh i se lu a mi i va lun sha ikyev i hemen u Tartor la hemba ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se er sha u eren kwagh ken mzough vea nongo u Yehova shi nengen sha ityom i i ne se la . Kristu una “ vande timin tar@@ kuran cii kera man tahav kua agee ” a a hendan a hem@@ en@@ tor u Aôndo la , man una ya Tor zan zan Yehova una kar geman mbaihyomov nav cii veren shin angahar na . Aluer se mba keren u fan mhii u sha man tar kua uumace , man se kera nenge ser ka Or@@ fankwagh tsung nan gbe akaa ne ga yô , mnenge wase la una lu vough ga sha ci u nyi ? Uma wa ker kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh je ka kwagh u orumace môm kpa nana fatyô u kaven inja na ga . Ve mban cii ka mba yevese ityav — nomso man kasev man mbayev — ka ior mba ityav mbi hen tar ve shin a@@ ah@@ e shin mbamzeyol mbagenev ve num ve ve undu u@@ y@@ aav vev sha u keren ijiir i y@@ eren ken ityar i i lu ikyua a ve la yô . ( b ) A shi nan kpa , i nger ishember i ken zwa Grika i i til sha ityough ki mba@@ ats@@ ator mb@@ akiriki la ken Mateu 10 : 29 sha ci u nyi ? Or ne vea kwase na cii ve lu eren tom u pania u ke@@ ke la , shi nengen sha ze@@ ge tsombor ve ne . U@@ umace vea kera fatyô u fan m@@ kposo u a lu hen atô u akaa a Bibilo i er , a a lu m@@ ure man a a lu m@@ ure ga la ga . Mbahemenev mba adu@@ aav mbagen di mba kaan ér iyange igen Aôndo una tim tar wase ne kera . Heela tseegh ga , Yehova veren mba ve civir un sha mimi la doo doo , shi ne ve msaanyol shighe u ve tagher a mbamtaver je kpaa yô . Doo u se kure ikyaa ser uumace cii ka vea er isholibo yô , Yehova a de ve ga . ( a ) Satan yange nôngo ér una mee Yesu sha isharen i yolough nena ? Apostoli Peteru yange kaa ér Noa lu or u “ yôôn kwagh u perapera , ” sha u tesen ér Noa yange nôngo kpoghuloo ér una wase mba wan ndor a na ve kav er mlu ve la yange vihi kpishi yô . Ka sha ci u ve mba mbakur@@ an ikyum@@ ile i Aôndo . Nahan se kav ser tar la “ vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an . ” ( Yoh . Ka dyako u nyi yange Yehova hii veren sha ci u ônov mba Adam man Ifa , kpa hii nan yange ve ngohol un ga ? Takerada u I@@ vangeli i Mateu , i i dugh ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i ken zwa J@@ ap@@ an , i i hi@@ di i gber , u lu a u@@ peeji 1@@ 28 ne ngu kposo . Peteru va pase ke ’ masejime ér iyange i Yehova i i̱ lu van la ia va a ze@@ ge m - ese , shi ia sôr gbenda sha ci u u@@ sha mba he@@ v man tar u he u i er kwagh u ú ke ’ ivur i sha 13 la . 5 : 16 . Sha igbenda ne cii , ka i tese iyôngo kwagh u i gbe u ia er la wang . “ Me T@@ e@@ ma ken Iyou i Ter ” Shin er yange m tsua u eren nom , maren ônov ga , sha er me hemba eren tom u pasen kwagh a “ akaa a zan [ mo ] iyol ” shio nahan kpa , m ngu a ônov mba ken jijingi kpishi . ( 1 Kor . 5 Shin er lu u una per tindi la yô alaghga á wua un shin á wua un ga nahan kpa , or u lu ieren na i eren msen hanma shighe ne gba uwer u eren msen hen Yehova ga . Se mba been he@@ ela yô , maa shi se ver ishigh hiden ken ya . Ng@@ un kpa ka ityôkyaa igen i í gbe u se kuran je ne . Kpa er kwase ugen u timen sha akaa á kaa nahan , sha mnenge u Bibilo yô , erdoo “ gema pase imba ieren igen kposo je a i̱ ior ve henen la : Ka or@@ vesen nan eren ieren i mimi a ish@@ e@@ er@@ or , shin or u ibanave shin u i koson nan a ko@@ so la ye . ” Ity@@ ou@@ v mbi masetyô mbi it@@ ian mbi takerada u Bibilo ne mb@@ ia wase se se zende vea Aôndo nena ? Kape we kpa ka i lu u shighe u ú ze mkohol u vesen shin mkohol u ityar ityar laa ? — Ps . Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u awashima u Aôndo man awashima u akur@@ ai@@ or@@ o ? ( Yohane 3 : 16 , 36 ) Paulu nger ér : “ Gadia ka or u nan lu Or@@ yuda sha mnenge u sha ashe la tsô nan lu Or@@ yuda ga , shin ka kwagh u sha mnenge u sha ashe man u ken iyol la a lu ic@@ ôngo ga . Ka atô@@ akyaa a nyi nahan se lu a mi a wuese Yehova gbe@@ me ? Sha gbaa ne yô , Ar@@ no@@ ld To@@ y@@ n@@ bee , or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase nger wener : “ Er yange Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I mbi been je tsô , m@@ doo u tar u or hemban doon nan ishima a ú mbagenev la seer kuma kwa har sha ityar i lun a tse@@ ene@@ ke u í la . . . Aluer mlu wou ngu nahan yô , injakwagh i tal@@ ent@@ i la ngi a loho u taver we ishima . Kwagh u Bibilo i er ken Daniel 2 : 44 la yange tsu@@ me ve kpishi , nahan ve er msen ér Aôndo a̱ tindi or nana va ta ve iwanger . Yehova nam tahav mbu hemban akaa a bo a a lu inja er ka akaa a me fatyô u hemban a ga la . Nahan kpa , gema imo i mba i fe ve ga la yô , se er nena ? Yehova yange kaa ér Iserael ngu kwase na u sha injakwagh , sha ci u iky@@ ur i a ya a na la . D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am mba ve zua zwa vea Kor@@ aki imôngo la cii lu mba ken tsombor u Ru@@ b@@ en . ( Genese 6 : 22 ) Sha mimi yô , Noa zende vea Aôndo . Jijingi yange er tom a na sha igbenda i i lu wasen se nyian yô . Nahan Yehova tôô un yem a na ér ve de bu@@ lan un ga , kwagh ne lu ieren i dooshima kpen kpen ! Nahan doom er Yehova a we ishima yô . ” “ Han@@ mô wase nana va ôr Aôndo kwagh u nan iyol i nan . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 14 : 12 . ( Luka 6 : 36 ) Nahan kpa , saa se fa inja i mhôônom ma zungwen ma mimi keng ve se ‘ lu mbak@@ aven Aôndo ’ ye . Alaghga or nan ngu eren tom sha ikyev i or@@ vesen u vihin tu . Er nan ve ka se za hemen u pasen loho u dedoo la , shin er ashighe agen ior ka ve venda u ungwan u shin iyol i kpe se nahan kpaa ? Sha ayange a mbaapostoli la , lu zayol u nyi lu ken tiônnongo u ken K@@ orinte la , kpa lu nyi apostoli Paulu kaa ér i er , sha u sôron zayol ne ? Yesu ka ‘ Wan@@ iyôngo u Aôndo . ’ Alaghga nan nenge ér a yina sha u@@ lum u iyou i̱ í ver un ker la . Alaghga ‘ wan@@ ye@@ kwa@@ or u sha uhar ’ la — u a tem sha ityough ki tor la — ‘ ngee a ior gande ikyaa inya mba a lu or@@ hemen ve ’ sha shighe u a tem tor la , “ nahan kpaa k@@ ov u ua va ken hemen [ la ] yô , ua ember un ga . ” Yange or a gb@@ eren kon man gb@@ eng@@ er@@ je@@ mbe ua tsua ken hon@@ do ab@@ u ua t@@ ume orgen u nan til her ikyua nana kpe yô , i gba u or@@ gb@@ eren@@ kon la nana yevese a za yer ken ma gar u waren . ( a ) Gba u se hemba wan ikyo shighe u se lu eren kwagh sha In@@ tan@@ et sha ci u nyi ? Sha nahan yô , ishimaverenkeghen ngi i va been a ibanave je he ? Yesu yange sôr ikyaa la ver vough sha u kaan a ve ér : “ Ka kwagh u a nyer or ken zwa man a ne nan kera lu wang ga ze . Kpa ka kwagh u a dugh ken zwa , ka a na or nan kera lu wang ga ye . ” Cii man Mbaiserael , mba ve vande lun mba@@ ats@@ anev man ase@@ er@@ aior ken tar u Igipiti la , za nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la yô , Aôndo kaa a ve ér ve de “ ci@@ gh@@ ir ishima ” ve u wasen anmgbianev vev mba ve gba ican la ga . Ken Tom u Pas@@ en Kwagh shi Ge@@ man Ior Mbah@@ enen Yakobu tese ér gbenda môm u se lu er Yehova nahan yô , ka u se lu a “ ishima i legh legh i i lu a kwaghfan la . ” Bibilo kaa ér : “ Nahan ati@@ ator kua ior cii kaa a upristi man a u@@ profeti er : Or ne kuma ku ga , gadia a ôr se kwagh ken iti i TER , Aôndo wase . ” ( Pasalmi 9@@ 1 : 13 ) Er g@@ umb@@ egh@@ a ka a due ken igbar , a ta num sha kwagh jighilii nahan , mbai@@ ho@@ mov asev mbagenev kpaa ka ve tese mh@@ endan u hendan a vese ken igbar sha u wan atindi a yangen tom wase u pasen kwagh je la . ( Mpa . 12 : 13 , 14 ) Iky@@ or i t@@ ôngon ne tile sha ityough ki loho u ijir i Aôndo una va ôr tar u Satan , u ior mba Aôndo ve lu yôôn gbar gbar sha iwasen i mbatyomov ne . Kwase u injaa ye “ kwaghyan u or@@ uh@@ we ” ga Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Alaghga mbagen vea nenge ér ka kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga , kpa mo yô , ortamen ka nana su@@ gh@@ um za van ken mkombo saan saan nahan , i doom kpen kpen . ” Ruamabera kaa ér or a̱ de tesen m@@ hembe ga , kpa a gema a soo ér kasev ve̱ ungwan imo i noov vev . Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu mba mimi yô , ka mba ve eren sha akaa a mimi a Yesu tese sha kwagh u Aôndo kua awashima Na ken uuma vev la . — Mateu 7 : 21 - 23 . Ka kwagh u civirigh kpishi er se lu môm ken mba ve lu eren zege@@ tom ne yô ! I@@ ̱ de hungur we ga , fa wer atô@@ akaa a injaa agen a atesen a Yesu nga kpishi a i nger heen ga yô . la . Kwaghôron u timen sha takerada u Mpase ityough 17 la tese ér lu u Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la mb@@ ia been yô , bem una wa lun sha tar . K@@ am@@ er@@ on : Sha ashighe a tsuaa la , i ôr kwagh u ator a Iserael a yange hemen ken Yerusalem la ér a tema sha “ iky@@ ôn@@ ough ki torough ki TER . ” ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 2 , 3 ) Nahan er i gbe u Yehova una va ôr ijir yô , se lu nen a vangertiôr ser una de tar u Satan ne ér u tsa i kar ikyaa inya ga . Yesu yange kaa a orgen u lu a zayol vea an@@ ngô na la ér nyi , man lu nyi ta icin sha mini ? In@@ i@@ ongo i Shi@@ van 6 I na nagh a Yesu na Yehova U@@ l@@ ah@@ adi u@@ bredi uhar anmgbianev nav mba ( Pente@@ k@@ ost@@ i ) i shigh ve mkurem la Shi Tor Mesiya una nder ior umiliôn imôngo , mba ve lu shin i@@ war la , shi una kohol ior imôngo , vea er zege@@ tom u tesen mba a nder ve la kwagh u Yehova . ( Mpa . ( Pasalmi 36 : 9 ) Ivur Bibilo ne yange i na yô , m kera soo mer uma wam a lu sha z@@ ongo ga , nahan m de u gban a@@ yem sha ag@@ u@@ g@@ u . Mimi je , kape Or@@ gb@@ an@@ akaa a lu if@@ er@@ or u una gba wu@@ an se a shin ishima shio , shin er a fe ér kwagh ne ka kwagh u vihin se ken ishima tsung nahan nee ? Nahan hegen yô er i ne se ish@@ ô sha awambe Na yô , Una hemba yiman se sha iy@@ ugh cii . Mba lun kwa@@ v mba a igbenda kpishi i vea civir Yehova yô , er pania u eren man u eren tom hen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asen kwagh u Tartor la man u henen ma zwa u ken won shin wasen u maan A@@ you a Tartor gayô af@@ ishi a bran@@ ci shin zan M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom gayô za eren tom shin Betel nahan . M - p@@ ir u í p@@ ir Mbakristu mba ken iti ashe a ken jijingi la na yô ve hingir u eren nyi kwagh@@ a ? Sha mimi yô , ú ng@@ ur@@ en gbidyen kwar sha kwagh u i nger ke ’ 2 Peteru ityough 3 la yô , ú kav av@@ indi@@ r á ze@@ ge m@@ gem u a lu van ke ’ hemen la . H@@ ide kimbir kwagh a er la sha mkaanem ou a̱ ungwa , ka nahan man kwagh shon una wanger we tsembelee ye ; kpa de eren kwagh ne sha inja i u ngu wan un as@@ ôngo shin u ngu nahan un a n@@ aha tar ga . Ka ishim@@ as@@ ur@@ un yam i ken ican yam ne , er mkaanem O@@ u ma taver uma wam yô . ” ( Ps . I yilan mzough u ityar cii ne ér Le@@ ag@@ u@@ e of N@@ ations . U tesen ikyav yô , zum u Or@@ h@@ in@@ d@@ u ugen u ke ’ tar u S@@ r@@ i L@@ an@@ ka lu wanye la , a ta ato a za ungwa Kwa@@ se@@ shiada lu ôron kwagh u Paradi@@ so . ( Genese 17 : ​ 5 , 6 ) Shi nenge ase kwagh u iti i S@@ ar@@ ai , kwase u Aberaham la kpaa . Inja i i ne@@ er ainge yô , ka u ha@@ an iyol inya a kwagh , kera ka u keren kwagh a m@@ shi ga . Yehova pase gbenda u a hemba gar u Bab@@ ilon ityav la tseegh ga , yange pase iti i tor u nana hemba un la kpaa . Lu u una ‘ hingir kpen@@ egh , ’ man tartor na u vesen la ua mase lun shin aka@@ ang@@ eren a mba@@ yi@@ ase tseegh . M sôn Yehova kwaghfan shi m time ken ityakerada yase , shi m tôv sha mba@@ awashima av shi m lam a anmgbianev mba nomso man mba kasev mba vi@@ an ken jijingi sha kwagh ne . 12 : 1 ) Shi Mpase 19 : ​ 11 - 21 kpa pase ér ka Yesu una er tom ne sha ci u Aôndo ye . Ka nahan man iyange m gba yevese yemen T@@ ar@@ sh@@ ishi ye ; gadia m fa er U lu Aôndo u mhôônom ma ker U man u zu@@ ngu mhôônom , U wan ishima , man U ngee a erdoo , man U de@@ en ifer kpaa ” yô . Yange i yila or@@ ny@@ ar la ér ib@@ u@@ me@@ or sha ci u nyi ? Ior kpishi nyian ne nenge ér or u i w@@ oo nan sha ikyaa i jighjigh u nan yô ka or u n@@ à@@ n war zan inja kwagh môm a or u n@@ orom sha kwagh , ú nan eren kwagh i karen ikyaa inya yô . ( M@@ ar . 5 : 27 - 34 ) Mbakristu mbagenev kera fa kwagh u vea er ga , nahan alaghga ishima ia mgbegha ve vea er t@@ wer u u per atindi a mcivir u mimi yô . M lu a u@@ gb@@ u@@ u@@ ka kpishi , kpa doom er sha ayange a m n@@ um@@ un gbenda kpoghuloo la cii m wua or môm ga nahan . la . ) Ka vea s@@ enge ér Aôndo ngu suen ityav vev mbi nôngon ha@@ an awambe inya la nahan , kwagh ne a tese ér mba nan Aôndo icivir ga ; shi mba ne un civir zum u ve nenge ér atindi a ken Bibilo ya tsegh , nahan ve de ér idya i eren sha igbenda kposo kposo i̱ za hemen la kpaa ga . Ge@@ ma ken vegher ugen yô , m@@ le@@ he u Yesu lu lôh@@ ôn ior la lu u van a mba ve kegh ato a na la ken mimi man perapera man ken uma u kundu kundu . Sha mimi yô , a fa er i lu u ken ishima yô . ​ — 2 K@@ ron . Nahan kpa , ityôkyaa injaa lu i kwagh na ma tsu@@ me ve ga . Nahan m na jighjigh mer Aôndo fa ér me fatyô u wan ishima a mi . ” 2 : 20 - 23 ) Paulu wa ve kwagh sha u wasen ve u kuran ikyar i doon tsung i ve ya a Aôndo la , a kaa ér : “ Ver nen ishima sha akaa a Sha , i̱ de lu akaa a shin tar ga . ” Akaa ne cii ka a kohol a na se tahav mbu p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo shi kôron akaabo a Aôndo a ker a ihyom la ihyom . — Pasalmi 9@@ 7 : 10 ; Mbaromanu 12 : 9 . Yange soo ér icam i doon tsung ne i due tseer tseer , nahan a kera yem t@@ eren hanma kwagh vighe vighe ga . Se hi@@ la ter akaa kpuaa tseegh a yange Eli@@ h@@ u ôr a Yobu la di tsô , shi se nenge mbampin mbagenev mba Yehova yange yila Yobu ér a̱ na mlumun shami “ er nomso@@ or ” la . M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér F@@ or@@ bes A@@ SA@@ P la nger kwagh sha kwagh u shighe é@@ l@@ é@@ gh@@ é@@ é ke ’ mgb@@ er na ugen . Er iky@@ on i ken ik@@ yô ka i zua a iwasen hen iky@@ on igen i i lu ikyua a í la nahan , kape mba ve lu a tiônnongo u Kristu ikyua la kpa ka ve zua a iwasen hen mba nan jighjigh mbagenev je la . Gadia aluer vea gba kpaa , u môm nana kôr ugen nan mough a nan sha . ” — Or@@ pasenkwagh 4 : 9 , 10 . Ior mba sha ayange la yange ve hemban tsan a ior mba ainge ica je . Mbakristu mba beenyol kpishi vea fatyô u umbur kwaghwan u injaa u yange mba@@ beenyol mba@@ jighjigh mbagenev wa ve la , man er yange ve dondo kwaghwan la ve a wase ve yô . K@@ er iwasen a ati@@ mb@@ ir shio . M@@ sen ne tese u s@@ ônon Aôndo ser , a na se kwaghyan kpishi ga . I@@ y@@ ua ne ia mgbegha se u eren nyi ? U fa ma kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u u nenge wer doo u a wase nan u sôron ya u nan yôô ? Er Kor@@ aki gba nôngon ér una ngohol ityom i pristi sha ci na yô , un kua mbagenev hingir u hemban Mose man A@@ ron , mba ve tile sha ityough ki Yehova mbara , ato . Sha shighe u i va pase un mnenge u Yehova sha kwagh ne la je kpaa , shighe lu a kar u As@@ a a zua a iwasen ga . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 – 1@@ 12 ) S@@ ea lu Mbakristu mba i shigh ve mk@@ ur@@ en shin sea lu “ iyôngo igen ” i i lu ak@@ ar a ve la kpa , se kaa ser : ‘ Mkaanem O@@ u ka im@@ enger i angahar a ase , man iwanger i gbenda wase kpaa . ’ ( b ) Kwagh u Yesu ôr a mbaapostoli nav mbara na ve iember man vangertiôr nena ? Kpa ashighe agen di yô ve v@@ ôr shighe n@@ al@@ egh@@ aa . Heela tseegh ga , u pasen kwagh vea mbagenev la ngu a na yô , ne hingir kôôsôô shi ne soo ayol a en . ” 20 : 7 - 13 ) Kape Yon@@ a kpa , yange yer mbam@@ yen mba a tese cii ve mase za pasen Mb@@ an@@ ine@@ ve kwagh la , kua mba tese zum u za pase kwagh bee kera la ga je la . Shi yange gba u una gbidye kwar ken ishima cii una mase vendan kwagh u Diabolo na un la ga . Or@@ tamen ugen u a er ivese i kom anyom 27 yô , kaa ér : “ Z@@ an zan hegen kpa , ka i taver mo u pasen kwase wam kwagh u a lum ken atô ishima la . ” Er i tsen@@ ge@@ ôron ken Ho@@ sea 1 : 6 nahan , kanyi yange i er I@@ ser@@ a@@ e@@ le ? PE@@ E@@ J@@ I 21 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 25 , 5@@ 3 Kwagh ugen kpa ngu u ú fatyô u eren yô . Yesu , “ Wan@@ tor u B@@ em ” u i tsen@@ ge@@ ôron kwagh na la , una va a bem sha tar cii , shi una kura u kpaa . Le@@ o maa va hingir lo@@ ya , shi shighe kar yô , a hingir j@@ ôô@@ ji . I@@ ̱ gb@@ am kwagh je u me za ver u eren ishima i Aôndo hiihii ken uma wa@@ ma ? Yange i ôr akaa a ken Bibilo ken mbam@@ kohol mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba injaa mban ken ijô kpishi . U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh ne : Orkristu ugen vea kwase na mba civir Yehova sha mimi , mba a wan u nomso môm tseegh maa a undu mimi . “ KW@@ AG@@ H@@ Ô@@ R@@ O@@ N U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O YÔ , NG@@ U U@@ I@@ K@@ Y@@ A@@ NG@@ EN G@@ A ” Kwagh@@ wan u Yesu ne ngu sha ci u or u nan tsough a ishima i nan u lun kwa@@ v sha er nana hemba veren ishima sha ityom i civir Aôndo la tseegh shinii ? ( 1 Kor . Ka akaa a nyi nahan aa fatyô u karen mimi w@@ ou@@ we ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 46 , 1@@ 33 ( Yesaia 4@@ 9 : 6 ) “ U@@ sha ” mba ve til sha ityough ki mbahemenev mba Bab@@ ilon mbara cii vea “ kar kera er m@@ ny@@ im nahan , ” mba ve tem ken tar la kpa “ vea kpe er am@@ u@@ nan nahan ; ” kpa ‘ wan@@ kwase u kwa@@ re@@ gh u Shi@@ on yô una sa@@ gh iky@@ ang@@ enev sha mon na kera . ’ Ka Diabolo a lu vihin tar ne ye , gadia lu un b@@ ume Ifa hemba Aôndo ato ye . Kwagh ne kpaa ka ikyav igen i i tese ér ior mba Aôndo vea lu a ior ken nongo u Kristu mba vea za hemen u maan hanma Orkristu shi kôôm nan kpaa yô . Orkristu u lun kwa@@ v u nan soo u eren ivaa la , nana fatyô u hiin ivese i nan sha gbenda u doon , aluer nan dondo kwaghwan u Aôndo yô . Shighe la lu Kwa@@ se@@ shiada môm tseegh lu hen ijiir ne ye . Akaa a a er Yesu shighe u lu shin tar la na yô , a seer fan mbamlu mba iorov shi zungwen ior mhôônom kpaa . U Ô@@ ron Takerada u Aerenakaa As@@ av - as@@ av , 5 / 15 Er i nger ken Mateu 16 : 24 la nahan , ka akaa atar a nyi Yesu yange kaa ér mbadondon nav ve ere ? Nenge ase kwagh u Davidi , Tor u Iserael , u yange nger Pasalmi 32 la . Yange saan mo iyol kpishi er m fa kwagh u dooshima u Yehova kua ishimawan na yô . — Mbagalatia 5 : 22 . ( Pasalmi 38 : 8 ) Nahan kpa , aluer se fa ser , “ TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber ” la yô kwagh ne una su@@ r se asema kpen kpen . — Pasalmi 34 : 18 ; 9@@ 4 : 19 . U dondon yô , a nder mba i shigh ve mkurem , ve lu “ Iserael u Aôndo ” la . A nder ve vea za kohol Ter Yesu Kristu sha , vea “ lu a Ter gbem . ” Ver ishima sha gbenda ugen u i ne ib@@ aver i akaa ne sha al@@ ô sha al@@ ô shi í li@@ an akaa ne sha ad@@ ondo ad@@ ondo kpaa yô . Yesu kaa ér : “ Kpa M ngu kaan ne : Hanma kwaghôron u dang u ior ve er , á pine ve kwagh sha mi sha iyange i ijir , vea ôr je . ” I@@ sho@@ li@@ bo i ve er ne hingir im@@ aagh ki hanma kwagh u a lu ts@@ eren se ainge ne cii , se mba se lu ônov vev ne . — Genese 2 : 15 - 17 ; 3 : 6 ; Mbaromanu 5 : 12 . ( a ) Kanyi i gbe u anmgbian nana er ve nana lu or@@ kuran u fan ity@@ es@@ ene ? Alaghga a taver se u wan ayol a ase ikyo sha ci u aeren a ase nga kwagh môm ga . 2 : 6 ; Luka 11 : 13 . Yesu shi seer kaan wener : ‘ Kwagh u M kaan ne ne , M ngu kaan ior cii M@@ er : K@@ ur@@ an nen . ’ Hen shighe la ng@@ ôm hingir Orshiada u Yehova . Ashighe kpishi m ungwa ng@@ ôm a v@@ aan a eren msen hen Yehova ér a̱ wasem . Aluer se fa kwagh u yange na ve , ve hingir u eren isholibo yô , se kav er i hii ve se lu yan ican yô . Kpa kwagh fe eren nahan ga , sha ci u a@@ wen ne nga a va nyôron sha kwa@@ v@@ aôndo yô , a hi@@ a sha ahumbe ne kera . Ka sea gbidye kwar sha kwaghôron u profeti u Aôndo a ne i nger ken Mpase 17 : 10 la yô , se hemba kaven er ayange a se lu ker ne a lu a masejime yô . ( Yesaia 65 : 23 , 24 ) E@@ ̱r i lu nahan ú fa m@@ nyoon u ‘ maren ônov sha ci u ve tim kera ’ la ve@@ e ? 17 , 18 . ( a ) Hii nan ve i gbe u se y@@ aan kwaghyan u taver u ken jijingi la hanma shighe ? Yehova yange ma er kwagh tsuaa je sha u karen a ican i yan kera shin yangen a yange i je kpaa . Davidi yange sôn Yehova ér a wase H@@ u@@ sh@@ ai , shi Yehova kpa ungwa msen la . 4 : ​ 19 - 21 ) Shi Aberaham lu a mkaanem ma Yehova ken ishima , gadia Aôndo vande kaan a na ér : “ Ka ken Is@@ ak@@ a je á va yilan er tsombor wou ye . ” ( Gen . M umbur er yange ve saa gban ijir sha kwagh wam , kaan ér mo m ngu wanye u zan iyol kpishi , nahan me kpe iyev shin me yem pur@@ usu keng keng yô . U soo u fan mimi sha kwagh u Aôndo ? 10 : 16 ) Shin er i lu a lumun ve ve hingir ônov mba Aôndo ga nahan kpa , vea fatyô u yilan ayol a ve ér anmgbianev mba nomso man mba kasev , sha ci u mba ken tsombor u Mbakristu môm , u u lu ken mzough sha tar cii yô . U pav tar sha u@@ if@@ i . Shi ve wase sha u nan ior ungwan tindi kpaa . Alaghga ior mba ve za iniongo la ngee hemba er i ver ishima la . Gbenda u a nengen sha ônov asev sha dooshima la na yô , icivir i m ne un la seer a seer shi a seer doon mo ishima kpaa . ” Hen ase sha kwagh u tar u J@@ ap@@ an . Ve hide a ki cica cii ve nam ér mo m yam ak@@ ondo kua akaa agen a kwagh a gb@@ am a mi ken tom pania la . U tesen ikyav yô , er alaghga ishe you i hembe lun tseer tseer a ishima you nahan kpa , alegh a ahar ne cii nga u a inja ga he ? Yesaia ter ase@@ mber agen ken ivur shon , er “ loho u dedoo ” man “ bem ” man “ myom ” nahan . Yon@@ a de ér ah@@ i a hi@@ a un ats@@ enge ahar ga . H@@ ar@@ an ( Lev@@ iti@@ ku 1 : 3 ) Sha m@@ ne u nan imba naagh kura nahan la , yange nan lu pasen ke ’ igbar shin nan lu lumun averen man erdoo u Yehova á er a ior mba nan i ngee i gande je i haa inya la . 5 : 25 , 28 , 29 . Ú@@ SO@@ O wer ú pase mbak@@ ov wou mba ne lu k@@ l@@ ase môm la atesen a Bibilo a ú ne jighjigh a mi la ve̱ fa á doo doo kpa ? I na mbam@@ lumun sha mbampin mban kua mbagenev kpaa ken Mpase 13 : 1 – 22 : 21 . I@@ b@@ aver kaa ér , u@@ sho@@ ja nenge ih@@ wa i iky@@ egh ka i hii u t@@ ôngon la ér ka shighe u a hembe doon u tan num sha or@@ ihyom ab@@ ur@@ ab@@ ur je la . ( Ps . 119 : 9@@ 7 ) U gba teman a tema tsô maa u lu a imba dooshima ne ga . Hen mkombo u sha inyom , u̱ á lu u hungur a mi ga , u i zua ken inyom i 19@@ 7@@ 1 la , i pav mba ve lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba i shigh ve mkurem la i ver kposo a mbahemenev mba nongo u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la gbar gbar . E@@ ri@@ c : U ôr nahan u ver ishigh wer nyi ? Ka sha ikyaa i nyi nahan i gbe hange hange u Mbakristu vea tese m@@ til ve wang - na ? Yange ve eren tom u@@ ke hanma shighe , nahan mba eren ivese fese je maa , ve maa ya shi ve yam mat@@ o u he , vough er noov man kasev mba sha kwa@@ v ve mbagenev kpa eren nahan . As@@ an man ityar i lun er tar wase ne nahan ngee kuma nan je , man i ver ve sha inja sha inja nena ? Er nan ve se fe ser kwagh u se kenger la una fatyô u b@@ enden a ishima yase ? Ka kwaghwan u ken Bibilo u nyi a ve a msaanyol hen ts@@ omb@@ or@@ o ? 3 : 1 , 5 , 6 ; 5 : 14 , 15 . • Se yange iy@@ uh@@ we u vihin mzough wase nena ? ( Mbaromanu 8 : 22 ) Kape i lu je ve ior kpishi ka ve pine ér : ‘ Aôndo we ikyo kpa ? I@@ gb@@ ende i V@@ i@@ di@@ o , St@@ al@@ in : F@@ o@@ to u U@@ .@@ S . Nahan m za hemen u eren tom u pasen kwagh sha er tahav av mbu kom la . Doo u Ke@@ ghen A@@ to a Ior Mb@@ agen je yô kaa ér ken “ iyol yen je . ” A kaa ér : “ De kera y@@ erem nen ner , Na@@ omi ga , yil@@ am nen ner , M@@ ara [ inja na ér “ kwagh u vihin ” ] ; gadia U@@ hemban@@ agee cii , erem kwagh u vihin yum . ” Nyian kpa , mbaihyomov mba Yehova vea war iji@@ r@@ ôron i na ga . — Anzaakaa 2 : 22 ; Daniel 2 : 44 . Er ityough ki sha 4 , ivur 1 zan zan 13 yô , a ta@@ mber . Kanyi Kristu a yaren tom a mi u nan se tahav mbu hendan a akaa a van a mp@@ av@@ aa ? Nahan yô , mbat@@ esen mba aiev mba dugh han@@ a ? A@@ wen pue kar ahar aa í tôô hen tar@@ egh@@ ny@@ aagh u Y@@ ord@@ an la lu sha ci u Mbaiserael vea za hemen u umbur mp@@ er u ve per if@@ i la yô . Yange a saan Adam iyol kpishi u nengen a iky@@ on i doon ashe kua u@@ k@@ ung@@ wa@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev shi nengen er inyam lu zenden n@@ umb@@ en yô ! Se time sha kwagh ne ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Lu Yehova na As@@ a m@@ hembe ye . Er i lu cii kpa , yange gba u tartor u ik@@ we pue u Iserael la ua gema ishima sha mimi shi ua hide hen Yehova kpaa . Nahan doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M lumun hemen u Yehova sha kwagh u iv@@ es@@ egh kpa , shin gbenda u tar u nengen kwagh u iv@@ es@@ egh la ngu kôôm mo ? ’ Ve soo u geman igbenda ve man mbam@@ nenge vev ga . Nahan cii kpaa , ke ’ ityar A@@ bu@@ ter yô , ts@@ á@@ v mbu du@@ ghun zua a icivir ke ’ igbenda i he . Lu za yôôn loho u dedoo ker , shi jijingi u Aôndo na un tahav lu du@@ ghun u@@ jijingi mbah@@ ông@@ or@@ ou@@ v ken ior kera shi lu been mb@@ as@@ omb@@ on alegh man mba@@ kpen@@ alegh angev . Shighe u Mbaiserael k@@ umbur a na ér a er ve an - aôndo la , a er nahan vough . Ka nahan ve ior kpishi ve kaan ér inyaregh ka kwagh u vesen u a ve a ayôôso hen atô u nom man kwase ye . Kwagh u kwase ne er ne kpiligh ord@@ as@@ enda ugen iyol kpishi ! ( Mbaromanu 5 : 12 ) Kpa uma u ken tsombor seer a seer saan ishe , man ihyom man i@@ pi@@ la man m - ban u “ dooshima ” du@@ mbur , kpa mase hemban “ ken ayange a masejime ” ne . — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ; Genese 4 : 8 , 23 ; 6 : 5 , 11 , 12 . Mba yer un ér L@@ in@@ da . * N@@ om na yange va hii u eren akaa a Bibilo i lumun a mi ga yô , kpa fa kwagh u una er ga . Er nom na ne gema ishima ga yô , i dugh un ken tiônnongo kera . Kanyi jighilii ka i na ve uma a hemba lun a inja ? Ú nyôr a ve , Ú za m@@ ô@@ ôr ve sha u@@ wo u u lu dyako Wou la , ka ijiir i U gem i , i hingir ijiir You i teman her je la T@@ ER@@ E , icighan@@ jiir u ave O@@ u a ver un yô , T@@ ER@@ E . N@@ om ugen ôr kwagh u kwase na , ngô u lun a mbayev mba kasev mba hi@@ an uta@@ an wener : “ Hanma shighe yô ya wase yange a lu sha ashe wang . Zum u i kôr ve i va a ve sha ishigh ki tor yô , ve kaa a na gbar gbar ér : “ Aluer Aôndo wase u se civir Un la Una fatyô u yiman se yô , Una yima se ken at@@ se a usu u ye@@ ghen ker la kua sha ave ou kpaa , tor . A@@ gb@@ ande ne nga a a@@ ji@@ ra@@ ôron man ac@@ in a tan sha kwagh u ijir i Aôndo una va ôr la . ( Mpa . Ú yila , mo me gema me ven@@ gese . — Yobu 14 : 13 - 15 . Nahan kpa , gba u ú za hemen u wuese nan ve nana vese a hingir org@@ anden u dedoo ye . Shi er apostoli Peteru yange tsengaôron nahan , mban@@ ah@@ an@@ tar due a tar@@ nahan ve , mba kaan mba ve lu ungwa ic@@ in@@ tan i Aôndo la imb@@ wase . U tesen ikyav yô , shighe u Mbaiserael sember duen ken Igipiti la , Yehova nenge sha mbamgbe vev mba ken jijingi . Mbagenev mba ve civir Yehova u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo er kwagh u doon tsung , u a fatyô u eren un sha gbenda ugen ga yô , inja na yô , ve ver ikyav i ishimawan man ikyav ne ia lu gbem sha won je . Shighe kar yô , ônov nav utar man wan u wan na va tema tor , kpa mô ve môm nan tese iwuese sha kwagh u ve ngohol la ga . U@@ g@@ ô@@ g@@ ô@@ mba@@ ag@@ ung@@ u@@ v mba Ba@@ sh@@ an mba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki I@@ f@@ i u G@@ al@@ il@@ ia la lu ijiir i dedoo i koson ilev kua ib@@ ua kpaa . Zum u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I mb@@ ira hii ke ’ inyom i 19@@ 39 tsa kuma ayange atar yô , i kighir un ér a̱ wa uwegh sh@@ í@@ n takerada u tesen ér un nyôr sho@@ ja . Yehova ôr Iserael u tsuaa la kwagh u un we ishima u eren sha ci ve yô : “ M fa mbamhen mba M lu henen sha a ven ne , . . . ka mhen u bem , ka u bo ga , sha u nan ne ishimaverenkeghen i dedoo ken masetyô . ” Ashighe kpishi yange Yesu a yar tom a gbenda ugen u tesen kwagh tsema tsema ken tom na u pasen kwagh la — ka u ke@@ hen a kwaghôron je la . Ve lôh@@ ôm mkombo , nahan m za . F@@ ese je maa m kav er atesen a ve la lu a mimi yô . Yange hemba gban Yesu u eren ishima i Ter na shi tesen uumace mbagenev dooshima Ú tese wer iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne se la gba u kwagh sha mimi kpa ? Anyom nga kar ahar yô , m yem m za lu ker . ( Mbaheberu 12 : 7 - 10 ) Een , Yehova ts@@ ahan ior nav ka lu sha ci u vea lu icighan shi vea lu wang yô . ( Mateu 7 : 1 - 4 ) Nahan yô , se fatyô u zungwen mbagenev mhôônom ayange ayange sha u wan ishima a mbam@@ yen vev , nahan kera keren ng@@ egh ng@@ egh a ve ga . U tesen ikyav yô , Mbashiada mba Yehova mba dondon kwaghwan u Bibilo u a kaa ér i za pase mbagenev kwaghaôndo la . M@@ fe@@ takerada shin kwaghfan u or nan zough a mi ken uma u nan la , una fatyô u wan nan ago iyol u eren imba tom ne ga . Sha nahan yô , m@@ doo u Yehova man kwaghôron na a doo ve ishima la ngu a vese ga shi a taver ga kpishi je i gande u vea wa ishima a tôv@@ ac@@ an . Ikyav i tesen yô , sha shighe ugen la i he@@ e un shi i nzughul a na , nahan a l@@ aha Or@@ yuda ugen , i yilan un ér A@@ nan@@ ia . Doo u se wa ikyo sha er ieren yase ia na ior vea tu@@ h@@ wa Yehova man nongo na ga yô . — Rom . ( Luka 22 : 24 – 27 ) Bibilo wa noov kwagh ér : “ Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan , ” — Mbaefese 5 : 25 . Er mbamlu mba iorov ve lu kposo kposo shi akaa a sha ishima ve kpa a lu kposo kposo shi ve due sha ajiir wue wue man kwagh u ve nenge ér ka icivir - or man mkpeyol kpa a lu kposo kposo yô , akaa a nan ishim@@ an@@ yo@@ on ka a duen sha ashighe ashighe . KW@@ AG@@ H U NG@@ ER@@ EN MB@@ AN V@@ E ER YÔ Lo@@ ti yô , yange i wa un kwagh sha gbenda ugen . 27 : 1 ; 48 : 10 ; 1 Utor 14 : 4 ) S@@ ara di nenge ér , un “ bee iyol . ” ( Gen . Apostoli Paulu yange nger ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga , ma hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii , ka ma nyôr zan zan ma pav uma a jijingi man shi u@@ ij@@ u@@ an a m@@ shi@@ am kpaa . ” 18 : 9 , 14 - 17 ; Aer . 1 : 18 - 20 ) Hanma ijiir i ior ve ongo iti i De@@ li@@ la cii yô , vea umbur ieren na i mimi ga man dooshima na u sha ikp@@ ar@@ ashe la gbem sha won . Aluer se er ic@@ egh@@ zwa a or yô , mayange se nenge i̱ be@@ elee ga , se er sha kwaghôron wase la . Se fatyô u nan sha er kwagh henen wase una hemba doon nena ? Nahan cii kpa , “ anmgbianev kpishi mba saan ve iyol la , lu tôôn ityakerada yemen a mi hen ape ve ver um@@ ato vev la , ” a̱ shi nan kpa yange ve kegh iyol u za pasen kwagh sha uya uya . — Aer . 20 : 20 , 21 . Er i lu nahan je kpa , iv@@ or ig@@ enegh di ka i haa sha inya i dedoo , í kôr am@@ ise , í m@@ ende , vough er Yesu yange ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan . Er Yesu lu or u vough nahan kpa , yange ker ér una tile sha tse@@ ene@@ ke na ve una ungwan kwagh ga . Nyian kpaa , Mbakristu mba mimi fa ér gba u mbadondon Yesu vea waan mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave ikyo , hemban cii je yô , mba ve ne jighjigh a ve imôngo la . T@@ ôô ase wer , wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la zamber we ér we u seer un shighe u ú ver un wer a hiden hen ya la . Mba ve soo u kuran atindi a perapera a Yehova yô , alaghga a lu ve ican u zuan a ijiir i tsan , i í doo sha ci u Orkristu yô . • Doo u ú tile sha mimi shighe u ú tagher a tôv@@ ac@@ an sha ci u nyi ? Kanyi ia wase se se palegh u eren kwagh ga@@ egh a u van@@ den henen sha mi shio ? Jighjigh u nan ngu a na ior ve tsua u eren akaa aa a hembe lun a inja tseegh ga , kpa ngu a va ve a uma u injaa . Yange nenge a or u M@@ ase@@ don@@ ia ken mpase u sha mnenge , lu zamber a na ér a wase ve . — Aer . 16 : 6 - 10 . Yange m er msen hen Yehova Aôndo sha gbashima , mer a tes@@ em kwagh u me er yô . Aluer asaren a ase nga mgbegh@@ an se ér se er kwaghbo yô , a gba u se nôngo tsung sha er se lu wang ken mhen man sha aeren kua ken jijingi yô . M zua a Ishim@@ at@@ aver I Eren I@@ t@@ yom i He “ Sha er ve̱ fa er We , u i yer iti You er TER la , i lu We tseegh U lu U@@ hemban@@ sha sha tar cii yô . ” — P@@ S . ( 2 Mbakorinte 12 : 3 , 4 ) Gba kpee u se lu ken paradi@@ so la ve se va war zege@@ can la ye . Aluer ka nahan yô , ma ú tese iwuese i tsan gbem sha kwagh u mimi ne shi ma ú zough a̱ ian i civirigh i zenden ker gbem sha won . Shighe u Yesu va ve lu tesen ior la , alaghga mbagenev mba ve ôr kwaghôron u profeti Daniel yô , yange vea kav m@@ ve na la . Ikyav shon ia lu a a@@ vegher kposo kposo , a i tsen@@ ge@@ ôron kwagh u á ken Ruamabera yô . ( Aerenakaa 20 : 28 , 29 ) Yange gba u ior mba ken La@@ od@@ ish@@ ia cii vea ‘ ver ishima shi vea gema ishima ’ sha u geman mbamhen vev man aeren a ve . N@@ gu@@ la wa u nengen iyol you sha mnenge u anmgbian wou nan lu nengen we la . — Anzaakaa 18 : 17 . P@@ ase ve var var er kwaghhenen a lu a inja yô . Shi alaghga nana k@@ an@@ shio u kôron iyol i nan tsaha , nahan nana gba ôron akaa dang dang a aluer nana me m@@ sô@@ rom ga yô , ma nan er ga la . U@@ ng@@ wa kwagh u ve lu ôron la cica cii , ka nahan u hemba fan er u wase ve ye . Heela tseegh ga , sar un u va hiden nd@@ eren ônov mba ve saa ku la . Kwagh ne yange tô@@ ôm shighe kpishi . Ngu “ Aôndo u jighjigh . ” — Duteronomi 32 : 4 . M va kom anyom 15 yô , m kange ishima mer me er Yehova tom . 119 : 9 ) Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ka ma wase se u p@@ aven kwagh u a lu u mimi la veren kposo a aie . ( Anz . Mbat@@ amen ka vea er nahan yô , ve lu kaven mbakur@@ an@@ ilev mba sha ayange a tsuaa la . Mbat@@ amen mba ve kaven kwagh nahan ne , mimi je mba er “ ijiir i y@@ eren ahumbe nahan . ” — Yesaia 32 : 2 ; Aerenakaa 6 : 1 - 3 . Nahan kpa , mayange je or@@ maren u wan ishima ka or@@ maren u ha@@ an iyol inya ga . Shin mbagenev yô , ka i taver ve u pan@@ den kwaghyan shin iky@@ ôh@@ ô i man kpishi . O@@ K@@ T@@ O@@ B@@ A 8 - 14 , 20@@ 12 Kwagh u Ifa la tese se ér mba ve de asaren a ve a hembe ve shin van@@ ger a ha@@ gher ve ker la , mba tesen ér Yehova hemba gban kwagh ken uma ve ga . “ A@@ sema a tse@@ e [ se ] u eren akaa a dedoo ” nena ? ( b ) Cii man inyom i 1914 la va yô , lu loho u nyi Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara yôô ? Ken inyom i 19@@ 55 la , mbap@@ asenkwagh lu ken tar la 4,000 tseegh . Yesu Kristu yange pase mbahenen nav kwagh u hange hange ne . Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea fatyô u nengen a “ m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la ” hegen . Mba yange ve lu nan Mbashiada ajiir sha iny@@ ar ken gar u Mo@@ sc@@ ow ér ve eren mbamkombo ker yô , i ta ve mciem iyol ér vea de ga yô , a de ve tom . “ N@@ E MB@@ A@@ Y@@ E@@ V A@@ v mba kiriki . ” Nahan , Mbashiada mba ve we ndor a ve shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca la yange ve tindi a akaa kpishi sha u van anmgbianev mba ken ityar la a m@@ pe@@ ver sha ican i̱ ve lu yan la . Or@@ ngeren pasalmi Davidi yange wa icam u tesen er Aôndo a hembe , kpa or nan nd@@ ahar nahan ér : “ T@@ ER@@ E , Ter wase , iti You ngi a icivir sha won , gande cii , We u U ver iengem You sha U@@ sha ” la . ( Ps . Kwagh u Paulu nger hen Mbaromanu la wase se u nan mlumun sha mpin ne vangertiôr ser , een ! Ka ne nôngo sha er ônov enev vea zua a ak@@ ondo a doon , shi vea lu a ijiir i tsan i dedoo shi ne wa ve ken im@@ akeranta i injaa kpaa . A kaa wener : “ I nam saa ken iyol , ka ort@@ yom u Satan je , sha u a̱ gbidyen mo , m@@ ̱ de k@@ enden iyol sha yum ga yô . Sha kwagh ne m sôn Ter kwa tar mer , kwagh ne a̱ due ken mo kera . ” U@@ umace ka ve soo u y@@ eren mbamaren vev man Mbakristu mbagenev shin mbatamen asorabo a ve er la . W@@ ea soo u fan kwagh u Bibilo i er sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev man ishimaverenkeghen i se lu a mi sha ci u mba ve kpe la yô , ôr ityough 6 man 7 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . Se su@@ gh Aôndo kpishi sha mkaanem nam ma i nger ken takerada u Yesaia la . E@@ ̱r mbaapostoli mbara kpe kar kera yô , iwanger la p@@ ande wa ime sha an@@ shighe kpuaa , kpa sember sember ne mfe u Ruamabera du@@ mbur . Er iorov mba uhar mban pase loho u dedoo ken D@@ er@@ e@@ be “ ve zua a mbahenen kpishi yô , ve hide hen Li@@ se@@ t@@ era man I@@ k@@ on@@ i@@ um kua An@@ ti@@ o@@ ki . ” T@@ so@@ mbor la gema kaa ér : “ Ka Mbashiada mba Yehova tseegh ve lu hen ya wase ye . ” I@@ ti shon i í nger ken zwa Heberu sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa any@@ iin ér י@@ ה@@ ו@@ ה la , mba yer i ken zwa T@@ iv ér “ Yehova . ” I@@ ca i gba ga maa mbagenev kpa hii u henen Bibilo . ( 1 Peteru 4 : 12 , 14 ) Akaa a a vande eren kera yô wase se u fan ér , ka jijingi u Yehova ngu a lu a vese shi a na se agee ve , se kôr cio u tilen dông zum u se tagher a tôv@@ ac@@ an ye . 4 : 12 ) Paulu yange soo u veren atôônanongo ikyav i dedoo , nahan a kaa ér : “ M fa ma ityôkyaa sha iyol yam ga , kpa he@@ ela tseegh yô , nam u me lu a ish@@ ô ga . Sha nahan yô , isholibo man ku ya tor sha a ve zan zan ar sha shighe u Aôndo na Mbaiserael atindi , a yange tese ér ve mba mba@@ asorabo la . Yesu Kristu nena ? ( Duteronomi 5 : 9 ; 6 : 13 ; 10 : 20 ) Alaghga Satan una na se ity@@ artor i sha won cii ga , kpa gbe uwer u karen se sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba engem mba tar ne ga , shi ngu a na se lu a ishimaveren ser ma se lu a tartor u kpuaa sha ci wase . Mbakristu mba nomso mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ka ve hen u lun mba fan ityesen tsema tsema man mba sôron akaa veren vough vough shi eren akaa a wasen ve u lun mbakur@@ an , nahan mbagenev kpishi ken a ve ar sha ian i nengen sha ityom i ken tiônnongo . Mba vea zua a mfe ne la , vea lumun un shi vea tese mbagenev kpaa . Hegen yô , se mgb@@ ôghom a shighe u i lu u se hide se lu sha ikyev i hemen u Aôndo , ka Tartor u Yehova ú á we u̱ sha ikyev i Yesu Kristu je la . Pasalmi u sha 8@@ 6 la zua u civir Aôndo sha mimi vea u lun ishima i môm , ka u civir Aôndo a ishima i môm je la . Lu kwagh u Yakobu man Yohane kpa ve er je la . Aluer u na or tom kpa , u hide u ngu wan zwa sha mi fele fele yô , ka inja er u ngu kaan a nan wer , “ M na u jighjigh ga ” nahan . ( S@@ ek . 4 : 6 ; Luka 11 : 13 ) Er i tesen ken takerada wase u Y@@ ear@@ book la nahan , se mba nengen a akaa a injaa a a lu duen ken tom wase ne yô . Nahan kpa , tom u or eren taveraa la saa sha u koson tsombor u nan sha iyol tseegh ga . ( Mbakolose 3 : 22 , 23 ) Ka a tôô ve a tôô tom shin a̱ lu tom ve kpa , ve er u sha inja , man ashighe kpishi ka ve za iky@@ ura ken kwagh u ve lu eren la . Ka sha u lun a aeren a wang shi zan mbamkombo mba Mbakristu shi pasen kwagh tseegh se tese jighjigh u nan wase ga . Mba eren kwagh ne ken mzough sha ci u mba ‘ nongo sha ci u iti Na . ’ — Ôr Aerenakaa 15 : 14 ; Yohane 17 : 26 . Ikyav i tesen yô , ken inyom i 200@@ 7 la , mbap@@ asen kwagh sha gbashima hen Bibilo a iorov mba kuman er m@@ iliôn at@@ ar@@ atar man ti@@ ôn nahan hanma wer . M hen makeranta man am@@ ar a v@@ in@@ en hen ijiir ne , sha ikyev i ati@@ ca a i naan a icivir tsung yô . ( Genese 11 : 1 ) Nahan “ tar u he ” u i t@@ ende zwa ér ua va la ka non@@ go@@ ior u Aôndo a lumun ve yô . 10 : 1 ) A@@ tindi a sha kwagh u ini@@ av mbi nan la yange wase Mbayuda u lun a ieren i vough sha er vea ya ikyar a Yehova yô . Yange gba u vea lu a iwuese shi a sar ve u nan un kwagh u hemban doon cii , shi vea kav ér gba u a de ve asorabo ve . M ze mbamkombo mba tiônnongo hanma shighe kpa ? ( 1 Timoteu 1 : 13 ) Sha hiihii la Paulu lu a ‘ ishima i tse@@ en sha kwagh u Aôndo kpa lu sha gbenda u kwaghfan ga . ’ — Mbaromanu 10 : 2 . Shighe u Yosua ôr Mbaiserael mkaanem ma ma lu sha heen ne , a zu@@ lum anyom 1@@ 10 . • Er nan ve ior kpishi ve h@@ unde ishima ken ayange a se lu ker nee ? Se nôngo num kpoghuloo , nahan a yem kwagh na . ( Luka 21 : 20 , 21 ) Zum u Yesu ôr mkaanem man anyom kar 30 la , ishima kera lu Mbakristu mbagenev mba ken Yerusalem torough torough ga , nahan ishima d@@ an ve sha kwagh ne . ( 2 Peteru 1 : ​ 20 , 21 ) Ka icighan jijingi shon môm Aôndo a yaren tom a mi sha u wasen mba ve soo u kaven Bibilo la ye . Yange ve doo ayol a ve tsung je . Ken ati a i nger shin heen ne , i nger n@@ amba mba hanma nongo sha ad@@ ondo ad@@ ondo , hii sha ishi yem a yem ken ijime , shi hanma nongo yô i nger ati a ior hii ken im@@ ese yem ken iy@@ an . Kpa , se er nan ve se lu wang ken tar u aeren a u a lu wang ga nee ? Mba@@ jighjigh mbau@@ har mban yange ve va a ib@@ aver i dedoo , ve lu er mbam@@ k@@ er@@ ev mbap@@ u@@ ev mbara nahan ga . ( N@@ um . Ka nyi akaa nahan a tese ér Aôndo ka Or u eren ityom i kp@@ iligh@@ yol@@ o ? Mbam@@ ishen mba ve t@@ í@@ m nongo u he ne nôngo ér vea gema c@@ ôô@@ ci ve kpa hemba ve , nahan ve undu aeren a í , ve kohol mbahemenev mba ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia man A@@ fri@@ ka sha u vea er “ tom kwaghaôndo ken tar u United St@@ ates ” yô . De se time nen se fa er Bibilo ia wase se u tagher a u@@ zayol asev kpa se lu a iember her yô . Shighe u Davidi lu yevese Tor Saulu , u wa iy@@ uh@@ we yum la , a za haa af@@ o ikyua a ilev mbi N@@ ab@@ al . • Ka sha awashima u nyi i doo u se pinen ser ‘ Yehova ngu han@@ a ? ’ Ve na jighjigh ér saa hanma Orkristu u mimi yô , a mar nan he@@ gh , shi ka cii gbenda u or nana zua a myom je la . Mba@@ beenyol mbagenev kua icombor ve ka ve vande tôvon sha igbenda i nengen sha mba@@ beenyol la tsuaa ve fa . U tesen ikyav yô , ka ve tôv ve fa aluer á doo u or@@ maren nana za lu vea ma wan u nan ugen , shin nana za lu hen ijiir i nengen sha mba@@ beenyol gayô ma gbenda ugen ngu u wasen nan yô . Er mbamaren ou ve lu Mbakristu mba mimi yô , ve lu ôron Bibilo man ityakerada i pasen Bibilo sha er vea zua a mkaanem ma mimi ma ma a tese ve er vea y@@ ese u yô , shi ve ngohol kwaghwan hen mba ve vande y@@ esen ônov yô . Zum u ior ve ye ican anyom imôngo shin ve zough a l@@ an@@ shima sha ci u uityendezwa mba aiev kpishi mba í er a ve yô , alaghga vea er kwagh er ka Mbaiserael mba yange ve lu ken Igipiti mba yange ve venda u keghen ato sha kwagh u i ôr a ve “ sha ci u asema lu vihin ve ” yum la nahan . ( Pasalmi 9@@ 1 : 1 , 2 , 7 - 10 ) Ngu a ta se icin sha akaa a aa fatyô u vihin mkpeyol man msaanyol wase u se lu ker la . Nenge ke ’ takerada u i yer ér P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy ! la , ityough 4 man 9 . Sha nahan yô , doo u se kôr ave sha mbam@@ yen mba mba ve hemen se nyian ne , se er ve i@@ ve@@ ver shin se venda hemen ve ga . Kpa we yô , Yehova na ú ian i civirigh i pasen mba ve lu lumun mcivir u mimi hegen ne kwagh na ken igbar . Mayange je i@@ gbe@@ tar ia de u yôôn icivir i Aôndo ga , man ka sea hen sha icivir i i@@ gbe@@ tar a lu yôôn “ tar sha won cii ” a iliam shio , hanma or shin tar nan lu ungwan ne nahan , ka se mase kaven er se gbe ma kwagh ga yô . Man mbaapostoli kpa yange ve wa Mbakristu kwagh ér ‘ ve̱ kuran ayol a ve sha akaa a i s@@ enge a s@@ ôngo ga ’ yô , ka inyam i awambe a shi ken i̱ je la . Tese ikyav sha iwanger er icivir i ior ka i hemba gban ior kwagh a icivir i Aôndo yô . Ngu a mngerem ma dedoo akuma akuma , shi taver kpishi u kuran ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov mbi ker za ha@@ an sha i@@ am@@ egh . ( Mbafilipi 1 : 10 ) Gbenda u nom man kwase ve eren kwagh ayol a ve la ka kwagh u vesen hen Aôndo . ( Yesaia 48 : 17 ) Se fatyô u nengen iwasen i se zough a mi la ser ka iveren i wan atindi a Aôndo ikyo . 12 : 1 ) A@@ g@@ umaior a ken Kristu zua a iky@@ agh ki tom@@ ough ki gen@@ egh hegen ki k@@ ia wase ve u eren kwagh la yô . Takerada ugen kaa ér : “ A@@ vur a ahar ne wase se u nengen a mlu u kôôsôô u ka a lu hen atô u Ter vea wan u nan la . . . Iyange igen yô , kwa@@ sen@@ ôô@@ s@@ u u tamen ugen va tsu@@ w@@ em takerada la sha u@@ we , kenger igbenda na , maa ng@@ or ér , “ U soo u hingir Or@@ j@@ oho@@ va z@@ ee ? ” Mba h@@ ongo An@@ t@@ ôn@@ i@@ o ga@@ mbe yô , a za hemen u henen Bibilo vea Mbashiada . Er Nan Ve i G@@ be u Se N@@ ôngo Kwagh@@ a ? ( Daniel 11 : 1 – 12 : 13 ) Er Daniel kav kwagh u nenge a mi la tsembelee ga yô , a pine ort@@ yom u i na un mpase shon la ér : “ T@@ erem , mkur u akaa ne una lu nana ? ” Or shon gema kaa a na ér “ A taver mo . ” U N@@ A jighjigh wer ka kwaghaôndo wou la a lu tesen ior mimi sha kwagh u Aôndo ye . • Ka aeren a nyi u kange ishima wer u seer lun a mi ? Ken derianyom u hiihii la , wanakiriki ne ver ior ér ve tesen mbatamen mba ken tiônnongo shi ve tsuan mba ve kom yô , mbatamen mban di ve geman ve tesen iyôngo . Tese Dooshima man Iky@@ o i Wan sha u kôron N@@ ombor Wou Ts@@ aha , 10 / 1 ( Mbakorinte 10 : 31 ) Kpa Orkristu la nana fa@@ an kwagh ne nana luun a mi ken ishima yô , ka nan iyol i nan nana tsua akaa a a lu a sha mi a nana fatyô u eren sha kwagh u or u nan lu a tahav hen tsombor shin hen ityô i nan soo la ye . Takerada ugen kaa ér mkaanem ma Yobu á kaa ér “ y@@ erem ” ne , alaghga inja i ma yô ér “ ver@@ em hen ijiir i mkpeyol , m lu her er i@@ wen i injaa nahan . ” Lu sha ci u mtsera wa@@ see , shin ishima yange mgbegha se u eren tom ne sha ci u Aôndo doo se ishima shi se na jighjigh ser tiônnongo ka u na , shi gba u a ko@@ so tiônnongo sh@@ on@@ o ? ( Aer . Mbam@@ kohol asev mba vesen kua mba kiriki ka ve wase se u kaven er Ter wase u sha u se doo un ishima la a fe mbamgbe asev kua mbamzeyol asev cii yô . 4 : 8 ) Shi i̱ kaa ér un ka Aôndo u bem , u a ne mbacivir un mkpeyol yô . ( Ps . Yange i nôngo ityav sha ken inyom la , i da@@ ar Diabolo man az@@ ô@@ v na i kende shin tar . I@@ wanger Se@@ er T@@ an sha Ity@@ esen i Kristu Tor Davidi yange kure ikyaa ne nahan ér : “ Saan or u nan suur sha Aôndo la iyol . ” ( Mateu 24 : 21 ; Daniel 12 : 1 ) Sha nahan yô , ka he ’ shighe u se tese ke ’ igbar ser se na kwaghôron u Aôndo u profeti jighjigh jim je ne . I@@ ti i Marku i ken zwa Heberu yô , lu Yohan@@ an . Mba yer iti ne ken zwa T@@ iv ér Yohane . Sha mimi yô , Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea nenge a Yehova Aôndo sha , shighe u a nder ve shin ku vea hingir akaa a i gbe a ken jijingi la . Ka unô i er ve ‘ batisema sha ci u mba@@ kpen@@ eve , ’ man ikyav i kwagh ne hen ave yô kanyi ? Yesu yange ma tôô tugh jimin cii u eren msen , luun er yange fa ér Yehova ngu ungwan ga yôô ? Bibilo venda m@@ sô@@ rom ma man c@@ ô@@ hiin ga . ( b ) Ka mpin u nyi i pin@@ i , man mlumun na ér nyi ? V@@ a hi@@ di yô , se fa un sha ishi man ken iky@@ enge tseegh . Sha kpôô yô , se cii se mba a atô@@ akyaa a dedoo a dondon kwagh u i we se ér se̱ “ wase mba ve taver ga la . ” — Aer . Apostoli Paulu yange tôô uma u Orkristu kar sha nyi ? Nahan kpa , zum u m lu ken makeranta la , tic@@ a wase ugen er se mba@@ aie kpishi sha kwagh u Mbashiada mba Yehova , mba ior ve s@@ enge ér ka an@@ nongo u bo la . Kwagh gba sha mbatomov kpishi sha u ve za a loho u dedoo hen ior mba ve lu ken tar la , mba ve hembe er m@@ iliôn at@@ ar@@ atar nahan la . A@@ mba@@ aior la fa ér u eren ishima i Aôndo la ve a averen a a hembe nyityô kwagh i tar ung@@ un ua na or cii yô . Nahan cii kpa , Paulu wa se kwagh ér : “ E@@ mber nen ken Ter gbem , shi me kaa mer , ember nen . ” ( F@@ il . Mbagenev yô lu her , kpa gba u vea wa ishima a ican kpishi . ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 , 4 ) Ngu a awashima u hiden a uumace mba kuran tindi la ken Paradi@@ so . Aluer u nyôr ken A@@ you a Tartor agen yô , í kp@@ ela ufoto mba ior mbagenev mba i er kwagh ve ken Bibilo yô , í ver . Shi u zenden vea Aôndo la ka kwagh u injaa u hemban cii . Ka kwagh u taver se ishima kpishi u nengen er anmgbianev mba nomso man mba kasev mba tse@@ en asema , mba g@@ anden man agumaior man mba lun kwa@@ v kua noov man kasev ve we iyol ve kegh a kegh u za eren tom hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor nahan . Ity@@ esen i yange m ngohol shin Betel la wasem ken uma wam jimin cii . Er nan ve Yesu kaa a mbahenen nav ér ve “ taver ishima , ” man er nan i gbe u se eren kwagh sha ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Yesu tese ikyav er Aôndo a wasen se yô , ér : “ Aluer or nana lu a iyôngo ak@@ un@@ du@@ at@@ aan man u môm ken i ia tsu@@ me yô , nana kera undu i ak@@ un@@ du@@ any@@ i@@ in@@ gber kar it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin la sha i@@ wo , nana yem nana za ker i i tsu@@ m la gaa ? ” Doo u se s@@ angen a s@@ ange u ngohol mba mimi a doo ve ishima la ken tiônnongo ga shi se pasen hanma or u se zough a nan cii loho u dedoo u Tartor . ( 1 S@@ am . 10 : 2 ) Nahan R@@ ah@@ el yange vaa sha injakwagh , sha ci u ku u i wua Mb@@ ab@@ en@@ y@@ am@@ in la , shin lu sha ci u mba i wua ve ken gar u R@@ a@@ ma la . K@@ ur yô , a na ve Yesu ér ve za man@@ de un . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 5 : 31 ) Yô , se er nen tom sha akaa a se hen ken takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ne cii , nahan se lu nen mba Yehova a doo ve ishima yô . ( b ) M@@ zough u Tar Cii una fatyô u yangen m - ombo u tar u omb@@ on ikyav mbi u@@ ty@@ aav ne kpa ? De se nenge ikyav i dedoo i or u cian Aôndo ugen u lu uma sha shighe u Pro@@ feti Eliya man shi Tor A@@ hab@@ a u hemen Tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . ( a ) Davidi yange kaa vangertiôr ér : “ TER ka . . . myom wam ” sha ci u nyi ? • Aluer Yehova doo se ishima yô , se zua a tahav mbu wan ishima a am@@ een a nyi ? Yange gba se a isharen i yaven a or shi wa ishima ér nom man kwase ve yaven ayol a ve sha u tesen ayol a ve dooshima , nahan ve luun kôôsôô shi ve maren ônov . — Yakobu 1 : 17 . Yesu yange kaa a mbau@@ ng@@ wan a na ér : “ Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ iyua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” Anmgbian ugen , mba yer un ér Gre@@ g , vea kwase na C@@ r@@ y@@ st@@ al , yange ve mough ken tar u K@@ an@@ ada ve yem ken tar u N@@ am@@ ib@@ ia sha ci u ve fa u lamen zwa Buter , man ka zwa u i lamen ken tar u N@@ am@@ ib@@ ia je la . Ior mba a an@@ za a A@@ kô@@ r@@ aior la nyian ( Gen . 13 : 15 - 17 ; 17 : 1 - 8 , 16 ) Er Aberaham tese ér un ngu a jighjigh u nan u t@@ enger ga la ken uityendezwa mba Aôndo , je lumun u nan nagh sha wan na u môm môm la yô , Yehova seer taver ikyuryan na sha u b@@ um@@ un a Aberaham ér una kure ityendezwa na kpee a b@@ unde ga . Tsô a shi a seer wener : “ Nahan á er nan man ior vea yila sha iti i Un u ve ne Un jighjigh ga laa ? Kpa , Solomon venda Aôndo . ( F@@ il . 1 : 7 ) Shi ka i saan mo iyol u hemen mcivir u pe@@ pe sha u timen ken Bibilo cii ve se mase yan kwaghyan u pe@@ pe ye . Ior mba K@@ eren ‘ T@@ a@@ gbe@@ de u L@@ un I@@ she ’ Kp@@ ishi Nyian , 2 / 1 8 , 9 . ( a ) Er nan ve i lu kwagh u doon kpishi u eren akaa a tesen ér se mba cian Aôndo ? Lu mbadondon mba Yesu mba mimi mbara tseegh nenge mk@@ ende u á k@@ ôndo á yem sha la ye . A shi nan kpa yange ato gber or@@ vesen ugen hen af@@ o la sha kwagh u se lu ôron la , sha ci u hen ai@@ k@@ ighe la je , i nam ian i yemen kpo@@ o , maa i wam shin ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go , i hide a mo ken tar u Ne@@ ther@@ lands . Kwaghôron u profeti u Yesaia la na se wuese Yehova kpishi kua Wan@@ akiriki na u jighjigh la sha ci u nyi ? U du@@ ghun mba@@ asorabo ken tiônnongo kera la ve a icivir sha iti i Yehova . Nahan kpa , akaa kpishi a ka a shi ts@@ eren ior ken uma la tese ér mfe u uumace ve lu a mi la yina u kôôm ior sha er uma ve una doo yô . ( Luka 12 : 15 ) Er alaghga a taver se ú lumun ser m@@ doo u inyaregh ki doo se ishima la una p@@ ir se ashe nahan kpa , doo u se fa ser ‘ an@@ zughul a tar ne a nyian ishima man ic@@ ugh i iny@@ ar ’ ia fatyô u “ imb@@ ishi kwaghôron ” u Aôndo la . Er se lu zuan a mfe u mimi u vough seer a seer nahan , doo u se kpa se nôngo tsung se eren nahan gaa ? Kwagh@@ ngeren u ken inyom 19@@ 21 u yange p@@ on an@@ takerada u i yer ér “ Pro@@ to@@ col@@ s of the L@@ ear@@ ned El@@ ders of Z@@ i@@ on ” la K@@ ohol akaa ang@@ ara la nahan cii yô , mba ve lu Mbakristu mba mimi ainge ne cii mba ityô i Tartor u Aôndo , man mba dondon kwaghwan u i we ve ér ‘ vande keren nen tartor man perapera u Aôndo hiihii la ’ la . ( Mbakolose 1 : 23 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a mimi a Yesu tese la wanger mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba hiden a ayol a ve ijime mba ve lu ken Zege@@ tartor u Roma la cii . — Mbaefese 1 : 17 , 18 . 14 : 6@@ 6 - 7@@ 2 ) Lu nyi i na un ishimataver shighe u tile sha ishigh ki mbahemenev mba kwaghaôndo mb@@ ar@@ aa ? 6@@ 2 : 8 ) U tesen ikyav yô , aluer ne noov man kasev ne sôn U@@ hemban@@ agee imôngo ner a̱ hemen ne shi a kôôm ne ne sôr ma zayol hen atô wen yô , a kera taver ne u sôron zayol shon ga . Icighan jijingi ne una wase se u eren kwagh u ma se fetyô u eren sha tahav asev tseegh ga yô . Lu hen shighe la nahan , E@@ no@@ ki lu profeti u Yehova ye , man kwaghôron na ngu a inja je kua sha ayange ase ne kpaa . Nahan kpa loho u dedoo lu myer her tsô . Vea fatyô u cir@@ in mbacivir Aôndo mba mimi mban zwa ga , gadia ian i civirigh i ve lu a mi i yôôn “ I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo ” u Tartor u Mesiya u Aôndo cii man mkur u tar ne la doo ve ishima tsung . Doo u Mbaheberu 11 : 6 una wase se u lun a vangertiôr ser nyi ? Apostoli Paulu pase akaa ne ken washika na u hiihii u yange nger Mbakorinte la . Shi se tôv sha igbenda igen i mbamaren vea y@@ ese ônov vev sha dooshima la kpaa . — 1 Mbakorinte 13 : 4 - 8 . Nahan yô , Yehova , un u a lu ijende yase i fan kwagh shi kaven kwagh kpaa la na se kwaghwan u a tese se ior mba se na ve jighjigh yô . 2 : 11 - 14 . Sha ajiir agen nyian ne , aluer nomso@@ or soo kwaghaôndo shin kwagh u Bibilo shin nan soo Aôndo kpishi yô , anmgbianev mba nan shin azende a nan shin mba ve eren tom a nan imôngo vea fatyô u eren nan ayôôso . Lo@@ is@@ i vea wan na u kwase , Un@@ ise , hingir kasev mba dondon Kristu sha mimi , ve lu a “ jighjigh u nan u mimi ” taveraa , nahan doo Paulu je zua ga . Shi kwagh ugen yô , aluer se tôô ser tar ka as@@ enge yô , kwagh la una wase se u eren ityom i ayange ayange la , ican i yan ia kera lu kpishi ga . ( Or@@ pa . I gber takerada ne hegen hemba u@@ kô@@ pi m@@ iliôn 2@@ 30 ken ijô i hemban 2@@ 60 . Á taver gumor Timoteu ishima ér : “ N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . ” Gb@@ id@@ ye ase kwar nenge er tom u nyôron a an@@ ny@@ am@@ ev kua kwaghyan ve ken t@@ so vough vough la man tom u nyôron a ikyav mbi tsombor ken t@@ so la yange ua lu kp@@ egh ga yô . Ior kpishi ka ve keren msaanyol ken tar u u soo kwagh u i@@ ember@@ yolough yum ne , sha er vea hungur a ican ve yô . Shighe u m lu eren dang zenden ne , m lu pasen azende am mer Aôndo ngu shi m lu ôron a kwagh u uma u dedoo kpaa . Alaghga a gba u ú de u eren akaa agen ken uma wou , shin u hemban vihin shighe wou ken tom u pasen kwagh la . I@@ ny@@ aregh K@@ i Jighjigh u Nan A Ve a M@@ i La SE@@ V ka mb@@ ua av kpa a̱ wanger sha ga , a̱ gba lun sha di@@ im@@ ii shi kp@@ er nan kpa a̱ lu her nahan , a̱ kuma ayange imôngo , man iyange ia mase va tan yô , ka í sa@@ gh iyol kpen kpen . Mbamaren fa dedoo je ér alaghga imba mci@@ e ne ia yima uma u ônov vev . Aluer se nenge ser tom ne ka tom u hange hange shi se nenge a averen a á lu ker la yô , ishima ia hemba taver se u zan hemen a mi . “ Aôndo ka u nzughul nzughul ga , kpa ka u bem . ” — 1 K@@ OR . Ka as@@ an a me a lu sha won ci@@ ilii ? Kpa aluer se mba mbag@@ en@@ gese iyol ga yô , ka hanma shighe cii se ver ishima ser mbagen ve̱ er akaa a se soo ser ve̱ er la ga . Kwagh u m@@ asen yô , Aôndo tôvon se sha ci u ityôkyaa i dedoo igen kpaa . Mbaiserael lu l@@ ôôn kwaghbo sha afer@@ akaa a ve eren la . Sha nahan yô , mbahenen kpishi lamen zwa Grika , lu zwa Heberu ga . Yange nenge ér kwagh hemba un a hemba je ve he ? Yehova yange gba uumace a isharen i lun uma gbem sha won . T@@ ô@@ v@@ ac@@ an man ah@@ endan man u kenger or dang la ka akaa a taver u wan ishima a mi kpishi shighe u i lu ior mba ken tsombor wou shin anmgbianev ou shin ior mba ve we ndor a we je ve lu eren kwagh ne la . Lu ôron lu imba dooshima i ior mba ve ne ayol a ve sha u civir Yehova ve doo un ishima shi un kpa a doo ve ishima nahan la . Kpa shighe u Wan u or Una va la yô , Una zua a jighjigh u nan sha won@@ oo ? ” — Luka 18 : 1 - 8 . Ôr Anzaakaa 22 : 15 . ( Mpase 2 : 4 , 18 , 19 ) Een , se sa@@ gh nen a sa@@ gh sha kwagh u iyol@@ tseghan yase ga , kpa se “ luun nen mbat@@ seen asema , ” se taver nen asema zan zan mkur — man mkur z@@ ur@@ um . — Mbaromanu 12 : 11 ; Mpase 3 : 15 , 16 . H@@ ide ne agumaior , a i gbe u ne wase tiônnongo la di ye ? Heela tseegh ga , er Aôndo yange soo ér ve er kwagh nahan ga yô , yange lu sha mi u Mbayuda zan a kp@@ i@@ la i mbampin vev mban hen mbat@@ esen sha u ve tese ve kwagh u vea er yôô ? ( b ) Paulu yange naan mba ve civir Aôndo a na imôngo la icivir nena ? In@@ i@@ ôngon ve i yôôn kwagh u Tartor la na yô , i tôv ve a ican tsung . ( Mbaefese 5 : 10 , 11 ) Gba u se lu a ishimataver ve se wase mbagen u gb@@ ih@@ in ime geman tsuan iwanger ye . Kristu ‘ ngu a ish@@ in@@ d@@ an i Davidi la , ’ man i na un akaa a Tartor cii sha ikyev kua tahav mbu hemen ior mba nan jighjigh cii . 6@@ 9 : 20 . Anmgbian u kwase ne tindi or shon a takerada ne ayange nga karen kp@@ egh@@ ee yô , a shi a gbidye or la wa@@ ya . ( Aerenakaa 20 : 28 ) Doo se kpishi er Yehova a fe m@@ yen wase man a ne se iwasen sha dooshima nahan ! Or@@ gen u i yer un ér St@@ an@@ is@@ ł@@ a@@ w yô , kaa wener : “ Shighe u se pav ivaa la , kwase wam lumun mo u nengen a ônov av mbak@@ asev mbau@@ har mba kiriki mbara ga . ( Yoh . 10 : 16 ; Luka 12 : 32 ) A kaa ér : “ M ngu a iyôngo igen i i lu hen ity@@ ôr ne ga yô , i kpaa Me va a i keng , ia ungwa imo Y@@ am ; ia hingir iky@@ um i môm man or@@ kuran môm kpaa . ” 18 : 1 ) Se gema se dondo kwaghwan u jijingi mgbegha apostoli Paulu nger ne , ér : “ S@@ é wa nen ayol a ase ikyo , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Se@@ ̱ de b@@ undu nen mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga , kpa sé taver nen asema ayol a ase , i̱ seer eren nahan er ne nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ” — Heb . Lu nyi Paulu ôr sha u una wase anmgbianev nav mba ken Kristu ve za hemen u lun tse@@ vaa ken jijingi shi taver ishima ken g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh laa ? 3 : 18 . Gba u me gema shighe u m eren tom wam laa ? ’ A hemba doon u se dondo ikyav i Maria hen shighe la , se hen Bibilo , i í lu Mkaanem ma Yehova Aôndo la shi se gbidye kwar sha kwagh u se hen la sha er se kporom ikyua a Yehova ga he ? Nahan kpa , mayange je yar tom a mfe na ne sha inja ga ze . Yange tese ér un ngu “ iwanger i akuraior ” sha u eren tom u pasen kwagh , shi mnenge u a lu nengen sha u zan zan nyian la kpa tese ér ngu iwanger i akuraior . Aluer sha mar wase je mhôônom ma ker se ga kpa , Bibilo kaa ér se nôngo kpoghuloo se lu a ieren ne . I hide i ver mcivir u Yehova tile dông , t@@ av kar ny@@ ity@@ o kwaghaôndo shi hemba hanma inja kwaghaôndo cii . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i “ ik@@ av ” i ken zwa Grika i̱ i t@@ ér i̱ heen ne inja i i̱ kpôô kpôô yô ka kwagh u or u kper@@ an akaa nan kp@@ er a lu hi@@ la tsô la . Or@@ ya ugen kaa ér : “ Lu@@ un er yange sea fe yô , ma se teman kwaghhenen wase u hen tsombor la hanma shighe , hii shighe u se er ivese ica lu a gba ga la je , er se eren nyian nahan . ” Aôndo yange na apostoli Peteru tahav nder D@@ or@@ ka shin mbakp@@ enev , man a shi nan kpa hii shighe la je za hemen u pasen loho u dedoo shi eren aeren a dedoo agen sha ayange a uma na cii . Paulu pase ér nomso@@ or ngu ityough sha kwase u nan di vough er Kristu á lu Ity@@ ough sha nongo na nahan . Shighe a karen yô amba la aa gema henen kwagh er Yehova nahan , shi aa gema ungwan imoshima ve i i tsaase i la . Shi se fa er ne agumaior a sha tar cii , aeren a en man jighjigh wen u nan man asaren a en kua akaa a ne fe u eren la a kaha kpishi yô . Aluer ishima ngi zan we iyol ér ú yina u henen Bibilo a or nahan , u er nena ? Or u nan er nahan yô , gba u nana fa ér cii man i kure tom u tiônnongo yô , saa tiônnongo una lu ken bem , ka sha gbenda u i tsough u eren tom u tiônnongo la ga . Apostoli Paulu kaa wener : “ M ngu eren msen mer , dooshima wen a̱ seer a seer ng@@ een [ a mfe u vough ] man sha hanma mkav cii . ” — Mbafilipi 1 : 9 . I@@ y@@ ôngo ne ngi nengen hemen u Yesu Kristu , Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo la nena ? Or@@ pasalmi u̱ ikyav i tese ér un kpa yange lu gumor la kpa kav kwagh ne . Doo u se umbur nyi , man ka sha ci u nyi ? Aluer se wa ishima a nyityô m@@ taver u se tagher a mi cii yô , kwagh la una wase se se hemba veren ishima sha mba@@ awashima mba Yehova Er se lu Mbakristu yô , se mba ny@@ igh@@ en mba se tee ve tom la kua ior mbagenev ga . I kaa ér : “ Zum la ikyav i Wan u or ia due sha aôndo , ” shi Yesu una va “ sha a@@ been a sha kwa@@ v@@ aôndo . ” ( Mat . Kpa hegen di yô , de se ember nen ke ’ akaa a mimi a Yehova a pase wang ne , se gema se kegh nen á í lu a̱ fa wang ga la . Ikyav i tesen yô , anmgbianev mba kasev uhar ken tar u Philipp@@ ines yange ve due kwaghpasen , ve za ken ag@@ ar agen ica ve za na ior ityakerada i Bibilo . Yange i hemba doon un u za sôron u@@ bran@@ ci mba ve lu ken ityar i ken vegher u Y@@ uro@@ pa ugen , ape i ci@@ r tom wase la . Doo u se nenge m@@ liam ve@@ m man ashighe a m@@ zu@@ ngu ve la ser ka i@@ gbe@@ kera ga , kpa doo u se kav er ku u u er ve la u lu kwagh u vihin tsung yô . Shi yange gba hange hange u a kp@@ ela ufoto mba k@@ ông@@ or mbah@@ ev u@@ deri imôngo kua mba lun ah@@ u@@ ar ah@@ u@@ ar kpaa . Ka mbamhen mba wasen mba nyi nahan í ne sha u wasen se sha u Bibilo yase i ôron la i̱ hemba lun a inja man i@@ wa@@ sen@@ e ? [ Ka ] nahan man vea fa er Mo M lu TER ye . ” B@@ ee kera yô , or môm nana fatyô u yangen tahav mbu um@@ av ér mbu de dugh ken or shighe u nan lu nôngon ku la ga , shi a fatyô u yiman or môm sha ikyev i ku , u u lu or@@ ihyom u uumace jimin cii la ga . Lu W@@ ang sha I@@ shigh ki Aôndo • Kanyi i lu iyol@@ gen@@ gese ? J@@ e yô , takerada ugen u i yer ér D@@ is@@ pos@@ able People — New S@@ la@@ very in the G@@ lo@@ b@@ al E@@ con@@ om@@ y la kaa ér “ ior mba lun ikp@@ an nyian hemba ng@@ een a ior mba yange í ii ken A@@ fri@@ ka sha shighe u kasua u y@@ amen ikp@@ an u ab@@ uter yange eren vea ior i A@@ fri@@ ka la yem zende zende . ” Be@@ en he@@ ela kera yô , a h@@ ôô kwaghyan ayange 40 ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . Mbamaren mba lun a dooshima ka vea eren nahan yô , i lu u tesen ér mba pur@@ ugh ônov vev sha ken mlu je la , vea lu nengen e̱r ve kuran akaawan a ve hen la yô . Ken inyom i 19@@ 47 la , haregh u tar u In@@ dia la lu a iy@@ en@@ ge@@ ior kuma er m@@ iliôn 4@@ 00 nahan — inja na yô aluer í pav iy@@ en@@ ge@@ ior i tar sha won jimin cii sha shighe la ken a@@ vegher at@@ aan yô , iy@@ en@@ ge@@ ior i í lu hen haregh la tseegh ia tôô vegher môm ken a@@ vegher a at@@ aan la . Umbur wer , er apostoli Paulu yange nger nahan , tindi u u ungwan imo i mbamaren la ngu a ityendezwa igbenda ihi@@ ar , ér “ ka nahan man á kpe u iyol man ú tsa sha won ye . ” Satan ngu a ity@@ um@@ ugh i môm ki k@@ ia fatyô u pan@@ den jighjigh u nan u ior mba Aôndo sha tar cii shin nd@@ ôh@@ ôr gbashima ve ga . Nahan yô , doo u ashighe agen se hen kwagh u mbamsen mban ken mcivir wase u hen tsombor . Yange i wu@@ he se agumaior a Mbashiada mba Yehova se hemba ityough 2@@ 30 ken pur@@ usu u gomoti u tar u Amerika , u i maa hen gar u Le@@ av@@ en@@ wor@@ th , lu a sule ker la . Er se lu zan hemen ken jijingi nahan tese ikyav ér nyi ? Heela tseegh ga , or ka nana lu a isharen i zuan a inyaregh kpishi yô nan hingir u eren afer@@ akaa . Ne@@ hem@@ ia yange taver ior nav ishima wener : “ S@@ é maa nen g@@ il@@ g@@ al u Yerusalem . ” Mbahemenev mba shin it@@ ine mba sha ayange a mbaapostoli la yange ve tindi a washika u hange hange ugen hen atôônanongo agen . Ikyav i ve ver la doo se kpishi ! Hii ken A@@ ip@@ or u 199@@ 1 , zum u ityav hii ken S@@ i@@ er@@ r@@ a Le@@ one la je , i wua ior shin i vihi ior ayol shin i gba ve a@@ wan udubu udubu . Jigh@@ ilii yô , ka noov mba civir Aôndo ga cii , ve ne kasev vev ican shi ve n@@ orom ikyaa ga . 17 , 18 . ( a ) I@@ b@@ aver i sha tar cii tese ér takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la ngu a inja nena ? Sha mimi yô , aluer se soo ser ieren yase i̱ zua sha ikyav i Yesu yange ver la yô , a gba u se palegh ieren i z@@ eren keren mbam@@ shi mba ior mbagenev shi z@@ eren pasen mbam@@ yina vev la kpee . Cii man Ca@@ thy , anmgbian u kwase u ken B@@ rit@@ ain , a mough a yem ken tar ugen yô , a vande timen sha tom u u hembe doon u anmgbian u kwase u lun kwa@@ v nana za er ken tar ugen yô . ( Genese 12 : 1 , 2 , 7 ) Aberaham yange gema er nena ? ( 1 Utor 4 : 30 , 31 ) I@@ ny@@ aregh nagh yô , z@@ en@@ aria u zuan a mi sha inyom tseegh kpa una hemba N@@ ai@@ r@@ a b@@ iliôn deri môm nyian . In@@ i@@ ôngon i Mbashiada mba Yehova i ‘ lun bem a ior cii ’ la lu shiada u dedoo kpen kpen . kwa@@ v@@ yolough na ye ? M@@ ag@@ az@@ in u sha uhar , u i hembe samber a mi sha tar cii yô , ka Awa@@ ke ! , u i gb@@ eren un vea Iyoukura imôngo la . A tes@@ em takerada ugen u u lu a itinekwagh ér The Tru@@ th That Le@@ ads to E@@ tern@@ al Li@@ fe ( Mimi u A Ne Uma u T@@ sôron la ) maa a kaa ér , “ W@@ ea lumun yô , ngohol takerada ne . ” Ve luun a mba@@ awashima mba dedoo ga . Ka se Mbakristu i lu tom wase , shi se lu a ian i@@ civirigh i lamen a mba ve keghen ato a vese la , pasen ve mbam@@ lumun mba Bibilo i ne sha mbampin er mbara nahan ye . Aluer ka inja er gba u á sôr akaa agen kpa , lu a vangertiôr wer Yehova una hemen mbatamen sha u ve̱ er kwagh u a lu u dedoo shi a lu u shami kpaa yô . — Mbagalatia 6 : 10 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 13 . Ú kohol imôngo sha u wan ats@@ am a wuese Yehova a ishima i môm kpa ? Iyange la ia kure ken ityav mbi vesen mbi Aôndo u He@@ mban@@ agee la , mbi mbi lu van i@@ oo la ka Armag@@ e@@ don je la . K@@ er u Eren Tom u Dedoo Mbah@@ enen mba Yesu yange ve fa je ér vea fatyô u eren tom u pasen kwagh la sha tahav vev tseegh ga . Alaghga anmgbian la una hen ér : “ Ka mea ôr un mnenge wam sha kwagh nahan a wuese kpishi shi a er tom sha mi kpaa . Mba jijingi u Aôndo a hemen ve la mba pasen mba@@ wan@@ ndor a ve kwagh u mlu u wang man bem tseegh , tsô ka gem ka saan ve iyol u hiden za y@@ eren ken a@@ you a ve nengen i@@ pi@@ la man idya i eren sha tele@@ v@@ ishen ga . I na Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ish@@ ô sha ci u ve na nagh ku ip@@ aa ku Yesu la jighjigh . ( Rom . * Mba he@@ mb@@ en yô , hanma or nenge ér sha kpôô yô , mkombo la lu u a hungur a mi ga . Ken inyom i 18@@ 7@@ 9 la , mb@@ ang@@ eren magaz@@ in ne kaa wanger wanger ér , “ mayange je vea sôn shin vea zamber ior ér ve wase ve a inyaregh ga . ” Aluer se mba eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen sha gbashima yô , se wase ior kpishi vea fa er Aôndo a lu u mimi yô . U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen vaa iyol a ortamen ugen sha kwagh u kwase u hemen u he u hen iji@@ ir@@ tom na . Akaa kaha kposo ny@@ ian@@ aa ? Paradi@@ so u Paulu ôr kwagh na la , tile sha akaa atar a a va er ken hemen yô . Hi@@ ihii yô , ka paradi@@ so u kpôô kpôô la . U tesen ikyav yô , aluer or nenge a ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha tele@@ v@@ ishen shin sha kô@@ m@@ pu@@ ta yô , ka sha ishima i taver tsung nana mough a p@@ ir tele@@ v@@ ishen shin kô@@ m@@ pu@@ ta shon ye . Shighe kar yô , i yila se ér se va er tom shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la . Yange i s@@ ôngo iyôngo ihi@@ ar man ic@@ ông@@ on@@ b@@ ua môm sha ci u Shi@@ sar man tar u Mbar@@ o@@ ma ken tempel u ken Yerusalem la kwa har ken hanma iyange . A@@ h@@ ina ne nga been makeranta yô maa a hingir up@@ ania . U ôron kwagh sha mimi yô , inyaregh ki keren kpoghuloo va a akaa a vihin kpishi . I@@ c@@ ôngo lu kwagh u gba u atô@@ at@@ yev aa er keng ve aa hingir Mbakristu ga . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 1 , 25 De se time nen sha atô@@ akaa a injaa any@@ iin a a wase se yô : ( 1 ) Mba tesen m@@ ge@@ m@@ shima u mimi sha aeren , ka sha m@@ kaan tseegh ga ; ( 2 ) ini@@ av mbi nan tseegh doo Aôndo ishima ga ; ( 3 ) mbacivir Yehova ka vea undu un nahan i vihi un kpishi ; man ( 4 ) saa se l@@ ôô kwagh u dedoo keng ve se sun@@ da kwagh u dedoo ye . ( Anz . 23 : 4 , 5 ) Kpa Yehova ka gbil@@ in@@ kwagh ga ! • Ka averen a nyi nga a va zum u se tese ishima i legh legh • Kwagh u Yesaia 35 a er la yange hii iv@@ in sha ashighe a tsuaa la nena , man kwagh shon zua sha kwagh u Paulu nenge a mi ken mpase u sha mnenge la nena ? ( 2 Mbakorinte 11 : 28 ) Yesu yange ya ican hen tugh mbu lu u kp@@ er a wua un la je yô , “ i@@ us@@ a Na gema hingir er ka ab@@ er@@ awambe nahan , gba n@@ ôn@@ don inya . ” Ka ve de ér “ kwaghôron ” u Aôndo , shin loho na u ú lu ken Bibilo la u̱ hemen ve . — 2 Peteru 1 : 19 . Tsô , ve kav er i gbe u vea kera tema a tema ga yô . Zum u anmgbian ugen ôr Kwase ugen u zan ad@@ ua ken Greek Or@@ th@@ o@@ do@@ x ( iy@@ ou@@ ad@@ ua i ityô i Grika ) la ivur Ruamabera yô , kwase ne pine mbampin kpishi mba tesen ér sar un u fan mimi . Aluer we kpa ashighe agen ka u nenge iyol you imba la , man u umbur er Paulu je kpa yange tagher a imba m@@ taver wou la nahan , ishima a pe@@ ver we ga he ? M doo un ishima kpen kpen , kpa hen shighe la yô , m fa ga . Kwagh u Lo@@ ti ôr a ior i So@@ dom ér ve de mba@@ van@@ nya mbara sha er “ ve va nyer hen ” ha@@ av nav la tese ér yange nenge wener gba u una war mba@@ van@@ nya mbara kpee je . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 PE@@ E@@ J@@ I 3 - 7 U@@ wegh ku y@@ an@@ egh tile sha ityough ki kwagh u i lumun un man u a lu m@@ tu@@ un@@ um yô . ​ —⁠ Genese 35 : ​ 16 - 19 ; 44 :⁠ 20 . Shi fa kpaa wer , shighe u ú vihin vea kwase wou ve ú hen wer kuma la , alaghga shighe la yina kwase wou . ( Luka 4 : 5 , 6 ; 1 Yohane 5 : 19 ; Mpase 13 : 2 , 18 ) Kp@@ aa , mlu u iny@@ am@@ ky@@ ume ne i lu a “ n@@ amba u or ” shin ikyav la , tese ér inyam ne ka kwagh u orumace , ka jijingi shin ij@@ ô@@ v ga , sha nahan yô ngi a mbamlu mba orumace . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : A@@ an ka a due kpishi a pasen ior kwagh ab@@ ur ab@@ ur hen haregh u A@@ ma@@ z@@ on@@ as , u a lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Per@@ u la Shi ka ve ngerem u@@ washika mba taver mo ishima kpaa . Shighe u or nan kera til sha mimi u nan ga yô , doo u nana er nyi ? Mbakristu mba sha ashighe a tsuaa la yange vea ngohol akaawan ne yô , i saan ve iyol , man er ve lu ken ij@@ ough@@ ave a mbatamen mba shin t@@ ine yô kwagh ne va a bem man mzough kpaa . — Aerenakaa 15 : 22 - 31 ; 16 : 4 , 5 ; Mbafilipi 2 : 2 . Yesu yange lu ôron ér nyi , shighe u kaa ér “ iy@@ ongo ne ka ikyuryan i he i ken awambe A@@ m ” laa ? Kpa saa se fa igbenda i tesen kwagh ve se tese ior kwagh a kôr ve ken ishima ye . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Ken akaa a vihin agen a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne i ve a mi yô , ka ku u ior asev , er ter@@ em nahan . Or@@ gen u lu môm ken mba ve time sha ruamabera ne zu@@ lee shi ve gema un ken zwa ugen yô kaa ér , “ kwagh u I@@ r@@ en@@ a@@ e@@ us nger la zua vough sha ngeren u ken zwa K@@ ô@@ p@@ ti@@ k , u a lu a itinekwagh ér Go@@ spe@@ l of Jud@@ as ( I@@ vangeli i Yuda ) la . ” Yehova fa i , kpa alaghga a lu ken hemen je a va mase wanger se ye . Yesaia 35 : 8@@ b ôr kwagh u mba ve kuma u zan sha “ Ici@@ ghan@@ gbenda ” la , ér : “ Or u nan lu wang ga yô , nana kar sha mi ga ; kpa una lu sha ci ve , mba@@ zenden sha mi kua ab@@ u@@ me@@ aior je kpaa vea tsu@@ me sha mi ga . ” Shi se pasen kwagh ser se hii Bibilo i henen a ior . Nahan kera kpiligh se iyol er hii ve , shighe u Yesu lu pasen kwagh zenden la , tese ér kwagh u uumace gba un ishima sha mimi la ga . Sha nahan yô , gba kpee u se nôngo ikyar i se ye a Yehova la ia taver . 6 : 1 - 5 , 9 , 11 ) Shin er tar vihi kpishi nahan kpa , “ Noa [ lu ] zenden vea Aôndo imôngo , ” shi “ lu yôôn kwagh u perapera ” a mciem shio . Mbagenev rumun akaa ne ve pase a je nahan ve tsu@@ me gbenda sha kwagh u jighjigh u nan . ” Aluer mbacivir Aôndo za hemen u lun mbap@@ er@@ apera shighe u i lu tôvon ve a ican yô , vea fatyô u lun a vangertiôr ér vea lu uma “ gbem sha won . ” Ka h@@ an se fatyô u zuan a an@@ zaakaa a sha inja a a k@@ ou akav a ken uma u or k@@ ere ? Mimi man Wan u Aôndo Aôndo tôndo zwa a kwase môm ér una na nan nom ga . Kwagh ne una na vea kpe fele , sha er vea lu sha kon zan zan iyange i N@@ is@@ an 15 , i i lu zege@@ yange i Me@@ men la ga yô . ( Yobu 1 : 12 ; 2 : 6 , 7 ; Yohane 8 : 37 , 44 ; 13 : 27 ) Takerada u Mpase ts@@ en or u nan ne ve i te@@ v mbadondon mba Yesu a ican la sha te@@ mbe , u kaa ér : ‘ Diabolo ngu veren iyol u una kende ior enev mbagenev ken ga@@ adi , sha u á kar ne yô . ’ ( Pasalmi 1@@ 27 : 3 - 5 ; Anzaakaa 22 : 6 ) Ka sha imba gbenda ne nahan ka ve lu a dooshima u Mbakristu , u ka a wase ve u kuran mbayev vev sha akaabo a vihin á alaghga agumaior aa gba sh@@ imi la ye . 12 : 26 - 28 . Nahan kpa , hanma or ken non@@ go@@ ior u wanakiriki la nana fatyô u wasen sha igbenda kposo kposo sha er ikyurior i ken jijingi la ia vese yô . ( 1 T@@ es . 4 : 1 , 9 - 12 ) Ka mimi , alaghga a gba u ashighe agen mbatamen vea wa tiônnongo jimin cii kwagh , kpa aluer ka as@@ ande a ior kpuaa tseegh i gbe u a wa ve kwagh yô , a hemba doon u a wa ve kwagh ken h@@ ua . ( G@@ al . 6 : 1 ; 2 Tim . Hii he ’ shighe la je , tom ne vese kpishi ke ’ tar u Rus@@ sia , kua ken ityar i tilen sha tse@@ ene@@ ke u i , i yange i l@@ ù a@@ vegher a tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on u tsuaa la . A lu nyi kpa , yange kera ver ishima sha akaa a a hemba lun a inja la ga , akaa a yange lu wasen un u lun ikyua a Yehova la . Pasalmi 7@@ 2 pase se . Shighe u í lu ôron avur a ke ’ Bibilo zum u i lu nan kwaghôron u ke ’ igbar yô , doo u se dondo se ôron ke ’ Bibilo asev . K@@ ohol cii yô , ish@@ ember@@ ti i “ icighan jijingi ” la i̱ due kwa 41 ken takerada u Aerenakaa la . • Kanyi se fatyô u henen sha kwagh u yange er Peteru man Yakobu man Yohane la ? Shighe u Mar@@ iv@@ í lu ken pur@@ usu la Ng@@ ô ugen u y@@ esen ônov tswen , iti na ér K@@ ati@@ a , a kaa ér : “ N@@ gi@@ se la m waan ishima a wan wam u kwase ga . Ú er nan ve ú hemba wasen or@@ henen Bibilo sha injaa ? Mbakristu cii mba zough a iwasen nyian sha tom u icighan jijingi a eren sha u pasen aka@@ ac@@ imin a Aôndo la nena ? Er nan ve i gbe hange hange u a hide a nger iti i Aôndo ken Bibilo ? Kpa jighjigh u na Yehova , Ter na u sha la taver her dông . 30 : 11 ) M@@ fe ne una na se se lu a vangertiôr ser , aluer se fa ityôkyaa i yange na ve Yehova er kwagh a As@@ aria nahan ga je kpa , se fatyô u nan jighjigh ser iji@@ r@@ ôron na la ka i mimi . F@@ a wer , er u lu hen ya wase her yô , a gba u ú z@@ aan a vese imôngo , wea soo shin wea soo ga kpaa ! 15 : 1 , 2 , 7 . Ve mban ne yô , ve hingir u nengen ityav mbi nôngon man akaa a ka mbi va a mi la cii ér kape uma a lu je la . I@@ t@@ inekwagh shon yô ér : ‘ T@@ ile Lu V@@ ough De K@@ era T@@ enger Ga sha u Eren Ishima i Aôndo Cii . ’ Er i Hii Ve Se Z@@ ough a I@@ ember sha u C@@ i@@ vi@@ r Yehova Yô Aluer or venda u ungwan icin i nongo u wanakiriki u jighjigh u lu tan se la yô , nana va a kwagh@@ ts@@ eren sha iyol i nan kua mba@@ doon nan ishima cii . Mkaanem mara yange ma kô@@ rom ken ishima kpen kpen . Me yem sha u Me za sôr ne ijiir . Me yem Me za sôr ne ijiir yô , Me shi Me hide , Me va kua a ven sha er ne kpaa né lu hen ape M lu yô . ( Mat . 9 : 35 , 36 ) Yange a lôh@@ ô amba la sha dooshima ér : “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ikyav mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . ” ( Mat . Kwagh la doo ior ken ishima je ve gema u@@ icighan@@ mbaakaav man ufoto man ie@@ ev hingir akaa a ve a civir ; ior lu yaven inya sha ish@@ iv mb@@ ì mbi , man lu su@@ sen mbi shi lu nan@@ den u@@ ky@@ an@@ d@@ or man kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha ish@@ iv mbi akaa ne , ve ci@@ r mbi u@@ im@@ on@@ don iyol shi ve ker u@@ ivande mba eren hen akaa ve a im@@ egh la . . . . Shi una wase se u nengen ser se er kwagh a shighe wase sha inja , er se lu keghen myom u Yehova ne . A pase Mose igbenda Na , man aeren a Na hen ônov mba Iserael . ” Sha ajiir ag@@ enegh je yô , i kav ér yange a̱ maan Iyou i Tartor a̱ kuren , a̱ m@@ ough@@ on a̱ kôron ken inyom igen yô , tiônnongo la maa a seer ing@@ y@@ egh i hemba ave a tse kwa har je . ” Ashighe agen mbamsen asev mbagenev vea bee msen u Yakob shin Aberaham nena , man vea tese er ishima i lu se ker nena ? Or@@ fankwagh nan fa ér mhen una fatyô u lun er usu nahan . 11 : 6 ) Yehova yange tese tahav man kwaghfan kpishi sha u nd@@ eren Yesu , nan un uma u kpen ga la Sha ! Yesu yange tese ér un ngu a mkav sha m@@ kaan nena ? Ngeren shin ‘ i@@ vangeli ’ gayô u@@ washika mbagenev mba i va nger ve ken masejime la cii , i nyôr a ve ken Iky@@ uryan i He la ga . . . A@@ ip@@ or 15 , 20@@ 10 Nahan kpa , cii ve m undu Betel yô , m nyôr mkombo u sha ci u mbakur@@ an mba ningir sha . Nyian kpa i lôh@@ ô agumaior ér a va kohol imôngo sha u civir Yehov@@ aa ? ▪ Ior mba dedoo cica cii mba yemen sh@@ aa ? Nenge peeji 18 . Se hen akaa ahar a lun se a inja ken Samuel u sha U@@ har ityough 7 . Hanma nom yô nana time sha gbenda u nan nengen tom u i ne nan ne tsembelee . Nahan kpa Yehova wa ishima u va veren or@@ jighjigh Yakob sha gbenda u una hungur a mi mayange ga yô . Nahan kpa , aeren a mbagenev ken tiônnongo na yô , va zua a ishim@@ avi@@ h@@ in shi iyol kpe un . Shi umbur wer Yehova vande veren ‘ iyange man shighe ’ u zege@@ can la una hii yô . ( Mat . 1 : ​ 23 - 25 . U fatyô u wasen mba@@ beenyol mba i gbe u a wasen ve shin a luun a ve imôngo la , er u wasen ve ityom igen hen ya shin za y@@ amen ve akaa ken kasua nahan je he ? Ter u sun@@ da na Wan na Yesu Kristu “ tahav mbu Sha man mbu sha won cii . ” Shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira kure la , tar cii lu ken bem ga . Man akaa a sha ne cii nga ningir ken i@@ am@@ egh u tar dang dang ga , kpa nga ningir sha atindi sha atindi . Se fatyô u ‘ nengen sha akaa a se lu eren la ’ sha er se seer eren tom u Tartor ken ayange a masejime ne kpa ? 6 :⁠ 1 ) Kpa vea gema a er a ma or u ungwan kwagh ga , u nan vende u v@@ aan af@@ an@@ yô sha kwaghbo u nan er la nena ? J@@ ef@@ f shi kaa ér : “ Yange se nôngo u fan kwagh u mbagenev ve lu eren u a lu sha ishima yase yô , sha er mbayev asev kpa vea er kwagh shon a ve imôngo yô . 21 : 8 . Ishim@@ a@@ verenkeghen I M@@ nder U Shin K@@ u Ng@@ i A@@ a T@@ ahav I hii u lôh@@ ôn mba ve kohol ve lu kwa@@ se@@ he la sha shighe u Yesu man mbadondon un hii u pasen kwagh ken inyom i 29 zan zan inyom i 33 la . U Yesu tesen mba he ’ ityô na kwagh u Aôndo kua mba@@ awashima N@@ av la yange hemba lun a inja a ma nyityô kwaghhenen u yange ma na ve cii . — Mbaromanu 11 : 33 - 36 . Yakob yange na Yehova icivir , kpa I@@ so@@ u u yange i mar un ah@@ ina vea na la yô , er nahan ga . Yesu yange kaa a mbaapostoli mba 11 mba ve lu a na imôngo sha kpo@@ you u sha la ér : “ Hanma gbaa u ker a Mo u a um ga yô , ka A kar a mi sha ; man shi hanma gbaa u a um yô , ka A sôr un sha er una shi á hemba u@@ men atam yô . Yange Habak@@ u fa akaa ang@@ an cii vi@@ e vi@@ e , man yange ci@@ er un iyol kpaa sha ci u yange fa wener shi Yehova una yar tom aa tahav nav mb@@ u̱ vesen mb@@ ura sha mbaihyomov nav . Un kpa due hen tsombor u Yehova doo u ishima yô . Man gba u se ume ki sha ci u nyi ? Kpa pin or u nan ver un i@@ sha la yô , i kaa a na ér ka wan na u kwase u kiriki a ko@@ so inyaregh a yam un i@@ sha la ye . We kpa “ Aôndo u nengen ” la nengen sha we . Kpa tôô ase kwagh u i er sha heen ne kar sha m@@ ngohol u Tor Davidi yange ngohol M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti wan u hur@@ or na Yon@@ at@@ an doo doo la yôô . Nahan kpa , aluer se mba lun a mhen u Kristu seer a seer yô , mbaihyomov asev kpaa vea seer doon se ishima . Er a@@ ah@@ e ne er vihi yum yô , kpiligh ior iyol kpishi nahan han@@ ma@@ or soo u wasen . Mar@@ c@@ us : U ôr shami vough . Se mba a ityôkyaa i injaa i wuese ior a ishima i môm sha hanma ian cii . Cii man m@@ tem a vihi yô , gba u a hemen anmgbianev sha dooshima . Mbaiserael mba nan jighjigh je kpa m@@ tsu@@ m u ikyurior la bende a ve , gadia ieren ve la i̱ na yô hemba taver u tilen sha mimi cii . Noa gba ze@@ ge t@@ so . Paulu yange lu sôron nongo u Kristu ugen ken T@@ er@@ o@@ a , gar u lu hen kp@@ em@@ nger yô . Nahan kpa , ashighe agen di yô , alaghga se zer nôngon a mbamtaver mba tar ne nahan se v@@ ôr , shi se kera lu a ishimataver kpaa ga . Tindi u Aôndo tese ér iji@@ mba man idya ka kwaghbo , kwagh ngu a gema sha kwagh ne ga . ( Yesaia 13 : 9 ; Amo@@ shi 5 : 18 - 20 ; S@@ ef@@ ania 1 : 15 ) Kwaghôron u profeti u Yo@@ el kaa ér : “ W@@ u@@ u , wu@@ u ! Nahan cii kpa , sea nôngo nan nan ser se palegh afer@@ akaa je kpa , af@@ er a ior mbagenev ve eren la nga vihin tar ne seer a seer . Bibilo ta se icin ér : “ F@@ a kwagh ne . ( Ekesodu 1 : 1 – 4 : 31 ) Pro@@ feti u ken G@@ al@@ il@@ ia Nahan kpa , mba@@ fan@@ takerada mbagenev ny@@ iman ér , shin er shighe u i va hii u eren kwagh a ur@@ ak@@ u@@ mi hen ya la a kar hegen i kom anyom 3@@ 000 nahan kpa , u ngu wer yange i eren kwagh a ur@@ ak@@ u@@ mi cii man shighe la ga ze . Apostoli Paulu yange pase wang ér ka mbaapostoli tseegh lu u vea eren mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ne ga , kpa ka Mbakristu cica cii . Kpa , tôô ase wer ior mbagen mba ve eren tom ijiir i môm a we yô , yam ti@@ ke@@ e@@ ti na u ér ne za nenge ini@@ umbe m@@ ape . Aluer u tôô shighe u ngu ôron Bibilo shi dondon kwaghwan u Bibilo yô , u palegh mbamzeyol , shi u p@@ ande ishim@@ any@@ ian , shi u seer zuan a mkpeyol ken uma wou kpaa . 4 : 10 ; 2 Pet . Saan se iyol kpishi er se zough a ian i wuese un sha akaa a yange er sha u wasen tsombor wam u fan mimi la cii yô . ( Genese 8 : 21 ; Mbaromanu 5 : 12 ) Kpa aluer se hingir ior mba gban ah@@ on sha kwagh hanma shighe yô , kwagh ne una vihi mlu wase vea Yehova Aôndo . I@@ pi@@ pa@@ abaver i hen ger@@ i wase la due a ib@@ aver ér or u hemen ger@@ i wase , u lu j@@ ôô@@ ji kpaa la , kaa a u@@ j@@ ôô@@ ji mba hen k@@ oti mbara ér : “ Ity@@ akerada i or ne a lu samber a mi la i vihi vough er m@@ egh nahan . ” ‘ Tese Nen Ve u K@@ ur@@ an Akaa a M We Ne Kwagh sha mi Cii ’ 7 / 1 Sha ashighe agen yô , ú fatyô u kaan wer : “ M soo mer me ô@@ ro@@ u kwagh u shighe u ifer ia kera lu ga , shighe u ior cii vea doo ayol a ve la . ” Ng@@ ur nan mba@@ ib@@ oo@@ gh ibo yô , a kaa wen@@ ér : “ I kera nger er : Á yila iyou Y@@ am er iyou i msen sha ci u akuraior cii gaa ? Gba u se lu a mnenge u ken jijingi ken gbenda ugen kpaa . 2 : ​ 22 , 23 ) Er Yesu kpe ku u nyoon tsung ne yô , lu “ ik@@ ish@@ ing@@ uhar ” je i c@@ agh un la , di er i tsengaôron ken Genese 3 : 15 nahan . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 37 , 26 Shi se na a saan Yehova iyol . U fan Aôndo man awashima na sha gbenda u vough , er i pase ken Bibilo nahan la ka kwagh u vesen u a ne ve se lu a jighjigh u nan yô . 65 : ​ 21 , 22 . yô , u kaa wer nyi ? Kpa ka nyi ia wase se u kur@@ ana ? Se fatyô u dondon ieren i Yehova i den kwaghbo la sha u den ayol a ase kwaghbo hanma kwa u or u nan er se kwaghbo la nan gem ishima sha mimi yô . 1 - 3 . ( a ) Er Yesu kpe sha kon u m@@ tsaha sha u nan nagh sha ci wase yô , kwagh la tese ér Yehova kera ver ishima ér se na un ma nagh gaa ? 7 , 8 . ( a ) Kanyi i lu kwagh@@ f@@ ana , man er nan ve Yesu a ngee a kwaghfan y@@ um@@ u ? A@@ g@@ umaior man ag@@ um@@ au@@ kase agen mba a an@@ z@@ ô iyol sha ci u ve han@@ ger ér saa vea yam iky@@ ondo i he man iky@@ á@@ v mbi sha i@@ wa@@ v@@ aren mbi i sember duen a mi ken kasua la keng . “ Ge@@ ma nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , . . . tesen nen ve . ” — M@@ AT@@ E@@ U 28 : 19 , 20 . M@@ kombo ne yange a seer taver jighjigh u nan wase kpen kpen ! Er i time sha kwagh u a@@ kwa@@ ti ne tsembelee , kua kwagh u i nger shami la yô , i mase kaven ér ak@@ u@@ he ne lu a M@@ iri@@ am mimi . T@@ war kpa ka tom , kpa tindi ne yange ior mban u zamber kwaghyan . — Lev@@ iti@@ ku 19 : 9 , 10 ; Duteronomi 24 : 19 – 22 ; Pasalmi 37 : 25 . Aluer se venda kwaghwan u Yehova yô , kanyi se lu eren@@ e , man ka ieren i sha kwaghfan ga sha ci u nyi ? 10 : 11 - 14 ) Kwagh@@ wan ne tese wang ér yange mbaapostoli ‘ ve due ve gba zenden nyôron ang@@ ar@@ ev mba vesen man mba kiriki , ôron ior Loho u Dedoo . ’ Sha nahan yô i gba u vea z@@ aan sha u@@ y@@ aav vev . — Luka 9 : 6 . Ka i saan mo iyol u fan azende a kwase wam shi teman imôngo vea ve sha ci u ve cii mba civir Yehova vea vese imôngo . Mbakristu mba i shigh ve mkurem yô , vea zua a injar i uma u kpen ga la sha , shighe u vea tema tor a Yesu imôngo la . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) U seer yô , jijingi u Yehova wasen se u lun bem bem a mba ve civir Aôndo a vese imôngo la kua mbagenev kpaa . — Mbaromanu 12 : 18 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 13 . Alaghga gbenda u hemban doon cii ú se gbidye kwar se fa er erdoo u Yehova a za kighir la yô , ka u timen sha ieren ne ken ajiir a i er kwagh u i̱ ken ngeren mba Ruamabera la . ( Mbaefese 4 : 1 – 3 ; Mbakolose 3 : 12 – 14 ) Kpa er lu zenden timin atôônanongo kpishi shi lu hiden za sôron mbagenev zan zan anyom kar hemba 20 yô , á fa er i lu kwagh u taver kpishi u lun ken mzough yô . I V@@ a M@@ ase K@@ aven Kwagh@@ myer U@@ gen ! Ior mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Yehova shi ka ve lamen sha atindi a na a wang la c@@ a@@ veraa la ve ngee nyian kpishi . Saulu yange una lu a awashima u nan nagh a u@@ z@@ end@@ en@@ ya mbara mimi mimi , shin una wa ishima u eren nahan ga kpa , yange hemba ato . Ka igbenda i tesen ér se ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi i nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee ? ( Mpa . 2 : 2 , 9 , 13 , 19 ; 3 : 8 ) Kpa gema wa atôônanongo agen kpishi kwagh taveraa sha ci u dooshima u atôônanongo la nd@@ ôh@@ ôr shi a lumun iji@@ mba man ak@@ ombo a civir kua mp@@ av . ( Mpa . P@@ alegh u zan sha ajiir mbagenev vea nenge a ven ga la . U se lun a uma u akuma akuma yô , gba u se nôngo tsung shi se kôr iyol yase tsaha se palegh nyityô uma u yan tar ember dang dang la . ( Luka 15 : 18 - 20 , 25 - 32 ) Wan@@ ye u lun anyom pue kar a kar u yange undu tiônnongo u Kristu kpa za c@@ in hide va mkohol u vesen yô , kaa wener : “ Yange m hen mer han@@ ma@@ or cii nana kenger inj@@ a@@ or yam ne kpen@@ en@@ ene , kpa anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev kporom va su@@ gh@@ um za van . Nahan er Davidi gbidye kwar sha mfe u vesen u Yehova a lu a mi la yô , a hide a iyol@@ na jime a kaa a Aôndo ér a kar mhen u ken atô ishima na shi a tese un gbenda u ua za a na ken uma yô . Tom u vesen u ve eren yô , ka u ôron mbagenev kwagh u Tartor u Aôndo . Ka Tartor ne tseegh ua bee a mbamzeyol mba uumace ye . ( b ) Akaa a Aôndo a gbe a lamen ga shi a henen kwagh kpaa ga la nga wuese Yehova nena ? A taver we u fan kwagh u a ze hemen ga , sha ci u iyou la wa ime kpishi . 7 : 19 , 24 . 13 : 2 ) Ken anyom a karen ne , se sôr atôônanongo a ken tar u B@@ el@@ gi@@ um , a a eren mkombo ken zwa D@@ ut@@ ch yô , ac@@ in imôngo . Or@@ gen u yange gba u a wua un vea Yesu imôngo yô kaa ér : “ Yesu , umbur mo zum u W@@ ea nyôr sha tartor Wou yô . ” Se mba a ikyav mbi tom@@ ough nyian ne mbi ka mbi wase se u kuren tom u Aôndo a ne se u wasen mba ve v@@ ôr la , vough er kwase u ken injakwagh la kpa yange yar tom a akaa a wasen un u keren sule la nahan . Ashighe agen di yô , ka a̱ ôr kwagh u ishima yô , i lu akaa ne cii i ôron kwagh u a ga . Zum u S@@ ef@@ anu lu pasen mbahemenev mba Mbayuda mba vihin tu la kwagh hen M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v yô , ior mba ve lu hendan a na mbara “ nenge ishigh nagh yô , ki lu er ka ishigh ki ort@@ yom u Sha nahan . ” “ I@@ y@@ ôngo igen ” i i lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar gbem sha won la ngi lun imôngo vea mba@@ jighjigh mba ve lu “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la , ka mba ve lu yemen sha je la , nahan kwagh ne wase “ iyôngo igen ” ne u zuan a ityesen i injaa . Yehova kende a Wan@@ akiriki na sha nena , man ka sha ci u nyi ? Hanma kwa u mea er msen yô , m zua a agee man be@@ m@@ shima . Kwagh ne gema na ze@@ ge kwagh tser tar je gande . 34 : 8 ) A mase kuren ér “ Man u hemban cii yô , ma@@ am iyol u civir Yehova heen dedoo ! ” Shi aluer ka z@@ end@@ en@@ ya Y@@ e@@ fe@@ ta wa ishima ér una na nagh a mi yô , kwagh ne ma lu un ze@@ ge kwagh je u una bu@@ m a bu@@ m keng ga . ( 1 Peteru 4 : 4 ) Or u timen sha akaa a Mba@@ yi@@ ase ugen u i yer un ér Will D@@ ur@@ ant yô nger ér Mbakristu yange ve “ lu nan ior i tar ne , mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga , mba kwagh u i@@ ember@@ yolough doo ve kpishi la ican sha jighjigh ve u nan man ieren ve i wang la . ” ( Mbaromanu 1 : 20 ; Pasalmi 19 : 2 , 3 ) Shi er ve henen Bibilo yô , ve fa Yehova shi á doo ve ishima kpaa . Ter na kaa ér , “ Or môm gba Aôndo ga . ( Duteronomi 7 : 25 ) * Nahan alaghga Paulu lu ôron kwagh u Mbayuda mba yange ve l@@ aha tindi u Aôndo sha u yaren tom shin zuan a mtsera sha akaa a yange lu a ken u@@ tempel mba mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la . Ior mba hen ningir wase vea fatyô u geman Or@@ pasalmi yange wa icam ér : “ Mkaanem O@@ u ka im@@ enger i angahar a am , man iwanger i gbenda wam kpaa . ” Ka ak@@ aren a nyi yange tser Han@@ a , man yange tesen ieren i nyi ? Aôndo yila amba@@ akaa ne ér ‘ aeren a hông@@ or@@ ough kua ak@@ ombo . ’ Mose yange kaa a Mbaiserael ér : “ TER , Aôndo wase , ka TER tswen , je ! ” ( D@@ ut . Ngu eren tom ken af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova agen nyian saan saan . Er tugh mbu lu ilen shi sen@@ ou kpa lu n@@ ôôn yô , taver mban@@ ahan gir@@ g@@ i mbara kpishi u nengen a usu ú ua wase ve ve vea n@@ aha gir@@ g@@ i la jighilii yô . M@@ nder u Shin K@@ u — Ka Kwagh u B@@ un@@ den Mayange Ga Yesu tese mbau@@ ng@@ wan un u eren msen hen Ter na ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” Iserael u sha mar@@ ami la yange ma fatyô u nan ing@@ y@@ egh ki ior mba l@@ ù u̱ vea hemen a Mesiya imôngo ke ’ Tartor u sha , vea lu tartor u upristi kua ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or la cica cii . 15 : 5@@ 8 ) Nahan yô , se dondo nen kwaghwan u Paulu hen Mbakristu mba ken Roma ne , ér : “ U@@ wer u̱ de gbe ne sha gbashima ga , luun nen mbat@@ seen asema , shir@@ en nen Ter tom . ” U tesen ikyav yô , di er m@@ vi@@ e u ity@@ am@@ egh ki k@@ on@@ ough a lu il@@ ian ga nahan , kape m@@ vi@@ e u or vi@@ an ken jijingi la kpa a tesen ikyav ken igbenda wuee je la . I@@ ember i Mba Ve Lu ken I@@ wanger La Man ka kwagh u nan iember u̱ nengen er imba kwaghwan u ken Ruamabera la a lu wasen iky@@ aior ainge sha er vea ‘ tile vough vea t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo ’ nahan ! Er nan ve Bibilo i yer Yesu ér “ Icighan u Aôndo ” ? ( Pasalmi 119 : 1@@ 7@@ 6 ; Mbaromanu 15 : 1 ) Nahan kpa , er mbagenev ve lu a jighjigh ve her dông , mbagenev di ve undu jighjigh ve yô , kwagh ne due a mbampin . Er se lu ken m@@ yen her nahan kpa , se lumun a ishima yase i môm ser Yehova man Yesu ve hemen se . ( F@@ il . 4 : 6 ) Ka sea er msen sea su@@ gh Yehova kpishi yô , kwagh ne a kura se . Kwase ngu v@@ aan : I@@ g@@ or D@@ ut@@ ina / A@@ F@@ P / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages ; mba@@ gb@@ an@@ num sha gbenda : S@@ aid K@@ h@@ ati@@ b / A@@ F@@ P / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages ; um@@ ato mba num : Joseph Bar@@ ra@@ k / A@@ F@@ P / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages ( Genese 3 : 15 ; 12 : 2 ; 15 : 5 ; 22 : 18 ) Lu imba jighjigh u nan la man m - er u eren tom sha jighjigh u nan shon la yange na ve , Yehova lumun a Aberaham kua mbananjighjigh mbagen ye , shin er ve yina nahan je kpaa . — Pasalmi 36 : 10 ; Mbaromanu 4 : 20 - 22 . Aluer se kav ma kwagh u se fe ser ka mlu u or@@ ya yô , se fatyô u tsuan kwagh u se ôr a nan la sha inja , kua gbenda u se lam a nan la kpaa . — K@@ ol . Nahan kpa , Mbashiada mban na jighjigh ér ‘ Aôndo una nôngo kwagh sha ci ve . ’ ( Mat . 5 : 8 ) Aluer ‘ asema ase nga wang ’ yô , asaren a ase man mbamhen asev kpa vea lu wang , shi se eren kwagh a mbagenev kpa sha gbenda u wang . Yange ve er kwagh u ve lumun u eren la kpa ? — Ekesodu 19 : 3 - 8 . Ka i taver u zuan a gbenda u tôvon fan shin abaver a i zough a mi kpishi la a̱ lu@@ ̱ a mimi shi a̱ l@@ ù á vough kpaa yô . Kwagh er kpiligh iyol yô , mba@@ ah@@ end@@ anev mban shi kaa ér i̱ kimbir tôvon Mbashiada . Mayange je se vihi mlu u injaa u se lu a mi hen atô wase la sha ikyaa i iny@@ ar shin sha u keren mtsera wase iyol yase ga , shin im@@ anger kpaa ga . Ka ieren i nyi se lu a mi ve se hemba gban nongo u Yehova kwagh@@ a , man er nan ve i lu nahana ? Ka aan a shir@@ en tom a nyi a lu sha ci ve ? Mbat@@ yomov mbagenev je yô pase uumace ati a ve kpaa ga . ( Gen . Nahan nôngo sha afatyô wou cii eren hanma tom u i ne u yô . ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Se mba a akav ken Ruamabera kpishi a a tese e̱r mci@@ e@@ aôndo yange mgbegha ior u eren kwagh u vough sha a@@ aven kposo kposo yô . ( Mbaefese 6 : 11 ) Sha kpôô yô , se fatyô u hemban shin timin Diabolo a mbatyomov nav imôngo ga . Me lam a ve nena ? Ikyav tese wang je ér A@@ bel yange kav ér , aluer ka u a de or a isholibo yô , gba u saa a haa awambe inya kpee . M hemba veren ishima yam sha ‘ akaa a iyolough , ’ m kera fa veren ishima sha ‘ akaa a jijingi ’ ga shinii ? ” Sha kpôô yô , gba u mbamaren vea tôô shighe vea tese ônov vev , nahan kpa doo u vea umbur ér saa ivaa ve ia doo ve , vea kôr cio u eren kwagh ne ye . 25 : 5 , 6 . Shi alaghga mbagenev vea wuese we kpaa ga . Ka kwaghfan u injaa u nyi a lu ken Bibilo ? • Ka ityom i dedoo i nyi mbam@@ ishen man mbagenev mba ve lu eren tom ken ityar ig@@ enegh la yange ve ere ? Mose lu a jijingi nd@@ ahar gande ga , shi mba 70 mbara kpa lu a mi ngee yum ga . Nahan cii kpa , se za yam ityakerada kua akaa a makeranta sha er se henen kwagh ken ya yô . Vea hemba ga . Kwagh u ú tsough u eren la una bende a uma wou . “ A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A tsô ú vande ungwan mkaanem ma Yesu ma k@@ und@@ un@@ yol ma yange kaa wener ‘ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh vea ya dyako u tar ’ la . Alaghga a nenge ér we u hemba ng@@ un a ibo . Shi zum u se nenge ser i er se kwaghbo yô , se kera er kwagh sha “ ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ” ga . Hegen ne , u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mban mba je kuma 21 ken tar la jimin cii , man kohol cii yô anmgbianev 7@@ 7 mba eren tom ken u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mban . Ka akaaôron a profeti a Bibilo a nyi se hi@@ la t@@ í@@ m sha á man i lu u̱ aa wa vangertiôr wase inya t@@ ine sha kwagh u a lu keghen se ke ’ hemen laa ? Ikyav tese ér , ka mba ve hi@@ r a ayol a ve ijime shi ve eren perapera mbara tseegh una yima ve ye . Ve tsu@@ we ve cii sha tsu@@ we , ve kôr ve sha kp@@ er ve , man ve kohol ve shin kp@@ er ve ; nahan doo ve ve ember y@@ agh y@@ agh . Shi ka se tese mbahenen Bibilo ser tiônnongo u Mbakristu ka ijiir i se zough a dooshima ken bo@@ tar u kwagh u orgen a gbe ve kwagh ga ne . Kwagh ka a er i doo yô , apostoli Paulu yange ôr kwagh ter mkaanem ma ma lu ken Pasalmi 1@@ 12 : 9 la sha kwagh u Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la . Pe@@ dr@@ o yange hide za hen b@@ ar@@ ki shon u wa ishima u he@@ mb@@ en un kera cica cii la sha er una za ôr ior loho na u bem man kwagh u tar u i@@ pi@@ la ia kera lu ker ga la . ( Mateu 21 : 12 , 13 ; Yohane 2 : 14 - 17 ) Kwagh ugen yô , shighe u Yesu lu shin tar la , a ya atsan atô kposo kposo , nahan kwagh ne wase un u fan mbamtaver man mbamzeyol mba ior ve tagher a mi la . ( Mbaromanu 14 : 14 , 20 , 21 ) Nahan yô , “ se mba se lu a agee ne yô , ka u se̱ waan ishima a mbam@@ yina mba mba ve taver ga la , se̱ keren kwagh u doon se ayol a ase la tsô ga . Or ne yange ma er nena ? Ka hanma shighe ican i yan ia bee ? Sha Iyol . Kwagh ugen yô , Yesu yange nenge ér un hemba ior ga . Aluer se mba fan Aôndo seer a seer yô , se hemba soon un cii . 1 , 2 . ( a ) Ka wea nenge a or u m@@ enden iv@@ u nahan u umbur nyi ? Er@@ doo u Ru@@ tu ‘ er tsuaa la ’ ka shighe u yange undu ior nav man var a Na@@ omi gban gban je la . I@@ jiir la gba ica je kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 9@@ 0 , shi gbenda kpa doo ga , u lu ihy@@ undu ihy@@ undu , shi kwagh@@ hendan kpa ve lu a mi ga . Kwase la kpaa , sule u saa un la nyoon un kpishi , inja er ngu a sule mbagenev ga nahan . • Ka m@@ taver u nyi mbamaren mba ve lu Mbakristu ve tagher a mi sha kwagh u mlu u ônov vev u ken hem@@ ene ? Ashighe kpishi se lam vea mbahemenev mba ken tar u Kor@@ ea se pase ve ser , se mba mbadondon mba Kristu , se mba nenge ityav ga . Kpa va fe mimi yô , a ts@@ wer am@@ ar a v@@ in@@ en ku@@ aa , ka a lu hen iniongo i i lu Mbashiada ve er je kpaa , sha er kwagh ne una nder asaren a dang ken a na , shin una umbur un am@@ ar a tse la ga yô . Aôndo na se u@@ iyua kpishi , môm ken ve yô ka ian i se lu a mi i eren msen hen a na hanma shighe cii la , gadia se fa ser un u a “ ongo msen ” la una ungwa se . ( b ) Tartor u Aôndo ? ( Yakobu 1 : 22 - 24 ) Inja i kwagh u Yakobu yange ôr ne yô ér nyi ? A@@ eren a Yehova a soo , kua atindi na cii har sha atô@@ akyaa ahar a vesen a mimi ne : ( 1 ) Mba ve til sha mimi hen Yehova la ve doo un ishima , shi ( 2 ) Yehova kôr if@@ er@@ kwagh ihyom . P@@ alegh Akaa a H@@ ông@@ or@@ ough Ka a gba sha mi yô , a lu vea mo ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so shighe u m lu pasen kwagh shin m lu sôron ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh , ape a va er mbam@@ kohol mba vesen la kpaa , shi ka mea za naan kwaghôron ken atôônanongo agen kpa , undun mo ga . Anmgbian R . Yange ve hii u henen Bibilo a iorov uta@@ ankar@@ uhar . I kôr V@@ ic@@ tor Po@@ po@@ v@@ y@@ ch ken inyom i 19@@ 70 la i wu@@ he Hegen se time sha ityendezwa i sha utar i Yehova er ér una ko@@ so ior nav la . Ashighe kpishi ka i gba u mbadondon mba Yesu vea lu a ishimawan hen icombor ve . I@@ liam i Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor — Kwagh Gba Aôndo sha A@@ tsan a Se Lu Y@@ an Ne J@@ e Kpa ? Ú er nan ve any@@ iman a ne gbe sha gbenda u ts@@ ahan ônov enev la aa va a im@@ or@@ shima hen atô wou man ikyar u , nahan aa p@@ ande icivir i ônov enev ve ne ne la ga ? I eren makeranta ne hen gar u I@@ th@@ ac@@ a , kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k . Una fatyô u veren shighe u a soo ér akaa a er , man kwagh u a soo ér a due ker la kpaa . Hanma shighe yô , yange a tese ishima i legh legh , zum u ishima ia vihi un ker je kpaa . ( Luka 17 : 5 ) Er ve sôn a ishima i môm yô , Yesu ungwa msen ve la nahan seer ve jighjigh , hemban je yô sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom 33 la . A haa ve icighan jijingi sha u a tese ve shi a umbur ve akaa a ken Mkaanem ma Aôndo yô . Aluer u nenge wer wan wou ngu ungwan we atô zum u ú lu pinen un kwagh je kpa , de k@@ ur ikyaa wer ma gbenda ngu u ú lam a na ga ze . ( Yakobu 2 : 23 ) Nahan je kpa , uma u Aberaham cii lu a am@@ een a nan@@ den ityough tsung man atsan kpaa . ( 1 Timoteu 4 : 15 ) Aluer u dondo igbenda ne sha er u seer wuese Yehova yô , tom wou u pasen kwagh ua za iky@@ ura , shi a saan we iyol u eren u kpaa . Pro@@ feti Yeremia nger mkaanem ma ma lu shin heen ne hemba anyom 2@@ ,@@ 5@@ 00 hegen . A kaa ér : “ Or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ikyev i nan ga . ” Er i vande ôron kwagh t@@ eren ken ijime nahan , mcivir u mimi wa mfe man ishima ker . Shin un vande lun or u kohol hi@@ ci ? ( Ôr Yohane 13 : ​ 14 - 17 . ) 2 : 8 ) Akaa a vesen a a wase se u kuran ayol a ase sha mbamhen mban yô , ka u ôron Bibilo hanma iyange shi timen sha mi tsembelee . PE@@ E@@ J@@ I 12 I tim un sha ci u nyi ? Shi a@@ dooga se ver ishima ga zan zan se kar za eren ib@@ u@@ me@@ kwagh cii ve se mase kaven ib@@ um@@ egh y@@ ase@@ gh ye . Nahan kpa , Mbaiserael ungwa imo i Aôndo sha hanma kwagh cii ga . 4 : 13 — Peteru man Yohane yange ve fa takerada gaa ? Í ôr hen ijiir la ér : “ Re@@ be@@ ka kaa a Is@@ ak@@ a er : N@@ yô@@ rom iyol a ôn@@ kasev mba Mbah@@ iti mban . “ A Gba u Ú Ô@@ ron U Hanma Iyange ” ● Er nan ve i lu hange hange u kwagh a gba se sha jighjigh u se ne Yesu laa ? Ka atsan a nyi ior kpishi ve ye , kpa ior mba Aôndo yô soo u eren nyi ? ( Rom . 4 : 20 ) Mbai@@ hyomov mba Aôndo , Satan kua mba a hemen ve la , mba nôngon ér vea b@@ unde tom u Yesu yange wa se ér se er la . ( Mat . “ I hen inya i dedoo yô , ka mba ve ongo kwaghôron la man ve k@@ usu un ken ishima i mimi i dedoo man ve ume atam sha ishimawan [ yô ] . ” — L@@ U@@ KA 8 : 15 . 30 : 23 - 25 . Yô , yevese nen sha er né zua a mi yô . Hen ase sha kwagh u yange er shighe u Yesu za hen ya u Y@@ ai@@ r@@ u , zum u wan na u kwase u lun anyom 12 kpe la tsô u mase kaven inja i kwagh ne . 1 , 2 . ( a ) Kanyi tom Yesu yange na mbahenen n@@ av@@ a ? K@@ e ’ ityar ig@@ enegh kpishi yô , ior mba tsough or u vea vôso la iyol ve . “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou . ” — OR@@ P@@ A . Aluer ne ver shighe u lamen sha akaa a iny@@ ar yô , kwagh ne una p@@ ande any@@ iman , nahan ne kera shi eren ayôôso sha kwagh u iny@@ ar ga . U Se@@ er Z@@ u@@ an a M@@ fe u V@@ ough la Ngu a Inja ! Yange mbah@@ endan a Kwagh u Kristu lumun a m@@ samber u mkaanem ma Aôndo samber sha ityar i ityar la nena ? A kaa ér , ‘ nenge ! Yesu yange kaa a mbaapostoli nav mba jighjigh mba 11 mbara ér : ‘ Aluer ne eren kwagh u M we ne tindi sha mi yô , ne mba ak@@ ar A@@ m je . ’ I@@ jiir i i er kwagh na ken Aerenakaa a Mba@@ apostoli la kaa ér : “ Er a tse@@ en ishima sha kwagh kpishi yô , a gba ôron kwagh , tesen akaa sha kwagh u Yesu vighe vighe , kpa fa di batisema u Yohane tsô . ” 1 : 11 – 2 : 8 ; 4 : 4 , 5 , 15 , 16 ; 6 : 16 . Ts@@ ’@@ ai L@@ un Lu or u eren tom ken ate@@ jir u tartor u Ch@@ ina , u i yilan ér Ts@@ ’@@ ai L@@ un ne yange due a gbenda u eren pi@@ pa ken inyom i 10@@ 5 la ye , nahan anyom nga kar yô ior hii u eren pi@@ pa wuee . M@@ zough u mbatamen ugen wuese tom u or@@ kuran u beenyol ugen u ve lu ken tiônnongo imôngo á lu eren la nena ? Aluer u hingir ayôôso a wan wou sha ikyaa ne yô , u nôngo kwagh je , u pu@@ u tar ga . Iyange igen yô , ortamen u wasen mzough u mbatamen tom u hen tiônnongo u mbamaren vev la yila ve sha tele@@ f@@ on . Yange ma fatyô u tôôn Un u ‘ Sha man Sha u a hembe gban ca la je kpaa a fetyô u ngohol ga la ’ ken iy@@ av nav je kpa ? Akaa a se eren la tese ér se mba van@@ den keren Tartor kpa ? ( 2 Kor . 13 : 5 ) Sha mimi yô , aluer se mba ‘ pasen kwagh sha u zuan a myom ’ yô , ka gbenda u dedoo u tesen ér se mba a jighjigh u nan . — Ôr Mbaromanu 10 : 10 . A za na kwaghôron shi a na ior an@@ takerada u M@@ illi@@ ons Now Li@@ ving Will N@@ ever Di@@ e ! la her@@ egh , er i vande t@@ eren sha mhii u ngeren ne nahan . ( Ese@@ kiel 34 : 23 ) Gba u a tim E@@ dom kera , kpa tar u Yuda yô ua hingir “ er sule u E@@ den nahan . ” Kanyi ia wase se u veren ishima sha kwagh@@ h@@ en@@ ene ? ( b ) Er nan ve ts@@ wam u du@@ mbur shin tar yum nahana ? 7 : 4 ) Shi i kaa a vese ken Ekesodu 14 : 21 ér : “ TER er zege@@ mnger ku@@ wa kera sha ahumbe a ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , a taver . ” Nahan kpa , ka Aôndo yange mgbegha mba ve nger Bibilo la cii sha icighan jijingi na ve ve nger i̱ ye . Nahan i kaa a na ér yange i tim ud@@ a@@ ar mba ta@@ ven tsung a iky@@ on ne , shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii la sha er a ungwan abaver yô . ( Luka 3 : 21 , 22 ; Yoh . 14 : 28 ) Se been yô , se fatyô u pinen or@@ ya la ser : “ Aluer u soo u tesen mo wer iorov uhar hen tsombor mba kwagh@@ môm nahan , ka ishember i nyi nahan u er tom a mi u pasen mo kwagh ne ? ” Kwagh u vesen ugen u yange er ken inyom i 19@@ 38 yô , lu mhii u yange i hii u veren a ver mba@@ eren tom ken tiônnongo cii sha u zuan kp@@ ian sha m@@ ser@@ akaa u m@@ ver u hemen u Aôndo ken tiônnongo u Kristu u tsuaa la . Tsô Yosua kaa a ior mba uhar mba ve nenge tar la mk@@ er la ér : “ Ny@@ ôr nen hen ya u id@@ y@@ a@@ kwase la , due nen a na kua mba ve lu mba nav cii , sha mb@@ um u lu ne bu@@ m a na la . ” ( Yo@@ s . Yesu yange kaa ér , ka sha dooshima man a fa Mbakristu mba mimi ye . ( Yoh . Nahan a hemba doon u tesen ser mhôônom kôr se a nan sha mimi cii ve se mase zan hemen ye . ( 2 Pet . 3 : 4 ) Kpa anmgbianev mba Kristu mba jighjigh mba i shigh ve mkurem mba ve lu sha ayange ne yô ve nenge akaa a a lu eren ne shi ve fa inja i a kpaa , vough er vea nenge a iny@@ i@@ ar kpa vea fa nahan . Kpa cii man iyange la i va yô , a tindi profeti “ una va gema asema a uter á hide hen u@@ ôn , man asema a u@@ ôn di kpaa á hide hen uter vev . ” — Mal@@ aki 4 : 1 , 5 , 6 . ( Ne@@ h . 2 : 1 - 6 ) Ka sea ‘ taver ishima sha msen u eren ’ shi sea kav er Yehova a ne se akaa a se sen un la yô , a seer doon se ishima , shi se seer lun a vangertiôr ser una wase se u wan ishima a akaa agen a karen jighjigh wase u nan la kpaa . — Rom . Er nan i doo u kasev vea palegh ieren i Ifa laa ? • Hii nan i taver se u hiden a iyol ijime y@@ um@@ u ? M@@ lu u í lu tswen ape to@@ ho u m@@ ende ga la kor í , usu u hi@@ an mk@@ ôngo mk@@ ôngo la ngu hi@@ e í ga , man ka kwagh u a hembe zan iky@@ on i vesen iyol tsung je la . Shighe u Paulu lu ngeren kwagh u ‘ saa na u ken iyol ’ la , a kaa ér agee a Kristu y@@ is@@ a un “ er t@@ ent@@ i ” nahan . ( 2 Kor . Kwagh ne wasem u eren amba@@ akaa er ny@@ inya i hendan man u nahan t@@ so u inj@@ in man u sha ave , shi duen zan m@@ ape , za lun her any@@ ang@@ em kpuaa shi nahan mat@@ o ningir hen ma ti@@ ôn gbenda u mat@@ o ve fe karen sha mi ga yô nahan ! Cii man i de or isholibo i nan sha ayange a Iserael u tsuaa la yô , i gba u nana na nagh . Nahan kpa , as@@ ande a mba 14@@ 4,000 la shi shin tar ne her . Shi mba imoshima ve taver la ( alaghga lu mba ve lu yan akaa@@ yan a ngise Tindi hange la shin ve lu eren tom sha Iyange i Me@@ men kpa imoshima ve za ve iyol ga la ) , á pine ve wener : “ Ka nyi u l@@ aha anmgbian w@@ ou@@ we ? ” 2 : 14 — Er nan ve ivur ne i er tsombor u or@@ fan@@ e@@ ev ne kposo a 1 Utor 7 : 14 ? Nahan , se kange nen ishima se lumun nen iwasen i Yehova a lu wasen se sha dooshima ne , shi se yar nen tom a akaa a a er sha u wasen se la , aluer se er nahan yô , se tese ser se lumun mkaanem ma ivur i sha inyom i 200@@ 5 , ma ma kaa ér : “ I@@ wasen yam yô , ia va sha TER ” la . — Pasalmi 1@@ 21 : 2 . Ka Ieren i Ny@@ i U Lu a M@@ in@@ i ? ( Luka 11 : 13 ) Jijingi la ka tahav mbu hemban sha won cii , nahan una fatyô u wan se ago iyol sha er se tagher a nyityô m@@ taver shin imeen cii kpa se hemba yô . Ve cii ve hide a ayol a ve ijime ga . — Mateu 20 : 25 , 26 . Ity@@ ôkyaa i sha utar i i ne ve se fe ser i nder Yesu shin ku yô , ka gbashima u mbahenen nav tese sha u pasen kwagh u mnder u i nder un shin ku la . * — 1 Kor . Nenge ase kwagh u alaghga yange na ve I@@ ta@@ i tile sha mimi hen Davidi yô . Ishima za Yeremia iyol tsung nahan a kaa ér : “ Sha iy@@ ugh [ i Yehova ] i tsung , A gber hanma k@@ or@@ ough ku Iserael ; A hide a uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh ijime sha ishigh ki or@@ ihyom ; A y@@ egh ken Yakob er no@@ mb@@ or@@ usu u hi@@ an akaa a a kase u cii yô . ” 3 : 9 , 11 . Nahan yô , Paulu kaa ér : “ Aluer u pase sha zwa wou wer , Yesu ka Ter , shi u na jighjigh ken ishima you wer , Aôndo nder Un shin Mba@@ kp@@ enev yô , ú war . ” Marku yange yina ishima ga cii ! • In@@ j@@ akwagh i Yesu á er sha kwagh u ta@@ gbe@@ de u lun ishe kpishi la tese se nyi kwagh i v@@ es@@ ene ? 19 : 9 ) Kpa kwagh ugen una er cii ve a mase eren iniongo i saan iyol ne ye . Aluer se mba eren sha akaawan a ken Bibilo sha inja yô , kwagh ne una wase se se fa er se kure tom wase u ‘ nengen sha ior asev mba ken ya ’ la sha inja yô . Aluer or ngu henen sha akaa a bo hanma shighe yô , ishima i nan ia iv a asaren a bo á aa na nana er kwagh u ma nan er ga yô , nahan nana gema a vihi mlu u nan vea Yehova . Paulu yange pase wener kanyi i lu tamen kwagh u á pav an@@ iky@@ und@@ anev mba ken jijingi kposo a mbag@@ an@@ den@@ e ? U seer sha icin i i te sha kwagh u ak@@ ombo a civir la yô , kwagh ne shi tese kwagh u vesen ugen kpaa . Ivur 10 pase ér , “ gadia aluer vea gba kpaa , u môm nana kôr ugen nan mough a nan sha . ” Loho ne ua fatyô u vihin or iti@@ i ? ( Luka 10 : ​ 17 - 21 ) Yange ember a ve . Jo@@ di di kaa ér : “ Saan mo iyol kpishi er yange se fatyô u wan ishima hen shighe u vihin tsung la nahan . Na@@ a@@ man lu keren or u nana bee un im@@ ande yô , nahan i tese un Elisha profeti u Yehova . H@@ en@@ r@@ y@@ k kaa wener : “ Tom u pasen loho u dedoo ne wasem u sôron inja . ( Ekesodu 34 : 6 ; Mbaheberu 12 : 3 ) M - umbur ne shi a taver se ishima u eren sha iyol@@ tseghan i se tsegh u lun mbatomov mba Aôndo shi lun mbadondon mba wan na u ishima ishima la . Jijingi u taregh kanyi , man eren tom nena ? Se er nan ve se lu er Yobu nahan zum u i kôôm se sha kwagh u mhen wase yôô ? Ngu zan hemen u eren akaa a seer taver jighjigh na , sha u zan mbamkombo n@@ du@@ u@@ lu@@ u shi pasen kwagh sha gbashima . Yosua kaa ér : “ Iyange i lun er ng@@ ira nahan ngi a lu ga , shin ken ijime shin ken hemen kpaa , i TER ungwa imo i or nahan ga ; gadia TER nôngo ityav sha ci u Iserael . ” — Yosua 10 : 1 - 14 . Aluer ne cii ne hingir u lamen dang yô , zayol shon una seer a seer . U T@@ im@@ en sha U@@ kwagh@@ hi@@ r Mb@@ agen mba Sha Kwagh u K@@ u@@ ugh V@@ ighe V@@ ighe K@@ wa u sha uhar u Ne@@ hem@@ ia za ken Yerusalem la , mlu u Mbayuda u ken jijingi lu nena ? Takerada ne na yô se fatyô u hiin Bibilo i henen a or shighe u se til se lu lamen a nan sha h@@ unda u nan sha kwa u hiihii la je . ” Nahan kpa , alaghga ieren i nan la ia na nana kera taver ken jijingi ga , shin nana de u civir Yehova ku@@ aa . 20 : 1 - 3 , 6 ; 21 : 3 , 4 . U civir Aôndo la hingir ve “ kwagh u zan iyol . ” — Mal@@ aki 1 : 13 . “ Kpa TER Una hingir ijiir i y@@ eren i ior N@@ av , ” una na ve uma ken tar u ua hingir paradi@@ so la . I hemba kpaa ga . ( b ) Mba tom u pasen kwagh u gbe ve ishima la vea zua a nyi ? ( Yohane 14 : 16 ) Nahan , Yesu tôndo zwa ér or@@ wasen shin icighan jijingi una lu a mbadondon nav zan zan shighe wase ne . ( Pasalmi 5@@ 1 : 17 ) K@@ er iwasen i mbatamen mba ve lu Mbakristu mba ve lu a dooshima la , fa wer — er ve lu dondon Yehova yô — vea nenge sha isharen you i i sar ú u ma ú hide ma ú lu a mlu u dedoo vea Ter ú u sha la dang ga . Ve cii ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova shi yange ve er batisema ken uwer u No@@ ve@@ mba 200@@ 4 la . De se time nen sha akaa atar a aa ne se ishima@@ y@@ in@@ an yô . Kpa kwagh la yange lu a lu di mhii tsô . Aluer u tôô ior mba kuman 14@@ 4,000 mban u kar sha ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn mba sha tar yô , iyenge ne ka “ An@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee . ” Or@@ hemen gbar kwagh henen ken makeranta u kwaghaôndo ken tar u United St@@ ates nger wener “ ior mba eren ‘ kwaghaôndo ’ ngee kpishi mba ve hingir mba eren kwaghaôndo jighilii sha u palegh u yaren tom a mhen ve yô . ” Ka una eren ityom i hen ya na una been yô , shi a za er tom u geman ior hingir mbahenen la kpaa . MB@@ A@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R Aôndo fa er ityesen i wasen or u zan iky@@ ura yô ica gba hegen . 119 : 10@@ 4 . Ngu henen sha gbenda u una kav Yehova , u a lu a “ mlumun u sha mh@@ ôôn , A mgb@@ ough a mhôônom ma zungwen , [ a ] we ishima [ shi a eren ] erdoo tsung ” la . Kwagh ne tese ér tom shi se her vese . Yehova kuma u se icivir un sha ci u nyi ? Mbat@@ amen mba ken Kristu mba lun a dooshima mba nengen e̱r Kristu yange a wa kwagh sha inja vough yô , kwagh la mgbegha ve u wuese ior man atôônanongo aa a lu zan hemen ken jijingi doo doo la . Ka i s@@ ase u iyol u dondon igbenda i he i pasen kwagh hen haregh wou kpa ? Kpa imba mhen ne zua sha u Aôndo ? Ng@@ ô u nan we tsombor u nan ikyo yô , ka nan ver ishima sha u sha er ua lu wang yô Aluer ieren yase i dedoo ngi suen tom wase u geman ior hingir mbahenen la ga yô , kanyi ia fatyô u eren@@ e ? U hen wer shighe u Yesu lam a Peteru bee la , lu Peteru ken ishima nena , man er nan u hen nahana ? PE@@ E@@ J@@ I 19 M@@ vende u vendan mimi la ngu pasen mlu na ke ’ igbar nyian nena ? W@@ ea soo u zuan a mpase sha kwagh u ityesen i Ter man Wan man Icighan Jijingi ka Aôndo M@@ ôm la seer yô , nenge ken an@@ takerada u Sh@@ ould You Be@@ li@@ eve in the T@@ r@@ in@@ ity ? la . Kpa kanyi i lu mngerem ma Yesu ôr kwagh u ma laa ? A zung@@ we sha ci u mtim u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim gar u Yerusalem , u doo un ishima yum la . Se fatyô u eren kwagh sha gbenda u a doo a Aôndo a vese shighe u or lam a vese dang kpa ? Kape i lu je ve Paulu yange wa hur@@ or na u doon un shima Timoteu kwagh sha kwaghfan nahan ne , ér : “ We , Timoteu , kuran kwagh u i we u sha ik@@ ev la . P@@ alegh ayôôso a dang a gbil@@ ini@@ gh la man any@@ im@@ an@@ ai@@ kaa a i eren aie sha mi er ka kwaghfan la . ( Luka 4 : 5 - 7 ) Kwagh ne na yô hemba Yehova ato shi b@@ ume Ifa nahan t@@ ôm kwagh u Aôndo ta icin sha mi la . Yehova Ne Mba Ve O@@ ng@@ o I@@ mo Na La I@@ veren Shi Kor Ve Kp@@ aa Heela tseegh ga , “ mba i saan ve iyol yô , ka mba gbenda ve u lu vough , ve zenden sha tindi u TER la . ” — Ps . ( Yeremia 20 : 11 ) Ka mkav u yange Yeremia kav m@@ lu@@ a@@ inja u̱ loho na u hange hange la man tom u Aôndo na un la yange na ve hingir u eren sha kwaghwan u Yehova yange wa un la ye . Yehova yange er hanma kwagh u tôndo zwa ér una er la vough nena ? Yehova kaa ér : “ A@@ kur@@ aior aa va hen iwanger you , u@@ tor kpaa vea va hen iwanger i i mon@@ do sha a we la . ” — Yesaia 60 : 3 . 4 M - mar u He la Ngu a Inja Nen@@ a ? ( Mbaromanu 10 : 13 - 15 ) Loho u dedoo u se pasen hanma shighe ne kpa ngu kor se sha “ a@@ yom ” a Satan . — Mbaefese 6 : 11 . Ngeren mba uhar mban tese er mbamaren vea er tom u tsaase mbayev vev la sha u dondon ikyav i Yesu la man aeren atar a yange lu a mi la yô . Mimi je “ mkav Na gande u timen fan . ” ( Yes . A j@@ in@@ ge her cii kpa a nenge a we ga . T@@ aver T@@ ed , nahan a pine La@@ V@@ on@@ ne ér , “ Kpa tile yôô , ka an nan hembe f@@ ana , we shin un@@ u ? ” 44 : 23 - 31 ) Ken mpase shon môm , ior mba ken akuraior kposo kposo va sha u civir shi nan ini@@ av . Or u ijiir i m@@ sôr la lu i na la nengen nahan yô , maa a kaa ér una tô@@ ôm tom u kuran b@@ aa na la . ( Gen . 12 : 14 - 20 ; 20 : 1 - 14 ; 26 : 6 - 11 ) Bibilo kaa ér : “ [ Yehova ] lumun ma or nzughul a ve ga , A z@@ ôh@@ ô a u@@ tor sha ci ve kpaa , lu kaan er : De bende nen mba M shigh ve mkurem la ave ga , mbap@@ ro@@ feti A@@ v kpaa de eren nen ve kwagh u vihin ga . ” — Ps . U ôron kwagh sha mimi yô , se cii kwagh gbe se a iwasen ashighe ashighe , ashighe agen ka i gba u a wase se sha er se wa ishima a mzeyol u taver u se tagher a mi , shin se wa ishima a kwagh u a er se u vihin tsung shin se taver ishima shighe u se tagher a ican yô . Yange er mkaanem mara been yô , “ a yila mbahenen N@@ av mba pue kar uhar mbara , ” a tindi ve ér ve za er tom u pasen kwagh shin tom u “ sun@@ da . ” ( Mat . Gbenda u pasen kwagh ne na yô ishima hide taver un u pasen kwagh sha gbashima . 4 : 18 ) Sha mimi yô , Paulu kav ér aluer uumace fatyô u wasen se er se soo la ga je kpa , Yehova man Wan na yô , vea na se iwasen jim jim ! Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev mba a ze@@ ge haregh u pasen kwagh , u ior ve keghen ato a loho u dedoo her yô ; kpa ishima ka nyian ve ér vea fatyô u pasen hanma or u hen haregh ve la loho u dedoo ga . Jon@@ a@@ than lu henen ér , er un yem hen ijiir i nd@@ ôh@@ ôr , i í yer ér Ar@@ c@@ tic C@@ ir@@ c@@ le la nahan kpa , un gema un war a war akaa a vihin tsung a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev ka i va a mi la je . Ka i kun@@ du@@ m iyol . ” Yange mba nengen iwasen i anmgbianev vev na ve ne yô , kwagh ne na ve hemba suur sha Yehova cii . ” Hen shighe ne , Yesu ver iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la , nahan a tese er i doo u a eren iniongo i Umbur ku na la yô . ( 1 Kor . Mic@@ hel@@ le : Sha ci u , inja i mimi ka kwagh u a kar di or sha an@@ kwagh u kpuaa tsô maa a fa inja i nan vindi vindi ga . Yehova yange na Mose mlumun ér nyi ? Y@@ a@@ be@@ shi - g@@ ile@@ adi ? I K@@ ohol Mba Vea Lu G@@ omoti u Aôndo u Sha la Z@@ ur@@ um u Be@@ en Shi nenge ikyav i doon tsung i tesen m@@ vese u Tartor la . A kure washika u nger S@@ tel@@ la la ér , “ M su@@ gh u kpishi er yange u l@@ ôô iv@@ or i mimi ken a mo , anyom 29 ken ijime , shi u ver@@ em ikyav i dedoo nahan . ” Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi yô fa ér or ka nana eren mbagenev iyua yô nan zua a msaanyol u vesen . A kaa a mb@@ as@@ und@@ av nav ér ve undu a@@ ile kpishi sha ci na , a̱ yar t@@ war . — Ru@@ tu 2 : 1 , 10 , 16 . Se er tom imôngo vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , hen haregh u i yer ér C@@ or@@ n@@ wal@@ l la . ( H@@ ide ôr Aerenakaa 19 : 18 , 19 . ) Loho ne bende a na nena ? Man vea za hemen u eren kwagh ne “ zan zan Una kar van , ” inja na yô zan zan una kar fe@@ ese ve sha kwa@@ v@@ aôndo sha u nd@@ eren ve shin ku . — 1 T@@ es . Inja na yô ka u keren fan e̱r Aôndo á nengen akaa la shi veren ishima fan sha er i lu un ken ishima la kpaa . Ivur 10 kaa ér yange ve lu a ter môm . Shighe kar yô , tor u Mba@@ fil@@ iti za hen Aberaham ér una za ya ikyuryan i bem vea Aberaham . ( Aerenakaa 6 : 7 ) Nahan cii kpa Paulu ôr kwagh u Mbayuda mbagenev ér : “ Z@@ an zan nyian je kpaa hanma shighe u ka a ôron Mose yô , ik@@ ondo i y@@ is@@ an la i cir@@ in asema a ve . ” Ior mba asema a hingir ve ker dang nyian sha ci u mba a mbamhen mba vough ga shin sha ci u ishimaveren ve i̱ kure sha mi ga yum la cii , ashighe kpishi ka ve de ve yem keren m@@ doom ma tar ne . Yehova yange tsua ér una er kwagh ne zum u mbamaren asev mba hiihii mbara hemba un ato la cii ve , ve hii u ts@@ eren tsombor u uumace mba@@ asorabo mba a fatyô u p@@ aan ve mban shin tar ye . Ka mfe u nyi yange wase se u seer kaven kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u ayange a masejime laa ? ( Yobu 42 : 6 ) Ikyav tese ér Yehova yange lumun ip@@ aan la sha ci u Yobu , nahan á de ér ip@@ aa la i̱ ci@@ r kwaghbo na la shi i̱ bugh gbenda u Aôndo una bee un angev shi una na un injar kpaa yô . Anzaakaa ne cii tese ér kwagh saa or , kpa gema nenge ase kwagh u mba kwagh a saa ve ne ve er yô . Aôndo yange tese Eliya ér a gba un kwagh her nena ? Akaa a Yesu tesen ior la doo un ishima kpishi . Yange vande henen Bibilo vea Mbashiada mbagenev kposo kposo , nahan kô@@ pi u takerada na u sha kwagh@@ ngeren u mba@@ ap@@ ir@@ ashe u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , ya tsegh . Kpa er nah@@ a@@ la ga , er a za hemen u henen kwagh u B@@ ate@@ she@@ ba ken ishima zan zan yô , a er kwagh u or@@ henen Yakobu a pase ne , ér : “ Hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . ( Ôr 1 Peteru 1 : 8 , 9 . ) Ngeren ne una duen ken mgb@@ er u Iyoukura i henen ken tiônnongo la ashighe ashighe . Ka sha nyi gbenda nahan ieren i mimi i saa sha u gban di ôron kwagh u mimi tseegh tsô ga ? Yehova una na u mlumun na u sha mh@@ ôôn , nahan alaghga we kpa u er ityom i azende ne a er la . Ve er ityom kposo kposo er tom u sôron atôônanongo man u nengen sha u@@ haregh shin u sôron af@@ ishi a u@@ bran@@ ci ; shi ve er tom shin Betel man tom u U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Nen@@ gen sha U@@ bran@@ ci . Ve tese ken I@@ makeranta i T@@ sa@@ ase Mbat@@ amen man U@@ di@@ ak@@ on man I@@ makeranta i H@@ enen Tom P@@ ania , shi ve na akaaôron sha mbam@@ kohol mba vesen man mba kiriki kpaa . U i doo ior a we yô , a gba u hen u su@@ ghun ve shi lamen a ve . ” K@@ ohol Nen Iyol Ka i lu zende u kuman ih@@ wa shin hemban nah@@ a@@ la . Nahan yô , i de kera kpiligh se iyol er i lu hemban taver mbagenev u nengen sha icombor ve shi kuren mbamgbe mba icombor ve la ga . “ Y@@ ima Se sha I@@ f@@ er ” Shi á ter ityar it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar sha ati ati í gba u a tim í cica cii yô . I wa Mbakristu kwagh ér ve “ lu . . . mbak@@ aven Aôndo . ” M@@ lu wase u ha@@ an iyol inya la , una fatyô u lun ian i á lu keren vough ér una er tom na je la . — Mbaefese 6 : 10 - 13 ; 1 Peteru 5 : 7 - 9 . ( Luka 10 : 1 ) A gba “ yemen zende Na , lu nyôron ken ag@@ ar a vesen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki , lu tesen . ” — Luka 13 : 22 . ( b ) Er nan ve Yesu yange a kaa ér : “ Ity@@ esen i m tesen ka i yam ga ” ? A@@ jir a ôron a Na gande u timen sha mi , igbenda Na kpaa i gande u tôvon ts@@ ôô ! ” — Mbaromanu 11 : 33 . Man shi á er nan man vea ôr kwaghaôndo aluer a tindi ve ga yôô ? ” Á kaa ér , er yange un er batisema shighe u un lu anyom 13 la yô , kwagh la wase un , sha ci u un wa ikyo tsung sha er una gba ken “ asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior la ” ga yô . Shin er alaghga kwagh ne una lan ishima nahan kpaa , yange lu gb@@ ar@@ tom u mo di doom je la . U hen wer D@@ ina yange hen ér a tsa sha won nahan imba kwagh la ia er un@@ u ? Shighe u i gb@@ ihi un shin mnger la alaghga lu nôngon ér ma de yemen a na ga , shi nenge er zege@@ t@@ so la lu yemen fele fele yô . ( O@@ b@@ a@@ dia 10 ) Nahan kpa , aluer se wa ic@@ in@@ tan i Yehova ikyo nahan se ‘ undu gbenda u bo ’ yô , iy@@ ugh na ia kera va sha a vese ga . Se@@ te@@ mba 12 - 18 , 20@@ 11 Nahan Daniel nyer anyom 70 kar yô , “ M@@ ny@@ am [ ci@@ er un ] , a nenge mbam@@ pase er a y@@ av sha ga@@ mbe na yô . ” ( Rom . 12 : 12 ) Shighe u nom man kwase ve lu civir Yehova imôngo yô , ikyar i ve ye vea Aôndo la ia seer taver ivese ve . ( Y@@ ak . Kpa an@@ za ang@@ an nahan aa kporom a vese hen Yehova Aôndo je kpa ? Nahan je kpa , anyom yange kar imôngo cii ve , m de aeren a am a tse la ye . Nenge ikyum@@ hi@@ ange i sha 13 la , ken ngeren u ken Iyoukura ne , u a lu a itinekwagh ér , “ U F@@ atyô U Z@@ an Hemen u ‘ K@@ ur@@ an ’ Kpa ? ” ( Ps . 10@@ 3 : 8 , 19 ) Yehova ngu Tor wase tseegh ga , ngu Ter wase u sha , u lun a dooshima kpaa . M@@ ôm ken a ve kaa ér : “ Kwagh@@ henen wase ka a maa se iyol je , nahan ka se shi her i hemba ih@@ wa i môm . We kpa u kange ishima u eren kwagh er Paulu nahan kpa ? Mbaiserael yange ve per Y@@ ord@@ an kpa ve gba uwer ga , ve z@@ enda mbaihyomov vev ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Su@@ k@@ oti man Pen@@ uel , ikyua a Y@@ abo@@ ki , ve kar ve yem sha ag@@ u@@ ngu a ken Yo@@ gbe@@ h@@ a , ( ikyua a gar u ken Y@@ ord@@ an , u hegen i yer ér A@@ m@@ man la ) . Nahan cii kpa , aluer i tese ve tsembelee ga yô , a taver agumaior u fan ér Yehova ka Or u a lu jim jim yô . Shi kaa wener vea nenge a na “ Una tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku A@@ ge@@ egh . . . Una va a a@@ been a sha kwa@@ v@@ aôndo imôngo . ” ( M@@ ar . A@@ hi@@ ya yange ôr gbar gbar ér , wan u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am la una kpe . ( a ) Ka ityôkyaa i lun a vangertiôr i nyi ior mba Yehova ve lu a mi ? ( Pasalmi 9@@ 9 : 5 ) Anmgbianev asev vea fatyô u kôôm se sha akaaôron a se ongo ken mbamkombo mba Mbakristu la , shi Bibilo i henen kpa ia kôôm se kua ityakerada i “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” la . • Ka ijiir i y@@ eren ker i nyi i t@@ ende zwa ér se va zua a mi ken hem@@ ene ? K@@ am@@ er@@ on : V@@ ough . ( Yesaia 41 : 8 ) Yange i ta Aberaham iky@@ aren sha kwagh u mci@@ e@@ aôndo la zum u Aôndo kaa a na ér a̱ na naagh sha Is@@ ak@@ a wan na u môm môm , u lu sha ikyev na man Aôndo una iv ityendezwa i yange er wener tsombor u Aberaham ua hingir iky@@ u@@ ior i vesen la . 6 : 6 , 8 ) U hemban cii yô , se fatyô u tesen ser se mba mbah@@ id@@ en a ayol a ase ijime , sha u ungwan kwagh . A@@ yange nga kar yô a er batisema , a gba pasen ior kwagh kpoghuloo . Mbaiserael cii mba ôron kwagh u Mesiya u í t@@ endezwa la yar yar . PE@@ E@@ J@@ I 5 . B@@ ugh Bibilo tese nan nana nenge er se fatyô u b@@ amen Yehova zum u se hembe un ato yô . Yesaia ityough 65 pase mbamlu mba se ember la sha kwaghôron u profeti , kpa saa aluer Yehova lumun ér se̱ lu uma zum u una mase gban u@@ sha mbah@@ ev man tar u he la ve . Mkaanem ma Aôndo ka ma dugh mlu u or u ken ishima la ma ts@@ en ken igbar i kera lu kwagh u nan henen ken ishima i nan ér nan ngu la ga , shin kwagh u nan ne ior mbagenev ve tee ér nan ngu la ga . Ken inyom i 18@@ 40 la , un vea kwase na , Mary , ( 2 ) za nyôr ken tar u F@@ ij@@ i , hen anc@@ ile u L@@ ak@@ e@@ ba Is@@ land . * C@@ ile ne cii ka an@@ wo u cuku , u ikyurior i yan inyam - or tema her yô . Yehova una na wan na tahav una hide mba ve lu zungwen ku u ior vev hegen la a iember i been mayange ga . Nahan kpa , gba u se umbur ser ve kpa gba u a taver ve ishima . Ve kpa ka i gba u anmgbianev vea duen kwaghpasen vea ve . Takerada ugen u pasen Bibilo kaa ér : “ Gba u Aôndo una doo se ishima vindi vindi , kwagh a shi ga . ” ( Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 ; Luka 4 : 16 - 19 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba sha ayange a ainge ne kav er i gbe u ve kpa vea er tom ne nahan ica i gba hegen , man “ iyôngo igen ” la kpa kohol ve ken tom ne saan saan je . — Yohane 10 : 16 . ( b ) Kwagh u i er ken Mpase 6 : 9 la tese nyi ? Bibilo tôndo zwa a ior mba ve sô@@ ghul her la ér : “ Una taver ne man shi Una tim ne né lu dông kpaa . ” — 1 Peteru 5 : 9 , 10 . Pasalmi 9@@ 5 : 3 – 5 kaa ér : “ TER ka Aôndo u vesen , ka Tor u vesen u hemban mba@@ aôndo mbagenev ca je . Ka sha ik@@ ev Na man ajiir a zan a shin tar a lu ye ; ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v kpaa ka mbi N@@ av je . Or u tesen gbenda di una wase u sha er u tsu@@ me ga yô . U T@@ esen Inja i Dedoo sha Ashighe a i Lu I@@ can u Eren Nahan La Er ve lu nôngon kwagh kpoghuloo nahan kpa , vea kô@@ r@@ cio u sôron hanma kwagh shin tar ér u lu gu@@ da shin u doo ga . Nan er kwagh u vihin mbamaren mba kwase la man nom u nan kpaa aluer nan ngu a nom yô . Ashighe kpishi Satan ngu a er tom a uh@@ ôn mba ken myer , sha er una vihi jighjigh u nan wase yô . Yange tese ér mba tesen m@@ til sha mimi sha kwaghôron tseegh ga , kpa mba tesen un sha aeren a a dugh ken ishima i wang la . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Se fatyô u eren kwagh ne sha u dondon Yesu Kristu , un u a hembe fan u geman ior hingir mbahenen shi a lu Or@@ tesen U@@ hemban@@ cii la . — Yohane 13 : 13 . Nenge kwagh u yange er Z@@ on@@ ge@@ z@@ ile , un u lu Orshiada u Yehova shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca la . Lu u or u nana nenge Mesiya mk@@ er la nana ngohol a@@ gb@@ enger az@@ ur@@ fa 30 , ishe i í y@@ amen kp@@ an sha mi yô ! Kwagh u wang la di tese ér ka u se lu wang ken mhen man sha ieren . Hen shighe la , a sh@@ ir orumace iky@@ á@@ v mbi mbamzeyol mb@@ ì mb@@ í yo@@ ho ior kpishi hegen ne . Ishim@@ a@@ wan ia wase se u taver ishima zan zan se kar zuan a myom , aluer gba u se kegh nan je kpaa . ( Mbaefese 6 : 12 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Nahan yô , ka h@@ an se fatyô u keren i@@ wa@@ sen@@ e ? ( Cii man Shighe u Yesu ) la , lu shighe u doon u Mbayuda mba ve due ken uiky@@ angen ken tar u Bab@@ ilon la vea hide ken tar ve yô . ( Yes . Gba u ior mba Yehova vea tese sha hanma gbenda cii ér Yehova man mba@@ wan@@ ndor a ve doo ve ishima . A gba u se za hemen u wasen nan . W@@ any@@ en@@ om@@ so u ken Sh@@ un@@ em Pro@@ feti Elisha u kar tile sha ityough ki Eliya la , yange nder wan@@ y@@ en@@ om@@ so u ken Sh@@ un@@ em , gema un na mbamaren nav . — 2 Utor 4 : 32 - 37 . Shi ka se ian i civirigh kpishi er i we se tom u pasen “ Loho u Dedoo u iengem i Aôndo u sar sar ” la sha ikyev yô . — 1 Tim . Ka avur a Bibilo a nyi aa wase se se za hemen u lun a mnenge u vough sha kwagh u mbakur@@ an mba ken tiônnongo ? Er nan ve i doo u Bibilo ia gba se kwagh tsung - n@@ u ? Nahan kpa , ic@@ egh@@ zwa i ter na er la na yô , hingir u una za er tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el hii shighe u lu iyev la je zan zan . K@@ era je kpa vande doon Yehova a Aberaham . De@@ b@@ b@@ i@@ e va eren nom yô , se zua a ian i eren tom u maan kwagh sha ityar ityar la . Se soo u fan m@@ lu@@ a@@ inja u uma wase . Mo man kwase wam kua mbam@@ ishen mbagenev at@@ ar@@ atar mba i tindi ve ken tar u Kor@@ ea la se za nyôr ken tar u J@@ ap@@ an ken J@@ an@@ awar@@ i 19@@ 55 . Nenge ase yô : Yesu kaa wener una wase se u tôôn ikyav y@@ asev ! U ngu dondon kwaghwan u Yesu sha u veren ishe you lun “ dedoo ” kpa ? Mkaanem ma mba hen tsombor ve lu ôron shighe u timen sha ivur Ruamabera la , ma a wase or@@ ya la u kaven m@@ doo u Yehova a doo ve ishima la kua er ve fe mimi i kom ve la kpaa . Gadia Yesu kav Ter na je yô , a kaa ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” I taver se ishima er tindi u Aôndo ka kwagh u geman ga . Doo u vea ( 1 ) eren kwagh a ayol a ve sha mimi ; ( 2 ) eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave ; ( 3 ) de aeren a ve a tse la ; shi vea ( 4 ) fa shighe u vea hungur a zayol ve la , vea hide a sôr zayol shon yô . — 7 / 1 , peeji 18 - 21 . Kwase na ka a lam a na nan ve i kôr un ken ishima ? S@@ ea er batisema anyom a ngee , shin sea lu a ityom ave ken tiônnongo nan nan kpa , se za nen hemen u lumun kwaghwan u Yehova shi den ser a maa se se lu ikyav mbi eren kwagh u i@@ civirigh a mi . I taver se ishima sha dooshima nahan ér : “ TER ngu i@@ kua i@@ kua a mba ve yer Un cii , mba ve yer Un sha mimi la cii . Ka shighe u vesen u nyi a lu mgb@@ ôgh@@ om@@ ôô , man se er hen shighe la nena ? Yesu kaa ér : “ Saan mba ve lu asema wang la iyol , gadia vea nenge a Aôndo . ” ( Mat . Tsô hen shighe la , ior cii a saan ve iyol u eren sha kwagh u Tindi u V@@ esen a kaa la . — Pasalmi 29 : 11 ; 2 Peteru 3 : 13 . Inja na yô , ve kange ishima u lun a iyua la . Ken ijiir igen la , Mbashiada ver iyange i vea due magaz@@ in u nan sha iyange shon i vea lu bu@@ ghun Iyou ve i Tartor i he la la . M@@ dondo u Wan a D@@ on@@ don Hemen u Ter la Ve Un a Mbam@@ tsera Nahan aluer mbak@@ ov wen mba ken makeranta nôngo ér vea b@@ ume ne ne de ne mbamaren enev jighjigh ga yô , de de@@ en nen ner ve tsu@@ gh ne er yange i tsu@@ gh Ifa nahan ga . ( 1 Utor 19 : 1 - 18 ) Yehova de Davidi asorabo a na sha ci u a gema ishima sha mimi . Nahan aluer u ngu ken ityar ne yô , u fatyô u hiin iliam a or wer : “ L@@ anem ishima er i hii ve u@@ kwaghaôndo ve lu kpishi yô . Ity@@ ar igen kpa nôngo ér ia seer lun a tahav , sha u nan ityar kposo kposo iwasen . Ka iwasen i nyi Yesu yange tôndo zwa ér una na mbahenen n@@ av@@ a , man gba u a na ve iwasen la sha ci u nyi ? W@@ a@@ shika u yange m nger la pase awashima u hanma takerada ne cii . U hen wer ur@@ a@@ ahumbe la yange ua h@@ ura kpishi shi ua samber a kuma nena ? Yange i tese Yesaia mpase u sha mnenge , a nenge a Yehova tema sha iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough . Kwase u i ter kwagh na sha mhii u ngeren ne la yange tsua ér una hide a va civir Yehova , nahan a za mkombo ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova . Na Mba I Ne Ve T@@ ahav Sha A We La I@@ civir Hegen yô , se fa er hii ve Mose pine Yehova ér : “ Mo m ngu di nyi je u me za hen F@@ ar@@ a@@ o , me za due a Mbaiserael ken tar u Igipiti ? ” yô . Yange kpiligh un iyol u nengen wener sha mimi je kwagh na gba se ishima . U@@ ng@@ wan I@@ mo i Aôndo sha Akaa Cii PE@@ E@@ J@@ I 20 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 1 , 25 Kpa ashighe agen ka i taver se u ungwan imo i Yehova . • U lamen a mbayev sha gbenda u wasen ve la wa nyi k@@ ere ? M mase wasen ve di u wan akaa agen a ken msen u Ter wase la ken mbamsen vev sha er msen ve una hemba lun a inja tsô . ” 15 - 17 . ( a ) Anmgbian u ken Kristu ugen yange taver ishima a mbamtaver mba yange zua a mi sha ai@@ ky@@ ôr la nena ? L@@ as@@ ar@@ u lu a jijingi u yange due yem sha tartor ga . Davidi lu vande nengen a mk@@ or u Yehova kuran un yô . M@@ A@@ A@@ C@@ I 11 - 17 , 20@@ 13 Ve er kwagh ne kuma kwa tar zan zan mngerem iv shin ihy@@ ungwa i í ningir at@@ se y@@ is@@ a la . A nger akaa a yange tôv sha mi tsembelee sha kwagh u uma u ior i F@@ ij@@ i i sha ayange a na la ken takerada na u i yilan ér F@@ ij@@ i and the F@@ iji@@ ans ( 18@@ 5@@ 8 ) la . Anmgbianev mbagenev tsua ér shighe u or ne ve iyua yô , ve kpa vea ker gbenda u nan orgen iyua . Shi a kaa ér kwagh gba Aôndo a ior mba ve civir un sha mimi la ga ! I za hemen u ngeren i ken mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev kpishi , kua ken ngeren mba mbat@@ im@@ en sha akaa a Bibilo ve nger la kpaa . Ka akaa a nyi se lu eren ve aa tese ér alaghga jijingi u taregh ngu hemen se ? Er se lu mbahenen Mkaanem ma Aôndo zu@@ lee yô , se mba keghen sha u se fa mba ica a kera gba tsô vea hingir “ tor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ” la . Kwagh ne wanger , mlu u wang man uma u Orkristu zua gande u p@@ aven . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Nahan kpa , ka ken mbamkombo mba tiônnongo tseegh se ku@@ mba a anmgbianev shi se lam a ve sar sar ga . Alaghga agumaior agen aa fa ér ma ijende ve er kwaghbo yô , a hingir ve ken ishima ta - ta - ta . A kaa a ve ér un soo ér i naan akaaôron ken mbamkombo vev mba Mbakristu mbara sha inja shi a wanger kpaa sha er a ‘ maa a maa ’ mba ve ve la yô . I kaa a vese ken 1 Utor 18 : 3 ér : ‘ O@@ b@@ a@@ dia yô , lu or u cian TER tsung je . ’ Nahan lu nyi i due ken kwagh u er nee ? Man ken mbamsen mban , mbacivir Yehova mba sha ashighe a tsuaa la pase mbamhen mba ken atô u asema a ve . Mba ve we ave shin ka@@ a@@ de la cii ve lu a u@@ kô@@ pi vev sha er kwagh a gba sha mi kpa a ker a ker ga yô . Y@@ A@@ NG@@ E i na apostoli Yohane mpase u sha mnenge nahan a ta ashe a za nenge a m@@ tem@@ tor u Kristu una va tema Tor anyom 1@@ ,@@ 8@@ 00 ken hemen la , shi a pase kwagh shami kpaa . Anyom a karen ken ijime er 4,000 nahan , Yehova lu a non@@ go@@ ior shin tar . Aluer ve fa ikyaa ne nahan vea hingir Mbakristu mba mimi shi vea tôô “ kon u m@@ tsaha ” vea ya ican sha ci u Tartor kpa ? Apostoli Paulu ôr injakwagh i í wase u pasen er i hii ve kwagh a lu nahan yô , ér : “ Zum u m lu wanye la yô , m ôron kwagh er wanye nahan , m henen kwagh er wanye nahan , m nengen kwagh ken ishima er wanye nahan . Kpa hegen er m hingir or@@ vesen ne yô , m de akaa a u@@ ye la . ” 4 : 13 ) Shin er Lu@@ ig@@ i a gbe i@@ wan nahan kpa , ka se nôngo u veren ishima sha akaa a injaa . Kwagh ka a er yô , lu ityakerada i The@@ o@@ do@@ to@@ s vande van a mi hen ya la vough kwase la nam ye . Bibilo kaa ér D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am , ônov mba Eli@@ ab@@ i , yange ve kohol Kor@@ aki ve lu hendan a Mose man A@@ ron . ( N@@ um . Nahan kanyi ia wase ne u dondon ikyav i Yesu laa ? ( 2 Utor 18 : ​ 5 , 6 ) Se kpa se dondo nen ikyav i H@@ es@@ e@@ k@@ ia ne . Se mba nengen a icivir man iengem i Yehova ken igbar nena ? Zum u ve nenge usu sen sha hi@@ a naagh kura yô , ve ng@@ or , ve kaa ér : “ Ka TER A lu Aôndo ye . ” W@@ ea lu a ci ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo shin wea lu a ci ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en la kpa , wa iyol sha mi tsembelee , shi vande karen iyol tsuaa shi nôngo tsung sha er u er tom u i ne u la yô . Ka nyi i gbe u se eren@@ e , man ka sha ci u nyi ? U tesen ikyav yô , time ase sha 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 . Shi yange fa asema a ior , nahan a er kwagh a ve sha mlu ve vough . — Mat . Ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii la , apostoli Yohane nenge ér doo u l@@ ahan mba i tsough ve ér ve lu mbakur@@ an ken tiônnongo la ga . I@@ jiir i kwagh ne er yô , lu ken deser@@ ti u S@@ in@@ ai , zum u i due a Mbaiserael ken Igipiti kera la . Ve vihi akaa hen ya wou k@@ ac@@ a k@@ ac@@ a , ka wea venda a ve kpa kwagh a gba ve sha mi ga . Iyange igen yô Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar kaa ihy@@ agh nahan ér : ‘ Ng@@ un kera ka ze@@ ge Bab@@ ilon , u mo iyol yam m maa ne gaa ? ’ Ngeren ne una time sha atô@@ akyaa a ne ve se we ave sha ayôôso a ior i tar ne ga yô , shi una tese er se tsaase imoshima yase sha er se lu a mnenge u Yehova man u Yesu la yô . Sha ajiir agen yô , aluer wanye ngu yilan org@@ anden sha iti i mar i nan yô , ka i tôô ér ka ici@@ h@@ i , saa aluer org@@ anden la nan na nan ian ve nana yila kpa a lu kwagh ga ye . I tôô ér ka kasev i lu tom ve u y@@ esen ônov y@@ ee ? Dooshima wasen se u h@@ aren ishima sha akaa á á hembe lun a inja la nena ? 1 , 2 . ( a ) Ka akaa a nyi nahan alaghga se tagher a mini ? An@@ ngô u ng@@ ôm una ngohol mo doo doo , shi una nam kwase u cian Aôndo je - o ? ’ Se time sha an@@ zaakaa ne agen ken kwaghhenen u a dondo ne . 26 : 28 . Aberaham yange na jighjigh a a@@ kper@@ an shio , nahan a za hemen u ungwan imo i Yehova sha ashighe a ican je kpaa . Ior ka vea soo u ungwan loho wase ga shi vea vihi ishima a vese je kpa , se tese ser mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima shi se dondo ikyav i Yesu la . Tsô u er nena ? U lamen sha akaa a ken jijingi hanma iyange la wase E@@ m@@ man@@ uel man tsombor na u ‘ kohol iyol ’ A@@ ka@@ a@@ wan ang@@ an ne nga sha ci u u se eren sha iyol@@ tseghan yase la yô , gba u se za hemen u zenden ken mimi u Aôndo . Lu hemen ve sha i@@ been@@ egh man usu u lun er ity@@ ô@@ gh nahan . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Ekesodu , 7 / 1 Se er kwagh ne sha u tilen sha mimi hen Yehova shi suen hemen na u sha won cii la . Nenge ase kwagh u ieren ne i ve a mi ken ityar igen yô . Or@@ pasalmi wa icam sha u pasen atô@@ akyaa a nga a na imba msaanyol la kaa ér : “ I saan or u nan zenden sha mhen u mbaaferev ga la iyol , gbenda u mba@@ asorabo nan til sha u ga , mban@@ ah@@ an@@ tar kpaa nan tem imôngo a ve ga . ” — Pasalmi 1 : 1 . ( a ) “ Akaa a a lu Sha , ” a Paulu a er kwagh a ter la ka unô ? Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 4 PE@@ E@@ J@@ I 16 - 20 Nahan kpa , kwagh ugen u vesen ngu u a hembe atindi a wan sha kwagh ne yô — ka u timen sha aeren ase sha mimi shi eren sha atindiakaa a ken Bibilo la vough vough . ( 1 Mbakorinte 14 : 34 , 35 ) Er ma lu nahan yô , gema saan ve iyol sha mtsera u ve lu zuan a mi sha tom u nomso lu eren ken tiônnongo kpoghuloo la , shi ve lu a iwuese sha ityom i civirigh i ve lu a mi i eren , e̱r tom u pasen mbagenev loho u dedoo la nahan . L@@ ee kaa ér : “ Tom u yange m lu eren la na yô , m teman imôngo vea ior mba van se a ikyav , mba ken ityar kposo kposo hanma shighe . 5 : 8 . Mba kuran atindi a Aôndo a ta@@ ven gen@@ g la a iember ken tar u saan ishe ne . Aluer se ver Yehova hiihii ken uma wase yô , se lu tesen un ser a doo se ishima sha mimi . ( b ) U kange ishima wer u er nyi man ka sha ci u nyi ? Iky@@ aior i civir Aôndo ne za hemen u lun wang ken jijingi , nahan ve ver mbacivir Aôndo cii ikyav i dedoo . Aluer se za hemen u eren kwaghbo sha apera yô , nenge er a vihi sha wono ! Yange ve dondo gb@@ end@@ atesen u icighan jijingi , nahan ve lu a mnenge ve kposo . — Ôr N@@ um@@ er@@ i 13 : 30 ; 14 : 6 - 10 , 24 . Yange sar ve u fan shighe u a ver Tartor u Aôndo , ú Yesu ôron kwagh u ú hanma shighe la . Aluer agumaior kôr ijende a Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi la yô , kwagh ne una wase ve nena ? ( b ) Shi ka igbenda igen i nyi nahan i gbe u se kôr iyol tsaha ? Ken washika u Paulu nger hen Mbagalatia la , a yila aeren la ér “ aeren a iyolough . ” Hii shighe la je , mbagenev dondo ikyav i Adam la sha u nan Aôndo ibo sha asorabo a ve la . Maa ôr Mateu 5 : 3 , u been yô , kaa a nan wer u soo u henen Bibilo a nan . Er í va ôr ve nahan , lu u vea pase “ akuraior cii ” kwaghaôndo zan zan “ mk@@ ur@@ tar je , ” ve , kua mba vea va hingir mbahenen ken masejime la cii . — Mateu 28 : 19 , 20 . Mba civir Yehova sha mimi kpishi ka vea luun kwa@@ v shighe a karen yô , ve ker or u vea vôso yô . ( K@@ ol . 4 : 2 ; 1 Pet . 4 : 7 ) Yesu yange kaa a mba dondon un ér ve kuran a na imôngo , ôr kwagh ne ica i gba ga maa kaa ér : “ K@@ ur@@ an nen , eren nen msen sha er né gba ken imeen ga yô . ” ( Mat . Kpa Yesu ôr , lu sha ku na ; kpa ve yô , ve lu henen er ngu ôron kwagh u m@@ mem u sha m@@ nya . Se mba zough a msaanyol u mimi sha u kuren mgb@@ e wase u i gbe u se fa ityôkyaa i se lu uma la K@@ on ka u ur@@ ugh mngerem shin am@@ ise a ú ú kar a mi ken sema u ú ken a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a lun kper@@ egh kper@@ egh ú yem a mi sha iky@@ a . 11 , 12 . ( a ) Ka ikyav i kwaghôron u profeti u nyi i tese m@@ lu@@ a@@ inja u nengen a ieren i dedoo i ior mba hen ts@@ omb@@ or@@ o ? 43 : 1 - 12 ) Ashighe kpishi ve gema ijime a Yehova , ve “ b@@ am Icighan u Iserael ” je kpaa . Ve fa ér ica ia gba ga tsô , Tartor u Aôndo ua kar a tile sha ityough ki u@@ gomoti mba uumace , shi ua na uumace bem u mimi , u una ts@@ ôr yô . ( Yes . 11 : 4 - 9 ; D@@ an . Ka ú nenge a tahav mbu shon mb@@ ú kar fi@@ agh , í yila ér iny@@ i@@ ar . K@@ ohol cii yô , m er tom u wasen ior ken tar u H@@ a@@ iti ne per@@ egh kasua uhar kpuaa . Ken atô u a@@ vese a i er ken tar u Amerika cii , nomso man kasev mba ve hii u tsan imôngo cii ve ve er ivese yô hemba iyenge . ” Sha ayange a Mbaiserael la kpaa kape yange i yar tom a akaa je la . Mbahemenev mba gomoti , mba Yesu yila ve ér Shi@@ sar la , nenge ér gomoti ngu a ian i ngohol kp@@ an@@ de@@ gh hen ior . 3 : 16 - 19 ) Kpa kwagh la tese ér Aôndo k@@ an@@ shio u kuren awashima na la ga . 9 : 20 - 24 ) Er nan ve Yehova a we ishima yum nahana ? ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) M sôr m@@ lu@@ ashe wam , m h@@ undu a@@ kpen@@ a a ic@@ ee a v@@ iligh g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an la shi m de u nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh man u@@ fi@@ im mba tesen i@@ pi@@ la i eren shi m de iliam i dang . Kwase ugen u henen Bibilo yange ku@@ ve ve a m@@ liam ashe kaa ér : “ M hen mer mayange je me kera nenge a ven ga . Gba u se za hemen u wasen anmgbianev asev mba se civir Aôndo a ve imôngo la , er se lu veren ashe a shighe u u@@ a@@ ah@@ e vea kera lu ga la . ” Apostoli Peteru nger washika na u hiihii ken inyom i 6@@ 2 zan zan 6@@ 4 la . ( Yohane 3 : 14 , 15 ) Iserael hemba Shi@@ h@@ on man O@@ go , A@@ tor a Mba@@ am@@ or ityav , ve ngohol tar ve cii . Kpa aluer ne er nahan ga yô , a doo ve . Ior mbagenev cii yange ve soo iti la ga , kpa Yehova ver se doo doo , se ya i hegen hemba anyom 8@@ 0 . Se mba a ityôkyaa i dedoo i henen kwagh u ma anmgbian wase dang - n@@ aa ? Ka nyi tom mbakur@@ an@@ ya yange ve eren sha ayange a tsuaa laa ? Kwa@@ se@@ shiada la gema kaa a na ér kwagh wase gba Aôndo ishima kpishi , maa a bugh Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 a ôr . “ M Ngu A V@@ en I@@ m@@ ôngo ” Mba yange ve ungwa kwaghwan la yô , ve ver ishima sha er vea nenge a akav a Yesu ôr ér vea nengen a mi yô , ve “ yevese ve̱ yem sha i@@ wo ” la . Aôndo lu er ka nom u eren kwagh a kwase u nan sha mimi nahan , kpa ior nav undu un ! Mbakristu mba ken E@@ fese yange ve lu a aeren a dedoo kpishi , kpa shighe kar yô ve undu dooshima u ve hii lun a mi sha Yehova la . • Aluer se mba henen Bibilo yô , ia wase se u dondon gbenda u Aôndo a lu tesen se la nena ? Davidi er msen ér : ‘ T@@ ime kwagh wam , T@@ ER@@ E , kar@@ em doo doo , kar ah@@ i am kua ishima yam kpaa . ’ Sha kpôô yô , Yehova fa mlu wase vindi vindi inja er a time sha hanma vegher man hanma h@@ ua u uma wase nahan . Ve K@@ ér B@@ em@@ shima Akaa a se er ken ngeren ne cii wase se u fan ser Yehova eren ifer ga . ( Anzaakaa 3 : 5 ) Aluer se mba eren nahan yô , se “ kôr ave sha uma u a lu uma jim la ” — ka uma u tsôron ken tar u he u Aôndo je la . — 1 Timoteu 6 : 12 , 19 . ( Mbaefese 5 : 15 - 17 ) Aluer ú ngu or@@ maren yô , ú er kwagh ne nena ? Sha shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la , Yesu una kuma vough sha ati@@ at@@ om a na cii , er “ Or@@ wa@@ sen@@ mhen u Kp@@ ilighyol , Aôndo u A@@ ge@@ egh , Ter u tsôron , Wan@@ tor u B@@ em ” nahan . ( Yes . Mba@@ yev nav mba nomso mba uhar mbara mba mbatamen hegen , shi môm ken a ve ngu ikp@@ ur pania ; wan na u kwase gema ngu pania u ke@@ ke . ( Yesaia 35 : 10 ) Kwagh u Yesaia ôr la lu u una kure sha inya i kpôô kpôô la ga , kpa una kure sha ior . T@@ em@@ pel u Aôndo u tsuaa la yange kure awashima u nyi ? ( G@@ al . 6 : 16 ) Iky@@ uryan i Mose lu or@@ him@@ en u i la yange i lu a atindi a Aôndo nger a sha i@@ wen yô . K@@ ohol cii yô , a@@ you a Mbashiada 7@@ 23 vihi kera , agen kpishi vihi c@@ a@@ veraa je . Nahan yô , doo u se ver ishima sha er se dugh hanma isharen i soon u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la ken asema a ase kera yô . U fatyô u sôron akaa ou veren vough vough sha er u zua a ian i za eren tom hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor ken tar wou shin ken tar ugen kpa ? * ( Luka 14 : ​ 28 - 30 ; 1 Kor . ( Duteronomi 12 : 23 – 25 ) Shi alaghga yange i vande nan mba@@ aôndo naagh a kwaghyan shon , gadia Mb@@ ab@@ ab@@ ilon yange vea tema kwaghyan imôngo yô ve vande eren nahan cii ve ve ya ye . Shi ve kar ic@@ er i ungwan sha re@@ di@@ o udubu imôngo kua ic@@ er i sen@@ e@@ ma kpaa sha u samber a mi . Kpa pine ase iyol you yôô , ‘ Ka ior mba wan ayol a ve ikyo tseegh u me nahan , ivaa ve i doo tsung , m fe kwagh sha mini ? ’ U fatyô u zuan a ior mba ve kpa kwagh u dedoo a doo ve ishima er we nahan la , hen Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova . M lu a or u eren ikp@@ ur pania vea mo ga , kpa m wuese iwasen i anmgbian u kwase u i yilan un ér G@@ er@@ tru@@ de L@@ ob@@ ner la yange nam ken kwaghpasen la . Un lu or@@ wasen ortamen u hemen tiônnongo tom . 8 , 9 . ( a ) Ka mbam@@ yen mba imoshima yase mba nyi i doo u se fa ? A@@ zende a Yehova nga a ian i eren nyi ? Anmgbianev mbagenev gba tôôn tsô ér bran@@ ci ne ikp@@ ur mba pania inyaregh , nahan mba nengen sha mbamgbe vev cii . Kpa igbenda ngi kpishi i anmgbianev mba hen ijiir i ve lu la , vea fatyô u suen ve yô . ” U fatyô u seer nan Yehova ini@@ av mbi iwuese nena ? Ôr Mbaromanu 11 : 7 - 10 . 7 : 28 . ( S@@ ef@@ ania 1 : 14 ; Mateu 24 : 21 ) Zum la , Yehova una ‘ or mba ve lu tôvon ’ ior nav a ican la “ iyev , ” gadia Yesu Kristu “ una tsaha mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ikyo ga la . ” — 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 – 8 ; Mbaromanu 12 : 19 . Aluer u ngu wan ishima a mbamtaver kposo kposo ken tom u pasen kwagh ne yô , u hemba u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi cii . Shi@@ r@@ le@@ y : M shi a min@@ iti kpuaa . Se nenge er í hii ve i lu Yehova tseegh a kom u zuan ior mba ve dugh ken akuraior cii hingir ken mzough môm la . Nahan cii kpa , jighjigh wase u nan Yehova man uityendezwa nav ka a seer taver zum u ka sea ungwa mbagen vea ôron “ aeren a TER a vesen , ” aa á er sha ci u ior nav ken ayange a masejime ne yô . Mose yange sôn u fan igbenda i Aôndo . Mbakristu mba mon@@ don iengem i Aôndo nena ? U@@ N@@ I@@ NG@@ I@@ R ( Yakobu 1 : 17 ) Kpa aluer se soo ser i er tom tsembelee i̱ lu iky@@ agh ki kuran ieren yase sha inja yô , gba u se kura iyua ne sha u palegh i a aeren a bo . K@@ era kpa , or a nenge sha tsombor u nan ga yô , tese ér nan ‘ ny@@ iman Yehova ’ jim je ve ! — 1 Tim . 5 : 8 . Ikyav i tesen yô , shighe u mbamaren ve tsough akaa sha ci u mbayev vev , aa hembe agee a ve ken inya ga yô , mbayev ka ve er akaa shon tsembelee . I@@ wanger i ken jijingi ngi wasen se u tesen mlu u dedoo je gande . Or ne a shi gbidyen se di@@ di . Nahan mfe u mimi u sha kwagh u ishimaverenkeghen i uumace la seer kpa ? Ieren ve ne i kaha kposo a i u@@ gb@@ ase@@ ela mba ka ve nenge sha ônov vev sha inja la . Er Mar@@ ta fa kwagh u Yesu wa ke ’ ishima u eren ga yô , á venda , á kaa ér : “ T@@ ere , una h@@ uma hegen , gadia ayange a ku@@ ugh na nyian ka any@@ iin je . ” 24 : 14 ; 28 : ​ 19 , 20 ) Nyian kpa ior mbagenev vea tese icivir sha tom wase u pasen kwagh ne ga , er lu sha derianyom u hiihii la nahan . Kpa aluer u soo u tôôn gbenda ugen kposo u timen sha kwagh ne vighe vighe yô , ú fatyô u nengen ken takerada u In@@ sight T@@ ihi u sha 2 la , sha ityough ki ki ôr kwagh u “ Yesu Kristu ” la ; man ken takerada u M@@ fe u Una Ka a Uma u Ts@@ ô@@ r@@ un La sha ityough ki sha 4 la . ( Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ) “ I@@ orov ” mba shon mba i er kwagh ve ne ka Mbayuda mba ken jijingi , mba hegen i lu as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Anyom nga kar di at@@ aan tseegh tsô maa Yehova due a ior nav ken “ Zege@@ bab@@ ilon ” u a lu ze@@ ge tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii la kera . Yange kpiligh Yesaia iyol a kwagh u nenge a mi la tseegh ga , kua kwagh u ungwa la kpaa . Gbenda u taver ga u pasen ior Bibilo la ka u na mimi u ker la a doo ior shi a kuma ve kpaa . Ka “ zege@@ ikpelaior ” i mbacivir Aôndo sha mimi , mba ve kohol as@@ ande a mba i shigh ve mkurem , ve lu wasen ve tom la . H@@ aregh la lu a ikp@@ en@@ tar i vesen ihi@@ ar . Yange hemba gban un u eren ishima i Yehova . Kwaghôron wase man ieren yase , kua ishigh y@@ ase@@ gh man iky@@ e n@@ ge yase je kpa ia fatyô u tesen ér se mba amba@@ aior la . Maa mase kuren kwaghôron la sha u taver ve asema ér ve “ hii u timen ” ken tom u m@@ ishen ve . ( Luka 8 : 1 ) Yange er tom kpoghuloo , zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a u@@ deri imôngo ken tar u Iserael cii , sha er una tese ior kwagh u Tartor u Aôndo yô . Nahan ior mbagenev hingir mb@@ any@@ ar@@ ev mba lun a inya , mbagenev hingir ats@@ an@@ aior a lun a inya ga , er ken ityar igen kpishi kpa lu nahan . Alaghga mbagenev vea lu wan ishima a m@@ te@@ v u sha ican man at@@ ab@@ am u u@@ gomoti mba ken ityar ve ve we sha tom wase u pasen kwagh la yô , gayô vea lu wan ishima a u@@ a@@ ah@@ e . 24 : 46 ; 25 : 10 , 19 , 27 ) Ka hanma shighe nahan avur a Bibilo a any@@ iin , a a er kwagh u m@@ ve u Yesu ne a tese ér una va ? Er nan se fe ser mlu u wang u sha iyol ngu a inja ? Anmgbian ne yange hide va hen Bibilo a anmgbian u kwase ne kuma kwa har nahan , kpa hii hen shighe la je anmgbian u kwase ne kera nenge a anmgbian la ga . Or@@ t@@ yom la bu@@ m a H@@ ag@@ ar , kaa ér : “ [ Yehova ] ungwa u ken ican you . ” Iserael u tsuaa la kaha kposo a “ Iserael u Aôndo ” u he ne sha igbenda igen , kpa sha igbenda igen di yô , shi mba kwagh@@ môm . K@@ u na ne nyoon se je zua ga . ” ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Yehova ya ikyar a mbatomov nav mba shin tar . Ôr takerada u Li@@ ve With Jehovah’s D@@ ay in M@@ ind [ zwa Buter ] la sha itinekwagh i kiriki i i kaa ér “ Á K@@ ôr I@@ v@@ a@@ ap@@ aven I@@ h@@ yom ” ( “ He H@@ as H@@ ated a D@@ iv@@ or@@ c@@ ing ” ) la , sha peeji 1@@ 25 . ( Mbagalatia 3 : ​ 16 , 29 ) Ka averen a nyi nahan akuraior a sha tar cii aa zua mi ken “ tsombor ” u Aberaham nee ? Mba er ior mba Aôndo mba i shigh ve mkurem , ve lu wang er an@@ u@@ un@@ au@@ kase la nahan ga . ( 2 Kor . 11 : 2 ; Y@@ ak . 1 : 27 ; Mpa . T@@ egh te@@ gh tsô asaren a nan la hemba nan , nahan nan hingir u eren kwagh u nan fe dedoo ér ka u bo la . Ashighe kpishi ior mban ka ve lu “ mba@@ doon ityough a ior . ” ▪ Ior mba Yehova “ P@@ av a I@@ f@@ er ” Nahan í na Mb@@ al@@ ev@@ i ag@@ ar 48 , kpa í gema í ver ag@@ ar 6 ken ag@@ ar ne lu ag@@ ar a waren ker . A kaa ér : “ Yange m ngohol kwaghwan u mbatamen a ishima yam i môm , nahan m gema eren akaa ken uma wam akuma akuma . Yesu man mbagenev yange ve va kimbir t@@ eren a . 11 : 1 ) Shi apostoli Peteru kaa ér : “ Ka sha kwagh ne je i yer ne ye , gadia Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ik@@ av je sha u né dondo Un ijime yô . ” ( 1 Pet . Sha nahan yô , i gema uma na i wa ken iy@@ av mbu ini@@ un@@ kwase i ken Mbayuda , a vese k@@ imi zan zan ka kom iwer i it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin yô , i mar un lu an@@ ky@@ und@@ an u for@@ o@@ to@@ to ken ya u or@@ k@@ ap@@ in@@ ta ugen u lu a kwagh ave ga yô . Yange i yima Mbaiserael sha ikyev i F@@ ar@@ a@@ o anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , profeti Yesaia ôr kwagh wener : “ T@@ ER@@ E , U ngu Ter wase je , se mba iny@@ at@@ y@@ u@@ u man We U ngu Or@@ maan se ; se cii se mba tom u ave O@@ u . ” K@@ un@@ ya u de yangen or u nan er isholibo la u lamen a Yehova ga . Ka “ i@@ ho@@ m ” i̱ í er kwagh sha mi ken kwagh@@ ngeren ne je ne . Nahan cii kpa Yehova ngu yaren tom a amba@@ aior la mba mbakur@@ an ikyum@@ u@@ ile na . Maa se hii zwa , se gba z@@ ôh@@ ôn tu@@ h@@ wan ayol a ase . Nahan ikyav tese wang ér or@@ henen u i ter iti na ga la ka Yohane u a nger I@@ vangeli ne la . ‘ hanma kwagh u á kom iwuese ’ Shi kape er sha mkaanem man nahan vough , za hemen tsaha ityar la , hide a uwegh ijime ga je la . Kwagh ne wase se u “ veren . . . ashe sha Yesu Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan . ” Mba@@ se@@ kôô@@ tu yange ve va mkohol ne kuma er 3@@ 3@@ ,000 nahan , ve mough ken ityar man sha u@@ haregh kposo kposo kuma 8@@ 5 . Nahan m kaa a mbamaren av mer , ‘ Hii hegen zan zan ken hemen , hanma kwagh u m soo u eren cii yô , saa me vande lamen a kwase wam sha mi . ’ Í nger ityesen shon ken I@@ vangeli i Mateu ityough 5 zan zan ityough 7 man ken Luka 6 : 20 - 4@@ 9 . [ Ngeren mba shin kpe ] ( 2 Samuel , ityough 11 ) Bibilo kaa ér “ kwagh u Davidi er la yô , vihi TER ishima . ” — 2 Samuel 11 : 27 . Se soo ser se pine mbampin mban nahan ve wase se u tôvon ayol a ase fan , aluer se mba civir Yehova sha afatyô wase cii yô . Sha mimi yô , gba u ú hide a iyol ijime shi u lu a ishimawan ve u kôr cio u keghen ato zu@@ lee a ikyar u shi u kav mnenge na kpaa ye . Daniel 12 : 4 kaa ér : “ Kpa we Daniel ci@@ r akaaôron man ver ik@@ av sha ruamabera ne zan zan sha shighe u mkur ; ior kpishi vea zende wue wue man mfe kpaa una seer . ” Nenge ase kwagh u gum@@ kwase ugen ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia . Nahan kwagh ne tese ér , yange gba u ior mba ken tar u Iserael asange asange kua ikyurior i Iserael jimin cii ia kura tindi u Aôndo ne . Kpa u ngu wer i mar ve a imba uma ne ga . A kaa ér : “ Z@@ ende a icivir You doo doo , sha ci u kwagh u mimi man u ishima i legh legh [ shin “ iyol hiden a mi ijime , ” N@@ W ] man u perapera . ” ( Ps . De se time sha atô@@ akyaa atar a a ne ve kwagh ne a lu hange hange yô . Yesu yange er kwagh u zuan sha injakwagh na i sha kwagh u kon u t@@ ur la nena ? Kanyi ia wase se ve se lu a iember here ? Ka i tese imba dooshima la nena ? Sha kpôô yô , ityendezwa i tar u he u paradi@@ so la gema uma wam ! Kwagh ne una fatyô u eren sha ci u nyi ? Mkaanem ma Yesu Kristu ma i nger shin heen ne taver Mbakristu mba i shigh ve mkurem la asema je ka u ôron ga . Ma kaa ér : “ De cie akaa a aa va tser u la ga . Takerada u i yer ér C@@ iv@@ ili@@ z@@ ations of the An@@ ci@@ ent Ne@@ ar E@@ ast la kaa ér : “ Kwagh@@ tôvon u i sember tôvon yô tese ér i hii u eren kwagh a ur@@ ak@@ u@@ mi hen ya ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i ve@@ gh@@ er@@ tar u Ar@@ ab@@ ia la shighe kar hegen hemba anyom 4@@ 000 . Sha hiihii la , alaghga nana ôr a ôr ase@@ mber a i nger shin takerada la , kpa ken hemen yô nana hii u nan mlumun sha mkaanem ma nan@@ egh . I@@ ti You man m - umbur u umbur We la , sar uma wase tsung . ” Á kaa ér : “ Or ngu u nana undu ya , shin anmgbianev mba nomso , shin anmgbianev mba kasev , shin ngô , shin ter , shin ônov , shin ish@@ u@@ le sha ci Wam man Loho u Dedoo ne , man nana de ngohol mtsera kwa ak@@ un@@ du@@ at@@ aan hegen hen shighe ne ga . . . man ken ayange a ken hemen , nana ngohol uma u tsôron . ” Sha nahan yô , Mkaanem ma Aôndo wa Mbakristu cii kwagh ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nen kpaa . ” ( 1 Pet . ( b ) Aluer se er isholibo i vesen yô , doo u se er nyi ? Sha nahan yô , Paulu yange kaa a mbacivir e@@ ev mba ken Li@@ se@@ t@@ era mbara ér “ Aôndo u uma . . . de u pasen iyol Na ga , eren akaa a dedoo , A n@@ ôôn ne ura u s@@ enen sha , A iv@@ in asema a en a kwaghyan man msaanyol kpaa . ” ( Aer . 3 : 1 , 13 . Kwagh u hemban cii yô , Yesu kaa ér m@@ t@@ ôm ne or kera lu wang ga . — Marku 7 : 20 – 23 . • Ka atô@@ akyaa a nyi se lu a mi a kaan ser , “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” ? Se kura iti yase i Mbakristu la nena ? Solomon , wan u Davidi yange ôr kwagh ne shighe u lu tseghan tempel ken Yerusalem la . ( Ôr Pasalmi 11 : 5 . ) M@@ ôm ken mbakur@@ an ilev mbi N@@ ab@@ al kaa ér : “ Ve hingir se g@@ il@@ gar tugh man ate@@ tan kpaa . ” Ka Yehova Aôndo . I@@ OR kpishi nenge ér aluer or ngu a inyaregh shin u@@ lum shin nan ngu eren tom u zuan a inyaregh kpishi shin nan ngu a tsombor yô , nan za iky@@ ura ken uma shi mlu u nan u ken hemen kpa una doo . Ior mba hembe ven@@ gese dooshima man ishimataver a tu vihin . Davidi umbur kwagh u un u a ver un tor la , nahan á hide a iyol ijime Ka hange hange u lun a iwuese i ken atô ishima yase sha ci u iwanger i mimi la . Orkristu u jighjigh ugen u angev kende un inya anyom imôngo yô , kaa ér : “ Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i Yehova a ne ian ér i ts@@ erem cii me wa ishima a mi . • Doo u or nana ny@@ iman iyol i nan sha ci u nyi , man nana er kwagh ne nena ? I@@ gbenda ngi iny@@ iin i se fatyô u eren kwagh ne yô . Shi ave a á we sha u tôôn uuma mba ior umiliôn imôngo nan naagh a mi sha at@@ se a ityav mbi mbahemenev mba kwaghaôndo ve s@@ ú@@ gh mbi ken ijime la kpa ka kwagh u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima ishima i môm ! Ka kwagh u ican kpishi u lun Orkristu shi kuran mlu wase la kpaa . Ka ak@@ aren a nyi Satan yange va a mi sha Yobu sha u nôngon ér una vihi m@@ til sha mimi n@@ aa , man ka akaa a bo a ken jijingi a nyi se tagher a mi ny@@ ian@@ a ? Mimi yô , una ‘ bugh ve gbenda . ’ I na orgen ian i eren ga . Satan yange mee Ifa ken E@@ den , sha ci u Ifa lu a isharen i eren akaa sha tse@@ ene@@ ke na . Nenge imba mk@@ or u se lu a mi hen shighe la sha wono — kwagh a kera gba sha u@@ shin@@ d@@ an ga , ma kwagh una kera tagher jighjigh u nan orgen kua msaanyol kpaa ga ! — Yesaia 65 : 20 ; M@@ ika 4 : 4 ; 2 Peteru 3 : 13 . Nahan kpa , Yehova yô , ka or@@ kuran u vough , u a ne mba civir un ityom wuee shi a ne ve jighjigh yô . Mba ve lu “ iyôngo igen ” la mba ze mkombo u umbur ku u Yesu la sha u tesen iwuese Ashighe kpishi nana ôron i a been yô maa nan gba v@@ aan . Mbakristu Mbagenev Ny@@ ôr ken M@@ mem u Aôndo Ga L@@ U@@ KA 21 : 11 ; M@@ P@@ A@@ S@@ E 6 : 8 E@@ ̱r ú va hingir u fan akaa ne nahan yô , gbidye kwar sha itinekwagh i se hi@@ la nenge sha mi ne , nahan tôô kar sha mnenge wou sha kwagh u uma . Sha ashighe agen je yô , ayange a me@@ m@@ yol a lu kpishi er ayange a tom nahan . Zum u be@@ gha ka una ta k@@ ume ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ken haregh u A@@ fri@@ ka yô , ihy@@ o ka i s@@ a k@@ wan a@@ yem yevese sha ut@@ aha je zan zan saa ia kar undun ape kwaghbo a lu la . Se fa ser á gema awashima na ga , gadia í ôr ken Bibilo , Mkaanem ma Aôndo ér Aôndo wa ishima her u nan uumace mba ve ongo imo na la tar ne . 1 : 13 ) Er doo Paulu u ngeren amba@@ akaa la sha iyol na ga nahan kpa , a ker wener una yer akaa ne , inja er kwagh lu nahan ga ze . Ka an jim nan hembe zuan a m@@ doom ma Aôndo kua erdoo na laa ? Yange i taver Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la asema sha kwagh u dooshima u Aôndo nena ? Alaghga mbagenev yange vea yem sha ajiir agen sha u za eren kasua , mbagenev di vea yem a za kohol icombor ve , mbagenev di undu gar la sha ci u ve soo ayôôso a ka a ngee hen zege@@ gar yum la ga . U@@ pania mba ke@@ ke mba eren tom u pasen kwagh la ah@@ wa 70 ken uwer . Mbagenev ka ve yem ve za pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh her yô . Se palegh kwagh ne nena ? Ve er msen ac@@ in imôngo , shi ve ôr ngeren mba pasen kwagh u uma u mbam@@ ishen , shi ve tindi mba ve vande yemen ken tar u T@@ ai@@ wan la a il@@ yo@@ ho , ve lam sha kwagh ne , shi ve tee um@@ ato vev man ikyav mb@@ ig@@ enev , nahan iwer iti@@ ar ngi kar yô , ve mough ve yem ken tar u T@@ ai@@ wan . Aluer se mba lun kôôsôô a mba ve eren tom a kwaghfan u Aôndo la yô , kwagh ne una wase se u ‘ tilen dông sha jighjigh u nan ’ ken ashighe a ican ne . ( 1 Kor . 16 : 13 ; Anz . Yehova er kwagh a vese doo je gande , a na se tom u injaa , u pasen loho u dedoo ne . 1 :⁠ 6 . W@@ illi@@ am@@ s kaa wener : “ I er shiada ér Mbakristu mba ken u@@ c@@ ôô@@ ci i̱ tsuaa la cica cii . . . yange ve lu pasen i@@ vangeli . ” 6 : 11 - 13 — Yange i na Yosua P@@ risti u T@@ amen maa hingir tor man pristi j@@ ee ? Nahan kpa , shighe u Yesu lu iyev la jimin cii , lu sha ikyev i mbamaren nav mba ve lu uumace mba@@ asorabo la . A lu kwaghbo u se wu@@ an ve kera sha er ve de ye ican ga yôô ? E@@ i , Yehova zung@@ we profeti ne mhôônom shi tese un dooshima sha u hiden tin@@ d@@ in un ityom i yange vande tin@@ d@@ in un ér a za pase ior i N@@ ine@@ ve loho la . 14 : 13 , 14 , 29 - 31 . ( Anzaakaa 10 : 11 , 12 ) Se mba hembe kô@@ son ior shi lamen sha akaa a a lu zan hemen ken uuma vev laa , kwagh hembe gban se u lamen sha akaa a ken jijingi man a sha aeren a injaa ? Sha nahan yô , a tese ér un kuma u yan iti na i Yehova , i i dugh kposo shi i kom icivir la . Ve kaa ér vea bee a iniongo i eren i@@ pi@@ la kera vindi vindi shi ve due a igbenda i vea seer u van a mkpeyol sha tar yô . ( 1 ) M@@ hen u ishima yase ka u bo . Nahan kpa kwagh gema er vihi yô , ka hanma ngô cii mhôônom ma ker nan a wan u nan , u i sar un tsung u man at@@ u@@ mba la ga . Mayange eren kwagh ka ze kpe ga . — Mbaromanu 16 : 27 . Aluer se soo ser se er iniongo yase i doo shi i maa se a maa yô , doo u se lôh@@ ô ior kpuaa shi se nenge sha i dedoo , hemban je yô zum u i ne ior m@@ sô@@ rom her yô . Ior mba Yehova er tom a i@@ wa@@ v@@ aren i tar ne sha gbenda u injaa nena ? Aluer ashighe agen se fa ma kwagh u Bibilo i er shin gbenda u akaa a lu eren ken uma wase la kuma se ga yô , alaghga se hii u henen ken ishima yase ser gbenda u Yehova doo ga , shin “ ngu vough ga . ” — Yobu 35 : 2 . Kpa aluer or er kwaghbo u vesen di ye ? Kpa akaa a kiriki di ye ? 8 “ Loho u Dedoo u Tartor Ne Yô Á Ôr U ” AT@@ IN@@ E@@ A@@ K@@ A@@ A A I GB@@ ER@@ EN H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E YÔ Pro@@ feti Yeremia zua a iember ken tom na kpa ? Jighjigh u Nan Ne Se Ishim@@ at@@ aver Me fatyô u zuan a takerada u sha tindi u ka u na or ian u yemen ken tar ugen la kpa ? ( Genese 22 : 15 - 18 ) Kwagh ne tese ikyav ér l@@ ù u V@@ or u i er kwagh u ú ke ’ Genese 3 : 15 la ua va va ke ’ k@@ we u Aberaham la , ka Mesiya or@@ yiman je la . Yehova yange nenge sha mbamgbe mba ken jijingi mba ônov mba Iserael nena , kpa ve gema ve er nena ? A kundu se iyol sha ci u se kera lu ken ishim@@ avi@@ h@@ in ga shi se ure ga . Davidi shi kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a ken zwa wam man mhen wam u ken ishima , ve̱ lu kwagh u kuman We ishima , T@@ ER@@ E , V@@ ande wam man Or@@ p@@ aan wam . ” Mbagenev kpishi ka ve er iyua ne sha u veren inyaregh ki vea k@@ enden shin a@@ kwa@@ ti u eren iyua u i nger sha mi ér “ Wor@@ l@@ dwide Wor@@ k ” ( Tom u i Lu Eren Tar sha W@@ on Cii La ) . ( Ese@@ k . 38 : 11 ) Maa mkaanem ma Yesu man ma a kure , ér : ‘ Shighe la mbap@@ er@@ apera vea engem er ka iyange nahan sha tartor u Ter ve . ’ ​ — Mat . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 45 , 11 9 : 16 , 17 ) Er@@ doo man dooshima u Aôndo una fatyô u mb@@ ge@@ ghan se u eren akaa a doon sha ci u mbagenev . De se nenge er yange hii ve Peteru er aie yô . Shi alaghga kwagh u una hemba doon u eren ashighe agen yô , a lu u wan zwa wou iky@@ um . Mimi yô , ka i lu ican kpishi u lamen a mbagenev sha imba zayol ne . Iyange igen ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba , inyom i 19@@ 7@@ 2 la , mba@@ eren p@@ ati u at@@ em@@ ty@@ o mbagenev mba kuman er iorov 1@@ 00 nahan mba ken tar u M@@ ala@@ w@@ i , mba i yilan ve ér , M@@ ala@@ w@@ i Y@@ outh Le@@ ag@@ u@@ e la , lu van hen ya wam . Hii nan ve kwagh a hembe gban sha mbam@@ pase mba Aôndo ainge a ashighe agen ci@@ il@@ i ? Bibilo I H@@ enen — Ng@@ i Sha C@@ i Wou W@@ ee ? Yehova kôr at@@ ser@@ egh ihyom . ( 1 Timoteu 5 : 23 ) A@@ vur agen ken Bibilo tese ér Aôndo yange soo ér wain a lu ici@@ gh tseegh ga . Tindi ugen ken A@@ tindi a Aôndo a P@@ u@@ e la kaa ér : “ De tem ya u or u wan ndor a we ga , shi de tem kwase u or u wan ndor a we ga , shin or u shir@@ en nan tom , shin kwase u eren nan tom , shin b@@ ua u nan , shin j@@ aki i nan kpaa , kwagh môm môm u a lu u or u wan ndor a we yô , de tem ga . ” Kanyi kwagh mba ken tiônnongo vea lu a mi ken ishima zum u ve lu nôngon u wasen wan u nan lu k@@ ahan undun gbenda laa ? Kpa aluer mbamzeyol mbagenev na ma anmgbian u ken tiônnongo nan ngu nôngon u kpen ken jijingi di ye ? Nahan yô , se fatyô u kaan ser : “ Aluer Aôndo de ér ican i ts@@ erem yô , me fatyô u wan ishima a ican shon . ” Sha ci u vea fatyô u lun u@@ icighan@@ mbaiorov vough er Yehova nahan ga . 13 : 30 , 38 , 41 . ( Y@@ ak . 4 : 8 ) Ka sea tôôn shighe sea henen Bibilo hanma shighe shi sea seer fan Or@@ gban se yô , iky@@ ar@@ yan yase vea na i seer doon . Icighan gomoti u Aôndo la una va a averen a ma gomoti u uumace môm kpa una kôr cio u van a mi cuku tsô kpaa ga yô . Kpa ve na awambe a Kristu a a lu a tahav mbu yiman ve la jighjigh , nahan i de ve asorabo shi i na ve ish@@ ô ér ve kuma u zuan a uma u tsôron sha . Heela tseegh ga , mlu u se lu uma ne kpa ka iveren i n@@ umb@@ en a mi ga . I na mlumun sha mpin ne ken ngeren u “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La , ” u yange i due a mi ken Iyoukura [ zwa Buter ] i J@@ ul@@ ai 15 , 200@@ 2 la ér , aluer anmgbian u kwase nan ngu henen Bibilo vea or man anmgbian u nomso u nan er batisema shin nan lu a er batisema ga nan ngu her yô , anmgbian u kwase la nana kange ityough . IN@@ J@@ A ngi ve a m@@ kposo u vesen ke ’ uma u or . Akaa a takerada ne ú er la nga se a inja sha ci u a pase se averen a or ka nan zua a mi sha u ungwan imo i Aôndo u mimi man akaa a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ka i va a mi la kpaa . Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ iyua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” Ab@@ es@@ al@@ om yange tsu@@ gh mbagenev nena , man a@@ yom a na la yange za iky@@ ura je kpa ? Anmgbianev mba ken tiônnongo ka vea nenge mbatamen vea tesen aeren ne yô , kwagh ne a na ve lu a vangertiôr ken a ve . ( 2 Tim . 3 : 1 - 5 ) Nahan kpa , ken iyou i Aôndo yô , se mba a ian i lun vea ior mba wang mba ve lu nôngon sha u dondon atindiakaa a Aôndo a wang a ken mcivir na la . ( Rom . 15 : 33 ) Hen ase sha akaa a Yehova a er sha ci wase sha u se lu ak@@ ar a na la . T@@ ER@@ E , zung@@ w@@ em mhôônom ; nenge ican yam , i m ye sha ik@@ ev i mba ve k@@ erem i@@ ho@@ m la , We u U k@@ ende@@ m sha hen ih@@ in@@ da i ku@@ ugh ne , sha u m@@ ̱ pase iwuese You cii ; ka ken ih@@ in@@ da i wan@@ kwase u Shi@@ on la . ” la , ngu ken Iyoukura ( zwa Buter ) i Fe@@ be@@ war@@ i 1 , 20@@ 10 la , peeji 11 - 15 . P@@ ase er mnenge u mbagenev ken tar ve lu a mi sha tom u nom shin ter la a lu kposo a kwagh u Bibilo i pase ér ka tom u nan la yô . Aluer ka nahan yô , mbayev nav mbara ka mba ve lu ken tiônnongo la man “ ônov mba . . . an@@ ngô [ na ] u kwase ” la di ka mba ken tiônnongo ugen . Er nan ú gb@@ i@@ di kwar iyol you sha “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” la ú nenge ga ? ( Ps . 4@@ 9 : ​ 6 - 9 ) Nahan kpa , Yesu yange na nagh ku Aôndo lumun ku yô , sha awambe a na man iyol na i i lu vough la . 7@@ 1 : 17 , 18 ; 1@@ 45 : 10 - 13 ) Kpa saa se lu a aeren a doon Yehova ishima ve se fatyô u civir un ye . Nahan gba u ishima ia za se iyol sha kwagh nee ? “ Z@@ enden tsembelee sha akaa cii ” He@@ mba doon u se fa mnenge u Aôndo sha kwagh ne . Shin aluer i na or@@ vesen wase tom ér nana shighe iv@@ u@@ e sha iyou i kwaghaôndo u aiegh nahan se er nena ? ( Mateu 9 : 20 - 22 ; Marku 10 : 46 - 5@@ 2 ) Yesu yange hemban nengen a kwagh u dedoo u mbagenev ve er la shi wuese ve sha mi kpaa ; nahan kpa yange keghen a kegh iyol u wan kwagh zum u i gbe hange hange yô . Or môm tsô nan ngu iyol ish@@ ô sha mbamzeyol mba tar ne ga , mba ve civir Yehova je kpaa ga . Aluer ne mba eren nahan yô , ne mba tesen ner ônov enev doo ne ishima . Mpase u sha M@@ nenge u Paradi@@ so Doo u se kpa se eren a mbagenev nahan vough ga he ? “ W@@ u@@ ese nen Yehova ! ” — P@@ S . Nahan je kpa , lu taver mo u tseghan iyol yam sha er me er Aôndo tom yô . ( Mbaheberu 3 : 1 ; Mateu 19 : 28 ; Luka 22 : 28 - 30 ; Yohane 14 : 2 , 3 ) Kwagh u se lu ôron jim yô ka un ne , ser , mbagenev vea tema tor a Yesu imôngo vea lu@@ ̱ vegher u u@@ sha la . Mbakristu kera mba sha ikyev i Tindi u Mose la ga , nahan kpa tindi la “ ngu . . . m@@ ure u akaa a doon a a lu van la . ” “ Se Z@@ ua a Mesiya Ve ” ! ( Mat . 24 : 36 ) Hen shighe la , Yesu , u a lu “ Wan ” la fa shighe u bo@@ tar ne una kure jighilii ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 21 , 10@@ 5 Yesu er kwagh ne ker ior mbara ken ishima doo doo cii yô , á za hemen á kaa ér : “ Or u nan lu koson inyaregh sha ci u iyol i nan , kpa nan kera lu or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo ga la , kape kwagh u nan a lu ne . ” — Luka 12 : 13 – 21 . N@@ om@@ so mbagenev yô , ka i taver ve kpishi u wuese or shi tesen dooshima kpaa . 24 : 45 ) Loho ne zua sha ica i ikyo@@ mon i i lu a “ ish@@ o@@ ho ” er “ a@@ y@@ ese ” nahan la , shi u zua sha mbau@@ ty@@ aav mba sha any@@ inya a a ‘ ica ve i lu er i@@ yô nahan ’ la . ( b ) Yehova vaa af@@ an@@ yô sha nyi gbenda , man kwagh ne wase se nena ? Er Yesu a kaa nahan , u nenge wer aluer or na Aôndo jighjigh , kpa Yesu yô , nan na un jighjigh ga , shin nan na Yesu jighjigh kpa nan kera na Aôndo jighjigh ga nahan , jighjigh u nan la ka u m@@ im@@ ii ? Tsô m kua a wan wam u nomso u kiriki se tôô un se yem a na . ( b ) Ka ieren i Mbayuda i nyi mbahenen don@@ doo ? Tom yange ng@@ e@@ em shighe ne kpen kpen ! 18 : 24 - 33 ) Ka Yo@@ ab@@ i tseegh yange kaa imo ve Davidi kera zung@@ we t@@ ume ityough ga ye . Habak@@ u tsengaôron kwagh@@ ts@@ eren u una va tser tar u Yuda sha ikyev i Mb@@ ab@@ ab@@ ilon la Bibilo iyol i i̱ kpa pase inja i kwagh u Yesaia yange kaa la wang . Ka ú inja er yange lu Davidi , ve nger mkaanem m@@ à m@@ á dondo heen man laa ? Yange nger ér : “ Gadia erdoo Wou doo , hemba uma ; zwa wam ua wuese We . 6 : 2 - 8 ) Yange lu u una de ér ifer la i za hemen gbem ga , nahan a kaa ér una va a mngerem ma de@@ e@@ mee ma tim uumace mba hemban ato . 7 : 9 , 14 , 15 . Eliya maa tôô wanakiriki la va na ngô na , kaa a na ér : “ Nenge , wan wou ngu uma ! ” Kpa , it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ainge kpishi sue ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato man idya i eren kua i@@ pi@@ la kpaa . Doo u se er kwagh u una na mbagenev gb@@ ev mbu nôngon , shin una mee or nana ma m@@ sô@@ rom kpishi ga . Shighe u i tsough ma anmgbian u ken tiônnongo u Kristu ér nana na kwaghôron u ku@@ ugh yô , mbatamen ve wase mbananjighjigh mba or kpe ve la ve fa akaawan a Bibilo a a gbe a zough sha kwagh u ku iin la . Ka nahan ve akaa a a lu eren hen ku shon cii aa zua sha Ruamabera ye . Gba u mbamaren vea war a ayol a ve shighe u wan ve nan undu Yehova la ga sha ci u nyi ? Tom wase u pasen kwagh ne ngu aren a ior an@@ za kposo kposo . T@@ i@@ ônnongo a Doo Mbak@@ ur@@ an Ishima kua Han@@ ma@@ or u K@@ er Cii Gbenda môm u fan ishima i mba@@ aôndo yô lu ish@@ or i kpe@@ hen . I@@ y@@ ua la kure awashima u Yakob la . Er Yobu ya atsan nahan kpa , “ venda Aôndo ” ga . — Yobu 2 : 9 . Mba ve zenden ken mimi mba palegh aeren a ruamabera á lumun a á ga la sha ci u ‘ kwagh zua iwanger a ime ga . ’ Man iji@@ r@@ ôron i Aôndo una ôr mbaaferev sha ayange ase ne ia iv keng , di vough e̱r m - iv u ijir i yange Yehova ôr tar u Yuda man Bab@@ ilon la yange b@@ unde ga nahan . ( Mat . 10 : 18 ) I@@ jir i anmgbianev asev ôr ken anyom pue kar at@@ aan a karen ne na ve ian i pasen ior iti i Yehova hemban ave a tse , ken gar u Mo@@ sc@@ ow man sha ajiir agen kpaa . ‘ Kwagh u mimi doon TER ishima , man shi te mba i doo Un a ve la kera ga . 2 P@@ alegh u Ô@@ ron Kwagh Ga@@ egh . Kwagh ne una na yô , vea hii u nengen ér tiônnongo la ngu a dooshima man mhôônom ma zungwen ga . Kpa er nan ve se fatyô u lun a vangertiôr sha kwagh nee ? Yehova yange lu a Davidi , kura un shi yima un ken atsan a na cii . ( 2 S@@ am . 119 : 9@@ 6 — Inja i ishember i “ ik@@ ighir i hanma kwagh u vough cii ” la ér nyi ? Aôndo pase un hen shighe la ga . Mbayuda mba ve lu hen shighe la na jighjigh ér Aôndo una er “ tom ugen ” sha ayange a ve la , sha u van a Mbak@@ al@@ di ér ve va tim Yerusalem ga . Apostoli Paulu yange nger ér : “ M@@ ishe u hanma inja i kwaghbo cii yô , ka inyaregh ki s@@ aren . Sha mimi yô , Paulu yange lumun ‘ u hingir kwagh môm a Kristu ken ku . ’ 3 : 11 — Ka nyi kwagh Aôndo a er “ a̱ doo ashe sha shighe ” n@@ aa ? ( Yoh . 3 : 36 ) Aluer se za hemen u henen sha kwagh u Yehova yô , se seer nan un jighjigh , di vough er ka sea fa ser ma ort@@ wer nan fa t@@ wer@@ sôron tsembelee ve se seer nan jighjigh ser nana er se t@@ wer tsembelee nahan . Hanma gar u a lu sha ig@@ y@@ u@@ ngu cii , ior mba ngô@@ ôr nengen a mi ga . Akaa a ú tsough a mfe shio la a a na uma wou jimin cii una kera lu a inja ga . ( b ) Ka mnenge u vough u nyi i doo u se lu a mi sha kwagh u i@@ ember@@ yolough ? Een , yange fatyô u eren nahan ! Aluer kape we kpa kwagh wou a lu la yô , u sôr shighe u henen kwagh u ver nena ? ( Mateu 4 : 1 - 11 ) Shi imba kwagh ne yange i er hen tugh mbu Yesu mbu masetyô la . 3 : 1 - 5 ) A@@ tesen a ior ne nga a loho u dedoo , u mimi man u tsôron sha ci u uumace ga . Se zua a mlumun sha mpin ne ken takerada u Peteru u Hi@@ ihii . Wan u Aôndo una za hemen u hiden a iyol ijime zan zan ken hemen kpaa . Paulu yange nenge ér gba u hanma Orkristu nana nôngo tsung nana er kwagh u van a mzough ve , vea za hemen u lun ken mzough ye . Nahan kwagh ne tese ér al@@ ag@@ ah@@ ga ashighe agen ve lu a inyaregh ki kuma u y@@ amen kwaghyan shin akaa agen sha ci u mba ve lu a ve mba alaghga je yô , kuma iorov 20 la cii ga . Ka akaawan a nyi yange i wa Peteru ken mpase u sha m@@ nen@@ ge@@ e , man er nan ve kwagh la yange k@@ ondo un iyol y@@ um@@ u ? A kaa ér : “ Ior mba hen ijiir yase soo kwagh u ak@@ ombo a eren kpishi . I@@ y@@ ua la ia za a ior ken uma . — Rom . 5 : 17 ; ôr Luka 22 : 28 - 30 . Ú yaren tom a kwagh u i nger ke ’ zwa wou la sha gbashima sha u wasen we u timen ke ’ Mkaanem ma Aôndo zan sh@@ imi k@@ wen@@ g kpa ? A@@ Y@@ Ô@@ Ô@@ S@@ O M@@ AN U@@ A@@ A@@ H@@ E K@@ U@@ A ATSA@@ N AT@@ Ô K@@ P@@ O@@ S@@ O K@@ P@@ O@@ S@@ O A@@ A L@@ U SH@@ A T@@ A@@ R W@@ U@@ E@@ E Kwaghôron u profeti u i nger ken Mateu ityough 24 la ter akaa a aa er sha tar a tesen ér mkur zu@@ lum yô . Kwagh shon yô , er ve lu Mbakristu yô , gba u ve cii vea nôngo kwagh tsung sha er vea tile sha mimi her yô . ( Anz . 16 : 25 ) Er se uumace se yen yô , se mba a tahav mbu fan kwagh u lun se a iwasen sha mimi , u una kôôm i@@ aven i angahar a ase sha inja vough la ga . ( Anz . ( Pasalmi 33 : 18 , 19 ) Aluer se har sha na , shi se mba suur sha na shi yilan un yô , er mlu wase a lu cii kpa una wase se se hendan a jijingi u taregh . — Yesaia 41 : 10 . Sha kpôô yô , ve yô mnder ve la a lu “ mnder u uma . ” — Yohane 5 : 29 . Ikyav i tesen yô , Yehova kaa ér se palegh asorabo a vesen amba er idya man ak@@ ombo a civir man iv man gb@@ end@@ an@@ um@@ un man i@@ w@@ o@@ or kua ah@@ ir a eren nahan . ​ — 1 Kor . I@@ wasen sha Iky@@ ev i Mbat@@ yomov Er anyom kar hemba 60 sha shighe u Yesu na naagh a uma na u inyam man awambe la man i̱ nder un shin ku k@@ ôndo yem za lu uma sha la , i na apostoli Yohane mkaanem man nger wener : “ Mba@@ yev av , akaa ne m ngu ngeren ne a sha u de kera eren nen isholibo ga yô . Sha mimi yô , er Paulu ôr a mba ke ’ A@@ ten@@ e sha ayange na la nahan , Aôndo ngu “ ica a han@@ mô wase ga . ” Yange Yesu ne mbaapostoli bredi u lun a kwa ga la mba ye mba been yô , a tôô iy@@ ongo , “ su@@ ghun yô , A na ve ; ve cii ve ma sh@@ imi . ” Shighe ka una karen yô , se ny@@ ô@@ ôso mkav wase u ken Ruamabera . Se mba eren tom sha uh@@ we ga . ( Nenge Mpase 13 : 16 , 17 . ) Se mba pasen loho u dedoo u Tartor la sha gbashima kpa ? Doo u se de ser ma ityôkyaa i yange se u ôron mbagenev kwagh u Yehova uwer jimin ga ! Nahan kpa , mkaanem ma Peteru man ma sha ci u Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar gbem sha won la kpaa . Kwagh ugen u yange er ikyua a gar u N@@ ain la una wase se u kaven ser imba ivande la ia fatyô u eren sha tahav mbu Aôndo a ne yô . 11 : 1 ) Kpa uumace mba va hembe ato sha ayange a N@@ im@@ ro@@ di la yô , zwa kera lu môm ga . Sha kpôô yô , orgen môm ngu ga , saa Or@@ gb@@ an@@ akaa tswen . Mb@@ u a ici@@ gh ga . Een , Yehova yange tsaha ior nav ken inyom i 19@@ 18 man 19@@ 19 la . Saan wan@@ ye@@ kwase la iyol e̱r un ongo tindi u Yehova a we ér i̱ ‘ ny@@ agh idya i eren ’ la nahan . Anyom 70 nga karen yô , i hide a ior mba Aôndo ken tar ve , ve lu a ian i civir un her . — 2 K@@ ron . Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea fa mbacivir Aôndo mba mimi nyian nena ? Ka sea fa Yehova yô , a seer doon se ishima , shi kwagh ne ka a va se a msaanyol kpaa . ( 1 Peteru 3 : 8 ) T@@ ime sha akaa ahar a aa yange u u dondon kwaghwan ne yô . Yehova lamen a uumace sha dooshima , shi lamen a ve gbar gbar kpaa . Ken anyom a karen la , saan se iyol kpishi u nengen er ior mba ken ityar igen lu van ken E@@ cu@@ ad@@ or sha u va wasen hen ape kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh mba Tartor la yô . Paulu yange ver ikyav i dedoo sha ci u Mbakristu mba sha ayange a ainge ne . 14 : 7 , 8 ) Aôndo tese ér han@@ mô wase nan gba un kwagh sha u nan se ian i tsuan kwagh u se soo u eren la . Er se nenge lu keren u eren ityom ken tiônnongo yô , kwagh ne doo se je zua ga . M@@ ika yange er tom u profeti anyom 60 , hii ken inyom i 7@@ 7@@ 7 . Mbat@@ yomov mba Aôndo mba ve unde sha mi , ve lu@@ ̱ k@@ ôn@@ don shi s@@ enen kpaa la tese ér mbatyomov mba eren tom u injaa hen atô u Yehova man uumace mba á lumun a ve yô . — Yohane 1 : 5@@ 1 . Yange se lu a ember ivaa yase se bee ga je maa , anmgbian K@@ nor@@ r ka@@ am ér i tsu@@ am ér m lu or@@ tesen mba zan M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi . Yehova yange er kwagh a or u hiihii la sha icivir sha u wan un tar cii sha ikyev . Satan mee mbamaren asev mba hiihii mbara , nahan ve tsua hemen u or , ve gema ve venda hemen u Yehova . Een , shi mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u kpa mba , ka ve hide a u@@ kp@@ è@@ r vev ve iv a ish@@ u sh@@ imi po@@ o , ish@@ u i ve ker shin T@@ ye@@ ku i A@@ t@@ l@@ an@@ tic kua shin u@@ if@@ i mba@@ vesen mbagenev mba ve kase tar shon la . Shi Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u wasen mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior u “ yevese asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ k@@ aior la . ” Ú ver ishima ú nenge er ijiir ne i er kwagh i ter “ ior ” kpa ? Aôndo soo ér u@@ kwaghaôndo mba ve s@@ enge ér un doo ve ishima , kpa ve gem ve tesen kwagh na sha mimi ga la ve tsu@@ gh ior ga . Aluer se er akaa ne yô , se lu eren kwagh u Yesu yange ôr ken msen na la , nahan se tsegha iti i Yehova shi a saan se iyol gbem sha won . Shi kaa ér ve eren iyua ken “ myer ” shin sha kwaghfan . Ior mba Aôndo mba kera kor iyange i me@@ men i ah@@ wa 24 la ga , nahan kpa kwagh u iyange i me@@ men gban k@@ an di kwagh u mba@@ yi@@ ase u doon ungwan tsô ga . Hii u timen sha atesen a Yesu shi yaren tom sha á sha u timen sha itinekwagh i hiihii i ken a@@ kwa@@ ti u a dondo heen ne . Er profeti u i na un kwaghôron ér a̱ ôr la ng@@ ur tesen uwegh sha shighe u iengem ne yô , a na se ishim@@ as@@ ur@@ un ér : “ [ Aôndo ] Una tim ku sha won kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii , man shi Una hide a il@@ y@@ ahan sha ior N@@ av kera sha won cii ; gadia ka TER je , A er kwagh ne ye . ” Ngu eren ityom igen i i lu hange hange i wasen se u zuan a mfe u mimi kua uma u tsôron kpaa . U hen wer kwagh ne lu She@@ m man ter na ken ishima nena ? — Genese 9 : 25 ; 10 : 6 - 10 ; 11 : 4 , 5 . Akaa a a tser uumace ica i gbe hegen ne tese wang ér nyi ? N@@ am@@ ang@@ ol@@ wa ngu a iky@@ e@@ ky@@ e i mba@@ a@@ wan@@ ev i a zenden sha mi yô , kpa ka una za nyôr hen ijiir i wa@@ a u lu kpishi yô a h@@ ungwa a zende ag@@ ur@@ en@@ u . Ka Yehova a lu Or@@ gban se u fankwagh shi a lu Ter u dooshima kua Ter wase u Sha ye , nahan a hemba fan er una ungwa mbamsen asev yô . ( 2 Timoteu 3 : 17 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) Sha nahan yô , mb@@ á veren ishima sha tsombor ve sha dooshima shi mb@@ á eren a mba@@ van@@ nya dedoo shi mb@@ á za sôron mbau@@ angev kpaa . I@@ vor i Diabolo man i Wan u or la cii ia vese zan zan “ sha iyange i mk@@ ur@@ tar . ” “ L@@ U N@@ EN SA@@ R SA@@ R A@@ YO@@ L A EN ” Dooshima ngu a inja hen Orkristu nena ? Nahan , mbaapostoli mbara shi s@@ ende@@ gh any@@ iman kpoghuloo sha kwagh u or u nan lu or@@ vesen ken atô ve yô . Er tahav doo un yum yô , yange hange un tsung u ngohol iky@@ ôn@@ ough ki torough ki ter na , Tor Davidi . 5 : 23 ) Nenge ase er Yesu yange ôr kwagh u mlu na a mbadondon un yô . ( a ) Se er nan ve se kera nengen orgen ser nan due ken ikyurior igen ga ? ( Luka 11 : 28 ) U kuran atindi a Aôndo a perapera la ve a msaanyol hegen man gbem mayange a kera bee ga . W@@ ase Mbagenev V@@ e@@ ̱ N@@ go@@ ho@@ l Loho U Tartor P@@ ine ase iyol you wer : ‘ Uma wam tese ér mimi je m umbur mer ayange a se lu ker ne ka a masejime kpa ? Hanma or u nan lu l@@ ahan kwaghwan u Aôndo , u mbacivir un mba@@ ainge ve lu ôron la cii nana̱ fa kwagh u una er nan aluer nan venda u eren kwagh u Aôndo a lu ôron la yô . Kwagh ne ka a wase u u fa ape i gbe u u seer uwegh la . ” MB@@ Á yôôn iti i Yehova man mba@@ awashima nav tar sha won cii . ( 2 Mbakorinte 11 : 26 , 27 ) Aluer we kpa , u ver ishima u eren akaa a ken jijingi yô , u zua a averen a ken jijingi a hemban doon la cii . Aôndo yange lumun a kwagh u Lo@@ ti er la shinii ? Inja i ishember i ken zwa Heberu , ape i zough a ishember i “ amen ” la ér u “ lun jighjigh . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 2@@ 22 , 15 T@@ ôô akaa ne kar sha akaa a ú vande fan , ú ne á jighjigh la . Nenge ase kwagh u ityakerada igen i ôr sha kwagh u atesen ne , man kwagh u Bibilo i tese jim jim yô , ka nahan man u fa aluer atesen ne ka a mimi shin ka a mimi ga ye . Kanyi i lu im@@ aagh ki iky@@ ar@@ yan i tsan gbe@@ mee , man ka sha ci u nyi ? I@@ wanger i ke ’ jijingi di ye ? Davidi tsengaôron ér a tu@@ h@@ wa Mesiya . K@@ era yô , ka k@@ we u Ru@@ b@@ en , wan@@ i@@ unda u Yakob la , yange ma í kaa ér u̱ hii za ngohol tar u í na ú la ye . Kpa ica i gba ga tsô m kav er m fe tom ne tsembelee ga yô . ” ( Mbaheberu 10 : 34 ) Een , Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ve lu a ishimaverenkeghen i taver tsung je . J@@ un 15 , 200@@ 8 ( Marku 5 : 25 - 34 ) Nenge mhôônom ma ma lu ken mkaanem mara la . Or môm kpa ka doon nan shighe u i we nan kwagh iyol ga . 1 , 2 . ( a ) Ka unô ngise ve zua a mtsera ken ishimawan i Yehova laa ? Mbam@@ sen mba Yesu mbara tese se nyi ? Ikyav I I K@@ om u D@@ on@@ don Yô K@@ wa ne kpa , Mose sôn sha ci ve , nahan Aôndo kaa a na ér a̱ er i@@ yô i to@@ gu@@ la , a̱ ha@@ mbe i̱ sha ityô , sha er hanma or u i@@ yô i ny@@ um nan man nan kenger sha i̱ yô nana war yô . 2 : 14 ) Aluer mba ve lu ungwan a Peteru mbara soo u yan ikyar a Yehova her yô , a gba u vea er kwagh ugen . Una ta a@@ kper@@ an sha kwagh u mbamaren nav ve tsough u eren yôô , shin aluer ve kaa a nan ér nana tema sha iky@@ ôn gi@@ gh gi@@ gh , nahan nana hendan kwagh a ve shinii ? I@@ mba mgb@@ e u kwagh gban ve ga la una fatyô u lun imb@@ wase hen jighjigh wase u nan man ishimawan yase kpaa . 4 : 26 , 27 ) Aluer se dondo kwaghwan ne yô , una wase se u sôron any@@ iman ken ivese . Yehova ka una nenge wea hendan a am@@ een nahan , i doo un kpen kpen ! 4 : 14 ) Er i te@@ v se a ican sha ci u se mba dondon atindi a perapera yô , kwagh la tese je ér se mba eren kwagh u Aôndo a lumun a mi yô . ( Mat . 5 : 10 - 12 ; Yoh . A kaa ér : “ Er i s@@ ar@@ em u pasen ve , ôron kwagh ve nahan kpaa , ve ngee gande u ôron . ” Tom u ve lu eren la doo mbatamen mbara kpishi , nahan ve wa ishima u eren kwagh u ve fetyô cii sha u nengen sha mbamaren vev mbara . Ka i lu mbagenev er ve gba kwagh ga nahan , nahan i taver ve u kaan ér ve mba kwagh u Yehova . Alaghga ne been liam kera cii yô , u fatyô u eren msen , pinen Yehova wer a na or@@ ngohol ityesen la icighan jijingi na u una wase nan u kaven kwagh u u soo u tesen nan la yô . Aluer se lumun ser a maa se yô , una gema mlu wase u k@@ imi la , inja na yô , una wase se u geman gbenda u se nengen kwagh , shin se henen kwagh la . Alaghga a gba u han@@ mô wase nana nôngo ityav a mnenge u kpe@@ egh u tar u lu a mi la , shin akaa a nan se iyol@@ kpen shin ma kwagh u una fatyô u vihin tsombor wase a Aôndo cii . Nahan yô , gbenda u vesen u mba ve lu veren ishima u va lun uma gbem sha won shin tar la ve tesen ér sar ve u ya ikyar a Kristu yô , ka u suen wanakiriki u jighjigh . ( b ) Er nan ve Yesu yange ng@@ or ik@@ enge kaa ér : “ B@@ ee ve , ” cii mase su@@ l@@ ene ? 9 - 11 . ( a ) Kanyi ia wase se u wan ishima shighe u or u doon se ishima nan kpe laa ? O@@ ng@@ o kwagh ga , rumun mk@@ ô@@ ôm ga , suur sha TER ga , man kporom i@@ kua i@@ kua a Aôndo na kpaa ga . ” U N@@ yo@@ on Ishima Fe@@ fa Ga la W@@ asen Se u Wan Ishima Se mbatamen se tema se lam sha kwagh ne , er se yaren tom a shighe u yange i henen Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo ai@@ k@@ ighe , u Anmgbianev mba shin T@@ ine ve kaa er se henen Bibilo a tsombor wase ne , sha er se er nahan vough yô . ” U@@ gomoti mbagenev mba ve lu ainge ne mba iyol@@ yô@@ ugh shin mb@@ á hemen sha ts@@ wam kpaa . Mbagenev di yô , mba e̱r iny@@ at@@ y@@ u@@ u nahan . Tsô a gber a@@ yem sha er una za ôr ve sha ya er ve lu a i@@ or@@ van@@ nya mba Aberaham a tindi ve , ve mough ken tar u K@@ an@@ aan je yô . Sha kpôô yô , mbatamen ka ve ‘ kôr ave taveraa sha kwaghôron u jighjigh sha er vea fatyô u wan ior kwagh sha inja i ityesen i dedoo ’ yô . — Tit@@ u 1 : 5 - 9 . Yehova tôndo zwa ér una yima Yerusalem . Nahan yô , i wa noov man kasev mba ve lu Mbakristu la kwagh ér , aluer kasev vev shin noov vev mban@@ an jighjigh ga la lumun u lun a ve yô ve̱ de p@@ aven a ve ga . U@@ en@@ i@@ ee mbagenev mba fetyô u kuran ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough tsembelee ga , ka mbi ta ati@@ h@@ i zan zan i due sha igbenda i karen . U tesen ikyav yô , aluer or va pine u iwasen yô , u wase nan er u fetyô la cii , sha ci u nan na u jighjigh ve , nan ve hen a we ér u wase nan ye . Kpa , me kaa mer takerada u henen Bibilo a ior ne hemba doon cii . 6 /@@ ⁠ 15 Nenge ken takerada u í yer ér , Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la sha peeji 6@@ 6@@ 2 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . Shighe u Yehova tsua Yeremia ér a lu profeti na la , a tôô kon u am@@ on@@ di ne a tese ikyav sha kwagh u vesen , u lu eren yô . “ Mba ve lee a m@@ liam i@@ ker yô , vea sun@@ da a iember tsung . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 26 : 5 . ( b ) Doo u nom man kwase vea lu a mnenge u vough sha ci u nyi ? ( 2 Pet . 3 : 11 , 12 ) Mkaanem ma Peteru man tese er i lu hange hange u kuran ken ayange a masejime ne shi veren ishima sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo yô . Kpa mba yaven shin ku , keghen shighe u mnder u shin ku la . Mpase u Aôndo ne kpilighyol kpen kpen . Yehova wa se atindi kpe@@ te kpe@@ te a tesen se er se eren msen hen a na ga . ( Pasalmi 1@@ 45 : 9 ; Mateu 5 : 45 ) Yehova tindi ior nav ér ve za ôr ior “ Loho u Dedoo u tartor . ” Paulu nger ér : “ Eren nen msen hanma shighe ken Jijingi . ” • P@@ ase loho u dedoo u Tartor shi gema ior ve hingir mbahenen . — Mat . Nahan hii u t@@ eren iti i Aôndo ken mbamsen nav hen shighe la . 13 : 13 ) Mkaanem ma Yesu ôr a mbah@@ e@@ men nav ne tese ér yange eren tom u tesen ior . ( Mat . 25 : 40 ) Er í nder Yesu shin ku k@@ ôndo yem sha la , i gema tom na la i na sha ikyev i “ anmgbianev ” nav , ve hingir mba ôron kwagh “ sha ci u Kristu , ” lôh@@ ôn mbagenev ér ve h@@ ime a Yehova Aôndo . ( 2 Kor . ( Pasalmi 6@@ 8 : 5 ; Duteronomi 10 : 17 , 18 ) Sha nahan yô , zum u or@@ y@@ ar@@ en@@ inj@@ ô ugen er a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen , u nom na yange lu profeti c@@ a@@ veraa yô , Yehova er ivande sha er kwase la una war shi una lu a icivir na her yô . — 2 Utor 4 : 1 - 7 . • Kanyi se hen sha kwagh u Lo@@ ti man kwase n@@ aa ? MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V W@@ A@@ R M@@ TI@@ M U Y@@ ER@@ U@@ SA@@ L@@ E@@ M K@@ er Yehova Cii Man Iyange I I@@ y@@ ugh Na La I@@ a V@@ a Y@@ e Se undu gbenda u vesen , se tôô gbenda to@@ ho se gba yemen angahar , karen shin ij@@ ande , h@@ ungwan shin an@@ gb@@ i@@ ôr i@@ w@@ enge i@@ w@@ enge . Ka akaa a wasen agen a nyi nahan or a fatyô u eren sha u pan@@ den ishim@@ any@@ ian@@ a , kpa ka akaa a van a ishim@@ any@@ ian a nyi nahan a fatyô u been a a ga ? Aluer u nam min@@ iti kpuaa yô , me pase u atô@@ akyaa a a ne ve i lu hange hange u se umbur ku u Yesu yô . Zum u i seer tan iwanger sha mkav u se kav mimi u Bibilo yô , doo u se er nena ? Yehova yange kaa ér Mbaiserael ve za eren u@@ iniongo ken Yerusalem hanma inyom . Lu In@@ i@@ ongo i B@@ re@@ di u I We K@@ wa sha M@@ i Ga La man In@@ i@@ ongo i U@@ l@@ ah@@ adi ( i va gema yilan iniongo ne ér Pente@@ k@@ ost@@ i ) kua In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe . Doo u mbatamen vea eren a ikyum@@ u@@ ile i Aôndo nena ? Ieren i ngise i lumun a mi ga la , hegen tindi lumun a mi sha ajiir agen . U@@ L@@ I 8 ( zwa I@@ gb@@ o ) U@@ Y@@ O 8 ( zwa Buter ) Aôndo tôndo zwa ér una va nder mbakp@@ enev mba un umbur ve la cii ken tar u he u perapera la . ( Mbagalatia 5 : 19 – 21 ) Tor Davidi yange de iyol i inyam man awambe i i yen ne ya tor sha a na , nahan a hingir u eren idya , kwagh ne va un a mbamzeyol mba vihin tsung . A@@ jiir kpishi a i ter ishember i Tartor ne la ka ken mkaanem ma Yesu iyol na ôr yô , man ikyav tese ér Yesu yange ôr akaa kpishi sha kwagh u Tartor u Aôndo , kpa ka kpuaa tseegh i nger ken ityakerada ne ye ! — Yohane 21 : 25 . M@@ h@@ ôônom ma ker ú a mba ve lu yan ican la kpa ? Ior yange za iniongo i M - umbur u umbur ku la hemba ing@@ y@@ egh k@@ in kwa tar je . 2@@ 3@@ ,@@ 19@@ 2@@ ,@@ 5@@ 00 7@@ 3 : 2 - 5 , 18 - 20 , 25 , 28 . 15 : 28 ; 16 : 23 . A@@ hur@@ aior a Davidi la ‘ kenger Yehova , nahan ishigh ve@@ gh engem , ve va ah@@ enge kpaa ga . ’ S@@ en@@ aker@@ ib@@ i , tor u A@@ shi@@ ria lu môm ken ve . Nahan u fatyô u wan ishima shin er iyol ia kpe u nahan kpaa . — G@@ al . ( Mpa . 7 : 14 ) Kwagh la una lu “ ikyav i iji@@ r@@ ôron i mimi i Aôndo , ” er Paulu a pase ken washika na ugen u jijingi mgbegha un nger la nahan , ér : “ Ka ikyav i iji@@ r@@ ôron i mimi i Aôndo i tesen er ne kuma tartor u Aôndo u ne lu yan ican sha ci u u la . Sha kpôô yô , we u fatyô u nd@@ eren mbakp@@ enev ga , kpa u fatyô u wasen mbagenev sha u ve fa Aôndo u a lu a tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev la , Aôndo shon u una va nder ior asev mba ve saa ku la . [ Ngeren u shin kpe ] Yange gba u anmgbianev mba wasen mba a@@ ah@@ e a er ve la vea kar hen haregh u ij@@ ever@@ ahumbe vihi un c@@ aver c@@ aver shi ak@@ om a ior kpa j@@ alegh hen inya la ve , vea za ar hen tiônnongo u i yer ér Bo@@ th@@ ing@@ one , u a lu hen mngerem ma i yer ér I@@ r@@ ra@@ wa@@ d@@ dy , ape ij@@ ever@@ ahumbe la er tahav yum la ye . Er nan ve i lu shami u kaan ér Satan ngu or u i fe nan ga shi ngu or@@ mbai@@ v kpaa ? IN@@ I@@ A@@ V MB@@ I K@@ EN M@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u ij@@ ever@@ ahumbe vihi ya na vindi vindi yô , kaa ér : “ Doo@@ m kpishi er m lu ken nongo u Yehova nahan , kpa ka sha ci u mtsera u m zough a mi sha iyol la tseegh ga , ka sha ci u mtsera u m zough a mi ken jijingi la . ” ( Genese 13 : 17 , 18 ; Yeremia 1 : 6 , 7 ) Nahan kpa ve cii ve er kwagh u Aôndo kaa a ve ér ve er la vough sha ci u a doo ve ishima shi ve soo u eren ishima na sha mimi kpaa . Tsô , môm ken mbatyomov mbara kaa ér una za mee un a za kpe . • Kanyi ka i due ke ’ igbar sha m@@ yar u se yaren tom a shighe wase laa ? Kanyi tom nahan mbamaren vea fatyô u eren sha u wan mbayev vev ago a eren ivaa ? N@@ om@@ so man kasev mba i shigh ve mkurem la ve nôngo sha afatyô ve cii , mba eren tom u pasen kwagh la , er wanakiriki u hiihii man u sha uhar la nahan . Mar@@ c vea Pau@@ la mba pasen kwagh S@@ ar@@ em tsung , u nengen a iyange i me tsu@@ we shin iky@@ ôn@@ ough y@@ agh ki or@@ i@@ wan , me yevese er ahumbe nahan la . Ka Marku tswen a er kwagh u yange er la ye , nahan se fatyô u kuren ikyaa ser Marku lu ôron kwagh na iyol na . A kaa ér : “ Mkaanem ma D@@ or@@ is mara tese ér Aôndo ungwa msen wam . Kpa kwagh u kpilighyol gema er . Er Yehova , Aôndo u yange er ivande ve i hingir u va maren M@@ an@@ ase la zer tan tor u taver ityough ne icin nahan kpa , a n@@ orom her . — Ivur 3 - 10 . A va yôô “ B@@ em , man mkpeyol . ” Nahan cii kpa , aluer nan ngu gb@@ on gb@@ on shi angev kôr nan ga yô , nana lu a iwuese sha kwagh ne . ( 1 Kor . 4 : 6 ) Mbat@@ amen mba karen akaa a i nger ken Bibilo la ken inya ga . A@@ mba ne kua u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mbagen mba lun nahan vough mbara cii tese tom u dedoo u ityakerada yase ia fatyô u eren shighe u i gbe ke ’ ikyev i mbagenev yô . Mbakristu mba@@ jighjigh nyian mba inja er ka mba ken E@@ fese u ngise la nena ? K@@ asev Mbakristu kpishi nyian mba a ieren i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati la “ TER te@@ v asema cii , man A kav hanma mhen cii . ” ( Mateu 24 : 12 ) Ka Yesu tseegh yange tsengaôron kwagh u m@@ vihi u aeren a ior ga , apostoli Paulu kpa tsengaôron kwagh ne . A ôr inyam la ijir a na í ibo , a ngohol hem@@ en@@ tor sha ikyev i í kera shi a t@@ ì@@ m inyam i sha un@@ yi@@ in la kpaa . Ô@@ no@@ v kpishi mba mbamaren vev ve lu Mbakristu yô mba a gbashima shi ve ‘ tile dông sha jighjigh u nan ’ kpaa . Se fatyô u ny@@ ô@@ ôso imba mci@@ e i dedoo man mk@@ er u kôron kwaghbo ihyom ne sha u timen sha injar i bo i isholibo i ve a mi í b@@ undu ga la . 9 : 9 ) Or@@ pasalmi kaa ér : “ Saan or u nan nyer ken iti i TER la iyol . ” 1@@ 16 : 15 — ‘ K@@ u u u@@ icighan mba Yehova ka kwagh u injaa kpishi sha ishigh nagh ’ nena ? Uma u kpen ga la ka iyua i Aôndo una na mba a nder ve hiihii la . — 1 Mbakorinte 15 : 50 , 5@@ 3 ; Genese 2 : 7 ; 2 Mbakorinte 5 : 1 , 2 , 8 . • Ka zayol u nyi or u ken injakwagh i Yesu la lu a mini ? Shi d@@ as@@ enda kôr Mbashiada mbagenev , i ci@@ v ve ave shin in@@ ki i c@@ agh shin takerada , shi i tôô ve foto shi ve lu hen ta@@ sh@@ an u d@@ as@@ enda zan zan kper@@ nan . Anmgbian N@@ ai@@ sh pase wener : “ Kwagh ne na yô , m hii u henen mer se fatyô u timin m@@ t@@ ôm ma re@@ di@@ o a a@@ gb@@ ur a iky@@ on ne . Man lu hiin je mhen va se ken ishima u lun a ity@@ ô@@ gh ki re@@ di@@ o ki se pasen kwagh her je la . ” 24 : 14 , 45 - 47 . “ TER ka Or@@ jir wase , TER ka Or@@ wan se atindi , TER ka Tor wase . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 33 : 22 . Ne A@@ g@@ umaior , Se@@ er T@@ aver Ish@@ aren Y@@ en i C@@ i@@ vi@@ r Yehova La Zum u b@@ an@@ ke la hii u geman gbenda u mbatomov eren tom her la yô , i de un tom kpo@@ o . Sha shighe ugen la , er Yesu tema kwaghyan “ hen ya u or@@ vesen ugen u ken Mbaf@@ ar@@ ishi ” yô , a ôr mba ve lu her la cii kwagh u injaa ugen . Kwase ne lu eren t@@ wer u@@ gen@@ egh , nahan lu a gba lamen a ior ga . Akaa a taregh a uma la iv ken a ve , “ ve lu yan akaa , man akaa , eren kasev , nan kasev ken u@@ no@@ o . . . , ve fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa a ve cii . ” Sha nahan yô , mba i shigh ve mkurem mbara mba eren mba ve civir Yehova a ve imôngo ve lu shin tar la tom cii ve vea mase ngohol dyako ve sha ye . Mbagenev di lu sha ci u mba@@ kwa@@ v ve mb@@ á yaven a kasev shin nomso , nahan ve kpa ve soo u tan ini@@ un ve kera . Ka kwagh u vesen u nyi yange er sha ayange a Paulu laa ? Shin er yange er u@@ ivande nahan kpaa , yange i hemba fan un ér ka “ Or@@ tesen . ” K@@ asev mbagenev kaa ér ka vea lamen a noov vev kpa mba keghen ato a ve ga . Kpa loho u Yehova saa he@@ ela tseegh ga . Nahan kpa , alaghga u pine wer : ‘ Bibilo pase se shighe u mkur una va yôô ? A@@ du@@ lam Ka gbenda u nyi mba@@ vendan mimi mba ke ’ Yuda mbara ve dondo ? SA@@ A or nana kuran atindi a Yehova vough a m@@ shi shio ve nana tese ér nan lumun hem@@ en@@ tor na y@@ ee ? Zum u i na kwaghôron la i bee kera yô , kwase wam kpu@@ su@@ gh mo gema pin@@ em ér , ‘ Ú ungwa nahan kuma u kpa ? ’ 20 : 1 – 23 : 33 . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka Aôndo u@@ hemban@@ agee , Tor u He@@ mban Cii , shi ka Or@@ gb@@ an@@ akaa . 32 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La Kwase u injaa ka nan “ maa iyou i nan ” nena ? ( Mateu 20 : 28 ; 1 Timoteu 2 : 6 ) Shi Aôndo yange pase Yesu ishima Na man awashima Na kpaa . — Yohane 8 : 12 , 32 , 46 , 47 ; 14 : 6 ; Aerenakaa 26 : 23 . Ka or@@ cu@@ gh , ka An@@ ti@@ kristu je la . ” Yange se hii zan mkohol u ityar ityar ken inyom i 19@@ 5@@ 8 . ( b ) Tese akav a akaaôron a injaa a ior ve ôr sha iyol i ior mba Aôndo nyian yô ? Aluer ma or ken tiônnongo zamber we ér u de pasen kwaghbo u nan er ga yô , kanyi i hembe doon u ú ere , man ka sha ci u nyi ? Apostoli Paulu yange yar tom a Habak@@ u 1 : 5 sha gbaa u m@@ vende u vendan Yesu la nena ? 9 D@@ ondo Ikyav i Mba Ve Y@@ a Iky@@ ar a Yehova K@@ ôô@@ sôô La Kwase u pasen kwagh ke@@ ke ugen ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia lu eren shiada sha tele@@ f@@ on , zum u lu lamen a orgen sha tele@@ f@@ on yô , a ungwa kwagh er ayôôso gb@@ u@@ g@@ u nahan lan un ishima kpishi . U fatyô u t@@ eren a@@ vegher a at@@ ar@@ atar a ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi ken jijingi la shi pasen inja i a kpa ? Shighe u or@@ ngeren pasalmi u cian Aôndo la nenge a as@@ an sha kwa@@ v@@ aôndo tugh mon@@ do engem doo kenger er ka “ akaa a injaa ” la yô , kwagh la kôr un ken ishima tsung . Yange gba u a kôôm Davidi taveraa , shi i er nahan kpaa . Nahan u kaa a ve wer nyi ? Tar yange u iv a iji@@ mba i eren man i@@ pi@@ la , nahan “ vihi [ Yehova ] ken ishima ” sha m@@ vihi u orumace vihi kpishi la . ( Gen . Ve kaa ér kape m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m ma eren tom je la , ma fetyô u veren ishima sha akaa ahar hen shighe môm ga . Mba@@ yev nav kpa maa c@@ in@@ ge pasen kwagh a na ityô sha gbashima . N@@ gi@@ se la se hen ser avur a Bibilo a ahar ne cii nga ôron kwagh u tom u pasen kwagh la . Er m lu cuku la je , m tagher ishigh a ij@@ ung@@ wen man mciem ma ku@@ ugh . Se ‘ na iy@@ ugh i Aôndo ian ’ nena , man er nan ve i doo u se er nahana ? ( 2 Peteru 3 : 1 , 2 ) Sha shighe u Peteru lu wan Mbakristu kwagh ér ve lu per la alaghga yange lu a kwagh u ungwa Yesu ôr a mbaapostoli N@@ av ayange kpuaa cii man ku Na la ken ishima , wener : “ Ver nen ishima , kuran nen , gadia ne fa zum u shighe la una kuma ga . ” — Marku 13 : 33 . Shin er se fe shighe man gbenda u kwagh ne una er la vindi vindi ga nahan kpa , se fa ser Kristu una tim mbaihyomov mba Aôndo sha shighe vough . Hen shighe la , hanma or nana fa er Yehova a lu a ian i hemen sha won cii yô . Jighjigh u nan u mbayev mban na yô ve kure kwaghôron u profeti . — Pasalmi 8 : 2 . Nenge ase kwagh u yange er anmgbian u kwase ugen shighe u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la . Ity@@ esen i Yehova ka i va a mbam@@ tsera mba ken jijingi man mba iyolough . Se mba a ian i lamen a ana , man er nan ve i lu kwagh u kp@@ iligh@@ yo@@ loo ? A@@ kper@@ an nga ga , u su@@ gh ort@@ wer la , shi u dondo kwaghwan na di@@ ke di@@ ke , man a fa eren ga yô , mbagenev je kpa u ta ve iky@@ ugh@@ ur sha kwagh u u tsough u eren ne . Se fa mimi sha kwagh u Ter wase u sha la man mba@@ awashima nav kpaa . Nahan a er nan man se de pasen kwagh n@@ aa ? Kpa doo u se ver ikyav ser , Paulu yange yar tom a ishember i a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe la u pasen dooshima u i doo u nom nana lu a mi sha kwase u nan la . Aluer se mba dondo akaawan a Bibilo yô , or@@ wan ndor a vese nana za hemen u doon se ishima er iyol yase nahan . ( Aerenakaa 15 : 28 , 29 ; Mbagalatia 5 : 19 – 21 ) Kpa mba ve fe kwagh u t@@ wer@@ egh ga yô , ka i taver ve kpishi u tsuan t@@ wer u dedoo u vea er yô . ( b ) Ka sha igbenda igen i nyi nahan nom man kwase vea tese jighilii ér ve tile sha mimi ? ( Ps . 28 : 5 ) Gbenda ugen yô , ka u fan “ mhen u Kristu , ” u a lu “ i@@ been i Aôndo u i nengen a Na ga la . ” ( 1 Kor . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Ka sea t@@ ume ty@@ ough eren ú yô , ú wase se se za hemen u lun a ishimaveren , shi ka ú seer taver jighjigh wase u se lu a mi sha uityendezwa mba Aôndo la man m@@ doo u Yehova a doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a@@ vese kpaa la . Yange saan se iyol kpishi u fan awashima u Aôndo sha ci u tar , man kwagh u ka a er se shighe u se kpe la , kua ishimaverenkeghen i i lu sha ci u mba doon se ishima mba ve kpe la ! Kpa yange a gema di a undu akaa a ver ver agen a a lu hange hange ga shi aa fatyô u yangen or u kaven injakwagh yô . Kpa mkaanem ma Yobu , or u cian Aôndo yange ôr la ka ma mimi , a kaa ér : “ Or u kwase a mar nan yô , ayange a nan nga ci@@ ôn tsô , man a iv a ican kpaa . ” ( L@@ ev . 19 : 17 ) Aluer kwagh ngu nahan yô , doo u anmgbian la nana nôngo a dugh iy@@ ugh la ken a nan kera , sha er ia va na nana de u ungwan imo i Aôndo ga yô . — Mat . * Nahan cii kpa , u lumun ér wanye u i dugh nan kera la nana tema ving sha i@@ gb@@ ur ikyua a mba hen tsombor u nan shighe u i lu eren ma mkombo la , ngu kposo a u ve keren u lun imôngo a nan a ityôkyaa i injaa shio la . A@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma lun mngerem mngerem la Christian kaa ér : “ Yange se lam sha kwagh u i@@ ember@@ yolough shighe u se lu eren mcivir wase u hen tsombor u ai@@ k@@ ighe la yô . Mimi je M ngu kaan ne , una wa akaa a na cii sha ik@@ ev na . ” ( Genese 45 : 18 ) Shi se kpa kwagh ne umbur se ér ka kwagh wase u a hembe doon cii la je a kom u se na Yehova ye . — Anzaakaa 3 : 9 , 10 ; Mbakolose 3 : 23 , 24 . Nyian kpa , alaghga tsô ka ij@@ en i ken jijingi je i lu kôron or u i taver nan er i hii ve ifer i ngee yum la ye . Kpa hegen yô , tartor wou ua kera lu gbem ga ; TER ker or Na u sha ishima Na vough , TER ver un er a̱ lu or@@ hemen u ior N@@ av , sha er u we kwagh u TER A kaa u ne ikyo ga yô . ” — 1 S@@ am . Kpa a ôso te@@ gh@@ elee a due iyol ish@@ ô . Bibilo i henen ken tsombor la i lu mbamaren man mbayev a mtsera nena ? Aluer iyol doo mbaaferev mba a inyaregh je kpa vea tsa gbem ga . Ka m@@ tese u yange A@@ bel tese jighjigh u nan nahan ne yange na ve Yehova lumun a naagh nagh kura ye , shi kwagh ne yange tese kwagh u á lu naagh jim la kpaa sha gbenda u kpuaa — ér ka gbenda u uumace vea fatyô u kporom ikyua a Aôndo shi zuan a mlumun na kpaa je la . — Genese 4 : 4 ; Mbaheberu 11 : 1 , 6 . Mba@@ civir Yehova mba lu a ieren i dedoo . Shighe u iv@@ or i bo lu samber la va s@@ ôôn u been yô , gba s@@ aren ior tsung u fan mimi u ken Bibilo la . M maan mci@@ mb@@ im ma b@@ om , iky@@ a je yô , m nôngon u man hanma iyange cii . Shighe u nan mough zende la , taver nan u nengen zan ica , sha ci u ime wa . Sha mimi yô , ishima i legh legh ka i wase u taver iky@@ ar@@ yan i hen atô u mbamaren a mbayev vev la . Or@@ tom u vesen ugen u tar u U@@ .@@ S . wuese kwagh ne er a “ seer nan ve tahav mbu he@@ v ” mbu nôngon kwagh a ts@@ wam u eren yô . Gba hange hange u se wuese mbagenev ve ishima ia taver ve u lun a aeren a dedoo ye . Ashighe agen se uumace ka se soo icivir , kpa se fatyô u tôôn Yehova karen sha uumace ga , sha ci u a hemba se ica je . Anmgbianev mbah@@ e@@ men vea t@@ ange iyol u wasen atô@@ at@@ yev ga nena ? Ishima i or u nan gande yô , i̱ y@@ uh@@ wa di uiky@@ aren mba m@@ yo@@ ho@@ m ma oun@@ ce hii er 9 zan zan kighir 11 nahan tseegh . Shi a@@ dooga ior kpishi vea lu hen ya ga . Nahan kpa , akaawan a Bibilo a sha kwagh u iyol@@ wu@@ h@@ an man h@@ we yô nga gem ga . Ka nyi i tese ér Yehova ne mbatyomov tom u hange hange man u nan ve mk@@ om@@ o ? Mose yange tile sha ishigh ki ip@@ il@@ a@@ or F@@ ar@@ a@@ o ken ate@@ jir na u yange lu a a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a kwaghaôndo man u@@ sho@@ ja kpishi la kwa kimbir kimbir sha u eren tom u Aôndo na un ér a̱ due a Mbaiserael ken kp@@ an ken tar u Igipiti kera la . ( Mbaromanu 3 : 23 ) Kpa Yehova soo ér se fa ser un kegh iyol u den se kwaghbo , aluer se gba ken isholibo , kpa se gema ishima sha mimi yô . ( Mateu 11 : 25 ) Yange mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u man mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh kav ikyav i ityesen i Yesu la , kpa mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve hen takerada tsung la yô , ve kav ga . 26 : 6 - 9 . Anmgbian V@@ ic@@ tor B@@ l@@ ac@@ k@@ well kaa ér : “ Noa yange vande lun a mfe sha kwagh u t@@ so u gban ga , mo kpa m vande lun a mfe sha kwagh u v@@ aren an@@ you u kp@@ el@@ an zenden a mi la ga . ” ( Yakobu 4 : 8 ) Yehova ngu Or@@ gban , ka un a lu U@@ hemban sha won cii ye , shi ka un kpa a kom u ngohol icivir man iwuese cii ye . ( Mbaefese 5 : 33 ) Dooshima ngu a wase nom man kwase ve sôr ayôôso a hen atô ve , a a lu inya la , mba kera umbur a umbur akaa a tse a nan ve ishima vihin ga . Z@@ an zan hegen je kpa , mba yange ve hii been makeranta ne mba pasen kwagh u Tartor her kpoghuloo , shin er ve be@@ e@@ yol hegen shi mbagenev ve lu a agee a eren u tsembelee ga nahan kpaa . I@@ wer ngi kar kpuaa yô , kwase u anmgbian na ne kpe . Yange i nger Bibilo sha iwasen i icighan jijingi u Aôndo . A wa kwagh u a lu eren sha kwagh u tom u Mbashiada nav ve lu eren sha u kuren awashima na la kpa ker . 19 , 20 . ( a ) Mbamaren mba i dugh ônov vev ken tiônnongo kera la vea er nan ve ishima a kera vihi ve ker yum ga ? Sha derianyom u hiihii la kpa , Mbakristu lumun hemen u mbaapostoli . ( Aer . Ken masejime yô , a ôr kwagh a Saulu sha icivir sha er una nôngo bem a lu yô . ( Mpase 12 : 12 , 17 ) Er se lu nôngon kwagh a imba or@@ ihyom ng@@ un nahan , se zua a ishimataver er se fe ser “ TER kor mba A doo ve ishima la cii ” nahan ga he ? Sha shighe la , “ uuma cii ” vea ‘ g@@ ur@@ en sha ishigh ’ ki Yehova kpôô kpôô , inja na yô vea civir un ayange ayange man iwer i iwer zan zan gbem sha won . Ishim@@ a@@ verenkeghen ka i p@@ ande mbam@@ nyoon mba vihin mba ken uma la shi ka i̱ wase se u veren ishima nengen ser akaa ne vihi mhen wase man mkpeyol wase u ken ishima man u ken jijingi la ga . — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 8 . 17 : 14 ; Aer . 10 : 34 , 35 . M@@ de u Yehova a de uumace ve lu yan ican ne na hanma wase ian i tesen ér se tsua ser se sue m@@ tem@@ tor u Yehova shi se civir un sha mimi kpaa . Satan hendan a shiada i í eren Yehova man ishima na la nena ? Kwagh@@ aôndo u aiegh ngu a tahav sha gomoti kpen kpen , vough er id@@ y@@ a@@ kwase u i er kwagh na ken takerada u Mpase la nahan . M@@ lumun u sha mpin ne har sha mlu u ishima yase , ka inj@@ a@@ or i se lu jim jim je la . Er Mbakristu umiliôn imôngo ve fe mimi sha k@@ we@@ agh u uma u wan u ken uya wang yô , mba du@@ ghun iy@@ av ga , sha ci u ve fa er u eren nahan la i lu isholibo i vesen je or lu eren Aôndo yô . Shi u fa er kwagh la yange er nahan vough yô . — 2 Pet . Wan@@ ye la nana suur sha ter u nan , nana ver ashe a ter la ér a̱ hemen nan , nana lu fan je ér gbenda hemen ne ua va nan a mtsera . Ka ú zua a mtsera sha u pasen mbagenev loho u dedoo nena ? ( 1 Yohane 2 : 1 , 2 ) Nahan ku u Yesu yange kpe la ngu a inja hen a we nena ? I@@ veren Ng@@ i sha “ Gbenda u Mb@@ ap@@ er@@ apera ” M@@ ik@@ ha@@ il kaa ér : “ K@@ wa gen la se za pase kwagh hen haregh u i gbe je kpa , Orshiada nan lu a vande pasen kwagh her ga yô . Alaghga ityom i hen tsombor wase shin m@@ nyoon gayô mbamlu mbagenev vea yange se u eren ityom igen ken nongo u Yehova . Bibilo ôr kwagh u mfe u Aôndo nahan ér : “ Aluer wea ker un er az@@ ur@@ fa nahan , man wea ker un er akaa a injaa a i yer yô , nahan . . . mfe u fan Aôndo kpaa , ú zua a mi . ” Ka an je nana soo ér Yesu a̱ tôô nan ér nan ngu Or@@ f@@ ar@@ ishi ? — Mateu 23 : 1 - 4 , 16 , 17 , 23 . Kwagh ne cii er lu di icin i ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura i môm tsô . Er As@@ av zer henen er mbap@@ er@@ apera lu yan ican kpa mbaaferev lu zan iky@@ ura yô , a gba henen ér ityôkyaa ngi i civir Aôndo ga . Yesu tôô mbahenen nav kar sha ikp@@ an i i gbe uwer u kuran ga la A na jighjigh ér Yehova yange ungwa un . ( Pasalmi 65 : 2 ; Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Á fa er asema a mba ve lu s@@ ônon un la a lu ker yô . “ Hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough ” cii ka hen Aôndo , Ter wase u sha la i dugh ye . — Yakobu 1 : 17 . Heela tseegh ga , shi m lu môm ken mba wan ago@@ yol sha ci u mkohol u ityar ityar u i hii eren ken Par@@ is ken inyom i 19@@ 5@@ 1 , shighe u ityav bee ica lu a gba ga la . Shighe kar yô , ng@@ ôm man anmgbianev av at@@ ar@@ atar hen mimi u ken Bibilo , er batisema hingir Mbashiada mba Yehova , mase shin môm tseegh . Shi i yila un ér Satan ( inja na yô , “ Or@@ h@@ end@@ an@@ kwagh ” ) , gadia a hendan a Yehova . Gadia aluer or á zua a tar cii , kpa uma u nan una gema á saa nan yô , á doo nan sha nyi ? Le@@ o man E@@ un@@ ice kpe . Mba@@ ah@@ end@@ anev mba Ne@@ hem@@ ia yange ve wa ishima u eren nyi ? ( Mbaromanu 13 : 1 - 4 ; 1 Timoteu 2 : 1 , 2 ) Zum u mba ve lu sha ut@@ aha ve nôngo ér vea ver ak@@ ighir sha mcivir wase u se lu civir Yehova pasen ior kwagh ken igbar la je kpaa , ka i doo se u keren igbenda i í bugh her la sha er se na naagh ku iwuese yase yô . — Mbaheberu 13 : 15 . I ôr ken C@@ ôô@@ ci ér Aôndo soo wener kwagh a lu nahan . M@@ sen u H@@ an man Yon@@ a la una fatyô u sur@@ un se ishima nena ? Yesu ngise er msen ér : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , . . . sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase ani@@ k@@ und@@ anev a yô . ” Ú fatyô u eren kwagh u Yehova a kaa ér u̱ er ne kpa ? Aluer se dondo kwaghwan u Bibilo ne yô , una wase se se hemba veren ishima sha mbamgbe mba mbagenev nahan se de u veren ishima sha mbam@@ yen asev . Pro@@ feti Ese@@ kiel yange tese ér kwagh ne ka mimi . Se kav ser shighe u Yesu ter ishember i “ k@@ ov ne ” la , lu ôron kwagh iniongo ihi@@ ar i Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Shighe u Samuel kaa a Saulu ér Yehova una ngohol tartor hen a na kera la , yange kaa ér Yon@@ at@@ an una tema tor sha ityough ki Saulu ga . ( 1 S@@ am . I@@ ca gba ga tsô , An@@ war hide yem ken tar na , nahan kera zuan a Mbashiada mba Yehova ga . Hanma or yange nan lu a ishima i wan , nahan bem lu hen ijiir la . Aluer se ver akaa a Tartor hiihii ken uma wase shi se na jighjigh ser Yehova una kure mbamgbe asev yô , kwagh ne una wase se se p@@ ande ishim@@ any@@ ian shi una wase se u lun per . — Mateu 6 : 25 - 34 . Alaghga a saan we iyol u henen ity@@ ou@@ v mb@@ in , hemban je yô aluer kwagh u any@@ inya doo ú shin inyam igen yô . — Pasalmi 50 : 10 , 11 . Yesu yange ver mbakur@@ an ikyav i dedoo sha gbaa ne . 6 : 18 , 19 ; 7 : 1 - 26 ) Lu kwagh u i ta un icin sha mi la sar A@@ k@@ an ken ishima ye . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 5@@ 7 , 18@@ 3 ( Luka 4 : 43 ; Yoh . 18 : 37 ) Er u lu a gbashima u Yesu lu a mi sha tom u pasen kwagh la ken ishima yô , time sha mbamlu ou nenge aluer ka u ú fatyô u eren tom ne hemban er u lu van@@ den eren la yô . — 1 Kor . No@@ ve@@ mba 8 - 14 , 20@@ 10 ( Yobu 42 : 6 ) A@@ tsan a Yobu nga been yô , i ver un doo doo sha ci u m@@ til sha mimi na la . • Kwaghôron u profeti u Amo@@ shi la tese ér Yehova gbe ôron ior ijir ts@@ ahan ve a ityôkyaa shio ga nena ? Davidi lu wa icam wener : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , U er akaa a O@@ u a kpilighyol ngee kua mbamhen O@@ u mba sha a vese la kpaa ; kwagh u á kar un sha a We yô , kera ngu ga . Nenge ase akaa ag@@ enegh a a er ken atô u anyom a a sember karen deri môm tseegh ne . ( a ) Ka akaa a vesen a nyi yange i fa hemen u Solomon sha mini ? U S@@ ôron M@@ zeyol La 4 : 23 , 24 . M fa mer una nam agee a nôngon a mi . Or@@ kpen@@ ga ugen di mba yer un ér M@@ ig@@ uel , * a kaa ér : “ Tom ngu ne or mk@@ om , sha ci u ka u wase nan u nengen sha tsombor u nan doo doo . S@@ aa se gbidyen kwar sha kwagh u se er ken Bibilo la ve se kav kwaghfan u atindi a Aôndo er or@@ pasalmi nahan ye . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i “ ishima ” la i̱ due je kuma er kwa dubu nahan ken Ici@@ ghan@@ ruamabera . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve due sha ajiir kposo kposo “ Gb@@ aa Ô@@ ron Ve Ma Kwagh Ga , S@@ aa Sha In@@ j@@ akwagh ” 12 : 12 ) Man ica a gba ga tsô , “ zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga ” yô . ( Mat . Er Mbakristu mba ken S@@ em@@ ur@@ na lu a inyaregh ga nahan kpaa , ve lu yôugh@@ yô@@ ugh sha nyi gbenda ? Zum u ka sea kav ser if@@ er@@ kwagh i í p@@ on i̱ ke ’ igbar ke ’ kwaghôron u profeti u Habak@@ u la i̱ samber wuee man mtim u mbaihyomov mba Aôndo una b@@ unde ga nahan , ka se er nena ? M@@ ase zan yange i kighir Zege@@ bab@@ ilon ér a̱ lumun ityom i Yehova i age@@ egh kpa ? Aluer se hide a ayol a ase ijime shi se mba ungwan kwagh yô , Yehova una lu ikyua a vese . Yehova ngee a erdoo ! Yehova na se jijingi na , u a mgbegh@@ an se sha er kwaghwan u Aôndo una ‘ sar se , shi se̱ eren ’ kwagh u a tese yô . Ka uityendezwa mba nyi Yehova yange er a Yeremia ér una sue un@@ u ? Ieren la ia fatyô u me@@ en ior u civir e@@ ev mb@@ ura a̱ u civir Aôndo u i s@@ enge ér e@@ ev mb@@ ura tile sha ityough nagh la . Mbam@@ lumun mba Ruamabera a ne sha mbampin mban ne mba a inja kpishi gadia ve bende a vese cii . Er atindi a perapera kua a bo a lu yô , doo u Mbakristu vea dondo atindi a dedoo , a Yehova Aôndo iyol na a we se ken Bibilo la . Mbaefese 6 : 10 tese ér se er nyi ve se he@@ mb@@ aa ? D@@ al@@ í@@ di@@ o hingir or u pasen mkaanem ma Aôndo hanma shighe cii . S@@ aa a ver hanma or ken nongo u Iserael u ken jijingi , mba ve lu iorov 14@@ 4,000 mbara ikyav sha ic@@ u@@ l a bee cii man Yesu una mase timin non@@ go@@ ior u Satan shin tar ne kera ye . Una fatyô u nan mbagenev gb@@ ev mbu n@@ ông@@ on@@ oo ? ’ ( Yohane 1 : 29 ) I@@ ca a kera gba ga tsô tar ua iv a ior mba i pase ve sha ikyev i isholibo i sha mar@@ ami la i to@@ ho , ve kera lu a ieren i keren mtsera ve tseegh ga yô . Kanyi ia wase u kua ikyar u ken gbenda nee ? ( Ef . 2 : 2 ) Ka sha ci u ityôkyaa ne Yesu yange ta icin ér ka “ ken ishima man afer@@ akaa a henen kua i@@ w@@ oo - or man idya man iv man mbam@@ pase mba sha aie man ity@@ uh@@ wan@@ ev ve dugh ye . ” ( Mat . ( 4 ) Aluer se soo ser Yehova a̱ lumun a@@ vese yô , saa se zende ken iti na se kaha m@@ ape ga . I@@ ny@@ am ne tile sha ityough ki nyi ? Ashighe kpishi tom u pasen kwagh ka u hemba zan iky@@ ura ken ityar kpishi i ior ve lu a tom u eren ga la . Ngeren ne time sha Pasalmi 3 man 4 , mba Tor Davidi dugh la . Ka averen shon agen je i p@@ ande i ter heen ne : Ka nyi i ne ve se lu a vangertiôr ser Yehova ngu suen ior nav u ‘ palegh Loho u Dedoo iyol shi timin u ’ sha tindi ? ( 2 Tim . 4 : 10 ) Sha ityôkyaa ne yô , Yesu er msen sha ci u mbadondon un ér : “ M ngu eren msen M@@ er : K@@ ura ve shin tar ne kera ga , kpa M ngu s@@ ônon M@@ er kura ve sha ifer . Er Davidi timen ken Ruamabera man sha akaa a i@@ gbe@@ tar man sha akaa a Aôndo er a na la yô , kwagh ne mgbegha un u wuese Aôndo u a gbe un la . M@@ hen ve man mba@@ awashima vev cii vihi Yehova ishima . Anyom a a lu tor sha Iserael yô , lu ak@@ un@@ du@@ ahar ; anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar a lu tor ken He@@ ber@@ on , man anyom ik@@ un@@ du@@ gber kar atar a lu tor ken Yerusalem . ” Davidi vea Yon@@ at@@ an yange ve tôndo zwa ayol a ve ér vea lu ak@@ ar . Mb@@ any@@ ar@@ ev kpishi mba a msaanyol ga , kpa ats@@ an@@ aior agen kpishi nga a msaanyol . * Mbagenev lu yan ish@@ ar sha akaa a ken tempel u Aôndo sha u nan ini@@ av mbi doon ga shi eren kasua sha h@@ ua ken te@@ mbe tempel , nahan geman tempel hingir “ b@@ ar u mban@@ um@@ un@@ ior . ” — Mateu 21 : 12 , 13 ; Mal@@ aki 1 : 12 - 14 ; 3 : 8 , 9 . Ny@@ ityô gbenda i or er kwagh a orgen sha mimi ga cii tese ifer . Nahan gba u mayange se de ser ieren ne i vihi bem man mzough u hen tsombor u Mbakristu man u ken tiônnongo la ga . Lu sha ci u kwase ne vande ungwan ér Eliya , profeti u Elisha kar tile sha ityough nagh la yange vande nd@@ eren wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen shin ku ve taver ishima vaa ga y@@ ee ? 21 : 1 - 4 ) Ka nahan ve Yesu yange tôndo zwa a if@@ er@@ or u i man@@ de un a na imôngo la ér : “ Mimi je M kaan we nyian ne , ú va lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so ” ye . — Luka 23 : 43 , N@@ W . Kpa cii man uumace ve zua a mtsera sha naagh ku shon yô , gba u vea ungwan imo i Aôndo . A pase sha ikyev i Wan na Yesu ér á ôr loho u Tartor “ á tser tar ” cii . ( Mat . 6 , 7 . ( a ) Ka nyi yange gba u Mbaiserael vea umbur shighe u ve lu tsuan nagh ku vea na Yehova , man kwagh la lu tesen nyi ? Aluer se soo u lun Mbakristu mba zuan a z@@ ak@@ era yô , kanyi ia hemen uuma ase@@ va ? Sha u dondon kwaghôron u profeti ne yô , i ker gbenda sha u sôron mba nengen sha tom u kwaghpasen u Tartor ne man mkur u kuran iyôngo ne kpaa . Takerada u i yer ér Eng@@ lish as a G@@ lo@@ b@@ al L@@ angu@@ age la kaa ér : “ I@@ orov mba kuman iyenge er 25 nahan sha ityough ki deri sha tar cii mba ongo shin mba lamen zwa Buter . ” Akaa a se er sha heen ne cii wase se u fan er mbakp@@ enev ve lu a tahav ga yô . L@@ or@@ ain@@ i kpa eren tom u kwagh@@ geman ken zwa F@@ ij@@ i . Elisha ver se ikyav i dedoo kpen kpen . • Ka akaaôron a profeti a nyi mbacivir Yehova ve lu kuren á ? Yehova na Adam man Ifa iyua ne a ishima veren wener ve mar ve iv tar . Yange ishimaverenkeghen ne hingir kwagh u mimi ken inyom i 19@@ 6@@ 3 , shighe u i seer geman Bibilo i New World T@@ rans@@ lation , Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika la ken ijô at@@ ar@@ atar yô . I@@ j@@ ô ne lu zwa D@@ ut@@ ch man zwa F@@ r@@ en@@ ch man zwa Jam@@ an@@ i man zwa I@@ tal@@ ia man zwa P@@ ort@@ u@@ g@@ al man zwa Ish@@ pania . Satan fa i@@ gbe@@ kera i uumace mba ve yen ne , shi a@@ yom a na nga ken myer . Ka TER A lu Aôndo ye . ” — 1 Utor 18 : 39 . ( Mbaromanu 7 : 2 , 3 ) N@@ om@@ so@@ or ka nana nenge a kwase sha kwa u hiihii una doo nan ishima , kwase kpa nomso@@ or la nana doo nan yô , ashighe kpishi ve hii u sô@@ ôr ayol a ve zenden imôngo , kpa imba dooshima ne tseegh kuma u una na ivaa ve ia za a doo ga . U tesen ikyav yô , zum u Mary lu iy@@ av mbu wan na u sha utar yô , ort@@ wer wa un kwagh ér a dugh mbu . U tesen ikyav yô , zum u orgen u i yilan un ér N@@ at@@ an@@ ael yô , ungwa ér Yesu ka or u ken N@@ as@@ are@@ ti yô , a kaa ér : “ Ma kwagh u injaa una fatyô u duen ken N@@ as@@ are@@ ti kpa ? ” Yange lu u Aôndo una gbaa kenger ieren i Mbaiserael i kunya la ashe ashe ga . I hii u geman i ken uwer u Di@@ se@@ mba 19@@ 47 . Nahan mkaanem ma Yesu man ma taver se ishima ér Yehova we han@@ mô wase cii ikyo asange asange ! “ Or@@ kpen la mough , tema sha , gba ôron kwagh . A gema un A na ngô na ” A tôô kwagh shon , a gema a y@@ enge ke@@ en man ke@@ en , kpa a nenge a or sha go@@ do@@ b@@ i ga . Se fatyô u ôron akaa a ken Bibilo a hanma or cii zum u se ze imba iniongo la yô . Mba@@ yev kpa a fatyô u nan ve ian ér ve ôr kwagh . Ka ikyav i dedoo i nyi Noa ver sha ci wase ny@@ ian@@ a ? Inja i m@@ ge@@ m@@ shima yô ka u or geman ieren i nan shi v@@ aan af@@ an@@ yô tsung sha isholibo i nan er la shi geman ijime a i̱ kpaa . Kpa sha tahav mbu Yehova yô , ka se ker u kôôm kwagh ne sha bem ken ate@@ jir , nahan se lu ‘ palegh Loho u Dedoo iyol shi timin u dông kpaa . ’ — Mbafilipi 1 : 7 ; Pasalmi 9@@ 4 : 14 , 20 - 22 . Yange angev kôr un , shighe karen kpuaa yô maa saa ku . A kaa wener ‘ mayange mer er Yehova kwaghbo sha u den u eren msen ’ sha ci u Mbaiserael ga . — 1 Samuel 12 : 2 , 23 . He@@ w@@ it@@ t ) , 1 / 1 Anzaakaa 24 : 27 Tese Se Ny@@ i ? Jigh@@ ilii yô , shighe a karen yô , Yehova una fatyô u wasen we u eren ityom i hemban i or@@ tesen wou la , er yange wase Elisha nahan . ​ — Yoh . 14 : 12 . Bibilo kaa ér “ or@@ perapera môm u shin tar u nan eren kwagh u dedoo nan eren isholibo ga , nan ngu ga . ” ​ — Or@@ pasenkwagh 7 : 20 . U môm lu ik@@ we ihi@@ ar i tartor u Yuda ú ú lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Gadia ngu er ka usu u or - s@@ ough@@ on iy@@ ô@@ gh nahan , man er ic@@ ah@@ u@@ l i or u ôôn ak@@ ondo yô ; Una tema er or@@ s@@ ough@@ on man or@@ sôron az@@ ur@@ fa sha u a̱ hingir wang yô , Una wanger ônov mba Lev@@ i , Una wanger ve wang er z@@ an@@ aria man az@@ ur@@ fa nahan ; nahan vea na TER nagh sha per@@ ap@@ ̣@@ era . ” — Mal@@ aki 3 : 1 - 3 . Kanyi i doo u or u nan er isholibo nana er@@ ee ? 4 : 4 ) Kpa fa wer u ngu tswen ga . Ú soo u fan atesen a mimi a á kaha kposo a atesen a u@@ kwaghaôndo la , imba er Mb@@ au@@ tar shin I@@ gy@@ am@@ usu nahan la . Er yange sar ve ka zan hemen u zuan imôngo hanma shighe yô , ve hide he ’ gar ve u yange ityav hembe la , ve va mase n@@ um@@ un vegher u Iyou i Tartor i yange shi her la , ve za maa ke ’ fi@@ ak@@ a to@@ ho . Nahan cii kpa , tar ne wase aka@@ au@@ ma a a lu ker la nga uma sha ikyo@@ v ikyo@@ v hegen . Anyom yange kar kpishi je kpa , Yakob lu v@@ aan wan na , u hen ér a kpe la her . Shighe kar yô , Mbashiada mbara lu henen Bibilo vea E@@ vi@@ ja , nahan ve lôh@@ ôm ér m tema her m ungwa . Alaghga mnenge u N@@ ab@@ al la lu kwagh môm a mnenge u Saulu , u yange kôr Davidi ihyom la . Nyian ne , alaghga mbagenev vea ôr kwagh ne nahan a taver ve kpishi , nahan kpa hen Mbayuda yô , lu gbenda u tesen ér kwagh vihi or shin nan ngu ken m@@ zu@@ ngu shin nan he@@ e shin ishima gba nan awambe yô . Shi er se ne uityendezwa mba Yehova jighjigh vangertiôr yô , ieren yase i tese hegen ér se mba keghen uma u ken tar u he la ! Gb@@ a@@ shima u Davidi la lu iy@@ uh@@ we i dedoo , inja na yô , ka u lumun ér i hendan a na ga shin lumun il@@ y@@ ahan sha iyol na ga , shi ka isharen i lu a mi taveraa ér una kura iti i dedoo shin una sôr kwagh u i er shami ga yô . I@@ yol@@ kô@@ ron@@ tsaha ka i wase se u wan ikyo sha mhen wase man iliam yase kua ieren yase kpaa . Er Yehova a fe ér ishima yase vihi shi ia fatyô u nyôron a vese ken kwaghbo yô , a ta se icin ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande ; ka an nana fatyô u fan i ? ” Shin er alaghga ishima@@ y@@ in@@ an yase ia za hemen her nahan kpa , nenge er i lu kwagh u taver jighjigh wase u nan u se fan ser se fatyô u ha@@ an ishima i nyian yase sha ikyev i Ter wase u sha u dooshima la sha wono ! Kanyi i gbe u mbahenen mba Kristu cii vea er@@ ee ? Mimi u ve fa ne gema uma wase sha gbenda u doon tsung , sha ci u na se ishim@@ as@@ ur@@ un man msaanyol . Nahan kpa , lu a vangertiôr wer Yehova fa er ishima i lu se ker yô . ( Pasalmi 1 : 2 ) T@@ a@@ ver@@ shima ken msen u eren , sôn Yehova a̱ na ú ishimawan . Zum u yange se hii zuan a mimi u Aôndo la , yange i gba se ishima u yan kwaghyan u ken jijingi je zua ga ! ; H@@ arr@@ is , A . 13 : 17 ) Aluer se er nahan yô , se zua a mbam@@ tsera kpishi sha ci u Yehova una lumun se shi una ver se doo doo kpaa . — Yes . Ity@@ ôkyaa yô , akaa agen nga ken Bibilo a alaghga se ôr á ve a taver se u kaven á ave ave la yô . Anzaakaa 22 : 6 wa mbamaren kwagh ér : “ Tese wanye gbenda u nana za yô , nahan shighe u nana bee iyol je kpaa , nana pav a u ga . ” ( Mbaheberu 13 : 1 ) Er se lu ken mzough u anmgbianev u sha tar cii yô , gba hange hange u se eren erdoo a hanma or cii . Mayange se lu nen er Mbaiserael mba ve kpe udubu imôngo ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato man m - ban u jighjigh u nan la nahan ga . MB@@ A@@ M@@ H@@ EN mb@@ à sha kwagh u jighjigh u nan mb@@ á kposo kposo . Tor u Tartor u Aôndo la ka uumace ve he@@ e un ish@@ angen ve a tem sha iky@@ ôn ga . Kwagh u seer Davidi ican je yô , Saulu lu z@@ endan un gban uwer ga . Nahan ka ve hen ér , ‘ aluer kwagh gba Aôndo sha kwagh wase yô , ma a yange akaabo ne kpee je . ’ Er ve lu nan ini@@ av nahan kpa , ve lu di eren asorabo her kpoghuloo tsô . Zum u Se T@@ a@@ gher a As@@ aren a Y@@ ol@@ ough Yô 18 , 19 . ( a ) Ka akaa a ngise a injaa a nyi nahan mbacivir Yehova mba@@ beenyol vea fatyô u ôron se ? “ Yange s@@ ar@@ em tsung u fan kwagh u ka a er or shighe u nan kpe la . 27 : 1 - 8 ; 36 : 6 - 8 . Kwagh@@ bo ngu sha u tô@@ mon tar u tse laa ? ( 2 T@@ es . 3 : 10 ) Ity@@ endezwa ne tese ér : Aluer se ver Tartor u Aôndo hiihii ken uma wase shi se mba eren tom ser se ko@@ so ayol a ase yô , se lu a jighjigh u nan ser Yehova una wase se se zua a akaa a aa wase se se lu uma yô . ( 1 T@@ es . 4 : 11 , 12 ; 1 Tim . Shi igen kaa ér : “ Aluer or@@ aie nana ôr kwagh u mimi je kpaa , a na jighjigh ga . ” Aôndo yange ver nomso@@ or man kwase u hii gban la doo doo , shi na ve tom u doon tsung . Ken mkur u inyom i 1914 la , ior mba hemban iorov 9@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ken a@@ vegher a tar atar nenge “ F@@ o@@ to u In@@ umbe i Kwagh u I@@ gbe@@ tar ” la . F@@ o@@ to u In@@ i@@ umbe ne lu us@@ ene@@ ma mba tesen ufoto mba t@@ enger man mba t@@ enger ga , mba yange ve pase kwagh u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la yô . Yange Paulu pasen er Mbakristu ve hembe lun a ian i vesen i kporom hen Aôndo nahan za been kera cii yô , a tese igbenda iti@@ ar i se fatyô u tesen jighjigh u nan wase man iwuese i se lu a mi sha m@@ ne u Aôndo , er i nger ke ’ Mbaheberu 10 : 22 - 25 la nahan yô . Heela la , m zua a Orshiada u Yehova ugen , tsô a hii u henen Bibilo a mo . Ka Paulu tseegh ga , apostoli Yohane kpaa yange ta Mbakristu icin sha kwagh u civir Aôndo a ie@@ ev . N@@ om@@ om yange hii u b@@ un@@ den mbamkombo , shi se de u lamen a ayol a ase kpaa . Kpa Mba@@ a@@ shi@@ ria va hemba un ityav , kôr un yem a na uiky@@ angen ken Bab@@ ilon . Tsô kwagh er u vihi Marku tsung yô ! Er ve lu Mbayuda yô , ve naan Mose icivir kpishi . Inja i u su@@ sen wan zwa la er nyi ? Se ta ashe se ‘ nenge a nenge iy@@ ev@@ or@@ on i í or@@ on mbaaferev la , ’ mba ka ve lu su@@ nd@@ an mzeyol ken tom kasua man u@@ kwaghaôndo man igbenda ig@@ enegh la . — Mbagalatia 6 : 7 . ( Luka 21 : 24 ; Mpase 12 : 1 - 5 ) Lu sha icighan ut@@ aha je i bugh “ i@@ wen ” i Tartor u Mesiya la ken “ u@@ wo ” u hem@@ en@@ tor u Aôndo u sha won cii la ye . Ior mba tor@@ on asema mbara kp@@ era A@@ rist@@ are@@ ku man Ga@@ y@@ u va a ve ken ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh , gba g@@ enger am@@ o kaan er : “ Ar@@ te@@ mi u Mbaefese ka zege@@ kwagh je ! ” Ka nyi Bibilo i we se ér se eren sha er a de se tom dang ga ? L@@ um er ka m@@ ny@@ am mciem nahan . M@@ hembe U Yehova G@@ ande U K@@ aven Anmgbian u kwase ugen , iti na ér An@@ na , a kaa ér : “ M henen sha ma kwagh u vihin shin u nan mo iyol@@ kpen ken tom wam u pasen kwagh la cuku tsô kpaa ga . Cii man shighe u Yesu kua sha shighe u Yesu la cii , Yehova na kasev kpishi ian injaa i eren ityom igen . Ka mhen u nyi ior mbagenev ve lu a mi sha kwagh u Aôndo ? ( Ivur 12 man 13 ) Kpa or u yange er asorabo a vesen imba ne nahan , Aôndo una de un asorabo na mimi je kpa ? Kpa F@@ ar@@ a@@ o ci@@ gh@@ ir ishima , lu vendan ér ve de yemen ga . Shighe u M - umbur u ku u Yesu la ka i nôngo u eren nyi sha ishima i veren@@ e ? Mbat@@ wer@@ ev ta@@ mber ij@@ en@@ awambe ne vesen yô , ve gema ve wa ken sa@@ gh u kwase ne , ij@@ en@@ awambe ne za mase vesen hingir wan . Er An - sh@@ ul@@ am doo kwase nahan kpa , nengen iyol na ér un ngu er ka “ ish@@ o@@ h@@ ough ki Sh@@ ar@@ on , im@@ on@@ don i it@@ yo@@ mb@@ o i shin ij@@ ande ” nahan . Paulu na mlumun sha kwaghfan wener : ‘ M fa , u na jighjigh . ’ Er tom u keren ior mba@@ inj@@ aav ne ú lu zan hemen her yô , alaghga a lu a inja u hiden nengen sha tom wase ne sha ajiir agen . O@@ k@@ to@@ ba 3 - 9 , 20@@ 11 Kwagh ne ka a na ior kpishi ve zua a ian i ve kpa vea wa zwa yô . Nahan yô , hanma iyange man hanma ih@@ wa ken uma wase cii , se tesen nen ser se mba mbacivir Yehova man mb@@ as@@ u@@ en Tartor na , shi se tese ser doo se u lun Mbashiada nav kpaa . Ior lu ember iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i i i lu icighan kwagh u i eren sha mhii u sun@@ da u al@@ ak@@ e@@ ma la yô . ( Aer . 20 : 35 ) ( 3 ) I saan we iyol u eren Yehova tom shighe u u lu iyev ne . Ior cii ve soo u veren Yesu tor , kpa á kaa wener un una “ na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ” Mic@@ hel@@ le : S@@ op@@ hi@@ a , u p@@ ande ve@@ e . Ka akaa atar a nyi i gbe u se palegh u veren ishima sha mini ? Aluer se mba dondon aeren a Yehova yô , kwagh ne una wase se se hemba lun a kwaghfan u mimi la . C@@ i@@ er mbahenen nav iyol , nahan ve pine ér : “ Ka nyi Or ne man ahumbe kua zege@@ mnger je kpaa ve ongo Un@@ u ? ” — Marku 4 : 37 - 41 . 5 : 12 , 13 ; 1 Tim . Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La 6 Tese W@@ er Aôndo Doo U Ishima Ken anyom atar man ti@@ ôn a Yesu pase kwagh shin tar la , a wa mbahenen nav ago@@ yol sha er vea er tom ve u sun@@ da la yô . Sha mimi yô kape kwagh u Lu@@ c@@ as , or u a po@@ so anyom 40 la kpa a lu je la . Or@@ gen u shi yange gema Bibilo ken zwa Buter yô , i yilan iti na ér W@@ il@@ liam T@@ y@@ nd@@ al@@ e , u yange i wua un ken inyom i 1@@ 5@@ 36 la . Kpa aluer u k@@ an@@ shio u zan mbamkombo sha ci u angev di ye ? Bibilo kaa ér : “ Aôndo iyol Na Una lu a ve . U S@@ aven Ô@@ ron : Yeremia yange tagher a ah@@ endan kpoghuloo zum u lu yôôn loho u Aôndo , kaan a Mbayuda ér ve̱ za kohol Mbak@@ al@@ di la . A@@ tindi a Aôndo nga wasen sha kwagh u iny@@ ar kpa ? 14 , 15 . ( a ) Satan ngu nôngon ér una tu@@ le gbashima u se lu a mi sha tom u Yehova la nena ? Yange lu se ican u henen zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu kpishi . Sha ci u shighe u Solomon nger mkaanem man la , yange vande ho@@ gh@@ or a “ kwase , shin kasev je kpaa ” mba ôr kwagh ve la . Saulu yange tese ér jighjigh na u nan yina , zum u a er kwagh sha iyol@@ gen@@ gese , a kera wa ikyo sha tindi u Aôndo kaa ér a kegh Samuel a va na nagh la ga yô . Mba@@ yev ve va su@@ gh@@ um ve ku@@ ve@@ m . Se er nan ve Yehova man Yesu vea seer doon se ishima ? 28 : 19 ) Shi ve cii ve lumun ér jijingi u Aôndo a er tom ken uuma vev , ve na un ian ér a ume ity@@ am@@ egh nagh ken a ve . ( G@@ al . K@@ asev , N@@ aan Nen N@@ oo@@ v En@@ ev I@@ civir Yehova yange tsengaôron ér kwagh a er ve nahan shi a na ian ér a er kpaa , nahan a fatyô u kaan ér a ‘ sho@@ ghul ini@@ un@@ kwase shin ihy@@ ungwa i sho@@ ghul atam a wain . ’ Ior mba z@@ eren ‘ henen u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ’ mba ny@@ i@@ iv@@ i ? 7 : 31 ) Yesu kpa wa se kwagh ér se veren mcivir u Yehova hiihii hanma shighe cii , nahan se ko@@ so ‘ akaa a injaa sha ci wase Sha , ’ ape ma kwagh a kpo@@ gh@@ or a a mayange ga la . — Mat . 37 : 3 . 28 : 19 , 20 Yange i doo se kpishi u lun imôngo vea tsombor wase man azende a ase . ” ( Mbaheberu 4 : 15 ) Or@@ pasalmi yange tsengaôron kwagh u Mesiya wener : “ Per@@ apera doo U ishima , kpa if@@ er@@ kwagh yô , vihi U ishima . ” ( Y@@ ak . 1 : 22 - 25 ) I@@ t@@ it@@ or i E@@ ti@@ op@@ ia i sha shighe u mbaapostoli la yange kav mimi u kwagh ne . Aluer se ‘ dondo Yehova a ishima i môm ’ yô , ka mtsera u nyi se zua a mini ? • Er nan ve ishim@@ as@@ ur@@ un i hen Aôndo la i hembe ci@@ ilii ? Ka akaa a nyi aa vande eren kera sha shighe u iyange i Yehova ia kure laa ? Shighe u m lu ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la , yange i doom u zan mbamkombo vea tiônnongo la , shi s@@ ar@@ em tsung u hiden yemen her kpaa . ” Ashighe agen yô , a@@ dooga a gba u ú pine iwasen hen ortamen u ken Kristu u nan fe tom u nan , shi nan lu a kwase kpaa yô . Mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u tar ve , mba we ave sha akaa a ken tar u i tindi ve ker la ga . ( Genese 41 : 16 , 38 , 39 ) Yehova ngise pase mbah@@ id@@ en a iyol ijime mba@@ awashima nav sha ikyev i icighan jijingi na , kpa gema yer mbam@@ or@@ on ayol mba@@ awashima nav . Kpa ivur shon i môm tese ér kwaghfan ngu a inja hemba inyaregh . ( Or@@ pa . 1@@ 7@@ 7@@ ,@@ 6@@ 35 Aôndo yange mgbegha ior ôr akaaôron a profeti sha a na , a a@@ dooga yange gba zua sha imba tom u iyange igen una er ken atôônanongo kpishi yô . ( Mbaromanu 13 : 1 , 7 ) Mba i sar ve u Aôndo a̱ lumun ve la cii yô , mba te hanma kp@@ an@@ de@@ gh ku gomoti á kaa ér ve ta cii . 17 , 18 . ( a ) Er nan ve ashighe agen yange i taver mbaapostoli mba Yesu u kaven atesen na sha kwagh u iyol i hiden a mi ijime ? Bibilo kaa ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na . ” — 1 Yohane 5 : 3 . Ka kwagh u nan msaanyol kpishi u nengen er mbacivir Aôndo ve ze hemen u tesen erdoo sha aeren nahan . 18 : 22 . Nahan iniongo i Kristu taver ken jighjigh u nan , man iyenge ve lu seer a seer ayange ayange . ” ( Aer . Nahan cii kpa , hanma ve cii nôngo u lumun ér gbenda u hemban doon u eren kwagh ne yô , ka u za ôron ior loho shon ga , kpa ka u eren aeren a dedoo sha er aa lu mbagenev ikyav i dedoo yô . Iky@@ uryan i he la mar Iserael u ken jijingi shi bugh gbenda u mba ve lu ker la vea hingir “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo . ” Tindi môm ken A@@ tindi a pue la kaa ér : “ De iin ga . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 6 , 5@@ 1 Sha ityôkyaa ne yô , ngô u mba@@ y@@ ev@@ kasev mbara hi@@ di we iy@@ av yô tsombor ne kaa ér vea vihi iy@@ av mb@@ u@@ la . Lu@@ un er ka ken to@@ ho sule la a saa shin a gba shin b@@ er u lun am@@ gb@@ i@@ ôr am@@ gb@@ i@@ ôr yô , ma a fe je ér sule ne saa gande u keren ve . Se er kwagh ne sha u wan ishima , keghen ato a mba ve lu yan ican la , shighe u ve lu ôron se mbamzeyol vev la . Hanma shighe cii ka se nôngo sha u eren akaa ne shi veren ishima sha tom wase u kwaghpasen la kpa tsembelee . U ôron kwagh vough yô , ityav mbi ak@@ um a dedoo man a bo la nahan ka Aôndo tseegh una va a mbi ye . • Er nan ve ú fe wer tom u ú eren la gba Yehova ishima ? Kpa er lu a ityakerada i nan un ian i nyôron ken tar ugen ga yô , lu u saa un nyôr ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la sha tindi ga . ( b ) Yesu yange va a loho u dedoo hen ior nena , man mbacivir Aôndo mba ainge dondo ikyav na la nena ? 10 : 8 , 11 , 12 . 7 : 12 , 13 ) Yehova yange ôr kwagh ne anyom nga kar ka hembe er 1@@ ,000 nahan yô , “ wan ” u Davidi ne va due . ( 3 ) Se fatyô u eren tom u pasen kwagh u i ne se la kuren ú doo doo ga , saa Aôndo una taver se sha icighan jijingi na . ( Mpase 1 : 1 ) Or@@ ngeren Bibilo u sha utar u hingir apostoli u Yesu la lu Mateu . Ka mbampin mba sha kwagh u geman ior hingir mbahenen mba nyi i gbe u se time sha mi ? Wan u A@@ na u môm , u i yer un ér Mar@@ i C@@ ar@@ men la maa hide nder gbashima u ngô na lu a mi sha kwagh u mimi u Bibilo la , shi wase un lumun u henen Bibilo . Inja i u lun ishima legh legh ér nyi , man saan ve iyol sha ci u nyi ? Er Mbayuda mba beenyol mbagenev ure zum u ve umbur mlu ve u tsuaa la nahan kpa , ior kpishi “ ger ak@@ enge g@@ enger g@@ enger sha iember . ” I lu van@@ den tôvon Mbayuda mba ve lu Mbakristu la a ican sha ci u ve undu kwaghaôndo ve u tse la . Nahan , Yesu mough ôô han@@ mô ve angahar , been yô , a zamber a ve wener ve dondo ikyav na i shir@@ en mbagenev la . I tôv mbacivir Aôndo mba mimi a ican kighir nan je ? Apostoli Paulu kar tom u pasen kwagh u mbacivir Aôndo ve eren la sha ityav mbi ken jijingi . Ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 50 la , i lu kighir agumaior kpishi ér a̱ nyôr sho@@ ja , a̱ za nôngo ityav mbi i lu nôngon ken tar u Kor@@ ea la . Per@@ apera a Doo U Ishima a Ishima You Cii 15 , 16 . ( a ) Alaghga a lu ican u nengen sha Iyou i Tartor sha u i lu wang sha ci u nyi , kpa hii nan ve i gbe hange hange u Iyou i Tartor ia lu wang - na ? Mbat@@ yomov kegh a kegh iyol u eren ishima i Aôndo sha u wasen se , er yange ve wase Daniel nahan Doo u se s@@ ônon Yehova ser a̱ wase se asange asange sha er se cii se ‘ tile vough ’ yô . G@@ ary yange hide hen ya ica lu a gba ga je maa , mo vea na se hingir u eren ityom hen tiônnongo u anmgbianev soo ayol a ve her kpishi yô . Nahan ken inyom i 19@@ 7@@ 4 la , i erem batisema . Ka u henen a hen ga , luun er P@@ res@@ id@@ en Tru@@ man una lu uma nyian kpaa , ma a nenge er kwagh a gbe sha mbah@@ e@@ men mba ve lu a an@@ za a wang er Yesaia shin apostoli Paulu nahan yô . Mayange ityendezwa la ia hungur mo ga . ” Nahan cii kpa , kwagh ugen lu nôngon u vihin mzough u mimi u tiônnongo u ken E@@ fese la . 2 : 4 ; 2 Kor . Kanyi ka i wase ivaa i taveraa ? Er nan ve yange Yehova tsua Yon@@ a tindi ken N@@ ine@@ ve ? Er m lu or@@ sho@@ ja u lun gumor , u i ver@@ em hen gar ne yô , ashighe kpishi yange i nam wa@@ da ér m za kura ak@@ om a ior mba ve yer ken ajiir a ub@@ om mba i lu keren sha ahumbe la lu vihin shi wu@@ an ve ker la . Ior mba ken ag@@ ar ne ker bem sha u ôron kwagh a H@@ er@@ o@@ de sha zwa nyo@@ h@@ on , nahan á mough sha á ôr kwagh a ve . P@@ i@@ pa i tôôn abaver i ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia i i yer ér The Au@@ str@@ al@@ ian W@@ om@@ en@@ ’s W@@ e@@ e@@ k@@ ly la kaa ér : “ Me fatyô u umbur shighe u asema a ze ior iyol sh@@ imi sha kwagh u mlu ve u ken hemen er ainge nahan ga . ” Nahan , ken inyom i 199@@ 2 la kpaa í seer mbagen ken “ iyôngo igen ” tom ér ve wasen nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la u seer nengen sha tom u Tartor u i eren shin tar ne . Kpa , ishima lu nyian un sha kwagh u wan na her@@ egh , nahan zum u wan na u kwase ne mough u za kohol Mbashiada mbagenev vea za mkohol u vesen ken tar u I@@ tal@@ ia imôngo yô , kwase ne mough á na ityô , ver un gbenda zan zan ar ape ve lu nyôron t@@ so vea yem mkohol la . Nahan anmgbianev asev nenge ér shighe u a@@ ah@@ e ne sember eren , ior lu zungwen tsung la , doo u ôron ve kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku ga . Ka ve dondo kwagh u Ruamabera a we ve mbakur@@ an mba ken tiônnongo ne , ér : “ K@@ ura nen ikyum@@ u@@ ile i Aôndo i i lu hen ven la , . . . i̱ de lu er ne mba eren tahav sha kwagh u i we ne sha ikyev ga , kpa lu nen ikyum@@ u@@ ile la ikyav . ” — 1 Pet . 5 : 2 , 3 ; ôr 2 Mbakorinte 1 : 24 . Er se lu mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo yô , se mba ‘ pasen ’ ior ‘ inja i ma ’ sha u yilan ati@@ akaa wang wang man sha u ôron kwagh a ve sha er una kôr ve ken ishima yô . A@@ ip@@ or 21 - 27 , 200@@ 8 Shi ne “ a@@ you ” er ajiir a y@@ eren nahan — alaghga kwagh ne zua sha atôônanongo a ior nav kôôsôô — hen pe mbakur@@ an sha dooshima ka ve wase tsung sha u kuran se la . I@@ ca gba ga je tsô i tese un fa ér iti i Aôndo ér Yehova , shi gema kohol imôngo a mbagen ken Iyou i Tartor lumun mbamsen mba yange i er ken igbar sha gbashima la sha u kaan ér “ A@@ men . ” Ka mimi , ka i taver kpishi u lamen a or sha ma kwagh kwa môm man geman uma u nan , kpa hanma iyange yô , se mba zough a aan a taver mbagenev ishima . Yange azende a am agen va ah@@ enge shighe u i du@@ gh@@ um di@@ ak@@ on sha la , lu inja er m he@@ e ve nahan . Kwagh u a lu a inja cii je yô , we kpa ú fatyô u lun a ior mban imôngo . — M@@ ika 4 : 1 - 4 . Er i lu Yesu u a wuese kwagh la a lu Or@@ hemen wase nahan doo se kpen kpen ! Lu nyi ia na ve Peteru una er tom nee ? Er@@ n@@ est yange eren iky@@ een shi cian ashe kpishi . Shighe u se lu ken i@@ u@@ v je kpa , a fatyô u me@@ en se ér se er kwagh u vihin Aôndo . Ka mnenge u mimi u nyi Mbashiada mba Yehova ve lu a mi , kpa er nan ve iyol i kpe ve sha ishima i ve kange ér vea za hemen u pasen loho u dedoo la ga ? Kwaghôron ne sh@@ ire iyol tsô ! Kwagh u m lu henen ken Bibilo la yange war uma wam je lu ashe tugh ga . Or u hiihii u yange nan t@@ ôm kwagh u orgen yô , ka Satan . Yange t@@ ôm iengem man icivir kua tahav mbu mbu lu sha ci u Yehova tseegh la . la una pasen ior akaa a doon , a a te iwanger sha akaa a ken Bibilo yô . Apostoli Paulu nger ér : “ [ Yesu ] u i̱ er Un A̱ lu kwagh môm a anmgbianev N@@ av sha akaa cii keng sha u Una hingir zege@@ pristi u zungwen mhôônom man u jighjigh kpaa . . . Habak@@ u shi kegh ato z@@ ù@@ l@@ è@@ è sha mkaanem ma Aôndo seer ôron un ma@@ ̱ i nger ke ’ Habak@@ u 1 : 6 - 11 la . ( 1 Mbakorinte 2 : 1 , 2 ) Kpa , ka ve nôngo u ôron mkaanem ma mimi u ken Ruamabera la sha gbenda u taver ga man sha mimi kpaa . ( Aerenakaa 7 : 22 ) Yange tese jighjigh na u nan ken igbar zum u a nenge aeren a sha ifer a mbatomov mba F@@ ar@@ a@@ o mba ve lu nengen sha anmgbianev nav ve lu eren a ve yô . Iyange igen yô , or@@ hemen u hen iji@@ ir@@ tom i Je@@ an - C@@ l@@ au@@ de kaa a na ér a gema yaren tom tugh , sha ayange a at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken kasua cii ; a hiin tom ah@@ wa 6 : 30 ai@@ k@@ ighe . M ngô@@ ôr vihin ishima kpaa ga . 2 : 11 ) Er se lu ior i tar ne ga yô , se mba we ave sha ayôôso a tar ne cuku ga . ​ — Ôr Yohane 15 : ​ 18 , 19 . Gba u se lu a “ mhen u Kristu ” ve se ngohol jijingi u Aôndo ye . ( 1 Kor . I mough i ci@@ r sha mo kpishi je yô , m ma a ma i ku@@ aa . Mbakristu mba mimi mba a tom u ú kaha kposo zum u ka a va sha kwagh u ityesen yô . 14 : 5 - 7 . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 4 ] Paulu pase ér : “ Mb@@ ara [ Mbayuda mba sha mar@@ ami ] kpaa aluer vea taver sha mban u jighjigh ga yô ve kpaa á zua ve ker , gadia Aôndo ngu a tahav u shi zuan ve ker . AN@@ YO@@ M kar hegen imôngo sha shighe u yange or u tôôn abaver u pi@@ pa@@ abaver igen ken gar u A@@ mar@@ ill@@ o , ip@@ av@@ en@@ tar i T@@ ex@@ as , ken tar u U@@ .@@ S.@@ A . zende sha u@@ c@@ ôô@@ ci mba hen ningir la cii been yô due a mbam@@ nenge nav yô . Sha nahan yô , ior i tar u Rus@@ sia cii , kua Mbashiada mba Yehova mba ken tar la kpaa , mba a ian i tsuan ér vea ember K@@ ir@@ im@@ ishi shin vea ember ga . Tsô vea civir ze@@ ge e@@ ev mb@@ ura er tindi u tar la kaa nahan shinii ? ( Luka 17 : 26 , 27 ) Ma ityôkyaa ngi i se lu a a@@ kper@@ an ken ishima ser , kwa ne yô , Yehova una kera tim uumace ga shinii ? Ka hanma shighe i seer nan Kristu t@@ ah@@ av@@ a man i na un mbu nena ? Yange ve nôngo ityav kwa môm tseegh kpa , u@@ sho@@ ja kpe tor A@@ ha@@ shi je kuma iorov 1@@ 20@@ ,000 , mba age@@ ev je ! U lamen sha akaa a ken jijingi la ka a wase se u ôron mbagenev kwagh u jighjigh wase shi a taver mzough u anmgbianev kpaa . ( 1 Timoteu 5 : 17 ) Aluer ka u se “ kporom . . . hen ik@@ ôn@@ ough ki torough ki mh@@ ôôn vangertiôr ” hen Tor u He@@ mban Cii yô , ka he ’ mbatamen mba i gbe u vea kav Yehova la ve se kera fatyô u kporom ga y@@ ee ? M ze mbamkombo mba tiônnongo n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi m we zwa sha akaaôron a ker la kpa ? ’ Aluer u er kwagh sha icivir nahan yô , a tese ér Mkaanem ma Aôndo ma hemen we . ( Gen . 22 : 1 , 2 , 9 - 13 ; Heb . 10 : 5 - 10 ) Er Is@@ ak@@ a lumun ér i na nagh a na nahan kpa , lu Aberaham kôr un na nagh a mi ye . Aluer se mba gbidyen kwar sha ivur Bibilo hanma sev yô , se zua a agee a u@@ men atam “ sha ishimawan . ” — Ps . Doo u se nenge tsaha nena ? Ve lam kundu kundu , shi hii u henen Bibilo a na kpaa . Sha nahan yô , ve kera fa kwaghwan u dedoo u a lu ke ’ Bibilo la ga shi ve kera fa mbamlu mba ke ’ Paradi@@ so mba Tartor u Aôndo u s@@ ôôn van a mi shin tar wase ne la kpaa ga . Jighjigh u nan ngu hange hange sha ci u nyi ? Ma mfe u hemban doon shin hemban lun a inja a loho u dedoo môm tsô ngu ga . Yehova una va a shighe u masetyô u “ zege@@ can ” la nena ? Ver ishima sha kwagh u i ôr ér “ aluer u ngohol akaaôron am ” la . Shi m kaa a ve mer , “ Kpa ka mo ne pine ga , doo u ne pine un iyol na , una lu Orshiada u Yehova shin una lu ga yô . ” 5 : 14 , 15 ; Luka 9 : 23 . W@@ il@@ son , Orkristu ugen ken tar u G@@ han@@ a zua a ib@@ aver ér a lu z@@ endan un sha tom na ken atô u ayange kpuaa . Nenge ase er mkaanem ma Yobu yange ôr ken Yobu 14 : 13 - 15 ne ma ne se ishimaverenkeghen yô . K@@ e ’ masejime yô i mase va kaven ér tic@@ a ne kpa yange lu a takerada shon u i yer ér Cre@@ ation la , shi yange van@@ den yaren tom a ú u tesen ior kwagh sha y@@ un@@ iv@@ as@@ iti kpaa ! Yange ve er tom a iyua i Aôndo a ne ve i lamen la , u sur@@ un mba ve lu zungwen la asema shi pasen ve er i hii ve aka@@ avi@@ h@@ in tsung a eren ior mba ish@@ ôô la ken Bibilo . Ka hanma shighe nahan a fatyô u kaan ér or ngu lun imôngo a or u eren tom a nan sha gbenda u vough ga ? 6@@ 1 : 5 , 6 . Ka i gber Iyoukura i lu a ufoto ker ve engem kpen kpen , man ka i gber i̱ ken ijô kposo kposo je i hemba ijô 20@@ 0 . Paulu nger ér : “ Se mba se lu mba@@ ate@@ tan yô , se lu nen gen@@ g ge gen@@ g se har nen per@@ utya u jighjigh u nan man dooshima ; man ag@@ un@@ du@@ utya yô , ka ishimaveren keghen myom je la . ” ( 1 T@@ es . Nahan ka gbe u un kpa una lam yô , a kaa a ve ér : “ H@@ u@@ an nen ayôôso . . . mo me ôr kwagh . ” ​ —⁠ Yobu 6 : 24 ; 13 :⁠ 13 . I@@ jiir i se hii za pasen kwagh her yô , lu gar u K@@ hor@@ at ( u hegen i yer ér R@@ at@@ cha@@ s@@ ima ) la , se pase kwagh hen ijiir ne anyom ahar . Lu a tahav mbu wasen ior shi soo u wasen ve kpaa . KA KW@@ AG@@ H u yange i ôr ken mkohol u ayange atar u Mbashiada mba Yehova hii ku@@ mban ken uwer u sha uta@@ an , ken inyom i 200@@ 6 je la . Er nan ve i doo u se ver ishima sha loho u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia laa ? “ TER eren dedoo a ior cii ; mhôônom ma ker Un a ityom Na cii . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 9 . Nenge ase ikyav i S@@ on@@ ja ne . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I SH@@ A I@@ Y@@ A@@ NG@@ E I S@@ AT@@ I Af@@ ishi a bran@@ ci kaa a ve jighilii ér , iy@@ i@@ av mbi ken ish@@ u@@ le la mbi “ vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an . ” ( Yoh . Ken inyom i 36 la , Yehova shi er tom a Peteru sha u van a ior mbagenev ken nongo u he u Iserael u ken jijingi la . T@@ so@@ mbor : Ruamabera wa noov kwagh ér “ kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan , ” kwase Kristu kpa i wa nan kwagh ér nana ‘ cian nom u nan . ’ Takerada u Bibilo Tese la ngu a ngeren u seer u a lu a atô@@ akaa 14 yô . Er@@ doo shin m@@ doom ka ieren i dedoo , ka mlu u vough u doon tsung shin ieren i eren a orgen doo doo . Anmgbianev mba doon ishima mban yange ve er tom a ishima i môm shi ve tese mfe ve u sha mar@@ ami la ken igbar kpaa . Paulu pase var var ér i na Yesu Kristu u i nder un shin ku la ian i vesen i i hembe mbatyomov cii yô , a tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . Maa M@@ lu Wou u Orkristu la A̱ Se@@ er T@@ aver Aluer ú pine ior kpishi kwagh u ivaa ve yô , vea kaa a we ér mbamzeyol mba ker . I pase ken Bibilo vighe vighe er yange i nder iorov an@@ igh@@ eni shin ku ve hide ve lu uma yô . Ior kpishi fa kwagh u m@@ gem u ruamabera u i yilan ér S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta ne , nahan mbadondon Kristu mba tsuaa mbara kpa t@@ eren m@@ gem ne ken kwaghôron ve . Yange ve gber il@@ yo@@ ho i ve pasen la ken up@@ ip@@ amba@@ abaver u@@ deri u@@ deri , shi ve tese tser u lun a ufoto mba t@@ enger shi duen a iky@@ enge , u i yilan ér “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” la . H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange “ t@@ ume id@@ y@@ u a ati@@ ator a na man an@@ om@@ aior a na , ” nahan ve gba zwa môm ér “ vea ci@@ r a@@ mb@@ or@@ am@@ nger a ken ak@@ ôngo a gar . . . De henen wer vea gba nan jighjigh tsô ér we kpa u na jighjigh ga . Ikyav i tesen yô , Aôndo yange taver profeti Daniel u beenyol la ishima sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn na sha ikyev i mbatyomov , shi pase ini@@ un@@ kwase Maria ian i i@@ civirigh i a lu a mi i maren Yesu la . Paulu nger ér : “ Mbah@@ ông@@ or@@ ough man mban@@ an jighjigh ga yô , ma kwagh ngu ve wang ga . ” Ity@@ esen ne kaa ér Yesu ka Aôndo U@@ hemban@@ agee cii shi ka Wan u Aôndo kpaa . Ve vôso ayol a ve hegen ka anyom 45 je ne , man ve zua a mbam@@ tsera kpishi sha u maan mlu ve u ken jijingi la . ( b ) Tese ikyav er i doo u eren msen shi henen sha kwaghwan u mbatamen ve we se ken Bibilo la yô . • Kanyi ia mgbegha se u yaren tom a iyua yase u ‘ eren mbagenev tom@@ o ’ ? Ka been yô , Yesaia shi nenge a kwagh ugen , u alaghga orumace môm kpa i lu a na nan ian i nengen a mi ken mpase u sha mnenge ga yô . Nenge ase se@@ ma@@ kwagh u n@@ der@@ an uma u i yer ér D@@ N@@ A , u u lu môm ken akaa a hange hange a ka a na ônov ve bee mbamaren vev la . Aluer se fa ser inja i ishember i “ mar or he@@ gh ” la ka u “ maren or sha ” yô , a kera taver se u kaven er i hii ve or nana fatyô tsuan iyol i nan ér i mar nan he@@ gh ga yô . A shi nan kpa , shighe u Mbaiserael hii nengen a ity@@ ô@@ gh k@@ ira la , doo ve je zua ga . Shighe u Maria M@@ age@@ d@@ al@@ en@@ a vea Maria ugen la ve za hen u@@ war u Yesu sha iyange i sha utar la , i m@@ enger i@@ wen i yange i ci@@ r sha mi la sha , ort@@ yom ugen gema tema sha i . S@@ te@@ ve kaa wener : “ Se uhar cii se hen u eren akaa a angev mb@@ ura na se ian u eren la tseegh . • Aluer se mba eren kwagh sha inja man sha kwaghfan yô , kwagh ne una wase se u civir Aôndo shi wasen mbagenev nena ? Akaa agen a yange er la aa tese ikyav er ka ve er kwagh ne yô . We kpa aluer u lumun wer i̱ wase u ú kav kwagh u ú er ken Bibilo la yô , kwagh u ú er la una hemba wasen we . Ka sea sôr ya u tse yô , se mba sh@@ igh@@ en iv@@ u@@ e ken won tseegh se mba undun ha@@ av mbu mbu v@@ ôngo ken atô la ga . Ruamabera ôr kwagh u “ kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u a lu ic@@ an@@ kwase , ” u alaghga yange sue mcivir u Aôndo anyom imôngo yô . Kpa Yesu umbur ve kwagh u iny@@ on . Mba nyer yô , ve nenge a an@@ ti@@ ôn - or ugen y@@ av sha ga@@ mbe , nahan ci@@ er ve iyol . Er B@@ P wam lu vihin seer a seer yô , m kaa a na mer , “ I lu nahan u nenge or kpe sha ashe a ou ve@@ e ? ” Akaa nga d@@ an@@ en mbacivir Aôndo mbagenev . ‘ De T@@ em Kwagh Ve Ga ’ “ H@@ EN@@ P@@ E Ú Z@@ A C@@ I@@ I , M@@ O K@@ P@@ A@@ A M@@ E Z@@ A ” Kwagh ne una fatyô u nyôron a ve ken kwagh@@ bo@@ o ? 39 : 5 ; 2 Tim . Aluer se mba eren tom wase u pasen kwagh la a awashima u vough yô , shi ityôkyaa ngi í ngeren ib@@ aver i tom wase sha er se fa er se er ú je kpa ? 14 : 8 ) Doo u se ôron kwagh wang wang shi se lamen a ior a u pu@@ un ve shio zum se lu yôôn loho u dedoo u Tartor yô ! 24 : 44 ) Gba u se kohol iyol hanma shighe cii . 12 :⁠ 34 . Yehova za hemen u tan iwanger sha mimi mba ken Bibilo sha ci u ior nav . Yange ma u nenge un wer ngu or u pu@@ un ior shin u b@@ an@@ en a jighjigh shin ngu or u van a mp@@ av@@ a ? A been yô , mô wen nana pase vegher u hiihii la , mba hen tsombor mbagenev di ve nôngo u umbur kwagh u vesen u i lu tesen ken vegher u sha uhar la . M@@ ô ve môm tsô kpa nan de u eren Yehova tom ga . Ve hen ér a kpe . Nahan kpa , lu u mba@@ waren iyange i ci@@ er@@ yol la vea lu . Lu nyi kwagh Paulu lu ôron shighe u yange nger wener “ m@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera ” laa ? U tesen ikyav yô , yange atôônanongo 40 lu nyôron mkombo ken A@@ you a Tartor any@@ iin , ken ze@@ ge iyou i môm . Bibilo lumun a kwagh u du@@ ghun or ken tiônnongo kera la , sha ci u kwagh ne ka a va a mbam@@ tsera . U er nan ve mhôônom ma a gema kôron we a mbag@@ en@@ eve ? Z@@ A@@ MB@@ ER “ SH@@ A C@@ I U D@@ O@@ O@@ SH@@ I@@ M@@ A ” Yehova ongo m@@ liam ma ior nav . Ior kpishi mba ve civir Aôndo shighe u Kristu lu a va ga la yange ve iv a icighan jijingi . Rus@@ k ) , 10 / 15 Mb@@ ap@@ asenkwagh mba tse@@ en asema mbara v@@ ôr ga ! A ôr kwagh u m@@ ny@@ am ma ma ci@@ er Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , Tor Bab@@ ilon la . Nahan kpa , ve lu eren kwagh akuma akuma , palegh u van a mp@@ av ken tiônnongo sha kwagh u t@@ wer@@ sôron je he ? Lu ityôkyaa la kpa na ve apostoli Paulu nger mkaanem man ye , ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” Ikyav i tesen yô , ken 2 Samuel 13 : 21 la , S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta ôr kwagh u a zough sha mkaanem man vough yô , ér : “ Kpa a soo u vihin wan na A@@ m@@ n@@ on ishima ga , sha ci u a doo un ishima , shi lu wan na u i@@ unda , N@@ W . ” K@@ asev man mbayev asev mba kiriki , á va kura ve ; kera gu@@ da u sé hide ken Igipiti gaa ? ” — N@@ um@@ er@@ i 14 : 1 – 3 . Se kpishi imba kwagh ne vande eren se . Mimi je , injakwagh i Yesu ne tese se u zungwen mba@@ wan@@ ndor a vese mhôônom shi tesen ve dooshima . As@@ ande a ior kpuaa ken mba ve undu tiônnongo yô ka isholibo i yange ve er la i ne ve ve undu tiônnongo ye . De se time nen sha atô@@ akaa agen a yange na ve an@@ zaakaa a na la doo yum yô . Yange hen sha kwagh u mlu na u ken hemen , nahan a nenge ér Yehova una kôr un uwegh ku y@@ an@@ egh shi una hemen un . Yange gba u or@@ yiman la una na i@@ w@@ om , una h@@ ime uumace a Aôndo sha u karen a isholibo kera . Takerada ugen kaa ér : “ N@@ om@@ so@@ or man kwase ka vea vôso ayol a ve yô , ve ver ishima ér mlu u s@@ ôngo s@@ ôngo u kwase a nom la una lu hen atô ve , shi vea za hemen u soon ayol a ve gbem . ” 33 : 24 ; 35 : 5 . An@@ dr@@ ze@@ j , ngu or@@ pasenkwagh u lun a ishima i tse@@ en kpishi , a kaa ér : “ Or ka nana mem sha inja ga yô , nan v@@ ôr kpishi , man aluer or v@@ ôr nahan yô , nana ngô@@ ôr y@@ in@@ an ishima ga . Alaghga a gba hange hange u se gema mhen wase sha er se tese anmgbianev asev cii dooshima yô . ( Mateu 24 : 48 , 4@@ 9 ) Ashighe kpishi amba@@ aior ne man mbadondon vev cii ka ve lu a ityesen i wang i i lu i̱ ve ga ; cii kwagh u a han@@ gen ve u eren yô , ka u vihin jighjigh u nan u mbagenev la . Er nan ver se soo ser i̱ gber se i@@ gber i môm a Mbaf@@ ar@@ ishi ga ? Se fatyô u dondon ikyav i Mose la , sha u nan jighjigh a uityendezwa mba Aôndo a er a vese la . U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav vea fatyô u vihin ikyar i or ye vea Yehova la . Yange kaa ér : “ Sat@@ i ne mo me hii nan kwaghôron u ken igbar hen te@@ mbe . ” Nahan kpa , se fatyô u zuan a ieren i kundu kundu ken tiônnongo u Kristu , ieren shon i i ban ken tar yum la . 13 : 42 ) Kwagh ne ngu eren he@@ gen@@ ee ? Ne fatyô u eren akaa a yange ne eren imôngo cii ve angev va kôr mô wen la kpa ? Yehova yange gema Yesu na naagh a mi sha u a̱ lu ip@@ aa sha ci u myom u orumace Nahan shighe u m lu gumor la , m lu ng@@ uhar môm ken Kristu , ku gen ken tar . Zum u se ku@@ mba u umbur ku u Yesu sha iyange i T@@ om@@ any@@ iin , A@@ ip@@ or 5 , 20@@ 12 la , atesen a Bibilo a se tim sha mi ne a lu se ken ishima . Shin aluer ngô u wan u nan a lu dedoo ga , nahan i lu u nana fatyô u duen kwaghpasen u sha uya uya ga yô , nana fatyô u lôh@@ ôn ma anmgbian u kwase ér nana za kohol nan hen ya u nan sha er vea pase kwagh sha tele@@ f@@ on er wan u nan a lu yaven la . Tsô ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar la , nga kar kera yô , mngerem lu sha won de@@ e@@ mee ” sha shighe la vough . ( Gen . 2 Or u n@@ der@@ an mlu u i@@ yo@@ ough , u i yer ér ar@@ ch@@ it@@ e@@ ct la ka nan vande kp@@ el@@ an foto u iyou i̱ í soo u maan la cii ve i hii tom la ye . Yehova pase ken Mkaanem nam ér : “ Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo M ngu u Icighan je . ” Zum u Mbaiserael vea za hemen u nan Yehova jighjigh yô , ikyurior la i zua a mtsera man averen kpishi kpaa . ( b ) Er nan mfe u fan ijô i ngise i hii ngeren Bibilo ker la i lu hange hange sha u lun mbahenen Bibilo ga ? Mbam@@ ne mba Yehova mba H@@ ange H@@ ange Yange mimi u ken Bibilo la lu a̱ kô@@ rom ken ishima ga . E@@ s@@ era yange zua a u@@ washika mban ken ung@@ eren mbagenev mba ken zwa Shi@@ ria ; zwa u mba@@ eren kpen@@ ga man mbatomov mba gomoti lamen sha ayange la , la . ( Yosua 2 : 1 , 12 - 14 ; 1 Samuel 15 : 6 ; 2 Samuel 10 : 1 , 2 ) U tesen m@@ kposo u a lu hen atô u aeren ne yô , de se kar akav a tesen ahar a ken Bibilo , i môm la ka i̱ eren a or doo doo , kpa ig@@ enegh la di gema ka i erdoo u orumace nan er a ugen yô . Or ka nana ku@@ ngu ican yô , nan ban a kwaghyan man mngerem kua ijiir i tsan man inyaregh ki sôron angev , shi gbenda u ke@@ er usu kpa u er nan ican shi nan lu a gbenda u henen makeranta ga . Ka sea ôôn sea kuran ahumbe a dedoo a im@@ end@@ enev mb@@ in mbi ne se la yô , gbenda u tar u sôron ahumbe ne la u ningir u tser shi u hide u hii . ‘ Tartor Wou U@@ a T@@ ile D@@ ông ’ ( Davidi ) , 4 / 1 2@@ 2@@ ,@@ 7@@ 34 M@@ as@@ ah@@ ik@@ o kaa wener : “ Iyange igen yô , tsombor wase man mba@@ abo@@ ki asev mba ken Kristu mbagenev kpuaa tsua u za nengen iy@@ aagh ki Betel . Í K@@ ende a M@@ civir u Yehova Sha Alaghga yange u lu a ityom ave kpishi shighe u ú tsegha iyol you hen Aôndo la ga , kpa hegen a@@ fa@@ eren@@ ga tom u u@@ ke man ityom i ken tiônnongo ia na yô , u tôô ikyav hegen kpishi . ( b ) Aberaham yange ungwa imo i Aôndo nena ? ( 2 Mbakorinte 4 : 7 - 10 ) Sha iwasen i Yehova yô , se ‘ yar tom a akaa a ase saan saan shi se na nagh sha ayol a ase kpaa ’ ken tom Na u injaa ne , di er Paulu kpa yange er nahan . 23 : 8 - 12 . Sha kpôô yô , Yehova ne se kwaghyan u ken jijingi mgbegh@@ aa ! — Yes . Aluer se seer timen sha kwagh u i nger ken Lev@@ iti@@ ku ityough 19 , ape Aôndo a kaa a ior nav ér or@@ wan@@ ndor a ve nana̱ doo ve ishima er iyol ve nahan la yô , se seer zuan a iwanger sha kwagh ne . Nahan kpa , u wasen ikpelaior i i dugh sha ajiir wue wue ér ve fa atindi ne la ka tom je zua ga cii . Í lumun a iy@@ av mbu du@@ gh@@ un@@ u ? Se z@@ aan nen mbamkombo hanma shighe , shi se ôron nen Bibilo kua ityakerada i pasen akaa a ken Bibilo kpa hanma shighe , shi se eren nen msen hanma shighe , shi se civir nen Aôndo imôngo a anmgbianev mba ve tse ken mimi la kpaa . Ashighe kpishi yange á yar tom a gbenda u tôvon sha kwagh u a fatyô u yilan ú ér gbenda u “ man hi@@ re , ” la u wasen mba ungwan a na mbara sha er vea seer nan mimi mba ve fe i ho@@ gh@@ ol ve la jighjigh yô . Nahan cii kpaa , aluer i tôô sh@@ a@@ gba na la i kar sha inyaregh ki do@@ la ub@@ iliôn imôngo ki afer@@ aior a hemen tar ke ’ derianyom u sha 20 la á ko@@ so ke ’ ub@@ am myer yô , sh@@ a@@ gba na la lu di an@@ v@@ ur@@ kwagh tsô . “ I@@ yi@@ av [ mb@@ ia ] ngee shin tar sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v je kpaa , as@@ a@@ gher a mbi [ aa ] hingir war war . ” — Pasalmi 7@@ 2 : 16 . I@@ b@@ aver igen kaa ér : “ Aluer í pav iyenge i noov man kasev mba ve vese ayol a ve ken tar u Amerika nyian cii a@@ vegher ahar yô , í ver ishima ér ken hemen yô vegher môm u mbara mba ve vese ayol a ve la cii vea pav ivaa ve . ( 1 Yoh . 4 : 8 ) Sha nahan yô , de se nôngo nen sha afatyô wase cii se wase nen mbagenev u henen kwagh u I@@ j@@ ende yase man Ter wase u sha , u a lu a dooshima la . “ Ishima vihi ” un a upristi mbara . Nahan doo u se ôron kwagh a mba hen tsombor wase sha mimi ve iky@@ ar@@ yan yase la ia seer taver ye . Or u kwase u nan a doo nan ishima yô , ka iyol i nan je i doo nan ishima ye . Ú ngu veren ishima keghen u va civir Yehova a ikpelaior ig@@ enegh kpa ? Ka ken nyi gbenda tar u iv a ‘ at@@ a@@ ma ’ ? ( Ôr Yeremia 10 : 23 . ) Er nom u A@@ na kpe zum u ve vôso ayol a ve kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar tseegh yô , a gema hen Yehova sha u a̱ su@@ r un ishima yô . Aluer i zua a ma ici@@ gh ki he@@ gh ki ki eren tom imba ne nahan yô , hanma ort@@ wer ken kpen@@ tar ne cii nana kaa a ior mba nan lu eren ve t@@ wer la ér ve ma ki . Alaghga mbagenev vea tu@@ le mba ve soo u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la ishima sha lan nena ? 15 : 32 - 38 . Ka Mbashiada mba Yehova . Or@@ kuran u ken Yes@@ er@@ e@@ el maa kav m@@ yevese u iky@@ e@@ ky@@ e i Y@@ e@@ h@@ u la , nahan á gema á kaa Tor Y@@ e@@ hor@@ am , un di gema h@@ enda iky@@ e@@ ky@@ e na due gba zan una za kohol kur@@ utya na . Mba koson Mbashiada mba Yehova ken mbamkombo vev mba Mbakristu mbara nena ? • Hanma wase nana palegh u lun or@@ wu@@ an@@ or er i er ken 1 Yohane 3 : 15 nahan la nena ? Or shon yô ka Yesu . S@@ ea be@@ e@@ yol shin sea lu iyev her kpa , aluer se mba nôngon sha afatyô wase cii ser se lu wang sha atindi a mcivir wase yô , se zua a mbam@@ tsera kpishi . Or u nan lee iv@@ or i dedoo ken sule u nan la ka ana ? Sha nahan yô , se lu a ah@@ ur@@ aior a mimi , m@@ ne ng@@ u@@ la ka injar i kiriki ga cii ! — Anzaakaa 18 : 24 . ( Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 ) Loho u i lu pasen tar sha won cii ne ngu kuren akaa ahar : ngu t@@ enger akuraior shi ngu ur@@ ugh akaa@@ injaa a akuraior ne va iv@@ in iyou i Yehova a iengem . Ka sea s@@ ende@@ gh kwagh a or sha kwaghfan sha u nana ngohol ityesen i Bibilo yô , se gema ishima i nan , nahan nan hingir u suur sha ityesen shon . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Ishim@@ ah@@ un@@ den i mb@@ al@@ an@@ enkwagh ia wua ve . . . Ken U@@ ruamabera mba yange i hii ngeren ken zwa Heberu la cii , iti i i lu Aôndo tseegh a ye ne due ker je kuma kwa 7@@ ,000 . Shighe karen yô Marku seer zuan a mfe shi hemba kporom ikyua a Aôndo kpaa . ( b ) Se wa ikyo sha u Yehova a̱ lumun mcivir wase nena ? I@@ mo@@ shima you ngi hembe ôron we kwagh shighe u u er kwagh u bee kera la . Y@@ A@@ NG@@ E i nder Yesu shin ku shighe karen kpuaa yô , mbahenen nav uhar mough ken Yerusalem , ve lu zenden yemen ken gar u E@@ mo@@ u . Yange i gema ase@@ mber a pasen ieren a ken zwa Heberu la , sha u eren tom a ishember i pasen ieren i môm man ishember igen i wasen i , er “ za hemen ” nahan , ken mbam@@ gber mba tse@@ v mba Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la , u tesen kwagh u a lu eren zan ave shin a er kwa kimbir kimbir yô . Gadia se yô , se fatyô u den u ôron kwagh u se ongo man se nenge ne ga . ’ U se lun a “ ac@@ ôgh@@ or iyol ga ” la wa nyi man nyi k@@ er@@ egh ? Yange saan mo iyol je zua ga ! An@@ umbe a eren nga vihin we shighe u eren akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? Nahan cii kpa , ve kera fa e̱r í lu jijingi u Yehova a mgbegh@@ an wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh á sôron akaa sha shighe Na u a ver la , i lu sha shighe u se nenge ser gba u á sôr akaa la ga nahan ga . Aluer se mba eren ityom i i lu er ka i injaa ga la a mk@@ ighir shio yô , se mba ior mba hiden a ayol a ase ijime , shi tesen ser se mba kaven Kristu kpaa . Shi un iyol@@ na kpa yange ver ikyav sha u eren batisema . ( Mat . 6 : 1 ) Sha kpôô yô , u z@@ endan perapera ityô la wa ishima yase kpa ker , ka u undun mbamhen mba kpe@@ egh man aeren a bo man mba@@ awashima mba b@@ ov kua asaren a bo je la . Gadia mba ve lu Mbayuda mba ken Mbag@@ rika la nenge ér i wa ve ikyo ga . I pase kwaghwan ér ka “ kwaghôron u or n@@ a@@ ̱@@ n er a orgen sha er á wase n@@ a@@ ̱@@ n ken hemen , gayô sha kwagh u n@@ a@@ ̱@@ n l@@ ú é@@ re@@ ̱@@ n ave yô ; [ shin ] I@@ wasen i n@@ á@@ n or sha kwaghôron u l@@ ú@@ n a ityesen ker ” la . Hi@@ ihii yô , mbacivir Yehova mba a iyua i injaa i á ver sha ci u ior nav yô . Aôndo t@@ ôn@@ do@@ zwa ér una va a imba gomoti u una hemen sha tar cii la kpee a b@@ unde ga . ​ —⁠ Ôr Daniel 2 :⁠ 44 . Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve lumun “ loho u m@@ him ” la saan saan sha ci u Aôndo doo ve ishima shi ian i i@@ civirigh i ve lu a mi i shir@@ en un la kpa doo ve . “ Wan wase An@@ der@@ son kpe zum u a lu anyom 14 la . Kanyi i doo u mbap@@ asen loho u Tartor vea er ga , man ka sha ci u nyi ? Hanma iyange yô ka ve ver ian ken uuma vev u u@@ men “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi , ” ka “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha ” je la . ( N@@ um@@ er@@ i 4 : 18 , 19 ) Er Kor@@ aki nenge mbam@@ yen mba ior mban dedoo yô , alaghga una hen ér : ‘ Sha kpôô yô , upristi mban yina , nahan kpa gba u me wa iyol yam sha ikyev ve keng ! Kwa@@ gen la , se y@@ av se va mough tugh yô , se nenge iky@@ ondo i se ci@@ r la gba a@@ kp@@ o ape se ver ishigh se lu ôôn la ! Aluer se mba ônov yô , se mba mba@@ y@@ an@@ dyako kpaa , ka mba@@ y@@ an@@ dyako u Aôndo man mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo kpaa , aluer sea ya ican a Na imôngo sha u shi á na se iengem a Na imôngo kpaa yô . ” ​ —⁠ Rom . Nahan er De@@ bor@@ a vande kaan nahan , lu kwase “ zua a icivir ” ye , ka Y@@ ael je la . 9 : 19 - 21 . Nahan Ter wase u “ A nengen ken myer la , Una na [ se ] injar . ” Nenge ase kwagh u yange er shighe u í kaa a na ér a̱ de Mbaiserael ve za ‘ er Yehova iniongo ken deser@@ ti ’ la . A@@ eren a dang ne nga ng@@ een seer a seer hegen , gadia ‘ ud@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior mba yemen hemen hemen , mba hemban vihin a vihi kwagh cii . ’ — 2 Tim . Mkaanem ma i er ken Luka 21 : 20 , 21 la ma kure ken derianyom u hiihii la nena ? Se mba ken shighe u Ruamabera tsengaôron ér ka “ shighe u mkur ” man “ ayange a masejime ” yô . ( D@@ an . 12 : 1 - 4 , 9 ; 2 Tim . 4 : 12 ) Shighe u i wu@@ he Paulu ken Roma cii i va mase wu@@ an un la , a tindi ér Timoteu a va un a “ ityakerada . . . i i er sha ak@@ ô@@ v la . ” Kpa mbamgbe asev mba ke ’ jijingi di ye ? Hanma ihy@@ ông@@ uhar i ven@@ de@@ ve yô ngi a ihi@@ ange , er ag@@ u@@ ngu nahan udubu imôngo . Se@@ kar@@ ia kaa a Yo@@ a@@ shi ér : “ Er ne undu TER yô , Un kpaa A undu ne ve . ” Ka nan je nan lu An@@ ti@@ kristu ye , u nan ny@@ iman Ter man Wan la . ” — 1 Yohane 2 : 18 , 19 , 22 . P@@ alegh u lun kôôsôô a orgen u nan lu kwase wou shin nom@@ ou ga yô . Kpa wan@@ kwase ti soo ga , sha ci u aluer un yem a ve yô , una de henen kwagh a Mbashiada . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Sha shighe u uma wam hingir kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh ne , ng@@ ôm hen Bibilo , hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova . Se mba a atô@@ akyaa kpishi a zan hemen u ember ken tom sun@@ da ne . Kpa zum u Mose una nyôron [ ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ] hen ishigh ki TER u ôron kwagh a Na yô , a bugh ik@@ ondo i y@@ is@@ an la kera zan zan a kar duen ; una duen yô , a za ôr Mbaiserael kwagh u i kaa un la . Ashighe kpishi a de kwagh u a lu eren la sha er una wase or u nan lu ken zayol yô . U fatyô u tôôn iniôngon i u lu nôngon wer u kav mlu u wan wou la karen sha or u nan lu nôngon ér nana fa u lamen zwa ugen tsembelee la . • Ab@@ ig@@ ail Mbamaren ka vea kera lu imôngo vea tsombor ve ga yô , ieren i ônov vev man mlu ve u ken ishima la ngu a vihi . Se Mbakristu se wa iyol se kegh a kegh u wasen mba “ shighe man ai@@ ky@@ ôr ” a tser ve la kua mba kwagh u vihin a er ve la kpaa . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Mbakorinte As@@ av - as@@ av Ka hanma shighe yange i ver “ wanakiriki ” ugen sha ityough ki Iserael , man lu akaa a nyi er shighe u í ver un laa ? Alaghga mbagenev vea kaa a vese ér se va kohol ve hen har@@ ga . ( Nenge H@@ ag@@ ai 1 : 4 - 6 . ) Yange tsengaôron nahan ér : ‘ Ô@@ no@@ v ou ci ca kpaa vea lu mba TER A tese ve yô ; mkpeyol [ shin bem ] u ônov ou kpaa una vese je . ’ 12 : 12 ) M@@ lumun u ú na sha mpin ne la una wase ú u fan er i sar u tsung u civir Aôndo yô . M@@ h@@ ôônom kôron Yesu a ior shi zungwen ve mhôônom tseegh ga , yange a er kwagh sha u wasen ve . Hen ase er a va nder ior ou mba ve kpe mbara shin ku , u hide u nenge a ve ve a lu u yô ! M vôso kwase ka anyom 17 je ne , se mba a mbayev mba doon ashe utar . We kpa ashighe agen ka u nenge nahana ? Er se vande nengen nahan , yange gba u Yehova una kura Mbaiserael mba sha ayange a Yosua la . Doo u se nengen mba ve er isholibo kpa ve gem ishima shi i hi@@ di a ve ken tiônnongo la nena ? Mb@@ agen kaa ér ka kwagh u shami ga , man alaghga je yô vea nenge ér imba tom i@@ vangeli la ka “ iyôngo i iin . ” U tesen ikyav yô , u@@ c@@ ôô@@ ci kpishi gema m@@ til ve sha akaa kpishi sha u i̱ kaa ér ve mba zan hemen shi mba han@@ ger ikyaa yum ga . Kwagh ne ngu myer ga . Nahan kpa , Mbashiada mba Yehova mba 2@@ 30 mbara cii , mô ve môm kpe ga . Ka hanma mpin ken mbampin mban — Nahan yô , shighe u ve er msen hen Yehova ér a wase ve vea tsua kwagh u i doo u vea er yô , se fatyô u nan jighjigh ser kwagh u ve tsough u eren la ka u sha ishima i Yehova . — Mat . ( Mat . 25 : ​ 5 , 6 ; 26 : 41 ) H@@ ide mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem nyian la di ye ? Kape or ka nana gande kera ve , nan eren je la . Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar la je kpa , ieren na man kwaghôron na cii tese ér ngu or u hiden a iyol ijime . * Nahan kpa , u ngu wer ka shighe u tsombor u tem kwaghhenen tseegh i gbe u ú tese mbayev kwagh ga . ( Mbaheberu 11 : 8 , 9 , 17 ) K@@ wa u sha utar la , lu ôron kwagh u jighjigh u nan u Aberaham tese zum u a wa iyol u nan naagh sha wan na Is@@ ak@@ a la . ( Mbaromanu 9 : 1 ) U tesen ikyav yô , shighe u u soo u eren kwagh u bo shin u dedoo yô , alaghga imoshima you ia vande ôron we kwagh u vough u ú er yô . I@@ ̱ na mbam@@ lumun mba kuman sha mbampin mba ve hembe lun a inja ken uma cii la . Er Yesu pasen kwaghaôndo u mimi shi tesen ér myom due hen Mbayuda nahan kpa , mayange taver mbahenen nav ishima ér ve eren ayôôso ga . ( Yoh . I lu tôvon ve a ican hen ijiir ne kpoghuloo . Kpa ve zua a injar sha ishimawan man ishimataver ve la kpishi . U hen wer ior yange vea lu ôron ér nyi shighe u ve ungwan mbahenen lu lamen ken ijô igen ve kpiligh ve iyol yum laa ? I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mbashiada mba Yehova mba ve lu ken tar u S@@ outh Kor@@ ea hemba iorov 1@@ 00@@ ,000 . Or@@ pasalmi ter “ b@@ ou@@ ange u timin la . ” T@@ ugh mbu il iyange igen , ônov asev mba yaven cii yô , m pine un kwagh sha kwagh ne , tsô a lumun . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 PE@@ E@@ J@@ I 22 - 26 Maria hiin u zan mbamkombo mba tiônnongo yô , ishima hemba vihin Jac@@ ob ker cii . Ro@@ ber@@ t T@@ r@@ ac@@ y , or@@ hemen u K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la kaa ér : “ Awa@@ shima u se lu a mi ken inyom ne yô ka u ma se seer maan A@@ you a Tartor 2@@ 40 yô . ” A kav er yange Mbashiada mba Yehova tile sha jighjigh u nan ve her dông , shin er i er a ve c@@ a@@ veraa nahan kpaa . Ka ve nenge ér hemba doon u or nana taver inja shin ashighe agen je yô , nana vihi tu , sha er ior vea fa inja or i nan lu yô . Hanma tugh yô , i gba u se goo@@ m a te@@ bu@@ l man mk@@ ôn@@ om asev ma kiriki ma m@@ har mara vegher môm ve , se tar iky@@ agh ki yaven ye . Nahan kaa a iyol you wer , ú ôr kwagh a hanma or kundu kundu , gadia ú fa or u nana ungwa loho ne ve nana gema ishima ga . ( 2 Mbakorinte 11 : 5 , 12 – 14 , 26 ) Nahan cii kpa , Paulu taver ken jijingi sha ci u mkaanem ma Aôndo doo un ishima . K@@ u u kwase Kristu u beenyol ugen yange u na mba ve na jighjigh a na imôngo la u ngeren kwagh nahan ér : “ K@@ u u ngô wen la nyoon se ke ’ ishima kpishi je zua ga . Aluer u Ngu U@@ ng@@ wan Kwagh yô U Z@@ ua a In@@ j@@ ar i T@@ sôron Paulu yange kaa ér , “ ka ior cii ve lu a jighjigh u nan ga . ” Á umbur Mbaiserael ér gba u vea civir Yehova Aôndo a ishima i môm , shi á ta ve icin ér mayange ve de dondon ieren i akuraior a a kase ve a wa atô la ga . Shi takerada u he u i yer ér Li@@ ve With Jehovah’s D@@ ay in M@@ ind u yange i due a mi sha M@@ kohol u “ M@@ yom W@@ ase M@@ gb@@ ôghom Ve ! ” Anmgbian u kwase ugen yange hen u kighir ishim@@ an@@ yo@@ on nena ? ( b ) Ka loho u pe@@ ver@@ yol u nyi yange Yesu yôô ? Sha nahan yô , de se lumun mkaanem ma sha dooshima man ma nan or ishim@@ as@@ ur@@ un ma Mbakristu mba se civir Aôndo imôngo la , shi se yar tom a kwaghwan u kundu kundu man akaa a i umbur se ken mbamkombo sha u taver jighjigh u nan wase la , shi se pasen Yehova hanma kwagh u a lu se ken ishima la ken msen . ‘ Aôndo yange er un sha mhii u gbenda na je , ’ ica gba cii ve va mase eren uumace shin tar kpaa ye . Saulu nengen nahan maa yem cian , mciem man na yô , kar a ishima na za na naagh ku nan@@ den . Yange m va hii u nengen mer w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo kera ka ijiir i me lu her ga . Er apostoli Paulu lu ngeren kwagh u ityav mbi i gbe u Mbakristu vea nôngo sha kwagh u jighjigh ve u nan la yô , a pase mba ve lu mbaihyomov vev mba hemban cii la wanger wanger . 3 : 11 , 12 ) Yehova ngu a nenge a kwagh u mbap@@ er@@ apera ve er la shi a na ve iveren kpaa . I@@ mba ku i gba u Yesu una kpe ne za un iyol kpishi . Nahan cii kpa , iv@@ ur@@ ugh ki D@@ N@@ A i môm tseegh k@@ ia fatyô u koson mkaanem ma a tôô ic@@ er i C@@ D tr@@ iliôn môm a kura ker yô ! Yange lu u á fatyô u veren ishima ér alaghga mbagenev ken a ve vea gba ken isholibo . Ashighe agen yange a nôngo ér una wa iyol na ken ityom i ve eren la , kpa mba hen tsombor na tile sha mimi , kwagh môm zuan ve a na ga . Yange i tese mba@@ fan@@ takerada mbagenev ngeren ne ken inyom i 19@@ 8@@ 3 la , kpa er taver ishe kpishi yô , ve fatyô u y@@ amen ga . 13 : 20 ) Ruamabera yange tsengaôron m@@ ve na , shi tese ér ngu Or@@ kur@@ an@@ ilev u yange lu a gbashima u keren “ iyôngo ” i Iserael i i “ saa ” la yô . Man aluer ne hemba soon tom u sôron u@@ haregh man atôônanongo yô , m soo u fan . ” Se fa Yehova . Ka ken mbamlu mba nyi yange Yon@@ a lu eren Yehova tom ken Iserael , man mfe u fan kwagh ne una bende a mnenge u ú nengen un la nena ? Nyian ne kpa Mbakristu mbam@@ imi mba a atô@@ akaa a vesen a i gbe u vea hide ijime ga yô . Gba u se s@@ ônon ken mbamsen asev ser i “ tsegha ” iti i Aôndo , ka Yehova je la , shi se s@@ ônon ser m@@ tem@@ tor u Aôndo u perapera la a kar a tema sha ityough ki hemen u bo u Satan ne , sha er a er “ ishima [ Na ] shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ” yô . 2 : 1 , 2 ) Shighe kar yô , Yohane u eren B@@ atisema kpa va pase ér ica ia gba ga tsô Kristu una va . ​ — 2 / 15 , peeji 26 - 27 . Sha nahan yô , or môm fe ér mba eren ityom i injaa ne ga . 14 : 25 — Kwagh u Yesu kaa a mbaapostoli nav mba@@ jighjigh ér : “ Me kera ma z@@ ar u atam a kon u wain ne ga , zan zan iyange i Me ma u he@@ gh sha tartor u Aôndo ” la inja na ér nyi ? Nahan kpa , mlu wase u ken jijingi la una hemba doon cii . Nahan kpa , saa or nana lu vough ve nana lu or@@ perapera ga . 6 : ​ 30 - 32 ) Shi kwagh hemban gban un u ôron ve mhen na tseegh ga , kpa soon u ungwan mnenge ve shi fan ishima ve kpaa . ​ ​ —⁠ Mat . Aluer wan wou ôr kwagh sha mi ga kpa , vande wuese un . M@@ hen la ka u dedoo . I pase kwagh u mbagenev mba ve ungwa loho la ér ka mba ka ve ongo kwaghôron la kpa “ an@@ zughul a tar ne a nyian ishima kua ic@@ ugh i iny@@ ar ” ve kar ve nyôr ve imb@@ ishi kwaghôron la yô . ( 1 Tim . Lu inja er a wa atindi a na , hide lu karen iyol na sha a , nengen ér kwagh hemba un , shi un kera ngu Yehova shin orgen môm a iwasen ga nahan . Ter la yila un ér ngu or@@ tom u “ ifer u wan h@@ w@@ ev ” nahan , lu sha inja je . Se zende vea na sha u dondon akaa a a er se ken Mkaanem nam la . Aluer se mba eren tom u pasen kwagh yô , se kera lu a ibo i awambe ga . — Ese@@ k . Shin alaghga U@@ s@@ a lu org@@ eng@@ es@@ e@@ iyol , u wan tindi ikyo ga shinii ? A@@ fe@@ ki 11 , 12 . ( a ) A fatyô u ‘ saan se iyol ken Yehova ’ nena ? 18 A S@@ ur U Ishima yô , We Kpa S@@ ur Mbagenev Ishima U soo u seer zuan a i@@ wan@@ g@@ ere ? Kanyi ia wase u ve u pase kwagh vangertiôr er Yesu nahana ? Shighe u nongo u upristi mba sha inja i tor la vea kure tom ve cii la , Yehova una er tom a ve nena ? Aluer se wa iyol u den ser akaa agen a saa se yô , kwagh la una tese ér mimi je se soo u civir Yehova sha gbashima . — 1 Timoteu 6 : 6 – 8 . S@@ ar ú u va nengen er a kar a Satan kera ve tar ua lu la kpa ? Mbam@@ gem mba ivur ne kpishi war k@@ ahan kposo a m@@ gem u ken zwa Buter u i yer ér New World T@@ rans@@ lation la . 1@@ 27 : 1 , 2 . Ken ityar i i wa at@@ ab@@ am ga je kpa , loho u Tartor ne ka u nyôr hen u@@ haregh mba mbap@@ asenkwagh mba hen tar la ve hen ér loho ne ua nyôr ga je kpaa . Er Yehova a doo se ishima yô , saan se iyol u yaren tom a akaa a ase a injaa ne sha u civir un , sha nahan yô se mba dondon kwaghwan ne , ér : “ C@@ i@@ vi@@ r TER sha inyaregh y@@ ough . ” — Anz . Er nan ve kwagh ka a lu nahana ? Mbat@@ im@@ en@@ sh@@ a@@ akaa kaa ér ka sea wa ityough eren akaa ahar hen shighe môm yô , ashe a p@@ ir se sha kwagh ugen . “ M@@ gem u A Ve a I@@ aven i He Yô ” • Ken tar u Iserael u tsuaa la , lu ini@@ aav mbi nyi tseegh Yehova lu@@ m@@ un@@ u@@ u , man kwagh la tese se nyi ny@@ ian@@ a ? ‘ Sha er me er , á ungwa imo i ish@@ u@@ ghun yô , man me ôr akaa O@@ u a kpilighyol cii kpaa yô . ’ Ve mbagenev je yô ve hemba tsan a Yosev kpaa . Mkaanem man ma a fatyô u taver jighjigh wase u nan . Er ve henen Mkaanem ma Aôndo tsema tsema yô , ve fa er “ mtim na kuma ” yô . ( Genese 5 : 24 ; Mbaheberu 11 : 5 ) Se mba zough a imba ivande la hegen ga , kpa Yehova ongo mbamsen asev sha er se pase mkaanem nam sha jighjigh man sha ishimataver yô . — Aerenakaa 4 : 24 - 31 . * ( Anzaakaa 6 : 32 ; 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Paul u se vande ôron mkaanem nam la yange gema shighe u tom@@ ough na kua n@@ amba u han@@ see@@ ti na sha er una de iliam a kwase ugen u er idya a na la yô . Kpa aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve ga yô , Ter wen di kpaa Una de ne akaabo a en ga . ” ( 1 Peteru 2 : 17 N@@ W ; 1 Mbakorinte 12 : 12 , 13 ) Ka nongo u Aôndo u wasen se ve se ze hemen ken jijingi ye . Mbat@@ amen man mba ve vi@@ e ken jijingi la vea fatyô u yaren tom a no@@ mbor ve sha u kuran mbagenev ken tiônnongo nena ? Anmgbianev A@@ sev Mbakristu V@@ e@@ ̱ Doo Se Ishima ( Mbaromanu 6 : 23 ) Ka nahan ve yange Paulu wa mba ve lu Mbakristu a na imôngo mbara kwagh wener ve̱ ‘ mem ityom ve ayol a ve ’ ye . Cii man Yohane u eren B@@ atisema tindi mbatomov hen Yesu yô , vande pasen ve kwagh u yange soo u fan hen Yesu la shi ôr ve er vea pine Yesu kwagh shon kpaa yô . G@@ U@@ M@@ OR ugen yange hingir or u azende - azende . He@@ mba doon u se za hemen u civir Aôndo sha mimi a u keren ser se kura uma wase . Kpa u fatyô u nengen a u b@@ ong ga , wea wa a@@ jingi je kpaa ! ” Kape or@@ henen u he u nan lu zan sha gbenda u uma la kpa kwagh u nan a lu je la , ka nan hen kwagh sha ikyev i tic@@ a u nan ; kpa ka tic@@ a u nan tseegh ga , ka nan hen kwagh sha akaa a dedoo á nan nenge i lu eren ken tiônnongo la kpaa . — Mateu 7 : 13 , 14 . W@@ ea lumun yô , bugh Bibilo you ôr avur ne . Ity@@ ôkyaa i Ior Ve V@@ ende Kwagh@@ aôndo Yô ( Pasalmi 7@@ 2 : 12 – 16 ) Aôndo er ityendezwa wener una ‘ er ityav mb@@ ia bee zan zan a ar hen ik@@ ighir i tar je ’ sha ikyev i Yesu Kristu . Nahan m pine kwase wam u m lu tamen a na sha anyom ahar la mer una soo u henen zwa Ch@@ in@@ ese yô . NG@@ I@@ S@@ E ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbaihyomov mba ze@@ ge gar u Bab@@ ilon per I@@ f@@ i u U@@ fer@@ ati angahar tugh ving ving ér vea za ta ityav sha gar ne . W@@ ea lu sha ayange la nahan , ka nyi u@@ ile yange ma u na Yehova nagh a mi ? Se er nahan sha u pinen ayol a ase mbampin mban : ‘ I f@@ am ér mo m keghen ato a ior sha u@@ zayol vev , shi m keren gbenda u wasen ve je he ? Yehova pase un wang , a kaa a na ér : “ Me lu a we , ú hemba Mbam@@ i@@ di@@ an er ka or môm nahan . ” ( Mba@@ j . Aluer u ngu anmgbian u nomso u nan er batisema yô , mlu wou na u ian i nôngon wer u zua a aan a tom nee ? ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Yehova ci@@ r iyol sha mbatomov nav sha u kuran ve sha ivande ga , nahan ka ve jighilii Satan a lu an@@ en ve van@@ ger ye . N@@ A N@@ AG@@ H K@@ U Y@@ ES@@ U J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H ! Heela tseegh ga , Yesu ki@@ mbi injar i isholibo i tsombor u Adam u ye dyako i i̱ la , nahan a bugh gbenda u zuan a uma u tsôron . — 12 / 15 , peeji 22 - 23 . Apostoli Yohane nger wener : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” ( Mbaheberu 11 : 1 ) Nahan jighjigh u nan yô , ka u fan dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan shio ser akaa a se ver ishima sha mi la cii aa kure vough . Nahan kpa , akaa a a lu eren ne , se kpa nga b@@ enden a vese . Nahan maa ve gb@@ ihi a@@ kpe la shin if@@ i . ( Yesaia 26 : 9 ) Kwagh u Yehova yange sar Yesaia a ‘ uma na cii ’ — mlu na jimin cii . Er ort@@ yom ne hemba Aôndo ato shi mee iorov mba uhar mba hiihii mbara gba ken kwaghbo yô , a gema iyol na hingir Satan Diabolo . Ashighe agen yange i na wa@@ da ér se za er tom u u suen ityav mbi Mb@@ an@@ az@@ i lu nôngon la jighilii yô . Nahan mbagenev ken tiônnongo tee akaa a ve sha u vea wase u nengen sha ve cii yô . Ú lu sha ikyev i Tartor la hen shighe la nahan u ungwan tindi kpa ? Yehova yange pase Tor As@@ a kwagh sha ikyev i Han@@ an@@ i or@@ nen@@ gen@@ akaa ugen kaa ér : “ A@@ she a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” ( 2 K@@ ron . Shi m fa mer Yehova ngu a nongo , u u lu a dooshima yô , shin er m lu a vande zan ma mkombo ga nahan kpaa . Ka an nan lu Or u Ts@@ an Sha W@@ on la , man kwaghôron u profeti u i nger ke ’ Daniel 7 : 9 - 14 la kure vough nena ? 8 , 9 . ( a ) Ka akaa a vesen any@@ iin a nyi aa wase se u kaven injakwagh i kon u o@@ le@@ v laa ? Jijingi u Yehova shi una na se vangertiôr u tagher ishigh a mbamzeyol mba ve ts@@ o@@ ghul la sha kwaghfan man shima i taver kpaa . Umbur wer Mose yange wa iyol i hemen Mbaiserael duen a ve ken Igipiti kera , kpa gba u una kegh anyom 40 , cii ve una er nahan ye . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Shin er ijir i yange Yehova ôr ve ne lu shami nahan kpa , yange er a tsombor u orumace sha ts@@ wam sha u gban gb@@ ih@@ in ve ér an ian tsô kpa ngu u a kôôm ve shi a p@@ aa ve ga ze ga . ( 2 Timoteu 4 : 7 , 8 ) Se kpa yange sev a av yô se ôr kwagh i@@ er i Paulu nahan kpa ? Doo u se henen Mkaanem ma Aôndo sha ci u nyi ? Mbam@@ sen mbara ka ve lu sha ishigh ki Yehova er ka nagh ku hum@@ an@@ doon nahan . ( Ps . Yesu ver se ikyav i vough . Mba kaan ér : “ T@@ ER@@ E , umbur kwagh u a tser se ne ; gema ashe , nenge i@@ heen yase . ” ( Yobu 1 : 9 - 11 ; 2 : 3 - 5 ) M@@ til u Yesu tile sha mimi zan zan ku na la na mlumun u vough sha imb@@ wase i Satan ne . Hegen m ngu eren tom shin Betel . ( b ) Apostoli Paulu yange lu a vangertiôr u lamen a Mbat@@ esalonika nena ? 14 : 23 ; M@@ ar . 1 : 35 ; 6 : 31 , 32 . ( Mpase 11 : 18 ) Heela tseegh ga , mbi a va a tar u bem , “ tar u he ” u se lu keghen “ u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa [ i Aôndo ] la . ” — 2 Peteru 3 : 13 . Hii nan ú lu a vangertiôr wer mbaaferev vea saa tar u he la ishe vindi vindi ga ? Ngu inja er ka per@@ utya u vesen u sha ayange a tsuaa u ashighe kpishi yange u lu i@@ gb@@ anger er ka h@@ unda man u ke@@ he u kuma u cir@@ in iyol i or ci ca cii la nahan . M ngu a a@@ kper@@ an sha kwagh u Yehova va nd@@ eren nom@@ om shin ku la ga . ” ​ — F@@ il . Ken masejime yô , Paulu fa hen ape una za pase kwagh yô . T@@ ôô ase wer gba u we man ijende you ne due zende sha kwagh@@ hendan . 1 , 2 . ( a ) Ka ishimaverenkeghen i nyi i lu sha ci u mba ve kpe laa ? Yes@@ er@@ e@@ el 21 : 3 , 4 . Ka unô ú nenge a ve ? Kpa he ’ ape í fe se dedoo ga yô , ashighe kpishi ior ka ve nenge e̱r se lu mba ta@@ ven ga la di tseegh ; nahan ashighe agen ve kera ver ishima u ungwan loho ne tse@@ mber tse@@ mber e̱r ma ve ongo la ga . Er ve lu taver ayol a ve asema shi wasen ayol a ve yô , ve war zende la , nahan kera lu zende u ku@@ ugh hen ve ga . Ken inyom i i̱ bee la , agumaior man mbag@@ anden iorov 6@@ ,@@ 0@@ 3@@ 5@@ ,@@ 5@@ 6@@ 4 ken ityar 2@@ 35 yar tom a ah@@ wa 1@@ ,@@ 1@@ 7@@ 1@@ ,@@ 2@@ 7@@ 0@@ ,@@ 4@@ 25 u lamen a ior mbagenev sha kwagh shon . ( Ef . 5 : 22 , 23 ) E@@ du@@ ar@@ do shi kaa ér : “ Yange ho@@ gh@@ or mbayev asev mba kasev mbara u tôô ian i eren akaa a ve soo la hen ngô ve . Mbashiada mbagenev vande lun mba@@ gb@@ an@@ a@@ kper@@ an sha kwagh u mlu u Aôndo shin mb@@ any@@ iman ér Aôndo ngu ga . Ken derianyom u hiihii la i tindi Yohane u Eren B@@ atisema ér a za wa Mbayuda iyol sha m@@ ve u Yesu Kristu . A kaa ér : “ Kwase wam saa ku anyom kar hegen at@@ a@@ ankar@@ ahar , man ku na la nyoon mo saa her . 25 : 17 , 18 ) Heela tseegh ga , sha shighe u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la , Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki kohol ior mbagenev mough za ta num sha u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov mba Aôndo mban . Se nenge sha mbampin mban shi se seer timen sha Pasalmi 34 kpaa . Er tahav mbu Yehova mbu lu a ik@@ ighir ga , shi i lu u awashima na una b@@ unde ga yô , mayange una de ér i tim se jimin cii shin tar kera ga . M@@ civir u mimi ve a ior ken mzough nena ? Nahan kpa , mbagenev ken ior mba a va nder la vea za hemen u eren akaa a bo . 8 , 9 . ( a ) Ka mzeyol sha kwagh u m@@ til sha mimi u nyi Daniel man ak@@ ar a na yange ve tagher a mi ? Gba u mfe wase una seer shi jighjigh wase u nan kpa una seer zan sh@@ imi . Er se fe ser Aôndo u mimi u a hembe tahav man kwaghfan cii ne hi@@ di a iyol ijime nahan doo se ga he ! Ka nan tsua ityom i nana er iyol i nan , man í nana gema a na mbagenev ér ve̱ er yô . ( 2 K@@ ron . 9 : 13 ) Yange fa u eren kwagh a iti@@ ar igen shi fa kwagh@@ maan man kpen@@ ga tsema tsema . ( Pasalmi 37 : 10 , 11 ) Shi a kar a Satan kpa kera , sha er “ a̱ de kera tsu@@ ghun akuraior ga , saa anyom dubu aa kuma ve . ” Mba va nyer ken inyom i 19@@ 31 yô , mb@@ as@@ u@@ en kwagh u Tartor tôô iti ve i ken Bibilo , i Mbashiada mba Yehova la , nahan kwagh ne mgbegha ve u seer eren tom u pasen kwagh la . ( Yes . Kwase ugen u yange nenge e̱r akaa a sember geman ke ’ tar u Jam@@ an@@ i ke ’ anyom a a sember karen kpuaa ne nger ishim@@ any@@ ian na nahan ér : “ Hegen ior tôô ivese inja er ka tse kwagh u a kera lu sha kwa@@ r@@ kyaa ga nahan . Se hi@@ la time sha mbampin mba sha kwagh u i@@ ember@@ yolough utar mba ve kaa ér : ka nyi ? man ka hanma shighe ? Se F@@ atyô u M@@ aan Dooshima Nen@@ a ? P@@ ase mbamzeyol mbagen mba vea fatyô u van hen iji@@ ir@@ tom yô , shi pase gbenda u ú fatyô u sôron ve sha erdoo yô . Er yange nom u S@@ ab@@ ina yem je , hanma iyange yô , S@@ ab@@ ina ka a er tom taveraa , a gb@@ or ave kpaa , sha er una nenge sha iyol@@ na kua ônov nav mba kasev mba uhar , M@@ il@@ en@@ a man G@@ he@@ li@@ an yô . tsuan mkaanem ma vough nena ? Kpa a gema a tindi Yesaia man u@@ profeti mbagenev sha u ve̱ ta iwanger i ken jijingi sha ci u an@@ ti@@ or u nan lu ken ikyurior la u̱ yange nan lu keren u civir Yehova sha mimi her yô . Se er nan ve se za hemen u lun a ishima i wang - na ? Ken inyom i 19@@ 8@@ 2 la gbaa kwagh@@ ngeren u i yilan ér “ Y@@ oung People As@@ k . . . O@@ ri@@ h@@ yom môm kpa nan war ityav mb@@ ira ga ! — 2 K@@ ron . • Mpase u Yehova a lu pasen mimi nyian la tese ú nyi kwagh@@ a ? Nahan cii kpa , aluer se de Satan mee se due a vese ken ijiir yase i teman ne kera yô , Yehova una kera lu ijiir yase i teman ga . S@@ aa mcivir u se civir Aôndo la una kua mk@@ or u kuran tindi u he u Yesu wa ér se ‘ doo ayol a ase , ’ er un kpa se doo un ishima nahan la keng . Lu tahav mbu Yehova , Yesu yar tom a mi ve Peteru fatyô u tilen sha kwa@@ v@@ mnger ye . Kpa kwaghfan u a dugh Sha yô , hiihii ka u wang , shi ka u bem kpaa , man u sar sar , man u n@@ orom ikyaa ga , a iv a mhôônom ma zungwen kua atam a dedoo , ka u s@@ angen sha dooshima ga man shi u im@@ ang@@ er@@ egh kpaa ga . ” — Yakobu 3 : 8 - 10@@ a , 14 - 17 . Yehova maa seer wan atindi sha kwagh u tom u Mb@@ al@@ ev@@ i man m@@ wanger u wanger ior . ( b ) Ka mbampin mba h@@ an i doo u se zua a mbam@@ lumun sha mini ? Tor u sha an@@ igh@@ eni — u masejime u Yohane a nenge a mi ke ’ mpase u sha mnenge ne — hegen a tile sha ityough ki M@@ zough u Ity@@ ar Cii ne . Kpa , mba tee ikyav mbi n@@ um@@ u@@ v ga . Kpa tor u hen gar ne gema ta ikyaa a anmgbianev asev mban . A kaa ér : “ Mbashiada mba ve eren tom hen ijiir ne la mba a gbenda ve u eren kwagh , kpa gbenda u ve eren kwagh ne ngu ve mbagenev a zayol hen gar wase ne ga . ” “ W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo . ” — K@@ O@@ L . “ De gbe e@@ ev ga , shin kwagh u a bee ma kwagh u a lu sha kwa@@ v@@ aôndo shin u a lu shin inya , shin u a lu shin mngerem ma shin mkur u iny@@ aagh kpaa ga . T@@ ime ase sha akaa atar a ka a bende a ishima yase ne : Mbamaren nav man upristi mbara yange vea tese un kpee . 18 : ​ 6 , 7 ) I@@ ta@@ i yange nenge ér Davidi ka or u Yehova a doo un ishima yô , shi yange aeren a dedoo a Davidi lu a mi la kpa doo un je ka u tu@@ nan ga . Ngeren u a lu sha peeji 3@@ 43 zan zan 3@@ 46 ken takerada u “ All Scriptures Is In@@ spir@@ ed of God and B@@ en@@ ef@@ icial ” la una wase u u eren kwagh ne . Zum u Au@@ gu@@ st@@ ine lumun ityesen i Mbakristu Mba@@ aiev kera la je kpa , mbamhen mba P@@ l@@ ato lu un ken ishima her . 6 : 19 ; Mpa . K@@ era ver ishima sha akaa a a hemba lun a vesen la ga . Mba@@ yev kpishi ka vea vese yô , ve dondo kwaghaôndo u mbamaren vev la . Heela tseegh ga , se mba cie Aôndo sha ci u se kav ser ngu a tahav mbu kpilighyol man aluer i tôô tahav mbu akuraior cii i kar sha mbu nav yô , mbu vev mbu kwagh je ga . Yesu maa yar tom a wanye sha u tesen mbahenen nav kwagh u injaa , a kaa ér : “ Mimi je , M kaan ne ne , hanma or u nana rumun tartor u Aôndo er wanye u kiriki nahan ga yô , mayange je nana nyôr ker ga . ” ​ ​ —⁠ M@@ ar . 10 : ​ 13 - 15 . Nenge ase kwagh u yange er shighe u Davidi kaa ér sar un u man “ mngerem ma shin ij@@ ôr i Bete@@ le@@ he@@ m ” la . I@@ y@@ enge ve yange i seer zum u i seer van a Mbaiserael mba ken jijingi mbara va seer yô . 4 : 3 — Mba@@ civir Yehova vea “ nd@@ yar mbaaferev ” sha nyi gbenda ? I@@ jiir igen i í tindi se ér se za er tom yô lu hen gar u F@@ l@@ or@@ ence . U tesen ikyav yô , ishember i k@@ ha@@ ù la , aluer u hii u yilan i sha iky@@ enge i k@@ enden sha , u mase kuren sha i gban sh@@ imi yô , a lu “ c@@ in@@ ka@@ fa , ” kpa aluer u yila i sha iky@@ enge i kô@@ r@@ ough yô , a lu “ loho . ” Er iyange i Yehova i mgb@@ ôghom yô , doo u ú er nyi ? K@@ u u Yesu la yange u kure kwaghôron u profeti , shi mnder u Aôndo nder un shin mbakp@@ enev sha iyange i sha utar , hingir jijingi u age@@ egh la kpa kure kwaghôron u profeti . 6 , 7 . ( a ) Yehova yange tese ér saa a na nagh ku vesen ve se zua a myom ye nena ? Alaghga a taver mbagenev u eren batisema sha ci u nyi , kpa ka ib@@ um@@ un i nyi u lu a mini ? Ish@@ ember i “ fese nahan , ” i í yar tom a mi ac@@ in imôngo ken Marku la tese ér gba u se er kwagh sha loho u i er ken takerada u Marku ne torough torough . — M@@ ar . 14 : 7@@ 2 . U@@ kwagh@@ hi@@ r mban kanyi , man se palegh u keghen ato a ve nena ? Gba u se fa mbam@@ lumun mba sha mbampin mban sha er se za hemen u lun sha gbenda u zan ken uma u tsôron la yô . S@@ an@@ dr@@ a zamber a na ér a ya un anyi , nahan hide hii u henen kwagh a na . Gbenda u i er kwagh u ishember i ken Bibilo i í gem ér “ awashima ” la , tese ér ngi pasen ma kwagh u or tsough u eren shin nan we ishima u eren , u nana fatyô u eren un gbenda môm tseegh ga yô . Shighe u se tagher a atsan shin am@@ een tsung je kpa , sha iwasen i Yehova yô , se fatyô u tilen dông her . Kpa aka@@ ang@@ eren a a ôr kwagh u ma angev shin m@@ nyoon jighilii la , i nger á sha u wasen mba@@ ôron ve̱ fa kwagh u ian@@ g@@ ev mb@@ in jighilii , er i fe hegen nahan . Jigh@@ ilii yô , una er hanma kwagh u a fetyô cii sha u se de u civir Yehova . Nahan ve mban ne ve tese ér ve kuma u eren ityom ve i he i sha la . Ka sha nyi gbenda nahan kasev ve “ hembe y@@ in@@ an agee ” ? Yange tsen@@ ga fan ér Peteru una hingir er vande nahan , inja na yô , una hingir or@@ henen na u tilen dông sha kwagh shi geman kposo ga . Zum u Ifa “ nenge er kon la u doo u yan , man shi er u doo ashe kpaa , man u lu kwagh u s@@ aren sha u nan or kwaghfan yô , ” isharen i lu a mi i yan ity@@ am@@ egh ki kon ki i ta c@@ in ér i de ye ga ne seer k@@ enden ken a na . Mbaiserael kpishi lu kaan ér : “ S@@ é lu nen er akuraior nahan , er u@@ ip@@ aven mba ior mba icombor i sha won yô , sha u civir kon man i@@ wen . ” Een , anmgbianev ou mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ve fe ú shi ú doo ve ishima la vea nenge a kwagh ne . Apostoli Peteru yange kaa vangertiôr nahan ér , “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga . ” — Ôr Aerenakaa 10 : 34 , 35 . * Nahan kpa ikpelaior la yange i gema i er nena sha kwagh nee ? — Mbaheberu 1 : 1 , 2 . N@@ ana fatyô u shi nyôron ngô u nan ken uya , á shi á mar nana ? ( Ps . 1@@ 45 : 16 ) Shighe u ‘ Kristu u a lu agee a Aôndo ’ la lu dondon ikyav i Ter na yô , yange bugh uwegh nagh , na mbadondon un sha asaren a ve , kuma ve . Kwagh la kôr un ken ishima , nahan a gema ishima . U Ngu N@@ ôngon sha Er U K@@ uma sha M@@ lu@@ yol u Kristu la Kpa ? ( Aerenakaa 1 : 13 , 14 ) Yakobu yange za iky@@ ura sha u geman ior hingir mbahenen , nahan ken masejime yô lu a ityom i vesen ken tiônnongo u Kristu . — Aerenakaa 15 : 13 ; 1 Mbakorinte 15 : 7 . Nahan kpa , Mkaanem ma Aôndo taver se ishima ér Yehova fa er i gbe se ishima yô shi umbur mbam@@ yen asev kpaa . — Ps . “ U@@ nd@@ un T@@ em@@ pel Ga ” Mb@@ agen mbara cii er kwaghbo sha ishigh ki Yehova . Kwagh ne umbur se mkaanem ma Yesu ôr ken Yohane 10 : 3 , 4 , 14 sha kwagh u ‘ Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo ’ ka nan fa iyôngo i nan , iyôngo i nan kpa i fa nan tsembelee la . Se mba eren tom u u hembe lun a inja cii yô — ka tom u pasen kwagh u Tartor , shi geman ior hingir mbahenen je la . ( Ekesodu 5 : 22 ; Yobu 10 : 1 - 3 ; Yeremia 14 : 19 ; Habak@@ u 1 : 13 ) Alaghga una er ivande sha u been a atsan a ase ga , kpa una ungwa mbamsen asev mba se er a ishima yase cii la , nahan una fatyô u nan se kwaghfan man tahav mbu nôngon a atsan ne . — Yakobu 1 : 5 , 6 . 11 : 25 ; Aer . 4 : 13 ; 1 Kor . Mbamaren nav mba ve y@@ ese un la yina , shi lu hen ya imôngo vea mba hen tsombor na mba ve yina yô . Nahan kpa ka Mbakristu mban ve lu tempel u vesen u Yehova u ken jijingi la ga . Shighe u Daniel pase m@@ ny@@ am ma Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar la , a kaa ér iy@@ av man an@@ am a sha to@@ gu@@ la , a e@@ ev mb@@ ura tile sha ityough ki tartor u Grika . ‘ Aôndo a̱ F@@ a Akaa a a G@@ be Ne La , ’ 9 / 1 ( S@@ ef@@ ania 3 : 5 ) Hegen kpa mba tan imba icin la . A@@ yôôso a hen atô u ator a ahar ne hii sha shighe u tartor u A@@ le@@ kes@@ an@@ der u T@@ amen pav ker , hingir sha ikyev i u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav nav un@@ yi@@ in la zan zan shighe u Or@@ taregh M@@ i@@ ka@@ el una “ mough á tile sha ” la . — Daniel 12 : 1 . Kpa Peteru nengen ahumbe nga taver yô a cia , maa a gba mir@@ en shin mnger . Aôndo wasen se kpishi sha ikyev i tiônnongo u Kristu u a lu a a@@ aven a yan kwaghyan u ken jijingi sha ashighe ashighe shi á lu a anmgbianev mba ken Kristu sha won cii kua ior mba ve vi@@ e ken jijingi mba ve lu “ u@@ i@@ wua ” kpaa la . Kanyi ia wase se u palegh zayol nee ? ( 1 Kor . 4 : 1 ) Paulu yange fa ér tom u karen kwar ne wa u veren ishima sha “ akaa a myer ” la shi pasen mbagenev akaa ne , er Yesu lu wa tindi nahan . — Mat . 2 : 13 — “ M@@ h@@ ôônom ma zungwen ma hembe ijir agee ” sha nyi gbenda ? Tsô i@@ yô kaa a kwase la er : N@@ é kpe je ga ; gadia Aôndo fa iyange i né ya a la , iyange la ashe aa bugh ne , né hingir er Aôndo nahan , né gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ” Nahan se kpa , ashe ase nga sha Yehova sha er se fa ishima na shi se er kwagh u una lumun se yô . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger ase@@ mber at@@ aan a i nger shin heen ne sha kwa@@ takerada : inyaregh man tom man ivaa man i@@ ember@@ yolough kua azende . 13 : ​ 14 , 15 ; E@@ ks . 2 : ​ 5 - 10 ) Lu@@ un er Mose z@@ eren henen sha averen aa lu keghen ior mba Aôndo la yô , u hen wer yange ma lu nyi ma i hemba lun kwagh u vesen ken uma n@@ aa ? ( Aer . 9 : 2 ; 19 : 23 ) Ish@@ ember i “ gbenda ” ne lu sha inja vough , sha ci u mba yange ve hingir mba dondon Kristu cii ve dondon gbenda u uma , u ú har sha jighjigh u nan ken Yesu Kristu , shi u har sha u dondon ikyav na la . — 1 Pet . Hegen Paulu hingir u civir Yehova man Kristu , hingir er or u “ hemba gban ijime ken mbaapostoli cii ” nahan . Mba@@ yev mba se lu k@@ el@@ ase môm la ve pase akaa a ve soo u eren la wang , er u hingir or@@ tim@@ en@@ sh@@ a@@ akaa nahan . Nahan cii kpa , m tsua u taver iky@@ ar@@ yan yam vea Yehova . L@@ ou@@ is , ken kpen@@ tar u M@@ is@@ s@@ our@@ i , ken inyom i 19@@ 41 la , lu kwagh u kwagh gba se a mi vough je la . Se fa gbenda ugen u se va pase loho u Aôndo a ne se ne cii ve mkur u bo@@ tar una mase van ga . Er zege@@ ura n@@ ôô tugh mbu karen la yô , se lu palegh am@@ gb@@ i@@ ôr sha u@@ go@@ do@@ b@@ i mb@@ al@@ un c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u yemen . Hen shighe la , a ci@@ er ior kpishi iyol , vea vaa , vea kaa ér : “ Ka an je nana fatyô u tilen sha ? ” Dooshima Wou a De N@@ d@@ ôh@@ ôr Ga Or u u tsough u keghen ato a nan la ka i lu or u u soo u ungwan a nan je la . Ity@@ ôkyaa i môm i yange i na ve i hii u gb@@ eren Iyoukura i í yilan ér Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer la ken uwer u J@@ ul@@ ai , 18@@ 7@@ 9 yô , lu sha u pa@@ ase ityesen i Bibilo iyol sha kwagh u nagh ku ip@@ aan la . Shin er se lu yan atsan a aa shi gbem ga nahan kpa , kanyi se kange ishima u eren@@ e ? ( Mpase 3 : 18 ) I@@ mba yôugh@@ yô@@ ugh u a lu mimi ne wa u lun ‘ mb@@ any@@ ar@@ ev sha aeren a dedoo man u nan i@@ wua shi pan@@ den kwagh nan mbagenev ’ la ker . Mb@@ agen kaa ér uma ngu a awashima , kpa mbagen kaa ér uma ngu a awashima ga . ( Ru@@ tu 2 : 11 ) Nahan , alaghga Na@@ omi t@@ ér ya u ung@@ ôô@@ v vev sha u umbur ve erdoo u ngô ka a er a wan doo doo la . Yehova ka u perapera man u mimi kpaa . Takerada u i yer ér The New En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica la pase “ k@@ on@@ j@@ o u gbidyen ” ér , “ ka iniôngon i nôngon vighe vighe sha er á gema mbamhen shin an@@ za shin ieren i ior mbagenev sha zwa nyo@@ h@@ on la . ” Kwagh ugen yô , er mba ve vese ayol a ve mbara vea fa@@ an yaven tugh ga yô a fatyô u tu@@ men ve iyol , nahan kwagh ne una va a mzeyol hen atô ve . Mbam@@ zeyol mba ieren i nzughul a mbagenev i ve a mi la hii ica i gba . Á lumun wener i gbe je tsô uumace nd@@ era tagher ishigh a bo@@ can u ityav mbi nôngon man i@@ pi@@ la i ve a mi la . Á seer wener : “ I nôngo ityav ken derianyom u sha iky@@ undu la er ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar la nahan , kpa ityav mb@@ in hemba vihin cii . B@@ il@@ da@@ di maa dondo , lam nyoon kpishi . 5 : ​ 15 - 17 ) Nahan kpa , ior mba jijingi mgbegha ve ve nger Bibilo la yar tom a ishember i e@@ ʹ@@ ro@@ s , u a lu dooshima u nomso@@ or man kwase la ijiir i môm ken Bibilo ga . Shin Betel yô , or môm nan henen ér nan hemba orgen sha ci u tom u nan eren ga , shi mp@@ av kpa ngu hen ato u mb@@ al@@ un a kwagh ave man mb@@ al@@ un a mi ga la ga . Or@@ ya la kaa ér : “ M kaa je ga@@ ̱ . Kpa mbagenev yô , kwagh môm shin akaa ahar ken akaa ne aa sar ve kpa , vea zua a mi ga . ( Ps . 8@@ 6 : 15 ) S@@ ar un kpishi u sôron akaa a ku u vihi la je ka u tu@@ nan ga . Nahan ve lamen a Aôndo sha ishima ve er wanye u kiriki ka nan lamen a ter u nan nahan . Yesu yange ôr kwagh u mlu wase vea Yehova wener : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” Ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . Ab@@ ig@@ ail shi er kwagh sha ishimataver man sha kwaghfan , gadia a ôr un ma kwagh ga zan zan kper@@ nan pe@@ pe , shighe u kera lu h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom ga la . ( 1 Mbakorinte 3 : 10 – 13 ; 1 Peteru 1 : 6 , 7 ) Gba u ú wase or u ú henen Bibilo a nan la nana maa aeren a usu a fatyô u hi@@ an kera ga yô , ka nahan ve nana kôr cio u tilen dông shighe u nana tagher a am@@ een a karen jighjigh u nan la ye . Ka Yehova jighilii a lu i@@ mbor i tahav mbu kpilighyol mbu mbu lu ken akaa a i gbe a sha tar cii la ye , shi a hemba hanma kwagh u a gbe un cii tahav ica je . Sha ci u atô@@ akyaa a atar ne : Hi@@ ihii yô , vea fatyô u pasen kwagh u ve kav ga la ga . Aluer u ngu gumor gayô gum@@ kwase u lun kwa@@ v yô , u ngu eren ityom i injaa ne kpoghuloo kpa ? Kape ikyav i kwagh u mimi u Paulu tese Timoteu man mbagenev la kpaa lu sha u nan mlumun sha hanma mpin jighilii ga je la . Or@@ ngeren Bibilo Luka kpa za zende la vea Paulu imôngo , nahan á ôr kwagh u yange za hemen wener : “ Zum u anmgbianev ungwa kwagh wase yô , ve due sha u va keghen se gbenda , ve va zan zan A@@ pi F@@ or@@ um man A@@ t@@ umbe A@@ tar . ” ( Aerenakaa 5 : 33 ) Nahan kpa , gb@@ ande kôr gema imo kpo@@ o . ( Yeremia 23 : 29 ; Mbaefese 4 : 22 ; Mbaheberu 4 : 12 ) A been kera yô , msen u eren shi gbidyen kwar sha kwagh u nan hen la una wase u ‘ m@@ ô@@ ôr kwaghôron ’ la ken atô u ishima i nan . W@@ ea lumun wer een je kpa , u fatyô u seer suur sha a na , er Bibilo i kaa a vese heen nahan , ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Mbamaren vea wase ônov vev u̱ lun sha gbenda u zuan a myom ne her nena ? Ka mimi er yange Paulu nger nahan , wener Yehova “ ne mba ve lu keren Un la injar . ” Ka kwaghwan u nyi ortamen ugen yange na di@@ ak@@ on@@ o , man hii nan ve yange kwaghwan la wa@@ s@@ a ? Yehova er kwagh sha dooshima , u una wase un u nengen uumace ér mba perapera yô . Sha nahan yô , i nengen U@@ wo u S@@ en@@ ai la ér ka icighan@@ wo . 22 : 5 – 7 . S@@ aa se er nahan keng ve se t@@ ume ityough eren akaa agen , er u keren inyaregh shin u keren igbenda i zuan a inyaregh a iyol nyoon shio nahan ga ye . Maa m kar m yem hen ya ugen . Se mba nengen m - ban u inyaregh ki ban hegen kpishi ne ser ka ian i injaa i se hemba pasen ior loho u dedoo kpa ? I kaa ér kon ne tsa kuma anyom 2@@ 50 . 16 : 7 ; Anz . 21 : 2 ) Doo u ieren i civirigh la ia bende a uma wase jimin cii kua ieren yase a mbagenev man gbenda u se nengen ayol a ase la kpaa . ( Mbaheberu 5 : 14 ; 2 Peteru 1 : 3 ) Kwagh ne ngu a gema a wase se u eren aeren a Aôndo la . Lu profeti Yeremia nger takerada ne ye . A nger ú ken Yerusalem man Yuda . Kpa , ken Bibilo yô , ase@@ mber a í gem á ér ‘ mhôônom ma zungwen ’ la hemba pasen kwagh u ikyo i wan shin kunya u lun a mi sha mba i hembe ve iyol la . Aluer nom ngu a kwaghaôndo na , kwase di kpa ngu a u na kpa , ivaa ve ia fatyô u doon nena ? Inja i u wan ago@@ yol yô , ka u van@@ den henen sha kwagh u ú nenge wer u va tagher a mi la . Nahan kpa ieren na i tse ne lu ye@@ ghen ken a na her , er ak@@ a a usu a a ker usu nahan . Shi ishima kpa de u nyian se sha akaa a uma er ngise lu nahan la . ” H@@ ide za lu a tor [ a@@ dooga lu Ab@@ es@@ al@@ om lu ôron kwagh na ye ] ; gadia u ngu shir@@ or , u undu tar wou , hide hen ijiir you . Kwaghôron ne ngu ôron ka m@@ samber u sha ityar i ityar la . ( Cii man Shighe u Yesu ) , shighe u Aberaham kpe kera ica i gba la , ior kpishi hii u lun a ur@@ ak@@ u@@ mi hen ya ye . ” Kwagh@@ henen u a dondon ne una wase se u nengen er kwaghwan ne a lu a inja kpishi nyian yô . ( Genese 12 : 8 ; 13 : 3 , 4 , 18 ) K@@ e ’ masejime yô , Aberaham mase va tagher a iky@@ aren i hemban cii i karen jighjigh u n@@ á@@ n na zum u Yehova kaa a na ér a̱ kôr wan na Is@@ ak@@ a a̱ za na naagh ku nan@@ den a mi yô . 32 : 4 ) Kwagh er doo yô , a na se kwagh u una wase se ve se gema gbenda u se henen kwagh la , se hingir u lun a mnenge u mimi yô . Aluer se za hemen u tesen ieren i dedoo yô , se kera ker tahav ken tiônnongo ga . Shi lu inja er mlu wam u ken hemen una doo nahan . N@@ ana fatyô u eren nahan aluer ka sha iyange i me@@ m@@ yol la je kpaa yôô ? “ W@@ u@@ ese Nen TER ” Mbai@@ hyomov mba TER kpaa vea lu er m@@ he@@ m u to@@ ho , vea kar kera — vea kar kera er m@@ ny@@ im nahan . ” — Ps . Ng@@ ôm yange vande kaan a mo ér Mbashiada mba Yehova ka ior mba kwagh ve a c@@ imin kpishi yô . U eren kwagh akuma akuma man u hiden a ayol a ase ijime la ka kwagh môm ga . Ior wuese ityakerada i h@@ aren sha Bibilo í Mbashiada mba Yehova ve gb@@ eren la kpishi , shi hegen mba gb@@ eren í ke ’ Z@@ wa W@@ ol@@ of kpaa . Nahan cii kpa , taver u or nana nyôr hen ma ya ve nana nenge a ma kô@@ pi u Bibilo ga yô , shi ior i Mal@@ ag@@ as@@ y kpishi i er Bibilo hanma shighe kpaa . ( Heb . 6 : 10 ) Ity@@ endezwa i a er a mba civir un cii ne , i taver we ishima , a kaa ér : “ Mayange Me undu u ga , Me kende u kpaa ga . ” — Heb . 2 : 16 ) Se time sha a@@ vegher at@@ aan : A@@ vegher shon yô ka , Yesu lu ishima legh legh shi ke@@ hen ityough ga man mlu na u sar sar man m - ongo u ungwan imo i Aôndo la man gbashima u lu a mi la kua dooshima na u been mayange ga la . Diabolo shi yange kaa ér una na Yesu tahav a hemen tar ne , man ng@@ un kpa lu imeen igen i yar tom a mi ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo yô . Mimi je , atsan a yange m tagher a mi hen af@@ o a R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck la cii yange nyoon mo er ku u wan wase nahan ga . De se time nen ase sha avur a Ruamabera a a tese se u tsuan azende a dedoo la . A@@ vur ne aa wase se u fan er i hii ve i doo u se henen Bibilo shi se gbidyen kwar sha kwagh u se hen la sha er se seer fan Yehova tsembelee yô . ( Mpase 1 : 16 , 20 ) Al@@ ber@@ t S@@ ch@@ ro@@ e@@ der , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine ica i gbe , u a sember kuren tom na u shin tar la yange ôr kwagh ken ngeren ugen u a er kwagh u uma na yô , wener : “ Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba tem mkombo hanma T@@ om@@ atar , cii man mkombo shon a hii yô , ka ve sôn jijingi u Yehova ér a hemen ve . Takerada ne lu a itinekwagh ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k ( Mbam@@ pin Mba A@@ g@@ umaior A P@@ in La man Mbam@@ lumun Mba W@@ asen ) . Tese ikyav . ( b ) Ka gbenda u pasen kwagh u nyi ortamen u zenden sha ugen a kav ér ka una dondo ve kwaghpasen a za i doo ? I@@ y@@ uh@@ we kpa ka kwagh ugen u tagher mzough . Ka ker ken uwer u Se@@ te@@ mba inyom i 19@@ 8@@ 7 yô , se hii u eren tom u ikp@@ ur pania . Ior mba ken tar la ka ve tee akaa a ve shin ve gba an@@ z@@ ô ve za yam u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba vea sôr ak@@ ombo a mi shi vea er u@@ iniongo sha u wa@@ men ior vev mba ve kpe mbara yô . Mba yange ve lu wan iyol i van mkohol la maa gba yilan af@@ ishi a nengen sha kwagh u mkohol , pinen ér , “ Se er nena sha kwagh u ub@@ ôô@@ s@@ u kua ag@@ ir@@ g@@ i a do@@ go a se vande kimb@@ in inyaregh sha mi laa ? ” Er mbahenen mba Yesu fa hanma kwagh cii ga nahan kpa , lu nyi i na ve ve na jighjigh ér Yesu ka Mes@@ iy@@ aa ? Kanyi ia wase nomso@@ or u maan ya u nan ken ji@@ jing@@ ii ? ( Se@@ kar@@ ia 9 : 15 ) Or môm nana fatyô u yangen as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la man ak@@ ar a ve a mimi la ga ! 3 Bibilo i Ô@@ ron Ka Kwagh u Nan Mo A@@ ge@@ e ken Uma Wam Cii ( Genese 18 : 14 ) Aluer Yehova soo yô , una er tar ua de geman sha m@@ gem u ú , nahan aluer or tile shin tar ne nan kenger iyange man uwer yô , a lu inja er ve tile gi@@ gh gi@@ gh nahan . * Kwagh ne una fatyô u wasen se u wan ishima zum u or kpe se yô . T@@ ime ase sha igbenda iny@@ iin i ior ka vea dondon ikyav i Yesu ve i fa ér mba mbadondon un mba mimi yô . Shin er kwagh u hem@@ en@@ tor u Yehova la a hembe lun hange hange nahan kpa , a soo ér ior ve er un tom gbilin a ishimaveren i zuan a iyua ga ze . “ T@@ ile Nen H@@ er , Nenge Nen M@@ yem U Ter Una Y@@ ima Ne . . . SH@@ A mimi yô , mimi u ken ishima la gba kwagh ken uma wase u ayange ayange la j@@ ee ? Mbagenev ka vea eren iniongo yô , ve soo ér vea va a iky@@ ôh@@ ô hen iniongo la . Yesu yange bee ior atsan sha ivande sha ci u “ mhôônom kôr Un a ve . ” ( Mat . Er m nenge u gem inja je , mo k@@ um@@ am . Nahan kpa ashighe agen or a fatyô u tu@@ ur t@@ so u nan sha kpe@@ tar iyol i nan , yemen a mi ken mnger , maa una za ku@@ wa a kar ihy@@ ongo . Aluer or@@ maren k@@ ér akaawan ne shi dondo á yô , nana fatyô u wan mbayev mba nan kwagh sha dooshima u una wase ve kpaa yô . Ôr avur a Bibilo ne kpa nenge : Mateu 13 : 5@@ 3 - 5@@ 6 ; Marku 3 : 31 - 35 ; Luka 11 : 27 , 28 KA M@@ I@@ M@@ I J@@ E N@@ E : Or@@ henen Yakobu yange nger ér or u asema ahar nan ngu “ ta ta ta sha igbenda i nan cii . ” Hen shighe u ior kpishi ve ne Aôndo jighjigh cuku tseegh shin ve ne un jighjigh ga ku@@ aa ne je kpa , Bibilo ka takerada u u hembe ng@@ een sha tar yô , shi i gber i jimin cii shin a@@ vegher a i ken ijô nôngo u kuman er 2@@ ,@@ 8@@ 00 nahan . Bibilo pase jighilii ga , nahan kpa kwagh u i er ken Bibilo heen ne tese ér yange gema ishima shin zamber a profeti ne ér a̱ er msen hen Yehova a de un isholibo na ga . PE@@ E@@ J@@ I 18 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 24 , 20 Kwagh ne wase se u fan ér , gbashima man ishimataver i Yeremia va tese la yange lu sha tahav nav ga . O@@ k@@ s@@ ana kaa ér , “ Yange se mba nengen ma@@ ape la se mba been yô , se mase kaven ser kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh u Tartor ken Rus@@ sia je hemba ave a tse . U@@ ng@@ wa er Yesu yange kaa a Mbakristu mba ve lu sha shighe la ér ve er kwagh torough torough yô . A kaa ér : “ U nan lu sha tor kpaa , nana̱ de h@@ ongo sha u tôôn ikyav mbi ken iyou i nan ga ; man shi u nan lu ken ity@@ ev kpaa , nana̱ de hi@@ di sha u za tôôn ri@@ ga u nan ga . ” Awa@@ shima ve yô , ka u dondon kwaghwan u Ruamabera sha u kuren mbamgbe mba tiônnongo . ( Daniel 2 : 44 ) Yange “ shighe u atô@@ at@@ yev ” la been ke ’ inyom i 1914 yô , Aôndo maa ver Tartor u sha , sha ikyev i Kristu . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 8 ) Dooshima ka a mgbegha se u dondon ikyav i Paulu yange ver la . — Mateu 22 : 39 . Er derianyom u sha uhar lu yemen u za been la , mb@@ ang@@ eren akaa mbagenev ôr kwagh sha kwagh u ityakerada i Bibilo i mimi la . Se fa er Yesu yange ver Mbakristu ikyav sha igbenda kpishi yô . T@@ er@@ tamen Yakob yange kav kwagh ne . Mimi u se lu fan seer shi a lu tsaase mkav wase u ken ishima la una wase se se fa akaa a i gbe u se gbidye kwar sha mi yô . U fa kwagh u tar u he u Aôndo una va a mi , u ior mba vea lu ker vea lu uma gbem sh@@ a@@ won , or môm nana gba angev ga la kpa ? — ( 2 Peteru 3 : 13 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Sha kpôô yô , a doo ú u ôron mbagenev kwagh u tar u doon ne ! Mbam@@ pin Akaa a i nger ken Bibilo ken takerada u N@@ um@@ er@@ i la ôr se kwagh u yange er yô . Nenge iveren i se zua a mi aluer se kange ishima gb@@ ang gb@@ ang se nôngo sha u tesen ser se mba nengen mbagen sha gbenda u dedoo — een , se mba nengen ve mnenge u Yehova kpa a nengen ve la sha wono ! Hanma shighe u vea mough a an@@ you ne yô , ab@@ a@@ mber a u@@ kô@@ t@@ ôn mban ag@@ enegh a o@@ s@@ ough a gba . Aluer kwagh ngu nahan yô , doo u ú time sha akaa a a hembe lun we a inja la . D@@ ugh Tor U@@ hemban@@ sha la kera yô , ma orgen ngu u nana na se ib@@ um@@ un i “ uma u hegen ne kua uma u a lu van la , ” shighe u una kar a mba ve hendan a kwagh u a lu u vough , ve vende hemen u Tartor na kera la ga . — 1 Timoteu 4 : 8 . Yesu ka ikyav i kpilighyol i tesen or u dooshima á mgb@@ egh nan yô . Ior mba eren akaa kpishi nyian “ ken iti i gomoti , ” kpa gomoti ka or ga . Kanyi ia tese mhii u zege@@ can laa ? Satan ngu hemen tar ne , kua mbam@@ zough mba ve samber a abaver la cii . Z@@ an zan nyian kpa , ior sha tar cii ho@@ gh@@ or a akaa kpishi a Yesu ôr yô . • Hii nan se fe ser Yehova ongo mbam@@ sen@@ e ? Nahan aa er nena ? Ngeren u i yer ér Bib@@ lic@@ al Ar@@ cha@@ e@@ olo@@ gy Re@@ view la kaa ér : “ Kwagh u ikp@@ ande i yange i zua a mi ken gar u A@@ mar@@ na í ôr ér Yerusalem yange lu ger@@ i , lu ze@@ ge inya ga shi i er kwagh u ‘ Ab@@ di - He@@ ba ér yange lu tor u lu a ior sha ikyev kua u@@ sho@@ ja mba Igipiti 50 , mba yange i ver ve ken Yerusalem ér ve eren tom la tese ér Yerusalem yange lu tartor u ag@@ ung@@ ur u kiriki . ” I@@ mba ieren i mimi ga ne tese ér se mba ken “ ayange a masejime , ” vough ér Paulu yange tsengaôron nahan , ér ior vea lu “ mb@@ al@@ un wang ga ” man “ mbap@@ asen ior ak@@ er . ” ( 2 Tim . ‘ In@@ j@@ ar Y@@ ase ’ ( Genese 32 : 13 - 15 ) Hi@@ ihii yô , er msen hen Yehova , sôn un wer a tese ú gbenda u ú kure kwagh shon yô . K@@ egh ato a ve zu@@ lee , nahan pase ve kwagh u ú hen ken Bibilo yô . 8 : 15 ; 9 : 1 , 8 , 17 . Ikyav you i dedoo la ia wase nan kpen kpen . — Luka 6 : 40 . Yehova maa na Mose ian nenge iengem na shighe u va kar la . Yange Mbaiserael vea kuran atindi na yô , kwagh la a wase ve u civir un sha inja sha inja shi civir un a iember kpaa . I H@@ ar sha foto u taregh u i lu P@@ ic@@ tor@@ ial Ar@@ c@@ hi@@ ve ( Ne@@ ar E@@ ast@@ er@@ n H@@ ist@@ ory ) E@@ st . man S@@ ur@@ ve@@ y of Israel a lu a ian i eren la ‘ I wa un ya sha ikyev ’ : Ken inyom i 19@@ 19 la , Yesu tsua Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve kom yô ér ve lu wanakiriki na u jighjigh man u fan kwagh Solomon nger ér : “ Nahan ú kav perapera kua mimi man m - er u vough , een , hanma gbenda u dedoo kpaa . ” — Anz . Kpa aluer se mba eren akaa a tesen ér se hemba veren ishima sha uityendezwa mba Yehova yô , a tese ér se mba eren kwagh sha kwaghfan . Se mba a vangertiôr ser hanma shighe yô , Yehova eren kwagh a ior nav sha dooshima . Sha hiihii la kwase wam yange hemba veren ishima sha ivese yase la , kpa ica gbe ga yô , kwase wam hingir u hemban veren ishima sha wan wase la . ” 7 : 13 - 15 ) I za hemen u wanger mba i shigh ve mkurem man mba ve lu iyôngo igen la . Sha nahan yô , ‘ zende ve ngu wanger wanger . ’ Aôndo ka a ‘ kar a uumace kera ’ nena ? Kwagh ka a er i vihi yô , zum u or@@ nen@@ gen@@ akaa Han@@ an@@ i pase As@@ a kwaghbo u a er Yehova yô , As@@ a nyoon ishima . Anmgbianev mba jighjigh mban venda jing@@ ir ityough , kpa mbagenev ken a ve uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in lumun u nyôron sho@@ ja , nahan i na ve u@@ k@@ aki . P@@ ac@@ ker la a ôr yô , “ I gba se ér se̱ suur sha Aôndo shi se̱ har vangertiôr wase sha mbagenev kpaa . ” Bibilo kaa ér : “ Tsô , or u nana kporom sha u nana g@@ ure nana civir un yô , a za uwegh a kôr nan , a su@@ se nan zwa . Z@@ a ho@@ gh@@ ol a m@@ d@@ ôh@@ ô@@ rom mara yô , a c@@ in a hide ken tar u J@@ ap@@ an , shi a p@@ ande akaa aa lu a mi kpishi la , sha er una ko@@ so inyaregh , una yem t@@ w@@ ev ken Rus@@ sia yô . ( Mbaromanu 12 : 2 ) Ne@@ hem@@ ia lu ken ya u tor ken mkpeyol , kpa ka gbe u a er tom ken Yuda yô , a mough a yem g@@ ô@@ g@@ ô zende ken Yerusalem , a za hii zege@@ tom u maan g@@ il@@ gar jimin cii . A@@ ng@@ ev mb@@ ura na yô , fetyô u lamen tsembelee ga . Yange kunya kôr un a kôr a ve shin ungwa m@@ liam ve@@ m haa iyol tseegh tsô ga . Hen shighe ne cii , saan mo iyol ga . Ter ugen ken gar u C@@ al@@ g@@ ary ken tar u K@@ an@@ ada kaa wener yange un ngohol a ngohol takerada la nahan , maa un hii u ôron ú vea mbayev nav uhar , u kwase lu anyom at@@ ar@@ atar man u nomso lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin . Nenge ase kwagh u yange er iorov mbau@@ tar mba se ter kwagh ve ken mhii u ngeren ne la . * Ngu yaren tom a igbenda i tsu@@ ghun ior i a fetyô cii — igbenda ne wa a@@ yom man at@@ ser@@ egh ker , sha er una p@@ ir mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ashe a asema sha u ve de ve ikyua a Aôndo ga yô . Sha nahan yô , Yesu fa er un doo ter na ishima shi a lumun un yô . Ior mba m lu su@@ ghun ve la cii saan ishigh sha a mo , ve lam a mo kundu kundu . Mbamaren , Ver Nen Ishima Sha D@@ y@@ ako Y@@ en I In@@ j@@ aa Ne Nahan de se er nen te@@ gh@@ elee sha amba@@ akaa er u tsuan g@@ ur@@ g@@ ur u eren nahan kua shi ieren yase a mba ve lu kasev shin nomso a vese imôngo ga la . I kaa ken 1 Peteru 2 : 23 ér : “ Zum u i l@@ aha Un kpaa mayange A or iyev sha m@@ l@@ aha la ga , er A ya ican kpaa A ta h@@ wa ga , kpa A gema A wa sha ikyev i Un u A er ijir sha mimi la . ” Yange una duen kwaghpasen yô , a wu@@ he an@@ sh@@ ôô@@ p@@ u na la , a gema a suur sha Yehova ér una kure mbamgbe nav . Nahan a er nan ve se de ser ak@@ enge a ase a wan icam , a a doo i kom ga la a yange se u wan ats@@ am wuese A@@ ôn@@ doo ? A hii nan je ve yange ma ve wua ior mba i gbe u vea doo ve ishima er ve ayol a ve nahan laa ? Kpa taver ve kpishi u lun a inyaregh man aeren a dedoo . We kpa u kar Yehova u nenge , nahan u zua a averen kpishi kpa ? Er i lu sha kwaghfan je Aôndo a hi@@ la ne kwaghbo ian yô , a na se ian i tesen un kwagh u a lu se ken ishima jighilii yô . Mimi mban mba gem mba lu kwagh ugen kposo ga , zum u i gema ve ken ijô u@@ deri u@@ deri kwa u@@ deri u@@ deri je kpaa . 7 : 12 ) Se dondo tindi ne nena ? 4 : 16 . Aluer u ngu henen Bibilo a ior , kpa akaa agen na yô , ve kera soo ga di ye ? ( 1 Peteru 3 : 7 ) Nahan cii kpa , Aôndo una ungwa mbamsen mba mba@@ asorabo je kpaa , aluer ve gema ishima yô . — Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 33 : 9 - 13 . Mba ken tiônnongo cii vea fatyô u eren kwagh ne sha u tesen icivir sha ajiir ne , shi eren iyua ér i maa A@@ you a Tartor a he , shi nan shighe man agee a ve u nengen sha A@@ you a Tartor shi sôron a i vande maan la , sha u a lu sha ashe wang yô . ( Mbaefese 1 : 10 ) Shighe shon hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Kpa ikyav you i u veren ônov ou la hemba k@@ an gbenda u vesen u ú wase ve u nengen er inja i dedoo i lu kwagh u injaa , u lun a iwasen kpishi yô . ▪ Mimi je , saa u zua a di@@ gi@@ ri@@ i ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti shin makeranta u vesen ugen ve u nenge sha iyol you y@@ ee ? ( Ps . 1@@ 22 : 1 ) Ka i doo un u nan mbam@@ lumun ken Iyoukura i H@@ enen man mkombo u Bibilo i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo la kpa ? Heela tseegh ga , “ Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ” — Mbaromanu 12 : 17 - 21 ; Pasalmi 37 : 1 - 4 ; Anzaakaa 20 : 22 . Kwagh u Yesu lu ôron heen jighilii yô ér , iv@@ or la m@@ ende “ iyol i i . ” Se lu timen sha akaa ne ken ngeren u dondon ne . 3 : 17 ; 17 :⁠ 5 . Ka iky@@ e you u ôron Bibilo hanma iyange kpa ? Kwagh u iyol@@ been i Davidi u i er ken Pasalmi 37 : 23 - 25 la na yô mkaanem ma shon doo nena ? Kpa mba ker iyange igen yô , msaanyol wase la gema hingir ij@@ ung@@ wen . Fe@@ be@@ war@@ i 8 - 14 ( 1 Peteru 1 : 8 ) Dooshima wase ka a due ken igbar shighe u se ne un jighjigh shi se lu kaven uma na u t@@ angen iyol ga la yô . I@@ j@@ ô 30 i ior i tar la Se Z@@ ende Ken I@@ ti I Yehova Aôndo W@@ ase Yehova na se tom u pasen kwagh sha ikyev i Wan na , er yange na apostoli Paulu man mbagenev nahan . Nyian ne , ior mba tesen ihy@@ agh i vihin tsung sha igbenda wue wue . Yesaia , profeti u Aôndo u yange nger mkaanem man ne tsa hemba anyom deri cii ve tartor u Yuda mase t@@ ì@@ m@@ ì@@ n ye . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 5@@ 6 , 2@@ 15 ( N@@ um . 11 : 5 ) Ve lu er I@@ so@@ u , u dyako na u wan@@ i@@ unda gba un kwagh ga ve tee i sha gb@@ ande kwaghyan môm la nahan . — Gen . A@@ ka@@ a@@ ôron ou a ken igbar yange taver ve ken jijingi , ikyav you i dedoo la yange i taver ve ishima , shi m@@ ze u ú z@@ aan ve inya la wasen ve u wan ishima a atsan . ( b ) Ka nyi i tese ér yange lu u@@ du@@ g@@ wer mbara tseegh tsô ityesen i Yesu la doo ve ga ? Mbagenev yange ve kaa ér k@@ al@@ enda u i yer ér Ma@@ ya , u yange bee sha iyange i Di@@ se@@ mba 21 , 20@@ 12 la tsen@@ ga tesen er tar ne ua va gb@@ u@@ usu yô . Nenge imba kwaghbo u tsombor u uumace ma u palegh , luun er yange vea vende imeen i Satan shi vea vende u undun hemen u Aôndo za lun sha tse@@ ene@@ ke ve la sha wono ! B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O kaa ér : “ Ô@@ no@@ v mba nomso ka dyako u TER A ne yô , man kwagh u a dugh ken sa@@ gh kpaa ka injar i A ne yô . ” ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) Kpa aluer se mba cian Yehova yô , se nyôr nongo a mba vea fatyô u vihin aeren ase a dedoo la ga . Shi se palegh ajiir kua an@@ umbe a aa na se kera lu tse@@ vaa ga la kpaa . A kaa ér , un ongo un imo ga yô , un fa je ér kera ngu uma ga . Kwagh@@ fan u s@@ angen ye@@ ke k@@ è@@ r mba@@ ah@@ ab@@ a ér , m@@ tse u akaa a ken i@@ am@@ egh a tse hegen ne kuma e̱r anyom b@@ iliôn 12 nahan . Nahan kpa ka a hen ér kwagh saa un@@ u ? M su@@ gh Yehova er mo man ng@@ ôm se hi@@ di se doo hegen yô . U tesen ikyav yô , zum u i tsua Yosua ér a hemen Mbaiserael ve nôngo ityav a ityar i agee i í lu ihyom a ve la yô , Mose kaa a Mbaiserael ér : “ T@@ aver ishima lu ici@@ h@@ i , de cie ga , de luun a mciem iyol sha kwagh ve kpaa ga ; gadia TER , Aôndo wou , ka Un A ze a we imôngo ye ; Una kende u ga , Una undu u kpaa ga . ” Inja na yô , a gba u agumaior man mbag@@ anden cii vea er kwagh ne ! Á kaa ér : ‘ Saan mba ve zu@@ ngu la iyol , gadia á su@@ r ve asema . ’ 2@@ ,@@ 3@@ 7@@ 3@@ ,000 Mpase u sha mnenge u sha an@@ igh@@ eni ôr kwagh u “ inyam . . . [ i lun ] a ak@@ or pue man ity@@ ou@@ v it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar , ” u tesen er i hii ve i gbe u iy@@ ugh i Aôndo ia va yô . — Mpa . De se ôr nen imôngo er se fatyô u yaren tom a igbenda iny@@ iin i yange eren kwagh ne yô — kwaghôron u taver ga man mbampin mba sha inja man u henen kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô kua an@@ zaakaa a vough . 26 : 41 ) Yange lu wan ve kwagh sha ci u mlu u taver u ve tagher a mi hen shighe la tse@@ egh@@ lee ? P@@ ase er i hii ve i gbe u se yina ishima sha shighe u zege@@ can la ga yô . I@@ jiir igen i môm ngi i se za ungwa mkaanem ma uma u tsôron ga . — Yoh . Hen ai@@ k@@ ighe u kper@@ nan u i wua Yesu la , a kaa a mbadondon un mba mimi mbara ér ve umbur ku na . “ Tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” — 1 Yohane 2 : 17 ; Anzaakaa 2 : 21 , 22 . Nahan , aluer ne tsua u wuese un yô , a saan un iyol kpen kpen . Doo u mba ve vese ayol a ve vea ‘ taver ayol a ve asema , shi vea wasen ayol a ve ’ ken ayange a masejime a se lu ker ne . ( 1 T@@ es . Kwagh ne ci@@ er Peteru iyol . Nahan ver ishima , gbidye kwar sha mi shi er tom a mi kpaa . Nahan Yehova ôr kwagh a ve sha ikyev i Yesaia wener : “ Ior ne ve kporom her a Mo sha zwa ve , man ve civir Mo sha ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ve , kpa asema a ve gema gba ca a mo . ” ( Ivur 7 ) Yehova fa mbamgbe mba ior mba mbamaren vev shin noov vev shin kasev vev ve saa ku la cii . Kwagh ne ka ikyav i vesen i tesen ér iji@@ r@@ ôron i Aôndo mgb@@ ôghom ! Bibilo wa se kwagh ac@@ in imôngo ér doo u se kpe iyol se hen sha kwagh cii ve se mase lamen ye . A kaa ér , “ Ka mea nenge er i saan anmgbianev mba nomso man mba kasev iyol zum u i maa ve Iyou i Tartor i bee , ve hii u zan mbamkombo ker , shin i ne ve iwasen shighe u a@@ ah@@ e a er i kar kera la nahan , m fa je mer tom ne ngu a inja tsung . ” Aluer ne kpa ne tile sha mimi wen zan zan ar ken ku yô , shi se ve zua ken mnder u shin ku la . . . . I@@ ca i gba ga maa i tsua anmgbian Jac@@ k@@ son ér a wasen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u T@@ esen u Mbahemenev mba Shin T@@ ine . Nahan yô , ikyuryan i Tindi la yange i na Mbaiserael ian i lun ator man upristi mba lu u “ akuraior a sha won cii ” aa zua a iveren sha tom ve la . Ka i wanger ken won ape ior ve tem la i doo kpen kpen shi i k@@ und@@ un@@ yol her kpaa , kpa kwagh ugen kpa ngu u ka a er i doo yum yô . Mbat@@ amen vea sôr ian sha er a hen Bibilo a imba or la sha er a hide a ‘ kpe jighjigh u nan la iyol ’ yô . I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 9 ( zwa Buter ) I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 7 ( zwa E@@ fi@@ k ) 10@@ 2 : 7 ) We kpa hanma kwa u i lu u nahan cii yô , pase Yehova ishima you , er or@@ pasalmi yange er nahan . Sha nahan yô , a doo kpishi , aluer se time sha akaa a sa@@ gher iyol agen ken Ruamabera u ken zwa Grika la yô . I dugh gbenda ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ne ga , gbenda to@@ ho tsô kpaa ga , ikyav i tesen or gbenda kpa ngi ga . ( Mbaromanu 3 : 23 , 24 ; 6 : 23 ) Gba u se er ma kwagh ve se zua a iwasen ken dooshima u i tese se mgbegh@@ aa ne y@@ ee ? 2 : 5 ) Loho u Noa la kua u kaan a ior ér ve gema ishima shi tan ve icin sha kwagh u mtim u lu van la , kpa or ungwa un her ga . Er Se He@@ mba Mbam@@ taver Mba Kwagh@@ pasen U Sha U@@ ya U@@ ya Yô Nahan cii kpa , m nenge mer ka tom wam u nengen sha mbamaren asev . Ka mh@@ endan tsô , de hendan nen a TER ga ye , de cie nen ior i tar la kpaa ga . ” Kpa , anmgbian na A@@ bel yô , gema na ityendezwa i Aôndo jighjigh shi kwagh la s@@ á@@ gher un ke ’ ishima , a p@@ ande ônov mba tsu@@ ts@@ wa@@ v mba ilev nav , a na Yehova naagh a mi . I nger ér : “ Ka sha jighjigh u nan man A@@ bel na Aôndo nagh ku hemban doon a ku K@@ ain ye . 15 : 3 ; Luka 8 : 1 ) Sha nahan yô , dugh Mbayuda mba yange ve hingir mbahenen nav la ken iky@@ ang@@ enev mbi ken jijingi kera . Yange i pase ér iky@@ on i o@@ le@@ v la tile sha ityough ki “ mba uhar mba i shigh ve mkurem ” la , inja na yô , ka G@@ om@@ na Ser@@ ub@@ a@@ bel man Zege@@ pristi Yosua , mba ve “ til sha ishigh ki Ter u taregh cii ” la . Kanyi ka i yange ior u suur sha Aôndo ? □ Or u mar u In@@ don@@ es@@ ia yange tile he ’ won u k@@ ent@@ i , tsô anmgbian u gen vea kwase na mba ve lu mar u D@@ ut@@ ch shi ve lu pania yô ve kporom ikyua a na . Ka akaa a nyi i doo u ú tsua u va eren ken hem@@ ene ? ( Anzaakaa 4 : 18 ) Sha mimi yô , se mba pan@@ den nengen a@@ vegher a awashima u Aôndo ag@@ enegh “ c@@ ing . ” I@@ ti i Ter na kua awashima na cii har sha ishimawan i Yesu man ijir i a ôr un sha mimi ga la man ku u p@@ il@@ agh u a wua un la . M@@ kposo u a lu hen atô u mb@@ any@@ ar@@ ev man ats@@ an@@ aior ne ngu ka ken ityar i í lu a kwagh ave ga la tseegh ga ; B@@ am u Ity@@ ar Sha W@@ on cii la kaa ér : “ A@@ ts@@ an@@ aior nga ken hanma tar cii . ” Alaghga u vande eren kwagh sha u kuren mbamgbe mbara , shi u na mbagenev iwasen mgbegh@@ aa kpaa . ( Ekesodu 34 : 6 , 7 ) Shin er Yehova a lu u dooshima shi a zu@@ ngu mhôônom nahan kpaa , lumun ifer man isholibo i eren sha apera la ga . Apostoli Yohane yange nenge ken mpase u sha mnenge yô , “ zege@@ ikpelaior lu , ma or fatyô u ôron i iyenge ga . . . . Ve tile sha ishigh ki ik@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo ve haa ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol . ” “ M@@ h@@ ôônom Ma K@@ er Ter ” A@@ vese Yange m gema mhen wam shi m h@@ ime iy@@ ongo a tsombor u ter@@ em . Yesu kaa ér : “ Gadia Wan u or Una va ken icivir i Ter Na a mbatyomov N@@ av mba S@@ ha@@ av . . . ( Mpase 18 : 4 ) Gba u se ‘ eren sha u iyange i Aôndo i̱ va fe@@ fa ’ di vough er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa ve er nahan . Ikyav i Paulu ne taver se ishima . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Or@@ pasalmi wa icam ér : “ TER ka A kôr mba ve gbe la cii , k@@ enden a mba ve lu ng@@ ugh ng@@ ugh la sha . ” 15 : 14 ) Ka Yehova Aôndo a ne i nger Bibilo ye . Yange na ior mba mgbegha ve ve nger i la ian gbar gbar u t@@ eren iti na . Mbah@@ enen Nenge Iky@@ ar i Yesu Y@@ a a Ve la Nen@@ a ? Alaghga iyol@@ been ia p@@ ande kwagh u Orkristu nana er yô , kpa shighe pan@@ den dooshima u Yehova a lu a mi sha mba beenyol mba ve civir un sha mimi la ga . “ Dooshima u Kristu ngu mgbegh@@ an se ” nena ? Sha nahan yô , ve kpa ve hingir vegher u sha uhar u “ vor ” la . — Mbagalatia 3 : 28 , 29 . 20 : 28 - 30 ; 2 T@@ es . 2 : 1 - 3 ) Hii shighe la je , “ mfe [ u mimi ] ” za ib@@ an je kuma u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo . Lu mba ve fa kwagh u Bibilo ga la tseegh mimi za ib@@ an hen a ve ga , kpa kua mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la kpaa . Kwagh er vihi yô , iv@@ or i Tartor kpishi haa sha inya i i̱ doo ga yô . Kwagh u Mbaiserael la tese wang ér bredi shin kwaghyan una fatyô u duen se ishima fese . Ikyav tese wang ér Adam man Ifa mba gbe ken isholibo fese nahan , maa ve kera lu kôôsôô er tsuaa la ga nena ? M - er u i er kwagh u I@@ ta@@ i ken Bibilo la tese ér , Yehova fa mba ve til sha mimi mbara cii shi ne ve injar kpaa . ​ ​ —⁠ Heb . Gba u vea hungur akaa a kpilighyol a Yehova er sha ishigh vev la ga shi gba u vea tese ônov vev a kua ônov mba ônov vev kpaa . Jighjigh u se ne Yehova la na yô , se mba a vangertiôr ser , u kporom hen Aôndo la ka kwagh u i doo u se er yô . Se mba a iwuese sha akaa a dedoo a takerada u Samuel u sha U@@ har ú tese se ne ! Nenge er Aôndo yange ur@@ ugh ior mba ve lu a ishima i mimi yô . 7@@ 31 N@@ or@@ tar K@@ a@@ gher Be@@ gha U seer yô , ivande i kpilighyol la ka ib@@ um@@ un i tesen ér mnder u shin ku u ior mbagenev kpa ka kwagh u b@@ un@@ den mayange ga . Nahan ve hen u eren kwagh sha inja . ” — Anzaakaa 1 : 1 - 4 . ( Ôr Aerenakaa 18 : 1 , 5 - 8 . ) Shi ikyav i Peteru la ia fatyô u wasen we zum u ú soo u tsuan akaa a ken jijingi a u er la kpaa . M - M@@ ar u he la Ngu a Inja Nen@@ a ? Ka nan lam a nan sha amba@@ akaa la ken h@@ ua . Una kar a m@@ vihi u ieren you ia va a mi la kera ga , kpa una wase u u̱ nôngon a mbamzeyol ou , aluer u gema ishima yô . ( Ps . Kpa u ngu wer Yehova yange lu ken iyou la kpôô kpôô ga . Kwase ugen gber takerada ôr kwagh u Tindi u Mose , u yange i ver shighe u mase shin er anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan cii man Kristu una va la . A kaa ér : “ Hanma shighe u Tindi la ka una ôr kwagh a ter kwase yô , i lu sha ci u kuran un . ” Nahan cii kpa , sha mnenge u Bibilo yô , ikyav i “ iyol@@ tseghan ” kanyi ? Ka ityôkyaa i nyi se lu a mi i dondon Yesu ? Sha mimi yô , Yehova ka “ Aôndo , U@@ hemban@@ agee . ” “ Nahan ve kura akaa a So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a cii , kua akaa@@ yan a ve cii kpaa , ve gba yemen . Aôndo ngu a mhii - i ? ( Pasalmi 9@@ 1 : 13 ) Ashighe agen Satan ka a ta num sha ior mba Yehova ken igbar sha u tôvon ve a ican shin tu@@ ur u@@ gomoti ken ijime ér ve ta num sha ior mba Yehova . A nger ér : “ H@@ er ayange la je Yesu due ken N@@ as@@ are@@ ti u ken G@@ al@@ il@@ ia ; ve yô , Yohane er Un batisema shin Y@@ ord@@ an . Sha shighe u Mb@@ an@@ az@@ i hemen ken tar Jam@@ an@@ i la , i wua mbagenev je kpaa . ( Ekesodu 34 : 6 , 7 ; Yeremia 30 : 11 ) Aluer u er isholibo i vesen man u ngu y@@ eren i nahan a er nan man Aôndo una zung@@ we u mh@@ ôôn@@ om@@ o ? Lu kwagh u kwase ugen u lu a imb@@ or@@ awambe kuma anyom 12 la . A fatyô u tôôn zende u se lu zan sha gbenda u uma ne karen sha zende u or u nan lu yaren ke ’ ity@@ ev i i gbe ica angahar yô . Ior mban ka akuraior man u@@ gomoti mba tar ne ga . Se fa kwagh u kwase ne lu a mi ken ishima ve er nahan ga , sha ci u lu anmgbian wase ga . Ng@@ ô ugen u lun a mbayev uta@@ an kaa ér : “ Tom u pania wase mbayev av u maan mlu u kôôsôô vea Yehova shi tese ve u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke ve , shi u wase ve ve fa u eren kwagh a shighe ve sha inja shi ve hen u veren akaa a ken jijingi hiihii ken uuma vev kpaa . ( F@@ il . 2 : 13 ) Nahan aluer u ngu a isharen i seer eren tom u pasen kwagh ga yô , sôn Yehova a na u isharen man agee a eren kwagh ne . — 2 Pet . Aôndo So@@ o u Y@@ an I@@ j@@ ende a We 13 Ishim@@ any@@ ian gande ior mbagenev iyol inya je yô , i̱ na ve hen ér ve kera kuma u zan hemen a ityom i i lu ken mcivir u civir Yehova ne ga . Yehova iyol na kpa imba ishima ne i nd@@ ôh@@ ôr un . Shin zum u i lu ior kpuaa tseegh ve kegh ato a vese je kpaa , u se yôôn loho u myom ne gban uwer ga la ve Yehova a iwuese . Ka i doo Mbakristu mba ve be@@ e@@ yol la u eren Shi@@ ada sha kwagh u Yehova vough er Sh@@ im@@ i@@ on man A@@ na kpa er nahan . De se nenge nen er kwaghôron u profeti ne a lu kuren sha mi yô . Er m er nom ica lu a gba ga la je , m lam a Orshiada u Yehova ugen , nahan her ave ave je m kav er ve lu tesen mimi u Bibilo yô . Nenge er yange a lu Davidi ken ishima shighe u fa kwagh ne la yô ! Sha ayange a ase ne kpa Kwagh er nahan . P@@ ast@@ ô ugen ken c@@ ôô@@ ci i A@@ ng@@ li@@ can wa ugen kwagh iyol ér á ya inyaregh ki c@@ ôô@@ ci . Pro@@ feti Yesaia seer wener : “ Gb@@ a@@ shima u TER u ak@@ um a Sha una er kwagh ne . ” Ter u wan la yange va hen Yesu va kaa ér : “ [ Wan wam ] gbe iky@@ u@@ ngu , ngu dedoo ga tsung je , sha ci u ka a gba shin usu ac@@ in imôngo je kua shin mnger kpaa . F@@ a wer ka Satan man az@@ ô@@ v a na a lu an@@ om@@ aior a a ker se ihyom ye . Yange gba u vea nôngo á eren akaa a Bibilo i̱ tese la . Ka u se na Aôndo ibo ga . — Aerenakaa 14 : 16 . ( Rom . 1 : 7 ) A taver ve ishima ér ve gema mlu ve shi ve ‘ de hingir inja i môm a tar ne ga . ’ Kpa imba ieren la ka i gema i na m@@ tem a gba iy@@ ô@@ gh . A mase kuren wener : “ Ka atindi ahar ne je man atindi kua mbap@@ ro@@ feti cii ve har sha mi ye . ” Er nan ú ker agen shi ú nôngo u yaren tom sha mi ga ? — Mbafilipi 3 : 16 . Yange nenge ken Mkaanem ma Aôndo ga , shi a umbur kwagh u Yehova er zum u ikyum@@ utya i Mbae@@ ti@@ op@@ ia va ta num sha Yuda la ga . Kpa se wuese Yehova kpishi , gadia a due a gbenda u sôron zayol u uumace la . ( b ) Ka akav a nyi se lu timen sha mini ? Hii Nan B@@ em A Y@@ en Y@@ um N@@ ah@@ ana ? U henen Bibilo a isharen i tesen mbagenev la ka kwagh u civirigh shi kwagh ne una fatyô u lun i@@ mbor i mk@@ om u tsan gbem kpaa . 12 : 2 , 3 ) Heela tseegh ga , kwagh la una na a saan tsombor wou u u lu van@@ den gban a@@ yem a uma ne iyol kua ah@@ ur@@ aior a ou a ken tiônnongo u Kristu kpaa . ( b ) Aluer or gba ken imeen yô , ka an i lu ibo i nana ? Iyange igen yô , wan@@ kwase ne pase kwa@@ se@@ ya ne kwagh u or u i yilan un ér Elisha , u lu ken tar na la . Kwagh ne tese wang ér Aôndo “ s@@ angen a s@@ ange ga . ” — D@@ ut . Yange ve kaa a vese ér : “ Aluer ne fa kwagh u ne er ga yô , umbur nen Anzaakaa 3 : ​ 5 , 6 . Kwagh shon ka nyi ? Kwagh ne cii har sha gbenda u se nengen u@@ iyua mban la . Ka nyi i tese ér Paulu yange fa akaa a vihin tsung , a yange er sha lan laa ? Tom u Yes@@ en Ô@@ no@@ v la u W@@ ase Ne u Se@@ er Do@@ on A@@ yol a E@@ n M@@ lu u ken Jijingi . Kpa sha mimi yô , ka kwagh u ican kpishi u lun a amba aeren a injaa la . Ka aka@@ ah@@ ônon a nyi nahan lu u Mbakristu mba tsuaa mbara vea p@@ al@@ egh@@ a ? Gba u mbatomov mba ve yar hen ijiir i maan kwagh cii vea luun tse@@ vaa hanma shighe . Nahan aluer se mba omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga , se mba a uma u akuma a kuma nahan a pe@@ ver se iyol ga he ? U Eren Kwagh u Ú Fe@@ tyô Cii Nahan maa za hemen u ôron kwagh u averen a Tartor u Aôndo u ú ve la . 6 : 10 ) M@@ lu u se lu bem bem a Aôndo kua anmgbianev asev mba kasev man mba nomso la ka kwagh u injaa kpen kpen . Shighe kera vese ga tsô “ zege@@ can ” una va , man una tim u@@ yôugh@@ yôugh@@ mba@@ akaa mba tar ne kua aan a vesen a ior i tar ne i han@@ ger ak@@ ur sha mi la cii . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen kaa ér , mbadondon mban kpishi yange ve yevese ve za per I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an , ve kar ve yem sha i@@ wo . Yange mb@@ á veren Tartor la kera cii yô , i z@@ enda Satan sha kera , nahan kwagh la na un u hemban nôngon num taveraa shi hemban nôngon a ishim@@ avi@@ h@@ in cii , kpa lu a ma gbenda u hemban ga . Ikyav igen ken tar u Iserael sha ayange a ngise la ia wase se sha kwagh ne . Ken tar u F@@ in@@ land cii A@@ you a Tartor nga 2@@ 33 , man á kpishi nga a u@@ im@@ on@@ don mba doon ashe kpen kpen . ( Yesaia 29 : 13 , 14 ) Sha iyange shon i N@@ is@@ an 11 la je , Yesu pine ér : ‘ Ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh@@ a ’ ? Kwase u sha injakwagh ne ka kwaghaôndo u aiegh u tar ne . ( a ) Aluer mbamzeyol iv se ken ishima yô , vea bende a vese nena ? Sha ityôkyaa ne yô , Yehova nzughul a zwa u hiihii u mbah@@ emb@@ an@@ ato mban lamen la nahan ve hingir u lamen ijô kposo kposo . K@@ un@@ ya yange ú kô@@ rom a na kpishi sha imba inja ng@@ ira nahan . Tartor ne ua lu kposo aa ity@@ artor igen cii . U tesen ikyav yô , i sue u shin t@@ ine sha a@@ wen a h@@ we@@ egh shi i ta iky@@ or sha u i zer kera . Doo kpishi er Yon@@ a lu or u ken G@@ al@@ il@@ ia nahan , gadia Mbaf@@ ar@@ ishi mba wan im@@ anger yange ve kaa a Yesu shighe ugen la ér : “ T@@ ime nenge er ma profeti una due ken G@@ al@@ il@@ ia ga yô . ” Er lu hiden hen ya angahar la , a nenge kô@@ mp@@ eni ugen nger kwagh ver ér ve mba keren ior mba fan kwagh@@ k@@ or@@ on sha ak@@ e@@ ke a kô@@ mp@@ eni tsema tsema , mba vea tôô ve tom yô , maa a za er ap@@ ele@@ ke@@ sh@@ en her . ( 1 Utor 3 : 3 ) Kwagh ne tese ér Solomon yange za iky@@ ura sha mimi ga he ? Aluer se time sha akav kpuaa yô , aa wase se u gbidyen kwar sha mk@@ or u mbacivir Yehova ve lu a mi , kpa mba ve civir un ga ve gem ve ban a mi yô . Or@@ tamen ugen yange wase G@@ ary u nôngon a akaa a a lu zan un iyol la , hii shighe u lu a nyôr anyom iky@@ undu ga la , nahan kwagh ne doom kpishi . U tesen ikyav yô , isharen i y@@ av@@ a@@ or i nom man kwase ia fatyô u lun kwagh môm ga . Kpa a gba u ú henen Bibilo kpoghuloo , shi u eren msen shi u gbidyen kwar sha kwagh u ú hen la , nahan u zua a averen kpishi a or ka nana dondon atindiakaa a Aôndo ve nan zua a mi la . — Ps . Kpa gba u a lu Aôndo u tese ve dooshima na la una doo ve ishima ye . Aluer ka nahan yô , ú fatyô u t@@ eren m@@ hange u i hange ú la ken msen , fan je wer gba Yehova man Yesu Kristu ishima tsung a tom ne man vea hemen we vea za a we hen or u nan lu iyôngo la . Er Davidi lu tor yô , ior luun vea na hanma shighe . Er yange Yeremia lu he ’ shighe u taver nahan kpa , a lu a mlu u dedoo . ( Genese 1 : 26 ; Mal@@ aki 2 : 10 ) Or@@ pasalmi ngise wa Aôndo ican kaa ér : “ M ngu wuese We er U erem m lu kwagh u ci@@ er@@ yol man u kpilighyol kpaa yô ; ityom You kpiligh iyol , uma wam kpaa fa nahan dedoo ! ” — Pasalmi 1@@ 39 : 14 . Kwagh u í hen sha mi sha al@@ ô sha al@@ ô sha gbenda u c@@ imin ga la ngu a hemba van a mtsera . Ity@@ ôkyaa yô , u or lun a mhen u I@@ so@@ u la una fatyô u n@@ á@@ n nan u kera lun a iwuese sha u@@ icighan@@ mbaakaav ga . ‘ Kwaghôron u Dedoo A̱ Lu Ne Ikyav ’ i Z@@ an sha M@@ i Aluer mbahemenev mba i gbe u vea wa tindi ikyo shi vea nenge ér i kura tindi shon la , gema mba nzughul a ior shi wu@@ an mba@@ ish@@ ôô@@ v yô , a er nan je ve if@@ er@@ kwagh ia de l@@ un@@ u ? Iky@@ ar@@ yan i dedoo i yange ve ya a na la wase u maan aeren a dedoo a ken jijingi ken ve . — 1 Mbakorinte 15 : 33 . Nahan Davidi nenge ér tom ne ka u na ga . Kwagh u G@@ l@@ ad@@ ys tese tic@@ a la doo un kpishi , nahan a wa ishima ér una gema tesen ú ken k@@ l@@ ase hanma shighe . A@@ a maa mlu wou shi aa kura ú kpaa . — Yakobu 1 : 21 . Ka ve wase se sha akaawan a ka se ungwa la . “ Gadia or nengen m@@ lu@@ ashe u ken won , kpa TER [ “ Yehova , ” * N@@ W ] yô , nengen ken ishima . ” U@@ ̱ se kpa se̱ va nenge m - iv ne yô , saa se tese ser se mb@@ á mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mb@@ à ve ne Yesu Kristu jighjigh , man ve gem asema ve undu ityom ve i bo kua akaabo a yange ve e̱r ken m@@ lan la yô . Apostoli Paulu kpa wa se kwagh ér se de@@ en mbagenev kwaghbo ve . — Ôr Mbaefese 4 : 32 . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo la pase kwagh u ayange a masejime a tar ne vighe vighe . K@@ era mba eren kwagh sha atindi a Aôndo ga shi ka taver ve u tsuan kwagh u a lu u shami la kpaa . 1 : 1 , 18 ) Alaghga shighe u Yohane ôr kwagh ne la , lu henen sha kwagh u i eren sha ayange a na , shighe u a y@@ aan kwaghyan la . Yange m yem shin Betel anyom nga kar ahar yô , i gema tom u ortamen u wasen mzough u mbatamen tom , u Anmgbian B@@ ill Y@@ ac@@ o@@ s lu eren ken tiônnongo ugen hen gar u T@@ or@@ on@@ to la i nam . • Ishim@@ a@@ wan i u@@ profeti la tese se nyi ? Nahan aluer ishima vihi ikyar u nan lam a we “ sha lan , ” kpa wa ishima . — Yobu 6 : 3 . Er nan ve G@@ ati lu ijiir i Davidi ma za yer her ga ? Kpa lu nyi i na ve ishima i Yesu gba usu , nahan tsu@@ e un ken ishima shin ishima mgbegh@@ an un u eren kwagh nahana ? 3 : 9 ) Hen fa kwagh u a lu “ zwa u wang ” ne yô . Se fa tsô ser Yehova “ ngu eren tom her ” sha u kuren awashima na vough . — Yoh . 5 : 17 . Hanma inyom yô , ôn@@ kasev mba Iserael ve duen ve z@@ aan ken Sh@@ ilo sha u za taver wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase ne ishima . Pro@@ fes@@ ôr ugen u i yer un ér G@@ ail D@@ ines yô kaa ér : “ U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh mba ainge vihi kpishi , sha ci u ufoto mba yange ior nengen ér ka mba nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima la samber wuee nyian . ” 3 , 4 . ( a ) Lu unô i nder ve cii ve i va mase maren mbahenen mba Yesu ? Nahan kpa ishember i ken zwa Grika i í gem ken Mbaefese 4 : 11 ér “ mbai@@ vangeli ” la , a fatyô u geman i kpaa ér “ mbam@@ ishen . ” Nahan lu nyi i er sha shighe u ican i taver tsung nee ? Kpa er Yesu ôr nahan , ior mba hen tsombor wase je kpa alaghga vea hendan kwagh a vese . Yange fa kwagh u Solomon ôr ne , ér : “ M fa ma kwagh u hemban doon ve ngu ga , saa u ember man u eren akaa a dedoo sha ayange a ve lu uma la cii . Man shi er hanma or nana̱ ya kwagh , nana̱ ma kwagh , i̱ doo nan iyol ken tom u nan ye ican sha mi la cii ; kwagh ne ka iyua i Aôndo je . ” Akaa a na saa ishe pur@@ u@@ tu@@ tu , ônov nav kpa kpe cica cii , shi gba ic@@ ôron u@@ ange kpaa . Aluer se dondo kwaghwan u Yehova u a lu ken Mkaanem nam la shi se lumun icighan jijingi na yô , se fatyô u hemban mbam@@ yen asev . • U er nan ve u hide u tile sha mimi ? “ Nenge , mo kp@@ an@@ kwase u Ter , m ng@@ un ” ( Nenge ikyum@@ hi@@ ange i sha 13 , 14 la ) 24 : 15 ) Aluer u za hemen u nan nagh ku ip@@ aa ku Yesu kura jighjigh shi u za hemen u dondon ikyav i Yehova , vough er ‘ or ’ u i er kwagh na ken Pasalmi 1@@ 12 la nahan yô , u fatyô nan mlumun wer , een . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Kpa , aluer se sôn Aôndo ser a̱ ‘ tese se mkav u dedoo ’ yô se fatyô u eren erdoo a mbagenev . Mba yange bee ve angev shi nder ve la , shighe karen yô , ve kpe . Yange i ôr kwagh ne anyom kar hemba deri môm cii ve Bab@@ ilon hingir tartor u hemban tahav sha tar cii ye . U@@ wo la tile sha ityough ki nyi ? Mbagenev undu uya vev mba za eren tom shin Betel shin mba maan a@@ you a nongo u Yehova , gayô mba eren ityom igen , man alaghga ior kpishi vea nenge ityom ne ér ka i ikyo@@ o@@ gh ga . Nahan yô , de se hide se ôr nen akaa a yange er hen tugh mbu kper@@ nan i wua Yesu la . 1 : 13 , 14 . ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) U nenge wer kwaghwan u ken Bibilo u yange i wa ior sha kwagh u ta@@ av u man , anyom a kar hegen er 65 nahan ne ka u injaa ga z@@ ee ? ( Marku 6 : 30 - 34 ) Yesu waan ior ikyo sha dooshima tsung , nahan kwagh ne na yô hemba fan u geman ior hingir mba civir Aôndo a hanma or cii . T@@ ere , A@@ Ô@@ N@@ D@@ O . Shi ka sea nenge er Yehova a lu veren vegher u nongo na u̱ shin tar ne doo doo yô , i lu inja er se mba nengen a iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya na , er i lu yemen hemen hemen la nahan . — Ese@@ k . I wa un ijir ér ngu pasen ior kwagh a la@@ asen shio . Nahan kpa , nongo u sha uhar u “ zege@@ ikpelaior ” la yô , i fa iyenge ve ga . Kpa nana za hemen u lun kp@@ an u tor u tar ne u i nengen a na ga la , ka Satan Diabolo je la . ( 1 Yoh . Yehova yange gba or “ sha v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u u iny@@ aagh , ” nahan ish@@ ember@@ ti i ‘ ngô ’ i̱ í t@@ ér heen ne tese ér ka inya . — Genese 2 : 7 . Bo@@ a@@ shi yô , Ru@@ tu yange hingir kwase u civir Aôndo anyom kar kpishi cii ve mase v@@ ô@@ son un ye . ( Mbagalatia 2 : 20 ) Ka mimi , Yesu yange kpe cii ve Paulu va hingir Orkristu ye . 11 : 12 , 25 ) Nenge ase mlumun u apostoli Paulu na ne , ér : ‘ U ngu wer kwaghôron u Aôndo hingir gbil@@ in@@ kwagh ga , gadia mba ve lu ken Iserael [ u sha mar@@ ami ] la ka ve cii ve lu Iserael ga . 1 : ​ 1 - 3 ; Y@@ er . Aluer se soo u hiden eren kwagh u vough yô , gba u se nôngo kwagh kpoghuloo . “ M@@ p@@ aa W@@ en M@@ gb@@ ôghom Ve ” Nahan je kpa aluer Yehova doo ve ishima yô , se soo u wasen ve shi zungwen ve mhôônom kpaa . ( Mateu 13 : 24 - 30 , 36 - 43 ) Apostoli Peteru kpa yange ta icin ér mbat@@ esen mba@@ aiev vea mough ken atô u tiônnongo , nahan vea nyôr a ityesen i k@@ ahan i dang . Kwaghôron na ne tese ér ior hii u undun mimi sha shighe la ! 3 : 11 . A@@ ka@@ a@@ ôron a ken Bibilo nga wasen mbayev u vesen ken jijingi nena ? Sha mimi yô , El@@ la yange ver ishima u vihin anyom a na a u@@ ye la ken iy@@ aagh ki ga@@ adi ga . K@@ per@@ nan se mba pasen kwagh zan zan iyange sha te@@ mbe yô , se gba keren ijiir i tsan . 7 : 1 — Yange í ver Mose lu “ F@@ ar@@ a@@ o er Aôndo ” nahan inja nena ? Dooshima wase una lu u sha im@@ anger ga nena ? Zum u I N@@ zughul a V@@ ese sha Ish@@ ô Y@@ ase La Hen ti@@ ôn@@ tar u F@@ l@@ an@@ ders , ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u B@@ el@@ gi@@ um la , ior mba lamen zwa môm u i lamen ken Ne@@ ther@@ lands la . Á nôngo sha gbashima u veren iyol na “ sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , ” nahan Aôndo ver un doo doo . ( Ps . 19 : 1 ) Shin ka u hen kwagh u icivir i ka i na uumace mba ve lu a inyaregh shin kwaghfan shin ve ze iky@@ ura laa ? Kpa kwagh u Tindi u V@@ esen ne ngu ka ken ityar i i s@@ enge ér ka i Mbakristu la tseegh ga . Kwagh u kpilighyol u er ne na yô , se tsen@@ ga nengen a akaa a hemban kpilighyol a aa va er ken hemen yô . Mba ve hembe lun a mfe ken ave la . . vea fatyô u nyôron ke ’ tar wase ne ( aluer or wase ve nan bugh ve h@@ unda yô ) . . . 8 : 14 - 17 ) Kpa mba ve lu a ishimaverenkeghen i va yan dyako i tar la di ye ? Tese ikyav ken Bibilo i i pase kwagh u i doo u se er zum u i ser akaa sha mkav wase u ken Ruamabera la yô . Gba u mba ve lu ken tiônnongo u Kristu cii vea ver ikyav i dedoo sha ieren ve . Nahan kpa , mbahenen mba Yesu za hemen pase loho u dedoo a ishimat@@ seen hanma ijiir ape ior vea lu cii . ( Anzaakaa 2 : 6 ; Mateu 6 : 25 - 34 ) Aluer u ngu dondon akaawan a i er ken ngeren ne , shi u ngu henen kwagh sha ieren i mbagenev mba ve zough a mtsera sha u dondon akaawan ne yô , we kpa u fa u eren kwagh er tahav ou mbu kom la . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u ior mba Aôndo undu tar u Bab@@ ilon ken inyom i 5@@ 37 cii man shighe u Kristu la , kwagh yange gba Yehova tsung sha gbenda u lu u vea kar sha mi u hiden yemen Yerusalem la . M@@ tim u vihin tsung una va sha ior i Sam@@ aria i hemban@@ ato la , kua sha tor ve kpaa . U tesen ikyav yô , alaghga amba la aa lumun a mnenge u Yehova a nengen ivaa ér ka icighan@@ kwagh la ga shin vea kaa ér ityôkyaa ngi i se lu a aeren a wang ga . S@@ aa Yehova una wase se keng ve , se kô@@ r@@ cio u hemban am@@ een man akaa a karen jighjigh wase u nan ye . • Icighan tom i Mbakristu yô kanyi , man mba eren ú han@@ a ? Ity@@ ôkyaa yô , Bibilo ia fatyô u “ nan or@@ l@@ an@@ enkwagh m - er u sha u@@ ee , man wan@@ ye@@ kwa@@ or mfe kua m - er u sha inja . ” — Anz . T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A u Utor u sha U@@ har hii ape Utor u Hi@@ ihii a kighir la . Aôndo shi pase Mose or u Un lu yô , sha nahan yô lu tesen Mose gbenda u una eren kwagh yô , sha ci u Mose lu or u zan Yehova ityom . No@@ ve@@ mba 15 , 20@@ 10 PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 14 , 1@@ 17 Yesu yila ve ér wanakiriki u “ fan kwagh ” sha ci u nyi ? Shighe kar yô , Yosev hingir m@@ u@@ e - tor u tar u Igipiti , inja na yô , yange hingir or u sha uhar u hemban lun a tahav ken tar u Igipiti cii . Shighe u Solomon nger takerada u Or@@ pasenkwagh la lu or u hemban lun a inyaregh sha won cii . ( 2 K@@ ron . Yesu yange kaa a mbahenen nav cii ér ve pase kwagh . Aluer ú time sha akaa a a lu ken an@@ takerada ne an@@ shighe kar kpuaa yô , aa na mfe wou man mkav u ú kav akaa a Bibilo i er la una seer kpishi je a lan ú ishima . Ior kpishi mba ve ki@@ mbi an@@ z@@ ô ve , shi ve tee akaa a kwagh a kera gbe ve sha mi ga la ve nenge er u dondo kwaghwan u i we se ér se eren akaa akuma akuma la a wase ve shighe u inyaregh ki ban kpishi ne yô . 2 : 9 ) Yehova tôndo zwa a ve ér : “ Me lu Aôndo ve , ve kpaa vea lu non@@ go@@ ior Wam . ” Lu ityendezwa i í er a Iserael u tsuaa la kpaa je ne . ( 2 Kor . Kpa ve lu a akaa atar a yange lu kwagh môm yô . ( Ôr Mpase 17 : 15 - 18 . ) ( Mbaefese 4 : 17 - 19 ) Nahan kanyi i lu ici@@ gh ki been a m@@ egh ku Satan ku ken jijingi nee ? ( Mbaromanu 13 : 5 , 6 ) Ka sea nenge a kwagh u a lu u wase ga nahan , se er nena ? ( 1 Utor 8 : 46 ; Mbaromanu 3 : 23 ) Nahan yô , Mbakristu mba mimi nenge ér ka Yesu a lu ve ikyav i vough i̱ vea dondo ye . Alaghga mbagenev vea kaa ér , ‘ U ôron a ôr yô ka ican ga , kpa u eren yô taver tsô . ’ Kwagh u hange hange u masetyô u i gbe u or nana lu a mi ken ishima yô , ka mnenge u ior mba hen haregh la vea nenge kwagh u nan tsough u eren la . Ka va kuman mo u m@@ ough@@ on yô , m nger af@@ ishi a bran@@ ci mer i t@@ indi@@ m hen vegher u J@@ ap@@ an ugen ape anmgbianev asev lu la , sha er ishima ia wa gban ng@@ ôm sh@@ imi yô . Pro@@ feti Eliya je kpa , shighe u T@@ or@@ kwase Yes@@ e@@ bel lu keren un a ku la , hungur Eliya er Aôndo vande wasen un yô . Maa uma la vese ken iy@@ av mb@@ ura er mbayev mbagenev kpa ka ve vese ken iy@@ av mbu ung@@ ô vev nahan . Ior mba@@ ainge mba ve tse tom ken a@@ gbar a kwaghfan agen je kpa ka ve ôr kwagh i lu shami ga ku@@ aa . Se asange asange se er nan ve se na ior mba Aôndo vea lu ken bem man m@@ z@@ ough@@ o ? Zum u i kar a Yerusalem kera ke ’ inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la , Yeremia man aka@@ we na u ngeren Bar@@ u@@ ki man E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki man Mbar@@ e@@ k@@ ab@@ i mba ungwan tindi mbara nenge a mimi u ityendezwa i Yehova e̱r a Habak@@ u la . Yobu , or u lun a jighjigh u nan taveraa yange ya ican — akaa a na saa cica cii , shi ônov nav mba doon un ishima mbara kpe pur@@ u@@ tu@@ tu shi Yobu gba angev mbu nyoon tsung . Se ‘ mba tee usu a ve ga , ’ shin or u nan dugh ken nongo la ka nana̱ er an@@ kwagh a̱ za kpe kpuaa shin nana̱ er se an@@ kwaghbo kpuaa maa se gba henen akaa ken ishima g@@ es@@ egh@@ ee sha ityough ki nan@@ egh je ? Yesu pase wener : “ Or@@ sur@@ un@@ shima , ka Icighan Jijingi je la , u Ter Una tindi ken iti Y@@ am yô , ka Un je , Una tese ne akaa cii . . . ye . ” Ka wea tese wer Aôndo doo u ishima sha u pasen ior kwagh na nahan , i saan we iyol gaa ? 1 : 19 ) Ma gbenda ngu u Yesu Kristu , u Paulu lu dondon un la kuma u suur sha a na ga yôô ? Ka mlu u nyi mba lun a mimi vea lu vea Yehova ? Un kpa ngu eren pania ken tar u B@@ en@@ in . Ken inyom i 20@@ 11 la , a hide a yem ken tar u Fran@@ s sha u una za er tom a ker inyaregh ki una nenge sha iyol na shighe u una hide a yem ken A@@ fri@@ ka u za pasen kwagh sha inyom i sha at@@ ar@@ atar la yô . Yesu Kristu iyol na kpa kaa ér : “ Or ngu a dooshima u a hembe ng@@ un ga , je u or nana gb@@ ihi uma u nan sha ci u ak@@ ar a nan . ” Een , yange gba u ( Mbakolose man se kpaa ) se t@@ enger ga sha tom u Kristu u ken awashima u Aôndo man ken uma wase kpaa . Anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba@@ beenyol mbara mba a ci u vesen ken tom u wasen mbahenen Bibilo u zan iky@@ ura . Hii Nen@@ a Ka I T@@ aver u K@@ aan É@@ r Y@@ am A@@ nyi ? ( E@@ ks . 25 : 8 ) Shighe kar yô , ve maa tempel u civir Yehova ker . Yange ve nôngo ityav mb@@ ira nôngo u kuman iyange jimin . Ka ai@@ k@@ ighe u i tsough sha ci u henen Bibilo vea tsombor ken hanma s@@ ati yô . U tesen ikyav yô , u fatyô u henen kwagh u msen u Yon@@ a er u zamber Yehova shighe u lu ken iy@@ av mbu zege@@ ish@@ u la . Er nan se lu a vangertiôr ser ior mba Yehova doo un ishima ? N@@ Y@@ I@@ AN ne ufoto mba iji@@ mba@@ gh du@@ mbur — mba tesen ve sha tele@@ v@@ ishen man ken u@@ fi@@ im kua sha ikp@@ ande i yôôn kasua kpaa . Ne agumaior , ka ityom i me , ne lu henen hegen u eren tsembelee , i ia wase ne u civir Or@@ gban wen shi ia wa ne ago@@ yol a eren ityom igen ken hem@@ ene ? ( Yohane 10 : 3 ) Or@@ kur@@ an@@ ilev u a we iyôngo na ikyo tsung ne una mem ga , saa una kar zuan a iyôngo i i tsu@@ m la una hide a i hen igen i í tsu@@ m ga la . ( a ) Ior yange ve hii u hemban Yehova ato shighe u mngerem ma de@@ e@@ mee va kar kera la nena , man lu hanma iji@@ ir@@ i ? Sha shighe ugen la , m nôngo num a or u man m@@ sô@@ rom ugen u m@@ lu@@ ashe na ci@@ er@@ yol kpishi yô , kpa m gbidye or ne ngô@@ ôr mo ga . Kanyi kwagh se er sha gbaa u kwagh u m@@ vende u vendan mimi laa ? Kpa er Yehova a lu Ter u dooshima yô , yange ver orumace dyako ugen kposo sha hiihii la — l@@ ù uma u tsôron ke ’ mlu u vough ke ’ Paradi@@ so . M@@ ôm ken iky@@ ar@@ yan i í er kwagh u í ken Bibilo tseer tseer yô ka ikyar i Davidi ya vea Yon@@ at@@ an la . Kristu hemen mbadondon un nyian sha ikyev i unô , man gba u se er nyi ve se lu zenden er un kpa zenden nahana ? * A@@ te@@ jir la kaa ér akaa a i wa ve iyol la cii lu aie vindi vindi . Ne se agee , shi hendan a mba ve tôvon se a ican la . U zuan sha kwagh ne yô , aeren a dedoo a yange e̱r sha u kuren u@@ gb@@ ayol mba iyolough , amba e̱r u been mba ve lu u@@ ange angev la yange er kwagh hemba u wasen a wase mba@@ ats@@ anev di tsô la . Aluer se mba pasen kwagh u Tartor sha gbashima yô , kwagh ne una kura se nena ? Se kav er se fatyô u kighir or môm môm ser nana hingir or@@ henen ga yô . Mayange je ga ! ( Yakobu 1 : 19 ) Kwagh@@ wan u “ ngô@@ ôr a iy@@ ugh ” la tese ér alaghga orgen la nana ôr kwagh shin nana er kwagh u nan we ishima vihin . Ikyav igen kpa ngi ken Ruamabera , i i tese ér doo u se wa kwagh ishima a mba ve er kwagh u vihin se la ga yô . Kwagh u hiihii yô , ka ‘ an@@ zughul a tar ne a nyian ishima ’ la . ( Mbagalatia 3 : 13 , 16 ) Yesu lu a isholibo iyol ga , i j@@ ile un ken iy@@ av mbu ini@@ un@@ kwase igen sha tahav mbu icighan jijingi . 1 : 8 , 9 ; 5 : 5 , 6 ) Lu u una va hingir im@@ aagh ki nongo u upristi mba sha inja i tor la . Mbakristu Mba Mimi Mba Ken M@@ zough H@@ er@@ egh Aluer ka u se za hemen u keren Yehova yô , kanyi i̱ lu hange hange i se er@@ ee ? 7 : 18 , 22 , 27 . Bibilo kaa ér , ‘ U@@ ria ôr kwaghôron u profeti sha gar u Yerusalem vough er Yeremia nahan . ’ T@@ ime sha Mbam@@ lu O@@ u sha Mimi 5 : 5 ) Ikyav i Yesu ne i̱ mgbegha se cii u hiden a iyol ijime shighe u se lu eren kwagh a mbagenev yô . — F@@ il . Se fa ican i Ter wase u sha la vea Wan na u ishima ishima yange ve ya sha kwagh u nagh ku ip@@ aan kura jighilii ga . ( Yosua 3 : 5 ; Pasalmi 10@@ 6 : 7 , 21 , 22 ) Shin Yehova una kera waan ave sha akaa a uumace er ngise eren nahan ga je kpa , akav a ityom na i kpilighyol la kase se ngee je gande ôron . M lu eren tom u geman kwagh shi tesen ior zwa Buter sha ashighe ashighe , nengen sha iyol yam , nahan zan hemen a tom u pasen kwagh la . Ken vegher u hiihii u ican i yan i Yobu la , m@@ saa u ior nav man ikyav nav saa la , ka inja er yange akaa ne cii er je ngô@@ ôr ga nahan . Shi iorov 14@@ 4,000 vea hemen vea na sha . ( D@@ an . M@@ Z@@ E@@ YO@@ L : Sha ajiir a hemban doon a ior ve hemban zuan a ityesen i injaa sha kwagh u aeren a wang la je kpa , mbagenev vea tsua u eren kwagh sha mimi ga shin eren any@@ ighe . ( Mpase 19 : 11 – 21 ) Se cii se mba nôngon u dondon ikyav i Noa la sha u pasen kwagh u perapera sha gbashima . Shighe u Yesu kpe kera anyom kar er 30 nahan la , apostoli Peteru nger Mbakristu mba ve lu sha ajiir kposo kposo ken tartor u Roma la washika ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , ne mba ne lu u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya kpaa , m ngu zamber a ven mer : Ny@@ agh nen asaren a iyolough a a nenge ityav a uma u ken ishima la . Yange i tôô ac@@ i any@@ am agen i nan@@ de sha at@@ se a nan@@ den naagh la , agen yô , i na pristi u a lu nan@@ den naagh ku shon la , shi yange i na ônov mba A@@ ron mba ve lu upristi la ac@@ i agen , nahan or u nan ve a naagh la , kua tsombor u nan cii ve ya kwaghyan la imôngo . 3 Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh ken Tar u Philipp@@ ines 1 : 3 , 6 , 9 , 11 , 13 ; 2 : 1 , 4 , 6 . Yange gba u profeti ne una ôr Y@@ er@@ ob@@ i@@ am loho u ji@@ righ u vihin tsung . Shighe u Solomon lu civir Yehova sha mimi her la , kwaghfan na hemba u mbak@@ ov na cii . ( Yesaia 33 : 24 ) Ka kwagh u sur@@ un se ishima u fan ser sha ikyev i Yesu Kristu u i nder un shin ku man Tartor u Aôndo la yô , a pase uumace mba kuran tindi a tu@@ h@@ wa sha ikyev i isholibo man angev kua ku kera cii ! A@@ veren N@@ ga sha ci u Mba Ve ‘ G@@ be U@@ wer ’ u Pas@@ en Kwagh Ga La Mba@@ y@@ aav mbagenev di mciem gba ve iyol nahan ve venda ér Mbashiada ve de kera nyer mbamkombo hen uya vev mba kera yô ve lumun ér ve nyôron her la ga . ( 1 S@@ am . 19 : 9 - 11 ; 30 : 1 - 6 ; 2 S@@ am . Nenge ase ken ishima er yange una fa u ôron kwagh sha igbenda kposo kposo yô . Mbam@@ zeyol mba nan ishim@@ any@@ ian vea bende a iky@@ aior nena ? Apostoli Yakobu yange nger wener : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo ” tsô “ Un kpaa , Una kporom her a ven . ” Kpa sha mimi yô , ior mba hen tsombor man ah@@ ur@@ aior cii vea fatyô u iv@@ in mlu u f@@ en@@ g u or u i vese nan ka nana saa ku ve i lu la ga . Mimi J@@ e , Aôndo We Se Iky@@ o Er I Hii Ve Se F@@ e Yô Se umbur er Diabolo yange yevese Yesu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo zum u Yesu ôr un kwagh u i nger ken Ruamabera , nahan lumun ér a mee un ga la . 6 : 5 ) Sha nahan yô , Aôndo kange ishima u timin afer@@ aior a a lu ken bo@@ tar la cii sha mngerem ma de@@ e@@ mee . Nahan cii kpa , sha ashe a mba@@ vesen kpishi yô , or@@ kar@@ en@@ kwar yange nan lu di ke ’ kp@@ an vough er kp@@ an u n@@ á@@ h@@ á@@ n ze@@ ge t@@ so nahan . Sha ayange a Yesu la , u@@ wua u su@@ nd@@ an lu tom u ican kpishi . Ka Mbakristu cii vea tagher a m@@ te@@ v u sha ican kpoghuloo imba la nahan ga . H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange sôr tempel shi hide a m - ember u iniongo i P@@ ase@@ ka i Yehova yange wa tindi ér i eren i hanma inyom la . Or@@ vesen Al@@ an M@@ ill@@ ard nger ken takerada na u i yer ér D@@ is@@ c@@ over@@ ies From the T@@ ime of Jesus la wener : “ Mbaromanu mba ve lu u@@ g@@ om@@ na la lamen a ior ken zwa Grika , man alaghga Yesu na P@@ il@@ at@@ u mlumun sha akaa a yange pine un zum i lu ôron un ijir la ken zwa Grika . ” Aluer nan iv isharen i nan ne ga yô , mayange je nana kôr cio u lun saan saan ga . ( Mateu 7 : 26 ; 1 Mbakorinte 1 : 19 , 20 ) Nahan ka sha nyi ú har jighjigh u nan wou vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? ( Anzaakaa 21 : 5 ) Mb@@ agen ka ve ver imb@@ u@@ lu@@ gh ve waan inyaregh ker . N@@ ôngo u nengen a mhen u ikyar u la , shi umbur wer wan la ka wan u ikyar u kpaa . Sha kpôô yô , ior kpishi yange ve yevese ve war . ‘ M@@ rumun u sha mh@@ ôôn Wam kuma ú ’ Sha shighe wase ne , Or@@ yuda ne tile sha ityough ki Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve shi shin tar la , ka vegher u “ Iserael u Aôndo ” je la . ( G@@ al . Shighe u Yon@@ a va mase ungwan imo i Yehova ve za ken gar u N@@ ine@@ ve la , lu zenden yôôn ér : “ Shi ayange ak@@ un@@ du@@ ahar tsô á yô@@ h@@ ôr N@@ ine@@ ve ne . ” A kaa ér : “ Kwagh ci@@ er mo iyol kpishi , tsô m kav er me nôngo nan kpa me fatyô ga yô . I yila id@@ y@@ a@@ kwase ne ér “ Zege@@ bab@@ ilon . ” A@@ pe yange i ôr Ruamabera a ungwa shi un kpa a ôr kwagh sha mi la . K@@ asev kpaa lu k@@ enden a ayol a ve sha . S@@ aa Yehova una lu or jim jim hen a vese ve se fatyô u zenden a na ye . Yehova yange soo ér ikyurior i Iserael i lu ikyav i dedoo sha ci u akuraior agen . A soo ér hanma or nana kav wang ér mba ve civir un Aôndo u mimi la , vea zua a averen hen a na . U tesen ikyav yô , anmgbianev asev mba ken tar u Ar@@ m@@ en@@ ia mba kuman er 40 nahan , mba ken pur@@ usu sha ci u ve lumun u wan ave sha akaa a taregh ga , shi ikyav tese ér a va wu@@ he mbagenev ken iwer i i ve ken hemen la . ( Duteronomi 28 : 36 ; 2 Utor 17 : 22 , 23 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 17 - 20 ) Ior mba Aôndo wa zuan a kwaghfan sha imba ican la sha u fan e̱r i lu ior mba ve veren ato a Yehova la tseegh a ne ve averen nahan kpa ? Er se ye dyako i isholibo man mlu u lun vough ga yô , gba u se nôngo kwagh tsung ve se lu wang ye . Utor u Hi@@ ihii hii ôron se ikyaa i kpilighyol i A@@ don@@ iya , wan u Tor Davidi . Yange nôngo ér una tema tor sha ityough ki ter na . ( a ) Kwagh u Yesu a er ken Mateu 7 : 1 - 5 la bende a ivese nena ? “ Or u nan er idya a kwase yô , nan kav kwagh je ga , or u nan er nahan la , ka uma u nan nan lu timin ye . ” Mayange se de ser mlu wase vea tsombor wase a hemba gban se kwagh a atindi a Yehova ga . Zum u m kaa a S@@ us@@ s@@ an mer m soo u hon@@ don ityough sha yô , sar un u fan kwagh u ka m za er ken Iyou i Tartor la tsung . Shi wain u shin iy@@ ongo la ngu a umbur se ér , ka sha awambe a Yesu aa i he@@ e á inya la a ‘ de se asorabo ’ ye , man kwagh ne una bugh gbenda u á yila mba ve ye kwaghyan ne sha u ve za lu uma sha , ve lu mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo kpaa . Ka nyi man TER A ve a vese ken tar [ u Mbak@@ an@@ aan ] ne er se̱ va kpe ku u ish@@ ôm nahana ? Shin er m ker i ihyom nahan kpa , ng@@ im ken ishima her , nahan ka i gba u me kighir i hanma shighe cii . ” T@@ A@@ R N@@ A : J@@ A@@ P@@ AN Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ U Ts@@ endan I@@ ng@@ y@@ ur sha A@@ h@@ umbe ” la . Pasalmi 1@@ 50 : 6 kaa ér : “ Hanma kwagh u a lu a i@@ ôôn tsô yô , a̱ wuese TER . Kwagh@@ wan u Paulu la tese ér kwagh môm kpa se de eren a mba ken kwaghaôndo u aiegh ga shinii ? Er nan yange gba u Mbaiserael vea ungwan imo i Aôndo tsung - n@@ u , man se kpa kanyi ia mgbegha se ve se ungwan imo na ? Yange Aôndo lu a mlu u kôôsôô vea wan na u doon un ishima la ashighe kar gande u ôron , ka Wan u môm môm u a lu “ mhii u i@@ gbe@@ tar i Aôndo ” je la . * ( Mbagalatia 6 : 2 ; 1 Mbakorinte 9 : 21 ) Er se lu Mbakristu mba sha ikyev i “ tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la ” yô , doo u se dondo kwaghwan u Aôndo a lu wan se sha igbenda i uma asev igen amba er atesen a ior man u@@ iniongo mba eren nahan . Lu u Aôndo una yôô ér Yesu ka wan na . Shighe u ka sea za sôr icombor yô , ka i lu awashima wase u van a mp@@ av ga . Kpa , mba va hingir Mbakristu yô , ve undu aeren a ve a bo la , ve zua k@@ ang@@ en@@ aa ken jighjigh u nan môm . ( Pasalmi 10@@ 4 : 5 ) Ivur Bibilo la kua avur agen pase se wang ér Aôndo una tim tar shin una na ian ér i tim u mayange ga ! — Or@@ pasenkwagh 1 : 4 ; Yesaia 45 : 18 . Ka atô@@ akyaa a nyi aa na or u civir Yehova nana wuese un shi nana su@@ gh un@@ u ? Se fatyô u y@@ eren uumace a asorabo agen , kpa doo u se fa ser “ akaa cii nga gbar gbar , i tar a tar a kpaa sha ashe a W@@ en u kwagh a zough se a Na la . ” G@@ um@@ or ne hingir môm ken up@@ ania 9@@ 8@@ 3 mba ve lu eren tom ken tar u C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire yô , man tar ne na ib@@ aver i mbap@@ asenkwagh iorov 6@@ ,@@ 7@@ 0@@ 1 ken inyom i i̱ kar ne , iy@@ en@@ ge@@ ior ne ka m@@ seer u sha kwa@@ r@@ karen u iorov 5 ken deri . Mbagenev yô , Aôndo yange pase ve akaa a ken hemen sha ikyev i mbatyomov , mbagenev di lu ken mbam@@ pase mba sha mnenge , shi mbagenev di lu ken m@@ nya , pase ve ye . ( Habak@@ u 3 : 17 , 18 ) Yange Habak@@ u ver ishima ér m@@ taver una va , alaghga je yô a lu@@ ̱ ij@@ en i gban . U eren nahan la una za a vese sha gbenda uma ú hemban doon cii ken tar u hegen ne man u ke ’ hemen la kpaa . Gbenda u Yesu W@@ a Iyol Na sha Iky@@ ev i Aôndo Yô Ka ityendezwa i vesen i nyi Yehova a ere , man ngi kuren nena ? 19@@ 35 19@@ 55 19@@ 7@@ 5 199@@ 5 200@@ 2 Ve gema ayol a ve ve hingir uumace , ve va nyôr kasev mba@@ do@@ on@@ ashe tsung , ve mar ônov mba ve lu uumace shi ve lu az@@ ô@@ v kpaa , ve lu A@@ kô@@ r@@ aior . Inja i ishember i ken zwa Grika , i i gem heen ér “ mba ve ker num ” la ka “ mba van a bem . ” Gba u noov man kasev vea soo ayol a ve shi vea naan ayol a ve icivir . Sha ci u akaa a á nenge la yô , kwagh ugen kera lu u una er ga saa di u den kwagh u mcivir u Ba@@ al man ur@@ ugh tor@@ kwase na Yes@@ e@@ bel to@@ gh , shi kera tôvon mba civir Yehova a ican ga tseegh . Kanyi kwagh jim i hembe lun i taver or ishima ke ’ mkaanem ma Aôndo ma i nger ke ’ Habak@@ u 2 : 2 , 3 laa ? Man we yô , kwagh gba sha kwagh u or u nan nengen tom u u eren laa ? Or@@ pasalmi yange kaa ér : “ I saan or u nan zenden sha mhen u mbaaferev ga la iyol , . . . atindi a TER ka kwagh u gban nan ishima . ” — Pasalmi 1 : 1 , 2 . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve Mose nenge O@@ ri@@ gipiti lu nzughul a Or@@ he@@ beru ve wua un@@ u@@ u ? Ish@@ ember i “ ah@@ ur@@ aior , ” i i yar tom a mi heen ne ka mba ve lu kôôsôô tseegh ga . Aluer Yehova kaa ér : “ I@@ ng@@ in ka iti Y@@ am gbem sha won je ne , ka sha i je á umbur Mo sha ikyo@@ v ikyo@@ v ” yô , or ngu u nana venda kwagh nee ? ( b ) Ka h@@ an or nana zua a akaa a nana tôô ve nana maa jighjigh u nan una taver gb@@ ang gb@@ ang - na ? Nahan we kpa cii man u hii u tesen ma anmgbian akaa a nan fe u eren tsembelee ga la yô , alaghga a gba u u ôr nan avur a Ruamabera a taver nan ishima , sha er u sôr ishima i nan ia hemba ngohol ityesen i u soo u nan nan la yô . ​ — 1 Tim . Tor u y@@ in@@ an ishima venda u ungwan akaawan a profeti u Aôndo wa un wang la . Ver ase ikyav sha mkaanem ma taver or ishima m@@ à m@@ á kaa ér : “ M ngu a ven ” la . Ikyav mbi t@@ omov vev mbi vesen yô , ka an@@ takerada u i yer ér Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? De se pase ne akaa a he a doon tsung a aa gema lun ken mgb@@ er u magaz@@ in ne u ken zwa T@@ iv , u a gb@@ eren kwa iny@@ iin ken inyom la . Iyange i Yehova una tsaha mbaaferev la , una tim “ mise ” man “ gbaa ” kpaa , inja na yô una tsaha mbayev mba kiriki er uter vev nahan . El@@ en@@ a yange a ôr nom na akaa a doon a un zough a mi ken tom u pasen kwagh la , kwagh ne taver nom na ishima maa a de tom na u sha tôndo la , hingir u eren tom pania . I s@@ ende H@@ a@@ man sha kon u á tim sha u s@@ enden Mor@@ de@@ ka@@ i sha mi la , shi Mor@@ de@@ ka@@ i hingir m@@ u@@ e tor ! Kpa ashe na er so@@ o@@ ki ga , nahan i nger un iti ken mba@@ ap@@ ir@@ ashe mba ken tar la , ken inyom i 19@@ 7@@ 5 . Ken inyom i 1914 la , Yehova ver tartor na sha , nahan a na Yesu Kristu Tor u Tartor shon . Kwagh ne gba u ior mba Aôndo yô vea lu a mciem ga , gadia Yesu t@@ ôn@@ do@@ zwa nahan ér : “ Nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” Aluer se mba a tahav mbu seer uwegh yô , er nan se er nahan ga ? 24 : ​ 3 , 12 - 18 ; 32 : ​ 1 , 2 , 7 - 9 ) Lu sha ci u Mose yem sha U@@ wo u H@@ or@@ e@@ b@@ i lu za ngohol ityesen , undu ve tseegh , nahan ci@@ er ve iyol yum ve ve yem ak@@ ombo a civir y@@ ee ? Genese ityough 1 tese ér alaghga yange i lu sha ikyev i wan na u hiihii u sha la , Yehova lamen a Adam man Ifa ye . ( 2 Mbakorinte 12 : 2 – 4 ) Mkaanem man dondo sha avur a a er kwagh sha m@@ palegh u Paulu palegh tom na u apostoli iyol la . Kpa aluer se mba ‘ cian Aôndo ’ yô , se lu mb@@ al@@ amen kpishi shin se gba eren ic@@ egh@@ zwa hen a na tsô ga . Yange i hii u wu@@ hen anmgbian u nom na ken pur@@ usu shighe u lu iyev la je . ( b ) Alaghga se kpa se lu ken imba mlu la nena ? ( Mbaheberu 12 : 3 ) Sha mimi yô , ah@@ endan shin tar@@ nahan ka kwagh u nan or iyol kpen , hemban je yô nga a̱ been mayange ga yô . Satan ka “ tor u tar ne , ” shi ngu sha ikyev na kpaa . ( Yoh . TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ” M@@ ag@@ az@@ in ugen u i yer ér D@@ is@@ c@@ over la kaa ér “ ish@@ ôso ne ka ia ng@@ ur@@ en s@@ enen shin atô i@@ oo nahan yô , ngi hendan a iy@@ uh@@ wa mnger ga , ngi i de iy@@ uh@@ wa i hi@@ mbe hu@@ h@@ u u i jimin cii . ” ( b ) Se dondo Eli@@ h@@ u u sha ashighe a tsuaa la nena ? ( Or@@ pasenkwagh 5 : 1 ) U civir Yehova Aôndo ka gbil@@ in@@ kwagh ga . Kpa iyange ia ng@@ ur@@ en duen te@@ gh te@@ gh yô , or@@ sule ne nan gba kaven akaa ag@@ enegh a a kase nan la . ; W@@ el@@ ls , S . Ka akaa agen a nyi a lu sha kwagh u fan imo i Yehova laa ? Tor A@@ ha@@ su@@ er@@ u kera er ieren i Mb@@ ap@@ er@@ shia lu a mi i taver or ishima ér nana ma kwagh kpishi la sha shighe ne ga . Tar u ú mgb@@ ough a ifer ker ne na Yehova ian i tesen ér un ngu i@@ mbor i iji@@ r@@ ôron i mimi . A@@ ip@@ or 6 - 12 , 200@@ 9 Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase John Lord nger ér : “ Yange gema ve ve hingir Mbakristu ken ti sha apera . ” Iyol hiden a mi ijime ka ieren i doon tsung i i wasen se u lun a mbagenev doo doo yô . Sha nahan yô , shighe u i gbe u mbatamen vea lam a or u i kaa ér nan er isholibo i vesen yô , gba kpee u vea vande tôvon sha kwagh shon vighe vighe vea fa . ( D@@ ut . M ngu a vande ungwan kwagh nahan ga . • Doo u se lu a ishima i legh legh man bem sha ci u nyi ? Takerada u T@@ esen É@@ r N@@ om@@ so@@ or vea Kwase T@@ ôndo Z@@ wa u Eren Kwagh a A@@ yol a Ve sha Mimi , 12 / 15 Ka A dugh ic@@ an@@ or shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kera , A mough a nan sha , A kende a or@@ ibanave shin ti@@ h@@ i u ih@@ ô@@ gh sha . ” — Pasalmi 1@@ 13 : 4 – 7 . M ya iyua i or u hemban a@@ yem a sha ag@@ u@@ g@@ u , i tar u L@@ at@@ vi@@ a la kwa tar , kua i ityar i i yer ér B@@ al@@ tic St@@ ates la kwa har . Ka a@@ vegher ahar a tom u Yesu a we se a nyi se ôr kwagh sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? Ka u se tôô shighe u a lu sha inja vough yô u wasen or u nan lu a isharen ve nan lu henen kwagh la u kaven kwagh u nan lu henen la wang . T@@ a@@ ai@@ ky@@ ôngo u Yuda 15 , 16 . ( a ) Shighe u Kwa@@ se@@ shiada ugen pase an@@ ngô u nom na kwagh la lu nyi i due k@@ ere ? A@@ ha@@ su@@ er@@ u fa gbenda u una kar ve una b@@ unde awashima la yô . “ Mpase hen A@@ kur@@ aior Cii , ” 2 / 1 Aluer ú ngu a̱ fa e@@ ev mbu maan kwagh ga shin ú ngu a̱ fa sule k@@ ahan kpaa ga yô , kwaghôron u profeti u Yesaia ngu kaan a we ér a va tese ú akaa ne vi@@ e vi@@ e . A kaa ér una gema ve asema sha apera ga . L@@ um er m saa ishe shi m ya ibo shi m ngu a or ga shi ape waren ngu ga nahan . 1@@ 00 ⇩ Nahan kwagh ne kpa una wase se u fan Mbakristu mba mimi . Kpa , ica gba tsô isharen i ve lu a mi i zuan a li@@ ba ken kpen@@ ga@@ eren la na yô iniôngon i W@@ in@@ th@@ ro@@ p lu nôngon ér ve kuran atindi a Aôndo shi ve doo ayol a ve la cii gba sha mi ga . Zum u ú lu sôron Orkristu u nan v@@ ôr ken jijingi yô , taver nan ishima wer nan ngu a inja sha ishigh ki Yehova shi sar mba ve lu Mbashiada a na imôngo la kpishi u ma nan hide yô . ( Luka 4 : 13 ) Nahan Yesu de u kuran mayange ga . Mba ker ken inyom ne yô , shi i kôr un , kwa ne yô , i kaa a na ér una tsa ken pur@@ usu anyom atar . ( 1 Kor . 13 : 4 , 5 ) Kwagh ka una zua se a uumace mbagenev yô , se mba n@@ orom ikyaa ga , kpa se mba hembe veren kwagh ve ken hemen a u wase sha er mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima yô . Kwagh ugen yange er apostoli Peteru u a tese ér Yehova den kwaghbo “ wuee ” yô . — Yesaia 55 : 7 . Sha nahan yô , ka ve tôô shighe ve hide ve kor ak@@ e@@ va shi ve sôr u@@ z@@ i@@ ip@@ i , shi ve ôô ak@@ ondo a vea h@@ ua sha mkohol shi ve k@@ ôô á kpaa . Er nan ve i seer ngeren iti i Aôndo ajiir at@@ ar@@ atar ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i i hi@@ di i ser laa ? ( b ) Ka unô kpa yange mbahemenev mba shin t@@ ine lumun a ityom i vesen i í na ve laa ? A kôr Mbaiserael sha u@@ we , a tese ve zende kundu kundu . Aluer kwagh ngu nahan yô , se fatyô u seer ny@@ ô@@ ôso tom wase u pasen kwagh ne sha u sôron ashighe ase a pasen kwagh la shi m@@ us@@ an haregh u se pasen kwagh her la kpaa . Alaghga se mbagenev yô kwagh u i kaa ér se cia Aôndo la , una doo se ga . Jighjigh wase u nan za hemen u taver se ken jijingi her . Kwagh ne lu gbenda u injaa u u wase se se hen u lamen a mbagenev sha kwagh u Bibilo yô , shin er se cian ashe nahan kpaa . I@@ civir i i ne se , i yer se sha iti i Yehova la kua nyi tom kpa sha mi ? Mkaanem man kua ma i kaa ér iy@@ ough man at@@ u@@ mba nga shin ijime i no@@ mbor u An - sh@@ ul@@ am la tese ér mkaanem nam ka ma doo ungwan shi ma kundu iyol kpaa . Ka sha ityôkyaa i dedoo je Ter wase u sha a ne se ib@@ um@@ un ne ye , ér : “ Mo , TER , Aôndo wou , M kôr uwegh ough ku y@@ an@@ egh ; M kaa a we M@@ er : De cie ga , M wasen we . ” — Yes . Nenge ase kwagh u kwase ugen u yange mough ken tar u In@@ dia yem ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , u i yer un ér A@@ li@@ ce ne . 3 , 4 . ( a ) Shighe u i kaa a Peteru man Yohane ér ve de u pasen kwagh la ve kaa ér nyi ? Ashighe agen a lu se inja er atsan a ase aa bee ga shin a lu inja er a gande se van@@ ger nahan . Ka an jighilii nan soo ér iyol i kpe se , se de u civir Yehova ? Yange kenger iyol@@ na nahan nenge gbenda ú i er un la tsô iky@@ ar@@ ky@@ ase gbidye un iyol sha mfe u Aôndo a lu a mi u gb@@ an@@ akaa la . Gbenda u Aôndo ngise waan ishima a ikyurior i Iserael sha kwagh@@ eren na a ve la tese se nyi ? Kpa mo a ya wam cii yô , ka TER sé civir Un ye . ” Man ka gbenda u se eren uma wase la ua tese kwagh u se tsough la ye . — Ôr Yobu 1 : 8 - 11 ; Anzaakaa 27 : 11 . Ken masejime yô , k@@ ende@@ m ken ishima u hiin kpen@@ ga wam , m lu henen mer kwagh ne una wasem u kuren mbamgbe mba tsombor wam , shi akaa a ken jijingi kpa me eren her vough vough . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Shin er se tagher a mbamzeyol nahan kpaa , iember i se lu a mi u eren ishima i Yehova la ngi taver se ishima u zan hemen . — Ne@@ hem@@ ia 8 : 10 . I de iv@@ in wain shin iy@@ ongo la le@@ v le@@ v je u una ha@@ an inya shighe u i lu ningir a mi sha la ga . ( K@@ ol . 1 : 18 ) Ikyav i tesen yô , alaghga u ngu henen sha kwagh u eren tom u pania shin za eren tom hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . Kwagh ne seer tan iwanger sha ngeren u yange i gber ken Iyoukura i ( zwa bu@@ ter ) i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 19@@ 8@@ 3 , peeji 14 - 19 la . Kpa yange er kwagh sha jighjigh u nan , a suur sha Yehova , nahan a vande nan Eliya kwaghyan . ( Luka 10 : 1 , 8 , 9 ) Mbah@@ enen nav mba za hi@@ di yô , ve gba ôron un er ve er tom u pasen kwagh u Tartor la doo doo yô , tsô Yesu kaa a ve ér : “ M nenge Satan sen sha aôndo , gba er iny@@ i@@ ar nahan . ” — Luka 10 : 17 , 18 . Eren sha zwa u Yesu yô maa “ ve kôr ikp@@ el@@ a@@ ish@@ u i vesen je , u@@ kp@@ er vev gba anden . ” Mbat@@ omov mba Aôndo mba tsuaa mbara kua Yesu man mbahenen nav kpa yange ve z@@ aan ivese kua iniongo i iv@@ es@@ egh kpaa . Loho u Dedoo kpee ye . ” ( H@@ ide ôr ivur 6 . ) Anmgbian u kwase ugen u lun anyom 16 kaa ér : “ Mo vea anmgbian wam u kwase yange se due hen ijiir i nengen fi@@ im igen kera sha ci u fi@@ im i í lu tesen la ngee a iliam i dang ker yum . Aluer mbatamen mba eren kwagh sha ishimataver shighe u ma kwagh ken tiônnongo a ne i gbe u a er nahan yô , vea lu veren ikyav i jighjigh u nan man mimi . ( Yon@@ a 1 : 3 ) Maria di er nena ? Ka i@@ mbor i nyi mbamhen mbai@@ fer@@ ev ve du@@ gh@@ u , man ka an nan s@@ ú@@ gh ve ke ’ ijime ? Aluer u gba uwer u s@@ ônon icighan jijingi ga yô , u hemba zuan a iwasen . Hen shighe la , nongo u upristi mba sha inja i tor la vea kure tom ve cica cii . Yange any@@ iman gba hen atô u Mbakristu mba ve lu Mbayuda man Mbakristu mba ve lu atô@@ at@@ yev la . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 8 ) Doo u se iv asema ase a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba tar ne ga , kpa se gema se ver ishima sha ishimaverenkeghen i Aôndo a ne se la , vough er Yesu kpa er nahan . — Mbaheberu 12 : 2 . Ishim@@ a@@ verenkeghen i lun uma gbem sha won ken paradi@@ so u lun vough la i̱ doo ú we@@ e ? Kpa nongo u ifer ugen kar ngu hemen tar shon sha any@@ ighe man sha i@@ pi@@ la kua sha i@@ w@@ oo - or . Aluer se suur sha “ Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un ” la a ishima yase i môm yô , una wase se se wa ishima a ku u or u doon se ishima . ( Y@@ ak . 1 : 22 ) ( b ) Ka akaa a nyi nahan ka sea tsua u eren ve Yehova a na se i@@ veren@@ e ? Tom u i gbe u Mbakristu mba mimi vea hemba eren u nyian torough torough yô , ka tom u pasen loho u dedoo u Tartor shi geman akuraior cii hingir mbahenen la . ( Mat . Nahan yô , ken kwagh@@ ngeren u hiihii u aka@@ ang@@ eren atar a sha kwagh u takerada u Mal@@ aki ne , se time nen sha atô@@ akaa aa lu ken Mal@@ aki ty@@ ough 1 la sha al@@ ô sha al@@ ô . Er ve lu ikyua yô , yange ve fatyô u lamen a ayol a ve . Kwase u Yobu kua ak@@ ar a Yobu atar , a a lu “ mb@@ as@@ ur@@ un@@ shima mba inj@@ aav ga ” la er kwagh sha ishima i Diabolo vough sha shighe la . Y@@ ese lu a ônov an@@ igh@@ eni . Davidi lu u masetyô . Shi mbaihyomov mban wa at@@ ab@@ an sha ityakerada ve , shi ci@@ r tom ve u pasen kwagh u Tartor la , nahan lu inja ér i ngohol akaa a injaa a Tartor , aa as@@ ande a mba i shighe ve mkurem mban lu a mi la nahan . 18@@ 7@@ 9 Kpa se er nan ve se fa ser Tartor u Aôndo la ngu hemen he@@ gen@@ e ? U tesen ikyav yô , yange i kaa a Mbaiserael ér : “ De or@@ on iyev ga , shi de we ishima boo@@ gh a ônov mba ior ou ga , kpa or u nan we ndor a we nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan ; ka Mo TER . ” — L@@ ev . Nahan kpa , Yeremia suur sha ior ga , lu sha Aôndo u tôndo zwa ér una nengen sha a na la . Ka iwasen i nyi ka se zua a mi sha ikyev i mbatamen mba ken Kristu mba ve lu a dooshima la sha kwagh u jighjigh u nan na ? Tindi la kaa ér aluer or wua wan u ken uya yô , nan di kpa i wua nan . 8 , 9 . ( a ) Yange i kar ishima taver i Mbakristu mba tsuaa mbara sha shighe ugen la nena ? Yehova yange tim tar sha ashighe a karen la , kpa mban@@ ah@@ an@@ tar mban venda sha “ apera ” ér kwagh er nahan ga . T@@ so@@ mbor ka ua vande fan kwagh u a va hen ken mcivir u hen tsombor yô , ken kasua la cii , i lu kwagh shon mba hen tsombor la ve lamen sha mi ye , nahan i hemba maan ve iyol u nyôron mcivir u hen tsombor . Ruamabera kaa ér : “ Gadia á va tim afer@@ aior kera ; kpa mba ve veren ashe hen TER yô , ka ve vea ya dyako u tar ye . ” — Ps . M wuese Yehova kpishi er mbamaren av yange ve gba uwer u wasen mo ga yô . Yehova e̱r sha mkaanem nam ma a ôr a Habak@@ u la vough , a ôr ikyurior i Mbayuda i hemban@@ ato la ijir sha u den Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ér ve̱ va ta ityav sha Yuda . Shi gbenda ugen u az@@ ô@@ v ne a tsu@@ ghun uumace yô , ka sha kwagh u mba@@ im@@ egh , er ak@@ ombo a yangen man ts@@ av kua ish@@ or i kpe@@ hen nahan . ( Ôr 1 Mbakorinte 3 : 6 - 9 . ) ( Yeremia 1 : 19 ) Een , se fa s@@ ér mba nôngon num a Aôndo vea fatyô u hemban ga ! I@@ ember kanyi , man ka akaa agen a nyi nahan a ne se i@@ emb@@ ere ? Bibilo ôr kwagh u mba vea tema tor a na imôngo mbara kaa ér ve due ken “ hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior man hanma ikyurior . ” Maa a hide a kaa a Yehova Aôndo , ér : “ Ú yila , mo me gema me ven@@ gese . ” Ka sha ityôkyaa i môm i nyi yange gba u W@@ ani@@ unda u Aôndo una va shin t@@ ara ? Kwagh u Yesu ôr la , nôngo u lun kwagh@@ môm a u Solomon nger ken takerada u Or@@ pasenkwagh ér akaa a injaa a taregh ka a tsan gbem ga la . Yange i na Paulu injar sha ishimawan na i a wa a tom la nena ? Aluer mô wase nana eren isholibo ken myer yô , se fatyô u y@@ eren imba ieren la sha ashe a uumace sha an@@ shighe kpuaa tseegh . Sha nahan yô , mcivir u Yehova a̱ za hemen u doon se ishima shi se ‘ timen ’ nen sha kwagh u tempel u Yehova u ken jijingi la hanma shighe cii . Gbenda u se kar ve se zende ken tar u ifer ne se due iyol ish@@ ô yô , ka sha u s@@ ônon Yehova ken msen , er Davidi nahan , ser : “ A@@ ng@@ ahar a am a̱ var sha igbenda You , sha er aa do@@ l@@ ough ga yô . ” ( Ps . W@@ ea soo u seer keren iwanger yô , ôr Iyoukura i zwa Buter i Se@@ te@@ mba 15 , 199@@ 6 , peeji 8 - 9 . Kristu wa wanakiriki ne ‘ ya na sha ikyev . ’ ( Mat . Ka un á haa icighan jijingi sha mbahenen nav ye . Sha ci u iyol ka i hii u kpen se kure kure , maa jighjigh u nan wase a nd@@ ôh@@ ôr . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Cii man m hii u henen Bibilo yô , mo vea kwase wam se lu nôngon u p@@ aven ivaa yase la . Se nenge a Aôndo shighe u se lu tagher a mbamzeyol la nena ? Iky@@ ar i se mbacivir Yehova nyian se ye vea na la doo se kpen kpen . Mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar ne fa dedoo ér í shighe ve mkurem ér ve lu ken iyol i Kristu ga , shi ve fa ér mba ken ikyuryan i he i Yehova a ye a mba vea za hemen sha a Yesu Kristu la ga . ( Ese@@ kiel 38 : 18 – 23 ; Daniel 12 : 1 ; Yo@@ el 2 : 31 , 32 ) Shi i pase er a va mase timin tar vindi vindi ken takerada u Mpase . ( Ôr Mateu 6 : 12 . ) Se er nan ve se yange imba kwagh ne ? Nahan kpa , gba hange hange u se palegh u keren mkpeyol za karen ikyaa inya la . He@@ mban cii yô , hii ken atô u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la je , zege@@ ikpelaior i i lu a ishimaverenkeghen u va waren “ zege@@ can ” shi lun shin tar gbem sha won la kohol nongo u “ iyôngo igen ” i Yesu la . Mayange ga ! — Ôr Yesaia 40 : 12 , 13 . Satan shi una nôngo ér una mee ior ve de u civir Yehova , kpa mba vea hendan a Satan mbara cii , vea lu uma gbem sha won shin tar . — Ôr Yesaia 25 : 8 ; Mpase 20 : 7 - 9 . Ikyav i tesen yô , alaghga vea pine ér : ‘ Er nan ve ior mba dedoo kpa ve ye ic@@ ana ? ’ ( Mat . 24 : 45 - 47 ) Tom ne wa u timen ken Ruamabera sha iwasen i icighan jijingi , sha u tesen gbenda u a er tom a akaawan a Bibilo , a a zough sha gbenda u i kohol nongo u Yehova sha tar cii la yô . Kwagh ne yange una lu Aber@@ am man S@@ ar@@ ai ha@@ gh@@ el@@ aa kpishi ! ( Mateu 26 : 6 - 9 ; Yohane 12 : 5 - 8 ; 13 : 29 ) Yesu yange taver mba sar ve u dondon un la cii asema ér ve fa er i gbe u vea wasen mba@@ ats@@ anev yô . Yô , er t@@ so sha kon u go@@ f@@ er ; tôndo a@@ you ker , u@@ kp@@ o u@@ kp@@ o , man shighe un m@@ n@@ ing@@ em k@@ imi kua ken won kpaa . ” S@@ us@@ ana yange ma ungwa ato , kpa er pase k@@ l@@ ase kwagh u jighjigh u nan na yô , lu dondon wan@@ kwase u ken Iserael u i ter iti na ga , u Mba@@ shi@@ ria kôr un yem a mi uiky@@ angen la . Yehova Ôr “ I@@ ce Y@@ en I sha I@@ t@@ you ” Cii , 8 / 1 I wa “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh akaa a [ Kristu ] cii sha ikyev . ” ( Mat . A tese ve u eren tom u a na ve la . Hii nan ve shighe u Paulu nger Mbakristu mba ve lu Mbaheberu washika la , a cia ve ashe ga ? ( Ps . 25 : 16 ; 55 : 22 ) Yange nger ér : “ T@@ erem man ng@@ ôm un@@ du@@ m , kpa TER Una tô@@ ôm . ” ( Ps . Kwagh u or u hen tsombor u̱ nan ne jighjigh ga la ka una gba anmgbianev mba ken tiônnongo ishima shi vea eren a nan doo doo yô , nan va hingir u geman ishima . Inja na yô ka u kaan ér kwagh u i nger ke ’ Ity@@ akerada i it@@ ian i hiihii i ke ’ Bibilo sha kwagh u u@@ iyua mba eren man ini@@ aav mbi nan la ngu a iwasen he ’ Mbakristu nyian ga shinii ? Ken inyom i 19@@ 47 la , Orshiada ugen u lu mar@@ nya u tar u Amerika , u i yilan un ér Ar@@ th@@ ur E@@ mi@@ o@@ t yô , va hen ya wam . Er se lu a zua a injar yase ga nahan kpa , se na jighjigh her taveraa , se mba keghen shighe u se va zua a “ injar ” shon la . 35 : 6 . Kwagh ne ka a wase se u tesen dooshima u anmgbianev la nena ? Kpa a hide a ve keng a b@@ unde ga , gadia Aôndo tôndo zwa ér : “ Me p@@ aa ve sha tahav mbu She@@ ol ; Me p@@ aa ve sha ku . ” — Ho@@ sea 13 : 14 . Ad@@ in@@ i u Mbag@@ rika man kwaghaôndo ve yange bende a Mbayuda nena ? Sha mimi yô , taver u ôron kwagh nahan ga , kpa gema ka ican u lun a mnenge u vough ne . Ka Un@@ ô Ve Lu Mbat@@ omov Mba Aôndo A@@ in@@ ge ? Luka 6 : 35 kaa ér : “ [ Aôndo ] eren dedoo a mba ve lu a ish@@ u@@ ghun ga kua mb@@ ab@@ ov kpaa . ” ( 2 ) U@@ foto mbagen mba a kwagh u a lu a um@@ ai man u@@ kil@@ om@@ it@@ a sha mi u una wase ú u karen fan i@@ gb@@ anger man ili@@ hen i gar u i er kwagh sha mi la yô [ 26 ] . M@@ lu u Mbashiada mbagenev mba ve kpa ve va u va wasen tom hen ijiir ne la doom kpen kpen . Sha nahan yô , tom u uumace mba geman kwagh , mba y@@ in@@ an mban er ne la , hingir Mkaanem ma Aôndo , u a nengen ma zwa shin ma ieren i ity@@ ôô ér , i hemba doon a igen ga la , a ne i nger yô . — Ôr Aerenakaa 10 : 34 . Kwagh er vihi yô , ken inyom i 200@@ 4 la , m de pania u eren sha ci u ijime lu nyoon mo seer a seer . Or@@ hemen ve John W@@ in@@ th@@ ro@@ p , u lu g@@ om@@ na ve kpaa la , nôngo sha afatyô na ér ior nav mban ve hingir mb@@ any@@ ar@@ ev shi ve eren akaa a dedoo a ior mba hen ijiir ve i he ne . Yobu ityough 38 zan zan 41 ka iwasen i injaa kpishi sha gbaa ne , sha ci u hen ijiir la Yehova tese Yobu a@@ vegher agen a ityom Na i kpilighyol la . Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh ken N@@ or@@ way , 1 / 15 I tsen@@ ga pasen mlu wou u ken hemen man u ior ou , u ú fatyô u nan jighjigh a mi yôô ? Anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya ka vea wase ve sha u@@ gb@@ ayol vev shi vea tese ve ér kwagh ve gba ve ishima nahan , i kundu ve iyol . Ú ôr akaa a yange er ken atô u anyom 1@@ 29 nahan — hii ken inyom i 10@@ 40 kar za kure ken inyom i 9@@ 11 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . ( Yeremia 17 : 9 ) Nahan gba u se kange ishima se hendan a mbamhen mba ken ishima mba vea hide se a ishima jime u eren sha atindi a Yehova la . Kwa@@ se@@ shiada ne er msen hen Yehova ving ving , tsô á kaa wener : “ Doo@@ m kpishi er ú p@@ ini@@ m kwagh ne nahan . Yange vande ôron ve ér a wua un . “ Tsô né kar Aôndo sha ana ? Kwagh ne wasem u nengen mer m ngu a iyua i injaa i civir Yehova a mi . ” Alaghga mpin u una hemba lun se a inja cii je yô ér : Mba henen u eren a uya asev wang kpa ? Shighe u Aôndo tsengaôron ér Mb@@ ab@@ ab@@ ilon vea tim Yerusalem la , a kaa ér a hide a maa gar la , shin er Mb@@ ab@@ ab@@ ilon pasen ikp@@ an ve ga nahan kpaa . I kar kunya u ka u kôr Yehova a or ve a zung@@ we nan mhôônom la sha mhôônom ma ka ma kôr ngô a wan u nan la . Cii ne hii zende wen yô , gba u ú wa k@@ ii u bugh inj@@ in u mat@@ o wou la . ( Ôr Daniel 2 : 1 , 19 , 31 - 38 . ) A@@ SH@@ I@@ R@@ I@@ A lu tar u hemban agee sha tar cii . Yange ú tim Sam@@ aria u lu gar@@ tamen u ik@@ we pue i tartor u Iserael la . Ken aeren a ity@@ ôô agen a sha ashighe a tsuaa la yô , or u hiden a iyol ijime yange nan lu kp@@ an , u nan ker kunya kpishi yô . ( 1 Samuel 1 : 12 , 15 , 16 ) Se fatyô u eren mbamsen asev mba ken i@@ u@@ v ti@@ ôn@@ ôô , shin vea li@@ he , kpa ka atô@@ akaa a a ne ve i gbe u se er msen la aa na ve se fa er se er msen una kighir ye . V@@ e@@ gher u hiihii la , ka i@@ ember@@ yolough i Mbakristu vea ny@@ agh ku@@ aa yô ; vegher u sha uhar la di ka i@@ ember@@ yolough i Orkristu nana soo yô , nana er shin nana er ga yô . A tile sha ityough ki mbatamen mba i shigh ve mk@@ ur@@ en la , shi a wa mbatamen mba ken atôônanongo cii ker . — 10 / 15 , peeji 14 . Mbat@@ amen mba ken Kristu vea hen nyi hen Yesu sha u ôron kwagh sha mimi ? ( Luka 23 : 43 ) Ka sea ungwa akaa ne nahan , i lu se ken ishima nena ? ( Gen . 6 : 9 ) Yange fa er gba u tsombor na ua k@@ em iyol sha aeren a p@@ il@@ agh a mba@@ wan@@ ndor a na kua ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la yô . Yesu kaa ér : “ Han@@ mô u nana na u môm ken mb@@ akiriki mban mba ve n@@ em jighjigh ne , gb@@ ev mbu nôngon yô , kwagh u a lu nan gu@@ da yô , ka u ma i zer nan ze@@ gen@@ ase sha mon , ma i gb@@ ihi shin iv i zege@@ mnger . ” Ity@@ ôkyaa i vesen i se wasen mbagenev yô ka nyi ? • Ka nyi i gbe u se tôv sha mi zum u se lu gbidyen kwar sha mbam@@ tsera man mbamzeyol mba ve lu sha m@@ ze u zan makeranta u v@@ es@@ ene ? Wan@@ akiriki ne yange tese ér un ungwan Ter na sha mimi nena ? 31 : ​ 29 , 30 ; 32 : ​ 28 , 29 . Yesu di kaa ér : “ Shighe la mbap@@ er@@ apera vea engem er ka iyange nahan . ” ( Mat . ( Anz . 15 : 1 ) Aluer or ôr kwagh sha iky@@ enge i taver ga je kpa , ishima ia seer vihin orgen a nan , zum u kwaghôron u nan la a tese ishim@@ an@@ yo@@ on shin nan lam kundu kundu ga yô . ( Anz . Iyol i orumace ngi kwagh môm a tiônnongo u Kristu sha nyi gbenda ? Heela tseegh ga , m nenge u@@ f@@ ada mbagenev kpishi lu civir Aôndo sha mimi ga . He@@ en ne , “ shighe u ” u̱ i yar tom a mi ne ( ken m@@ gem u ainge u ken zwa Heberu la ) tese akaa a yange i eren “ anyom anyom , ” shin kwa môm ken inyom , sha shighe u El@@ k@@ ana man kasev nav mba uhar mbara vea za ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u ken Sh@@ ilo la yô . Yehova yange nenge er ishima i K@@ ain i lu yô , nahan á ngohol naagh ku yange va a mi hen a na la ga , kpa ‘ á lumun ’ aa A@@ bel kua naagh ku yange na la . Y@@ ar Tom a M@@ lu Wou sha Inja Nahan Maria er nena ? Jigh@@ ilii yô , ik@@ we i yange i maa at@@ se la lu eren kwagh sha mban u jighjigh u nan keng ga . A . Gba u se sôn Yehova akaa a se soo la jighilii ken msen sha ci u nyi ? Ity@@ endezwa i H@@ ange H@@ ange An - sh@@ ôô@@ p@@ u u i lu un tseegh a lu hen ang@@ ar u Lo@@ s Ar@@ en@@ al@@ es la de u te@@ en ior ta@@ av . Nahan kpa , i taver se ishima ér : “ Or u mimi yô , [ Yehova una ] tese nan mimi [ Na ] je . ” ​ ​ —⁠ Ps . Yehova yange ôr akaaôron a profeti sha ikyev i profeti Yesaia kpishi a sha kwagh u Wan na . Er Se Z@@ a Iky@@ ura ken Tom u H@@ id@@ en Z@@ a S@@ ôron Ior La U nenge wer aluer any@@ ighe ya tor ken uumace yô , hanma gomoti u uumace cii una er any@@ ighe ga z@@ ee ? ( Luka 14 : 27 ) Aluer ú ôr mkaanem man sha laa laa yô , a lu ú inja er ma zua sha mkaanem ma Yesu ôr wener iky@@ á@@ v nav pe@@ ese shi mbi ne m@@ mem la ga nahan , kpa sha mimi yô , an@@ zughul nga sha kwagh ne ga . T@@ ô@@ v sha kwagh ken takerada u i yer ér Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la , gayô nenge tser u sha kô@@ m@@ pu@@ ta , u ú lu a ityakerada ker kpishi , í yer ú ér Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary la . Nahan cii kpa , m soo mer me de u karen iyol i keren can@@ is , nahan me hii u henen Bibilo . ( a ) Ka a va sha kwagh u ityav mbi akuraior yô , kanyi mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo ve ere ? ( Anzaakaa 17 : 17 ; 18 : 24 ) Ikyav i tesen yô , a@@ dooga Yon@@ at@@ an lu tamen a Davidi kuma er anyom 30 nahan , shi lu un je doo u ma ya dyako u iky@@ ôn@@ ough ki torough ki tar u Iserael ye , nahan kpa , a sue Davidi , u Aôndo tsua un ér a lu tor sha mimi la . Yobu 38 : 8 - 11 la na ú mase kuren ikyaa wer nyi ? ( Mateu 24 : 36 ) Yô de se ver nen ase ishima sha mlumun u a@@ gbaa ahar u Yehova yange na Habak@@ u la . 1 and 2 Mbakorinte Ka i doo ior nav mba jighjigh u yilan sha iti na ken mbamsen vev man shighe u ve lu wan zwa ken mbamkombo vev la kpaa . Ka tsombor u K@@ ain yange ú hii kwagh u v@@ ô@@ son ikp@@ ela u@@ kase ye . Ior yange ve ngee hen b@@ aa ne je i kuma 1@@ ,000 nahan , sha nahan yô m me@@ men sha won ga . ( Mateu 22 : 37 ) Nahan kpa , cii man Aôndo a̱ doo ior ishima yô , gba u vea vande zuan a mfe u vough sha kwagh na . Nahan kpa , aluer se mba eren kwagh u una na tiônnongo a lu wang yô , se lu dondon gb@@ end@@ atesen u icighan jijingi . — Ef . ( Aerenakaa 2 : 41 - 45 ) Lu nyi i mgbegha ve u eren kwagh ne ? Nenge er i doo u se tese iwuese sha dooshima la sha wono ! Nahan yô , kenger ase ke ’ ishima nenge imba ut@@ aha i W@@ en u a gbe akaa a ken i@@ am@@ egh la una lu a mi la yôô ! Yehova Kor Se sha ci u M@@ kpeyol W@@ ase , 10 / 15 Ka kwagh u injaa u inyaregh k@@ ia fatyô u y@@ amen ga yô . ” Nahan nana zua a msaanyol u or ka nan zua a mi shighe u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo ve lu zuan a iwasen sha tom u nan lu eren la yô . Ôr er i hii ve i lu shami shin i lu shami ga yô . Adam nengen a na yô , a kaa ér : “ Ng@@ un yô , ka ku@@ he u iky@@ u@@ he yam , ka inyam i inyam yam je . ” Kwagh u a hembe doom mo a na jim je yô , ka er m doo un ishima , kpa Yehova a hembe doo un ishima la . Er ve lu a mar u ga la je tsô ishima hii u zan ve iyol sha kwagh wou shi ve lu eren msen sha ci wou kpaa . Kwase u Aberaham , S@@ ara , yange kaa “ m@@ as@@ a ” shin bredi , na mba@@ van@@ nya mbagenev utar , mba ve va ve inya ab@@ ur ab@@ ur , shighe u ve tema t@@ w@@ ev ikyua a Bete@@ le@@ he@@ m , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la yô , man kwagh ne er anyom kar hegen nôngo u kuman dubu un@@ yi@@ in . PE@@ E@@ J@@ I 14 ( Mateu 5 : 3 ) Alaghga orgen hen ningir wou nana wa iyol nana kegh a kegh u ungwan loho u dedoo kwa@@ gen u ú za nan inya yô ! U ngu a iwuese sha m@@ doo u ú doo ve ishima shi kwagh wou a gbe ve ishima la kpa ? — Anz . Ve pase er yange ve tee akaa a ve , ve mough ve yem ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o ve za wase tom u kwaghpasen ker yô . 3 : 12 ) De henen wer gba u ú nôngo a mbamtaver mban tswen ga . Shi nam ityakerada igen i i pase akaa a ken Bibilo yô . G@@ um@@ or ugen , u i yilan un ér G@@ u@@ y M@@ ab@@ il@@ at yô , yange ngohol mimi shi vese va hingir ortamen u sôron atôônanongo , shi va hingir ortamen u nengen sha haregh kpaa . Cii man se zua a mlumun u kuman sha mpin ne yô , de se vande timen ken Mkaanem ma Aôndo , se fa ape or ka nana kpe ve nan yem la . PE@@ E@@ J@@ I 11 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 40 , 7@@ 5 Shighe ngu u imba uma la ngi i̱ sar ú shinii ? Ikyav i E@@ du@@ ar@@ do man No@@ e@@ mi mba ve lu ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or la tese ieren i amba ve ne kpishi ve lu eren yô . Kpa m lu a mhen u taregh sha kwagh u an@@ umb@@ egh ne , gadia an@@ umbe ne tese ér aluer or@@ ya wou nzughul a we shin u doo un ishima ga yô , wea er idya kpa ka ibo na . ( Ekesodu 33 : 13 ) Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu mba ainge mba ve nengen sha Mbashiada mba Yehova la mba kuran ikyum@@ ile i i̱ hembe hiden a iyol ijime a Mbaiserael ica je yô . ( Yobu 26 : 14 ) Kwagh ne doo kpen kpen ! 2 , 3 . ( a ) Er nan ve a fatyô u kaan ér ishimaverenkeghen i ú har sha Bibilo la ka i gbil@@ ini@@ gh ga ? Mbagenev je yô , akaa a ve cii nôngo u saan ishe . Iky@@ agh ki ts@@ wa@@ m@@ egh ki vesen ki gen ki Satan a lu a mi yô , ka “ jijingi u taregh ” u a samber wuee , a lu hemen mhen u ior la ; jijingi ne hendan a icighan jijingi u Aôndo . Shighe u se er kwaghbo yô , imoshima yase ia na se ibo shin ia za se iyol . Kpa se dondo ikyav i ish@@ am@@ ior i Mb@@ ate@@ ko@@ a , mba ve na ayol a ve sha u eren tom la . Aluer mba tôvon se a ican hegen shin mba tôvon ga je kpa , se za hemen u wan akaa a Mbakristu mbagenev kpa ikyo . Ôr Mateu 25 : ​ 31 - 40 . Er Kwagh u Una Na I@@ vese You I@@ a T@@ aver shi a Saan Ne Iyol Yô Shighe u ior ve lu eren i@@ ember@@ yolough i i hendan a atindi a Yehova a wang la yô , Mbat@@ amen mba ken tiônnongo ve̱ de ongo ato tsô ér mba palegh any@@ im@@ an@@ akaa ga . ( Ps . 11 : 5 ; Ef . Ka akaa a h@@ ônon a Satan a nyi i gbe hange hange u Mbakristu mba jighjigh vea kura ayol a ve sha mini ? Kpa shighe kar yô , a nd@@ yar angahar sha mi ga . K@@ ura Ieren i Dedoo i T@@ i@@ ônnongo Wou La Kwagh@@ fan ne kpilighyol ts@@ ôô ! K@@ po@@ gh@@ or Ior Ve “ N@@ der ken M@@ nya , ” 3 / 15 6 , 7 . ( a ) Kanyi i tese ér mbatyomov mba suen tom u pasen kwagh nee ? Nahan mbananjighjigh mba ken mba@@ ic@@ ông@@ ov mba ve va a Peteru imôngo la cii , kpiligh ve iyol sha ci u i he@@ e atô@@ at@@ yev i@@ wua i Icighan Jijingi kpaa yô . ” ( Aer . 15 , 16 . ( a ) D@@ y@@ ako wase u ken jijingi la kanyi ? P@@ ip@@ a@@ abaver igen ken tar u Fran@@ s ter kwagh u kwase ugen ken tar u In@@ dia a kaa yô , ér : “ Hanma kwaghaôndo yô nôngo u lun a tindi u a lumun ér i de we kasev sha ada ga yô . ” I@@ an i i@@ civirigh i u lu a mi u shir@@ en tom imôngo vea Aôndo kua Wan na u icighan jijingi a hemen la gba u kwagh kpa ? A nenge er Yehova ver ieren ve i t@@ angen iyol ga la yô , tsô a kaa ér , ‘ M soo u lun er ve nahan . ’ 17 T@@ erem S@@ aa — Kpa M Z@@ ua a Ter U@@ gen Or@@ tamen shon , u yange fa nom ne vea kwase na doo doo ne due a mhen ér ve̱ mough t@@ w@@ ev ve̱ kporom ikyua a iji@@ ir@@ tom ve la , sha er vea p@@ ande ah@@ wa a ve shi sha gbenda yaren tom shi kur@@ un hanma iyange la yô . Anmgbianev asev mba ken gar u T@@ ag@@ an@@ ro@@ g er kwagh u bo môm ga , kpa i ngohol ve Iyou i Tartor . K@@ pe lu angev mbu ishim@@ aa shin lu angev mbu kpen al@@ egh@@ e ? Zum u a lu yan ican yô , a zamber a kaa ér : “ K@@ pe ah@@ ii , [ Yehova ] ma U y@@ erem shin She@@ ol , . . . ma U ver@@ em shighe , ma U shi U umbur mo ! Se kpa , ior vea nzughul a vese nan nan shin vea er se nyi je kpa , se za hemen u nan Yehova jighjigh shi se undu tiônnongo na ga . 6 : 34 ) Yesu fa er ior mba un pasen ve kwagh la kôr kunya yô , nahan tesen ve sha afatyô na cii shi eren u@@ ivande sha er una wase ve yô . Or@@ tamen la lam sa@@ gher sa@@ gher sha kwagh u tom na u shin Betel shighe u lu gumor la . Yange lu jighjigh u ve na Yehova la . Aluer se soo u lun a gbashima hanma shighe yô , kanyi i doo u se ere ? U tesen ikyav yô , i hide i ny@@ ô@@ ôso mkav u se lu a mi sha kwagh u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” u i gber ken Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 13 la , hemba wanger , man kwagh ne yange doo se kpen kpen . A@@ tsu@@ k@@ o pase ityôkyaa i i ne ve i taver un u nengen ér Yehova ka Ter na yô , a kaa ér , “ Me fatyô u umbur kwa u masetyô u ter@@ em u sha mar@@ ami yange tes@@ em dooshima jighilii ga . ” Yesu yange kera yem pasen ér u lun a akaa kpishi ka shami shin ka shami ga ze , kpa lu pasen wener ka sha u “ ng@@ een a akaa kpishi ” man or nana lu a uma ga , inja na yô ka akaa a nan vande lun a mi la . Takerada u i nger atindi a Mbayuda ker , u i yer u ér The To@@ se@@ f@@ ta , u yange i gber u i bee er ken inyom i 3@@ 00 nahan la , ôr kwagh sha kwagh u ngeren mba Mbakristu mba mba@@ ah@@ end@@ anev vev lu nan@@ den la , ér : “ Yange i nan@@ de ityakerada i Mbai@@ vangeli man i ior mba i yer ér M@@ ini@@ m [ mba i hen ér ka Mbayuda mba yange ve lu Mbakristu ] la . Ior umiliôn umiliôn mba ve ne Yesu jighjigh shi ve ongo imo na la vea ember uma ken paradi@@ so shin tar . — Ôr Pasalmi 37 : 9 - 11 . Mayange je , de henen wer kape kwagh a lu ne ga . Mb@@ á Eren M@@ sen Hen “ U@@ icighan@@ mbaiorov ” shin ka Hen Maria ? Gba u se ii shin se er kwagh sha any@@ ighe ga sha ci u nyi ? Sha iyange i J@@ un 16 , 200@@ 4 la , k@@ oti u tamen u ken gar u Mo@@ sc@@ ow u i yer ér Mo@@ sc@@ ow C@@ ity C@@ our@@ t la lumun a ijir i í kure la . Ior mba ainge mba ngô@@ ôr gb@@ eren ityakerada i he i henen kwagh a mi sha ityough ki i tse ga . Er shighe u ior ve seer zuan a mfe sha kwagh shin ve kera lumun a mhen u tse ga nahan . Sha nahan yô , iyua i lamen ijô ne yange i kure mba@@ awashima mba hange hange uhar . ( Pasalmi 9@@ 0 : 2 , Bibilo i The New Amer@@ ican Bible la ) Inja na yô , Yehova lu je “ er kwagh lu a vande lun ga ” la . — Yuda 25 . Hen ase sha ini@@ umbe i ka i doo u eren yô , er d@@ ar yan shin ma ini@@ umbe igen nahan . S@@ op@@ hi@@ a : M lan ga , yange i tes@@ em kwagh ve ken ad@@ ua u an@@ mbayev . Kwagh u vesen u una wase u yô , ka u ôron ve akaa a a kom sha anyom a ve vough yô . I maren ken inyom i 19@@ 22 , anyom nga kar ahar yô , shi i mar anmgbian wam Paul . ( b ) Er i lu nahan , erdoo u anmgbianev asev wase or u nan jighjigh ga , u kwagh wase a doo nan ga u nenge ve@@ e ? Sha jighilii yô , alaghga ior kpishi mba ve ny@@ iman ér Aôndo ngu ga la vea hemba lun a aeren a injaa a mbagenev mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la . Ka sha igbenda igen i nyi nahan Yehova a kor se ? Nahan , aluer se nenge ser iy@@ ongo ngi se a or u nan jighjigh a vese imôngo yô , se er kwagh u Yesu yange wa se ne , ér : “ Z@@ a vande him@@ en a an@@ ngô@@ u . ” 6 / 15 Se ng@@ ur@@ en wan uwegh ken m@@ ne u nan kwagh ken jijingi yô , ka unô vea lu ak@@ ar a as@@ a ? K@@ asev mba ken Iserael yange ve lu a ian i eren kwagh u ve soo yô shi ve lu a ian i ngohol ityesen kpaa . I@@ can shin ishima i nyian shin m@@ te@@ v u sha ican shin ij@@ en shin id@@ ye@@ legh shin kwaghbo u ci@@ er iyol shin s@@ an@@ k@@ ere ? . . . Man yange er nahan kpaa ! Shighe u i va a apostoli Peteru man Yohane sha ishigh ki M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ve lu a kwaghfan u taregh la , ve nenge mbaapostoli mban ér ka ‘ ior mba fan takerada yum ga shi ka mba lun sha kwa@@ r@@ kyaa kpaa ga . ’ ( Yohane 6 : 6@@ 9 ) Yange i m@@ us@@ an uma u Yesu sh@@ a@@ a@@ la i va a mi shin tar , nahan kpa lu icighan or her tsô , gadia lu sha tahav mbu icighan jijingi Maria mar un ye . Yange hendan a am@@ een a Satan va a mi no@@ on sha u karen mlu na u jighjigh la . Kpa mciem man ka mlu u dedoo u ken ishima . Kpa ka vea na se iwasen shighe u se tagher a imba mzeyol la nahan , i doo se kpishi ! ( Pasalmi 9@@ 1 : 14 ) Ish@@ ember i̱ í kaa ér “ Me kende un sha ” la inja na yô ér “ Me ver un pe or a ar ave her ga yô . ” Paulu ôr kwagh sha itinekwagh ne ke ’ washika na la jimin cii . Er bredi la a lu môm yô , nahan se mba se lu kpishi kpaa , se mba iyol i môm je , gadia se cii se ya bredi môm la . ” Y@@ er@@ ob@@ i@@ am yange ver mcivir u wan@@ b@@ ua ken tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , sha er ior vea z@@ aan ken Yerusalem á za civir Yehova ken tempel u lu ker la ga yô . I@@ mba kwagh ne yange i er sha shighe u inyom i 55 S.@@ W . la nahan . Sha kpôô yô , dooshima u mimi ne hemba inyaregh , nahan ne nenge ner doo u ne z@@ ôh@@ ôn sha kwagh u iny@@ ara ? [ Ngeren mba shin kpe ] ( b ) I@@ ny@@ at@@ y@@ u@@ u i shin ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar man ah@@ ô@@ angahar a e@@ ev mb@@ ura tile sha ityough ki nyi ? M za an@@ nongo shon inya , m za hen u ôron zwa Ca@@ mb@@ o@@ dia . “ Ter ngu eren ne@@ gh ne@@ gh sha ityendezwa Na la . . . ga , kpa we ishima a ven , mayange sar Un u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema asema . ” — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 3 : 9 . W@@ A I@@ K@@ Y@@ O SH@@ A B@@ E@@ G@@ H@@ A U T@@ AN K@@ U@@ M@@ E L@@ A In@@ i@@ ongo i Be@@ en M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , 2 / 15 , 8 / 15 Hen ya je kpa , noov man kasev mbagenev ka ve lu kwagh ve sha ci u shighe u ve vihin sha u eren an@@ umbe shin nengen tele@@ v@@ ishen shin eren an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o gayô eren akaa sha In@@ tan@@ et la . Mbagenev mba ve hingir Mbakristu yô , ngise ve lu mba eren iji@@ mba man mba@@ dy@@ ar@@ ev kua nomso mba yaven a nomso mbagenev gayô kasev mba yaven a kasev . Nahan kpa , se fatyô u zuan a ijiir , i se yer her yô . 9 : 3 ) U ngu eren tom sun@@ da u iember i lu ker ne sha gbashima kpa ? Sha ci u kwagh kera lu kuman Bar@@ u@@ ki ken uma na ga , shi lu tô@@ mon akaa ag@@ enegh a á nenge wener á hemba ian na i civirigh i shir@@ en Aôndo tom la yô . Se er nan ve se zua a iwasen sha kwagh u yange Yesu er laa ? Shi ve lamen zwa Heberu u ior lamen ken tempel la kpaa . Kwagh ne lu kwagh u doon tsung u m lu umbur her zan zan yô . ” A kaa ér , “ kwagh la ka a na kwaghhenen a maa hanma or iyol , shi hanma or nan lu a ian i ôron kwagh shighe u se lu eren mcivir u hen tsombor yô . Ken ashighe aa a sember karen ne , mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba sha tar cii ve nenge a ishigh ki gen ki ki hembe pasen akaa , shi ki hemba engem a ki orumace yô . Ken inyom i 4@@ 9 la , mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem , mba ve lu Mbayuda mba i ts@@ ôngo ve yô , “ kohol sha u vea time sha kwagh ne . ” T@@ so@@ mbor u Christ@@ op@@ her hen kwagh sha kwagh u ku@@ ugh ken mkombo u Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo hen tugh mbu kper@@ nan ai@@ ky@@ ôr ne er la . Mbamaren vea hen akaa a a zough sha mbamgbe mba wan ve nena , man kanyi kwagh u nenge wer ia hemba wasen ônov ou sha gbaa nee ? Yesu hii ôron ér nyi ve mase ôron kwagh u i nger ken Luka 16 : 10 laa ? Kanyi i tese ér ka u or a lu vough ve nana fatyô u lun or@@ perapera ga ? Nahan hi@@ di ze hen kwase ne kwa@@ gen u̱ za nan un magaz@@ in yô , á pine un mbampin mba kundu kundu , ér : “ Ú ngu nena ? Shi a doo u se gbidye kwar sha averen a Yehova a ver sha ci u mba ve kporom hen a na mbara . — Y@@ ak . A@@ ts@@ am a wan ka gbenda u dedoo u wuese Yehova shi su@@ ghun un . Shin yange de u zan mbamkombo , de ér ihy@@ agh i pav un a Yehova man ior N@@ av@@ aa ? Mba ve lu iyôngo i Yesu yô , ka ve ungwa imo na shi ve dondo un ijime . Yange soo ér ve pasen kwagh sha uya uya man sha igbenda igen kpaa . Ka Mbahemenev mba Shin T@@ ine mban je i gbe u se hemba ungwan imo ve er apostoli Paulu a we se kwagh nahan ye . A kaa ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve gadia mba kuran uuma enev . ” — Mbaheberu 13 : 17 . KW@@ AG@@ H ne yange er ken inyom i 19@@ 31 la , sha shighe u f@@ am . Mbat@@ esen ityesen i akaa cii gba duen tsô la ka ve pu@@ u alegh a iyolough a orumace agen ér nga a iwasen ga . M@@ sen u ú eren hen Aôndo la una na u agee shi ah@@ ur@@ aior a ou a ken Kristu a a we u ikyo sha mimi la aa su@@ r u ishima shi Mkaanem ma Aôndo ma u henen la kpa ma a taver we . Kwagh u injaa u ú er sha u civir Aôndo u mimi yô ka u eren batisema . U nenge a ityôkyaa ve ga@@ ̱ ? Yesu kaa ér : “ Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ i@@ wua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” ​ —⁠ Luka 11 : ​ 5 - 13 . Sha mimi yô , ú taver mo ishima kpen kpen je shi ú taver jighjigh wam u nan kpaa . Kpa aluer ka shighe u kwagh a gbe se la tseegh ka se er msen yô , se lu tesen ser ka nyi i lu awashima wase ? Anmgbianev mba kasev mba ve ne ayol a ve mban mba se a iwasen kpishi je . ( Pasalmi 34 : 22 ) Tor Davidi yange ôr kwagh ken mkur u m@@ tem@@ tor na u anyom 40 la wener : ‘ Aôndo yima uma wam ken atsan am cii . ’ Kpa , yange ker gbenda ugen u tagher loho u dedoo ne — lu m - undu u undun mimi la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 29 , 30 ) Er kwagh gba or@@ jir la u wasen kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la ga nahan kpa , Yehova yô , gba un ishima shi a wa iyol a kegh a kegh u wasen hanma or u nan civir Un cii . Kwagh la una seer taver jighjigh u nan u mbayev ou sha er zum u ve tagher a mbamtaver mba karen m@@ til sha mimi ve je kpa , vea tile her dông yô . Ke@@ ela la , shi za tagher a tôv@@ ac@@ an , kpa kwa ne lu sha ikyev i gomoti u T@@ y@@ em@@ imôngo u tar u E@@ ast G@@ er@@ many . 1 / 15 Or u Lev@@ i kpaa er nahan , er va n@@ ô@@ ôr hen ijiir la yô , a nenge a na , shi a kar b@@ ar ugen . Kanyi igen se er ve se na jijingi ian i eren tom ken uma wase ? I@@ T@@ I : TI@@ T@@ U@@ S SH@@ A@@ NG@@ A@@ D@@ I Ken uwer u A@@ ip@@ or 16 , inyom i 19@@ 22 la , Anmgbian Joseph F . 30 Ú F@@ atyô U L@@ un Er P@@ ine@@ ha@@ shi Nahan Shighe u Ú T@@ a@@ gher a Mbam@@ taver la Kpa ? Ngeren u kiriki u a dondo ne tese igbenda igen i u fatyô u eren kwagh ne yô . Akaa a Solomon er la wase se u fan kwagh u a lu m@@ ze@@ iky@@ ura u mimi nena ? ( b ) Kanyi ia wase mbatamen u kuren zayol u Orkristu a Orkristu ugen sha mimi ? Nahan kpa , hii shighe u va mase shin anyom 3@@ 00 , cii man Kristu una va la je , kwaghaôndo u Mbayuda la hii u dondon aeren a ity@@ ôô a Mbag@@ rika , mba ve nengen ér kasev yina sha nomso la . — Ôr ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Akaa A I Er sha U@@ kase D@@ ang ken Ngeren mba N@@ gi@@ se N@@ gi@@ se La . ” Mbah@@ enen mba Yesu kpa lu mbat@@ esen ior Mkaanem ma Aôndo . Se mba tesen icivir sha ikyav i Yesu la shi se mba wuese i sha u ungwan imo na a ishima yase cii kpa , shin ka se hemban soon u tsuan akaa agen ken akaa a Yesu a kaa ér se eren , a se nenge ser nga ican u eren ga shin a zua sha mbamlu asev laa ? Yange gba u me hide hen Yehova . ( Genese 3 : 1 – 6 ) Kwagh ne va a kwagh u sha uhar u a lu yangen orumace u sôron mbamzeyol mba tar ne la — ka isholibo man mbam@@ yen mba or@@ ough je la . — Mbaromanu 5 : 12 . “ M ver uma man ku sha ishigh y@@ ough , man shi iveren man i@@ fan ; yô , tsu@@ wa uma sha er ú lu uma ” yô . — D@@ U@@ T@@ ER@@ O@@ N@@ O@@ M@@ I 30 : 19 . 1@@ 45 : 14 ) Bibilo pase se ér “ ashe a [ Yehova ] nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” Ieren ne kpa ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi . ( Mbaheberu 11 : 1 ) Aluer se na jighjigh yô se tôô ser uityendezwa mba Yehova cii vea kure sha mi vough . Yesu yange kaa a mbadondon un ér , ve za hemen u “ kuran . ” ( Mat . Kwagh u vesen u se er ve se hiden a iyol ijime yô , ka u s@@ ônon Aôndo ser a wase se shi a na se jijingi na . Shighe u i tsua Mose ér a za sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o shi a due a Mbaiserael ken Igipiti kera la , Yehova tsua A@@ ron ér a za a Mose imôngo , a za lam sha ci na . ( E@@ ks . Er Davidi lu veren ishima keghen iember i Aôndo una va na un a hemba i sha shighe u sun@@ da la yô , a wa icam i wuese Yehova ér : ‘ U nam iember ken ishima [ a ] hemba i ve shighe u iy@@ i@@ agh ve@@ gh man wain ve ngee la . ’ ( Ps . Ne er nan ve ne palegh any@@ iman ayol a ene ? Se zua a iwasen hen Aôndo nena ? ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Nahan aluer u ngu nan nom@@ ou icivir yô , u ngu nan Aôndo icivir . Yange sôn ishima i fan kwagh sha er “ una p@@ aven perapera a ifer ” shi una ôron Mbaiserael mba ve lu ah@@ ur@@ aior a na la ijir yô . Apostoli Paulu yange kaa ér : “ Er se lu a ian yô , se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” M@@ h@@ ôônom ma ka ma kôr ngô a wan u nan u man at@@ u@@ mba la ka môm ken akaa a hemban kôron or ken ishima cii . Heela tseegh ga , Mkaanem ma Aôndo wa mbatamen kwagh ér ve̱ kôôm mbagenev “ sha ishima i legh legh . ” ( Yobu 42 : 5 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea nenge a Aôndo zum u una nder ve una na ve uma u ken jijingi la , ka hen shighe la vea nenge a Ter ve u sha la ye . — 1 Yoh . 3 : 2 . Kpa mbaapostoli yange mba kpen cii yô , kwagh kôr gema . Aluer yange wea er batisema ken anyom a karen la shin a kuma u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov yô , u nenge er icighan jijingi a lu hemen we je ka u tu@@ nan ga . Mbashiada mba Yehova vea za hemen u suen Tartor u Aôndo zan zan vea kar aren sha shighe u num tan u Go@@ g@@ i la — man sha shighe u ua hii kera la je kpaa vea de ga . Yange fa wener orumace môm tsô kpa nan ngu u nana bee a ibanave man any@@ ighe ga . Hegen m hide m hii u ôron Bibilo sha kwa har m ngu yemen a mi . Apostoli Peteru wa noov kwagh ér ve dondo igbenda i Yesu eren kwagh a mbagenev sha dooshima la , nahan ve luun a kasev vev imôngo , ve ‘ waan ve ikyo ’ kpaa . Sha kwagh u aeren a uter a tese yô , lu apostoli Peteru u lu hur@@ or u Marku u ishima ishima la ôr un akaa a Yesu ye . — 1 Pet . ( Mat . 6 : 33 ) Shi u seer zuan a msaanyol sha kwagh u u lu nan mbagenev mgbegh@@ aa la . 10 : 6 - 9 . 1 : 14 – 16 . J@@ ar@@ ac@@ z ) , 9 / 15 4 : 15 , 25 ; Y@@ ak . 5 : 12 ) Ior vea nengen ér u ngu or u a fatyô u nan we jighjigh sha akaa a se eren ayange ayange la yô , vea hemba soon u keghen ato a we shighe u u lu pasen ve mimi u sha kwagh u Tartor u Aôndo yô . Aluer u soo u seer fan kwagh sha kwagh u a@@ kwa@@ ti u ak@@ u@@ he a K@@ a@@ y@@ a@@ fa a lu sh@@ imi la yô , ôr ngeren u a lu itinekwagh ér “ The H@@ igh P@@ ri@@ est Who Con@@ dem@@ ned Jesus ” ( Zege@@ pristi U Yange Na Yesu I@@ bo ) la , ken Iyoukura i zwa Buter , i J@@ an@@ awar@@ i 15 , 200@@ 6 , peeji 10 - 13 . ( Ekesodu 33 : 20 ) Nahan cii kpa mba@@ jighjigh mba ve civir Aôndo yô , ashe a ishima ve ka a kenger c@@ ing shighe u ve gbid@@ y@@ i kwar sha iengem na yô . Yange Er Kwagh sha Kwagh@@ fan ( Ab@@ ig@@ ail ) , 7 /@@ ⁠ 1 Sha shighe ugen la , se lu a injar mat@@ o i zan mkohol u ningir , u i er hen ijiir i í gba ica je kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 30 la ga . Yesu una hiden ken iyol i a nengen a na ga la vea mbatyomov nav yô , una ôr uumace ijir . U H@@ I@@ D@@ EN SA@@ V@@ EN A SA@@ V Ken inyom i 19@@ 27 la i hide i sôr tom u pasen kwagh , nahan i tsua iyange i L@@ ah@@ adi ér ka iyange i i hembe doon u pasen kwagh sha uya uya yô . ( b ) Kanyi Ab@@ ig@@ ail yange er shighe u hide ken ya na laa , man akaa yange va za a na nena ? 1 : 1 ; 2 : 1 — “ In@@ yom i sha ik@@ undu ” i ken avur a ahar ne hii shighe m@@ ô@@ mô ? Een , i̱ hii shighe môm . Er nan ve ashighe agen ka i taver se u eren kwagh ne ? Sha nahan yô , ve seer ing@@ y@@ egh sha tiônnongo u Kristu u i sember veren la . Ka nahan ve ifer i du@@ mbur shin tar yum ye ! Un iyol na je kpa tema Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la a wain . 3 , 4 . ( a ) Ish@@ ember i ‘ kporom hen Aôndo ’ la alaghga yange ia umbur mba ôron ngeren u Yakobu sha derianyom u hiihii la nyi kwagh@@ a ? F@@ ese nahan ve man upristi mba tamen mbara ve yila mkombo u ab@@ ur@@ ab@@ ur u M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v . ( Yesaia 33 : 24 ) Aluer u ngu lun gb@@ u@@ u hanma shighe yô , alaghga hemba doon u ú nenge a mbat@@ wer@@ ev . 1 : 13 ) “ Kwaghôron u dedoo ” ne ngu ken Mkaanem ma Aôndo . Alaghga tsô lu iyange i u er batisema la , lu iyange i injaa i hemban saan we iyol ken uma cii ye . Ish@@ egh lu iky@@ agh ki i ha@@ an mngerem ker shin mkurem shin wain shin ah@@ ôm a b@@ ua je kpaa yô . Ôr 2 Timoteu 2 : 20 - 22 . • ka dyako u injaa sha ci u mbayev asev nena ? U tesen ikyav yô , ka sea hen sha kwagh u atam a iky@@ on kposo kposo kua u@@ im@@ on@@ don mba ve lu kposo kposo la yô , se mase nengen a dooshima u Aôndo kua kwaghfan na la . Er ne lu a akaa ne cii yô , shi tôô nen ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , ka jighjigh u nan je la , u né fatyô u p@@ ir@@ in av@@ aan a usu a or@@ bo la a mi cii yô . Aluer mba pasen er kp@@ er sev mb@@ ua lu yô , ka keng u kegh ato sha kwagh u ve lu ôron la . ( F@@ il . 2 : 4 ) He@@ mba doon u ú sôr akaa ne iyol you shighe u u lu uma la u ver vough , a u den wer mba hen tsombor wou mba ve lu zungwen mbara ve er akaa ne ayol ave , man alaghga je yô , a va kighir ve ér ve lumun aeren a hông@@ or@@ ough , aeren shon a or@@ kpen la yange na jighjigh a mi ga , shi lumun a kpaa ga la . ( b ) Ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh u lun a ieren i tesen ér se hemba nd@@ ahar laa ? “ Ieren i perapera ” i Yesu la i mgbegha un á na uma na u vough la “ hingir ip@@ aa sha ci u ior cii . ” Nahan er lu u tsombor u uumace ua lu seer a seer iyenge yô , vea lu sôron tar ne , geman u sha u ú hingir paradi@@ so yô . Bibilo kaa ér : ‘ Jijingi u or una taver nan ken angev mbu nan , kpa jijingi u ur@@ en yô , ka an nana taver un@@ u ? ’ — Anz . W@@ u@@ ese nen Un ne mbatyomov N@@ av . . . ( Duteronomi 30 : 19 , 20 ) Aluer Aôndo ngu kighir ior ér ve er ma kwagh u a soo nahan , a tese ér ngu geman kwagh sha gbenda u a gbe orumace la ga z@@ ee ? Er msen vea or u ú henen Bibilo vea nan la shi ter iti i nan kpaa Shin er Paulu lu ôron mkaanem nam man hen kasev mba ken Kristu nahan kpa , kwaghwan ne ngu sha ci u nomso mba ken Kristu man agumaior kpaa . Kpa ka ashighe a i doo u se zamber Yehova cii laa ? Nahan cii kpa , er ve lu mbakur@@ an ikyum@@ u@@ ile yô , gba kpee u vea hemen sha u nan mbananjighjigh a ve imôngo icivir , kua mba ve lu mbatamen er ve nahan la . Tsô Davidi vea Ab@@ ish@@ ai mough za hen pe ve lu yaven la kpa or môm nder ga , gadia “ TER haa ve m@@ ny@@ am , ve y@@ av mem mem . ” A@@ hab@@ a wa tindi ér i̱ wu@@ he M@@ ik@@ aia ken ga@@ adi i̱ koson un sha an@@ kwaghyan kpuaa tseegh . Aôndo We Mba@@ beenyol Iky@@ o Ab@@ ig@@ ail kpa lu kwase u injaa . Yange saa ku anyom kar er 1@@ ,@@ 1@@ 00 nahan cii Kristu mase van ye . ( b ) Ka nyi i tese ér uwegh ku Yehova ku age@@ egh ku a ior n@@ av@@ a ? Mbaefese 4 : 30 , 31 tese ér saa se dugh nyi ken a vese kera ? 2 : 24 . Kwagh ne na uuma asev mba a awashima , shi á wase sha u kuren u@@ gb@@ ayol asev mba ken jijingi mbara kpaa . Er ikyav i tese wang ér iti i Aôndo ngi ken Bibilo nahan kpa , i dugh icighan@@ ti ne ken mbam@@ gem mba Bibilo kpishi kera . S@@ aa anmgbianev mba ken Kristu vea kporom ikyua a mbagenev keng ve vea za hemen u lun a imba dooshima la ken tiônnongo ye . Alaghga se tagher a mbah@@ endan kwagh a vese mba ve s@@ enge ér mba azende a ase kpa ve lu azende a mimi ga , man mba ve we se mba@@ aie iyol man anmgbianev mba aiegh kpaa . De nen u hendan a mo , gayô kwagh a tser ne ! ’ Ngu sen ve sha ah@@ endan a ve a gbil@@ ini@@ gh la . ( Mateu 5 : 10 ) Ashighe agen a lu mbam@@ yen asev vea na ve se tagher ishigh a mbamzeyol ye . “ Shighe u H@@ u@@ an V@@ ing , man Shighe u L@@ amen ” Sha mimi yô , er i gbe je mba a̱ pase “ Loho u Dedoo u tartor ne ” inja er se nenge i pasen ú ainge nahan ne ga . — Mateu 24 : 14 . Yange gba u Adam man Ifa vea ungwan imo i Aôndo nahan vea za hemen u lun uma , kpa ve er nahan ga , ve ta Yehova kera , ve tsua u eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke ve . Yesu kaa ér , “ T@@ erem ngu eren tom her , Mo kpaa M ngu eren tom . ” ​ ​ —⁠ Yoh . Alaghga ka ú pe eren tom ne kpa ú nenge wer ú yina sha ú . U nan fetyô u lumun kwagh ne yô , nana̱ lumun . ” — Mat . K@@ u na nyoon mo kpishi , kpa er m fe mer Yehova ngu umbur un yô , kwagh la sur@@ um ishima . Kwagh ne yange bende a Yakob tsung , nahan a zung@@ we ku u wan na ayange kpishi . ( Gen . Aôndo yange gba akaa agen cii sha ikyev i Wan na u môm môm la . — Mbakolose 1 : 16 . Mbakristu kpa dooshima ve ngu sha imba gbenda la . I gber u ken inyom i 19@@ 44 , kpa kera ngu hegen ga . “ Or Ngu a V@@ ande T@@ esen Mo Dooshima Nahan Ga ” U tesen ér ityendezwa la ia kure kpee a b@@ unde ga yô , ivur i sha 5 la kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron ne ka a jighjigh man ka a mimi kpaa . ” ( Mateu 5 : 14 - 16 ) A@@ eren ase a dedoo aa ur@@ ugh mbagenev u va civir Aôndo . Aluer se fa er i hii ve Aôndo a we ma tindi ken Mkaanem nam ga yô doo u se er nyi ? A@@ yange nga kar atar man a@@ ime kpa atar yô , ish@@ u la “ za su@@ wa Yon@@ a sha tar . ” Mba@@ fankwagh ts@@ or ts@@ or mbagenev kaa ér kon ne ngu môm ken iky@@ on it@@ ian i i hembe doon ashe sha tar cii yô . 17 : 15 ) Shi lu Yehova kaa a Mbaiserael ér ve er t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ye . Er nan ve se fatyô u kaan ser ka dooshima a mgbegh@@ an Mbashiada mba Yehova - a ? ( Yuda 14 , 15 ) Se fa keng ser , Noa kpa una ôr se er yange un gba t@@ so yô . Yehova una er nyi sha ikyev i Tartor na laa ? Mic@@ hel@@ le : T@@ se@@ egh ga , shi ér una hingir “ er Aôndo nahan , [ una ] gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ” In@@ tan@@ et una fatyô u wasen se u wan ago a zan zende fele shi y@@ amen ti@@ ke@@ e@@ ti kpaa . 5 : 28 , 29 ; Aer . 24 : 15 . KW@@ AG@@ H U S@@ E ER V@@ E Y@@ E@@ HO@@ V@@ A U@@ N@@ A D@@ E S@@ E KW@@ AG@@ H@@ B@@ O YÔ U ôron sha gbenda ugen yô , i@@ ̱@@ a fatyô u wasen se sha gbenda u se kar sha ú shighe u se tagher a mbamzeyol mba ken uma mba karen se la yô . A@@ jiir a sha In@@ tan@@ et a a lu a ufoto mba iji@@ mba@@ gh la doo sha ci u mba ve soo u lun mar@@ nya u Tartor la ga . Hen ase sha akaa a vesen a a er sha ayange ase ainge ne yôô ! ( Mbaromanu 8 : 21 ) Er ve lu keghen shighe la yô , ve ver ishima sha ikyar i ve ye a Aôndo la , shi mba nôngon sha gbashima ér vea seer sô@@ som a na kpaa . Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . ” Bibilo G@@ em Ior , 1 / 1 , 4 / 1 , 7 / 1 , 10 / 1 Ka Yehova yange ver tsombor ye . ( Ef . Ashighe a u lu eren tom shon la aa bende a shighe wou u eren ityom i Mbakristu laa ? — Luka 14 : 28 - 30 . Kanyi alaghga ia er shighe u “ s@@ ar@@ b@@ ang u u@@ ye ” laa , man iky@@ aior ia nôngo a zayol ne nena ? Ken mpase u sha mnenge u Ese@@ kiel nenge a mi sha kwagh u tempel la , upristi tile sha ityough ki unô , man Mbaiserael mba ve lu upristi ga mbara tile sha ityough ki unô ? Aluer hanma iyange mban@@ an abaver mba ts@@ eng@@ an pasen shighe u ura ua n@@ ôô hen ijiir you , shi ve er tom la anyom ngee kpa hanma shighe ura ka u n@@ ôô sha zwa ve vough yô , kwagh la una doo u . 16 , 17 . ( a ) Shighe u Mbaiserael due ken uiky@@ angen hide ken tar ve la , mlu ve hen shighe la kaha a shighe u uter vev ya dyako u Tar u Ity@@ endezwa ica lu a gba ga la nena ? Yesu yange ôr injakwagh i sha kwagh u kwa la sha ci u nyi ? Shighe ze de@@ gh@@ ôô yô , kpiligh mo iyol er m mnenge lu môm ken mba i lu eren ve batisema sha iyange shon la yô ! B@@ ri@@ an : Kpa de m pine u yôô , yange u vese hen tsombor u i eren kwaghaôndo her yôô ? I B@@ ugh “ H@@ unda u V@@ esen ” sha ci Wou Ka imba kwaghfan u orumace i nyi ia fatyô u ko@@ ghun vangertiôr wase u se lu a mi sha Bibilo la ? Kpa Satan Diabolo yô ngu nôngon sha afatyô na cii ér una pav ior mba Aôndo mba shin tar mbara a dooshima u Aôndo u ve civir la . 5 , 6 . ( a ) Mbai@@ hyomov mba ior mba Aôndo yange ve er nyi ? S@@ te@@ p@@ han@@ i@@ e wuese Yehova kpishi sha kwagh ne cii . “ Aôndo ka jijingi je ” ; nahan se fatyô u nengen a na ga . ; A@@ le@@ x@@ an@@ der , L . Ity@@ ôkyaa i sha utar , i i doo u se soo ser jijingi u Aôndo a hemen se yô , ka sha ci u , a na shio yô , jijingi u a lu icighan ga , u a lu eren tom ken uma ior kpishi nyian la una tsu@@ me a vese . ( Mateu 11 : 29 ) Nahan cii kpa , u civir Yehova vea Kristu la ka lu z@@ ange hanma shighe ga . ( S@@ ef@@ ania 1 : 14 ) De se time nen sha injakwagh igen ken I@@ vangeli i Luka . Mbam@@ zeyol mban kua idya shin ieren i nomso@@ or yaven a nomso@@ or shin kwase yaven a kwase la , shin ieren i or yaven a or u hen tsombor u nan la . Shi alaghga mbayev kpa vea tagher a mbamzeyol sha makeranta shin vea gema nyoon ishima shin vea ure tsung , shin vea wua iyol ve je kpaa . ( 1 Mbakorinte 15 : 25 , 26 ) Ka ityôkyaa i vesen i i ne ve i doo u se eren msen ser Tartor u Aôndo u va , shi i er ishima i Aôndo shin tar je la . Se er nan ve t@@ so a ur a vese ken jijingi ga ? Kpa Yesu kaa ér : “ Kpa Mo M ngu kaan ne M@@ er : Hanma or u nana pav a kwase u nan , kpa a lu sha ci u idya ga man nana gema á er kwase ugen yô , ka idya je nan er ye . ” — Mat . Ikyav tese ér or la nan de u ungwan imo i Yehova kure kure . I@@ ̱ lu zan zan kwa ta@@ ankar@@ uh@@ ara ? ” Sha kpôô yô , Mbaiserael hemba lun a ityôkyaa i umbur Yehova cii . Mba 14@@ 4,000 mbara vea yemen Sha cica cii yô , a hii u wan ago a masetyô sha ivaa i Wan@@ iyôngo la . ( Mpa . Yange fa ér Satan n@@ orom ér una mee un shi una tôv un a ican , shi una na a de u civir Aôndo . ‘ Er Sha a gbe ca a kar tar sha nahan , kape erdoo Na kpaa a ke@@ he a mba ve cie Un la . ’ Lu tom u pasen kwagh la . A kaa ér : “ Ka ve kange ik@@ av mbi y@@ uh@@ wan mbi mbi lu ican u tôôn , ve p@@ enda ior sha av@@ ande , kpa ve ayol a ve yô , ve soo u b@@ enden ih@@ ô@@ we sha mi tsô kpaa ga . ” ‘ Ver Nen A@@ to shi K@@ av Nen Kp@@ aa ’ Sha mimi yô , alaghga ú lun a shighe ga , sha ci u ú ngu koson ônov ou , nahan a@@ dooga ú ngu henen er ú er man u zuan a shighe u ôron takerada shi henen kwagh kpaa yô . Gbenda u Yesu a Tese É@@ r Per@@ apera u Aôndo He@@ mba cii La Davidi yevese , Saulu maa mough gba z@@ endan un ijime . “ Or u nan lu ungwan kpaa nana̱ kaa er : V@@ a ! ” Gbenda môm u ortamen nana fatyô u eren kwagh ne yô , ka u dondon ikyav i Davidi man Eli@@ h@@ u kua Yesu ver la . • Hii nan ve i doo u se hendan a isharen yase i t@@ angen iyol laa ? ( b ) Aluer se ôr akaa a i nger ken Ruamabera sha kwagh u ior yange ve er zum u Yehova tsaha ve la yô , se zua a mtsera nena ? Er Se S@@ ough A@@ hendan sha “ A@@ k@@ au@@ s@@ u a Kp@@ enger Kp@@ enger ” Yô ▪ A@@ ka@@ a@@ ôron a ou a nan ken mbamkombo mba tiônnongo nga doon seer a seer kpa ? Nenge ngeren u a er kwagh u As@@ a , a lu a itinekwagh ér “ Á Na Ne In@@ j@@ ar sha Tom W@@ en ” la , ken Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 20@@ 12 . M ngu y@@ eren ime i m@@ sôr yam me mbagenev ve de fe gaa ? ’ Kwagh ne na yô , hingir se ican kpishi u veren ishima sha wan wase u i@@ unda la ts@@ ahan un tsembelee . Mba@@ fan@@ takerada kaa ér , i fa kwagh u ishember ne i lu ôron jighilii ga . Ishima M@@ gb@@ egh@@ a Un u K@@ ur@@ en U@@ gb@@ ayol mba ke ’ Jijingi Anmgbian u kwase ugen ken tar u Rus@@ sia yange na kwase ugen u ve nyôr mat@@ o môm yô magaz@@ in . OR U K@@ U@@ R@@ AN T@@ SO@@ MB@@ OR - T@@ OR Aôndo yange ne un tom u profeti cii yô , á kaa a na ér a̱ lu kwa@@ v sha ci u shighe la lu shighe u ican kpishi man sha ci u zege@@ tom u i na un la . ( Mbaheberu 7 : 26 ) Aluer u ngu vough yô , mhen wou una lu u eren kwaghbo ga . Bo@@ a@@ shi yange dondo kwaghwan u Yehova vough vough . A@@ tindi a Aôndo tese ér ishima ia vihi Aôndo , aluer ve kera civir un “ a ishima i iember man i saan saan ” ga yô . ( Mbaromanu 13 : 1 ) Shi m de u keren kasev , ieren i yange taver mo u den kpishi ne . A “ fe@@ ese ” ve , shin a nder ve ave ave la je . — 1 Kor 15 : 5@@ 1 , 5@@ 2 . ( Y@@ ak . 1 : 2 ) Yakobu lu ôron kwagh u am@@ een a se tagher a mi sha ci u tôv@@ ac@@ an man m@@ yen wase la . Kape i lu je ve i kaa ér tiônnongo u ker la ngu h@@ en@@ pe “ ik@@ ôn@@ ough ki torough ki Satan ” ki lu je la ! Iyange igen yô , Mose nenge age@@ va y@@ egh usu , kpa lu hi@@ an ga , nahan lu ape ivande shon er ne je Yehova tindi un ér a̱ hide a̱ yem ken Igipiti a̱ za hemen Mbaiserael a̱ due a ve ken ikp@@ an kera ye . 8 , 9 . ( a ) Or@@ tamen ugen yange er a kwase na sha dooshima nena ? Mb@@ á pan@@ den mba k@@ ur mgb@@ e u kwagh a gbe se a mbam@@ pase mba Aôndo la sha m@@ ze u zan mbamkombo mba Mbakristu , ape i zough a kwaghwan sha ikyev i anmgbianev mba i tsough ve la . Mar@@ il@@ ou kaa ér : “ Yange usu l@@ at@@ ri@@ ki man akaa a bu@@ ter a nan or mkpeyol lu ga . • “ Kpa se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa Na la . ” — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 3 : 13 . ( Yohane 6 : 45 ; 17 : 17 ; Yesaia 5@@ 4 : 13 ) Nahan , Yehova , Or@@ tesen u He@@ mban una tese mba ve lu keren mimi la keng keng . * Mbagenev mba ve va hingir vor u Aberaham vea Yesu imôngo la kpa , ve hingir nahan sha ci u “ mba kwagh u Kristu . ” ( Aerenakaa 20 : 28 ) Ka u mbatamen mban vea fa Mkaanem ma Aôndo tsema tsema . Inja na yô , gba u se ver ishima sha iyol yase ken jijingi man sha iyol kpaa . ( 1 Mbakorinte 1 : 19 - 21 ) Kwagh u a lu jighilii yô , ityakerada i Mkaanem ma Aôndo ngi a inja hen ior mba ve lu anyom kposo kposo man mbamlu kpa kposo kposo gbem sha won . Kwase u In@@ j@@ aa Yange wa mbacivir un mba ve lu iyev la kwagh sha ashighe a Bibilo la ér ‘ ve̱ ungwa , ve̱ hen ve̱ cian Yehova , shi ve̱ ver ishima ve̱ waan akaaôron a tindi ne cii ikyo , ’ man ag@@ enegh taver u mbayev vea kav je ka u henen a hen ga . ( Duteronomi 31 : 12 ; tôô kar sha Lev@@ iti@@ ku 18 : 1 - 30 . ) ; A@@ le@@ x@@ an@@ der , D . 42 : 7 ) Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar la , a kure kwaghôron ne sha u pon@@ on aeren a kwaghaôndo u aiegh shi pasen loho u dedoo u Tartor . ( Mat . T@@ ôô wer wan u kpuaa za hide makeranta zung@@ u@@ lu@@ u , a kôr iky@@ aren na ken we . ( Pasalmi 10@@ 9 : 2 ) Shi er ior mbagenev ka vea na mba@@ aie mba i gber ken ityakerada kua akaa a i er sha u tsu@@ men a ve la jighjigh nahan je kpaa , ka i kpiligh se iyol ga , gadia hanma “ or@@ l@@ an@@ enkwagh ka nan gba nan jighjigh sha hanma kwaghôron tsô . ” Er se yen nahan kpa , doo u se lu a vangertiôr er Davidi man Yobu nahan ser , Yehova una nenge er se til sha mimi yô . De@@ en Ior Kwagh@@ bo 10 Ngeren u Pas@@ en Kwagh u Uma u Or Yehova fa hanma kwagh u se eren ken i@@ u@@ v cii . Ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon kua iy@@ ugh ia fatyô u nan or nana hingir u lamen dang nena ? Akaa a tar u nengen ér ka a ib@@ ume man a age@@ egh ga man a i@@ civirigh ga la , Aôndo gem nengen a ér ka akaa a sha kwaghfan man a age@@ egh man a i@@ civirigh kpaa . ( 1 Kor . • Er nan ve kwaghwan u Paulu wa Mbakolose la lu ve a inja , shi se kpa ngu se a inja nyian sha ci u nyi ? Sha kpôô yô , u veren ishima ser iyol yase man akaa ase man ya wase cii mba tsembelee shi i ver hanma kwagh sha inja vough la ka kwagh u kiriki ga . Or môm kpa nan soon ér i nenge ér nan ngu “ or u zan iyol ” ga . Hen Kwagh sha Ikyav i Aberaham man i Is@@ ak@@ a La Zum u Yesu lu nan Ity@@ esen na i sha U@@ wo yô , á kaa ér : “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol , gadia tartor u Sha ka u ve je . ” Solomon mough a wan@@ kwase ne va a na ken Yerusalem ; wan u kuran ilev la kpa dondo wan@@ kwase na ijime . Or ka nana za iti sha ci u kwaghfan u nan je kpa , ayange a karen ga yô nan kpe kera , i hungur a nan . Un yô , a kaa ér : “ Sha hiihii la , m lu a vangertiôr mer me fatyô u y@@ esen ônov av doo doo . Ikyav i tesen yô , mbayev nomso uhar mba lun anyom 15 , mba ve cii ve lu Mbashiada mba Yehova yô , í na ve tom ken k@@ l@@ ase u lu gbar u kwaghhenen ve sha kwagh u tar u mba@@ yi@@ ase la ér ve̱ tsua kwaghaôndo môm ken u@@ kwaghaôndo mba sha tar cii ve̱ nger kwagh sha mi . Yesu yange kpe sha Iyange i P@@ ase@@ ka , shin N@@ is@@ an 14 , er k@@ al@@ enda u Mbayuda a tese nahan . — Mateu 26 : 2 . Nahan , mayange je se tôô Bibilo ser ka be@@ er@@ kwagh ga , kpa se nenge i ser ka kwagh u wasen se kpishi je . De se time sha kwagh u mbaapostoli mba Yesu Kristu la , nahan se zua a mlumun sha mpin la . Lu kwase u Peteru tseegh lu vea na ga , ngô na k@@ em man anmgbian na An@@ der@@ ia kpa lu a na hen ya . ( Mbakolose 2 : 16 , 17 ; Mbaheberu 10 : 1 ) U@@ iniongo mbara tsen@@ ga tesen er akaa a Yehova a we ishima u eren sha ci u V@@ or la aa kure yô . 16 : 19 ) Gba u se kura tindi u i we se ér mbagenev ve doo se ishima la shi se lu a jighjigh u nan dông kpaa . 5 : 6 ) Kwagh@@ wan ne ngu a inja kpishi ken ayange a masejime a ior kpishi ve “ hingir mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima ” ne . “ Se mba nenge u z@@ ôh@@ ôn zwa hanma iyange . Nahan a venda m@@ ze@@ hemen u i na un sha tom la . 9 : 22 . E@@ ̱r mlu u akaa va gema yô , i zua a m@@ seer u kuman iorov 4@@ 3@@ ,@@ 7@@ 6@@ 7 mbap@@ asen kwagh u Tartor mba ve na ib@@ aver i tom ve ke ’ tar u M@@ ala@@ w@@ i ke ’ inyom i 199@@ 9 la , kua iorov mba hemban 1@@ 20@@ ,000 mba ve za mbam@@ kohol mba vesen ke ’ tar la kpaa . Er Bibilo i er nahan , aluer Yehova ngu ikyua a amba la yô , kwagh ne tese ér ngu ikyua a we ga he ? ’ Aôndo pase Mbaiserael ér ka a inja u vea ver akaa a ken jijingi hiihii nena ? Ú nenge wer ka hange hange u ú ôr mbagenev akaa a injaa a u fe laa ? Ter wase u sha ka a ungwa mbamsen asev mba se sen mimi u ken jijingi la sha u nan ve wuee ken m@@ doom nam . — Pasalmi 43 : 3 ; 65 : 2 . Ve kaha kposo a ior mba ve eren tom a ve imôngo la , gadia tom ka ua lu sha ity@@ ô@@ kwagh ga nan nan je kpa , ve tôô ér ú gba kwagh shi ka u injaa kpaa . Shi ka ve tôô imba tom la ér ka gbenda u eren ishima i Aôndo , gadia ka her vea zua a kwagh u koson icombor ve ye . A@@ kav nga kpishi nyian aa a tesen ér mba@@ beenyol vea fatyô u ‘ u@@ men atam a iyol i been ve her ’ yô . K@@ era kera tsô , as@@ ande a Mbayuda a yange shi her ken mba ve lu ken u@@ ky@@ angen la hide hen Yuda va nder mcivir u civir Yehova ken tempel u ve sôr ve maa ken Yerusalem la . • Kanyi ityesen se zough a mi ken naagh ku môm - ken - u@@ pue man naagh ku or nan a ishima i nan man t@@ war u y@@ ar@@ ene ? 14 : 1 - 10 . Kwagh ne er hegen ka anyom ahar je ne . Yehova taver se ishima nena ? Mbamaren av wa iyol u nam mo kwagh u ve hen ér ka kwagh u hemban cii u una wasem ken uma yô . Nahan M sen sha u Me va yima ve sha ik@@ ev i Mbai@@ gipiti , Me due a ve ken tar la , Me yem a ve ken tar u dedoo man u ke@@ hen kpaa , tar u at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough ve du@@ mbur ker yô . ” Hi@@ ihii yô , Satan ter iti i Yehova ga . 28 : 19 , 20 ; Aer . 3 : 19 ) A@@ dooga u vande eren akaa ne , shin u ngu kohol a Mbashiada mba Yehova hanma shighe , nahan u ngu nôngon wer u hii u eren akaa ne . Aluer or ngu ci@@ h@@ in m@@ sô@@ rom nahan ma a bende a mlu u nan u ken jijingi nena ? Sha mimi yô , gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se dugh ieren i mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a la ken a vese kera ye . Kwase ugen u i yer un ér S@@ us@@ an yô , yange kasev vea zung@@ we ku u noov vev anyom imôngo yô , a nenge ér ve zung@@ we ngee yum . Aluer se mba a ieren i kpe@@ egh i i taver se u geman yô , dooshima una mgbegha se se er msen er or@@ pasalmi nahan , ser : “ S@@ ôr ishima yam i̱ hingir i môm sha u cian iti You . ” ( Ps . ‘ H@@ aa nen ishima i legh legh iyol . ’ — MB@@ A@@ K@@ O@@ L@@ O@@ S@@ E 3 : 12 . I hii ini@@ um nôngon igen sha ajiir a yange se fa ser zayol ngu ga la ; ibanave ngi hemban samber a samber sha tar cii . Er kwagh u tahav ou mbu ar sha mi la kpa fa mbam@@ yina ou A@@ ka@@ a@@ ôron a maan a maa ne aa maa dooshima u tiônnongo shi aa na tiônnongo una lu ken mzough . Nahan kpa , yange za mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova anyom kpishi je , a za vea ngô na man anmgbian na u kwase . 3 : 3 , 4 ; Luka 21 : 34 - 36 . Shighe ugen la Yesu vea mbahenen nav za Lev@@ i shin Mateu , or u ngohol kp@@ an@@ de@@ gh inya . Bab@@ a nôngo ér una yange Ng@@ ôm u zan mbamkombo . 42 : 18 , 19 ; 43 : 8 . MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U MB@@ A@@ A@@ I@@ E@@ V palegh u yilan sha iti i Aôndo sha igbenda kpishi . Mba ve ngohol Kwagh u Kristu u mimi ne hemba m@@ iliôn at@@ ar@@ atar ainge . Shi Paulu kaa ér : “ Ka nahan man se lumun A@@ men ken a Na [ Yesu ] sha ci u icivir i Aôndo ye . ” ( 2 Kor . 29 : 3 - 9 — I tôô imo i Yehova i kar sha id@@ y@@ ur@@ an i ci@@ er@@ yol kpishi , nahan inja i kwagh ne ér nyi ? Lu Gi@@ u@@ se@@ pp@@ e T@@ ub@@ in@@ i , u yange m pase un kwagh ken af@@ o a mba yevese ityav la na kwaghôron u batisema la ye , been yô , un iyol na kpa i er un batisema ! □ Yange B@@ ah@@ ra@@ m , or u ngise tesen d@@ é@@ mb@@ é u keren u i yer ér K@@ un@@ g F@@ u la , va ken kpen@@ tar u he ’ A@@ t@@ ô u Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh . Kpa er m lu te@@ en ikyav mbi mbai@@ v ga yô , iyange i môm kpa i wu@@ he@@ m ga . De se time sha mbampin mban hegen . Shi yange ôr kwagh tese m@@ lu@@ a@@ inja u keren ijiir ken i@@ u@@ v shighe u se soo u eren msen la kpaa . — Mateu 6 : 6 ; 14 : 13 ; Marku 6 : 30 - 32 . 8 , 9 . ( a ) Yon@@ at@@ an yange tôndo zwa u suen Davidi sha mimi sha ci u nyi ? Shi kwagh ne ka a wase nan nan fa er kwagh u nan er la a lu kwagh u vihin tsu@@ ghun yô . ( E@@ s@@ era 7 : 10 ) Ver ishima sha awashima u igbar iti@@ ar u yange E@@ s@@ era wa ke ’ ishima la . Lu : u timen ke ’ á , shi eren sha á , shi tesen á kpaa . Mbat@@ amen — Tese Nen Mbagenev u T@@ ôôn Ikyav 8 : 5 - 20 ) Ken masejime yô , iorov 12 ken E@@ fese er batisema . Kwagh u hiihii yô , Ruamabera na “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” man Mbahemenev nav mba Shin T@@ ine ian ér ve tsua ior ve lu mbakur@@ an ken tiônnongo , shi ve ver mbagenev mba vea lu ityough sha mbakur@@ an mban yô . ( Mat . 24 : 45 - 47 ; 1 Pet . Hegen ne , ka a lam a ior ken zwa ne sha akaa a a taver ga yô . Kanyi yange gba u Mose una ôr ve ? Er zua a i@@ kpen bredi ne yô , a nenge sha or@@ van@@ nya na doo doo . Shin er ter@@ em u tamen la lu or u eren kwaghaôndo ga nahan kpa , ônov nav mba kasev mbara gema taver ken ad@@ ua u S@@ ou@@ ther@@ n B@@ apti@@ st@@ s la kpoghuloo , shi ve lu han@@ ger ér saa mo kpa m dondo ityesen i kwaghaôndo ve la . T@@ ere ! man nana nyôr sha tartor u Sha ga , saa u nan eren ishima i T@@ erem u A lu Sha yô . ” ( Mat . Kwagh u ter@@ em hen ken mbamkombo mbara la wase un u geman uma na . N@@ gi@@ se apostoli Paulu nger ér : “ Sha kwagh [ u mlu u Kristu , u sha inja i M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki u lu Tor man P@@ risti la ] ne yô , se mba a kwaghôron her kpishi , man a c@@ imin u pasen kpaa gadia ne hingir mba ungwan t@@ umb@@ u@@ lu@@ u . . . . Nahan doo u mba ken tiônnongo cii , hemban je yô mbakur@@ an vea na ‘ ior cii ve̱ fa ishimawan ve doo doo . ’ Nahan a ver se ikyav i doon tsung ! — 2 K@@ ron . I@@ can man ifer man angev man ku kua i@@ pi@@ la man m@@ vende u vendan atindi man ityav man mtim u ikyurior , kua akaabo agen a a tser uumace anyom udubu udubu hegen ne tese wang ér uumace undu Aôndo , mba nôngon ér vea hemen ayol a ve , kpa mba hemban yan a ya ican cii . Pro@@ feti ne yange umbur i@@ pi@@ la i Mbae@@ dom sember eren Mbaiserael mba ve lu ônov mba Yakob la vindi vindi . Shighe u anmgbian u kwase ugen u i yer un ér K@@ a@@ thy , u er tom shin Betel anyom imôngo la va fa ér nom na ngu a angev mbu ken it@@ you mbu i yer ér Al@@ z@@ he@@ im@@ er la yô , hen ér una fatyô u wan ishima nengen sha nom na ga . 13 : ​ 1 , 2 ; 7@@ 4 : 10 ; 8@@ 9 : 46 ; 9@@ 0 : 13 ; H@@ a@@ b . Or@@ pasalmi ngu pasen gbenda u uumace ve nengen kwagh u vough la . Mba ken F@@ ilipi yange ve ver ikyav i dedoo kpishi sha u nan iyua , shin er ve lu a kwagh a ve ga nahan kpaa . — 2 Kor . Kwagh@@ aôndo u Kristu K@@ ighir Or Ga U@@ ng@@ wa ase er Yehova pase ieren man mlu u ken ishima u Mbaiserael mba ve lu ken uiky@@ angen , mba i kohol ve cii i yilan ér E@@ fer@@ aim la . 1 , 2 . ( a ) Ka akaa a i tsen@@ ge@@ ôron ken Bibilo a nyi , a fatyô u tôôn karen sha n@@ um@@ tan u any@@ a@@ ma ? De se time nen sha akaa agen a á nger la . ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Or@@ ngeren Bibilo Yakobu taver se ishima ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” — Yakobu 4 : 8 . Or ne fatyô u wan ishima ga tsô a gba v@@ aan , sha ci u lu un inja er kwagh u wasen un môm ngu ga nahan . Luka kaa ér shighe u Paulu lu ken E@@ fese ken inyom i 5@@ 2 zan zan 55 la lu ‘ ôron kwagh vangertiôr ’ shi tesen akaa ken shin@@ ago@@ ge . Hegen ne , wan wam ka una tagher a mbamzeyol mba angev mb@@ un mbu ve a mi la yô , kunya u kô@@ rom . ” Ne fatyô u tesen mbayev enev akaa a aa wase ve kpa ? K@@ era kpa yange vande tin@@ d@@ in ort@@ yom ugen va taver Yesu ishima . — Ôr Luka 22 : 41 - 43 . U@@ kwaghaôndo man mbat@@ im@@ en sha akaa a ken Bibilo kpishi nyian ny@@ iman kwagh u Yesu tese ér ishimaverenkeghen ngi i zuan a uma u tsôron shin tar la . ( Ekesodu 19 : 18 ) Sha ayange a H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia la kpaa , Yehova wa ishima u van a m@@ t@@ enger ugen . Ka m@@ t@@ enger shon je i pase ken H@@ ag@@ ai 2 : 6 , 7 sha injakwagh la . U za hen ijiir la yô , u fatyô u ôron an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av mban : Kanyi i Lu Loho u Bibilo ? Man er ôr nahan , hide kera kohol un ga , or nenge a na hen ya ga kuma ayange atar . A@@ mba@@ aior la a@@ dooga vea lu mba ve dugh hen u@@ y@@ aav mba i eren kwaghaôndo her ga yô , shin mba kwaghaôndo jimin cii a te ve ij@@ ar sha ieren i im@@ ang@@ er@@ ev i i du@@ mbur ken kwaghaôndo u aiegh la . Aluer u tôô shighe u hen sha akaaôron a profeti a ken Bibilo la môm môm man er a k@@ ur sha mi yô , aa taver jighjigh wou . Hen ase sha kwagh u or u nan u@@ ve ityough ken i@@ ember@@ yolough i hen an@@ shighe kp@@ egh@@ ee , nahan nan hingir u eren kwaghbo u nan hen ér a tsa kpa nana er ga la . ( Rom . Kanyi kwagh gumor ugen yange er sha kwagh u tom@@ o , man er kwagh ne sha ci u nyi ? Aluer se ver ishima ga yô , una ngô@@ ôr tsu@@ men a vese sha mba@@ aie nav mbagenev ga . M@@ kav ka u or fan m@@ kposo u a lu hen atô u kwagh u dedoo a kwagh u bo , nahan tsuan u eren kwagh u dedoo la . ( Heb . Er Nan Ve Yesu B@@ ugh Or@@ ap@@ ir@@ ashe U@@ gen A@@ she K@@ ure K@@ ure ? P@@ ania ne kaa wener , shighe u un ke@@ ma uwegh sha h@@ unda la , kwase la unde lu sha go@@ go ken k@@ ic@@ hen na , lu nôngon ér una wa b@@ or u usu . Ne eren nahan cii yô , kohol nen inyaregh ki ne vihi ken atô u iwer kpishi la cica cii nger nen shin takerada . • Takerada u U@@ pasalmi ua wase se u seer fan msen u eren nena ? • Kwagh u mba@@ yi@@ ase u Iserael la tese se nyi sha kwagh u averen a Aôndo ? Ikyav i Yobu la na se vangertiôr ér se kpaa se fatyô u wan ishima . ( Ôr Mateu 21 : 18 - 22 . ) * Yange a̱ per Tindi yô i gba u á wam , man u sôron akaa sha u a̱ hide a̱ lu vough yô , yange i gba u a na “ ini@@ av sha ci u asorabo . ” K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Aluer gba sha mi yô , ashighe agen ú tôô wan wou ú za a na hen iji@@ ir@@ tom you , ú za tese un kwagh u ú eren ú zough a inyaregh ki koson tsombor a mi la . ( Pasalmi 8@@ 4 : 10 ) Alaghga amba@@ aior ne aa lu ke ’ igbar ga . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 7 ] Sha nahan yô , mba yangen ior u kporom ikyua a Aôndo shi yan ikyar a na kôôsôô . — Y@@ ak . ( Aerenakaa 2 : 24 ) Aluer se lumun ser Aôndo ngu , shi ka un a gbe akaa cii yô , se mba a ityôkyaa i vesen i nan jighjigh ser yange kô@@ r@@ cio u nd@@ eren Wan na shin ku . — Mbaheberu 3 : 4 . Shighe u kwagh a er se je i zu@@ lum shin ku yô , alaghga kwagh a kera gba se sha mbam@@ hange asev shin sha ityom yase i se eren ayange ayange la ga , ishima ia hemba h@@ aren se sha mlu u uma a lu ti@@ ôn@@ ôô ne . Í@@ Y@@ I@@ M@@ A Mbaiserael í due a ve ken uiky@@ angen ken Igipiti kera lu a̱ kuma inyom ga . Aôndo yange kaa ér : ‘ Or nana undu ter u nan kua ngô u nan , nana var ken kwase u nan . ’ ( Aerenakaa 27 : 27 - 28 : 2 ) Wan@@ kwase u Iserael ugen kpa yange wase Or@@ shi@@ ria ugen ken mba ve yem a na uiky@@ angen la , shin er ver mon na sha ci u uma u or shon ga nahan kpaa . Kpa anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya mbara nenge un nahan ga . Aluer se mba nengen akaa ne hanma shighe shi se mba dondon aeren a taregh yô , aa bende a mlu wase man inja yase sha kwagh u akaa a Yehova a lu tesen se la fese je a ngô@@ ôr ga . Kwagh ne una na yô , se kera kôr ave sha uma u a lu uma jim la taveraa ga . 9 : 9 — Mkaanem ma í kaa ér “ or u i yer nan er profeti ainge yô , i yilan nan er Or@@ nengen ” ne ma a inja nena ? M soo u vihin un ishima ga . ’ Se F@@ atyô u W@@ aren I@@ y@@ ugh i Aôndo Akaa kpishi a a lu ikyav i mk@@ ur@@ tar ne ka a van ior a ican i yan . Bar@@ n@@ ab@@ a mough a Marku , ve yem kwaghpasen ken Shi@@ per@@ u , Paulu di tsua Shi@@ la ve yem u za sôron mbahenen mba he@@ v er ve vande wan ishima u eren nahan . S@@ aa u fa Yesu kua Ter na dedoo ve u fatyô u eren nahan ye . Sha ajiir agen je yô , mngerem ma man tsô kpa lu ga . ( Ôr Mateu 25 : 21 , 23 . ) Er uter ve soo ônov vev yô , ka ve kura ve sha u or a de tsu@@ men a ve shin tsu@@ ghun ve ga yô . Sha kpôô yô , saa u i kom or a nyôr ken atô u kwa@@ v@@ yolough yô , ka keng una nyoon tsung . Shighe u m za lu vea tsombor u Betel la , doom kpishi u lun imôngo vea anmgbianev mba g@@ anden , mba nomso man mba kasev , mba vi@@ an ken jijingi . Yesu yange soo ér se de hungur dooshima u Aôndo a tese se la ga , nahan a ver iniongo i umbur ku na la ér i eren i ken hanma inyom . P@@ ine iyol you wer : ‘ Ikyav i aeren a í ter heen ne ér nyi ? Se wuese iniôngon ve la , nahan se fatyô u taver ve ishima kaan a ve ser , kape Yehova kpa i doo un a ve je la . I tsaha Kor@@ aki kua mba ve dondon un ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la sha ieren ve la Shighe u se tagher a mbamzeyol ab@@ u shin zum u ishima i nyian se sha ci u mbamzeyol mba hen tsombor wase yô , se fatyô u eren kwagh er Maria nahan , gadia yange za hemen u civir Aôndo sha jighjigh shin er tagher a mbamzeyol kpishi nahan kpaa . — Mbaheberu 10 : 36 . M@@ ci@@ em gba ior mba ve lu ken gar la cii iyol . Sha mimi yô , alaghga a lu Orshiada môm tseegh nana za zua a or u i sar nan shi nan@@ á hen Bibilo a or shon ye . PE@@ E@@ J@@ I 28 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 2 , 10@@ 3 Er msen er or@@ ngeren Bibilo ugen yange er nahan , ér : “ G@@ em@@ am ashe kera sha u kenger gbil@@ in@@ kwagh . ” — Pasalmi 119 : 37 . 29 : 11 ) Sha kpôô yô , H@@ es@@ e@@ k@@ ia pase Mb@@ al@@ ev@@ i ve fa wang ér ka ve i ne ve tom u wasen ior u civir Aôndo sha mimi ye ! E@@ ̱r Paulu za nyer ke ’ T@@ esalonika , gar u ngise gba u una m@@ ough@@ on yô una yem tom m@@ ishen ker la yô , mase zan yange ve nenge l@@ ù cian kwagh g@@ ighir g@@ ighir hiden ij@@ im@@ ee ? N@@ oo@@ v vea dondo ikyav i Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo la nena ? Lu ôron kwagh u Mbakristu mba ve tsaase mbamhen vev man aeren a ve sha atindi a Aôndo a a lu ken Mkaanem nam la . Ity@@ ôkyaa yô , ka Un a “ gbe Sha man tar ” ye . U@@ umace Vea V@@ a Lu Nen@@ a ken H@@ em@@ ene ? Ka inja er ior kpishi nyian tôô ér ve gba kwagh ga nahan , nahan ka fe saan ve iyol ga . A shi nan kpa , lu ken derianyom u sha an@@ igh@@ eni C.S.@@ Y . la , ior mba ken tar u Ch@@ ina mba keren m@@ ts@@ ôr hii u nan jighjigh ér iyol i or ngi kpen ga ye ; man gema ken derianyom u sha un@@ yi@@ in C.S.@@ Y . la di , ve na jighjigh ér vea fatyô u eren ak@@ ombo a aa yange ior u kpen yô . Ka akaa atar a nyi Aôndo a er sha u been a ican i uumace ve lu yan laa ? 7 , 8 . ( a ) Ka “ a@@ you a utya ” a nyi nahan ityesen i Yehova i wasen ior u he@@ mb@@ ene ? Anmgbian Er@@ n@@ st W@@ i@@ es@@ ner u lu ortamen u sôron atôônanongo ken Jam@@ an@@ i hen shighe ne la , pase akaa agen a yange anmgbianev mban ve er ve i kôr ve ga yô . Ka sea seer fan ior mba sha ajiir ne yô , shi se seer hiden za sôron ve . ” Se kav ser , mbagenev ka ve ker ng@@ egh ng@@ egh sha kwagh u iyol@@ wu@@ h@@ an man kwagh u i doo u se eren shighe u se ze mbamkombo mba tiônnongo la i za kar ikyaa inya , kpa mbagenev di yô , ka ve gema ve haa iyol inya sha gbaa ne , ve eren kwagh er mba ken ya ve nahan . Kpa ve tseegh vea na ior i tar ne ia hingir u wan mbagenev ikyo sha m@@ im@@ ii ? Er nan ve shighe wase ne a kaha kposo a ashighe agen ci@@ ilii ? Kwagh ne tese wang ér ior kpishi vea va fa mimi ken tar la . Mayange m nengen iyol yam mer m ngu or u eren tom ken af@@ ishi ga shi m tôô mer m fa tom u ken af@@ ishi tsembelee kpaa ga , kpa er Mbaheberu 13 : 21 a tese nahan , ka Aôndo a ne se sha u se kuma “ sha hanma kwagh u doon cii sha u eren ishima na ” ye . ( Ôr Anzaakaa 20 : 25 . ) Apostoli Yohane ôr kwagh u una za hemen la . Ken inyom i 19@@ 7@@ 1 la or shon u yange na kwaghôron la shi pase wener ior mba ken Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty vea fatyô u ha@@ an ish@@ angen i tsu@@ wan mba vea lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba i shigh ve mkurem la ga . ( Pasalmi 15 : 1 , 2 ) Or u nan er kwagh sha mimi ga yô , nan ngu or@@ cu@@ gh , ú eren aie , ú mayange je á fatyô u nan nan jighjigh ga yô , man mba ve eren kwagh nahan ne cii , Yehova saan ishigh sha a ve ga . Takerada u i yer ér E@@ uro@@ pe — A H@@ ist@@ ory la kaa ér : “ Cii man shighe u K@@ ôn@@ stan@@ t@@ in la yô , Mbakristu keren u zuan aa tahav [ mbu pati@@ v ] sha u vea za hemen a mcivir ve ga . Or@@ tamen u un kpa kwagh na a lu nahan yô , kaa ér : “ Hegen m hemba fan u nengen sha kwagh u mba ve er isholibo la cii . ” Mba civir Yehova kange ishima ér vea lu a aeren a wang . Davidi yange lu wan di a wa icam pasen er ayange na a ku@@ ugh a mgb@@ ôghom tsô . — Pasalmi 10@@ 2 : 11 . Shi yange pase Noa ityôkyaa kpaa , a kaa ér : “ Me va a mngerem sha tar de@@ e@@ mee , . . . hanma kwagh u sha tar cii una kpe . ” Nahan Ch@@ er@@ i tese kwase ne ken Bibilo ér Yesu yange er msen hen Ter na u sha la . Or u nan fe kwagh u kasua tsema tsema yô , nana soo u eren imba kpen@@ ga u nana zua a li@@ ba ga la ga . Satan soo ér se hen nahan . 24 : 45 ; Ps . Doo u se umbur ser , shighe u Orkristu nan yem u za eren ityom i ken tiônnongo yô , alaghga kwase shin nom u nan ne jighjigh ga la nana hen ér i ta nan kera . Or ka nana er u kwagh shin nana ôr kwagh a we b@@ ag@@ en@@ aa , man wea or iyev sha mi nahan , i vihi kpishi . ” Di@@ se@@ mba 26 , 200@@ 4 Kape or u E@@ ti@@ op@@ ia u cian Aôndo la kpaa yange i er un batisema shin ‘ ity@@ u@@ ngu mnger ’ je la . Er se vande ôron nahan , ken derianyom u hiihii la , ve cica cii ve lu eren tom u hange hange u pasen kwagh la . ( Yohane 10 : 16 ) B@@ em la a̱ lu kwagh u hemen ken uuma asev . Yesu B@@ ee Ior I@@ angev sha I@@ vande A wa u pinen ve mbampin shi wan ishima keghen ato ungwan er vea na mbam@@ lumun yô . 5 , 6 . ( a ) Ka mbamzeyol mba nyi ior mba keren kwaghyan sha ci u icombor ve ka ve tagher a mini ? Ka nahan ve mgb@@ er u magaz@@ in ne , u̱ ke ’ uwer u Ma@@ ac@@ i 1 , 199@@ 9 la yange due a mnenge ugen u i ser un wang sha itinekwagh ne ye . ( Luka 12 : 32 ; Yohane 10 : 16 ) I tsengaôron kwagh ne ken Pasalmi 7@@ 1 : 18 , ér : “ Z@@ an zan shighe u m bee iyol , m m@@ ende iv@@ u kpaa , de undun mo ga , Aôndo , saa me kar pasen agee a O@@ u hen k@@ ov u ua va la , man tahav O@@ u kpaa hen hanma or u nana va lu la . ” ( M@@ al . 4 : 1 ) Ity@@ av mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ira mb@@ ia va hingir sha ish@@ ende@@ gh yô , mb@@ ia lu kposo a ityav mb@@ ig@@ enev cii , mb@@ ia lu kwagh u “ hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô . ” ( Mat . Yehova fa kwagh u kwagh a gbe se a mi la , shi a na se kwagh kuma u una wase se u taver ken jijingi . — Mat . Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér : “ Gb@@ ihi nen hanma kwagh u hông@@ or@@ ough man shi ifer i i du@@ mbur la kera , ngohol nen kwaghôron u i m@@ ô@@ ôr un ken a ven la sha ishima i legh legh , u una fatyô u yiman uuma enev ” yô . ( Y@@ ak . W@@ illi@@ am@@ s kaa ér : “ I er shiada ér Mbakristu mba ken c@@ ôô@@ ci i sha ayange a ngise la cii lu pasen i@@ vangeli , hemban je yô mba ve lu a iyua i ci@@ ghan jijingi la . ” Yange fa doo doo er ieren na ia fatyô u b@@ enden a iti i Ter na u sha man er kwagh ne una fatyô u b@@ enden a mlu u ken hemen u uumace cica cii yô . De se nenge sha atô@@ akaa atar , a aa wase se u eren nahan yô . ( a ) Mb@@ ang@@ ohol ityesen vea fatyô u dondon ikyav i Elisha la nyian nena ? A Tim K@@ u Sha W@@ on K@@ era Yange ci@@ er inja iyol kpishi , lu ku@@ su@@ su@@ s@@ u je gande u una fatyô u zuan kwagh a mba lun sha kwa@@ r@@ kyaa gaa ? Eli@@ h@@ u wuese Yobu sha ieren na i mimi la . Yehova Aôndo una wa “ awashima Na ” ne ken ishima i “ inyam i nyian b@@ ong ” i i lu a “ ak@@ or pue ” la . P@@ L@@ IN@@ Y u K@@ iriki , u lu g@@ om@@ na u B@@ it@@ in@@ ia la yange nger Tor u Roma washika kaa ér : “ Ka kwagh u m tsough u eren a ior mba i kaa a mo ér mba Mbakristu je ne . Alaghga ne mbamaren ne mb@@ á tesen mbayev enev atindi a Aôndo a nger ken Bibilo a vende ér i de eren iji@@ mba ga la , alaghga je yô , ne tese ve ac@@ in imôngo je . Yehova kôr isholibo ihyom , nahan se kpa gba u se kôr i ihyom . ( Yeremia 10 : 23 ; Mbaromanu 3 : 10 , 23 ) Aluer imba tindi la ngu yô , a zua a mi han@@ a , man una lu inja nena ? Kwagh ne wase Yesu u tilen dông shighe u tagher a ku la . Er i kaa ken Luka 21 : 26 nahan , ka hanma shighe man “ asema aa yina ior sha mci@@ e man sha mk@@ egh u akaa a a lu van sha won ” laa ? — Iyoukura i zwa Buter i Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 199@@ 4 , peeji 19 - 20 . ( Yakobu 2 : 23 ) Jighjigh u nan u Aberaham man m@@ doo u Yehova doo un ishima la va aa averen sha tsombor na . Er akaa a ior mban vea ôr u la aa lu u iwasen nahan kpa , gba u u wa ikyo . Mose yange sôn ér ma un nenge a iengem i Aôndo sha u@@ wo , nahan Yehova p@@ ande tese un iengem na . U@@ uma mba iorov lu sha z@@ ongo ! I@@ ny@@ am ne ia ta num sha ana ? Bo@@ a@@ shi wa iyol kegh a kegh u p@@ aan un . I@@ ca i gba ga tsô m hii u kaven loho u ken Bibilo . Ior mba ve lu sha ian i Yehova á lumun a ve yô , ka mba ve civir un la , kpa mba ve civir un ga yô a venda ve . Kwagh ne una wase nan u kporom ikyua a Aôndo shi Yehova una hingir nan V@@ ande man I@@ jiir i Y@@ eren kpaa . — Ôr Pasalmi 9@@ 4 : 21 - 23 ; Yakobu 4 : 8 . ( Genese 26 : 34 , 35 ; 27 : 46 ) Nahan kpa , zayol u Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka ve tagher a mi ne vihi jighjigh ve u nan mayange ga . Nyian ne , kwagh u i pase ken Ruamabera u ken zwa Grika la wase se u fan ér Yehova una kar a isholibo kera sha nagh ku ip@@ aan la , shi hegen je kpa , ngu a de ér se̱ lu a imoshima i wang sha ishigh nagh . “ Sha hiihii la kwase wam man ônov av mbak@@ asev mba uhar mba ve hembe kaven ishigh la , ve hendan a mo . U môm ngu anyom 14 , ugen la di ngu anyom 10 . Er sha akaa ag@@ enegh kpa lu nahan , kape sha kwagh u an@@ za@@ agh kpa yange Yesu Kristu ver ikyav i hemban doon je la . ( Mateu 6 : 22 ) Gba u gumor la una lu a ishima i t@@ angen iyol ga keng ve una fatyô u geman akaa a na cii karen mba@@ ats@@ anev ye . 15 , 16 . ( a ) Ka nyi akaa mbagenev ve de a kar ve sha er vea hemba veren ishima sha mcivir u Yehov@@ aa ? 2 : ​ 13 - 17 ) A@@ you a Tartor a ase kpa , ka ajiir a eren mcivir u mimi shi henen kwagh u Yehova . D@@ i er Yehova nahan , se kpa se gba uwer mayange ga , se lu a ishimaverenkeghen ser a b@@ unde kera kera kpa mbagenev vea va nenge a ikyaa ne wang nahan vea lumun loho u Tartor ne . Nyian kpa , er se lu ior mba Aôndo yô , aluer se soo u ‘ tsuan uma sha er se lu uma ’ yô , gba u se kpa se er nahan vough . Aôndo kaa a uumace mba hiihii mbara ér : “ Ish@@ u i shin zege@@ mnger man iny@@ on i pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo man hanma kwagh u uma u a zenden sha tar cii , ve̱ lu sha ik@@ ev yen . ” ( b ) Er nan ve se fatyô u kaan ser Yehova man Wan na mba ken mzough u sha dooshima u̱ o@@ gh@@ om mayange ga , u̱ a hembe sh@@ a@@ won cii yô ? 13 : 19 ) I@@ nya i i lu kposo kposo la tile sha it@@ you ki nyi ? Apostoli Paulu yange lu ikyav i tesen i dedoo sha gbaa ne . Ity@@ av mbi nôngon mb@@ ia kera vihi m@@ lu@@ ashe u tar ga ; Aôndo una er “ ityav mb@@ ia bee zan zan a ar hen ik@@ ighir i tar je . ” Yehova umbur se kwagh sha zwa u profeti Yesaia ér se kenger sha akaa a a lu sha kwa@@ v@@ aôndo la , an@@ za er iyange man as@@ an nahan , man se̱ hen ke ’ ishima e̱r i hii ve akaa ne a hingir u va lun yô . Nahan kpa , u er nan ve u za hemen u lamen a wan wou hanma sh@@ igh@@ ee ? ( Ôr Yesaia 2 : 3 , 4 . ) Shin er an@@ ng@@ ôô@@ v av mbagenev mba ve hen ityesen i Bibilo tsuaa mbara ve kpe hegen nahan kpa , g@@ ô@@ g@@ ô tsombor wase ngu zan hemen u vesen , shi Aôndo na se iveren mgbegh@@ aa je . • Dooshima una ban Nahan inja na yô , kwagh ne ngu tesen ér kwagh a̱ de kera ze or iyol sha kwagh u u@@ tsa ga z@@ ee ? Aluer or@@ vesen nan vihi tu , orgen eren kwagh ka kom nan sh@@ a@@ won ga yô , alaghga mba ve lu sha ikyev i nan la vea ungwan imo i nan ér hemba ve a hemba . Samuel lu profeti u hiihii cii ve u@@ profeti mbagen mase van ken ijime ye . — Aerenakaa 3 : 24 . A ngohol um@@ ag@@ az@@ in mba yange i na un la nahan maa i hii Bibilo i henen a na . Ú Nenge Kwagh u K@@ u@@ ugh Nen@@ a ? ( D@@ ut . 34 : 9 ) Yange í tsua nomso mba vi@@ an ken jijingi ken tiônnongo u Mbakristu sha u p@@ endan ve ave sha it@@ you . ( Aer . 6 : 6 ; 1 Tim . 3 : 2 ) Nahan cii kpa , se mba den ser gb@@ ev mbu se nenge ken kwaghôron wase la mbu yange se u wuese Yehova sha uya uya ga . Ashighe kpishi ka a yaren tom a kwa ken Bibilo yô i lu isholibo i lu ôron kwagh u i̱ ye . A soo ér alegh ase a yaven a or la a lu se kwagh u civirigh . — Mbaheberu 13 : 4 . Yehova soo ér han@@ mô wase cii nana nyôr ken mlu u una lumun nan yô , shi nana za hemen u lun nahan . Er kwagh u mbacivir Yehova a gbe un ishima kpishi nahan , doo u ga he ? ( Anz . 18 : 1 ) Nahan doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Ka iky@@ e yam u zan mbamkombo cii , shi zuan a iwasen ken a ve kpa ? ’ — Heb . 8 : 16 , 17 . ( b ) Mbag@@ e@@ man kwagh kpishi l@@ aha iti i Aôndo nena ? Bibilo ngi a kwaghwan u injaa ua wasen se u sôron mbamzeyol mba se tagher a mi ayange ayange la yô . • Ior vea soon u him@@ en iy@@ ongo ga Kpa ajiir a t@@ ung@@ un iyol a Mbar@@ o@@ ma kpishi lu ken u@@ zege@@ mba@@ a@@ y@@ ough mba ve lu a u@@ kp@@ ar k@@ imi mba sôron iyol man eren an@@ umbe shi ha@@ an do kua ajiir a yan kwagh shi man kwagh kpaa . Kpa se cii se nyôr hen ape se lu zan la . Yange mbamaren av zua a mbam@@ ishen mba kwaghaôndo u Mor@@ mon , anyom kar any@@ iin cii ve i va mase maren mo ye . Paulu yange ôr kwagh u m@@ te@@ v u sha ican u mbaapostoli ken washika na u vande ngeren Mbakorinte la . A@@ she a se nengen kwagh , er m@@ dugh u iyange shin ko@@ kombo u do@@ on@@ ashe shin ahan a wanye u kiriki la nahan cii tese ér se doo Aôndo ishima . A@@ vegher a takerada ne u pin mbampin mba i gbe u or u ôron nana na mbam@@ lumun sha mi la , i er a@@ vegher shon sha gbenda u aa mgbegha wan wou u ngeren kwagh sha itinekwagh i í er kwagh sha mi la shin takerada na , shin una hen kwagh sha itinekwagh shon ken ishima . ( Yakobu 4 : 8 ) Er ka sea time sha igbenda i Yehova a eren kwagh man er i saan un iyol a mba kwagh na a doo ve ishima kua gbenda u a eren kwagh a mba ve undu un la nahan , ka se hemba fan i@@ mba@@ or i a lu la . * ( Yesaia 40 : 26 ) I@@ mba kwagh ng@@ ira nahan ka a inja u kaan ér ngi gban eren ab@@ u ts@@ ôô ? ( 2 Timoteu 4 : 10 ) Shin alaghga vea nenge ér ity@@ ôr i iyôngo i ior mba Yehova ve lu ker la tsu@@ le ve ngee gande . ▪ Or@@ ya wam shin kwase wam ka una ts@@ ahan ônov asev nahan , m tese mer m lumun a tsaha u a ne ve la nena ? Se mbacivir Yehova ainge yô , se mba kera civir un ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ga . “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga ” Sha ityôkyaa ne yô , alaghga vea gbaa yemen hemen tsô a u kaven kwagh u i lu tesen ve la shio . I@@ ̱ pase kwagh u nom man kwase mba ve soo ayol a ve ga yô . ” Yange mbacivir Yehova mough hen ing@@ y@@ egh ki udubu kpuaa tseegh sha shighe u yange Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I mbi bee la , hegen ve kuma ing@@ ye@@ gh@@ ior er m@@ iliôn at@@ ar@@ atar nahan , i kohol ve ken atôônanongo kuma er 9@@ 1@@ ,000 nahan ken ityar 2@@ 35 . Ka ieren i nyi i doo u Mbakristu vea lu a mi sha kwagh u iyev i or@@ on@@ o ? Shighe u mtim una va sha Zege@@ bab@@ ilon la a kpiligh u@@ tor kua ior mbagenev iyol kpishi . — Mpa . Yesu yange tese kwagh u mbaapostoli vea hemba veren ishima sha mi la nena ? “ Gadia [ kwaghfan ] hemba doon a . . . az@@ ur@@ fa , m@@ tser na kpaa hemba z@@ en@@ aria u wang . ” — Anz . Ôr Iyoukura i J@@ un 1 , 200@@ 6 , sha itinekwagh i i kaa ér “ Aôndo We Mba@@ beenyol Iky@@ o ” la . U nôngon a mbamzeyol mba uma la una fatyô u van se a m@@ tu@@ me@@ yol nyian , vough er zende u shin t@@ so sha ayange a tsuaa la nahan . Nahan kpa , N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u hông@@ or a iti i Aôndo , nahan iy@@ ugh i Aôndo sen sha a ve . Er se cii se lu Mbam@@ usu@@ lu@@ mi yô , se za er ivese ken M@@ as@@ ar@@ an@@ ci u u lu hen ijiir ne la . Ka ish@@ ember@@ ti i nyi i yar tom a mi ac@@ in atar ken 2 Mbakorinte 3 : 5 , 6 , man inja i i̱ ér nyi ? Er m lu Orkristu yô , m tsua u dondon Yesu . Man a er nan ve or a sember v@@ ô@@ son kwase tsô maa kwagh la una yange nan u ven@@ gese m@@ le@@ he u iniongo i injaa nee ? U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , wan wou ngu vesen man i@@ vesen ne wa u lun sha tse@@ ene@@ ke na kpa ker . Lu shighe u Aôndo lu a gba tar shin uumace ga la lu ôron ga . 15 : ​ 22 , N@@ W . Kwagh u Anmgbian K@@ nor@@ r ôr ne va lu mimi nahan vough ! tar u Amerika * Ken ityar igen kpishi , kape kwagh a lu je la . T@@ so@@ mbor wase yange u mough u yem t@@ w@@ ev ikyua a gar u G@@ l@@ as@@ g@@ ow , ken tar u S@@ co@@ t@@ land , iwer ngi kar yô , maa kwagh ne erem ken makeranta . • Er nan iyol ka i kpe mbagen u eren batisema , kpa a fatyô u wasen ve nena ? • Tom u pasen kwagh la ngu ne se kua mba se pasen ve kwagh la m@@ mem nena ? Ka imba kwase i Yesu kaa a na ér : “ I de u asorabo a ou ” je la . Kwase ugen vaa iyol ér , m@@ har u nom na a har sha In@@ tan@@ et la vihi nom na kpishi je , nahan ivaa ve saa ishe . Mbaefese 5 : 18 , 19 kaa ér : “ I@@ v nen a Jijingi . Ô@@ ron nen kwagh ayol a en sha u@@ pasalmi man ats@@ am man am@@ o a gb@@ eren a ken jijingi , man dugh nen am@@ o , waan nen Ter ats@@ am ken asema a en . ” Bibilo tese ér ica a gba ga tsô , Aôndo una kar a hemen u Satan u bo ne kera . U tesen ikyav yô , or@@ pasalmi Davidi yange nger ér ‘ ashe a Yehova nga sha ’ a vese shi ‘ uwegh nagh ku y@@ an@@ egh ku suen ’ se . ( Ps . Ka nyi i tese ér Or@@ maan u T@@ amen la gbe h@@ umbur eren kwagh er a nenge i doo un la ga , shi s@@ angen a s@@ ange ior mba una tsaha kpaa ga ? Aluer se mba tsuan ase@@ mber a vough shi lamen sha shighe vough yô , vea kegh ato . Be@@ te - she@@ me@@ shi ( Mbaheberu 5 : 14 ) De se nenge nen sha igbenda ig@@ enegh i amba a akaaôron ne a dugh yô . 14 : ​ 28 - 31 ) Mose pase ken kwaghôron na u sha uhar la er yange i na A@@ tindi sha U@@ wo u S@@ in@@ ai yô , shi á hide á kimbir ôron A@@ tindi a P@@ u@@ e la kpaa . U@@ profeti mba Ba@@ al s@@ ôngo b@@ ua u i na ve la maa ve gba yilan iti i aôndo ve ac@@ in imôngo , kaan ér “ Ba@@ al shi rumun se ga ! ” ” Ny@@ ityô kwagh i yange ia er cii kpa , Mbakristu mba mimi ve ‘ ke@@ men iyol sha ak@@ ombo . ’ — 1 Yohane 5 : 21 . Yange gba ah@@ on sha kwagh nee ? Kpa kape a fe i kom un ga je la ! Mal@@ aki yange ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u tempel u Aôndo u ken jijingi ér nyi , man kwaghôron ne yange hii u kuren nena ? U tesen ikyav yô , mo m soon u nd@@ eren fele , kpa kwase wam soon u nd@@ eren fele nahan ga . ( Amo@@ shi 3 : 8 ; Aerenakaa 5 : 29 ; 1 Peteru 2 : 21 ) Kanyi i wase ve kua Mbashiada mbagenev sha tar jimin cii u eren kwagh nahana ? Ve yila ior ken kpen@@ tar u Mic@@ hi@@ g@@ an man I@@ o@@ wa man C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , ve ôr ve loho u dedoo . ( G@@ al . 5 : 19 - 23 ) Aluer ashighe kpishi bem ngu lun hen ya ga yô , ka u nôngo kpoghuloo u fa akaa a i doo u ne gema eren hen ya wou ve una hingir ijiir i kundu kundu i waren sha ci u mbayev ou kpa ? I kaa ken ityakerada i I@@ vangeli ér , mba ng@@ ur “ ôron kwagh timen sha mi ayol a ve ” yô , “ Yesu iyol Na va mgb@@ ôghom a ve , gba zan a ve imôngo . Kpa ime wa ve ashe sha u vea kav Un ga yô . Shighe u m lu anyom at@@ aan la , angev av mbu ken ityough mb@@ ura taver je hingir u me zenden sha k@@ at@@ ako . Ken derianyom u hiihii la kpa kape lu je la . Kanyi yange i er@@ ee ? Se fatyô u tsaase mkav wase u ken ishima la sha er se hingir mba vi@@ an ken jijingi nena ? 9 : 24 ) Ga@@ yô kwagh la una mgbegha se u ôron kwagh u mbaapostoli mba Yesu kpa ôr la , ser : “ Se@@ er se jighjigh u nan ! ” — Luka 17 : 5 . Er i lu hanma mkombo se zough a kwagh u he ker ga nahan kpa , aluer se mba b@@ un@@ den mkombo ga yô , se hemba kaven akaawan a Bibilo , shi se ungwan mbam@@ umbur mba inj@@ aav , mba vea wase se u tôvon asema ase fan kwagh u a lu ker la yô . Gbenda u Mbat@@ yomov Ve B@@ enden a V@@ ese La Yesu yange tese ér ior asange asange doo un ishima nena , man awashima na yô lu nyi ? Er Yesu a lu ityough ki tiônnongo yô , a za hemen u wasen se sha er se pase ior iti i Ter na man awashima na yô . Ruamabera tese ér Yehova fa er ka i lu se ken ishima la nena ? M ngu a aeren a aa na kwagh wam a doo Aôndo ishima kpa ? U er kwagh ne nena ? Mbakristu mba ken K@@ orinte kpishi yange ve eren ityom i ken ime , kpa Paulu kaa a ve wener : “ Kpa i ôô ne , i tsegha ne , i na ne ish@@ ô ken iti i Ter Yesu Kristu man sha Jijingi u Aôndo wase . ” — 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 . Yakob 6@@ 8 : 5 ) Kwagh ne ka môm ken akaa kpishi a i nger ken Bibilo , a a tese ér Yehova eren kwagh a ior nav sha m@@ s@@ ange u sha dooshima ga yô . — 1 S@@ am . Aberaham yange lu ny@@ iman kwagh a Aôndo shinii ? A@@ pe Se Z@@ ua a A@@ zende a Dedoo Yô Nahan se gba an@@ z@@ ô a vesen , aa a tôô se shighe u kimb@@ in ga , kpa se lu koson inyaregh shi se tema se lam sha mbamtaver mba alaghga se tagher a mi la ac@@ in imôngo . ” ( Mbaheberu 9 : 14 ) Een , akaawan a Aôndo na la lu sha ci u uma wase man mkpeyol wase kpaa . A kera gba u se nôngon a nôngo ser se er kwagh u vough sha ishigh ki Aôndo ga , gadia mlu wase jimin cii una lu vough , á gema un una zua sha i@@ been i Aôndo . ( Yakobu 5 : 14 , 15 ) Shi u gema ishima sha mimi , nahan u undu tiônnongo ga . Yange aren a mba@@ ats@@ anev man mba i er ve ican la kpaa , a wase ve sha u ve̱ ‘ zua a m@@ mem ken asema a ve yô . ’ Aôndo wa kwagh ne ken asema a ve ér ve tese mbagenev . ( Duteronomi 21 : 15 , 16 ) Shi a fatyô u pasen “ i@@ ho@@ m ” ér ka u or soon orgen ga kpishi , kpa lun a awashima u eren nan kwaghbo keng ga , kpa geman palegh nan sha ci u kwagh u nan doo nan ishima ga . M@@ kav wase u he : Yesu yange lu ts@@ eng@@ ap@@ asen ér mbagenev ken mbadondon un , mba i shigh ve mkurem la vea va hingir nongo u wanakiriki u bo la ga . Er i lu Aôndo u@@ hemban@@ agee cii a tindi u yô , u fatyô u ôron kwagh sha ut@@ aha je kpa ? Yesu Kristu ôr kwagh u mbadondon nav kaa ér : “ Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” Kpa de kera den wer ve luun vea mbak@@ ov vev tseegh ga , wase ve ve fa anmgbianev mba nomso man mba kasev mbak@@ aven ishigh kpaa . Yehova yange na M@@ ika injar sha ishimawan na la . ( 1 Peteru 5 : 3 ; 2 Mbakorinte 1 : 24 ) Yehova doo Mbat@@ amen mba ve lu a iyol hiden jime shi ve eren tom kpoghuloo la ishima , man ve fa ér sha u seer kaven un yô vea fatyô u hemban van a averen ken tiônnongo . Yange i taver mo u fan ihy@@ ongo i Ng@@ ôm una lu hen ya zum u me za hide makeranta yô . I ôr ken Pasalmi 9@@ 7 : 10 ér : ‘ Yehova koson uuma mba mba i doo Un a ve la , yem ve sha ikyev i mbaaferev ’ kpaa . Ruamabera ne tsengaôron kwagh u Kristu Yesu ér : “ Una yima or@@ ibanave zum u nana vaa yô , man ic@@ an@@ or kua or u nan lu a or@@ wasen ga kpaa . ( Yohane 18 : 37 ) Akaa a Yesu er ken uma na jimin cii tese ér a va sha u va lun or@@ tesen u@@ hemban shin or u eren u@@ ivande shin Or@@ yiman u wasen mbagenev tseegh ga , kpa a va sha u eren ishima i Yehova , tor u@@ hemban sha won cii la man sha u pasen er Aôndo una er ishima na sha ikyev i Tartor na yô . — Yohane 14 : 6 . Sha mimi yô , taver kpishi u se uumace mba se yen ne se̱ er akaa a tesen ér se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova , Aôndo wase u a lu vough la . Ior mba Aôndo mba a iwuese kpishi sha kwaghyan u ken jijingi u nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a ne ve la . Aluer se soo ser Yehova a lumun se her yô , saa se za hemen u zuan a mfe u Aôndo shi eren sha kwagh u se hen la kpaa . Doo u se wuese anmgbianev mba ka ve na ayol a ve u wasen mbagenev shighe u a@@ ah@@ e a er la D@@ y@@ ako u ken jijingi u Yesu ngohol la yange wase mbagenev nena ? Iky@@ ar@@ yan you vea Yehova ia lu taver ayange ayange , er u lu nôngon sha afatyô wou cii u palegh imeen man asaren a bo la . Yesu yange kar ayange a unô sha ayange a ase nee ? 14 , 15 . ( a ) Kanyi i lu ishe i “ dedoo ” ? Shighe u ka a̱ tin@@ d@@ in a ati a mba i tsough sha u veren ve mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on shin af@@ ishi a nengen sha gba@@ at@@ om u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty kera cii yô , ior mba ve tse ken tom ne ka ve har sha jijingi u Aôndo sha u a̱ tese ve u nan ityom ne . Shighe u Yesu lu shin tar la , yange tese aeren a dedoo kpishi . Hegen ne Me@@ gu@@ mi ngu henen kwagh a iorov 20 — mb@@ á 18 ka mba ve lu nongo môm a na yô . Satan wa at@@ ser@@ egh kpishi , kpa er ngeren u dondon ne a tese nahan , “ Satan a̱ de ye mtsera sha a vese ga , ” gadia “ se kera lan a@@ yom a na ga . ” — 2 Kor . Nahan Yesu kaa ér : “ We , or@@ im@@ ang@@ er@@ egh ne , vande du@@ ghun g@@ ung@@ ur@@ kon ken ishe you kera , nahan man u nenge dedoo sha u ú za dugh ani@@ v@@ ur@@ kon la ken ishe i anmgbian wou kera ye . ” Aluer u soo u fan iti i mzough u sha tindi , u Mbashiada mba Yehova ve lu a mi hen tar wou la yô , pine af@@ ishi a bran@@ ci . Kpa ken masejime yô , Adam kpe er Yehova tsengaôron nahan . Yesu kaa a ve ér : “ Han@@ mô u nan undu uya shin anmgbianev mba nomso , shin mba kasev , shin ter , shin ngô , shin ônov , shin ish@@ u@@ le sha ci u iti Y@@ am yô , nana shi á zua a mi kwa ak@@ un@@ du@@ atar shi nana zua a uma u tsôron kpaa . ” ( Mat . Shi se nenge er i lu se tseegh ieren ne ia wase se ga , kpa ia wase mbagenev kpaa yô . “ M H@@ I@@ D@@ E I@@ J@@ I@@ M@@ E K@@ P@@ A@@ A G@@ A ” Yesu mase kuren injakwagh la ér : “ Kape T@@ erem u A lu Sha kpaa Una er a ven la , aluer ne kpaa han@@ mô wen nana de anmgbian u nan akaabo a nan gbar gbar ga yô . ” — Mateu 18 : 23 - 35 . Nahan , una ng@@ ur@@ en nan i@@ w@@ om sha u nan naagh sha iv@@ o sha ci u ik@@ we 12 i Iserael i yange eren tom pristi ga la kpa shi a er sha zwa la . Nahan kpa , nyian se mba veren ishima ser Yehova a yima se sha ivande ga . Aluer se er nahan yô , kwagh ne una na se seer lun a isharen i ôron Mkaanem ma Aôndo ayange ayange , shi dondo kwaghwan u ma kpaa . — Heb . ( Yeremia 1 : 6 ) Yon@@ a di yevese ityom i Aôndo tindi un la . U tesen ikyav yô , C . Ka ik@@ we ior ihi@@ ar i nyi Paulu lu ôron kwagh u í ? Paulu yange nger Mbakolose kwagh u nan ishimataver sha zende u ve lu zenden “ u u kom Ter , [ u ] doon Un ken akaa cii ” la . Mba@@ kwa@@ re@@ v udubu udubu yange ve kpe ken zende ne , sha ci u ura n@@ ôô ve shi iyange ta ve kpishi , mbagen kpe sha ci u angev shin ij@@ en , mbagen yô , adu@@ g@@ wer a i yer ér S@@ S la wua ve sha gbenda , vihi kpen kpen . ( Or@@ pasenkwagh 9 :⁠ 5 ) Sha mimi yô , u@@ jijingi mba b@@ ov ka mbatyomov mba hemban ato mba ve kohol Satan , ve lu nôngon ér vea tsu@@ gh uumace la . ​ —⁠ Mpase 12 :⁠ 9 . U@@ hemban@@ sha ngu a tahav sha tartor u ior , ka A gema u A na hanma or u i doo Un u nan nan yô . ” T@@ ô@@ v@@ ac@@ an una gema a va a msaanyol nena sha wono ? Mb@@ an yô , ve tsu@@ me ve undu mimi ve kaa er mnder u shin ku kar kera bee je . ( b ) Er Yesu a lu “ Wan@@ iyôngo u Aôndo ” yô , a hemba hanma kwagh u injaa cii sha ci u nyi ? Nenge ase yô , Yehova na se hanma kwagh u una wase se u lun uma tseegh tsô ga , kpa a er tar ne sha gbenda u se tema a kpe se iyol , shi a er u u doo ashe tsung ér se ember uma ! ( Yes . Or lu or u injaa sha ishigh ki Aôndo sha ci u nan ngu nomso@@ or shin kwase shin nan ngu nom gayô kwa@@ se@@ ya shin nan ngu wanye yum ga . — 1 Mbakorinte 4 : 2 . 21 : 9 ; Yoh . 14 : 2 , 3 . Kpa a gema a nger akaa la shin takerada . — Yon@@ a 1 : 1 - 3 ; 4 : 1 - 3 . Sha kpôô yô , mba@@ civi@@ ra@@ ôndo mba tsuaa mbara ver se ikyav i dedoo i lun a gbashima sha tom , shin er akaa a tagher ve ban ga nahan kpaa . Nahan a ôr kwagh u mbahenen nav ér mba ‘ ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ’ Nyian ne , ior i E@@ ti@@ op@@ ia man ior mbagen hen haregh la mba ken mzough ken tiônnongo u a lu vesen seer a seer ne . ( Ôr Mateu 28 : 19 , 20 ; Marku 1 : 9 . ) Een , gba u mbamaren vea var ken atindiakaa a Yehova Aôndo a we ken Bibilo , Mkaanem nam la . I erem t@@ wer kpoghuloo , shi i ver@@ em hen ijiir i me hide sha iyol yam yô , iwer ngi kar it@@ ian yô , m mase hiden hen ya a iwuese shin ishima er m lu uma her yô . Shi hanma shighe cii kwagh gbe sha ior mba vea na ayol a ve u eren ityom kposo kposo shin Betel man mba maan a@@ you a nyôron mbamkombo shi sôron á man mba maan af@@ ishi a bran@@ ci kpaa . Sha nahan yô , ve kera fatyô u lun imôngo ga . Er ve kera lu imôngo ga nahan kpa , ve za hemen u lamen her . Or@@ tamen ugen , u i yer un ér Lu@@ do@@ vi@@ c la , yange zua a iwasen ken ishima i i na sha kwagh na shighe u lu a kav ishigh ga la . A kaa ér : “ Ka mea tese sha mimi mer kwagh u ma anmgbian gb@@ am ishima yô , ka nan hemba vesen ken jijingi fele . ” Sha mimi yô , ts@@ av mb@@ ú atô kposo kposo je yô , ka i taver ior u lumun a mpase u i pase inja i ish@@ ember@@ ti i i yer ér “ or@@ mbat@@ s@@ av ” la . Hii nan ve mhôônom ma zungwen ma lu vegher u hange hange u tom wase u ke ’ igbar la ? Yehova Ka Aôndo u W@@ u@@ ese Kwagh , 2 / 1 Kpa anmgbianev av mba se civir Aôndo imôngo wasem , nahan m kôôm mhen wam . Nenge ase akav ahar a ior mba yange ve tsua kwagh u vea er kposo kposo yô . Ikyav tese wang ér Yehova ngu veren tom wase u pasen kwagh ne doo doo . Takerada u i yer ér The T@@ em@@ ple ​ —⁠ I@@ ts M@@ ini@@ stry and Ser@@ vi@@ ces la kaa ér : “ Yange i tim m@@ t@@ ôm i kase iyou i iny@@ ar la ken won , ken atô di i ver mba@@ a@@ kwa@@ ti pue kar utar , mba i yilan ér ‘ iky@@ or ’ la , suur ken kpe@@ kpe , [ ape ] i koson u@@ iyua mba ior eren la . ” Ze@@ ge tom u pasen loho ngu her u i gbe u a er yô , man Yehova una va a mbap@@ asenkwagh mba vea er u yô . ” Se mba veren ishima ser i na se kwaghfan sha ivande ga . Er ica a gba ga tsô akaa a i tsengaôron se la aa er yô , ka nyi i doo u se kange ishima u eren@@ e ? Mbakristu mba mimi nenge a kwaghfan u a lu sha u dondon kwaghwan u Ruamabera ne yô , a kaa ér : “ Ishima i vihin hemba doon a ahan a sen ; gadia ka sha ishigh ki tsu@@ gh@@ ur , ishima i hingir dedoo ye . ” ( Or@@ pa . A@@ tindi a na taver u kur@@ an@@ aa ? Man hide se mba se tsegh ayol a ase sha ci u Yehova , “ Aôndo u saan saan ” la ve se kera ember ken akaa a a ne se la cii , sha u tesen ser iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne se la gba se kwagh sha mimi ga y@@ ee ? — 1 Tim . Shi se za hen gar ugen ken B@@ ra@@ z@@ il , u i yer ér M@@ an@@ a@@ us la kpaa , sha u se za nenge a anmgbianev yô . ( a ) A@@ zende a ase aa tu@@ ur se ér se er sha imo i mba se fe ve ga la nena ? Se fa keng ser , imba ieren ne i̱ doo Yehova . — Mat . Ka Aôndo u jighjigh , ngu a ifer ga , Un ka u perapera man u mimi . ” — Duteronomi 32 : 4 . Lu u vea fatyô u lamen a Or@@ gban ve man un di kpaa una lamen a ve . ( R@@ o 11 : 26 ) , 6 / 15 Nahan , ka vough u pinen ér , ‘ Hii nan ve se lu a m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma ma lu a imba tahav mbu vesen mb@@ un kpa ka se gema se yar tom a ani@@ vur kpuaa sha shighe u se lu uma laa ? ’ N@@ an@@ cy P@@ or@@ ter ( Mbaefese 4 : 24 ) Se mba taver we ishima ser fa kwagh u Mbashiada mba Yehova , man akaa a ve ne jighjigh a mi la , man er vea wase u u fan kwagh u tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa u van a mi la yô . Nahan kpa , se ver shighe u eren msen imôngo hanma tugh , pasen Aôndo akaa a a lu zan se iyol la . Zum u se soo ser se wase or u nan lu a hingir or@@ civir Yehova ga yô , ka a inja u se pase nan atô@@ akaa a a dondo heen ne . Yange se time inya se wa g@@ ông@@ ul@@ b@@ ua yina ma@@ i môm , se ur@@ ugh mkurem ma ga@@ ase se va a mi ken k@@ icin sha u wan ago@@ yol sha mkohol u vesen ne ! Yesaia lu kaa ér : “ Ka a zung@@ we if@@ er@@ or mhôônom kpaa , nan hen u eren perapera ga nan eren if@@ er@@ kwagh ken tar u mimi je , nan nengen a icivir i TER i hemban la ga . ” — Yesaia 26 : 10 . 5 : ​ 1 - ​ 13 ) Nyian ne , Aôndo na Mbakristu tahav mbu eren amba a u@@ ivande la ga . L@@ indi kaa ér : “ Or@@ ya wam yange b@@ an@@ en a tom u eren tiônnongo ga . Aluer ve nan mba ve tee ve la kwagh u ve fetyô la , sha er vea haa mkurem yô , vea taver ve ishima u lun a ieren i dedoo ken tiônnongo . Shi@@ r u ken Tar u Ity@@ endezwa la Hii T@@ a@@ y@@ l@@ or kaa wener , ka a samber a g@@ wa u aiegh sha kwagh yô , i ver ishima ér “ ior ve iv a mhen u aiegh la ken asema a ve . ” 1 : 9 ) Ve er shiada sha kwagh u Yehova man Yesu “ ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan . . . ar ken ik@@ ighir i tar je . ” — Aer . 1 : 8 ; K@@ ol . 1 : 3 - 6 . ( Ef . 6 : 10 , 11 , 17 ) Er Satan a lu samber a mba@@ aie yô , gba kpee u se tôô ag@@ un@@ du@@ utya la se ci@@ r . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i̱ ke ’ Z@@ wa Grika i í gem ér “ mbatomov ” la shi a fatyô u lun kp@@ an u nahan t@@ so sha ini@@ aha shin tyô ts@@ oo . ( Anzaakaa 11 : 4 , 28 ) Sha nahan yô , Yesu mase seer kwaghwan sha injakwagh la , ér : “ Or u nan lu koson inyaregh sha ci u iyol i nan , kpa nan kera lu or@@ ny@@ ar sha kwagh u Aôndo ga la , kape kwagh u nan a lu ne . ” — Luka 12 : 21 . Se fatyô u pinen ayol a ase ser , ‘ M ngu eren kwagh ne , hemen sha u nan mbagenev icivir ken tiônnongo kpa ? ’ Tsô a za a mo hen b@@ er ugen u lu ikyua yô , a za erem batisema sh@@ imi . Yange lu nyi akaa , man se zua a iwasen ken á nena ? • Se fatyô u henen nyi sha kwagh u yange er Bar@@ u@@ ki laa ? 12 : 50 ) Nenge ikyav i dedoo i Yesu a ver se ne ! Hen sha kwagh ne tsô u nenge , Yehova una lumun ér kwagh môm a pav un a ior nav ga , sha ashighe a ve tagher a mbamzeyol mba ve lu inja er ve hemba taver cii la je kpaa . — Mbaheberu 13 : 5 , 6 . I@@ ti shon ér “ Zege@@ bab@@ ilon , ngô u ud@@ y@@ a@@ mbak@@ asev man shi akaa a nd@@ ôh@@ ôr ishima a shin tar kpaa . ” — Mpase 17 : 5 . Mba ne Aôndo icivir ga . ( Ôr Marku 1 : 40 - 42 . ) Yehova una wase u sha icighan jijingi na nena , man u kange ishima wer u er nyi sha kwagh ne ? Doo u mbatamen vea eren a iyôngo i í we ve sha ikyev la nena ? Heela tseegh ga , Paulu ter aeren a hange hange atar aa i doo u se lu a mi yô . Hii shighe u i ver Tartor u Aôndo la je , u hemen hemba anyom 1@@ 00 hegen . ( Ese@@ kiel 9 : 4 ) Ngu a ur@@ ugh amba@@ aior ne a va a ve hen a na sha ikyev i Wan na . Se hen mimi u Mkaanem ma Aôndo se fa . P@@ risti u tamen yange a nyôr ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u hemban cii u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el shin tempel , ape lu un tseegh nyôron , shi i lu sha iyange shon tseegh ken inyom la . Sha nahan yô , aluer u nenge wer doo u ú sôr akaa ken uma wou yô , er nahan . Ngeren ne tese se nyi ? Ish@@ ember i “ jijingi , ” i Paulu a ter i heen ne ka tahav mbu ka mbu mgbegha se u ôron shin eren ma kwagh yô . Yesu yange nenge a an@@ za a doon kpishi ken or@@ kô@@ ron@@ ish@@ u u hiden a iyol ijime ne Aluer se za hemen u gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi yô , mimi una za hemen u doon se ishima . A ôr ing@@ y@@ egh ki inyaregh ki Mbayuda ken inyaregh ki Mbar@@ o@@ ma . Ken inyom i 19@@ 50 la i time sha Pasalmi 45 : 16 vighe vighe , nahan maa i hii makeranta ugen u tsaase mbatomov . • Kanyi i lu iyol i hiden a mi ijime ? Er ken derianyom u hiihii la kpa lu nahan , Mbahemenev mba Shin T@@ ine mban mba ze id@@ y@@ u a hanma or u nan lu ken nongo u wanakiriki la cii man ve eren kwagh ga . ( Mpase 11 : 18 ) Armag@@ e@@ don ka gbenda u Aôndo a ver sha u sôron ikyaa i or u nan kom u hemen uumace sha won cii la yô . — Pasalmi 8@@ 3 : 18 . ( 1 Yohane 3 : 23 ) Shi Paulu kaa ér dooshima we ishima , lu sar sar kpaa . ( Pasalmi 37 : 29 ) Sha vegher ugen yô , “ if@@ er@@ or nan ngu a injar ken hemen ga . ” • Doo u m fe u se fe ser “ shighe kera vese ga ” ne una bende a vese nena ? Se di ye , se hen kwagh sha kwagh ne kpa ? Lu nyi i na Mbaiserael za nyôr ken zayol nee ? Mic@@ ha@@ el Ser@@ ve@@ t@@ us va tesen wanger wanger ér ma ijiir i môm tsô kpa ngi ken Ruamabera ape i er kwagh u Mb@@ au@@ tar ga yô , C@@ al@@ v@@ in tile sha tahav mbu pati@@ i mbu lu a mi la , nahan sue m - nan@@ de u i kange Mic@@ ha@@ el Ser@@ ve@@ t@@ us sha kon , i nan@@ de la . Alaghga a kua ijiir i eren kpen@@ ga shin kwaghpasen u sha go@@ do@@ b@@ i shin kwaghpasen u ian - a - due la shin kwaghpasen u sha tele@@ f@@ on kpaa . Ka a t@@ ér a t@@ ér ish@@ ember@@ ti ne tseegh kpa ior ve nyôr mciem , ve yem henen er mk@@ or man iwasen i lu m@@ ape ga yô . I@@ ember@@ yolough i keren na ior kpishi u eren akaa a Bibilo i kaa ér ka i@@ pi@@ la man idya man ak@@ ombo a civir , kua akaabo agen a Aôndo a vende la kpaa . U hemban cii yô , Mbashiada mba Yehova mba kohol imôngo sha u eren kwagh u mba mimi a doo ve cii ve nd@@ era eren la , ka u ‘ kporom hen Aôndo ’ je la . — Yakobu 4 : 8 . Yange soo u lun ken mzough u kasev mba ken kwaghaôndo u f@@ ada la , nahan hingir u lun a ve imôngo . Ka se nôngon ser se wase mba ve ne jighjigh ér Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu , u a gbe akaa cii la ve ya ikyar a na kôôsôô sha er vea zua a averen a tsôron yô . ( Y@@ ak . Mbagenev kaa ér , ka Mbaiserael mba ve ban a jighjigh u nan la ve ôr ma ye , gadia mbah@@ emb@@ an@@ ato mban lu tesen m@@ ge@@ m@@ shima sha at@@ ser@@ egh , henen ér Aôndo ka u zungwen mhôônom , nahan una gba zungwen ve tsô . ( Anzaakaa 1 : 4 ) A@@ pe gen pe se zua a iwasen yô , ka sha ikyev i mba i tsough ve ve lu mbatamen Mbakristu la . Icighan jijingi a fatyô u wasen hanma Orkristu kua mzough u mbatamen man tiônnongo jimin cii ér a zua a bem man msaanyol . A va na mba vea war la ian kpuaa sha u ve mar ônov mba ve kpa vea lu ityô i tar u he la yô . — Yesaia 65 : 23 . Anmgbian wase ne er msen hen Yehova sha u a̱ taver un ishima una kura atindi a Bibilo . Kwagh er doo yô , Yehova ngu wan ishima a vese er se lu nôngon a mbam@@ yen asev shi geman uma wase ne . ( F@@ il . 2 : 12 ; 2 Pet . Bibilo pase ér : “ U nan lu a dooshima ga yô , nan fa Aôndo ga , gadia Aôndo ka dooshima je . ” ( 1 Yoh . Vea undu Yehova a hanma kwagh shi vea suur sha na ér a̱ na ve agee a vea wa ishima yô . — Luka 22 : 42 . Heela tseegh ga , yange i fa er b@@ a@@ aki wase lu ijiir i i iin her ga shi i lamen her dang shin i nôngon num her ga kpaa yô . Shighe u ayange a masejime hii ken inyom i 1914 la , iyenge i mbap@@ asen loho u dedoo lu kpuaa tsô . Er itinekwagh i hiihii la i tese nahan , kwagh u u@@ c@@ ôô@@ ci ve hembe ha@@ an iyol inya a mi cii je yô ka sha gbaa u aeren la . Kpa gema ka ityesen shon ne i lu i hiihii ke ’ ishember i i yer ér ityesen i Mb@@ au@@ tar la ye . Er Yesu va shin tar yô , a fatyô u pasen “ Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . ” Kwagh u a dugh ken kwagh ne yô sun@@ da u ken jijingi ngu zan a za hemen . Aluer nan mem yô , nana lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol her u nana fatyô u eren tom u pasen kwagh ken uwer shon yô , nahan a saan nan iyol . Kwagh ne lu kwagh u vihin nan je ? Nahan yô , perapera a doo se ishima hegen tsung , sha er se na a saan Yehova iyol yô . — Anz . Nahan gomoti yila se maa gba pinen se akaa . A@@ kav a yevese a i ter sha heen ne lu a@@ yem a yevese kpôô kpôô . Shi er se hembe mgb@@ ôghom a mkur u tar ne hegen cii yô , gba u se hemba kporom hen Yehova man hen anmgbianev asev cii , nahan yan ikyar kôôsôô a mba ken tiônnongo sha mimi . A̱ shi nan kpa tôv@@ ac@@ an man ayôôso man ij@@ en i̱ yange mbahenen mba ken Yerusalem tagher a mi la yange va a akaa a Paulu a yila á ér “ atsan ” man ‘ mk@@ ighir u sha atsan ’ man ‘ m@@ ye u yan ve ish@@ ar ’ kpaa la . U@@ ̱ tesen ikyav yô , i ver Mbashiada mba Yehova mba i shigh ve mkurem mbara doo doo sha u nan ve mkav sha e̱r vea kav e̱r Yesu Kristu lu tema Tor sha ke ’ inyom i 1914 la yô . Sha er se fa kwagh ne yô , de se hide se nenge nen sha iliam i yange lam a ve hen ai@@ k@@ ighe shon la . Doo u se nenge mba ve v@@ ôr ken jijingi la nena ? Ashighe agen , Aôndo yange a taver Paulu ishima tsung sha ikyev i mbananjighjigh mbagenev . Ve gba dondon dondon tindi u Yesu yange wa ve la je , wener : “ Z@@ a , za ôr nen kwaghaôndo . ” Mba karen jighjigh u ort@@ ani@@ vor la sha kwagh u una due ken tom u nan la ga . Kwagh ne ka a bende a mba ve lu eren tom hen u@@ bran@@ ci mban la cii . Er se lu mbahenen Bibilo yô , se fa ser ka Yehova a ne ve akaa a vihin ne cii a lu eren ga . U tesen ikyav yô , shighe u Yakobu tagher a ku la , a cia su@@ l@@ ua ga , kpa a civir Aôndo sha mimi zan zan i kar wu@@ an un . Ior umiliôn kpishi fa ér u henen Bibilo shi fan kwagh u i er la ka kwagh u nan msaanyol kpishi sha ci u i tese se gbenda u uma u u hembe doon yô , shi ka i tseegh i er se ishimaverenkeghen i mimi i i lu sha ci u umace ye , shi i wase se u fan Aôndo kpaa . ( 1 Tim . 5 :⁠ 8 ) Nahan aluer gumor ngu wan iyol i v@@ ô@@ son kwase ts@@ eren tsombor yô , nana pine iyol i nan mbampin mba ve dondo shin heen ne : ‘ M ngu a inyaregh ki me fatyô u nengen sha mbamgbe mba tsombor mba sha iyol kpa ? M Z@@ ua A Akaa A Do@@ on Kp@@ ishi Hen ase sha kwagh u Marku u a sember eren batisema ne . Jigh@@ ilii yô , A@@ mal@@ ia yange hii Bibilo i henen a iorov utar hen ijiir i me@@ men . Ikyav i tesen yô , uumace kpishi ka ve eren msen hen a na ken ijô kposo kposo hen icin i môm . Aluer u soo u seer fan kwagh u i@@ ur@@ en ne man gbenda u nôngon a mi la yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ I W@@ on My B@@ att@@ le With P@@ ost@@ par@@ t@@ um D@@ ep@@ res@@ sion ” la , ken Awa@@ ke ! Ka perapera u Aôndo je la . — Mbaromanu 1 : 17 ; 3 : 21 . Bibilo kaa ér : “ Ka sha kwaghfan i maa ya ye , shi ka sha mkav kpaa i taver un ye . ” — Anzaakaa 24 : 3 . Yehova soo Mbakristu mban cii , man una ta ve kera mayange ga . ( Ps . 37 : 28 ; Yes . ( Rom . 14 : 12 ) Aluer hingir ieren i ikyar u ken ivese u tu@@ h@@ wan ugen la shin nzughul a nan yô , ka ikyar u nan er sha mi ga la nana ôr Yehova kwagh u nan kpee ye . Sha mimi yô , mô wase u vendan iwasen na je kpa nan ngu ga ! Iky@@ on je kpa ngi van un u a gbe i̱ la a icivir . ( b ) Ka kwaghwan u nyi i doo u una gema gbenda u Orkristu nan eren kwagh laa ? Hegen mbap@@ asenkwagh mba ken tar u Z@@ a@@ mb@@ ia hemba iorov 1@@ 7@@ 0@@ ,000 , shi ken inyom i 20@@ 13 la , ior mba hemban 7@@ 6@@ 3@@ ,@@ 9@@ 15 za mkombo u umbur ku u Yesu . Yehova una “ ker u timin akuraior ” jimin cii sha ci u nyi ? A̱ shi nan kpa , yange ve na jighjigh ér aluer i tôô ishember i uma , i Bibilo i er kwagh u akaa a uma a shin tar a mi la , i ôr kwagh u Aôndo a mi yô , a lu nan un icivir ga . Yehova n@@ zu@@ gh@@ ur zwa u ior mba ve lu maan g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u Ba@@ bel la yô , ior mbara sa@@ mbe sha tar wuee , man ve lu yemen a u@@ kwaghaôndo vev mba@@ aiev mbara kpaa . 2 : 2 , 3 ) U fatyô u pasen mba u eren tom a ve la kwagh , man mba@@ wan@@ ndor a we , kua mba u zough a ve ayange ayange la sha hanma ian i i dugh cii kpa ? Ngeren u una luun a itinekwagh ér “ M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne ” la una naan mbam@@ lumun sha mbampin mba ken Bibilo mba ior ve pinen hanma shighe yô . Er Bibilo i er kwagh u mbatamen shi i taver se ishima ér se kav jighjigh ve nahan kpa , u ngu wer i kaa a vese ér se de or nana hingir or@@ hemen wase ga . Se kera za shi du@@ ghun akaa a zan mbayev iyol , a ka a na mbamaren man mbagenev ve yem zungwen la sha ati ga . 3 : 16 , 36 ) Kwagh ne na se bem ken ishima kpen kpen ! Aôndo ka Aôndo u mbakp@@ enev ga , kpa ka u mbau@@ m@@ av . ” K@@ av Yehova Shighe U Ú Yes@@ en Ô@@ no@@ v O@@ u Yô Akaa a i we u iyol ne na yô , ka u ken ishima nena ? Ng@@ ur ôron kwagh u mbamzeyol mbagenev mba Tartor la ua va kar a mi kera yô , a nger ér : “ Ka mea nenge mba ve lu a uya ga vea ts@@ aan sha u@@ go@@ do@@ b@@ i nahan , i saan mo iyol ga cii , ” kua kwagh u “ mbayev mba kiriki ve lu kpen ij@@ en sha ajiir kposo kposo sha tar wuee la kpaa . ” Shi ij@@ ever@@ ahumbe wua un ônov cii , un iyol@@ na kpa gba ic@@ ôron u@@ ange , iyol@@ na cii hingir av@@ av tseegh . Se mba mba@@ asorabo cii sha ci u se fatyô u dondon aeren a Aôndo a doon , er dooshima man iji@@ r@@ ôron na i mimi la nahan vough ga . Yange fe wener Armag@@ e@@ don ngu van shighe u una lu uma la ga yô , maa gba uwer shinii ? 9 : 26 ; Mat . 24 : 17 ) A@@ iky@@ ôr yange una er sha ci u or per tindi u kuran iyol ne yô , Yehova a tsaha nan . — D@@ ut . Iky@@ aior , ka mba@@ awashima mba nyi ne lu a mi sha u lun a aeren a Orkristu a van ne mk@@ om@@ o ? Be@@ en yô maa á kura ve cii á na ngô na ér a̱ gb@@ ihi sha uya mba or lu hen ya shighe u á dugh kwaghpasen ga la . Zum u wan wou a “ er kwagh yô , ” wuese un sha iniôngon na la fese je shi ember a na kpaa . U tesen ikyav yô , Yesu hemba hanma orumace ugen cii kwaghfan , nahan kpa yange hemba h@@ aren ishima na sha u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” u ua wase ior gbem sha won la . Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o kpishi na jighjigh a kwagh ne . M@@ nder u Shin K@@ u — Ú L@@ um@@ un a Ishim@@ a@@ verenkeghen Ne Kpa ? Akaa a ken Bibilo a se er kwagh sha mi sha heen ne cii tese ér Yehova Aôndo yange tese kwagh u ior vea er sha ashighe kposo kposo yô . Ve va u va civir Aôndo . I@@ ti i M@@ ag@@ az@@ in ne jighilii ér Iyoukura U Y@@ ôôn Tartor u Yehova ; mba gb@@ eren un ken ijô 18@@ 5 hegen , man shi hanma mgb@@ er na cii ka i samber a mi je i hemba u@@ kô@@ pi m@@ iliôn 42 . Satan hide kaa a Yehova ér : “ N@@ aregh ase uwegh O@@ ugh , bende akaa a a lu a mi la cii , tsô una venda U sha ishigh Y@@ ough je ! ” — Yobu 1 : 8 – 11 . Nyian kpa , Mbashiada mba Yehova mba pasen kwagh tar sha won cii sha u keren mba i sar ve u fan Aôndo shi civir un la . Or@@ tamen la wase un u kaven ér , shin er Yehova a fe er imba kwagh la ka i vihi ken ishima tsung nahan kpa , a soo ér i dugh mba ve ci@@ gh@@ ir asema u eren isholibo la ken tiônnongo kera . Shi ka nan pase kwase u nan ér nan wa mbamhen mba nan ikyo tsung , kua kwagh u ishima i ze nan iyol sha mi la kpaa . ( 1 Pet . Mbam@@ saanyol mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba Yesu a er kwagh sha mi la mba a inja nyian er sha ashighe a tsuaa la nahan M su@@ gh ior mba ken nongo wen mba ve zough a tele@@ f@@ on ne , ve nenge gbem ve fe ér ka u wam shi ve hi@@ di a mi ve n@@ em ne . H . M@@ ac@@ mil@@ lan ôr la ka mimi , sha ci u hanma inyom yô , mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh udubu u@@ deri imôngo mba loho u dedoo u Tartor u Aôndo ne ú mgb@@ egh ve la ka ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova ér vea er ishima na . “ D@@ u@@ e nen ken atô ve kera , lu nen kposo , kape Ter A kaa la , kwagh u hông@@ or@@ ough kpaa , de b@@ enden nen ave ga . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 6 : 17 . ( b ) Ikyav i Paulu la tese se nyi kwagh sha kwagh u dondon gb@@ end@@ atesen u anmgbianev mba ve hemen se ve ne laa ? Aluer ka u se civir Aôndo sha gbenda u una lumun a mi yô , saa se dondo ikyav i tesen i Yesu Kristu la . Shin er i gbe u Mbakristu vea kuran Tindi u Mose nyian ga nahan kpa , saa vea naan ini@@ av mbi Aôndo a lumun a mi yô . Kpa , Elisha b@@ unde awashima na la . Ka nyi akaa Yehova yange pase sha kwagh u tartor u Grika u tsuaa la vighe vighe ? 4 : 11 ) Kwagh u Paulu ôr la tese ér mbah@@ emb@@ an@@ ato vea fatyô u nyôron ken m@@ mem u Aôndo la ga . Nahan ka an je m - ban u iji@@ r@@ ôron i mimi man ifer kua i@@ pi@@ la i i eren nyian ne i bende a nan ga ? Er wan u den at@@ u@@ mba ka nan zua a m@@ sur@@ shima man mk@@ om sha u lun shin iky@@ um i ngô u nan nahan , Davidi kpa yange su@@ r ishima na , hingir de@@ m de@@ m , nahan lu ‘ er wan u den at@@ u@@ mba u nan lu vea ngô u nan nahan . ’ E@@ st@@ ep u a civir Yehova ica i gbe yô , kaa ér : “ Ashighe agen ior ve pine se ér , ka nyi ka@@ a@@ de shon a ô@@ r@@ o ? I@@ shigh ki Yehova ki wanger sha mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba sha tar cii Er Kwagh u Ior Cii Ma Ve Eren sha u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo La Er nan ve gba u mbadondon Yesu vea nenge mfe u ve zua a mi sha kwagh u Tartor la ér ka be@@ er@@ kwagh ga ? Ka akaa a Na a ken jijingi a a lu shin tar ne cii la . Paulu yange tese iyol i hiden a mi ijime ke ’ aka@@ aeren a na a Mbakorinte nena ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u i lu sôron tempel u Yehova ken Yerusalem la , H@@ il@@ k@@ ia , P@@ risti u T@@ amen “ zua a ruamabera u atindiakaa a TER her@@ egh u i na un sha ikyev i Mose yô . ” Se na jighjigh ser se mgb@@ ôghom a tar u he u Yehova a t@@ ende zwa u van a mi la . Ô@@ no@@ v mba E@@ li shi ve yaven a kasev mba ve eren tom hen h@@ unda u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . Paulu nger ér : “ Or u nan doo ter ishima yô , ka nan man A kôôm nan ye , man shi gb@@ i@@ di hanma wan u A lumun nan yô . ” ( Mateu 24 : 42 - 44 ) Or@@ mbai@@ v nan ts@@ enge yôôn m@@ ve u nan ken hemen ga . Sha kpôô yô , ikyar ne ka m@@ nd@@ era u kpilighyol je zua ga . ( Mpa . 14 : 1 , 4 ) Mbat@@ yomov maa yôô akaa@@ yôôn . ( b ) Kanyi i tese ér shighe u Yobu kpe kera la kpa , Satan lu l@@ ahan Yehova here ? Alaghga yange u z@@ ur@@ um ape u lu zan la je , kpa u za mase tsu@@ men tsô . Kpa , gu@@ da yô se dondo mbam@@ pase mba ve lu ken Mkaanem nam la . Doo u se eren msen hen Yehova ser a̱ “ taver tom u ave ase ” shi a̱ ver tom u pasen kwagh u se eren la doo doo . ( I@@ c@@ am 5 : 15 ) K@@ on ka u vese fele fele sha hiihii la . Ior mba ve lu uma ken du@@ bu@@ anyom u hiihii C.S.@@ Y . la yange ve ngeren kwagh sha ikp@@ ande i ngeren kwagh i mba@@ yi@@ ase man sha ab@@ a@@ ac@@ aa . 3 : 16 - 18 , 28 , 29 — Iky@@ uryan i Aberaham la ngi a inja her kpa ? Ve hii sha shighe u or@@ jighjigh A@@ bel la je , tsa war kuman anyom dubu at@@ ar@@ atar , zan zan va ar sha shighe u “ zege@@ ikpelaior ” i Mbashiada mba ainge ne zan zan kar za kure sha ikpelaior i civir Yehova i ia va ya dyako u tsôron la . ( Aerenakaa 22 : 2 ) Ka ican u zuan a ior mba ve fe ijô ig@@ enegh hegen mba ú kaa a ve wer ve za mbagenev inya sha ci wou ga , gadia Mbashiada kpishi hen ijô ig@@ enegh hegen sha er vea wase ior mba ken ityar ig@@ enegh ve hingir mbahenen mba Kristu yô . Ka unô i gbe u mbatamen vea taver ve ishima ? Mbamaren mba F@@ an Ity@@ esen mba T@@ aver Ô@@ no@@ v V@@ ev Ishima É@@ r Ve H@@ enen Kwagh Se fatyô u kaan ser uumace mba ve lu uter la mba “ mbaaferev ” sha ci u dyako u isholibo i ve ye la , nahan kpa ônov vev doo ve ishima tsung . PE@@ E@@ J@@ I 11 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 3 , 9@@ 8 ( Yuda 18 , 19 ) Ikyav i tesen yô , Paulu , u lu môm ken ior mba yange ve nger Bibilo la , pase m@@ kposo u a lu hen atô u or u wan akaa a ken jijingi ikyo man or u iyolough yô . Akaa ne gba se kwagh her kpa ? Sha nahan yô , anmgbian u kwase shon , u hegen a lu anyom 8@@ 0 ne , za iky@@ ura ken tom u pasen kwagh la je gande , shi er mbagenev kpa ve suen un yô , a wase ior kpishi ve hingir Mbashiada mba Yehova . Shighe u m nyôr anyom 15 la , m kuma u zan makeranta u vesen , kpa s@@ ar@@ em kpishi u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . Ashighe kpishi ka i yila ngeren mba i@@ vangeli mban sha ati a ior mba Mbakristu mba@@ aiev mban ve s@@ enge ér yange ve hemba kaven atesen a Yesu la , er “ I@@ vangeli i To@@ ma ” man “ I@@ vangeli i Maria M@@ age@@ d@@ al@@ en@@ a ” nahan . A kôron ken uwer u Se@@ te@@ mba 20@@ 12 yô , a hii u nyôron M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Mbakristu Mba Ve V@@ ese A@@ yol a Ve Yô , ken ityar igen . Mba “ P@@ ur@@ ugh Er I@@ been@@ egh Nahan ” Ve na jighjigh ér mimi ka kwagh u vough ga , hemban je yô mimi sha kwagh u aeren a vough man u sha kwagh u Aôndo , shi mimi gem hanma shighe cii . Kwagh a lu u me wase u yô , de y@@ eren mo ga . ” Kwagh u yange er ne va a akaa a vihin kpishi sha uumace jimin cii . 1@@ 5@@ 0@@ ,@@ 8@@ 8@@ 7 Alaghga ityôkyaa igen kpa ngi shinii ? Shighe u ij@@ ever@@ ahumbe igen i vihin tsung va ta sha tar u Philipp@@ ines ken mb@@ ee u inyom i 20@@ 13 la , akaa a anmgbian u kwase Sh@@ er@@ y@@ l , u lu anyom 13 hen shighe ne lu a mi la cii saa . Er nan ve alaghga a taver mbagenev u nengen a ajiir a Aberaham lu zenden zan her la sha ashe a ishima ? 5 : 22 ) Ity@@ ôkyaa igen i se lu ken bem man mzough yô , ka sha ci u se mba “ ior i tar ne ga . ” ( Yoh . Se Mba Eren Icighan Tom Han@@ a ? Aluer u soo u timin kp@@ ande u tesen ityô you ma kwagh u lun a iwasen nahan u tim u han@@ a ? Se er nan ve se seer zuan a msaanyol sha u eren akaa a ken jijingi ? Er Yesu fa shighe u lu ker la yô , kwagh la mgbegha un u eren ishima i Ter na sha gbashima . K@@ e ’ Ruamabera u ke ’ Z@@ wa Heberu yô , ashighe kpishi “ myom ” ka i lu u w@@ á@@ r@@ é@@ n or shin yiman nan sha ikyev i ican shin ku u sha i@@ pi@@ la . Er nan ve se fatyô u kaan ser Peteru lu a Ab@@ ig@@ ail ken ishima shighe u lu ôron kwagh u kasev mba i gbe u kasev Mbakristu vea dondo ikyav ve laa ? Ka an nan lu Mesiya u mimi , man yange tom na la pase se nyi kwagh j@@ imi ? 2 : 21 , 22 . Sha nahan yô , kera kpiligh se iyol er i hii ve or@@ pasalmi yange er msen sha kwagh u ior mba Aôndo nahan ne ga . A kaa ér : “ Er m hi@@ di ken nongo u Yehova hegen ne , anmgbian av mba nomso man mbak@@ asev cii gb@@ am kwagh , shin er ve lu a mbam@@ yen nahan kpaa . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a Aôndo man mbam@@ pase nav mba ken Bibilo vea fatyô u wasen se u palegh akaa a wan se a@@ gbe sha gbenda u uma u se zenden sha u ne . Nahan kpa , sha ikyev i Tindi u Aôndo na ikyurior i Iserael la yô , yange or a er isholibo yô , i gba u nana na Yehova nagh sha il@@ egh ve a de nan isholibo i nan la ye . Yehova h@@ eren a her non@@ go@@ ior shin ikyurior shin ma nongo u una zung@@ we u mhôônom ga . Yange er kwagh sha ib@@ ume , nahan i ta un angev mbu nd@@ ôh@@ ôr ishima sha kwa@@ v@@ yolough , mbu yange un u eren tom na u tor tsembelee . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 26 : 16 - 21 . K@@ per@@ nan mba@@ y@@ aav kohol imôngo sha u vea fa kwagh u vea er ve vea hemba dondon Tindi u Aôndo yô . Kape ka sea gba ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange shin wan a kpe se shin or u se vese nan nana saa ku shin or u hen tsombor wase nana undu Yehova ve i lu kwagh u ican kpishi u tilen sha mimi je la . Jigh@@ ilii yô , se fatyô u fan imba m@@ te@@ v u sha ican u se va tagher a mi la ga , nahan mtsera ngu ken ieren i lun a ishim@@ any@@ ian sha akaa a alaghga aa er mayange ga la ga . A@@ sema kera nga y@@ in@@ an se ga . ” 3 : 1 ; 1 T@@ es . 2 : 6 ) Aluer i wuese ma anmgbian kpishi sha tom u dedoo u nan er nahan , doo u nana er nena ? ( Yohane 3 : ​ 7 , 8 ) Kwagh ne tese wang ér , or u i shigh nan mkurem ga cii , nana fatyô u pasen er ka i lu or u shigh nan mkurem la ken ishima vough ga . ​ — Nenge ngeren u shin kpe la . Saulu ! Ka nyi u te@@ ve@@ m a ic@@ ana ? ” Ka m er nena shighe u ayôôso a gbe hen atô wam vea or@@ gen@@ e ? Ity@@ esen ne yange i gber h@@ wanger i@@ gber i môm a isholibo , kpa í gema i kaa ér mlu u wang yô una va a or ikyua a Aôndo . Ka akaa a vihin a nyi yange tser Davidi sha kwaghbo u er laa ? Kanyi kwagh mbagen ve er sha er vea hingir ah@@ ur@@ aior a lun kôôsôô a Mbakristu mbagen er ve nahana ? Ashighe nga kpishi a se fatyô u veren kwagh u dang sha ashe ase nyian yô , hemban je yô , shighe u se lu se tseegh yô . Akaa nga a i gbe u se eren ve Aôndo una za hemen u kuran se sha ikyev i u@@ jijingi mba b@@ ov yô , er u timen ken Mkaanem ma Aôndo n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi ôron ityakerada i “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” á ne se la nahan . Kwagh u sha uhar yô , dooshima u Aôndo la a mgbegha se u soon anmgbianev asev . M zua a tom hegen ica ngi a gba kpaa ga . 6 : 32 , 33 ) Ior mba ve lu Mbaiserael ga , kpa ve soo u civir Yehova yô , za hemen u kohol imôngo vea ior N@@ av mba ya iky@@ ur a ve la . Ve er kwagh ne zan zan sha ayange a Yesu la je kpaa . — Yoh . 12 : 20 ; Aer . 8 : 27 . Nenge ikyav hen Yehova . Lu u vea gb@@ anger a Paradi@@ so ne zan zan una kar ts@@ eren tar ; vea er kwagh ne a zayol shio . U tesen ikyav yô , or@@ ngeren I@@ vangeli , Luka , ter ati a iorov uta@@ ankar@@ uhar mba ve hemen tar sha ayange la , mba ior mbat@@ im@@ en sha akaa a mba@@ yi@@ ase kpa ve er kwagh ve la , sha u tesen inyom i Yesu yange hii tom na u pasen kwagh la yô . — Luka 3 : 1 , 2 , 23 . Ka icighan jijingi u a Aôndo tseegh una fatyô u nan se tahav mbu hemban akaa a wan se mba@@ a@@ gbe , shi eren akaa a sha agee a ase tseegh yô ma se fetyô u eren ga la ye . ( M@@ ika 3 : 8 ; Mat . Yehova ngu ur@@ ugh ior mba ken akuraior cii van a ve ken mcivir u mimi . Man aluer se mba hendan a awashima u Yehova yô , se fatyô u lun azende a na ga . L@@ am a or@@ ya wou shin kwase wou sha imba gbenda ne , un kpa a lam a we nahan zan zan u mase kaven mnenge na un kpa una kav u wou shi u fa ishima na sha kwagh u ne lu ôron la . Sha nahan yô , a na se takerada u se fatyô u kaven u yô . — Ôr 1 Timoteu 2 : 3 , 4 . Han@@ co@@ ck ) 9 / 1 I tim tartor u Er a@@ y@@ enge ne sha k@@ ak@@ u@@ let@@ ô wou : Aôndo na 19 : 32 ) Kpa kwagh ka a er i vihi yô , sha ajiir kpishi mba kera ne mbagenev icivir ga . Ity@@ ôkyaa yô , ior kpishi hen ijiir ne mba henen Bibilo , nahan ve cii ve de u man ta@@ av . Kpa aluer se mba ungwan imo i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ga shin se tsua u eren kwagh u se hen ser ngu a inja la yô , se lu hendan a awashima u Yehova . M hen u civir Yehova saan saan a ishim@@ avi@@ h@@ in shio . Tom u vesen u Yesu yô lu u tesen mbagenev , shi hemba veren ishima sha Tartor u Aôndo je ka u henen a hen ga . 22 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo — Ka An Nan Lu Yesu Kristu ? Davidi zamber a Yehova ac@@ in at@@ aan ken ivur i sha uhar zan zan i̱ sha un@@ yi@@ in la ér a yima un , man ac@@ in a tar cii ka kwagh u mba yange ve lu nôngon ér vea wua un la lu ôron ye . Peteru yange kar Diabolo sha ‘ be@@ gha u tan k@@ ume u a keren or u una ya yô . ’ T@@ ica la fa je ér aluer wanye la nôngo u keghen ato yô , a̱ b@@ unde kera kera kpa nan@@ á zua a mtsera kpuaa ke ’ kwagh u i lu tesen la kpee . Aluer se mba a an@@ za a wang yô , se zua a mtsera hegen man gbem sha won kpaa . Ka nyi ia yange se u zuan a icivir i Yehova a soo u nan se laa ? Kwagh u hiihii yô , ka ieren i nengen ser mbam@@ nenge mba ior mba ve fe Aôndo ga la hemba doon la . Anmgbian u kwase ugen ken tar u N@@ or@@ way , nom na yange kpe , undu un a wan u nomso u lun anyom ahar . Kwagh u mimi yange gba un ishima tsung , nahan ongo loho u Bibilo ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la yô , a ngohol u fese je . • Ka akaawan a nyi Aôndo yange wa Noa man Mbaiserael kua Mbakristu sha kwagh u awambe ? “ Z@@ a a ” Mba i Shi@@ gh Ve M@@ k@@ urem la er Ve Lu D@@ on@@ don Wan@@ iyôngo La I@@ B@@ A@@ D@@ AN 5 ( zwa Buter ) Aluer se ôr takerada u Mpase ityough 2 man 3 yô , se nenge a mimi u kwagh ne . Jighjigh u nan wa nyi man nyi k@@ ere ? Ter akaa a aa fatyô u van se a ican yô . Er m za un inya iyange igen yô , m kaa a na mer se hen Bibilo imôngo , tsô a lumun . Zum u Peteru va kav nahan yô , ishima vihi un kpishi , nahan a gba za “ v@@ aan tsung . ” — Luka 22 : 60 - 6@@ 2 . H@@ es@@ e@@ k@@ ia za sha iyou i Yehova , gba za eren msen ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wase , shi yima se sha ikyev na , sha er ity@@ artor i sha won cii i̱ fa er We TER U lu Aôndo , We tseegh yô . ” — 2 Utor 19 : 14 - 19 . Ka nahan ve Bibilo i umbur se nahan ye , ér : “ Or u nan suur sha ishima i nan iyol i nan yô , ka ib@@ u@@ me@@ or je , kpa or u nan zenden sha kwaghfan yô , á yima nan . ” — Anzaakaa 3 : 5 - 7 ; 28 : 26 . He@@ mban@@ cii yô , á seer eren ijiir i civir un man ior mba ve lu ker ve yer sha iti na la cii h@@ we . Sha mimi yô , Bibilo yange ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan ér : “ Ior vea e̱r hu@@ wa sha kwagh u a sember duen la , nahan vea kohol . . . mbat@@ esen sha asaren a ve ayol a ve ; tsô , u̱ m@@ à ve lu keghen ato sha kwagh u mimi la yô , vea gema a ver ato sha u@@ kwagh@@ hi@@ r . ” Ka sha igbenda i nyi nahan m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la ka a mgbegha se u pasen ior kwagh n@@ aa ? Cii ve i kôr Yesu yô , Peteru sue kwagh ér : “ Shin á lu ve cii á na ve an@@ zughul kpaa , mo yô , ze . ” ( Genese 2 : 17 ; 3 : ​ 1 - 6 ) Satan lu kaan ér aluer uumace venda hemen u Aôndo , mba hemen ayol a ve yô , a hemba kpen ve iyol . Or@@ gen lu u í gbidye un shi í num un gbenda shi í undu un nôngon ku hen kpe gbenda yô . Shi we iyol you kpa u zua a mtsera . ( Mbaefese 4 : 4 , 5 , 16 ) In@@ i@@ ôngon i se nôngon u dondon Yehova , Aôndo wase u s@@ angen a s@@ ange ga la ia wase se ken tom wase u Mbakristu la man ken icombor yase man ken atôônanongo a ase , man sha kpôô yô , kwagh ne una wase se ken uma wase cii . Yehova yar tom a mbampin kpishi sha u tesen Yobu er Or@@ gban na a hembe un i yem zende zende yô . ( Yo@@ b . I@@ t@@ you . Mbaiserael yange ve ember shighe u Mose man Davidi man Solomon lu hemen ve la , nahan kpa se va hemba ember sha ikyev i hemen u Kristu cii . Z@@ ende u Mbak@@ ur@@ an mba N@@ ingir Sha Mba I Y@@ il@@ an Ve É@@ r P@@ il@@ gr@@ im@@ s La Ka nyi i sar mbacivir Yehova sha mimi tsung u eren@@ e ? Nahan kpa , Yosev lumun ér Ter na a tindi un una za nenge er an@@ ng@@ ôô@@ v nav lu yô . U@@ m@@ iliôn imôngo ken ze@@ ge ikpelaior mba yange ve za iniongo i ka i er hanma inyom i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe i̱ yange i er sha uwer u Ma@@ ac@@ i 28 , 200@@ 2 la , mba@@ ̱ a lu mbacivir Yehova kpoghuloo ga . Mb@@ agen ken ve yô , mba nôngon di tsô ér vea kav mimi ugen sha kwagh u Or@@ gban wase , inja na yô , ve soo u fan ape i lu ijiir na i teman la . Ôr Yakobu 3 : 17 . 1 : 1 – 9 : 44 . Mba@@ beenyol man mba i doo ve iyol ga la cii ka ve zua a iwasen i vea lu hen mkombo sha iyange la kpee yô . * F@@ er@@ nan@@ da gema ij@@ u@@ ku iny@@ ar la wa ken i@@ kpa na , a u ôron ki shio . Ior mba ken akuraior agen mba ve lu hen atô u Mbaiserael sha ayange a tsuaa la , yange ve zua a mbam@@ tsera sha mlu ve u kôôsôô a Mbaiserael la . A soo ér se zua a mk@@ or u mba vea fatyô u kaan vangertiôr ér “ [ Yehova ] ka or@@ kuran mo , ” er or@@ ngeren pasalmi Davidi kpa yange kaa nahan la . Kpa gema lu a ishimaverenkeghen wer , shighe ngu van u u va hide u lu imôngo vea ior ou mba ve kpe mbara yô . Er nan ve i gbe u vegher u nongo Yehova una lu shin tar ne ? U ma i lu or môm tseegh ma nan eren tom u or@@ kuran u tiônnongo yô , Mbafilipi 1 : 1 man avur a ruamabera agen tese ér mba ve kom sha atindiakaa a Ruamabera sha u lun mbakur@@ an la cii ve̱ lu mzough u mbatamen — Aerenakaa 20 : 28 ; Mbafilipi 4 : 11 , 12 . Kpa mba uwegh sha tom u karen anmgbianev vev mba sha tar cii kwaghyan u ken jijingi la ga . Aluer se hen sha akaa a a tser uumace ica i gbe hegen ne yô , ikyav tese wang ér kwagh yange za iyol m@@ ape . 6 : 6 , 7 ) Er tom u Aôndo u lu vough yô , v@@ aan af@@ an@@ yô sha ci u a er ma kwagh sha lan ga . ( N@@ um . 6@@ 9 :⁠ 9 . I@@ kp@@ elaior ne ka i samber a mbamhen mba gbil@@ ini@@ gh sha kwagh u i@@ ember@@ yolough man ahumbe a man . Tar ua hingir paradi@@ so u iv@@ in a ior mba lun saan saan , mba vea gba angev ga shi vea lu uma gbem sha won yô . Alaghga ieren i nan la ia lu a hingir hông@@ or u vihin tsung ga , kpa nan de u henen sha ‘ hanma kwagh u wang , man hanma kwagh u a doo u ungwan kua kwagh u hemban lun a inja man kwagh u kuman iwuese ’ cii . ( F@@ il . Paulu lu or u kaven Kristu sha nyi gbenda ? In@@ j@@ akwagh i iyôngo man iv@@ o la tese ér gba u a wase mba i shigh ve mkurem la tom ne . 6 : 22 . Nahan agumaior a a civir Yehova yô kav ér ka i gba u aa nôngo kwagh tsung ve aa palegh i̱ , aa gema a lumun a mnenge u Aôndo la ye . O@@ T@@ A 2 ( Z@@ wa Buter , kua I@@ liam i sha A@@ ve i Mba@@ am@@ er@@ ika ) Ka kwagh u nan soo u va su@@ nd@@ an la nana l@@ ôô ye . Mbashiada mba Yehova mba ve hembe umiliôn at@@ ar@@ atar sha tar cii ne nenge Iyou i Tartor — i í maa i̱ hanma kwagh a lu tsembelee shin i̱ lu akuma akuma — cii ér ka ijiir i doon ishima kpen kpen . Ka i doo u tsuan akaa a u soo u eren la iyol you@@ we@@ e , man u nenge akaa agen a u tsough u eren ken uma wou la nena ? Ken inyom i 19@@ 8@@ 3 la , bran@@ ci u tar u Au@@ str@@ al@@ ia hii u gb@@ eren magaz@@ in u Iyoukura u lun peeji 24 ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu . Ieren i mimi i Ro@@ ber@@ to la na yô , kô@@ mp@@ eni la seer tôôn Mbashiada mba Yehova mbagenev tom . Mbakristu mba ‘ he@@ e Ter Yesu Kristu iyol ’ nena ? Sha ajiir agen yô , ior gba a@@ kper@@ an sha kwagh u Bibilo kua ape i dugh man iwasen i i̱ cii . A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la yange ve wase Apo@@ l@@ o nena ? Shin er m lu sha ishigh er m ngu or u jighilii nahan kpa , m gema m lu or u hiden ijime sha kwagh ga , u vihin ishima fele shi vihin tu kpaa . Ka ken mbamlu mba nyi nahan se kôr ityough ga yô , se dondo ikpelaior ity@@ ôô ? Yange civir Yehova sha mimi . ​ —⁠ I@@ c@@ am 2 : ​ 1 , 2 ; 6 :⁠ 8 . Kpa N@@ at@@ an yôô ér Aôndo ngu yan iky@@ ur a Davidi , iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough “ k@@ ia lu her gbem sha won . ” — 2 S@@ am . Sha kpôô yô , yange vea wuese Aôndo . ‘ Yehova ngu tesen we kwagh u una lu u a inja yô . ’ — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 48 : 17 . Jo@@ sé kaa wener : “ Mbat@@ amen mbagen er kwagh kpiligh mo iyol yô , m hen mer vea lumun a mo ér m de tom u ortamen , kpa ve er nahan ga , ve gema ve pin@@ em iwasen i m soo mer ve wasem sha er me lu ortamen her yô . ” Tsô alaghga gumor ugen u a lu ken tiônnongo ga una gba soon gum@@ kwase Kristu ( shin alaghga a lu kwase nana soo gumor ye ) , man a lu k@@ umbur a nan ér nana̱ undu atindi a Yehova a we la . Bibilo ta icin ér : “ Or u nan we [ h@@ ua ] yô , nan k@@ umbur sha u hingir or@@ ny@@ ar , nan kera fa ase er ibanave ia va tser nan ga . ” — Anzaakaa 28 : 22 . Eren akaa ken uma wou akuma akuma . Er i lu yemen a na la , Peteru man Yohane lu van “ ken ijime ica . ” Shi u henen ma la lu tom u mba i lu u vea tema tor a Kristu sha la kpaa vea er yô . Kwagh ne tese ér akaa nga kpishi a se fatyô u tsuan u eren yô , a dedoo shin a bo . Akaa ne aa fatyô u b@@ enden a ikyar i se ye vea Yehova la . Sha kpôô yô , u fatyô u kuran mbayev ou cii sha ikyev i mbam@@ kighir man il@@ y@@ ahan kua i@@ heen i í heen ve la ga . Sha ci u Yehova na se “ agee a hemban la . ” Yesu lu wan mbaapostoli nav kwagh ér ve lu kposo a ior mbagenev . 6 : 12 ) Nahan kpa , an@@ z@@ ô a i gbe u se de@@ en mbagenev la ka a iny@@ ar ga . Vea ‘ tile sha , sha iyange i iji@@ righ ga . ’ ( Aerenakaa 11 : 26 ) Umbur wer mba yange i yila ve ér Mbakristu la lu mbahenen mba Kristu . Me@@ g@@ an : T@@ ôô ase wer u yam an@@ agh u kaan bredi a mi . Kpa a hen ú shighe kpuaa tsô a de , gadia i fa@@ an tesen Bibilo ken k@@ l@@ ase ga nahan doo un ga . Er Yesu yange ver tom u pasen kwagh la hiihii ken uma na nahan kpa , ka nyi i tese ér eren kwagh akuma akuma ? Sha nahan yô , ka inja er kwagh u R@@ ah@@ el kpe , anyom kar 1@@ ,000 cii ve Yeremia va mase ngeren la ngu sha mi ga nahan . ( Mpase 11 : 18 ; 18 : 21 ; 19 : 1 , 2 , 11 - 18 ) A kende a hem@@ en@@ tor u Yehova sha shi a tsegha iti na kpaa . Er alaghga ior kpishi vea umbur kwagh u “ In@@ i@@ umbe i E@@ ure@@ ka ” ne ga nahan kpa , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia man Ar@@ g@@ ent@@ ina man S@@ outh A@@ fri@@ ca man ajiir agen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la man In@@ dia man C@@ ar@@ ib@@ be@@ an yô , ior umiliôn imôngo yange ve fatyô u nengen sen@@ e@@ ma u doon tsung ne . Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ka nan y@@ enge iyôngo i nan iyol vighe vighe sha u nana fa ia lu gb@@ ong gb@@ ong yô . I@@ k@@ we i i wa i kwagh iyol la pase ér ve ta at@@ se la ka sha ci u “ civir TER . ” ( 2 Mbat@@ esalonika 2 : 9 - 12 ) Ú hii nan ve ú p@@ ande m@@ ver u ashe a ver iky@@ ôr sha inja i ú na kwagh u a lu u mimi ga jighjigh laa ? Inja i ishember i ken zwa Grika i Paulu yar tom a mi la kpôô kpôô yô ér u “ pu@@ gh@@ ur . ” Tsô Ab@@ ish@@ ai ôr kwagh a Davidi iv@@ ar@@ v@@ ase , kaa ér : “ Shi de m@@ ̱ t@@ ume un i@@ w@@ ange kwa môm , i̱ kar i̱ kôr shin inya , me t@@ ume un kwa har je ga . ” Kanyi yange i na ve ishim@@ avi@@ h@@ in nahana ? Kpa doo u se za hemen u keren iwasen i Aôndo , sha ci u Diabolo una hide sha u va me@@ en se sha shighe u i doo un la , kpa a lu shighe u se ver ishima ga yô . Vea tagher a mbamzeyol mba ny@@ i@@ iv@@ i , man vea nôngo a mbamzeyol mba shon nena ? yô . Ngeren ne ngu sha u sa@@ ven timen sha akaa a i hen la tseegh ga , kpa tsombor ua fatyô u yaren tom a atô@@ akaa a ngeren ne shighe u ú lu lamen imôngo yô . 6 : 11 ) Mba ve soo u va waren iy@@ ugh i i lu van la cii gba u vea dondo kwaghwan ne . ( 1 Mbakorinte 14 : 24 , 25 ) Nahan se henen nen Bibilo a ior tsema tsema shi se nôngo sha afatyô wase cii se wase ior mbagenev kpaa ve hingir mbahenen mba Yesu . Ú umbur V@@ ania u yange i undu un a ityom i taver kpishi shighe u lu wanye kwase cuku ve hen ér Aôndo hungur a na la kpa ? Ken inyom i 1914 la i kôr Yesu tor , nahan lu u ica a gba ga je tsô maa una va sôr “ wanakiriki ” la . Anzaakaa a i ne i nger la umbur se nahan ér : “ Or u jighjigh nana mgb@@ ough a iveren . ” Ity@@ esen i Mbakristu wa mhen u wan@@ y@@ em@@ akeranta henen iyol i nan u kaven Wan u Aôndo , Kristu Yesu shi tesen mbagenev u eren nahan kpaa . — Yohane 15 : 10 . Á kaa wener : “ Se mba veren asema sha a ven ken Ter ser : Akaa a se we ne kwagh sha mi la , ne mba eren a shi ne@@ a er a kpaa . ” • Ka averen a dedoo a nyi mbahenen mba Yesu Kristu mba ve er batisema la ve zough a mini ? ( b ) Se kera dondo ieren i mba b@@ an@@ en a jighjigh u nan mba ken Yuda yange ve lu a mi la ga , kpa se gema se ny@@ ima ts@@ ombo u eren nyi ? Er ka a lu i@@ vesen i sha iyol man akaa ag@@ enegh ve i lu nahan la , aeren a Aôndo kpa nga a vesen kure kure . Sha kpôô yô , ‘ TER nengen ken ishima ’ je kpaa . — 1 Samuel 16 : 7 . Mbai@@ hyomov asev mba ken vegher u vihin kpen kpen . • Ka sha nyi gbenda nahan noov vea fatyô u wan kasev vev ikyo ? A fatyô u sôron ian i kwaghhenen la veren sha shighe u a ha@@ gher we ga kua ijiir i a lu ú ican ga yô . Kpa ib@@ aver la kaa nahan ér , “ ishimaveren la cii ka hegen inja er yange lu m@@ ny@@ am@@ ci@@ em ma gbil@@ ini@@ gh nahan . ( Yeremia 33 : 20 , 21 ) Aluer or hendan a atindi a i@@ gbe@@ tar agen inja er u or tsu@@ en sha ityough ki iy@@ ough@@ ough va gban shin inya nahan yô — nana sun@@ da injar i nan kpee je . Mbat@@ esen mbara nahan ka unô ? ( 1 Utor 2 : 8 , 9 , 44 – 46 ) Or@@ gen u B@@ en@@ aia shi wua yô lu Yo@@ ab@@ i , u ngise lu kur@@ utya u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael la . A ande hen mbaapostoli nav cii . AT@@ Ô@@ A@@ K@@ Y@@ A@@ A A A N@@ E V@@ E I@@ OR K@@ P@@ I@@ SH@@ I V@@ E N@@ E J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H L@@ A Ish@@ aren i yange lu a mi i eren ishima i Yehova la kpaa mayange je i p@@ ande ga . Ior va makeranta ken ityar : 6 Aluer ka nahan yô , alaghga tsô ka gbenda u m henen kwagh la u lu zayol y@@ ee ? ’ A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la yange ve lu ken mzough , nahan ve hingir ikyav i dedoo i kwagh u Aôndo kaa ér nom man kwase ve lu “ iy@@ ô@@ gh i môm ” la . Nahan kpa kwagh u hanma or gba Yehova ishima . A tese se dooshima la sha u nan ip@@ aan sha u yiman uumace . Hen shighe u Yo@@ shia hii u hemen la , S@@ ef@@ ania nger takerada u Bibilo u i yer ér S@@ ef@@ ania la . Nahan , dooshima wasen se u wan ishima sha i@@ gb@@ end@@ a@@ akaa kpishi . Shighe u Peteru kenger ahumbe ve hii u mir@@ en la , alaghga yange ma tsua u ôôn u@@ we hiden za nyôron shin t@@ so . De se ter á kpuaa tseegh . Á ver se ikyav i dedoo kpen kpen . — Genese 34 : 1 , 2 ; 1 Mbakorinte 15 : 33 . Yange m va hii u nan kwaghôron u ken igbar hanma kasua , shi a gb@@ eren ats@@ am a Tartor yô m ku@@ h@@ wan j@@ it@@ a sha mi , nahan kwagh ne a doo ve kpen kpen . ” Anmgbianev kpishi kua mbayev mba ve na ayol a ve sha u wasen tom ne la er kwagh u hungur mo mayange ga . ” Sha shighe ugen di Yohane shi “ nenge ort@@ yom u Sha ugen lu s@@ enen Sha , lu a tahav mbu vesen . ” Un kpa soo be@@ m@@ shima . ( Mpase 12 : 9 ) S@@ aa a kar a if@@ er@@ or ne sha , ga yô ior vea za hemen u yan ican i ifer man mk@@ ighir . Ka T@@ indi@@ i ? ( Yohane 12 : 31 ) A gema tar ne ua hingir u he u perapera , u Satan una kera lu a tahav sha u ga yô , nahan tar ne ua hingir ijiir i ior vea tema ker bem bem yô . — 2 Peteru 3 : 13 . A@@ mba@@ akaa er ij@@ en man ub@@ omb@@ au@@ angev man ityar - t@@ enger man ityav mbi nôngon nahan tser uumace je kunya kôr . “ T@@ ile Nen D@@ ông sha Jighjigh u Nan ” Or@@ kasua u i er kwagh na ken injakwagh ne er kwagh u dedoo ugen u i doo u se fa yô . Jijingi u Aôndo yange na Mose tahav mbu ts@@ eng@@ an@@ ôron akaa shi ôron a@@ jir shi ngeren Ruamabera shi hemen shi eren u@@ ivande kpaa . Saan ior mba Mkaanem ma Aôndo ma doo ve ishima la iyol ér nyi ? Gadia er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam la yange i̱ va a ku nahan , kape mnder u shin mbakp@@ enev kpa i lu sha or je la — ka Yesu . F@@ o@@ to u sha ikyev i Jo@@ sh Ma@@ th@@ es , C@@ ol@@ le@@ ction of the Su@@ pre@@ me C@@ our@@ t of the United St@@ ates Kwagh u hiihii yô , doo u ishima ia mgbegha se u nan Yesu icivir a ishima i môm . Sha kpôô yô , Yesu Kristu ngu “ i@@ been i Aôndo u i nengen a Na ga la , ka W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii . ” 19 : 17 , 18 . A@@ my yange er nahan . Yange a lam a vese iky@@ aior i se lu kwa@@ v la er ter ka nan lam a mbayev mba nan nahan , ashighe kpishi a wa se kwagh sha gbenda u se eren kwagh a or u nan lu kwase shin nom wase ga yô . “ U@@ shir@@ mbaiorov ” ken Tar u I@@ f@@ er , 11 / 15 Lu oo g@@ era g@@ era , shi tse@@ e iyol kpaa . Nahan m zende sha an - gbenda ugen u doon kenger , m yem ica . Er gbenda ne hu@@ an shi m lu yemen sha u kenger akaa a doom mo yô , ishima hii u pe@@ ver mo ker . Se mba a ityôkyaa i injaa i palegh atesen a kwaghaôndo a aiegh a ng@@ ara nahan . Shi ngeren la pase ér , ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ a i er kwagh u a ken kwaghôron u profeti u Daniel la , nga kwagh môm a “ shighe u atô@@ at@@ yev ” u Yesu tsengaôron kwagh na la . ( 2 Peteru 1 : 19 ) “ Ish@@ an i sha use ” i sha injakwagh la ka Yesu Kristu u a lu ken iengem la . Se er msen tsung ser Yehova a wase se shi a kura se hen shighe u vihin ne . Heela tseegh ga , Mbak@@ an@@ aan mbagenev lu a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a a fa ityav mbi nôngon tsema tsema yô , shi ve lu a any@@ inya a utya man ak@@ e@@ ke a utya a iy@@ ôô kpaa . — Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 4 : 13 . ( Ivur 6 , 7 , 9 ) Sha kpôô yô , a gba u Yosua una taver ishima ve una hemen ikyurior la vough una nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la ye . Ka nyi ia wase se ve se fatyô u eren akaa a se tsough u eren laa ? Maa ve pine pania la ér una lu a ityakerada i Tor kpa lu a mi la yô . Yesu gema kaa a na ér : “ K@@ o@@ son Mo an@@ iy@@ ông@@ ov A@@ v . ” Sha shighe ugen la , Yesu kaa ér : “ Aluer ne eren kwagh u M we ne tindi sha mi yô , ne mba ak@@ ar A@@ m je . ” Paulu ôr kwagh gber sha kwaghôron u profeti ne zum a taver Mbakristu asema ér ve “ naan . . . Aôndo nagh ku iwuese gbem , . . . ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti Na ken igbar je la ” la . Ken ityar kpishi icombor kera ngi saan saan ga . Or@@ hemen u T@@ amen u sha Tartor u sha u̱ a lu sha ikyev i hemen u Yehova jighilii la ka un a hembe kuman ye — ka Kristu Yesu je la . Se na Yehova icivir nena ? Ka hanma shighe tar ne ua k@@ ure@@ e ? I lu tesen agumaior a ken af@@ o a mzough u S@@ W@@ A@@ P@@ O ne ér ve sue mzough u keren tse@@ ene@@ ke u tar ve ne . Yesu yange ôr kwagh u k@@ we@@ ior u sha uhar u jighjigh , mba vea zua a mtsera ken Tartor u sha la . 5 : 3 - 16 ) Yakobu kpa , Aôndo mgbegha un nger Mbakristu kwagh , pase ve er ve lu a tom u nengen sha anc@@ ôgh@@ olo@@ v man kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v kua mbagenev mba kwagh a er ve shin ve lu yan ican la . ( Y@@ ak . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Zum u yange i dugh Peteru ke ’ pur@@ usu kera sha ivande yô , a soo u lun vea anmgbianev nav , nahan maa a yem he ’ ya u ngô u Yohane u i yilan er Marku la jighilii , ape yange “ ior kohol her@@ egh kpishi , lu eren msen ” la . Or@@ m@@ ishen la umbur or la vea kwase na ér , cii man ve kuma yô , saa vea de u man ta@@ av . ( Anzaakaa 6 : 16 – 19 ) Nahan yô , mayange se dondo nen or@@ m@@ s@@ ende man or@@ aie u vesen la ga . U tesen ikyav yô , de pu@@ un a pu@@ u azende a na ga , kpa gema kaa a na wer : “ Aluer [ yila iti i nan ] per tindi man i za wu@@ he un nahan , ior vea kaa ér we u ngu nyi or@@ o ? ” Ne timen sha akaa a aluer wan wou er ishima i mbak@@ ov shin a er ishima ve ga ve aa due ker la yô , u fatyô u pinen un er una lam pa@@ ase pa@@ ase shin una pase m@@ til na , gayô una ôr mbak@@ ov kwagh u kôron ve ken ishima shighe u ve soo u kighir un yô . U@@ sho@@ ja mbara kôr u@@ gb@@ u@@ u@@ ka man ah@@ ô wa nongo sha go@@ do@@ b@@ i . Anmgbian u kwase ugen u lun anyom 16 , iti na ér Ca@@ th@@ le@@ en , a kaa ér : “ Ior ka vea nengen ér u ngu or u soon kwagh u mbagenev ga nahan , i doo u ga cii . ” Kpa alaghga u pine wer , ‘ Me er nan ve me umbur avur a Bibilo a kwagh a gbem sha mi laa ? ’ KA W@@ E@@ A ungwa ishember i “ or@@ m@@ ishen ” la nahan kanyi ka i va u ken ishima ? Mbagenev kpishi ken tsombor ne ka mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato . Nahan kpa , saan se iyol kpishi sha ci u a “ fa gbenda ” u nyôron ken “ a@@ you ” a una za lu ker gbem sha won la . Doo se kpishi er ka ve kegh a kegh iyol u wasen se zum u mbamzeyol ve kange sha a vese je , i nyer se iyol la nahan . Iyou@@ ci i m eren tom her la , kimb@@ in mo hanma kasua uhar , man m vande vihin inyaregh ki i kimb@@ im la sha u y@@ amen ak@@ ondo a me hu@@ an me duen kwaghpasen yô , sha er me va a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova ga yô . Aluer or u hen tsombor nan venda u fan mimi je kpa , or u nan ne jighjigh la nana fatyô u lun saan saan . Mbagenev kpishi vea fatyô u ôron kwagh u a@@ jir a Mbashiada mba Yehova ôr ken mba@@ ate@@ jir mba vesen sha kwagh u ian i ve lu a mi i eren kwaghaôndo la . Heela tseegh ga , se na jighjigh ser ka Tartor u Aôndo tseegh ua va bee a mbamzeyol mba uumace ve lu tagher a mi nyian ne ye . ( Ôr 2 Samuel 17 : 27 - 29 . ) Yehova shi tese se shi á taver se sha er se wa ishima a mbamtaver doo doo yô . I gema i wua mbagenev kuma deri uhar man ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber nahan sha ci u ve venda u zan ityav yum . U tesen ikyav yô , aluer se tagher a mzeyol u vesen , u a lu nan se ishim@@ any@@ ian shi alaghga a lu anger uma wase shin uma u or u doon se ishima yô , se fatyô u ôron msen u Yakob yange er zum u lu wan ago a za zuan ishigh a I@@ so@@ u , an@@ ngô na u lu keren un ér una or iyev sha a na la . Ior mba lu her atô ve la yange vea er nyityô kwagh je kpa , a hide ijime ga . I zua a mkaanem man sha peeji 1@@ 7@@ 1 u takerada u Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Yehova ngu eren akaa kure kure sha u kuren awashima na ne . Kpa mbagenev yô z@@ aan hen Yesu sha ci u mtsera u vea zua a mi hen a na la tseegh . Ve Na Yesu Jighjigh J@@ e Kpa ? Heela tseegh ga , sha ishigh ki Yesu yô , Yosev yange una lu ter - ikyo@@ son u fan kwagh mimi . Een , se fatyô . 26 : 31 - 35 ) Nahan cii kpa , Peteru va ny@@ iman Yesu , vough er Yesu tsengaôron nahan . Kwagh ngu a lu nahan , sha ci u hanma wan yô nan due a awambe a mbamaren mba nan . ( Ru@@ tu 4 : 13 , 17 ; Mateu 1 : 5 , 6 , 16 ) Ru@@ tu ngu di môm ken ior kpishi mba i er kwagh ve ken Bibilo sha u tesen se er Yehova a wuese mbatomov nav tsô . Apostoli Paulu nger ér : “ K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev er ka Ter nahan . Gadia nom ka ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan . ” ( Ef . Yobu W@@ u@@ ese I@@ ti I Yehova Mbam@@ zough mba mbatamen Aluer ka inja er mba@@ ah@@ end@@ anev mba yangen se u samber a loho u dedoo sha an@@ shighe kpuaa man or ngu u tan num sha ve ga je kpa , doo u ishima ia za se iyol tsung je ga . Aluer u kundu ishima u hen sha atô@@ akyaa a a ne u ishim@@ avi@@ h@@ in la vighe vighe , u kera yem vihin ishima ga yô , u hemba keghen iyol u den or u nan er kwagh a we i doo u ga la , kwaghbo u nan . ( b ) Ishim@@ a@@ wan i Mbakristu la i um ity@@ am@@ egh ki kpilighyol ki nyi ? 1 : 16 , 20 ) Jigh@@ ilii yô , “ as@@ an ” ne tile sha ityough ki mbam@@ zough mba mbatamen shin mbakur@@ an mba ken hanma tiônnongo . Nahan mbat@@ wer@@ ev na Lu@@ c@@ í@@ a iky@@ ondo i t@@ wer@@ egh kua k@@ we@@ mbe u mbat@@ wer@@ ev u tesen ér “ wasen ve tom . ” H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange er sha msen u a er la . 43 : 12 ) Orshiada u Yehova u hemban cii , Yesu Kristu yange nenge ér u lumun iti i Aôndo shi pasen i la ka kwagh u civirigh . A er nan ve se lu a ishimaveren ser mbam@@ nyoon mba sha iyol vea bee kera ? Akaa a Aôndo a gbe a , a lu a kwaghfan kpishi la wase se u nengen a kwaghfan na gaa ? Shighe u Davidi tema tor la , Yehova bu@@ m kwa har sha ci u iwasen i mba vea ungwa imo na cii yô . Shi se eren msen sha gbashima hanma shighe . Kpa Aôndo yô , ngu a tahav shi a kegh iyol u van a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha tar jimin cii . Tsô ka va gbe u vea za ts@@ aan ijiir igen vea duen a yaren tom hen W@@ all@@ k@@ ill yô , ve fa je ér gba u vea undu ior vev man hanma kwagh u ve ho@@ gh@@ ol a mi la cii . Nahan se na jighjigh ser Yesu man Aôndo cii vea wase se sha igbenda kposo kposo . — Yoh . 14 : 1 ; ôr 1 Peteru 2 : 21 . Mbakristu cii vea fatyô u nôngon ér ior ve z@@ aan ikyua a ve , er Yesu eren nahan . Or@@ t@@ yom ne ka M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u vesen la , ka un una kange Diabolo , kua az@@ ô@@ v a na cii , una gb@@ ihi ve shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la ye . ( Marku 14 : 6@@ 6 – 7@@ 2 ) Nahan Yesu nena ? Akaa la cii aa fatyô u d@@ an@@ en se , nan sha er se kera lu a mnenge wase u ken jijingi la vough ga yô . Tom wase ka u pasen ior kwagh tseegh ga , kpa gba u se tese ve shi se gema ve vea hingir mbahenen . — Mat . ( Pasalmi 8@@ 4 : 11 ) Kwagh u yange er ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki A@@ sia , í nger shin heen ne tese ikyav i kwagh ne . Yesu wa mbahenen nav tindi ne u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar di kpuaa tsô maa apostoli Paulu kaa ér í yôô loho u dedoo ne “ hen akaa a i gbe a sha won cii . ” ( K@@ ol . ( Yohane 6 : 17 , 24 , 25 , 30 , 31 , 35 – 40 ) Nahan mbagenev ken a ve gba ôron akaa sha a na , hemban je yô zum u á ôr ve injakwagh igen yô , a kaa ér : “ Mimi mimi je M kaan ne ne , aluer né y@@ aan iyol i Wan u or , man shi né maan awambe a Na kpaa ga yô , né lu a uma ken ayol a en ga . G@@ um@@ or Yo@@ a@@ shi eren kwagh sha imo i Yehova shighe u lu sha ikyev i Y@@ eho@@ y@@ ada la Yange ve er kwagh ne sha u pasen loho u dedoo u Tartor la kpoghuloo . Ashighe kpishi mba se civir Aôndo a ve imôngo la ka ve yil@@ am sha tele@@ f@@ on sha u vea fa mea soo ma iwasen igen kpa vea wasen yô . Mkaanem ma Paulu ma i nger ke ’ 1 Mbakorinte ityough 15 mara ma tese je ér ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la yange i̱ lu aa tahav ke ’ uma na . Wan u kwase u wan na u kwase la di vôso anmgbian u lun a inja i dedoo , ve cii mba eren tom u ikp@@ ur pania . 13 : 1 ) Apostoli Peteru je yô ny@@ iman Kristu kwa tar je . Hii nan ve i doo u Mbakristu vea na ior mba ve lu a tahav sha ikyev la i@@ civi@@ r@@ i ? Hegen mba civir Yehova imôngo sha gbashima . • Hii nan ve i hembe doon u zungwen mba ve ne jighjigh a vese imôngo mbara mh@@ ôôn@@ om@@ ô ? Nahan ú ngu henen wer , ‘ er i lu inja er Yehova ngu eren kwagh sha ican yam ga nahan kwagh ne tese ér á fa mlu wam ga , shin kwagh gba un sha kwagh wam ga shinii ? ’ Hanma kwagh shon u ka una er cii yô , i taver u hiden ijime . Alaghga mbahenen mba Yesu lamen zwa Grika u ior kpishi lamen sha ayange a ve la . Alaghga mbagenev vea yo@@ ghul ak@@ ende vea gema a kaa ér , ‘ Mba ve lu sha i@@ aven i ut@@ aha la ve kuma u me na ve icivir ga . ’ ( Ivur 18 ) Yange ve hide a iyol ijime , nahan ve yila Aôndo . K@@ wa kimbir kimbir ior kpishi ka ve gba karen a ishima tsô ve va nyôr mkombo ve u hiihii ken A@@ you a Tartor ase , ma or kpa nan lôh@@ ô ve ga . Nahan cii kpa , yange saan Mose iyol u wasen ior mba ve doo un ishima kpishi mban . Er nan ve u ne jighjigh wer Yesu ngu uma ? Sha uhar yô , mbaaferev vea fatyô u yevese waren iji@@ r@@ ôron na ga . A@@ ts@@ er@@ egh ! Se kav Yesu sha u wasen mba se henen Bibilo a ve la u nan Yehova jighjigh nena ? ( Anz . Yehova yange wase Mbaiserael nahan ve hemba un man ior nav cii ityav hen H@@ or@@ ma . I wa ve kwagh ér ve “ lu a mfe ” shi ve ‘ ungwa ityesen ’ kpaa . Yehova yange lu a vangertiôr ér Gi@@ di@@ on una yima Iserael , sha ci u A vande nengen akaa a a lu a mfe sha mi la . Nenge imba kwagh u vihin ne sha wono ! Ngu a kporom ikyua a vese shighe u ‘ asema a vihi ’ se shin se lu a “ ishima i zamber ” la . ◇ Aluer gba u ú unde sha tor shin ú h@@ ungwa shin inya sha go@@ go yô , ver un sha er ity@@ el@@ an i p@@ endan angahar sha mi la ia kar tor@@ y@@ ough shin kwagh u ú soo u p@@ endan un sha mi la a kuma angahar atar nahan yô . Kpa a hiden sha kwagh u aeren a wang yô , alaghga a taver se u suur sha Yehova , shi lun a vangertiôr ser igbenda na man atindiakaa na ka a vough shi aa na se iember i hemban cii . Aluer ú tsua wer ú civir Yehova shin ú civir un ga yô , ic@@ ile ia t@@ enger un@@ u@@ u ? 19 : ​ 7 , 11 ; 119 : ​ 9 , 11 ) Heela tseegh ga , kwaghwan u a lu ken Bibilo la , man ior mba i er kwagh ve ker la una fatyô u wasen se palegh asaren a wang ga la . ( Yohane 1 : 29 ; 18 : 37 ) Er Yesu bee Ter na Yehova vindi vindi , shi hiden a iyol ijime vough er un nahan yô , a lumun u eren kwagh u Aôndo kaa ér a̱ er la . Shighe u m lu ken makeranta , ken mb@@ ee u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 60 la , m dondo ieren i mbap@@ ati@@ i mba i yilan ve ér B@@ l@@ ack P@@ an@@ thers , mba ve eren ayôôso kpoghuloo sha kwagh u ian i ior ve lu a mi i eren kwagh u ve soo la yô . Kwagh ne yange tese ér ter@@ an u i@@ gb@@ ur la ú vihi tôôn ga , shi tom la kpaa ú lu sha inja i kp@@ an ga . 13 :⁠ 2 . Kape se kpa i gbe u a wase se ve se zua a gbenda u zan ken uma je la . ( G@@ al . 3 : 16 ) V@@ e@@ gher u kiriki u vor la di ka nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . ( G@@ al . Kanyi tom se lu ôron kwagh u ú ? Tom u gban t@@ so la yange lu u kiriki ga . Nahan kpa , Bibilo shi taver se ishima ér se ker kwaghfan man mkav , i de lu mfe tseegh ga . M@@ an@@ ase / A@@ mon / Yo@@ shia ․ ․ Ne@@ hem@@ ia lu or u zungwen mhôônom , shi lu or u taver ishima sha kwagh u perapera kpaa . Ieren na ne ka ikyav i dedoo hen a@@ vese . Ashighe agen yô , wanye nana hen ér hanma kwa u ka nana pine ian ér nana er kwagh je i kaa a nan ér “ u ngu a kuma ga . ” Aluer se kôôm mbamhen asev sha akaa a se nenge ser ka akaa a a lu hange hange yum ga la yô , iliam yase a mbagenev ia hemba lun a inja shi a kpe uuma asev iyol kpaa . — Mbafilipi 1 : 10 . Yesu yange ko@@ so iorov 5@@ ,000 sha i@@ kpen bredi it@@ ian man ish@@ u ihi@@ ar . I@@ y@@ enge ne lu nomso tseegh , i wa kasev man mbayev ker ga . Nahan , shin er yange Yehova lu a̱ na tindi u i nger a nger la ga nahan kpa , mnenge na sha kwagh u iv@@ es@@ egh lu wang . Se hi@@ r@@ a nenge er yange í tôv Mbakristu mba tsuaa mbara a ican sha ci u ve venda ér vea de u pasen kwagh ken iti i Yesu ga yum yô . Kwagh u or ne jighjigh a mi la . Mba ve lu nongo u zege@@ ikpelaior la kange ishima u eren nyi ? U@@ pasalmi mbagenev utar hii sha ishember i “ TER tema tor ” la . U eren i@@ ember@@ yolough vea mba ve ne jighjigh a vese imôngo ga la ka kwagh u or tsuan a ishima i nan shin a wa akaawan a Bibilo kpa k@@ ere ? A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan la kure ijir ne , kaa ér gomoti u tar Fran@@ ce per tindi u ken Ngeren u sha 9 , u M@@ zough u Ity@@ ar i Y@@ uro@@ pa a we sha kwagh u ian i ior ve lu a mi i eren kwaghaôndo u ve soo la . Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 20@@ 11 Iyange i Me@@ men yange i lu sha ci u me@@ men iyol tse@@ egh@@ lee ? Ka a lum pe duen ken won za kenger ak@@ ôngo a doon ashe yô , m pine un , una soo u dondon mo yô . U ngu a vangertiôr wer Yehova una kura u sha hanma kwagh u una fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan you vea na sha ci u nyi ? Shi nger akaa a u fatyô u eren sha u hemban mbamtaver mban shin nôngon a ve tsembelee yô . 7@@ 7@@ 7 / 7@@ 6@@ 2 ․ ․ Ka i kpiligh ior iyol u nengen er ior mba ve hen ér vea kôr ayol a ve ihyom la ve lu ‘ nôngon tsung u kuran mzough u ken Jijingi sha mk@@ ange u bem ’ yô . ( Ef . I@@ wasen sha Iky@@ ev i Mkaanem ma Aôndo Mbag@@ anden man mbayev cii , or môm kpa soo ér mbagenev ve venda nan ga . Kwaghôron u Apo@@ l@@ o u fan man tahav nav mbu s@@ ende@@ gh kwagh a ior sha gbenda u a kuma ve la na yô , ior kegh ato sha kwaghôron na la . Yô , se kpa se waan nen mbam@@ pase mba Yehova ikyo sha er se zua a iwasen yô . Wan na u lu ken tar ugen la yange hiin u henen Bibilo a na sha u ngeren un u@@ washika yô , kera taver un u ngohol kwagh u lu henen sha kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav la ga . Aluer se mba suur sha Yehova yô , a wase se . — Ôr Mbafilipi 2 : 13 . W@@ A I@@ K@@ Y@@ O SH@@ A ER U D@@ E U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H T@@ OR@@ O@@ U@@ G@@ H T@@ OR@@ O@@ U@@ G@@ H G@@ A YÔ Se fatyô u seer aren a ior hen haregh u tiônnongo wase nena ? Er nan ve i gbe u saa se keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav n@@ du@@ ur@@ u@@ u ve se ‘ nenge sha ior asev ’ ga ? P@@ alegh A@@ h@@ on a Gb@@ an Hi@@ ihii yô , Yesu yange er Ter na tom a ishima i môm man ka kwagh u a lu u civir Aôndo je la . S@@ op@@ hi@@ a : Mo kpa doom er m zough a we nahan . Sha hiihii u im@@ end@@ enegh mbi he@@ v mb@@ in ka mb@@ ia vesen a vese sha inya i dedoo man sha inya i lun a us@@ aa la yô , m@@ kposo lu sha m@@ vese u mbi lu vesen la ga . Lu nyi Yesu kaa ér ia za hemen shighe a kar@@ aa ? I@@ t@@ yom i Yehova i vesen i á er la na se atô@@ akaa kpishi a una doo se ishima shi se wuese un yô ! Or@@ gen u i yer un ér T@@ or@@ li@@ ef , u wan na a lu a tsombor na hegen yô kaa ér , aluer mbamaren mba dondon kwaghwan u a lu ken Duteronomi la yô una wase ve kpishi . Ka amba a mci@@ e a nyi aa bee , kpa kanyi mci@@ e ia lu gbem sha wono ? 3 : 16 ) Sha nahan yô , se dondon nen akaawan a Bibilo shighe u se lu nan tsaha yô . 9 : 37 , 38 ) Shi zum u a kaa a mbahenen nav ér ve “ kuran ” la kpa pase ve ityôkyaa . Gba u mbakur@@ an mba i shigh ve mkurem la vea kende a mcivir u mimi la sha . Lu@@ un er wea lu sha ayange a M@@ ika la nahan , mkaanem mara ma m@@ á ker u ken ishima keng keng . 18 : ​ 23 - 32 ) Yesu kpa keghen a kegh iyol shi s@@ aren un u eren a mba ve lu a na imôngo la cii doo doo , je yô ashighe kpishi a yila ve sha ati a ve . ​ ​ —⁠ 11 /@@ ⁠ 15 , peeji 25 . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 6 ] Ôr ase Daniel 2 : 44 yôô . Shi zum u se lu pasen kwagh u Tartor yô , se s@@ angen a s@@ ange ior mba pasen ve loho u dedoo ga , se pase atô@@ at@@ yev cii kwagh , kua mba ve dugh ken ityar i ken won la kpaa . ( Aerenakaa 11 : 1 , 18 ) Mbayuda kpa , tom u pasen kwagh la lu u@@ men atam a dedoo hen atô ve . Lu er Mbaf@@ ar@@ ishi man mb@@ ang@@ eren nahan ga , a za hemen u hiden a iyol na ijime shi ior v@@ aan hen a na kpaa . “ K@@ ur@@ an nen kpaa , or@@ ihyom wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” ​ — 1 PE@@ T . Aluer perapera doo se yô , ka averen agen a nyi se zua a mini ? M@@ civir u mimi hemba di u se tseghan iyol yase sha u mir@@ in shin mnger shi zan mbamkombo mba tiônnongo man u lun a ci ken tom u pasen kwagh ken igbar tsô la . Kpa Bibilo gema ta se icin ér or u nan soo inyaregh yô k@@ ia kuma nan sha won ga . I@@ OR kpishi vea lumun ér akaaôron a a lu sha heen ne cii ka a mimi . Se mba se lu shir@@ en Yehova tom ainge ne kpaa , se lumun akaa a nongo u Yehova u shin tar u ser u ver sha u wasen se u civir un la . Mba fan kwagh ts@@ ura mba sha ayange a tsuaa mbagenev kaa ér kwagh doon Aôndo shin vihin un ga . Yehova tôô ne iky@@ aior i ne lu civir un sha jighjigh ken ashighe a ican ne vough er av@@ ure nahan . Nahan kpa gba u se umbur ser , Yehova ngu van a mkur ka sha u va waren se sha mbamlu mba vihin tseegh ga , kpa ka sha u tseghan iti na . Alaghga tsô mlu wou na ú kera fatyô u eren tom u pasenkwagh ne er ú soo la ga . ( a ) Ese@@ kiel ôr ken mpase na u sha mnenge la ér Yehova hemen nongo na nena ? Yesu gema kaa er : Mimi mimi je , M kaan we ne , saa á mar or sha mnger kua Jijingi , gayô , nana fatyô u nyôron tartor u Aôndo ga . Aluer amba@@ akaa er i@@ ember@@ yolough nahan hingir kwagh u hiihii yô ken uma wou yô , mayange u lu a ian i eren akaa aa a hembe lun we a injaa la ga , ka akaa aa a bende a mcivir u Aôndo je la . Aluer nom@@ ou shin kwase wou ngu a ma ic@@ ôron u@@ ange yô , we kpa , kwaghwan u injaa ne una fatyô u wasen we . Kape ne kpaa iwanger yen i̱ wanger sha ishigh ki i@@ or@@ ough la , sha u ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Ter wen u A lu Sha yô . ” Or u civir Aôndo a we imôngo u ú time sha avur la vea nan la nana kuma sha Yesu ga ; kpa , u ne timen sha atesen a Yesu imôngo la una va ne cii a mtsera . Alaghga yange gba u ú de u eren tom u i na u la sha er u hide u nenge sha tsombor wou yô . Mbagenev mba a ic@@ ôron u@@ ange i̱ ve lu kô@@ ôn iky@@ ôr inya a mi yô . I@@ ̱ seer ér : “ Kwagh ne tsu@@ me gande . 20 : 28 - 30 ) Paulu yange wa Tit@@ u kwagh ér ‘ a ôron akaa ne , a waan kwagh man shi a yangen kwagh sha ut@@ aha cii . ’ Mbagenev yange ve yila un ér “ or u k@@ umb@@ u@@ l h@@ ua sha kwaghyan , man or u eren h@@ ua sha m@@ sôr , ka hur@@ or u mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ v kua u mba@@ asorabo . ” A kaa ér , “ N@@ om@@ om seer doon inja shi ngu nôngon kpoghuloo ér una dondo ikyav i Yesu , sha er una lu nom u soon kwase u nan yô . ” Er nan ve i doo u se vande henen a ishima cii ve se er m@@ sen@@ e , man ka nyi akaa nahan a doo u gbidyen kwar sha mini ? Anyom nga kar er at@@ ar@@ atar nahan yô , i tindi loho hen Peteru , shighe u lu hen gar u Yo@@ pa la , ér a za hen ya u Kor@@ ne@@ li@@ u , tor@@ utya ugen ken gar u S@@ es@@ aria . 14 : 65 ; 15 : 19 ) Kpa Yesu er ma kwagh u ma ve nzughul a na imba la ga . ( Ôr Ekesodu 14 : 13 , 14 . ) Mba wasen u samber a ityakerada shi tesen gbenda u pasen kwagh hen haregh u bran@@ ci a nengen sha mi la . Bibilo i í yer ér The In@@ ter@@ pre@@ ter@@ ’s Bible la kaa ér : “ Ka se su@@ r or u kwagh@@ vihin a er nan la ishima zum u se lam a nan kundu kundu sha er nana taver ishima her yô . ” Ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la , se lu zan imba zende ne ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , nahan se kar ken B@@ el@@ é@@ m , gar ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u B@@ ra@@ z@@ il ape L@@ or@@ ra@@ ine vande eren tom u m@@ ishen yô . 4 : 35 ) I@@ ca i gba ga maa R@@ al@@ p man P@@ am kua ônov vev uhar gba wan iyol i yemen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o . Hen shighe la wan ve u môm lu anyom 8 , ugen la di lu anyom 12 . Nahan kpa , ashighe agen ka se fatyô u fan er se henen kwagh u mbagenev la jighilii ga . Ka i saan se iyol u eren akaa ag@@ enegh kpa imôngo . ” Aluer se dondo kwaghwan u Yesu u injaa ne yô , a saan se iyol shi se lu a uma u injaa kpaa . Ieren i I@@ so@@ u i bo la tese se nyi sha kwagh u dyako wase laa ? A kaa wener : “ M kav e̱r Aôndo a lu kpôô kpôô á lu a mbamlu mba dedoo yô . An@@ t@@ je u@@ le anyom atar . Sha kpôô yô , Bibilo ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh ne ér ken “ ayange a masejime yô , ” ior vea hingir “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima man mbah@@ a@@ gher sha akaa man mbag@@ en@@ gese iyol . ” ( Pasalmi 40 : 5 ) Davidi yange fatyô u ôron ityom i Yehova i kpilighyol la been ga , man se di kpa kape se fatyô ga je la . Shi vea umbur we er i gbe u ú er tom ne sha gbashima yô , shi vea wase ú u seer fan “ igbenda i tesen ior kwagh ” shi vea taver we ishima sha u tesen we akav a aa wase ú u fan er ior kpishi ve lu lumun loho u se pasen ne yô . Mbat@@ amen mba sôron atôônanongo tar sha won cii nenge ér ken atôônanongo kpishi , gba u a seer nôngon kwagh sha er a tsaase mbagenev yô , vea lu agumaior shin mbag@@ anden je kpaa , sha er vea wase u nengen sha ikyum@@ u@@ ile yô . Awa@@ shima u Diabolo yô , ka u hông@@ or asema a ase . ( 2 Timoteu 2 : 24 ) U fatyô u tesen wer u ngu “ or u fan ityesen ” shighe u wan wou u hi@@ an a hi@@ a la , a hii u hu@@ nan kwaghaôndo wou la nena ? Se fa or u nan lu Or@@ kwa@@ se@@ he la , kpa kwa@@ se@@ he la di gema ka ana ? Ka nyi yange i na Yesu m@@ saan@@ yol@@ o , man ka akaa a nyi u tsua ve aa na u m@@ saan@@ yol@@ o ? Mb@@ agen ka ve zer nôngon hanma shighe sha u wasen mbau@@ angev man mba ican i tser ve , shin ve lu a or ijime ga yô — man mba zough a mk@@ om sha u eren kwagh nahan la kpaa . 3 : 15 ) Shi shighe u kwagh a tser se yô , ka se er msen shi ve ver ishima ser kwagh u dedoo una due ker . ( b ) Ka h@@ an se seer zuan a akaawan sha kwagh nee ? M@@ yom : Mba ve lu kper@@ an ian la cii , or ve môm kpa m ngu ken vegher u nan ga . Yange Paulu er shiada sha ishigh ki mbat@@ ar@@ ev mba ke ’ gar u S@@ es@@ aria , been yô , i kua a na i yem a na ke ’ Roma , l@@ ù gomoti ki@@ mbi injar i a@@ yem na la ye . A za er shiada sha ishigh ki Shi@@ sar iyol na . — Aerenakaa 9 : 26 - 30 ; 21 : 20 - 26 ; 23 : 11 ; 24 : 27 ; Mbagalatia 2 : 12 ; 4 : 9 , 10 . Kwaghôron u A@@ il@@ i Mat@@ ti@@ la man An@@ n@@ ik@@ ki Mat@@ ti@@ la J@@ on : Inja na yô ka mo tseegh ga z@@ ee ? Pro@@ feti ne yange nenge er i tim gar u doon un ishima tsung la nahan lu un ken ishima nena ? Mbagenev de zan ad@@ ua sha ayange a i we p@@ ast@@ ô u ve ker un ihyom la ad@@ ua yô . Ka mpin ne se na mlumun sha mi ken kwagh@@ ngeren u una dondo la ye . No@@ ve@@ mba 15 - 21 , 20@@ 10 ( a ) Er nan ve yange i wa Mbaiserael kwagh ér ve̱ ta@@ an an@@ z@@ ôr sha az@@ ongo a ak@@ ondo a ve ? “ I Doo Ity@@ ar I Hen K@@ pe@@ zege@@ mnger la Cii Iyol ” ( G . Alaghga tsô ka er ve lu a tahav mbu yangen ior mba ve zuan kwagh a ve ayange ayange la u kp@@ ur@@ un s@@ ent@@ e iyol ga yô . Nahan aluer ka u se nôngo ityav a Satan se hemba yô , a gba u se lu a mnenge u Aôndo kpa a lu a mi sha kwagh u iv@@ es@@ egh la . ( b ) Yehova ka a wase se se za hemen u lun gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nena ? Mbat@@ amen ka vea nôngo a nomso man vea tsera sha tom u i ne ve la shi vea zua a iember i or ka nana eren mbagenev tom ve nan zua a mi la nahan i saan ve iyol . — Aer . 20 : 35 . 6 : 27 ) I nger kwaghwan u ter ugen u a lu tesen wan na kwaghfan yô ken Anzaakaa ityough i môm zan zan ityough ki sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in la . Inja i ishember i ken zwa Grika i í gem ér “ vangertiôr ” la yô , ka “ u ôron kwagh gbar gbar shin u ôron kwagh pa@@ ase pa@@ ase gayô u ôron kwagh a ashe a cian shio . ” Hen fa er yange hii ve Yesu ôr an@@ zaakaa ne yô , kua er kwagh shon a bende a vese la kpaa . Yange jijingi u Yehova va sha Yesu jighilii zum u i er un batisema la . Una tôôn mba@@ a@@ kwa@@ ti mban yô , a yem a ve ken sule na , a za yer ken an@@ you ugen u ha@@ an to@@ ho u koson ilev ker , a keghen anmgbianev mba vea va tôô ityakerada ne a yem a mi ken tar u Jam@@ an@@ i la . Ka nena alaghga se lu samber a u@@ kwagh@@ hi@@ r sha mfe wase ga ? Yehova kor “ sule u I@@ kon i wain ” na shi ne ngu um atam kpaa Se fatyô u nengen a kwagh ne ken kwagh u i er sha kwagh u ku u Tor Saulu man ônov nav mba utar mbara . Kwagh ne tese ér kwagh ngu u i gbe u se er ve se zua a iyua i uma u tsôron la yô . ( M@@ ar . 10 : 27 ) Kpa , Bibilo ôr se jighilii ér Yehova una va nder ônov mba ve kpe ken uya la shin una nder ga ze . — 4 / 15 , peeji 12 , 13 . Mba ngeren ve cii yô , ve ôr shighe u una za kohol tic@@ a la una lam a na yô . Aluer se wa ishima yô , se zua a injar i dedoo . E@@ no@@ ki man Noa yange ve tese ishimataver sha nyi igbenda ? Ve gema ve gba ica a tar er ve fatyô la cii . N@@ ab@@ al zua a ian hegen i una tese iwuese na hen Davidi shi una na un u Yehova a shigh un mkurem la icivir . ( E@@ ks . 19 : ​ 3 - 8 ) Iky@@ uryan la yange i hii ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . Ikyav tese ér , shighe u i lu wu@@ an Yesu la , Yohan@@ a man kasev mbagenev “ mba ve dondo Un , ve wasen Un zum A lu ken G@@ al@@ il@@ ia la ; man shi kasev mbagenev kpishi kpaa mba ve va a Na sha Yerusalem imôngo ” la lu her . ( M@@ ar . Or@@ beenyol ugen vea kwase na tema ikyua a te@@ bu@@ l u agumaior ne tema her la , nahan ve hen ér agumaior ne aa yôôso hen ijiir la kpishi shi a lu iliam i dang her tseegh . Aluer ve kohol ve ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne yô , vea per tindi u Yehova a we ken Mbaromanu 13 : 1 la . ( D@@ ut . 16 : 15 ; Aer . Ngeren u Bibilo ôr kwagh u nom u hiihii man kwase u hiihii la ér “ or la vea kwase na . ” M@@ kombo u I Doo u Ú B@@ unde Ga Yô 14 U F@@ a Kpa ? 15 Mbam@@ pin mba Bibilo I Ne M@@ lumun sha M@@ i La 16 Yange i lumun naagh ku A@@ bel la sha ci u yange ku tese jighjigh u yange na ityendezwa i Yehova la ( 2 Mbakorinte 4 : 1 , 7 ) Ka sea pasen kwagh yô , se ôron mbagenev “ kwaghôron u Aôndo . ” “ S@@ é gba nen a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la . ” — H@@ E@@ B . Ka ityom i Yehova i civirigh i nyi i doo u se lu a iwuese sha mini ? ( Ôr Mbaheberu 4 : 16 . ) U Ô@@ ron Takerada u Daniel As@@ av - as@@ av Er Nan Ve I P@@ ine M@@ pin L@@ aa ? Kanyi ityakerada yange i na ér i̱ nger ken derianyom u hiihii S.@@ W . laa , man yange í wase Mbakristu mba tsuaa mbara nena ? Ka Yehova tseegh una fatyô u eren kwagh la ye . ” Sha mimi yô , doo u mbamaren vea ngohol iyua i í ne ve la a iyol hiden a mi jime shi vea wuese un u a ne ve i̱ la kpaa . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Yange lu môm ken iorov 4@@ 9@@ 2 mba yange i er ve batisema ken B@@ el@@ gi@@ um ken inyom i tom i 200@@ 1 la . P@@ ase kwagh u avur shon a er la , man er aa wase mbau@@ ng@@ wan mbara u kporom ikyua a Yehova la kpaa . I@@ wanger la Ng@@ i Se@@ er a Se@@ er P@@ IN@@ E I@@ YO@@ L YO@@ U W@@ ER . . . Shighe u wan wam u a lu hi@@ an a hi@@ a hegen ne una gande or a kuma u undun ya la , una fa u eren akaa a a dondo heen ne kpa ? Yehova una ungwa msen u Ne@@ hem@@ ia sôn un ér a umbur un ne je he ? U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav yange ve doo ve ishima , nahan ve kav ashighe a yange ve lu ker la ga , shi ve nyôr iyol ken iji@@ mba i eren — nahan ve sun@@ da u@@ injaa mba b@@ ov sha ci u aeren a ve la . U fa er Aôndo a soo ér i kpe se iyol nahan doo u ga he ? Sha kpôô yô , u eren kwagh i@@ er i iyol@@ tseghan yase man batisema wase a tese la yô , ka u se kaven m@@ lu@@ a@@ inja u tahav mbu i ver mbu ken tiônnongo la shi wan ayol ase sha ikyev i mbu a mk@@ ighir shio . ( Mateu 7 : 7 ) Nahan doo u se “ taver nen ishima sha msen u eren . ” — Mbaromanu 12 : 12 . Gadia saan ve iyol u za hemen vea Yesu imôngo sha , sha Iyange i J@@ iri@@ gh la , nahan ve gb@@ ihi ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won shin tar la . — Ôr Mbaromanu 8 : 17 . U tesen ikyav yô , tôô wer u nenge a mbak@@ ov wou mbagenev ken makeranta mba imôngo shi mba man ta@@ av sha hemen ape u soo u karen yô . Me@@ g@@ an : U kaa vough , ka inja er i er a vese shami ga nahan . I ôr ken Genese 1 : 27 ér i gba uumace sha i@@ been i Aôndo . E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u za a inyaregh ki tiônnongo la tindi a mi la . I@@ ny@@ aregh ki yange i er iyua sha u maan tempel u Solomon la cii k@@ ia lu ing@@ y@@ egh kwagh môm a inyaregh ki ainge ki ki kom do@@ la b@@ iliôn 40 nahan yô . ( Genese 41 : 37 - 55 ) Yosev hii u yan ican iyev je shighe u a lu anyom 17 la , man a ya ican ne zan zan hemba anyom pue kar ahar ! Yange er msen hen Yehova ér a̱ na un iwasen sha er una nenge sha zayol la yô . Ashighe agen i lum er m venda u eren kwagh u mbamaren av ve soo la za per uwer , nahan m ngu p@@ eren tindi u Yehova nahan . Or a fatyô u eren kwagh la nena ? Alaghga tsô ka u wa ishima u ungwa kwagh u azende a ou man mba@@ van@@ nya je kpa , ve lu ôron we la shi u lam a ve sha icivir kpaa . N@@ omb@@ ua ngu a agee je zua ga , ka nahan ve ka i yar tom a na ke ’ Bibilo sha u tesen ikyav i tahav mbu Yehova ye . Aluer sea lu agumaior shin sea be@@ e@@ yol shi aluer sea lu gb@@ ong gb@@ ong shin sea lu gb@@ ong gb@@ ong ga shi sea lu pasen kwagh hen haregh u ior ve ungwan loho ne shin sea lu pasen kwagh hen haregh u ior ve fe ungwan ga kpaa , se cii se fatyô u u@@ men atam kpishi . 16 : ​ 12 , 13 . Shighe u Mbaiserael hingir ikyurior i í tsegha i̱ sha ci u Yehova la , á tôndo zwa a ve ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan ikyuryan Y@@ am ikyo kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye ; gadia tar cii , ka u Wam je . Anmgbian ugen , u yange maan kwagh , kpa a de hegen yô , mba yer un ér K@@ en@@ ne@@ th , vea kwase na M@@ au@@ re@@ en , ve hemba anyom 50 . “ W@@ aan Nen Ishima a Ior Cii ” Kwagh@@ wan u i nger ken Luka 14 : 28 la una wase se sha kwagh u i@@ ember@@ yolough nena ? 4 : 1 - 14 : Aôndo tôndo zwa heen ér a sh@@ a@@ mbe mbamzeyol mba ve taver er u@@ wo nahan la shi G@@ om@@ na Ser@@ ub@@ a@@ bel una maa tempel una kure kpaa . Mose shi lu cian ér ior nav vea na jighjigh ér ka Yehova a tindi un ér una za due a ve ken tar u Igipiti kera ga . Bibilo taver se ishima ér : “ [ Yehova ] l@@ aha shin A ny@@ agh ican i or u ican i tser nan ga , y@@ eren nan ishigh N@@ agh kpaa ga ; kpa zum u nan g@@ enger imo nan yila Un la yô , [ Una ] ungwa . ” Mkaanem ma Paulu a er ken Mbaefese 1 : 8 – 11 la seer wanger se nena , man se hen nyi ken ngeren u a dondo nee ? man wan u or kpaa er U we nan ikyo yô ? ” — Pasalmi 8 : 3 , 4 . Alaghga mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke vea va fa akaa shon ken hemen . Kpa er Davidi yange ôr nahan , Yehova , Or@@ gban se fa alegh a iyolough a ase vindi vindi . Ka mimi , a gba u ú nôngo kwagh kpoghuloo ve u er kwagh ne ye , kpa hen sha kwagh u una due ker la . ( 5 ) As@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa man un@@ amba mba ve lu sha ak@@ ur a ufoto mban ka u wasen we u nengen a ihi@@ ange i i te sha ma@@ p la sha er ia wase ú u zuan a ag@@ ar shin ati a ag@@ ar a i er kwagh u á la yô [ 23 ] . Kwagh môm kpa una yange Yehova u kuren awashima sha iyange i m@@ mem i sha uta@@ ankar@@ uhar ne ga . De se time nen sha ikyav igen kpaa , ka gbenda u Yesu eren kwagh a mbahenen nav je la . Ken inyom i 19@@ 43 la , kwagh gande Mary undu ya , sha ci u a venda u ny@@ iman jighjigh na u nan u he la , shi a lumun u den u pasen mba@@ wan@@ ndor a na kwagh ga yum . ( Mpase 2 : 1 - 4 ) Nyian ne kpa Mbakristu mbagenev mba yange ve lu a ishima i tse@@ en undu dooshima u yange ve vande lun a mi hen Aôndo kpishi la . Ka Yesu a Lu Or@@ t@@ yom u T@@ amen u i Y@@ er Un É@@ r M@@ i@@ ka@@ el la Y@@ ee ? Kwagh ne na yô tsombor ne cii tema ijiir i môm . Á shi a za hemen wener : “ ‘ Des@@ er@@ ti ’ u a kar a ngohol ijiir i ngise í lu ndor sh@@ ough sh@@ ough la ka tom u orumace , ka u i@@ gbe@@ tar ga . ” Yange time sha kwagh ne , nahan gber takerada sha mi , ngu a itinekwagh ér L@@ e T@@ es@@ tim@@ on@@ i@@ um F@@ la@@ vi@@ an@@ um — Ex@@ amen hi@@ stor@@ i@@ qu@@ e consi@@ d@@ é@@ r@@ ations hi@@ stor@@ i@@ o@@ gr@@ ap@@ hi@@ qu@@ es ( The T@@ es@@ tim@@ on@@ i@@ um F@@ la@@ vi@@ an@@ um — A H@@ ist@@ or@@ ical Stud@@ y With H@@ ist@@ or@@ ical Consi@@ der@@ ations ) . Nahan kpa , upristi mba tamen man Mbaf@@ ar@@ ishi zua zwa ér vea wua Yesu . 6@@ 18 / 6@@ 17 ․ ․ Shi m ngu a vangertiôr mer a saan mo iyol ken tar u he , u Aôndo a t@@ ende zwa a mi la . ( Ps . Mbat@@ im@@ en sha akaa a mba@@ yi@@ ase kpishi lumun a kwagh ne , ve kaa ér mcivir u ie@@ ev mbi kwaghaôndo hii sha ikyev i u@@ kwaghaôndo mba Bab@@ ilon man Igipiti man Grika u tsuaa la . Alaghga se kera lu a iwuese sha averen a se zough a mi hen Yehova la ga , nahan se vihi ikyar i dedoo i se ye a na la , er Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa la nahan . ​ —⁠ Ps . Yesu yange er msen hen Ter na u sha la ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” Nyian ne , up@@ ania mba ke@@ ke mba kuman er 14@@ ,000 nahan , mba pasen kwagh ken tar u Fran@@ ce . S@@ ar sha shighe u se lu zan mbamkombo mba tiônnongo la tseegh se wu@@ h@@ a iyol tsembelee kpa sha ashighe ag@@ enegh yô se gema kwaghwan ne se ta kera ga . Er pase tor loho u ji@@ righ nahan ma lumun erdoo na laa ? ( Ps . Ka ityom i ken Kristu i nyi i gbe u se hiden a iyol yase ijime sha er se er í se k@@ ure@@ e ? Aluer se hide se nenge sha mkaanem ma Paulu ôr ken Mbaheberu la yô , se kav e̱r yange kaa nahan yô , wener “ m@@ mem shi her sha ci u non@@ go@@ ior u Aôndo , ” shi yange taver mba ve lu Mbakristu a na imôngo mbara asema ér ve̱ nôngo tsung u “ nyôron ken m@@ mem la . ” Akaa a yange hii duen a mi la wase u samber a usu u l@@ at@@ ri@@ ki sha ci u iwasen i uumace . 28 : 19 , 20 ) Shighe kar yô , apostoli Paulu kpa ôr var var er u lun mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo la i lu kwagh u vesen yô . Lu kwagh u vihin kpishi u un u a lu a ‘ mhôônom ma kôron shi a zu@@ ngu mhôônom ’ la nengen shi ungwan ‘ u@@ zamber mba sha imo i g@@ enger g@@ enger man m@@ liam ’ ma Yesu ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la , kua gb@@ i@@ di@@ v mbu i gbidye un kpoghuloo shi i man@@ de un sha kon sha gbenda u nyoon tsung man ku u nyoon kpishi u yange kpe kure kure la . I na un Tartor ne , hii ken inyom i 1914 la je , man ka u una hemen vea mbadondon un mba i shigh ve mkurem la . — Mpa . Shighe kar yô , tar u Amerika kpa va hingir tar u lun a tahav . ( Mbafilipi 2 : 14 , 15 ) Aluer se dondo kwaghwan ne yô , se palegh u gban ah@@ on man any@@ iman , nahan se lu civir Aôndo a lu sha u keren mtsera ga . ‘ Ior yange ve shi her ’ mba i “ tim ve ken gar la kera ga ” yô . Ka as@@ ande a mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem , mba yange ve tile sha mimi la je la . Sha nahan yô , Aôndo taver or u civir un ne ishima ér a hide a tile sha gbenda , á umbur un ér Un “ ngu van a kwagh u bo sha uuma cii ” shi a kaa ér aluer Bar@@ u@@ ki er kwagh sha kwaghfan yô , una war . ( Y@@ er . • Er nan ve i doo u se or iyev ga ? Kpa cii man kwaghwan la a kôr mbayev vev ken ishima yô , saa mbamaren vea ver ve ikyav i dedoo . — Luka 10 : 38 - 42 . ( Y@@ er . 17 : 5 , 6 ) Nahan kpa , mbacivir Yehova yô , mba a ijiir i y@@ eren i vea fatyô u suur sha mi yô , “ ka vande u tsôron je ” la . ( Yes . Tsô Paulu samber sha U@@ ti@@ ku , k@@ ú@@ v@@ è un , kaa a mba ve lu nengen mbara ér : “ De nen ayôôso , gadia uma na ngu her . ” Se kpa se fatyô u eren nahan , aluer se dondo “ igbenda i TER , ” se undu un mayange ga yô . — Ôr 2 Samuel 22 : 21 , 22 . M Nenge M@@ seer u I@@ y@@ ôngo i Aôndo ken Tar u Kor@@ ea ( M . Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se mba anmgbianev mba nomso man mba kasev sha zwa tsô ga . ( Gen . 2 : ​ 9 , 17 ; 3 : 22 ) A@@ kp@@ el@@ an nga ga , tsombor u Adam u sha ayange a tsuaa la fa mgb@@ e u or gba ken isholibo la , gadia ve nenge a ikyav wang . ‘ I@@ ji@@ r@@ ôron ve due her ayol a ve . ’ Kanyi ka i wase se u wan ishima a ats@@ ana ? ( Ivur 11 ) Tsô i tindi i za kua a Davidi ken to@@ ho i va nyôr a na sha ishigh ki Samuel . 1 : 10 - 13 ; 2 : 15 . Kpa m ngu nengen a tindi ugen ken alegh a am kpaa , ngu nôngon num a tindi u ken mhen wam , ngu kôron mo yemen a mo uiky@@ angen sha ikyev i tindi u isholibo u a lu ken alegh a am la . ” ( Rom . U ts@@ enen iyol yase sha atesen a mba vendan mimi sha hanma ityô gbenda i samber a abaver cii la ka kwagh u vihin vough er u̱ ngohol or u vendan mimi hen uya asev la kpa i lu kwagh u vihin nahan . ( Ôr Mateu 5 : 27 - 30 . ) Iyange igen ia fatyô u van we a mtsera shin ishimataver . Aluer Yehova kura se sha dooshima na ga yô , se cii se gba ken kwar - h@@ ônon u Diabolo la . Or@@ tamen u sôron atôônanongo wase kaa a mo ér , “ Mayange de kaan wer , ‘ Kape se eren hen ijiir yase je ne ’ ga . ” 1 , 2 . ( a ) Hii nan i gbe u se ver shighe u henen sha kwagh@@ a ? Sha mimi yô , Anzaakaa 8 : 31 kaa ér yange Wan ‘ lu a iember ken tar Na u sha won cii , shi doo un a ônov mba iorov tsung je . ’ Yehova shi tese vangertiôr u un lu a mi ken mbacivir un la sha tindi u a we ér ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov la . Aôndo V@@ eren Mba Ve K@@ eren B@@ em La Shi kwagh ugen yô , ishember i “ hemba kwaghbo ” la tese ér se fatyô u hemban kwaghbo aluer se gba uwer u hendan a kwaghbo ga yô . Gba u se tsua or u se ta ikyaa a nan la keng . 11 : 10 ) Aberaham “ nenge ” a iyol na ken gar u or môm nana fatyô u timin un ga , u Yehova tema tor sha mi yô . Yange m nenge a mbam@@ gem mba dedoo kpishi ken a na , nahan han@@ gem kpishi u fan kwagh u a ze hemen yô . Yehova fe akaa a i eren a ior sha mi ga la . 10@@ 7 : 27 - 31 . Mba hen tsombor vea fatyô u tesen tiônnongo man or@@ sho@@ li@@ bo la dooshima sha u dondon gbenda u i tese ér i eren kwagh a or u i dugh nan kera la . Aluer mbatamen doo se ishima shi se mba a icivir sha tom u ve eren la yô , kwagh la una wase se u ungwan imo ve shi hiden a ayol a ase ijime hen a ve . Heela tseegh ga , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ne se m@@ sur@@ shima . Nahan kpa , mba du@@ ghun akaa shin inya ve nenge a akaa@@ yan kpishi hen ice i gar u Y@@ er@@ ik@@ o la . Kanyi i tese ér Yehova ngu Aôndo u nzughul nzughul ga ? Ken tempel u ken Yerusalem la , upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i lu a ian i eren Aôndo tom ken te@@ mbe u ken atô , kpa lu upristi tseegh nyôron ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar ye . S@@ op@@ hi@@ a : Loho shon ér nyi ? Aluer se mba eren kwagh “ tse@@ v tse@@ v ” imba ne yô , kwagh ne una wase se se gbidye kwar sha kwagh u se soo ser se er la vighe vighe , nahan se mase tsuan kwagh u se fe a hembe doon la . — Tit@@ u 2 : 12 . Mo M ngu kwaghyan u uma u a sen Sha la ; aluer an@@ ti or nana ya kwaghyan ne yô , nana lu uma gbem sha won . Ka nyi ia vande eren cii man iv@@ a@@ a@@ zuan i wan@@ iyôngo i Sha laa ? Er hegen a gande kwase shi a vôso nom ne , a hemba kaven er i lu hange hange u una ungwan imo i Yehova shi una dondon kwaghwan na kpaa yô . Se fatyô u kaan ser mbatyomov mba suen se ken tom wase u pasen kwagh ne sha ci u nyi ? Nahan a tôô shighe a wasem u henen sha avur a Ruamabera , er 1 Mbakorinte 7 : 15 nahan . Man Ruamabera venda imba ieren ne vindi vindi . 17 , 18 . ( a ) U seer sha tom u geman ior hingir mbahenen la yô , se fatyô u zuan a iember i nan or kwagh la nena ? Kwagh ne doo El@@ f@@ i kpishi nahan a nger wener : “ Lu@@ un er ka nongo u Yehova ga nahan ma m er nan sha wono ? ” I@@ mba ishim@@ any@@ ian la ka i bo ga . Nenge imba shiada i yange i er tsu@@ see ke ’ gar u G@@ al@@ il@@ ia sha kwagh u mimi ne sha wono ! — Mateu 4 : 18 - 25 ; Luka 8 : 1 - 3 ; 9 : 1 - 6 . Ka gbenda u sha uhar u nyi i yar tom a ishember i “ nongo u Kristu ” la ken Ruamabera u Mbakristu u ken zwa Grika laa ? Nahan cii kpa , se fatyô u nan Satan ibo sha hanma zayol wase ga . Kwagh ne ka môm ken akaa a hemban doon , a a er se ken uma wase yô ! ” Yehova kaa ér : “ Me ver ne sha ci u ish@@ ôm , né cii né ng@@ ur@@ um sha u á s@@ ôngo ne ; sha ci u zum u M yila la , ne ven@@ gese ga , zum u M ôr kwagh kpaa ne ungwa ga , kpa ne er kwaghbo sha ashe A@@ m , ne tsu@@ wa kwagh u a doom la ga . ” Nahan kpa , ka shighe u or lu iyev la je ka nan hemba nzughul kwagh sha gbenda u an@@ zughul la aa fatyô u b@@ enden a msaanyol u nan ken hemen ye . ( Yohane 15 : 8 - 10 ) Se yar nen tom a hanma ian i í dugh cii sha u wuese iti na . ( Mbagalatia 5 : 22 ) Hanma shighe cii ityom i Mbakristu ka i kundu iyol kpishi shi kera cii cii yô , ngi ne or v@@ ôron ka za t@@ um inya ga . Mayange me hungur a kwagh u man@@ ij@@ a ugen yange ôr a mo shighe u i lu tesen mo tom u kô@@ mp@@ eni ne la ga . A kaa ér : “ Ka ai@@ k@@ ighe kô@@ mp@@ eni wase ne u zough a mbak@@ as@@ u@@ av ye . Ka mlu u doon tsung u nyi a lu keghen “ zege@@ ikpelaior ” mbacivir Yehova sha m@@ im@@ in@@ i ? Se soo ser mayange je se lu er ve nahan ga ! Mba n@@ em iyua hanma shighe u ve soo cii . Man shi á er nan man vea ôr kwaghaôndo aluer a tindi ve ga yôô ? Kape i nger la er : A@@ ng@@ ahar a mba@@ yôôn loho u akaa@@ doon la a doo tsô ! ” Pen@@ sh@@ en u yange m ngohol kpa gba ikyev ga , lu u se fatyô u koson ayol a ase a mi tsembelee ga . Aluer K@@ o@@ j@@ o ngu a ishima i mimi yô , un kpa Mkaanem ma Aôndo ma a gema un kure kure . I ôr akaa a i gbe u vea eren ve vea kuma u lun di@@ ak@@ on la ken 1 Timoteu 3 : 8 - 10 , 12 , 13 . ( Yohane 11 : 25 ) Aluer se na tahav mbu Yesu a lu a mi mbu nd@@ eren mbadondon nav shin ku la jighjigh yô , mb@@ ua wase se shi mb@@ ua taver se zum u se tagher a tôv@@ ac@@ an er S@@ ef@@ anu kpa mbu taver un nahan . Gadia a lu keghen gar u a lu a im@@ agh , u Aôndo A lu Or@@ karen man Or@@ maan un la . ” M K@@ u@@ ngu I@@ can , kpa M Ge@@ ma M Ngu Y@@ ô@@ ugh@@ yô@@ ugh ken Jijingi 8 Yehova Aôndo una kura amba@@ aior la . — Ôr Pasalmi 9@@ 1 : 14 . Man inja i mkaanem ma ma kaa ér “ kwaghôron wen yô , “ Een ” wen a̱ lu “ een ” her@@ egh ” la ér nyi ? U tesen ikyav yô , cii man i ver Tartor u Aôndo sha yô , yange an@@ nongo u mba i shigh ve mkurem la lu civir Aôndo sha mimi . Nahan m de makeranta u m lu henen la , m yem hen ape kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh yô , sha u za pasen kwagh her . ” ( Mbaromanu 15 : 27 ; 2 Mbakorinte 9 : 12 ) A@@ in@@ ge kpa ka i saan Mbakristu iyol u eren imba tom la vough , sha u tin@@ d@@ in a iwasen fese zum u ican i tser anmgbianev vev yô , kua u@@ a@@ ah@@ e mba sha gba@@ aôndo shin mbamzeyol mbagen kpaa . — Anzaakaa 14 : 21 . ( Mbaromanu 12 : 1 ) Se za nen hemen u veren ishima sha ian i civirigh i se lu a mi i lun ior mba Yehova a wanger se ne , shi se nôngo kpoghuloo u kuran atindi a tsen@@ g a sha kwagh u mlu u wang u iyolough man u sha ieren man u ken jijingi la . * Ngu wasen ve sha er vea hingir “ se@@ elee ” ga yô , inja na yô ngu nan ve agee man ishimataver vough er Davidi u lu tor u fan ityav la nahan . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vea kuren tom ve shin tar ne , sha shighe u m - ande u Kristu la yô , a nder ve vea yem sha tartor u sha . Kwaghôron W@@ ase la P@@ ase Ny@@ i ? Yange i gba u sho@@ ja i Roma ia wa ak@@ ô@@ v a taver iyol shighe u ve lu za ha@@ an af@@ o a utya m@@ ape yô , gadia yange ve zende i kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 30 nahan sha hanma iyange , shi ve lu a ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi y@@ uh@@ wan kuman er u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 27 nahan . 3@@ ,@@ 4@@ 23 Ng@@ ô u gumor ne vea ish@@ i@@ ôr i wan na ne ve ngô@@ ôr ga je maa ve mough ve due kwaghpasen . U seer yô , doo u se wu@@ h@@ a iyol sha gbenda u ú tese ‘ mci@@ e u cian Aôndo ’ yô . Ior mba wang ka ve er msen sha ci u tiônnongo ken mbamkombo asev . ( 1 Tim . M keren u eren ishima Y@@ am ga , kpa ka ishima i Un u A t@@ indi@@ m la . ” — Yohane 5 : 30 ; 14 : 28 ; Mbafilipi 2 : 5 , 6 . ( Ne@@ h . 5 : 14 - 18 ) Yange nyôr kpen@@ ga@@ eren vea ior mba T@@ ir@@ u shin mbagenev ga , kpa a t@@ ume ityough wasen anmgbianev nav , shi lu eren akaa a a wase u tseghan iti i Yehova yô . ‘ Kwagh@@ fan man A@@ ts@@ er@@ egh a Gb@@ il@@ ini@@ gh ’ a T@@ aregh ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) Aôndo na se ishimataver ér un umbur dooshima u uumace ve lu tesen sha ci u iti na la shi a doo un kpaa . Nahan Eliya kaa ér ve seer eren kwagh u tesen ér ve na jighjigh . Se kpa sar se u yan ikyar a Aôndo u mimi man u uma la kôôsôô . 8 : 26 , 27 — Er nan ve yange Mose kaa ér naagh ku Iserael una na la ku a lu “ kwagh u nd@@ ôh@@ ôr ishima sha ashe a Mbai@@ gipiti ” ? Ka se ember sha mkav u se zough a mi wang ken Mkaanem ma Aôndo la cii , kua u se zough a mi ken kwaghôron u profeti u sa@@ gher iyol u Amo@@ shi ne kpaa . ( 1 Yohane 5 : 14 , 15 ) Nahan kpa , saa se ker gbenda u lun vea Yehova kôôsôô her . OR@@ T@@ A@@ M@@ EN u ken Kristu ugen shin ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka yange za anmgbian u nomso u beenyol ugen inya , u lu môm ken mba i shigh ve mkurem yô , er za nyôr yô , a pine un ér , “ U ngu nena ? ” Er nahan yô , kpiligh ord@@ as@@ enda ugen iyol , nahan a kaa ér : “ Kpa se er u nyian pe@@ pe ! ” “ Ne Ô@@ no@@ v , U@@ ng@@ wan Nen I@@ mo i Mbamaren En@@ ev , ” 3 / 1 10 , 11 . ( a ) Mbat@@ amen vea dondo ikyav i Ne@@ hem@@ ia ver la nena ? Lu or@@ hemen u hen tsombor nan kpe ican i sha pue la ga , kpa lu wan@@ i@@ unda u nomso u hen hanma tsombor nan kpe i̱ ye . Ashighe agen alaghga se ker iwasen hen Orkristu u nan vighe la — alaghga a lu ortamen ken tiônnongo — se lu veren ishima ser ma nan wase se a tindi u se yar tom a mi ken imba kwagh u se lu ker la nahan . Aluer se soo u hemban ityav mbi ken jijingi sha er se lu ken uiky@@ angen ga yô , ka nyi i doo u se fa ? Yesu una teman Tor sha tar yô , una gema tar ua hingir paradi@@ so . 3 : 16 — Inja i kwaghôron u i kaa ér : “ A he@@ mb@@ em anyi sha a@@ gb@@ o@@ gh@@ ol ” la ér nyi ? Ve nenge ér ngu ica hi@@ in@@ ii , gande u una wase ve . Cii man apostoli Paulu hingir Orkristu yô , yange i tsaase un ér a za iky@@ ura ken tar u Mbayuda . M@@ kombo been yô , m ôr G@@ r@@ ace kwagh ne . T@@ so@@ mbor wam kpa m@@ gem wam ne wase ve ; ishima i kera hingir ve l@@ enge l@@ enge sha kwagh wam ga . De ngô@@ ôr u him@@ en iy@@ ongo ga • Se na a saan Yehova iyol nena ? K@@ ohol cii yô , de se za nen hemen u eren tom imôngo kwagh môm sha u nan ze@@ ge icighan iti u Yehova la icivir man iwuese , kua iengem kpaa . 2 : 1 , 6 — “ Kwagh [ u Yehova ] u tan angahar sha mi ” man “ t@@ ent@@ i ” na la kanyi ? Yesu , Or@@ hemen wase , u í we un “ tahav mbu Sha man mbu sha won cii ” sha ikyev la ngu a vese , ngu suen se ! 5 , 6 . ( a ) Ka tom u nyi mbamaren ve lu a mi u eren sha ci u mbayev ve@@ ve ? Alaghga vea lu eren akaa ne a awashima u injaa ase je . Kwagh u Paulu a er ken Mbaromanu 12 : 1 , 2 la wase se nena ? Sha mimi yô , a er nan ve or u ihyom man ishima i y@@ u@@ an i tem nan ken van@@ ger nana sa@@ ana ? K@@ asev mba ken Kristu vea fatyô u dondon kwaghwan u Peteru la sha u wasen noov vev mba nan jighjigh ga la nena ? “ A@@ tse a TER a nan@@ den nagh ” la di gema umbur se ini@@ aav mbi doon mb@@ ì Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve lu nan zum u ve lu sh@@ ir shin tar la . Lu nyi Yehova tsengaôron sha ikyev i Yeremia sha kwagh u ikyuryan i he ? • Ka aan a nyi Mbakristu mba lun kwa@@ v ve lu a mi , a seer kporom hen Yehova shi bu@@ ghun ishima ve sha u tesen dooshima ? A@@ kav A@@ a Ishima i T@@ aver A@@ a a K@@ om u Se D@@ ondo Yô Sha iyange i L@@ ah@@ adi ken s@@ ati shon la je , mbap@@ asenkwagh iorov pue due sha ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ ahar pe@@ pe za kohol hen ijiir i ub@@ ôô@@ s@@ u tilen la . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Mbakristu ve zough ivaa yô , ve tsegha zwa sha ishigh ki Aôndo , man ka tom u vesen je Aôndo a we ve sha ikyev ye . I kaa ken Mbaromanu 15 : 4 ér : “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye . ” A wa icam ér : ‘ Kpa We T@@ ER@@ E , U ng@@ um per@@ utya u y@@ is@@ an mo , man icivir yam , man shi ka We U k@@ enden mo ityough sha kpaa ye . ’ ( Ps . Shin er i y@@ ese se ken mimi nahan kpa , se tsu@@ me se yem ica gande , nahan se kera lu a tahav mbu hiden ga . ” ( Ivur 16 , 19 , 20 ) Tsô ngô u ure ku u wan na kpishi ne , tôô ik@@ yom i wan na u cuku ne ge@@ de@@ e p@@ enda sha ga@@ mbe u profeti ne ts@@ aan sha mi hanma shighe la . Mbam@@ pin mba kpishi mba alaghga se we ishima u pinen sha kwagh u mba a nder ve shin ku la yô , er sha kwagh u mba yange ikyar ve kpe , ve za vôso ikyar ugen , ng@@ ura kpa shi kpe , shin mba kwagh ne a er ve nahan i kom ac@@ in imôngo je yô . Yange lu kwase u lumun atesen a Yesu a ishima i môm yô . A N@@ go@@ ho@@ l “ In@@ j@@ ar i Pro@@ feti ” M@@ h@@ ôônom ka ma a kôron or a mbagenev yô ior ve soo kwagh u nan . Ka An Yange Nan Lu Timoteu ? Yesu yange wa ior kwagh sha kwagh u h@@ ua u eren , been yô a shi a ôr ve kwagh u or@@ iny@@ ar ugen u ko@@ so akaa a injaa kpishi ken i@@ una na kpa kuma un ga , hide hembe i sha maa i vesen sha er una seer koson akaa a injaa ker yô . Shi Aôndo er zege@@ mnger la pav kôr shin tar@@ egh@@ ny@@ aagh , mngerem tile lu ve ken iy@@ an kua ken im@@ ese er kpe@@ kpe nahan , t@@ av je kuma er angahar 50 nahan . Ka nahan ve K@@ al@@ e@@ bu u war ken zende u Mbaiserael zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo shi tsa sha won bee iyol la tile sha ishigh ki Yosua kaa ér : “ M ver ishima sha TER , Aôndo wam , jighilii ” ye . Or@@ tamen ne kaa ér : “ U ngu wer anmgbian ne yange kera soo Yehova shin mbacivir Yehova a na imôngo ga ze , kpa angev mb@@ ura nyôr un iyol kpishi , nahan a tôô wener un kera gba kwagh ga . ” Aluer se mba nengen a injar i se lu a zua a mi ga la ken ishima yase yô , kwagh ne una wase se se gba uwer ga , shi a saan se iyol shi se tsua akaa a a na se va zua a uma u tsôron ken hemen yô . • M@@ we u ior wan ac@@ in a tan a Bibilo ikyo ga la 3 :⁠ 8 ) Sha nahan yô , Mkaanem ma Aôndo kaa ér ayange a uma wase nga er ikp@@ aren i to@@ ho shin h@@ umbe nahan . ( Ps . 39 : 5 ; 1 Pet . Se zua a mtsera ken ityesen i Yesu tese mbadondon nav la nena ? Ka ikyav i nyi i tese ér Mbakristu vea fatyô u wan ishima a ic@@ an@@ aa ? Nahan kpa , aluer wan wou gema ngu eren akaa a a we ishima u eren ken uma la fele fele er u ver ishima la ga ye ? ( Yuda 7 ) Kwagh ugen yô , ior mbagenev ken gar la lu sô@@ ôr ônov mba Lo@@ ti mba kasev mbara ér vea vôso , nahan alaghga anmgbianev man azende a ôn@@ o@@ v@@ mbak@@ em@@ ev mbara man ah@@ ur@@ aior a ve eren kpen@@ ga imôngo la cii lu ken ikpelaior la . Bibilo war zan zan ar nyian , shin er i te num sha i nahan kpaa . B@@ ill Y@@ ac@@ o@@ s taver mo ishima ér mo kpa m eren nahan , shi m duen kwaghpasen vea anmgbianev mba nomso man mba kasev . 1 , 2 . ( a ) P@@ ase ashighe agen a Yehova yange er tom a icighan jijingi na sha ci u mbacivir un yô . ( b ) Icighan jijingi eren tom sha ashighe a akaa a vesen a er tse@@ egh@@ lee ? Kpa ngi ôron kwagh u uumace . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 9 , 70 Hii shighe la je , Yehova za hemen u tesen mo , nahan m ngu hemban pasen ior kwagh shi tesen ve sha kwaghfan hegen . ​ — K@@ ol . Mkaanem nam ken mbamkombo man akaaôron a na kua mbamsen nav yange ve tese m@@ doo u mimi doo un ishima tsung la , kua mlu na u lu vea Yehova kôôsôô la kpaa . Yange ú va hingir u kaven shi lun a iwuese sha dooshima u Aôndo nena ? Aôndo yange taver Yakob ishima ken m@@ ny@@ am ma ci@@ er nena ? Paulu kaa ér : “ Se fa u eren msen er i doo u ma se er la ga , kpa [ Icighan ] Jijingi iyol Na ngu eren msen sha ci wase sha mbam@@ k@@ in gande u pasen . Doo u ikyar i or ye vea Aôndo la ia seer vesen a vese , shi nana seer a seer ungwan imoshima i nan shi dondon i kpaa . U@@ b@@ am nenge ér kpen@@ ga shon ua gba shinii ? ” Sha hiihii la yô , mkav u kaven iwanger i ke ’ jijingi la yange una wanger cii ga . Shi ken takerada u Daniel la cii , i tsengaôron akaa sha kwagh u m@@ ver u Tartor u Aôndo , u Wan na una hemen yô . Ka sha u karen a ishima za taver mba i gbe u a taver ve ishima la ishima . J@@ an@@ awar@@ i u a kar la , Mbahemenev mba shin T@@ ine yôô ér i o@@ gh@@ om ah@@ wa a i gbe u pania vea naan la . 2@@ 000 C.S.@@ Y . Shighe u m lu anyom 18 la , lum er m za y@@ un@@ iv@@ as@@ iti , m va zua a tom , shin m er pania nahan . Nahan kpa , gba u se de ser a yange se u zuan a iember sha imba gbenda ne ga . Takerada u Luka kpa seer ôron se kwagh ve nahan ér , “ ve undu akaa cii , ve dondo sha a Na . ” — Mateu 4 : 18 – 22 ; Luka 5 : 1 – 11 . Se mba soon ser mbagenev ve ôron se kwagh sha mimi , kpa se yô ashighe agen ka i lu se er se er aie kpa a lu kwaghbo ga shinii ? Kwagh u sha uhar yô , fa wer ‘ anmgbianev ou sha won cii kpaa i ver ve ican shon i môm i môm i u lu yan i ne vough . ’ ( 1 Pet . Le@@ on W@@ e@@ aver , J@@ r . 6 : 25 ; Ru@@ tu 2 : 4 - 12 ; Mat . A@@ ng@@ ahar a iy@@ ôô a e@@ ev mbu gban iky@@ ôr la tile sha ityough ki nyi ? Shin er se lu ica a pe i lu nôngon ityav la nahan kpa , se fa er ior lu yan ican kpoghuloo yô . Yehova yange er nyi sha ci u iwasen i uumace ? Nenge er yange a saan Mar@@ ta man Maria iyol shighe u Yesu nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku la sha wono ! — Ôr Yohane 11 : 20 - 24 , 38 - 44 . Er h@@ ungwa ga@@ mbe hide ken ya na yô , anmgbianev asev mba kasev lu zan hen ya na za nan un kwaghyan . Ikyav tese wang ér Ju@@ li@@ an yange wa ago a hiden maan tempel la . ( b ) Awa@@ shima u i@@ ember@@ yolough kanyi , man u umbur kwagh ne una wase se u veren akaa a a hembe lun a inja la hiihii nena ? ( b ) Kwagh u i ter ken Anzaakaa 23 : 22 la kua Aôndo ker nena ? Ka sea wasen mbagenev ken jijingi yô , kwagh ne a na se nenge mbamzeyol asev nena ? Ken atô u anyom atar a á hide la , á ker ya u injaa a ver mbamaren nav her , anmgbianev mba Kristu mba ve lu hen ijiir la wase un u sôron ya la tsembelee sha er ter na una lu her ken mkpeyol yô . Mbagenev vea s@@ enge ér ve mba mbacivir Aôndo , kpa aeren a ve aa tese ér ve fa un ga . ( Genese 1 : 28 ; Mpase 21 : 4 , 5 ) Hen shighe la , “ ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga . ” A kaa ér : “ Yange ve ver anmgbianev uhar , ve yemen ve ken hemen , nahan vea za nengen a or yô , fese je ve ts@@ ar u@@ tô@@ ô@@ ci vev . Kwagh ne a lu ikyav i pasen anmgbianev asev mba ve har a@@ kpa a y@@ uh@@ wan ken ijime , ve lu van ken ijime ica kpishi ga la , ér ve yer ken to@@ ho . Shi se hen kwagh sha akaabo a aa tser se aluer se mba zenden sha mnenge a nenge tseegh yô . — Mbaheberu 11 : 25 . Yange i gba u una er tom na u esen a@@ you la shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , shi i gba pe una nyôr mat@@ o a yem zende u tu@@ men iyol hen ger@@ i u aka@@ ah@@ endan ngee sha gbenda kpishi yô . 4 : 1 - 4 — Yehova ngu ‘ ôron ijir hen atô u ior kpishi shi kuren ijir i akuraior a taver la ’ “ sha ayange a masetyô ” ne nena ? Kpa Aôndo gema wa se kwagh ken Mkaanem nam ér se ker akaa a injaa a aa bende a uuma asev jim jim yô . Se fatyô u zuan a mk@@ or u ken jijingi nyian nena ? Yehova seer tan ior nav iwanger i ken jijingi ken anyom aa sember karen ne nena ? I@@ wer ngi karen kpuaa tseegh tsô maa , ve kera gba bu@@ ghun zwa t@@ eren kwagh u iv@@ a@@ ap@@ aven ga . Nahan kpa u B@@ er@@ n@@ ar@@ da yange ma vihi ishima yô , gema pase iyol na he ’ or la e̱r un lu kwase u lun môm ke ’ Mbashiada mba Yehova yô , shi kaa ér a̱ lu pe una wase un yô a kaa un . I@@ liam maa hii . Yesu ôr kwagh u gbenda la kaa ér : “ Mba@@ zuan a mi mba kp@@ egh@@ ee tsô . ” V@@ or u se te hegen i hembe anyom ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber la ume atam ! — 1 Kor . Á He@@ mba sha Gbenda u Do@@ on T@@ su@@ ng ( E . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Aluer mlu wou vihi kpishi yô , dondo ikyav i Eliya sha gbaa ne : Er msen hen Aôndo , pase un er ishima i lu u ker cii . 9 : 23 - 25 . ( Mpa . 19 : 11 - 16 ) Kwagh ne una lu “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee , ” mbi i yer ér Armag@@ e@@ don la . — Mpa . Er kwagh a lu nahan je kpa se Mbakristu se lumun a iliam i dang ga , kpa kwagh ne gema wase se u kaven er i hii ve ior kpishi ve lamen a mbagenev sha inja ga yô . Kanyi ka i na ve uma u Orkristu a lu a inja shi i saan nan i@@ yo@@ loo ? Wan u Aôndo lu a akaa kpishi a una hen a fa yô , gadia awashima u Yehova yô , lu u una wa Wan na ago iyol sha e̱r a̱ hingir Zege@@ pristi u zungwen mhôônom , u una “ zungwen a vese imôngo ken ase@@ er a ase ” yô . “ Se mba t@@ ôn@@ don zwa a or môm ser mkaanem ma se nger man ma a m@@ shi shio shin ma vough shin ma a iwasen ga . ” 5@@ 2 : 7 – 9 ; 55 : 12 , 13 . Or@@ t@@ yom u Yehova shi kimbir ôron M@@ ano@@ a akaa a a vande ôron kwase na la . ( Mateu 13 : ​ 55 , 5@@ 6 ) Ikyav tese wang ér , Maria eren tom kpoghuloo sha u nan tsombor na “ kwaghyan u a lu sha ci u ayange ayange ” la er kasev Mbayuda mbagenev kpa eren nahan . In@@ tan@@ et una fatyô u wasen se u zuan loho u injaa shi una fatyô u wasen se u eren akaa fele kpaa . • Kanyi kwagh i gbe u mbayev vea tsua ayol a ve , man kwagh u ve tsough u eren la una bende a mbagenev nena ? Yesu ôr ken Mpase nahan ér : “ Or u nan hembe yô , Me na nana tema a Mo imôngo sha ik@@ ôn@@ ough Y@@ agh ki torough di er Mo kpaa M hembe man M tem a T@@ erem imôngo sha ik@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough nahan . ” Yesu na un mlumun sha u ôron un injakwagh . A kaa a na ér : “ Or@@ gen mough ken Yerusalem u zan Y@@ er@@ ik@@ o , a za ande sha mban@@ um@@ un@@ gbenda , ve er un ikyav iyol kera , ve gbidye un kpaa , ve yem , ve undu un nôngon ku . Nyian kpa ka amba la á ye ikyar a ve ye . Kwagh ne lu ity@@ uh@@ wan@@ ev kpishi hen Yehova , nahan ishima vihi un tsung je . — Ekesodu 32 : 5 , 7 - 10 ; Pasalmi 10@@ 6 : 19 , 20 . Nahan yô , de se time ase nen sha igbenda iti@@ ar i Yehova a er ijir sha mimi yô . Se fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima ken mkaanem ma Solomon ma ma lu ken 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 29 , 30 la . Kpa cii man Aôndo a er kwagh la yô , yange de Wan na u ishima ishima ya ican shi kpe , shin er doo un ga nahan kpaa . Tar hemba vihin nyian a sha derianyom u hiihii la . Shighe u kwagh a lu nahan yô , doo u ortamen u lun a ikyo i wan nana nôngo sha afatyô u nan cii nana zua a hanma iyôngo i i saa la , nana taver i ishima ér i̱ hide ken tiônnongo ga he ? • Kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania u m@@ hi@@ di u hiden a ior her la iv kwa imôngo nena ? Nenge er yange iyol a kpe ve shighe u ve hen er mkur una va la kar la sha wono ! Ma ijiir môm i Bibilo i ne ian i eren imba kwagh ne je kpa ngi ga . Alaghga a tsu@@ gh ônov ou shighe u ve lu iyev la je . Se mba lôh@@ ôn we ser va nenge er se er mkombo ne yô . ( Pasalmi 119 : 10@@ 1 ; 2 Peteru 1 : 19 ) Shi gba u se de mhen u Aôndo a hemen se , shi a̱ kôôm mbamhen man aeren a ase sha er se nôngon u eren ishima na hanma shighe cii yô . Kwagh ngu u a ne ve akaa a lu sha inja sha inja nahan yô . E@@ ̱r ú ng@@ ur@@ en eren akaa ne yô , gba fan tsô wer ú ngu môm ken “ mbananjighjigh ” kpôô . Kpa Adam or u hiihii la , yange tsua kwase na ga . Shighe u Adam man Ifa ve er isholibo ken sule u E@@ den yô , ve za yer . 44 : 10 - 16 — N@@ ongo u upristi la tile sha ityough ki unô ? Kwagh u Tartor u Aôndo , u̱ se mase ôron heen ne bende a vegher u m - mar u he ugen kpaa . Ka unô ve lu ‘ tahav mbu se lu mbu sha ikyev ’ laa , man mbak@@ ristu mba nengen mbu nena ? Nenge ase kwagh u i er ken 1 Mbakorinte 10 : 13 ne , ér : “ Aôndo yô , ka u jighjigh , Una rumun er i̱ va mee ne i̱ hemba agee a en ga , kpa ken imeen la Una bugh ne gbenda u waren sha er ne@@ ̱ tile dông yô . ” ( Mat . 22 : 23 , 24 ; Yoh . 3 : 2 ) Heela tseegh ga , Yesu yange a na shighe na man tahav nav cii sha u eren mbagenev tom . Awa@@ shima ne bende a uumace jimin cii nena ? Kwagh u vesen u una wase se ve se er kwagh ne yô , ka u dondon ikyav i Yehova , u hanma shighe cii ka a nenge a kwagh u dedoo ken mbacivir un la . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í ter heen ne tese ér gba u or a nôngo kwagh shi nana er kwagh ne sha gbashima . Mbam@@ sen mbau@@ har mban cii ve tese se u veren kwagh u Yehova hiihii shighe u se lu eren msen yô . ( Yobu 1 :⁠ 6 ) We kpa er a ônov ou nahan . 13 : 1 - 30 ) Ka “ afer@@ akaa a henen ” yange na ve ior mba se ter sha heen ne er akaa ne nahan ga z@@ ee ? Yehova yange mgbegha Ab@@ ig@@ ail ér a yange Davidi u eren kwagh u kpe@@ egh . ( Ef . 5 : ​ 15 , 16 ) A u se kaan ser , “ I@@ b@@ aver ne wanger mo ga nahan , me tindi orgen a mi ” la yô , hemba doon u se kaa ser : “ I@@ b@@ aver ne wanger mo ga nahan , me tindi orgen a mi ga ! ” Shighe u Yesu lu ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la , mba@@ kwaghaôndo mba ve hendan kwagh a na la va u va kôron un . ( Pasalmi 5@@ 4 : 3 ) Yange pase ishima na sha ishigh ki Yehova nahan ér : “ D@@ ugh@@ um sha ik@@ ev i mbai@@ ho@@ mov av , Aôndo wam . . . mba@@ age@@ ev kohol iyol u tan num sha a mo , ka sha ci u mk@@ ar@@ kpe wam ga , man shi ka sha ci u isholibo yam kpaa ga , T@@ ER@@ E , shin er if@@ er@@ kwagh i lu ga kpaa , nahan kpaa , ve gber a@@ yem , ve za wa ago iyol . ( Marku 5 : 25 - 29 ) Yange va ior mba ken icombor igen mba ve lu zungwen kpishi la a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha u nd@@ eren mbayev vev shin ku . De se nenge ikyav sha akaa ahar . I@@ ca i gba ga je tsô , ve gba zan mbamkombo mba Mbakristu vea Mbashiada mba Yehova shi duen za pasen ior kwagh kpaa . Mbagenev yô , lu mba kwagh tsô gba ve sha kwaghaôndo ga yô . Kwagh@@ henen wase lu zan hemen doo doo . Yesaia 65 : 21 shi kaa ér ú l@@ ôô shi ú ya atam a kwagh u ú lee la . Ity@@ ôkyaa i Yesu T@@ imb@@ ir yô , 10 / 1 Ka wea due kwaghpasen nahan u umbur kwagh ne kpa ? ( M@@ ar . 10 : 13 - 16 ) Aluer mbayev ou ungwa u@@ vande - eren sha zwa u mbatomov mba Yehova mban shi ve nenge er i saan ve iyol ken icighan tom u ve eren la yô , ve kpa vea tsua u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . Mbaiserael yange ve hemba akuraior a a vande lun ken Tar u Ity@@ endezwa la ityav nahan ve ngohol ú . ( Yakobu 1 : 5 , 6 ) Gba u se na jighjigh ser ngu , shi we se ikyo kpaa . Ken inyom i 19@@ 00 , shighe u ve hii u gb@@ eren magaz@@ in u Iyoukura , anyom kar 21 la , lu um@@ ato 8@@ ,000 kua igbenda i dedoo kpuaa tseegh lu ken tar la , i a nahan um@@ ato mban sha mi ye . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , mbagenev mba kera we ikyo sha akaa a ka i shi umbur se ér se fa er i gbe u se u lu per la ga . Yô , se ver nen ishima hegen , se time nen sha pasalmi ne vighe vighe . D@@ ondo ikyav i mba ve fe kwaghôron tsema tsema la . ( Mpase 12 : 9 , 12 , 17 ) Awa@@ shima na yô , ka u una vihi mlu wase u ken jijingi la , sha er Yehova una kera saan ishigh a vese ga shi ishimaveren i va zuan a uma u tsôron la kpa i b@@ unde se yô . ( Mbaefese 5 : 1 ) H@@ we u se eren man iyol@@ wu@@ h@@ an yase la una fatyô u b@@ enden a Ter wase u sha la sha gbenda u dedoo shin u bo je kpaa . Nahan kpa , kwagh ne shi una bugh u gbenda u lun a aeren a injaa . Shighe u tor u A@@ shi@@ ria va anger H@@ es@@ e@@ k@@ ia la , H@@ es@@ e@@ k@@ ia er nena ? ( 1 Peteru 2 : 21 - 23 ) Heela tseegh ga , mba ve lumun hemen u Kristu ka ve dondo un sha u keren gbenda u vea eren a mbagenev doo doo yô . — Mateu 7 : 12 ; Yohane 13 : 3 - 17 . Ity@@ ôkyaa yô , hanma kwagh u dedoo u se lu a mi cii , ka Yehova a ne se . 1 , 2 . ( a ) Ka mlu u nyi tiônnongo u ken T@@ esalonika la lu ker shighe u Paulu nger ve washika laa ? Doo u eren kwagh nahan , hemban cii je yô , shighe u wan wou nan lu hi@@ an a hi@@ a la . Bibilo ôr injakwagh ér : “ H@@ ur@@ or yô , lu a dooshima gbem , man shi i mar anmgbian sha ci u ayange a ican . ” — Anzaakaa 17 : 17 . A@@ na z@@ aan mkombo ne ashighe ashighe . Aluer i doo u yô , er nan u hen kwagh u ú er ve u seer kporom ikyua a Aôndo , u a er ityendezwa i mlu u doon u ken hemen la ga ? Or@@ gen ken tar u Fran@@ ce , iti na ér Je@@ an - Mar@@ i@@ e , a kaa ér : “ Yange m fa@@ an lun vea ter@@ em imôngo ga . ” Kpa kwagh ne lu taver se sha ci u se lu cian ser se va zua a inyaregh ki kuren mbamgbe asev ga . Nahan , ken mkohol ugen u i zua ken inyom i 19@@ 35 la , i pase ib@@ aver i doon ungwan sha kwagh u iveren i i lu ken hemen ken paradi@@ so shin tar sha ci u “ zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen ” la . Yehova wa mbamaren tom u tesen mbayev vev gbenda u vea za yô . ( Anz . 22 : 6 ; Ef . Yange i tsengaôron ér mcivir u mimi una va a ior ken mzough “ sha ayange a masetyô ” ne nena ? Yange gba u Noa una nyôr ken t@@ so ; Lo@@ ti una due ken So@@ dom sha . I er Yesu batisema shi Aôndo tsegha un sha icighan jijingi . Se mba ken tar u ka u na i lu ican ga u dondon asaren a bo yô . Eren Kwagh u C@@ i@@ vi@@ righ ken M@@ civir * — Heb . Bibilo ngi a akaawan kpishi sha kwagh u tahav mbu he ’ tsombor . ( Mateu 24 : 42 ) Yô , se lu nen tse@@ vaa , se fa nen kwagh u ashighe a se lu ker hegen ne . Er i lu nahan je kpaa , mbap@@ asenkwagh u Tartor mba nôngon a m@@ taver ne kure kure , er vande - eren u ken tar u C@@ ze@@ ch R@@ ep@@ ub@@ lic u i nger shin heen ne a tese nahan . Sha kpôô yô , mkaanem ma Paulu ôr a Timoteu ér a va un a ‘ ityakerada , jim je yô i í er sha ak@@ ô@@ v la , ’ lu môm ken akaa a masetyô a Paulu soo ér i er sha ci na , a i nger shin inya je la . Kpa ka se ayol a ase se tôô ikyav y@@ asev mbi ken jijingi ye . Se F@@ atyô u Z@@ an Hemen u L@@ un W@@ ang , 6 / 15 Ka iky@@ ondo i ma nongo u ú zenden sha go@@ do@@ b@@ i shin ma k@@ we u ú lu keren ú lun sha tse@@ ene@@ ke u ú shin u lu a jijingi u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato yôô ? ’ ( Ôr Pasalmi 32 : ​ 1 - 5 . ) Gba keng u se kav kwagh u se lu ôron la , a lu u ôron a ôr ase@@ mber tseegh tsô ga . ( Mateu 3 : 1 , Ro@@ ther@@ ha@@ m ; Di@@ ag@@ lo@@ t@@ t inter@@ l@@ ine@@ ar ) Takerada u A@@ gu@@ st@@ us Ne@@ an@@ der u i yer ér , H@@ ist@@ ory of the Christian Re@@ li@@ gi@@ on and Ch@@ ur@@ ch , During the Th@@ ree First C@@ ent@@ uri@@ es la u pase ér : “ Jigh@@ ilii yô , yange i eren batisema sha u mir@@ in a m@@ ir or shin mnger . ” Se fatyô u ôron kwagh u Ab@@ ig@@ ail ken 1 Samuel ityough 25 . ( Mpa . 7 : 9 ) Mb@@ an ne vea war zege@@ can la vea nyôr ken Hemen u Kristu u Anyom dubu la . I pase atô@@ akyaa kpishi , a a ne ve kwagh a lu nahan la , ken Pasalmi u sha 27 la , man ka Pasalmi u ngeren ne a har sha mi je la . A@@ dooga Satan yange soo u timin ts@@ omb@@ or@@ tor , ú lu u a va mar Yesu ker la . 10 : 19 . Yange i wa Mbaiserael kwagh ér “ ve̱ ta@@ an an@@ z@@ ôr sha az@@ ongo a ak@@ ondo ve ” shi ve̱ ‘ k@@ angen mo@@ u u k@@ wer sha hanma inj@@ ôr sha az@@ ongo ’ a ak@@ ondo a ve la . • Er nan ve i doo u tan ikyaa a or môm shighe u ayôôso a gbe hen atô u ior ga ? ( 1 Samuel 12 : 2 - 5 ) Yange cian u ôron kwagh a or ga , a̱ lu tor je kpaa a cia ga . ( Ne@@ hem@@ ia 4 : 6 ) Mbai@@ hyomov mba mcivir u mimi mban k@@ an@@ shio u yangen tom u maan g@@ il@@ gar la ! ( Yesaia 5@@ 9 : 1 ) Or@@ ngeren pasalmi Davidi wa icam wener : “ TER ka A kôr mba ve gbe la cii , k@@ enden a mba ve lu ng@@ ugh ng@@ ugh la sha . ” ( Mateu 6 : 19 – 21 , 24 ) A kaa a ve ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ne sha ci u uma wen , sha kwagh u né ya man sha kwagh u né ma , shin sha ci u iyol yen , sha kwagh u né zer la , ga . ( Luka 1 : 7@@ 8 ) Un ka dooshima jim . Ruamabera mba uta@@ an mba hiihii mba Mb@@ as@@ am@@ aria la man Ruamabera u S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la , kua Jose@@ ph@@ us kpaa cii tese ér i hii u ôron anyom a 4@@ 30 la sha shighe u Aberaham nyôr ken tar u K@@ an@@ aan la je zan zan va ar sha shighe u Mbaiserael due ken Igipiti kera la . * I@@ mba mlu u jighjigh ng@@ ura nahan ka a na i saan Yehova iyol . — Anz . S@@ ar u u va lu ken Paradi@@ so zum u “ akaa a tse la [ aa ] kar kera ” la kpa ? — Mpa . 21 : 4 . U ngu wer , ka ij@@ ung@@ wen i me kera lu a ve ga la tseegh ka i na m vaa ga , kpa ka iember i ka m zua a mi shighe u ka mea tesen ve kwagh u Yehova la . ” ( M@@ ika 3 : 11 ) Ieren i sha at@@ ser@@ egh ng@@ ira nahan ia fatyô u him@@ en or môm a Aôndo ga . Nahan a kporom ikyua a or shon , a pine un una zua a loho u dedoo ken i@@ pi@@ pa@@ abaver la yô . A gema a na mlumun sha mpin ne iyol na , ér : ‘ Nenge , kera suur sha u@@ icighan@@ mbaiorov ga ; een , U@@ sha kpaa kera mba wang sha ishigh N@@ agh ga ; man hi@@ re u nan nd@@ ôh@@ ôr ishima nan hông@@ or kpaa , u ka nan ma ifer er ka mngerem nahan la ! ’ U@@ profeti mbagenev uhar , mba sha ayange a tsuaa la tsengaôron ér ior kpishi vea va ken mcivir u Yehova ken ayange a masetyô ne i@@ u@@ u . I@@ ̱ í yer ér Con@@ temp@@ or@@ ary Eng@@ lish V@@ er@@ sion la di gema nger ér : “ Hanma or u nan lu shin tar cii , nana̱ wa TER ats@@ am . ” ( Aerenakaa 10 : 9 - 15 ; Mbagalatia 2 : 8 , 11 - 14 ) Kpa , awashima ve ngu vough , nahan Yehova ngu yaren tom a ve u nan se akaa a wasen se u henen Bibilo sha er se maa jighjigh wase ken Mkaanem ma Aôndo man uityendezwa nav kpaa yô . ( b ) Ka mbam@@ gem mba nyi nahan u nenge wer u fatyô u eren sha u zuan a shighe u henen kwagh@@ a ? Yange vôso kwase u injaa . ( Yoh . 7 : 4@@ 9 ) Sha ayange a mbaapostoli la , Mbar@@ o@@ ma hemen Mbaiserael , man kwagh ne vihi ve p@@ ev . Sha mimi yô , a@@ yem ne taver kpishi shi a le@@ he kpaa ; akaa a wan se mba@@ a@@ gbe man a d@@ an@@ en se kua akaabo a se tagher a mi sha gbenda la , nga kpishi . ( Mat . Yakob ng@@ ur nôngon ku yô , a ôr kwaghôron u profeti u tese ér yange á tsa , sev a h@@ ungwa a av averen a vesen aa va kpee yô . ( Anzaakaa 19 : 17 ) Nahan Yehova tese ve u zungwen mhôônom shi lun a ikyo i wan sha mba@@ ats@@ anev . Ken uumace mba i mar ve shin tar ne cii , or môm ver ikyav i dedoo i se dondo er Yesu Kristu nahan ga . Ity@@ ôkyaa injaa igen i se lu a mi i suur sha Yehova yô ka mfe u a fe se i hembe hanma orgen cii la . • M@@ ge@@ m@@ shima ka nyi ? 5 : 41 ) We kpa aluer u ngu tesen ieren i t@@ angen iyol ga la yô , u fatyô u nengen m@@ te@@ v u sha ican wer ka ian i dedoo i kaven Peteru shi dondon ikyav i Yesu la . Mbagenev di ka akaa a nyian ishima a uma a ne ve ve te iky@@ ar@@ yan ve vea Yehova kera ye . Bibilo ôr wang ér Aôndo una tsua mba 14@@ 4,000 mbara cii . Mkaanem nam man ieren na ma lu ve ic@@ in@@ tan . Á wa icam á t@@ ér Yehova á kaa ér : “ Er m veren ishima sha akaa a sha aôndo a a lu tom u u ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh O@@ u , ka uwer man as@@ an a U ver a yô , or ngu nyi ve U umbur nana ? man wan u or kpaa er U we nan ik@@ o yô ? ” ( Mal@@ aki 1 : 6 ) Shighe u se tagher a akaa a a taver se u tsuan yô , kwagh la una kar m - ongo u se ongo imo i Aôndo la . Ka sea wase mbagenev vea hen mimi u Aôndo shi vea kera lu ken uiky@@ angen ken jijingi ga nahan i doo se kpen kpen ! Saan se iyol kpishi er se zough a iveren hen Yehova sha igbenda kpishi , er se de ser a hemen se ken nongo na yô . ( b ) Yehova yange tese tahav nav sha U@@ wo u S@@ en@@ ai nena ? ( Pasalmi 65 : 6 ) Kpa ka he@@ ela tseegh ga , ngi a iwasen kpe@@ kpe . Nahan kpa , Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu er uumace mba alaghga vea fatyô u nôngon kwagh a num tan sha u@@ gomoti vev kp@@ egh@@ ee tseegh la ga , un ngu a tahav mbu been a num tan u Go@@ g@@ i u ú hembe vihin cii la . A@@ dooga Paulu nger washika ne bee ken mb@@ ee u inyom i 50 la , man ka washika u Paulu hii ngeren je ne . L@@ y@@ man S@@ w@@ ing@@ le yange hii tom na u eren shin iji@@ ir@@ tamen i Mbashiada mba Yehova mba sha tar cii , i i lu ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k la sha uwer u A@@ ip@@ or 5 , 19@@ 30 la . Ka akaa a dedoo a nyi a lu ken Pasalmi 119 la ? Takerada ugen u pasen ase@@ mber a ken Bibilo kaa ér : “ Ish@@ ember i ‘ I@@ y@@ uh@@ we ’ la ngi ôron kwagh u isharen i or lu a mi i ngohol orgen kwagh yô . ” Yesu yange tese ér Aôndo man uumace doo un ishima nena ? Kwagh u ka nan wa u sha mimi la una wase u , aluer u wa ihy@@ agh shin u ngu keren icivir shin iky@@ er@@ eve ga yô . Er ve tile sha mimi hen Yehova yô , kwagh la na i war uuma vev . — N@@ um . Yange taver mo kpishi u geman mbamhen av man aeren a am kpaa . 17 , 18 . ( a ) Kanyi kwagh nahan kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken gar u S@@ ar@@ ef@@ ati la yange tagher a mi i karen jighjigh n@@ aa ? Kanyi i tese ér hii ken inyom i 19@@ 18 la je Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba kaan ior loho u Yehova zan zan ny@@ ian@@ a ? Apostoli Paulu nger wener : “ Lu u i̱ er [ Yesu ] A̱ lu kwagh môm a anmgbianev N@@ av sha akaa cii keng sha u Una hingir zege@@ pristi u zungwen mhôônom man u jighjigh kpaa sha akaa a Aôndo , sha u Una na i@@ w@@ om sha ci u asorabo a ior [ yô ] . Yange er kwagh ne sha u mgbegh@@ an F@@ ar@@ a@@ o ér a wua hanma wan@@ nomso u ken Mbaiserael cii . Shi i za hemen a kwagh@@ tôvon ne yô , mba zuan a igbenda i he i a fatyô u yaren tom a a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa ne yô . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 13 : Kwagh u Paulu a er ken Aerenakaa 20 : 29 , 30 la tese ér , ior mba vea hông@@ or a nongo u Kristu la á lu mba ken inya man mbagenev ken nongo u Kristu . Nahan kpa mbat@@ esen se mbara wasem kpishi . Lu u@@ gb@@ ayol mbara hemba lun un kwagh u injaa a u@@ gb@@ ayol mba iyolough ye . Umbur wer , aluer u tsua tom sha inja ga yô , ua pav u a Yehova . ( Heb . Or@@ jir shon yô ka Yehova Aôndo . Yange fa er ityendezwa i Aôndo er a Aberaham la ia za a kure ga , kpa a na jighjigh ér Yehova una er tsombor u ter na u tamen la ua seer iyenge , shi ua hingir ikyurior i vesen . Daniel yange pase kwagh u i tese un ken mpase u sha mnenge , u Aôndo na zwa ér i gber zege@@ kon ugen kera la , vough er Aôndo yange na zwa ér i gber tartor u ken Yerusalem la kera , shi i tim u la nahan . ( Marku 6 : 34 ) Yesu kav er ibanave i ken jijingi i uumace la i̱ hembe lun hange hange a nyityô kwagh igen cii yô . Ngeren u sha uhar la di time sha ieren i i doo u mbatamen mba ken tiônnongo vea lu a mi , er ve lu wasen Yehova man Yesu tom u nengen sha ikyum@@ u@@ ile la yô . ( Luka 12 : 32 ) He ’ uumace mbagenev cii yô , myom a lu m@@ hi@@ di u á hide a uma u vough her kua mlu u ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so u Adam man Ifa yange ve lu vea Aôndo ke ’ sule u E@@ den cii ve ve mase eren isholibo la . Ka i de mbayev mba ve kaan ér ka “ ian ” ve la u l@@ ahan tahav mbu mbamaren vev man mbu ati@@ ca a ve kpaa , man kwagh u ka a va ker yô kera ka u henen a hen ga — kwase u ngeren abaver Mar@@ gar@@ e@@ t@@ te D@@ ri@@ sc@@ ol@@ l a kera kaa ga yô , kwagh la ve a “ k@@ ov u ainge u ú ne mbau@@ tahav icivir cuku kpaa ga shi ú fe m@@ kposo u kwagh u dedoo a u bo kpuaa tseegh yô . ” ( Mateu 28 : 19 , 20 ) J@@ e yô a kaa ér : “ U nan ongo ne yô , nan ngu ungwan Mo . ” Mbat@@ amen kpa ka ve hen kwagh u injaa sha kwagh u akaaôron a gbil@@ ini@@ gh la . Aluer ne tema ne lam imôngo yô , alaghga ne tsua u nd@@ eren tugh tugh hanma iyange ôron Bibilo shin veren iyange igen i ne eren nahan yô . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Shi@@ ru@@ shi Or@@ per@@ shia yange nyer ken gar u Bab@@ ilon yô , a na wa@@ da ér hanma or ken gar nana nyôr ken iyou i nan nana de dugh ken won ga , gadia lu na u@@ sho@@ ja nav ian ér , an@@ ti or u ve nenge a nan ken won cii yô ve wua nan . Nahan cii kpa , Yehova hungur a ikyuryan na a Aberaham ga . • L@@ am nen sha kwagh u ne er la Shighe u se lu eren tom u geman ior hingir mbahenen yô , doo u se hide se gbidye kwar se nenge mbam@@ tsera mba se zough a mi sha ci u yange ma or hen Bibilo a vese la . We kpa ú kera lumun wer aluer or u nan er ivaa nan fa er or u nan vese nan la kpa nan ngu kuran iyol i nan nahan a hemba saan nan iyol gaa ? Akaa a ve er ne tese ér anmgbianev asev doo ayol a ve shi mba we mbagenev ik@@ yô hanma shighe , kua ken hanma mlu u ve nyer ker cii . ​ —⁠ Yoh . 13 : ​ 34 , 35 ; 1 Pet . ▪ Yesu tese se ér kwagh u ior gba mbatyomov ishima kpishi je . Kanyi kwagh iti i Yehova i pase , man tahav nav mbu zua kp@@ ian vea iti na nena ? N@@ gi@@ se la , ashighe kpishi se pase akaa ne sha imba gbenda la . Kanyi yange i er ken Roma sha ci u vangertiôr u Paulu lu a mi laa ? ( Luka 4 : 43 ) Kristu yange kaa a mbahenen nav ér ve pase mbagenev loho shon . Er se ng@@ ur@@ en henen sha ityom na yô , a ng@@ ir se ke ’ ishima u wuese Or@@ gban se u He@@ mban@@ cii shi nan un ish@@ u@@ ghun sha er a yar tom a tahav nav sha gbenda u kwaghfan kua dooshima yô . Aôndo wase soo ér uumace mba ve yen ne je kpa ve kporom ikyua a na , shi a kegh a kegh iyol u lumun ve sha er vea lu azende a na a s@@ ôngo s@@ ôngo yô . ( Yes . Nahan cii kpa , aluer ú sôn Yehova sha jighjigh wer á wase ú ú er ityom you i ú lu a mi kpishi la yô , una wase ú . Mayange ga cii , gadia Pasalmi 1@@ 45 kaa ér : “ TER ngu i@@ kua i@@ kua a mba ve yer Un cii , mba ve yer Un sha mimi la cii . Paulu or kwagh u ikyurior la ér ka “ Iserael u Aôndo . ” — G@@ al . Yesu ka Tor u injaa sha ci u ngu ishima legh legh , shi til dông sha kwagh u vough , shi ngu a tahav kpishi mbu wasen ior kpaa . Mb@@ á hemen Mbashiada mba Yehova nena ? Nahan ember nen er ne lu iyev her ne ! T@@ e@@ tra@@ dr@@ ach@@ ma ne yange hemba ng@@ een shi ior hemban eren kwagh a mi a u yilan ér di@@ dr@@ ach@@ ma , u kuma she@@ k@@ el uhar tseegh la . 16 : 31 . Or@@ gen pine ér kwagh u mba@@ ad@@ ua ve er p@@ ati hegen anyom u@@ deri imôngo la ka sh@@ am@@ ii ? Mkaanem ma Yehova Ma Ne Se Ishim@@ at@@ aver Yesu kaa ér : “ S@@ aa né gema né hingir er mbayev mba kiriki nahan , gayô , mayange né nyôr tartor u Sha ga . ” — Mateu 18 : 3 . M@@ O@@ S@@ E yange fa kwagh u una zua a mi ken tar u Igipiti yô . Bibilo kaa a vese ér : “ Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” Se nenge nen akav ag@@ enegh kp@@ egh@@ ee . A kaa wener : “ Er m umbur at@@ ser@@ egh a ior mba ken c@@ ôô@@ ci i yange m van@@ den zan la yô , m nenge mer gba kpee u me de u eren ityom i i nam ken tiônnongo la . M@@ akeranta ne ka u tsaase mbatamen mba ve lu hemen ken atôônanongo la sha er vea fa u eren ityom ve hegen man shighe u Armag@@ e@@ don una kar kera la yô . Kwagh@@ h@@ ônon ugen ngu , mba yer un ér sh@@ ire , ka i ta kor sha an@@ kon shin i@@ wen i y@@ uh@@ wan , i zer sha kon hen gbenda u inyam i karen sha mi fele fele yô . 3 Ka i tsua or@@ ma@@ an@@ kwagh u nana dondo foto u or n@@ der@@ an mlu u i@@ yo@@ ough la nana hide a maa iyou shon yô . I@@ t@@ it@@ or la gema kaa ér : “ Á er nan man me k@@ av@@ aa ? S@@ aa or nana p@@ ase@@ m . ” Nahan kpa , er lumun a ityesen i or ka nana kpe yô i hide i mar nan la gb@@ ang gb@@ ang yô , yange lumun a kwagh u wan na nger un sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev la ga . Yehova yange wa Mbaiserael tindi ér ve de ye “ ma awambe ” ga . Or kighir se ve se lu civir Yehova ga , shi u ngu wer se mba civir un ser se nôngo se va war zege@@ can tsô ga . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti ne kohol cii tese se kwagh u una wase se u fan ser Yesu ka Mesiya yô . A@@ gar ne wa ag@@ ar a waren ker a at@@ ar@@ atar la . K@@ er Kwagh@@ wan hen Or@@ gban Se • eren tom u zuan a inyaregh sha In@@ tan@@ et Lu wain u i wa kwa shami yô , lu z@@ ar u atam a wain u u lu a kwa ga la ga . Akaa a i er ken msen la cii har sha kwagh u Ruamabera u Mbayuda lu a mi hen shighe la ôr yô . A@@ gu@@ ngu a Sam@@ aria I@@ ̱ kaa ér : “ U a gbe tar sha tahav N@@ av , man A ver tar sha won sha kwaghfan Na , man A samber U@@ sha sha mkav Na . ” Shi se na nen jighjigh dông ser , Yehova una va kure mbamgbe asev sha gbenda u u hembe doon cii ken tar u he la . — Pasalmi 1@@ 45 : 16 . Yange fa dedoo je ér ab@@ unde kera kera kpa ônov vev mbagenev asema a ve aa mgbegha ve u civir un . 16 Mimi J@@ e Yehova W@@ ase@@ m M fa Un ’ la . Ka sha nyi igbenda nahan Yehova yange pase mb@@ ang@@ eren Bibilo mkaanem ma vea ng@@ ere ? Lu kwagh u hemba gban un kwagh je la . — 1 Kor . Kwagh ne maa va a ayôôso , nahan a de u pinen kwagh u ka@@ a@@ de u pati@@ i la jimin cii . ( b ) Ka mpin u nyi i doo u se pine ayol a ase ? 3 : 15 ; G@@ al . 3 : 13 , 16 ) Hii shighe u Yehova ôr kwaghôron u profeti ne je lu vough er i na i@@ w@@ om shon kera nahan , sha ci u kwagh môm kpa lu u yangen awashima u Aôndo ne u kuren ga . Nahan cii kpa , u fatyô u wasen iyol you man tsombor wou u palegh kwaghbo ne . ( Anz . Kwagh ugen shi er , u yange seer taver jighjigh u Gi@@ di@@ on shi wase un u seer kporom hen Aôndo yô . Kwagh ne una due ken igbar aluer se tôô Pasalmi 2 : 7 se kar sha Aerenakaa 13 : 32 , 33 man Mbaheberu 1 : 5 ; 5 : 5 yô . V@@ e@@ ̱ eren akaa a dedoo ve̱ lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha aeren a dedoo , ve̱ naan iyua , ve̱ pan@@ den kwagh ve̱ naan mbagenev kpaa , nahan man vea wa im@@ agh ki dedoo sha ci ve ayol a ve ken hemen ye , sha u vea kôr ave sha uma u a lu uma jim la . ” — 1 Tim . Mbaiserael tema ken bem man mkpeyol shighe u a hemen ve la . Iyou i koson ityakerada i C@@ us@@ a Á nger ér : “ Mba ve lu ken iyol yô , mba veren ishima sha akaa a iyolough ; kpa mba ve lu ken jijingi yô , gema ka akaa a jijingi ve veren ishima sha mi ye . ” — Rom . Ma shighe môm kpa Yesu hemba wan iyol na ikyo a mbahenen nav mba ve lu nongo u kwa@@ se@@ he la ga , ka nahan ve a ker gbenda u vea war ye . • Ru@@ tu : Ru@@ tu 1 - 3 . N@@ ôngo u nengen mlu u akaa sha mnenge u ve kpa ve nengen akaa shon la . ( b ) I kura se sha kwagh u ak@@ ombo a civir nena ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u apostoli Yohane lu uiky@@ angen ken ic@@ ile i P@@ at@@ em@@ o la , i na un akaaôron a profeti ken mbam@@ pase mba sha mnenge . ▪ I W@@ a A@@ kur@@ aior A@@ go@@ yol sha ci u “ Ity@@ esen i Ter ” ( Ru@@ tu 2 : 4 ) U wan ikyo sha Tindi yô , Bo@@ a@@ shi yange a ver ishima sha er a undu as@@ a@@ gher ken sule na mba@@ ats@@ anev vea yar t@@ war ker yô . G@@ ra@@ f@@ man Yange ve soo u lun kwa@@ v jighilii . Anyom 70 nga been yô , ityendezwa i̱ í er ken Yesaia la maa kure . Ka sea pasen kwagh vea anmgbianev asev mba ken tiônnongo imôngo yô , ve maa se ken jijingi . ( Anz . ( Yobu 1 : 5 ) U va nyer anyom pue kar yô , u hii u lun a mbamzeyol mbagenev . ( 1 Yohane 5 : 19 ) “ Or@@ bo ” la ka Satan Diabolo . Kpa aluer i taver nan ishima yô , mciem mara ma a kera lu ga . Shi , Yehova ongo mbamsen mba ior mba ve p@@ eren atindi a na sha apera la ga . ( 1 Mbakorinte 13 : 7 ) U ngu wer imba dooshima ne gbe lumun a hanma kwagh cii tsô ga , nahan kpa ne mbagenev jighjigh . Aluer ú ngu nôngon wer ma ú hi@@ r a iyol you ijime yô , fa wer ú ngu tswen ga . Sha kpôô yô , mbayev mba l@@ an@@ en kwagh mba ne mbamaren vev ishima i zung@@ u@@ lu@@ u . Or@@ t@@ yom ugen yange ôr kwagh a ini@@ un@@ kwase igen i ken Yuda anyom kar hegen dubu uhar , í yilan ini@@ un@@ kwase ne ér Maria ; á kaa a na ér : “ Ú va wa iy@@ av , ú mar wan u nomso , ú ii Un iti wer Yesu . Sha iwasen i Bibilo yô , se fatyô u ha@@ an “ or@@ he iyol ” shi ny@@ á@@ gh@@ é@@ n m@@ vihi u vihin tar la kpaa Doo u se nenge ican i i tser uumace la nena ? Á e̱r nan ve ú dondo ve aluer ka u ú fatyô u dondon gbenda u vough u Or@@ hemen wase yôô ? G@@ um@@ or ugen ken tar u B@@ ur@@ un@@ di yange yevese u@@ sho@@ ja mba ve soo u wu@@ an un yô , za yer ken sule ugen . Kpa hemba k@@ an kwagh u injaa u keren “ mfe u fan Aôndo ” la ! Shi injakwagh i gb@@ enger sule u saan la kpa , ia fatyô u wasen anmgbian u kwase u nan undu tiônnongo shin nan v@@ ôr yô . Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar mba sha A@@ yange a Tor N@@ er@@ o La . ” Shin ngu a lumun atô@@ akyaa agen ér ka a injaa ? Er tsua u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô , a kaa ér : “ M vaa af@@ an@@ yô sha kwagh môm tseegh , yange m hii tom ne tsuaa ga . ” ( Genese 22 : 15 - 18 ) Yange lu sha ian i teman ken mkpeyol , sha ci u u@@ yôugh@@ yô@@ ugh mba ken Igipiti , kpa gema ian la ta kera , “ Lu un gu@@ da u i̱ er a na dang a non@@ go@@ ior u Aôndo imôngo a u una lu ken m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la . ” 14 : 17 ) Kpa ka wea gbidyen kwar sha kwagh u Yehova shi wea eren msen shi wea ôron mbagenev kwagh na yô , i doo un a we kpishi . De se hii nengen sha ieren i̱ í ter kwa har ken kwagh@@ yôôn u doon tsung u m@@ doom ma Aôndo ne . Ity@@ esen sha Kwagh u M@@ lu u U@@ umace u ken Hemen , 10 /@@ ⁠ 1 Alaghga Yehova una nenge sha atsan a ase fele ga sha ci u a soo u tsaase se . Shi me@@ men tsembelee . Alaghga u umbur ma anmgbian u kwase u beenyol u nan er batisema ica i gbe , shi nan gbe uwer u van mbamkombo ken Iyou i Tartor ga yô . Takerada u Lev@@ iti@@ ku , u profeti Mose nger la kpa ngu môm ken “ icighan@@ ruamabera cii ” i i lu a inja sha ityesen la . ( 2 Tim . Lu sha shighe u mbahemenev mba Mbayuda venda Yesu Kristu , shi ve kôr un ve wua ken inyom i 33 la Yehova vihi ikyuryan la ye . — Mbakolose 2 : 14 . Yange pine or@@ vesen u C@@ ôô@@ ci i Lu@@ ther@@ an u va sha u va sôron se la ape Bibilo i er kwagh u ityesen ne yô . Ior Mba Nan Jighjigh Mb@@ agen kpa W@@ a Ishima a M@@ i Er@@ doo : Yange i̱ hii nena ? Zum u ort@@ yom la bende gb@@ ough ku lu a mi la sha kwaghyan la yô , a hi@@ a kera , nahan Gi@@ di@@ on mase kaven er i lu ort@@ yom u Yehova jighilii a ve hen a na yô . Mbahemenev zua zwa sha a na shi ve tôv un a ican . Heela tseegh ga , shighe u mba se ze makeranta a ve imôngo shin mba se eren tom imôngo ve lu eren as@@ enge a doon ga shin ve lu tu@@ h@@ wan ity@@ uh@@ wan@@ ev yô , hemba doon u se lu ving sha er se tese ser , se lumun a iliam ve la ga yô . Kwagh@@ henen u a dondo ne una time sha kwagh u a lu iliam i kundu kundu yô , man er se fa shi se lamen a mbagenev kundu kundu yô . Lu ort@@ yom u hemba ato , u i va hingir u yilan un ér Satan Diabolo la , yange na ve Adam man Ifa venda atindi a Aôndo wa ve sha kwagh u ieren i shami man i shami ga la ye . Kwagh ne kôr ve ken ishima je yô Peteru kaa ér una er at@@ umbe atar — i̱ môm sha ci u Yesu , igen sha ci u Mose , shi igen di sha ci u Eliya . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 8 - 16 Er nan i doo u se de u nôngon ser se wase mba hen tsombor wase ga ? Kanyi jim kwagh a gbe se a mini ? Lu nyi i wase Yesu ve wa ishima a mbamlu mba van un a i@@ he@@ ene , man kanyi ia wase se ve se kpa se er nahana ? ( Yobu 1 : ​ 9 - 12 ) Lu Satan nôngo ér una mee Yesu ye . la , man u The O@@ ri@@ g@@ in of Li@@ fe — F@@ i@@ ve Qu@@ es@@ tions Wor@@ th As@@ king ( Mbam@@ pin U@@ ta@@ an mba i Doo u Se P@@ ine sha Kwagh u M@@ hii u Uma Yô ) la . I nger un@@ amba mba tele@@ f@@ on vev ma ijiir igen ga , shi i nger ati a ve ken an@@ takerada i ver hen h@@ unda u nyôron hen ya ve la kpaa ga . Aluer se tagher a imeen shin atsan ta sha a vese shin se tagher a akaa a van se a i@@ heen kpa , han@@ mô wase cii nana̱ kange ishima nana̱ tese sha mimi ér ka Yehova a hembe gban kwagh ken uma u nan ye ! K@@ e ’ takerada u Anzaakaa la , or@@ fankwagh Solomon pase mzough u mbamaren mba cian Aôndo ve lu a mi he ’ ishigh ki ônov vev la nahan ér : “ Wan wam , ungwan ityesen i ter@@ u , tindi u ngô@@ u kpaa , de te un kera ga . ” ( Pasalmi 1@@ 11 : 2 ; Yobu 26 : 12 - 14 ) Heela tseegh ga , er Yehova yange umbur Yobu nahan , inyam to@@ ho kpa er shiada u agee a Na . A tese icivir ken ivese nena ? M@@ kende u Solomon kende a mcivir u mimi sha la va a nyi ? T@@ e num sha a@@ vese sha imba gbenda ne sha u una na se ny@@ iman jighjigh wase u nan shin se er ma kwagh u kpe@@ egh yô . Ve kaa ér aluer mbau@@ tahav mba ts@@ wa@@ men ase@@ er@@ aior je kpa , ka atindi a i@@ gbe@@ tar ve lu dondon ye . Nahan or u nan lu ken ya u tor je yô , yange a hemba taver nan cii . Ruamabera wase se u fan er i lu a inja u wan ikyo sha akaa a hange hange la nena ? Shi tsough mba@@ y@@ an@@ dyako u Tartor la sha u nan ér ve ungwan il@@ yo@@ ho i tesen ér i tsegha ve ga . U@@ pristi mbara pine ér : “ Ka sha nyi se hông@@ or a we ? ” ( 1 Mbakorinte 2 : 16 ; Mbafilipi 2 : 5 ) Hanma Orkristu u mimi cii yô , yange gba u kwaghwan ne una bende a gbenda u nan eren kwagh ayange ayange la , nyian kpaa kape i lu je la . Se mba ken nongo ú ú lu nan se mngerem ma mimi ma wang yô , nahan kpa , ka u se gba teman a tema ga . Gbenda môm u ú fatyô u eren kwagh ne yô , ka u pasen ve wer ve doo u ishima sha ci u jighjigh u nan ve man mbamhen vev . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 38 15 : 18 , 19 ; Nenge Yakobu 3 : 10 , 11 . Yehova una ôr mba ve eren idya man mba ve civir ak@@ ombo la cii ijir . — Ho@@ sea 1 : 4 . A@@ gum@@ au@@ kase a a lu kwa@@ v la kpa aa fatyô u henen kwagh u una wase ve sha akaa a i nger sha kwagh u uma u anmgbianev mba kasev mba@@ beenyol ken Iyoukura la . 11 : 16 ; 22 : 1 . Shi yange “ gb@@ ihi uma na sha ci u iyôngo ” na . ( Ôr Yeremia 5@@ 1 : 6 , 45 , 50 . ) Ity@@ akerada i I@@ vangeli cii gba zwa môm sha kwagh u iyange i Yesu i masetyô shin tar ne la . Ka nyi yange Solomon kav sha kwagh u mba ve ze iky@@ ura sha mimi laa ? Gba u ú t@@ angen iyol ga , inja na yô , u nenge wer ka tom wou u wan ijende you la ikyo . Satan fa dedoo ér “ shighe [ na ] ” u una tese ‘ ishima i vihin tsung ’ sha tar ung@@ un , hemban je yô sha mbatomov mba Yehova mba jighjigh la “ kera vese ga . ” Kpa , wan u an@@ ngô u Paulu u kwase la ungwa awashima ve ne . K@@ era ka or@@ mbai@@ v man or u azende azende ga . Se fatyô u lun a vangertiôr ser nyi , man hegen ka shighe u eren nyi ? Man ica i gba ga je tsô , Aôndo va a atsan pue sha tar la . Ny@@ ityô kwagh i kp@@ er una va a mi cii kpa , aluer se mba nôngon tsung sha u eren ishima i Yehova yô , se lu ken bem na her shi se lu a vangertiôr ser se zua a dooshima na u a b@@ un@@ den ga la . — 2 Peteru 3 : 14 . Ma@@ ac@@ i 16 - 22 , 200@@ 9 Sha iyange i utya la , “ b@@ ou@@ ange ” una haa sha “ any@@ inya man sha mba@@ al@@ f@@ ad@@ ar@@ i man sha ur@@ ak@@ u@@ mi man sha u@@ j@@ aki man hanma z@@ end@@ en@@ ya u a lu ken af@@ o ” cii . “ Akaa a engem aa hide ijime iyol i a . ” Sha nahan yô , ­ ngeren ugen pase ér a̱ shi nan kpa ior i M@@ el@@ it@@ a lu henen ér : “ Shin er ­ Paulu a war ku shin zege@@ mnger nahan kpa , ibo ngi a na her , ka ­ nahan ve in@@ mgb@@ ian@@ aôndo Di@@ ke a tsaha un . . . sha bo i@@ yô ye . ” Sha ayange a tsuaa la , Yehova lumun ini@@ aav mbi i naan un sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya man akaa ag@@ enegh la . S@@ m@@ ith nger kwagh u á nenge iyol na yô ken takerada na u i yer ér The H@@ ist@@ or@@ ical Ge@@ o@@ gr@@ aph@@ y of the Ho@@ ly L@@ and la , wener : “ Ashighe agen yange se ya kwaghyan wase u ate@@ tan hen kpe u ij@@ ôr i môm ken az@@ ôr aa ken Y@@ u@@ dia ape mbakur@@ an@@ ilev utar shin un@@ yi@@ in yange ve va a ikyum@@ ile ve her yô . Ka a inja nyian u i̱ yôô il@@ yo@@ ho i iji@@ r@@ ôron i Aôndo la tsung je ! Ka gbenda u nyi yange Iserael man Yuda tsua u don@@ don@@ o , man yange Yehova gema er nena ? Satan soo ér mbacivir Aôndo ve undu mcivir u mimi . Ve hemba anyom 33 Yange i ver K@@ ô@@ m@@ ati@@ i mba Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci sha u nengen sha tom sha u@@ haregh vev vough vough . Shi hanma iyange yô , Ter wase u sha la ngu a “ er iyange Na i̱ due i̱ ta sha ” a vese . Yesu kaa a mba ve lu her la ér : “ Ver nen ishima , kura nen ayol a en sha hanma h@@ ua ; gadia ka sha u ng@@ een a akaa kpishi la man or nana lu a uma ga . ” Hii nan ve i lu sha mi ga u suen ieren i p@@ aven non@@ go@@ ior ken tiônnongo laa ? “ Tartor Wam Ka u Shin Tar Ne Ga ” “ M@@ ve ” u Yesu ne ka m@@ ve na u ken hemen u ior vea nenge a na ga la ga . Á kaa wener : “ Yange m shi zamber a Yehova mer , a̱ de@@ m a kwaghbo wam , hii shighe la zan zan hegen , anyom kar at@@ a@@ ankar@@ ahar je kpa imoshima yam de u zan mo iyol ga . ” Maa Pasalmi 7@@ 3 : 28 hingir ivur Bibilo yam i ishima ishima . ▪ U va hingir u veren ishima sha akaa ne tseegh ken uma w@@ ou@@ we@@ e ? Ny@@ ityô kwagh i se er cii kpa , kwagh u i gbe u se umbur yô , e̱r i lu u se fatyô u kôôm kwagh u a er i kar la ga nahan kpaa , se fatyô u kôôm ieren i í k@@ enden se ken ishima u eren la . Nahan yô , se cii se er ase nen tom sha mkaanem ma Yesu man , ma kaa ér : “ Yô , kuran nen gadia ne fa iyange shin ih@@ wa kpaa ga . ” — Mateu 25 : 13 . Cii man Aôndo a lumun se yô , saa se Mbakristu cii se lumun tsaha u Yehova . Nahan kpa , za zough a nom na ér una ôr un kwagh ne yô , or ti ma m@@ sô@@ rom lu “ h@@ un@@ den tsung . ” Nahan kpa , akaa agen nga a i gbe u a er sha u nengen sha mba@@ beenyol mba jighjigh yô . Mba eren nahan yô , ve pav a gb@@ end@@ atesen u Or@@ gban ve la sha ib@@ ume . Paulu nger ér : “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . ” 4 , 5 . ( a ) A@@ ron yange de mk@@ ighir u mbak@@ ov hemba un nena , man kwagh u er un la tese se nyi ? Shighe u ka sea gbidyen kwar sha akaa a kpilighyol a Yehova yange er sha ci u ior nav ken ashighe a karen la nahan , ka i mough se ken ishima u wuese un . Shi or ka nana ki@@ mbi inyaregh ki i gbe u nana ta kp@@ an@@ de@@ gh la cica cii ga yô , kwagh ne a p@@ ande inyaregh ki gomoti ma a zough a mi ve ma a sôr tar la . Kpa Yehova gema ngu a ityôkyaa i dedoo i i ne ve a de ér ican i yan i hi@@ la za hemen sha an@@ shighe kpuaa yô . • Yesaia 11 : 1 - 5 ? Satan K@@ ar Yobu Sha nahan yô , gba u se nôngo kwagh kpoghuloo se naan anmgbianev mba been iyol mbara icivir shi se taver ve ishima sha u lamen a ve sha gbenda u maan ve a maa . Kwagh ne wasem u zuan a inyaregh ki nengen sha u@@ gb@@ ayol av , shi eren pania . ( Mbaefese 4 : 22 – 24 ) Sha mimi yô , a kundu nan iyol sha ci u ‘ ishima i legh legh man mlu u lun ving ’ u kwase u nan la , shi inja i nan ne ia doo nan kpaa . Nahan kpa , kwagh u ve er ne kôr se ken ishima , shi mayange se hungur er yange ishigh vev tese msaanyol la ga ! Akaa ang@@ an a yange er ne na yô mpin u injaa due nahan ér , Doo u keghen ato a kwagh u mbagenev ve ne un jighjigh laa ? Nenge ase mkaanem ma Mose man . A kaa ér : “ K@@ ura iyol you , TER , Aôndo wou , A̱ de hungur we er ú kera waan atindi Na man akaaôron a Na a ji@@ righ kua akaawan a Na , a m we u kwagh sha mi nyian ne ikyo ga ze . ” ( D@@ ut . Ken m@@ te@@ v u sha ican je kpa me kegh iyol u eren ishima na je he ? ’ Ken masejime yô , Yehova na un injar sha wan u wan na u yange va hingir tsombor u Mesiya una due ker la . — Ru@@ tu 1 : 3 - 5 , 19 - 21 ; 4 : 13 - 17 ; Mateu 1 : 1 , 5 . S@@ im@@ one kaa wener : “ Ka mea ôr mbagenev akaa a a z@@ em iyol yô , kwagh ne a wasem kpishi . Hii nan ve ityesen i mbamaren man gb@@ end@@ atesen i lu akaa a hange hange sha u y@@ esen mbayev sha inja v@@ ough@@ l@@ o ? Or u tôvon sha akaa a Bibilo ugen kaa ér , er Paulu ter ishember ne yô , tese ér yange “ kange ishima ér una palegh kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga , u nd@@ ôh@@ ôr un ishima , u soo ér ma kwagh môm a gba un a mi ga yô . ” Una er nena ? Hanma or u nan soo u pasen asorabo a vesen a nan er la ga , kpa nan gem nan soo u lun ken tiônnongo u Kristu u wang la cii nana zua a iveren i Yehova ga . Shighe u lu sha , lu or u “ fan tom ” u Aôndo la je kpa doo un a ônov mba iorov . Gba u or@@ henen la iyol i nan kpa nana er sha kwagh u nan lu henen la . Mbat@@ amen Ve L@@ amen A@@ yol a Ve sha er B@@ em man M@@ saanyol Una Lu Yô Or@@ tamen ka nana p@@ ande tom u nan , nana wa mbagenev sha ikyev yô , nan wase ve u zuan a iember i tesen anmgbianev shi sôron ve la a nan imôngo . Anzaakaa a ahar a Yesu ne tese ér se fatyô u eren nahan ( 1 ) sha u keren gbenda u wasen ve , man ( 2 ) sha u eren a ve sha u@@ e , man ( 3 ) u nôngon kwagh tsung . A hii kuren ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la , hen shighe u as@@ ande a Mbayuda due ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon kera hide ken tar ve la . Ka ker ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 200@@ 3 yô , ityar 21 i i kase ity@@ e@@ ku u P@@ a@@ ci@@ fic la nyôr id@@ y@@ u sha kwagh u kur@@ ayol zum u ve za mkohol u ve mba eren kasua imôngo ken tar u T@@ ha@@ il@@ and yô . 13 , 14 . ( a ) I@@ mo@@ shima kanyi , man kanyi tom í lu a mi u eren sha kwagh u awambe ? Mkaanem ma hiin takerada la kaa ér : “ Mkaanem ma TER ôr a Iserael ” la . ( Yohane 19 : 23 , 24 ) Nahan kwagh ne gema tese ér Yesu yange saa a saa ishe shinii ? ( Aer . 14 : 22 ) Umbur kwagh u Satan yange wa Yobu iyol la , a kaa ér : “ Ka gbilin Yobu a cie Aôndo y@@ ee ? Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar ne , mbatomov mba Aôndo mba mimi na jighjigh a ityendezwa i Yehova a er sha kwagh u V@@ or u ua tim Satan shi ua sôr akaa a a vihi la . Nahan udi@@ ak@@ on mban kpa ve seer zuan a mfe ken tom u kuran ilev ne . Tsô Davidi er nena ? Kwaghôron u profeti Yesaia kure sha kwagh u ku u Yesu man sha kwagh u uma na u ken hemen kpaa . Sha kpôô yô , ior mbagenev a@@ ah@@ e ngu a er ve , ka i lu sha ci u ibo i ma or shin ikyo@@ i@@ wan i mbagenev ve ban a mi la ga , kpa ka i lu sha ci u “ shighe man ai@@ ky@@ ôr mba ve sha gbenda [ wase ] cii . ” — Or@@ pasenkwagh 9 : 11 . D@@ or@@ ka ne lu môm ken mbadondon mba Yesu mba sha ayange a tsuaa la . Ieren ve ne taver mo ishima u zan hemen . Zum u Yehova yange una tindi u@@ profeti ér ve̱ ta ve icin sha er vea kera gba ken inja i bo ga yô , yange i de i hemba zan ior mbara zwa u keghen ato a upristi mba wan dang man u@@ profeti mba@@ aiev mbara . Ka nyian tugh je i lu keren uma wou hen we ye ; nahan akaa a u kohol ne yô , aa hingir a ana ? ” Yehova kaa a Yosua ér : “ Sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la , ningir nen gar kwa ta@@ ankar@@ uhar , upristi mbara ve̱ t@@ ôngo iky@@ or la . ( Genese 3 : 19 ; Duteronomi 32 : 4 ; Mbaromanu 6 : 23 ; 1 Yohane 4 : 8 ) Mbahemenev mba@@ adu@@ av mbagenev yô mba tesen ior ér ve cia u eren kwagh u vihin Aôndo ishima ga . Kwagh ne z@@ am iyol ga , kpa hen shighe la , kwagh gb@@ am sha kwagh u kwaghaôndo ga . Davidi ver se ikyav i dedoo sha gbenda u á na or u Yehova , u i shighe un mkurem icivir sha ishima i môm la . Ka kwaghwan u injaa u nyi G@@ am@@ ali@@ el yange wa M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v@@ i ? Kwagh u sha uhar yô , á tim Satan kera , nahan una kera tsu@@ ghun uumace ga . Nenge igbenda i myom i ihi@@ ar igen i Ruamabera a er kwagh u i ne tsô u zua a mlumun sha mpin ne . Ng@@ ur hiden ken Yerusalem yô , a wa ishima u hiden zan tiônnongo u ken K@@ orinte la inya sha kwa har , man ikyav tese ér lu u una za ngohol iyua i tiônnongo la kohol sha u tin@@ d@@ in anmgbianev mba ken Yerusalem a mi la . ( 1 Kor . Se z@@ aan mbamkombo cii , shi se duen kwaghpasen hanma kasua , shi se eren mcivir u hen tsombor hanma shighe , hen shighe u i taver je kpaa . ” ( Aerenakaa 16 : 20 ; 17 : 6 ; 19 : 31 ) Luka yila H@@ er@@ o@@ de [ An@@ ti@@ pa ] ér ka or u T@@ e@@ t@@ era , shin ortamen u hen ic@@ ile , shi a yila Ser@@ gi@@ u Paulu ér , g@@ om@@ na u ic@@ ile i Shi@@ per@@ u . ​ —⁠ Aerenakaa 13 : ​ 1 , 7 . ( 1 Yohane 5 : 14 ) Nahan aluer se er msen hen Yehova ac@@ in imôngo je kpa mayange una kaa ér : “ De z@@ em iyol ga , h@@ unda ngu v@@ ingir hegen , ” ga . Paulu kaa ér : “ Ior mbagenev yô , asorabo a ve nga ken igbar je nga hemen ve u zan ken ijir , kpa mbagenev di yô , asorabo a ve gema dondo ve ijime . ” ( 1 Tim . Ken masejime yô , or ne vea kwase na va mase v@@ aan af@@ an@@ yô ér ve er kwagh a or@@ van@@ nya ve sha ts@@ wam . Yange m hen mer ka as@@ enge tsô , nahan kpa soo u den ga . Shi se fatyô u s@@ ônon Yehova kpaa ser a̱ wase se sha er se tôô ayol a ase a hemba er se lu la ga yô . “ Wan@@ akiriki ” la di gema ka nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar la . Sha nahan yô , mbampin mba utar , mba ve hii sha ishember i “ ka hanma shighe ” la cii , mlumun ngu sha mi môm , ér , ka ken hemen , sha shighe u zege@@ can la . 5 : ​ 17 , 18 ) U er nahan yô , u zua a averen kpishi . Nahan kpa , ishima gema vihi mbagenev mbara sha ci u kwagh u se er la na yô , lu er ve ne@@ er dang nahan . ” Er nan ve se fe ser lu Yehova na Yeremia ishimat@@ a@@ ver@@ a ? An@@ umbe a i eren sha akaa a ken Bibilo la ka a taver mbayev man mbag@@ anden cii ishima u timen sha mba@@ awashima vev shi kuran ayol a ve sha mhen u taregh . Doo u se tesen mbagenev sha dooshima sha ci u nyi ? Ior mbagen kaa ér alaghga Peteru yange lu tamen a mbaapostoli mbagen mbara — alaghga je yô lu tamen a Yesu iyol na je kpaa . ( Yesaia 35 : 1 , 2 , 7 ) Sha nahan yô , aluer se yar tom a shighe u se keghen ne sha inja se mba ‘ eren tom u Ter ng@@ e@@ egh je ’ yô , á hemba lun u eren kwagh sha kwaghfan ! ( b ) Ka mbampin mba utar mba h@@ an se na mlumun sha mini ? Shin er mlu u akaa yange vihi kpishi nahan kpa , ishimaverenkeghen shi her kpuaa . I@@ ny@@ aregh ki ve lu zuan a mi ken tom la hegen ne , kuma ve u kuren u@@ gb@@ ayol vev mba ayange ayange la gb@@ ing gb@@ ing . 21 , 22 . Heela tseegh ga , mlu u lun kposo la una va a m@@ yam ma tan sha ishima kpishi — gadia tar ua kôr ve ihyom . 12 : 7 - 9 ) Nahan doo u se kure ikyaa ser sha ityav mbi Armag@@ e@@ don la , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Kristu la aa kua u@@ icighan@@ mbatyomov . Kpa yange ve tema ve hen sha aie u vea er sha u tsu@@ ghun mbaapostoli yô . ( 1 Samuel 8 : 1 – 15 : 35 ) Nyian ne , Yehova w@@ oo mba ve per atindi a na la ave ave ga . M@@ ve u Tartor u Aôndo Ka U Loho u Dedoo Kpa ? Yesu ngu ken ikyuryan i he ne ga . ( Anzaakaa 13 : 24 ) Ts@@ aha u Yehova ngu vough , gadia ne ‘ tsaha akuma akuma . ’ Kpa we yô u nenge wer nga a inja kpishi je . Shi tôv@@ ac@@ an shin mbamzeyol tser mbakp@@ ish@@ iv sha ci u “ ashighe a ican ” a a taver u nôngon a mi ne ! 2 : 21 ) Se mba nengen iyol@@ tseghan yase la ser ka be@@ er@@ kwagh ga . Tsô ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh laa ? Zum u Yesu Kristu , Tor u Aôndo a tsough la , una kar a i@@ pi@@ la man mk@@ ighir man if@@ er@@ kwagh sha tar kera la , uumace mba ungwan imo i Aôndo vea zua a bem man mkpeyol u tsôron . ( Ps . Ôr Yesaia 5@@ 3 : 4@@ b . ▪ “ Ka An Nan Lu Wan@@ akiriki u Jighjigh man u F@@ an Kwagh ? ” 12 : 3 . Shi ka se tese ser ve doo se ishima sha u henen Bibilo a ve shi wasen ve sha u ve fa er i gbe u vea due ken mcivir u aiegh kera yô . Mkaanem ma Davidi a nger ken Pasalmi u sha an@@ igh@@ eni la shi ma ôr kwaghôron u profeti sha Yesu Kristu u lu or u vough la kpaa . — Heb . M@@ yom u mbap@@ er@@ apera yô , due hen TER je , ka Un a lu gar@@ utya ve sha iyange i mzeyol ye . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 37 : 39 . El@@ vi@@ r@@ a yange hendan a Mbashiada ga , nahan m zua a ian gb@@ anger gb@@ anger i henen Bibilo hanma shighe cii . Er Anmgbian u kwase H@@ un@@ t@@ ing@@ for@@ d lu tagher a ah@@ endan man mbamtaver mbagenev nahan kpa , a za hemen u pasen loho u dedoo sha gbashima her . Yange lu or@@ kwar anyom imôngo , nahan kera fatyô u zenden eren tom na u m@@ ishen la ga . Ka a@@ vegher a tom wase u pasen ior kwagh a nyi se time sha mi ken ngeren ne man ken ngeren u dondon laa ? Aluer se mba eren sha loho u dedoo u se pasen la ga yô , se lu “ tu@@ h@@ wan ” iti i Aôndo , shin se lu heen i di er Paulu yange umbur Mbakristu mba ken Roma mbara nahan . — Rom . M nengen u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nena ? ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Gba u kwase Kristu nana ungwan imo i nom u nan , gadia ka nom a lu ityough ki tsombor ye . Des@@ er@@ ti u Par@@ an Ka an jim nan lu Satan Diabolo man u@@ jijingi mba b@@ ov mba i ter sha heen nee ? ( 1 Yohane 3 : 19 , 20 ) Aôndo fa se hemba er se fe ayol a ase la . Bibilo pase se ér Aôndo ka u hemban@@ agee cii , shi ngu a kwaghfan shi ka Aôndo u mimi , shi se doo un ishima kpaa . • M@@ cie u cian Aôndo ka a na se cia or ga nena ? ( Aer . 20 : 35 ) Aluer se mba tesen mbagenev gbenda u zan ken myom yô , se zua a msaanyol u tom ugen môm ua fatyô u nan se ga yô . Yange ve hide ve za civir ie@@ ev kwa kimbir kimbir . Kpa Adam war a kwase na , kaa ér : “ Kwase u U n@@ em W@@ er a̱ lu a mo imôngo la , ka un a n@@ em atam a kon la , m ye ye . ” — Gen . Is@@ ak@@ a , wan u Aberaham kpa yange soo bem er ter na nahan . Se mba kporom hen Yehova ken a@@ vegher wue wue . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ E@@ mber kwase wou [ shin nom@@ ou ] u sha u@@ ye la , ” shi ma kaa ér “ T@@ e@@ ma saan saan a kwase [ shin nom ] u a doo u ishima ” la . ( Anz . 5 : 18 ; Or@@ pa . Ka or u nan n@@ aha ig@@ ir@@ g@@ i ica i gbe la je ! Ka tempel u Aôndo u ke ’ jijingi , u Yehova a t@@ í@@ m im@@ aagh nagh ke ’ inyom i 29 S.@@ W . shi a ver Yesu sha u a lu P@@ risti u T@@ amen la je la . Er se lu a akaa kpishi a me fatyô u so@@ gh@@ on yô , a gb@@ aan u ng@@ ôm una un@@ du@@ m hen ya tswen , una yem m@@ ape yô , i za un iyol kpishi . ( Ivur 2 ) Yakobu doo tiônnongo la ishima tsung , nahan ku na lu iky@@ aren i taver hen anmgbianev mbara kpishi . Se kpaa aluer se ungwa kwaghwan u Aôndo yô se zua a averen a aa lu gbem sha won yô . — Anzaakaa 3 : 1 - 6 . Ka hanma shighe kwagh keghen a ‘ ne ishima i ur@@ ene , ’ kpa ka hanma shighe a ne i@@ emb@@ ere ? Shighe u Yehova shighe mbadondon Kristu mkurem sha icighan jijingi la , ve hingir u lun ken mzough a Yesu shi ve hingir alegh a tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , u Kristu a lu Ity@@ ough la . ( 1 Kor . 12 : 12 , 13 , 27 ; K@@ ol . U@@ umace mba a tsough ve la vea yemen sha yô , vea wase uumace mba ve ongo imo i Aôndo la cii , vea hingir ior mba lun vough shi vea zua a uma u tsôron kpaa . Una fatyô u sôron hanma mzeyol u a tser ve cii . Yesu Kristu Lu Or@@ m@@ ishen u He@@ mban Cii , 2 / 15 Ng@@ i i gema i ko@@ so ahumbe ken i@@ gb@@ i@@ la i i . ( Heb . 11 : 24 , 25 , 27 ) Zum u Mose ta ikyaa ken O@@ ri@@ serael u lu kp@@ an , u̱ i lu nzughul a na la , a lu tesen ér sar un tsung u Aôndo ma a yem Mbaheberu sha ikyev i Mbai@@ gipiti . ( E@@ ks . Mbashiada mba Yehova mba pasen loho u dedoo nyian sha ishimataver , gadia ishima ve ngi i môm a i apostoli Paulu , u yange nger wener : “ Se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za saan ishe ga , kpa se mba mbananjighjigh sha er uma una war yô ” la . Se nôngo tsung se tese mba ve v@@ ôr sha an@@ shighe kpuaa la ve fa ér ve gba se kwagh shi se er kwagh u vea nengen a dooshima u Orkristu la kpa ? — 2 Kor . Hii ken inyom i 19@@ 42 , shighe u ior nengen ér ta@@ av u man ka kwagh u h@@ we@@ ev la je , magaz@@ in ne wase mba ôron un cii u fan ér aluer or ngu man ta@@ av yô nan ngu p@@ eren atindiakaa a Bibilo , nahan ior ve de u man ta@@ av . T@@ sa@@ ase M@@ kav Wou u ken Ishima La ( Luka 16 : 10 ) Gba u se lu jighjigh sha akaa a i lu inja er ka a kiriki je kpaa . Yesu yila Diabolo ér , “ tor u tar ne ” shi a kaa ér : “ Ngu a ma ity@@ ô@@ kwagh sha a Mo ga . ” Nahan cii kpa , yange gba di gb@@ ih@@ in mbaapostoli man mbatamen mbara aa gbenda u vea kar ga ze . Hegen i ver ningir heen u a lu a atôônanongo kpishi yô . I@@ wa Be@@ gha B@@ ag@@ u T@@ ile Sha Mimi Mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave cii vea lu ken tsombor u uumace u lun saan saan , u ua lu g@@ ung@@ ur môm sha ikyev i hemen u Tor Yesu Kristu la . Yange ka va hingir u Gi@@ us@@ to vea kwase na V@@ inc@@ en@@ za vea lu a ônov yô , ve gema mat@@ o ugen u i var ken inyom i 19@@ 29 la hingir ya ve . Y@@ a ne hemba doon a ut@@ ent@@ i mba ve van@@ den tsan ker la , nahan a “ lu ve er ka h@@ ô@@ te@@ l u doon tsung ” nahan . Se tese ikyav i kwagh ne sha anmgbian u a lu ortamen u wasen mzough u mbatamen tom la . Kwa@@ gen la , a kaa a mo ér m ôr ngeren ugen ken Iyoukura ua a pase er i doo u se yina ishima sha kwagh ga yô . Yesu kaa a P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , Or@@ ro@@ man@@ u u lu tor la ér , “ Tartor Wam ka u shin tar ne ga . ” Kwagh@@ wan la wasen . Mbat@@ amen ka vea tese dooshima u Kristu yô , i kera taver or u nan er isholibo la u v@@ aan af@@ an@@ yô sha kwaghbo u nan er la shi geman ishima ga . Kpa mhen ne nôngo u zuan sha kwagh u Yehova a er sha kwagh u Go@@ g@@ i la , ér : ‘ W@@ ea mough hen ijiir you hen ak@@ igh@@ ir@@ atar a ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , we man ior kpishi a we imôngo , ve cii vea lu sha any@@ inya , ikpelaior i ng@@ een tsung , man ikyum@@ utya i age@@ egh . ’ ​ — Ese@@ k . Aluer se mba eren uma “ sha inja i mlu u Aôndo ” yô se palegh isholibo . • Ka Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbara cii ve nengen sha tom u nan ior kwaghyan u ken jijingi y@@ ee ? ( Yobu 12 : 12 ) Kpa mfe u ken jijingi gbe van nahan tsô ga . Se ver nen ishima sha er aluer imba ieren ne ngi nyôron hen atô wase kpa se fa fele yô . Sha nahan yô , Yehova gb@@ ihi ve ér ve̱ za er “ uter ” mbagenev tom , kpa ken masejime yô , a mase den ér i̱ yem a Mbayuda uiky@@ angen ken Bab@@ ilon ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la . Zum u vea nenge er Yehova a we ve ikyo sha dooshima yô , ikyar i ve ye vea Ter ve u sha la ia seer taver . — Yes . Yesu Kristu vea ak@@ um a sha vea h@@ enda sha “ any@@ inya ” vea hemba zan zan a za ar shin “ zege@@ mnger ” man “ ti@@ h@@ i u mngerem ma vesen , ” inja na yô , ka ti@@ h@@ i u uumace mba ve lu mbaihyomov je la . Ken inyom i 200@@ 4 , shighe u Ca@@ thy lu anyom 31 la , a mough a yem ken T@@ ai@@ wan , ape a lu nôngon eren uma akuma akuma la . M@@ kighir man I@@ h@@ yom Se kpa shighe u ka sea tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo la , se tsua u eren kwagh nahan . “ Kristu Yesu na iyol Na sha ci wase sha u Una . . . wanger non@@ go@@ ior sha ci Na iyol Na , mba asema a tse@@ e ve u eren akaa a dedoo ” yô . — TI@@ T@@ U 2 : 13 , 14 . Genese 7 : 7 - 10 ; 8 : 15 - 17 Ga@@ yô alaghga ior mbagenev vea mee gumor shin gum@@ kwase u civir Yehova , u nan fe an@@ umbe a eren yô ér nana tsua an@@ umbe a eren ken uma u nan . Apostoli Paulu nger ér : “ Mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” Ka sha nyi gbenda nahan m@@ samber u sha tar la a tese dooshima u Aôndo a uumace ? TER ka Aôndo u tsôron je , Or@@ gban u ak@@ ighir a tar , gbe uwer ga , ver kpaa ga . ” Pro@@ feti Mal@@ aki pase ér m@@ wanger ne lu u ken jijingi . ( M@@ al . ( Luka 11 : 13 ) Icighan jijingi ne una na se agee a civir Yehova , u a ne se “ hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua ” la sha mimi . — Y@@ ak . Nahan kpa , akaa nga ahar a ka i gba u nana er yô . “ Akaa ” a i we or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh sha ikyev la ka akaa a Ter a shin tar ne cii , man akaa ne wa ior mba vea ya dyako u Tartor shin tar la kpa ker , man ikyav kua hanma kwagh u i yaren tom a mi sha u pasen loho u dedoo cii . Kpa T@@ erem venda u nyôron , nahan ud@@ as@@ enda mba i yer ér G@@ est@@ ap@@ o la kaa ér aluer a nyôr p@@ ati la ga yô vea kôr un a za wu@@ he . Een , er i gbe je tsô Yehova nd@@ era pasen ior mba shin tar ishima na man mba@@ awashima nav kpaa . ( Anz . 6 : 10 , 11 ) Alaghga nana hen ér ‘ Aluer or môm kpa kegh iyol i ungwan loho u dedoo ga yô , ityôkyaa i me nôngo mer me wase ior yô , ngi han@@ a ? ’ 6 : 31 – 7 : 2 . Lu B@@ em B@@ em shi W@@ aan Ishima Kp@@ aa 2 : 1 , 2 ) Nahan kpa , saa se er kwagh u a tese ér se gema ishima sha mimi la , shi se nôngo sha afatyô wase cii , se sôr zayol u iliam yase i sha ib@@ ume i ve a mi la ve , Aôndo una za hemen u lumun se ye . ( Anz . Hen shighe ne gba u mba@@ eren Yes@@ e@@ bel tom di kpa vea er kwagh sha ishimataver . A kaa ér : “ Er se er mbamsen , se sôn Yehova ser a wase se u kuren awashima wase ne yô , se kô@@ r@@ cio u yemen hen ape kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh la . ” “ Or môm môm kôr Un a ve iyol ga gadia shighe Na lu a kuma ga . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 7 : 30 . Peteru lu or@@ yuda , man i mar un sha shighe u Mbayuda nengen atô@@ at@@ yev ér nga wang ga , shi ve soon u zuan kwagh a ve kpaa ga yô . * Yange doo un kpishi u eren ishima i Aôndo . Yehova kaa ér : “ Wan u or , za ase hen ya u Iserael , za ôr ve akaaôron a A@@ m . ” 6 : 6@@ 6 ; 7 : 45 - 48 . 7 , 8 . ( a ) Ka unô ve lu er ‘ u@@ shir@@ mbaiorov ’ nahan ainge , man hii nan i gbe u vea ôron Bibilo hanma iyange ? Kwagh ugen yô ka gbenda u nengen ior mba tesen ve la . Ru@@ tu di una hen ér kwagh la una va a ma zayol ken tiônnongo na shin hen ningir na ga . Sha ashighe a tsuaa la , kasev kpishi civir Yehova sha ishimataver . Nen@@ gen Iyol You Er Yehova a Nen@@ gen We La Í fa ve doo doo sha ishimawan ve i̱ mimi , i̱ ve nd@@ era wan i lu kwagh u nyian a mi ga la , nahan kwagh ne gema tese er ve til sha mimi , ve eren ior ayôôso ga yô . 1 : 3 ) Shi mbadondon mba Kristu yange ve kav er lu u a ver Tartor u Aôndo sha ga , zan zan ve va mase kaven sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 , shighe u i haa ve icighan jijingi la . — Aer . 1 : 6 - 8 . “ Mb@@ ugh u akaaôron a O@@ u ne iwanger , man shi ne mba ve lan kwagh mkav kpaa . ” — Pasalmi 119 : 1@@ 30 . ( Lev@@ iti@@ ku 1 : 9 ; 2 : 2 ) Yange a̱ naan nagh ku bem yô , i dugh ah@@ ôm man awambe a inyam la i nan@@ de Yehova nagh a mi , upristi man or u nan ve a nagh la di ve gema ve ya inyam la . Kwagh u yange er la yange na Davidi fa iyol na wener “ Una na mba ve cie Un la kwagh u a sar ve yô , man shi Una ungwa m@@ liam ve@@ m , Una yima ve kpaa . ” Shighe u yange i p@@ ande ayange a zege@@ can sha shighe u mbaapostoli la , Mbayuda kpishi gema hingir Mbakristu ga . 24 : 6@@ 2 ; 26 : 1 , 12 - 17 . Gba u a vande wan imo i Aôndo ikyo hiihii , di vough er Mbaheberu mba utar mbara yange ve er nahan . Or@@ t@@ ani@@ vor u ken injakwagh la yange lu a tahav sha kwagh u una due ken iv@@ or i lu tan la ga . Gba u se “ seer ” eren nahan “ er [ se ] nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ” Zum u i pine Yesu aluer ivaa p@@ aven ia lu shami yô , a kaa ér : “ Ne mba a ôr kwagh u i nger la gaa , er Un u A er ve sha hiihii la je , A er ve nomso@@ or kua kwase ; man A kaa er : Ka sha ci u nahan man nomso@@ or nana undu ter u nan man ngô u nan , nana var ken kwase u nan , ve uhar vea hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye gaa ? Kwagh ne na yô , taver kpishi u zuan a ijiir i injaa i ku@@ mban mbam@@ kohol mba vesen . Sha nahan yô , Tindi lu “ ish@@ e@@ er sha ci u iyol . ” Shighe u kwagh a tser se yô , se ker iwasen hen Yehova nena ? ( Mbaheberu 5 : 7 ) Aluer se mb@@ á eren msen sha gbashima shi se mba eren ve n@@ du@@ ur@@ u@@ u yô , vea wase se sé wa ishima a akaa a taver tsung man am@@ een a taver a se tagher a mi la . In@@ i@@ ôngon i u lu nôngon wer u samber a “ mfe [ u mimi ] ” u Aôndo la gba Yehova kwagh Kwagh u N@@ ik@@ o@@ dem@@ u la tese se nyi ? ( a ) Er Aôndo a lu u wan ishima yô , se eren kwagh a mbagenev nena ? Tartor la ua va a “ mkur ” u hanma if@@ er@@ kwagh i ior ve eren sha tar cii Han@@ a yange suur sha Yehova gba uwer ga nahan zua a iveren i vesen Heela tseegh ga , ica a gba ga tsô , u nenge ‘ ityom i kpilighyol man u@@ ivande ’ mba Yehova una er sha u wasen we gbem sha won man sha ci u wan wou u a saa ku la kpaa . Ish@@ aren i Z@@ u@@ an a Uma u T@@ sôron la Hii I@@ ca Gba Ve va u va taver ishimaveren i ve lu a mi ér tar ua doo ken hemen la . ( Mateu 5 : 3 ) Yehova nenge ér isharen i civir un i i mar or a mi ne ngi hange hange , ka nahan ve yange wa ior nav tindi ér ve tsegha iyange i môm jimin ken hanma s@@ ati ve de ityom ve i eren cii ve civir un ye . ( Yoh . 5 : 30 ) Yesu kaa wener : “ M eren akaa a doon [ T@@ erem ] gbem . ” 1 , 2 . ( a ) Hii nan ve ior kpishi nyian ve soo ér mbagenev ve hemen ve ga ? Ikyav i Yobu a ver i nan kasev icivir , hemban je yô , kwase na la , i doo u se dondo . Wan@@ akiriki wou K@@ im@@ ha@@ m ng@@ un , a̱ per a ter@@ em tor imôngo , yô , za er a na er i doo u la . ” — 2 Samuel 17 : 27 - 29 ; 19 : 31 - 40 . Yo@@ ab@@ i , u lu kur@@ utya u Tor Davidi la lu or u taver ishima shi eren kwagh sha nomso@@ or shi lu a mfe u sôron mbamzeyol kpaa . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ) J@@ im yô , “ or u anmgbian u nan , u nan nenge a nan la , a doo nan ishima ga yô , Aôndo u nan nengen a Na ga la , A fatyô u doon nan ishima ga . ” 24 : 34 ) Shi nenge er se fatyô u pasen mhii man mkur u “ k@@ ov ne ” ga yô . Doo u ne mbamaren ne tesen ônov enev mimi sha gbenda u mayange je vea hungur ga yô , gadia , ‘ kwaghfan kor uma u or u nan lu a mi la . ’ Er kwaghwan u Paulu a we se la a tese ér se ver ishima sha akaa a a lu a perapera man akaa a wang yô , ka al@@ am a nyi nahan i doo u se p@@ al@@ egh@@ aa ? Apostoli Yohane ôr kwagh u K@@ ain kaa ér , “ a due ken Or@@ bo . ” Ka ikyurior i Iserael la i̱ lu wanakiriki shon u Yesu yange ôr kwagh na la y@@ ee ? ( Yobu 14 : 1 ) Nahan kpa , ka mba ve zenden vea Aôndo tseegh vea fatyô u zenden gbem sha won er yange i gba se ér se zende la ye . Ashighe agen ka se kav ican i mbagenev ga . Alaghga mhen wase una hingir u kpe@@ egh shin iliam yase ia hingir i nan mbagenev ishim@@ avi@@ h@@ in kpa se fa ser kwagh ngu nahan ga . Heela tseegh ga , mba@@ asorabo mban lu ‘ mba@@ gb@@ an@@ ah@@ on mba ma kwagh kuman ve ga ’ yô . Z@@ an zan nyian kpa , ior kpishi ken tar ne hemba h@@ aren ishima sha u keren inyaregh man tahav kua u lun tagher tagher . Kpa zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbah@@ endan a Aôndo la aa hiin n@@ um@@ tan ve la yô , Yehova una na vea gema iky@@ á@@ v mbi u@@ ty@@ aav vev vea ker ayol ave a mi . P@@ ase tahav mbu Mkaanem ma Aôndo mbu geman or la . ( Luka 10 : 22 ) Nenge ase m@@ kposo u a lu ken an@@ zaakaa a ahar ne yô . A Er Nan Ve U F@@ a W@@ er Mimi J@@ e Mba@@ kp@@ enev Mba V@@ a N@@ der@@ ene ? Shighe u orgen u fan A@@ tindi pine Yesu mpin yô , a gema a pine un ér : “ I nger ken atindi nana ? Ka se ôr kwagh u or u nan doo se ishima nena ? Yesu Kristu yange ôr kwagh u ikyav igen i í gbe u se fa i yô . ( Genese 2 : 9 , 17 ) Adam man Ifa vea ya atam a kon la ga yô , vea tese ér ve lumun hemen u Aôndo . W@@ il@@ b@@ ur man Or@@ v@@ il@@ le W@@ right mba ken tar u Amerika kpa yange ve nenge kwagh ken iny@@ on i vesen , ve nenge er ka i pur@@ ugh sha yô , nahan ve var ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh . Ka nyi ia na se seer lun a iwuese sha u@@ lum u Yehova laa ? Alaghga ve de akaa kpishi saa ve shi mba tagher a mbamtaver kpishi . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O doo je kwagh shi ga . 5 : 23 - 25 . Jigh@@ ilii yô , Satan ngu nôngon ityav a as@@ ande a mba i shigh ve mk@@ ur@@ en la . Mbam@@ kombo man msen u eren man ieren i dedoo i henen kwagh la ia wase se u lun per kuran Shi doo u se wase ior asev vea fa Mbakristu mbagenev mba ve lu k@@ ov môm a ve , mba asaren a ve a lu kwagh môm la . 6 , 7 . ( a ) Mb@@ an@@ az@@ i yange ve er a Mbashiada mba Yehova ken Jam@@ an@@ i nena , man lu nyi i due k@@ ere ? Diabolo fe ér shighe na kera vese ga yô , a gema ishima vihin na i tsung la sha Mbakristu mba i ishigh ve mkurem la kua ak@@ ar ave kpaa . Nahan kpa , ken anyom ne cii , Yehova za hemen u ‘ kôron mo uwegh ku y@@ an@@ egh . ’ Mbakristu nyian kpishi zua a iwasen sha u dondon kwaghwan u Peteru la . Ior mba Yehova kpishi na ayol a ve shi mba nan ayol a ve hegen kpaa sha u eren tom u pasen kwagh la . M@@ ag@@ az@@ in u i yer ér New S@@ ci@@ enti@@ st la ôr kwagh u g@@ es@@ a u m@@ sôr , u ior ka ve maan m@@ sô@@ rom ér vea h@@ unde keng keng la , ér : “ I@@ ng@@ y@@ egh ki [ Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken u@@ y@@ un@@ iv@@ as@@ iti mba ken tar u Amerika ] mba ve me m@@ sô@@ rom kpoghuloo , a b@@ unde kpa kwa môm ken atô u ul@@ ah@@ adi uhar nôngo u kuman ti@@ ôn u ing@@ y@@ egh ki mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba tar la jimin cii . ” ( Gen . 6 : 22 ) Sha mimi yô , aluer se soo ser se er hanma kwagh u Yehova a kaa ér se er cii , shi se kure a@@ yem a se lu gban ne yô , a gba u se tôô ma kwagh u y@@ uh@@ wan u una na a hingir se ican u gban a@@ yem ne za kuren la ga . Yange ior iv ken k@@ oti ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i gar u Mo@@ sc@@ ow po@@ o , nahan T@@ at@@ y@@ ana K@@ on@@ dr@@ at@@ ye@@ va , Kwase u fan atindi u tile sha ityough ki C@@ ôô@@ ci la mough gba wan Mbashiada kwagh iyol . A ter tindi u tar u Rus@@ sia due a mi ken inyom i 199@@ 7 , u a tese ér kwaghaôndo u Mbakristu u Or@@ th@@ o@@ do@@ x la man kwaghaôndo u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi man u B@@ ud@@ d@@ h@@ a ka u@@ kwaghaôndo mba tar la yô . Aluer se gba uwer u eren ishima i Yehova ga yô , kwagh ne una na mbagenev vea zua a icivir . 7 , 8 . ( a ) Ka Tartor u nyi Yesu yange tese se ér se eren msen ser u̱ va ? Hen ang@@ ar wase yô , yange wanye nana vi@@ a iyol , nana gbidyen mbayev mbagenev yô , i nenge nan ér ka nomso@@ or je la . H@@ I@@ I shighe u Yehova yima ônov mba Iserael due a ve ken uiky@@ angen ken Igipiti la zan zan ar ken inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ W . la , anyom kar kuma ak@@ un@@ du@@ ahar . Anmgbianev kpishi zua a iwasen sha u eren ityom i ken tiônnongo i mbatamen mba wan ve ikyo yange ve wa ve sha ikyev la . M@@ ôm ken amba a u@@ kase la yô lu Ab@@ ig@@ ail , kwase u N@@ ab@@ al , O@@ ri@@ serael u lu or@@ ya u lun a kwagh ave kpishi yô . Ka sha nyi gbenda nahan , m - mar u he la a zough vea gbenda u ior ve maren ônov laa ? Mayange Aôndo hungur aa uityendezwa nav ga , ka una er ityendezwa a or , shin ma tar shin aluer ka uumace jimin cii je kpa ngu a nenge ér un er kwagh shami sha shighe u̱ un ver la vough . Sha nahan yô , se kpa gba u se dondo ikyav i mba ve fe u ‘ tesen ’ zwa u he ne tsema tsema la . I ter akaa a Aôndo a ser a ver ne agen kpishi ken takerada u Mbaefese , u u hembe ôron kwagh u mzough la . A er kwagh ne anyom kar ken ijime hegen hemba 3@@ 000 . Kwagh ne yange mgbegha ve u umbur ku u Yesu sha hanma inyom , sha er vea tese iwuese i ve lu a mi sha ku na la yô . — 1 Kor . ; P@@ ou , A . Zum u Yehova ver Mose lu or@@ hemen u ikyurior i Iserael kera la kpaa á za hemen u lun ishima legh legh her@@ egh . Bibilo tese kwagh u a lu ishima i Yehova la , gadia “ icighan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . ” T@@ so@@ mbor u Ru@@ tu lu ken Mo@@ ab@@ i . Yesu yange kaa a mbaapostoli nav ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ihy@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , iyange la i̱ de va bu@@ lun ne er kwagh@@ h@@ ônon nahan ga ; gadia kape ia va bu@@ l a bu@@ l mba ve tem sha won cii la . * Ken hanma ikyum@@ hi@@ ange i ken takerada ne yô , í nôngo u pinen mbayev mbampin mba vea wase ve u pasen mnenge ve sha akaa a i er kwagh sha mi la . M@@ lu u tsombor wase kpa doo . 1 : 22 ) U tesen ikyav yô , er va shi anyom er ahar nahan u Yesu una kpe la , a er kwagh ugen u vesen . A@@ eren a adu@@ agh a Mbakristu Mba@@ aiev jimin cii ka a̱ luun tom u adu@@ agh ga yô i lu u@@ iniongo mba eren jim jim inja er u yan Iyol i Kristu ke ’ C@@ ôô@@ ci i mba R@@ oman K@@ at@@ oli@@ k@@ o nahan . Kpa loho va ar a wan@@ tor u Bab@@ ilon u yange hemba ityav ne nahan gba u una undu u@@ kur@@ mbau@@ ty@@ aav nav a ityav mb@@ i@@ la ér ve̱ mase ken@@ gese mbi . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 23 , 1@@ 29 ( Pasalmi 40 :⁠ 5 ) Heela tseegh ga , mba ve lu a fa Yehova ga mbara je kpa , eren akaa a doon ve , “ iv@@ in asema a [ ve ] a kwaghyan man msaanyol kpaa . ” ​ —⁠ Aerenakaa 14 :⁠ 17 . MB@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E YÔ : Yehova man Iserael u ken jijingi Se kô@@ r@@ cio u hemban am@@ een a shin tar ne , a a taver tsung ne , sha tahav asev ga . Or u nan ne kwagh sha mk@@ ighir yô ka nan na sha ci u gba kpee u nana er nahan . Ka u er nena shighe u Yehova , u a lu I@@ mbor i iwanger i ken jijingi la , a te iwanger sha “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” a ken Bibilo laa ? ( 1 Kor . ( 2 Samuel 11 : 1 - 27 ; 12 : 15 - 18 ) Heela tseegh ga , hen ase sha kwagh u apostoli Paulu , a pase ken igbar wener : “ Gadia ka kwagh u doon u a s@@ aren mo la , m eren ga , kpa ka kwagh u bo u a s@@ ar@@ em ga la je m gem m eren ye . ” ( Amo@@ shi 1 : 3 ) Shi a wa Amo@@ shi kwagh iyol ér ng@@ u@@ la kaa ér : “ Á wua Y@@ er@@ ob@@ i@@ am sha s@@ an@@ ker je . ” U nenge er Yesu a tese mlu u ken ishima na , er i pase ken ivur i sha 33 man 35 la nena ? Mkaanem ma Aôndo Ma S@@ ur@@ un Se A@@ sema Kwagh ne na yô , a hingir or@@ im@@ ande zan zan ku na . Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a yange mba m@@ ough@@ on ken Li@@ se@@ t@@ era yô , ve hide ken ya ve . Hen ase er ica a kera gba ga tsô hemen u tartor la ua kure ishimaverenkeghen i uumace mba ungwan imo i Aôndo yô ! N@@ aagh ku yange Yosev man Maria va na ken tempel zum u i mar un tsa kuma ayange 40 la tese ikyav i kwagh ne wang je . Hemen u sha ts@@ wam lu seer a seer ken tar u H@@ ung@@ ary . Cii man ik@@ we igen i Iserael er kwagh sha zayol la yô , ve yila k@@ we u Ru@@ b@@ en man Ga@@ adi kua ve@@ gh@@ er@@ k@@ we u M@@ an@@ ase ve lam a ve ken bem . Ka imo i ana yange i lu duen ken i@@ yô laa ? — Lu imo i ‘ tse@@ yô , u i yer un er Diabolo man shi Satan la . ’ Yesu pase ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la wener aluer or kav ibanave i nan i ken jijingi la yô , a saan nan iyol a hemba cii . • Er nan ve yange Yesu tesen kwagh sha an@@ zaakaa ? Ka hange hange u eren batisema sha ci u nyi ? Yange i wuese tiônnongo u ken T@@ i@@ ati@@ re la sha nyi kwagh@@ a ? Er a lu Tor hegen ne , una va er akuraior a sha won cii a a lu ken mzough shi una bee a ican i yan ele@@ gh ele@@ gh . ​ — Ôr Pasalmi 7@@ 2 : ​ 8 , 12 - 14 . Er Se Z@@ a Hemen a Ieren i Mimi ken Tar u I Eren Kwagh sha A@@ ny@@ ighe Ne Yô ( N@@ um@@ er@@ i 11 : 11 - 15 ; E@@ s@@ era 4 : 4 ; Yon@@ a 4 : 3 ) Kpa u hemban yô , iyol ia hemba kpen se aluer ishima ngi vihin se sha ci u or hii se shin í kôôm se yum shin í tsaha se yô . Anmgbianev kpishi ka ve wa ityakerada ken i@@ kpa i iky@@ ondo i ve ho@@ o la shin i@@ kpa i kôron hen u@@ we . Kpa kwagh kera za a na er hen la ga . Kwagh u hange hange yange una gba yô , or@@ hemen ior , er tor shin profeti nahan , nan er msen hen Aôndo sha kwagh shon . Yesu nder shin ku ayange nga kar ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber yô , sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 S.@@ W . la , i haa icighan jijingi sha mbahenen 1@@ 20 mba ve lu sha kpo@@ you u sha ken Yerusalem la . I@@ mo@@ shima yase ia fatyô u wasen se u zuan a msaanyol sha u eren i@@ ember@@ yolough injaa shi zuan a iwasen ker nena ? ( Yakobu 4 : 16 ) Aluer ke@@ he se ken ishima je se mba tan i@@ ha@@ gh sha akaa a se er shin sha tom u se eren ken tiônnongo yô , se mba wan iyol yase ken kwaghbo . Kpa Yehova kaa a Mose ér , aluer Mbaiserael shighe awambe a wan@@ iyôngo u P@@ ase@@ ka sha kp@@ an@@ de@@ h@@ unda u sha kua ikp@@ ande i a@@ mb@@ usu a h@@ unda yô , ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av vev vea war . Ve kpa ian ve i lun mbatomov la due lu he ’ Yehova . 8 : 25 , 26 . ( Se@@ kar@@ ia 2 : 8 ) Ka an je nana de ér i zer b@@ enden nan hon@@ g@@ or@@ she ave gbe@@ mee ? la , peeji 2@@ 5@@ 1 - 2@@ 5@@ 8 . ( G@@ al . 4 : 22 - 25 ) Apostoli Paulu pase ér Yesu Kristu ka vegher u vesen u ken tsombor u Aberaham la . Ngeren u ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i i yer ér Re@@ for@@ mi@@ er@@ te P@@ res@@ se la kaa ér mzough u nengen sha kwagh u ian i hanma orumace nan lu a mi i eren kwagh u nan soo , u i yer ér A@@ fri@@ can R@@ igh@@ ts la tese ér “ dugh Mbashiada mba Yehova sha ” yô , u@@ c@@ ôô@@ ci mbagenev ken tar u R@@ wan@@ da cii yange ve wa ave sha at@@ em@@ ty@@ o u yange er ken tar shon ken inyom i 199@@ 4 la . ( M@@ ar . 12 : 30 ) Anmgbian H@@ er@@ m@@ ilo , u a vese Le@@ ti@@ cia hegen la di yange yem ape kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la shighe u hemba anyom 20 kpuaa yô . ( b ) Ka m@@ vese u nyi se nenge a mi ken hem@@ en@@ ee ? ( Mpase 21 : 3 , 4 ) Aôndo una bee a ican i uumace ve ye la cii kera , sha ikyev i Tartor la . Se er msen er or@@ pasalmi kpa ngise er nahan , wener : “ T@@ es@@ em mkav u dedoo man kwaghfan , gadia m na atindi a O@@ u jighjigh . ” Nahan lu u vea nôngo kpoghuloo vea ‘ kuran ayol a ve wang sha kwagh u taregh , ’ sha er vea gema a lu ikyav hen “ zege@@ ikpelaior ” i ik@@ we i i lu pristi ga i til sha ityough vev la . — Yakobu 1 : 27 ; Mpase 7 : 9 , 10 . I@@ c@@ egh@@ zwa i Y@@ e@@ fe@@ ta la ngi kposo a ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh , kpa er a kura ic@@ egh@@ zwa na la yô , a ver Mbakristu mba ve vese kasev shin noov la ikyav i dedoo i vea dondo yô . 1 , 2 . ( a ) Ka a nengen sha iyôngo doo doo yô , ka nyi ka i due k@@ ere ? Yange fe ér i nan@@ de kp@@ ev u i ne nagh ku isholibo a mi la yô , a pine E@@ le@@ as@@ ar man I@@ t@@ am@@ ar sha ishim@@ avi@@ h@@ in er i hii ve ve ye kp@@ ev la er tindi tese la ga yô . Yange ve umbur er tempel u Solomon maa la doo ashe tsung yô . Er mbaihyomov mba Aôndo vea lu cian gbidyen ak@@ ar@@ kase iyol nahan cii kpa , mbacivir Yehova sha mimi vea lu ken mci@@ e ga . Shi se nenge a iveren i Yehova , sha er Mbashiada mba Yehova ve gber ityakerada i i har sha Bibilo shi i hembe samber a i er i gbe tar je . Yange i lu kwagh u doon kpen kpen . 4 : 30 . Mbat@@ amen ve̱ wase ve u fan ér doo Yehova a ve , er ve lu nôngon sha gbashima ve la . — M@@ ar . 12 : 41 - 44 . U fa Bibilo nena ? Nahan kpa , se nôngo u lun bem a ior cii a kighir nan je ? Yesu yange yila Diabolo ér “ tor u tar ne , ” nahan mase kaan a mbahenen N@@ av ér a tôv ve a ican vough er lu i tôv un a ican nahan . ( Yoh . Mba ve keghen ato a na ga je kpaa , ka a tese ve mhôônom nam , a lam a ve . U S@@ ôron T@@ wer a Awa@@ mbe Nahan cii kpa , Yehova nengen sha u@@ gb@@ ayol vev mba hange hange mbara . ( Mbafilipi 2 : 14 ) Er nan ve apostoli ne wa ve kwagh nahana ? Nahan kpa , Yon@@ a za y@@ ee loho u mtim yô , “ Ior i N@@ ine@@ ve gema na Aôndo jighjigh ; nahan ve yôô kwaghyan u h@@ ôron man ve ta ak@@ ondo uya , hii hen mba@@ vesen vev zan zan ar hen mb@@ akiriki . ” ( 1 Samuel 13 : 13 , 14 ) He@@ en kpa , iyol@@ gen@@ gese shi va a kunya . Inja i ishember i ken zwa Grika , i i gem ken Mateu 5 : 9 ér “ mba ve ker num ” la ka mba van a bem . Kpa “ g@@ ung@@ ur@@ kon ” gema yange or u pu@@ un kwagh la u ôron ijir sha mimi . Nahan , se er nan ve se dondo kwaghwan u Paulu u a kaa ér “ ember nen ken Ter ” la vea anmgbianev ase@@ va ? — F@@ il . “ M@@ E N@@ Y@@ I@@ AN ish@@ ô iyol ; ka nahan man me ningir sha at@@ se a O@@ u a nan@@ den nagh sha mi ye , T@@ ER@@ E . ” Yange ú hii sha batisema u eren shin mngerem ma I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an ( ke ’ inyom 29 S.@@ W . ) ke ’ mhii u l@@ ah@@ adi u sha ikyav , u sha 70 u i tsengaôron la , man ú va kure sha ku na u a kpe sha kon u m@@ tsaha ke ’ atô u l@@ ah@@ adi shon ( ke ’ inyom i 33 S.@@ W . ) la . Nenge er mkaanem ma Paulu ma ma dondo heen ne , ma tese aeren a aa wase ve yô . Ka Yesu tseegh yange gba u una ver kwaghpasen man kwagh@@ tesen hiihii sha u i̱ lu ikyav i tesen dooshima man mhôônom ma zungwen ga . ( Pasalmi 9@@ 0 : 2 ) Ka Yesu Kristu a lu or u hiihii u Yehova na un uma u kpen ga la ye . Aluer kwagh er u nahan yô , hen sha kwagh u or u ken injakwagh i Yakobu u kwagh a ze a na i doo la . M@@ fe u se fe ser Yehova fa atsan a ase shi we se ikyo la a su@@ r se asema . Lu@@ un er ka we yange a sôn ú kwagh sha imba gbenda u l@@ an@@ en ishima ng@@ un nahan ma ú er nena ? 3 : 1 - 7 , 17 - 19 . Shighe u zege@@ pristi kaa ér Yesu a bu@@ m ér kwagh u un lu ôron la ka u mimi la , Yesu venda u eren nahan ga , kpa a ôr M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v u Mbayuda la kwagh u lu u mimi la jighilii . • Se fatyô u tesen ser se mba a iwuese sha m@@ ser@@ akaa u Yehova nyian ne nena ? No@@ ve@@ mba 17 - 23 , 200@@ 8 Kpa gema ka mbahemenev mba vihin tu mba yange ve tôv Mbashiada mba Yehova a ican yum la ve tim kera ye ! □ Ve cii ve lu mba@@ shiada mba Yehova mba mimi . —⁠ Heb . ( T@@ ôô kar sha Anzaakaa 27 : 11 . ) Yange shi se u@@ kil@@ om@@ it@@ a je kuma imôngo cii ve se mase nyôron ape mat@@ o una tôô se la ye . A kaa ér : “ Yange ci@@ er mo iyol kpishi . Sha ashighe agen ken ijime ken shighe wase u ainge ne , i ci@@ r tom wase shin i ver mbam@@ yange sha ú ken ityar i ken Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh man Ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa man a@@ vegher agen ken A@@ shia man A@@ fri@@ ka kua ken ityar igen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an kua I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amerika . K@@ era cii cii yô , ka i hemba doon u henen Bibilo sha al@@ ô sha al@@ ô , hiin sha atesen a Ruamabera a hiihii la . ( M@@ ar . 13 : 10 ) Man kape i gbe u a lu kpaa je la . Kwagh ne na yô , lu a inyaregh ki una wase tsombor na ga ; ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough nagh k@@ ira nôngo u duen un kwase . Le@@ on@@ ar@@ do u ter na yange saa ku la umbur kwagh ugen u yange taver un ishima shi su@@ r un ishima kpishi yô . Kpa mpin lu ér , Gba u a vande ts@@ ôngon nomso@@ mbaiorov mban sha inja i ad@@ in@@ i u Mbayuda cii ve vea na ayol a ve ér i er ve batisema y@@ ee ? De se lumun nen ityesen i Yehova ne , shi se yar nen tom sha akaa a dedoo a a ne se kom u lun mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo la kpaa ! M hen u wan ishima shi veren ishima zu@@ lee shighe u m lu henen zwa ne la , shi yange mea gba kpa , m ta as@@ enge sha mi di tsô . ” Mimi je , Mkaanem ma Aôndo ma hii u eren tom ken a na , ma bende a na sha gbenda u dedoo ! Sha mimi yô , ka ior cii vea lumun mimi ga . Er nan i gbe u mbacivir Yehova vea lu a dooshima er un nahana ? Sha nahan yô , shighe u wan wou a lu iyev la je , eren akaa a nana kav u yô . A lu atô@@ akyaa a nyi je aa lu yangen we u eren batisema kpa , a gba u ú ker gbenda u been a amba@@ akaa la . Kpa ve er nah@@ a@@ la ga . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 6 ) Yesaia kpa yange ôr kwagh vangertiôr , wener : “ TER u ak@@ um a Sha wa ishima kera je , man ka an nana b@@ unde un@@ u ? Nahan pine nan wer , “ U hen wer or ngu u nan ongo mbamsen yôô ? ” Mb@@ ang@@ eren mban cii kua Paulu kpaa ve lu ken ij@@ ough@@ ave vea mbahemenev mba shin t@@ ine mba nongo u Kristu u hiihii la . Lu mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem i tsua ve u eren tom u mbahemenev mba shin t@@ ine ne ye . — Aerenakaa 15 : 2 , 6 , 12 - 14 , 22 ; Mbagalatia 2 : 7 - 10 . I@@ j@@ ung@@ wen ia fatyô u wasen we , ia na ishima a pe@@ ver we . Sha nahan yô , i ôr ken Anzaakaa 21 : 1 ér : “ Ishima i tor ngi sha ikyev i TER er u@@ ik@@ u@@ wan@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev nahan , ka A gema i h@@ en@@ pe i sar Un cii . ” Pro@@ feti Yo@@ el yange tsengaôron ér a haa icighan jijingi sha ior . Kape Mbakristu kpa i lu vough je la . Doo u se wa ikyo sha kwagh u se kenger la sha ci u nyi , man se fatyô u henen nyi sha msen u or@@ pasalmi er sha gbashima laa ? T@@ ôô injakwagh la kar sha kwagh u una fatyô u eren nyian yô . Sha nahan yô , se kav er shighe ne i lu shighe u se seer nan ayol a ase sha u samber a zamber ne sha gbashima ser : “ I@@ ̱ h@@ ime ne a Aôndo ” kpa ? Ka kwaghwan u nyi Yesu a we sha kwagh u z@@ endan inyaregh ity@@ ôô ? A kaa ér , “ m hingir kwagh u ahan iyange jimin cii . ” ( Mateu 9 : 20 – 22 ; Marku 1 : 40 – 42 ; 7 : 26 , 29 , 30 ; Yohane 1 : 29 ) Kape se kpa se tesen ser mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima sha gbenda u se eren kwagh a ior mba kwagh a zough se a ve ayange ayange je la . K@@ asev mba ken Kristu mba ve er noov man mba ve lu kwa@@ v udubu pue pue mba eren tom u pania man tom u m@@ ishen , nahan mba samber a loho u Tartor ken u@@ ger@@ i mba vesen kua ang@@ ar@@ ev mba kiriki kpaa , man er ve lu eren tom ne nahan akaa a ve lu a mi la kuma ve . Gba u shi se tese iyol kôron tsaha sha gbaa u Mbam@@ kombo mba Mbakristu man mbam@@ kohol mb@@ akiriki man mba@@ vesen kpaa . Kpa hen nen ase sha kwagh ne : Aluer or nger kwagh man ú fa kwagh shon ga nahan , a lu ú pe zuan a iwanger yô , hemba doon u ú pine nan ga z@@ ee ? la . Aluer or@@ ya nan kaa ér ‘ een ’ shin ‘ e@@ i ’ shin ‘ alaghga ’ kpa , bugh tra@@ k la , peeji u ken atô la , maa kaa a nan wer , “ Nenge A@@ se Kwagh u Bibilo I@@ ̱ K@@ aa Yô . ” M@@ nder u Yesu shin ku la yange bende a mbahenen nav nena ? Kpa or shon kaa a na ér , Bibilo ia ôr kwagh u ig@@ y@@ am@@ usu shin ia ôr ga kpa , gba u a tesen ior ér ig@@ y@@ am@@ usu ngi . Er Davidi vande lun or@@ kur@@ an@@ ilev yô , ikyav tese ér yange hen ér kwagh er nahan kpôô kpôô . Ma iember igen môm hemba ing@@ in ga . ” 3 : 1 - 5 ) Hanma iyange yô , ka se tagher a akaa a karen m@@ doo u Yehova a doo se ishima la , kua ishima i se kange ser se kuran atindi a na a perapera la kpaa . Yange m zua a ishim@@ as@@ ur@@ un ken mkaanem ma i nger ken Anzaakaa 18 : 10 la . Mbakristu mba We Tindi Iky@@ o Lu loho u Yesu lu yôôn sha hanma ijiir i yange una za je la . Nenge ase ikyav i anmgbian u kwase ugen u lun kwa@@ v u i yer un ér K@@ aren la . Mba va ker ken inyom i 19@@ 15 la yô , i hii u gb@@ eren Iyoukura ken zwa P@@ oli@@ sh hanma wer . M@@ ag@@ az@@ in u The Go@@ l@@ den A@@ ge ( u hegen i yer ér Awa@@ ke ! Kwase ne ka tic@@ a u tesen gbaa u kwaghhenen u timen sha aka@@ au@@ ma u i yer ér b@@ i@@ olo@@ gy la . ( a ) Se za hemen u geman ior hingir mbahenen zan zan hanma shighe ? Mbat@@ amen , fan nen ner , or@@ tesen u nan fe ityesen tsembelee yô , ka nan soo or u nan lu tsaase nan la , nan saan sha u tsaase nan tseegh ga . Tor u A@@ shi@@ ria yange haa af@@ o a utya ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Yerusalem , vegher u shin ity@@ ô@@ tar la . Nahan yô , se za nen hemen u gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo . Nahan a gba tôôn sha lan tsô ér lu Aôndo va un a mbamzeyol ye . “ Mba ve taver ishima yô , ka se yila ve ser , mba i saan ve iyol . ” — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 5 : 11 . ‘ A@@ eren a Na Z@@ a a Na I@@ tyô ’ ( T . K@@ asev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mbara yange ve hen ér mba dondon Satan ga , kpa kwaghôron ve man ieren ve tese ér lu Satan jim jim ve lu dondon ye . ( 1 Yohane 5 : 3 ) We kpa ú fatyô u lun a imba vangertiôr la . Kpa wea waan zwa yô , nôngo ôr kwagh ti@@ ôn@@ ôô . Ka mbamtaver mba iny@@ ar mba nyi mbacivir Yehova ve tagher ishigh a mi ken “ ashighe a ican ” nee , man er nan ve se fe ser Aôndo una lumun u wasen se ? Hen shighe ne mo kpa m hide m va lu ken H@@ ong K@@ ong . A@@ nan@@ ia ngu eren Peteru aie ér nyi ? ( Mateu 12 : 38 ; 16 : 1 ; Luka 5 : 17 ; 6 : 1 , 2 ) Ikyav i tesen yô , er Yesu lu ke ’ Yerusalem sha u umbur iniongo i P@@ ase@@ ka u ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la yô , a bee or u tsa he ’ inya u@@ ange anyom 38 yô angev . 8 : 28 ) Ka Yehova a ne Yesu kwaghfan ye , nahan kpiligh se iyol er i hii ve Yesu a fe u tsuan akaa a una er a uma na sha kwaghfan nahan ga . “ Aôndo u A sur@@ un mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la asema yô , A su@@ r se ishima . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 7 : 6 . Ka “ iyôngo igen ” la , mbara mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun ke ’ paradi@@ so shin tar gbem sha won la . Yehova tindi Peteru ér a̱ za ôr Kor@@ ne@@ li@@ u man tsombor na loho u dedoo Mbam@@ zeyol mban mba ken icombor igen i i lu or môm tseegh nan civir Yehova la . Kpa a gema a soo ér se fa awashima na nahan se tsua u ungwan imo na a ishima yase . U fatyô u za pasen kwagh hen ma ijiir a i gbe u a na iwasen la kpa ? Yange i yilan N@@ ic@@ hol@@ as u C@@ us@@ a ne kpaa ér N@@ ik@@ ol@@ a@@ us C@@ r@@ y@@ f@@ ts ( K@@ re@@ bs ) , N@@ ic@@ ol@@ a@@ us C@@ us@@ an@@ us , man N@@ ik@@ ol@@ a@@ us v@@ on K@@ u@@ es . ( Ps . 22 : 24 - 26 ; Anz . Shighe u u ze anmgbian wou inya yô , u fatyô u eren msen cii ve hii kwaghôron ye . A@@ vur a hiihii hen ijiir ne pase se ér , H@@ er@@ o@@ de lu nzughul a Mbakristu ér i doo Mbayuda a na . Hen or u nan yen z@@ ar ken jijingi yô , hemba k@@ an ican ga u dondon Tindi aa u ngohol atesen a kwaghaôndo u Mbakristu , u a har sha akaa aa á fatyô u nengen a mi ga la . — 2 Mbakorinte 4 : 18 . Nenge ngeren u sha peeji 6 u Iyoukura ne , ngu a itinekwagh ér “ Or Ka N@@ ana K@@ pe Kpa Kwagh u Nan B@@ ee Ga ! ” A@@ vese man U@@ iniongo mba A@@ v@@ es@@ egh Nahan ve ume ityough kua gbem kpishi . Aluer se mba eren tom u pasen kwagh ne sha gbashima yô , se mba dondon ikyav i Paulu a ver se , i eren tom u pasen loho u dedoo kpoghuloo ne . ( Aer . 20 : 20 , 21 ; 1 Kor . Anmgbian u kwase , L@@ oli , u a er pania i hembe anyom 14 yô , pase wener : “ P@@ ania u eren tes@@ em gbenda u zuan a mk@@ om u mimi ken uma . Er se tim sha m@@ gem u sha iengem la man akaaôron a profeti a a gbe a zough shami la nahan , kwagh ne bende a we nena ? K@@ en@@ y@@ at@@ te kaa ér : “ Yange saan mo iyol kpishi u eren tom a na imôngo . Hen shighe ne , vihi ng@@ ôm iyol tsung kuma kwa har . I@@ wuese cii ngi yemen hen “ Or@@ yiman ” wase sha ci u m@@ seer ne . — 1 Kor . ( 1 Yohane 2 : 1 , 2 ) Aluer u ure kpishi sha ci u asorabo ou yô , hanma shighe yô , umbur wer Yesu kpe sha ci u mba@@ asorabo , ka sha ci u mba lun vough , ga . M mase kaven mer aluer m ngu nôngon ityav her yô , ka Yehova jighilii je m lu eren un isholibo ye , gadia Aôndo kaa ér se de w@@ oo orumace er se nahan ga . Mbamaren vea fatyô u henen kwagh sha kwagh u dooshima u t@@ angen iyol shio ken mkaanem ma Yesu ôr a ior mba Aôndo mba b@@ an@@ en a jighjigh la . A akaa ér : “ Ka ac@@ in a me je man i lum pe kohol ônov ou er ngô@@ ik@@ egh ka a kohol ônov nav shin a@@ kp@@ er a na nahan , kpa ne rumun ga ! ” Nahan m gba henen mer , ‘ Ka ityôkyaa i í ne ve atindi a i@@ gbe@@ tar a kwagh u a ngu a kpiligh mo iyol ne a eren kwagh ken mzough je ne ! ’ He@@ mba doon u se er nahan shighe u se lu pasen or u nan ne jighjigh a Aôndo kpa nan fe kwagh u Bibilo i tese tsembelee ga yô . — Ps . Hii shighe u m lu iyev la je , m soo takerada u ôron shi kwagh u henen zwa ugen kpa a doom . Yange ishima vihi Davidi zum u i lu nzughul a na laa ? Ka nyi u lu a mi i u ngohol a ngohol ga ? Ikyav igen i tesen ér Davidi yange soo u suur sha Yehova yô , lu sha kwagh u Saulu , tor u Iserael u hiihii la . ( a ) Ka sha nyi gbenda nahan u er tom a A@@ zaakaa 30 : 4 , ú tese or iti i Aôndo ? Mkaanem ma Davidi nger ken Pasalmi u sha 27 : 1 la tese ér , a̱ shi nan kpa , yange umbur er Yehova vande yiman un ken ashighe a ken ijime yô . Anmgbianev mbagenev kpishi mba eren ityom i ior ve nengen a mi ga yô . Ka ve nger akaa a i gb@@ eren ken ityakerada yase la , shi ve sôr ian i nyôron mbamkombo shi eren mbam@@ kohol . T@@ ôô ase wer yange gba u ú kegh iyange jimin , man u fa er mbagenev gema lu veren ashe a kwagh u ú k@@ ur a mi sha iyange la yô . I@@ ca i gba ga tsô ve tôô ish@@ u@@ en pania shi ve ungwa kwaghwan u ortamen u sôron atôônanongo wa ve ér ve za wase ma tiônnongo u kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh her la . ( Ese@@ kiel 43 : 9 ; Mal@@ aki 3 : 1 - 5 ) Gb@@ id@@ ye ase kwar ke ’ ishima sha mbam@@ tsera mba kwagh@@ wanger ne a ve se a mi yôô . Kwagh ne una wase se se dugh mbamhen mba b@@ ov ken ishima yase kera , man zum u ve hi@@ di ve ve se ken ishima yô , se sôn Aôndo , shi se lu a vangertiôr ser una zung@@ we se mhôônom aluer se na nagh ku ip@@ aa ku Yesu kura jighjigh yô . Mba ve lu suen tom u pasen kwagh u Mbashiada mba Yehova ve eren tar sha won cii la ve lu a vangertiôr ér a er tom a u@@ iyua vev sha inja man sha gbenda u vough kpaa . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Sha mimi yô , Yesu yange kaa wener : “ A@@ sema a̱ de nyian ne sha ci u uma wen sha kwagh u né ya shin sha ci u iyol yen sha kwagh u né zer la ga . ” U hen wer Yo@@ a@@ shi yange za hemen u ungwan imo i Y@@ eho@@ y@@ ada shi eren kwagh u injaa ? ​ — Yange za hemen u ungwan un sha ayange a Y@@ eho@@ y@@ ada lu uma la cii . Hii nan ve i gbe u se “ hemba veren ishima ” sha mimi u Mkaanem ma Aôndo laa ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 33 : 6 ) Tsô , Yehova tsaha M@@ an@@ ase , a de tor u A@@ shi@@ ria kôr un yem a na uiky@@ angen . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Ka i doo ior mba ve ze hen kpe@@ tar u i yer ér T@@ am@@ ar@@ in@@ do Be@@ ach , hen kpe u I@@ t@@ ye@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic , ken tar u C@@ ost@@ a R@@ ica la cii u ungwan ér , ica a gba ga tsô tar cii ua hingir paradi@@ so , ape se k@@ ahan sule shi a saan se iyol la ( Ekesodu 3 : 2 , 7 , 8 ) Nahan yô , Aôndo lu a tom sha ci u Mose , kpa gba u una er ú sha gbenda u Yehova una tese un ér a̱ er la . ( Mateu 10 : 27 ) Een , lu u vea er tom u pasenkwagh u Mbakristu la ken igbar , ape ior vea nengen a ve yô . ◆ F@@ ib@@ i : Mbaromanu 16 : 1 , 2 . Iyange la ia lu “ ici@@ gh@@ ani@@ yange i me@@ men i TER je , ” sha iyange ne yô , han@@ mô ve nana lu hen ijiir i nan . Se mba a iwuese kpishi er a tindi icighan jijingi na , u a lu “ Or@@ sur@@ un@@ shima ” la sha u a hemen mbadondon Yesu a za a ve “ ken mimi cii ” nahan . Akaa ne aa na yô , jighjigh wase u nan una nd@@ ôh@@ ôr gayô se undu un a undu ku@@ aa je . — Mat . I hii ityough 38 ér : “ Tsô TER gema kaa a Yobu ken ura u hi@@ ar er : Ka an nan we mhen ime sha akaaôron a sha mfe ga laa ? Yange se hii u zan ior inya hen uya vev , kpa ica i gbe ga yô , F@@ ada u hen ijiir yase la hii u yangen tom wase . Aluer se mba timen ken ngeren ne sha gbashima shi se mba lun a mnenge u Aôndo sha kwagh yô , se fatyô u wan ishima eren tom u pasen kwagh la a iember shi tilen sha mimi her shighe u se tagher a am@@ een yô , shi se za hemen u lun wang ken jijingi man sha iyol kpaa , vough er Yeremia nahan . — Y@@ ak . A@@ in@@ ge yô , I@@ yol@@ tseghan Ka Kwagh u Or a T@@ sua a Ishima i Nan Yô Yehova yange kaa a nom na Aberaham ér : “ Me ver un doo doo man Me na u wan ken a na kpaa ; Me ver un doo doo una hingir akuraior , u@@ tor mba iorov kpaa vea due ken a na . ” ( Gen . Nahan doo u se eren msen se s@@ ônon Aôndo ser a na se icighan jijingi sha er una wase se u eren kwagh u agee a yen se u eren la yô . “ Or u nan zenden sha a@@ gbil@@ in@@ akaa yô , nan kav kwagh je ga . ” — AN@@ Z . ‘ S@@ ôn Nen shi K@@ er Nen shi M@@ ande Nen U@@ wegh ’ Ashighe agen yange i lu un er mba kighir uma na ka g@@ anden nahan , shi ishima na i k@@ ondo ker sha ci u mbamzeyol . Nyian kpa , Yesu tesen gbenda sha kwagh u m@@ ser@@ akaa u mbatamen la , aluer amba@@ aior la aa lu a ishimaveren i yemen sha shin a̱ lu i̱ lun shin tar kpaa . Shi a tese er iy@@ uh@@ we ka i vihi uma u mba ve de ér i ya tor ken a ve la kpaa . 3 Zege@@ pristi una nyôron ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban Cii la yô , á er awambe a z@@ end@@ en@@ ya u ne nagh sha mi la á m@@ ishi sha ishigh ki are@@ ki u ikyuryan la . — L@@ E@@ V@@ I@@ TI@@ K@@ U 16 : 12 - 14 . Er shighe va kuma u Yesu una kpe la , a kaa a mbaapostoli nav ér : “ Or@@ wasen , ka Icighan Jijingi je la , u Ter Una tindi ken iti Y@@ am yô , ka Un je , Una tese ne akaa cii , man shi Una umbur ne akaa a M er ne cii kpaa ye . ” ( Yoh . ( 1 Timoteu 3 : 2 ) Shi una lu a kwase na u u@@ ye , u yange vande v@@ ô@@ son la her kpa ? I ôr ken Yesaia 60 : 17 ér : “ Me va a z@@ en@@ aria sha ityough ki to@@ gu@@ la , shi Me va a az@@ ur@@ fa sha ityough ki iy@@ ô@@ gh , to@@ gu@@ la sha ityough ki kon , iy@@ ô@@ gh sha ityough ki a@@ wen . Me ver bem a̱ lu or@@ kur@@ an@@ tar wou man perapera a̱ lu it@@ yo@@ or wou . ” P@@ ho@@ to@@ gr@@ ap@@ h taken by cour@@ tes@@ y of the B@@ rit@@ ish M@@ u@@ se@@ um Aôndo kaa a Ho@@ sea ér : “ Z@@ a za er id@@ y@@ a@@ kwase man lu a ônov mba id@@ y@@ a@@ kwase kpaa , gadia tar ne ngu eren idya tsung undun TER . ” “ Ka sea z@@ aan he ’ haregh u se pasen kwagh her la shin sea z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu yô , se zende i kuma er ti@@ ôn kil@@ om@@ it@@ a nahan cii ve se mase za nyôron mat@@ o ye . Se er kwagh ne sha u ôron avur a ruamabera a se tsough sha inja la duen sha , sha er aa kôr mba se lu lamen a ve la sha m@@ tema yô . E@@ i , nahan kpa mbacivir Aôndo mba ve lu asema legh legh yô , ve doo un ishima . Er icin i i ta Lo@@ ti la lu be@@ er@@ kwagh ga nahan , i ng@@ in kpa ka be@@ er@@ kwagh ga . Er m nenge mer Bibilo ia fatyô u nan mo m@@ mem ken ishima yô , m za hen c@@ ôô@@ ci i F@@ ada i hen ijiir yase la , mer i za tes@@ em Bibilo . 2 : 14 ) Kpa u ngu wer tahav nav mbu wu@@ an or mb@@ ura mbu a kighir shio ze . ( Yakobu 3 : 2 , 8 ) Se cii se mba vough ga . Kpa gema doo ve tsung er ve lu a ian i taver mbagenev asema ér ve hen Bibilo sha er hanma kwagh u vea tsua u eren ua gbe a b@@ i@@ ishi a mcivir ve cii una har sha im@@ aagh ki taver tsung k@@ in yô . • Ior mba Aôndo vea wa ago iyol nena ? Nahan mfe ne a suur se cii asema , hemban je yô anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ve nd@@ era pasen kwagh sha ajiir agen anyom imôngo kpa ior ve lumun ga la . Ity@@ ôkyaa yô , mbam@@ lumun mba sha mbampin mban ne gba zua sha kwagh u or u ken jijingi ugen man sha ikyaa i yange va a mi ken tar u u@@ jijingi u i nengen a ú ga la . Er shighe u m lu man mci@@ mb@@ im ma b@@ om la cii m lu eren kwagh sha ishima yam tseegh yô , u hiin tom u eren hanma shighe la lum kwagh u ican kpen kpen . Yange se gema kwagh ne nahan sha er icombor i Mbakristu ia zua a ian i wan mlu ve u ken jijingi iny@@ at@@ ine , sha u veren iyange i môm ken kasua , eren mcivir u hen tsombor ai@@ k@@ ighe yô . Er nan i lu hange hange u se eren sha iyol@@ tseghan i se tsegh laa ? Ka nyi se hen ken Ho@@ sea ityough 6 zan zan 9 ? A kaa ér : “ We u lu a mo man@@ ger@@ aa sha ityesen . . . man atsan a a ts@@ erem ken An@@ ti@@ o@@ ki [ ape i kende un ken won gar la ] man I@@ k@@ on@@ i@@ um [ ape i nôngo u tan un a@@ wen la ] man Li@@ se@@ t@@ era [ ape i ta un a@@ wen la ] . Mbam@@ te@@ v mba sha ican ne cii m wa ishima sha mi , man ve cii , Ter y@@ im@@ am sha mi . ” — 2 Tim . J@@ er@@ ry kaa ér : “ L@@ ana man mo se lumun ser hegen di tsô yô , L@@ ana una nengen sha vegher u tsaha u or@@ maren la , nahan mo me ver ishima sha u maan mlu u dedoo vea wan u kwase wam ne . Er se lu anmgbianev mba nomso man mba kasev yô , se mba a aan kpishi a tesen ayol a ase dooshima . U@@ shir@@ mbaiorov kua mba@@ yevese ityav du@@ mbur ken ityar kpishi , nahan kwagh ne na yô ior mba lamen ijô kposo kposo mba sha ajiir wue wue . Lu “ sha ayange na la ” Yehova va a ze@@ ge mp@@ av hen mba ve lu maan Ba@@ bel la , shi nzughul aa zwa ve kpaa , sa@@ mbe ve , ve samber sha tar wuee ye . ( 2 Peteru 3 : 1 ) Apostoli Paulu lu or@@ m@@ ishen u hemba zenden sha tar wuee sha ashighe a tsuaa la , yange wa Mbakristu kwagh sha u ve yar tom a ‘ agee a henen kwagh ’ a ve la shi “ [ ve ] kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” Ka kwagh u vihin u nyi ka a er mba ve hi@@ di ve yem ken mcivir u aiegh laa ? Nahan cii kpa , aluer u fa ape u lu zan la ga yô , ngeren u tesen ajiir man or u tesen we gbenda la cii vea lu u a iwasen kpishi ga . ( Yakobu 2 : 23 ) Zum u Paulu lu ôron kwagh u nomso man kasev mba jighjigh ken Mbaheberu ityough 11 la , a ôr kwagh a t@@ ér jighjigh u nan u Aberaham la kwa tar . Shi se fatyô u eren kwagh sha mimi er Yehova nahan sha u eren kwagh a mba ve doo se ishima la sha mimi . A kaa ér iyange igen i nyôr mkombo nahan i time sha Yakobu 5 : 14 , 15 . Mbam@@ yange mba Yehova wa Mbaiserael sha kwagh u igbenda i akuraior agen eren kwagh la tese se nyi ? Hanma shighe yô , ngu a wa iyol a kegh a kegh u kôôm igbenda i mba ve suur sha a na a ishima ve cii la . — Pasalmi 65 : 2 ; Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Ken masejime yô , mo man S@@ us@@ s@@ an se er ivese . Mba zan ad@@ ua mban kav er mlu ve la a vihi kpishi nahan ga . ( Ps . Ka an Mbashiada mba Yehova ve nengen ér nan ngu Or@@ hemen ve , man ka sha ci u nyi ? U fa mbacivir Aôndo sha mimi nena ? Ikyav i Yesu ver la tese se er se er kwagh ne yô . Kwagh yange gba Paulu sha u ny@@ ô@@ ôso gbenda na u tesen ior kwagh tseegh ga . “ U@@ doon Wam , De U@@ r@@ en Ga ” Kpa , Satan gema kaa ér un hemba ng@@ un a inja i mimi a Aôndo . Hii nan ve i kaa ken ityakerada yase ér a̱ shi nan kpa Yesu lu ôron kwagh u mnder u shin ku u shin t@@ ara ? Aluer se mba eren msen sha ci u mbagenev yô , kwagh la una bende a vese nena ? Man lu ior mba ve za ve la ken ishima nena ? K@@ ur@@ an — Gadia Satan So@@ o u Y@@ an We ! Nahan a̱ kuma sha shighe u sun@@ da yô , á eren tom sun@@ da ken at@@ ev . 2 Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve tesen aeren a ve a perapera la ken igbar sha u i̱ doo ior a ve yô . ( Mateu 18 : 1 - 4 ; 1 Mbakorinte 1 : 26 - 28 ) Yesu yange fa mbah@@ id@@ en a iyol ijime man mbag@@ en@@ gese ayol a ve mbara cii . 28 : 10 ) Ishim@@ at@@ aver i a nam ne na yô , m hii pania u eren ken uwer u No@@ ve@@ mba 19@@ 5@@ 1 la . Sha vegher ugen yô , u geman ishima cii h@@ aren sha kwagh u mlu u wang la una fatyô u yangen se iember ken uma . Shighe u anmgbianev asev mba ve hingir u h@@ ôron tom mbara ve lu lamen yô , doo u mbatamen man mbap@@ asenkwagh mba ve vighe tsembelee vea kegh ato a ve zu@@ lee , ka nahan man vea fa kwagh u vea er sha u wasen anmgbianev mban ye . A pase ve ér : “ Tsô á er nan icighan@@ ruamabera una kure sha mi vough , u a kaa er , á er nahan keng , laa ? ” — Marku 14 : 41 - 43 ; Mateu 26 : 5@@ 4 . Satan man bo@@ tar u a lu hemen u ne mba nôngon sha afatyô ve cii ér vea mee se se undu T@@ i@@ ônnongo u Kristu . Nahan kpa , anmgbian u kwase ugen u i yilan un ér Shi@@ r@@ le@@ y T@@ ur@@ co@@ t@@ te , lu gum@@ kwase u se vande zuan ken W@@ in@@ n@@ i@@ pe@@ g yô , va hingir ikyar wam u gbe@@ ke@@ ke shighe u se er ivese ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 19@@ 6@@ 1 la . 1 : 9 , 13 ) Yange i doo un shi a lumun kwagh u ior nav ve tese ér un doo ve ishima la . T@@ i@@ ônnongo la yange ngohol se doo doo , shi mbatamen ker gbenda u wasen mo u nengen sha tsombor wam sha akaa a ken jijingi . ” Nahan kpa , lu Orkristu u geman iyol na nan naagh sha kwagh shi lu or u nan iwasen kpaa , nahan gba Paulu ishima a na tsung . Nahan kwagh la mgbegha u ú tsegha iyol you sha ci u Aôndo shi u ‘ kera lu uma sha ci wou iyol you ga , kpa u lu uma sha ci u Un u A kpe sha ci wou ’ la . Lu nyi i er Ab@@ es@@ al@@ om , man Davidi gema er nena ? Hanma tar u yange u wa uwegh shin inya u lumun a atindi ne yô , ua dondo kwagh u ate@@ jir ne a kaa la kpee . Shighe ugen zayol una lu hen atô u ior kpishi ken tiônnongo . Kwagh ne yange er hen atô u Mbakristu mbagenev ken Roma . Alaghga ken aeren a ity@@ ôô agen kpaa a lu inja er i yar tom a igbenda kposo kposo i kaan a or ér yam anyi la gande nahan . 13 : 14 ) Ka nahan man vea na tsaha la sha “ perapera ” ye . “ Saan mba ij@@ en i ker ve , man im@@ ura kpaa , sha kwagh u perapera la iyol , gadia vea ide . ” ( Mat . Kwaghôron u Yesu yange c@@ imin u kaven ga , shi lamen a ior sha ishim@@ avi@@ h@@ in shin ôron kwagh u una nyoon ve iyol ga . Ú eren msen wer i yima ú sha ikyev i “ or@@ bo ” je kpa ? Aluer se time sha akaa a Yesu er la yô , kwagh la una wase se u fan mhen u Yehova sha ci u nyi ? 2 : 22 , 23 , 36 - 38 ) Sha iyange la ior mba kuman er 3@@ ,000 nahan seer sha ikyurior i he i i lu Iserael u ken jijingi ne . ( Aer . Ikyav i tesen yô , time sha kwagh u anmgbian u kwase u yange lu ken tom u pasenkwagh u hanma shighe la . Kristu He@@ mba Z@@ an Z@@ an K@@ ar K@@ ur@@ en “ Doo@@ m kpishi er m lu môm ken ze@@ ge tsombor ne yô . ” ​ — D@@ IN@@ O A@@ L@@ I 5 : 5 ; 19 : 29 ; 25 : 34 ) Nahan kpa , ka hanma or Aôndo una na nan averen ne ga , sha ci u a soo ér se ungwan imo na . Gba u mba civir Aôndo cii vea wa ikyo sha mkaanem ma Paulu mara sha ci u nyi ? “ Aôndo Una ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii . ” — 1 K@@ OR . U tesen ikyav yô , mbat@@ ô@@ v@@ on ior a ican vea fatyô u eren se atsan sha u vea nôngo yô se ny@@ iman jighjigh wase u nan . Nahan nenge i doo u se hendan a na se gema se na Yehova ian ser a hemba sha wono ! — Anzaakaa 27 : 11 ; Yakobu 4 : 7 , 8 . Mbakristu mba ken La@@ od@@ ish@@ ia yange ve lu a kwagh ave kpishi , kpa ve gema ve ku@@ ngu ican ken jijingi . A kaa ér : “ Ô@@ no@@ v mba y@@ esen wasem vea kwase wam kpen kpen . Aluer se mba eren msen hen Yehova a ‘ ishima yase i môm ’ yô , se ôr un akaa a injaa shi se ôr akaa a kwagh a gbe se sha mi la kpaa . Ka sha nyi gbenda nahan ku u mbacivir Aôndo mba jighjigh mbara u lu “ kwagh u injaa kpishi ” sha ishigh Na@@ gha ? Ken tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca kpa , i lu eren p@@ ati u ny@@ a@@ ghen ior . ( Ivur 29 ) Ieren ve la tese ér ve nenge ér Yesu ngu kwagh ga shi awambe na “ gba kwagh ga ” inja er ka awambe a uumace mba ve yen ne nahan . K@@ wa u yange er ivande ve kwaghyan seer ng@@ een la kpa yange wa mbahenen nav tom u karen kwaghyan la sha ikyev . — Mateu 14 : 15 - 21 ; 15 : 32 - 37 . Se C@@ ia N@@ um T@@ an U U M@@ gb@@ ôghom la Ga Nahan yô , ishember i “ k@@ or@@ ough ” ne tile sha ityough ki tahav shin agee . 5 : 14 ) Man u eren kwagh ne wa u eren a ior kundu kundu er Kristu eren nahan la kpa ker . Ne fatyô u tesen ayol a en dooshima , kpa i lu sha gbenda u wang . Er ônov mba Noa wa kwagh u ve ngohol hen ter ve la ikyo yô , ve lu sha ian i waren tsombor u uumace shi hiden veren mcivir u mimi sha tar u i wanger u la . — Gen . Sha nahan yô , mimi u Mkaanem ma Aôndo la ar a ior mba ôron up@@ ip@@ amba@@ abaver mban udubu udubu hen shighe môm . Ka hange hange u suur sha hemen u Yehova a u suur sha akaa agen sha ci u nyi ? Kpa Yesu tesen sha m@@ kaan tseegh ga . Pro@@ feti la ver ashe ke ’ mpase u sha mnenge tsô a nenge a Mbak@@ al@@ di ( shin , Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ) , “ ik@@ urior i nyoon ishima tsung , man i ts@@ o@@ gh t@@ so ts@@ o@@ gh ” i̱ ù@@ s@@ à inya shir@@ in sha Yuda shi i̱ tim Yerusalem shi i̱ m@@ en@@ a non@@ go@@ ior man akuraior cii im@@ en i môm . 3 : 10 ; 1 Tim . 5 : 8 ) Sha kpôô yô , tom u eren ka u wase se kpen kpen , kpa aluer se wa ikyo ga yô , tom shon ua pav se a Yehova . Ú ngu wer saa se venda mimi gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh man ve imba kwagh u vihin ng@@ un una er se ga . Gbenda shon yô , ka u ke@@ men kwase sha tindi man er Ruamabera a tese la . ( Lev@@ iti@@ ku 27 : 30 - 32 ) Zum u Mbaiserael vea kura tindi ne yô , Yehova a na ve iveren mgbegh@@ aa . ( b ) Doo u se eren a mbaihyomov asev nena ? Aluer me ôr Loho u Dedoo ga yô , kwagh á ts@@ erem . ” — 1 Mbakorinte 9 : 16 . Ashighe agen a mough vea tsombor na ve yem me@@ m@@ yol sha u za nengen an@@ ny@@ am@@ ev ken ak@@ ô a i tsegha ken tar na yô . Mimi je kwagh gba sha kwagh u or u yange nan nenge tom u ve er la yôô ? 13 : 17 ) Sha kpôô yô , gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se lu a ishima i ungwan imo i mbahemenev asev shi wan ayol a ase sha ikyev ve ye . Er mba@@ beenyol mbagenev ve kera fetyô u henen Bibilo a ior ga nahan kpa , mkaanem vev ma taver ishima ma ka ve ôr ken mbamkombo mba tiônnongo la , ka ma taver jighjigh u hanma or u nan ongo ma cii . Mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev nger ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a á pase ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu ne jim jim yô , ér ka “ u wan ikyo sha kwagh ga ” ( Amer@@ ican St@@ an@@ d@@ ard V@@ er@@ sion ) , “ mba mlu ve a kom ve yô ” ( The New Amer@@ ican Bible ) , man “ mba ve gbe teman tsô ” la . Er ashe a ver iky@@ ôr nahan yô , An@@ dre@@ w W@@ al@@ ls kaa ér ikyaa i i lu inya hange hange hegen yô ka gbenda u a kar ve “ Mbakristu mba ken A@@ fri@@ ka man A@@ shia man ken ityar i L@@ at@@ in Amerika man ityar i ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amerika man Y@@ uro@@ pa vea lu imôngo ken u@@ c@@ ôô@@ ci vev , vea lu a jighjigh u mimi môm yô . ” ( Ôr Mbaheberu 11 : 6 . ) Shi hemba maan mo iyol hegen u eren tom u pasen kwagh la cii . ” Solomon yange er kwagh sha kwaghfan u Aôndo na un yô Nenge ase ikyav i kwagh ne sha akaa a ken Bibilo ne . Iky@@ uryan i Tartor la bugh Mbakristu mba i shigh ve mkurem la gbenda u eren nyi ? A kaa ér : “ Hegen yô m fa mer mimi je or u nan we ndor a Mbashiada mba Yehova cii nan doo ve ishima . ” Sha hii la alaghga kwagh ne una wa taver tsombor u eren , kpa shighe a karen yô , a ho@@ gh@@ ol u shi a saan u iyol u eren nahan kpaa . Ka “ h@@ unda u vesen man u age@@ egh ” u eren tom u nyi u bugh Mbakristu mbagenev , man ka averen a nyi ve zough a mini ? K@@ era ka sha ci u , shin er í fe Tindi u V@@ esen ne wuee nahan kpa , í gema i d@@ aa un kera ér á gba iliam ga , shi gban k@@ an di tindi u adu@@ agh tsô la gaa ? Shi Mbakristu mb@@ al@@ un a inja i dedoo , mba nomso man mba kasev , agumaior man mba@@ beenyol u@@ deri imôngo ve wase uma wam sha igbenda i doon kpen kpen , shin Betel heen , man ken atôônanongo a se venda eren tom her la kpaa . Or@@ pasalmi gber icam wener : “ Ka ken Aôndo man se shi tan i@@ ha@@ gh di@@ di ye , sé wuese iti You gbem sha won . ” — Pasalmi 44 : 8 . ( Mba@@ j . 1 : 1 – 2 : 10 ) Kpa ve gema ve tema ken atô u “ akuraior at@@ a@@ ankar@@ ahar ” a a lu ken tar la kpishi la , man er kwagh zuan Mbaiserael a akuraior ne hanma shighe yô ve hingir u yan ikyar a ve . ( D@@ ut . ( Luka 10 : 3@@ 7@@ b ) Se kpa doo u se dondo kwaghwan la , se zungwen mbagenev mhôônom . M@@ vende u ve venda iny@@ igh i môm ér vea ungwa imo i Yesu ga la hingir ke ’ igbar zum u a nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku la . ( Mateu 5 : 6 ) Yehova tese Mbakristu gbenda u eren perapera , ú vea dondo yô . Yange a lu shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough yô , se za u za sôron ior mba hen ijiir ne sha angahar man sha ak@@ e@@ ke man sha ut@@ so . • Ior mba “ henen u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ” mba ny@@ i@@ iv@@ i ? Aôndo na se ian i civirigh i lun “ ikyav mbi iny@@ aav ” mbi mbi lu a akaa a injaa yô . Akaa a injaa ne ka tom u pasen kwagh u se eren la . ( 2 Kor . ( b ) Yesu man Yohane man Paulu sue kwagh u Mose nger la nena ? Nenge imba dooshima man kwaghfan u Yesu tese mbahenen nav sha u tan ve icin sha akaa a a na a taver ve u zan hemen u lun wang sha iyol la sha wono ! Kpa i lu a fa or u nan lu “ vor ” la ga . ( Y@@ er . 45 : 1 - 5 ) Hegen Mar@@ ek ngu keren “ tom u dedoo , ” u lun or@@ kuran ken tiônnongo . — 1 Tim . ( Yesaia 43 : 10 ) I@@ ti i he la yange i pase tom u hanma or u i yer nan sha í la nana er yô . Apostoli Paulu nger ér , “ jighjigh u nan ka sha m - ongo . ” Mbamaren mba ve kenger ônov vev ashe ashe zum u ve lu iyev la yô , ve di kpaa ônov vev vea kenger ve ashe ashe zum u vea gande yô . Nahan , a shi nan kpa Davidi ure kpishi , gadia a fa ér ka er un yevese Saulu un kar ken gar u N@@ obu la ve ishima i vihi un a er kwagh nahan ye ! Aluer gba u me ôr ase@@ mb@@ er@@ akaa a ken am@@ o agen sha u orgen nana ungwa nahan , nana nenge ér m ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi je he , shin ase@@ mber la aa tese ér ishima yam hông@@ or k@@ ere ? ’ Ior mba civir Yehova hegen kpishi ngise kasev vev shin noov vev gayô ma orgen hen tsombor ve hendan kwagh a ve sha ci u akaa a ve de u eren zum u ve hii Bibilo i henen la . Mbak@@ ur@@ an vea er “ akaa a doon ” a iyôngo nena ? U@@ washika mba Paulu nger la lu iwasen i pa@@ ase gbenda sha kwagh u Tindi nena ? ( Mbagalatia 6 : 16 ) “ I@@ orov pue ” mbara di tile sha ityough ki mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar gbem sha won la . Tartor u Aôndo ngu hemen sha hegen , ica a gba ga tsô ua hemen tar ne kpaa . Hen tugh mbu N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . la , Yesu ta mbahenen nav an@@ ky@@ ur@@ ce ér ken masejime yô a ngohol ve vea za lu sha vea na man Ter na . Doo@@ m kpishi er m zough a ian i wasen u gb@@ eren Bibilo man ityakerada i pasen Bibilo , i i wasen ior umiliôn umiliôn sha tar nahan , shi m ngu wasen ior u henen kwagh u Aôndo zan zan hegen . Tindi la kaa ér Ter u kp@@ an la a̱ za a nan hen h@@ unda shin hen kp@@ ande u imb@@ usu@@ h@@ unda , a̱ za p@@ ev nan to@@ gh sha sua . Ken inyom ne a lu eren M - umbur ne sha iyange i T@@ om@@ atar , A@@ ip@@ or 16 , sha shighe u iyange ia m@@ ire kera yô . Hegen ka a pase kwagh ayange any@@ iin ken kasua , shi ngu a mbahenen Bibilo kpishi , mba ve lu vesen ken jijingi tsembelee yô . Ôr kwagh u a tese ér Yehova ngu nan ior nav tahav mbu wan ishima a atsan nyian yô . Shighe u Yesu lu shin tar la , a tese aeren a dedoo a Ter na u sha la vough . Ka mba mpin mba nyi i doo u Mbakristu vea pine ayol a ve sha kwagh u tom u u@@ ke man ityom i eren ig@@ ene ? Nahan cii kpa , yange m va fe kwagh ne yô , m gema nengen mer i ta@@ m kera . ( Heb . 10 : 30 ) Kpa a gba u mbatamen mba ken Kristu vea er kwagh sha ishimataver er Y@@ e@@ h@@ u nahan , ve vea dugh ior mba vea fatyô u hông@@ or tiônnongo la kera ye . 1 : 2 - 4 ; 2 : 1 - 5 , 11 - 15 ) Kape nyian kpa i doo u icombor i ken Kristu ia ver ishima sha ityesen je la . 5@@ 1 : 17 ) Yehova una fatyô u sôron mzeyol ne kpee je , gadia un “ ka A sôr mba asema a vihi ve tsung la , A kange ve av@@ av . ” ( Ps . Ngeren ne tese kwagh u ve eren sha u suen Mbakristu nyian la , shi a tese se kwagh u se fatyô u henen hen mbatyomov mba jighjigh mban yô . Ior mba kohol imôngo cii yô , Eliya maa kaa ér vea er kwagh u una wase ve u fan Aôndo u a lu u mimi yô . We kpa u fatyô u ‘ keghen Aôndo ’ er M@@ ika nahan ( Pasalmi 1@@ 45 : 18 ) Se fatyô u lun er Mose nahan , un u yange Paulu nger kwagh na nahan ne , ér : “ Ka sha jighjigh u nan man a undu Igipiti ye , iy@@ ugh i tor kpaa , a kera cia ga , gadia a taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” — Mbaheberu 11 : 27 . Yesu ôr kwagh u Yehova sha igbenda kposo kposo ér “ Ter wen ” man “ Ter wase ” man “ T@@ erem . ” ( Ru@@ tu 1 : 9 ; M@@ ika 6 : 8 ) Yehova u a lu or u hiin ivese la , fa kwagh u a er ken ivese ve msaanyol una lu ker la jighilii . Mbaheberu 4 : 12 kaa ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga , ma hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii , ka ma nyôr zan zan ma pav uma a jijingi man shi u@@ ij@@ u@@ an a m@@ shi@@ am kpaa , ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” Er se lu uumace mba y@@ in@@ an yô , hanma wase nan vande gban angev , mbagenev je yô gba ze@@ ge u@@ ange . Lu ing@@ y@@ ôr i ter na igen kua anmgbian u ter na Y@@ eho@@ y@@ ada a inj@@ ô i̱ iwuese kpishi je . I kaa her ér : “ Or u nan zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev mhôônom yô , nan p@@ war TER kwagh je , nahan Un kpaa Una na nan sha ieren i nan i dedoo la . ” Umbur wer , ka hen Yehova Aôndo u dooshima ivese i dugh ye , ka un yange hii nengen ér doo u una zua nomso@@ or vea kwase ve lu imôngo ye . U@@ ng@@ wan I@@ mo i Mbak@@ ur@@ an Mba Yehova A Ver La , 11 / 15 Yange nôngo kôr ats@@ am ase ken it@@ you , nahan á waan a sha er una ungwan ase@@ mber la shi una gbidyen kwar sha mi yô . Lu@@ un er ka we ú lu Mose nahan , yange ma ú er nena ? Sha mimi yô , aeren a ity@@ ôô agen aa lu a bo ga ase je , shi ortamen la kpa alaghga nana lu a mfe kua kwaghfan kpa kpishi . ▸ Or u tesen an@@ umbe ugen lôh@@ ô wan wou u kwase ér a va er an@@ umbe vea ti@@ h@@ i u eren an@@ umbe ken makeranta . Ishima i M@@ gb@@ egh@@ a Se u Eren Aôndo Tom sha Gb@@ a@@ shima I@@ liam ve la na yô , anmgbian ne pase or la kwagh tsembelee . Doo sha er kwagh ne una umbur se kwagh u yange apostoli Paulu nger hen or u shir@@ en tom a na imôngo Timoteu la , a kaa wener : “ Ver ishima u ôron ior Bibilo man u wan kwagh man shi u tesen zan zan me kar van . . . . ( Anzaakaa 31 : 28 ) Takerada u Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La ua wase mbamaren kpishi u tesen mbayev vev sha er vea ver ishima sha ônov vev mba ve lu dyako u injaa u i ne ve la yô . Tar ne mgb@@ ough a ityav man aeren a ts@@ wam man ican man i@@ pi@@ la kua angev — akaabo aa alaghga ica a gba ga tsô aa bende a vese jighilii , aluer hegen je kpa nga a bende a vese ga yô la . Een , se mba a mi er i tese ken ngeren u dondon ne nahan . Kwagh u Una W@@ ase U U Z@@ a Hemen u L@@ amen a Wan Wou Yô Yange “ ta M@@ ik@@ aia sa@@ mbe sha h@@ enge ” ! Yange mbahemenev mba ken Iserael vea waan anc@@ ôgh@@ olo@@ v ikyo , shi vea zungwen mba@@ ats@@ anev man mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga mhôônom yô , Yehova a ver ikyurior la doo doo . Ity@@ ôkyaa I I Ne Ve Yange i Ver In@@ i@@ ongo Ne Yô Kanyi kwagh ia fatyô u yangen se u yevese a@@ yem a uma ne za kuren ne , man se palegh kwagh shon nena ? 30 : 20 , 21 ; 32 : 1 , 2 ) Sha nahan yô , ka hange hange u dondon kwaghwan u apostoli Paulu wa ne ! M@@ zough ne yange hemba duen ken igbar cii sha shighe u i kure mkohol la . Yange ve lu mbat@@ esen ken ikyurior i Iserael . W@@ ea lu nomso@@ or shin wea lu kwase kpaa , ú nenge a aeren ken Ab@@ ig@@ ail a ú fatyô u lun a mi sha gbenda u vesen kpa ? Yange ve fatyô u wan ishima sha ci u ve lu a jighjigh u nan . I pase iengem i Yehova hen mbakur@@ an@@ ilev mba hiden a iyol ijime ken derianyom u hiihii la nena ? Mkaanem ma Aôndo na mbaapostoli mba uhar mban nger la wase se u fan ape mbat@@ esen mba aiev ve dugh , man gbenda u ve eren tom la kpaa . [ Shighe u se lu a va nyôr hen af@@ o la ga la ] , se lu wasen ayol a ase . Gba u ú henen Ruamabera shi u gbidyen kwar sha kwagh u ú hen la tseegh tsô ga . Aluer se mba zuan a shighe u lun vea mbagenev ga yô , a taver ve u van ikyua a vese . Se kure ikyaa nahan ka sha inja je . Doo u mba ve vese ayol a ve vea lu a ishimaveren ér ivese ve ia doo . “ K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev er ka Ter nahan , Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 5 : 22 , 25 . ( 2 Peteru 1 : 8 ) Se mba zough a mfe la sha u timen ken I@@ vangeli i Mateu man Marku man Luka kua Yohane . 14 , 15 . ( a ) Yesu yange tôô iyol na kar sha nyi kwagh@@ a , man yange kaha kposo a ‘ wain u bo ’ u han@@ a ? Yehova er erdoo u vesen hen mba@@ asorabo mba ve gem ishima sha nyi ? Se kpa doo u se waan ishima er Yehova kpa a we ishima nahan . ( b ) Ú pase 2 Peteru 1 : 19 nena ? Or@@ t@@ yom V@@ a Un I@@ nya I nger kwagh u zende u Yesu la ken Bibilo . ( Mateu 6 : 19 , 20 ; Mbaheberu 11 : 24 - 26 ) Ka kwagh u hange hange u i gbe u se er sha u tilen sha kwaghfan a tar ne je la . Nahan kpa , kwagh u vesen u ve veren ker yô lu are@@ ki ( 2 ) , shin a@@ kwa@@ ti u koson U@@ icighan@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mba ve hemba gban mbacivir Aôndo kwagh cii la . Heela tseegh ga , mba ve vende hemen na u sha tindi ve ve gem ve ne uumace ve ze hemen u lun ikp@@ an i isholibo man m@@ yen man Satan Diabolo , u a lu “ aôndo u tar u ainge ne ” la cii , una tim ve kera pur@@ u@@ tu@@ tu . — 2 Kor . Yehova soo ér se nôngo kpoghuloo u eren sha akaa a se s@@ ônon un ken mbamsen asev la shi se eren ishima na kpaa . Heela tseegh ga , mba ve lee m@@ vende u vendan Aôndo la vea zua a kwagh u ve keren yô . • Er nan ve i lu kwagh u or u hendan kwagh a@@ vese môm tsô nana fatyô u yangen tom u pasen ior loho u dedoo u Tartor ne ga ? Kpa gema nenge er gbenda u Aôndo a eren kwagh a mbatyomov nav la u kaha kposo a gbenda u E@@ li er kwagh a ônov nav la yô . Hen ase sha injakwagh ne : I@@ h@@ yô i esen ka iky@@ agh ki tom@@ ough ki injaa ken uwegh ku or@@ f@@ ani@@ wer . D@@ ondo Tindi u V@@ esen la ken Tom Wou u Pas@@ en Kwagh La , 5 / 15 Kpa anmgbian ne er ayôôso a na ga cii . Er Pasalmi 10@@ 2 la a tese nahan , mba ve lu ken jighjigh u nan her la je kpa , ka ve nyôr ken m@@ nyoon shi ve kera fatyô u henen sha kwagh ugen môm kpaa ga . I@@ y@@ ua shon yô , ka imoshima . 8 , 9 . ( a ) Se fe ser Yehova una kura se sha akaa a vihin se iyol hanma shighe ga sha ci u nyi ? Peteru yange nenge akaa a Yesu er yô , nahan a fa er Yesu wa iyol u yan ican sha er una wa iyol na sha ikyev i hemen u Yehova shi una tese er Satan a lu or u aie yô . 14 , 15 . ( a ) Aluer se mba pasen Yehova kwagh u se soo la ken msen jighilii yô , se zua a iwasen nena ? Er lu lamen yô , anmgbianev kpishi hu@@ an ving , tema ji@@ k@@ ii . Shin er anmgbianev mba ve sember van mbara ungwa kwagh u lu ôron la ga nahan kpa , ve hii u kaven er lu kwagh ve lu ôron yô . Or ka nan tese ér nan gema ishima sha mimi sha u undun gbenda u nan u bo shi nôngon kwagh tsung sha er nana eren kwagh u dedoo yô . Or@@ pasalmi Davidi tsengaôron ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” ​ —⁠ Pasalmi 37 : 29 ; Yesaia 45 : 18 ; Mpase 21 : ​ 1 - 5 . Aluer se soo ser jighjigh u nan wase a hemba taver yô , gba u se er nyi ? Lu un lu kwase u hiihii sha tar u wan iy@@ av sha imba gbenda ne maren ye . M@@ kav u se kav akaaôron a profeti man atindiakaa a ke ’ Bibilo la hemba wanger hegen cii . Kpa we yô , or lôh@@ ô u ga , uwegh kpa u man@@ de sha h@@ unda cii u nyer ga . ” Kwagh u i gbe u ú er la I@@ p@@ aan ka iyua hen a we kpa ? Ka nyi u er i@@ mba@@ kwagh ne a mo nahana ? ” — 1 Samuel 9 : 21 . ( Ôr Mateu 24 : 31 ; Mpa . Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . ” A nger ér : “ Nahan yô , m@@ mem shi her sha ci u non@@ go@@ ior u Aôndo er u sha iyange i Me@@ men la nahan . Gadia u nan nyer ken m@@ mem Na yô , nan mem ityom i nan er Aôndo iyol Na kpaa A mem i Na nahan . ” ( Heb . Kwagh u i gbe u se fa yô , doo u se hungur er i lu hange hange u zuan a mfe u Aôndo man Wan na la ga . ( Mbaefese 5 : 3 ) Akaa a bo a vesen agen nga a i gbe kpee u se palegh sha er se kura ishima yase yô . ( 1 Timoteu 2 : 3 , 4 ) Nahan se zua a msaanyol sha u wasen mbagenev sha er ve kpa a nger tindi u Kristu ken asema a ve yô . Mimi ka kwagh u a lu kpôô kpôô yô . Nan den ér im@@ anger shin l@@ an@@ egh ku yange nan u ny@@ ô@@ ôso ape kwagh a shi la , shin geman kwagh shon ga . Jighjigh u Daniel man ak@@ ar a na a atar lu a mi sha kwagh u lu inja er ka an@@ kwagh u kiriki la wa ve ago iyol a wan ishima a iky@@ aren igen i vesen . Sha shighe ugen la , un man orgen vea kwase na , ve lu pasen kwagh ken kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , ken tar u Amerika , ape i@@ wo lu kpishi yô . Yesu kaa ér imba shighe u vihin ng@@ u@@ la nahan ka u “ geman ashe ken ijime ” je la . Nahan kpa , m nenge mer ivur ne ngi ôron ka kwagh u hegen ; kera kpa , ior mba dedoo mba shin tar nyian . A kaa ér : “ TER ngu kaan nahan ér : Mbat@@ omov mba Igipiti mba i kimb@@ in ve ga , man ikyav mbi k@@ as@@ u@@ av mbi E@@ ti@@ op@@ ia kua Mb@@ as@@ ab@@ ia , u@@ g@@ ô@@ g@@ ô@@ mbaiorov la , vea per vea va her a we , vea hingir mba ou kpaa , vea dondo u ijime , vea per ken a we a m@@ shi@@ ri@@ m iyol , vea g@@ ure sha ishigh y@@ ough , vea zamber a we er : Mimi je , ka hen a we tseegh Aôndo A lu ye , mô ugen ngu ga , Aôndo ugen ngu ga . ” ( Yo@@ el 1 : 4 ) I@@ k@@ yo@@ mon ki ki lu yemen er mbau@@ ty@@ aav man kwagh môm kpa a lu u tagher ki ga ne , nyôr ken a@@ you , ya hanma kwagh u a lu sha gbenda ve cii . Aberaham yange tese ér un soo u lun bem bem a mbagenev nena ? Kwagh u Yobu ngu er u ior mbagenev nahan ga . Yange m vihi inyaregh y@@ agh cii sha ie@@ ev mbi lun a uma ga , mbi mbi wasem sha gbenda môm kpaa ga yô . N@@ agh ku ip@@ aa kura shi na yô a fatyô u nd@@ eren mba ve kpe cii man shighe u Mbakristu la . — Aer . 24 : 15 . ( Pasalmi 34 : 19 ) Aôndo ka a er kwagh ne nena ? Shi s@@ ar@@ em pe kasev di kpaa ve̱ wu@@ h@@ an ayol a ve da@@ al@@ aa , i̱ lu sha kwaghfan man akuma akuma kpaa , i̱ de lu sha gb@@ at@@ y@@ o u gban , shin sha z@@ en@@ aria shin sha uta@@ gbe@@ de shin sha ak@@ ondo a taver ishe kpaa ga , kpa i̱ lu sha aeren a dedoo er i kom u kasev mba ve kaa er ve mba cian Aôndo mimi vea er yô . ” Yange m eren batisema yô , m za er tom u sôron atôônanongo ken kpen@@ tar u R@@ ho@@ de@@ f Is@@ land la kuma anyom 16 , nahan m zua azende a injaa kpishi . Ka nahan ve , ior ka ve hingir u lun kôôsôô a ani@@ wa ve ye , hemban je yô , ani@@ wa u ve lu a mi anyom imôngo yô . Kwaghôron u profeti u i nger ken M@@ ika 5 : 5 la na se ib@@ um@@ un ér ken ayange a masejime yô , ior mba Yehova vea lu a “ mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev ken ior an@@ igh@@ eni , ” inja na yô , vea lu a ior kpishi mba ve kom u vea hemen ve yô . P@@ ania ugen , mba yer un ér Ad@@ ri@@ an@@ na , a kaa ér : “ Aluer ior suur sha kwaghfan ve tseegh yô , uma ve una hingir c@@ a@@ veraa . Aôndo yange nenge akaa a ve lu eren la cica cii . Ken iky@@ ông@@ ough k@@ in ne , alaghga yange a lu Davidi inja er un ngu a ijende i suen un , na un mk@@ or ga nahan . ( Ps . Sha ajiir agen yô , yange a gba u se ôô iyol tugh yô , se due se zende ken sen@@ ou se za ôô iyol ken kwa u ken won , ken ahumbe a nd@@ ôh@@ ôr ke@@ gh@@ elee . Yesu yange kav Ter na sha m@@ kaan man sha ieren kua sha mhen na , je yô , ka sea ôron kwagh u Yesu yô , i lu er ka Ter na je se lu ôron kwagh na nahan . N@@ ea lamen yô , ver nen ishima sha er ne palegh u ôron kwagh u mba hen haregh wen vea ungwa ve a doo ve ga la yô . ( b ) U fatyô u tesen wer u ngu eren kwagh ken mzough vea jijingi nena ? Nahan yô , tindi kera ngu a agee ga , man iji@@ r@@ ôron sha mimi kera due ken igbar ga ; gadia mbaaferev kase mbap@@ er@@ apera tser , ka nahan man iji@@ r@@ ôron i dugh m@@ c@@ in@@ ga ye . ” — Habak@@ u 1 : 2 - 4 . Kwagh ne tese ér Yehova ungwa mbamsen ou ga , shi jijingi na ngu wasen we ga shinii ? Yehova Aôndo soo u nan iti na icivir sha ci u i l@@ aha i . ( b ) Ka a@@ yom a vesen a nyi Diabolo a lu me@@ en ior mba Aôndo a mi ny@@ ian@@ a , kpa se fatyô u hendan a na nena ? Er nan ve Diabolo yange na Yesu ity@@ artor i sha won cii tseegh ga , na un “ icivir i i ” kpaa ? Se mba a iwuese kpishi er Yehova yange ko@@ so “ akaa a i vande ngeren la cii ” yô , sha er “ se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la ” yô ! Kwagh u i̱ er se yô , i̱ kaa ér M@@ an@@ ase t@@ ume ityough ken ak@@ ombo a civir kpoghuloo shi lu tor u wan ts@@ wam kpishi . Se fatyô u kaan ser se palegh ior i tar ne jimin cii ga , shi doo u se er kwagh nahan ga . Yange k@@ ondo tar cii iyol , gadia ityav mb@@ in wua nomso man kasev kua mbayev hemba iorov 5@@ 00@@ ,000 . M palegh u̱ vihin inyaregh sha ib@@ ume , nahan kwagh la nam m@@ mem ken ishima sha ci u m kera gbe an@@ z@@ ô dang dang ga . ” Tindi yange na ian ér i ts@@ ôngon ikp@@ an , kpa i de du@@ ghun kp@@ an ake ga . Shin er lu isharen i ior kpishi mba sha ayange a Yeremia la u zenden sha gbenda u mimi ga nahan kpa , ngeren ne pase ieren i Yeremia man mbagenev mba ve gema asema la . Or môm vihi iyol ga , kpa um@@ ato mba uhar mbara cii vihi . Shin er yange i na mbayev makeranta mbagenev kpishi u@@ haregh mba i vande pasen kwagh her kp@@ ur kp@@ ur , shighe u ve lu ken M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ken P@@ atter@@ son , New Y@@ or@@ k la nahan kpa , ve zua a ior mba ve soo u seer fan kwagh u Bibilo yô . Aluer se na Yehova jighjigh shi se mba ungwan imo i Wan na , se mba keren mtsera wase ga yô , se zua a averen a k@@ undun iyol man a nan se m@@ mem ayange ayange . — Mat . Shi , m@@ hi@@ e u hi@@ an a nomso@@ or shin kwase , u ngu a na nom shin kwase u or nan er idya la , una fatyô u p@@ aven mbayev a mbamaren , shin p@@ aven mba@@ ish@@ ôô@@ v mba ve er ivaa la a ak@@ ar a ve . Aluer ka nahan yô , fa wer Yehova wa u ikyo . Doo u se nenge ser kwagh ne seer se a seer haregh u eren tom her tsô — “ iy@@ i@@ av mbi ken ish@@ u@@ le , mbi vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an ve . ” Jigh@@ ilii yô , ka gbenda u akaa a se tsough u eren la aa bende a ikyar i se ye vea Yehova la kwagh a hembe gban se sha mi ye . Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a We I@@ m@@ ôngo Vea Su@@ e Ú Ka m@@ gem u vesen u nyi Yesu yange tese ér una va ken hem@@ en@@ ee ? I kaa a vese ér , shighe u Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a za zende ve u m@@ ishen u hiihii ve lu hiden la , ‘ ve tsu@@ wa mbatamen ve ver ve ken hanma nongo u Kristu , ve er msen a kwaghyan u h@@ ôron , man ve wa ve sha ikyev i Ter u ve na Un jighjigh la . ’ ( Aer . Kwagh u M@@ kur@@ tar T@@ a Ior I@@ h@@ indi Iyol , V@@ a Mbagenev A@@ h@@ enge , shi S@@ ar Mbagenev u Ma a Ve 4 Ka sea sôn iwasen hen Yehova ken msen yô , a wase se ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la . U ma ve ver ishima sha kwagh u Aôndo a soo her a ve la shi ma ve ngohol iwasen i a ne ve la yô , hemba doon ve u “ veren ishima sha akaa a iyolough . ” A kaa ér : “ E@@ i , hanma iyange yô , ka m hen i nôngo u kuman er kwa 30 nahan . ” Cii man Mbakristu vea fa u̱ eren sha ishima i Aôndo yô , gba u saa vea ungwa imo ia due sha g@@ enger g@@ enger ga , shin saa ort@@ yom nan@@ á va ve inya kpaa ga . Iyange igen yô , kasev uhar mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô , va yam at@@ am@@ ai@@ ky@@ on hen a mo , shi shighe kar yô , ve hii u henen Bibilo a mo . Yô , se cii se za nen hemen u lu per ken jijingi , shi se tese ser se mba a ieren i keghen kwagh la . Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Do Mor@@ e Th@@ an S@@ ay : ‘ Keep W@@ ar@@ m and W@@ el@@ l F@@ ed , ’ ” u a lu ken Iyoukura ( zwa bu@@ ter ) i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 19@@ 8@@ 6 la . Nahan iyange i Di@@ se@@ mba 25 la za va han@@ a ? 14 : 26 - 28 ; Ps . 7 , 8 . ( a ) Ka mbamzeyol mba nyi nahan Aberaham man S@@ ara tagher a mini ? U N@@ ôngon a Akaa a V@@ an Se a I@@ can We di u hen nyi ? Ka atô@@ akaa a nyi nahan a tese ér Yehova soo ér se wuese un@@ u ? ( Pasalmi 2 : 4 - 6 ) Shighe ar hegen u Yehova una hemen Kristu “ sha u una hemba ” yô . Hii shighe la je , i wa amba la tom u yôôn “ loho u m@@ him la ” sha ikyev . I@@ C@@ I@@ G@@ H@@ AN J@@ I@@ J@@ I@@ NG@@ I U@@ N@@ A F@@ AT@@ YÔ U W@@ A@@ S@@ EN S@@ E U D@@ U@@ EN K@@ EN U@@ I@@ K@@ Y@@ A@@ NG@@ EN K@@ ER@@ A Á nger ér : “ Yesu tôô bredi A sôn iveren i dedoo sha mi , A co@@ on , A na mbahenen , A kaa er : N@@ go@@ ho@@ l nen , ya nen , ka iyol Y@@ am je ne . U seer sha u zan a ú sha mkaanem ma sha zwa yô , ve na ior a@@ gb@@ enger a aka@@ ang@@ eren hemba umiliôn 7@@ 00 sha u yôôn shi pasen kwagh shon kpaa . Han@@ a maren Samuel , va den at@@ u@@ mba yô , a yem a na a za na Yehova sha u a er icighan tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el yô . ( 1 S@@ am . Mbat@@ wer@@ ev mba tôvon sha akaa mase kaven ér a@@ kp@@ ev man mba@@ ag@@ undu man a@@ ve@@ kpe@@ kpe man ang@@ or@@ a@@ ji@@ i kua am@@ u@@ nan nga ne angev . Shin er yange m z@@ aan ad@@ ua iyol yam , or z@@ aan a mo ga nahan kpa , ad@@ ua doon mo u zan keng ga . 15 : 23 ; 17 : 17 ) Ka sea zua ak@@ enge imôngo sha u wan icam i wuese Yehova yô , ishima i taver se shi i hide i saan se iyol kpaa . ( b ) Er nan ve m - wanger u Yesu wanger tempel la a lu kwagh u sur@@ un se ishima ? Gba u se yar tom a Bibilo ken ityav y@@ asev mbi ken jijingi ne . U K@@ aven A@@ eren a Yehova shi So@@ on Á Kp@@ aa ( Ese@@ kiel 38 : 21 - 23 ) Ka hegen i lu shighe u maan jighjigh u nan wase man vangertiôr wase he ’ Aôndo U@@ hemban@@ agee sha e̱r se va t@@ enger sha shighe u ican la ga yô . K@@ EN inyom i 29 shighe u Yesu la kwagh u doon tsung er , u lu a vande eren ga yô . Nahan er ura lu n@@ ôôn fele ga yô , alaghga ve gba henen ér : ‘ Ba@@ al ne yô ngu je kpa ? ( Mpase 17 : 1 , 2 , 6 , 18 ) I nger un iti sha ic@@ ugh , iti shon zua sha inja na i dang man i hông@@ or@@ ough la . Er nan i doo u wan ago@@ yol tsembelee shi tesen ior kwagh sha gbenda u taver ga shighe u se lu eren tom u geman ior hingir mbahenen laa ? Alaghga a gba u se ver ishima sha gbenda u se nengen mbagenev ken tiônnongo wase la . Apostoli Paulu na se ityôkyaa i môm i i ne ve i doo u se lumun ser Aôndo ngu yô , shin er se fatyô u nengen a na ga nahan kpaa . Mbakristu mba mimi mba pasen loho u dedoo a mciem shio ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Ver shighe ken hanma s@@ ati u ne lamen sha mbamzeyol mba hen tsombor wen yô . Ashighe agen yange i lu u@@ jijingi mba ve ze Aôndo ityom la ve va a il@@ yo@@ ho shon ye . Mkaanem man lu ib@@ um@@ un i Aôndo bu@@ m ér una hingir ijiir i teman i Aberaham man vor na yô . ( Gen . Bibilo kaa ér : “ Or@@ fankwagh nana̱ ungwa nana̱ seer mhen , or@@ k@@ av@@ enkwagh kpaa nana̱ ar sha mbamhen mba mimi . ” ( Anz . N@@ ana ôron cii yô , wan wou una pine nan ér , “ U na jighjigh wer se@@ ma@@ kwagh u n@@ der@@ an uma u i yer ér D@@ N@@ A la , ka u ko@@ so mkaanem i hemba ng@@ een a hanma kô@@ m@@ pu@@ ta u i er ainge la kpa ? ” Ú fa shighe u or@@ wan@@ ndor a we la nana gema inja sha ci u erdoo wou la ga . Shi i wa mbagenev mba@@ aie iyol ér , ve soo ij@@ ough@@ ave ga shi mba ne mbakp@@ enev icivir kpaa ga . Nahan kpa , V@@ al@@ ent@@ ina hii u pasen ah@@ ur@@ aior a na kwagh . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , ior kpishi ken tar u Fran@@ ce gba ican , man ican ne bende a anmgbianev mba ve lu za eren tom pania ken tar u Fran@@ ce la kpaa . Yange Aberaham er nyi kwagh sha gbaa u keren kwase sha ci u Is@@ ak@@ a la , man kanyi yange i va k@@ ere ? Lu Ser@@ ub@@ a@@ bel , u yange due he ’ tsombor u Tor Davidi la lu g@@ om@@ na ye , Yosua di gema lu@@ ̱ pristi u tamen . Yange i er D@@ or@@ is batisema ken inyom i 20@@ 10 la , man ngu henen Bibilo a ior kpishi nyian . M nenge a gbashima ve kua er ve lu wasen mbagenev la . Bibilo tese ér Yehova yange vande eren u@@ ivande mba vesen sha ikyev i Eliya . T@@ A@@ V@@ ER MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V I@@ SH@@ I@@ M@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN “ M@@ Z@@ O@@ U@@ G@@ H U K@@ EN J@@ I@@ J@@ I@@ NG@@ I ” Kwase u C@@ ar@@ l@@ o di mba yer un ér M@@ I@@ A , a kaa ér : “ Ka a gba u se tese A@@ ng@@ el@@ o an@@ kwagh u taver ga kpa , i tôô shighe kpishi shi i gba u se wa ishima a na ve , se tese un ye . T@@ erem yange pase kwagh u Noa kaa ér : “ Noa tese se kwagh u doon tsung ! Ka aeren a nyi nahan aa na ‘ m@@ gem u geman ayol a ase nan nagh a mi ’ la una nd@@ ôh@@ ôr Aôndo ishima ? Hanma pe@@ pe man ai@@ k@@ ighe cii ôr nen ityough i môm keng ke ’ Bibilo yen . ” Ka a̱ anger se a ku je kpa ishima i se tse@@ e sha inja i mb@@ as@@ und@@ av la i̱ p@@ ande ga . Ish@@ ember i “ tsegha ” la i̱ due ken ishember i ken zwa Heberu i pasen ieren , man ikyav na yô ér “ pav ver kposo ; ver a̱ lu kwagh na ; dugh kera . ” Sha nahan yô , yange i na ian ér mbag@@ e@@ man Bibilo asev ve gema ishember i “ She@@ ol ” la man i ken zwa Grika i “ H@@ a@@ de , ” i i lu kwagh@@ môm a “ She@@ ol ” la ér , “ u@@ war ” sha er a wanger shi a lu vough yô . Yange i lumun ér or a mough vegher ugen a yem ken ugen ga . ( b ) Er Yesu a ver se ikyav nahan , se kpa se fatyô u tilen sha mimi nena ? A@@ tindi shon ne agen kaa er i de eren aie ga , i de iin ga , i de w@@ oo or ga , i de eren idya kpaa ga . 5 , 6 . ( a ) A ôr Satan ijir nena ? U@@ vande - eren mbagenev tese ér shighe u ityar i hen ningir u B@@ al@@ k@@ an lu nôngo ityav la , saan mbayev mba ve lu Mbashiada mba Yehova , mba ve lu ken ityar ne la iyol , shin er uma taver hen shighe la nahan kpaa . • Gba u a tesen mbayev nyi , man a tesen ve nena ? M lu sha ian i me za iti ken ini@@ umbe ne kpishi yô . ” Takerada u Yon@@ a nger la kaa ér : “ T@@ so gba nôngon u he@@ mb@@ en . ” A@@ semb@@ er@@ ati@@ i ne tese ér ka ity@@ e@@ mbe i ze@@ ge tempel u Yehova u ken jijingi , u a lu m@@ ser@@ akaa u i ser i ver sha u kporom ikyua hen a na sha u civir un ken Yesu Kristu je la . Alaghga mbagenev vea kaa ér vea fatyô u gban henen di kwagh kp@@ ii ga , gba u vea ker i@@ ember@@ yolough kpaa . U vande fan er mbamkombo mba tiônnongo ve lu kwagh u nan msaanyol u vesen yô . A lumun ve , ve hingir ônov nav mba sha tindi u un iyol na a ver yô . 40 : 14 , 16 , 22 , 26 . Jighjigh u nan wou bende a iniôngon i ú lu nôngon a zayol u ú hen wer mbatamen er shami ga la nena ? Shin er ior ve lu yô@@ ugh yô@@ ugh sha ajiir agen sha tar nahan kpa , uumace kpishi ku@@ ngu ican . Sha ajiir kpishi , anmgbianev mban ka vea hide a yem yô , anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya , mba i tsaase ve la , ve kera lu kpishi , u vea nenge sha mbamgbe mba tiônnongo ga . Ka Un@@ ô Vea Lu A@@ hur@@ aior a A@@ se ? Er u lu or@@ maren yô , awashima wou ka u ôron kwagh u una kôr wan wou ken ishima yô . ( 2 Timoteu 3 : 15 ) U tesen ikyav yô , kwaghwan ugen ker kaa ér : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou . ” Inja I u Z@@ enden vea Aôndo É@@ r Ny@@ i ? Shi kwagh ugen u i doo u se nenge sha mi yô ka ieren yase . Kpa a kaa a Satan fese je ér : “ I nger er . ” 13 , 14 . ( a ) Ka ijiir igen i nyi ish@@ ember@@ kwaghôron i “ U@@ sha u he man tar u he ” la i̱ dugh m@@ à@@ n í doo u se nenge sha mini ? Nahan gba u se hen Ruamabera sha er se zua a mfe u vough u a lu ker la yô . 8 : 31 ) Yehova tsua uumace 14@@ 4,000 sha u ve za hemen vea Kristu sha yô . “ Aôndo u A lu a Ishim@@ as@@ ur@@ un Cii ” La • Aluer se ar sha mlu u vi@@ an la yô , kwagh la una wase se nena ? “ Ka wea eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor sha u u kporom ikyua a Yehova yô , kwagh ne a wase u u̱ lun kôôsôô a mba hen tsombor wou kpaa . Ikyav i ken Ruamabera ia fatyô u wasen se . Nahan kanyi ka i due ken kwa@@ r@@ gbidyen nee ? Bibilo yila jijingi ne ér : “ Jijingi u taregh . ” ( Mbaheberu 11 : 10 ) Een , er Aber@@ am fa kwagh ne ab@@ er ab@@ er nahan kpaa , a hii u tan ashe za nengen a gbenda u awashima u Aôndo lu a mi u waren uumace mba ve lu kpen ne . Yehova Ka I@@ jiir Y@@ ase i T@@ e@@ man I@@ ca i gbe ga yô ak@@ um@@ au@@ t@@ ya la hide yem , nahan ian maa due i Mbakristu mba ve ver ishima zu@@ lee la vea yevese yô . A@@ tsan a Al@@ ber@@ t ya shi nenge a mi ne na yô , vihi tu tsung shighe u hide ken ya na ken inyom i 19@@ 45 la , shi mayange je soo ér kwagh môm a zua un a Aôndo shin kwaghaôndo tsô kpaa ga . Yesu yange tese wener ishima i legh legh man iyol i hiden a mi ijime zua kôôsôô Shi zum u tor@@ utya ugen — u alaghga yange lu Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev , Or@@ ro@@ man@@ u — za kohol Yesu kaa a na ér a bee wan na angev yô , Yesu fa e̱r or@@ sho@@ ja la á lu a mbam@@ shi kpaa yô . Nahan kpa , hemba k@@ an a inja u wasen wanye la u fan ityôkyaa i i ne ve i gbe u nana kuran atindi la yô , doo u nana gban kuran á di tsô ér mbamaren mban nan kaa ér nana kuran á ga . Aluer ka sha zwa se lamen shin ka sha ave kpa , tahav mbu Aôndo a ne se u pasen er ishima i lu se ker la kua mbamhen asev la ka iyua i kpilighyol . OR@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U u beenyol kuman anyom 70 lu ken tar u S@@ i@@ er@@ r@@ a Le@@ one , eren tom taveraa sha ayange a uma na cii . Ka kwagh u hange hange u nyi i doo u a tese mbayev ny@@ ian@@ a , man ka sha ci u nyi ? M@@ ci@@ em gba un iyol , alaghga je yô lu kun@@ den iky@@ ar@@ ky@@ ase kpaa , nahan a ng@@ or imo ér : “ K@@ pe@@ i , ter@@ em ! Or@@ fan@@ takerada ugen nger kwagh sha avur ne ér : “ A shi nan kpa , kwagh u lu kwagh u vesen ken mcivir u i eren ken C@@ ôô@@ ci i sha ayange a tsuaa la yô , lu m@@ ve u han@@ ma@@ or yange nana v@@ aan yô , nan nenge ér nan ngu a ian i civirigh shi gba u nana er kwagh ken mcivir shon la . ( Mbaheberu 5 : 7 ; 12 : 2 ) Kwagh u hemban cii yô , Yesu yange taver ishima sha ci u Aôndo man uumace doo un ishima . Mba pasen loho u dedoo u iengem i Tartor u Aôndo nyian tar sha won cii , di er Yesu ts@@ eng@@ ak@@ aan ér a er nahan . Aluer or la nan ngu a ishima i gbar gbar yô , imba mpin ne una fatyô u nan nan u hiden seer henen sha itinekwagh ne . Gbenda U In@@ j@@ aa U Z@@ u@@ an A M@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol Sha Mbam@@ zeyol J@@ e yô , a lumun a “ or u ci@@ h@@ in m@@ sô@@ rom ” kpaa ga . A@@ gu@@ su@@ tu 30 , 20@@ 10 – Se@@ te@@ mba 5 , 20@@ 10 Ka sea nengen a i ken mbamkombo zan zan mbayev vea vese a hingir mbacivir Yehova nahan , ishima i taver se kpen kpen ! Mba ve lu sha ikyev i Tartor u Aôndo la ka ve tese iwuese ve sha im@@ akeranta ne , nahan ve hen u ngeren kwagh shi ôron takerada tsembelee , shi ve hen tom@@ a@@ ve@@ egh u vea eren , vea koson ayol a ve kpaa . Se mba tesen iwuese i se lu a mi sha uma u a hembe lun u saan saan ne sha u yaren tom a iwanger i Yehova — sha u karen kwagh u se hen ken Bibilo la a mba ken tsombor wase man ah@@ ur@@ aior ase kua mba@@ wan@@ ndor a@@ vese kpaa . Mar@@ c@@ us : Nahan u na jighjigh wer , aluer mba ve yemen sha mbara mba za teman tor sha tar yô , ior vea lu , mba vea tema tor sha a ve ga he ? Peteru kaa ér ka “ iyua . ” • Kanyi ia wase se u tilen sha mimi ? ( Yosua 24 : 15 ) I@@ can i yan du@@ mbur sha ci u ior kpishi tsua u eren mbagenev afer@@ akaa . 28 : 9 ; Yes . 5@@ 2 : 11 ) Aluer se mba a ishima i wang yô , iliam yase man mhen wase cii una lu wang , shi se civir Yehova a at@@ ser@@ egh shio . Zum u i va a Ese@@ ter hen A@@ ha@@ su@@ er@@ u yô , a “ doo tor ishima hemba kasev mbara cii , doo un a na , a kuma un ishima hemba an@@ u@@ un@@ au@@ kase agen la cii . ” 2 : 12 — Lu hanma shighe kwaghôron u profeti u sha kwagh u “ kohol as@@ ande a Iserael a a shi her la ” k@@ ure@@ e ? Aluer se mba za sôron anmgbianev asev mba@@ beenyol hen ijiir i i nengen sha mba@@ beenyol i ve lu her la hanma shighe yô , se fa mbamgbe vev nahan se fatyô u pinen mba ve eren tom her la ian sha er se wase ve yô . Nahan kwagh ne tese ér ior mba lun sha kwa@@ r@@ kyaa ga yô mba kera gen@@ gese iyol ga shinii ? Gba u Mbakristu cii vea nengen kwagh ken uumace mba ve yen ne ga , kpa vea nengen ken Yesu , u i ver un Ity@@ ough sha tiônnongo la . 6 : 8 ) Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange vea eren msen yô , ve ôr akaa kpishi , nahan mbamsen vev ve lu inja er mbamsen mba atô@@ at@@ yev nahan . Ka u er nahan keng . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 25 , 6@@ 2 Ka a̱ ta i mciem iyol yô , i cia shi i er ts@@ wam kpaa . Kpa , ia fatyô u tesen dooshima je he ? Sha kpôô yô , ka ve wa ishima a mbamtaver kpishi , kpa ka vea va zua a mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba vea ngohol mimi u ken Bibilo yô , iember i ve zough a mi la i gema i imb@@ ishi mbamtaver vev mbara . Se mba civir Yehova , Aôndo U@@ hemban@@ sha la ; se kav loho u Bibilo u mimi la ; se mba a ishimaverenkeghen i va zuan a myom man uma u tsôron ; shi se fatyô u wasen mbagenev u zuan a averen ne kpaa . — Ps . Yange “ k@@ ondo ” ve ‘ iyol sha iy@@ ugh na ’ la shin ‘ ishim@@ avi@@ h@@ in na la i ci@@ er ve iyol . ’ Aluer mbap@@ asen i@@ vangeli mba ken ityar igen hide yem ken ityar ve shin ve tema t@@ w@@ ev hen tar u ve yem her la kpa , mba dondon ikyav i mbap@@ asen kwagh u Tartor sha gbashima i mba ken tar u P@@ ol@@ and la . ​ — Ngeren u Pas@@ en Y@@ i@@ ase Y@@ ase i ken tar u Fran@@ ce . Sha ci u yange wa ken ishima na ér una kenger kwase una sôr zwa sha mayange ga . ( Ôr Aerenakaa 4 : 29 - 31 . ) ( Pasalmi 2 : 1@@ 2@@ a ) Shighe u Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee á we tindi yô ve ungwa . M@@ kohol la been yô , lu a kuma wer ga maa shi i er mkohol ugen hen ger@@ i shon u ior va kuma 2@@ ,000 nahan yô . Yange af@@ ishi a shin it@@ ine tindi anmgbian Joseph F . Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira yange mbi hii ken Y@@ uro@@ pa ken inyom i 19@@ 39 la . Apostoli Paulu na mlumun ér : “ Z@@ enden nen ken dooshima , er Kristu kpaa se doo Un ishima man A na iyol Na sha ci wase nahan , lu nagh ku nan@@ den man nagh ku s@@ ôngon nan Aôndo sha ci u ih@@ uma i doon . ” ( Ef . Mbagenev nenge ér mzough yô , ka u lun a ayôôso shio . ( b ) Ka nyi nahan u hen wer u er sha u suen mba ve eren tom u sôron atôônanongo laa ? ( Ôr Mbaefese 5 : 1 , 2 . ) I@@ t@@ yom ngi kpishi i i gbe u or@@ tom nana ver ishima sha mi zu@@ lee , nana hen sha ma kwagh ugen kposo shighe u nan lu eren u la ga yô . Sha mimi yô , alaghga ior vea hendan a we sha ashighe ashighe , shin vea l@@ aha ú ér ú ngu Orshiada u Yehova yum . Shin er i wa ior mba Aôndo mba jighjigh at@@ ab@@ an shi i tôv ve a ican nahan kpa , ve za hemen u pasen loho u dedoo u Tartor ne her . Z@@ ua a M@@ tsera M@@ gb@@ egh@@ aa sha Kwagh@@ henen u sha T@@ se@@ ene@@ ke La N@@ ga a hemen alegh a iyolough agen cii , shi nga a tahav mbu mb@@ ua na yô , kwagh u ior ve fe ér ka u hemban doon la je kpa vea kera er un ga . ” Shighe u i er ú ken ishima er u̱ per tindi u Yehova a we ér se palegh u zuan kwagh a mba i dugh ve ken tiônnongo kera la yô , umbur kwagh u gumor ne . Kpa Mo M ngu her atô wen er or u duen a iwer nahan . ” 6 : 16 ) Yohane nenge a Iserael u Aôndo ne ken mpase u sha mnenge , iyenge ve lu iorov 1@@ 44 , 000 . P@@ enda ishima sha mi sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . ’ — 1 Tim . Ish@@ ember i “ foto u iji@@ mba@@ gh ” la ngi ôron kwagh u foto u or a nenge , shin icam i nana ungwa , shin ngeren u nana ôr maa a sar nan u eren iji@@ mba yô . ( Anz . 15 : 28 ) Nenge er kwagh ne una wase se shighe u se lu keren tom yô . Se time sha kwagh u saan iyol u una va er la ken ngeren u a dondo ne . Uma u injaa har sha nyi ga ? 9 , 10 . ( a ) Yange Tor Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha M@@ ôm la ver u@@ iniongo mba kwaghaôndo mba ny@@ i@@ iv@@ i ? S@@ ôn Yehova a̱ na u icighan jijingi na a̱ hemen we , shi aluer ú nenge wer icighan jijingi tese u kwagh u ú er yô er kwagh shon fese . “ U nan kaa er nan ngu ken [ Aôndo ] je yô , ka u nana zenden er [ Yesu ] lu zenden nahan keng . ” — 1 YO@@ H@@ AN@@ E 2 : 6 . ‘ Se fa dedoo ser iji@@ mba doo ga . . . . Yange nger takerada u Bibilo ne ken zwa Heberu , kpa ken mase jime yô i gema u ken zwa Grika . I nger takerada u I@@ vangeli i Mateu ne i bee ken inyom i 41 la , man u zua Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la a Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la imôngo . Alaghga tsô , ior kpishi hii u eren kpen@@ ga ne ken inyom i 2@@ 000 C.S.@@ Y . la . 4 : 22 , 23 . Sha kpôô yô , nomso mba ken Kristu kpishi mba a ityom ken tiônnongo í kasev ve lu a mi ga yô , shi bee kera yô , kasev mba sha ikyev i noov vev hen uya vev . • Ka sha nyi gbenda yange Aberaham ver ikyav i dedoo sha u keghen m - iv u uityendezwa mba Aôndo ? 5 : 1 ) U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , ashighe agen mnenge u kpe@@ egh u se lu a mi sha kwagh u mba i gbe u a wase ve la una na a taver se u wasen ve . Ve ver ishima ér me been makeranta yô , me zua a tom u injaa . ( b ) Ka iniôngon i vesen i Satan i nyi nahan apostoli Paulu a ter kwagh sha mini ? ( 2 Peteru 1 : 5 - 8 ) Nahan aluer ú gbidye kwar a ishima you sha mimi mimi man ú nenge wer dooshima wou nd@@ ôh@@ ôr yô , sôr zayol la fele je sha u yaren tom sha kwaghwan u Yesu wa la , yange kaa ér : “ Umbur hen ape u gbe yô , gema ishima , er aeren a hiihii la . ” — Mpase 2 : 5 . Apostoli Paulu pase ken washika u nger Mbakristu mba ken E@@ fese la wanger wanger er Yehova a sôron akaa sha u kuren awashima na yô . Ve ta ikyaa a ma vegher ga , shi ve tôô ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev a ma or kpaa ga shi ve wase u gbidyen k@@ on@@ j@@ o sha u samber a ma kwagh u taregh ga . ( Genese 5 : 24 ; 6 : 9 ) Ken Bibilo yô , ishember i “ zenden ” la , ashighe kpishi ka i lu u dondon ma gbenda u eren kwagh . ( Yohane 3 : 16 ; 18 : 37 ) S@@ ar se u ior cii ma ve gem asema ma ve war di er i sar Aôndo nahan , ka nahan ve se pasen ior kwagh ye . S@@ ea tsa ken mimi kpishi shin sea tsa kpuaa tseegh kpa , gba u se pasen mbagenev kwagh u nongo u Yehova . ( Lev@@ iti@@ ku 22 : 17 - 20 ; Ekesodu 23 : 19 ) Nahan kpa , u yange ior mba sha ayange a Mal@@ aki la ma ve na Yehova ilev vev mbi hemban doon cii la yô , ve gema ve lu nan un mbi yange ve ayol a ve kpa ve kera soo mbi ga la . ( Mpa . 14 : ​ 1 , 3 ; 22 : 17 ) M@@ ngerem man tile sha ityough ki akaa a Yehova a er sha u una hide a p@@ aa uumace cii sha ikyev isholibo man ku , sha nagh ku Kristu ku ip@@ aan kura yô . ( Mat . 20 : 28 ; Yoh . 3 : 16 ; 1 Yoh . Kpa averen a vea zua a mi la aa na ha@@ gh@@ el@@ aa ne cii una gba kwagh ga . Ken inyom i 6@@ 0@@ 9 C.S.@@ Y . la , i kase Yerusalem sha utya kuma iwer 18 . Ka nahan ve ka a ôron kwagh u ik@@ we i Iserael ve i ter 12 tseegh ye . — N@@ um@@ er@@ i 1 : 1 - 15 . Shighe u m lu iyev la , ior mbagen ny@@ a@@ ghen mo , shi ishima nyian mo er kwagh a va he@@ mb@@ am ken tar nahan , shi m cian ashe . Ikyav i tesen yô , Aôndo yange wa ishima u timin Mbaiserael shighe u ve er wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria la , kpa a gema ishima zum u Mose zamber a Na yô . — E@@ ks . Yehova , u a lu sha u@@ sha mba se nengen a mi ga la ‘ kôron uwegh ase@@ gh ’ nena ? Doo u se nenge mcivir u se civir Aôndo la nena ? Ikyav i tesen yô , yange ve de u yan kwaghyan u taver u ken jijingi la . Shin u palegh imeen la je u yevese , er kwase u Po@@ ti@@ far yange mee Yosev wan u Yakob ve yevese nahana ? — Ôr Genese 39 : 10 - 12 . Ity@@ akerada ne shi pase akaa a Mb@@ ab@@ uda ve ne jighjigh a mi yô , kua atesen a ve . Se mba soon u karen ayol a ase sha mbagenev , man ashighe agen ka i lu mba i hembe tu@@ men ve iyol a vese la , se kar ayol a ase sha a ve ye , kpa ashighe kpishi ka i lu mba ve hembe se agee man inyaregh shin mfe la . De se s@@ av nen ityom i mba@@ sh@@ aav mba shir@@ en Aôndo tom mban ve lu eren sha u l@@ ôôn mimi u Tartor la , shi se nenge er ikyav ve la i̱ taver se asema u kuren tom wase yô . Kpa , mba karen tom ve sha u orgen ga , sha ci u mba eren sha kwaghwan u a kaa ér : “ Er hanma or nan ngohol i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn nahan yô , eren nen ayol a en tom a mi er mbatomov mba mimi mba sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo sha igbenda kposo kposo la nahan . ” Se fatyô u lun a vangertiôr ser Bibilo ôr se hanma kwagh u a lu u mimi cii sha kwagh u uma u Yes@@ u@@ u ? Per@@ apera U Yehova A̱ Doo Ú Ishima I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbian ugen hen gar u I@@ stan@@ bu@@ l ngu lamen a or u a hon@@ don un it@@ you yô , ken kwaghpasen u ab@@ ur@@ ab@@ ur ; ngu nan un an@@ takerada u Loho u Dedoo la Ruamabera U@@ gen M@@ gb@@ egh@@ a Un u Eren Kwagh u Dedoo ( b ) Ka ken igbenda i nyi se fatyô u yaren tom a ikyav i tesen i mba yange ve lu vea Paulu laa ? Lu gar u yange u@@ ve ityough ken ak@@ ombo a civir man a@@ j@@ in@@ ge a kwagh u mba@@ im@@ ev c@@ ou c@@ ou yô . Sha ci u ka u una hemen uumace cii shi ngu a tahav mbu eren akaa cii shi zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev mhôônom shi una fatyô u karen a kwagh u a ve a ibanave la kera , ka ieren i wan iyol yase ikyo tseegh , i i mar se a mi la je la . — 7 / 1 , peeji 7 . 18 :⁠ 8 ) I@@ ca gba ga maa shi kaa a Peteru ér a hide a wa s@@ an@@ ker na ken var , kwagh ne tese ér Yesu lu suur sha ikyav mbi u@@ ty@@ aav ga , kpa lu suur sha Yehova . ​ ​ —⁠ Yoh . 18 :⁠ 11 . Nahan cii kpa , nan kpa nan ngu or@@ tom tsô . Aluer se time sha a@@ aven agen a i nger ke ’ Bibilo á yange i hide ior a uma ve her la yô alaghga Ishim@@ a@@ verenkeghen yase i mnder u shin ku la ia hemba taver a taver seer cii . A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron ken uwer u Di@@ se@@ mba yô ka Sha ayange a tsuaa la , gbashima u anmgbianev lu a mi sha kwagh u mcivir u mimi la mgbegha ve u nan iyua sha u maan ajiir a civir Aôndo , er nyian kpa i lu nahan . Yesu kpa va kimbir nan mbahemenev mba kwaghaôndo ibo a mciem shio , gadia ieren i wu@@ an or i ve lu a mi la tese ér ter ve ka Diabolo . ( Yoh . ( Luka 8 : 1 - 3 ) Shi sha Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , iorov mba kuman ér 1@@ 20 nahan , nomso man kasev cii , ngohol icighan jijingi u Aôndo sha gbenda u kpilighyol . Orkristu ka nana gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi yô , kwagh la a wase nan vese , nan vi@@ a ken jijingi . Kwagh ne na yô , m fa mer m doo un ishima , nahan m y@@ u@@ wen un mer ngu vihin shighe sha ci u tiônnongo ga . ” Ro@@ ber@@ t : A doo . Shi mba ve lu “ iyôngo igen , ” ve suen Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ken tom ve , shi ve lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron la kpa Diabolo kôr ve ihyom . ( Yoh . Kpa u hemban yô , ú va hingir u lun sha ikyev i hemen u Tartor ken tar u he u í t@@ ende zwa ér “ perapera una tema ker ” la . — 2 Peteru 3 : 13 . Nahan saa se eren atindi a na a ieren i dedoo shighe u i ve sha u kuran mlu u wang u ken jijingi u tiônnongo la . — Lev@@ iti@@ ku 5 : 1 ; 1 Mbakorinte 5 : 11 , 12 ; 1 Timoteu 5 : 22 . I kaa ér : “ Man [ Wan@@ akiriki ] . . . sôn sha ci u mbaaferev kpaa . ” Or@@ t@@ wer na zua un a ikyav i u@@ ange ga . Kwagh una fatyô u lun nahan shighe u se lu lamen a or u doon se ishima yô . ‘ Lu P@@ er ’ sha Tom U I Ne U La ! A@@ yange nga kar yô , i wa mbagenev ityom i vesen sha ikyev . Apostoli Paulu yange ta anmgbianev mba ken tiônnongo u ken K@@ orinte la icin ér , aluer ve de mba@@ eren asorabo sha apera za hemen u lun hen atô ve yô , kwaghbo una er ve . ( 1 Utor 8 : 46 - 4@@ 9 ; Daniel 6 : 10 ) Er D@@ ar@@ i@@ u tor u Mbam@@ e@@ dia yange wa tindi ér or môm tsô nana de eren msen hen orgen ga , saa hen a na tseegh nahan kpa , ma shighe môm tsô c@@ ile t@@ enger Daniel ér una de u eren msen ga . Ka I@@ vangeli i or u yange nan fa Yuda nan nger sha ayange a Yuda la kpaa ga . . . W@@ ea soo u seer fan kwagh u tom u geman kwagh u se ken tar u Sam@@ o@@ a la yô , nenge 200@@ 9 Y@@ ear@@ book , peeji 1@@ 20 - 1@@ 21 man peeji 1@@ 23 - 1@@ 24 . Or@@ ngeren di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i ugen , mba yer un ér E@@ d@@ ward R@@ ob@@ in@@ son , a kaa wener : “ Er ikyuryan i tse la i lu ken ityakerada i Mose nger la yô , [ ishember i di@@ ·@@ a@@ ·@@ the@@ ʹ@@ ke ] la tile sha ityough ki ityakerada i ikyuryan , ngeren u Mose , ka tindi je la . ” I@@ ng@@ y@@ at@@ u ka i vihi hemen u dedoo shi í vihi kasua u eren tsembelee kua m@@ ze@@ hemen kpaa , shi ka i nzughul a kpen@@ ga@@ eren , shi i er ior atsan sha tar wuee . ” ( Ôr Mateu 24 : 30 , 42 , 44 . ) Hegen yô , a mase fan er yange ma un palegh mzeyol i luun er yange una ‘ ver ishima sha zende na ’ cii man una mase tsuan u maan imba iyou la yô . U nengen ér Yehova ka Or@@ tesen u He@@ mban la inja na ér nyi ? ( Pasalmi 40 : 8 ) Ka nahan ve shighe u mba@@ ah@@ end@@ anev yange vea pine un kwagh kpa á na ve mlumun sha u ôron ivur Ruamabera ken it@@ you ye . — Mateu 19 : 3 – 6 ; 22 : 23 – 32 . Ieren ne ngi ker a@@ vegher ahar : ka mhen wase man aeren a ase . El@@ se@@ be@@ th nenge ér doo u vea hen zwa ugen . Kanyi ia wase se ve se ‘ pasen kwaghôron u Bibilo jighilii ’ ken tom wase u pasen kwagh@@ aa ? Hii nan i taver ve u lumun ér yange lu@@ u ? A timin u a been kera cii yô , maa a hide a h@@ ôn ishigh sha Satan . Kpa er Yesu maa gba zamber inja er ka an or u cian kwagh yum yô , a na ikyar sha ishimataver wener : “ U kaa tsô ! Kwagh u hange hange ka una gba se ab@@ ur@@ ab@@ ur yô , inyaregh ki kera lu ki se er kwagh shon ga . 6 : 23 . Er ikyav tese ér anmgbianev asev er kwaghbo ga nahan kpa , nongo la za wa ijir igen , wa anmgbianev asev kwagh iyol ér mba eren af@@ er . Mbagenev ka ve er tom i kar ikyaa inya , nahan te@@ gh te@@ gh tsô ve v@@ ôr , shi i hingir u ve kpa vea va gba a gba angev . Mb@@ ap@@ ati@@ i mba fe anmgbianev vev tseegh , shi mba ha@@ gher sha akaa kpishi , shi ayôôso kua iy@@ uh@@ we ngee ken p@@ ati gande , shin er mbap@@ ati@@ i ka ve yilan ayol a ve ér an@@ ng@@ ôm nahan kpaa . I ôr ken Mbaheberu 4 : 15 ér una fatyô u “ zungwen a vese imôngo ken ase@@ er a ase . ” Ro@@ ber@@ t : Een , me fatyô . A kaa wener : “ U@@ d@@ as@@ enda mbara nan@@ de a mo kaa ér : ‘ Or kera ngu ungwan iti i Yehova ken tar u E@@ st@@ on@@ ia ga , a umbur i tsô kpaa ga ! Ikyav i Paulu la tese se nyi ? Ka ikyar i dedoo i se ye vea Yehova la tseegh kwagh a gba sha mi hen shighe la ye . Sha nahan yô , ken inyom i i lu van ne cii , de mbamsen ou man aeren a ou a sha hanma shighe cii a̱ tese ér ú ngu a ishima i taver i ‘ ú tile ú lu vough , ú kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii ’ yô . Ka at@@ ine@@ akaa a nyi ior mba Aôndo ve henen kwa kimbir kimb@@ ir@@ i , man ka se zua a iwasen sha kwagh ne nena ? Aluer u yer isholibo la yô , mlu wou una lu vihin gban kera . ( Genese 3 : 4 ; Ese@@ kiel 18 : 4 ) Nahan Paulu kaa ér ityesen i mnder u shin ku la ka môm ken ‘ akaa a hiihii ’ a i gbe u Mbakristu vea fa yô . 16 : 12 ) Mkaanem mara yange ma a taver anmgbian u kwase ne ishima je ka u henen a hen ga . ( b ) Ka an mbahenen yange gema g@@ wa u m@@ ze@@ hemen ve la ve na nana ? Kpa , or@@ ku@@ sua u ken injakwagh i Yesu ôr la yô , mnenge na sha kwagh ne lu kposo . Kanyi I@@ a W@@ ase Se Ve I@@ liam Y@@ ase I@@ a Lu i K@@ undu K@@ un@@ du@@ u ? 25 . Nahan , atô@@ akaa a vesen a saa , sha ci u nan soo ér nana ôr hanma kwagh u nan fe sha itinekwagh i nan lu lamen sha mi la . T@@ ime ase sha akav a atar a a dondo ne . Anmgbian ne maa á tese ve ken takerada u i yer ér D@@ ra@@ w C@@ lo@@ se to Jehovah * la sha peeji 2@@ 4@@ 9 ikyum@@ hi@@ ange i sha 21 la , ape i vende aie u Satan a er wener kwagh wase doo Yehova ishima ga la . 22 : 1 , 2 — Hii nan ve Davidi yange hen ér Yehova undu un@@ u@@ u ? Hen ase sha kwagh u msaanyol u eren . Paulu ôr kwagh u mbatamen cii , kua un iyol na kpaa , ér : “ Ka er se mba yan tor sha kwagh u jighjigh wen u nan ga , kpa se mba eren tom a ven imôngo sha ci u né ember yô . ” 4 : 6 ) Nahan u z@@ eren kimbir kwagh môm ken msen gbem , henen ser ka nahan man se ôr Aôndo mbamgbe asev la , ka sha mi ga . Or@@ t@@ ani@@ vor la tile sha ityough ki Yesu , man u@@ wua la di tile sha ityough ki Mbakristu mba mimi mba vea tema tor vea Yesu sha imôngo la . 4 , 5 . ( a ) I gbe je ka dooshima u nyi a lu dooshima u hemban cii u i tese ? ( a ) Er nan ve uma u azende azende la yange una lu kwagh u ican kpishi hen Aber@@ am man S@@ ar@@ ai ? Ish@@ ember i í gem yilan ainge ér “ ortamen u wasen mzough u mbatamen tom ” la , wase se u nengen mbatamen cii ser mba ken mzough . Gbenda ugen u ú wase mbayev ou vea hemba mbamtaver yô , ka u keren u@@ ijende mba dedoo sha ci ve . Shighe u se hii tom wase u m@@ ishen ken inyom i 19@@ 7@@ 9 la , i geman Iyoukura ken ijô 8@@ 2 tseegh . K@@ er shighe man ian i injaa tsaha wan wou sha dooshima man sha ishima i legh legh , sha u tesen nan kure kure shi tsaase nan shi kôôm nan . Mose yange kaa a Mbaiserael wener : “ Ka TER , Aôndo wou , cian Un ye , shi ka Un kpaa eren Un tom . . . ye . ” V@@ er@@ ó@@ n@@ ica di kaa ér : “ Shighe u m lu hen ya vea mbamaren av man anmgbianev av la , m hen u k@@ ir@@ en kwagh shi y@@ ôron iwer i i taver ishe ga , kpa i wasen ken iyol yô . Kpa Yesu man Yakobu kaa a vese ér ic@@ egh la za kuma “ anyom atar man iwer at@@ ar@@ atar . ” ( a ) Kanyi Yehova ka una nenge a mi ken mba@@ beenyol ve i doo un y@@ um@@ u ? 8 : 38 ) Iyoukura la pase ér sha ayange a ase ne yô , kwaghôron u Yesu la ngu kuren sha “ k@@ ov ” u ifer u mba nan jighjigh ga , mba vea nenge akav a tesen “ mk@@ ur@@ tar ” ( sy@@ n@@ ·@@ te@@ ʹ@@ le@@ i@@ ·@@ a ) shi vea lu uma zan zan shighe u m - bee ( te@@ ʹ@@ lo@@ s ) shin mtim u tar ne la . U fatyô u tesen ve er ka u za sôr mba@@ beenyol shi u taver ve ishima la kpa ? “ Mba i S@@ ar Ve u Z@@ u@@ an a Uma u T@@ sôron yô ” Mba N@@ go@@ ho@@ l Loho Ne U henen ase@@ mber a ats@@ am a ase a he ne ken ya kpa ? ( Pasalmi 34 : 3 ) Davidi yange wuese Yehova ken i@@ u@@ v tseegh ga . ( Se@@ kar@@ ia 14 : 7 , 16 – 19 ) Kwagh ne ka ib@@ um@@ un i doon tsung ! Sha kpôô yô , mpin ne sue kwaghwan u Bibilo u a kaa ér : ‘ Or nana sun@@ da kwagh u nan lee la ’ wang ! — G@@ al . Mbaromanu 8 : 38 , 39 Yange se lam vea ve sha akaa a ken Ruamabera zan zan se va bee sha use . Er ishima vihi Yon@@ a sha m - use u ish@@ il@@ a@@ j@@ ôn@@ d@@ go la yô , Yehova kaa a na ér : “ We yô , sar u ka ish@@ il@@ a@@ j@@ ôngo i̱ war , . . . man Mo ma M kera war N@@ ine@@ ve ga y@@ ee ? Mbagalatia 4 : ​ 21 - 31 tese kwagh ne . Kpa u ngu wer ka mkav tseegh se lu a mi ve se tese ser se vi@@ a ga . Fe@@ be@@ war@@ i 7 - 13 , 20@@ 11 Hi@@ ihii yô , ma im@@ enger i angahar a ase . Ashighe agen ishima ia na se ibo , hemban cii je yô , zum u se umbur akaa a shami ga , shin akaa a kpe@@ egh a se er yô . • Yehova wasen se nyian sha nyi igbenda ? Yehova kaa ér : “ Er U@@ sha ve t@@ av sha ve gbe ica a tar nahan , kape igbenda Y@@ am i t@@ av i hembe igbenda yen la , mbamhen A@@ v kpaa ve hembe mba enev je la . ” ( Yes . Er ka i gba u anmgbianev vea seer tesen mba tahav mbu yen ve iyol mbara dooshima yô , hanma or ken tiônnongo cii nan ngu a ian i seer tesen ve dooshima . Kanyi ia wase se u wan ishima ? Shighe u Timoteu lu ken E@@ fese la , i kar jighjigh u nan na . Shin er se ayol a ase se lu a̱ vande nengen i nder ma or shin ku ga nahan kpa , se nenge a aka@@ ang@@ eren agen ke ’ Ruamabera a á seer nan se ishimataver sha ishimaverenkeghen la yô . ( Mpase 1 : 10 ) I ôr kwagh u mpase u sha mnenge ugen ken takerada u Mpase ér Yesu h@@ enda ny@@ inya u pu@@ pu@@ u ngu yemen sha inja i Tor u nan hembe ityav yô . Er ve lu eren iniongo i P@@ ase@@ ka zan a mi a ve la , Yesu wa mbadondon un kwaghwan u masetyô shi er msen sha ci ve kpaa , sha ci u shighe na kera vese ga . Se kpa alaghga tsô se mba ‘ tu@@ men angahar sha gb@@ ough ku hur@@ en ib@@ ua a mi ’ a u fan shi@@ oo ? Shin er K@@ al@@ e@@ bu lu anyom 8@@ 5 nahan kpa , á sôn tom u taver kpishi , ér una z@@ enda ior mba hen ningir u He@@ ber@@ on la kera . Tsô a kaa a mbahenen nav ér : “ Shi se yem nen ken Y@@ u@@ dia . ” Nahan yô , se time nen sha kwagh môm ken tindi la , se nenge er ini@@ av mbi nan man u@@ iyua mba eren yange za a Mbayuda mba hiden a iyol ijime hen Kristu shi wase ve u kaven kwagh u Aôndo soo ér ve er yô . Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer u Se@@ te@@ mba 1 , 18@@ 9@@ 4 nger ér ior mba i lu keren yô , lu ior mba lun “ ishima legh legh — sha er vea m@@ or iyol ga yô . . . , mbah@@ id@@ en a iyol ijime keren u k@@ enden a ayol a ve sha ga kpa k@@ enden a Kristu — mba vea za pasen kwagh ve ga kpa a lu Mkaanem nam di vough er i nger ma la nahan . ” ( Or@@ pasenkwagh 7 : 20 ; Mbaromanu 6 : 23 ) Nahan kpa , Yesu na naagh a uma na sha u p@@ aan se sha asorabo ase . Kanyi ia wase ú u tsuan uma u a hembe lun a inja ? Nenge imba er mhen ne lu u bo sha wono ! Sha ci u ve nger kwagh la ken zwa u i gbe je u lu a ungwa i lam u ga yô . Er Se Tese Dooshima u Kristu sha Shighe u M@@ k@@ ur Yô U tesen ikyav yô , shighe ugen la Ch@@ er@@ i lu pasen kwagh sha uya uya , nahan za zua a kwase ugen u a lamen zwa N@@ ep@@ al@@ i yô . Kwase ne fa kwagh u Yesu cuku tseegh , kpa gema fa kwagh u Yehova Aôndo cuku kpaa ga . Kpa er ve cian Aôndo yô , imba kwagh la er ve ga . Ka ikyav i nyi Kristu man mbadondon nav mba tsuaa mbara ve ver sha kwagh u tom u pasen kwagh@@ a ? ( Ôr Duteronomi 10 : 12 , 13 . ) A@@ dooga u kaa a nan wer , “ M@@ ny@@ am ma ci@@ er we a ci@@ er . Yange doom kpishi u fan mer Bibilo ngi a mbam@@ lumun mba kuman ken ato shi mimi u i̱ tese la kpa tsu@@ me ga cii . ” Sha shighe u Davidi la , “ iyou i TER ” lu t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el . ( b ) Ka icighan tom i nyi ia va se a i@@ emb@@ ere ? Kanyi yange i na mbahenen mba tsuaa mbara i@@ emb@@ ere ? Mba yange ve va u va nengen a Yohane la lu mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba ve nengen ayol a ve ér mba mbap@@ er@@ apera nahan ityôkyaa ngi i vea gema asema ga la . Kanyi ia wase se ve se vihi ishima a ior mba ve ker se ihyom sha apera la ga ? 6 : 1 , 2 . U dondon Tindi u V@@ esen la una fatyô u van a bem man mkpeyol U@@ h@@ ô@@ tee mba hen ag@@ ar a kiriki er gar u Ro@@ be ne nahan , ka ajiir a ior kpishi ve ku@@ mban her yô . Mb@@ av@@ an@@ nya mba ken ityar igen mba ve lu her mbara cii , “ k@@ ondo ve iyol sha ci u hanma or nan lu ungwan er ve lu ôron kwagh ken zwa u nan yô . ” — Aerenakaa 1 : 15 ; 2 : 1 - 6 . Apostoli Yohane nger wener : “ M nenge mbakp@@ enev tile sha ishigh ki ik@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira , mba@@ vesen kua mb@@ akiriki cii . ( Mbaromanu 5 : 8 ) Nahan , ka cii iniongo i á kaa wener mbahenen nav ve eren je la . Nahan lu kwagh u or a civir or@@ beenyol ga yô , nana fatyô u kaan ér Aôndo doo nan ishima ga . Aluer ashighe agen mbacivir Yehova mbagenev hemba zuan a kwaghyan u ken jijingi a mbagenev je kpa , i de kpiligh se iyol ga . ( Yohane 3 : 16 ) Ikyav i Aberaham la i wase se cii u seer lun a iwuese sha iyua i naagh , i i lu dooshima u hemban cii la ! Nahan kpa , u fan di takerada u ôron kua kwaghhenen tseegh tsô maa hingir ib@@ um@@ un i tesen ér or nana zua a mtsera sha u eren nahan ga . Shi er se lu ôron Bibilo la , se zua a mbampin mbagenev mba vea fatyô u wasen se yô . — Nenge ngeren u kiriki u a lu sha peeji 14 la . Sha ayange la kwagh taver ishe , je iky@@ e@@ ky@@ e kpa lu ican u y@@ amen , nahan m zenden angahar m z@@ aan mkombo shi m hiden , kuma iwer imôngo . De keren wer ú tese or u nan lu a ish@@ ô shin u nan lu a ibo ga . Mkaanem ma Yehova ôr a Mose ne ma tese ér ngu Aôndo u wan ior nav ikyo . Nahan i tsua takerada u Mateu sha ci u ngu a ngeren u tsombor man m@@ mar u Yesu , kua Ity@@ esen na i sha U@@ wo i i ze g@@ wa yum la kua kwaghôron u profeti u doon tsung u yange ôr sha kwagh u ayange a masejime la . Akaa ne cii aa doo ior i J@@ ap@@ an kpishi . Er nan ve i lu hange hange u kwase nana sue nom u nan ken ityom i nan eren ken tiônnongo kpoghuloo laa ? A@@ kav a Dedoo a Yosua man K@@ al@@ e@@ bu Kwagh ka a er i vihi yô , aeren amba e̱r u yaren tom a ie@@ ev ken mcivir man u gban z@@ eren kimbir mbamsen ken it@@ you tsô la kpa yangen ior u gbidyen kwar ken ishima . 11 , 12 . ( a ) Lu nyi i er ken inyom i 19@@ 19 laa ? Man mbam@@ k@@ er@@ ev mba pue mbara yange ve kaa shami zum u ve kaa ér Iserael ngu a tahav kuma mbu una hemba tar ne ga la . Nahan kpaa tom wam cii u lu m ya ican shami la , u m nôngo sha mi sha kwaghfan wam shin tar la , ua hingir sha ikyev i nan . A@@ g@@ umaior nyian nga a tese ér sar a u civir Aôndo nena ? Ishima yange i̱ vihi Yobu a ak@@ ar a na a atar , a a va u va nzughul a na la , kwagh u ak@@ ar a na er a na la va un a zayol ken ishima vough er angev nav mb@@ ura kpa yange mbu er a na nd@@ ôh@@ ôr ishima nahan . Ver ishima sha akaa a a lu zan kwase wou shin nom@@ ou iyol a we la , kpa shighe u ú tsu@@ m yô , se iyol you . Nahan mcivir ve una lu u mimi shi Ter na una lumun a mi kpaa — Mateu 6 : 1 - 6 . Mba ve pasen kwagh u Kristu la vea fatyô u sôron p@@ ati u eren sha u keren hemen laa ? Se fatyô u henen akaabo a iyol@@ gen@@ gese í ve a mi la nena ? Nahan se lam sha á imôngo . 0 Mba Eren a M@@ kighir Shi@@ o ( Ekesodu 5 : 1 , 2 ) F@@ ar@@ a@@ o tese er ishima na i we a@@ kpe@@ ma yô , shi á tese at@@ ser@@ egh a na kpaa , nahan kpa Yehova zer tin@@ d@@ in Mose hen a na . Kwagh u injakwagh ne gba ior mba Yehova ishima tsung , man ka sha inja je . Sha ci u ken injakwagh la Yesu ôr kwagh u una va er ior yô . Mo vea kwase wam se mar ônov uhar . Yange Yesu kaa ér : “ Uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” Yange i tsua ior mba ve eren sha atindiakaa a ken Bibilo ér ve lu mbakur@@ an ken atôônanongo ne . Yehova soo ér mbacivir un ve dondo kwagh u i we se ér se eren kasev shin noov “ ken Ter tseegh ” la . — 1 Mbakorinte 7 : 39 . Ka akav a ken Bibilo a a tese se kwagh u se er sha shighe u tôv@@ ac@@ an a nyi nahan ú fatyô u pas@@ ene ? Er mbatomov de ish@@ ar yô , mase shin ishima i or@@ ya la u tôôn ve tom sha ishe ga , nahan kpa , a er nahan ga . ( b ) Ka ishimataver i nyi se zua a mi sha kwagh u Yobu ? Se mba a ityôkyaa i dedoo , i se gema ashe ken ijime ga yô . Kwagh@@ ngeren u a dondo la di una tese u er u fa igbenda i tesen ior mimi yô . • Kanyi i tese ér ishimat@@ seen i ior mba Yehova la ngi a̱ nd@@ ôh@@ ôr ga ? ( Daniel 1 : 1 – 6 : 28 ) ‘ Ici@@ ghan@@ ruamabera Una W@@ ase Ú u Z@@ u@@ an a M@@ yom ’ ( Pasalmi 10@@ 3 : 19 ) Mkaanem ma or@@ pasalmi man pase mimi u vesen ugen sha kwagh u m@@ tem@@ tor . Ngeren mban vea pase er icighan jijingi a wasen se u hendan a am@@ een man iyol@@ kpen man m@@ te@@ v u sha ican man mk@@ ighir u mbak@@ ov shi wan ishima a mbamtaver la kpaa . ( F@@ il . 2 : 5 - 8 ) Yange fatyô u wan ishima a mbamlu mba van un a i@@ heen sha ci u a suur sha Yehova . M hen mer ior vev mbagenev mba a awashima u bu@@ lan mo , shi m kera soo u zan mkombo ve môm kpaa ga . Gb@@ id@@ yen kwar sha akaa shon kpaa . Gba u se yaren tom a mfe u se zough a mi ken Mkaanem ma Aôndo la ken uma wase ayange ayange . I@@ w@@ oo - or man my@@ av u yaven a kasev sha ig@@ yo@@ s@@ ough kua ish@@ ar i yan i i ter ken ngeren u ken ijime la tese kwagh u ior ka vea de ér mhen u bo a kôôm ve ve a er yô . Man loho u dedoo ne bende a ior kpishi nyian ken Par@@ am@@ us , New J@@ er@@ se@@ y , hen ijiir i i bugh kasua u vesen u te@@ en akaa la . Orkristu u nan lu hen tsombor u mbagenev ve ne jighjigh ga je kpa nana lu ken msaanyol nena ? ( Mateu 12 : 17 – 21 ; Yesaia 42 : 1 – 4 ) Yesu er sha kwaghôron u profeti ne vough , ka nahan ve s@@ ende@@ gh any@@ iman a ior ga ye . Ne fatyô u eren tom imôngo sha u nengen sha mbayev shin wasen mbamaren enev mba@@ beenyol kpa ? De shi se ôr pasalmi la . I@@ gbenda I@@ gen i Í Y@@ ar Tom a Ish@@ ember i “ N@@ ongo u Kristu ” la Yô Kwaghôron la kaa a vese ér : “ Ve kaa ayol a ve er : A@@ sema lu ye@@ ghen se a y@@ egh zum u A lu ôron kwagh a vese sha gbenda , pasen se icighan@@ ruamabera la gaa ? ” — Luka 24 : 32 . Ikyav mbi u@@ ty@@ av mb@@ in due hen Aôndo man mbi a tahav kpaa ! Sha nahan yô , mbag@@ anden ka ve fa “ atô@@ akaa a hiihii ” a sha kwagh u Aôndo tseegh ga , kpa ka ve fa “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” kpaa . K@@ u man isholibo sh@@ ile sha uumace vough er iky@@ ondo i civir ( inja er bo@@ lo@@ go ) i or nan c@@ imin ker nan lu fan@@ tyô u ôôn ga nahan . U tesen ikyav yô , tahav mbu se lu a mi mbu ungwan ihy@@ uma , er ihy@@ uma i ah@@ u@@ u@@ v man u@@ im@@ on@@ don shin bredi u i sember kaan la nahan cii tese ér se doo Aôndo ishima . So@@ ho u K@@ u@@ ugh 3 ( b ) Yehova kimb@@ in injar sha tom u se eren sha u suen Tartor na la nena ? 2 : 2 ) Lu u mbatyomov vea er nahan ga sha ci u mba vough sha hanma gbenda cii , shi ve hemba uumace kpaa . Sha nahan yô , nongo u Yehova ver se ikyav i i doo u se dondo yô . Heela tseegh ga , Bibilo wa tindi ér : “ Aluer ne@@ a y@@ aan kwagh , shin ne@@ a maan kwagh shin ne@@ a eren nyityô kwagh kpaa , eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ” ( b ) Ka nyi i lu gbenda môm u se fatyô u seer lun a jighjigh u nan man ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Se mbagenev kpuaa se mba a ishimaverenkeghen u za teman tor vea Kristu imôngo . Tsô ve gba eren akaa ve . Nahan kpa , Yon@@ a gema kav kwagh u kpilighyol kpishi . Akaa ne wa m - ver u i ver Tartor sha ken inyom i 1914 la man mgb@@ ihi u “ M@@ i@@ ka@@ el kua mbatyomov nav ” gb@@ ihi Satan man az@@ ô@@ v a na shin tar la ker . A kaa wener , “ shin er yange m lu zuan a inyaregh kpishi nahan kpa , m@@ tu@@ me@@ yol man ishim@@ any@@ ian i alaghga a va de@@ m tom la na yô , saan mo iyol ga cii . 13 : 20 - 22 ; 14 : 22 , 23 ; 21 : 1 - 9 . Shin er if@@ i shon sar av@@ enge nahan kpa , kwagh ne y@@ à@@ ng@@ è ve u p@@ eren ga , gadia Yehova y@@ ua mngerem ma sha ma lu mor@@ on a m@@ or , nahan ma shin hemen mara ma sen cica cii ma haa shin Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh la . Alaghga mbagenev vea kaa ér ka hanma kwagh ken tar a lu u bo ga . 48 : 17 , 18 . 32 : 21 - 24 ) Shin yange ma u nenge kwagh u A@@ ron nena , shighe u M@@ iri@@ am , an@@ ngô na u kwase , tu@@ ur un ken ityô ér a pu@@ u kwagh u kwase u Mose za vôso ken atô@@ at@@ yev laa ? ( N@@ um . Yange fa ga . Hi@@ ihii yô , icighan jijingi yange mgbegha mb@@ ang@@ eren Bibilo ve nger akaa a anmgbianev vea er ve vea kuma u lun mbatamen man udi@@ ak@@ on la . Shin er se vande wan ago iyol u sôron ve ga nahan kpa , se tôô shighe la se kohol ve se gba pasen kwagh imôngo , keghen shighe u a sôr ts@@ ar a bee , shi mat@@ o ugen una va la . Ashighe a yange á lu ken to@@ ho shighe u tugh mbu il i hu@@ an ving á kuran iyôngo i ter na tswen la , yange una kenger as@@ an sha kwa@@ v@@ aôndo ac@@ in imôngo ! Yange lan ve ishim@@ aa ? Er se lu keghen iyange i Yehova nahan , “ Aôndo u bem ” ngu suen se shi sur@@ un se asema . Kpa lu un tseegh ga . Er Aôndo a zu@@ ngu se mhôônom nahan kpa ng@@ ura tese ér p@@ eren atindi na a sha kwagh u mimi la ga . An@@ z@@ ôr a Mbaiserael yange ve ta sha az@@ ongo a ak@@ ondo ve i doo kenger la lu sha u a umbur ve ér mba ior mba Aôndo á tsough ve sha u ve civir un shi ve kuran atindi a na kpaa yô . 11 : 10 ) Aberaham “ na Aôndo jighjigh nahan i gema i nenge kwagh la er ka perapera na je la . ” — Rom . W@@ ase Ior Ve F@@ a Kwagh u Bibilo i Tese J@@ im Yô , 2 / 1 Elisha yange venda u@@ iyua mbara , kpa Ge@@ ha@@ shi yô , gema soo ve kpishi . 48 : 17 , 18 ; F@@ il . Mbai@@ hyomov mbara cii , mô ve môm tsô war ga . Is@@ ak@@ a , wan u ter@@ tamen u lun a jighjigh ne mar ken iyol@@ been na la kpa , doo un ishima kpishi . “ A@@ jiir nga atar a yange m hen mer or ka nana kpe ve nan yem her yô ; yange m hen mer ka nan yem sha gayô ken ig@@ y@@ am@@ usu gayô ken pu@@ g@@ at@@ or@@ i . Shi nenge ase kwagh u A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o la kpaa . Nahan kpa , Yesu gema tese gbenda ugen , a kaa ér : Eren msen a ishima i môm , i de lu sha ci u ior ve nenge nahan , ve wuese we ga . Ashighe agen mba@@ beenyol ka ve kera kaven kwagh ga , shi ve ure kpishi , shi ve ungwan taveraa shin ve nengen tsembelee ga , gayô ve nyian shin ve ny@@ anden ken iky@@ ondo . Kwagh ugen u hemban doon se a ng@@ un je kpa ngu ga , saa u zan hemen u fan Aôndo wase seer a seer tsô . ” Kanyi i Lu I@@ ma@@ agh ki Iky@@ ar@@ yan i Ts@@ an G@@ be@@ mee ? Yehova una wase u u tsuan akaa sha kwaghfan hen shighe u u lu iyev ne . Anmgbian wam u kiriki ugen yange nyôr nongo u mbaaferev ugen , nahan m luun vea ve . Ken inyom i 200@@ 7 la , R . I kôr nomso man kasev hen u@@ y@@ aav vev i kp@@ era inya i yem a ve . Nenge imba er yange a lu ican u y@@ esen ônov ken imba tar la sha won yô . I seer timen sha kwagh ne ken Iyoukura i A@@ ip@@ or 1 , 20@@ 12 , peeji 18 - 21 . W@@ u@@ ese mba ve lu a ci ker la . Yehova na tiônnongo u Kristu iyua i dedoo , gadia a ver “ or@@ kuran môm ” — ka Yesu Kristu je la — sha u a nengen sha mbatomov N@@ av mba shin tar la . Anyom a karen ken ijime er 2@@ ,@@ 6@@ 00 nahan , Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , Tor u Bab@@ ilon er ze@@ ge e@@ ev mbu sha z@@ en@@ aria , nahan a kaa ér hanma or nana g@@ ure , a civir mbu . Ity@@ aven yam seer ga , shi u eren an@@ ka@@ am mba kiriki , er u tôôn akaa a m te@@ en la sha ajiir a m p@@ endan a ken sh@@ ôô@@ p@@ u la nahan je kpa , i taver mo . Shi alaghga je yô , imba or la nana kar a ishima i nan sha im@@ anger nana er ma tom u nan kom u eren cuku tsô kpaa ga yô . ( 1 Mbakorinte 3 : 6 ) Se nenge nen akav ahar vough ken akav kpishi aa a lu yô . I tese u ken k@@ l@@ ase ugen . Hen ijiir igen di yô , ior mbagenev er zende kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 16 , u zan man u hiden , ve za nenge “ In@@ i@@ umbe i E@@ ure@@ ka ” ne . M@@ nder u Yesu shin ku la lu kwagh u vesen ken awashima u Yehova kua loho u dedoo u ve lu pasen vangertiôr , yemen a mi sha ajiir a ac@@ aa la . Shi a kaa ér : “ Se@@ mb@@ er@@ ee ne m yem m ngu hen gar ugen u a lu sha I@@ wo i í yer ér An@@ des la . Sha kwagh u keren tom u ortamen la yô , m nenge mer ka kwagh u m soo shin ka kwagh u a s@@ ar@@ em u lun la , i lu kwagh u vesen u a ne ve m keren u eren tom u ortamen ga . Shin er mar@@ ami u mbagen i lu u lamen kpishi ga nahan kpa , u geman di lun ving yum la kpa doo kuma ga . Een , gar shon u mor@@ on iyol la , i gema un hingir m@@ t@@ w@@ em . Mba hen ag@@ u@@ ngu a hen J@@ af@@ fa a lun a a@@ wen , ape ngise ag@@ ir@@ g@@ i mnger tilen hen gar u Yo@@ pa u tsuaa la yô Aluer se sôr akaa agen a a vihi ken atô la ga yô , se hemba lun a zayol . Ny@@ agh nen hanma inja i kwaghbo cii . ” Ka unô yange Yesu na ve tom ér ve̱ pase loho u dedoo u T@@ ar@@ tor@@ o ? Nahan ú nenge wer ka vough u henen ér Aôndo nenge ér ú kuma u tsuan u civir un a ishima you ga z@@ ee ? Iyou i Tartor T@@ sua T@@ u@@ ta E@@ ri@@ c : Een . Nahan yô , gba u Mbakristu mba sha ayange a ase ne vea za hemen u keghen sha ci nyi ? U za pasen kwagh hen gar u Le@@ av@@ en@@ wor@@ th la yange z@@ am iyol kpishi , sha ci u ior mba hen gar la soo kwagh u Mbashiada mba Yehova ga . 13 : 38 ) Mb@@ an ka ior mba vea lu a lu sha ikyev i Tartor la ga , kpa gema ka “ ônov , ” shin mba@@ y@@ an@@ dyako u Tartor . — Rom . 8 : 14 - 17 ; Ôr Mbagalatia 4 : 6 , 7 . G@@ omoti u Kristu u vough la , una kar a isholibo man ij@@ ung@@ wen sha tar kera . ( 2 Mbat@@ esalonika 2 : 3 , 8 ) Nahan kpa , i@@ ov i aie i sha kwagh u iyange i Yehova la yange i na mbadondon mba Yesu undu gbenda u zan ken uma u tsôron la ga . — Mateu 7 : 13 . Aluer se mba dondon ikyav i Mose la yô , kwagh la una bende a mfe u Yehova a fe se la nena ? Yange kaa a mbahenen nav ér : “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô . ” A gema Peteru a wa sha ikyev i “ mbau@@ ty@@ av un@@ yi@@ in un@@ yi@@ in kwa ny@@ iin , er ve̱ kura un dedoo , lu wan ken ishima er una due a na hen ior shighe u P@@ ase@@ ka una kar kera yô . ” Kpa , ka ve hemba eren erdoo a mba ve civir Aôndo sha mimi a ve imôngo la . — Mateu 5 : 45 ; Mbagalatia 6 : 10 . Ken inyom i sha 39 i As@@ a tema tor la , angev kôr un shin angahar . Aluer se mba eren tom u u@@ ke sha gbenda u ua na se kende tom u se lu a mi u eren sha ci u anmgbianev asev la ga yô , a doo Yehova a vese . Yesu lu tese m@@ doo u Mkaanem ma Aôndo ma doo un ishima tsung la sha ieren na a Mbaf@@ ar@@ ishi nena ? Shighe u kwagh a lu nahan yô , gba u se ta ikyaa a Yehova . M@@ gber u H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo ( Iyoukura ) , 1 / 15 4 : 3 , 4 , 10 . Mbagenev lumun a F@@ er@@ mi ér mfe ngu hange hange sha u tôvon sha akaa shi eren akaa agen kpaa . “ M Ver Ne I@@ kav I T@@ esen ” ( Yohane 13 : 15 ) Lu ôron kwagh sha ikyav na i yange tese sha u hiden a iyol ijime la , kpa ikyav i tesen í Yesu ver se la ngi a tom na u hemban cii u̱ yange lu orumace shin tar ve er la — sha u tesen ior loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . 14 : 2 — Yesu una ‘ sôr ijiir ’ Sha sha ci u mbadondon un mba jighjigh nena ? I@@ d@@ ya i ken jijingi i vihi Yehova ishima vough er idya i kpôô kpôô kpa i vihi un ishima nahan . Yehova K@@ ur U@@ ityendezwa N@@ av ( 2 Utor 3 : 11 ) Maa Eliya tsaase Elisha anyom at@@ er@@ atar nga kar yô , Elisha kav er ica a gba ga tsô Eliya una de tom u u lu eren ken Iserael la yô . Kwagh ka a er i vihi yô , ior kpishi hen ér kwagh gba Aôndo sha kwagh wase ga . Awa@@ shima u m lu a mi hii iyev je la kure hegen . Kpa u nan eren mimi yô , nan ve hen iwanger sha er á pase aeren a nan er i lu ken Aôndo je man i er a ye . ” — Yohane 3 : 19 - 21 . Ve na ian ér iky@@ ar@@ yan ve a Aôndo la i̱ o@@ gh@@ om , nahan á kera gba ve kwagh ken uuma vev ga . Iyange i Yesu Ny@@ ôr ke ’ Yerusalem a I@@ ember La Kwagh u hiihii yô , icighan jijingi wasen ior mba Aôndo u lun wang . I@@ OR kpishi ungwa mbagenev ôr kwagh ne : ‘ S@@ aa kwagh u u lu a mi la una kera lu ga ve u fa iwasen na ye . ’ Nahan kpa , er mbatamen mba i ter kwagh ve ken mhii u ngeren ne la nahan , alaghga a taver we u eren kwagh ne . Kanyi ka i tese ér a de or isholibo i nan shin a de nan ga ? Sha nahan yô , de se za nen hemen u wuese Yehova , er aka@@ au@@ ma a sha la nahan , ser : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” — Mpa . Akaa a a lu ken igbenda i tesen mbayev kwagh yô , ka Bibilo i henen hen tsombor hanma shighe la man mtim u timen ken Ruamabera hanma iyange la . Nahan ityôkyaa ngi i se ker u fan inja i kwagh u Ruamabera a pase ga la ga . ​ — Gen . Mba Ts@@ wen kpa i T@@ a Ve K@@ era Ga ( ijiir i nengen sha mba@@ beenyol ) , 4 / 15 ( Ôr Yohane 14 : 16 , 17 . ) Aluer u lam a or man nan tese isharen yô , shighe u ú hi@@ di ken ya wou je kpa , doo u ú henen sha atesen a mimi a Bibilo a ú nenge wer gba u nana seer fan la . D@@ E GB@@ E U@@ W@@ ER G@@ A 13 : 20 ) A@@ ny@@ iman nga sha kwagh ne ga , aluer se tsua u kôron ijende vea ior mb@@ ab@@ ov yô , se gba ken kwaghbo . Ka kwagh u ican ga u or gban shin if@@ i shin iky@@ ondo i nan wever sha to@@ ho shighe u ve lu zan zende la . Lu nyi i dedoo i due ken iliam i kundu kundu i anmgbian u@@ gen@@ e ? ; Be@@ eren@@ s , K . Ken inyom i 3@@ 12 S.@@ W . la K@@ ôn@@ stan@@ t@@ in Tor u Roma u lu or u fan Aôndo ga la , gema hingir Orkristu ken iti . ( Mateu 6 : ​ 9 , 10 ) Doo u se eren msen ser Tartor u Aôndo u va , sha ci u ka Tartor la ua na a er ishima i Aôndo , sha man shin tar ye . Sha mimi yô ieren i hembe kaan g@@ enger g@@ enger a vaa , hemban cii yô zum u i lu u̱ tesen or@@ henen la sha u nana̱ lu a aeren a dedoo man ishima i tse@@ en yô . Hanma iyange yô , nôngo u eren kwagh u una wase u u̱ kohol iyol shi ‘ kuran , ’ er tsombor u E@@ m@@ man@@ uel nahan yô . Mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u yange ve hii kôron ak@@ ô@@ ôr , shin ut@@ am@@ kô@@ ôr kpishi shin zege@@ mnger , sha ci u yange i gba u a er ici@@ gh ki wan sha iky@@ ondo i môm tseegh sha ak@@ ô@@ ôr a kuman er 1@@ 2@@ ,000 nahan . Kpa Yesu za hemen taver ve asema kaa ér : “ Hen ior yô , kwagh ne a fatyô ga , kpa her Aôndo yô , ka nahan ga ; gadia her Aôndo yô , akaa cii a fatyô . ” Kpa i kaa a na kwa tar nahan ér : “ Kwagh u Aôndo A ser un yô , we de kera kaan wer , ka u wang ga ze . ” Aluer i pase akaa a Bibilo agen vighe vighe ga yô , alaghga a taver mba@@ y@@ ev@@ makeranta u kaven . Í ôr kwagh sha Yesu ér : “ Per@@ apera doo U ishima , U gema U ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi [ if@@ er@@ kwagh ] . ” ( Heb . Hanma ijiir i ve civir ker i i lu sha ci u atôônanongo a kuman 9@@ 0@@ ,000 sha tar cii mba yer í sha inja vough nahan ér Iyou i Tartor . 18 , 19 . ( a ) Se wase mba ve taver ga sha an@@ shighe kpuaa la nena ? ( Yohane 10 : 16 ) Saan se iyol kpishi er se lu eren tom u wasen ior u yan ikyar a Aôndo nahan . Yesu yange na Peteru “ u@@ ish@@ in@@ d@@ an mba tartor u Sha ” sha ishigh ki mbahenen nav mbagenev . ( Mat . N@@ ana n@@ alegh yô , m kaa mer , “ F@@ a wer u ngu a kwagh u a hembe doon a awambe a tan yô . ” Kpa gbenda u mbadondon Kristu ve nengen mimi la kaha kposo . Kpa m eren msen hen Yehova yô , pe@@ ver mo iyol shi m zua a be@@ m@@ shima . ” A shi nan kpa , mba@@ z@@ ende@@ v ôr ior kwagh u u@@ ivande mba Aôndo ne . Kanyi se hen sha gbenda u Yehova er kwagh a Aberaham laa ? K@@ ron@@ i@@ ku u sha U@@ har mgbegha se u civir Aôndo u mimi a ishima yase cii shi nan un jighjigh her@@ egh . Kpa jighjigh u u ne uityendezwa mba Aôndo la una mgbegha u u koson akaa sha ci u mlu wou ken hemen , u sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la shinii , u ker uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? 5 : 3 , 4 ) Aluer se mba eren sha kwaghwan ne yô se lu tesen Ter wase u do@@ on@@ shima la ser se soo u waren iy@@ ugh na i i lu van la nyôron ken tar u he u perapera la . U tesen ikyav yô , alaghga mba@@ y@@ ev@@ makeranta vea kighir or k@@ ov ve u ken makeranta nahan nana ma ta@@ av . I ker ah@@ ab@@ a ér u@@ kwaghaôndo mba sha tar 3@@ 7@@ ,000 mba ve s@@ enge ér mba Mbakristu shi ve kaan ér Yesu Kristu ka Or@@ hemen ve yô . Mkaanem ma Aôndo pase ér se fatyô u y@@ eren ken iti i Yehova . ( b ) Se er nan ve se tese ser se mba a ishima@@ wan@@ a ? Ish@@ aren i ve lu a mi ér se zua a uma u tsôron la tese ér se doo ve ishima . • Se tese ser ian yase ken nongo u Aôndo gba se kwagh nana ? Or@@ gen u ngise hemen tar u Com@@ mon@@ we@@ al@@ th u Au@@ str@@ al@@ ia kpa yange lumun a kwagh u i k@@ ur heen ne , yange kaa ér : “ Ka a̱ ôron kwagh u mkpeyol u ior cii yô , ka kwagh u mlu u wang u hanma or i lu ôron ye , nomso@@ or man kwase man wanye cii . ” Sha nahan yô , doo u se lu nen gen@@ g ge gen@@ g ! Ishima yange i̱ vihi Aôndo a Mbaiserael mba sha ayange a Amo@@ shi la sha ci u nyi ? 12 , 13 . ( a ) I@@ orov uhar pase mk@@ om u ve zough a mi sha u eren tom sha mimi la nena ? Kwagh ne kua u palegh u kenger ufoto mba ji@@ mba@@ gh kpa ker , vea lu mba sha kô@@ m@@ pu@@ ta shin mba sha zege@@ kp@@ ande u yôôn kasua shin mba sha i@@ gb@@ ende i magaz@@ in , shin vea ve lu nyityô ijiir igen cii kpaa . 3 , 4 . ( a ) Yehova tindi Mose ér a̱ er nyi ? Á ver ishigh wener aluer se mba ôron Mkaanem ma Aôndo yô , jighjigh wase una hemba taver shi se lu a vangertiôr ken Aôndo man uityendezwa nav kua ken nongo na . U a N@@ d@@ eren Mba@@ kp@@ enev La ( 2 Timoteu 3 : 4 , 5 ) Ior mba ve ver m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken hemen yô mba ‘ wan im@@ agh ki dedoo sha ci ve ayol a ve ken hemen , sha u vea kôr ave sha uma u a lu uma jim yô . ’ — 1 Timoteu 6 : 19 . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 PE@@ E@@ J@@ I 7 - 11 ( 2 Yohane 9 – 11 ) Mayange je se gba nen ken a@@ yom a Diabolo sha u tan “ gbenda u mimi ” u Mbakristu la kera geman dondon mbat@@ esen mba aiev mba ve nôngon ér “ vea nyôr a ityesen i k@@ ahan i dang myer ” shi ‘ vea zua a m@@ tser sha a@@ vese sha akaaôron a sha at@@ ser@@ egh ’ la ga . — 2 Peteru 2 : 1 – 3 . 3 : 9 ) Kwagh u vesen u una wase se yô , ka u eren tom a shighe wase man akaa a ase sha inja , palegh u keren akaa a van se tseegh a mtsera la . T@@ aver jighjigh u u ne Mkaanem ma Aôndo la . Nahan dugh Bibilo sha yô , se fatyô u zuan a ikyav i tesen ér Y@@ e@@ h@@ u yange lu kpôô kpôô je he ? Me er u , ú hingir ikyurior i vesen , Me ver u doo doo , Me er iti you i̱ za g@@ wa man shi ú lu iveren kpaa . Er m lu kwa@@ v yô , m nôngon hanma shighe mer me lu a kwagh u eren ave , man ieren ne wasem u hemban m@@ ts@@ wen@@ em . ( Pasalmi 9@@ 7 : 10 ) M@@ sen ne una wase se se palegh u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh shin ah@@ ir a eren man akaa agen kpaa . — 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ; Mpase 21 : 8 . Ke@@ ith tema lu ungwan iliam ve ne , tsô a mough a va sha h@@ unda u va z@@ endan anmgbian la ér a yem . Kwagh ne bende a mo kpen kpen . M been makeranta u G@@ ile@@ adi ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 19@@ 45 yô , mo kpa i t@@ indi@@ m ken tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o , nahan m za kohol anmgbianev av . Se mba ye atsan agen sha ci u mbam@@ yen asev , shin sha ci u tar u bo u se lu ker ne . Alaghga se lu a mbampin kpishi sha gbenda u uma una va lu ken tar u he yô . Kpa aluer ve hen u eren kwagh imôngo yô , vea fatyô u sôron nyityô mzeyol cii shi zan iky@@ ura kpaa . ( Yohane 17 : 12 ) Er Yesu yila Yuda ér “ wan u mtim ” yô , lu tesen ér Yuda una kpe yô , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku ia lu sha ci na ga . Adam kera za hemen u lun uma ken iyol igen kposo shin ken jijingi ga . Se mba gem ishima yase cii se mba h@@ aren sha u samber a mbam@@ yina mba ior mbag@@ ene@@ ve@@ e , shin se mba cir@@ in a ci@@ r mbam@@ yina vev mba shon sha dooshima ? R@@ am@@ u umbur kwaghôron na u hiihii ken makeranta ne ken inyom i 19@@ 44 la . Kwagh ne yange a na yô , ashighe agen m lu zung@@ u@@ lu@@ u , maa mbamaren av ve fa je ér kwagh z@@ am iyol . Ka i hemba nyoon se aluer se fa ser i er ang@@ er@@ e@@ ke sha a vese shin mba gbe kô@@ son se tsô yô . Er i wua A@@ ron ônov uhar yô , alaghga yange nenge ér ma pristi nana ya nagh ku isholibo kura sha iyange shon i môm yô , a lu shami ga . Kpa er m fe ityôkyaa i i ne ve i@@ pi@@ la i lu la jighilii , shi m fe mer ica ia gba ga tsô Aôndo una kar a i kera yô , saan mo iyol sha mimi shi ishima gb@@ am sh@@ imi . — Pasalmi 37 : 29 . Ken ivur i sha 15 la , i gba ôron kwagh u jijingi la di tsô ér ka “ Ter . ” Kpa ashighe kpishi ior mba i lu sha shighe u ‘ ian i doon ’ kpa ve b@@ undu mbamkombo shi ve fe duen kwagh pasen ga la ka ve nôngo gb@@ ev sha an@@ ka@@ am mba ikyo@@ o@@ gh ga shighe u ‘ bo tôv@@ ac@@ an ’ a tser ve yô . ” Kwagh ne inja na yô , iyol@@ wu@@ h@@ an yase i de lun sha ihy@@ agh man sha gbenda u ú due kposo ga , shi i de lu sha u k@@ enden isharen i ji@@ mba@@ gh man sha u tesen alegh a yolough a ase ga shin sha u eren h@@ we za karen ikyaa inya ga . Kpa Yehova gema wase ior nav u fan er ityesen ne i lu i tsu@@ men a ior yô , nahan ior nav lumun a kwagh u Mkaanem nam ma kaa ne , ér : “ Ver ato Iserael : TER , Aôndo wase , ka TER tswen , je ! ” ( D@@ ut . Kwagh@@ aôndo u Mbar@@ o@@ ma 1 : 20 ) N@@ ga tesen kwagh ne nena ? Anmgbian u kwase ugen u yange undu nom na man mbayev nav , mough yem ken tar ugen u hemban lun a kwagh ave yô , kaa a mbatamen ér : “ Yange se de akaa a vesen agen kar se sha er me va heen yô . K@@ e ’ masejime yô , í va mase pasen ve tu@@ h@@ wan . 16 : 16 - 18 ) Aluer u kenger hiihii yô , a lu u er ior mban cii lu civir Yehova sha mimi nahan . ( Yesaia 5@@ 4 : 17 ; 60 : 22 ) Shi ú ngu nengen er mimi u ken Bibilo a lu wanger seer a seer yô , man er i lu zan hemen u sôron akaa ken nongo u Yehova u shin tar ne yô . Apostoli Yohane yange tsen@@ ga nengen ken mpase u sha mnenge er a kohol ior sha ayange ne yô . Mic@@ hel@@ le : Hen ase sha kwagh u ngô u . Ve ver se ikyav sha kwagh u jighjigh u nan mban ishimataver kpaa . 17 : 3 ) Ka nahan ve Bibilo i we se kwagh nahan ye , ér : “ De or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . Se wuese kpishi er Yesu a lu kuren ityendezwa na i a er ér una nenge sha mbamgbe asev mba ken jijingi la . W@@ ea lu kwa@@ v yô , u fatyô u eren tom a ian i u lu a mi la sha u seer tesen mbagenev mimi kpa ? Nahan Yehova na un ian ér a er Yobu atsan kposo kposo . “ Or u nan dondo sha perapera kua erdoo yô , nana zua a uma man perapera kua icivir . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 21 : 21 . Aluer ka u se fatyô yô , shighe u se tagher a mbamzeyol mba nan@@ den se ityough yô , ka sha igbenda i nyi nahan se er erdoo ve se tese ser se lumun ser tahav mbu Satan mbu yange se u eren erdoo ga ? ( Genese 3 : 1 - 5 , 15 ) Yange er a mba ve lu jighjigh la sha mh@@ ôôn shi ken masejime yô , a na Wan na u môm môm la sha ci u m@@ de u asorabo ase . B@@ em Gba Shighe u Solomon K@@ ende a M@@ civir u Mimi sha La Ka mimi , gba kpee u se na jighjigh . ( 2 Samuel 4 : 4 ) Er M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti lu vesen yô , i@@ wan ne yange ia lu un saa u una wa ishima a mi je ka u henen a hen ga . Er Nan a De Kwagh@@ bo , I@@ can i Y@@ an I@@ ̱ Z@@ a H@@ em@@ ene ? Aluer i er or batisema sha mnger man sha icighan jijingi yô , i mar nan he@@ gh . Bibilo kaa ér : “ [ Aôndo ] Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” — Mpase 21 : 4 . A lu nyi je i ne u hingir u nengen iyol you wer u gba kwagh ga kpa , umbur or u a soo ér we u nenge iyol you nahan la . Ish@@ ember i “ paradi@@ so u ken jijingi ” la ka ishember i se t@@ eren ken mcivir wase hanma shighe yô . Kanyi i lu Tartor u Aôndo ? Nenge ase er mhôônom kôr Yesu sha shighe ugen kpaa yô . Gadia aluer se ‘ er isholibo man á gbidye se man sé wa ishima ’ je kpa a wase se sha ma gbenda môm ga . Mbagenev pase vangertiôr u ve lu a mi sha ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la nena ? Zum u se tagher a mbamzeyol hen ya yô , gba u se ver ishima se fa kwagh u a ne ve ior mba hen tsombor mbara ve lu lamen shi eren kwagh u ve lu eren la yô . Zum u Aberaham za uwegh tôô ih@@ ô ér una s@@ ôngo wan na yô , Aôndo tindi ort@@ yom na za yange un . Shi kwagh ugen yô , ka dang u a lu ken im@@ akeranta i vesen la . Kpa zum u yange vea civir Yehova sha ishima i môm yô , ashe a asema ve a bugh . Satan yange kaa a Ifa ér una ya ity@@ am@@ egh ki kon u i ta ve icin sha mi la kpa una “ kpe je ga , ” nahan lu kaan ér Yehova ka Aôndo u mimi ga , a kuma u se suur sha a na ga . Mar@@ t@@ in Lu@@ ther , Or - Jam@@ an@@ i u hemen sha kwagh u sôron ityesen i kwaghaôndo u F@@ ada la yange kaa ér ka u@@ po@@ op@@ u mba kwaghaôndo u F@@ ada la ve lu mba@@ an@@ ti@@ kristu ye . 5 : 12 ; 6 : 23 ) Lu@@ un er Yesu nder shin ku ga yô , ma se fetyô u kaan ser : “ Se gbaa yan nen akaa man akaa tsô , gadia kp@@ er se mba kpen . ” ( 1 Kor . Ka ieren i nyi i doo u se nenge ser ijende yase i lu a mi ? P@@ ase er yange tsombor ugen wase anmgbian u beenyol yô . Kwa@@ se@@ shiada ugen u a lu anyom 8@@ 4 , ken tar u N@@ or@@ way pase kwagh sha gbashima anyom 70 hegen . Se er nan ve mbamsen asev vea lu gu@@ da ? Or u nan undu ikyum@@ u@@ ile i Aôndo man nan soo u eren ishima i Yehova cii , ka shighe u í doo u nana “ nder ken m@@ nya , ” nana hide ken ikyum@@ u@@ ile je ne . — Rom . Mbak@@ ov mba wanye la mba ken makeranta kaa un akaa kpishi ér a̱ vihi ishima , kpa a umbur kwaghwan ne , ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian , gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” ( Heb . 11 : 26 ) Aluer se mba nengen a kwagh u Yehova a t@@ ende zwa u va eren sha ci wase ken hemen la ken ishima yase yô , jighjigh u se ne Aôndo la una taver shi Yehova una seer doon se ishima . Sha nahan yô , shighe u se lu henen sha kwagh u ma or u ú soo wer nana lu ijende you i kôôsôô yô , doo u ú umbur mkaanem ma Yesu mara . Aluer kwagh ngu nahan yô , de se za nen hemen u eren msen sha gbashima hen Yehova , Aôndo wase u dooshima , shi se wa iyol yase sha ikyev i hemen u icighan jijingi man kwaghwan u Mkaanem nam a iyol hiden a mi ijime . Anmgbian ugen yange nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh hanma shighe , kpa va fe mimi yô , a de ieren ne . Ivur la kaa ér : “ Aôndo A kende Un sha kpishi je . . . A ii Un iti i i hembe hanma iti igen cii ” yô . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” ( Heb . Aluer ú hen Bibilo hegen an@@ shighe kar , shi ú fa kpaa wer se mba ken “ ayange a masejime ” yô , ú nenge wer doo u ú hii u civir Aôndo hegen ga z@@ ee ? — 2 Timoteu 3 : 1 . Bibilo kaa ér : “ TER yô , Una kegh , sha u eren a ven dedoo , ka nahan man A kende iyol Na sha , sha u Una zung@@ we ne mhôônom ye ; gadia TER , ka Aôndo u ôron ijir je ; saan mba ve keghen Un la cii iyol ! ” ​ — Yes . E@@ i , lu nahan ga . E@@ i , “ gadia Aôndo ka u nzughul nzughul ga , kpa ka u bem . ” Kanyi ia wase se ve se lu ken paradi@@ so u ken jijingi ne her@@ egh ? ( Mateu 24 : 3 , 29 - 31 ) Er akaa ne aa lu eren se̱ lu nengen yô , ishimaverenkeghen i se lu a mi ser a va yima se la kpaa ia lu hemban lun se kwagh u mimi . I@@ mba gbenda i kundu kundu i tôvon sha kwagh tsema tsema ng@@ in nahan yange i nyôr ken asema a mba ungwan un mbara je ka u henen a hen ga . Mbakristu mba t@@ angen iyol u zungwen mhôônom ga Alaghga u pine wer , ‘ Kpa a lu han@@ a ? Yange mba pasen un afer@@ akaa a a er la yô , a lumun ibo . Hanma wase nana kav jighjigh u Eliya ne ! 5 : 12 - 14 ) M@@ kav man kwaghfan u ú zua a mi ken Ruamabera u jijingi mgbegha ior nger la una va u a msaanyol man iember man bem . 14 : 17 , N@@ W — Ka sha nyi gbenda nahan i ker or u lun a mfe ih@@ yo@@ mo ? 16 : 9 ) Se soo u kaven Yehova je ka u henen a hen ga . A kporom a pine ér , “ V@@ er@@ n , kwagh za i@@ yo@@ loo ? ” Sha ci u nahan yô , tôô nen ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii . ” Gba u se er nahan sha er se fatyô u hendan a Diabolo man az@@ ô@@ v a na yô . — Ôr Mbaefese 6 : 10 - 13 . “ Z@@ EN@@ D@@ EN N@@ EN K@@ EN D@@ O@@ O@@ SH@@ I@@ M@@ A ” Mba@@ fil@@ iti shi mba va te num sha Mbaiserael yô , Saulu ker iwasen hen u@@ jijingi mba mbakp@@ enev , kpa zua a mi ga . M@@ sur@@ shima sha ci u Mba A@@ sema a V@@ ihi Ve T@@ su@@ ng La Er yange Yesu kaa a g@@ um or@@ ny@@ ar u hemen la nahan , se kpa saa se kuran atindi a Aôndo . 10@@ 3 : 21 . Shi Paulu yange a maa jighjigh u nan sha akav a tesen . Yange kaa a mbahenen nav ér : “ M kera yila ne M@@ er ikp@@ an ga , gadia kp@@ an fe kwagh u ter na a eren ga ; kpa M yila ne M@@ er , ak@@ ar , gadia akaa a M ongo hen T@@ erem cii , M ôr ne a . ” ( Genese 9 : 1 ) Nahan a̱ shi nan kpa hen shighe ne Aôndo yange tôô i@@ fan i̱ a wa tar la kera . — Genese 13 : 10 . 21 : 22 ; 23 : 6 ) Yehova yange ya iky@@ ur vea Aberaham man tsombor na . Nahan kpa , shighe u ú lu hen ya la , gba keng u ú ungwan imo i mbamaren ou . — Ef . Se fatyô u henen z@@ ange ser , kwagh ng@@ un shin ng@@ un nahan kwagh gba se a mi hange hange , kpa alaghga a lu di ish@@ ar tsô , kwagh a gba se a mi hange hange ga . 8 , 9 . ( a ) Er nan ve yange gba u a kôôm mhen u Bar@@ u@@ ki ? Paulu yange er msen ac@@ in atar cii ér Aôndo a̱ dugh un saa ken iyol kera ( Yakobu 1 : 17 ) Nahan a lu shami u kaan ér Aôndo u nan nagh wuee ne ngu ica a vese ga . Gadia se ôr nahan yô , se mba kaan ser a ny@@ ume se iyua i fan un shi kporom hen a na la . Ken Bibilo yô , ikyav i “ tsegha ” kanyi ? Takerada ugen u i gber sha kwagh u ilev mbi kuran yô kaa ér , “ or u nan tee ilev nan due a mbi ér mbi za ya to@@ ho , maa nan kende mbi yô , mb@@ ia fatyô u gban angev , shi a yina mbi iyol ken atô u anyom kpuaa . ” Apostoli Peteru yange nger ér Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba a “ ishimaverenkeghen i i lu uma ” yô . ( 1 Pet . ( Ese@@ ter 1 : 1 - 3 ; 3 : 8 , 9 ; 8 : 3 , 9 - 14 ) Nahan se fatyô u kaan ser ka tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia la u lu ityough ki sha un@@ yi@@ in ki inyam i i er kwagh u i ken Mpase la ye . “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima , hemen nen sha u nan ior icivir . ” — R@@ O@@ M . Ka nyi i gbe u se fa sha kwagh u i@@ ember@@ yolough yase ? Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi kohol se ken mcivir u mimi , man mban cii kohol hingir “ zege@@ ikpelaior . . . ve due ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . . . . Ve lu g@@ enger imo kaan er : M@@ yom ka u Aôndo wase u A tem sha ik@@ ôn@@ ough ki torough la man shi Wan@@ iyôngo kpaa . ” Tartor u Aôndo ua bee a ifer nena ? Yange tsaase mbagenev nena ? Shin er ior mba ken ic@@ ile la kpishi ve lu yevese duen tar la imb@@ usu nahan kpaa , ior mba nan iyol sha ci u tom yange ve va ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia sha u va wasen a kwagh@@ maan la . Yange i taver u been or im@@ ande vough er u nd@@ eren or shin ku nahan . ( N@@ um . ( Anzaakaa 5 : 18 ; Mbaefese 5 : 28 ) S@@ aa nom man kwase vea na ayol a ve jighjigh keng ve vea kôr cio u lun k@@ ang@@ en@@ aa imba ne ye . M@@ lumun u i ne sha mpin ne , u yange i ‘ ci@@ r un , i ver zan zan shighe u mkur ’ la zua sha kwagh u tsegh ku ôron ku Bibilo i̱ ôr sha al@@ ô sha al@@ ô la . ( Pasalmi 5 : 1 , 2 ) Mkaanem ma í nger ken Bibilo sha kwagh u uma u Davidi la tese ér , hanma shighe u Davidi yange una sôn iwasen yô , Yehova a na un . Nahan cii kpa , “ akaa a a hembe lun a inja ” la yô a de hungur we ga , ka akaa a ken jijingi je la . Kpa ieren i nan i shami ga la ia na hanma Or@@ g@@ rika man Or@@ yuda shin mba i shigh ve mkurem mba sha ayange la an@@ zughul zan zan mba sha ayange ne kpaa ? U gbidyen kwar sha akav a ng@@ era la una wase se u hiden a iyol yase ijime shi kwagh la ngu a tese se ér ‘ se de nengen sha mlu wase i̱ hemban er ma se nenge la ga . ’ — Mbaromanu 12 : 3 . Ve kar ior ity@@ at@@ akerada i lôh@@ ôn ve kwaghôron ne kuma 1@@ 5@@ 0@@ ,000 , shi ve yôô un ken up@@ ip@@ amba@@ abaver mba vesen mba ken gar u O@@ s@@ ak@@ a kua sha u@@ ti@@ ke@@ e@@ ti mba gir@@ gi@@ do@@ go kuma 4@@ 00@@ ,000 . “ U@@ k@@ us@@ a mba i man@@ de [ sha kwagh ] i taver ” yô , kwagh la t@@ enger ga . Kp@@ iligh mbat@@ wer@@ ev man mba wasen mbat@@ wer@@ ev tom mba ve va u va nengen un la iyol kpishi , nahan ve kaa ér , “ Kwagh ne kpilighyol ts@@ ôô ! ” ( Mbaefese 6 : 1 – 4 ) Ashighe kpishi , kasev mba noov vev ve lu mba nan jighjigh ga ka ve tagher a akaa a i gbe u vea hide a ayol a ve ijime sha er vea nôngo noov vev ve fa mimi yô , man mba eren kwagh ne a “ mlu u wang u cian Aôndo la . ” ( a ) Hii shighe u Tartor u Aôndo hii u hemen la je , ngu eren nyi ? “ U@@ zege@@ mbaakaav Mba Aôndo ” Na Ishima M@@ gb@@ egh@@ a Se Nahan yange b@@ i@@ ishi a ior mba ve lu azende a ter na la ga , kpa gema ungwan kwaghwan u ior mba Yehova doo ve ishima la . U fa shighe u aka@@ ah@@ endan ne aa sa@@ mbe ga . Yange i wa ityô i iyou la t@@ av sha gen@@ g , i lu a u@@ w@@ in@@ do@@ u sha mi kua akaa agen a ior i F@@ ij@@ i mba hen ijiir la nenge lu ve kwagh u he shi doo ve u kenger kpishi yô . Er Solomon lu a kwaghfan man mkav yô , yange ‘ mhôônom kôr un a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave . ’ Gba u Mbakristu mba mimi vea eren msen hanma shighe sha ci u nyi ? 13 A@@ pe Tom u Pas@@ en Kwagh Hanma Shighe la U Z@@ e a Mo Yô Se Lu hen I@@ jiir ne shi Se Lu Pas@@ en Kwagh H@@ er Kpa u fatyô u zuan a iwasen . We kpa u fa er tom u pasen kwagh u i lu eren tar sha won cii ne i lu sha tahav mbu jijingi u Aôndo , i lu sha kwaghfan shin tahav mbu or ga yô . ( S@@ ek . Shighe u ort@@ yom va taver Daniel ishima la , alaghga yange una zu@@ lum anyom 1@@ 00 nahan . Nahan er nan man apostoli Peteru yange kaa ér Mbayuda kua mbahemenev vev er kwagh “ sha lan ” shighe u ve kaa ér i wua Yesu laa ? ​ —⁠ Aer . 3 :⁠ 17 . A@@ L@@ U@@ ER se na mkaanem ma Yehova ian yô , ma a wanger gbenda wase . Sha ci u Davidi nyian un ishima . Ior kpishi mba ve eren kwaghaôndo ga yô , soo u sôron icombor ve . Ne fatyô u henen akaa kpishi hen a ve . ” Kanyi yange i na ve Yosev venda imeen laa ? Shighe kar kpuaa yô , tiônnongo u he u i ver ken F@@ ilipi la tindi Paulu a akaa sha ci u gb@@ ayol na kuma kwa har nahan , shighe u lu vea mba nan jighjigh a na imôngo ken T@@ esalonika u@@ kasua imôngo la , man ijiir ne gba ica a gar u F@@ ilipi nôngo u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 60 . Nenge er ishima ia vihi or u yange nenge ér foto la gba kwagh ga ve tôô tee kera la sha wono ! Kanyi u fatyô u eren sha er u wase agumaior , aa tsua u eren ityom nee ? Ivur shon kaa ér : “ Ô@@ no@@ v ou vea tema sha ityough ki uter ou , ú ver ve , sha u ve̱ lu mbat@@ ar@@ ev sha won cii . ” Shighe u Saulu tema tor la , lu a ieren i eren kwagh akuma akuma shi hiden a iyol ijime la . ( 1 S@@ am . Nahan yange mba tin@@ d@@ in agumaior a any@@ iin ne ken tar la yô , anmgbian Lo@@ well , u lu môm ken a ve la kaa ken ishima ér , ‘ Hegen se za fa anmgbianev mba nomso man mba kasev mban ayol a ase . ’ I@@ jiir igen lu ga , saa di ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh , ape i ku@@ va ha@@ av la tseegh . Or@@ t@@ ani@@ vor u ken injakwagh ne tile sha ityough ki mbap@@ asenkwagh u Tartor la asange asange . U fatyô u zuan a akaaôron a profeti ne ken takerada u Yesaia 42 : 1 - 7 ; 4@@ 9 : 1 - 12 ; 50 : 4 - 9 ; man 5@@ 2 : 13 – 5@@ 3 : 12 . Ka mbamsen kposo kposo mba nyi i gbe u u eren c@@ iligh c@@ iligh@@ i ? Kwagh u sha uhar yô , mbam@@ pase mba Aôndo ka ve wanger gbenda wase , nahan se tsua akaa a a zough sha ishimaverenkeghen i se lu a mi i va lun uma gbem sha won ken Paradi@@ so u Aôndo a t@@ ende zwa u van a mi la . Shighe yange kuma u una kpe sha u una na naagh ku p@@ aan uumace shi tesen er Diabolo a we aie yô . 2 : 2 ) Ka igbenda i nyi mbatamen mba ve fe tom ve tsembelee la , ka ve dondo u tsaase anmgbianev sha u ve kuma u nengen sha ikyum@@ u@@ ile ? Adam , u lu or u vough la yange gba ken isholibo . Ior mbara yange ve soo u dondon sha Yesu , kpa ve soo u van@@ den eren akaa agen cii ve vea dondo sha a na ye . Tsô Mose man A@@ ron er ivande , nahan ior zua a mngerem , kpa er ve na iti i Yehova icivir sha kwagh ne ga yô , hingir u vea kera nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la ga . ( b ) Ka mbampin mba nyi se time sha mi ken kwaghhenen u a dondo nee ? Lu u vea tese ikyav i imba jighjigh u nan la ken igbar sha u eren batisema shin mnger ken iti i Yesu Kristu . A lu eren mkombo ne ken inyom ne sha iyange i Sat@@ i , Ma@@ ac@@ i 22 , shighe u iyange ia m@@ ire yô . Er mkaanem ma Peteru ma tese nahan , ka sha u̱ veren ishima sha mkaanem ma Aôndo ma profeti ma tan iwanger la ve Mbakristu mba mimi vea fatyô u lun gen@@ g ge gen@@ g shi lun tse@@ vaa zan zan sev mbu he@@ v mb@@ ura mb@@ ua kar aven ye . ( Yon@@ a 1 : 4 ; Lev@@ iti@@ ku 19 : 4 ) Tsô Yon@@ a una er msen hen Aôndo u tindi un ityom ve lu yevese la nena ? Er nan i lu kwagh u wasen u z@@ eren ôron Bibilo ? Aôndo Tese Dooshima u He@@ mban Cii La Shi kwagh ne una wase se se seer fan er i lu hange hange u pasen loho u dedoo ne nahan . Ve lu agumaior hen shighe la . A kaa ér : “ Yange m er msen hen ​ —⁠ Yehova mer a̱ kur@@ am , shi a̱ wasem me suur sha a na . 4 : 6 , 7 19 : 18 ) Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda , mba sha derianyom u hiihii la yange ve hen ér “ ônov mba ior ou ” man “ or u nan we ndor a we ” mba Yesu ôr la ka Mbayuda tseegh i lu ôron kwagh ve ye . Nahan se fatyô u kaan ser , jighjigh ve la lu jimin ga . Ka ityesen i Ter man Wan man Icighan Jijingi Ka Aôndo M@@ ôm la i ve a an@@ zughul sha kwagh u Maria ye . Er i nger ken Mbaheberu 12 : 1 nahan , lu nyi Paulu ter sha kwagh u g@@ es@@ a u a@@ ye@@ me@@ gh@@ e ? Lu kwagh u ken jijingi . • Mkaanem ma Apostoli Paulu á ôr wener “ m@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera ” la ma kure shami sha shighe wase ne nena ? De se lu nen a ishima i legh legh er Kristu nahan . Or@@ kwa@@ se@@ he u a lu Tor la una na ishima na sha akaa a shin tar , una nder “ uter ” nav mba shin tar . Er Kristu una nder “ uter ” mban yô , vea gema a hingir “ ônov ” nav . ( Yoh . 5 : 25 - 29 ; Heb . ( Yesaia 55 : 11 ) Yange i sa@@ gh ve iky@@ ang@@ enev mbi Bab@@ ilon mb@@ i@@ la ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la , nahan as@@ ande a Mbayuda hide ken Yerusalem . “ S@@ an@@ ker u jijingi ” una fatyô u yô@@ h@@ ôr imba jighjigh u nan taveraa la kpa ? Alaghga kwagh la una war taver u kaven . A kaa ér : “ Sha mimi yô , sha hiihii la yange m hen mer alaghga tsô Yehova gba num a mo shin m kera doo un ishima ga shinii . ( Marku 12 : 30 ) H@@ ide gbidye kwar sha injakwagh i sha kwagh u wanye u ngô u nan a tindi nan ér nana za yam mkurem ma ah@@ i@@ im kpa nan za yam ma nyian , u i er kwagh na ken kwagh@@ ngeren u ken ijime la . Ken Bibilo yô , ishember i m@@ til sha mimi la wa u eren kwagh u vough man u lun tse@@ v tse@@ v kpa ker . Cii man Mbakristu vea e̱r ityendezwa kua zum u ve er i̱ kera je kpaa , ve̱ nôngo ve̱ fa ayol ave dedoo . Se nôngo a mbamzeyol mban se hemba ve nena ? Ka h@@ unda u vesen u nyi u bugh sha ci u hanma wase ? ( 1 Timoteu 3 : 1 – 3 , 8 ) Shi kwagh ugen yô , m@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in ma ve a ayôôso hen tsombor . Man ikyav yen i tesen i sha kwagh u mlu u hen atô wen u nom man kwase la ngi hange hange nan je ? Mkaanem ma Aôndo ma uma je ! Paulu yange nôngo sha afatyô na cii gbidye kwar sha akaa a Aôndo . U NG@@ U or u u tsegh iyol you sha ci u Aôndo , i er u batisema , nahan u hingir Orshiada u Yehova yôô ? [ U@@ foto mba sha peeji 15 ] Shi yange soo ér Mbaf@@ ar@@ ishi ve pine un ér una ter atindi agen la sha ati ati , hii sha u vesen zan zan u kiriki ga , nahan a mase kuren wener : “ Ka atindi ahar ne je man atindi kua mbap@@ ro@@ feti cii ve har sha mi ye . ” Se kpa aluer se de ser asaren a asema a ase a mgbegh@@ an se u eren kwagh yô , kanyi ia er@@ ee ? J@@ an@@ awar@@ i 15 , 20@@ 10 I@@ W@@ A@@ S@@ EN Y@@ A@@ M I H@@ E@@ MB@@ AN C@@ I@@ I U tesen ikyav yô , pi@@ pa@@ abaver i í yer ér The W@@ all St@@ re@@ et J@@ our@@ n@@ al la kaa ér , gomoti u tar ugen ken Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i A@@ shia ngu a “ im@@ akeranta i ka i tôô mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba fan takerada i ver sha hemen yô . ” 2 : 23 - 26 ) Vea fatyô u kporom hen Yehova shi ve cii mba a ishimaverenkeghen i va waren Armag@@ e@@ don . ( Y@@ ak . ( Mateu 7 : 12 ) Shin er ve kpa ashighe agen ka ve er kwagh a za kpe sha ci u ve yina nahan kpa , sar ve tsung u eren kwagh a ior cii sha dooshima sha u ôron ve loho u dedoo tseegh ga , kpa kua sha u wasen ve sha igbenda igen er ve fetyô la cii . Se fatyô u seer lun á jighjigh u nan sha u ôron Bibilo ayange ayange shi yaren tom a ityakerada i “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” a ne la sha u timen ken Ruamabera kpoghuloo . Yange gba u hanma Orkristu cii nana tsua kwagh u nan soo u nan la a ishima i nan , lu kwagh u “ nan we ken ishima i nan la . ” — 2 Mbakorinte 9 : 5 , 7 . Gba u a de@@ en se a asorabo a ase ayange ayange , man gbenda ngu môm tseegh u Aôndo una de se a asorabo a ase ve a lu sha tindi yô : Ka sha nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura . Nahan kpa , ve lu a ishimaveren môm . 12 , 13 . ( a ) Ka ken igbenda i nyi nahan i doo u se kôr iyol tsaha sha kwagh u mbamkombo mba Mbakristu ? Umbur mbayev O@@ u , Aberaham man Is@@ ak@@ a man Iserael , mba U bu@@ m a ve sha iyol You je , U kaa a ve W@@ er : Me seer tsombor wen ua ngee er as@@ an a Sha nahan ; man tar u M ter kwagh u u ne cii , Me na tsombor wen , ú ya dyako u u gbem sha won . Er se lu Mbakristu yô , se kpishi se ngee akaa ave a eren . Man Tartor u Aôndo ua va a myom nena ? 13 : 8 ) Yange gba M@@ ano@@ a man kwase na u fan er vea er ve vea y@@ ese wan ve la yô . Ior mba Yehova a tsough ve ér ve kuran ior nav cii gba u vea hingir er “ iky@@ a@@ gh@@ usu ” nahan , inja na yô , vea eren tom u i ne ve la sha gbashima . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Ken inyom i 199@@ 5 , er m lu anyom 20 la , m gba henen kwagh u me er a uma wam jim yô . 25 : 41 . A@@ K@@ A@@ A A U ER V@@ E@@ A W@@ AN W@@ O@@ U YÔ Sha kwagh u Genese 33 : 18 a er yô , Yakob man tsombor na cii yange ve zende hen ijiir i ci@@ er@@ yol ve za nyôr ape ve lu zan la “ dedoo . ” Sha iyange igen yô , ang@@ ar u ior tema her bem bem ne hingir ayôôso tseegh . Armag@@ e@@ don una karen kera yô , a gba u a tese mba ve lu perapera ga mba a nder ve kpishi la igbenda i Yehova . Kpa Mb@@ ab@@ ab@@ ilon pasen mba@@ kwa@@ re@@ v vev mayange ga . • Yehova “ hemba ishima yase ” sha nyi gbenda ? Sha nahan yô , doo u han@@ mô wase nana zer zamber a Yehova ér : “ S@@ ôr ishima yam i̱ hingir i môm , ” er Davidi kpa er nahan . — Ps . Nahan ka ityôkyaa i vesen i i ne ve idya i eren i lu kwagh u bo je ne . Is@@ ak@@ a man tsombor na mba yemen kera yô , mbakur@@ an@@ ilev nav shi dugh ij@@ ôr igen . Í ôr kwagh ne ken Amo@@ shi 2 : 6 , 7 , í kaa ér : “ Sha ci u atindi a p@@ eren atar a Iserael , een , sha ci u any@@ iin je yô , Me kera hide a m@@ tsaha na ijime ga ; gadia ve tee or@@ perapera , ve yam az@@ ur@@ fa , man or@@ ibanave kpaa sha k@@ we@@ ak@@ ô@@ vough môm ; ve mba i gbe ve ishima u nengen a ih@@ undu i iny@@ aagh sha ityough ki mba@@ ibanave man mba goo@@ m a gbenda u mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh . ” • Kanyi ia wase se se za hemen a tom u pasen kwagh@@ a ? M@@ pin ne una wase nan u kighir ishima i nan sha er nana fa mzeyol u wan u nan la jighilii yô . Kwagh u vesen u una wase se u nôngon a u@@ zayol mba uma yô , ka u se kaven ser se mba a tahav sha akaa ag@@ enegh ga . Kpa hemba doon u se vande wan ago@@ yol sha er se fa avur a Bibilo a se shin or u se lu henen kwagh a nan la nana ôr shighe u se tem kwaghhenen yô . Sha utar yô , “ Ka sha u môm je man [ Aôndo ] A er akuraior cii ye . ” 7@@ 8@@ 0 / 7@@ 7@@ 8 ․ ․ Or@@ pasalmi kaa a vese ér ka or u “ atindi a TER [ a lu ] kwagh u gban nan ishima , shi . . . nan z@@ eren henen a ken ishima tugh kua te@@ tan kpaa ” la a saan nan iyol ye , shi hanma kwagh u nan eren kpaa nana kure un vough . — Pasalmi 1 : 2 . He ’ ior mbagenev kpishi yô , any@@ iman ne ka ve kwagh u zan iyol ga . Bibilo kaa ér : “ T@@ se@@ profeti ugen tema lu ken Betel ; yô , ônov nav mba nomso va ôr un ” akaa a yange za hemen sha mhii u sev mb@@ u@@ la cii . Shighe u ka sea hemba veren ishima u eren ishima i Aôndo a akaa a ase yô , uma wase a hemba lun a inja shi i saan se iyol kpaa . Ka hange hange u veren a@@ aven a ôron Bibilo shi dondon a kpaa . Gadia ne ngohol jijingi u kp@@ an u né shi né cia kwagh ga kpa ne ngohol jijingi u mlu u wan , ka sha mi je se yer ser Ab@@ a , T@@ ere , ye ” la nahan . — Ka se se nger i yi@@ er ye ; Mbaromanu 8 : 14 , 15 . Mpase 7 : 9 na ishimaveren i nyi ken hem@@ ene , man ngi sha ci u unô ? Sha er Mbashiada vea nenge sha tom ve u tesen ior Bibilo la doo doo yô , ve yam shi ve maa ajiir a tamen ken ityar 1@@ 10 . A kaa a mo ér , un soo u nyôron ga , sha ci u un soo u yangen mo tom ga , kpa gema imb@@ y@@ u@@ lu@@ gh la nam man yem . Aluer ka u a de se asorabo ase yô saa se kpa se de mbagenev asorabo a ve Aluer or lam sha a vese shin nan er kwagh a vese dang yô , kanyi i gbe u se er , er i tese ken Pasalmi 4 : 4 nahana ? Er nan ve yange lu Amo@@ shi kwagh u ican u ôron kwaghôron u profeti ken Iserael y@@ um@@ u ? ( Ekesodu 28 : 30 ) Shi hanma gar lu a mbatamen mba ve waan ior kwagh sha inja yô . Se fatyô u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban ken Mkaanem ma Aôndo tseegh . Aluer se mba seer fan mba@@ awashima mba Yehova yô , a seer kpiligh se iyol a ‘ m@@ ze u kwaghfan u Aôndo a ze k@@ wen@@ g ’ la . — Rom . Mba@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya zua a ie@@ ev u@@ deri imôngo ken Yerusalem man ken Yuda , hemban je yô hen al@@ ô@@ gh a uya mba iorov . Gba u se kôron iyol tsaha hanma shighe cii ve se er iy@@ uh@@ we ga ye . ( Anzaakaa 1 : 5 ) Iyol kôron tsaha ia wase se se ker ato zu@@ lee a or u nan kwaghôron la , se de u z@@ eren ôron kwagh a mbagenev ken to sha er se d@@ an ve asema sha kwagh u i lu ôron la ga yô . [ 3 ] ( ikyum@@ hi@@ ange i sha 15 ) W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , nenge ngeren u “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La ” ken Iyoukura i ken zwa Buter i Me@@ i 1 , 200@@ 7 , peeji 30 - 31 . O@@ ri@@ h@@ yom u bo ne yange lu per lu keghen “ shighe ugen ” u una mee Yesu yô . Gba u ne gema gbenda u ne nengen makeranta man inyaregh la , nahan ne nôngo kpoghuloo sha er ne hemba zuan a kwaghfan yôô ? Yange m hiin u ngohol p@@ en@@ sh@@ en yô , m gba eren tom u pania u ke@@ ke . Aluer Orkristu wa ityough ken tom u nan yô , iyol a nyoon nan tsu@@ see gbem . * Ka kwagh u a wase se u fan ser ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la kure ken inyom i 1914 , i hem@@ en@@ tor u Yesu hii sha Tartor u Aôndo la je ne . ( Anzaakaa 6 : 16 - 19 ) Nahan isharen i se lu a mi i eren ishima i Aôndo la ka i mgbegha se u ‘ du@@ ghun aie kera , ôron kwagh sha mimi . ’ Or shon yô lu Y@@ er@@ ob@@ i@@ am , u lu or@@ tom u Solomon shighe u Solomon lu tor la . Mba@@ fil@@ iti yange ve kohol sha u nôngon ityav a Mbaiserael , nahan nom@@ or ve Go@@ li@@ ati u t@@ av kuma angahar at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin la tile lu nahan Mbaiserael tar kaan ér : ‘ T@@ su@@ wa nen or nana nôngo a mo ! 8 / 15 Or@@ tamen ugen ken tiônnongo nenge mzeyol ve la nahan a na ve iky@@ e@@ ky@@ e na , lu tse iky@@ e@@ ky@@ e , kpa i taver iyol her . Ka nyi i gbe u se lu a mi ken ishima shighe u se lu henen Bibilo a or@@ o ? 25 : 32 , 41 , 46 ; Rom . 10 : 13 - 15 ) Aluer se pase kwagh ga yô , a er nan ve ior vea zua a ian i ungwan loho u ua na ve uma laa ? Er Yesu lu pasen Yohane inja i mpase u sha mnenge ne yô , a kaa ér : ‘ Kwagh@@ myer u as@@ an a at@@ a@@ ankar@@ ahar a u nenge a mi ken uwegh A@@ gh ku y@@ an@@ egh man ud@@ a@@ ar@@ mba@@ am@@ eng@@ er@@ ev mba uta@@ ankar@@ uhar mba z@@ en@@ aria la yô , ka nahan — as@@ an a at@@ a@@ ankar@@ ahar la , ka mbatyomov mba iniongo i Kristu i it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar la , man ud@@ a@@ ar@@ mba@@ am@@ eng@@ er@@ ev mba uta@@ ankar@@ uhar la ka iniongo i Kristu i it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar je la . ’ — Mpase 1 : 1 , 10 - 20 . Alaghga se hen ser se mba a ityôkyaa i dedoo i lamen sha ma or c@@ a@@ veraa . U hen wer iyev i yange Sh@@ im@@ i@@ on vea Lev@@ i ve or sha u za wu@@ an ior mba ken gar u She@@ k@@ em la , ve er lu kwagh u sh@@ am@@ ii ? 24 : 21 — Ka unô ve lu “ ak@@ um a Sha a a lu Sha la , kua u@@ tor mba tar@@ ev mba shin tar , ” mba i er kwagh ve ken ivur ne laa ? Gbenda u nan Yehova ish@@ u@@ ghun shi van or a mtsera yô ka u nyôron tom u shir@@ en hanma shighe la . Kpa mba kaan ér se̱ lam a hanma or u se zough a nan hen kpe - gbenda u ior ve lu karen sha mi kpishi ga . 13 : 4 , 5 ) U tesen ér yange hemba wan akaa a mbagenev ik@@ yô sha mimi yô , yange a nenge ér i er a han@@ ma@@ or cii sha inja man sha mh@@ ôôn kpaa . Ikyav tese ér P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la wase u geman ior mbahenen ken Roma man K@@ orinte man ken E@@ fese kpaa . — Aerenakaa 18 : 1 , 2 , 18 , 19 ; Mbaromanu 16 : 3 - 5 . Kwagh u Yehova Aôndo yange er sha u ve̱ zua a iyua la yô , lu u nan kwagh u una kar a ci@@ r kwagh u yange saa sha tindi u Adam per la yô . I nger kwagh u vihin tsung u yange er tsombor u A@@ ron la ken Lev@@ iti@@ ku 10 : 1 - 11 . Yehova tesen se u pasen kwagh tseegh ga , a na se akaa a injaa sha ikyev i nongo na , a aa wase se u tesen ior yô . A tôô Adam man Ifa shighe nena u kuren tom u Aôndo na ve nee ? ( Mateu 5 : 23 , 24 ; 18 : 15 - 17 ) Kwagh@@ wan u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la ngu vough . Mbaiserael yange ve cia u kenger Mose sha ishi Yesu iyol na kpa kaa ér : “ Ken u@@ profeti i nger er : Ve cii Aôndo Una tese ve . ” ( Yoh . • Ka u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba ny@@ i@@ iv ve tese dooshima u Mbakristu laa ? Nahan de se ‘ kôr nen kwaghbo ihyom man kwagh u dedoo a̱ doo se ishima ’ shi se za hemen u tilen sha mimi kpaa . — Amo@@ shi 5 : 15 . ( Yobu 35 : 2 ) Kpa , mayange je a undu jighjigh na u nan ga shi a tile sha mimi kpaa . Yesu yange tôô “ kwaghôron u Tartor ” la kar sha iv@@ or i i lee sha inya kposo kposo yô . ( Ps . 8 : 1 ) U nenge er Davidi yange ya ikyar a Ter na u sha la kôôsôô kpa ? Lu hanma shighe cii Aôndo waan wegh sha akaa a uumace shin yange ver a ver akaa a una er kwagh sha mini ? I@@ ember i V@@ esen Hen shighe la , una tindi mbatyomov nav vea za s@@ ange u@@ wua ken iv@@ or i bo la . — Mat . Aluer se umbur kwagh u a ne ve Aôndo a de se ye ican , shi se umbur ser ica a gba ga tsô una kar a ican i yan kera yô , kwagh ne una na se kera vihi ishima a Aôndo ga . Hanma or nana fatyô u ngeren mnenge u nan sha mi shin tin@@ d@@ in a loho gayô foto shin duen a mhen u nan soo cii . ( Mat . 23 : 13 - 36 ) Shi yange venda u nyôron iyol ken hông@@ or u tar ne . ( Yoh . Ka sha er se tseegh yô se yen u fan mba@@ awashima asev man mbamhen asev yô . 23 : 2 . 12 : 3 ) Yange hen u hiden a iyol ijime , nahan kwagh ne wase un u wan ishima a ior kposo kposo kua mbamtaver mba ve nyôr ker la kpaa . Nahan yô , Tartor u Aôndo ka gbenda u Aôndo a hemen akaa a á gbe la sha won cii yô , inja na yô ka kwagh u a yaren tom a mi u hemen yô . Ka kwagh u vesen u or nana tsua iyol i nan yô . ( Ekesodu 3 : 11 ; Yeremia 1 : 6 ) Aôndo yange taver ve asema nena ? Kape Mbakristu kpa ve palegh u kôron ijende a ior mba vea na vea undu jighjigh u nan ve je la . Kwagh u una wase u yô , ka u dondon kwaghwan u a lu ken Mbakolose 4 : 6 la , a kaa ér : “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , u i we b@@ ar sha mi yô , sha u fa nen er i doo u ne@@ a ôr kwagh a hanma or yô . ” Er nan ve ishimaverenkeghen yange i lu kwagh u mimi hen mba ken K@@ olose laa ? ( Mbaheberu 11 : 19 ) Heela tseegh ga , Aberaham lu a ityôkyaa igen i vesen i i na ve na jighjigh a mnder u shin ku yô . KW@@ AG@@ H U U@@ N@@ A B@@ E@@ E M@@ Z@@ E@@ YO@@ L N@@ E YÔ : Yesu Kristu u Yehova a tsough un ér a lu Or@@ hemen u Tartor la , una fatyô u gban ken imeen i eren kwaghbo er uumace nahan ga , sha ci u ngu or u vough , kpa uumace yô mba vough ga . Sha kwagh u ityesen ne i tese yô , Aôndo ngu a ibo tseer tseer sha ican man ifer i ior ve lu yan shin tar ne . ( Yesaia 5@@ 4 : 17 ) Or môm tsô nana fatyô u ngohol bem u se lu a mi ne sha agee shin vihin mlu wase u kundu kundu la ga . Kpa alaghga vea soo u keghen ato a or u nan za ser or beenyol sha ashighe ashighe tseegh la ga . ” “ I@@ can kpaa ia kera lu je ga . ” Er Yesu lu or u vough yô , un kpa lu a ian i lun uma gbem sha won , vough er Adam kpa lu a mi cii man er isholibo la nahan . U fa ityôkyaa i yange na ve i tim tar u hiihii u She@@ m lu k@@ er@@ egh la man er yange hii ve un man tsombor na war nyôr ken tar u@@ gen@@ egh kpa ? — * De se lam sha kwagh ne . ( Mpase 7 : 4 , 9 ) Zege@@ ikpelaior ne kohol mba i shigh ve mkurem la cii mba iky@@ um i môm , shi mba sha ikyev i Or@@ kuran môm , ka Yesu Kristu je la . — Yohane 10 : 16 . Shighe u ú tagher a imeen kpa u ne jighjigh yô , Yehova una wase u . ( Mateu 13 : 38 ; 2 Mbakorinte 5 : 20 ; Yohane 10 : 16 ) Nahan kpa , doo u hanma wase nana gbidye kwar nana fa aluer nan lumun hemen u Kristu sha mimi yô . Shi nan za m@@ us@@ an ak@@ ondo , i m@@ ir nan shin mnger . Yesu ngu a ishimawan vough er Ter na nahan nena , man a ver se ikyav sha kwagh ne nena ? Cii man se na mlumun sha mpin ne yô , doo u se ver ishima sha akaa atar ne . 8 , 9 . ( a ) Mbamaren ka vea nyôron mbayev vev sha zwa shighe u ve lamen la ga yô , ka mbam@@ tsera mba nyi ka ve due k@@ ere ? Nahan lu u vea er nyi ? Z@@ a hemen u eren sha akaa a u lu henen ken Mkaanem ma Aôndo la . ( Ru@@ tu 3 : 2 – 13 ) Nahan , a shi nan kpa , kwagh u na ve Ru@@ tu man Bo@@ a@@ shi ve mough sha use yô , ve soo ér ior ve de va henen ér ve er ma kwagh ugen kposo ga . 19 , 20 . ( a ) Ka akaa agen a nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Sha nahan yô , hanma orumace u nan dugh ken tsombor u Adam cii nan nyôr ken ican sha ci u i@@ he@@ mb@@ e@@ ato ve la . Er se hingir mbananjighjigh mba i tese se tsema tsema yô , se er sha awashima wase la vough shighe u se tsegha iyol sha ci u Aôndo ken msen shi se er batisema la . ( Yoh . 6 : 44 ; 14 : 6 ) Ka sha icighan jijingi man sha ikyev i Yesu , Yehova ngu a u@@ lu@@ gh ior a va a mi hen a na , shi a wase ve ve za hemen u lun ken dooshima na sha er vea va zua a uma u tsôron ye . S@@ aa i@@ ember@@ yolough ia zua sha kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma tese la ve ia lu se a iwasen shi ia doo Yehova ishima ye . ( Ps . Er se lu wasen ior kpishi u fan mimi u doon tsung , u una na ve uma la yô , kwagh ne va se a msaanyol g@@ an@@ de@@ ôron . A fatyô u tôôn i@@ wan shin ian@@ g@@ ev mb@@ ig@@ enev mbi ngô shin ter , mbi wanye ka nan due a mi ken uya la , tesen ikyav sha injar i isholibo i ve a mi la . Ka akaa a nyi nahan yange i hemba fan ônov mba F@@ il@@ ib@@ u mba kasev mba un@@ yi@@ in mbara sha mini ? MB@@ A@@ Y@@ U@@ D@@ A man mba ve nyôr a nyôr nongo u Mbayuda cii yange ve kohol ve lu ungwan kwagh u mbahenen mba Yesu Kristu lu ôron ve la . Yange i pine ior wue wue mpin ne ke ’ ityar kposo kposo , nahan ka mbam@@ lumun mbagenev mba yange ve na je i nger heen ne : • Mbat@@ amen man mbagenev vea taver mba mbamzeyol ve lu nan ve ican la ishima nena ? Sha kpôô yô , er ‘ Aôndo a lu dooshima ’ shi á er se sha i@@ been na yô , a fatyô u kaan ér a er se ér se eren akaa sha dooshima . ( b ) Yange i yima Mose nena , man Yehova er nyi sha ci u ior N@@ av ci@@ il@@ i ? I nger takerada u Ese@@ kiel i bee ken inyom i 5@@ 9@@ 1 C.S.@@ Y . la . Bibilo kaa ér : “ Shin er [ Yesu ] lu Wan nahan kpaa , A hen ikyo i wan sha atsan a A ya la . ” A pase se iti na , i i hembe t@@ eren i ken Bibilo a hanma iti igen cii la . • Ka nyi i lu “ tindi u isholibo man u ku@@ ugh ” laa , man á pase se sha ikyev na á tu@@ h@@ wa nena ? Hen a vese kpa ma i lu nahan vough . Nahan kpa , alaghga or u nan war ma mzeyol u vihin tsung nana nenge ér Yehova yima nan . ( a ) G@@ um@@ kwase ugen zua a tahav mbu wan ishima a mlu u taver nena ? ( 1 Mbakorinte 7 : 22 , 23 ; Mbaefese 6 : 6 ) Sha nahan yô , aluer se mba dondon hemen u wanakiriki u jighjigh ne kua Mbahemenev mba Shin T@@ ine yô , se mba dondon hemen u Kristu , un u a lu Ter u wanakiriki ne la . N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 30 . ( Aer . 2 : 22 ) I@@ t@@ yom i age@@ egh i Yesu er shighe u lu shin tar la lu ma@@ f@@ o u averen a se va zua a mi shighe u Yesu una lu tor la . Kpa ka zwa u G@@ ar@@ if@@ una la , mbap@@ asenkwagh iorov 3@@ 65 , mba ve lu ken atôônanongo 12 la , ve eren mbamkombo ker ye . T@@ ahav mb@@ ù B@@ ul@@ an man T@@ ahav mb@@ ù S@@ ôron U er nena ve u za iky@@ ura gbem sha wono ? Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una na mlumun sha mpin ne . ( Mateu 4 : 8 ) Kpa Yesu venda nagh ku@@ la iny@@ igh i môm , nahan Paulu ôr kwagh na kaa ér : “ [ Yesu ] taver ishima a [ kon u m@@ tse@@ h@@ a ] , A kera wa kunya ik@@ o ga sha ci u iember i i ver Un sha ishi la , A za tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku ik@@ ôn@@ ough ki Aôndo ki torough . ” — Mbaheberu 12 : 2 . Ru@@ tu u ken tar u Mo@@ ab@@ i kpa , yange tsua u civir Yehova . Ka sha ityôkyaa i nyi i doo u se lu ta ta ta ken jijingi ga ? Er nan ve ka i lum er ma i lu mo ma m gbe angev , ma i lu iky@@ ar@@ em ga ? ’ Nahan kpa , “ asema [ aa ] de nyian ” se sha amba akaa ne nena ? U henen zwa F@@ r@@ en@@ ch shi dondon aeren a uter a ikyurior igen la , lum kwagh u he ku@@ aa . U@@ ̱ nan mbamaren mba or@@ ough icivir la wa nyi man nyi k@@ ere ? Nahan kpa , ad@@ in@@ i u Mbayuda kua akav agen tese ér alaghga mbaapostoli mbagenev ken mba 12 mbara lu anmgbianev mba Yesu . Se kpa se mba van . ” Or@@ timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen , iti na ér S@@ te@@ p@@ hen S@@ no@@ bel@@ en , kaa ér : “ Ity@@ ôkyaa i yange i na ve Ne@@ w@@ t@@ on nenge a Tartor u Aôndo ica ken hemen yô , lu sha ci u lu a mhen u kp@@ egh@@ ee sha kwagh u ityesen i Mba@@ aôndo utar ken môm , i mba@@ vendan mimi mba sha ayange a na lu tesen ior la . ” Saulu yange lu yemen D@@ am@@ ase@@ ku sha u za tôvon mbahenen mba Kristu a ican , lu hen shighe la Ter Yesu ande hen a na ye . Lu Yosua man K@@ al@@ e@@ bu tseegh ve ôr kwagh u dedoo u tesen ér Mbaiserael vea hemba tar u K@@ an@@ aan ye . An@@ th@@ on@@ y : Hen ase sha kwagh ne : Yange a pase se iti i Mose ga kpa ma i lu se kwagh ga . T@@ or@@ u : “ Yange m za nyer hen af@@ ishi a tom am yô , m hii u lun a a@@ kper@@ an ken ishima sha kwagh u ivaa i se soo u p@@ aven la , tsô m ya ihy@@ ur@@ ugh m gba hiden shin ya a@@ yem . A kaa a na ér : “ Ka sha er m lu Orshiada u Yehova yô . Ken ayange a bo man a or fe kwagh u kp@@ er ga ne , u perapera u Yehova doon se ishima la ka i@@ mbor i mkpeyol man mk@@ or kpaa . Yesu ôr mkaanem man ken msen u Ter wase la , ér : “ De se an@@ z@@ ô ase di er se kpaa se de@@ en mba ve gbe an@@ z@@ ô hen vese la nahan . ” ( Mat . Aluer se tsuaa u eren kwagh u vough yô , mlu wase u ken hemen la una lu nena ? Kpa Yehova soo ér se er nyi ? 10 , 11 . ( a ) Ka sha aeren a nyi nahan ka se fa or u mor@@ on iyol@@ o ? I nger akaa a H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia pase ior la ken ityakerada i i yer sha ati a ve la . ( Yoh . 20 : 31 ) Loho na ngu se a inja kpen kpen . — Heb . I@@ ng@@ y@@ egh ki mba van M - umbur u ken inyom i 20@@ 13 lu 5@@ 70 Nahan kpa , kwagh u Yesu kaha sha igbenda igen kpishi . ( Genese 1 : 28 ) Shin er yange Aôndo na orumace man tar cii mhii u vough nahan kpa , lu u ica a gba cii ve á seer ng@@ een shin tar shi a kar geman ú hingir paradi@@ so u iv@@ in a tsombor u orumace u lun vough , e̱r Aôndo vande wan ishima nahan la ye . 20 : 31 ; 2 T@@ es . 3 : 15 ) U tesen ikyav yô , Paulu nger Mbakorinte washika kaa ér : “ M nger ne akaa ne ka u van ne ah@@ enge ga , kpa m ngu wan ne kwagh er ônov av mba doon mo ishima nahan . ” ( 1 Kor . Ka Kristu Yesu je a lu ikyav i or@@ shiada u taver ishima u hemban@@ cii ye . Mbagenev kaa ér ieren ne “ ka mhen u vough ga , u ior ka ve lu a mi sha mbagenev , sha ci u mba ior mba ken ma k@@ we@@ ior yum la . ” Wan@@ akiriki na za hi@@ di yô , a ôr un kwagh a taver iyol ga cii , a kaa a na ér “ Ma kwagh ngu ga . ” ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 9 : 31 ) E@@ s@@ era ôr kwagh u m - undu u Solomon undu mcivir u mimi la ga . Hanma kwa u ú mem sha er ú gbidye kwar sha kwagh u ú er la yô , nger an@@ sh@@ ember kpuaa u una wase ú ú umbur kwagh môm ken aeren a dedoo a Aôndo yô . Ior mban mba lamen zwa u i yer ér Sam@@ i la . Nahan El@@ se@@ be@@ th nenge wener doo u una hen zwa ne . “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema . . . , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” — M@@ AT@@ E@@ U 28 : 19 , 20 . Í kar ve tar la sha ish@@ or i eren . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Ior mba Yehova una va kohol ve vea lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga shi vea lu ken bem la yô , a va ver ve doo doo , a na ve uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar , hen ape perapera una tema ker la . Í tsen@@ ga kaan ér mbagenev vea lam sha ior mba Aôndo man loho u ve pasen sha kwagh u m - ande u Yesu la dang . Alaghga vea hen ér , aluer ve pase mbatamen isholibo ve la yô , a dugh ve ken tiônnongo kera . N@@ om ugen u a lu Orshiada u Yehova ga yô ôr kwagh sha mimi wener : “ Zum u kwase wam hingir kwase Shi@@ ada u Yehova yô , ishima z@@ am iyol kpishi , kpa hegen ne m nenge a mtsera u kwaghaôndo na u he ne . ” Lu lamen a Aôndo sha igbenda ihi@@ ar . Kwagh la ngu ke ’ ato inja er ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em di tsô yôô ? Gbenda u ortamen nan nengen sha tsombor u nan la ka u wase u tesen er tiônnongo a doo nan ishima yô . Ity@@ endezwa ne na A@@ bel man Noa ve na jighjigh ér Aôndo una hide a averen a Adam yange ta kera la . T@@ egh te@@ gh tsô , hanma ishim@@ avi@@ h@@ in i se zough a mi ken tar u ng@@ un ne cii , ia bee kera . D@@ ugh u se za pasen amba a ior la kwagh ken ya sha yô , se fatyô u lun hen ya kpa tesen ser kwagh ve gba se ishim@@ aa ? Maa a mase s@@ ônon Aôndo akaa agen atar a tesen ér lu or u lun a jighjigh u nan kpishi . H@@ EN ase sha gbenda u kpilighyol u Yehova Aôndo na i mar wan@@ iky@@ und@@ an u hiihii sha tar la yôô . T@@ ser u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” ne lu a ufoto mba t@@ enger man mbat@@ enger ga , mba lun a ka@@ la , shi duen a iky@@ enge kua i@@ ov . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : I mar@@ em hen gar u H@@ er@@ mo@@ s@@ ill@@ o , ken kpen@@ tar u S@@ on@@ or@@ a ken Tar u M@@ ex@@ ic@@ o , ng@@ ôm mar se se lu uta@@ ankar@@ uhar . Ior kpishi hen ijiir ne lu ken ibanave . Yehova wa ishima ér tsombor u uumace mba lun vough u lu sha tar gbem sha won . ( Mbaromanu 12 : 2 ) Ka nyi Aôndo a soo ér ior nav cii , agumaior man mba@@ beenyol kpaa , ve er sha shighe u mkur a mgb@@ ôghom yum nee ? Paulu yange wa Mbakristu cii kwagh ér : “ Or u nan fe er nan tile yô , nana̱ ver ishima er nana kera va gba ga yô . ” J@@ an@@ e yange er nom ica gba ga cii tsô , nom na nzughul a na , shin er a na un jighjigh shi a soo un kpishi nahan kpaa . Kpa upristi mban ungwa ato í lu eren idya i kpilighyol ne ! — Lev@@ iti@@ ku 19 : 29 ; Duteronomi 5 : 18 ; 23 : 17 . Kpa sha iyange i sha utar yô i nder un shin ku . Kwagh ne na yô , ior kpishi hingir mbacivir Yehova . I@@ wo i lun a im@@ end@@ enev sha mi kpishi , kua u@@ if@@ i mba lun wang kase ze@@ ge p@@ ev u lun gb@@ ur@@ um@@ aa , ape se lu la , shi ahumbe a dedoo lu hen ijiir la . H@@ en@@ sc@@ he@@ l vea N . Tese Ishima I Ke@@ ghen Kwagh ! Maria fa je ér un ngu v@@ ô@@ son or@@ ny@@ ar ga , nahan una lu a kwagh ave ga , kpa una gema a lu kwa@@ se@@ ya u suen nom na Yosev , shi nengen sha tsombor na imôngo a nom na . M@@ A@@ A@@ C@@ I 5 - 11 , 20@@ 12 Yesu lu Mesiya u ityendezwa , u yange gba u una dondo ikyav i Mbaiserael ver sha ini@@ av mbi ve naan la , nahan una na uma na sha u p@@ aan uumace yô . Ze@@ ge e@@ ev mbu F@@ ar@@ a@@ o A@@ m@@ en@@ ho@@ te@@ p u sha U@@ tar la Aluer ka nahan yô , kwagh la tese ér Aôndo fe shighe u mba@@ ats@@ ator ve kpen tseegh ga kpa veren ishima sha ve shi koson ve ayange ayange kpaa . — Mateu 6 : 26 . 4 : 8 , 9 ) “ N@@ on@@ go@@ ior u Aôndo ” u Paulu ôr kwagh u ú la lu Mbakristu . I@@ vangeli i Marku kaa ér ke ’ haregh u Le@@ b@@ an@@ on u tsuaa tsuaa u T@@ ir@@ u man Shi@@ don la , “ ikpelaior i vesen ; er ve ungwa akaa a [ Yesu ] lu eren la cii yô , ve va her a Na . ” — Marku 3 : 8 . Ivur la kaa ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” I@@ yol@@ tseghan ka kwagh u hange hange u i gbe u or a er cii ve nana er batisema yô . Er ng@@ ôm kua mbagenev wasem yô , m kô@@ r@@ cio u nan ah@@ wa a up@@ ania naan la je kuma iwer at@@ ar@@ atar . Mimi yô , aluer se ‘ tôô ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , u a lu jighjigh u nan la yô , se fatyô u p@@ ir@@ in av@@ aan a usu a or@@ bo la a mi cii . ’ — Ef . Se fatyô u wuese ve sha mimi , nahan wasen ve u nengen a aeren a ve a dedoo kua akaa a ve fe u eren la . U tesen ikyav yô , kwagh@@ ngeren ugen ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i i yer ér M@@ ani@@ la B@@ ul@@ let@@ in la ôr kwagh u ib@@ aver igen i b@@ am u i yer ér A@@ si@@ an De@@ velo@@ p@@ ment B@@ an@@ k la á dugh a mi yô , ér , “ ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia la una fatyô u been a ibanave ken atô u anyom 25 . ” He ’ mbagenev yô , imba dyako la ka í lu uma u kundu kundu u lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav . Ter u G@@ wen lam a na ga je kuma anyom at@@ er@@ atar . Shi time sha kwagh u Saulu ôr zum u Samuel pase or u Yehova tsua ér nana lu tor u Mbaiserael la . Aluer se ig@@ y@@ um@@ ior man mbag@@ anden cii se mba wuese Or@@ gban wase U@@ hemban@@ cii la shi se mba civir un yô , uma wase u hegen man u ken hemen la una doo kpishi . I@@ c@@ am la tese ér Davidi yange pase kwaghbo u vesen u er vea B@@ ate@@ she@@ ba la fese ga . Er se fe kwagh u inyam ne yô , kwagh ne wase se u palegh i , shi kpiligh se iyol a i je u se civir i , er uumace kpishi ve lu eren nahan ga . — Yoh . 12 : 31 ; 15 : 19 . 3 : 1 - 6 ; Rom . Ka kwaghôron u profeti u nyi yange i ôr shighe u Adam er isholibo laa , man yange i va pase kwaghôron u profeti shon nena ? Yesu pase wener mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mban vea nyôr Tartor u Aôndo ga . Gbenda ugen ngu u se “ nenge ” nongo u Yehova yô , ka gbenda u yange u lu shighe u Mbaiserael mba ngise mbara ga yô . Satan ver nongo u ifer , u u lu a tahav kpishi yô . 10 , 11 . ( a ) Mimi u Yesu lu pasen la zua sha nyi ? Ikyav i tesen yô , i wa ior ken kwagh u i ôr ken Ekesodu 20 : 6 la , ape i kaa ér Yehova “ eren a udubu vev imôngo dedoo ” la . Se kpa se fatyô u lun a vangertiôr ser una kende se ga . ( Ps . ( Yesaia 6@@ 3 : 9 ; Se@@ kar@@ ia 2 : 8 ) Mimi yô , Yehova ka Aôndo u mh@@ ôôn kpen kpen ! ( Mateu 25 : 33 – 36 , 46 ) Er ve ne awambe a Kristu jighjigh yô , vea lu ken “ zege@@ ikpelaior ” i̱ ia war “ zege@@ can ” u a lu van la . — Mpase 7 : 9 – 14 . Cii man Yehova gba Ifa yô , yange kaa a Adam ér : “ Hanma kon u ken sule ne , gbaa yan u tsô , kpa kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la , de ye u ga , gadia iyange i ú ya u la , ú kpe je . ” C@@ ol@@ por@@ te@@ ur ugen na kwaghôron sha iyange i L@@ ah@@ adi sha kwagh u Awa@@ shima u Aôndo u T@@ su@@ aa T@@ su@@ aa la , iyange jimin . Ka ker kasua ugen sha iyange i L@@ ah@@ adi yô , a taver ve ishima ér ve za hemen u kohol imôngo hanma shighe cii . A@@ g@@ umaior ne lu Han@@ ania man M@@ ish@@ ael man As@@ aria kua Daniel . Ken inyom i 6@@ 17 C.S.@@ Y . M@@ AT@@ E@@ U 24 : 5 , 11 ; M@@ AR@@ K@@ U 13 : 6 Gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se fatyô u hiden za sôron ior shi henen Bibilo a ve ye . Shi ityendezwa i Aôndo a er wener una va ese se m@@ liam sha ashe kera cii ; ku ua kera lu ga ; shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga la kpaa ú na i jighjigh . Or u á lam a na la kaa ér , aluer Yesu una er ityendezwa nahan yô , alaghga tar ua kuma u lun di dyako i or a ya di je , ua lu ijiir i í vihi í cii i hingir ice ga yô . Yange m@@ ny@@ am n@@ un@@ de@@ m . Mkaanem ma Aôndo ta se icin ér : “ Wan@@ ye u i gbe den nan tsô yô , nana na ngô u nan kunya . ” Yehova soo ér se de or@@ on iyev ga , shi a soo ér se de we kwagh ishima a or ga . ( Rom . Ka i̱ samber i y@@ is@@ a mlu u uma wase cii shi i̱ bende a hanma il@@ ye@@ gh@@ egh ki iyolough y@@ ase@@ gh kpaa . P@@ ase ve er i hii ve akaa a kiriki je kpa , i doo u vea undu nongo u Yehova vea eren a sha tse@@ ene@@ ke ve ga yô . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 - 9 ) Mba@@ civir Yehova mba vea war la cii vea ember uma sha ishima ve a mzeyol u ior mba cian Aôndo ga mba “ kwagh u dedoo a doo ve ga ” la shio . — 2 Timoteu 3 : 1 - 3 . Aluer ú t@@ av shin mbagenev nenge ér ú doo or shin ú doo kwase kpa kwagh gba un sha mi ga . Er ‘ tindi u isholibo a lu ken alegh a [ ase ] ’ yô , se mba a isharen i lamen dang shi yaren tom a alegh a ase agen kpa sha inja ga . Ken derianyom u hiihii la , apostoli Paulu wa Mbakorinte kwagh er i doo u vea eren mbamkombo mba Mbakristu yô , nahan a taver ve ishima ér : “ I@@ ̱ eren akaa cii tsembelee je , sha inja sha inja . ” ( 1 Kor . Ity@@ esen igen i i fe i wuee , i i lu yangen ior u fan mimi u sha kwagh u Aôndo yô , ka ityesen i aka@@ au@@ ma cii gba duen tsô la . Kpa ve time ken Ruamabera zu@@ lee “ sha u vea nenge shin akaa la aa lu nahan yô . ” ( Duteronomi 30 : 19 , 20 ) Kpa , i de hungur we er u lu a ishima i u fatyô u maan aeren a Aôndo ken a we nahan ga . Sha kwagh u profeti Daniel a er yô , kanyi kwagh ia er sha “ shighe u mkur , ” man kwaghôron na u profeti ne iv sha mi nena ? Shin er Yakob tagher a mbamtaver nahan kpa , yange kange ishima u eren kwagh u un fetyô cii sha er una zua a iveren i Aôndo yô . Ka mbaapostoli mba ve lu vea Yesu hen tugh mbu masetyô mbu lu a ve la tseegh lu u vea zua a mtsera u Tartor la ga . Kwase na kaa ér : [ V@@ ihi un , nahan ngu kper@@ an ish@@ ô henen ér or@@ ya na ngu wan un kwagh iyol ] “ I va a mba@@ al@@ aha kpishi mba te@@ en . Nahan yô , kanyi je shi se er zum u mbagenev ve soo ér se lu er ve nahan yôô ? ( Mal@@ aki 3 : 18 ) Nenge ase kwagh u orgen , mba yer un ér W@@ a@@ y@@ ne , kwase na di mba yer un ér V@@ ir@@ g@@ in@@ ia . Ifa yange venda hemen u Yehova ( Genese 33 : 14 ) Yehova kpaa ze a vese “ te@@ gh te@@ gh , sha inja i ” se mba se lu iyôngo na la . Ve ver kwagh u civir Aôndo la hiihii ga . Er nan ve kwaghpasen u Yesu yange za kera yum nahana ? ( 1 Yoh . 5 : 14 ) Nahan cii kpa , gbenda u hemban cii u Aôndo a u@@ lu@@ gh se shi se kpa se kporom ikyua a na yô , ka dooshima na u a tese sha u nan se ip@@ aan la . B@@ ri@@ an : Mbashiada mba Yehova mba a ijiir ve sha In@@ tan@@ et i i lu a akaawan a dedoo sha kwagh u iv@@ es@@ egh man tsombor yô . Aluer Yehova doo mbamaren ou ishima yô , ve kpa vea wase u kpen kpen ! Nahan doo u se de ser akaa a mbaaferev ve ombo kpa i lu akaa a tsan ga la a̱ na se gbe@@ ev mbu n@@ ông@@ on@@ oo ? Ikyav i tesen yô , yange vea ôron kwagh u ic@@ ôngon b@@ ua yô , ve kp@@ era kwagh u a lu er ka ityough ki b@@ ua nahan . Shighe u i lu nan kwaghôron u ku@@ ugh hen ku u Orkristu yô , doo u a ôr mkaanem ma ken Pasalmi 1@@ 16 : 15 man sha or u nan saa ku la ga , shin er nan civir Yehova sha mimi zan zan ku u nan nahan kpaa . A gema gb@@ eren i̱ ken Iyoukura i Fe@@ be@@ war@@ i 1 la . ( Mbaromanu 12 : 2 ) U kaven e̱r u lun a inja i wang i lu kwagh u wasen la hemba u fan di a fa tsô ér í venda idya ke ’ Mkaanem ma Aôndo la . Iky@@ o i wan i̱ ve a mlu u ken tsombor u saan saan kua mbam@@ tsera mba tsan a or sha ayange a uma u nan cii tseegh ga kpa shi ka i ver im@@ aagh ki a fatyô u maan mlu u hemban cii shami yô — ka mlu u hen atô u or man Or@@ gban nan je la . Vea hen ér , ‘ or ne ngu a aeren a m soo mer nom@@ om shin kwase wam a lu a mi yô . ’ U fatyô u eren kwagh ne sha u ngeren shin kp@@ el@@ an akaa a u lu veren ishima u va eren zum u Aôndo una tim bo@@ tar ne kera la . K@@ e ’ masejime yô , a kange ishima ér una kar gbidyen wa@@ ya lamen a or una nenge . Se zua a mlumun sha mpin ne aluer se time sha akav a mba@@ jighjigh mba tsuaa mba ve tile sha mimi sha ashighe a ican la yô . Paulu nger ve ér : “ K@@ ar nen ayol a en sha u né fa aluer ne@@ a lu ken jighjigh u nan yô , time nen ken ayol a en . ” Aôndo yange na uumace ian ér ve hemen ayol a ve shighe a wa karen , sha er una na mlumun sha mpin ne i@@ gbe@@ ke@@ ke yô . Aluer se time sha ma shi se mba a jighjigh u nan tsung ser ma a kwaghwan u a hembe doon cii shi ma gbenda u kôôm se yô , ma a lu a iwasen ken uuma asev tsung je . — Mbaheberu 4 : 12 . Er gomoti ne a lu u Aôndo yô , ka hange hange u se lu ior mba Aôndo una lumun se ér se lu ityô i m@@ tem@@ tor la yô . Hen shighe ne , Yon@@ a fa wener ka Yehova je a “ tindi zege@@ ahumbe sha zege@@ mnger ” er yange va nger ken takerada u Yon@@ a nahan la kpa ? Aluer ne har ishima yen sha mcivir u Yehova shi ne mba tsuan akaa a ne we ishima u eren ken uma la ken mcivir u Yehova yô , kwagh ne una wase ne u ‘ lun per . ’ Nahan , se kpaa doo u se na anmgbianev asev imba jighjigh la ga he ? Yehova nengen akaa a se eren sha ci na la nena ? ( Yohane 1 : 29 - 34 ; Luka 3 : 21 - 23 ) He ’ i@@ aven ne yô l@@ ù u saa ka T@@ ahav mbu He@@ mban Cii mb@@ ù mb@@ ú tindi un la tseegh mb@@ ua lu a tahav sha a na ye . Bibilo na ve ishimaverenkeghen ér Yesu Kristu una va nder ve shin mbakp@@ enev , vea hingir ior mba ken jijingi mba lun vough , nahan vea lu a ian i zan sha ishigh ki Aôndo . Hegen ne Mbashiada mba samber a Bibilo man ityakerada i Mbakristu kua ityakerada igen ken ityar 2@@ 35 . ( Luka 24 : 45 ) Yesu fa er i doo u mba@@ ôron Bibilo cii vea ker iwasen sha u kaven atesen a Bibilo yô . U tesen ikyav yô , se fa er m@@ til sha mimi wase la a we a zough vea ikyaa i or u nan kom u hemen sha won cii la yô . Er mbatyomov mbara gema ayol a ve hingir er ka uumace nahan yô , A@@ bel yange una nenge er ve lu ior mba age@@ ev kpishi yô . Mimi u a lu ken Bibilo la nam mk@@ om man msaanyol . ” Aluer u ngu sha ishi saan saan shi u ôr kwagh a nan kundu kundu cuku tseegh kpa , kwagh u injaa una due ker . 17 : 5 , 16 ; 18 : 8 ) Ity@@ av mbi Armag@@ e@@ don mbi mbi lu vegher u masetyô u zege@@ can la mb@@ ia hiin yô , Yehova iyol na una tim tar u Satan u ua shi her la vindi vindi . — Mpa . Mba Eren B@@ atisema ken I@@ ti i A@@ na man ken I@@ ti i Ny@@ i ? 3 / 15 Shighe kar yô , se de tom sule , sha ci u gomoti kera lu suen mb@@ as@@ u@@ le@@ v sha iny@@ ar kpishi ga . A@@ tô@@ akyaa ne zua sha kwagh u hemen na u sha won cii , u yange i h@@ una u la . Ken zwa Heberu jim jim yô , mkaanem ma i hii ér ( “ Tsô sha ayange a . . . ” ) la ma a iky@@ enge i tesen ér ikyaa ngi van inya , iky@@ enge i i lu tesen “ shighe u ican i lu kuren ken iveren yô . ” Or@@ gen nger wener , Tartor u Aôndo ka “ kwagh u sha tahav mbu Aôndo , . . . ka mzough u zuan vea Aôndo . . . , ka u nomso man kasev lun vea Aôndo ken jijingi sha gbenda u vea zua a myom yô . ” ( Pasalmi 9@@ 1 : 3 ) Kwagh ne ngu inja er ka angev mbu van ior a ican kpishi nahan . Aluer se mba eren nahan hanma kwa u se lu ôron ma ivur Ruamabera yô , kwagh ne una wase se se hemba kôron kwagh u se hen la saan a mi ken ishima cii . Ashighe kpishi ka sea de or u nan er se kwaghbo la kwaghbo u nan yô , iy@@ ongo i bee . Mba eren kwagh ne jighilii sha u wuese un shin ôron kwagh na sha gbenda u dedoo kpaa . Ka Roma u̱ lu@@ ̱ iyol@@ yô@@ ugh la yange c@@ agh Zege@@ tartor u Grika la , hembe ú avur avur ye . Gba u jighjigh u nan wase la una za sh@@ imi je se hingir u yan ikyar kôôsôô vea Yehova , er ikyar i an@@ ye u kiriki ka nan ya vea ter u nan u fan kwagh , u nan lu a dooshima la nahan . Ka igbenda ityar i nyi se time sha mi he@@ gen@@ e ? Yesaia man mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev yange ma ve fatyô u ts@@ eng@@ an@@ ôron kwagh u ken hemen sha mfe ve tseegh ga . Yesu ôr se er i hii ve i doo u se er tom ne man ape se er ú la kpaa . Anmgbian Ge@@ or@@ ge Y@@ oung lu nan kwaghôron her , i lu geman ken zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese . Aluer se mba pinen ayol a se mbampin mban nahan yô , kwagh ne una wase se se ôr kwagh sha lan , u una na mba hen tsombor wase ishim@@ avi@@ h@@ in ga . — Anzaakaa 29 : 11 . Mayange je se kera be@@ e@@ yol ga , hanma shighe u se nder yô , se hemba lun gb@@ ong gb@@ ong cii . Inja na yô , tahav asev mb@@ ua seer hanma iyange shi se za hemen u nengen wang shi se hemban ungwan tsembelee shi se hemba do@@ on@@ ashe kpaa . • M@@ lu u Yesu lu orumace la wase un u lun a mhôônom shi lun or@@ hemen u wuese kwagh nena ? Er Yesu lu or u vough nahan kpa , hiden a iyol ijime shi suur sha Yehova . Or@@ gen er ivese kuma anyom at@@ aan hegen , mba yer un ér J@@ ust@@ in , a kaa ér : “ I mar@@ em hen tsombor u i lamen her kpishi ga yô , nahan ka i taver mo kpishi u ôron mbagenev er ishima i lum ker yô . ( Aerenakaa 13 : 46 , 47 ) Nyian ne , zege@@ ikpelaior ngi wasen Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , nahan mba er ka “ iwanger i akuraior ” nahan , gadia mba tan ior iwanger sha “ ik@@ ighir i tar je . ” — Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . Iky@@ ar i̱ se ye a Aôndo la ka kwagh u injaa tsung je se zough a mi ye . Yange ‘ iv a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man agee , nahan a er akaa a kpilighyol man u@@ ivande mba vesen hen ikpelaior . ’ Nahan kpa , Yehova yange vande nan ior ian ér ve̱ gema asema cii ve mase van a M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma gban ave mara ye . R@@ ah@@ ab@@ i yange de gba@@ ga u eren , gema civir Yehova sha mimi , nahan va hingir ngô@@ tamen u Mesiya . ( Yo@@ s . 2 : 1 - 6 ; 6 : 22 , 23 ; Mat . Hen ase sha averen a Mbaiserael yange vea ongo imo i Aôndo ve ma ve zua a mi la ! T@@ ime ase sha kwagh ne : Aluer u fa kwagh u ma ya tsembelee ga nahan u lumun u y@@ amen un je he ? Jighjigh u nan ka a bende a akaa a or tsua u eren la nena ? A ôr se akaa a ior mba i vande nd@@ eren ve shin ku la ken Bibilo sha u tesen se ér un ne uma tseegh ga , kpa una fatyô u hiden a uma u ior mba ve kpe la kpaa . Ken anyom a hemban 30 , a yange kar cii inyom i 1914 la , Anmgbian C . U@@ umace ka vea venda ér Yehova a de maan ve ga yô , a tese tahav mbu a lu a mi sha a ve la nena ? ( b ) U eren ishima i Aôndo shin tar la wa nyi man nyi k@@ ere ? Shighe u Is@@ ak@@ a be@@ e@@ yol la a kaa a I@@ so@@ u ér a wua s@@ wase a na un una ya . A kaa a na ér : “ Ishima yam i̱ ver u doo doo , er m lu a kpe ga ne . ” A ôr se loho ne ken Bibilo . Doo u shighe u se lu tsuan kwagh u se er yô se time sha mi vighe vighe sha er se fa ishima i Yehova , Or@@ vesen wase u sha la sha kwagh shon yô . N@@ ana fatyô u kighir m@@ ough@@ on sha zan hemen a a@@ yem ne . Kwagh er vihi yô , ior kpishi fa kwagh u ken hemen ga , nahan ka ve de akaa cii ve yem z@@ endan akaa a a lu ve a mtsera gbem ga la . ( Ps . “ Ter ngu eren ne@@ gh ne@@ gh sha ityendezwa Na la er mbagenev ve nenge er ngu eren ne@@ gh ne@@ gh nahan ga , kpa we ishima a ven , mayange sar Un u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema asema . ” Gba nen zwa môm sha gbenda u ne sôr mzeyol yô . “ G@@ uda uhar a u môm , sha ci u mba a injar i dedoo sha tom ve u sha ican . 1 , 2 . ( a ) I er takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Vea dondo ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime la , nahan vea lumun hemen u Yehova a mk@@ ighir shio . Be@@ en yô , a kende ashe sha a er msen a kaa ér : “ T@@ ere , shighe kuma , na Wan Wou icivir , sha er Wan Wou kpaa A̱ na U icivir yô , gadia U na Un tahav sha uuma cii , sha u mba U ne Un cii A̱ na ve uma u tsôron yô . . . . 1 , 2 . ( a ) Ka ian i civirigh i nyi se lu a mi ? Ka Un@@ ô Ve Lu Pas@@ en Loho u Dedoo Sh@@ on@@ o ? 15 : 6 ) Kpa , mbahenen nav mba jighjigh mba sha ayange a mbaapostoli la cii kav er ve kpa gba u vea er tom ne yô , shin er ve ungwa kwagh shon sha zwa na ga nahan kpaa . ( Aer . 8 : 4 ; 1 Pet . 1 : 8 ) Kape nyian kpa i lu je la . Sha nahan yô , ka un tseegh una fatyô u hemen sha inja vough ye . ( Y@@ er . 8 : 9 ; Rom . Ior mbagenev kpishi nenge ér , ka a hii u wasen ve sha u ve fa mkaanem ma Aôndo yô , azende a ve a tse agen a soo ér i de ne ve imba iwasen la ga . Nahan kpa , hemba k@@ an z@@ ange u ôron a ôr mkaanem ma ken Anzaakaa ne a u eren tom sha kwagh u ma er la . Pro@@ feti ne wa un kwagh shi ta un icin kpaa . Kwagh u una wase se ve se kav ityesen i Yesu a soo ér se fa la tsembelee yô , ka u fan er ior mba yange ve ungwa injakwagh i Yesu la nengen ieren i ngohol mba@@ van@@ nya la . ( F@@ il . 2 : 13 ; 4 : 13 ) Sha nahan yô , doo u ú sôn Yehova a wase u u̱ lun a isharen i lumun aan a tom . — Ôr Pasalmi 25 : 4 , 5 . Gbenda ugen u se zua a mtsera sha icighan jijingi u Yehova yô , ka u ‘ taver ayol a ase asema shi lun a dooshima man aeren a dedoo . Man u b@@ un@@ den mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav ’ ga . ( Heb . Mbashiada mba Yehova mba kighir a kighir ior ér ve er ma kwagh ga . Se nenge ayol a ase er kwaghôron u profeti u M@@ ika ne a k@@ ur vough yô . Mb@@ agen di lu kaan ér ‘ Er nan ve ne soo u m@@ ough@@ on za pasen ior mba lamen zwa Buter kwagh@@ a ? 6 : ​ 3 , 4 ) Yange lu u Timoteu una gema yaren tom a atesen a bo a lu nyôron ken tiônnongo laa ? ( b ) Gba u se nôngo kwagh sha igbenda ihi@@ ar i nyi ve se ar sha mlu u vi@@ an laa ? Se er nan ve se kpo@@ gh@@ or ior vea n@@ der@@ ee ? U tesen ikyav yô , shighe u Aberaham soo u nan Aôndo nagh sha wan na Is@@ ak@@ a la , i kaa a na ér a de eren Is@@ ak@@ a kwagh ga , nahan i gema i na un nom@@ iyôngo sha u a na Aôndo nagh a mi sha ityough ki Is@@ ak@@ a yô . ( Gen . ‘ Yehova De Ne A@@ ka@@ abo , ’ 11 / 1 Ity@@ ar i i lu a inyaregh kpishi la yange i vihi inyaregh kpishi u nôngon ityav ken tar môm tseegh , kpa i gema i tôô an@@ iny@@ ar kpuaa tseegh ér ia bee a m@@ nyoon man ican i ij@@ en i ve a mi ken ityar i ken A@@ fri@@ ka jimin yô . Ieren ing@@ in nahan ka i shami kpa ? ( Genese 6 : 12 ) Nahan cii kpa , Yehova p@@ ande wa ishima a orumace . ( Rom . 3 : 25 , 26 ) Yehova yange de Davidi asorabo na sha ci u nagh ku ip@@ aan ku lu u Yesu una va na ken hemen la , nahan kpa A vihi iji@@ r@@ ôron Na i mimi la ga . Yange pase kwagh ne wang nena ? I mase za kaven e̱r or la yange tsa ken tar u Rus@@ sia je hemba anyom 20 yô , lu ken shighe ne kpa a hingir ort@@ wer u sôron ian@@ g@@ ev mbi u@@ kase ye . Kpa kanyi i gbe u vea ere ? 6 , 7 . ( a ) Se fatyô u tôôn ahumbe man ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a Peteru tagher a mi la karen sha nyi ? 1 : 1 – 4 : 18 ) Aluer ú soo u fan ati a ator a Yuda sha ad@@ ondo ad@@ ondo yô , nenge ken Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 200@@ 5 peeji 31 . • Yange gba u a kar Wan u Yehova u môm môm la shin tar sha ci u nyi ? ( Aerenakaa 11 : 28 ) Jose@@ ph@@ us , or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase kaa ér tar yange u t@@ enger ken ningir u Yerusalem la sha shighe u yange mase shin di cu@@ ku@@ u tseegh u a tim gar shon la . U@@ washika mba uhar mba lun a mkaanem ma k@@ und@@ un@@ yol , mba Peteru nger la tese ér ka or u Peteru lu vough je la . U@@ washika mban hingir ityakerada i ken Bibilo i injaa hegen . Yehova yange na uumace hanma kwagh u una na ve mkpeyol man msaanyol yô shi wa u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba shin tar cii sha ikyev ve , inja na yô na ve tahav mbu hemen . ( b ) Er nan ve se lu a ityôkyaa i ia na ve se venda u kuran atindi a Yehova ga ? Kpa u ngu wer ka u kaan ér , u hide u zua a ityom ne cica cii fele er u soo la ga . Tindi la kaa ér : “ Nahan yô , wua nen alegh a en a shin tar la kera , ka idya man hông@@ or man ity@@ or@@ on@@ shima man isharen i bo man h@@ ua u eren , ka ak@@ ombo a civir je la . ” — K@@ ol . Shi yange hii u zan mbamkombo mba Mbakristu ken Iyou i Tartor . ( Anzaakaa 17 : 17 ; Or@@ pasenkwagh 4 : 9 ; Yakobu 5 : 13 - 18 ) Shighe u se lu a mzeyol kpaa , anmgbianev asev mba k@@ enden se ga . 4 : ​ 3 , 4 ) Ka Satan a lu tsu@@ men a ior ye , shi ngu yaren tom a Mbakristu mba vendan mimi sha u y@@ eren mimi u doon tsung u sha kwagh u awashima u Aôndo a lu a mi sha uumace man tar la . ​ —⁠ Ôr 2 Mbakorinte 4 : ​ 3 , 4 . Akaa a a bende sha mcivir u civir Aôndo man kwagh u ken tiônnongo la hembe lun ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken uma wase , shin ka i kar a k@@ ara ? Nahan kera ka u henen a hen ga , ma icivir shin ishimaveren igen hemba u dondon kwaghwan u Yakobu yange wa ér “ kporom nen hen Aôndo ” la ga . Kpa , er Yesu tsengaôron nahan , a eren tom ne a kuman er Yehova a soo la je , maa mkur una va . Tor Davidi er msen hen a na , ér : “ U nam per@@ utya u myom Wou kpaa ; ishima You i legh legh erem m gba iky@@ ôr . ” Ken masejime yô , m za hen Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova , hen gar ugen ken kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da la . Kwaghôron u profeti u Se@@ kar@@ ia ta se iwanger sha ityôkyaa i akuraior a sha won cii a hendan a Mbakristu mba mimi yô . Kwagh ne na yô , ve lu a isharen i yemen ken tar u ken won za pasen kwagh . Ve va yem ken inyom i 200@@ 5 la . “ Aôndo tese ” Mbakristu mba mimi ‘ u doon ayol a ve . ’ Gba hange hange u ú hen u ny@@ a@@ ghen m@@ vende u vendan atindi sha ci u nyi ? Yange i due a Ab@@ aver a Tartor Na@@ mba 1 ken inyom i 19@@ 18 la . Kwagh er doo yô , agumaior kpishi zua a msaanyol man mk@@ or u mimi sha u eren tom u pasen kwagh la hanma shighe . Gba u han@@ mô wase nana tsua vegher u nana lu yô . — Mat . 11 Kp@@ orom hen Aôndo — Ma Kwagh Ngu u “ Una F@@ atyô u P@@ aven Se a Dooshima u Aôndo ” Y@@ ôô ? 7 : 1 - 5 Ka mea lu hen atô u ior mba ve soon u pu@@ un ior shi ve kaan ior akaa shi hanma shighe ka ve keren kwagh u shin sha iyol i or tseegh nahan , ka i lum ken ishima nena ? Se fatyô u keren iwasen i icighan jijingi sha u ôron Bibilo i̱ í ne í nger la . ( Yohane 1 : 1 , 2 ) E@@ ̱r Yehova a lu a mhii ga , man I@@ mo la gema lu vea Aôndo imôngo “ Sha hiihii ” la yô , ikyav tese ér lu@@ ̱ mhii u it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh i Aôndo e̱r sha u gban akaa je la . Kpa er nahan ga , a gba or a na nan ian i tsuan kwagh u nan soo la . ( Yohane 17 : 26 ) Mbakristu mba mimi mba pasen mbagenev iti i Aôndo er Yesu nahan . Ka mpin u nyi a lu sha kwagh u gbenda u yange Iserael eren kwagh sha inja sha inja laa , man er nan ve mlumun u sha mpin ne a lu hange hange hen a vese ? Tese mbagenev dooshima sha u pasen ve loho u dedoo Se fatyô u tesen iwuese i se lu a mi sha iwanger i Yehova la nena , man kanyi i lu hange hange sha imba gbenda nee ? Kpa , aluer ican tser ú man ú ngu zuan a iwasen ga yô , alaghga ú hen wer : ‘ Kwagh wam doo Aôndo ishima je kpa ? Ka sha nyi kwagh shin nyi akaa nahan ken uma wou i doo u ú seer tesen ishimataver sha u tan ikyaa a mcivir u mimi ? 3 : 13 ; Y@@ ak . 4 : 6 ) Ashighe kpishi aeren ne ka a hii zum u or lu henen sha akaa a vough ga yô . Se er kwagh sha kwaghfan shighe u se lu pasen kwagh nena ? Mo kpa kwagh u T@@ ed doom tsung . Ka a er msen a kaa ér “ amen ” nahan , i lu kaan ér nyi ? U tesen ikyav yô , ka aeren a nyi nahan mbacivir Ba@@ al yange ve eren ken mcivir ve ? ( b ) A@@ vur a masetyô a ken Yesaia ityough 60 la ôr se nyi kwagh@@ a ? M@@ sen u Ne@@ hem@@ ia ne tese mimi u mkaanem ma Tor Davidi yange ôr ne , ér : “ U ver or@@ perapera doo doo , T@@ ER@@ E , U kase un a mk@@ om@@ shima er ka sha ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya nahan . ” A kaa ér , “ Kpa yange m fa cuku tsô mer imoshima yam ia nam ibo sha aeren a am nahan ga . ” J@@ on : U ôr nahan u ver ishigh nena ? Shi ve na jighjigh ér , or u nan lu a “ mfe ” u mimi yô , nana fa er i gbe u or a due a undu iyol i inyam man awambe ne yô . Yesu z@@ ôh@@ ô a mbaapostoli mban ga , kpa a gema a ôr kwagh a ve sha gbenda u tesen ér a wa kwagh ve ikyo , a kaa ér “ jijingi yô , lumun , kpa iyol yô , ngi a agee ga . ” Zum la , lu shighe u vough u Mose una er tom u Aôndo wa un , shi una er u vough er Aôndo tese un ér a er la . Heela tseegh ga , gumor la lu ken kwaghaôndo wam ga . Ikyav i tesen yô , mbam@@ nenge mba se lu a mi kposo kposo sha kwagh u i@@ ember@@ yolough la una fatyô u va duen ken “ any@@ im@@ an@@ akaa a ib@@ ume a injaa ga la . ” A@@ ka@@ a@@ wan a T@@ sôron , a i Doo u Se Su@@ ur sha mi Yô Ior mba a jighjigh u nan man imba gbashima ng@@ u@@ la nahan sha kwagh u Tartor nyian kpaa ? Shighe kar yô , ikyurior i Iserael cii hingir mba vendan Aôndo , nahan i tim i̱ ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . U W@@ a Iyol u V@@ a W@@ aren Kpa ? la nga a kundu iyol ôron je i zua ga cii . ” 14 : 14 , 15 . I kô@@ r@@ cio u eren tom ne sha ci u Yehova na iveren shi i dondo gb@@ end@@ atesen u nongo na , man sha iwasen i anmgbianev asev mba doon se ishima . ( Mpase 14 : 1 , 4 ) Ish@@ ember i “ iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh ” ne tese ér mba an@@ nongo u iorov kpuaa mba i tsough ve yô . Lu nen doo doo . ” ( Aer . U tesen ikyav yô , Davidi wa icam ér : “ TER ka or@@ kuran mo , kwagh môm b@@ anem ga . ” U nenge wer , m@@ lu@@ ashe u mba@@ van@@ nya mba utar mba i er kwagh ve ken Genese 18 : 2 la lu nena ? M hen u bu@@ ghun ak@@ e@@ ke a vesen a gb@@ eren ityakerada . Nahan se fatyô u lun a vangertiôr ken mkaanem ma Davidi man , á kaa ér : “ Shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; mimi je , ú nenge sha ijiir i nan , nan nan kpaa , kpa nana lu ga . Kwagh u hiihii yô se hen ser ior mba hemban keghen ato a loho u Tartor sha tar hegen , vough er m@@ vese u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la nahan . Mbam@@ sen mba se eren asange asange man mba se eren ken tiônnongo la ashighe agen ka ve bende sha nyi kwagh@@ a ? ( Ôr 1 Mbakorinte 1 : ​ 18 - 21 . ) Umbur wer , mzeyol una na u hemba sôron mlu wou shi una na u agee kpaa . ( Ps . Hanma shighe yô iyol wu@@ h@@ an yase i tese ieren i civirigh man i vough , gadia se mba Mbakristu man mbatyomov sha ah@@ wa 24 sha hanma iyange . I@@ ca i gbe ga yô , á tôô angev mbu ishim@@ av , alaghga lu sha ci u iember i yange zua a mi shighe u nenge a mo la , gadia se kera nenge ga je kuma anyom pue . M@@ am@@ re Se cii ka se soo ser i wuese se , shighe u iyol i kpe se shin i kpe se ga kpaa . Ka se tese ser se mba eren sha “ tindi u Kristu ” sha mimi nena ? Mba@@ yev mba i tese ve ér Yehova a doo ve ishima yô , ishima ia hemba taver ve u hendan a iji@@ mba Ka a inja kpishi u se ny@@ iman iyol yase shi tôôn kon u m@@ tsaha wase shi dondon sha Un shon u a ver se ikyav la . Ka Yesu Yehova Aôndo yange tsua ér a lu Tor u Tartor la ye . ( b ) Ka mbampin mba utar mba nyi se lu timen sha mini ? M@@ lu u ken jijingi u tar la yange gba jime kpishi . Jighjigh u nan ka kwagh u injaa sha ci u nyi ? ( Genese 45 : 4 – 8 ) Se kpaa Yehova una fatyô u nan ian sha u i tôv se a ican sha apera sha er tôv@@ ac@@ an la una va iti na a civir yô . — 1 Peteru 4 : 16 . 7 / 1 Sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la , kunya kôr nongo u Mb@@ al@@ ev@@ i ugen a ayol a ve , zum u ve umbur kwagh u yange er shighe u Mbaiserael zua a dyako u Tar u Ity@@ endezwa la . Ka nahan man Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba sha ayange a Paulu mbara lu a ityôkyaa i injaa i nan ayol a ve icivir ye . Aluer taver we u zuan a shighe u ôron shi henen Bibilo yô , hide nenge sha gbenda u ú vihin shighe wou la . Aluer ka u inja er u wa ago iyol ga yô , er nan u tee shighe sha u henen an@@ takerada u A@@ t@@ ine@@ akaa á Bibilo Á T@@ im@@ en Sh@@ ami la ga ? E@@ i , a nger ér : “ Hanma or nana̱ na er nan we ken ishima i nan la nahan , i̱ de lu zung@@ u@@ lu@@ u ga , i̱ de lu sha apera kpaa ga , gadia ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” Mbakristu mba mimi ver ashe zu@@ lee sha u zuan a ityesen man mk@@ ô@@ ôm sha ikyev i Yehova , man Yesaia tsengaôron kwagh u una va ker la nahan ér : “ Ô@@ no@@ v ou ci ca kpaa vea lu mba TER A tese ve yô ; mkpeyol u ônov ou kpaa una vese je . ” Paulu tese kwagh u una wase se u lun a gbashima la zum u a wa mba ve lu Mbakristu a na imôngo la kwagh ér : “ Lu@@ un nen mbat@@ seen asema [ sha jijingi , N@@ W ] ” la . Yosua man mba ve lu a na la pine Yehova kwagh u vea er ga tsô ve tôndo zwa a ve ér vea lu ken bem a ve shi ve ya iky@@ ur a ve kpaa . Hii sha shighe la je , “ m@@ kposo [ kera ] ngu hen Or@@ yuda a Or@@ g@@ rika je ga , gadia ka Ter môm je A lu u ve cii ye , shi A ngee a akaa sha ci u mba ve yer sha iti Na la cii . ( M@@ ar . 12 : 31 ) Sha nahan yô , a de tom u u lu eren ken b@@ an@@ ke ugen shi lu ken mkpeyol , hen ze@@ ge ger@@ i u M@@ on@@ ter@@ re@@ y la , a mough a yem hen ang@@ er@@ i u cuku . Yange mba ne Yesu tor ken inyom i 1914 yô , i ôr kwagh na ér a due “ lu hemban , man lu sha u una hemba kpaa . ” Er ikyurior i Iserael yange i hingir kwar u Yehova ken akuraior cii nahan , we kpa una fatyô u tsuan we , shi una nenge sha a we doo doo . — Ps . Sha shighe la , tempel u doon ashe u ken Yerusalem u Mb@@ al@@ ev@@ i lu eren tom ker la tile sha ityough ki t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u sha ayange a Mose la . M dondon un sha u eren ma kwagh môm u una nzughul m@@ ser@@ akaa shon ga kpa ? ’ Tsô m hii u henen an@@ takerada la kua Bibilo iyol yam . Nahan gba u se sôn ser a na se icighan jijingi na , man un kpa una na se wuee je . 6@@ 7 : 1 ) Ka mimi , i kase se aa ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya man any@@ inya a usu sha u kuran se ga . Alaghga ú umbur ma shighe u yange kwagh gba ú ve , anmgbianev mba civir a we imôngo wase ú sha shighe vough yô . Kpa mpin u a gem a dugh sha kwagh ne yô , ka un ne : Se er nan ve se palegh akaa a d@@ an@@ en se , se gema se er kwagh er Maria nahan , sha u hemban veren ishima sha akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? “ Tsô ve due , [ 1 ] ve ôr ior kwaghaôndo er , ve̱ gema ishima ; [ 2 ] ve dugh u@@ jijingi mba b@@ ov kpishi , man mb@@ al@@ un dedoo ga kpaa , ve shighe ve mkurem ve war ve kpishi . ” — Marku 6 : 12 , 13 . A shi nan kpa , lu kwagh u Yosua er je ne . Ikyav i tesen yô , num tan u ior mba wan ts@@ wam yange ve ta sha gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity la ngu karen a kar nahan , anmgbian u ken Kristu u kwase ugen yar tom a Pasalmi 46 : 1 , 11 sha u pasen ior mba ve ver ato a na ken tom na u pasen kwagh cii . Kwagh@@ ngeren u An@@ dre@@ y ne doo tic@@ a na kpishi je , nahan a kaa a na ér a̱ ôr mban@@ ongo na jimin cii kwagh u Yesu Kristu . N@@ agh ku Yesu kura ku na yô i na Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ish@@ ô , shi “ zege@@ ikpelaior ” kpa ngi a m@@ til u wang sha ishigh ki Aôndo . Ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la yange kure shighe u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar hide lu orumace , shi hide lu tor her la . Saulu maa kar na ini@@ aav mb@@ ira iyol na . ( 1 Utor 4 : 21 , 29 , 30 ; 11 : 9 ) Sha kpôô yô , alaghga or nana hen ér , Solomon yange ma ne@@ er jighjigh u nan Aôndo . Er nan ve se fe ser Yehova we se ikyo ? AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN ugen u i yer un ér E@@ du@@ ar@@ do yô kaa ér : “ Er m yem ken tar u ken won yô , m lu eren tom u injaa u u nam inyaregh kpishi yô . Un u a tema sha mi la , lu a ada ; shi i na un ts@@ ar u sha it@@ you kpaa . A due , lu hemban , man lu sha u una hemba kpaa . ” ( Mpa . Se fatyô u nengen a kwaghfan u Yehova sha gbenda u a er tar ne ér aka@@ au@@ ma a za hemen u lun sha mi la nena ? M@@ tsough u bo u mbamaren asev mbah@@ i@@ ihii yange ve tsua la va se a nyi ? Yesu yange tôndo zwa a anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem la ér : “ Or u nan hembe shi nana ver ishima sha aeren a A@@ m zan zan mkur yô , Me na nan tahav sha akuraior , nana tema tor sha a sha tô@@ gh ku iy@@ ôô@@ gh er ka i hembe ity@@ ev avur avur nahan , er Mo kpaa M ngohol tahav hen T@@ erem nahan . ” ( Mpa . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 8 , 9 ) Kwagh@@ wan u Peteru yange wa ne kpa se kôr se lu nen a mi ke ’ ishima . U nenge ian i Yehova a lu a mi i hemen sha won cii la , man mcivir u se civir un la nena ? Mba ker ken inyom i 70 yô , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma c@@ in hide . ( Mateu 9 : 36 ) Bibilo ôr kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u yange kwagh hemba gban Yesu sha any@@ ua u er la a iyua i mb@@ any@@ ar@@ ev er kpishi la , gadia lu sha ‘ m@@ ngee u ve ngee a akaa man ve haa k@@ imi ye . ’ Hen ase er Yehova una va er tom a tahav nav ken tar u he la sha u nan “ akuraior cii ” kwaghyan mgbegh@@ aa yô . ​ — Ôr Yesaia 25 : 6 . Kpa ka nan tseegh inja i dedoo ne ia doo nan kpishi ga , Aôndo kpaa “ ka kwagh u hemban sha mnenge [ Na ] je ” la . — Mbakolose 3 : 12 . Jijingi u taregh bende a ior kpishi nyian nena ? Nahan yô , ka nyi ia wase se ve se palegh mci@@ e u cian or man mk@@ ighir u mbak@@ ov , nahan se kera er kwagh u una vihi Yehova ga ? ( Anzaakaa 27 : 11 ) U lun a mci@@ e@@ aôndo sha imba gbenda ing@@ in ne ka gbenda u injaa u tesen dooshima hen Yehova kpen kpen . 1 : 7 ) Ka “ mbamlu mba dedoo ” mba nyi nahan u@@ j@@ ende mba b@@ ov vea fatyô u vih@@ in@@ i ? Ka i gba u or a tôô shighe shi nana nôngo kwagh ve nana tôv sha kwagh ye . Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la , wener : “ Sha kwagh u dooshima a anmgbianev yô , kera gba u á nger ne ga , gadia ne ayol a en kpaa , Aôndo tese ne u doon ayol a en . Man kape ne lu eren a anmgbianev . . . cii kpaa la . ” Kwagh u yange er ne una tese u nyi ? Fe@@ tyô u koson inyaregh ga cii ! Er se lu Mbakristu mba i er se batisema yô , awashima wase ka u eren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i Yehova a soo ér se er cii , vough er Yesu kpa er nahan . ( Heb . Paulu yange na a na ishimataver je kpaa ér i̱ er nahan . ( Mat . 11 : 1 ; 20 : 17 ) Yange wa han@@ mô ve kwagh shi tese ve tom u pasen kwagh la kpoghuloo . Nahan cii kpa , ke ’ masejime yô mpin due nahan ér : Yehova soo ér zum u A@@ tô@@ at@@ yev la a gem a hingir Mbakristu yô , saa á kpa aa ts@@ ôngo keng - e ? Or@@ ngeren ugen di pase ér tamen u Yakob yam hen I@@ so@@ u sha al@@ ev a nyian la tile sha ityough ki ishimaverenkeghen i yemen sha , i Yesu yam sha awambe a na , sha ci u uumace la ! Yange m pine ve mer ve ô@@ rom sha mimi , kwagh u ve we ishima u eren , hegen u Ng@@ ô wase a kpe , shi mo kpa m undu ya ne . Shighe u Habak@@ u hii u ôron kwaghôron u profeti la , Mbayuda lu sha ikyev i Mbai@@ gipiti . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Er i gbe je ka hiin je ior ve lu sha ian i civirigh i eren imba zege@@ tom ne je ne . Er Mbayuda gba ngohol mhen u ior i Grika u uma kpen ga la te@@ gh te@@ gh yô , ve undu ishimaverenkeghen i ve vande lun a mi ér vea va lun uma gbem sha won shin tar la . Sha nahan yô , amba@@ aior la nga ker kwaghwan u Bibilo i we nahan ne ke ’ ishima , ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Mbat@@ ôôn ior ityom ka ve hemba soon ior mba ve ny@@ igh@@ en or ga yô . Ab@@ es@@ al@@ om kpa lu orgen u yange tile sha mimi ga , u se lu timen sha kwagh na yô . Ka i tese se ken atôônanongo a ase shi i tsaase se sha er se wuese Aôndo sha ashighe agen kpaa yô , er shighe u se lu imôngo a tiônnongo wase ga nahan . Doo u hanma shighe yô , se eren ityom yase tsembelee , shi ityom i kiriki je kpa aluer se mba eren ter@@ egh sha i yô , kwagh@@ vihin una tser se kua mbagenev kpaa . ( Or@@ pa . Se dondo kwaghwan u a lu ken Mbaromanu 12 : 17 la : ( a ) hen ya u mp@@ av a lu sha kwagh u kwaghaôndo la nena ? ( Ru@@ tu 3 : 1 – 4 : 22 ) Ka sha u tôôn shighe , henen sha kwagh zu@@ tu@@ u , shi eren kwagh akuma akuma , man sha kwaghfan tseegh shinii ? U Ô@@ ron Ruamabera u sha U@@ tar man u sha U@@ ny@@ iin u Pasalmi As@@ av - As@@ av PE@@ E@@ J@@ I 11 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 14 , 10@@ 1 M hingir or@@ pasenkwagh u Tartor shi i erem batisema shighe u m lu anyom 19 la . Se kpaa kape se lu sha k@@ ur u Paradi@@ so u i t@@ endezwa ér a va a mi shin tar ne je la . 3 : 1 , 2 , 6 ) U fatyô u gbidyen kwar nengen er yange a lu Timoteu ken ishima shighe u i tindi u imba ityom ne la kpa ? 11 : ​ 28 , 29 ) M@@ le@@ he u Yesu lôh@@ ô ior kundu kundu ér ve va hen a na ne tese mhen u Yesu u sha dooshima la . Ú ne mba ve lu sha i@@ aven i ut@@ aha la icivir i i lu i̱ ve la kpa ? Nenge ikyav i orgen u i yer iti na ér J@@ im la . 19 , 20 . ( a ) Er mkur u tar ne a mgb@@ ôghom nahan , hii nan ve ma ityôkyaa i lu i ior mba Aôndo yô mciem a gba ve iyol ga ? U eren tom sha ci u mbagenev la wa nyi k@@ ere ? Mba@@ yev mba hembe vesen tsembelee aluer i ver ishima sha a ve use use yô . 2 : 14 ; 1 Yoh . 3 : 8 . Er yange vea nenge a vese i doo ve kpishi yô , se kera umbur atsan a se ye sha gbenda la ga . T@@ i@@ ônnongo I@@ ̱ Ne Or A@@ ge@@ e 12 : ​ 7 - 12 . ( Mbafilipi 2 : 4 ) Vea fatyô u hiin iliam a ig@@ y@@ um@@ ior ne sha gbenda u taver ve asema . Me fatyô u kuren tom u hange hange u henen Bibilo vea kwase wam man mbayev av hanma shighe la kpa ? ’ 19@@ 18 ( Mbaromanu 11 : 33 ) Ishima yase ia fatyô u kaven m@@ ze u kwaghfan man mfe u Aôndo cica cii ga , vough er an@@ iky@@ und@@ an nana fatyô u kaven akaa a mbamaren mba nan ve eren cica cii ga nahan . Man er yange va sha shighe u dedoo sha u va nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u yô , ior kpishi hingir mba nan Aôndo jighjigh . 5@@ ,@@ 7@@ 35 Aluer or@@ sule soo ér nana va sun@@ da c@@ in@@ ka@@ fa yô , ka u@@ wua nana l@@ ôô y@@ ee ? M@@ ô wase môm kpa nan ngu a ter u sha mar@@ ami u nana fatyô u nan se uma u tsôron er Aôndo yange wa ishima la ga . Ka kwaghyan man kwagh@@ man man kwase u eren , akaa a uumace ve eren ayange ayange yô . Er R@@ ah@@ el doo un ishima sha mimi , lu sha ci u m@@ doom nam mara keng ga yô , er tom ne je wa ikyo ga . — Genese 29 : 20 – 30 . M eren tom ah@@ wa 14 shin 15 nahan hanma iyange . Shighe u Samuel za hen ya u or@@ jighjigh Y@@ ese u za sh@@ igh@@ en wan na la mkurem ér a hingir tor u Iserael la , Davidi u lu wan u masetyô ken ônov mba Y@@ ese mba an@@ igh@@ eni la lu her tsô kpaa ga . Se fatyô u lamen a Aôndo ken msen . Alaghga vea lu v@@ aan af@@ an@@ yô sha ci u ve k@@ an shio u civir Yehova ken mzough môm a anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken jijingi hanma shighe yum . 1 : 2 , 3 ) Ashighe agen Solomon ka a yar tom a ishember i “ gbil@@ in@@ kwagh ” la vea ishember i “ ka u z@@ endan ahumbe ityô tsô ” la ijiir i môm . ( Or@@ pa . Ka ve g@@ es@@ a h@@ unda sha gb@@ ô@@ ul@@ ô ve yem . Kwagh Gba sha M@@ kav Bibilo pase ken Pasalmi 46 : 9 ér cii man bem u mimi a lu sha tar yô , a gba u ityav mb@@ ia bee sha tar jimin cii , a@@ lu vegher tar môm tseegh ga . Bibilo kaa ér : ‘ Ka sea sôn nyityô kwagh u a lu sha ishima Na vough yô , A ungwa se . ’ ( Mateu 4 : 23 ; 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Sha ing@@ in kpaa , Mbakristu mba dondon ikyav i tesen i̱ Yesu ver la . Een , Yehova una na se iveren sha uma u tsôron aluer se er akaa a a soo yô . Doo u kwaghhenen wase una bende a ieren yase man a kwaghôron wase nena ? Ro@@ ber@@ t : K@@ am er m kav kwagh u ú lu ôron ga nahan . Apostoli Peteru kaa ér : “ Me ver ishima u umbur ne akaa ne gbem shin er ne fe a nahan kpaa man shi kera je kpaa , ne lu taver ken mimi u a lu ken a ven la . ” ( 2 Pet . Yange i wa kwa sha nagh ku s@@ ôngon ku bem ku i naan sha u su@@ ghun Yehova sha averen a na la . Yange ior naan ini@@ av mb@@ in sha asema a ve . Kape i nger iti i Aôndo ken Bibilo je la . Yehova yila u ér “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ” sha ci u lu ikyav i tesen ér ka wen un lu a tahav mbu fan kwagh u a doo sha ci u uumace man u a doo sha ci ve ga ye . Or@@ k@@ at@@ oli@@ k@@ o ugen u ngeren akaa a mba@@ yi@@ ase kaa ér mpin ne ka “ kwagh u vesen u a yangen ior kpishi u nan Aôndo jighjigh yô . ” ( a ) Ka m@@ doom ma nyi kwagh a gbe Yehova a mini ? ( b ) Mkaanem ma ken Yesaia 45 : 22 la ma kuren sha mi nyian nena ? Lu u Paulu una suur sha tahav mbu Aôndo sha er mbu a wase un u wan ishima a ‘ saa u lu un ken iyol ’ la yô . Pas@@ en ati@@ ca man mbak@@ ov na mba ken makeranta ér un ngu Orshiada u Yehova kpa ? Shi mbaihyomov mba Yesu yange ve n@@ aha un tar ve kaa ér ngu “ or u eren h@@ ua sha m@@ sôr [ wain ] . ” Nahan Genese 2 : 4 kohol ashighe a i@@ gbe@@ tar la cii yila ér , ‘ iyange i TER Aôndo er Sha man tar la . ’ Be@@ en yô , a ôr ve injakwagh sha kwagh u an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la . Ikyav tese ér , yange i kohol ityakerada i Bibilo i mimi ne tsuaa , sha ikyev i gb@@ end@@ atesen u icighan jijingi . U umbur a umbur tsô kpa , ior kpishi mba soon u umbur uma u gbil@@ ini@@ gh u yange ve eren cii ve ve va mase ngohol mimi la ga . Yange saan mo iyol er un kpa va yô , kpa ish@@ u@@ ghun yase gema lu ku@@ su@@ su@@ s@@ u . • azende a mimi ga K@@ u iyol i ú je kpa ua fatyô u hemban dooshima u Aôndo a lu a mi sha mba ve civir un sha mimi laa ? B@@ atisema u eren “ ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi ” la inja na ér nyi ? Sha nahan yô se nenge er S@@ ef@@ ania 2 : 3 á lu iv@@ in sha gbenda u vesen sha shighe wase zum u a kaa nahan la , ér : “ K@@ er nen TER , ne mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba sha tar cii . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) A@@ kar a am a ken makeranta kpishi hingir u nan mo icivir , shi tic@@ a wase kpa kaa a mo ér tom u m eren la doo un . Shin a@@ dooga u seer fan u pasen ior mimi , nahan kwaghôron wou una hemba kôron ve ken ishima hen shighe la . Ka hanma shighe nahan yange i gba u a s@@ ôngo wan@@ iyôngo u P@@ ase@@ ka sha iyange i N@@ is@@ an 14 la ? Er nan ve Yesu yila mbaapostoli nav ér azende a na ? ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan se tese ser Yesu doo se ishima ? Kpa , zege@@ ura n@@ ô@@ ôr , nahan if@@ i u T@@ ig@@ r@@ is sar av@@ enge . Ken inyom i 19@@ 16 la , Ng@@ ôm ungwa ér Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l ngu zan mkohol u vesen ken gar u S@@ i@@ ou@@ x C@@ ity , ken kpen@@ tar u I@@ o@@ wa . Tese Ikyav i “ Ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” La Yange er tom u pasen kwagh hanma shighe la anyom imôngo . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Shi a fatyô u pinen mbagenev ken tiônnongo ér ve wase ve . Takerada u i yer ér Be@@ y@@ ond the B@@ i@@ g T@@ al@@ k la kaa ér , kwagh@@ tôvon ugen tese ér , “ hen uya mba mbamaren ve pase ônov vev mba ve lu hi@@ an a hi@@ a la wang ér ve lumun a idya i agumaior a eren la ga cii yô , ônov mbara mba fe nyôron ken ieren i yaven a mba@@ y@@ ev@@ kasev shin mba@@ y@@ ev@@ nomso la ga . ” Nahan cii kpa , Bibilo yô i kera pav ah@@ ir a eren a dedoo i̱ ver kposo a ah@@ ir a eren a bo ga . K@@ e ’ ityar igen yô kwagh môm gbe eren ga saa a na or go@@ o . ( Anzaakaa 31 : ​ 10 - 31 ) Yange na mbayev nav mbagenev akaa@@ yan ne ér ve hemen , un gema lu van ve ijime . Jigh@@ ilii yô , kwagh u i gbe un a gba môm una fatyô u nan Or@@ gban u hemban cii la agee ga . Takerada u Yobu shi tese ér á va nder mbakp@@ enev shin ku . ​ —⁠ Yobu 14 : ​ 14 , 15 . 26 : 4 ; Or@@ pa . Hen ase ken ishima wer ú ngu nôngon wer ú tôô ikp@@ ande h@@ unda shon ! Hegen se kav wang ser an@@ zaakaa la nga ôron kwagh u Tartor u Aôndo , u u wase ior kpishi u palegh bo@@ tar ne , shi hingir mbadondon mba Kristu la . Una ko@@ so ikyum@@ u@@ ile “ ken agee a TER . ” ( b ) Ka tom u nyi mba i yer ve sha iti i Aôndo cii ve lu a mini ? 6 , 7 . ( a ) Eliya yange pase ityôkyaa i i na ve Mbaiserael hingir u vendan mimi la ken igbar nena ? 4 : 34 ) Yange doo Yesu u eren kwagh u una na a saan Ter na iyol yô . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A mb@@ any@@ ar@@ ev vea kaa ér : “ Ô@@ no@@ v asev mba nomso , ve̱ hingir er ag@@ um@@ ai@@ ky@@ on a a vese doo doo ken iyev vev je ; ônov asev mba kasev kpaa , ve̱ lu er a@@ wen a sha z@@ ongo , a i ko@@ o a doo doo er ka sha ci u iyou i tor nahan ; i@@ una yase i̱ iv . . . ilev y@@ asev kpaa mb@@ i̱ mar udubu man udubu pue . ” 2 : 9 , 10 ) A@@ kur@@ aior a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga je kpa hungur gbenda u Yehova yima ior nav la ga . Nenge imba er Yesu a soo “ an@@ iy@@ ông@@ ov ” nav sha wono ! Shi mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mbagenev ken Mbakristu mba aiegh man mba ken u@@ kwaghaôndo mba ve lu Mbakristu ga kpa ve yer mimi sha kwagh u or u Aôndo u mimi la a lu jim jim la hen ior umiliôn umiliôn mba ve dondon ve la . Se ny@@ ô@@ ôso mkav wase sha kwagh u an@@ zaakaa a Yesu ôr la nena ? Anmgbian u kwase ugen u a lu anyom iky@@ undu kar yô , mba yer un ér V@@ an@@ ess@@ a , a kaa ér : “ Iky@@ ar@@ em ugen ngu anyom ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber kar . A shi nan kpa Yesu man Ter na u sha la yange vea tôô shighe a vese u lamen sha kwagh u tom u i gba u una va er shin tar ne la . Nahan kpa , a gba u ikyav i ayange a masejime ne ia due tseer tseer , sha er mba ve lu dondon kwagh u Yesu wa ér se za hemen u “ kuran ” la vea kav i wang yô . ( Mat . J@@ ul@@ ai 28 , 200@@ 8 – A@@ gu@@ su@@ tu 3 , 200@@ 8 I@@ ti i or shon ér Yobu , ka un í hembe ôron kwagh na ken takerada u Bibilo , u i yer sha iti na la ye . — Yobu ityough 1 man 2 . Shi yange una hii u maan kpa , i fa kwagh u na ve tom shon va tile ga . Hegen m ngu zuan a msaanyol hen tsombor wam . Ro@@ ber@@ t : E@@ i , ngu ga . Ka h@@ an se zua a kwagh u yi@@ ase yase tsembelee , man sé fa i yô , a wase se nena ? Ka a wa or@@ im@@ ang@@ er@@ ev kwagh yô , nan hen ér kwaghwan la ngu sha ci u nan ga , nahan nan venda un , maa nan kera zua mtsera ker ga . — Anz . Í gba alegh a maren wan la ér a̱ mar or@@ uma u vough . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Mkaanem man ka ma k@@ undun iyol kpen kpen ! ▪ M er ve shi m tesen ve er vea kar ve vea kôr cio u eren ma kwagh kpa ? Paulu yange kaa a mba ve lu Mbakristu a na imôngo la ér : “ M ngu wan ne kwagh mer : H@@ ingir nen mbak@@ aven mo . ” Apostoli Paulu ngu môm ken Mbakristu mba ve ye ican kpishi yô . A kaa ér : “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” 14 , 15 . ( a ) Ior mbagen ken Iserael mba ve lu eren akaa a dedoo la lu ana man ana , kpa i lu eren a ve mbagenev nena ? I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : M kav er mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 6 : 33 mara ma lu ma mimi kpôô kpôô yô . ( Genese 4 : 4 - 8 ) Shin er yange Aôndo ta B@@ al@@ aki icin kwa imôngo nahan kpaa , á nôngo ér una wa ior mba Aôndo i@@ fan keng una zua a inyaregh . Akaa a N@@ ongo u Aôndo U S@@ er sha Ashighe Ashighe la W@@ a Se A@@ go Iyol a V@@ a W@@ aren 24 : 2 ) Ish@@ ember i ma@@ sh@@ ·@@ man@@ ·@@ n@@ im ’ i i yar tom a i̱ ken Ne@@ hem@@ ia 8 : 10 la ngi ôron kwagh u kwaghyan u i we mkurem sha mi kpishi yô , shin a fatyô u lun inyam i̱ i̱ p@@ ande i̱ lu a ah@@ ôm sha mi kpa í lu ah@@ ôm a inyam jighilii ga yô . ( Cii man Shighe u Yesu ) zu@@ lum u been la , Mbaromanu nenge ér mba@@ aôndo vev zua vea mba@@ aôndo mba Mbag@@ rika , inja na yô , aôndo u Mbar@@ o@@ ma u i yer ér J@@ up@@ it@@ er la zua vea u Mbag@@ rika u i yer ér Se@@ use la , J@@ un@@ o di zua vea H@@ era , mba@@ aôndo mbagenev kpa ve nengen ve nahan . 19 - 21 . ( Yohane 17 : 3 ) He@@ en ne a ver mfe u fan Aôndo man mba@@ awashima nav la kwagh môm a injar i kwagh ne una va a mi la . N@@ om kpa nana fatyô u eren nahan sha u kaven Yehova sha u veren ato a mbamhen mba kwase u nan a dugh a mi he ’ shighe u ve lu tsuan u eren akaa a he ’ tsombor la . Apostoli Paulu ôr aeren a i doo u se lu a mi la ken u@@ washika mba uhar mba nger Timoteu la cii , man hanma kwa yô a vande t@@ eren ishember i “ perapera ” la . ( 1 Tim . 6 : 11 ; 2 Tim . Yesu wa se kwagh sha kwagh u msen u eren nena , man a ver se ikyav i nyi ? M@@ civir u Ba@@ al du@@ mbur ken Yuda . ( 4 ) Lu a ieren i t@@ angen iyol ga , nahan a hii kwaghpasen “ pe@@ pe je , iyange kar been . ” Marku ôr ken ngeren na ér , kwase la lu “ cian , gbidyen ik@@ ar@@ ik@@ ase iyol . ” di ke ’ ijô 6@@ 2 . A kaa ér : “ M bu@@ m , shi me kure un kpaa , me kuran akaaôron a ji@@ righ a [ Yehova ] a perapera . ” Ka kwagh u Habak@@ u , profeti u Aôndo lu wa ke ’ ishima u eren je la . Er nan yange lu a jighjigh u nan man agee a eren kwagh ne ? “ N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . Gadia perapera zua vea ifer sha nyi ? T@@ ser u i hide i er ne kpa yange u li@@ he kuma ah@@ wa an@@ igh@@ eni , nahan i lu tese u at@@ ôôn at@@ ôôn , hanma ai@@ k@@ ighe . Heela tseegh ga , se fa ser mfe u mimi u se zough a mi sha kwagh u Aôndo la ka u vough shi a wanger , shi ka kwagh u injaa u hemban cii . Yehova ka a wase se ke ’ tom u Mbakristu u pasen kwagh ne nena ? Hen ase sha mbamzeyol mba aie u eren ka a va a mi la . Ú nenge a ian you ken atô u Mbashiada , mba ve lu ior mba i ne ve tom u pasen kwagh u Tartor sha u waren uuma mba iorov ne kpa ? Bibilo ôr kwagh u mba@@ jighjigh kpishi mba yange ve ngohol icighan jijingi u Yehova , kpa ve yem sha ga yô . Aluer se mba a ishima i legh legh er Kristu nahan yô , kwagh ne una bende a vese nena ? C@@ i@@ vi@@ r Yehova a ishima i môm . I@@ t@@ yom i Kristu i se eren la ngi i seer pasen iti yase i Mbakristu la nena ? Ka nyi icombor igen i lu eren sha er a wase i u karen igbenda i henen kwagh kposo kposo ? Er uumace ve hembe Yehova ato je i lu kwagh u ôron a ôr ga nahan kpa , Yehova na hanma wase ian , kua mbagenev umiliôn imôngo ér se fa un shi se lu a ishimaverenkeghen i myom kpaa . “ De or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . ” Yesu ter kwagh u m@@ ve na la c@@ iligh c@@ iligh ken kwaghôron na u profeti u i nger ken Mateu ityough 24 man 25 la . Man u sô@@ ôr or u nan ne jighjigh ga la di ye ? Matthew kaa ér : “ T@@ i@@ ônnongo u m za her la , ior va mkombo kuma iorov 20@@ 0 , kpa gema lu ortamen u beenyol vea gumor ugen u lu di@@ ak@@ on yô , ve hemen mbamkombo mba i er la cii ye . Tor Davidi maa nger washika hen kur@@ utya na , kaa ér a ver U@@ ria “ ken hemen h@@ en@@ pe ityav mbi hembe taver yô , ” nahan mbau@@ ty@@ aav ve hide ijime , ve undu un . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 47 , 10@@ 1 Er u@@ f@@ alu@@ wa mbara ka ve m@@ ende ijiir i môm , kpa ve lu a at@@ ine kposo kposo nahan , kape ken Iyoukura i H@@ enen kpa ka i na mbam@@ lumun kposo kposo je la . Sha ayange a ase ne , Or@@ hemen wase Kristu u i we un “ tahav mbu Sha man mbu sha won cii ” sha ikyev , a lu Tor u a lu eren tom kpoghuloo la , ngu hemen atôônanongo a sha tar kua mbakur@@ an mba a cii . ( Mat . 28 : 18 ; K@@ ol . Alaghga nana hingir u vendan akaawan a ken Ruamabera je kpaa . 1 : 38 ; Luka 8 : 1 ) Nyian ne , mbap@@ asenkwagh ka vea due kwaghpasen vea mbatamen , shi vea nenge er tom u waren uma ne u gbe mbatamen kwagh kpishi , shi vea hen kwagh ken igbenda i mbatamen ve pasen kwagh la nahan , ishima i taver mbap@@ asenkwagh mban kpen kpen ! S@@ a@@ e@@ ed K@@ h@@ an / A@@ F@@ P / Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages 4 : 6 ) I@@ mba kwaghôron u kundu kundu man u sha inja ne ngu hange hange , aluer se soo u lamen doo doo vea ior shi lun ken bem vea ve yô . Ieren i or soon iyol i nan tseegh la ngi er nd@@ ur@@ an u ka u ta sha i@@ yô nahan . Kpa er u ne jighjigh ken awambe a Yesu Kristu a he@@ e inya la shi i er u batisema yô , u hingir u yan ikyar vea Ter . ( Ef . • Ka tom u nyi Yehova a lumun a mini ? Se mbagenev se mba a u@@ kô@@ pi man mbam@@ gber mba Bibilo kpishi . I@@ kp@@ elaior i pin Peteru kwagh u ia er yô , a kaa ér : “ Ge@@ ma nen asema , i̱ er han@@ mô wen batisema ken iti i Yesu Kristu sha m@@ de u asorabo a en , tsô né ngohol Icighan Jijingi i@@ wua je . ” ( Aer . 16 : 2 , 6 , 8 , 9 ) Alaghga yange a doo H@@ ag@@ ai u eren sha kwaghwan la ga . Ashighe agen ka i yila V@@ al@@ d@@ è@@ s ér P@@ i@@ er@@ re V@@ al@@ d@@ è@@ s shin Peter W@@ al@@ do , kpa iti na kpôô kpôô yô , i fatyô u fan jighilii ga . ( Lev@@ iti@@ ku 3 : 1 - 16 ; 7 : 28 - 36 ) In@@ i@@ ongo i M - umbur kpaa ka kwaghyan u bem sha ci u ka i ya un imôngo . Er nan ve Yesu venda kwagh a Peteru taver taveraa ? ( Luka 23 : 32 , 39 – 43 ; Yohane 5 : 26 – 29 ) Sha nahan yô , una kar a akaa agen a ifer i ve uumace a mi la cii kera . U wase agumaior aa zua a msaanyol sha u henen Bibilo nena ? Er lu ken tempel yô , a mase kaven ér kwagh môm hemba mcivir u civir Aôndo ga . Iky@@ e@@ ky@@ e ne na yô , ior kera vihin inyaregh kpishi u gb@@ eren akaa ga , nahan abaver kpa hemba samber sha ior wuee sha atô@@ akaa kposo kposo . Mbah@@ enen nav kpa kaa a na ér : “ R@@ ab@@ i , ma U ye kwagh . ” Ka kwagh u vesen u nyi H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange er sha u wan ior ago@@ yol sha ityav mbi mbi lu van laa ? U kange ishima wer u ‘ dondo Yehova a ishima i môm ’ er K@@ al@@ e@@ bu nahan kpa ? Kpa mba ve s@@ ende@@ gh ér vea za sha gbenda ve a Aôndo shio yô , gba ken kwaghbo shon môm u Adam man Ifa kpa yange ve gba ker la . I er uumace cii sha i@@ been i Aôndo , nahan vea fatyô u eren kwagh sha icivir . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 32 ] U lun wang ken jijingi man sha aeren la una wase se u lun mb@@ as@@ und@@ av mba inj@@ aav nena ? 19 , 20 . ( a ) P@@ ase er yange i gb@@ y@@ ir@@ en shi i ta@@ an iy@@ i@@ agh sha ayange a tsuaa la . ( b ) Hii nan ve i tee mbaaferev i kar sha im@@ ough@@ o ? Ivur u sha 3 la yila Aôndo ér “ Ter u A lu a mhôônom ma zungwen ” yô . Yange gba u Iserael una de u zan sha ajiir ne sha ci u mcivir u aiegh , una hide a ker Yehova ve una war mtim u i tsengaôron la ye . Se er nan ve se zua a iyua i uma u tsôron laa ? I@@ wasen môm kpa ia lu sha ci ve ga . I@@ ny@@ am igen kpa uma ve nôngo u lun nahan . Mbakristu mba mimi mba eren akaa a doon a ior cii , kpa ka kwagh u a hembe lun ve tamen kwagh la ga nena ? ( Luka 8 : 4@@ 9 - 5@@ 6 ) Shi nenge er yange a kpiligh ikpelaior iyol shighe u ve nenge a L@@ as@@ ar@@ u lu duen shin u@@ war uma shi lu gb@@ ang gb@@ ang la . — Yoh . Shi Yesu yange eren a mbaapostoli nav sha jighjigh . ▪ “ Aluer ityom i kiriki i hen ya je kpa , wan wam ngu fan@@ tyô u eren ga yô , ka ityom i vesen er u nengen sha ya na nahan ve una kôr cio y@@ ee ? ” P@@ il@@ at@@ u yange hen ér mimi ka kwagh u or a tsa sha won kpa nana fa ga yô . — Yohane 18 : 38 . Anmgbianev nger p@@ it@@ ishen la ati@@ h@@ i 7@@ 6 , iorov 3@@ 1@@ 5@@ ,000 wa ave sh@@ imi , ve vaa iyol sha kwagh u mci@@ r u i ci@@ r tom wase la kpishi . Ka “ jijingi u taregh ” a mgbegh@@ an se u eren akaa ga , kpa ka jijingi u Aôndo , u a wasen se u lun a aeren er dooshima man iyol kôron tsaha la á hemen se ye . Yange i hii u kohol ve sha yange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la , zum u i shighe iorov 1@@ 20 mkurem , ve hingir “ icighan@@ nongo u upristi ” la . Davidi shi za hemen kaa ér : “ Aôndo Una ker ve iv@@ aan ; á b@@ ura ve sha iv@@ aan fe@@ fa je . Sha nahan yô , alaghga vea lu kaan ken ishima ve ér , ‘ aluer ú soo wer i̱ er tom sha inja yô , gu@@ da er ú iyol you . ’ Kanyi i tese ér Aberaham yange na jighjigh a mnder u shin ku@@ u ? ( Mateu 6 : 9 ) Zum u Mbashiada mba Yehova hii zuan a Maria , u a lu ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia , a ze ad@@ ua u k@@ at@@ oli@@ k@@ o kpoghuloo la yô , á lumun ér Mbashiada mban ve tese un iti i Aôndo ken Bibilo . Kanyi ia wase se u den mbagenev kwaghbo , man gba keng u se er nahan sha ci u nyi ? ( Yeremia 31 : 9 ) A er nan je ve ter u lun a dooshima una venda u lumun wan na u a gem ishima la sha wono ! “ Nenge , ônov mba nomso ka dyako u TER A ne yô , man kwagh u a dugh ken sa@@ gh kpaa ka injar i A ne yô . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 27 : 3 . Or@@ kur@@ an@@ ilev u ken Iserael u sha ashighe a tsuaa la yange nan lu a gb@@ ough ku g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an nan hur@@ en ikyum@@ u@@ ile a mi . Kwagh@@ fan . ▪ U Nen@@ gen M@@ yen u O@@ ru@@ m@@ ace Er Yehova A Nen@@ gen la Kpa ? Bibilo i Ô@@ ron — Ka Kwagh u Hi@@ ihii Ú pase m@@ ny@@ am m@@ à yange m@@ á ci@@ er Daniel la kua mpase u sha mnenge u i tese un ken inyom i hiihii i Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar tema tor la nena ? Kpa yange ah@@ endan nga m@@ ough@@ on a ve taveraa yô , ishimat@@ seen ve la hii u nd@@ ôh@@ ôr zan zan maa ve de tom u maan kwagh la . Solomon er msen shighe u i lu tseghan tempel u ken Yerusalem ken inyom i 10@@ 26 Cii man Shighe u Yesu la . Sha hiihii la yange ishima z@@ am iyol sha ci u m ungwa akaabo kpishi sha iyol ve . Er sar un u fan akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo kpishi yô , a za hen gbaa u sa@@ in@@ s@@ i u timen sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo la , nahan a mase kaven kwagh u injaa ne . ( b ) Ka ityom i ken jijingi igen i nyi i taver ivese ? Ikyav i tesen yô , iti i ter@@ tamen Yakob igen ér Iserael . Ior kpishi nger mba ve gber takerada ne washika wuese ve ér ityesen ne ka i injaa kpishi . ( Mateu 9 : 36 ) Aluer Mbashiada mba Yehova zua a ior mba hiden a ayol ijime mba ve gem ve fe kwagh u Yehova shin Tartor na ga kpa , ve̱ ny@@ ume ve loho u dedoo sha ci u ma kwaghaôndo s@@ enge ér ior mbara mba sha ikyev na yum he ? Apostoli Paulu nger ér : “ Ne uter . . . y@@ ese nen [ ônov enev ] sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” ( Ef . 1 , 2 . ( a ) Ka akav a nyi a tese ér uumace mba nengen kwagh ken i@@ gbe@@ t@@ ara ? Yehova ôr kwagh u Wan@@ akiriki na u a tsough la ér : “ Wan@@ akiriki Wam u perapera la , Una gema ior kpishi vea hingir mbap@@ er@@ apera . ” Shin er tom u ken tar u ken won , u i kimb@@ in un inyaregh kpishi la wase tsombor na u kuren mbamgbe vev mba sha kwagh u iny@@ ar nahan kpa , mlu na vea Yehova man anmgbianev nav kera doo ga . I kaa ér : “ Er Sha u he man tar u he , mba Me er ve la , vea lu sha ishigh Y@@ agh gbem nahan , kape vor wen man iti yen vea lu gbem je la , kape TER A kaa la . T@@ ôô kwagh ne kar sha shighe u alaghga kwagh una kohol we er ú lu g@@ um Orkristu ne . M@@ tim u ken jijingi ka a kohol mba ve gbe ken isharen i u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba ú la cii . Ka er ka a̱ ungwa mbamsen asev , shi ci@@ ghan jijingi una wase se nahan ve , se fatyô u ôron mkaanem ma Aôndo a mciem shio er M@@ ika nahan ye . A kaa er : K@@ ende ku hen inya . ( b ) Kwagh u Ju@@ li@@ en la tese u nyi ? Mba ve nengen sha mbau@@ angev shin mba ican i tser ve la vea fatyô u zuan a msaanyol sha ci u nyi ? ( Yeremia 21 : 8 , 9 ) Er ior i Yerusalem kuma ku nahan kpa , Yehova zung@@ we mba ve ungwa imo na la mhôônom , shin er lu sha ih@@ wa i masetyô i hanma kwagh hingir ha@@ gh@@ el@@ aa nahan kpaa . ‘ Or u nan kaa imo je er nan lu a ungwa ga yô , á hingir l@@ an@@ egh ku nan man kwagh u kunya kpaa . ’ — AN@@ Z . Kpa môm ken a ve yevese va ka@@ am ér mo m yer sha ci u ve wa ishima u va wu@@ an mo . 15 : 14 - 16 ) Anyom ak@@ un@@ du@@ ahar kar , kpa R@@ ah@@ ab@@ i u lu ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o la kaa a nomso@@ mbaiorov uhar , mba ken Iserael ér : “ Ne ci@@ er se iyol , . . . gadia se ungwa er TER tôndo Zege@@ mnger u Nyian sha ishigh y@@ enegh , zum u ne due ken Igipiti la . ” ( Yo@@ s . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Sha kpôô yô , “ wanakiriki ” una lu u i ne un tom u nan kwaghyan u ken jijingi yô , “ wanakiriki ” la una lu jighjigh shi una fa kwagh kpaa . la ôr se kwagh u yange er yô , a kaa ér : “ Ve mough ate@@ tan ér vea za hen ijiir i me@@ men i i lu hen kp@@ em@@ nger ken gar u B@@ l@@ ac@@ kp@@ oo@@ l la . Ka shighe u una va sha u va m@@ asen ku@@ an a mba ken nongo u i ver ve sha ci u nom mbara , yemen a ve sha ya ve u sha la . Lu Ju@@ li@@ an lu tor u Roma u masetyô , u civir ak@@ ombo ye . Nahan se kaa ser , ‘ Shighe u Yehova a ve a m@@ gem yô , hemba doon u se lumun m@@ gem na la , se venda ga . ’ ” Sha nahan yô , se ng@@ ur@@ en ôron kwagh sha mbam@@ yina mba Yon@@ a yô , de se umbur nen jighjigh na u nan man ishimawan na i yange lu a mi shighe u lu pasen kwagh hen Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh la kpaa . Nahan de se time nen sha 1 Mbakorinte 10 : 1 - 12 . In@@ j@@ ar i i lu sha ci u uumace jimin cii yô , ka “ m@@ hi@@ di u a hide a uumace cii vea lu vough sha inja i Adam , un u a lu ter@@ tamen man ityough ki uumace cii , yange ember ken sule u E@@ den la . ” A er msen wener : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , Ter u Sha man tar , sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase ani@@ k@@ und@@ anev a yô . ” 9 : 12 ; F@@ il . • Yange i na ‘ ip@@ aan ’ nena , man kwagh u i na la kuma sha kwagh u saa la vough nena ? ; D@@ y@@ ck , G . I@@ ca a gba ga tsô Yehova una “ wua dar@@ ak@@ on u a lu shin zege@@ mnger la ” nena ? 24 : 42 ; Luka 21 : ​ 34 - 36 ) Er Yesu kaa ér se kuran yô , kwagh ne ka ityôkyaa injaa i i ne ve i doo u se za hemen u keghen yô . Umbur wer , er ú lu g@@ um Orkristu yô , ú ngu a kwagh u kwagh a gbe mbak@@ ov wou sha mi kpen kpen yô — uma u hemban doon hegen man ityendezwa i uma u tsôron gbem sha won ken hemen la . S@@ ic@@ ily Anmgbian ne kaa ér : “ Er mo vea kwase wam se lu heen je , kwagh môm ban se ga . Shi se zua a averen je hemba er yange se hen la . ” ( 1 Peteru 1 : 20 ) Sha shighe u Yehova gba Adam man Ifa la , yange wa ishima ér ve̱ er isholibo , nahan Yesu Kristu a̱ va na nagh sha u p@@ aan u@@ um@@ ac@@ ee ? Kwaghôron u profeti ngu er ka mbam@@ pase mba i tsengaôron kwagh ve nahan . Kpa ashighe kpishi kwagh ne ka a vihi mzough , sha ci u mba ka vea ungwa ihy@@ agh la , ka ve hingir u gban iy@@ uh@@ we . Kwagh ne una wase ú u hemba veren ishima sha iyua i uma u tsôron la . Zum u wan@@ kwase shiada ugen u lun anyom 16 ungwa i lu ôron kwagh u Mbashiada mba Yehova ér ka bo nongo shighe u i̱ lu ôron kwagh sha kwagh u aeren a dedoo ken makeranta yô , á sôn wener i na un ian una ôr kwagh u Mbashiada mba Yehova . Uma u Yosua man u Davidi kua u Timoteu tese ér kwagh môm hemba u civir Yehova ga . M hii tom hen tugh mbu hiihii mb@@ ura je . Sha kpôô yô , mba gen@@ egh mba ve lu sha ut@@ aha ka ve er kwagh sha ts@@ wam shi mba we ior ikyo kpaa ga . Bibilo pase se ayange a ishim@@ avi@@ h@@ in ve ne jighilii ga . Nenge ase kwagh u yange er Ifa , kwase u hiihii la . • Yesu ? Kwagh u gema va ker yô , “ Mbakristu mba gb@@ an@@ akaa mbagen lumun a ieren i [ jighjigh u nan igbenda ihi@@ ar ] nahan ve yar tom a ie@@ ev mbi mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la , ve gema mbi hingir kwagh u Mbakristu , kpa ve palegh mbi aa ie@@ ev mbi mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la jimin cii ga . ” Tom pania ua fatyô u bu@@ ghun se h@@ unda u eren ityom i@@ civirigh ig@@ enegh kpaa , inja er : Ka kwagh u henen a hen ga , yange fa er un per Tindi u Aôndo yô . 2 : 19 ) Nahan cii kpa , gba u se due kposo keng a b@@ unde ga ! 5 : 17 - 20 ) Alaghga H@@ er@@ o@@ de yange fa dedoo er kwagh er nahan yô . Nahan kpa , ica i gbe ga yô , Mbayuda mba tesen kwaghaôndo za va , gba lamen sha Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a dang dang . Se zua a mlumun sha mpin ne ken Mbagalatia 3 : 16 . • Ka akav a i t@@ ér ken Bibilo a nyi nahan a tese ér iky@@ aior ia fatyô u wuese Yehova dedoo ? B@@ EN@@ I@@ N C@@ I@@ T@@ Y 7 ( zwa Buter ) Ka Yesu je lu ôron kwagh na ye . Aôndo yange mba ve ôr kwagh@@ vihin sha Mose la kaa ér : “ M er kwagh a na sha zwa wanger wanger je , ka lun kwaghôron u c@@ imin ga , nengen mlu u TER er A lu yô . ” Nahan kwagh ne gema va a mbam@@ gem kpishi . M - engem u ishigh ki Yesu engem wang la man mk@@ u@@ ngu u ak@@ ondo a na ku@@ ngu s@@ é@@ r@@ é@@ t@@ é@@ t@@ é kua imo i Aôndo iyol na i i pase ér Yesu ka Wan Na u ishima ishima u̱ ve̱ ungwan imo na la — akaa ne cii yange kure awashima u á doo doo . ( 1 Tim . 2 : 9 , 10 ; 1 Pet . U ôron kwagh sha mimi la ka u pasen or kwagh u mimi jighilii , n@@ ungwan ic@@ ugh sha mi ga . • Mbafilipi 4 : 8 la nena ? Shighe u apostoli Peteru lu kôôm mba ve “ tu@@ h@@ wan ” ior mba Yehova a shigh ve mkurem la , a ôr kwagh u ikyav i dedoo i mbatyomov mba jighjigh la . 1 , 2 . ( a ) Kanyi yange i tser or@@ ngeren Pasalmi 119 laa ? I@@ mba kwagh ne nahan vihi je zua ga . Shighe kar yô , “ mba@@ fankwagh due vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la , va ken Yerusalem , ve pine er : Tor u Mbayuda u i mar Un ne , ka h@@ an A lu ? A kaa ér , ashighe agen yange kasev mba ken tar ve doo un ishima . ( 1 ) Ishim@@ as@@ ur@@ un i Bibilo i lu a mi la ka hen Yehova u a lu Aôndo u mimi la i̱ dugh ye . Aluer se er ma isholibo yô , se er msen se zamber ser i de se i̱ sha ci u nagh ku ip@@ aa ku Yesu la man sha ci u mhôônom ma zungwen ma Yehova man sha ci u m@@ yen wase la man sha ci u tom u se lu van@@ den eren un sha mimi la kpaa . Hanma Iyoukura yô , anmgbian ne yange a time ker sha gbashima , shi nôngon u van mbamkombo hanma shighe . 2 : 17 ) Ieren i Paulu ne tese ér msaanyol u or har sha mlu u nan lu ker la ga . I@@ jiir la kaa ér : “ Ter kpaa bugh ishima [ i Li@@ dia ] sha u una ver ishima sha akaa a Paulu lu ôron la . 2 : 13 , 14 ) In@@ i@@ av mbi Mbayuda van@@ den nan u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov la cii va kera gba u naan mbi ga shi mbi kera lu a inja ga . Sha ayange a Ese@@ kiel man Yeremia la , Yehova venda mbakur@@ an mban sha ci u ve lu nengen sha iyôngo na tsembelee , er doo u ma ve er la ga . ( Mateu 8 : 12 ) Hii sha ayange la je , Mbakristu mbagenev mba i shigh ve mkurem kpuaa kpa tese imba bo inja ne , nahan ve tese ér mba nongo a “ wanakiriki u bo ” la . Shi m na jighjigh mer ne se akaa a sar se la . Er lu ken ga@@ adi la , i tese un ngeren mbagenev mba ve tese ér anmgbian u vi@@ an ken jijingi ugen , u ior nengen ken a na ny@@ iman jighjigh na u nan yô . Ma takerada ugen môm p@@ on Satan , u a lu i@@ mbor i ifer la ga , shi takerada ugen môm tese er a tim un man ityom na i ifer la cica cii ga . U ngu wer Yesu lu kaan ér se fatyô u zuan a uma u tsôron sha iniôngon yase ga . V@@ i@@ di@@ o i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma , ” i i li@@ he kuma ah@@ wa an@@ igh@@ eni ne lu a a@@ vegher ker any@@ iin , a i tesen yô . Kanyi akaa nahan u hen wer me er ve me hemba eren kwagh a we sha i@@ civi@@ r@@ i ? ” Aôndo G@@ be Ô@@ ron Or I@@ jir Tsô Ga Ishima za ior iyol kpishi sha akaa a a lu zan hemen ne , kpa Mbashiada mba Yehova yô kav er akaa ne a lu ikyav i tesen mkur u tar u Satan ne yô . — Mpa . K@@ EN tar u P@@ ol@@ and , ior kpishi ka ve kaa a Mbashiada mba Yehova ér : “ I mar@@ em ken kwaghaôndo wam , shi ka ker kpaa me kpe ye . ” Kwagh u sha uhar yô , mbatamen mba ka ve kaa ér i ver anmgbianev mbatamen shin udi@@ ak@@ on la , kua mba ve veren ve la cii ka ve sôn Yehova jighilii ér a na ve jijingi na , sha er una wase ve u fan aluer anmgbianev mbara mba eren akaa a Ruamabera a tese ér or a eren ve nana kuma u lun ortamen shin di@@ ak@@ on la yô . R@@ en@@ é M@@ ica , u a nd@@ era eren tom pania ke ’ tar u Y@@ uro@@ pa man I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i A@@ fri@@ ka i kom anyom 40 la kaa ér : “ Hii ke ’ inyom i 19@@ 50 la je tsô , nd@@ era lun ishimaveren yam u ôron Bibilo jimin cii hanma inyom , man ḿ e̱r kwagh ne hegen kuma kwa 4@@ 9 . Bibilo ka i ta se icin sha aeren a aa fatyô u vihin uma wase la , vough er an@@ takerada u tesen or er nana er tom a an@@ ar u nan yam la kpa ngu a er nahan . Mkaanem ma sur@@ un ishima ma á fatyô u taver iky@@ aior i i lu anyom pue kar a kar , í i@@ lu nôngon ityav a mk@@ ighir u mbak@@ ov vev ve kighir ve la . A@@ kwa@@ ti u sha 13 la lu iyua i ior eren sha asema a ve yô . Yesu kaa a ve ér ve za ker ken u@@ y@@ aav mba iorov . A kaa ér : ‘ N@@ ea nyôr ken ya yô , su@@ gh nen ya la . Aluer ya la una lu a inja yô , bem wen a̱ lu sha a na . ’ Kwagh ka a er i doo yô , O@@ re@@ ti@@ op@@ ia u eren tom ken ya u tor , u i er kwagh na ken takerada u Aerenakaa la yange lu ôron môm ken akaaôron a profeti ne shighe u jijingi mgbegha F@@ il@@ ib@@ u , or@@ i@@ vangeli la ér a za kohol un la . Er sar Ifa u lun er Aôndo nahan yô , a er kwagh sha inja ga . Á kaa a ve wener : “ Mba te@@ en mba@@ ats@@ ator uhar sha tor@@ o gaa ? Er nan ve i gbe u se ver ishima u eren ivese sha tindi , man se er kwagh ne nena ? Yehova fa se ér se mba a jighjigh u nan er Aberaham nahan kpa ? Maa a ter kwagh u Mbakristu mba “ tom u shir@@ en doo [ ve ] ga ” la jighilii . M zua a kô@@ pi u Iyoukura i tse , u lu a ad@@ er@@ e@@ shi u bran@@ ci u Mbashiada mba Yehova u ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia la yô . ( b ) I@@ yol@@ tseghan man batisema una kura agumaior nena ? Sha shighe ugen la , Anmgbian K@@ nor@@ r lam a mo sha kwagh u wan ikyo sha akaa a a lu inja er ka a kiriki la . Mimi u uumace u i ter ken Bibilo la tese mcivir u or civir Yehova a ishima i nan cii la . KW@@ AG@@ H GB@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O SH@@ A OR U Ú T@@ SO@@ U@@ G@@ H U V@@ Ô@@ SO@@ N L@@ A Una er nana ? Doo u se gba uwer u pasen “ ior cii ” loho u Tartor ga sha ci u nyi ? M@@ civi@@ ra@@ ôndo wase na se ian i kaan a mbagenev sha zwa tseegh ser i kpe ve iyol ga . ( Mat . 18 : 23 - 35 ) U we eren batisema ken iti i Wan la tese ér u fa ian i Yesu a lu a mi la shi u ngu nôngon sha afatyô wou cii wer u dondo ikyav na man atesen a na la , kua u den mbagenev asorabo a ve la kpaa . — 1 Pet . Shin er se cii se lu inja i môm ga — shi se yen nahan kpaa — Aôndo va a vese cii hen a na sha ikyev i Kristu . Mkaanem ma Aôndo ma taver se ishima ér se hen shi se er tom sha akaawan nena ? Se time ti@@ ôn@@ ôô sha Mbaromanu ityough 12 , washika u Paulu nger hen Mbakristu mba ken Roma la , nahan a umbur se akaa kpishi . 19 , 20 . ( a ) Ka ze@@ ge kwagh u nyi Mbashiada mba Yehova ve lu eren sha ayange ase nee ? 9 : 25 , 26 ) Umbur kwagh u Yehova yange kaa la , ér : “ K@@ ar nen a ap@@ usu a asema a en kera . ” — Y@@ er . ( Mateu 22 : ​ 37 - 39 ) Aluer se mba pasen loho u dedoo yô , se mba dondon atindi ne . ​ — Ôr Aerenakaa 10 : 42 . Kwagh za an@@ u@@ un@@ au@@ kase agen a ken injakwagh la iyol . Hii shighe u N@@ im@@ ro@@ di la je uumace shi hide hii u eren i@@ pi@@ la sha tar . Nahan yô , de se lu nen per hanma shighe sha er se vihi jijingi u Aôndo ishima ga yô . Kanyi ia wase se u “ tse@@ en ishima sha kwagh kpishi ” ? Y@@ a wou gba usu , nahan u mase shin di a um@@ in@@ iti kpuaa tseegh u yevese waren ! ( a ) Hii nan ve i doo u ú ungwan imo i mbamaren ou@@ we ? Shi lu jighjigh u nan u Mose la kpa yange wase un u tsuan kwagh u soo u eren ken uma na ye . Doo u mba hen tsombor cii vea ver ishima ér mba eren tom u Aôndo a we ér ve tesen ônov vev la ! ( Mateu 11 : 28 ) Hanma or cii yange nan pase un mbamzeyol mba nan gbar gbar . Shi ior mbagen mba ve lu mba@@ wan@@ ndor a vese yô , ka mba ken tiônnongo mba se civir Yehova a ve imôngo la . Nenge kwagh u Yesu kaa a ve ne , a kaa ér : “ Han@@ mô u nan undu uya shin anmgbianev mba nomso , shin mba kasev , shin ter , shin ngô , shin ônov , shin ish@@ u@@ le sha ci u iti Y@@ am yô , nana shi á zua a mi kwa ak@@ un@@ du@@ atar shi nana zua a uma u tsôron kpaa . ” 5@@ 1 : 5 , 7 - 10 . A ter atôônanongo at@@ a@@ ankar@@ ahar sha ati , a cii yange lu ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia u K@@ iriki la . Gba u se ver ishima sha er se lu amba@@ aior a Yehova a lumun a ve yô . ( Heb . 11 : 25 ) Jigh@@ ilii yô , se mba zough a m@@ mem u mimi , u a ne se iember man mk@@ om u tsôron la sha u eren ishima i Ter wase u sha la . — Mat . 10 : 29 - 31 ) W@@ ea tagher a nyi m@@ taver je kpaa , de hi@@ r ijime ga ; de yen ishima kpaa ga . Shighe u Jo@@ el nyôr anyom pue ica lu a gba ga la , saan se iyol kpishi u nengen er doo un u pasen ior mba una zua a ve la mimi mba ken Bibilo yô . Nenge er mkaanem man ma doo sha wono ! Se nyôr sha kwagh u Yesu soo u ôron ken injakwagh ne jighilii ve . Yange i wa im@@ aagh ki tempel ne hemba ke@@ hen a hanma im@@ aagh ki gen sha ayange la cii ; ki li@@ he kuma angahar 1@@ ,@@ 5@@ 7@@ 5 shi ki gb@@ anger kuma angahar 9@@ 10 . Er yange í venda ér i̱ de ‘ nan@@ den naagh ku usu@@ gh sha mi ga ’ nahan kpa , í gema í kohol iy@@ ough ne í fi@@ ir kwagh môm a “ iy@@ i@@ av mbi tsu@@ ts@@ wa@@ v mbi . . . akaa a a lu ken ik@@ ôngo cii . ” Wan wou u kwase ny@@ iman kwaghfan u a lu ken atindi a Aôndo la m@@ im@@ ii , shin ka a nenge ér hu@@ an un shin mbagenev ta un kera ? M tese ve kwagh u Noa , kwagh u T@@ erem ôron ashighe kpishi la , ér Noa yange soo tsombor na shi tese u dooshima sha u ungwan imo i Aôndo . Ikyav tese wang je ér ior hii u nengen a m@@ ze@@ hemen u Timoteu ken mimi shighe u lu iyev la je . Yehova kpaa tile ikyua a mbacivir un , á wa iyol a kegh a kegh u wasen ve , di er imba hur@@ or u jighjigh la nahan . Sha nahan yô , Aberaham kua mba@@ jighjigh mbagenev mba ve lu shighe u Kristu lu a va shin tar ga la cii , a nder ve shin ku . — Ôr Mbaromanu 3 : 24 , 25 ; Ps . Ka nyi i gbe u or@@ kuran nana er sha er atesen a aiegh a vihi mlu u ken jijingi u tiônnongo ga ? 2 : 25 - 28 , 34 , 35 ) Sha mimi yô , akaa a mba ve kohol imôngo ve nenge shi ve ungwa la lu aka@@ ac@@ imin a Aôndo . T@@ aver ve u lumun ér mo nahan m soo u hingir Orkristu . M gbe henen Bibilo yemen yô , m va mase nengen a akaa kpishi a yange gba u me de ken uma wam yô . Kpa ka Yehova tseegh se fatyô u suur sha a na ser a na se myom man bem kua mkpeyol ye . — Pasalmi 14@@ 6 : 3 . Yange se mba been mit@@ in i se nyôr vea K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren la yô , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine kaa ér i tsaase mbag@@ e@@ man@@ kwagh mba sha tar cii . Tom wase u pasenkwagh ne ngu a inja nena , shi kanyi akaa nahan i lu eren nyian sha u zan hemen a ú ? I@@ gbenda ngi kpishi i Mbakristu mba ken tiônnongo vea fatyô u nan iwasen sha mbamgbe mba hange hange yô . ( Mateu 5 : 23 , 24 ) Alaghga zamber una bee mzeyol u no@@ mbor wou shin aeren a ou a ve a mi la . S@@ ar u tsung u fan hanma kwagh u a lu zan hemen sha iniôngon i ort@@ wer la cii . Mba jijingi ne a hemen ve yô , ka ve n@@ ông@@ or a@@ vegher a Bibilo a ve nenge ér a zua sha asaren a ve ga la kera , ve gema ve hemba soon aeren a uter man kwaghfan u taregh . ( 2 Tim . Yesu kaa ér er ayange a Noa man Lo@@ ti lu nahan “ kape m - ande u Wan u or kpaa una lu la . ” U fa kwagh u ma m er a na kpa ? ” Aluer kwagh ngu nahan yô , u ngu tswen ga . ( Y@@ er . A̱ shi nan kpa akaa a yange wa ishima ér wan na a̱ va er ken hemen la lu kposo . I@@ ̱ de nengen kwaghfan man a@@ yom a Gi@@ di@@ on la sha m@@ lan ér ka ikyav i kwagh@@ cian ga . De se time se fa igbenda i a eren kwagh ne yô . 9@@ ,000 Aôndo wasen se u lun a ishimaverenkeghen i mimi . ( b ) Ka mbampin mba nyi vea wase or nana kôr ijende a ior sha kwagh@@ f@@ ana ? Takerada u New Ca@@ th@@ oli@@ c enc@@ y@@ clo@@ pe@@ dia ( 200@@ 3 ) , T@@ ihi u sha 6 , peeji 6@@ 8@@ 7 la ôr kwagh u atesen ve ér : “ Hen shighe la , ve lu tesen ér ka a wanger uma u a dugh ken or shighe u nan kpe la er i gbe u a wanger un la cii yô , maa i na uma la ian i za ember sha tartor . ” Bibilo kaa ér nyi ? ( Mpase 7 : 1 – 4 ) Shighe u Kristu una tema tor Anyom D@@ u@@ bu a mba vea ya tor a na shi vea lu upristi la , a nder zege@@ ikpelaior igen shin ku vea kohol mba vea war mtim u tar u Satan la . M@@ civir ne lu a ud@@ y@@ a@@ mbaiorov man ud@@ y@@ a@@ mbak@@ asev mba ken a@@ you a ak@@ ombo ; idya i eren du@@ mbur ker shi ior naan nagh a ônov vev kpaa . Lu u una ya ican c@@ oho@@ loo shi a wua un a kighir shami . ( 1 Yohane 5 : 16 , 17 ; Yeremia 7 : 16 - 20 ; Mbaheberu 10 : 26 , 27 ) Nahan kpa mbamaren vea fatyô u s@@ ônon Yehova ér a̱ na ve mfe u nôngon a i@@ aven la . EN@@ U@@ G@@ U 1 ( zwa Buter ) Yange kegh ato , kpa nom na N@@ ab@@ al yô er nahan ga . Or@@ pasalmi Davidi yange hen sha mpin ne , nahan a pine Yehova ér : “ Er m veren ishima sha akaa a sha aôndo a a lu tom u u ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh O@@ u , ka uwer man as@@ an a U ver a yô , or ngu nyi ve U umbur nana ? ” ( Ps . 28 : 19 , 20 ) Ka kwagh u ican u wasen mbayev ér ve hingir mbahenen , sha ci u tar ne ngu kighir iky@@ aior ér i er ishima i u . Mimi je kwaghaôndo u mimi ngu môm tse@@ egh@@ lee ? Ity@@ esen i kwaghaôndo wam la wasem ga . ( Anzaakaa 3 : 21 , 22 ) Nahan kwagh u ú er ve una wase u yô , ka un ne : Aluer u ma m@@ sô@@ rom ma karen we z@@ u sha ishi shi ú ngu k@@ an@@ en shio u eren kwagh sha inja yô , iyange igen de kera me za aren sha i@@ aven la ga . ‘ P@@ alegh A@@ h@@ on a Gb@@ an , ’ 8 / 1 Nahan , mba@@ vesen mba nengen sha ag@@ iri@@ g@@ i shon kaa ér ve de kera kimb@@ in inyaregh ki esen ag@@ iri@@ g@@ i ne ki yange ve lumun ér vea ki@@ mbi shighe u vea bee mkohol la ga . Alaghga Yobu yange una hen ér av@@ av a nyoon ne aa wua un . I zua a ishember ne sha gbenda u yange i s@@ ough@@ on my@@ ôm ken mba@@ ate@@ i@@ wa sha ayange a tsuaa la . Sha kwagh u mbam@@ gem mba Bibilo mbagen mba i sember geman mbara ve ôr yô , “ u@@ jijingi mba aferev ” mba i er kwagh ve heen ne , ka ma gbenda u eren shin henen if@@ er@@ kwagh ga , kpa ka ior mba age@@ ev mba ken jijingi . Man sha kpôô yô tom u keren ior ne ume atam . Se fa hegen er Aôndo a lu u s@@ angen a s@@ ange ga man er se kpa i doo u se s@@ angen a s@@ ange ga yô . Ity@@ esen i Aôndo yange tese Yesu cii man va shin tar la wase un kpishi u ungwan imo i ter na shighe u lu shin tar la . U or a̱ har sha “ kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ” a taregh sha u p@@ aven kwagh u bo a u dedoo la ka gbil@@ in@@ kwagh , je yô a fatyô u lun kwagh u una va nan a a@@ ah@@ e je kpaa . Se cii se fatyô u nôngon ser se lu a mnenge u vough sha ayol a ase , se lu mba tôôn ayol a ase ge@@ de ge@@ de ga . Yesu ngu a tom u vesen u eren sha u kuren awashima u Aôndo . Wan@@ kwase ugen ôr kwagh u Mbashiada mba Yehova ér nyi ? Tar u ainge ne ka bo@@ jiir u a doo sha ci u Mbakristu ga yô . ( Pasalmi 9@@ 1 : 1 - 4 ) Gbenda u vesen u á eren kwagh ne yô ka kwaghwan u sha shighe vough u a ne ken Mkaanem nam man sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . Ka mtsera u a zua a mi la jim i lu ityôkyaa i yaren tom a akaawan a Aôndo ga . Mba kaan uumace loho ugen sha iwasen i Icighan jijingi . Mbashiada mba Yehova mba pasen loho u ú hembe doon cii yô . Se Z@@ a Nen Hemen u Eren Ishima i Aôndo NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 PE@@ E@@ J@@ I 6 - 10 Or@@ yevese la yange nana pasen mbatamen mba gar u waren ker la kwagh u a ze hemen cii yô , i yem a nan hen gar u a nengen sha ijiir i nan w@@ oo or her la sha u i za ôr nan ijiir her yô . Ka sha ci u ve zua a “ mfe u TER ” shi ve yar tom a mi ken uuma vev . 15 : 13 . Awa@@ shima wase yô , ka u hanma sev yô eren kwagh u se fetyô la , sha u i kpe Ma@@ ma man Bab@@ a iyol yô . . . . Shighe kar yô , anmgbian u kwase ne fa er i hii ve imôngo la yange i b@@ unde yô . B@@ ee kera yô , F@@ ar@@ a@@ o kera fa ker e̱r S@@ ar@@ ai lu kwase u or nahan ga , tsô a na Aber@@ am u@@ iyua kpishi je , “ a zua a iyôngo man ab@@ ua man an@@ om@@ a@@ j@@ aki man ikp@@ an i nomso man i u@@ kase man anmgb@@ ian@@ a@@ j@@ aki man ur@@ ak@@ u@@ mi . ” Ka ve er nahan sha u civir u@@ gomoti mbap@@ ati@@ v , mba ve suur sha ve shi ve veren ashe a ve ér ve na ve myom la , shi ka ve civir ity@@ u@@ ta ve kua ak@@ um@@ au@@ t@@ ya ve kpaa . Ú na mlumun wer nyi ? ( 1 Yoh . 5 : 19 ) A de akaa cii , a ver ishima na sha as@@ ande a mba i shigh ve mkurem , mba mba ve lu “ iyôngo igen ” la ve kohol ve la . ( Yoh . B@@ em u Yesu na mbahenen nav la yange su@@ r ve asema , nahan ve kera lu a mciem ga . Loho u dedoo ve la ar sha ak@@ ighir a tar , nahan iorov umiliôn uta@@ ankar@@ uhar mba a ishimaveren i va zuan a uma u tsôron ken tar u he u Aôndo una va a mi la . Hii nan ve i doo u se nôngo sha afatyô wase cii se zungwen mbagenev mh@@ ôôn@@ om@@ o ? ( b ) Kanyi Ter a we sha ikyev i wanakiriki nee ? M@@ t@@ ôm ka nyi , man ka a na or er nyi ? Tsô maa i sôr ian i ver sha u za sôron un ken ya na . ( 2 Timoteu 1 : 10 ) Aluer ú ngu môm ken mbahenen nav yô , ú hen wer u lun or@@ henen la inja na ér nyi ? ( Gen . 14 : ​ 14 - 16 ) Sha ayange a Tor Davidi la di , i “ tese ” shin i tsaase ior mbagenev ér ve waan “ ats@@ am a wan wuese TER ” Aôndo ken iyou na , man kwagh ne va Aôndo a icivir kpen kpen . ( 1 K@@ ron . Shi m fa kwagh u yange na ve m kô@@ r@@ cio u geman uma wam kpaa . Yesu yange tese wener doo un u cian Yehova nena ? Kpa shi u fa wer hemba k@@ an hange hange u civir Yehova sha mimi . Shighe u m hingir Orshiada la , ing@@ y@@ egh y@@ ase@@ gh kuma er 3@@ ,000 nahan ken tar u Sp@@ ain . Hanma shighe cii ‘ mhôônom ma kôron ’ we a ve , nahan pase ve kwagh u ke ’ ishima you la sha icivir . Se lu er kon u i m@@ ô@@ ôr ú hen u@@ k@@ ung@@ ô@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev nahan sha nyi gbenda ? Ior kpishi lumun ér Bibilo ka takerada u dedoo . Yange m zua a m@@ ze@@ hemen sha tom , nahan m gba nôngon mer me zua a m@@ ze@@ hemen i hemba nah@@ a@@ la . Ka nyi ia wase se se za hemen u lun a iwuese sha Bibilo i i lu iyua i injaa i Aôndo a ne se laa ? Ka tom u kiriki ga sha ci u nyi ? Er Mbakristu ny@@ agh aeren a ity@@ ôô kpishi , er u@@ iniongo mba mba civir ie@@ ev eren la man akaa a h@@ ô@@ mon a i eren ken igbar , a ve Mbakristu ve nenge ér a iv a akaa a mba civir ie@@ ev na jighjigh a mi la man aeren a ve kua iji@@ mba i eren kpishi yô , i n@@ aha ve tar ér ve kôr uumace ihyom . ” A shi nan kpa yange tor u Shi@@ ria be@@ e@@ yol kera lu a tahav ga , nahan Na@@ a@@ man zenden a na sha . Ka nyi i tese ér Yesu yange zungwen ior mh@@ ôôn@@ om@@ o ? Aluer se mba keren perapera yô , ka akaa a dedoo a nyi se zua a mini ? Or@@ yuda u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase Jose@@ ph@@ us ôr kwagh u sho@@ ja i Roma kaa wener : “ Hanma iyange yô , hanma or@@ sho@@ ja nan karen iyol sha gbashima vough er ka ken utya nahan , ka ityôkyaa i i ne ve ve v@@ ôron ken utya fese ga je ne . ” ( Gen . 1 : ​ 26 , 27 ) Shighe u Aôndo gba Ifa , kwase u hiihii va na Adam , or u hiihii la , Adam wa icam ember . Yehova ôr kwagh sha ikyev i profeti S@@ ef@@ ania ér : “ Me n@@ aregh uwegh A@@ gh sha Yuda , man sha mba ve tem ken Yerusalem cii . ” ( b ) Er nan ve i gbe u ú lu a vangertiôr u ôron ior mbagenev kwagh sha akaa a ú ne jighjigh a mi laa ? Iky@@ aior i ôron takerada ne sha tar kpishi lumun a kwagh ne . Alaghga lu shighe ne Davidi dugh icam a ishima na i môm zamber a Yehova ér : “ H@@ aa m@@ liam am ken ish@@ egh You , ” ye . Jo@@ di : “ M fa er yange hii ve S@@ te@@ ve kera nam jighjigh ga yô . A@@ ny@@ e@@ kwase u Nan N@@ agh ( Ôr Yesaia 55 : 8 , 9 . ) A@@ ka@@ a@@ ôron man atindi a i ter heen ne ka atesen a ken Bibilo , nahan kpa a kua atindi a hen tsombor a mbamaren ka ve wa sha u kuran tsombor ve la . M nôngo mer me bee a m@@ taver ne , nahan m za nyôr makeranta u tesen mba@@ van@@ nya mba ken ityar igen zwa F@@ r@@ en@@ ch . De se nenge er iliam you a Yehova la ia fatyô u taver ikyar i u ye a na la , nahan una hingir we I@@ j@@ ende i mimi yô . 2 : 10 , 11 ) Aluer se sôn ser Aôndo a na se kwaghfan sha er se hendan a am@@ een yô , se gba ken uh@@ ôn mba Satan ga . N@@ agh ku Yesu kura kaha kposo sha ci u nyi ? Yohan@@ a lu môm ken kasev mba Yesu bee ve ian@@ g@@ ev kposo kposo la . Iky@@ uryan i Tindi la lu hen atô u Yehova vea ikyurior i Iserael , ikyuryan i he la di ngi hen atô u Yehova vea Iserael u ken jijingi la . A er nan ve mkombo u duen kwaghpasen una lu a inja ? 4 / 1 Yange H@@ ingir Tor Hanma Shighe ? 10 / 1 Kwagh u hange hange u mba@@ ôron Bibilo vea hungur ga yô ka un ne : N@@ aan ian i ia kuman u ú ken@@ gese kwagh u ú er la yô ! Ieren You i Ô@@ ron Takerada la I@@ ̱ Tese Ny@@ i ? Tar u Satan yange u soo kwagh ve ga cii . Apostoli Paulu nger ér : “ U civir Aôndo man kwagh a kuman we yô , mtsera ngu sha mi vese . 22 : 17 . Umbur wer , yange lu ahumbe man ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a a lu tan sha Peteru la na ve , hii u mir@@ en ga . Hanma ijiir i yange Yesu una za man una nenge a “ mba kwagh a gbe u ma i ser ve angev yô , A war ve . ” — Luka 9 : 11 . Ka sea pase kwagh sha ishimataver hanma shighe u ian i dugh yô , se tese ser “ kwaghôron u Aôndo yô , ngu uiky@@ angen ga . ” — 2 Tim . Kwagh u i er ken Bibilo sha kwagh u Tor Saulu la pase se er i lu hange hange u wan atindi a Aôndo ikyo yô . Ikyav tese ér ‘ shighe u yange i ver ’ sha u va ôron ‘ ya u Aôndo ijir ’ la kuma ken inyom i 19@@ 18 . Ken anyom a karen ne , iny@@ at@@ y@@ u@@ u ne na yô , taver T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la mb@@ un u eren kwagh sha ut@@ aha er mbu soo la . Gba u noov vea kaven Yesu sha u tesen dooshima hen mba ve lu sha ikyev ve la . Alaghga u ngu môm ken mbara mba mciem yange ma na ve , ve gba henen ér ‘ Mayange me fatyô u pasen kwagh sha uya uya ga ! ’ yô . ( Pasalmi 7@@ 3 : 1 – 8@@ 9 : 5@@ 2 ) Aluer or ngu tan ihy@@ agh sha akaa ne nahan yô ka sha mi ga , shi ka kwagh u doon Yehova ishima kpaa ga . — Yeremia 9 : 23 ; Aerenakaa 10 : 34 , 35 ; 1 Mbakorinte 4 : 7 ; Mbagalatia 5 : 26 ; 6 : 3 , 4 . Shi ka sea za kôr ha@@ ya hen iy@@ aav mbi vesen er a@@ you a vesen a eren an@@ umbe shin ag@@ ir@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh sea zua mbam@@ kohol ase mba vesen mba ve lu u@@ icighan@@ mbak@@ ohol la yô , iy@@ aav mb@@ in kpa mbi hingir ajiir a civir Aôndo her . Ruamabera kaa ér Aôndo yange yila Aberaham , Or@@ he@@ beru u sha ayange a tsuaa la ér “ hur@@ or Wam . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 5@@ 7 , 2@@ 21 Er se ye kwaghyan u dedoo u ken jijingi nahan , ishima mgbegha se u wan ‘ icam sha ci u iember i ken ishima ’ ga he ? ( Tit@@ u 1 : 5 - 9 ; 1 Timoteu 3 : 1 - 7 ) Shi i tsua nomso mba civir Aôndo mbagen , mba ve kpa ve kuma er Bibilo i tese nahan ér ve lu udi@@ ak@@ on ken nongo u Kristu . — 1 Timoteu 3 : 8 - 10 , 12 , 13 . Er Yesu vande ôron nahan , “ ka sha u ng@@ een a akaa kpishi la man or nana lu a uma ga . ” SA@@ AN V@@ E I@@ YO@@ L SH@@ A C@@ I U ER@@ D@@ O@@ O U Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Yohane u Eren B@@ atisema ka or u hiihii u yange hii yôôn ang@@ we u Tartor u i t@@ ér un ken I@@ vangeli yô . “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , . . . tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” — M@@ AT@@ E@@ U 28 : 19 , 20 . Bibilo ôr kwagh u Yesu ér ngu “ e@@ ev mbu mlu [ u Or@@ gban ] vough ” je . ( Heb . ( b ) Er nan ve i doo u se kôr iyol tsaha sha iliam yase ? ‘ Ve T@@ aver Ken Mimi ’ Lu inyaregh y@@ ase@@ gh kwagh gba c@@ ôô@@ ci a mi ye . ( Ôr Ne@@ hem@@ ia 9 : 30 . ) I@@ ca i gbe ga yô usu p@@ ir , maa mkombo kure . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 2 ) Se mba a a@@ kp@@ el@@ an ken ishima sha kwagh u m@@ ve u “ iyange i Ter ” ga . Yesu yange yila Yakobu man Yohane mba ve lu ngô môm , shi ve lu ior mba kôron ish@@ u ne ér ve hingir mbahenen nav . — Mateu 4 : 21 , 22 . Shi u timen ke ’ Anzaakaa 3 : 5 , 6 la kpa ne se ishimataver . ” Ior kpishi mba ve civir Aôndo la je kpa , mba a mfe u Ruamabera cuku tsô . 24 : 21 , 22 ) Se lu henen ser a eren tom u pasen kwagh la a been yô , maa a tim tar u Satan ne cii kera . ( Nenge a@@ kwa@@ ti . ) ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 18 ) Heela tseegh ga , hanma shighe yô umbur kwaghwan u apostoli Paulu ne : “ Akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ” Ken derianyom u sha pue C.S.@@ Y . la , mkaanem ma wan@@ kwase ugen u taver ishima wase or@@ im@@ ande ugen u zuan a m@@ war shi fan Yehova . Yange i hii mkombo u sha inyom la sha u wan icam ken takerada wase u ats@@ am u he , u “ S@@ ing to Jehovah ” la Shighe u i yem a Mbayuda uiky@@ angen ken tar u Bab@@ ilon la , ikyav tese wang ér “ ity@@ umbe i Davidi ” la yange i gba . I@@ orov “ dubu deri man ak@@ un@@ du@@ ahar kar un@@ yi@@ in , ” mba ve lu a “ wan@@ iyôngo ” imôngo , ve til sha u@@ wo u Shi@@ on la ka mba i “ p@@ aa ve shin tar , ” “ ken ior , ve lu iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh sha ci u Aôndo man sha ci u Wan@@ iyôngo , ” Kristu Yesu yô . Ú na tahav mbu Aôndo a ver he ’ tsombor la icivir nena ? ( Yuda 8 ) Alaghga ityom i nomso@@ mbaiorov mban lu a mi ken tiônnongo la kuma ve ga . Nahan ve tu@@ ur mbagenev ken ityô ér ve kpa ve hendan a ior mba Aôndo na ve ityom ken tiônnongo , ve lu eren í sha gbashima la . — Ôr 3 Yohane 9 , 10 . De H@@ ingir Or u Tar Ne Yehova Ter wase u sha la una luun a vese “ ayange yange ” sha ikyev i Yesu man mbatyomov , vough er a k@@ ur nongo u u@@ wua la anyom a a kar kpishi ne nahan . — Mat . ( Mbakolose 3 : 21 ) Kwagh ne una bugh mbamaren gbenda u lamen a mbayev vev . Mbahemenev mba kwaghaôndo yange ve kôr Yesu ihyom je yô , hanma or u nan ne un jighjigh cii yô , ve dugh nan ken shin@@ ago@@ ge kera . — Yoh . 9 : 22 . Kpa u wan akaa a tse ken ishima la una va a bem ga . ( Ôr Ne@@ hem@@ ia 8 : 8 , 12 . ) W@@ any@@ e@@ kwase la venda , gema pase ér Bibilo y@@ à@@ ng@@ è ér aluer or a e̱r ivese ga yô nana̱ de eren i@@ mba@@ kwagh la ga . Zum u i pav Jo@@ el sha anyom 14 ve lu hiden sha iyol na la , saan mo iyol kpishi shighe u pin@@ em ér , “ Ma@@ ma , m na ort@@ wer kô@@ pi u takerada u U L@@ un Uma G@@ bem laa ? ” 3 :⁠ 6 ) Mbaiserael yange ve doo Yehova ishima kpishi shi soo ér una seer yaren tom a ve . A@@ vur ne ôr ér : “ Aluer ma wan@@ mgb@@ ian u nomso shin u kwase id@@ ye@@ legh á kôr nan , nan kera lu a kwaghyan u nana ya ayange ayange ga , man mô wen nana kaa a ve er : Y@@ em nen bem bem , i̱ tse@@ e ne iyol , ide nen , kpa ne kera na ve kwagh sha u@@ gb@@ ayol vev ga yô , ka a inja sha nyi ? ” Ka kwagh u Bibilo i er je ne , i̱ pase shighe u yange i z@@ enda Satan a az@@ ô@@ v a na Sha , i gb@@ ihi ve shin tar la jighilii ga . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) Sha mimi yô , ônov mba Adam mba ve yen ne vea fatyô u palegh ishim@@ any@@ ian jimin cii ga . Yesu yange ôr kwagh u mlu u lun a ‘ ishe i dedoo ’ i kwagh a hembe gban i sha akaa a a hembe lun a inja la . Zum u ior ve pine se kwagh sha atesen a ase yô , ka se zua a ian i tesen ser Mkaanem ma Aôndo ma doo se ishima . N@@ ina ôr Bibilo la kundu un iyol kpishi , a ôr k@@ imi ér Mbakristu ve̱ pasen kwaghaôndo , nahan maa a hii u lamen a ior mba a fa ve la je . ( b ) Lu nyi i hemba gban or@@ pasalmi ne ishima ? M nyôr ats@@ am , nahan m waan ats@@ am vea mba@@ ats@@ am@@ ev ken ad@@ ua sha iyange i L@@ ah@@ adi . Yange gba u Solomon una civir Aôndo sha ci u á soo ér i̱ doo ter na Davidi , á na yum ga . Gadia ka nahan je i lu vough ye . C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u , ka tindi u hiihii u ityendezwa i lu sha mi je la , ka nahan man á kpe u iyol man ú tsa sha won ye . K@@ er nen TER , ne mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba sha tar cii , ne mba ne we atindi a Na ik@@ o ; ker nen perapera , ker nen ishima i legh legh , tsô alaghga á yer ne sha iyange i iy@@ ugh i TER la . ” Er idya mgb@@ ough ken tar u Iserael , kua asorabo agen kpaa kpishi yum yô , nahan lu sha inja je profeti Amo@@ shi ta ikyurior i hemban@@ ato la icin ye , wener : “ W@@ a ago iyol sha u va kohol Aôndo wou . ” Aluer u ngu keren iwasen sha zayol wou shin sha ma kwagh u ú tsough u eren yô , iwasen i vough i mbatamen vea na u la ia hemba lun we a inja , sha ci u ve fa u shi mba ikyua a we ken mlu wou la . Mkaanem ma Eli@@ h@@ u na uumace jimin cii ishimaverenkeghen i nyi ? Ikyav i tesen yô , mkaanem ma Paulu ngise ôr sha kwagh u ayange a masejime la ma pase se akaa ne . T@@ ime ase sha ma tsô ú nenge , ma kaa ér : “ Ken ayange a masejime yô , ashighe a ican aa va . Icighan tempel u Ese@@ kiel nenge a mi la lu a ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar 6 man a@@ you 30 man Ici@@ ghan@@ kp@@ ar man Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban man at@@ se a nan@@ den nagh sha mi , a i er sha iky@@ on yô kua at@@ se a nan nagh ku nan@@ den sha mi . U kôron kwagh saan a mi la una wase Mbakristu u fan zwa u wang ne tsembelee . U ôron sha gbenda ugen yô , ka keng u Aôndo una lumun a kwagh u alaghga a lu inja er ngu sha ishima i Aôndo la ga . Ishim@@ a@@ verenkeghen i Tartor Nenge ase kwagh u Y@@ e@@ fe@@ ta u lu or@@ jir ken Iserael ken derianyom u sha 12 C.S.@@ Y . ( 1 Timoteu 4 : 8 ) Er ‘ se nyer ken tar ne a ma kwagh môm ga , shi se fatyô u tôôn kwagh duen a mi kpaa ga ’ yô , de se ker nen a ishima môm cii “ u civir Aôndo man kwagh a kuman ” se man se na iyol yase sha er “ aluer sea lu a kwaghyan man ak@@ ondo yô , i̱ kuma se ” yô . — 1 Timoteu 6 : 6 - 11 . De er a ôr avur a Bibilo tseegh ga ; pase avur shon kpaa . Yehova gba se uumace se mba a u@@ gb@@ ayol man tahav mbu iv@@ in i@@ ember@@ yolough atô kposo kposo kpaa . Sha ashighe agen a Jo@@ el a ker cio u eren kwagh cuku tseegh tsô kpa , se wuese un kpishi . Ka va z@@ ur@@ um u se hide se yem ken tar u Par@@ ag@@ u@@ ay yô , se tagher a kwagh u yange ha@@ gher se u tsuan yô . Er se lu a mbamtaver nahan kpa , ka se nôngo ser se lu a gbashima sha tom u pasen kwagh la her . ( Gen . 2 : 21 , 22 ) Maa a kaa a ve ér ve mar ve iv tar . Eren nen kwagh ne sha u umbur mô . ▪ Ú fatyô u seer kaven Bibilo sha u s@@ ônon Un u a ne i nger Bibilo la iwasen , vough er or@@ pasalmi kpa yange er nahan . Yange sôn Un iwasen kaa ér : “ B@@ ugh@@ um ashe , m@@ ̱ nenge akaa@@ kpilighyol a ken atindiakaa a O@@ u la . ” ( 1 Yohane 3 : 19 , 20 ) Kpa hanma iyua i se er cii , ia lu kpuaa nan nan kpa , aluer ka dooshima a mgbegha se ve se er i̱ yô , i̱ gba kwagh sha ishigh ki Yehova . Mo kpa yange mbamaren av p@@ ase@@ m kwaghôron u profeti ne kwa imôngo cii man m mase kaven un ye . ” “ Z@@ wa ” la wa mfe u vough sha kwagh u Tartor u Aôndo kpa ker man er Tartor la ua tsegha iti i Yehova shi ua p@@ aa hem@@ en@@ tor na iyol shi ua va uumace mba@@ jighjigh a averen a tsôron yô . Ngeren ne tese ér gba u se suur sha Yehova , shi a tese akaa a se er ve una lumun se kpaa . Í kp@@ era foto u ityar kposo kposo sha i@@ gb@@ ende i an@@ takerada ne , vegher u ken atô la . A̱ shi nan kpa , hen zum la “ ior kpishi ” vea kohol cii vea ta num sha a ve . I nger ieren i Saulu i gen@@ gese iyol la ke ’ Mkaanem ma Aôndo sha ci u iwasen yase . Shi u yaren tom a ma nahan la taver jighjigh u nan ve kpaa . 2@@ ,@@ 3@@ 12 Ka a lôh@@ ôn ve je maa ve ven@@ gese fese , ve lumun m - mar u i mar ve ve hingir ônov mba Aôndo la a a@@ kper@@ an shin mciem iyol shio . ( Mpase 1 : 10 , 11 ) Sha jighilii yô , yange ve lu a kwaghwan u injaa u wan Mbakristu mba sha ayange la , kpa kwagh jim jim ngu sha “ iyange i Ter , ” i í hii ken inyom i 1914 la . U@@ ng@@ wan I@@ mo i Mesiya ( Aerenakaa 13 : 48 ) Or la ka nan hen u yaren tom a atindi a ke ’ Bibilo ke ’ uma u nan man u eren msen he ’ Aôndo sha inja kpaa . Nahan Paulu hingir u yilan S@@ ost@@ ene ér “ anmgbian ” wase . — 1 Kor . Een , “ sea lu uma shin sea kpe kpaa se mba kwagh u Ter . ” I@@ mba ku i vihin i wan wase a kpe ne , nyoon se je , a hungur se mayange ga . Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mba hen ijiir you kpa ? Aluer se tôô ma takerada u se lu a ôr u ga shin u se hii a hii u ôron la se mba a mi yô , alaghga se fatyô u ôron ma ngeren ker shighe u se lu keghen kwagh shin ma or yô . 6 : 18 - 20 . M@@ gber u Bibilo . Ka u henen a hen ga , ab@@ unde kera kera kpa m@@ seer ne yange lu sha ci u iniôngon ve i sha gbashima i pasen “ Loho u Dedoo ” zum u ve hide ve yem sha u y@@ aav vev la . — Mbakolose 1 : 23 . 2 : 1 — Or ngu karen Yerusalem a kor sha ci u nyi ? ( Duteronomi 32 : 4 ) Een , mhôônom ma zungwen ma Yehova man ishimawan na man ijir na i ôron sha mimi man perapera na cii mba eren tom ken mzough môm . Kwagh u mba@@ im@@ ev ta ij@@ ar ken tar u H@@ a@@ iti . M pasen un cii yô , a taver mo ishima a kaa ér : “ Yô , hii ase tom u pasen kwagh hanma shighe la hegen je . 25 : 6 ) P@@ risti P@@ ine@@ ha@@ shi una er nena ? Er lu g@@ ô@@ g@@ ô zenden nahan kpa , ka inja er ityom ne lu a kwagh ker u hemba lun Yon@@ a ican a zende ne yô . Mbat@@ yomov mba sh@@ aav kpa mba nengen ityom yase vough er ngise ve nengen i Paulu man Mbakristu mbagenev nahan . 17 : 9 ) Nahan se hen nen kwagh sha akaa a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la , sha er se venda mbamhen mba b@@ ov man asaren a bo shighe u a hii a hii u van se ken ishima la je yô . Ka ve ve lu “ akaa@@ injaa a akuraior cii ” ye . Ka mbam@@ kohol mba h@@ an u hembe umbur kwagh ve , man ka sha ci u nyi ? Nahan kpa , jighjigh na la lu u gban lumun hanma kwagh tsô ga . Lu@@ un er yange wea lu hen ijiir la sha iyange la nahan , yange ma ú nenge kwagh la nena ? Ka zege@@ tom u nyi yange Yesu wa mbahenen nav sha ikyev ken G@@ al@@ il@@ ia , man mbaapostoli mbara er ú doo doo kure nena ? U tesen erdoo ken iliam yase la ka kwagh u ican . Yange ve lu mba “ eren tom u tartor u Aôndo ” a na imôngo . ( 1 Timoteu 6 : 9 , 10 ) F@@ an yô , ve fa er inyaregh ki ne or tem ken mkpeyol yô , kpa shi ve fa er inyaregh k@@ ia na ve uma u tsôron ga yô . Bibilo yange tsengaôron ér Mesiya una due ken Aberaham ken tsombor u Davidi . Kpa u nan lu a nom yô , ishima ka i nyian nan sha akaa a taregh er nana er man á doo nom u nan yô . ” — 1 Mbakorinte 7 : 32 – 34 . Kpa kwagh la tese ér u soo wer ishima i zer vihin we sha kwagh u dang u nan er la ga , sha er u lu bem bem yô . ( Yohane 12 : 1 – 6 ) Mayange je , se dondo nen ieren i Yuda man i mbahemenev mba kwaghaôndo la ga , gadia ve ngô@@ ôr nan mbagenev ibo ga , kpa lu m@@ tsaha je ve lu van a mi sha ayol a ve ye . ( Pasalmi 34 : 11 ) Er Davidi lu ter yô , a soo wener una ver mbayev nav dyako u hemban doon cii — dyako shon yô , ka u tesen ve er vea cia Yehova sha gbenda u vough man u hemban doon cii yô . T@@ ime sha iliam i u lamen vea azende a ou la . Ter wase u sha ne se agee shi taver se sha ikyev i icighan jijingi na shin tahav mbu t@@ omov nav . Mose na jighjigh ér Aôndo una yima ior nav sha ikyev i Mbai@@ gipiti , kpa gema fa shighe u kwagh la una er ga . Nahan cii kpa , Yesu yange lumun ing@@ y@@ at@@ u ga , shi a tese mba dondon un cii ér ve kpa ve̱ eren nahan vough . • Se hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol nena ? Ka di vough e̱r Bibilo i̱ kaa nahan , ér : “ TER eren perapera sha igbenda Na cii , man shi eren dedoo ken ityom Na cii kpaa . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 17 . 2 : 25 ) R@@ ah@@ ab@@ i yange de aeren a na a iji@@ mba@@ gh la , sha er una er ishima i Yehova yô . Mba a mlu u Aôndo u iember la . Ka nyi Pasalmi 48 : ​ 12 - 14 a tese ér gba u se ere ? Gbenda môm u se tese ser kwagh u ior gba se ishima yô ka u keghen ato a ve . 2 : 21 ) Se mba uumace mba se yen yô , nahan se fatyô u dondon ikyav i vough i Yesu la je kpa ? Aluer se mba a mfe kpishi shin se mba a mi kpuaa , shi sea fa ityesen kpishi shin sea fa kpuaa tseegh kpa , dooshima u se lu a mi sha ior la una wase se se pase ve kwagh sha gbenda u una kôr ve sha m@@ tema yô . Mba yer ishember i “ ikyuryan ” i í nger ken ivur ne la ken zwa Grika ér di@@ ·@@ a@@ ·@@ the@@ ʹ@@ ke . A@@ tindi a P@@ u@@ e a i na ônov mba Iserael la lu a tindi ne kpa ker : “ C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u , er á seer we ayange ken tar u TER , Aôndo wou , A lu nan we yô . ” ( E@@ ks . Mba@@ civir Yehova a Ishim@@ at@@ seen • Iky@@ aior ia wuese Yehova nyian nena ? Mo man D@@ or@@ is man G@@ er@@ r@@ i cii , se zua imôngo se er mhen sha kwagh ne . Y@@ A@@ NG@@ E ishima nyian anmgbian ugen u i yer un ér F@@ er@@ nan@@ do * la . Kpa hegen yô , M ngu zan hen Un u A t@@ indi@@ m la . . . • U lamen sha akaa a maan a maa mbagenev la ka a va a mbam@@ tsera mba nyi ? Ka kwagh u orgen nana er sha ci wase ga . — Mbaromanu 14 : 12 . Gba u tor nana hen kwagh kp@@ es@@ ee sha u maan shi lun a ishima i vough ve Yehova una lumun nan ye . ( Mbaromanu 1 : 20 ) Yehova hemba pasen se kwagh na ken Bibilo . Un man An@@ der@@ ia ve eren kpen@@ ga u kôron ish@@ u vea ônov mba Se@@ be@@ de@@ u , Yakobu man Yohane . Kwagh ne na yô , kwase u ve eren tom ijiir i môm ugen kpa kaa ér i v@@ aan un a um@@ ag@@ az@@ in . I@@ mba ur@@ a@@ ahumbe la yange lu kwagh u he ken Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia la ga . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Kpa , aluer se er msen hen Yehova , kpa se kera kegh ato se ungwa kwagh u un a ôr la ga nahan , shi á lu a inja kpa ? Or yange nana wua orgen ab@@ u yô , i gba u nana yevese nana undu ya u nan nana za ta ken gar u waren ker , nana lu ker zan zan shighe a kar , kwagh ne tese ér uma ka icighan kwagh , nahan gba u se wa uma ikyo kpee je . Kpa ú ngu wer u hendan a Diabolo ka kwagh u ican ga ze . Kwagh u a hembe lun kwagh u vesen yô , ka u se civir Yehova sha jighjigh . — 1 Kor . Shi E@@ ve@@ l@@ y@@ n k@@ ende@@ m shighe môm tsô kpaa ga . A mar or he@@ gh sha gbenda môm u i mar mbaapostoli mba Yesu man mbahenen mba tsuaa mbara la . De Ne Diabolo I@@ an Ga I nger avur ken takerada la shi i tese avur a i gbe u a ôr yô , avur ne cii tese ér Yehova ngu kwagh môm a Yesu ga , shi icighan jijingi ka tahav mbu Aôndo , ka or ga . Nahan ve er tom ne ken atô u ayange 16 . M@@ sen una wase se sé seer lun a gbashima sha tom wase u eren ken igbar la shi una taver se ishima shighe u se nenge ser ior soo u ungwan loho wase ga , shin shighe u ah@@ endan a ne iyol i kpe se i lu se ape den tom u pasen kwagh yô . Shi Yesu tese inja Or@@ hemen u un lu yô sha vegher ugen kpaa ; a tôô iyol na a kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev u lun a dooshima . Een , tôv@@ ac@@ an una ny@@ ô@@ ôso jighjigh wase shi una taver ishimawan yase kpaa . Ishima gema vihi un a vihi , tsô á l@@ aha Davidi shi á z@@ enda agumaior la yem ave ave . Z@@ ua a mtsera sha akaa a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la . Aluer ú ngu or u pasen loho u dedoo yô , we kpa ú ngu a ci ken tom u tan icin ne . M@@ an@@ ij@@ a u uh@@ ô@@ te@@ l mbara kera fe kwagh u una er ga yô , a pine agumaior a a va mkohol ne la iwasen , nahan ve kpishi ve lumun u nan iwasen . Kanyi ityom i eren ior nahan Mbakristu ve eren@@ e ? 45 : 1 - 5 . 23 : 16 - 22 ) Nahan Yesu tese mbadondon un ér : “ De b@@ um@@ un nen mayange ga ; . . . Mo yô , m nôngon mer me er kwagh u vough hanma shighe . Yesu shi pine un mpin ne sha kwa har , Peteru shi na mlumun u vande nan la , alaghga kwa ne hemba k@@ enden a iky@@ enge na sha cii . Ish@@ u i̱ í yer ér bo@@ t@@ tle - no@@ se do@@ l@@ ph@@ in la Umbur wer yange i ‘ zua a ’ kwagh u dedoo “ ken ” Ab@@ iya . Er mkaanem ma Yesu ma tese nahan , tindi la ngu sha ci u Mbakristu mba mimi nyian kpaa . B@@ ee kera yô , ior vea kera shi shin tar mba vea va hii u sôron tar u he la ga . Paulu nger kwagh u wain u Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve me sha iyange i umbur ku u Yesu la ér : “ I@@ y@@ ongo i ish@@ u@@ ghun i se nan ish@@ u@@ ghun sha ci u i la yô , kera ka mzough wase a awambe a Kristu gaa ? ” Sha nahan yô , a tindi Mose man A@@ ron hen F@@ ar@@ a@@ o , ve za kaa a na ér : “ TER , Aôndo u Iserael , kaa nahan er : De ior A@@ v , ve̱ za , ve̱ za erem iniongo ken deser@@ ti . ” — E@@ ks . Er ve lu keghen m@@ ve u Mesiya kpoghuloo yô , mbagenev gba pinen kwagh u Yohane u Eren B@@ atisema ér : “ Shin ka Kristu je ne@@ ou ? ” Ka Eliya tseegh a lu or@@ jighjigh u yange mciem gba un iyol ga . Er U@@ pasalmi Vea Na Mbam@@ sen O@@ u Vea He@@ mba Do@@ on La 24 : 2 T@@ era , ter u Aberaham lu or u civir ak@@ omb@@ oo ? Shighe u or nan hii se shin se hen ser nan hii se yô , ishima ka i vihi se ker . “ Mba Nen@@ gen a M@@ lu Na u I Nen@@ gen a M@@ i sha A@@ she Ga La , ” 9 / 1 K@@ asev Mba Ve W@@ a Mbagenev Iky@@ o La M@@ ika 7 : 5 kaa ér m - ban u iji@@ r@@ ôron i sha mimi la na yô or kera na or u nan we ndor a nan jighjigh ga , shin ijende kpa or kera suur sha nan ga , shin hen atô u nom man kwase u nan je kpa jighjigh u nan kera ngu ga . Hanma shighe u ng@@ ôm , u lu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova la , una z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu yô , a tô@@ ôm a za a mo . Lu ken mbamkombo mban m fa mer m doo Aôndo ishima shi a wam ikyo ye . Kpa , akaa yange va er ab@@ u aa á na hingir Maria ican u wan ago iyol yô . Gb@@ ande kwaghyan hemba doon I@@ so@@ u ishima a ian na i wan@@ i@@ unda la ! Hegen ne , ka sea nenge a bran@@ ci u ken gar u L@@ il@@ ong@@ we , u yange i mar i bee ken inyom i 2@@ 000 la , man A@@ you a Tartor a he , a hemban 1@@ ,000 , a i mar ken tar u M@@ ala@@ w@@ i cii la nahan , i doo se je i zua ga ! K@@ u u isholibo i Adam i ve se a mi la ka môm ken “ aeren a di@@ abolo ” a Wan u Aôndo una ‘ vihi kera ’ sha ikyev i Tartor u Mesiya yô . A nger ér : “ Ken ya u vesen yô , ka ikyav mbi sha z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa tseegh mbi lu ker ga , kpa mbi sha kon man mbi sha iny@@ at@@ y@@ u@@ u kpaa mbi . Mb@@ ig@@ enev ka mbi eren akaa a i@@ civirigh a mi , mb@@ ig@@ enev yô , ka u eren akaa a a lu a icivir ga la a m@@ in . ” 7 , 8 . ( a ) Ior yange ve nengen mba@@ ats@@ ator sha ayange a Yesu la nena ? Wan la hen sha kwagh ne gba@@ ang , maa pine ér , “ Bab@@ a , ka an nan gbe Aôndo ? ” Aluer Adam Yange Lu V@@ ough Yô , Yange Er I@@ sho@@ li@@ bo Inja Nen@@ a ? Kwagh la pase e̱r i hii ve u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar imôngo mbara , ‘ or a̱ lu a tahav sha orgen ve nan eren nan ican ’ yô , sha ci u uumace mba hemen sha tse@@ ene@@ ke ve , ve kera suur sha Aôndo ga yum . — Or@@ pasenkwagh 8 : 9 . Alaghga yange una hen ken ishima na ér vea kôr un a kende ken zege@@ mnger u nd@@ ôh@@ ôr kpishi la , una kpe sh@@ imi , nahan á ci@@ er un iyol kpishi . ( b ) P@@ ase er yange i ver Tartor u Aôndo ken inyom i 1914 yô . Ve fa kwagh u lu zan hemen jighilii ga . A@@ k@@ an yange per tindi u Aôndo wa jighilii la , nahan za ya ish@@ ar ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o , va yer ken t@@ ent@@ i na ; a shi nan kpa tsombor na lumun a kwagh u er ne . Gbenda u Aôndo a S@@ er Akaa sha u K@@ ur@@ en Awa@@ shima Na yô , 3 / 1 11 : 2 . A@@ kav a tesen a ah@@ ir shon a i s@@ enge ér ka a dedoo ne wa ak@@ ombo a k@@ ù@@ rai@@ yol ker man u kuran wu@@ he u mba yange ve vande kôron ha@@ ya he ’ ya wou ve undu la kera , man or@@ tsu@@ um u doon kwase ishima , man u sôron ior kwagh ningir kua mkpeyol , man u y@@ á@@ ng@@ é@@ n iyol sha u i de de@@ en we tom ga la man u̱ keren inyaregh kpaa . ( Mbaromanu 13 : 1 , 2 ) I “ ver ” uumace sha aan a ut@@ aha , ( mbagen hemba mban a tahav a mbagen , kpa vea kuma sha Yehova ma shighe môm ga ) sha ci u ka un u a lu U@@ hemban@@ agee la a ver ve ye . Ka ve yila sha iti i Aôndo ken iliam i ve lamen ayol a ve la kpaa . ( Luka 11 : 9 - 13 ) Se sôn un jighilii ser , a̱ na se iyol kôron tsaha i í lu vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo la . Yesu yange hingir u lun a aeren a dedoo nena ? Ngeren mba uhar mban time sha mbampin mba inj@@ aav mban . Kpa , ka i taver mbagenev kpishi u kuran tindi u Aôndo a we sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or la . Peteru Ny@@ iman Yesu U@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev mba tesen ér Aôndo wa@@ shima u eren kwagh môm sha ci u tar ne ga , ka ve kaa ér ior mba dedoo cii mba yemen sha . ( Mateu 6 : 27 ) Alaghga mkaanem man ma a taver we . U suur sha Aôndo shi nan un jighjigh la una wase se se kera cia or ga . — Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; 29 : 25 . U teman inya u henen kwagh yô , er msen Yehova a na u kwaghfan shi a wase u sha er u kav kwagh u ú lu henen la yô . ( Y@@ ak . Lu akaa a Yehova e̱r a akuraior man ini@@ on@@ go@@ ior , ve i nger la . Mbat@@ amen vea wase se u lun ken mzough nena ? Apostoli Yohane lumun a mimi u kwagh u i kaa ér Aôndo ngu him@@ en uumace a na la sha mkaanem ma a nger ne ér : “ Ka sha kwagh ne man i pasen dooshima u se doo Aôndo ishima la ye , er Aôndo tindi Wan Na u môm môm shin tar , sha u se̱ lu uma sha a Na . Man ior mba gomoti ne a lu hemen ve la ka “ zege@@ ikpelaior , ” i ia va war “ zege@@ can ” la . I@@ mba kwagh u doon tsung ne ngu keghen ve ken hemen . “ Zege@@ can ” la una va tim tar u ifer ne gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u . — Mpa . 4 :⁠ 1 ) Gba u mba ve lu ken tiônnongo cii , kua mba ve lu sha ityom i vesen la kpa ker , vea lu a jighjigh u nan dông , u t@@ enger ga , er Timoteu nahan . Kwa@@ se@@ ya ngu nôngon kpoghuloo sha er una bee iwer y@@ ôron yô . Ve dugh gbenda u z@@ eren nan ior magaz@@ in la shi ve hii Bibilo i henen a ior kpaa man ve cii ve tôô tom u ish@@ u@@ en pania la . Yehova yange na Yesu tahav mbu eren u@@ ivande . Sha nahan yô , doo u se fa aeren a ity@@ ôô a i eren sha u civir u@@ jijingi mba b@@ ov la . Se zua a iveren kpishi sha ian i civirigh i wasen ior kpishi u tseghan uuma vev sha ci u Yehova la . ” — Or@@ gen vea kwase na , mba eren tom@@ shir@@ en u ke@@ ke shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca . “ Aôndo ver alegh ken iyol han@@ im@@ ô@@ gh ser ser er i doo Un yô . ” ​ —⁠ 1 K@@ OR . A@@ dooga tsô lu keren ér una doo di a doo vea iky@@ aior i hen ijiir la tsô , sha ci u nenge wener vea er un ma kwaghbo ga . Man mbamaren vea tese mbayev vev u lun a dooshima nena ? ( Pasalmi 7@@ 3 : 23 , 24 ) As@@ av hingir saan saan shi zua a mk@@ om ken ishima sha u lun vea Aôndo na kpaa . — Pasalmi 34 : 2 . B@@ ee kera yô , tar ngu a kwagh môm tsô u wasen se ér se kporom ikyua a Aôndo ga . Kpa aluer or ngu hi@@ an a orgen , shin nan lumun ér i hi@@ a a nan yô , kwagh ne una fatyô u k@@ enden nan isharen i bo , i ia fatyô u za duen ken idya yô . Ikyav i tesen yô , alaghga Orkristu u nan lu keren tom kpoghuloo yô , zua a tom m@@ ape . ( D@@ ut . 32 : 4 ; Ps . 1@@ 45 : 17 ; Y@@ ak . 5 : 11 ) — 9 / 1 , peeji 4 . Aluer i tôô ib@@ aver i tom wase i kar sha ib@@ aver i tom u pasen kwagh i anmgbianev tar sha won cii yô , ib@@ aver yase gba ikyev ga . Kwagh ne na yô ivaa yase doo kpen kpen . ” Shi Mose yange “ ver ashe sha injar ” sha ci u nyi ? Kwagh ne tese ér ayange a masejime a bo@@ tar u Satan ne hii . M za zende ne vea iorov mbagenev uhar mba ve va sha u va wasen yô , lu n@@ ôô@@ s@@ u ugen ken kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da man ort@@ wer u ken tar u Fran@@ ce . Ka vea te@@ en ky@@ e@@ e@@ ke i masetyô yô , ve kange ikyav ve kôr gbenda ave u hiden hen ya . A@@ yange nga kar yô or ne di gema venda u den ikyar na igen i ve eren tom imôngo a inj@@ ô i cuku i lu un a mi la , nahan tor tsaha un c@@ oho@@ loo sha kwagh ne . Pasalmi ngu a ur@@ u@@ amabera uta@@ an . Pasalmi 42 zan zan 7@@ 2 pase se ér sea soo u wan ishima a tôv@@ ac@@ an yô , se suur sha Yehova a ishima yase cii shi se kegh un sha er una yima se yô . Nenge er i ne mlumun sha mpin ne ken 2 Mbakorinte 1 : 19 , 20 yô . U@@ ̱ H@@ iin Kwaghôron ken Bibilo Shi m@@ gem u i ve a mi ér se eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe shin se seer shighe u henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wase la kpa ka kwagh u nengen un be@@ elee ga . Aluer se mba henen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo shi gbidyen kwa sha kwagh u se hen la shi s@@ ônon icighan jijingi ken msen wase yô , jighjigh wase una hemba taver a taver shi se hemba zan hemen ken tom wase u pasen kwagh ne kpaa . Nahan kpa , ka kôron ken derianyom ugen yô , iky@@ u@@ ior i i hide a i la shi hii u nyôron ken m@@ vende u vendan mimi man ifer i eren . Ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la , mbap@@ asenkwagh mba ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or kuma er 5@@ ,000 nahan . Yehova wuese Y@@ e@@ h@@ u sha ci u ‘ a er dedoo , a er kwagh u a lu vough sha ashe na ’ yô . ( Ne@@ hem@@ ia 4 : 1 - 3 ) Nahan Ne@@ hem@@ ia er nena ? De se nenge akaa a a tese ér ka mimi yô . ( Mat . 10 : 1 , 7 ) Lu u mba vea ngohol loho u dedoo ne sha mimi yô , vea zua a bem man msaanyol . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 PE@@ E@@ J@@ I 9 - 13 A lu nahan ga kpaa , fa kwagh ne , tor , sé civir mba@@ aôndo ou ga , man shi e@@ ev mbu z@@ en@@ aria mbu u ver la kpaa , sé civir mbu ga . ” Ka inja i nyi nahan yange ior er hen mbam@@ kohol mban@@ aa ? Ka ityough ki sha 3 ki washika u Peteru u sha uhar la jighilii je ki lu se a inja ye , sha ci u ki hemba ôron kwagh u “ ayange a masejime ” a tar ne kua mtim u a va tim u@@ sha man tar u sha injakwagh la . ( 2 Pet . Jigh@@ ilii yô , u veren ishima sha iky@@ ar@@ yan yase a na la gema ka kwagh u vesen u a wasen se u eren akaa a injaa ken uma wase yô . Aluer we man tsombor wou ne nenge gbashima u anmgbianev mba shin Betel ve lu a mi sha tom , kua mba ka ve na ayol a ve u wasen mbagenev shighe u a@@ ah@@ e a er la , man mbam@@ ishen kua anmgbianev mba ka ve wa ago shi ve sôr akaa ve ver vough sha ci u mbam@@ kohol mba vesen la yô , ne seer lun a iwuese sha kwagh u mzough u anmgbianev u tar sha won cii la . Kpa i lu nahan u hen sha ityôkyaa i i ne ve i nger Pasalmi 8@@ 3 la ve@@ e ? ( 1 Timoteu 1 : 3 ; 4 : 6 , 7 , 11 , 12 ) Shi Paulu wa un kwagh sha kwagh u m@@ kpe@@ yol@@ ga na je kpaa , tese un er una nôngo a angev mbu yan gb@@ aan f@@ aa f@@ aa , mbu a̱ shi nan kpa lu y@@ av mbu nyoon mbu mbu zer zan un iyol la yô . — 1 Timoteu 5 : 23 . Ka nahan ve ka a̱ kaa ér ior mba ve vende u nan Aôndo jighjigh cii mba a “ ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga ” kpa i kera kpiligh se iyol ga ye ! Iky@@ um i M@@ ôm man Or@@ kuran M@@ ôm , 3 / 15 27 : 55 ; Luka 8 : 3 . Gbenda u Mbakristu Ve Eren M@@ sen hen Yehova Yô Ashighe agen ka vea er kwagh a vese nahan je kpa se fa hen shighe la ga . Kwagh u hemban doon je yô , mbatyomov mba hemen se ken tom u pasen uumace cii “ I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo , ” kua sha ajiir a bo a se eren tom ne la kpaa . Shi tôô nen ag@@ un@@ du@@ utya u iy@@ ôô , ka myom je la ; kua s@@ an@@ ker u Jijingi , ka mkaanem ma Aôndo je la . ” Yange ve suur sha tahav mbu Yehova shi ve lu eren msen ér a wase ve vea “ ôr kwagh [ na ] vangertiôr . ” M@@ lu Ve u ken Hemen Una Lu Nen@@ a ? A@@ tsan a Davidi ya la na yô a var a Yehova gb@@ ang gb@@ ang shi a za hemen a inja i dedoo i yange lu a mi zum u yevese Saulu la . Ka nyi i doo u se palegh u eren ken shighe u a mase shin her nee ? Tindi u Hi@@ ihii u ken [ A@@ tindi a ken tar u United St@@ ates ] a yange i hide i sôr la na ior ian gbar gbar u zenden nan ior ityakerada i kwaghaôndo , shi civir Aôndo ken u@@ c@@ ôô@@ ci shi ku@@ mban ior pasen ve kwagh kpaa . ” — M@@ ur@@ do@@ ck v . ( F@@ il . 4 : 8 , 9 ) Alaghga a lu se mbagenev ican u zuan a shighe u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase shin henen kwagh vea tsombor wase . Inja na yô , a tôô wener un kera gba kwagh ga , er v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u man ak@@ u@@ he a uter nav mba ve kpe la nahan . Yange ôr kwagh u Yesu nahan kuma kwa har , ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam . ” Kape aluer u soo u wan or kwagh u injaa kpa , a gba u u vande kaven mnenge u nan kua mlu u nan kpaa je la . ( 1 Peteru 5 : 9 ) U hemban cii yô , u se umbur ishimataver i í ne se ér “ ashe a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve ” la , hemba k@@ an kwagh u nan se m@@ sur@@ shima cii . — Pasalmi 34 : 15 ; Anzaakaa 15 : 3 ; 1 Peteru 3 : 12 . ( Pasalmi 119 : 1@@ 6@@ 1 – 1@@ 6@@ 4 ) Or@@ pasalmi wa icam ér : “ Mba atindiakaa a O@@ u a doo ve ishima yô , mba a bem kpishi je , ma kwagh u nan ve gb@@ ev mbu nôngon kera ngu ga . ” U tesen ikyav yô , E@@ m@@ ily u se vande ôron kwagh na la , yange sôr mzeyol u wan na u kwase la nena ? • A@@ kav a tesen a se hen kwagh sha mi a mba yange ve tsua kwagh u dedoo man mba ve tsua u bo la tese u nyi ? Ng@@ un tese ér Yehova yange tsuan akaa sha ci ve shinii ? Nahan . . . ikyav na yô a lu tindi u aeren je la . ” I er takerada ne sha u u̱ wase Mbakristu ve kav atindi a Yehova shi ve soo a kpaa , nahan u hemba veren ishima sha aeren a i doo u Orkristu nana lu a mi la . Se cii se za nen hemen u eren kwagh u icam i or@@ pasalmi yange wa wener : “ Hanma kwagh u a lu a i@@ ôôn tsô yô , a̱ wuese TER . Sha nahan yô , doo u se kpa se ôr kwagh u hemen u Aôndo kua Tartor na gbar gbar man sha icivir kpaa . I@@ ca gba ga je maa i kaa ér se va hii tom shin Betel ! M@@ lumun u Yesu na or@@ ngeren la doo un kpen kpen . ( L@@ ev . A pase nom na akaa a imoshima na ia lumun un u eren man á ia lumun un ga la sha kwaghfan . Kanyi kwagh i lu u̱ se time shami ke ’ kwaghhenen u a dondo nee ? Kpa ve kera hide hen ya ve , gar u New Y@@ or@@ k uma ga . Z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa kua akaa a injaa agen aa fatyô u kuran ve cuku tsô kpaa ga . ( Se@@ f . 1 : 18 ; Anz . 9 - 11 . M@@ lumun u Yesu na sha mpin ve la lu kwaghôron u profeti . S@@ aa se lu a mfe u Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la ve se fatyô u ‘ hingir ônov mba i@@ wan@@ ger@@ egh ’ ye . Ka a je ne : a tôô gb@@ ough nagh , a kohol ior , shi a “ ôr kwagh a vande sha ashe ve , tsô ua due a mngerem ma u . ” Kpa , kwaghôron ve u profeti ne ngu a inja hen a we . ( Luka 6 : 26 ) Aluer ka tôvon we a ican yô , kwagh la tese ér Satan man tar na soo u ga , sha ci u u ngu civir Yehova . Yosua ya iky@@ ur a ve nahan ve lu a vangertiôr ér vea war kpee je . Mbagenev yô , ka inja er mba a igbenda i sha a@@ yom i “ sôron ” hanma mzeyol cii nahan . U seer yô , a gba u vea gema aeren a ve la a ati@@ mb@@ ir shio , vea ungwa kwagh u i lu ôron ve ér Yehova ka tor u@@ hemban sha won jimin cii , u tor môm nan kom a na ga la , man tahav mbu Aôndo man Tor Mesiya mb@@ ù mb@@ ú gande u hendan a mi la . Ior kaa ér ga@@ fa ka una sen a kôr ish@@ u i i gande un , kpa una venda u pasen yô , i̱ m@@ ile a na shin mnger . Di@@ se@@ mba 15 , 20@@ 11 ( Yobu 2 : 4 ) Er Yesu tile sha mimi yô , a tese ér Adam man Ifa yange ma ve fatyô u tilen sha mimi shighe u ve tagher a imeen i taver kpishi ga la . Shi m nenge mer gba u me su@@ gh un sha akaa a dedoo a a er a mo la . Mbakristu mbagenev mba i shigh ve mkurem , mba ve lu “ ak@@ ar a ve ” a a shi shin tar la mba a tese jighjigh ve sha shighe u ican ga . De se nenge ase nen sha vegher u hiihii la — ka ityôkyaa i se pasen ior loho u dedoo je la . Kwaghôron u profeti pase ér Mesiya una er nyi i bu@@ ghun gbenda u zuan a uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? Shighe u mbatamen ve lu ôron or ijir yô , kanyi i doo u vea lu a mi ken ishima ? Shi nenge kwagh ugen u yange e̱r zum u iniongo i P@@ ase@@ ka i ke ’ inyom i 32 S.@@ W . la yange i bee kera la . Or@@ tim@@ en@@ sh@@ a@@ akaa V@@ it@@ ali@@ j I@@ van@@ o@@ vi@@ ch Pe@@ tr@@ en@@ k@@ o nger ér : “ M@@ yar u yaren tom a ie@@ ev man u civir mbi la hii ica i gba cii man shighe u Mbakristu ye , man kwagh ne ‘ due ityô ken mcivir u mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga ’ la . ” M@@ ôm ken u@@ pasalmi — alaghga a lu wan@@ tor u Yuda u va lu tor ken masejime la — yange pase mlu u ken ishima u kera yô , yange bende a tindi ga yô . Or@@ timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen , mba yer un ér E@@ ri@@ c H . Se mba un@@ yi@@ in hen tsombor wase , m ngu u hiihii . ( Ôr Luka 2 : 41 - 47 . ) Hegen se time se fa er se er ve se hen sha kwagh u Ruamabera a kaa la vea or vighe vighe yô . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Sha kpôô yô , Yehova tese se ér aluer se mba civir Aôndo yô , se zua a msaanyol u tsôron . — 1 Timoteu 4 : 8 . Mba s@@ enden ior ityough vea ya ican sha ikyev i “ or u age@@ egh . ” Ka nyi akaa i gbe u saa se er keng ve se zua a m@@ yo@@ mo ? Or@@ pasalmi u yange i na un ér a̱ nger la kaa nahan ér : “ A@@ tindi a TER nga vough je , nga hi@@ r , nga taver uma her ; mpase u TER ka u jighjigh , ka a na or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . Gba u mba ve sember eren ivaa la vea nôngo kpoghuloo vea eren kwagh a ayol a ve kundu kundu kua sha icivir , ka nahan man vea bugh ian gb@@ ang@@ er@@ aa i lamen a ayol a ve gbar gbar man sha mimi ye . Kanyi gar nee ? ( Anzaakaa 22 : 6 ) A fatyô u wan ve tom u keren ityakerada kposo kposo veren sha er han@@ ma@@ or yô nana lu a ityakerada i kwagh a gbe sha mi la sha er nana za mkombo a mi yô . Er yange kwagh gba Yesu sha er ku na ua bende a mlu u Ter na yô , a er msen ér : “ T@@ ere , na iti You icivir . ” A lu ú ngu eren kwaghaôndo u mimi yô , ú lu a aeren a a wase u ú eren kwagh a mbagenev saan saan yô . Aluer u ngu ta@@ mber , hiden gbidyen kwar shighe u u er ma kwagh u yange er , i nger ken takerada u Y@@ ear@@ book la cii yemen sha ugen yô , a wase u kpishi . Heela tseegh ga , jighjigh u nan wase u a har sha mfe u vough la , ne se ishimaverenkeghen . Shi yange ungwa er Aôndo wase Mbaiserael ve hemba mbaihyomov mbagenev ityav yô . A kaa ér : “ M hembe soon u ungwan akaaôron a ken mbamkombo shighe u i lu eren un zan a mi ave la je . Or ka nana henen nahan yô nan hungur a akaa a injaa agen . Man nyian kpa kape i lu je la . Er mpase la a lu kuren sha “ iyange i Ter ” yô , ngu hemban eren kwagh ne nyian sha gbenda u vesen cii . * ( Mpa . Er anyom va kar imôngo yô , á pase ityôkyaa , wener : “ M lu eren sha lan man sha jighjigh u nan ga kpaa . ” Ka sha igbenda i nyi nahan Yesu a hembe lun or@@ yiman a Mose ? • Ka gbenda u Yesu yange eren kwagh a mbahenen nav u nyi nahan u tese er i doo u noov vea eren a kasev ve@@ ve ? I@@ liam i Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor — Lu Hanma Shighe Tartor u Aôndo Hii u H@@ em@@ ene ? — V@@ e@@ gher u Sha 1 10 Shi gba u vea tsaase imoshima i Aôndo a ne ve la . M@@ tim u se tim sha uma u mbagenev ken mba ve kohol ve hingir ‘ ikp@@ ela i mba@@ shiada i i kase se ’ la , wase se u kaven wang ser cii man se gba g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh ne se kure yô , gba kpee u se na Aôndo jighjigh kua uityendezwa nav a ishima i môm . Ka Yehova a Lu I@@ mbor i T@@ aver Se i He@@ mban cii Y@@ e Yehova iyol na kaa ér una tôv h@@ w@@ ange u iyôngo na shi una ver ishima sha i̱ kpaa . ( Ese@@ k . Shighe u i hii u nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la , T@@ au@@ no venda u nyôron sho@@ ja za nôngon ityav , sha ci u imo i ken ishima na , í Bibilo i tsaase i la na un ian ga . Yon@@ a 3 : 1 , 2 kaa ér : “ Tsô kwaghôron u TER shi va hen Yon@@ a sha kwa har , kaa er : M@@ ough , za hen N@@ ine@@ ve zege@@ gar la , za pase un kwagh u Me kaa u ne . ” ( Anzaakaa 2 : 10 ) Aluer a doo se yô , se mba a kwagh u nan se msaanyol u been mayange ga . I er un batisema , shi ica gba ga tsô maa a nyôr tom u pasenkwagh hanma shighe la . Sha shighe u Yesu lu keghen la , lu or@@ vesen u mbadondon un mba i shigh ve mkurem la , lu hemen ve ken tom u pasen ior kwagh shi geman ve ve hingir mbahenen la shi lu wan ve ago@@ yol sha er vea tema tor a na ken Tartor na yô . — Mateu 24 : 14 ; 28 : 18 – 20 ; Luka 22 : 28 – 30 . U er nan ve u fa wer u kuma u eren b@@ ati@@ se@@ maa ? E@@ mil@@ ia kaa ér una za hemen u eren tom hen kô@@ mp@@ eni la kpoghuloo , kpa un soo u pan@@ den shighe na u eren tom la sha er una hemba lun a shighe u wasen mbagenev yô . ” 24 : 14 ) Shi Yesu yange vande ôron injakwagh i tal@@ ent@@ i la cii man ôr injakwagh i iyôngo man iv@@ o la ye . Er ve va mase fan ér dooshima u An - sh@@ ul@@ am a lu a mi sha u a doo un ishima la ka u mimi yô , An - sh@@ ul@@ am kaa ér : “ Mo m ngu kpe@@ kpe , at@@ u@@ mba am kpaa nga er u@@ g@@ ô@@ g@@ ô@@ mba@@ a@@ y@@ ough@@ ou@@ v nahan . Akaa a a hembe orumace u eren ne cii wase u suen akav a tesen a a lu ke ’ Ruamabera kpishi a a tese ér se mba ken ashighe a mkur la . ( Mateu 5 : 28 ; Marku 7 : 20 - 23 ) Kape or a nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh shin us@@ ene@@ ma mba iji@@ mba@@ gh , shin nana ôr ityakerada i i tese ityom id@@ yaa i ikyo@@ o ga shin nana ungwa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v mbi ats@@ am a ji@@ mba@@ gh kpa i lu la . Mkaanem ma Aôndo kaa ér Yehova kôr iv@@ a@@ ap@@ aven i Ruamabera a lumun a mi ga la ihyom . Shi u fatyô u henen u nan mbagenev kwagh shi eren tom kpoghuloo shi eren kwagh vea mbagenev ken bem , shi civir Yehova sha mimi . Ka aeren a i gbe hange hange u or a lu a mi ken ivese je la . ( Gen . 24 : ​ 16 - 21 ; Ru@@ tu 1 : ​ 16 , 17 ; 2 : ​ 6 , 7 , 11 ; Anz . Ka ian i civirigh i ikyurior i Iserael i i lu sha ikyev i Tindi la ta kera la . 10 , 11 . ( a ) U se ker Yehova yô , kanyi i gbe u se ere ? A kaa ér : “ Mbayuda yô , m hingir ve er Or@@ yuda nahan . . . ( 1 Timoteu 6 : 11 , 12 ) U Paulu yaren tom a ase@@ mb@@ er@@ akaa an@@ za e̱r “ nôngo ityav mbi dedoo ” man ‘ n@@ aregh kôr gb@@ ang ’ la tese wang je ér ka keng u se lu tsough t@@ so tsough shi se kange ishima sha u hendan a mbamzeyol mba va nzughul a mbamlu asev mba ke ’ jijingi mbara cii . A@@ dooga a gba u se kpa se er nahan . H@@ endan a I@@ me@@ en , 5 / 1 Ior O@@ u Mba Ve C@@ i@@ vi@@ r Yehova Ga La , 3 / 15 M@@ kohol u vesen la yange wasem u fan mer , er m lu ken nongo u Yon@@ ad@@ ab@@ i yô , m ngu a tom u wasen nongo u mba i shigh ve mkurem la ken tom u pasen kwagh la sha afatyô wam cii . ▪ Ishima yase yô Ps . ( b ) Se dondo kwaghwan u Solomon , u a kaa ér se kôr ityesen gb@@ ang gb@@ ang la nena ? Kape S@@ ar@@ ah J@@ a@@ y@@ ne kpaa yange i tese un sha imba gbenda shon je la . I Na Un T@@ ahav Mb@@ u Ô@@ ron I@@ jir Pro@@ feti Daniel , u un kpa lu uma shighe môm vea Ese@@ kiel la , ôr kwagh u tor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la ér : “ I@@ g@@ wa i sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh man i ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ia ta un mciem iyol , nahan una due a ishima i nyoon tsung sha u timin ior kpishi man shi u s@@ aren ve kera . Nyian ne kpaa ka i doo se kpen kpen shighe u Mbakristu mba lun a erdoo man dooshima ka vea ngohol se doo doo sha imba gbenda ne yô ! — Mbaromanu 12 : 13 ; 1 Peteru 4 : 9 . E@@ ̱r Zege@@ mnger ne za sh@@ imi ( kuma e̱r mit@@ a 20@@ 0 , mough sha z@@ ar mnger sen a sen ) yô , ahumbe a he ’ ijiir la hemban tse@@ en a ahumbe a hen uiky@@ asen mbagenev , nahan kwagh ne na u ahumbe a shi to@@ on b@@ a@@ veraa . Aluer or nenge ér nan gba kwagh ga yô , u fatyô u taver nan ishima wer mbacivir Aôndo cii ve gba un kwagh . ( b ) Hii ke ’ inyom i 1914 la je , tom u Yesu gema nena ? ( b ) Ka mbampin mba nyi vea wase se u henen kwagh u aeren a Yehova kpoghuloo ? ‘ U keren Yehova ’ la wa nyi man nyi ker ny@@ ian@@ a ? A kaa ér a tile sha ityough ki awambe a na a lu u a haa a inya la . G@@ U@@ M@@ KW@@ A@@ S@@ E ugen yange due iti ken a@@ yem a gban shighe u lu a nyôr anyom iky@@ undu ga la je . Se T@@ aver Iyol ga , kpa Se Mba a I@@ civir Shighe u Adam hemba Yehova Aôndo ato kera ngise ngise la , Yehova wa ishima ér una ver gomoti u una sôr mzeyol u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la va a mi la , gomoti u una hide a uumace mba jighjigh ken mlu u Aôndo yange soo sha ci ve sha hiihii la ; ka u lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar je la . Kwagh u Mbashiada mba Yehova ve eren , u a tese tseer tseer ér ve mba kposo a u@@ kwaghaôndo mbagenev yô , mba nan iti i Aôndo icivir . Er nan ve i gbe u se fa kwagh u ajiir agen a i er kwagh u á ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika laa ? Na Jighjigh ken Mkaanem ma Aôndo H@@ er Gba u nana na jighjigh ér kwagh u nan lu tesen la ka mimi shi ngu a inja shi kwagh gba ior sha mi kpaa . Yange nenge a ikyum@@ utya i vesen i Mbak@@ u@@ shi ! Akaa a yange m ngeren la m ngu a mi her zan zan nyian . Se cii ka se soo ser ior ve wuese iniôngon yase , hemban je yô mba@@ doon se ishima . Ior cii m hingir ve hanma kwagh cii , sha u a lu nan nan kpaa , me yima mbagenev yô . ” Se er nahan yô , se lu mba@@ z@@ an@@ iky@@ ura sha ishigh ki Aôndo , shi a saan se iyol sha ci u sé fa ser se mba eren kwagh u doon un . — Anz . Sha mimi yô , ior kpishi hen ér aluer ve hi@@ a a kwase shin or u nan lu u ve ga kpa kwagh la una vihi ivaa ve ga . Shi ityom i ve van@@ den eren man mbamlu vev kpa lu kposo kposo — mbagenev vande lun upristi , mbagenev lu u@@ sho@@ ja , mbagenev yô lu ikp@@ an man mba@@ yevese ityav , mbagenev di lu mba eren tom@@ a@@ ve@@ e kua mba@@ fan@@ takerada man mbak@@ as@@ u@@ av kpaa . Kpa se fatyô u maan sha im@@ aagh ki se we la nena ? 13 : 18 ) Nahan se mba palegh u vihin jijingi u Aôndo ishima . Gadia akaa ne cii atô@@ at@@ yev nga keren a , kpa Ter wen u Sha fa er kwagh a gbe ne sha akaa ne cii yô . ” Lu a iwuese sha ny@@ ity@@ o ishimataver i ke ’ Ruamabera i vea na ú kundu kundu la cii . S@@ ea been yô , se gber sha iky@@ e@@ ky@@ e kwa kimbir kimbir cii ve se mase tin@@ d@@ in a mi shin af@@ ishi a bran@@ ci u Au@@ str@@ al@@ ia la sha u za gb@@ eren ye . ( Luka 16 : 15 ) Kpa ka u or eren kwagh jighilii sha u dondon atindiakaa a Yehova . Z@@ a@@ mber un a̱ wase ú sha er ú kav ajiir a i gbe u shi ú za hemen u vesen ken jijingi yô . Satan ne orumace icivir ga , kpa Yehova yô , nengen mbacivir un cica cii , kua mba i lu inja er hemba y@@ in@@ an ve iyol la kpaa , ér ‘ mba a inja . ’ ( 9 ) Su@@ á@@ re@@ z , J . Yesu ka “ Wan u Aôndo ” tseegh tsô ga . ( Ôr Genese 26 : 3 - 5 . ) KW@@ AG@@ H@@ H@@ EN@@ D@@ AN U SH@@ A K@@ U@@ M@@ E ! Er i pase ken ngeren u karen la nahan , u ngu eren tom wou u nom shin kwase shin wan , nahan wasen tsombor jimin cii u ‘ lun per ’ kpa ? ( 1 T@@ es . ( Pasalmi 32 : 8 ) Sha iwasen i Yehova yô , se fatyô u lun gen@@ g ge gen@@ g . ( Ps . 65 : 2 ) Nahan cii kpa , doo u se eren mbamsen mbagenev kpaa . Nahan ashighe agen vea er kwagh una lu shami ga . Aluer ka u se zenden vea Aôndo yô , a gba u se lu a dooshima u a “ dugh ken ishima i wang , man imo i dedoo i ken ishima man shi jighjigh u lun a im@@ anger ga la . ” — 1 Timoteu 1 : 5 . Se mba a atô@@ akyaa a dedoo a civir Aôndo shi suur sha a na . Mbam@@ zough , amba er N@@ A@@ A@@ P ( N@@ ational As@@ soci@@ ation for the Ad@@ van@@ c@@ ement of C@@ ol@@ or@@ ed People ) ( M@@ zough u K@@ eren M@@ ze@@ hemen u Ior Mba L@@ un Kwa@@ v@@ yolough K@@ po@@ so ) la nahan lu taver mba@@ y@@ ev@@ makeranta asema ér ve nyôr mzough ne . Man ka iember i vesen i nyi se fatyô u lun a mi je a hemba u lun a ci ken my@@ ee u yôôn Tartor cii man “ zege@@ can ” una va ase ? — Mateu 24 : 21 ; Marku 13 : 10 . Aluer tsaha kuma vough shi ngu sha inja yô , ônov vea kera yina asema ga . Shighe u Yesu lu eren tom na shin tar ne la , msen lu un gbenda u pasen Ter na u Sha la mba@@ awashima nav . Er se fe shighe u mkur ga yô , kwagh ne na se ian i eren nyi ? Aluer i gba den di tsô ér a̱ umbur yô , í umbur di je ve , shin a̱ kende ken ishima yô , á hen yô , a̱ nôngo nan kpa imba kwaghhenen la ia luun tsu@@ le ts@@ u tsu@@ le . Tar yange u t@@ enger taveraa shin ity@@ e@@ ku i í yer ér In@@ di@@ an O@@ c@@ e@@ an la . M@@ t@@ enger ne mough a ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a wu@@ an ior va ta sha ityar 11 , kua n@@ ing@@ it@@ ar u A@@ fri@@ ka u lu ica a ijiir i m@@ t@@ enger la je kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 3@@ ,000 nahan la . Yesu yange ts@@ eng@@ ap@@ asen ér akaa ne aa er sha ci u nyi , man inja i kwagh ne hen a vese yô ka nyi ? Shi a na ve tahav ve hemba ikyum@@ utya i Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki mba ve mough ve va ta num sha a ve la kpaa . Or ka nana ngohol mimi nahan , kwagh la a bende a tsombor u nan nena ? ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a kaa ér , “ Akaa a ken An@@ takerada u Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations la , ” ngu sha peeji 32 . ) A̱ shi nan kpa ngeren mba yange i nger sha iwasen i jijingi u Aôndo , mba Yosua lu a mi la lu ityakerada i it@@ ian i hiihii i Mose nger la ( Genese , Ekesodu , Lev@@ iti@@ ku , N@@ um@@ er@@ i man Duteronomi ) man takerada u Yobu man pasalmi môm shin uhar nahan . ( 1 Kor . 7 : 32 - 35 ) M@@ lu u injaa ne una fatyô u wasen or u nan lu kwa@@ v la , nana hemba lun a ian i pasen kwagh shi tesen mbagenev dooshima shi kporom ikyua a Yehova kpaa . Kpa gba u se cii se hemen sha u nan ior icivir . Yesu ngu a vese , ngu suen se , vough er a t@@ ende zwa nahan . U ungwan imo i nongo u wanakiriki ne , wa u dondon kwaghwan u Mbahemenev mba Shin T@@ ine mban a ishima i môm ker . Umbur Un sha ijende you cii , Un kpaa Una kôôm igbenda you . ” Alaghga ú ngu kaan ken ishima you wer , “ K@@ pas@@ h , mayange je me er imba kwagh la ga ! Inja I Ishim@@ a@@ verenkeghen I M@@ nder U Shin K@@ u Hen A We Yô É@@ r Ny@@ i ? Hemen u van a mp@@ av kua mk@@ om ga la ua kera lu ga gbem sha won . “ M@@ kpeyol una lu hen or@@ ifer ga . ” — OR@@ P@@ A . Yange á tese ve sha hanma ian i í dugh cii , a lu zum u vea y@@ aan kwaghyan imôngo , shin vea z@@ aan zende shin vea me@@ men kpaa . Akaa a yange er ior , aa i er ken takerada u Daniel ne tese se nyi sha kwagh u A@@ ôn@@ doo ? Nahan Peteru shi er aie kwa u sha utar ne kpaa , ér : “ M fa Or shon ga . ” • shighe u se lu nôngon a ishim@@ any@@ ian nena ? M@@ ika p@@ on asorabo a Iserael man Yuda , shi tsengaôron ér a tim ag@@ ar ve a tamen la shi a tôndo zwa ér a hide a maa a kpaa . Lu u va wanger zayol u hii ken E@@ den shighe u Adam man Ifa venda hemen u Aôndo la . Ôr m@@ tom ma Bibilo shin ityakerada i Bibilo i í er kwagh u ma or u civir Aôndo yô , er ior mba se ter shin heen ne nahan : Shi i pase inja i ‘ ij@@ ôô ve i ia kpe ga ’ la ér ka ij@@ ung@@ wen i mba ve lu ken ig@@ y@@ am@@ usu vea zung@@ we gbem sha won la ; ‘ usu u p@@ ir@@ in sha won ga ’ la di gema ka ican i vea ya ken ig@@ y@@ am@@ usu la . ” Hii nan ve mci@@ e u cian Yehova a lu hange hange ? 8@@ 2 : 1 , 6 — Ka unô i yer ve ér “ mba@@ aôndo ” man “ ônov mba U@@ hemban@@ sha ” ? Kpa sha vegher ugen yô , alaghga or a vese sha iyol , kpa gbenda u nan ôron kwagh shi nan eren akaa la ua tese ér nan vi@@ a ken mhen u nan ga , ken jijingi kpaa ga . 4 : 8 - 10 . ( Yeremia 6 : 16 ) Alaghga mkaanem man ma a umbur se kwagh u or u zan zende u nan za ase@@ gh sha ak@@ ahar a gbenda ve nan til nan lu pinen gbenda yô . Ken inyom i i kar la , N@@ ep@@ al zua a m@@ seer u mbap@@ asenkwagh kuma iorov 4@@ 30 — ka m@@ seer u kuman 9 ken deri je la . Mb@@ ab@@ ab@@ ilon yange ve va hii vihin ijiir la shighe u shi anyom er 6@@ 0@@ 7 u a mar Yesu la . ( Aerenakaa 13 : 48 ) Shi u fatyô u seer eren ityom ken tiônnongo sha igbenda igen kpaa , er u wasen mba@@ beenyol shi wan mbayev mba kiriki kwagh nahan . Kpa Satan yange er nan ve b@@ ume Ifa ? Sha mimi yô , imba ishima i tse@@ en ng@@ i@@ la nahan i doo Aôndo ishima ga . — 1 Mbat@@ esalonika 1 : 6 . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger sha itinekwagh ne yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi la , peeji 1@@ 70 - 1@@ 7@@ 3 . I@@ jiir i vesen igen ken tar u Jam@@ an@@ i i keren mnenge u ior sha akaa due a takerada ve u sha inyom u í yer ér Al@@ l@@ en@@ s@@ b@@ ach Y@@ ear@@ book of O@@ p@@ ini@@ on P@@ ol@@ ls 199@@ 8 - 200@@ 2 la , takerada shon tese ér iorov 8@@ 6 ken atô u iorov deri mba i tôv ve yô kaa ér or u ve ne nan jighjigh nan er kwagh a ve sha mimi ga . U môm yem ken mtim . 18 , 19 . ( a ) Ior kpishi mba nengen mcivir u civir Aôndo nyian nena ? Yange i na naagh sha z@@ end@@ en@@ ya u i ser i ver la sha icighan iyange ne . Hegen ne , Yesu tema Tor sha , shi ica ia gba ga tsô una tim mbaihyomov mba Aôndo cii kera . Vea kaa ken ishima ér , ‘ Se zende vea Aôndo u mimi la shi se kohol iyol , nahan saan se iyol kpen kpen ! ’ ( Gen . Fran@@ ci@@ sc@@ o lu Orshiada u Yehova , nahan a nam Iyoukura i í er kwagh u mci@@ mb@@ im ma b@@ ov yô . 7@@ 40 ․ ․ Se fatyô u nengen a ikyav i vesen i sha kwagh u ini@@ av mbi i naan sha ayange a tsuaa la ken kwagh u za hemen sha shighe u m@@ tsegh u tempel u Solomon maa la . — 2 K@@ ron . M hen Bibilo kuma iwer at@@ ar@@ atar , nahan m soo u tseghan iyol yam sha ci u Yehova , kpa tsombor wam hendan a mo kpoghuloo je zua ga . Ior kpishi hen ér Aôndo lumun a K@@ ir@@ im@@ ishi man I@@ st@@ a , kpa jighilii yô , akaa a ior ka ve eren sha shighe u u@@ iniongo mban la due ken mcivir u aiegh . ( Genese 3 : 15 ) Mba@@ kp@@ ish@@ iv ken a ve kpe hegen . Shighe u Paulu lu ken G@@ alatia la , i ta un a@@ wen zan zan je yô , i hen ér a kpe nahan i undu un . I@@ j@@ ung@@ wen kua ishima@@ y@@ in@@ an ia na u hingir u lun a mbam@@ nenge mba kpe@@ egh . Yesu yange pase wener mbahenen nav mba@@ jighjigh mbagenev vea tema tor a na ken Tartor na . A@@ tô@@ akaa nga kpishi . Ikyav i tesen yô , dooshima na man iyol na i hiden a mi ijime la na yô mba@@ ats@@ anev kpishi v@@ aan hen a na . D@@ ondo Ikyav i Yesu Ver La Z@@ wa ne ka mimi u Aôndo u a lu ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la . M@@ yen u Peteru yina ishima cia kwagh la na un u lun e̱r “ mbah@@ ir@@ en@@ jime sha u za [ timin la ga ] ” Wan@@ akiriki wou fa u b@@ enden kaven m@@ nyo@@ ho@@ m ma kwagh u me ya shin u me ma ? Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ityough 6 pase ér ort@@ yom u Yehova va hen Gi@@ di@@ on hen O@@ f@@ era . De se hii timen sha kwagh u Aôndo yange ôr sha kwagh u t@@ ur , sha ayange a Yeremia la . Bibilo kaa a vese ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” Ken derianyom u hiihii la , i dugh mbagenev ken tiônnongo u Kristu sha , shi i kôôm mbagenev kpaa . Kape nyian kpa i lu je la . ( 1 Kor . Lu nyi i gema mhen u anmgbian nee ? Zum u Yehova kaa ér un te@@ v ishima la , lu ôron kwagh u mlu wase u k@@ imi la . ( Anzaakaa 12 : 18 ) Kpa sha iwasen i Mkaanem ma Aôndo yô , se hen u gbidyen kwar sha kwagh u se soo u ôron a or cii ve se mase ôron ye , shi se hen u wan mhen man akaa a mbagenev ikyo , a lu a ase tseegh ga . Akaa a a er Paulu la bende a Timoteu , u lu gumor la tsung je . ( N@@ um@@ er@@ i 32 : 9 - 13 ) Er i lu cii kpa , Pasalmi 9@@ 0 tese ér uma u uumace mba ve yen ne tse ga . Or ka nana fa Aôndo sha mimi yô , nan hingir u civir un . ( Luka 1 : 32 , 33 ) Nahan i hingir u fan V@@ or u ityendezwa la wang . — Mbagalatia 3 : 16 ; 4 : 4 . Anyom nga kar at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin yô , shi m mar cir@@ in na u kwase , L@@ ou@@ ise . Un kpa due a akav a tesen ér angev nav hemba taver a mbu G@@ ary . Kanyi ia fatyô u duen ken ieren i tôôn kwagh u a lu u wase ga laa ? Shi R@@ ah@@ ab@@ i ungwa akaa agen a kpilighyol sha kwagh u Mbaiserael . “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” — M@@ AT@@ E@@ U 22 : 37 . ( Yakobu 4 : 7 , 8 ) Mayange je , se ti@@ mb@@ ir nen u hendan a Diabolo dông ga , shi se ti@@ mb@@ ir nen u tilen ken vegher u Yehova ga . ( Mbaromanu 14 : 19 ; Mbaefese 4 : 22 - 24 ; Mbafilipi 4 : 7 ) M@@ kohol u “ M@@ yom W@@ ase M@@ gb@@ ôghom Ve ! ” Nahan kape Yehova a ker iyua i ip@@ aan sha uwegh a lu nan we je la , kpa iyua ne ka i you ga , saa u kporom u ngohol i . Yange ve gema ve er nena ? Er Yesu ta se icin ér se eren msen sha gbashima yô , lu kaan a vese var var ér shighe u se lu ker ne ka shighe u se tile sha ishigh nagh man ki Ter na tse@@ vaa yô . ( Mat . 10 : 22 ) U nenge wer ka or u a yima nan la , a tese wang ér nan za iky@@ ura ga he ? Paulu kaa ér : “ Aluer Aôndo Una doo or ishima yô , nan kpaa Aôndo fa nan . ” — 1 Mbakorinte 8 : 3 . Yange ma i fatyô u kuren ikyaa i sha kwagh u or u Yesu a lu la nena ? U wasen mba ve v@@ ôr la ve a averen hen vese cii Shi á kaa wener : “ Mbat@@ amen yange ve zer wuese mo sha iniôngon i m nenge u zan mbamkombo shi duen kwaghpasen la . Kwagh shon yô , ka iniongo i lu eren hen ya ne y@@ ee ? U dondon gbenda u dedoo her , shin er ifer i̱ kase se nahan je kpaa yô , gba u se iv a jijingi u Aôndo shi se nenge vighe vighe er se zenden la . Shighe u Davidi lu tor u Iserael u tsuaa la , ior sh@@ ir asema ga . We u fatyô u za wasen tom u sun@@ da ne hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la kpa ? Ka vea lu a aeren a Orkristu yô , ayôôso a p@@ ande shi m@@ tem ve ken tsombor a hemba doon . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger kwagh môm shin akaa ahar a u nenge wer u fatyô u seer nan wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la ian i eren yô . Nahan kpa , tom u ú lu eren hegen la wase ú u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba tsombor wou mba ken jijingi kpa ? ( 1 S@@ am . 16 : 1 , 13 ) Sha nahan yô , Davidi pase Yehova ishima na , shi za hemen u keren iwasen hen a na . 18 , 19 . ( a ) Ka nyi ia wase se ve se nôngo a u@@ jijingi mba aferev se hemba ve ? F@@ a wer , Aôndo nenge u@@ iniongo mba u@@ c@@ ôô@@ ci ve eren nyian ne vough er yange nenge ini@@ av mbi Mbaiserael naan un la nahan , gadia a pine ve wener : ‘ Kwagh gb@@ am a kwagh@@ hum@@ an@@ doon wen je kpa ? ’ “ C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ik@@ o ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . ” — OR@@ P@@ A@@ S@@ EN@@ KW@@ AG@@ H 12 : 13 . ( 1 Utor 18 : 4 ) Sha ayange a ase ne kpa , mba civir Yehova sha mimi kpishi kura anmgbianev vev er O@@ b@@ a@@ dia nahan . Ka ve er kwagh ne sha u vendan u pasen mbaihyomov kwagh u anmgbianev vev . Heela tseegh ga , akaa nga kpishi a aa fatyô u d@@ an@@ en se , nahan se undu ‘ gbenda u imb@@ ishi , u u ze ken uma la ’ yô . ( Mat . Yange gba u t@@ so la una lu ze@@ gen@@ an , ini@@ e@@ mbe ia lu ase@@ va 3@@ 00 , i@@ gb@@ anger na ia lu ase@@ va 50 , ity@@ aven na di ia lu ase@@ va 30 . 2 : 44 ) Mbah@@ enen Bibilo za hemen u tesen anyom imôngo ér , ken inyom i 1914 yô , kwagh a gema . 7@@ 2 : 13 ) Sha mimi yô , er i vande lun ishima i Yesu u wasen mba ve lu yan ican la yô , una wase ve kpee a b@@ unde ga . Wan u Aôndo una “ vihi aeren a di@@ abolo kera , ” shi “ Una vihi agee a un u a lu a tahav mbu ku@@ ugh la kera . ” — 1 Yohane 3 : 8 ; Mbaheberu 2 : 14 . Yehova yange kura mbacivir un mbagenev mba sha ayange a tsuaa la sha iyol , man sha ashighe kpishi er kwagh ne nahan sha u una kura tsombor u gba u a va mar Mesiya u ityendezwa ker la . T@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el aa at@@ se na a nan@@ den ini@@ av sha mi la cii lu ijiir i Mbaiserael kohol her u civir Yehova yô . 5 : 14 ) Ruamabera ngu a akaawan a vesen a Orkristu nana fatyô u dondon shighe u nan lu tsuan i@@ ember@@ yolough i nana er yô . ( U@@ k@@ we@@ legh 3 : 1 – 5 : 22 ) ( Mbaromanu 14 : 8 ; Pasalmi 1@@ 16 : 15 ) Er se lu sha ci u Yehova yô , ka un tswen je se civir ye . S@@ aa nana fa er isholibo i nan la i lu kwagh u vihin kpishi , man i ve a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova kua tiônnongo jimin cii yô . Iyol hiden a mi ijime ka ikyav i i@@ gbe@@ k@@ er@@ aa ? • hen ts@@ omb@@ or@@ o ? Hen shighe ne , alaghga Samuel lu anyom pue kar , man er se fe nahan , shighe ne ka shighe u injaa ken uma u agumaior . ( Yoh . 4 : 34 - 36 ) Aluer se dondo ikyav i Yesu ne yô , uma una lu se a inja ! Heela tseegh ga , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine kua anmgbianev mbagenev mba shin Af@@ ishi a Shin T@@ ine ka ve nyôr ag@@ ir@@ gi@@ ap@@ ur@@ ugh ve yem ken ityar kpishi sha u za tesen shi taver mbananjighjigh a ve imôngo ishima . Kwagh@@ bo ngu sha imba ihy@@ agh ne ga . I@@ gbenda igen kpa ngi i Yehova a her ior nav iveren , a lu eren ve h@@ we ken ayange a masejime ne yô . A@@ sember a i yar tom a mi ken ivur ne la tese ieren i or yaven tugh kpa nd@@ eren te@@ tan , kwagh u a ze hemen shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô . Aluer mar u an@@ iky@@ und@@ an ua va a mbam@@ gem ken uma u Mbakristu mba ve vese ayol a ve nan nan kpa , ve sôr akaa ken uma ve sha er vea nenge sha an@@ iky@@ und@@ an la sha inja yô . Alaghga we kpa u tagher a imba m@@ taver ne . ( Mat . 24 : 45 ) Ngeren mbau@@ har mba ve dondo ne vea na mlumun sha mpin la . Nahan yô , Ruamabera wa kwagh vough ér : “ Mba@@ yev av , ke@@ men nen ayol sha ak@@ ombo ” ! — 1 Yohane 5 : 21 . Kwagh môm u i doo u ú hen shami yô ka mba@@ awashima ou . Yesu ye P@@ ase@@ ka ne vea mbaapostoli nav , been yô , a ver iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la . ( Gen . 1 : 28 ) Ity@@ ôkyaa i i ne ve Yehova Aôndo man Yesu Kristu , u a lu “ Ter u iyange i me@@ men ” la , ve lu “ eren tom her ” yô , ka sha ci u kuren awashima u Aôndo sha ci u tar ne . A@@ kur@@ aior a Yehova tsengaôron ér a tim a , aa kera lu ga la kera nga ga mimi , kpa agen a yange ôr nahan ga la yô , nga her zan zan nyian ; nahan kwagh ne tese se nyi ? Kwagh@@ wan u Solomon ne ka u una wase ne sha er iyev enev mb@@ ua saa ne ishe ga yô . 9@@ 1 : 9 ) Ma ijiir igen i hemban doon i or nana tema ker kundu kundu je kpa ngi ga . ( 2 Mbakorinte 13 : 11 ) Dooshima u ve lu a mi sha Yehova man anmgbianev vev la hemba taver a taver cii . Kpa gema mbadondon mba Yesu mbagenev mba ve lu ken ikyuryan i he ne ga la ye ? Ge@@ ma lu kwaghhenen u yange i hen a ishimaveren i zuan a iwasen yô . ( Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 ) Kwagh@@ yan a kera ban ken Tartor la ga . Ka sha ayange la je man i hii u yilan sha iti i TER ye . ” Nahan gba u se eren msen sha icivir man a iyol@@ hiden ijime tsung . 17 : 28 ) Yehova na se tar u u lu ya wase u doon ashe tsung ne . U@@ kasua mba karen kpuaa yô , i nam ian , nahan m tôô kô@@ pi u tser u vi@@ di@@ o u i yer ér Jehovah’s Witnesses — The Or@@ g@@ ani@@ z@@ ation Be@@ h@@ ind the N@@ ame ( Mbashiada mba Yehova — N@@ ongo Ú Ú S@@ ugh I@@ ti Ne ken I@@ jime La ) . Aluer u nenge a na nyian yô , saan un iyol kpen kpen . A taver we u lumun wer un nahan yange tar nzughul a na . Kwagh ugen u a wasem yô , ka iwuese i kwase wam man i Mbakristu mbagenev mba ve civir Aôndo ica i gbe yô . U fan kwagh ne a̱ wase se u dondon atindi a na a tsen@@ g la shi palegh ieren i hông@@ or@@ ough kpaa . “ Uma u ior mban ve eren ne nôngo u zuan sha uma wam u tse je zua ga . M@@ lumun u nan ne cii kpa , bugh peeji u ken atô u tra@@ k la , tese nan kwagh u Bibilo i̱ kaa yô . Tor u Mba@@ fil@@ iti yange fa er Yehova lu veren Is@@ ak@@ a doo doo sha hanma kwagh u lu eren yô . A wase se u fan ser aluer se mba umbur igbenda i Yehova yange vande wasen se ken ijime la yô , kwagh ne una mgbegha se u keren iwasen her a na , shighe u se tagher a am@@ een agen kpaa yô . Bibilo kaa ér : “ Akaa ne yô , mbatyomov mba S@@ ha@@ av je kpaa , ka s@@ aren ve pe gb@@ ir@@ in ashe ker . ” ( 1 Pet . T@@ so@@ mbor ne yange ua hingir sha hur@@ ugh hur@@ ugh hen shighe ne , sha u sôron akaa . PE@@ E@@ J@@ I 6 R@@ ob@@ by , u fa wan@@ kwase u a ne u han@@ see@@ ti la kpa ? ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Gba u kasev vea ungwan am@@ o a noov vev di er Kristu kpa a ongo imo i Aôndo nahan . M@@ ika yange lu uma zan zan Tor A@@ ha@@ shi kar kpen , shi hemen na u bo la kpa bee . Se fatyô u kighir kwagh u se lee la , shin nan ser a vese fele fele ga . Aôndo na mbadondon Yesu mba i shigh ve mkurem la tom ér ve yôô ang@@ we u loho u dedoo i tser tar cii . U eren sha mbam@@ pase mba Yehova la b@@ enden a ieren yase nena ? Shighe karen yô , tsombor na hingir u lun ken mcivir u mimi , shi kwase na tôô tom u pasen kwagh hanma shighe la kpaa . Yange veren ashe ér mbahenen nav ve̱ er kwagh i̱ hemba tahav vev mayange ga , shi mayange tôô ve iky@@ á@@ v mbi g@@ anden ve kpaa ga . Ver ishima wer hanma di@@ ak@@ on yô , nan fa ape i gbe u nana ny@@ ô@@ ôso iyol ve nana zua a z@@ ak@@ era yô . Man zum u i t@@ í@@ m atôônanongo a he imôngo di ye ? M pine ior mbagenev kwagh ne shi ve kpa ve ôr nahan . Ishima yange i kende un ker sha kwa u hiihii la , nahan mough ér una wua Davidi , kwa u sha uhar di er a@@ yom ér una wua un man kwa u sha utar la yô lu ikyum@@ utya jimin lu z@@ endan un a mi ye . Zege@@ bab@@ ilon shi yange wase sha u tesen agumaior u nôngon ityav kpaa . Yehova yange ôr i@@ yô ijir vea tsombor na sha ikyev i ityendezwa i ken E@@ den la . I@@ yô vea tsombor na la tile sha ityough ki Satan Diabolo man mba ve dondo un sha u kaan ér Aôndo kuma u hemen ga la cii . Mkaanem ma ‘ sha ci u tsombor wou ’ la tese ér V@@ or la ua due ken uumace , ken tsombor u Aberaham . I nger Mateu 6 : 9 , 10 man Daniel 2 : 44 her . Bibilo kaa ér lu kwase u “ fan kwagh mimi , doo ashe kpaa . ” ​ —⁠ 1 Samuel 25 :⁠ 3 . ( Aerenakaa 9 : 3 – 7 ) Paulu yange zough a mfe u vough u mba@@ awashima mba Aôndo yô , maa a gema a hingir or u dedoo er Kristu nahan . M za mkombo la , man ngu zan ve her hemba anyom 20 hegen . ( Duteronomi 32 : 16 , 20 ) U ve hiden maan mlu ve vea Aôndo yô , gba u vea ‘ ny@@ ar ie@@ ev mbi kwaghbo . ’ — Yesaia 31 : 6 , 7 . Z@@ ung@@ wen Mba@@ ibanave M@@ h@@ ôônom 12 : 9 , 12 , 17 ) Mbat@@ omov mba Aôndo mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem la man mba@@ jighjigh mba ken “ iyôngo igen ” mba ve lu ak@@ ar a ve la vea hemba . ( Yoh . 17 , 18 . ( a ) U nengen agumaior a ken tiônnongo wou nena ? Hii nan ve i doo u se time sha tindi u or@@ wan@@ ndor a vese nana̱ doo se ishima laa , man ka mbampin mba nyi ve lu sha kwagh nee ? Mose kaa a Kor@@ aki ér : “ K@@ per yô , we , kua ior ou cii , va nen sha ishigh ki TER , we man ve man A@@ ron ; han@@ mô wen nana̱ tôô gb@@ ande u nan u kwagh@@ hum@@ an@@ doon , nana̱ haa kwagh@@ hum@@ an@@ doon sh@@ imi , man han@@ mô wen nana̱ va a gb@@ ande u nan u kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha ishigh ki TER , ka u@@ gb@@ ande deri uhar man ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber ; we kua A@@ ron kpaa , han@@ mô wen nana̱ va a gb@@ ande u nan u kwagh@@ hum@@ an@@ doon . ” — N@@ um@@ er@@ i 16 : 16 , 17 . Ng@@ ôm gema hingir kwagh ugen . Or@@ gen u er tom u m@@ ishen ken A@@ fri@@ ka anyom imôngo yô kaa ér : “ Ka m shi henen kwagh u ngô ugen vea wan na u kwase u lun anyom pue kar . Kpa erdoo jim kanyi ? 48 : 17 ) Anmgbianev ou ve nenge a aeren a Orkristu ken a we , nahan ve dondon ikyav you la . * ( Mateu 4 : 20 , 21 ; 13 : 5@@ 4 - 5@@ 6 ; 27 : 5@@ 6 ; Marku 15 : 40 ; Yohane 19 : 25 ) Er ve lu hiden ken Yerusalem yô , Yesu hide vea ve ga kpa Yosev man Maria fa ga , sha ci u ve lu henen ér alaghga ngu vea anmgbianev vev mbagenev . Yesu ta mba dondon nav icin ér : “ Er ne lu ior i tar ne ga , Mo M gem M tsough ne shin tar ne kera yô , ka nahan man tar u ker ne i@@ ho@@ m ye . ( Ôr Mbaromanu 3 : 4 . ) Mic@@ hel@@ le : S@@ op@@ hi@@ a , m zua a we nahan doom . Kwagh u ishember i ken zwa Grika i í gem ér “ dang ” la i ver ishigh sha mi jighilii yô , ka ity@@ am@@ egh ki k@@ on@@ ough shin ish@@ u shin inyam i i he@@ e i ho@@ m gb@@ ong yô . Kape mbamaren mbagenev kpa ishima i nyian ve sha kwagh u ônov vev je la , nahan ve nenge ér doo u vea y@@ ese ve sha dooshima . Heela tseegh ga , se hen akaa ken uma u iorov uhar mba ken Iserael , a aa wase se se civir Yehova a ishimawan man a ish@@ u@@ ghun yô . • Er se pasen loho u dedoo nahan , er nan ve i doo u se . . . Yesu soo ér Mbakristu mba ve lu mbatamen la ve̱ eren a iyôngo er un kpa yange un eren a i nahan . Satan yange ny@@ iman ér Yobu ongo imo i Aôndo ga . ( Mbaefese 5 : 33 ) I pase ikyav i imba dooshima u kwagh a gbe sha mi la ken 1 Mbakorinte 13 : 4 - 8 , ér : “ Dooshima we ishima , lu sar sar , gbe i@@ wu@@ he ga ; dooshima gen@@ gese iyol ga , mor@@ on iyol kpaa ga , we dang ga , keren kwagh na iyol na tsô ga , nyoon ishima ga , koson kwagh u bo ken ishima ga . Mbashiada mba Yehova mba gbe kenger mbamzeyol mba ve kase ve la ashe ashe ga — hemban je yô aeren a l@@ ahan kwagh u ruamabera a kaa la . Aluer ka nahan yô , kanyi ia wase se se wa ishima ? “ Gb@@ a@@ shima wase ne yange doo ah@@ ur@@ aior a or u mimi gba un ishima ne kpishi . A va gema eren kwagh a kasev sha icivir shi nengen ér ve gba kwagh nena ? Kwagh u yange er kwase ugen u lu dedoo ga sha ayange a Yesu la ngu eren ior kpishi nyian . Aluer se mba a ieren i keghen kwagh yô , ia wase se u henen a ishima nahan ér , ‘ Sha mimi yô a n@@ zu@@ gh@@ ur kwagh shinii , ka mo m gem m tsu@@ m@@ u ? Zum u Yesu er batisema bee yô , a h@@ ôr kwaghyan shi lu henen ken ishima shi eren msen zan zan ayange 40 nga been yô , a tagher a imeen . Shighe u m hii nengen a The@@ un@@ is la , kwagh na doom ga , kpa yange Ity@@ av mbi Tar Cii , mbi sha U@@ har mb@@ ira mbi bee ica kera gba ga je maa hingir Orshiada u Yehova , nahan m nenge hemba lun inja kundu kundu . 12 , 13 . ( a ) Satan yange tese tu vihin na shighe u i mar Yesu la nena ? Er nan ve i gbe u a tese mba i lu nan ve ish@@ ô la dooshima u Aôndo kua mhôônom nam ma zung@@ wen@@ e ? Nahan kpa , ve er kwagh sha lan , ve venda tindi u Aôndo , nahan ve hingir u yan ican tsung . — Gen . Jigh@@ ilii yô , lu Bibilo i̱ í yer ken zwa Kor@@ ea ér su@@ ng@@ ky@@ un@@ g la Li@@ z fatyô u yilan tsembelee ga ve yila ér su@@ ng@@ ny@@ ang shin a@@ sh@@ anu ye . N@@ ongo u upristi mba sha inja i tor la ua va uumace a averen a tsôron Ka ishimataver i nyi se lu a mi e̱r se lu eren tom sun@@ da ne , kpa ka mpin u nyi a du@@ gh@@ u ? Tsô “ un u a kpe la due . ” ( Mateu 10 : 21 , 34 ) Yesu yange lu a awashima u p@@ aven icombor sha apera ga . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A K@@ O@@ HO@@ L I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ I@@ OR V@@ ER , NG@@ U T@@ OR V@@ E SH@@ A iyange i Di@@ se@@ mba 18 , inyom i 18@@ 10 la , ij@@ ever@@ ahumbe kar sha kpe@@ zege@@ mnger vegher u sha ityough ki taregh ki imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u S@@ co@@ t@@ land la . Anmgbian u kwase ugen ken tar u Amerika u lun kwa@@ v , iti na ér Me@@ g@@ an , kpa ngu ‘ zuan a msaanyol ken tom u pasen kwagh la , ’ er a lu nôngon ér una fa u lamen zwa Ch@@ ina tsembelee , vough er W@@ il@@ liam man J@@ en@@ n@@ ifer nahan la . Yehova kpaa i vihi un iti tar sha won cii . Doo Yehova Er Ú O@@ ng@@ o Un Yô , 7 / 1 Mimi yô , se fatyô u eren tom a Bibilo sha u karen fan sea lu ken jighjigh u nan shi sea gba Yehova kwagh yô . 36 : 23 . Sha nahan yô , ka se tese ser Aôndo man mba wan ndor a vese doo se ishima . — Mat . Nahan , tôô shighe time sha mba@@ awashima ou shi gbidye kwar sha ieren you nenge aluer ikyav tese ér jijingi u taregh hii u nyôron ken a we yô . Ú er u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba ú zough a mi ken tom u kwaghpasen shin atô@@ akaa a a sember duen ken magaz@@ in u Iyoukura shin Awa@@ ke ! Kpa hegen ne uumace mba tesen tahav mb@@ ura kpoghuloo sha u kohol ikyav mbi n@@ um@@ u@@ v mbi hemban cii man sha u vihin iky@@ asen u tar u se tem sha u ne . I@@ ca i gbe ga yô , gum@@ kwase ugen va due hen a ve a ahan zwa ér : “ Hanma shighe ka m shi eren msen sha u ma m zough a amba@@ aior er ne nahan yô . ” ▪ Or@@ him@@ en u Iky@@ uryan i He . ( 1 Tim . Pro@@ fes@@ ôr ne nger wener “ kwagh@@ tôvon môm tsô tese ér a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a uma gba duen iyol i a tsô ga . Nahan kpa , alaghga mba hen tsombor wou shin mbagenev vea nenge a m@@ lu@@ a@@ inja u ityom i civirigh ne ga , shin vea l@@ aha ieren you i t@@ angen iyol ga ne je kpaa . Sha nahan yô , hanma or zua a mngerem kpishi kua ma ken jijingi kpaa ! ( Amo@@ shi 3 : 13 - 15 ; 4 : 4 ; 6 : 4 - 6 ) Nahan kpa , Yon@@ a gba uwer u eren tom na u pasen ve kwagh la ga . Shi se mba zough a msaanyol sha mbam@@ kohol mba vesen man mba kiriki mba se eren hanma inyom la . U F@@ atyô u ‘ bu@@ ghun ishima ’ you sha u tesen mbagenev dooshima kpa ? kua takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Mbam@@ k@@ er@@ ev mbara yange ve kaa a na ér , ‘ ngohol kor u mo@@ u u nyian ne zer ken ih@@ ura i u dugh a vese ne , man shi kohol ior ou cii ken ya wou . Kape se kpa i doo u se de ser ma m@@ taver a yange se u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo ga je la . Kpa aluer ishima vihi se ker tsô maa kwagh a kaha kposo ? Kanyi mbam@@ hange mba ken ishima man mba sha iyol mba mbayev i gbe u mbamaren vea ver ishima sha mini , kpa ka sha nyi a hemba veren ishima ? M@@ fe u ior ve z@@ ou a mi sha i@@ wa@@ v@@ aren kpishi ne wase mbagenev je zua ga . Se nenge wang er se lu a tom u eren yô , ka tom u tan iv@@ or je la . Sha nahan yô , ka isholibo i i̱ lu ken uumace la i̱ ne ve , nomso ve nzughul a kasev ye , ka awashima u Aôndo ga . U tese wer ieren i Yehova i lumun ér ior ve va ikyua a na shi s@@ angen a s@@ ange ga la doo u tsung nena ? Tom u tesen ior Bibilo la hemba nan mo msaanyol a m@@ doom ma fi@@ im i eren kua u eren akaa a hemban zan g@@ wa ken u@@ fi@@ im la . Sha mimi yô , kape ashighe a se lu ker ne a lu a taver je la . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Kanyi kwagh Paulu ôr ken kwaghôron u palegh iyol na la ve doo y@@ um@@ u ? Iyol yase i uumace i i yen ne taver ga er gb@@ ande u iny@@ aagh nahan . D@@ ondo Kwagh@@ wan u Aôndo Ken inyom i 1914 la , i na Yesu Kristu tahav sha , inja na yô , yange hingir Tor u Tartor u Aôndo . U@@ sho@@ ja mban er g@@ ô@@ g@@ ô@@ zende je ve v@@ ôr . Davidi mase kaven er un lu nôngon u gban ken isholibo yô , tsô a kaa ér : “ I@@ ̱ wuese . . . we u u y@@ ang@@ em iky@@ e i awambe nyian ” ne . — 1 S@@ am . Man Un u A kor uma wou kpaa , Una fa gaa ? Man Una na hanma or sha ieren i nan kpaa gaa ? ” M@@ ve ( shin m@@ hi@@ di ) u i er kwa imôngo ken Mateu 24 : 29 - 44 man 25 : 31 - 46 la ka sha shighe u “ zege@@ can ” la . Nahan cii kpa , ve kange ishima ér vea wase tom ne , nahan ve er tom u maan Iyou i Tartor ne ate@@ tan , ve gema ve yar u l@@ ôôn iy@@ i@@ av vev ai@@ k@@ ighe . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ) Awa@@ shima u Aôndo sha ci u tar man orumace yô , kanyi ? Mba zan hemen u eren kwagh ne her shin er ve tagher a u@@ wer@@ gban man il@@ y@@ ahan kua tôv@@ ac@@ an nahan kpaa . Umbur mkaanem ma taver ishima ma Paulu kaa a Timoteu ér a̱ za hemen bee kera cii ve maa ôr ma la . Yehova ng@@ ur lamen a “ tse@@ yô ” Satan Diabolo yô , á kaa ér : “ Me ver i@@ ho@@ m hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” Nahan se va gema zenden a an@@ ar ugen u z@@ or@@ on sha usu u l@@ at@@ ri@@ ki , sha er shighe u a nd@@ ôh@@ ôr se tugh yô , se bugh sha er iyou la ia wa tse@@ en ker yô . I nger ér : “ Nahan wea nenge man ishigh y@@ ough k@@ ia engem sha iember , ishima you ia tsu@@ we , ia bugh ia gb@@ anger ; gadia inyaregh ki zege@@ mnger k@@ ia gema á va hen a we , man akaa a injaa a akuraior kpaa aa va her a we . ” 5@@ 2 : 8 . M@@ te@@ v u tôvon ior a ican imba ne la ka a kure gbilin — hemban cii je yô , aluer ka Mbakristu mba mimi i lu tôvon ve a ican yô . Nahan yô gba u se tese icivir sha tom u ve eren la shi se wa ayol a ase sha ikyev ve kpaa . — Mbaheberu 13 : 7 , 17 . Tor Solomon nger ér : “ Or u inyaregh ki doo nan ishima yô , mayange inyaregh k@@ ia kuma nan ga . ” U tesen ikyav yô , Ifa yange ban a mkav nahan ver ato a Satan , or u i fe un ga , u kwagh gba un sha mkpeyol u Ifa ga la . Mo me kura u . ’ Yehova gba kwase ér a wasen nomso@@ or . A kaa a ve ér : “ Jijingi yô , rumun , kpa iyol yô , ngi a agee ga . ” M@@ P@@ I@@ N : Yesu lu di or u dedoo ts@@ ôô ? [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 18 la ] ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Ieren i hange hange i dooshima la yange i̱ ur@@ ugh ior i̱ va a ve hen Aôndo shi i̱ wase u van a m@@ samber u ken derianyom u hiihii la di vough er nyian kpa i lu nahan . — Mateu 5 : 14 , 16 . Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la yange ve kohol imôngo ve er msen ken tiônnongo shighe u vea naan “ nagh ku nan@@ den ” sha ( ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin pe@@ pe man sha ah@@ wa atar ate@@ tan yô ) . U@@ iky@@ ur@@ mba@@ yan mba at@@ ar@@ atar mba ve dondo ne tese er awashima u Aôndo una kure yô : Sha ci u ase@@ mber ne kpishi nga ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . Kwagh u i er ken Yesaia 50 : 6 man M@@ ika 5 : 1 la yange kure sha mi nena ? Ashighe agen yô , ka i lu a mar wanye ga je maa nan kpe ken uya . Yehova yange gba nomso@@ or man kwase u hiihii la , á ver gbenda u una lamen a ve yô , nahan hanma shighe yô á ôr ve kwagh wang , sha gbenda u vough man sha gbenda u mimi kpaa . Alaghga kwaghôron u profeti u ken M@@ ika 1 : 3 , 4 la una umbur we kwaghôron u profeti ugen u yange í tsengaôron kwagh u u@@ bo@@ mbaakaav mba vea er shin tar yô . D@@ or@@ ka , u lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la Apostoli Peteru yange nder D@@ or@@ ka shin ku , kwase u i fa un sha erdoo u tesen ior la . — Aerenakaa 9 : 36 - 42 . Ve lu a inyaregh ki y@@ amen Bibilo i nongo u kwaghaôndo ugen gber la ga . • Se yar tom a gbenda u henen sha kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô la nena ? ( 2 Timoteu 2 : 16 – 18 ) A̱ shi nan kpa H@@ im@@ ene@@ u man F@@ ile@@ tu lu tesen ér mnder u shin ku ka kwagh u sha injakwagh tsô , ve lu kaan ér i nder Mbakristu ken jijingi kera kpaa . I@@ ti i Yehova Doo Se Ishima ( Yohane 13 : 15 ) Cii man se lu er Yesu nahan yô , saa se vande henen kwagh na keng . Anyom yange kar kuma er 20 nahan kpa F@@ il@@ ib@@ u lu eren tom i@@ vangeli ken S@@ es@@ aria her kpoghuloo tsô . ( 1 Yoh . 2 : 15 - 17 ) Gba kpee u se de ser “ ic@@ ugh i iny@@ ar ” shin “ akaa a nyian ishima a uma ne ” a yange tsombor wase u kôron “ ave sha uma u a lu uma jim , ” u tar u he u Aôndo u perapera la ua va a mi la ga ! — M@@ ar . ( Mbaefese 2 : 1 - 3 ) A@@ ka@@ a@@ ôron ne man ag@@ enegh a lun er á nahan zua sha mkaanem ma apostoli Yohane yange kaa nahan , ér : “ Se fa se due ken Aôndo , kpa tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo ” la . — 1 Yohane 5 : 19 . Alaghga se hen ser mayange je “ kwagh@@ myer u TER ” una lu a uumace mba ve lu vough ga ne ga ! 8 : 3 , 4 — Ka sha nyi gbenda nahan ak@@ ondo a Mbaiserael a hu@@ an iyol la bee iyol ga , shi angahar ve kpa m@@ ura sha zende u ve zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la ga ? ( Aer . 1 : 8 ) Mba zough a tahav yô , mbagenev lu mbahemenev mba shin t@@ ine , mbagenev lu mbam@@ ishen , mbagenev di lu mbatamen mba ningir sha , man ve cii ve er tom u hange hange sha u pasen loho u dedoo “ hen akaa a i gbe a sha won cii ” la . ( K@@ ol . ( 1 Utor 18 : 36 , 37 ; Ne@@ hem@@ ia 1 : 4 - 11 ) U ôron amba a msen la shi gbidyen kwar sha mi la una taver jighjigh u nan wase shi una seer nan se mbamhen sha gbenda u ú hembe doon u se kar ve se sh@@ ir ikyav mbi se tee ken ishima yase la se gema mbi se na Yehova yô . Kanyi ne fatyô u eren sha er a̱ gande kera kera kpa , ne wa yaren tom a shighe wen sha injaa ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 23 , 1@@ 7@@ 4 T@@ ôô nen akaaôron ne , za nen a mi , hide nen hen TER ; kaa nen a Na ner : De ifer ci ca cii , rumun kwagh u a lu u doon yô , nahan sé gema ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v yase sé na nagh sha mi , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua . ” Shin u ngu kaan a ve wer , zan zan hegen kpa u nenge wer mba er an@@ iky@@ und@@ anev mba lun a m@@ pe iyol ga , mba i lu u ú wasen ve sha hanma kwagh cii yôô ? Er se yen yô , se er nan ve se palegh aeren a van a il@@ y@@ ahan sha Yehova shi nan mba keren mimi gbe@@ ev mbu n@@ ông@@ on@@ o ? Kape Mbashiada mba Yehova kpa ve tesen mimi u ken Ruamabera shi ve p@@ aven Aôndo man Wan na man icighan jijingi ve veren kposo je la . — Mateu 28 : 19 . ( Ôr 1 Mbat@@ esalonika 2 : 7 , 8 . ) A fatyô u lamen sha gbenda u a seer wasen mbamaren ve , alaghga vea fatyô u lun hen ya , ve tseegh yô . M nenge mer m er tom u civirigh kpen kpen . Er se vande ôron nahan , ka hange hange u se palegh u pasen aka@@ am@@ yer agen a mbagenev ve er se la , hemban cii je yô , shighe u ve pase se mbamhen vev shin ve pase se er i lu ve ken ishima la . K@@ am@@ er@@ on : Doo yum ! Man kanyi ia wase se u wan ishima a atsan a ase ? Doo u mbamaren mba ve lu Mbakristu yô vea pase ônov vev ér Iyou i Tartor man ajiir a i kombo Takerada u H@@ enen la ka ajiir a n@@ umb@@ en her ga . Yesu yange wa se kwagh ér nyi sha kwagh u akaa a ase a injaa ? 21 : 4 I@@ v@@ a@@ a@@ zuan la ia karen kera yô , Kristu man mba vea hemen a na imôngo ken Tartor na la , vea haa uumace mba ve lu shin tar la averen kpishi . — Mpa . ( Ôr Mbakolose 4 : 5 . ) Mbamaren vea seer zuan a akaawan a a wase ve u kuran tsombor ve sha aeren a iji@@ mba@@ gh ken takerada u i yer ér Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la . Ka hegen je i hembe lun shighe u ‘ sé wa ayol a ase ikyo , sé taver ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo ye . Se b@@ un@@ den mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga , kpa sé taver asema ayol a ase . ’ Ka an nan lu ken ijime i mbam@@ gem mba ve lu zan hemen nee ? A@@ mba@@ aior la tôô Bibilo ngi ve kwagh u suur sha mi shi ngi ve kwagh u a lu a inja ke ’ tar ú ainge ne je kpaa yô . J@@ O@@ S 3 ( Z@@ wa Buter ) Er nan ve ishima i taver we , er u fe gbenda u jijingi u Aôndo yange er tom a . . . Se na jighjigh ser shighe u Tartor na ua va la , Mbakristu mba ve ye ijende a Mbakristu mbagenev , kpa ku u va pav ve la , vea lu imôngo ken Tartor la . 33 : 14 - 16 ) Bibilo kaa a mba ve pasen loho u dedoo la ér : “ Ú yima iyol you kua shi mba ve lu ungwan we la kpaa . ” — 1 Tim . Mba gbe eren or iyua ga , saa ka i lu sha ityôkyaa . Nahan kpa , m nenge mer shighe kar u me gema uma wam , kera ka u me hide ijime ga . 20 : 29 . ( b ) Er nan ve Paulu yange ter idya shighe u lu ôron kwagh u I@@ so@@ u er laa ? ( Anzaakaa 24 : 16 ) Hanma kwa u se er kwagh u doon Yehova ishima yô , i̱ saan se iyol . Yesu ôr kwagh u Ge@@ h@@ en@@ a sha u tesen mtim u tsôron . Ici@@ ghan@@ kp@@ ar Mbam@@ hen mba Yehova ngee ‘ hemba wa@@ ar@@ a@@ wa . ’ ( Pasalmi 119 : 15 , 48 , 9@@ 7 , 9@@ 9 ) Ikyav i ‘ or z@@ eren henen ’ sha Mkaanem ma Yehova di@@ di la kanyi ? • Ka averen a nyi nahan se zough a mi sha iwasen i se wasen mbagenev u zuan a injar i ityesen i Yehova laa ? M er msen hen Yehova mer a wasem . Kanyi i lu aeren a ji@@ mba@@ gh@@ aa ? 1 : 27 ; 2 : 15 - 17 ) Apostoli Yohane kpa yange kaa ér : “ Or u nan lu a akaa a taregh man nan gem nan nenge anmgbian u nan ken ibanave man nan zu@@ ngu nan mhôônom ga yô , dooshima u Aôndo ngu lun ken a nan nana ? ” ( 1 Yoh . “ Ka Nan J@@ e M Y@@ i@@ la ? ” Heela tseegh ga , ve kav e̱r “ shighe u atô@@ at@@ yev ” a k@@ ur kera , man i lu ikyav i tesen ér shighe mgb@@ ôghom u gomoti u Tartor u Aôndo una va a averen sha ci u orumace yô . Ka ikyav i nyi i tese ér aluer mba tôvon or u cian Aôndo a ican je kpa a saan nan i@@ yo@@ loo ? ( Or@@ pasenkwagh 7 : 20 ; Mbaromanu 3 : 23 ; Yakobu 3 : 2 ; 4 : 17 ) Nahan yô , aluer iyange jimin bee man se fa ser se er isholibo sha iyange la shin sea fa ga kpa , doo u hanma iyange yô se er msen se zamber ser i de se asorabo ase . — Pasalmi 19 : 12 ; 40 : 12 . Aluer se mba civir Yehova a ishima yase cii ga yô , a doo un a vese ga . ( Mateu 24 : 14 ; Mbaheberu 10 : 23 , 25 ; 1 Peteru 5 : 2 ) Ka ve za se inya sha shighe u se lu u@@ ange shi ve su@@ r se asema zum u se lu zungwen yô . Gba u hanma or nana ver ishima ér mbam@@ tagher mba ve lu er vande nahan , imba er ishima i y@@ u@@ an kpishi man ieren i sha at@@ ser@@ egh i or wan iyol i nan ikyo tseegh shin aeren a vihin tsung a ken myer man amba la nahan , nga nan ken ishima ga . Nyian kpa kape kwagh la a lu la . Tese Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a V@@ ese I@@ m@@ ôngo Dooshima Sha u tesen ikyav ér mayange je Aôndo lumun ngee ngee sha kwagh u mk@@ or u kuran tindi u Iyange i me@@ men imba ng@@ ira nahan ga yô , Yesu t@@ ér kwagh u yange er i̱ nger ken 1 Samuel 21 : 3 - 6 la . Wan ve u kwase u vesen la vea nom na cii mba eren tom u pania u ke@@ ke . Mba@@ yev mbagenev mba lun anyom pue kar mba fe soon ér uter vev ve lam a ve ga . 55 Tsô kanyi i gbe u se er ve se lu ken dooshima u A@@ ôn@@ doo ? Nahan yô , se dondo nen ikyav i Yesu la sha u zenden “ tse@@ v tse@@ v , ” nahan wan uma wase ikyo kpa geman lun a vangertiôr shighe u i lu tôvon se a ican yô . ​ ​ —⁠ Tit@@ u 2 :⁠ 12 . Aluer se er nahan yô , k@@ ia d@@ an se , hemban je yô , aluer tom u se lu eren la ka u doon se yô . Bibilo I@@ a W@@ ase Ú Ú Z@@ ua a M@@ saanyol M@@ yom u Mbaiserael mba ken Igipiti kua R@@ ah@@ ab@@ i yange har sha u ve lun ken a@@ you a ve . Shi er se vande ôron nahan , tom u pasen kwagh u i lu eren kpoghuloo sha tar cii la kpa ka mkur u mkaanem ma Yesu yange ôr yô . — Mat . Se lumun u nan ayol a ase sha ikyev i mba vendan mimi ga sha ci u nyi ? Yange i luun un inja er hanma shighe cii yô un ngu nyôron ke ’ az@@ ayol nahan . Yange tôô iyol na kar sha or@@ civirigh ugen u yem ken tar u ic@@ aa sha u una za ya tor man una hide la . Ngeren ne una tese er Mbakristu mba mimi ve keren ér Mkaanem ma Aôndo ma hemen ve yô . ( Yohane 14 : 6 ; 1 Peteru 3 : 18 ) Aluer se na naagh ku ip@@ aan ku Aôndo a ne kura jighjigh shi se ungwa Un yô , se kpa a fatyô u den se asorabo ase shi se fatyô u ember mlumun u Aôndo a lumun se la man iveren na kpaa . 24 : 6 . Takerada u i yer ér The Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la na mlumun sha mpin ne ér : “ Hanma kwagh u se fe sha kwagh u . . . mbamaren mba Maria cii . . . i zua a mi ken ngeren mba ngise , mba i er u@@ kwagh@@ hi@@ r ker la . ” Ken m@@ ny@@ am ma Daniel pase Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar la , i kaa ér ah@@ a@@ mb@@ e@@ angahar a lun iy@@ ô@@ gh la tile sha ityough ki tartor u Roma . A kaa ér : “ Ka sha m - iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye . ” Bibilo kaa ér U@@ s@@ a er “ kwaghbo , ” nahan alaghga tsô Yehova nenge wener U@@ s@@ a lu or u soon icivir , kpa Bibilo gema pase nahan jighilii ga . Alaghga kwaghôron ne lu t@@ eren ityom i or@@ vesen u mba kuran tempel u ken Yerusalem la . Tar : F@@ o@@ to u sha ikyev i N@@ A@@ S@@ A “ Ka u lun or u ikyo@@ o shi karen akaa a ú lu a mi la vea mbagenev . ” Inja na yô , vea za iky@@ ura gadia Yehova iyol@@ na una nenge sha a ve . Se hen nyi sha kwagh u Y@@ e@@ fe@@ ta laa ? Ken hanma inyom yô , er M - umbur ne ka una ng@@ ur@@ en mgb@@ ôghom tsô i hingir hange hange u mba ve ye bredi shi ve me wain la cii vea gbidye kwar a ishima ve vea nenge vea kuma u yan shi maan yô . Akaa a yange er Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa la tese mbamzeyol mba se zua a mi aluer se de u zenden sha jighjigh u nan , se mba zenden sha mnenge a nenge yô . Iyoukura [ Z@@ wa Buter ] i uwer u Se@@ te@@ mba 1 , 19@@ 31 la tese uwegh sha nongo ugen kpaa . ( Luka 8 : 11 – 15 ) De se time sha gbenda u ú yar tom a takerada u Bibilo Tese ne ú gema ior vea hingir mbahenen yô . Kwagh ne tese ér Satan yange wa ishima u vihin Tartor u he ne her ave ave je . Een , a pase uumace sha ikyev i ku@@ ugh kera a tu@@ h@@ wa kua hanma ityô i ij@@ ung@@ wen man m@@ liam ma ku shon ú ve a mi la cii . Ken ityar igen yô , gomoti ka a na Orshiada u Yehova ian i zuan nom man kwase . Heela tseegh ga , pasalmi ne shi kaa jighilii ér ikyav mbi yange i nôngon ityav a mi sha ayange a i lu ngeren Bibilo — er ada man i@@ w@@ ange nahan la cii a vihi mbi kera . ( b ) Ka mbampin mbagenev mba nyi i gbe u se time sha mini ? Se er nahan yô , se lu a ian i i@@ civirigh i mon@@ don iengem i Aôndo ; sea due ken nyityô ikyurior , shi sea fa takerada shin sea fa ga kpaa . 10@@ 3 :⁠ 10 . Gba u se umbur ser , er se u@@ v ityough ken mcivir u Yehova nahan kpa , ishima yase ia fatyô u lun ken mzeyol . Shighe u m hii u pasen kwaghaôndo sha uya uya la , ishima i nyian mo kpishi , i lum ken ishima vough er yange i lum shighe u sea soo u za ta num sha ma ijiir nahan . ( Yohane 3 : 19 , 20 ) Een , ‘ akaabo ’ a eren doo ior ishima — amba er dang u eren man mk@@ ighir man aie u eren man ieren i sha ic@@ ugh kua iv mbu iin — man ime i ken jijingi i Satan la ka ijiir i vough í vea er sha ishima ve yô . Se fatyô u fan jighilii er Yehova una kure mbamgbe man asaren a ase cica cii ga , nahan cii kpa , doo u se lu a a@@ kper@@ an sha kwagh ne ga . Yesu yange ôr kwagh u m@@ ve na u ior vea nenge a na sha ashe ga la , kua kwagh u mk@@ ur@@ tar kaa ér : “ Zum la zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . ” Se palegh nen u hiin u nd@@ yaren angahar sha gbenda u ua za a vese ape Aôndo a gba num a vese la . Nahan a ver ikyav i doon tsung sha kwagh u jighjigh u nan i hanma wase nana dondo yô , sea lu agumaior shin mbag@@ anden kpaa . ( Ekesodu 4 : 12 ) M@@ fe u mbatomov mba Aôndo ka ve zua a mi ken Bibilo ve i henen la ka u a ze sh@@ imi yô . M@@ nenge u Yon@@ a Nen@@ gen Ior La K@@ aha K@@ po@@ so Sha mimi yô , yange i vande nzughul a imoshima na kera . Ity@@ esen i se zough a mi sha kwagh ne i c@@ imin ga . ( Luka 22 : 28 - 30 ) S@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yan dyako vea Kristu sha shin va zuan a uma u tsôron shin tar ken paradi@@ so sha ikyev i hemen u Tartor u Aôndo kpa , se fatyô u zuan a msaanyol aluer mimi je kwagh u ken jijingi gba se ishima shi se fa dedoo ser gba u se suur sha Aôndo yô . “ Ity@@ esen i Er@@ doo ” i K@@ ura N@@ ombor Wou Er nan ve ú er kwaghôron môm wer k@@ l@@ ase a̱ ungwa ga ? ” Mar@@ c@@ el@@ l@@ o bugh Bibilo p@@ ase@@ m kwagh u i gbe u or a er ve nana kuma u a er nan batisema yô , been yô se er msen maa se yem shin if@@ i u Ad@@ da , za erem batisema ; ken uwer u Se@@ te@@ mba 19@@ 46 . 26 : 5@@ 2 ) Se mba lumun ser i mgbegha se se sue vegher môm u tar u Satan ne , ser a hemba doon a ugen ga . ( 2 Kor . Ken uma wam cii , Yehova nam agee sha Mkaanem nam . Man Ruamabera tese gbenda u Yehova a lu koson se ken jijingi nyian nena ? Paulu yange nger washika hen Mbakristu mba ken K@@ olose ta ve icin sha kwagh u “ civir mbatyomov . ” — Mbakolose 2 : 18 . I tsengaôron ér Mbam@@ e@@ de vea tim gar la , shi a lu Shi@@ ru@@ shi una hemen u@@ sho@@ ja mba vea tim gar shon ye . Shi if@@ i u lu er ka gir@@ gar u kuran gar la kpa a uma un kera . — Yesaia 13 : 17 - 19 ; 44 : 27 – 45 : 1 . I er mbamsen sha kwagh ne kpoghuloo , nahan mban@@ en@@ gen sha kwagh u mkohol ne kaa a ve ér , “ Gba van nen tsô ! ” ( Mbaheberu 13 : 16 ) Kwagh ne tese ér u eren a ior dedoo shi nan ve akaa la ka cii kwagh u i gbe u or a er ve a doo Yehova laa ? • Mayange se vaa af@@ an@@ yô er se lu u@@ shir@@ mbaiorov ken tar u ifer ne ga sha ci u nyi ? Kpa anyom a kar 20 nahan mlu u iyua you la una lu nena ? Ka an nan fe , alaghga ka sha kwagh ne je man u zua a icivir i tor hen shighe ne ye gaa ? ’ 1 : ​ 14 . Gbenda u Mbakristu uhar vea kar sha ma zayol la ua fatyô u lun kwagh môm ga Kanyi Se Hen sha Kwagh u Hemen , sha u Ô@@ ron . . . ( b ) Se fatyô u zuan a mtsera ke ’ kwaghfan u Aôndo nena ? Er Yehova ôr kwagh a Bar@@ u@@ ki sha imo i taver nahan kpa , lu sha ishim@@ avi@@ h@@ in ga , lu sha gbenda u tesen ér ngu ter u kwagh u wan u nan a gbe nan ishima tsung yô . • Ú kohol iyol sha ci u iyange i Yehova nena ? Shi a pase ior er un fe dedoo ér ica a kera gba ga tsô Yehova una bee a nyityô m@@ kpe@@ yol@@ ga u sha iyol man u ken ity@@ o cii yô . ( Mateu 13 : 15 ) Nahan kpa Maria , ngô u Yesu ti yô , yange ko@@ so mimi u akaa a yange ungwa , yange har sha mimi la cii “ ken ishima . ” Anmgbianev ka vea tese ér kwagh u mbatamen mba sôron atôônanongo gba ve ishima sha mimi shi vea hingir azende a ve nahan , i doo mbatamen mban kpishi . A@@ veren a Tartor A@@ a F@@ atyô u L@@ un A̱ O@@ u 3 : 21 Lu u Yobu una lu shin She@@ ol gbem sha wono ? Ka mimi , u lun a “ akaa ne cii ” la ka u kaan ér se lu a hanma kwagh u se soo u lun a mi cii ga . W@@ il@@ liam kaa ér : “ M@@ saanyol u se zough a mi sha u eren tom vea tsombor u Betel kôôsôô la hemba se hanma kwagh ugen cii . Yange kaa ér : “ Aluer ne wa atindi A@@ m ikyo yô , né lu ken dooshima Wam ; er Mo kpaa M we atindi a T@@ erem ikyo , man M luun ken dooshima Na nahan . ” ( Yoh . Yange kaa a mba@@ aôndo mba akuraior ér ve va a mba@@ shiada mba tesen ér mba mba@@ aôndo kpôô kpôô . U tesen ikyav yô , u fatyô u nan mlumun sha mpin u sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or la wer , “ Een m ngu a y@@ av a or ga , ” shin , “ Kwagh wou ngu sha mi ga . ” Kpa ts@@ ahan ior nav “ akuma akuma . ” Nahan imoshima you ngi mgbegh@@ an we u eren kwagh u vough kpa ? 31 H@@ enen sha Akaa a Yehova a Er sha ci Wou la Z@@ u@@ lee ( Yoh . 17 : 3 ) Aluer se mba dondon perapera ityô yô , una wase se se ‘ gema ishima ’ sha asorabo a yange se eren la sha er se er ishima i Aôndo yô . — Aer . ( Mbagalatia 5 : 25 ; 6 : 7 , 8 ) Aluer ka u se fatyô u lun a ishimawan yô , a gba u shi se lu a atam a jijingi ag@@ enegh a icighan jijingi a um ken Mbakristu la . Se cica se mba nzughul akaa . Mba ve keren mtsera ve tseegh vea zua a msaanyol mayange ga , sha ci u “ Aôndo u dooshima ” gba se ér se waan mbagenev kpa ikyo . Gba u ú er nyi sha er u ember averen a injaa nee ? Shighe u orumace u y@@ in@@ an er se nahan nan kôôm se sha ma kwagh yô , ka nana ôr kwagh la sha ishima i legh legh je kpa , i taver se u lumun kwagh u nan er la kpishi . A hingir mo or jim jim , je yô m nengen a iwasen na ken uma wam hanma shighe cii . I@@ kp@@ elaior kase Yesu ningir tser , lu ungwan kwaghôron na zu@@ lee . ( 1 Peteru 2 : 9 ) Nahan cii kpa ka u vea zer eren tom ke ’ te@@ mbe u tempel u a lu shin tar la ke ’ atô u Anyom D@@ u@@ bu a M@@ tem@@ tor u Kristu la cii ga . Kpa Mose gema “ lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii . ” ( N@@ um . Gba u se pase á shi se tese akav shi se pase e̱r a er tom sha avur a Ruamabera shon la kpaa . 15 : 16 ; Rom . Sha nahan yô , m@@ gem u Ch@@ ar@@ les B . 10@@ 1 : 3 ) Ú palegh u sô@@ som a mba u ze makeranta a ve shin mba u eren tom a ve imôngo , mba jighjigh ve u nan a kaha a u wou la kpa ? “ Iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ” la ia va sha bo@@ tar ne kpee a b@@ unde ga , vough er M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee tim bo@@ tar u sha ayange a Noa la nahan . Ikyav i tesen yô , tôô ase wer u er ma if@@ er@@ kwagh , nahan gba u a wua u . Se ver ase nen ishima sha gbenda u mbahemenev mba kwaghaôndo yange ve eren a ior mba ve lu a mbamzeyol mba shon ne , hemban cii yô ieren i Mbaf@@ ar@@ ishi la . I pase or u nan nger Pasalmi 1 man 10 man 33 la ga . Ken kwaghhenen ne se lu timen ken Ne@@ hem@@ ia ityough 13 . Mar@@ il@@ y@@ n kaa ér : “ Yange m ongo mba pasen sha mkohol u vesen ér gba u tsombor ua eren mcivir ve u hen tsombor la n@@ du@@ ur@@ u@@ u ve vea fatyô u waren iyange i vesen i Yehova la yô , m nenge mer gba u me hide ken ya . Yange Mbaiserael hingir ikyurior i lun sha tse@@ ene@@ ke u i kuma iwer at@@ er@@ atar nahan tseegh , maa kwagh kera lu kuman ve ga , shi ve hii u gban ah@@ on . Alaghga yange kpe vegher môm . Aluer u sôr gbenda u ú lamen a nan la yô , alaghga tsô una hemba keghen iyol u lamen a we gbar gbar . Ish@@ ember i “ ishima i legh legh ” la i̱ tese ér nyi ga ? ( Heb . 10 : 24 , 25 ) Sha nahan yô , se v@@ aan nen mbamkombo mban sha shighe , sha ci u aluer hingir iky@@ e yase u van sha shighe ga yô , akaa a ken jijingi agen a ma a wase se la aa kar se . ( Duteronomi 6 : 4 - 9 ; 11 : 18 - 21 ) U tesen ikyav yô , gumor Timoteu yange zua a mtsera kpishi sha u ungwan ngô na kua ngô u ngô na kpaa . M@@ tim u “ Zege@@ bab@@ ilon ” u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii la una kpiligh tar iyol kpen kpen . Ka kwagh u yange va a any@@ iman a se er kwagh u á ken kwaghôron u hiin ngeren ne je la . 3 V@@ E N@@ A A@@ YO@@ L A V@@ E U ER@@ EN T@@ O@@ M K@@ EN T@@ A@@ R U E@@ C@@ U@@ A@@ D@@ OR Yesu ngu “ mimi ” sha nyi gbenda ? Mbam@@ kombo mban mba ne se msaanyol tseegh tsô ga , ka ve wase se u tesen ser se suur sha Yehova . Ka nyi yange í gba u Mbaiserael vea er ve vea za u@@ iniongo mba i eren ken Yerusalem laa ? ( 1 Utor 17 : 17 , 18 ) Kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne ôr sha ishim@@ avi@@ h@@ in ne tese nyi ? Or@@ pasalmi nger wener : “ M yila a ishima yam cii , ung@@ wam T@@ ER@@ E ! Sha ajiir agen yô , u fatyô u pinen or wer , “ Ka wea ôr Bibilo nahan i taver we u fan kwagh u i lu ôron laa ? ” Kwagh u a lu tseer tseer yô , ken Bibilo cii ka ngeren ng@@ un ne tseegh a lu u tesen ér ior mbagenev mba yange ve lu upristi ga kpaa ve ya u@@ bredi mba i tee kera sha u a ver mbagenev la ye . Se hen er i gbe u ior mba Yehova mba ve tsegh ayol a ve sha ci na cii vea gema ayol a ve , vea na Aôndo nagh ku uma yô , ka icighan@@ nagh je la . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 11 ] 3 : 15 ) Aluer se mba tesen ieren i dedoo sha u lamen kundu kundu man sha icivir a mba ve to@@ ho se la yô , alaghga vea ungwa loho wase . ​ —⁠ Tit@@ u 2 : ​ 7 , 8 . Gba u se lu ken ‘ mzough ’ sha ci u nyi ? Shighe u se gbe angev yô , ka se ker gbenda u angev asev mb@@ ua bee yô . M@@ tsera ngu ken mcivir u civir e@@ ev mbu kwaghaôndo la ga shi mbu ve a kwaghbo u ken jijingi kpaa . Ab@@ ig@@ ail kpa ka kwase ugen u taver ishima , u yange suur sha Aôndo yô , man a shi nan kpa Peteru lu a na ken ishima zum u lu ôron kwagh u u@@ icighan@@ mbau@@ kase la . Mbakristu ka vea tagher a ah@@ endan man tôv@@ ac@@ an nahan ve er kwagh er Yesu kpa ngise er la nena ? Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika gb@@ ihi se ken ime sha kwagh u Wan@@ akiriki u Yehova , u i er kwagh na ken ity@@ ou@@ v mb@@ ira la ga . M@@ civir u wang u yange i sember sôron veren la kera gba kwagh ga , u hông@@ or@@ ough la kar hi@@ mb@@ ir un sha ashe a ve ahar . Or@@ gen mba yer un ér Y@@ u@@ g@@ u , er soo u zan M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom ken tar u K@@ an@@ ada yô , a de tom u sha tôndo u a eren la sha ci u or u tôô un tom la lumun u nan un ian i zan makeranta ne ga . Er Yehova lu ijiir ve i teman yô , ve ker ér vea lu a tar kôôsôô ga . U m@@ asen yô , Aôndo wasen mbacivir un nyian sha u eren ze@@ ge ivande waren ve ga , kpa wasen ve sha u nan ve icighan jijingi na kua “ agee a hemban la ” sha er vea wa ishima a nyityô kwagh i ve tagher a mi cii yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen i mbakp@@ ish@@ iv i i har sha Bibilo la ngi er i mba ve civir Aôndo shighe u Kristu lu a va shin tar ga la nahan . Yohane 3 : 36 , u ngeren ne a har sha mi la tese ér , u nan Ter Yesu Kristu jighjigh la wa u ungwan imo na kpa ker . ( Luka 9 : 23 , 24 ) Mbakristu mba jighjigh mbagenev na ayol a ve sha akaa kpishi , ve wa ishima a ican man mk@@ ighir man m@@ ny@@ agh u sha kwa@@ v@@ yolough kua tôv@@ ac@@ an je kpaa . ( 2 Kor . 11 : 23 - 27 ; Mpa . 5 : 38 - 42 Er nan ve i doo u me nôngo me palegh ieren i nom@@ or i tar u hegen u lu hemban h@@ aren ishima sha mi nee ? ( Ôr Mbaheberu 6 : ​ 4 - 9 ; nenge Duteronomi 30 : 19 kpaa . ) Aluer se dondo ikyav i Kristu ver sha u ungwan kwagh ‘ zan zan aren ken ku ’ la yô , se tese ser jighjigh u nan wase la ka u mimi . MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A mba Yehova mba pasen loho u dedoo ne tar sha won cii . Aluer ior kpuaa tsu@@ me undu gbenda u Mbakristu yô , er nan i gbe u kwagh la una na uwer gban ga ? ( Luka 7 : 11 - 17 ; 8 : 4@@ 9 - 55 ) Una fatyô u nd@@ eren or u nan kpe ayange any@@ iin , u nan hii u human je he ? Cii man or a̱ var ke ’ or u nan vese la yô , saa nana lu or u nan gbe uwer sha ikyaa ga shi nan lu or u ha@@ an iyol inya a kwagh kpaa ga yô . Er at@@ u@@ mba nga a taver an@@ iky@@ und@@ anev mba for@@ o@@ to@@ to shi a wase ve u vesen nahan , ‘ at@@ u@@ mba a kwaghôron ’ nga taver se shi nga wasen se u vesen ken jijingi ken mlu wase vea Aôndo la . Akaa a ne tsough u eren la nga ôron mbayev enev ér ne na jighjigh a kwagh u ne er sha zwa la . ( Genese 3 : 1 - 5 ) Pasalmi ne shi p@@ on aie u Satan a er ér mba ve we imo i Aôndo ikyo la mba eren nahan sha ci u mtsera u vea zua a mi ker la tseegh , kpa ka sha ci u Aôndo doo ve ishima yum ga , la . Z@@ enden Er Yesu Kristu Kpa Z@@ enden Nahan Yehova shi kimbir ôron kwa u sha uta@@ ankar@@ uhar wener : “ Me kera hide a m@@ tsaha na ijime ga . ” Sha mimi yô , ka sea eren tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la yô , se hemba kaven aeren a dedoo a Ter wase u sha la cii . Tor la h@@ enda ny@@ inya u pu@@ pu@@ u , u a til sha ityough ki ityav mbi perapera , mbi mbi lu wang sha ishigh ki Yehova yô . ( Mpa . Kwagh ne nyoon un je gande , á zua kwaghfan sha kwagh ne u una hungur a mi mayange ga yô , ér : Or u nan hungur m@@ ny@@ am nana fatyô u kuran akaa a nan ga . Yehova yange due a gbenda u sôron zayol la fese je sha er awashima na una va kure sha mi nena ? Bibilo ôr kwa kimbir kimbir ér a va bee a ku sha , shi Aôndo tôndo zwa u van a uma u tsôron kpaa . — Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér , “ M@@ hembe u A He@@ mba K@@ u La . ” 32 ‘ K@@ ura Ishima You ! ’ Hanma kwagh u Yehova a we ishima yô , den kuren un ga . Aberaham ver ikyav i doon kpen kpen i̱ tesen gbenda u injaa ú se kar ve se sôr mbamzeyol yô ! M umbur er yange se tema se lam sha akaa kposo kposo a kwaghaôndo a doon mo kpishi yô . Ashighe a se lu ker ne taver kpishi , nahan mbagenev vea hen ér gumor ne yange tsua kwagh u sha mi ga . Nahan yô , Satan Diabolo ngu eren tahav nav sha ikyev i mbatyomov mbagenev mba yange ve hemba ato , nahan ve undu “ ijiir ve i teman jim ” i sha la . — Yuda 6 . ( Anzaakaa 17 : 17 ; Pasalmi 34 : 18 ) Mkaanem asev ma sha ishima i môm ne alaghga ma a taver nan ishima kure kure , nahan nana fatyô u hiden va kohol ikyum@@ ile . I De H@@ ung@@ ur We u P@@ in@@ en W@@ er “ Yehova Ngu H@@ an , ” Ga Aluer nom man kwase mba z@@ eren tu@@ h@@ wan ayol a ve yô , kwagh ne una va a zayol hen atô ve , nahan kwase shin nom nana hen ér nan doo ikyar u nan ishima ga shi a tsa kpa nana doo nan ishima ga . 3 : 23 ) Se dondo kwagh ne nena ? Er ior mba Yehova ve hembe veren ishima u eren ishima i Aôndo shi wasen mbagenev yô , mba ken msaanyol . — Ôr Pasalmi 33 : 12 ; Aerenakaa 20 : 35 . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la tese ijiir man shighe u a mar Yesu yô . “ M@@ hen u Mba@@ aferev ” Se mba ken shighe u hemen u uumace u lu vihin seer a seer yô . 10 : ​ 25 - 28 ) Nahan cii kpa , ve ungwa imo i Yesu . Yesaia 32 : 1 kaa ér : “ Nenge , tor ugen una tema tor sha perapera . ” ( 1 Peteru 3 : 7 ) “ Kwase ” kpa , “ a̱ cia nom u nan . ” — Mbaefese 5 : 33 . ( 1 Kor . 7 : 39 ) Shin alaghga or a nenge ér aluer nan gema gban g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh ken makeranta shin nan nyôr ma mzough ken makeranta shin nan pase inyaregh ki nan zough a mi , ki i gbe u nana ta kp@@ an@@ de@@ gh sha mi la cii ga , shin nan er aie shighe u i gbe u nana pase kwagh u kunya u nan er kpa , a lu kwaghbo je ga . Or@@ sho@@ ja la kaa a ve ér , ior cii vea lu a mimi iyol er Mbashiada mba Yehova nahan yô , tar cii man u hembe doon , shi bem ma a hembe lun sha tar . Paulu seer ér : “ Sha ci u nahan yô , hii sha iyange i se ungwa kwagh la je se kera mem u eren msen man shi u zamber sha ci wen ga , ser , ma i iv ne a mfe u fan ishima Na sha kwaghfan cii man mkav u ken jijingi kpaa . ” — Mbakolose 1 : 3 , 9 . Ma kwagh ugen môm u ur@@ ugh se kporom a vese ikyua hen Yehova er dooshima na a eren nahan je kpa ngu ga . Kpa ken hemen yô , ve va hingir u kaven ér kwagh u Aôndo venda yô lu u yan awambe sha u waren uma la . Yakob gema kaa ér : “ V@@ ande te@@ en mo dyako wou u wan@@ i@@ unda la ve . ” Er Se He@@ mba M@@ ci@@ em Yô Shin er yange hide yem ken tar u J@@ ap@@ an nahan kpa , ken mase jime yô , shi va hide yem ken tar u Par@@ ag@@ u@@ ay za wase u van a ior ken Iyou i Tartor shon i yange za wase u maan la . Ishim@@ a@@ wan i Aberaham la wase Is@@ ak@@ a kpishi Heela tseegh ga , Pasalmi 1@@ 16 : 15 taver se ishima ér : “ Sha ishigh ki TER yô , ku u u@@ icighan N@@ av ka kwagh u injaa kpishi . ” Shi se nenge er a tim Zege@@ bab@@ ilon la , man er Go@@ g@@ i u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i una ta num sha ior mba Aôndo la , kua ityav mbi Armag@@ e@@ don . Nahan ve zua a mbak@@ as@@ u@@ av je kuma er 5@@ 00@@ ,000 nahan ! ( Ôr Mbagalatia 3 : 19 - 25 . ) Kpa a gema a er a na doo doo . ( b ) Er nan ve se fatyô u kaan ser yange Yon@@ a va hide lu a mnenge u Yehova nengen Mb@@ an@@ ine@@ ve la ? Gbenda u Yehova A P@@ ase Se É@@ r Se Doo Un Ishima La Ior mba ve ker ave sha mcivir u wang sha mimi yô , gba u vea “ nôngon . . . ityav tsung sha kwagh u jighjigh u nan u i na sha ik@@ ev i u@@ icighan@@ mbaiorov ini@@ e i môm la . ” ( Yobu 37 : 23 ) Yeremia 10 : 6 kaa ér : “ Ma or môm ngu er We nahan ga T@@ ER@@ E ! Mar@@ c@@ el@@ in@@ o soo ér ior mba un lu henen Bibilo a ve cii ve nenge a dooshima u non@@ go@@ ior u Aôndo tese un la . Zum u Armag@@ e@@ don a va yô , á ese ah@@ on a gban sha hem@@ en@@ tor u Yehova kera gbem sha won . 10 : 33 . Kwagh u hiihii yô , hen er i hii ve u lu kwa@@ v her la . Sha kpôô yô , aluer se mba henen sha kwagh u idya yô , kwagh ne una fatyô u vihin mlu wase u ken jijingi la ! ​ — Ôr Yakobu 1 : ​ 14 , 15 . M@@ lumun ka e@@ i . Shi makeranta ne tese se ér gba u se eren kwagh a ior sha dooshima er Yehova a eren kwagh a mba ve civir un la sha dooshima nahan . ” T@@ so@@ mbor ve yange u zua a injar sha u eren kwagh ken mzough nena ? ( Aerenakaa 6 : 7 ; 3 Yohane 3 , 4 ) Nahan , ka unô ve lu zenden ken mimi ainge ? ( Yakobu 5 : 11 ) Uma u Yobu wase se u kaven injar i̱ i̱ lu keghen mba ve lu civir Aôndo sha jighjigh , mba Yehova a lu veren ve doo doo la . 15 , 16 . ( a ) Ka ityôkyaa í nan se ‘ iember , ’ shi nan ér ‘ i̱ saan se ken ishima tsung ’ i nyi Yesu á er kwagh u í ? Yesu , Wan u Aôndo u lu or u vough la yange lumun u va eren Aôndo tom shin tar u ior mba y@@ in@@ an man mba@@ asorabo ve lu sh@@ imi ne a mk@@ ighir shio . Nahan aluer u ngu a hii u karen iyol you sha er u taver sha u civir Aôndo ga yô , hii ase hegen je . Shighe u Yesu hii tom na shin tar ne ica lu a gba ga la , a pase ityôkyaa i i na ve taver mbagenev u ngohol un shi nan un jighjigh yô . 2 : 2 , 3 ) Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la fa inja i atindi la ga . “ Mpase u Yesu Kristu u Aôndo na Un sha u A̱ tese mbatomov N@@ av akaa a aa er fe@@ fa keng la . ” — M@@ P@@ A . ( Ps . 7@@ 3 : 18 , 19 ) Aluer i mee u ér we u er isholibo yô , pine iyol you wer , ‘ Ka nyi m soo u va zuan a mini ? ’ Shi takerada u S@@ c@@ en@@ ar@@ i@@ o ne lu a ufoto mba ve doo icombor i Mbah@@ enen Bibilo kpen kpen yô . Ka kwagh u Mkaanem ma Aôndo tsengaôron ér una va er ken “ ayange a masejime ” a tar ne je la . Nenge ken ishima you er yange a lu hen ya u Timoteu yar yar shighe u Paulu va nyôr kwa ne vea Shi@@ la la yô . Shi a kaa ér : “ Doo u yan inyam ga , shin u man m@@ sô@@ rom kpaa ga , shin u eren nyityô kwagh i nan anmgbian wou an@@ zughul la kpaa ga . ” ( Rom . K@@ aa ase , aluer wea lu a mkav sha mi yô . . . . Er Yesu pase nahan , mkur una va ga@@ egh , sha shighe u se ver ishima ga yô ; ka nahan ve i gbe u se kuran hanma shighe cii ye . — Ôr Mateu 24 : 43 . ( U@@ k@@ we@@ legh 3 : 25 , 26 ) A kuma tsô Yehova una na se mbam@@ lumun sha mbampin asev cica cii . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 32 ] Kanyi “ ônov mba tartor ” ve lu veren ashe ke@@ gh@@ ene , man kanyi se time sha mi ken ngeren u dondon laa ? Tese Dooshima Wou hen Yehova sha Ieren I@@ wer ngi kar at@@ ar@@ atar yô , E@@ ri@@ c er ai@@ ky@@ ôr sha ag@@ u@@ g@@ u , vihi iyol kpishi . Mba Ve Lu A@@ sema W@@ ang shi Ve K@@ er N@@ um La ( Ôr Luka 17 : ​ 5 , 6 . ) A@@ ve ave la je , a er zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 48 , a hide a yem hen ya u Elisha sha u za su@@ ghun un . • Ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi shi mbagenev kpa vea zua a mi aluer se mba “ or@@ on iyev i ifer sha ifer ga ” yôô ? Ka mbam@@ tsera mba nyi se fatyô u zuan a ve aluer se za hemen u henen kwagh iyol yase yôô ? M@@ ea ungwan nahan yô , m yer ken iyou m gba pinen iyol yam mer : ‘ Shin mba nan un atsan - o ? Mba tsaase mo u@@ kasua kpuaa yô , m hii u zenden sôron atôônanongo hanma shighe , taver a ishima . Ne fatyô u tôôn shighe eren akaa agen imôngo . Mbaheberu ityough 11 ôr mkaanem ma inj@@ a@@ am ma Paulu yange ôr sha kwagh u jighjigh u nan yô . Ity@@ ough k@@ ira pase inja i jighjigh u nan ze@@ ver@@ a shi ter ati a mba@@ jighjigh mba nomso man mba kasev , er Noa man Aberaham man S@@ ara man R@@ ah@@ ab@@ i man mbagenev nahan . G@@ ong@@ ul@@ o ne iv a ior kua ikyav sh@@ imi po@@ o , kpa der@@ ab@@ a la tile tôô se , shin ér ian lu i se tema inya ga nahan kpaa . ( Anzaakaa 28 : 13 ; Yakobu 5 : 14 , 15 ) G@@ uda nahan a u ‘ anyom ase karen been er ishima@@ shir@@ in , ’ shi ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won la kpa hingir kwagh u ah@@ en ah@@ en la ! ( Pasalmi 8@@ 9 : 14 ) Nahan , a er nan ve Yehova una er if@@ er@@ kwagh sha wono ? ( Anzaakaa 11 : 2 ) Nahan ka sea er kwagh sha kwaghfan sha u den ser Aôndo a or iyev sha ci wase yô , kwagh ne a tese ér se mba hiden a iyol ijime . Mba wasen je he ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 2 , 9@@ 9 De se nenge nen . Kanyi yange i wase un ve fa ityesen y@@ um@@ u ? 1 , 2 . ( a ) Takerada u Aerenakaa tese ér S@@ ef@@ anu lu “ or u iv@@ in a jighjigh u nan man Icighan Jijingi ” nena ? Ve cii ve nenge a ieren i doon ken ior mba hen tsombor ve la . Ior kpishi nenge ér m@@ ne u nan u@@ iyua sha ikyev i mbam@@ zough mba ngohol u@@ iyua mban ka kwagh u dedoo kpen kpen . Bibilo pase averen a ior vea va zua a mi sha hemen u Tartor la doo u ungwan kpen kpen . A@@ dooga anmgbianev mba Paulu mbagenev kpa lu a ati a Roma man a Grika . Bibilo kaa ér : “ Kpa a er z@@ ô z@@ ô ; [ mbatyomov ] mbara kôr un sha u@@ we kua kwase na man ônov nav mba kasev uhar , gadia Aôndo lu zungwen un mhôônom ; ve due a na , ve ver un ken ak@@ ôngo a gar . ” • Aluer u ngu umbur msaanyol u ú zough a mi la shi gbidyen kwar sha mi yô una wase u nena ? A kaa a f@@ ada la ér a dugh un ken c@@ ôô@@ ci kera kpa , kwagh a gban un ga . Se mba H@@ ingir Kwagh u Yehova sha ci u M@@ lumun Na u sha M@@ h@@ ôôn , 1 / 15 ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Iky@@ agh K@@ i T@@ om@@ ough K@@ i W@@ asen Se u Nan Or M@@ lumun ” la . ” ) ( Yohane 17 : 16 ) Sha nahan yô , m@@ til u Mbashiada mba Yehova tile dông la lu sha ikyaa i m@@ civi@@ ra@@ ôndo tseegh . Man yange ma hii nan je ve ma ve yôô ér i̱ pase mba@@ kwa@@ re@@ v i̱ tu@@ h@@ wa shi i̱ bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe ? Paulu wuese ve , Yehova kpaa . TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R YO@@ H@@ AN@@ E 11 : ​ 1 - 45 . Aluer se mba henen kwagh ken ishima sha ashighe a i hu@@ an ving yô , kwagh la una wase se u eren kwagh akuma akuma shi hiden a iyol jime kpaa . Shi una seer wasen se u fan akaa a a hembe lun a injaa ken uma la . Paulu yange mough he@@ ela , nyôr t@@ so , yem ken M@@ ase@@ don@@ ia . Shi sha ayange la gar u Yerusalem lu yôugh@@ yô@@ ugh ga , nahan sar Mbayuda mba alaghga ve lu eren inyaregh ken Bab@@ ilon la u hiden ga . Á hingir ortamen u sôron ningir ke ’ inyom i 19@@ 8@@ 6 , man a e̱r tom ne zan zan ar ke ’ inyom i 199@@ 7 , zum u un vea kwase na , Pen@@ n@@ y , ve hingir tsombor u Betel ú ke ’ United St@@ ates la . A veren upristi mba vea tema tor a Kristu imôngo mbara ikyav sha at@@ su@@ l a ve cii shi a p@@ aven iyôngo a veren i ken uwer nagh ku y@@ an@@ egh sha ci u myom yô , Kristu una za hemen u hemban zan zan “ una hemba ” cii . ( Mpa . Er nan ve ka i er tom ne ci@@ ilii ? ( zwa Buter ) u O@@ k@@ to@@ ba 8 , 199@@ 8 i í kaa ér “ In S@@ ear@@ ch of a Se@@ c@@ ure Li@@ fe ” la , sha peeji 4 – 6 , man i ken Awa@@ ke ! u Me@@ i 8 , 19@@ 8@@ 9 , i í kaa ér “ What C@@ are@@ er Sh@@ ould I C@@ ho@@ ose ? ” Sha ing@@ in kpa vea hemba tesen ônov vev tsembelee sha ikyav i dedoo i ve ver la . Ng@@ i er washika u ter u soon ônov mba nan , nan nger ve nahan . ( Luka 9 : ​ 46 - 48 ) Aluer se mba eren nahan yô , se lu ken mzough . Ior ka ve pine se akaa , mbagenev je yô , ve pine um@@ ag@@ az@@ in sha at@@ ine@@ akaa a ve soo la jighilii . ” Tsô Le@@ o@@ po@@ ld Amer@@ y kua mbagenev ken gomoti nenge ér doo u á ver or@@ hemen u he . Ka aeren a nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a , man se palegh a nena ? Hegen er m nyer anyom a 8@@ 5 ne , hingir mo ican kpishi u veren ishima sha ityom yam i shin Betel la . Or ka nana hiden a iyol ijime ga , shi nana soo u lun a tahav kpishi yô , i taver nan u civir Aôndo sha mimi . U fan mimi u sha kwagh u mbatyomov mbai@@ fer@@ ev la una wase se u palegh kwaghbo u se zua a mi sha ikyev i kwagh u mba@@ im@@ ev la . Yange gba u a lu Aôndo u a lu ica hi@@ in@@ ii , u ve fe kwagh na ga la una doo ve ishima ga . Ka ne@@ a tagher a a nahan ne er nena ? Ruamabera kaa ér : “ Ve lu yan akaa , man akaa , y@@ amen u@@ kasua , l@@ ôôn akaa , maan uya , kpa sha iyange i Lo@@ ti due ken So@@ dom yô , usu man su@@ l@@ fu@@ r due sha , haa shin inya , i tim ve cii . ” K@@ ar@@ l yange lu anyom 11 vough kpa gema lu an@@ ye u wan ifer . I@@ wuese i se lu a mi sha erdoo u Yehova a vese la mgbegh@@ an se u nôngon sha afatyô wase cii ser se dondo kwaghwan ne , a kaa ér : “ [ Ôr kwaghôron ] u doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô , nahan mba vea ungwa kpaa vea zua a mlumun u sha mh@@ ôôn . Yange m ta@@ mber m hen sha mi tsembelee shi m er msen sha kwagh shon cii ve m mase va kaan a na mer á saan mo iyol u eren kwagh u m fetyô cii sha u wasen un ye . ” Nahan a ôr kwaghôron u profeti u lu u shighe a kar cii ve a va mase kaven inja na yô . Kpa Mbashiada mba Yehova yô , sôr shin hide maa uya mba ve vihi la kuma 5@@ ,@@ 3@@ 00 , kua A@@ you a Tartor kpa kpishi . Inja na yô , Yesu lu kaan ér : ‘ Aluer wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la er a ak@@ ar a na sha inja ga yô , ka kwagh u ter na una va ve una er a na je la . ’ 3 : 20 ) Apostoli Paulu kaa ér , aluer se suur sha tahav mb@@ un yô , a̱ “ eren se ican sha hanma ian ” je kpa , se lu a “ agee a hemban la . ” Nahan ka akaa a sha kwagh u Tartor a nyi injakwagh ne i wase se u kaven wang na ? Er í tese ken kwagh@@ ngeren u a kar la nahan , Yesu yange ver iniongo i̱ í yer i̱ kpaa ér Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la shighe u un man mbaapostoli nav ve ember iniongo i P@@ ase@@ ka sha iyange i N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . la ve bee kera yô . I@@ an You ken T@@ i@@ ônnongo i Gba U Kwagh , 11 /@@ ⁠ 15 Í nger tindi ne ken Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 . Kpa ia gema a lu shighe u iwanger hen mbacivir Yehova , shi una lumun ve kpaa . Iyange igen mo vea nom u ng@@ ôm se za kar ikyua a Iyou i Tartor igen . Mkaanem ma Aôndo kaa a vese ken Mpase 21 : 4 ér , ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa la yô , “ una ese [ ior ] m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” Ken masejime yô , Yehova tim ve sha ci u iy@@ uh@@ we ve la . — Ps . Shi a@@ dooga mba lun a kwagh ave vea kaa ér : “ Saan ior mba ve lu a i@@ mbamlu ne iyol . ” Se tese ser bredi shin kwaghyan u dedoo ne gba se kwagh nena ve se lu kposo a Mbaiserael mba sha ayange a Mose mba ve lu a i iwuese ga laa ? 24 : 3 - 8 . Er yange m kange ishima u eren nahan je , m kera hide ijime ga , m ngu yemen hemen hemen a nongo u mimi ne her . Ior doo un ishima . U palegh imba kwagh ne nena ? Ka akaa a nyian ishima a uma a nyi Yesu yange wa se kwagh sha mi ? Doo u hanma wase nana fa ér Yehova nengen tom u nan eren sha ci na la nena ? ( 1 Utor 13 : 7 ) Tsô profeti ne una er nena ? Mbamaren mbagenev mba soon u za lun vea ônov vev kua icombor ve ga ; ka ve hemba soon ér vea lu kwagh ve , sha er vea lu or ikyav ga yô . ( K@@ ar Ekesodu 3 : 8 sha Ekesodu 12 : 29 - 32 nenge . ) Shin ú er nan man ú kaa a anmgbian wou wer : De , m@@ ̱ dugh u ani@@ v@@ ur@@ kon ken ishe , man nenge , g@@ ung@@ ur@@ kon u gem u lu u ken ish@@ ee ? Or@@ kwa@@ se@@ he a̱ kimbir kwaghôron ne ér : “ Mo [ iti i or@@ kwa@@ se@@ he ] m ngohol we [ iti i kwa@@ se@@ he ] mer lu kwase wam u m zough ivese a we , sha u̱ me soo ú shi me waan we ikyo , sha u zuan sha atindi a Aôndo e̱r í nger ken Ici@@ ghan@@ ruamabera sha ci u noov mba ken Kristu , sha ayange a se lu@@ ̱ shin tar imôngo cii , e̱r i zough sha m@@ ser@@ akaa u Aôndo u iv@@ es@@ egh la nahan . ” Gi@@ di@@ on yange lu or u hiden a iyol ijime , nahan a ember sha icivir i í na un ab@@ ur@@ ab@@ ur ne ga . Shighe u ve lu agumaior , alaghga je yô ve lu anyom pue kar a kar tseegh la , i za ver ve ken ya u Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar . Mbakristu mba i shigh ve mkurem ga mbara kpa kape vea fatyô u zuan a iwasen kpishi sha u ôron Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika shi dondon akaawan a ker je la . — Ôr 2 Timoteu 3 : 15 - 17 . Man doo u se lu a vangertiôr ser Yehova ngu hemen ior nav nyian sha ci u nyi ? Yehova ve a Ifa u lu kwase u vough la hen Adam yô , a kaa ér : “ Ng@@ un yô , ka ku@@ he u iky@@ u@@ he yam , ka inyam i inyam yam je ; nahan a yila un er kwase , sha ci u i dugh un ken nomso@@ or yô . ” A fatyô u wasen or u nan nenge sha mbamaren i t@@ ume nan iyol la nena ? Ka atô@@ akyaa a nyi nahan se lu a mi a ember sha m@@ te@@ v u i lu tôvon se a ican sha ci u kwagh u perapera nee ? 13 : 6 . Tar u S@@ ene@@ g@@ al za mase shin k@@ ur u ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka shin la je . Ka ve za mbamkombo mba Mbakristu imôngo , shi ken tom kwaghpasen kpaa ve lu imôngo . ( Yobu 33 : 25 ; Yesaia 35 : 5 , 6 ) Mba Aôndo a ne ve ian i lun ken tar u he la cii vea za hemen u lun iyev gbem sha won . Ka unô yange ve nenge a ikyav i tesen mkur u kwaghôron u profeti u ken Bibilo la , man yange ve nenge nahan ve er nena ? Nenge ase kwagh u yange wase Yeremia ve , wa ishima her yô . T@@ ime ase sha er mkaanem mara yange ma lu a inja hen mba ve lu ungwan a Yesu sha derianyom u hiihii la yô . Kanyi se hen ken Genese 2 : 3 , man ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh nee ? Se cii se mba a ian i tsuan nyi kwagh@@ a ? 7@@ 3 : 28 ; Y@@ ak . Bibilo kaa er : “ C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ikyo ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . ” — Or@@ pasenkwagh 12 : 13 . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban cii kohol hingir “ k@@ ov ” u ainge , u ua kar kera ga “ saa akaa ne cii aa er ” * la . ( Luka 1 : 31 ) Sha ashighe a tsuaa la , Mbayuda kpishi nôngon u yan iti ne . Or@@ pasalmi Davidi , u yange tagher a atsan man am@@ een iyol na la kaa ér : “ A@@ she a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . ” ( Ps . 14 Sha ci u A@@ g@@ umaior — P@@ alegh U@@ ijende Mba B@@ ov ! Ka unô yange ve eren tom a mi ? Alaghga or@@ ya la ver shighe la sha u una er kwagh ugen u nan nenge ér ngu hange hange yô . Nahan N@@ ah@@ um u lu Pro@@ feti ken Yuda la lu a loho sha ci u N@@ ine@@ ve u lu gar@@ tamen u A@@ shi@@ ria la . Mba ve za mkohol T@@ om@@ at@@ aan la cii ve tese iwuese a ishima ve i môm sha u kuren ave taver taver shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Í kaa a noov ken Anzaakaa 5 : 15 ér : “ K@@ ese mngerem shin zu@@ ar wou iyol you , ma , man mngerem ma ku@@ wan kpaa shin ij@@ ôr you . ” Yange i wua u@@ sho@@ ja sha ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi i lu v@@ aren kpishi hen shighe la je f@@ alegh gba . U@@ sho@@ ja mba kuman m@@ iliôn 65 za ityav mb@@ in ; u@@ sho@@ ja mba ve kpe ken ityav mb@@ in shin ve vihi ayol la kuma ti@@ ôn u iyenge ne . Ken hanma gar yô , ior mbagenev na jighjigh kpa mbagenev hendan a ve tsung . Ka nyi i gbe u ú fa sha kwagh u vihin shighe kpishi u eren akaa a nan we msaanyol laa ? • Tindi u i wa Mbaiserael ér ve de tô@@ mon akaa a orgen ga la kor se nena ? Akaa a yange er Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar ve m@@ lu@@ ashe na gema la cii tese ér ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ la lu ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar tseegh tsô ga , kpa hemba nahan . Sha kwagh u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yô , ashighe ne lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve tôô ér ishember i “ ônov mba ior ou ” man i “ or u nan we ndor a we ” la ngi ôron kwagh u Mbayuda tseegh . 6 : 9 - 12 . Gba u se ver ishima ken tar u ic@@ ugh i ngee ne , sha er se gba ken imeen i iwanger i í lu h@@ ôn , i ia fatyô ú ur@@ un t@@ so wase u ken jijingi la ga yô . 4 : ​ 3 , 4 ) Kpa jighilii yô , ka we u lu eren kwagh a ve sha mimi ga ze , kpa ka ve ve lu eren kwagh a we sha mimi ga ye . Er M doo Ter ishima , nahan kape ne kpaa , ne doom ishima la ; luun nen ken dooshima Wam ne . Aluer zayol u u@@ ange u mbamaren la ka u una bee ku@@ aa ga yô , a@@ dooga a gba u a gema gbenda u i nengen sha ve la shin a m@@ us@@ an ijiir i ve tse her la . ( Yohane 10 : 10 ) Kape Satan kpa lu or@@ mbai@@ v je la . * — Marku 13 : 1 , 2 . Yesu yange tese ieren i wan mbagenev ikyo shighe u L@@ as@@ ar@@ u kpe la nena ? U@@ B@@ O@@ G@@ O 2 ( Z@@ wa I@@ j@@ a@@ w ) Kanyi ia na ve kwaghhenen una lu ú z@@ ange shi una hemba doon we ? Mbakristu mba mimi ka mba tesen Mkaanem ma Aôndo Kpa or@@ pasenkwagh u nan we iyol tsembelee yô , ishima i lun nan sha kwagh u or u nan lu tesen la shi ka nan hen sha itinekwagh i nan lu timen sha mi a nan la nahan nan tese kwagh u i gbe u nana tese la tseegh . Nahan kpa , lu u vea fatyô u wasen Mb@@ al@@ ev@@ i mbagenev a ishima ve . U eren kwagh sha kwaghfan ken tom wase u pasen kwagh la ka a wase nena ? Yange ve za hemen ken jijingi shi ve ya wan u nomso u ve mar la iti kwagh môm vea anmgbian u nomso u lu henen Bibilo a ve la . Alaghga a kpiligh we iyol er i hii ve Bibilo i er se kwagh u Maria kpishi ga yô . Sha kpôô yô , hanma iyange yô , a saan hanma or iyol kpishi . “ I@@ kp@@ elaior i kaan er , Mo M ngu ana ? ” ​ — L@@ U@@ KA 9 : 18 . A t@@ una ér kwagh za iyol gaa ? I@@ y@@ ese lu ikyav i tor T@@ ib@@ er@@ i@@ u Shi@@ sar . Yange i pav Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar ker iniongo kpishi , i yilan i ér tri@@ b@@ un@@ es shin cent@@ uri@@ ons , nahan hanma nongo yô , lu a or@@ sho@@ ja u hemen u . Kape Yesu eren la . — Yohane 14 : 9 . Ka ke ’ gbenda u nyi se fatyô u tesen ser se soo mimi ? Nahan Yesu yange zua a mtsera sha atsan a á ya la . — Mbaheberu 5 : 7 - 9 . U nyôr hen “ h@@ unda u [ i ver u ] i@@ vegher ” ne er shighe a shi her ne ve@@ e ? Shi er lu a saa ken iyol nahan kpaa , lu wan ishima her a jighjigh u nan . Alaghga nana nenge er ak@@ ar a nan a er kasev shin a er noov shi a lu vea ve sar sar kpa nan yô , nan lu keren a ker or u nana vôso yô . Zum u a mase van shin Betel ken 19@@ 65 la , a kaa ér : “ U fatyô u van ken ya va nengen a mo , kpa mo yô , mayange me kera va heen sha u va nengen a we ga . ” I Gba Z@@ wa M@@ ôm Gb@@ i@@ aa ken M@@ k@@ ur u I@@ jir i Mbashiada mba Yehova La Yange soo u fan er m lu wan ishima a ku u Lu@@ c@@ í@@ a yô , shi kaa ér mo vea na se hii u sur@@ un ung@@ ôô@@ v mbagenev mba imba kwagh la i er ve yô asema . Ka ve hen ér aluer or nan ngu civir Aôndo a ishima i môm yô , kwagh kera gba sha kwaghaôndo u nan ze la keng ga . A kaa ér : “ Hanma or nana̱ ôron kwagh sha mimi a or u nan we ndor a nan yô gadia se mba alegh ayol a ase . ” ( Ef . Pasalmi 1 : 2 , 3 ôr kwagh u or u nan civir Aôndo ér : “ A@@ tindi a TER ka kwagh u gban nan ishima , shi ka atindi a Na nan z@@ eren henen a ken ishima tugh kua te@@ tan kpaa ye . Yesu Kristu kaa ér : ‘ M ngu kaan ne M@@ er : Hanma or u nana pav a kwase u nan , kpa a lu sha ci u idya ga man nana gema á er kwase ugen yô , ka idya je nan er ye . ’ Una v@@ aan nahan , m ôr ken ishima mer : ‘ Ng@@ ôm ne lan di kwagh ts@@ ôô ! Aluer nom man kwase ver shighe u ônov vev vea yaven yô , vea zua a ian i lun imôngo , he@@ ela tseegh ga shi vea wase ônov vev mbara , nahan ‘ vea kera nenge sha mlu ve a hemba er ma ve nenge la ga . ’ • Ieren i ior soon kwagh u dedoo ga la ia samber kpu@@ un@@ u@@ u P@@ ania ugen u i yer un er P@@ hi@@ l la kpa kaa ér : “ Ka u nenge er Yehova a k@@ er@@ cio u geman uma u ior mba yange ve nôngo sha tahav vev ér vea gema kpa ve k@@ an@@ shio la yô . ” Satan ngu tsu@@ ghun ior “ sha u@@ ivande man akaa a kpilighyol a aiegh , man sha hanma inja i ic@@ ugh i sha ifer ken mba vea tim yô . ” Anmgbian R@@ ic@@ hard umbur kwagh ugen u yange er un yô , a kaa ér : “ Yange m lu a tom u eren kpishi sha ai@@ k@@ ighe ugen la , nahan anmgbianev vande m@@ ough@@ on u yemen ken C@@ he@@ ko@@ se@@ lo@@ v@@ ak@@ ia a mo . Bibilo ôr kwagh u or u yange nenge a Diabolo yô , shi i pase wanger wanger ér ngu . A lu se umbur yô , Mbayuda mba ve hide ken tar ve la yange ve hii tom u maan tempel sha gbashima , kpa H@@ ag@@ ai 1 : 9 pase ér , ve de ú , ‘ ve gema ve lu zan a@@ yem hanma or hen ya u nan . ’ Sha kwagh Or@@ pasenkwagh 9 : 11 a er yô , er nan ve ior ve ye ic@@ an@@ aa ? ( Yesaia 60 : 5 ) U zuan sha mkaanem ma profeti man yô , hii ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la je , iky@@ um i Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen u lun shin tar gbem sha won la va hen Shi@@ on . R@@ ú@@ b@@ ia kaa ér : “ Yange m za vea S@@ an@@ dr@@ a hen kwase ugen u S@@ an@@ dr@@ a henen Bibilo a na yô . ( Ôr 1 Mbakorinte 3 : 5 - 9 . ) Nenge imba m@@ gem u i ts@@ enge ôron heen ne sha wono ! Apostoli Peteru yange t@@ eren kwagh u t@@ so u Noa gba ve un man tsombor na ve war zege@@ mnger ker la yô , a kaa ér : “ Ma tese ikyav sha batisema u ne kpaa ne lu waren sha mi hegen yô ; . . . sha mnder u Yesu Kristu shin ku . ” ( 1 Pet . Kpa hii nan ve i gbe u ú hen Bibilo ? Mbat@@ esen ér or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la kaa ér iny@@ am@@ to@@ ho igen kpishi yange i gema kure kure i hingir ior kpishi hen icin i môm ; ve ny@@ iman ér or môm lu shin tar tswen ma shighe môm tsô kpaa ga . Heela tseegh ga , se fatyô u ôron kwagh sha jighjigh u nan man vangertiôr sha ci u loho u dedoo u se pasen la , u har sha mkaanem ma Aôndo u mimi , u uityendezwa nav mba doon tsung mbara ve b@@ undu mayange ga la . Heela tseegh ga , kwagh shon wase se u kaven an@@ zaakaa a Yesu agen , a a lu kuren sha mi ken ayange a masejime ne la nena ? Yesu kaa ér : “ Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ i@@ wua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” — Luka 11 : 13 . ( 1 Yohane 3 : 22 ) Kpa aluer se mb@@ á k@@ an@@ en shio u eren sha atindiakaa a Aôndo di ye ? ( 2 Timoteu 3 : 1 - 3 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i̱ í gem ér “ dooshima ” ne wa dooshima u hen tsombor kpa ker . Er se uumace se yen nahan kpa , se fatyô u eren akaa a Yehova a soo la vough . ( Mpase 15 : 2 - 4 ) M@@ ci@@ em ma cian Aôndo , ma ma lu mci@@ e u cian m@@ hembe na sha icivir la , ma na mba ve hemen vea Kristu imôngo ken Tartor u sha la ve na Aôndo icivir sha er a lu a tahav mbu hemban cii yô . ( Yobu 14 : 15 ) Dooshima ne pase ityôkyaa i Yehova a karen se man gbenda u a nengen se kua gbenda u a eren a vese sha kwagh u a nenge a mi ken a vese la . — Ôr 1 Yohane 4 : 8 , 19 . Or môm nana fatyô u nengen a ishigh ki Aôndo shi lun uma ga , nahan a er nan ve uumace mba ve lu mba@@ asorabo ne vea tese iengem na ? Luka shi kaa ér , “ kasev mbagenev ” lu vea Yesu man mbahenen nav “ mba ve wasen ve sha u@@ gb@@ ayol vev sha iny@@ ar@@ ev [ mbi kasev mbara ] yô . ” A@@ sember a ken zwa Heberu man zwa Grika a i gem ér “ vough ” la ashighe kpishi ka a lu ôron kwagh u a lu “ jimin ” shin “ a vi@@ e ” shin “ m@@ shi a lu sha mi ga ” yô . ( Mbaromanu 12 : 12 ; Pasalmi 55 : 22 ; 1 Peteru 5 : 7 ) Mba@@ civi@@ ra@@ ôndo mba jighjigh mba sha ayange a Bibilo la yange ve lu a vangertiôr ér Yehova ongo msen . Nahan kpa doo u shi se fa wang ser kwagh doon Yehova shin vihin un , shi ieren yase ia fatyô u b@@ enden a na kpaa . ( Mateu 4 : 1 - 11 ) Kwagh u kôr ave sha mi hii me@@ en Yesu yô , lu ij@@ en i yange i kôr un shighe u h@@ ôr kwaghyan la . Ity@@ ôkyaa i môm i yange saan mo iyol yô , lu sha ci u m tsegha iyol yam sha ci u Yehova mer me civir un gbem sha won . Yange ngohol ibo sha kwagh u nom na er la shi zamber a Davidi ér a̱ de un kwaghbo . Ka ve er nena shighe u ve tagher a ah@@ endan imba ne yô ? ( b ) Mbakristu mba ainge vea lu a vangertiôr imba i Aber@@ am la nena ? A er a mo doo doo , je yô a wasem u zuan a tom u dedoo kpaa . Shighe u lu wan@@ ye@@ kwa@@ or la , yange wa ishima a tôv@@ ac@@ an sha ikyev i tor u gba u una tile sha ityough ki Yehova yô . 2 : 13 , 18 , 19 . Se soo ser se “ eren perapera a̱ karen ikyaa inya ga . ” Sha nahan yô , apostoli Paulu taver anmgbianev nav mba ken Kristu ishima ér : “ Lu nen mbak@@ aven mo er mo kpaa , m kaven Kristu nahan . ” ( 1 Kor . Ka icighan jijingi a ver mbatamen mban sha hemen u Kristu ye . ( Ef . ( Heb . 2 : 10 ) Nyian ne , akav a se zough a mi a tesen ér Yesu lu Mesiya la hemba ng@@ een a akav a mbadondon un mba sha derianyom u hiihii la lu a mi la . Ú fatyô u zuan a ior umiliôn imôngo nyian mba ve lu nan ayol a ve sha ikyev i imba hemen ne yô . Kwagh u sha an@@ igh@@ eni u á ne se msaanyol u Yesu á er yô , ka un ne : “ Saan mba i eren ve ican sha ci u kwagh u perapera la iyol , gadia tartor u Sha ka u ve je . ” Yange se mba eren tom u zenden sôron atôônanongo man un@@ ingir la ka kom anyom 40 yô , i na se ian@@ tom i he i za sôron iniongo man atôônanongo shi veren iniongo man atôônanongo ken ijô igen i í lu zwa u I@@ tal@@ ia ga yô . Nahan cii kpa , lu Mose shon ne Yehova tindi , shi na un kwaghfan man agee sha u a̱ za ityom i̱ í tindi un la doo doo , a̱ kure i̱ kpaa ye . Aluer se venda u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo kpa , una na a@@ wen aa gb@@ ire vaa ! Á Hen u K@@ ôron Iyol Ts@@ aha Mbagenev mba er ish@@ u i bo i ken injakwagh i Yesu la nahan . ▪ K@@ av Un u A T@@ ende Z@@ wa É@@ r Una Na Se Uma u T@@ sôron La Saan se iyol kpishi er Yehova a we@@ se se u o@@ s@@ ough sha ikyev i tindi u isholibo man u ku@@ ugh kera nahan ! U keren ng@@ egh ng@@ egh ga la wa nyi k@@ ere ? ( 2 Mbakorinte 1 : 4 ) S@@ ea tagher a nyityô mzeyol shin ishim@@ any@@ ian shin ican kpaa , Aôndo una na se ishimataver man agee a se taver ishima her yô . Kwase na nôngo kwagh gema ijime gema iky@@ um je anyom kar imôngo wener una tagher un a̱ de civir Yehova ga . Hanma shighe cii ma se umbur er ve eren la nahan se kpa ma se hemen ke ’ m@@ ne u nan mbagenev icivir la . Anmgbian ugen u lun anyom 8@@ 4 , u kwase na a saa ku yô , hen ér una fatyô u eren pania ga sha ci u angev man iyol@@ been . Nahan G@@ wen man mo se lumun ser G@@ ael man nom na D@@ er@@ ri@@ ck , ve henen Bibilo a vese . “ KA A s@@ aren mo u eren kwagh u dedoo yô , kwaghbo kpaa a lu a mo her . ” ‘ D@@ ondo Nen Sha A Mo Z@@ an Z@@ an ’ ( Aerenakaa 5 : 29 ) Shi Yehova wa se tindi ér se pase ior kwagh shi se tese ve kpaa , nahan a gba u se kura tindi ne sha u wan ishima eren tom ne zan zan mkur u tar . Apostoli Paulu yange nenge wener ka hange hange u s@@ ônon sha ci u Mbakristu mba ken F@@ ilipi , sha er vea ‘ kar vea fa akaa a a hembe lun a inja yô . ’ N@@ om nana nengen sha kwase u nan doo doo sha u kuren mbamgbe mba nan mba iyolough man mba ken jijingi kpaa Yehova Er A@@ yôôso a Iserael S@@ ul@@ mon@@ a Yange se bee makeranta u G@@ ile@@ adi la iwer ngi kar it@@ ian yô , mo vea B@@ illi@@ e se mough ken uwer u Di@@ se@@ mba , 19@@ 5@@ 4 u yemen tar B@@ ra@@ z@@ il sha ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh i lun a inj@@ in uhar . 6@@ 3 : 5 — I@@ y@@ ugh i Aôndo ka i sue un nena ? Shi ijô ne kpishi yange i due a Iyoukura i ken zwa Buter iwer i kar imôngo cii ve i mase duen a mi ker ye . Pasalmi 1@@ 39 tese se ér Yehova we mbacivir un ikyo . • Ikyav i Davidi man Yosua la tese ér doo u se wa ikyo shighe u se lu tsuan kwagh u se er yô nena ? Yange m vese hen an@@ jiir u gban ijime kpishi hen gar u M@@ on@@ tre@@ al , ken tar u K@@ an@@ ada . Yehova we ior nav ikyo . Á kaa wener : “ Nahan [ Mkaanem ma Aôndo , shin loho na ] hingir mo ken ishima er usu u hi@@ an , u i ci@@ r u ken ak@@ u@@ he am yô , m wa ishima je , m v@@ ôr , he@@ mb@@ am kera . ” Per@@ apera u ior mba Aôndo ngu a due ken igbar nena ? Se fatyô u umbur ve ser Yehova ur@@ ugh ve va a ve hen Wan na , nahan ve gba un kwagh je ka u henen a hen ga . Aluer se mba mbahenen mba Yesu shi se hen kwagh sha ikyev na yô , a gba u mbagenev vea zua a m@@ mem u ken jijingi hen atô wase . Lu mngerem man ma n@@ ôô shin tar sha ayange a Noa la ye . Or@@ pasalmi yange wuese Yehova , Or@@ gban na kpishi je yô , kwagh ne mgbegha un u wan icam i wuese ityom na . M ‘ bende m nenge er Yehova a doo yô ’ ! ” — Ps . ( 1 Peteru 4 : 7 ) Se ngee a akaa a eren ken tom u Ter . Yange lu tesen ken tempel sha iyange i N@@ is@@ an 11 , shighe u mase shin ayange kpuaa tseegh u una kpe la . Nahan kera ka ashe tugh ga , Yehova nenge asema a ior mba ken Iserael mba ve lu eren u@@ iniongo mba mba@@ fan@@ aôndo ga , shi ve lu zuan u@@ icighan@@ mbam@@ kohol kpaa la , shi a venda u@@ iniongo mban cii , kua ini@@ aav mbi i lu nan@@ den nan un la kpaa . A kaa ér : “ shin er ashighe agen ka i gba u se hii mcivir u hen tsombor wase fele ga , sha ci u kwagh ugen va due sha iyange shon kpo@@ o nahan kpa , hanma kasua yô , ka se er keng . ” Yange fatyô u nengen a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a sha la ga . G@@ U@@ T@@ EN@@ B@@ ER@@ G Aluer se hen a ishima yô , mimi je se zua a atô@@ akyaa kpishi a se su@@ gh Yehova shi se wuese un hanma sev sha ci u erdoo na u a eren a vese mgbegh@@ aa la yô . Gbenda u Mb@@ agen Ve We Ishima T@@ se@@ mbelee La Se lu tesen ser se mba shin tar ne ka hi@@ la . Aluer m kura tindi ne yô una wasem nena ? ’ A@@ ip@@ or 15 , 200@@ 8 Aluer se mba kuran atindi a Aôndo yô , se lu a “ vangertiôr sha ishigh ki Aôndo ” ken msen , man una ungwa se kpaa . M@@ gber u ken Z@@ wa Buter ú T@@ aver Ga ( Iyoukura ) , 12 / 15 Se mba ken shighe u a hemban taver a taver Mbakristu cii yô . 3 : 15 ; Mpa . Aluer ú ver ufoto mba kwase wou shin nom@@ ou man mba ônov ou hen iji@@ ir@@ tom you yô , kwagh ne una wase u kua mba u eren tom a ve imôngo la u fan ér kwagh u tsombor wou gba u ishima . Ka nyi me er a uma wa@@ ma ? Ishima a vihi ú je ka u henen a hen ga . * ( Luka 3 : 22 ) Yesu kpa ‘ jijingi u TER lu sha a na ’ vough er Davidi kpa lu a na nahan . M@@ ôm ken akaa a i ter sha heen ne aa fatyô u hingir kwagh u se hemban veren ishima sha mi . Ng@@ ur karen ken atô ger@@ i vea mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev yô , kwa@@ se@@ g@@ anden ugen u lu Kwa@@ se@@ shiada yô , na un kô@@ pi u Iyoukura , sha ci u lu un mase shin ijime ye , shi kaa a na ér a za na ngô na . Hen shighe la a p@@ aa m@@ tem@@ tor u Aôndo iyol ele@@ gh ele@@ gh . — Ôr Mpase 21 : 3 - 5 . Yange m nenge ta i@@ wa i vesen sh@@ iligh zer ken ijime na . Kristu man mbahenen nav yange ve tesen ér “ Aôndo ngu môm tsô , ka Ter , ” u i fe un sha iti i i lu i̱ na jim i yer ér Yehova la . I@@ ti shon due ke ’ ngeren mba Bibilo mba tsuaa mbara kuma kwa 7@@ ,000 . Wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase la yange er nan ve lu a eren i t@@ angen iyol ga laa ? ⇩ Er se fe ser Aôndo kegh a kegh iyol u wasen mba ve civir un sha mimi la yô , se kera mba a ishim@@ any@@ ian ga , sha ci u se kpa se mba ‘ iyôngo na i a kor i yô . ’ ( Ps . I@@ civir Nahan anmgbianev mba ve lu nengen sha tom u pasen kwagh la kaa ér m za wase tom u gb@@ eren ityakerada ken iyou igen i i maa shin inya yô . ( 2 Mbakorinte 9 : 7 ) Shi u eren iyua sha u suen tom u pasen kwagh u Tartor tar sha won cii ne kpa ka u tesen ér se mba a iwuese . Man aluer se ‘ kav kwagh u a lu ishima i Ter ’ sha ci wase yô , mayange je se vihi shighe u injaa u se mase shin a mi cuku ne ga . — Mbaefese 5 : 15 - 17 ; 1 Peteru 4 : 1 - 4 . Wan na u nomso u kaven ishigh lu or u Yehova doo un ishima yô . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i í nger ér “ dooshima ” la a fatyô u pasen i̱ ér ka erdoo u or ka nan var a kwagh zan zan nan kar kuren awashima u nan we ve nan var a kwagh shon la . Kpa gema lu wan na , A@@ re@@ kil@@ a@@ u , u vihi tu kpishi la Yosev lu cian ye . A@@ eren ne samber sha tar wuee , man kwagh ka a er i vihi yô , Mbakristu mbagen dondo ieren ne , nahan i dugh ve ken tiônnongo u Kristu sha . — 1 Mbakorinte 5 : 11 . Ity@@ esen i or tesen iyol i nan man mbagenev i Paulu a ôr kwagh sha mi la gba zua sha kwagh u aeren a vough a Mbakristu . ( Yoh . 1 : 29 ) I@@ f@@ i u sha injakwagh ne ka gbenda u Yehova una bee a hanma kwaghbo u uumace ve nyer ker sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam la cii yô . Nahan kpa , se fa ser , er i ne ian ér hanma or nana tsua i@@ ember@@ yolough i doon nan nahan kpa , ka u or a gba eren hanma ityô i@@ ember@@ yolough tsô ga . Yesu kaa a P@@ il@@ at@@ u wener : “ Ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” Alaghga u pine wer , ‘ Aluer yange i kar tar la i na Mb@@ al@@ ev@@ i ma kwar ga yô , ve ts@@ aan han@@ a ? ’ 15 : 28 ; 16 : 1 , 12 , 13 ) Aôndo yange tsua Davidi ér a lu tor u Iserael u sha uhar , lu Yon@@ at@@ an ga . Hii sha ayange a tsuaa la je , mlu u mba civir Aôndo sha mimi kaha kposo , a u ior i tar u u cie Aôndo ga , u ve lu shin u ne . ( Mpa . 3 : 14 ) Er a lu “ W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii ” yô , yange lu sha vea Ter na , Yehova anyom anyom . ( Ese@@ kiel 19 : 3 - 8 ; Pasalmi 14@@ 7 : 19 , 20 ) Tindi la kange Mbaiserael tseegh . U se keghen shin lun a ishimawan la , una wase se se kera ure ser iyange i Yehova la ngi ti@@ mb@@ ir yum ga . I@@ wasen i Yehova a ne se ne ka erdoo u kiriki ga . ” — Mic@@ ha@@ el . Maa a er kwagh u i@@ yô kaa ér a er la . K@@ egh ato a Orkristu u nan vi@@ e ne , shi er kwagh u nan we u la kpaa . ( Yo@@ shua 2 : 9 - 11 ; Mbaheberu 11 : 30 , 31 ) Yange vôso or u civir Yehova , lu ma or u K@@ an@@ aan u nan jighjigh ga la ga . ( Mbakolose 1 : 9 , 10 ) I@@ mba ‘ mfe u vough ’ la i wasen ior mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u h@@ aren asema a ve man uuma vev sha mcivir ve a vangertiôr ng@@ egh je , sha ci u “ mba civir kwagh u [ ve ] fe un yô . ” — Yohane 4 : 22 . Yo@@ a@@ shi tor u Yuda yange fatyô u lun a ieren i injaa ne ga . • Ú hendan a Diabolo sha nyi igbenda ? G@@ ô@@ g@@ ô shighe ne lu shighe u Noa lu gban t@@ so shi lu pasen kwagh zan zan M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee kar van la . Davidi ôr kwagh ve ér : “ A@@ she am aa lu sha mbam@@ imi mba shin tar , sha u vea lu a mo imôngo yô ; or u nan zenden sha gbenda u lun a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga yô , ka nan je nana erem tom ye . ” E@@ i , sha ci u Ruamabera kaa a vese ér Adam yô , “ i tsu@@ gh un ga . ” ( 1 Tim . 1@@ 23 : 2 — Ikyav i injakwagh i sha kwagh u ashe a mba@@ shir@@ en ne ér nyi ? Nahan or a de suur sha kwagh môm ken tar ne ga , er se nenge tar jimin cii u sember nyôron ken mzeyol u iny@@ ar nahan . Heela tseegh ga , shi ve nôngo sha afatyô ve cii ér vea yer iti i Aôndo , je yô , ve dugh i ken mbam@@ gem mba Bibilo vev sha kpaa . “ [ Aôndo ] er ityav mbi bee zan zan ar hen ik@@ ighir i tar je . ” Or@@ mimi ne gbid@@ y@@ i kwar sha m@@ te@@ v u i lu tôvon ior mba mimi mbacivir Aôndo cii a ican yô , a mase k@@ angen ishima ér mayange je una t@@ enger ga , una tile dông una lu profeti u Yehova her . De se er nen tom u pasen ior kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen ne sha gbashima , mayange je se na nen tar ian ser u bende a mlu wase u dedoo u se lu vea Aôndo la ga . Yange i nzughul a mba@@ jighjigh mba i shighe ve mk@@ ur@@ en mban , shi i er ve ican tsung kpaa , nahan lu inja ér i “ kura akaa a ken a@@ you ” a ken “ gar ” u Yehova la kera nahan . Ngeren u a dondo ne una time sha aeren ne at@@ a@@ ankar@@ ahar . ( 1 Mbakorinte 8 : 4 - 6 ) Hanma ityesen i kwaghaôndo yô , ngi a mnenge kposo sha an@@ zughul a a lu sha kwagh u fan or u Aôndo a lu la . Ng@@ un ka ic@@ in@@ tan na ne , ér : “ Me kar a or kua z@@ end@@ en@@ ya kera . . . Yesu lu or u eren shiada sha kwagh u mimi er tsuaa la i fa inja i ishember ne nahan . Shi@@ s@@ era man mbau@@ ty@@ aav nav kua S@@ en@@ aker@@ ib@@ i , tor u A@@ shi@@ ria man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na , fatyô u hemban U@@ hemban@@ sha ityav ga . ( Gen . 7 : 1 , 23 ; 19 : 24 , 25 ; E@@ ks . Ka mnenge u ior kpishi mba ve hen ér u lun ken ma nongo u kwaghaôndo ka kwagh u hange hange ve lu a mi je ne , kpa ve gema ve nenge ér kwaghaôndo u or lu ker cii kpa ka kwagh ga . Aluer se mba nengen gbenda u mba fan ityesen ve tesen ior kwagh la yô , se hen igbenda shon nahan se kpa se fa u tesen ior kwagh . K@@ usu kwagh u u lu a mi la gb@@ ang gb@@ ang sha u ma or nana̱ de ngohol we ts@@ ar ga yô . ” — Mpase 3 : 8 , 11 . D@@ ugh u Yehova ngohol se shi se lun vea na saan saan la sha je kpa , se fatyô u veren ishima ser se nenge a mkur u mkaanem ma icighan jijingi mgbegha Tor Davidi ve nger la , ér : “ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” Kwagh ne doom je zua ga ! Se fatyô u lumun a kwagh u a gem la kpa ? Mpase ityough 21 pase kwagh ve ér mba gar u sha , ka Yerusalem u He u i yer un ér “ kwase u Wan@@ iyôngo ” je la . Hen ior kpishi yô , alaghga kwagh la na u vea pine mbampin uhar . Kwagh gema er yô , se mba hemban zan hemen ken jijingi cii . Ity@@ ôkyaa ngi i môm tseegh , i i ne ve kwagh a lu nahan yô . Ka sha ci u Yehova za hemen u lun “ ijiir yase i teman , ” hemban cii je yô , ken ayange a masejime ne . Yosua , or@@ hemen u Iserael yange tsua u veren ato hen Yehova man yange zua a iveren kpaa . Ka akaa a mimi a nyi a wasen mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh u tsuan gbenda u injaa sha kwagh u hemen u v@@ ough@@ loo ? I@@ y@@ ua ne ka i wase se u wan ago@@ yol sha akaa sha inja shi veren ishima ser akaa a a va doo ken hemen . Yesu yange fa ér , aluer un wa uma na ikyo ga , man un ver ishima ér mbatyomov ve kura un yô una lu karen Yehova . Yange ver ishima ér hanma or kura atindi a Aôndo , shi yima mba i lu kighir ve la , shi hide maa jighjigh u nan u ior nav Mbaiserael . Nahan kpa , a ishima i taver man ishima i wan , man hemban cii yô a iwasen i Yehova yô , m nôngo m kôr mimi shi m tile sha mi dông . ” Zum u yange i pine Yesu ér a kohol a pase kwagh u a lu Tindi yô , á na ase@@ mb@@ er@@ akaa ahar vough : u môm lu ér Yehova a doo u ishima , man ugen u a lu yô ér or u nan we ndor a we yô nana doo u ishima . Alaghga or u nan er batisema ken tsombor wase nan per tindi u Aôndo nan vôso or u nan jighjigh ga , nahan kwagh ne na ishima za se iyol kpishi . Mimi yô , Yehova nengen a mfe u mbacivir un cii ve lu a mi u eren un tom la . Er an@@ ng@@ ôô@@ v nav lam sha a na dang nahan kpa , Mose iyol na yô bugh zwa sha kwagh ne ga . Ve mbagenev yange ve zua ashe a Wan u Aôndo u eren ivande la kpaa . Yesu yange palegh u heen kwase la shin pu@@ un un sha ieren na la tseegh tsô ga , kpa tese ér un fa ican i a ye a angev mb@@ ura yô . Ú ver ishima ú ungwa er ivur i sha 7 la i ôr er mbah@@ ev mba ve sember van ne ve ve “ sha at@@ se [ a Aôndo ] a nan@@ den nagh sha mi ” la kpa ? Umbur wer iv@@ or i ú te la ia fatyô u nan ior msaanyol hegen kua uma u tsôron ke ’ hemen kpaa . Aluer u time ken Mkaanem ma Aôndo zu@@ lee yô , u zua a akaa a ken jijingi a doon tsung . ( 2 Peteru 2 : 9 ) Kpa hemban cii yô , Yehova kor se ken jijingi . Mbakristu mba fan ityesen ka ve tese ior kwagh sha gbenda u una kôr ve ken ishima shi una mgbegha ve vea sôr aeren a ve yô . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ôr kwagh u m@@ tsegh u hemban cii u Yehova Aôndo la ér : “ Icighan , icighan , icighan , kape TER u ak@@ um a Sha A lu la . ” ( Yes . Shin aluer u soo u fan mnenge u wan wou u kwase sha ma kwagh yô , pine un mpin u una na una hen ér ka kwagh na u lu ôron ga yô . Doo@@ m u eren ishima i Yehova ! Ka ieren i nyi i gbe u Mbakristu vea lu a mi er i nger ken 2 Peteru 3 : 11 , 12 la nahana ? Mbakristu mba mimi mba nengen msen nena ? D@@ or@@ is maa kaa a K@@ a@@ ther@@ ine ér : “ Yehova tindi u ér u va wasem . I@@ orov 8@@ 9 ken iorov deri ken atô u mba i pine ve mpin ne cii kaa ér aluer or ngu gb@@ ong gb@@ ong yô , a saan nan iyol ; iorov 7@@ 9 ken iorov deri di kaa ér ka ivaa i dedoo shin ikyar i dedoo i ne or msaanyol ye ; iorov 6@@ 2 ken iorov deri kaa ér ka mbam@@ tsera mba y@@ esen ônov ; iorov 5@@ 1 ken iorov deri hen ér aluer or ngu a tom u dedoo yô , a saan nan iyol . Ka sha igbenda igen i nyi se na mba se civir Aôndo a ve imôngo la i@@ civi@@ r@@ i ? Mkaanem ma Aôndo ma er im@@ enger nahan Kpa Ru@@ tu yô , var a Na@@ omi . Kpa hanma shighe cii Yehova a nenge ér m zua a kwagh u a gbem la . U@@ profeti mba Ba@@ al zamber un je hemba anyom atar ér a̱ n@@ ôô ura , ic@@ egh i í za ken tar u Iserael la i bee , kpa Ba@@ al k@@ an shio u eren kwagh ne . ( 1 Timoteu 6 : 12 , 19 ; 2 Peteru 3 : 13 ) M@@ yem u Yehova yima ior nav sha igbenda kposo kposo la wase se u kaven er Wan na , Yesu Kristu una va yima se sha gbenda u vesen ken hemen yô . Kpa ka cii ikyav i bo i se zough a mi ken uma u Solomon laa ? K@@ al@@ enda ne ngu a inja hen a mo je gande . I@@ gbenda ngi kpishi i ú er kwagh ne yô . A@@ ng@@ ev mb@@ un wua ior hemba angev mbu i yer ér bl@@ ack death la , shi hemba ior mba yange ve kpe ken ityav mbi tar cii mbi sha môm la kpaa . ” Sha ayange a tsuaa la , ior s@@ angen uta@@ gbe@@ de mba hemban doon cii shin Zege@@ mnger u Nyian man shin Zege@@ mnger u Per@@ shia man I@@ t@@ ye@@ ku i In@@ dia la kpaa , ajiir ne lu ica a tar u Iserael . A umbur her nahan , ér : “ Yange m nyer ke ’ ik@@ yô i u@@ im@@ on@@ don la yô , ḿ sh@@ ì@@ r ḿ tema sha ben@@ ci tsô ḿ kaa a ishima yam mer , ‘ Ka paradi@@ so je ne ! ’ U tesen ikyav yô , M@@ an@@ dy man Be@@ th@@ any yange ve vese hen ijiir , i mough her yem hen iy@@ aagh ki Betel ki hen tar ve la kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan yô . Satan yange va mase c@@ a@@ ghen “ vor ” u kwase u Aôndo u sha ikyav la ik@@ ish@@ ing@@ uhar nena ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i í gem heen ér “ mhôônom maa kôr ” ne gba zua kôôsôô a mhôônom ma zungwen ma i vande ôron kwagh t@@ eren ma ken Pasalmi 1@@ 45 : 8 , 9 la . ( Mateu 5 : 28 ; Yobu 31 : 1 , 9 , 10 ; Pasalmi 119 : 37 ; Anzaakaa 6 : 24 , 25 ; Mbaefese 5 : 3 - 5 ) Man gema di akaa a p@@ il@@ agh a i tesen sha tele@@ v@@ ishen la di yô , se mba eren nan sha mini ? V@@ E M@@ O@@ U@@ G@@ H U Y@@ E@@ M@@ EN K@@ EN J@@ A@@ M@@ AN@@ I Sha iyange i J@@ ul@@ ai 27 , inyom i 19@@ 5@@ 1 la , gir@@ g@@ im@@ nger i yange i tôô anmgbianev mba un@@ yi@@ in mban ne , mough hen gar u New Y@@ or@@ k u yemen tar u Jam@@ an@@ i . Z@@ ende ne lu zende u kuman ayange 11 . A kaa ér , sha ityôkyaa ne yô , “ kera ka mar@@ nya mba tar u Grika tseegh i yilan ve ér Mbag@@ rika ga , ior mba ken akuraior agen mba ve zough a ian i henen im@@ akeranta yase la kpa mba yilan ve ér Mbag@@ rika . ” Kwagh@@ henen u a dondo ne una time sha itinekwagh ne . ( Ps . 7@@ 3 : 24 ) Shighe u se lu keren kwaghwan yô , se fatyô u “ umbur ” Yehova sha u timen ken Mkaanem nam fan mnenge na sha akaa . Saan Yesu iyol nyian u nengen m@@ ne u Mbakristu kpishi ve ne ayol a ve shi ve lu nôngon sha afatyô ve cii ér vea dondo hemen na ken uuma vev la kpen kpen ! A na se Bibilo i i lu Mkaanem nam la . Nahan kpa , mba hen tsombor u Yesu mbagenev na un jighjigh fele ga . I@@ nya Shin Y@@ a : Or nana fatyô u nan Wat@@ ch To@@ wer iyua sha inya shin ya u a fatyô u te@@ en yô . Mba@@ kp@@ enev mba U@@ maa ? Er se nenge nahan , kwagh u Bibilo i tese sha atô@@ akyaa ne cii wanger ken ato shi ngu jighilii kpaa . Yehova Aôndo soo ér Mbakristu ve ume “ atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh , ” inja na yô , ve ôron ior mkaanem ma wuese un man mba@@ awashima nav . 17 - 19 . ( a ) Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u karen ayol a ase ? Er Eli@@ es@@ er er msen sha gbashima yô , a zua a kwase u doo Is@@ ak@@ a ishima tsung yô . ( Gen . Nahan sha ayange a masetyô ne yô , “ [ i ] ver u@@ wo u ya u TER sha ityough ki i@@ w@@ oo@@ v . ” * Mimi yô , iliam i sha kwagh u iny@@ ar ia fatyô u seer taver ivaa you , ia va a va a ayôôso ga . Nahan kpa , ma or fa ing@@ y@@ egh ve hegen ne ga . I@@ OR kpishi kwagh gba ve sha kwagh u ieren i wang la ga , hemban cii je yô , hen shighe wase ne . Mba@@ ah@@ end@@ anev mba tan ior mba Aôndo “ a@@ wen a ken m@@ z@@ u ” a sha ikyav er ity@@ um@@ ugh ki a fatyô u gbidyen or a mi nan@@ á hum@@ e nahan . Ve de ityom i ve lu eren la , ve tee t@@ so ve , maa ve mough ve yem ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o . I@@ ny@@ aregh y@@ agh lu pan@@ den a p@@ ande , ashighe agen m zua a inyaregh ki kuma u kuren mbamgbe asev a mi cii ga , shi m v@@ ôr kpishi . Nahan kpa , aluer u dondo kwaghwan u Bibilo yô , tsombor wou ua fatyô u zuan a iveren i Bibilo i t@@ endezwa a mi la , ér : “ Ka sha kwaghfan i maa ya ye , shi ka sha mkav kpaa i taver un ye . ” — Anzaakaa 24 : 3 . U zua a mlumun ne ken kwagh@@ ngeren u a dondon ne . Tsô a kaa a mbahenen nav her ér : “ K@@ ende nen ashe sha , nenge nen , iy@@ i@@ av mbi ken ish@@ u@@ le , mbi vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an . ” Er nan ve Mbakristu Mba@@ aiev ve kom u Yehova una ôr ve ijir , una tsaha ve kpaa ? Or@@ pa “ hide hen ityô na kua hen aôndo na . ” Kape se kpa Yehova a soo u lun I@@ mbor i taver yase jim jim je la . 25 : 23 ) Ve lu er mba tsan hen ya u or , u i gbe u vea eren akaa a nan soo nahan . Se fatyô u henen nyi sha gbenda u han@@ mô ve ya ijende vea Yehova laa ? Kpa gema saan mo iyol ga . ” Ior kpishi yange ve nyôr tom u pania u k@@ è@@ k@@ è la kua ú ish@@ u@@ en pania la kpaa . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 5 , 6 ; 22 : 21 ; N@@ um@@ er@@ i 15 : 8 - 10 ) Alaghga yange ter akaa ne sha u tan wan@@ ye@@ kwa@@ or la iky@@ ugh@@ ur ér un ban a perapera ga , kpa shi alaghga yange lu pasen un ér a̱ fa ér akaa a yan a dedoo man kwagh@@ man ngu he ’ ya na . Er mngerem ka ma sar ngô - a@@ shi@@ m u a lu hen i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya tsung nahan , kape Or@@ le@@ v@@ i ugen kpa Yehova yange sar un tsung je la . Yehova yange due a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ken iky@@ ang@@ enev mbi kwaghaôndo u aiegh kera ken inyom i 19@@ 19 la , nahan ve za hemen u wanger mcivir u mimi sha u undun atesen a aiegh . Shi i kaa a Mbayuda ken ityough ki shon ér ve nengen mba ve lu Mbaiserael a ve imôngo ga la kpaa ér ka mba wan@@ ndor a ve . Se fa kwagh ne sha ci u kwagh u Aôndo ôr a i@@ yô , i i lu jijingi u ifer u hemban@@ ato u yange lam sha ikyev i i̱ la , ér : “ Me ver ihyom hen atô wou vea kwase [ nongo u Yehova u sha la ] , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u [ Yesu Kristu ] ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” Er i pase ken Anzaakaa 14 : 35 nahan , ka nyi i doo u ia lu isharen yase ? 16 : 25 , 26 . Kpa ka wea de@@ en or u u vese nan la kwaghbo yô , ivese yen i taver shi ne hingir kôôsôô . ” ( Anzaakaa 14 : 26 ) Se fatyô u eren msen ser a na se tahav , fan ken ishima je ser una ungwa se . M ôr un ken to mer , “ Ishima i de ze u iyol ga , me undu ú ga . ( Yohane 11 : 45 ) U fa kwagh u ikyav i Yesu ne i tese se kpa ? — ( Ôr Yesaia 28 : 1 , 2 . ) Alaghga anmgbian la una due a kwagh ugen u vea lam sha mi yô , shin una ver ian igen i lamen sha kwagh shon , gayô una kar kera cii man ayôôso a a due ye ; kpa hanma kwagh cii har sha er or u ú lu lamen a nan la na tee kwagh shon la . — Anz . Nahan gba u se hiden a ayol a ase ijime shi se kuran ayol a ase sha asaren a bo shi se lu a mnenge u vough sha aan a civirigh a se lu a mi ken tiônnongo la . Kpa shi ke gbenda ugen yô , á fatyô u nan “ mbak@@ ar@@ en@@ kwar ” ityom kpishi sha ikyev , alaghga a lu u nengen sha ze@@ ge ya . Yange ve na Yehova jighjigh shighe u ve za gba mk@@ er ken Tar u Ity@@ endezwa la . K@@ EN uwer u Di@@ se@@ mba 6@@ 0@@ 9 C.S.@@ Y . Nyian ne Yehova we se kwagh shi taver se ishima sha ikyev i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh . ( Mbakolose 3 : 14 ; Yohane 15 : 12 ) Kwagh yange er nahan inyom i i̱ kar la ken tar ugen ken A@@ fri@@ ka . Or@@ kuran se ngu a vese , wasen se sha igbenda i alaghga se fatyô u fan fese ga yô . K@@ on ne ngu môm ken iky@@ on i i hembe tôôn i foto sha tar cii yô . K@@ er I@@ wasen i Yehova sha Gb@@ a@@ shima U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Utor u Hi@@ ihii , 7 / 1 M@@ sen la kaa ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar . ” — Mateu 6 : 10 . I T@@ aver Mo Ishima É@@ r M Hen Bibilo Shin se mba nengen ityom ne ser ka ityom i i gbe u se kure í kpee tseegh ts@@ ôô ? I@@ kor i mbaaferev kp@@ ele@@ gh sha a mo , kpa atindiakaa a O@@ u hung@@ u@@ l mo ga . ” * — 1 Samuel 24 : 1 – 7 . De yaren t@@ war hen sule wou u wain ga , shi de kor atam a sule wou u wain a a he@@ e inya la kpaa ga , undu a her sha ci u ic@@ an@@ or kua shir@@ or ; ka Mo TER M lu Aôndo wen ye . ” ( Yohane 15 : 19 ) Inja i ish@@ ember@@ ti i “ tar ” i i er kwagh u i heen ne yô , ka uumace mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la . ( 1 Samuel 4 : 18 ) Er Mba@@ fil@@ iti yem a A@@ re@@ ki la yô , ve kp@@ era y@@ ongo , gadia kwagh kera lu zan a ve doon ga , tsô ve hide Mbaiserael a kwagh ve . Kpa jighilii yô , ka ve cii kwagh ve a lu nahan ga . Er I@@ so@@ u lu wan u Is@@ ak@@ a u i@@ unda yô , yange lu sha ian i vor u ityendezwa ma va due ken tsombor na yô . Shighe u ian i dugh yô , lôh@@ ô mbakur@@ an mba ningir sha shin mbam@@ ishen shin mba ve lu tsombor u Betel gayô mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe mbagenev , ve va ya iwer hen ya wou . Kwagh u i er ken 1 Peteru 4 : 10 la taver se ishima sha ci u nyi ? ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ; Anzaakaa 17 : 3 ) Takerada u Mbafilipi 2 : 3 wasem u fan mer , aluer m ngu nengen hanma or mer nan he@@ mb@@ am yô , me dugh ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ken a mo kera . Sha ci u gbenda u i y@@ ese ve la . Mbagenev mba ape ihy@@ undu i lu shin igbenda i lu c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u man am@@ gb@@ i@@ ôr am@@ gb@@ i@@ ôr yô . Mbagenev mba a mngerem shin akaa a k@@ ir@@ en Iyou i Tartor ga . Ka u se fa ser , hanma or u nan jighjigh cii nan ngu Yehova kwagh u civirigh , shi se fa ser gba u se wasen ayol a ase di er hanma il@@ ye@@ gh@@ egh ki yolough cii ki har sha ki gen nahan . — 1 Mbakorinte 12 : 14 - 27 . Me@@ g@@ an : Ka shami , de m tese u ikyav . Satan yange due a ah@@ endan a a va a mi sha hemen u Aôndo la ken igbar nena ? M@@ s@@ ange ne ngu kwagh môm a shighe u iji@@ r@@ ôron i masetyô , shighe u Yesu una va ken iengem na una va pav mba ve lu er ka iv@@ o la a ver kposo a mba ve lu er ka iyôngo laa ? Kpa akaa a yange hemba taver mo u den a yô , lu aeren am a ji@@ mba@@ gh la . Yange lu u á hembe ag@@ ar a Mba@@ fil@@ iti ne kera cii , ka G@@ as@@ a man A@@ se@@ k@@ el@@ on man A@@ she@@ do@@ di man E@@ k@@ er@@ on je la . — S@@ ef@@ ania 2 : 4 - 7 . Man se di ye ? Aluer amba@@ aior ne fa ér Yehova ngu perapera kpa s@@ ende@@ gh ér se lu perapera ga yô , kwagh ne una taver ve ishima . Ior ka vea vihi ishima a vese vea na se ican yô , ican ne i sôr mlu wase . A pine ér : “ Ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ? ” • Er nan ve i doo u se hen ser iyange i ji@@ righ i̱ Yehova ia va sha shighe u ken hemen ca ga ? ( a ) Doo u se ôron kwagh u averen a se lu a nenge a mi ga la sa@@ gher sa@@ gher sha ci u nyi ? Yange ‘ tse@@ e ishima ker nahan a gba ôron kwagh , tesen akaa sha kwagh u Yesu vighe vighe . ’ ( Pasalmi 14@@ 6 : 3 , 4 ) Kpa Mbakristu yô , za hemen u nan Yehova icivir . Kwagh ne una wase se se taver jighjigh wase u nan . Er m hembe duen kwaghpasen vea ag@@ um@@ au@@ kase yô , ka m ôron ve akaa a m hen ken Bibilo kua ken ityakerada yase , sha u tesen ve er se hemba mbamzeyol yô . Tsô a mough sha a gba lamen . Aluer ngô la nan k@@ an@@ shio u nan nagh sha iyôngo yô , nana fatyô u nan ku sha mba@@ ati@@ i uhar gayô u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar . Mbakristu mba pasen mbagenev mimi u ken Bibilo la kpa ka hanma ijiir i keghen ato a ve ga . Ka sha igbenda nyi nahan i doo u se eren kwagh sha jigh@@ jigh@@ i ? U v@@ aan af@@ an@@ yô a sha inja sha ieren i kpe@@ egh i or er la una va a mbam@@ tsera nena ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i í gem ér “ erdoo ” la shi i hemba y@@ is@@ an sha akaa ng@@ een a ishember i ‘ ieren i mimi ’ la . Se fatyô u nan jighjigh ser Yehova una wase se sha shighe vough sha ci u nyi ? Aluer u hen Bibilo yô , alaghga kwaghhenen la una na yô , u mase kaven wer Un u a k@@ ur uityendezwa la á kuma u ú na un jighjigh . ‘ I@@ T@@ Y@@ Ô@@ K@@ Y@@ A@@ A i se lu uma jim yô ka nyi ? ’ I lu nahan u hen sha mpin ne ve@@ e ? Mba ve fe akaawan a ken Bibilo tsembelee shi ve kav uma vea fatyô u ôron se akaa a a wase se u tsuan kwagh u se soo u eren la , man ‘ er se kar ve se fa akaa a a hembe lun a inja ’ la yô . A fatyô u kaan ér , hanma ijiir cii ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ka ki gba ica a ity@@ ô@@ tar hi@@ in@@ ii kpishi ; a@@ vegher a ahar ne aa fatyô u zuan mayange ga . 3 : 1 ) Shighe u mbatamen mba wan anmgbianev ikyo ve we ma anmgbian kwagh shi ve kôôm nan a imo i wang shi ve lam a nan kundu kundu yô , mkaanem ve@@ m mara ka ma na nan “ ishima i saan saan . ” Se er nena ve se wase mba se henen Bibilo a ve la , vea suur sha tahav mbu Yehova a lu a mi mbu nengen sha ior nav laa ? Sha ci u kwagh môm kpa ngu u se kar sha iyua la ga , a lu iyua i lun uma sha , shin i lun uma ken Paradi@@ so shin tar la kpaa . GB@@ EN@@ D@@ A U L@@ E@@ V@@ I@@ TI@@ K@@ U A B@@ EN@@ D@@ E A M@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R W@@ A@@ S@@ E YÔ A@@ ip@@ or 15 , 20@@ 11 Gba u ishima ia gba se sh@@ imi cii ve se mase lamen sha zayol u se lu a mi vea mbagenev la sha ci u nyi ? A ôr kwagh u ah@@ ur@@ aior a na a ken tiônnongo u Kristu wener : “ Ashighe agen yange ve va se inya kpa ve lam a vese kpishi ga , nahan kpa m@@ ve ve la wase kpen kpen . ( N@@ um@@ er@@ i 3 : 14 - 17 , 23 - 37 ) I@@ t@@ yom igen lu inja er hemba ng@@ in a inja a igen nahan , kpa í cii lu hange hange . Aluer se mba a jighjigh u nan yô , una ver se doo doo ; aluer se mba a mi ga yô , iveren la ia kar se . ” Yange i̱ van@@ den eren ishima i Yehova sha shighe kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii man wan na ugen ken ônov nav mba ken jijingi mbara va hemba un ato hingir Satan ye . Alaghga u kaa wer “ e@@ i ! ” ( Mbaefese 6 : 4 ) Aôndo wa mbamaren kwagh ér ve̱ ver mbayev vev ikyav , sha u lamen a ve shi tesen ve kpaa . Aluer se time sha ikyav i Yehova Aôndo man Wan na ve ver la yô , se fatyô u fan kwagh u se er ve se lu a aeren a dedoo yô . Hi@@ ihii yô , a ôr kwagh u “ mfe u ve ne jighjigh a mi la , ” N@@ W . Kwagh ne tseegh kpa ka ityôkyaa i dedoo i se de u ôron mbagenev ijir yô . A kaa ér , “ gadia ior A@@ v ve er afer@@ akaa ahar . ” — Yeremia 2 : 13 . Una hemba imeen ne nena ? Lu u Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mban vea umbur akaa a ikp@@ ela i mba@@ shiada mban ve er sha jighjigh u nan kua iniôngon ve i tsung la yô , kwagh la una taver ve ishima u zan hemen u gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh ne , y@@ in@@ an ishima ga . Nen@@ gen we ér ú ngu môm ken “ mb@@ akiriki mban . ” Er or ne lu Or@@ yuda yô , ka keng yange una fa kwagh u Paradi@@ so u shin tar la , ka sule u E@@ den , u i pase kwagh u ú ken takerada u hiihii ken Bibilo la je la . * Gba u mbatamen vea va un inya , nahan ngu keghen ve . Cii man se̱ tsua kwagh u se er yô , gba u se pine iyol yase ser , ‘ M ngu a ian i tsuan kwagh ne iyol y@@ am@@ aa ? ’ Samuel hii sh@@ igh@@ en Saulu mkurem ken i@@ u@@ v , been yô , a kaa a na ér : “ Hanma kwagh u uwegh ough ku zough a mi u eren yô , er un je , gadia TER ngu a we . ” A@@ kwa@@ ti shon ôr kwagh u a lu ken Mateu 5 : 3 - 9 la . Y@@ i@@ ase tese ér nyi ? A tim mba ve kohol ve hingir “ wan u mtim ” nyian ne a ishimaveren i nd@@ eren shin ku shio , vough er mbahemenev mba kwaghaôndo mba Yesu na ve ibo la kpa kwagh ve a lu nahan . ( 2 T@@ es . Shi ka kwagh u yange er mba ve lu ken Yerusalem ken derianyom u sha uta@@ ankar@@ uhar Cii Shighe W@@ ase la vough je la . Kwase la wa se kwagh ér nyi ? Nahan se mba a ma ityôkyaa i se venda u kuran atindi a Yehova ga . A fatyô u tôôn tiônnongo karen sha nyi ? * I hemba ôron kwagh u u@@ tor mba uta@@ an mba yange ve suur sha Yehova vangertiôr la . As@@ av yange kaa ér : “ Doo@@ m u mgb@@ ôghom a Aôndo . ” — Pasalmi 7@@ 3 : 28 . Ity@@ ôkyaa i yange i na ve i na Iserael Tindi la yô lu “ sha ci u mbam@@ per mba i per tindi la . ” Ka sea hen sha tahav mbu Yehova a lu a mi mbu yiman mba civir un la nahan , jighjigh u nan wase a seer taver ga he ? ‘ H@@ id@@ en a Iyol You I@@ jime ’ Hanma Shighe Cii 4 , 5 . ( a ) Ka unô ve er tom u vesen sha u samber a loho u dedoo ? Nahan cii kpa , ka wea zua a or u keghen ato a we , shi wea tese nan kwagh u iti i Yehova la nahan , i saan we iyol kpishi er K@@ å@@ re nahan ga he ? ( Marku 13 : 10 ) H@@ ar@@ ry vea kwase na yange ve zu@@ lum anyom 70 shighe u ve mough ve yem hen ijiir igen i í lamen zwa u P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese her sha u vea za wase tom u pasen kwagh la . Ikyav i Mose man i Yeremia la i tese ér se fatyô u suur sha Aôndo ser a wase se nena ? ( b ) Aluer se za hemen u dondon gb@@ end@@ atesen u icighan jijingi u Aôndo yô , kanyi ia due k@@ ere ? Sha er mba@@ wan any@@ ighe ve soo ayol a ve tseegh yum yô , any@@ ighe ve la ka una na ior vea y@@ aan ican je kpa kwagh a gba ve sha mi ga , shi ka ve na ing@@ y@@ at@@ u i ngohol ish@@ ô sha ci u ve ye mtsera sha í yum yô . ( Mbaromanu 3 : 23 ) Nahan er inyam la i lu a “ n@@ amba u or ” yô , kwagh ne tese ér u@@ gomoti mba a mlu u orumace u m@@ yen , ua tese ér mba ken isholibo shi mba vough ga la . I@@ ca a kera gba ga tsô , Aôndo una tim kwaghaôndo u a tsu@@ ghun uumace shi a nzughul a ve la . — Ôr Mpase 17 : 1 , 2 , 5 , 17 ; 18 : 8 , 23 , 24 . ( Mbaromanu 16 : 20 ) Aôndo maa una hemen uumace shi una hide a ve ken mlu u saan saan man bem u yange gba ve ér ve lu ker la . — Ôr Mpase 21 : 3 - 5 . Paulu kpa er kwagh ne shighe u iy@@ av lu nyoon Timoteu la , man alaghga tsô lu sha ci u ma mngerem ma dedoo ga . Ruamabera u Mbaheberu pase akaa kpishi a tesen er Satan yange hendan kwagh a Yehova man er a mee uumace ve undu Yehova yô . Kwagh ugen u yange er Aberaham anyom kar 1@@ ,@@ 9@@ 00 cii man shighe u i va mar Yesu la , tese er Yehova una va na uumace mba ungwan imo na uma u tsôron yô . In@@ umbe ia na ne msaanyol , kpa ka cii la ga , ia wase sha gbenda ugen kpaa . J@@ an@@ awar@@ i 15 , 20@@ 11 Iky@@ ar i Davidi ya vea Yon@@ at@@ an la tese se nyi sha kwagh u ic@@ egh@@ z@@ wa@@ a ? Yehova yange tôô uma u Wan na sha , wa ken y@@ av mbu Maria shighe u lu ini@@ un@@ kwase la , nahan a wa iy@@ av . Nahan se hemba kporom hen Yehova hegen cii . ” Kpa Aberaham gba uwer u eren kwagh u dedoo ga . Iyol i mor@@ on ia fatyô u yangen se u ngohol kwaghwan hen mbagenev . ( Yohane 10 : 27 – 29 ) U@@ icighan mbatyomov kpaa mba uwegh ken ze@@ ge sun@@ da u ken jijingi ne . Doo u ityom yase i jighjigh ne ia wa nyi man nyi k@@ ere ? C@@ i@@ vi@@ r Nen Aôndo “ Sha I@@ mo I M@@ ôm ” 2 : 55 — Ka unô yange ve lu ônov mba mbatomov mba Solomon laa ? ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 6 , 7 ) U seer yô , mnger u i nger at@@ ar@@ atar kwa tar la , ka 6@@ 6@@ 6 je la , tese er mlu u vough ga la a ngee kpishi yô . ( Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Bibilo i New World T@@ rans@@ lation ” i I H@@ ide I S@@ ôr ken In@@ yom i 20@@ 13 La , ken Iyoukura ne . ) Aluer se mba henen Ruamabera yô , kwagh ne una wase se u fan akaa a se er ve se taver ken jijingi la tseegh ga , kpa una wase se u fan igbenda i Yehova i doon tsung la kpaa , nahan kwagh na una hemba doon se ishima . Un u Aôndo a ver un Tor la ngu hemen ken atô u mbaihyomov nav hegen ne je . I@@ mba ieren ng@@ i@@ la nahan ka i ikyo@@ o@@ gh kpa ? “ Ka u zan M@@ ass shi ôron I@@ sha shi yan Iyol i Kristu . ” Solomon kaa ér , se mba ‘ er ish@@ u i i ker shin kp@@ er nahan kua er iny@@ on i i ker sha kwagh@@ h@@ ônon . . . zum u shighe u bo a va b@@ ur se a b@@ ur yô . ’ Mba lamen imôngo shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an mba k@@ ur yô , wan@@ kwase ne maa sh@@ ir ishima te@@ gh@@ elee , kaa wener : “ Hegen ne yô , m fa kwagh u m lu uma sha mi jighilii yô . 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) S@@ ef@@ ania yange ter kwagh ugen u una wase ior u y@@ eren ken iti i Aôndo yô . N@@ gi@@ se vande eren erdoo a unô ? Kape ken jijingi kpa or ka nan vesen kure kure man sha ashighe kposo kposo je la . PE@@ E@@ J@@ I 28 Yange m hii zuan a C@@ ar@@ men anyom kpuaa ken ijime , shighe u se na ayol a se sha u eren ior t@@ wer hen ijiir igen i í lu maan Iyou i Tartor yô . U tesen ikyav yô , mbayev nav ka vea nenge a kwagh ua doo ve u ve soo ér vea yam yô , gbe kaan a ve tsô ér e@@ i , de y@@ amen nen ga ga . Mkaanem ma Yesu , ma ior kpishi ve fe ma la kaa ér : ‘ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan a na wan na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ’ A tema ah@@ wa imôngo je a ver ishima zu@@ tu@@ u shi a b@@ on ashe kera ngu kenger vighe vighe . ( Mbagalatia 5 : 19 ) Mb@@ agen hingir ikp@@ an i ufoto mba iji@@ mba@@ gh , mba ashighe kpishi ka ve na or nan za hingir u eren idya la . H@@ it@@ l@@ er bu@@ m ica lu a gba ga je maa i kôr ior kpishi i za wu@@ he . Ve pase ken washika la er yange i lu ve ken ishima shighe u ve va nyôr hen mkohol la fele ga yô . Yange i nder Yesu shin ku k@@ ôndo yem sha , anyom nga kar er 60 nahan yô , apostoli Yohane nenge mpase u sha mnenge u profeti u sha kwagh u Yesu . Mpase u sha mnenge la lu sha kwagh u tom u Yesu , u a lu tor u hemban la a lu eren sha yô . Ior i T@@ ha@@ i ka ior mba lun saan saan kpen kpen . Doo u a tseghan kasev ér ve luun f@@ ada shin p@@ ast@@ ô ? S@@ ar@@ em u fan iti na , sha ci u a gba yilan un tsô ér ‘ Aôndo ’ nahan , i lum er ngu jim jim ga nahan . Doo u se ver ishima sha kwaghwan u Paulu la sha ci u nyi ? Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev ka vea nenge er tom ve u hembe taver shi u h@@ ôm kpaa nahan , ishima i hemba taver ve u eren u cii . Mbam@@ kombo Mbakristu bugh se aan a injaa a sur@@ un mbagenev asema shi taver ve asema kpaa . ( Mat . 11 : 28 ) Aluer se na nagh ku ip@@ aan ku Kristu la jighjigh yô , se fatyô u kaan ser se wa ayol a ase sha ikyev i Yehova . ( b ) Zum u Paulu nger washika na hen Mbaheberu la , shighe yange shi sha ci u Yerusalem kuma nena nahana ? ( 2 Peteru 3 : 12 ) Se kpaa se lu nen a imba mhen ne er “ iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ” ne i lu mgb@@ ôghom ne . — Yo@@ el 2 : 31 . Ke@@ ghen a “ Ici@@ ghan@@ mlu ” Mbat@@ amen mba sha ayange ne mba nengen mbamkombo ér ka aan a taver mbananjighjigh a ve imôngo asema ér dooshima u Yehova a lu a mi sha ior nav la ka u been mayange ga , er Yesu kpa eren nahan . ( Rom . Zege@@ u@@ ee ( D@@ an . 2 : 31 - 45 ) “ Hii sha iyange la je ve gba henen er vea er man vea wua Un yô . ” 119 : 1@@ 65 ; Heb . I na Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara iyua sha m@@ ne u ve ne kwaghôron u Yehova u profeti jighjigh la nena ? Yesu pase kwagh u za hemen hen shighe la yô . Anmgbian Bar@@ r va hiin u wan iky@@ ondo yô , í taver un tsung u lamen a ior mba á vande fan ve ga yô . □ Ka akav a tesen a ke ’ Ruamabera a nyi Paulu yange ter vi@@ e vi@@ e ? A kaa ér : “ Mba@@ eren tom hen ijiir i nengen sha mba@@ beenyol la ka vea nenge ér ior mba sôron or hanma shighe yô ve hemba veren ishima sha nan cii . ” Aluer kwagh ngu nahan yô se sôn nen Aôndo a wase se se er kwagh vough er apostoli Paulu ngise kaa nahan la , ér : “ I@@ ̱ de zough ne ken mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm a or u nan ne jighjigh ga , imôngo ga . Yange m tema kp@@ em iyol , kpa mcivir u m civir Aôndo la lum er m lu nan un kwagh u ne@@ er her nahan . Mba ve lu iyôngo i Yesu la vea zua a uma u tsôron shin tar Aluer i kar kwar yô , i lu eren iorov 7@@ 5@@ 7 batisema hanma iyange ken inyom la ! A kaa ér : “ Ka mea nenge er anmgbianev mba nomso man mba kasev ve lu zan iky@@ ura ken jijingi nahan , m fa je mer ka iveren . ” ( Genese 6 : 5 , 12 - 22 ) Tsô mbatyomov mba ve gema ayol a ve la hide yem ken i@@ am@@ egh ki ken jijingi aa kunya iyol . T@@ erem vea ter na yange ve ts@@ aan ken iyou igen i i maa i bee ga yô ; hen ang@@ ar ugen ken to@@ ho , ken tar u M@@ ol@@ do@@ va . ( Luka 10 : 25 - 27 ) Sha nahan yô , se mba nengen ken Kristu , u a lu ikyav yase la . Kpa “ u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U Mba@@ wan@@ ndor a V@@ ese Vea Doo Se Ishima Er Iyol Y@@ ase Nahan Nen@@ a ? Bo@@ a@@ shi lu sha ayange a mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v lu hemen Iserael la . Ishima yange i taver anmgbian u kwase ugen ker u eren tom pania ga , kpa gema hemba zayol ne nena ? Ka unô vea hemen vea Yesu ? Se fatyô u kaan ser Yehova ka or u nan se akaa u hemban cii nena ? De se time nen sha aeren ne môm môm . Ú Ngu Z@@ u@@ an A M@@ kom Sha M@@ gbe Wou U Ken Jijingi Kpa ? Se fatyô u kaan ser tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ka icighan@@ nongo sha ci u nyi , man kwagh ne bende a “ iy@@ ongo igen ” la nena ? Aluer kwagh u ior gba se ishima yô , kwagh la una mgbegha se u “ ôron kwagh a ve sha akaa a ken icighan@@ ruamabera . ” U pase kwagh u i er ken Mbaromanu 8 : ​ 26 , 27 la nena ? Mbat@@ amen vea er nan ve ior a v@@ aan he ’ a ve vangertiôr a hemban a hemba ci@@ il@@ i ? Or ka nan ban a ish@@ o@@ on i sha ishima i môm ve nan eren Aôndo isholibo ke@@ ke ye . Ikyav i tesen yô , mba nan abaver mb@@ á gbe uwer u samber a aeren a dang ga . “ A@@ she a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” — 2 K@@ ron . Sha i@@ vesen i icivir You yô , U gb@@ ihi mba ve hendan a We mbara inya ; U tindi iy@@ ugh You , va nan@@ de ve kera er ad@@ en@@ ga a al@@ ak@@ e@@ ma nahan . . . . A@@ ng@@ ev mbu T@@ ed ne lu been kure kure , nahan sha hiihii la , fa@@ an@@ tyô u yaren tom ken af@@ ishi ga . ( K@@ ol . 2 : 13 - 15 ) A@@ dooga yange ve hen ér aluer ve za hemen u dondon akaa agen ken Tindi u Mose la yô , mba ve lu ken kwaghaôndo u Mbayuda la vea kera tôv ve a ican ga . Hen mbagenev kpishi yô , “ jighjigh u nan ” ka di u nan ma kwaghaôndo jighjigh shin dondon ma m@@ civi@@ ra@@ ôndo tsô . M@@ ôm ken ityom i i na T@@ ed yô , lu u zenden sôron u@@ bran@@ ci kposo kposo . Akaa a ken jijingi ne ka mbamkombo man mcivir u hen tsombor man mbatamen mba ken tiônnongo , mba Aôndo a tsough ve sha u ve suen se shi ve sur@@ un se asema sha er se za hemen u wan ishima a mbamtaver mba uma la . Or ka nan ker ér nana kuma u lun di@@ ak@@ on shi aren sha i@@ aven i lun or@@ kuran la sha u nôngon sha afatyô u nan cii lun a aeren a i tese ken Ruamabera ér or@@ kuran shin di@@ ak@@ on nana lu a mi la . U er kwagh u Bibilo i kaa ér se eren la vough . Bibilo kaa ér : “ K@@ er ” mkav . Mbah@@ enen mba ng@@ ur ungwan iwanger i Yesu lu tan ve la yô , ishima i i lu van@@ den vihin ve la gema hingir iember . A shi nan kpa lu Yosua nger ityough ki masetyô ki takerada u Duteronomi ki ki er kwagh u ku u Mose la ye , ga yô lu P@@ risti u T@@ amen , E@@ le@@ as@@ ar . ( Mbakolose 3 : 9 , 10 ) Mb@@ ua fatyô u wasen se u lun a an@@ za a dedoo a Kristu la . Shin er a lumun wener un nôngo u k@@ ahan undun perapera nahan kpa , mnenge na gema kposo zum u za nyôr ken “ icighan@@ jiir u Aôndo ” la , inja na yô , lu shighe u za kohol imôngo a ior mba akaa a ken jijingi hemba gban ve ishima shi gbidye kwar sha awashima u Aôndo la . Ka Kwagh@@ bo u Y@@ il@@ an Aôndo sha I@@ ti@@ i ? ( Ps . 31 : 5 ; Yoh . 2 : 3 , 8 ) Ka ityesen i nyi i ng@@ iligh ior ato ny@@ ian@@ a ? ○ Ka tar u nyi She@@ m hii lun k@@ ere , man ka atô@@ akyaa ahar a nyi yange na ve Aôndo tim u kera ? Kpa aluer ne er nahan yô , “ iyev kua ak@@ ase a ir ” a lu ne “ gbil@@ in@@ kwagh tsô . ” Hen shighe la je , mbahenen mbara cii undu Un yevese . ” Man lu kwagh u er vough je la . Mateu kaa ér mbahenen mbara cii undu Yesu yevese . — Mat . Paulu — Or u Y@@ ôôn A@@ ng@@ we u Tartor sha Gb@@ a@@ shima I@@ ca gba ga je maa , a kav ér ka tom u un soo u eren ken uma na jim je la . ( 1 Mbakorinte 4 : 9 - 13 ) Nyian ne kpa , Mbakristu mba mimi mba kwagh u tar u kenger un yô . I nger kwaghhenen u a dondo ne sha ci u iky@@ aior i i lu hen atô wase ne jighilii . Aluer anmgbianev mba Kristu mbara kera mba shin tar ga ica i gba cii shighe u iji@@ r@@ ôron i kom yô , ityôkyaa i i lu u a har iji@@ r@@ ôron ne sha mi la ia kera lu i injaa ga . — Mateu 25 : 31 - 46 . Aôndo wam tindi ort@@ yom Na , va ci@@ r u@@ be@@ gha ijô , ve erem ma kwagh u vihin ga ; gadia i zu@@ am a ibo sha ishigh N@@ agh ga ; sha ishigh y@@ ough kpaa , tor , m er ma kwaghbo ga . ” ( Aerenakaa 13 : 48 ) Yehova una za hemen u mon@@ do iwanger na sha ior nav her . ( Pasalmi 1 : 1 - 3 ; Yeremia 17 : 7 , 8 ) M@@ taver u ú taver ken jijingi la una na yô , ú lu a inja hen anmgbianev mba ú ne jighjigh a ve imôngo la . A nenge gbenda u wan ka a vese ken uya la nahan a wa icam a pase ér ‘ i nger u ken ruamabera ’ u Aôndo . Sha kpôô yô , hanma wase nana fatyô u tôôn shighe mgbegh@@ aa timen sha akaawan a kpilighyol a i ôr ken avur shon la . Er iniongo i kwaghaôndo i i s@@ enge ér ka i Mbakristu la i lu udubu imôngo nahan kpa , umbur kwagh u Yesu yange ôr a mbadondon un ne : “ Ka hanma or u nana kaa a Mo er , T@@ ere ! T@@ ere ! man nana nyôr sha tartor u Sha ga , saa u nan eren ishima i T@@ erem u A lu Sha yô . ” ER KW@@ AG@@ H N@@ E : U lamen a wan wou kwa@@ gen sha ma kwagh u a ze u iyol a na yô , wase un u nengen er akaa a á eren la aa bende a na yô . Yange igen yô , Mbashiada mba Yehova va va ta@@ m iwanger sha akaaôron a profeti agen ken Bibilo wang . Er org@@ eng@@ es@@ e@@ yol nan gem ishima sha afer@@ akaa a nan ga yô , ka nan zua a injar i bo kpishi . — Anzaakaa 11 : 31 ; 1 Peteru 4 : 18 . Ka i er ivese i sha aeren a ity@@ ôô nena , man shighe u i er i i bee yô , doo u a er nyi ? U fa ma kwagh u ú er ve u hemban eren kwagh er Yesu nahan kpa ? Kpa ikyav mb@@ in cii wase se se seer fan u eren tom wase u i@@ vangeli la . Ôr Bibilo a Ishima i Gb@@ ar Gb@@ ar “ As@@ an ” la nga ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Yesu — sha tahav nav man sha ikyev na man shi doo un a á shi ngu kuran á kpaa . N@@ ga iyua i injaa i Yehova a ne se yô . ( Anz . O@@ k@@ to@@ ba 15 , 20@@ 10 U Nen@@ gen M@@ yen u O@@ ru@@ m@@ ace Er Yehova A Nen@@ gen la Kpa ? 6 / 15 S@@ an@@ dr@@ a kaa ér : “ Er m nyôr ken iyou i Ru@@ tu yô , m hii nengen a ze@@ ge foto u tôô shighe u wu@@ h@@ a iyol i iniongo i kwaghaôndo la , kua u@@ iyua mba ya sha iniongo shon la kpaa . Nahan yô , ishima i legh legh zua kôôsôô a iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha . Sha gbar ne yô , icighan jijingi u Yehova a ne Yesu tahav u yaren tom a mi la eren tom u vesen . Kpa mbagenev vea lumun a kwaghôron ne ga . É@@ r una bee u angev hegen ga , kpa una na u agee a wan ishima . ( Yohane 11 : 41 , 42 ) Han@@ a di shighe u akaa za un iyol yô , á “ ngô@@ ôr , a lu eren msen sha ishigh ki TER . ” Ashighe kpishi yange a nôngo a er tom la iyol na . “ Kwagh u M kaan ne ne , M ngu kaan ior cii M@@ er : K@@ ur@@ an nen . ” — M@@ AR@@ K@@ U 13 : 37 . Kwagh@@ fan u a dugh sha la ka ‘ u im@@ ang@@ er@@ egh ga . ’ Mo di m ngu a angev mbu sha u@@ j@@ u@@ an , man i pa@@ ve@@ m u@@ j@@ u@@ an mba sha i@@ w@@ ange man mba sha anu cica cii . Ng@@ ô ugen ken tar u Jam@@ an@@ i , u i yer un ér R@@ en@@ ate yô , kaa ér : “ Aluer ú de zan zan ônov ou hemba anyom pue yô , alaghga vea kera soo u lamen sha kwagh ne gbar gbar ga , sha ci u mciem shin kunya u wanye ka nana hii u hi@@ an ve nan gema lun a mi la . ” Shi ka kwagh u vesen ken ah@@ on a Satan gba sha kwagh u or u nan kom u hemen tar cii la . ( Gen . Tom u Aôndo a ne se u pasen kwagh u Tartor la ka tom u civirigh kpen kpen . Paulu man Timoteu lu zenden sha eren tom u wasen u maan anmgbianev ken jijingi . Yange hen Bibilo , za hemen zan zan er batisema , hingir or u civir Yehova . Ka nongo u ior mba ve soo ayol a ve sha mimi , shi ve civir Aôndo ken mzough kpaa yô . ( b ) Ka mbampin mba nyi i gbe u se pine , man ka sha ci u nyi ? Er or@@ pasalmi yange kaa nahan , “ TER tema tor ; yô , tar u̱ ember tsung ; i̱ doo ityar i hen kpe@@ zege@@ mnger la cii iyol . ” ​ — Ps . “ M ver TER sha ishigh y@@ agh gbem . ” — P@@ S . A@@ ng@@ l@@ o - Au@@ str@@ al@@ ian O@@ b@@ ser@@ v@@ at@@ ory / David Mal@@ in I@@ m@@ ages Kpa , gema hii sha u yôôn iji@@ r@@ ôron i yange i mgb@@ ôghom u a va ôr ity@@ artor i at@@ ar@@ atar í í lu ikyua ikyua la . Yesu va shin tar ne ér ior ve er un tom ga kpa á va sha u va shir@@ en ior tom , nahan lu been ior “ angev atô kposo kposo ” shi lu du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov ken ior kera . Er Mbashiada mba Yehova ve taver hegen gen@@ ge@@ ke@@ ke i hembe er ngise ve lu la nahan ka ikyav i tesen ér kwagh u ve lu eren la doo Yehova ishima je la — shin er i hendan a ve tar sha won cii nahan je kpaa . Shighe kar yô , An@@ der@@ ia za zua a an@@ ngô na , Sh@@ im@@ on Peteru , a kaa a na ér : “ Se zua a Mesiya ve , ” maa a hemen un a za a na hen Yesu . — Yoh . Tindi u Mose yange tese ér mba@@ am@@ an@@ de@@ v cii mba wang ga , nahan lu u Yesu ma bende un uwegh iyol ga , kpa ma bee un im@@ ande na la . A kaa ér : “ Hegen u m fe mimi ne hemba saan mo iyol cii shi m hemba zuan a mk@@ om kpaa . ” Ashighe kpishi ka i yar tom a ishember ne sha injakwagh . ( 1 Yohane 2 : 16 ) Mba@@ abaver ka ve zer n@@ um@@ un ior ér ve ombo u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , ve kaan a ve ér ve “ nôngo ve zua a hanma kwagh u ve fetyô cii . ” Se fatyô u nengen ikyav i injaa i hiin tsaase wanye iyev la ken tar u V@@ ene@@ zu@@ ela . Lu sha ivande je Yesu kav mbamlu mba N@@ at@@ an@@ ael shi fa kwagh u a lu un ken ishima ye . I ter akaa kpishi a i gbe u or a eren ve nana kuma u eren tom u dedoo ne la ken 1 Timoteu 3 : 2 - 7 man Tit@@ u 1 : 5 - 9 . U wuese Yehova ka ityôkyaa i dedoo i se lu uma yô , man er se lu uma yô kwagh ne a̱ mgbegha se u wuese un . T@@ A@@ R C@@ I@@ I U@@ A I@@ V A M@@ F@@ E U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O I@@ OR v@@ ôr a kwaghaôndo hegen . Ken inyom i 19@@ 32 la , an@@ takerada ugen u i yilan un ér B@@ ul@@ let@@ in la taver Mbakristu “ mba@@ zan M - umbur tseegh , ” kpa geman “ eren tom u pasen kwagh ” ga la ishima ér , ve pasen loho u mimi la . Ka mea eren msen yô , i kera gba u me nôngo mer mkaanem ma due wang keng ga , kpa ka m “ ungwa ” ma er ma ji@@ re ken atô u ishima yam la . Shighe u a lu nd@@ eren ior shin ku umiliôn imôngo la , vea lu keghen ve gbenda . Yehova yange na mba ke ’ jijingi mba un gbe mbara icivir nena ? Tsô mba ng@@ ur yan P@@ ase@@ ka la imôngo yô , a tese mba 12 mbara ityesen i injaa sha kwagh u iyol hiden a mi ijime sha u ôôn ve angahar . Ve er tom u ôron ior mbagenev kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav kuma iyenge i kpilighyol i lun mba@@ ah@@ wa 1@@ ,@@ 14@@ 4@@ ,@@ 5@@ 6@@ 6@@ ,@@ 8@@ 4@@ 9 . ( Gen . 1 : 27 , 28 ) Nahan kpa , er ve va hemba Yehova ato yô , ivese ve la vihi , nahan kwagh la gema va uumace cii a isholibo man ku . Nyian ne , ior kpishi nenge ér u yaven a nom@@ ou shin kwase wou tseegh la ka ieren i sha ayange a ase ne ga , shi ka kwagh u ka a na or kera lu sha tse@@ ene@@ ke u nan ga yô . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange kaa ér sha shighe wase ne , “ iorov pue ken akuraior a hanma zwa cii vea kôr mk@@ ai@@ ky@@ ondo u Or@@ yuda , vea kaa er : S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ” ( Mpa . 12 : 11 ) Kwagh ne tese ér , gbenda u hemban doon u se hemba Satan kua ifer i a samber a mi sha tar la yô , ka u eren kwagh u dedoo ken tom wase u eren shiada shi pasen loho u dedoo u Tartor la . Se na jighjigh ser we kpa kape i lu u ken ishima je la . Kpa er tor ne lu a jighjigh u nan ga shi lu cian ior yô , á ungwa imo i Yehova ga , nahan Yehova na tor ma mlumun ugen u yange hemba soon ér ma un ongo la ga . — Yeremia 21 : 1 - 12 ; 38 : 14 - 19 . ( Luka 2 : 4@@ 9 ) I yila Aôndo ér “ Ter ” ken ityakerada i I@@ vangeli nôngo u kuman kwa 19@@ 0 . U Ngu “ K@@ aven ” Kpa ? K@@ a@@ thy kaa ér : “ Yange m su@@ gh Yehova sha iwasen na a ishima i môm a m@@ liam ashe , kwagh ne seer taver mo ishima . Ka sha u eren nahan man Yehova una ur@@ ugh imba or la una va a nan hen a na ye . — Yohane 6 : 44 ; 1 Timoteu 2 : 4 . Er ve ne nagh ku Kristu jighjigh yô , “ ve ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve , ” sha nahan yô , Yehova na ve ish@@ ô . Kpa a na ve ish@@ ô ve hingir ônov nav mba ken jijingi ga , kpa ve hingir ah@@ ur@@ aior a na , shi a na ve ishimaverenkeghen i waren “ zege@@ can ” kpaa . ( Mpa . 7 : 9 , 10 , 14 ; Y@@ ak . H@@ er@@ o@@ de shi er nyi ig@@ ene ? U@@ gomoti mba lun a inyaregh kpishi kua mbam@@ zough mba vesen mba wasen mba@@ ats@@ anev tar sha won cii nôngo kpishi , kpa ve k@@ an shio u been a ican i i tser uumace ica i gbe ne . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka nyi Elisha yange er i i na ior mba ve lu eren tom profeti vea na imôngo la lu a vangertiôr ken a n@@ aa ? Kpa Yehova yô , tom wase ua hungur un mayange ga . Anmgbian u nomso ugen u a lu anyom 21 yô , iti na ér Al@@ an , ôr kwagh a ishima na i môm kaa nahan ér : “ Ashighe kpishi ak@@ ar a am a ken makeranta yange a lôh@@ ôm ér se due se za ma ahumbe imôngo ken m - bee u s@@ ati , man mimi yange i s@@ ar@@ em ape zan a ve . ” Se fa ityôkyaa i hiihii la sha kwagh u Yesu ôr a mbaihyomov nav mbagenev yô . Er i doo u suur sha Yehova ken tar u ú saa ishe ne nahan , kanyi ia wase se se za hemen u tan i@@ ha@@ gh ken Aôndo wase shi fan ser se mba Mbakristu ? L@@ um@@ un I@@ ti i Aôndo V@@ ang@@ er@@ tiôr ; S@@ i@@ a@@ w , P . Mba nan iwasen mba ken tar u Amerika mbagen yange ve wase sha u hiden maan A@@ you a Tartor , man lu iorov 5@@ 7@@ 5 yange ve na ayol a ve sha u eren tom ne ye . A lu sha mlu u yange i gba ve la ga . T@@ aver Ishima Lu Ici@@ h@@ i Kwagh u anmgbian ne er la taver mo ishima kpen kpen , gayô lu a tsombor man fa ape una de tom ne ve una zuan a inyaregh ga . I@@ j@@ en kar kwagh a ior umiliôn imôngo sha tar nyian je kera doo ga . A wa mba ken atôônanongo a ken K@@ re@@ te la cica cii kwagh ér ve ‘ venda m@@ we u i wa Aôndo ikyo ga la , ve̱ zenden tse@@ v tse@@ v . ’ — Tit@@ u 1 : 5 , 10 - 13 ; 2 : 12 . Hegen ne ior kpishi nôngo u lumun ér kwaghwan u ken Bibilo u a tese ér doo u se palegh ta@@ av u man la ka u dedoo . U fatyô u tesen agumaior er vea hii Bibilo i henen a ior shi vea za hemen a kwaghhenen shon yô . Na nen TER icivir i i kom sha iti Na yô . ” Aluer se mba vihin shighe kpishi sha i@@ ember@@ yolough yô , se zua a shighe u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase ga . M - umbur u ônov mba Iserael hide umbur mbam@@ hembe mba Yehova na ve zum u ve lu a̱ per Y@@ ord@@ an ga la seer taver ve ishima , er ve wa iyol u za ngohol tar u ú lu y@@ ande if@@ i ke@@ era la kpaa nahan . “ Bo@@ can u a ve sha a ven sha u karen ne a kar la , a̱ de kpiligh ne iyol er ka kwagh u ci@@ er iyol man a va tser ne ga . ” ( Mateu 18 : 23 - 35 ) In@@ j@@ akwagh ne tese wanger wanger ér : In@@ j@@ ô i isholibo i Yehova ka á de hanma wase a mi la i ke@@ he hemba an - isholibo u cuku u ma or er se la yem zende zende . M@@ lu u k@@ ang@@ en@@ aa u lu hen atô u Ter man Wan la yange lu taver seer a seer nena ? U@@ kwaghaôndo mba tar ne kpa k@@ an shio u yangen amba@@ akaa ne . Se seer zuan a iwanger sha kwagh u tom u Yesu a er sha u kuren awashima u Aôndo la nena ? Ken anyom a karen ne , ior mba Aôndo zua a ic@@ er i vi@@ di@@ o kua D@@ V@@ D i i tese akaa kposo kposo sha kwagh u nongo u Yehova yô , er tser u : Jehovah’s Witnesses — Or@@ g@@ ani@@ zed to Sh@@ are the Go@@ od Ne@@ ws man Our W@@ ho@@ le As@@ soci@@ ation of Bro@@ thers , To the En@@ ds of the E@@ ar@@ th kua tser u United by D@@ iv@@ ine T@@ e@@ aching la nahan . A shi nan kpa shighe u Ho@@ sea vôso G@@ om@@ er la lu ini@@ un@@ kwase , man sha shighe u “ a mar wan@@ nomso ” la kpa eren kwagh a nom na sha mimi . Ishima yange i vihin mo hanma shighe cii shi or a erem an@@ kwagh cuku kpa , m vihi ishima a nan . Kwagh@@ wan u Davidi wa wan na Solomon la pase se wang er Yehova a soo ér se lu ikyua a na yô . Anmgbian u kwase ugen , u war ican i Mb@@ an@@ az@@ i yô umbur kwagh u ngô na , u lu Kwa@@ se@@ shiada ôr un sha kwagh u anmgbianev mbagenev mba ve kpe ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v la sha u sur@@ un un ishima yô . Ng@@ ô na yange kaa a na ér : “ Aluer uumace vea za hemen u kpen yô , a lu inja er ku hemba Aôndo agee nahan , shin ka nahan ga ? ” Nenge ase er yange a doo Eliya shighe u nenge wanakiriki la hii u ôôn yô . Hii shighe u Yesu lu a va shin tar ne ga , lu ort@@ yom u vesen sha la je Bibilo kaa ér ‘ doo un a ônov mba iorov tsung . ’ Bibilo kaa ér : “ Mar@@ ta man an@@ ngô na u kwase kua L@@ as@@ ar@@ u ve doo Yesu ishima , ” shi z@@ aan ve inya kpaa . T@@ se@@ gh ku mba@@ yi@@ ase ku eren shiada sha kwagh u mlu u sha tse@@ ene@@ ke a Aôndo shio a ve a mi la nena ? Shi ve cii ka vea lu a ian i vihin ma iyenge iny@@ ar a u van@@ den lamen sha mi shio yô , kwagh ne a tese ér ve na ayol a ve jighjigh . Kpa cii man shighe la a̱ va yô , se taver nen ishima , se za nen hemen u eren sha atindi a Yehova . Gadia ka sha kwaghfan u pin kwagh ne je ga . ” Se er kwagh ne ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo ne . ( Marku 6 : 30 - 34 ) Ken masejime yô , Kristu tese dooshima sha gbenda u hemban cii . 5 : 1 , 2 — Yange i wua Ish@@ ib@@ o@@ she@@ ti anyom kar á me cii ve Davidi mase hingir tor u Iserael ci@@ ilii ? Ka a ôr or u nan lu zungwen ku u or u nan kwagh u ishimaverenkeghen i nder u shin ku la nahan , ishima ka i gba nan sh@@ imi kpishi . 7 : 1 ) Er se dondon kwaghwan u Bibilo sha u lun tsembelee yô , kwagh ne wase se u palegh ian@@ g@@ ev kpishi . Ka atô@@ akyaa a nyi ka a na mbagenev ve er b@@ ati@@ se@@ maa , man atô@@ akyaa shon ka a injaa ga sha ci u nyi ? Lu a ma Anmgbian ken Mba@@ apostoli N@@ av Mba 12 Mbar@@ aa ? ( Mateu 13 : 23 ; Luka 8 : 15 ) ‘ Hanma kwagh u se eren kpaa , ka se kure un vough ’ sha ci u awashima wase yô ka u eren ishima i Yehova . ( Heb . 11 : 17 ) Kape kwagh u Yesu kpa a lu je la , er lumun ér una kpe nahan kpa lu Yehova jighilii na un ian ér a na nagh ku shon ye . Ka David S@@ pl@@ an@@ e , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine , u yange bee makeranta u G@@ ile@@ adi u sha kwa 42 la yange na kwaghôron u a kaa ér , “ Lu Er Yeremia Nahan ” la ye . Anmgbian u kwase ugen u nom na a fe mimi ga yô , kaa ér : “ M wuese Yehova kpishi sha ci u a tes@@ em er me ungwan imo i nom@@ om shi me naan un icivir kpishi yô . ( b ) Gba u mbamaren vea hii tesen mbayev vev nyi ? Ge@@ ma di ior mba yange doo Yehova a ve la cica cii di ye ? Shighe u Yesu lu shin tar la , icighan jijingi u Aôndo na un agee , a er akaa a kpilighyol . Akaa a a er la tese akaa a una va er sha tar cii ken tar u he la yô . Er nan ve u wan mbagenev ikyo sha akaa a se tsough u eren la i lu kwagh u do@@ on@@ o ? 15 , 16 . ( a ) Pasalmi 34 tese ér Yehova we se ikyo nena ? H@@ er@@ o@@ de yange kpe cii i mase kuren tom ne ye . Nahan kpa , Paulu shi taver Timoteu ishima ken washika shon ne ér a nôngo sha er “ ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen [ na ] yô . ” K@@ era shi ica ga tsô una due a hanma or u nan cie iti i Aôndo cii ken ican kera . Aluer se er tom sha akaawan a ken Bibilo yô , aa wase se . Kpa u fan a@@ yom a Satan tseegh la kpa kuma ga . Ishima ia vihi nan kpishi , shi alaghga se fatyô u wasen nan kpaa ga . — Anz . ( Yoh . 14 :⁠ 6 ) Sha kpôô yô , gba u se de ser Yesu a wase se , shi se dondo hemen na keng ve se zua a mfe u Aôndo ye . Gbenda u myom ne hemba wasen a gbenda u Yehova yima Mbaiserael sha ashighe a ken ijime la ica je . Ma@@ ac@@ i 10 - 16 , 200@@ 8 Se fatyô u lun a iember man bem man mk@@ om shin er se lu yan atsan nahan je kpaa . Se hemba kporom nen ikyua a Yehova , nahan una wase se se hendan a jijingi u tar ne . — Yakobu 4 : 7 , 8 . Z@@ a ôr kwagh sha ci wam , ôr kwagh a ishima i môm . A@@ dooga ior mbagenev vea hen ér ka er ityar i lun a ub@@ om mba b@@ ov vea va nôngo ityav a mi la ve , kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u ayange a masejime la una kure ye . Gba u se lu er Yesu nahan , se palegh akaa a Satan a me@@ en se a mi la , aa lu nan nan je kpaa . Sha kpôô yô , se kpishi se fatyô u eren tom Betel shin za eren tom ken ityar igen ga . Nahan cii kpa , hegen yô , ve kpa a fatyô u ôron kwagh ve ér , mba i@@ or@@ van@@ nya . Aluer se soo u lun jighjigh sha ishigh ki Yehova yô , ka mba mbampin mba nyi i gbe u se pine ayol a ase ? Aluer ishima ngi zan se iyol sha kwagh kpa , doo u se de ser mzeyol la a p@@ ande jighjigh u se ne Aôndo la ga . Ka ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won , shi ve ember uma hegen je kpaa , shi ve lu a imo i wang i ken ishima . — Ôr Anzaakaa 3 : 1 , 2 . ( b ) Ka nyi se hen ken mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 18 : 21 - 35 laa ? ( Genese 39 : 11 ) Nahan cii kpa , Yosev fa je ér a fatyô u y@@ eren Aôndo a imba isholibo la ga . Í due a iv@@ o igen , í pase asorabo sha i̱ cii , a̱ been yô í tu@@ h@@ wa i̱ , i̱ yem ken ta@@ ai@@ ky@@ ô@@ go uma . Er lu u As@@ a una tagher van@@ ger a ityav yô , ka nyi yange hii eren@@ e ? Yesu wase se u kaven kwagh u ter ka nan ver ishima ér kp@@ an u nan a er yô . Aluer jighjigh u nan wase la har sha mfe u mimi yô , se pasen mbagenev akaa a se ne jighjigh a mi la vangertiôr . A@@ J@@ I@@ R A S@@ E H@@ E@@ MB@@ E YÔ E@@ i , batisema wanger asorabo kera ga , kpa ka a tese ikyav ér or nan tsegha iyol i nan sha ci u Yehova Aôndo . Y@@ ES@@ U yange ver “ wanakiriki ” sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la ér a naan ior mba ken “ ya ” na kwaghyan sha ashighe ashighe . Mba i doo u se hemba veren ishima sha ve ken tiônnongo u Kristu yô , ka anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ve lu sha ajiir a i nengen sha mba@@ beenyol la . Ka Yehova Aôndo tseegh una fatyô u kohol uumace cii ye , man una e̱r kwagh ne sha ikyev i Tartor u Mesiya la . — Mateu 6 : 9 , 10 . Se taver mbam@@ ishen asema man ior mbagen mba ve lu shir@@ en tom ken ityar igen la nena ? Aluer u soo u seer zuan a iwanger yô , nenge ken Iyoukura i Ma@@ ac@@ i 1 , 200@@ 4 , peeji 25 - 30 man Iyoukura [ zwa Buter ] i Di@@ se@@ mba 1 , 199@@ 2 , peeji 13 . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Alaghga kwagh a gema ken uma wase icin i môm . Er orumace ng@@ ur ng@@ een seer yô , Aôndo yange ma fatyô u lamen a ve her@@ egh nena ? © W@@ ave Ro@@ y@@ alty F@@ ree / age fo@@ to@@ sto@@ ck ( Pasalmi 19 : 12 , 13 ) Heela tseegh ga , er se lu uumace yô se mba a tahav shin ian i kôôm m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a ase ga , saa Yehova tseegh . Nenge ase gbenda u or@@ kpen@@ ga nana fatyô u ngeren or washika yô . Shighe kar yô , Ar@@ th@@ ur maa Iyou i Tartor , shin ijiir i mkombo , hen ger@@ i la , i lu môm ken A@@ you a Tartor a i hii maan ken W@@ es@@ ter@@ n Au@@ str@@ al@@ ia yô . 17 : 3 . Yesu yange tese mbahenen nav sha ieren man sha kwaghôron na ér mbagenev ken nongo u Kristu vea hemen . Er se uumace se lu mba@@ asorabo yô , ka keng se er akaa agen shami ga . Kpa ka hanma shighe cii mba@@ abo@@ ki asev man mbak@@ ov asev ve eren akaa a a wase se ga . 15 : 16 ) A shi nan kpa , anyom nga kar yô , Yeremia hingir u nengen a mtsera u tindi u Yehova wa un ér a̱ lu kwa@@ v la sha shighe u i kase Yerusalem sha utya iwer 18 , nahan ior ya ican kpishi la . ​ —⁠ U@@ k@@ we . Ka se@@ ma@@ kwagh ken loho u Re@@ be@@ sh@@ ake u lu ort@@ yom u Tor S@@ en@@ aker@@ ib@@ i , tor u tar u A@@ shi@@ ria , za ôr ior mba ken Yerusalem je la . Nenge imba er akaaôron a se hen kwagh sha mi a Yesu Kristu u i kende a na sha la yange ôr a atôônanongo atar ken atô u atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken A@@ shia u K@@ iriki sha u wuese á shi wan á kwagh la , a lu akaaôron a kôron ken ishima sha wono ! Nahan yô , de se gbidye nen kwar sha akaa ag@@ enegh a i nger ke ’ I@@ vangeli , a aa na se zua a mkav sha kwagh u “ mhen u Kristu ” yô — inja na yô , ka mbamlu nav mba ke ’ ishima man mbam@@ nenge nav man mbamhen nav je la . Kwagh u mbayev mba ken tiônnongo kpaa a gba anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ve lu mbag@@ anden la ishima . Er or@@ pasalmi yange ôr nahan , ‘ mkaanem ma Aôndo yange ma lu im@@ enger i angahar a na , man iwanger i gbenda na kpaa . ’ Mb@@ an yô , ku u sha uhar la ngu a tahav sha a ve ga , vea gema vea lu upristi mba Aôndo man mba Kristu kpaa , vea tema tor a Na imôngo sha anyom dubu la . ” Ab@@ es@@ al@@ om Wan u Davidi yange zua zwa sha na , shi A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l , or u Davidi u mimi u yange henen kwagh a na la kpaa nzughul a na , nahan ishima za Davidi iyol kpishi . 1 : 25 ) Aluer u kav nahan yô , tese wer tindi la gba u kwagh , shi mayange de eren kwagh u una vihi mlu wou a Yehova ga . — Ôr 1 Peteru 2 : 16 . Yô , se za nen hemen u civir Yehova vangertiôr . Kwase Kristu ugen yange nyôr iyol ken zayol nena , man kanyi se hen sha kwagh na laa ? Nahan kpa , nana de hungur u tesen ônov mba nan dooshima ga . Aluer u gema ishima sha mimi shi u na jighjigh wer Yehova una zung@@ we u mhôônom yô , una de u asorabo ou , una kera umbur a ga . Kwagh u yange er Mbaiserael la pase se mimi u hanma or nan tagher a mi yô : Ka kwagh u se lee la se sun@@ da ye . Kape S@@ ara kpaa lu ungwan imo i Aberaham la , je a yila un er ter ; man ne hingir ônov nav aluer ne eren doo doo man ne rumun er ma kwagh a̱ de te ne mciem iyol ga yô . ” — 1 Peteru 3 : 3 – 6 . G@@ um@@ kwase ugen , u a lu Orkristu yô , kaa ér : “ M umbur er ngise la , ter@@ em u@@ ve ityough ken tom yô . Or@@ tamen u zenden sha la pase er ij@@ ung@@ wen yange i sh@@ ile sha a na yô . De ase se time sha kwagh u Yesu yange ôr sha ikyaa ne la se nenge . — Ôr Mateu 11 : 25 . Mbat@@ yomov mba uwegh ken akaa a lu eren sha u tesen ér se mba ken ayange a “ mk@@ ur@@ tar ” laa ? Shin ka i taver ve u kighir ishim@@ avi@@ h@@ in ve . Kpa Genese 1 : 1 kaa ér : “ Sha hiihii Aôndo gba Sha man tar . ” Yange fa je ér aluer Mbaiserael nenge kwagh u akuraior a a civir Yehova ga la eren la yô , alaghga vea soo u lun er a nahan . Er nan i lu kwaghbo u den ser ‘ imoshima yase i hemen se ’ hanma shighe ci@@ ilii ? U tesen ikyav yô , M@@ an@@ ase yange ta at@@ se a nan@@ den nagh sha ci u Ba@@ al , shi g@@ ur@@ en “ civir ak@@ um a Sha cii , ” shi er ônov nav ve kar ken atô u usu . Pasalmi u sha 4 la kpa ka msen u Davidi er sha mimi , u a tese ér yange suur sha Yehova a ishima na cii yô . ( Ps . A kaa ér : “ Na nen di gbilin kpaa . ” A@@ veren man I@@ ember Bibilo kaa ér : “ Ken tugh mb@@ ura je , ort@@ yom u TER due wua ior dubu deri man dubu ak@@ un@@ du@@ any@@ iin kar uta@@ an ken af@@ o a Mba@@ a@@ shi@@ ria . ” El@@ la nenge ér Yehova ngu kpôô kpôô , er ior mba yange tile hen ishigh vev la kpa ve lu ior kpôô kpôô nahan . Kwagh K@@ ôr Ge@@ ma Yange Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la karen kera yô , mbahenen mba Yesu za hemen aa i@@ vangeli na la . Davidi shi fa ér aluer un ungwa imo i Aôndo shi un suur sha a na yô , a saan un iyol shi una zua a averen kpishi , kpa aluer un wa atindi a Aôndo ikyo ga yô , Aôndo una venda un . M@@ lu u tar ne man uumace ken hemen A K@@ pe Kpa Ngu Ô@@ ron Kwagh H@@ er ( A@@ bel ) , 1 / 1 U se su@@ ghun han@@ ma@@ or u nan ve mbamkombo mba Mbakristu la ka ikyav i tesen ér se ngohol ve sar sar . ( Ekesodu 1 : 11 , 14 ) Er Mbaiserael lu ken ican la , ve vaa ve yila Yehova . Ka a va sha kwagh u dondon kwaghwan shin lumun tsaha la je yô , ve venda ele@@ gh ele@@ gh . Se fatyô u tesen ieren ne er Yehova nahan nena ? Ior mba i y@@ ese ve hen tsombor u ayôôso a ngee her yô , ka vea vese yô ashighe agen ishim@@ any@@ ian man ij@@ ung@@ wen i za ve iyol kpishi . Awa@@ shima u akuraior la una fatyô u kuren ga , sha ci u a mough “ ah@@ endan . . . sha TER man Un u TER A ver Un Tor la . ” 10 : 22 - 25 ) Aluer mcivir u mimi doo se ishima yô , se za hemen u eren akaa ne ken ayange a masejime a taver ne . ( Luka 11 : 13 ) Jijingi na una fatyô u nan se “ agee a hemban , ” a aa wase se u nôngon a nyityô ican i Satan una er se cii . ( 2 Kor . 4 : 7 ; F@@ il . Dooshima u vesen u Aôndo Sha shighe ugen la Yesu er msen hen Aôndo ér : “ T@@ ere , . . . M doo U ishima je er i lu a gba tar ga yô . ” Yosev yange er dooshima u mimi a ter na nena , man se dondo ikyav na ne nena ? Gba u Mbakristu vea lumun u lun kposo a ikpelaior keng sha ci u nyi ? Se@@ un@@ g J@@ in , u se vande ôron kwagh na la kpa yange mase kaven ér kwagh môm hemba u civir Aôndo ga . SO@@ U@@ T@@ H K@@ OR@@ E@@ A “ Ka sha jighjigh u nan man Mose er a vese a kera lumun u i̱ yila un er wan u Wan@@ f@@ ar@@ a@@ o ga ye . ” — H@@ E@@ B . Alaghga ashighe agen ka i taver we u duen kwaghpasen , shin ka i ci@@ er we iyol u eren tom ne sha ma gbenda ugen u pasen kwagh . 8 : 12 ; 2 Kor . • I@@ gb@@ ur yange i̱ lu ikyav i nyi , man lu sha ci u nyi ? • “ Ng@@ ôm ngu a pin@@ em mbampin sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or , kpa ngu a pin@@ em sha iky@@ enge i kundu kundu . Ka nyi i doo u se er sha num tan u Satan a lu tan sha a vese nee , man ka sha ci u nyi ? Yange se kegh ato zu@@ lee a hanma kwagh u lu ôron se cii . Mbagenev di lu samber a “ u@@ kwagh@@ hi@@ r ” shin lu timen sha akaa agen aa a wase u maan tiônnongo ken jijingi sha ma gbenda ga yô . Alaghga je yô ishima ia gba vihin se , se gba nyoon ishima ser uma wase ngu sha er i sar se la vough ga . ( D@@ ut . 34 : 10 ) Yange ve lu veren ashe a profeti u a hembe Mose la tsung je . Aluer gba u se hen takerada u Bibilo Tese man u ‘ Dooshima u Aôndo ’ la vea mba ve tese isharen la yô , hemba gban hange hange u se hen ityakerada ne vea mbayev asev cii ! ( b ) Ka akav a nyi a tese ér Yesu yange a ôr kwagh vighe vighe sha shighe u i doo u una ôr laa ? Yehova man Wan Na Ver Ikyav i Ieren i Dedoo Aluer se er msen hen Yehova yô , se lu a vangertiôr ser nyi ? ( Mateu 22 : 39 ) Tindi u vesen u sha kwagh u inja i dedoo ne doo u@@ kwaghaôndo kpishi ishima . ( Mbakolose 1 : 5 ) Lu “ ishima i Aôndo ” u̱ ve̱ lu gbar gbar sha er ishimaverenkeghen ve ia b@@ unde ga yô . S@@ im@@ one kaa wener : “ M soon u henen sha akaa a zan mo iyol ga . Alaghga tsô , m@@ taver u iny@@ ar na yô , u gema eren tom shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha er u fatyô u nengen sha tsombor wou yô . Nahan Mbaiserael kaa ér a hemen ve vea za nôngo ityav a Mba@@ am@@ on , ikyurior i wan ndor a ve , i i lu nôngon ityav a ve la . Ka ikyav i̱ nyi i̱ tese iember man gbashima u mba ve lu zuan a mfe u mimi u ken Bibilo laa ? Mb@@ as@@ am@@ aria kpishi lumun loho u Tartor la , nahan i er ve batisema . 12 : 1 - 13 . R@@ an@@ d@@ ri@@ am@@ or@@ a ) , 6 / 15 Umbur wer Yehova yange tsua iyange i m@@ mem na la ér i lu iyange i una kure awashima na sha ci u tar ne man uumace mba ungwan imo na yô . Mb@@ ap@@ ati@@ i mban mbagenev fa er se lu Mbashiada mba Yehova yô , nahan ve kaa a vese ér se za tema vea k@@ we pati@@ i ugen u agumaior , u i yilan ér M@@ ala@@ w@@ i Y@@ oung P@@ i@@ one@@ ers la . A@@ vur a Bibilo er Anzaakaa 11 : 1 nahan na yô , m lu a imo i wang ken ishima ga . Ivur la pase se ér ‘ iy@@ ô@@ gh ki karen kwagh a mi sha ic@@ ugh ka kwagh u nd@@ ôh@@ ôr TER ishima je . ’ ” Man yange i maa a@@ you a civir Aôndo ker ne sha ayange a Yesu la nena ? Alaghga lu shighe u Timoteu lu anyom pue kar la , apostoli Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a za ken Li@@ se@@ t@@ era zum u ve due g@@ ô@@ g@@ ô zende ve u hiihii u pasen kwagh la ye . Tartor la ua va a mbam@@ gem mba kpilighyol shin tar ne sha u kuren awashima la . Ka sea eren akaa a tesen ser se na Yehova jighjigh yô , kwagh ne a wase se u seer suur sha kwaghwan na nena ? Yange i wa tindi ugen sha kwagh u ha@@ an af@@ o utya ér zum u or nan dugh ke ’ h@@ ua nan za ze ak@@ ôngo yô , nana̱ ci@@ r á . Aôndo yange tese agee a na shighe u due a Mbayuda ken Bab@@ ilon kera la , sha ci u Bab@@ ilon lu tartor u u soon u nan mba@@ kwa@@ re@@ v ian ér ve hide ken tar ve ga yô . — Yes . Apostoli Peteru nger ér : “ M@@ ô wen nana̱ de y@@ aan ican er ka or@@ wu@@ an@@ or shin or@@ mbai@@ v , shin or u eren ifer shin or u a@@ mber sha akaa nahan ga . ” ( Yeremia 5@@ 2 : 3 - 5 , 12 - 14 ) Er i gbe je mba a vaa ma gar kunya u kôr er Yerusalem nahan ga . * la ikyua a ga@@ mbe wam . “ I@@ k@@ aior kua mba@@ y@@ ev@@ kasev . . . ve̱ wuese iti i TER . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 14@@ 8 : 12 , 13 . Iyange igen yô , A@@ k@@ li@@ lu za mkombo ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova nahan nenge a ieren i k@@ ahan kposo ! Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 4 PE@@ E@@ J@@ I 24 - 28 Á kaa wener : “ Ashighe agen yange ishima i z@@ am iyol kpishi , gadia m nenge mer mbatomov mba Yehova mba a atô@@ akaa kpishi a nan ve msaanyol , kpa mo yô , lu nahan ga . Aôndo ts@@ wer ve kwagh môm tseegh shi pase ve ér aluer ve per tindi la yô , vea ya m@@ tsaha u ku@@ ugh . ( Gen . A er tom kpoghuloo a uwer gban shio sha u hemen Mbaiserael duen a ve ken Igipiti , yemen a ve ken Tar u Ity@@ endezwa . 3 Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh — Ken Tar u T@@ ai@@ wan • Doo u se wuese Yehova ken mzough sha ci u nyi ? Zum u i tôô Yon@@ a i gb@@ ihi shin zege@@ mnger kera la , u hen wer alaghga yange hingir u fan kwagh u za hemen shin t@@ so la nena ? Yange m hen Bibilo a ior kpishi , nahan iorov un@@ yi@@ in ken ve er batisema . Nyian ne , se mba zenden sha ‘ gbenda u u ze sha uma la . ’ W@@ ase or u ú henen Bibilo a nan la nana za hemen ( Mateu 24 : 45 - 47 ) “ Ter ” la ka Or@@ hemen wase Yesu Kristu , man ka un a ver “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” — nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar ne — mba ve lu nengen sha akaa a na a shin tar jimin cii la ye . I@@ vese i i har sha imba dooshima ne cii ia saa ishe ga . ( b ) Doo u kwagh a gba se sha mlu u Paulu lu ker laa ? ( b ) Er nan ve i doo u se fa Yehova tsembelee ? Kpa ka ker ken inyom i 19@@ 19 yô , ve hide shi ve gba eren tom u pasen kwagh la . Doo u se fa er ashighe ase ne a lu “ ayange a masejime ” yô , nahan se er kwagh er Mbayuda mba ve kaa ér , “ shighe ngu a kuma . . . ga ” la ga . Mbagenev hen ér mo me tsa hen T@@ as@@ man@@ ia a hemba iwer iti@@ ar ga . Kpa , u se kera lun uma sha ci wase ayol a ase ga la ngu a inja je kpa ? Tom u mbatamen u hange hange yô , ka u kôôm mba ve gbe ke ’ isholibo la . — Yakobu 5 : 14 , 15 . A hu@@ an or u i undu nan la , shi a saan nan iyol ga , nana nenge ér nan doo ikyar u nan la ishima kpaa ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” — Mbaheberu 6 : 10 . A@@ ta@@ m a t@@ ur yange a doo Mbayuda mba tsuaa mbara u yan kpen kpen . Yesu Kristu , Wan u Aôndo kpa ngise ta@@ an iwanger i ke ’ jijingi sha imba igbenda ng@@ ira nahan vough . Nenge er Ab@@ es@@ al@@ om , u hemen hange un yum ve za nôngo ityav a ter na , u Yehova shighe un mkurem la , yange va a mtim sha iyol na sha wono ! — 2 S@@ am . Er yange ôr nahan kpa , ver ishima ér kwagh a va lu nahan keng ga . 3 : 24 , 28 ) Sha mnenge u Yehova yô , i pase ve sha ikyev i isholibo i tu@@ h@@ wa , shi ve kuma u a shighe ve mkurem sha icighan jijingi vea hingir ônov mba Aôndo mba ken jijingi , ka anmgbianev mba Yesu Kristu je la . ( Yoh . ( b ) Takerada u “ Dooshima u Aôndo ” la , ityough 11 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 17 la wa Mbakristu mba ve vese ayol a ve la kwagh ér nyi ? D@@ ugh kwagh u i er ken Mpase la sha yô , í fa kwagh môm jighilii sha kwagh u mhii u nongo ne ga shin atesen a ve man aeren a ve kpaa ga . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la , i haa ior icighan jijingi sha ikyev i Yesu u lu a iengem la . Nahan maa i ver tiônnongo u Kristu — ka ‘ mgb@@ e u he ’ je la . — 2 Mbakorinte 5 : 17 ; Aerenakaa 2 : 1 - 4 . ( Marku 10 : 29 , 30 ) M su@@ gh Yehova a ishima yam cii sha kwagh u a tes@@ em ne . Anmgbian u kwase ugen ken tar u S@@ outh A@@ fri@@ ka , iti na ér Er@@ in , a kaa ér : “ Ashighe kpishi yange se gba ah@@ on sha kwagh u Bibilo i henen shin mbamkombo mba zan shin u duen kwaghpasen . Nenge ase kwagh u Mbaiserael mbagenev er sha ayange a Yeremia la . ‘ H@@ aa Nen Iyol i Gen@@ gese Ga Iyol ’ A shi nan kpa , mcivir u Aôndo yange hemba gban ve ishima . — Duteronomi 6 : 6 , 7 . 2 : 7 . Er nan ve Aôndo lumun nagh ku A@@ bel kpa venda ku K@@ ain@@ aa ? Ôr takerada u In@@ sight on the Scriptures , T@@ ihi u sha 1 , peeji 1@@ 2@@ 23 ; T@@ ihi u sha 2 , peeji 3@@ 8@@ 7 man “ All Scrip@@ ture Is In@@ spir@@ ed of God and B@@ en@@ ef@@ icial , ” peeji 3@@ 43 - 3@@ 44 kua Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Yeremia yange de u ôron ior akaa a Yehova tese un la ga . Kanyi i ne msaanyol u mimi ? ( Mbaromanu 15 : 4 ; 1 Mbakorinte 10 : 11 ) Sha mimi yô , “ mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” — Mbaheberu 4 : 12 . “ Tar u he ” la tile sha ityough ki uumace mba vea lu shin tar , mba ve vande tesen ér ve wa ayol a ve sha ikyev i Tartor u Aôndo la . Kpa tesen ve sha u veren ve ikyav . — Ôr Yohane 13 : 15 . Sha ayange a m@@ tsegh ve la cii , ve ny@@ a@@ ghen hanma kwagh u a dugh ken it@@ ine i wain cii , ve maan wain ga . Shin er or môm nan ban a mbamzeyol ga nahan kpa , mkaanem ma or@@ pasalmi man ka ma sha inja vough je . Ma kaa ér : “ Saan ior mba TER A lu Aôndo ve la , iyol . ” — Ps . Er nan ve u nyoon ishima i lu Kwagh@@ bo ? Zum u Bibilo i ôr ér orumace ngu “ perapera ” yô , ikyav i kwaghôron la ér nyi ? O@@ b@@ a@@ dia yange cia Aôndo sha gbenda u kpilighyol kpen kpen ! ( a ) Hii nan ve i lu zuan a m@@ ze@@ hemen ken tom sun@@ da ne y@@ um@@ u ? 6 : 9 - 18 ) Nahan se fatyô u kaan ser , shighe u i kaa a Noa ér a gba t@@ so la nahan , mase shin anyom 40 shin 50 tseegh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma a va . Yehova una er nyi sha mbamsen man mbam@@ zamber asev mbara ? Lu nyi i wase un ve de inja laa ? Lu dooshima mgbegh@@ an un ve eren hanma kwagh u eren la ye . Inja i iti i L@@ o - ru@@ ha@@ ma man i L@@ o - ami la cii tese ér Yehova una kera zung@@ we ior nav Iserael mhôônom ga , shi una venda ve sha ci u ve er kwagh a na sha mimi ga yô . Akaa Ka A̱ Ge@@ ma kpa A B@@ ende a Dooshima u Aôndo Ga Hegen se time nen sha avur ne vighe vighe . 13 : 8 . Zum u ior ka vea ôr se mbamzeyol vev er angev man m@@ taver u i taver ve u zuan a tom man mbamzeyol mba ve lu zuan a mi hen ya yô , ka se wa ve kwagh tseegh ga , kpa ka se taver ve ishima shi se ôr ve avur a ruamabera a a su@@ r ve asema yô . I@@ d@@ yer i tor ne yange ia lu jim jim shin a lu i sha injakwagh sha u wuese Davidi sha ityav mbi hemban la kpa i ôr se ga . Aluer se mba lamen vea Mbakristu mbagenev sha kwagh u se soo u va eren , er Yehova una lu kuren uityendezwa nav la yô , se hemba nengen a kwagh u una va er ken hemen la ken ishima yase wang . Ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ W . la , Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia hemba Bab@@ ilon ityav sha ikyev i m@@ tem@@ tor u Tor Shi@@ ru@@ shi . Kwagh er vihi yô , ior mbagenev pav ivaa sha ci u ic@@ ôron u@@ ange . Ka unô yange i na ve tom u pasen kwagh laa , man Yesu su@@ r ve asema nena ? M er akaa cii sha ci u Loho u Dedoo sha u me zua a kwar sha mi yô . ” ( 1 Mbakorinte 9 : 19 – 23 ) Ikyav i Paulu ne tese se nyi ? U tesen un ér a fa yô , á gema ak@@ ondo na á na or@@ van@@ nya ne hu@@ wa iyol . A@@ yange nga kar kpuaa yô , m nenge a orgen u lum inja er m vande fan un yô . I@@ c@@ am i Mb@@ al@@ ev@@ i wa zum u Tor Davidi nyôr a are@@ ki u ikyuryan ken Yerusalem la , yange í lu a nyi kwaghôron k@@ ere ? B@@ ugh Bibilo you ken Aerenakaa ityough 20 , ivur 7 zan zan 12 , tsô u nenge kwagh u yange er yô . Hen shighe ne cii , m lu henen kwagh u me er ve me doo nom@@ om ishima yô . Yange mba eren un a er batisema nahan maa hii u eren ish@@ u@@ en pania , shi ian ngi va ne un yô , hingir pania u ke@@ ke . S@@ aa se ver ishima sha akaa a mimi ve se zua a mkav u ken Bibilo ye . Ka hanma shighe Ruamabera a tese ér Yesu hingir vegher u vesen u “ vor ” u “ kwase ” u Aôndo u sha laa ? Er nan u pase mbatamen mba ken tiônnongo wou wer sar u u̱ seer eren ityom ken mcivir u Aôndo ga ? Nahan , mayange je , de ne Satan ian wer a na ú iyol@@ kpen ga . Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu nger ér : “ S@@ ar@@ em ka fa nen , ityough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu , man ityough ki kwase yô , gema ka nom , man ityough ki Kristu yô , ka Aôndo je . ” ( Genese 17 : 1 ; Ekesodu 6 : 3 ) Alaghga tsô á lu inja er bo@@ tar u Satan ne wa am@@ ise gande u m@@ ôgh@@ on nahan , kpa sha ashe a Yehova yô “ akuraior nga er i@@ be@@ ele@@ gh ki m@@ ng@@ er@@ egh ki ki lu shin ika yô , man er ih@@ undu i pu@@ er i i he@@ e sha iy@@ ô@@ gh ki karen kwagh a mi nahan . ” Aluer A@@ kper@@ an a T@@ an N@@ ga N@@ ingir H@@ er Y@@ e ? Yange kwagh ne kua m@@ vende u vendan mimi kpa sha mi yô , maa na ikyurior la ican kua ior mba ker asange asange kpaa . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Er Se K@@ av In@@ j@@ akwagh i T@@ al@@ ent@@ i la Yô ” la . ) Ka aeren a nyi ior ve eren nyian man a ve a mbamzeyol mba vihin kpishi ? Sha nahan yô , Yesu wa ve kwagh ér : “ Mba ve doom cii ka M tsaha ve shi M kôôm ve kpaa , nahan yô , ver ishima , gema ishima . ” — Mpa . Sha shighe u se lu eren tom vea anmgbianev asev mba doon se ishima mba ken gar u A@@ mag@@ an@@ se@@ t@@ t la , se kav ser aluer akaa a hange hange a ken uma nga kuman se yô , a hemba saan se iyol cii . Aluer or lumun akaa a nongo ne u lu sôron ne ga yô , nongo ne ua yemen hemen kpa nan yô nana gb@@ aan a gba ijime . Nahan kpa , Bibilo ôr kwagh u ini@@ av mbi Yehova yange venda yô . ▪ Hanma kasua yô , m lun imôngo vea iky@@ ar@@ em , a ônov asev shio ka kom shighe nena ? Kpa A@@ le@@ x henen sha kwagh u anmgbian ne ôr la yô , a kaa ér , “ Ka a̱ umbur we kwagh u Yehova a er sha ci wou ne yô , u kera henen wer aluer u hide u er ivese yô , u er kwagh a ikyar u la sha mimi ga shin u nzughul a m@@ ser@@ akaa u sha kwagh u iv@@ es@@ egh u Yehova a ver la ga . ” — 1 Kor . Aluer mbayev lumun ityesen i mbamaren vev mba ve lu Mbakristu la yô , ia kura ve . Bibilo pase kwa kimbir kimbir ér ka Yehova a “ gbe akaa cii ” ye . Se cii se mba eren nyi ashighe ag@@ ene , kpa hii nan i lu hange hange u yan ikyar k@@ ang@@ en@@ aa a mba ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? A lu u er msen shi u gbidye kwar sha kwagh ne yô , alaghga u nenge wer aluer u p@@ ande akaa a u we ave u eren la shi u sôr uma wou yô , u fatyô u eren pania . ( Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 ) N@@ oo@@ v man kasev man mbamaren kpa i wa ve kwagh ken Bibilo . I tese ve er ivaa ve ia za a doo man er vea y@@ ese ônov vev doo doo yô . Er Yehova a lu a kwaghfan kpishi yô , a de ér shighe a kar i kuma u hanma or nana nenge wang er hemen môm u doo u kom sha hemen na ga yô . Apostoli Paulu yange yar tom a kwa , shighe u lu ôron kwagh u or@@ isholibo u nôngo u hông@@ or tiônnongo u ken K@@ orinte u tsuaa la . ( 1 Kor . 7 : 8 . Á kaa wener : “ Gbenda u hiihii yô , kwaghpasen wasem u zuan a msaanyol man mk@@ om , vough er Yesu ôr nahan . Er ve hemba Yehova ato shi ve “ b@@ am Icighan u Iserael ” nahan kpa , ‘ mhôônom kôr Un , A umbur er ve lu ior tsô ’ yô . Er i gbe u se tôv sha inja ve shi se nôngo tsung ve se fa í nahan kpa , ka kwagh u mbap@@ asenkwagh u Tartor kpishi sha tar cii ve lu eren sha gbashima je ne . He@@ mban cii yô ainge u ior kpishi ve fe veren ishima sha iyol ve ga , shin sha iyol wu@@ h@@ an ve shin uiky@@ asen vev kpaa ga ne , mba@@ ̱ ka vea nôngo vea veren ishima u lun wang sha igbenda ne di tsô yô , ior mba ve we ndor a ve la ve ver ve ikyav kpee . Shi hen ase sha kwagh u Bibilo i i̱ lu Mkaanem ma Yehova la . ( Rom . 14 : 19 ) Shi se fatyô u seer sha ‘ m@@ vese u iyolough ’ sha u u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo ken akaa a se eren a mbananjighjigh a vese imôngo la . Aluer amba la nahan soo u hiden hen a na di ye ? Aluer se fa mlumun sha mpin ne yô , a hemba saan se iyol cii shi se hemba lun a iwuese sha kwagh u Yehova a er sha ci wase la kpaa . Shi ishimaverenkeghen i myom i Yehova man Wan na ve ver sha ci wase la kpa ia hemban gban se kwagh cii . Kpa mci@@ e u cian Aôndo yô , una lu gbem mayange a kera bee ga , gadia mbacivir sha mimi mba ve lu sha la man mba shin tar cii vea za hemen u nan un icivir shi ungwan imo na shi civir un kpaa . “ Mpase Hen A@@ kur@@ aior Cii ” Aluer se ya ikyar a ior mba ve civir Yehova ga yô se kpa se vihi mlu wase u ken jijingi la . Jigh@@ ilii yô , or u t@@ angen iyol ga ka nan kegh iyol u den ér akaa a a gbe nan ishima la a kar nan sha u nana wase mbagenev yô . H@@ AN@@ M@@ A inyom yô , ior kpishi mba ve lu mbahenen mba Kristu anyom imôngo hegen ka ve tese ér ve “ taver ken mimi . ” Kp@@ á@@ m M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v je kpa gande ve u hur@@ en kera , maa ve kure Or u Eren U@@ ivande la ijir i ku@@ ugh ! ( Aerenakaa 22 : 3 ; Mbagalatia 1 : 14 ) Sh@@ im@@ i@@ on yange va hingir or@@ hemen u Mbaf@@ ar@@ ishi shi er g@@ wa@@ ikyaa kpen kpen shin er war taver un u suen Mbayuda sha u hendan kwagh a Mbar@@ o@@ ma ken inyom i 6@@ 6 – 70 S.@@ W . nahan kpaa . Shin er mayange Yehova una venda u keghen ato a mba ve civir un sha mimi la ga nahan kpa , doo u se palegh u z@@ eren kimbir ase@@ mber shighe u se lu lamen a na ken msen yô . Tom wase u pasen kwagh sha uya uya la ngu wasen se u zuan a hanma or cii . Zum u yange i pine e̱r i hii ve mbam@@ an@@ den@@ iky@@ on kpishi ve t@@ ende ih@@ ô@@ we yô , orgen u tsan tom ken tom@@ a@@ ve@@ egh kaa wener : “ Mba kera cie as@@ ôm a l@@ at@@ ri@@ ki a t@@ ôn@@ don akaa a a ningir a@@ yem a@@ yem la ga . ” Mayange Le@@ on@@ ar@@ do una hungur iyange i anmgbian u ngô na u kwase ôr un ku u ter na la ga . Hii nan i lu hange hange u se hemba lun per hegen ci@@ ilii ? Mba@@ aferev Vea F@@ atyô u W@@ aren I@@ ji@@ r@@ ôron i Aôndo Ga O@@ ri@@ serael ugen , u i yem a na uiky@@ angen ken Bab@@ ilon yô , yange pase ishima na sha kwagh u ici@@ gh@@ ang@@ ar la nahan , ér : “ N@@ ombor wam kpaa u̱ var@@ em sha ik@@ ugh@@ ô , aluer mea umbur we ga yô , man aluer Yerusalem una hemba doon mo a kwagh u a hembe doon mo la ga yô . ” — Ps . Nahan kpa , ú nenge wer u z@@ eren wan ior u@@ iyua la ka u zan ve a za iyol , shin alaghga je yô ka kwagh u vihin we ishima kp@@ ish@@ ii ? I@@ t@@ it@@ or i E@@ ti@@ op@@ ia ne lu ôron kwaghôron u profeti u ken Bibilo u i nger ken takerada u Yesaia la g@@ enger g@@ enger , hen shighe la nahan í vande ngeren ú u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar uta@@ ankar@@ uhar . Paulu kaa ér : “ Me shi me kaa nana ? ( Ekesodu 20 : 8 – 10 ; Mateu 24 : 20 ; Aerenakaa 1 : 12 ) Kpa mba va karen a Tindi kera yô , mbam@@ yange mban cii kera lu a inja ga . “ Eren akaa cii sha mhen . . . Na , ” sha u kuren awashima na . ( b ) Ka mbampin mba nyi i doo u á pine ? O@@ ri@@ h@@ yom shon yô , ka Satan Diabolo . Hanma or yô , ka nan ker u lun a mba@@ abo@@ ki man zum u ka nana zua a mi yô , i saan nan iyol kpen kpen . ( Genese 12 : 17 ) I pase F@@ ar@@ a@@ o ityôkyaa jighilii i i hii ve “ atsan ” a tser un la sha gbenda ugen u i fe u ga yô . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u zege@@ iniongo la pase kwagh u vesen u nyi , man se fatyô u henen nyi ken injakwagh laa ? M@@ nder u Shin K@@ u man Iky@@ ar@@ yan a Yehova Ior mba tar u nzughul a ve man i sar ve u va henen kwagh u Aôndo u se civir la , ka vea va mbamkombo asev yô , se ngohol ve saan saan . Zum u Se T@@ a@@ gher a M@@ zeyol Yô Er iengem i Aôndo i mon@@ don sha ish@@ iv mbi Mbakristu ga nahan kpa , ka vea ôron ior kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav yô ve saan sha ishi . Aôndo soo ér ior ve fa iti na je ka u tu@@ nan ga . — Ôr Yesaia 12 : 4 . Ka unô a tim ve ? Kpa alaghga mbagenev vea pine ér , ‘ Kwagh ne ngu Mbashiada mba Yehova a inja nyian nena ? ’ Nenge a kwagh u Bibilo i̱ lu ôron la ken ishima you . Ka unô ve lu “ u@@ tor ” man “ akuraior ” a i er kwagh u á ke ’ Yesaia 60 : 3 laa ? T@@ ô@@ v@@ ac@@ an una tser iky@@ aior i i lu Mbakristu la ken makeranta nena ? Pe@@ k@@ ah@@ ia / Pe@@ ka Anmgbianev kpishi ior vev saa ku , shi akaa a ve kpa saa . H@@ aff@@ ner , yange nger ken takerada na u i yer ér Be@@ y@@ ond the B@@ i@@ g T@@ al@@ k la ér : “ Mbamaren kpishi kaa a mo ér , ve yam wan ve takerada u ú er kwagh u yaven a kwase shin nomso@@ or , shin kwagh u vi@@ an or shin hi@@ an kwase yô , ve ver u ken ru@@ um - iyou u wan ve , kpa ve kera lam sha kwagh shon ma shighe môm ga . ” Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagen di ka i kar ishima taver ve la zum u i yer ve ér ve va wa icam i suen tar shin i su@@ ghun tu@@ ta yô . U tsuan akaa a kiriki a hanma or hen tsombor nana fatyô u eren la je kpa , una va a mbam@@ tsera kpishi je . Shi Aôndo tsough nom shin kwase sha ci wase ga . Kpa , shighe u Orkristu nan soo u v@@ ô@@ son nom shin kwase yô , Aôndo una fatyô u wasen nan u tsuan or u nana vôso la , kua akaa agen kpaa , aluer nan ker iwasen hen Aôndo ken msen , shi jijingi na hemen nan yô . — G@@ al . Ashighe kpishi Yehova yange a er kwagh sha ci u ior nav mba yange ve lu cii man shighe u Mbakristu la , sha er una kure uityendezwa nav yô . • Ka ikyav i nyi i tese ér Yesu yange a ôr an@@ zaakaa sha akaa aa mbau@@ ng@@ wan a na mba sha derianyom u hiihii mbara kpa ve fe ? 7 : 1 ; K@@ ol . Yesu kaa ér Mbakristu mba a nyi tom@@ o ? I ôr ken Anzaakaa 16 : 20 ér : “ U nan ver ishima sha Kwaghôron yô , nan zua a kwagh@@ doon . ” Mba@@ ah@@ end@@ anev mban kpa fa kwagh u ate@@ jir ne a er la doo doo . I tes@@ em er me ôr kwagh sha gbenda u a taver mbagenev u kaven ga yô . ” 3 : 16 ) Kwagh u sha uhar yô , er Yesu kaa nahan , ‘ Wan u or va . . . sha u Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ’ ( Mateu 9 : 17 ; 11 : 19 ) Yange a̱ eren iniongo i P@@ ase@@ ka la yô i ma wain , shi Kristu kpa yange na ior wain shighe u lu veren M - umbur u ku na la . U@@ pristi mbara hen ér Yesu una yange mbayev mbara ve de wuese un ga . Tindi shi yange ôr kwagh u yaren tom a iky@@ av@@ mb@@ it@@ omov sha inja kpaa . 10 : 8 - 11 . ( b ) Ka tom u nyi mba@@ beenyol ve lu a mi u eren@@ e ? • Ka nyi ia wase se u wan ishima a angev man ku u or u doon se ishima ? Er nahan yô , maa a gema washika a na Di@@ o@@ j@@ any , tsô á kaa ér : “ Ka Mbashiada ve tindi ú a washika ne ye . ” Yange ve ver ishima u ngohol kwagh u mayange a ngohol un sha ish@@ ar i yan ga yô — ka “ ts@@ ar u uma ” u u@@ sen ga u ken Tartor u Aôndo u sha la je la . ( b ) Shighe u mbahenen mba Yesu tese m@@ yen ve la yange er nena ? OR@@ V@@ ES@@ EN u d@@ as@@ enda ugen ken tar u Philipp@@ ines yange pine pania u kwase ugen ér , “ U er nyi a or ne ve a gem inja ? ” Kpa Yehova de isholibo i Davidi la ér i saa ga . Nahan i sôr ian sha u anmgbian u@@ gen@@ egh u he ’ ijiir la a̱ za sôron un yô . Anmgbian ne maa za hemen u “ ur@@ un ” “ an@@ kon ” u lu vesen ne “ mngerem . ” A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A W@@ A@@ M V@@ A K@@ U@@ R@@ E SH@@ A M@@ I Kwagh@@ henen la lu môm ken aka@@ ah@@ enen 1@@ ,@@ 3@@ 5@@ 1 á yange i hen a ior hen haregh u a lu sha ikyev i bran@@ ci u T@@ ah@@ iti la yô . Ma u ver ato sha atindi A@@ m , tsô bem wou ma a lu er if@@ i nahan , man shi perapera wou kpaa ma a lu er ag@@ ôndo a zege@@ mnger nahan . ” ​ — Yesaia 48 : 17 , 18 Jigh@@ ilii yô , ka mba ve eren i@@ ember@@ yolough akuma akuma la ve hemban zuan a mk@@ un@@ du@@ yol u mimi ye . ( 1 Peteru 4 : 1 , 2 ; 2 Mbakorinte 5 : 14 , 15 ) Ka se nôngo kpoghuloo u palegh akaa a eren a se fe ser nga sha ishima i Yehova ga yô . Tho@@ m@@ as yange er tom u civirigh u or@@ hemen kwaghaôndo la anyom kpishi cii mase kpen ken inyom i 18@@ 9@@ 1 hen ger@@ i u B@@ all@@ ar@@ at , ken kpen@@ tar u V@@ ic@@ tor@@ ia ye . Ity@@ esen i i ne ior ken makeranta u G@@ ile@@ adi la wase nena ? Anyom nga kar yô , anmgbian u kwase ne nyôr tom u pasen kwagh hanma shighe . Shighe u ne lu sôron m@@ tem yô , ka igbenda igen i nyi nahan alaghga ia na ne h@@ ime iy@@ on@@ go@@ o ? Yange ve hen takerada ne ken k@@ l@@ ase a tic@@ a ve , mba been yô tic@@ a ve ta ve iky@@ aren sha akaa a i er ker la . A kaa ér : “ Er m fe iti i Aôndo yô , kwagh la wasem u lun a na kôôsôô . ” Yange soo u eren ishima i Ter na shi k@@ enden a hemen u Yehova sha , aluer nyi kwagh ia er je kpaa . 28 : 19 , 20 ) Aluer ka u se dondo kwaghwan na ne yô , a gba u se eren tom u pasen kwagh ne sha gbashima . ( a ) Yesu yange tese ikyo i wan na a mbagenev nena ? Hii ken inyom i 199@@ 6 zan zan inyom 2@@ 000 la , i seer je kuma 48 sha ityough ki deri . . . . Er ior kpishi ve lu ken ibanave tsung nahan kpa , hii nan ve ka i doo se u pasen kwagh a shighe wase man agee a ase ? ( 2 Utor 18 : 22 , 25 ) Nahan R@@ a@@ be@@ sh@@ ake yange lu kaan wener Yehova una nôngo kwagh sha ci u ior N@@ av ga sha ci u ishima vihi Un a ve . Ka u@@ iyua kposo kposo mba u fatyô u tin@@ d@@ in a mi jighilii je i tese shin heen ne : Hen ase sha kwagh u ku u s@@ wen@@ de@@ gh u A@@ bel , or@@ jighjigh u hiihii la . Ior mb@@ á hen shighe wase ne mb@@ à mimi je ve eren sha Tindi u V@@ esen ne yôô ? Sha ci u yange vea nenge er i lu ican u fan m@@ kposo u u@@ wua man a@@ y@@ anger a ka a m@@ ende sha mhii la yô . Ka ian i i@@ civirigh i nyi se zough a mi , hii ken inyom i 19@@ 31 la je ? ( Mateu 26 : 41 ) M@@ sen ngu hange hange shighe u se tagher a imeen yô . V@@ or u i tôndo zwa ér ngu van la lu ana , man yange i c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar nena ? ( Genese 1 : 20 - 25 ) I@@ engem i “ akaa a sha aôndo ” a á lu aka@@ au@@ ma a ke ’ jijingi la ngi kposo a i “ akaa a shin tar ” a á lu a iyol i inyam man awambe la . “ Dooshima . . . gen@@ gese iyol ga , mor@@ on iyol kpaa ga . ” Kwagh ne yange er ab@@ u shinii ? * — Ôr Pasalmi 8 : 3 , 4 , 7 - 9 . KW@@ AG@@ H ugen yange er pe@@ pe sha iyange i A@@ ip@@ or 16 , 200@@ 7 , u yange shi umbur mo er i gbe u me wuese Aôndo hanma iyange i a kur@@ am m lu uma cii yô . Kpa mkav ve lu kposo , nahan lu kwagh u u@@ ivande mba Wan u Aôndo lu eren la je kpa vea gema kwagh ken a ve ga . Yange u er kwagh shami ga , nahan m lam a we sha kwagh shon , shi m na jighjigh mer u hemba veren ishima ken hemen . Lu kwagh u hemban lun un a inja je la — lu kor na u waren uma u i ta i zer ke ’ Yehova je la ! ( Mateu 16 : 24 ; 1 Peteru 2 : 21 ) Yange se sôn Aôndo imoshima i dedoo shi i er se batisema sha u tesen ikyav i iyol@@ tseghan yase la . Wan@@ ye nana fatyô u hii u henen kwagh u Mkaanem ma Yehova iyev je . • Kanyi ia na ve or a hingir u gen@@ gese iyol@@ o ? Aôndo ze a vese hen ape imeen i lu ga . 4 : 16 ; Ese@@ k . Kwagh u hii yô , a na se uma . N@@ om ugen yange kaa ér : “ Shin er yange saan se iyol ken anyom a hiihii a se er ivese la nahan kpa , ashighe agen se nyôr ken ishim@@ avi@@ h@@ in . Mayange Orkristu u nengen kwagh be@@ elee ga nana soo u n@@ umb@@ en nomso@@ or shin kwase ugen a ishima ga . — Anz . Ka aan a tom a nyi nahan alaghga A@@ na yange una zuan a mi ga , kpa lu nyi fatyô u eren sha u civir Aôndo ? Hi@@ ihii yô , ve ngohol gar u G@@ al@@ il@@ ia ken inyom i 6@@ 7 , inyom hur@@ ugh yô shi ve ngohol gar u Y@@ u@@ dia kpaa . 11 Er Loho u Yesu Kristu u B@@ ende a M@@ lu Wou La Sha ci u agumaior : Shighe u wan wou a lu hi@@ an or ne ka shighe u i doo u una zua a mfe tsembelee sha kwagh u yaven a or man asaren na a ken ishima a sha kwagh ne kua inja i dedoo kpaa je ne . Nahan Yehova lam a Mose ken atô u usu la sha ikyev i ort@@ yom , ér : “ T@@ su@@ wa ak@@ ô@@ v shin angahar a ou kera , gadia ijiir i u til her ne , ka icighan@@ jiir je . ” Aluer se gema ishima yô , se na jighjigh ser una zung@@ we se mhôônom . Kwagh ne kpa , tese ér Maria lu a mnenge u Aôndo sha akaa a á hemba gban un ishima la . ( 1 Mbakorinte 8 : 6 ) Shi i kaa kpaa ér : “ Ka sha [ or ] môm je man A er akuraior cii ye . ” Yesu una wa akaa a na cii sha ikyev i mba ve kohol ve lu wanakiriki u jighjigh la , shighe u vea ngohol iyua ve sha , vea lu hemen vea Kristu la . Se s@@ av Yesaia 1 : 1 – 35 : 10 ken kwagh@@ ngeren ne . N@@ ôngo u nengen iyol you er Aôndo kpa a nengen we nahan . Aluer ngi ken zwa u ú fe ú yô , nôngo fa akaa a a lu ker ne cii shi yar tom a á kpaa . • Er nan i lu a inja u se henen shi eren sha akaa@@ wan@@ a ? T@@ on@@ y kaa ér : “ A@@ ik@@ ighe la ka a lum shighe u injaa u lun vea Yehova . 2 : 15 , 16 . S@@ ar ior kpishi ken tar ne u lun yô@@ ugh yô@@ ugh . 15 : 20 ) Nahan cii kpa , zum u i lu “ tôvon se a ican ” je kpa , i “ ta se kera ga . ” ( 2 Kor . Se fatyô u kaan sha zwa ser se mba ny@@ a@@ ghen m@@ vende u vendan atindi la , kpa geman ungwan kwagh@@ ku@@ h@@ wan u a tese ér if@@ er@@ kwagh doo la ga . Kpa , luun er yange vea ng@@ ur@@ um sha u wan ak@@ ô@@ v a ve hen shighe u gba u vea g@@ ure a civir e@@ ev mb@@ ura la nahan , yange ma lu sha m@@ ii ? ” ; W@@ el@@ ls , C . Ka Aôndo a ne ve uumace ve lu yan ican ga . Er se lu keghen mkur ne , Yehova wasen se ér se tile sha mimi nena ? Kpa shi ú fatyô u wan mkaanem ma ish@@ u@@ ghun sha averen a ú hi@@ la zough a mi la . Nahan a nger kwagh a pase mnenge na a kaa ér : “ Nahan tar u B@@ ra@@ z@@ il kua ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amer@@ ica jimin cii di ye ? . . . Satan yaren tom a a@@ yom ne ainge nena ? Yange i gba ah@@ on sha ian i Yehova i hemen la sha mhii u tsombor u uumace nena ? A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A K@@ U@@ R@@ U@@ G@@ H K@@ U I@@ J@@ E@@ M K@@ U@@ A L@@ U I@@ J@@ I@@ I@@ R I D@@ E@@ D@@ O@@ O I M@@ A@@ AN Y@@ A W@@ O@@ U G@@ A , H@@ E@@ MB@@ AN C@@ I@@ I J@@ E YÔ A@@ L@@ U@@ ER K@@ U@@ R@@ U@@ G@@ H K@@ U SH@@ O@@ N K@@ U SH@@ A U@@ W@@ O G@@ EN@@ G YÔ . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , tar t@@ enger ken tar u H@@ a@@ iti , ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 20@@ 10 , vihi akaa kpishi ; gomoti u tar la kaa ér iorov mba hemban 3@@ 00@@ ,000 saa ku . “ S@@ an@@ ker ” wou ese kpa , shin a kpu@@ gh@@ ur@@ u ? “ D@@ ondo TER a ishima i môm ” er K@@ al@@ e@@ bu u ken Iserael u sha ayange a tsua kpa er nahan . ( Mbafilipi 2 : 16 ) Ka se nôngo sha er ‘ zende wase u hen atô@@ at@@ yev ua lu wanger wanger yô . ’ — 1 Peteru 2 : 12 ; 2 Peteru 3 : 11 , 14 . Hegen je kpa , i na mba perapera u Aôndo a doo ve la injar i bem u ken ishima , u a wasen ve u eren kwagh ken mzough vea icombor ve man atôônanongo a ve la . — F@@ il . Pasalmi 5@@ 2 zan zan 5@@ 7 tese ér Yehova una yima mba ve he@@ e akaa a zan ve iyol cii sha a na shi ve keghen un ér a̱ war ve la . T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an kaa ér , mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mbagen yange ve ya awa@@ mba sha ci u a̱ bee ve angev mbu iky@@ u@@ ngu yô . Shighe u wan@@ y@@ ôngo la a lu a taver iyol ga la cii , or@@ kuran la yange a kôr un sha ave gayô a wa un ken iky@@ ondo na i cir@@ in iyol la a zenden a mi . ” Ka sha igbenda i nyi nahan Yehova ka a ta se icin sha kwagh u mbamhen mba b@@ ov mba alaghga se lu a mi ken ishima laa ? Aôndo na se tom u eren kwagh a mfe wase man aeren a ase a dedoo la sha u tesen anmgbianev asev mba ken Kristu m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo . Lu@@ un er ka we i@@ mba@@ kwagh ne yange i er u nahan , ma u vaa af@@ an@@ yô er yange u za y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ga , u lu eren pania yôô ? ( Pasalmi 7@@ 8 : 40 , 41 ) Kpa sha vegher ugen yô , e̱r ‘ mba ve cie TER mbara ve doo Un ishima ’ yô , ikyo yase i wan man mimi wase la ne ka saan un iyol . Kanyi Aôndo a soo hen a vese ? Nan nenge er ú lu tsu@@ men gbenda h@@ ungwan shin a@@ gber yô . 28 : 20 , 21 ) Alaghga yange fa kwagh u profeti M@@ ika , u lu sha shighe na la yange tsengaôron sha kwagh u A@@ shi@@ ria yô . A kaa ér : “ S@@ ea ver mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev ken ior an@@ igh@@ eni , sha u eren num a [ A@@ shi@@ ria ] . Shighe u lu shin tar la a pase ior kwagh u hemen u Yehova man Tartor na . ( Genese 46 : 34 ) Kape i lu je ve a nenge ér un yina u zan ityom i Aôndo lu tin@@ d@@ in un ér una za due a ior nav ken kp@@ an kera je la ! A kaa er : ‘ de eren nen ah@@ ir ga . ’ Aluer se soo ser ityesen i erdoo i lu sha no@@ mbor wase yô , gba hange hange u se gbidyen kwar shi se eren msen . Er u lu henen sha kwagh u Bar@@ u@@ ki ne yô , time ase sha mbampin mban kua avur a ruamabera ne : Gbenda u Aôndo er kwagh a Bar@@ u@@ ki la tese se nyi sha kwagh u Yehova man a nengen mbacivir un laa ? Yeremia yange a shi lamen vea Yehova Aôndo n@@ du@@ ur@@ u@@ u , a shi pasen un mbamzeyol nav shi s@@ ônon un ér a̱ na un tahav kpaa . B@@ ee kera yô , ashighe kpishi ka i doo u or nana tsua t@@ wer u nan soo la er imoshima i nan i tese nan la shi nana er kwagh er atindi a Bibilo a kaa nahan man er mlu u nan vea Yehova a lu la . I@@ c@@ am ne ngi ken takerada u ats@@ am u i yer ér S@@ ing P@@ rai@@ ses to Jehovah la , ka icam n@@ amba 2@@ 12 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber takerada ne ye . Shin se hii u nengen ikyar i se ye vea na la ser ka be@@ er@@ kwagh . ( Mbaheberu 11 : 1 ) Sha nahan yô , jighjigh u nan jim yô ka u nan akaa — a a fatyô u tu@@ nan av@@ indi@@ r a á ga la jighjigh — akaa á i gem i lu u̱ a fatyô u nengen a a ga yô . Er a fe ér aka@@ au@@ ma a un gbe la nga a ian i tsuan kwagh u a soo u eren yô , ngu a geman a gbenda u kuren awashima na la . Yehova yange ur@@ ugh asema a Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa la har sha nyi sha shighe u lu sur@@ un ve asema laa ? Yehova soo er se lu ken dooshima na gbem sha won . I@@ liam i Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor ​ — Lu Hanma Shighe Tartor u Aôndo Hii u H@@ em@@ ene ? ​ —⁠ V@@ e@@ gher u sha 2 12 U tesen ikyav yô , yange i pase mnenge u sha kwagh u tsombor la ken takerada u In@@ sight on the Scriptures , ti@@ h@@ i u sha 2 , peeji 7@@ 36 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 4 man 5 la . Sha ci u “ mba ve lu ngô môm a Na la je kpaa na Un jighjigh ga . ” — M@@ ar . 3 : 21 ; Yoh . 7 : 5 . Sha nahan yô , gba u se wa ikyo sha er se ôr ayol a ase shin mbagenev ijir ng@@ e@@ egh sha akaa ne ga yô . 11 : 15 ; 13 : 43 ; M@@ ar . 4 : 23 ; Luka 14 : 35 ) Gba u se ‘ ver ato shi se kav ’ kwagh u se ongo la ve se seer fan zwa u wang ne ye . — Mat . Nahan kpa , saa se vande fan inja i kwaghôron u profeti la ve se fa akaaôron a profeti ne a kôr inya ye . M@@ nder u Yesu Shin K@@ u La — Ngu Se a I@@ wasen , 11 / 15 Paulu mase kuren ér : “ Shin er A lu ica a han@@ mô wase ga nahan kpaa . ” — Aerenakaa 17 : 24 - 27 . Yange i hen ér J@@ up@@ it@@ er ngu a tese iyol na ken ahumbe man w@@ ura man iny@@ i@@ ar kua id@@ y@@ ur@@ an . Nahan kpa , Bibilo wa se kwagh ér se ‘ waan ago iyol se veren a ver sha u se na imo sha mpin u hanma or u nana pine se ityôkyaa ’ i jighjigh u nan wase yô . ( 1 Pet . ( 1 Samuel 4 : 3 , 4 ; 5 : 11 ) Shi sha ayange a Yeremia la kpaa , ior mba ken Yerusalem yange ve wa ikyo sha kwagh u tempel je gema hemba Aôndo u i civir ker la . — Yeremia 7 : 12 - 15 . U tesen ikyav yô , nana fatyô u kaan a kwase u nan ér nana mem sha er nana fatyô u seer shir@@ en tom ken uwer u ua kôr la yô . Mbashiada mba Yehova wa ishima sha ayange ne nena ? Ka kom inyom i môm yô , i er T@@ erem vea D@@ or@@ a batisema . ▪ ‘ Ishima T@@ see U u̱ Eren Akaa a Dedoo ’ Kpa ? Aluer u ngu gbidyen kwar sha kwagh u ú hen la yô , ishima ia tsu@@ we u ker u eren sha akaa a u hen la . ​ ​ —⁠ Ôr Anzaakaa 2 : ​ 1 - 5 . Gba u ú hen kwagh u Yehova man Yesu Kristu , un u Yehova a bugh se gbenda u zuan a uma u tsôron sha ikyev na la . Lu u ica a kera gba ga tsô una na uma na sha ci u mba vea na un jighjigh la cii . O@@ k@@ to@@ ba 18 - 24 , 20@@ 10 Mar@@ ta kpa yange na jighjigh ér anmgbian na L@@ as@@ ar@@ u , una “ nder sha mnder u sha iyange i masetyô la . ” — Yohane 11 : 24 . Sha nahan yô , ior ôr akaa a dedoo sha iyol ve ken ityar kpishi . Ka sha nyi gbenda nahan mbatomov mba Aôndo vea fatyô u tan i@@ ha@@ gh kpa shi vea hiden a ayol a ve ijime ? Hii ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 la je , mbau@@ tahav mban “ m@@ en@@ a if@@ i u [ tôv@@ ac@@ an u ] dar@@ ak@@ on su@@ wa ken zwa na kera la . ” ( M@@ ika 2 : 1 - 13 ) Shi i taver se ishima kpaa ér se̱ er kwagh u se fetyô u eren la cii sha u samber a mcivir u mimi , sha er se zende ken iti i Aôndo gbem sha won yô . Tar sha won cii , mbacivir Aôndo kpishi ‘ lu sha ican kpishi man ve lumun kwaghôron u Aôndo sha iember i Icighan Jijingi ye . ’ ( 1 T@@ es . Nahan kpa , aluer u umbur mnenge u Or@@ gb@@ an@@ akaa sha kwagh u iv@@ es@@ egh yô , kwagh ne una wase u . Kwagh u B@@ es@@ al@@ el , u lu uma sha shighe u Mose la , wase se kpishi u fan er jijingi u Aôndo a eren tom la . 5 : 3 ) Shi se hingir ikp@@ an i Kristu . Se mba a iwuese kpishi sha iwanger i ken jijingi i i lu tan se kure kure ne ! A nger ér : “ U@@ foto mbara yange ve bende a mhen wam u u@@ ye la sha gbenda u bo kpen kpen ! M@@ cie u C@@ ian M@@ nenge u I@@ kp@@ elaior Aluer se ver ishima sha m@@ ningir u taregh kpuaa tseegh kpa , a kpiligh se iyol e̱r i hii ve tar u geman f@@ ing f@@ ing ga yô , sha ci u ua geman nahan yô a@@ ah@@ e ma a gbe , er se kera lan a lan ga nahan . Ngeren u í yer ér , Ca@@ th@@ oli@@ c World R@@ ep@@ ort la kaa nahan ér : “ Sha ci u ah@@ ôn a gban á c@@ ôô@@ ci i í yer ér Or@@ th@@ o@@ do@@ x la i̱ zer gban ng@@ e@@ egh la na yô , i gema inja i ishember i ‘ geman ior asema ’ la hingir u geman ior asema sha mk@@ ighir . ” ( Ôr Pasalmi 14@@ 8 : 11 - 13 ; Luka 12 : 15 ) Nahan ka mbam@@ tsera man averen agen a nyi batisema u eren a ve a mini ? Kanyi ikyav i tese ér Aber@@ am yange lu zenden a zende ken tar u K@@ an@@ aan ? Kpa injakwagh i N@@ at@@ an la na yô , Davidi hide pu@@ u ieren na iyol na . Akaa agen a u tsough u va eren ken hemen la aa na yô , a lu tiônnongo wou u hen ity@@ ôn@@ ya la tseegh u lu un a iwasen ga . Yange er akaa a i gbe u a er sha tindi ve a na se ian la nahan man na se iyua sha u kimb@@ in injar i nyôron gir@@ g@@ i ! Mbagenev mba y@@ esen ônov . ( Pasalmi 37 : 11 ) Ka kwagh shon môm Yesu kpa a kaa ér : “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je ” ye . Aluer ka inja er taver we gande yô , lam sha kwagh la vea na a̱ fa er i lu ú ke ’ ishima yô . ( a ) Er nan ve m@@ ver u ior ve lu v@@ ôron ken jijingi ne i kpiligh se iyol ga ? GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Iyange igen yô , m ôr Anzaakaa 27 : 11 , ape i kaa ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol ” la . ( Mateu 24 : 14 ) Zum u ka a wa tindi ér ve de mbamkombo vev mba Mbakristu la yô , ve nenge ér gu@@ da vea ya ican , kpa den yô vea de u ku@@ mban imôngo er Bibilo i tese ér ve eren nahan la ga . N@@ gi@@ se Or@@ yuda u fankwagh ts@@ ura u duen iti u̱ lu ke ’ derianyom u sha 12 , u í yilan ér Ma@@ im@@ on@@ id@@ es la nger kwagh kaa ér : “ K@@ e ’ mbam@@ yange mba ve lu ke ’ T@@ or@@ a [ Tindi u Mose ] la cii , mô môm tsô kpa taver u kuran er u á ts@@ wer or u yaven a an@@ ngô u nan shin my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or sha tindi ga la nahan ga . ” “ T@@ so@@ mbor wam yange u ôron Bibilo hanma iyange i L@@ ah@@ adi . K@@ am er m ngu ker kpaa nahan . ” Ishima i a̱ lu nyi je ia er kpa vea p@@ ir isharen ve i idya la hingir gb@@ ande al@@ ev hen a ve . Shi una mgbegha ú u lun a mnenge u vough kpaa . Kwagh ne yange na Mbakristu mbam@@ imi mbara uwer gban kpishi ! M@@ ase zan m umbur kwa u m wuese or u hen tsombor wam shin ma anmgbian ken tiônnongo ve@@ e ? ’ Yange i pase un i tu@@ h@@ wa shighe u ityav mb@@ ira bee yô , man hen shighe la lu m@@ yo@@ ho@@ m u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 32 shi gba av@@ av sha gb@@ em@@ zwa shi pav ih@@ in@@ ga shi lu a angev mbu nyian awambe man la@@ gh man a@@ yar - iky@@ ure kpaa . 6 : 34 ; Ps . Mba tan num sha mcivir wase ne kua m - dondo u se dondon atesen a Aôndo la kpaa . Mba eren kwagh ne sha s@@ ende@@ ty@@ o kua u ôron kwagh sha iyol yase g@@ es@@ egh@@ ee la kpaa . Mbag@@ anden kpa akaabo de ve ga . Ikyav tese wang ér hii sha shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha I la je , Yesu nd@@ era teman sha ian i lun a tahav mbu or@@ hemen ke ’ Tartor u sha u Aôndo la . Tsô maa i imb@@ ishi ve ker . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 19 : 1 - 3 ) Nahan yô , iy@@ ugh i Yehova i sha kwagh u perapera ne yange un u nengen a “ akaa@@ doon ” a Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati lu er la ga . ga , shin ‘ M ô@@ ro@@ u kwagh ne kwa me ? ’ Se lu timen sha hanma vegher u ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi ne ken kwaghhenen u a dondo ne . Zum u Bibilo i̱ er kwagh u orumace i̱ kaa ér nan ngu “ perapera ” yô , ngi ôron ka kwagh u mlu u or lun a isholibo shio shin lun vough ga . I na Yesu Kristu , Wan u Aôndo tahav mbu i gbe u una er tom a mi sha u van a mbam@@ gem mba vea na tar ne ua hingir ijiir i doon la cii . Ka inyaregh ki ne msaanyol ye . Er Yehova a lu a tahav mbu fan kwagh u ken hemen nahan kpa , a@@ dooga yange nenge doo un u eren tom a tahav mb@@ un sha er una tsen@@ ga fan kwagh u Adam — man Ifa — vea er ga . la kaa ér : “ Kwagh u m soo mer me pine or@@ maren shin mbamaren av sha itinekwagh ne yô ka . . . Alaghga u za teman t@@ w@@ ev ajiir agen la una bee a mbamzeyol mbagenev , kpa alaghga kwagh ne una gema a va a va a mbamzeyol mbagenev . U ngu nôngon sha afatyô wou cii wer u “ zenden tse@@ v tse@@ v . . . [ ú ] keghen ishimaverenkeghen i dedoo ” i Yehova a ver u sha ishi la kpa ? Shighe kar yô , hemba lun ve z@@ ange u pasen kwagh sha uya uya . Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku la ia wase se nena ? Aluer se gbidye kwar nahan yô , kwagh ne una wase se se seer nan Yehova jighjigh kua uityendezwa nav mba ve lu a kure ga la kpaa . S@@ ea lu h@@ an h@@ an shi sea lu eren nyi tom kpa , se lu a vangertiôr ser a doo se , shi se zua a kwagh a kuma se shi se ember tsung . ​ — Ne@@ h . ( 1 Yohane 3 : 5 ) Er Yesu ma ny@@ iman tahav mbu Diabolo a lu a mi sha uumace la yô , a gema a ôr kwagh na ér ka “ tor u tar ne , ” shi a yila un ér ka “ or@@ wu@@ an@@ or ” man “ or u aie ” kpaa . — Yohane 14 : 30 ; 8 : 44 . • M@@ cie u A@@ ron cia mk@@ ighir u mbak@@ ov la tese se nyi ? Aluer ú soo u ôron injakwagh i Yesu ne pe gen kpaa yô , nenge ken ityough ki sha 5 man 6 ken takerada u i yer ér , Wor@@ l@@ dwide Se@@ c@@ urity U@@ nder the “ P@@ r@@ ince of Pe@@ ace ” la , man Iyoukura ( zwa Buter ) i Me@@ i 1 , 199@@ 9 , peeji 26 - 30 la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber i ye . Shi u fatyô u yaren tom a mkaanem ma ken ngeren u hiin ne sha u tesen mba u henen Bibilo a ve la u zuan a m@@ tom ma Bibilo man avur kpaa . 14 : 21 ) Sha shighe ugen la , ikpelaior za hen Yesu , sar ve u ma a wanger ve shi ma ve ongo kwaghôron na . Kpa Bibilo wasem , m kera ker mbagenev ihyom ga . Ken masejime yô , m va kav mer yange ve lu Mbashiada mba i tin@@ d@@ in ve a ityakerada myer sha shighe u Mb@@ an@@ az@@ i mba ken tar u Jam@@ an@@ i ci@@ r tom ve sha shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har lu a hii ga la yô . Ka i doo ngô u nan wan@@ iky@@ und@@ an na at@@ u@@ mba man kwaghyan u an@@ iky@@ und@@ anev er a lu iyev la . Jigh@@ ilii yô , aluer se soo u gban ken to u Satan ga yô , gba u se kav inja i mkaanem ma Paulu ôr a Mbakolose ne , shi se dondo kwaghwan na la kpaa . D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 3 ( Z@@ wa Buter ) Man m - ongo u m ongo kwagh ne due ken ishima yam je . ” Iyou i Tartor i ken T@@ ik@@ ku@@ ri@@ la la jimin cii ka ikyav i doon kpishi i sule u u@@ im@@ on@@ don . Yehova yange dugh saa u lu Paulu ken iyol la kera ga . Er up@@ ania mba sha ayange a tsuaa mban kpishi lamen zwa F@@ r@@ en@@ ch ga yô , vea er nan ve vea pase ior kwagh ken zwa F@@ r@@ en@@ ch shi vea nôngo a ibanave man m@@ ts@@ wen@@ e@@ me ? Shin or@@ hendan a vese a̱ lu or u ken tsombor wase shin a lu an@@ ye u ts@@ wa@@ men mbayev ken makeranta kpaa , se kav ser “ sha mci@@ e u cian TER la , ishima á taver or . ” Aluer u ngu henen Bibilo a or u nom shin kwase u nan nan lu a isharen i civir Aôndo sha mimi ga yô , er nan u karen iyol vea nan hanma shighe , sha er nana fa er nana wase nom shin kwase u nan sha kwaghfan ga ? M@@ ôm ken ityom shon yô , ka tom u “ ôron kwagh u tartor u Aôndo , . . . tesen akaa a sha Ter Yesu Kristu . ” ( Aer . Mbakristu mba ve er ivaa yô kav tom u ve lu a mi u kuren mgb@@ e u ken ishima man u ken jijingi man u iyolough u ikyar ve la . Ity@@ endezwa i̱ nomso@@ or vea kwase ve er ér vea vôso ayol a ve la ka kwagh u nan msaanyol , kpa shi ka kwagh u vesen kpen kpen . Inja i ishember i ‘ mkur ’ la jim ér nyi ? Sha nahan yô , m de kwagh u Mbashiada mba Yehova . Se fatyô u nengen m@@ gem la ér ka kwagh u nan se hiden sôron inja je he ? Lu nyi ior mba Aôndo er cii ve Mb@@ al@@ ev@@ i mase s@@ ônon Yehova sha ci ve ? Kwagh ugen kera ngu u se er sha ci na ga . ” Mbashiada mba Yehova mba sha ayange ne kpa vea fatyô u lumun a kwagh ne , sha ci u sha ashighe a ve tagher a m@@ taver tsung yô , ka ve nenge a uwegh ku agee ku Aôndo sha a ve . — Daniel 10 : 19 . Nahan cii kpa , ashighe agen i gba u se tsaha un tsu@@ see sha er se wase un a er kwagh u vough yô . Ve kaa ér er se lu uma di tsô yô , akaa ne cii kua ‘ shighe man ai@@ kôr ’ vea za hemen u van sha a vese . K@@ ing@@ s@@ le@@ y yange civir Yehova sha mimi zan zan kar kpen ken uwer u Me@@ i 13 , 20@@ 14 . Kpa cii man ku na yô , lu a vangertiôr ér ken Paradi@@ so u shin tar la , una za hemen u civir Aôndo sha mimi a agee iyol man angev shio . ( Yes . 4@@ 9 : 8 , 9 ) Kpa lu kwagh u nyi Paulu lu ôron he@@ ene ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 8 , 23 ( Ôr S@@ ef@@ ania 3 : 9 . ) Ashighe agen i l@@ anem ishima a Mic@@ ha@@ el kpishi , nahan m nan@@ de a na , kpa kwagh ne yange a na se cii ishim@@ avi@@ h@@ in tseegh tsô . Yesu yange kaa a mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange na la ér : “ Ne mba timen ken icighan@@ ruamabera sha ci u ne mba henen ner , ka sha a ve man né zua a uma u tsôron ye ; yô , ka ve je ve pasen kwagh Wam ye . ” — Yohane 5 : 39 . Sha derianyom u hiihii la ayôôso gba hen atô u H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa , Tor u Y@@ u@@ dia , u g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol la vea ior mba ken gar u T@@ ir@@ u man Shi@@ don , nahan ve va u va keren bem vea tor . Kwagh u yange lu henen la doo un , kpa ica i gbe ga yô a ya ikyar a u@@ j@@ ende mba b@@ ov sha makeranta . Kpa tar tim ga . T@@ i@@ ônnongo u Kristu u ainge ne hemba tsan a u sha derianyom u hiihii la sha nyi gbenda ? Doo u mkombo ne kua akaa a a lu eren un a mi la aa lum a inja nena ? ’ Sha ikyev i hemen u Yesu Kristu , u a lu Solomon u He@@ mban la , a “ kpe or@@ perapera iyol , ” nana za iky@@ ura . ( Ps . ( Mat . 24 : 14 ) Nahan kpa , a iwasen i ak@@ ar a anmgbianev mba Kristu mba ve lu iyôngo igen la shio yô , ma i taver as@@ ande a anmgbianev mba Kristu mba ve lu shin tar nyian ne u eren tom ne kpen kpen . Shi ve soo ér Yehova a̱ tsaha ve sha uma u ve lu eren la kpaa ga . Kwagh er vihi yô , ieren i iny@@ igh sha iny@@ i ne saa sha mbayev tseegh ga . N@@ om man kwase ka vea soo ayol a ve nan nan je kpa , ashighe agen any@@ iman a gba hen atô ve . Nahan doo se kpishi er Yehova a ne se tahav sha jijingi na , sha u se er ityom kposo kposo , i í ne se la nahan ! ( 2 Mbakorinte 4 : 17 ) I@@ mba Aôndo u a yaren tom aa tahav nav sha ci wase sha dooshima imba ing@@ in ne nahan , sar se pe kporom ikyua hen a na ga he ? P@@ ase m@@ gem u sha iengem la . Fran@@ k kaa ér , “ akaa a a lu zan hemen shin tar ne na yô ishima ngi nyian ior kpishi ayange ne sha kwagh u kp@@ er . Maa T@@ so@@ mbor Wou sha “ A@@ ka@@ a@@ ôron a Dedoo , ” 1 / 0@@ 8 Mayange J@@ e ‘ A@@ sema A̱ De Nyian Ne Ga ’ K@@ era yô , yange ve z@@ aan mbam@@ kohol ikyua a ya ve shi iyou i mkohol shon lu a ijiir i nd@@ ôh@@ ôr ahumbe shi ve tema kundu kundu kpaa . ( H@@ ag@@ ai 1 : 13 ; Se@@ kar@@ ia 4 : 8 , 9 ) Takerada u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia li@@ he ga , nahan kpa ngi ken ‘ icighan@@ ruamabera u Aôndo A ne i nger , u a lu a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa ’ la . — 2 Timoteu 3 : 16 . We kpa , averen ne a lu a ou ken uma wou , hegen man gbem sha won cii ! Shin u nenge a anmgbian ugen u a b@@ undu mkombo iwer imôngo yô , za va mkombo iyange igen . U Mkaanem ma Aôndo doon se ishima tsung la ka kwagh u hange hange u una wase se se za hemen u nan Yehova jighjigh yô . Nahan kpa , aluer nom shon lumun u ngohol mimi ga di ye ? Er ayôôso ngee hen ya ne shi K@@ ing@@ s@@ le@@ y ungwan taveraa yô , i gba u me lam taver taver a hemba er m lamen la . Paulu ta se icin wener : “ De tsu@@ ghun nen ayol a en ga , u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” M@@ ea eren nahan cii yô , m ôô fo@@ o , maa m hii u lamen . ” Yobu F@@ a Ity@@ ôkyaa Jigh@@ ilii Ga , shi Ior W@@ a Un Akaa a B@@ o Kp@@ aa Shi ú fatyô u wuese Aôndo er a ne se Bibilo nahan , gadia a Bibilo shio yô se fa Aôndo ga . — Pasalmi 119 : 6@@ 2 . Kpa i lu i ior mba Aôndo h@@ ôr kwaghyan shi ve ta ny@@ a@@ gba uya u zungwen yô . Lu nyi i wase As@@ av ve Yehova za hemen u lun kwar na ? Ka se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova sha u t@@ ôn@@ don zwa a na ser se er ishima na sha ayange a uma wase cii , ken msen u se er ken i@@ u@@ v la . 9 : 16 . Er ú fe nahan , ior kpishi ka ve gba koson inyaregh gb@@ ing tsô ve lu a mi , shi ve keren igbenda sha h@@ ua sha u vea seer ki yô , shin ve wa k@@ ang@@ egh sha ny@@ ar kpishi . Sha mimi yô , mpase u sha mnenge la “ una b@@ unde ga . ” M@@ nenge u V@@ ough u Nen@@ gen I@@ yol@@ tseghan Y@@ ase La Kpa , Yehova ungwa un her ga . 6 : ​ 1 - 4 ) Yehova gb@@ ihi mbatyomov mba hemban@@ ato mbara ken ime i shin gbem , nahan ve kohol Satan ve hingir “ u@@ jijingi mba aferev , ” man ka ve kpa ve lu mbaihyomov mba ior mba Aôndo mba hemban vihin cii ye . ​ ​ —⁠ Ef . De se nenge er mkaanem ma ôr a ve la ma a taver se ishima nyian yô . Nahan Yehova tindi ort@@ yom na ér a za kaa kwase u M@@ ano@@ a ér una mar wan@@ nomso . Yange hungur takerada u du@@ ghun inyaregh ken b@@ am u i we uwegh sh@@ imi kpa i nger iyenge iny@@ ar ga yô m@@ ape , umbur ga zan zan i va kar hiden un a mi ken imb@@ u@@ lu@@ gh . Se fa je ser tar wase ne — tar@@ egh@@ ny@@ aagh man ut@@ ye@@ ku mba ve lu d@@ é@@ é@@ m@@ é@@ é mbara cii — vea fatyô u wan icam ga . Be@@ en yô , a er tom a injakwagh ne sha u wan mbadondon un , mba i shigh ve mkurem , mba vea va lu ken ayange a masejime la cii kwagh ér , ve “ kuran , ” sha er iyua i doon tsung la ia b@@ unde ve ga yô . ( Mat . Ka ma iny@@ am@@ iky@@ ume je , i ye un ye ; i kôr Yosev j@@ aver j@@ aver , m@@ ny@@ iman ngu ga . ” “ Kwagh ” shon kanyi ? ( Mat . 24 : 45 - 47 ) Aluer se mba eren akaa a se henen ken Ruamabera la yô , se fatyô u zuan a iveren i Yehova . Yange nger ér : “ H@@ ingir nen mba@@ eren a er sha kwaghôron la , i̱ de lu mbau@@ ng@@ wan a ungwa tseegh , tsu@@ ghun ayol a en ga . Kwagh ugen kpa ngu u yange wase Yesu ve hendan a Diabolo yô , man se kpa una fatyô u wasen se . Nahan ishember i u ‘ doon a or sha dooshima ’ ne ngi ken Mbaromanu 12 : 10 tseegh ken m@@ gem ne ga , ngi ken Mbafilipi 1 : 8 man Mbat@@ esalonika 2 : 8 kpaa . “ M@@ h@@ ôônom kôr [ Yesu ] a ve tsung , sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” Cii man shighe u iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i la je kpa , Peteru kav inja i akaa a mimi kpishi a Yesu tese yô . ( Mat . 16 : 16 , 17 ; Yoh . U@@ di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i pase ishember i ishima legh legh shin iyol i hiden a mi ijime la ér , ka u eren a or kundu kundu shin u eren kwagh akuma akuma man u lamen kpishi ga , shi taver it@@ you kpaa ga . Ishim@@ a@@ wan i Aberaham la wase wan na Is@@ ak@@ a nena , man kwagh ne bende a uumace nena ? Doo u se dondo afer@@ aior a a kase se ne ga , kpa se dondo kwaghwan u profeti Habak@@ u ne . Mba yange ve hemba anyom a zan Betel la je kpa , i kaa ér ve fi@@ ir foo@@ m . Ka il@@ y@@ ahan i nyi ngise M@@ ik@@ al l@@ aha Davidi , man kwagh la yange za nena ? ( Mbaromanu 4 : 16 - 21 ) Se wa ago u eren ishima i Aôndo shin aluer ka u se de kwagh u vesen una saa se je kpa ? • Ka “ k@@ ov ” u nyi Yesu a er kwagh u ú ken Mateu 24 : 34 ? Apostoli Paulu kaa wener , “ shighe kera vese ga . la . Eli@@ za@@ be@@ th zua a mtsera sha ityesen i Mbashiada mba Yehova ve tesen ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la . ( b ) Er nan ve Yesu a hembe veren se ikyav i dedoo sha kwagh u mci@@ e@@ aôndo ? Er i hii ve ior kpishi ka ve nenge ér mba a or ga shi kunya u kôr ve a iyol ve shi ishima i nyian ve shi ve ure shi ve lu ken ishim@@ avi@@ h@@ in la , kpiligh se iyol ga . Aluer se mba eren nahan yô , a kera tôôn se shighe kpishi u lamen iliam i injaa a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo cii ts@@ eren ga . “ Na se kwaghyan wase nyian u a lu sha ci u ayange ayange la . ” Yesu ko@@ so mba ij@@ en kôr ve la , bee ior angev , shi ver Mbakristu jimin cii ikyav i dedoo Aluer u ver ishima sha iwasen i u zough a mi sha ci u ú ngu dondon akaawan a Yehova la yô , u hemba kaven er i doo u ú waan ishima yô . — Ps . Nahan ve zua a iveren kpa ? Sha er Iserael kera lu a iwuese sha dyako na u ke ’ jijingi la ga yô , kanyi yange i saa ikyurior laa ? Ve lu mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Yehova “ TER ngu a ayôôso a mba ve tem ken tar ne ” la . I kaa ér : “ Kpa her a@@ vese yô , Aôndo ngu môm tsô , ka Ter u akaa cii . ” Ve B@@ ugh A@@ she I@@ bugh Ve U tesen ikyav yô : O@@ ri@@ serael yange nana kav er i hii ve i we tindi ér i de b@@ enden a ik@@ yom ave ga kpa , nan kura tindi la nahan i kpe nan iyol . 3 : 5 , 6 . ( Yohane 14 : 1 - 17 ; 15 : 15 ) Cii Yesu mase duen ke ’ iyou la yô , a er msen he ’ Ter na a kaa ér : “ Shighe kuma , na Wan Wou icivir , sha er Wan Wou kpaa A̱ na U icivir yô . ” S@@ ea lu iyev shin sea be@@ e@@ yol kpa se ver nen Yehova sha ishigh y@@ ase@@ gh gbem . Hen sha kwagh ne . Aluer se fatyô u yemen sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor ga je kpa se fatyô u eren nyi ? M - ongo u se ungwan kwagh la ka ikyav i tesen ér se ar sha mlu u vi@@ an la . P@@ alegh akaa a d@@ an@@ en or . Tor S@@ ob@@ hu@@ za u sha I@@ I la ongo yô , doo un tsung . I@@ yev u Fe@@ li@@ to je tsô lu inja je er a kav Mose man ior mbagenev mba i kp@@ er ken takerada la nahan . Aluer we kpa u er isholibo i vihin tsung yô , kwagh hemba u a hemba je shinii ? “ K@@ i W@@ asen Mo u Pas@@ en Ior Kwagh K@@ ôron Ve ken Ishima ” 32 ( Yoh . 4 : 24 ) — A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 200@@ 2 , peeji 9 . Y@@ e@@ fe@@ ta kpaa lu or@@ jir , un kpa Yehova wase un , nahan á yima Mbaiserael sha ikyev i Mba@@ am@@ on . M@@ sen u ortamen la yange kundu iyol kpen kpen , shi er Yehova tindi un sha imba shighe la vough nahan lu kwagh u dedoo kpôô ! ” ▪ K@@ Ô@@ M@@ AT@@ I@@ I U N@@ E@@ NG@@ EN SH@@ A T@@ SO@@ MB@@ OR U B@@ E@@ T@@ E@@ L : Anmgbianev mba ve lu ken kô@@ m@@ ati@@ i ne mba nengen sha mkpeyol u sha iyol man u ken jijingi u tsombor u Betel tar sha won cii shi mba wasen ve kpaa . Er E@@ no@@ ki man Noa ve lu zenden vea Aôndo shin tar u u vende Aôndo ne yô , E@@ no@@ ki [ shin H@@ en@@ o ] “ doo Aôndo ishima , ” Noa kpa “ lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga , ken ikyo@@ v na cii . ” — Heb . Gbenda u nyôron : Af@@ ishi a bran@@ ci ka a lôh@@ ô mbakur@@ an mba ningir sha man kasev vev . Mbamaren vea wase ônov vev vea tôô tom@@ shir@@ en ér ka tom u saan iyol man u nan mk@@ om nena ? C@@ I@@ I man Yesu kpe yô , a ta mbahenen nav icin ér : “ Nenge , Satan n@@ orom sha u una ye@@ gher ne er u@@ wua nahan . ” Ka i@@ wa@@ v@@ aren i nyi i wase se u pasen kwagh tar sha won ci@@ ilii ? la . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber takerada ne ye . Shighe u atindi a uumace ka aa hendan a atindi a Aôndo yô , ka taver se u tsuan or u se dondo ga . OR@@ G@@ EN ngu hen atô u imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an man ity@@ ô@@ tar i tar u Fran@@ ce , mba yer iti na ér R@@ é@@ g@@ is , un yange hingir Orshiada u Yehova , i er un batisema ken inyom i 19@@ 5@@ 2 la . ( 2 Mbakorinte 6 : 14 - 18 ) Nahan kpa , se kav er Yehova a wanger ior nav i lu sha u iv@@ in kwagh u a we ishima la jighilii yô . Kwaghôron u profeti u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia ôr la lu sha nyi kwagh@@ a ? Aluer ka nahan yô , pine iyol you sha mimi wer : ‘ Er nan m eren kwagh nee ? Aôndo u He@@ mban@@ agee tôndo zwa ér una ver gomoti môm u una hemen uumace cii yô . 7 : 20 , 21 ) Kpa yange or a na nagh k@@ un man nana lu wang sha ishigh ki Yehova , shi nagh ku nan kua lu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough ga yô , i saan nan iyol shi nan zua a mk@@ om kpaa . — Ôr 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 9 . Iyange igen yô An@@ der@@ ia nenge Yohane h@@ ôn uwegh sha Yesu u N@@ as@@ are@@ ti maa kaa ér : “ Nenge , Wan@@ iyôngo u Aôndo Ng@@ ura ! ” Aluer or nôngo nan nan kpa nana fatyô u eren kwagh una lu vough er akaa a i@@ gbe@@ tar nahan ga . U se na mlumun sha mpin ne yô , doo u se time sha mkaanem ma Mose ma i nger ken Duteronomi 10 : 12 , 13 la . ( 1 Timoteu 4 : 8 ) Ka ishimaverenkeghen i nyi ve lu a mini ? Tom ne ngu u@@ men atam kpa ? Nahan kpa , ashighe kpishi i yam z@@ wa@@ ji@@ righ sha zege@@ iny@@ ar sha ci u mb@@ ir@@ i mbi mb@@ ir@@ i wam la man aie u m wa yum la kua ikyav mbi m te@@ en a la@@ asen shio la . 9 : ​ 10 , 11 ) Kpa se fatyô u zuan a akaa a injaa ne nena ? An@@ dre@@ y lumun fese je . Nahan je kpa , se Mbakristu se fatyô u yaren tom a mnenge na la sha kwagh u se tesen la . Yange m been makeranta yô , gomoti tô@@ ôm tom . Kanyi ia va va se a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha ikyev i u@@ za@@ yol@@ o , man er shighe a lu a kuma ga ne , kanyi i ne se m@@ sur@@ shima ? ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Sha mimi yô , “ kwagh u mimi doon TER ishima . ” — Pasalmi 37 : 28 ; Mal@@ aki 3 : 6 . 28 : 20 ; Or@@ pa . I@@ d@@ ya i eren kpa ka kwagh shon môm , mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba kera er kwagh ugen ayange ne ga saa kwagh u za “ tsan ger@@ i . ” M@@ ag@@ az@@ in u Ne@@ w@@ s@@ we@@ ek la kaa ér ishember ne “ pase ieren i nomso shin kasev mba ka vea due ger@@ i , vea nenge a or u ve we kaven nan man ve za tsa a nan la , shin er ka ve wa ishima u lun bo@@ ki a nan keng ga nahan kpaa . ” ( Mpase 7 : 9 ; Mbaheberu 11 : 4 ) Se mba ior mba ve sember nyôron g@@ ô@@ g@@ ô nongo u mbacivir Aôndo sha mimi ne . Y@@ ES@@ U yange kaa ér a fa m@@ kposo u mba ve s@@ enge ér mba dondon un la man mbadondon un mba mimi mbara sha atam a ve , ka atesen man aeren a ve je la . ( Mat . Kpa hide sha vegher u@@ gen@@ egh yô , zum u ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura a ve yô , u dondon atindi a wang a Bibilo , Mkaanem ma Aôndo ma we la una wase ivese ia m@@ ire ga shi una va a í he ’ mngerem ma m@@ á gb@@ u@@ usu yum ga yô . ( Mateu 24 :⁠ 3 ) Zum u Yesu lu nan ve mlumun sha mpin ne la , a kaa a ve ér ka tar u se tem shin u ne ua kure ga . Or u eren erdoo ka nan lu sar sar , nan lu ishima legh legh , shi nan zu@@ ngu mhôônom shi kunya ngu ker nan a mbagenev kpaa . Aluer se sôr akaa a se eren la se ver vough vough yô , se zua a shighe u eren akaa a se we ishima la nahan lun saan saan . Vea dondo tindi u Yehova a we se wang laa ? E@@ ti@@ op@@ ia ka tar u nyian a mi ga , shi ngu a mba pasen loho u dedoo hegen hemba 9@@ ,000 . 11 : 24 ) Er nan ve lu kwagh u sha gba@@ aôndo ga ? Shighe kar yô , m gba eren msen s@@ ônon mer Aôndo a̱ wasem shi m ker tom kpoghuloo , nahan ken masejime yô m zua a tom . Ikyav i tesen yô , angev ka mbu na or nyôr ken ibanave , ibanave shi ka i na or nyôr ken u@@ ange . Ve di ve er nena shighe u Yesu lôh@@ ô ve ér ve va dondo sha a na laa ? Mbagenev di hingir u tan ave van@@ ger a aeren a uter je hemba Mkaanem ma Aôndo kpaa . Mbafilipi ngohol Kwagh@@ aôndo u Mbakristu anyom kar er pue nahan , kpa ve lu tesen ieren i nan iwasen mgbegh@@ aa la her . 43 : 2 - 4 , 7 , 9 — “ A@@ kom a u@@ tor vev ” a yange gba u a kura a ken tempel kera la kanyi ? Ú fa inja i akaa a a lu zan hemen shin tar la . Tese nom@@ ou shin kwase wou wer , kwagh na gba u ishima Umbur wer Yehova tôô ikyar i se ye a na la kar sha mlu u ter a wan . ( Ps . ( M@@ ar . Shi m nenge mer i shi@@ ri@@ m ikyav mb@@ ig@@ enev kpaa . Sam@@ aria lu gar@@ tamen u tartor u Iserael u ik@@ we pue la . Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mbagenev ken atô u nomso@@ mbaiorov 12 ve lu mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ken Iserael sha ashighe kposo kposo yô , lu To@@ la man Y@@ a@@ ir man I@@ b@@ es@@ an man E@@ lon man A@@ be@@ don . [ Ngeren u kiriki / foto peeji 30 la ] Kanyi mbayev vea hen hen Yesu ? Aluer se time sha kwagh u i nger ken Mateu 6 : 33 la yô , una wase se shighe u se lu wan ago@@ yol u eren i@@ ember@@ yolough la nena ? Aôndo yange eren tom a Tor Solomon shi ver un doo doo kpaa . Yange i nengen K@@ ap@@ er@@ nah@@ um ér ka gar u Yesu u ken ningir u G@@ al@@ il@@ ia la . — Marku 2 : 1 . Alaghga yange se za pasen or loho u Tartor ne sha gbenda u doon nan , nahan nan tese isharen . 1 Se kpa se vihi nen inyaregh y@@ ase@@ gh sha kwagh u dedoo . Ka hange hange u se kporom hen Yehova sha ci u nyi ? ( a ) Ikyav i Paulu la i tese ér u or kuman sha tom u Mbakristu la har sha a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior kpuaa tseegh ga nena ? Akaa a se nengen sha tele@@ v@@ ishen la kpa aa fatyô u b@@ enden a aeren a ase kua an@@ umbe a se eren la kpaa . Ka ian i civirigh i nyi mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova ve lu a mini ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 12 la ] Mkaanem ma Aôndo s@@ av ôron yi@@ ase i uumace ér : “ Or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” Kanyi ia fatyô u tu@@ ur or ér nana̱ gema nahana ? Sha mimi yô , ka i kar a kar wanye nan soo tsaha ye . U tesen ikyav yô , ken inyom i 1@@ 5@@ 35 la , Or@@ bu@@ ter ugen u i yilan un ér M@@ il@@ es C@@ over@@ d@@ al@@ e la hii tom u geman Bibilo . Jigh@@ ilii yô , akaabo a vesen nga ken kwagh ne . ( Yesaia 40 : 26 ) Ity@@ av man ibanave man angev man ku shin m@@ yen wase jimin cii una na se ican tsung je . P@@ ania u ke@@ ke ugen u i yer un ér T@@ ri@@ sha la , lumun a kwagh ne . Shighe u mbamaren nav pav ivaa la doo un ga . Ashighe kpishi , or ka nana m@@ en@@ a ici@@ gh ki ki zough sha angev mbu nan jighilii ga , kpa nana hen ér k@@ ia wase nan yô , nan zua a gu@@ da . Kpa Davidi venda a na , a pine un ér : “ Ka an nana ci@@ h@@ i nana za uwegh ku nan sha or u TER , u i shigh un mkurem , man nana lu a ish@@ ô ? ” — 1 Samuel 26 : 9 , 12 . J@@ un 15 , 200@@ 9 Hii nan ve i lu hange hange u kôron no@@ mbor wase tsaha ? Yange lu ishember i po@@ l@@ ·@@ la@@ ʹ@@ k@@ is i ken zwa Grika i inja i i̱ i lu “ ac@@ in imôngo ” shin “ kimbir ki kimbir ” la yange yar tom a i̱ ga . ( b ) Kanyi kwagh Yesu yange wa se sha u tesen or u i gbe u se cia nan@@ aa ? ( M@@ ika 5 :⁠ 2 ) Nahan kpa , profeti Samuel yange shighe Davidi , u i nenge ér a gba kwagh ga shi a due hen gar u ikyo@@ o@@ gh ga ne mkurem ér a̱ lu tor u Iserael . I nger kwagh ne ke ’ I@@ vangeli i sha ikyev i Mateu man Marku man Yohane la . Mba ve lumun hemen u Aôndo yô ka ve palegh u gban ken imeen i iyol@@ gen@@ gese , sha ci u aluer ve er nahan ga yô vea ya kunya . — Anz . ( Luka 21 : 24 ; Pasalmi 1@@ 10 : 2 ) Kristu gema yar tom a tahav nav mb@@ ura z@@ enda Satan sha kera gb@@ ihi un shin tar sha u a̱ saa shin ú . Alaghga ku u ma ikyar ve shin ma a@@ ah@@ e una na uma a due ve ishima . 9 : 23 ) Nahan se cii se dondo nen Tindi u V@@ esen la shighe u se pasen mbagenev kwagh yô . 14 : 8 . Shighe ne lu shighe u ior mba Aôndo vea hide a tile dông sha er “ mbap@@ er@@ apera vea engem er ka iyange nahan sha tartor u Ter ve ” yô . U ma u er nahan la yô , gema pine nan mbampin kundu kundu man sha icivir , shi aluer nan pase u ishima i nan fele er u soo la ga kpa , wa ishima . T@@ ime ase sha ikyav i tesen i Mar@@ i@@ e , kwase u eren tom taveraa u a lu a ônov mb@@ akiriki an@@ igh@@ eni la . Ngeren mban shi due a mbamhen mba inj@@ aav mba vea wase ior kpishi yô . Ôr Iyoukura i Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 200@@ 8 , peeji 21 - 25 . ( Yes . 2 : 2 - 4 ; Yoh . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 21 - 29 Ú@@ mbur wer , ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el yange su@@ gh Maria kaa a na ér : “ Mba su@@ ghun we , we u i rumun we sha mh@@ ôôn tsung ne , Ter ngu a we . ” M@@ lu wase kua u sha man tar cii tese ér Aôndo u tsôron ngu . ( Mbagalatia 3 : 28 ) Peteru yange nger mkaanem nam man hen Mbakristu mba i shighe ve mkurem mba sha deri anyom u hiihii la . Se soo ser i er ishima yase ga ; nahan yange se mba fe ser , ishimaverenkeghen i se lu a mi sha kwagh u uwer u O@@ k@@ to@@ ba 1914 la lu i sha mi ga yô , doo se kpishi er Ter gema Awa@@ shima na ér a zua sha u wase ga nahan . Paulu pase wang ér se ta mbamhen mba van a mp@@ av cii kera , se gema se lu a aeren a aa wase se u lun ken mzough vea mbagenev yô . Nahan alaghga ú hii u henen wer ua va u a mkpeyol kua tsombor wou kpaa , shi alaghga je yô ua hemba nan we shighe u eren ityom i ken tiônnongo . I@@ j@@ en man ibanave kua ityav cii mb@@ ia kera lu ga . KA AN ken a vese nan soo ican i iyol@@ been i ve a mi laa , er kwa@@ v@@ yolough u zu@@ lu@@ gh , man u kera nengen shin ungwa tsembelee ga , kua anu a kun@@ den nahana ? Yange mba we tar i@@ fan yô , iy@@ i@@ av maa gba eren ican u k@@ ahan tsung . Davidi yange ya ican kpishi , kpa nenge ase kwagh u yange ôr ken msen u er hen Aôndo la . Yehova vande kaan a Mose ér : “ [ Mbaiserael ] ve̱ er awambe [ a iyôngo i p@@ ase@@ ka la ] ve̱ shighe sha ikp@@ ande i a@@ mb@@ usu a h@@ unda man kp@@ an@@ de@@ h@@ unda u sha , ken a@@ you a vea ya un k@@ er@@ egh la . . . . Yange lumun ku u S@@ ef@@ anu shighe u lu gumor la . Kwagh u yange a wase ve u fan ér ka ngeren môm a lu ken ijô kposo kposo yô , ikp@@ ande ne cii yange i lu a ati a ior man ati@@ ator man icombor i u@@ tor kua mkaanem ma wuese ayol a ve . A fa mbamgbe kua mbam@@ yen man tahav mbu hanma iyôngo na . Nahan , hanma i@@ aven i i kohol se cii , se er tom sha mkaanem ma apostoli Paulu ma a kaa ér : “ E@@ mber nen ken Ter gbem , shi me kaa mer , ember nen ” la . — Mbafilipi 4 : 4 . Yô , se kpaa se zung@@ we nen mba ve lu ken tiônnongo la mhôônom , shi se eren erdoo a ve kpaa . M ze yô , kwagh ugen er u kpiligh mo iyol . Yehova Una Na Se “ I@@ wasen ” shi Una ‘ Y@@ ima ’ Se Ka sea kpe yô , maa i hemba se u civir un ku@@ aa . ( M@@ ar . 8 : 22 - 26 ) Sha nahan yô , ka ia va tagher a kwagh ugen kpo@@ o kpa , i er mcivir u hen tsombor sha iyange igen ken kasua la . Dooshima “ lun a ishimaverenkeghen sha akaa cii , ” a i nger ken Bibilo la , shi ngu a mgbegha se u pasen mbagenev atô@@ akyaa a a ne ve se lu a ishimaverenkeghen la . ( 1 Pet . Er ka i ci@@ er mbagenev iyol u lamen ken igbar shin zan mkombo nahan kpa , mba wan ishima nena ? ( Yakobu 1 : 27 ) Nahan Yesu una ‘ ese ati a ve ken ruamabera u uma kera je ga , kpa una pase ve sha ishigh ki Ter na man sha ishigh ki mbatyomov N@@ av kpaa . ’ Nenge er yange a saan ior i M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar iyol u ôron Mkaanem ma Aôndo ken zwa ve sha wono ! • Ka aan a nyi a lu a wuese Yehova “ hanma iyange ” ? M@@ lu u ú lu jighjigh sha ishigh ki Yehova la una seer wasen or u i tsaha nan la u geman ishima hiden hen Yehova . 1 : 11 ) Shighe kar yô , F@@ ar@@ a@@ o shi na zwa ér Mbaiserael vea mar ônov mba nomso yô , i wua sha , sha ci u yange soo ér Mbaiserael ve ngee ga . Ú ngu a iwuese sha kwagh u mbamkombo asev mban ve eren se ne kpa ? U@@ gen di kaa ér : ‘ Me dondo sha a We T@@ ere , kpa nam ian m@@ ̱ za m@@ ̱ za lôh@@ ô mba hen ya wam a@@ yem ve . ’ ( Ivur 1@@ 21 zan zan 1@@ 23 ) Man aluer se tagher a ikyaa i i taver se u tsuan di yô , se er msen se sôn Yehova a na se jijingi na sha er se umbur mbam@@ pase nav yô . J@@ IN@@ D@@ I@@ KW@@ AG@@ H : U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh ka ve kôr or kp@@ an shi ve vihi nan vindi vindi . — 2 Peteru 2 : 19 . Aluer ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ngi se kwagh u mimi yô , ia wase se se sôr uma wase . Davidi yange pase jighjigh u lu a mi ér Yehova una yima un la wang , ér : “ Gadia ter@@ em man ng@@ ôm [ vea ] un@@ du@@ m , kpa TER Una tô@@ ôm . ” Ior i tar ne mba nengen ivese i eren man iv@@ a@@ ap@@ aven nena ? Shi mbag@@ anden mba ken tiônnongo wase va sôron mo , sha u taver mo ishima , man mbagenev ken a ve , kwagh vande eren ve nahan . Ka a yar tom a ishember i “ u@@ sha ” la ken Bibilo sha injakwagh yô , i̱ nôngo u tilen sha ityough ki mbah@@ e@@ men tar , mba ka i kende a ve sha i hemba mba ve lu sha ikyev ve la . ( Yes . 14 : 13 , 14 ; Mpa . I kaa ken Pasalmi 1@@ 45 : 9 ér , “ TER eren dedoo a ior cii ; mhôônom ma ker Un a ityom Na cii . ” M@@ tim u tar u hegen ne una va kwa môm ib@@ u@@ v . U tesen ikyav yô , u hen wer aluer or u hemen ior gbenda u nan fe tom u nan nan nenge a kwaghbo ken hemen nahan , nana er nena ? A kaa ér , “ Anmgbianev mbara yange ve wam kwagh , nahan wasem kpishi . ” Wan na kpa kape i lu je la . Shi nyian kpa ma tar môm , shin M@@ zough u Ity@@ ar Cii kpa , una fatyô u been a mbamzeyol mba uumace ga . Bibilo kaa ér : “ H@@ ur@@ or yô , lu a dooshima gbem , man shi i mar anmgbian sha ci u ayange a ican . ” Alaghga se hen ser akaa a se eren a yem a yem hanma sev la nga ku@@ an a vese er iy@@ uh@@ wa mnger ngi i kua a gbar kon shin k@@ ungwa nahan . Noa vea tsombor na yange ve ver ishima sha tom u Yehova 12 : 10 ) Or ka nana er kwagh a ishima i wang kpa , a kaa ér awashima u nan ka u bo ! M@@ sen : Aluer u dondo ieren i mba civir Aôndo sha mimi mba sha ayange a tsuaa la yô , u fatyô u ha@@ an akaa a zan we iyol la sha Ter wase u sha la ken msen . Ka sha nyi gbenda Mbashiada mba Yehova ainge ve lu mba@@ ô@@ ron@@ kwagh man mbat@@ om@@ o@@ v@@ o , man kwagh ne bende a mlu ve vea ityar nena ? M ngu di nyi je ve Yehova u sha man tar cii u lu u na la a fe@@ me ? ” M ngu a ian ga . ( Mbaheberu 12 : 1 , 2 ) “ I@@ sho@@ li@@ bo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur ” la kanyi ? ( Luka 10 : 21 ; Yoh . 4 : 34 ) Alaghga tsô we kpa u vande zuan a msaanyol u or ka nana wase mbagenev ve nan zua a mi la . A za ôr kwagh a ior , a kaa er : K@@ ar nen hen ut@@ ent@@ i mba afer@@ aior mban kera yôô ; de b@@ enden nen ma kwagh ve ave ga , sha er né tim sha asorabo a ve la cii ga yô . A@@ kav agen nga ken takerada u 199@@ 2 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses , peeji 18@@ 1 – 18@@ 2 man Iyoukura ( zwa Buter ) i Se@@ te@@ mba 1 , 199@@ 3 , peeji 27 – 31 . Ka nyi i gbe u Mbakristu cii vea ere , man doo u vea nenge kwagh ne nena ? Sha ai@@ k@@ ighe u uwer u Ma@@ ac@@ i 28 la , iyange a mil@@ en cii yô , iniongo i ihi@@ ar ne ia kohol imôngo sha u umbur ku u Kristu shi umbur hanma kwagh u Yehova a er sha ci ve sha ikyev i naagh ku Kristu Yesu , Wan na u ishima ishima la . Nahan Mar@@ ian@@ a henen sha kwaghwan ne yô , un vea azende a na B@@ ian@@ ca ( 6 ) , man C@@ ar@@ ol@@ ine ( 7 ) , man Ju@@ li@@ ana ( 8 ) , ve tsua ér vea za na iwasen ken tiônnongo ugen hen ger@@ i u Bar@@ r@@ a do B@@ u@@ gre@@ s . G@@ er@@ i ne ngu ikyua a tar u B@@ oli@@ vi@@ a , gema gba ica a uya vev kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a udubu udubu . Se er nan ve se taver ishima ? Kwagh ne due tseer tseer ken mkaanem ma taver ishima ma yange ôr a mbahenen nav he ’ tugh mbu lu u una mase tsan ke ’ uma na shin tar la . Y@@ ES@@ U ER T@@ O@@ M U P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H K@@ P@@ O@@ G@@ H@@ U@@ L@@ O@@ O K@@ EN G@@ A@@ L@@ I@@ L@@ I@@ A Aluer se mba dondon gbenda u Yesu tesen ior la yô , se fatyô u eren nyi ? ( b ) Er nan ve m@@ ver u veren mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on la i lu ini@@ e@@ zwa i Aôndo ? ▪ Alaghga a lu inja er ka gbenda u sôron zayol ne je la nahan , kpa kape Bibilo i tese ér ve sôr zayol ve ne ga . 12 : ​ 1 - 3 ) Shighe u Aberaham man S@@ ara za ken Igipiti la , F@@ ar@@ a@@ o kaa ér i va a S@@ ara hen ya na ; a shi nan kpa a soo ér a hingir kwase na . 3 : 16 ) Aluer se mba a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar shi se za hemen u civir Yehova sha mimi yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser una na a kpe se iyol ken tar u he la . I gba un a gba ga ; kwagh môm vande lun a na , u gema gba un ga . Kape tiônnongo u Kristu u ainge ne kpa ior ve lu van ker lu@@ gh lu@@ gh je la . ; C@@ lar@@ ke , C . Ashighe kpishi yange hen ér kwagh hemba un . ( 2 Kor . Ny@@ ityô ican i u lu tagher a mi cii , a lu ah@@ endan shin angev shin ior vea soo u ungwan loho wou ga kpa , pasen loho u dedoo er u fetyô la cii . — Anz . 3 : 27 ; nenge Marku 12 : 41 - 44 . The Un@@ i@@ vers@@ ity M@@ u@@ se@@ um , Un@@ i@@ vers@@ ity of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia ( ne@@ g . Er i torough ior mbagenev iyol u nan Aôndo ibo yô , ka ve tese ajiir ken Bibilo a Aôndo yange tim ior sha akaa a sha gba@@ aôndo yô . Gba u nana lu a kwagh ugen u a fa nan sha mi yô . Yo@@ ab@@ i er nahan vough , tsô ityav wua U@@ ria . Yô , er nan ú er msen a ônov ou imôngo sha akaa ne cii man ve yem makeranta ga , alaghga ú er kwagh ne nahan shighe u ne er ivur i sha hanma iyange la ne bee yô . K@@ ohol Nen Iyol , Er Noa Nahan Gba u se bugh ishima yase man mhen wase sha er jijingi u Aôndo una nyôr ken a@@ vese yô . Yehova iyol na ver se ikyav i vesen i nan nagh , a na Wan na u môm môm la “ sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” ( Yoh . 7 : 24 - 27 ; Luka 6 : 48 . 20 : 8 ) Kpa aluer ka Satan a lu Go@@ g@@ i yô , una hide a b@@ ume Go@@ g@@ i inja nena ? Ken masejime yô , Ar@@ ne za tsombor wase inya ken gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y . • Ka mbamlu mba nyi yange ve lu ke ’ Yuda sha ayange a Habak@@ u laa ? Ken inyom i 1914 , shighe u Yesu Kristu hingir Tor la , a hii u sa@@ ghen mbadondon un mba i shigh ve mkurem la ken iky@@ ang@@ enev mbi “ Zege@@ bab@@ ilon , ” ka kwaghaôndo u aiegh je la , tu@@ h@@ wan . Or shon kaa wener : “ Se tagher ishigh a akaa a taver kpishi . ( Mat . 5 : 5 ) Er i er ken Pasalmi 2 : 8 nahan , ka Yesu iyol na je a lu or u vesen u yan dyako u tar wase ne ye . Kwagh u hemban cii yô , Bibilo i henen ia wase u u ‘ kporom hen Aôndo . ’ Sha ci u ityôkyaa shon i môm i yange i na ve kwagh gba ior mba sha ashighe a Noa man Lo@@ ti sha ic@@ in@@ tan i Yehova ga la . Lu u vea gema ior vea hingir mbahenen , inja na yô , vea zua a mbadondon Yesu vea seer cii ve mkur una va ye . Yange wa ve kwagh sha ikyev i u@@ profeti nav ac@@ in imôngo ér : “ Ge@@ ma nen , undu nen afer@@ akaa a en , waan nen atindi a A@@ m man akaawan a A@@ m ik@@ o sha gbenda u atindiakaa cii a M wa uter enev man shi a M tindi ne a mi sha ik@@ ev i mbayev A@@ v , u@@ profeti la . ” Nahan kpa , í ver akaa@@ kp@@ el@@ an ne ka di h@@ we tsô , ka sha u civir Aôndo a mi ga . Gbenda u hiihii yô , lu u nan môm - ken - u@@ pue . Gba u se ver ishima sha akaa a atar ne ve se fa u pasen mbagenev loho u dedoo ye . Er m lu timen ken Bibilo seer a seer la , m gba nengen a atô@@ akaa a vough man a kuman ken ato , a wasen mo u nan jighjigh mer Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo . Or u kwase u nan a doo nan ishima yô , ka iyol i nan je i doo nan ishima ye . Gadia mayange ma or nana kôr iyol i nan ihyom ga kpa nan koson i shi nan kor i kpaa di er Kristu kpaa A eren a nongo Na nahan . ” ( Ef . Takerada wase u ats@@ am u he ne ua wase se u dondon kwaghwan u Paulu u i nger ken Mbaefese 5 : 19 la nena ? Se lu timen sha an@@ zaakaa at@@ a@@ ankar@@ ahar a Yesu ôr la ken ngeren ne man u dondon ne . Man or u m vese la di ka unô ? Gbenda u sha uhar yô , Yehova sôr ian ver , seer sha ian i nan môm - ken - u@@ pue la , sha er Mbaiserael vea naan naagh ku sha asema a ve yô . 23 : 19 ) Lu u Mbaiserael vea er nahan yô , vea lu tesen ér dooshima u Yehova man iveren i a ne ve la ka be@@ er@@ kwagh ga . — Ôr Duteronomi 8 : 7 - 11 . ( Genese 1 : 27 , 28 ) Shi yange gba mbamaren ér ve lumun a kwagh u sha gba@@ aôndo ga la fese ga . Ve er ic@@ egh@@ zwa ne anyom kar hegen kuma er 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan . Or u í yilan ér Amo@@ shi la lu an j@@ imi , man Bibilo ôr kwagh na kaa ér nyi ? Alaghga we kpa kape u lu yan ican ken ishima shi u lu ken ican i iny@@ ar shi mlu wou u ken jijingi kpa a kera taver ga sha ci u nom@@ ou goo@@ m we an@@ b@@ y@@ ôr ud@@ am , er Mar@@ gar@@ it@@ a man J@@ an@@ e , mba se ter kwagh ve sha heen la nahan je la . C@@ le@@ ve@@ land kav wang e̱r mbamaren nav yange ve civir Aôndo kpa i lu sha gbenda u vough ga nahan , man er a kar u@@ kwaghaôndo mbagenev a nenge yô iyol kpe un . Takerada u i yer ér E@@ mer@@ g@@ ency C@@ are u i gber ken inyom i 200@@ 1 la , ôr sha itinekwagh i “ Com@@ position of B@@ lood ” la ér : “ Awa@@ mbe nga a m@@ z@@ er@@ am kpishi : m@@ z@@ er@@ am ma lun mngerem mngerem man m@@ z@@ er@@ am man awa@@ mb@@ em ma nyian man ma pu@@ pu@@ u man ma lun ti@@ ange ti@@ ange mara . ” • Ikyav i bo i Solomon ver la tese se nyi ? Kpa kwagh ka a er i vihi yô , bem man mkpeyol u ikyurior la yange ngô@@ ôr ga . ( 1 Yohane 4 : 8 ) Aôndo yange er se sha i@@ been na ; i er se ér se lu a dooshima . Kwagh u a lu di tsô yô , ikyav tese ér yange i tese un e̱r i lu Yehova jim a lu Ter na kpôô kpôô yô . Ior P@@ ine Mbam@@ pin Kp@@ ishi — Kpa Mbam@@ lumun Mba K@@ uman Ve Mba K@@ pu@@ aa Tsô ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Sha ikyev i hemen u ng@@ u@@ la yô , mimi je a ver uumace doo doo . ( Yohane 15 : 9 , 10 ) Lu u aluer ve soo u eren Aôndo tom tsembelee yô , a gba u vea yar tom sha akaa a ve hen sha ikyev i Yesu la kpoghuloo ken mpase u vea lu pasen shi tesen ior kwagh ken igbar sha kwagh u loho u dedoo u kpilighyol u Aôndo la , man sha ieren ve hen tsombor man hen ak@@ ar a ve kpaa . ( E@@ s@@ era 3 : 1 - 3 , 10 ; 4 : 1 - 4 , 23 , 24 ) Shi ve hii u veren mkpeyol ve ken hemen . Nahan se “ kera eren sha asaren a iyolough ga . ” — G@@ al . Alaghga nana ver ishima ér mba hen tsombor u nan mba ve ne jighjigh ga la ve lumun loho u dedoo u Tartor fese je , kpa a@@ dooga vea lumun a nan ga . Sha uhar yô , mimi je se fatyô u veren ishima ser ka mba se henen kwagh a ve shi ve kohol imôngo a vese la cii vea ngohol mimi ga . Tsô , se kav inja i ishember i ka u á “ mar ne he@@ gh ” keng la nena ? Bibilo taver se ishima ér : “ Aôndo ban a perapera ga . Tom wen ua hungur Un ga , shin dooshima u ne tese sha ci u iti Na kpaa ga . ” ​ —⁠ Heb . Ve fa u pasen kwagh shi tesen tsembelee , nahan ka ve tesen mba hen tiônnongo ve akaa a ve fe la . Ishima na cii lu sha kwagh ugen ga , saa u eren ishima i Aôndo tseegh . Marku vese ken Yerusalem , man a shi nan kpa , i mar un hen tsombor u Mbayuda u lun yôugh@@ yô@@ ugh . Kpa shi sule iyol nenge ke ’ 2 Peteru 1 : 19 la tsembelee nahan ú nenge e̱r New World T@@ rans@@ lation á we ani@@ wever ngeren u a lu ikyav i me@@ men la hen ape i za k@@ ur ase@@ mb@@ er@@ a@@ kwaghôron a a kaa ér “ zan zan sev mbu kar aven man ish@@ an i sha use kpaa ia due ia k@@ ôndo sha ” la , nahan ani@@ wever ngeren ne pav mkaanem man ver kposo a m@@ à i vande ngeren la kua m@@ à m@@ á kaa ér “ ken asema a en ” la kpaa . A@@ kpa a@@ ma ! A@@ kav atar ken Bibilo tese ér u keghen ato a or môm tseegh maa kuren ikyaa fese sha zayol u nan lu a mi vea orgen la ka sha mi ga . Nahan kpa , Yehova vande tsuan ior ken uumace veren mba una va lumun ve u lun ônov nav ga . Kwagh u sha uhar yô ka ‘ ic@@ ugh i iny@@ ar . ’ ( 1 Peteru 2 : 21 ) Aluer se mba zenden er Yesu Kristu kpa zenden nahan yô , kwagh la una bende a vese nena ? U@@ umace mba ve civir Aôndo cii yina . Per@@ ga ( a ) Ivur i sha inyom ken inyom i 20@@ 10 ér nyi ? Mbahemenev mba ôron ijir sha mimi ga , shi u@@ profeti kpaa mba ôron akaa sha aie . Man ka Yehova Aôndo a lu yan icivir sha m@@ vese ne ye . Aluer Mbakristu mba eren amba@@ akaa ne hen iky@@ u iin ve yô , vea va a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova man ior nav kpen kpen . — 1 Pet . Mbakristu mba mimi mb@@ á ior mba hiihii mba lumun ér u nan tahav mbu i ver mbu icivir la ka kwagh u injaa . Se lu henen er ian i se lu mi i henen sha akaa a se nengen a mi ga la , ia fatyô u wasen se u tesen jighjigh u nan wase man dooshima shi eren a ior kundu kundu shi tesen kwaghfan shi lun sar sar er Yehova nahan yô . Sha ashighe a tsuaa la je kpaa , Satan eren a@@ yom sha u nôngon ér dang u eren man i@@ pi@@ la ve doo ior ishima , zan zan je yô , akaa ne va hingir akaa a i̱ eren ayange ayange , aa yange gba ish@@ am@@ ior cii ishima u eren tsung yô . ( Mateu 13 : 1 - 9 , 18 - 23 ; Marku 4 : 1 - 9 , 14 - 20 ; Luka 8 : 4 - 8 , 11 - 15 ) Er ú lu ôron ung@@ eren mban ne yô , ú nenge wer kwagh u a lu tseer tseer ken injakwagh ne yô , ka mh@@ aa u iv@@ or shon i môm i haa sha inya atô kposo kposo , nahan i lu m@@ enden gbenda môm ga la . Gba u se ver ishima zu@@ lee ve se kegh ato sha kwagh ye , man iniôngon ne ka i saa ishe ga . Í kaa a vese ér asema a de nyian se sha ‘ akaa a atô@@ at@@ yev a keren ’ la ga . Umbur injakwagh i i er ken Bibilo sha kwagh u ic@@ an@@ kwase , u er iyua sha i@@ deri ihi@@ ar la . H@@ ide sha kwagh u mba ve lu sha ian i tesen Mkaanem ma Aôndo ken tiônnongo nyian ne yô , Mal@@ aki 2 : 7 a̱ lu ve ic@@ in@@ tan i vesen . U@@ kwaghaôndo mb@@ á udubu udubu , man u@@ kwaghaôndo mban kpishi mba tesen ior igbenda kposo kposo i vea kure mgb@@ e ve u ken jijingi la yô . ( Mbaefese 6 : 1 - 3 ) Ver ishima fa wer i gber m - ongo u ungwan imo i mbamaren ou la i@@ gber i môm a ‘ u civir ter@@ u man ngô@@ u la . ’ Er se fa kwagh u lu zan hemen jighilii ga yô , se yevese se nyôr ken af@@ ishi a na , se wu@@ he h@@ unda , se lu henen kwagh u una er se yô . 1 : 9 ) Lu u una va er ityom igen i kpilighyol sha iyange i sha utar la kua ashighe agen a gban tar la kpaa . Yehova ôr kwagh u mba vea mough num a ior nav la ér : “ U nan bende a ven yô , nan bende a hon@@ g@@ or@@ she Na je . ” Er se we Mkaanem ma Aôndo ikyo yô , kwagh ne a̱ wase se u palegh nyityô t@@ wer@@ sôron u ua na se per tindi u Bibilo shin se vihi mlu wase vea Yehova cii , vough er mk@@ or u se kor atindiakaa a Bibilo la a wasen se u ‘ ny@@ a@@ ghen awambe ’ nahan . ( 2 Mbakorinte 5 : 15 ; 1 Mbakorinte 9 : 23 ) Ve fa ér a timin tar ne kera yô , inyaregh man sh@@ a@@ gba u tar cii una bee . Nenge ase kwagh u yange er ica kera gba ga maa i kôr un , i ôr un ijir shi i wua un la . Yehova tese ér Yesu ka Wan Na shighe u i lu eren un batisema la shi tese kwagh ne sha u nd@@ eren un shin ku , nan un uma ken jijingi di er i tsengaôron ken Pasalmi 2 : 7 nahan . Shi a wase se u nengen a akav a a tese ér Yesu ngu a mba ve civir Yehova Aôndo la yô . Se fatyô u nengen ken ashe a ishima er agumaior a henen makeranta yange aa iv@@ in ken a@@ you a henen kwagh ker , aa lu henen u ôron as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ke@@ hen , a tic@@ a nan nger sha kp@@ ande u i er u sha tsu@@ r la . Ikyav i tesen yô , gba u hanma shighe cii se ta@@ an ihy@@ agh er se lu Mbashiada mba Yehova yô . Kanyi tom Yesu a lu eren sha u samber a mcivir u mimi sha won cii sha shighe wase nee , man er nan i doo u kwagh ne una taver se ishima ? É@@ r nana za hen ma af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova , a i hembe yilan ér Betel la . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Ka a dugh or@@ isholibo ken tiônnongo kera yô , kwagh la a na tiônnongo a kera lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga shi “ jijingi ” u Aôndo shin tahav nav kpa mbu lu hen tiônnongo la nahan a za hemen u eren aeren a Aôndo . — 2 Timoteu 4 : 22 ; 1 Mbakorinte 5 : 11 – 13 . E@@ ̱r Yesu yange tese ke ’ injakwagh na i iv@@ or i dedoo man i bo kua ke ’ injakwagh i gbenda u gb@@ ange@@ se man u ho@@ gh@@ o@@ loo la nahan ( Mateu 7 : 13 , 14 ) , l@@ ù u a lu ior kpuaa tseegh vea za hemen a mcivir u sha inja i Kristu la sha mimi sha ikyo@@ v ikyo@@ v ye . Nahan cii kpa , ngeren u E@@ s@@ era man u Ne@@ hem@@ ia la gema zua sha kwagh môm : ve cii ve kaa ér , dugh ikp@@ an man mba@@ ats@@ am@@ ev kera yô iyenge i mba ve hide hiihii la lu 4@@ 2@@ ,@@ 3@@ 60 . Aluer nan gba nengen mo tsô ér mo m gba kwagh ga nahan , a doom kpa ? U@@ sho@@ ja yange ve lu ken iy@@ aagh k@@ in udubu imôngo sha ci u iniongo i sho@@ j@@ aa i kuran tor lu 12 , i kuran gar kpa lu kpishi , shi mbau@@ ty@@ aav mba sha any@@ inya kpa de ish@@ ar . “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” — M@@ A@@ T . Uma taver ken ger@@ i kpen kpen . Kpa ka Yehova a lu a ian i wan tindi sha kwagh u perapera ye , ka se ga . — Rom . Maa i hii Bibilo i henen a kwase la , a za hemen zan zan a za ar sha i@@ aven i tseghan iyol na sha ci u Yehova sha u mir@@ in shin mnger . E@@ no@@ ki yange na jighjigh ér V@@ or u Aôndo a t@@ ende zwa la ua va sha shighe u a soo la . Ka ishima yase u tsuan u eren kwagh u dedoo shin u bo . A@@ sema a E@@ n a De Yo@@ ho sha Akaa a Nyian Ishima a Uma Ne Ga Kpa , kwagh er vihi yô , ka as@@ ande a ior ken tar u bo ne kpuaa tseegh a fe kwagh u ieren ne ye . Aluer se mba hiden za sôron ior mba se hii pasen ve kwagh la fese , ken atô u ayange kpuaa je kpaa yô , kwagh u injaa una due ker . 4 : 13 , 14 ; Heb . 6 : 19 ) Sha nahan yô , saa Bibilo i ôron ayange ayange man kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke vea hemba gban se kwagh ve se fa kwagh u se er tsembelee shighe u i lu kighir se ér se er kwaghbo la ye . ( Heb . • Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu mba mimi mba kposo a Mbakristu mba@@ aiev nena ? Maa a za er msen sha ikyaa ne , sha u nôngon ér una de anmgbian la kwaghbo la . ” Sha kpôô yô , ior umiliôn imôngo hen ér ka Aôndo a ts@@ ahan ior sha u@@ a@@ ah@@ e ye . Ka ikyav i nyi i lu i tesen ér se fatyô u suur sha Yehova ? ( Mbaheberu 4 : 13 ) I@@ wer ngi kar yô , kwase la mar . Yehova hemba sha won cii . Iyol i yange i wa u t@@ ôngon iky@@ or i it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar ne kua kwaghwan u yange i wa sha u ny@@ ô@@ ôso nongo u Yohane , u yange u lu shin tar ken inyom i 19@@ 19 zan zan 19@@ 20 la . 9@@ 2 : 7 . ▪ Kristu Ka A@@ ge@@ e a Aôndo Yesu ngu hemen mbadondon un ken tom u pasen kwagh sha tar cii la hegen . We u u kaan wer , i̱ de eren idya ga ne , u gema u ngu eren idya ? . . . I@@ vor i í te shin inya la ka loho u nan pasen la . Yesu kaa ér ve lu “ yan akaa , man akaa , eren kasev , nan kasev ken u@@ no@@ o zan zan ar sha iyange i Noa kar nyôr ken t@@ so la . ” Gbenda u ve eren kwagh ne yô ka sha u samber a Bibilo man ityakerada i i er akaa a Bibilo i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” u Yesu a tsough ér a ‘ naan se kwaghyan sha ashighe ashighe ’ la a gb@@ eren la . Yô , se mba se za mkombo ne cii , se lu nen a iwuese sha kwagh u Yehova Aôndo a ver nongo u upristi mba sha inja i tor , sha u ve va uumace cii a averen la . Nahan cii kpa , alaghga nana lu a ish@@ u@@ ghun sha ci u ish@@ u@@ en i ah@@ ur@@ aior a doon ishima a sue nan kua mba hen tsombor u nan mba ve wasen nan u tagher a angev mbu shon a i@@ civi@@ r@@ yolough i nan her man ishimataver kpaa la . 6 : 5 ; M@@ ar . 12 : 28 - 34 ) Gbenda u Yesu pasen akaa a ken Ruamabera shi lamen a ior la na yô , “ ikpelaior pav ik@@ we ihi@@ ar sha kwagh Na , ” nahan mbaihyomov nav k@@ an shio u eren un kwagh u bo . ( Yoh . A taver ve asema ér ve dondon Yesu hanma shighe shi ve de gbe uwer u suur sha Yehova ga . Be@@ en makeranta la yô , i na un tom u or@@ kuran u ningir sha hen haregh u C@@ le@@ ve@@ land , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , ken tar u Amerika . Nahan cii kpa , akaa agen kpa nga a i gbe u ú fa yô : Tom shon zua sha atindiakaa a ken Bibilo kpa ? E@@ ̱r M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara va kar kera u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo yô , tartor u Yuda tagher ishigh a mbamzeyol mba vesen . Er alegh a iyolough a lu kwagh môm ga nahan kape mba ken tiônnongo kpa ve lu a aeren man tahav mbu eren kwagh kposo kposo je la . Anzaakaa a á lu ti@@ ôn@@ ôô aa fatyô u lun a mtsera kpishi je . Kwagh u i ter hiihii yô ka : “ I@@ ̱ tsegha iti You . ” Heela tseegh ga , Bibilo ôr se akaa at@@ a@@ ankar@@ ahar a i doo u se dondo yô . Ruamabera kaa ér : “ Kristu Yesu . . . u A lu ken mlu u Aôndo la A nenge er mlu u lun kwagh môm a Aôndo la lu kwagh u yan ish@@ ar sha mi ga yô , kpa A gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom , A hingir kwagh môm a ior la . ( Marku 2 : 1 - 12 ; Luka 11 : 2 , 17 - 23 ) Á kar a ime i yange i lu ior sha ishi shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , i̱ í y@@ à@@ ng@@ è ve u fan mlu u Ter na sha mimi la kera vindi vindi je , á pase ior iti i Aôndo , ve mba sar ve u lun a Aôndo ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so la cii . — Yohane 17 : 6 , 26 . I@@ ny@@ am i lun a ak@@ or ahar la tile sha ityough ki nyi , man i er nyi ? Aluer u soo u eren nahan vough yô , pase ikyar u kwagh u ú hen wer ka mzeyol la shi ôr un shighe u mzeyol shon a hii la , maa ôr un er kwagh shon a ne ishima i lu u ker yô . 13 : 4 ) Nahan nyityô ijiir i tsan i a gba u nomso@@ or vea kwase mba ve vese ayol a ve ga vea ts@@ aan imôngo er ka nom man kwase nahan cii , ia doo Aôndo ga je ka u henen a hen ga . Aluer kwagh ngu nahan yô , doo u se tôv se fa aluer ka u se fatyô u vendan u eren ityom igen shin se fatyô ga kpaa . Shi se pine se fa tom u se lu eren la , aluer ka u kiriki shin ka u vesen kpa se fa . Awa@@ shima u nan ka u hingir or u civir Aôndo u nan vi@@ e ken jijingi yô . Nahan ka va shin ayange kpuaa u Yesu una kpe yô , mbahenen nav un@@ yi@@ in pine un ér : “ Ka hanma shighe man akaa ne aa ere ? Man ka nyi ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” ( Mat . 24 : 3 ; M@@ ar . J@@ an@@ awar@@ i 23 - 29 , 20@@ 12 G@@ ael p@@ ase@@ m kwagh u Bibilo i tese la jighilii . Shi se zua a ishimataver hen anmgbianev mba nomso man mba kasev udubu imôngo mba ve mough ken ityar i hemban er 30 nahan ve lu va eren tom ken tar ne la . Tom môm kpa kuma sha tom u waren uma , u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la ga . M gema m kaa a na mer , “ Een , an@@ doon wam , me za me shi gaa ! ” Nahan Yehova tindi Yeremia ér a kaa E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki ér : “ Nenge , Me er akaa a M ter sha gar ne , ka a bo , ka a dedoo ga . . . . Ka a tsuan ats@@ am man it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi a ku@@ h@@ wa la a been cii yô , i hide i nger gbenda u a ku@@ h@@ wa mbi la shin inya ke@@ ve ke@@ ve , sha u iorov 6@@ 4 mba ve ko@@ ho ats@@ am a Watchtower la ve ku@@ h@@ wa yô . We Ú Na M@@ lumun W@@ er Ny@@ i ? ( Mat . 24 : 37 - 39 ) Mbagenev de mbamhen kua asaren a ior i tar u Satan ve lu a mi la d@@ an ve shinii ? Mba@@ fan@@ takerada kpishi kaa ér Tindi yange na zwa ér i wua or cii man a ha@@ mbe ik@@ yom i nan sha kon ye . Yange Yehova lu a tom u shi seer nan Habak@@ u sha u a̱ er cii man mtim u Yerusalem va ar ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . ye . Aluer mba suur sha Yehova man Wan na shi se ver ishima sha kwagh u ve vande eren shi ve lu eren zan a mi ave man u vea va er sha ci u mba ve soo kwagh ve la yô , se fatyô u du@@ ghun a@@ kper@@ an a tan a vihin jighjigh u nan wase la ken a vese kera . Kpa , gema za hen “ wanakiriki ” u i ver un ér a nengen sha ve la , a@@ dooga un lu sha ian i wasen ve . PE@@ E@@ J@@ I 14 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 16 , 5@@ 4 Zum u mba ken tiônnongo ka ‘ vea haa ’ mhôônom ma kôron tsung iyol man erdoo man iyol i gen@@ gese ga man ishima i legh legh man ishima i wan man dooshima yô , ka ve fatyô u been a mbamzeyol shi ve z@@ aan hemen ken mcivir u civir Yehova g@@ ung@@ ur môm la . Icighan jijingi una fatyô u umbur mba ve nyer ken ican la avur a Bibilo agen a aa na ve ishim@@ as@@ ur@@ un man m@@ pe@@ ver@@ yol yô . Kpa zamber ngu aa tahav kpishi mbu van a bem . 39 : 15 - 18 ) Aôndo ne mba ve taver ishima u eren kwagh u sha ishima na la injar . Ivur yase i sha inyom i 20@@ 12 kaa ér : “ Ka kwaghôron wou je a lu mimi ye . ” — Yoh . 17 : 17 5 : ​ 21 - 24 . Kwaghôron u profeti tese ér m@@ tse u Yon@@ a tsa ken iy@@ av mbu ish@@ u ayange atar man a ime atar la tese ku u Yesu man mnder na shin ku . — Mateu 12 : 39 , 40 ; 16 : 21 . A kaa ér : “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi [ shin “ mba ve fe mgb@@ e ve u ken jijingi , ” N@@ W ] la iyol . ” Sha nahan yô , alaghga mbagenev vea nenge kwaghwan u Paulu yange wa mba ve lu Mbakristu a na imôngo ken K@@ olose wener , “ B@@ em u Kristu a̱ lu or@@ hemen ken asema a en ” la inja er ka u injaa ga nahan . U tesen ikyav yô , shighe u se hen ma kwagh u Yehova a kaa ér se er yô doo u se pine ser : ‘ Tindi shin kwaghwan ne ngu a inja sha ci u nyi ? Nahan á kaa a Ru@@ tu ér a vôso or sha ityough nagh , nana lu or@@ p@@ aan na . 5 B@@ ES@@ ER Alaghga se ungwa kwagh u anmgbianev mba jighjigh , mba yange tar t@@ enger wua ve yô , er mba ken tar u H@@ a@@ iti la nahan , shin ma a@@ ah@@ e ugen . Ngeren u i gb@@ eren ken Iyoukura u a lun a itinekwagh ér , “ Bibilo G@@ em Ior ” la er se kwagh u amba@@ aior la . Ity@@ endezwa i Aôndo a t@@ ende u van a tar u paradi@@ so la ia iv sha mkur u iyange i m@@ mem na la Yehova yange kohol “ ônov mba tartor ” cii hingir non@@ go@@ ior môm , sha u kuren kwaghôron u profeti u Yesaia ne . Anzaakaa 31 : 30 kaa ér : “ K@@ um@@ ashe ka ic@@ ugh , doo@@ ashe ka gbil@@ in@@ kwagh , kwase u cian TER yô , ka nan á wuese nan ye . ” Aluer se za hemen u kuran atindi a tsen@@ g a sha kwagh u mlu u wang u iyolough man u sha ieren man u ken jijingi la yô , kanyi i̱ lu keghen se ? A kaa ér : “ D@@ ondo perapera ityô kua u civir Aôndo man jighjigh u nan man dooshima man ishima i wan man ishima i legh legh kpaa . ” Gba kpee u Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi la je kpa vea za hemen u vesen her sha ci u nyi ? Ka nahan man Un u á mar Un la á yilan Un ér Ici@@ ghan@@ wan u Aôndo ye . ’ — Luka 1 : 31 - 35 . W@@ ea fa tom@@ a@@ ve@@ e kpishi shi wea lu a mfe u ú fatyô u zan iky@@ ura ken tar ne kpa , eren tom a mfe wou la sha kwaghfan shi ver ishima sha gbenda u tar u eren kwagh a we la kpaa . U hen wer shighe u Yeremia hii u ‘ h@@ ungwan shin an@@ gb@@ i@@ ôr ’ la alaghga lu henen ken ishima hen shighe la ér nyi ? ( H@@ ide ôr ivur 6 . ) Ka an nan lu ken ijime i iyol@@ mor@@ on i ior ve mor@@ on sha tar nee ? Kpa jighilii yô , doo u se de ser dooshima a p@@ ir se ashe a nengen a isholibo i or u doon se ishima nan er la ga . “ Jijingi man Kwa@@ se@@ he mba K@@ aan Er : V@@ a ! , ” 2 / 15 Shin Paulu lu ôron kwagh ugen kpo@@ soo ? Paulu yange yem tesen ikyav ne nahan lu sha inja je he ? Z@@ ua a I@@ ember ken Tom u Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen La , 1 /@@ ⁠ 15 Kpa mba ve dondon Kristu yô mba ve ah@@ enge mayange ga . T@@ i@@ ônnongo ne ngu a mbap@@ asenkwagh er 1@@ 30 nahan . Shin er yange ôr ve akaa aa a tser ve sha m - ban u jighjigh u nan ve la je gba uwer ga nahan kpa , mhôônom gema kôr un a ior mba i yilan ve ér am@@ ha@@ are@@ ts , mba ve lu ish@@ am@@ ior i i lu hen atô ve í yange í nengen ve ér mba ma kwagh ga la sha mlu ve u kunya u ken jijingi la . — Mateu 9 : 35 , 36 ; 11 : 20 - 24 . ( Aerenakaa 19 : 35 ) Ieren igen i shi i nyôr ken ityesen i Mbakristu kure kure yô , lu ieren i civir Aôndo a e@@ ev mbu Maria man mbagenev la . M fa er mayange Yehova una de ér i mee or i hemba kwagh u nana fatyô u wan ishima a mi la ga yô . • or@@ yiman nena ? Shin er gbenda u tesen kwagh u mba ve lu a akaaôron la i lu kwagh u injaa nahan kpa , ka tamen kwagh u una na mkombo una doo la ga . Or@@ jir ugen kpa lu , iti na ér Bar@@ aki . Yange zua a ishimataver hen profeti u kwase De@@ bor@@ a , shi er Yehova lu a na yô , á lu a ikyum@@ utya iorov dubu pue tseegh kpa á nôngo kwagh a ze@@ ge ikyum@@ utya i Shi@@ s@@ era la , á hemba i̱ . Yehova shi ver or@@ jir ugen , iti na ér Gi@@ di@@ on . Ken Amerika tseegh kpa , mbatamen hemba 8@@ 6@@ ,000 . M@@ lu u her atô u mbamaren vea ônov vev la ka a lu k@@ ang@@ en@@ aa kpishi . Se yô , er kwagh a vese gaa ? ” Nahan aluer se ya ikyar a ior mba ve civir Aôndo a vese imôngo ga shi aeren a ve kpa a kaha a ase shi atindiakaa a ve kpa a kaha a ase yô , doo u se ver ishima ser kwagh u yange er Mbaiserael la una er se ga he ? Kpa ivur shon ne i môm kaa ér kwagh eren na ne yange na yô lu “ or u hendan a Yehova ” ( N@@ W ) . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20@@ 7 , 19@@ 4 Anyom nga va karen atar man ti@@ ôn , ken inyom i 19@@ 18 la yô , á va ken tempel u Aôndo u ken jijingi la , nahan á kure mkaanem ma Peteru ma ma kaa ér : “ Shighe kuma u ijir ia ng@@ ur@@ um sha ya u Aôndo ” la . J@@ on : M su@@ gh u . Kpa gema ior mbagenev umiliôn imôngo sha tar jimin cii yô , m@@ doo u mimi a doo ve ishima kpishi la mgbegha ve u keren Aôndo u a lu u mimi la . Ka sea eren akaa sha In@@ tan@@ et yô , ashighe kpishi se tindi ior a il@@ yo@@ ho . Kanyi igen i gbe u se er@@ ee ? Shighe u Yesu kaa a Peteru man An@@ der@@ ia man Yakobu man Yohane ér ve dondo sha a na la ve ti@@ mb@@ ir ga ve dondo sha a na Ka an nan lu a ian i veren tindi sh@@ on@@ o ? Ka sea vande wan ago tsembelee shi sea nôngo u wasen mbagenev sha u ve̱ kporom ikyua a Aôndo yô , kwagh la ka a na se msaanyol kpen kpen ! As@@ aria kaa ér : “ TER ngu a ven , er ne lu a Na yô ; aluer né ker Un yô , né zua a Na je ; kpa aluer né undu Un yô , Un kpaa Una undu ne . ” ( 2 K@@ ron . Alaghga tsô lu hanma shighe nahan Peteru yem u za eren tom ape hemba gban sha mbap@@ asenkwagh la ? Aluer se mba ungwan imo i Yehova hanma shighe yô , se lu a ian i civirigh i wuese un kpaa . Anyom nga karen ka hembe 4@@ 00 yô , Aôndo tôndo zwa a Tor Davidi ér or u nana lu “ vor ” u yange i tôndo zwa ken E@@ den la nana tema tor sha tartor u ua lu gbem sha won yô . Se tagher a ican kua angev man isharen i hiden hen ya . 4 KA N@@ Y@@ I M@@ AN N@@ Y@@ I N@@ A@@ H@@ AN I@@ ̱ H@@ E@@ MB@@ E D@@ O@@ O@@ N W@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Ú ER K@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O N@@ E@@ E , M@@ AN KA SH@@ A C@@ I U N@@ Y@@ I ? Hen fa er a fatyô u kaan ér m@@ ve u Kristu la ka g@@ ô@@ g@@ ô shighe yô . Kpa ityôkyaa í yange í na ve ku jighilii yô , ve “ va a usu ugen kposo , ” ve va na Yehova naagh ku í tindi ve ga yô . I wa se kwagh ac@@ in imôngo ér atsan aa ta sha a vese nan nan kpa , mayange Yehova una undu se ga . Shighe u i va sha u va iin un la nahan i@@ wa ya un cica cii , vough er i tsengaôron nahan . — 2 Utor 9 : 30 – 37 . Shi mbagenev yô ka i gba u vea eren ij@@ o@@ do kpaa . Ngeren u sha uhar la di tese er u veren ishe yase jighilii shi tsuan akaa a ken jijingi a se er , man u eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe la i lu akaa a hange hange a aa wase tsombor cii u taver ken jijingi yô . W@@ ea soo u seer fan kwagh u Tartor u Aôndo man kwagh u ua er yô , ôr peeji 7@@ 5 - 8@@ 5 u takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? ( Aerenakaa 8 : 26 - 38 ) Ka been yô , F@@ il@@ ib@@ u maa yem ken A@@ so@@ te , shi er va mough her@@ egh u yemen ken S@@ es@@ aria yô , lu “ ôron Loho u Dedoo ken ag@@ ar ” a a lu sha gbenda la cii . Doo u me ungwa un sha ci u nyi ? Ken inyom i 19@@ 5@@ 9 la , se lu eren tom u pania shi ts@@ aan ken iyou i lun a aka@@ ver sha ig@@ y@@ u@@ ngu i hen kpen@@ tar u S@@ as@@ k@@ at@@ c@@ he@@ wan la . Gbenda u eren kwagh ne sha u i̱ saan iyol yô , ka u z@@ eren fan m@@ lu@@ a@@ inja u akaa a ú lu henen la . Kanyi se er ve jighjigh u se ne ser uityendezwa mba Yehova vea kure la una v@@ ôr ga ? Doo u Mar@@ ta una er kwagh u “ hanma or ” nan lu eren ne , sha er una ya iky@@ aren ne tsembelee yôô ? 17 : 8 ) Nahan kpa cii man ve zua a uma u tsôron yô , yange gba u vea za hemen u gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo shi eren kwagh u ve hen la ayange ayange . Er mba ve lu pinen un akaa la mase va kaven ér ican i ken ga@@ adi la i fatyô u vihin jighjigh u nan na ga yô , ve kaa a na ér : “ Se pase ú ga ; ú ngu a̱ gema ga . ” OR M@@ Ô@@ M u nana fatyô u pasen er iwanger i hembe ime tahav er Yehova je kpa nan ngu ga , gadia ka hen a na iwanger i dugh ye . Er ikyav i Ma@@ x la i tese nahan , ka hange hange u a za hemen u tesen mbayev u lun wang , sha ci u gba u or nana nôngo kwagh kpoghuloo ve nana lu wang ye , shi gba u a za hemen u umbur ve hanma shighe ér ve lu tsembelee . In@@ j@@ akwagh i Yesu á er kwagh u mba@@ ats@@ ator la tese ér se gba kwagh sha ishigh ki Yehova nena ? Ve za hemen u eren tom ne sha mimi , ken up@@ ur@@ usu man ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v kua hen ajiir a i kura ve i yem a mi la cii . Ka nyi tom mba ken “ zege@@ ikpelaior ” la ve er sha u seer akaa a T@@ ere ? R@@ ah@@ ab@@ i yange nenge Yehova man ior nav nena ? Ka mzeyol u nyi gba u Tit@@ u una sôr ken ic@@ ile i K@@ re@@ te ? A fatyô u kaan ér kwagh ngu vough , aluer i er kwagh u i we ishima u eren a mi la er i soo u eren la yô . Sha nahan yô , mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci mba ken hemen mbara nenge ad@@ in@@ i u c@@ ôô@@ ci man mbamhen mba ior hemba gban ve kwagh a kwagh u ityakerada i I@@ vangeli ôr la . 7 : 13 , 14 ) Kwagh er vihi yô , mbagenev gba ijime , shin ve v@@ ôr , gayô ve de a@@ yem ne je kpaa . Ashighe agen yô , ka se nyôr ityough sha akaa agen ga , maa ayôôso a due . ” Ka mea nenge mimi u Tartor una gema uma u or@@ henen Bibilo nahan , m kaa ken ishima yam mer , ‘ Nenge m fe akaa a mimi a kpilighyol , u me wase mbagenev a mi sha wono ! ’ ” Alaghga Timoteu kuma er anyom 20 nahan ken inyom i 4@@ 9 shin 50 la ; hen shighe la , “ anmgbianev mba ve lu ken Li@@ se@@ t@@ era man I@@ k@@ on@@ i@@ um ” vande nengen a m@@ ze@@ hemen na ken mimi , nahan ve “ lu wuese un . ” ( Aer . Nahan , mayange je ‘ tom wou ua hungur Un ga , shin dooshima u ú tese sha ci u iti Na kpaa ga . ’ — Mbaheberu 6 : 10 . Bibilo venda m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den man h@@ ua kua iji@@ mba kpaa . I@@ ̱ kaa ér mba ve eren akaa ne cii “ vea ya dyako u tartor u Aôndo ga . ” — 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ; Anzaakaa 23 : 20 , 21 ; 1 Peteru 4 : 1 – 4 . Anmgbian u kwase ugen kaa ér , “ Kwagh@@ pasen u ken kasua ne doom kpen kpen . Doo u se ver ishima sha nyi zum u se lu tsuan kwagh u se er yôô ? N@@ agh ku Yesu na la ku yima ônov mba Adam man Ifa mba@@ jighjigh sha ikyev i isholibo man ku . An@@ za a bo a ati@@ ator a Yuda la kpaa yange bende a tor la , nahan aeren la na yô gema ijime a u@@ profeti mba Aôndo , môm ken ve yô lu Se@@ kar@@ ia wan u Y@@ eho@@ y@@ ada , un u yange kôôm Yo@@ a@@ shi man ior cica cii sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la . Ve de akaa agen cii mba civir Yehova , shi ve ver shighe u vea civir un vea de ga , kpa mba civir un sha ci u un vea Wan na ve doo ve ishima , shi ve soo u eren ve tom sha mimi kpaa . Aluer se er akaa ne shi se kura ayol ase ken jijingi yô , á tôndo zwa wener : “ Akaa ne cii á seer ne a . ” — Mateu 6 : 33 . ( b ) Mba ve lu “ iyôngo igen ” i Yesu la vea zua a iwasen ken ityendezwa i Aôndo bu@@ m ér una kure la nena ? ( 2 Samuel 11 : 1 – 20 : 26 ) Kpa ka nan kange ishima u lun kwa@@ v , nahan nan lu a iyua la sha er nana za hemen u eren tom u Tartor a kwagh u d@@ an@@ en nan shio yô . Mbaromanu 6 : 7 kaa ér : “ Gadia or u nan kpe yô , i pase nan sha ikyev i isholibo i tu@@ h@@ wa . ” A@@ vur a Bibilo la ôr kwagh u wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen u lu karen gbenda hen ijiir igen i yange i fa ér id@@ y@@ a@@ kwase ngu her yô . Nenge ase er yange er kwagh ne a Ifa yô . Ve ôr kwagh ne anyom kar kpishi cii ve i va mase nyôron ken inyom i 1914 la ye . Una kura ú . ” Kwagh ne doom je , mer me vaa ga kpa m fatyô ga . T@@ so@@ mbor u Orkristu ugen seer eren tom u pasen kwagh nena ? In@@ j@@ ô i isholibo i Yehova a de se a mi la hemba ke@@ hen . S@@ aa se lu vough keng ve se civir Aôndo sha mimi ga . T@@ so@@ mbor ne ngu saan saan kpishi , sha ci u ve dondo atindiakaa a Mbakristu nahan kwagh ne ume atam a dedoo . A shi nan kpa , kwagh ne doo Satan , gadia i y@@ u@@ e tiônnongo ér á lumun “ imba idya i ken atô@@ at@@ yev je kpaa i lu ga ” la . ( Genese 18 : 23 – 33 ) Aberaham shi yange er msen sha ci u mbagenev kpaa . Er nan ve u ôron kwagh a mbagenev sha mimi la i̱ lu kwagh u hange hange u maan iky@@ ar@@ yan i dedoo ken tiônnongo ? Iyange i vesen i Yehova i yange i va sha Yerusalem la lu ikyav i tesen m@@ tsaha u una va sha Mbakristu mba@@ aiev mba hen shighe wase ne yô . “ Ka m doom u pasen kwagh sha uya uya , kpa shighe u ka a va ny@@ ô@@ rom iyol yô , m pasen ior kwagh sha tele@@ f@@ on . ” — I@@ za@@ be@@ la , ngu a angev mbu i yer ér “ cl@@ in@@ ical de@@ pres@@ sion ” la . Mbayuda mba hi@@ di he ’ tar ve yô , ve zua a kwagh u a fatyô u yilan ér mlu u tar u he yô . Jijingi u Aôndo a Na u V@@ ang@@ er@@ tiôr ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ) Kwagh ne shi seer tesen kwagh u a lu yô , ér , cii man or a̱ ya ikyar vea Aôndo shi nana̱ zua a averen a á t@@ endezwa la yô , sar nana lu wang shi nana lu a ac@@ ôgh@@ or iyol shin ken jijingi kpaa ga , shi nana lu a hông@@ or iyol kpaa ga . “ Ter ngu eren ne@@ gh ne@@ gh sha ityendezwa Na la . . . ga , kpa we ishima a ven . ” — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 3 : 9 . ( Yohane 17 : 20 , 21 ) Ka sha dooshima man Aôndo tindi Wan na ér a̱ va na uma na sha u waren mba i shigh ve mkurem mbara man tar u orumace u ungwan tindi kpaa ye . Kpa Aôndo una yar tom a ana ve una “ kar a akaa ci ca cii sha tar kera ” ? Ru@@ ther@@ fo@@ ld , u lu hemen tom u kwaghpasen tar sha won cii la , man Mbakristu mbagen mbah@@ e@@ men cii yange i ôr ve ijiir sha m@@ s@@ ende maa i wu@@ he ve anyom imôngo . Yesu iyol na kpa yange civir Yehova sha mimi kuma anyom udubu udubu . Aluer i nam u ôron kwaghôron u profeti man mea fa aka@@ am@@ yer cii man kwaghfan cii kpaa , man mea lu a jighjigh u nan je una kuma u m@@ ough@@ on a i@@ wo , kpa mea lu a dooshima ga yô , m ngu ma kwagh je ga . I@@ mba kwagh ng@@ ira nahan yange ma i̱ bende a we nena ? Gba kpee u se nyian kpa se tsua u ungwan imo i Yehova , a lu mba@@ aie mba Satan a samber a mi a u@@ wer@@ gban shio la ga . Mbam@@ tsu@@ m man I@@ yol@@ gen@@ gese ka isholibo nahan doo u se palegh aeren ne . A mfe u vough ne shio yô , jighjigh u se ne Yehova la una lu er iyou i í k@@ ov ha@@ av mbu i̱ sha a@@ y@@ ia , mbu ahumbe aa kar a taver ga kpa mb@@ ua s@@ ough kera la nahan . Vea seer a seer iyenge . ’ Ior mban va kohol hen ape at@@ se a Yehova a nan@@ den nagh vande lun , a a̱ shi nan kpa i “ yô@@ h@@ ôr ” kera sha u i doo Yes@@ e@@ bel la . Aluer kwagh er nahan yô , a doo Satan kpishi , gadia ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i ne bem man mzough ve ban ken tiônnongo cii ia bende a tom u pasen kwagh kpaa . — Mbaefese 4 : 27 , 30 - 32 . Mayange ga cii ! Yange mea lu vea Mbashiada nahan , i kun@@ du@@ m iyol kpishi . ( b ) Se tôô kon u m@@ tsaha wase sha nyi gbenda ? Ken mba ve lu eren tom u tartor u Aôndo a mo imôngo yô , ka ve tseegh . Ve sur@@ um ishima kpishi je . ” — K@@ ol . ( Luka 22 : 24 - 27 ) Man aluer ka taver ma anmgbian u nomso u den mbagenev kwaghbo di ye ? Ka se soo ser hanma kwagh u or ôr se cii , a nger a nger shin a ôr se sha zwa kpa i lu u mimi . Aluer ke ’ mhii la je mbamaren mba lamen sha iky@@ enge i legh legh , i sha tahav mbu sha ikyo i wan , shi ve gema ieren ve ga yô , ica a gba ga tsô ônov vev vea hen u ngohol tahav mb@@ ura man tsaha u ua va ke ’ mbu la kpaa . Yange lu pasen ve iji@@ r@@ ôron i Aôndo . I@@ K@@ Y@@ A@@ V tese wang ér uumace mba a tahav mbu eren akaa a dedoo . Ken masejime yô , m de a de u pasen kwagh ku@@ aa . ” Uma una va lu nena ken hem@@ ene ? De kera keren a ga ; gadia nenge , M ngu van a kwagh u bo sha uuma cii , . . . kpa Me gema uma wou a̱ hingir we er ka ish@@ ar u ye yô , sha ajiir a ú zenden cii . ” — Yeremia 36 : 4 ; 45 : 5 . Aôndo So@@ o É@@ r Se Lu Mba@@ iny@@ are@@ va ? Loho u dedoo shi hemba mba@@ a@@ gbe mbagen , amba er tôv@@ ac@@ an nahan . Ka imba mhen u Yobu lu a mi shighe u ior mba ve s@@ enge ér mba ak@@ ar a na ôr un akaa a vihin un ishima je la . Una fatyô u nan mbacivir un kwaghfan man agee sha er vea wa ishima a am@@ een yô . — Mbafilipi 4 : 13 ; Yakobu 1 : 2 - 5 . Kwagh@@ hi@@ r Man Mimi — Mimi U Sha Kwagh U Yesu ( b ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Tor la yange i yem a na te@@ gh te@@ gh tsô maa hingir u eren nyi kwagh@@ a ? ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 19 ) Een , aeren a a dugh kposo a akaawan a Aôndo cii aa fatyô u vihin tom u icighan jijingi a eren sha ci wase la . Tom u A H@@ ung@@ ur Ú Ga Yô Se z@@ ô@@ ôr a z@@ ô@@ ôr u ngohol iwasen i Aôndo a ne la ga — ka “ mbatamen mba nongo u Kristu , ” man Yesu Kristu , “ i@@ w@@ om i asorabo ase ” je la . — 1 Yohane 2 : 1 , 2 . Yehova wa ishima zan zan hegen sha ci u a fa ér saa shighe a kar ve a kure ikyaa ne vough ye . A@@ mbor a ai@@ v a mnger ande sha , ah@@ ura a sha kpaa bugh , nahan zege@@ ura haa sha t@@ so la . ( Gen . ( a ) Kanyi yange i er shighe u Yesu lu anyom 12 ve za ken Yerusalem sha shighe u P@@ ase@@ ka laa ? Er se lu mbacivir Yehova yô , doo se kpishi er Yehova a ne se akaawan a aa wase se u tsuan akaa kpishi , a a lu hange hange ken uma wase la sha inja yô . A lu nyi je i va a zayol ne kpa , kwagh ne na apostoli Paulu ishim@@ avi@@ h@@ in . I@@ gbenda i injaa igen kpa ngi i se fatyô u nan anmgbianev asev icivir yô . U A K@@ ur U@@ ityendezwa La Kpa Bar@@ de@@ t time sha kwagh u yi@@ ase man gbenda u Jose@@ ph@@ us ngeren kwagh la , nahan a kure ikyaa ér aluer or fatyô u kaven kwagh@@ ngeren u orgen sha imba gbenda ne nahan yô , a lu ivande je . Lu u a ii Mesiya vea mba@@ iny@@ ar@@ ev . ( Mateu 12 : 31 ) I ta se icin ér : “ Aluer se mba eren asorabo sha apera zum u se ngohol mfe u mimi la kera yô , ma nagh sha ci u asorabo kera ku ga , kpa kwagh u i lu m@@ asen keghen yô ci@@ er iyol , ka iji@@ r@@ ôron . ” ( Mateu 10 : 34 - 36 ; 1 Mbakorinte 5 : 11 - 13 ; 15 : 33 ) Nahan Aber@@ am ver se ikyav i dedoo . David : Anyom a se lu eren tom sule la , se v@@ ôr kpishi ; kpa se nôngo se ver ônov asev mba kasev mbara ikyav i dedoo sha kwagh u ken jijingi . Er akaa er Davidi kposo kposo sha ayange a uma na nahan kpa , na jighjigh ér mayange je ieren i Yehova i kuran mba ve civir un sha mimi la ia gema ga . “ K@@ ar Nen A@@ yol a E@@ n sha u N@@ é F@@ a Aluer N@@ ea Lu Ken Jighjigh u Nan Yô ” Se@@ kar@@ ia kaa ér ior mba ken Yerusalem vea kenger sha Un u vea kuma un la . ( S@@ ek . I na jighjigh ér mbat@@ s@@ av mba a tahav mbu bu@@ lan or sha ah@@ ir a eren shin wu@@ an nan je kpaa . ( Anzaakaa 27 : 11 ) A@@ a u eren se gban lun er ka at@@ o@@ ki a lun a mhen ga la yô , Yehova na se ian i eren kwagh vangertiôr sha er se fatyô u tsuan kwagh u a lu u dedoo la . — Mbaheberu 5 : 14 . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una na ikyar . Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 11 - 18 tse@@ ver a tse@@ ver pasen kwagh u yange er Mbaiserael jimin cii la . I nger kwagh shon vighe vighe ken m@@ tom ma ma dondo la . Kpa , se fa dedoo ser : Aluer se gema hen a na ser a̱ su@@ r se asema yô , a lu nyityô m@@ zu@@ ngu shin mzeyol je kpa una na se agee a wan ishima a mi . M@@ sen ngu a tahav , sha ci u ngu a wase se se zua a iwasen hen Aôndo . Nahan alaghga yange i waan b@@ ar sha ini@@ av mbi nan@@ den sha ci u a̱ tile sha kwagh u yangen m@@ vihi u kwagh shin m@@ he@@ e u kwagh . Anmgbian Mor@@ r@@ is pase ér i er takerada ne sha er ua “ kure mbamgbe mba ior i J@@ ap@@ an yô . ” 13 : ​ 22 , 40 , 4@@ 9 ) Nahan lu tar u Yesu lu ôron kwagh u u ér , ‘ mkur u ú una va ’ je la . ​ —⁠ Mateu 24 :⁠ 14 . Una er kwagh sha mi fese je . 6 : 23 ) Satan ngu eren tom a ku man mciem ma ku@@ ugh sha u una kôr ior kpishi ikp@@ an shi una na ve de kera lu a ishimaverenkeghen ga . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u N@@ um@@ er@@ i ( Ef . 6 : 2 - 4 ) U tesen ikyav yô , u soo wer ma wan wou nana kua a we u za lu vea tsombor u nan@@ aa ? Shin kwagh ugen ngu u ú soo wer ônov ou ve er u we ? Shi lu dooshima mgbegha un ve hingir u “ ungwan kwagh zan zan ar ken ku ” ye . T@@ ime ase sha mkaanem ma Aôndo yange na apostoli Paulu nger ken 2 Mbakorinte 9 : 7 la . Ivur i sha 1 la kaa ér , “ Aôndo kar Aberaham . ” Shi ityom kpishi i i eren ken atôônanongo a hemban 1@@ 10@@ ,000 tar sha won cii la kpa kape i lu je la . Sha shighe u Kristu una hemen anyom dubu môm la , alaghga a na u ian i i@@ civirigh i tesen mba a nder ve shin ku la “ mfe u . . . Aôndo . ” ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Bibilo ka iyua injaa kpishi hen uumace , man ngi mba@@ shir@@ en Aôndo tom a inja je zua ga . ( 2 ) I wa ityakerada i Mbashiada mba Yehova ken imb@@ u@@ lu@@ gh mba shon , hemban je yô , ung@@ eren mba Iyoukura mba timen sha mi , kua ung@@ eren mba timen sha mi mba ken inyom i 19@@ 47 la kpaa . Mb@@ av@@ endan mimi mba fetyô u tsu@@ ghun mbacivir Aôndo mba mimi nyian sha mbamhen vev ga , vough er Mb@@ al@@ ev@@ i mba@@ jighjigh mba ken derianyom u sha pue C.S.@@ Y . mbara kpa mba@@ vendan mimi fatyô u tsu@@ ghun ve ga nahan . Sha shighe u mbaapostoli la , ityôkyaa lu i pinen mpin ne ga . Se fatyô u lun ijende na sha ci u se doo un ishima shi se na un jighjigh kua Wan na kpaa . ( Yohane 3 : 1 – 5 ) Mbagenev mba ve hingir mba dondon Yesu je kpa lu a fa kwagh u a lu Tartor u Aôndo jighilii ga , shi ve fa kwagh u vea er ve vea zua a averen a a lu sha ci u mba vea tema tor a Kristu imôngo la kpaa ga . — Mateu 20 : 20 – 22 ; Luka 19 : 11 ; Aerenakaa 1 : 6 . Ikyav tese ér nomso@@ or la lu ôron kwagh sha mimi na je , gadia or la nôngo kwagh sha afatyô na cii sha u kuran A@@ t@@ indi@@ akaa la . Mbagenev mba ve hingir mbaapostoli la ve er nena zum u Kristu yila ve ér ve lu mbadondon un laa ? Shi a fatyô u tôôn igbenda igen i Mbakristu Mba@@ aiev ve civir la karen sha mcivir u Mbaiserael civir wan@@ b@@ ua sha ayange a tsuaa la . Shi i kaa a vese ér : “ Akaa ci ca cii ka sha a Na i er a ye ; akaa a i er la cii , i gba eren ma kwagh môm ga saa sha a Na . ” ( Yohane 18 : 37 ) Sha nahan yô , kwagh u vesen u a zough mbahenen mba Kristu mba mimi ve lu g@@ ung@@ ur môm yô , ka m@@ ngohol u ve ngohol ityesen i Yesu kua Bibilo , i i̱ lu Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . — 1 Mbakorinte 4 : 6 ; 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . M@@ civir u Yehova a lu kwagh u hiihii ken uma wase . Kanyi yange i er zum u i ver A@@ re@@ ki ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii laa , shi nyi i er shighe u Solomon kure msen u m@@ tsegh laa ? ( Mbagalatia 6 : 10 ) Shighe u se er sha atindiakaa a Bibilo yô , mhen wase una hemba doon a doo cii . 21 : 21 - 26 . Man ia kure nena ? Ken akaa a u eren ayange ayange la cii , eren a sha ci u icivir i Aôndo , nahan tese wer u ngu eren kwagh er or u nan lu mar@@ nya u Tartor u Aôndo , nan ongo tindi nahan . — 1 Kor . Nahan yô , U@@ b@@ ib@@ ilo kpishi nger kwagh za ikyua a ngeren u hiihii la , di er Icighan Bibilo nahan , ér : ‘ Ken a Na yô , se mba a mp@@ aa u sha awambe Na man shi m@@ de u gb@@ ev mbu nôngon sha m@@ rumun Na u sha mh@@ ôôn u ng@@ een yum la . ’ U tesen ikyav yô , kwagh ka una sar mbayev mba kiriki yô ve zer s@@ ônon ge@@ ge . “ Umbur u A gbe u la . ” — OR@@ P@@ A . Nahan kpa ieren ne zua sha u@@ washika mbagenev mba Paulu nger la ga . Kpa mbacivir Aôndo mba ve kpe sha kwagh u jighjigh ve u nan sha ayange a ase ne di ye ? Hen ai@@ k@@ ighe shon la , Mbashiada mba Yehova tar sha won cii vea lu zuan sha u umbur ku u Ter , Yesu Kristu . Aluer se er nahan yô , a doo Yehova u a he@@ e icivir man iengem iyol la aa gbenda u se civir un la . Yange gba u hanma Orkristu nana nôngo kwagh kpoghuloo ve nana za hemen ken jijingi ye . K@@ u u Yesu kpe sha kon u m@@ tsaha la yange u kure nyi kwagh i v@@ es@@ ene ? 2 : 11 ) Kwagh@@ wan ne ngu sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la tseegh ga , ngu sha ci u iyôngo igen i Yesu la kpaa . Ka ac@@ in a tan a nyi i doo u se ungwa ny@@ ian@@ a ? ( b ) Jighjigh u nan mnder u shin ku la una kporom a vese ikyua a Yehova nena ? W@@ u@@ ese Nan sha Er Ishima a T@@ aver Nan Yô Ka kom iyange sha te@@ mbe yô , m za ar hen u@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba P@@ an@@ t@@ as@@ ma . 19@@ 50 Se mba a vangertiôr ser “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron yô ” vea va hingir mba nan jighjigh shi vea wa atindi a Aôndo ikyo kpaa . — Aerenakaa 13 : 48 . Nahan m mase kaan a na mer m tôô He@@ i@@ di mer ka an@@ ng@@ ôm u kwase , se mba ter môm ngô môm . 10@@ 7 : 15 ; 119 : ​ 6@@ 2 , 10@@ 5 . Kpa aluer kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ngu ken ican yô , gba u mba hen tsombor u nan vea wase nan . Ka i ci@@ er we iyol e̱r alaghga or á va za pine u mpin u ú fatyô u nan ikyar sha mi ga yôô ? 12 : 7 ) Alaghga saa u lu ôron la lu kwagh@@ nyoon u lu zan un iyol gbem yô , gayô alaghga a lu ior mba ve l@@ ahan un sha kwagh u apostoli na la yô . Aluer se de ser mkaanem ma Yehova ma tsaase or u se lu k@@ imi la , shi aluer se mba eren msen hen Yehova hanma shighe , shi aluer se mba keren mfe u fan Aôndo er akaa a injaa a i yer yô , se kô@@ r@@ cio u hendan a am@@ een . Aôndo kaa sha kwagh u ini@@ aav mb@@ in ér : “ Uma u inyam yô , ka ken awambe a lu ye , Mo M na ne a sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi , sha u nan i@@ w@@ om a mi sha ci u uuma enev ; gadia awambe nga ne i@@ w@@ om sha uma u a la . ◆ Mar@@ ta kua Maria : Marku 14 : 3 - 9 ; Luka 10 : 38 - 42 ; Yohane 11 : 17 - 29 ; 12 : 1 - 8 . Anmgbian R@@ ob@@ i@@ e D . Alaghga se zua a kwagh u injaa ken abaver ne , nahan kpa , ashighe kpishi nga a samber a aeren a a kaha kposo a atindi a perapera a Yehova . * E@@ du@@ ar@@ do kaa ér : “ U tesen ikyav yô , yange m dugh mbayev av ken im@@ akeranta i ior bugh ayol a ve la sha , m za wa ve ken im@@ akeranta i gomoti i i doo yô . ” ( Tit@@ u 2 : 12 ) U hemban cii je yô , gba u se ver ishima sha mkpeyol wase u ken jijingi la , shi se hemba taver iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo kpaa . Ka nyi ia yange se u zuan a icivir sh@@ on@@ o ? Sha akaa a yange nenge a mi ken uma na cii la yô , a fa wener aeren a vough a Mbakristu la ka kwagh u vihin ga . 13 : 48 . Er nan ve ú kange ishima wer u za hemen u lun ken tiônnongo u Kristu ? Mbagenev di shi ve pine Me@@ gu@@ mi ér a̱ ôr ve ityôkyaa i i ne ve a lu iyol ken aka@@ aeren a makeranta agen ga yô . Aluer se nôngo kpoghuloo se kav er i hii ve Yehova a ne ian i nger akaa agen ken Ruamabera sha ci wase yô , atindi na aa seer doon se ishima . Yange ad@@ ua u f@@ ada lu a tahav je lu kwagh u or a ci@@ h@@ i a h@@ una kwagh u ve kaa ga . Y@@ A@@ NG@@ E sar Yon@@ a tsung u ihy@@ ur@@ an i vesen i lu ungwan la i̱ bee kera . I@@ mba kwaghwan ne yange kwagh u hi@@ an a nomso@@ or shin kwase u se vese nan ga la . Akaa cii aa va hingir a he yô , se kera lu a ishimaverenkeghen sha uityendezwa mba i saa se pe ve kure la ga . Ô@@ ron Mkaanem ma Aôndo sha Er U W@@ ase Iyol You kua Mbagenev Yô , 4 / 15 Se lam sha kwagh u ter@@ tamen Aberaham . Aôndo Una U@@ ng@@ wa M@@ sen Wam J@@ e He ? U@@ h@@ ôn mba shon yô , ka ( 1 ) kwaghôron u ga@@ egh man ( 2 ) mciem man mk@@ ighir u mbak@@ ov kua ( 3 ) ishima i nan or ibo karen ikyaa inya . 14 : 6 ) Vea ver iniôngon yase sha er aeren ase a dedoo aa bende a mba i sar ve u fan mimi la yô . ( Yoh . la ) Apo@@ l@@ o yange lu Orkristu u ken Mbayuda u lu a “ kwaghfan ken icighan@@ ruamabera kpishi ” shi “ [ tse@@ e ] ishima sha kwagh kpishi ” yô . Nahan kpa , aluer se soo ser se fa iyenge i akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya a i er ken Ruamabera u ken zwa Heberu la cica cii yô , a gba u se er te@@ gh@@ elee . 2 : 21 ) Lu nyi Yesu tese ér hemba ng@@ in hange hange ? Shi imoshima yase ia fatyô u mgbegh@@ an se u eren ityom i dedoo nena ? U tesen ikyav yô , hegen m ngu eren pania , nahan ka m nder sha ah@@ wa 6 : 00 pe@@ pe , m yem kwaghpasen , nahan me kera fatyô u za shin hen iniongo zan zan ih@@ wa i môm shin ah@@ wa ahar a sha use ga . ( Pasalmi 9@@ 6 : 3 - 5 ) Een , se tese iwuese yase a iyol i hiden a mi jime sha ityom i kpilighyol i Aôndo la sha u karen kwagh u se hen la vea mbagenev . Takerada u í yer ér The Kingdom of God in 20@@ th - C@@ ent@@ ury In@@ ter@@ pre@@ tation la kaa ér : O@@ ri@@ gen [ or@@ timen sha akaa a kwaghaôndo u ken derianyom u sha utar ] la yange tese ér , inja i ish@@ ember@@ ti i ‘ tartor ’ u Mbakristu ve er kwagh u ú la yô ér , Aôndo tema tor ken asema a ior . Hen ai@@ k@@ ighe u kper@@ nan i wua Yesu la , a ya P@@ ase@@ ka vea mbaapostoli nav , maa a ver iniongo i umbur ku na la . — Ôr Luka 22 : 14 , 15 . Alaghga yange nan tôô angev mb@@ ura sha iji@@ mba i eren cii ve e̱r ityendezwa la ye , ga yô zum u ve e̱r i̱ kera je kpaa . • Ka averen agen a nyi ú zua a mi sha u civir Yehov@@ aa ? Kwagh u hemban doon ken akaa la cii yô , ve lu a ian i civirigh i lamen vea Yehova . Kwa@@ se@@ kristu ugen kaa ér : “ G@@ um@@ kwase ugen ken Kristu yange lu pasen kwagh sha uya uya a an@@ ar u ku@@ h@@ wan tser . Me@@ i 25 - 31 , 200@@ 9 Er nan ve yange ôr kwagh u ieren ne var var yum nahana ? Kpa gema taver mo u kaven er i hii ve a ne ian ér ican i er ior yô . ‘ Er I@@ vaa ken Ter T@@ se@@ egh ’ Ka ki wase se u y@@ amen akaa a kwagh a gbe se a mi la , kpa ki hemba cii ga . Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” Bibilo yila mbatyomov ér “ ka u@@ jijingi mba eren tom mba ka i tin@@ d@@ in ve u za wasen mba vea ya dyako u myom ” yô . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 PE@@ E@@ J@@ I 28 - 32 ( Anzaakaa 13 : 24 ) Ashighe agen mbayev mba i tsaha ve sha inja ga yô ka ve vese ve hingir mba wan ayol a ve ikyo tseegh shi i saan ve iyol ga . ( Yesaia 55 : 9 ) Mbat@@ esalonika yange ‘ ve ya ican kpishi man ve rumun kwaghôron u Aôndo sha iember i icighan jijingi ’ ye , man kwagh ne hingir ikyav hen mbananjighjigh mbagenev kpaa . — 1 Mbat@@ esalonika 1 : 5 - 7 . U fatyô u tesen mbayev ou mkaanem ma Yehova shi ‘ ôron kwagh u ma , zum u ú tem hen ya wou man zum u ú zenden sha gbenda man zum u ú y@@ av inya man zum u ú mough sha ’ kpaa . ( D@@ ut . Kpa ken Bibilo i yange i hide i sôr ken inyom i 20@@ 13 la yô , i kera er tom a ase@@ mber la ga , saa di ape a wase u pasen inja i kwagh u i lu ôron la tseegh . Tsô profeti ne sôn Yehova kaa ér : “ T@@ ER@@ E , shi bugh un ashe , a̱ nenge . ” “ TER eren dedoo a ior cii ; mhôônom ma ker Un a ityom Na cii . ” — P@@ S . ( Mpase 12 : 7 - 10 , 12 ) Hii shighe la je , mbamzeyol mba uumace mba seer a seer . I@@ ca i gba ga maa anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev , mba ve soo u seer tom@@ shir@@ en ve gba van . Doo u se wa jighjigh wase iny@@ at@@ ine sha u henen Bibilo shi gbidyen kwar sha mi shighe u se tagher a tôv@@ ac@@ an ga yô . Ity@@ ôkyaa i vesen igen i se wuese Yehova yô , ka sha ci u a na se ian ér se wuese un . ( Aer . 5 : 12 ) Nahan kera gba u a pine a pine or u Kristu tsua nan ér nana hemen la ga . Sha mimi yô , ikyav i mbatyomov ne yange i taver jighjigh u nan u A@@ bel . Ôr ngeren u a pase kwagh u a@@ jir agen a nongo u Yehova u hembe ken ityar kposo kposo la , ken Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 20@@ 13 , peeji 30 . Shi wea na anyi a yan kpa a wase . Aluer mba se lu wasen ve la vea lumun iwasen yase la shin vea lumun ga kpa , Aôndo soo imba ishimawan ne kpishi . — 1 Peteru 3 : 1 , 2 . Ver ishima you sha T@@ er@@ u u a hembe agee cii la . Nahan kpa , doo u se umbur ser ka sha shighe u Armag@@ e@@ don la a kure ijir i mba ve lu iyôngo shin iv@@ o la ye . Kwagh ne tese se wang ér Mose lu or u hiden a iyol na ijime sha mimi . Yange kaa a mbacivir Aôndo ér “ na nen . ” ( Pasalmi 27 : 10 ; Yesaia 4@@ 9 : 15 ) Doo u mbamaren mban vea nenge er mbayev mba kiriki doo Yesu ishima tsung yô . Nahan kpa , ashighe agen kwagh@@ hum@@ an@@ doon u Mbaiserael la yange a doo Yehova ishima ga . “ Ior civir TER sha ayange a Yosua lu uma la cii , mba ve nenge aeren a TER a vesen cii , a A er sha ci u Iserael yô . ” A ôr kwagh u ieren ne ér ka u “ hiden a iyol ijime ” sha mimi ga . Ka kwagh u se ver ishima ser Or@@ gban se u doon ishima la a̱ er ne gaa ? — Pasalmi 19 : 8 . Ashighe kpishi ikyo i wan i Mbashiada ka ve tese hen a ve la — i í lu inja er ka u ur@@ un iv@@ or i i̱ sember l@@ ôôn la — ngi i va a m@@ kposo . Kwagh@@ kper@@ an u af@@ ishi a shin it@@ ine a Mbashiada mba Yehova a hen ger@@ i u W@@ ar@@ wic@@ k , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la Yange a lu shighe u se lu pasen kwagh ga je kpa , ior ve kôr se sha go@@ do@@ b@@ i , ve pine se mbampin mba ken Bibilo shi ve sôn ityakerada yase kpaa . ” ▪ Er nan ve i gbe u a mar ior he@@ gh@@ e ? Nahan kpa , mtsera u hemban cii , u ú zua a mi sha u soon Mkaanem ma Aôndo yô , ka u yan ikyar a Yehova kôôsôô . Sha ashighe a ican la , a hemba lun hange hange u se lu ken ‘ mzough ’ cii sha ci u nyi ? Tsô ityesen i uma kpen ga la due han@@ a ? Kpa , á er u sha jighjigh . Sha kpôô yô , zan zan hegen kpa , m ngu so@@ gh@@ on kwagh a@@ vegher a@@ vegher shi hiden k@@ angen her . ( Mat . 24 : 45 ) U ngu zuan a ityakerada i kwaghaôndo u mimi hen haregh wou hegen nahan doo u kpa ? A nger wener : “ Se zua a ikyav i môm i tesen ér Mbakristu mba ve lu hen shighe la ve hendan a tôv@@ ac@@ an sha ig@@ yo@@ s@@ ough ga . A kaa ér : “ A@@ sema a̱ de vihin ne ga , shi i̱ de kera ci@@ er ne iyol er ne te@@ em heen kpaa ga , gadia ka sha u yiman uma u ior , Aôndo A t@@ indi@@ m er m@@ ̱ vande hemen a ven ye . ” Yehova na ior asange asange man akuraior cii ian i lumun ér a maa ve . Yange hen A@@ tindi a Mbayuda sha ikyev i G@@ am@@ ali@@ el . Alaghga u lun Orkristu u vough la á kua nyi mnenge u nengen mbag@@ en@@ eve ? 4 : 2 , N@@ W . S@@ aa se dondon atindi a Aôndo b@@ i@@ ish@@ ii ve , se lu wang sha ishigh nagh ye . Mayange m vaa af@@ an@@ yô sha kwagh u se tsough u eren ne ga . ” Ngeren u hiihii ne time sha ikyav i hiden a iyol ijime i Yesu ver sha er se dondo un ijime la . Kwagh ne una wase ú u du@@ ghun ihy@@ agh i tan i ka i va hingir iyol@@ gen@@ gese la ken ishima you kera . Gadia uter asev man ung@@ ôô@@ v man anmgbianev asev mba nomso man mba kasev , kua ônov asev mba ken jijingi mban hemba mban se a inja a nyi kwagh i se undu sha ci u Tartor la cii ga he ? A tese mbahenen nav er vea eren u yô . ( M@@ ar . T@@ ica u J@@ en@@ n@@ y ng@@ ur ôron kwagh sha kwagh@@ ngeren na ne yô , á kaa ér : “ Ú ngu wan@@ ye@@ kwase kpuaa man ú kôr cio u lun a ieren i mimi ken we . Yange m er tom u pania hen gar u F@@ l@@ or@@ ence anyom pue . Mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun uma shin tar gbem sha won la kpa ve due ken Zege@@ bab@@ ilon kera shi kera mba ken iky@@ ang@@ enev mbi atesen a kwaghaôndo a aiegh ga . G@@ u@@ yolough N@@ d@@ ahar , A@@ sema Ge@@ ma Ke@@ he M@@ nder u shin ku u hemban cii yô , ka u Yesu la , a kaha kposo a u iorov an@@ igh@@ eni mba i ter sha heen ne , er ngeren u a dondo ne una tese nahan . Mbahemenev mba vendan Aôndo hingir er kwagh@@ h@@ ônon man kp@@ er hen Iserael nahan , gadia ve lu me@@ en ve nyôron a ve ken ak@@ ombo a civir . ( Habak@@ u 2 : 1 ) H@@ ange Habak@@ u kpishi u ma un fe kwagh u Aôndo una kimbir ôron sha ikyev i un profeti na yô . Nahan kpa , u mbamaren wasen ônov vev ér Yehova a doo ve ishima shi ve ungwan imo na la saa sha u ôron ve Mkaanem ma Aôndo tseegh tsô ga ; kwagh ne kua u wasen ve u kaven kwagh u ve lu henen la kpa ker . M@@ an@@ ase kav er kwagh u er la lu kwaghbo u vesen yô , shi gema ishima sha mimi , er Davidi vande eren nahan . ( 2 Utor 6 : 17 ; Pasalmi 34 : 7 - 9 ; 10@@ 4 : 4 ; Mateu 26 : 5@@ 3 ; Luka 1 : 19 ) Mba kor se ‘ sha igbenda yase cii . ’ ( Mbagalatia 3 : 19 ) M@@ ser@@ akaa u nan@@ den ini@@ av la yange tese e̱r i gbe u a na naagh ku ip@@ aa yô , shi bugh gbenda u kwaghôron u profeti sha er a fatyô u kaven Mesiya u mimi la yô . Yesu lu vande tesen mbahenen nav msen u a lu ikyav u una wase ve vea fa u eren msen ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la , á na ve ityesen ne iwer kar kuma er 18 nahan ken ijime . Kwaghôron u dedoo man u kundu kundu ngu a wase se u kôron azende shi lun ken bem vea ve . Kwagh u una wase se u eren kwagh ne yô , ka u henen akaawan a injaa a ken takerada u Yo@@ el man Amo@@ shi la . — Mbaheberu 4 : 12 . Se na Yesu icivir sha er a lu Ity@@ ough ki tiônnongo u Kristu nena ? Se yina shi ka se er akaa kpishi sha mi ga , shi akaa nga kpishi a se fetyô u eren ga yô . 7 , 8 . ( a ) Er nan ve i lu u atesen a vesen a ken Bibilo la aa ci@@ er se iyol ga ? Ka nyi ia wase se ve se gba ken imeen i nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh la ga ? K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , ve haa “ ik@@ av mbi tor@@ ov iyol ge@@ mee , ve nyôr ken iy@@ ou@@ jir a u@@ tor@@ mbau@@ ty@@ av mba tamen man a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a hen gar la . ” Aluer sea civir Yehova sha mimi shighe u se lu yan ican je kpa , se fatyô u gban ken to shin uh@@ ôn mba Satan . Sha mimi je , akaa kpishi a Yehova a gbe la tese tahav man kwaghfan u Aôndo u “ ashighe man aan ” a lu a mi la . Yange tese kwagh ne sha u been ior angev shi nd@@ eren mbagenev shin ku . Sha nahan yô , se na kwagh u Yehova a nengen ér ka u civirigh la icivir , shi kwagh u a nengen ér ka kwagh u kunya yô , se kpa se nenge un ser ka kwagh u kunya . 1 : 32 - 34 ) Kwagh ugen yô , Yehova yange pase sha shighe la wener : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô . ” — Mat . Satan yange kaa ér un hemba Aôndo agee ? [ Ch@@ ar@@ t / U@@ foto mba sha peeji 28 - 31 ] Lu@@ un er yange a zende kasev mba ken atô@@ at@@ yev ne tseegh a undu ônov vev her yô , a@@ dooga ken hemen ma ve hide sha ci u ônov vev . Nahan lu shighe u mbadondon Yesu ‘ vea yevese vea yem sha i@@ wo . ’ Shighe kar yô , i er ic@@ er i ku@@ h@@ wan sha ger@@ am@@ af@@ on , sha at@@ ine@@ akaa kposo kposo kuma 9@@ 2 . 3 : ​ 16 , 17 ; 1 Kor . Yehova Aôndo yange ta Mbaiserael icin sha kwagh u una tser ve aluer mba a u@@ ijende mba b@@ ov yô . Orkristu ugen vea kwase na yange ve tagher a mbamzeyol ken ivese ve , nahan ve kav er mlu u sar sar kera lu hen atô ve ga yô . “ Uma Wam . . . a V@@ ar I@@ nya K@@ er a Mo ” “ A@@ kor pue ” a inyam shon i a tem sha i la aa tim un vindi vindi . ( Mpa . Kwagh ne bende a mo nena ? U@@ umace mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar la vea fatyô u zuan a iyua hen Aôndo nena ? Se mba a iwuese kpishi sha e̱r Yehova a pase se mhen u Kristu yô ! Yesu yange lu ôron ér , ifer man idya man ieren i wang ga cii mba dugh ken mhen u bo man u hông@@ or@@ ough man u wang ga u ken ishima la . Anmgbian ne kaa wener , kwagh ne wa m@@ til na u ken jijingi a@@ gbe . Á seer wener : “ K@@ era yô , m lu ip@@ il@@ a@@ or , nahan akaa a tesen a p@@ il@@ agh la na yô m kera fan@@ tyô u kôron iyol tsaha ga . T@@ ime ase sha kwagh u Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti la . Yehova ngu er mbahemenev mba uumace mba ka ve fatyô u vihin shi eren a ior c@@ a@@ veraa la ga , gadia ma kwaghbo cuku tsô kpa ngu ken a na ga . ( Mbagalatia 6 : 1 , 2 ) Kpa ka ikyav mbi hanma or nana tôô yô , gadia nana va “ ôr [ Aôndo ] kwagh u nan iyol i nan . ” Zum u anmgbianev vev ve ye ican sha ci u ityav mbi nôngon shin tar - t@@ enger shin ic@@ egh gayô ij@@ ever@@ ahumbe yô , ka ve̱ ti@@ mb@@ ir ga je ve̱ na ve mci@@ mb@@ im man kwaghyan man ak@@ ondo kua akaa ag@@ enegh a kwagh a gbe ve sha mi yô . Ka akaa a nyi aa fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan yase vea A@@ ôn@@ doo ? J@@ U@@ L@@ A@@ I 29 , 20@@ 13 – AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 4 , 20@@ 13 Kwagh u Yesu la tese se ér u ungwan imo i Aôndo ka u eren kwagh sha kwaghfan nena ? Or@@ gen u i yer un ér C@@ le@@ ve@@ land sember za kur@@ un tom , tsô môm ken Mbashiada mba Yehova za va u nengen a na . Sha ikyav i tesen yô , kwagh@@ ngeren ugen kaa ér ke ’ derianyom u sha 20 la tseegh , iorov mba hemban m@@ iliôn 1@@ 50 nahan kpe ku ke ’ u@@ ity@@ a kua m@@ gem u m@@ ser@@ tar u sha ts@@ wam man ayôôso agen . Shi ka ve tese ônov vev u eren fu@@ u sha iny@@ ar . Ka Yehova ka a na ve se kuma u eren tom u pasen kwagh ye , shi nomso mbagen ken vese mba mbakur@@ an sha ci u ve er sha atindiakaa agen a Ruamabera a tese la vough . — 2 Mbakorinte 3 : 5 , 6 ; 1 Timoteu 3 : 1 - 7 . Mba za nyer yô , Y@@ e@@ h@@ u ‘ er a@@ yom , a awashima u timin mba civir Ba@@ al . ’ — 2 Utor 10 : 15 - 17 , 19 . ( Mal@@ aki 4 : 5 ) Yehova kaa ér , “ ne mba ne cie iti Y@@ am yô , iyange i perapera ia due ne a mb@@ ee u u@@ ange ken a@@ kp@@ er a i ; né due , né tsu@@ we er an@@ ib@@ u@@ av ka ve due ken ity@@ ôr nahan . ” — Mal@@ aki 4 : 2 . Wan wou ngu nôngon ér una lu wang sha aeren a na sha u palegh u@@ j@@ ende mba b@@ ov ken makeranta kua ajiir agen kpa ? Ka sea er tom a usu sha inja yô , u lu se a iwasen , er u ji@@ i@@ di kwaghyan nahan . Apostoli Paulu kaa ér : “ U eren dedoo man shi u pan@@ den karen ior a̱ de hungur ne ga gadia an@@ za a ini@@ av mb@@ in ne doo Aôndo . ” Heela tseegh ga , Mbagalatia 6 : 8 na se ib@@ um@@ un ér : “ [ Or ] u nana l@@ ôô ken Jijingi yô , shi ka di sha Jijingi nana sun@@ da uma u tsôron ye . ” Solomon yar tom a ishember i “ gbil@@ in@@ kwagh ” la ken takerada u Or@@ pasenkwagh kuma kwa 30 sha u tesen kwaghbo u a lu ken u keren akaa a gbil@@ ini@@ gh ken uma wase la . • U wa ago@@ yol u tagher a mk@@ ighir u mbak@@ ov nena ? Nahan se lu nen “ mbananjighjigh sha er uma una war yô . ” Ish@@ ember i “ mar or he@@ gh ” la ngi ken Yohane 3 : ​ 1 - 12 . ( Yohane 13 : 21 - 30 ) Aluer i kohol ngeren mba I@@ vangeli mban cii i nenge sha mi yô , ikyav tese ér or u nengen mk@@ er la yange undu ve yem cii ve , Yesu mase hiin iniongo i M - umbur u ku Na la ye . Kwagh u hiihii yô , ve lu a mkav u ken jijingi ga . Sha mimi yô , u lamen vea mbayev doo doo la hemba di u gban ôron kwagh a ve tsô la . ( Pasalmi 18 : 2 ) I wuese Yehova ken Pasalmi u sha 19 la , i yila un ér Or@@ gb@@ an@@ akaa man Or@@ wan@@ atindi , ken Pasalmi u sha 20 la i yila un ér Or@@ yiman , man u sha 21 la di i yila un ér Or@@ yiman Tor na u a shigh un mkurem la . D@@ arr@@ en , vôso kwase hegen ka anyom 26 je ne , ngu a ônov uhar . ( Genese 6 : 2 , 4 , 11 ) Nahan kpa , Noa dondo aeren a ve la ga , un gema “ lu yôôn kwagh u perapera . ” Yehova man Kristu Yesu u i ne un tô@@ gh ku Tor u Tartor u Aôndo la ve soo ér hanma or u ve lu hemen nan cii nana eren a ior dedoo . ( Ef . 6 : 12 ) Tor ve ka Satan Diabolo . Peteru shi hur@@ ugh na mlumun sha mpin na la iyol na nahan ér : “ Ka We U lu a mkaanem ma uma u tsôron ye . ” ( D@@ ut . 1 : 19 ; 29 : 5 ) Sha kpôô yô , kwagh môm je kpa una yange Yehova u kuren kwaghôron na , er iti na i tese la ga . S@@ ea lu h@@ an h@@ an , shin hen u@@ haregh mba i pasen kwagh her hanma shighe cii kpa , ior ka ve lu mba ve kegh iyol u ungwan loho wase u doon tsung la yô . Bibilo i henen ia wase ú u fan wang er i gbe u ú sôn Aôndo iwasen yô . 6 : 31 , 32 ) Yesu lu wasen se u kaven ér akaa a hange hange a sha ci uma ne , er kwaghyan man ak@@ ondo nahan , aa fatyô u hingir se ikyav shin nan se gb@@ ev mba nôngon , aluer se hemba veren ishima sha a yô . Ka sha nyi gbenda nahan Iserael lu ikyurior i í tsegha ii ? ( 2 Utor 22 : 19 ) Yo@@ shia yange lu a ishima i legh legh man i ungwan kwagh kpaa . T@@ ôô ken ishima wer or@@ kuran u ma ijiir zua a an@@ ky@@ ur@@ ce ér ma or@@ mbai@@ v nan ngu wan ago a va iin kwagh hen ijiir i nan lu kuran la . Aluer ka nahan yô , se nôngo kpoghuloo se sôr aeren ase sha er se e̱r ishima i Aôndo yô . ( Mateu 6 : ​ 31 , 32 ) Mbah@@ enen yange ve ungwa kwaghwan na ne , nahan Aôndo kure mbamgbe vev . ( Mbaheberu 12 : 9 ; Yakobu 4 : 7 ) U dondon atindi a hemen u Aôndo la ve a icighan mlumun . Ka shighe u ú lu me@@ men , u kera lu tse@@ vaa ga la , u ngô@@ ôr gban ken imeen ga ye . Yô ” Er nan ve Aôndo kaa a Mbaiserael ér ve haa af@@ o hen P@@ ih@@ ah@@ i@@ ro@@ ti ? Se time sha tom u vesen u Yesu a er sha u kuren awashima u Yehova ne kpuaa tseegh kpa , se hen nyi ? 3 : 16 ) ‘ M na jighjigh mer se mba ken “ ayange a masejime ” hegen sha ci u nyi ? ’ • Ishima mgbegha u u eren nyi sha kwagh u Yehova a er sha u yiman we laa ? Yange hingir Orshiada ken inyom i 19@@ 39 ken mhii u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la , maa gb@@ ihi kpen@@ ga u gb@@ eren ityakerada man foto u tôôn u yange lu inyaregh kpishi la sha u una tôô tom u shir@@ en hanma shighe yô . Ashighe kpishi zayol ne hembe lun hen atô u kwase u a dugh la , man kwase u he la . ( Yobu 32 :⁠ 2 ) Nahan kpa , mayange Yobu gb@@ ihi mimi na ga . Yange i kaa a ve ér ve kura bredi u i na ve sha ivande la ayange at@@ ar@@ atar . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 3 PE@@ E@@ J@@ I 13 - ​ 17 Er ka i gba u nana wa ishima nana kegh nahan kpa , kwagh ne yangen nan u l@@ ôôn iy@@ i@@ av ga . Nahan kpa , uumace kpishi vea za hemen u tu@@ h@@ wan Aôndo her@@ egh . Ka atsan a nyi Davidi yange wa ishima a mini , man lu nyi i wase un@@ u ? 7@@ 3 : 16 - 18 ) Kwagh u yange er or u cian Aôndo ne , tese un kwagh u vesen , ér : gba hange hange u se luun vea ior mba Aôndo imôngo , se lumun kwaghwan shi se eren sha mi ve , se za hemen u lun a Yehova kôôsôô ye . — Ps . ( b ) U fatyô u zuan a iwasen sha gbenda u Yehova a nengen sha a we la nena ? Zum la m hingir ken ashe na er or u nan zough a bem yô . ” — I@@ c@@ am i He@@ mban 8 : 5 – 14 . Akaa a ne tsough u eren la nga tesen ér kwaghfan doo ne ishima shi ne mba keren un kpa ? Anmgbian u nomso ugen sha mkohol ne , u un kpa ishima tsu@@ e un ker u za pasen kwagh yô , kaa ér : “ Mayange me fatyô u hungur m@@ le@@ he u i lôh@@ ô se ér se yôô kwagh u Tartor la ga , shi gbashima u mba ve va mkohol ne tese la kpa una hungur mo ga ! ” Alaghga a gba u ú ny@@ ô@@ ôso akaa agen ken uma wou , je u de u eren akaa a a lu a hange hange ga la ku@@ aa sha er u kar er “ ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u lumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” Aôndo tôndo zwa ér una nger ati a mba ve cie un la shin “ ruamabera [ Na ] u umbur ” akaa la , shi una na ve ian i lun uma gbem sha won kpaa . ​ —⁠ Mal@@ aki 3 : 16 ; Mpase 3 : 5 ; 20 : ​ 12 - 15 . ( Pasalmi 1@@ 38 : 6 ) Yehova we ikyo a mbayev nav mba hiden a iyol ijime nena ? T@@ ôô ase wer ka f@@ am , nahan alaghga Yesu ngu ikyua a ger@@ i u K@@ ap@@ er@@ nah@@ um . Yesu gema vande hiin tom na u pasen kwagh shin tar la iwer kar at@@ er@@ atar cii shighe u iniongo ne ye . I lu nahan u nenge wer or môm wa u ikyo ga shin i kav zayol wou ga ve@@ e ? I zua a mi ken “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation , ” 1914 ( F@@ o@@ to u In@@ umbe i Kwagh u I@@ gbe@@ tar , 1914 ) Kwagh môm tsô ngu u una yange Yehova , Aôndo u@@ hemban@@ agee u kuren mba@@ awashima nav ga . Or@@ t@@ wer na ne “ fa kwagh kpishi shi zungwen ior kpaa . ” ( Mbaromanu 15 : 20 ) Sha mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la ve lu geman ior hingir mbahenen ken ityar er deri môm nahan . Aluer i yar tom a akaawan ne yô , aa wase mba@@ ats@@ anev vea hemba zuan a mk@@ om ken uuma vev hegen je . Aluer or kav ér nan ngu sha gbenda u vough ken uma u nan yô , ka kwagh u n@@ á@@ n nan iember kpishi . ( 1 Tim . 5 :⁠ 8 ) Ken derianyom u hiihii la , F@@ il@@ ib@@ u er tom u m@@ ishen , kpa shighe kar yô , mough yem t@@ w@@ ev ken tar u S@@ es@@ aria , za lu her sha u una nenge sha tsombor na yô . ( Aer . Saan se iyol kpishi , er dyako wase la a kor se , se ne jighjigh a ityesen i l@@ ahan Aôndo , i Mba@@ aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la ga yô ! Mose yange tese ér Mbaiserael doo u ishima . “ Ka sha u wan mkaanem [ ma Aôndo ] ikyo ” ! ( Ps . W@@ any@@ e@@ kwase ugen u ke ’ tar u B@@ oli@@ vi@@ a tese ishimat@@ seen sha u samber a loho u Tartor nena ? A kaa wener : “ M soo mer mfe u ken Bibilo a ye@@ ghen a y@@ egh ken ishima yam her . Bibilo ter imoshima i dedoo man jighjigh u nan kua dooshima imôngo . Kwase ugen , iti na ér N@@ ina , á er nom hegen ka anyom at@@ aan je ne , á kaa ér : “ Ka wea ngeren inyaregh ki u zough a mi man ki u vihin la shin takerada , man wea va tôô kwagh u ú ngeren la wea nenge yô , ashe nga a mase bu@@ ghun we . Mba tesen kwagh u mbam@@ gem mba vesen mba ve lu ikyua ikyua yô . Yesu kpa ngu or u maan kwagh . Or@@ ro@@ man@@ u u ngeren akaa , u i yilan un ér T@@ ac@@ it@@ us , u yange nger kwagh u yi@@ ase i ator a Tartor u Roma la kaa ér ka P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u yange na zwa ér i wua Yesu , sha ayange a T@@ ib@@ er@@ i@@ u lu tor u Tartor u Roma la ye . ( 2 Peteru 2 : 10 - 13 ) Shin er mbat@@ esen mba@@ aiev yange ve l@@ aha “ mba ve engem mbara ” — ka mbatamen mba yange i na ve tahav ke ’ tiônnongo u Kristu u ke ’ derianyom u sha hiihii la je la — nahan kpa mbatyomov mb@@ ati@@ v yô , ve kera lam sha mbat@@ esen mba@@ aiev mba ve lu van a mp@@ av he ’ anmgbianev la dang ga . ( Anzaakaa 10 : 1 – 29 : 27 ) 5@@ 2@@ ,@@ 1@@ 23 Kpa cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma va yô , lu kwagh u or nana taver ishima gb@@ ang gb@@ ang ve nana fatyô u lun kposo a ior mbagen ye . Ngeren mban ôr kwagh u an@@ zaakaa a Yesu at@@ aan a aa taver jighjigh u nan wase yô . Mba Kwa@@ v , Shin Ve M@@ ar Ga , kpa Ka sha Ity@@ ôkyaa i Dedoo Shi mbahemenev mba kwaghaôndo u Mor@@ mon mba tesen ér , “ Iyange igen Aôndo una hemen tar cii sha ikyev i gomoti u tar u Amerika . ” Gadia tom u y@@ esen Yesu , u una vese a hingir or u hemban sha tar cii la lu keghen ve . Ikyav tese wang ér yange vande yan ikyar vea Yehova k@@ ang@@ en@@ aa cii ve tagher a imeen ye . Er i ter ati a ior ken icam ne ga nahan kpa , i nger icam ne sha gbenda u a lu ican u fan or u nan lu lamen la ga . Kwagh ne er shighe u Peteru za pase tor@@ utya , Kor@@ ne@@ li@@ u , u lu Or@@ ro@@ ma la kwagh vea anmgbianev nav man azende a na la . T@@ esen Ior Kwagh sha Gbenda u a W@@ anger Ve Yô Bibilo kaa ér yange “ hu@@ an ving . ” Alaghga ú lu tan a@@ kper@@ an ken ishima . Nyian ne , ior ub@@ iliôn imôngo vea fatyô u ôron a@@ vegher a Bibilo shin ôron i̱ jimin cii . R@@ a@@ fa@@ ł pase er ka un nôngo a iyol@@ kpen yô , a kaa ér : “ M veren ishima sha akaa a vihin a ior ve ôr a mo ga . Yehova na “ mfe [ u mimi ] ” seer sha ci u nyi ? Gbenda ugen u jijingi u Aôndo a hemen se yô , ka ken mbamkombo man mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen . H@@ u@@ wa nen ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Aôndo cii iyol sha u né fatyô u tilen dông hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . ” Yehova er kwagh a tsombor u Adam sha dooshima kpen kpen . A tindi Wan na shin tar shi a tsua ior ken uumace ér ve za tema tor a Wan na sha Tartor . Yesu ngu a tahav sha tiônnongo na , shi hii ken inyom i 1914 la je zan zan Tartor u Aôndo u í sember veren ú la , ngu sha ikyev na . Aluer se mba yan kwaghyan u ken jijingi yô , se mba eren tom sha ci u “ kwaghyan u a lu zan zan uma u tsôron ” la . Er i lu sha m@@ til sha mimi wase la Yehova a er se ijir yô , m@@ til sha mimi ngu hange hange sha u lun a ishimaverenkeghen . Tim : Kape i lu vough je la . Ve lu ken m@@ tsu@@ m , shi tar kpa lu tôvon ve a ican , akaa ne cii na yô maa ve hide ijime , shi ve nôngo u den kwaghpasen u ken igbar la kpa ku@@ aa . Mbakristu mba samber a iv@@ or i mimi u Tartor ne a uwer gban shio di er mb@@ as@@ u@@ le@@ v mba ke ’ Iserael u tsuaa la nahan Mbaiserael lu tô@@ mon a t@@ ôm ér ma i shi yem ve . Aluer u ngu eren tom a akaa a Aôndo a er sha u wasen se ne yô , ú ngu ‘ hu@@ wan ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol , ’ gadia ka cii kwagh u una kura se sha “ a@@ yom a Diabolo ” je la . Anmgbian E@@ ri@@ c vea kwase na K@@ at@@ y , mba eren tom pania ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u B@@ en@@ in , ape ior ve ngee ga yô . A@@ you udubu udubu yô@@ h@@ ôr haa inya shi wua ior udubu pue pue . 13 , 14 . ( a ) Shighe u Diabolo tese Yesu ity@@ artor i sha won cii la , lu nan un nyi ? Lu Mbashiada mba Yehova mba tindi lumun ve u lun mbatomov mba kwaghaôndo mba vea fatyô u zuan mbagenev ivese la , zua a@@ vese ne ye . Kpa ngise la yô , kwagh lu nahan ga . Er i gbe je ka hegen i hembe lun shighe u sha inja u zan hemen a ieren i dedoo sha u been tom u Aôndo a ne se ne ye . Aluer m ngu a mpin sha ma kwagh u m er ken Bibilo , shin m soo u zuan a kwaghwan sha ma zayol u m lu a mi yô , ka nyi me ere ? Kpa Yehova yô , ka nahan ga . Kwagh u a we ishima u eren b@@ undu mayange ga . ( Nenge Luka 24 : 32 . ) Ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la , yange gba u Mbayuda mba ve hide ken tar ve la vea er kwagh u Yehova kaa ér ve er la keng . Nahan a pase er Aôndo a w@@ o@@ ho ah@@ u a ken to@@ ho iyol yô , maa a kaa ér : “ Man hi@@ re ne mba ne lu a an@@ jighjigh u nan nee ? ; V@@ an@@ e@@ g@@ as , A . Lu tahav mb@@ un Yehova gba akaa sha won cii a mi , shi eren u@@ ivande mba kpilighyol shi pasen ior ishima na sha mbam@@ pase mba sha mnenge kpaa ye . • Ka mbamtaver mba nyi nahan u fatyô u wasen mbagenev sha u ve hemba ? Mba@@ civir Yehova mba sha ayange a tsuaa la mbagenev yange ve er asorabo a vesen , kpa Aôndo venda ve , gema ijime gema iky@@ um ga . Ishim@@ at@@ aver i Yesu la yange i har sha mk@@ ende u ken ishima tsô ga , kpa i har sha jighjigh u nan . Mb@@ agen ken ve ka ve ver ior mba ve̱ nenge ér takerada ung@@ un shin u ng@@ ura ngu sha ci ve u ôron yô , gayô ka ve hen kwagh shi ve gba duen di a mhen sha kwagh u ve nenge ér or@@ ngeren u hanma takerada yange nan wa ken ishima yô . ( Mbaheberu 10 : 39 ) S@@ é er nan ve kwaghôron la una iv sha vese , man se fatyô u wasen mba ve lu Mbakristu a vese imôngo mbara sha u ve̱ kpa ve er nahan vough nena ? S@@ ef@@ ania 1 : 15 pase nahan ér : “ Iyange la ka iyange i iy@@ u@@ ghu@@ gh , ka iyange i ican man i ishima , nyian , ka iyange i m@@ vihi man i m@@ yô@@ h@@ ôr , ka iyange i ime i wan mgb@@ igh mgb@@ igh , ka iyange i a@@ been man i ang@@ ôgh@@ ime . ” ( Luka 7 : 41 - 43 ) Gba u se cii se ungwan imo i Aôndo , nahan ka sea hemba un ato sea er isholibo yô , se kera ki@@ mbi Aôndo inj@@ ô na ga . • Hii nan ve se fatyô u kaan ser jighjigh u nan ka a wase se u lun a uma u injaa ? Kwagh@@ wan u ken Mbafilipi 2 : 3 , 4 la una wase se nena ? W@@ ea nenge wer u ngu gban ica a tiônnongo yô , c@@ in hide ker fele fele . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) De anmgbian wou a ôr kwagh u á vihi un a we la , we gema ungwan a ungwa . Kwagh ne ka ikyav i hemban cii i tesen ér Yesu lu or u un iyol na kaa ér un ngu la . Ashighe kpishi , ka kwaghôron wase ngu a tese gbenda u se nengen mbagenev mimi mimi ye . Shighe u ortamen nan lu nan ma anmgbian u nan er batisema tom yô , ka i saan nan iyol u pasen anmgbian la gbenda u nongo u Yehova u tese ér i er tom shon la , shi nan wa nan kwagh u una wase nan u eren u la kpaa . Shighe u M@@ lu Wou a G@@ em J@@ e Kpa Z@@ a Hemen u Eren Akaa a Aôndo Una L@@ um@@ un We Yô Aluer se soo u p@@ ir@@ in usu u kwaghôron u ga@@ egh la yô , ka nyi i gbe u se er@@ ee ? • Ka hanma kwaghôron u Ruamabera a pase m@@ doom ma Aôndo tseer tse@@ ere ? ( 2 Peteru 3 : 10 – 13 ; Aerenakaa 5 : 41 ) Er se lu keghen injar yase ken tar u he u perapera u Yehova la nahan , se gba nen uwer “ sha u tesen man u ôron . . . er Yesu ka Kristu , ” man sha u ôron kwagh u gomoti na u Tartor la ga , vough er Mbakristu mba tsuaa mbara kpa yange ve gba uwer ga nahan . — Aerenakaa 5 : 42 ; Yakobu 5 : 11 . A kaa ér : “ Sha hiihii la , se lu a mbai@@ mb@@ u@@ lu@@ gh mba se waan inyaregh ker yô . 12 , 13 . ( a ) Yange mba eren Yesu batisema kera yô , maa nyi i ere ? ( Ekesodu 19 : 5 , 8 ; 24 : 3 ) Shi ve lu veren ashe a shighe u vea nyôr ken tar u “ at@@ umb@@ ab@@ ua a du@@ mbur ken u kua iy@@ ough kpaa , ” hen ape Yehova una kuran ve sha ikyo@@ v ikyo@@ v la . — Lev@@ iti@@ ku 20 : 24 . Ver nen ishima u eren akaa a dedoo sha ishigh ki ior cii . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 12 : 17 . Se soo ser se lu mba@@ shir@@ en Aôndo tom mba ve kom shi ve hiden a a@@ yo@@ la@@ ve ijime yô . Sha ayange a i ngeren Bibilo her la yô , i fa Shi@@ per@@ u sha to@@ gu@@ la u injaa man iky@@ on i f@@ er i yange i lu ker la . Aluer ú fatyô u nengen a kwagh la nahan yô , ú zua a mkav sha kwagh u Bibilo i̱ tsengaôron la , man ka iorov kpuaa tseegh ve lu a imba mkav ne ye . Yô , se za nen hemen u dondon ikyav i doon tsung i jighjigh ve la . “ I@@ ̱ wuese iti i TER . ” — YO@@ B@@ U 1 :⁠ 21 . Sha mimi yô , akaawan agen kpishi nga we m@@ tsaha u ts@@ ahan ior mba ve p@@ eren a la ave ave la ga . ( a ) Ka mbampin mba nyi nahan se fatyô u pinen ayol ase sha kwagh u Aôndo ? Gba K@@ pe@@ e u Se Lu U@@ icighan@@ mbaiorov ken M@@ lu W@@ ase Cii ( Mbaromanu 12 : 14 ) Yesu yange kaa a mbadondon un wener : “ Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô . ” Yesu lu a dooshima u t@@ angen iyol ga sha nongo u Kristu , u ú lu inja er ngu kwase na la . Yesu kaa ér : “ N@@ é fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ” Kwagh la yange tese agee a Aôndo á lu a mi sha akaa a i gbe a gba á la . Yehova yange hemen ve , nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa shi na ve agee ve hemba ity@@ artor i i lu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh man shin ity@@ ô@@ tar , y@@ ande Y@@ ord@@ an la . Mbashiada mba Yehova mba ve lu Mbah@@ ut@@ u mbara wa uuma vev ikyo ga sha er vea yima anmgbianev vev mba ve lu mbat@@ u@@ ts@@ i mbara yô . Kpa zum u ortamen nan kaa a vese ér se tsu@@ me yô , ashighe agen ka se er kwagh sha gbenda ugen kposo . Anzaakaa 3 : 32 kaa ér “ if@@ er@@ or ka kwagh u nd@@ ôh@@ ôr TER ishima je , ” inja na yô , ka or u nan lu tesen sha ashe a ior ér nan ongo imo i Aôndo , kpa nan gem nan lu eren asorabo ken myer la je la . I@@ SH@@ E@@ MB@@ ER i “ m@@ ze@@ iky@@ ura ” la ka ishember i i doo ior kpishi yô ! Or la wuese kpishi er Mbashiada mba ve we ndor a na la ve lu ôron ior kwagh u sur@@ un ve asema nahan , tsô a kaa ér : “ Aôndo a̱ ver tom u injaa ú ne lu eren ne doo doo . ” ( 2 Peteru 3 : 13 ) Tsô “ tar ua mgb@@ ough a mfe u iengem i TER , er mngerem ma ngee ma ci@@ r zege@@ mnger nahan . ” U Ngu L@@ amen “ Z@@ wa U W@@ ang ” Ne T@@ se@@ mbelee Kpa ? U@@ j@@ ende mba b@@ ov yange ve mgbegha Yo@@ a@@ shi na zwa i wua profeti u Aôndo Kwagh u i kaa heen ér Yehova kôr or sha u@@ we la tese dooshima kpen kpen ! Yange i kôr Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Amerika 4@@ ,@@ 3@@ 00 i wu@@ he ken pur@@ usu sha ci u ve venda u nôngon ityav yum . Ve mbagenev kpishi yange ve tile sha mimi her , ve za hemen u civir Yehova , er ve tagher atsan man m@@ te@@ v u sha ican nahan kpaa . Bibilo ka kwagh u injaa u una fatyô u van se a uma u tsôron yô ( 1 Timoteu 3 : 1 – 7 ) Kwagh ne na yô , anmgbianev kpishi zua a mfe u eren ityom i ken tiônnongo tsembelee . Hanma or u una lam a nan je , nan pine un ér : “ Ú ngu Orshiada u Yehova ? ” Nyian ne ior kpishi ka ve soo u lun kwagh ve , ve soo u b@@ i@@ ishi a or ga . Shi kwagh ugen yô , er Yehova a ne iyol na icivir kua icighan@@ ti na yô , mayange una de ér i tim mbacivir un mba jighjigh jimin cii shin tar kera ga . Yange doo ú u eren nahan sha ci u nyi ? Shighe ve la lu shighe u iy@@ i@@ av lu vesen a vese yô , shi i lu kohol a kohol iyol i tsuan mba vea er tom u nan ior kwaghyan u ken jijingi la . An@@ th@@ on@@ y : U kaa vough . 40 :⁠ 26 . Shi her je se kaa a na ser a zamber ijende na la . Nahan za hemen u veren ashe sha iyua i uma u tsôron , i i ver sha ci na la ; iyua shon yô , lu u va hingir tor u tsôron man pristi ken Tartor u Aôndo u sha la . * A lu u nenge yô , or môm tsô kpa i ter nan ken mbadondon Kristu mba i shigh ve mkurem la ér nan wase Yesu ityav mb@@ in ga . Anyom nga kar imôngo yô , tor u Igipiti ugen , F@@ ar@@ a@@ o u wan ts@@ wam kôr Mbaiserael hingir ikp@@ an na , zan zan Aôndo va tindi profeti Mose za due a Mbaiserael ken uiky@@ angen sha ivande , zum u Zege@@ mnger u Nyian pav , ve kar sha tar@@ egh@@ ny@@ aa la . N@@ agh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu yange na la bugh uumace mba vea na jighjigh la gbenda u va zuan a nyi ? ( Mpase 16 : 14 , 16 ) Diabolo una tu@@ ur akuraior a tar ne ken ijime , nahan aa kohol imôngo , aa lu a awashima kpa môm man awashima shon yô ka — sha u nôngon ityav a Aôndo U@@ hemban@@ agee . M@@ lu u hen tsombor wase una lu nan kpa , se fatyô u lun saan saan , aluer se er kwagh sha gbenda u vough shighe u mba hen tsombor wase ve hendan a vese shin ve tese ér sar ve u fan mimi yô . Z@@ an zan hegen kpa , tom pania ngu wasen mo u suur sha Yehova ken hanma kwagh u m eren cii , shi eren akaa ken uma akuma akuma , kpa geman zuan a msaanyol ker kpishi . Sha mimi yô , uumace vea fatyô u kenger sha Yehova Aôndo shi lun uma ga . I@@ ca a gba ga tsô akaa a kpilighyol , a tan ih@@ indi iyol kpaa ne aa hii u eren . • Inja i “ gbashima ” u i nger ken Bibilo la ér nyi ? Umbur wer , ashe ase nga a nyôr a akaa ken mhen wase man mhen wase di ngu a nyôr a mi ken ishima yase . Mbakristu kpishi mba tagher a mbamzeyol mba vesen ken ayange a masejime ne . In@@ i@@ av mbi ior naan sha asema a ve la doo Yehova ishima . Se nenge er se doo Yehova ishima asange asange shi a soo ér i kpe se iyol yô . ” Se time se fa er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve er akaa la ken uma ve yô . U nan zenden ken ime yô , nan fe hen ape nan ze ga . Kpa se nenge ser gba u se tsua kwagh môm ken akaa ahar ne kpee ; se tsua u eren ishima i Yehova shin se tsua u kuren asaren a ase . ” Ka unô ve zough a mtsera sha ku u Yesu la ? Shighe u am@@ een a tser se yô , kanyi ia wase se u taver ishima ? Ka icivir i nyi je i hembe icivir i se zua a mi sha u ngohol ityesen hen Yehova u a lu ‘ Or@@ tesen se U@@ hemban ’ laa ? — Yesaia 30 : 20 , 5@@ 4 : 13 N@@ W . Á kaa wener : “ Me fatyô u koson kwagh u m lu henen la saan a mi mo tswen ga . Ka sha nyi gbenda kwase u Yobu man mba@@ van@@ nya nav nzughul a n@@ aa ? Shin er nan@@ á lu a inja uma shon i môm i yange nan lu a mi cii nan mase kpen la nahan kpa , i gema i nder nan nan hingir or u he u lun a iyol i ke ’ jijingi , í nana fatyô u lun uma sha yô . Ity@@ akerada yase na “ mfe [ u mimi ] ” seer nena ? * Shin alaghga kwase la gayô nom u nan kpe , shin mô ve , gayô ve uhar cii ve hide ve vôso ior mbagenev , nahan kwagh ne va a mbamtaver kpishi . I@@ ̱ saan se iyol u lun ken mcivir u Yehova , i de lu sha shighe kpuaa tseegh ga , kpa i lu gbem sha won . ” ( Yohane 18 : 36 ) Ka sha ikyev i Tartor ne man a tsegha iti i Yehova shi a kende a hem@@ en@@ tor na sha , shi a er ishima na shin tar kpaa vough er i eren i sha nahan ye . 4 : 12 ; 13 : 18 . “ Vea U@@ me A@@ ta@@ m a Iyol i Be@@ en Ve H@@ er ” 4 : 9 , 10 . Shighe u Satan va hendan kwagh a Yehova ér a kuma u hemen sha won cii ga la kpa , Yesu zua ian i nengen er Yehova una tese dooshima man kwaghfan man tahav , shi una ôr ijir sha mimi shighe u tagher a mlu u taver la . Yehova yange tindi Yesaia za ôr ve mkaanem ma taver ve ishima . 34 : 13 ) Ieren ne ia va Aôndo a icivir shi mzough una lu ken tiônnongo kpaa . ( Luka 8 : 8 ) Man gema iv@@ or la di kanyi ? Kwagh ne ngu a tôô shighe man ishimawan kpaa u keghen ér iv@@ or ne i m@@ ende i vese la . Yehova eren a ior nav sha dooshima hanma shighe cii . 1 : 7 - 9 ) Doo u ishima ia vihi se shin iyol ia kpe se sha ci u se nenge ser iyange i Yehova ngi ti@@ mb@@ ir yum ga , kpa i̱ saan se iyol er shighe a lu her u se tese gbashima sha kwagh u mcivir u mimi yô . ( M@@ ika 7 : 7 ; H@@ a@@ b . U Ngu M@@ on@@ don I@@ engem i Yehova Kpa ? Or@@ pasalmi la yange wa icam ér : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera doo TER ishima . ” Yesu shi lu Or@@ shua u Aôndo , nahan yô mba yer un ér “ I@@ mo ” kpaa . — Yohane 1 : 1 - 3 , 14 ; ôr Anzaakaa 8 : 22 , 23 , 30 ; Mbakolose 1 : 15 , 16 . Er nan ve Yesu yange va shin tar@@ aa ? Kpa ú fa e̱r ityesen i c@@ ôô@@ ci ne kpa i lu kwagh u yange i va seer a seer ke ’ masejime kpa ? Kape ainge kpa i lu je la , Yehova ngu nengen ican i shin ishima i mba eren ivaa kpishi kua mbayev ve ye a ish@@ ô ve iyol la , ka ve mba noov man uter shin kasev man ung@@ ôô@@ v je kpaa , mba ve hembe soon ayol a ve ve yem ve kende ve la je la . Nahan kpa m ngu a vangertiôr mer Yehova so@@ om , gadia shighe u mea lu ken ishim@@ avi@@ h@@ in man a m@@ liam ashe kpa a k@@ ende@@ m ga , shi mayange de ér m tagher a kwagh u una he@@ mb@@ am u wan ishima a mi ga . ” ( 1 Kor . I@@ liam i sha ave ka gbenda u injaa u mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ve lamen yô . Yesu za sha Yerusalem sha shighe u P@@ ase@@ ka u 31 S.@@ W . la . Yange gba u Mbakristu mba ken Roma vea wa ikyo tsung sha er mbam@@ kposo mban vea yange ve u civir Aôndo “ sha imo i môm ” ga yô . H@@ il@@ ter tem tor ken inyom i 19@@ 33 yô , í gba tôvon Mbashiada mba Yehova a ican . Or@@ wa@@ sen@@ mhen u nan fe kwagh yô , doo u nana naan ior mba nan lu wan ve kwagh la icivir shi nana eren a ve doo doo shi nana waan ve ikyo vough er Eli@@ h@@ u er a Yobu nahan . ( Ôr Daniel 2 : 21 . ) Ity@@ ôkyaa yô , er Bibilo i kaa nahan , “ tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” Paulu za zende u pasen kwagh doo doo za been yô , á za ken Yerusalem ken inyom i 5@@ 6 S.@@ W . la . Ka er yange í dugh Á@@ d@@ á@@ m ken pur@@ usu kera nahan kpa í mase eren un batisema hingir Orshiada u Yehova ye . Mo Me W@@ ase U ’ 12 Aluer se soo ser Yehova a ungwa mbamsen asev yô , saa se kuran atindi na . — Anzaakaa 28 : 9 . Ka ve soo u fan er i hii ve Aôndo a de ér kwagh a er ve nahan yô . Gadia er i lu sha or man ku u ve yô , kape mnder u shin mbakp@@ enev di kpaa i lu sha or je la . Ishima i taver i Paulu yange lu a mi ken pur@@ usu la yange i̱ er kwagh sha ci u loho u dedoo ne kpishi je Ior hingir u zuan a “ mfe [ u mimi ] ” sha ayange a ase ne nena ? S@@ é tese ser Yehova ka “ ijiir yase i teman ” nena ? Yehova una yima se er yange yima Noa kua tsombor na nahan Kwagh ne kpiligh mba henen Bibilo iyol ga , gadia Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ikyev i nan ga . ” 5 : 14 , 15 ) Aluer se soo u nan Aôndo icivir sha mimi yô , ka kwagh u i doo u se hii eren je ne . Kape u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev mba tar ne kpa mkur ve una va ab@@ u , a kpilighyol je la . Sha nahan yô , lu u kwagh u ieren ve i ve a mi la una lu sha ityough vev . Yehova er ior nav h@@ we ken gbenda ugen . Zum u kwagh zua un a “ u@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli ” mba ken tiônnongo u ken K@@ orinte la yô , á kaa a anmgbianev mban wener : “ Mo Paulu iyol yam m ngu zamber a ven sha ishima i legh legh man ishima i sar sar i Kristu , mo u m lu or u cian kwagh sha ishigh y@@ enegh zum u m lu a ven la , kpa ka mea lu a ven her ga yô , m hingir u ci@@ h@@ in kwagh . ” ( b ) Ka nyi se time sha mi ken ngeren u a dondo nee ? 4 : 22 ; Rom . Paulu yange er nyi sha kwagh u tiônnongo u ken K@@ re@@ te laa ? U@@ k@@ ent@@ i lu sha a@@ kpe a gbenda kpishi shi mb@@ ate@@ en akaa wa nongo sha u su@@ u@@ lu@@ u a ikyav vev mbi te@@ en , ve lu te@@ en mk@@ em ma nyian man ma il shi se nenge a ak@@ ese a tom@@ ato man at@@ u@@ ur shi se nenge a ure@@ di@@ o man an@@ e@@ ma man ats@@ ah@@ ur man ice i cir@@ in sha it@@ you man ikyav mbi y@@ ôron man ut@@ se mba@@ ak@@ ô@@ vough kua mba@@ al@@ aha . Yehova yange za hemen u tesen Mbayuda mba sha ayange a Ne@@ hem@@ ia , mba i pase ve ken uiky@@ angen i tu@@ h@@ wa ne mlumun u sha mh@@ ôôn na . — Ne@@ h . ( Luka 4 : 43 ) Yange tindi mbahenen nav ér va za pase loho u dedoo ken ag@@ ar a kiriki man a vesen , shi shighe kar yô , a kaa a ve ér : “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” — Aerenakaa 1 : 8 ; Luka 10 : 1 . Kwagh ne tese se je ér sha mimi yô , Aôndo nengen ikyo i wan ér ka kwagh u a lu u or a er ve una lumun a nan yô . S@@ y@@ d@@ li@@ k . M@@ lu u sar sar man mlu u dedoo mba ve a mk@@ un@@ du@@ yol hen tsombor . ( b ) Kanyi yange i wase mbacivir Aôndo mba sha ashighe a tsuaa mbara u suen mcivir u mimi ? ( Ekesodu 19 : 5 , 8 ) Tsô , Yehova tese tahav nav vi@@ e vi@@ e . W . la . Tsô Aôndo tsaha ior nav . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér , “ Tom u I G@@ be u A Er T@@ or@@ ough T@@ or@@ ough La . ” ) Er Yehova a lu ijende yase yô , a soo ér se suur sha a na shi se pase un kwagh u a lu se ken ishima la ken msen , se ôr un akaa a se lu a mciem sha mi la man asaren a ase kua akaa a nyian se ishima la kpaa . ( Anz . 3 : 5 , 6 ; F@@ il . Ken inyom i 19@@ 55 la , se er ivese sha ci u se nenge ser aluer se hingir nom man kwase yô , se hemba civir Yehova cii . — Or@@ pa . Heela tseegh ga , cii ve noov man kasev ve lu ken bem shi ve civir Yehova ken mzough yô , gba u vea na Aôndo jighjigh taveraa shi vea civir un kpoghuloo . Man ka an nan fe shin nana lu or@@ fankwagh shin nana lu ib@@ u@@ me@@ or@@ o ? 1 : 21 — Sha mimi yô Yehova ngu yiman mba ve ne jighjigh mbara sha “ ib@@ um@@ egh ki kwaghôron ” n@@ aa ? Sha nahan yô , gba u a er iyua sha u wasen mbah@@ ev mban . Alaghga imba ieren i sha nom@@ or la ia na yô , se hingir u hu@@ wan ts@@ wam iyol , nahan se lu a ishima i or a er a vese c@@ a@@ veraa yô se or iyev . Man Eliya una er nyi sha shighe u Yehova una lu a n@@ ôô ura ga laa ? Kwagh ne bugh gbenda sha ci u akuraior agen a yange Mbayuda nenge ér nga wang ga la kpaa a̱ hingir mba va lun ken tiônnongo u Kristu . ( Yesaia 5@@ 6 : 6 ) E@@ i , ve mban mba a ci ke ’ i@@ kur@@ yan i he la ga , kpa ve taver ishima sha mi sha u kuran atindi a a gbe a zough sha i̱ la shi ve dondo m@@ ser@@ akaa u í ser i ver sha ikyev i i̱ la . Sha nahan yô , aluer i na u iwasen i u soo la ga kpa , lu a mnenge u apostoli Paulu kpa lu a mi la . Nenge wer kwagh ne bugh u gbenda u suur sha Yehova vangertiôr , nahan u nenge er una tese u ikyo i wan man dooshima yô . ( Mbaefese 5 : 1 ; Mbagalatia 6 : 10 ) Er tar shin “ akaa a [ a ] lu shin tar tsô kpaa ” a doo se ishima ga nahan kpa , kwagh gba se sha u@@ gb@@ ayol mba ior mba ve lu shin tar la . — 1 Yohane 2 : 15 . Kanyi Paulu yange ôr a tiônnongo laa ? — Rom . Kpa aluer se mba ken ij@@ ough@@ ave a mbatamen yô , vea er tom ve a iember shi kwagh ne una wase se u eren tom u pasen kwagh u Tartor saan saan . — Mbaromanu 15 : 5 , 6 . U ôron kwagh a an@@ ye nahan ne una na iyol ia kpe nan ; bee kera yô kwaghôron ne ka u mimi ga . 7 , 8 . ( a ) Lu nyi i na ve Aôndo bu@@ m a Aber@@ ah@@ a@@ ma ? Se tese dooshima u anmgbianev la nena ? Er lu hen tugh mb@@ ura mba@@ gbidyen bo@@ l due hen ag@@ iri@@ g@@ i la yô , se ungwa mbagenev lu l@@ ahan se kaan ér , “ Nenge , kasev va di kpuaa tsô a u u@@ can@@ ca vev man akaa a uman mngerem a mi . ” ( Se@@ kar@@ ia 8 : 16 ) Mbakristu mba er kwagh sha mimi sha ci u gba ve ishima u eren ishima i Aôndo . Ôr akaa a a tese ér takerada u Bibilo Tese ne u doo yô . Lu sha ci u ve lu a mbamhen vev sha kwagh u Mesiya , kua mhen u ve lu a mi ér or shon nana lu mes@@ iya u eren p@@ ati , u nana yima ve sha ikyev i mk@@ ighir u Mbar@@ o@@ ma la kpaa . Ka inja er yange mba nd@@ eren Yesu shin mbakp@@ enev kera yô , a za pase u@@ jijingi mba b@@ ov mban kwagh ér ve kuma u a tsaha ve , nahan m@@ tsaha una va sha a ve nahan . ​ — 6 / 15 , peeji 23 . ( Aerenakaa 25 : 11 ) Nahan kpa , Paulu lu a ish@@ ô sha kwagh ne . Na Wan@@ akiriki u Jighjigh I@@ civir ( b ) B@@ em u a lu ken ityar igen sha an@@ shighe kpuaa la wase ior mba Aôndo u pasen kwagh nena ? ( a ) Ka mnenge u vough u nyi i gbe hange hange u Mbakristu vea lu a mi sha akaa a a lu zan hemen shin tar nee ? W@@ ea fatyô yô , za a ve hen af@@ ishi a bran@@ ci man iy@@ aagh ki Betel ki hen tar wou la shin ki ken ityar igen je kpaa . 3 : 16 — Kanyi i lu kwagh@@ myer u mcivir u civir Aôndo laa ? Inja na yô , se de Yehova a nenge sha mbamzeyol asev . Kpa m hen mer ka ityôkyaa i hanma inyom yô me ember la ga . Se zua a mlumun sha mpin ne ken mkaanem ma Yesu iyol na ôr hen tugh mbu masetyô mbu uma na shin tar la . Ken washika u Paulu nger hen Mbagalatia la , a tese ér kwagh ne yange gba lun di in@@ umbe i mbayev tseegh ga , sha ci u yange pase wener I@@ she@@ ma@@ el lu tôvon Is@@ ak@@ a a ican ! A̱ shi nan kpa , er nenge a mba@@ a@@ gb@@ or@@ o mba u@@ men ityough kpishi tema un shin ijime yô ci@@ er un iyol kpishi , nahan mayange kera gema ashe ijime ga . Heela tseegh ga , kasev kpa mba ken Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban , kpa mayange mba keren ér vea lu mbat@@ esen ken tiônnongo ga . — 1 Kor . ( 2 Mbakorinte 11 : 28 , 29 ) Aluer se mba ken ij@@ ough@@ ave a ve ga yô , se lu seer ve a seer tom . Se kpa se fatyô u eren sha akaa a a soo hen a@@ vese la . Zum u Na@@ omi za c@@ in hide ken Bete@@ le@@ he@@ m a@@ ve@@ ve , shighe u nom na kua ônov nav kpe kera la , Na@@ omi kera soo ér i yila un sha iti ne ga , gadia inja i iti shon ér “ I@@ ember Y@@ am . ” 4 : 17 ) Sha nahan yô , ken ngeren ne man u dondon la , se lu timen sha mbamhen mbagenev mba mbatamen mban ve dugh a mi la . ( Mbaromanu 1 : 25 ) Kpa mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi um@@ illi@@ ôn imôngo mba fan mimi sha kwagh u Aôndo sha u henen Bibilo . — Ôr Aerenakaa 17 : 11 . Ka se er hanma kwagh u se fetyô cii sha er se palegh akaa a a na se kpe la yô . Ish@@ ember i Armag@@ e@@ don la i zua sha gar ugen ken Iserael u tsuaa la , i yilan gar la ér Me@@ gi@@ do . Zum u a tim kwaghaôndo u aiegh kera cii sha shighe u zege@@ can la , mba ngise ve z@@ aan un la vea yevese vea za ker ijiir i y@@ eren kpa vea zua mi ga . ( Luka 23 : 30 ; Mpa . ( Ekesodu 3 : 7 ) Mayange je lu kwagh u Yehova a̱ nenge er ior nav ve lu yan ican shin una ungwa m@@ liam ve@@ m nahan kpa , kunya a kôr un a ve ga ze . Ken injakwagh i tal@@ ent@@ i la di , Yesu tese ér gba u mba i shigh ve mkurem la vea eren ityom ve i Mbakristu la sha gbashima . Or a kuma anyom a me ve nana er batisema ? Aluer ú er kwagh nahan yô , alaghga ú wa mbap@@ asen kwagh u Tartor mba ve eren tom u pasen kwagh sha kwaghfan hen tar la ken kwaghbo . Se geman ior sha u ve̱ hingir mbahenen yô , se zua a ak@@ ar a mimi ( Mateu 7 : 15 - 23 ) U vendan Mkaanem ma Aôndo sha ci u g@@ wa u bo u Mbakristu Mba@@ aiev la ka inja er ka washika u ikyar ú u ishima shima a nger a ne ér i̱ va na ú kpa ú gem un ú v@@ ishigh kera sha ci u ieren i bo i or u í tindi nan a mi ér nana̱ va na ú la nahan . Nahan cii kpa , imoshima i anmgbianev mba kasev mbagenev ia kaa a ve ér ve kange ityough shighe u kwagh a lu nahan yô . ( Mateu 26 : 6@@ 3 , 6@@ 4 ) M@@ hen u geman bem vea zege@@ pristi veren sha ityough ki m@@ til u tilen sha mimi hen Ter na , Yehova Aôndo la va Yesu ken ishima ga cii . Anmgbian ugen ken tar u J@@ ap@@ an nger wener : “ Shighe u m lu anyom 14 la , m due kwaghpasen vea ortamen ugen , nahan ortamen ne nenge er kwaghpasen la ma@@ am iyol ga yô . F@@ a wer Satan yange fi@@ ir uumace cii ken aie ne . De m tese ikyav : T@@ ôô ase wer u maa ya , u na ior ha@@ ya her . A fa dedoo je ér , aluer ashe yina se iky@@ ôr se ure se mba zu@@ du@@ u , se zer zungwen gbem yô , kwagh la una na se iv@@ ôron iyolough , alaghga je yô se kera lu tse@@ vaa kpaa ga . U fan ser kwagh u se eren la ngu a kôr Yehova iyol la ka kwagh u se er as@@ enge a mi ga . Er nan ve kwagh a gbe Mbakristu sha kwagh u wer@@ ayange u i eren P@@ ase@@ ka laa ? L@@ um@@ un Hemen u Yehova Ikyav i yange i hemba tesen wang ér Bo@@ a@@ shi yange veren ato a Yehova yô , lu gbenda u yange t@@ ange iyol ga kpa gema dondo tindi u Aôndo sha kwagh u ip@@ aan la . 16 : 12 ) Mbashiada mba ken tar u J@@ ap@@ an mbara dondo ikyav i Yesu la . Nahan a ker gbenda sha ikyev i mbahemenev mba hen makeranta na ér or u i lu i@@ kpa i nan la nana zua a mi . Ior kpishi hen ér y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i zan ka m@@ ze@@ hemen . Ka nyi ia wase se shighe u i lu se ken ishima dang - na ? Or@@ tom u ter la u masetyô la yange za yer tal@@ ent@@ i na . Nahan Yesu lu tesen ér mbadondon un mbagenev kpuaa ken mba i shigh ve mkurem la vea va wa ifer man h@@ we@@ ve@@ e ? 17 : 9 ) Kwagh ka una lu nahan yô , a er kwagh fele je i hemba er mbamaren asev kpôô kpôô ma ve er la , sha ci u “ akur@@ a@@ sh@@ ee a Na ” nga a tahav mbu nengen a mlu wase u k@@ imi shi karen mbamhen asev mba ken atô kpaa . ( Ps . Yakob kpen kera yô , an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev hen ér alaghga Yosev una soo u or@@ on iyev sha a ve . “ Mbat@@ yomov mba S@@ ha@@ av mba ve kera wa ikyo sha tahav vev mbu i ver ve sha mi hiihii la ga , ve undu ijiir ve i teman jim la yô , ngu kuran ve ken uiky@@ angen ken ime i shin , gbem , sha ci u ijir i sha zege@@ yange la . ” — Y@@ U@@ D@@ A 6 . Ka he@@ ela a mase yemen a na ken gar u Roma ye . Nahan Wan na , u lu ort@@ yom u age@@ egh ne , hingir un u Aôndo tindi shin tar ne sha u a va na nagh sha er se zua a uma u tsôron yô . — Mateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 16 ; 17 : 3 . U@@ gomoti hingir mba van a tôv@@ ac@@ an kpoghuloo je shi ve de ér ior mba eren kwagh sha tindi ga ve er ts@@ wam sha ishima ve a m@@ yange shio . Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ka ve na mba@@ wasen ve mban ityom kpishi , shi ka ve lu a iwuese kpishi sha tom u dedoo u anmgbianev mba jighjigh mban ve lu eren sha mimi kpoghuloo la . Samuel Yange Gba U@@ wer u Eren Kwagh u V@@ ough Ga , 10 / 0@@ 8 N@@ gi@@ se la , Aôndo de ér ior ve lu a ikp@@ ela u@@ kase , kpa a venda ieren ne hegen . E@@ ri@@ c : U@@ foto mban doo u nen@@ gen@@ e ! Ka nena se fatyô u fan ser ka mpin u se pine ve una lu sha ishima i or@@ ya je nee ? Vea ume atam a iyol i been ve her . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 9@@ 2 : 13 , 14 . ( Ps . 8@@ 3 : 2 - 4 ) Yange gba u a kura ikyurior i tsombor u kwase la ua due ker la , sha er i de timin i̱ shin i hông@@ or i̱ ga yô . Yesu yange kaa a ve ér : “ Ne tsu@@ me er ne fe icighan@@ ruamabera man agee a Aôndo kpaa ga yô . ” Yesu ôr kwagh a ikpelaior i tor@@ on asema la ér , aluer ka un ve keren yô , ve de mbaapostoli nav ve yem . Takerada u Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la , kua ityakerada igen shin tser u D@@ V@@ D u ken zwa wou la , ia wase u kpishi u fan kwagh u nongo u Yehova . Mbakristu mba lun kwa@@ v mbagenev mba eren tom u pania shin mba shin Betel . ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan se “ cir@@ in k@@ ap@@ u ” sha iwanger yase i ken jijingi la ga ? Sha nahan yô , kasev Mbakristu kpishi tagher van@@ ger a ah@@ endan man tôv@@ ac@@ an . Mbam@@ zeyol ngee ken ivese nyian kpishi . Akaa a kper@@ an a sha kpe@@ kpe man akaa ag@@ enegh a i dugh shin inya yô tese ér iji@@ mba man u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav yange ve du@@ mbur ken gar ne . A nyôr p@@ ati nahan a ya tor u nengen sha gar u lun a iky@@ ô@@ mp@@ eni kpishi . Yesu tese ér tar ua iv a ior mba ve lu a “ ishima i legh legh ” man mba perapera man mba zungwen mhôônom man mba ve lu “ asema wang ” kua mba soon be@@ em . — Mateu 5 : 5 - 9 . Apostoli Peteru taver Mbakristu ishima ér : “ H@@ ide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ku lu sha a ven nahan , . . . Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye . ” Anmgbian John C@@ oo@@ ke , u yina anyom 20 yô , mough ken tar u I@@ ng@@ i@@ la va mkohol ne . Mayange gumor ne hungur mkaanem ma sa@@ gher iyol , ma taver un ishima ne ga , ér : “ Kwagh@@ môm sha won a de yangen ne agumaior u eren tom pania ga ! ” GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Yange m hiin u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova yô , m mase nengen mer uma u eren i@@ pi@@ la u m lu a mi la zua sha kwagh u Bibilo i̱ tese ga . Sha mimi yô , akaawan a ken ityakerada ne kpishi ka i hide i kimbir kwagh u a lu ken takerada u u hembe tsan sha won cii la . Inja i ishember i ken zwa Grika i í kaa ér Yesu “ vaa ” la ashighe kpishi ka i lu u “ ha@@ an m@@ liam ashe . ” Kpa , ishember i í er kwagh u m@@ liam ma Maria man mbagenev mbara yô ashighe agen ka i̱ tese “ m@@ liam ma v@@ aan g@@ enger g@@ enger . ” I pase se kwagh u injaa môm u se er ve se taver ishima la ken Pasalmi 27 : 2 , 3 . Ka shighe u nyi nahan ian ka i due i kwase nana tese ér nan sue hemen u nom u nana ? Kanyi se nengen a mi ke ’ it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh i Yehova i̱ i̱ tese ikyav i tahav n@@ av@@ a ? Ka atô@@ akyaa a nyi Pasalmi 1 : 1 a tese ér nga a va or u civir Aôndo a m@@ saan@@ yol@@ o ? Shighe u i lu nôngon ityav ken inyom shon la , Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu “ ônov mba tartor ” la , lu uiky@@ angen ken jijingi ken Zege@@ bab@@ ilon . Sha kpôô yô , kwaghôron u Bibilo ne ka u mimi , a kaa ér : “ Mb@@ any@@ ar@@ ev ka ve tema tor sha mba@@ ats@@ anev , man or u yan inj@@ ô yô , ka kp@@ an u or u nan inj@@ ô la ” ! ( 1 Peteru 5 : 5 ) Nenge ase er se lu a ityôkyaa i dedoo i dondon ikyav i Mose i hiden a iyol ijime la sha wono ! 24 : ​ 3 , 21 , 29 ) Kpa loho u dedoo u u lu yô , “ zege@@ ikpelaior ” ia war bo@@ can u una va tser tar cii la . Er ve fe ér gba u a wase ve sha ikyaa ne yô , ka ve sôn Yehova ér a wase ve u zuan a ikyar u dedoo . — Ôr 1 Mbakorinte 7 : 36 . ( Genese 3 : 1 - 7 , 14 , 15 ) L@@ ù u u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov vea kar imôngo cii man a mase kaven akaaôron a profeti la dedoo ye . Shi m fa er ityom i lu kpishi sha ci u agumaior a ken nongo u Yehova yô . ” Anmgbian u kwase Gre@@ the@@ l kaa ér : “ Yange m lumun u m@@ ough@@ on yemen ijiir igen sha ci u m soo u tesen Yehova mer ka un a hembe doon mo ishima ye , ka tar shin im@@ aagh , shin ma ian@@ tom ga . ” Yehova maa yange gba doon doon ishima je ga he ? — Mbaromanu 5 : 10 . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) Lu u gumor Solomon una tema a gbaa kenger er ter na lu maan jighjigh na ken Yehova tseegh maa una de je ga . ( 1 Peteru 3 : 8 ) Shi alaghga mhôônom ma zungwen ma a na kwagh u ior mba se zough a ve ken tom wase u pasen kwagh la una hemba gban se ishima cii . • Hii nan ve kwagh a gbe ior i Yehova sha agee a a hembe a sha mar@@ ami la ? Kanyi i gbe u se er ve se kure tom wase u pasen kwagh ne doo doo ? Aluer se gbidye kwar sha akav a mba civir Aôndo sha mimi yô , ka mtsera u nyi se zua a mini ? Ikyav i tesen yô , shighe u ij@@ ever@@ ahumbe igen va ta sha tar u Philipp@@ ines ken uwer u No@@ ve@@ mba inyom i 20@@ 13 , vihi akaa kpoghuloo la , tor u hen gar u vesen ugen kaa ér : “ A shi nan kpa Aôndo ngu a vese ga . ” U@@ t@@ so mbara tôô mbananjighjigh sha ajiir a ic@@ aa mba van a ve i@@ oo sha u ve̱ va civir Yehova ken Yerusalem yô . ( 1 Mbakorinte 5 : 11 ; 6 : 10 ) Or@@ henen Yuda yange nger kwagh sha kwagh u mba gban ah@@ on mba ve ‘ venda mbau@@ tahav , ve tu@@ h@@ wan mba ve engem , ’ shin mba ve nengen sha tiônnongo la . Z@@ enden ken I@@ wanger i I Lu T@@ an Se@@ er a Se@@ er Ne , 3 / 1 B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O 3 : 1 - 13 ; Tit@@ u 1 : 5 - 9 ; 1 Pet . 5 : 1 - 3 ) Nahan aluer sar nomso@@ or u lun di@@ ak@@ on shin ortamen man mba a na nan tom ne ga yô , nana ver ishima sha akaa a nana er ve nana seer vesen ken jijingi la . Davidi u sha ayange a tsuaa la kpa yange lan er ka a̱ palegh or ve i lu nan la ga . — Ps . la hanma shighe . Shin er yange i er Yeremia atsan nahan kpaa , á lu jighjigh her M U@@ ng@@ wa I@@ mo i Yehova , M Z@@ ua a A@@ veren Kp@@ ishi ( E . ( b ) H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange tese wener un na mba@@ aie mba Mba@@ shi@@ ria mbara jighjigh ga nena ? Ior mba hemban 3@@ 00 nahan yange ve nyôr mkombo ne ken t@@ ent@@ i u vesen . 14 : 4 ) Kpa ka an nana va tim kwaghaôndo u aiegh u a lu er ka id@@ y@@ a@@ kwase laa ? ( Yesaia 5@@ 8 : 14 ) Kpa afer@@ akaa a ior ve eren la yô , nga a ‘ pav ve a Aôndo ve . ’ — Yesaia 5@@ 9 : 2 . Alaghga yange ve er kwagh u van a il@@ y@@ ahan sha iti i Aôndo shi ve he@@ e tiônnongo kpaa . Aluer ma hur@@ or wou ngu a mfe kpishi nahan , u ôr mbagenev kwagh u nan ga he ? Nahan ve fa u wan ishima man u zungwen mhôônom kpaa . Shi ka vea tesen mbagenev akaa a ve hen la nahan i saan ve iyol kpen kpen . ( Ps . M@@ ac@@ mil@@ lan yange civir Yehova sha mimi kuma e̱r u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov at@@ ar@@ atar nahan ( Duteronomi 5 : 29 ) Se er nan ve se lu a ishima i cian Aôndo shi se palegh kwaghbo u ken jijingi sha “ ashighe a ican ” nee ? — 2 Timoteu 3 : 1 . 35 : 1 , 2 , 5 - 7 ) Mba i sar ve u nyôron ken paradi@@ so la shi ve lu civir Aôndo sha mimi la cii vea nyôr ker . ( Luka 23 : 46 ) Maa á sule . Ken inyom i 19@@ 43 la , i t@@ indi@@ m ér m za er tom pania hen gar u P@@ ort@@ land , kpen@@ tar u O@@ reg@@ on . Han@@ ma@@ or u yange nana tesen ityesen i aiegh shi nana civir aôndo u aiegh cii ‘ i wua nan sha ci u nan tese er i hendan kwagh a TER ’ yô . Nahan kpa , Peteru lu a de mciem kua a@@ kper@@ an cica cii ga , man lu u ica a gba ga tsô , una kav er i gbe u una de mciem man a@@ kper@@ an a tan vindi vindi yô . A@@ kper@@ an nga ga , sha iwasen i Aôndo yô , se fatyô u wan ishima a atsan shin mbamlu mba taver tsung mba alaghga se tagher a mi hegen shin ken hemen la . • Ôr nen Y@@ ear@@ book mba tse@@ v man mba he@@ v cii . 21 : ​ 3 , 4 ) Se mba a v@@ eng@@ er@@ tiôr ser , Aôndo una va na Kristu tahav sha akaa a shin tar sha shighe u hemen na u Anyom D@@ u@@ bu la . ‘ Mkaanem ma Aôndo jimin cii ka kwagh u mimi , ’ man er se fetyô u kôôm i@@ aven i angahar ase iyol yase ga yô , se mba lumun gb@@ end@@ atesen u Aôndo la saan saan . — Pasalmi 119 : 1@@ 60 ; Yeremia 10 : 23 . Ka nyi ka i tese mlu u ishima yase ? Se fatyô u hemban ityav mbi se lu nôngon a Satan ne je he ? I sun@@ da ve ken hanma “ ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . ” I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 7@@ 4 14 : 24 - 32 ) Kpa Peteru gem kenger zege@@ ahumbe yô , ci@@ er un iyol . Hen shighe la , Yesu fa kwagh u Yehova tsema tsema je i pase kwagh na ér ngu “ i@@ been i Aôndo u i nengen a Na ga la . ” ( K@@ ol . Er se lu henen i̱ la , doo u se eren nen msen er or@@ pasalmi nahan ser : “ T@@ ER@@ E , nam , m@@ ̱ fa igbenda You , tes@@ em i@@ hange You . ” M@@ fe u yange fa ape ityesen shon hii man er i hii ve i nyôr ken u@@ kwaghaôndo mba tar ne kpishi la lu hange hange , sha ci u kwagh ne yange wase u geman ishima na sha er una lumun kwagh u Bibilo i tese sha ikyaa ne yô . Ge@@ ma mba ve ye ikyar a Aôndo u uma k@@ ang@@ en@@ aa ga la di ye ? Mba ve lu di sha tse@@ ene@@ ke ve la kpa soo u o@@ gh@@ om uwegh cu@@ ku@@ u tsô kpaa ga . Nahan kpa , ci@@ er mbaapostoli nav iyol kpishi . Ieren i keghen kwagh la ia wase mnenge u se nengen mkav u Bibilo u i sôron un kure kure la nena ? Alaghga gbenda u ort@@ wer la nana ôr u kwagh shon la ua doo u ga , kpa u de wer ishim@@ avi@@ h@@ in i na u er kwagh kpee ? Yesu una kure mbagenev ijir una na ve uma , kpa mbagenev yô una tim ve . Sha mimi yô , se soo u civir Yehova ‘ sha agee ase cii . ’ ( W@@ a a@@ kwa@@ ti u a kaa ér “ Ity@@ akerada i Í Er sha ci u Mba@@ ap@@ ir@@ ashe ” la ker . ) Shighe u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am ver mcivir u wan@@ b@@ ua la , mbacivir Aôndo mbam@@ imi mba ve lu ken tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese mbara er nyi ? I@@ vaa ngi i zua iorov uhar mba icombor ve i lu kposo shi aeren a ve man mlu ve kpa a lu kposo yô , shi ashighe kpishi m@@ fe@@ takerada ve kpa ngu a lu kwagh môm ga . ( Yes . 60 : 22 ) Nahan kpa , Yesu yange tese ér a taver mbagenev u nan ishima sha tom ne ken ayange a masejime . Mose yange kaa a Mbaiserael ér , “ ka tar u TER , Aôndo wou , A nengen sha u yô . ” ( Pasalmi 1@@ 39 : 23 , 24 ) Davidi ngise fa er Yehova a vande fan kwagh na vindi vindi yô . Daniel man ak@@ ar a na taver ishima ér vea per tindi u Yehova ga . Kwagh ne tese wang ér mbamaren vev tese ve igbenda i Yehova tsembelee . Shi yange i fa T@@ ib@@ er@@ i@@ u ér ka or u eren idya kpoghuloo kpaa . — Daniel 11 : 15 , 21 . Nahan Y@@ eho@@ y@@ ada na zwa , tsô , ior za hen iyou i Ba@@ al , aôndo u aiegh , ve za yô@@ h@@ ôr i ; ve hembe at@@ se na a nan@@ den nagh sha mi , kua ie@@ ev nav , shi ve wua pristi u Ba@@ al kpaa . ( Genese 1 : 1 ) Ior mba lun a mkav umiliôn imôngo sha tar jimin cii lumun a mkaanem ma mimi man . Akaa a d@@ an@@ en se , a nan se vihin shighe wase nga seer a seer . Mbam@@ lumun mba nana na la vea wase se u fan mhen u nan . — Ôr Mateu 16 : 13 - 17 . Aluer kwagh er nahan ga kpa , alaghga mba se pase ve kwagh la vea ôr mbagenev kwagh u se pase ve la shin vea ôr ve kwagh u se ne jighjigh a mi la man ieren yase kpaa . Se fatyô u civir Yehova sha mimi shighe u se tagher a m@@ taver je kpaa , aluer se umbur ser m@@ taver la ka “ an@@ can u pe@@ es@@ a u sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee ” yô . ( Yohane 5 : 19 , 30 ) Er i lu Yesu í ver un Tor u tar ne yô , ka un a lu or u hiihii u yan dyako u ú ye . “ Kristu kpe sha asorabo ase . ” La@@ ura una fatyô u ôron we er á lu ú yô . Shighe u z@@ ur@@ um u a nenge Yesu mk@@ er shi a wua un la , a er msen hen Yehova ér : “ Ka ishima Y@@ am ga , i̱ lu ishima You i̱ er ye . ” T@@ ôô wer kwagh shon ngu eren ave ave ! U pase ve kwagh u i gbe u vea er la , ve kpa ve lumun u eren nahan . “ W@@ a ago iyol sha u va kohol Aôndo wou . ” — A@@ M@@ O@@ SH@@ I 4 : 12 . “ U lun ken ican kpaa m fa , u ng@@ een a kwagh wuee kpaa m fa . U tesen ikyav yô , tôô ase wer , kwase ugen ngu zenden hen kpe@@ zege@@ mnger s@@ angen ik@@ we@@ mbe i y@@ uh@@ wa - mnger i he@@ e sha kpe@@ tar yô . Yange i kaa a Mose man Yosua ér ve tsua ak@@ ô@@ v shin angahar a ve kera shighe u vea z@@ aan hen icighan@@ jiir yô . ( E@@ ks . Or u yaren kura hen b@@ am la kua mbagenev gba tu@@ ur un ken ityô ér a̱ dugh inyaregh k@@ ira a̱ za wa ken iti na ken b@@ am ugen . Se fatyô u tôôn akaa a ngise d@@ an@@ en ior la karen sha a a d@@ an@@ en ior nyian la nena , man ka mpin u nyi a gem a dugh sha kwagh nee ? M@@ lu wase a Yehova ka a taver zum u ka sea seer yaren tom a Ruamabera sha u tesen mbagenev yô . M su@@ gh ne kpishi , kwagh@@ ngeren ne due hen or u nan civir Yehova hii yev je yô . ” Aluer nan nenge ér ka or môm tseegh nan lu hemban lamen yô , doo u nana bugh gbenda sha kwaghfan sha er ior mbagenev kpa vea lam yô . ( Pasalmi 119 : 8@@ 9 , 9@@ 0 ) Ka sha mkaanem ma Aôndo — ‘ atindi na a Sha ’ la — iyange man uwer kua as@@ an á zenden sha ajiir a á vough vough , shi á tim tar sha am@@ agh a u , sha er u̱ lu gbem sha won ye . Yange gba u á lu aka@@ au@@ ma a ken t@@ so la tseegh aa war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara ye . — Genese 6 : 17 - 20 . Heela tseegh ga , iky@@ aren yam i zan kô@@ le@@ eji lu zu@@ lum , nahan m soo u tôôn shighe wan iyol sha mi . A@@ yôôso a kwaghaôndo lu zan hemen ken ityar ne sha shighe la , nahan í lu nan@@ den ior mba ityav num ve udubu udubu la uma , í lu gbidyen mbagenev eren ve atsan kpishi shi i lu tan mbagenev gb@@ u@@ u@@ ka wu@@ an kpaa . Aluer u ker iwasen hen a na yô , mlu wou vea na una hide a doo . • Er nan i lu a inja u Mbakristu vea kura mlu ve u ken jijingi laa ? Nahan kpa , kwagh u yange er Mbaiserael la ka ic@@ in@@ tan hen a vese , sha ci u aluer se mba keren imba iky@@ ar@@ yan la yô se mba keren kwaghbo . Ph@@ illi@@ p kaa ér : “ Yange se ver ishima sha akaa a injaa a se nenge a mi ken ior i N@@ ah@@ u@@ at@@ l la ; gadia icombor ve lu kôôsôô , shi ve eren kwagh a mbagenev sha mimi , shi ve wa nagh kpishi kpaa . ” 25 : 13 ) De ase se time nen sha injakwagh shon nahan se nenge nen er anmgbianev asev mba i shigh ve mkurem la ve dondo kwaghwan u ken injakwagh ne yô . Ú ng@@ ur@@ en ôron Bibilo i̱ ôron i̱ ken hanma s@@ ati ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la yô , ngeren ne una lu ú a inja kpishi . Cii man se na mlumun sha mpin ne yô , de se nenge nen er i hii ve iliam i sha ave i lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato a inja yô . Mba suen tom u Tartor sha u nan shighe ve man inyaregh vev shi eren u sha agee a ve kpaa . ( Genese 3 : 1 - 6 ) Or u hiihii la vea kwase na dondo Satan , ort@@ yom u hemban@@ ato la , nahan a hingir tor ve . Ôr Mpase 7 : 1 - 4 . I@@ ny@@ aregh k@@ ia doo ior ishima kpishi . — 2 Timoteu 3 : 2 Ka akaa a nyi se hen ken an@@ zaakaa a i nger ken Mateu ityough 24 man 25 ? Se mba kera kaan s@@ r : “ Se gbaa yan . . . akaa man akaa tsô , gadia kp@@ er se mba kpen ” ga , kpa se mba a ishimaverenkeghen i va lun uma ken paradi@@ so shin tar . — 1 Kor . Nahan cii kpa , ikyav tese wang ér mba ve lu yan ican sha ci u iti i Yehova la cii , te ve kera ga . A@@ hab@@ a yange mough “ k@@ ôndo sha u za yan kwagh shi man kwagh kpaa . ” A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo a doon tsung pase kwagh u Tartor u Aôndo ua er shin tar ne yô . K@@ on ngu u hide u ya kwaghyan u ú er iyol i ú ne . ( 1 Pet . 3 : 18 ) Y@@ ese tese mbahenen nav ér un kpe kpa un nder , shighe u ande hen a ve ken iyol i orumace la . Ka nyi am@@ een mbadondon Yesu mba tsuaa mbara yange ve tagher a mini , man kwagh ne zua sha am@@ een a Mbakristu mba sha ayange ase ne kpa ve tagher a mi la nena ? Apostoli Yohane wa Mbakristu mba ve lu ken tar u ts@@ wam ne kwagh ér : “ Tar u̱ de kera doon ne ishima ga shin akaa a [ a ] lu shin tar tsô kpaa ga . . . . Nahan kpa , ashighe kpishi anmgbianev mba se civir Aôndo a ve imôngo la ka ve wase se jighilii . Kwagh u se hii fan sha kwagh u I@@ so@@ u man Yakob yô , i pase wanger wanger ér lu Yakob gba u ter na una ver un doo doo ye , lu I@@ so@@ u ga . N@@ ana wase hanma or u lun a iwuese sha kwagh u Kristu a er sha ci wase la . Gbenda u Mbat@@ yomov W@@ asen Ior sha Shighe u Kristu La Aluer or a̱ tese an@@ ikyav di kpuaa ér sar nan sha u pinen a ishima i môm shin sha u lumun ér i̱ henen takerada ú u har sha Bibilo a nan yô , se wa iyol se kegh a kegh u karen jighjigh u nan wase a nan . ‘ I K@@ uma Wan@@ akiriki u Yehova sha ci u A@@ ka@@ abo A@@ se , ’ 1 /@@ ⁠ 15 Jigh@@ ilii yô , u eren msen hen Yehova sha ci u tesen mbayev ou ga . Een , Yehova ngu a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbatyomov sha , ka ve una yar tom a ve u̱ timin ini@@ on@@ go@@ ior man akuraior a a nôngon ityav la ye ! Nahan , zum u M@@ ik@@ aia kaa a A@@ hab@@ a ér u@@ profeti mba@@ aiev mbara cii mba ôron akaa sha “ jijingi u aiegh ” yô , or@@ hemen u mba eren wa@@ y@@ o la er nyi ? • P@@ ase kwagh u a lu mhen u Yesu Kristu la . 3 : 19 , 20 ) Sha nahan yô , Yehova tsua mbagenev ken Iserael ver ér ve lu upristi , kpa upristi mban lu ator ga . Ve naan ini@@ av sha u@@ ile sha ci u asorabo a Mbaiserael eren la . ( L@@ ev . ( 1 S@@ am . 1 : 28 ) U fatyô u karen iyol vea wan wou u kiriki sha u a fa ma ish@@ u@@ ghun , er “ u nder ve@@ e ? ” shin “ u p@@ ande ve@@ e ? ” Kpa ashighe agen di yô , alaghga u nenge wer hemba doon u ú ôr kwagh ti@@ ôn@@ ôô u una wase ve yô . ( Mbaheberu 11 : 1 ) Or@@ timen sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo , Al@@ lan S@@ an@@ d@@ age kaa ér : “ T@@ aver mo kpishi u lumun mer akaa a a lu [ sha tar jimin cii ] , sha inja sha inja ne gba duen ab@@ u tsô , kwagh a fatyô u lun nahan ga cii . I@@ ca gba ga tsô se va ase@@ gh sha anc@@ a@@ ver@@ you u kp@@ el@@ an zenden a mi . Shin er alaghga apostoli Paulu yange una fa mbananjighjigh mba ken gar u K@@ olose cica cii ga nahan kpa , a nger ér : “ Se mba su@@ ghun Aôndo Ter u Ter wase Yesu Kristu sha ci wen gbem zum u ka sea eren msen sha ci wen yô ; gadia se ungwa kwagh u jighjigh wen u nan u ken Kristu Yesu la man shi dooshima u u@@ icighan@@ mbaiorov cii ve doo ne asema ” la . ( K@@ ol . Kanyi yange i wase or@@ kuran ib@@ ua ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia ve de u man m@@ sô@@ rom kpishi ? Kanyi i lu ityôkyaa i vesen i ka i na ve se wa ikyo sha kwagh u kuran iyol yase tsung y@@ um@@ u ? Ka jijingi u Aôndo yange na ve or@@ pasalmi ne nger kwagh ne u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo cii man i mar Yesu ye . Kpa , er or@@ tim@@ en@@ sh@@ a@@ akaa ugen á er nahan , ityav mbi ve nôngo ne “ ka môm ken ityav mbi i gbe je mbi hembe s@@ ôngon mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u je i cie iyol ôron yô . ” Mba a fatyô u hemban taver ve u lun a an@@ za a perapera je yô , ka agumaior , sha ci u mba@@ kwa@@ v ve kpishi nyôr iyol ke ’ ici@@ mb@@ iv mb@@ ib@@ ov mbi m@@ en@@ an man dang u iji@@ mba@@ gh kpaa . I@@ aven ne ka i injaa je ka u se pase Yehova m@@ tsough u se tsough u civir un a ishima môm gbem sha won la ken mbamsen asev . Yange kaa ér hanma or yô nan ngu a ian i tsuan kwagh u nan soo yô ; shi or a er isholibo yô , nana za ityough ki nan . — Ivur 19 man 20 . Ior mba yange ayôôso la wua ve la kpe ku u ab@@ ur ab@@ ur tsô shi mba ve war la kpa lu di nahan tsô — kpa kwagh u yange va a “ shighe u bo ” la jighilii yô lu num nôngon . A kaa ér , “ Yange m nengen er saan anmgbianev mba nomso man mba kasev mban iyol yô , mo kpa m soo mer i saan mo iyol er ve nahan . ” Nen@@ gen Mba I@@ fer@@ kwagh i Doo Ve Ishima la , Er Yesu Kpa a Nen@@ gen Ve Nahan Lu nyi Yesaia nenge a mini ? Eliya yange tese ér un na Yehova jighjigh taveraa nena , man ikyav na ne i mgbegha se u gbidyen kwar sha nyi ? Ú NG@@ U ER K@@ on u L@@ ag@@ an@@ i A@@ una Kpa ? Er ma i lu nahan yô , kwaghhenen ne gema na a na se ian i kimbir mkaanem ma Mose ma ma kaa ér : “ [ Yehova ] ka vande , tom Na ngu vough ; gadia igbenda Na cii , ngi jighilii . • Tindi u Iyange i Me@@ men la tese Mbakristu nyi ? K@@ a@@ ther@@ ine kaa ér : “ Doo@@ m kpishi er m k@@ ur isharen yam i zuan a or u me wase nan nana civir Yehova la yô ! ” W@@ ea lumun yô , seer tesen mo Bibilo . ” Lu@@ un er imba or la yange nan de ieren i nan i Ruamabera a vende la cii ve nan tsegha iyol i nan yô , iyol@@ tseghan la ma i lu i sha inja . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u kwase ugen u haa awambe anyom 12 la . Ka nahan ve Yesu kaa a na ér : “ I de u asorabo a ou ” ye . Yehova yange ya iky@@ ur a Mbaiserael . Er se doo Yehova ishima yô , se mba a vangertiôr ser una na se akaa a kwagh a gbe se sha mi la , aluer se ver akaa a Tartor hiihii ken uma wase yô . Tsô F@@ l@@ or@@ ence N@@ igh@@ t@@ ing@@ al@@ e fatyô u sôron gbenda u mba wasen mbat@@ wer@@ ev tom nengen sha mbau@@ angev la kpa ? Anyom nga kar yô , Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a kua Marku hide yem ken An@@ ti@@ o@@ ki . U@@ ̱ nan mlumun sha mpin ne yô , de se tôô i@@ ember@@ yolough se kar sha kwaghyan . ( 1 Peteru 2 : 16 ; Mbagalatia 5 : 13 ) M@@ fe u se fe mimi mba ken Bibilo nyian ne pase se sha ikyev i atesen a u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev la tu@@ h@@ wa . Shighe kar kpuaa yô , a hii u pa@@ ase gbenda u va geman i@@ vangeli i Yohane . Yange gba Adam man Ifa a isholibo shio . Kpa , Aôndo doo Mbaiserael mbagenev ishima , shi sar ve u civir un kpaa , nahan kwagh la mgbegha ve u civir sha mimi . ( Ps . 37 : 8 ; 10@@ 3 : 8 , 9 ; Anz . 17 : 9 ) Paulu wa Mbaefese kwagh ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . De ne nen di@@ abolo ian ga . ” Mbat@@ esen mba Mbayuda yange ve tesen ior ér kasev ve de zenden a nomso mba i lu anmgbianev vev ga la imôngo ga , u zan zende a ve je yô , lu kwagh u vea ci@@ h@@ i a er ga . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to peeji 31 la ] ( Y@@ er 31 : 15 ) , 12 / 15 Ka aeren a Peteru a nyi ú umb@@ ur@@ u@@ u , kpa er nan ve yange Yesu tsua un ér a lu apostoli ? Kwagh u Yehova lu nan ve la kera doo ve ga , nahan ve gba ah@@ on ve kaa ér : “ Se umbur ish@@ u i lu se y@@ aan ken Igipiti gbilin kua fur@@ um man ic@@ e@@ gher man al@@ ab@@ us@@ a mba kiriki man mbatamen man t@@ ap@@ ania ; kpa hegen yô , uma wase gema use a use ; ma kwagh ngu heen ga ; se mba gbe nengen di a man@@ a ne tseegh tsô . ” Or@@ kasua la nana yemen yô , maa ve za hemen a kwaghhenen ve her . T@@ aver u nengen a ityôkyaa i í ne ve alaghga mpin una due sha kwagh u í ôr ke ’ Yesaia 5@@ 3 : 10 ne ga . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) I@@ mba gbenda la ia na se msaanyol u mimi kpee , sha ci u Ruamabera tôndo zwa ér : “ Kpa or u nan kenger sha tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la shi nan veren ishima yô , á saan nan iyol ken aeren a nan cii , gadia u ungwan kwagh yô , nan ngu or u kwagh hungur nan fe@@ fa ga , kpa nan ngu or u eren tom je . ” — Yakobu 1 : 25 . Mbat@@ amen mba ken jijingi man udi@@ ak@@ on vea fatyô u lun a iwasen kpishi hen tiônnongo , shi se cii se fatyô u tilen dông ken jighjigh wase u nan . — 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ; Mateu 7 : 24 - 27 . Ka se soo ser i saan tsombor wase iyol shi u lu ken mkpeyol kpaa . Ka aeren a nyi nahan u nenge wer nga hange hange sha u van a msaanyol ken ivese ? Hen ase sha iveren igen ne . ( 2 Utor 2 : 3 , 5 , 7 , 15 - 17 ) Kpa , er lu Elisha i tsua un ér á tile sha ityough ki Eliya yô , lu un lu wan@@ i@@ unda ken ônov mba Eliya , mba Eliya na ve ityesen i ken jijingi la ye . Á er kwagh sha i@@ pi@@ la , vihi je zua ga ! Aluer se mba nengen mbagenev er Aôndo kpa a nengen ve nahan yô , se pase hanma or cii kwagh , aluer mlu u nan una lu kposo a u wase kpaa . A er nan man Tartor u Aôndo u ú lu vough la ua due hen imba ijiir ng@@ i@@ la nahana ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 9 , 5@@ 1 James pase wener : “ Hen shighe u m@@ vihi lu a@@ ci@@ v@@ in her la je kpa se zuan mbamkombo her shi se ôron Bibilo her shi se eren msen imôngo shi se pan@@ den an@@ kwagh u yange shi her la se karen hen mbagenev kpaa . Kwagh u Maria ungwa i lu tesen la doo un kpen kpen . Anmgbianev mban za nger akaa a yôôn kwaghôron u a hii nan ken gar u O@@ s@@ ak@@ a la , za ver sha ak@@ ô@@ ma@@ gb@@ in@@ da shi ve var sha ikp@@ ande i vesen ken gar la cii , shi ve tindi u@@ ity@@ a@@ gh@@ er@@ mbaiorov a iky@@ at@@ akerada 3@@ ,000 i lôh@@ ôn ve kwaghôron ne . Shin ka u yem eren i@@ ember@@ yolough shighe u i gbe u u er akaa a ken jijingi laa ? Bibilo kaa ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na . ” ( Aerenakaa 4 : 13 ) Nahan kpa ka kwagh u kwagh a gbe sha mi la ga . M@@ doo u i nger mkaanem ma ker mara i doo la kua mbamhen mba ve lu ker la tseegh kpa ka i kôr ve iyol . F@@ ese je , sho@@ ja mban za nyôr ken ak@@ ôngo a gar u Yerusalem , nahan Mbayuda mbah@@ emb@@ an@@ ato mban yevese za yer ken tempel . Nahan er ng@@ agh Mba - A@@ i ken ishima yum yô , Yosua er a@@ yom , tsô a hemba ve a ngohol gar la . Ka nyi M@@ akeranta Ú F@@ atyô u T@@ in@@ d@@ in Wan W@@ ou@@ we ? Ka gbenda u nyi u hembe doon u wan ago@@ yol u hendan a m@@ te@@ v u sha ic@@ ana , man ka sha ci u nyi ? ( Luka 22 : 44 ) Nahan wanger wang e̱r i lu asema a nyian cii a lu ikyav i jighjigh u nan u or v@@ ôron ga yô . 6 : 17 – 22 , 36 – 40 . Solomon ngu kaan heen ér kwaghfan hembe kuran or a mbau@@ ty@@ aav mba kuran gar jimin cii . Er Yesu Kristu lu eren tom na shin tar ne la , lu ashighe cii a na ior iwasen i yange ve hen ér kwagh gba sha mi la ga . 1 : 14 , 15 . Peteru za hemen u pasen kwagh u i gbe kpee u Mbakristu mba ve lu “ i@@ or@@ van@@ nya ” la vea er yô . Ieren igen i ia va lu se a inja kpishi ken tar u he la yô , ka u den or a kwaghbo . Se eren nahan yô , kwagh la una wa se ago iyol , nahan se lu a gbashima er Paulu nahan . Yange nger ér : “ Er se lu a tom ne sha mhôônom ma i zu@@ ngu se la yô , asema kera nga y@@ in@@ an se ga . ” ( 2 Kor . K@@ era kpa , or ka nana pase se kwagh u nan gbar gbar shi nana lam sha kwaghfan nahan , i doo se a nan kpen kpen . Iky@@ aior man mba@@ beenyol kua nomso man kasev cii ka ve dondo kwaghwan u Bibilo i nger heen ne a iember , i kaa ér : “ Y@@ ôô kwaghôron Na wa iyol sha mi keghen a kegh , a lu sha ian i doon , shin a lu sha ian i doon ga kpaa . ” Nahan cii kpa , lu a mk@@ om@@ shima ga . ( Mat . 5 : 25 ) Paulu kpa wa se kwagh sha kwagh ne , ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . De ne nen di@@ abolo ian ga . ” Ka sha ityôkyaa ne kpaa yange kaa ér : “ Mo M ngu mnder ” ye . ( Genese 14 : 8 - 14 ) Yange lu kwagh u karen jighjigh u nan na kpishi ! A na un takerada u i yer ér Is There a Creator Who C@@ ar@@ es Ab@@ out You ? Yehova una er kwagh sha mbamsen ou , una na u agee sha jijingi na man sha Mkaanem nam man sha ikyev i mzough u anmgbianev mba ken Kristu . Alaghga a lu inja er u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav vea fatyô u yangen se u civir Aôndo sha mimi ga nahan , kpa vea fatyô . Yehova soo ér ivaa yase i̱ tsa gbem shi i̱ lu saan saan kpaa . M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti yange er a mzeyol u tagher a mi la nena , man ngu ikyav i tesen i dedoo hen a@@ vese nena ? Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér “ keren ” la ngi ôron kwagh u u lun a isharen tsung , man u tse@@ em . Er se nenge nahan , mkaanem ma Yehova ma hemen se sha igbenda ihi@@ ar i i lu kwagh môm yô . Yesu yange mough za shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an ken inyom i 29 , er ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba nahan , ér i er un batisema . S@@ il@@ vi@@ a nenge a mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi mba af@@ ishi a bran@@ ci mba Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty ke ’ i@@ gb@@ ende i ke ’ ijime i takerada shon ugen la . Aôndo yange na apostoli Paulu mkaanem man nger , ér : “ Ne fatyô u yan sha te@@ b@@ ur u Ter kua sha te@@ b@@ ur u u@@ jijingi mba b@@ ov la kpaa ga . ” Ka hegen je i hembe gban u se sue kwagh u Tartor sha gbashima cii ye . Zum u Orkristu nan lu henen Bibilo yô , icighan jijingi u Aôndo ngu a wase nan , nan seer kaven atindi a Bibilo , shi a seer doon nan dooshima , nahan nan seer lun kôôsôô a Yehova . Nahan kpa , aluer se mba s@@ ônon ser i kure mbamgbe asev mba iyolough mban tseegh yô , doo kuma ga . Hii timen sha aeren a we iyol you u lumun a mi la . ( Ôr Mbaromanu 1 : 20 . ) Ka ishimaverenkeghen i nyi i̱ lu sha ci u mba@@ kpen@@ eve ? Aluer u ngu dondon Yesu yô , kwagh ne una wase ú u geman ior hingir mbahenen nena ? Bibilo gema kaa ér : “ a nenge i@@ heen i Kristu hemba lun un a inja a akaa a inj@@ aagh a Igipiti cii , gadia a ver ashe sha injar . ” — Heb . ( Ekesodu 16 : 18 ) I@@ ca i gbe ga yô , gba s@@ aren ve u yan akaa atô kposo kposo , a ve y@@ aan ken Igipiti la . P@@ ania ugen di kaa ér : “ Ka mea vande ôron ityakerada i m soo u nan ior la yô , i hemba s@@ asen mo iyol u nan ve i . ” Shighe u se dugh kwaghpasen man se tagher a mban@@ ah@@ an@@ tar yô , ka a inja u ungwan ve ato W@@ ase or u ú lu henen Bibilo a nan la nana kav kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ne lu henen la , man er i̱ vende aeren agen kpaa yô . Aluer nan er nahan yô , nan ngu dondon ikyav i Yesu la . Sha ityôkyaa ne yô , Aôndo nenge “ isholibo i or ke@@ he sha won , man hanma mhen u ishima i nan kpaa lu u bo tseegh gbem . ” Yesu yange naan mbamaren nav man Ter na u sha la icivir nena ? Aluer ú ôr nahan je kpa , nan soo u ungwan ga yô , kaa a nan wer : “ Ka shami , de m za , saa shighe ugen . ” 3 : 8@@ ,@@ 12 - 14 ) Mba@@ yev ka vea ungwan mbamaren vev vea lamen ayol a ve kundu kundu shi vea tesen dooshima yô , ka i doo ve a doo tseegh ga , kpa shi ka ve hemban nôngon ér vea kav gbenda u mbamaren vev ve lamen la . 17 : 18 . Nahan Davidi wase mbadondon un mban ér ve cian Aôndo sha er vea lu ken mzough shi Aôndo kpa una lumun ve yô . Kwagh u i lu a pase ve ga yô , ka er vea lu shighe u a nder ve vea yem sha ken iyol i jijingi la . ( F@@ il . Kpa mbaihyomov nav yô gema va ah@@ enge ! — Ôr Yeremia 1 : 19 . Shighe u lu anyom pue kar ahar la , mbamaren nav za zua a na ken tempel , “ tema her atô u mbat@@ esen , lu ungwan ve , man shi lu pinen ve akaa . ” Fran@@ z shi kaa ér , “ H@@ enen sha akaa a dedoo tseegh , shi eren akaa a a wase u u̱ lun vea Aôndo kôôsôô yô . ” • Er se lu yan ican nyian nahan kpa , er nan ve a fatyô u saan se iyol@@ o ? Ka Satan Diabolo a lu i@@ mbor i hanma kwaghbo ye . ( Yoh . Zum u se lu hendan a imeen yô , ka hanma shighe nahan se er msen ve a hemba lun se a i@@ wa@@ sen@@ e ? ( Heb . 12 : 14 ) Aluer u er nahan yô , u fatyô u wasen mba hen tsombor wou mba ve fe mimi ga mbara vea hingir u fan mimi . I@@ gbe@@ tar Ng@@ i Pas@@ en I@@ civir i Aôndo ! , 6 / 1 Mbakristu mba ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e ver se ikyav i dedoo i ior mba ainge mba ve var a Yehova gb@@ ang gb@@ ang sha shighe u imeen yô . Yehova yange wase ve sha ikyev i jijingi na ve lu a vangertiôr . • Ka sha nyi igbenda nahan se fatyô u eren tom a shighe wase sha injaa ? U fatyô u veren m@@ tem u una tema tor sha won kpa ? Yehova ngu a ian i kaan ér uumace ve civir un er un soo la . G@@ ary kaa ér : “ Cii man or a er tom shin Betel yô , gba u nana p@@ ande akaa ken uma u nan , man ka gbenda u hemban doon cii u eren uma ken tar ne je la . ” Hen shighe la , lu inja er a fatyô u duen a ikyurior la jimin cii ken kp@@ an kera , yemen a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la ga nahan . Yange “ ity@@ umbe i Davidi ” yô@@ h@@ ôr zum u i va hemba Tor Se@@ de@@ k@@ ia ityav la . U nyoon ishima fe@@ fa ga la ka kwagh u injaa . Kwagh@@ bo lu sha kwagh u ve lu eren la ga , saa yange vea han@@ ger a mbagenev ér Aôndo soo ér ve kuran Iyange i Me@@ men la ve i lu kwaghbo ye . U tesen ikyav yô , ka or u nan ne jighjigh ga la tseegh nan lu yangen Orkristu la u civir Yehova y@@ ee ? Kpa mba a awashima u za wasen anmgbianev mba ken tar u ve yem ker la ken tom u pasen kwagh . ” ▪ Ior kpishi ka vea ungwa ishember i “ Armag@@ e@@ don ” la yô , ve yem henen kwagh u mtim u una wua ior kpishi yô ; ka ve hen ér mtim ne una lu ityav mbi a nôngo sha tar sha ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior kpishi shin u@@ a@@ ah@@ e mba vesen mba sha gba@@ aôndo , gayô m@@ tse@@ e u tar u lu tse@@ en kpishi ne , una na yô , tar cii ua hi@@ a . Nahan kpa , u eren kwagh nahan la ngu a na ior ve lu a jighjigh u nan u nd@@ ôh@@ ôr shi mayange kwagh la ve a mzough ken iniongo i Mbakristu Mba@@ aiev ga . 14 Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in la U tesen ikyav yô , C@@ ar@@ ol , wan u kwase u anmgbian wam u kwase u vesen u i yer un ér E@@ ster la hii tom u pania ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la . We kpa ú lumun wer ú zua a akaa a doon kpishi a ú lu a iwuese sha mi yô . Mba vea tema ken Paradi@@ so shin tar la vea tsa a fa ati a mba i nder ve ve yem sha la kpa ? Sha nahan yô , ken inyom i 19@@ 45 la , Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira kure . ( Yohane 15 : 1 ) Pro@@ feti Yeremia yange vande ngeren mkaanem ma Yehova tindi hen ior nav mba undun mimi la u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken jime , ér : “ Mo M m@@ ô@@ ôr we er kon u wain u injaa , . . . man ka nyi u gem u hingir Mo a@@ gbaa a bo a kon u wain ugen nahana ? ” 3 : 1 ) A ôr Mbakristu mba aiegh , mba ve lu vegher u “ Zege@@ bab@@ ilon ” u hemban vihin la ijir , nahan a zua ve a ibo sha awambe a ha@@ an inya man idya i ken jijingi i ve er sha u yan ikyar a u@@ gomoti mba tar ne la . — Mpa . Yehova nder un shin ku , kpa lu a iyol i orumace ga , lu or u ken jijingi , u una kera kpe mayange ga yô . A hii nan ve se hemba wan ago kuman u tagher a ak@@ aren a karen jighjigh wase u nan laa ? Shi aluer or ngu z@@ eren man m@@ sô@@ rom dang dang yô , nana fatyô u zuan a angev mbu ky@@ ans@@ a man mbu sho@@ gaa man angev mbu sh@@ im@@ av man angev mbu shin uya kpaa . Shighe u Lo@@ ti gema ônov nav mba kasev na ve ne nahan , a̱ shi nan kpa yange kav e̱r í lu Aôndo je a tindi mbatyomov mbara yô , nahan alaghga yange una kaa a ishima na ér Aôndo una fatyô u kuran ônov nav mba kasev mbara di vough er lu kura an@@ ngô na u kwase S@@ ara ken Igipiti nahan . Akaa agen a a pase se kwagh ne yô , ka ufoto man u@@ washika man akaa a mbagenev ve er sha zwa ve la kua ikyav mbi tse@@ v mbi sha kwagh u mcivir wase man yi@@ ase yase kua tom wase u pasen kwagh la kpaa . ( Ôr Mbaefese 1 : 22 ; Mbakolose 1 : 13 , 18 . ) ( Kwagh ne tese ér se mba a kwaghfan . ) Nahan kpa , doo u se de akaaôron a Yesu yange ôr ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la aa kôôm mbamsen asev . Ka sea lumun iyua i Aôndo a ne sha u p@@ aan se la yô , dooshima u Aôndo la a mgbegha se u tesen iwuese sha iyua la shi kaven Yesu sha hanma gbenda cii Kwagh u nan msaanyol u sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in u Yesu ôr ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la kpa zua sha kwagh u tôv@@ ac@@ an . Nahan yô , se dondo nen ikyav i ishimataver i Yesu a ver la sha u taver ishima , eren kwagh u perapera hanma shighe cii ! Yange veren ishima ér mbahenen nav ve er kwagh u a hembe ve agee ken inya ga . Aluer se suur sha Yehova yô , kwagh la una bende a mbagenev nena ? Bibilo kaa a vese ér M@@ iri@@ am man Tor Davidi , man mbagenev yange ve tese msaanyol ve sha am@@ ar a v@@ in@@ en . ( Mateu 7 : 15 , 16 , ka se se nger i yi@@ er ye ; Mal@@ aki 3 : 18 ) De se time nen ase sha “ atam ” shon , shin akav a tesen kwaghaôndo u mimi ne sha er se gbidye kwar sha mimi se fa mba Aôndo a til ve ken ijime nyian yô . 3 : 14 , 15 ) A shi nan kpa , mbamaren ou mba tesen we icighan@@ ruamabera sha u henen Bibilo a we shi eren msen vea we shi mba ze mbamkombo mba tiônnongo man mbam@@ kohol mba ior mba Aôndo vea we shi mba dugh kwaghpasen vea we kpaa . Kpa anmgbian wam u kwase u ken kwaghaôndo , u shi lu ijende yam kpaa yô , gema nenge tsu@@ la nahan due a mhen ér alaghga ka ij@@ ung@@ wen yam i ne ve kwagh a lu nahan ye , nahan m@@ ̱ sôn Yehova iwasen man ishim@@ as@@ ur@@ un . Gadia ka an nan hembe i@@ civi@@ r@@ i , ka or u teman a tema hen kwaghyan , shinii , ka or u duen a due a i@@ were ? D@@ ugh mbatamen kera yô , gba u Mbakristu mba jighjigh mbagenev kpaa vea eren sha tindi u i we ér hanma or “ nana de kera waan akaa a nan iyol i nan ik@@ o tseegh ga , kpa nana wa akaa a mbagenev ik@@ o kpaa ” la . “ Tom la taver yum . ” A nder uumace mba jighjigh sha ci u nagh ku Yesu na sha u p@@ aan se la ; a na ve uma u vough u Adam ta kera la . Nahan kpa , er se lu eren tom wase u pasen kwagh shi tesen ior ne nahan , gba u se nôngon ityav mbi ken jijingi a Satan , un shon u a “ p@@ ir [ mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ] ashe a asema ” la . Yange gba u mba ve ne ayol a ve u za eren tom la kpishi vea hemba mbamtaver mbagenev . Nahan kpa , aluer gba u noov vea kôôm ve yô , doo u vea lam wang er Yesu kpa er nahan . ( Ho@@ sea 10 : 1 , 13 ) Yehova kaa ér : “ Zum u Iserael lu wanye yô , a doom ishima ; ka ken Igipiti man M yila wan wam kpaa ye . ” Ity@@ esen i se fatyô u zuan a mi ken kwagh ne yô , Aôndo veren mba ve ne un jighjigh la doo doo . S@@ ea lu a ieren i soon iyol yase tseegh er Saulu nahan ga je kpa , doo u se nôngo se palegh nyityô isharen i ia na se hingir u lun a ieren na i bo la cii . Nenge ase atô@@ akaa a a lu kpishi a se wuese Yehova a i er ken ruamabera u sha un@@ yi@@ in u pasalmi ne yô . Orkristu u nan lu ic@@ an@@ or yô , nan fa ken Bibilo i nan i henen la e̱r nan gbe kwagh sha ishigh ki Aôndo vough er Orkristu u nan lu or@@ ny@@ ar kpa nan gbe kwagh sha ishigh nagh nahan . Ka i lu u nena shighe u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a gem gbenda u se kav ma kwagh ken Bibilo laa ? — Ôr Luka 5 : 39 . Kpa Yehova na se ishimaverenkeghen i i hembe doon yô . Yesu kaa ér : “ V@@ ande keren nen tartor [ u Aôndo ] man perapera Na . ” ( Mat . Ieren ne ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi ki icighan jijingi u Aôndo una wase u ú lu a mi yô . ( Luka 2 : 20 ) Mbak@@ ur@@ an@@ ilev mbara yange ve yer akaa a dedoo a ve ungwa sha kwagh u Kristu la ga ! 6 : 11 . Aluer u ngu eren nahan hanma shighe man sha gbashima ga yô , u va hingir u kpen ken jijingi . ( Mat . 24 : 14 , 21 ) Nahan kpa , ian i i ne mba@@ ah@@ end@@ anev mban ér ve gema asema ve zua a myom la s@@ ôôn kuren . Aluer ka u di@@ ak@@ on nana va hingir or@@ kuran u nan fe tom yô , saa nana hen u yaren tom a ruamabera sha gbenda u una kôr ior sha m@@ tema yô . ” — Mbaheberu 4 : 12 ; 5 : 14 . U tese wer Mkaanem ma Aôndo doo u ishima sha mimi . Or@@ gen u yange nan zua a mk@@ om ken uma zum u nan na Yehova jighjigh yô , lu R@@ en@@ ato . Ka inja er Ifa yange kar a ishima na lam sha ci na man nom na sha u kaan a i@@ yô la ér : ‘ A@@ ta@@ m a iky@@ on i ken sule ne yô , i lumun ér se̱ ya ’ nahan . Sha ayange ase ne kpaa kape kwagh a lu vough je la . U tesen ikyav yô , Bibilo ôr se akaa a mimi sha at@@ ine@@ akaa agen , er a ng@@ an nahan : M@@ seer u I@@ y@@ enge i Mbah@@ enen Ken masejime yô , Saulu va nenge ér Yehova una va ver Davidi tor sha ityough nagh , nahan lu gban un iy@@ u@@ he . Takerada ne ngu a akaaôron a profeti kpishi a a lu kuren sha ayange ne man a aa va kure ken hemen la kpaa . Kpa Tor venda a ve , a kaa ér Anmgbian Ma@@ sh@@ az@@ i a za hemen a kwaghôron . Kwaghôron u profeti u Mal@@ aki la lu ôron kwagh u ayange ase ( Mbaefese 5 : 15 ) U ôron Bibilo shi gbidyen kwar sha kwagh u se er la kpaa una wase se u “ zenden sha mimi . ” Cii man se̱ fa akaaôron a profeti a ken Bibilo i̱ kôr inya yô , ka nyi i doo u se hii f@@ ana , man ka sha ci u nyi ? Nahan yô , aluer myer u “ bem , man mkpeyol ” la una kure sha nyityô gbenda je kpa , kwagh u una gema a due ker yô ka mtim u vihin tsung u una ande ib@@ u@@ v , kpa una gema a lu kwagh u dedoo hen mbagenev la — inja na yô a tim mbaaferev kera , m@@ ser@@ tar u he una gema a hii tom . ( Yohane 4 : 35 - 38 ) Er se lu eren tom sun@@ da ne yô , a lu kwagh u dedoo u timen sha iember i Mbakristu mba tsuaa mba eren tom sun@@ da yange ve zua a mi la . ( Yoh . 7 : 16 ) Shighe u i gema Yesu sha iengem la , Yehova ôr kwagh u tesen ér ka Yesu a lu Mesiya ye , a kaa ér : “ U@@ ng@@ wan nen Un . ” Z@@ a@@ mb@@ ia ka ijiir i ior ve keghen ato a loho u se pasen ne kpishi yô . Kwagh ne vihi Paulu gande , tsô a kaa ér : ‘ K@@ pe ah@@ ii , mo or u gban kera ne ! ’ — Mbaromanu 7 : 22 – 24 . Aluer se ungwa kwaghôron u ku@@ u u or u civir Yehova u nan kpe la shi se gbidye kwar sha uma u nan yô , kwagh la una na se hide se hen sha uma wase kpaa . Kpa se time sha kwagh u Bibilo i er sha kwagh na jim jim yô . Ve mban kpaa ve hingir ‘ ônov mba nomso ’ man “ mba kasev ” mba Shi@@ on mba i shigh ve mkurem ve lu Iserael u Aôndo la . Ka ityesen i injaa i nyi Mbakristu mba ve lu mbag@@ anden la vea fatyô u nan ag@@ um@@ ai@@ or@@ o ? A@@ yange nga kar yô , Mose unde sha u@@ wo za ngohol ikp@@ ande ihi@@ ar , i í nger A@@ tindi a P@@ u@@ e sha mi la . Hen shighe ne G@@ wen hingir ze@@ ge kwase ken am@@ ar a v@@ in@@ en , shi lu zan iky@@ ura kpaa , nahan taver un kpishi u lumun . Ken Anyom D@@ u@@ bu a Hemen u Kristu la , una hemen mba ve lu iyôngo na igen la una za a ve han@@ a , man kanyi i doo u se kange ishima u eren@@ e ? C@@ es@@ ar lu eren tom u u@@ ke hanma shighe cii , vea gba@@ at@@ om u wan u@@ e@@ e@@ k@@ ôn@@ d@@ ishen man mba@@ an@@ ar mbagen mba tan ahumbe a tse@@ en man a k@@ undun iyol , Ro@@ cio di lu eren tom hen af@@ ishi a ort@@ wer ugen sha ashighe ashighe . Nahan Yehova tôndo zwa ér aluer se suur sha na a ishima yase cii er se lu zenden vea na ne yô , ‘ Una kôôm igbenda yase . ’ — Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Zum u se lu yan ican yô , alaghga se hemba veren ishima sha ican i se lu yan la , nahan fese je se hingir u henen sha kwagh u mlu wase la kpoghuloo je se gema akaa a ken jijingi se ta a@@ jime . Alaghga yange a̱ been yô , shi i ungwa iky@@ enge i or@@ n@@ der@@ an la ( 9@@ 1 : 9@@ a ) maa mba@@ ats@@ am@@ ev ve lumun gi@@ d@@ igh@@ aa ( 9@@ 1 : 9@@ b - 13 ) . ( Mbaefese 3 : 14 – 16 ) Gadia ka kwagh u se er ve se zua a agee a “ taver ishima zan zan mkur ” je la . — Mateu 10 : 22 ; 24 : 13 . Hen kwa u Yesu hide va hen Peteru ne , iky@@ ôr sember vihin un hen tugh mbu karen mb@@ ura . Ka i taver ve tsung u wan ishima sha gbar ne sha ci u mba a isharen i y@@ av@@ a@@ or la ken a ve taver . Hanma shighe ka se kp@@ ela h@@ w@@ ange fese shin kpe u mlumun u sha ma mpin u a lu ken kwagh u se lu henen la , maa se yem sha ikyum@@ hi@@ ange igen j@@ ee ? 4 : 4 ) M@@ nenge u i lu samber a mi ér u@@ jijingi mba ga la , ka môm ken igbenda kpishi i Satan a tsu@@ ghun a ior yô . Nahan hemba doon u pan@@ den tom nan mbagenev . ( b ) Er Yesu hiden a iyol na ijime yô , kwagh la wase mbahenen nav nena ? 3 : ​ 17 , 18 ) Yô , ken inyom ne cii , se gbidyen nen kwar sha averen a ase , nahan kwagh ne a mgbegha se u dondon kwaghwan u ken ivur i sha inyom i 20@@ 15 , u a kaa ér : ‘ W@@ u@@ ese nen Yehova , gadia A doo ’ la . ​ —⁠ Ps . U a lu u kiriki ken anmgbianev mba kasev mba uhar mbara la ngu a hide a yem ga , ngu wasen kô@@ m@@ ati@@ i u wasen mba a@@ ah@@ e a er ve la tom hen ijiir shon her , shi ngu eren tom u pania u ke@@ ke kpaa . A kaa saan saan ér : “ M ngu henen Bibilo a iorov at@@ ar@@ atar . U va nengen a iwasen i Yehova a ne u la wang yô , ikyar i u ye a na la ia seer taver . T@@ ugh mbu il yô , a unde sha u@@ wo ugen ikyua a Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia . 31 : 2 , 8 - 13 ; 2 S@@ am . Ikyav i tesen yô , yange m lu henen Bibilo vea kwase u a lamen zwa V@@ ie@@ t@@ nam@@ ese yô . M@@ lu u Mar@@ il@@ y@@ n vea Yehova kua mlu na vea nom na James , kpa kera lu zan doon ga . I K@@ aa a V@@ ese É@@ r Se U@@ ng@@ wan I@@ mo i Kristu Mb@@ av@@ an@@ nya Mba Yange Ve Ge@@ ma Uma Wam La I ôr kwagh u tom u pasen kwagh hanma shighe u Anmgbian Mor@@ r@@ is er la di@@ ke di@@ ke ken Iyoukura i Ma@@ ac@@ i 15 , 200@@ 6 , peeji 26 . 1 : 22 ) Man dooshima ka nyi ? Sha shighe u Tindi u Mose la , yange or a wa orgen aie iyol sha apera yô i wua nan . Nahan yô , kunya ngu ker mba ve lu a mhôônom ma zungwen la a mbagenev kpen kpen . ( a ) I@@ b@@ aver i tom u Mbashiada mba Yehova yange ve er ken inyom i i̱ kar la tese nyi ? Yange civir Yehova sha ayange a uma na cii , nahan zua a injar . Ngu môm ken kasev mba uta@@ an mba i ter ati ve ken takerada u Mateu , ape i er kwagh u tsombor u Yesu la . — Mat . Se mba ken tar u ior ve taver mbagenev asema ér ve nôngo kwagh sha er vea hemba mbagenev yô , nahan kwagh ne kpa na yô ka taver se u hiden a iyol ijime . 3 : 8 ) U fatyô u nan ma anmgbian wou u ken Kristu inyaregh shighe u kwagh a er nan ab@@ ur@@ ab@@ ur shin keren nan a tom hen ningir wou kpa ? Zum u Aôndo una va nder ior shin ku yô , vea fa or u ve lu yô ; shi vea fa azende a ve kua tsombor ve kpaa . Bibilo kaa ér : Ka sha ci u nahan man or ka nan undu ter u nan kua ngô u nan , nan var ken kwase u nan , ve hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye . ’ ” — Genese 2 : 24 . Una taver uma wou shi una koson we ken iyol@@ been you kpaa ; gadia kwase u wan wou , u u doo un ishima la , u a hembe u ônov mba nomso uta@@ ankar@@ uhar ne , a mar un . ” N@@ ana doo se ishima her , shi se nenge sha a nan dedoo , hemban je yô , aluer nan vihi iyol zum u nan lu nôngon kwagh sha ci wase yô . 24 : 45 ) Kanyi i wase ú u palegh u@@ bo@@ mbaakaav mbagenev mbara ? T@@ so@@ mbor na yange u hendan a na kpishi , kpa tsegha iyol na sha ci u Yehova shi civir un sha mimi zan zan kar kpen . Paulu kaa ér : “ Nahan yô , me ta ihy@@ agh sha ish@@ e@@ er saan saan sha u agee a Kristu a̱ tema ken mo yô [ “ sha u agee a Kristu a̱ y@@ is@@ am er t@@ ent@@ i nahan , ” N@@ W ] . ” Satan yange kaa a Ifa ér Aôndo ka or aie , man aluer a hemba Aôndo ato yô una kpe ga , kpa una hingir er Aôndo nahan . ( Gen . Shin alaghga ve kase ayôôso ayol a ve . Me@@ i 15 , 200@@ 8 ( Ho@@ sea 6 : 4 ) Sha mimi yô , mkaanem man tese er mlu u ken jijingi u ior mba Aôndo vihi kpishi yô ! M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ne na yô , se mba a vangertiôr ser , Yehova fa mbamgbe asev shi ongo mbamsen asev kpaa . ” Er Paulu man Shi@@ la ‘ wa ishima a ican i yan ’ a iember yô , ve hingir akav a tesen a dedoo hen anmgbianev vev mba ken F@@ ilipi mbara man ajiir ag@@ enegh kpaa . Akaa a Tartor la ú@@ a er la aa lu gbem sha won . Bibilo yila Satan ken Mpase 12 : 9 ér Diabolo , inja na yô ér “ or@@ m@@ s@@ ende . ” ( Yohane 17 : 15 ; 1 Mbakorinte 10 : 13 ) Kpa Yakobu tese ér u ‘ hendan a Diabolo ’ tseegh kuma ga . U kar iyol vea mbayev ou shighe a karen yô , vea fa u pa@@ ase jighjigh u nan ve iyol zum u mbayev mba ken im@@ akeranta ve shin mba@@ wan@@ ndor a ve gayô ati@@ ca a ve a pin ve kwagh yô . Kpa er ve fa ijiir yase jighilii ga yô , ve gba pasen kwagh sha uya uya zan zan ve kar zuan a vese . Ve na jighjigh ér hen shighe la Yehova soo ér ior nav ve civir un sha gbenda ugen , ve de u kuran Tindi u Mose la ga . ( Anzaakaa 12 : 18 ) Se mba se lu mbacivir Yehova yô , doo u iliam yase ia lu i vihin a vihi mbagenev ishima shin van a ayôôso ga , kpa ia lu i k@@ und@@ un@@ yol shi maan a maa mbagenev kpaa . Er nan ve Mbakristu ve pasen mba@@ wan@@ ndor a ve kwaghaôndo ? Hegen ne , Mar@@ co@@ s er batisema , shi hanma shighe yô , ka a pasen mbagenev kwagh , a ôron ve kwagh u vea er ve ve kpa vea gema uuma vev yô . Yehova yange pase kwagh u ityav mb@@ in sha ikyev i Ese@@ kiel ér : “ Me yila s@@ an@@ ker hen i@@ wo Y@@ am cii , sha u tan num sha a na , kape Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O A kaa ne ; s@@ an@@ ker u hanma or una lu num a an@@ ngô u nan . ” Yange gba u Davidi una suur sha Yehova shi una lu a jighjigh u nan taveraa ve una tagher van@@ ger a Go@@ li@@ ati ye . Er iyol@@ been ka i va a mbamzeyol inja er ian@@ g@@ ev kua akaa agen nahan kpa mba@@ beenyol vea fatyô u eren msen sha ci u mbagenev . Se soo ser a̱ nenge a nenge a vese tseegh ga , kpa sar se u ma a kar mbamhen asev kua aeren ase vindi vindi kpaa . K@@ u u Yesu u se umbur la ngu wasen se nena ? Hen bran@@ ci u F@@ ij@@ i ne di , se wase tom u geman kwagh ken zwa F@@ ij@@ i man K@@ iri@@ b@@ ati man Na@@ ur@@ u man Ro@@ t@@ uma man T@@ u@@ v@@ a@@ lu . Se er nan ve ken tar u ú iv a mbamzeyol ne je kpa se lu a mk@@ om@@ o ? ( Pasalmi 119 : 1@@ 14 , 1@@ 17 , 1@@ 18 ; Anzaakaa 3 : 32 ) Mba@@ aferev mb@@ á sha ishigh nagh er h@@ ugh u ka a k@@ ire iy@@ ô@@ ugh ki injaa er az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria ve i gema i haa kera la nahan . I@@ ta@@ i yange nenge ér Davidi gban k@@ an di an - or u a w@@ oo kur@@ utya u Mba@@ fil@@ iti , Go@@ li@@ ati kua mbagenev ken tar na tsô ga . ( 1 S@@ am . Shi a er kwagh ugen u wase un kpishi yô . Ken ivur la Yesu ôr kwagh u ij@@ ôô ve ia kpe ga , man usu kpaa u p@@ ir@@ in mayange ga la . I na se ib@@ um@@ un ér Yehova una wase se se “ mough ” sha , sha er se za hemen u civir un sha gbashima yô . Tsô a hii h@@ ônon uwegh sha foto u a lu ker la shi a hide a h@@ ôn uwegh sha ter na man a kaa ér “ We ! ” Ka se gema ishima sha asorabo ase . — Aer . 17 : 30 Ishima mgbegha se u kaan ikyaa i or@@ pasalmi David nahan ér : “ Nenge , aluer anmgbianev vea tema imôngo , ishima ve ia lu i môm yô , á doo yum á h@@ ôm kpaa . ” — Pasalmi 1@@ 33 : 1 . Kpa Yohane u Eren B@@ atisema vande tan ve icin ér aluer Yehova soo yô , una gema a@@ wen je kpa aa hingir ônov mba Aberaham . — Luka 3 : 8 . Kwagh u ior kpishi ka ve kaa ér : “ Hanma kwagh ngu a ayange na ” la ngu mimi nahan sha gbar u uma ne kpaa . — Or@@ pasenkwagh 3 : 1 . Nyian ne , ior mba ve fe Aôndo ga je kpa na jighjigh ér , tar ne ua lu gbem sha won ga . Lu u Eliya una nenge er mcivir u dedoo una hendan a mcivir u bo sha iyange la yô ; lu kwagh u i gbe tar je lu a vande eren nahan ga yô . Doo u se er kwagh sha mi fele fe fele sha ci u iwasen yase . Sha mimi yô , yange nenge er mcivir u Ba@@ al ne a lu gbil@@ in@@ kwagh u sha wa@@ y@@ o yô , nahan soo wener ior mba Aôndo kpa ve fa er i lu kwagh u mimi ga yô . — 1 Utor 18 : 26 , 27 . 3 : 3 ; 6 : 5@@ 3 ; 17 : ​ 14 , 16 ) Mbam@@ or@@ on iyol man mb@@ any@@ ar@@ ev kua mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev cii yange ve nenge ér akaa ne taver gande u kuran . ( Aerenakaa 22 : 29 , 30 ) Er Paulu gema kenger mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ve lu ken ate@@ jir la yô , a nenge mbagenev ken ve lu Mb@@ as@@ adu@@ shi , mbagenev di lu Mbaf@@ ar@@ ishi . ( Pasalmi 1@@ 45 : 11 , 12 ) Ú nengen hem@@ en@@ tor u sha dooshima u Aôndo la vough er Davidi yange nenge ú nahan kpa ? Mar@@ t@@ in kaa wener iliam na vea ortamen ne wase un kpishi ken akaa a un va tsua u eren ken uma la . Kwagh ne tese wang je ér Yehova una hemba or@@ ihyom wase u masetyô ne , ka ku je la . ( Mpase 1 : 9 ) Yange wa ishima shi tile sha iyol@@ tseghan na i Orkristu la her zan zan kuma anyom 60 . Er m vande ôron nahan , mo kpa yange tô@@ ôm shighe u kaven inja i kwagh ne vindi vindi . ( 2 Peteru 3 : 9 ) Nahan , shighe u ka sea zua a or u nan kegh ato u ungwan loho u Tartor la yô , ka i hingir keng keng u hiden zan nan inya kwa kimbir kimbir sha er se maa isharen i nan yô . Kpa a gema a gba zwa môm sha kwaghôron na a mkohol u Mba@@ at@@ ene ; a kaa ér í nger sha at@@ se a ve agen ér , “ Ka sha ci u aôndo u i fe un ga la , ” shi a ôr kwagh u or ve ugen u du@@ ghun ats@@ am kpaa . — Aerenakaa 17 : 16 – 28 . Ne doom ishima ! ” ( Mateu 13 : 55 , 5@@ 6 ) Kpa , ônov mban yô a wa y@@ av vev lu sha ivande ga . Dooshima ve ne been mayange ga . — 1 Mbakorinte 13 : 7 , 8 . Ior mba mlu ve a kom ve ve we kwagh u mbagenev ikyo ga mbara je kpa kwagh ka una va saa ve ab@@ ur ab@@ ur shin ma ikyaa ia tser ve yô , ve hii u henen ken ishima tsung sha u nôngon fan kwagh u a lu inja i uma jim yô . Ka nahan man a “ ne mba ve lu keren Un la injar ” ye . ( Mbaefese 5 : 1 ; 1 Yohane 4 : 16 ) Bibilo kaa ér u zuan a mfe u Yehova man u Yesu la una va a uma u tsôron . ( Mbaefese 6 : 12 ) Hanma shighe yô , se mba tagher shigh a “ jijingi u taregh , ” u a lu jijingi u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato man m@@ vihi u aeren a dedoo a Satan man az@@ ô@@ v a na ve lu samber a mi la . ( Anzaakaa 3 : 9 , 10 ) Sha nahan yô , tom wase u kwaghpasen sha tar cii ne ngu zan hemen her shi mba maan ajiir a gb@@ eren ityakerada man iy@@ aav mbi Betel man iy@@ aav mbi mbam@@ ishen man A@@ you a Tartor man A@@ you a M@@ kohol er kwagh a gbe shami la . No@@ ve@@ mba 30 , 200@@ 9 – Di@@ se@@ mba 6 , 200@@ 9 Kpa gema ior mbagen ub@@ iliôn ub@@ iliôn mba ve kôr kpen ica i gbe la di yô , kwagh ve una lu nena ? ( Ru@@ tu 3 : 6 ) Nahan erdoo u Ru@@ tu la lu sha aeren , di vough er u mbagenev mbara kpa yange lu nahan . Shighe u ve hingir Mbakristu la je kpa , alaghga ve ver iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la kposo sha ci u akaa ve a ken jijingi , shin er sha shigh ki Aôndo yô Iyange i Me@@ men kera lu ga nahan kpaa . * Tsô er S@@ ara lu ôron a ior nahan yô , Mbai@@ gipiti kua a na za na F@@ ar@@ a@@ o . Saulu yange tese ér ka iky@@ e na u hemban Aôndo ato nena ? ( Yesaia 55 : 7 ) Nahan kpa , Yehova kor ior mba ve er iji@@ mba sha akaabo a ve zough a mi sha iji@@ mba i ve er la ga . U@@ iniongo mba ngise ior eren sha u civir mba@@ aôndo vev mba aiev , mba u@@ c@@ ôô@@ ci ve eren hegen ér ka u@@ iniongo mba Mbakristu ne doo Yehova ishima je kpa ? 10 : 16 ) Nahan kpa , ka hanma shighe jijingi a eren tom a hanma or ken tiônnongo sha gbenda môm ga . ( I ôr mkaanem nam man ken takerada u Fa@@ ith on the Mar@@ ch , u Anmgbian A . • G@@ es@@ a u ior ve gbe hen iji@@ ir@@ tom you shin ken makeranta la na yô , ka u er saa u lu er ve nahan keng ve u fa wer u gba kwagh ye . Man ka an nana lu sha icighan@@ wo W@@ ou@@ we ? Kwaghôron u profeti ne tese ér ken “ ayange a masejime yô , ” icombor ia tagher a mbamzeyol sha ci u dooshima una kera lu ga ku@@ aa . • Ka igbenda i henen kwagh a ior i nyi i hembe do@@ on@@ oo ? Yehova ver Yeremia doo doo sha ishimawan na nena ? Davidi yange er isholibo a̱ B@@ ate@@ she@@ ba nena , kpa ka ieren i nyi yange tese ? U@@ Y@@ O 2 ( zwa E@@ fi@@ k ) • Se er nan ve se ‘ pasen kwaghôron u mimi la jighilii ’ ? Kwaghôron u Ma@@ x L@@ loy@@ d Kwase ugen hen ijiir la naan mo kwaghyan . Ior kpishi hen ér inja i ishember i “ uma u a lu uma jim ” la yô , ka uma u mkpeyol man u msaanyol . Or@@ gen , mba yer un ér W@@ ol@@ f@@ g@@ ang , a er kwase hegen ka anyom 35 je ne , a kaa ér : “ Ka mea lamen sha mbamzeyol vea kwase wam , ishima i nôngo u vihin mo ker , hemban je yô zum u ka mea ôron kwagh kpa una kaven mnenge wam ga yô . ” 4 : 7 ) Doo u se suur sha agee a Aôndo ne ser a̱ wase se se hendan a nyityô kwagh i Satan una va a mi u nôngon num a vese cii . Ka hanma shighe nahan a fatyô u kaan ér se mba lun imôngo a or u nan jighjigh ga sha gbenda u vough ga ? H@@ I@@ I shighe u i mar se la je , ka se soo ser i sur@@ un se ishima . U se lun ken “ icighan@@ mlu ” la inja na yô , ka u ‘ zende wase u hen atô@@ at@@ yev ua lu wanger wanger , ’ sha u eren akaa a Aôndo a lumun a mi yô . ( 2 Pet . 3 : 11 ; 1 Pet . He@@ en kpa alaghga ort@@ ani@@ vor la nana lu a tahav sha kwagh ne ga , kpa a doo nan u nengen er Yehova a ne m@@ vese yô . — Ôr Pasalmi 1@@ 26 : 5 , 6 . Sha hiihii la , lu inja er Shi@@ ria man Iserael vea hemba ityav nahan . U wa ishima wer u za hemen u eren nyi , man ka sha ci u nyi ? Kwagh u Ú Er Ve Ú K@@ uma u Eren B@@ atisema Yô , 4 / 1 M@@ ny@@ am kpa kera fa@@ an@@ tyô u yaven ga . U tesen ikyav yô : Ashighe agen Ruamabera ngu a ôr kwagh u “ nongo u Kristu ” ér ú ôr ma or u nan er isholibo yô ijir . Una ngohol kwaghwan u mbatamen jimin cii ve lumun u eren la kua kwaghwan u i we un ken Ruamabera la a iyol hiden a mi ijime man a ishima i legh legh , nahan una kange ishima una er sha akaawan a Ruamabera sha er i̱ va hide a na kpa ? Kpa a lu “ sha ikyev i kwase ” Yehova una na Shi@@ s@@ era , kur@@ utya u Mbak@@ an@@ aan la ye . Er i pase se sha heen nahan , Mbaiserael mba sha ayange a Yesu man mba sha ayange a Mose la kpishi venda ian i civirigh i ve lu a mi la . In@@ j@@ ar i un u a “ nengen ken myer ” una na se la i wa nyi man nyi k@@ ere ? Z@@ a Hemen u Pas@@ en Kwagh T@@ or@@ ough T@@ or@@ ough Kwagh ne yange p@@ ande ishimat@@ seen i Mbashiada mba Yehova mba ken K@@ an@@ ada mba ve vese iyenge ga laa ? Ish@@ aren i ve lu a mi i hiden ken Igipiti la tese ér averen a ve zua a mi hen Yehova la gba ve kwagh ga . Mbaiserael mba hemban ato mbara gema lu tô@@ mon kwaghyan u ve lu a mi ken Igipiti la . • U@@ s@@ u u á nan@@ de la Hi@@ ihii yô , ka an nan lu or@@ wan@@ ndor a vese ? Sha kpôô yô , doo u se eren msen sha hanma kwagh u a bende a tom u se eren Yehova man mlu wase vea na cii . ( Ôr Pasalmi 7@@ 2 : 5 - 9 . ) Yehova soo ér se lu er ny@@ inya shin j@@ aki nahan ga , gadia saa ka i kôôm u@@ z@@ end@@ en@@ ya mban sha li@@ j@@ am shin sha a@@ kpa keng ve ve ungwa kwagh ye . Yange i time sha ngeren mba tse@@ v mba ken ijô i i hii ngeren Bibilo ker la nahan , kwagh ne wase Bibilo i i hi@@ di i ser ne nena ? Kpa kwagh ne tese ér u umbur tsô kpa Aôndo u a gbe sha man tar la umbur asorabo a a de ior a mi la gaa ? I@@ been@@ egh ki pu@@ pu@@ u k@@ ira ki kporom ikyua nahan ki er ikp@@ ela i akaa aa mough shin ity@@ ô@@ tar ica nahan . Ka shin tar tseegh akaa a Yesu a lu ga . Akaa la wa akaa a sha kpa ker . Ka dooshima a hemen se u zenden vea Aôndo ye . Doo u se na or môm kpa nana hingir u henen ér nan er kwaghbo sha u kp@@ ur@@ un s@@ ent@@ e iyol akuma akuma ga . ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ; Mbakolose 3 : 18 , 19 ; Tit@@ u 2 : 4 , 5 ; 1 Peteru 3 : 1 , 2 , 7 ) Gba u or nana vi@@ a shi nana taver ken jijingi ve nana ker icighan kwaghwan shi nana dondo sha u kuren zayol mba nan@@ den ityough kpishi sha dooshima ye . ‘ Kpa M Er Ma Kwagh M@@ ôm u B@@ o Ga ’ I lu tu@@ h@@ wan se , kpa se zende se za nyôr um@@ ato asev , se n@@ aha se yem ken gar u C@@ ape G@@ ir@@ ar@@ de@@ a@@ u , ken kpen@@ tar u mis@@ s@@ our@@ i , se za mase eren mkohol la her . M gbe ah@@ on sha kwagh u mbatamen mba ken tiônnongo ve er yôô ? Ka sea sh@@ ire un tom sha gbashima wase cii yô , á bugh “ aan a Sha ” á haa ‘ iveren je i ne@@ er i haa inya . ’ Mbamaren mbagenev wase mbayev vev u hemban ungwan kwagh doo doo nena , man ka igbenda i nyi ú nenge wer ia wa@@ s@@ a ? ( Pasalmi 7@@ 8 : 5 - 7 ) Aôndo maa sule iyol kura ikyurior la , kegh a kegh iyol sha u aluer kwaghbo tser ve yô una yima ve . Awa@@ shima u H@@ er@@ o@@ de lu u duen a Peteru hen ior shighe u P@@ ase@@ ka una kar kera yô , wu@@ an un ér i doo ikpelaior la a na . Mba ve tem shin m@@ ure na vea shi vea l@@ ôô al@@ ak@@ e@@ ma , vea kp@@ ar er kon u wain nahan ; man iwuese i á wuese un ia lu er i wain u Le@@ b@@ an@@ on nahan . ” Man u ôron takerada shi henen kwagh la ve a msaanyol kpishi ! ( 1 Peteru 1 : 10 - 12 ) Ka Bibilo i or henen nan iky@@ ang@@ egh la tseegh i lu kwagh u hange hange ga , kpa shi kape u zan mkombo hanma shighe la kpa i lu kwagh u hange hange je la . Ka Yesu tseegh yange kuma u pasen ior kwagh u Ter na ye . Ve umbur nahan ér , yange ve lamen a a@@ yo@@ la@@ ve sha iliam i sha ak@@ á@@ v a eren , lu@@ ̱ “ sha ave man shin angahar ” ve lamen ye . Ka Mbashiada mba Yehova mba ve ne shighe ve sha u ôron ior Mkaanem ma Aôndo shi ve ne akaa ve sha ci u tom ne la ve ker cio u eren u ye . B@@ ugh ishima you gb@@ ange@@ laa . Shighe kar yô , a hingir or u vough , a va shin tar , i yilan un ér Yesu Kristu . — Ôr Yohane 1 : 1 - 3 , 14 . Davidi kaa ken Pasalmi 10@@ 1 : 3 ér : “ Me kera ver kwagh u dang sha ashe am mayange ga . ” K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : W@@ u@@ ese ônov ou mbagenev mbara sha nyityô kwagh i ve er u wasen wan u a lu u@@ ange la cii . Na mpase . ( b ) Kanyi se time sha mi he@@ gen@@ e ? ( Mbakolose 1 : 23 ) Nahan yô mkur va sha shighe la shinii ? • “ Mbamaren av ka ve kaa a mo ér m ôr ngeren mba ve er kwagh u yaven a or yô , mea ôr yô m va pine ve mbampin aluer kwagh ng@@ um u pinen yô . Matthew yange tagher van@@ ger a ah@@ endan a ter na ne nena ? • Er se lu ityô i Tartor u Aôndo yô , se tile p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne nena ? • Kanyi se fatyô u eren sha u wasen mbagenev u zuan a iwasen kpishi sha ishim@@ as@@ ur@@ un i Bibilo i ne laa ? K@@ ar@@ l yange hingir or u eren tom imôngo a mba shin iji@@ ir@@ tamen la ken inyom i 19@@ 25 , hii eren tom ken ijiir i gb@@ eren ityakerada la . Dooshima u Yehova hemba u hanma orumace nena ? Ikyav i tesen yô , shin er ve lu a kwagh ave kpishi ga nahan kpa , m@@ ny@@ am ka ma ci@@ er ve ér vea va lu a inyaregh v@@ ô@@ ôr shi vea tema ken mkpeyol , kpa hegen uma u or gema iv a “ zayol man ishima i vihin . ” ( Ps . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 6 ) Yesu yange ôr injakwagh i or@@ mbai@@ v sha u tesen er i lu hange hange u lun per yô . ▪ T@@ sua akaa a injaa a u fatyô u eren yô . Ior mba Aôndo a shigh ve mkurem la mba eren tom u pasen ior kwagh shi tesen ve mcivir u mimi la kpoghuloo . ( Genese 3 : 1 - 6 ) Kwagh ne lu imb@@ wase i kaan Aôndo ér a kuma u hemen ga shi hemen na ua doo ga . A@@ ta@@ m ne ka aeren a ase tseegh ga . P@@ ine iyol you wer : ‘ M eren msen hanma shighe kpa ? I@@ ti ne ka i na jim ga . A fa atsan a ve ye la vindi vindi . A shi nan kpa S@@ or@@ e@@ g u Paulu ôr kwagh ter ne tile sha ityough ki Tindi u Mose u lu ikyuryan , u pav Mbayuda ver kposo a atô@@ at@@ yev ica i gba la . Ka un y@@ um@@ u , man ior kpishi nenge a kwagh u yange ôr la . ( Mat . Kpa er gba se ishima tsung u fan iliam i sha ave ne yô , mo man N@@ i@@ ur@@ ka se ngô@@ ôr fan ga . Nyian ne , se mba a mfe kpishi sha kwagh u awashima u Yehova man akaa a a gbe la . U@@ umace doo un ishima kpishi je yô , a tindi Wan na u môm môm la shin tar ér a va kpe sha ci wase . ( Yoh . Loho na “ hingir [ un ] ken ishima er usu u hi@@ an , u i ci@@ r u ken ak@@ u@@ he [ na ] yô . ” Pro@@ feti Mose lu or@@ jighjigh sha nyi gbenda ? I@@ ca i gba ga maa iy@@ ô@@ ugh ki sh@@ on@@ ough bu@@ gh@@ ur . ( b ) Ka an jighilii Ekesodu 14 : 13 a tese ér nan ngu Or@@ y@@ im@@ ana ? E@@ i ; lu hen ya ugen ve za nenge a Yesu ye . Kwagh u a sar ve yô ka u ma ve lu uma a zayol shio . Aluer u kav er i hii ve mbamaren ou ve we u atindi yô , a hemba lun we z@@ ange u kuran a . Aluer mbah@@ endan kwagh nzughul a vese kpa , kwagh u i doo u se er ve a gba sha gb@@ ir yô , ka u den ve a Yehova sha er una nenge a doo un yô , una tsaha ve sha shighe u a soo la yô . Aôndo soo ér mbacivir un ve soo un , shi a wa ishima ér ve za hemen u soon un gbem . I@@ mo@@ shima you ia wase u u gbidyen kwar sha kwaghbo shin kwagh u dedoo u una due ken ieren you la shi ia tese u er ú er kwagh shon ve a lu u ken ishima la . Anmgbian R@@ ic@@ hard umbur kwagh u yange za hemen yô , a kaa ér : “ Sha hanma mb@@ ee u kasua yô , se agumaior a kuman iorov uta@@ ankar@@ uhar se wu@@ h@@ a iyol inja er se mba mba@@ eren g@@ ô@@ g@@ ô@@ zende sha angahar , nengen ajiir nahan . Ashighe kpishi yange m ma m@@ sô@@ rom m war bu@@ g@@ un , kpa mea m@@ ough@@ on kera yô , m gba v@@ aan af@@ an@@ yô . Shighe u Yehova una yar tom a icighan jijingi na sha u kuren awashima na sha tar man uumace mba ve lu sha mi la , a doo se u ember uma je a zua ga . Anzaakaa 2 : 21 pase wang ér : “ Gadia mbap@@ er@@ apera vea tema sha tar , man mbananjighjigh kpaa vea tema sha u gbem . ” 1 : 12 , 13 ; Luka 4 : 14 ) U ngu eren nahan kpa ? ( Mbaheberu 11 : 7 ) Yô , se kpa se lu nen tse@@ v tse@@ v sha u ungwan imo i Aôndo shi eren sha mi kpaa . — Yakobu 1 : 19 , 22 - 25 . Kwase ugen u a vese nom i kom anyom 26 yô , nger ér : “ Mo vea or@@ ya wam se mba tee kwagh u Yehova a er sha kwagh u iv@@ es@@ egh la be@@ elee ga , nahan se mba a mhen u undun mô wase tsô kpaa ga . 5 : 29 , 32 ) Ka sea er nahan yô , Yehova kpa a ta ikyaa a vese . Ka aeren a ior mba Aôndo ve eren a dedoo la a ne ve ior ka ve wuese ve ye . Eren msen la yô , ishima gba un sh@@ imi . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve s@@ ende@@ gh any@@ iman sha kwagh u or u nan lu or@@ vesen yô , nahan a tôô wanye a ver hen atô ve , maa a kaa ér : “ An@@ ti or u nana rumun wanye ne ken iti Y@@ am yô , ka Mo je nan rumun ye , man shi an@@ ti or u nan rumun Mo yô , nan ngu rumun Un u A t@@ indi@@ m la kpaa . “ Ka i doom u hiden za sôron ior shi wasen ve u henen Bibilo . Cii man or a lu a jighjigh u nan u una na nan myom yô , gba u nana lumun ér nan ngu or@@ sho@@ li@@ bo . Mkaanem ma Aôndo ôr igbenda kpishi i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la er mbagenev tom yô . Yuda lu a h@@ ua u waren kwagh@@ ts@@ eren u lu van la ga sha ci u nyi ? Shighe u Aôndo a ne ian ér uumace ve hemen ayol a ve ne s@@ ôôn kuren . ( Mpase 12 : 12 , 17 ) Gba u se hendan a or@@ ihyom u age@@ egh ne shi se “ nôngo ityav mbi dedoo mbi jighjigh u nan ” wase la . De se nenge er kwagh ne una lu nahan zum u i nzughul a vese sha ish@@ ô yase , man zum u ishim@@ any@@ ian i kase se cii man zum u i lu se inja er se kuma kwagh ga yô . 4 : 7 ; 5 : 8 , 9 . Shi yange time ken Ruamabera nahan mase kaven ér , or u a nder nan shin ku , kpa nana ér kwagh u tesen ér nan soo uma ga yô , “ nana kure ken ku , aluer ‘ or@@ sho@@ li@@ bo la nan ngu anyom deri je kpaa . ’ ” ( Yes . shighe se kombo vea anmgbianev asev nena ? ( Mateu 24 : ​ 20 , 21 ; Mbaheberu 12 : 4 ) Yange gba u vea lu a ishimawan man jighjigh u nan a hemba ave a tse , sha er vea ungwa kwagh u Yesu wa ve ér ve yevese ve undu Yerusalem la yô . Lu u vea er nahan keng ve vea war ye . Ka ic@@ in@@ tan i nyi Mkaanem ma Aôndo ma te noov sha m@@ we u wan kasev vev ikyo laa ? Gbenda môm u se taver ve ishima yô , ka u keghen ato a ve shi lamen a ve , nahan tesen ser se kav akaa a a lu zan ve iyol ken ishima la , shi wasen ve u yan ikyar a Yehova dông kpaa . ( 1 T@@ es . K@@ AN@@ Y@@ I I L@@ U GB@@ I@@ L@@ IN@@ KW@@ AG@@ H G@@ A ? ( b ) Ka mpin u nyi se nenge sha mi ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo laa ? Se hi@@ r@@ a time sha mbampin utar mba ve ze ior kpishi iyol yô . Sha nahan yô , ityendezwa i Yehova er a Aberaham ér akuraior a sha won cii aa zua a iveren ken “ vor ” na la maa hii u iv@@ in . ( Mbagalatia 6 : 3 , 4 ) A̱ lu nyi i nyi je se er ken tom@@ shir@@ en u Mbakristu kpaa , se cii gba u se umbur mkaanem ma hiden a iyol ijime ma yange Yesu ôr nahan la , ér : “ Kape ne kpaa , zum [ u ] ne@@ a er akaa a i@@ kaa ne cii yô , kaa nen ner : Se mba mba@@ shir@@ en kpa se kuma injar ga , se er kwagh u ma se er keng la tsô . ” 55 : 11 ) Sha nahan yô , er Yehova a eren kwagh sha mimi yô , kwagh ne ngu a va mbacivir un sha mimi cii a mbam@@ tsera . Kwagh@@ henen u Ka a W@@ a Se A@@ go a Nan M@@ lumun La Kwagh u hiihii yô , doo u se fa ser mayange je Aôndo gem sha kwagh u dooshima na man mimi na ga . J@@ im je yô , u teman henen Bibilo hen tsombor saan saan hanma shighe la ka kwagh u vesen u una na tsombor m@@ ze@@ hemen ken jijingi yô . Jijingi u Aôndo una fatyô u wasen se se taver ken jijingi dông , er S@@ em@@ son yange taver agee iyol nahan Se taver anmgbianev asema ken tiônnongo u Kristu nena ? Ka ic@@ in@@ tan sha kwagh u atesen a at@@ ser@@ egh a nyi í lu u se yar tom a mini ? Nenge ase kwagh u Yosua , u Mose kpe kera ve due or@@ hemen la , man mbatamen mba ken Iserael yange ve er zum u Mbag@@ i@@ be@@ on mba wan a@@ yom va hen a ve , va b@@ ume ve , kaa a ve ér ve due ken tar u ic@@ aa la . ( Yohane 18 : 36 ) Nahan mba ve lu sha ikyev i Tartor u sha la mba nenge ityav ga , shi mba we ave sha ayôôso a ior ve eren la kpaa ga . Alaghga se kera wa ikyo sha gbenda u se lamen a nan la ga . Shighe u Paulu hide za ken Li@@ se@@ t@@ era ne , yange nenge ér Timoteu una fatyô u zenden a na wasen un tom u m@@ ishen . ( Yakobu 2 : 23 ) Ka akaa a nyi ior ve er sha kwagh u takerada u u lu wasen ior u henen Bibilo nee ? ( Genese 23 : 2 ) Yesu u lu or u vough je kpa “ vaa ” shighe u hur@@ or na L@@ as@@ ar@@ u kpe la . Ve cii mba dugh sha tar yô , Yesu na ve ish@@ u i í m@@ n@@ gb@@ agh sha ak@@ au@@ s@@ u yô . Mb@@ ap@@ er@@ apera Vea W@@ u@@ ese Aôndo G@@ bem sha W@@ on , 3 /@@ ⁠ 15 Hii nan ve i doo u se hemba zungwen mbagenev mhôônom ci@@ ilii ? U fatyô u nengen je wer yange ve kuma u tesen mbagenev ga ; sha kpôô yô , yange ve yina u lun mbat@@ esen jimin cii je . Kpa alaghga u pine wer , ‘ Mbakristu mba ken T@@ esalonika mbara yange ve lu a iwuese sha Mkaanem ma Aôndo je he ? ’ 14 , 15 . ( a ) Ka nyi akaa nahan ka i gba u se tsua gbenda u se er á la hanma se@@ ve ? Zum u ve er nahan yô , vea hingir u fan Yehova ér ka Aôndo u “ mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee je . ” Shi u fa er ken masejime yô , Solomon va de u ungwan imo i Yehova yô . ( Mbakolose 1 : 16 ) A gba mbatyomov ér ve lu sha , ior man u@@ z@@ end@@ en@@ ya di a gba ve ér ve lu shin tar . Ar@@ th@@ ur yange yem inyaregh ki keren hen ger@@ i u K@@ al@@ go@@ or@@ li@@ e shighe u lu anyom 22 la . Yange i du@@ ghun z@@ en@@ aria hen ger@@ i ne , nahan inyaregh lu her kpishi . Man mkur u imba m@@ vese la ngu a̱ kuma ga ! 6 : 6 - 9 ) Aluer se kpa se mba eren akaa a Aôndo a soo la yô , kape a wase se je la ; man mayange se mba nengen kwagh u eren ishima na la ser ka ikyav ga . ( 1 ) Se tse@@ ver ôron kwagh u mlu u tar . Kanyi se er ve se fatyô u hemban isharen i iyol@@ mar@@ ene ? ( a ) Zum u Yesu lu nan Ity@@ esen na i sha U@@ wo yô , kanyi yange ôr sha kwagh u mgb@@ e wase u ke ’ ji@@ jing@@ ii ? ( Anzaakaa 14 : 15 ) Nahan kpa , mba ve lu Mbakristu mba mimi yô , mba gbe nan hanma kwagh u i er sha iyol i anmgbianev vev la jighjigh tsô ga , shi mayange je mba de@@ en ér mba@@ aie mba i lu ôron la ve na vea b@@ unde mbamkombo mba Mbakristu shin vea p@@ ande tom ve u pasen kwagh la shin vea v@@ ôr ken jighjigh ve u nan kpaa ga . ( 1 Utor 6 : 1 ) Se fatyô u yilan tempel la ser tempel u Solomon , kpa lu un due a mhen u maan tempel la ga , shi lu maan tempel la ér una due iti , i fa un ér un ngu or u n@@ der@@ an a@@ you shin sh@@ a@@ gba@@ or u nan ior inyaregh ga . I kaa ken takerada u “ Dooshima u Aôndo ” la , ityough 11 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 17 la ér , nom u nan yaven a kwase u i lu u nan ga shin kwase u nan yaven a or u nan lu nom u nan ga cii yô , nan ngu p@@ eren atindi a Aôndo a we sha kwagh u aeren a wang la sha apera . Sha kpôô yô , “ Ese@@ ter kuma mba ve nenge a na cii ishima . ” Jighjigh ve u nan la ka a kar a y@@ is@@ a mhen u injaa la . K@@ ov u U Nenge a A@@ kav La Se Mbashiada mba Yehova , se ya ijende a mban@@ an jighjigh a vese imôngo sha tar jimin cii , man kwagh u hemban cii yô , se mba azende a Yehova man a Yesu Kristu . Nahan kpa , Yesu , un u a lu “ ter ” ken injakwagh i or@@ kur@@ an@@ ya ne la , yange ôr kwagh u mbakur@@ an@@ ya kpishi mba vea lu ken mba@@ ad@@ ua kposo kposo ga . ( b ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem man “ iyôngo igen ” la mba ember averen a nyi ? Tsô A hii u tesen ve akaa kpishi . ” — M@@ AR@@ K@@ U 6 : 34 . ( 1 Yoh . 5 : 19 ) “ Tar cii ” la wa iniongo i pati@@ i man i kwaghaôndo man mbakp@@ eng@@ av kua mba@@ abaver cii ker . Er mcivir u wang lu kwagh u hemban gban ve ishima yô , ve har sha Yehova sha u zuan a kwaghyan , man Yehova kaa a ve ér : “ Mo M ngu kwar wou . ” 2 : 21 , 22 ) Er u fe kwagh ne nahan yô , doo u una wase u kua tsombor wou ga he ? Nahan er za nengen a ity@@ ung@@ um@@ nger ikyua yô , a pine F@@ il@@ ib@@ u ér “ ka nyi je i yange u eren mo batisema ? ” Er yange i tsengaôron nahan , mba pasen “ akuraior a hanma zwa cii ” loho u dedoo . Or ka nan lumun ér mbagenev ve va ikyua a nan nena ? M@@ vende u Mbayuda venda loho u dedoo la yange bende a Paulu nena , man lu sha ci u nyi ? 13 : 15 . Sha ashighe agen yô , ityakerada ne kpa ka i lu inja er ka iv@@ or i i te hanma ijiir nahan . M@@ ôm ken Mbashiada mban , u lu pania shin lu kwase u shir@@ en tom hanma shighe la , hide za un inya , kpa er kwase ne er a ve sha kwa u hiihii la nahan , kape á za hemen u eren a na je la , er kwagh ne kuma inyom jimin . Peteru hii eren tom a “ u@@ ish@@ in@@ d@@ an mba tartor u Sha ” la sha u bu@@ ghun Mbayuda “ mba ve rumun kwaghôron na la ” kua mba ve nyôr Mbayuda la gbenda u zuan a mfe man ian i nyôron ken Tartor u Aôndo . ( Mat . 16 : 19 ; Aer . Or@@ henen Yakobu nger wener : “ U@@ profeti mba ve lu ôron kwagh ken iti i Ter yô , ve̱ lu ne ik@@ av sha ican i yan man ishima i wan kpaa . ” I@@ ̱ kaa ér , “ Ka nahan man i pase Wan u Aôndo ye , sha u vihin aeren a di@@ abolo kera . ” Nahan kpa , injakwagh la kôr tsô . ( 1 Yohane 3 : 12 ) Ikyav tese ér alaghga tsô K@@ ain yange hen ér una er kwagh sha ikp@@ ar@@ ashe , i lu inja ér un ngu civir Yehova sha mimi , er ior kpishi ve eren nyian nahan . Zum u wanye nan ve u va pinen or@@ maren kwagh yô , nana de h@@ ul@@ en an@@ ye la kera , kaan a nan sha ishim@@ avi@@ h@@ in ér , “ K@@ ar@@ em sha shi kera , ” ú nenge er m lu eren kwagh ave gaa ? ” Kpa hegen se fatyô u kaven a tsembelee je . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Yange m kôr ijende k@@ ang@@ en@@ aa vea orgen u un kpa maan mci@@ mb@@ im ma b@@ om , u yange ter na kpe shighe u lu yev la yô . Ka sea hen sha akaa a Yehova a er a vese man a una er a vese ken hemen nahan , ishima i mgbegha se u “ wuese ” un a agee ase cii ga he ? Er un vea mbaapostoli nav ve lu “ yemen sha gbenda ” la , Yesu zua a ior mbagenev sha gbenda , nahan a kaa a ve ér : “ D@@ ondo sha a Mo . ” Shighe kar yô , shi a ungwa tindi u i wa un ér a tim ikyurior igen i i lu mbaihyomov mba Mbaiserael kera pur@@ u@@ tu@@ tu la ga . — 2 / 15 , peeji 22 - 23 . ( 1 Utor 19 : 18 ; Mbaromanu 11 : 1 – 4 ) Se kpa aluer se wuese ityesen i Aôndo yô , kwagh la una wase se se za hemen u zenden vea na . — Pasalmi 119 : 6@@ 6 ; Yesaia 30 : 20 , 21 A zamber a Aôndo wener : ‘ Yô , nam mkav man mfe sha u m@@ ̱ duen shi m@@ ̱ nyôron sha ishigh ki ior mban yô . ’ — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 1 : 10 . Me hen kwagh kpaa sha tom Wou cii ; me hen kwagh ken ishima sha aeren a O@@ u . ” — Pasalmi 7@@ 7 : 11 , 12 . Sha iyange la pe@@ pe , er ah@@ wa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin nahan mba ve kohol ken iyou la cii “ gba ôron kwagh ken ijô igen . ” ( Aer . Yange saan ve iyol kpishi er ve kpa ve lu ken “ zege@@ ikpelaior ” i í sember fan kwagh u i sha mkohol shon la yô . — M@@ p 7 : 9 , 14 . Yange i wa u@@ tor mba Iserael tindi ér ve̱ nger kô@@ pi u Tindi ve̱ lu a mi sha er vea ôron hanma iyange yô A kaa ér : “ Kpa kwagh u yange z@@ am iyol kpishi yum yô , lu er i pase avur ne wang i za bee ga la . Er i er amba@@ akaa ne cii ken iti i Aôndo u Bibilo i lu mkaanem nam la yô , due mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi ishima , mbagenev je yô , kera na Aôndo shin Bibilo jighjigh tsô kpaa ga . 13 : 14 ) Be@@ en yô , W@@ il@@ liam Sam@@ u@@ el@@ son , u a lu or@@ vesen u Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha I@@ makeranta i H@@ enen Kwagh u Hemen u Aôndo la pase kwagh u ka a na or nan lu a icivir yô . Ka unô Yehova a lumun ve ? A@@ dooga mkaanem mara tese ér Yesu yange umbur shighe u lu sha cii ve mase van shin tar la . Nahan cii kpa , Mkaanem ma Yehova na se atô@@ akyaa a injaa a a ne ve se ne jighjigh ser , a dugh or kera kpa ka dooshima i tese nan yô . Ka igbenda igen i nyi Yehova ka a tese ér un eren kwagh sha mimi , man kwagh ne ngu a wase mbacivir un nena ? ( Aerenakaa 6 : 1 - 6 ) Ken masejime yô , Paulu tsua or@@ kuran Timoteu ér á nger ati a kasev c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve lu a inja i dedoo , mba ve kom u a wase ve yô . Mbagenev yô vea nenge ér u lun jighjigh sha kwagh er iky@@ ondo i hu@@ an nahan ka an@@ kwagh u kiriki , kpa hen Aôndo yô , ka ze@@ ge kwagh . ( 2 Kor . 11 : 3 ) U vihin shighe kpishi sha u nengen tele@@ v@@ ishen shin fi@@ im shin an@@ umbe a i lumun a mi la je kpa una ya se shighe u civir Aôndo hen tsombor shin ôron Bibilo ayange ayange gayô wan ago@@ yol sha mbamkombo mba tiônnongo la . — F@@ il . Kwagh@@ wan u Yesu yange wa ken Mateu 6 : 6 la , lu sha u yangen ior ér ve de u eren msen ken igbar sha u ior ve nenge a ve shi ve wuese ve la . Er m lu seer been iyol ne , ka hemban saan mo iyol ken mlu wam u kwa@@ v la . ” A ôr ior ijir ne er zege@@ can , u a s@@ ôôn van ne , una lu yemen u za ku@@ usu la . ( c ) Or nana taver dooshima u yange nan hii lun a mi la nena ? I gber u@@ kô@@ pi mba takerada ne hemba b@@ iliôn 4 man ti@@ ôn tar sha won cii . Mbam@@ kombo mban ka ve bugh se aan a injaa kpishi a se taver ayol a ase asema sha akaaôron a k@@ und@@ un@@ yol shi se ember a anmgbianev imôngo kpaa . Kwagh u hemban doon u se er yô , ka u pasen ior kwagh u Tartor hanma shighe shi geman ve ser ve hingir mbahenen sha er vea zua a myom yô . Man Yesu Kristu kpa ôr kwagh u Ter na u sha la ér : “ M due her a Na , man ka Un kpaa A t@@ indi@@ m ye . ” ( Yoh . A hiden hen ya yô , ng@@ ôm a tôô tele@@ f@@ on a yila anmgbianev asev kposo kposo , a gba zamber a ve a m@@ liam iky@@ er ér ve wase un . Er nan ve Yesu fatyô u ôron kwagh gbar gbar zum u a lu tan icin sha kwagh u ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough laa ? A@@ dooga atsan a Yosev ya la yange ma na un u kôron anmgbianev nav ihyom shi ma ker gbenda u or@@ on iyev kpaa . D@@ ugh u or pasen asorabo a nan la kera yô , shi yange i gba u or u nan per tindi la nana ki@@ mbi kwagh u i gbe u kimb@@ in la , shi nana na Yehova naagh ku ib@@ oo@@ gh kpaa . — Lev@@ iti@@ ku 6 : 4 - 7 . 13 : 25 - 33 . Kwagh u i nger ken Mbaheberu 4 : 12 la una wase mba@@ beenyol vea za hemen u civir Yehova nena ? ‘ M ker TER , A ung@@ wam , A maa A du@@ gh@@ um ken mciem am cii . ’ ( Aerenakaa 2 : 1 - 4 , 14 , 37 - 47 ) N@@ ongo ne lu seer a seer , sha ci u Mbayuda man mba ve nyôr Mbayuda la cii fa dedoo ér ikyurior i Iserael kera ngi nongo u Aôndo ga . U@@ pania kpishi mba yange ve lu ken mkombo ne yô , hingir u za pasen kwagh ken u@@ c@@ ile mba ken ity@@ e@@ ku i S@@ outh P@@ a@@ ci@@ fic kua ajiir agen . I@@ yô i ini@@ umbe i li@@ hen kuman angahar at@@ aan , i í ka@@ mber sha kon u can@@ ca yô , hingir un i@@ yô i to@@ gu@@ la i í er kwagh u i ken N@@ um@@ er@@ i 21 : 4 - 9 la . Nahan kpa , u nenge wer aluer se tôô akaa ne se kar sha uma u tsôron yô , ka akaa ‘ a lun kpen@@ egh ’ ga z@@ ee ? Ior ka vea va hingir mar@@ nya u tar la je kpa , ve za hemen u nôngon anyom imôngo ér vea fa zwa u tar shon tsembelee . Yange ikyav tesen ér a̱ shi nan kpa ij@@ en i yange i gba ken K@@ an@@ aan la i bee kera yô , “ Aber@@ am mough ken Igipiti , gba yemen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an [ ijiir i wa@@ a lun i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya vegher u shin imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i a@@ w@@ oo a Yuda la ] vea kwase na kua akaa a a lu a mi cii , man Lo@@ ti kpaa a na imôngo . ( Daniel 7 : 13 , 14 , 18 , 27 ) Ka gomoti shon u sha u Kristu tese mbadondon nav ér ve eren msen ér a̱ va je ne . Sha nahan yô , Aôndo ta ve icin ér mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga “ vea gema ônov ou vea de u dondon Mo , vea gema á civir mba@@ aôndo mbagenev . ” ( Aerenakaa 13 : 48 ) Aluer nom nana lumun mimi u Mbakristu la ga je kpa , alaghga ieren i dedoo i kwase u nan la ia za hemen u doon nan , nahan kwagh la una na ivaa ve ia hemba taver a taver cii . Aôndo tesen icivir sha igbenda na shi veren mba ve suur sha a na mbara doo doo . Er se lu ikp@@ an i Yehova yô , ka kwagh u vesen u nyi i gbe u se eren@@ ee , man se er kwagh ne nena ? Nahan ve tindi a iyua ne hen mbatamen mba ken Y@@ u@@ dia “ sha ikyev i Bar@@ n@@ ab@@ a man Saulu . ” Mbamaren mbagenev kav ér shighe u mbayev vev ve lu hi@@ an a hi@@ a la , ka i hemba lun ve ican u lamen a ve . Alaghga mbayev mban vea soo u lun kwagh ve shi a taver ve u pasen mbamhen vev man er i lu ve ken ishima la . Kape i lu je ve ishima yange vihi or u lôh@@ ôn iniongo u ken injakwagh ne k@@ ondo la ! Or u timen sha akaa a ken Bibilo ugen nger kwagh sha kwagh u mkaanem ma Aôndo ma ken Ekesodu 3 : 14 la kaa ér : “ Kwagh@@ môm una fatyô u yangen un u eren kwagh u a soo ga . . . Ka nyi igen kpa se fatyô u henen ken takerada ne sha kwagh u eren Yehova icighan@@ tom laa ? Iky@@ urior i He@@ mban A@@ to Gba ken To u H@@ ônon Kwagh u hemban cii yô , m fa , kwagh u m er la doo Yehova a mo . ” Aluer se gbidye kwar sha akaa a Paulu a nger ke ’ washika na la yô , se zua a av@@ indi@@ gh a il@@ y@@ ahan i mbah@@ e@@ men kwaghaôndo u Mbayuda mba mor@@ on iyol mbara yange ve zua vea mbadondon ve ve l@@ ahan Mbakristu la . Yange tese mhôônom ma zungwen shi pase sha dooshima ér Yehova fa mgb@@ e wase man er i lu se shin ishima la kpaa . Nyian ne , mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke na jighjigh ér iwanger ka adi@@ vi@@ r@@ akaa a yemen er ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger nahan shi ka a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa kpaa . la , ityough 11 , man ú i yer ér In@@ sight on the Scriptures la , sha itinekwagh i i kaa er “ S@@ ev@@ ent@@ y W@@ e@@ e@@ ks ” ( U@@ l@@ ah@@ adi ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber ) la . An@@ iyôngo la vihi iyol ga kpa ci@@ er un iyol , nahan a fatyô u duen shin ij@@ em shon ga . 10 : 13 ) Kpa shighe u se tagher a imeen yô , ka shighe u i gbe u se hemba eren msen tsu@@ see je la . — Mat . Shi ish@@ u ne ngi a m@@ z@@ er@@ am ma gen ken iyol ma ka ma kôr ahumbe ma ko@@ so yô . S@@ ar ú u dondon Yesu kpa ? Nahan a tindi wanakiriki na , man a̱ shi nan kpa wanakiriki ne lu Eli@@ es@@ er , ér a za er kwase sha ci u Is@@ ak@@ a ken ityô na ken gar u H@@ ar@@ an u gba ica hemba u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 00 la ! — Genese 12 : 4 , 5 ; 15 : 2 ; 17 : 17 , 19 ; 23 : 1 . Kpa , mba Paulu ter ati ve ne lu mba ve na un iwasen yô . MB@@ A@@ K@@ U@@ R@@ AN@@ I@@ L@@ E@@ V mba ken Iserael u tsuaa la yange ve ya ican kpen kpen . Yehova Ka A K@@ ohol Ior N@@ av I@@ m@@ ôngo Ma shighe môm kpa lu inja er Mbaiserael vea kpe ij@@ en ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ga . Yange saan Yehova iyol u nengen er Wan na u doon un ishima la er ishima i Aôndo a iyol i hiden a mi ijime yô . I@@ y@@ enge i 6@@ 6@@ 6 la tese m@@ yen u kwagh u a yina yô , kwa tar je . U@@ sho@@ ja mba W@@ W@@ I : F@@ o@@ to u sha ikyev i U@@ .@@ S . Mba@@ kwa@@ re@@ v mbagenev man u@@ wa@@ da tile ving lu kenger er m lu nan kwaghôron u batisema yô . Yehova una wa ken asema a mbahemenev mba tar ne sha u ve tim id@@ y@@ a@@ kwase u ken jijingi ne gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u yô . Mayange ga ! Hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa cii ngu keren u lun sha tse@@ ene@@ ke u ú . • Se zua a ishimataver man ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi ken ityendezwa i Yesu á er wener , “ Me luun a ven ayange ayange ” laa ? — Zum u di@@ ak@@ on nan we ago u nan kwaghôron ken mkombo u Mbakristu yô , nana̱ de ngô@@ ôr u pinen ortamen u nan vi@@ e tsembelee sha u fan er nana na kwaghôron shon ga . Doo u Orkristu nana te@@ en ior u@@ je@@ bu@@ mbaakaav shin nana eren ior ityom sha inja ga , sha er nana zua a inyaregh fele fele ga , shi doo u nana ngohol ing@@ y@@ at@@ u shin nana na ing@@ y@@ at@@ u kpaa ga . Ve tile sha ishigh ki iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo ve haa ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol shi ve lu a an@@ d@@ ar a av@@ il@@ egh sha ave . ” — Mpa . M@@ T@@ S@@ W@@ EN@@ E@@ M kôr ior kpishi nyian ; mba henen ér kwagh gba or sha kwagh ve ga . U hiihii la ka be@@ gha u a we a@@ kp@@ er yô , man u sha uhar la di ngu e̱r ka inyam i i yer ér bear la nahan . Shighe u lu anyom 16 la , i er un batisema hingir kwase u civir Yehova . Man ka nyi iny@@ ar se lu a mi ny@@ ian@@ a ? Ngeren Mba i Gb@@ er ken Iyoukura ken In@@ yom i 200@@ 8 Yô Yange er kwagh ne sha igbenda i vesen ihi@@ ar , lu sha atesen a na man sha ieren na . Ng@@ ô u koson wan ka nan na iyol i nan sha ci u ônov mba nan saan saan je i zua ga ! Bibilo ta se icin ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii . ” ( Y@@ er . Shi Satan nôngo ér una mee Yesu a er kwagh u tesen ér a hemba soon iyol na . Or@@ d@@ as@@ enda la kaa a vese ér aluer se tagher a mzeyol ugen yô , se yila un jighilii , nahan una nenge sha mi . Yesu una nenge sha mbamgbe mba tiônnongo vough man sha shighe vough kpaa . ( Mateu 24 : 45 ) Yehova ngu yaren tom a gbenda ne sha u wan se kwagh sha u se ôron Mkaanem nam ayange ayange shi se z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi se pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” kpa kpoghuloo . Kpa á gema a kaa a An@@ ton@@ i@@ o ér una hen Bibilo a na man anmgbianev nav mba kasev gbilin . la ér Yesu lu ôron kwagh u mbaaferev ga , kpa lu ôron kwagh u mbahenen nav mba z@@ ur@@ um u a shighe ve mkurem sha icighan jijingi la . “ N@@ yôôso ib@@ aver i ú nger sha kwagh u ai@@ ky@@ ôr wou la kpuaa , tsô u kera lu a zayol ga . ” 1 : 3 - 5 ) A kohol mba vea lu gomoti u Aôndo u sha la a bee sha shighe u or u masetyô ken mba i shigh ve mkurem mbara nana mase kpen la . Kanyi i doo u se wase ior u kaven sha er vea fatyô u zuan a iwasen kpishi sha ishim@@ as@@ ur@@ un i Ruamabera i ne laa ? K@@ er Kwagh u Dedoo u U Ôr Yô Mbagenev di tsua ér vea keren akaa sha In@@ tan@@ et ga ku@@ aa . Er yange va ver A@@ re@@ ki ne ken t@@ ent@@ i u a tim ken Yerusalem la je i bende un ave ga . Ior mba karen sha kpe gbenda kpishi , nahan ver ishima sha er ú y@@ is@@ a gbenda ga yô . ( 1 Utor 3 : 5 , 9 ; 2 Utor 2 : 9 ) Ken Iserael yô , yange or a karen ônov mba nan kwar u dyako yô , nan na wan@@ i@@ unda u nan u nomso kwar kwa har . ( D@@ ut . B@@ ugh ase Bibilo , ken 2 Peteru 1 : 16 - 18 ; heen ne Peteru pase er yange un ungwa imo i Yehova Aôndo due sha ôr kwagh a Yesu yô . — 2 Peteru 1 : 16 - 18 ; Mateu 17 : 5 . ( b ) M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la wase u nena ? U ‘ He@@ mban V@@ eren Ishima ’ A@@ in@@ ge Hen shighe la a lu Tor môm man gomoti môm , ka Tartor u Aôndo je la , una hemen uumace ye . 5@@ 3 : 10 — Lu ishima i Yehova je u vihin Wan na iyol nena ? Kwagh ugen u una wase nom man kwase u lumun ér Aôndo a̱ lu ken ivese ve yô , ka u henen Mkaanem ma Aôndo imôngo . Nahan , mbatyomov mbara maa p@@ ir ikpelaior i̱ tor@@ on asema la ashe . — Genese 19 : 1 – 11 . Yehova ka a tsua mba i shigh ve mkurem la sha shighe u a soo yô . 50 : 4 . Ka m - y@@ ugh@@ ur u ken ishima la ka na ve or hingir u lamen dang ye . Sha kpôô yô , imba ieren la ka i kuran or sha ieren i bo ! Ior kpishi mba kuman iyenge b@@ iliôn uhar sha tar jimin cii ka iky@@ on ve y@@ ôron iwer a mi ye . ” ( Mateu 14 : 33 ) Sha kpôô yô , yange saan Peteru iyol shighe u sev av ve hen zege@@ mnger la je zua ga . Kwase ugen u i yer un ér E@@ s@@ a yô , yange nôngo a imeen i eren idya shighe u lu hi@@ an a hi@@ a la . A kaa ér : “ Yange mea eren akaa kpishi shi mea eren msen yô , kwagh la a wasem u kighir mbamhen mb@@ ab@@ ov . ” Gba hange hange u shi se palegh u hi@@ an a mba ve er ivese la kpaa . Sha nahan yô , sha ayange a mbaapostoli la je u@@ profeti mba aiegh man mba@@ vendan atindi due lu tsu@@ ghun ior , keren gbenda u vihin tiônnongo u Kristu . M@@ h@@ ôônom ma Z@@ ung@@ wen Kwagh u vesen u se hen yô , aluer se mba civir Ter wase u sha la sha mimi yô , mayange una gb@@ ihi se ga . ( Aer . 9 : 36 , 39 ; 16 : 14 , 15 ) Kpa mlu u dedoo ne shi ngu a kwagh ugen kpaa . Shin ka se hide a iyol yase ijime se gbidye kwar ke ’ msen u eren ser shin se fatyô u eren tom u i ne se la kpaa o ? Ior kpishi mba kera nengen ivaa , i i lu ic@@ egh@@ zwa i iorov uhar la , ér ka kwagh u i@@ gbe@@ ke@@ ke ga . ( Ivur 13 , 14 ) Kwase ugen maa er kwagh u wanakiriki ne yange sôn Yehova ér môm ken an@@ u@@ un@@ au@@ kase la a̱ er la vough . Ú ngu a ieren i sha inja i yan kwagh u ke ’ jijingi man aan a ú ser ú ver u̱ henen kwagh tsung sha tse@@ ene@@ ke wou kpa ? Kpa naagh ku ip@@ aa ku Yesu kura shi bugh gbenda sha ci u mbagenev umiliôn imôngo vea lu a m@@ til u perapera sha ishigh ki Aôndo yô . N@@ om@@ so man kasev mbara fa kwagh u Aôndo a ker un ihyom yô , man ka ve hen shi ve er shami vough kpaa . Se fatyô u maan isharen yase i henen kwagh he ’ Yehova la shi k@@ angen ishima sha mi nena ? Yange suur sha Yehova , u a lu Or@@ kuran u He@@ mban@@ cii la ér a kura un shi a hemen un kpaa . ( Mateu 18 : 14 ) Sha nahan yô , aluer ú ngu shir@@ en tom a ishima you i môm yô , ú fatyô u ember ken ityom you i dedoo la . Shi or môm nana de pu@@ un kwase shin or u nan tsough u hiden eren ivaa la ga . — Rom . Hii shighe la je , orumace môm shin tar kera tema tor sha ityough ki Aôndo sha u hemen ior nav ga . 16 : 9 ) Mkaanem mara ka ma sur@@ un se ishima , er se eren perapera ken bo@@ tar u i@@ pi@@ la man an@@ zughul man ifer ve lu seer a seer ne nahan . T@@ sua Kwagh u V@@ ough Yehova til sha kwagh u a lu vough la hanma shighe cii . 1 : 1 , 5 ) Yange zua a iveren kpishi sha jighjigh na u nan kua ishimataver na la . Bibilo tese ér Satan vea az@@ ô@@ v a na mba “ tsu@@ ghun tar cii . ” Mbagenev kpishi har uma ve jimin cii sha u keren inyaregh man icivir . Alaghga Orkristu vese hen ijiir i í me m@@ sô@@ rom ga yô . A@@ ka@@ abo ne agen yô ka iy@@ av mbu ig@@ y@@ um@@ u@@ kase i we a ishima ve shio la , man akaa a iji@@ mba i eren man ta@@ av u m@@ à@@ n man ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough man mci@@ mb@@ im mbi m@@ á@@ n dang dang mbi ve a mi la . U nan Yehova akaa ase a hemban cii la ka gbenda môm u tesen ér a doo se ishima je la . Yange wa ishima a mbampin mba sha at@@ ser@@ egh mba mbaihyomov nav lu pinen un la kua ity@@ uh@@ wan@@ ev mbi mba@@ ah@@ end@@ anev mb@@ ira kpaa . Nenge ase yôô , mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan nd@@ era timen sha akaa kpishi a Yehova a gbe la ! Sha ci u ikyaa i Satan yange due a mi sha kwagh u hemen u Yehova la . 1 : 15 ; Ps . Maa a kaa ér : “ M soo di u ôron ne kwagh ne tsô . M@@ nder u Shin K@@ u Ka Ity@@ esen I I B@@ ende a We Yô , 5 / 1 Ka nyi i lu ka@@ a@@ de u pasen kwagh@@ a , man i pasen kwagh a mi nena ? Gba nen zwa môm sha akaa a i lu u ne er man or u nana er a la . M va kom anyom 16 yô , m hii u zan sha a@@ you a m@@ sôr , ape mo man azende a am se za v@@ in@@ en am@@ ar shi se ungwan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan yô . Nahan kpa , ve ker ah@@ ab@@ a ér ngeren u “ I@@ vangeli i Yuda ” la yange vande lun ken zwa Grika ica i gba cii ve i va mase geman un ken zwa K@@ ô@@ p@@ ti@@ k ye . K@@ e ’ A@@ tindi a yange Aôndo na Mose la , yange pase mnenge na sha kwagh ne wang je . Iky@@ urior i He I@@ ̱ Í T@@ se@@ gha I@@ ̱ Yô ( Mbaheberu 11 : 7 ) T@@ so la a lu ze@@ ge t@@ so je a kpiligh iyol . Heela tseegh ga , ngu eren tom a “ ihy@@ agh i uma ” sha u una na ior ve hingir mbam@@ or@@ on iyol man mba soon tahav man iti@@ zan , shi ve omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ve seer a seer . “ Kwagh@@ yan sha Ashighe Ashighe ” Anyom kar hegen 30 , kpa Mor@@ en@@ a ngu pasen kwagh hanma shighe her . N@@ om la nana var ke ’ kwase u nan , kwase di kpa nana var ke ’ nom u nan . — 1 Peteru 3 : 1 - 7 ; Mbakolose 3 : 18 , 19 ; Mbaefese 5 : 22 - 33 . Aluer se mba a kwaghyan kuma u se ya ayange imôngo yô , doo u se hen sha kwagh u anmgbianev mba ve lu ken ibanave shin ve lu yan ican sha ci u ma a@@ ah@@ e la . T@@ sua I@@ ember@@ yolough sha Kwagh@@ fan Nahan , nôngo u kaven kwagh u nan lu ôron jim jim yô . Kpa shi gba u se umbur vegher u sha uhar u ivur ne , u a kaa ér “ man perapera Na ” la kpaa . Yange a lu nyi kwagh kpa , Bar@@ n@@ ab@@ a na jighjigh ér Marku una kera kimbir eren nahan ga . 14 , 15 . ( a ) Ikyav i anmgbianev asev mba ve lu a kwagh ave kpishi ga la i taver se ishima nena ? Í gema í na naagh sha iv@@ o sha ci u icombor igen ken Iserael í í lu í upristi ga la . Davidi pine ér : “ T@@ ER@@ E , ka an nana tsa ken t@@ ent@@ i W@@ ou@@ we ? . . . Ka unô nahan yange ve sue Mkaanem ma Aôndo dông sha ayange a tsuaa laa ? Nahan kpa , mbagenev ken tiônnongo u ken K@@ orinte yange ve lu p@@ aven nongo ken atô ve . Gba u mbatamen mba ken Kristu vea kôron iyol tsaha . 1 : 11 , N@@ W ) Ior mbagenev hingir “ mbaihyomov mba [ kon u m@@ tsaha ] u Kristu . ” M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor , 3 / 15 Kanyi kwagh i kpilighyol yange i zua a mi ken inyom i 19@@ 22 la , man yange lu ior iyol nena ? Yehova eren kwagh a ian i a lu a mi i eren kwagh u a soo la nena , man ka ian i eren nyi yange na Adam man Ifa ? U SO@@ O uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? 1 : 9 ; Ps . 45 : 7 ) Kwagh ne tese ér gba u se soo kwagh u perapera tseegh ga , kpa se ny@@ agh isholibo , shin m@@ vende u vendan atindi la kpaa . ( a ) Se hii nan ve se dondo ikyav i Yehova sha kwagh u hiden a iy@@ ugh yase ijime ? Un man Paulu cii ve lu ior mba taver ken jijingi , nahan ve de ér iy@@ ongo i lu hen atô ve gbem ga . Yehova yange fa hanma kwagh u za hemen la cii . ( 1 K@@ ron . 28 : 9 ; ôr Anzaakaa 15 : 3 . ) Cii man Yehova a̱ lumun mcivir wase yô , saa ma inja hông@@ or i môm tsô kpaa ia lu sha mi ga Aluer ka u se zer yan kwaghyan u dedoo u ke ’ jijingi kp@@ ì@@ í sha u zuan a agee ga yô , se fatyô u lun a ishimaverenkeghen i wan ishima a mk@@ ighir u tar u ainge ne ú ve a mi sha a vese ne ga . I@@ T@@ I : H@@ E@@ IN@@ R@@ I@@ C@@ H M@@ A@@ A@@ R I@@ c@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh la ka be@@ er kwagh ga cii ; ka ib@@ um@@ un i ka i̱ kange nom man kwase ve lu gbe@@ ke@@ ke , ve eren kwagh sha mimi ayol a ve yô . Shin er yange tagher ishigh a a@@ ah@@ e u kpilighyol nahan kpaa , lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku — ér yange shi una va nenge a ak@@ ar a na cii . Mbat@@ omov ka vea ny@@ i@@ en kô@@ mp@@ eni yô , kwagh ne a va u a mgb@@ e@@ jime shi ú seer akaa ishe kpaa . Nyian kpa , se fatyô u zuan a mba lun a kwaghfan mba vea wa se kwagh yô , shi se ya kwaghyan u ken jijingi u dedoo ken mbamkombo mba tiônnongo kpaa . Shi se taver ishima sha u ôron kwagh sha mimi kpaa . — Mbaefese 4 : 25 , 29 , 31 ; Yakobu 5 : 16 . Una been yô , a nger ivur Bibilo la ti@@ e ti@@ e shin takerada na u ah@@ e@@ gen u iv a ngeren mba dedoo sh@@ imi la ! Ashighe ag@@ enegh yô , mbam@@ pase mba Yehova mba kôôm se . ( 1 Utor 17 : 1 ) Eliya na jighjigh ér Yehova una na un kua mbagenev akaa a kwagh gba ve a mi la ken anyom a ic@@ egh ia za la cii . Nahan cii kpa , hemen u uumace u ú lu sha ikyev i Satan ne ngu yemen u za timin . ( 1 Mbakorinte 10 : 16 - 21 ) Aluer or u kera je nan ye bredi shi nan me wain u M - umbur la nan er isholibo i vihin tsung yô , nana pase i hen Yehova shi nana ker iwasen i ken jijingi hen mbatamen mba ken tiônnongo . M@@ kposo u atam a kon u dedoo man kon u bo la due tseer tseer sha shighe u mkur ne . S@@ ar ú pe mbatyomov mba Yehova mba age@@ egh ve sue ú we@@ e ? Ken ngeren ne kua ngeren mba uhar mba ve dondo ne cii , se time sha kwagh u se er ve se lu a mhen u Yesu kpa lu a mi la , shi se tese ser se mba a “ mhen u Kristu ” ken uma wase yô . ( 1 Kor . Sha iyange igen la , m ôr Ity@@ esen i i Yesu i sha U@@ wo , i ior kpishi ve fe la . Nahan cii kpa , kwagh u a zua a mi yô , E@@ la@@ ine k@@ usu ij@@ ung@@ wen na shin ishima gb@@ ang gb@@ ang , nahan a kaa a na ér a̱ yem ken ya a̱ za nôngo kpoghuloo a̱ vaa . Mbahe@@ mban@@ ato mban vea zua a ian doo doo je i vea nenge a kwagh u u̱ tilen sha tse@@ ene@@ ke ve , vendan u wan ayol a ve sha ikyev i Aôndo la a ve a mi yô . ( b ) Loho u dedoo ú Yesu yange yôô la ú va a averen a nyi ? Wan@@ ye la man nom la kua kwase Kristu la cii vea er nena ? M su@@ gh Yehova kpishi er a n@@ em ian u lun ken mzough u anmgbianev mba ken Kristu mba ve doo ayol a ve ne nahan . On@@ es@@ m@@ us yange lumun ér i hen Bibilo a na . Ken ior mba í pine ve mpin ne la , iorov 22 ken atô u iorov deri lumun ér u@@ kwaghaôndo mba zough ior , kpa iorov 5@@ 2 ken atô u iorov deri gema kaa ér mba p@@ aven a pav ior . Lu a I@@ wuese Er i pase ken Ho@@ sea 12 : 6 nahan , kanyi kwagh i gbe u se er ve se za hemen u zenden vea Aôndo ? Yehova ngise umbur ior nav wener yange ve lu sh@@ ir ken tar u Igipiti , nahan yô , ve de eren a mba kwagh a hembe ve la sha m@@ s@@ ange u sha dooshima ga , kpa ve eren a ve doo doo . Mba ve eren tom u geman ior hingir mbahenen cii mba a ieren i t@@ angen iyol ga . ( M@@ ika 4 : 4 ) Mba@@ kp@@ enev mba Aôndo a lu umbur ve her la cii , una va nder ve sha er ve kpa vea ember uma ken Paradi@@ so shin tar yô . Yange er nan ve lu u ityar i at@@ ar@@ atar í í wa ndor a Iserael la cii ia war iji@@ r@@ ôron i Aôndo mayange ga ? M er msen sha zayol ne , maa m due m yar tom wam u m eren hen h@@ ô@@ te@@ l u te@@ en kwaghyan yô . Yange se fa ser Aôndo ngu suen mcivir ve la ga , nahan se kaa ser se tôv u@@ kwaghaôndo mba i fe kwagh ve kpishi ga ne kpa se nenge kwagh u ve eren la . K@@ EN T@@ A@@ R U N@@ A@@ M@@ I@@ B@@ I@@ A Kwagh u i er ken Genese 3 : 15 la bende a awashima u Aôndo nena ? 20 : 28 ) Nenge imba er ônov mba iorov ve doo un ishima ne sha wono ! ▪ Er nan ve se fe ser yange i nger akaaôron a profeti a ken Bibilo shighe u akaa shon er kera cii ga ? He@@ mba pasen kwagh u gbashima man iyol@@ hiden a mi ijime kua m@@ til sha mimi u mbatomov mba Yehova ve tese la . Yehova soo ér mayange i de hungur se er se lu ken nongo na ú ú lu sha won cii la ga . ( b ) Se tese ikyav i kwagh ne nena , man kwagh ne tese se nyi kwagh@@ a ? Eren h@@ w@@ ev sha hanma kwagh ci@@ il@@ i , shin soon u eren ityom i i ne un ken makeranta la ga sha ci u akaa agen taver un u f@@ ana ? Hen u nengen Mbakristu mba@@ beenyol er Yehova kpa a nengen ve la . ( b ) Mose er nena shighe u Mbaiserael lu v@@ aan a na laa ? Doo se kpishi u fan ser , ica a gba ga tsô Yehova una tim ku , or@@ ihyom u masetyô la kera gbem sha won ! As@@ an A@@ been Iyange Y@@ A@@ NG@@ E a kpiligh mbaapostoli mbara iyol zum u Yesu , Or@@ vesen ve u doon ve ishima la kaa a ve ér vea gb@@ ihi un vea sa@@ mbe a yem igbenda ve yô . I@@ yol@@ gen@@ gese di ka i na yô , i taver nom man kwase u lamen ken bem shi sôron zayol ve . Aluer se seer timen sha akaawan a ken jijingi a doon tsung a a lu ken takerada u Lev@@ iti@@ ku la yô , se zua a iwasen kpishi , shi aluer se er tom sha kwagh u se hen la yô , una wase se u lun u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu wase cii . 4 : ​ 1 , 2 ; F@@ il . I mar Er@@ na ken inyom i 19@@ 0@@ 8 ken gar u L@@ ü@@ be@@ ck , ken Jam@@ an@@ i . Yehova nengen mbacivir un ér mba ônov nav mba doon un ishima . 7 , 8 . ( a ) A iwasen i Aôndo shio yô , se fatyô u hemen ayol a ase ga sha ci u nyi ? Á kaa ken bem nahan wener , “ De cie ga ” tsô á na Peteru tom u nan msaanyol u wen kpa una lu a ci ker la , lu tom u geman ior mbahenen la . Nahan yô , or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér , “ sha mimi yô , ” ishember i ken zwa Heberu i í gem i ér “ sar ” ne “ i̱ hemba pasen isharen i or ka nan lu a mi ken ishima tsung sha u eren ma kwagh la a hanma ishember igen cii . ” Kwagh la na yô , s@@ ar@@ em u seer zuan a iwanger , sha ci u ne kaa ner atesen a en cii due ken Bibilo . Shighe u Yesu lu shin tar la , a tese mbaapostoli nav er vea kohol ior mba ve lu er ka iyôngo la tseegh ga kpa shi tese ve er vea kura i zum u ia va lu imôngo a tiônnongo yô . — Mateu 11 : 29 ; 20 : 24 - 28 ; 1 Peteru 5 : 4 . Hegen Mar@@ c@@ el@@ in@@ o ngu pasen tsombor na kua mba@@ wan@@ ndor a na mimi , shi a hii u henen Bibilo a iorov imôngo kpaa . Kpa kwagh ugen ngu u a lu a inja i hembe mtsera u se zough a mi ken mbamkombo asev la yô . Nahan cii kpa , bem hide gba , ian maa due Mbakristu mbara u shi seer ng@@ een . ▪ Me dondo kwagh u i nger ken ngeren ne la sha u sôron gbenda u ka m er kwagh shighe u wan wam a h@@ una atesen a kwaghaôndo wam la nena ? 14 : 31 ; 15 : 13 ) Nahan myom wase hemba h@@ aren sha dooshima u Wan u Yehova . Gba u anmgbian u kwase u a lu geman kwagh ken iliam i sha ave sha a@@ aven ne la una kange ity@@ ough@@ oo ? 3@@ 4@@ ,@@ 0@@ 1@@ 7@@ ,000 ( Mbaromanu 16 : 7 , 21 ) Heela tseegh ga , Mbayuda mba sha ayange la kpishi yange ve lu a ati har , hemban je yô mba ve lu ken tar u Iserael ga la . — Aerenakaa 12 : 12 ; 13 : 1 . T@@ ime ase sha ikyav igen i tesen mlu u Paradi@@ so . Mo man mbayev mbagenev mbara cii se ger ding ser “ Een ! ” Er Fe@@ li@@ to lu iyev je tsô maa hii u eren shiada iyol na je . Hen ijiir la i ôr kwagh u ityom i Aberaham yange tindi wanakiriki na ér a̱ mough a̱ yem ken tar u anmgbianev mba Aberaham , a̱ za er kwase ker sha ci u wan na Is@@ ak@@ a la . P@@ ase ve er aluer ve wa mbayev mba nom shin kwase wou u he la ikyo shi mba eren a ve tsembelee ga ve , a lu ve la . Yange i mar H@@ am ken A@@ shia , kpa hegen ngu ken Y@@ uro@@ pa , á kaa ér : “ M ngu a vangertiôr mer kwagh môm hemba Yehova ga , shi tsu@@ m ga , nahan doom kpishi u h@@ aren sha a na . ” Sha mnenge u orumace yô , gbenda u yange tsua u karen a ve la l@@ ù u gban yan ican tan an@@ ingir gbilin gbilin tsô . Ken iorov mba hemban iyenge 1@@ 5@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 mba yange ve za iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ken inyom i 200@@ 2 la , lu iorov 8@@ ,@@ 7@@ 60 tseegh ve tese ishimaverenkeghen i i tsough ve sha ci u tom u sha ne ye . 11 : 13 ) Mbagenev yô , mba eren tom u pania u ke@@ ke la . 5@@ 1 : 11 ) Ka mba i shigh ve mkurem mba ve “ lu jighjigh , [ ve ] ar ken ku ” la tseegh vea ngohol “ ts@@ ar ” u uma u kpen ga la sha ye . ( Mpa . Ve za hemen ve “ maa ” g@@ il@@ gar la shi ve “ kange ishima sha tom . ” ( Ne@@ h . Icighan jijingi u Yehova ngu suen iniôngon i ior nav je ka ashe tugh ga ! Ngeren ne una wase se u lun a ishimawan . ( b ) Ka nyi Bibilo i tese ér se er ve se zua a m@@ mem ken ishima sha kwagh u asorabo a se er laa ? An@@ ti@@ or , kua id@@ y@@ a@@ kwase kpaa yange nana civir aôndo u aiegh shin nana kera wa Tindi u Mose ikyo gayô nan hingir or shin kwase u i fe nan ga yô . — Yeremia 2 : 25 ; 3 : 13 . Er nom nan lu ityough ki kwase u nan nahan kpa , Bibilo kaa ér nana ‘ waan kwase u nan ikyo . ’ Er nan ve yange icighan jijingi va lu a tom u hange hange u eren ken m@@ tsegh u tseghan ior ken nongo u Aôndo ? Yakobu shi ôr kwagh u R@@ ah@@ ab@@ i ér : “ R@@ ah@@ ab@@ i , a@@ gb@@ ag@@ a@@ kwase la kpaa , kape i na un ish@@ ô sha aeren je la . ” — Y@@ ak . 4 : 14 ) Nyian kpa , mbatamen mba eren nahan . Á kaa ér : “ B@@ re@@ di u se co@@ on la , kera ka mzough a iyol i Kristu gaa ? Fe@@ be@@ war@@ i 22 - 28 ( Pasalmi 8 : 5 ; Yohane 5 : 30 ; 6 : 38 ; Mbaheberu 2 : 7 ; Mpase 22 : 8 , 9 ) Aluer akaa a i gbe a a lu vough ne je kpa zua a mtsera sha hemen u Aôndo yô , ka di se uumace mba se yen mban ve se kera zua a mi ga y@@ ee ? L@@ ou@@ is , ken kpen@@ tar u M@@ is@@ s@@ our@@ i . Ru@@ k@@ ia yange kaa ér un soo u nengen a anmgbian na . I@@ ember@@ yolough i Se Ts@@ ough la Z@@ ua sha A@@ tindi a Bibilo Kpa ? Yobu kaa gbar gbar wener : ‘ Yehova kar@@ em ase sha ik@@ aren i mimi , sha er ú fa mimi wam yô ! ’ Á nger á ôr kwagh u tesen mbayev nav wener : “ M ngu nôngon mer me dugh kunya u m lu a mi u t@@ eren alegh a hen iky@@ um la ken mo kera . ” Or u nan tsough shighe jighilii nan ver u eren akaa a i gbe u a er kpee la yô , nan@@ á hemba zuan a mtsera ke ’ shighe u nan ser nan ver la . Ior Mba Vea Lu sha Iky@@ ev i G@@ omoti u Tartor u Aôndo La ( Mateu 5 : 11 ) Ity@@ ôkyaa i vesen i í te@@ v ior mba Yehova a ican yô , ka sha ci u mba ior i tar u ifer ung@@ un ne ga . Nahan kpa shi mbakp@@ eng@@ av mban kuran “ iyange i me@@ men ” her . Or ka nana er kwagh u sha mi ga yô i vihi un . Shi ngu wan ago iyol er una gema tôôn shighe na u ahumbe la , lamen a mba va teman keghen ts@@ wer mbara kpaa . Aluer se mba timen ken Ruamabera shi zuan a mfe u Yehova seer yô , se seer fan aeren a Aôndo , er iji@@ r@@ ôron i mimi man tahav man kwaghfan kua dooshima , u a lu ieren na i vesen la nahan . Ior mbara mba nengen nahan yô , ve mase lumun ér ka se se hen b@@ om shon ga . ( Yohane 14 : 27 ) Kwagh la yange wase mbadondon un nena ? Kwagh u kpilighyol ugen u Aôndo a er yô , ka gbenda u a gbe se la . ( Ps . Inja i ishember i ken zwa Grika i í gem ér “ lu a ago@@ yol ” la ka u “ wan iyol sha kwagh keghen a kegh . ” M@@ lumun u a sar se tsung u zuan a mi la , ngu ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la . Anmgbianev asev tar sha won cii kange ishima u kuran atindi a Yehova , shin er ve lu tagher a mba uwer u gbe ve shi ve vende u ungwan loho u Tartor la nahan kpaa . D@@ arr@@ en va lu dedoo ga kpoghuloo je , nahan kwagh ne seer nan O@@ li@@ vi@@ a ishim@@ any@@ ian , man zan zan hegen je kpaa angev mb@@ un mbu zan un iyol her . Yange m nenge mer Mbashiada mba Yehova ka mzough u anmgbianev mba sha tar cii . Shighe u Paulu lu ôron kwagh u “ aeren a iyolough ” er idya man hông@@ or la , a ter mbam@@ pav man m@@ vende u vendan mimi geman civir ak@@ ombo la kpaa . Ior mba ve eren sha akaa a ve hen ken Mkaanem ma Aôndo la yô , mba su@@ nd@@ an mbam@@ tsera ngô@@ gh . Er As@@ av lu ken icighan@@ jiir la , a hii u henen kwagh er Aôndo nahan . A@@ gb@@ o@@ olo shi kav er i gbe u una dugh ave sha kwagh u ak@@ ombo a eren sha ele@@ gh ele@@ gh yô . Er i dugh She@@ ben@@ a or@@ nengen sha ya u tor kera nahan kpa , i gema i ver un ér a lu or@@ ngeren sha ityough ki or u hingir or@@ nengen sha ya u tor sha ityough nagh la . S@@ aa gomoti ka a wa atindi kpe@@ te kpe@@ te ve , ior mban ve kighir asaren a ve a bo kua aeren a ve a bo la ye . “ Jijingi u A Lu ken a Mo Ngu T@@ or@@ ough a Mo ” Lu u t@@ so ne una lu a u@@ kp@@ o ker utar , shi una lu a a@@ you , shi una lu a h@@ unda hen imb@@ usu . 4 : 13 ) A@@ kper@@ an nga ga , ne iky@@ aior i ne lu ken mimi cii ne fatyô u van Ter wase u sha la a iengem man iwuese . Aber@@ am yange tese m@@ suur u suur sha Yehova sha u yiman Lo@@ ti wan u an@@ ngô na ( Mpa . 22 : 17 ) Er tom u injaa ne u doo se ishima kpishi shi se lu eren u sha gbashima yô , a fatyô u yilan se jighilii ér “ mba asema a tse@@ e ve u eren akaa a dedoo ” yô . Peteru yange ny@@ iman Yesu sha ci u nyi ? Mba ve kaha ve undu gbenda u mimi u Yehova er Davidi kpa ngise kaha undu ú sha ashighe agen nahan je kpa , vea fatyô u lun a vangertiôr ér Aôndo ngu ‘ ijiir i y@@ eren ’ sha ci u mba@@ asorabo mba ve gem asema yô . Ka hange hange u ieren i or u nan soo ér nana hingir Orshiada la ia tese mba ken kwaghaôndo u nan la kua ior mba nan cii wang ér nan kera ngu nongo a kwaghaôndo u aiegh ga . Se mba nengen a akaa la nahan ken ior mba se zough a ve shi se mba wuese ve vough vough kpa ? Nahan u kaa wer nyi ? — Shi kaa ér Yehova una ‘ iv se a iember gb@@ ing kua bem kpaa sha jighjigh u se ne la , sha u se ngee a ishimaverenkeghen sha agee a Icighan Jijingi yô . ’ ( Rom . Nahan kpa , mô wase môm kpa nana fatyô u pasen kwagh u a lu tahav mbu u@@ dugh kwagh tilen a mi , mb@@ ù mb@@ ú ker tar ú til sha ih@@ wa u ú vough sha u se lu uma heen la ga , mbat@@ im@@ en sha mlu u akaa mba ve fe kwagh ts@@ ura la je kpa vea fatyô ga . K@@ e ’ derianyom u hiihii la , Paulu nger Mbakorinte washika kaa ér ve̱ dugh or u yange zer eren iji@@ mba a kwase u ter na la kera . Ka ve umbur er yange ve lu gb@@ ong gb@@ ong shi ve lu saan saan shighe u ve lu iyev la . 1 : 4 ; 3 : 1 ; 4 : 5 ; 5 : 6 — Inja i ishember i̱ “ u@@ jijingi mba uta@@ ankar@@ uhar ” la ér nyi ? Yange i na ve kpishi ican , shi mbagenev je yô , ku wua ve sha ci u ve venda u hemban Aôndo ato yum . ( Aer . I@@ mba kwagh ne ia fatyô u eren wanye . Alaghga u@@ j@@ ende mba b@@ ov shin i@@ ember@@ yolough i sha tindi ga ia mee nan , nahan nana hii u undun mimi kure kure . ( Mbaromanu 10 : 17 ) Kwagh u a maan jighjigh u nan yô , ka u ungwan kwaghôron u Bibilo la , ka u gban lun a i̱ tseegh tsô ga . ( Yesaia 32 : 1 , 2 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Kwagh ne ngu nahan hemban je yô , er mkur u mlu u tar ne a z@@ ur@@ um man m@@ war a har i lu sha ikyo i wan ne . — S@@ ef@@ ania 2 : 3 . Aluer se sôr ashighe se ver vough yô , se fatyô u wan ago iyol sha Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo man Iyoukura i H@@ enen la . Se mba tee shighe se mba gb@@ i@@ di kwar sha kwagh u se hen la kpa ? De se nenge ikyav sha kwagh u orgen u lu uma , anyom kar er dubu môm nahan cii ve , i va mase maren Yesu la . Aluer se fa akaa a a vihin aeren a ase a injaa la yô se fatyô u palegh zayol u ka a va a mi la . Shin er m henen sha kwagh u ufoto mban ga nahan kpa , kwagh ne na yô , ishima ka i naan mo ibo . ” Kanyi akaa aa na M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la una za a doo ? Sha ci u mbagenev ken gar la lu van a mbam@@ pav ken tiônnongo sha u tesen a atesen a aiegh . • K@@ egh iyol u lumun ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia due ken tom u ú we nan sha ikyev la cii Gba u se fa akaa a á lu se ken ijime , a alaghga aa va sar se u geman kenger la . ( 2 Kor . Se ‘ doo ayol a ase ’ ken tiônnongo , shin er se dugh sha ajiir kposo kposo shi se lu a mba@@ ad@@ in@@ i kposo kposo shi igbenda i se henen kwagh la kpa i kaha nahan kpaa . U@@ umace cii mba henen akaabo ken ishima ashighe agen . Shi A ande hen anmgbianev hemba deri uta@@ an sha shighe môm je , ken ve yô , mba ve lu uma her zan zan hegen ve hemba ng@@ een , kpa mbagenev yô , kpe kera . S@@ em@@ son yange soo u hemen ior mba Aôndo sha u nôngon ityav a Mba@@ fil@@ iti . I@@ c@@ in i imoshima yase i te se , shin ibo i i ne se nahan la tese je ér ngi kpen@@ egh sha kwagh u igbenda i perapera i Yehova ga . ( 1 Tim . Heela tseegh ga , “ ayange ayange , hii sha iyange i hiihii je zan zan ar sha iyange i masetyô la , [ i ] lu ôron ken ruamabera u atindi@@ gh u Aôndo . M@@ N@@ E@@ NG@@ E U V@@ O@@ U@@ G@@ H SH@@ A KW@@ AG@@ H U IN@@ I@@ A@@ V MB@@ I N@@ AN U ma ve za ker mbahenen vev ayol a ve yô , ve mbagenev kpishi ka ve hemba soon ér vea “ ur@@ ugh mbahenen [ mba Yesu ] ken ijime ve . ” 16 : 7 - 9 . ( Luka 4 : 18 - 21 , 43 ) Yesu zende sha ini@@ e@@ mbe man i@@ gb@@ anger i tar la cica cii “ lu ôron kwaghaôndo , pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . ” Yesu yange pase kwagh ne wang , kaa ér : “ Mba te@@ en mba@@ ats@@ ator uta@@ an sha tor@@ o uhar gaa ? Shi jijingi u Aôndo kpa una fatyô u wasen se zum u se v@@ ôr yô . U tesen ikyav yô , ashighe agen yange i lu S@@ an@@ dr@@ a ken ishima inja er un kera fa imba kwase i un lu jim ga nahan . Bibilo pase hemen u se veren ashe gbenda a mi la , ka hemen u u sar han@@ ma@@ or u nan lu a ishima i mimi cii u nengen a mi yô . ( Ôr Yeremia 17 : ​ 9 , 10 . ) N@@ ongo u U@@ pristi Mba sha Inja i Tor , Mba Vea V@@ a U@@ umace Cii a A@@ veren La M@@ t@@ í@@ m u sé timen sha mhen u Kristu la a̱ mgbegha se u eren nyi ? ( Mateu 13 : 24 – 30 , 36 – 43 ) Kwagh ne yange er nahan vough shighe u i ver Tartor u Aôndo sha , anyom kar kpuaa la . ( b ) Kanyi i lu keghen agumaior a cian Aôndo ken hem@@ en@@ ee ? ( Pasalmi 19 : 7 ) Ka sea de Bibilo ia hemen se gbenda yô , se hingir u lun a imoshima i wang shi se zua a mk@@ om sha ci u se mba eren ishima i Yehova . “ Hanma or nana̱ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa nana̱ gema a̱ ngô@@ ôr a kwaghôron , nana̱ ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ” — Y@@ A@@ K . Ve ungwa imo na , nahan ve va a ican sha ayol a ve man sha tsombor ve kpaa . — Mbaromanu 5 : 12 , 14 . Ter u Or@@ pa yange una lu uma hen shighe la kpa , or fa ga . M@@ ô ve môm kpaa i hung@@ u@@ l Aôndo ga . Cii ve se time sha msen u As@@ a yange er , man kwagh u za hemen la yô , de se hii timen sha i@@ mba@@ or i As@@ a lu yô . Kpa Aôndo s@@ angen a s@@ ange mba una pase ve mimi la ga . Ken zwa Heberu u yange i hii ngeren Bibilo ker la yô , inja i ishember i “ time kwagh ” la ér u gbidyen kwar sha kwagh gbem shin henen sha kwagh zu@@ lee shin kenger kwagh saan ishigh sha . 11 : 13 ) S@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha , shin i lun shin tar ne kpa , se cii se fatyô u yan ikyar a Yehova , er Aberaham nahan . Shi doo se er mba@@ ate@@ jir ve lu aa tahav mbu ts@@ ahan mbaaferev sha u kuran tar nahan ga he ? Doo u a fa ne noov ér ne mba ior mba wuese kasev enev , ne kasev kpa doo u a fa ne nahan ; mayange de lun nen ior mba pu@@ un a pu@@ u kasev enev shin noov enev ga . Tindi u Iyange i Me@@ men la wase se u fan nyi ? Hii hen shighe la zan zan min@@ iti 10@@ 2 nahan , ior kpe je kuma er iorov 3@@ ,000 nahan . Sha ayange a ngise la , ashighe agen tsombor - tor yange u hemen u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo — shin anyom u@@ deri imôngo — shi akaa fa@@ an geman ga . 4 : 16 , 23 , 25 , 32 , 33 — ‘ Ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ la li@@ he kuma nena ? Gbenda u yange p@@ on A@@ hab@@ a man Yes@@ e@@ bel shi ôr ve ijir shi tsaha ve kua mbagenev kpishi , er ve nahan la , na se mba a vangertiôr ser iyange igen una tsaha mbaaferev cii , er a t@@ ende zwa nahan . 6 : 11 , 16 . Doo je zua ga ! 28 : 20 ) Sha ashighe agen yô , alaghga akaa a i eren sha ayange la la wasen ve u pasen loho u Tartor . Jijingi u Aôndo T@@ aver Mose A@@ ge@@ e ( Ivur 23 ) Aluer u ôr ijiir ne ken ngeren u Bibilo u hiihii u ken zwa Heberu la yô , ivur i sha 22 la kaa ér , “ de eren nen ma kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ican ga , shin anc@@ ôgh@@ ol kpaa ga , ” kpa ivur i sha 23 la gema kaa ér , “ aluer ú er ve ican ” yô . U@@ Y@@ O 7 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) 1 : 22 ) He@@ mba doon u mbatamen vea dondo kwaghwan u Paulu a we sha kwagh u zungwen mhôônom ne cii . Yange ve de akaa a injaa saa ve sha er vea na ayol a ve jimin cii sha tom u pasen kwagh ú Tartor yô . ( Mat . 10 : 16 . MB@@ A ‘ I@@ OR@@ V@@ AN@@ N@@ Y@@ A ’ ER A@@ B@@ ER@@ A@@ H@@ A@@ M N@@ A@@ H@@ AN 13 : 34 , 35 ) Sha kpôô yô , dooshima ka ikyav i i fe Mbakristu mba mimi sha mi yô . Be@@ en yô , i tindi un ken tar u B@@ ra@@ z@@ il ér a za er tom u m@@ ishen . Shi ka Un kpaa Una sho@@ gh@@ or ihy@@ ungwa i wain i iy@@ ugh i sha ishima i vihin i Aôndo U@@ hemban@@ agee la ” ye . — Mpa . Yange a nan@@ de a Yesu je kpa , á wase ior nena ? Heela tseegh ga , A@@ ma@@ shia shi wa Amo@@ shi kwagh iyol , wener ng@@ u@@ la kaa kpaa ér : “ Iserael kpaa á kura un ken tar na kera . ” I@@ ti i ortamen ne ér An@@ dre@@ as . T@@ i@@ ônnongo u hen ger@@ i ne yange ngohol tsombor ne doo doo , shi kaa a Ro@@ al@@ d vea kwase na ér vea va wase ve tom u maan Iyou i Tartor nahan á doo ve kpishi . Nenge ase gbenda u Paulu a er kwagh u imoshima ne . S@@ E H@@ E@@ MB@@ A , K@@ P@@ A KW@@ AG@@ H K@@ U@@ R@@ E G@@ A I@@ OR mbagenev kaa ér ts@@ wam u eren ka u tan num sha ityô i tar ne cii , shin sha ib@@ ugh@@ ashe i tar ne jighilii je . Nahan kpa ka Aôndo una tim u sha shighe u a ver man gbenda u a soo la ye . 5 : 3 ; Heb . 10 : 24 , 25 ) Alaghga u fatyô u wasen ve vea nenge er ve de u pasen kwagh ve i kera saan ve iyol ga yô . ( Mat . A@@ vur ne tsengaôron ér a va kar a ityav mbi nôngon man ij@@ en man angev kua ku cii kera . Tartor la ua ng@@ ur@@ en hemen yô , a tese ior mba sha ikyev i ú cii vea fa u eren an@@ za a Bibilo i tese la . Kwaghôron u A@@ le@@ x@@ an@@ der U@@ r@@ s@@ u Yesu yange zua m@@ ke@@ he u “ ke@@ hen ityough ” ga la vea ishima i legh legh , ieren i i lu vegher u ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi u Aôndo la . Yehova kar Wan na , Yesu , kpa a tile sha jighjigh , nahan a na un “ tor sha won cii man icivir man tartor . ” ( 1 Utor 18 : 28 , 29 ) Sha mimi yô , Ba@@ al lu kwagh kpôô kpôô ga . A shi nan kpa ior yange ve kpe kpishi zum u ve lu karen mci@@ mb@@ im ve@@ m man nengen yô ! Yange i gba u a umbur un a umbur ér a ya kwagh — shin a m@@ en@@ a kwaghyan je kpaa . Nahan kpa , iky@@ aior igen i i lu hen icombor i Kristu yô tese ér saa ve pe ma ve lu ij@@ en er ior mba ve lu kpen ij@@ en i ken jijingi sha tar jimin cii ne nahan . Ka sea er tom ne yô , se zua a msaanyol kpishi . Or@@ tamen ugen va umbur un er ngise civir Yehova sha mimi yô , ishima taver un . A ô@@ rom vangertiôr ér , “ Een , Anmgbian , m wa iyol nôngo u kuman er kwa 30 nahan . ” Mba nan ior takerada u Matthew ne ken kwaghpasen u ken igbar la kpaa . “ Kor@@ ne@@ li@@ u lu keghen [ Peteru man mba ve za a na cii ] , a vande kohol anmgbianev nav man ah@@ ur a na a mimi . ” 30 : 19 , 20 ) Mbaiserael tile sha mimi ga , kpa akaa a atar a á lu hange hange sha u zuan a uma , a Mose ter la yô , gema ga . PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 22 , 1@@ 10 Paulu tôô M - umbur la kar sha kwaghyan u ior ve lu yan imôngo yô , maa a ta mba@@ yan bredi shi man wain la icin ér : “ Ne fatyô u man iy@@ ongo i Ter kua i u@@ jijingi mba b@@ ov la imôngo ga . Ne fatyô u yan sha te@@ b@@ ur u Ter kua sha te@@ b@@ ur u u@@ jijingi mba b@@ ov la kpaa ga . ” ( 1 Kor . M zenden a mi sha ag@@ u@@ g@@ u m te@@ en ior . Kpa hegen yô , A ande kwa môm sha mkur u ashighe sha u Una tôô asorabo kera sha naagh ku sha iyol Na la . ” Or@@ fankwagh la di tile sha ityough ki mba ve ungwa shi ve er sha a la . 1 : 7 . 65 : 20 ) S@@ tor@@ r@@ s lu ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken gar u New Y@@ or@@ k , lu un ken@@ gese magaz@@ in u i yer ér Bible Ex@@ am@@ in@@ er la ye . Shighe u eren In@@ i@@ ongo i K@@ ur@@ un a I@@ yi@@ av kuma . Han@@ a lu ken gar u R@@ a@@ ma , saan un iyol je zua ga . Se er nan ve se seer nan or i@@ civi@@ r@@ i ? Yehova Kor Se ken Jijingi Apostoli Paulu yange nger ér : “ De ne nen Mbayuda an@@ zughul ga shin Mbag@@ rika shin nongo u Kristu u Aôndo kpaa ga , di er mo kpaa , ken hanma kwagh cii m eren kwagh u doon ior cii nahan , gadia ka mtsera wam iyol yam m lu keren ga , kpa ka u mbagenev kpishi sha u ma ve war yô . ” — 1 Kor . 4 : 8 . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 47 , 2 Heela tseegh ga , Bibilo kaa ér “ shighe man ai@@ ky@@ ôr ” mba ve sha gbenda wase cii ; kwagh ka una er nahan yô se hingir u yan atsan atô kposo kposo . Solomon yange nger kwagh ér : “ Aluer iy@@ ô@@ gh k@@ ia kpu@@ ghul man or nana wua zwa u ki ga yô , nana seer u gb@@ eren sha agee ; kpa kwaghfan ngu a inja sha u nan er kwagh á kure vough ” la . Akaa a yange i hii ngeren Bibilo a mi , er ak@@ ô@@ v a inyam man ityakerada i i er sha p@@ ap@@ ir@@ u nahan , lu akaa a ngô@@ ôr vihin ga . Hanma shighe m shi v@@ aan af@@ an@@ yô . ” Yange m kaa ken ishima yam mer , ‘ Me fa@@ ity@@ o u yangen i@@ pi@@ la shin ifer ga , kpa aluer m nenge ior mba eren akaa ne yô , me nôngo tsung me yange ve . ’ W@@ il@@ liam Mal@@ en@@ f@@ ant maa s@@ av pasen er K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u T@@ esen ngu a er tom kpoghuloo sha u wan ago@@ yol sha a@@ aven a mkohol u vesen la . 20 : 25 - 28 Er nan ve u or gban tesen di tahav mbu nan@@ ev tsô a ityôkyaa shio la i lu gbil@@ in@@ ii ? Yange mgbegha nomso@@ or u hiihii la , Adam vea kwase na , Ifa ér ve venda hemen u Aôndo , shi nôngo ér una vihi Yehova iti sha u kaan a ve ér , A er aie . Ka akaa a ka se er sha ci na la ka a na ve se gba un kwagh ga . Shi alaghga u er Yehova tom je hemba er u hen la , er Eliya kpa yange lu nahan . Man ka hanma shighe ua hii u hemen tar nee ? Kpa mba ve ngohol kwaghfan u mimi , u a dugh hen Yehova Aôndo la yô , kwagh ve ngu nahan ga ! Kpa ieren ve i vendan mimi ne gema lu kwagh u una fatyô u vihin mlu u Mbakristu mba mimi yô . Me@@ i 26 , 200@@ 8 – J@@ un 1 , 200@@ 8 8 , 9 . ( a ) Kanyi i tese ér Kristu nengen kwagh u hanma tiônnongo jimin cii a eren la tseegh ga , kpa nengen kwagh u hanma or ken tiônnongo nan eren@@ e ? Ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ Y . la , i tim Bab@@ ilon , D@@ ar@@ i@@ u Or@@ me@@ dia hingir tor u tartor u Mbak@@ al@@ di . Kwagh u ken anyom a karen kpuaa la lu u a fatyô u ôron shin gb@@ eren sha u ior ve̱ ôr ken igbar ga la , ka un a du@@ mbur ainge ye . Ka Aôndo u mimi tswen , “ u A eren aie ga la , ” iveren la i dugh hen a na ye . W@@ en yange lu mar u A@@ ron ga . Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Ab@@ es@@ al@@ om la tese se nyi ? I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 8@@ 2 Sha mimi yô , Or@@ f@@ ar@@ ishi nan ny@@ iman ér Aôndo ban a erdoo man dooshima ga , kpa hen a nan yô , Aôndo yange er erdoo shi tese dooshima na sha T@@ or@@ ah [ Tindi ] u yange na la , kua sha ian i or nan lu a mi u iv@@ in kwagh u i nger ker la . . . . Ngeren mban vea wase se u gbidyen kwar sha mimi nengen er se lu eren sha a@@ vegher ne yô . Ter na kaa ér alaghga una za . Ishima i Yesu lu a mi i shir@@ en mbagenev la lu ikyav i vesen igen i tesen dooshima u lu a mi sha ior mba tesen yô . ( Mbakolose 4 : 10 , 11 ) Vea fatyô u wasen se e̱r ‘ hur@@ or u mimi ’ he ’ shighe u ican nahan . Aluer se er nahan yô se kera soo u z@@ eren ôron “ u@@ kwagh@@ hi@@ r mba dang dang ” la ga . Ka va hiin u z@@ ô@@ ôm R@@ hon@@ da iyol sha akaa a a er ne yô , a hii u eren pania u ke@@ ke la . Yesu kaa ér : “ S@@ aa á mar or sha mnger kua Jijingi , gayô , nana fatyô u nyôron tartor u Aôndo ga . ” 5 : 12 ) Se kav ser Yesu “ va sha u i̱ er Un tom ga kpa ka sha ci u Una er , man sha u Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi ” yô . Er nan ve se lan igbenda i tsu@@ ghun ior i Satan a lu yaren tom a mi u tsu@@ ghun se la ga , man kanyi i gbe u se kange ishima u eren@@ e ? ( b ) S@@ ea lu tagher a tsan kpa , gba u se kange ishima u eren nyi ? 2 : ​ 8 , 11 ) Z@@ an zan nyian kpa m ngu umbur mkaanem ma anmgbian u been iyol ugen u i yer iti na ér Sau@@ l@@ o T@@ eas@@ i yô her . ( Luka 24 : 32 ) Apostoli Paulu kpa yange dondo ikyav i doon tsung i Yesu ver la , nahan ‘ ôron kwagh a ior sha akaa a ken Ruamabera . ’ Er Paulu lu tin@@ d@@ in Timoteu ken K@@ orinte yô , a wa tiônnongo la kwagh ér , zum u Timoteu una va hen a ve yô , ve̱ nôngo Timoteu a̱ de lu ken a ve a “ mciem iyol ga . ” ( 1 Kor . A@@ hab@@ a lu or u kwagh u Aôndo gba un ishima ga yô , nahan a nenge ivande i i er sha iyange la sha mnenge u orumace nan nengen kwagh la tseegh tsô ; a nenge ivande shon ér ka “ kwagh u Eliya er ” yô . Nahan cii kpa , lu u aluer ve ngohol ityesen i Yesu yô , vea zua a m@@ mem , di er se kpaa se fatyô u zuan a mi nyian nahan . Er ve nger washika ve ôr kwagh u ve kure sha ikyaa ne yô , atôônanongo cii dondo kwagh u ve ôr la , nahan á zua a averen a Aôndo kpishi . “ A tindi imo Na shin tar , mkaanem N@@ am ma zan fe@@ fa je . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 14@@ 7 : 15 . Nahan kpa , Yehova ngu nah@@ a@@ la ga . Or@@ ak@@ on@@ do@@ ato ugen u a lu Orshiada yô mba yer un ér L@@ or@@ ra@@ ine , a kaa ér : “ Yange mea henen Bibilo yô , i hemban tsu@@ men mo a tsu@@ me cii . Se er hanma kwagh u se fetyô cii nahan se mase suur sha Yehova vangertiôr ser a̱ kura se . 4 : 9 - 11 — Se ‘ nyôr ken m@@ mem ’ u Aôndo nena ? ( Luka 1 : 37 ) Maria lumun a mkaanem ma G@@ ab@@ er@@ i@@ el man , gadia un lu gum@@ kwase u lun a jighjigh kpishi . Hen ase sha kwagh u kwa - kon . ( Mbaromanu 3 : 1 , 2 ) Yange Yehova tsua ve ér ve̱ lu mba@@ shiada nav . Yehova tindi profeti na ugen ken Yuda ér a za ken Betel a za ôr kwagh a Y@@ er@@ ob@@ i@@ am shighe u lu nan@@ den nagh sha at@@ se a na la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 8 , 42 ( Mateu 23 : 2 - 4 ) Nahan cii kpa , ken inyom i 29 S.@@ W . la yô , Yesu ande due , lu Mesiya . ( Genese 5 : 28 , 29 ) Kpa L@@ am@@ e@@ ki lu uma nenge mkur u kwaghôron u profeti ne ga . Umbur ityendezwa i Yehova a er a vese ne , ér : “ Hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin we iyol [ cii ] , iky@@ ô@@ l ia la@@ gh ki ga . ” E@@ i , sha kwaghôron na yô a kaa ér yange un lu vangertiôr “ ken Aôndo wase . ” A gba u mbagenev vea sôr inja sha kwagh u i@@ ember@@ yolough shighe u ve er ivese kera la nena ? Nahan shighe u se lu ôron mkaanem ma Aôndo yô , mimi je ka se ‘ ember a mba ve ember la imôngo , shi se vaa a mba ve v@@ aan la imôngo . ’ — Rom . “ Hen shighe la M@@ i@@ ka@@ el [ Yesu Kristu ] , ort@@ aregh u a nengen sha ônov mba nongo wou [ hii inyom i 1914 ] la , una mough á tile sha [ sha Armag@@ e@@ don ] ; ican ia er sha shighe la , imba i i lu a er mayange ga yô , hii sha shighe u ikyurior i lu sha won , zan zan ar hen shighe ne ; hen shighe la , á yima ior ou , hanma or u i nger nan ken ruamabera yô . ” Mbaiserael wa iyol i nyôron ken tar u Aôndo tôndo zwa a uter vev ér una na tsombor ve la . ( Mateu 15 : 30 , 31 ; Luka 7 : 11 - 16 ; Yohane 6 : 5 - 13 ) Shi aluer se fa akaa a Yesu lu shin tar ve er la yô , kwagh ne una wase se se seer fan aeren a na a a tese ér a kuma u teman tor u tar cii la . ( Pasalmi 9@@ 4 : 19 ) Mb@@ á henen ér mayange je vea er kwagh u dedoo sha won ga . Ishim@@ a@@ wan na la na yô , á war Mbaiserael kua ikpelaior i̱ i̱ n@@ ungwa a ve sha u civir un la kpaa . “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh . ” — Anz . Aôndo pasen averen a una va a mi la been yô , a bu@@ m ér : “ Nenge M ngu geman akaa cii hingir a he . ” Sha kpôô yô , Aôndo “ ka vande , tom Na ngu vough ; gadia igbenda Na cii , ngi jighilii . ” — D@@ ut . ( Yesaia 37 : 20 ) Yehova yange ungwa msen u H@@ es@@ e@@ k@@ ia la . Kpa or shon zua a ian i pasen or u nan tee nan tom la er i lu nan ken ishima yô , man or u a tee nan tom ne ka or u fan kwagh , u wan or ikyo kpaa . Yesu yange taver jighjigh u mbahenen nav sha kwaghôron man ieren na . Shighe kera shi ica ga tsô Aôndo una yar tom a mbatyomov u timin mbaaferev . U@@ gb@@ ayol av cii a nenge sha mi . Aluer se mba eren nahan yô , se yima iyol yase kua mba ve lu ungwan se la kpaa . — 1 Timoteu 4 : 16 . Ken m@@ gem u Bibilo u ken inyom i 20@@ 13 la , i nger takerada u Anzaakaa man u I@@ c@@ am i He@@ mban la , kua avur a m@@ tom ma Bibilo ma ken ityakerada i u@@ profeti igen la er ka i nger icam nahan , sha u tesen ér yange i nger lu icam , shi tesen m@@ kposo kua kwagh u a lu kwagh@@ môm a ugen yô . 14 , 15 . ( a ) Er nan ve atesen agen a Mbakristu a kom mbagenev ga ? Kp@@ orom hen Aôndo — “ Ka Or u Nan Ne Kwagh S@@ ar S@@ ar la J@@ e Nan Doo Aôndo Ishima Y@@ e ” 12 Yesu ngu uma nyian , shi ngu hemen ken tom u u bende a hanma or shin tar ne yô . Yange lu kôôsôô a tiônnongo u hen ijiir na i he la . I@@ ti@@ zan i or shin yôugh@@ yô@@ ugh u nan cii kpa yange b@@ enden a na ga . Ka hanma shighe nahan me er i@@ ember@@ yolough laa ? I@@ gbenda ngi kpishi i me fatyô u yaren tom a mi cica cii ken anyom a uma wam a a mase shin ne ga yô . ” — Paul , ngu anyom 7@@ 9 ; á er batisema ken inyom i 19@@ 40 . Nahan , mbampin mba vesen mba i gbe u a time sha mi yô , ka ve ne : U@@ ̱ eren sha Tindi u V@@ esen ne wa nyi man nyi k@@ ere ? ( 2 Timoteu 3 : 10 - 12 ; Aerenakaa 13 : 4@@ 9 - 5@@ 1 ; 14 : 19 - 22 ) U@@ ̱ se cii se̱ yina ishima ga yô , gba u se lu a jighjigh u nan man dooshima man ishimawan . Ka sha imba gbenda ng@@ in man Kristu yam ve cii ye . Lu hen shighe ne hanma or mase fan er atindi la a lu a inja tsung ye . — Ekesodu 32 : 15 – 19 ; 34 : 1 , 4 , 29 , 30 . Shighe la ik@@ we pue i tar u Iserael la lu ken bem man mkpeyol . Ior lu zuan a m@@ ze@@ hemen kpishi . Er nan Aôndo yange pase se ken Bibilo jighilii ér Yesu una hii u hemen sha ken inyom i 1914 la ga ? I@@ mo i le@@ gh@@ legh due na mlumun nahan ér : “ E@@ i , he , ka mo kwase u V@@ ia . Nahan kpa , cii man Mkaanem ma Aôndo ma gema se yô , a gba u se er kwagh a hemba di u ôron ma shi henen kwagh ker tseegh tsô la . ( 1 Utor 18 : 3 , 19 , 20 ) Tor A@@ hab@@ a kpa mough va a ve ityô , a h@@ enda iky@@ e@@ ky@@ e na i tor la . • Mbamaren vea fatyô u kaven dooshima u Yehova u i pase ken Duteronomi 32 : 11 , 12 la nena ? Jigh@@ ilii yô , doo u a er nahan ga . Mba ker ken inyom i 19@@ 6@@ 1 yô , i gber New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures jimin cii i bee . Ashighe agen ngu a lu kwagh na kera be@@ elee shighe u kwagh a z@@ em iyol yô , nahan m hingir u vihin ishima sha ci u i lum er a wa ikyo sha kwagh shon er mo ga nahan . ” ( Ekesodu 20 : 18 , 19 , 22 , 23 ) Nahan cii kpa , Mbaiserael civir wan@@ b@@ ua u sha z@@ en@@ aria la . Shighe u Yobu lu yan ican tsung yô a hen kwagh b@@ ag@@ en@@ aa . Ikyav i tesen yô , ior mban cii ve lu ken tar u Yuda . Nahan kpa , Ca@@ thy eren uma akuma akuma tseegh ga , saan un iyol kpishi kpaa . Mpase 12 : 17 yila ve ér tsombor u kwase , “ u u shi her ” la . Ka nahan ve Davidi shi kaa wener : ‘ I@@ can@@ or ne yila , TER ungwa un je , A yima un sha atsan a na cii , ’ ye . ( N@@ ah@@ um 1 : 3 ) Sha nahan yô , ishimawan i Yehova ka ikyav i tesen ér a wa te@@ legh ga , shin ngi a ik@@ ighir ga kpaa ga . Mba@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya zua a ah@@ ungwa 6@@ 3 a i tim ken av@@ ande ikyua a gar u Gi@@ be@@ on yô , man ah@@ ungwa ne nga a ian i a fatyô u koson z@@ ar - wain sh@@ imi je a kuma u@@ g@@ al@@ ôn 2@@ 5@@ ,000 nahan yô . Lu or u soon bem . Heela tseegh ga , i de hungur we u wuese or@@ ngohol ityesen la sha iniôngon i nan lu nôngon ér nana dondo mbamhen mba u dugh a mi la ga . Kwagh u E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki ne tese se wang ér Yehova wuese kwagh u ka se er sha u civir un la . Bar@@ u@@ ki yange ungwa ic@@ in@@ tan i Yehova nahan war mtim u Yerusalem . Akaa a bo a se ongo hanma iyange ne tese ér akaa a dedoo nga s@@ ôôn van Ka mbam@@ tsera mba nyi ve zua a mi shighe u ve hii u eren tom u ikp@@ ur pania laa ? Sha kpôô yô , agee a ish@@ u ne i lu a mi ve i zenden a no@@ mbor ne sha la , kpilighyol ! ( Anzaakaa 1 :⁠ 8 ) Ivur Bibilo ne wase se u fan ér ter man ngô cii mba a tahav sha ônov vev . Shin er Mbaiserael mba sha ayange a Yesaia la gema ijime a Yehova nahan kpa , Yehova kegh iyol her u wasen ve . Kpa doo u se ôron kwagh sha mimi shin doo ga ? Kpa , T@@ hel@@ ma za hemen u tin@@ d@@ in mo a u@@ washika mba doon ishima shi sa@@ gher mo shin ishima kpaa , lu kaan a mo ér un z@@ eren henen kwagh wam gbem shi su@@ ghun mo e̱r m lu ijende na shi m lu ikyav i tesen hen a na shi m tese un mimi u ken Bibilo la yô . ( b ) Kanyi yange Yeremia ts@@ eng@@ ak@@ aan sha kwagh u Yerusalem , man kwaghôron u profeti la yange va kure nena ? T@@ ôô shighe kpuaa hide hen sha kwagh ne . Kape se kpa i doo u se er kwagh sha kwaghfan zum u se lu pasen mbatomov mba gomoti kwaghaôndo je la . Hegen B@@ on@@ n@@ i@@ e vea nom na mba eren tom ken ijiir tamen i Mbashiada mba Yehova sha tar cii la . Inja i ishember i ken zwa Grika i̱ í gem ér “ ican ” ne jighilii yô , ka m@@ taver u or ka nan tagher a mi shighe u mbamzeyol ve te sha nan la . Nenge imba ian i civirigh i Aôndo a ne se uumace mba se yen ne sha wono ! Sha ci u ngu a or u a ne nan jighjigh , u nan vande zan hen ijiir i a lu zan la yô . Ashighe kpishi ayôôso ne a kure ken ku or shin i vihi or iyol ke@@ he@@ lee je nan gba i@@ wan . K@@ er wan@@ kwase la sha u@@ we yô , a kaa ér : “ Wan , mough sha ! ” Nahan cii kpa , Aberaham k@@ enden uwegh ér una wua Is@@ ak@@ a yô , ort@@ yom u Yehova maa y@@ à@@ ng@@ è un . Kwagh ne tese ér yange i kua zwa nyo@@ h@@ on k@@ er@@ egh@@ ee ? Aluer se fa , ngu ungwan hanma kwagh u se sen yô , shi se fa , se mba zuan a mbamsen mba se sen Un la cii . ” — 1 Yohane 5 : 14 , 15 . Kwagh u m er la lu erdoo tsô . Se nenge ser doo u se tese Mbakristu mba ve er batisema , mba ve hingir u h@@ ôron tom u pasen kwagh la dooshima gaa ? Nahan se yô se kera “ de@@ en ior akaabo a ve ” ga z@@ ee ? U tesen ikyav yô , se hingir u wan ak@@ ondo a ase shin d@@ ro@@ wa , kera lu ken i@@ kpa ga , shi se tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om , shi hemba k@@ undun se iyol kpaa . Heela tseegh ga , Bibilo i henen man u zan mbamkombo mba Mbakristu shi pasen ior loho u dedoo la una wase se u ‘ zenden sha jijingi . ’ Yesu yange na kwaghwan ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la kaa ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ne sha ci u uma wen , sha kwagh u né ya man sha kwagh u né ma , shin sha ci u iyol yen , sha kwagh u né zer la , ga . ” Shi kwagh u í nger sha gbaa itinekwagh u a kaa ér , “ Ity@@ esen hen A@@ vese ” la kpa una wase ú , ú zua a mtsera ken Bibilo you i̱ ôron ken hanma s@@ ati la . ( Ôr 2 Timoteu 2 : 19 . ) ( Genese 1 : 6 , 7 ) Ma “ shin ” mara lu ma m@@ á vande lun shin inya je la . Kanyi ú nenge a mini ? ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Mbakristu mba civir sha mimi mba ne imba naagh k@@ un ne wuee , man ka ityôkyaa i i ne ve ior kpishi mba i lu kwa ve u hiihii u zan mbamkombo asev la ka i doo ve sha dooshima u ve nenge a mi hen atô wase la je la . — Pasalmi 37 : 21 ; Yohane 15 : 12 ; 1 Mbakorinte 14 : 25 . Nahan m soo u lun a mbau@@ angev kpishi ga sha er me seer lun a shighe u eren akaa a ken jijingi a tsombor wase shi nengen sha mbamzeyol vev mba ken ishima mbara kpaa yô , gadia se lu a mbayev mba kasev uta@@ an . Mbam@@ zeyol mba i gbe u mbagenev vea nôngon a mi yô ka angev man iyol@@ been i ka i yange ve u eren tom u pasen kwagh kpoghuloo la . U Z@@ u@@ an a Tindi u Per@@ apera La ( Mat . 23 : ​ 13 - 36 ) Sha nahan yô , Yesu na ve ibo sha m@@ vende u ve venda un sha apera ne , wener : “ Kwagh a̱ tser ne , ne mba@@ fan@@ atindiakaa , gadia ne tôô ish@@ in@@ d@@ an i kwaghfan kera ; ne ayol a en ne nyôr ga man mba ma ve nyer la kpaa ne yange ve . ” ​ —⁠ Luka 11 : ​ 37 - 5@@ 2 . Ab@@ es@@ al@@ om maa y@@ av a kasev mba sha uiky@@ a mba ter na pue , mba á undu sha u ve̱ kuran ya la . Mba M@@ aren or H@@ egh Nen@@ a ? Mbamaren , ne umbur akaa a yange ne lu mbayev ve ne eren la kpa ? Nyian ne , doo u se palegh ajiir a sha In@@ tan@@ et a a lu a ufoto mba ji@@ mba@@ gh la , shi gba hange hange u se er msen hen Yehova cii ve alaghga se va za hingir u nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et ye . — 11 / 15 , peeji 9 - 10 . Ishima i̱ i t@@ ér heen ne ka or u se lu k@@ imi la , ka mbamhen asev , mlu wase u ken ishima la , man akaa a ka a mgbegha se u eren kwagh la . Nenge ase ikyav igen ken Bibilo . — Rom . Ú lumun kp@@ á@@ s@@ è je wer zum u a kar a ku man iyol@@ been kua angev kera yô , ij@@ ung@@ wen ia p@@ ande kua m@@ liam kpaa . Hii shighe la je , gba nôngon kpoghuloo sha u wasen mo ér m fa inja i batisema shi m fa iwasen na kpaa . ( 1 S@@ am . 18 : 1 - 4 ) Yange er kwagh u fatyô cii sha u ‘ taver Davidi ishima , ’ je yô nôngo u nyôron ken kwaghbo kpaa , sha u una yima Davidi sha ikyev i Saulu . Shin er I@@ r@@ ina a tagher a mbamtaver ken uma na kpishi nahan kpa , mlu na u saan saan la wase un u nôngon a mbamtaver mban , shi taver mbagenev ishima kpaa . ( New In@@ tern@@ ational V@@ er@@ sion ) Heela tseegh ga , m@@ tse u uumace ngu “ er m@@ ny@@ am ” ma li@@ hen ga yô — a kar un sha m@@ ny@@ am ma or ngu a y@@ av tugh môm tseegh la . Kpa nagh ku hemban lun a inja cii ku@@ gen@@ egh ku , ku kua fatyô u nan or uma u tsôron yô . “ A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E kpishi yange m gbaa cian a ityôkyaa shio tsô mer , me k@@ an@@ shio u civir Yehova sha mimi . ” Yehova yem ior nav nena ? U er nahan kpa ? [ Ngeren u shin kpe ] Kpa er ishima ma i vihi ve ker yô , ve sôr mbamlu vev . Kwagh u wan u an@@ ngô u Paulu u kwase ne tese se nyi ? ​ ​ — Kwagh ne tese se ér gba u se lu ior mba taver asema ve se fatyô u tilen ôron kwagh u mimi zum mbagenev ve lu eren kwagh u vough ga ye , man aluer se er nahan yô , alaghga se war mbagenev . Hen kwagh u Tartor u Aôndo hegen sha er u va lu uma gbem sha won sha shighe u hemen u perapera u Tartor ne la ! — 1 Yohane 2 : 17 . ( Mpase 2 : 10 ) Satan ngu ityough sha ihyom i i ker mbacivir Aôndo a ityôkyaa shio la je ka ashe tugh ga . Er Mar@@ ian@@ a lu lo@@ ya shi tom na ne v@@ aan un a inyaregh kpishi nahan kpa , saan un iyol ga . Yehova shi ver mbamkombo mba Mbakristu sha u ve wase se se lu kôôsôô yô . Ity@@ ôkyaa jighilii í í ne ve se eren msen sha ci u mbagenev shi se keren u taver ve yô kanyi ? Lu sha ci u yange ver ishima na sha ishimaverenkeghen i i̱ lu un ken hemen la . Mb@@ á veren iniongo i M - umbur la mba been kera yô , mbaapostoli maa num any@@ iman ker ayol a ve sha kwagh u or u nan hembe lun or@@ vesen yô . Maa i gba kohol zege@@ ikpelaior i “ iyôngo igen ” la , nahan iniongo i ihi@@ ar ne cii hingir “ ik@@ um i môm man or@@ kuran môm . ” Nahan kpa , Solomon na zwa i hide a wan la i na kwase u lu ngô u wan jim jim la . — 1 Utor 3 : 16 - 27 . Kpa se umbur ser se cii se yina , nahan se kera naan mbagenev ibo ga@@ gh ga . 12 : 9 - 14 ; Ps . 5@@ 1 , ngeren u sha it@@ you . Er am@@ enger la a lu p@@ ir@@ in môm môm , shi er uwer u kar ityough , inyam i ut@@ u kpa i lu zenden ken to@@ ho eren am@@ o nahan kpa , a ver ishima her ga . 12 : 2 , 3 ; 1 Pet . M za u@@ c@@ ôô@@ ci kpa kpishi , man er m nôngo kwagh tsung nahan je kpa , mlu wam u ken jijingi lu a̱ k@@ um@@ am ga . J@@ U@@ L@@ A@@ I 22 - 28 , 20@@ 13 S@@ aa se er tom u Yehova sha gbashima man a ishima i môm ve una na se iveren mgbegh@@ aa ye . 23 : 5 - 7 ) Kpa gbenda u Yesu henen kwagh la kaha kposo a ve . Se mba lôh@@ ôn wer ser pine Mbashiada mba Yehova , mba ve va ne u magaz@@ in ne la , ve seer pasen we kwagh u Tartor u Aôndo , kua averen a ua va a mi la . — Luka 4 : 43 . Yange i dugh gumor ugen ken tiônnongo sha hemba anyom pue . Hen shighe ne cii , ter na man ngô na man anmgbianev nav un@@ yi@@ in ‘ de u zuan ’ kwagh a na . Kpa ka u@@ kwaghaôndo cica cii ve ve a mp@@ av y@@ ee ? 1 : 6 - 8 . M@@ hi@@ di u as@@ ande a Mbayuda hide ken tar u Yuda la yange tese ér lu Aôndo na sha u kwagh a̱ lu nahan sha kwagh u m@@ ve u Mesiya la ye nena ? 10 : 37 . Gadia mbahemenev mba Mbakristu mba aiev pase inja i kwagh u a lu Tartor la nzughul nzughul , wanger ken ato ga cii . Mayange se soo ser se venda hemen u jijingi ga . Ka sha nyi igbenda jighilii nahan se tese ser se mba a mhôônom ma zung@@ wen@@ e , man ka mbam@@ tsera mba nyi nahan se zua a mini ? Een , mba wasen ve . De se time nen sha a@@ vegher a mbamkombo asev agen , a i gbe u mba ve hemen a la vea lu a mi ken ishima la , sha er se na mlumun sha mpin ne yô . H@@ ingir u saa a kure ikyaa shon keng sha er mlu ve u injaa u ve lu ke ’ mzough la a̱ de vihin ga yô . Se kpa doo u se taver anmgbianev mba iyol i kpe ve shin ve u@@ le la asema . 4 Mbam@@ lumun Mba I Ne sha Mbam@@ pin Mba Se P@@ in@@ en sha Kwagh u Yesu Kristu La Kwagh gema er vihi yô , Adam man Ifa va venda hemen u Yehova u a hembe sha won cii la . Shighe u Paulu lu ôron kwagh u A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la , mba ve lu azende na a kôôsôô la , a ter môm ken a ve , a undu ugen ga . B@@ ee he@@ ela yô , “ sha mpase u á va pase Ter Yesu Sha , a mbatyomov N@@ av mba age@@ ev imôngo ” la , una va a m@@ tsaha sha “ mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo . . . ik@@ o ga la . ” Ka ken mkaanem ma profeti ma Aôndo a ne i nger sha ci u shighe u i ver la . Gbenda u se eren uma la ua na mlumun sha mpin ne shi ua pase er ishimaverenkeghen shon i lu se a inja yô . — Nenge Yohane 12 : 25 . ( 2 Timoteu 3 : 1 ; Mateu 24 : 14 ) Sha mimi yô , ve fa er tom u lu kpishi u vea er yô . ( Luka 24 : 13 – 32 ) M@@ kav u ve kav Mkaanem ma Aôndo la na ve msaanyol , sha ci u kwagh ne taver jighjigh u ve na ér Aôndo una kure uityendezwa nav la , shi na ve ishimaveren ér tar u a doo ken hemen . ( 1 Mbakorinte 10 : 14 ) Yesu iyol@@ na yange tese kwagh u a fa Mbakristu sha mi yô . Mbaiserael yange mba nyer Tar u Ity@@ endezwa la yô , Yosua kaa ér : “ Ne fa ken asema a en cii kua ken uuma enev cii kpaa , ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough . ” A̱ lu nan kpa Yesu yila or u ken injakwagh ne ér or@@ ny@@ ar , inja na yô or ne vande lun a akaa kpishi . Shighe u i er Yesu batisema la , lu eren msen ; man alaghga lu henen sha kwaghôron u profeti u i nger ken Pasalmi 40 : 6 - 8 la . — Luka 3 : 21 ; ôr Mbaheberu 10 : 5 - 10 . 3 Or N@@ ana F@@ atyô u Ô@@ ron Bibilo K@@ aven Kpa ? • Er nan ve i gbe u a na nagh ku p@@ aan se ? ( 2 ) Ro@@ s@@ a , M . T@@ egh te@@ gh tsô , mba atindi a Aôndo a “ doo [ ve ] ishima tsung ” mbara vea hingir vough shi vea ember “ mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la ” gbem sha won . — 2 Pet . Ve har atesen a ve cii sha Bibilo . Ka mh@@ endan tsô , de hendan nen a TER ga ye . ” Yesu kaa ér : “ Aôndo ka jijingi je ; mba ve civir Un yô , ka u ve̱ civir ken jijingi kua ken mimi kpaa keng . ” Ú gbidye n@@ amba u̱ sha mi ga . ” Yehova kaa a Yosua ér : “ Lu ici@@ h@@ i taver ishima ” Anmgbianev mbagenev seer shighe ve u eren tom la shin ve ker tom ugen ve seer sha tom u ve vande lun a mi la , gayô ve hii kpen@@ ga ve , shin er ve lu a mfe sha kwagh u kpen@@ ga la ga nahan kpaa . ( Aerenakaa 9 : 32 - 38 ) A kaa a ve cii ér ve̱ due sha iyou i sha la kera , tsô eren msen cii yô , a kaa ér : “ T@@ ab@@ it@@ a , mough sha ! ” Kpa u kwagh tsu@@ en or ken ishima la tseegh yô , ka u Aôndo doon or ishima la ga . U Ô@@ ron Takerada u Yesaia As@@ av - as@@ av , 12 / 1 A@@ in@@ ge ne , se mba ken “ shighe u mkur , ” nahan ka u se er tom ne taveraa man a ishima i torough torough kpaa . Doo u se fa ser Diabolo una fatyô u kôron ave sha nyityô ican i se lu yan cii p@@ aven se a Yehova . Wan@@ iky@@ und@@ an u man at@@ u@@ mba una n@@ umbe hen zwa u ta@@ yar , wan u den at@@ u@@ mba una za uwegh ken zwa u i@@ gb@@ in@@ de . A@@ kav agen kpa nga ken Bibilo kpishi a a tese se er se lu ken bem vea mbagenev yô . • Kanyi i gbe u sar se er keng ve se lu môm ken mba vea war zum u Yesu una hemba laa ? 2 : 44 ; 2 Pet . Aberaham yange doo Aôndo ishima je lu “ i@@ kar ” na . Maria yô , lu kwase u nan mkaanem ma Aôndo icivir shi tesen mbamhen nav ga . Yesu , u ikpelaior i tor@@ on asema kase un wa atô la , fa je ér ku na z@@ ur@@ um man m@@ wanger u wanger ah@@ ôn a gban sha iti i Ter na kera , kua myom u tsombor u uumace la cii har sha a na . ( Luka 11 : 9 - 13 ) De se dondo nen kwaghwan u Yesu la sha u s@@ ônon jijingi u Yehova ken msen sha er se fatyô u zan hemen u lun a ity@@ am@@ egh nagh ki mlu u dedoo yô . Nenge ase kwagh u Bibilo i t@@ ende zwa ér una va er hen shighe la yô . Sha kpôô yô , mayange Yehova una hungur a mba ve t@@ ange iyol ga , ve de akaa a kar ve sha ci u mcivir u mimi la ga . — Ôr Yesaia 5@@ 6 : 4 , 5 . Nahan ak@@ ondo a mba zan mkohol mban ka a vihi kenger kpen kpen sha shighe u ka vea za nyôr hen ijiir i mkohol la yô . Yehova V@@ eren Mba Ve We Mbagenev Iky@@ o la Doo Doo Mbayuda Mba Ve Lu Mbakristu la D@@ i Y@@ e ? Paulu yange nger kwagh ér : “ T@@ aver nen ishima sha msen u eren . ” Yange hemba gban Yesu ishima u nan mbadondon un kwaghyan u ken jijingi cii . Ka hange hange u se lu ior mba keren bem , a lu ior mba mor@@ on iyol man mba z@@ ôh@@ ôn zwa shin mba nôngon num ga . Aberaham vea tsombor na yange ve undu ya ve kua ior vev ken gar u U@@ r , u lu yôugh@@ yô@@ ugh , hen haregh u Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia la . Lu nyi Noa yange una za hemen u henen sha mi ken ishima na shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee bee kera laa ? Shighe karen kpuaa yô , kwagh ugen va er ua tese wang ér msen ve ne lu sha ishima i Yehova yô . Ka se yange se nd@@ era mlu u tar wase y@@ ee , man sha mnder la yô , ka se yange se kp@@ ela m@@ lu@@ ashe u ú inja er se mba tan h@@ w@@ ange sha kor u karen kwagh a mi y@@ ee ? Er nan ve or@@ pasalmi fa dedoo wener Yehova una wase un@@ u ? Shighe u i zua kwase na a ic@@ ôron u@@ ange igen i kpen or iyol ker gbe@@ d@@ ôô shi yangen nan m@@ ny@@ am yô , gba u vea de tom ve u Mbakristu ugen u ve eren hanma shighe la . Aluer se mba eren nahan yô , kwagh ne una wase se u eren sha kwagh u i we se ken Mbaefese 5 : 1 la , ér : “ Lu nen mbak@@ aven Aôndo . ” [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sha peeji 7 ] Kwagh u an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev mba pu@@ ev la tese se nyi sha kwagh u kuran asema a ase ? Ka iti i dedoo i eren icighan tom i nyi kasev Mbakristu kpishi mba sha ayange ne ve lu a mini , man vea fatyô u lun a vangertiôr ér nyi ? Aluer Orkristu zough a gbenda u ho@@ gh@@ o@@ loo u ú ze ken uma la kera yô , kwagh u taver ugen u i gbe u nana er yô , ka u lun sha ú her . Ka sea nengen er Yehova yange na Mbakristu mba tsuaa mbara iveren man tahav yô , jighjigh wase u se ne m - sue u a suen se la a seer a seer taver . “ Y@@ ima Iyol You kua shi Mba Ve lu U@@ ng@@ wan We la Kp@@ aa ” Sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 30 , 200@@ 1 la , j@@ ôô@@ ji u kwase ugen , u i yilan un ér V@@ era D@@ ub@@ in@@ s@@ ka@@ ya yô , hide hii u ôron ijir ne . ( Mateu 24 : 44 ) Mimi je ka shighe u se v@@ ôr ke ’ tom u se eren Yehova shin se veren ashe ke ’ tar ser se zua a mk@@ or shin mk@@ om ne ga . — Luka 21 : 34 - 36 . Heela tseegh ga , shi se fa ser hanma shighe cii Yehova ka a ‘ tsaha or akuma akuma . ’ ( Y@@ er . Ka nyi kwagh yange i̱ er i i̱ tese ér mbagenev kav aeren a Mbashiada mba Yehova a ta@@ ven tsen@@ g laa ? Shi ashighe kpishi ve kav inja i avur agen tsembelee ga , nahan kwagh ne na ve vese ken jijingi ga . ” Shi fa nen kpaa ner ka i doo Yehova a ven zum u ka ne@@ a ungwan imo i mbamaren enev yô . Z@@ wa Ish@@ pania ka zwa u vesen u i lamen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o yô . Se za hemen u civir Aôndo saan saan shighe u akaa a vihin a tser se la nena ? Anmgbianev mban er nena ? ( Genese 23 : 6 ) Kwagh yange gba Aber@@ am sha u teman inya wan ave sha kwagh u p@@ ati u tar u Mbak@@ an@@ aan ga . Satan ngu heen Mbashiada mban , sha er una va ve a bo tôv@@ ac@@ an u a gande ve van@@ ger yô . Ikyav i tesen yô , V@@ ol@@ t@@ ai@@ re , or u ken tar u Fran@@ ce u lu uma sha shighe u R@@ ous@@ se@@ a@@ u la nenge ér , kwaghaôndo ta ior iwanger cuku tsô kpaa ga , kpa a gema a gb@@ ihi tar u Y@@ uro@@ pa cii ken ime man ts@@ av mbu civir kua mk@@ ighir sha shighe u mbat@@ im@@ en sha akaa a mba@@ yi@@ ase ve kaa ér tar lu a bugh ashe ga la . Umbur wer ishima i Aôndo yô , ka u “ ior cii ve̱ war . ” ( Ôr Daniel 2 : 44 , 45 . ) 16 , 17 . ( a ) Er nan ve i lu ior cii ve lumun mimi ga ? I nger atindi a Yehova ken asema a ve cii , shi Yehova de ve a asorabo a ve sha ci u naagh ku Yesu la . I@@ wer ngi kar yô , Paulu tsua Shi@@ la ér a̱ za zende vea na , nahan ve hide ve gba za taver mbahenen mba he@@ v ishima sha ajiir a Paulu vande zan la . Se mba eren kwagh igbenda ihi@@ ar ga : inja na yô , se mba doon kwagh a ah@@ ur@@ aior a ase geman vihin kwagh a mba ve lu ah@@ ur@@ aior a ase ga la ga . Mbamaren mba ve taver ken jijingi yô , ka ve dondo kwaghwan u a lu ken Duteronomi 6 : 7 , ér ve “ tesen ” ônov vev Mkaanem ma Yehova sha hanma ian la . A kenger mo ny@@ ang . Sha kpôô yô , atô@@ akaa nga nyian kpishi aa a na ior a v@@ ôr yô . Sha shighe ugen la , Yesu za nyôr ken shin@@ ago@@ ge ken gar u N@@ as@@ are@@ ti ken G@@ al@@ il@@ ia , maa tôô ngeren u kwaghôron u profeti u Yesaia , u alaghga i nger un ken zwa Heberu yô , gba ôron . Ashighe agen yô , ka i h@@ ungwa mbahemenev iky@@ ôn@@ ough sha apera . N@@ om man kwase u̱ ve doo ayol a ve ishima tsung la mba veren ishima tse@@ vaa sha u fan mbamlu vev mba ke ’ ishima la . Kpa , mba za tem ken Mo@@ ab@@ i ah@@ ô nga kar yô , E@@ lim@@ ele@@ ki , nom u Na@@ omi maa sar ku . A Be@@ e@@ yol G@@ ande u H@@ enen Kwagh Ga Ú ôr kwagh u or u yange nger Pasalmi 119 man er lu un ken ishima la nena ? 5 : 1 ; 6 : 20 . Yehova ver Yosev doo doo M ngu a vangertiôr mer , er Yehova a wasem i ar sha i@@ aven ne nahan , kape una za hemen u wasen mo je la . ” Yange saan un vea kwase na iyol kpishi zum u wan ve u kwase u vesen u lun anyom pue la kaa a ve ér , ve man anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo kua Yehova cii , ve doo un ishima kpishi la . Nahan kpa , se pase inja i ieren ne ér nyi ? Er nan ve u ôron wanye kwagh u shami shin u bo la tseegh i kom ga ? “ Shighe á V@@ a K@@ uma V@@ ough ” yô , Aôndo ‘ Una K@@ ende a We Sha ’ Hanma N@@ ongo man Hanma N@@ on@@ go@@ ior man Hanma Z@@ wa ” I@@ j@@ en ia gba . — Mateu 24 : 7 ; Mpase 6 : 5 , 6 , 8 Er takerada la yô , a mase kaven ér un zua a mimi . I na ve i sha ci u ve soo u wanger c@@ ôô@@ ci ve sha er ia lu a aeren a Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o cuku cuku ga yô . N@@ gi@@ se la magaz@@ in ne pase gbenda u i doo u Orkristu nana eren kwagh a an@@ ngô u nan u i dugh nan kera , u nan lu hen ya u nan kposo la wang . Er lu Aôndo je na ian ér kwagh a lu nahan yô , ishima tsô gba Mose awambe ga , shin er alaghga Mbaheberu mba ve lu an@@ ng@@ ôô@@ v nav la nenge un ér a gba kwagh ga nahan kpaa . U ma ve zough a ih@@ ongo i vea tile her vea war yô , yange i tsu@@ me a ut@@ so kpishi i ur ve sha av@@ ande a sha kp@@ em@@ nger hen ape yange í ii akaa a sh@@ imi la . ( Aerenakaa 4 : 1 , 2 ; 5 : 17 ) Nahan kpa mbaapostoli lu s@@ ende@@ gh ér i nder Yesu shin ku . Yehova soo ér se ta afer@@ aior icin sha kwagh u una due ken ieren ve la . — Ese@@ k . Se hemba mban sha ian i injaa i lun er Ter wase nahan a Yosev nena ? Aluer se er nahan yô , ikyar i se ye a Yehova la ia lu taver seer a seer , man sha iwasen na yô , se fatyô u nôngon a mbamzeyol asev . Bibilo pase se gbar gbar ér uumace gba kwagh sha ishigh ki Yehova kpen kpen je . Bibilo kaa ér : “ H@@ ur@@ or yô , lu a dooshima gbem , man shi i mar anmgbian sha ci u ayange a ican . ” — Anzaakaa 17 : 17 . Shin er u@@ tor man upristi due ken Iserael u sha mar@@ ami la nahan kpa , ikyurior la hingir tartor u upristi ga . Nahan yange palegh ityough ki ke@@ hen man ieren i eren kwagh a mbagenev sha ts@@ wam la . Se ngohol icighan jijingi u Aôndo shi se lu a mi her nena ? W@@ a Iyol i T@@ a@@ gher I@@ shigh a Mbam@@ taver Mba ken I@@ vese Tartor u Aôndo yange u lu hen atô u ior kua Mbaf@@ ar@@ ishi sha shighe la nena ? Shin gbenda u Yehova a tsough u sôron zayol u yange hii ken E@@ den la ngu a ishimaverenkeghen sha ci ve ga ? Yange i soo u zuan a anmgbianev kpishi mba ve lu agumaior yô . Ka i er kwagh ne sha u pan@@ den m@@ nyoon u nan la , geman nan nan m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol . Er m luun a ci ken mbamkombo yô , kwagh la wasem u tôôn ishima yam sha mbamzeyol av kera . Mbam@@ pase mba sha mnenge mba Daniel man Yohane nenge a mi la cii pase kwagh u ity@@ artor i age@@ egh an@@ igh@@ eni tseegh . Kwagh er vihi yô , mbayev mba kiriki kpa mb@@ á tesen ve u wu@@ an ior . Kwagh ve ngu er ior i N@@ ini@@ ve nahan . Ka mkaanem ma Yesu ma nyi ma te iwanger sha kwagh u kwaghaôndo u mimi man u aie ? Paulu shi nger wener : “ M ngu a inj@@ ô iyol hen Mbag@@ rika kua atô@@ at@@ yev kpaa , man shi hen mba@@ fankwagh kua mb@@ al@@ an@@ enkwagh cii . Jigh@@ ilii yô , kwagh môm u a hembe u agumaior civir Aôndo u mimi je kpa ngu ga . P@@ risti u tamen u Iserael yange a na naagh sha iv@@ o sha ci u unô , man kwagh ne tsen@@ ga tesen ikyav i nyi ? 2 : 1 - 6 ) Kwagh ne tese wang je ér se fatyô u zuan a kwaghfan . Inja na yô , or ka nan hide hen “ v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ” er ka ih@@ undu shin inya i i ken@@ gese í , shin wa@@ ar@@ a@@ wa nahan . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Ru@@ tu 33 : 27 ) Shighe kar yô , profeti Samuel va kaa a Mbaiserael ér : “ De kera gb@@ ih@@ in nen TER ga , kpa civir nen TER a ishima yen cii . . . . U@@ umace cii u@@ ve ityough ken ave a tan van@@ ger aa ityar ve . Aluer se time sha akaa ne yô , a a wase se u nengen er se fatyô u ‘ tilen dông sha jighjigh u nan ’ yô . — 1 Kor . Ken inyom i 199@@ 9 la , i pase shighe u ‘ kwagh@@ nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima la tile ken icighan@@ jiir , ’ man er kwagh shon a til kpaa yô . Lu a mfe u kpilighyol , nahan ityar kposo kposo i yange zende la cii saan mbam@@ ishen iyol a na kpen kpen sha er yange á kôr ati a ve fese , shi ijiir i una za cii i taver un u yilan ishember i môm shin ahar nahan ken zwa u hen ijiir la ga , una yilan yô á ts@@ ar as@@ enge sha mi shi á yila a ahan zwa kpaa . Or@@ vesen la kegh atô zu@@ lee , nahan a kaa ér un kpa yange un vande soon ér una er tom u wasen ior . U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh mba nd@@ ôh@@ ô@@ ri@@ shima wa mba nomso ka ve yaven a ayol a ve shin kasev ve yaven a ayol a ve , gayô mba nomso man kasev ka ve lu hen ijiir i môm kpishi ve yaven a ayol a ve la , shin mba ka ve tese or nan yaven a z@@ end@@ en@@ ya shin ior kpishi ve yaven a or sha ig@@ yo@@ s@@ ough , shin i yaven a kasev sha i@@ pi@@ la shin i kange or , i yaven a nan gayô i yaven a or sha gbenda u a nyoon nan tsung la cii ker . Ior vea kera ya ican i kwaghyan man ic@@ egh ga , gadia ka akaa a a hembe van a ibanave nyian ne je . Lu tom u nyi nongo u Aôndo u he la lu a mi u eren@@ e ? Ngeren la kaa ér : “ Er ikpelaior nenge kwagh u Paulu er la yô , ve gba g@@ enger am@@ o kaan ken zwa u Li@@ ka@@ on@@ ia er : Mba@@ aôndo sen va her a vese sha inja i iyolough er ior nahan . I@@ ̱ hur@@ ugh i̱ z@@ aan [ i hiden i za sôron ] ior mban ne inya shi i̱ naan ve mbam@@ lumun sha mbampin wue wue . . . shi i̱ hii kwaghhenen u lun ikyav i tesen la . . . er i fetyô la cii . ” I@@ mba kwagh la nahan ia fatyô u me@@ en se ér perapera a de kera doon se ishima ga , shi se de lu jighjigh sha ishigh ki Aôndo kpaa ga . Ka wea ôr kwagh u mba@@ wan ts@@ wam mba ve te num sha ma ijiir shin kwagh u ma a@@ ah@@ e u sha gba@@ aôndo ken i@@ pi@@ pa@@ abaver , gayô kwagh ka una er u u̱ vihin nahan , ka i lu inja er Aôndo ngu nengen kwagh u a lu eren ne ga nah@@ an@@ aa ? Sha ayange la yô , ior mba ve va mkohol la lu ikpelaior i n@@ umb@@ en a mi ga . I wa se kwagh ér se ‘ eren msen sha ci u mbagenev , ’ shin er se fatyô u nengen a ikyav ave ave i tesen ér Aôndo ungwa msen shon ga nahan kpaa . ( Y@@ ak . 32 : 11 - 14 . Mbayuda kpishi lu veren ashe sha m - ande u Mesiya u i er ityendezwa ér ngu van la shin Kristu sha shighe la , man mbagen lu henen sha kwagh u Yohane , ér : “ Shin ka Kristu je ne@@ ou ? ” 6 , 7 . ( a ) U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo nena ? Kpa yange i doom u ôron Bibilo shon yum ga . ( a ) Anmgbianev mbagenev yange ve hii u nan kwaghôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la nahan , lu ve nena ? ( Ôr 2 Timoteu 4 : 1 . ) Ngeren u hiihii ken ngeren mba uhar mban time sha gbenda u se fatyô u dondon ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime man i mhôônom ma kôron la yô . Kanyi i Lu — Tartor u Aôndo ? Nahan ka sea nenge a ngeren mba ve tim sha aka@@ ac@@ imin ne yô , se er nena ? Ngu eren uumace ican sha igbenda i vesen je . ( Pasalmi 9@@ 0 : 10 ) Nahan je kpa , Mose nenge ér un be@@ e@@ yol gande u una hen kwagh ga . Me ver atindiakaa A@@ m ken mhen ve shi ka ken asema a ve kpaa Me nger a ye . Cii man se fa mimi yô , alaghga se van@@ den ôron Bibilo , kpa akaa a se ter sha heen ne cii lu myer hen a vese di er a lu myer hen uumace kpishi nyian nahan . P@@ ine ve wer : Yange ve tsua u eren Yehova tom hanma shighe sha ci u nyi ? Paulu lu wan se kwagh wang ér : De veren nen ato sha u@@ kwagh@@ hi@@ r ga ! “ Tar kua I@@ t@@ yom i sha U cii Kp@@ aa I@@ a D@@ u@@ e ken I@@ gbar ” ( Luka 1 : 30 - 33 ) Sha nahan yô , Yehova pase tsombor u Mesiya una va ker la jighilii . Yehova kaa ér a lu wan u Davidi u i lu “ kwagh na jim ” la nana lu Tor u Tartor u Mesiya la ye . ( Ese@@ k . Yange lum z@@ ange u henen zwa Ca@@ mb@@ o@@ dia ga . I@@ gbenda ngi i Yehova a lu kuran ior nav ken jijingi sha ayange ne yô . A@@ vegher a ki yô ka , “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . Anzaakaa ne yô , tindi yange a ga . ” ( G@@ al . Tor u fan kwagh Solomon yange nger wener : “ I@@ mo i legh legh ngi b@@ undu ishima i nyoon , kpa kwaghôron u sha i@@ pi@@ la yô , k@@ enden a iy@@ ugh sha . ” — Anzaakaa 15 : 1 . M@@ ôm ken averen a As@@ a zua a mi yô , a nenge er Mbaiserael kpishi due ken tartor u Iserael u u tile sha mimi ga la , ve va ken Yuda sha ci u ve nenge ér Yehova ngu a As@@ a yô . ( Habak@@ u 3 : 13 ) “ Y@@ a ” ne ka tar u ifer , u Satan Diabolo a s@@ ú@@ é ú ke ’ ijime ú vese ne . Ka i gande tsô se pine ser : ‘ Mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo ka ve kera fa er mba nongo ve mba ken vegher ugen la di vea lu eren nahan ga z@@ ee ? ’ Lu apostoli Paulu . 1 , 2 . ( a ) Kanyi se time shami he@@ gen@@ e ? Kpa , Yehova taver un ishima , kaa a na ér a de cie ga . Aluer se mba eren a mba hen tsombor wase doo doo shi se mba pasen ve kwagh sha kwaghfan anyom imôngo je kpa , ka hanma or u hen tsombor wase , u nan ne jighjigh ga nana soo u fan mimi ga . Shighe u i zua a Tindi u Aôndo shi i ôr Yo@@ shia un la , yange nôngo sha afatyô na cii sha u dondon akaawan a Yehova . ( 2 Utor 13 : 20 , 21 ) Mbakristu mba tsuaa mbara na jighjigh a akaa a Ruamabera a er ne , er se kpa se ne jighjigh ser Mkaanem ma Aôndo ka mimi nahan . I@@ mba mfe la i̱ wasen se u sô@@ som ikyua a Aôndo wase . — Yakobu 4 : 8 . ( Mbaromanu 10 : 12 ) Yehova tese se ér se doo ayol ase er anmgbianev nahan . ( a ) Or@@ kur@@ an@@ ilev man kwase la yange ve er nena zum u kwagh saa ve laa ? I@@ y@@ enge i anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve lu agumaior , shi ve tsough u za pasen loho u dedoo u tartor sha ajiir a ic@@ aa la ngi seer a seer . A@@ g@@ umaior ne “ na nagh sha ayol a ve sha asema a dedoo . ” Nahan nenge er a saan Yehova iyol a ve la sha wono ! 7 , 8 . ( a ) Ka kwaghbo u nyi yange gba u Mbakristu mba tsuaa mbara vea p@@ al@@ egh@@ a ? Yesu pasen er i doo u mbahenen nav vea ny@@ iman ayol a ve iwer ngi karen kpuaa yô , g@@ um or@@ ny@@ ar ugen za va va pine un ér : “ Or@@ tesen u dedoo , ka nyi tom i dedoo me er sha u me zua a uma u ts@@ or@@ on@@ o ? ” Doo u se naan nagh a ishima yase cii . ( Ne@@ hem@@ ia 4 : 4 ) Ne@@ hem@@ ia yange na mkaanem ma Yehova a kaa ér : “ I@@ y@@ ev@@ or@@ on ka i Y@@ am man mk@@ i@@ mbi kpaa ” la jighjigh . P@@ alegh Ieren i Wan Kwagh Iky@@ o Ga La Or ne za hemen wener : “ Kwagh u ônov asev mba kasev yange ve ôr sha u tan se iwanger sha atô@@ akyaa a ve zough a mi ken Bibilo , a tesen ér doo u se za am@@ ar la ga la , doo se je zua ga . Kpa shighe u or ts@@ oo la una za tagher a ij@@ ever@@ ahumbe yô , a gba pe una o@@ gh@@ om iky@@ ondo i ts@@ oo . Kpa ka cii ne ga ! Er uumace ve yen yô , asaren a ve a bo la aa fatyô u seer ken a ve , nahan vea er akaabo . U nengen sha or u ken tsombor wou u nan lu u@@ ange la ka tom u y@@ uh@@ wan kpen kpen . A kaa ér : “ Aluer an@@ ti or a sar nan pe van a Mo ityô yô , nana̱ ny@@ iman iyol i nan , nana̱ tôô [ kon u m@@ tsaha ] u nan ayange ayange , nana̱ dondo sha a Mo . ” 2 : ​ 3 , 4 ) Aluer se lumun ser jijingi u Aôndo a̱ hemen se yô , se na paradi@@ so u ken jijingi ne una seer doon a doo . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 - 3 PE@@ E@@ J@@ I 3 - 16 I hi@@ la kohol iorov z@@ ur@@ um m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan ken ityar er 2@@ 35 nahan , i kohol ve ken atôônanongo a kuman er 1@@ 00@@ ,000 nahan . A@@ yôôso man ihyom maa hii hen atô u mbakur@@ an@@ ilev vev mban . Hegen yô , de se time nen sha kwagh ugen u a gbe a zough sha akaa a se vande henen la , shi a lu Mbakristu a inja nyian yô . U tesen ikyav yô , apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ken T@@ esalonika la , ér : “ Ne fa er se lu wan ne kwagh er ter ka a eren a ônov nav nahan , se lu taver han@@ mô wen ishima , se lu pasen ne ser , zende wen u̱ kuma Aôndo u A yer ne u zan ken tartor Na man iengem Na ” la . — 1 T@@ es . ( Mateu 5 : 3 ) Mkaanem man tese ér kwagh u se er ve a saan se iyol sha mimi yô , ka u kuren isharen i se lu a mi i fan Aôndo la . Aôndo pase iyol na hen a we ken Bibilo , kaa ér : “ Ka Mo [ Yehova ] , ka iti yam je ne . ” ​ —⁠ Yesaia 42 : 8 ( 1 Mbakorinte 10 : 24 ) Aluer u er nahan yô , ne palegh any@@ iman , shi kwagh ne una seer taver dooshima u hen atô wen la . — 1 Peteru 3 : 7 , 8 . Shi ia wase se se wa ishima a mbamtaver mba tar u ior ve we kwagh ve ikyo tseegh shi ve gbe g@@ es@@ a yum la kpaa . G@@ ar u E@@ fese lu ica a ijiir ne kuma er um@@ ai 30 nahan shi gbenda shon kpa lu jighilii ga . ( 1 Yohane 2 : 5 ; 5 : 3 ) M@@ ôm ken akaa a Mkaanem ma Aôndo ma kaa ér se̱ er yô , ér se̱ kohol imôngo shi uuma asev ve̱ lu wang a ac@@ ôgh@@ ol iyol shio . M@@ sen ne ngu a akaa at@@ a@@ ankar@@ ahar ker , akaa ne atar ka akaa a a gbe a zough sha kwagh u mba@@ awashima mba Aôndo , man agen any@@ iin di ka sha kwagh u mbamgbe asev mba iyolough man mba ken jijingi . F@@ e ér ‘ shighe kuma ’ u una kpe yô , a kaa ér : “ Yô , aluer ka Mo ne keren yô , de nen mban , ve̱ yem . ” Aluer se mba a mfe shi se fa ityesen tsema tsema shi se mba a dooshima kpaa yô , ityesen yase ia ume atam a dedoo kpishi . Ka nyi ka i wase u fan shin aluer ior kuma u eren batisema ? Alaghga ma kwagh u a vande eren we , una na yô , u kure ikyaa wer gba u ú wa ikyo , kpa sha mimi yô , kwagh shon la na u ish@@ ô u kuren ikyaa wer agumaior ne soo u bu@@ lan we he ? Ka unô i ve a ve ken ikyuryan i Tartor la , man aluer ve tile sha mimi yô , vea zua a ian i civirigh i nyi ? Yehova na zwa ér imba or la nana ke@@ se an@@ m@@ we u cuku nana va na nagh a mi . ○ Kanyi se er sha u yiman ior sha shighe wase ne er Yesu yange kaa ér se er nahana ? Ikyav i tesen yô , aluer u gba kaan tsô wer u@@ iniongo mba g@@ ur@@ g@@ ur mba ior kpishi ve ember la ka ior mba civir ak@@ ombo yange ve hii ve yô , kwaghôron wou la alaghga una gema mnenge u ior ve nengen u@@ iniongo mba shon la ga . ( Luka 2 : 5@@ 2 ) Nahan , ken batisema na la , kwagh ugen er un u lu a vande eren ma orgen ga yô . Mb@@ au@@ ty@@ aav mba k@@ we u Ru@@ b@@ en man Ga@@ di kua ve@@ gh@@ er@@ k@@ we u M@@ an@@ ase mba za ng@@ ur hiden hen dyako ve u lu vegher u ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ ord@@ an la yô , maa ve ta at@@ se a nan@@ den nagh sha mi , a “ gba i@@ kôr mimi . ” Kpa hii ken inyom i 36 la je , m@@ le@@ he u sha utar la lu sha ci u ior mba sha ak@@ ahar a igbenda ken won u gar , inja na yô ka mba ve lu Mbayuda ga la . M@@ le@@ he ne hii sha Kor@@ ne@@ li@@ u u lu kur@@ utya u Mbar@@ o@@ ma la zan zan nyian . Sha nahan yô , mbap@@ er@@ apera mba ve lu ken Yuda mbara k@@ ù@@ r@@ à kwaghwan u Yesaia wa nahan la , ér : “ Su@@ ur nen sha TER gbem sha won ; gadia TER A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka vande u tsôron je . ” Sha kpôô yô , nyityô kwagh i Yehova a kaa ér se er sha er se zua a “ uma u a lu uma jim la ” cii , se er . Shi alaghga m@@ kposo ne ngu sha ci u Mbayuda mbagenev fa icombor ve sha hiihii la ga , lu ken masejime ve va mase fan ye . Sha nahan yô , se palegh u henen Bibilo a or sha er imba kwagh la ia er se ga yô . Umbur wer , Davidi yange kaa ér , zum u un hu@@ an ving sha kwagh u isholibo na yô , ‘ ak@@ u@@ he na bee iyol sha ci u m@@ to@@ gh@@ or u un shi to@@ gh@@ or di@@ di ’ la . D@@ ugh ishim@@ as@@ ur@@ un i se z@@ ou a mi ken Bibilo la sha kpa , se mba a ityakerada i i er akaa a ken Bibilo , í ia wase se u wan ishima a mbamzeyol yô . S@@ é Z@@ ende Ken I@@ ti I y@@ ehov@@ a G@@ bem Sha W@@ on ! Yehova soo wener mbacivir un ve na mba Aôndo a we ve tahav sha ikyev la icivir . Aôndo yange kaa a ikyurior i Iserael ér : “ Ka ne ne lu mba@@ shiada A@@ v ye , . . . wanakiriki Wam u M tsough ” yô . Ken hanma kwagh cii , naan nen ish@@ u@@ ghun . ” — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 , 18 . “ U@@ MB@@ U@@ R M@@ O A@@ Ô@@ N@@ D@@ O W@@ A@@ M , V@@ ER@@ E@@ M D@@ O@@ O D@@ O@@ O ” Sha vegher ne kpaa , gba kpee u mba hen tsombor vea sue iniôngon i or@@ hemen ya ve la . U er nahan ga yô , imoshima you ia zer zan we iyol . Kape i lu ve Tartor la lu kwagh u vesen u Yesu ôron ior je la . Yange wa iyol kegh a kegh u nan hanma kwagh u lu a mi cii , kua ian na kpaa sha u tilen sha mimi . • Er nan ve i gbe u tar ne ua doo se ishima ga ? M wa ishima mer me z@@ enda ve sha a@@ yom ve yem , kpa m nenge ve a an@@ takerada ugen u ve lu nan ior yô . Mkaanem nam na se ib@@ um@@ un ér : “ TER ka A kôr mba ve gbe la cii , k@@ enden a mba ve lu ng@@ ugh ng@@ ugh la sha . ” ( Ps . Tor Davidi u ngise hemen Mbaiserael la yange er kwagh nahan . U tesen ikyav yô , er Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa mbara undu Aôndo yem civir ie@@ ev yô , kwagh la na yô wa taver Mbaiserael mba ken ijime mba ve lu civir Aôndo sha mimi la u dondon gbenda u perapera . — Ekesodu 20 : 5 . Shighe u mbahemenev kôr Paulu la , a pase ve kwagh a mciem shio . Nahan cii kpa , m er kwagh sha ikyo i wan sha er akaa a a tsough u eren la aa lu akaa a sha ishima na , a lu a sha ishima yam ga yô . Ken ivese man a@@ vegher a uma ag@@ enegh kpaa , mk@@ er u kôron hanma kwagh u a lu kwaghbo sha ashe a Yehova ihyom , kua iwuese i lun a mi sha ikyar i se ye a na la , una na Yehova a saan ishigh a vese shi kwagh wase una doo un kpaa . Or@@ t@@ yom u a hingir Diabolo la kpa yange lu a ian i tsuan kwagh u dedoo man kwagh u bo , di vough er mbatyomov mbagenev kua uumace kpa ve lu a mi nahan , kpa sar ort@@ yom ne u mbagenev ma ve civir un yô . Yehova ne mba ve civir un injar . Kwagh ne kpa tese ér kwagh ve gba un ishima . Su@@ ur sha Yehova , “ Aôndo u A Lu a Ishim@@ as@@ ur@@ un Cii ” La , 10 / 15 Ve mban cii mba eren tom sha kwaghwan u injaa u Bibilo i we se ne , i̱ kaa ér : “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , man ai@@ k@@ ighe kpaa de hiden a uwegh ou ga ; gadia u fa i ia doo la ga , shin ka ng@@ in shin ka ng@@ ira , shin ihi@@ ar cii ia doo u . ” — Or@@ pasenkwagh 11 : 6 . Shi lu môm ken mba yange i yima ve shin Zege@@ mnger u Nyian shi ve nenge er if@@ i la kua a F@@ ar@@ a@@ o kua mbau@@ ty@@ aav nav yô . “ Z@@ U@@ M u mbap@@ er@@ apera ka vea seer yô , ior ve ember , kpa zum u if@@ er@@ or ka nana tema tor yô , ior ve sh@@ ir asema . ” Aluer u ngu ken ve yô , u er nan ve u tsu@@ me u undu gbenda la u dondo gbenda wou ga ? Ve pine un ér : “ Ka nyi ia lu ik@@ av i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” M@@ yem u a va yima se sha gbenda u vesen sha ikyev i if@@ er@@ or man m@@ ser@@ tar na u a vihi cica cii ne mgb@@ ôghom . ( c ) Eliya di er nyi ? P@@ ase kwagh u una za hemen hen atô u mba vea war zege@@ can man mbap@@ er@@ apera mba a va nder ve la . Shighe kar yô , i t@@ indi@@ m hen gar@@ tamen u M@@ il@@ an ér m za wase u wan ago iyol sha M@@ kohol u Ity@@ ar Ity@@ ar , u ken inyom i 19@@ 6@@ 3 , u lu a itinekwagh ér “ E@@ ver@@ lasting Go@@ od Ne@@ ws ” ( Loho u Dedoo u T@@ sôron ) la . Tsô i tindi Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a “ hen mbaapostoli man mbatamen ken Yerusalem , ” mba lu ve je ve lu mbahemenev mba shin t@@ ine la ér ve sôr mzeyol ne . — Aerenakaa 15 : 1 - 3 . 4 , 5 . ( a ) Ieren i Yosua man K@@ al@@ e@@ bu kaha kposo a i mbam@@ k@@ er@@ ev mba pue mbara nena ? D@@ al@@ ia kaa ér : “ Ka a kôr uwer ugen man mea lu a due kwaghpasen ga yô , ishima i z@@ am iyol kpishi . Tindi ne wase ior mba Aôndo u kaven ér doo u vea luun a mhôônom ma zungwen . Gbenda u Yehova yange eren kwagh a Iserael u sha ayange a tsuaa la wase se u fan m@@ su@@ r u yange á su@@ r ve asema sha ashighe a ican la . Tsô maa á due je ! An@@ ti@@ kristu yange ior umiliôn umiliôn u fan akaa a ken jijingi anyom u@@ deri imôngo nyian . ‘ M yer ishigh Y@@ agh kera sha u cian kunya ga . ’ 1 , 2 . ( a ) Er nan ve Yobu hen ér Aôndo undu un@@ u ? ( b ) A@@ tindi a Tartor u Roma la yange wase Mbakristu nena ? Yange doo ve tsung u pasen mbagenev loho u Tartor ; s@@ ase ve iyol shi ve kegh iyol u eren kwagh ne . — Luka 10 : 1 , 8 , 9 , 17 . Kpa á soo wener se lu vea ikpelaior i tar ne imôngo , se pasen ior loho na u ishimaverenkeghen man u m@@ sur@@ shima la . “ Er yange m tsa shin inya shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , iyol yam ku@@ ngu hingir fu@@ ee . Ken inyom i 19@@ 19 la , i tsua an@@ nongo u mbahenen Bibilo sha gbashima la hingir “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” nahan wanakiriki ne hemban lamen a ior mba Aôndo mba ve lu “ ya ” la ken zwa Buter . U F@@ atyô u Z@@ u@@ an a M@@ kom J@@ e Kpa ? Sha ayange la , zende lu ican kpishi . Akaa a a Lu ken In@@ i@@ umbe Ne La Kpa , icighan jijingi ngu eren tom hen atô u mbacivir Yehova sha er vea wase mba lamen ijô igen yô . • Saan “ mba ve ker num ” la iyol sha ci u nyi ? Ikyav tese ér imba kwagh ne yange i er Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli la , nahan Yakobu pine ve mpin u injaa ne , ér : “ Ka h@@ an man ityav mbi dugh ken a ven@@ e ? ” ( Y@@ ak . 2 : 15 ) Kpa , ityendezwa i Aôndo yange er a Aberaham la ngi kuren sha “ vor ” na , ka Kristu Yesu je la , man ka un a lu vor u hiihii ye , kua “ mba [ ve lu ] kwagh u Kristu ” la kpaa . ( Mateu 7 : 14 ; 1 Timoteu 2 : 4 ) U yaren tom sha akaawan a Bibilo la una kura se sha er se kaha se undu gbenda u ú imb@@ ishi ne se yem sha igbenda i im@@ egh la ga yô . I ter di Yosev cuku tsô sha kwagh u Yesu u i kaa ér yange ve ker un ve za zua a na ken tempel zum u Yesu lu iyev la , maa i kera ôr kwagh i ter Yosev ken ityakerada i I@@ vangeli ga . U Ar@@ en hen Un u A “ O@@ ng@@ o M@@ sen ” La Mba zenden sha ag@@ ar a a lu sha a@@ kpe a if@@ i la man u@@ k@@ ungwa nav , pasen loho u dedoo saan saan Cii man or@@ sule nana l@@ ôô yi@@ av yô , alaghga nana vande wan ici@@ gh shin inya , sha er yi@@ av mbi nan mb@@ ia hemba doon yô . Be@@ en makeranta mba ne un takerada ér a hingir ort@@ wer yô , maa i yila un er a̱ za er tom shin iy@@ aagh ki Betel ki vesen ki gen@@ egh ke ’ A@@ fri@@ ka , a̱ hingir ort@@ wer u tsombor shon . Se fatyô u lun a imba jighjigh u nan ne sha u suur sha Aôndo sha hanma kwagh u se eren ayange ayange cii . I kaa ér ka ior mba i er kwagh ve ken Bibilo yange ve nger ityakerada i mimi ga ne igen ye , kpa ka aie cica cii . Davidi yange soo ér ma un “ lu ken iyou i TER ” sha ayange a uma na cii . Se kpa sar se u civir Yehova sha ayange a uma wase cii . — Ps . • W@@ a nen iyol sha mkombo u Bibilo i H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo shin u Iyoukura i H@@ enen la . Sha kpôô yô , se fatyô u seer ih@@ wa i môm sha iyange yase ga , nahan kwaghwan u Paulu la ver ishima ka sha kwagh ugen . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i i gem ér “ ah@@ on a gban ” la shi ia fatyô lun u “ un@@ un shin iky@@ er ” kpaa . Shi a kaa ér : “ Ne yô , m@@ shigh u ne zua a mi her a Na la , ngu lun ken a ven , kera gba u ma or nana tese ne ga , kpa m@@ shigh Na ne , a tesen ne kwagh sha akaa cii , un ka u mimi , ka u aiegh ga , man er a tese ne nahan yô , lu nen ken a Na kpaa . ” Nahan or a de ci@@ er we ga . Anyom nga karen yô , Yehova shi kar jighjigh u nan u Aberaham , á kaa a na ér a̱ kôr wan na la a̱ na un naagh a mi . ( Yosua 9 : 15 ) Mbag@@ i@@ be@@ on yange ve soo ér vea or iyev i ibo awambe la , nahan ve kaa ér i̱ na ve ônov mba Saulu uta@@ ankar@@ uhar vea s@@ ende ve . A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A U I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E : Iky@@ uryan ne tese ér Tor Mesiya una due ken tsombor u Davidi , shi Tartor na la ua lu gbem sha won Zum u i bee mkohol u vesen ugen sha iyange i sha uhar yô , anmgbian ugen u a eren tom shin Betel ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , i yer un ér Jo@@ su@@ é yô , lu zenden nengen ajiir ken gar u Qu@@ er@@ é@@ tar@@ o . ( Luka 21 : 31 ) I@@ gbenda i i er abaver sha mi hegen la ngi wasen se u nengen a hanma vegher u ikyav la cii , a lu nyi je ia eren hen ijiir yase kpaa . Heela tseegh ga , Mbakristu mba ve lu ken ityar i i yange m@@ sô@@ rom ma man shin i ver a ver anyom a or a lu ve nana kuma u man m@@ sô@@ rom yô , ve kura tindi la . — Mbaromanu 13 : 1 . ( b ) Ka sha igbenda i nyi Timoteu yange er kwagh a mlu na u kwa@@ v la sha inja , man yange i ver un doo doo sha m@@ ne u na iyol na sha u eren tom shighe u lu gumor la nena ? Takerada ugen u tan iwanger sha at@@ ine@@ akaa kposo kposo kaa ér , msen ne “ ka kp@@ am msen u Mbakristu cica cii ve eren un ke@@ ke ken mcivir ve yô . ” Doo u̱ á nenge mp@@ av u p@@ aven iniongo la nena ? David venda , nahan gema pine or@@ vesen u hen tom la ér a̱ na un tom ijiir igen sha er una palegh zayol la yô . Nahan kpa , er ma vihi ishima yô , á er msen sha kwagh ne , nahan á de wener Mkaanem ma Aôndo man jijingi na a kôôm mhen na . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Ior mba Aôndo tile dông , ve gba uwer u eren tom u Yehova a ne ve , u pasen loho u dedoo u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la ga . * Anmgbianev mbagenev mba ve za M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Mbakristu Mba Ve V@@ ese A@@ yol a Ve la yange ve wuese makeranta ne , ve kaa ér : “ Ity@@ esen injaa i se zough a mi ne na yô , Yehova seer doon se ishima shi se hemba fan er se wase mbagenev cii . ” Anzaakaa aa sha inja ka b@@ ar u una fatyô u nan ityesen yase ia hemba doon mbagenev cii yô . Shi ior mba Yehova mbagenev mough yem ken ityar igen , ape í gbe u vea lam zwa Buter keng yô , shin er ve fe u i kom ve ga nahan kpaa . Kwagh ka a er i vihi yô , jijingi u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato du@@ mbur shin tar nyian . Ka erdoo u hemban cii u nyi Mbakristu vea fatyô u eren sha ci u mbag@@ en@@ eve ? Doo u vea lumun m@@ ze@@ hemen u i ne ve la sha er vea seer zuan a inyaregh yôô ? • Ka a inja u nan mbau@@ tahav icivir sha ci u nyi ? Shighe u Anmgbian K@@ nor@@ r lu lamen a mba@@ y@@ ev@@ makeranta la , a hii u yôôn ityar i han@@ mô ve nana za er tom u m@@ ishen ker yô , nahan hingir hanma or to@@ on to@@ on u fan tar u a tindi nan ker la . Or u timen sha akaa a shin inya u i yer un ér O@@ dy@@ s@@ se@@ y la kaa ér : “ Mba ve lu a mfe kpishi sha kwagh u akaa a shin inya yô , ker ah@@ ab@@ a ér , i dugh ikp@@ ande i mba@@ yi@@ ase yange ve ngeren kwagh sha mi yô , hen ijiir igen je kuma er m@@ iliôn môm shin uhar nahan , shi hanma inyom yô , ka i zua a ung@@ eren mban mbagenev er 2@@ 5@@ ,000 nahan . ” Er i shighe ve mkurem sha icighan jijingi nahan kpa , ve za hemen u dondon akaawan a Yesu . — Aer . • Aluer nom man kwase mba eren akaa imôngo ken mzough yô , ivaa ve ia hemba doon sha ci u nyi ? Mb@@ ap@@ ati@@ i kpa ka ve shi s@@ ônon iveren i Aôndo sha tar ve . Mbashiada mba Yehova fa je ér ior kpishi shin tar ne vea hendan a ve . U tesen ikyav yô , mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev kaa ér Aôndo ver ijiir i una va tsaha afer@@ aior her gbem sha won yô . Kpa gema kar mbadondon un mba@@ jighjigh mbara sha inya i dedoo sha ci u ve “ k@@ usu ” mkaanem ma Aôndo ken ishima nahan ve “ ume atam sha ishimawan . ” — Luka 8 : 13 , 15 . Er H@@ en@@ o fa akaa ne cica cii nahan kpa , a za hemen u “ zenden vea Aôndo imôngo ” man a gema a na ior ibo sha “ akaa a vihin ” a ve lu ôron sha iyol i Yehova la . Bibilo kaa a vese ér Yesu yange lu vea Aôndo “ er or u fan tom nahan , ” cii ve mase van shin tar ne ye . — Anz . Aluer se er msen sha ci u or u kwagh u nan a doo se ishima ga nahan , shi a er nan ve kwagh u nan una vihi se ishima ? Aôndo una v@@ aan a iji@@ r@@ ôron na yô , ka hen zum la shighe u i kaa ér ve hi@@ la “ tile ” la una kure ye . ( Mpase 1 : 1 ; 2 : 1 – 3 : 22 ) Ikyav i tesen yô , lu un iyol na tsua Paulu ye , shi ver ishima ér i tese un vighe vighe . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Yehova una hide a uumace sha mlu u vough sha nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura . Nahan kwagh u ka a due ker yô , ior mba hen ijiir la ve hingir mba kwagh u mtsera a hange ve , ve te ici@@ a ér , “ A lu nan kpa doo a doo ” yô . I ko@@ so avur a “ kwaghyan ” shon shin ity@@ egh ki z@@ en@@ aria ken atô u are@@ ki u ikyuryan nahan i yer ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban Cii u ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el hen ape iwanger i sha ivande lu mon@@ don sha u tesen ikyav ér Yehova ngu her la . L@@ ake C@@ ha@@ pa@@ la “ TER u ak@@ um a Sha ” ngu “ t@@ enger Sha man tar man zege@@ mnger man i@@ omb@@ or@@ tar , ” kwagh ne na yô , tar u bo ne ngu t@@ enger . — Mbaheberu 12 : 26 , 27 . Hen ya u i lu nom shin kwase tseegh a ne jighjigh la , nom shin kwase la ka nan nôngo sha tahav mbu nan cii sha u dondon akaawan a Kristu . Nahan kpa , yange pasen mbagenev akaa agen a a fa sha kwagh u Ter na la a mk@@ ighir shio , je yô , a na mbahenen nav mhen u kaven aeren a Aôndo agen a zan sh@@ imi kpaa . Or@@ gen u i yer un ér W . Ka mimi , tor u lu been iyol ne lu yevese , shi y@@ is@@ a ityough nagh shi wa ityough inya sha ci u kunya u a lu ker la . PE@@ E@@ J@@ I 25 Yesaia yange ôr kwaghôron u profeti u mtim u Yerusalem , u a yem a ior uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la been a bee nahan maa ôr kwaghôron u profeti u m@@ hi@@ r u Mbaiserael vea hide ken tar ve la . ( Yeremia 17 : 9 ) Ishima you b@@ ume u we@@ e ? U na u ian i tsuan u suen Tartor u Aôndo , shin hendan a u . ( Mbagalatia 5 : 19 - 21 ) Kpa ka nana̱ ng@@ ur@@ en vesen ken jijingi yô , nan gba hemban “ aeren a iyolough ” a dang ne , nan ta á kera nan gema “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” nan ver sha ityough ki á . T@@ su@@ aa la je , Yehova umbur non@@ go@@ ior u Iserael ér : “ T@@ se@@ gha nen ayol a en , lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov je , gadia Mo M ngu icighan je . ” — Lev@@ iti@@ ku 11 : 44 , 45 ; 19 : 2 . Yesu fa any@@ iman a mbahenen nav ve zer s@@ ende@@ gh ayol a ve sha kwagh u or u nana lu or@@ vesen ve la . Se nenge mkaanem ma mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ma ma ny@@ iman Mkaanem ma Aôndo la nena ? Shighe u M@@ i@@ ke lu gumor la , sar un tsung u za eren Yehova tom ken tar ugen . M ngu eren Aôndo tom kpoghuloo er ngise m eren nahan kpa ? ( Pasalmi 25 : 4 ) Aluer se mba a ityôkyaa jighilii i se lu gban ah@@ on je kpa Yehova lan ga . 1 : 11 , 12 ) Al@@ lan lu ikyar i dedoo kpen kpen . ( Mbaheberu 9 : 11 ) Mbakristu mbara lu a ian i civirigh i eren tom ken m@@ ser u i sôr akaa i ver ke ’ jijingi sha ci u mcivir u wang la . Na@@ a@@ man ungwa u@@ sho@@ ja nav shi er kwagh u ve kaa un la . Se fatyô u ôron kwagh ne sha gbenda ne nahan , ser : Yange ve man@@ de uwegh sha h@@ unda u nyôron ken A@@ shia , kpa i bugh ga . Doo u se tese ser kwagh u anmgbianev asev gba se ishima shi ve doo se ishima tsung , sha u eren msen sha ci ve , er E@@ p@@ af@@ era nahan . Kwagh u injaa u una wase icombor u ‘ kohol iyol ’ sha m@@ ve u Wan u or yô , ka m@@ gem u yange i gema gbenda u eren mbamkombo , hii ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 1 , 200@@ 9 la . Sha er se na mlumun sha mpin ne tsembelee yô , doo u se fa kwagh u a lu atam a Tartor la yô . Shi i ôr ken Ho@@ sea 9 : 17 ér : “ Aôndo wam , Una ta ve kera , sha ci u ve ver ato hen a Na ga yô , nahan vea hingir mba@@ az@@ ende@@ azende ken akuraior . ” Yehova na se igbenda kpishi , i wasen se u wan ago iyol hendan a imeen i ken tar ne , shi kuran ikyar i se ye vea na la kpaa . Aluer u ungwa akaa ne nahan , u kav er a lu mba@@ aie cica cii , nahan u za hemen u civir Yehova sha mimi kpa ? Mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo kua mbah@@ e@@ men tar mbagenev ka ve wa se mba@@ aie iyol shi ve ts@@ wa@@ men se je kpaa sha er vea nôngo a yange se yô . ( Luka 6 : 35 ) Se time ase nen sha kwaghwan ne vighe vighe . Wan@@ kwase ugen ken kô@@ le@@ eji , iti na ér Mar@@ ta , ngu wan iyol i ngeren iky@@ aren i been makeranta . Ishim@@ at@@ aver na la wase anmgbianev mban u kaven ér , u lun or@@ henen u Kristu la , hemba hanma kwagh cii . Er mbahenen mba ken Yerusalem mbara ngohol icighan jijingi yô , ve kera vihi shighe sha u samber a loho u myom hen mbagenev ga , hii sha ikpelaior i í kohol pe@@ pe sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la je . “ I nam saa ken iyol , ka ort@@ yom u Satan je , sha u a̱ gbidyen mo , m@@ ̱ de k@@ enden iyol sha yum ga yô . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 12 : 7 . Kpa er ma lu nahan yô , Yesu kaa a Peteru ér un man ah@@ ur@@ aior a na cii vea er tom u injaa u kôron ior . Ka nyi ia wase se u fan ér Aôndo kor se ka sha ci u se doo un ishima ? We kpa u ngu gumor er Di@@ e@@ go nah@@ an@@ aa ? U dugh kwaghpasen shi u ze mbamkombo mba tiônnongo , kpa kwaghpasen kera maan we iyol gaa ? Akaa a i er ken takerada ne cii ka u wasen Mbakristu sha er vea dondo Yesu yô . Bibilo tese ér ken uumace cii , ka Mose a lu or u hiihii u hii eren ivande ye . Yange lu sha i@@ pi@@ la ve i eren shin ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve ve er kwagh ne ga , kpa lu sha tom u pasen kwagh sha a@@ yom gban uwer ga la . — Mateu 24 : 14 . Aôndo “ karen asema ” shi ne “ hanma or sha igbenda i nan ” kpaa . — Anzaakaa 21 : 2 ; Yeremia 17 : 10 . ‘ V@@ am a Ity@@ akerada , J@@ im J@@ e yô I I Er sha A@@ kô@@ v La ’ Ka nahan ve apostoli Paulu nger Mbakristu wener : ‘ V@@ e@@ ̱ er tse@@ or la kera u a lu sha inja i zende u tsuaa la ’ ve̱ gema ve̱ “ haa . . . or@@ he iyol ” ye . — Mbaefese 4 : 22 – 32 . ( Aer . 5 : 37 ) Shi@@ r@@ ini@@ u lu g@@ om@@ na u Shi@@ ria sha ashighe a i lu ngeren ior la cii , man a shi nan kpa ya g@@ om@@ na kwa har . Shin er i lu se a iwasen u fan akaa aa á mgbegh@@ an ior ve eren akaabo a vihin kpishi nahan cii kpa , ishimaveren ngi ér kwagh a va gema ken hemen sha kwagh ne j@@ ee ? Nahan kpa , alaghga mbagenev vea pine ér : ‘ Aluer ka tom u ú fatyô u eren iyol yô , er nan ve i gbe u ú wa orgen u sha iky@@ e@@ ve@@ e ? ’ I@@ jiir i ken Ruamabera i yange i wase ve u kuren ikyaa ne yô , lu Amo@@ shi 9 : 11 , 12 . Kwagh ngu u se fatyô u henen ken kwagh ne kpa ? — Mayange se soo u lun inja er A@@ tal@@ ia u kôr ior ihyom shi wa ts@@ wam la ga . De@@ bor@@ a man Bar@@ aki man Y@@ ael yange ve tese ishimataver nena ? Nahan kpa , iky@@ enge i mba ken B@@ el@@ gi@@ um ve lamen a mi la kaha kposo , nahan shighe kar cii ve se hii u kaven ve ye . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke kaa ér as@@ an a or a fatyô u nengen a mi la ngee je kuma m@@ iliôn dubu kwa m@@ iliôn dubu kwa dubu 70 ! Ken akaa ne cii , mbamaren hemba tôôn ikyav , gadia ka ve nenge ér hanma or nan ôô iyol shi nan ya kwaghyan shi i wa iyol i bee sha shighe vough . Ikyav mb@@ in kpishi ka ior mba icombor ve i civir Yehova ica i gbe yô , ka ve er iyua shin ve p@@ war se mbi ye . Ka Un@@ ô Ve Lu ken Ge@@ h@@ en@@ a ? Eng@@ e@@ di ( 5 ) Be@@ eren@@ s , M . “ Kwagh ugen u i veren ishima sha mi hen mbak@@ ar@@ en@@ kwar yô , ka u ve̱ lu ior mba jighjigh . ” Nahan kpa i de wuese agumaior sha shighe u i hii u wan ve kwagh la tseegh ga . Kpa ti@@ en u Re@@ be@@ ka man ngô na soo ér ab@@ unde kpa ve tsa “ er ayange pue nahan . ” ( Heb . 5 : 14 ) Aluer se mba eren kwagh u mbagenev kpa ve eren la shin se mba veren ishima ser mbagenev ve ôron se kwagh u se er yô , se fatyô u eren tom sha mkav wase u ken ishima la ga . Hii shighe u kwagh hii zuan Satan a uumace la je zan zan nyian Satan ngu or u wu@@ an or man or@@ aie kpaa . 1 : 10 ) Tom na u maan man u l@@ ôôn la yange ume atam . ( b ) Se mba suur sha atindiakaa a Yehova a perapera la sha ci u nyi ? Hanma iyange i sev mbu av yô , ka i hemba lun torough torough u eren tom wase u pasen ior kwagh shi geman ve hingir mbahenen ne cii . ( Anzaakaa 8 : 22 - 31 ) “ Un ka i@@ been i Aôndo u i nengen a Na ga la , ka W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii , gadia ka ken a Na man i gbe akaa cii ye , a a lu Sha man a a lu shin tar kpaa . ” ( Mbaefese 4 : 25 ) Mayange se de nen u tesen m@@ doom ken gbenda u injaa ne ga . “ Ka nyi kwagh man or nana na sha u p@@ aan uma u nan sha mini ? ” — M@@ A@@ T . 6 : 4 ) W@@ ea lu or@@ maren yô , u fa er kwagh a ngô@@ ôr duen mbayev ishima ga yô . Anyom nga kar ak@@ un@@ du@@ ahar yô , Mose shi umbur ve kwagh ne , a kaa ér : “ We u ngu TER , Aôndo wou , icighan@@ nongo je ; TER , Aôndo wou , tsu@@ wa u ken akuraior a a lu sha won cii , er u̱ lu nongo Na jim . ” — D@@ ut . ( Habak@@ u 1 : 13 ) Een , ‘ ashe a Yehova nga wang je gande u̱ una kenger sha if@@ er@@ kwagh , ’ inja na yô , una gba kenger if@@ er@@ kwagh ashe ashe tsô ga . Nahan H@@ a@@ man wa ishima ér una wua Mor@@ de@@ ka@@ i kper@@ nan cii ve una mase yemen iniongo la ye . KW@@ AG@@ H u or ka una doo se yô , ashighe kpishi se nôngon ser se eren kwagh er nan nahan . Ikyav i tesen yô , shighe u or@@ u@@ ange ugen va hen a na ér a wase un la , Yesu kure zayol na la her ave ave ga . Zum u se tsegh ayol ase sha ci u Aôndo sha ikyev i Kristu yô , se tese mk@@ ange u se kange ishima u yaren tom a uuma asev u eren ishima i Aôndo er i tese ken Ruamabera nahan . Ka ú ne : “ Bab@@ ilon gba , a gba ve , ie@@ ev mbi gban a gba mbi mba@@ aôndo vev cii , i hembe mbi shin inya je . ” Shighe u lu wanye la , á tagher ishigh a iky@@ ô@@ r@@ or u wu@@ h@@ a iyol i utya tsembelee yô , kpa a hemba or shon , a wua un . Ashighe agen mbaapostoli mba Yesu yange ve ker u lun sha aan a tom , a awashima u kpe@@ egh . ( Tit@@ u 1 : 7 , 9 ) Yange i wa Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara kwagh ér ve venda ‘ kwaghfan shin at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh . Akaa ne ka sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior la , shi ka sha inja i u@@ jijingi mba taregh mba hiihii , kera ka sha inja i Kristu a lu ga . ’ — Mbakolose 2 : 8 . Kpa aluer i ku@@ h@@ wa kwagh gen@@ g gen@@ g je a yange ior u lamen yô , a vihi kpen kpen ! ” Nahan a kôr cio u hiin Bibilo i henen a ior kpishi . U@@ ̱ tesen m@@ kposo yô , b@@ om u i gbe je a hembe lun a tahav cii u i var sha akaa a bu@@ gh@@ ur a bu@@ gh@@ ur u i hi@@ la kar tahav nav la je kpa , lu a tahav mbu lun kwagh môm a ut@@ ôn mba T@@ N@@ T umiliôn 5@@ 7 nahan . Heela tseegh ga , ior umiliôn umiliôn mba civir Maria . Er ashighe kpishi se lamen sha akaa a vesen ga yô , kwagh la lu shighe u kundu kundu u wasen mo hanma iyange cii u nengen sha mbamzeyol man mbam@@ kighir mba m tagher a mi ken makeranta la . ” Kwagh ne na yô ka u er Aôndo lumun a igbenda kposo kposo i ior ve civir un laa ? Shi zum u or@@ ya wam ka una y@@ ôron yô , a uman ave sha iky@@ ondo shon i môm i a lu o@@ vur a@@ gb@@ ande a mi la ! ( Mateu 26 : 5@@ 2 ) Nahan Yesu yange tese mbadondon un sha m@@ kaan man sha ieren ér gba u vea tôô ikyav mbi u@@ ty@@ aav ga . Se tese ser kwagh u hanma or u se lu henen Bibilo a nan yô gba se ishima nena ? Shi ken injakwagh i Yesu i iyôngo man iv@@ o la kpa , a kaa ér : ‘ Wan u or Una va sha iengem Na . ’ ( Mat . Kpa se gba uwer ga , se mba tesen iengem i Aôndo ken tom wase u pasen kwagh la , gadia se fa ser Mkaanem ma Aôndo ka mimi , er Yesu kpa fa nahan . — Yohane 17 : 17 . Kpa shighe u kwagh á lu inya kpishi yô , ma iniôngon i or a nôngo ve ia gande ikyaa inya je kpa ngi ga . Se er nan ve se kuma u yilan se sha iti i Aôndo a ne se laa ? Ru@@ tu kpa lu kwagh shon môm tser un ye . “ Er TER A lu Sha , nahan kpaa , we mbah@@ id@@ en ayol ijime ik@@ o , kpa mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol yô , fe ve ken ica je . ” — Pasalmi 1@@ 38 : 6 ; Anzaakaa 8 : 13 . Kpa aluer ishim@@ any@@ ian se sha ifer i se er shin kwagh u ifer ngu ken a@@ vese di ye ? Yehova yange tindi u@@ profeti nav kwa kimbir kimbir ér ve za pase ior nav a@@ ji@@ ra@@ ôron a na . 1 : 5 ) G@@ um@@ kwase ugen u i yer un ér An@@ na yô , yange pine mbamaren nav ér ve wase un mhen . S@@ ôr A@@ an Ver a U P@@ ase Ior Kwagh Yô Mkaanem ma Aôndo ma i nger la “ hemba esen a hanma s@@ an@@ ker u esen ak@@ ur ahar cii . ” Er ú gem ishima ú undu aeren a bo yô , za hemen u keren iwasen hen Aôndo sha er ú ny@@ ô@@ ôso ishima you dông yô . Yange i gba u nana s@@ ôngo z@@ end@@ en@@ ya la nana haa awambe a i̱ iny@@ aa ? Kape u zuan a kwase u injaa kpa i lu kwagh u he@@ gh ga je la . Or@@ henen Yakobu nger ér : “ Hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa ka Sha hen Ter u iwanger ve dugh , ve s@@ enen ye . Un yô , ma m@@ gem ngu ken a Na ga , shin m@@ ure u m@@ gem tsô kpaa ga . ” ( Y@@ ak . ( Mbaheberu 6 : 20 ) Kwaghôron u profeti u sha kwagh u “ I@@ cer@@ en@@ kon ” la kure sha Yesu Kristu , u a lu Tor man P@@ risti la . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) A@@ mba ak@@ ombo a civir atô kposo kposo la du@@ mbur man nga h@@ ôn kpaa . Bibilo za hemen u pasen kwagh u Aôndo er ken atô u ayange á a tôô u gban akaa a sha man a shin tar , a se nengen a mi la . Kwagh@@ aôndo u mimi ngu je kpa ? 4 : 22 - 24 ) U nengen kwaghwan ve la wer ka gbenda u Yehova a lu nôngon ér una wa u ago iyol u va lun ken tar u he sha hemen u Wan na la kpa ? Nahan aluer or va zua a iyua i uma u tsôron kpa , ka sha ci u ig@@ wa@@ akaa i nan er la ga , kpa ka sha ci u jighjigh u nan u nan man m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo . — Luka 17 : 10 ; Yohane 3 : 16 . U zua a mi ken uma wou shin ken mbamlu man u@@ van@@ de@@ eren mba mbananjighjigh a vese imôngo la . Mbagenev pase ishim@@ any@@ ian ve sha kwagh u mbamzeyol mba tar ne ér nyi ? Me@@ g@@ an : Er u lu or@@ maren yô , hide gbidye kwar nenge er sha iyange i Yesu kpe la , a lu Yehova Aôndo , Ter Na u sha la ken ishima yô . Shin vea er kwagh u ve fe ér ngu shami ga , sha er vea nôngo yô , vea kure ikyaa ne shinii ? Ngeren ne shi una na se seer lun a vangertiôr ser Yehova ka Or@@ gban se u age@@ egh man u lun kwaghfan . Sha nahan yô , se fa kwagh u ka a er se shighe u se kpe yô , nahan ityôkyaa kera ngi i se cia ga . [ U@@ foto mba sha peeji 5 ] Tor Davidi yange ôr kwagh u Yehova , un u a gbe akaa cii la ér : “ Ne ikyurior ne , suur nen sha a Na hanma shighe , pase nen asema a en sha ishigh N@@ agh ; Aôndo ka ijiir yase i y@@ eren je . ” ( b ) Or@@ maren u nan lu y@@ esen ônov tswen nana fatyô u eren kwagh u a zough sha mbamsen mba nan nena ? Shi m zua a ian i civirigh igen , i hanma kasua yô , ka m tôô iyange i môm m za sôr um@@ ato kua akaa agen hen af@@ ishi a geman kwagh . Sha mimi yô , se doo Yehova man Yesu ishima tsung man dooshima ve la ka u been mayange ga . ( Yohane 1 : 1 ) A̱ shi nan kpa a lu sha ikyev i “ I@@ mo ” ne Aôndo yange ôron kwagh a Adam man Ifa ye . — Genese 1 : 26 - 28 ; 2 : 16 ; 3 : 8 - 13 . Doo u se er kwagh a mba undun mimi nena ? Ikyav tese ér yange kera wa ikyo sha ian@@ tom na ga ; kera umbur er Yehova a lu kwar na la ga . Hen mbagenev . K@@ era kpa , vande lun Orkristu u vi@@ an ken jijingi , u i shighe un mkurem , shi i tsua un lun “ apostoli u atô@@ at@@ yev yô . ” ( Rom . Shi jijingi mgbegha apostoli Peteru nger kwagh sha kwagh u mlu u uumace u ken hemen . ( Genese 22 : 18 ; 26 : 24 ; 28 : 10 - 14 ; 4@@ 9 : 10 ; 2 Samuel 7 : 16 ) I lu nahan ga yô , wan u yange ma i mar sha ikyev i Maria la yange ma lu or u yan dyako u uityendezwa mba Aôndo er laa ? Ka i vihi anmgbianev mba ve vi@@ e ts@@ or ts@@ or mbara kpishi shighe u i gbe u vea nenge sha mbamzeyol mban nahan yô . ( Luka 10 : 1 ) Nahan kpa , yange k@@ enden ve a u ôron ve kwagh u vea er shio ga . ( Mpase 16 : 14 , 16 ) Nahan kpa , se fa tsô ser sha ayange a E@@ no@@ ki la je kpa ‘ mba@@ asorabo mba vendan Aôndo ’ lu kpishi mba ve ungwa kwaghôron u profeti u E@@ no@@ ki la ve ishima vihi ve yô . Shin lu shighe u i er un batisema shin shighe u i nder un shin ku laa ? ’ Paulu nger wener : “ Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ” Mayange ve za var a mô ke ’ ity@@ artor i ke ’ ag@@ ar a tamen a ke ’ tar la ga , sha ci u ve lu keren kwagh u hemban doon — “ gar u a lu a im@@ agh , u Aôndo A lu Or@@ karen man Or@@ maan un la . ” Doo@@ m kpishi er Yehova a tindi ortamen ne á va w@@ em kwagh nahan . ” Alaghga a lu or u nan kpa yange nan lu ken imba m@@ zu@@ ngu la , nana ôr mkaanem ma sur@@ un orgen ishima man ye . Or ka nana ôr kwagh nahan sha mimi u nan je kpa , mbamaren kpishi mba wan a saa ve la ve hen ér nan ngu a ian i wasen ve ga . T@@ Ô@@ Ô wer ú za kasua wer ú za yam ak@@ ondo . Ka wea nengen shi wea ungwan akaa ne a lu eren ayange ayange nahan , i lu u ken ishima nena ? Kwase ugen ken tar u Jam@@ an@@ i kaa ér : “ Ka wea lamen a ikyar u ga yô , ishima i vihi nan ker kpishi . ” Ngu a yar tom a “ isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man i@@ ha@@ gh i uma ne ” sha u me@@ en se . Sha ci u ve eren kwagh a ayol a ve sha icivir . Loho u Tartor ne ar “ ken ik@@ ighir i tar je . ” ( Aer . Ka We U lu iwasen yam man Or@@ yiman wam kpaa ye . ” — P@@ S . TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R M@@ AT@@ E@@ U 4 : ​ 1 - 11 . Gba u a kohol “ iyôngo igen ” i i lu mba@@ jighjigh mba ve lu a ishimaveren i lun shin tar ne mba i fe iyenge ve ga la ken “ hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . ” Orkristu kpa , alaghga nana kav ikyav i ayange a masejime , kpa a@@ dooga nana nyôr iyol ken kwagh u a tese ér nan ngu a kav inja i ikyav la ga yô . Zege@@ tom u i er ne ka sha u kuren awashima u Yehova , u i “ sar Un u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” ( 1 Tim . ( Mbaheberu 5 : 14 ) U ng@@ een kwagh ga yô , gba u vea fa kwagh u a lu ieren i vough sha kwagh u yaven a or la shi vea dondo ieren i vough ne kpaa . Aluer or u ú henen Bibilo a nan la nan pine ú mbampin mba i hange nan u fan sha atô@@ akaa agen ken Bibilo aa ne lu henen la yô , ú er nan ve ú zua a mkaanem ú seer ma maa wase nan u kaven mbam@@ lumun sha mbampin mb@@ ar@@ aa ? S@@ aa or a lu a ishimataver tsung ve nana fatyô u ny@@ ôn@@ go@@ so a any@@ inya ye . M@@ cie u cian Aôndo una wase se nena ? Yange E@@ d@@ na ki@@ mbi inyaregh sha ze@@ ge ya ugen , nahan a nyôr ya la vea kwase u an@@ ngô na u nomso , G@@ reg@@ ory , u soo tom wase ga la yange undu un la , kua ônov nav mba kasev uhar , man Mary , an@@ ngô u ter@@ em la . ( Mbaheberu 11 : 6 ) In@@ j@@ ar shon kanyi ? Yehova Aôndo yange na Yohane mbam@@ pase mban iyol na ga . I kohol á ke ’ ac@@ ile a sha mba yer á ér a@@ zu@@ ku - as@@ an . Ka kwagh u injaa u nyi or u i er kwagh na ken injakwagh i Yesu la umbur ga ? Yesu Kristu yange kav er i doo u wuese ior yô . He@@ mba doon u eren nahan a u duen nan sha ishigh kera fe@@ fa la , inja na yô , ka u den tom sha ishima vihin je la . Heela tseegh ga , isholibo i or ke@@ he hen shighe la kpishi , nahan i@@ pi@@ la iv shin tar . ( Gen . U tesen ikyav yô , u hen wer Orkristu nana fatyô u tsuan iyol i nan u lun or u i mar nan he@@ gh@@ e ? I pase un u a lu Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i la ér ka Satan Diabolo u kwagh a hembe un hii ken inyom i 1914 la je . ( Ôr Pasalmi 9@@ 1 : 9 , 14 . ) [ F@@ o@@ to u sha peeji 16 , 17 ] Yange zua a akaa a nan un mk@@ om kpishi zum u lu civir Aôndo la . ( Mbagalatia 6 : 7 ; Mbaefese 5 : 33 ) Dooshima man icivir mba ve a bem . Nahan nana gba angev yô , nan ver ishima ér tahav mbu Aôndo a ne iyol i or u hiden sôron ker la , mb@@ ua wase nan nana zua a gu@@ da . I@@ f@@ i u Ad@@ da Ka mimi , ati@@ ca ou a ken makeranta aa nenge ér aluer u za makeranta u vesen yô , a wase u u̱ va zuan a tom u injaa ken tar . “ Se kera hungur nen m@@ ny@@ am er mbagenev nahan ga , se lu nen per gen@@ g ge gen@@ g . ” — 1 MB@@ AT@@ E@@ SA@@ L@@ O@@ N@@ I@@ KA 5 : 6 . Ior fa kwaghbo u una va tser tar cii la ga . — Mateu 24 : 39 Kwa@@ gen m gba kundu , shighe ugen di m hi@@ a iyol taveraa je m hingir u ôron kwagh er m ngu henen a hen iliam nahan . “ Ka ne ne lu mba@@ shiada A@@ v ye , kape TER A kaa ne . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 43 : 10 . Yesu una er kwagh ne sha u zan a awambe a na sha ishigh ki Aôndo , nahan nan ikyuryan i he la eren tom . Aluer u ngu gumor u nan civir Yehova yô , jighjigh wou u nan la una wase u u tsuan tom u u soo u eren la nena ? Pro@@ feti Samuel yange kaa a Tor Saulu ér shighe kuma u Yehova una tim Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki yô . Alaghga mlu u tom ú Orkristu nan eren use use la una na yô , á taver nan u eren a mba ve eren tom a nan imôngo la doo doo . • Er ú time ken kwagh@@ ngeren ne ú bee nahan , ishima i mgbegha ú ker u eren nyi ? W@@ is@@ s@@ am hiin u n@@ á@@ n kwaghôron na yô , tic@@ a na maa nyôr un sha zwa kaa ér a̱ tile , maa tindi ér i̱ za kaa bu@@ ter makeranta iyol na a̱ va . Se zua a nyi ken ieren i Paulu la i ia wase se ken tom wase u geman ior mbahenen laa ? Uma ngu shin ku@@ u ? I pine mba ve hendan a mnder u shin mbakp@@ enev la ér : “ Mba i eren ve batisema sha ci u mbakp@@ enev la , vea er nana ? ” Er nan ve i gbe u tom u ken tempel u ken jijingi la ua lu se kwagh u hiihii ? Aluer se soo u fan zwa ne tsembelee yô , gba u se gema mhen wase man asema a ase kpaa . — Ôr Mbaromanu 12 : 2 ; Mbaefese 4 : 23 . A yila se ér mba@@ cian kwagh , sha ci u se za ityav ga yum . Nahan se mba eren kwagh vough er agumaior a Mbaheberu a jighjigh a atar , a yange venda u civir e@@ ev mbu z@@ en@@ aria mbu Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar er la nahan . U eren tom he ’ ijiir shon la ne ve iember . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Wan wam , ungwan ityesen i ter@@ u , tindi u ngô@@ u kpaa , de te un kera ga . ” ( Anz . 29 : 1 - 19 . Shi a za hemen u ôron kwagh u i er ken profeti Yesaia la ér : “ Ka sha a@@ gb@@ ir a Na man se zough a mkpeyol ye . ” ( 1 Pet . Apostoli Paulu yange taver anmgbianev mba ken Kristu ishima ér : “ T@@ aver nen ishima sha msen u eren . ” Gba u se nenge kwagh ne sha mimi , er Yesu lu nenge nahan . Or u vough ngu a ian i eren kwagh sha ishima i nan shi nana fatyô u dondon aeren a Aôndo cica cii . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 2 , 7@@ 5 ( 8 ) Ne@@ w@@ man , C . A kaa a Davidi ér kwagh u a er ne , “ s@@ an@@ ker ” una kar hen ya na kera ga , shi iky@@ a@@ ats@@ eren ia mough a na hen ya na . ( Pasalmi 1@@ 10 : 3 ) N@@ ongo u Yehova jimin cii — ka u sha man u shin tar je la — wa iyol i u sha ikyev i Aôndo sha u eren ishima na ken akaa cii . • Ka unô ve lu ‘ akaa a a lu shin tar ’ laa , man ka ishimaveren i nyi ve lu a mini ? U@@ ngeren man u@@ c@@ a@@ ati man yi@@ ase i i lu mbahenen Bibilo a iwasen yô Ka ken nyi igbenda nahan man or ne ior cii ve fe m@@ ze@@ hemen u nan kua m@@ vi@@ e u nana ? ( Yesaia 43 : 23 ) Heela tseegh ga , ini@@ av mbi ior naan sha asema ve ga , shi ve naan sha dooshima ga la cii kwagh gba Yehova sha mi ga . Shi Aôndo ne mkav man mfe ken anmgbianev mba vi@@ an mbara sha u wan ago iyol sha m@@ ze@@ hemen man mbam@@ kôôm ken nongo u Aôndo ne . Nahan doo u se eren as@@ enge a mbamsen asev man iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo ga . Kpa Yehova Aôndo yô , gem mayange ga . Nyian ne kpa , ka sea ôr ma kwagh ken ityakerada i “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh man u fan kwagh ” a nger la , u a taver se u kaven shin a zough sha mhen wase ga nahan , se er nena ? ( Pasalmi 37 : 29 ) Shi Yesu kpa yange ts@@ eng@@ ap@@ asen ér : “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” Saulu yange zua zwa vea Mba@@ fil@@ iti ér ve wua Davidi kpa ve k@@ an shio nahan ‘ Saulu kav er TER A lu a Davidi yô . ’ — 1 S@@ am . H@@ ide sha kwagh u atindi a ve a sha kwagh u ieren i wang la di ye ? U tesen ikyav yô , or@@ ya wou shin kwase wou ka una er kwagh a we u dedoo yô , u hii u henen wer alaghga tsô nan soo kwagh hen a we shin nan ngu y@@ eren we a kwagh@@ a ? A@@ yange atar nga kar yô , Or@@ vesen C@@ ha@@ mb@@ er@@ la@@ in h@@ ungwa iky@@ ôn@@ ough , W@@ in@@ st@@ on Ch@@ ur@@ ch@@ ill kar tema . Ka ic@@ in@@ tan i nyi Tartor u Aôndo u lu tan se sha shighe v@@ ough@@ l@@ o , man se nengen ic@@ in@@ tan ne nena ? Ish@@ ember ne ngi ôron kwagh u gb@@ enger or môm ga , gadia ka Satan a lu a tahav sha inyam ne ye , ka orumace ga . Ka Yesu tseegh Yehova yange gba un sha uwegh nagh ye , sha nahan yô i yila un ér “ W@@ ani@@ unda ” u Aôndo . M@@ lumun u sha mpin la una pase er Yehova a geman gbenda u a kuren awashima na la yô . “ De vihin nen Icighan Jijingi u Aôndo ishima ga u i ver ne ikyav sha a Na . . . la . ” — E@@ F . Yange wasem je gande ôron ! ” M@@ pin u sha uhar la di tese shighe u alaghga nana tagher a mk@@ ighir shon yô . Lu@@ un er Adam man Ifa yange vea ze hemen u dondon hemen u Yehova yô , ma ve lu uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar . — Genese 2 : 15 - 17 . Paulu yange ôr sha zwa la vough zum u a nger nahan la , ér : “ Aluer ne@@ a y@@ aan kwagh , shin ne@@ a maan kwagh shin ne@@ a eren nyityô kwagh kpaa , eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ” — 1 Mbakorinte 10 : 31 . Yange H@@ er@@ o@@ de u T@@ amen pine upristi mba tamen man mb@@ ang@@ eren ér ve̱ ôr un ijiir i a mar Mesiya yô , ve kaa ér : “ Ka ken Bete@@ le@@ he@@ m u ken tar u Y@@ u@@ dia ” la . Shi aluer i dugh an@@ ngô@@ u ken tiônnongo kera man za u iyol tsung yô , pase Yehova er i lu u ken ishima la ken msen . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Ka Yehova tseegh una fatyô u yaren tom a icighan jijingi na eren kwagh ne ye . — Yesaia 60 : 22 ; Se@@ kar@@ ia 4 : 6 . Jigh@@ ilii yô , kwase u timen sha akaa ugen yange tôv sha a@@ vese kposo kposo er 25 nahan , been cii yô á kaa ér , “ kasev 25 ken atô u deri man noov 44 ken atô u deri nahan ve y@@ av a or u nan lu nom shin kwase ve ga yô . ” Mba za nyer a vese hen ijiir la yô , i kaa a vese ér aluer se wa uwegh shin takerada u tesen ér se ny@@ iman jighjigh wase u nan yô , se hide sha uya asev . Se fatyô u pinen nan ser , “ Lu@@ un er mimi je yange gba u Adam una yem ken ig@@ y@@ am@@ usu , kpa i gema i kaa a na ér una hide a hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u nahan , ng@@ u@@ la shi ma lu dooshima kpa ? ” Maa a za bugh ijiir igen sha In@@ tan@@ et sha u una fa kwagh ugen u un soo u y@@ amen la , una hide ishe yô . Yesu shi keghen ato a ior zu@@ lee , nahan naan mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi m@@ mem . • Er msen hen Aôndo shighe u ú tagher a am@@ een yô Shi kwagh la ngu a wase wanye la nan vese nan vi@@ a , shi nan lu a mfe u tsuan kwagh sha inja kpaa . Shighe u ur@@ a@@ ahumbe kp@@ ian@@ ger a t@@ so u Paulu nyôr iwer i karen ken ijime la , ort@@ yom kaa a na ér : “ T@@ ilen you sha ishigh ki Shi@@ sar kpee je . ” ( Aer . Mbashiada mba Yehova ka ve ôr ior akaaôron a profeti a ken Bibilo la sha ajiir shon ne , shi ka ve su@@ r ve asema sha u ôron ve ib@@ um@@ un i Bibilo i ne ér Tartor u Aôndo ua va a mkpeyol u mimi hen uumace la . — Anzaakaa 1 : 33 ; M@@ ika 4 : 4 . Nahan kpa , mba me@@ en nomso man kasev cii ér ve nyôr iyol ken iji@@ mba i eren atô kposo kposo . ( Yobu 33 : 25 ) Hegen je kpa , aluer se nyôr iyol ken ityom i ken jijingi , i nan se tahav yô , se fatyô u taver ken atô k@@ ere k@@ ere , sha tom u icighan jijingi a eren la . ( 2 Kor . 4 : 16 ; Ef . Or@@ t@@ yom yange va “ taver Un ishima ” ken G@@ es@@ e@@ man@@ e hen tugh nav mbu masetyô la . — Luka 22 : 43 . Ior kpishi nyian na jighjigh ér mlumun sha mpin ne ka een . Sha nahan yô , Yesu yange fa ican i yange í ya u keren im@@ i@@ em@@ nger shi eren sha ishima i mba ve ne tom la man inyaregh ki keren kpaa . Daniel lu ortamen u vendan tom môm ken tiônnongo ga yô . Ishima i legh legh zua kôôsôô a nyi kwagh@@ a , man er nan ve i gbe u se lu a ieren ne ken iky@@ ar@@ yan yase a mbag@@ en@@ eve ? ( 1 Timoteu 1 : 11 ; 6 : 15 , N@@ W ) Een , Yehova Aôndo man Yesu Kristu mba saan saan sha hanma gbenda cii . Tsô er ve lu a yila ga kpaa , Me rumun , man er ve lu a kure kwaghôron ga je , tsô Me ungwa . ” Kwagh ugen u a kpilighyol sha kwagh u Yehova yô , ngu a tahav mbu fan kwagh u hanma Orkristu nana va lu shighe u nana va hingir orumace u vough ken tar u he la . Nahan mayange je se dondo nen ieren i n@@ orom ikyaa sha kwagh i mbaihyomov mba Yehova ve lu a mi la ga . T@@ OR U@@ G@@ EN M@@ A@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A I@@ YO@@ U ( Mpase 18 : 4 ) Mba ve soo ér vea va war yô , gba u vea due ken kwaghaôndo u aiegh kera , er shighe a shi her ne . Alaghga se lu henen ser , ‘ I@@ mba kwagh la nahan ia erem ga . ’ Yesu yange hide a iyol na ijime shighe u lu iyev la man shighe u lu eren tom na u pasen kwagh la nena ? ( Mat . 9 : 37 ) U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen ken tar u Jam@@ an@@ i , u i yer un ér J@@ a@@ qu@@ el@@ ine yô , lu za eren tom ken tar ne . Ka nyi ia wase u ve u za hemen u z@@ endan sha gbenda u uma laa ? Yange gba u Mose una eren sha atindi ne . Aluer ve nenge ér ka sh@@ a@@ gba kua inyaregh man iti@@ zan i hembe gban we kwagh yô , vea va kera dondo gbenda wou u bo ne nga he ? Kpa Bibilo gema lumun ér Diabolo ngu , shi i̱ kaa ér ka un a lu it@@ you sha hanma ityô ican man an@@ zughul a a lu zan uumace iyol shin tar ne kpaa ye . Se fatyô u lun a vangertiôr la sha ci u nyi ? Kwagh u sha uhar yô , ka u lun a ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi shi nôngon kpoghuloo dondon aeren a Yehova Aôndo a a hembe cii la . Ve tsa ken mimi hemba anyom 17 A za hemen a kaa ér : “ Kpa jighjigh u nan a za ve yô , se kera mba sha ikyev i or@@ kuran ga . ” Yange i vande nan O@@ ho@@ la “ sha ikyev i mba ve doo un ishima la , ka sha ikyev i Mba@@ a@@ shi@@ ria je la . ” Yange y@@ in@@ am ken iwer at@@ ar@@ atar i hiihii la ga , sha ci u m lu fan@@ tyô u lamen a or ga . ” ( Aerenakaa 5 : 29 ) Nahan k@@ ume tan u “ be@@ gha ” ngu ne se iyol@@ vihin i ken jijingi ga . Er se yen yô , se fatyô u dondon sha angahar a Yesu , Or@@ veren se ikyav i vough la kp@@ ili@@ di@@ di ga . Anmgbianev mough ken tar u Amerika ica je va sha u va nan iwasen kpaa . Eliya lu môm ken amba@@ aior la . Mose yange wa Mbaiserael kwagh ér ve tsua uma ‘ sha u soon Yehova , Aôndo ve , shi ungwan imo Na , shi v@@ aren a Na . ’ — D@@ ut . Er ior mba civir Yehova mba he@@ v lu ng@@ een ken gar u Mo@@ sc@@ ow seer a seer yô , ishima nyian mba@@ ah@@ end@@ anev vev . EN@@ U@@ G@@ U 3 ( zwa Buter ) Shi yange ve tôndo ayol a ve av@@ av zan zan awambe a due . — 1 Utor 18 : 28 . Er Mose yange pase nahan , Yehova ‘ ka uma wase man ayange ase a ng@@ een ’ je . — Duteronomi 30 : 19 , 20 . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 PE@@ E@@ J@@ I 11 - 15 Kpa cii man i mar ve he@@ gh yô , gba u vea fa m@@ kposo u or u i mar nan he@@ gh man u i mar nan ga la . Doo u se lu a ‘ isharen ’ i eren tom ken tiônnongo shin va lun uma ken tar u he la tseegh tsô ga . Mpase 22 : 16 yila Yesu Kristu ér ka “ Ish@@ an i sha use i engem . ” R@@ id@@ g@@ well ) , 7 /@@ ⁠ 15 ( b ) U se fan ajiir a i er kwagh u á la una wase se se hemba kaven ityav mbi Gi@@ di@@ on nôngo a mbaihyomov nav la nena ? Er Aôndo a nger se tindi na ken asema yô , doo u se er nyi ? Ity@@ esen i í n@@ em la wasem u wan iyol sha tom u u lu u me va er la . I na orgen u a hembe orumace u k@@ ak@@ a ne tahav ér a sôr kwagh u Satan yange vihi la gbe@@ ke@@ ke . Ka sea nenge icombor ne ia tesen er Yehova a doo i ishima , shi ve doo ayol a ve la nahan ka i doo se ga he ? 11 : 1 ; Luka 6 :⁠ 31 . Mba a hii nd@@ eren ve yô , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve kpe cii m - ande u Yesu hii la . Kristu wa mbadondon un mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar ne tom u pasen kwagh ne sha ikyev . — Aerenakaa 1 : 8 ; Mpase 12 : 17 . Ka ve nôngo tsung ve dondo aeren a Yesu , ve ar sha i@@ aven i uumace mba ve yen vea fatyô u dondon un za kighir la , nahan ve hingir i@@ been i Ter ve Yesu . — 1 Mbat@@ esalonika 1 : 6 . A kaa ér : “ Lu shighe ne m mase kaven mer Yehova ngu kpôô kpôô , shi m doo un ishima kpishi ye . ” Lu hanma or taver nan iyol shin mlu u nan na nan ian i eren tom u col@@ por@@ te@@ ur la ga . Tar ne ban a hemen u dedoo je gande . Or@@ pasalmi kpa yange fa kwagh ne , ka nahan man ôr mkaanem man ye , ér : ‘ Tom [ u Yehova ] ka u i@@ civirigh man u engem kpishi kpaa , perapera Na kpaa ngu gbem sha won . Tartor u Aôndo ua va a lu u va nan@@ den tar ne sha usu ga , kpa ua va na a gema eren ishima i Aôndo shin tar er i eren sha nahan . Kpa f@@ ada la gema kaa ér , er yange i er Joh@@ n@@ n@@ y batisema cii man ku na ga yô , a yem tartor ga , a yem ken Li@@ mb@@ o . ; S@@ n@@ ape , L . Alaghga or@@ maren u nan lu tswen nan ngu nôngon kwagh kpoghuloo sha u y@@ esen ônov mba nan . Apostoli Paulu yange tôô tiônnongo u Kristu kar sha “ iyol cii er i ma@@ gh i , i zua i sha iwasen i hanma ij@@ u@@ an i i lu ker yô , sha tom u hanma il@@ ye@@ gh@@ egh ki lu eren sha inja i ki la , i lu vesen i lu maan iyol i i ken dooshima ” yô . ( Ef . P@@ il@@ gri@@ m ugen u i yilan un ér Ma@@ x@@ well G . • Ú tese wer u na jighjigh wer ikyo i wan hemba nagh ku nan nena ? Kwagh@@ henen Ka Kwagh u I C@@ i@@ vi@@ r a mi Yô Kanyi yange i̱ na ve Aôndo ôr kwagh laa ? He@@ mba doon u se kuran ayol a ase kua ônov asev cii sha ikyev i akaa vihin se a Satan a lu samber a mi la . U nomso@@ or n@@ á@@ n ior mba he ’ tsombor u nan icivir la hemba di u eren a kwase u nan man ônov mba nan sha icivir di tsô la . A kaa ér u wuese or sha mimi la ka môm ken igbenda i i hembe doon u tsaase ior yô . 1 : 5 ) Aluer se mba tsaase imoshima yase shi dondon i yô , Yehova una seer doon se ishima shi jighjigh u nan wase una hemba taver . Ikyav i tesen i hiihii : T@@ ôô ase wer se vese hen ijiir i ior ve ker mba kwa@@ v@@ yolough ve ú lu kposo la ihyom , shin mba ve lu ken tar ugen kposo shin ip@@ aven igen kposo yô . Er nan se lu a vangertiôr ser aluer se sôn Yehova ser a seer se jighjigh u nan yô , una ungwa ? U F@@ A er Maria , ngô u Yesu kpa yange tagher a mbamzeyol mba se ter sha heen ne cica cii kpa ? Kape Mbakristu mba i shigh ve mkurem la man ak@@ ar a ve kpa ve kange ishima u civir Aôndo , shin er i lu tôvon ve a ican ainge nahan je la . Kpa jighilii yô , gba u mbamaren kpa vea naan mlumun sha mbampin sha er ônov vev vea nenge ikyav ken ve yô . A@@ eren ne cii i venda a ke ’ Mkaanem ma Aôndo — kwa gen ka i venda gbar gbar , kwa gen di i lu ke ’ mlu . — Lev@@ iti@@ ku 20 : 10 , 13 , 15 , 16 ; Mbaromanu 1 : 24 , 26 , 27 , 32 . ( Yesaia 5@@ 2 : 5 ; Ese@@ kiel 36 : 20 ) U we fan wer kwagh ngu nahan la una fatyô u taver ishima i k@@ angen iyou shighe u ú tagher a am@@ een shin mbamlu mba i lu inja er u̱ hur@@ en aeren a vough a Mbakristu la ka gbenda u z@@ ange shin u ú hembe doon u eren kwagh je la yô . Kwagh@@ henen u dondon ne una nenge sha akaa ne . Sha nahan yô , doo u se palegh ieren i samber a loho dang dang man fele fele la . Apostoli Paulu yange lumun a kwagh ne ken washika u a tindi hen tiônnongo u ken K@@ orinte la . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen yô , Yesu Kristu ter kwagh u yange er Yon@@ a la sha gbenda u dedoo . Hen shighe ne nahan Eliya kera lu uma ga ica gba ; Elisha u yange hingir profeti sha ityough ki Eliya la kpa kpe sha ayange a ter u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am lu tor la . Yange sar Yesu tsung u wasen mbagenev . ( 1 Timoteu 3 : 6 ) Ng@@ i we am@@ ise ken ishima i or fese , man shighe u ka ia wa or am@@ ise ken ishima yô , í taver kpishi u du@@ ghun í kera . Ter u dedoo nan pasen ônov mba nan er ve doo nan ishima kpishi yô . Heela tseegh ga , er tar u lu vendan Aôndo seer a seer nahan kpa , ior mba Yehova mba nan un jighjigh shi tesen gbashima man dooshima seer a seer . Yange i gba orumace a isharen i eren akaa kposo kposo . Orkristu nana̱ de gbe hiin shi@@ ôr , shin eren ityendezwa i iv@@ es@@ egh , shin eren ivese kp@@ ó@@ ò tsô ga . Mimi u Yesu man mbahenen nav mba yange i iv ve a tahav la kohol cii ka jighjigh u nan u mimi u Mbakristu je la . 20 : 3 - 5 ) Nahan kpa , Mose er msen hen Aôndo sha ci u A@@ ron , man msen la yange lu a “ agee kpishi ” je . Takerada u Mateu ôr se kwagh u Peteru man An@@ der@@ ia er yô , ú kaa ér : “ Ve undu u@@ kp@@ er vev fese , ve dondo sha a Na . ” Mpase u sha mnenge u sha pue kar môm la ôr kwagh na ér ka “ zege@@ id@@ y@@ a@@ kwase ” u a ‘ tem sha inyam i nyian b@@ ong ’ yô . ( Yohane 3 : 16 , 36 ) Apostoli Paulu yange pase wener : “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . M kaa a ve mer i pase ijiir i shin it@@ ine i Mbashiada mba Yehova la ken Bibilo . Se na jighjigh ser hanma kwagh u a soo ér se er cii ka sha ci u iwasen yase . A@@ she a̱ va nyian iky@@ ôr sha inja i wan na u̱ f@@ ia f@@ ia ne una sho@@ gh@@ ur inya yô , ngô la maa a pu@@ lu@@ gh a kar shin kp@@ ase , maa a tôô ‘ un sha a@@ kp@@ er a na . ’ Ve K@@ egh Mesiya , 8 / 15 Yange tese dooshima u hemban cii sha u nan uma na u vough la sha er mbagenev vea war yô . ( Yoh . Sha kpôô yô , Yehova wa ishima ér una lumun uumace mbagenev u lun ken tsombor na u sha u vough la . ( Yobu 38 : 7 ) Sha mimi yô shighe u Yesu lu sha la kaha a shighe u lu hen atô u uumace mba@@ asorabo ken bo@@ tar ne la . ( M@@ ar . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e ​ — U Ô@@ ron Takerada u Yohane As@@ av - as@@ av A kaa ér , “ Yange se kange ishima ser mzeyol u a ve hen atô wase la una lu nan nan kpa se de ayol a ase kwaghbo shi se hungur kwagh shon kpaa , sha er se hiin hanma sev saan saan yô . ” “ G@@ em@@ am ashe kera sha u kenger gbil@@ in@@ kwagh , man taver uma wam u zan sha igbenda You . ” — P@@ S . ( b ) Yesu yange nenge T@@ em@@ pel u Aôndo u lu ken Yerusalem la nena ? Yange ican er u pasen kwagh hen ijiir la je lu u henen a hen ga . Mbagenev je yô hingir ikp@@ an i akaa a ve lu a mi la . — Mat . Maa ve kaa a na ér ve de ta@@ av u man iwer kar imôngo hegen , nahan kpiligh un iyol . Paulu lu ôron kwagh ne sha u taver se asema ér se lu mba wan h@@ w@@ ev ga , kpa lu sha u tesen se ér akaa a kwagh a gbe se a mi la a de lu kwagh u hiihii ken uma wase ga . — 1 Tim . 6 : 6 , 8 . ( Yohane 14 : 22 , 23 ) Zum u Mbakristu mba i shigh ve mkurem shi i yer ve ér ve̱ za hemen sha vea Kristu imôngo la ve lu shin tar ne her la je , ve ya ikyar a Yehova man Wan na kôôsôô je zua ga . Ivur ne lu Yohane 8 : 31 , ape Yesu a kaa ér , “ Aluer ne@@ a lu ken kwaghôron Wam zan zan yô , ne mba mbahenen A@@ v mimi je ” la . A shi nan kpa hide yem ken tar na , za lu or u pasen loho u dedoo , u tse@@ en ishima . — Aerenakaa 8 : 36 – 39 . Lu u kwagh ne una na yô , tar cii ua va hingir paradi@@ so u una iv a uumace mba lun vough , mba aka@@ au@@ ma agen cii aa lu sha ikyev ve yô . — Gen . A na or@@ tom na u hiihii la tal@@ ent@@ i uta@@ an , a na u sha uhar la uhar , u sha utar la di , a na un tal@@ ent@@ i môm . Kpa ken zwa u yange i hii ngeren Bibilo ker la yô i nger ér , “ ini@@ on@@ o@@ go i kwa@@ se@@ he . ” Er i lu nahan cii kpa , aluer se time sha gbenda u ior nengen shighe sha ayange la yô , a wase se . ( Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ I@@ gbenda i Eren Tom u Pas@@ en Kwagh Hanma Shighe ” la . ) Lu K@@ a@@ y@@ a@@ fa je tu@@ ur mbagenev ken ijime , ve zua zwa ve wua Yesu Kristu ye . Kpa mlumun u Yesu na la tese ér ugen ngu van ken ijime na ga . Anmgbian u du@@ ghun ats@@ am la yange tsa ken pur@@ usu zu@@ lum anyom an@@ igh@@ eni . I@@ mba mhen ne tese ér gba u se dugh ihyom i se lu a mi ken ishima la kera . * Sha kwagh u takerada ugen u timen sha akaa ú er yô , ishember ne pase ér “ kwagh ka a hingir dang sha ci u kera ngu er yange i er un ér a lu la ga . ” “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ka ter u anc@@ ôgh@@ olo@@ v . . . ken icighan@@ you na . ” Yange i kôr ior u@@ deri imôngo , F@@ ri@@ e@@ da kpa i kôr un . Ken masejime yô , Yesu una hide a Tartor la una na Ter na . Ô@@ no@@ v mba i ver ve ikyav i bo la , vea saa ishe keng , a b@@ unde gaa ? [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 16 la ] ( Mbaheberu 10 : 23 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ kwagh i̱ í yer ér “ mpase ” la inja na yô ka u or “ pasen kwaghbo , ” shi Paulu ôr kwagh u “ nagh ku iwuese ” kpaa . Kpa , yange nôngo kpoghuloo sha er una hemba zayol la yô , nahan sha iyange i L@@ ah@@ adi ugen ate@@ tan , ken inyom i 19@@ 27 , shighe u lu anyom 14 la , a kaa a ter na ér un soo u dondon un za pasen kwagh sha uya uya . Se@@ mbelee ne , kwase ugen nger kwagh ken i@@ pi@@ pa@@ abaver ér , or môm kpa nana fatyô u pasen “ er i hii ve akaabo a eren ior mba dedoo ” ga . Kpa mbagenev yô , de u dondon Tindi la . [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh u sha peeji 7 ] ( b ) mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar la di ku ve a inja nena ? Yesu yange kpe i nder un ken inyom i 33 la . Nahan doo u se kpa se tôv mlu wase se nenge aluer mimi je sea lu zenden sha ishima i Yehova ga z@@ ee ? L@@ ù u Yehova una hungur a Iserael ga , shi lu u iky@@ u@@ ior la ia war kpaa . Er ior ve lu p@@ aven ivaa seer a seer shi nomso man kasev mbagenev ve lu tsan imôngo a ivaa i eren shio shi nomso ve lu v@@ ô@@ son nomso , kasev kpa ve lu v@@ ô@@ son kasev yô , tese wang ér awashima u Satan ngu kuren sha mi . Ikyav i jighjigh u nan i a ver se la ngi her taveraa . — 1 / 1 , peeji 12 . . Kpa aluer se mba keren akaa ne sha shighe u injaa ga , shin se mba keren a za karen ikyaa inya , shin se mba keren a sha gbenda u u bende a mcivir wase yô , kwagh ne una pav se a Yehova . Shi hemba k@@ an shighe u injaa cii sha u eren msen shi timen sha uma u Yesu man ku u a kpe shin tar ne , shi eren tom u pasen kwagh u Tartor la kpaa . ( Yohane 17 : 3 ) Er se lu a ishimaveren i doon ne yô , doo u se “ mgb@@ ough a iember . ” — Duteronomi 16 : 15 . Or@@ gen u yange nan ver Yo@@ shia ikyav i dedoo yô lu Yeremia ; alaghga u vande ungwan kwagh na . Shi gba u ú lu a ishimataver kua ishimaveren tsung sha u eren kwagh ne . Or@@ pasalmi nger ér : “ Hanma kwagh u a lu a i@@ ôôn tsô yô , a̱ wuese TER . ” — Pasalmi 1@@ 50 : 6 . M kav er ityôkyaa lu i me za hen makeranta me seer ga yô . Aluer u ngu dondon mbamhen mba i dugh a mi ken mbamkombo mba Mbakristu la , sha u henen Bibilo a ior yô , u seer fan ityesen . I ôr imba kwagh ne ken takerada ugen u G@@ er@@ al@@ d J . Kwagh u a ne ve kwagh ne a taver shin a lu gban a gba kera yô , hanma tar yô ua fatyô u v@@ aren inj@@ in mba nan usu sha akaa a i v@@ aren ub@@ om a mi la . W@@ E Y@@ E ? Nahan kpa , jighilii yô , mbamaren ou mba we u atindi sha ci u kwagh wou gba ve ishima . Yange sea wuese ve yô , ve kaa ér : “ Se er akaa ne cii sha ci u Yehova . ” Una kar a kwagh u a ve a ku jim jim la kera : Ka isholibo i Adam , i se ye dyako u i la . Mbam@@ kombo Mba ve ‘ M@@ aan a Maa Ior shi Ve T@@ aver Ve Ishima shi Ve S@@ ur@@ un Ve Ishima La ’ Mba ye P@@ ase@@ ka ne mba been yô , Yesu hide gba ôron ve kwagh sha kwagh u bredi man wain la . Umbur wer , Yesu yange lu kaan ér ior vea sh@@ ir i@@ gb@@ ur i môm vea gema a tôô di igen ga . Nahan sha ashighe a dedoo man a bo cii , Yobu k@@ usu mimi na her . A@@ K@@ A@@ A nga geman shin tar u se lu ken ú ne hanma shighe . Ka m@@ yen ne ka a va a num hen atô u alegh man mhen , er Paulu a vande t@@ eren nahan ye . M@@ tem@@ tor u Aôndo sha Iserael yange lu nena ? Lu@@ un er ior vea lu eren sha mkaanem ma dedoo ma Yesu kaa la yô , ma ve waan mbagenev ikyo shi ma ve wasen ve shi ma ve kuran tindi ne hanma iyange kpaa . Lu Nen Mbat@@ omov Mba Z@@ an Iky@@ ura Shi Ge@@ man Nen I@@ gbenda Y@@ en I Pas@@ en Kwagh ( 1 Pet . 3 : 8 ) Alaghga a taver se u kaven ican i ma anmgbian u nan lu a ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange nan lu yan shin a taver se u kaven er ishima i ze nan iyol tsung yô , hemban je yô , aluer se mba a vande yan imba ican la ga yô . O@@ ng@@ o mbamsen Cii man Yesu va shin tar ne yô , vande fan er Yehova a “ ongo msen ” shi mbamsen mba mbacivir un sha jighjigh la ve gbe un kwagh yô . Zum u mbagenev ve yem u za wasen an@@ nongo u mba lamen zwa ugen yô , doo u a lu se ken ishima nena ? Ka sha igbenda i nyi nahan se tese ser se mba a dooshima u Yesu la sha mbau@@ ange@@ va ? Sha u ôron nahan la Yesu lu t@@ ul@@ en Mbayuda mba yange ve lu ungwan a na la ishima ér ve de u henen Ruamabera ga . A lu nyi je kpa , umbur wer shighe u ú lu ortamen la , u hemba zuan a ian i wasen mbagenev sha igbenda kpishi . Yange kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Aluer nom man kwase cii mba tesen ayol a ve dooshima yô , a hemba lun ve ican ga u fan er i lu ve ken ishima la shi kuren isharen ve i yaven imôngo la . Yehova yange er ityendezwa sha kwagh u mlu u tar u ken hemen la sha ikyev i Yesaia ér nyi ? Kpa se zua a loho na ne ga . M@@ liam ha@@ am ashe u ôron shin nengen er Yehova yange gema uuma mba ior mban nahan . Kwagh@@ henen ne ta iwanger sha mbampin mban cii . Bibilo nenge i@@ ember@@ yolough nena ? Paulu kaa ér : ‘ Zum u vea kaan er : B@@ em , man mkpeyol yô , ka zum la je mtim una ande sha a ve ib@@ u@@ v ye . ’ Ka kwaghyan shin kwagh@@ man u or nan ye shin nan ts@@ wer la una na nana ya ikyar i dedoo vea Aôndo ga . T@@ ere , na iti You icivir . Nahan m hen u lun a mnenge u dedoo sha kwagh u anmgbianev av . Ka akaa a nyi yange er u tesen ér l@@ ù ior cii lumun mcivir u hông@@ or@@ ough u Mbakristu Mba@@ aiev la ga ? T@@ esen se kwagh u una wase se u hingir icighan shi lun wang sha igbenda yase cii yô . — Yesaia 48 : 17 ; 1 Peteru 1 : 15 . Ivur ruamabera ne i taver un ishima u duen kwaghpasen vea mbamaren nav . Kpa mbagenev , er or u i yer un ér W@@ il@@ li la nahan yô , ve dondo ikyav i Kristu la . ( 2 Mbakorinte 6 : 17 ) Shi or@@ henen Yakobu kpa ôr kwagh sha kwagh ne jighilii ér : “ M@@ ci@@ e@@ aôndo u wang u a lu a ac@@ ôgh@@ or iyol sha ishigh ki Aôndo ga yô , ka un ne : ka . . . u kuran iyol you wang sha kwagh u taregh . ” — Yakobu 1 : 27 . Er se lu mbamaren yô , se kav ser gba u se lu zwa môm sha kwagh u mbayev asev , shi lu u me hen u hemen sha gbenda u Orkristu . ” Or u kwagh u nan a lu nahan yô , doo u nana pine iwasen . Er I@@ c@@ am i He@@ mban ne kpa i lu vegher u Mkaanem ma Aôndo yô , loho u ú lu ken I@@ c@@ am ne ngu a inja kpishi sha igbenda ihi@@ ar . Sau@@ l@@ o ze vea ngô na u za nengen a tic@@ a na la yô , tic@@ a na la pine un ér , “ Kanyi u soo u tesen mo ? ” Aluer mba eren nahan yô , “ ior cii vea nenge ” m@@ ze@@ hemen ve . — 1 Timoteu 4 : 15 . J@@ im yô , ka kwagh u Mkaanem ma A@@ ondo ma soo ér se er vough je ne . 4 , 5 . ( a ) Or@@ pasalmi ngise nenge gbenda u Aôndo a eren kwagh a mbacivir un la nena ? ( Genese 23 : 2 ) Zum u Davidi ungwa ku u wan na Ab@@ es@@ al@@ om yô , zung@@ we kpishi . Sha kpôô yô , kwagh u Yesu yange er a Peteru la tese ér ngu ishima legh legh . Ngeren u sha uhar la di una time sha akaa a ken jijingi a noov vea kasev vev vea er ve vea haa iyol inya ken ivese ve ga yô . We kpa ka awashima wou u eren kwagh u una va a mzough ken tiônnongo kpa ? Nahan kpa , sea tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo ica ia gba shin ica ia gba ga kpa , gba u se za hemen u yan kwaghyan u taver u ken jijingi la . Bibilo na mlumun sha mpin ne jighilii ga . I@@ OR mba zan iky@@ ura mba ken tar kpishi mba a aeren er iyol@@ gen@@ gese man iy@@ u@@ he man m@@ hange nahan . A@@ ta@@ m a Yesu a ter heen ne wa “ ity@@ am@@ egh ki jijingi ” man “ atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ” a Mbakristu ka ve na Aôndo sha u eren tom u pasen kwagh@@ u Tartor la ker . — Heb . Ô@@ no@@ v asev due ya , za hingir sha tse@@ ene@@ ke ve , shi se fa@@ an zuan a mbat@@ esen isharen , mba se hen Bibilo a ve kpaa ga . Nahan kpa , mbampin gema due sha kwagh ne . Ka ve je ne : Jijingi te@@ v “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” nena ? KW@@ AG@@ H@@ Y@@ AN u Ter la ngu a inja hen a we sha gbenda u vesen man u been mayange ga kpa ? Paulu ôr kwagh u i nger ke ’ Pasalmi 40 : 6 - 8 la sha u tesen ér Yesu yange va sha u zan hemen a “ nagh ku s@@ ôngon man ku nan ” ga , shin “ ini@@ av mbi nan@@ den jimin man mbi sha ci u asorabo ” kpaa ga , sha ci u mb@@ in cii yange Aôndo kera lumun a mbi zum u Paulu lu ngeren mkaanem man la ga . Er Noa ungwa kwaghwan u Aôndo yô , a war vea tsombor na . Or@@ ya u nan we tsombor u nan ikyo yô , ka nan ker gbenda u aluer nan va saa ku kpa orgen nana za hemen u nengen sha u yô . Doo u se wua iyol sha kwagh u ian@@ tom er Saulu nahan ga , kpa hemba doon u se lu er Davidi nahan . I kaa a vese heen nahan ér : “ Su@@ ur sha TER , eren akaa@@ dedoo , tema ken tar la , dondo sha kwagh u mimi . Nahan yô de se nôngo nen sha afatyô wase cii sha u ngohol iwanger i “ mkav u iengem i Aôndo ” la sha u i̱ wanger ke ’ asema ase a ke ’ mlu yô . — 2 Mbakorinte 4 : 6 ; Mbaefese 1 : 18 . Ishim@@ averen na ne va kure sha mi , shighe u nom na lumun u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova shi i er un batisema hingir Orshiada u Yehova la . Paulu kaa ér : “ Aôndo wa ayange a m@@ lan ve la ikyo ga ; kpa hegen yô , ngu pasen ior sha hanma ijiir cii er ve̱ gema ishima , gadia A ver iyange i Una ôr tar cii ijir sha mimi , sha Or u A ver nan yô ; sha kwagh ne yô , A na ior cii ikyav i mimi sha mnder u A nder Un shin mbakp@@ enev la . ” — Aer . 3 : 8 ) Yehova yange due a Mbaiserael ken Igipiti sha u ve hingir ior nav , er tôndo zwa a Aberaham nahan vough . ( Gen . ( Anzaakaa 22 : 6 ) Nahan yô mbamaren , taver nen ishima ! Shin ka u nenge wer mbamaren ou fa kwagh er tar u ainge u fe la ga , nahan u hemba fan kwagh a ve ? Shighe u lu eren tom u pasen kwagh shin tar la , nenge er ior mba lu pasen ve kwagh la lu ken mlu u kunya kpishi yô . Kanyi ka i kôôm iky@@ e@@ ky@@ e ne sha u i yem sha gbenda u í soo ér i yem laa ? Inja na yô ér kwaghwan u Aôndo yange ya tor ken Davidi , nahan lu kôôm mbamhen nav man aeren a na kpaa . Nahan kpa , ka hange hange u u vande henen fan aluer iky@@ ondo la kuma sha or u civir Yehova yô . ( 2 Kor . Kpa aluer u hen akaa a ken Bibilo a a tese gbenda u Aôndo a eren kwagh a ior shi u hen sha akaa a a gbe la kpaa yô , ú kav aeren a na ag@@ enegh . Mba n@@ ô@@ mb@@ on@@ iky@@ ôr civir wan@@ b@@ ua mbara gema asema ga . Mkaanem ma Aôndo Ma Hemen We Shighe u Ú Lu Eren Kwagh a I@@ ny@@ aregh Yô ( Mat . 6 : 33 ) Nahan yô , mbamaren mba ken Kristu ve dondo ikyav i Yesu la , sha u k@@ enden a isharen i hemban eren Aôndo tom la ken ônov vev . Kpa lu ior mba ibanave i ke ’ jijingi i ker ve kp@@ an la . Yange i tese ve Tindi u a lu akaawan a perapera a Aôndo la ga shinii ? Er Yehova a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa yô , una fatyô u wan tindi sha kwagh u a lu u dedoo man u bo yô , kua kwagh u a lu u shami man u a lu u shami ga kpaa . ( Mpa . A K@@ ure Ish@@ aren Na i F@@ an Mimi La M@@ gber ugen u wer@@ ayange 15 la una lu mgb@@ er u Mbashiada mba Yehova vea henen ken mbamkombo vev , mba hanma or u nan soo cii nana fatyô u zan ve la . Kwagh u i gbe u se hii fan yô ka un ne , Bibilo na Lo@@ ti ish@@ ô sha kwagh u er la ga , shi i̱ na un ibo kpaa ga , kpa i̱ ôr kwagh u á er la tseegh . 10 Kp@@ orom hen Aôndo — “ De Se H@@ ide Nen hen Yehova ” I@@ mba a@@ kper@@ an a lun a mi a ng@@ era nahan aa fatyô u b@@ enden a mfe wase u tsuan kwagh u se soo u eren yô , nahan se kera fa gbenda u se kar jighilii ga . Ng@@ ô ugen ken tar u J@@ ap@@ an , mba yer un ér No@@ bu@@ k@@ o , a kaa ér : “ Yange m pine wan wam u nomso mer aluer un vea ijende na i kwase mba imôngo ve uhar tseegh nahan una er nena ? Er yange ve ya dyako u m@@ yen hen Adam yô , ve kpa ve hingir u lun ke ’ mlu u lun p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la , kua mlu u kera lun a ishimaverenkeghen ga kua ku u mbamaren mba orumace mba hiihii mbara kpa yange tser ve la . U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev , kua i Mbayuda i i yer ér T@@ an@@ ak@@ h la gema ishember ne ér “ a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh . ” ( Mateu 11 : 28 , 29 ; Mbaheberu 2 : 17 , 18 ; 4 : 15 ; 7 : 25 , 26 ) Shi ka kwagh u taver se ishima kpishi u fan ser nomso man kasev mba jighjigh mba i tsough ve ér ve za tema tor a Kristu imôngo , shi ve lu upristi kpaa la hemba mbam@@ yen vev shi tagher a mbamtaver kpishi er se nahan ! — Mbaromanu 7 : 21 - 25 . ( Ôr 1 Utor 3 : ​ 7 - 14 . ) Ka an jighilii nan lu suen kwaghaôndo u aiegh , man Bibilo pase mlu na nena ? “ Bab@@ a , nenge , nenge ! ” Aluer mpase u profeti u Aôndo a ne i pase mlu u Armag@@ e@@ don ne ù@@ n@@ à va e̱r nahan kpôô kpôô shin a̱ lu@@ ̱ sha ikyav kwagh kpa , kwagh u a lu di tsô yô ka un ne — Yehova una hemba keng , una de ér or@@ ihyom môm tsô kpa nana̱ war ga . Ken injakwagh i Yesu la , tom u or@@ sule la yange u za nena , man lu sha ci u nyi ? We kpa aluer ú kuma u eren batisema yô , doo u ú ti@@ mb@@ ir ga . Se fatyô u henen nyi ken injakwagh i ish@@ ange i mase@@ ta@@ di laa ? Yange i gba Adam man Ifa , uumace mba hiihii mbara ve lu vough . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Shi@@ ru@@ shi u T@@ amen , u lu Tor u Per@@ shia la wa tindi ér Mbayuda mba ve lu uiky@@ angen ken tar u Bab@@ ilon la ve hide ve yem ken Yerusalem , ve za maa tempel . Kanyi kwagh se er aluer ka u se za hemen a m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase ? 1 : 1 ) Cii man Yehova gba sha man tar yô , ma kwagh lu u una tôô a er akaa ne a mi ga , nahan a vande eren akaa agen , a yange tôô gba sha man tar kua ak@@ um a ve cii sha icighan jijingi na , u a lu tahav mbu t@@ omov nav mbu age@@ egh la yô . H@@ ar@@ an lu gar u za iky@@ ura kpishi , shi ashighe agen a lu ior a inja tsung yô . Shi a ôr a ahan zwa a kaa ér : “ Kwagh er doo yô , vegher u haregh wase u a mase shin kp@@ em@@ nger la ngu a umbur mo kwagh u Paradi@@ so . ” Doo u nom nana waan kwase u nan ikyo nena ? Nahan ka i gba u se yem shin kpe u if@@ i u i ee iyol sh@@ imi shi i he@@ e ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough sh@@ imi yô . ( Mpase 12 : 15 - 17 ) Ka er se lu ior mba ve lu tsan vea Aôndo er ior van@@ nya mba ken jijingi nahan yô , ga yô ma á tim se kera cii . S@@ el@@ ma umbur kwagh u yange hen hen Kwa@@ se@@ shiada u lu henen Bibilo a na la . Hanma shighe yô Yehova ka a nôngo ér una zua a ityôkyaa i zungwen or@@ sho@@ li@@ bo u nan gem ishima la mhôônom . Alaghga a er tom ke ’ amba a ji@@ iri@@ gh ang@@ ara nahan sha gbashima kpa a lu gbilin tseegh . Shi se na nagh ku Yesu Kristu , Wan u Aôndo a ne la jighjigh . A@@ pe vea yem cii , ve yem a mcivir ve u aiegh man gbenda u ve hemen ayol a ve la . — Gen . Mba ve eren akaabo la mba a ityôkyaa i vesen i cian tahav mbu mbau@@ tahav ve lu a mi u “ or@@ on iyev ” la , gadia u@@ gomoti mba eren nahan sha ci u mba “ or@@ tom u Aôndo . ” ’ Sha nahan yô , mpin due ér : Hii nan ve Yeremia 31 : 15 a kaa ér R@@ ah@@ el lu v@@ aan ônov nav , ér “ kera mba ga ” ? ( Ho@@ s . 14 : 4 ) Mba ve ne ini@@ aav mbi iwuese er mb@@ ira nahan la , Yehova den ve kwaghbo shi lumun ve shi ye ikyar a ve . ( Mateu 24 : 42 , 43 ) Nahan , Yesu kar m@@ ve na sha m@@ ve u or@@ mbai@@ v ka nan va ab@@ ur@@ ab@@ ur la . Yehova yange va a b@@ ou@@ ange sha mba ve hemba ato la , man “ ior mba ve kpe sha b@@ ou@@ ange la yô , lu ior dubu pue kar un@@ yi@@ in man deri uta@@ ankar@@ uhar je , i ôr ior mba ve kpe sha kwagh u Kor@@ aki la ga . ” — N@@ um@@ er@@ i 16 : 4@@ 9 . Ka mtim u ken Ruamabera u nyi una wase se u kera hungur mkaanem ma Yehova ga ? Yange i maa tempel i bee ken uwer u sha an@@ igh@@ eni ken inyom i 10@@ 27 C.S.@@ Y . la , lu shighe u Solomon tema tor anyom 11 je la . A saan Mbashiada mba Yehova iyol kpishi u wasen we sha er ú zua a mfe ne yô . Ken yange er nena ? Ken inyom i 19@@ 0@@ 5 la , yange gba u anmgbian B@@ en@@ j@@ am@@ in Bar@@ t@@ on una zende a sôr iniongo i kuman er 1@@ 70 nahan Ka hanma shighe Yesu una ôr ior ijir ér mba iyôngo shin iv@@ o ? U@@ pania man mbakur@@ an mba ningir sha man mba eren tom shin Betel man mba eren tom ityar ityar cii mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe la kpoghuloo , shi saan ve iyol u eren u kpaa . Hen fa u ho@@ gh@@ or a ijiir i he . D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 8 ( zwa Buter ) Shi mba eren magaz@@ in ne ken ic@@ er i iliam i sha ave kposo kposo man ung@@ eren mba mba@@ ap@@ ir@@ ashe kpaa . ( Ôr Pasalmi 25 : 14 ; Anzaakaa 3 : 32 . ) Shighe u ka sea nôngo kpoghuloo ser se dondo iyol hiden ijime i Kristu la yô , ishima ka i mgbegha se ker u shir@@ en mbagenev tom . 7 : 1 , 20 - 26 ) Kape i lu ve anyom nga karen u@@ deri imôngo yô , Yesu ta icin sha kwagh ne je la , a kaa ér : “ Ver nen ishima , kura nen ayol a en sha hanma h@@ ua . ” — Luka 12 : 15 . Er u fe wer u yina yô , hide a iyol you ijime taver ishima sôn Yehova a wase u sha er u sôr ape u lu gban ijime la yô . ( 2 Kor . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ; 12 : 1 - 7 ; 1 Timoteu 5 : 3 , 8 ) Se fa tsô ser mayange Yehova una hungur a akaa a dedoo a se eren a mbagenev la ga , vea lu@@ ̱ mba beenyol shin a̱ lu inja mlu i gen@@ egh kpaa . Ka akaawan agen a nyi nahan a lu ken Bibilo sha ci u ka@@ se@@ va ? Ka keng yange a lan ve ishima . ( 1 Mbakorinte 14 : 9 ) T@@ ime ase sha mbamhen utar mba i dugh a mi mba vea fatyô u wasen yô . Bibilo ngi a akaawan kpishi sha kwagh u tahav mbu he ’ tsombor Aluer se fatyô u wasen u maan A@@ you a Tartor sha ave a ase shin se fatyô ga kpa , se cii se fatyô u suen tom la sha iyua yase . Yange kwagh ma gba un u veren Tartor u sha , sha u fan kwagh ve ga . Tsô “ ve nenge ini@@ ombor er ka i usu nahan , samber tema sha han@@ mô ve ser ser . Ve cii i iv ve a Icighan Jijingi , ve gba ôron kwagh ken ijô igen er Jijingi na ve u ôron yô . ” Se hen ken kwaghhenen u ken ijime la ser , Yehova na se icivir sha ci u a na se ian i tesen ser , se mba ior mba tilen sha mimi . Kwagh@@ pasen yange lu kwagh u i eren sha mbam@@ kohol mban hanma shighe yô . Ka hanma iky@@ agh ki tom@@ ough Yehova a lu eren tom a mi u lamen a vese ny@@ ian@@ a , man a hii nan ve se zua a iwasen sha ki ? Kwagh ne ka kwagh u kpilighyol tsung u i gbe je ma or lu a vande nengen a mi ga yô . Yange er kwagh u tesen ér ngu a jighjigh u nan sha u m@@ ough@@ on undun gar u U@@ r , shi a venda u teman t@@ w@@ ev ken ma gar u Mbak@@ an@@ aan sha ayange a uma na cii . Ne agumaior , kwagh u hiihii u ne er sha u zan sha gbenda u uma la yô , ka u yan ikyar a Yehova kôôsôô . Shi er i kaa ér “ asorabo ase , ” i lu “ isholibo yam ” ga yô , doo u kwagh ne una umbur se mba civir Yehova cii ér gba u a de@@ en se asorabo a ase . Sha nahan yô , aluer se suur sha Aôndo , shi se sôn iwasen shi se kporom hen ana yô una nenge sha a@@ vese sha dooshima shi una kura se kpaa . ( Ôr Ru@@ tu 1 : 1 - 6 . ) Heela tseegh ga , Yesu kaa ér : “ Hanma kwaghôron u dang u ior ve er , á pine ve kwagh sha mi sha iyange i ijir , vea ôr je . Gadia ka sha akaaôron a ou kpaa á kure kwagh wou á na u ibo kpaa ye . ” ( Mateu 24 : 14 ; Mbaromanu 1 : 20 ) Heela tseegh ga , aluer se er nahan yô se iyol yase se gema ior vea hingir mbahenen shin se wase mbagenev vea gema ior vea hingir mbahenen mbah@@ ev mba vea seer sha mbacivir Yehova Aôndo , vea wuese un yô . A@@ kper@@ an a tan nga sha kwagh ne ga cii . — 2 Mbat@@ esalonika 1 : 5 - 8 . * Kpa ivese i sha aeren a ity@@ ôô i se lu ôron ne yô , ka gbenda u ity@@ ôô u i eren ivese sha tindi , u i fe wuee yô . Saulu yange soo ér i lu Yon@@ at@@ an a tema tor ye , i de lu Davidi ga . Orshiada ugen ken tar u Grika kaa ér : “ Yange i erem batisema shighe u m lu anyom 12 la . Kpa ku hemba Aôndo , u a lu i@@ mbor i uma la agee ga ! ( Ps . ▪ Mbam@@ pase mba Yehova V@@ e@@ ̱ Na U I@@ ember ken Ishima Tese ikyav . Kwagh ugen yô , wanye ka nana lu tsembelee yô , ior ve wuese tsombor u nan shi ve fa kpaa ér wan la doo mbamaren mba nan ishima shi ve wa nan ikyo kpaa . Kanyi kwagh ishima i ze Yehova iyol sha mi y@@ um@@ u ? De se kpa se za nen hemen u suen mbag@@ anden shi nan ve icivir kpaa . 22 , 23 . ( a ) A er nan ve Mbakristu cii vea zua a mtsera sha mkaanem ma Yesu tindi hen atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar laa ? Kanyi Aôndo a Er@@ ene ? Mbam@@ sen mba Aôndo a O@@ ng@@ o Yô 1 , 2 . ( a ) Ka an@@ zaakaa a nyi Yesu lam sha mi vea azende a na a kôôsôô ? Ken mhii u inyom i 19@@ 42 , shighe u tar u Amerika nyôr Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira ica lu a gba ga la , lu inyom yam i sha uta@@ an ken makeranta je la , mase shin mo iwer kpuaa tseegh u me bee makeranta , me zua a di@@ gi@@ ri@@ i i hiihii ken kwagh@@ maan . Ity@@ ough ki hiihii la tese se atô@@ akaa je kuma er at@@ ar@@ atar nahan , aa lu hange hange aa se na Yehova icivir sha ish@@ u@@ ghun sha er una ngohol se shi se zua a uma u tsôron yô : ( 1 ) Ior mba Yehova doo un ishima . Ka sea tema ser se lam yô , a ngô@@ ôr vihin ishima a mo ga shin a ungwan mo ato je kpaa . Ken tar u u pav ker avur avur ne , mbakp@@ ish@@ iv hen ér imba kwagh la ia fatyô u eren ga . Nahan kpa , Mbakristu mba ve lu a mkav yô , imba kwaghôron la ne ve a@@ kper@@ an ga . Tsô a ku@@ ve i ken van@@ ger , maa a er msen shin ishima , a su@@ gh Yehova sha kwaghyan u ken jijingi u doon tsung u zua a mi la . Aluer se nenge ser u lun a aeren a wang ka gbenda ú se wuese Yehova yô , kwagh ne una na se ver ishima sha aeren ase , shi se kura ishima yase kpaa . Su@@ ur sha Yehova a̱ na u icighan jijingi na , shi a kure mbamgbe ou mba iyolough . K@@ era je , i soo ér Mbakristu ve de lu mba s@@ angen a s@@ ange ga . 28 : 19 , 20 ) Ka hange hange u se kuran tindi la , je apostoli Paulu yange kaa ér : “ Aluer me ôr Loho u Dedoo ga yô , kwagh á ts@@ erem . ” — 1 Kor . KA Y@@ E@@ HO@@ V@@ A Aôndo , un u a gbe se la a ne se mfe u lamen ye , ka orumace ga . ( E@@ ks . 1 , 2 . ( a ) Ka sha nyi gbenda Mbakristu mba mimi ve lu ken utya ? Er Paulu nahan , tom ve jighilii shin tom u vesen ve yô , ka tom ve u Mbakristu la . Yô , hanma or cii nana ‘ gba Yehova ik@@ um , ’ nana̱ doo a na shi nana yer ken a na kpaa . Ge@@ ge tsô S@@ il@@ vi@@ a pine un ér : “ Mb@@ av@@ an@@ nya ou mban ka unô i@@ or@@ o ? ” U sha uhar yô , ve mbagenev kpishi mba hiden a ayol a ve ijime ga shi mba a ishimataver i tagher a ity@@ uh@@ wan@@ ev man ah@@ endan a alaghga aa due shighe u ve lu pasen mba@@ wan@@ ndor a ve loho u Tartor la ga . ( Mat . 24 : 9 ; 1 Pet . Ter na man ngô na hemba ts@@ ahan un sha ishim@@ avi@@ h@@ in . A@@ vur a Bibilo ne tese ér Aôndo ka “ Tor u tsôron , ” er apostoli Paulu kaa nahan . ( Yesaia 46 : 9 , 10 ) Nahan kpa , ka kwagh u ib@@ ume u henen ér , ngu a agee sha tahav nav mbu ts@@ eng@@ an@@ fan kwagh ken hemen la ga , shin u kaan ér ka un a eren hanma kwagh la . Nyian kpaa Mbakristu mba mimi wa iyol mba keghen iyange i injaa a ahan zwa . • Ka “ u@@ zege@@ mbaakaav ” mba nyi yange ior ungwa sha Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la , man yange ve er nena ? Davidi yange hingir or@@ sho@@ ja man tor man or@@ kuran shi tsua akaa a dedoo sha ci u ikyurior i Iserael . Kpa er Peteru lu cian yô , a t@@ una . Kwaghôron u profeti la shi kaa ér “ mfe [ u mimi ] una seer . ” Nahan kpa , shighe ugen la , m lu ken iyou sha iji@@ ir@@ tom vea kwase ne se tseegh , maa kwase ne hii u hi@@ an a mo . Iyol i hiden a mi ijime kanyi ? U tesen ikyav yô , ishember igen ken zwa Heberu i ngise i gema ér “ u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev ” la hingir “ gbem sha won . ” Paulu yange vaa iyol been cii yô , a kaa ér : “ I@@ ̱ wuese Aôndo sha Yesu Kristu Ter wase ! ” Shin shighe u se lu eren akaa ase a ayange ayange la , alaghga kunya ua kôr se u kaan a ior ser se mba Mbashiada mba Yehova sha ci u ieren yase shin gbenda u se wu@@ h@@ u iyol laa ? ( Luka 2 : 5@@ 1 , 5@@ 2 ) Bibilo pase akaa ag@@ enegh a yange bende a Yesu sha ayange a hiihii a uma na je i gande u kper@@ an yô . Se mba fe m@@ vi@@ e u or zum u se nenge i@@ mba@@ or la i̱ lu a mkav man mfe kua kwaghfan man amba@@ akaa la yô . Yosua lu ana , man er shighe zu@@ lum u una kpe yô er nyi ? Aôndo yange na Aberaham injar sha ikyo i wan na la , kua ikyo i wan sha atindi Na la nena ? u Ma@@ ac@@ i 22 , 199@@ 7 , peeji 31 man u Me@@ i 22 , 200@@ 2 , peeji 31 . ( b ) Ka injar i vesen i nyi mbacivir Aôndo sha mimi ve s@@ ôôn zuan a mini ? T@@ i@@ ati@@ re Yehova U@@ ng@@ wa M@@ sen u Solomon S@@ ôn É@@ r i Na Un Kwagh@@ fan La 8 : 30 , 31 ) Kpa á yima uumace sha ikyev i isholibo man ku nena ? A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti kpishi a Daniel lu nger la hemba veren ishima u ôron kwagh u Tartor u Aôndo . Sha nahan yô , aluer taver or u lumun ér Aôndo ngu yô , se fatyô u pinen nan ser , “ Kape hanma shighe ka i lu u laa ? ” G@@ omoti u N@@ az@@ i lu kôron Mbashiada mba Yehova za wu@@ hen ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v shi ve lu p@@ aven mbayev a mbamaren vev mba ve lu Mbashiada mba Yehova la . T@@ so@@ mbor ne ver shighe u ka ve mough u yemen mkombo yô , shi hanma or hen tsombor ne yô nan dondon shighe ne . Se kpa ka kwagh u i doo u se er la ga he ? Er alaghga u nôngo kwagh kpoghuloo wer u lam a mba@@ y@@ aav nahan kpa , ashighe agen yô , ka iliam you vea or u ne dugh kwaghpasen imôngo la ia hemba lun we a inja cii ye . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u ats@@ ator la tese ér Yehova we hanma or u nan civir Un cii ikyo . Or@@ tamen ugen u yange er tom anyom imôngo kpa va kera lu ortamen ga yô kaa ér : “ Yange m kange ishima mer me z@@ aan mbamkombo shi me duen kwaghpasen shi me henen Bibilo ; me eren akaa ne vough vough shi me eren tom u ortamen kpaa , man kwagh u m tsua ne yange m fatyô u eren un kpaa . Sha kpôô yô , ka se tagher a mbamzeyol kpishi . 14 : 23 - 25 ; 15 : 9 . A umbur ityendezwa i er a Davidi la , nahan a tindi profeti Yesaia za ôr ior loho u hemban taver ve ishima cii . U wasen mbagenev sha igbenda ing@@ in ne nahan ve a mk@@ om , shin ka nahan ga ? ( Yohane 14 : 28 ; Mbafilipi 2 : ​ 5 , 6 ) Kpa yange eren kwagh er Ter na nahan vough , shi yange kure uityendezwa mba Aôndo er sha kwagh u Mesiya la kpaa cii . M@@ ano@@ a yange er nyi zum u a ungwa loho ér a mar un wan yôô ? Se kpa ka se zua a agee ke ’ mlu u lun imôngo vea mba ve lu Mbakristu a vese ityô mbara . De se nenge nen sha akav a tesen agen kpuaa . Hanma or yô , nana pase mnenge u nan gbar gbar , hemban cii je yô mbamaren ; i ôr kwagh u a lu la jighilii . Nahan kpa ashe a va nyian yô , alaghga se gba v@@ aan af@@ an@@ yô e̱r yange se ungwa kwaghwan u sha kwaghfan u yange i wa se sha ci u iwasen yase la ga yô . Sha kpôô yô , hanma Orkristu u yange i shighe nan mkurem cii nan soo ér Aôndo a sue nan sha ér nana kera nôngo gb@@ ev nana hingir u nyôron ken mtim ga yô . Nahan kpa , Yosua va kpe kera yô , “ k@@ ov ugen mough . . . u u fe TER kua tom u A er sha ci u Iserael ga yô . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 12 - 21 Alaghga u pine wer , ‘ Er Aôndo a fe hanma kwagh , kua mbamhen man mbamgbe av cica cii nahan yô , shi m er msen mer nyi ? T@@ su@@ aa la , ken ityar kpishi ak@@ ôngo a im@@ akeranta a lun wang la yange a wase mba@@ y@@ ev@@ makeranta u henen u lun wang . Mba@@ ̱ perapera a sar ve sha tar ger ak@@ enge ér : “ Ka zan zan hanma shighe je ” man afer@@ akaa ne aa de seer a se@@ ere ! Ve nger akaaôron a profeti u@@ deri u@@ deri , shi ve nger ati a icombor vighe vighe kpaa , ngeren mban cii wase u fan Mesiya . Sha nahan yô , kwaghhenen wou la una fatyô u wasen we man mbagenev u civir Aôndo . Shi ka a er ityom i injaa igen kpaa ; ka a gema m@@ z@@ er@@ am ma i yer ér v@@ it@@ am@@ in D la ma hingir m@@ z@@ er@@ am ma inj@@ a@@ am ma ka ma na ak@@ u@@ he a taver yô , shi ka ma er m@@ z@@ er@@ am ma gen ma i yer ér er@@ y@@ th@@ ro@@ po@@ ie@@ t@@ in la kpaa . M@@ z@@ er@@ am man ka ma va a m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma nyian ken ak@@ u@@ he . Aluer we kpa u er akaa a Tartor a shighe wou yô , uma wou una hemba lun a inja . — Anz . Shin er alaghga a doo se u eren akaa a nan se msaanyol sha shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an nahan kpa , kwagh ne una fatyô u p@@ aven se a Yehova . ( Mbaheberu 7 : 26 ; 1 Yohane 2 : 2 ) Kwagh u gba u una er ne lu kwagh u wasen hanma Orkristu u nan lu jighjigh cii , aluer nana lu a ishimaveren i yemen sha shin lun ken paradi@@ so shin tar ne kpaa . — Yohane 6 : 5@@ 1 . Mo kpa lu kwagh u m er vough je la . ” — Genese 39 : 10 – 12 . M@@ O@@ S@@ E yange er akaa ne cica cii , kua agen kpaa . ( 2 Peteru 2 : 1 , 2 ) Peteru shi seer ngeren wener : “ Se mba a kwaghôron u profeti u a til dông je . L@@ es@@ li@@ e kaa ér : “ Er wanye makeranta la lu a mbampin mbagenev mba pinen yô , m na un an@@ takerada man tra@@ k . ” Á kaa hegen wener : “ M ngu eren tom kpoghuloo a nongo u ú tser tar jimin cii ne , nahan m ngu a bem shi kun@@ du@@ m iyol kpaa . Sha er mbau@@ ty@@ aav ve eren kwagh yô , imba kwagh eren ng@@ un nahan lu inja er ka u una fatyô u van a a@@ ah@@ e yô . Ior mba nengen mbau@@ tahav nyian nena ? ( Yesaia 35 : 3 , 4 ; 1 Peteru 5 : 1 , 2 ) Nahan kpa , fa wer kwaghwan u Paulu u yange kaa wener “ taver nen mba ve yen ishima la asema , ” shi “ wasen nen mba ve taver ga yô ” la yange lu sha ci u mbatamen tseegh ga . Kanyi i dugh tseer tseer ken ishember i “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” la , man ikyav i i̱ yô ér nyi ? Sha ci u se mb@@ á veren ishima sha mkaanem ma Aôndo ma profeti shi se na jighjigh a uityendezwa nav mba ke ’ hemen mbara . Sha er una kure awashima na ne yô , á va a aie u eren , hingir un gbenda u una u@@ dugh mbagenev sha u ve lu sha ikyev na yô . Ka ker shighe u ur@@ ah@@ e ken inyom i 33 sha shighe u Yesu la yô , shighe kuma u a na Wan u or sha ikyev i O@@ ri@@ h@@ yom ér a c@@ agh un ik@@ ish@@ ing@@ uhar . Ka nyi yange i wase Davidi ve fa ishima i Aôndo ? ( Mpase 12 : 7 – 12 ) Tom u pasen kwagh , ú ior mba Aôndo a shigh ve mkurem ve lu ityough sha mi la kpa ngu t@@ enger aka@@ aeren a uumace shin tar ne . Yesu wa or@@ henen na , A@@ nan@@ ia kwagh ér : “ M@@ ough sha , za sha gbenda u i yer u er N@@ ôô la , hen ya u Yuda , tsô ú za pine or iti na er Saulu , ka or u T@@ ar@@ s@@ u . . . . Kanyi i wase u mgbegh@@ an asema ve u ngohol loho u Tartor nee ? Yange sev mb@@ ua av nahan a lu Tartor u sha la tseegh ua lu hemen sha orumace cii ye , man shighe la kera shi ica ga . Shi u fatyô u ôron Mkaanem ma Aôndo fan kwagh u i gbe u mbananjighjigh vea eren ve a tese ér ve na jighjigh taveraa la . — Ôr Yakobu 1 : 25 ; 2 : 24 , 26 . 22 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — She@@ m Nenge a I@@ sho@@ li@@ bo i I@@ k@@ yo@@ v I@@ hi@@ ar Sha nahan yô , ka takerada u ú kom u se time ken ú kpee yô ! Mimi man u K@@ ur@@ an A@@ eren a U@@ kwaghaôndo Ior kpishi hen ér kwaghaôndo ngu wasen ior u lun a aeren a dedoo ga , alaghga we kpa ú hen nahan . Ishima i legh legh ka i hemba taver iky@@ ar@@ yan i hen tsombor cii • Se ngohol jijingi u Aôndo shi se lu a mi her nena ? I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen vea ikp@@ ur pania mbagenev mba shin t@@ so ken if@@ i u a lu ken ik@@ yô i A@@ ma@@ z@@ on la . ( Pasalmi 10@@ 9 : 18 , 19 , 26 ) Pasalmi 1@@ 10 ka kwaghôron u profeti u a pase kwagh u m@@ tem@@ tor u Mesiya yô . A pin@@ em aluer ka u me fatyô u undun M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi hen shighe ne , hiden yemen hen bran@@ ci u ken tar u K@@ an@@ ada la za hi@@ la tesen ken M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mbat@@ amen man U@@ di@@ ak@@ on la yô . Gba u se lu a nyi ve , a wase se u eren akaa a se tsough laa ? Mba@@ aôndo mba Mbaromanu yange ve han@@ ger ér i civir ve tseegh ga , nahan a er nan ve Aôndo u Mbakristu una s@@ ende@@ gh ér mbacivir un ve civir un tse@@ gh@@ e@@ le ? 1@@ 16 : 12 - 14 ; 1@@ 33 : 3 ; Anz . 6@@ 1 : ​ 1 , 2 ) Nahan kpa , wan la ng@@ ur nôngon ér una er nahan yô , taver un u zuan a Yesaia 6@@ 1 ken g@@ ô@@ g@@ ô ih@@ ur@@ en@@ ruamabera u se na un , lu a un@@ amba mba tesen ityough ki takerada shin avur kpaa ga la . Shi se umbur kpaa ser mlu u se lu uma ne je kpa ka ityôkyaa i y@@ in@@ an ishima ga , nahan se gba nen ishima iky@@ ôr , se lu ving se keghen shighe u Yehova una yima se la , shi se gb@@ aan ah@@ on kpaa ga . Mba Paulu yange yila sha ati la yange vea er kwagh a hemba di u sur@@ un un ishima sha ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh tseegh la . Shi gba u se kuran á , ior cii vea nenge , inja er se “ zer á sha ic@@ u@@ l sen hen k@@ ungwa ” nahan . Sha uhar yô , Bibilo ia fatyô u nan se agee a ke ’ jijingi . Sha uhar yô , yange Yesu nder ior shin ku kuma ac@@ in atar nahan , mbaapostoli mban nenge sha ashe a ve . Hi@@ ihii la lu ken gar u N@@ ain , u dondon yô lu ken gar u K@@ ap@@ er@@ nah@@ um , u m@@ asen yô , lu ken gar u Be@@ tan@@ i . M er tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en . S@@ us@@ an di er tom shin ijiir i k@@ ir@@ en ak@@ ondo . Yehova Aôndo yange gba or sha inja i mlu Na , sha i@@ been Na . Aluer ka se inja er se yina u pasen kwaghaôndo yô , se zua a iwasen sha u henen kwagh u Amo@@ shi la nena ? Mbamaren kpishi ka ve venda u gban shin sha er bem man mzough una lu yô . Er mbatamen ve fe ér mtsera ngu sha u wan mbagenev tom sha ikyev nahan kpa , ka i taver ve mbagenev kpishi u eren nahan , gadia ve nenge ér kwagh ne una p@@ ande tahav mbu ve lu a mi la . Ng@@ un kpa ka gbenda u keren perapera , man ngu wasen se u palegh ieren i eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase la . Bibilo tese ér a nder Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara shin ku , vea k@@ ôndo a yem sha , vea za tema tor sha tar ne . 12 - 14 . ( a ) Kwase Kristu ugen yange wa ishima a ky@@ ans@@ a nena ? K@@ av kwagh u ve vande fan yô , shi nenge aluer ve soo u seer fan yô . Yehova yange tsengaôron ér ken ayange a masejime yô , una lu a ior mba lun wang shi lun ken bem , mba vea due ken akuraior cii , vea pase loho u dedoo u Tartor a ar ken ik@@ ighir i tar , shin er a kôr ve ihyom shi a hendan a ve nahan kpaa . ( Yes . M@@ ’@@ C@@ l@@ in@@ to@@ ck and S@@ tr@@ ong@@ ’s C@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia kaa ér : “ K@@ ir@@ im@@ ishi u ember ka kwagh u a dugh hen Aôndo ga , shi a hii ken Iky@@ uryan i He kpaa ga . ” Kwagh u hemban vihin je yô , lu ieren i A@@ hab@@ a er sha icin i Yehova ta sha kwagh u ityav mbi R@@ am@@ oti - g@@ ile@@ adi ér vea hemba ga la . Aluer u ngu a mbayev mba ve ze makeranta yô , kar iyol a ve imôngo sha al@@ am ne . In@@ i@@ ôngon ne yange i doo kpishi , gadia Paulu nger ér : “ Or u i lu tesen nan kwaghôron u Aôndo yô , nana̱ kar akaa a doon cii vea or u tesen la . ” Y@@ A@@ NG@@ E i mar ter@@ em hen gar u G@@ ra@@ z , tar u A@@ ust@@ ria , ken inyom i 18@@ 9@@ 9 . Sha nahan yô , e̱r ka kom ke ’ inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . yô , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Bab@@ ilon , a yange Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar hemen a gbenda la , va t@@ ì@@ m Yerusalem kua tempel na shi kura Mbayuda kpishi yem a ave uiky@@ angen ke ’ Bab@@ ilon . Nahan kpa , akaa a yange ve er , a i nger ken Bibilo la nga se a inja kpen kpen . Ru@@ tu lu kwase u hiden a iyol jime . U tesen ikyav yô , i̱ ôr ken Genese 41 : 4@@ 9 nahan ér : “ Yosev ko@@ so s@@ am@@ u@@ y@@ ia er wa@@ ar@@ a@@ wa u zege@@ mnger nahan , ngee je i de u ôron iyenge , gadia gande u ôron . ” T@@ ôô we i yila u ken ate@@ jir ér u za pase kwagh u ma if@@ er@@ or u vihin tu tsung nan er yô . Mayange ga cii , sha ci u Yesu yange taver se ishima nahan ér : “ Or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye , ” shin aluer mkur la una l@@ ù u tar u tse ne shin una l@@ ù u uma u or u̱ hegen ne kpaa . sha kwagh u lun p@@ al@@ egh@@ aa a t@@ ara ? Kpa m kange ishima mer mayange me lu ken ma c@@ ôô@@ ci ga . Me@@ g@@ an : Ka mimi , se fatyô u fan er yange lu Aôndo ken ishima sha iyange la jighilii ga . un ngu a tahav nena ? Shi m@@ doo u ior ve doo se ishima la kpa ngu a yange se u ga@@ ase eren kwagh u una na ve iyol@@ vihin la . Ior yange ve eren kwaghyan nena ? Tom wase u pasen kwagh la ka u p@@ aa Yehova iyol sha mba@@ aie mba Satan a we un iyol la . — Yes . Mbakristu mbagenev 70 ke ’ ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia la yange ve nenge a m@@ lu@@ a@@ inja u mbamkombo tsung je zum u ve haa to@@ ho ve lu za tsan ke ’ ik@@ yô i wan mgb@@ igh mgb@@ igh la . Aluer se soo ser Aôndo a kporom ikyua a vese yô , a gba u se kpa se kporom ikyua a na . A̱ shi nan kpa , Ne@@ hem@@ ia yange una fa kwagh u mb@@ ang@@ eren Bibilo mba tsuaa mbara vande ôron sha u pasen er ka i doo Yehova a mba ve civir un sha jighjigh kua akaa a dedoo a ve er la yô . Re@@ be@@ ka yange wase u kuren ityendezwa i Yehova er ér una kura tsombor u Aberaham la . ( Gen . Ôr avur a Bibilo ne kpa nenge : Pasalmi 14@@ 6 : 3 , 4 ; Aerenakaa 2 : 25 - 27 ; Mbaromanu 6 : 7 , 23 KA M@@ I@@ M@@ I J@@ E N@@ E : ( 2 Utor 15 : 29 ) Kwagh ne za hemen nahan zan zan sha ayange a E@@ sar - ha@@ don , wan u S@@ en@@ aker@@ ib@@ i tema tor sha A@@ shi@@ ria sha ityough ki ter na la . Kwagh ne una taver se ishima kpen kpen ! A nger wener : “ Ashighe agen Mbashiada mba Yehova ka ve va he ’ ya wam . Paulu pase wener : “ K@@ aren nen fa@@ an nen kwagh u a doo Ter ishima yô . Man de nyer nen nongo a aeren a im@@ egh a a lu a inja ga la ze , kpa gu@@ da yô , pase nen a ken igbar . ” 6@@ 4 : 8 ) Ngeren ne tese er se fatyô u henen kwagh sha gbenda u Yehova yange maa ior kua akuraior sha ayange a tsuaa la yô . In@@ yom ka ia av yô , I@@ f@@ i u K@@ ish@@ on a uma nahan u nenge a tar@@ egh@@ ny@@ aagh u lu gb@@ ur@@ um@@ aa i za due shin p@@ ev u Me@@ gi@@ do la . 24 : 10 . Ka been yô , or@@ pasalmi wa icam wener : “ Ka an nan fe agee a ishim@@ an@@ yo@@ on Y@@ ou@@ we ? kua iy@@ ugh You i sha inja i mciem ma ma kom u á cia U laa ? A@@ tsan a se tagher a mi ken tar u Satan ne aa na yô , se u@@ le shi ishima ia vihi se kpaa . Akaa a mba i gbe u a nenge sha a ve la ve soon la kpa kaha . Shighe u Yesu nyôr ken gar u Be@@ tan@@ i ikyua a Yerusalem la , hur@@ or na L@@ as@@ ar@@ u vande kpen kera kuma ayange any@@ iin je . I@@ mba mtsera la ngi i tese m@@ lu@@ a@@ inja u atindi a Yehova ér ka kwagh u wang mimi je . Lu@@ un er wea lu a tahav nahan , ma u k@@ ur mbamgbe mba uumace ve lu a mi la ga he ? U tesen ikyav yô , Aôndo kaa a Aberaham ér “ vor ” la ua due ken tsombor na . Kpa ica i gbe ga yô , Peteru maa hii u mir@@ en . Z@@ wa u wang la ka mimi u Bibilo i tese sha kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav la . Kpa R@@ eho@@ b@@ i@@ am ungwa imo ve ga , gema ôr kwagh a ve sha ts@@ wam ér una seer ikyav mbi y@@ uh@@ wan mbi ter na wa ve la . Á za hemen wener : “ Yange m kaa a mba@@ y@@ ev@@ kasev mban mer m ngu Orshiada u Yehova . ” Yange kura tindi u Yehova wa ér tor u ken Iserael nana de “ seer kasev kpishi ga ” la ga . ( D@@ ut . Sha kwagh u 2 Timoteu 3 : 14 , 15 a ôr yô , ka akaa ahar a nyi nahan yange wase Timoteu u tsuan akaa a ken jijingi a una eren@@ e ? U tesen ikyav yô , yange i tôndo Eli@@ ser , wan u vihin iyol ugen u m nengen sha a na yô ng@@ uhar ; wan ne lu anyom 15 . ( a ) Ka kwaghbo u ember uma ga sha ci u nyi ? Aluer se mba henen kwagh er Yehova nahan seer a seer yô , a hemba lun se z@@ ange u kuran atindi a na . — Ps . Shi ne mba zough a iember i or ka nana suur sha Yehova ve nan zua a mi la kpa ? ” — Ne@@ h . ( 1 Mbakorinte 7 : 9 , 39 ) Se na jighjigh ser ka i saan Yehova iyol a ve mba ve kor atindi na a perapera ne . Yehova yange ta Bar@@ u@@ ki icin sha mk@@ er u lu keren akaa a vesen sha ci na iyol na la Yange Yehova nenge mpin la ér ka u l@@ ahan a l@@ aha tahav nav shinii ? Kape uh@@ ôn mbagenev ka ve na ior mba Aôndo ve yem eren akaa a bo je la . Ashighe kpishi , akaaôron a profeti ka a ôr ape ajiir agen a i er kwagh u a ken Bibilo la a lu la jighilii . Aluer u vande keren Tartor yô , Yehova tôndo zwa wener , una “ haa [ u ] iveren , je ia ne@@ er á haa inya . ” — Mal@@ aki 3 : 10 . ( Mateu 23 : 37 ) Mkaanem nam man kôr ken ishima kpen kpen . Mba@@ aferev vea war iji@@ r@@ ôron i Aôndo ? J@@ im yô iyôngo igen ne ngi suen anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar her ken ayange a mkur ne sha u eren tom u Aôndo a ne ve u ‘ pasen Loho u Dedoo u tartor ts@@ eren tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ’ la . Sha kpôô yô , kwagh ne “ lu sha ishima ” i akaa a i gbe a la ga . Ú ngu zuan a mfe u Yehova sha er ú va hingir u lun a na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so kpa ? Er se fe ser ngi van yô maa se mem u kuran shinii ? Apostoli la ôr kwagh sha ityôkyaa i vesen i henen kwagh shi yaren tom sha kwagh u aeren a vough a se zough a mi ken Bibilo la var var . Hegen yô , Aôndo wase , se mba su@@ ghun We , shi se mba wuese iti You i iengem kpaa . ” ​ ​ —⁠ 1 K@@ ron . Kpa kundu ishima nam mbam@@ lumun sha mi ka@@ veraa ken Bibilo . Zum u Mba@@ fil@@ iti zamber a Mbaiserael mbagenev ér ve kôr S@@ em@@ son ve na ve yô , “ Jijingi u TER kende un sha agee , iky@@ or i sha ave na la hingir er ikyar i ad@@ agh i i ker usu yô , iky@@ ang@@ enev nav s@@ ough sha ave na kera . ” S@@ aa se tôv sha tom u Yesu a lu a mi sha kwagh u Tartor u Mesiya la ve , se fa akaaôron a profeti a ken Bibilo vough ye , hii sha kwaghôron u profeti u hiihii u Yehova ôr , u i nger ken Genese 3 : 15 la kar za per@@ egh sha mbam@@ pase mba sha mnenge mba kpilighyol mba ken takerada u Mpase la . R@@ U@@ A@@ M@@ A@@ B@@ ER@@ A ôr se kwa imôngo imôngo ér Yesu luun ken shin@@ ago@@ ge . M ngu kporom ikyua a Aôndo sha u yan ikyar a na kpa ? ’ — Y@@ ak . Lu u a maa ijiir i tsan i he , shi a seer maan ijiir i gb@@ eren ityakerada . S@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin va lun shin tar kpa , er nan ve i gbe hange hange u se za M - umb@@ ur@@ u ? * Ikyav i tesen yô , nenge injakwagh i í ôr ken ikyum@@ hi@@ ange i sha 11 í ityough ki sha 17 ken takerada u mfe la . Er nan ve u̱ vendan ic@@ in@@ tan la i lu ieren i ib@@ ume ? Ruamabera kaa ér : “ Sha ayange a Yesu lu ken mlu u or la yô , A eren mbamsen man u@@ zamber sha imo i g@@ enger g@@ enger man shi a m@@ liam ashe kpaa . A sôn Un u A fatyô u yiman Un ken ku la , man i ungwa Un kpaa sha ci u mci@@ e@@ aôndo Na la . ” ( Heb . Man awashima ugen u yange gba u iyua i lamen ijô ia wase u kuren ken derianyom u hiihii la di ye ? Yange kwagh gba un u keren di kwase u nana lu ikyar u injaa tsô ga , kpa lu keren u zuan a kwase u civir Yehova , u akaa a ken jijingi a gbe nan ishima , shi nana lu ngô u nana nenge sha ônov nav tsembelee yô . Ve kaa ér , “ Ashighe agen yange se hen ser , alaghga tsô se mba eren kwagh u vough ga , nahan kpa gema saan se iyol . A@@ g@@ umaior a jighjigh atar a ken Heberu , a Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar na zwa ér i kende ve ken usu la kpa yange ve cia ga , gadia lu u a nan@@ de ve ken usu kpa Aôndo una k@@ an@@ shio u nd@@ eren ve ga . ( D@@ an . Ka icighan jijingi je la . Jijingi ne ka tahav mbu t@@ omov mbu Yehova , man er mbu eren kwagh sha ishima i icighan Aôndo yô , mba yer mbu vough ér “ Icighan Jijingi ” shin “ Jijingi u m@@ tsegh . ” U@@ L@@ I 6 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) Nahan kpa , mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi ka i taver ve u ôron Mkaanem ma Aôndo kaven . Sha kpôô yô , sea lu yan atsan kpa , se fatyô u zuan a iember ken nyityô iyua i Yehova a ne se cii . Bibilo wa se kwagh sha kwagh ne wang ér , se lu nom shin kwase u dedoo shi se kuran atindi a Aôndo a we sha kwagh u iv@@ es@@ egh la . Nahan kpa ka mbau@@ ng@@ wan Yesu cii yange ve lumun a na ga . Mbam@@ pav yange ve lu hen atô ve , shi sha shighe u mkombo ne , mbagenev yange ve va a kwaghyan u ai@@ k@@ ighe u ve y@@ ôr ken ya la ve va ya cii man mkombo a hii ye , gayô ve ya shighe u i lu eren mkombo la , ashighe kpishi ve ya kwagh shi ve ma kwagh je i kar ikyaa inya . Er ashighe agen a lu ne inja er i na ne jighjigh ga nahan kpa , fa ne ner kwagh u a hembe gban mbamaren enev yô , ka u tesen ne dooshima . Ng@@ ôm kaa a mo ér , “ T@@ sua kwagh u ú hen wer ka u vough la . ” Shighe u a ôron Mkaanem ma Aôndo ér ior ve ungwa la , hanma or nan kegh ato zu@@ lee sha er kwagh@@ môm kpa una kar nan ga yô , shi alaghga tsô mbamaren man mbayev yange vea hiden hen ya yô , ve lam imôngo sha akaa a ve ongo ken mbamkombo la je ka u henen a hen ga . Ka sea er nahan yô se lu dondon ikyav i Yesu la sha u hendan a tar u Satan u u hông@@ or ne taveraa . ( Yakobu 2 : 21 - 23 ) Kape Yosev kpa lu vough je la . Bibilo pase er i hii ve kwagh a lu nahan yô . • Hii nan ve i lu hange hange u keren perapera ? Vea been yô , mba ve soo u zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô ve za , ve hen kwagh anyom any@@ iin shin i hemba nahan , maa ve zua a di@@ gi@@ ri@@ i u hiihii . Mbagenev di shi ka ve za hemen a kwaghhenen , ve hen t@@ wer sôron shin atindi shin tom u inj@@ in@@ ia kua akaa ag@@ enegh kpaa . De se nenge akav agen ken Bibilo a aa fatyô u wasen se u fan er i hii ve u nengen dyako wase u ken jijingi la ser ka kwagh u injaa la , ka a tese ér se mba a kwaghfan yô . Nenge ken takerada u í yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom , u i lu Mbashiada mba Yehova ve nger la , ityough 19 man 32 . ( b ) Er nan se fe ser ken tar u Iserael u tsuaa la , it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v lu kwagh u hange hange ken mcivir u i civir Aôndo laa ? ( Yoh . 14 : 6 ; 17 : 3 ) Se time nen sha igbenda igen i Yesu a dugh kposo yô . “ K@@ usu Kwagh U U Lu A M@@ i la Gb@@ ang Gb@@ ang ” ( b ) Ka ityesen i nyi se hen sha ikyav i ter u Yesu ôr kwagh na ken injakwagh i wan u a undu ter na laa ? Ka sha nyi gbenda nahan i gbe u ior vea nder ken m@@ nya ? U môm ken ve nana̱ lu Bab@@ a , ugen nana̱ lu Ma@@ ma , kpa ve̱ vande za tôvon sha kwagh u am@@ ar a v@@ in@@ en ken makeranta sha er vea ta se iwanger sha kwagh u i doo u se er yô . ” ( a ) Se tese ser se hemba nd@@ ahar nena , man alaghga a taver se u eren nahan sha ci u nyi ? Ity@@ av man ifer man ts@@ wam kua mk@@ ighir u kighir ior man any@@ ighe man idya cii tese ikyav wang er i lu Aôndo ga , kpa i lu Satan a lu ave sha akaa a a lu zan hemen ainge ne yô . H@@ es@@ e@@ k@@ ia tema tor ken inyom i 7@@ 45 C.S.@@ Y . la , lu anyom 25 hen shighe la . Kwagh la yange kpiligh or@@ vesen u hemen kô@@ mp@@ eni la iyol shi doo un gande , nahan yange na W@@ il@@ son tom na her ave ave tseegh ga kpa shi yem a na za ver sha i@@ aven i̱ môm ken mbatamen mba eren tom hen kô@@ mp@@ eni shon . — Mbaefese 4 : 28 . N@@ ongo ugen u ken gar u Mo@@ sc@@ ow u ú ye iky@@ agh i môm vea c@@ ôô@@ ci i ken tar u Rus@@ sia , i í yer ér Rus@@ si@@ an Or@@ th@@ o@@ do@@ x Ch@@ ur@@ ch la za wa se ijiir , ve wa anmgbianev asev kwagh iyol ér mba eren af@@ er . Jighjigh u A@@ bel na Yehova la yange ng@@ ur taver seer a seer yô , a ker gbenda u tesen jighjigh u nan na la sha ieren . “ Kwagh@@ fan u a dugh Sha ” la hemba kwaghfan u ‘ taregh man u iyolough man u u@@ jijingi mba b@@ ov ’ la . Yange John S@@ em@@ pe@@ y ongo er m lu yemen ken tar u N@@ or@@ ther@@ n I@@ rel@@ and yô , a kaa a mo ér m za lam a an@@ ngô na u kiriki u kwase , N@@ el@@ li@@ e . Nahan ityôkyaa lu i ku u L@@ as@@ ar@@ u la ua vihi Yesu ga . 3 , 4 . ( a ) Or@@ ngeren Pasalmi 7@@ 1 yange sôn Yehova a ishima na i môm ér nyi ? ( Aerenakaa 24 : 1 – 8 ) Bibilo kaa ér Satan ka “ or u s@@ enden anmgbianev asev . . . u a s@@ enden ve sha ishigh ki Aôndo ate@@ tan kpaa , tugh kpaa “ yô . Er S@@ ef@@ anu iv a tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo yô , a nenge a Yesu “ tile ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ” Ken tar u ú iv a a@@ ah@@ e man kwagh@@ ts@@ eren yum ne , ka cii loho u dedoo u ú lu a averen a tsan gbem je ne . Yesu lu yemen ken gar ugen ken G@@ al@@ il@@ ia u i yilan ér N@@ ain la . Se fatyô u ôron akaa a i hi@@ di i ser ken Bibilo la cii ken ngeren ne ga , kpa de se time nen sha akaa a vesen kpuaa a i hi@@ di i ser yô . Se kpa “ sé civir [ Yehova ] a mciem iyol ga , sha mimi ” vough er profeti u sha ayange a Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u i ter iti na ga la kpa er nahan . Shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la , ieren i ior soon tar ve la taver je gande , nahan kwase ugen u tesen ken makeranta wase , i yilan un ér S@@ co@@ t@@ t , u eren be@@ er ga yô , z@@ enda anmgbianev av mba kasev uhar kua an@@ ng@@ ôm u nomso ugen ken makeranta kera . Bibilo wa se kwagh sha gbaa ne ken 1 Timoteu 6 : 8 ér : “ Aluer sea lu a kwaghyan man ak@@ ondo yô , i̱ kuma se . ” Er Ifa yange gba ken imeen i Satan nahan kpa , Yesu yô palegh imeen la . Lu sha kwagh u ip@@ aa , man kwagh u kpiligh mo iyol yô , kwaghôron shon du@@ em ishima ga cii . Nahan kpa , nomso@@ or la ngu ken tar la sha tindi ga , shi gomoti u tar la kpa una na or u nan lu mar@@ nya ga la ian ér nana er ivaa ga . H@@ ide sha ior asange asange kpa , mbakp@@ ish@@ iv ka i sar ve u lun a akaa a mba@@ wan@@ ndor a ve ka ve s@@ ôôn ve a mi la . ( Yohane 17 : 17 ; 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Heela tseegh ga , Mbakristu mba mimi mba yôôn Tartor u Aôndo ér ka ú tseegh ú lu ishimaverenkeghen i or@@ uma va zuan a uma u tsôron shin tar u paradi@@ so ye . 5 : 2 , 3 ) Zum u “ iyange i vesen i Ter ” ia va la , tar ua lu ken an@@ zughul kpishi . M maan iky@@ a shi m n@@ um@@ un gbenda sha u me zua a inyaregh ki zan hemen a uma wam ne yô . Apostoli Peteru yange ta se icin sha kwagh u ior mba undun mimi mba vea ôr “ akaaôron a sha at@@ ser@@ egh ” shi vea ‘ samber a atesen a sha at@@ ser@@ egh ’ shi vea ‘ goo@@ m a u@@ icighan@@ mba@@ ur@@ u@@ amabera ’ sha u vea tsu@@ gh ior la . Kwagh ne na yô , ior kpishi hingir u henen ér kwagh gba Yehova sha kwagh wase ga , shi kunya kpa kôr un a vese ga . Anmgbian u kwase ugen ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine u yange za mkohol ken gar u Ch@@ or@@ z@@ ow yô , kaa wener : “ Dooshima man ikyo i wan man erdoo u mba nan jighjigh a vese imôngo la bende a vese kpishi . N@@ om shin kwase ka nana kpe Orkristu yô , anmgbianev kpishi ve z@@ aan ve za taver nan ishima shi ve wasen nan sha igbenda kposo kposo . Ma or fa kwagh u lu wasen ve u wan ishima shin mngerem mara ga . Pe@@ tr@@ en@@ k@@ o kaa ér : “ Mba civir e@@ ev mb@@ u@@ la yange ve tôô mbu ér ka aôndo , kpa i nôngo u . . . tesen m@@ kposo u aôndo la man e@@ ev nav la . ” Doo u vea pase kwagh u orgen la nan soo u fan la sha mimi shin kwagh u̱ nan lu a ian i fan keng la . Alaghga se yô , a anger se a ku u ken usu u ye@@ ghen nahan ga , kpa se mba tagher a akaa a karen jighjigh u se ne Aôndo la , shi se mba a vangertiôr ser aluer se na Aôndo jighjigh shi se taver ishima yô , una ver se doo doo . ( Pasalmi 10 : 4 ; 14 : 1 ) Sha kpôô yô , aluer a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a hen ityô s@@ enge ér á na Aôndo jighjigh je kpa , nga á gema á eren akaa a nan ér ior ve l@@ aha Un u a gbe tar sha won cii la . Nyian ne , ior mba Aôndo mba umbur kwagh u Aôndo a er sha ikyev i Yesu sha u yiman tar cii sha ikyev i isholibo man ku la . Hii sha ayange a ngise la je i@@ gb@@ ur lu ikyav i tesen ér or ngu kp@@ an shin nan ngu uiky@@ angen . Aluer se ker u fan ityôkyaa i or er kwagh u doon se ga , shi se kav er i lu u se fa atô@@ akyaa la cica cii ga , shi se kegh iyol u den nan a kwaghbo yô , a kera vihi se kpishi ga . ( Luka 4 : 1 - 3 ) Yange gba u Yesu una tsua kwagh môm ken akaa ahar : Lu u una tsua u eren tom a tahav mbu lu a mi u eren u@@ ivande la sha u kuren isharen na i yan kwagh la , shin una tsua u eren nahan ga . Nahan a ôr un kwagh u una mgbegha or u lun a aeren a injaa ne u eren kwagh u vough yô . Hii nan ve Yehova kaa a Mbaiserael ér ve palegh akuraior ag@@ ene ? Yange gba u Mbakorinte vea l@@ ôô wuee sha er vea sun@@ da wuee yô . Kwagh u In@@ j@@ aa U A G@@ ande u K@@ aren sha U@@ gen Yô ( Mbaheberu 13 : 5 ) Yehova una fatyô u suen we shi sur@@ un we ishima . 7@@ 1 : 17 ) Bibilo i ôron ia wase ne u vesen ken jijingi sha ci u nyi ? Man er nan u soo u eren iniongo i iyange i mar you@@ we ? ( Mateu 22 : 37 - 39 ) Tom u Kristu ne yange u gba apostoli Paulu ishima je yô a yila ú ér ka “ kwagh u injaa . ” — 2 Mbakorinte 4 : 7 . Yange ma nenge ican i ve lu yan zenden zwa inya sha kwagh u kwaghyan la je ér ka ian i dedoo i or@@ on iyev i kwaghbo u yange ve er un la , shin tsô kpa yange ma shi ga . Ka akaa atar a nyi ior mba Aôndo vea er shighe u a ta num sha ve laa ? Una wase se sha igbenda wue wue , se zua a akaa a kwagh a gbe se a mi la . — Mateu 6 : 33 . Mbai@@ hyomov mba Yehova mba ve civir un mbara ka ve shi tan num sha ior nav mba ve lu ken bem la . Hen a na yô , hanma “ awambe ” cii ka icighan kwagh . 18 , 19 . ( a ) Er nan ve ityôkyaa i lu i Mbashiada mba Yehova vea de u eren tom ve u kwaghpasen la ga , shin er i hendan a ve nahan je kpaa ? Y@@ i@@ ase tese wang ér mkaanem ma Yeremia , ma jijingi mgbegha un ve ôr ér uumace kuma u hemen ayol a ve ga la , ka ma mimi . Gba u se dondo Yesu Kristu sha ci u nyi ? Sha ci u u yan ikyar a Aôndo la ka kwagh u hemban lun a inja cii u i gbe u u tsua u eren ken uma wou yô . Sha hiihii la yô , alaghga yange uwer a gba ú u̱ eren sha kwagh u ú henen la . ( Luka 4 : ​ 1 - 4 ) Sha mimi yô , m@@ zende u Yesu z@@ enda mb@@ ate@@ enkwagh man mba@@ y@@ am@@ enkwagh ken tempel kera la tese wang ér kwagh u mimi doo un ishima . ( M@@ ar . 11 : ​ 15 - 17 ; Yoh . Aluer ka nahan yô , kwagh ne una tese ér mnder u hiihii la hii hen atô u inyom i 1914 man 19@@ 35 la . Kpa ken masejime yô , ve za nyôr ken tar u Jam@@ an@@ i , hen gar u H@@ a@@ mb@@ ur@@ g , sha iyange i T@@ om@@ ahar pe@@ pe , sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 7 . Yesu yange lu tesen ér anmgbianev nav , mba i shigh ve mkurem la kpishi vea va wa ifer man h@@ we@@ ve@@ e ? Se Z@@ ende vea Aôndo Nen@@ a ? ( Pasalmi 7@@ 8 : 38 – 40 ) Bibilo pase se ken Pasalmi 1@@ 27 : 3 ér : “ Nenge , ônov mba nomso [ man mba kasev kpaa ] ka dyako u TER A ne yô , man kwagh u a dugh ken sa@@ gh kpaa ka injar i A ne yô . ” Nahan zum u se lu ôron ityakerada yase shin i lu wan se kwagh ken Ruamabera yô , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ Ka kwagh wam i lu ôron heen y@@ ee ? Mayange se soo ser se gen@@ gese iyol sha ci u ma tahav mbu i ne se shin mfe u sha mar@@ ami u se lu a mi la ga , kpa se soo ser se suur sha Yehova . Takerada ne shi kaa ér aeren a sha kwagh u K@@ ir@@ im@@ ishi kpishi due ken “ u@@ iniongo mba mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga eren sha u ember iyange man tom sule sha shighe u ayange a hi@@ r a gbe atô yô . ” 3 : 13 - 17 ; Aer . 10 : 38 ) M@@ tsegh u i tsegha un ne na yô , hingir P@@ risti u T@@ amen sha ci u mbananjighjigh mba ken uumace cica cii , shi lu u una va hingir Tor ve kpaa . ( Heb . 10 , 11 . ( a ) Mbamaren vea y@@ ese ônov vev sha mk@@ ô@@ ôm man “ kwaghwan ” u Yehova nena ? Mbagenev yange ve venda ityesen i Yesu sha ci u kwagh na doo ve ga . 25 : 40 ) Kwagh u se sen un la ka una gba se ishima sha mimi shin sea kimbir di a kimbir ase@@ mber ken kwaghôron wase tseegh kpa a fa . Alaghga mbayev mbagenev vea kp@@ ela h@@ w@@ ange hen atô kwa@@ takerada , vea nger akaa a saa ve man mbam@@ tsera mba ve zough a mi la ke@@ en man ke@@ era . Ve Na Jighjigh Ve Gba U@@ wer Ga Aluer se mba mba hiden a iyol ijime shi se soo ser se har sha Yehova yô , una na se icighan jijingi na kpee je , una hemen angahar a ase . 16 Sh@@ in@@ ago@@ ge — U Yesu man Mbah@@ enen N@@ av Pas@@ en Kwagh@@ aôndo K@@ er La Zum u una hemen tar sha ci u mtsera u ior la , ior mba shin tar cii vea zua a mkpeyol u una lu gbem sha won yô . Sha nahan yô , apostoli Yakobu due a mhen u yange har sha ivur ruamabera i yange i̱ wanger tsembelee yô . Ken inyom i 36 S.@@ W . la apostoli Peteru pase kwagh ne wang shighe u pase kwagh ken ya u tor@@ utya Kor@@ ne@@ li@@ u u lu Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev la , yange saan un iyol nahan á kaa ér : “ Mimi je , m kav , Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” A nger ér : “ K@@ asev mba tamen kpaa . . . ve̱ tesen akaa a dedoo . ” — Tit@@ u 2 : 3 . Er se fe ser se mba civir Aôndo u a hembe fan mba@@ awashima asev man mbam@@ yen asev a vese yô , kwagh ne na se ishim@@ as@@ ur@@ un kpishi je ! Sha mimi yô , m@@ doo u se doo Yehova man Yesu ishima , shi ve kpa ve doo se ishima la maan se kpishi . ( Heb . 10 : ​ 24 , 25 ) Paulu yange wa ve kwagh sha shighe vough , a kaa ér : “ Se de nen kwaghôron u hiihii u sha kwagh u Kristu la , se za nen hemen sha mlu u vi@@ an la . ” ​ ​ —⁠ Heb . Mbagenev hen ér ivese ia war nan uma ve m@@ mem , kpa alaghga tsô vea va a va ah@@ enge . W@@ ea lu gumor yô , u ngu a ian i doon tsung i zuan a iti i dedoo sha u veren Yehova Aôndo hiihii ken uma wou shi eren kwagh a mbagenev sha icivir man sha dooshima . Ka jighjigh u nan tseegh a wasen se u taver ishima ga , mci@@ e u cian Aôndo kpa wasen se . Mbam@@ sen mba se eren sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem man ak@@ ar a ve a a lu “ iyôngo igen ” la ka ve tese ér kwagh u non@@ go@@ ior u Aôndo gba se ishima kpishi . A Er I@@ ̱ K@@ wa Me ? I kaa ér ieren kaa hemba vaa . “ Yange m nenge mer gba u me gema mhen wam shi me nengen aeren a am a bo la , er Aôndo a nengen a nahan , ve me de a ye ” Shi doom kpishi er Yehova a n@@ em “ or@@ wasen ” mo nahan . ( Gen . Shi ka ve wase ior mba a@@ ah@@ e a er ve la sha iny@@ ar . ( Mateu 10 : 2 ; 16 : 16 ; Yohane 1 : 42 ; Aerenakaa 15 : 7 , 14 ) Er nan se fe ser M@@ i@@ ka@@ el kpa ka iti i Yesu ig@@ ene ? Dooshima u hen atô u nom man kwase la ngu a sa@@ gher iyol kpe kpe , kpa dooshima ne tseegh una fatyô u wasen or@@ kwa@@ se@@ he vea kwa@@ se@@ he u wan iyol i tagher ishigh a ican i ka i lu ken hanma ivese la ga . — Ôr 1 Mbakorinte 7 : 28 . 6 : 9 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha icighan@@ ti u Yehova yô , kwagh ne una wase se u cian un . Shighe u se lu tan iwanger sha ma ivur ruamabera yô , doo u se wa ikyo nena ? Aberaham Yange Lu a U@@ r@@ ak@@ u@@ mi M@@ im@@ ii ? 6 / 15 Bibilo ia fatyô u hemen se sha igbenda i nyi , man kanyi ia gema a due k@@ ere ? Nahan yô inja i vegher u msen u ikyav ne jim yô ér nyi ? N@@ E@@ NG@@ E ashe ase a lu kwagh u injaa sha wono ! Mbamaren av tes@@ em aeren a dedoo sha afatyô ve cii , shi ve tese se ônov vev cica cii , u civir mbag@@ anden mba hen ityô yase man u yan kwagh nan anmgbian . L@@ AT@@ V@@ I@@ A Mkaanem man nyoon D@@ ian@@ e tsung maa a gber k@@ we@@ legh a hide a ta ken iyou fese . Sha nahan yô , Mbashiada mba Yehova mba lumun ici@@ gh kua shi t@@ wer@@ sôron . PE@@ E@@ J@@ I 25 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 7 , 6@@ 3 I@@ ̱ kaa ér : “ Mbam@@ hen O@@ u za kpishi . ” M vande veren ishima sha kwagh , shi Me er un kpaa . ” ​ —⁠ Yesaia 46 : ​ 10 , 11 . Jigh@@ ilii yô , ka mbamhen mba ken asema a ase la ve hembe gban Aôndo kwagh ye , sha ci u a soo ér se kporom hen a na . Yange ishima gba Davidi awambe , tsô á mough a iorov 4@@ 00 sha u za wu@@ an N@@ ab@@ al kua ior mba hen ya na cii . ( 1 Kor . 3 : 11 - 13 ) Paulu ôr sha kwagh u or u eren idya u ken tiônnongo la ér : “ D@@ ugh nen if@@ er@@ or la ken a ven kera . ” V@@ eren kwaghyan hen ijiir i c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u ga , shi ka a ese iyou ker tsembelee , i lu sha ashe wang , nahan a@@ kp@@ ev man mba@@ ag@@ undu man a@@ ve@@ kpe@@ kpe nga kera ze ve iyol kpishi ga . Aôndo yange saa lamen a uumace ken zwa Heberu ga , sha ci u akaa va gema . ( Mpase 17 : 1 - 5 ) M@@ yom u ken inyom i 19@@ 19 la man icighan mk@@ or u ve zough a mi hii hen shighe shon zan zan la na as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la u eren nyi ? • Se palegh m@@ tsu@@ gh u ior mba undun mimi tsu@@ ghun se la nena ? ( Mateu 6 : 9 ) Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér , ishember i “ Ter ” i Yesu ôr ne aluer ishember ne ka i ken zwa Heberu i̱ ior fa wuee shin aluer ka i̱ ken zwa Shi@@ ria je kpaa , ishember ne zua kwagh môm a ishember i wanye u cuku ka nan yila ter u nan a mi yô . Aluer or wua or er K@@ ain nahan yô , Or@@ gb@@ an@@ akaa ngu a ian i ‘ or@@ on iyev ’ i uma u or u nan w@@ oo or la . Ior mba lun inja legh legh , mba ve eren kwagh a ior kundu kundu hanma shighe la je kpa , ka a gba u vea zua a inyaregh shin ka a gba u inyaregh ki a saa ve yô , ve hingir an@@ om@@ aior a taver inja hen shighe la . Er nan ve kwagh hingir u lun nahana ? Aluer se kegh iyol u den ior kwaghbo yô , se zua a mtsera u hemban cii , sha ci u se hemba lun a Yehova , Ter wase u sha la kôôsôô . — Ôr Mbakolose 3 : 12 - 14 . [ F@@ o@@ to u sha peeji 27 ] Se fa ser se mba ior a inj@@ ô i pasen ve loho u dedoo , gadia sar Aôndo u “ ior cii ve̱ war . ” Nyian kpa , mbagenev kpishi undu ajiir a ve sha atô@@ akyaa ne , alaghga we kpa u er kwagh nahan . Lu mlu u ken uiky@@ angen ga u nyi Paulu lu ôron kwagh na he@@ en@@ ee ? Kwagh ne ka a taver mo ishima kpen kpen . ” Sha shighe la , í lu a gar@@ tamen shin ma tar kpaa ga , shi ma or tema tor sha í ga . Yehova nenge ieren i nzughul a ior la nena ? Í K@@ ura Ve ken A@@ ng@@ ôgh@@ ime man ken I@@ can Cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va la , u@@ jijingi mba b@@ ov mban gema ken iyol i or , man lu kwagh u Aôndo wa ishima ér ve er ga yô . ( Gen . Ve pase ken ngeren u hiin Bibilo la ér : “ U yilan Aôndo u môm môm la sha iti na la . . . ka kwagh u shami ga ku@@ aa , nahan doo u Mbakristu mba sha tar cii vea yilan sha iti la ga . ” M@@ lu u Mbashiada mba Yehova , man tom u ve lu eren , kua m@@ vese u ve lu vesen la kpilighyol kpen kpen . 4 : 17 ; Luka 9 : 5@@ 8 ) Mb@@ ad@@ on@@ don un kpa lu kwagh u ve er je la . Tsô mciem gba mbahenen nav iyol tsung . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Yô , se sh@@ ire nen Aôndo tom sha shighe u se lu keghen iyange i Yehova ne a ishima yase cii , aluer mlu wase una lu nan nan kpaa . ER KW@@ A@@ S@@ E ugen ken tar u Jam@@ an@@ i civir Aôndo nahan kpa , a kaa ér : “ Yange m ya ican ken ishima kpishi , gadia m shi henen mer m er icighan jijingi isholibo . ” Ka kwaghwan u Ruamabera ne kpa a ne ve hii ken inyom i 19@@ 7@@ 2 , shighe u anmgbian u kwase ugen u i yer ér Christ@@ a la er batisema la je , a ze hemen u nôngon ér una er kwagh u una kôr nom na ken ishima ye . Ikyav tese wang ér Mbaiserael yange ve dondo gbenda u Mbak@@ an@@ aan eren tom sule la tseegh ga . ( Yes . 43 : 10 - 12 ) Shi m umbur mkohol u vesen u yange i zua ken gar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , D@@ .@@ C . , ken inyom i 19@@ 35 la kpaa . Yange i na kwaghôron u injaa sha mkohol la u tesen mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” i í er kwagh u i̱ ken takerada u Mpase la . ( Mpa . ( b ) Mba kuran se nyian sha ikyev i nyi ? Ka i taver ior kpishi u fan , aluer or ngu u nan ongo msen yô . Nahan kpa , u ma ve l@@ ù ember u@@ iyua mba ken jijingi mban yô , ve gema ve gba ah@@ on ér akaa a Aôndo na la yina ve a yina . — N@@ um@@ er@@ i 11 : 4 - 6 . Yehova nenge m@@ gem u Mb@@ an@@ ine@@ ve gema ishima la nena ? ( Mbaromanu 8 : 31 , 32 ) We kpaa , aluer ú za hemen u civir Yehova sha mimi yô , nyityô mzeyol u ú tagher a mi cii , ú lu a vangertiôr wer Yehova we ú ikyo . Anmgbianev mbagenev kpishi tese ér , hanma shighe u mkur a ve cii , una ngô@@ ôr shin una ngô@@ ôr ga kpa , vea za hemen u civir Aôndo sha gbashima . tsuan shighe u vough u lamen nena ? ( 2 Mbakorinte 2 : 17 ) Hanma wase nana fatyô u ôron sha mimi er Paulu yange ôr nahan , ér : “ M ôr ne Loho u Dedoo u Aôndo gbilin . ” U@@ a lu “ er as@@ an a Sha man er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger nahan . ” Alaghga tsô “ iyange sha te@@ mbe ” la i tile sha ityough ki kwagh u i yer ér iwanger i taregh la . ( Ôr Iyoukura i zwa Buter i Me@@ i 15 , 199@@ 6 , peeji 14 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 17 - 18 . ) Shin er D@@ al@@ ia a ye ican ken uma na kpishi shi a lu ken ishim@@ any@@ ian nahan kpa , ngu a ishimaverenkeghen her . Kpa , shi ka shighe u ne lu a aan a eren kwagh je la . 1 : 5 ) U fatyô u lamen a a@@ gba@@ at@@ om a gomoti a a wasen mba@@ beenyol yô . Aluer se ta ihy@@ agh sha ci u kwa@@ v@@ yolough shin tar wase yô , a lu hungur se er lu “ sha [ or ] môm je man [ Aôndo ] er akuraior cii ” yô . ( Aer . Er nan ve i doo u a na hanma or ian i tsuan i@@ ember@@ yolough i nan soo ? K@@ per@@ nan sev mb@@ ua aven tsô shi i̱ za due ga@@ egh , i̱ mon@@ do iwanger i lu inja “ er or@@ kwa@@ se@@ he u ka nan duen ken iyou i nan ” nahan . Aôndo tese se dooshima na nena , man dooshima la bende a we nena ? ( Mateu 10 : 16 – 20 ; Mbakolose 4 : 6 ) Paulu yange pase mbah@@ e@@ men mba sha ayange a tsuaa la Mkaanem ma Aôndo vangertiôr . U@@ umace yange ve va hendan a hemen u Aôndo , nahan kwagh ne na awashima u Aôndo la ngu a kure sha mi ga . Z@@ enda Nen Ishima i L@@ egh L@@ egh I@@ tyô Ga@@ fa ne tôndo a@@ gbaa a kiriki a sha az@@ enger la , á er kwagh ne sha u veren Se@@ de@@ k@@ ia tor sha ityough ki Tor Y@@ eho@@ y@@ ak@@ in u Yuda . Yobu kaa ér : “ Ú yila , mo me gema me ven@@ gese ; tom u ave O@@ u ua sar U . ” Kpa gba kpee u se hen a hen á kure kure . 3 : 9 ; Aer . 4 : 31 ) Se fa ser ka sea pasen kwagh u Aôndo sha gbashima yô , se lu tesen ser Yehova kua mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima sha mimi . ( Mat . U@@ B@@ O@@ G@@ O 10 ( zwa Buter kua I@@ liam i sha A@@ ve i Mba@@ am@@ er@@ ika ) U@@ Y@@ O 10 ( zwa E@@ fi@@ k ) Shi Mbaiserael nôngo u yaren tom a are@@ ki u ikyuryan sha u hingir ve kwagh u eren ah@@ ir a mi sha mbaihyomov vev , kwagh ne za a ve doo ga kpishi je . Ken uwer la m vôso E@@ ve@@ l@@ y@@ n , u yange za k@@ l@@ ase u M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi u sha 14 la . Wan@@ akiriki hembe ter na icivir ga ; lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je . ” ( Cii man Shighe u Yesu ) la zan zan pe@@ legh inyom i 7@@ 32 C.S.@@ Y . la kpuaa . ( Ef . 4 : 8 - 12 ) Anmgbian Ge@@ or@@ ge G@@ ang@@ as , u lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine anyom kpishi la yange nger ér : “ Ka mea lu vea [ Ior mba Aôndo ] yô , i lum er m ngu hen ya wam vea tsombor wam , shi m ngu ken paradi@@ so nahan . ” ( Rom . 1 : ​ 12 , N@@ W ) Aluer se mba eren akaa a i gbe u se er ve Yehova una kura se la yô , se lu tesen ser se lumun a mkaanem ma or@@ pasalmi Davidi man . Ú fa inja i kwagh ne nyian kpa ? Shi nagh kura ka iyua i Aôndo sha gbenda ugen kpaa . Apostoli Paulu nger ér : “ Nahan yô , s@@ ar@@ em pe nomso ve̱ eren msen sha hanma ijiir , ve̱ k@@ enden ave a wang sha , i̱ de lu sha ishima i vihin ga , ayôôso kpaa ga . ” 1 : 31 , 32 ) F@@ ar@@ a@@ o , tor u Igipiti man Se@@ de@@ k@@ ia , tor u Yuda man A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira cii mba ken ior mba yange ve ver ikyav i bo , mba Bibilo i tese ér Een ve yange lu Een her@@ egh ga yô . Er ve l@@ ôô kwaghbo yô , ve sun@@ da kwaghbo . Mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo I@@ m@@ ôngo • Aluer se mba yan ican yô , er nan i doo u se kure ikyaa ser Aôndo ta se kera ga ? Er Yehova a eren kwagh sha mimi sha aka@@ aeren a na cii yô , á ver ishima wener mba ve civir un la kpaa ve eren kwagh sha mimi . Hen shighe la , i tsua anmgbianev mbagenev ve kar ve hemen sha ityough ki anmgbianev mba ve lu hemen , mba i kôr ve i za wu@@ he la , nahan ve za hemen a tom u Tartor . ” ( Pasalmi 119 : 37 ) Mayange se soo ser kwagh u hông@@ or@@ ough u Aôndo a ker un ihyom yô a sar se ga . Vea fa er Yehova a soo ér se lamen a na a ishima i gbar gbar , shi se ôron un ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i lu zan se iyol cii yô . Yange mba@@ ah@@ end@@ anev za ta Mbashiada mba Yehova mbagenev mba ve lu pasen kwagh ken gar u Mo@@ sc@@ ow az@@ u shi ve gbidye ve de@@ mbe . Er wan@@ kwase la ungwa u@@ ivande mba Elisha , profeti u Aôndo lu eren la yô , wan@@ kwase la gema kaa a ngô na ér : ‘ T@@ erem ma a ze ase hen profeti u Yehova ken Iserael , nahan ma a bee un im@@ ande ! ’ Aluer se mba eren tom u pasen kwagh u Tartor la kpoghuloo yô , se fatyô u wasen mbagenev vea “ ar sha mfe u fan mimi la , ” nahan vea fatyô u zuan a myom . A@@ dooga tsô , ve gema uuma vev sha igbenda i vesen sha er vea hingir Mbakristu yô , gayô ve er nahan sha er vea er tom u pasen kwagh hanma shighe la yô . Nenge , u A kor Iserael yô , Una me@@ er m@@ ny@@ am ga , Una y@@ av kpaa ga . ” Nenge gbenda ugen kpaa , u se fatyô u wan ago@@ yol sha uma u tsôron u a lu van la yô . Er nan ve uumace ve lu a mbaihyomov kpishi , man or@@ ihyom u vesen yô , i lu ku ? Takerada u Mpase ôr shighe u i d@@ aa Satan i gb@@ ihi shin tar jighilii ga , kpa ú gema ú ter akaa a aa er ve se fa shighe u i d@@ aa Satan Sha i gb@@ ihi shin tar yô . U tsua wer u civir Aôndo a iyol@@ t@@ angen shio sha ci u nyi ? 1 : 24 - 32 . Lu@@ un er anmgbianev av mba ken Kristu vea wasem ga yô , m fa er uma wam ma a lu ga . ” Na@@ a@@ man ungwa kwagh u ve ôr un la . Bibilo wa se Mbakristu kwagh ér : “ Se@@ ̱ de kera tan i@@ ha@@ gh sha ayol a ase ga , shi se̱ de ve@@ mb@@ en ayol a ase man se̱ de eren i@@ wu@@ he ayol a ase kpaa ga . ” Se fa ser ica ia gba ga tsô , Yehova una tese er hemen na u hembe sha won cii yô . 28 Er U N@@ ôngo a Uma Shighe u I@@ ny@@ aregh K@@ i U Z@@ ough a M@@ i la K@@ i P@@ ande Yô A@@ kper@@ an nga ga , aluer u ngu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou sha gbashima yô , u hingir u fan “ i@@ gb@@ anger man ini@@ e@@ mbe man m@@ t@@ av man m@@ ze ” u mimi vindi vindi . Iyange igen yô , tor d@@ as@@ enda u ud@@ as@@ enda mba ve kô@@ rom la , yem a mo ken ru@@ um@@ you ugen za nger mkaanem man sha ci wam , ér : “ Mo , T@@ ro@@ p@@ him R . Kpa mba ve eren tom kpoghuloo man kwagh a hembe gban ve sha kwagh u vea fatyô u nan a na , aa u veren ishima sha kwagh u ma i ne ve a na la yô , vea zua a msaanyol keng je . M@@ sen u eren a ishima yase i môm ka a wase se u hendan a am@@ een Mbamaren mba zough a iember kpishi ke ’ m@@ ne u nan a na la Kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er , hanma or u nana kenger kwase . . . N@@ E@@ NG@@ E a kwagh u yange za hemen hen tugh mbu Yesu mbu masetyô shin tar ne la ken ishima you . Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u Or@@ hemen u he u tar la ér : “ I na Un tor sha won cii man icivir man tartor , sha u ior man akuraior man ijô cii ve̱ er Un tom . ” ( Mbakolose 4 : 5 , 6 ) Ka z@@ ange u dondon Yesu ken tom u geman ior hingir mbahenen ga , kpa aluer u er nahan yô kwagh ne una wase u u hingir u fan ityesen sha ci u ú fa “ er i doo u u ôr kwagh a hanma or ” ve a doo nan yô . Aluer Mbahemenev mba Shin T@@ ine tindi ú ér u za er tom u m@@ ishen ken tar ugen ga je kpa , ú lu a ishima i eren tom u i@@ vangeli nena ? Kwaghôron u profeti ne za hemen kaa ér : “ Ior mba ken iniongo igen vea maa u@@ gir@@ gar ou , man u@@ tor vev vea er u tom . ” ( Yakobu 5 : 11 ) De se asange asange cii se za hemen u eren ci wase , sha u wan atindi a Aôndo ikyo sha mimi . ( Aerenakaa 5 : 29 ) I à@@ ng@@ è@@ r ve shi mba@@ atindi@@ v kôr ve shi i gbidye ve , kpa akaa ne cii fatyô u yangen ve u samber a tom ve u Tartor la ga . M@@ ne u Yehova yange na uumace tom u ngeren Bibilo la tese kwaghfan na u hemban la . Kwagh@@ yan u dedoo doon we@@ e ? Ka aka@@ ah@@ ônon a nyi nahan a lu ken isharen i or lun a mi i me@@ men eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav laa ? 24 : 30 ) Kpa anmgbianev mba Kristu man ak@@ ar a ve a jighjigh la yô , vea er nan hen shighe ne ? W@@ E@@ A gema hanma vegher kpa , ior har gb@@ ir gb@@ ir yem ca . Mbam@@ zeyol mba de lun ken ivaa ga . Nahan doo u mba ve soo u eren ivaa vea hen ér ivaa ve ia lu i msaanyol tseegh ga . Aluer u umbur ashighe la shi u hen sha er lu u ken ishima sha ashighe shon yô , kwagh ne una na Yehova a seer doon we ishima vough er doo u ishima sha ashighe la nahan . AN@@ YO@@ M at@@ aan ken ijime nahan , Anmgbian C@@ ho@@ ong Ke@@ on vea kwase na Ju@@ li@@ e hii u eren tom pania hen gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y , tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Mba anyom 35 hegen . Shighe kar yô , anmgbian ugen za fa uh@@ ô@@ te@@ l mba ior mba ken tar u ken won mban lu tsan her la . 4 : 8 , 11 - 15 . Akaa a yange saa Yobu ve kôr un iyol la , a kôr kwase na kpa iyol tsung je . U fa sha u gbidyen kwar sha kwagh u ka u er , shighe u i we u kwagh sha ikyaa i u nenge wer , ka kwagh u or a tsua u eren a ishima i nan shin eren ga la , er gbenda u ú wu@@ h@@ an iyol la nahan . ( c ) Mbaiserael yange ve k@@ an@@ shio u hingir “ tartor u upristi ” sha ikyev i ikyuryan i Tindi la sha ci u nyi ? Yange se ta num sha iorov 20 shin i hemba nahan je kpaa , sha ah@@ ô man ag@@ ud@@ ô Yehova ka una kôôm se yô , i tese je ér a wa se ikyo . I@@ OR N@@ A J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H É@@ R : Yesu lu Aôndo iyol na , kpa gema hingir orumace . Aluer u er a yô , a wase tiônnongo wou kpaa . Mba civir Yehova sha mimi mbagenev kpishi , mbamlu vev na ve ian i lun up@@ ania ga . Yehova veren ior nav sha m - ongo u ve ongo imo i “ or@@ kur@@ an@@ ya ” u jighjigh la ( Yohane 16 : 2 ) Saulu u yange va hingir apostoli Paulu la kpa kape yange hen ér un ngu eren Aôndo tom zum u a ‘ lumun ku u S@@ ef@@ anu ’ shi “ lu su@@ wen u tan k@@ ume sha mbahenen mba Ter man shi u wu@@ an ve kpaa ” je la . Mimi je , una taver we shi una “ tu@@ ur we sha uwegh [ nagh ] ku y@@ an@@ egh ku yiman a yima la . ” ​ —⁠ Yes . ( Yohane 3 : 16 ) Aôndo yange tindi Wan na ér a va yima se , shi a bugh se gbenda u se fatyô u va lun uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar , sha er awashima Na u sha hiihii la una kure yô . Er alaghga ú vande fan ken Bibilo you i henen la nahan , ka Satan Diabolo a lu nahan Yehova tar ye . T@@ aver un ishima a nôngo a zua a atô@@ akyaa a a ne ve a ne jighjigh ér ka Aôndo a gbe akaa la , man er i hii ve a soo u eren ishima i Aôndo la kpaa . ( a ) Paulu yange wa Timoteu kwagh er a gbidyen kwar sha nyi ? Aluer se mba wan kwagh u mbagenev ikyo shi se mba keren kwagh u doon ken a ve yô , se nengen anmgbianev asev er Yehova kpa a nengen ve nahan . MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN ka ve mar wanye nan wa alegh a iyolough er ve nahan shi nan bee ve sha ieren kpaa . Mbat@@ esen mba aiev mba er ij@@ ôr i i̱ om i te iky@@ emb@@ egh la nahan . ( b ) Yehova fa han@@ mô wase kighir nena ? Ka wea hen ken Bibilo wer gba u ú ny@@ ô@@ ôso uma wou sha ma gbenda nahan , ka u kegh a kegh iyol u ungwan imo i Yehova kpa ? Peteru kaa wener : “ Ne kasev di kpaa ungwan nen am@@ o a noov enev sha er aluer mbagenev ken ve , vea lu mba@@ wan kwaghôron u Aôndo ik@@ o ga je kpa , á ur@@ ugh ve sha mlu u kasev vev la , á kera lu sha kwaghôron kpee ga , er ve nengen mlu wen u wang u cian Aôndo la yô . ” — 1 Peteru 3 : 1 , 2 . 32 : 8 ) Yehova tesen wanakiriki ne kwagh u una er yô . N@@ gi@@ se Iyoukura ôr kwagh kaa ér : “ Tar jimin cii ngu eren kwagh u shami ga , er Mbag@@ rika mba tsuaa mbara nahan . Aluer u ngu nôngon sha afatyô wou cii wer u civir un yô , lu a vangertiôr wer una umbur we sha gbenda u tesen ér doo un a we shi una ver u doo doo kpaa . Eren Icighan Tom “ T@@ ugh man T@@ e@@ tan ” Ikyav i kwagh ne á lu tesen je i kera lu ashe tugh ga yô ka m - er u̱ hanma or eren kwagh sha ishima i nan la . M hen mer um@@ ag@@ az@@ in mban vea doo u kpishi . 13 , 14 . ( a ) Lu nyi Mbaiserael ôr ken icam i ve wa sha kwagh u m@@ tem@@ tor u Yehova la ? Nyian ne , akaa a i tesen ken im@@ akeranta shi i samber a mi sha abaver la mgb@@ ough a akaa a vihin jighjigh wase sha kwagh u mhii u uumace . Ngeren mba ve dondo ne tese akaa atar a aa wase u u̱ ôron Bibilo kaven yô . Ka sha igbenda i nyi nahan ve tsu@@ ghun i@@ or@@ o ? Ka kwagh u ú kange ishima wer ú er laa ? Man u C@@ i@@ vi@@ r sha U@@ wer Gb@@ an D@@ i Y@@ e ? ( a ) Yesu yange hiden a iyol na ijime nena ? Hegen yô , saan mo iyol sha mimi . ” N@@ ongo u upristi la tile sha ityough ki Mbakristu mba i shighe ve mkurem mba ainge ne . Se nôngo a mbamtaver mba ve lu ken u tesen wan u zan ak@@ ôngo ken ihy@@ ungwa la nena ? ” ( Mbaefese 3 : 14 - 18 ) Lu u vea fatyô u lun a “ mhen u Kristu ” la . Bibilo tese ér Yosev man Maria lu a kwagh ave ga . Mar@@ th@@ a vea tsombor na cii hingir Mbah@@ enen Bibilo . Bibilo ôr kwagh u imba shighe ne i kaa ér : “ K@@ pas@@ h ! Er nan ve Yesu kaa ér “ bee ve ” ? 10 : 38 ) Kpa loho u dedoo , u ua fatyô u nan or myom la , gba zua a m - er u “ ior ca ca ve er isholibo ” la nena ? ( 1 Mbakorinte 5 : 9 – 11 ; 6 : 9 – 11 ; Mpase 21 : 8 ) Kpa se ngohol “ jijingi u taregh ” ga , gadia se lumun ser tahav mbu mbu tu@@ ur ior ér ve er kwaghbo la mbu mgbegha se u eren kwaghbo ga . — 1 Mbakorinte 2 : 12 . A shi nan kpa , er a nenge a Yesu yô saan un iyol , gadia a fa je ér i nder un . Gadia Yesu lu nan Peteru tom u nengen sha akaa a na a injaa a hemban cii , ka mba dondon Yesu mba ve lu inja er ka iyôngo na je la . D@@ i vough er yange Aôndo vande esen K@@ an@@ aan kera nahan , ica a gba ga tsô shi una ese tar sha ci ca cii , una gema ú una na mba ve eren ishima na yô . Hen shighe ne , i sember duen a Yesu , va tile sha tse@@ mbe u ta@@ ven sha u lu sha ishigh ki te@@ mb@@ e@@ ya la . Gbenda 1 : Se due kwaghpasen , se za zua a or u nan ne jighjigh ér Yesu ngu kwagh môm a Aôndo yô . 15 , 16 . ( a ) Inja i kwagh u Bibilo i yer ku ér “ or@@ ihyom u masetyô ” la ér nyi , man ka hanma shighe a va tim u kera ? Lu shighe u za hen ijiir i civir Yehova la hii u henen kwagh sha gb@@ ir ye . A ‘ wa ishima a ikyav mbi iy@@ u@@ ghu@@ v ’ sha u una sôr “ ikyav mbi i zu@@ ngu mbi mhôônom , ” mbi mbi lu nongo u u@@ wua la yô . * ( Rom . Yange i tôv Yesu a ican tsung shi á ts@@ eng@@ ak@@ aan a mbahenen nav ér ve kpa a tôv ve a ican nahan . Aluer se dondo ga@@ do u ior man aeren a uter man an@@ za a a hendan a atindi a Aôndo la yô , aa fatyô u kpu@@ gh@@ ur imoshima yase la , zan zan ia de u kpu@@ su@@ gh se u eren tom sha inja la . Yehova kuma u se wuese un sha ci u nyi ? Mbak@@ an@@ aan yange ve lu a mcivir u ember sha dang u eren iji@@ mba sha ishigh ki mba@@ aôndo vev sha u kuran tindi u kwaghaôndo ve . A been kera yô , ve wua ônov vev mbai@@ und@@ av sha ci u nan mba@@ aôndo vev mba shon naagh a mi . ( Pasalmi 119 : 24 , 119 ) Se mba a mbam@@ pase mba Aôndo hemba e̱r ngise or@@ pasalmi lu a mi la . Bibilo kaa ér : “ A lu ungwan imo ve . ” Ka a ter ishember i kp@@ an la yô , se hen kwagh u ior mba i lu kighir ve a ican , ve lu ken uiky@@ angen , shi ve zough a mtsera sha tom ve ga , kpa i gem i lu ior mba ve kighir ve la yô . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu yange tese mbadondon nav u eren msen s@@ ônon Tartor u Aôndo la yô , yange fa je ér ua v@@ aan yô , ua va kar a hemen u uumace ve hemen anyom udubu imôngo sha tse@@ ene@@ ke ve a Aôndo shio la kera . Nahan kpa , m@@ doo u Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese doon se ishima sha mimi la ban je kunya kôr . 1@@ 6@@ 2@@ ,@@ 7@@ 0@@ 5 Y@@ E@@ HO@@ V@@ A tôô iyol na kar sha or@@ kur@@ an@@ ilev . Mbagenev di hen ér kwaghôron u profeti la kure ken inyom i 20@@ 0 C.S.@@ Y . , sha shighe u an@@ nongo u Mbayuda ugen u i yilan un ér Mbam@@ e@@ k@@ ab@@ i la . Sha nahan yô , yange i gba zwa môm sha shighe u lu u ul@@ ah@@ adi 70 mbara vea hii la ga . Doo@@ m kpishi er Yehova a wasem u eren tom ne nahan . ( Yohane 11 : 43 , 44 ) Ior mba vea ‘ er akaa a dedoo ’ hen shighe la yô a nyôr a ve ken mlu u vough u orumace shi vea nenge dooshima u Yehova u ter a wan la ayol a ve zum u una ‘ bugh uwegh nagh una na hanma kwagh u uma sha isharen na ’ la . — Pasalmi 1@@ 45 : 16 . Kpa ve man ior mbagenev mba eren kwaghaôndo , mba m pine ve mpin ne cii k@@ an shio u nan mo mlumun u kuman ken ato . Nahan cii kpa , mkombo la doo je yô , kwagh u duen yemen la hungur ve a hungur ku@@ aa . T@@ erem u vesen yange ku@@ h@@ wan j@@ it@@ a shi hemen mba@@ ats@@ am@@ ev mbagenev mba ve ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi kwaghaôndo yô . Yosua hingir wanakiriki u Mose anyom 40 . Nahan tese wang je ér , Yehova , un u na Peteru mbamhen mban ér a nger la , a fa er i gbe u se nôngo kwagh tsung ve se lu “ wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga ” man hông@@ or u tar u Satan ne ua bende se iyol ga yô . De se nenge nen sha akaa ne sha a dondo a dondo . Yesu kaa a ve ér : “ De gem nen iyou i T@@ erem , i̱ hingir iyou i kasua ga . ” Mbashiada mba Yehova tese wanger wanger ér u lun a jighjigh u nan môm shi eren akaa ken mzough ken tar u mp@@ av a iv ker nyian ne ka kwagh u á taver u eren ga . Kpa sha u uumace cii ve zua a averen ne yô , a gba u ua er tom u tor tseegh ga , ua er tom u pristi kpaa . Hi@@ ihii yô , se na jighjigh ser Aôndo eren kwagh sha mimi man sha dooshima , un ka u perapera je . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la hemba veren ishigh sha “ kwagh@@ myer , ” u a we a@@ vegher a ikyaa i vesen i sha kwagh u m@@ tem@@ tor u Aôndo la kpa ker la . ( K@@ ol . 1 : ​ 26 , 27 ; Gen . Shighe u ior ve pin ú kwagh sha kwaghaôndo wou yô , er nan ve ú tsough u ôron ve kwagh jighilii shi ôron ve sha mimi ga ? Kpa , Mbakristu mba mimi mba sha ajiir shon ne mba ungwan imo i Aôndo , nahan mba pasen loho u dedoo u Tartor ng@@ egh@@ elee . Or a fatyô u kporom hen Aôndo je kpa ? Lu nyi i na ve tom ne za hemen kpishi nahana ? F@@ a wer Yehova yange wa Bar@@ u@@ ki kwagh jighilii ga , kpa yange lam sha ikyev i Yeremia , un shon u alaghga yange Bar@@ u@@ ki fa mbam@@ yen nav man an@@ za na vindi vindi la . Mayange vea maa ya , orgen á kar á tema ker ga , vea l@@ ôô , man orgen á kar á ya , ga ; gadia er ayange a iky@@ on a lu nahan kape ayange a ior A@@ v kpaa aa lu la ; u@@ ic@@ u@@ wan A@@ v kpaa vea ya tom u ave ve zan zan je . ’ — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 65 : 21 , 22 . 32 : 4 . A been he@@ ela yô , i tôô tser i gba pe@@ er s@@ am@@ u@@ y@@ ia la . Tese Dooshima Man Iky@@ o I Wan Sha U K@@ ôron N@@ ombor Wou Ts@@ aha 28 : 19 , 20 ; Aer . 1 : 8 ) Apostoli Paulu yange wa iky@@ ar@@ tom na Timoteu kwagh ér : “ Er tom u i@@ vangeli , kure u doo doo . ” ( 2 Tim . Akaa a Orkristu nan eren ayange ayange la ka vegher u mcivir u nan ga . Nahan sha an@@ kwagh u cuku ne kpa , kwagh u Mateu a nger ne zua sha kwagh u ior mba sha ayange a Yesu eren ayange ayange yô . Cii man iyange la i̱ va yô , gba u se er kwagh i@@ er i profeti M@@ ika nahan , á kaa ér : “ Me ver ashe hen TER , me kegh Aôndo u myom wam . ” ( Rom . 11 : 33 ) Ken hemen yô , se va zua a ian i doon tsung i seer henen kwagh u Yehova gbem sha won . — Or@@ pa . Ashighe kpishi ka i hingir kwagh u sha ku u lumun shin vendan t@@ wer@@ sôron u u lu sha ishima yase ga yô . Sha shighe la mkaanem ma M@@ ika 2 : 12 la maa hii u kuren shami nahan vough . Ne hiden cii yô , lam nen sha msaanyol u ne zough a mi ken tom shon la . — Aerenakaa 20 : 35 . Yesu yange ôr injakwagh i ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la sha ci u nyi ? ( a ) Aôndo yange ver Han@@ a man Eliya kua Paulu doo doo nena ? Solomon yange ker uma u injaa sha i@@ ember@@ yolough , vough er ior nyian kpishi ve eren nahan . Ka igbenda ihi@@ ar i nyi nahan Orkristu nana fatyô u keren gbenda u he@@ gh@@ em ishim@@ any@@ ian i nana ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu Kristu , Wan u Aôndo lu shin tar la , á tese sha mimi wener kwagh u mba@@ ats@@ anev gba un ishima , nahan wasen ve . * T@@ wer ne na yô , a v@@ ôr kpishi . 18 : 24 - 26 . ( Mbaromanu 15 : 7 ) M@@ doo u anmgbianev doon se ishima la kpaa una yange se u keren ibo hen mbagenev . Zum u or ka nana kpe yô , nan ki@@ mbi injar i isholibo la sha ci u asorabo a nan tseegh tsô . Sha kpôô yô , Satan “ p@@ ir [ mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga ] ashe a asema . ” Se kura iyol yase sha aeren a kwaghaôndo u aiegh a aa vihi se la nena ? Er Bibilo i ter kwagh u nom na ga yô , alaghga tsô lu a vôso nom hen shighe ne ga . Se fatyô u wuese Yehova , u a ‘ fe ashighe man aan a A ver sha ci na tswen ’ la kpishi , er yange wase se se fa ser “ mkur u akaa cii mgb@@ ôghom ” yô . ​ — Aer . 1 : 7 ; 1 Pet . Ka ityôkyaa i vesen i i ne ve Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba Mbashiada mba Yehova ve nenge kwagh kpoghuloo sha u ior kpishi ve zua a Bibilo i i tese icivir sha iti i Aôndo je la . K@@ era lamen a mo kpaa ga , kua sha akaa a ken jijingi kpaa . A kav er un lu uma her yô ! ( Ôr 2 Peteru 1 : 20 , 21 . ) Yange vôso nom anyom kar di at@@ a@@ ankar@@ ahar tseegh tsô maa hingir kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol . Kpa shighe u lu anyom 8@@ 4 la lu civir Yehova ken tempel her . Gadia er kwaghôron a lu a du@@ em ken zwa ga je tsô , We TER U fa cii . ” Shighe u Paulu ôr kwagh ter mkaanem ma Habak@@ u la , a nger ér : “ Gadia or u perapera nana lu uma sha jighjigh u nan . ” ( G@@ al . 3 : 11 ; H@@ a@@ b . A kaa ér : “ Or u nan ye la nana̱ de l@@ ahan or u nan ye ga la ze , man shi or u nan ye ga la nana̱ de ne or u nan ye la ibo ga . . . . Y@@ ES@@ U yange ôr kwagh u dooshima a mbahenen nav var var , sha u ve fa er á lu kwagh u vesen yô , a kaa a ve ér : “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô ; er ne doom ishima nahan , kape ne kpaa , doo nen ayol a en vough la . Yesu yange wa Mbakristu mba ken La@@ od@@ ish@@ ia kwagh ér nyi , man lu sha ci u nyi ? Hen shighe la , alaghga Samuel lu anyom any@@ iin shin at@@ aan nahan . Una been yô , a pine mpin ne : “ I lu nahan u pine môm ken mbampin mban ve@@ e ? ” 14 : 7 ) Kpa Yesu soo ér ior ve ver ishima sha kwagh ugen kposo . Takerada ugen u pasen ase@@ mber a ken Bibilo kaa ér : “ Inja i kwagh ne yô , ieren i Mbaheberu la yange i lu kwagh u nan ishim@@ avi@@ h@@ in , er ieren i wan u hemban ato nahan . ” ( Aer . 5 : 42 ) D@@ ondo ikyav ve la sha u wan ishima a ah@@ endan shi veren ishima sha “ gbenda u ú tesen kwagh la ” man sha u pasen ior kwagh a u s@@ angen a s@@ ange shio . Cii man se ôr yô , kenger kwagh u yange za hemen la ke ’ ishima — shighe u i nger kwagh@@ ngeren shon ne man zayol u yange i sôr la kpaa . Tho@@ m@@ as de tom la , shi inyaregh ki i lu un a inj@@ ô je zu@@ lum sha inyom la kpa ki saa . A za ker tom ugen u sôron ure@@ di@@ o man u@@ han@@ see@@ ti . Heela tseegh ga , takerada u Yobu shi tese ér ka Satan Diabolo a lu Or@@ hendan kwagh a Yehova u vesen , shi a lu or@@ ihyom u uumace kpaa ye . MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka ve nôngo u zan aa loho u Tartor hen han@@ ma@@ or u ve fetyô u aren a nan cii . Yange i mar Timoteu ken gar u Li@@ se@@ t@@ era , gar ne lu ica a Yerusalem . Alaghga u lumun wer , doo u iyua i eren ia lu vegher u mcivir u Mbakristu . N@@ ongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la ngu wasen se nena ? M@@ ôm ke ’ mbamhen mban tsô kpa Bibilo ta ikyaa a mi ga . Yange fa u lamen zwa Buter tsembelee , kpa maren iyol shin k@@ enden a iyol sha ga , ôron kwagh jighilii , shi lumun mbagenev u van ikyua a na . ( Aerenakaa 13 : 48 ) Hegen ne , hanma iyange i ken inyom yô Mbashiada mba Yehova cica cii ka ve er tom u pasen ior kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen i hemba ah@@ wa m@@ iliôn utar . 24 : 21 ) Shighe u “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” una va tese se gbenda ken hemen la , se lumun u dondon gb@@ end@@ atesen la kpa ? Apostoli Paulu kaa wener : “ Tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” Nahan iny@@ i@@ ar ka tahav mbu mb@@ ú tese ken igbar yô , nahan kpa shi ngi ve a mbam@@ tsera . — Pasalmi 10@@ 4 : 14 , 15 . Shighe u Mose lu anyom 40 la , a hen wener un kuma u duen a ior mba Aôndo ken kp@@ an ken Igipiti kera . ( Aer . W@@ ea soo tom pania hen shighe la kpa u mase eren . ” Anmgbian u kwase ne nger un washika kaa ér : “ Er yange m wuese we kpishi nahan kpa , m wuese Yehova kpaa sha er a yar tom a erdoo wou sha u umbur mo dooshima na nahan . ” — Anz . Se ya dyako i isholibo hen ter wase u hiihii u shin tar la , nahan se cii se mba mba@@ asorabo . Ior kpishi mba ken ityar i m@@ taver shin ibanave i lu kpishi yô . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve kav ér gba u vea lu a jighjigh u nan ve vea fatyô u den mbagenev a kwaghbo ye . 5@@ 1 : 17 . Shighe u Paulu lu ôron kwagh u vihin jijingi u Aôndo ishima la , lu nyi jim lu ô@@ ron@@ oo ? U@@ pristi mbara yange ve ta u@@ icighan@@ mbaakaav mba Aôndo ah@@ en@@ ga shi ve l@@ aha ve kpaa . S@@ é nenge e̱r mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi , man mba ve zu@@ ngu man mba ve lu a ishima i legh legh man mba ij@@ en i ker ve , man im@@ ura kpaa , sha kwagh u perapera la , kua mba ve zu@@ ngu mhôônom man mba ve lu asema wang kua mba ve ker num kpaa la cii , ve zough a msaanyol u mimi sha u civir Yehova yô . Kpa ngu a vangertiôr ken a vese shi a soo u wasen se kpaa . Nahan kpa , aluer Orkristu “ nana umbur Aôndo nana wa ishima ken ican zum u ican i tser nan sha apera la yô ” ka kwagh u doon Yehova . Maa m pine un mer , “ Ka nyi iyou la ? ” ( Mateu 24 : 3 , 36 ) Nahan er kwagh ne a lu nahan yô , se er nena ? ( Yeremia 45 : 2 , 3 ) Shighe u asaren a ase ayol a ase a hendan a m - er u eren ishima i Aôndo la yô se er nena ? Kanyi kwagh Aôndo a we se sha iky@@ eve , man se kura un nena ? A@@ ts@@ am 41 a a lu ken ruamabera u Pasalmi ne ka a sur@@ un se ishima shi taver se ishima kpen kpen ! 4 : 24 , 25 Gbenda u m eren a mbagenev la ka kwagh u vesen nena ? Ve kôr “ an@@ d@@ ar a av@@ il@@ egh sha ave ” mba g@@ enger am@@ o kaan ér Yehova kuma u lun Tor u sha won cii , un u m@@ tem@@ tor na a lu sha ikyev i Yesu Kristu u a ker un Tor , a lu “ Wan@@ iyôngo u Aôndo ” la . — Yohane 1 : 29 , 36 . N@@ on@@ go@@ ior u u tem ken ime yô , ve nenge a iwanger i vesen , man mba ve tem ken tar kua m@@ ure u ku@@ ugh yô , iwanger due ta sha a ve . M@@ vese u ônov asev ve lu vesen ken jijingi ne ka iveren i kiriki ga . Mbahemenev mba kwaghaôndo man mbap@@ ati@@ v mba ve lu ak@@ ar a ve la yange ve vande cir@@ in tom u Mbah@@ enen Bibilo ú pasen ior kwagh shi tesen ve la ; lu inja er vea kera tsa a er ú ga nahan . Shi kwagh ne una na a hemba lun se z@@ ange u eren ishima i Aôndo , shi lun a na kôôsôô . — 1 Yoh . 2 : 15 - 17 . Er nan ve se fe ser uumace vea fatyô u tilen sha mimi ve here ? [ U@@ foto mba sha peeji 25 ] Bibilo yila iyua ne ér “ mkav u ken ishima , ” shi i kaa ér gba u se ‘ er tom sha mi a ho@@ gh@@ or se . ’ 3 : 23 ) M@@ h@@ ôônom ma ker Yehova a uumace sha ci u ve cii mba ken mlu u isholibo la . Aôndo wa ishima ér una va nder ior nav mba ve kpe la , vea lu uma ken tar u he u perapera , nahan kwagh ne tese ér ve doo un shima . Shi umbur wer lu u a kav inja i akaaôron a profeti a ken Daniel la wang ga zan zan saa sha “ shighe u mkur . ” Aluer se har jighjigh u nan wase sha ityendezwa i Aôndo man ic@@ egh@@ zwa na yô , kwagh ne una wase se se undu gbenda u mimi ga . Or@@ tamen ugen u eren tom ken tar u Ish@@ pania nger wener : “ A@@ ng@@ we ne na anmgbianev mba ve lu mar@@ nya u B@@ ul@@ gar@@ ia , mba ve lu ken Ish@@ pania la ve hingir u lun kôôsôô a ayol a ve . ( Lev@@ iti@@ ku 23 : 34 - 43 ) Yange i hii iniongo ne sha uwer u E@@ t@@ ani@@ m ayange 15 zan zan 21 , maa i mase kuren i sha icighan@@ mkohol sha iyange i sha 22 la . U@@ profeti mba@@ aiev vihi Kwagh@@ aôndo u Mbakristu shi ve tôô un hingir gbenda u keren mbam@@ tsera vev a mi . Shighe u ú tagher a am@@ een er ang@@ an nahan cii , kange ishima wer u sôn Aôndo , a na u tahav mbu hendan a a . ( Mpase 21 : 8 , 27 ; 22 : 15 ) Zum u ior ve fe se ér se mba er kwagh sha mimi yô , ka ve lumun a kwagh u se er ve la shi ka ve na se jighjigh kpaa . “ Z@@ a Hemen ! ” Elisha ongo nahan yô , a kaa a Tor Y@@ e@@ hor@@ am ér : “ De , a̱ va her a mo . ” Aluer se mba gbidyen kwar sha mbampin mban nahan yô , kwagh ne una wase se u eren kwagh u Or@@ pasalmi yange kaa ér se ngohol ‘ mbam@@ pase mba Aôndo ve̱ lu dyako wase gbem ’ la . — Ps . 8@@ 5 : 8 ) Shi doo u se lu a kwaghwan u apostoli Paulu ne kpa ken ishima . A kaa ér : “ Or u nan fe er nan tile yô , nana̱ ver ishima er nana kera va gba ga yô . ” — 1 Kor . Yehova yange tôndo zwa ér una na Iserael tar u ua hingir u ve yô . “ Ver nen ishima , kuran nen , gadia ne fa zum u shighe la una kuma ga . ” Ish@@ ember i “ m@@ ve ” ne gban k@@ an di m@@ hi@@ r tsô ga , kpa ka shighe u m@@ hi@@ r la zan zan shighe u tar ne ua kure la . Yô , hanma shighe cii se eren nen tom sha kwaghfan kpoghuloo sha er se na paradi@@ so wase u ken jijingi la una seer doon yô ! ( Yesaia 25 : 7 ) Hen ase sha kwagh ne yôô ! Nahan aluer se soo u eren kwagh man se nenge ser una na mbagenev gbe@@ ev mbu nôngon yô , se er nena ? ( 1 Utor 4 : 25 ) Bibilo kaa ér Yesu ‘ hemba Solomon , ’ shi or@@ pasalmi ng@@ ur ôron kwagh u hemen u Yesu yô , á kaa sha kwaghôron u profeti nahan wener : “ Sha ayange na yô , i̱ kpe or@@ perapera iyol , man bem a̱ ngee zan zan uwer ua kera lu ga . ” Akaa ne cii na yô , ior umiliôn imôngo na jighjigh ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo . — Ôr Yosua 23 : 14 ; 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 . Nahan kpa ib@@ u@@ me@@ or la yô maa iyou na sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh , yange maa i̱ sha wa@@ ar@@ a@@ wa , kpa or@@ fankwagh la yô time zan zan za zua a vande cii ve maa i̱ na ye . ( Anzaakaa 6 : 16 – 19 ) Ka im@@ anger yange i na ve Satan hemba ato ye . Shi Solomon kaa ér or u nan ngohol tsaha yô , nana yima uma u nan shin ku je . A nger ér : ‘ Ka sha jighjigh u nan ken Wan u Aôndo u m doo Un ishima man A gem A ne iyol Na sha ci wam ’ ye . Ka nyi u fatyô u eren sha u wasen or u ishima i lu nan ker dang , er mba i vande t@@ eren kwagh ve ken ngeren ne sha ijime la nahana ? Kanyi ia fatyô u nan or ishim@@ as@@ ur@@ un i mimi shighe u se lu zungwen a nan imôngo laa ? Mbakristu mbagenev sha ayange a tsua la iin er Yuda nahan ga , kpa kwagh ka a er i vihi yô , mbagenev ken ve gba ken to u ihy@@ agh i kaan , nahan ve hingir mbah@@ a@@ gher sha akaa . Han@@ ma@@ or cii yange nan nôngo kwagh je yina nan ga , kpa kwagh la gema doo Aôndo ishima man a ver ve iveren kpaa . — Genese 28 : 1 - 4 . Hi@@ ihii yô , ‘ mayange je se dondo sha ’ or u se fe nan ga la ga . ( b ) Ka tom u tesen ior ú gban ave ú nyi a er shin tar sha hemen u Tartor laa ? Maa m kar a kar m za va a ityakerada kua um@@ ag@@ az@@ in mbagenev . ” S@@ aa ieren yase ia lu kwagh môm vea kwagh u se tesen la . Zum u mbatamen ve nenge ér or gema ishima nahan , u de nan kwaghbo shi u tese wer nan doo u ishima her kpa ? ( Mpase 19 : 19 - 21 ) A timin a cii yô , a kôr Diabolo man mbatyomov nav a kende ve shin ihy@@ ungwa i sha ikyav , i i ze k@@ wen@@ g , ape vea kera lu a tahav mbu eren kwagh ga la . A lu inja er ka kon u í tim am@@ ise a ú sha er ua kera fatyô u vesen mayange ga yô . Shin er or u yange i yilan ér Yesu la lu Wan u Aôndo u i tsegh un sha jijingi nahan kpa , yange k@@ an shio u aren sha uma u sha la . Nahan yô , due nen ken atô ve kera , lu nen kposo , kape Ter A kaa la , kwagh u hông@@ or@@ ough kpaa , de b@@ enden nen ave ga . ” Doo u se g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol sha ci u m@@ ze@@ hemen wa@@ saa ? Anmgbian ugen yange wase un hen Bibilo a orgen u sar nan u fan mimi yô . Kpa , a lu ken hemen mcivir u mimi una samber a tser tar cii ye . Dooshima M@@ gb@@ egh@@ an Se u T@@ esen Mbagenev Er@@ doo ( Y@@ er . 1 : 15 , 16 ) Yeremia hemba ôron kwagh u nomso man kasev man mbayev , mba ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova la . ‘ U U@@ ng@@ wan Kwaghôron ’ Hii sha shighe la je zan zan , tar ngu hemban vihin a vihi cii . Hii nan ve Mbakristu mbagenev ve gbe ken to u at@@ ser@@ egh a Sat@@ ana ? K@@ wa ne di ve soo er m tese ke ’ igbar mer ḿ na Tindi u Mose icivir . • Kanyi kwagh se kange ishima u eren sha gbaa u iyol i se tsegh sha ci u Aôndo ne ? Se yar nen tom sha mkaanem ma profeti man , ér : ‘ K@@ aa nen a [ Yehova ] ner : De se a ifer yase cii , rumun kwagh u a lu u doon yô , nahan sé gema ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v yase sé na nagh sha mi , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua . ’ Sha ci u a na jighjigh ér kwagh u Yehova a akaa cii yô , una er . Hii shighe la je , akaa a yange i tsengaôron ér a a lu ikyav ne la nga eren . Alaghga ú lumun wer sar ú u ma ú zough a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol . Ior mbagenev yange ve hen ér gomoti u ty@@ em@@ imôngo una fatyô u zuan ior mba sha tar cii vea hingir kwagh môm , nahan una kar hanma or inyaregh sha u@@ gb@@ ayol mba nan vough vough . Yange nana ‘ er kwagh sha ishima i nan ’ sha gbenda ung@@ un nahan yô , nan zua a iveren . ( Luka 10 : 1 , 8 , 9 , 21 ) Mbah@@ enen mba Yesu , mba ngise ve lu mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u man mb@@ as@@ u@@ le@@ v shi mba eren ityom ig@@ enegh kpaa kpoghuloo la , lu u a tôô ve a kar sha mbahemenev mba kwaghaôndo mba ikyurior la yô , vea lu er ka ani@@ k@@ und@@ anev nahan . • Doo u agumaior a mbamaren vev mba ve tsegh ayol a ve ve y@@ ese ve la vea tsua nyi ? Ngu a nenge mar yôôn ken pi@@ pa i tôôn abaver i hen ningir u a lu her la , nahan a tôô Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo a za ior mba ve sember hingir mbamaren la inya . Lu shighe u ur@@ ah@@ e u ke ’ inyom i 33 S.@@ W . la . • Se tese ser se mba Mbakristu mba vi@@ an nena ? Ng@@ ôm shi yange nenge mbayev mba hen tsombor na hingir mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe . ( Yesaia 8 : 22 ; 5@@ 9 : 9 ) Nahan kpa , er nengen ken hemen sha ayange a ase ne yô , a ts@@ eng@@ an@@ kaan sha tahav mbu jijingi ér ken ayange a im@@ egh ne je kpaa , Yehova una na ior mba iwanger i doo ve ishima la ishimaveren i dedoo . De tsu@@ ghun iyol you sha u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba i tesen sha tele@@ v@@ ishen la ga Er nan ve jijingi u Satan a samber a mi la a hingir wuee yum nahana ? Kwase ne yange kura ie@@ ev mbi lu a mi la haa kera , shi due ken c@@ ôô@@ ci na la sha , hide shi hii u henen Bibilo . Ter wase u sha shi na se “ Or@@ sur@@ un@@ shima , ” ka icighan jijingi je la . Nahan doo u se na nan ian sha er nana ôr Mkaanem ma Aôndo shi nana kav ma shi nana lumun mimi u ker la kpaa yô . 17 : 14 - 17 ) Yange tor nana̱ seer any@@ inya yô , nan tese ér nan suur sha Yehova , u lu Or@@ kuran u Mbaiserael la ga , kpa nan suur sha tahav mbu any@@ inya a nan la . Kwagh ne na yô , se hide se za sôr ior mba ken ag@@ ar a ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a mba se pase ve kwagh la ac@@ in imôngo . Nahan Yehova ngu eren tom a im@@ end@@ enev mbi a gbe la sha u nan “ uumace cii uma man i@@ ôôn . ” ( Aer . Ishima veren yase i eren kwagh ne man u civir Yehova a ishima yase i môm la ia mgbegha se u zan hemen u timen ken Mkaanem nam man gbidyen kwar sha mi . Shi anmgbianev mba ken tiônnongo va sô@@ rom lu taver mo ishima kpaa . ” Er nan ve Mb@@ as@@ adu@@ shi ngise tsu@@ me sha u ny@@ iman kwagh u mnder u shin ku@@ u ? • L@@ am nen sha akaa a ne te@@ v sha mi ken Bibilo i ôron ve ne zough a mi la . Sha ashighe a tsuaa la , i er ish@@ egh sha ak@@ ô@@ v a iyôngo shin a iv@@ o gayô a b@@ ua . Ken tar u Kor@@ ea yô , Mbashiada mba Yehova 40 ken deri cii ka mba eren tom u pasen loho hanma shighe la . ( Yosua 10 : 12 , 13 ; 1 Utor 11 : 41 ; 14 : 19 , 29 ) “ Ruamabera u Ity@@ av mbi TER ” la kpa lu imba ruamabera ne . Shighe u m lu iyev la , mea nenge a kp@@ ate@@ ma shin ani@@ wa je i lum pe ku@@ ven ! ( b ) Gba u se nengen sha Iyou i Tartor yase sha ci u nyi ? ( Mbagalatia 2 : 11 - 14 ; Yakobu 3 : 2 ) Nahan kpa , Yehova na ve jighjigh ér vea nenge sha iyôngo na i un ‘ yam sha awambe a Wan Na la . ’ Ish@@ ember i “ wa nen ak@@ ô@@ v shin angahar , ka mk@@ oho@@ l@@ yol u sha i@@ vangeli i bem je la ” la ngi Orkristu a inja nena ? Shin er Iserael yange lu a Tindi man ini@@ aav mbi nan nahan cii kpa , er nan ve yange Aôndo lumun ve ga ? Akaa a a ne se ij@@ ung@@ wen kpishi er ayôôso man i@@ pi@@ la man ibanave man ifer man angev nahan aa kera lu ga , kua ku je kpaa . Or@@ henen Yakobu yange nger wener : “ Hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . U Ô@@ ron Takerada u Ese@@ kiel As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u sha U@@ har Gbenda u sha utar u Bibilo i yar tom a ishember i “ nongo u Kristu ” ne yô , ka sha kwagh u Mbakristu mba ve lu hen ma haregh yô . Bibilo i henen wa nyi man nyi k@@ ere ? G@@ ar ne lu ijiir i mcivir u mimi . Mbaefese lu a kwagh u doon yô , ve kôr “ aeren a Mb@@ ani@@ k@@ ol@@ ai la ” ihyom . U eren or batisema ken iti i icighan jijingi la ngu u a inja kpa ? 12 : 17 - 19 ) Se fatyô u fan hanma kwagh u Yehova a fe ga , shi Bibilo kaa a vese ér se de ne or ibo ga@@ gh ga . Ashighe agen ior ka ve pine se mbampin mba taver ken kwaghpasen . Kanyi kwagh se er ve se lu dondon kwagh u i er ken pasalmi 119 : 10@@ 5 laa ? Er ica a gba ga tsô u@@ gomoti mba uumace vea kaa kera nahan kpa , tartor na yô ngu lun gbem sha won . ( Tit@@ u 3 : 1 , 2 ) Yesu kaa ér : “ Na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo di kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ” Ikyav i batisema u eren ‘ ken iti i icighan jijingi ’ ér nyi ? Kwa@@ gen la , m dondo ortamen u sôron atôônanongo sha u za sôron tiônnongo u lu ica a mbagenev yô , shi tesen anmgbianev mbara fi@@ im i The New World So@@ ci@@ e@@ ty in A@@ ction la . Ka nahan ve Bibilo i kaa vough nahan ér : “ I@@ civir i iky@@ aior ka agee a ve ” ye . 11 : 23 , 24 . ( b ) Mbamaren vea er nan ve vea fa ér mbayev vev kôr azende a dedoo ? Kanyi kwagh i he yange i er sha ci u up@@ ani@@ aa , man yange i ven@@ gese kwagh la nena ? ‘ P@@ ase Kwaghôron U Aôndo Jigh@@ ilii ’ Umbur wer , sha ayange a ngise ator lu i yilan á ér Shi@@ sar la , ior lu iyenge er m@@ iliôn 3@@ 00 nahan tseegh , kpa sha shighe u ityav mbi tar cii mbi sha môm bee kera la iyenge ior sha tar cii seer je war kuman b@@ iliôn uhar nahan . Kpa mba ve civir Yehova shi ve dondon atesen a Wan na la vea fatyô u tesen mba@@ wan@@ ndor a ve dooshima nena ? Yange a karen Mbakristu a na ve inyam i i lu a awambe ker ér ve ya je kpa , ú fa ken ishima doo doo wer ka kwagh u mayange je vea ya ga . ” Kwagh ne ka a na yô , ishima i vihi ior a vese , nahan ve lumun a mba@@ aie mban a u tôvon sha mi shio . Yange er tom hen ijiir la war kuman anyom 7@@ 1 . W@@ ea lu gumor shin org@@ anden , wea lu nomso@@ or shin kwase kpa u fatyô u lun a or u wan we kwagh . Mbam@@ ishen mban kua mbam@@ ishen mbagenev mba ve mase van ken ijime ve la cii er tom kpoghuloo a anmgbianev vev mba ken tar u B@@ ra@@ z@@ il mba lun a ishimat@@ seen la , nahan Yehova haa iveren sha iniôngon ve la kpen kpen . Kpa or u nan kenger sha tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la shi nan veren ishima yô , á saan nan iyol ken aeren a nan cii , gadia u ungwan kwagh yô , nan ngu or u kwagh hungur nan fe@@ fa ga , kpa nan ngu or u eren tom je . ” — Y@@ ak . Mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a Yesu la , yange ve eren msen ken igbar sha er i doo ior yô . Kpa er mfe ve a yen yô , alaghga vea wa ave ke ’ ifer i eren shin ma kwaghbo u@@ gen@@ egh , u alaghga una za tsombor la iyol kua ip@@ aven la kpaa yô , er mbau@@ tahav mba he ’ hanma ijiir kpa ve fe dedoo nahan . W@@ E@@ A sember v@@ ô@@ son kwase shin nom yô , we kpa u tagher a mbamzeyol er mban nah@@ an@@ aa ? Sha er ú hemba ôron kwagh u naagh ku ip@@ aa la tsema tsema yô , nenge ken takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . U er nyi ve u henen kwagh sha inja man sha kwagh@@ f@@ ana ? Yange m zua a ior ken Iyou i Tartor kpishi mba tsombor ve lu hendan a ve yô . Yesu yange lu a ikyo i wan sha mbam@@ yen mba mbahenen nav la . Ú kura iyol you sha u eren kwagh u angev mb@@ u@@ la mbu a ts@@ ar ú ga yô , shi ú palegh ior mba angev mbu shon mbu ts@@ ar ve la kpaa . Yange per atindiakaa a na a perapera la sha ci u Kwagh u Davidi doo un yum shinii ? Er i vande ôron ken ngeren u a kar la nahan , Yehova ne ve icighan jijingi na , nahan ity@@ am@@ egh ki ci@@ ghan jijingi k@@ in ka ki wase ve u nengen sha iyôngo na sha dooshima . Ka cii iky@@ ar@@ yan i ia fatyô u van se a uma u tsôron sha ikyev i tahav mbu myom mbu awambe a Yesu a he@@ e inya je la . Tar u J@@ ap@@ an yange ngu te num sha gar u P@@ ear@@ l H@@ ar@@ b@@ or , kpen@@ tar u H@@ awa@@ ii , sha iyange i Di@@ se@@ mba 7 , 19@@ 41 la , ica i gbe ga yô , se mough se yem ken kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia . Nahan i z@@ enda un hen gar la kera , kwa ne kpa Davidi war ku sha iky@@ u@@ ur . — 1 Samuel 21 : 13 - 15 . Yange saan mo iyol , shi mciem gb@@ am iyol kpaa . Shighe u m va hingir anyom 11 la , u zenden je kpa m kera fa@@ an@@ tyô ga . Yange lu kaan a vese sha ikyav na i dedoo la ér , “ Ka gbenda je ne , za nen sha u . ” — Yes . Kwagh ne una na yô , a doo mba hen tsombor kpishi u lamen sha igbenda i vea hemba dondon kwagh u i lu ôron ken vegher u sha uhar la . ( Ne@@ hem@@ ia 9 : 17 ; Pasalmi 8@@ 6 : 5 ) Aluer se mba a iwuese sha mhôônom ma Yehova a zu@@ ngu se tsung la yô , se kpa mhôônom ma a kôron se a mbagenev shi se de@@ en ve a kwaghbo sha mimi . Kape ka wea eren msen a ishima you i môm ve u lu lamen vea Or@@ gban we je la . ( F@@ il . ( b ) Gba u mba ve vese ayol a ve la vea er nyi kwagh ve ivaa ve ia za iky@@ ura ? Se mba eren kwagh ne kpa ? Gba u or u i lu eren nan batisema la nana na jighjigh ér se fatyô u zuan a myom sha ci u Yesu na nagh sha uma na shighe u kpe la shi i nder un shin ku , nahan “ ngu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo ” shi ngu a tahav sha mbau@@ m@@ av man mbakp@@ enev cii . Adam tsa sha won anyom 9@@ 30 . Satan ngu hemen ior sha ikyev i mbakp@@ eng@@ av mba wan any@@ ighe man u@@ gomoti mba uumace man u@@ kwaghaôndo mba aiegh , nôngon ér ve de u civir Aôndo . ( Y@@ ak . 2 : ​ 17 ) Shi gba u se er msen se sôn icighan jijingi , sha ci u jighjigh u nan ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi . — G@@ al . Nahan u lu or u nan vi@@ e ken jijingi , u nan kav mimi mba ken Bibilo tsema tsema yô . “ I@@ gbenda i Ter Ng@@ i Jigh@@ ilii , ” 12 / 1 Hegen kpa kwagh la ngu wasen mo u tagher ishigh a nyityô kwagh i̱ ke ’ hemen cii a mciem shio . ” Or@@ sho@@ li@@ bo la ka nana gema ishima ga yô , mbakur@@ an ve dugh nan ken tiônnongo kera . Nahan kpa , shighe karen yô , p@@ ati due un ishima . W@@ ea hide wea sôr k@@ we la je kpa , alaghga ikyav ia lu her i tesen ape k@@ we u kar la . Gadia m umbur er ken anyom a at@@ aan a m lu eren tom pania u ke@@ ke la m zuan a msaanyol kpishi , shin er m lu a inyaregh shighe la ga nahan kpaa . Ken inyom i 19@@ 8@@ 7 la , kwase ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la wa iy@@ av sha imba gbenda ne , mar wan . Nyian kpa , ior mba Aôndo mba eren tom u pasen kwagh , nahan alaghga ior vea mough ah@@ endan a ve shi vea er ve ayôôso kpaa . Mbagenev ken mba se pase ve kwagh yô , lu nomso@@ mbaiorov mba ve va ken haregh u L@@ ap@@ land u va eren tom u p@@ aven iky@@ on la . “ Aôndo Ter u Ter wase Yesu Kristu . . . sur@@ un se asema sha atsan a ase cii . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 1 : 3 , 4 . Ka a due ica i̱ gba ga maa i nenge a iyange , sha nahan yô , ng@@ á yôôn ang@@ we u m - av u sev mb@@ ù he@@ v . ( 1 Samuel 17 : 45 ) Kpa ve gema ve hungur mimi ugen , u nyian kpa a hungur ior kpishi yô . Mimi shon yô ka un ne , Yehova lumun ér i n@@ ungwa mcivir na a mcivir u mba@@ aôndo mbagenev ga . Yange i lu kwagh u kpilighyol u nengen er a tese ikyav ken igbar sha u tseghan iyol na sha ci u Aôndo sha u eren batisema nahan ! ( 2 Peteru 2 : 8 ) Davidi di i kaa ér yange eren “ kwagh u a lu vough ” yô , sha ishigh ki Aôndo . Anmgbian na u vesen , K@@ ain , yange wua un . Kpa ka cii la ga ; kwagh ngu van a va ! 3 : 8 , 43 , 44 . Lu u akaa shon a á lu zan hemen ken Iserael la ma vihi ve , kpa “ ishima kera vihi ve sha ci u m@@ vihi u i vihi Yosev kera la ga ! ” Ka wea y@@ av mem mem nahan u soo wer or a nder u we@@ e ? Kpa m fa mer aluer m za yô , a doo Yehova a mo ga , nahan kpa m soo u eren kwagh u vihin kwase ne ga . ( Ps . 6@@ 4 : 3 ) Gba u Orkristu nana palegh ieren i bo ne . Aôndo tôndo zwa a vese je ér una ta ikyaa a vese . Gba u mbamaren vea y@@ ese mbayev vev “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” ( Ef . Zum u Aôndo yange haa iy@@ ugh na sha Yuda man Yerusalem la , lu “ iyange i ican man i [ ishim@@ any@@ ian ] . ” Ken inyom i 19@@ 50 la , se er ivese , nahan ken atô u anyom atar , se mar ônov uhar . Ior mba ve kohol ve lu mbakur@@ an ya mban gban k@@ an di ior mba fan takerada mba ve pasen akaa a doon a ken Bibilo tsô ga . Gba u se ungwan imo na vindi vindi sha ci u ka un a er se ye , shi ka un a lu I@@ mbor i uma wase shi ka un a kor uuma asev ye . Kwase Kristu nan ne nom u nan icivir shi nan ongo imo na kpaa Shi sha ashighe kpishi ka i shi nan se kwaghwan u a bende sha aeren ase agen jighilii yô . A kaa ér : “ A@@ kper@@ an nga ga , ka wea kôr cio u kaven kwagh iyol you yô , i hemba maan we iyol a mi shi u lu a vangertiôr sha kwagh u ú hen la kpaa . Shi time sha kwagh u Ab@@ ig@@ ail , kwase u N@@ ab@@ al la kpaa . Un lu gumor u a hen akaa a mba@@ yi@@ ase a tsuaa tsuaa la yô , man ngeren mba sha akaa man kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke man mlu u uiky@@ asen kpaa . Sha nahan yô , ka nan s@@ ange at@@ am@@ ai@@ ky@@ on a a vi@@ e tsembelee yô . Mbagenev kaa ér ka Aôndo a ve a u@@ a@@ ah@@ e mba ka ve na ior ve ya ican la ye . Mbat@@ amen mba yange i ver ve ken atôônanongo ne er tom i@@ vangeli a anmgbianev vev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev imôngo , nahan ve samber a kwaghpasen yem ajiir a ic@@ aa . Alaghga a taver se kpishi u ngohol kwaghwan u í we se ér se de suur sha mbahemenev ga la . El@@ ke : “ Shighe u m lu ken tar wam , ken tar u A@@ ust@@ ria la , ashighe kpishi yange m sôn Yehova mer a nam or môm tseegh u me henen Bibilo a nan yô . Ka i̱ pase akaaôron a profeti a a iv kera la vi@@ e vi@@ e man a a lu iv@@ in hegen la kua a aa va iv ke ’ hemen la kpaa . Shighe u Se@@ de@@ k@@ ia na zwa ér i za wua Yeremia la kpa , a shi a zamber a na ér ma a shi ongo imo i Yehova . ( Y@@ er . Aluer u er nahan sha shighe u dedoo man a iyol hiden jime yô , ka keng amba a iliam la a lu a iwasen . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Shin tar ne yô , ican ngi eren ne ; kpa taver nen asema , Mo M hemba tar ne . ” Kwagh ne ngu a due ken igbar sha hanma kwagh u se eren cii . Er nan ve se fatyô u kaan ser kwagh u ior mba sha ayange ne gba Yehova ishima ? Inja na yô , Amo@@ shi lu kaan a mba ve lu ungwan a na la wener : ‘ Er be@@ gha ka una ta k@@ ume ve , wea soo shin wea soo ga kpa ú cia nahan , kape mo kpa er Yehova a kaa ér m@@ ̱ pase mkaanem ma Aôndo yô , mayange me de pasen ma ga je la . ’ 14 : 7 , 8 . Er mhôônom ma zungwen ma vihin iji@@ r@@ ôron i mimi ga nahan kpa , Yehova vihin ishima fe@@ fa ga shi ngu wan ishima a mbaaferev , nan ve ian n@@ al@@ egh@@ aa ér ve gema asema . Nyian kpa , mbatamen mba ken Kristu mba heen ior sha kwaghbo u ve er shin mba ne ve ibo sha er vea nôngo yô ve civir Aôndo ga . Zum u Yehova de Bab@@ ilon va tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . , kôr ior i Yuda yem a ve uiky@@ angen la kpaa , a kar a ikyuryan i Tindi u Mose i ik@@ we 12 i Iserael er ivese i sha ikyav a na la kera ga . U@@ a va a m - iv u awashima u hiihii u Or@@ gb@@ an@@ akaa wa a orumace man tar la . — Genese 1 : 28 . Anmgbian R@@ ic@@ hard man B@@ ill kpa soo u eren tom shin Betel ga . 20 : ​ 17 - 19 ) Shi yange kpiligh mba ve lu ungwan Yesu mbara iyol kpishi zum a tsengaôron mtim u Yerusalem kua tempel na la . ( M@@ ar . I pase er i hii ve akuraior agen a kighir agen yô , i kaa ér : “ Kpa u nan lu a dooshima ga yô , nan fa Aôndo ga , gadia Aôndo ka dooshima je . Bibilo ôr akaa kpishi a a tese ér i na Yesu tahav mbu torough sha yô . Bibilo tôô uma u Orkristu kar sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh . Kape we kpa aluer u ngu dondon akaa a i pase ken Mkaanem ma Aôndo la de@@ ki de@@ ki ve , Aôndo una wase ú u wan ishima a zayol wou la je la . Aluer u ngu zenden sha gbenda u mcivir u mimi ne yô u zua a iember je a gande ! Kape Yehova kpa a fe kwagh u a lu ts@@ eren se je la , shi a taver se ishima ér shi kpuaa tsô una “ dugh tor u tar ne kera . ” ( Yoh . Kpa se mbacivir Yehova yô , se mba zough a iwanger i iengem i Aôndo ken Ruamabera , shi ka se tese mbagenev kpa iwanger ne . Ity@@ ôkyaa lu nyi ? Yange i pav Iserael ker hingir ity@@ artor ihi@@ ar , lu Yuda man Iserael , anyom kar kuma iky@@ undu nahan . Man ka kwagh u a t@@ ende zwa a mba i tsegh ve , mba ken ikyuryan i he la je la , ér : “ Me ver atindi A@@ m ken atô ve je man shi Me nger a ken asema a ve kpaa ; nahan Me lu Aôndo ve , ve di kpaa vea lu ior A@@ v . ” Mkaanem ma Aôndo tsengaôron imba m@@ vihi u tar ne ér : “ A@@ kur@@ aior y@@ u@@ we kpa iy@@ ugh You [ i Aôndo ] gema va . ” A kaa wener : ‘ Ma nongo ugen ngu shin tar ne er u̱ wen nahan ga . ( a ) Ka ityav mbi kpilighyol mbi nyi í nenge anyom a kar hegen je er 3@@ ,000 nahana ? 19 : 10 , 14 , 18 . Nahan doo u vea kighir a kighir nongo u Kristu ga , kpa vea kuran ú sha dooshima . I@@ ny@@ aregh ki zuan a mi man tom u nan mk@@ om ka akaa a injaa . 119 : ​ 5 , 6 ) Ken hemen , shighe u a va tim Satan kera la , se lu a ian i civirigh i lun uma gbem sha won shin tar u Satan una kera lu a tahav mbu tu@@ ur ior ér ve er hông@@ or ga la . Yehova kaa ér we u ker u lun a tahav er mbu anmgbian wou nan lu a mi la nahan vough ga , kpa ér we u civir un sha u eren kwagh u ‘ u u lu a tahav mbu eren yô . ’ IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : OR@@ SH@@ O@@ J@@ A PE@@ T@@ A@@ L@@ I 4 : 9 - 12 . B@@ en@@ j@@ am@@ in pase wener : “ Yange m fa ish@@ ember@@ ti môm ken zwa F@@ r@@ en@@ ch ga . Uma u T@@ sôron “ sha M@@ gbe u He ” Ka a inja u se vande nengen sha mbampin mba vesen mbagenev sha er se kav kwagh u avur ne a lu ôron yô . Yehova soo ér se dondo ikyav na i nan kwagh wuee la . Nahan kpa , mhen wase una fatyô u lun u bo aluer se mba henen sha kwagh u eren idya la yô . Yange m nenge mer mba m tsaase ve la cii kav kwaghwan ne , nahan m eren kwagh u m tesen ve la , shi m waan ishima a ve shi m wuese ve kpishi . ” Lu icighan jijingi , u a lu tahav mbu t@@ omov mbu age@@ egh la . Aluer se mba eren tom kpa inyaregh ki i kimb@@ in se la gba ikyev ga , shin i de se tom yô , se fatyô u ngô@@ ôr y@@ in@@ an ishima ga . 44 : 8 . Shi i̱ tese ér iyol i hiden a mi ijime ka ikyav i tesen ér or ngu or u taver ishima , nan ngu ish@@ e@@ er@@ or ga . Nahan kpa , alaghga a tôô or u nan henen Bibilo ga la shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u kaven ikyar i sha kwagh ne tsembelee . ( Mateu 6 : 33 ) Shin er í tôvon se a atsan atô kposo kposo nahan kpaa , se mba zan hemen u pasen loho u dedoo ne saan saan shi pasen ú a ishima i tse@@ en kpaa . Davidi kende a erdoo shin ish@@ o@@ on i sha ishima i môm i Aôndo a tesen la sha . I@@ mo@@ shima na yange i kaa a na ér a de aeren a shami ga a Ruamabera a vende , a ngise eren la , er ak@@ ombo a civir man akaa a á gbe a bende a awambe nahan . • Ka mbam@@ kôôm mba sha shighe vough mba nyi nahan yange i kôôm ken mlu u nongo u mbacivir Yehova ? Yange i wa hanma tor u ken Iserael u tsuaa la tindi ér nana̱ nger kô@@ pi u Tindi ne ‘ nana̱ ôron ker sha ayange a uma u nan cii ; sha u nana̱ hen u cian TER , Aôndo u nan , man u wan akaaôron a tindi ne cii ik@@ o yô . ’ Ka mbakur@@ an shin mbatamen mba Yehova man Wan na ve ver sha ikyev i icighan jijingi sha u ve nengen sha iyôngo sha dooshima la ve lu “ u@@ iyua ” mban ye . Mkaanem ma Aôndo na ian ér hanma Orkristu nana fatyô u tsuan kwagh u imoshima i nan i lumun a mi la , aluer kwagh shon per tindi u Bibilo ga yô . Aluer se er msen a ishima i môm imba la nahan yô , ka nyi ia due k@@ ere ? 1 : 2 , 3 — Er nan ve m - umbur u An - sh@@ ul@@ am yange umbur dooshima u wan@@ nomso u kuran ilev la lu un er wain , man iti na di er mk@@ ure@@ me ? KA T@@ A@@ V@@ ER we u nan mbagenev jigh@@ jigh@@ i ? Bibilo na mlumun ér : “ Ve kpaa , ka mba@@ y@@ an@@ dyako u sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u uma a ven imôngo , sha u i̱ de vende mbamsen enev ga yô . ” Ka nyi Mbakristu mba ve er ivaa la vea fatyô u henen ken takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban i Solomon laa ? • T@@ sua itinekwagh i ken Bibilo i doon tsung i ne lam sha mi yô . ( Yobu 1 : 10 - 12 ) Se kpishi se mba nôngon a mbamtaver mba ken makeranta man ican i keren kwaghyan shi y@@ esen ônov kpaa . Er Yehova kpa kwagh a ker un ken ishima yô , m@@ nyoon u yange zua a mi sha ku u Wan na kpishi la ngee je gande se u ôron . U tesen ikyav yô , a gba u se palegh u zan ikyua a mbara mba yange ve lu ken tiônnongo kpa ve va er isholibo , shi ve venda u geman ishima , nahan i dugh ve ken tiônnongo kera la . Se kaa a na ser se mba a re@@ di@@ ô u ku@@ h@@ wan ic@@ er a mi shi se wa ishima ser se wa ic@@ er la mba@@ y@@ ev@@ makeranta cii ve ungwa . 25 : 8 - 12 ) Sha nahan yô , atindi a Tartor u Roma la wase sha “ mp@@ al@@ egh@@ yol u Loho u Dedoo man shi mtim u i tim u la kpaa . ” — F@@ il . I@@ c@@ ombor igen ka i kua a mbamaren vev ve za lu a ve , shin ve za lu ikyua a ve . Shi kwagh u iniongo i pati@@ i , er k@@ we@@ pati@@ i u i yilan ér An@@ ti - N@@ az@@ i Le@@ ag@@ u@@ e la kpa doom . U tesen ikyav yô : Hen ase sha kwagh u wanye u nan tem shin mat@@ o sha iky@@ ôn@@ ough ki shin ijime , mbamaren mba nan di ve tem sha hemen la . Bibilo iyol i i pase ér ‘ akaa agen ker nga ican u kaven . ’ Kape i lu ve yange Peteru ôr kwagh u mpase u sha mnenge u wan il@@ y@@ an@@ egh ne ér : “ Se mba a kwaghôron u profeti u a til dông je ” la . — 2 Peteru 1 : 16 - 19 . PE@@ E@@ J@@ I 20 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 6 , 10@@ 3 Yesu kpa yange ôr i@@ mba@@ kwagh ne , ér : “ Aluer ishe you ia na u gb@@ ev mbu nôngon yô , dugh i , ta kera . ” ( Mat . ( 2 Utor 6 : 16 ; Pasalmi 34 : 7 ) Alaghga ka sha ci u awashima u dedoo u Yehova a lu a mi la á ne ve a de ér ior mba hendan a vese ve za hemen a tom ve u hendan a vese la sha an@@ shighe kpuaa ye . Ish@@ ô i Nan sha ci u I@@ p@@ aan La ( Se@@ te@@ mba – O@@ k@@ to@@ ba 20@@ 13 ) ; “ Er Nan Ve Aôndo A De Ior Ve Lu Y@@ an I@@ c@@ ana ? ” Gba u se nôngo kpoghuloo ve se kav akaaôron a Bibilo ye , man aluer se kav a yô aa taver se ishima kpishi . Yesu lu keren u zuan a ior mba vea sue un shi vea wase un sha er mbaihyomov nav ve de w@@ oo un ga ze . Mba@@ yev je kpa yange i doo ve u lun vea na . ( M@@ ar . Or@@ gen la kaa ér : ‘ N@@ am ian m@@ ̱ za m@@ ̱ za ii ter@@ em ve . ’ Mic@@ hel@@ le : Doo@@ m kpishi er m kohol we her nahan . Á pase wener tom sho@@ j@@ aa u i tese un kua mbagenev cii lu “ sha u a l@@ ôô isharen i wu@@ an ior a mciem iyol shio la ken ve . ” 6 : 5 . Nahan yô , ivur yase i sha inyom i 200@@ 8 ne ngi sha inja vough , i̱ kaa ér : “ T@@ ile nen her , nenge nen m@@ yem u TER Una yima ne . . . yô . ” — Ekesodu 14 : 13 . Er se lu mba i tsegh se yô , doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Gbenda u m eren uma wam la ngu tesen ér i tse@@ gh@@ am sha ci u tom u Yehova kpa ? ’ — Mat . Se mba tesen icivir ken mcivir u se civir Yehova la nena ? Ka wea pine ve kwagh yô , ve ôr u sha mimi . I@@ mon la ny@@ ima se hii sha it@@ you je zan zan nyôr shin angahar ! U henen sha uma u H@@ en@@ o la ka kwagh u kôron ke ’ ishima , shin ka nahan ga ? ( Mbakolose 3 : 5 ) U se wu@@ an alegh a iyolough a ase sha akaabo ang@@ ara la gba u se kange ishima sha er se kar a á kera , se dugh a sha jimin cii yô . ( Ivur 5 ) Bibilo man ityakerada i wasen se u henen Bibilo , er magaz@@ in u u lu ôron ne nahan , ka igbenda i se zuan a kwaghyan u ken jijingi , ua wasen se u kuren isharen i se lu a mi i kaven inja i uma man awashima u Aôndo sha ci wase la . PE@@ E@@ J@@ I 8 Er ior kpishi ve hembe Aôndo ato , ve er afer@@ akaa shin tar nahan , kape sha kpa mbatyomov kpishi ve hembe Aôndo ato je la . K@@ e ’ inyom i 36 S.@@ W . la , kwase u civir Aôndo u i yilan iti na ér D@@ or@@ ka ( T@@ ab@@ it@@ a ) la kpe ke ’ gar u Yo@@ pa . Ve hungur akaawan a hange hange sha er ve lu a mhen u vough u umbur hanma kwagh ga yum shinii ? Hemen u Aôndo ua kar a ifer shin tar ne kera cii . ( Ps . A@@ dooga u er nahan ac@@ in imôngo je . Ishim@@ a@@ wan i Yesu la lu er i Ter na nahan vough . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Aluer ka u se er icighan tom ne sha ci u iwuese i Yehova yô , se lu a ieren i wang sha ishigh nagh man sha ishigh ki Wan na . Mba@@ yev vea fatyô u dondon kwagh u i er ken Yakobu 1 : 19 la nena ? ( Yohane 13 : 35 ) Er Yesu lu ôr nahan , yange i fa anmgbianev mba ken Kristu mba ken derianyom u hiihii la sha dooshima ve . Se cii se fatyô u tesen ser Yehova doo se ishima , man dooshima wase ne doo un tsung A@@ mba a kwagh@@ ngeren ang@@ an ka a due ke ’ magaz@@ in mba vesen man ityakerada i i du@@ en@@ ati , man aa fatyô u k@@ ough@@ on vangertiôr u or nan lu a mi sha Bibilo la kera . U@@ d@@ ô@@ ku@@ t@@ ô mba fan t@@ wer tsema tsema je kpa , ka ve bee iyol , ve gba angev , shi ve kpe kpaa . Ior mbagen di yô kp@@ ur a ase@@ mb@@ er@@ akaa a ôron sha u nan zamber la inya . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka mbampin mba nyi se lu timen sha mini ? Shi ajiir a ior ve ne ta@@ di sha In@@ tan@@ et la kpa na yô , ior mba cian ashe je kpa ka kera taver ve u kôron ikyar a mbagenev sha In@@ tan@@ et ga . 8@@ 3 : 18 ; Ese@@ k . Ka un a lu ijende i hemban cii i or a fatyô u lun a mi ye . ” Nahan kpa hegen ne yô , u zamber a mbagen sha mimi man sha inja sha ma kwaghbo la una wase kpishi sha u van a bem . Tor u C@@ igh@@ an Aôndo T@@ a@@ gher Kwagh a Tor u V@@ ih@@ in T@@ u “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” — Y@@ A@@ K . Sha kpôô yô , dooshima man jighjigh u nan man mci@@ e u cian Aôndo kua ishimaverenkeghen ka akaa a injaa a aa wase se ken uma yô . E@@ m@@ ily kaa ér , “ J@@ en@@ n@@ y zua a ishimataver i za lamen a tic@@ a na ; tic@@ a la wuese un er a va lam a na yô . Ngeren la kaa ér : “ Ter kpaa bugh un ishima sha u una ver ishima sha akaa a Paulu lu ôron la . ” Ka ve gb@@ ihi aeren a ve a wang la kera sha u eren akaa a vea zua a mtsera u ikyo@@ o@@ gh ga yô . Er Yehova a zu@@ ngu se mhôônom shighe u a er se ijir nahan kpa , doo u se er isholibo sha apera sha ci u zu@@ ngu mhôônom yum ga sha ci u nyi ? Mayange se hungur nen ga , se umbur nen ser Yehova ‘ ngu veren ishima ’ shi ka saan un iyol er se nôngon sha gbashima ser an@@ za a ase a̱ lu a wang nahan . — Mal@@ aki 3 : 16 . 13 : 1 - 4 , 18 . Gba u Mbak@@ ur@@ an Vea Ô@@ ron Bibilo Mo kpa m soo u eren Yehova tom hanma ijiir i kwagh a gbe sha mbap@@ asenkwagh u Tartor cii , vough er Mar@@ c nahan . M tagher a iky@@ aren , kpa sha iwasen i Yehova yô , m fatyô u wan ishima . ” ( Ese@@ ter 1 : 1 – 5 : 14 ) Ken mb@@ ee u derianyom u sha 18 la , ior mba ken tar u Fran@@ ce kpishi lu tan kp@@ an@@ de@@ gh ke@@ he@@ lee , kpa ve gema ve lu zuan a kwaghyan kpuaa tsô . Er nan se fe ser dooshima ka t@@ am@@ enkwagh ken tindi u Kristu ? • Saulu yange er akaa a sha mi ga nena ? T@@ a Nen Tor Mesiya K@@ pa@@ mb@@ er@@ a@@ kpa ! K@@ ôron A@@ zende sha Kwagh@@ fan Nahan kpa , fa wer u lun a mimi ken ishima la tseegh kuma ga . Mimi u Tartor ngu b@@ enden a ior nyian nena ? 31 : 6 ) Sha iwasen i Yehova yô , Yosua yange kô@@ r@@ cio u hemen ior mba Aôndo nyôron a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la , shi ve hemba mbaihyomov vev cii ityav . ( 1 Utor 17 : 15 , 16 ) Een , Yehova na kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati ne “ injar i profeti ” shin er lu kwase ken Iserael ga nahan kpaa . ( Mbaheberu 13 : 4 ) Ior kpishi mba ve er idya yô kaa ér ityôkyaa i dedoo ngi i i doo u or nana palegh idya yô . Ior wuese kwase ne anyom imôngo , je ken tar u Kor@@ ea yô , iti i S@@ him C@@ he@@ ong la tile sha ityough ki wan u kwase , u nan soo mbamaren mba nan tsung yô . Tom u keren ajiir a tsan a dedoo sha ci u mba@@ van@@ nya la lu u kiriki ga cii . Ne se agee sha jijingi na man sha ikyev i non@@ go@@ ior na kua Mkaanem nam , Bibilo . 4 : 18 . ( Genese 18 : 2 – 5 ; Mbaheberu 13 : 2 ) Yange or a̱ ngohol mba@@ van@@ nya ga yô , i lu kwagh u kunya kpishi . I@@ l@@ yo@@ ho shon ngi kaan ér nyi j@@ imi ? I@@ ̱ de tsu@@ ghun ne ga , mba@@ dy@@ ar@@ ev shin mb@@ as@@ ô@@ ron@@ ak@@ ombo shin mba@@ vihin ivaa sha idya shin nomso mba ve yaven a ayol a ve . . . kpaa , vea ya dyako u tartor u Aôndo je ga . ( Mbaefese 6 : 4 ) Sha mimi yô , alaghga a taver we kua ônov ou u lamen sha kwagh ne . Jigh@@ ilii yô , ka Yehova a gbe uumace cii ye . Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” — Pasalmi 37 : 10 , 11 , 29 . Nahan kpa , ka ve ver ishima sha er vea er kwagh a ‘ kar akaa a i nger [ ken Mkaanem ma Aôndo ] la ken inya ga ’ yô . ( 1 Kor . Paulu yange wa kwagh wener : “ Anmgbianev av , aluer a kohol or a ma gb@@ ev mbu nôngon ave yô , ne mba ne lu ken jijingi yô , kôôm nen i@@ mba@@ or la . ” Yange nenge ior tese perapera u sha at@@ ser@@ egh sha u vea na i doo mbagenev a ve ga . ‘ E@@ mber a mba ve ember la imôngo . ’ Paulu ng@@ ur palegh iyol yô , a pine ér : “ Er m we ishima nahan yô , lu sha be@@ er tsô z@@ ee ? U fatyô u zuan a mi sha tele@@ v@@ ishen man sha kô@@ m@@ pu@@ ta kua sha han@@ see@@ ti kpaa . Ú pase inja i ishember i “ mgb@@ e u he ” la nena ? ( b ) Mbam@@ sen mba anmgbian u kwase ugen yange ve wase un seer taver iky@@ ar@@ yan na vea Yehova nena ? U zenden a an@@ takerada ne kpa ? Yesu yange wuese atôônanongo agen sha ci u a taver ishima shi a tagher a am@@ een a karen jighjigh u a , kpa a tile sha mimi her shi nga ungwan imo na shi a venda afer@@ aior a vendan mimi . I@@ ca gba ga tsô C@@ le@@ ve@@ land mase kaven e̱r mlu na u iji@@ mba@@ gh vea kasev kposo kposo uhar la i lu sha ishima i Aôndo ga yô . Ivur Bibilo ne tese ér Aôndo una fatyô u wasen mbacivir un mba@@ jighjigh u wan ishima a mbamzeyol man mbamtaver mba ve tagher a mi la . Yehova yange kav er ve gema ishima sha mimi yô . I Tim K@@ u , O@@ ri@@ h@@ yom u M@@ ase@@ tyô la K@@ era M hingir kwase Shi@@ ada u Yehova kuma anyom 22 hegen . Gadia vea gema ônov ou vea de u dondon Mo , vea gema á civir mba@@ aôndo mbagenev ; nahan ishima á vihi TER a ven , Una tim u fese je . ” ( D@@ ut . Yange lu a iwuese sha u@@ icighan@@ mbaakaav kpaa ga . Er hegen se lu timen sha mkaanem ma ken Yesaia 6 : 1 - 3 ne , tôô wer yange u lu ape kwagh ne lu zan hemen la . ( a ) Er nan ve m@@ zende u z@@ endan akaa a tar ne ityô la í lu gbil@@ in@@ kwagh@@ a ? Mkaanem ma Aôndo tsengaôron kwagh u shighe u “ tar ua mgb@@ ough a mfe u TER ” la . Tom u pasen kwagh u Yohane u Eren B@@ atisema a lu eren ne na ior hemba veren ashe gbenda a m@@ ve u Kristu cii . Yehova yange b@@ unde awashima la , gema yima ior nav , due a ve ken kp@@ an ken Igipiti kera . Ka an yange i yilan ér A@@ le@@ kes@@ an@@ der u T@@ am@@ ene , man yange yar tom nan ve Grika va hingir u lun tahav mbu hemban sha won ci@@ il@@ i ? Shi aluer u ngu eren icin m@@ nya ate@@ tan yô , alaghga kwagh la kpa una wase u . ( Pasalmi 10@@ 3 : 15 ; 1@@ 44 : 3 , 4 ) Kpa Aôndo yange wa ishima ér se tsa sha won anyom kpuaa se zua a kwaghfan maa se gba angev se kpe ga . Er nan ve yange ve lu zu@@ u nahana ? “ M@@ F@@ E [ U M@@ I@@ M@@ I ] ” SE@@ ER 10 , 11 , 18 — On@@ es@@ im@@ u u ngise “ lu a inja ga ” la hingir u ‘ lun a inja ’ nena ? Doo u ishima ia za se iyol sha kwagh u iyenge i mba ve ye bredi shi ve me wain sha shighe u umbur ku u Yesu la ga sha ci u nyi ? ​ — Mbaromanu 9 : ​ 11 , 16 . M@@ suur u anmgbianev asev ve suur sha Yehova zum u i tôvon ve a ican la ka gbilin ga nena ? Mic@@ hel@@ le : Satan yange yilan Aôndo ér ngu or@@ aie yô , Satan va a ikyaa i gba u shighe a kar cii ve a kure i yô . Ma kwagh môm u lun mimi ele@@ gh@@ ee ngu ga — han@@ ma@@ or tsough kwagh u mimi iyol i nan . • Kanyi ia wase se u fan ity@@ es@@ ene ? Gbenda u sôron zayol ne : Aluer gba u we man ikyar u ne lam sha ma kwagh u ayôôso aa fatyô u duen ker yô , due a kwagh shon shighe u ne cii ishima i gbe ne sh@@ imi yô . Se suur sha Aôndo Mba ve dondo un ijime la kua ikp@@ ela i az@@ ô@@ v shin mbatyomov mbagenev kpishi mba hemban Aôndo ato . T@@ ahav mbu Yesu a lu a mi sha akuraior cii la Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u Yesu ér : “ I na Un tor sha won cii . . . sha u ior man akuraior man ijô cii ve̱ er Un tom ” yô . ( Mbaromanu 12 : 2 ) Ikyav i tesen yô , yange nenge a tahav mbu Bibilo i er ken uuma mba ior mba ve dondo atindi a i̱ la . Kpa kwase ne de ga . Yehova yange na Ese@@ kiel ih@@ ur@@ en@@ ruamabera ken mpase u sha mnenge u yange i nger “ u@@ k@@ we@@ legh man m@@ zu@@ ngu man iwer i gb@@ ir@@ en ” k@@ imi kua ken ijime yô ér a ya , shi kaa a na ér : “ Wan u or , de iy@@ av ou mb@@ u̱ ya , iv gb@@ or wou a ih@@ ur@@ en@@ ruamabera u M ne u ne . ” ( Ôr Marku 5 : 38 - 42 . ) Ka vea umbur shighe u ve lu a akaa a eren kpishi ga , shi ve ember uma kpishi , shi ve lu a aan kpishi a eren kwagh u ve soo la nahan i doo ve kpen kpen . Gba u se hen sha mbampin mban : ‘ Doo u hanma shighe me luun vea orgen u i dugh nan ken mimi kera , shin u nan undu tiônnongo u Kristu a ishima i nan yôô ? U Adam ma sue hemen u Aôndo ú perapera la yô , gema ungwa imo i kwase na , nahan a kohol un ve ya ity@@ am@@ egh ki kon u i ta ve icin sha mi la . ( Yakobu 1 : 2 - 5 ) U dondon kwaghwan u injaa u a lu ken Ruamabera la ka mk@@ or . Shin ngi ken akaa a injaa a mbayev vea hen shi vea zua a iwasen sha mi yôô ? Mbaiserael mba wuese kwagh yange ve naan kwagh u hemban doon sha u suen mcivir u mimi Aluer se time sha kwagh u Yesu ôr sha kwagh u mbahenen la yô , se fatyô u henen fan er se zua a mtsera ken uuma asev yô . Yange “ kasev mba ken akuraior agen kpishi doo tor Solomon ishima , ” nahan va hingir u lun a kasev 7@@ 00 man kasev mba sha uiky@@ a 3@@ 00 . Yo@@ a@@ shi shi yange kaa a ior ér ve na inyaregh sha er a hide a sôr tempel u Aôndo u ter na A@@ ha@@ shia man ter na u vesen Y@@ e@@ hor@@ am yange ve ver ishima sha mi ga la . T@@ ôr Davidi u hemen Mbaiserael mba tsuaa mbara yange tagher a atsan kpishi . ( Mpa . 5 : 11 ) Ka Yesu a lu hemen mbatyomov ve lu suen mbacivir Aôndo shin tar ne ye . Hen ase sha mbampin mba alaghga mbayev mba Iserael mba ken Igipiti yange vea lu a mi hen tugh mbu i er iniongo i p@@ ase@@ ka i hiihii la . Vea fatyô u pinen ér : ‘ Er nan ve yange gba u iyôngo ia kpe ? ’ Iyol i hiden a mi ijime wa u wan ayol a ase sha ikyev i mbagenev la kpa ker . N@@ ongo u Yehova yange u due a Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la a awashima u nyi ? Ka atô@@ akyaa a nyi nahan a ne ior kpishi ve eren id@@ yaa ke ’ t@@ ara ? Ge@@ ma ken vegher u Mbashiada mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova yô , hanma ve cii ka nan nôngo u eren tom i@@ vangeli . Shighe kar yô , uter mbat@@ sev mba ve cian Aôndo , er Noa man Aberaham man Yakob kua Yobu nahan kpa na ini@@ av er A@@ bel nahan , ve kpaa doo Aôndo a ve . ( Gen . Nahan yô , yange iyol hingir u kpen mo kpishi u henen Bibilo shi ishima i vihin mo ker ! ” Takerada ú he ú Or@@ tesen la wase mbamaren u tesen mbayev vev kwagh u y@@ av@@ a@@ or nena ? Se fatyô u nengen a gbashima ve ne wang , sha m@@ ne u ka ve na iyol ve u wasen iyôngo la . Yange gba u Be@@ tu@@ el una lu a ij@@ ough@@ ave vea Aberaham keng ve , tsombor u Aberaham ua za hemen ye . Yohane shi lu vea Yesu zum u a kpe la . Tor Solomon u ngise ngise la yange kaa ér : “ Shighe man ai@@ ky@@ ôr mba ve sha gbenda ve cii . ” Se kpa ieren i b@@ an@@ en a iwuese ne ia fatyô u ts@@ aren se . A@@ tsan agen aa fatyô u vihin mlu wase u ken jijingi . Aôndo nenge , tar vihi . ” Kwagh ne va a averen a vesen . O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ugen u lu it@@ it@@ or i K@@ an@@ d@@ as@@ a , tor@@ kwase u Mbae@@ ti@@ op@@ ia la yange tese ieren i dedoo kpishi . Ken derianyom u se nyer ker i kom anyom at@@ aan hegen ne kpa kwagh ngu a gema kposo ga . • Ka sha igbenda i nyi se fatyô u nan Aôndo i@@ civi@@ r@@ i ? M@@ h@@ ôônom ma Aôndo a zungwen la mgbegha u u kporom ikyua a na kpa ? 12 : 12 ; Heb . Kpa yange i veren mbatamen man udi@@ ak@@ on sha ayange a mbaapostoli la nena ? “ Ab@@ aver a sha kwagh u mlu u tar yange u lu cii man inyom i 1914 la tese ér , ior kpishi yange ve eren a mbagenev doo doo shi ior lu seer zuan a mfe sha kwagh u i@@ wa@@ v@@ aren kpaa . Tar yange u doo je lu inja er zayol una kera lu ga yô . Kpa gema lu cian kwagh u mbau@@ m@@ av vea er un yô . ​ —⁠ Genese 4 : ​ 10 - 16 . “ A tôô bredi , su@@ ghun Aôndo yô , A co@@ on , A na ve , A kaa er : Ng@@ un ka [ ikyav i ] iyol Y@@ am je ne , i i ne sha ci wen ; eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” — Luka 22 : 19 . Aluer se mba eren asorabo her yô , nahan iniôngon yase i nôngon ser se pase kwagh la cii ia lu gbilin tseegh . Nenge Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 200@@ 9 la , peeji 30 - 32 . S@@ an@@ b@@ al@@ ati lu g@@ om@@ na u Sam@@ aria . ( Ne@@ h . I@@ yi@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh yô , ka Kristu ; kwagh u a dondon yô , ka mba ve lu ior i Kristu sha m - ande Na la , u cir@@ in yô , ka mkur zum u Una gema tartor Una na Aôndo Ter , er A vande timin tar@@ kuran cii kera man tahav kua agee cii kpaa . ( b ) Er nan se fe ser se fatyô u wan ishima a m@@ te@@ v u sha ican man ats@@ ana ? Yange ve er kwagh ne lu di sha ci u i zamber a ve ér ve na iwasen nahan mhôônom kôr ve yum ga . Shi kwaghhenen kpa una seer ny@@ ô@@ ôso mbamsen asev . Yange tese wang ér gba u Adam una ungwan imo na ve una lu uma gbem sha won ye . PE@@ E@@ J@@ I 28 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 42 , 1@@ 24 I taver se ishima ér se ker ior mba hen haregh wase , mba at@@ ine@@ akaa a ken um@@ ag@@ az@@ in asev vea doo ve u ôron la se na ve um@@ ag@@ az@@ in mban . Ken derianyom u hiihii la , mbahemenev mba Mbayuda tesen ér , ka Mbayuda mbagenev shin ah@@ ur@@ aior a or tseegh a fatyô u yilan ér “ or@@ wan@@ ndor ” ye . A lu u er u ngu ôron ka kwagh u ior mba tse@@ v u u fe ga nahan . Jigh@@ ilii yô , awashima u Yehova a we sha akuraior ne bende a mba@@ cian Aôndo cica cii mba ve er pasalmi u sha uhar la nena ? Ngeren ne una wase se u fan am@@ een ne , shi wan ago@@ yol sha num u Satan una va ta sha a@@ vese la . ( Mpase 14 : 6 , 7 ) “ Shighe ” u ôron ijir ne ngu ti@@ ôn@@ ôô ; ka shighe u a yôô a@@ ji@@ ra@@ ôron a Aôndo shi á ôr a@@ jir aa takerada u profeti ne u pase kwagh sha mi la kpaa . A shi nan kpa , ngu kaan ér mfe u uumace sha gbaa u kwagh u a lu u vough la ngu a ik@@ ighir . Se hii timen sha kwagh u Yon@@ at@@ an , u yange er kwagh a Davidi sha mimi la . “ Vea zende a TER ityô . ” — HO@@ SE@@ A 11 : 10 . I ny@@ ô@@ ôso hemen u mbam@@ zough mbagen mba i ver sha tindi la , nahan Mbahemenev mba Shin T@@ ine hemba zuan a ian i veren ishima sha u@@ gb@@ ayol mba ken jijingi mba ior mba Aôndo , kera lu u hanma sev yô , vea shi tôvon sha mbamzeyol mba ji@@ righ ga . Yange ve dondo kwaghwan u Peteru la , nahan ve gema asema shi i er ve batisema . Kwagh@@ yan man ici@@ gh ban kpishi , shi akaa ne aa lu kpa , a taver ishe i gande . Nahan cii kpa , mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba cian Aôndo yange ve fatyô u nan mbananjighjigh a ve imôngo la kwaghwan u wasen ve , sha ci u a har sha Tindi u Yehova . — Duteronomi 19 : 15 ; Pasalmi 119 : 9@@ 7 - 1@@ 00 . Or@@ ng@@ erenakaa ugen u a pin mbayev mba kiriki kpishi kwagh u ve soo ér mbamaren vev ve eren a ve yô , kaa ér , ve “ hemba soon ér mbamaren vev ve luun vea ve shighe n@@ al@@ egh@@ aa , shi ve n@@ umb@@ en a ve kpaa . ” Sha iyange i N@@ is@@ an 16 ken inyom i 33 la Yehova nder Yesu shin ku , na un uma u ken jijingi , u kpen mayange ga . — Mpase 3 : 14 ; 1 Peteru 3 : 18 . Awa@@ ke ! Aluer se mba den mbagenev kwaghbo ve ga yô , se lu er or@@ tom u Yesu ôr kwagh na ken injakwagh ér or@@ vesen na yange de un zege@@ inj@@ ô , kpa un di venda u den hur@@ or na u lu un a inj@@ ô i kiriki la nahan . Nahan Yehova una tsaha ve sha af@@ er a ve la , vea kpe ken asorabo ve ! Kpa se yô , mayange se “ kôr uumace ihyom ” ga . Sha ayange a uma u Mose cii , a tese ér Yehova doo un ishima , shi a na un jighjigh kpaa . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Sha kpôô yô , kwagh la tese se ér Yehova ver ishima sha er mbacivir un cii vea yina ga , vea kuma u eren tom u un ne ve u eren la yô . Se zua a mimi la han@@ a ? ( Ôr Anzaakaa 30 : 26 . ) Yohane lu ôron kwagh u yevese kpôô kpôô ga . ( Yakobu 4 : 8 ) De se time sha averen ag@@ enegh a kpilighyol a Yehova a ne mba ve kporom ikyua hen a na la . Kpa kanyi i̱ zua ônov mba Tartor mban vea mba ve lu zege@@ ikpelaior , mba ve lu ng@@ een seer a seer , ve lu a ishimaverenkeghen u va lun uma shin tar gbem sha won sha ikyev i Tartor laa ? Shi aluer u time sha kwagh u Mbashiada mba Yehova mba ainge ken takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses - Pro@@ c@@ laim@@ er@@ ’s of God’s Kingdom la kpa jighjigh wou una seer taver . Gba u ú ki@@ mbi kwagh sha imba kwaghhenen la ga . A@@ a mbam@@ yina asev cii kpa doo un u yaren tom a vese ken tom na . J@@ on : Een , m nenge nahan . Nahan sha injakwagh yô , ve hen ve fa u ‘ geman us@@ an@@ ker vev v@@ aren indi@@ har a mi . ’ A shi nan kpa , ior mba Peteru lu lamen a ve la fa mkaanem ma Mose man . B@@ atisema wase ka a tese ken igbar ér nyi ? Nahan ken inyom i 33 la , Yehova tôô iveren na sha Iserael u shin tar la kera gema na Iserael u ken jijingi , ka tiônnongo u Mbakristu , ‘ ikyurior i i um atam ’ a Tartor u Mesiya je la . — Mateu 21 : 43 . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6 , 5 Ity@@ ôkyaa i vea vaa yô ka nyi ? 2 SA@@ M@@ U@@ E@@ L 7 : 1 - 16 Tsô a gema yilan mo ér se hen Bibilo . Ashighe agen yange m lu a nder ga tsô a yil@@ am , ashighe agen je yô , a yil@@ am kwa har ken iyange i môm . Zum u An@@ t@@ ôn@@ i@@ o man Mar@@ co@@ s man G@@ er@@ son man V@@ ania kua Mar@@ c@@ el@@ o ve hen Bibilo , Mkaanem ma Aôndo yô , ve hen akaa á yange sôr uuma vev yô . Kwagh ne kua z@@ end@@ en@@ ya kpa ker . Bibilo kaa ér : “ I gema tar i na sha ikyev i mbaaferev ” — Yobu 9 : 24 ; ôr Genese 3 : 23 , 24 . Doo u se pase Yehova mbamzeyol asev ken msen er Davidi kpa er nahan . Er nan ve ú lumun a kwagh u apostoli Yohane yange nger ken 1 Yohane 5 : 3 laa ? Nahan Yehova za due a ve ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u Zege@@ mnger u Nyian la , alaghga er nahan ér ior nav ve de nenge ityav ga . ( Ese@@ kiel 34 : 16 ; Luka 19 : 10 ) Ka se nenge or u nan v@@ ôr ken jijingi la ser ka iyôngo i i̱ saa yô — se mba nengen ser kwagh u nan gande a gande je ga . 11 :⁠ 1 ) Kwagh u sha uhar yô , a ôr kwagh u “ mfe u kwagh@@ myer u Aôndo , ” N@@ W . Sha nahan yô , alaghga ve fatyô u nengen a m@@ kposo u vesen u a lu hen atô u paradi@@ so wase u ken jijingi ne man tar u Satan ú ú saa ishe ne ga . Ken anyom la cii a ôr ú ac@@ in imôngo je yô , a nôngo u fan hanma kwagh u ker cii ken it@@ you . Yange m g@@ ure inya m su@@ gh Yehova sha ci u kwa ne kpa a nenge sha mbamgbe asev yô . Kpa aluer or fa u eren kwagh sha “ kwaghfan ” yô , nana “ er kwagh á kure vough . ” U K@@ ur@@ an I@@ y@@ av man Ishima man A@@ ng@@ ahar A@@ se Saan mo iyol kpishi u nengen er mimi u Bibilo a gem uuma vev kpaa yô ! Gba u ve mban ne vea venda atesen a aiegh a á har sha Bibilo ga shi á we Aôndo aiegh iyol shi á nzughul a awashima na kpaa la . Mbamaren man Mbakristu mbagen mba ve tse ken mimi yô vea fatyô u taver or ishima ér nana hen sha kwagh u tseghan iyol i nan man batisema u eren . Nahan gbenda u ú lu zan sha u la ua za a we a za kighir han@@ a ? Nahan kpa , A@@ na ts@@ aan ken tempel ga , sha ci u ter na lu or Lev@@ i ga , lu or u ken “ tsombor u A@@ sh@@ er . ” Mkaanem nam kaa ér : “ T@@ su@@ wa uma sha er ú lu uma , we a tsombor wou ; er TER , Aôndo wou , A̱ doo u ishima ” yô . Kpa ken inyom i 200@@ 5 la , Ch@@ er@@ i ngohol tom u eren u@@ fi@@ im mba g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an uhar ken tar u Ch@@ ina , man kwagh ne na yô , gba hange hange u una hide a yem ken H@@ ong K@@ ong . U nenge tom u pasen kwagh hanma shighe la nena ? ‘ KA AN nan lu Aôndo ? ’ M de ish@@ or i kpe@@ hen , shi m kera nyôr iyol ken aeren a ityô yam eren sha kwagh u ku@@ ugh la ga . I@@ ca ia gba ga tsô Aôndo una tim ior mba ve eren akaa a van mbagenev a ican la cii shin tar ne kera . “ Wan@@ akiriki ” ne k@@ ur tom na sha u gb@@ eren ityakerada i pasen Bibilo shi tesen er a henen kwagh shi a z@@ aan mbamkombo vough vough yô . De l@@ ahan akaaôron a u@@ profeti ga . ” ( 1 T@@ es . ( Mbaheberu 12 : 9 ) Nahan mlu u k@@ ang@@ en@@ aa u he ’ tsombor la una fatyô u lun ijiir i ikyar i wanye nan ye a Yehova la ia fatyô u vesen yô . Aluer se mba eren sha iyol@@ tseghan yase shi suur sha Yehova a ishima yase cii yô , se lu kaan a na s@@ ér : “ U ngu ijiir yam i y@@ eren man iy@@ ou@@ utya yam , Aôndo wam u m suur sha a We ne . ” ( Ps . ( Yohane 8 : 5@@ 6 - 5@@ 8 ; Anzaakaa 8 : 30 , 31 ) Hegen Aberaham ngu m@@ nya shin ku , ngu keghen mnder u a va nder un shin ku una lu uma shin tar sha ikyev i Tartor u Mesiya la . — Mbaheberu 11 : 8 - 10 , 13 . Nahan u ny@@ u@@ men u iin or la lu kwaghbo , man ashighe agen yô lu ikyav i tesen ér Aôndo gema ijime a nan . — Yeremia 25 : 32 , 33 . ( 1 Mbakorinte 1 : 11 – 13 ; Mbagalatia 2 : 11 – 14 ) Nahan yô , á taver mbananjighjigh a na imôngo mba ken Roma asema wener : “ Aôndo u ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un A̱ na ne , . . . sha u né civir Aôndo Ter u Ter wase Yesu Kristu sha ishima i môm man sha imo i môm kpaa ” yô . I fa iti i yange i yilan Satan shighe u lu ort@@ yom u mimi cii ve va hemba ato la ga . Ngeren ne shi tese se er i doo u mnder u i nder Kristu shin ku , i ne un uma u kpen ga Sha la , una bende a vese man tom wase u pasen kwagh u Tartor la yô . U@@ d@@ as@@ enda mba yange i yilan ve ér S@@ S mbara yange ve soo ér ma shighe môm kpa i de ne se kwaghyan u doon ga . 1 : 3 - 5 , 9 ; 4 : 15 , 16 ) Sha nahan yô , shighe u apostoli Paulu lu kuren washika u nger hen a ve la , a kaa ér : “ M@@ lumun u sha mh@@ ôôn u Ter Yesu Kristu a̱ lu a ieren yen la . ” ‘ E@@ ev Mb@@ u Ici@@ ghan@@ jiir U Mimi La ’ — Kwagh u T@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la á til sha mi yô ( Yohane 8 : 44 ) Satan ka a nzughul a ior i vihi kpen kpen . Yehova ka a nenge ér un haa u iveren na je ne@@ er haa inya . ” Er Nan ve i G@@ be u a M@@ ar Ior He@@ gh@@ e ? A tim ku , or@@ ihyom wase ua me@@ men ga la gbem sha won . Er Yehova a doo se ishima sha mimi yô , doo se tsung u eren ishima na . 4 : 3 - 6 . V@@ e@@ gher u sha uhar u mpin u hiihii la pine mba ve soo u eren batisema la aluer vea tsegha ayol a ve sha ci u Yehova ér vea er ishima na yô . * ‘ Be@@ ba u nyian er kp@@ agh ’ nahan la , lu môm ken ici@@ gh ki nyian d@@ in@@ de@@ e ki yange i waan sha ak@@ ondo yô . Nahan cii kpa , alaghga a fatyô u eren sha ishima i mbayev , aluer u eren nahan la a lu u p@@ eren tindi u Bibilo ga yô . Ior ker igbenda i vea de u gban angev shi been iyol shi kpen ica i gba hegen . U tesen ikyav yô , ior kpishi mba a u@@ vi@@ di@@ o shin ngeren mba i veren ve hen ijiir yase i j@@ w@@ .@@ or@@ g tseegh la ga . Kpa hegen yô , ieren ne samber wuee . K@@ u tese ér Yehova ka Aôndo u ôron ijir sha mimi , u a eren kwagh a uumace mba asorabo , kpa a lun wang her , a hông@@ or icighan@@ mlu na ga yô . Doo u wuese mbayev mba ve til dông nahan la . Se za hemen a tom u geman ior hingir mbahenen ne zan zan hanma shighe ? Anyom imôngo hegen , tele@@ v@@ ishen za hemen u lun kwagh u vesen u a ye ior shighe yô . Lu a mbam@@ shi nav di er se nahan . 10 : 28 , 29 ) Yehova kegh iyol u nan se iwasen i kwagh a gbe se sha mi la cii , sha er se ungwan un u a lu Tor u He@@ mban sha W@@ on Cii la , shi se za hemen u lun sha ikyev i Tartor u Mesiya kpaa yô . Aberaham tese jighjigh u nan , nahan a kegh iyol u nan naagh sha Is@@ ak@@ a Aluer se kôr iyol yase tsaha ga yô , a kera saan se iyol ga shi se hii u y@@ u@@ wen mbagenev kpaa . A shi a kaa ér : “ Yange m shi kaan ken ishima yam mer , er Yehova a lu “ Aôndo u sar sar , N@@ W ” yô , saa kwase a vôso nom ve a saan nan iyol ga . Nahan Yehova kaa a ve ér : “ Ka er ne kaan ner : T@@ e@@ b@@ ur u TER ka kwagh u injaa ga yô . ” “ Shighe Na ” La Z@@ u@@ lum Ngeren ugen kpa ngu ken Marku ityough 13 u á er kwagh sha kwaghwan u Yesu wa mbadondon nav ér ve kuran la . “ Kpa hanma or u nan ver ato her a mo yô , nana tema doo doo , ishima ia yô@@ h@@ ôr nan , nana kera lu a mciem ma cian ican la ga . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 1 : 33 . 4 : 5 ) Ka loho u dedoo u nyi se mba dondon Yesu se samber a mini ? Kwagh u vesen u takerada u Mbaromanu u ôr yô ér , ka mba ve ne Yesu Kristu jighjigh la tseegh vea war ye . Nahan kpa , Yehova Aôndo , Tor u He@@ mban sh@@ a@@ won cii la yô , ngu nahan ga . K@@ ER@@ A shi ica ga tsô Yehova Aôndo una mough num a mbaaferev . Ve lu ker ka kom er inyom i môm nahan yô , i hide i yem a ve ken tar u H@@ ung@@ ary , ape sho@@ ja i tar u So@@ vi@@ et pase Á@@ d@@ á@@ m ken uiky@@ angen tu@@ h@@ wa sha shighe u ur@@ ah@@ e ken inyom i 19@@ 45 la . Or u nan lu nan naagh la di ye ? Yesu yange kaa ér : ‘ Ter Aôndo wase A̱ doo se ishima a ishima yase cii man a uma wase cii man a mfe wase cii . Shi or u nan we ndor a vese yô , nana̱ doo se ishima er se iyol yase nahan . ’ Anzaakaa 28 : 14 kaa ér : “ Á saan or u nan cie TER gbem la iyol , kpa u nan ci@@ gh@@ ir ishima i nan yô , nan gba ken kwaghbo . ” ( Luka 22 : 42 , 43 ) Kape nyian kpa Aôndo una fatyô u tin@@ d@@ in ma ijende yase nana va taver se ishima shighe u ishima i yen se kpishi je la . • Lu sha ci u atô@@ akyaa a vesen ahar a nyi Yesu kpe ? Hegen ne , m ngu eren tom pania ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man shin ity@@ ô@@ tar la . • Ka hanma shighe H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia er tom u pro@@ fe@@ ti@@ i , man shighe ve la lu nena ? M umbur er yange m hii duen kwaghpasen u sha uya uya la ve lum yô . Yesaia 60 : 22 ngu iv@@ in nena ? A@@ zende a na kpishi lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe la , man a nenge er saan ve iyol yô . ( Aerenakaa 16 : 6 - 12 ) Hen shighe ne , Paulu nenge er Timoteu a lu a iwasen kpishi yô . Or@@ sule la de ér mo m kôr ha@@ ya ken an@@ you na u cuku ugen hen ag@@ ar ne . 1 : 20 ) Cii man se̱ zua a mlumun sha mpin ne yô , saa se time sha kwagh u Aôndo a pase se ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la . Hii nan ve i doo u ú taver or u ú henen Bibilo a nan la ishima wer nana za mbamkombo mba Mbak@@ rist@@ u@@ u ? • Diabolo h@@ ônon se sha kwagh u inyaregh ki keren nena ? ( Anzaakaa 10 : 22 ; Mateu 6 : 3 , 4 ; Luka 14 : 12 - 14 ) Sha mimi yô , ka sea er erdoo a or u nan civir Aôndo a vese imôngo man nan lu ken ibanave yô , kwagh la ka a doo Yehova ken ishima je i zua ga . Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u idya man “ aeren a iyolough ” agen ér nga hendan a i@@ er@@ tom i icighan jijingi ken or , shi ma kaa ér “ mba ve eren amba@@ akaa ne yô , vea ya dyako u tartor u Aôndo ga . ” Mbat@@ esen mba aiev mba eren tom nena ? Shighe u orgen u i mar un a i@@ wan sôn Peteru man Yohane inyaregh yô , Peteru kaa ér : “ A@@ z@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria yô , m ngu a mi ga , kpa kwagh u m lu a mi yô , ka un me na u ye ; zende ken iti i Yesu Kristu Or@@ n@@ as@@ are@@ ti . ” ​ —⁠ Aerenakaa 3 :⁠ 6 . Tindi u Aôndo wa sha kwagh u t@@ war la kaa ér nyi ? Mbakristu fa ér aluer ve mba eren sha tindi u i we ken Bibilo ér ve waan mbagenev ikyo , shi ve doo ve ishima er iyol ve nahan la yô , mba eren kwagh u dedoo . M@@ ika , profeti u Aôndo , yange tsen@@ ga ôron ér : “ Me zua ve imôngo er iyôngo ken ity@@ ôr nahan . ” 4 : 3 . Shin er m hembe anyom 9@@ 0 hegen nahan kpa , Yehova , u a lu inj@@ in@@ ia u maan akaa u hemban sha won cii la , ngu taver mo agee her shi taver mo ishima kpaa ér m za hemen u civir un her . E@@ s@@ s@@ ly kaa ér : “ A@@ zende a am a ken mimi kpishi er akaa ne , nahan m nenge kera lu akaa a a gbe a zough sha mcivir wase la hemba gban kwagh ken uma ve ga . Nahan kpa wa ikyo : Zum u ne ôr ma kwaghwan ken ivur ruamabera yô , pase gbenda u we iyol you u dondo kwaghwan shon la , i de lu gbenda u kwase wou shin nom@@ ou una dondo un la ga . Sha nahan yô , ikyav tese ér Paulu lu ngeren Timoteu kwagh sha ieren ne ga shin lu kôôm ma or u yange nan lu eren kwagh nahan kpaa ga . Shi ka iyua i sha mar@@ ami i or shin mfe u nan u tsera tsera una na ve nana tile sha jighjigh kpaa ga . I@@ ca gba ga maa , un man Ng@@ ôm ve hingir Mbah@@ enen Bibilo . ( b ) Aluer se soo ser Yehova a lumun a vese yô , kanyi i lu hange hange i se ere ? B@@ ri@@ an : H@@ ist@@ er@@ i doo tsô . Ka ve je ne : Ka hanma shighe “ zege@@ can ” la una hii ? ( 1 Pet . 2 : 21 - 23 ) Yesu yange na jighjigh ér Yehova una nenge sha zayol la sha gbenda u a soo la man sha shighe na kpaa . Er A@@ bel hen kwagh u Yehova sha u gbidyen kwar sha akaa a Yehova a gbe la , man uityendezwa nav kua akav a mbacivir Un mbara ver la yô , jighjigh u A@@ bel lu taver seer a seer . Aluer se er nahan yô se nenge er Orkristu u nan civir Yehova a ishima i môm shi nan eren nahan sha jighjigh la nana zua a mk@@ or u mimi yô . A doo u a na je ka u tu@@ nan ga ! I zua a mkaanem man ken takerada u pasen ase@@ mber u i yer ér A Greek - Eng@@ lish L@@ ex@@ ic@@ on of the New T@@ est@@ am@@ ent and O@@ ther E@@ arly Christian L@@ it@@ er@@ ature la . ( Genese 3 : 1 - 6 ; Yobu 1 : 9 , 10 ; 2 : 4 , 5 ) Nahan kpa , Yehova er kwagh fele sha u keren gbenda u sôron mzeyol u yange lu inya ne . Yehova una lumun we kpa ? Shi nenge ase ijiir igen i alaghga mbamhen mb@@ ab@@ ov vea due yô . Aluer se ôr Ekesodu ityough 14 yô , se nenge er Yehova yange yima ior nav sha agee a na a kpilighyol a yange tese la yô . Tsô ve pine un ér : “ Ka sha nyi man u a doo u ishima la a hembe u@@ do@@ on@@ shima u@@ gen@@ e . . . ? ” Mar@@ c@@ us : U ôr shami vough , man a lu hen an@@ shighe kpuaa tseegh ga . Er msen hen Yehova a tese u gbenda . Yange pase Tor Davidi wang ér una kuran un hanma shighe , ‘ ishe Na ia lu sha a na . ’ Mba ve lu nan Aôndo icivir la cii vea ember nyi ? Man hemba ka a inja u ungwan kwaghwan na ne hen tsombor u mbagenev ve lu mba civir Yehova ga yô . “ Ka sha M - iv u ken Ishima man Z@@ wa u Er Kwagh Y@@ e ” Shighe u mbagenev ve soo u tseghan ayol a ve sha ci u Yehova yô , alaghga mhen u ve henen ér vea er isholibo shi vea yina sha iky@@ aren , shi Yehova una venda ve la , ngu a na i taver ve u eren nahan . U nenge sha ashe ou , er i sho@@ ja i Mbaromanu kura ikyav hide gba yemen yô ! Gba u se fa Mkaanem ma Aôndo tsema tsema . Alaghga ú ngu gumor . A gema a kaa ér : “ Aluer M@@ ea ôr kwagh dang yô , ma u pase kwagh shon la ; kpa a lu sha mi yô , ka nyi u tem sa@@ mba ? ” I@@ wer ngi kar yô , shi i soo ér a tôô are@@ ki la a yem a mi pe gen , kpa kwa ne yô lu Mb@@ al@@ ev@@ i mba ve lu Mbak@@ o@@ h@@ ati la tôô un sha av@@ ande a ve er Aôndo tese nahan ye , nahan kwagh kera za iyol ga . 7 : 4 - 16 . Una rumun we kpa ? ” ( Mal@@ aki 1 : 3 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a a k@@ ur ne wase se u nan Yehova jighjigh taveraa ser k@@ ur uityendezwa nav . Kwagh ne doo mba@@ y@@ ev@@ makeranta mban kpishi , nahan ve cii ve lumun ér mimi yô , Mbashiada mba Yehova mba pasen ior akaa a ken ityough vev ga . Ieren yase i dedoo la i b@@ enden a mba ve nengen aeren a ase la nena ? Gbenda u In@@ j@@ aa u Nan M@@ lumun sha M@@ pin Ne Satan “ tese [ Yesu ] ity@@ artor i sha won cii fese . Tsô di@@ abolo kaa a Na er : Me na U tahav mb@@ un cii kua icivir i mbu kpaa . ” Er An@@ na - Pau@@ la nôngo kar a mbamzeyol nav mbagenev kera yô , maa á hii u zan mbamkombo n@@ du@@ ur n@@ du@@ ur je . U tesen ikyav yô , yange kaa a Aberaham man S@@ ara ér ve ii wan ve iti ér Is@@ ak@@ a , inja na yô ér “ A@@ h@@ an . ” De se yar nen tom a hanma ian i i dugh cii sha u tan iv@@ or i mimi u Tartor ne a u hiden a uwegh jime shio . “ I@@ y@@ ôngo igen , ” i Kristu i i lu seer ng@@ een a ngee la kpaa ngi suen mba i shigh ve mkurem u eren tom i@@ vangeli ne . Mbakristu mba sha ayange ne tagher van@@ ger a mbamtaver man mbamzeyol mba tar u Satan ú ve a mi sha ve vough er ip@@ yaven i Ga@@ di kpa tagher a mbamzeyol nahan ; se mba a ma mk@@ or u sha ivande u una y@@ á@@ ng@@ é se u nôngon a mbamzeyol mban ga . Yange vaa af@@ an@@ yô sha kwagh u tsua u eren nee ? ▪ De kera ti@@ mb@@ ir kpishi ga maa pine or@@ ya la mnenge u nan sha kwagh u itinekwagh i tra@@ k la a lu ôron la . Diabolo yange lu a awashima u bo . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Nyian ne kpa , mimi u ke ’ Ruamabera mgbegh@@ an or u eren ieren i dedoo , kua mba ve nyer it@@ you ke ’ ifer i any@@ ighe kpoghuloo mbara je kpaa . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , anmgbian u kwase ugen nger ér : “ M ngu a anmgbianev 13 , man hanma shighe yô ka m nôngo mer me pase ve kwagh sha aeren am kua iliam yam cii . Yesu lam a na sha ishim@@ avi@@ h@@ in ga , kpa a ôr kwagh a na kundu kundu , a kaa ér : “ Wan@@ kwase , jighjigh wou u nan war u ve ; yem bem bem , angev ou mb@@ u̱ bee u . ” — M@@ ar . Ka nana er nahan yô , Yehova a nenge ér ‘ ishima i nan ngi jighilii ’ nahan a er a nan “ dedoo . ” — Ps . I@@ y@@ ua shon la — ka mfe u a lu ken Mkaanem ma Aôndo je la — í tôô i̱ í kar sha “ akaa a injaa a i yer yô . ” Mbashiada mba Yehova fa er i taver u kôron iyol tsaha yô . Kape se kpa Aôndo a ne se Mkaanem nam ma lu pasen se er akaa a lu geman shin tar sha igbenda i vesen je la . Yesu lu ôron heen ér nyi j@@ imi ? Ishima i yange m kange la ngi a gema kposo ga . Sha kwaghôron u Yesu yô , gba u Yehova una vande doon se ishima hiihii . Yange ve lu zamber Yesu ér a bugh ve ashe sha ivande . A@@ eren a ou hingir a Orkristu ve@@ e ? Ieren na i tilen sha mimi man gbenda u ng@@ ôm sue un a ishima na i môm la wasem zan zan nyian . Yange Aôndo shighe Yesu mkurem shin tsua un ér a lu sha ian i injaa sha u kuren uityendezwa nav . Hii nan ve or@@ perapera nan lu er ka kon nahana ? S@@ aa ior vea wuese kwagh u se er la ve una lu u injaa ga ; kpa saa kwagh shon una doo Yehova u “ a nengen ken myer la . ” ( Yohane 3 : 16 ; Mpase 7 : 17 ) Kwagh ne una er hanma sh@@ igh@@ ee ? S@@ aa Yehova Una Lu Or Kp@@ ôô kpôô hen V@@ ese Er iwanger i jijingi i i dugh ken Mkaanem ma Aôndo la i lu tan sha a@@ vese , shi icighan jijingi u Aôndo kpa a lu wasen se yô , se fatyô u “ eren kwagh u dedoo . ” Ka nyi mbagenev ve tsough u eren nyian sha u kuran iky@@ ar@@ yan ve a Yehova ? Nahan se nenge ser , gba hange hange u se er tom u pasen kwagh ne kpoghuloo , se wase ior ve fa or@@ ihyom u nan lu vihin tar ne ga he ? A kaa ér : Ter averen agen a batisema u eren a ve a mi la . Aluer u time sha mlu wou sha mimi nahan yô , kwagh ne una wase ú , wea lu a tahav shi wea kange ishima u eren tom u pasen kwagh ken tar ugen kpa u fa . ​ ​ —⁠ Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ F@@ a Iyol You ” la . U lun ken icighan@@ mlu ne yô , se z@@ aan mbamkombo Mbakristu n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi pasen loho u dedoo kpaa . Alaghga er yange ú nôngo kpoghuloo nahan kpa , ii la lu di her tsô . Ka er Peteru lu vea anmgbianev nav mba ken Kristu mban ve hingir u ungwan ib@@ aver i kpilighyol ér iyol i Yesu kera ngi shin u@@ war ga ye . Nenge ase er Yesu yange lu a gbashima sha tom u pasen kwagh yô . Davidi yange ngeren a nger Pasalmi 34 been nahan maa a ungwa kwagh u er ior mba ken gar u N@@ obu , mba Saulu wua ve cica cii kua upristi kpishi la . 24 : 45 - 47 ) Lu u una er tom a unô ? 20 : 1 - 3 , 6 . Nahan kpa , ken anyom 30 a karen ne cii , ka mo tswen m lu Kwa@@ se@@ shiada hen tsombor wam ye . ” Shi mbagen ka i taver ve u kôron no@@ mbor ve tsaha , nahan ashighe kpishi ve ôr akaa g@@ es@@ egh@@ ee . Ka a dugh or ken tiônnongo kera yô , kwagh la a wase nan u hiden taver ken jijingi nena ? Kwagh u hemban cii yô , er tom wou u Orshiada u Yehova u wuese Aôndo shi yôôn loho u dedoo u Tartor la sha gbashima . Kpa ka i er a sha u taver ior ishima u suur sha bo@@ tar u Satan ne . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Ken inyom i 19@@ 8@@ 6 la , i erem batisema m hingir Orshiada u Yehova , inyom kar i môm yô , kwase wam kpa er batisema . M@@ til sha mimi tese mlu u or eren kwagh wang , sha jighjigh man sha perapera , shi lun a ish@@ ô iyol kpaa . Takerada u Daniel tese ér kwagh@@ ngeren u ú ka u mimi , u̱ profeti u ke ’ Mbaheberu u ngise lu ke ’ derianyom u sha uta@@ ankar@@ uhar man at@@ ar@@ atar C.S.@@ W . la yange nger yô . I@@ ca a gba ga tsô Kristu una tim bo@@ tar u Satan ne kera . ( I@@ c@@ am 1 : 6 ; 2 : ​ 10 - 15 ) Ka kwagh u Mbakristu mba lun kwa@@ v vea fatyô u henen ken kwagh ne je ne : Shighe u ve lu sô@@ ôr ayol a ve yô , gba hange hange u vea kura ikyar ve la sha er vea er hông@@ or ga yô . Yesu Kristu hemen ior mba Yehova ken tar u Satan ne anyom imôngo hegen , er Mose yange hemen Mbaiserael ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo nahan . Yesu kaa ér : ‘ Hanma kon u injaa ngu um atam a injaa ; kpa kon u bo yô , ngu um di atam a bo je . ’ A@@ ka@@ a@@ ôron a ve lu a gbil@@ ini@@ gh shi a vihi ior mba Aôndo mbagenev kpaa . Ior mba ‘ mbamhen shin mbamzeyol ve ngee ’ ve ken asema la vea tsa a due ken mlu la kpa ? A shi nan kpa kwaghôron u profeti ne yange hii kuren shighe u Mbam@@ e@@ de man Mb@@ ap@@ er@@ shia va sha u va timin gar u Bab@@ ilon ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ Y . Shi anmgbian u kwase ugen u a lu kwa@@ v , u zege@@ ahumbe ugen vihi ya na , nahan hen ér kwagh hemba un a hemba je shi k@@ unda un iyol saa her yô , yange ôr mkaanem man shighe u i na un iwasen yô . G@@ wa@@ ikyaa u eren man iti zan man inyaregh ki lun a mi kpishi k@@ ia fatyô u nan or mk@@ om ken um@@ aa ? 38 : 1 , 2 ; 40 : 6 ) A@@ tse a nan@@ den nagh la lu tesen ér Aôndo kegh iyol u ngohol nagh ku Yesu una na sha uma na , u ken mlu u orumace la . ( Heb . Se@@ ̱ de b@@ undu nen mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga , kpa sé taver nen asema ayol a ase , i̱ seer eren nahan er ne nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ” Shi yange i gba u me umbur iyol yam mer shighe u nom@@ om a lu nôngon ér una er sha mbamhen mba m dugh a mi sha igbenda i una nenge sha wan la yô , doo u me kera ker ng@@ egh ng@@ egh ga . ” Er se lu Mbakristu mba mimi yô , ka se nôngon sha afatyô wase cii ser se tese hanma or dooshima . Nyian kpa mba@@ vendan mimi mba anger ior mba Aôndo . Yesu man Ter na cii mba t@@ angen iyol ga . ( Mbaromanu 15 : 5 ) Aluer se mba a mhen u shami yô , mba@@ a@@ gbe mba Satan una wa sha gbenda wase kpa vea yange se iember ga . Kwagh ne tese ér iorov uhar ka vea lamen shighe môm yô , i gba u u tsua or môm ken a ve u u kegh ato a nan yô . ( Genese 4 : 3 - 8 ) Nahan , uumace mba utar mba hiihii mbara maa hu@@ le gb@@ end@@ atesen u wang u or u yange na ve uma lu tesen ve la kera , ka Aôndo u á ne ior nav kwaghwan sha er vea zua a mtsera je la . A@@ yange nga kar yô , S@@ on@@ ia hide hii u lamen kure kure , shi a seer fan Bibilo i lu henen la kpaa . Se fatyô u suur sha kwaghfan u Aôndo u a hembe cii la dông ! Nahan er ve nyôr nongo a Mbaf@@ ar@@ ishi mba n@@ orom ikyaa la yô kwagh ve hemba vihin cii , sha ci u a@@ dooga ve hemban n@@ orom ikyaa a mbat@@ esen vev mba i na ve ibo la . Aôndo yange ‘ hingir er or u k@@ enden i@@ gb@@ ur sha a@@ ze@@ er kera ’ nahan sha nyi gbenda ? Er nan ve i lu hange hange u Mbakristu vea lu p@@ ere ? I pase kwagh u a lu jighjigh u nan yô ken Bibilo , nahan kwagh ne wase se u fan ér ikyav ka kwagh u hange hange . Shighe K@@ ar u C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Ga 25 Shi pasalmi ugen kpa kaa nahan ér : “ Or u ip@@ ira i doo nan la yô , [ Yehova ] kôr nan i@@ ho@@ m . ” N@@ gi@@ se Paulu nger anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem la wener : “ Se wanger nen ayol a ase sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii , se sôr nen m@@ tsegh wase , a̱ hingir vough sha mci@@ e u cian Ter la . ” Mba ve lu yan kwaghyan u bem ne cii , gba kpee u vea lu u@@ ange ken jijingi ga . “ Ve sur@@ um ishima kpishi je . ” — MB@@ A@@ K@@ O@@ L@@ O@@ S@@ E 4 : 11 . Peteru mough due ken te@@ mb@@ e@@ ya la kera , ishima na un ibo tsung je hingir gb@@ u@@ u . Ka i lu nyi ú s@@ ôn@@ on@@ o ? • Duteronomi 7 : 7 , 8 ? Mbagenev mba henen amba a im@@ akeranta la ka ve na Bibilo jighjigh shighe u ve nyer ú ky@@ agh la , kpa vea za been yô , ve gema ve lu mba du@@ ghun Bibilo as@@ ôngo ! 2 :⁠ 7 ) U wuese er u lu môm ken mbara mba Yehova a ur@@ ugh ve a ve a ve ikyua a Wan na la ga he ? ​ —⁠ Ôr Yeremia 9 : ​ 23 , 24 . Eli@@ h@@ u yange vande keghen ato ungwan iliam i Yobu vea ak@@ ar a na a atar la cii . E@@ i , de se nenge er i hii ve se ôr nahan yô . Kwagh ne una tese ér nan dondo ikyav i Yesu man Yehova , gadia mba we ishima a Mbakristu jimin cii — kua mbatamen kpaa — shi mba eren a ve doo doo kpaa . — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ; Yakobu 2 : 13 . Nahan kpa , shighe va kuma u me tsua kwagh u vesen yô . 2 : ​ 21 - 23 ) Ka i@@ mba@@ or i Yehova a ker ijende a nan je la . “ Vea K@@ ôr Ne I@@ ho@@ m ” Ka ve hen ér gba u vea tsua hanma kwagh u ve soo u eren la ayol a ve , nahan mba soon ér or a tsua kwagh sha ci ve ga . Ka u ia za hemen zan zan akuraior a sha tar cii aa zua a iveren , shi á kar timin mbaihyomov mba Aôndo kpaa cica cii . — Genese 17 : 7 ; 1 Mbakorinte 15 : 23 - 26 . F@@ o@@ to u shin kpe la ka : W . Ch@@ ur@@ ch@@ ill Yehova kaa ér : “ Me gema Yerusalem una hingir ati@@ h@@ i a al@@ ô@@ gh . . . Me gema ag@@ ar a Yuda á hingir at@@ se , ma or nana kera tema ken a ga . ” Kwagh u ityar i lu keren u lun sha tse@@ ene@@ ke u í la mough n@@ ungwa sha g@@ es@@ a man h@@ ua yô , kwagh er kera doo ga . Mba tesen gbashima sha “ tom u kwaghôron ” sha u kuran shi wan tiônnongo kwagh ken Mkaanem ma Aôndo . Mbat@@ amen vea fatyô u eren kwagh ne aluer mba eren msen cii henen kwagh shi mba timen sha kwagh shi mba tesen mbagenev shi hiden za sôron ve yô . Yesu kaa ér a saan amba ne iyol , gadia “ vea ide . ” ( Mateu 13 : 33 ) Ka kwa me yange nenge mbak@@ ôron ish@@ u haa kp@@ er shin Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia u lu ser@@ e@@ te@@ te laa ? Er ú lu or@@ tesen yô , ú soo di tsô wer ú tese or@@ henen la akaa nana̱ kimbir á nana kôr ke ’ it@@ you tseegh tsô ga . Er ka i gba u se y@@ aan kwaghyan ve se lu uma nahan , kwaghyan u ken jijingi kpa kape i gbe u se y@@ aan hanma shighe sha er se za hemen eren tom wase u pasen kwagh je la . Er Yesu yange vande fan wener Satan man nongo na vea hendan a loho u dedoo ne sha gbashima yô , Á ta mbadondon nav icin wener : “ Zum la vea na ne ken ican , vea wua ne kpaa ; akuraior cii aa kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am . ” Ka inja er hanma ijiir i ior ve lu yô , ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ngi her nahan . Sha mimi yô , kwaghwan u injaa u i nger ker la tesen se gbenda u hemban cii ú i doo u se kar yô . ( Luka 6 : 40 ) Mba@@ yev vea fatyô u fan inja or i u lu la , aluer u ngu or u ôron kwagh kpa eren sha mi ga yô . IN@@ I@@ A@@ V MB@@ I Y@@ E@@ HO@@ V@@ A V@@ EN@@ D@@ A L@@ A Zum u Daniel lu vesen a vese la , hanma shighe cii lu nan Bibilo icivir — shin er yange ôr i̱ mayange ga nahan kpaa — shi yange eren msen he ’ Aôndo hanma tugh kpaa . Kwagh u mbatamen mba Iserael er la tese ér a@@ kper@@ an lu ve ken ishima sha kwagh u Ese@@ kiel ôr a ve la . Ka ityesen i nyi se zough a mi ken Pasalmi 37 : 1 , 2 la ? Kpa mlu ve na ve ian i eren ityom i ne lu sha mi ne ga . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M A@@ SE@@ M M@@ A A F@@ AT@@ YÔ U T@@ A@@ V@@ ER MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V I@@ SH@@ I@@ M@@ A Heela tseegh ga , Ruamabera kaa a vese ér : “ Or u nan dondo sha perapera kua erdoo yô , nana zua a uma . ” Davidi kar shin p@@ ev u m@@ ure u ku@@ ugh kwa imôngo , ashighe ne lu ashighe a i lu keren un a ku yô . Nahan kpa , er se fe ser se mba eren kwagh u dedoo ne tseegh kpa , ka kwagh u nan se iember kpishi je . ( 1 Mbakorinte 6 : 1 , 7 ) Ikyav i Aber@@ am la i tese ér u l@@ ahan iti i Yehova shin van a ayôôso ken tiônnongo u Kristu yô , gu@@ da inyaregh ki saa se . — Yakobu 3 : 18 Kpa Paulu pase ér mbamkombo ka a@@ aven a se seer fan ayol a ase shi se te@@ v ayol a ase sha u se hemba civir Aôndo cii shi taver ayol a ase asema yô . Mba been yô , “ A gba pasen ve akaa a sha iyol Na ken icighan@@ ruamabera cii . ” — Luka 24 : 13 - 27 , 32 . Takerada ugen u pasen ase@@ mber a Bibilo kaa ér kwagh la “ lu tom u ican , kpa yange i er u vindi vindi a uwer gban shio . Kpa saa se lu a imba ieren la ga keng ve se kura mlu wase u Mbakristu la ye . U henen u nyôron tsuaa la una na a kundu se iyol . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la ngu tesen se u lamen ken igbar , man M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en la di tsaase se sha er se pase loho wase sha inja yô . Yange i tsengaôron ér a va de u eren a akaa agen a i eren ken mbamkombo mba Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yô . Or@@ ng@@ eren@@ kwagh ugen yange kaa ér nyi sha kwagh u Mbashiada mba Yehova , man ka m@@ vese u nyi ve zough a mini ? ( Yesaia 10 : 5 , 21 , 22 ) Shighe u un u a lu “ ic@@ eren ” i sha ikyav , i “ sha ikp@@ ugh@@ ur u Y@@ ese ” la una hemen la , una ôr ijir sha mimi . — Yesaia 11 : 1 . I@@ ji@@ r@@ ôron na i sha mimi la tese ér kwagh ne una er nahan kpee , kwagh u geman sha mi kposo una lu ga ! — Anzaakaa 2 : 7 , 8 . Ka hanma ijiir se gema sha u zuan a kwagh u hemen se gbenda sha er se tsua akaa a se soo u tsuan laa ? PE@@ E@@ J@@ I 22 . Kwagh u avur a Bibilo a dondon sha ivur ne a er la tese ér , gbenda u hemban jimin cii u Paulu lu ôron la ka dooshima . ( Luka 11 : 13 ) U er nahan yô , we kpa a doo u tsung shi ishima ia taver we kpaa , zum u u nenge er ago a u we tsembelee la a um atam yô . Nahan kpa , anyom a karen ken ijime la , gumor ne tsegha iyol na sha ci u Yehova , t@@ ôn@@ do@@ zwa ér una hemba veren ishima u eren ishima i Aôndo ken uma na cii . Nahan a shi ôron a T@@ erem ken zwa Jam@@ an@@ i ér , “ Er kwagh u ú soo cii , kpa de nyer nongo a B@@ i@@ bel@@ for@@ s@@ ch@@ er mbara ga ! ” Aluer se mba nôngon sha ishima i môm ser se ungwan kwagh yô , se lu ior mba tilen sha mimi . Akaa a Yehova a gbe la tese kwaghfan na ua fe je i g@@ an@@ de@@ ôron la nena ? Yesu tese m@@ kposo ne ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la . • kwagh u Yobu er sha atsan a á tser un laa ? Sha derianyom u hiihii la , i ver ak@@ um a u@@ ity@@ a a Mbaromanu ér a nengen ér bem ngu ken tar u Mbaromanu , i yilan bem shon ér P@@ a@@ x Rom@@ ana ( B@@ em u Mbaromanu ) . Nyian di kpa i ver M@@ zough u Ity@@ ar Cii ér a̱ va a bem . Gba u se er ityom yase er i tese se ér se er la . Mbat@@ omov mba Aôndo nyian kpa mba tagher a mbamzeyol mba ka ve na ve i gba u vea suur sha Yehova shi vea er kwagh sha ishima taver kpaa yô . ( 2 Samuel 12 : 13 ) Pasalmi 5@@ 1 tese er ishima yange i za un iyol kpishi sha isholibo na ne man er á gema ishima tsung yô . ( Anzaakaa 14 : 2 ; Mpase 21 : 8 ; 22 : 15 ) Man se fa ityôkyaa tsembelee je . Shi i ôr ken Yon@@ a 1 : 4 ér : “ TER tindi zege@@ ahumbe sha zege@@ mnger , nahan zege@@ ur@@ a@@ ahumbe ta sha zege@@ mnger , zan zan t@@ so gba nôngon u he@@ mb@@ en . ” ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Paulu yange tôô am@@ een ne kar sha usu u ua hi@@ a akaa a maan ya a mi a doon ga , kpa a dedoo er z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa kua a@@ wen a injaa nahan yô ua fatyô u hi@@ an a ga la . Kape nyian kpa Le@@ b@@ an@@ on á lu u@@ men atam a lun a inja sha ishigh ki Yehova je la . 32 : 1 - 3 — Eli@@ h@@ u yange va ape ak@@ ar a Yobu lu lamen a na la hanma shighe ? Shi ú nenge a mba@@ beenyol mba ve lu nôngon eren sha iyol tseghan i ve tsegh sha ci u Yehova la je ve we ikyo sha mbamzeyol mba iyol@@ been i ve ve a mi la ga yô . Sha nahan yô , icighan jijingi er tom u or@@ tesen sha u pasen Peteru ér kwagh u mbahenen nenge er la , lu mkur u kwaghôron u profeti u tsuaa la . Ka iyange ka i wase un u fan vegher u una pur@@ ugh a yem ye . Een , mci@@ e@@ aôndo ze a or ken uiky@@ angen ga kpa gem pasen or to@@ ho , ve a iy@@ ugh ga kpa ka gem ka lu msaanyol . Kpa te@@ gh te@@ gh tsô ior mba tahav hange ve la hii u hemen ken atôônanongo , tôôn ati@@ at@@ om a keren icivir sha ci ve ayol a ve . ( Yesaia 30 : 21 ) Alaghga mbagenev vea pine ér , ‘ Aluer mbamaren mba zan mbamkombo mba tiônnongo a ônov vev hanma shighe yô , ityôkyaa shi ngi i henen Bibilo a ve je kpa ? ’ I pase iky@@ ar@@ yan ér ka gbenda u iorov uhar ve nengen ayol a ve shi ve eren kwagh ayol a ve yô . Ôr Pasalmi 45 : 16 . Í gema a@@ vegher a Bibilo ken ijô kposo kposo hemba 2@@ ,@@ 3@@ 00 . 5 , 6 . ( a ) Ka hanma shighe cii ihy@@ agh i lu kwaghbo y@@ ee ? ( Genese 18 : 9 - 11 ; 21 : 1 - 3 ; Mbaheberu 11 : 11 , 12 ) Yange Is@@ ak@@ a , wan ve u nomso la kom anyom 25 nahan yô , Aôndo kaa a Aberaham ér a̱ tôô un a̱ na naagh a mi . ( Luka 5 : 8 - 10 ) Yesu soo wener i de lun mciem ma cian or@@ tesen ma mgbegh@@ an mbahenen nav ga kpa i lu dooshima u ve lu a mi sha mimi mba injaa mba a Aôndo la . Yange ngohol tom la a ishima i môm . — Aerenakaa 6 : 1 – 6 . H@@ ag@@ ar yange naan kwa@@ se@@ ya S@@ ar@@ ai , u tôô un tom la icivir ga , nahan S@@ ar@@ ai he@@ e un , maa H@@ ag@@ ar yevese yem ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . U se lun a ieren i hiden a iyol ijime ne ngu a wase mba ve lu wan se kwagh la kpaa . Shi i wa se kwagh ken Pasalmi 10@@ 7 : 31 , 32 ér : “ W@@ u@@ ese TER sha erdoo Na , man aeren a Na a kpilighyol a A eren a ônov mba iorov yô . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or la lu “ karen sha gbenda i@@ kua i@@ kua [ a ] ini@@ u@@ ugh ki gbenda [ u a@@ gba@@ ga ] , a kôr gbenda u hen ya na , shighe u ai@@ k@@ ighe a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh . ” Gba u mbatamen vea nenge sha ityom i ve lu a mi ken tiônnongo la kua sha tsombor ve nena ? Yesu yange lu ôron kwagh u hanma Orkristu u nana ko@@ so anmgbianev nav sha kwaghyan u ken jijingi shinii ? Paradi@@ so wase u ken jijingi ne gba se kwagh kpen kpen je . Ka hanma shighe nahan a fatyô u sh@@ aren or ijir ér nan er aie ? Mba@@ yev makeranta mbagenev ka vea pine mpin , man a na ve mlumun sha mi g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , i ngô@@ ôr duen ve ishima ga . He@@ mba doon u se z@@ enda u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba uma ityô ga , kpa se ker mlumun u Aôndo — ka gbenda u kwaghfan u mimi man msaanyol kpaa je la . Se er tom a an@@ zaakaa sha inja ken tom wase u pasen kwagh la nena ? Paulu yange lu or u tse@@ en ishima shi waan ior ikyo kpaa , nahan doo mbatamen mba ken tiônnongo u Kristu u sha derianyom u hiihii la ishima kpen kpen . Nahan kpa , ashighe kpishi Aôndo yange ôron mb@@ ang@@ eren Bibilo mkaanem ma vea nger ga , kpa yange a wa mbamhen nav ken asema a ve sha ivande , nahan ve mase ngeren mbamhen mbara ken mkaanem ve@@ m . Aluer anmgbian ngu a kwase man mbayev yô , á time sha mlu u hen tsombor u nan zum u i soo u fan aluer nan kuma u lun di@@ ak@@ on shin ortamen yô . Se kpa , Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér se eren nahan vough — ma kaa ér , “ kar nen u@@ jijingi , shin ka her Aôndo ve dugh je@@ ou ? Mkaanem ma profeti ma ú er la pase se akaa a a er ken “ iyange i Ter , ” i i hii shighe u Kristu tema tor sha ken inyom i 1914 la . Eren a mba ke ’ tiônnongo sha icivir Shighe u kwagh a lu nahan yô , alaghga se kera ver ishima sha kwagh u Yehova a vande eren u wasen se la ga . U tesen ikyav yô , se hen Mkaanem ma Aôndo zu@@ lee yô , ka mbampin mba vesen mbagenev mba se va hingir u zuan a mbam@@ lumun sha mi je ne : I@@ ti i Aôndo ér nyi ? M@@ AR@@ G@@ AR@@ I@@ T@@ A vea nom na R@@ a@@ ú@@ l yange ve er Yehova tom u pasen kwagh hanma shighe la anyom imôngo . Nahan je kpa , Mkaanem ma Aôndo kaa ér , “ or [ nana ] fatyô u timen fan tom u Aôndo A er sha hiihii je , zan zan mkur la kpaa ga . ” — Or@@ pasenkwagh 3 : 11 . I yila Aôndo ér “ Ter u A lu a mhôônom ma zungwen , ” gadia ka hen a na mhôônom ma dugh ye shi ka ieren na kpaa . ( b ) Ka ityôkyaa i nyi Yehova a lu van a mkur sha tar ne ? Shin er u@@ a@@ ah@@ e mban ka ve wua ior mba dedoo kua mba b@@ ov nahan kpa , i kaa ér ka kwagh u Aôndo a ts@@ ahan ior a mi yô . U F@@ a I I@@ a Doo La Ga ! Shighe kar yô , m va kav er i lu Mbashiada tseegh yange ve soo ér m v@@ aan mbamkombo mba Mbakristu ga yô . • Ka wea wase ior kpa mba wuese kwagh u ú er a ve la ga . Wan@@ ye ka nana lu u@@ ange hen tsombor yô , i gba u ua ts@@ wer akaa@@ yan agen , shi ua p@@ ande zende kua shighe u mbamaren lun vea mbayev mbagenev imôngo la . Doo u se gb@@ aan mbagenev iy@@ uh@@ we sha ci u ityom i i ne ve la ga , kpa se ver ishima sha u eren ityom i se lu a mi la . I@@ civir ka ia lu ga yô , kwagh ne a va a han@@ g hen ya shi ayôôso a lu kpoghuloo . ( Mbaromanu 11 : 33 ) Nahan wanger , mayange se fatyô u timen fan hanma kwagh u Yehova cii ga . Bibilo ka takerada u í hembe fan u sha tar cii yô . Gba u se de mfe u vough la a kôôm se . ( Yohane 14 : 28 ; 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Er m lu lamen a ijende yam sha kwagh u Yehova n@@ du@@ ur@@ u@@ u yô , mo kpa m lu hemban henen kwagh u Yehova ken ishima cii . ( Rom . 6 : 11 , 16 - 18 ) Apostoli ne ôr kwagh heen ter kwagh u or ‘ ungwan ityesen sha ishima i nan ’ la . Kpa ka tom u nyi se lu a mini ? Yange i yilan mba@@ a@@ kwa@@ ti mbara ér iky@@ or sha ci u ve gb@@ anger shin , ve za h@@ or sha zwa . Mbam@@ gbe mba icombor mba kwagh@@ môm ga . Nahan hanma or@@ ya nana hen sha mbamgbe mba tsombor u nan shi nana tsua kwagh u una hemba wasen u la . M@@ V@@ I@@ H@@ I U I L@@ U V@@ I@@ H@@ I@@ N T@@ A@@ R N@@ E L@@ A Bibilo kaa ér Aôndo una “ tim mba ve lu vihin tar la . ” Yange i na un tor@@ kwase u iniongo shon ken tar la kwa har . Nenge ase kwagh u yange ôr ne , a kaa ér : “ N@@ é kpe je ga . ” Yange kaa a Mbaiserael ér : “ Ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” — Yo@@ s . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , ka batisema u nyi Peteru taver mba ve lu ungwan a na la ishima ér ve ere ? De se time nen sha gbenda ugen u been a mzeyol ne ú ior kpishi ve fe ga yô . ( Mbaheberu 10 : 1 ) Yesu Kristu nyôr sha jim jim , sha ian@@ tom na i Zege@@ pristi u sha injakwagh la , sha u una na injar i awambe na sha u i̱ lu i@@ w@@ om sha ci u mba ve ne naagh nagh kura jighjigh cii yô . Mbagenev mba ve s@@ enge ér mba Mbakristu sha derianyom u hiihii la yange ve ny@@ iman ér Yesu va ken iyol i or ga . Bibilo z@@ om ve cii yila ér “ Zege@@ bab@@ ilon ” shin “ id@@ y@@ a@@ kwase . ” ( Mpa . Mo man nom@@ om cii se wase iorov hemba deri môm mba ve hen mimi yô . Or@@ gen u a hembe anyom 60 yô , kaa a or@@ pasenkwagh ugen ér : “ M ôr takerada ne kwa imôngo , man u sur@@ um ishima kpaa . Apostoli Paulu yange wa mbananjighjigh a na imôngo kwagh ér ve̱ ‘ de b@@ un@@ den mbam@@ kohol vev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga . ’ Jighjigh u nan ityendezwa i Yehova la yange ma wase ior u dondon tindi u ken Duteronomi 15 : 7 , 8 la nena ? Yesu kaa a vese ér : “ S@@ unda la yô , ka mk@@ ur@@ tar ; mb@@ as@@ und@@ an mbara yô , ka mbatyomov mba S@@ ha@@ av . ” Ka ve na jijingi ian ér a hemen ve sha u eren tom a Bibilo kua ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh . ” — Mat . • Ka iky@@ aren i nyi Yobu wa ishima a mini , man yange er nena ? Tom wase lu u l@@ ôôn iv@@ or i mimi er se fetyô cii . ( Or@@ pa . Aluer ma Orkristu nenge ér ishima hii u vihin nan ker shighe u nan lu lamen a or@@ nan@@ jighjigh a nan imôngo sha ma kwagh yô , doo u nana dondo kwaghwan u ken Yakobu 1 : 19 , 20 ne ; a kaa ér : “ Hanma or nana̱ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa nana̱ gema a̱ ngô@@ ôr a kwaghôron , nana̱ ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . Gadia iy@@ ugh i or yô , ngi ve a perapera sha ishigh ki Aôndo ga . ” Ior ka ve er as@@ enge sha kwagh u id@@ yaa shi ve gber am@@ o sha kwagh u i̱ , shi ve nengen i̱ ken u@@ fi@@ im sha u keren i@@ ember@@ yolough shi ve er i̱ ken myer gayô ken igbar kpaa . 33 : 27 . Kanyi i ne se iember i se lu a mi ken tom sun@@ da u sha injakwagh ne ? Kpa S@@ ara , u lu “ kwase jim ” la , yange tile sha ityough ki kwase u Aôndo u sha injakwagh , u a lu vegher u nongo na u Sha la . Una tese mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh gbenda Na . ” ken Awa@@ ke ! u J@@ an@@ awar@@ i 8 , 199@@ 8 la . Er i lu cii kpa , uumace — kua mba vea va lu vough la je kpaa — a gba u vea veren ashe a hemen u Yehova gbem sha won . Ve vaa af@@ an@@ yô sha u undun hanma kwagh , yemen za eren tom shin Bete@@ le ? Ken Ruamabera yô , ase@@ mber a ken Heberu man Grika a pasen ieren a a zough a m@@ gem la nga a ikyav i undun kwagh shin tôôn ishima sha kwagh sha . Kpa me fatyô u kaan a anmgbianev mer ve er tom u pania ga , aluer mo iyol yam m ver ve ikyav i dedoo ga yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen yase har sha tar u ung@@ un ne ga , kpa ka tar u he la , man a lu Tartor u sha u Mesiya la tseegh ua lu gomoti u una hemen tar jimin cii ye . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke kpishi t@@ una je bu@@ m ér Aôndo ngu ga . ( b ) Kwase ka nan na tsombor u nan cii u lu ken mkpeyol nena ? Akaa a ka ve ôron la nga lun or môm a iwasen ga . Gba u se tôvon ayol a ase hanma shighe . Alaghga ashighe agen a gba u se sôr akaa a vesen ken uma wase sha er se lu wang yô . ( 2 Kor . Kwagh ugen yô , aluer se bugh ma ivur Bibilo se ôr yô , se fatyô u kôron ijiir i ivur la i lu la ken ityough , nahan shighe u soo u zuan a i kpa a kera lu se ican ga . • Aluer u ngu timen sha “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” yô , aa wase u nena ? 9 : 1 - 23 ; 10 : 11 . G@@ be uwer u ungwan mbamsen mba sha ishima na ga . Ken tiônnongo ugen la , hanma kasua a hemen M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la shi a na akaaôron imôngo ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en la , shi hemen Iyoukura i H@@ enen , shi a hemen mkombo u Takerada u H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo la sha ajiir kposo kposo at@@ aan . Aluer i hembe gb@@ ande sha tô@@ gh ku iy@@ ô@@ gh yô , gb@@ ande la una hembe avur avur je a gande u kohol á kpaa . Er Yehova a tesen ér igbenda na cii , ngi jighilii la . Ka shighe u kwagh u i er ér se civir Aôndo a ishima yase i môm la i lu kwagh u k@@ und@@ un@@ yol kpishi je ne . Nahan kpa , E@@ la@@ ine ôr akaa agen ken Bibilo a a tese er Yehova a den asorabo la , shi gbidye kwar sha mi kpaa , nahan zua a m@@ sur@@ shima kpishi . Paulu nger ér : “ Satan . . . ka a gema iyol na er ka ort@@ yom u iwanger nahan . An@@ th@@ on@@ y : Kape i lu vough je la . Yange i nger kwaghôron u profeti ne anyom nga kar 20@@ 0 yô maa a kure sha A@@ le@@ kes@@ an@@ der u V@@ esen la , un lu tor u age@@ egh u Grika la . Wan u Aôndo bee Yehova sha kwaghôron man ieren je yô , a kaa ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” “ Shin ia ngô@@ ôr ” sha mnenge u orumace kpaa , i bu@@ m a vese ér “ ia va sha shighe u i ver la , a kar ken hemen ga . ” — H@@ a@@ b . Ikyav tese ér ka Yehova iyol na a tindi mbatyomov mbara ér ve za haa “ a@@ gb@@ ande a at@@ a@@ ankar@@ ahar a iy@@ ugh i Aôndo ” la sha a@@ vegher kposo kposo aa tar u Satan ne ye . Ka nyi ia va er iv@@ or i bo la , man a lu hanma shighe ? ( Ivur 15 ) Kwagh u doon yô , nongo u Aôndo nyian ne iv a amba@@ aior a ‘ wan kasev vev ikyo ’ la . A tin@@ d@@ in k@@ l@@ ase u a lu a iorov 5@@ 6 mba been makeranta ne yô , a lu mbam@@ ishen mba hemban iorov 8@@ ,000 je a lu tin@@ d@@ in sha “ ak@@ ighir a tar ” la . — Aer . 1 : 8 . Gbenda u sha uhar u se tesen ser Yehova doo se ishima yô ka sha kwagh u nan mbau@@ tahav icivir . 4 , 5 . ( a ) Hii nan ve Yesu a lu or u nan hembe kuman u lun Tor u Tartor nee ? Mb@@ al@@ ev@@ i mba ve lu mbakur@@ an la lu a tom u vesen kpen kpen . Me er nan ve me war@@ a ? ’ Zum u ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura a ve yô , u dondon atindi a wang a Bibilo i we la , una wase ivese ia m@@ ire ga shi una va a í he ’ mngerem ma m@@ á gb@@ u@@ usu yum ga yô U soon mba@@ wan@@ ndor a vese jimin cii la ngu kposo a u soon ior asange asange nena ? “ Na or u Aôndo , . . . a̱ va ôr se kwagh u sé er a wanakiriki u á mar la . ” — MB@@ A@@ J . Kwagh gba sha ior mba ve kom u vea wa ikyo sha mba i sember eren ve batisema mban sha u vea vese vea hingir Mbakristu mba vi@@ an yô . — Mbaheberu 6 : 1 . Kwase Kristu ngu lamen vea anmgbianev mba kasev mbagenev , ica i gbe ga yô , ve hii u kô@@ son anmgbian u kwase ugen u ken tiônnongo . 15 : 10 . É@@ r á za er nyi ? Sha ashighe a tsuaa la , N@@ ine@@ ve wa ag@@ ar a kiriki agen kpa ker , hii hen gar u K@@ hor@@ s@@ ab@@ ad u lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la zan zan za ar hen gar u N@@ im@@ ru@@ d u lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . “ Tartor Wou u̱ V@@ a ” ( Mat . 25 : ​ 31 - 33 ) Ka ijir i nyi a va ôr iyôngo man iv@@ o ? Mbashiada vese nôngo u kuman er iorov 8@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 nahan sha tar cii , shi mba civir Yehova ken atôônanongo a hemban er 1@@ 1@@ 5@@ ,@@ 4@@ 00 nahan , shi iyenge yase ngi seer a seer . Ashighe kpishi ishember ne ka i tile sha ityough ki ing@@ y@@ egh ki i fe ga , kpa i lu ki a fatyô u ôron yô . Shin time ase sha kwagh u ma@@ an@@ a@@ ma kpaa . Sh@@ im@@ on Peteru gema kaa a Na er : T@@ ere , ka hen an je shi sé z@@ aa ? ” Ashighe agen p@@ ati u eren man ayôôso ka a du@@ mbur sha ajiir ne . Shighe u inyom i sha deri môm lu yemen u za been la , m@@ vende u vendan mimi hii . Er Nan Ve I@@ cu@@ gh I D@@ umbur Nyian Y@@ um N@@ ah@@ ana ? ( 1 Samuel 13 : 14 ) Mayange je Davidi lu a a@@ kper@@ an sha kwagh u atindi a Yehova a perapera ga , shi á nôngo wener una undu Aôndo una lu sha tse@@ ene@@ ke na kpaa ga . Yehova wase mbacivir un kpishi hemba mbamtaver vev . Sha nahan yô , shighe u se tagher a am@@ een a hemban taver shin se tagher a a@@ yom a Satan a c@@ imin yô , doo u se “ seer eren msen ishima i môm , ” se sôn Yehova ser a kura se . Kwagh ne na yô , an@@ ngô na u kwase man u nomso hingir Mbashiada mba Yehova , shi ken masejime yô , J@@ im zua a ian i civirigh i eren tom u ke@@ ke shin Betel u a lu ken L@@ on@@ don la . 20 : 28 ) Nahan kpa , ve fa ér Kristu ngu yaren tom a Mbahemenev mba Shin T@@ ine , mba ve lu an@@ nongo u kp@@ egh@@ ee u Mbakristu mba nomso mba i shigh ve mkurem la sha u hemen shi wan mbahenen nav kwagh shin tar . — Ôr Aerenakaa 15 : 6 , 28 - 30 . ( Pasalmi 36 : 10 ) Se mba a iwuese kpishi er Yehova a eren erdoo na a mba ve civir un mbara nahan ! — 1 Utor 8 : 23 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 17 : 13 . Í zua a inja i ish@@ ember@@ ti i í gem i̱ ér “ ishim@@ al@@ egh@@ legh ” la ken ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ne , á yô ka , “ u yan ican man u hiden a iyol ijime man u zuan a i@@ heen . ” Yesu yange taver mbahenen nav ishima sha iyange i i nder un shin ku la nena ? Sha nahan yô , doo u hanma shighe se yaren tom a akaa a Yehova a lu tesen se ken ityakerada yase man ken mbamkombo mba tiônnongo man sha mbam@@ kohol sha u kuran se la . A@@ ng@@ er@@ e@@ ke nga a vihi iti i dedoo i or u ish@@ ôô@@ gh . A@@ ge@@ e a ken jijingi a mba@@ beenyol la nga kwagh u injaa Yehova wa ve A@@ tindi a P@@ u@@ e sha ikyev i or@@ shua na Mose . Tindi u hiihii la kaa ér : “ De lu a mba@@ aôndo mbagenev ga , saa Mo . ” U tesen ikyav yô , pine nom@@ ou shin kwase wou gayô wan wou a ôr u sha mimi er u lamen a mbagenev yô . Doo u ú de wer mbamzeyol ve na u iyol@@ kpen ga , kpa hemba doon u ú nenge ve wer , ka ian i u taver ishima sha ci u ú na jighjigh wer , Aôndo ngu a tahav mbu wasen we . Er ú lu lamen a nan yô , alaghga nana ôr ú ma kwagh u una kpiligh we iyol u ungwan yô . • Hanma or ken tiônnongo nana wase tiônnongo u lun sar sar shi lun ken bem nena ? Gba u mbayev vea fa ér tiônnongo u ve nyer mkombo her la ngu môm ken atôônanongo a nongo u Yehova sha tar cii , a a hembe iyenge 1@@ 00@@ ,000 la . Icighan jijingi yange mgbegha Sh@@ im@@ i@@ on ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u Mesiya shi tsengaôron ér Maria una zung@@ we , nahan Maria yange zung@@ we sha shighe u nenge i man@@ de Yesu sha kon u m@@ tsaha er i tsengaôron nahan la . ( Mpase 12 : 12 ) Hii ken inyom i 1914 la je , akaa aa a lu zan hemen la tese ér Yesu yange hingir Tor ken inyom la . — Ôr Mateu 24 : 14 ; Luka 21 : 10 , 11 , 31 . ( Yakobu 3 : 2 ) An@@ zughul yange gba hen atô u kasev Mbakristu uhar mba Paulu nger kwagh ve yô , ér : “ M ngu wan Y@@ u@@ o@@ dia kwagh shi m ngu wan S@@ un@@ tu@@ ki kwagh kpaa mer , ve̱ zua , ve̱ lu kwagh môm ken Ter . . . . Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh Doo Yehova Ishima , 10 /@@ ⁠ 1 Ngu wasen mo u eren akaa a ken kwaghaôndo wam ayange ne kpishi je . Sha kpôô yô , u timen sha averen a Yehova a ne “ or@@ perapera u nan zenden ken mimi u nan ” la una seer taver ishima i se kange ser se za hemen u civir Ter wase u sha a iember la . — Anzaakaa 20 : 7 . Ikyav i tesen yô , iyol you ngi a a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa ne je kuma tr@@ iliôn 1@@ 00 . Aluer u na or jighjigh ga nahan , u wa nan akaa a ou a injaa sha ikyev wer nana yaren tom a mi shi nana nengen sha mi kpa ? T@@ ime ase sha atô@@ akyaa a a ne ve Bibilo i henen ia seer iember ken uma wou yô . Ken masejime yô , akaa a se ne jighjigh a mi la cii se va nenge a mi , nahan ityôkyaa ia kera lu i nan akaa shon jighjigh ga . Ka u mase nengen a ya wou ken ishima tseegh tsô . Man er nan ve yange ta@@ mb@@ era ? ( Yoh . 18 : 37 ) Yange pase loho u dedoo u Tartor zan zan kar kuren , man hegen kpa se mba zuan a iwasen sha tom na la . Yange lu u vea mar ônov shi vea ver ishima sha tar man im@@ end@@ enev mbi shin ú cii kua ish@@ ôso kpaa , shi lu u vea samber a ak@@ ur a Paradi@@ so la aa tser tar cii . U K@@ eren I@@ wasen I Nan Ior M@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol la D@@ i Y@@ e ? Nahan kpa Mbashiada mba Yehova mba ng@@ een seer a seer tsô , je yô ve z@@ ur@@ um u nyôron iorov 7@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ken atôônanongo a hemban 1@@ 00@@ ,000 tar sha won cii . Nyian kpa , Mbakristu mba mimi mba yaren tom a iyua i i ne ve la u eren mbananjighjigh a ve imôngo tom a ishima môm , er i we tindi ér se eren nahan . Ka ken hanma tiônnongo u Mbashiada mba Yehova cii ior vea ya bredi shi vea ma wain la ga . Gba u se hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov u una vihi mlu wase la . — 11 / 15 , peeji 8 . D@@ ugh dooshima kera yô , se fatyô u zungwen nan mhôônom shi eren a nan doo doo man sha ishima i legh legh shi wan ishima a nan kpaa . ● D@@ y@@ ako u iny@@ aa . Yesu man mbahenen nav kpa , yange ve vaa ku u ior mba doon ve ishima ashighe agen . ( Yoh . Tar u United St@@ ates hingir ijiir i i gbe u mbam@@ ishen vea er tom her yô . ” Ken ityar i í vande fan í sha ian i í ne ior u civir sha ishima ve amba er United St@@ ates man C@@ an@@ ada man Jam@@ an@@ i nahan je kpa , yange gba u Mbashiada vea za a@@ jir kwa kimbir kimbir sha u keren ian i civir gbar gbar . Shi gba u se vande wan iyol i hendan a am@@ een kpaa . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 13 ; Luka 1 : 6 ) Nahan kpa , ityôkyaa i i ne ve se civir Aôndo jim yô ka m@@ doo u a doo se ishima la . — Ekesodu 35 : 21 ; Duteronomi 11 : 1 . N@@ ôngo zayol u ikyar u la a bende a we . T@@ A@@ R sha won cii , mbacivir Yehova tese m@@ til sha mimi ve hen Aôndo sha kwagh u m@@ tsegh u awambe . ( Tit@@ u 3 : 1 - 3 ) Or@@ tamen la kaa a anmgbian u kwase la ér , aluer a zua a tom ugen je kpa , a gba u una kundu ishima zum u i er a na dang yô . Shighe u kwagh a hii u lun nahan yô , i za a ve iy@@ ou@@ ci fese . 4 : ​ 13 , 15 ) Ka kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke a ne or ze hemen ken mimi ye . Shighe u Lu@@ la hide za u za henen Bibilo vea kwase u lu henen kwagh a na la , an@@ ngô na la kpa tema her shi kaa ér un kpa i hen kwagh a na , je yô kaa ér una ki@@ mbi inyaregh sha kwaghhenen shon kpaa . Or u nan tese ér nan hemba nd@@ ahar la nan ngu “ or@@ vesen , ” shin nan hemba gban nongo u Yehova kwagh sha ci u ieren i nan i hiden a iyol ijime la na yô , nan ngu or u civir Aôndo u injaa . Sha ajiir agen yô , zan zan hegen je kpa ka mbamaren ve tsough mba vea vôso ônov vev ye . Gba u a umbur ku u Yesu nena ? Nahan Yesu yila ve her a Na , kaa a ve ér : “ Ne fa er u@@ tor mba ken atô@@ at@@ yev ka ve man@@ ger sha a ve , man mbatamen vev kpaa ve eren tahav sha a ve ; kpa her a ven yô , i̱ de lu nahan ga ; kpa han@@ mô u i sar nan ka lun u vesen ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . Sha kpôô yô , ityesen i mnder u shin ku la ngi hange hange , gadia aluer Mbakristu lumun i ga yô , jighjigh u nan ve kpa una lu gbilin tsô . Shi gbenda u a ôr kwagh u Yehova ér hiden a mba mor@@ on iyol man mba@@ age@@ ev ijime , kpa gem wasen mba gban ijime man mba@@ ats@@ anev mba ve keren u civir un la tese er jighjigh na u nan taver yô . Gba u se nôngo kwagh ve perapera una doo se a ishima yase cii ye . Gadia ka hanma or@@ maren je ve wan u nan u ungwan kwagh , nana hingir wanye u taver ityough , u b@@ i@@ ishi a or ga , zum u nan lu hi@@ an a hi@@ a la ve á doo nan sha wono ? • Mkaanem ma Aôndo ma a lu iwanger i gbenda wase nena ? Í zua a mi ke ’ takerada u i yer ér De@@ u@@ ts@@ c@@ he K@@ ul@@ tur@@ g@@ es@@ c@@ hi@@ ch@@ te la Mkaanem ma Yesaia ôr kwagh u ime cir@@ in tar la yange ma hii iv@@ in shighe u Yuda hingir ice shi i yem a ior nav ken Bab@@ ilon la . 4@@ 9 : 10 — Inja i “ tô@@ gh ” man “ gb@@ ough ku ort@@ aregh ” kura yô , ér nyi ? ( 2 Mbakorinte 11 : 13 , 26 ) Nyian kpa , Mbakristu mba mimi “ rumun afer@@ aior ga ” di vough er Mbaefese nahan . Mkaanem ma Aôndo kaa ér hii sha i@@ gbe@@ tar je or u ken jijingi ugen ngu u a lu suen ior ken ijime ve v@@ é lu tôvon mbacivir Aôndo mba mimi a ican yô . Nahan kpa ashighe ag@@ enegh yô , alaghga á lu se inja er shighe u ma i ser ma mkav u@@ gen@@ egh kuma je kar a kar nahan . Akaa agen a Mkaanem ma Yehova ma er vighe vighe ga la gema tese se kwaghfan na nena ? Yehova kaa ér a̱ er nyi ? ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 3 : 9 , 15 ; 4 : 3 ; 6 : 6 , 7 ; 10 : 10 ) Aôndo yange una ungwa nahan a er nena ? Heela tseegh ga , yange kera gba ior kwagh ga . A “ su@@ r ve asema , a ôr ve kwagh sha asema ve . ” — Gen . Mbaheberu 11 : 4 kaa ér : “ Ka sha jighjigh u nan man A@@ bel na Aôndo nagh ku hemban doon a ku K@@ ain ye . Ka sha mi kpaa man i er un shiada er a lu or u perapera ye . ” ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( c ) Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Samuel ne ngu mbatamen a inja nyian sha ci u nyi ? Kwagh u hiihii yô , ka u henen fan kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma er yô shi nôngon sha u ma tsaase imoshima you kpaa . I@@ gbenda A@@ tar@@ atar I Se K@@ ar Ve Se T@@ sua Akaa a Dedoo Yô F@@ a wer , Yehova ver ishima ér se lu vough se za bee keng ga . Mayange je keren kwagh hen a vese ka karen ikyaa inya ga . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ; Mbakolose 3 : 10 , 12 ) Er kwagh ne a we i k@@ ough mhen u orumace — a nengen iyol na kua mbagenev yô — gba u or a nôngo kwagh ve nana fatyô u lun a iyol i hiden ijime ye . Ka sea kar a ishima yase sea wa ayol a ase sha ikyev i hem@@ en@@ tor u Yehova yô , se lu tesen ser se mba ishima legh legh . • “ Aluer mbamaren av kaa a mo ér shighe u ve lu er mo nahan la , ve kpa ve pinen mbampin amba ne , nahan kwaghbo ngu sha akaa a m pinen ve la ga yô , ishima ia hemba taver mo u pinen ve kwagh . ” — Kwaghôron u Li@@ se@@ t@@ te , ken tar u Fran@@ ce . Yange Yesu yar tom a imba gbenda i tôvon kwagh ng@@ in ne zum u lu nan kwaghwan u tesen er a nôngo a ishima i nyian i sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la . Yange ma fatyô u palegh akaabo sh@@ on@@ oo ? Se S@@ ônon Nen Icighan Jijingi Hanma Shighe , Gadia Kwagh Gba Se a M@@ i Doo u Se C@@ ia Diabolo ? Akaa ne cii aa na loho wase ua kôr mbara mba “ i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” la sha m@@ tema . — Aerenakaa 13 : 48 . Kpa ku wua un cii ve kuma u te@@ en ye . She@@ i@@ la kaa wener , “ Cii man mbayev makeranta mbara ve hii u kpe@@ hen ish@@ or yô , m vande ungwan i ôr ken Iyou i Tartor ér ish@@ or i kpe@@ hen i doo ga . ( Ôr Mpase 12 : 7 - 9 . ) Shi m ngu a ishimaverenkeghen i doon tsung sha mlu wam u ken hemen . ” Daniel kaa ér : “ Shighe u m hii pania u eren la je kpa , m za hemen u ngeren un washika her . ” Tor Solomon yange nger ér : “ Zum u iyol@@ gen@@ gese ia va yô , kunya di kpaa ua due je , kpa kwaghfan ngu hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime la . ” — Anz . Ken masejime yô , ior hii u lumun ish@@ u@@ ghun ve kaan a ve ér “ K@@ on@@ n@@ ic@@ hi@@ wa . ” Hen a na yô , yange lu kwagh u kpo@@ gh@@ or un u kaven ér uma na u tse u̱ lu a Kristu ga la , lu gbilin tsô . Iyol kôron tsaha ka i mgbegha se u eren akaa a dedoo Z@@ an zan nyian kpa , mba hemen ad@@ ua kpishi nenge ér akaaôron a mba yange ve lu Mbahemenev mba C@@ ôô@@ ci , mba jijingi u Aôndo mgbegha ve ga la , hemba Mkaanem ma Aôndo ! Ashighe kpishi mbamaren ka vea tsaha ônov vev ga yô , ka nyi ka i ere ? Shighe u i nôngo ityav mbi tar sha won cii mbi hiihii i bee la , akuraior hide lu keren bem , mbi sha uhar mb@@ ira kpa nahan . Sha u Se@@ er Kp@@ orom hen Yehova U tesen ikyav yô , Yehova yange tese er a er t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la , zan zan ar sha akaa a kiriki er ka@@ la u ak@@ ondo a y@@ is@@ an man ing@@ y@@ egh ki ah@@ ura a wever a á er sha ak@@ ondo a t@@ ent@@ i la nahan . ( E@@ ks . Le@@ on@@ ard ka or@@ ak@@ on@@ do@@ ato ; ngu Orshiada u Yehova hegen hemba anyom 25 . T@@ i@@ ônnongo wasem kpishi sha u suen mo hanma shighe . Alaghga ahan a sen aa wase se u hungur mbamzeyol asev sha an@@ shighe kpuaa , shi g@@ ur@@ g@@ ur u eren kpa una na se nenge ve ser ka kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga . Kwagh ka a er i vihi yô , ica lu a gba ga tsô , ivese i Aôndo zua la hii u lun ken zayol . Lu jighjigh u nan u Noa man tsombor na lu a mi kpishi kua mci@@ e u ve cian Aôndo la , yange mgbegha ve u eren kwagh u Aôndo kaa ve la ye . ( Gen . 6 : 22 ; Heb . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , i ôr imba kwagh u doon ne sha Mbashiada mba Yehova mba hen gar u Mo@@ su@@ k@@ o , ken tar u Rus@@ sia . Davidi yange lu imba ikyav i dedoo la . Yange fa er Aôndo a lu u perapera , a lu a ifer iyol ga yô . ( D@@ ut . Nahan kpa , Bibilo gema tese ér Aôndo a va nder mbakp@@ enev mba a we ishima u va nd@@ eren ve la . Tom i@@ vangeli ne shi ka u mgbegha se se har sha icighan jijingi u Aôndo . Yohane , apostoli u doo Yesu ishima kpishi la nger ér : “ Dooshima yô , ka un ne : ka u se̱ zenden sha atindi a Na . ” “ De a̱ su@@ sem zwa sha mbam@@ su@@ s@@ u nav , gadia dooshima wou doo je hemba wain . ” Nahan kpa , ú lu@@ ̱ a ishima i henen kwagh sha ikyev i mbat@@ esen mba vea fa tom tsema tsema , shin mba@@ wan@@ ndor a we mba doon kwagh , mba vea ta ú uwegh saan saan a ishima ve i môm la kpa ? 24 : 3 ) Er Yesu kera ter ishember i “ k@@ ov ne ” sha gbenda u bo shighe u lu lamen a ve la ga yô , mbaapostoli mbara yange vea fa je ér ve man mbahenen mbagenev mba ken “ k@@ ov ” shon u ua kar kera ga zan zan “ akaa ne cii aa er ” la . M@@ lu u sha A@@ yange a Noa La Ngu Kwagh M@@ ôm a A@@ yange A@@ se Ne “ S@@ E MB@@ A tse ken ity@@ ev ken iyou i lun a aka@@ ver i̱ á fatyô u m@@ ough@@ on a mi yemen hen ijiir igen yô . U V@@ anden K@@ eren Per@@ apera u Aôndo Nahan m mase kaven mer Yehova ka ter u m lu keren ken uma wam cii la ! Se fatyô u nengen a ma kwagh môm ken ang@@ ôgh@@ ime ga . Or u mor@@ on iyol ka nan ke@@ he a mhen u nan sha kpishi . Shi yange i zua a ngeren mba sha kwagh u anyom a nom u Al@@ ma tsa ken pur@@ usu la kpaa . G@@ r@@ ze@@ g@@ or@@ z yange hemba nan iyol na sha u eren ityom i ken tiônnongo . Inja i ishember i ken zwa Grika i i kaa ér lu pinen akaa ne a fatyô u lun u pinen akaa sha gbenda u ka a ôron or ijir ve i pinen nan mbampin la . Er i nger ken Mbafilipi 3 : 8 nahan , Paulu yange nenge ian i a lu a mi i lun kp@@ an u Aôndo man Kristu la nena ? Sha kpôô yô , mlu u or ne yange kaha kpishi . Ity@@ ôkyaa ngi i u tin@@ d@@ in ve a akaa a h@@ ô@@ mon kua u@@ vi@@ di@@ o mba ti@@ ôn@@ ôô shin ufoto mba duen , mir@@ en ga . Kwagh u vesen yô , lu u nôngon sha u or nana kav kwagh u i lu ôron la fese , man ashighe kpishi i wa ngeren mba shin kpe , mba seer tan nan iwanger . Nenge ase er Bibilo i pase kwagh u ngu a na or hingir u eren ifer yô . ( 1 Kor . 15 : 40 , 41 ) Kpa aluer u tile sha go@@ do@@ b@@ i u i ts@@ ar usu l@@ at@@ ri@@ ki sha mi b@@ ong , u kenger sha kwa@@ v@@ aôndo yô , a lu di nena ? Ka inja i nyi kwase Kristu nana lu a mi ve nana kôr cio u ur@@ ugh nom u nan u nan ne jighjigh ga laa ? Kwagh u hiihii yô , í ôr ior kwagh u mtim la jighilii . Se time sha igbenda ne igen . * Shighe u Solomon hingir tor la Yehova ande hen a na ken m@@ nya kaa a na ér una na un hanma kwagh u a sen cii . ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Aluer wan wou u anyom pue kar ôr kwagh a we sha ishima i vihin yô , u fatyô u ôron kwagh a nan nahan , wer : “ M fa je mer ishima vihi u ker , nahan ôr ase kwagh u ú soo u ôron la m ungwa . Mbat@@ amen mbagenev mba vesen a mbagen , mbagenev di hemba tsan ken tom u ortamen a mbagen shin mfe ve u mar@@ ami hemba u mbagenev . Nahan doo u or nana vihi iky@@ ar@@ yan i nan vea Aôndo man ior N@@ av ga . ( Genese 9 : 3 , 4 ; Lev@@ iti@@ ku 17 : 10 ) Yesu yange lu a iyol na man awambe a na her cii sha shighe shon u ai@@ k@@ ighe la . 9 : 36 , 37 ) Aluer se mba pasen kwagh sha gbashima yô , mba se lun a ve imôngo la kpa vea pasen kwagh sha gbashima . Sha mimi yô , kwaghpasen u se pasen ken igbar ne ka “ nagh ku iwuese ” je se ne ye . — Mbaheberu 13 : 15 , 16 ; Mbagalatia 6 : 10 . Ken injakwagh ne Yesu pase kwagh u or@@ ya ugen u ki@@ mbi mbatomov nav mba ve er tom iyange jimin kua mba ve er u ih@@ wa i môm tseegh la injar i môm yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 19@@ 7 , 41 Ka Kristu ‘ Aôndo a ver Or@@ jir u mbau@@ m@@ av man mbakp@@ enev ’ ye . ( Aer . “ Ishima i T@@ erem ka i ne : Hanma or u nan nenge a Wan , shi nan ne Un jighjigh yô , nana̱ zua a uma u tsôron . ” — Yohane 6 : 40 . 15 : 32 ; Rom . 1 : 11 , 12 ) Ity@@ esen i ka se zua a mi man ishimataver i ka se na ayol a ase shighe u se kombo u civir Aôndo la , ka i wase se u zuan a msaanyol shi se zua a “ m@@ mem sha ayange a mzeyol . ” Mose yange undu akaa ken Igipiti je hemba hanma kwagh u Mbaiserael mbagen yange ve va undu cii . N@@ gi@@ se Mose pine Aôndo kwagh u iti na , nahan Yehova kaa a na ér : “ Me lu kwagh u m soo u lun cii . ” Kpa se fatyô u lun per keghen iyange la , man ka kwagh u se er kpaa je la . Dooshima “ keren kwagh na iyol na tsô ga , nyoon ishima ga . ” Nahan yô , de se kange nen ishima sha u suur sha Yehova a ishima i môm ken ashighe a ican . Se mba tagher a akaa a karen m@@ til sha mimi wase ayange ayange U tesen ikyav yô , kwase wam Li@@ z yange soo u pinen or@@ ya ugen ér una lu a Bibilo yô . Ity@@ endezwa la ka ib@@ um@@ un i i dugh sha zwa u Un u Bibilo i̱ kaa ér “ eren aie ga ” man i̱ a fatyô u suur sha mi h@@ ù@@ nd@@ é@@ n ishima yô . Yehova ungwa msen na la . 7 , 8 . ( a ) Yange ma se er nena sha imba kwagh i í nger ken Luka 7 : 36 - 38 la ? Alaghga ruamabera ne lu ngeren u hiihii u i nger un i bee anyom kar ken ijime er 8@@ 00 nahan la . Shi Aberaham yange “ fa ken ishima na er ” aluer un na naagh sha Is@@ ak@@ a je kpa , “ Aôndo ngu a agee a nd@@ eren un shin mbakp@@ enev . ” Yange sev mb@@ u@@ g@@ enev mbu h@@ ongo mbu aven yô , gb@@ u@@ u@@ ka maa gba imo ken gar@@ tamen u tar la . Nahan aluer se palegh ve yô se mba mba@@ fankwagh . Pasalmi 1@@ 12 ngu a kwaghwan u injaa sha ci u mba i sar ve u lun a imoshima i wang sha ishigh ki Aôndo cii . ( Yobu 38 : 4 - 7 ) Hii he ’ shighe la je tsô , ve mba i i@@ gbe ve ve lu sha mban mba tesen isharen i̱ ve lu a mi sha akaa a uumace la . Kpa iliam yam vea nom@@ om i kure ityô hegen ! ” Yon@@ a kaa ér : “ Zum u uma wam hum@@ e ken a mo yô , m umbur TER . ” — Yon@@ a 1 : 3 , 10 ; 2 : 1 - 9 . Shi kwagh ugen yô , yange sar Paulu tsung u nengen ér mba@@ civi@@ ra@@ ôndo a na imôngo mbara v@@ ôr sha gbenda ga , kpa ve kure a@@ yem a ve doo doo . Ishima vihi tor a V@@ ase@@ ti , p@@ end@@ at@@ you na u doo ashe tsung la kpishi , nahan i dugh un sha tom na kera . M@@ zough u Ity@@ ar Cii kpa kera fa ng@@ un a iti i dedoo ga , sha ci u atsan a yan a orumace kpishi a á k@@ an shio u sôron la . ( Marku 14 : 50 ; Yohane 16 : 32 ) Yesu er nena a ah@@ ur@@ aior a na a yange v@@ ôr ken jijingi nee ? Kanyi Bibilo i ér sha kwagh u iniongo ? H@@ EN U L@@ U@@ N A D@@ O@@ O@@ SH@@ I@@ M@@ A SH@@ I N@@ AN MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V I@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R H@@ EN T@@ SO@@ MB@@ OR Mba@@ yev mba ve gande je kpa ashighe ag@@ enegh ka i gba u a taver ve ishima ér ve̱ kegh ato . 31 M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne Doo u ikyar i se ye taveraa a Or@@ p@@ aan wase la ia mgbegha se se “ wa icam , [ se ] ter icivir i iti Na . ” Pasalmi 10@@ 2 : 17 ôr kwagh u Yehova ér : “ A ungwa msen u mba ve lu a or@@ jime ga yô , A l@@ aha msen ve je ga . ” Sha mimi yô , er i nger akaa ne sha a@@ you ne i tse anyom u@@ deri u@@ deri nahan kpa , ung@@ eren mban mba yôôn iti i Yehova shi wuese un zan zan nyian . Bibilo ôr kwagh u iwasen i kpuaa i ini@@ aav mbi yange i naan sha ikyev i Tindi u Mose mbi lu a mi la ér nyi ? N@@ ase shin an@@ ish@@ wa tile sha “ uma ” u or , shin gbenda u nan zough a kwaghyan yô . Sha kpôô yô , ken ashighe a han@@ g a ngee yum ne , se fa kwagh u kp@@ er una va a mi ga . Kpa una er kwagh ne nena ? Kwagh ne na yô , ve hii u hemban@@ ato . 20 : 10 ) Shighe kar yô , wan ve Solomon hingir tor u Iserael sha ityough ki Davidi . — 1 K@@ ron . 7 : 16 - 18 ) Se mba dondon ikyav na la . A za hemen wener : “ M ngu a akaa a a z@@ em iyol yô , kpa mba ve lu a mo ka vea saan ga sha ci wam nahan i doom ga cii . ” ( Mateu 11 : 28 - 30 ) Yange mba nd@@ eren Yesu shin ku yô , a k@@ ôndo a yem sha , a za hii u keghen ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Yehova . Aluer se mba ior mba van a bem yô , se palegh u ôron akaa a s@@ enden mbagenev ityough , gadia kwagh ne una ‘ pav ah@@ ur@@ aior ’ a ase a vese . ( Anz . Ieren i uumace i hemban wan ayol a ve ikyo la kua asaren a ve a bo la kpa na yô , bem ban sha tar . Alaghga a taver se u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo , u i kaa a Mbakristu ér ve pase la . Ka An Yange Nan Lu Mose ? Kpa mbakp@@ ish@@ iv gema lu a icivir sha Bibilo , kwagh ne na yô , se zua a atô@@ akyaa a lamen a ve sha mi . Kape Yehova a eren a ior mba ve “ hingir kwagh ” na jim je la . 5 : 1 - 11 . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 11 - 16 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 15 ) Kwagh ne tese er Aôndo u dooshima ne a nengen sha mbamgbe mba ior mba ve lu ken ibanave man mba kwaghbo a tser ve shin ve lu ken ican yô . A lu Aôndo iyol@@ na je una mgbegha u@@ gomoti mban ér ve er kwagh ne ye . Kpa kwagh gema ngu u se er ve se kuma sha iti la yô . Gba kpee u se “ pav a ifer ” shi se “ de ifer ” kpaa . ( Ps . Kristu una lu Tor , shi uumace mba jighjigh iorov 14@@ 4,000 , mba i tsough ve shin tar la vea tema tor a na imôngo . — Mpase 14 : 1 . ( M@@ ar . 10 : 28 ) Sha kpôô yô , mbaapostoli nenge hemen u Yesu lu ve a inja kpishi , je ve undu akaa a ve agen sha asema a ve sha u vea dondo un yô . — Mat . A kaa ér : “ S@@ é wa nen ayol a ase ik@@ o , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Kpa a er nan ve se fa or u Yesu a lu j@@ imi ? Mbashiada mba Yehova tagher a nyi tôv@@ ac@@ an sha ayange nee , man kanyi i dugh k@@ ere ? • W@@ ain u M - umbur la tile sha ityough ki nyi ? * la ; vea been kwaghôron yô maa vea na ve ian i pinen mbampin , ve di vea nan mbam@@ lumun sha mi . Iky@@ ô@@ m@@ kwase ugen vea nom na yange ve eren erdoo a Elisha , ve naan un kwaghyan man ijiir i tsan hanma shighe . Yehova gema mnenge na u eren kwagh sha shighe la ga . Nyian kpa Yehova we kwagh wase ikyo shi a lôh@@ ô se kpaa ér se sôn un ken msen . Mba eren akaa ne sha ini@@ e@@ zwa i gomoti . Apostoli Peteru taver se ishima ér : “ Aluer a he@@ e ne sha ci u iti i Kristu yô , á kpe ne iyol je sha ci u Jijingi u iengem man u Aôndo A tem sha a ven yô . ” ( 1 Pet . Kpa se fatyô u sôron uma wase er se fetyô la sha u geman mnenge shin mhen wase . Se kpa alaghga se tagher a imba kwagh ne nyian . A@@ kper@@ an nga ga , Yesu kpa yange t@@ ume un iyol ken tugh mbu vesen mb@@ ura la . ( 2 Timoteu 2 : 3 , 15 ; 1 Timoteu 4 : 15 ) Kwagh ne ngu wang je , u we ‘ nôngon ’ kwagh la kua u lun a ieren i dedoo i henen kwagh la kpa ker . Er z@@ ur@@ um u Yesu una kpe yô , á kaa a mbahemenev mba Mbayuda ér : “ Shin icighan@@ ruamabera ne , ne ôr un gaa ? ( Mat . 6 : 24 ) Aluer se mba eren tom sha u se lu mb@@ any@@ ar@@ ev tseegh yô , se de u civir Yehova , man ka kwagh u Satan a soo jighilii ér se er je la ! M@@ lu u lun imôngo eren akaa nahan ne ngu a na yô ishima i hemba gban mbayev sh@@ imi shi ve hemba soon u lamen a we . Man er se nenge nahan , takerada ne shi tese se akaa a injaa agen kpaa . Hii nan ve ior kpishi ka ve mough ve yem ken ityar ig@@ ene , kpa ka unô ashighe kpishi ka ve hingir u nengen ve sha u@@ ôn@@ ô ? Ashighe kpishi mbamaren ka ve nôngo kwagh taveraa sha er vea ver ônov vev dyako yô . Se fatyô u tesen ser Yehova doo se ishima sha u wuese iti na ken tom wase u Mbakristu la . Yehova soo ér mbacivir un ve kav akaaôron a profeti a i er ken Ruamabera la , sha er aa wase ve yô . ( 1 Yohane 3 : 17 , 18 ) Aluer wea lu eren nahan yô , fa wer erdoo wou la ngu a inja kpishi . Alaghga kwase nana soo u pasen nom u nan kwagh u nan ne jighjigh a mi la . Nahan yô , kanyi i gbe u se er sha u á yer se sha iyange i iy@@ ugh i Yehova laa ? U kaha a kaha di kposo tsô . Een se lu , aluer se kegh Yehova , shi á hingir se ijiir i waren ker man agee ase kpaa yô . la , ngu ken Iyoukura ( zwa Buter ) i A@@ ip@@ or 1 , 199@@ 2 . ( Ôr Mbakolose 3 : ​ 23 , 24 . ) ( Luka 12 : 42 - 44 ; Yo@@ shua 1 : 7 , 8 ) Shi ka se zua a ishima i taver sha jighjigh u nan u mbagenev sha u zan mbamkombo mba Mbakristu man mbam@@ kohol mb@@ akiriki man mba@@ vesen n@@ du@@ ur@@ u@@ u . Z@@ an zan hegen kpa se mba umbur her er yange se nenge ser se yina sha tom la kpishi yô . ( 1 Utor 11 : 4 - 6 ) T@@ egh tsegh tsô , Solomon de u kuran atindi a Yehova nahan hingir u ts@@ wa@@ men ior kpoghuloo . Ka sha nyi i fe m@@ kposo u Mbakristu mba mimi a mba ve s@@ enge ér mba Mbakristu la , zan zan ny@@ ian@@ a ? U fatyô u maan jighjigh wou sha u timen sha akaaôron a profeti a a er kwagh u Yesu Kristu la shin timen sha hanma ivur i ma takerada u profeti u ken Bibilo cii . I@@ t@@ inekwagh i tra@@ k ne ér U So@@ o u F@@ an Mimi Kpa ? “ Er awashima u TER ” a b@@ undu ga yô , se ver ishima ser kanyi ia er hen shighe wase nee ? Wan u Aôndo lumun a kwagh ne , a kaa ér : “ Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga saa Ter u A t@@ indi@@ m la , Una ur@@ ugh nan . ” — Yohane 6 : 37 , 44 , 65 . Mpase 22 : 17 na mlumun ér : “ Jijingi man kwa@@ se@@ he mba kaan er : V@@ a ! Shi m hide m doo vea ônov av kpaa . Ishima i Wan ” I@@ tyô 2 : 5 - 11 ; 20 : 16 . Kwagh u Yesu yange ôr sha kwagh u mbamsen mba Aôndo a ongo ga la a̱ wase se u fan ser kwagh gba Aôndo sha u@@ zege@@ mba@@ ati@@ iv man ase@@ mber a injaa a se t@@ eren ken msen la ga . Sha shighe ugen la je yô , lu un er ma un kpe a kpe ku@@ aa nahan . Kwagh u i ne un jighjigh wuee yô ér sha mhen u orumace man ij@@ ough@@ ave i nan tseegh kpa nana fatyô u yaren wu@@ an . “ U@@ uma mba ior mba i wua ve sha ci u kwaghôron u Aôndo man shi sha ci u shiada u ve lu eren la ” lu shin atô u at@@ se a nan@@ den nagh sha mi la . U hide u za sôr nan kwa@@ gen tsô u za hemen a iliam la . Hii sha iyange la je , se kera lamen ayol a ase ga , ish@@ u@@ ghun kpaa se kera su@@ ghun ayol a ase ga . ( M@@ ar . 1 : 16 - 20 ) Shighe u An@@ der@@ ia man Yohane hii ungwan kwagh u Yesu hen Yohane u eren B@@ atisema la je , ve na jighjigh ér ve zua a Mesiya . Tom ne ngu ve se a mbam@@ tsera kua mba se tesen ve Mkaanem ma Aôndo la kpaa . Heela tseegh ga , Yehova ngu a kegh iyol u den mba@@ asorabo mba ve gem ishima la cii asorabo a ve . Mbagenev yange a̱ kuman shighe u msen yô , ve za tile sha “ ak@@ ahar a ak@@ ô@@ m@@ ai@@ gbenda . ” I taver ve ishima ér ve nôngo ve kav “ er ishima i Aôndo i lu yô , ” shi ve eren i . Ikyav i A@@ na , profeti u kwase u beenyol , man i apostoli Paulu la tese ér ‘ tom u eren tugh man ate@@ tan ’ la ka u eren tom u pasen kwagh la sha gbashima shi eren u hanma shighe . Kpa mba ken tiônnongo na kpishi ve tôôn t@@ ôn u wasen un , shi doo ve tsung u eren tom ne . Ú fa er i hii ve yange i na a@@ gb@@ ag@@ a@@ kwase R@@ ah@@ ab@@ i ish@@ ô kpa ? Nahan kpa , m hen u ôron kwagh a na sha kwagh ne sha ishima i legh legh shi m wase un u nengen er Bibilo i lu wasen mo u lun a inja i dedoo yô . 8@@ 0@@ 3 / 7@@ 9@@ 1 / 7@@ 9@@ 1 ․ ․ Paulu ta icin wener : “ Sha ayange a masejime yô , mbagenev vea undu jighjigh u nan , vea ver ishima sha u@@ jijingi mba tsu@@ ghun ior man sha ityesen i u@@ jijingi mba b@@ ov . Ka sha im@@ anger i mba@@ aiev mba i ver ve ikyav ken imo i ken asema a ve er ka sha iy@@ ô@@ gh ki a@@ ci@@ v@@ in nahan ” la . Se wuese Yehova , u a lu Or@@ kur@@ an@@ ilev u hemban cii la kpishi er a ne se mbakur@@ an mba lun a dooshima yô . Man Mb@@ as@@ am@@ aria lu ikyurior i Mbayuda kpishi ny@@ a@@ ghen ve yô , ka nahan ve kwase la iyol na kpa kpiligh un iyol ye . 6 : 15 ) Ken masejime yô , Aôndo u He@@ mban@@ agee ver or@@ jighjigh la hemba kwagh u yange ver ashe a mi la ica je . ( Mateu 12 : 34 ) Inja na yô , kwaghôron wase ngu a nôngo u tesen er mbamhen man asaren ase kua mbamlu asev mba ken sema u ken ato ve lu la . ( Pasalmi 37 : 28 ) Sha iwasen i Yehova yô , ior kpishi mba asema a yen ve tsung je kpa ka ve hide ve zua a tahav mbu wan ishima a mzeyol ve , shi ashighe agen je yô ishima@@ y@@ in@@ an ve la ka i bee ku@@ aa je . Se ver iyange i Sat@@ i man L@@ ah@@ adi sha u za pasen kwagh sha uya uya man sha u@@ go@@ do@@ b@@ i , shi henen Bibilo a ior kpaa . Mba@@ apostoli yange ve kav inja i bredi man wain la nena ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 17 ] Ior mba Aôndo mba a ian i civirigh i nyi , man kwagh ne na yô , gba u se er nyi ? ( Duteronomi 17 : 14 – 18 ) Shighe u Yakobu zu@@ lum ken ku la , ôr kwaghôron u profeti wener : “ T@@ ô@@ gh [ ikyav i tahav mbu torough ] kua kar hen Yuda kera ga . ” Ivur la kaa ér : “ Sha ishigh ki TER yô , ku u u@@ icighan N@@ av ka kwagh u injaa kpishi . ” Kpa u fa or u nahan ig@@ ir@@ g@@ i u i hembe doon u nana y@@ en@@ gen akaa ne iyol hanma shighe , nana nengen ér nga eren tom tsembelee kpa ? T@@ so@@ mbor u Yehova u sha man u shin tar cii ua wuese un . Nahan Yehova una “ ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii . ” — Ôr Pasalmi 9@@ 9 : 1 - 3 . Ken derianyom u sha an@@ igh@@ eni C.S.@@ Y . Shi se fatyô u veren ikyav i dedoo i alaghga ia mgbegha mbagenev u tsuan akaa a ve soo u eren la sha kwaghfan yô . ( Ôr Mbaefese 2 : 1 , 2 . ) Aôndo gba iyol yase sha er se zua a mk@@ om ken kwaghyan shi una wase se ken iyol kpaa yô . Doo u se lu a vangertiôr ser Yehova ongo mbamsen asev ga he ? Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La 21 H@@ uman R@@ igh@@ ts Com@@ mit@@ tee la a K@@ ur Yô Yange ve vande fan ér sha ikyev i Tindi u Mose la yô , u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba i naan Yehova nagh a mi sha at@@ se a nan@@ den nagh la cii yange i gba u vea lu mba hemban doon cii . Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér Jud@@ y yô , yange nger af@@ ishi a shin it@@ ine washika sha u tesen er un lu a iwuese sha ishimataver i un zough a mi sha kwagh u kwaghpasen u sha tele@@ f@@ on la yô . Kanyi ka i na ve or kuma u tesen mbagenev mimi u Aôndo ? 3 : 13 ) Sha nahan yô , iyol i de kpen se shin i kpiligh se iyol sha ci u i@@ pi@@ la man ieren i nzughul a ior , i i kar a perapera kera ken tar u Satan ne ga . ( Or@@ pa . Anzaakaa 3 : 32 ta se icin ér : “ I@@ fer@@ or ka kwagh u nd@@ ôh@@ ôr TER ishima je , kpa mzough Na yô , ngu a mbap@@ er@@ apera . ” Ikyav i sha uhar i se time sha mi la tese ér , se fatyô u suur sha Yehova ser a̱ yar tom a tahav nav mbu lun a ik@@ ighir ga mb@@ ura a̱ yima ior nav shi a kure awashima na kpaa . Dooshima una wase se ken tom wase u pasen kwagh la nena ? Yange pase ibo na nahan wener : “ Er yange mase lun je lu hiin yam eren msen hen Yehova pasen un e̱r i lum ken ishima je la . ” A@@ ka@@ a@@ wan ve a ken Bibilo a a lu er ka mkurem la aa su@@ r or u nan gem ishima sha mimi la ishima . — Yeremia 8 : 22 . P@@ A@@ U@@ L@@ U P@@ A@@ S@@ E KW@@ AG@@ H K@@ P@@ O@@ G@@ H@@ U@@ L@@ O@@ O Ve lu ken uiky@@ angen anyom 70 , hii ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . ( Cii Shighe u Yesu ) la , zan zan inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la . Er kwaghaôndo u aiegh du@@ mbur ken tar u Bab@@ ilon yô , yange hii nan ve hen shighe ne cii , ior mba Aôndo hông@@ or ayol a ve sha mcivir u aiegh ga ? Se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban ken kwaghwan u Tor Davidi wa wan na Solomon la . Kwagh@@ wan shon ngu ken 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 . Ka kwagh u Ne@@ hem@@ ia , or@@ to@@ on@@ kwagh@@ man u Tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta u Per@@ shia kpa yange er zum u á tagher a mzeyol je la . Ka Mo Iyol Y@@ am Me T@@ sua Kwagh@@ aôndo u Me Er Shin Ka Mbamaren A@@ va ? Yange yila upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i cii ér ve wanger iyou i Aôndo . K@@ nor@@ r na kwaghôron u sa@@ gher iyol , lu a itinekwagh ér , “ B@@ em , Una Ts@@ a Kpa ? ” A er nan ve Yehova una lumun or u nan yen laa ? ▪ Er Se C@@ i@@ vi@@ r Yehova a Af@@ an@@ yô a V@@ aan Shi@@ o Yô 6 Kwagh u Yesu Tese Ior sha Kwagh u Aôndo La Mo man Ge@@ or@@ ge se mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe her saan saan . Er uumace mba hiihii mbara hemba ato nahan kpa , se mba a ishimaverenkeghen i nyi ? Aôndo yange wa ken ishima sha hiihii la wener uumace cii ve̱ eren a mbagenev e̱r i saa ve u ve kpa i̱ eren a ve nahan . Ka tse de@@ gh@@ ôô yô , ‘ i yôô Loho u Dedoo hen akaa a i gba a sha won cii . ’ — Mbakolose 1 : 23 ; Aerenakaa 1 : 8 ; 16 : 5 . Yesu va shin tar ne va tese wang ér Satan ka or@@ aie . ( Yon@@ a 2 : ​ 1 - 10 ) Aluer ishima ngi zan we iyol sha ci u ma isholibo i vesen , man u ker iwasen hen mbatamen yô , mkaanem ma Davidi ma i nger ken u@@ pasalmi nav sha u pasen er lu un ken ishima la ma a wase ú u pasen m@@ ge@@ m@@ shima wou shighe u ú lu eren msen wou u ken i@@ u@@ v yô . ( Ps . ( Yesaia 25 : 9 ) Inja i iti i Yesaia ér “ M@@ yom u Yehova . ” Er nan ve ve nenge ér akaa a a lu eren shin tar hegen la nga kuren akaaôron a profeti a ken Bibilo jighilii , a ior mba Aôndo ve nd@@ era ôron kwagh u a anyom imôngo la ga ? Ng@@ ôm vea Mbashiada mbagenev ken tiônnongo u O@@ m@@ aha , ve taver mo ishima kpishi je . Nahan mfe u Yosev lu a mi sha akaa ne cii seer taver imoshima na , kwagh ne na yô , venda u eren idya . — Genese 2 : 24 ; 12 : 17 - 19 ; 20 : 1 - 18 ; 26 : 7 - 14 . Sha shighe ugen la , Davidi war un sha ikyev i mban@@ um@@ un@@ gbenda mba yange ve kôr un ve yem a na uiky@@ angen yô ! Ôr takerada u Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses u ken inyom i 20@@ 14 , peeji 12 - 13 la . Paulu nger Mbakristu mba ken K@@ orinte ér : “ De tsu@@ ghun nen ayol a en ga , u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . Apostoli Paulu yange nger Mbakristu ta ve icin ér ve de gb@@ aan sha “ inja i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ” i Mbaiserael hemba ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la ga . — Heb . Mba@@ ati@@ i mbagenev mb@@ al@@ un iyol m@@ t@@ w@@ em m@@ t@@ w@@ em mba a ing@@ y@@ ur i mon@@ don kpishi . Anzaakaa ne a wase se sha er se suur sha Aôndo hanma shighe yô . Lu a I@@ wuese sha M@@ ne u Yehova A Ne Se Mbat@@ amen La ( Genese 15 : 2 , 3 ; 17 : 18 ) Sha shighe ugen la di , ishima nyian un sha kwagh u ior mba Aôndo una yima ve shighe u Aôndo soo u timin mbaaferev ken gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la . Mba@@ fan Bibilo mbagenev hen ér , a@@ dooga Davidi lu ôron kwagh u ma tom@@ a@@ ve@@ e shin iy@@ ongo i i hide a mi ken utya yô . “ K@@ ar nen ayol a en sha u né fa aluer ne@@ a lu ken jighjigh u nan yô , time nen ken ayol a en . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 13 : 5 . Alaghga yange vea kaa sha h@@ war nahan ér : ‘ Se mba a i@@ gb@@ en@@ ke tempel ke ’ Yerusalem , a tsa sha won u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ! Aluer ka nahan yô , alaghga u pine wer , ‘ Yehova we mbacivir un ikyo asange asange mimi kpa ? ’ Nahan de Satan tsu@@ gh un vindi vindi , maa á z@@ ôr ity@@ am@@ egh ki kon la á ya je . Aluer se soo u zenden er Yesu kpa zenden nahan yô , gba u se lu jighjigh er un kpa lu nahan . M@@ civir u Mo@@ le@@ ki yange kua u tôôn mbayev nan un naagh a mi la ker . — 1 Utor 11 : 5 ; Yeremia 32 : 35 . Aluer ú ngu a̱ wa ishima u eren akaa a aa wase ú u eren ishima i Aôndo ga yô , akaa agen aa kar a imb@@ ishi shighe wou shi aa vihi agee ou gbilin gbilin . I wa hanma or u ken ikyurior ne tindi ér nana pase loho u dedoo shi nana gema ior ve hingir mbahenen . ( Ne@@ h . 6 : 17 - 19 ) Shi wan u wan u Eli@@ a@@ sh@@ ib@@ i ugen yange er wan u S@@ an@@ b@@ al@@ ati u kwase , man S@@ an@@ b@@ al@@ ati lu môm ken ak@@ ar a T@@ ob@@ ia a s@@ ôngo s@@ ôngo . 5 : 12 , 13 ) Ishima ia mgbegha se u suen ityom i nongo u Yehova u eren la . Kwase Kristu ugen yange nger kwagh kaa sha imba kwagh@@ ngeren la wener : “ Ḿ er kwagh@@ ngeren la hanma sev , shi ka mea ôr un je m@@ liam ma ha@@ am ashe keng . Yehova tôndo zwa ér una er nyi shighe u se tagher a zayol u hemban se agee ken inya laa ? Kpa kwagh ka a er i doo yô , m k@@ an shio . • Er nan ve ts@@ wam man ifer i du@@ mbur shin tar y@@ um@@ u ? Nahan yô , se za nen hemen u ‘ keren kwaghfan u Aôndo er ka akaa a injaa ’ nahan . — Anz . Or@@ sule u a tse ken tom ne yô , ka i vihi nan kpishi u ba sule u nan u hu@@ le yô . Bibilo kaa a vese ér mkur una va a mtim : “ Zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . . . U tesen yô , ka se tese ser Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima sha u eren tom u pasen kwagh u Tartor la sha gbashima . ( Mat . I@@ ember i á zua a mi ken tom na la doo mbamaren nav kpishi , maa ve mough a ônov vev un@@ yi@@ in mba anyom ve hii 14 zan zan 25 yô , ve gba za eren tom ker . Mba@@ yev mban utar mba eren tom u pania hegen . Nahan yô , Mesiya shi una va sha ci u unô sha wono ? ( Ôr 2 Mbakorinte 5 : 18 - 20 . ) Heela tseegh ga , kasev kpa noov vev ka vea waan ve ikyo yô , ve ungwan imo i noov vev . Yakobu yange fa er hanma shighe cii dooshima u Yehova a ne un á de@@ en ér uumace ve̱ kporom ikyua hen a Na yô . Pasalmi 1@@ 45 na mlumun u kuman sha ish@@ enge i Satan a s@@ enge ér Aôndo ka or@@ hemen u wan iyol na ikyo tseegh , u a ne akaa a á gbe á la ian i tsuan kwagh u ve soo ayol a ve ga yô . M@@ lu u uumace u ken hemen ngu nena ? Alaghga mbamaren ou hii u tesen we shighe u u lu iyev la je . Zum u Diabolo kaa ér ‘ Hanma kwagh u or nan lu a mi cii nana na sha ci u uma u nan ’ la , lu kaan ér Yobu kua hanma “ or ” u civir Yehova cii nan civir un sha mimi ga . Aluer se kôr no@@ mbor wase tsaha ga yô , a@@ dooga a lu se je se ke@@ er usu ken tiônnongo ye . Ru@@ tu yange er imba ieren i akuma akuma ne a Na@@ omi . ( Ef . 3 : 18 ) Nahan yô , Orkristu môm nana de lu a mkav sha atô@@ akaa a hiihii tsô man i kuman nan ga ; inja na yô , nana de keren u fan di “ atô@@ akaa a hiihii ” a ken Mkaanem ma Aôndo la tseegh tsô ga . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Mbamaren mba ve lu Mbakristu yô ve̱ kav Yehova sha gbaa ne . Kwagh ugen ken kwagh@@ myer u sha kwagh u Tartor u a va a mi ken hemen la yô ka un ne : Aôndo lumun mba ve lu Mbayuda ga la ér ve kpa ve lu ken iorov kpuaa mba i tsough ér ve za tema tor a Kristu sha la . K@@ ange Ishima u Z@@ enden sha Jighjigh u Nan ( Ho@@ sea 6 : 7 ) Er ma ve hide hen Yehova yô , ve gema ve suur sha akuraior ag@@ enegh . Shin er í gb@@ ihi se mba se lu ônov vev ne ken dang , se lu ken isholibo man ku nahan kpa , se mba a ian i eren kwagh u Adam man Ifa yange ve k@@ an shio u eren la . U@@ pania kpishi ka ve zua a aan imôngo a tesen mbagenev mimi shi henen Bibilo a ve . 4 : 24 ) Kpa gba u ve mba ve er kwagh u Peteru kaa ér ve er la cii vea hemba nengen er Yehova a lu Ter u lun a inja i dedoo yô . Nahan aluer ma hii u tan nd@@ ur@@ an i fa kpa i er kwagh sha mi ga yô , ma a ta nd@@ ur@@ an zan zan ma a vihi , nahan a kera fatyô u eren kwagh môm môm a mi ga . Aluer sea vande mban a a@@ kper@@ an sha kwagh u uityendezwa mba Yehova mba vea kure kpee a b@@ unde ga la yô , hegen ka shighe u se lu tse@@ vaa , se de u me@@ er m@@ ny@@ am ken jijingi je ne . ( Rom . ( b ) Ka mkaanem ma Aôndo a ne i nger ma nyi i doo u se hen sha mini ? Ity@@ akerada ne yô lu Li@@ st@@ ening to the Gre@@ at T@@ e@@ acher ( U Ke@@ ghen A@@ t@@ ô a Or@@ tesen u T@@ amen ) la man Your Y@@ outh — Ge@@ tting the B@@ est out of It ( I@@ yev O@@ ugh — Er Ú He@@ mba Z@@ u@@ an a Kwagh u In@@ j@@ aa K@@ er La ) man shi Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo la . Kwagh@@ yôôn u Mose yange ungwa sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la yange hii sha mkaanem man , ér : “ T@@ ER@@ E , T@@ ER@@ E , Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) ( a ) Ka atô@@ akaa a nyi Yesu yange lam sha mi , kpa lu nyi gema ter ga ? Aluer ishima ta se k@@ we sha kwagh ve ga , shin kwagh gba se a ve ga shin se mba p@@ al@@ egh@@ aa a ve yô , alaghga se seer a seer ican ve i yan la . ( Yohane 13 : 4 – 17 ) Nahan ve dondo i̱ kpa ? 11 : 13 ) Sha kpôô yô , u@@ profeti er Eliya man Yeremia kua mba@@ jighjigh mbagenev mba ve lu uma cii man shighe u Yesu , mba ve sue mcivir u mimi vangertiôr la cii , ka jighjigh u ve na uityendezwa mba Yehova la yange wase ve u wan ishima a ah@@ endan nahan ye . ​ —⁠ Tit@@ u 1 :⁠ 2 . M@@ kav ne na yô , E@@ ri@@ c kera tsua ér una nôngo a hingir or u gbidyen b@@ or ngohol inyaregh ga . Alaghga or nana kaa ér ij@@ ever@@ ahumbe ka kwagh u a gbe eren ng@@ en@@ a ng@@ en@@ a tsô , kwagh u eren sha mi a lu ga yô . Aluer Yakob una er kwase ken ôn@@ kasev mba Mbah@@ iti , inja mban nahan , ken ôn@@ kasev mba hen tar ne yô , me shi me lu uma sha won sha ci u nyi ? ” D@@ ugh m@@ vende u vendan mimi la sha yô , akaa agen kpa nga a aa fatyô u vihin bem u tiônnongo yô . Ka i nger kwagh sha as@@ ange@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa J@@ ap@@ an la hii sha sen a sen shin inya , gayô hii ken im@@ ese yem a yem ken iy@@ an ; man i nger um@@ ag@@ az@@ in man ityakerada kpishi , kua ityakerada yase i se gber ken anyom a karen ken ijime la cii , hii ken im@@ ese yem a yem ken iy@@ an . Kp@@ aa , doo u se pase mbagenev er i lu se ken ishima la di er Paulu pase Mbakorinte nahan , shi se tese mbananjighjigh a vese imôngo ser , ka mkpeyol ve se lu keren ye . * ​ —⁠ Yo@@ el 2 :⁠ 25 . Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen ne , i@@ wo ne wase u fan ak@@ ighir a ityar igen a igen . Anyom nga kar ahar yô , i kaa a môm ken mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba ve ny@@ iman jighjigh ve u nan la ér a wua Mbashiada mba jighjigh mbara . Ngeren u Pas@@ en Kwagh u Uma u Or ; Z@@ uro@@ s@@ ki , J . Shighe u se tagher a mzeyol yô , se ker iwasen han@@ a ? M@@ ea hen kwagh u mbayev mban shighe u m nyer tugh yô , m haa m@@ liam ashe . Aluer m@@ tsaha la ka sha ma gbenda ugen yô , alaghga a doo ve u ngohol un ga . Yehova ka “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee je , u eren a ior udubu imôngo dedoo , u de@@ en ifer man tindi u p@@ eren man isholibo . ” Kpa ka vea nenge ér ma tindi taver ve yô , ve per tindi shon shighe u ve hen ér or ngu nengen ga yô . ( 2 S@@ am . 17 : 22 , 24 ) Er Davidi man ior nav hingir ior mba azende azende yô , ve zuan a kwaghyan man kwagh@@ man ga , shi m@@ mem kpa ve zuan a mi ga . Ior iv ken iy@@ ough ne po@@ o . Ka nahan ve Yesu ôr ér “ or u te@@ en kasua ” la lu “ keren uta@@ gbe@@ de mba dedoo ” ye . I er takerada ne sha gbenda u ua tsaase mbayev vea lu a “ mkav u ken ishima ” yô , a u gban ôron ve m@@ kposo u kwagh u dedoo man kwagh u bo tseegh tsô la . ( Heb . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kua iyôngo igen cii vea vaa af@@ an@@ yô ér yange ve lu u@@ shir@@ mbaiorov shin tar u ifer ne ga sha ci u nyi ? I@@ ̱ de hungur se er u ho@@ gh@@ ol a uma u azende azende la yange lu kwagh u ican kpishi hen Aber@@ am man S@@ ar@@ ai nahan ga . Nahan se hingir kôôsôô . Yosua gbidye kwar sha akaa a yange vande eren la cii , nahan kav er Yehova a k@@ ur uityendezwa nav hanma shighe yô . 2 : 3 , 4 ) Jigh@@ ilii yô , Yesu yange tese ér ieren i t@@ angen iyol ga la ka kwagh u vesen ken mcivir wase . Kanyi kwagh i doo u se er aluer ityom i se lu eren la se mba eren í sha ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe di tsô yôô ? Alaghga tsô a lu u@@ iyua utar , mba yange ve za na Yesu la i ne ve i hingir u kaan ér ve lu iorov utar ye . ( Mat . 24 : 45 ) “ Wan@@ akiriki ” ne ngu nôngon kpoghuloo , duen a kwaghyan u ken jijingi ne ken ijô igen seer a seer , hegen ijô ne hemba 7@@ 00 . Nahan lu sha iyange shon i hiihii ne “ maa iwanger lu ” ye , gadia hen shighe ne iwanger la ta sh@@ a@@ a@@ la kar a@@ been tsu@@ la va ar shin tar . ( Mbagalatia 6 : 6 ) Kwaghôron u ken Grika ne tese ér yange i tese Mkaanem ma Aôndo ma nyôr ma tema ken atô ishima i “ or u i lu tesen ” nan la . Sha nahan yô , zum u Paulu ôr mkaanem man la , a ôr ma sha ci wase cii , ér : “ Se fa atindi ka kwagh u ken jijingi , kpa mo yô , ka ken iyol m lu ye , i te@@ em , isholibo i y@@ am@@ em . Kanyi i tese ér mbam@@ kohol mba Mbaiserael ku@@ mban la lu u@@ icighan@@ mbam@@ k@@ oho@@ loo ? P@@ ine iyol you wer : ‘ Kwagh ne una wasem u lun a mhôônom ma zungwen tsung shin una na me ember ‘ sha bo@@ can u or@@ o ’ ? ( Anz . Nahan kpa , de se vande timen se fa er yange i hii ve mbahenen mba tsuaa mbara na jighjigh ér ve zua a Mesiya yô . Han@@ g u mbamtaver mba hen tsombor ka ve va a mi la a de ne nom man kwase ve hingir p@@ al@@ egh@@ aa a ayol a ve ga . ( 2 Kor . 1 : 22 ) Ikyav la tese ér ve mban mba kwagh u Aôndo shi vea va ngohol uma u tsôron sha . Takerada u i yer ér The New En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica ( 19@@ 8@@ 8 ) , T@@ ihi u sha 25 la , kaa sha peeji 8@@ 9@@ 0 ér , “ shighe u derianyom u sha uhar gba atô la , Mbakristu mba yange ve hen kwaghfan u Mbag@@ rika la nenge ér doo u vea hii u pasen jighjigh ve u nan sha gbenda u ú zough sha mnenge u mba@@ fankwagh ts@@ ura mba ken Grika la yô . . . A@@ tesen a yange hemba doon ve yô lu a P@@ l@@ ato la . ” U tesen ikyav yô , Mbashiada mba Yehova mba ken tar u R@@ wan@@ da yange ve tese dooshima ayol a ve shighe u ayôôso a timin k@@ we@@ ior gba ken tar u R@@ wan@@ da ken inyom i 199@@ 4 la . 31 : 12 ) Anmgbian ugen u a lu shin Betel hegen yô , iti na ér C@@ ar@@ lo@@ s , a pase er ngô na yange hemba ah@@ endan a ter na sha ieren i dedoo man u nengen sha ya tsembelee yô . ( Mateu 16 : 18 ) Heela tseegh ga , shighe u Yesu lu a mbaapostoli nav la , a ôr ve akaa a aa wase ve u fan er nongo shon u ica a gba ga tsô a ver u la ua er tom man er ua eren hanma kwagh vough vough yô . Nahan doo u se kpa se ver ishima sha akaa a injaa a ken jijingi er Davidi nahan ga he ? A luun nahan yô , or u i er nan kwaghbo la kpaa nana de or u nan er nan kwaghbo la je nana ti@@ mb@@ ir ga cii . Gbenda môm yô , ka u keren ser se seer zan iky@@ ura ken tom wase u pasen kwagh la . Sha imba gbenda ne yô , mbayev vea fatyô u veren ishima dondon ikyav i dedoo i mbamaren vev la . Kpa hanma shighe yô , ka ve zer tur@@ en atindi a Aôndo a we la hiden a mi ijime . ( D@@ ut . 28 : 13 ; 1 S@@ am . Cii man se kav injakwagh i kon u o@@ le@@ v la yô , a gba u se fa akaa any@@ iin sha kwagh u mpase u Yehova pase awashima na sha kwagh u vor u ityendezwa u i ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh u ú la . ( Mateu 27 : 5@@ 4 ) Ka mbamhen mba dedoo mba vea fatyô u van or ken ishima je ne . Kanyi i hii t@@ eren ken msen u ikyav la , man er nan ve i lu v@@ ough@@ l@@ o ? 24 : 3 ) Ikyav ia lu i tesen ér shighe u m@@ ve u Yesu la kuma , sha ci u shighe u Yesu una tema tor ken Tartor u sha la , ior mba shin tar vea nenge a na ga . Kwagh hii u gban sha mngerem ma um@@ am mara sha shighe u orumace u hiihii , Adam yange dondo kwase na Ifa ve hemba Yehova Aôndo ato , un u yange gba ve la . Aôndo yange ôr kwagh sha ikyev i profeti na Mal@@ aki kaa wener : “ Mo TER M gem kposo ga . ” Ken inyom i 30 la nahan , i er tom ne nôngo u kuman anyom 46 . ( Mbaromanu 14 : 4 ) Nahan yô , se fatyô u lun a vangertiôr imba i or@@ pasalmi Davidi nahan , yange i sa@@ gher un ken ishima wa icam ér : “ Ishima taver mo , Aôndo . ” “ Ka A Gba V@@ an sha Shighe V@@ ough J@@ e ” Kwagh@@ ngeren ne tes@@ em nyi sha kwagh u a lu sha ishima i Yehova shin sha ishima na ga laa ? Ka mbamtaver mba nyi nahan , alaghga se̱ tagher a mi zum u se lu nôngon ser , se hen Bibilo a or@@ o ? I tese se ér : “ I@@ k@@ o i wan hemba nagh ku s@@ ôngon , man u veren ato kpaa hemba ah@@ ôm a an@@ om@@ ai@@ y@@ ôngo . Gadia , u hendan kwagh , ka er ish@@ or i kpe@@ hen nahan , man ityough ki taver gema ka er ak@@ ombo a sôron kua e@@ ev mbu civir nahan . ” — 1 Samuel 15 : 22 , 23 . Sha nahan yô , se sôron nen mbamzeyol , shin se gbaa “ den ” nen mbagenev kwaghbo ve tsô , sha er se za hemen u lun ken mzough yô . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 PE@@ E@@ J@@ I 17 - 21 Ka sha kwagh u nyi nahan ior ka ve pine mbampin shi i gba u vea tsua kwagh u vea ere ? “ H@@ A@@ A N@@ EN OR@@ H@@ E I@@ YO@@ L U I GB@@ E U@@ N SH@@ A IN@@ J@@ A I A@@ Ô@@ N@@ D@@ O K@@ EN P@@ ER@@ A@@ P@@ ER@@ A U M@@ I@@ M@@ I M@@ AN M@@ T@@ SE@@ G@@ H U M@@ I@@ M@@ I ” K@@ P@@ A@@ A L@@ A . — Mbaefese 4 : 24 . Nahan Orkristu orgen , u i yilan un ér A@@ ku@@ la vea kwase na P@@ ri@@ shi@@ la , mba ongo ityesen na ken gar u E@@ fese yô , ve kua a na ve za “ seer bu@@ ghun un gbenda u Aôndo wanger wanger . ” ( Aer . ( Yobu 38 : 32 ; Yesaia 40 : 26 ) Ge@@ ma di sha se uumace , mba i ne se iyua i eren kwagh a mk@@ ighir shio man ieren i injaa man mhen shi se lu a gbenda u kaven akaa a ken jijingi la di ye ? “ Aber@@ am lu anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kar at@@ aan zum u a mough ken H@@ ar@@ an la . ( Genese 21 : 5 ; 25 : 26 ; 47 : 9 ) Inja na yô ken Igipiti kpa shi Mbaiserael za tsa anyom 2@@ 15 di nahan . Yesu kaa ér : “ Han@@ mô u nana cia ashe sha ci Wam man akaaôron a A@@ m hen k@@ ov u eren idya man u asorabo ne yô , Wan u or kpaa Una cia ashe sha ci u nan zum u Una va sha icivir i Ter Na a u@@ icighan@@ mbatyomov la . ” — M@@ ar . 8 : 38 . Lu mbatyomov mba ken jijingi , lu uumace ga . U tesen ikyav yô , u kaa a ma ijende you wer nana tôô ikyav mbi u fe wer nana fatyô u tôôn mbi ga yôô ? Ka an nan lu I@@ mbor i amba a il@@ yo@@ ho laa , man ka unô ve lu ngohol il@@ yo@@ ho sh@@ on@@ o ? Aluer se mba gbidyen kwar sha gbenda u kpilighyol u Yehova a er kwagh a ior nav , mba sha ayange a tsuaa man mba sha ayange ne la yô , se hemba lun a vangertiôr ser una fatyô u kuren awashima na ken hemen . * Yehova ver “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ér a̱ naan ityesen i i har sha Mkaanem nam yô . Mose yange tese jighjigh u nan man ishimataver nena ? We kpa u soo wer u tese dooshima man iwuese you hen Yehova kpa ? U soo u tesen er i lu Yehova a lu Or@@ hemen wou , i lu Satan ga kpa ? Yehova ver tom u pasen kwagh ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia doo doo Yesu kaven mgb@@ e ne yô , a pine F@@ il@@ ib@@ u , u lu ijiir na la , ér : “ S@@ é yam u@@ bredi h@@ an ve ior mban vea ya ? ” — Yoh . Se fa ior mba aeren a ve a tese ér mba ior mba@@ cian Aôndo kpa ? Or môm fatyô u been un im@@ ande la ga , kpa Elisha yô fatyô . Paulu nger ér : “ Gadia akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” ( Rom . Dooshima “ koson kwagh u bo ken ishima ga . ” ​ —⁠ 1 Mbakorinte 13 : 5 Maa ôr ivur Bibilo i môm , yange ôr Pasalmi 8@@ 3 : 18 , N@@ W . “ Er tom u i@@ vangeli , kure u doo doo . ” — 2 TI@@ M . A@@ eren ne va a ayôôso a pati@@ i shi a na u@@ kwaghaôndo nôngo num ayol a ve shi a va a ihyom man any@@ ighe kua ayôôso kpaa . Akaa ne na yô , uumace mba yan ican tsung . Er ka i tsegha or sha icighan jijingi yô : Yehova ka a er tom a icighan jijingi na u tsuan or ér nana za hemen vea Yesu sha . ( Pasalmi 119 : 1@@ 45 ) Ka unô ngise ve va hen a na sha imba gbenda nee , man mbamsen vev tese se nyi ? Er á ngee a erdoo yum yô , á na sha er wanakiriki la una na se “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” yô . ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Nahan ú nenge wer saa gomoti u a lu eren tom tsembelee shi a lu kpe@@ gher kpe kpe@@ gher ga shi a lu kpôô kpôô tseegh una kôr cio u kohol akuraior u@@ deri u@@ deri , veren á imôngo ken bem man mkpeyol ga he ? Ngeren mban time sha akaa a vesen a a lu dyako u ken jijingi u ior mba Yehova la . I@@ t@@ yom i Kp@@ ilighyol i Aôndo man A@@ eren a Na Nahan kpa , de eren tom kpoghuloo wer u lu ortamen u dedoo ken tiônnongo , geman k@@ an@@ en shio u lun nom u dedoo ga . U tsuan u eren tom u pasen kwagh hanma shighe yô , er sha kwagh u ú tsough la vough . ( Or@@ pasenkwagh 11 : 4 ) Kwagh u se hii eren ve se zua a msaanyol u mimi sha u eren Aôndo man mbagenev tom yô , gba u se dugh mciem ken a vese kera . Er mba@@ y@@ ev@@ nomso mba uhar mbara lu vesen la , a̱ shi nan kpa , Adam tese ve u eren tom u gba u vea er sha u koson tsombor la . A kaa ér : “ Z@@ an zan me kpe je kpaa , me gb@@ ihi mimi wam ga . ” Aluer i er nahan yô , mbayev vea hen u veren ishima ungwan kwagh u i er sha ts@@ è@@ mb@@ é u nan kwaghôron la . Nyian ne , ka ican u samber a abaver fele fele ga cii , aluer ka a mimi man a mimi ga , a wasen man a wasen ga , kua a bo man a bo ga kpaa cii . G@@ an@@ d@@ h@@ i yange kaa wener : “ M na jighjigh mer . . . ior i Y@@ uro@@ pa nyian mba Mbakristu ken iti tseegh . U@@ r Ish@@ ember i “ u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav ” la hingir “ u@@ iniongo mba dang ” sha ci u ka kwagh u i hembe fan nyian je la . ( 1 Yohane 2 : 15 – 17 ) Mbakristu fa ér sha ashighe cii , kua sha ashighe a ve lu me@@ men kpaa , ve mba mbatomov mba ve til sha ityough ki Tor u He@@ mban cii yô . Mbam@@ gem mba Bibilo kpishi gema Yohane 3 : 3 sha gbenda ne . Yô , time ase sha aeren a dedoo atar a Mose lu a mi la , man kwagh u se hen ken ikyav na la kpaa . Solomon yange lu a ian i s@@ ônon inyaregh man tahav shin s@@ ônon Yehova ér a seer un ayange . Davidi maa na zwa í kura ak@@ u@@ he a nomso@@ mbaiorov mban cii í za ii . Shin er yange va kar kpe kera nahan kpa , i seer eren u@@ ivande mbagenev . Yehova una umbur ve shi vea doo un ishima gbem sha won . — Ps . Yange ve ungwa akaaôron a na shi ve nenge u@@ ivande nav mba kpilighyol mba lu eren la man ikyav i á ver la kpaa . Akaa shon wa my@@ ee u a va yôô “ B@@ em , man mkpeyol ” shi a tim kwaghaôndo u aiegh la kpa ker . ( Aerenakaa 15 : 14 ) Sha ikyev i Yesu Kristu u a lu Ity@@ ough la yô , “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” mban ka mba@@ y@@ an@@ dyako u Tartor u Yehova una va yar tom a ve sha u tseghan ze@@ ge iti Na la shi una pa@@ ase ah@@ on sha ikyev i hem@@ en@@ tor Na la kpaa . — Daniel 2 : 44 ; 7 : 13 , 14 , 27 ; Mpase 4 : 9 - 11 ; 5 : 9 , 10 . Nahan a lam sha mba Yehova tsua ve ér ve hemen Iserael la c@@ a@@ veraa , a kaa ér : “ Ne ya kuma ve ; . . . ka nyi ne k@@ enden ayol a en sha je er ne hemba ior i TER cii nahana ? ” ( N@@ um . Aluer Yehova na kasev ityom kpishi yô , kwagh la tese ér gba u noov kpa vea z@@ aan id@@ y@@ u vea kasev vev cii ve vea m@@ asen eren akaa a vesen a ve tsough u eren la ga he ? Er ma i lu nahan yô , zum u ne lu eren msen imôngo la , ter mbamzeyol mba i gbe u ne cii ne nôngo a mi la tseegh . Mbah@@ enen mba Kristu yange ve ya dyako u isholibo , nahan kwagh ne na yô ve lu vough ga . Wan@@ kwase u kiriki ngu s@@ angen avur a kwaghyan a a he@@ e hen inya yô , sha er or nana va kura a nana za ta@@ mbe orgen a mi ga yô Se kpa , m@@ doo u se doo ayol a ase sha mimi la a mgbegha se u tesen anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu cii ser se wa ve ikyo shi kwagh ve gba se ishima kpaa . U tesen ikyav yô , zum u mbamaren mbagenev mba ve lu Mbakristu ôr ib@@ aver i makeranta i sha kwagh u inja i dedoo i wan ve u kwase kua iniôngon na yô , saan ve iyol je zua ga . ( a ) Ish@@ ember i “ Iserael u Aôndo ” la ngi ôron kwagh u unô i@@ or@@ o ? L@@ um er m@@ ny@@ am ma ci@@ er mo a ci@@ er , me n@@ ure me nder maa kwagh a bee nahan . M@@ tem@@ tor u Davidi man gar u Yerusalem la yange kera tile sha ityough ki Tartor u Aôndo ga , kuma shighe nena ? Mbat@@ amen mba ken tiônnongo sôr ian sha er H@@ ak@@ an vea kwase na vea ungwan akaaôron a ken mkombo sha tele@@ f@@ on yô . U Nenge sha O@@ ru@@ ange shi U Ver Ishima sha M@@ lu Wou u ken Jijingi Nen@@ a ? ( Anz . 15 : 22 ) U ôron kwagh sha gbenda u taver u kaven ga yô , ngeren mban vea lu yilan mbat@@ sa@@ ase ior mbara ér , “ mbat@@ esen ” man mba i lu tsaase ve la di ér , “ mb@@ ang@@ ohol ityesen . ” ( b ) Se er nan ve se zua a mkpeyol u hemban doon cii laa ? Aluer taver wan@@ ye@@ kwa@@ or u pasen mbagenev kwagh u Bibilo i er shi pasen ve kwagh u Yehova Aôndo yô , kanyi i doo u nana ere ? Yange m soo a@@ y@@ enge kpishi , nahan m wa ishima mer me va tesen a@@ y@@ enge . Ken mkur u ivur la , i ôr kwagh u mbakp@@ eng@@ av í kaa ér mba karen akaa sha “ ik@@ aren u y@@ in@@ an , ” inja na yô ka iky@@ aren u a kom sha ishe i ve we la ga je la . ( Ôr Duteronomi 6 : 6 , 7 . ) U gban ase@@ ka sha akaa a i gbe u a vihin inyaregh sha mi la ngu a wase icombor u pan@@ den zayol mba sha kwagh u iny@@ ar nena ? Nahan kpa , iky@@ aren i vesen i mbagenev tagher a mi yô , lu gbenda u i gema eren tom u pasen kwagh la . Umbur wer Paulu kpa yange tagher a mbamtaver . Nahan u fatyô u kaven er hii ve Paulu nger mkaanem man yô . Nahan kpa , u fan Aôndo la kighir sha u fan aeren a na man awashima na ga . “ Ka sha jighjigh u nan man Noa kpaa , zum u Aôndo wa un kwagh sha akaa a i lu a nenge a mi ga la yô , a wa ikyo a gba t@@ so ” ye . M@@ sue u se lu suen tindi u ken Ruamabera u a kaa ér or u nan ci@@ gh@@ ir ishima u eren isholibo yô i dugh nan ken tiônnongo kera la ka ikyav i tesen ér kwagh u perapera doo se ishima , shi se nenge ser Yehova ngu a ian i wan se atindi sha kwagh u ieren yase . ( 2 K@@ ron . 11 : 13 , 14 ) Mbaiserael mbagenev mba ve lu sh@@ ir ken Yuda yô tsua u saan ken tar la , kera yemen ken tar ve ga . Nahan nom man kwase ve ya ikyar a Yehova taveraa shi i̱ saan ve iyol u eren ishima na kpaa . Ka mhen u nyi yange i due a mi ken inyom i 19@@ 7@@ 2 , man kwagh ne lu m@@ ze@@ hemen nena ? Tsô aluer or gema ma m@@ sôr kpa nan ngu maan ma sha gbenda u ma a kôr nan nana hingir u zenden ze@@ mba ze ze@@ mba ga ye ? Yesu yange fa ér a wua un shi a nder un shin ku . A nd@@ eren un yô una kegh anyom u@@ deri imôngo cii ve una hingir Tor , una hemen uumace jimin cii ye . ( b ) Ka ishimaverenkeghen i nyi i lu sha ci u mba ve lu shin She@@ ol man mba ve lu ken Ge@@ h@@ en@@ a ? ( Heb . 2 : ​ 3 , 5 ; 3 :⁠ 1 ) Ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la , ishember i i gem ér “ tar u u lu van ” la ngi ôron kwagh u tar u uumace ve tem sha u yô . Su@@ ur sha Yehova , “ Aôndo u A Lu a Ishim@@ as@@ ur@@ un Cii ” La ( 7 ) Z@@ uro@@ s@@ ki , M . ( Mateu 10 : 28 ) Yesu pase wener mci@@ e u cian ior la ka mnenge u nengen hen iky@@ um iky@@ um tseegh , gadia ior vea fatyô u vihin ishimaveren i uma wase u ken hemen la ga . Nahan cii kpa , tom u Yehova maan iyol u eren kpen kpen . Ka An N@@ ana F@@ atyô u Y@@ iman Mba Ve V@@ aan L@@ aa ? A@@ ka@@ a@@ ôron ne nga wasen se u ts@@ eng@@ an fan kwagh u Yehova a we ishima u eren yô . Yehova de u veren ve , er ngise tsengaôron nahan . Ve nenge ér , aluer ka agee a yina Aôndo u been a ifer kera ga yô , a lu sha ci u kwagh gba un sha kwagh u a lu zan hemen ne ga . Lu nyi Yakob tagher a mi ken uma na i wasen se u fan ican i Yehova ya vea Wan na sha kwagh u nagh ku ip@@ aan laa ? • Ka mbamzeyol mba nyi Ab@@ es@@ al@@ om yange na Davidi nyôr k@@ ere ? Shin u nenge ish@@ ôso n@@ umbe doo u ve@@ e ? I lu nahan u kenger ijiir i dedoo kua akaa a doon a a lu her cii nahan k@@ ondo u iyol ve@@ e ? ( Aerenakaa 23 : 11 ; 25 : 8 - 12 ) Sha ayange a ase ne kpa , ashighe kpishi mbamzeyol mbagen ka ve gema ve na a na se ian i eren shiada hen mbah@@ e@@ men tar man hen ior cii . T@@ ser u sha kô@@ m@@ pu@@ ta u i yer ér Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary la ngu ken ijô 39 hegen . Sha “ mpase u á va pase Ter Yesu Sha , a mbatyomov N@@ av mba age@@ ev imôngo ” la , vea tim “ mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ikyo ga la ” cica cii . ( 2 T@@ es . ( Yohane 15 : 19 ) Zum u se hen akaawan ne yô , se kav ser gba u se palegh mba@@ dy@@ ar@@ ev man mb@@ as@@ ô@@ ron@@ ak@@ ombo man mbai@@ v kua mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom man ior mba ve lu a aeren a wang ga cii . Ka ikyav i nyi i lu i tesen ér Yehova yange taver Davidi man Habak@@ u man Paulu ? I de hungur se er uityendezwa mba Aôndo ve b@@ undu ga yô ga . — Yesaia 55 : 10 , 11 . Kape nana er vough je la ! Aluer m er isholibo nahan , una ta@@ m k@@ er@@ aa ? A kaa ér “ Een . Ka unô ngise ve hingir Mbashiada mba Yehova , man kwaghwan u Paulu wa mba@@ shiada mbara l@@ ù u sha shighe vough nena ? Satan ka a nôngo sha u una bende a ishima yase nena ? Kanyi yange i wase anmgbian u kwase ugen ve hingir u ‘ taver ishima ’ ? Gb@@ aa u akaaôron a profeti la di geman maan jighjigh u nan sha u tesen ér Yehova ts@@ eng@@ an fan akaa a aa va e̱r u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ke ’ hemen — shin u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov je kpaa — cii man akaa shon a mase eren ye . Kpa yange na jighjigh ér Aôndo una nder ior shin mbakp@@ enev kpee a b@@ unde ga . Aluer u nenge sha mpin ne ze@@ ver@@ a yô , ka inja er mlumun u sha mi taver ga nahan . Mba ve lu perapera ga mba vea nder shin ku la vande kimb@@ in injar i isholibo ve sha ku u ve kpe la . De se time sha ishember i “ dooshima ” la vighe vighe , tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Er Elisha u ngise la kpa lu kaa nahan , wener “ mba ve lu a vese , hemba mba ve lu a ve la iyenge . ” Shi ka iniongo shon i sha tindi la i yaren tom a í sha u nengen sha amba@@ akaa er u̱ or shin ma nongo lun a ijiir man iky@@ á@@ v man u nan m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol man u kôron ha@@ ya u ajiir a ku@@ mban mbam@@ kohol mba vesen , kua akaa ag@@ enegh kpaa ye . Kwagh u yange er Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh la tese ér kwagh ne ka mimi nena ? J@@ o - An@@ ne di kaa ér : “ Er yange i nam mbam@@ lumun sha mbampin av cii yô , kwagh ne wasem u nan Aôndo u a ne i nger Bibilo la icivir kpishi . Gadia Aôndo yange fa er uumace vea lu a mbampin mba taver kpishi mba pinen , nahan na i nger mbam@@ lumun mba kuman ken ato sha mbampin mban ken Bibilo . ” Se@@ ̱ fa je ser a er akaa a vese imba ne nahan . ga . Ka nahan ve Marku yange pase ér , ka u vea “ lu a ak@@ ô@@ v ” a ve vande wan la shin “ angahar ” her ye . Kpa imba mhen la ka u kpe@@ egh , sha ci u an@@ ti@@ or u nan undu ikyar u nan u ken ivese shin nan kaa a we ér u̱ undu ikyar ú u ken ivese yô nan ngu a zayol u vesen je , nan ngu a ikyo i wan sha m@@ tsegh u iv@@ es@@ egh ga . T@@ A@@ R N@@ A : J@@ A@@ M@@ A@@ I@@ C@@ A Bibilo kaa ér : “ Zum u Mbaiserael nenge a mi yô , ve gba pinen ayol a ve er : Ka nyi ne ? ” 23 : 12 ) Mimi je , Yehova yange ver iyange i me@@ men sha ci u ior nav sha dooshima ér “ i yô@@ h@@ ôr ve iyol , ” sha ci u tesen ikyo i wan na sha a ve mba ve lu sha ikyev i Tindi shon la . Kpa u v@@ ô@@ son kwase ken Mbam@@ o@@ ab@@ i la , kwaghbo lu ker kpishi . Se fa ser , er i tsen@@ ge@@ ôron nahan , ica a gba ga tsô Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i una ta num sha mbacivir Aôndo sha mimi cii , shi vea tagher a “ iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ” la kpaa . ( b ) Yange i he@@ e “ Zege@@ bab@@ ilon ” sha nyi igbenda ? Z@@ wa u wang u Mbashiada mba Yehova ve lamen la wase ve u eren nyi ? Ken man Jo@@ an@@ ne ken tar u K@@ an@@ ada kpa soo u pan@@ den akaa ken uma ve sha er vea hemba zuan a shighe u eren tom u Tartor yô . Yange i pase or@@ jighjigh Daniel shighe u z@@ ur@@ um u una kpe la ér : “ Ú mem , man ú mough ú tile sha kwar wou , sha mkur u a@@ y@@ ang@@ egh . ” Ishima yange i mgbegha ior kpishi ken ikpelaior la u eren nyi , zum u ve ungwa kwaghôron u Peteru la yôô ? Er saan ve iyol nahan kpa Yesu kaa a ve ér : “ De ember nen er u@@ jijingi ve lu sha ikyev yen ga , kpa ember nen er i nger ati a en Sha yô . ” Ka nyi akaa ior kpishi mba i nengen ér ka a@@ sh@@ a@@ gba@@ aior hen ityô la ka ve eren@@ e ? Aluer sea nôngo gb@@ ev ac@@ in imôngo kpaa mayange je se gba nen uwer ga . ( Ps . 1@@ 18 : 26 ) Yesu nyer ken Yerusalem yô , ikpelaior ger am@@ o sha iember . Kape kwagh a lu laa ? Sha iyange i T@@ om@@ atar pe@@ pe , Se@@ te@@ mba 5 , 20@@ 12 la , i yôô hen tsombor u Betel u ken tar u Amerika man u hen tar u K@@ an@@ ada la ér i seer or u he sha Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine , mba Mbashiada mba Yehova . ( Mpa . 18 : 9 , 10 , 16 , 19 ) “ I@@ h@@ wa i môm ” i i ter ken Bibilo heen ne tese ér a tim un fele er iny@@ i@@ ar nahan . Shin er ka i gba u mbakur@@ an mba ken Kristu mban vea er ityom igen nahan kpa , shighe u i ve mkombo yô , ve̱ hii veren ishima sha iyôngo i i we ve sha ikyev la . Una lamen a agumaior yô , anmgbian u kwase shon á kaa á ve ér : “ M nd@@ era tesen Bibilo hegen hemba anyom 50 , man ne fa kwagh u á lu kpa ? Er Kwagh U I@@ mo@@ shima You I K@@ aa U La M@@ tese u Yehova a tese Mbakristu mba mimi la na mba ken bem vea Aôndo man mba ken bem a ayol a ve kpaa . Se mba z@@ eren zan kwaghpasen imôngo kua mbam@@ kohol mba vesen kpaa . Or@@ gban u a K@@ om I@@ civir Yô ( Mpase 2 : 1 – 3 : 22 ) F@@ a wer , lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu a ishimaveren i za teman tor vea na sha la Yesu lu ôron kwagh ve ye . K@@ egh ato ungwa mnenge u or shon nahan wa zwa sha mi gayô pine nan mpin sha kwagh shon . Ab@@ ig@@ ail za ica ga tsô maa ase@@ gh sha Davidi kua ior nav mbara . Ma “ sha ” kwa@@ v@@ aôndo mara di lu ze@@ ge ity@@ u@@ ngu mnger i̱ i̱ lu sh@@ a@@ a@@ la , i̱ kohol i̱ hingir “ a@@ mbor a ai@@ v a mnger ” yô . Sha mimi yô , se mba veren ashe a An@@ der@@ son tseegh ga kpa kua ‘ ikp@@ ela i mba@@ shiada i vesen ’ i a nder i̱ shin ku la kpaa . ” — Mbaheberu 12 : 1 ; Yohane 5 : 28 , 29 . Or@@ ng@@ erenakaa ugen pase mnenge na ér , msen ka di “ gbenda ugen u keren wer i saan we shin ishima tsô . . . inja er u lamen a ma z@@ end@@ en@@ ya u hen ya nahan . ” Ka nyi se fatyô u henen sha ikyav i Yesu i tsa eren msen tugh k@@ ak@@ a laa ? ( Yuda 4 , 11 ) Kwagh ne a̱ de kpiligh se iyol ga . Doo u se umbur ser , tom u geman ior hingir mbahenen ne ngu inja er iwer i y@@ ôron nahan ga , sha ci u ka or u nan er iwer la nana fatyô u eren i doon shin vihin ye . Yange gba u Yosua una ôron A@@ tindi a Aôndo shi una henen sha kwagh u a er la ve Yehova una wase un shi una hemen un ye . Anmgbian wam u kwase , D@@ or@@ o@@ thy kpa hingir Kwa@@ se@@ shiada . Lu nyi i wase K@@ y@@ un@@ g - so@@ ok u nôngon a ican na nee ? Kwagh u Aôndo yange yôô sha ato a Mose la shi a̱ mgbegha se u den ior a kwaghbo , gadia Yehova kpa kegh iyol u den kwaghbo . Tom ne yange u tôô anyom kpishi , alaghga je yô , u kuma anyom 40 shin 50 nahan . Ú F@@ atyô u M@@ aan Jighjigh u Nan u Mimi Hanma inyom i sha uta@@ ankar@@ uhar yô , yange i lu In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe . Nahan nomso man kasev man mbayev kua u@@ shir@@ mbaiorov cii ve kohol hen ijiir i Yehova a tsough la , sha u ‘ ungwan shi henen u cian TER , Aôndo , shi wan akaaôron a tindi la cii ikyo , shi eren sha mi ’ kpaa . Ka a lu tôvon se a ican kpaa , se gba wan ishima tsô ; ka a t@@ eren se sha dang kpaa , se gema se ôron kwagh bem bem . ” I@@ y@@ ua ne ka gbenda u Aôndo a dugh a mi sha u se lu mbap@@ er@@ apera sha ishigh nagh , shi se ya ikyar a na , shi se lu a ishimaverenkeghen i zuan a myom man uma u tsôron yô . C@@ ast@@ i@@ one An@@ de@@ ven@@ no Yange ve tsa ken tar ne je hemba inyom jimin , ve lu yaren tom a shighe ve man tahav vev kua akaa a ve sha u wasen anmgbianev vev . 32 : 8 ) Yehova tesen se kwagh u se er la nena ? ( a ) Se fatyô u zuan a m@@ mem nyian nena ? Tsô a gba su@@ sen Un zwa . ” ( Mat . 14 : ​ 26 , 27 ) Aôndo gema ga . Aluer se tese ser se mba a ieren i hiden a iyol ijime , se mba ôron ityakerada yase i i gber sha u i wase se u henen Bibilo la hanma shighe yô , se seer kporom ikyua a Yehova , shi una seer nan se ityom ken nongo na kpaa . — Heb . Er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve ne Yesu u a lu Mesiya la jighjigh yô , ve “ hingir ônov mba Aôndo . ” ( Yoh . 1 : 12 ; 1 Pet . • Mkaanem ma Aôndo ma a tahav nena ? Ikyav i tesen yô , se palegh u nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh kua mbamhen mba vough ga mba ieren ne ia na se fatyô u lun a mi ken asema ase la . Sha nahan yô , Gb@@ a@@ at@@ om u K@@ o@@ son Akaa a sha Kwagh u Y@@ i@@ ase Y@@ ase la ka a ver ishima tsung sha u kohol ikyav mbi tse@@ v atô wue wue ; ka a zua a mbi sha ajiir er af@@ ishi a bran@@ ci shin ma gba@@ at@@ om u shin Betel shin hen atôônanongo shin hen ior gayô hen mbam@@ zough mba ken tar nahan . Er ngeren u seer la a lu a mbampin ga yô , a gba u ú fa un tsembelee sha er ú pine mbampin sha inja yô . ( Mateu 4 : 10 ) B@@ ee he@@ ela kera yô , ve na jighjigh a mkaanem ma Kristu ma á kaa wener : “ Ter he@@ mb@@ am ” la . T@@ ati@@ ana , kwase u pasen i@@ vangeli hanma shighe u hen ningir u K@@ am@@ ch@@ at@@ ka , u a lu hen kpe zege@@ mnger sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u J@@ ap@@ an la , yange hii u koson inyaregh ki zan mkohol ne inyom jimin . 1 : 14 , 15 ) Aluer or u nan tsegh iyol i nan sha ci u Aôndo nan zer “ kenger ” kwase shin nomso@@ or u a lu u nan ga , ér nana y@@ av a nan yô , doo u nana sôr inja i nan , inja er nan dugh ishe i nan , nan ta kera shi nan tôndo uwegh ku nan , nan ta kera nahan . — Ôr Mateu 5 : 27 , 28 . Ve kera na ayol a ve jighjigh ga shi ishima ngi vihin ve ker je ka il@@ ian ga . A@@ tsan a yange ya kpishi la na un ishim@@ avi@@ h@@ in ga ; shi kwagh ne yange un u ny@@ ô@@ ôso uma na hen ijiir i he i yange va lu ne ga . Aluer ka awashima u se lu a mi ve se eren Yehova tom la a hembe lun kwagh u vesen u una na ve Yehova a lumun se yô , gema di ityom i se eren la kpôô kpôô yô se nengen í nena ? 7 : 25 ) Kwagh ne tese wang ér , m@@ doo u uumace ve doo Yehova ishima la yange bee shighe u Adam man Ifa er isholibo la ga . Ter na , Y@@ er@@ ob@@ i@@ am , lu tor u Tartor u yange u undu mcivir u mimi yô . ( Genese 3 : 15 ) Yange er kwaghôron u profeti la yô , ani@@ wanger u ishimaverenkeghen maa due sha ci u mbara mba ve na ityendezwa shon jighjigh la cica cii . M nyer makeranta ne yô ishima hii u taver mo . Lu Hanma Shighe Mba@@ fankwagh Mb@@ ara Z@@ a Nenge Yes@@ u@@ u ? Ka nyi ica a gba ga tsô ia er kwaghaôndo u ai@@ egh@@ e , man ka sha ci u nyi ? ( Ôr Pasalmi 38 : 3 - 5 , 8 . ) Nahan anmgbianev asev vea wase se er se lu nôngon kpoghuloo ser se ‘ haa or@@ he iyol ’ shi se wase mbagenev kpa ve fa akaa a Yehova a er sha u yiman se la nahan . — Mbaefese 4 : 22 - 24 ; Mbakolose 3 : 9 , 10 ; 1 Timoteu 4 : 16 . Nahan alaghga shighe u Aôndo nzughul zwa u ior mba hemban ato la , nzughul u na ga . 13 : 12 ) Kwagh ne na yô , loho u m@@ ve u Mesiya la za hemen u samber . Nahan yô , se hii nan ve mhôônom maa kôron se a i@@ or@@ o ? I ôr se mhii u ini@@ umbe ne ken Ho@@ sea ityough 1 . Ter : Kape azende a ou kpa ka i lu a laa ? Gadia er sha ayange a mngerem ma de@@ e@@ mee lu a va ga la ve lu yan akaa , man akaa , eren kasev , nan kasev ken u@@ no@@ o zan zan ar sha iyange i Noa kar nyôr ken t@@ so la , kpa ve fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa a ve cii la yô , kape m - ande u Wan u or kpaa una lu la . ” I@@ wer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin ngi kar yô , i t@@ indi@@ m hen gar u A@@ m@@ st@@ er@@ d@@ am . Shi kwagh u á hungur a mi ga yô , ka msaanyol u wan u nan gande ave la iyol i nan kpa ka nan kera lu a mi ga la . Shighe u ú hii u henen kwagh vea nongo u Yehova la , mba hen tsombor wou yange ve er nena ? Aluer u er nahan yô , u tese ve u yilan ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i sha inja shi u seer taver ieren i ôron takerada la ken a ve . ( Mateu 21 : 43 ) Tar u he shon la ka “ Iserael u Aôndo ” la , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve lu iorov 14@@ 4,000 , mba i tee ve i kar sha “ a@@ gbar ” a “ kon u wain u mimi , ” Yesu Kristu je la . — Mbagalatia 6 : 16 ; Yohane 15 : 5 ; Mpase 14 : 1 , 3 . Se mba a icombor man ityom i eren man ishimaverenkeghen kua mba@@ awashima kpaa . Aluer se mba eren nahan yô , Yehova una kure mbamgbe asev kpee a b@@ unde ga . Hii shighe la je , dooshima u a lu a mi sha Yehova kua ishimat@@ seen i a lu a mi sha kwagh u mimi la nd@@ ôh@@ ôr ga . Se nenge ken Mkaanem ma Aôndo nahan yô , se fatyô u karen fan kwagh u se lu sha kwagh u Yehova a soo ér se̱ lu la . Kpa ka nyi tom pristi nan eren@@ e ? I pase kwagh u ishimaverenkeghen i uumace la ken Mpase 21 : ​ 1 - 4 nena ? Ka ijiir i ken myer , sha ci u mba ve suur sha Aôndo ga la fa i ga . 21 : 43 ) Yange i tsua ikyurior i he ne sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 , shighe u jijingi u Aôndo sen sha mbahenen 1@@ 20 mba ve kohol ken Yerusalem la . 10 / 1 ‘ Ter W@@ en Z@@ u@@ ngu M@@ h@@ ôônom , ’ 10 / 1 Iky@@ ar@@ yan yase a mbagenev hemba doon a akaa a lun a mi kpishi , nahan mayange se vihi mlu wase a mbagenev sha ci u inyaregh ki keren ga . T@@ aver ior asema u p@@ eren atindi a Aôndo , er se nenge ior ve eren nyian nahan . Doo u se lu tse@@ vaa er Eliya nahan , se ver nen ishima sha er se nenge akav a tesen er Yehova a s@@ ôôn eren kwagh ken ashighe a bo a se lu ker ne yô . Mbashiada mba Yehova kav ac@@ in imôngo ér Mkaanem ma Aôndo ma a tahav mbu geman aeren a ior . — Mbaheberu 4 : 12 Yehova ‘ wasen mba ve suur sha na la shi ngu per@@ utya ve kpaa ’ shi ‘ veren mba ve cie un la doo doo . ’ — Pasalmi 1@@ 15 : 9 , 13 . ( 1 Mbakorinte 15 : 6 ) Heela tseegh ga , ag@@ wa u mnder u Yesu shin ku la samber wuee , er i tese ken i@@ vangeli i Mateu man Marku man Luka man Yohane nahan . — Mateu 27 : 6@@ 2 – 28 : 20 ; Marku 16 : 1 - 8 ; Luka 24 : 1 - 5@@ 3 ; Yohane 20 : 1 – 21 : 25 . Kwagh@@ ngeren u Iyoukura ne ngu a un@@ amba mba i nger di@@ on di@@ on , er n@@ amba [ 15 ] nahan , un@@ amba mban ka mba tesen ufoto mba kwagh a gbe sha ve la jighilii . Ka nyi i lu u zenden sha ji@@ jing@@ ii ? Ashighe agen , a fatyô u wan or kwagh ér : “ Er tom kpoghuloo . Nahan yô , “ ase@@ ma@@ akaa ” a Peteru a ter la ka akaa a hange hange a tar ne ú eren , aa á tese ér u fa Aôndo ga yô , man akaa shon ne bende a aeren a u man igbenda i u kua mba@@ awashima mba u kpaa . 12 : 15 ) Er anmgbianev mban doo Paulu ishima yô , yange “ vihi ” akaa a na , shin na ishima na cii sha u taver ve asema . Shighe u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am ver mcivir u wan@@ b@@ ua la , Yehova undu mbacivir un sha mimi ga Kwase ne kaa ér : “ Kwagh u yange hemba vihin mo je yô , lu mo tseegh ior lu ny@@ a@@ ghen ga , ve lu ts@@ wa@@ men or@@ ya wam kua ônov av kpaa . ” A pase wener , “ U fatyô u ku@@ ven wan wou shin su@@ sen un zwa kaan a na wer saa kp@@ er sha In@@ tan@@ et ga . ” Or môm kpa nan fa ishim@@ any@@ ian yase er Yehova nahan ga . Yesu iyol na hide pase injakwagh ne . Aluer ka u se za hemen u eren kwagh u dedoo yô , saa se nenge vighe vighe ser se mba zenden er ior mba lun a kwaghfan u Aôndo yô . Sha nahan yô , Aôndo pase iyol na hen a vese ken Bibilo , kaa ér : “ Ka Mo [ Yehova ] , ka iti yam je ne . ” ​ —⁠ Yesaia 42 :⁠ 8 . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O wase se u fan er Yehova a nengen isholibo la man kwagh u ngu a er shighe u se er isholibo la kpaa . A wa kwase kwagh ér nana ungwan imo i nom u nan . Nenge ase akaa ahar a ruamabera a tese se , a a wase se u fan kwagh ne vough la . Er i vande ôron nahan , i@@ mbor i kwaghfan u injaa ng@@ i̱ i ia wase ior hegen je yô . Ken ngeren u una dondo la di , se time sha mpin u a lu han@@ mô wase a inja ne : Se fa as@@ an@@ de@@ aior a Kristu a lu koson se nyian sha ikyev ve la nena ? Or@@ tamen u zenden sha ugen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , iti na ér J@@ er@@ ó@@ n@@ imo , kaa ér un we a wa ah@@ ô a henen hanma mgb@@ er u Iyoukura u i dugh a mi ga . N@@ gi@@ se m lu iyev , hegen m bee iyol , nahan kpaa , mayange m ngu a nenge i ta or@@ perapera kera ga , shin tsombor u nan kpaa u s@@ ônon kwaghyan ga . ” I N@@ A S@@ E AG@@ E@@ E A T@@ AG@@ H@@ ER A KW@@ AG@@ H U K@@ EN H@@ E@@ M@@ EN Sha ayange a profeti Yesaia la , Yehova tôô kwagh u lu zan hemen shin tar la kar sha ate@@ jir . Se lu ken dooshima u Aôndo nena ? Kwagh ne bu@@ la un tsung . Kwagh la doo un ungwan , nahan a za pine mbamaren mba wan ne sha u una seer ungwan kwagh shon yô . I@@ aven ne i vihi profeti u Yehova ke ’ ishima kpishi . Yange m tse hen af@@ o a R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck la inyom i môm been yô , iyol kp@@ em kpishi . Yange se pine mbatamen mba ken ityar i A@@ bu@@ ter , mba ve fe tom ve tsema tsema la ser ve pase se er i hii ve ve hen ér agumaior agen ka a soo u seer eren ityom i ken tiônnongo ga yô . Mbayuda mbagenev nenge tindi u yange i wa sha kwagh u yan inyam la nena , kpa ka nyi Aôndo yange tese ér i̱ ere ? Kpa m hen mer kwagh u se tim sha mi ne di tsô yô wase u u nengen er i ter inyom i 1914 la ken Bibilo jighilii ga kpa , akaa a Mbashiada mba Yehova ve ne jighjigh a mi sha kwagh u inyom shon la a dugh ken Ruamabera yô . ( D@@ ut . 23 : 3 ) Nahan er nan ve zege@@ pristi ne yange sôr ian hen ijiir igen ken tempel i yan kwagh her sha ci u i@@ mba@@ or er T@@ ob@@ ia nahan a va ts@@ aan k@@ ere ? ( Anzaakaa 22 : 3 ) Shi aluer u vande pasen ve akaa a u ne jighjigh a mi la shin u ôr ve iwasen i u soo wer u na ve shin ma kwagh ugen u ú er yô , kwagh ne una kura u sha mbamzeyol shi una kura tsombor wou kpaa . U tesen ikyav yô , cii man u ôr avur a Bibilo a a lu inja er a taver la yô , vande timen sha kwagh u yange na ve i nger a la man er avur shon aa fatyô u wasen we yô . 12 / 1 Nenge er Yehova una ember zum u ig@@ y@@ um@@ ior i í er sha kwagh u ve hen la ve kange ishima u eren shiada ken makeranta sha wono ! — Anzaakaa 27 : 11 ; Mbaheberu 6 : 10 U tesen ikyav yô , yange se soo u pasen ior ser doo u civir az@@ ô@@ v ga , kpa se gema se lu kaan a ve ser , ve de u eren tom a mba@@ an@@ ar mba karen m@@ yo@@ ho@@ m kua i@@ gb@@ ough i tu@@ ur zenden ! A@@ mba a my@@ av la aa fatyô u kuren mgb@@ e u ke ’ ishima man u sha iyol shi aa fatyô u lun kwagh u saan mba ve er ivaa la iyol kpaa . Nenge mk@@ ighir u mbak@@ ov a lu a tahav sha wono ! 12 : ​ 2 , 9 . Ver ishima , mbampin mba uhar ken mba ve lu sha heen ne mba ôron kwagh u pasen jighjigh u nan wou vangertiôr man u taver ishima shighe u mbak@@ ov wou ve lu kighir we yô . M@@ h@@ ôônom ma Aôndo mara ma ne se ishimaverenkeghen . ( Duteronomi 16 : 16 ) Alaghga shighe u Yesu lu anyom 12 la , tsombor na jimin cii za iniongo i P@@ ase@@ ka ken Yerusalem . Yehova ngu a tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev shin ku je kpaa Aluer se seer kporom ikyua a Yehova yô , una er a vese kundu kundu man sha gbenda u hemban taver se ishima cii . Yehova fa kwagh u kwagh a gbe se a mi la , shi a na se kwagh kuma u una wase se u taver ken jijingi 10 : 16 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen ve yô , ka u lun uma gbem sha won shin tar ken paradi@@ so . Mbakristu mba sha ikyev i Tindi u Mose la ga , kpa atindiakaa a Yehova ôr Mose la nga a akaawan ker kpishi a á lu a gema ga yô , man akaawan ne nga sha ci u mbacivir Yehova nyian kpaa . Yehova yange yila ter@@ tamen u Mbaiserael ér “ H@@ ur@@ or wam Aberaham . ” ( Yes . Nahan er Yesu ôr kwagh ne nahan yô , yange lu tesen ér gba u Orkristu nana wa iyol a kegh a kegh ér ican ia tser nan shi nana ya kunya man a wua nan je kpaa , sha er nan lu or u tar ga yô . ( Mat . 15 : 38 ) Ikyav tese ér nomso kpishi lu ken ior mba yange ve z@@ aan hen Yesu , shi ve tese ér ityesen na doo ve yô . 1 , 2 . ( a ) Ka mbamtaver mba nyi icombor kpishi i tagher a mini , man ka mbampin mba nyi ka i gba u ia nenge sha mini ? Kanyi kwagh 1 Mbakorinte 10 : 8 a lu ôron kwagh ter@@ ene ? Shin we u ngu ortamen , nahan ka wea wa Orkristu ugen kwagh ken Ruamabera man nana va su@@ gh u er kwaghwan wou la a wase nan u hemban ma m@@ taver nahan , i lu u nena ? “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan . . . . Do@@ tan Er ve za nenge a Yosev ken tar u Igipiti je kpa , ve fa un ga , alaghga tsô lu sha ci u ak@@ ondo a Mbai@@ gipiti a á h@@ ua la . Shin ve na nagh sha asema a ve sha u s@@ ônon Yehova ér a lumun ve . Kwagh u tar u Amerika u sember tôvon yô tese ér ior kpishi mba ve s@@ enge ér mba civir Aôndo , mba mbagenev ken a ve kpishi ve s@@ enge ér mba Mbakristu la kpa mba eren kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a . A@@ in@@ ge Mbashiada mba Yehova ka ior mba gban zan ken c@@ ôô@@ ci di tsô ga . ( Pasalmi 65 : 2 ) Cii man Yehova a ver iniôngon you i civir un sha gbashima la yô , saa u er kwagh sha iniôngon you la . Se Mba H@@ ingir Kwagh u Yehova sha ci u M@@ lumun Na u sha M@@ h@@ ôôn Akaa A I G@@ be A la N@@ ga Pas@@ en Kwagh u Aôndo u Uma Kpa gbenda u Yehova una yer ior nav sha ‘ iyange i ci@@ er iyol i iy@@ ugh na ’ la yô , se mba a fa ga . ( Se@@ f . S@@ ea lu a awashima u dedoo je kpa , u su@@ ghun or pinen nan tar ér “ U ngu nena ? ” Ior kpishi tagher a mbamzeyol mba lun er ij@@ ever@@ ahumbe nahan , kwagh ne na yô , t@@ so ur a ve ken uma . U tesen ikyav yô , Yesu tsough mbaapostoli nav mba 12 mbara kera cii yô , lu u vea er nyi kwagh@@ a ? Bibilo tese ér atôônanongo a nengen sha mba@@ beenyol mba ve lu a ve la nena ? Aôndo yange ver “ m@@ ts@@ ôr ” ken a vese sha ci u nyi ? ( Or@@ pasenkwagh 11 : 1 , 6 ) Mbat@@ amen man udi@@ ak@@ on ka vea eren tom ve a ishima i môm yô , ve wase mba ken tiônnongo u kôron ikyar i dedoo taveraa vea Yehova shi ve seer eren ityom i Kristu kpaa . Yehova ngu a vihi ishima a ve shin a er a ve dang - n@@ aa ? “ Hanma or u nan t@@ eren iti i [ Yehova ] yô , nana̱ pav a ifer . ” — 2 TI@@ M . Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ve lu Mbashiada la pase un m@@ til ve sha ikyaa ne sha icivir , a mciem shio . Mbakristu vea taver asema ayol a ve nena ? Mbat@@ amen ka vea nôngo vea dondo hemen u Kristu la yô , mba ve lu ken tiônnongo la kpaa ka i hemba lun ve z@@ ange u dondon jighjigh ve u nan la . Yesu vande wan se kwagh ér ican ia er se shin tar . Gba u ú fa akaa a u soo u eren ken uma wou la wang . 5@@ 4 : 7 ; Yes . Tsô Aôndo er nena ? Er nan ve i doo u se taver ishima ? Doo u iky@@ aior i ken Kristu i i lu zan makeranta her la ia hen kwagh kpoghuloo sha ci u nyi ? Sha shighe u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la , alaghga shighe a kar cii ve mbap@@ er@@ apera man mbap@@ er@@ apera ga mbara vea de aeren a ve a vough ga la ye . ( Aer . Shighe u m lu anyom 18 la , tic@@ a wam ugen ken makeranta kaa a mo ér m undu ya wam sha er me due ken kwaghaôndo u ng@@ ôm la kera yô . Yehova yange na un injar sha ci u m@@ til sha mimi na la her ave ave j@@ ee ? “ Zum u ve ungwa kwagh u mnder u shin mbakp@@ enev la yô , mbagenev gba nahan tar man mbagenev di yô , kaa er : Shighe ugen shi sé ungwa kwagh ne her a we . Anmgbian u ken Kristu ugen u tôô anmgbian ne tom yô lu a zayol vea na sha kwagh u inyaregh ki gba pe una ki@@ mbi anmgbian ne yô . Kpa mbampin mba vesen de due sha kwagh ne mba i gbe u se time sha mi vi@@ e vi@@ e yô , amba a mbampin shon yô ér : Er nan kwagh a gbe sha naagh ku nan ke ’ m@@ civi@@ r@@ i ? U tesen ikyav yô , gumor ugen yange hii u pasen loho u Tartor shighe u lu anyom 12 la , kpa va de u pasen kwagh shighe u nyôr anyom 15 la . ( Mpase 7 : 9 , 14 ) Kpa ishimaverenkeghen mnder u shin ku la har sha nyi j@@ imi ? • Yehova yange tese ér Bar@@ u@@ ki doo un ishima nena ? Ken tar u ú kase se ne yô , mb@@ any@@ ar@@ ev mb@@ á hemban zuan a inyaregh cii , man mba@@ ats@@ anev di mb@@ á hemban gban ican cii . Mbam@@ kohol mba vesen ka kwagh u i eren ken mcivir u mimi ica i gbe hegen yô , man ka ve wase se se za hemen u civir Yehova sha mimi saan saan , sha ashighe a taver je kpaa . Kpa lu ôron ér awashima u Aôndo u tsuan iorov 14@@ 4,000 mba vea lu Iserael u ken jijingi mba vea za tema tor vea Wan Na Yesu Kristu sha la una b@@ unde ga . K@@ e ’ ityar ig@@ enegh kpishi yange u@@ a@@ ah@@ e e̱r ke ’ inyom i tom i i kar la , man ior mba yange ve hii aren he ’ ajiir a kwagh er la yô í lu Mbashiada mba Yehova . ( 1 Timoteu 5 : 3 , 9 , 10 ) Nyian kpaa , ka a gba u a nenge sha Mbakristu mba beenyol yô , mbakur@@ an mba ken tiônnongo ka ve ker gbenda sha gbashima sha u a wase ve yô . Ka i gba u a er kwaghyan , a k@@ ire ikyav shi a k@@ ôô ak@@ ondo shi mbayev vea er tom u i ne ve ken makeranta vea bee cii shighe a kuma u yemen mkombo ye . Nyian ne , Mbakristu kpishi mba ve lu anyom 50 shin ve hembe nahan yô , mbamlu vev gema , nahan ve kô@@ r@@ cio u seer eren Yehova tom sha igbenda igen . Yange bu@@ m ér una tim nomso@@ mbaiorov mba hen ya u N@@ ab@@ al cica cii . Cii man or@@ maan nana maa iky@@ agh ki doon ashe yô , ka i gba u nana maa sha iny@@ at@@ y@@ u@@ u i i doo tsembelee yô . I@@ c@@ ombor yase ngi saan saan . Davidi “ zenden ” sha mimi na . Yange kegh ato a ak@@ ar a Yobu doo doo cii ve mase ôron kwagh ye . Bibilo kaa a vese ér aluer se “ sôn . . . sha ishima [ i Aôndo ] vough ” yô , se fatyô u veren ishima ser una ungwa se . — 1 Yoh . Kanyi i nenge a mi i lu van shin ity@@ ô@@ t@@ ara ? K@@ al@@ e@@ bu lu anyom 7@@ 9 shighe u per I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la . Shi gba u se dondo sha angahar a na kpaa . Shin ka “ ayange a bo ” a i er kwagh u a vighe vighe ken Or@@ pasenkwagh 12 : 1 - 7 la ka a va u ken ishima ? Takerada ugen yila i@@ aven i hi@@ an a hi@@ a ne ér ka “ g@@ ô@@ g@@ ô shighe u lôh@@ ôn a@@ yem . ” M er msen shin shima mer Yehova a wasem . S@@ ea lu mbag@@ anden shin mbayev kpa , se na nen ashe ase kwaghyan sha an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o a ka a tese i@@ pi@@ la kua iky@@ u i mba wan uuma vev ikyo ga la ga . ( Ôr 1 Mbakorinte 7 : 8 . ) A nger ér : “ M kohol az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria , man akaa@@ injaa a u tor man a sha ityar kposo kposo . . . nahan kpaa lu gbil@@ in@@ kwagh cii , ka di u z@@ endan ahumbe ityô tsô . ” Ken f@@ am u inyom i 19@@ 40 la , mbamaren av tee ya ve , maa se utar cii se hii u eren tom u pania la hen gar u C@@ o@@ e@@ ur d@@ ’@@ Al@@ ene , kpen@@ tar u I@@ d@@ ah@@ o . “ Na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ” Alaghga una kende a isharen i iyolough ken or la , er isharen i duen iti nahan . ( Mbaromanu 12 : 5 ; 1 Yohane 4 : 11 ) Se kure kwagh u tindi ne a soo la nena ? I gber ityakerada i vesen man i kiriki man iky@@ at@@ akerada , shi i er ic@@ er i C@@ D man M@@ P@@ 3 kua ic@@ er i D@@ V@@ D cii ken ijô i kuman er 5@@ 40 nahan , sha u tan iwanger sha atesen a Bibilo . ( Rom . 5 : 15 , 16 ) M@@ tsaha u Adam ya sha isholibo na vough la na yô , gba u ônov nav mba ve lu vough ga la kua se cii , se nyôr ken m@@ tsaha u ku@@ ugh . 10 : 2 ) Nahan yô , jighjigh u nan wase kua mcivir u se civir Yehova la cii a de h@@ aren sha mk@@ ende u ken ishima yase tseegh ga . Mbah@@ enen gbidye ak@@ ar@@ kase iyol , ve lu henen ér ve nenge a ma or@@ mbak@@ u@@ v . ( 2 Mbakorinte 3 : 18 ) Sha mimi yô , u wasen ior ser ve fa Aôndo ka iyua i hemban i se fatyô u nan ve je la . Se nenge mbamkombo mba Mbakristu nena ? Ú F@@ atyô u Pas@@ en Er i Hii Ve Mbakristu Mbam@@ pin mbagenev mba sha ci u nan mlumun sha mi , kpa mbagenev di yô , mba sha ci u wasen or u henen sha kwagh zu@@ mb@@ ee . M ngu tse@@ vaa her@@ egh man kp@@ em iyol kpaa . • Se dondo ikyav i Yesu zum u mbagenev ve er kwagh u kpe@@ egh la nena ? Mb@@ á vende yô , Yesu de a de ga je maa bee or la angev . Sha kwagh u í ôr ken Amo@@ shi ityough 9 , ivur i sha 8 la yô , Yehova kaa ér : “ S@@ aa ya u Yakob tseegh Me tim un ci ca ga ye . ” ( b ) Kanyi i er mba ve lu nôngon ér vea tôô “ i@@ wen i y@@ uh@@ wan ” ne kera laa ? Sha mimi yô , doo u se nôngo sha er gbenda u se henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase la ua hemba doon yô . I@@ pi@@ pa@@ abaver i í yer ér U@@ .@@ S . Ca@@ th@@ oli@@ c la kaa ér : “ A@@ g@@ umaior a ken kwaghaôndo u K@@ at@@ oli@@ k@@ o kpishi venda atesen a C@@ ôô@@ ci , er kwagh u nomso@@ or man kwase lun imôngo a u v@@ ô@@ son ayol a ve shio [ kua ] kwagh u yaven a or shighe u ú lu a er ivaa ga la nahan . ” ( Anzaakaa 8 : 13 ) Aluer se mba nan Aôndo icivir yô , se ungwa imo na a ishima yase i môm . * Or a ma m@@ sô@@ rom nan ve a kaa ér nan ma ngee y@@ um@@ u ? Nahan zum u á taver mbadondon nav ishima ér ve palegh u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la yô , kera lu a lu kwagh u vea shi henen kwagh u lu ôron la ga . Er Mar@@ th@@ a lu a angev mbu ken it@@ you yô , gba u á nengen sha a na sha hanma shighe cii . Kwagh ne tese ér a vihi Maria kpishi shighe u una nenge ikpelaior ia venda ér Yesu ka Mesiya ga la , kua m@@ nyoon u ku u Yesu u vihin tsung ua nyoon Maria la . — Yoh . 19 : 25 . ( a ) Ka nyi i lu hemen u sha ikyev i Aôndo u mimi ? Er i tsengaôron nahan , yange i tim E@@ dom u lu a gomoti kua ikyurior i i lu a haregh u i sha tar la kera . Ken ngeren ua dondo ne , se time sha mbam@@ lumun mba Bibilo i ne sha mbampin mbagenev mba ior kpishi ve pinen sha kwagh u Yesu yô . Shi mba eren akaa a dedoo ashighe agen je kpaa . ( Yohane 3 : 1 – 21 ) Nahan ayange nga kar yô , N@@ ik@@ o@@ dem@@ u ta ikyaa a Yesu shighe u i ôr kwagh sha iyol na u dedoo kpa Mbaf@@ ar@@ ishi mbagenev lu l@@ ahan a l@@ aha kwaghôron shon yô . — Yohane 7 : 46 – 5@@ 1 . Kwagh@@ wan u Or@@ t@@ wer U@@ gen ( “ U Na M@@ lumun W@@ er Ny@@ i ? ” ) Ngeren mban mba sha ci u wasen we sha er u seer fan Mkaanem ma Aôndo yô . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 , 12 ; Yakobu 4 : 13 - 15 ) De se time sha akaa agen a alaghga a gba u se ver ishima sha mi ken uma wase yô . A@@ jiir er P@@ i@@ az@@ za de@@ l@@ la S@@ ign@@ or@@ ia man P@@ on@@ te V@@ e@@ cc@@ hi@@ o man P@@ i@@ az@@ z@@ al@@ e Mic@@ hel@@ ange@@ l@@ o man P@@ ala@@ z@@ z@@ o P@@ it@@ ti nahan , na yô , gar la doo ashe kpishi ! ( b ) Kanyi i doo u se lu a mi ken ishima sha kwagh u avur a i tese ér i “ ôr ” laa ? Yehova Ka Aôndo u A Ts@@ enge Pas@@ en Kwagh u ken Hemen Yô Aluer ka nahan yô , de gbe kuren ikyaa tsô wer we ú wa ifer , ú kuma u lun Orkristu ga ze . Ashighe kpishi magaz@@ in ne ka a ôr kwagh u ve mba sh@@ on@@ ov mba i er kwagh ve ken Bibilo sha ci u ityesen yase la . Yesu shi kaa ér : ‘ Ve fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa a ve cii kera . ’ — Mateu 24 : 37 - 39 . Shin er or a fatyô u lun uma gbem sha won a Yehova shio ga nahan kpa , nôngo u gbidyen kwar nengen er u or tsan gbem a Or@@ gb@@ an@@ akaa shio la a lu yôô . Nahan a tindi wanakiriki na u vesen ken Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia ér a za er kwase sha ci u Is@@ ak@@ a . Shi i̱ ôr se mhen u yange va Lo@@ ti ken ishima ve er kwagh nah@@ a@@ la ga , shin kwagh u yange mgbegha un ve er kwagh nah@@ a@@ la kpaa ga . Mbayuda mbagenev mba yange ve ungwa ityesen na la ve kav í shi ve yar tom sha í kpaa . Se nenge a kwaghfan u tsuan dooshima , u a lu gbenda u hemban jimin cii la ken mbacivir Yehova nyian . Sha ayange a Paulu la , tahav mb@@ ura lu gomoti u Roma , sha ikyev i Tor u tartor ú Mbar@@ o@@ ma cii , u i yilan iti na ér N@@ er@@ o , u tema tor hii ken inyom i 5@@ 4 - 6@@ 8 la . TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R M@@ AT@@ E@@ U 26 : 31 - 35 , 6@@ 9 - 7@@ 5 . 7 : 16 , 17 ) A@@ tô@@ akaa ne man agen na yô , se er kwagh sha kwaghfan se tsua u dondon Yesu . Ve gema ve zende wue wue ken “ zege@@ deser@@ ti u ci@@ er@@ yol ” je kuma er anyom ak@@ un@@ du@@ ahar nahan . Er Yosev nenge ér ka kwagh u shami je un we ishima u eren nahan kpa , Yehova de ér a̱ za hemen a mi ga . ( Mateu 5 : 27 - 32 ; 6 : 19 - 34 ) Nahan kpa , ngi aa akaaôron a c@@ imin shin a sha i@@ ha@@ gh kpaa ga . Sha mimi yô , imba gbenda i̱ tesen kwagh ing@@ in ne doo Yehova ishima ! ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Nahan yô pine iyol@@ you wer , ‘ M nôngon mer me maa jighjigh u nan wam la sha u henen Bibilo kpoghuloo shi eren msen man gbidyen kwar sha kwagh u m lu henen la shi kohol imôngo a ior mba Aôndo n@@ du@@ ur@@ u@@ u kpa ? ’ — Mbaheberu 10 : 24 , 25 ; 12 : 1 - 3 . ( Luka 11 : 9 , 10 ) Yehova “ ngu ikyua ikyua a mba ve yer Un cii . ” — Pasalmi 20 : 9 ; 1@@ 45 : 18 . Paulu shi geman gbenda na u pasen ior kwagh la kpaa . Per@@ utya ngu kor ishima . Kpa ikpelaior za hemen u kohol sha ajiir kposo kposo sha tar , nengen “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma . ” Nahan ufoto mba tesen akaa a dedoo a Tartor u Aôndo ua er , mba ior lu nengen la lu sur@@ un ve asema . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 25 , 48 Heela tseegh ga , a taver hanma or cii ishima ér nana kporom ikyua a Mbahemenev mba Shin T@@ ine , er u@@ sho@@ ja ka ve lu shighe u ityav mbi tse@@ e kpishi la nahan . M@@ ôm ken ve yô , lu Al@@ lan C@@ o@@ v@@ il@@ le , u ica i gba ga maa za makeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha 11 la . Ken Kwagh@@ aôndo M@@ ôm kpa A@@ yôôso De Ga Ôr kwagh u ma or u i er kwagh u nan ken Bibilo yô . Yehova tese mba@@ asorabo dooshima u hemban cii nena ? ( Genese 19 : 8 - 14 ) Kpa se gema se se fa ser Yakob yange e̱r ityendezwa na a ter u R@@ ah@@ el ér una vôso R@@ ah@@ el zum u una sh@@ í@@ l@@ è ter - na - k@@ em tom anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar cii yô . Aluer ortamen ngu wan tsombor na ikyo ga yô , a fatyô u du@@ ghun nan ortamen kera . ” Doo u Ú T@@ ô@@ v U@@ kwaghaôndo Mbagenev Kpa Ú Nen@@ ge@@ e ? Man mhen ve u kpe@@ egh shon la yange na ve de u keghen ato a Yesu . Ishima i legh legh man ishimawan mba ve a bem ken tiônnongo . Yange gba u una mem . Kpa ityav mbi tar u S@@ outh Kor@@ ea nôngo a N@@ or@@ th Kor@@ ea la mbi hiin ken inyom i 19@@ 50 yô , m@@ te@@ v u sha ican hide mough taveraa , er m vande t@@ eren ken mhii nahan . Dooshima — Ka Ity@@ am@@ egh K@@ i Jijingi u Aôndo Shi alaghga or u lôh@@ ô ior iniongo ne yange na ve inyam kpaa . A@@ ts@@ an@@ aior yô , inyam lu ve zege@@ kwagh kpen kpen . ( Duteronomi 6 : 6 - 9 ) Zum u mbayev ve nenge a m@@ doo u Aôndo a doo u ishima la ken hanma tom wou yô , kwagh ne una wase ve u geman mimi hingir kwagh ve . “ Z@@ an zan me kpe je kpaa , me gb@@ ihi mimi wam ga . ” — YO@@ B@@ U 27 : 5 . Hii nan ve a fatyô u kaan ér Yesu ngu a ian i lun tor i ma or nana hendan a na ga ? Ka vea er nahan yô , ve zua a inyaregh ki kuma u kuren u@@ gb@@ ayol vev , shi ve pasen kwagh ken tar u U@@ g@@ an@@ da iwer igen la cii . Shi se tese kpaa ser se suur sha Yehova sha u timen ken Mkaanem nam sha er se zua a iwasen yô . ( Pasalmi 119 : 17 – 24 ) Aluer se kpa se mba er Or@@ ngeren Pasalmi nahan yô , a sar se tsung u fan “ akaa@@ kpilighyol ” a ken atindiakaa a Aôndo la . Or@@ ny@@ ar ugen , u i yilan un ér N@@ ab@@ al yô , yange nyoon ishima , ôr kwagh a ior mba Davidi c@@ a@@ veraa , shin er ve kura iyôngo man mbakur@@ an iyôngo i N@@ ab@@ al nahan kpaa . Kwagh u hemban cii u a tese ér kwagh u uumace gba Yehova ishima tsung yô , ka naagh ku ip@@ aa ku i ne sha ci wase la . Ú Na Mbam@@ lumun W@@ er Ny@@ i ? Ka hanma shighe ikyuryan i he la hii u eren tom@@ o , man i hii u eren tom cii shighe la ga sha ci u nyi ? 2 : 16 ; K@@ ol . 1 : 15 ) Aluer se ver shighe u henen sha akaa a i nger ken Bibilo la shi gbidyen kwar sha mi yô , se fatyô u hiin u kaven mhen man aeren a Yehova . ( D@@ an . 1 : 8 - 14 ) A@@ kav ne cii tese ér ior mba Aôndo cica cii kange ishima u eren kwagh u vough shin er vea ya ican nahan kpaa . Yehova kaa a K@@ ain ér a̱ ‘ er kwagh u sha mi . ’ Aluer se gbidye kwar sha avur a Bibilo a a er kwagh u ityav mbi masetyô mbi a va ta sha ior mba Aôndo la cii yô , se kav wang ser ka Satan i yer un sha iti i Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i la ga , kpa ka mzough u akuraior cii a a va zua a ta num sha ior mba Aôndo la . Aôndo una lu jighjigh sha kwagh u iti ne gbem sha won , kunya ua kôr un sha kwagh u i mayange ga . ” Er se lu mbacivir Yehova mba se tsegh ayol a ase sha ci na yô , Yehova wanger se shin pav se ver kposo sha u se er un tom . Kpa h@@ ua u N@@ ab@@ al kua ts@@ wam na la yange ngee za gande . Se fatyô u fan ser Yesu lu a isharen ken Ruamabera er ter na u tamen Davidi nahan nena ? Z@@ ayol una lu yô , er kwagh sha mi fele fele je . — Heb . Er orumace yange nan lu a imba mhii u doon ng@@ u@@ la yô , kanyi yange i gema i za iyol@@ o ? Kape tom u pasen kwagh kpa u wasem vough je la . A kaa ér : “ M ya ik@@ ur a ashe am ; nahan á er nan man me kenger sha ini@@ un@@ kwa@@ s@@ a ? ” Zum u i wu@@ he “ t@@ am@@ en@@ or , ” Paulu ken ga@@ adi ken Roma er shighe u inyom i 65 S.@@ W . la nahan yô , lu ken ga@@ adi un tswen . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Or@@ tamen ugen ken tar u Amerika kaa wener , “ m umbur doo doo shighe u m lu wanye la , tsombor wam ú masetyô u duen ken Iyou i Tartor , se ngô@@ ôr ker se lamen vea mbagenev sha akaa a injaa . ” Nahan kpa , se mba a ‘ mbam@@ pav ’ sha kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a shin sha kwagh u ieren i ity@@ ôô shin sha kwagh u kwaghaôndo her ts@@ ôô ? Shi time sha Yesaia 11 : 1 kpaa . I kaa her ér : “ I@@ c@@ eren una tser sha ikp@@ ugh@@ ur u Y@@ ese , gbaa una due ken am@@ ise na , una ume atam je . ” Yehova yar tom a Ese@@ ter sha gbenda u vesen sha u waren ior nav . — Ese@@ ter 3 : 8 – 4 : 17 ; 7 : 1 - 10 ; 9 : 13 . Ken anyom a karen ne , ior kpishi na se ishimataver sha igbenda wuee . M@@ nenge u Yesu sha kwagh kaha kposo hegen a mnenge u yange a nenge kwagh ke ’ atô u iwer at@@ ar@@ atar i karen ke ’ ijime la ! Se kpa gba u se fa u yaren tom a “ s@@ an@@ ker u Jijingi ” u a lu “ mkaanem ma Aôndo ” la kpee je . “ I@@ sho@@ li@@ bo i zan ken ku kpaa ngi . ” — 1 YO@@ H@@ AN@@ E 5 : 16 . Nahan kpa , doo u kwase nana palegh u eren ic@@ egh@@ zwa i̱ i̱ hendan a Mkaanem ma Aôndo shin ityom i nan lu a mi i eren nom u nan la . ( a ) Kanyi kwagh Yehova a ne sha u taver vangertiôr wase ken uityendezwa nav mba á t@@ ende zwa u van a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol laa ? Shi Bibilo ta se icin sha kwaghbo u den ashe ase ser a tsu@@ me a ishima yase la . Kwa@@ gen la , Yesu ôr ér loho u mimi ngu er ka mngerem ma nan or uma u tsôron nahan . ( Yoh . Yehova nenge ishimataver i P@@ ine@@ ha@@ shi man kwagh u er a a@@ kper@@ an shio la nena ? Sha mimi yô , se er “ tom u Ter ng@@ egh je . ” Ivur i sha 4 la kaa ér , “ or u nan eren isholibo yô , ka nan nana kpe ye . ” Tar u Satan ka kwagh u van a mbamtaver . U tesen ikyav yô , kwase ugen u ts@@ aan hen zege@@ ya yô , unde a vese sha kpo@@ you u sha , za tar se iky@@ agh hen iyou i mba@@ v@@ a@@ an@@ ya , i lun a ga@@ mbe u dedoo man ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u a engem . Ikyav i tesen yô , sha shighe ugen la , Davidi lu yevese Saulu . Paulu kaa ér : “ Anmgbianev av , m ngu zamber a ven sha mhôônom ma kôron ma Aôndo mer , gema nen ayol a en na nen nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo . ” I zung@@ we se a zung@@ we mhôônom ve i ne nagh ku ip@@ aan kura sha ci wase ye . Er nan i yer ijiir ne ér Iyou i Tartor ? S@@ aa or nana na ip@@ aan la jighjigh shi nana ny@@ ô@@ ôso uma u nan una lu sha ishima i Aôndo , shi nana tsegha iyol i nan sha ci u Yehova man nana tese ikyav i iyol@@ tseghan la sha u eren batisema shin mnger . Kwagh u gema er yô , a tese ér ian i M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki i pristi la hemba i̱ na sha u nan un môm - ken - u@@ pue . ( a ) I@@ t@@ inekwagh i kwaghhenen ne ér nyi ? Kwagh@@ bo u a lu sha kwagh ne yô , alaghga ishim@@ any@@ ian i Orkristu nan lu a mi sha kwagh u mkpeyol u nan la ia na yô nana gema tom u Tartor nana n@@ ông@@ or kera . ER T@@ A@@ R L@@ U C@@ I@@ I V@@ E M@@ NG@@ ER@@ E@@ M M@@ A D@@ E@@ E@@ M@@ E@@ E V@@ A L@@ A Shighe u Aôndo Una “ Ho@@ gh@@ om Cii ken Hanma Or Cii Yô ” ( b ) M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo ngu wasen se u tesen ior kwagh tsembelee nena ? Nahan yô , se er nan ve se lu a mnenge u vough sha kwagh u hem@@ ene , hemban je yô hemen u Yehova ? Er Yesu lu or@@ maren ga nahan kpa , mbamaren vea fatyô u zuan a iwasen sha gbenda u tesen shi tsaase mbahenen nav sha dooshima , man a iyol@@ hiden ijime kua sha kwaghfan la . Akaa ne cii Yesaia ts@@ eng@@ ap@@ asen , kua ityendezwa i Yehova er ér una nenge sha ior mba ve gem ishima la , shi una kura ve shighe u vea hide ken Yerusalem la . Heela tseegh ga , shin er ve fa or u Yesu una va lu vindi vindi ga nahan kpa , yange ma ve fa ér gba u una lu Or@@ yiman man Tor u Tartor u Aôndo . • gbenda u tsaase mbagenev Mba@@ im@@ ang@@ er@@ ev mba ve s@@ enge ér mba civir Aôndo la yange ve er “ u@@ g@@ ô@@ g@@ ô@@ mbamsen ” ér ior ve wuese ve . Or u nan lu a mkav yô ka nan fa shin nan kav mbamhen mba kwase shin nom u nan . ( Heb . 9 : ​ 11 , 12 ) Inja i iti i Yesu ér “ Ka Yehova a Lu M@@ yom Y@@ e . ” ( a ) Yehova ngu kposo a uumace mba ve lu uter la nena ? Or@@ t@@ wer u z@@ ol@@ on ak@@ u@@ he u nan lu a vangertiôr yô , ka nan ôr kwagh u mbam@@ tsera mba doon tsung mba t@@ wer@@ sôron la ua va a mi yô . • Kanyi i lu awashima u Aôndo sha akur@@ ai@@ or@@ o ? ( Ps . 4@@ 9 : ​ 1 - 3 ) M nenge er ka i saan ior iyol zum u ve zough a ityakerada yase ken zwa ve sha kwa u hiihii , shin ve lu wan ats@@ am a wuese Yehova ken zwa ve yô . Hen ashighe la nahan , kwagh ne ngu a un@@ mbur mo er se doo Yehova ishima tsung yô . ( Aer . Heela tseegh ga , ityesen ne ngi hange hange ken ayange a masejime ne , shi ia va lu anmgbianev a iwasen sha shighe u zege@@ can la kpaa . ( Ese@@ k . Apostoli Paulu kaa wener : “ Aluer or v@@ ôr yô , mo me v@@ ôr a nan imôngo gaa ? ” Ka mnenge u nyi ashighe agen ior ka ve lu a mi ? * Ka nyi yange i mgbegha ve u eren zege@@ kwagh ne , man ka nyi i dugh k@@ ere ? Sha shighe ugen la Paulu man Mbakristu mbagenev un@@ yi@@ in za ken tempel sha u za wanger ayol a ve sha er tindi tese nahan . Ka Aôndo a gbe ve y@@ ee ? Yange za mkombo u tiônnongo na u hiihii la , u@@ kasua utar mba kar yô , a kaa a anmgbian u kwase u henen kwagh a na la ér : “ K@@ am er m ngu môm ken aven nahan . ( Aerenakaa 16 : 1 , 2 ) Timoteu yange ya ijende a Paulu , or u tse@@ en ishima sha kwagh . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen i i yer ér V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld and New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds la pase ér ishember i ken zwa Grika i í yer ér e@@ ·@@ pi@@ ·@@ ka@@ ·@@ le@@ ʹ@@ o , i̱ í nger i̱ ken ivur ne la , inja i i̱ yô ka : “ U yilan , u pinen iwasen ; . . . u zamber a or u ut@@ aha . ” Nahan , yange ior vea va sha ishigh ki Yehova sha gbenda u vough vea er msen hen a na yô , a ungwa mbamsen vev , a̱ lu msen u mbahemenev ve er sha ci u ikyurior i Iserael jimin shin a̱ lu msen u ior ve er ayol a ve kpaa . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Kwa@@ gen u shi u lamen a wan wou sha kwagh u yaven a or yô , kure kwaghôron shon sha gbenda u dedoo . Yange i umbur ve ér gba u vea seer taver ivese ve ve vea fatyô u zan iky@@ ura ken tom ve u m@@ ishen la ye . • T@@ so@@ mbor u Yesu yange una soo yô ma tser la kpa ngu ken nagh ku ip@@ aan kur@@ aa ? Kwagh ne wase ve ve za hemen u ‘ ôron kwagh vangertiôr , ’ shin er i lu tôvon ve a ican nahan kpaa . Yehova ka Or@@ tesen se u He@@ mban@@ cii . Nahan , mayange je batisema u kighir a kighir ior la ngu á tsegha or môm sha ci u icighan m@@ ser@@ kwagh u Aôndo la ga . — Mbaromanu 8 : 14 - 17 ; 2 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ; Mpase 14 : 1 . Kwase m@@ ishen ugen yange tese dooshima u t@@ angen iyol ga la nena ? Sha shighe u Yohane , apostoli u mase shin uma la hingir or@@ beenyol la , m@@ vende u vendan atindi due hingir kwagh u ken igbar . — 2 Pet . Or u yange nana̱ hông@@ or iyol i nan sha ma ityôkyaa yô , i gba u saa nana vande za nan naagh ku isholibo shin ku ib@@ oo@@ gh sha u hiden a mlu u wang u nan sha ishigh ki Yehova la her , sha er Una lumun naagh ku nan@@ den shin naagh ku bem ku nan ne la yô . ( a ) Ka ityesen i nyi Mbayuda yange hen sha tsaha u Yehova na ve laa ? Yehova yange zung@@ we Mbayuda mba ken Yerusalem mhôônom sha shighe u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon kase ityav ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W la nena ? Er mkaanem man kôr kwa@@ se@@ ya la sha m@@ tema yô , a za a ku@@ ve L@@ in@@ da . Shighe u wan u kuran ilev la kaa a wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am ér vea za ma ahumbe sha shighe u wan@@ ger@@ n@@ yom la , anmgbianev mba wan@@ kwase la lumun ér a za ga . Yeremia kaa ér : “ TER ngu a mo er or@@ age@@ egh u ci@@ er iyol ” nahan . A fatyô u hemban imba mk@@ ighir ne je kpa , shin a fatyô u waren ing@@ y@@ at@@ u ga ? Mb@@ ap@@ asenkwagh mba nôngon u kuman er 6@@ 00 nahan , mba ken atôônanongo 16 man iniongo 6 , i i eren mbamkombo ken iliam i sha ave ior mba ken tar u P@@ an@@ a@@ ma la yô Ashighe agen je yô m ure kpishi . Shin er tar ú l@@ aha ve nahan kpa , i nder ve ve yem za mba uma sha , shi i na ve ve ande imôngo a Kristu ke ’ iengem . Sha kpôô yô , u eren kwagh u dedoo sha gbashima wase cii ka kwaghbo ga . Mba ve ongo loho shon , ve dondo kwagh u ú er la vea lu a uma u dedoo hegen je , man Mbakristu mba mimi nenge ér kape i lu vough je la . Yo@@ ta@@ m wan u Gi@@ di@@ on kaa ér : “ Yange igen iky@@ on za sha u ia za kôr kon u@@ gen@@ egh tor . ” Ngu za kohol anmgbianev nav mba ken Kristu , mba kasev man mba nomso , sha u pasen kwagh sha go@@ do@@ b@@ i . Nahan cii kpa , ahumbe a dedoo la nga been sha won ga , shi ahumbe a bo la kpa nga ng@@ een sha tar ka za karen ikyaa inya ga . Y@@ ES@@ U U@@ N@@ A “ Y@@ I@@ M@@ A OR@@ I@@ B@@ AN@@ A@@ V@@ E ” N@@ EN@@ A ? — Pasalmi 7@@ 2 : 12 OR U Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U K@@ EN M@@ Z@@ O@@ U@@ G@@ H U AG@@ U@@ M@@ A@@ I@@ OR A W@@ AN T@@ S@@ W@@ A@@ M Kpa , saa mbayev mban shi gba u mbayev mban ma ve lu ken mkpeyol . Shi ve kimbir mkaanem ma i nger ken M@@ ika 5 : 2 la kpaa . W@@ ea kohol akaa ne cii wea lu a a je kpa , ú lumun wer ka ior mba ve lu he ’ ya wou la — mba he ’ tsombor wou mbara ve hembe lun we akaa a injaa ga z@@ ee ? ( b ) Er nan ve se lu a vangertiôr ser Yehova una ungwa mbamsen asev shi una kure se iji@@ r@@ i ? 6 : 30 - 34 ) Anmgbianev asev kpa ka vea na se shighe ve yô , ka kwagh u ka ve lu ôron a vese je la . Kwase na , N@@ at@@ ali@@ e di kaa ér : “ Takerada u ôron doom ishima , shi ka i doom u lamen sha akaa a m hen la kpaa . Doo u se yar tom a gbenda u injaa u henen zwa u wang ne ga he ? Ken inyom i 19@@ 36 la , i fa ijiir i vesen igen i anmgbianev koson ityakerada her , hen gar@@ tamen u Jam@@ an@@ i , u i yer ér B@@ er@@ l@@ in la . Loho u Dedoo sha C@@ i u Ior Cii 7 Mo man kwase wam se er tom u pasen loho u dedoo hanma shighe ne z@@ ur@@ um anyom 30 hegen . Davidi wa icam ken pasalmi ugen kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a ken zwa wam man mhen wam u ken ishima , ve̱ lu kwagh u kuman We ishima , T@@ ER@@ E , V@@ ande wam man Or@@ p@@ aan wam . ” Ver ishima : Alaghga mbayev mba ve lu hi@@ an a hi@@ a la vea soo u pinen mbamaren vev mbampin ga , sha ci u vea cia ér mbamaren vev vea hen ér mba eren dang . M@@ k@@ ur u ivur i sha 12 la na mlumun sha kwagh ne . Á hii sha u pinen ior er ve lu wan ishima a kwagh u kpilighyol u a er ve ne yô . 6 : 44 ) Mimi je se na jighjigh ser Yehova ngu hemen nongo na , nahan aluer gba u a sôr kwagh yô una sôr kwagh shon sha shighe u a soo la vough ga he ? — Ôr Mbaromanu 14 : 1 - 4 . M@@ ai@@ k@@ ro@@ f@@ on u ta@@ sh@@ an u re@@ di@@ o u W@@ B@@ B@@ R . Ior kpishi uwer ngu gbe a gba ve u civir Aôndo tseegh ga , ka ve venda a venda u civir un jighilii . Kwaghôron u dedoo ngu a wase se u kuran ikyar i se ye vea mbagenev la . Mbakristu mbagen mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar ne kpaa ka ve er doo doo sha igbenda ne . A kaa ér : “ Yange m ngee a ior mba henen Bibilo a ve je yô , hen shighe môm tseegh kpa m lu henen kwagh a iorov 12 , nahan m kaa a mbagenev mer ve ta@@ mber , ian a du@@ em tsô me hen kwagh a ve . ” Ken I@@ y@@ aagh ki Mba@@ adu@@ av ki D@@ an@@ il@@ o@@ v@@ s@@ k@@ y ken Mo@@ sc@@ ow , ape i lu iky@@ ôn@@ ough ki U@@ m@@ è@@ nd@@ è@@ à@@ nd@@ è@@ r mba Rus@@ sia la , i̱ za ver ú@@ n@@ á@@ ù@@ t@@ ya u Rus@@ sia iveren . ” Doo u se kegh Yehova sha ci u nyi ? Ken hemen yô , alaghga mba yange ve er asorabo la vea kera umbur akaawan a mbatamen yange ve wa ve ken Bibilo la cii ga , kpa vea umbur er yange mbatamen na ve icivir shi er a ve sha dooshima la kpee . Ken inyom i 19@@ 20 la , mbat@@ so@@ ov mbagenev an@@ igh@@ eni ken tar u B@@ ra@@ z@@ il mba ve lu agumaior yô , za mbamkombo mba tiônnongo mbagenev hen gar u New Y@@ or@@ k , shighe u i lu sôron ve t@@ so u nôngon ityav a mi la . U tesen ikyav yô , Paulu wa Timoteu kwagh ken avur a a kase ivur i 2 Timoteu 2 : 19 la ér , a “ de s@@ ende@@ gh kwaghôron sha ase@@ mb@@ er@@ akaa a ôron ga ” shi a “ palegh ayôôso a gbil@@ ini@@ gh . ” Aluer se mba wan mbam@@ pase mba Yehova ikyo yô , kwagh ne una wase se se er kwaghbo u vesen ga , shi se dondo ikyav i dedoo i mba yange ve er kwagh u perapera la kpaa . ( Pasalmi 1@@ 30 : 4 ) Ka mbaaferev mba ve vende u geman asema la tseegh Aôndo a ci@@ er ve iyol ye . Aluer or tsua ér nana er kwagh u a lu u vough yô , kwagh la tese ér nan kera ngu an@@ ye ga . U tesen ikyav yô , ka nyi inja iliam nahan ú lam a mba ú eren tom a ve imôngo laa , shin mba ú ze makeranta a ve imôngo laa , shin mba ú we ndor a ve la ase@@ e ? Paulu yange hen sha kwagh u ian i mba ken atôônanongo a hen ity@@ ôn@@ ya lu a mi , i pasen loho u dedoo kpoghuloo la . ( Mpase 12 : 9 , 17 ) N@@ um u mbah@@ endan a Aôndo ve te nd@@ ú@@ ù@@ r nd@@ ú@@ ù@@ r ne gema va a nyi ? Ity@@ av lu keghen Iserael y@@ ande I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . Paulu ôr kwagh u mba ve kom u tiônnongo una naan ve iwasen sha iny@@ ar kua mba ve kom ga la . U tesen ikyav yô , kwaghyan ka a hii doon se shighe u se ongo ihy@@ uma na la , sea b@@ enden ken zwa , a̱ doon se yô , se ya kpishi , shighe a karen yô , se hingir u jiir ityô kwaghyan la iyol yase . I@@ Y@@ A@@ NG@@ E igen ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 la , inj@@ in@@ ia Ge@@ or@@ ge de Mes@@ tr@@ al , or u ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land due lu ningir ken ak@@ ôngo vea ani@@ wa na . Gba u se lu “ tse@@ v tse@@ v ” shighe u se lu tsuan t@@ wer@@ sôron sha ci u nyi ? ( Pasalmi 9@@ 1 : 15 , 16 ) Aôndo ka a ungwa msen wase zum u se sen sha ishima na yô . M@@ sen u Ne@@ hem@@ ia er hen Yehova la yange lu a inja Kpa u ngu wer , iyol@@ been gema ka kwagh u nan or kwaghfan man aeren a Kristu ga . ( Duteronomi 6 : 5 – 7 ) Yesu kaa wener ka atindi a a hembe lun a vesen ken atindi a Aôndo cii je ne . Mba@@ yev kpishi vea fatyô u ôron we anyom a vea lu ve a na ve ian i p@@ eren i@@ gb@@ ud@@ u ve tseegh shin man ahumbe zan zan va hiden shighe u nyôron yaven , shin shighe u vea kuma u nahan mat@@ o yô . Ior kpishi ken tar ne mba nengen Mkaanem ma Aôndo nena ? K@@ era kpa , mba a mba mba@@ wasen Yehova man Yesu tom u kuran tsô . Gba u vea wase nan u fan er i gbe u nana ‘ kôr kwaghbo i@@ ho@@ m man kwagh dedoo a̱ gema a doo nan ishima ’ yô . Nahan or la pine e̱r una er man una zua a ú yô . Nahan B@@ er@@ n@@ ar@@ da tindi or la a takerada shon kua Bibilo kpaa . ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 8 la . ) 7 : 1 ; G@@ al . Gadia aluer vea gba kpaa , u môm nana kôr ugen nan mough a nan sha . ” Ka mbampin mba shon je ne : Kanyi i̱ wase Mbashiada mba Yehova kpishi ve ze hemen u nan uityendezwa mba Yehova jighjigh , kpa mbagenev yô ve undu jighjigh ve u nana ? Kwagh la zua sha mhen u se henen kwagh sha ikyev i Yesu shi se dondon un la nena ? ( b ) Er nan ve se fe ser uumace mba ve yen kpa vea fatyô u dondon icighan@@ mlu u Yehov@@ aa ? U@@ gen la iti na ér , Yuda . ▪ U@@ ng@@ wa I@@ mo i Yehova A@@ pe Ú Lu Cii ( Anzaakaa 21 : 17 ; 29 : 3 ) Kpa ka ior tseegh i eren erdoo a ve ye , mba eren erdoo a mbamhen ga , shin akaa a a lu a uma ga kpaa ga . Gba kpee u ortamen nana “ kôr ave taveraa sha kwaghôron u jighjigh er i tese nahan . ” Ô@@ ron Bibilo man ityakerada i i har sha Bibilo la n@@ du@@ ur@@ u@@ u . OR U doon se ishima ka nana ya ican zan zan nana kar kpen nahan i vihi se kpishi . Aluer u ngu keghen ato a na yô , u seer lun a vangertiôr u zan hemen u ungwan imo na . Ruamabera yila tahav mb@@ u@@ g@@ enev mb@@ ura ér “ iyol . ” Ka iyol i inyam man awambe , i ka i mgbegha se u eren isholibo ne , ka dyako u m@@ yen u se ônov mba Adam se ngohol hen a na je la . ( a ) Gba u se er nyi ve se lu a awashima u mimi ? W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr ityough 8 man ityough 9 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Er nan ve msaanyol a b@@ i@@ ishi a yôugh@@ yô@@ ugh u lun a mi ga ? Er Paulu u a ter kwagh u i nger ken Pasalmi 44 : 22 la nahan , se time ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . ( Ôr Yesaia 55 : 6 , 7 . ) ( Mbaefese 5 : 3 , 4 ) K@@ ure kure tsô , m kera kôr ab@@ uter ihyom ga . Ka a gema iyol na a hingir er “ ort@@ yom u iwanger nahan , ” ‘ mbatomov nav di ka ve gema iyol ve ve hingir er mbap@@ er@@ apera ’ nahan . Lu un iyol na je ôr ivur la ye . I@@ ̱ kaa ér , “ TER ngu karen or@@ perapera kua if@@ er@@ or kpaa ; or u ip@@ ira i doo nan la yô , A kôr nan ihyom . ” ( a ) Ka hanma shighe i hembe kaven kwaghôron u profeti u Bibilo ? Nahan kpa , Mkaanem ma Aôndo shi kaa ér uumace mbagenev mba i mar ve he@@ gh ga la kpa , vea zua a injar i uma u tsôron . ( 1 S@@ am . 4 : 3 , 10 , 11 ) Iky@@ um@@ en@@ or u i yilan un ér Con@@ stan@@ t@@ ine the Gre@@ at la yange kp@@ ile ikyav sha i@@ per@@ utya i u@@ sho@@ ja nav . Se Doo Nen A@@ yol a A@@ se “ sha Ieren man sha Mimi ” “ Nenge imba dooshima u se doo Ter ishima ne . ” — 1 YO@@ H . 3 : 1 . Mb@@ au@@ ty@@ aav mbara p@@ ande ish@@ ar i í na ve la ve na upristi , Mbaiserael mbagenev mbara di p@@ ande i ve na Mb@@ al@@ ev@@ i , sha ini@@ e@@ zwa i Yehova . — N@@ um . ( Duteronomi 6 : 6 - 9 ) Kwagh er doo yô , wan wam u vesen vea kwase na mba eren tom u m@@ ishen . Kwagh ne na yô , ve kuma ku . Kpa Yehova zung@@ we ve mhôônom . Ka an nan ver mk@@ ighir u ki — gadia u fa . ( Yesaia 32 : 1 , 2 ; 40 : 11 ) Ka a̱ ta amba atindi@@ gh ne kera sha im@@ anger yô , ashighe kpishi ayôôso ka a due . ( Pasalmi 37 : 1@@ 1@@ a ) Kpa ka unô ve lu “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ” mban@@ aa ? Or@@ hemen c@@ ôô@@ ci ugen u sha shighe la , u i yilan un ér G@@ reg@@ ory , or u Ny@@ s@@ s@@ a yô , yange pu@@ u gbenda u ior mba i nengen ve ér ve gba kwagh ga , er mba te@@ en ak@@ ondo man mba m@@ us@@ an inyaregh man mba te@@ en k@@ er@@ e@@ ke@@ ce kua mba shir@@ en ior shin ikp@@ an nahan , pasen kwaghaôndo la . Hii nan ve i doo u or nana tsegha iyol i nan sha ci u Aôndo sha er una lumun nan ken tsombor u mbacivir Un@@ u@@ u ? Ver ase ishima nenge er Paulu a ôr kwagh u tesen mzough u hange hange ne yô . Nahan kpa , ka hange hange u se tese jighjigh u se ne m@@ ser@@ akaa u Kristu la . A lu ian i nyi ia va bugh shighe u a tim iniongo i u@@ kwaghaôndo mba aiegh kera la , man ior mba ve civir Aôndo sha mimi la vea lu kposo hen shighe la nena ? Kwagh ne tese ér mba i lu u a er ve batisema la fa ér icighan jijingi ka tahav mbu t@@ omov mbu Yehova mbu a yaren tom a mi ken igbenda kposo kposo sha u kuren awashima na yô . Ikyav i tesen yô , alaghga or@@ maren la nana na wan la ian i nahan mat@@ o . Alaghga washika ne ka vegher u Bibilo ga sha ci u ngu a kwaghwan u una wase se nyian ga . Or shon yô ka ana ? K@@ re@@ te Ken makeranta kpa m tagher a akaa a vihin mo tsung . • Ka nena se tese ser se mba jighjigh Aluer or u civir Yehova , u nan tsegh iyol i nan sha ci na , nan vôso or u nan ne jighjigh ga yô , nan hemba Aôndo ato . U Or N@@ zughul a Iky@@ ar i Nan i Ken I@@ vese La ( Y@@ ak . 3 : 17 , 18 ) Sha nahan yô , se fatyô u lun perapera a bem shio ga . Sha kpôô yô , or ka nana̱ kav iji@@ r@@ ôron i sha mimi í Yehova la a̱ wanger nan yô , kwagh la ka a ur@@ ugh nan , nan kporom ikyua hen a na ! “ K@@ pas@@ h ! ( Duteronomi 32 : 3 , 4 ; Pasalmi 18 : 30 ; Marku 10 : 18 ) M@@ lu u vough u ken hanma orgen shin kwagh ugen cii ngu a ik@@ ighir . ( Luka 8 : 18 ) Sha ayange ne yô , kape i he@@ gh@@ em u ôron a ôr je la , kpa u eren yô ka he@@ gh ga . KW@@ AG@@ H u vesen u ior mba Aôndo ve eren hanma shighe yô , ka u yan kwaghyan u ken jijingi imôngo sha te@@ b@@ ur u Yehova . Aôndo una ungwa ve kpa ? Yange gema ashe ken ijime sha ci u a ban a jighjigh u nan@@ aa ? Or@@ pasalmi wa icam ér : “ Mba i saan ve iyol yô , ka mba gbenda ve u lu vough , ve zenden sha tindi u TER la . Se er nan ve aeren a Yehova aa seer doon se ishima ? Shighe u m va lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar la , i pa@@ ve@@ m , i wam ro@@ ba u wasen mo u ny@@ anden . Nahan kpa , fese je maa m hii u pasen kwagh sha uya uya , shi mo vea nom@@ om se ver ijiir i tsan hen ya wase sha ci u up@@ ania man mbakur@@ an mba ningir sha . Mbagenev kpaa za a na imôngo . M zough a na ken Iyou i Tartor yô , m kaa a na sha imo i taver mer : “ I z@@ end@@ am ken makeranta , sha ci u m venda u civir tu@@ ta ! ” U hemban cii yô , mbayev mba tiônnongo a tese ve imba dooshima la hii iyev vev je yô , ka ve fa ér jijingi u Yehova ngu sha ior nav . 18 , 19 . ( a ) Tom u eren kpoghuloo ka u na se hemba suur sha Yehova nena ? Se fatyô u kaan ser E@@ no@@ ki man Noa man Aberaham kua S@@ ara yange ve lu shi tar ne er “ mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov ” nahan sha ci u nyi ? Or u timen sha akaa a kwaghaôndo ugen , iti na ér W@@ er@@ ner J@@ a@@ e@@ ger , a pase wener ityesen i P@@ l@@ ato , or@@ fankwagh ts@@ ura la , yange i kôr O@@ ri@@ gen sha m@@ tema , nahan “ a n@@ ungwa ityesen i P@@ l@@ ato tesen sha kwagh u uma la sha ityesen i Mbakristu . ” C@@ lo@@ do@@ m@@ ir kaa ér : “ Ken anyom 16 a a kar ne cii , hanma inyom yô , yange a hemba kpa , or môm di tsô yô , se wase nan nan fa mimi . ” Kwagh ne bende a gbenda u Sh@@ an@@ n@@ on nengen kwagh u Yehova Aôndo la nena ? Ú ngu zan hemen u ‘ keren Yehova ’ sha u ôron Mkaanem nam hanma shighe — hanma sev kpa ? ( Mateu 22 : 37 ) Een , a gba keng u mbamhen asev vea er tom u vesen ken mcivir wase . Kpa er a s@@ ende@@ gh her yum yô , Yesu kaa a na ér : “ De , mbayev mba hen ya ve̱ vande yan i̱ kuma ve , gadia doo u tôôn kwaghyan u u@@ ôn , k@@ enden ani@@ wa@@ av ga . ” — M@@ ar . 7 : 24 - 27 . Alaghga a maa se iyol u pasen nan vighe vighe er yange zayol ne hii ken sule u E@@ den yô . ( Yesaia 60 : 13 ) A@@ k@@ ô gba m@@ ure sha i@@ wo doo kenger kpen kpen . ▪ Kwagh M@@ ôm A De Y@@ angen We u Z@@ u@@ an a I@@ civir Ga ( 2 Tim . 3 : 1 ) I@@ ca a gba ga tsô , Aôndo una tim tar cii , a kera lu ag@@ ar ahar tseegh ga . Se time sha akaa agen ken takerada u Lev@@ iti@@ ku , nahan kwagh ne ngu se a iwasen kpishi . A@@ veren nga kpishi sha shighe u iniongo i M - umbur ne . Gbenda u Yehova A Eren Kwagh a Ior N@@ av La Sha ashighe a tsuaa la , uumace mbagenev kpishi lu mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Yehova . Mbagenev ka ve lumun a kwagh u se lu tesen ve la fese je ; mbagenev di yô , ka i gba u alaghga shighe a kar ve vea mase lumun a mhen wase ye . Aluer mba hemban un ato hanma shighe , saa shighe u kwagh a tser ve tseegh ka ve umbur un , ve gba zamber a na ér a̱ wase ve nahan , una er a ve nena ? Yange lu hange hange u una tilen sha mimi sha ashighe la cii , sha ci u gba u tor nana veren ior ikyav i dedoo . Hen gar u T@@ ur@@ in man gar u N@@ ap@@ les vea Mbam@@ ishen mbagenev Or@@ tôv@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke , V@@ inc@@ ent W@@ ig@@ gl@@ es@@ wor@@ th u á lu ken Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i Ca@@ mb@@ ri@@ d@@ ge la una kera kaa ga yô , igbenda i kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke i timen sha kwagh la har sha “ jighjigh u nan . ” Kpa Mbakristu mba jighjigh yô yevese war . 13 : 48 , N@@ W ) Sha nahan yô , se za nen hemen u nengen kwagh wase akuma akuma kua u mba se lu nôngon ser se pase ve loho u dedoo la kpaa . Yange ôr kwagh u shighe u “ m@@ ve ” na ac@@ in imôngo . ( Rom . 15 : 1 ) Kpa lu kaan ér Mbakristu mba ve hemba vi@@ an ken jijingi la ve̱ waan ishima a mba ve lu a taver ken mimi ga la . Kpa , Yesu har sha kwagh u a lu u dedoo la — jighjigh na u nan la . Kpa Paulu taver anmgbianev ishima ér ve seer tesen dooshima sha gbenda u vesen . Inja na yô , se venda asaren ase a bo a eren kwagh sha ishima yase la , se gema se de ser Aôndo a hemen se . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i̱ í nger ér ‘ su@@ r ishima ’ ken Mbakolose 4 : 11 la ashighe agen yange i yar tom a i̱ ken ngeren mbagenev sha kwagh u ici@@ gh ki pan@@ den m@@ nyoon . • Er nan ve atindi a Aôndo a gande u uumace vea kura á ga ? Ity@@ uh@@ wan@@ ev mb@@ ia va a nyi , man er nan ve i doo u kwase man nom vea palegh ity@@ uh@@ wan@@ ev hen atô ve ? Nahan Yesu bee a zayol la . Kwagh er vihi yô , ter@@ em saa ku shighe u m kuma er anyom ahar tseegh la . Bibilo kar Satan sha or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on sha u wasen se u fan a@@ yom a na . Or@@ gen u ter na yange kpe ku u ai@@ ky@@ ôr yô , mba yer un ér An@@ ton@@ i@@ o , a pase wener : “ Ka inja er or va s@@ enda u ya , yem a am@@ ak@@ ul@@ i nahan . Yesu gema tôndo zwa a na ér : “ Mimi je M kaan we nyian ne , ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so . ” I@@ ca a gba ga tsô Yehova una yar tom a Wan na “ sha u vihin aeren a di@@ abolo kera . ” Zum u se nder tugh yô , ka ian i dedoo i eren msen wuese Aôndo kpen kpen ! ( b ) Zum u se er kwagh ken Bibilo man kwagh la a ne se lu henen ser alaghga Aôndo yange er kwagh u shami ga yô , se umbur ser nyi ? 15 : 5 , 6 . Ka mea due kwaghpasen yô , m nôngo m tesen ior dooshima er Yehova nahan . Kwagh ne na yô , mnenge u kpe@@ egh la bee ken a mo . ” Hii shighe u Paulu lu gumor la je , i ‘ y@@ ese un sha ikyev i G@@ am@@ ali@@ el , ’ u tesen Tindi u Mose shi ior cii naan un icivir la . I@@ OR hii u nôngon ér vea due kposo a mbagenev ica gba hegen , kpa ka ior kpuaa tseegh ve ker cio u duen kposo ye . Lu sha ikyo i wan je Yehova ta ior mbara icin sha kwagh u una va er ken hemen la ye . Ru@@ tu yange er tom a jighjigh u nan na shi fa or u soo u lun kwagh u nan yô . Yehova ka una hemen se yô , a een a ee a vese shi a wa ishima a vese gb@@ ang gb@@ ang kpaa . D@@ al@@ ia ka anmgbian u kwase , u a lu anyom 35 yô . 26 : 7@@ 5 . T@@ su@@ aa je tsô ikyav tese ér gba u a va na nagh . PE@@ E@@ J@@ I 10 . Or u ken jijingi môm nan ngu a bu@@ la ve ga . ” • Ka tom u injaa u nyi i ne se , man doo u se nenge u nena ? Cii man Yesu tsua mbaapostoli mba ve luun a na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so la yô , vande henen sha kwagh shon shi er msen sha mi zu@@ mb@@ ee . Shi iyol@@ been shin akaa agen yange na yô , gba u mbatamen mba ningir sha mbagenev vea hide a za er tom u ikp@@ ur pania . Una ese m@@ liam ma m@@ zu@@ ngu mara kera cii . Ka iwanger i ken jijingi i nyi yange í ta sha kwagh u zege@@ ikpelaior ken inyom i 19@@ 35 laa ? Peteru yange gema mnenge na sha ci u fa ér sar Aôndo u ior mba ken akuraior cii ve va ken tiônnongo u Kristu . Sha agee ase tseegh yô , se fatyô u nôngon a akaa a karen jighjigh wase u nan ne ga . • Alaghga a gba u se gema uma wase hen shighe u iyange i Aôndo i mgb@@ ôghom yum ne nena ? A fatyô u zuan a mp@@ aa sha awambe a Yesu la , man “ m@@ de u gb@@ ev mbu nôngon . ” — Ôr Mbaefese 1 : 7 . Ity@@ ôkyaa i vesen i i ne ve i gbe u se wuese Yehova yô , ka un a gbe akaa cii ye . Yange m na jighjigh mer mayange me kô@@ r@@ cio u kighir ity@@ or@@ on@@ shima yam la ga . U tesen mbayev ou wer Yehova a̱ doo ve ishima la hiin sha m@@ doo u a doo ú ishima la . Me@@ i 10 - 16 , 20@@ 10 Alaghga shi á lôh@@ ô ve mba shon ac@@ in imôngo ér ve̱ va hen Bibilo sha er vea zua a mfe u Aôndo ne yô . Sha ci u er se lu seer fan kwagh u tar wase u i gbe u sha inja ne yô , se mba hemban zuan a atô@@ akyaa kpishi a nan jighjigh ér ka or u lun a mfe tsough tsough nan gbe tar ne ye . ” Ashighe agen ka i lu or u yange se henen Bibilo a tsombor u nan shighe u nan lu wanye yô . A tim Diabolo kua mba vea dondo un ijime la cii gbem sha won ken “ ku u sha uhar ” la . ( Mpa . 29 : 19 , 20 . De Yehova a T@@ aver I@@ vaa You shi A K@@ ura I , 1 / 15 Aluer se mough tsuaa sha er sea za tagher a ma kwagh ugen sha gbenda “ ab@@ ur a b@@ ur ” je kpa se gba le@@ ti ga nahan doo ga he ? ( Or@@ pa . Aluer nom man kwase na ishima sha ivaa ve ga yô , vea kera lu kôôsôô ayol a ve er yange ve lu zum u ve hii u soon ayol a ve la nahan ga , dooshima ve la yange una taver kpishi je kpa a kera lu nahan ga . ( Mateu 1 : 21 ; Luka 1 : 32 - 35 ; 2 : 11 ) Nahan Yesu pine ve ér : “ Er nan man ne keren Mo ? Kpa fese nahan , m hii u lun ij@@ en ken jijingi , shi m lu gban ica a Yehova seer a seer . Kpa ve gema ve nenge ayol a ve ér ve mba ‘ mba eren tom a anmgbianev vev imôngo sha ci u iember ve . ’ ( Pasalmi 119 : 5@@ 8 , 6@@ 1 ) Yehova una fatyô u t@@ ôn@@ don iky@@ or i mbaihyomov kera sha er se zua a ian i zan hemen a tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la yô . Kpa va been iyol yô , un vea kwase na ve gba angev , maa hii u y@@ in@@ an ishima tsung . Ngeren mban pase er Yehova yange yima mbatomov nav sha ashighe a tsuaa la man er a lu yiman se nyian yô . Ken Yuda ivur 9 , i yila M@@ i@@ ka@@ el ér “ ort@@ yom u Sha u tamen . ” Mbamaren kpishi fa atô@@ akyaa kposo kposo a i doo u vea waan ishima yô . Shi ieren yen la ia lu ikyav i dedoo i on@@ ov enev vea dondo yô . Nahan yô , de se nenge nen er iy@@ u@@ he man u soon ze@@ gen@@ an man u y@@ in@@ an ishima yange na iorov mba utar mba se er kwagh ve ke ’ mhii u kwaghôron ne u eren kwagh sha iyol@@ gen@@ gese la , man er yange kwagh la va ve a kunya yô . 27 M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne . . . 28 Kp@@ orom hen Aôndo — “ Ú Z@@ ua a Na ” In@@ j@@ akwagh ne wase se u fan ser gba u se vihin inyaregh a hemban inyaregh ki se zuan a mi la ken inya ga . Kpa , Yehova ngu a mhii ga shi mkur kpaa una lu a mi ga . I@@ aven i ior mbagenev ken ityar kpishi ve lu sha mi la i̱ t@@ ume iyol gande . Í nger akav a kpilighyol a tesen gbenda u ngise Yehova er a mbaaferev la ken Bibilo , man se zua a akav ne ken takerada u Amo@@ shi la . Maa m undu ag@@ u@@ g@@ u wam her , m hingir u nyôron t@@ so ningir tar . Yange taver ikyum@@ utya na ishim@@ aa ? Nahan kpa , “ I@@ vangeli i Yuda ” tese wang ér shighe ngu , u yange Mbakristu mba@@ aiev due a atesen a ve , nahan ve hingir u p@@ aven ker wue wue yô . Alaghga a taver we u eren kwagh ne , kpa Bibilo ia wase u u fa er ishima i lu u ker sha zayol wou la jighilii , shi ia wase u u̱ dondon ikyav i Yehova i den ior kwaghbo la . — Heb . Nahan se gba nen uwer u pasen ior loho u dedoo sha hanma ian i i dugh cii ga . Ka u eren kwagh torough torough je la ! Ka kwaghôron u profeti u nyi se lu timen sha mini , man er nan ve a lu se a inja y@@ um@@ u ? De nengen tele@@ v@@ ishen zan zan atô@@ ut@@ u ga , shi de eren an@@ umbe a ú v@@ ôr kpishi shi a t@@ ume u iyol ken ishima ga . ( b ) Ka atindiakaa a nyi Aôndo yange na Mbaiserael mba tsuaa mbara ? N@@ gi@@ se ne lu non@@ go@@ ior ga , kpa hegen ne gema ne hingir non@@ go@@ ior u Aôndo . ” Hanma shighe u yange a̱ kaa ér a̱ due a va na ib@@ aver sha ishigh ki k@@ l@@ ase na cii , a tsua itinekwagh i ia na un ian i y@@ eren ker pasen ve kwagh sha kwagh u Tartor u Aôndo sha a@@ yom yô . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve k@@ ondo ato la ka ve wuese Aôndo sha iliam i sha ave . Ka ker Hi@@ it@@ om yô , S@@ ap@@ hi@@ r@@ a za hen kô@@ mp@@ eni la sha u or u lu u una er tom sha ityough ki nan la , nana tsaase un sha tom shon yô . Mkaanem ma Eli@@ h@@ u tese ér Aôndo kegh iyol u eren nyi ? K@@ u ve ne k@@ ondo iyol kpen kpen , kpa kwagh u hemban k@@ on@@ don iyol cii yô , ka ityôkyaa i ve wua ayol a ve la . Lu Satan mee Ifa ér a kenger uma u injaa u Yehova na un la ashe ashe shi kwagh a de gbe un u keren ér saa Aôndo una lumun a na keng keng ga ye . Umbur wer , aluer u ngu eren kwagh sha ishima i Aôndo yô , u lu a imoshima i wang shi Aôndo una lumun we . 2 , 3 . ( a ) Takerada u Or@@ pasenkwagh pase iyol@@ been nena ? Sha ci u nyi ? Sha ci u ve venda u wan ave sha akaa a pati@@ i yum . Nahan kpa , Yehova er kwagh u se fatyô u van sha ishigh nagh ken msen yô . A wase se se fa mimi sha kwagh na . Paulu yange na mlumun sha mpin ne ken kwagh@@ ngeren na wener : “ Hanma or u uma nana̱ ungwan imo i tahav mbu nan lu mbu sha ik@@ ev la , gadia ma tahav mbu ga , saa mbu mbu dugh her Aôndo la , mbu mbu lu her ne kpaa , ka Aôndo je A ver ye . ” Er averen ne cii a lu sha ci wase yô , se dondo nen kwaghwan u Tor Solomon ne , a kaa ér : “ C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ikyo ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . ” — Or@@ pasenkwagh 12 : 13 . Kwagh ne kpiligh se iyol ga , gadia í kaa ér un u a gbe or la ka “ Aôndo u i wuese ” shin u saan saan man Aôndo yange er or sha inja i mlu na . 3 : 4 ; 4 : 3 ) Alaghga Davidi dugh icam ne sha u pasen m@@ pe@@ ver@@ yol na shi wuese Aôndo er Ab@@ es@@ al@@ om fatyô u wu@@ an un ngohol tahav ga yô . Lu tom u nyi kasev mba sha ayange a tsuaa mbara ere ? Aluer ú fa wer ma be@@ gha ngu ningir hen haregh wou yô , ú hemba veren ishima sha ônov ou a nyityô kwagh igen cii . Yehova yange kaa a Mbaiserael sha ikyev i profeti na , Yesaia ér : “ Mbam@@ hen A@@ v ka mbamhen enev ga , igbenda yen kpaa ka igbenda Y@@ am ga . ” Kwagh u yange kwagh gba sha mi la hemba ku u or tseegh tsô , shin ku u Yesu or u vough la je kpaa . Ka a nyôr mkombo man ior vea wa zwa ker kpishi yô , ior kpishi ve zua a ishimataver sha mkaanem kposo kposo ma pasen jighjigh u nan la . Er Mbakristu mba tsuaa mbara pasen loho u Tartor u bem nahan kpa , yange i tôv ve a ican di er Yesu kpa i tôv un a ican nahan . Sha derianyom u hiihii la , inyom i 70 la lu inyom i ‘ ayange a or@@ on iyev , ’ gadia lu ken inyom la i tim Yerusalem man tempel na ye . Shi er “ ve lu zenden ken mciem ma Ter man ken m@@ sur@@ shima u Icighan Jijingi yô , ve seer a seer ng@@ een . ” ( Aer . Anmgbian ugen u lu môm ken kô@@ m@@ ati@@ i u nan iwasen yô , kaa ér : “ Anmgbianev mba ken tar u J@@ ap@@ an cii , lu eren kwagh ken mzough , ve lu nôngon , nan ayol a ve iwasen . Anyom nga kar atar yô , a hide a gba st@@ ro@@ k , maa st@@ ro@@ k shon wua un sha iyange i T@@ om@@ atar , J@@ un 9 , inyom i 20@@ 10 la . I kaa a kwase la er : Ka mimi je , Aôndo kaa er , né de ye atam a ma kon u ken sule ne gaa ? Alaghga yange kunya kôr un shi ci@@ er un iyol je kpaa . Shighe u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii mbi sha U@@ har la , i tôv Mbashiada mba Yehova a ican kpishi sha ci u m@@ til u ve tile p@@ al@@ egh@@ aa la . Satan tsu@@ gh ior kpishi sha u tesen ér or ka nana kpe yô , nan hingir jijingi u una fatyô u lamen a ve yô . Er nan u tôv sha kwagh ne ken kwaghhenen wou sha er u fa atô@@ akyaa a i ne la ga ? Er nan ve ior mba keren “ mfe u fan Aôndo ” zuan a mi la ve ngee í hembe iyenge i ve lu hegen ne ga ? M hen a ishima yam mer , aluer se mba ôron kwagh u ican i yan yô , tsombor wam ya ican je zua ga , hanma shighe yô ka i shi kaan a vese ér ‘ ka Aôndo á ne ne un ye , shi ka Aôndo a tee un ye . ’ Aluer se mba eren amba@@ akaa ne er Yehova a tese se nahan yô , se mba dondo ikyav i wan u Yehova iyol na , Yesu , u yange i tsen@@ ga ôron kwagh sha a na ér : “ Ishima i veren sha iyou You la wu@@ am ” la . ​ ​ —⁠ Ps . Yesu yange á wa kwagh sha kwagh u lun tse@@ vaa la sha ashighe kpishi ken tom na u kwaghpasen kua sha shighe u nder shin ku kera la kpaa . L@@ um@@ un Kwagh u Aôndo a S@@ er a Ver Yô Kanyi se er ve hanma vegher u uma wase u ayange ayange la cii una lu wang man shi una lu sha injaa ? Er nan ve Lo@@ ti va hingir u lun ken gar u So@@ do@@ mo ? ▪ Alaghga ior mba sha derianyom u hiihii la yange vea kav inja i mkaanem ma Paulu man sha igbenda kposo kposo . 1@@ 3@@ ,@@ 14@@ 7@@ ,@@ 20@@ 1 Awa@@ shima u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban yô , ka u eren tom u i ne ve la sha mimi , sha er zum u Ter ve una hide yô , a̱ wuese ve ér “ doo yum ” yô . Un yô , “ lu kwase u fan kwagh mimi , ” kpa nom na N@@ ab@@ al yô gema “ lu nom@@ or , wa ts@@ wam kpishi , aeren a na doo ga . ” I sember tôvon Mbashiada mbagenev ken ityar wue wue mba ve civir Yehova sha gbashima ica i gbe yô . Han@@ mô ve yô , i pine nan ér , “ Ka hanma ieren u hembe soon wer ortamen nana lu a mi ? ” Shin er shighe bee u a tim ior mba ci@@ gh@@ ir asema mba ken Yerusalem mba ve venda u geman asema la nahan kpa , Yehova shi na ve ian ér ve tsua gbenda u vea war yô . Tsô m gba henen er me tese ican kwase u sha kwa@@ r@@ kyaa ga , u m@@ ts@@ wen@@ em kôr un kpishi ne mimi u k@@ undun iyol u ken Mkaanem ma Aôndo yô . M@@ TI@@ M u Aôndo una va a mi sha tar u Satan la una va ab@@ ur ab@@ ur . ( 1 T@@ es . Mbat@@ ôôn@@ abaver yange ve soo ér mo m ôr ve kwagh , mbat@@ ôôn ufoto kpaa ve soo ufoto av , shi ior ve soo ér mo m za u@@ iniongo mba i eren sha u duen a u@@ fi@@ im shin an@@ umbe a he , kua u@@ iniongo mba bu@@ ghun ijiir i he , shi ior lôh@@ ôn mo iwer ate@@ tan man ai@@ k@@ ighe . H@@ aregh u V@@ esen ( Ôr Genese 22 : 15 - 18 . ) Se na mlumun sha mbampin mban , sha u timen sha akaa agen a yange er or@@ ngohol ityesen ugen sha ayange a tsuaa la yô . Zum u I@@ so@@ u ungwa ér Yakob ngu hiden yô , a mough a iorov 4@@ 00 sha u za zuan ishigh a na . Kwagh ne lu zege@@ tom kpishi , man m lu a vande eren imba tom ne nahan ga . Ashighe agen yô , ka i gba u mbakur@@ an vea wa ma or u nan er isholibo i vesen la kwagh vea tsu@@ gh@@ ur ishigh sha . Doo u se lu a nyi ken ishima shighe u se lu umbur ku u Yesu laa , man ka kwaghôron u profeti u nyi una wase se u eren kwagh nee ? ( Aerenakaa 16 : 6 – 17 : 1 ) Ke@@ ela kpa Mbayuda za mough ayôôso a Paulu , nahan anmgbianev mba ken T@@ esalonika kaa a na ér a yem ken gar u B@@ er@@ ea , kwagh ne lu zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 65 nahan . O@@ K@@ T@@ O@@ B@@ A 1 - 7 , 20@@ 12 Shi yange nder agumaior , kua wan@@ ye@@ kwase ugen u lun anyom 12 . An@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev yange ve na un ican kpishi , nahan kpa , wa kwagh u bo ishima a ve ga . Mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Kristu man Mbat@@ omov N@@ av N@@ agh ku ip@@ aan k@@ un kua kure iji@@ r@@ ôron i mimi nena ? — 1 Tim . Sha Shighe u M@@ kur@@ tar E@@ i , ka ve er nan ts@@ wer u i gbe u vea er nan la a ati@@ mb@@ ir shio . Sha jighilii yô , í kaa a vese ér : “ [ Yehova ] Ka A na or u nan ver la agee , man A seer or u nan taver ga la agee . Se kohol se ts@@ aan iyou môm , er icombor igen kpa lu nahan . 10 : 8 ; 13 : 8 , 13 , 14 . 32 : 1 , 2 ; 1 Pet . 5 : 2 - 4 ) Sha nahan yô , ortamen u mhôônom ma ker nan a mbagenev yô nan keren ér nana hemen iyôngo sha u wan i atindi shin nan i ibo sha u kighir ve ér ve er kwagh i hemba agee a i ken inya ga . ( Pasalmi 9@@ 1 : ​ 14 , 15 ) Aluer se soo ser se ya ikyar a Yehova kôôsôô yô , a gba u se fa iti na shi se yilan sha i kpaa . Yehova ôr ve ijir kaa ér : “ I m@@ en@@ a Iserael . ” M@@ zough u ken Dooshima — I@@ b@@ aver i M@@ kombo u sha In@@ yom 3 13 : 34 . Mbahemenev nav mba ôron ijir sha inyaregh ki ken myer , upristi nav kpaa mba tesen sha tôndo , man u@@ profeti nav mba ôron kwaghôron u profeti sha iny@@ ar . . . . . Ka ikyav i tesen dooshima i dedoo i nyi se nenge a mi ken Yesu ? Aluer kwase fatyô u pasen nom na jighjigh u nan na sha kwaghfan yô , nan er kwagh doo kpishi . Nahan iyol kpe ve u pasen kwagh , tsô ve hide ijime kure kure ve hingir u z@@ endan akaa a taregh ityô , sha nahan yô , ve kera lu a shighe u civir Aôndo ga . Ka nyi ieren u kange ishima wer u lu a mini ? ( 1 Utor 17 : 1 – 3 ; 18 : 13 ) Sha kpôô yô , yange lu ican u civir Aôndo sha mimi ken Tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la kpen kpen . Sha ityôkyaa ne yô , mayange se kôr ave se pav a or u se vese la sha er se za vôso orgen ga . — Y@@ er . Kwagh ne shi tese er uumace ve doo Yesu ishima tsung yô . Nahan cii kpa , ken mba ve civir Yehova cii , ka Yesu a ver ikyav i hemban doon cii ye . A@@ eren a Zege@@ bab@@ ilon man jighjigh na u nan ngu nena ? Kape mbatamen mba ken tiônnongo kpa kwagh ve a lu je la , gba u vea “ ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo , u A yem sha awambe a sha iyol [ i Wan ] Na la . ” Nahan cii kpa , akaa a a ne ve uumace cii ve lu kwagh@@ môm la , hemba ng@@ an a inja , a akaa a se ter sha heen , a a ne ve ve lu kposo la . Apostoli Paulu je kpa yange vaa iyol ér : “ Kwagh u doon u a s@@ aren mo la , m eren ga , kpa ka kwagh u bo u a s@@ ar@@ em ga la je m gem m eren ye . ( a ) Ka tom u nyi apostoli Paulu yange nenge ér gba u una er@@ ee , man lu sha ci u nyi ? 19 - 21 . ( a ) Se mba nengen mbah@@ e@@ men tar nena ? Er nan ve m@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in ma zough sha kwaghwan u i nger ken 2 Mbakorinte 7 : 1 la ga ? Kpa i̱ wuese Aôndo u A ne se m@@ hembe sha Ter wase Yesu Kristu ” la . Á kaa ér : ‘ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii ; nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ’ — Mateu 28 : 19 , 20 . A fa erdoo u Yehova a na . Heela tseegh ga , or@@ pasalmi ne wa atindiakaa a Aôndo ikyo nahan hemba mbaihyomov nav kwaghfan , shi atindiakaa la kura un kpaa . Mayange De ‘ H@@ ingir I@@ y@@ ongo a Yehova ’ Ga 13 : 1 , 2 ) I@@ y@@ ugh i ken ishima kua ieren i vendan u eren a mbagenev dedoo ng@@ i@@ la nahan ka i̱ shami ga , sha ci u i tese m - ban u dooshima . T@@ ime sha gbenda u Satan yange l@@ aha Aôndo la . ( Yakobu 3 : 16 ) A lu hange hange u se gban uwer ga , kpa geman veren bem ken hemen u im@@ anger , er Aberaham kpa ngise er nahan , nahan se keren mkpeyol u mbagenev ! — 1 Mbakorinte 13 : 5 ; Yakobu 3 : 17 . ( Aerenakaa 2 : 46 , 47 ) Paulu nger ér : “ Gadia han@@ gem pe zuan ishigh a ven sha u ma m ne ne ma i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn sha u taver ne yô . Inja na yô , se cii ma i taver se asema a ven imôngo sha jighjigh wase u nan ayol a ase , u wen kpaa , u wam kpaa . ” Ici@@ ghan@@ ruamabera cii “ ka Aôndo A ne i nger ye . ” ( 2 Tim . Kwagh@@ wan u In@@ j@@ aa U sha Kwagh u Kwa@@ v man I@@ vese Ka dooshima u nyi se lu timen sha mini ? Aluer ka u se zua a mtsera sha kwagh u i lu ôron se la yô , doo u se kange ishima se kegh ato shi se hen kpaa . • U timen sha kwagh u se er la una wase se u kuran ishima yase nena ? U@@ pristi mba Ba@@ al mbara gba eren er ve h@@ unde a h@@ unde nahan ; ve “ g@@ enger am@@ o ve tôndo ayol a ve av@@ av sha ah@@ ô kua a@@ w@@ ange , sha aeren a ve la , zan zan awambe gba duen ve iyol . ” Heela tseegh ga , se mba ‘ eren msen ’ hanma shighe sha u tesen ser se mba suur sha Yehova kpa ? ( Ps . Aluer u ngu pania yô , pine iyol you wer , ‘ Ka nyi ia wasem ve me za hemen u eren tom u injaa nee ? ’ De torough a torough wer ú bee ityough ki ne lu henen la keng ga . De se time ase sha igbenda igen i se fatyô u lun a iember yase ken mcivir u se civir Yehova ne yô . Yange atô@@ akyaa a injaa a ember ken sun@@ da lu sha shighe u tom u Yesu la man e̱r shighe p@@ ande kar kpuaa la kpaa . Ngeren ne una wase se u fan kwagh u se er ve se palegh mbamhen man aeren a vihin mlu u dedoo u ken tiônnongo la yô , kua kwagh u se er ve se lu a aeren a dedoo , a a na se lu bem bem a mbagenev yô . ( Mateu 13 : 10 - 23 ; Luka 19 : 11 ; 21 : 7 ; Aerenakaa 1 : 6 - 8 ) Hegen u Ter a lu a vese ne , se kpa gba u se waan ishima er se lu nôngon ser se gema ior ve hingir mbahenen ne . U tesen ikyav yô , mbacivir Aôndo cica cii , gba u mbayev man mbag@@ anden cii vea nôngo kwagh kpoghuloo ve vea kura ayol a sha u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ye . Ka i var ufoto mban sha ikp@@ ande i tim hen kpe gbenda shin i var ve sha kpe@@ kpe shi mba tesen ve sha tele@@ v@@ ishen man u@@ fi@@ im , man mba hembe tesen ufoto mban sha In@@ tan@@ et . Ka a je ne : u z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , man m@@ sô@@ rom ma man , man u@@ j@@ ende asev , kua akaa a se eren sha u zuan a msaanyol la . Aôndo nenge iniongo ne nena ? ( Mbaromanu 1 : 1 , 7 ) Kape “ u@@ icighan@@ mbaiorov mba ve lu ken E@@ fese , mba ve lu jighjigh ken Kristu Yesu ” mbara cii kpa yange lu u vea ‘ wa ak@@ ô@@ v shin angahar , ka mk@@ oho@@ l@@ yol u sha i@@ vangeli i bem je la . ’ Sha ci u Davidi nôngon u eren kwagh sha ishima i Yehova . Or@@ timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen kaa ér , yange i doo Mbar@@ o@@ ma kpishi u “ nengen iji@@ mba sha tse@@ mbe shi ungwan iliam i dang , shi a tesen iji@@ mba i hemban nd@@ ôh@@ ôr ishima cii yô , ve hemba kuren ave cii . ” ( b ) I@@ y@@ ôngo igen la ngi keghen “ mpase u á va pase ônov mba Aôndo ” a ishimaverenkeghen i nyi ? A@@ ka@@ a@@ ôron a a lu ke ’ Ruamabera u ken zwa Heberu i kom u@@ deri imôngo imôngo , a i shi i va nger ke ’ Ruamabera u ken zwa Grika la umbur se akaawan a yange Yehova wa ior nav sha ikyev i Tindi la tseegh ga , kpa shi a umbur se mba@@ awashima nav mba a we a tiônnongo u Kristu la kpaa . Aluer or ngu cian Yehova yô , nana zua a nyi ? Yehova yange wa ishima wener , i ya iky@@ ur i Tartor a iorov 14@@ 4,000 , ve za tema tor a Yesu Kristu sha Tartor u iengem la . Mba man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov man mbai@@ v mba ve ngohol kwaghwan u injaa yô , war ku u ma ve kpe sha ayange ve ga la . In@@ i@@ ôngon ve la cii ka gbil@@ in@@ kwagh he ? Shighe u mase shin er anyom ahar cii man Mbayuda vea undu Bab@@ ilon la , Aôndo tsengaôron sha ikyev i profeti Daniel ér Mesiya una va , shighe u anyom a kar 4@@ 8@@ 3 , hii sha m@@ dugh u tindi sha u sôron man u maan Yerusalem la . Hii ke ’ uwer u J@@ an@@ awar@@ i 1 , 19@@ 39 la , í gema ngeren ne hingir “ Nahan man né fa er Mo M lu TER ye . — Ese@@ kiel 35 : 15 . ” [ F@@ o@@ to u sha peeji 18 ] “ T@@ ere ! 14 : 15 , 16 . Se kpa se fatyô u zuan a ishimataver hen mba ve civir a vese imôngo la . • Mbat@@ omov mba Yehova er tom u Yesu a we ve ér ve gema akuraior cii a̱ hingir mbahenen la nyian kighir nena ? Man se tese ser se lumun hemen ne nena ? Ka i gba u or a ny@@ ima ts@@ ombo nana nôngo kwagh tsung je ve nana kôr cio u eren nahan ye . ( b ) Se dondo ikyav na la nyian nena ? Yehova yange lu Aôndo “ er i lu a due a i@@ wo ken igbar ga ” la je Alaghga Satan una mee se nena , man ka nyi ia due k@@ ere ? Lu nyi i na ve saan un iyol y@@ um@@ u ? Ka hur@@ ugh ken inyom igen yô , mo kpa i erem batisema . Nahan yô , kera taver se er i hii ve ngô ka nan lu kôôsôô vea wan u nan u ken uya la nahan ga . M@@ ô ve nana war iji@@ r@@ ôron la ga , gadia mbaaferev vea fatyô u waren “ mpase u á va pase Ter Yesu Sha , a mbatyomov N@@ av mba age@@ ev imôngo ken ig@@ y@@ am@@ usu ” la ga . Aluer se n@@ di@@ vi@@ r ng@@ uhar man ma hur@@ or wase na se iwasen yô , a doo se kpen kpen . P@@ ania u ke@@ ke ugen ken tar u P@@ ol@@ and , iti na ér E@@ wa , a kaa ér : “ Aluer m ngu henen Mkaanem ma Aôndo hanma shighe ga yô , me kera fa Yehova me seer ga . I@@ wer ngi karen yô , ve er batisema sha mkohol u ityar ityar u i yila ér D@@ iv@@ ine Will In@@ tern@@ ational As@@ semb@@ ly ke ’ inyom i 19@@ 5@@ 8 la . I pine se er nyi ? Shighe u í Lu a Er Akaa a ken I@@ liam i sha A@@ ve Ga La Ken tom kpaa , u ungwan imo i or@@ hemen tom la ka kwagh u hange hange u una na m@@ ze@@ hemen u kpen@@ ga shin ma kwagh@@ gen ye . Paulu nger mkaanem hen tiônnongo u ken K@@ orinte la kaa wener : “ Se yô , ka jijingi u taregh se ngohol ga , kpa ka jijingi u A dugh her Aôndo la , sha u se̱ fa akaa a Aôndo A ne se sha mh@@ ôôn yô . ” Kpa sha iwasen i Aôndo yô , se za hemen u pasen mkaanem ma Yehova sha jighjigh u nan man sha ishimataver . Ka sha ci u a soo a soo ér una ny@@ ume se kwagh u a lu u injaa ga . Ve mba keren iwasen i icighan jijingi u Aôndo shin i ior mba Aôndo ga , shi ka a soo u wasen ve kpa ve venda . M@@ hen ne ka u shami ga ! — Mbagalatia 6 : 7 , 8 . ( Ôr Yohane 8 : 12 ; 9 :⁠ 5 . ) Hii ken inyom i 19@@ 7@@ 9 la je zan zan ishe i z@@ en@@ aria ken kasua kera ngi lu ijiir môm gbem ga , ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la z@@ en@@ aria mough ishe je kuma $ 8@@ 5@@ 0@@ .@@ 00 ( ₦ 10@@ 9@@ ,@@ 6@@ 50 ) sha iky@@ aren i gra@@ m 31 man gema di ken inyom i 199@@ 9 la z@@ en@@ aria hide ishe ijime je i lu y@@ amen un sha ishe i $ 2@@ 5@@ 2@@ .@@ 8@@ 0 ( ₦ 3@@ 2@@ ,@@ 6@@ 1@@ 1@@ .@@ 2 ) sha iky@@ aren i gra@@ m 31 . K@@ aren ôr a ahan zwa ér : “ Ashighe agen angahar ka a nyoon mo , kpa m hen Bibilo a ior je kuma 18 . Shighe a va kuman yô , una pase se sha ikyev i mbam@@ yange mbara una tu@@ h@@ wa sha er se fatyô u eren tom u pasen kwagh u Tartor ne yô . — Marku 13 : 10 . U tesen ikyav yô , Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka yange ve mar wan@@ nomso u due a ice i nyian b@@ ong er ka iky@@ ondo i ai@@ ve@@ gh nahan yô , tsô ve ii un iti ér I@@ so@@ u . ( 1 Peteru 4 : 7 ) Ka sha imba jighjigh u nan dông la ve se lu kuran fan ser shighe kera shi vese ga ye . S@@ ea za nyôr hen h@@ unda u or yô , se tsua ak@@ ô@@ v se ku@@ le sen@@ ou la kera . Aôndo fa akaa a ve eren la vindi vindi — man una tsaha ve keng a b@@ unde ga . ( a ) Kanyi kwagh Mose pase Mbaiserael ér ve̱ tsua ? ( b ) Ka an nan lu Or@@ mee u he@@ mb@@ ana , man inja i msen u̱ se eren ser i̱ de ve a vese ken imeen ga la ér nyi ? Yobu kaa ér : “ K@@ on u i gber u yô , mba fan er , shi ua h@@ ôm , ua de ta@@ an a@@ gbaa ga . ” Sha kpôô yô shiada i Yohane la i̱ wanger , ka nahan ve er á kpe kera iwer ngi karen an@@ igh@@ eni yô , Mbayuda mba kwagh u mimi doon ve yô kaa nahan ye , ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a Yohane ôr sha Or ne yô , ka mimi je . ” — Yohane 10 : 41 , 42 . Doo se kpishi er se lu a ityakerada i pasen ior Bibilo a mi ken ijô i kuman er 6@@ 00 nahan yô . ( Yesaia 5@@ 3 : 5 ; Daniel 9 : 24 , 26 ) Yesu iyol@@ na kaa ér un va sha u una “ na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi . ” Er ka i taver se kpishi u ungwan imo i mbagenev nahan kpa , kasev vea fatyô u nengen kwagh ne ér ka kwagh u civirigh vough er Yesu kpa nenge nahan . Ken ityar igen yô , tindi u p@@ aven ivaa ngu , kpa u zuan a takerada u p@@ aven ivaa la , ka i tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an shi i lu kwagh u ican kpaa . Shighe u Yesu lu iyev la je keghen ato a ior shi taver ve asema ér ve pase mbamhen vev . Er se lu mb@@ as@@ und@@ av yô se mba a iember i lun a ci ken mkohol u kohol ior sha ci u uma u tsôron ne . Apostoli Paulu yange nger ér : “ D@@ u@@ e nen ken atô ve kera , lu nen kposo , kape Ter A kaa la , kwagh u hông@@ or@@ ough kpaa , de b@@ enden nen ave ga . Nahan Mo Me rumun ne . ” • ak@@ u@@ wa ? Kwagh u m hen la nyôron mo ken ishima ga . ” ( b ) Doo u erdoo u Yehova man mhôônom nam ma zungwen ma a bende a vese nena ? Er oo ka u a ta ve u wase at@@ am@@ ai@@ ky@@ on agen kpishi a vi@@ a nahan , kape dooshima u anmgbianev asev la kpa ngu a wase se se vi@@ a ken jijingi je la . Shi ishima yange ia seer vihin un tsung sha mbayev mba uhar mba kwase la va mar sha idya i eren la ! — Ho@@ sea 1 : 2 - 9 . Alaghga ú nenge a mba been iyol mba ve zer eren Aôndo tom i kom u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo yô man iky@@ aior i i hendan a mk@@ ighir u mba@@ kwar ve ve kighir ve use use la man mbamaren mba ve nôngon sha afatyô ve sha u y@@ esen ônov mba cian Aôndo la kpaa . Kwase ne yange kav er gba u a yima un sha ikyev i isholibo yô , shi ieren na tese ér a lumun a or u Yehova ver sha u yiman un la sha mimi . Er se nenge a we kua azende a ou ne wu@@ h@@ a iyol tsembelee yô , se hen ser a̱ shi nan kpa ne za mkombo u injaa m@@ ape . Aluer se dondo kwaghwan u Bibilo yô , se “ gema [ se ] dondo Satan ” ga . Yange wan wase u kwase u hiihii , G@@ il@@ ly , man u sha uhar , D@@ en@@ ise , mba eren nom kera yô , se ci@@ r ijiir yase i v@@ in@@ en am@@ ar la . Kwagh ne tese ér Yesu ngu eren tom u zan a ior hen Ter na tseegh ga . U eren nahan ne lu hange hange sha ci u nyi , man ngu hange hange nyian sha ci u nyi ? Pro@@ feti Amo@@ shi sember yôôn iji@@ r@@ ôron i Yehova sha akuraior a at@@ a@@ ankar@@ ahar la . In@@ j@@ akwagh ne tes@@ em nyi sha kwagh u Yehova man Yesu ? Akaa a se tim sha mi ken ngeren ne man u karen la cii , nga se a iwasen . Ken ivur i sha 12 man 13 la di i lôh@@ ô iky@@ aior ér ve wuese Yehova . N@@ oo@@ v man kasev ka vea haa or u he iyol yô , kwagh ne a taver ivese ve nena ? Ka kwaghwan u Yesu u nyi se time sha mi he@@ gen@@ e ? Aluer u ngu eren tom u pasen kwagh la ga sha ci u ú nenge wer u ngu a ian ga yô , gba kpee u ú hide u hen sha akaa a hembe gban we kwagh la . 9 : ​ 23 - 25 ; 10 : 1 ) Ka sea time sha akaaôron a profeti la yô , kwagh ne a taver jighjigh u nan wase . Alaghga vea nenge ér vea kera fatyô u eren akaa a kiriki er u za nengen a ort@@ wer shin za tôôn u@@ washika shin esen ya shin eren kwaghyan nahan ga . Ikyav tese ér , jighjigh u nan u Aber@@ am man vangertiôr na la yange bende a ve tsung je , sha ci u kwase na S@@ ar@@ ai man wan u anmgbian na u lu anc@@ ôgh@@ ol i yilan un ér Lo@@ ti la cii yange ishima mgbegha ve u dondon myer u Aôndo la , undun U@@ r . Aluer se er nahan yô , Yehova una na se uma u been mayange ga , u lun saan saan shi lun a mk@@ om kpaa . Yehova Pas@@ en Akaa “ Hii sha M@@ hii Z@@ an Z@@ an M@@ k@@ ur , ” 6 / 1 Kpa ior kpishi mba nengen a kwagh ne er se lu nengen a mi la ga ! ( Mat . 26 : 39 ) Sha mimi yô , m@@ til u Yesu tile sha mimi zan zan ku na la tese a a@@ kper@@ an shio ér Yehova hemba gban kwagh ken uma na ! Er nan ve inja i Mbaiserael lu a mi la lu zayol hen Mose ? Ú T@@ esen Dooshima sha Mimi Mba Se T@@ esen La Ka mea nenge ishigh nagh ki a saan sha , zum u una pasen er i doo un a Yehova nahan , m nenge kwagh ne mer ka be@@ er@@ kwagh ga . ” ( K@@ ol . 1 : 18 ) A umbur Mbakristu mba i mar ve sha jijingi la ér iyol ngi a alegh kpishi man alegh ne nga eren ityom kposo kposo , shi a kaa ér ve mba ‘ iyol i môm ken Kristu , shin er ve ngee nahan kpaa . ’ 7 : 1 ) U tesen ikyav yô : Shighe u or@@ ag@@ u@@ g@@ u nan er ai@@ ky@@ ôr man i tee nan fese i yem a nan ken iy@@ ou@@ ci yô , mbat@@ wer@@ ev ka ve yem u keren u fan aluer ka or la nan na ve ai@@ ky@@ ôr shon a er y@@ ee ? ( Mbaheberu 6 : 11 , 12 ) Aluer se er nahan yô , se fatyô u veren ashe a injar i azende a Yehova a a va zua mi gbem sha won la ! ( 1 Mbakorinte 15 : 29 ) Ú ngu wer Paulu yange lu kaan ér ka u a er mbau@@ m@@ av batisema sha ci u mba ve kpe la ga , sha ci u saa mbahenen mba Yesu ayol a ve vea hen kwagh shi vea na jighjigh cii ve , á er ve batisema ye . Ka atô@@ akyaa agen a nyi a ne ve hemen u uumace u gbe bo ? ( Nenge ken a@@ kwa@@ ti u a kaa ér “ Er Se Z@@ a Iky@@ ura ken Tom u H@@ id@@ en Z@@ a S@@ ôron Ior La ” la , sha peeji 12 . ) Hii ken inyom i 1914 la je , ior mba geman ayol a ave wan sha ikyev i hemen u Kristu Yesu , u Aôndo a ver un Tor la . Timoteu yange kegh iyol ér i ts@@ ôngo un er Paulu kaa nahan . Paulu kaa ér i ts@@ ôngo un kpa lu sha ci u gba u Orkristu nana ts@@ ôngo keng ga , lu sha ci u Mbayuda mba un lu za pasen ve kwagh la ve de zough a ma ityôkyaa i kôron ave sha mi vendan m@@ ve u gumor , u ter na lu Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev ne ga yô . — Aerenakaa 16 : 3 . Er se lu Mbakristu yô , se fa ser ka se i gbe u se or iyev ga . Nahan kpa , aluer i fa se sha aeren a dedoo je kpaa , mayange je se de nen u veren ishima sha aeren a ase ga . Nenge ieren na ne i tese wang ér kwagh@@ môm hemba u civir Aôndo hanma shighe la ga sha wono ! — Mat . Doo u se ‘ waan akaa a ase ayol a ase ikyo tseegh ga , kpa se waan akaa a mbagenev ikyo kpaa . ’ — Mbafilipi 2 : 4 . Kwagh ne una wase se se zua a ian i ember averen a Tartor ua va a mi la . I@@ mba mhen la ka u mimi ga . Cii man se kav kwaghôron u profeti ne yô , saa se umbur imb@@ wase i Satan kaa sha kwagh u hemen u Yehova la . Yange kaa ér , mbatomov mba Aôndo mba ve lu Sha man mba ve lu shin tar cii vea fatyô u civir Un sha mimi ga . Kpa yange lu u Timoteu una “ wa a wa nan kwagh er ka ter nahan ” shi una eren a “ kasev mba g@@ anden kpaa er ka ung@@ ô nahan . ” ( 1 Tim . U fatyô u ôron nan akaa a doon a a er u la . Shighe u Aôndo ver Wan na tor la , mbahemenev mban ma ve de u “ henen u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav . ” Bibilo kaa ér , “ i wua ior kpishi ; gadia ken Iserael ior mba zan angahar kpe dubu iky@@ un@@ du@@ gber . ” [ Ma@@ p ] Sha kwagh u atindi a gomoti yô , tindi kor or sha ikyev i m@@ tsaha tseegh ga kpa shi pan@@ den ve a m@@ war man mk@@ or kpaa . — Mbaromanu 13 : 1 - 7 ; Mbaefese 5 : 21 - 25 ; 6 : 5 - 8 . U@@ umace K@@ era K@@ uma u L@@ un ken Paradi@@ so Ga , 1 / 1 ( Mateu 1 : 1 , 6 , 16 ) Aluer se er ma isholibo kpa se gema ishima yô , doo u se umbur ser Yehova fa er se gem ishima yô . Se fa ser “ ican ” i ior ve lu tagher a mi ne ka môm ken akaa a Yesu yange tsengaôron ér aa lu ikyav i m@@ ve na yô . ( M@@ ar . B@@ atisema mbara yange ve lu sha inja j@@ ee ? Se mba a atô@@ akyaa kpishi a tesen ér zan zan nyian kpa Yehova za hemen u wasen ior nav yô . Yange lu sha ci u Davidi lu or@@ mimi , shi lu sha ci u un kpa yange zungwen mbagenev mhôônom , shi lu sha ci u m@@ ge@@ m@@ shima na la yange lu u mimi . Aluer u ngu civir mbamaren ou sha u ungwan imo ve yô , ka Aôndo je u lu civir ye , gadia ka un a we u tindi ér u ungwan imo i mbamaren ou ye . Ngeren mban vea wase se sha igbenda ne cii ; vea time sha akaa a se er u tesen ser se vi@@ a ken jijingi shi se tsaase imoshima yase yô . Yehova yange na Wan na , Yesu kwagh ugen u vande lun a mi sha ga yô , kwagh shon yô , ka uma u kpen mayange ga . ( Heb . ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Kwagh ugen yô , aluer se umbur ser se cii se mba ior mba Yehova man a na iyol@@ na u nengen sha a vese yô , kwagh ne kpa una wase se u eren kwagh sha inja . Kwagh ne due ken igbar ken ti@@ ôn@@ tar u Y@@ uro@@ pa la . Kpa se fatyô u nan jighjigh ser Aôndo u a gbe se la una ungwa mbamsen asev mba sha akaa a hange hange sha shighe man sha gbenda u vough , er Ter u nan soo ônov mba nan nahan . — Luka 11 : 11 - 13 . Mbat@@ amen vea fatyô u wasen ve u lun ikyua a Yehova shin er ican i tser ve nahan kpaa , vea er nahan sha u wasen ve ken jijingi shi sur@@ un ve asema sha mfe man sha mkav kpaa . 10 : 13 ) Mayange una undu se shin una kende se ga . ( Ôr Yakobu 5 : ​ 13 - 15 . ) ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 20 , 21 ; Daniel 3 : 21 - 27 ; 6 : 16 - 22 ; Mbaheberu 11 : 37 ) Yange í dugh Peteru ken pur@@ usu sha ivande zum u H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ p@@ pa u sha M@@ ôm la wu@@ he un ken pur@@ usu la . ( Mbaheberu 5 : 13 , 14 ) U ‘ fan akaa a a hembe lun a inja ’ shighe u se lu henen sha akaa a a hembe lun a injaa a se er la kpaa una wase se u palegh mbamhen mba kpe@@ egh . — Mbafilipi 1 : 10 . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I K@@ EN S@@ AT@@ I U : U yange ma de u nan mo msen u eren la yô , gema nam aan kpishi a eren msen ken mbamkombo mba duen kwaghpasen . Mba@@ yev ou vea zua a mtsera sha u yan ikyar a mbatomov mba ve er tom u pasen kwagh ica i gbe yô Er akuraior cii a ker se ihyom nahan kpa , se kange nen ishima , se za nen hemen u lun sha ikyev i Tartor u Aôndo la , shi se za nen hemen u zuan a mk@@ or shin p@@ ev u Yehova la . ( Ôr 2 Timoteu 2 : 15 . ) Ka se se ôr kwagh u una va er zum u Yesu una va sha u p@@ aven “ iyôngo ” a “ iv@@ o ” kposo la ga . Er ne keghen m@@ ve u iyange i Aôndo , man ne eren sha u i̱ va fe@@ fa yô . ” Ve hemban tesen sen@@ e@@ ma ne ken won , ve ta ze@@ ge iky@@ ondo i pu@@ pu@@ u sha kpe@@ kpe u w@@ una , i lu er ka “ jingi ” nahan . Vea va uumace a averen a naagh ku ip@@ aa ku Kristu la ken tar u he u perapera la . Ú er ung@@ eren mba doon mban ken Iyoukura shi ú henen sha mi hanma shighe kpa ? S@@ ea lumun yô , se za nen hemen u tesen ser Yehova ka ijiir yase i y@@ eren ken m@@ kaan man sha ieren cii . Aluer se mba ôron mbagenev er ishima i lu se ker yô , kwagh ne una wase se se henen kwagh sha inja shi se luun a mnenge u vough sha akaa . I M@@ AR@@ E@@ M ken inyom i 19@@ 7@@ 4 hen gar u Par@@ is , ken tar u Fran@@ ce . Kwase A@@ fri@@ ka ugen u ngeren akaa sha kwagh u ts@@ o@@ k@@ o yange kaa ér , jighilii yô , gba u ityar i i lu ken ibanave la ia lu a “ or@@ hemen u lun a tahav , u mhôônom ma ker nan a ior yô . ” Yehova ver ve sha ieren ve i t@@ angen iyol ga ne kpa ? Shi se mba s@@ ônon ser anmgbianev mba ve kom u a tsaase ve la kpa ve ngohol ityesen i i soo u nan ve la ave ahar , shi ve er tom a mi sha kwaghfan sha u nengen sha ikyum@@ u@@ ile i Yehova . Ka shami u kaan a mbagenev wer ve er msen sha ci wou sha ci u nyi ? • Se lam “ zwa u wang , ” u u lu mimi sha kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav la tsembelee nena ? V@@ e@@ gher u “ loho u dedoo ” la kanyi , man una wase u nena ? ( 3 Yohane 4 ) Shi hen ase sha iember i ka se zua a mi u wasen mbayev asev kpôô kpôô u hingir mbayev asev mba ken jijingi la ! ( b ) Er nan ve i lu a inja u se pine ayol a ase ser , ‘ Mo yô , m ngu or@@ henen u an j@@ imi ? ’ Pasalmi 119 : 8@@ 9 , 9@@ 0 la tese ér se fatyô u suur sha mkaanem ma Aôndo nena ? Mbaiserael gema ishima , ve zung@@ we tsung , ve pase asorabo ve hen Aôndo , shi ve undu igbenda ve i bo la . Yesu yange ver ishima sha nyi , man se fatyô u dondo un nena ? Nahan kpa , Paulu umbur ve ér ve ‘ eren akaa cii , ah@@ on a de lu sha mi ga . ’ Yange gi@@ ri@@ m un iyol u karen tôôn tom la sha ci u ian due i una hingir or u ior cii vea ta@@ an ave van@@ ger a na je ve ga , kpa Gi@@ di@@ on gema kaa ér : “ T@@ ere , ka sha nyi je me yima I@@ ser@@ a@@ e@@ le ? Ny@@ ityô i@@ aven i se lu sha mi ken tiônnongo cii kpa , Satan una fatyô u h@@ ônon se du@@ ghun sha kwagh u iy@@ ongo zuan se a orgen la . O@@ T@@ A 5 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) Kwagh u Aôndo a So@@ o É@@ r Se Er La ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Yehova va a atsan at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin sha Mbai@@ gipiti . 36 : 1 , 2 . 4 : 6 — “ Mba@@ kp@@ enev ” mba yange “ i ôr ve Loho u dedoo ” la ka unô ? Davidi tagher a mbam@@ gem ken uma na nena ? He@@ mba saan mo iyol hegen a ashighe agen a ken uma wam cii . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ka mpase u Aôndo he ’ uumace . “ Sha Kp@@ ôô yô , Ka Icighan I@@ ti i Aôndo i He@@ mban J@@ e Ne ” Kwase Kristu ugen u a er nom anyom a kar imôngo hegen yô , kaa ér : “ Aluer ú zua a or u ú soo wer ú vôso nan yô , hen sha an@@ za er pue nahan aa ú soo wer ú nenge a mi ken or la yô . ( Mateu 22 : 35 – 40 ) Kwagh u Yesu ôr ne tese wang ér A@@ tindi a P@@ u@@ e la kua Ruamabera u Mbaheberu la jimin cii har sha dooshima . U pasen kwagh ke ’ gar u R@@ i@@ o de J@@ an@@ er@@ i@@ o Nahan Aôndo zung@@ we Davidi mhôônom . — Ôr 2 Samuel 12 : 13 . Nahan H@@ es@@ e@@ k@@ ia za kohol ve kaa a ve ér una sue ve . U@@ P@@ I@@ P@@ A mba tôôn abaver sha use use mb@@ á sha tar hegen je kuma 9@@ ,000 nahan . Hen Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve yô , iyol i se tsough u wu@@ h@@ an man h@@ we u eren man kwagh u se tsough u yan man kwaghôron wase man ieren yase cii ka i tese hanma shighe ér se mba mbacivir U@@ hemban@@ sha , Yehova Aôndo . ( Mpase 7 : 9 ) Ú nenge a nyi sha ayange a ou nee ? Kwagh ugen yô , zum u ú lam a wan wou sha kwagh u gbenda u kpilighyol u maren u Aôndo a ser a ver la ú bee yô , ú fatyô u pinen nan wer , “ Ú hen wer Aôndo wase u dooshima ne una wa atindi a a yange se u ember uma he ? N@@ agh ku ip@@ aan ku Yesu kura wase uumace u hingir azende a Aôndo nena ? Ity@@ ou@@ v mb@@ in pase gbar gbar ér kwagh u Yehova a soo hen a@@ vese la taver gande ga , shi ka u ave ase aa fatyô u aren sha mi kpaa yô . ( 1 ) Er nan ve i doo u se “ gema ” ? T@@ ahav mbu um@@ av mbu Aôndo yange na aka@@ au@@ ma la , ka mb@@ ua kera luun ga yô , uma la a kpe . — Genese 3 : 19 ; Ese@@ kiel 18 : 20 . K@@ nor@@ r na kwaghôron u lu a itinekwagh ér “ Pe@@ ace — Can It L@@ ast ? ” Kpa Yehova nenge sha na kua tsombor na , a za hemen u eren tom u geman kwagh la anyom imôngo . Ka “ akaa ” a nyi i we wanakiriki sha ikyev ér a nengen sha mi ? • Kwagh u 1 Mbakorinte 10 : 13 a er la tese ér se fatyô u tilen sha mimi her sha ci u nyi ? Kwagh ne tese ér gba u se fa ajiir a i t@@ ér ken Bibilo la . Kwaghôron ugen , u yange i na sha mkohol u vesen u Mbah@@ enen Bibilo za ken gar u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t u ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o ken tar u Amerika ken inyom i 19@@ 22 la , taver mbau@@ ng@@ wan cii asema ér ve ‘ yôô Tor kua Tartor na . ’ ( Mbaefese 3 : 20 ) Sha kpôô yô , mayange Yehova ne mba ve “ suur sha ana ” la kunya ga . — Pasalmi 37 : 3 , 4 . Mba mbahenen shin mbadondon mba orumace môm ga . Zum u ityav mbi tar sha won cii mbi hiihii la , mbacivir Yehova mba i shigh ve mkurem la ve lu pasen kwagh ken ican . • Ka ikyaa i vesen i nyi Satan yange va a mi sha kwagh u jighjigh u Yobu ? Kpa m@@ s@@ ange u i ter ken injakwagh la yô ka sha shighe u “ mk@@ ur@@ tar . ” Yehova vande tan Adam icin ér una ya kon la yô una kpe , nahan er Adam ya kon la yô , a kpe kpee je . Yange m wa ishima mer me iv@@ in anyom 14 yô , me hii u eren tom pania . Shi ka se tese ser se mba hiden a iyol ijime hen “ anmgbianev ” mba Kristu sha u eren kwagh a mbatamen mba ken tiônnongo ken ij@@ ough@@ ave . ( 1 Tim . 3 : 2 ; Tit@@ u 1 : 9 ) Er ve vi@@ e ken jijingi shi ve eren kwagh sha inja shi kwaghfan ve a har sha Bibilo yô , kwagh la ka a wase ve u wan iyôngo kwagh u vough u ia er yô . Shi tor la nana ôron kô@@ pi shon hanma iyange , kwa kimbir kimbir je . Yo@@ ken@@ e@@ am Aôndo G@@ em Ishima sha Kwagh@@ aôndo ? ( Luka 21 : 10 , 11 ) Apostoli Paulu kpaa nger kwagh u “ ashighe a ican , ” shighe u ior vea lu an@@ om@@ aior a bo man mba inyaregh ki doo ve ishima man mba kwagh u dedoo a doo ve ga yô . Ve lumun ibo . ( Ôr Anzaakaa 5 : 15 - 20 . ) 1@@ 10 : 3 ) Sha mimi yô , ityom i Yehova a er sha ikyev i Tartor u Mesiya la i vese shi i kpiligh iyol kpaa . P@@ ine iyol you wer , ‘ Aluer m zer iky@@ ondo ne nahan ia na or ityôkyaa i nôngon gb@@ ev shinii ? ’ U@@ umace nd@@ era keren bem man mkpeyol u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . Yange tsengaôron kwagh u una lu ikyav i tesen shighe u m@@ ve na u sha hemen u m@@ tem@@ tor na la una hii la . Ken In@@ yom i 19@@ 7@@ 4 la , A@@ li@@ ce hii u henen Bibilo . Ka nyi se fatyô u eren sha u ‘ umbur tom u ve eren sha jighjigh u nan , man sha dooshima ’ laa ? — 1 T@@ es . Shighe u i hii u eren iniongo i P@@ ase@@ ka la , Mose wa Mbaiserael kwagh ér : “ Zum u wan wou una pine u iyange igen er : Inja i kwagh ne ka nyi ? Se t@@ ume nen ityough z@@ endan akaa a taregh je se gema se hungur a mcivir u Aôndo ga . Shin er mbag@@ e@@ man Bibilo kpishi ve dugh iti i Aôndo ken U@@ b@@ ib@@ ilo vev kera , ve gem ve we ati@@ at@@ om er “ Aôndo ” man “ Ter ” nahan kpa , iti la ngi ken ngeren u tse u sha ave u ken zwa Heberu la nôngo u kuman kwa 7@@ ,000 . ( Luka 23 : 2 ) Kpa ka kom ke ’ inyom i 19@@ 19 yô , í dugh a@@ gb@@ ugh@@ ur@@ aior ne , nahan ve zua a ian i zan hemen a tom@@ shir@@ en ve . Ne A@@ g@@ umaior , Ne Er Ny@@ i a Uma W@@ ene ? 11 / 15 In@@ i@@ umbe Ne Hii Hegen Se mba a atô@@ ôkyaa kpishi a eren sha kwaghwan u Paulu wa nahan ne , ér : “ E@@ mber nen , . . . man Aôndo u dooshima man u bem Una lu a ven ye . ” Or ka nan tsegha iyol i nan sha u eren msen hen Yehova ken iti i Kristu , nan pase un er i sar nan tsung u eren un tom a uma u nan cii yô . C@@ es@@ ar kaa ér : “ Se gema ijiir i se veren mat@@ o la hingir ru@@ um@@ you sha er se na ya wase la ha@@ ya yô . Nahan se wuese Ter wase u sha , Yehova kpishi , gadia Ne mba ve eren nahan shi ve dondon ikyav i Wan na sha u civir un sha mimi mbara cii injar ! — Ôr Pasalmi 34 : 3 ; Mbaheberu 11 : 6 . A kaa wener : “ Ity@@ ôkyaa yô , mbahemenev mba shin t@@ ine mba ve lu ken nongo u ‘ wanakiriki ’ la ka orumace nan tsough ve ga . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Ikyav i tesen yô , Yesu kaa ér : ‘ Zum u wea er iniongo yô , lôh@@ ô mba@@ ats@@ anev man mba@@ a@@ wan@@ ev man mbak@@ e@@ er man mba@@ ap@@ ir@@ ashe . Nahan we kpaa á saan we iyol sha ci u ve mba a kwagh u vea ki@@ mbi u ga . ’ Mar@@ ta , anmgbian u L@@ as@@ ar@@ u u kwase la yange vande fan er i lu u a va nder ior shin ku yô . Nahan kpa , er i pase ve kwagh u iji@@ r@@ ôron na man ve lumun ér Yehova a kôôm ve yô , a zung@@ we ve mhôônom . Er iyange i Yehova i mgb@@ ôghom kpishi yô , u nenge wer doo u u nôngo kwagh a hemba ave a tse sha er u “ haa . . . or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” la ga he ? Kp@@ orom hen Aôndo sha u henen Mkaanem nam shi kohol imôngo vea ior mba a doo ve ishima la . Ma orumace u nan ver ikyav i hemban doon i se dondo a i Yesu la je kpa nan ngu ga . Yange m pase un mer ityendezwa i Bibilo nam m@@ sur@@ shima u a hembe hanma m@@ sur@@ shima u orumace nana nam cii yô . Shi hii shighe la je , m nôngo u zan id@@ y@@ u a anmgbianev mba shin Betel , mba ve lu tamen a mo shi ve he@@ mb@@ am mfe la cii ve , m mase tsuan u eren akaa a vesen ye . A@@ ten@@ e 3 : 1 - 5 ) Er Armag@@ e@@ don a lu mgb@@ ôghom ne , mbamtaver mba sha kwagh u iny@@ ar man mba ken ishima kua mbagenev kpaa mba seer a seer . Ka myom u nyi a lu a va ga ? Shighe kera vese ga tsô , a tim tar u Satan ne kera , nahan hanma iyange yô hingir torough torough u eren tom a aan ne . Z@@ ua a M@@ tsera sha u Z@@ an Mbam@@ kombo mba Mbakristu sha Shighe Ieren ve i sha gba@@ aôndo ga ne na yô , ve mar ak@@ ô@@ r@@ aior , ve lu “ ior mba age@@ ev , ” mba ve nzughul a mbagenev sha tahav vev mbu hemban la yô . ( Gen . Nahan kpa shighe la kar hegen war kuman anyom 1@@ 50 . Mbamaren , Nen@@ gen Nen Sha T@@ so@@ mbor W@@ en Shin er ve nenge kwagh ne anyom imôngo nahan je kpa , ka di u@@ c@@ ôô@@ ci kpuaa tseegh ve ker cio u zuan imôngo ye , shi mba@@ zan ad@@ ua k@@ an@@ shio u gban zwa môm sha kwagh u ityesen i akaa cii gba duen ab@@ u tsô la , man kwagh u iy@@ av mbu vihin man kwagh u nomso@@ or yaven a nomso@@ or shin kwase yaven a kwase la , kua kwagh u tseghan kasev ken u@@ c@@ ôô@@ ci la . Alaghga t@@ so una lu yemen ken mnger sha a@@ yem , ahumbe kpa aa lu tan sha iky@@ ondo i ts@@ oo . Yange se lu a akaa@@ yan a ombor kpishi . Ka kwagh u shami u suur sha Yehova shighe u ma angev mbu ze se iyol kpoghuloo yôô ? Or@@ gban se fa ij@@ ung@@ wen you la . Kwagh ugen u una fatyô u b@@ enden a imoshima i or yô , ka aeren a mb@@ aior shin ijiir i or vese her la , di er or ka nana vese hen ijiir ve , nan lamen er ior mba hen ijiir shon ve lamen shin ve yilan ase@@ mb@@ er@@ akaa nahan . Mba hiin u fan iliam yô , m taver ve ishima mer ve eren msen i duen sha , sha er me ungwa er vea ôr Yehova ishima ve man mbamhen vev yô . 14 : 19 ) M@@ zough u a dugh ken ieren ve la ve Aôndo a icivir . Nahan aluer ieren i eren kwagh u vough man kwagh u perapera i se lu a mi la na yô , se mba henen ser Yehova u á ne se aeren ne jim jim la yô ngu a á ga yô , ka shami ga . Er anmgbian u yange i lu un a inyaregh ne er msen sha kwagh shon kpishi yô , de ér inyaregh ki anmgbian u tôô un tom ne lu un a mi la ki sar . ( Ôr 2 Peteru 2 : 5 ; Yuda 14 , 15 . ) Doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M na jighjigh mer kwagh u m lu henen ne ka ityesen i kwaghaôndo igen tseegh tsô ga kpa ? Tsô a gba tsu@@ wen gban shin if@@ i la shi duen zan zan kuma kwa at@@ er@@ atar . Inja i iti ne ér “ un u a doo Yehova ishima ” la . ​ —⁠ 2 S@@ am . Man ka kwagh u yange m er kpaa je la . I@@ bu@@ me@@ kwase ka nan vihi inyaregh kua akaa agen a tsombor u nan u zough a mi sha ican la dang dang . ( 2 Mbakorinte 12 : 10 ) Een , ka sha tahav asev man agee ase se lu zuan a m@@ ze@@ hemen ken tom u pasen kwagh ne ga , kpa ka sha iwasen i icighan jijingi u Aôndo , u a ne mba ve veren ato sha imo na la . — Yesaia 40 : 29 - 31 . Ka mpin u nyi i doo u han@@ mô wase nana pine iyol i nana , man ka sha ci u nyi ? Er se lu keghen mkur u tar ne la , se kange nen ishima u dondon ikyav i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la sha u pasen kwagh vangertiôr man sha ishimat@@ seen . Kape Aôndo una ôr u@@ kwaghaôndo mba wan at@@ ser@@ egh , mba ve tese ityesen i i lu sha ishima i Aôndo ga shi ve te@@ v mbatomov mba Aôndo a ican ica i gbe hegen ne ijir je la . U tesen ikyav yô , shighe u Mose kaa ér hanma or nana wua an@@ ngô u nan u nan civir e@@ ev la , ônov mba Lev@@ i cii , kua A@@ ron kpaa , ta ikyaa a Yehova dông . Ôr kwagh u a tese er u kenger ufoto mba iji@@ mba@@ gh ka kwaghbo la . Zum u m ôr mlumun u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine na sha mpin ne yô , m zua a ishimataver kpishi , gadia ve nger ér : “ Se nenge a ityôkyaa i môm i se kaa ser i de u geman kwagh ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu ga . Mbam@@ pin mban vea wase se u fan aluer gba u se sôr aeren a ase sha er se lu a kwaghfan u a dugh sha yô . Mba fe or u eren kwagh sha inja nena ? 8@@ 6 : 5 ; Yoh . 5 : 19 . Dooshima u azende shin u mba hen tsombor ne , kua u Mbakristu la , ngu a wase ior mba Aôndo ve hingir azende a kôôsôô shi ve eren kwagh ken mzough . Gba u se nôngo i hingir iky@@ e yase u ôron Bibilo hanma shighe . I@@ gbenda i Se K@@ ar Ve Se T@@ sua Akaa a Dedoo Yô ( b ) Er nan ve i doo u nom man kwase vea nôngo tsung vea er ivaa ve ia doo ? Yange ve “ rumun kwaghôron [ u Paulu man Shi@@ la ] sha gbashima shi ve lu timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange sha u vea nenge shin akaa la aa lu nahan yô . ” Lu mlu u nyi or@@ ngeren Pasalmi 10@@ 2 tagher a mini ? ( b ) Er nan ve yange gema awashima na vindi v@@ indi@@ i ? Aluer u er nahan yô , alaghga we kpa a lu u er mba shir@@ in we ikyav mb@@ in iyol kera nahan . M@@ kombo la una hungur mo mayange ga ! Se lam a ior doo doo shi se hii Bibilo i henen a ior kpishi . Ikyav i tesen yô , kwase ugen u eren fi@@ im u i fe un wuee yô kaa ér : “ Or môm nana fatyô u lun a kwase shin nom môm tseegh ga . 20 : 7 — Yehova yange ‘ hemba Yeremia agee , ’ b@@ ume un nena ? Zum u i va ôr kwase ne kwagh u a lu ken Mbafilipi 4 : 6 , 7 man Pasalmi 55 : 22 shi i ôr un ung@@ eren mba ken Iyoukura man Awa@@ ke ! mba ve har sha Ruamabera la yô , á mase zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un shi uma na hemba lun a inja kpaa . A̱ shi nan kpa Tindi u Mose la yange kaa ér i ngeren a@@ vese man icombor kpaa . — Mateu 1 : 1 – 16 . Er nan u ker ian u er akaaôron a profeti a i er ken Yesaia 33 : 24 man 35 : 5 - 7 la ga ? ( b ) Mose yange venda akaa a ma va zua a mi ken Igipiti la sha ci u nyi ? A@@ te@@ jir u ken Tar u Gre@@ e@@ ce I@@ f@@ er K@@ ase Kwagh U Dedoo Se dondo ieren i Yehova ne nena ? Mbagenev mba ve er isholibo yô alaghga vea hen ér : ‘ Aluer m pase isholibo yam yô , ior vea pin@@ em mbampin mba vea na me va ah@@ enge kpishi yô , shi a@@ dooga a du@@ gh@@ um ken tiônnongo kera je kpaa . “ [ Or ] u nana l@@ ôô ken Jijingi yô , shi ka di sha Jijingi nana sun@@ da uma u tsôron ye . ” — G@@ A@@ L . Kwagh ne una lu kwagh u doon tsung je ! Kpa mkaanem ma i kaa ér “ ken ican Mo Me lu a na ” la wa se ago iyol kegh a kegh sha ci u am@@ een a ken hemen la shi taver se ishima ér Aôndo una kura se shighe u a tim tar u ifer ung@@ un ne kera yô . Kwagh u S@@ a@@ gher Iyol Er Se , Kpa K@@ era Z@@ a Er Se Ver I@@ shigh la Ga M@@ lu u sar sar man mlu u dedoo mba ve a msaanyol hen tsombor . Man kwagh u a hembe lun ieren i dedoo cii yô ka u wuese Yehova sha u pasen loho u dedoo u Tartor na la . Nyian ne akaabo man am@@ een a nan or gbe@@ ev du@@ mbur . ‘ Ishima T@@ see U u̱ Eren Akaa a Dedoo ’ Kpa ? ( Rom . 15 : 4 ) ​ — 3 / 15 , peeji 17 - 18 . Zum u yange Aôndo gba ior mba hiihii , nomso@@ or man kwase na la , yange kôr ian i tesen ér kwagh ka u bo ugen ka u dedoo la lu a mi un tswen . Bar@@ b@@ ara ôr kwagh u wan na u kwase kua ag@@ um@@ au@@ kase agen ken tiônnongo ér : “ Ka ve wasem sha u m er tom u pasen kwagh la yô . • Dooshima yange wase Yesu u taver ishima nena ? Or@@ tamen ka nana za ma anmgbian inya yô , nan kegh ato zu@@ lee , nan ungwa er anmgbian la nan lu pasen zayol u nan yô . ( Y@@ ak . U civir Yehova Aôndo imôngo la ka kwagh u hemban van a mzough u tsan man u taver cii u̱ ma kwagh môm ugen una fatyô u van a mi ga yô . Takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u Hi@@ ihii ôr icombor sha ad@@ ondo ad@@ ondo . ( Mateu 13 : 11 ) Kwagh môm ken kwagh@@ myer la yô , ka m@@ tsough u Yehova a tsough “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee , ” iorov 14@@ 4,000 mba ve lu imôngo a vor la sha u ve za tema tor a Wan na sha la . — Luka 12 : 32 ; Mpase 14 : 1 , 4 . * — L@@ ev . De waren a iyol you sha kwagh u a er la ga . Ken mpase u sha mnenge u Ese@@ kiel la , a nenge a vegher u nongo u Yehova u sha , u i kar u sha iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya i i̱ lu yemen hemen hemen sha u za kuren awashima u Yehova la . ( 1 Utor 8 : 5@@ 6 ) Iyol i se tsegh sha ci u Aôndo la ka ityendezwa i hemban cii i se er a na yô , man aluer se mba eren msen hanma shighe yô se kôr cio u eren sha ityendezwa yase la . A tsua mbahenen 70 , a wa ve kwagh maa a tindi ve uhar uhar sha u ve̱ za er tom ke ’ ningir la yô . ( b ) Er nan ve Yehova yange na Saulu ibo sha ieren i sha ishima@@ y@@ in@@ an laa ? Gb@@ ough ku ort@@ aregh kpaa ka gb@@ ough ku g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , ku tesen ér or ngu aa tahav . Aluer se hen igbenda i ve eren akaa la yô , a wase se . Er nan ve mbagenev ka ve nenge a uwegh ku Aôndo sha kwagh ve , kpa mbagenev ve nenge a mi ga ? Kpa mo yô , m fa Yehova tsembelee ga cii . Nenge er kwagh ne yange una ci@@ er Yeremia iyol sha wono ! — Yeremia 26 : 20 - 23 . Yange a lu tsombor u Noa ken ishima nena ? He ’ Davidi yô , ity@@ ô@@ gh ki mcivir u Yehova yange lu t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el man at@@ se a nan@@ den naagh a mi a yange i ci@@ r to@@ gu@@ la sha mi , lu ke ’ gar u Gi@@ be@@ on ke ’ imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Yerusalem sha shighe u m@@ tem@@ tor na la . An@@ ng@@ ôô@@ v av mbagenev lu hen ang@@ er@@ i u D@@ ur@@ an@@ go . A@@ ng@@ er@@ i ne gema gba ica a vese er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 20 nahan , Mbashiada lu her ga . Yange kura Tindi u Yehova a ishima i môm , shin er ior lu eren tahav sha inja ga nahan kpaa . C@@ i@@ vi@@ r I@@ ti i Yehova I He@@ mban La , 3 / 15 A yar tom a ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i̱ í lu kwa môm heen ne tseegh i̱ dugh ken Bibilo yô . Tom u pasen ior kwagh wa u yôôn loho u dedoo ker . Nahan kpa , u tesen ior kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav la gema wa u yan ikyar vea or u se lu henen Bibilo a nan la . Ken masejime yô , ve gema h@@ aren ikp@@ ande i i nger kwagh sha mi an@@ za er “ Kwagh@@ aôndo ka mee man kwagh u bu@@ men ior a mi , ” man “ C@@ i@@ vi@@ r Aôndo man Kristu u a lu Tor La ” nahan . ( Ekesodu 34 : 6 , 7 ) Yehova ka Aôndo u zungwen mhôônom man u ôron ijir sha mimi kpaa . Ikyav i tesen yô , yange ver ishima u henen zwa Grika man zwa Heberu man kwaghfan u taregh man u henen kwaghaôndo man a@@ y@@ enge kua akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo kpaa . ( b ) Ka nyi i gbe u Mbakristu vea fa sha kwagh u sôron mbamzeyol mba uumace laa ? U@@ der@@ i@@ mba@@ a@@ yomov yange mba karen yô , Yehova kaa a profeti Yesaia ér a umbur Mbaiserael ityôkyaa i vesen i i ne ve un tsough ve ér ve lu ikyurior na yô . Hi@@ ihii yô , ve kegh iyol u pinen mbampin shi keren u kaven inja i kwaghôron u Yesu la jim jim . ( Mat . ( 1 Timoteu 1 : 17 ) Er Aôndo a lu I@@ mbor i uma yô , ka un tseegh a kom u se civir un ye . — Ôr Mpase 4 : 11 . Se er nan ve se de ser iy@@ ongo i or hii se la i hingir kwagh u nan se gb@@ ev mbu nôngon ga ? Aluer se mba a ve sar sar shi se mba taver ve asema yô , m@@ nyoon u nyityô saa u a lu nan ve ican la kpa una war pe@@ ver . A@@ dooga u ngu keren tom shin u ngu tagher a mbam@@ kighir ken makeranta shin u ngu nôngon a angev gayô ma zayol ugen . Daniel yange er nan ve ishima na za hemen u lun tse@@ vaa zan zan shighe u lu anyom 9@@ 0 kar laa , man lu nyi i due k@@ ere ? 1 : 10 ) Nahan kpa , aluer se mba a ieren i vough ga yô , se na ior a kera civir Aôndo sha gbashima ga shin vea gba m@@ ny@@ am ken jijingi , gayô se hingir u lumun a isholibo i vesen je kpaa . ( 1 Kor . 5 : 1 ; Mpa . K@@ wa u ng@@ un yô , Yesu man mbahenen nav nyôr t@@ so u p@@ eren Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia la yemen vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la . Ve kera nôngo num ga . Hanma inyom yô , iorov udubu imôngo mba i sar ve u civir Aôndo yô ka ve ngohol loho u se pasen ne . Ka i saan un iyol u hiin iliam a mba a zough a ve hen h@@ unda u nyôron la ken Bibilo sha hanma shighe u ian i dugh cii . Sha ashighe a i ngeren Bibilo la , i wa z@@ en@@ aria ken mba@@ ate@@ i@@ wa . Mose va kom anyom 40 yô , á za nenge ônov mba Iserael , anmgbianev nav . Nahan lu u me ya ican kpishi u nengen sha ônov av mban . A@@ kav man kwagh u akav shon a til sha mi la , 3 / 15 Nenge imba er Satan a vihi tu ne sha wono ! A hen y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ken tar u Fran@@ ce , M@@ ex@@ ic@@ o man S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land , man lu sha ian i zuan a tom u dedoo kpishi . Yange a̱ haa awambe a i̱ inya je kpa , awambe a shi ken inyam la her . P@@ ase V@@ ar V@@ ar Er Shighe W@@ ase Ne a Lu Shighe u Eren Kwagh T@@ or@@ ough T@@ or@@ ough Yô 3 : 26 - 29 ) Yesu kua mba i shigh ve mkurem mban kohol hingir Tartor u Aôndo . Ka sha ikyev i Tartor ne kpa Aôndo una tim Satan kera ye . — Luka 12 : 32 ; Rom . Yehova ka a wase ior nav sha ikyev i nongo u Kristu . ( Pasalmi 119 : 1 ) Or@@ pasalmi umbur se ér ‘ mkaanem ma Aôndo jimin cii ka kwagh u mimi je . ’ ( Ivur 2 ) Tsô a kporom ikyua ér una za nenge zege@@ kwagh u kpilighyol la . Er sh@@ a@@ won a gb@@ anger je i fe ik@@ ighir na ga yô , ior kpishi ka ve pine ér , ‘ Or@@ gban akaa u@@ hemban@@ cii je nahan ka nyi i gbe un u nengen kwagh uumace mba ka ka ne ve eren shin tar u u gbe ikyev ga nee ? ’ Dooshima ka kwagh u i vande t@@ eren hiihii ken “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” yô . Nahan tor soo u fan or shon . Af@@ o a mba yevese ityav : U@@ N P@@ HO@@ T@@ O 18@@ 6@@ 8@@ 11 / J . Er u fe nahan , yange se hii u gb@@ eren magaz@@ in u Iyoukura ken inyom i 18@@ 7@@ 9 la , man ka iky@@ u@@ men kwagh u se fetyô u eren sha iwasen i Yehova man tahav mbu jijingi na yô . 9 : 7 , 8 ) Se kpa se dondo nen ieren i Aôndo wase u perapera la sha u eren kwagh u se t@@ ende zwa sha mi la hanma shighe . — Mat . John W@@ is@@ ch@@ u@@ k di mase pasen er K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren ngu a er tom zu@@ lee sha u ngeren akaa shi ken@@ gese ôron sha er a gber a ken ityakerada yase yô . • Er Peteru a pase nahan , er nan ve yange i tôvon Mbakristu mba tsuaa mbara a ic@@ ana ? Nyian ne , ufoto mba ji@@ mba@@ gh kua i@@ ember@@ yolough i dang ngi samber seer seer ken tar u Satan ne . U D@@ ondo Gb@@ end@@ atesen u Yehova U sha Dooshima la Kpa ? ( 1 Utor 14 : 10 ) Kpa Aôndo kaa ér i lu or môm tseegh hen ya u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am , i ii nan sha icivir ye — or shon yô lu Ab@@ iya , u lu u@@ ange kpoghuloo la . Dooshima Be@@ en Mayange Ga M@@ gber u Iyoukura i ken Z@@ wa Buter Ú T@@ aver Ga Er i Hii Ve Yange I D@@ u@@ e a M@@ gber u Iyoukura Ng@@ ura Yô I@@ OR mba sha tar cii zua a mtsera ken ngeren mba i gb@@ eren ken Iyoukura la anyom ngee hegen . shighe u ú tagher a mzeyol la nena ? A@@ dooga wan ugen nan fa an@@ umbe a eren , ugen di nan soo kwagh@@ kp@@ el@@ an shin tom@@ a@@ ve@@ e . Alaghga a gba u vea er kwagh sha ishimataver , u a lu inja er mba tsu@@ en ma iyôngo sha zwa u Diabolo kera nahan yô . “ Mba ve fe iti You yô , vea suur sha a We . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 9 : 10 . M@@ ure la kpa ka a geman a iyange ityô ! De se time nen sha kwagh u yange za hemen anyom a karen ken ijime er 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan la . M@@ kombo u sha inyom la yange taver jighjigh u anmgbianev kpen kpen ! ( Ef . 4 : 28 ) Aluer Orkristu u nan tsegh iyol i nan nan ii yô , nana ‘ ter iti i Aôndo gbilin , ’ nana va a il@@ y@@ ahan sha i . ( Anz . U Ô@@ ron Takerada u Mbaromanu As@@ av - as@@ av 11 : 5 ) Nahan cii kpa , se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova fa mbamlu asev hanma shighe cii shi una wase se se za hemen u civir un sha mimi kpaa . 7 : ​ 13 , 14 ; Luka 13 :⁠ 24 . Zum u or@@ ya nan lu y@@ esen ônov yô , nana dondo atindi a Aôndo ke@@ ve ke@@ ve . ( Mat . 7 : 14 ) I@@ ca a gba ga tsô mbacivir Yehova cii vea nyôr ken tar u he u perapera la . ( 2 Pet . ( b ) Zum u se fe kwagh u se er msen se ôr ga yô , kanyi kwagh ia wase se ? Dooshima zua ve mba g@@ ung@@ ur môm . Se Lu ken M@@ kor man ken B@@ em Heela tseegh ga , “ A hide a iyol Na ijime , [ A ] hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u [ sha kon u m@@ tsaha ] je . ” Ish@@ aren yase i nôngon ser se palegh kwaghbo la , zua sha kwagh ugen u dondon u i ter ken msen u Ter wase la yô . ​ — 1 Yoh . 3 : ​ 4 , 6 . Nahan kpa , gba kpee u Mbakristu cii vea ume ity@@ am@@ egh ki jijingi ki ki k@@ ou ishima i legh legh kpa ker ne . Sha an@@ shighe ugen la , sar un u dondon ior mba kwagh u Aôndo gba ve ishima ga , sha er una er uma yô . Sha hiihii la , kwagh u Pe@@ tr@@ a tsua u eren la doo Y@@ u@@ g@@ an ga . Aluer hanma kasua yô , tsombor ngu vihin shighe imôngo sha u lamen sha akaa a ken jijingi yô , kwagh la una wase mba hen tsombor kpishi sha gbenda u ve nengen ayol a ve la . PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 2 , 7@@ 5 Inja na yô , lu u Timoteu una “ pav a ifer . ” A@@ ng@@ e@@ li@@ ca , anmgbian u kwase ugen u hemban anyom 30 ; u a lu kwa@@ v shi a er tom pania ken tar ugen anyom imôngo yô , kaa ér : “ Ka m shi eren tom môm ayange ayange , m nôngon gbe@@ ev sha igbenda i lun a am@@ gb@@ i@@ ôr kpishi shi m shi nengen a ior kpishi , mba ve lu yan ican yô , nahan kwagh ne a vi@@ him kpishi . Ú kaa ér : “ Hii shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I mb@@ ira je , m - iv u kwaghôron u profeti sha kwagh u ‘ iyange i mk@@ ur@@ tar ’ la ngu zan hemen sha ci u tom u ‘ zege@@ ikpelaior ’ i ‘ iyôngo igen ’ i̱ lu eren la . . . . Kanyi kwagh Yehova a er sha u yiman se ken isholibo man ku ? U tesen ikyav yô , ken inyom i tom i 200@@ 6 la , mbap@@ asenkwagh u Tartor iorov 6@@ ,@@ 7@@ 4@@ 1@@ ,@@ 4@@ 44 er tom u pasen kwagh sha igbenda kposo kposo kuma ah@@ wa 1@@ ,@@ 3@@ 3@@ 3@@ ,@@ 9@@ 6@@ 6@@ ,@@ 19@@ 9 , shi ve hen Bibilo a iorov 6@@ ,@@ 2@@ 8@@ 6@@ ,@@ 6@@ 18 . Ka an je nana soo u zuan a mtsera ken m@@ ser@@ akaa u vesen u sha kwagh u mbakur@@ an , u Or@@ hemen wase á ver ken tiônnongo u Mbakristu la ga ? I@@ OR ka ve kegh iyol u den ér akaa agen a kar ve sha er vea er akaa a a hembe lun ve a inja yô . Ieren i Yehova a R@@ ah@@ ab@@ i man kasev Mbakristu mbagenev mba sha derianyom u hiihii la ia taver kasev mbagen asema nyian nena ? ( Mateu 23 : 8 , 9 ) I@@ gbenda ing@@ in man igen ngi i tesen ér akaa nga aa Mbakristu mba tsuaa mbara eren shi Mbashiada mba Yehova kpaa ve eren yô . 1 : 13 , 14 ) Nahan B@@ es@@ al@@ el kure tom na u ú lu kper@@ egh kper@@ egh ne nena ? Zum u jijingi wam ure ken a mo yô , We U fa gbenda wam . ( 2 Mbakorinte 2 : 11 ) De se time nen sha aka@@ ah@@ ônon a bo any@@ iin , a “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” a lu eren tom a mi ér una kôr se yô . Yange bu@@ ter - makeranta kaa a vese ér ve mba tesen mba@@ y@@ ev@@ nomso tom sule man tom k@@ ap@@ in@@ ta man kwagh@@ maan man zwa Buter man a@@ y@@ enge ; mba@@ y@@ ev@@ kasev di ve mba tesen ve tom iy@@ ou@@ ci man ityom i hen ya kua it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh igen i ia wase ve yô . ’ Shi Satan ngu or@@ tom u Aôndo ga , kpa ngu or@@ ihyom u vesen u Aôndo , shi a tsua iyol@@ na ér una lu or u s@@ enden uumace ityough . — Mpase 12 : 7 – 10 . Se wa ishima u eren nyi sha kwagh u Kristu a er sha ci wase laa ? ( Luka 22 : 28 - 30 ) Iky@@ uryan i Kristu a ye a mba vea tema tor a na la cii ia za hemen gbem sha won . — Mpase 22 : 5 . Ior kpishi ka vea nenge er mbap@@ ati@@ v man ud@@ as@@ enda man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v fa kwagh u ing@@ y@@ at@@ u ny@@ ì@@ à@@ à@@ n kpa ve gema ashe kera shin ve ayol a ve je kpa mba nan í shi ngohol í yô , t@@ ati@@ v kpa maa ve dondo ikyav ve la je . Shighe u lu ken iyou na man or va man@@ de uwegh sha h@@ unda na yô , a za bugh h@@ unda . Bibilo er ityendezwa nahan ér : “ Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . ” Bibilo pase ér , ‘ inyaregh ki kor or sha kwagh u vihin . ’ Sha nahan yô , a kô@@ r@@ cio u taver ve ishima shi wasen ve u civir Yehova . ( a ) Gba u se eren kwagh a ior mba se tesen ve la nena ? K@@ asev mba ve hemen ken u@@ kwaghaôndo mbagenev , hemban je yô mba ve hemen ken mba@@ ad@@ ua la , mba pasen ad@@ ua ken u@@ c@@ ôô@@ ci vev . ( Ken iy@@ an ) Ken tom u pasen kwagh imôngo U se lun a ieren i pu@@ un a pu@@ u kwagh la yô , de se lu nen a mnenge u vough u ken jijingi sha mkaanem ma se zough a mi ken kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke man ken mbamkombo mba tiônnongo la . Alaghga tsô , Timoteu yange tagher a ah@@ endan a nyi ? ( Mpase 22 : 1 , 2 ) Zege@@ ikpelaior i mbacivir Yehova mba vea war Armag@@ e@@ don la vea zua a injar , gadia á war ve sha ikyev i ku u Adam va a mi sha uumace la . W@@ ea lu gumor u u lu henen sha tom u u vese ve u er yô , u tsua kwagh u a lu vough sha gbaa ne nena ? Sha nahan yô , Yesu lu mimi jighilii je , er un iyol na a er nahan . — Yohane 14 : 6 ; Mpase 3 : 14 ; 19 : 10 . ( Mateu 9 : 36 ) A@@ ts@@ an@@ aior ne fatyô u taver ishima dondon Yesu kpa ? Shi a kaa ér , “ ikyav i môm tsô kpa tese ér gba u@@ gomoti ishima u been a any@@ ighe ga . ” M@@ kighir u mbak@@ ov una va sha nyityô gbenda kpa , taver u hendan a mi tsô . Ge@@ ma ken vegher ugen yô , alaghga i@@ er@@ kwagh i mbagen ia vihi se ishima tsung nahan hanma kwagh u vea er cii kpaa una doo se ishima ga . “ Aber@@ am za nyer ken Igipiti yô , Mbai@@ gipiti nenge kwase la doo ashe tsung . Shi Bibilo tese ér , mba vea lu uma shin tar yô a nder ve ken iyol i orumace , kpa mba i lu u vea yem sha mbara yô a nder ve ken iyol i jijingi . Ity@@ akerada i I@@ vangeli pase ér Yesu Kristu yange wasen mba@@ ibanave shin mba@@ ats@@ anev . ( Mbaheberu 4 : 15 ) Nahan a na nagh ku p@@ aan se , man gba u nagh k@@ un kua wase Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kua zege@@ ikpelaior cii vea hingir mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Aôndo . — Mbaromanu 5 : 19 ; Yakobu 2 : 23 , 25 . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A , Or@@ gban u He@@ mban la nen@@ gen@@ ee ? Zum u yange i hide a mba i shigh ve mkurem mbara sha tom ve her ken inyom i 19@@ 19 la , yange ve ngee ga — sha kpôô yô , ve lu “ u kiriki . ” 4 : 12 ) Yehova ka una lu gbar u sha utar ken ikyar i ior ve ye la yô , ikyar ve la i tsa gbem . OR@@ K@@ U@@ R@@ AN@@ Y@@ A ugen yange due kura maa za ase@@ gh sha kwagh u ci@@ er un iyol . ( Yohane 8 : 32 ) Ka nyi inja mpase u pasen or tu@@ h@@ wan yange Yesu tôndo zwa u van a mi ? Shi ka ve nenge er hanma shighe Mbashiada mba ve gbe ican la je kpa ka ve wu@@ h@@ a iyol tsembelee shi i hembe kpen ve iyol a mbagenev yô . ” ( Luka 17 : 1 , 2 ) Se er nan ve vea tsu@@ me a vese ga ? Kpa mbagenev mba yange ve nenge kwaghbo la ér ka ma kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga shin kwagh gba ve sha kwagh u yange er u tan ve icin ne ga yô , ve za m@@ ape ga . Ashighe kpishi mbahemenev mba tar ne ka ve hemen sha ts@@ wam nahan ve tu@@ ur mba ve lu hemen ve la ér ve nôngo ityav , man ityav mb@@ in ka mbi wua ior umiliôn imôngo . ( Mpase 4 : 11 ) Yehova ngu a awashima sha ci u “ akaa a a lu Sha man a a lu shin tar kpaa ci ca cii . ” ( M@@ ar . 10 : 17 , 18 ) N@@ ôngo sha afatyô wou cii ‘ fa mimi ’ u atindiakaa a na . ( Rom . 4 Kanyi I Lu Tartor u Aôndo ? Ma kaa ér : ‘ I@@ ti i Yehova ka g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u taver , or@@ perapera ka nan yevese nan ta k@@ imi , nan war . ’ ( Mbafilipi 1 : 9 , 10 ) Nahan kpa ver ishima : De ne mbagenev ian wer ve tsua kwagh sha ci wou ga yô . Ior mb@@ á man@@ ger sha ci u tar ve , mbagenev yô ka sha ci u nongo ve shin akaa a ve lu a mi yô@@ ugh yô@@ ugh la , mbagenev di ka sha ci u ve fa takerada kpishi shin ve er ig@@ wa@@ akaa yum , mbagenev di ka sha ci u m@@ doom ve@@ m shin an@@ umbe a ve fe u eren yum la , kua akaa ag@@ enegh kpishi kpishi kpaa . Heela tseegh ga , ior mba ve eren kwaghaôndo kposo kposo kpa ka ve lu hen ajiir ne . “ Ve F@@ a Ga ” SH@@ I@@ G@@ H@@ E u derianyom u sha uhar zu@@ lum u been la , orgen u í yer un ér T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an yô nger kwagh wener : “ De mbayev ve gande ve fa Kristu man vea tsua u lun Mbakristu ye . ” Er kwagh a na sha inja , shi wa ikyo sha er una undu u ga yô . ” ( Mbaheberu 6 : 10 ) Alaghga akaa a g@@ anden we agee nga yangen we u eren Yehova tom er ngise u eren nahan . Man er ma kwagh a de yen ga yô , yange i̱ seer van a môm - ken - u@@ pue sha mb@@ ee u hanma inyom , nahan i ya hanma kwagh zum u ikyurior la ia zua u@@ iniongo vev mba kwaghaôndo la yô . We vea tsombor wou cii ne hemba veren ishima sha u eren mcivir u hen tsombor shi zan mbamkombo shi duen kwaghpasen kpa ? • Ka mbamtaver mba nyi alaghga vea yange mbagenev u henen Bibilo a i@@ or@@ o ? Aluer i na se ian i eren msen ken igbar yô , kanyi i doo u se lu a mi ken ishima ? Mayange ve tôô ér Yehova undu ve ga . I@@ ̱ wase se u nengen a aeren a na kpishi . Nahan a tim mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara cii kera . — N@@ um . Se tese ser se mba a iwuese sha ishimawan i Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la nena ? Hii sha ayange a tsuaa la je , mbacivir Yehova sha mimi kav er a fe kwaghôron man ieren ve kpaa yô . 14@@ 7 : 1 ) U fatyô u seer iember i u zough a mi sha u wuese Yehova hen mba@@ wan@@ ndor a we la kpa ? 15 : 3 ) Nahan kpa , ngeren ne una tese se igbenda it@@ ian i se fatyô u zuan a mtsera ken mk@@ or u Yehova ne yô . Er S@@ co@@ t@@ t lu kighir tic@@ a wam ér a z@@ end@@ am ken makeranta sha nahan kpa , a venda iny@@ igh i môm , maa a kaa ér , “ M ngu z@@ endan un ga . ” Ity@@ endezwa i Aôndo a er ne tese ér una bee a ican i yan vindi vindi shi una bee a i gbem sh@@ a@@ won kpaa . Hen shighe la , ityough ki nan ka ki bugh ker , nahan i lu nan ican ga u fan akaa kpishi hen shighe môm . ” Nahan kpa , ka asaren cii a lu a bo ga . Man u nengen sha ve di ye ? Mkaanem ma Aôndo kaa ér “ mci@@ e u cian or ka a va a kwagh@@ h@@ ônon , kpa or u nan suur sha TER yô , nana tema doo doo . ” P@@ ase nan wer , we kpa ka ken mbamkombo mban ú hen u tesen ior Mkaanem ma Aôndo ye . Sha mimi yô , hanma tom u se eren cii , se fatyô u tôôn i@@ yo@@ ho@@ v mbi u sha iyol yase kera vindi vindi ga . K@@ AN@@ Y@@ I i lu Kwagh@@ yan u M@@ ase@@ tyô la , man ngu a inja hen ior mba ken derianyom u sha 21 ne nena ? Mba@@ jighjigh kpishi nenge ér m@@ liam ma v@@ aan ka gbenda u vough man u hange hange u wasen or u hungur kwagh u a er nan la . Alaghga kwagh tser se kpoghuloo er or@@ pasalmi nahan ga , kpa se mba ken “ ashighe a ican ” a uma a taver kpishi yô . Yesu yange na mbahemenev mba kwaghaôndo ibo , sha ci u hanma or@@ henen ve yô ve gema nan , nan hingir “ wan u Ge@@ h@@ en@@ a . ” Nahan kpa Bibilo tese anyom a nomso@@ or shin kwase nana lu ve nana er ivese ga . 13 : 20 , 21 ) Kwagh u se er ve se yange kwagh ne yô , a gba u se pinen or u se henen Bibilo a nan la mnenge u nan sha kwagh u nan lu henen la . Paulu za hemen u du@@ ghun “ aeren a iyolough ” sha ati , a a lu kpishi shi a lu “ ken igbar ” la . Shi mba môm ken “ akaa ” a Kristu a we sha ikyev i “ wanakiriki [ na ] u jighjigh man u fan kwagh ” la . ( Mat . Ka nyi ken takerada u Bibilo ne i kaha ? Hanma Orkristu cii fa er or a ver ishima ga ve nana lu a akaa kpishi ave u eren yô ; nahan gba u up@@ ania vea gbidyen kwar sha akaa a ve eren la hanma shighe , shi a gba sha mi yô , vea de u eren agen . Yange ve hingir vor u Satan kua mba ve dondo ve ityô la kpaa . — 1 Yohane 5 : 19 . 18 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo — Yesu Yange H@@ ingir Tor Hanma Shighe ? M@@ doo u Yehova a doom ishima la wasem u nôngon a akaa a vihin tsung a ka m umbur sha kwagh u u@@ ity@@ a man atsan agen kpishi a m tagher a mi la Sha mimi yô , se mbagenev se zua a averen ne anyom udubu imôngo hegen , nahan se kav ser kwagh môm ngu u una hemba nan se mk@@ om ken uma , er u civir Yehova ga . ​ — Ps . U tesen ikyav yô , Orshiada ugen , iti na ér E@@ man@@ uel , yange pu@@ u ityakerada igen i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” i yange ôr yô . ( Ps . 1@@ 33 : 1 ) Shi Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba ken u@@ kô@@ m@@ ati@@ i kposo kposo . ( Mateu 22 : 37 ) Mkaanem ma Yehova ma ú henen sha tse@@ ene@@ ke wou la wase u u fan un kpa ? 3 : 6 , 7 ) Kwagh la ka ikyav i vesen i tesen ér Aôndo hi@@ di a iyol ijime ga he ? ( Luka 22 : 19 , 20 ) A@@ ik@@ ighe la je , K@@ sen@@ iya lumun u hiin Bibilo i henen , e̱r lu anyom 10@@ 2 la . Kwagh@@ tôvon tese ér aka@@ au@@ ma atô kposo kposo nga shin tar ne kuma er hii m@@ iliôn 2 zan zan m@@ iliôn 1@@ 00 nahan . 19 : 32 ) Ken mba civir Yehova nyian kpa , se nenge a ikyav i doon tsung i mbananjighjigh mba ve lu “ zenden vea Aôndo ” u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen la . A@@ tô@@ akyaa agen kpa lu aa a na ve ve lu gban ah@@ on yô . A kaa ér : “ U eren tom u pania hen haregh u i sar ior tsung u fan mimi la ka kwagh u doon kpen kpen . Ken anyom a karen kpuaa ken ijime la , mbat@@ ôôn@@ abaver mbagenev uhar lôh@@ ô ior ér ve na mlumun sha mpin ugen sha In@@ tan@@ et , mpin shon yô ér : “ Yesu lu nyi or@@ o ? ” Ken kwagh@@ ngeren u a kar la , se hii u timen sha loho u profeti Mal@@ aki ken ityough ki hiihii ki takerada na la . Umbur ikyav i bo i A@@ nan@@ ia kua kwase na S@@ af@@ ira , mba ve lu ken tiônnongo u Kristu u sha derianyom u hiihii la yange ve ver la . Nenge ase akav agen . Alaghga u nenge wer ka Yehova yange bugh gbenda u fa mimi ye . An@@ der@@ son , i mar un ken inyom i 18@@ 8@@ 6 , a kpe ken inyom i 19@@ 4@@ 9 . Yange kaa ér : “ Ior mba ve lu uma hegen , mba vea fatyô u umbur er tar yange u lu cii man Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha M@@ ôm mb@@ ira yô , vea t@@ ôm shighe la kpen kpen . K@@ u ua ta@@ an mnder u shin mbakp@@ enev gbenda yô maa i@@ war i iin orumace sh@@ imi la ia due gbilin . ( Yoh . 3 : 36 ) K@@ u u hanma orumace ka nan kpe la tese mimi u kwagh ne . Ka kwagh u a doo u se er a mba atesen a ve a zough sha imo i Or@@ kur@@ an@@ ilev u Dedoo ga la je ne . Nahan kpa zum u or shon ne er tom a Mbashiada mba Yehova shighe u ve zua mkohol u ityar - ityar yô , á kaa wener : “ Hegen ne , m nenge a ior mba ve lu a inja i vough , shi ve lu sar sar yô . . . . Iky@@ urior la cii per zege@@ mnger la shi Yehova kura i̱ kpaa . ( E@@ ks . ( Mpa . 12 :⁠ 9 ) A kure ijir la nena ? Yange wa iyol shi lu a ishima i zan zende la a ve kpaa . — Aerenakaa 15 : 40 – 16 : 5 . Mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa mba hen Pe@@ w R@@ es@@ ear@@ ch C@@ enter pase ken kwagh@@ tôvon ve u ken inyom i 20@@ 12 la ér , iorov 11 ken hanma iorov deri mba ve ny@@ iman Aôndo shin ve te a@@ kper@@ an sha kwagh u Aôndo mba ken tar u Amerika mba eren msen kwa môm shin kwa har ken uwer . Shighe u Yakobu nger Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la washika ôr ve kwagh u ishimataver i Yobu la , lu ôron akaa a dedoo a ishimataver ka i va a mi yô . Nenge ase sha kwagh u zuan a kwaghyan la yôô . M@@ zough u ior mba Aôndo ve Yehova a icivir . Nahan kpa , ka agumaior a i er kwagh u a ken Bibilo man a sha ayange a ase ne cii a de kwagh u a ngohol la kar a ga . Sha kpôô yô , mba ve ye ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Yehova yô fa er ‘ iyange i ku@@ ugh i hembe doon a iyange i maren or ’ yô . ( Or@@ pa . Kpa , iky@@ aior ia wuese Yehova nyian nena ? Doo u se fa ser , mba i tsough ve ér ve hemen ken mcivir u mimi la mba a mbam@@ yina vev . Kpa lu kwagh u doon Yesu keren u nengen a mi ken ior hanma shighe cii , er Ter na Yehova nahan ye . Una fatyô u tesen itinekwagh i a hen yô , man takerada u ua hemba wasen yô . Er ka sea henen sha ityom i kpilighyol i Aôndo i a gbe la man aeren na a vesen a á er sha ci wase la cii yô , ishima i nan iwuese ka i mgbegha se u wuese un . Yesu tôô kwaghôron u profeti u ken Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 la kar sha iyol na ; kwaghôron ne kaa ér : “ Jijingi u Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ngu sha a Mo , sha ci u TER sh@@ igh@@ em mkurem ; A ver@@ em er M@@ ̱ su@@ r mba asema a vihi ve la asema , . . . mba ve zu@@ ngu cii , M@@ ̱ su@@ r ve asema . ” Nyian ne , ior kpishi hemba soon u eren kwagh sha asema a ve . Kwagh gba ve sha ian i mbagenev kpa ve lu a mi i eren akaa a ve soo la ga . Er kwase la lu ic@@ an@@ kwase , be@@ e@@ yol nahan kpa , Yesu l@@ aha iyua na la ga . Doo u mbatamen vea wuese tom u Mbakristu mba beenyol ve lu eren la nena ? Akaa nga kpishi a se fatyô u henen sha ityesen i Yesu i sha u@@ wo la yô . Nahan yô , due nen ken atô ve kera , lu nen kposo , kape Ter A kaa la , kwagh u hông@@ or@@ ough kpaa , de b@@ enden nen ave ga . Nahan Mo Me rumun ne . ” — 2 Mbakorinte 6 : 14 - 17 . Yesu , Or@@ tom u Dedoo ( a ) Mba a nder ve shin ku mbara vea hen nyi ? Ity@@ ar kpishi sha tar yange i tsua hemen u gomoti u ad@@ er a pu@@ pu@@ u shi ve bugh iky@@ ô@@ mp@@ eni shi ve lu eren ikp@@ en@@ ga kpaa ; ve lu nengen ér ka akaa a a ne ve tar u Amerika u lu a kwagh ave je la . NG@@ ER@@ EN MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V K@@ EN M@@ GBER N@@ E : ( Luka 2 : 5@@ 1 , 5@@ 2 ) Se fatyô u henen nyi sha ikyav i Yesu a ver nee ? — Gba u se kpa se ungwan imo i mbamaren asev . ( Marku 5 : 35 , 41 , 42 ; Luka 7 : 11 - 15 ) Zum u Yesu wanger kwase ugen u lu a “ jijingi u u@@ ange anyom pue kar an@@ igh@@ eni ” la , a yila kwase la ér “ wan u Aberaham . ” Nahan kpa , Aôndo ka una fa ‘ or u ú lu jim jim ’ la nahan , a sur@@ u u ishima sha mfe na u hemban cii la nena ? Hanma inyom yô , “ ior mba ken iniongo igen ” udubu u@@ deri imôngo ka ve nyôr nongo a non@@ go@@ ior u Yehova , shi gbenda ua lu her i@@ vegher sha u mbagenev kpishi vea dondo ve yô . Su@@ ur sha uityendezwa mba Yehova : Paulu kaa ér : “ Or u nan kporom hen Aôndo yô , ka u nana na jighjigh keng er ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” ( Mpase 1 : 1 ; 21 : 3 , 4 ) Nenge er m@@ liam man ican man ku ua kera lu shin tar ga ve a doo sha wono ! 4 : 2 ) Kpa imoshima ia fatyô u eren kwagh ugen kpaa sha ci u mba ve soo ér kwagh u perapera a doo ve ishima la . Mb@@ á eren sha kwagh u ve hen la , mb@@ á ze hemen u yaren tom a kwaghwan u Bibilo — ken tsombor man sha ijiir tom man ken tiônnongo man sha akaa agen a ve eren ken uma ve cii . Kwagh u Yesu er a mbaapostoli la bende a ve nena ? Nahan kpa , or u a gbe uma la una fatyô u nd@@ eren mbakp@@ enev shin ku , vea hide a lu uma . Se er nan ve se za hemen u henen kwagh u aeren a Yehova a doon tsung la se@@ ere ? 6 : 3 - 5 — Inja i u eren batisema ken Kristu Yesu man u eren batisema ken ku na la ér nyi ? Yuda yange er kwagh a T@@ am@@ ar sha mi ga , T@@ am@@ ar lu kwase u wan na , kpa va hingir kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol . 28 : 2 ) Mba ve civir Aôndo nyian ne kpa kape kwagh ve a lu je la . Nahan cii kpa , Yesu er kwagh hemba he@@ ela . ( Ekesodu 4 : 29 – 31 ) Kpa , ica gba ga je maa “ mban@@ en@@ gen sha mbatomov , mba Mbaiserael ” gba nan Mose man an@@ ngô na ibo ér ka ve je ve ne ve , ‘ ve dugh F@@ ar@@ a@@ o ishima kua mbatomov nav kpaa ’ ye . Kpa ka an se na nan iwuese sha ci u m@@ ze@@ hemen u se lu zuan a mi ken atô u ah@@ endan a Satan man tar na u ifer nee ? Kpa mlu u sha ayange la za kwagh môm a mlu u ainge ne , nahan mkaanem ma M@@ ika mara ma a inja nyian kpaa . ( Yuda 6 ) Ve er kwagh ne sha u kuren asaren a ve . Z@@ U@@ M u akaa kpishi a anger se sha shighe wase u ainge ne se tem i kpe se iyol ga yô , ka i lu kwagh u sha gba@@ aôndo je u keren ma or shin ma kwagh u una na se mk@@ or yô . Nahan kpa , er ve hen sha ij@@ en i i̱ lu wu@@ an ior ken gar u Sam@@ aria la yô , ishima gba nan ve ibo . D@@ ugh u man m@@ sô@@ rom kpishi shi eren h@@ ua sha kwaghyan la kera je kpa , kwaghyan una na m@@ ny@@ am ma a kar or shi nana v@@ ôr . ( 1 Utor 15 : 4 , 5 ) S@@ ea vande nzughul akaa je kpa , aluer se umbur ser Yehova una wa ishima a mbam@@ yen asev shi una de se akaabo ase er Davidi nahan yô , se fatyô u hiden tsuan kwagh u vough . I@@ ca a kera gba ga tsô , Yehova una kure ityendezwa na i van a u@@ sha mbah@@ ev man tar u he la , una va a tar u he u perapera . 3 , 4 . ( a ) Kanyi yange i̱ za hemen e̱r i nger ke ’ Marku 10 : 13 - 16 la nahana ? Shighe kar hen tugh mb@@ ura yô , mbaapostoli mbara cii kera lu per ken jijingi ga , je ve yevese ve undu Yesu kpaa ! — Mat . TER ka Aôndo u tsôron je , Or@@ gban u ak@@ ighir a tar . ” Or la lu it@@ it@@ or i ken E@@ ti@@ op@@ ia . A tôndo zwa a ve ér aluer ve za hemen u wan atindi na ikyo yô , vea hingir ‘ kwagh na iyol na ’ shi una er tom a ve sha gbenda u kpilighyol sha u kuren awashima na . Pro@@ feti Mal@@ aki kaa ér : “ Mba@@ cian TER kpaa gema ôr kwagh ayol a ve ; TER kpaa ver ato , ungwa , i nger ruamabera u umbur akaa sha ishigh N@@ agh , sha ci u mba ve cie TER , man mba ve civir iti Na yô . ” ( Genese 2 : 7 ; Luka 1 : 35 ; 1 Mbakorinte 15 : 22 , 45 ) Er Yesu a lu Wan u Aôndo u vough yô , yange lu u una er kwagh u í gbe u “ vor ” u kwase la ua er la , di er i tsengaôron ke ’ Genese 3 : 15 nahan . Aôndo vande ng@@ un a icivir kera gaa ? ’ ( Ps . 119 : 7@@ 6 ) Gbenda u vesen u Yehova a sur@@ un ior nav asema yô , ka sha u wan ve kwagh shi kôôm ve . ( Ps . M@@ ag@@ az@@ in ne yange taver mba ve ôron un cii asema ér ve ker amba@@ aior la ve ku@@ mban imôngo a ve hanma shighe , sha u henen Bibilo . 4 : 4 ; 1 Yoh . 5 : 19 ; ôr Mpase 12 : 9 , 12 . ) Kwagh ne tese ér , luun er ka dooshima u Aôndo la ga yô , mlu u tar ne u ken hemen la ma a vihi ato je ma i gande ôron . Mkaanem mara vihi Yo@@ a@@ shi kpishi je yô , na zwa ér i ta Se@@ kar@@ ia a@@ wen i wua . Er se nengen mcivir u Yehova be@@ elee ga nahan kpa , ka atindiakaa a ken Ruamabera a nyi i gbe u se dondo ve se kera civir Yehova je se ts@@ wer i@@ ember@@ yolough ga ? Nahan ngu kaan a mbacivir un cii kundu kundu , sha inja i or@@ maren , ér : “ Ka gbenda je ne , za nen sha u . ” Ka Se A@@ yol a A@@ se Se T@@ sua u L@@ un Mba i M@@ ar ve H@@ egh Y@@ ee ? A@@ tô@@ ôn@@ anongo a hen ijiir ne gba ica a agen , man i gba u se nyôr g@@ ong@@ ul@@ o ve se za hen atôônanongo agen ye . A@@ li@@ ce yange tsaase mo ken tom u pasen kwagh la shi taver mo ishima ér mo m nôngo m er batisema . Gba u uumace vea lu a gomoti u dedoo . Wan ve u nomso u lun anyom 20 lu , í yilan un ér Jon@@ a@@ than , lu Orkristu u lun kera g@@ ura g@@ ura shi lu sha inja i una yar a wua kpaa , kpa i zua un a angev mbu mb@@ ú na m@@ hi@@ r@@ ini@@ m nam m@@ ura fo@@ ko@@ o yô . I@@ j@@ ung@@ wen i mbamaren ka ve lu a mi tsung shighe u wan a kpe ve la ngi gbe been fele ga , nahan kpa aluer mba eren msen hen Aôndo shi lun imôngo a anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu yô vea zua a m@@ sur@@ shima u mimi . A@@ t@@ indi@@ akaa kpishi ken Tindi u Mose la yange umbur Mbayuda er ve lu mba@@ asorabo yô . Hen sha ikyav i dedoo i apostoli Paulu a ver se la . Nahan kpa , lu hen ijiir la je Yesu hii u pasen mbahenen nav ér , “ ka u Una za hen Yerusalem keng je yô , Una ya ican sha akaa kpishi sha ik@@ ev i mbatamen man upristi mba tamen kua mb@@ ang@@ eren man á wua Un , kpa sha iyange i sha utar la á nder Un ” ye . Nahan kpa , ica i gbe ga yô , ngô la nenge wan la ngu ningir sha k@@ ur u mngerem mara . Alaghga a gba u se za hemen u zungwen a ve imôngo shi suen ve shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Í g@@ è@@ m@@ à iti na . Kwaghôron u H@@ ar@@ le@@ y H@@ arr@@ is ( Luka 22 : 19 , 20 ) Mba@@ apostoli yange ve kav mkaanem man nena ? M@@ civir u mimi ka a wase ior u lun ken mzough vough er alegh a yolough a ase nahan . • Er nan ve Yesu yange ti@@ mb@@ ir u zan he ’ ape L@@ as@@ ar@@ u lu u@@ ange laa ? 22 : 37 ) K@@ er igbenda i wuese wan wou sha kwagh u nan eren tsembelee la , nahan de gem ishima you cii veren sha kwagh u nan lu eren ga la ga . Kanyi yange i mgbegha un u geman ijime a kwaghbo fese ? Heela tseegh ga , ieren la tese ér se fa yina se . Yesu yange a vendan kwagh a ior mbagenev mba sha ayange a na la wang , kpa mayange ôr kwagh u vihin ungwan , shin ôr kwagh a or ér i nyoon nan ga . Anmgbian ugen er tom shin Betel anyom 20 , mba yer un ér Mar@@ t@@ in . Ka i doo un kpishi er kwagh na yange gba ortamen u sôron atôônanongo ugen ishima shighe u ve due kwaghpasen imôngo anyom 30 ken ijime yô . Gba u se hen u kôôm mhen wase man asaren a ase , nahan henen shi nengen shi eren kwagh er Yehova nahan . Alaghga una fatyô u sôron . Bibilo wasem m de u hendan kwagh a mbau@@ tahav . Aluer u ngu henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova shi u ngu kohol a ve imôngo , kpa u ngu a tsegha iyol you shi u er batisema ga yô , pine iyol you wer : ‘ M ngu n@@ ur@@ un ityô sha ci u nyi j@@ imi ? ’ Zum u or@@ kuran ilev la za zua a iyôngo i i saa la yô , a ember tsung . ( Yakobu 1 : 2 – 4 ) Shi i̱ na mlu na vea Aôndo seer taver a taver . Aluer u ngu henen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo yô , ma a wase ú u kporom hen Yehova . Aluer an@@ ti or nana eren Mo tom yô , Ter Una civir nan . ” — Yohane 12 : 23 - 26 . A tôndo zwa ér una bee a angev man ij@@ ung@@ wen man ku cii . Nahan yô , ka Yehova a shigh Tor ne mkurem shin a ver un sha icighan@@ tom ne ye . P@@ risti u tamen a tôô awambe a inyam la á yem a mi ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el shin ken tempel á za na hen Aôndo inja er á tile sha ishigh ki Aôndo jighilii nahan . — Ekesodu 25 : 22 ; Lev@@ iti@@ ku 16 : 2 – 19 . ( Mateu 6 : 19 ) Kpa , anmgbianev mbagen “ kuma ayol a ve sha atsan atô kposo kposo ” sha u veren u@@ yôugh@@ yô@@ ugh mbaakaav ken hemen u akaa a Tartor . Sha mimi yô , msen ka kwagh u dedoo je zua ga . Í K@@ A@@ A ér “ u̱ tsuan shighe u eren kwagh vough ka u kuran shighe . ” Shin e̱r kwagh ne a lu nahan sha hanma ivande i i er kwagh sha mi ga nahan kpa , heen yô , kwagh u i ne Luka a nger ne hii veren ikyav sha nyi kwagh@@ a ? Sha mkaanem ma gen@@ em yô , Paulu yange nenge kwaghfan u tar ú ne ior la ér ka gbilin kwagh shi ka ic@@ ugh kpaa . Davidi pase er un suur sha Yehova la tseer tseer ken mkaanem man wener : ‘ F@@ a nen , TER una tsegha or u i doo Un a na la sha ci Na iyol Na . TER Una ungwa zum u me yila Un yô . ’ ( Ps . Umbur wer , zum u ne lu lamen sha mzeyol u a lu hen atô wen la yô , awashima wou yô ka u pasen ikyar u mhen wou sha kwagh shon , ka u hemban or@@ ihyom wou ityav ga . Hanma ijiir i Yesu ter kwagh u m@@ ve na la cii , lu ôron kwagh u zum u una va sha shighe u zege@@ can la , sha u va ôron ior ijir shi timin tar ne kera la . Ka unô yange i hii nan ve “ tindi u Kristu ” laa , man ka unô ve va ngohol un ken masejime ? Yehova yange gba den aie u Satan la tsô shin tim un her ave ave ga sha ci u nyi ? In@@ yom i sha 1 , Shighe u Yesu la In@@ yom i 1@@ 000 la In@@ yom i 2@@ 000 la ( Mat . 24 : 13 ) Yesu pase ken mkaanem man wang ér , cii man se war mtim u Aôndo a lu van a mi sha tar u Satan ne yô , gba kpee u se tile sha mimi zan zan mkur . 3 : 9 , 10 ; 6 : 12 - 14 ) Se lu nen tse@@ vaa , se wa nen ikyo sha mbam@@ yen mba se nengen a mi ken a vese la . ( Yesaia 60 : 10 ) Ior mba ve lu ker mbara cii mba a ci ken m - mon@@ do u mon@@ don iwanger i Yehova la , man kwagh ne na ve doo@@ ashe sha ishigh nagh . A@@ ik@@ ighe ugen ken inyom i 199@@ 9 la , ve ôr K@@ sen@@ iya ivur ruamabera igen i yange i kôr un ken ishima yô . Inja na yô , a@@ dooga vea ôr kwagh a vese sha zwa nyo@@ h@@ on ér aluer se civir Yehova sha gbashima yum ga yô , se fatyô u eren akaa a tar u eren la kpaa . 4 : 2 ) Ikyav tese ér ishember i “ ne ônov mba iorov ” la ngi ôron kwagh u uumace sha gbenda u doon ga . Ikyav tese wang ér , Yesu lu ôron kwagh na iyol na . Nahan zum u yange nenge wanye a an@@ kwa@@ takerada u i nger sha mi ér “ What H@@ op@@ e for De@@ ad Lo@@ ved On@@ es ? ” 1 : 41 . Se mb@@ á eren msen hen Yehova ser a̱ “ yima se sha [ ikyev i or@@ bo , N@@ W ] ” shi a̱ “ p@@ aa se sha hanma ifer cii , ” nahan mayange se er nen ma kwagh môm u a bee a bee ak@@ ombo shin ah@@ ir tsô kpaa ga , ka nahan man se wa ayol a ase sha ikyev i Satan ga ye . — Mat . ( Mateu 20 : 28 ) Yange gema kaa a P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , g@@ om@@ na u Mbar@@ o@@ ma la , ér : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” I@@ wer ihi@@ ar ngi kar yô , angev mb@@ un shi wua B@@ ev@@ an vea tsombor na kera . Mbat@@ amen mba ke ’ tiônnongo mba ne iwasen i ke ’ jijingi man ishimataver kpaa . Nahan se fatyô u keren ikyaa ser , hanma kwagh , shin or , gayô an@@ ar u i er kwagh na ken Bibilo cii , tile sha ityough ki ma kwagh shin ma or@@ o ? Yange m nengen mer m fa kwagh u kwaghaôndo za sh@@ imi , nahan m soo u tesen ve er ve fe kwagh môm ga yô . Yange i hemba veren ishima u tsaase anmgbianev mba nomso sha u ve fa u nengen sha tom u pasen kwagh la yô . 1 :⁠ 29 . Kwagh ka a er i doo yô , iti i Solomon igen ér Y@@ e@@ di@@ dia . Er lu z@@ ur@@ um a vese la , a nenge a or@@ mbai@@ v ugen u d@@ as@@ enda lu keren un yô . Yange Mbashiada mba Yehova mba ze hen D@@ ur@@ an@@ go , ape or ve ugen môm lu a vande za pasen kwagh ga la yô , ve zua a iorov 18 mba sar ve kpishi , shi ve lu keghen ér i hen Bibilo a ve yô . Di@@ e@@ go hi@@ r zende la yô , a hii u eren tom pania . I@@ ca i gbe ga yô , Yon@@ a gba to@@ ho . Se mba eren tom a shighe wase man inyaregh y@@ ase@@ gh kua agee a ase man mfe wase nena ? Kwagh@@ wan u i nger ken Mateu 5 : 30 la yange wanger mo ; nahan gba u me er kwagh fese sha er me de akaa aa lu nan mo gb@@ ev mbu nôngon la yô . Kwagh u hemen u Yehova la gba zua vea kwagh u Mbakristu lun p@@ al@@ egh@@ aa la nena ? “ Ken iy@@ av mbu ish@@ u ” je kpa , Yehova zua a wanakiriki na u kwagh za un iyol ne shi war un kpaa . • Icighan jijingi ngu wasen ior u kaan mbagenev loho u Aôndo a tindi ér ve “ V@@ a ” la nena ? Nahan a kaa a mo ér , “ W@@ ea soo agumaior yô , due za pase ve kwagh . ” Sha tahav asev tseegh yô , or môm nana fatyô u waren ku ga . She@@ ol , u a lu u@@ war u uumace jimin cii la m@@ en@@ an mba@@ doon se ishima kpa i@@ di sha won ga . Kwagh ka er i vihi yô , “ ve venda u ungwan ” kwaghwan na ne ku@@ aa . — 2 Utor 17 : 13 , 14 . D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 6 ( Z@@ wa Buter ) Shi m er msen hen Yehova , m tsegha iyol yam sha ci na kpa ? ’ A@@ dooga a lu hen shighe ne vea mase kaven er ve we iyol ve lu keghen m@@ ve u Or@@ kwa@@ se@@ he la ga ye . Gba u se gema asema sha asorabo ase shi se zamber ser i̱ de se asorabo sha ci u naagh ku Yesu kura . Ikyav i tesen yô , time ase sha kwagh u Yosev , wan u ter@@ tamen Yakob ne . Heela tseegh ga , semb@@ er@@ ee ne , vihi un iyol tsung . Inja na yô , se kpa alaghga se gba ma kwagh sha gbaa u lun sha ma zege@@ tom ga , shi makeranta kpa se fa zan yum ga . Er mkur u tar ne a lu mgb@@ ôghom ne , se fatyô u nan jighjigh ser Yehova una kure hanma kwagh u a we ishima u eren cii , sha “ iyange la man shighe la ” vough . — Mat . 24 : 36 ; ôr Habak@@ u 2 : 3 . U soo wer mbayev ou mba ve lu hi@@ an la ve za hemen u taver ken jijingi . Ikyav i tesen yô , Anzaakaa 13 : 24 kaa ér : “ Or u nan ver a@@ kpa u nan g@@ ir g@@ ir yô , nan kôr wan u nan i@@ ho@@ m ; kpa u wan u nan a doo nan ishima yô , ka nan tsaha un sha gbashima . ” Or ne vea kwase na man wan ve u kwase , I@@ sa@@ bel kua wan ve u nomso F@@ ab@@ ian cii , yange ve eren ityom ken tiônnongo sha gbashima . Sha kpôô yô , nomso mba a tom u vesen u henen u dondon hemen u Kristu shi kaven gbenda u a hemen la kpaa . Ka mlu u dedoo u hemban la , shin ieren i dedoo . Hi@@ ihii yô , se time nen sha kwagh u yange ér ken derianyom u sha uta@@ ankar@@ uhar C.S.@@ Y . N@@ ana tagher a m@@ te@@ v u sha ican yô , nana ngô@@ ôr gban ga , nana hingir er im@@ end@@ enegh ki ki we am@@ ise i ze sh@@ imi ga , maa oo u te ki , ki use nahan . ( Mat . Shi eren msen hen Yehova sha kwagh ve . Se fatyô u henen nyi ken pasalmi ne ? Doo u se nôngo kpoghuloo sha u aren sha aan a tom ang@@ ara , kpa aluer se zua a mi sha shighe u se ver ishima la ga yô , doo u ishima ia vihi se ga . ( 1 Peteru 4 : 5 ) Er i lu Yesu a lu sha ian la yô , aluer Yosev K@@ a@@ y@@ a@@ fa man P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u vea kuma u a va nder ve ken hemen kpa ka un una tsua ye . — Mateu 23 : 33 ; Aerenakaa 24 : 15 . Kwagh u sha utar u í soo hen a@@ vese , u i nger ken M@@ ika 6 : 8 yô , ér , “ u hiden a iyol ijime er u zenden vea Aôndo wou la . ” Mose yange “ ver ashe sha injar . ” ( Heb . ( D@@ an . 6 : 16 , 20 ) Doo u se eren msen sha er se ‘ luun per sha ishima i taver ’ sha er se lamen zwa u wang u mimi u ken Bibilo la yô . — Ef . • Yehova wasen se u wan ishima a ican sha nyi gbenda ? Kpa kanyi yange i er Bib@@ il@@ on@@ o ? Aluer se za hemen u tilen sha mimi yô , se va nenge ivande i hemban cii la , ka ivande i waren zege@@ can , nyôron ken tar u he je la . 5 : 19 - 21 ) A fatyô u kaan ér , ú “ wua aeren a iyolough sha Jijingi . ” Doo u ior a fa ér or wa ikyo sha kwagh u a er ve la . Á kaa ér : “ Zum u i nam ortamen la m lu di anyom iky@@ undu kar a kar tsô , nahan ishima lu zan mo iyol sha ci u m lu henen mer m ngu a mkav kua kwaghfan — kuma u me lu or@@ kuran ken tiônnongo ga . ” Se tese ser se mba mbah@@ id@@ en a ayol a ase ijime sha iliam man ieren yase nena ? Er nan ve a tu@@ ur ior ér ve tôv Mbakristu a ic@@ an@@ aa ? U fa er yange hii ve soo ér i na un inya la kpa ? — Na@@ a@@ man yange kaa ér un soo u nan Aôndo nagh sha inya i hen tar u Mbaiserael , mba ve lu ior mba Aôndo la . Er se lu seer u henen kwagh sha mnenge u á nengen mbagenev la nahan , m@@ doo u anmgbianev asev ve doo se ishima la una seer vesen a vese . Paulu ngise ôr kwagh u mba ve sen@@ gen ér ve mba Mbakristu la wener : “ Shighe ngu van u ior vea kera fatyô u veren ato sha ityesen i dedoo ga , vea kohol mbat@@ esen kpishi sha asaren a ve ayol a ve sha ci u ato vande ng@@ iligh ve yô . Vea tôô ato a ve sha kwagh u mimi la kera . ” — 2 Timoteu 4 : 3 , 4 . ( b ) Aluer se mba a ishima i wan hegen yô , ka averen a nyi se va zua a mini ? Er or u i vihi nan iyol sha apera la nan fa ér a tsaha or@@ y@@ ongo u nan la vough sha kwaghbo u nan la yô , kwagh la a yange nan u keren u or@@ on iyev iyol i nan . 17 : 6 ; Y@@ ak . “ M@@ sen Wam u M S@@ en Aôndo sha ci Ve La ” Ka ú kwagh u tan ihy@@ agh er Yehova a lu Aôndo wou la kpa ? Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” — M@@ AT@@ E@@ U 19 : 6 . Kanyi ia er shighe u vea hide ken uya vev laa ? ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Ver nen shighe u ne lamen sha kwagh u inyaregh ki tsombor wen u vihin yô . Kristu ngu a tese hemen na sha u wuese shi kôôm tiônnongo u mbadondon nav mba i shigh ve mkurem la sha u nengen wener ngu a ac@@ ôgh@@ ol shio . Kpa Ab@@ ig@@ ail ongo kwagh ne yô , a tôô kwaghyan man kwagh@@ man a za na Davidi vea nomso@@ mbaiorov nav , nahan a yange Davidi u ha@@ an awambe inya . ( 1 S@@ am . Kwagh ne tese ér gba u m@@ til ve una lu er u ior mba Aôndo mba sha ayange a ase ne , u profeti M@@ ika yange va pase la nahan , ér : “ Ior cii mba zenden han@@ mô ve ken iti i aôndo u nan , man se yô , sé zende ken iti i TER , Aôndo wase , gbem sha won . ” — M@@ ika 4 : 5 . ( b ) Kanyi i gbe u or a er sha u ôron Bibilo shi henen i̱ sha injaa ? Kwaghôron u i nger sha kwagh u uma u Lo@@ i@@ da la tese er u suur sha Yehova ngu a wase or nan wa ishima yô [ Nenge “ Awa@@ ke ! ” Kape akaa a mba@@ y@@ aav ve tsough u eren sha u suen mcivir u mimi la kpa nga a bende a tsombor ve je la , man alaghga vea tagher a mbamtaver ashighe agen je kpaa . Ôr Mbaromanu 8 : 38 , 39 . Gadia i er ivese i sha aeren a ity@@ ôô i môm tseegh , nahan i̱ na kwaghôron u ken Ruamabera kpa môm . ( Mateu 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 15 : 14 ) Shi mba nyer iyol ken p@@ ati u eren ga . — Pasalmi 14@@ 6 : 3 , 4 ; Yohane 15 : 17 , 18 . Kwagh ne kpiligh mo iyol je zua ga , sha ci u m lu anyom 20 tseegh . Yange pase er un er tom u pasen kwagh anyom a kar imôngo yô , kua shighe u vande lun ken E@@ fese la kpaa . Akaa a tsombor wou cii u tsough u eren la , i̱ lu akaa a hanma or nana fatyô u eren er tahav mbu nan mbu kom man er mbamlu mba nan ve lu la . ( Anz . ( Ôr Pasalmi 37 : 5 . ) ‘ TER tsu@@ gh@@ ur ishigh a mba@@ eren@@ kwaghbo , sha u Una tim m - umbur u ma i umbur ve sha won la kera yô . ’ Yange pine mpin ne ér una wase mbahenen nav ve nenge aluer ka imba jighjigh u ve lu a mi la yô . V@@ al@@ qu@@ í@@ ria , kwase u ken tar u B@@ ra@@ z@@ il kaa ér : “ M ngu a wan môm ; m er nom hegen ka anyom 19 je ne . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 26 ] Ka ve henen Mkaanem ma Aôndo imôngo . Ka han@@ a se fatyô u zuan a akav a dedoo a tesen jighjigh u nan aa a taver mk@@ ange u se kange ishima gb@@ ang ser se taver ishima nee ? T@@ se@@ gh ku ôron ku Bibilo tese ér yange i va tim Yuda man Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la . Shighe u umbur ku u Yesu la ka i lu ken uwer u Ma@@ ac@@ i man A@@ ip@@ or kua Me@@ i 19 : 27 - 29 ) Aluer se za hemen u dondon Yesu Kristu u a lu Or@@ m@@ ishen u hemban cii la yô , mkaanem man maa kure sha a vese . In@@ i@@ ong@@ on i uumace ve nenge ér akuraior cii a lu ken mzough la cii gba sha mi ga . U tesen ikyav yô , hen sha iyol i Aôndo a we u va timin mbah@@ e@@ men tar mba ve we af@@ er yum la . Kanyi igen tsombor ua fatyô u eren sha er a wase mbayev vea seer fan kwagh u nongo u Yehov@@ aa ? Kpa ú ngu wer , i gbe je ka V@@ ol@@ t@@ ai@@ re yange hii pinen mbampin sha kwagh u Aôndo ga . Ka “ injar ” i nyi alaghga a na se , kpa kanyi ia wase se se tsua kwagh u se er@@ ee ? Aôndo ts@@ eng@@ an fan kwagh u ken hemen tseegh ga . Apostoli Paulu yange pase er msen a lu a inja yô , a kaa ér : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun , man bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu ye . ” ( F@@ il . Satan p@@ ir ior ashe a ishima u nengen a mimi u doon tsung u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . Nahan “ tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la ” ka nyi ? Hen shighe la se zende tar u I@@ tal@@ ia cii se tser . Sha nahan yô , se mba a tom u samber a mfe ne hen ior mbagen , u̱ i gbe u se er keng yô . Se wa nena vea mbau@@ tahav mba tar nee man ka sha ci u nyi ? Yesu yange wa tindi u kaven m@@ kposo u mcivir u mimi a u aie zum u a kaa nahan la , ér : “ K@@ ura nen ayol a en sha u@@ profeti mba aiev mba ve ve her a ven a ak@@ ô@@ v a iyôngo iyol , kpa ken atô ve yô , gema ka u@@ gb@@ ase@@ ela mba hu@@ av je . ( 1 Mbakorinte 10 : 21 ) Hanma kwagh u á tsa sha won kwagh a gba se sha mi ken jijingi cii se mba zough a mi sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . Nahan kpa , doo u se umbur ser , averen a Yehova a ne se ne gba van tsô ga , se kpa akaa nga a se eren kpee yô . Se cii se mba mba@@ asorabo shi se mba nenge gb@@ ev sha akaa kpishi . ( Y@@ ak . 2 , 3 . ( a ) Kanyi i tese ér se mba ken shighe u sun@@ da ? Mb@@ agen mba yange ve hen ér Aôndo yima ve sha ivande i kpilighyol shin á bee ve angev sha ivande je kpa ve va mase kpen er shighe va kar yô . Mbashiada mba Yehova ka ve lumun a ishima ve u lun sha ikyev i hemen na ne shi ve lu ken ij@@ ough@@ ave sha u eren icighan ishima na la . Sha nahan yô , apostoli Peteru wa mbakp@@ ish@@ iv ken a ve kwagh kaa ér : “ Yô , zamber nen man gema nen ishima , sha u i̱ ese asorabo a en kera , man sha u ashighe a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol a sha ishigh ki Ter kpaa a̱ va sha a ven yô ; man sha u A̱ tindi ne Kristu u lu i vande veren Un sha ci wen la , ka Yesu . ” Nahan hiden a iyol ijime , shi fa wer ka hanma kwagh cii u fatyô u eren ga , shi wea er kwagh sha mi ga yô , lumun ibo . ( 1 Yoh . 1@@ 1@@ 3@@ ,@@ 9@@ 8@@ 9 ( Ef . 5 : 5 ) Kpa lu tesen ér aluer se soo u lun uma shi zuan a averen Tartor u Aôndo ua va a mi la yô , gba u se fa er ( 1 ) hen Aôndo yô , se lu mba@@ asorabo yô , man ( 2 ) er i hii ve i gbe u se na Yesu Kristu jighjigh sha er a de se asorabo ase yô . Shi zum u ve kohol ior hen uya vev je kpa , alaghga kwagh a gba ve sha loho u dedoo ga , shin vea vihi ishima je kpaa . A@@ gu@@ su@@ tu 18 - 24 , 200@@ 8 Gbenda ugen u dedoo u se tese jighjigh ken tom@@ shir@@ en wase yô , ka u dondon akaawan a i we se sha kwagh u tom shon ken Iyoukura shin Tom W@@ ase ú Tartor la . Ve umbur wang er ortamen u sôron atôônanongo ne yange wa ve kwagh ér ve hemba veren ishima sha kwagh u tom u tsaase mbagenev la kwa u masetyô u va ve inya la yô . ( Mateu 25 : 19 ) M - ande u Kristu Yesu u sha inja i tor hii ken inyom i 1914 la — man sha kpôô yô , inyom ne gba ica a inyom i 33 S.@@ W . la . ( a ) Ka ityendezwa i nyi Yesu yange er sha kwagh u icighan jijingi ? U been yô , nenge ngeren mba kiriki mba ve lu hen at@@ ine@@ akaa ne la , sha er u zua a ngeren mba ve zough sha mlu u or la yô . Shi yange lu henen tom u wan usu l@@ at@@ ri@@ ki , lu a hen a bee kpaa ga . Nahan kpa , gbenda u noov mbagenev kpishi ve eren a kasev vev la ka u na yô i taver kasev u eren sha ityendezwa ve la . Alaghga mba@@ abaver bende a jighjigh u nan wou la tsung je . Heela tseegh ga , anyom a ase aa lu nan je kpaa , inja i mimi ka tamen kwagh he ’ mba se nengen ser mba azende a ase la . 15 : 2 , 3 ; 16 : 2 - 5 ; Yo@@ s . V@@ ande keren Tartor u Aôndo man perapera na . Tor B@@ en@@ ha@@ da gema lu u@@ ange , tsô a tindi H@@ as@@ ael hen Elisha ér a za tôv a fa aluer una war yô . Cii man ve̱ kure kwaghôron la nahan , ve hii Bibilo i henen a na kera kpaa . Gadia TER , Aôndo u Iserael , ngu kaan nahan er : Ity@@ egh ki m@@ we@@ egh k@@ in k@@ ia bee ga , t@@ um@@ ugh ku mk@@ ure kpaa kua yina ga , zan zan iyange i TER Una kar n@@ ôôn ura shin tar ” la . — 1 Utor 17 : 11 - 14 . Á pase ér ishimaverenkeghen la i har sha ityom i ve eren la ga , kpa i har sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Yehova . Sha shighe ugen la , nongo u mb@@ ate@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ om h@@ ôn@@ om gb@@ u@@ u@@ ka sha it@@ you , shi ve lu nôngon ér vea s@@ ende@@ m . ( Pasalmi 25 : 1 – 41 : 13 ) 19 : 5 , 6 . Ka tom u nyi Kristu a eren@@ e , man ieren na a vese ngi kwagh môm a i Ter na nena ? Mbamaren mba cian Aôndo ka vea ver akaa a ken jijingi hiihii ken uma ve shi vea tese ônov vev u eren nahan yô , kwagh ne a wase ve u hendan a am@@ een man mbamzeyol mba ve tagher a mi ken makeranta man ajiir agen la . 12 : ​ 2 , 3 ) Nahan doo u se “ hemba veren ishima sha akaa ” a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a er se sha kwagh na ken Bibilo man ityakerada i pasen akaa a ken Bibilo la , kua akaa a i pasen sha kwagh na ken mbamkombo mba Mbakristu la kpaa . ( Heb . 2 : 1 ; Mat . Aluer ka nahan yô , hii nan ve i lu nahana ? Jigh@@ ilii yô , ka hanma imeen cii i nyôron a or ken zayol u vesen ga . Yange lu sha ci u una mem i kundu un iyol sha ci u ‘ tom na u Un er cii ’ la ga je ka u henen a hen ga . Ma lu mimi mba injaa mba ve due hen Ter na u sha yô ! M@@ on@@ i@@ qu@@ e u lu anyom 17 kaa ér : “ Iyol ka i kp@@ em u eren batisema sha ci u ka m cian mer me fatyô u eren sha iyol@@ tseghan yam la ga . ” ( b ) Ka akaa a nyi i pase ken Mateu 24 : 30 , 31 kua Mateu 25 : 31 - 33 , 46 laa ? Yehova lôh@@ ô agumaior ér a ungwa , a hen shi a dondon gb@@ end@@ atesen na . 2 : 9 ) Nahan kpa , ityom i ken jijingi ia fatyô u tôôn se iyange jimin ga . Satan T@@ a N@@ um Sha a V@@ ese kpa A He@@ mba Ga Yehova gb@@ ih@@ in asorabo ase ica a vese ka kom nena ? Er Satan a lu nôngon ér una yange awashima u Yehova yô , ngu tesen tu vihin na sha gbenda ugen kpaa . Yange una pase Yehova er lu un ken ishima la ken msen , nahan una seer nan Yehova jighjigh je ka u tu@@ nan ga . 9 , 10 . ( a ) Lu nyi i mgbegha ior u zan hen ity@@ u@@ ngu i Be@@ tes@@ e@@ da laa ? Kwagh ne ka kwagh u doon man u taver se uumace mba@@ asorabo mban ishima kpishi ! Kpa hemen na la yange u hemba gban un kwagh a mkpeyol u mbagenev ga . ( Ps . 7@@ 8 : 41 ) U tesen ikyav yô , shighe u Mose za u za ngohol atindi sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la , Mbaiserael yina ishima , ve kera na Aôndo jighjigh ga , ve lu henen ér Mose undu ve . Sha nahan yô , kwagh ve lan ior kpishi ishima , nahan ior kpishi kôr ve ihyom . Kwaghôron u Davidi u masetyô ugen kaa ér : “ Or u hemban u a tem tor sha ior , u a tem tor , a cie Aôndo , una lu er iwanger i pe@@ pe , er iyange ka ia duen nahan . ” 6 : 4 , 5 ) Awa@@ shima wase jim yô , ka u lun a imoshima i wang sha ishigh ki Aôndo , ka sha ishigh ki iorov ga . — 1 Tim . • Hii nan ve i doo u se tese dooshima hen mba ve v@@ ôr laa ? Yange ve zua a injar sha ishimataver ve la . Kpa ngu nôngon ér una hông@@ or a mcivir u Mbakristu mba mimi ve lu civir Aôndo la . Nahan cii kpa , Or@@ pasenkwagh 3 : 1 - 3 kaa ér , “ shighe u maan ” ngu . ( Ese@@ kiel 3 : 7 , 8 ) W@@ ea nôngo kwagh nan nan kpa , ú fatyô u geman ior mba ve ci@@ gh@@ ir asema ér i de gem ve ga la ga . S@@ op@@ hi@@ a : Een , tese nahan . A seer fese wener an@@ a@@ kwa@@ ti u iy@@ ôô u a te nd@@ ur@@ an iyol a lu ase@@ va 12 sha az@@ ongo a any@@ iin shi a lu a ian sha ity@@ o ne ngu sha ci u iyua i tom u Mbashiada mba Yehova ve eren tar sha won cii la . Or ka nana de ér jijingi u taregh a hemen nan , shi nana hingir u tesen aeren a iyolough yô , kwaghbo a due ker , a yange nan u yan dyako u Tartor u Aôndo . — G@@ al . Anmgbian wam u kwase yange tes@@ em dooshima tsung shi wa ishima a mo kpishi , nahan ken masejime yô , m lumun mer i hen Bibilo a mo Lu nyi i due ken gbashima ve u taveraa nee ? Yange nenge wener shighe u ij@@ en i kôr or yô ka i sar nan kpishi u yan kwagh , nahan ka kwagh u a hembe doon u una mee Yesu a mi hen shighe la je la . Jighjigh u nan u Aber@@ am la yange bende a ior nav mba ken iyou nena , man kwagh la tese Mbakristu mba ainge nyi kwagh@@ a ? Sha ci u se mba ken tar u ú lu sha ikyev i Satan Diabolo , un u a lu or@@ ihyom u Yehova u tamen la . Or@@ t@@ wer Luka ôr kwagh u or ne ér , “ lu a im@@ ande iyol yo@@ ho@@ loo . ” Takerada u i yer ér The World B@@ ook En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kaa ér : “ K@@ era cii cii yô , shighe ka una ng@@ ur@@ en karen yô , ior ve hemban hungur a hungur kwagh cii . . . . Kwagh ne lu ikyav i tesen Mbakristu mba@@ jighjigh mba ve lu ken gar la ér gbenda bugh u vea yevese vea yem sha i@@ wo , sha er vea war mtim u Yesu tsengaôron la yô . V@@ e@@ gher u Ruamabera u ken Z@@ wa Grika u Bibilo i The 1@@ 00 – M@@ inu@@ te Bible la di ôr ér nyi ? Yesu na akav kpishi a tesen ér un ngu Mesiya , shi á ta iwanger sha akaaôron a mbam@@ pase mba sha mnenge mbara kpaa , nahan akaa ne cii taver mbadondon nav mba jighjigh mbara . ( b ) Ashighe agen yô , kanyi ka i na ve or venda u nan jighjigh ér Aôndo ng@@ u@@ u ? Yehova wasen mbacivir un nyian nena ? Mbaiserael lu ikyurior i í tsegha i̱ yô , kpa ve hemba Yehova ato ac@@ in imôngo . Aluer ka awashima u nan u nengen ufoto mba k@@ enden isharen i yaven a or shin ka awashima u nan la ga kpa , alaghga nana va tagher a ufoto mban ab@@ ur@@ ab@@ ur . Ka nahan ve ishember i ngise i gema ér “ i ts@@ ôngo ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ a yam ga ” la , i gem i hingir “ mo u m lu or@@ fan kwaghôron ga ” ye . Kwagh@@ geman ne hemba wanger ken ijô kpishi . — E@@ ks . 10 , 11 . ( a ) Ka ishimaverenkeghen i nyi , iyôngo igen la i lu a mi ? Nahan er Yesu soo Ter na kua ônov mba Adam kpishi yô , a na nagh sha uma na u vough la , sha er una hide a kwagh u Adam ta kera la yô . Sha nahan yô , doo u se ta@@ mber se pine ayol a ase ser , ‘ Me fatyô u umbur kwa u m sember lamen a anmgbian u nomso shin u kwase ken tiônnongo sha icivir shin m er kwagh u nan nan icivir sha mimi je he ? ’ — Rom . “ M@@ ishe u hanma inja i kwaghbo cii yô , ka inyaregh ki s@@ aren . ” — 1 Timoteu 6 : 10 . D@@ y@@ ako wou u ken jijingi la a doo u ishima . Nyian ne kpa Yehova ngu eren tom a mbatamen mba ken Kristu sha u hemen ior nav . Yehova tese ér un eren kwagh sha awashima na man sha inja i iti na vough nena ? Aluer mbamaren mba nôngon kpoghuloo u dondon akaawan a Bibilo hanma iyange yô , ônov vev vea fa . P@@ il@@ gri@@ m yange nana va se inya yô , i saan se iyol sha iyange la kpishi ! Mbah@@ enen Bibilo kav inja i kwaghôron u profeti u Ter , u ken Mateu 24 : 14 la vough . 2 : 9 — Er nan ve Elisha sôn ‘ i@@ kwar ihi@@ ar i jijingi u Eliya ’ ? U tesen ikyav yô , er sha hiihii la soon ér i̱ kighir ior mba ve vende ityesen na mbara sha apera ga nahan kpa , ken masejime yô á wa ak@@ ar a na a pati@@ i kwagh ér a̱ nan@@ de ior mba ve vende batisema u eren an@@ iky@@ und@@ anev la cii . ( b ) Er nan ve u pasen mbagenev er ishima i lu ú ker ga la , i lu kwagh u vihin mlu wase u ken ji@@ jing@@ ii ? K@@ asev mban yange ve tu@@ ur “ noov vev ” ken ijime ér ve kighir ats@@ an@@ aior ve ngohol ve akaa ve na ve sha er vea seer lun yôugh@@ yô@@ ugh yô . Doo u se nôngo tsung se er kwagh u van a mzough sha ci u nyi ? Nahan yô , i nger ér : “ Kwaghôron u Aôndo seer ng@@ een ; iyenge i mbahenen seer ken Yerusalem kpishi ; upristi kpishi kpaa lu wan jighjigh u nan la ik@@ o . ” — Aerenakaa 6 : 7 . I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 9 ( zwa Buter ) Ka a inja u ungwan imo i un u a gbe sha man tar la nena ? Or ka nana soo u henen zwa u he yô , nan ker ase@@ mber a he ken it@@ you tseegh ga , ka nan er kwagh i hemba nahan . Apostoli Paulu yange nger ér : ‘ K@@ asev ve̱ luun ving ken nongo u Kristu . ’ * Na anmgbianev ou mba nomso man mba kasev jighjigh shi naan ve icivir kpaa . “ K@@ ar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u lumun un man shi a lu vough la kpaa . ” — R@@ O@@ M . Ka mba@@ awashima uhar mba nyi se lu a mi ve se pasen ior kwagh@@ a ? M@@ lu u wang na man aeren a na agen a i nengen a mi sha ashe ga la mba nengen a á wang ken akaa a Aôndo a gbe i nengen a mi la . A@@ ka@@ a@@ ôron A Yesu N@@ ga Ne M@@ saanyol Ka atô@@ akyaa a nyi nahan aa na ve alaghga a gba u a hide a er or b@@ ati@@ se@@ maa ? Yehova tese ken Tindi u yange na Iserael la ér kwagh gba un sha mba i yen ve iyol la . Ngeren mba uhar mba ken Iyoukura i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 5 la yange ve pase akaa a a ne ve mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 24 : ​ 29 - 31 ; 25 : ​ 31 , 32 la ( ôr ) , ma zough sha ma i nger ken Mateu 25 : ​ 31 , 32 la yô . Nahan kpa , ishimataver ne ngi sha ci u ior mba Aôndo nyian kpaa . A@@ dooga kwagh ne una na iyol a kpe mbagenev ken tiônnongo shi a kera saan ve iyol ga . 11 , 12 . ( a ) Ka atô@@ akaa a nyi nahan a ne ve i heen Mbakristu ashighe ag@@ ene ? Nahan shighe u P@@ il@@ at@@ u pine Yesu kwagh sha akaa a Mbayuda wa un iyol la yô , “ A bugh un zwa sha ma kwaghôron môm ga ; nahan kpiligh g@@ om@@ na iyol . ” — Yesaia 5@@ 3 : 7 ; Mateu 27 : 12 - 14 ; Aerenakaa 8 : 28 , 32 - 35 . Yange shighe kuma u V@@ or u í tsengaôron kwagh u ú la ua va shin tar ua va kure awashima u Aôndo . Kwagh u R@@ al@@ ph man tsombor na hii eren yô , ve za hen af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la . Inja i u K@@ ur@@ an Kwase Wou Er Iyou You la É@@ r Ny@@ i ? Ka sea nenge er loho ve la yange u taver Mbayuda ishima u veren ishima sha tom u maan tempel la nahan , ishima ka i mgbegha se u eren tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la ga he ? Nahan yô , de se dondo nen U í Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem ne keng keng . Nahan kpa , p@@ ase@@ m yôô ; Ka nyi jim i ne ve u hen wer Aôndo ngu ga ? S@@ hem@@ aia kaa a Ne@@ hem@@ ia ér mba van u va wu@@ an un , kpa aluer a yer ken tempel yô una war . Umbur wer , aluer u wase se sha u wan se kwagh kundu kundu ga yô , u lu nongo ne a inja kpishi ga . 24 : 21 . Er se lu a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku yô , mlu wase u ken hemen una doo . Shighe u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la , Mbae@@ dom “ tile her sha iyol i palegh ” shi ve kohol “ atô@@ at@@ yev ” a a va u va timin gar shon la . — O@@ b@@ a@@ dia 10 , 11 . Kwagh ne tese ikyav i tar u ainge u ú hembe ato i za kar uwegh inya ne . ( Pasalmi 10@@ 3 : 14 ) Nahan , er Aôndo a fe ér se fatyô u palegh u eren akaabo ga yô , ka nyi a soo ér se eren@@ e ? Hii nan ve i lu kwagh u nan msaanyol u eren Yehova tom kua mba ve ne jighjigh a vese imôngo laa ? Kpa kwase wam A@@ li@@ son yô , mbamaren nav y@@ ese un nahan ga . Doo u se time sha kwagh u ior mban zu@@ lee , gadia jijingi mgbegha Paulu nger ér : “ Akaa ne er ve , lu akav a tesen man i nger a sha u a̱ lu se ityesen , se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne yô . ” — 1 Kor . Ken anyom 1@@ ,000 a Yesu una tema tor sha la , una nenge sha tar ne cica cii , shi una gema u ua hingir paradi@@ so . Kape Yesu , u va hingir Ity@@ ough ki N@@ ongo u Kristu la kpa , yange vande keren gbenda u una kpe kpa , a koson mbadondon un ken jijingi je la . ( Ef . Shighe u ka sea za ior inya ab@@ ur@@ ab@@ ur yô , ka se nenge ieren i ka ve er sha loho u se ze ve a mi la . Pau@@ la kaa ér : “ Yange m eren tom u aka@@ we ken iy@@ ou@@ ci igen shi i kimb@@ in mo inyaregh kpishi kpaa . • Mbat@@ amen vea dondo ikyav i Yesu ver la sha u eren tahav mbu Aôndo a ne ve la nena ? Yehova ngu ikyua ikyua , shi a wa iyol a kegh a kegh u ungwan hanma msen wase ( a ) Ka nyi i gbe u se umbur sha kwagh u akaa a a lu eren sha ad@@ ondo ad@@ ondo sha shighe u zege@@ can laa ? Er u Er Ve u Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr Yô Ka aeren a nyi ka a na ve or hii u hi@@ an a or@@ gen@@ e ? ( 1 Mbakorinte 14 : 20 ) Vea ker gbenda shi vea nôngo u za aren sha “ ik@@ aren i m@@ lu@@ yol u m - iv u Kristu la . ” A@@ kav a Dedoo man a B@@ o Aluer u pasen shi u tesen ior kwagh shighe kar hegen yô , alaghga we kpa u zough a aan a b@@ enden nengen er Yehova a doo yô . 1 , 2 . ( a ) Mbayuda mba sha ayange a Yesu lu shin tar ne la fa kwagh u Tartor u Aôndo kuma nena ? • z@@ aan u@@ iniongo . — Yohane 2 : 1 - 11 . Sha shighe ugen la , Mose kera kôr iyol na tsaha ga , nahan a tsegha iti i zum u a lu eren kwagh a ior mba gban ah@@ on la ga . Heela tseegh ga , zum u se kav ser m@@ til wase u sha ishima taver la ka kwagh u doon Yehova shi ka kwagh u van un a icivir kpaa yô , se hemba k@@ angen ishima cii ser se v@@ ôr mayange ga . Á za hemen a kaa wener : “ Se tile ica se mba yôôn loho wase . M@@ hii u I@@ fer@@ kwagh Nahan yô , se fa ser ica a gba ga tsô Tartor la ua va a tar u he . ( 1 Kor . 3 : 9 ) Ka sea nengen er mbagenev ve lu pasen ior akaa a ve ne jighjigh a mi la shi vea pasen er Yehova a doo ve ishima kua mcivir u mimi nahan , se hemba soon kwagh ve shi nan ve icivir kpaa . Mba ve lumun u yan ikyar a Yehova yô , a saan ve iyol gbem sha won . Una been yô , a kôr u@@ kp@@ ev uhar , a s@@ ôngo môm a na nagh ku isholibo “ sha ci u ior . ” Er jighjigh ve seer taver hegen nahan , kwagh ne wa ve ago a va tagher a nyityô kwagh i vea va tagher a mi ken hemen la cii vangertiôr , kua tom u vesen ú vea va er ken tiônnongo la kpaa . I@@ ca kera gba ga tsô , K@@ n@@ ut man L@@ is@@ be@@ th wa iyol i yemen ken tar ugen , nahan ve tsua u yemen ken tar u U@@ g@@ an@@ da , man kwagh u ve er ne lu zege@@ kwagh kpen kpen . 13 : 5 ; Tit@@ u 3 : 1 , 2 . U tesen ikyav yô , Yesu kaa ér : “ Nenge nen iny@@ on i sha , ngi lee ga , ngi son@@ do kpaa ga , ngi omb@@ on sha i@@ una kpaa ga ; nahan kpaa Ter wen u Sha la koson i . Or u nan kom u a na nan jighjigh la ka or u nan eren kwagh sha mimi a ikyar i nan i ken ivese yô . Kpa , a lu ijiir i bem a lu her man ijiir i á kpe han@@ ma@@ or iyol yô . G@@ ar u K@@ olose man La@@ od@@ ish@@ ia kua Hi@@ er@@ ap@@ oli cii lu hen haregh u A@@ shia u K@@ iriki la . S@@ ôn un a wase ú ú e̱r tom la vangertiôr . Kpa , aluer mcivir ve la una kôôm an@@ za a ve je kpa , ka di kpuaa tsô . ( Yohane 1 : 14 ; Yesaia 5@@ 3 : 9 ) Mbakristu mba mimi dondo ikyav i Yesu ver i ôron mbagen kwagh sha mimi la . A@@ a iveren i Yehova yô , i sôr as@@ ande a mba ishigh ve mkurem la vea ak@@ ar a ve a a lu iyôngo igen la mba ken atôônanongo kuma er 9@@ 1@@ ,000 nahan sha ityar 2@@ 35 . Ka kwaghbo u nyi nahan i gbe u mbamaren vea hemba lun tse@@ vaa sh@@ am@@ in@@ i ? Nahan ka sha mi ga he ? Heela tseegh ga , dugh M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la kera yô , i ver im@@ akeranta igen i tesen ior Bibilo kpaa . I@@ makeranta ne ka i tsaase mbatamen mba ken tiônnongo man up@@ ania man anmgbianev mb@@ al@@ un kwa@@ v , man Mbakristu mba ve vese ayol a ve yô , man K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci man mbakur@@ an mba ningir sha a kasev vev , man mbam@@ ishen . Aluer u tagher a imba ican la kpa , de yen ishima ga . Ú er nan ve ú fa wer or u ú lu tesen nan la nan kav kwagh u i tesen nan laa ? Nenge ase akaa a a vande eren ne . Ngu sha In@@ tan@@ et hen ijiir i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la , gayô tsua môm ken mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi mba ve lu sha peeji 2 la , nahan nger pine i va na u kô@@ pi môm KW@@ AG@@ H er vihi yô , erdoo man mhôônom ma kôron man m@@ de u asorabo man dooshima ban ken ior kpishi ainge . Marku 10 : ​ 13 - 16 tese ikyav i nyi i Yesu a v@@ ere ? ( Luka 2 : 25 - 32 ) Heela tseegh ga , Yesaia 50 : 6 - 9 tsengaôron ican i yange i na Yesu hen tugh mbu gba u a ôr un ijir a wua un la . ( Mat . Nahan a gba u hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ Ashighe agen ka i s@@ ar@@ em u m@@ us@@ an dyako wam u Orkristu — u uma u tsôron la — sha an@@ kwagh u kpuaa er gb@@ ande u al@@ ev nahana ? Mba zan un inya her , ka vea za yô ve ôr un ityakerada i i har sha Bibilo , shi ve ôr un m@@ ze@@ hemen u ken jijingi u anmgbianev mba ken tiônnongo , shi hanma shighe u ka vea za yô ve er msen vea na . ( Pasalmi 5@@ 1 : 7 , 11 ) Yehova yange de Davidi kwaghbo na la shi p@@ ande m@@ tsaha u na un la kpaa , kpa gema kura un sha akaa agen a a tser un la ga . Mba ve vese ayol a ve nyian ka ve tagher a akaa a nan ve ishim@@ avi@@ h@@ in man mbamtaver mbagenev , er Se@@ kar@@ ia man Eli@@ sa@@ bet@@ u nahan . ( a ) Mba ve lu Mbayuda ga kpa yange ve hingir u lun ken “ kwagh@@ myer u tartor u Aôndo ” nena ? Kwaghôron u An@@ to@@ ine T@@ ou@@ ma Kwagh ne eren ab@@ u ga . Aluer se ker shighe se gbidye kwar sha “ aeren a [ Yehova ] ” a iwuese yô , kwagh la una wase se u lun a ieren i Aôndo ne . — Ôr Pasalmi 7@@ 7 : 12 . Zum u Yehova tese Paulu mpase u sha mnenge u kpilighyol ne yô , lu “ paradi@@ so ” u nyi i fe@@ ese un i za a na k@@ er@@ egh ? — 2 Mbakorinte 11 : 5 , 23 – 31 . Nahan doo ve , ve na un takerada ne . • Kanyi kwagh se hen sha ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i̱ í gem ér erdoo laa ? ( 1 Kor . 10 : 33 ) Nahan hingir u eren a mba ngise ts@@ wa@@ men ve la sha u@@ ee man sha dooshima kpaa . O@@ k@@ s@@ ana kaa ér : “ Kwagh ne wase un kpishi je . Kwagh@@ ngeren wase u a ve la ngu a iwasen i i dugh ken Ruamabera i i wase u nan ikyar sha mbampin mban yô . Bibilo Ôr Kwagh u M@@ hii u In@@ i@@ ongo i H@@ al@@ lo@@ ween É@@ r Ny@@ i ? Lu kwagh u H@@ es@@ e@@ k@@ ia una fatyô u palegh aeren a bo a Ter na la gaa ? Anmgbianev mba kasev kpishi fa u henen ijô i ken won shi pasen kwagh ken ij@@ ôr shon be@@ er bee , mbagen di hemba fan u taver mbagenev asema shin nengen sha mbau@@ angev . ( Rom . De se time sha kwagh u vesen u sha utar ken kwaghôron wase . ‘ M@@ zough u Anmgbianev Cii ’ 14 , 15 . ( a ) Kanyi or u se lu henen Bibilo a nan nana hen sha kwagh u Yehova ? Inja igen i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i í gem ér “ tese ” la ka “ u hiin kwagh . ” Man i nger ish@@ ember@@ ti ne ken ivur ne sha u pasen mhii u ka i hii u tesen wanye shighe u nan lu iyev la yô . Se fa iti i or ne jighilii ga . 7 : 7 – 9 , 17 — Yange lu hen ijiir í Yehova tsu@@ wa ér i naan ini@@ av la tseegh í naan ini@@ av her@@ egh ye , kpa er nan ve Samuel ta at@@ se a nan@@ den naagh ken R@@ a@@ ma , kpa gema za na naagh ku nan@@ den ken M@@ i@@ se@@ pa ? Akaa a ken jijingi a lu kwagh u hiihii ken uma wou . Gbenda u Aôndo a lu nd@@ eren Mbakristu mba i shigh ve mkurem shin ku , yemen a ve sha Tartor la kpa tese nahan . Yehova tese tahav nav sha nyi gbenda ? I@@ sho@@ li@@ bo pav uumace a Aôndo . ( Yes . Ve hen Bibilo vighe vighe , nahan ve zua a mfe u mimi la . Gbenda môm yô ka sha ikyev i mbakur@@ an mba Mbakristu man ‘ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ’ la . A soo ér una g@@ ure Mbashiada mba Yehova mba@@ vi@@ an@@ asema mba ve civir a ishima i tse@@ en la . M@@ ̱ na jighjigh mer sé k@@ ù@@ m@@ à imôngo vough gbem kpa ? Er Mbayuda hide hii u civir Aôndo a ishima ve i môm shi hii tempel u maan kpoghuloo yô , Yehova ngô@@ ôr ga je tôndo zwa a ve ér : “ Hii nyian je , Me ver ne dedoo . ” De se nenge kwagh u se er ve se kange ishima u palegh “ hanma gbenda u aiegh ” yô . Aluer se mba ônov yô , se mba mba@@ y@@ an@@ dyako kpaa , ka mba@@ y@@ an@@ dyako u Aôndo man mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo kpaa , aluer sea ya ican a Na imôngo sha u shi á na se iengem a Na imôngo kpaa yô . ” Or@@ g@@ rika ugen , u i yilan un ér P@@ lu@@ tar@@ ch , u yange lu sha shighe u Timoteu la ôr kwagh ken ngeren na ugen u i yer ér Mor@@ al@@ ia , I , “ The E@@ duc@@ ation of Ch@@ il@@ dren ” la wener : “ M@@ fe - takerada u dedoo ka i@@ mbor i hanma kwagh u dedoo . . . . M taver mbagenev asema mer ve venda kwaghwan u Bibilo sha kwagh u m@@ sô@@ r@@ ôô ? ’ 1 : 10 ) Gba kpee u vea nôngo tsung vea lu a aeren a Mbakristu , amba er jighjigh u nan man mcivir u civir Aôndo man m@@ doo u doon a anmgbianev , man dooshima nahan . Doo u Se K@@ er B@@ em sha ci u Ny@@ i ? U@@ lo@@ ya mba ve lu wan Mbashiada mba Yehova kwagh iyol la za va a pro@@ fes@@ ô u sôron mbai@@ h@@ y@@ un@@ du@@ v ér a va er ve shiada . 15 : 1 , 28 ) Aluer Jijingi ngu hemen Orkristu yô , nana fatyô u tesen ishima i legh legh man ishimawan . Se fatyô u kaan ser kwagh@@ hi@@ r ka nyityô ityesen i kwaghaôndo i ia na se tôô ato “ sha kwagh u mimi la kera ” cii , inja na yô , ka ityesen i ia yange se u ungwan mimi je la . ( 2 Tim . Apostoli Yohane yange ôr kwagh u injaa sha kwagh ne , ér : “ Hanma or u nan ker anmgbian u nan ihyom yô , ka or@@ wu@@ an@@ or je . . . Doo u Mbakristu vea yem henen sha amba@@ akaa la ga , kpa hemba doon u vea nôngo sha afatyô ve cii vea wa ishima a mlu ve la shi vea dondo akaawan a Aôndo kpaa . Mb@@ agen war k@@ ahan kposo , an@@ za er A@@ ron ( 1@@ 23 ) man Mose ( 1@@ 20 ) kua Yo@@ shua ( 1@@ 10 ) nahan . Bibilo kaa ér Satan “ ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” Ka hange hange u se kuran shighe u i lu me@@ en se la sha ci u nyi , man se er kwagh ne nena ? Aluer se mba gbidyen kwar sha akaa a Aôndo a ne la yô , se fatyô u henen kwagh u Or@@ gban se kpishi je . ( Ôr Yesaia 35 : 5 , 6 . ) Un kua ior cii ve zua a iwasen sha mhôônom ma vesen ma Yehova zung@@ we ve la . Mbayuda yange ve ter ish@@ ember@@ ti i “ bem ” ken ish@@ u@@ ghun ve . ( Mba@@ j . ( b ) Ka atô@@ akaa a atar a nyi se lu timen sha mini ? 1 : 26 , 27 . Shin er tsombor u Yesu gba ican nahan kpa , Aôndo na u iveren mgbegh@@ aa [ Mkaanem ma sha peeji 6 ] Ka a yar tom a loho u Bibilo sha inja yô , u wase u sa@@ ghen ior ken iky@@ ang@@ enev mbi Satan kera . Ken inyom i 19@@ 6@@ 1 la , Ng@@ ô wase kpe , lu anyom 8@@ 3 hen shighe la . I@@ ca i gba ga tsô shi i wa mbaapostoli n@@ da gb@@ ang ér ve̱ de u pasen kwagh , kpa Peteru man mbaapostoli mbagenev gema kaa ér : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” Aluer se n@@ orom ikyaa sha kwagh u tahav mbu Yehova ga yô se lu tesen ser nyi ? De nana sun@@ da kwagh u nan lee la , ka nahan man nana hen kwaghfan , u una hungur nan mayange ga ye . M ze yô , m za hingir u eren tom vea H@@ en@@ r@@ i Ge@@ ig@@ er , ortamen u nengen sha af@@ ishi a bran@@ ci , u bee iyol shi lu môm ken mba i shigh ve mkurem la . A kaa sha imo i mkpeyol ne ér u henen akaawan a ken Bibilo man kwagh u Yehova la na un u keren bem vea anmgbian na . U tesen ikyav yô , time sha kwagh u msen u eren , maa ôr kwagh u Bibilo i we se sha kwagh u msen u eren yô , kua mbamsen atô kposo kposo mba i nger ken Bibilo la . A@@ yom a ve la war ve . M kaa mer , “ Yange gba u vea g@@ ure inya . Shi ng@@ ôm kpa hingir u fan mimi u ken Bibilo . Shi u tesen ér Yesu yange eren hanma kwagh à@@ kuma akuma yô , ashighe a i kaa ér yange a er tom u kwaghpasen taveraa gbem la hemba ng@@ een . — Yohane 4 : 34 . Mayange se cia nen mbaaferev se wa tsa ityô shin se cia u pasen ve loho u Aôndo , u ú we ic@@ in@@ tan kpa ker la ga . 9 : 9 , 10 ) Mba hemen na kua averen a u a gbe ve kwagh yô , vea “ g@@ ure inya , ” vea na un icivir a mk@@ ighir shio . ‘ Or U Nan Ve A Loho U Dedoo Yô ’ Ior mba van ku na kuma iorov 6@@ 00 , nahan i er shiada i dedoo hen ang@@ ar u ior naan Ter wase icivir kpishi la . An@@ dr@@ é maa de tom u i kimb@@ in un inyaregh sha mi tsembelee ne . 15 , 16 . ( a ) I@@ l@@ yo@@ ho i bo i se ongo shin tar ne ngi b@@ enden a mbap@@ er@@ apera nena ? Ka an nana za a “ kwaghôron u Kristu ” la he ’ akur@@ ai@@ or@@ o ? Takerada u Mpase na mlumun sha mpin ne sha u pasen kwagh u mtim u “ Zege@@ bab@@ ilon ” la . ( Mpa . 34 : 15 , 18 ; Yes . Shi aluer u ngu a ma “ kwaghôron u taver ior ishima yô , ôr . ” — Aer . Mba eren be@@ ba yange ve tôô am@@ ise a iky@@ on agen ve er ak@@ ondo a nyian d@@ in@@ de@@ e shin a nyian b@@ ong a yange i fa ve sha mi la . Zum u mbatamen man mbamaren man noov man kasev ve ng@@ ur yaren tom a tahav mbu Aôndo a ne ve la yô , vea fatyô u kaven Yehova nena ? Yesaia kpaa ôr kwagh u ime i i lu hi@@ mb@@ ir orumace ne . Ma kwaghôron môm u Mose kaa cii , Yosua de u ôron sha ishigh ki mkohol u ior i Iserael ga , kua kasev man mbayev mba kiriki man mba ve nyer ve a nyôr ve lu zenden a ve imôngo la kpaa . ” Er mbamaren ve tagher a mbamzeyol mban nahan kpa , vea fatyô u y@@ esen ônov mba lun sar sar , mba Aôndo a doo ve ishima yô . Er ve lu ken Igipiti her la je , A@@ ron tile sha mimi , lu civir Yehova sha jighjigh . — E@@ ks . Kwagh ne na se ian i eren kwagh u una na a saan Aôndo iyol yô . Aôndo na M@@ iri@@ am u ikyav i tese tseer tseer je ér ka un je yange hemen ah@@ on shon la kunya . Aluer u ngu z@@ eren timen ken ityakerada i Bibilo i u kav tsembelee ga la yô , kwagh ne una lu u a iwasen kpishi . I tese ikyav i h@@ we u ior mba civir Yehova la man m@@ ze@@ hemen ve la nena ? * De@@ li@@ la fe nahan cii yô , a mee S@@ em@@ son gba m@@ ny@@ am sha iky@@ um na , maa a kaa i hon@@ do un ityough , nahan a gema un a na sha ikyev i mbai@@ ho@@ mov nav ér ve er kwagh u ve soo cii a na . ( Mba@@ j . [ Bo@@ di@@ es of water ] Er m de u zan hen w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo nahan kpa , lu u me gema mhen wam kpaa . 13 : 24 , 25 ) Jijingi na S@@ em@@ son tahav mbu eren akaa a kpilighyol , mbu ma orgen lu a mi ga yô . Yakobu 1 : 5 kaa ér : “ Aluer kwaghfan una yina mô wen yô , nana̱ sôn Aôndo u ka A na ior cii wuee ” la . Se kange ishima se “ venda m@@ we u i [ we ] Aôndo ik@@ o ga la man asaren a taregh kpaa , se̱ zenden tse@@ v tse@@ v man sha jighjigh man sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo kpaa ken tar u ainge ne . ” Mbakristu mba ken K@@ orinte kpishi yange ve eren nena sha shighe u eren iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe laa ? Shin nana fatyô u ngeren ér inyaregh ki nan ne Wat@@ ch To@@ wer ér a lu nan a mi la a saa a mi shighe u nan kpe yô . Yesu kure ze@@ ge tom u nan i@@ w@@ om la shighe u í nder un hide yem sha tartor la . Mbat@@ im@@ en sha akaa a nga a na ve u@@ wo u bu@@ gh@@ ur yô , na jighjigh ér , kwa u hiihii u u@@ wo ne yange u bu@@ gh@@ ur , u kua am@@ gb@@ i@@ ôr a tse@@ en shi u kp@@ ur m@@ t@@ w@@ em sha ag@@ ar a ahar ne la , yange ma y@@ à@@ ng@@ è ior u yevese waren ga . Anyom a ve hii 18 zan zan kighir 50 . Anmgbian ugen ken tar u Jam@@ an@@ i , u i yer un ér Ro@@ ber@@ t yô , vea kwase na M@@ iri@@ am , ve kuma anyom 45 , ve kaa ér yange ve mough ve yem ken tar u Philipp@@ ines sha u za pasen kwagh inyom i môm tseegh . Se zua a atô@@ akaa ag@@ enegh a a na se pase kwagh yô ken Anzaakaa 10 : 5 ; Amo@@ shi 3 : 8 ; Mateu 24 : 42 ; Marku 12 : 17 ; Mbaromanu 1 : 14 , 15 . Sha iyange i i lu eren A@@ na u tamen la batisema vea wan na u kwase , A@@ na u kiriki la , saan ve mba uhar mban iyol kpishi . Nahan kanyi u er ve zayol ne una bee ? Er se yen kpishi nahan kpa , Yehova zough a kwagh u dedoo ken asema a ase . Bibilo tsengaôron kwagh ne , ér : “ Kwagh á . . . tser tar . . . gadia di@@ abolo sen shin ven , ishima vihi un tsung gadia a fa er shighe na a kera vese ga yô . ” Ka aan a tom nan zough a mi , shin akaa a doon a nyi a er nana ? Ior mba Yehova vea er nan zum u mbaihyomov vev vea va sha u va timin ve laa ? Maa a gba u se hen u eren tom a Bibilo tsembelee sha er se tese mbagenev er atesen la a lu “ y@@ is@@ an kwaghfan u Aôndo ” yô . — 2 Kor . • Kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania la yange iv sha Yuda man Yerusalem nena ? “ Z@@ ua a kwaghfan , zua a mkav . ” — AN@@ Z . 10 : ​ 29 , 30 ) Ka sea er nahan kwagh a saa see ? Shighe u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la , co@@ al lu kwagh u vesen ken tar la kpen kpen . ( Aerenakaa 9 : 31 ) Yange tiônnongo u Kristu lu hen ze@@ ge haregh la môm tseegh ga , nahan kpa , i yilan atôônanongo a Kristu a a lu ken Y@@ u@@ dia man G@@ al@@ il@@ ia kua Sam@@ aria la cii ér , “ nongo u Kristu . ” A tsengaôron kwagh ne vighe vighe . Sha shighe la , mbamzeyol er ityav mbi nôngon man ij@@ en man ity@@ ar@@ t@@ enger man ub@@ omb@@ au@@ angev vea tser tar cii , shi m@@ vende u vendan atindi kpaa una lu seer a seer . Er Iky@@ o i Wan i He@@ mbe “ N@@ agh K@@ u S@@ ôngon ” Yô 8 : 29 ) Se nôngo nen kpoghuloo se dondo nen ikyav na la . Shi umbur wer jijingi yange mgbegha Solomon nger ér akaa a ior kpishi ve nengen ér saa or a lu a mi , er inyaregh man kwaghfan man iti@@ zan man tahav nahan , ve a tese ér nan za iky@@ ura la cii ka a@@ gbil@@ in@@ akaa . Shi nengen kwagh u se soo u eren la kpaa . Yobu kpa yange ya ican tsung je . Shi ú hen aeren a Aôndo man Wan na , nahan ú fa u eren kwagh sha mimi shi ú fa u lamen a ior man u eren kwagh sha gbenda u mbagenev vea na u jighjigh yô . ( Mpase 5 : 9@@ ,@@ 10 ) I@@ y@@ enge i anmgbianev mba Yesu mba ve mase shin shin tar ne la p@@ ande kpishi ken ayange a masejime ne . Gbenda ugen u or@@ kuran nana na mba nan lu hemen ve la icivir yô , ka sha u pasen ve ityôkyaa i nan kaa ér ve er ma kwagh shin nan lu wan ve kwagh la . I@@ ̱ za hemen u ‘ taver se sha agee cii sha inja i agee a iengem Na la sha u taver ishima man shi u wan ishima saan saan kpaa . ’ — K@@ ol . Kwagh u yange i kaa ér Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar lu a lu di or u ke ’ kwagh@@ hi@@ r tsô la za nena ? Kwagh@@ wan ne za ih@@ yan i môm a kwaghwan u i we ér se eren akaa ken uma wase akuma akuma la . 15 , 16 . ( a ) Ka Mbaiserael ume Bibilo i er kwagh ve , man ka han@@ mô Iserael Aôndo a lumun un ny@@ ian@@ a ? ( 1 Pet . 2 : 23 ) Se fatyô u dondon ikyav i Yesu la vough ga , nahan kpa , se fatyô u seer tesen ishima i legh legh kpa ? U@@ magaz@@ in mba ve har sha Bibilo ne mba tsough ma inja t@@ wer@@ egh i môm sha ci u ma or môm ga shin mba kaan a or ér ka t@@ wer u ú hembe doon u nana er je ne ga , gadia t@@ wer@@ sôron ka kwagh u or nana tsua a ishima i nan yô . Kpa hegen ne , m gema m ngu a tsombor u dedoo , u lun saan saan . ( Pasalmi 5@@ 9 : 5 – 8 ) Yehova ngu sen akuraior sha ihy@@ agh i ve lu tan la man er ve tsu@@ m kpishi sha u hendan a na sha ib@@ ume nahan . Aluer ‘ sar or pe iyange i TER ma i ve ’ kpa nan gema nan wa iyol nan ngu keghen i̱ ga yô , nan ngu eren kwagh sha kwaghfan ga . Aluer or ngu a inya , kpa nan l@@ ôô kwagh her ga yô , to@@ ho ua ngô@@ ôr wan her ga . Z@@ a Hemen U L@@ un A “ Ishima I W@@ ang ” Ken Ashighe A I@@ can ne Aôndo yange na uma u wanakiriki la hide nyôr ken a na . Bibilo kaa ér mbatyomov yange ve “ wa icam ” shighe u i mar Yesu la ga . Anmgbianev av mbara kpa , akaa a ve ungwa shi ve nenge a mi sha mkohol la mgbegha ve ve hide ken tiônnongo . Doo u se nengen mlu u wang nena ? 4 : 29 ) Ka sea lamen a ior sha kwagh u Tartor u Aôndo yô , kwaghôron wase ka a lu u i we “ b@@ ar sha mi ” yô . Yange vôso wan u F@@ ar@@ a@@ o , u lu kwase u fan Aôndo ga yô , shi vôso kasev kpishi , shi de kasev mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga ga mban mee un kure kure va hingir u civir mba@@ aôndo mba aiev . Aôndo yange na nomso@@ or man kwase u hiihii la , kua mbayev mba vea va mar la cii imoshima , ka kwagh u ken ishima u ngu a wase or u fan kwagh u dedoo shin u bo je la . ( b ) Ka akaa a mimi a vesen a nyi nahan a lu ken Mkaanem ma Aôndo a i doo u se time se fa kwagh u á ? Vea dondo kwaghwan u yange i wa sha ayange a Tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la , ér : “ Ka ne né nôngo ityav mb@@ in ga ; wa nen ago iyol , tile nen ving , tsô né nenge m@@ yem u TER Una yima ne , we Yuda man Yerusalem ; de cie nen ga , asema a̱ de yen ne kpaa ga . ” ( 2 K@@ ron . Mbam@@ tsera mba ior mba ve dondon atindiakaa a Aôndo a sha kwagh u aeren a dedoo man a bo ve zough a mi la . R@@ ah@@ ab@@ i Yange U@@ ng@@ wan Ab@@ aver ( Mpase 7 : 14 ) Vea seer zuan a mk@@ om sha im@@ ura i i ker ve sha kwagh u perapera la zum u vea lu sha ikyev i “ U@@ sha mba he@@ v , ” vea hingir vegher u tar u he u “ perapera una tema ker ” la . — 2 Peteru 3 : 13 ; Pasalmi 37 : 29 . Ka i er ic@@ egh@@ zwa ne a or , ka i lu di u t@@ ôn@@ don zwa u eren ma kwagh tseegh tsô ga . • Ka averen a nyi mba ve lumun loho u Tartor ve z@@ ou a mini ? M su@@ gh ne kpishi sha er ne lu dondon ikyav i Kristu la sha u duen a a akaa a er ior kpôô kpôô ken k@@ al@@ enda wase u 200@@ 3 ne nahan . Mar@@ c@@ us : Ka shami , hen ase sha kwagh u ivur Bibilo igen i er sha kwagh u ior vea va lu uma shin tar ken hemen la . Kpa mba ken mzough mimi ? Yesu kaa ér : “ Hanma or u nan ongo akaaôron A@@ m ne man nan eren sha a yô , á kar nan sha or@@ fankwagh u nan maa iyou i nan sha vande ” la . ( Mat . Nahan cii kpa , saan A@@ na iyol u eren kwagh u fatyô u eren la . Nahan kpa , de tom la hide lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe . 10 : 1 - 4 ) Nahan kpa , Yehova s@@ ende@@ gh ér hanma or nana eren kwagh ne ga . Nahan m@@ til u Yesu tile sha mimi sha shighe u lu yan atsan la lu gbenda u hemban cii u kaan imo a Satan sha il@@ y@@ aha i a ve a mi sha Yehova la . Tsô ishima i wan ne , i i de u ku@@ men la hide gba ku@@ men her ! Nahan kanyi i lu a@@ gbil@@ in@@ akaa ? Yesu venda m - ne u Satan na un ity@@ artor i sha won cii la M ter u i hii t@@ eren tindi ken Bibilo la gba b@@ i@@ ishi a iveren i Aôndo man mlumun na nena ? Lu inja er Mbaiserael lu a ma gbenda u waren ga nahan . Ne kende ve yô , vea zua a shighe u nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh man ah@@ ir , shi eren an@@ umbe a p@@ il@@ agh shi kôron azende a bo sha In@@ tan@@ et . Kape mbag@@ anden kpishi kpa ve eren je la . Hen shighe la , Davidi zamber a Aôndo ér : “ Sha mhôônom O@@ u ma kôron yum la , es@@ em akaabo am kera . . . . ( Y@@ er . 5@@ 2 : 3 - 11 , 27 ) U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , Bibilo tese ér isholibo i Iserael jimin cii er la yange i ke@@ he je yô , if@@ er@@ kwagh i uter er la bende a ikyo@@ v ve iti@@ ar shin iny@@ iin gayô ikyo@@ v i hemban nahan je kpaa , er Ekesodu 20 : 5 a tese nahan . ( b ) Inja i u zenden sha mnenge a nenge la ér nyi ? Takerada u The En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica kaa ér : “ I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i Mb@@ au@@ tar la i̱ due ken Iky@@ uryan I He la ga shin imba ityesen la tsô kpaa ga , shi Yesu man mbadondon un kpa soo u tsu@@ men a She@@ ma [ msen u Mbaheberu ] u i nger ken Iky@@ uryan I T@@ se nahan ér : ‘ Ver ato Iserael : TER , Aôndo wase , ka TER tswen , je ! ’ ( D@@ ut 6 : 4 ) la ga . ” G@@ omoti u Aôndo una va a mzough u mimi shi una ver mba perapera a doo ve ishima la kpaa . Kpa sha mimi yô , ishember i ken zwa Grika i í gem ken ivur ne la i tese gbenda u yange ve lu anmgbianev la jighilii ga . Yange m soo u eren kwagh u vihin tsombor wam ga , kpa shi m fa mer u civir Yehova la lu kwagh u vough u doo u me er yô . Er lu l@@ ahan un nahan kpa , a za hemen u nan un icivir . Nenge ikyav i or u yange hemba ashe a cian , nahan nan hingir u eren tom u pasen kwagh sha gbashima yô ken Iyoukura [ zwa Buter ] i Se@@ te@@ mba 15 , 199@@ 3 , peeji 19 . * — Luka 11 : 11 - 13 ; Mateu 7 : 11 . I lu nahan u vihi agee ou man shighe wou u z@@ endan a@@ gbil@@ in@@ akaa ve@@ e ? M@@ hen la ka u sha mi ga . Ka gbenda u kwaghfan u nyi i doo u a dondo sha gbaa ne ? Or ka nana doo se ishima sea lu a nan kôôsôô yô , i taver se u nengen a kwaghbo sha mlu wase u kôôsôô a nan la . ( Mbaefese 6 : 12 ) Satan Diabolo ka or@@ ihyom wase u vesen . U ôron sha ikyav yô , hanma shighe u ka sea ôr Mkaanem ma Aôndo yô , ka se ungwa imo i Yehova , Or@@ kur@@ an@@ ilev u T@@ amen la . U na kwagh ne jighjigh a ishima you cii kpa ? Tsô asema vihi ve ker , ve gba v@@ aan . De se time sha akaa agen a yange er Mbaiserael , a a tese wang ér doo u Aôndo una hungur se ga yô . 10 Kp@@ orom hen Aôndo — U a F@@ e M@@ nyoon u ken Ishima You La MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ A I@@ OR V@@ E P@@ I@@ N H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A L@@ A — Er Nan Ne Pas@@ en Ior Kwagh sha I@@ h@@ in@@ da I@@ h@@ in@@ da ? I@@ sho@@ li@@ bo ka i vihi ikyar i or ye vea Aôndo la . Ter gbenda u vesen môm u se fatyô u nan kwagh wuee yô . Ieren i dedoo ia fatyô u wasen se sha u se ko@@ so iember yase yô , kpa ka i̱ i̱ ser hanma kwagh ga . Kpa hegen yô , er takerada u Yuda u pase nahan , i kende ve ken “ ime i shin , ” nahan se fatyô u kaan ser i wu@@ he ve ken pur@@ usu u ken jijingi . Tese ke ’ Ruamabera e̱r Yesu yange iv kwaghôron u profeti u sha kwagh u Mesiya yô . Sha ashighe makeranta wam u lu ken me@@ m@@ yol yô , m wase ter@@ em sun@@ da , ashighe agen m yar sun@@ da ne a u@@ tr@@ ak@@ t@@ ô . Ruamabera kaa ér “ u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” ( 1 Kor . ( Mpase 12 : 17 ) Shin er se mbagenev kpishi tôv@@ ac@@ an u vihin tsung a lu a tser se ga nahan kpa , gba u Mbakristu mba mimi cii vea hendan a Satan Diabolo man aeren a na a a samber sha tar wuee nyian ne . Mar@@ t@@ in , u yange nengen sha ijiir i gb@@ eren ityakerada la nger washika pase tom u yange i er ken inyom i 19@@ 27 yô . As@@ aren a bo a ken ishima yase la ka a soo u tsu@@ men a vese . Ka unô ve kor atindi a Bibilo i̱ we sha kwagh u aeren , shin aluer i kaa ér ve bugh ashe ga je kpaa ? M@@ lumun u sha mbampin mban tese kwagh ugen u yange er sha ayange a Noa shi a lu eren hegen kpaa yô . Se soo u lun er mbagenev mba sha ayange a mbaapostoli mba yange ve pasen kwaghaôndo , kpa ieren ve i gema i kaha a kwagh u ve pasen la nahan ga . 7 : 39 ; 2 Kor . 6 : 14 ) Kwagh@@ wan u Aôndo ne na yô , ve lumun ér vea gba lun kwa@@ v hegen tsô . Sha ajiir ang@@ an je kpa , mba man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov ngee her kpishi . Ken zwa Heberu yô , ishember i “ ani@@ wa@@ av ” i Yesu yar tom a mi la lu i nan or ih@@ ye@@ en ga . Yange se lam ah@@ wa any@@ iin , lu nan mo mbam@@ lumun ken Bibilo sha mbampin av . Nahan Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ka ve tese iengem i Yehova ken tom u ikyuryan i he u ve eren la , man kape mba ve lu iyôngo igen la kpa ve eren u je la . — 2 Mbakorinte 3 : 6 , 18 . M@@ ci@@ em . Ve z@@ aan ken u@@ shin@@ ago@@ ge shin ve ku@@ mban ken igbar sha u civir Aôndo . A@@ tse a nan@@ den naagh a Yehova yange iv a m@@ liam ma kasev mba i gb@@ ihi ve la , nahan Aôndo h@@ una ior mba ve ‘ er a kasev vev sha mimi ga la . ’ — Mal@@ aki 2 : 13 - 16 . Gba u ú za hemen u yan kwaghyan u ken jijingi ve u lu a iember you her ye . Saulu yange lu “ kwa@@ or , doo ashe tsung . ” Kpa yange m soo u hingir pania , nahan m tsua u henen kwagh u una wasem u eren tom u u@@ ke sha ashighe ashighe , sha er me er kwagh u m wa ishima ne yô . Ken ngeren u a dondo ne , se lu timen sha mbamlu mba vea fatyô u nan se ian i tesen ser se mba mba ungwan kwagh shin se mba mba hemban ato yô . Kwagh u se tsua u eren ken mbamlu mban la una wase se u fan aluer mimi je se nyôr ken m@@ mem u Aôndo yô . A nger ér : “ Nenge imba dooshima u se doo Ter ishima ne . ” Yohane yange ôr mkaanem man sha u taver Mbakristu ishima ér ve hen sha gbenda u vesen u Aôndo tese ve dooshima la . Ken mbam@@ gem mba Bibilo kpishi , i nger iti i Aôndo kpôô kpôô la ken Pasalmi 8@@ 3 : 18 . Ka nyi i hembe doon we sha m@@ samber u “ mfe [ u mimi ] ” a lu samber nyian laa ? ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Kpa , gba u se nôngo a mbamtaver mban se tseegh ga . Ka ken nyi igbenda nahan i wasen se ken tiônnongo u Kristu ? Se kpa se mba ken shighe u Bibilo i yer ér ka “ ayange a masejime ” a tar ne la . Yange ve hingir tswen . Mb@@ an@@ az@@ i yange ve kôr cio u kôron Mbashiada udubu udubu wu@@ hen ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v . ( Genese 15 : 12 - 16 ; 28 : 10 - 19 ) J@@ e yô shighe u i er Yesu batisema la , imo i Aôndo due sha man i ungwa mkaanem ma sa@@ gher iyol ne shin tar ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô . ” Hen sev mbu se pase kwagh u mbu ken mhii u ngeren ne la , Timoteu hingir or u zenden vea apostoli Paulu . Se kpa se tese ser se mba cie Aôndo er Davidi nahan sha u suur sha ityendezwa i a er ér una wase se se hemba mbamzeyol asev la . ( Mateu 6 : 11 ) Mkaanem ma vesen ga man ma tese se akaa a ken jijingi a injaa . Yange gba u Mbaiserael vea tsua kwagh u vea er yô , nahan Yehova Aôndo wa ve kwagh , wener : “ P@@ ine nen igbenda i tse , h@@ en@@ pe gbenda u doon shi u lu yô , zende nen sha u . ” ( Mpase 21 : 4 ) Nenge ase er ikpelaior ia zua a iwasen sha ityendezwa la yô . Hen shighe la , ityav man ifer man ican man m@@ nzughul u nzughul a mbagenev man angev man ku cii ua kera lu ga . Or a lu a ityôkyaa i zungwen sha shighe u mnder u shin ku laa ? Peteru wase mba@@ ôron washika na la u lun a ieren i wan ishima sha u umbur ve ityôkyaa i í ne ve ashighe agen Aôndo ngu a mough sha kwagh fese ga yô . Ity@@ av mb@@ in hemba Satan man az@@ ô@@ v a na , nahan i gb@@ ihi ve shin tar . M@@ kombo u Iyoukura i H@@ enen u i er un tsembelee yô , ngu er u@@ f@@ alu@@ wa mba ve m@@ ende ijiir i môm kpishi , ve doo kenger nahan . Yange i umbur Aberaham man S@@ ara ér ma kwagh u kpilighyol u hemban Yehova ngu ga nena ? Ô@@ ron Mkaanem ma Aôndo a ishima i gbar gbar , i maa u iyol u fan loho u injaa u Aôndo . Er i lu inja er M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara er ica gba hegen nahan kpa , ma a kwaghwan u mayange je se gema ijime a mi ga yô . Yesu T@@ esen Ior Mba In@@ j@@ aav 1@@ 00 :⁠ 2 ) Er u lu môm ken mbatomov nav yô , alaghga we kpa u ngu eren tom ng@@ e@@ egh je . Shi mba civir Yehova mba ve lu “ zege@@ ikpelaior , ” mba vea va war mkur u bo@@ tar ne la , vea lu a ian i i@@ civirigh kpishi i keghen mba a va nder ve shin ku vea lu uma shin tar la gbenda shi tesen ve ! — Mpa . Kwagh u m ungwa la kpiligh mo iyol . ( Anzaakaa 2 : 1 – 5 ) Ashighe kpishi ka i gba u se time ken Ruamabera vighe vighe shi se tôv sha kwagh u se hen la vindi vindi sha er se zua a akaawan a a wase se sha mbamzeyol asev yô . 2 : 12 ; 7 : 5 ) Shighe kar yô , a za tiônnongo u K@@ orinte la inya . Ken masejime yô , or@@ ken@@ gese abaver la mase kaven er kwagh@@ ngeren u hiihii la yange lu shami ga yô , nahan a gber kwagh@@ ngeren u hiden kôôm mkaanem mara . ( Ôr 2 Mbat@@ esalonika 2 : 15 . ) 12 : 12 , 13 . A fatyô u kaan ér i “ nger ” kwagh u m@@ jir u ij@@ en@@ awambe ken “ ruamabera ” u Aôndo nena ? Ka hanma or cii nana civir Aôndo sha u eren tom u pasen kwagh hanma shighe ga . Yange pase wang ér ka ônov mba kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v kua ônov mba ônov vev mba nan jighjigh mbara , man anmgbianev vev , ve hembe lun a tom u nengen sha ung@@ ô vev mban ye . Or@@ pasalmi ne zamber a Yehova ken icam ne ér a er kwagh u k@@ enden a m@@ tem@@ tor u Yehova sha shi a pase iti Na kpaa . ( Yohane 19 : 26 , 27 ) Yosev yange una lu uma hen shighe la yô , alaghga Yesu ma wa ngô na sha ikyev i orgen ga . Kpa yange vea gema ishima vea vaa m@@ liam a na ér a̱ wase ve yô , a wa ishima a ver ve mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v sha u ve̱ yima ve yô . Yange tôô kwaghyan kpishi sha ci u Davidi man ior nav . Gi@@ di@@ on yange z@@ enda as@@ ande a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a a mase shin her la zan zan kar Be@@ te - sh@@ it@@ a kua imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la a yem ken A@@ bel - m@@ eho@@ la , ikyua a Y@@ ord@@ an . Anyom nga kar yô , anmgbian u kwase ne m@@ us@@ an makeranta . Nahan Aôndo tindi b@@ ou@@ ange za tim Mbaiserael 14@@ ,@@ 7@@ 00 . — N@@ um . “ Nenge , ka hegen je i lu shighe u doon ye , nenge ka hegen i lu iyange i myom kpaa ye . ” — 2 K@@ OR . 4 : 3 - 5 ; 1 Tim . 6 : 6 - 11 ) Heela tseegh ga , er se we mbam@@ pase mba Aôndo ikyo yô , se mba a “ iember ken ishima . ” — Yes . A@@ tor a T@@ ir@@ u yange hingir u eren kwagh sha mimi ga nena ? Aluer se soo u dondon kwaghwan ne yô , a gba se fa inyaregh ki i gbe u se vihi yô , shi se vihi a hemba er se we ishima la ga . 1@@ 33 : 1 - 3 . Sha mimi yô , er Paulu yange taver se ishima ér mbatamen mbagenev yô se̱ “ wa ve ik@@ o kwa har je ” nahan cii kpa , mba anmgbianev her tsô . 19@@ 22 Shi kpuaa tsô uumace vea de u v@@ aan shi vea kera kp@@ een ga shi ican a kera eren ve ga . Mb@@ au@@ ty@@ aav nav mbagenev kua mba hen tsombor na mbagenev man ah@@ ur@@ aior a na agen er kwagh a na sha mimi ga . Er nan ve i doo u se ker igbenda i se wuese mbag@@ en@@ eve ? U tesen mbayev asev ser ve lu a ieren i injaa la ka kwagh u dedoo kpen kpen . Sha hiihii la taver ort@@ wer ugen u p@@ aven anmgbian ugen a u tan un awambe shio kpen kpen . 14 , 15 . ( a ) Ka nyi i tese ér sar Yehova tsung u va been a ican i uumace ? T@@ erem kur@@ un tom sha iyange la yô , m kaa a na mer m zua a tom . “ A@@ t@@ am@@ ai@@ ky@@ on a inyom ” a Yehova er Amo@@ shi nenge a mi la tese ér shighe u mkur u Iserael mgb@@ ôghom . A shi nan kpa , yange una fa mbamsen mba sha ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe mba mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve gbaa eren tsô la . Ngeren u dondon ne una wase se se fa gbenda u hemban doon cii u se er kwagh ne yô . Sha mimi yô , ve soo ér mbayev vev ve hen makeranta tsembelee , ve fa akaa a a wase ve shighe u vea gande ior yô . M@@ lu u iny@@ ar u or shin gb@@ ong gb@@ ong u nan gayô atô@@ akyaa agen aa na yô , alaghga a gba u tsombor u nan kua anmgbianev mba nan mba sha ter kpaa vea ts@@ aan imôngo . Ior vea soo u keghen ato a we hegen ga kpa , de yen ishima ga . U ngu eren kwagh a aan a u lu a mi ken mcivir u Aôndo la sha inja kpa ? ( Yohane 8 : 44 ) Satan yange tsu@@ gh Ifa , kpa Yesu yô va shin tar ne va pase mimi . • M@@ lu wase vea Yehova na se mba kposo a tar ne nena ? Bibilo kaa ér or la er vough er Yesu kaa un nahan . Zum u Mbaiserael due ken Igipiti kera la , ve wa ago@@ yol u nyôron ken tar u K@@ an@@ aan , tar shon u Aôndo tôndo zwa a Aberaham ér una na tsombor na la . Doo@@ m kpishi er nyian kpa m zough ishigh a we yô . T@@ aver Ishima H@@ er Er Ú Ngu Nen@@ gen A U I Nen@@ gen A Na Ga La Nahan ! Ka tôv@@ ac@@ an u nyi yange i tôv profeti M@@ ik@@ aia ? Kpa , sha mimi yô , ú fa kwagh u Mbashiada mba Yehova za kighir nena ? Ken Bibilo i henen you la , u fa er Satan a hembe an@@ en iky@@ aior man mb@@ al@@ an@@ enkwagh van@@ ger yô . Solomon yange nger ér : “ Mbam@@ hen mba or@@ tse@@ en@@ shima , ka sha u kwagh ma a ngee yô , kpa hanma or u nan torough kwagh yum yô , ka ken ibanave nan lu zan ye . ” ( Anz . Er nan ve i doo u se suur sha gbenda u se umbur ayange a tsuaa la ga ? Yange i wua ior kpishi shi i yem a mbagenev uiky@@ angen . Ka iniongo i̱ i̱ hembe lun a inja cii i̱ nyi í we ishima u va umbur ken inyom i̱ 200@@ 3 la , man yange iniongo ne hii nena ? 13 : 1 - 3 ; 14 : 1 - 7 , 19 - 23 . Z@@ a hemen u eren kwagh ne a mo shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . M@@ liam ma wan@@ iky@@ und@@ an shin shighe u or ve mkombo fele ga man nan lu keren iky@@ agh ki teman la ka a na se kera ver ishima sha kwagh u i lu ôron la ga . Aluer mkaanem ma Yesu man ka tindi yô , kwagh ne tese ér Yesu wa se tindi ér se er kwagh u a hembe se agee yô . Tese ve er ve kpa vea fatyô u eren kwagh u á nger ken ib@@ aver i tar sha won cii , ken Y@@ ear@@ book u Mbashiada mba Yehova yô . Heela tseegh ga , yange i na Mbayuda ian i civirigh i ngohol akaaôron a Aôndo a icighan@@ egh shi lu ken ve kpaa i mar Mesiya ye . Kanyi yange i mgbegha kp@@ an nan tsua a ishima i nan u lun sha ikyev i or@@ vesen u nan er Tindi u Mose tese nahana ? Satan yange nôngo ér una mee Yesu sha “ isharen i iyolough ” nena , man yange kô@@ r@@ cio ga sha ci u nyi ? Ka igbenda igen i nyi nahan kpa se fatyô u tesen mba@@ wan@@ ndor a vese dooshima . Se zua a mbam@@ lumun mba taver se ishima ken ngeren mban . Se mba lôh@@ ôn we ser va time sha gbenda u Bibilo i ne mbam@@ lumun sha mbampin mban la . 24 : ​ 3 - 41 . 3 : 31 – 34 ; 4 : 9 – 12 . Yehova yange wase Mbaiserael shi kura ve shighe u ve nôngo ityav a Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki la nena ? Se fatyô u tesen iwuese sha iwanger i kpilighyol i Yehova a ne se ne nena ? Sha nahan yô , takerada u Or@@ pasenkwagh gban k@@ an di ngeren u doon tsung tsô ga , ka ngeren u a pase kwaghfan u a dugh hen Aôndo sha kwagh u uma yô . Akaa ne sh@@ en a doo ú ishima u ungwan je — i sa@@ gher we iyol — shi ú soo u ungwan seer kpaa . Er L@@ ily er akaa ne cica cii nahan kpa , C@@ ar@@ ol a shi pu@@ un un , nahan ashighe agen i lu ican u nan un iwasen kpen kpen . Yange kaa wener : “ Gadia ka We , U lu ijiir yam i y@@ eren ye , T@@ ER@@ E . U gema U@@ hemban@@ sha hingir ijiir you i teman ; kwagh u bo una tser u ga , ma bo@@ kwagh u vihin una mgb@@ ôghom a t@@ ent@@ i wou kpaa ga . ” — Pasalmi 9@@ 1 : 9 , 10 . Hanma zwa yô , mba yer iti ne ker kposo . ( Yohane 10 : 16 ; Mateu 25 : 34 ) Nahan mba ve lu sha ikyev i Tartor cii ve̱ taver ishima ve̱ za hemen u eren Kristu Tor ve tom sha mimi . ( Luka 21 : 12 - 17 ) Ior mba Yehova za iky@@ ura kpishi ken tom u geman ior hingir mbahenen la , shin er Satan man az@@ ô@@ v a na kua uumace kpishi ve lu hendan a ve nahan kpaa . Nahan cii kpa , ity@@ ô@@ gh k@@ ira lu ikyav i tesen hanma shighe ér Aôndo tsua Mose shi lumun un . Ka vangertiôr u nyi u fatyô u lun a mi sha kwagh u iv@@ es@@ egh ? Lu nyi i̱ mgbegha Yesu u eren tom u pasen kwagh@@ a ? “ A ver ato sha zamber [ u M@@ an@@ ase ] , A lumun msen na . ” I@@ yol@@ kuran Hen I@@ jiir i M@@ aan Kwagh Mor@@ r@@ is I@@ I@@ I man D . Ish@@ aren i se lu a mi i eren kwagh u doon un , er i nger ken Anzaakaa 27 : 11 nahan la mgbegha se u hiden a inyaregh k@@ ira . ” Kwaghôron u profeti shon la tese ér i@@ wen la “ gema hingir zege@@ wo , iv tar cii , ” nahan kwagh ne tese ér Tartor u Mesiya la ua tile sha ityough ki hem@@ en@@ tor u Aôndo u ú hembe sha won cii la sha u hemen tar ne . Nahan kpa , alaghga a taver we u lumun wer mbam@@ sur@@ shima mba ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la mba sha ci wou kpaa . Ken uma wase cii , lu kwagh u hemba taver se u eren je ne . “ Kpa afer@@ aior yô , á tim a sha tar kera , man mbak@@ or@@ on ior n@@ di@@ ar ave kpaa , á wu@@ he ve kera . ” — Anzaakaa 2 : 22 . Kwagh@@ yan ngu taver ishe ken ityar i í lu a kwagh ave ga la , nahan or ka nana lu a an@@ ny@@ ar je kpa i gba u nana tsua kwagh u nana yam yô , er u y@@ amen kwaghyan u nana ya ai@@ k@@ ighe shin kuren ma mgb@@ e u hange hange ugen a mi , inja er u y@@ amen ici@@ gh ki m@@ en@@ an shin bo@@ lo@@ go u cir@@ in wu@@ he nahan . Se nenge a tahav mbu Yehova ken akaa ahar a a gbe ér a kuran se la nena ? Ka nyi kasev ve lu eren hegen ken tom u pasen loho u dedoo la ? Kpa yange za hemen u pasen kwagh , nahan a nenge er loho u Tartor ne hemba ah@@ endan a ve tagher a mi la yô . Se lan er i hii ve ishima ka i nyian ve nahan ga . Ikyav i tesen yô , kwase ugen u i fa un wuee ér eren asorabo yô , yange va hen Yesu , lu v@@ aan , n@@ ôn@@ don m@@ liam sha angahar a Yesu . Takerada u pasen yi@@ ase ugen yila un ér “ or u vendan mimi . ” ( Mateu 26 : 5@@ 8 ; Yohane 18 : 12 , 13 ) Peteru lu or u cian kwagh ga . Kpa ka akaa a ú fatyô u eren msen sha mi yô . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 3 ; Mbafilipi 3 : 20 , 21 ; Mpase 20 : 6 ) Er ve lu sha ian ne yô , ica a kera gba ga tsô vea “ tema tor sha [ atô@@ at@@ yev ] sha tô@@ gh ku iy@@ ôô@@ gh ” shi vea nenge er a ‘ c@@ agh Satan shin angahar a ve ’ yô . Mba a time sha ikp@@ ande udubu u@@ deri imôngo i i ver sha ajiir a koson akaa a mba@@ yi@@ ase la ga . Shighe karen yô , Mba@@ fil@@ iti va mough ityav sha Iserael , tsô , Saulu pine Yehova iwasen . Umbur wer , isholibo i Adam la na yô , se cii i mar se ken tsombor u Aôndo ga . ( Rom . Alaghga nomso mbagenev vea soo u dondon Kristu a ishima ve cii ga , sha ci u mk@@ ighir u mbak@@ ov . Ve wasem u timen sha iyol yam nengen aluer iliam yam man ieren yam ia zua sha atindi a Yehova a perapera la yô . ” Yange kaa a mo ér un soo u zan mbamkombo mba Mbashiada , nahan m kaa mer se za imôngo vea tsombor wase cii . A tsua Wan na ér a lu Or@@ kur@@ an@@ ilev u T@@ amen u nengen un sha iyôngo . Doo u se gba an@@ z@@ ô kpishi ga , sha ci u an@@ z@@ ô aa na se hingir kp@@ an u tar ne , shi aa imb@@ ishi ian i se lu a mi i eren Aôndo tom la kpaa . Kwagh ugen yange er Yesu u a tese kwagh u or@@ vesen jighilii yô . Yange ve nengen mba ve fa Tindi ga la ér mba a “ i@@ fan iyol ” shi ve eren kwagh a ve nahan . ( Yoh . ( Mateu 6 : 9 ) Bibilo tese ér iti i Aôndo ér Yehova . In@@ yom i 1914 la yange i been kera yô , Iyoukura pase mnenge u Mbakristu mba i shighe ve mkurem mbara kpishi lu a mi yô , ér : “ Anmgbianev , se mba se lu a mnenge u vough sha kwagh u Aôndo yô , se va ah@@ enge sha ma kwagh u Aôndo a lu eren ga . ( Luka 22 : 32 ) Yesu kaa a mbadondon un ér ve eren msen sha ci u mbagenev , kua mba ve te@@ v ve a ican man mba ve eren ve akaa a dang la je kpaa . ​ —⁠ Mateu 5 : 44 ; Luka 6 :⁠ 28 . 16 Kp@@ orom hen Aôndo ​ — Or@@ kur@@ an@@ ilev u Kwagh Wou a G@@ be Un Ishima Yô Kpa ior mba ime i doo ve ishima yô , vea zua a uma u tsôron ga . A kaa wener : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . . . . or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” Aluer i er nahan kpa i fatyô u sôron zayol ne ga , man mbagenev mba yan ican her kpoghuloo yô , anmgbianev vea fatyô u kuran kwagh u i lu henen ken mbamkombo la sha ci u ior mban , shin yilan ve sha tele@@ f@@ on , sha er vea ungwa kwagh u i lu henen la hen ya ve , er i van@@ den eren sha ci u mba ve kera fetyô u zenden ga la nahan . M u@@ ve ityough ken mcivir u Aôndo nahan shighe kera ngô@@ ôr mo ga cii . 11 : 1 , 2 . Shi Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a we ve za hemen u doon we ishima . Nenge ase injakwagh i doon i Amo@@ shi yange ôr ne , wener : “ Be@@ gha ta k@@ ume , yô , ka an je nana de ci@@ ana ? ” T@@ wer@@ sôron na la har sha jighjigh u ior ve ne ér ka mba@@ aôndo ( shin u@@ jijingi mba uter asev ) mba asema a vihi ve shin mbaihyomov asev ka ve ta se angev shi ve wua se kpaa laa ? Tar sha won cii , b@@ ar yangen m@@ he@@ e u kwagh . Kpa Yesu kaa ér : ‘ Tartor Wam ka u shin tar ne ga . ’ Kpa er nan u hen sha kwagh ne ga ? Mbah@@ enen Bibilo mbara ( kape yange i yilan Mbashiada mba Yehova je la ) yange ve kange ishima u nan Ici@@ ghan@@ ruamabera ian ér i̱ hemen ve , kera lu aeren a uter shin atindiakaa a ior a mbah@@ e@@ men kwaghaôndo mba sha ayange a ve la dondon la ga . ( Mbaheberu 12 : 3 ) Kpa aluer ishimaverenkeghen i Aôndo a ne se ne kera ngi ye@@ ghen ken asema ase ga , shin se de akaa agen er u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shin makeranta u henen d@@ an se yô , se v@@ ôr ken jijingi shi se kera lu a tahav mbu tilen dông hendan a aeren a bo ga . ( a ) Ka avur a Bibilo a h@@ an a tese ér Yehova una tim ku kera ? ( Duteronomi 22 : 20 - 24 ) Maria ngohol zege@@ tom u i na un ne a ti@@ mb@@ ir shio . Ver Ishima sha Iyou i Yehova ! Nahan kpa , yange kav ér , aluer un za makeranta u vesen yô , una kera zuan a shighe u civir Yehova ga , sha ci u a gba u una waan iyol shi una henen u eren an@@ umbe . Er kera lu a inyaregh ki kimb@@ in or@@ vesen u h@@ ô@@ te@@ l ne ga yô , maa i z@@ enda un ér a̱ due kera . Anmgbian K@@ le@@ in kaa sa@@ gher sa@@ gher nahan wener : “ Yehova Er a Mo Doo J@@ e Z@@ ua Ga ! ” Yange nger wener : “ Anmgbianev , sar se pe ma ne lan atsan a a tser se . . . la ga , . . . se kera fa m@@ war wase ga . U hemban cii yô , aluer mbayev ou soo kwaghhenen yô , una wase ve vea hingir mba@@ cian Aôndo . K@@ we u Sh@@ im@@ i@@ on ngohol dyako ve her atô u dyako u Yuda , nahan ijiir i k@@ we ne lu ken atô u tartor u Yuda man B@@ en@@ y@@ am@@ in la . ( Ese@@ kiel 3 : 17 - 21 ) Nahan sha iwasen i Mkaanem ma Yehova man icighan jijingi na yô , ve kpa mba a mkurem her po@@ o , man mba zuan a ma sha u henen kwagh shi zan mbamkombo kpaa . Ngeren mba I@@ vangeli mbara pase akaa a Yesu yange er kpôô kpôô yô , shi ve pase ashighe man ajiir a yange er akaa la vighe vighe kpaa . Mba suen atôônanongo a hen ity@@ ôn@@ ya , shi mbagen na ayol ave sha u eren tom shin Betel , shin eren tom u m@@ ishen ken ityar igen . Nahan yô , í wua Ish@@ ib@@ o@@ she@@ ti anyom kar kuma er at@@ aan nahan cii ve Davidi mase yan tor sha Iserael cii ye . — 2 Samuel 2 : 3 , 4 , 8 – 11 ; 5 : 4 , 5 . “ Kwagh@@ fan kor or . . . kor uma u or u nan lu a mi la . ” — Or@@ pasenkwagh 7 : 12 . Gbenda ugen u pasen kwagh hanma shighe yô , ka tom u ikp@@ ur pania . Se lumun nen iwasen i i ne se ne , nahan se taver nen ishima se tsuan nen akaa a se soo u eren la iyol yase man sha inja kpaa . Ka atsan a nyi a ts@@ eren mbacivir Aôndo ny@@ ian@@ a ? Yesu F@@ a u H@@ iin I@@ liam a Ior Ka vea due h@@ an h@@ an shin mlu u ishigh vev ka una lu nan nan je kpaa , ve doo un ishima . Mba timin Bab@@ ilon anyom nga kar ahar yô , ken inyom i 5@@ 38 shin 5@@ 37 , C.S.@@ Y . la , Tor Shi@@ ru@@ shi , u hemba Bab@@ ilon ityav la , na zwa ér Mbayuda ve hide ve za maa tempel u Aôndo u ken Yerusalem la . “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O a̱ ver u ! ” Ge@@ ha@@ shi za hi@@ di hen ya yô , Elisha pine un ér : ‘ Ka h@@ an u ye@@ me ? ’ Nahan doo u se hen sha kwagh u iyange i Aôndo a ver sha u ôron uumace ijir la zu@@ lee . Mpase u Tindi la tese amba@@ aior la ér mba mba@@ asorabo , nahan gba u a de ve isholibo ve . T@@ ri@@ sha kpa kaa ér : “ Se cii ka se nôngon ser se nyôr ken inj@@ ô ga , nahan se mba w@@ oo iyol sha kwagh u iny@@ ar ga . A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo A A Ne M@@ saanyol Yô Ishima yange ia z@@ am iyol kpishi yô , m sôn Yehova mer a nam akaa atar , akaa shon yô , ka ishima i bem man ishimawan man ishimataver . Gba u ior cii vea fa kwagh u Yesu shi vea na un jighjigh . Mbahemenev mba Kwagh@@ aôndo u Mbayuda mba ve lu a tahav kpishi sha ior la , lu kighir Mbakristu mban kpoghuloo . 1@@ 18 : 7 ) Kwagh ne na yô , ka a tôvon se a ican je kpa , se fa ser kwagh u eren se ngu ga . Tsô , asema maa gba ve awambe , ve gba g@@ enger am@@ o wuese Ar@@ te@@ mi , zan zan yô , kwagh ne due ken ayôôso , nahan gar cii mgb@@ ough a an@@ zughul . — Aerenakaa 19 : 24 – 29 . A@@ sema mgbegha Mbakristu kpishi u wuese Yehova . Yesu yange nenge ér doo u wan@@ ye@@ kwa@@ or la una kar a inyaregh ki lu a mi kpishi , ki lu tagher un la kera keng ve , una civir Yehova a ishima i môm ye . Shi apostoli la kaa ér : “ Or u nan kporom hen Aôndo yô , ka u nana na jighjigh keng er ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” — Mbaheberu 11 : 6 . Akaa a ut@@ aha a sha gba@@ aôndo je kpa yange ungwa imo na . • Ka ityom i injaa man ishimaverenkeghen i nyi i lu keghen mba ve lu iyôngo igen laa ? Shighe u se zua a washika u i nger sha heen ne la , se hi@@ la lu eren tom m@@ ishen ken gar@@ tamen u ken tar u In@@ di@@ ana , u i yer ér In@@ di@@ an@@ ap@@ ol@@ is la . 4 : 15 - 17 — Ka unô i ‘ fe@@ ese ve sha a@@ been , ve za kohol Ter sha kwa@@ v@@ aôndo , ’ man kwagh ne er nena ? Kwagh ne na yô , Aôndo na un kwaghfan kua inyaregh . M@@ ôm ken averen a i@@ mba@@ or ne nana zua a mi yô ka uma , kpa a lu uma u lun any@@ ang@@ em kpuaa tseegh tsô ga , a lu uma u lun gbem sha won . Davidi yevese Saulu za yer ken G@@ ati , kpa er Mbafilipi mba ken gar ne fa un yô lu cian ér vea va kôr un . I@@ ̱ de taver we u za kohol ma anmgbian u nan vighe ken jijingi , shin ma ortamen u hen ity@@ ôn@@ ya ga . ( Ôr 1 Timoteu 2 : 14 . ) • Mpase 6 : 2 , 9 - 11 Anmgbianev mba ken tar u Amerika mba er 20 nahan , anmgbianev mbagenev mbara di ka mba ken tar u B@@ ah@@ am@@ as man C@@ an@@ ada man I@@ tal@@ ia man New Ze@@ al@@ and kua Ish@@ pania kpaa . ( Yes . 6@@ 6 : 8 ) Shi@@ on , u a lu nongo u Yehova u ken jijingi la , yange mar ônov mba i shigh ve mkurem sha jijingi , shi i kohol ve ve hingir ikyurior la . Takerada u i yer ér En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia of Re@@ li@@ gi@@ on la kaa ér : “ Sha hiihii la , alaghga i eren ie@@ ev sha u tesen ior kwagh a mbi tsô ; man ka ityôkyaa i mba yange ve luun a ie@@ ev naan kpaa je la . Maa m d@@ an un kwaghôron , m pine un mer a p@@ ase@@ m ase kwagh u kwaghaôndo na . ( 2 Tim . 4 : 10 ) Sha nahan yô , gba u se ungwa kwaghwan u a kaa ér ‘ akaa a a lu shin tar a de kera doon se ishima ga ’ la . Akaa a ne tsough u eren la aa lu kposo a akaa a mbamaren mbagenev ve tsough la je ka u henen a hen ga . Mark J@@ ones u eren tom ken B@@ rit@@ ish M@@ u@@ se@@ um kaa wener : ‘ B@@ o kwagh@@ ngeren u yange lu aie ne yange samber wuee ken tar u Rus@@ sia ’ ape yange i hii gb@@ eren un ken gbaa kwagh@@ ngeren u ken pi@@ pa@@ abaver igen ken inyom i 19@@ 0@@ 3 la . Nahan kpa , mkaanem ma Yesu a er sha heen ne taver se ishima ér aluer se ver ishima sha mlu wase u ken hemen yô , sea tagher a nyityô tôv@@ ac@@ an kpa se cia ga . Er zege@@ can a zu@@ lum yô , doo u se pine ayol a ase mbampin er mba ve lu shin heen ne nahan , ser : ‘ Me fatyô u eren Aôndo tom hemban er m lu eren laa ? Yange Paulu t@@ é@@ r@@ é@@ n akav a mba@@ shiada mba ve lu cii shighe u Kristu mase van la , amba e̱r A@@ bel man E@@ no@@ ki man Noa man Aberaham man S@@ ara nahan cii been yô , a kaa ér : “ Ve lu a ngohol uityendezwa ga , kpa ve nenge a ve ken ica , ve ember ve , ve pase gbar gbar er ve lu mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov shin tar yô . ” Tsô Samuel kohol ior ijiir i môm , a pase ve er i lu Saulu Yehova a ver un tor yô . Alaghga ashighe agen a doo u samber a abaver sha kwagh u a er mbagenev ga shi a tese dooshima ga aluer ka a mimi je kpaa . ( Yohane 3 : 16 ) Gbenda môm u se er kwagh ne yô ka u kaven mba@@ jighjigh er Eliya nahan . Ior mba yevese ityav kua ibanave udubu udubu yem sha ajiir a kwagh a hembe doon , sha u vea za ker inyaregh vea tema ken mkpeyol yô . Marku pase wang ér Mbaf@@ ar@@ ishi “ h@@ ôron kwaghyan ” shi pase inja i ishember i k@@ or@@ ban ér ka “ nagh ku i ne Aôndo yô . ” Shi yange pase er Mb@@ as@@ adu@@ shi “ kaan er mnder u shin ku ngu ga ” shi pase ér or a tile sha “ u@@ wo u O@@ le@@ v yô ” tempel una lu nan “ sha hemen . ” ( b ) Tese er a fatyô u hemban mci@@ e u cian orumace yô . Kanyi u er ve u hemba soon loho u dedoo ci@@ ilii ? ( Duteronomi 28 : 15 , 45 , 5@@ 3 ) Nenge i vihi u hemban Aôndo ato sha wono ! Mayange Se H@@ ide Nen I@@ jime Sha U Z@@ a T@@ imin ga ! “ A He@@ mba A@@ ge@@ e ” W@@ ea soo u seer fan kwagh u nagh ku Yesu kura yô , ôr ityough 5 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . Kanyi i lu ishima i legh le@@ gh@@ e ? Er Yehova a lu a tahav mbu yiman ior nav nahan kpa , ashighe agen ngu a de ér kwagh a tser ve , sha er una mee mbaihyomov nav ve gba ken kp@@ er na yô . 5 : 1 , 2 ; 1 Yoh . 4 : 9 - 11 , 20 , 21 ) Shighe u ka se tôô u lun vea Yehova se tseegh , zum u se lu ôron Bibilo shi gbidyen kwar shi eren msen la ngu a taver se ishima shi ngu a na Ter wase u sha la a seer doon se ishima . ( Aerenakaa 21 : 20 ) Hen shighe ne A@@ tô@@ at@@ yev kpishi kpa lu mbananjighjigh . • Wan@@ iyôngo u P@@ ase@@ ka la tile sha nyi ? Nahan aluer nom shin kwase u nan lu a ish@@ ô la nôngo ér nana pav ivaa i nan vande eren sha tindi a or u nan er idya la , sha er nana vôso orgen , shi nan nenge ér nana er nahan kpa nana lu p@@ eren tindi u Aôndo ga yô , nana fatyô u wan uwegh shin Takerada u T@@ esen É@@ r N@@ om@@ so@@ or vea Kwase T@@ ôndo Z@@ wa u Eren Kwagh a A@@ yol a Ve sha Mimi la , vea or u nan soo u v@@ ô@@ son la . Kanyi ia er aluer Mbakristu nenge a aeren a dedoo a ken ior mba hen icombor ve mba ve lu mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga laa ? Er se yen yô , se mba ngô@@ ôr gban ken isholibo ga . A@@ ka@@ a@@ ôron ne yange a lu a u@@ vande - eren man igbenda i pasen kwagh i injaa , kua akaawan a dedoo ker . Lev@@ i iyol na yange kav inja i kwagh ugen u Yesu ôr sha i@@ aven la yô ; Yesu lu kaa ér : “ Kpa yem nen za hen nen inja i kwagh ne : Mo yô , ka mhôônom ma zungwen ma doom ye , ka nagh ku nan ga . ” * Ruamabera u hiihii u Pasalmi ne iv a mbamsen mba zamber Aôndo ker . 24 : 21 ) Armag@@ e@@ don una karen yô , Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la ua hii . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A kaha kposo a Satan . * In@@ i@@ umbe la ka sha kwagh u tsombor u Ho@@ sea , profeti u Aôndo , shi i zua sha ivese i sha ikyav i Yehova er a Iserael u tsuaa sha ikyev i Tindi u Mose la . Hii sha ngeren u henen ken tiônnongo u hiihii u J@@ an@@ awar@@ i 15 , 200@@ 8 la je , i seer kwagh u injaa ugen sha i@@ gb@@ ende i Iyoukura la . Yesu yange gba tôôn mbaapostoli nav tsô za a ve hen ikpelaior ér ve za pase ve kwagh ga . Inja u eren msen hen Yehova sha gbashima la ér nyi ? 60 ⇩ Tsô a kaa wener : “ Ve shi geman akaaôron a am di@@ di ; mbamhen vev cii , mba henen u eren mo kwagh u bo . ” — Pasalmi 5@@ 6 : 2 , 5 . I@@ ca i gbe ga yô , Paulu ng@@ or sha iember ér : ‘ Ishima i de ze ne iyol ga , kwagh er un ga ! ’ Ka Mbashiada mba Yehova ve gber ityakerada i wasen se u henen kwagh ne ye , man ngi ken ijô kpishi je . Ken ashighe a ken ijime la , anmgbianev mba ken gar u T@@ ur@@ ku nenge nomso@@ mbaiorov mba ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia va hen gar la sha u va m@@ asen been tom sha ig@@ ir@@ g@@ im@@ nger i vesen i mba gban t@@ so mba ken tar la lu gban yô . K@@ era kpa A@@ tô@@ at@@ yev a i ts@@ ôngo a ga la vande lun sha ikyev i Tindi u Mose la ga ! Kwagh u kôron ken it@@ you ka a wase or u nan lu henen zwa u he la nena ? Ashighe agen a m@@ us@@ an ikyav i tesen gbenda , ia ver ishigh vegher ugen , kpa a lu se ican u kaven ga . Er Mbakristu Y@@ aren Tom a U@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera Yô Ngu “ gar@@ utya [ wase ] sha iyange i mzeyol . ” “ Mb@@ an@@ ah@@ an@@ tar Vea D@@ u@@ e a T@@ ar@@ nahan ” Ro@@ ber@@ t u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Mba@@ eren tom hen ijiir i nengen sha mba@@ beenyol mba hembe soon u keghen ato a or u nan ser or beenyol u ve nengen sha a nan la . Aluer se mba nôngon ser se lu tse@@ vaa shi se veren ishima u fan mbamgbe mba iorov , er Yesu man Paulu nahan yô , se fatyô u kaven gbenda u ú hembe doon u se pase ior kwagh ve vea soo u ungwan loho wase yô . ( Ne@@ h . 9 : 13 ) Yehova tese ior nav sha er vea kuma u a yila ve a suur sha iti na , shighe u vea ya dyako u Tar u Ity@@ endezwa la yô . Sha ayange a tsuaa la , imba wanakiriki u jighjigh shin or@@ kur@@ an@@ ya la nan nengen sha ya . 18 , 19 . ( a ) Kanyi u hen hen ior mba se ter ve ken ngeren ne laa ? Kpa Bibilo kaa ér An@@ na lu anyom 8@@ 4 , kpa lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol her . 7 : 3 - 5 ) Shighe u Paulu ter msen la , lu tesen Mbakristu kwagh u vea ver hiihii ken uma ve yô . Mbat@@ omov mba Yehova mba sha ayange ne mba zan iky@@ ura ken jijingi , nahan ka kwagh u saan iyol ga he ? I@@ mba jighjigh u nan la ia wase se u taver ishima ken ah@@ endan a hemban taver cii je kpaa . 1@@ 21 : 1 , 2 . Aluer a mee se ér se̱ er dang yô , se de nen u henen sha kwagh u Yehova ga . ( Mateu 23 : 3 ) Yesu hide a iyol na ijime nahan tese mbahenen nav kwagh u atesen a na a lu jim jim yô sha u eren á . Aluer ú time sha ngeren ne shi u gbidye kwar sha gbenda u Yehova Aôndo una yar tom a Solomon u He@@ mban la sha u yiman mba ve v@@ aan la yô , ishima ia taver we shi u zua a ishim@@ as@@ ur@@ un kpaa . ( 2 S@@ am . 15 : 2 - 6 ) Z@@ an zan je yô , Ab@@ es@@ al@@ om ngohol A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l , ijende i Davidi i jighjigh la ishima , hingir u dondon un ken i@@ he@@ mb@@ e@@ ato ne . ( 2 S@@ am . Ka ana ikyav i jighjigh u nan man ishimataver i nan la , ia fatyô u wasen we ken tom u pasen kwagh laa ? 2 : 1 — Ka hanma shighe m@@ ny@@ am ci@@ er Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar sha kwagh u zege@@ u@@ ee ? Ngeren la kaa ér : “ Ve lu taver mbahenen asema , ny@@ ô@@ ôso ve asema er ve̱ var ken jighjigh u nan . ” ( Aer . 15 : 31 ; 16 : 4 , 5 ) Nyian kpa , zum u se za pase mbatamen kwagh sha kwagh u a lu zan hemen ken tiônnongo yô , doo u se na jighjigh ser vea nenge sha ikyaa shon tsembelee , nahan vea mase tsuan kwagh u vea er yô . Yehova na mlumun kaa ér : “ Z@@ enda ; gadia mimi je ú kohol kpee , man ú yima ve kpaa . ” Paulu pine ér : “ Nahan we u u tesen mbagenev ne u kera tese iyol you gaa ? Y@@ ael yange lu taveraa shi taver ishima A ôô ve angahar . M@@ cie u cian Aôndo bende sha akaa kpishi a uumace ve eren yô . ( Yohane 13 : 35 ) U@@ ivande mba been ior angev mba i eren ainge mban fatyô u wasen akuraior kposo kposo kua ior mba sha ajiir kposo kposo u hingir Mbakristu mba mimi , mba dooshima u t@@ angen iyol ga la á ma@@ gh ve ken mzough ga . Alaghga yange Davidi kav je ér , e̱r Aôndo a lu a tahav mbu g@@ anden ave yô , una fatyô u geman mbu h@@ ônon sha an@@ ti or u nan kom u una kura ic@@ u@@ l sha a nan cii . N@@ ab@@ al nzughul a wanakiriki u Yehova u i shighe un mkurem la , man lu u alaghga kwagh ne una va a ku sha ior mba ish@@ ôô@@ gh mba hen ya u N@@ ab@@ al kpishi . Sha kpôô yô , Yehova ver tom u ken tar la doo doo ! Er Nan Ve i Doo u A W@@ aan Mbagenev Tom sha Iky@@ e@@ ve@@ e ? Hi@@ ihii yô , Satan una nenge sha ashe a na er a tim nongo na u shin tar la gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u yô . Tese er hemen u H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange u lu kposo a hemen u A@@ ha@@ shi yô . Anmgbian ugen tôô iyol na kar sha or u keren akaa a injaa shin inya . Ka h@@ ôn u nyi i gbe u a palegh sha kwagh u iji@@ r@@ ô@@ ron@@ o , man ka sha ci u nyi ? Sha mimi yô , saan Yehova iyol u nengen er Mbashiada nav mba kuman iyenge m@@ iliôn at@@ ar@@ atar man dubu deri at@@ ar@@ atar nahan ve lu eren sha tindi u Yesu wa ve ér ve gema ior ve hingir mbahenen a ishima ve i môm la kpen kpen . I@@ ng@@ y@@ egh k@@ in hemba iyenge i Mbashiada mba Yehova jimin cii je hemba m@@ iliôn 10 . ( Mbakolose 4 : 10 , 11 ) He@@ mba k@@ an a inja u ngeren pinen af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova a á nengen sha tom u pasen kwagh hen tar u ú soo u yemen her la sha er ú fa tom u i gbe u̱ a wase ve ken tar la yô . ( Pasalmi 1@@ 42 : 3 ) Nahan kpa er se gem ijime a ifer yô , “ uma wase war er iny@@ on i ka i war sha kwar ” la nahan . Doo u mayange se undu Yehova ga . Ngu ken tar u yange i ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova anyom kar imôngo yô . He@@ mba k@@ an a inja u Orkristu nana dondo kwaghwan u injaa u i we ken Mbaromanu 12 : 18 ne , ér : “ Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ” Alaghga Mose gbidye kwar sha gbenda u Yehova yange kura Aberaham man Yosev kua Mose iyol@@ na je kpaa , sha ikyev i U@@ f@@ ar@@ a@@ o mbagenev mba ve vande hemen la . ( Gen . Sha nahan yô , “ mba@@ ate@@ jir mbara kure ijir sha inja ga , ve ôr Mbashiada mba Yehova ijir ts@@ o@@ om@@ o@@ on sha atindi a gar u Mo@@ su@@ k@@ o , sha mimi ga . ” GB@@ A U S@@ E U@@ NG@@ W@@ AN I@@ M@@ O I G@@ O@@ M@@ O@@ T@@ I U A H@@ E@@ M@@ EN S@@ E L@@ A Nahan cii kpa , ve gba ken imeen i h@@ ua u eren zum u vea kohol t@@ ak@@ anger la . — N@@ um . Kpa ka kwagh u Yesu yange ôr je ne : “ Tartor u Aôndo ngu hen a atô wen je . ” Kape mbam@@ tsera mba i zough a mi ke ’ kwaghhenen la kpa ve lu kposo kposo , kpa i kohol cii i har sha imba gbenda i se henen kwagh shon la je la . Nahan mbatamen mba ken atôônanongo agen la hide sôr shighe u atôônanongo a ve aa nyôron mbamkombo sha er tiônnongo u ken zwa Ch@@ ina ne una nyôron tsuaa yô . Aluer u sôn we i de u a kwaghbo u ú er shi ú lumun wer u er kwagh sha gbenda u injaa ga yô , kwagh la una fatyô u sôron mzeyol shi bem a hide a gba kpaa . A@@ ng@@ el@@ o M@@ an@@ era , u se vande t@@ eren kwagh na la , umbur kwagh u er wanye ugen shighe u na kwaghôron na u hiihii yô . Ka Yehova yange hii ôron kwagh u ku@@ ugh ye . I@@ vande i Yesu er zum u a yila Peteru man An@@ der@@ ia ér ve dondo un la tese se kwagh u injaa kpishi . Yange gba E@@ p@@ af@@ era ishima tsung u an@@ ng@@ ôô@@ v nav mba ken jijingi mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken K@@ olose ma ve ‘ tile vough ’ yô . Mbaiserael mbagenev 7@@ ,000 venda u nyôron iyol ken mcivir u ak@@ ombo , u iji@@ mba du@@ mbur ker shi i eren un sha i@@ pi@@ la kpaa la . K@@ era cii kpa , mcivir u mimi har sha u se soon Aôndo . ( Mat . ( Pasalmi 1@@ 15 : 16 ) Lu u tar cii ua hingir paradi@@ so , mbap@@ er@@ apera vea lu sha u , vea k@@ ahan sule shi vea sôron ú kpaa . Kpa luun a ior imôngo ken ag@@ ar a ve a tamen man a kiriki cii . Kwagh u vesen u yange na kwagh ne yô , yange lu mci@@ e u cian Aôndo la , isharen i par@@ egh u ‘ eren kwaghbo u vesen ne , eren Aôndo isholibo la . ’ • Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve tile a tar nena ? Nahan cii kpa , ma iniôngon i t@@ ôn@@ don ik@@ ang@@ enev mb@@ in shi k@@ enden ik@@ or ve kera cii ia saa ishe . Alaghga mbamtaver mba uma vea na a t@@ ume se iyol . Noa man Mose man Yeremia man Paulu kua Yesu cii yange ve lu mba civir Aôndo sha jighjigh . Shighe kar yô , kwase u hemen hen iji@@ ir@@ tom i anmgbian u kwase ne hingir u eren a na dedoo , je yô , gema su@@ ghun un tom kpaa . M@@ lu u L@@ y@@ n@@ n ne na yô , taver un u nan mbagenev jighjigh . Apostoli Paulu nger ér : “ Er I@@ sho@@ li@@ bo nyôr shin tar sha or môm , man ku gema va sha ci u isholibo yô , nahan ku va sha ior cii sha ci u ve cii ve er isholibo yô . ” ( Rom . P@@ av a mo kera tsô ; wea z@@ aan ken im@@ ese yô , mo me za ken iy@@ an ; man wea z@@ aan ken iy@@ an yô , mo me za ken im@@ ese . ” Kwagh ne na yô ityar kpishi ngi a ior kpishi hen haregh ve hegen mba ve lamen ijô ig@@ enegh yô . shin ka u fan tom tsema tsema ? ( Ôr Duteronomi 4 : 5 - 8 ; Ps . A@@ kav ne tese se nyi ? Yange fa er kwagh u un lu henen la lu mimi yô , kpa nenge ér ka kwagh u injaa kpee ga . O@@ ru@@ m@@ ace u iyol i inyam man awambe nana fatyô u zenden vea Yehova kp@@ ôgh@@ ôô ga , gadia un ka jijingi je . Nahan yô , ka ishimaverenkeghen i nyi se lu a mi sha kwagh u mba@@ kpen@@ eve ? 2 : 3 ) Nahan kpa , sha iwasen i Yehova yô , u hemba ityav mb@@ in . Satan yange kaa ken Su@@ le u E@@ den ér saa or a lu sha tse@@ ene@@ ke u nan , nana lu sha ikyev i Yehova ga ve , nana lu ken uiky@@ angen ga ye . OR U ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia ugen yange mough yem g@@ ô@@ g@@ ô zende ken Yerusalem . A@@ eren a I G@@ be u Se Lu a M@@ i Yô , 6 / 15 ( Mateu 10 : 11 ) Ka hanma or cii yange nan lu or u injaa ga , er ieren ve sha loho u Tartor ne i̱ tese nahan . Ishima i mgbegha se ker u tesen aeren ne shi henen sha gbenda u se tese á la , man er se er ve se tese a ken igbar la . Er u lu or@@ tom u Aôndo u i tsegh nan yô , u ngu a tom u i gbe u ú er yô . I gema ati agen . ( Ôr Luka 2 : 25 - 38 . ) Mbashiada mba Yehova sha tar cii vea kohol imôngo hen tugh mb@@ un vea er iniongo i M - umbur ne vough er Yesu wa tindi ér i eren nahan . Paulu yange wa Timoteu kwagh ér a za hemen u ‘ nôngon ityav mbi dedoo , shi a lu a jighjigh u nan man imo i dedoo i ken ishima . ’ 37 : 26 , 27 . Yange i y@@ ese A@@ k@@ if ken kwaghaôndo u Mbashiada mba Yehova ga , kpa va gande or cii ve hingir Orshiada u Yehova ye . 11 : 8 - 13 , 24 - 26 ) Sha nahan yô , Paulu yange hii u ôron kwagh u han@@ mô ve sha ishember i “ sha jighjigh u nan ” la . Mpase 14 : 1 , 4 kaa ér : “ M shi m ver ashe , tsô nenge , Wan@@ iyôngo [ Yesu Kristu u i nder un la ] tile sha u@@ wo u Shi@@ on [ ka tartor u sha je la ] . Gba u ma ve hi@@ di ma ve hen sha mbamhen vev mba gbil@@ ini@@ gh la ma ve nenge kwagh u Tartor u Aôndo ua er sha ci u uumace jimin cii la . ( Mateu 22 : 37 - 39 ) Nahan yô , kwagh u vesen u a ne tsombor msaanyol yô , ka u yan ikyar vea Aôndo , gadia ka sea ya ikyar vea na sha ci u a doo se ishima yô , dooshima la a mgbegha se u soon ayol a ase kpaa . ( 1 Mbakorinte 14 : 40 ; Yakobu 3 : 17 ) Apostoli Paulu nger ér : “ Aluer ne@@ a y@@ aan kwagh , shin ne@@ a maan kwagh shin ne@@ a eren nyityô kwagh kpaa , eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . 14 : 4 ) I@@ wo ne cii ka i na . Ngeren u Iyoukura i Di@@ se@@ mba 15 , 19@@ 23 yange ôr kwagh sha kwagh u ib@@ aver i tom u ken B@@ ra@@ z@@ il la kaa ér : “ Ka sea nenge er tom u pasen kwagh yange u hii ker ken J@@ un 1 , shi ityakerada kpa se lu a mi hen shighe la ga nahan , se kav er Ter a haa iveren sha tom ne ngô@@ gh yô . ” Aluer tsombor wase nenge ér se mba civir Aôndo ka gbilin tsô shin aluer mba eren se akaa a aa na ve jighjigh wase una v@@ ôr je kpa se tile dông er Yobu nahan . Shighe u mbagenev ken tiônnongo u ken gar u Ch@@ att@@ an@@ oo@@ ga soo u lumun a m@@ gem ne ga la , T@@ erem pase wener un yô , un sue m@@ gem u nongo u Yehova u ve a mi ne . Fe@@ be@@ war@@ i 11 - 17 , 200@@ 8 Nahan yange mba gbe Adam man Ifa yô , a zua a ian i una ngohol icivir i ve naan Aôndo la . Nahan Aôndo bu@@ m ér una tim if@@ er@@ kwagh sha mngerem ma de@@ e@@ mee . Hen shighe la , “ ônov mba tartor ” lu eren tom kpoghuloo , hemban cii je yô , ken tar u Amerika , ape ijiir ve i shin it@@ ine i lu ken Kp@@ en@@ tar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken gar u New Y@@ or@@ k la . ( Mat . Aluer ka u Bibilo i henen ia ‘ sar se tsung ’ yô , saa se lu a iyol kôron tsaha . Ka dooshima yange a mgbegha nan ve nan lumun u lun sha ikyev i or@@ vesen u nan u fan kwagh la her ye . Heela tseegh ga , alaghga mbagenev — “ asaren a ve ayol a ve ” — yange na yô ior mba yange ve waan atindiakaa a Aôndo ikyo ga shin ve gban ah@@ ôn sha mba ve hemen tiônnongo la tsu@@ gh ve sha a@@ yom . Yakob lu anyom 9@@ 7 shighe u nôngo wa@@ v a ort@@ yom tugh zan zan sev s@@ ôôn aven ér a̱ ver un doo doo la . Mba ve lu a ishimaveren i va lun shin tar la ka vea eren tom u pasen kwagh ne shin vea lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe yô , ve lu suen mba i shigh ve mkurem sha jijingi la u kuren tom u geman ior hingir mbahenen , u i we ve sha ikyev la . Ka ican kpishi u eren ishima i Aôndo ken bo@@ tar u a mgb@@ ough a atsan ker yum ne . Se fatyô u nengen sha iv@@ or la . S@@ E MB@@ A ken ashighe a ican . U F@@ AN wer ú doo ior ishima la ka ú a inja nena ? • Inja i ‘ iyol kôron tsaha sha akaa cii ’ yô ér nyi ? Er u ôron Bibilo n@@ du@@ ur n@@ du@@ ur la i lu kwagh u hange hange nahan kpa , isharen yase i de luun di u ôron i̱ za aren sha i@@ aven i se ver ishima u aren sha mi la tsô ga ; se lu nen a isharen i mimi i henen kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav kpaa . Á ôr jighilii wener : “ Man Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Cii man shighe la yô , mbag@@ e@@ man@@ kwagh kpishi i lu a tsaase ve u geman kwagh ga . Ka sha ci u mtim u i tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la lu iji@@ r@@ ôron i Yehova sha ikyurior i Iserael jimin cii , lu k@@ we u Yuda tseegh ga . I@@ ti ne kuma sha ian@@ tom i Yehova la vough , gadia un ka Or@@ gb@@ an@@ akaa a sha man a shin tar cii , man mbatyomov kua uumace , shi k@@ ur mba@@ awashima nav cii . Sha nahan yô , nôngo kpoghuloo za mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la vea mbagenev umiliôn imôngo , sha iyange i T@@ om@@ at@@ aan , A@@ ip@@ or 3 , 20@@ 15 , sha shighe u iy@@ ange@@ mir@@ en la , hen Iyou i Tartor shin ijiir igen i a lu eren mkombo ne sha tar cii la . Or ka nana hii ú yô , ishima ka i vihi ú ker ú gba z@@ ôh@@ ôn tu@@ h@@ wan nan na ? Yange m za hen tiônnongo ugen sha ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go , ugen di m za sha b@@ ôô@@ s@@ u shin sha mat@@ o u cuku gayô sha ag@@ u@@ g@@ u , m kôr i@@ kpa i wan ak@@ ondo man i pasen kwagh Kanyi yange Yesu e̱r he ’ u@@ war u L@@ as@@ ar@@ u ? Se fa e̱r Yehova a “ ongo msen ” yô , nahan se fatyô u suur sha m@@ we u ka a wa iyol a kegh a kegh u ungwan mbamsen asev mba se er sha ishima na vough la . Yange tese kwagh u lu u vesen ken mcivir u mimi , man zan zan nyian kpa a lu kwagh u vesen her yô . Yesu Lu “ Or u F@@ an Tom ” Nahan kpa , mbahenen mba hen Li@@ se@@ t@@ era mbara va ape Paulu lu la va kase her gb@@ ir gb@@ ir . 3 : 11 - 14 . Umbur wer : “ I@@ mo i legh legh ngi b@@ undu ishima i nyoon , kpa kwaghôron u sha i@@ pi@@ la yô , k@@ enden a iy@@ ugh sha . ” Hii nan ve se fe ser se nyôr ken ayange a masejime ne yem ica tsung - n@@ u ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u jijingi mgbegha apostoli Peteru nger washika na u sha uhar la , tiônnongo u Kristu lu van@@ den wan ishima a m@@ te@@ v u sha ican kpishi , kpa mayange tiônnongo nd@@ ôh@@ ôr ga shi kwagh ne yange un u seer vesen ga . 26 : 3 - 8 ) Nahan kpa , shighe u ikyurior i Iserael yange ia venda Yehova shi ia yem u civir mba@@ aôndo mba mimi ga la , Yehova a kera kura i shi a ver i doo doo ga , nahan ikyurior la i hingir u yan ican kpishi . Aluer or u se civir Yehova imôngo hi@@ im , kpa nan zamber a mo nahan , me de nan kwaghbo u nan , er Aôndo nahan kpa ? ’ — Pasalmi 8@@ 6 : 5 . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Sha shighe u mo vea C@@ rai@@ g se hii u henen Bibilo la nahan , se lu nôngon u p@@ aven bo@@ ki . Kanyi i lu ikyav sh@@ on@@ o ? * Kp@@ ishi ken kasev mban mba gbe yan ican ku@@ su@@ su@@ s@@ u a u bu@@ ghun zwa shio tsô , ve fa kwagh u vea er ga . Iyange igen yô , or@@ hemen y@@ un@@ iv@@ es@@ iti la kaa a mo ér , iky@@ aren yam kera ngi doon ga , nahan me fatyô u been makeranta sha ak@@ aren am a tse , a yange m er tsembelee la ga . Kwagh u apostoli ne yange nenge a mi shi ungwa la pase awashima u Aôndo u tsôron la kpishi je , nahan iwanger i ken jijingi ta kua ishimataver i sha shighe vough sha ci u Mbakristu mba mimi cii . — Mpase 1 : 1 , 9 , 10 . ( 1 Timoteu 2 : 9 , m@@ gem u Bibilo i i yer ér The New Eng@@ lish Bible la ) Ka nahan ve i̱ er ken takerada u Mpase ér “ ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u a dedoo a engem ashe ” tile sha ityough ki aeren a perapera a ior mba Aôndo a nenge ér mba u@@ icighan@@ mbaiorov la ye . ․ ․ Er lu pasen kwagh zenden hen ningir la yô , a nenge a or@@ van@@ nya la ken ica kpuaa ta ashe lu kenger un . Kpa alaghga tsô ivur ne ngi ôron kwagh ugen kposo shinii ? Aluer se kav akaa agen ne cii yô , alaghga mnenge wase sha kwagh u or@@ ya la er la una gema . Yesu umbur mba dondon un kwagh u ior mba sha ayange a Noa la . ( Y@@ ak . 1 : 17 ) Ka nyi ia wase se u seer lun a iwuese sha “ mkaanem ma Aôndo ” ? Nahan kpa , ken uwer u Se@@ te@@ mba , 200@@ 9 la , tsombor ne tsua u eren kwagh ugen kposo , ve tsua ér vea za pase kwagh hen ape i gbe ica fi@@ ini@@ in yô , kasua môm . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo tese ér Tartor u Aôndo u sha la hii u hemen ken inyom i 1914 la . “ Aluer se soo u zuan . . . a ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a i nger ken Bibilo yô , In@@ tan@@ et hemba k@@ an gbenda u injaa u eren kwagh ne . 14@@ 7 : 4 ) Ka wea nenge er Yehova a he@@ e imba icivir man iengem ng@@ i@@ la iyol nahan , i lu u pe wuese iti na i hemban la ga he ? Yange i z@@ enda Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti , or u nengen mk@@ er la er a̱ yem , kpa shighe lu a kuma u mbagenev vea yem ga . P@@ ase ini@@ aav mbi yange ior karen a ishima naan Aôndo iyua la . Kwagh Gba Se a Aôndo ? Nenge er yange a lu un ken ishima la sha wono ! U ma se hendan a hendan a tahav vev yô , se mba a iwuese i mimi sha mbatamen asev mba ve lu eren tom kpoghuloo ne ! Shighe u se we iky@@ ondo je kpa , ashighe kpishi ka se soo ser or a su@@ r se ishima , hemban cii je yô , shighe u se lu ken mbamlu mba taver yô . ( Aerenakaa 1 : 8 ) U@@ haregh mba yange gba u vea pase kwagh her cii lu “ sha ikyev i Or@@ bo , ” Satan . ( b ) Ka m@@ seer u nyi nahan u hen wer una lu tar sha won cii man hen ningir w@@ ou@@ we@@ e ? ( Y@@ ak . 4 : 10 ) I@@ civir i Aôndo a ne uumace la ka nyi ? 16 : 6 , 7 — Hii nan ve icighan jijingi yange Paulu vea ak@@ ar a na u pasen kwagh ken haregh u A@@ shia man B@@ it@@ in@@ ia ? Mbamaren vea taver ônov vev ishima u lamen a ve gbar gbar nena , man kanyi gbenda nahan mbamaren mba ken Kristu ve yar tom a mi u wasen ônov vev sha gbar nee ? I@@ gbenda iti@@ ar i ia wase se yô ka u ( 1 ) Ge@@ man ashe ase kera fese shighe u se nenge a foto u iji@@ mba@@ gh j@@ in@@ ge yô . 7 : 1 , 2 ) Er se fe ser aluer se er ma isholibo i vesen er idya nahan , shin se wua or je kpaa yô , Yehova una fatyô u den se kwaghbo u se er la yô , kwagh la na se ishim@@ as@@ ur@@ un . Wan wase u môm môm la due ya , za lu sha tse@@ ene@@ ke na . Shi se kera lu a mbamaren mba beenyol mba se nenge sha a ve ga , shi ve undu se a dyako kpuaa kpaa . ( Mbaromanu 10 : 14 ) Paulu ôr kwagh u Iserael wener : “ Ka ve cii man ve ver ato sha Loho u Dedoo la ga . ” Kwagh u se hen ken 2 Timoteu 2 : 19 la taver jighjigh u se ne Yehova la nena ? Mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo man iniongo i pati@@ i i ken ityar i ken Y@@ uro@@ pa kpishi mba nengen Mbashiada mba Yehova ér ka ‘ an@@ nongo u bo ’ di er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa i nengen ve nahan . U hen wer , hii nan ve wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a ne se kwaghyan u injaa u ken jijingi sha shighe v@@ ough@@ l@@ o ? ( Anzaakaa 27 : 3 ) Aluer se soo ser se yina ishima ga shi se v@@ ôr kpaa ga yô , se de nen u zenden a ior mba ve lu a mhen u kpe@@ egh , mba ka ve zer keren ibo hen mbagenev shi pu@@ un mbagenev la . Shighe u zu@@ lum u ng@@ ôm una kpe yô , ishimaverenkeghen i ken Bibilo la wase un kpishi shi na un msaanyol kpaa . • M@@ sen wasen se u wan ishima a akaa a karen jighjigh wase nena ? Yange fa je ér shighe u Aôndo a ver u eren akaa ne la l@@ ù a kuma ga . U tesen ikyav yô , mzough u i yer ér , Wor@@ l@@ d@@ wat@@ ch In@@ st@@ itu@@ te la kaa ér : “ Ity@@ av mbi yange i nôngo ken derianyom u sha 20 la hemba wu@@ an ior ng@@ een a ityav mbi yange í nôngo hii ken derianyom u hiihii la zan zan inyom i 18@@ 9@@ 9 la ica je . ” Yange se pase kwagh hen gar u G@@ al@@ way l@@ ah@@ adi utar tseegh ! Shin er zayol u sha kwagh u iny@@ ar ken tar u Ar@@ g@@ ent@@ ina a lu kwagh@@ myer ga nahan kpa , tar ne na ib@@ aver i m@@ seer u hemban cii u Mbashiada iorov 1@@ 2@@ 6@@ ,@@ 7@@ 0@@ 9 ken inyom i i̱ kar ne . Se hen ieren ne hen mbatomov mba Aôndo mba tsuaa mbara . Shighe kar yô , gbenda u a tese mbaapostoli la , kua tahav mbu icighan jijingi mbu mbu sen sha a ve la , wase ve u eren tom u vesen u pasen kwagh , u ve hii u eren ken inyom i 33 la . He ’ zum la Kristu una gema Tartor la una wa Aôndo na man Ter na sha ikyev , una gema iyol na kpa una wa sha ikyev i “ Un u A gem akaa cii A wa sha ik@@ ev Na la , sha er Aôndo Una ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii yô . ” ( a ) Yange i bee a a@@ kper@@ an a tan a wanakiriki la nena ? Ka i taver ve u kenger or sha zwa man kaven kwagh u nan lu ôron la . An@@ ar ne lu i@@ wa@@ v@@ aren i ainge ga , nahan kpa wase un kpishi . Satan ka or@@ cu@@ gh u n@@ umb@@ en a mi ga , á tile ken ijime i tse@@ mbe u in@@ umbe ngu duen a u@@ tor mba tar ne man mbah@@ e@@ men gbenda sha akaa sha tse@@ mbe ne sha u ve er an@@ umbe yô . 4 . Shighe u ortamen nan lu wasen or u nan undu ikyum@@ u@@ ile i Aôndo ér nana hide yô , ortamen la nana fatyô u ôron kwagh t@@ eren mbahenen mba Yesu mba yange ve venda ityesen na igen , nahan ve undu un la . ( Yoh . Er tesen ken M@@ akeranta u Iyange Me@@ men yô , mayange a nenge ér or ka nana kpe yô , kwagh u nan bee je ve ga . 7 : 9 . W@@ ea soo u seer fan kwagh u iy@@ ôn yô , ôr Awa@@ ke ! Mba@@ jighjigh kpishi mba Paulu ter kwagh ve la yange ve lu ken mbamlu mba ve lu kwagh@@ môm a mba asev yô . Aluer ka eren we ican u dondon a@@ aven a ú ser ú ver u ôron Bibilo la yô , á doo u pinen iyol you wer : ‘ Ity@@ akerada i ôron , shin u̱ kenger tele@@ v@@ ishen ngu b@@ enden a mo ḿ kera ngu fan@@ tyô u ôron Mkaanem ma Yehova gaa ? ’ Lu nyi i er anmgbian ugen u kera lu p@@ al@@ egh@@ aa a tar ga laa ? Mba kôron se tan inya , kpa i wua se ga . ” — 2 Kor . Yehova una tôô ér un er kwagh u a lu shami ga yô , un er — isholibo jim — luun er ka u una hungur a tom u ú er shi ú lu eren un ayange ayange her la yô . Sha mimi yô , amba@@ akaa a nan ah@@ enge a van la fa ng@@ an ga , kpa akav ne a̱ seer shi@@ ishi kwagh ne ke ’ asema ase taveraa nahan ér : Ity@@ endezwa i iv@@ es@@ egh ka kwagh u kiriki ga . Aluer se de akaa cii se yem koson ‘ akaa a injaa shin tar ’ ne yô , nenge imba ishima ia nyian se sha wono ! De se nenge er Bibilo i pase ityôkyaa i i ne ve Yesu yange kpe la , man er ku na la u lu se a iwasen yô . Cii man shighe ne yô , yange “ mhôônom kôr ” Yesu a ikpelaior i i va hen na yô . Yesu pine mpin u injaa ne ér : “ Kpa shighe u Wan u or Una va la yô , Una zua a jighjigh u nan ne sha won kpa ? ” Gba u se cii se waan ishima a mbamtaver man l@@ an@@ shima u ashighe a se lu ker ne . Bibilo ôr se akaa a mbacivir Aôndo mbagenev yange ve ôr sha u tesen ér ve suur sha a na yô . Ka i taver uumace mba ve lu vough ga ne kpishi u wan ishima , kpa se fatyô u lun mba wan ishima . Kwaghôron u Mar@@ k@@ us : M been makeranta u G@@ ile@@ adi , m hi@@ di ken uwer u Di@@ se@@ mba 19@@ 6@@ 4 la yô , i yila se ér se za er tom shin Betel . Aluer se mba a ishima i gbar gbar yô se zua a akaa a dedoo nena ? Er Mor@@ de@@ ka@@ i hingir u gb@@ ir@@ en sha Tor A@@ ha@@ su@@ er@@ u yô , a ‘ ker kwagh u dedoo sha ci u ior nav , ôron kwagh a tsombor na cii bem bem . ’ — Ese@@ ter 10 : 3 . Nahan kpa , Yehova lumun a ityôkyaa i Yon@@ a lu a mi la ga , hide tindi un ér a za pase ior i N@@ ini@@ ve kwagh . ( Gen . 1 : 27 ; 2 : 18 ) Nahan kpa , tar u uumace ne jimin cii ngu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo hegen , shi ma shighe môm kpa , tar cii ngu a fatyô ú er kwagh ken mzough ga . Yehova ungwa zamber na ne . Zum u i kôr un tor hiihii la , nenge iyol na ér ‘ un ngu kp@@ egh@@ ee . ’ • Se tese ser Yehova ngu kpôô kpôô hen a vese nena ? ( Mateu 24 : 45 ) Aluer se mba nan shighe wase man inyaregh y@@ ase@@ gh sha u suen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne yô , se mba zungwen mbagenev mhôônom . Se tese ser , mimi je se mba ior mba ‘ Yehova a lu tesen ve ’ nena ? 11 : 10 , 13 - 16 — Lu nyi “ gar ” Aberaham lu ke@@ gh@@ en@@ ee ? Er Aôndo lu lamen a Yobu ken ura u hi@@ ar la , a kaa ér : “ Ka an nan we mhen ime sha akaaôron a sha mfe ga laa ? “ Wan@@ iyôngo . . . Una hemen ve , Una za a ve hen a@@ mbor a mngerem ma um@@ am . ” — M@@ P@@ A . Nahan kpa , i̱ tese ér Aôndo na un tom u injaa ken m@@ tem@@ tor na u sha la . A@@ eren a am nga zough sha atindiakaa a Bibilo a m tesen mbagenev sha gbashima la hanma shighe kpa ? — Rom . Pro@@ feti u lu ken ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi ne fa er mtim la lu m@@ tsaha u vough u Aôndo va a mi sha Mbaiserael sha ci u igbenda ve i bo la yô . Mba a tahav sha uumace nena ? Gba u dooshima u Aôndo una mgbegha se u civir un sha ci u nyi ? Kpa aluer an@@ ye u kiriki u nan lu vea mbamaren mba nan@@ ev nana̱ er ma kwaghbo u vesen man nana̱ gema ishima ga nahan a̱ dugh nan ken tiônnongo kera di ye ? Yô , de se nôngo sha fatyô wase cii se civir Yehova a ishima i môm . Er ma zamber a Aôndo ér a de un asorabo na yô , gema lu mbatamen man upristi mba tamen za pase ve asorabo na ye . Shighe u a nôngo ityav mb@@ in a bee yô , ior hanma ijiir cii vea nenge ityav ér ka kwaghbo u vihin tsung . Pro@@ feti la una lu di or@@ yiman u Aôndo a shigh un mkurem er Mose nahan tsô ga , kpa una lu Mesiya , ka “ Kristu , ic@@ u@@ wan u Aôndo , ” u Yehova a shigh un mkurem je la . ​ ​ —⁠ Luka 23 : 35 ; Heb . Yesu l@@ ù tan iwanger i i dugh he ’ Yehova yô , kpa mkaanem nam gema doo mbahemenev mba Mbayuda ishima ga , ve mba “ icivir i ior hemba doon ve a icivir i Aôndo ” la . Anmgbian u kwase ne yange nôngo kwagh kpoghuloo hen kwagh u angev mbu ky@@ ans@@ a fa , sha er una wa ishima a mzeyol na la yô . ‘ Z@@ ende sha , ember uma . ’ Aluer mbamzeyol ta sha we man ka u inja er u doo Yehova ishima ga yô , ú er nena ? ( Mal@@ aki 3 : 6 ) Hegen kpa sar Aôndo u nd@@ eren ior shin ku sha u ve za hemen u lun gb@@ ang gb@@ ang shi lun saan saan kpaa . ( Marku 6 : 31 ) Alaghga lu ikyua a K@@ ap@@ er@@ nah@@ um je yange ve nyôr t@@ so ve per Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia ve yem he ’ ijiir i hu@@ an k@@ wen@@ g ye . Maa m er msen hen Yehova tsung mer a wasem , shighe u i tôô usu la . ” Nahan cii kpa , doo u se de ser ieren i dang i or u hen tsombor wase , u i dugh nan ken tiônnongo kera la i̱ pav se a Yehova ga . Ga@@ yô , u kiriki la haa kwaghyan inya . Shin er mbamkombo asev ve kpilighyol er ng@@ u@@ la ga nahan kpa , ka Bibilo i̱ í lu takerada u se cii se har sha ú la ka i ôr ker ye . Hii sha ayange a ngise la je , i kende a Yesu i yem a na sha shi i seer nan un agee man tahav mbu vesen . U tesen ikyav yô , alaghga nom nan hembe soon u teman hen ya ving ôron takerada shighe u nan dugh gbilin yô . Ve kaa ér : “ Kwagh u vesen u mbayev mban vaa iyol ér mbamaren vev lu eren u doon ve ga yô , ér ‘ Mba keghen ato a vese ga . ’ ” Kpa m venda a na iny@@ igh i môm mer , ‘ E@@ i ! ’ Gba u una doo se ishima sha ci u nyi ? Nahan cii kpa , Yehova er ishima na , gadia apostoli Paulu pase se er Yehova nenge F@@ ar@@ a@@ o yô , wener : “ Ka sha ci u kwagh ne je M ver u u lu uma ye , ka sha u Me tese agee a A@@ m ken a we man shi i̱ yôô iti Y@@ am sha won cii kpaa . ” — Mbaromanu 9 : 17 . ( Mateu 17 : 25 ) Ashighe agen yô , a doo se kpishi u pasen kwagh u Bibilo i er je yô , a gba u se kôr iyol tsaha ve se fatyô u nan or u se lu henen kwagh a nan la ian i wan zwa sha kwagh u i lu henen la ye . Iyange i A K@@ era T@@ sule K@@ w@@ ange Na u I@@ l Ga La , 1 /@@ ⁠ 1 ( 2 Mbakorinte 9 : 15 ) I@@ y@@ ua shon ka nyi ? Ka sea civir Aôndo a ishima yase i môm yô , i saan se iyol , shi i doo Yehova kpishi u veren se ken tom wase u pasen kwagh la . — Ôr Pasalmi 6@@ 2 : 12 . Yange saan mo iyol kpishi er m hide m va kohol tsombor wam yô ! Kpa ken kwagh@@ hi@@ r u Mbag@@ rika yô , Di@@ ke gema lu iti i in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u iji@@ r@@ ôron i mimi . ( b ) Er Mose nahan , ka nyi se kpa se fatyô u eren@@ e ? Kwagh ne tese ér yange i ver Tartor u he ne ken inyom i 1914 , ica i gba ga je maa ityav hemba Satan shi i z@@ enda un Sha i gb@@ ihi shin tar . ( Yohane 1 : 18 ) Ikyav i Yesu iyol na la i tese e̱r Aôndo a henen kwagh shi a eren a mbagenev kpaa la , gadia Yesu bee mlu u Ter na tôô ave sha . Ka kwagh ve tseegh , nahan gba u se ker u fan ga . Kpa jighilii yô , se fatyô u torough a shighe u a shi her ne ga zan zan iyange i Yehova ia kar van . Nahan kpa , aluer se mba eren Aôndo tom yô , iyange la ia bee je se fa ga . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . ( Mbaheberu 4 : 15 ) Ka kwagh u nan ishima sur@@ un kpishi u fan er ke ’ tar u he ’ u Aôndo u perapera la yô , u@@ tor man upristi mba lun a dooshima man mhôônom vea lu hemen ior yô ! ▪ “ Ka hanma shighe ú de m@@ ny@@ a@@ ma , we or@@ uh@@ we , man ka hanma shighe man ú nder ken m@@ ny@@ am ou@@ we ? ” — Anz . Ior i N@@ ini@@ ve yange i lumun tsaha u Yehova , shi ve gema ishima kpaa . Gba hange hange u mbatamen vea lumun ér mbagenev ve va ikyua a ve sha ci u nyi ? 3 : 2 , 3 ) Kwagh ne hemba ng@@ un hange hange cii shighe u mbatamen ve tem sha u nengen sha akaa a tiônnongo yô . ( Mateu 10 : 12 , 13 ) Ish@@ u@@ ghun i Mbaheberu man ishember i i lu kwagh môm vea ishember i ken Bibilo i ken zwa Grika la cii tese kwagh môm tsô ér ‘ I@@ ̱ kpe ne iyol . ’ ( Yon@@ a 1 : 1 - 3 ) Nahan cii kpa , or môm kpa nan ngu ke ’ atô u u@@ profeti mba mimi mban shin apostoli Peteru u á k@@ à@@ à ér nan ngu i@@ mba@@ or i hiden ijime la ga . nahan ve kpa ve dondo ve u kaan a mba ve tem sha tar la ér “ V@@ a ! ” Sha ajiir kpishi nyian ior ka ve tsa sha won i hemba ayange a ior mba ken anyom deri a karen ne ts@@ aan sha won la . Kwagh ugen yô , ka sea ungwa ib@@ aver i tom i anmgbianev asev ve lu eren ken ityar igen nahan ishima ka i taver se ga he ? Er nan ve i doo u se za hemen u gbidyen kwar sha mfe u Aôndo a fe se laa ? Gadia ve hen imôngo a ishima i môm , ve zua zwa sha u hendan a We . ” — Ps . I saan or u U tsough nan la iyol , W@@ er , nana̱ kporom . ’ Gadia dooshima ve bee fese er “ i@@ been@@ egh ki pe@@ pe@@ gh yô , man er av@@ ure a ka a n@@ do@@ or kera fese yô . ” I@@ ca i gbe ga yô , i kaa ér se yem ken gar u La@@ w@@ n@@ side , ken kpen@@ tar u New J@@ er@@ se@@ y ; se mba m@@ ough@@ on he@@ ela yô , se yem ken gar u Ch@@ es@@ ter , ken kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia ; shi se va mase yemen ken gar u A@@ t@@ l@@ an@@ tic C@@ ity , ken kpen@@ tar u New J@@ er@@ se@@ y . Gadia TER hemba cii , A kuma iwuese kpishi je , A hemba ci@@ er iyol a mba@@ aôndo mbagenev cii . ” — Pasalmi 9@@ 6 : 3 , 4 . Kpa aluer u taver ishima u ker iwasen yô , u palegh kwaghbo u seer vihin mlu wou la nahan u zua a m@@ pe@@ ver u imoshima i wang i ve a mi la . — Ps . Mba tesen erdoo nena , man i tese ikyav i erdoo ken ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange ne nena ? M@@ A@@ X , * wan ugen ken tar u C@@ am@@ er@@ o@@ on za due makeranta , hide i@@ oo va nyôr hen ya na . ( b ) U se wu@@ h@@ an iyol sha inja i ‘ ior mba ve kaa er ve mba cian Aôndo ’ la wa nyi akaa k@@ ere ? • Ka aeren ahar a nyi i te iwanger sha mi ken Yesaia 60 : 17 , 21 ? ( Ôr Ne@@ hem@@ ia 13 : 10 . ) ( Anzaakaa 14 : 15 ) Nahan a gba u se er te@@ gh@@ elee . Er Paulu gbe ngeren kwagh hen mba ve lu Mbakristu a na imôngo yô , a kure ac@@ in a tan na sha kwaghwan ne , ér : “ Akaa ne er ve , lu akav a tesen man i nger a sha u a̱ lu ityesen , se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne yô . Kape an@@ zughul a tar ne man inyaregh ki keren taveraa kua mkpeyol kpaa ve ye se shighe te@@ gh te@@ gh shi ve pan@@ den se agee kure kure je la . A So@@ o É@@ r i K@@ pe Se Iyol , 1 / 1 Sha iyange igen ai@@ k@@ ighe nahan , ve kaa a mo ér ve nenge m kera saan ga , shi ve pin@@ em kwagh u a lu zan mo iyol yô . ( Luka 18 : 15 , 16 ) Sha shighe ugen la , ior z@@ ôh@@ ô a mba@@ y@@ ev@@ nomso mbagenev mba ve ôr kwagh sha u tesen ér ve na Yesu jighjigh yô . I yila or u ken jijingi ne ken Pasalmi 9@@ 1 : 3 ér “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on . ” • Mba ve lu sô@@ ôr ayol a ve la vea wa iyol i va tagher ishigh a mbamtaver mba ken ivese nena ? 3 : 5 , 27 . K@@ av Jighjigh u Nan u Mose La , 4 / 15 U ngu wer ka sha ci u ve na nagh ku ip@@ aa kura ga , gadia ve kpaa i yima ve a yima . M@@ lu ve vea Aôndo ngu a hemba taver shi a hemba lun k@@ ang@@ en@@ aa kpaa . Or u nan eren tom sha tôndo kpaa , nan he@@ e injar i nan ngohol la ken i@@ kpa i pe@@ ven . ” Kwase u Ke@@ ith fe wener or@@ van@@ nya ve ne ka Orshiada u Yehova yô , maa a gba wan Mbashiada kwagh iyol sha ishima vihin je kaan ér ka ve er kwagh a mbayev sha inja i@@ wa . Se er nan ve se fa aluer se asange asange se mba civir Aôndo a ishima i môm yôô ? Zum u anmgbianev asev ve lu yan ican yô , se fatyô u sur@@ un ve ishima shi suen ve sha iyol man ken jijingi shi taver ve ishima kpaa . ( Anz . ( 1 Mbakorinte 7 : 33 , 34 ) Kwagh ka a er i vihi yô , noov man kasev mba ve we ayol a ve ikyo tseegh ga la je kpa , ka hanma shighe kwagh a gbe ve sha ishim@@ any@@ ian i ikyar ve ga shin ka hanma shighe ve wuese kwagh u ikyar ve nan er ga . ( Anz . 10 : 19 ; 11 : 12 ) Nenge ase er Yesu yange tese kwaghfan kua mkav sha u lun ving yô . Z@@ ua a M@@ kor ken “ I@@ jiir i Y@@ eren ” Lu shighe u iyange man uwer va hii u tan sha tar la i kure tom u gban akaa a nan iwanger sha iyange la ye . ( Gen . Akaa a Aôndo a gbe a sha kwa@@ v@@ aôndo la nga kor shighe vough vough nena ? Sha nahan yô , alaghga ú soo u ôron takerada u Ru@@ tu kua shi takerada u 1 Samuel 1 : 1 – 2 : 21 man 1 Samuel 25 : 2 - 42 la . Ka ib@@ um@@ un i nyi se lu a mi ser hemen u Kristu la ua kôr cio u been a ityav mbi nôngon cii kera ? Elisha yange lu uwegh ke ’ ivande i eren zum u a kpe kera je kpaa la nena ? Yange anmgbianev mba ken T@@ i@@ ônnongo u An@@ c@@ ó@@ n — u a lu môm ken atôônanongo a 5@@ 44 a a lu ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or la — ve tese dooshima ve ken igbar . Ruamabera u i gem un a taver ga ne , wasem m hemba fan kwagh u Yehova . Ka mea ôron un yô , i lum er Yehova ngu ter@@ em u a ka@@ mber mo uwegh iyol , a lu ôron mo akaa a k@@ undun iyol nahan . ” M er tom ne hen gar u K@@ en@@ ne@@ t@@ t , ken kpen@@ tar u M@@ is@@ s@@ our@@ i , ape ikpelaior i tor@@ on asema kase se wa atô ken inyom i 19@@ 50 la , nahan ka ker ken inyom i 19@@ 55 yô , i lôh@@ ôm shin Betel ken uwer u sha utar . Mba di a or@@ ky@@ ôn tseegh tsô . ” Kpa P@@ ine@@ ha@@ shi lu cian Yehova , lu ior ga . Kpa se fatyô u lun a vangertiôr ser , ken hemen yô , mba Yehova a doo ve ishima cii una nenge sha a ve shi jijingi na una lu sha a ve kpaa . — 2 K@@ ron . Een , de se wa nen ke ’ ishima ser ‘ se mba amba@@ aior a a hiden a hide ijime sha u za timin la ga ’ ! S@@ aa se l@@ ôô kwagh u dedoo keng ve se sun@@ da kwagh u dedoo ye un vihi tu tsung nena ? Mar@@ c@@ el@@ o er shiada ér mlu na vea Aôndo ka u mimi . 12 : 34 - 37 Ka nyi kwagh m hembe lamen sha mi hanma shighe ? U M@@ aan Dooshima u Se Lu a M@@ i sha Mimi Mba Se Hen La Nahan u er nena ? ” 6 : 7 ) Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi lumun akaa a mimi a nongo u he ne lu pasen la . Tor u fan kwagh , Solomon yange nger ér : “ Or@@ ny@@ ar . . . ka nan lu a ah@@ ur@@ aior kpishi . ” • “ M fa kwagh u igbenda kposo kposo i ior ve yaven ayol a ve yô , man m na jighjigh mer ter@@ em fa igbenda ne cuku ga . Yehova K@@ o@@ so Ior N@@ av Ngeren la môm môm shi na mlumun sha mpin ne . Man ka í lu inja er kape kwagh a lu la yô . Sha ci u imba ieren ne ia doo mbagenev ga shin ia na vea kera ver ishima sha msen u i lu eren la ga , kua mba@@ van@@ nya mba ve ne jighjigh a vese ga mbara kpaa . T@@ ime sha kwagh u yange er sha derianyom u hiihii , shi a lu zan hemen sha ayange ase ne yô . Or@@ vesen ugen yange tese H@@ ar@@ al@@ d ijiir i nan@@ den ik@@ yom i ior , maa kaa a na ér , “ Aluer u s@@ ende@@ gh wer u lu Orkristu keng keng yô , ken atô u ayange 14 a kôr ú a gb@@ ihi hen ijiir la , u za kohol Yehova wou la . ” Ken ivur 8 la , Paulu seer ér : “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . ” Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u erdoo man dooshima ? Ka i lu ve inja er , kwagh u or nan tsough u eren cii aluer ka u hiin or iy@@ ongo ga di tsô yô ka u bo ga nahan . W@@ a nen ak@@ ô@@ v shin angahar , ka mk@@ oho@@ l@@ yol u sha i@@ vangeli i bem je la . Sha nahan yô , a de u gbidyen ch@@ ess sha ci u makeranta na . — Mateu 6 : 33 . ( Pasalmi 34 : 8 ) Sha hiihii la yô , kwagh u kwagh a gba nan shami yô , a lu “ at@@ u@@ mba ” — ka atesen a Bibilo a hiihii je la . ( Mateu 21 : 43 ) Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba i ye iky@@ ur i he a ve la ve lu ikyurior i Iserael u ken jijingi la ye . G@@ um@@ or , shin hanma or u nan tsough u hingir kp@@ an u Yehova cii , ka i doo Satan a nan ga . Sha ayange a Bibilo la je kpa , amba a il@@ yo@@ ho a kpilighyol ne yange a za ih@@ yen kpishi , sha ashighe agen je yô yange u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov ve nyôr her atô imôngo cii i ungwa iky@@ enge na ye . Mor@@ de@@ ka@@ i yange ôr kwagh ter awashima u Aôndo lu a mi ér Ese@@ ter a zua a icivir i tor la . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve er nena sha akaa a í wa ve iyol laa , man kwagh ngu nena ny@@ ian@@ a ? Nenge ase kwagh u Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu nger ne , ér : “ Mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev ken tar u ainge ne yô , wa ve kwagh wer , ve̱ de gen@@ gese ayol a ve ga , ve de veren ishima sha inyaregh ki i fe kwagh sha m@@ in ken hemen ga la ze , kpa ve̱ ver ishima sha Aôndo u A ne se akaa cii wuee sha u se̱ er kwagh a mi yô . Kpa i wa mbatomov mba Aôndo kwagh ér ve ‘ wa am@@ ise . . . i tim ve ker dông ’ sha er vea fatyô u kaven “ i@@ gb@@ anger man ini@@ e@@ mbe man m@@ t@@ av man m@@ ze u dooshima u Kristu u a gande u fan la a lu yô . ” — Ef . Ver Ishima Sha I@@ t@@ yom I Aôndo I Kp@@ ilighyol La Or@@ tom u pasen kwagh hanma shighe ne nôngo ér una zua a or u tele@@ f@@ on ne a lu u nan la keng , nahan á za a mi hen mbatomov mba ve ne ayol a ve ve̱ eren tom hen af@@ ishi a nengen sha tom kwaghpasen ken tar shon la , mba za bu@@ ghun un yô ve nenge a n@@ amba u tele@@ f@@ on u Ch@@ ar@@ les sha mi maa ve yila un . “ I@@ kp@@ ela i mba@@ shiada ” la lu di mba nengen g@@ es@@ a , mba yange ve za sha u za nengen er or@@ an@@ umb@@ egh shin ma k@@ we u mba@@ an@@ umb@@ ev u ve hembe soon kwagh u u la , ua hemba g@@ es@@ a la tsô ga . Se soo ser “ Aôndo u mimi ” la a tese se sha ci u nyi ? K@@ per@@ nan pe@@ pe se mba hi@@ di se mba za nengen a or@@ vesen u d@@ as@@ enda la yô , ishima vihi un kpishi er ungwa ér ny@@ en i yange se tom yô . Kwagh ne kua u kôron “ per@@ utya , ” u ú lu “ perapera ” la dông , sha er se kura ishima yase i sha injakwagh la yô . Inja na yô , ior mba ve keghen ato a u@@ kwagh@@ hi@@ r mban yô , ka ve hii u pinen mbampin sha akaa a a lu a mimi ga la , shi ve vihi shighe ve sha u keren mbam@@ lumun . Apostoli Yohane pase kwagh u vesen ugen u ve lu keghen yô . Sha kpôô yô , alaghga mbagenev vea nzughul a tahav vev nahan vea kera kuma u se ungwa imo ve ga . Bibilo kaa ér : “ Aôndo ban a perapera ga . 13 : 21 , 22 ) Yehova Aôndo hemen ior nav due a ve ken Igipiti , shi hemen ve ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo sha usu u lun er ity@@ ô@@ gh nahan man i@@ been@@ egh ki lun er ity@@ ô@@ gh nahan la . Anmgbianev fa S@@ ef@@ anu a inja i dedoo , nahan ve tsua un ér a lu môm ken ior mba i lumun ve ér ve nengen sha tom u karen kwaghyan ayange ayange la . • Ka sha igbenda i nyi nahan mbatamen vea tese ér Kristu ka Or@@ hemen ve ? P@@ ande ishim@@ avi@@ h@@ in you sha u wan ishima shi hiden a iyol you ijime kpaa . Nahan ishima yange i za un iyol kpishi sha er ku na ua va a il@@ y@@ ahan sha iti i Ter na yô , gadia lu u una kpe er ka if@@ er@@ or nahan . Tsô er lu ‘ eren msen [ ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e ] yô , i@@ us@@ a na gema hingir er ka ab@@ er@@ awambe nahan , gba n@@ ôn@@ don inya . ’ ( a ) Aôndo ngise “ t@@ enger akuraior cii ” nena , man “ akaa@@ injaa ” yange va nena ? Wan@@ kwase u lun ican ican la yange lumun u hi@@ an a Solomon ga . Ve za ta sha tse@@ mbe ugen u i man@@ de sha iky@@ on yô . • A@@ eren a wang jim kanyi , man er nan ve i gbe hange hange u se lu a á ? Apostoli Peteru pase ve inja i kwagh u sember eren la , man er hii ve lu kwagh u injaa kpishi yô . Or@@ ngeren Anzaakaa wa se kwagh nahan ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Yange Yesu a ôr kwagh sha mkaanem ma taver ga ma ior mba ve lu sha kwa@@ ri@@ kaa ga je kpa vea kav yô 3 : 23 ) Nahan kpa , shighe u se lu pasen kwagh yô , alaghga se zua a ior kpishi mba ve kav inja i mkaanem mara ga yô . K@@ wa har cii Aberaham kaa ér “ t@@ una , u We nahan Ú er injakwagh ne . ” A@@ tesen a Bibilo aa fatyô u wasen or wan ago@@ yol u zan sha gbenda u uma u hemban doon cii la . Or@@ fan@@ takerada u@@ gen@@ egh ôr kwagh u naagh ku bem la nahan ér : “ Sha mimi yô , shighe ne yange a lu shighe u msaanyol u mzough imôngo a Aôndo u Iky@@ uryan , u yange Á sen a va hingir Or@@ van@@ nya u Iserael he ’ kwaghyan u sha naagh ku shon la , shin er Un iyol na yange vande lun Or@@ ya u nengen sha ave ke@@ ke nahan kpaa . ” ( Yohane 15 : 12 , 13 ; 1 Peteru 1 : 22 ) Ikyav i tesen yô , nenge T@@ ab@@ it@@ a , kwase Kristu u dedoo u sha derianyom u hiihii la . ( Pasalmi 8@@ 6 : 5 ) Mayange una hu@@ le mba ve gem ishima , ve hiden hen a na mbara ér ve yem kera ga . Yange i wua Jo@@ han@@ n@@ es H@@ ar@@ ms ken pur@@ usu u N@@ az@@ i sha ci u jighjigh na u nan Aluer mbacivir Aôndo nyian mba dondon aeren a ior i tar ne sha imba gbenda ne yô , vea lu eren kwagh sha ib@@ ume . Alaghga orgen nana kaa ér , “ E@@ i , mo m ngu a kwaghaôndo wam , ” shin “ Mo m soo u ungwan ga , ” sha ci u nan hen ér ka gbenda u hemban taver ga u nana d@@ an kwaghôron wou je la . Ka mnenge u nyi ú lu a mi sha kwagh u ku@@ ugh ? Ikyav i tesen yô , yange i yila Noa ér “ or@@ perapera , ” shi i kaa ér un “ lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga , ken ik@@ ov na cii , ” sha ci u “ kwagh u Aôndo kaa un la cii , a er sha mi je . ” Shighe u m lu anyom 19 la , ng@@ ôm u tamen saa ku , nahan m za hemen u lun vea ter@@ em . ‛ Su@@ ur sha Yehova , eren akaa a dedoo ’ De keren u ôron ior kwagh u ma ivur Bibilo i er la , shin ngeren i m@@ ape za ôron ga , kpa bugh Bibilo you ôr ker jighilii . Shi taver mbagenev kpa asema ve bugh U@@ b@@ ib@@ ilo vev . Mba@@ apostoli mba@@ jighjigh mba 11 mbara yange ve ‘ taver ishima ve lu a Yesu ken am@@ een a i lu me@@ en un la cii . ’ Aluer ka dooshima a mgbegha se yô , kwagh la wasen se u wan ishima nena ? Ken sule la , ort@@ yom u hemban ato , u i va hingir u yilan un ér Satan Diabolo la , mee Ifa , kwase u hiihii la sha u a hemba veren ishima sha asaren a na , nahan a per tindi u Yehova wa sha ity@@ am@@ egh ki kon ugen la . Shighe u ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura ta sha a@@ you ne yô , i̱ í maa sha vande la gba ga kpa i̱ í maa sha wa@@ ar@@ a@@ wa la yô gba . — Mat . Tese Mb@@ agen u L@@ un a Dooshima sha Ikyav You Ka an nana tsua kwagh u a er@@ ee ? Kristu Ka A@@ ge@@ e a Aôndo , 6 / 15 Doo u m@@ yen u mbakur@@ an mba ken tiônnongo la una na se venda kwagh u ve we se ken Ruamabera la ga sha ci u nyi ? Ve yô , lu I@@ l@@ se Un@@ ter@@ d@@ ö@@ r@@ f@@ er man El@@ fri@@ e@@ de L@@ ö@@ h@@ r . 1 : 31 ) Satan maa va hemba ato , shi hii shighe la je , ka uumace as@@ ande kpuaa tseegh ve er ishima i Aôndo shin tar ye . Nahan kpa , ior mba Yehova mba a kwagh u a hembe un yô , mba a “ agee a hemban la . ” ( 2 Kor . Nahan Yehova kaa ken ivur i sha 15 la ér : “ I@@ ng@@ in ka iti Y@@ am gbem sha won je ne , ka sha i je á umbur Mo sha ikyo@@ v ikyo@@ v ye . ” ( Anzaakaa 12 : 18 ) Er se vande nengen ken ngeren u ken ijime la nahan , kwagh ne ka a va a zayol hen atô u kwase vea nom u nan . Er nenge a ik@@ yom i ter na shin a@@ kwa@@ ti sha iyange i i lu iin un la nahan kpa , lu un er ka mimi ga nahan . Ieren i kwase lun a noov imôngo hen shighe môm la yange i lumun i ken tar u Mbag@@ rika man Mbar@@ o@@ ma sha shighe u mbaapostoli la ga . Bibilo shi pase se akaa agen a se er shighe u se tagher a zayol u vesen er any@@ ighe shin iti vihin i or vihi se nahan yô . Nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 9 , peeji 17 - 22 . Er agumaior kpishi a soo u va eren nom shin kwase nahan kpa , atô@@ akyaa a dedoo nga a i doo u vea tsu@@ e a t@@ ume ken ivese ga@@ egh ga yô . Ka ian i nyi ishimawan i Yehova la i ve a mini ? Hegen yô , bugh ase Mpase ityough 21 , ape ish@@ ember@@ kwaghôron ne shi i̱ dugh ke ’ Bibilo la . 6@@ 6 : 22 , 23 . Se va sha mpin u vesen u a lu sha kwagh ne hegen ve , a kaa ér : Er nan ve “ Or@@ ji@@ righ u tar cii ” yange gb@@ ihi uumace ken mlu u vihin tsung u a iv a mbamzeyol yum nee ? Ka mbampin mba nyi ve du@@ gh@@ u ? Nahan cii kpa ka va kom ke ’ inyom i 18@@ 5@@ 4 la yô , i za dugh mba@@ an@@ ar mba kiriki shin inya ve lu t@@ ú@@ m@@ ù@@ ù@@ n nahan , i m@@ à@@ à ve sha iny@@ at@@ y@@ u@@ u , i dugh ve he ’ at@@ se a gar u U@@ r u ke ’ Bab@@ ilon u tsuaa , he ’ ijiir i i yer nyian ér I@@ ra@@ q la . Heela tseegh ga , mbak@@ ov u or ka ve kighir nan tsung ér nana nyôr nongo a ve vea er asema a ve , nahan mba ve vende la ashighe kpishi ka i kaa ve akaa shin i he@@ e ve a he@@ e je kpaa . — 1 Peteru 4 : 4 . ( Luka 21 : 19 ) Cii man se zua a uma u tsôron yô saa se wa ishima . Mbam@@ pase mba Yehova yange kôr or@@ pasalmi iyol , un u yange nger kwagh nahan la , ér : “ M er fe@@ fa , m ngô@@ ôr ga , sha u kuran atindi a O@@ u . Aluer mbamaren tsaha ônov vev u nan mbatomov mba Aôndo a tsough la icivir yô , a doo kpen kpen ! PE@@ E@@ J@@ I 6 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 6 , 10@@ 4 Jigh@@ ilii yô , m zua a ishimataver i zan hemen a mcivir u Yehova . ” ( 1 Utor 3 : 9 ) Aluer se soo ser se fa kwagh u a lu u perapera man u ifer ken tar u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i mgb@@ ough ker ne yô , gba u se lu a “ ishima i fan kwagh . ” Ve tôô akaa ne ve zua imôngo vea ufoto mba t@@ enger ga , mba tser u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” mba ve lu a saa ishe ga la . D@@ ugh m - ongo u ungwan imo na kera yô , gba u se er sha kwagh u se ongo la kpaa . Kpa , gema sar nan kpishi u wasen mbagenev a iyol@@ t@@ angen shio . Kpa hide sha vegher ugen yô , Yesu Kristu ti yange tese a tese kwagh u Tindi u V@@ esen la tseegh tsô ga , kpa shi yange tese ikyav i hemban doon cii sha u dondon tindi shon kpaa . KA W@@ E@@ A ôron Bibilo man wea za ase@@ gh sha iti i Iserael la nahan , kanyi ka i va u ken ishima ? Ikyav i tesen yô , Mbakristu mba kor tindi u Bibilo i we ér ve̱ ny@@ agh awambe la , shi mba eren t@@ wer u ak@@ ombo ga . Ka O@@ b@@ a@@ dia u lu profeti la ga . Kwagh u yange na ve Aôndo hii doon mbagenev kpishi ishima yô lu iwanger i ve zua a mi sha akaa a i ter sha heen kua mimi mbagenev la . • M@@ gem u sha iengem la kure nena ? Akaa agen ahar a m@@ ze@@ iky@@ ura a har sha mi yô , ka gbenda u u eren kwagh a shighe wou kua agee a ou la , man kwagh u ú kar a ishima ú er shin ú er ga la . Bibilo kaa ér dooshima “ luun a ishimaverenkeghen sha akaa cii . ” C@@ ôô@@ ci la er ad@@ ua je kar a kar shighe u ma ve er ad@@ ua shon la , kpa mba yemen cii yô , anmgbianev hii M - umbur u eren . Shi yange ve hen ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu ve fa kwagh u icighan jijingi , u a lu tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo yar tom a mi sha shighe u i@@ gbe@@ tar shi za hemen u yaren tom a mi la . I@@ l@@ yo@@ ho i Aôndo a ne i nger la cii í pase kwagh u sha man tar kpuaa tseegh . I@@ ca gba ga tsô , ini@@ un@@ kwase la pase iyol na ér ka un “ wan u Be@@ tu@@ el wan u M@@ il@@ ka , u a mar a N@@ ah@@ or [ anmgbian u Aberaham ] yô . ” M umbur shighe u dedoo u m lu vea anmgbianev mba ng@@ ôm man ônov vev ne ; se z@@ aan sua shi se eren t@@ ato man an@@ umbe , shi se gb@@ aan iky@@ on imôngo . • v@@ aren a tom u Aôndo a ne ve la ( Or@@ pa . Se er nan ve ieren yase ia zua sha msen u se lu s@@ ônon ser i er ishima i Aôndo shin tar laa ? ( b ) A nder ve a nyi i@@ yo@@ loo ? Er a ne ishima na sha a vese yô , ka a tese er a lu a mkav sha mbamlu asev doo doo , man a fe akaa a s@@ aren se man ishimaveren keghen yase kpaa yô . M kure a@@ yem am vough , m saa a jighjigh u nan . M@@ ase shin ts@@ ar u m@@ hembe u perapera u i ver@@ em , u Ter Una nam sha iyange la yô , man ka mo tseegh ga kpa ka mba m - ande Na a doo ve la cii . ” A ver nomso mba ve vi@@ e yô , sha u ve nenge sha a@@ you a koson akaa ker a ken tempel la man sha u@@ iyua mba a va er ken hemen la kpaa . 6 , 7 . ( a ) Ka an@@ zughul a nyi a lu sha kwagh u or u Aôndo a lu laa ? U L@@ un W@@ ang sha ci u M@@ civir u Mimi Yesu yange hingir or@@ tesen Mkaanem ma Aôndo u zan g@@ wa kpishi . 200@@ 5 S@@ ER@@ V@@ I@@ C@@ E Y@@ E@@ A@@ R R@@ E@@ P@@ OR@@ T O@@ F J@@ E@@ HO@@ V@@ A@@ H@@ ’@@ S W@@ I@@ T@@ N@@ ES@@ SE@@ S W@@ OR@@ L@@ D@@ W@@ I@@ D@@ E Er M@@ sen sha Jighjigh Kwagh u a hembe lun kwagh u injaa yô , ka m@@ doo u Yehova a doom ishima la , kpa ashighe agen kwagh ne ka a hungur mo . Shi m zende sha ajiir kpishi shi ior naan mo icivir sha ci u tom u m eren la . Gba u or@@ hemen la kpa una umbur tom na , una kar a ho@@ gh@@ om sha kwaghhenen la ga , kpa una v@@ ingir mkaanem ma iwuese ma anmgbianev mba ken tiônnongo ve lu ôron la . ( Mpase 7 : 9 – 17 ; 5 : 9 , 10 ; 14 : 1 – 5 ) Nahan kpa , ve lu a fa kwagh u zege@@ ikpelaior ne i wanger ve ga . Ka ikyuryan i ken Bibilo i nyi i bugh mbagenev gbenda u hemen vea Kristu ? Nenge ase kwagh u or@@ tesen ugen u á tse ken tom tic@@ aa yange nger ken takerada ugen sha kwagh ne la , ér : “ U fan ityesen la ka kwagh u fan a@@ yom shin igbenda i tesen kwagh shin lun a mba@@ awashima gayô aeren a tesen kwagh a mi keng ga . . . . ( D@@ an . 8 : 17 , 19 ; Luka 21 : 10 , 11 ) Bibilo shi ta se icin ér an@@ za a ior kpa aa gema kpishi ken shighe u mk@@ ur@@ tar ne . ( 1 Peteru 3 : 8 ) Ô@@ ron nan kwagh u mbayev mba nan sha ashighe ashighe , hemban je yô sha akaa a doon a ve eren la . ( Yohane 13 : 35 ) U umbur akaa ne la una fatyô u wasen se u zuan a iember i nan a na or kwagh la . Pro@@ feti Daniel yange pase ikyav i m@@ ny@@ am ma kpilighyol ma ze@@ ge e@@ ev mbu sha m@@ lu@@ ashe u orumace la . Mayange ga cii . — Ôr Aerenakaa 20 : 22 , 23 . T@@ so@@ mbor u R@@ id@@ ge@@ way ngu va kohol se hen gar u T@@ ur@@ in yô , se za kôr ha@@ ya hen zege@@ you ugen se lu her imôngo . Ka mea eren msen nahan m umbur anmgbianev av mba se civir Yehova imôngo , mba ve lu yan ican sha ci u a@@ ah@@ e la kpa ? U zenden ken iwanger i jijingi shi dondon gb@@ end@@ atesen u jijingi u Aôndo shi nengen er se zenden la una wase se u palegh kwagh u bo , geman “ eren kwagh u dedoo . ” Ve yô lu Ga@@ di man N@@ at@@ an . * V@@ é nger ú v@@ é bee ken inyom i 10@@ 40 C.S.@@ W . , sha shighe u mkur u m@@ tem@@ tor u Davidi u anyom 40 la . Takerada ne hemba ôron kwagh u Davidi man iky@@ ar@@ yan na a Yehova . Kwagh ne vi@@ him p@@ ev . A seer kaan wener “ aluer ka u se kav Aôndo sha ma gbenda yô , . . . saa erdoo Na una gba a zua sha ifer i í lu zan hemen ne , man saa aluer A hemba agee cii ga tseegh ve kwagh a fatyô u lun nahan ye . ” A@@ Ô@@ N@@ D@@ O fa mlu u uumace ve lu ker la . Kanyi nahan yange ma u kaa a anmgbian u kwase ne wer doo una er hen shighe la nahana ? • Kanyi ngi i due ken ieren i dedoo i Orkristu laa ? Kpa er u lu keghen shighe la yô , er nan u hen Bibilo hegen sha er u seer jighjigh u nan wou ga ? Ish@@ ember i ‘ lu nen sar sar ’ la i tese ér alaghga ka se lu sar sar a mbagenev ashighe agen ga , nahan a gba u se seer lun sar sar a mbagenev . Kanyi a fatyô u ôron sha kwagh u Pasalmi 9@@ 1 la man uityendezwa mba ve lu k@@ er@@ egh laa ? Yehova soo ér se yar tom a mfe wase man mhen u eren kwagh sha inja la se nôngo a mbamzeyol mba se tagher a mi la . Ken kwagh@@ ngeren u hiihii la , se nenge sha ajiir atar ke ’ atô u ajiir any@@ iin a Bibilo i tsengaôron kwagh u “ U@@ sha u he man tar u he kpaa ” la . Kpa kwagh er u doon yô , Mbakristu mba ken E@@ fese mbara za hemen u lun ikp@@ an i jijingi u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne ga . A nenge wener doo u una tsaase agumaior er Timoteu man Tit@@ u nahan , shi una wa ve ago@@ yol sha er vea hingir mba fan tom yô . ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Kanyi ia wase se ve se hemba am@@ een shi se wa ishima a tôv@@ ac@@ an sha er se tese ser se na Aôndo jighjigh sha mimi - n@@ i ? ( Aerenakaa 20 : 28 ; Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Shi Yehova ka a na ve kwaghfan man mfe kua mkav kpaa . 1 : 6 ) Mbagenev tagher a mbamtaver kpishi shi i ny@@ ume ve akaa a a lu sha ci ve yô . ( Yakobu 4 : 10 ) Ka an je nana soo ér Aôndo a kende a nan sha ga ? Yesu yange wa Mbakristu mba tsuaa , mba ken tiônnongo u S@@ ar@@ dis@@ u la kwagh ér : “ T@@ aver akaa a a shi her a a s@@ ôôn u kpen la . . . . umbur akaa a u ngohol shi u ongo a la , k@@ usu a , gema ishima . Yesu tsengaôron wener , “ ub@@ omb@@ au@@ angev ” vea lu . Or@@ fan@@ takerada ugen u i yer un ér W@@ il@@ liam R@@ am@@ say yô , kaa ér Luka ka “ or u a hembe timen sha akaa a tse vough vough yô . ” Shi mba ve lu a mhen u Satan la vea fatyô u nan se hiin u nengen ser se gba Aôndo kwagh ga , er Eli@@ f@@ as@@ a u ban a jighjigh u nan la kpa yange nenge nahan . Kpa er ve hemba Aôndo ato yô , ican i yan maa hii . ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) U eren nahan la ne uuma vev mba lu gu@@ da tsung je , shi mba ne ior mb@@ à ve kase ve la u zuan a mtsera kpaa . ( 1 Pet . 5 : 8 ) Er iny@@ am@@ ky@@ ume i ij@@ en i ker i nahan , ngu me@@ en ikyum@@ u@@ ile sha u una kôr ma iyôngo i̱ i̱ v@@ ôr shin i̱ due zu@@ er yô . ( Ôr 2 Mbat@@ esalonika 3 : 1 - 5 . ) Ieren la ngi hanma ijiir cii . Nahan kpa , yange i na mba ve nenge ér “ gba u a umbur ku u Yesu a wain u i we kwa sha mi la ” wain shon . ( 1 Mbakorinte 1 : 10 ) Nenge imba er kwagh la yange una lu iky@@ aren i taver kpishi hen Mbakristu mba tsuaa mbara — kpa hemban cii je yô hen A@@ tô@@ at@@ yev a a lu ken atô u Mbayuda la sha wono ! Ôr Mpase 3 : 14 . ( 1 Yohane 2 : 15 , 16 ) Mba Aôndo a doo ve ishima yô ve kôr kwaghbo ihyom . Or@@ gen u eren tom shin ty@@ ô@@ gh ki wa@@ ya u gbidyen za rumun , K@@ ar@@ ina maa pase un ityôkyaa i i hii ve un gb@@ i@@ di wa@@ ya yô . Nahan er Yesu kpa i gbe un a gba yô , yange pase sha mimi nahan wener : “ Ter he@@ mb@@ am . ” — Yohane 14 : 28 . Aluer ú soo wer ú seer fan ajiir agen a í t@@ ér ken Samuel u Hi@@ ihii la yô , nenge ken takerada ú í yer ér “ See the Go@@ od L@@ and ” la , sha peeji 18 – 19 . Se wuese iwasen i mba fan t@@ wer ve wasen se la kpishi kua ij@@ ough@@ ave ve la kpaa . Se fa er se fatyô u lun vough a angev shio hegen ga yô . ( b ) Se hii nan ve se fa ser icivir i Davidi yange na Saulu la yange lu i sha ishima i m@@ ô@@ mô ? “ Or@@ fan@@ atindi la hii tom vea iji@@ ir@@ tom i atindi@@ gh igen ica lu a gba ga , nahan lu a̱ lam a or sha kwagh u ji@@ righ ga . ” Mbagenev kpuaa di yô , gema er akaa a í lu umbur zan zan yô , man alaghga je yô , akaa ne bende a kwagh u ú eren ayange ayange la je kpaa . Alaghga yange shighe ng@@ ur karen yô , ah@@ endan man tôv@@ ac@@ an maa mough num a we . Sha kpôô yô , á kaa a mbahenen nav ér : “ [ Ne ] hen [ ner ] nana , Me fatyô u s@@ ônon T@@ erem man hegen je kpaa Una t@@ indi@@ m a ak@@ um a mbatyomov mba S@@ ha@@ av , á hemba pue kar uhar , gaa ? Or@@ kpen bende a ku@@ he a Elisha maa nder . — 2 Utor 13 : 20 , 21 . Aluer sha hiihii la taver we u eren nahan je kpa , tese or u u vese nan la dooshima kpishi shi wase nan nana de kera luun a ishim@@ any@@ ian ga . Ka kwagh u kwase ugen u se yila un ér I@@ r@@ ene lu er je la . M@@ S@@ EN NG@@ U H@@ A@@ NG@@ E H@@ A@@ NG@@ E ( E@@ ks . 15 : 1 - 4 ) I@@ wer kar kuma iti@@ ar ga tsô , Yehova ya iky@@ ur a Mbaiserael sha U@@ wo u S@@ en@@ ai shi tôndo zwa a ve ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan ikyuryan Y@@ am ikyo kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am . . . né lum . . . icighan@@ ikyurior ye . ” — E@@ ks . Gb@@ a@@ shima u gum@@ kwase u gban a@@ yem ugen lu a mi la una wase se se yina ishima ga nena ? Nahan kpa , m@@ te@@ v u tôvon ior a ican sha kwagh u kwaghaôndo hii ica gba , shi ngu zan hemen zan zan nyian . Kape i lu je ve Aôndo yange kaa wener una gema Yerusalem , gar@@ tamen u Yuda la , una “ hingir ati@@ h@@ i a al@@ ô@@ gh ” ne ! Or@@ gen ken upristi mba ve lu tamen a mo ken kwaghaôndo u Sh@@ into la je kpa kaa a mo ér : “ Aluer u soo u zan iky@@ ura heen yô , gba u u lamen sha akaa a a har sha kwaghfan u taregh tseegh . ( 1 Peteru 5 : 2 , 3 ) Mbak@@ ur@@ an ilev i Kristu sha mimi mba nôngon ér vea ya tor sha kwagh u jighjigh u nan u mbagenev ga . Inja na yô , i tôô hanma kwagh u i nger sha kwagh u uma u Yesu shin tar ne kua tom na u pasen kwagh la cii , i ôr ken ivur ne . 2 : 18 ) Tom u “ or@@ wasen , ” u kwase ka nan wasen nom u nan u nengen sha ityom i hen tsombor la ka tom u civirigh kpen kpen . Ng@@ un ka gbenda u eren kwagh u i doo u se cii se dondo ne ga he ? I@@ y@@ ua i eren i ve a msaanyol . M@@ lu u ice na lu nena ? Doo u se lu a vangertiôr ser Yehova ka Or@@ wasen se man “ Or@@ yiman wase , ” vough er Davidi kpa lu a vangertiôr nahan . Se lu nan mlumun sha mbampin mban ken ngeren mba uhar mban . Nahan yô , shin er yange tom la y@@ uh@@ wa kpishi man er mba@@ ah@@ end@@ anev lu nôngon sha ig@@ yo@@ s@@ ough a uwer gban shio sha u yangen mbahenen mba Yesu mba tsuaa mbara nahan kpaa , ve er kwagh u yange na ve zwa ér ve̱ er la ve kure . Ka an jim nan hembe kuman vough u wan tindi u ior cii vea lumun a mi shi una lu ve a inja laa , man ka sha ci u nyi ? ( Lev@@ iti@@ ku 15 : 31 ; 22 : 2 ) M@@ tsegh u ú tsegh iyol you la ka ic@@ egh@@ zwa i nyian shin kp@@ er tseegh ga shi ka kwagh u ú er sha ci u ior ga . Se@@ er fan zwa u u lu henen la . Yehova yange pase awashima na kure kure nena ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 5@@ 6 , 1@@ 33 ( Yoh . 5 : 15 - 18 ; 7 : 14 ) Yange wanger tempel kwa@@ har , z@@ enda mba ve lu vihin mcivir u Aôndo la . — Mat . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 14 : 11 ) Yehova yange ungwa msen u As@@ a nahan a wase un u hemban ityav mb@@ ira a iyol nyoon shio . Ve y@@ aan u@@ ic@@ ông@@ on@@ mba@@ ib@@ u@@ av shin ve yaven ve me@@ men kundu kundu sha u@@ ga@@ mbe mba sha any@@ ian@@ or ga . Er mfe u t@@ wer@@ sôron a lu seer a seer shi ior ve lu hemban tsan ku nahan kpa , mba@@ beenyol mba tagher ishigh a mbamzeyol vev kposo mba ve lu nôngon a mi yô . — Or@@ pasenkwagh 12 : 1 . H@@ ide hen ase sha shighe u Eliya yange hii zan hen A@@ hab@@ a za ôr un ér ura ua kera n@@ ôô ken Iserael ga la . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Inja na ér or u i lu eren nan batisema la nan kav i@@ aven i Ter wase u sha la man tahav nav . Bibilo kaa ér Yehova yange gbe or been yô , a “ mem ” sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la . Or@@ t@@ yom u va ôr Yosev loho ne la kaa ér : “ Ka Un Una yima non@@ go@@ ior Na sha asorabo a ve ye . ” Kpa , Lo@@ ti kaa wener : “ K@@ u , nahan ga , T@@ ER@@ E ! ” Sha mnenge u mba b@@ an@@ en a jighjigh yô , alaghga vea nenge ér aluer ve venda atindiakaa a Aôndo yô , a wase ve . ( 2 Timoteu 3 : 1 ; Mbaromanu 3 : 23 ) Nahan yô , nom man kwase mba ve eren kwagh imôngo , mba ishima i hembe lun ve u eren kwagh u Aôndo a lumun a mi la je kpa , ashighe agen ka ve tagher a mbamzeyol . Sha nahan yô , “ shighe u doon ” man “ iyange i myom kpaa ” la ngi a bee ga . ( Mpa . Yange ve suur sha a na . Í Tindi Mose Aluer se fatyô u eren Yehova tom er se soo la ga kpa , doo u se na jighjigh ser nyi ? N@@ gi@@ se Yehova kaa a ior nav ér ‘ shir@@ or a̱ doo ve ishima . ’ Kpa aluer se mba a akaa a eren ken mcivir na kpoghuloo yô , hii shighe u hegen ne zan zan shighe u iyange shon la , a lu inja er ngu hemban karen a yem a yem cii nahan . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . M@@ t@@ í@@ m u i time ke ’ Daniel ityough 11 la tese ér ah@@ endan a he ’ atô u “ tor u sha imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ” man “ tor u sha imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an ” la zu@@ lum u za kuren . N@@ ab@@ al yange “ wa ts@@ wam kpishi , aeren a na doo ga . ” Hii nan ve i doo u se fa “ aka@@ ac@@ imin ” nee ? Mbakristu mba jighjigh cii lu pasen loho u dedoo . ( Ekesodu 3 : 10 – 12 ) Yehova na Mose tahav mbu eren u@@ ivande mba vea tese ér mimi je Aôndo tindi un yô . ( Mateu 19 : 19 ) Tsô m goo@@ m m kar kera , ishima tsô erem er m c@@ in m hide ga . Wan u a sôn dyako na shi a za vihi i̱ dang dang la tile sha ityough ki mba ve undu tiônnongo la . Anmgbianev yange ve er msen ér vea lu a vangertiôr sha ci u nyi , man lu nyi i due k@@ ere ? U L@@ amen sha Akaa a ken Jijingi la Ve a Mbam@@ tsera Yehova shi una fatyô u eren tom a mba se civir un a ve imôngo la kpa u wasen se fan u eren akaa a se lu a mfe sha mi la tsembelee . Shighe u lu anyom 19 la , gum@@ kwase u do@@ on@@ ashe ugen u eren tom ijiir i môm vea na hen kô@@ mp@@ eni u ôôn akaa lôh@@ ô un ér vea “ n@@ umbe imôngo . ” KA N@@ Y@@ I Yehova a soo hen mba ve civir un@@ u@@ u ? I@@ ti i Yehova yange gba Yesaia ishima . Ka sea er nahan yô i saan se iyol , shin er kwagh u ka se fatyô u eren la a vese ga nahan kpaa . — G@@ al . Er ior i T@@ u@@ v@@ a@@ lu soo takerada u ôron yô , ityakerada yase samber wuee . Paulu kaa ér : “ De luun nen mb@@ ab@@ u@@ men ga , kpa kav nen er ishima i Ter i lu yô . ” Er nan ve se er nahana ? Pro@@ fes@@ ôr ugen u i yer un ér S@@ us@@ an R@@ ose - A@@ c@@ k@@ er@@ man , u a timen sha kwagh u igbenda i yangen any@@ ighe yô , nger ér u any@@ ighe a bee yô , a gba u “ gomoti una sôr akaa a hange hange sha gbenda u a eren kpen@@ ga la . ” ( Yohane 1 : 47 ) Ken masejime yô , N@@ at@@ an@@ ael u i yilan un kpaa ér Bar@@ to@@ l@@ om@@ e@@ u la hingir môm ken mbaapostoli mba Yesu mba 12 mbara . — Marku 3 : 16 – 19 . Umbur wer Yehova ngu nengen er u lu tesen ishimataver la vindi vindi . Yesu maa pine ér : “ Ka han@@ mô . . . nan [ lu ] u wan ndor a or u nan va ande sha mban@@ um@@ un@@ gbenda laa ? ” 46 : 1 . • Mbak@@ ur@@ an mba tesen tiônnongo dooshima sha igbenda kposo kposo nena ? ( Yes . 41 : 10 ) Se mba a kwagh u una fatyô u kuran se sha nyityô num u i te sha a vese cii yô . Umbur wer , ishima yange i vihi Yesu ker a mbahenen nav ga , shin er ashighe agen ve tese ér mba a “ mhen u Kristu ” ga nahan kpaa . Doo u se dondo ikyav i dedoo i jighjigh u De@@ me@@ ter@@ i@@ u la , kpa se dondo ikyav i bo i Di@@ o@@ tre@@ fe u yange lu or u m@@ s@@ ende la ga . Un vea kwase na yange ve hen Bibilo a tsombor ugen , lu ter man ngô man ônov mba kasev uhar , tsombor ne lu a zege@@ ya . Ma ve fe mbamgbe asev man mbam@@ yen man mba@@ awashima asev je he ? ( M@@ ar . 14 : 29 ) Lu@@ un er Peteru yange una suur sha Aôndo er or@@ pasalmi nahan yô , yange ma wa iyol sha am@@ een a lu u una va tagher a mi la . Hen Ishim@@ a@@ wan hen Yehova man Yesu Ka i m@@ en@@ a se ishima se gbaa eren akaa ne tsô , se fa henen sha a y@@ um@@ u@@ u ga . ( 2 Utor 18 : 13 ) Mb@@ ab@@ ab@@ ilon nan@@ de Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . Nahan ve ngohol un wan , ve kôr un ve yem a na ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a vesen a ken gar u A@@ us@@ ch@@ w@@ it@@ z , ape i wu@@ an mba@@ kwa@@ re@@ v la . Yehova nengen iniôngon i sé nôngon ser se wase ayol a ase la nena ? Aluer or u nan hingir u h@@ ôron tom la yange nan nôngo gb@@ ev sha imba gbenda ne yô , ortamen u nan ze or u h@@ ôron tom inya la nana pase nan ér Yehova ne or môm gb@@ ev mbu nôngon ga . Á lumun Bibilo i henen je ngô@@ ôr ga . ( a ) Satan nôngon u timin jighjigh u nan wase ainge nena ? Nahan yô , e̱r mbaapostoli mbara hen u lun ishima legh legh shi tesen i̱ yô , ve mase kaven e̱r i gbe u vea er sha mhen u Kristu ke ’ tom ve u kwaghpasen man kwagh@@ tesen la yô . J@@ ar@@ o@@ s@@ ł@@ a@@ w kaa ér : “ Anmgbianev ka vea u@@ ve ityough ken kpen@@ ga je vea kera wa ikyo sha mlu ve u ken jijingi la ga yô , m ôr ve kwagh u uma wam sha u tesen ve er i lu ib@@ u@@ me@@ kwagh u se za lun ken mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm a mbananjighjigh ga yô . A na ityôkyaa i hiihii ér mba ‘ ôron se mkaanem ma Aôndo . ’ * ( Mat . 24 : 30 , 42 , 44 ) Nahan yô , er i ôr ken injakwagh i wanakiriki u jighjigh la nahan , Yesu una ‘ va ’ sha shighe u zege@@ can la . ( Ôr Mbaheberu 5 : 7 , 11 - 14 . ) 15 , 16 . ( a ) Ka nyi Yesu yange wa mbahenen nav wang ér ve ere , man er nan ve lu hange hange u vea dondo kwaghwan na laa ? Hemen u Yesu la ngu ve a mtsera u injaa ken uuma asev shighe u se lumun ú la kpen kpen ! Een , se nenge ser Yehova ngu wan iyol u tan ij@@ ar , una yar tom a uwegh nagh ku y@@ an@@ egh ku@@ ̱ age@@ egh man ku ut@@ aha la . Shighe u Peteru kaa a Yesu ér a̱ de lumun ér kwagh a tser un ga la Yesu er nena ? Y@@ A@@ NG@@ E i erem batisema vea nom@@ om se hingir Mbashiada mba Yehova ken inyom i 19@@ 6@@ 8 la . Er nan ve i lu kwagh u taver u eren erdoo ? Yesu nengen kwagh u dedoo man u bo nena ? Sha mimi yô , alaghga shighe ugen a gba u se b@@ unde kwagh u se t@@ ende zwa u eren la sha ci u kwagh u hange hange ugen va due , u i gbe u se b@@ unde ga yô . ( 1 Mbakorinte 4 : 9 ) Ka kwagh u iember man u saan iyol u fan er i lu se tseegh se lu tan iv@@ or i mimi u Tartor ne ga nahan ! W@@ ea soo u fan er se kav kwagh u ul@@ ah@@ adi 70 la nyian yô , ôr takerada u P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy ! • U zan hemen ken mimi la wa nyi man nyi k@@ ere ? ▪ Gba K@@ pe@@ e u Se Lu U@@ icighan@@ mbaiorov ken M@@ lu W@@ ase Cii ( 2 Peteru 2 : 5 ) Ken ayange a masejime a tar ne kpa mbatomov mba Yehova mba pasen atindi a Aôndo a wang , shi mba pasen loho u dedoo kaan a ior ér vea fatyô u waren nyôron ken tar u he la . “ Ka We Ishima i Doo@@ m a We Y@@ um Y@@ e ” Be@@ a@@ u : “ M hemba ng@@ un kôôsôô a Yehova , er m lu ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or ne , sha ci u ka m na shighe wam cii , sha u eren ityom i ken jijingi . Shi a kaa ér : “ N@@ am ish@@ ô sha mbam@@ tsu@@ m mba ken myer . ” Mba@@ civir Yehova mba beenyol mbagenev mba a ityom i vesen shi ve wa ishima a tôv@@ ac@@ an sha ci u loho u dedoo ne . Sha mimi yô , uma u Aberaham cii yange tese ér a na jighjigh . Shighe u se va ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or ken inyom i 19@@ 6@@ 6 la , mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor lu ker kuma er 1@@ ,@@ 4@@ 00 nahan . Tartor la ua v@@ aan yô , bem una lu sha tar , shi uumace cii vea hide a hingir vough . Ka or nana tsua u nan@@ den ik@@ yom i or u nan u nan kpe la shin nan@@ den ga ye . De l@@ ahan imba or la ga , gadia kwaghwan u nan la una wase u ú za hemen u eren kwagh u dedoo sha ishigh ki Yehova . Shin u due kwaghpasen , maa or@@ ya ugen kaa a we ér , “ M ngu a shighe u lamen vea we hegen ga . ” U Ô@@ ron Takerada u Yeremia As@@ av - as@@ av , 4 / 1 Shighe u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim Yerusalem shi hembe tempel na ken inyom i 6@@ 0@@ 7 cii man shighe u Kristu la , nomso man kasev man mbayev kpishi yange ve kpe . ( Mbaromanu 1 : 24 - 28 ; 16 : 17 - 19 ) A nôngo nahan he@@ gh@@ em u̱ hông@@ or asema ase sha u nengen uta@@ sh@@ an mba tele@@ v@@ ishen kposo kposo a iyol@@ nyoon shio shin nengen akaabo ken kô@@ m@@ pu@@ ta kpaa . M soo mer kwagh môm tsô a y@@ ang@@ em u ungwan akaaôron a ken mkombo ga . ” ( a ) E@@ li yange er ieren i wan kwagh ikyo ga nena ? Anmgbian John Bar@@ r yange na kwaghôron u sha utar u kuren mkombo la . Kwaghôron na la pase injakwagh i iv@@ or i dedoo man i bo la . • Se palegh jijingi u ishima@@ y@@ in@@ an i Saulu yange tese la nena ? Ôr vande - eren u a tese ér aluer se mba eren sha akaa a se tesen la yô akaa a dedoo aa due ker la . Nahan ú hen wer ú za hemen u eren tom shon ayange ayange sha hanma inyom kpa ? Yange i na upristi mba sha ayange a Mal@@ aki la ibo sha ci u ve we igbenda i Yehova ikyo ga yô Nahan kpa , iyange igen yô gba u Yon@@ a una tsua zege@@ kwagh u una er yô . Ka iyua i nyi nahan Aôndo a ver ishima wener se naan mbag@@ en@@ eve ? Nahan er iyou la i vihi kpishi yô , a lu kwagh u m@@ te m@@ te u hiden sôron i ga ; á fatyô u sôron i ken iyange i môm ga . ( Yohane 4 : 24 ) Se er nan ve se fa ior mba ve lu civir Aôndo sha “ mimi ” ? Ka a soo u ôron mo hanma kwagh ! ” Pro@@ feti Yesaia kaa wener ityesen i Aôndo wa zua a bem jighilii . ( Mbagalatia 3 : 16 ) V@@ or shon u yange lu u akuraior aa zua a iveren sha ikyev i ú la f@@ í ì@@ r ônov mba Aberaham cii k@@ er@@ egh ga . Mba nyer sha ayange a profeti Mal@@ aki yô , Mbayuda shi hii u gban uwer sha akaa a ken jijingi , shi ve lu nan ini@@ av mbi doon Aôndo ishima ga la kpaa . M@@ ze@@ hemen wen ken mimi una wase ne shighe u ne vese ayol a en la nena ? Kwagh@@ fan u Aôndo kaha kposo a u uumace . Or@@ jir u wasen ior nana nengen nahan yô , ishima ia mgbegha nan u esen asorabo a or@@ kwar la sha , nahan yangen m@@ tsaha u ku@@ ugh , u i gbe u nana ya la . Anmgbian ne shi yange er kwagh ugen kpaa . ( Mat . 6 : 12 ; Luka 11 : 4 ) Ken anyom a karen ken ijime , a hemban er 60 nahan , magaz@@ in ne pase wang ér : “ Ka sea er isholibo sha u p@@ eren tindi u Aôndo yô , se mba un a inj@@ ô . . . . ( Yohane 7 : 41 , 42 ) Man kwaghôron u Aôndo u profeti u V@@ or la mase iv@@ in sha Wan na , Yesu Kristu . Kpa m hen kwagh a Mbashiada mba Yehova iwer ihi@@ ar tseegh , maa m na jighjigh mer kwagh u Bibilo i er la ka mimi . Se mba a vangertiôr ser i mgbegha ú ? Yange i va seer zuan a mkav sha kwagh u mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” mba i ôr kwagh ve ken Mpase 7 : 9 la , nahan mkav ne gema va a tom u he shi tese ér Mbakristu mba eren tom kpoghuloo mban vea zua a ior mba wan ve uwegh . Er nan ve Aôndo a ne ian ér kwagh a lu nahana ? Wan : Mo m kera ngu a ijende ga , ka zayol wam m lu ôron we ye ! Kpa On@@ es@@ im@@ u za nyer ken Roma yô , apostoli Paulu wase un hingir Orkristu . Nahan kpa ortamen la shin mbatamen mbara ve ôr ortamen u hemen la kwagh u a lu zan hemen la sha er aluer kwagh ugen ngu u a er kpa vea fa yô . Yange ve ôr a ôr sha zwa ér : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior ” tseegh tsô maa kwagh a bee je ga , kpa ve er sha kwaghôron ve la vough . — Aerenakaa 5 : 29 . 9 : 5 , 10 ; Aer . 24 : 15 . Mkaanem ma Yesu ôr a mbahemenev mba@@ adu@@ av mba sha ayange a na la ma a wase se u zuan a mkav sha kwagh ne . Ve n@@ de@@ lan ats@@ am , mbagenev rumun ; ve wuese TER , ve su@@ ghun Un ve kaan er : Gadia A doo , gadia erdoo Na sha Iserael ngu gbem sha won . ” — E@@ s@@ era 3 : 1 - 11 . Ity@@ ôkyaa i vesen i i doo u vea lu a iwuese sha iyua i Aôndo i iv@@ es@@ egh la yô , ka er iyua shon i ne ve ian i zuan k@@ ang@@ en@@ aa shi zenden vea Yehova la . ( 2 Timoteu 3 : 12 ) Er nan ve kwagh a lu nahana ? I zua a ishember i ken zwa T@@ iv i í yer ér “ Kristu ” la ken ishember i ken zwa Grika i K@@ h@@ ri@@ ·@@ sto@@ s@@ ʹ , i i lu kwagh môm a ishember i ken zwa Heberu i Ma@@ ·@@ shi@@ ʹ@@ ach ( Mesiya ) la . Se kpa se mba a ian i civirigh i yôôn iti i Yehova kua awashima na . K@@ uma sha shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough i ke ’ inyom i 32 S.@@ W . he ’ shighe ne , kpa “ shighe ” u Yesu lu di ke ’ hemen tsô . 5 : 1 , 2 ) Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ve ker anmgbianev mba vea na ve ityom ken tiônnongo yô , shi ka ve tese anmgbianev mban sha er vea kuma u kuran ikyum@@ u@@ ile i Aôndo yô . Kpa hegen yô , ka a tôô a@@ kpa shi wuese mo sha kwagh u m er he ’ ya yô ! ” Nahan gba u se za hemen u geman uma wase shi nôngon kpoghuloo ser se er kwagh u vough . Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba van ken mimi , kpa u ngu wer ka er i lu t@@ enger akuraior ve ve lu van ga . 15 : 34 — Mkaanem ma Yesu kaa ér , “ Aôndo Wam , Aôndo Wam , ka nyi U un@@ du@@ m@@ u ? ” S@@ E C@@ I@@ I se bee mbamaren asev sha igbenda kposo kposo . Nahan kpa , ka ior mba ken nongo u wanakiriki u ken injakwagh i Yesu la cica cii ve lu a tom u nan ior ityesen i ken jijingi la ga , di vough er ngise la kpa , lu Mbaiserael mba ve lu “ wanakiriki ” u Aôndo la cica cii lu a tom u tesen ior atindi a Aôndo ga nahan . W@@ ea soo u zuan a iwanger seer yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Y@@ oung People As@@ k . . . Apostoli Peteru nger wener : “ Anmgbianev ve̱ doo ne ishima , cian nen Aôndo . ” ( 1 Pet . Una hide a ve sha inja sha inja , vea lu uma . Yesu yange ma fatyô u kaan ér vea lu mbap@@ asen kwagh u Yehova , kpa mbahenen vande lun Mbashiada mba Yehova kera . Nahan gba u un kpa vea lu mba@@ shiada nav . Vea lu mba@@ shiada nav nena ? M@@ hendan u Satan a lu hendan kwagh sha ishima vihin cii kpa , a kende a mba i shigh ve mkurem , ve lu ken atô wase la sha sha shighe u Yehova a ver yô — kpa “ ayange a tsan ” a shin tar a kar kera ve . Kristu una lu a icivir gbem sha won sha ci u tom na u a er sha u k@@ enden a hem@@ en@@ tor u Aôndo sha la . ( b ) Ka mbampin mba nyi se time sha mini ? Mbashiada mba Yehova mbagenev er kwagh nahan sha er vea pase mba ve lamen zwa ugen loho u dedoo ne yô . Ka sea ungwa imo i mba i fe ve ga la nahan se er nena ? ( Mateu 14 : 14 ) Yesu ngu a tahav mbu ahumbe man zege@@ mnger je kpa una fatyô u tilen sha ishigh nagh ving yô . Ka sha ci u imba tamen kwagh ng@@ i@@ la nahan ve Aôndo a ne ican i yan ian ye , ka sha ci u se vihi un a vihi ishima ga . Shi Yohane kpa ôr ér u@@ du@@ g@@ wer mba i tindi ve ér ve za kôr Yesu la hide a@@ ve@@ ve , ve va kaa ér : “ Mayange or ngu a ôr kwagh er Or ne nahan ga . ” ​ —⁠ Luka 4 : 22 ; Mat . Hen T@@ so@@ mbor In@@ i@@ ôngon yase i eren a mbagenev kundu kundu sha hanma shighe man sha hanma ian cii , er Kristu kpa eren nahan la ia va se a mbam@@ tsera kpishi . 1 : 10 , 11 — Ô@@ no@@ v mba Yuda man ônov mba Iserael yange ve “ kohol im@@ ongo ” ken mzough shighe tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese gba ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la nena ? 9 : 36 ) Yange ior doo Yesu ishima shi zungwen ve mhôônom , er Ter na nahan . ​ — Ps . Or@@ pasalmi kaa ér : “ T@@ ER@@ E , . . . , We u U ver iengem You sha U@@ sha . . . . Se mba a ian i eren kwagh u se soo u eren yô , shi se mba a tahav sha mbamhen man aeren a ase kpaa . Nahan kpa , gba u Mbakristu cii vea lu ken mzough , vea zenden imôngo sha gbenda u ú ze ken uma la . Kwase ugen kaa ér , “ Yange taver mo kpishi u hiin Bibilo i ôron , nahan m hii u ungwan ic@@ er i Bibilo . Mbakristu mbagenev mba kwa@@ v sha ci u nyi ? ( Daniel 12 : 9 ) Er “ shighe ” la lu zu@@ lum u kuren yô , Yehova maa pase an@@ nongo u mbahenen Bibilo mba hiden a iyol ijime la mlumun u sha mpin ne . Ve kôr tindi u Yesu wa ér : “ Ge@@ ma nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen ” la ave ahar her . Doo u se dondo ikyav i Yesu Kristu a ver se la , nahan se kpa se ya ican sha er se kende a m@@ tem@@ tor u Yehova la sha yô . Bibilo kaa ér : “ Hanma or nana̱ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa nana̱ gema a̱ ngô@@ ôr a kwaghôron , nana̱ ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ” Sha gbaa ne yô , hide time sha kwagh u yange za hemen la . 11 : 18 , 19 ) W@@ ea lu or@@ maren yô , u ver shighe u tesen ônov ou kwagh u Ter wase u sha , u doon ishima la kpa ? Ka avur a ruamabera a nyi a tese ér Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar cii kohol hingir ‘ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh@@ a ’ ? Ne agumaior , shighe ngu van u jighjigh u nan u mbamaren enev una kera kura ne ga yô . J@@ on : M ôr ivur Bibilo la kpa m kav nahan ga , kpa ka mimi er u kaa nahan . Yange hanma or lu a ian i nyôron ken T@@ e@@ mbe u A@@ tô@@ at@@ yev la , kpa gema ity@@ e@@ mbe igen i ken tempel la yô , lu Mbayuda man atô@@ at@@ yev a a nyôr Mbayuda la tseegh i na ve ian i nyôron ker ye . U tesen ikyav yô , yange na m@@ ny@@ am ci@@ er Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , tor u Bab@@ ilon , a nenge a zege@@ u@@ ee , u lun a a@@ vegher kposo kposo . Er are@@ ki u ikyuryan lu icighan@@ kwagh nahan kpa , lu iky@@ agh ki ah@@ iri@@ v ki i yaren tom a mi ér ka kur@@ ayol ga . Mkaanem ma Yehova wa se kwagh ér se kar se “ fa akaa a a hembe lun a inja yô . ” Paulu tsa ken E@@ fese kuma iwer iti@@ ar , a “ lu ôron , [ shi ] tesen akaa a tartor u Aôndo sha agee ” ken shin@@ ago@@ ge u lu ker la . Aluer se mba suur sha kwaghfan wase ga , kpa se ‘ wa Ter igbenda yase sha ikyev ’ yô , se zua a averen kpishi hegen je kpaa . ( Ps . Mba ve lu er ka iv@@ or i bo la mba v@@ aan shi yan anyi nena ? Kpa shi erdoo kaha kposo a dooshima man ieren i mimi sha igbenda i vesen ig@@ enegh . De se time sha ikyav i dedoo i Gi@@ di@@ on la , sha er se fatyô u dondon i yô . Paulu yange kaa a Timoteu ér , “ icighan@@ ruamabera ” cii “ ngu a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa , sha u or u Aôndo nana̱ kuma nana̱ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo . ” ( Mbaromanu 12 : 21 ) Aluer se suur sha Yehova shi se bu@@ m ser mayange tar u a hemba se ga yô , kwaghbo u tar ne una hemba se ga . Mb@@ an@@ an@@ jighjigh mbara vea lu shin tar u u vihi cii nee ? Yange ongo er Yehova a yem ior nav yô , a kaa a Mbaiserael mbau@@ har mba ve za mk@@ er la ér : “ M fa TER na ne tar ne . ” Nahan kpa kwagh la yange un u eren Yehova tom sha gbashima ga . Paulu yange suur sha Yehova , s@@ ônon iwasen na hanma shighe . ( F@@ il . Hii nan ve naagh ku ip@@ aa ku Yehova a ne sha ci wase la ku lu kwagh u vesen u hemban cii u a tese ér se doo un ishima ? U dondon “ tindi u Kristu ” la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ve fa je ér vangertiôr u ve lu a mi la ka u mimi , u se cii se lu a mi la . Kpa ka ve tseegh vea zua a iveren i ikyuryan la ga . Kwagh yange tsu@@ le un a tsu@@ le taver . A kaa ér : “ M NG@@ U ER M L@@ U@@ U@@ N YÔ ; shi A kaa er : K@@ aa Mbaiserael nahan wer : Ka M NG@@ U , A t@@ indi@@ m her a ven ye . ” Ior mbagenev di ka ve wa ityough u henen makeranta sha u vea va lu a kwagh ave , kpa kwaghhenen la a gema a na ve gba ken imeen . U tesen ikyav yô , yange maa Davidi iyol u wuese m@@ tem@@ tor u Yehova . I@@ j@@ ough@@ ave I Ve a M@@ ze@@ hemen u ken Jijingi Kpa yange tile sha jighjigh hen Yehova her@@ egh , nahan Yehova lu a na , kwagh ne na yô , i va gema mba@@ kwa@@ re@@ v mba ken ga@@ adi cii i wa un sha ikyev . ​ —⁠ Gen . Mba su@@ ghun un mba been kera cii yô , ve kaa a na ér : “ Ior kpishi ka ve na ú inyaregh kpa ve tile ve lam a we ga . Yesu yange p@@ on aie u a lu ken imba ieren la sha u tesen mhôônom man dooshima u Aôndo . Ve soo ér m fa kwagh u Bibilo i tese la iyol yam . Kpa igbenda i se pasen kwagh nyian ne kaha a i ngise se pasen kwagh la . Mba keghen ér i ver “ mbatomov mba Aôndo wase ” ikyav sha at@@ su@@ l i bee . Sha kpôô yô , doo u Mbakristu vea ker ian tom sha ci u p@@ ir@@ in han@@ ge@@ shima ve ga shin sha u duen iti shi zuan a tahav shin teman tor sha mbagenev mayange ga . ( a ) Doo u se waan ishima shi se luun sar sar sha ci u nyi ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 6 ] ( Yesaia 2 : 4 ; Aerenakaa 21 : 25 ; 2 Mbakorinte 7 : 1 ) Yehova ngu a na ior nav iveren sha m@@ dondo u ve dondon Mkaanem nav shi ve ungwan imo i wanakiriki u jighjigh la . Se kange ishima ser se dondo igbenda na shi se de ser a hemen se kpaa . Ka Aôndo tseegh una fatyô u sur@@ un se ishima ken nyityô mlu u ican u se nyer ker cii ye . Pasalmi 1@@ 11 wuese Yehova sha ityom na i kpilighyol man aeren a na . Yange na Yehova jighjigh , a ungwa imo na , “ iy@@ ugh i tor kpaa , a kera cia ga , gadia a taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” — Ôr Mbaheberu 11 : 27 , 28 . I wa tindi ne ken inyom i 19@@ 7@@ 7 zan zan 19@@ 8@@ 7 . 20 : 2 , 3 ) Diabolo man mbatyomov nav vea kera lu a tahav mbu eren kwagh môm hen shighe la ga , er mbakp@@ enev nahan . Nahan mba vea lu uma shin tar la cii vea kera lu sha ikyev i hemen u Satan u bo la ga ; a lu Yesu , Tor u iengem la una lu hemen ve hen shighe la ye . Ka akaawan ahar a ken Ruamabera a nyi a tese er se tile a t@@ ara , er i lu nahan cii kpa kanyi kwagh se fe ? A@@ ti@@ ator N@@ ad@@ ab@@ i / Ba@@ a@@ sha / E@@ la Se wase u maan Iyou i Tartor hen ijiir ne , nahan doo se je zua ga . Or@@ pasalmi nger kwagh kaa wener : “ Ior O@@ u vea na nagh sha ayol a ve sha asema a dedoo je sha iyange i ik@@ um@@ utya You . ” Yange tsa ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v anyom nga kar imôngo yô , i dugh un i yem a na hen af@@ o agen . Hi@@ ihii yô , an@@ inyam ne he@@ e iyol inya ga , nahan ka i taver u kwagh a tser un ab@@ ur ab@@ ur . Nahan m hen num u nôngon ! ( Mateu 16 : 4 , 11 , 12 ; 1 Mbakorinte 5 : 6 – 8 ) Yesu lu or u vough , shi iyol na i inyam man awambe la lu a isholibo ga . Anzaakaa 18 : 1 kaa ér , “ or u nan dugh iyol i nan kposo yô , ” alaghga nana ya ican . Mba kohol imôngo vea Iserael u Aôndo , mb@@ á yan kwaghyan sha te@@ bu@@ l u ken jijingi shon môm shi mba eren tom vea ve , nan Aôndo iwuese ke ’ igbar , shi mba nan ini@@ aav mbi ke ’ jijingi mbi sha ishima na kpaa . — Mbaheberu 13 : 15 . I F@@ a Ikyav La Hanma iyange yô á tema ikyua a mo á ôron mo Bibilo . ( Mbaromanu 14 : 12 ) I ôr ken Bibilo ér “ hanma or nana va tôô ikyav mbi nan iyol i nan je . ” Er Yehova man Yesu , u a lu “ or u fan tom ” la ve lu a tahav sha akaa a shin tar yô , kwagh la doo se kpen kpen . Ka ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la tseegh Yehova a tsaase ior nav ga . Se eren a mbagenev er i tese ken Mateu 7 : 12 nahan nena ? Nahan cii kpa , iwanger i iyange ngi ne ka sa@@ ghen se iyol ( ka a̱ lu hen i̱ jighilii í dugh ga yô , i lu sha igbenda igen ) , shin aluer ma or nan ngu a̱ fatyô u pasen ityom i Aôndo vindi vindi sha gbaa ne ga je kpaa . Maa David va nyôr makeranta u tesen ior tom sule , sha u una fa igbenda i i sember duen a mi , i eren tom sule la , nahan una yem makeranta yô , i hu@@ an mo zan zan a kar za hiden tugh . Nahan ka i er nan ve mba ve ze u pasen kwagh her la ve zua a kwagh u nengen sha ayol a ve ? ( Luka 7 : 36 – 50 ) Sha shighe ugen di , N@@ ik@@ o@@ dem@@ u , Or@@ f@@ ar@@ ishi u lu or@@ vesen ken Mbaf@@ ar@@ ishi yô , va hen Yesu tugh . A hii nan je ve ngô una hungur wan na u man at@@ u@@ mba sha wono ? 5 : 8 ) Kpa , se mba eren nyi a shighe wase man agee a ase ? Z@@ a Hemen u C@@ i@@ vi@@ r a Ishima i T@@ aver ( Mbakolose 2 : 17 ) A@@ tindi la man tempel la lu er ka foto u tesen kwagh u vesen u una va ken hemen yô . F@@ ese je maa a kav ityôkyaa , a mciem iyol . A shi nan kpa , ityendezwa la yange i̱ hii ken inyom i 19@@ 43 C.S.@@ Y . Kwagh ne tese er ka sea tile sha atindiakaa a Bibilo dông ve , ieren yase la i mgbegha mbagenev ve soo u fan Yehova yô . Kpa sev mbu ng@@ ur aven yô , orgen u tile sha kpe@@ tar yô , ta iky@@ enge kaa a ve ér ve haa u@@ kp@@ er vev ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku ts@@ oo@@ gh . Ka sha ci u nyi mbayev man mbag@@ anden mba ve lu Mbakristu cii vea ta i@@ ha@@ gh a dyako ve i̱ ken jijingi laa ? Aluer ka u̱ se za iky@@ ura sha gbaa la yô , gba u se lu a ishima i doon Yehova tseegh ga kpa shi se kura ishima yase shon kpaa . Sha ashighe la nahan , ka i lu ican kpishi u suur sha Yehova , kpa ka hange hange u suur sha a na . Gba u ve kpaa vea hen Mkaanem ma Aôndo vighe vighe je . Davidi nger ér : “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo ; kwa@@ v@@ aôndo kpaa ngu tesen tom u ave Na . Yange ve gba ken imeen sha ci u ve undu jighjigh ve u nan shi ve hungur a Yehova , man ikyo i a wa sha a ve doo doo la shi hungur ve er igbenda na i lu jighilii yô . Kwagh u sha uhar yô , Eliya hen ér un ngu tswen . Kape profeti Mose kpa yange taver un u zan ityom i Yehova tindi un ér a̱ za due a Mbaiserael ken kp@@ an ken Igipiti je la . As@@ a kegh zan zan ér una tagher a zayol tsô una er nahan ga . ▪ Kwagh@@ môm A De P@@ aven We a Yehova Ga Ikyav tese wang je ér upristi mban tile sha ityough ki “ nongo u upristi mba sha inja i tor ” la , ka mbacivir Yehova mba i shigh ve mkurem mbara je la . ( Mateu 19 : 28 ) M@@ tem@@ tor u Yesu man mbahenen nav la una va a “ mgb@@ e u he ” shin mlu u he u vough , u nomso@@ or man kwase u hiihii la yange ve lu ker shin tar shighe u ve lu a er isholibo ga la . “ Una Z@@ ua a Jighjigh u Nan Ne sha W@@ on Kpa ? ” Nahan kpa , ngeren mba sha ikp@@ ande i mba@@ yi@@ ase mba sha ashighe a Mb@@ ap@@ er@@ shia la , kua ngeren u C@@ y@@ r@@ us C@@ y@@ l@@ in@@ der la cii tese wang ér kwagh u i nger ken Bibilo la ka u mimi . M@@ ase zan a sue u sha ashighe a ican , nahan a wase u sha u u za hemen u eren un tom zum u ú hen wer tahav mbu y@@ in@@ an we iyol ve@@ e ? ( F@@ il . Hen tugh mbu masetyô mbu Yesu shin tar la , a kohol mbaapostoli nav sha u vea er P@@ ase@@ ka . Iky@@ aior kpishi ngi zuan a msaanyol sha u civir Yehova vea mba ve lu Mbakristu a ve imôngo la Mbashiada mba Yehova ka ve er akaa ne cii sha ci u ve na jighjigh ér ve mba a mimi . Se y@@ ua an@@ ar u tesen sen@@ e@@ ma la fese se due . Aôndo gba angev ga . Tom u Yesu u Eren Ior Cii La Ka kwagh u Yesu man u Mbaiserael u nyi nahan a tese ér ka a inja u yan kwaghyan u ken ji@@ jing@@ ii ? Apostoli Paulu yange sôn ér ma i dugh un “ saa ken iyol ” kera , man alaghga kwagh shon yange lu ma angev mbu sha iyol . ( N@@ ah@@ um 1 : 3 ; Mbakolose 3 : 19 ) U kôron iy@@ ugh yase dông la ka ikyav i ut@@ aha , kpa ieren i ngô@@ ôr nyoon ishima ga la tese ikyav i ter@@ egh . “ I@@ C@@ I@@ G@@ H@@ AN J@@ I@@ J@@ I@@ NG@@ I M@@ GB@@ E@@ G@@ H@@ A I@@ OR ” N@@ EN@@ A ? “ Doo u wan ats@@ am wuese Aôndo wase . ” — P@@ S . Shi kwagh ugen yô , mlu u yange lu ker ve er msen ne kaha kposo a mbamlu mbagenev . U F@@ atyô u Z@@ u@@ an a “ M@@ fe u F@@ an Aôndo ” La Se kura í sha u ungwan kwaghwan u Yehova shi dondon gbenda u a lu tesen ior mba hen tsombor la . Kwagh ne ka mimi . H@@ ide shi gbidye kwar sha ieren i uumace sha kwagh u ku@@ ugh ! Ka mimi , ior mbagenev yange ve mough sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh imôngo ve za ve za civir Yesu shighe u lu wanye la . Sha mimi yô , ve lu a an@@ za a dedoo a mbahenen mba Yesu mbagenev mba ve lu ior mbag@@ anden je kpa lu a mi ga yô . Nahan cii kpa , doo u amba@@ akaa la nahan aa za hemen ken nongo u Kristu ga . U tesen ikyav yô , u fatyô pinen nan sha kwaghfan aluer ka u ne ver shighe u ne lamen sha tele@@ f@@ on ken iyange yô . Anyom nga ng@@ ur karen yô , tsombor u S@@ w@@ ing@@ le ngohol mba@@ van@@ nya kpishi mba ve due ken Mbashiada mba shin iji@@ ir@@ tamen i ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n ve va naan kwaghôron yô , nahan ior mban bende a uma u L@@ y@@ man doo doo je . Yange lum er mimi ngu ken kwaghaôndo môm kpaa ga nahan . “ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” — 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 2 : 15 . Yesu ôr kwagh t@@ ér mlu u ve lu a Kristu imôngo la , á kaa ér : “ Ka ne je ne taver ishima ne lu a Mo ken am@@ een a i lu me@@ en Mo la cii ye . Nahan M ver ne tartor er T@@ erem kpaa A ver@@ em nahan . ” . . kpa ang@@ an yô ma ôr nahan ga Yange soo m@@ tem u eren msaanyol vea ig@@ y@@ um@@ ior igen — v@@ in@@ en am@@ ar shi m@@ á@@ n m@@ sô@@ rom shi m@@ á@@ n ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov kpaa . Yesu ver mbamaren ikyav i dedoo nena ? 14@@ 3 : 4 - 7 . Yehova u a te@@ v asema a ior la yange kaa a Yesaia ér a za hemen u tan icin ne , shin er fa ér Mbaiserael vea ungwa ic@@ in@@ tan la ga nahan kpaa . Apostoli Peteru kaa ér : “ Ter ngu eren ne@@ gh ne@@ gh sha ityendezwa Na la er mbagenev ve nenge er ngu eren ne@@ gh ne@@ gh nahan ga , kpa we ishima a ven , mayange sar Un u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema asema . ” “ Doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nena ? ” — 2 PE@@ T . U Eren Er@@ doo ken Tom W@@ ase u Pas@@ en Kwagh La Ng@@ ô na , Maria man ter - ikyo@@ son na , Yosev , yange ve er tom u vesen je ka u henen a hen ga . Yange lu wan u injaa , kpa va gema inja kpo@@ o , maa hii u eren uma sha gbenda u Aôndo a lumun a mi ga yô . ( Tit@@ u 2 : 14 ) Hegen se nenge nen ér ishimat@@ seen yase i eren akaa a dedoo la i lu wasen se u ur@@ ugh ior van a ve hen Yehova yô . Shighe u uumace vea zua sha u nôngon ityav a Aôndo la ngu mgb@@ ôghom ikyua . ( a ) Sha shighe u zege@@ can la , ka nyi i vihin tsung ia er mba i shigh ve mkurem , kpa ve kera til sha mimi ga , cii ve a mase veren mba i shigh ve mkurem la ikyav i masetyô la sha at@@ su@@ lu@@ u ? Sha mimi yô kwaghôron u profeti u Daniel la ngu kuren sha mi nyian . Pente@@ k@@ ost@@ i yange lu iniongo i eren nyi , man iniongo ne yange ia bende a ikpelaior i i kohol ken Yerusalem la nena ? ( Duteronomi 16 : 10 - 12 ) Nahan kpa , alaghga shighe ugen a gba u ma anmgbian u shin Betel nana er tom u ua b@@ unde nan mkombo yô . Sha kwagh u yange Aôndo tôndo zwa a Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob kua Tor Davidi — ve mba ve lu uter mba Maria la yô — lu u wan u a mar la una lu vor ve jim jim . ( a ) Kanyi kwagh i gbe u se er ve dooshima una vese ken tiônnongo ? ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Awa@@ shima u vesen u mbat@@ su@@ ghun ior mba ainge mban yô , ka u tsu@@ ghun ior sha kwagh u ian i Yesu a lu a mi la , ka ian i lun Tor u Tartor u Aôndo , u u lu gomoti u sha , u ica a gba ga tsô una hemen tar cii la . — Daniel 7 : 13 , 14 ; Mpase 11 : 15 . Sha ci u hemen u Yehova kua iti i Yehova doo Mose ishima hemba iti na iyol na . ( E@@ ks . Sha er se cii i lu u amba@@ akaa la aa fatyô u eren se yô , doo u se nenge ken mkaanem ma k@@ undun iyol ma apostoli Paulu ma i nger ken Mbaromanu ityough 8 la kure kure . I yila un ér á za lu wanakiriki u tor , á ku@@ h@@ wan un it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough . 4 , 5 . ( a ) Kwagh u i er ken Anzaakaa 18 : 15 la zua sha mfe man mkav u kaven ityar i Bibilo i̱ er kwagh u í la nena ? Alaghga mciem ma m - ban u mfe u takerada ma a yange mbagenev u eren batisema . A kaa ér , “ i tim se ga . ” ; D@@ y@@ ck , E . Ka loho u ishimaverenkeghen ú nyi jim mbacivir Yehova ve lu yôôn torough torough er i gbe je ve lu a̱ vande eren nahan ga ? ( Mateu 6 : 33 ) Aluer akaawan a ken Ruamabera amba er a i nger heen ne nahan , ka á je a hemen gbenda u ú eren akaa hanma sev la yô , nahan a fatyô u kaan ér ú ngu umbur Yehova “ sha ijende you cii . ” Aluer ú ngu a due kwaghpasen a ortamen semb@@ er@@ ee ne ga yô , ú nenge wer doo u ú er nahan ga z@@ ee ? Yesu yange ember a mbadondon un shi zungwen a ve kpaa . Sha kpôô yô , Paulu doo anmgbianev mban ishima tsung ! 3 , 4 . ( a ) I ôr kwagh u ak@@ ondo a iv@@ es@@ egh a Or@@ kwa@@ se@@ he la nena , man ka nyi i seer nan un i@@ emb@@ ere ? Hii sha shighe u Davidi la zan zan nyian Aôndo ngu tesen ér mkaanem ma apostoli Peteru a er man ka ma mimi . Shighe karen yô , i hide a na ken tiônnongo u Kristu . Tsô lu nyi Yehova nenge a mi ken a we@@ e ? Yesu yange ôr kwaghôron u profeti la ken Sh@@ in@@ ago@@ ge u ken N@@ as@@ are@@ ti , gema kaa ér kwagh la kure sha a na . 4 : 12 ) Alaghga a gba u se za hemen u nôngon a mbam@@ yen asev , kpa mayange se yina nen ishima ga . Inja na yô se mba s@@ ônon un se á wase se “ Satan a̱ de ye mtsera sha a@@ vese ga , ” sha er se gba ken imeen ga yô . Anzaakaa a Yesu la yange a pav mbau@@ ng@@ wan a na mba hiden a iyol ve ijime mbara a ver kposo a mba mor@@ on iyol nena ? Doo u se time sha mbamlu asev vighe vighe sha er mkaanem ase@@ m man aeren a ase aa tese ér icighan jijingi ngu hemen se , shi se mba u@@ men ity@@ am@@ egh nagh yô . ( 2 Kor . 13 : 5@@ a ; G@@ al . Shi kanyi akaa ne aa na me hingir u veren ishima sha mi ken uma wa@@ ma ? ’ ( Yohane 18 : 36 ) Shi yange wa mbadondon un kwagh ér ve ny@@ agh mbamhen man iliam man aeren a Mkaanem ma Aôndo ma vende la . — Mateu 20 : 25 - 27 . Yange gba u vea hingir vough shi vea vi@@ an tsema tsema yô , a gba u vea taver ishima gb@@ ang gb@@ ang , vea hi@@ re ijime ga , vea v@@ ôr shin vea ku@@ wa a kar ih@@ ongo kpaa ga . Nahan gba kpee u se kuran . Kpa aluer ne@@ a yan ican sha ci u kwagh u perapera kpa , á saan ne iyol je ; de cie nen m - ange ve ga , man ishima i̱ de te ne k@@ we kpaa ga . ” — 1 Peteru 3 : 13 , 14 . Ken Bibilo yô , inja i ishember i ken zwa Heberu , i í gem ér “ icivir ” la ér m@@ yo@@ ho@@ m . ( 1 Utor 17 : 1 ) Lu Yehova ôr mkaanem man sha ikyev i Eliya ye , kpa A@@ hab@@ a venda u nengen a kwagh ne . Mbamaren vea wase mbayev vev vea lu a vangertiôr nena ? Mbakristu mba we ishima ken tom ve , er iky@@ um i ikyo@@ mon nahan ( Luka 18 : ​ 10 - 14 ) Nahan aluer se soo ser Aôndo a ungwa mbamsen asev yô , a gba u se hide a iyol yase jime , se nôngon u eren akaa a Aôndo a kaa ér se er la . Aluer kwagh ngu nahan yô , gba u kwase una eren a nan nena ? ( Ekesodu 20 : 6 ) Iky@@ urior i Iserael u sha mar@@ ami la yange ve kera lu zuan a erdoo u Yehova shin ish@@ o@@ on i sha ishima i môm la ga , gadia ve venda Wan na . Kwagh@@ aôndo p@@ ande icivir i Yesu kpishi sha er a tesen ér Yesu lu Aôndo ken iyol i or yô . Mbakristu mban ka ve venda kwaghfan u sa@@ in@@ s@@ i u a ny@@ iman mnenge ve ne la . A ver agumaior ikyav i dedoo nyian kpen kpen ! Tom wase u pasen kwagh ngu tesen ér se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo Ka unô ve lu “ ior kpishi ” man “ akuraior a taver ” aa i er kwagh u á heen ne ? A@@ yôôso la aa hii a lu sha tar ung@@ un ga kpa a gema a lu sha tahav mbu sh@@ aav . Kpa , nôngo sha er kwaghôron u hen tsombor una lu u maan a maa , shi una har sha akaa a ken jijingi yô . Een , gadia apostoli Paulu taver mba ve lu Mbakristu a na imôngo mbara ishima ér : “ Lu nen mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . ” M eren msen tsung m been yô , m mase pasen ter@@ em hanma kwagh cii . Kwagh ne ngu nahan sha ci u Yehova doo se ishima shi se mba lamen a ayol a ase hanma shighe cii . ” I@@ l@@ yo@@ ho i iji@@ r@@ ôron i yange gba u Yeremia una ôr la l@@ ù u̱ ia na ah@@ endan aa mough keng . Ka se tese imba jighjigh u nan la sha u eren msen n@@ du@@ ur@@ u@@ u . Nahan kpa , Yesu “ bugh un zwa sha ma kwaghôron môm ga ; nahan kpiligh g@@ om@@ na iyol . ” ( Mat . Ka sea nenge a gbashima u ior mba Aôndo ve tese la nahan i doo se kpen kpen . Nenge imba vangertiôr u Yehova a lu a mi ken anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve lu iky@@ aior ne sha wono ! M - yem u i yem a Iserael uiky@@ angen la lu inja er i kp@@ ur un ityough gb@@ anger “ er ap@@ u ” u a lu a ag@@ ar a c@@ egh a taver ga sha ityough nahan . Phili@@ p Y@@ anc@@ e@@ y , or u yange ken@@ gese abaver a magaz@@ in u i yer ér Christ@@ ian@@ ity Today la nger ken takerada na u i yer ér The Bible Jesus Read la wener : “ Iky@@ uryan i T@@ se ngi a akaa a injaa yum ga , aa a lu ker la kpa doo ior mba ainge ishima ga . I@@ gbenda I@@ gen i Se P@@ alegh u V@@ ih@@ in Jijingi u Aôndo Ishima Yô Er iky@@ um i ikyo@@ mon i lun a tor shin or@@ hemen ga nahan kpa , ngi eren akaa sha inja sha inja shi iky@@ um la ngi i nôngo u hemban hanma mzeyol u i tagher a mi cii . Kpa hegen u a lu hi@@ an kwase ne , kera er u kwagh na ga , saa azende na tseegh . 22 : 39 ) Aôndo man Kristu cii ve soo ér mba@@ wan ndor a vese ve doo se ishima . Maa a nan@@ de gar shon sha usu . — Yeremia 5@@ 2 : 12 , 13 . Yange i ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova wase ken tar u Fran@@ ce kuma anyom an@@ igh@@ eni . Lu hen ic@@ ile i T@@ as@@ man@@ ia , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia i hii tin@@ d@@ in mo ér m za er tom pania ye ; m za kohol anmgbian wam u kwase vea nom na . Yange lu gbenda u tôvon sha kwagh u kpilighyol tsô , shin yange lu ga ? Mbaiserael mba p@@ eren y@@ ande Y@@ ord@@ an yô , ve haa af@@ o hen G@@ il@@ g@@ al , ikyua a Y@@ er@@ ik@@ o . Se mba palegh aeren a aa vihi se iyol la . Aluer se er nahan yô , se mba kaven jighjigh u nan u Peteru la kua mhôônom ma zungwen ma Ter na la kpaa . Kanyi P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la hen ken tom u ve nenge Paulu lu eren laa ? ( Mateu 12 : 24 - 30 ; 21 : 23 - 27 ; 22 : 41 - 46 ) Nahan kpa , ac@@ in imôngo imôngo je , Yesu a tôô shighe u pinen mbau@@ ng@@ wan a na mbampin sha u tesen ve mimi man sha er vea ôr kwagh u a lu ve ken ishima la , shi á er kwagh ne sha u n@@ ú@@ m@@ ú@@ n shi tsaase mhen u mbahenen nav la kpaa . Yange a kôr or a wu@@ he yô , i nenge ér ka kwagh u ih@@ ye@@ enegh . Tim : Een , mba er i ken c@@ ôô@@ ci yam kpaa . Mbat@@ omov mba Yehova mba vihin ic@@ egh@@ zwa ve i iv@@ es@@ egh ga Mba nôngon ér a ar a ior mba i fetyô u zuan a ve ken kwaghpasen u sha uya uya ga la Kpa er ma i lu nahan yô , Ruamabera taver se ishima ér ‘ Aôndo ban a perapera ga . Tom wase ua hungur Un ga , shin dooshima u se tese sha ci u iti Na kpaa ga . ’ Alaghga ve lu henen ér Ba@@ al una na iy@@ i@@ av vev man ilev vev mb@@ ia doo , “ TER u akuma a Sha ” la di una kura ve ken u@@ ity@@ a . Mbamaren , ne nenge ner doo u ne pinen mbampin mban nahan ga he ? Nahan kpa , ka mbau@@ angev mba sha ayange ase ne kpuaa tseegh vea na ort@@ wer u nan har sha takerada ne sha u eren ior t@@ wer jighjigh ye . Nenge ase er isharen yange kende Ifa , kwase u i hii gban un la u yan ity@@ am@@ egh ki “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la , ” ki Aôndo ta icin sha mi la yô . Yange i er u@@ ivande mban ken myer ga , kpa i er ve ken igbar , man ashighe kpishi i er ve ior kpishi nenge . F@@ a wer Yesu kaa ér i er msen sha u i tsegha iti i Aôndo yô . Ve na jighjigh ér Yesu yange kpe sha kon u n@@ ôôn u i t@@ era ma kon ugen sha mi ga yô . Kpa er mbatamen nenge ér mo m ngu gb@@ ang gb@@ ang ga yô , taver ve u wan uwegh shin foo@@ m ne , lumun ér m er pania . I@@ b@@ aver la shi kaa ér : “ Inja na yô , ka 3 a u@@ z@@ el@@ o sha mi 23 , shin u@@ tr@@ iliôn 3 kwa b@@ iliôn 1@@ 00 je la . ” M seer tôvon sha kwagh u inyom i 1914 la ken takerada u se lu henen ne , nahan m seer zuan a kwagh . Ashighe agen luun ij@@ en shi im@@ ura kpa kôron un . — 2 Kor . M@@ doo u Yehova a doo u ishima la una mgbegha ú u er nyi ? Shin er Paulu lu kwa@@ v nahan kpa , a nenge ér un hemba mba eren kasev shin noov , er mbahemenev mba Mbakristu mba@@ aiev , mba ve vende u eren ivaa ve nengen nahan ga . Ity@@ ôkyaa i Mbakristu ve tseghan ayol a ve yô , ka sha ci u Yehova , Ter ve u sha la doo ve ishima . Bibilo kaa ér ‘ akuraior nga k@@ umbur , ior kpaa mba henen u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav . ’ Ka ieren i dang i nyi Mbaiserael mbagenev yange ve tese ? “ Ke@@ he nen iti i TER a mo imôngo ; sé kende nen iti Na sha imôngo . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 34 : 3 . Ka Satan Diabolo u ngise va a iyol@@ gen@@ gese la a lu tor u tar ne ye . Yehova ver shighe u una tim bo tar ne yô . 2 , 3 . ( a ) P@@ ase m@@ kposo u batisema u eren sha icighan jijingi man u eren batisema ken iti i icighan jijingi la . ( b ) Gba u mba ve hingir Mbakristu nyian cii vea er batisema shin mnger sha ci u nyi ? Alaghga ken tar u Igipiti yô , lu mbakur@@ an@@ ilev je ve hemba gban ijime cii ye . Shi se nenge a ishimawan i Aôndo sha gbenda u ngise er kwagh a ikyurior i Iserael la . Doo u se fa asaren a bo a se lu a mi la tsuaa sha ci u nyi ? Mbamaren vea tese ônov vev u cian Yehova nena ? Er pania môm kpa lu a lu ken tar u Fran@@ ce ga yô , Tom W@@ ase ú Tartor u i yilan sha ayange la ér In@@ for@@ man@@ t , u Di@@ se@@ mba 19@@ 47 la , due a zamber sha u taver ior asema ér ve tôô pania u ke@@ ke ve pasen kwagh ah@@ wa 1@@ 50 hanma uwer . Ashighe ag@@ enegh yô , kwaghôron la ka a taver u tu@@ nan . A kaa a na ér : “ K@@ ende ashe sha yôô , ôr iyenge i as@@ an , aluer wea fatyô u ôron yô ; shi A kaa a na er : Kape tsombor wou ua lu je la . ” ( Gen . Hii hen shighe la je , kwagh u hemba gban Paulu ishima yô , lu u zuan a mfe u vough u Yehova man u Kristu . M@@ in@@ iti mba karen kpuaa yô , or la gba yevese van mo ijime , lu a Ab@@ aver a Tartor la ken u@@ we . ( Yohane 13 : 35 ; 15 : 12 , 17 ) U lun or@@ henen u Kristu la zua kôôsôô aa u tesen dooshima u anmgbianev ve doo se la . Kor@@ aki — Or@@ hemban@@ ato u T@@ ô@@ mon Kwagh U tesen ikyav yô , shighe u i nder un shin ku , lu anden hen ior la , a ande hen mbahenen nav mbagenev uhar , a ‘ pase ve icighan@@ ruamabera . ’ I@@ wanger ne yange i lu ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii u ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el man u ken tempel u Solomon maa la . Bibilo ter id@@ y@@ a@@ kwase u sha injakwagh ken takerada u Mpase — ka “ Zege@@ bab@@ ilon ” je la — un u a lu “ h@@ un@@ den sha awambe a u@@ icighan@@ mbaiorov man shi sha awambe a mba@@ shiada mba Yesu kpaa ” la . Mb@@ av@@ endan mimi mban tim m@@ t@@ ôm sha ci u mcivir u hông@@ or@@ ough — man a shi nan kpa lu m@@ t@@ ôm ma a@@ wen@@ em ma ve er ma sha inja yô . Kwagh ka a er i vihi yô , gomoti u tar la nenge Mbakristu mba ve lumun u nôngon ityav ga cii ér mba “ mbai@@ v . ” Kwaghôron u S@@ ef@@ ania shi hide ver ishigh sha Yuda man Yerusalem . Ikyav i tesen yô , m@@ tsegh u or tseghan iyol i nan sha ci u Yehova la ka ic@@ egh@@ zwa i or ka nan er iyol i nan yô . Aluer ú er kwase shin ú vôso nom yô , fa wer , ú kera ngu sha ian you ga . Ju@@ li@@ o kaa ér : “ Yange anu lu kun@@ den mo , ave am lu gbidyen iky@@ ar@@ ky@@ ase shi anyi lu ku@@ h@@ wan mo . ” Shi a kaa ér yange gba u una na kwaghôron ne a avur a Bibilo at@@ aan ne tseegh . 23 : 8 – 11 ) A̱ shi nan kpa avur a ahar ne nga ôron kwagh u nom@@ or ne er sha ashighe kposo kposo yô , ka nahan ve iyenge i mba a wua la i kaha ye . Or@@ gb@@ an@@ akaa u a we ikyo sha kwagh u uma ne , ngu a ian i tesen uumace kwagh u vea er a awambe yô . Orshiada ugen la , i yilan un ér , J@@ es@@ ú@@ s Mar@@ t@@ í@@ n , anyom a yange i wu@@ he un ken pur@@ usu jimin cii kohol lu 22 . K@@ am pe kpen zum u tar u he ua va la ga . ’ * Kpa nenge ase yô , sha iyange i ikyaa la , tar u Iserael ne vande saan ishe kera cii . • Hen zwa u i lamen hen ijiir i u soo u za pasen kwagh la sha er u fatyô u pasen kwagh ker yô Alaghga or nana hen zwa ugen sha er nana fatyô u lamen a ior yô , kpa a@@ dooga nana kera soo u seer henen zwa shon ga . Yesu kaa ér : “ S@@ unda la yô , ka mk@@ ur@@ tar . ” ( Mat . Er se shi a De@@ b@@ b@@ i@@ e , wan wase u masetyô la tseegh yô , mo kpa m hii u eren pania . Aôndo yange bugh gbenda Yosev wan u Yakob hingir or@@ hemen u nengen sha kwaghyan ken tar u Igipiti , nahan kpa u ngu wer lu awashima na u lun ity@@ a@@ gh@@ er@@ or u tar ne ga . Tar u ú lu sha ikyev i Satan ne ka u eren kwagh inja er mkpeyol wou gba ú ishima nahan . U tesen ikyav yô , Bibilo pase se ér zum u ônov mba ter@@ tamen Yakob za ungwa ér She@@ k@@ em , wan u H@@ am@@ or , Or@@ hi@@ v@@ iti la y@@ av a ing@@ y@@ ôr ve , vihi un yô , “ asema vihi ve , kwagh vihi ve tsung . ” M@@ fe ‘ zough a ish@@ ô sha aeren a na ’ nena ? Shighe u i kôr Yohane u Eren B@@ atisema i za wu@@ he kera la , Yesu tese ér mbagenev vea tema tor a na sha Tartor u sha la , a kaa ér : “ Sha ayange a Yohane u eren batisema zan zan hegen ne , mba eren a tartor u Sha sha ig@@ yo@@ s@@ or ; mba@@ eren kwagh sha ig@@ yo@@ s@@ or kpaa mba ngohol u sha agee . ” — Mat . Shi any@@ iman lu kpishi sha kwagh u gbenda u ú hembe doon u a nger ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ken zwa shon la yô . Man ken tar u I@@ tal@@ ia man Ish@@ pania man P@@ ort@@ u@@ g@@ al je yô ve hemba wan ishima a tôv@@ ac@@ an u vihin sha ikyev i G@@ omoti u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o u Wan Ts@@ wam la shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii . M@@ zough u ior mba Yehova doo tsung , ka kwagh u injaa u nan m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol kpaa . Zum u Aôndo ka una nenge ér doo u una umbur se akaa a a zough sha kwagh u atindi a na yô , ka se lu a iwuese sha imba gb@@ end@@ atesen la . M@@ Z@@ E@@ YO@@ L : Akaa a ka a na ior ve hingir u eren any@@ ighe yô , ka h@@ ua kua ieren i or keren mtsera u nan tseegh la . Eren Kwagh a Or sha Gb@@ a@@ shima Kanyi akaa laa ? 3 : 7 – 10 . Se@@ mb@@ er@@ ee ne i nyôr makeranta a anmgbianev , i tese ve ijô 16 , kua I@@ liam i Sha A@@ ve i I@@ tal@@ ia la kpaa sha er kwagh ne una wase ve vea pase ior mba ve lamen ijô ig@@ enegh kwagh yô . 3 : 13 - 17 . Kpa we yô , kundu ishima sha akaa cii . ’ Kwase ugen u yange orgen vea kwase na tôô un hingir wan ve shighe u i mar un la , kô@@ r@@ cio u wan ishima a mnenge u a nengen ér i ta un kera la nena ? Yesu nenge a Maria man ikpelaior i i lu a na la , er ve lu v@@ aan yô , nahan un kpa gba ‘ v@@ aan . ’ ( Genese 6 : 5 ) Yange mbagenev kpishi t@@ ume ityough z@@ endan akaa a uma ne ityô . Een , sha ci u se mba pasen kwagh u Yehova tseegh ga , kpa se mba er kwagh u Yesu shi se mba pasen ser ngu Tor u Tartor u Aôndo . Ka sha ityôkyaa i nyi Yehova a pase se a to@@ ho ken jijingi ? A gba u se zuan a mtsera ken akaa a ken jijingi a Yehova a ne mbacivir un , mba á lu ijiir ve i teman la cii , ve se fatyô u palegh a@@ yom a di@@ abolo ye . I@@ sa@@ bel kaa ér : “ Er ger@@ i u se yem her ne lu cuku yô , m@@ taver u hemban cii u m tagher a mi yô , lu u keren tom u me eren ve me zuan a kwagh u kuren mbamgbe av , shi me eren pania kpaa yô . Ú ngu yaren tom a takerada ne tsembelee kpa ? I pine mpin ken zege@@ takerada ugen u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u i sember gb@@ eren la nahan ér : “ I@@ wanger ka kwagh u lun ag@@ ôndo ag@@ ôndo shin ka kwagh u lun avur av@@ ur@@ u ? ” Yange Paulu tese gbenda ugen u alaghga asaren a iyolough aa fatyô u nan or u hungur akaa a ken jijingi shighe u a kaa nahan la , ér : “ Se kera er nen idya er mbagenev ken ve ve er nahan la ga , ve gba inya ve kpe iyange i môm ior dubu ik@@ undu kar utar . ” ( 2 Timoteu 3 : 1 , 4 ; 2 Peteru 3 : 3 , 13 ) Sha nahan yô , gba u se kohol a mbananjighjigh a vese imôngo , se taver ayol ase asema . — Ôr Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Mbagenev mbara cii lumun ér tar la doo tsô , kpa ve gema ve kaa ér : “ Mba ve tem ken tar la , ka ior mba age@@ ev , ag@@ ar kpaa i maa a g@@ ir , a ke@@ he kpishi . . . Ieren i dedoo ne doo Yehova , nahan a ver or u hen tsombor u mbaaferev ne doo doo , gadia a wa zungwen un mhôônom . I@@ r@@ ap@@ u@@ ato Mal@@ aki 1 : 6 - 8 kaa ér : “ Wan civir ter na , or@@ tom kpaa civir or@@ vesen na ; aluer M@@ ea lu ter yô , icivir Y@@ am ngi han@@ a ? 11 : 26 ) Ka hanma shighe Ter una ‘ va ’ ? “ Pas@@ en Er TER A Lu u Per@@ apera Yô ” Mo kpa maa m lumun . Ka ve kegh iyol u dondon igbenda i he i eren tom u pasen kwagh u Tartor u Aôndo ne . Ken anyom a dondon la , ior kpuaa mba ve ôr Bibilo zu@@ lee yô hii u nengen a iwanger i mimi , gadia ve kav igbenda i tesen ér Aôndo una hide a uumace sha mlu u vough la . ( Ps . 9@@ 7 : 11 ; Mat . Shin alaghga Aôndo ungwa msen wou . Kp@@ iligh mba@@ ôron Bibilo iyol er i hii man kwagh a lu nahan ga . Mic@@ hel@@ le : Man kwagh la kpa lu ikyaa i kiriki ga . PE@@ E@@ J@@ I 16 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 60 , 5@@ 1 Ka nyi ia wase se ve se cia akaa a se va tagher a mi ken hemen la ga ? Maa shi a kaa ér : “ Mba ve eren amba@@ akaa ne yô , vea ya dyako u tartor u Aôndo ga . ” ( Yo@@ s . 24 : 19 ) Paradi@@ so u ken jijingi u Yehova a nyer a vese ker la doo se ishima kpishi . Gba u se fa Yehova sha gbenda u vough , se de ser mfe la a saa ga shi se fa mba@@ awashima nav kpaa . Ka nahan ve or@@ jighjigh Yobu kpa yange vaa af@@ an@@ yô sha ci u ‘ l@@ an@@ egh ku iyev nav la ’ ye . M@@ nder u shin ku u masetyô u i nger ke ’ Bibilo la yange lu ke ’ gar u T@@ er@@ o@@ a . 2 : ​ 1 - 3 ) Ka kwagh u civirigh kpishi u lun mba Yehova a tese ve yô ! MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U mba mimi mba ken utya ! Ken inyom i 5@@ 9 la , kur@@ utya ugen , u i yilan ér Y@@ u@@ li@@ u yô , vea u@@ sho@@ ja nav , hemen mba@@ kwa@@ re@@ v mbagenev nyôr a mi ken gar u Roma , sha h@@ und@@ ag@@ ar u i yilan ér P@@ ort@@ a C@@ ap@@ en@@ a la . Shighe la , mbayev mba ken tar u Ca@@ mb@@ o@@ dia va nyôr makeranta ape m lu henen makeranta hen gar u C@@ o@@ lu@@ mb@@ us ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , tar u Amerika la . Zum u i lu nôngon ityav zan a mi ave ken tar ugen ken Ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka yô , kwase ugen yevese undu ya na er a@@ gb@@ o a gb@@ u@@ u@@ ka lu pur@@ ugh karen hanma ijiir la . Kanyi jim ia fatyô u lun i@@ mbor i iember man mk@@ om@@ o ? Nahan kpa , ica gba ga tsô maa mhen ugen kende ken a na . — Mateu 14 : 29 . Nahan kpa iy@@ ongo man gb@@ ande u bredi la cii ve lu sha gbenda u tesen ér iniongo la ka i civirigh . Kpa , m nenge mer lu ian i civirigh je i nam u za eren tom ne ye , shi lu iveren kpaa . Shi m umbur er ishima yange i vihi ter@@ em a na tsung ér ngu Kwa@@ se@@ shiada je , kura ityakerada na za haa shin an@@ ar u ha@@ an ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough yô . W@@ ea lu or@@ maren yô , hen er ikyav you ia bende a ônov ou yô . 21 : ​ 8 , 9 ) Zum u bee iyol kera yô , Tor Davidi u Iserael u tsuaa la kaa a wan na Solomon ér a tema un sha iky@@ ôn@@ ough ki torough . Er Bibilo i kaa ér orgen yange nan nenge mpase u sha mnenge ne ga shi avur a a dondo ne kpa a pase er Paulu tese wang ér un ngu apostoli yô , se fatyô u kaan ser lu kwagh na iyol na lu ôron ye . U N@@ yôôso Ishima V@@ eren Y@@ ase ken Mbam@@ kombo Iky@@ on atô kposo kposo ngi ve ior a inyaregh kpishi ; ka í gber i̱ í pav ker ab@@ a@@ mber ab@@ a@@ mber í tee , igen yô , ka atam a i̱ man m@@ n@@ ing@@ em ma i̱ la ma ne ior inyaregh ye . Er se fe nahan , atindi a i@@ gbe@@ tar a Yehova nga b@@ undu ga . ( Marku 13 : 19 ; Mpase 7 : ​ 1 - 3 ) Hen shighe la , a gba u se dondo kwaghwan ne . Yange i hide a are@@ ki u ikyuryan , u lu ikyav i tesen ér Aôndo ngu hen atô ve la , i yem a mi sha U@@ wo u Shi@@ on , sha ini@@ e@@ zwa i Davidi . 3 : 7 - 9 . Kpa Yehova kende se mayange ga . . . . A nenge a zege@@ kon , i gber u , i kange ikp@@ ugh@@ ur na sha u a de vesen ga yô . Hanma kwagh u mbaihyomov mban wa ishima u eren la cii kera er er ve wa ishima la ga . • Er nan ve i gbe u se eren msen hanma shighe ci@@ ilii ? Diabolo ngu samber a kwagh ugen ér aluer or ngu a iti tor shi ior mba civir nan shi nan ngu a inyaregh kpishi yô , nahan nana zua a msaanyol . ( Gen . 2 : 16 , 17 ; 3 : 1 - 6 ) Yange i z@@ enda nom man kwase u hiihii la ken sule u ú lu ya ve la kera , ér ‘ Adam a̱ de n@@ aregh uwegh a̱ tôôn ity@@ am@@ egh ki kon u uma la a̱ y@@ aan , a̱ tsôron ga . ’ Nahan nyian ne kpa , iorov kpuaa ken mba i shigh ve mkurem mbara mba a tom u lun angahar a nongo u wanakiriki ne . Hi@@ ihii yô , time sha kwaghfan u Yesu la , a fa u yaren tom a mfe man mkav sha gbenda u doon kpishi . Mba Be@@ en M@@ akeranta U Bibilo U Watchtower U G@@ ile@@ adi U Sha K@@ wa 1@@ 24 ( Genese 1 : 26 - 28 ; Pasalmi 1@@ 15 : 16 ) Sha mimi yô , mbam@@ lumun mba i ne sha mbampin mba hange hange mban mba a inja kpishi je . Er nan ve se fe ser ishimat@@ seen i Yesu la yange i saa sha u wanger tempel tseegh ga ? Cii man iyange la yô , i tese Kor@@ ne@@ li@@ u mpase u sha mnenge , ort@@ yom kaa a na ér a̱ tindi ior ve za yila Peteru . Kpa , Peteru gema fa ér kwagh er nahan ga . Er nan se fe ser se fatyô u hemban kwaghbo ? Kpa di er mbatyomov nahan , se kpa ka se ember zum u “ or@@ sho@@ li@@ bo môm ” tseegh kpa ka nana lumun a loho u myom ne yô . Yange i nger sha iky@@ e@@ ky@@ e ne ér D@@ a@@ wn - M@@ ob@@ ile , sha ci u kwagh u yange na ve i er iky@@ e@@ ky@@ e ne yô , lu sha u tôôn ityakerada i M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn la . Kpa shighe kar yô , E@@ s@@ a zua a Orshiada u Yehova ugen . “ M@@ k@@ ur u akaa cii mgb@@ ôghom ve ; . . . lu nen gen@@ g ge gen@@ g kpaa , sha u né fatyô u eren msen yô . ” — 1 PE@@ T . Nenge ase igbenda i ve lu eren kwagh ne yô . Kpa kwagh ka a er yô , orgen u se eren tom imôngo yô wasem u geman mnenge wam ne . Mba za zough a mbaapostoli yô , ve ôr ve kwagh u za hemen la cii . Aluer se de ser mkaanem ma Aôndo ma hemen se yô , kwagh ne una wase se nena ? 16 Akaa a Bibilo I T@@ esen Mo La 18 Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor ​ — Shighe u Wan Wou u A Lu H@@ ian a H@@ ia la A K@@ era So@@ o Kwagh@@ aôndo Wou Ga Yô Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ De ny@@ um u eren kwagh u dedoo a mba ve kom un la ga , zum u u lu a tahav mbu eren un yô . ” ( Anz . M@@ civir ne ur@@ ugh Mbaiserael kure kure , ve de u civir Aôndo u mimi . Er yange lu wanye yô , gba suur sha kwagh u mbamaren nav ôr un la a ishima môm tsô . Nahan cii kpa , i lu@@ ̱ a̱ fa wang ér ka shighe u ijir shon ia va ne ga . Nahan kpa , er mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova tsaase mo yô , u fa u lamen a ior . Ior kpishi hen ér aluer ve er nahan yô mba tu@@ ur a tu@@ ur agumaior ér á nôngo kwagh i s@@ ende ape tahav vev mbu ar la . ( M@@ ika 6 : 8 ) Z@@ a hemen u eren ishima i Yehova tsô u zua a dooshima man iember kua mk@@ or u a lu ken u nengen Yehova wer ngu T@@ er@@ u la . Er nan ve i doo u se time sha kwagh u mba@@ beenyol mbagenev ve eren@@ e ? Ieren na la na yô , ka u una kera fatyô u lun ken tiônnongo ga . ( a ) Yosua nenge er Yehova a eren kwagh sha mimi nena ? Shighe u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 lu yemen u za been la , ngô na hen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova , nahan a fa er hel@@ l shin ha@@ de i lu ijiir i eren ior ican ga , kpa i lu u@@ war u or@@ kpen yô . Er se lu mbatomov mba Yehova yô , se soo ser se bee Satan , or@@ ihyom u vesen u Aôndo u mimi tswen la sha ma gbenda môm tsô kpaa ga . Ka sha nyi gbenda nahan Yehova yange pase vegher u ieren na igen ken inja i iti na laa ? Kpa a hemba vihin ishima kwa ne . Yuda ôr kwagh u mba yange ve nyôr ken myer ve lu vihin tiônnongo la ér : “ Ka mba@@ gb@@ an@@ ah@@ on mba ma kwagh a kom ve ga , mba zenden sha asaren a ve ayol a ve , ijô ve ngi ha@@ gher sha akaaôron , mba nyo@@ h@@ on zwa . ” — Yuda 4 , 16 . Ka sha gbenda u vesen ugen u nyi mbatamen ka ve tese anmgbianev vev dooshima shi ve wase ve u civir Aôndo a i@@ emb@@ ere ? Gbenda 1 ​ — Ôr Bibilo a awashima u dedoo Iky@@ urior i i lu ônov mba Aberaham la cii yange i venda Yesu u a lu Mesiya la . Aôndo ver ishima ér mba ve ker ityom ave ken atô u ior nav yô , ve̱ ôron ijir sha mimi . Aluer se mba seer mfe u se lu a mi ken Ruamabera la yô , se hemba kporom hen Aôndo shi se hemba lun er un nahan . Ashighe agen , mbamaren mba ve lu ken ityar i lun a inyaregh ka ve nenge m@@ ze@@ hemen u ônov mba azende a ve man mba anmgbianev vev sha ityom i ve eren la man sha akaa agen kpaa . Eliya yange fa je ér Yehova ngu er ma aôndo u i ôron a ôr kwagh na ken kwagh@@ hi@@ r , imba er aôndo u Ba@@ al , u mba civir un naan un iwuese , kaan sha m@@ tsu@@ m ér ngu “ Or u Nahan A@@ been , ” shin or u n@@ ôôn ura la nahan ga . D@@ ondo Hemen u Aôndo sha Hanma Kwagh ( Aerenakaa 2 : 1 - 11 ) Heela tseegh ga , apostoli Paulu nger ér : “ Ka ken ishima ka i na jighjigh sha u zuan a ish@@ ô ye , shi ka sha zwa ka i pase sha u zuan a myom ye . ” 22 , 23 . ( a ) Ka akaa a kpilighyol a nyi nahan iny@@ on man inyam igen i eren@@ e ? Ieren i nan@@ den or ken usu la vihi Aôndo ishima kpishi je . — Ôr Yeremia 7 : 31 . A shi nan kpa yange er u@@ ivande mbagenev kpa kpishi . I@@ can i Y@@ an Yange i Hii Nen@@ a ? Ior kpishi kav mcivir wase ne ga , shi inja na kpa ve fa ga . ( Mat . 6 : 30 - 34 ) Shi ka sha jighjigh wase u nan la , se va ngohol iyua i uma u tsôron , i orumace môm nana fatyô u zuan a mi sha iniôngon i nan ga la ye . — Yoh . Alaghga a gba u ú za tile sha ishigh ki or u ken gomoti u tagher tagher ga . Lu hanma shighe nahan i tsegha Timoteu ér a̱ lu ort@@ om@@ o , man er nan ve ú kaa wer m@@ vese na u ke ’ jijingi la yange saa he@@ ela ga ? Er i pase ken Ruamabera nahan , er nan ve i lu shami u kaan ér noov man kasev vea tagher a mbamzeyol ken ivaa ve ashighe ag@@ ene ? Alaghga mbagenev mba ve er magaz@@ in ne vea lu a mbamaren mba yange ve wa ve ikyo ga yô . U zuan sha kwagh ne yô , ken ijô igen ken ityar i sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la , ishember la ngi ker a@@ vegher ahar , man inja i i̱ ér “ tse@@ e - ishima , ” inja er ishima shon y@@ egh usu nahan . Saan nongo u Yeremia ne iyol kpishi u wasen “ zege@@ ikpelaior ” ne u taver ken jijingi je zua ga . Se nenge nen ase kwagh@@ ngeren ne , ér “ ver ishima you sha mkav . ” Vea “ ya m@@ tsaha u mtim u tsôron . ” Kpa , injakwagh igen kaa ér ieren kaa hemba vaa . Nahan cii kpa , se na Yehova jighjigh . • As@@ aren a yolough aa fatyô u hingir ak@@ ombo a civir nena ? Ka aeren a ase a Mbakristu la tseegh a pasen m@@ til wase u a har sha Ruamabera la ga . Ashighe agen ka se ôr kwagh gbar gbar sha u pasen m@@ til wase ne . Takerada u pasen ase@@ mber ugen pase inja i ishimataver ér ka “ tahav mbu ôron kwagh shin eren kwagh a mciem shio , zum u se tagher a mbamtaver shin kwaghbo je kpaa . ” Yange lu or@@ man@@ den@@ iky@@ on , nahan kpa ior hemba doon un ishima . Sha kpôô yô , jighjigh u Mbashiada mba Yehova ve ne taveraa ér Yehova una fatyô u kuren mbamgbe vev la na yô , i fa ve sha tar cii ér mba ior mba mimi . ( Aerenakaa 5 : 32 ; Mbagalatia 5 : 16 , 25 ; Mbaromanu 8 : 5 – 8 ) T@@ ahav mbu age@@ ev mb@@ un ka mbu wase Mbakristu u u@@ men “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” — ka aeren a dedoo je la — shi ka mbu wase ve u lun ken ‘ icighan@@ mlu , civir Aôndo ’ kpaa . ( Duteronomi 28 : 38 - 48 ) Er kera lu a Mbayuda ga yô , vea l@@ ôô iy@@ i@@ av kpa ve sun@@ da kpuaa tseegh , nahan ve lu zuan a kwaghyan u vea ya a kuma ve ga . “ D@@ ugh u pasen ior kwagh sha tele@@ f@@ on sha yô , shi m ngeren u@@ washika hanma shighe sha u lamen a ior kpuaa mba lun a isharen . la u lu nan or kpa , mlumun u nan tsough ken mbau@@ tar mba sha ishigh ki tra@@ k ne cii , er nahan . Yehova yila Ese@@ kiel ér “ wan u or ” sha u umbur profeti ne er á lu orumace yô , shi kwagh ne tese m@@ kposo u vesen u a lu hen atô u orumace u i tindi nan loho man Aôndo u i lu loho na la . ( Anzaakaa 2 : 1 - 6 ) Zum u or@@ pasenkwagh u Tartor yange hii u henen Bibilo a we la , alaghga a lu takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La yange nan hen a we ye . Aluer i er nahan ga yô , ior vea fa er i ver Tartor u Mesiya sha shighe wase ne ga . ” 1 : 1 – 7 : 17 ) Sha ashighe kpishi yange á pine mbampin mba kôron ken ishima sha u pon@@ on mba@@ awashima mba mba@@ ah@@ end@@ anev nav la , nahan á ci@@ r ve zwa kpaa . Kwagh ne ka ze@@ ge icivir kpen kpen , kpa icivir ne ngi a tom u eren kpa sha mi . Kpa Bar@@ u@@ ki , aka@@ we u Yeremia hii u lun a mnenge na kposo sha kwagh ne . Sha nahan yô , a fatyô u kaan ér ura de u n@@ ôôn iwer at@@ ar@@ atar ken ijime cii ve Eliya mase yôôn ic@@ egh ken tar la ye . Er Yesu Kristu a lu P@@ risti u T@@ amen kua Tor yô , una hide a uumace mba vea hingir vough la una wa sha ikyev i Yehova . Gen@@ e S@@ mal@@ le@@ y Ish@@ aren yase yô , ka u wasen ior ve fa imba Aôndo u Yehova a lu jim jim la . Ivur la wasem u fan mer Yesu Kristu kpe ‘ sha ci wam . ’ Mbat@@ yomov mbagenev kpa yange ve hingir mbaaferev , ve kohol Satan . • Ka sha igbenda i nyi nahan i doo u se ker be@@ me , man se er kwagh ne nena ? Er Se C@@ i@@ vi@@ r Yehova a Af@@ an@@ yô a V@@ aan Shi@@ o Yô C@@ le@@ ve@@ land yange nyôr iyol c@@ ou c@@ ou ken k@@ we@@ bo@@ lu@@ gh u ityô na , man an@@ umbe a bo@@ lu@@ gh ne lu tagher un mbamkombo mba zan . Solomon yange ta icin wener , “ A@@ ka@@ a@@ ôron kpishi yum la , kwaghbo ban sha mi ga , kpa u nan k@@ usu zwa u nan yô , nan er sha kwaghfan . ” ( Anz . [ S@@ pr@@ ing and well ] Shighe u Yesu hingir orumace la , yange hiden a iyol na ijime nena ? U er nahan yô , u er akaa a ou shighe u mkombo ga . Iyange i Yehova la ia hii sha u timin u@@ kwaghaôndo mba aiegh sha tar kera pur@@ u@@ tu@@ tu . Yange E@@ la@@ ine ya ican a nom na David kuma iwer at@@ ar@@ atar cii ve ng@@ u@@ la mase kpen ku u ky@@ ans@@ a ye . Nahan er Wan kpa , lu “ sha iky@@ um i Ter ” yô , yange lamen iliam i s@@ ôngo s@@ ôngo vea Ter na . Kwase ugen u wan na kpe yô , gema lu nôngon ér una b@@ ume kwase ugen a na jighjigh ér ka wan na a kpe ye . Akaa nga kpishi nyian a a fatyô u vihin ivaa yô . I@@ ca i gbe ga yô , “ ikyav mbi ve lu a mi yô , kuma u eren tom la a mi cii , gande a gande je ” kpaa . — E@@ ks . Ior kpishi yange vea hen ér kwagh a fatyô u kôron geman hen atô u u@@ gomoti mban kpo@@ o imba ne nahan ga . Í wa Mbakristu kwagh ér “ ki@@ mbi nen hanma or kwagh u a lu u á ki@@ mbi nan la . . . or u i lu u á cia nan kpaa , i̱ cia nan . ” Ka icighan@@ tom u nyi Yesu yange er shin t@@ ara , man er nan ve awambe a na a lu se kwagh u injaa ? SE@@ ER TI@@ M@@ EN SH@@ A KW@@ AG@@ H N@@ E . — SH@@ I Ô@@ R I@@ V@@ U@@ R 4 - 7 . Doo u se tôv ishima yase . Kwagh ne umbur se mkaanem ma Peteru man , ér : ‘ Doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nana ? ’ ( 2 Pet . 4 : 6 ; Ef . 5 : 10 ) M@@ fe u se fe ser Aôndo una lumun a mcivir wase aluer se mba tesen ieren i mimi i Mbakristu la , ngu a va se a msaanyol kpishi man mk@@ om u vesen kpaa . ( Mat . 7 : 12 ) T@@ sua nen kwagh u ne er yô shi er nen sha mi imôngo kpaa . Shin er á lu ken b@@ ar nahan kpa , yange na jighjigh ér Aôndo a na un akaa a kwagh gba un a mi la . Ka sea ôron kwagh u sha ishima yase nahan , i maa se iyol kpishi , je ior ve nenge a msaanyol wase la . Tese un wer a doo u ishima , shi una za hemen u doon we ishima kpaa . Yange gba u vea due gar u Yerusalem imb@@ usu a@@ yem a@@ yem shighe u ve nenge ‘ ak@@ um@@ au@@ t@@ ya kase ’ un la . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda eren a mbagenev nahan kpa ? Nahan kpa , Davidi gba ah@@ on ér í na orgen tom ne yum ga . D@@ ang u tar u eren la una fatyô u b@@ enden a ig@@ y@@ um@@ ior kua mbag@@ anden , nahan yangen ve u zan sha gbenda u ho@@ gh@@ o@@ loo la . U tesen ikyav yô , nenge ngeren u ken zwa Buter u pasen kwagh u uma u or , u L@@ illi@@ an Go@@ b@@ it@@ as K@@ lo@@ se ( ken Awa@@ ke ! Mba ze mbamkombo mba tiônnongo iwer imôngo yô , B@@ er@@ y@@ l lumun ér i hen Bibilo a na . U nôngon kwagh tsung la kua u kuran ishima yase sha er asaren a bo aa ngohol i̱ ga yô . Yesu yange lumun u kpen ku u hemban lun u ih@@ ye@@ enegh cii sha er una tese jighjigh na hen Yehova yô . Aluer se mba lamen sha mbagenev dang ga yô , se za hemen u lun ikyua a Yehova . H@@ ide hen ase sha msaanyol u ior mba Aôndo kpishi yange ve zua a mi sha shighe u M - umbur u ken inyom ne la . P@@ ine iyol you wer : ‘ M gema man m@@ sô@@ rom ainge hanma shighe ? Wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken N@@ ain Zum u i lu duen a gumor ugen ken gar u N@@ ain u za iin yô , Yesu kaa a mba ve tôô ik@@ yom i or@@ kpen la ér ve tile , maa a nder gumor shon , a gema un a na ngô na u lu v@@ aan la . — Luka 7 : 11 - 15 . Ka nyi nahan aluer i kar a ah@@ on a gban kera fese ga ve aa fatyô u van a mi ? Sha kpôô yô , nenge imba er se lu a iveren sha mhen u se hen mimi ne sha wono ! Sha shighe u mk@@ ur@@ tar la , Wan u or una tindi “ mb@@ as@@ und@@ an , ” mba ve lu mbatyomov la , vea za pav iv@@ or i dedoo a i bo , i sha injakwagh la . Ikyav i u eren batisema “ ken iti i Ter ” ér nyi ? Sha kpôô yô , aluer se mba dondon atindiakaa a Bibilo yô , se kôr cio u nôngon a nyityô mzeyol u se tagher a mi ken uma wase cii . 1 , 2 . ( a ) Yange i veren il@@ y@@ ak@@ u ken tar u I@@ ng@@ i@@ la ape i du@@ ghun ak@@ a a ig@@ ir@@ gi@@ do@@ go shin inya la sha ci u nyi ? Ka a pine un nahan yô , a na atô@@ akyaa any@@ iin , a kaa ér : “ Se mba azende a dedoo . 12 : 31 , 38 , 40 – 42 . Mose ng@@ ur ôron kwagh a Mbaiserael kwa u masetyô la yô , a umbur ve ér : “ Man ka hanma zege@@ ik@@ urior je i lu a akaawan man atindi a perapera er atindi ne nahan cii , a m lu veren ne sha ishigh nyian nee ? ” Kanyi yange i za hemen hen atô u Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a , man kwagh ne tese se nyi ? Kwagh ne vihi mba@@ vesen av mba tesen mo ta@@ e k@@ won do la a mo kpishi . 2 : 9 ; 1 Pet . M@@ sô@@ rom ma z@@ eren man kpishi la doo ga sha nyi gbenda ? Anmgbian wam u nomso u vesen yange yemen Ity@@ av ken tar u Kor@@ ea yô , m nenge ior nôngo num ikyua a iy@@ ou@@ ci i m eren tom her la ci@@ er@@ yol kpishi . S@@ ea lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la shin sea lu ken iyôngo igen la kpa , se fatyô u va nengen a mlu u doon tsung , u i t@@ ende zwa a mi ken Mkaanem ma Aôndo la . Aluer se mba eren nahan yô , se lu tesen wang ser se mba kaven inja i mkaanem ma Yesu . ( Pasalmi 46 : 11 ; 1@@ 25 : 2 ) Yehova yange wa ishima ér Davidi a̱ lu tor u Iserael . Se tese ser se mba ongo mbatamen shi se mba dondon ve nena ? Nahan de gbe kaan tsô wer u ngu kuran kwase wou , shin u ngu wan un ikyo ga . Gba u se er nyi ve se ya ikyar i dedoo vea Aôndo shi se taver iky@@ ar@@ yan sh@@ on@@ o ? Ka a gba u ortamen nana lam a anmgbian u kwase u ken tiônnongo yô , ve lam h@@ en@@ pe ior ve lu yô — er hen Iyou i Tartor nahan . Nahan yange or a na Aôndo nagh sha ats@@ ator môm kpa a lu sha dooshima yô , nagh kura ku hemba gban un kwagh a ini@@ av mbi ior ve ne un sha an@@ om@@ ai@@ y@@ ôngo udubu imôngo kpa i lu sha dooshima ga la . A na se ib@@ um@@ un ér : “ Mayange Me undu u ga , Me kende u kpaa ga . ” — Mbaheberu 13 : 5 . Kwagh u a hembe lun hange hange ke ’ Bibilo je yô ka itinekwagh na la : mk@@ ende u k@@ enden a hem@@ en@@ tor u Aôndo sha ( ian na i hemen ) sha ikyev i Tartor u sha la . Y@@ er@@ ob@@ i@@ am er an@@ ib@@ u@@ av uhar sha z@@ en@@ aria sha er una yange ior u zan ken Yerusalem za civir Aôndo yô , a ver u môm ken D@@ an , ugen ken Betel . ( a ) Lu an pristi u tamen tile sha ityough ki nan sha Iyange i Nan I@@ w@@ om laa , man ini@@ av mbi naan la di tile sha ityough ki nyi ? Er nan ve Mbayuda yange ve tôô a@@ wen ér vea ta Yesu , kpa a hide a hii u yôôn nyi ang@@ we u kwagh@@ pas@@ en@@ a ? ( b ) Er nan ve i doo u or@@ kuran nana soo tsombor u nana ? Ior mba ve dugh hen ityô i môm shi ve lamen zwa môm je kpa , mp@@ av ka a lu hen atô ve sha kwagh u kwaghaôndo man kwagh u pati@@ i man sha kwagh u aan a ve lu sha mi la . ▪ Yesu yange zua a tahav mbu nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u nena ? “ Or ” u cian Aôndo u a nger Pasalmi 1@@ 12 la dondo gbenda u i wuese aeren a Aôndo ken Pasalmi 1@@ 11 la . 7 : 12 ) Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér se lu a mnenge u vough sha kwagh u iny@@ ar , ér ki doo se a doo ishima ga . Aôndo yange hen nahan ga . A@@ na lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol sha derianyom u hiihii la . Hii shighe u i kô@@ rom la je , va lu hen ijiir ne m vaa ye . 1 , 2 . ( a ) Ka ieren i nyi i taver mbacivir Yehova asema ér ve lu a mini ? Nahan kpa , ip@@ aven i i due ken tsombor u B@@ en@@ y@@ am@@ in , wan u R@@ ah@@ el u sha uhar la di lu ken tartor u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la vea Yuda imôngo . “ S É ER or sha inja i mlu W@@ ase , sha i@@ been Y@@ ase . ” Hanma shighe yô ka ve wa ago shi ve er mbamkombo mba tiônnongo , man mb@@ á eren tom u pasen kwagh u “ Loho u Dedoo u tartor ” a vese imôngo , shi ka ve wa se kwagh ken Ruamabera zum u i gbe u vea wa se yô . I@@ ̱ l@@ ôô mimi u kwaghôron u Aôndo ken asema a ve , kpa akaa ag@@ enegh a ve lu z@@ endan a ityô la nga s@@ asen kwagh a mimi ne . U@@ kwaghaôndo mbagenev hemba veren ishima sha ish@@ enge i ve s@@ enge ér u@@ profeti vev due ken tsombor u Aberaham la . Pro@@ feti ne ôr kwagh u tesen ér kwagh u ken tsombor na u un lu ôron la ka m@@ ny@@ am@@ ci@@ em shin ka mpase u sha mnenge ga . Jigh@@ ilii yô , noov man kasev vea sôr zayol ve sha u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger shin den u lamen ga . Nahan kpa , mba eren tom ijiir i môm a ve la yange vea za zende yô , ve hide ve va ôr inyaregh ki ve vihi sha zende la i hemba kwagh u ve vihi jighilii la . Kpa ka i taver tsung u or nana gema ishima sha mimi . ( Mateu 21 : 43 ; 23 : 38 ) Yehova yange venda ya u Iserael , u lu wanakiriki na la sha ci u kera lu jighjigh ga , shi fa kwagh kpaa ga . Armag@@ e@@ don kera shi ica ga . Aluer u sember tseghan iyol you sha ci u Aôndo shi i er u batisema sha u mir@@ in we shin mnger yô , u fatyô u henen kwagh hen mba ve er tom u pasen kwagh anyom a kar imôngo la . Ka mbam@@ kighir mba nyi se tagher a mini , man doo u se er nena ? Kanyi i er ken Pasalmi ityough ki sha uhar laa , man ijiir la ôr kwagh u ian i nyi ? Í Tese Se u Pas@@ en Kwagh K@@ po@@ ghuloo , 1 / 1 Tsô kwase u Po@@ ti@@ far gese uwegh kôr Yosev kaa a na ér : “ V@@ a y@@ av a mo . ” Kwagh la hii ken inyom i 9@@ 9@@ 7 C.S.@@ W . la , shighe u Tor Solomon kpe kera , wan na R@@ eho@@ b@@ i@@ am kar tema tor ve , ik@@ we pue i ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la pav yem , mase undun ip@@ aven i Yuda man B@@ en@@ y@@ am@@ in tswen la . ( Luka 8 :⁠ 1 ) Gbenda u Yesu eren kwagh a mbahenen nav la wase ve u fan er ve kpa i doo u vea eren a mbagenev yô . ​ —⁠ Ôr Yohane 13 : ​ 14 - 17 . * Aluer we kpaa ú sô@@ ghul ken mcivir u mimi her dông yô , ú za hemen u “ u@@ men atam ken hanma tom u dedoo ” cii . — Mbakolose 1 : 10 . Yange ôr akaa a injaa kpishi je , kpa ver ishima sha ishember i vesen ne . 11 , 12 . ( a ) P@@ ase shighe ugen u Yesu zung@@ we or mhôônom yô . ( b ) Ikyav i se time sha mi heen ne tese u nyi ? ( Aerenakaa 20 : 35 ; Mbagalatia 6 : 4 ) Mayange je de palegh ior , lun kwagh wou tswen ga . U@@ magaz@@ in mba yange se ngohol ken anyom a karen la cii , se ko@@ so ve her . O@@ b@@ a@@ dia yange tese ishimataver nena ? Nahan kpa , ka sea ver ikyar i se ye a Yehova la hiihii yô , se seer zuan a iember . Aluer ve za yô , a taver ve ishima u eren kwagh sha kwaghfan . — Yes . ( Ps . 119 : 10@@ 1 ) Doo u se vande tsuan kwagh u se er cii ve imeen ia va hen a vese ye . Mbashiada mba Yehova ka ior mba kuran tindi , mba ve lu ken ityar i hemban er 20@@ 0 nahan yô . Nahan cii kpa , ape ve lu cii , ka ve lu er i@@ or@@ van@@ nya nahan . Mba ve vande za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la pase igbenda i hange hange i wan ago@@ yol cii m@@ ough@@ on la . 10 : 24 . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A ior mbagenev vea wa u kwagh sha akaa a iny@@ ar , vea ôr kwagh una za nahan . ( Ôr Yakobu 3 : 15 , 16 . ) Kwagh u R@@ ah@@ ab@@ i er la tese se nyi ? ​ — Yange ungwa abaver a akaa a Aôndo lu eren sha u yiman ior nav la , shi wase ve zum u ian due i una wase ve yô . Nahan a sôn Yehova a kaa ér : “ W@@ ase se T@@ ER@@ E , Aôndo wase , gadia se mba suur sha a We , man ka ken iti You kpaa se ve ityav hen ikpelaior ne ye . T@@ i@@ ônnongo una na ve iwasen kpishi . ” Apostoli Paulu pase wanger wanger er mkur u gbenda u mba eren dang la u lu yô . 7 : 1 , 12 ) A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Gi@@ di@@ on yange vese iyenge ga , lu iorov 3@@ 00 tseegh , nahan kpa sha iwasen i Yehova yô , ve hemba ze@@ ge ikyum@@ utya la . 3 : 9 . Kwaghôron u profeti ts@@ eng@@ ap@@ asen ér Tartor u Aôndo ua hiin u hemen yô , mlu u tar ne una vihi fele je a ngô@@ ôr ga . Ity@@ av man ij@@ en man ub@@ omb@@ au@@ angev man akaa agen a nan ior ku , aa er sha tar a hemba ave a tse . ( Pasalmi 39 : 1 ) Anmgbianev mba ve lu kwa@@ v , ve til sha jighjigh la ve kuma u se wuese ve kpishi je . A pine kwagh u kwase la nahan i ôr un . U hen wer yange fa Yesu ? — * De se ôr kwagh u mbamzeyol mba Marku tagher a mi la man er i hii ve yange yina ishima u lun Orkristu ga yô . Shi hide nenge ivur i sha 10 la . We u U karen asema man ah@@ i kpaa , Aôndo u perapera . ” Saan mo iyol je maa m hii u pasen hanma or kwagh . ” Shighe u Yesu kaa a zege@@ ur@@ a@@ ahumbe ér a hu@@ an ving la , lu tesen ér nyi ? U W@@ u@@ ese a “ I@@ ny@@ aregh ” Y@@ ase@@ gh Er i lu ken tar u F@@ in@@ land nahan , kape ken iti@@ ar igen kpishi kpa i lu vough je la , ior fa er A@@ you a Tartor a Mbashiada mba Yehova a lu sha ci u hanma or yô . Mbah@@ enen mba tsuaa mbara yange ve za iky@@ ura ken tom ve u pasen kwagh la nena ? M lu keren Mbashiada kpa zuan a ve ga . Shi ka ikyav i tesen ér se mba a vangertiôr ser Yehova una wase se u civir un sha jighjigh , vough er ngise wase mbatomov nav mba tsuaa mbara u zenden sha gbenda na nahan . — Yes . Nahan cii kpa , Yesu lu orumace kpôô kpôô . In@@ i@@ umbe ve la lu kwaghbo ga . Akaa a a taver u kaven la je kpa i nger a sha ase@@ mber a sha akaa a se fe shin se nengen a mi ayange ayange la . Aluer u ngu a iky@@ agh ki tom@@ ough k@@ in i môm shin mbi cii kpaa , yar tom a mbi n@@ du@@ ur@@ u@@ u er u lu henen Mkaanem ma Aôndo la sha er u tese mbagenev yô . Umbur wer uuma mba iorov , mbamzeyol vev man mbamgbe mbagen mba geman ayange ayange . V@@ a kom anyom 18 yô , a mough a yem hen ijiir igen ken to@@ ho , i i gbe ica a ya na i kom u@@ kil@@ om@@ it@@ a 6@@ 4 yô . Gba u mba ve lu iyôngo igen la vea fa ati a mba i shigh ve mkurem , mba ve lu shin tar nyian la cica ci@@ il@@ i ? Ka a seer tan iwanger sha ma kwagh ken Ruamabera nahan , u keren u fan ityôkyaa i ken Ruamabera , i i ne ve i ny@@ ô@@ ôso kwagh la je he ? ( Anz . Mkaanem ma i mase t@@ eren , ma m@@ á lu ken Aerenakaa 20 : 35 la , ka apostoli Paulu tseegh a er kwagh a ter ma ye , nahan kpa a fatyô u zuan a ikyav i mkaanem mara ken akaaôron a I@@ vangeli la . Er@@ doo u Yehova a lu a mi la na yô , á soo wener i pase mimi hen uumace cii . Kpa ka ve nenge nan ér nan ngu or u vi@@ an ken jijingi , u nana fatyô u va hingir ortamen , u nan lu eren tom u injaa sha ci u tiônnongo yô . Shighe u Yehova man Kristu Yesu va u va nengen tempel u ken jijingi la , ka nyi yange ve nenge ér ngi zan hemen er kwaghôron u profeti Mal@@ aki la a tese nahana ? Aluer se mba kporom ikyua a Yehova seer a seer yô , kure kure tsô ikyar i se ye a na la ia taver . ( Anzaakaa 16 : 25 ) Nenge e̱r injakwagh i ken Bibilo ne i pase igbenda i ior kpishi nyian ne sha wono ! Ngeren ne time sha mbampin mba alaghga u van@@ den pinen yô , shi a tese ape ú fatyô u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mba shon ken Bibilo you yô . Hanma shighe cii ka i gba u se er tom wase u pasen kwagh la torough torough , kpa hemba k@@ an torough torough u se er u hegen cii . Nahan m - ur u se lu ur@@ un vor u se lee ken nan la una na yô , nana vesen kure kure , ka nahan ve Paulu nger ôr kwagh ne ye , wener : “ Mo m m@@ ô@@ ôr . ( 1 Utor 19 : 4 ) Mba ishima i lu a yina ve nahan ga yô , alaghga vea h@@ ure kwagh u Eliya yange ôr ken msen la ér lu ‘ ôron kwagh sha lan ’ di tsô . De se hide ase ken ijime da@@ al@@ aa , se nenge akaa a ior mban lu eren la . U tesen ikyav yô , í pase kwagh u msaanyol ken Pasalmi 1 man 2 . “ Akaa ang@@ an cii Yesu ôr ikpelaior sha an@@ zaakaa , gbaa ôron ve ma kwagh ga , saa sha injakwagh . ” — M@@ AT@@ E@@ U 13 : 34 . Nahan kpa , zum u i ôr un kwagh u mba@@ awashima mba Aôndo yô , hide gba nengen a m@@ doom ma uma na . Nahan za dedoo ! ” Se nenge sha kwagh ne ken kwagh@@ ngeren u una dondo la . — Mateu 11 : 29 . Kanyi yange i̱ za hemen sha wan u Y@@ ai@@ r@@ u u kwa@@ s@@ a ? Ka shighe u nyi a kera shi ca ga sha ci u uumace ci@@ ilii ? Shi ve cii yange ve nenge ér doo u vea henen Bibilo imôngo . Jigh@@ ilii yô , Tindi u Aôndo yange na Mbaiserael sha ikyev i Mose la zua u wan mba@@ beenyol ikyo shi nan ve icivir la sha mci@@ e u cian Yehova . ( L@@ ev . Yesu una tim afer@@ aior shin tar kera . 5@@ 6 : 8 ) M hii u henen sha kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la . Mayange se vihi nen mzough wase ne sha u pu@@ un a pu@@ u mbagenev shi eren ayôôso shin gban ah@@ on ga . I@@ ng@@ y@@ at@@ u hemba tan ij@@ ar ke ’ kpen@@ ga u eren . Nahan cii kpa , sha kwagh u Daniel 4 : 30 - 36 a er yô , “ er tor lu ôron kwagh ave la je , tsô ” ihy@@ un@@ dugh ta sha a na . Ikyav i Han@@ a la ia wase se nena ? A@@ ge@@ e man mfe wase . Kpa Yehova gema lumun Davidi , man mlumun u Yehova lumun Davidi la hemba lun kwagh u vesen cii . ​ —⁠ 1 S@@ am . Ikyav i tesen yô , er Yehova a eren kwagh sha kwaghfan , a n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr sha kwagh ga , shi a zu@@ ngu mhôônom yô , mba@@ asorabo ka vea gema ishima yô , ngu a kegh iyol u den kwagh u a we ishima u eren ve la . — Y@@ er . * Kpa er ma lu u@@ sho@@ ja kpishi ma lu kuran un la yô , i gema i ver or@@ sho@@ ja môm tseegh , u sha kwa@@ r@@ kyaa ga , ér a kuran un . 4 : 20 - 24 ; 1 Pet . ; B@@ ud@@ an@@ ov , H . K@@ AT@@ S@@ IN@@ A A@@ L@@ A 1 ( Z@@ wa T@@ iv ) Mkaanem ma Aôndo ma ma lu er ka ijingi la ma pase ú nyi sha iyou you@@ we ? — Yakobu 1 : 23 - 25 . Or@@ pasalmi yange wa Yehova icam kaa ér : “ Ú hemen mo sha mhen Wou . ” De gbe tôôn tsô wer u fa mhen u ikyar u shin er ishima i lu un ker ga . Inja na yô , gba u se fa kwagh u a hembe lun se a inja la a wanger se . Me@@ g@@ an : M su@@ gh u Shi@@ r@@ le@@ y . Ka akaa a wasen se a nyi se hen ken an@@ zaakaa a atar nee ? Ka shin ayange at@@ ar@@ atar a P@@ ase@@ ka una kuma yô , Yesu mough sha iyange i sha 8 i uwer u N@@ is@@ an la hide va ikyua ikyua a gar u Yerusalem . 7 M de ta@@ av u man shi m kera maan m@@ sô@@ rom kpishi ga . Nahan or ne vea kwase na man wan ve u nomso , u lu anyom 18 la , ve yem hen ic@@ ile i N@@ ord@@ ky@@ n , ken tar u N@@ or@@ way , ikyua a ijiir , í í hembe nd@@ ôh@@ ôr sha tar cii , i i yer ér Ar@@ c@@ tic C@@ ir@@ c@@ le la . Nahan cii kpa , kwagh ugen gema lu hange hange , u Mbaiserael kua tor ve cii vea er ve , vea za iky@@ ura yô . Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen mbara cii ior fa kwagh u Bibilo ga , shi Mbakristu Mba@@ aiev kpa lu tesen ior atesen a aiegh . I@@ OR kpishi fa mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 24 : 14 la vighe vighe , je yô se mbagenev se fatyô u ôron ma ken it@@ you kpaa . Hii ken inyom i 19@@ 65 la je , A@@ te@@ jir ne na jighjigh ér M@@ zough u Ity@@ ar i Y@@ uro@@ pa la ngu a na or ian i vendan wa@@ da u gomoti a ne ér ior ve nyôr sho@@ ja la ga . Bibilo wa se kwagh ér se dondo Yesu ijime . ( 1 Pet . 17 : 17 ) Kwagh@@ aôndo za hemen u van a ayôôso sha tar , sha nahan yô , alaghga u@@ gomoti mba sha tar cii vea nenge ér aluer i tim id@@ y@@ a@@ kwase ne kera yô , vea zua a m@@ mem . Nahan cii kpa , mba Bibilo i yer ve ér an@@ iky@@ und@@ anev mba ken jijingi ne vea fatyô u zan iky@@ ura . * ( Mateu 24 : 37 - 39 ) Noa lu or u gban t@@ so tseegh ga ; lu or u “ yôôn kwagh u perapera ” kpaa . Yange m b@@ i@@ ishi a ior ga , iliam kpa fa@@ an zuan mo a or môm môm ga , saa yange mea nenge mer m@@ liam la ng@@ im a inja tseegh di je . Anyom a kuman er 2@@ ,@@ 8@@ 00 nahan ken ijime , profeti Ho@@ sea nger ér : “ Iserael ka kon u wain u h@@ ô@@ mon gese gese . . . Ity@@ ôkyaa i hiihii yô , Armag@@ e@@ don una “ tim mba ve lu vihin tar la . ” 13 : 8 - 10 ) U tesen ikyav yô , aluer or u se vese la nan doo se ishima yô , se na ga@@ mbe wase u iv@@ aagh una lu a ac@@ ôgh@@ or ga . Heela tseegh ga , ka i gber U@@ b@@ ib@@ ilo man ityakerada , i kuma u@@ kô@@ pi m@@ iliôn 1@@ 00 hanma inyom . Er nan ve u henen kwagh sha ikyev i Yesu la a fatyô u lun kwagh u saanyol man u van a m@@ ts@@ er@@ aa ? ( D@@ an . 12 :⁠ 4 ) Ken inyom i 19@@ 13 la , yange i gber atesen a Rus@@ sel@@ l ken up@@ ip@@ amba@@ abaver je kuma 2@@ ,000 , man kohol cii yô , mba@@ ôron up@@ ip@@ amba@@ abaver mban kuma iorov 1@@ 5@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 . U@@ ̱ se fan ser Yehova ngu a vese ken nyityô mbam@@ tagher mba se tagher ishigh a mi cii la ka kwagh u wan jighjigh u nan wase inya t@@ ine ! — Mbaromanu 8 : 31 . ( Pasalmi 1@@ 10 : 3 ) Ikyav i tesen yô , icombor i Mbashiada igen ken tar u J@@ ap@@ an undu uya vev mba@@ inj@@ aav mba ken u@@ ger@@ i mba vesen yem ajiir a ic@@ aa sha u za wasen ior mba ken tar u Ch@@ ina mba ve tem t@@ w@@ ev ken tar ve la ve fa Bibilo . Vea ‘ tema doo doo , ishima ia yô@@ h@@ ôr ve , vea kera lu a mciem ma cian ican ga . ’ Er ve lu nzughul a ior mba Aôndo shi ve lu tôvon ve a ican yô , Aôndo una ôr ve ijir a tsaha ve . Ka nyi kwagh ig@@ enegh í te iwanger sha mi ken ngeren mba ken Bibilo mba utar mba se nenge sha mi ne sha kwagh u erdoo ? ga . Ish@@ ember i ken zwa Buter i i gem ér “ u@@ war ” la i due ken zwa Grika . A kôron ken sev mbu gen yô , ú fatyô u shi timen sha ityesen igen . Tor u Tar ne , P@@ ande T@@ ahav Na A@@ kar a Na Ze@@ ge y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i ke ’ D@@ ak@@ ar la kpa ngi seer sha ish@@ u i ke ’ jijingi i í lu gban ke ’ kp@@ er la . Yesu wuese tiônnongo u ken E@@ fese la shi wa ve kwagh kpaa . Mba yange ve tile sha mimi ve ken dooshima na la vea fatyô u lun a vangertiôr u va ngohol mlu u tsôron u ken hemen sha ikyev i Aôndo , kwagh u tar ua fatyô u nan se ga yô . Yehova Ka Or@@ kuran Se Hanma ih@@ wa i se yar tom a i̱ ken kwaghpasen cii , shi hanma kwa u se hi@@ di se za sôr or cii , shi kwa u se lam a or u i sar nan ken Iyou i Tartor cii á lu inja er ka ma kwagh ga nahan , kpa ka vegher u tom u Yehova a lu eren yô . Shi á kaa wener : “ Iyange i been man pe@@ pe man iyange sha te@@ mbe m v@@ aan m to@@ gh@@ or ; [ Yehova ] ungwa imo yam kpaa . ” D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i i yer ér V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds pase ishember i ken zwa Grika i i yer ér b@@ a@@ ʹ@@ p@@ ti@@ ·@@ s@@ ma ( batisema ) la ér , “ ka u mir@@ in or shin mnger shi du@@ ghun nan . ” Yesaia yar tom a z@@ ar@@ kwagh — inja er mngerem man at@@ umb@@ ab@@ ua man wain nahan — sha inja i ikyo@@ kwaghôron , sha u tesen er ka sea ungwa imo i Yehova sea dondo Or@@ hemen man Or@@ wan@@ kwagh u a ne se la ve , kwagh la a bende a uuma asev yô . • Gba u mbatamen vea er nyi ve vea er tom u i@@ vangeli vea kure ú doo doo ? K@@ ua vor u ityendezwa la . ​ —⁠ 12 /@@ ⁠ 15 , peeji 15 . ( Yohane 4 : 24 ) Hanma kwa u Orshiada u henen Bibilo a O@@ li@@ ver@@ a la una sôr un hen ya na cii á nenge ér ie@@ ev mb@@ ira p@@ ande . 10 : 14 , 15 ; Yes . Aluer we ve ikyo yô , kwagh ve gba un ishima za kighir nan je ? 1 : 43 ) F@@ il@@ ib@@ u dondo sha a na , shi va hingir apostoli kpaa . I@@ mo@@ shima yase ngi wasen se sha igbenda i iti@@ ar ne cii , kpa kwagh u hiihii yô , saa akaawan a Aôndo a a lu ken Bibilo la aa hemen i ve ia lu se a iwasen ye . Anmgbian G@@ er@@ ri@@ t L@@ ö@@ s@@ ch u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la su@@ gh ikpelaior i i va mkombo ne la za van . Aluer se mba ôron ka mimi wase yô , se lumun ibo sha zamber wase shi se zamber ser i de se a kwaghbo shi se nôngo sha afatyô wase u sôron zayol la . Mbat@@ yomov Ka “ U@@ jijingi mba Eren Tom , ” 5 /@@ ⁠ 15 Shin aluer akaa a dedoo a a we ishima u eren la , gema kaha kposo a akaa a we u soo wer ma a er la di ye ? ▪ Ka kwaghbo u yilan Aôndo sha iti n@@ aa ? ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 4 - 7 ; 2 Timoteu 1 : 8 - 10 ) Nenge ase kwagh u “ gar u ta@@ ven sha ” ugen la . Gbenda u u hembe doon u mba ve civir Aôndo a vese ga la kpa se tese ve dooshima yô ka u dondon ikyav i Yehova iyol na a ver se la . Ne@@ hem@@ ia kua mba eren tom a na imôngo maa g@@ il@@ gar u Yerusalem shin er i lu hendan kwagh a ve kpoghuloo nahan kpaa Yange m zuan a inyaregh sha u te@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ om man ikyav mbi mba eren á@@ l@@ al@@ o shin ag@@ ir@@ g@@ im@@ nger iin va naan mo la . Ma iyou i utya i môm kpa hemba taver a loho u Bibilo ga . Ity@@ ôkyaa yô , mba gban ah@@ on ka ve zer hu@@ nan kwagh gbem , ve ver ishima ér mbagenev vea dondo ve ijime . Aluer ú gema ishima yô , ú fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima sha u fan wer Yehova ‘ una l@@ aha ishima i zamber man i ur@@ en la ga . ’ Zum u i nder Yesu shin ku la , Yesu pase apostoli Yohane ér mba@@ jighjigh mbagenev “ vea tema tor sha tar ” ne . Cii man anmgbian ne a ôr kwagh ugen yô , or@@ vesen u he ne kaa ér : “ Yange m nenge a we tsô , kwagh wou lu kposo a mbagenev cii ! Kanyi yange i za hemen hen atô u N@@ ab@@ al man Davidi ve Ab@@ ig@@ ail mough sha er kwagh sha mini ? Aluer or nenge foto u iji@@ mba@@ gh ze@@ ver@@ a je kpa kwaghbo u vihin tsung una fatyô u duen ker . Apostoli Paulu nger ér : “ Ka jijingi u cian kwagh , Aôndo A ne se ga , kpa ka u age@@ egh man u dooshima man u kôron iyol tsaha . ” Ka se zua a mtsera sha u ôron Bibilo sha ashighe a i ser i ver u ôron i̱ hen shighe ne la . Wan u Aôndo , Yesu Kristu kpa yange pase loho u dedoo sha gbashima , nahan na Ter na u sha la icivir . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : F@@ A U K@@ ER@@ EN C@@ AN@@ I@@ S T@@ SE@@ M@@ A T@@ SE@@ M@@ A Ka h@@ an se fatyô u zuan a kwaghwan u injaa sha kwagh u iv@@ es@@ egh@@ e ? 2 : 21 - 24 ; 4 : 1 ; Yoh . 19 : 33 - 36 ; Heb . ( Mbaefese 6 : 4 ) Mbamaren ka vea ôron akaa a ken jijingi a ônov vev shi vea henen Bibilo a ve hanma shighe yô , ve wase ve u cian Yehova sha er a kpe ve iyol yô . — Duteronomi 6 : 6 , 7 . Nahan kpa Yehova lumun ve cii . In@@ i@@ ongo i P@@ ase@@ ka u inyom i 33 la i z@@ ur@@ um yô , Yesu hide ken Be@@ tan@@ i . Er Mbaiserael ya ikyar a ior mba ken tar la yô , ve mer ve nahan Mbaiserael hingir u lumun jighjigh u nan u ior mbara sha kwagh u tom sule . U tesen ikyav yô , zum u ikpelaior va u va ungwan a Yesu yô , “ mhôônom kôr Un a ve , A bee mbau@@ angev vev angev . ” Bibilo i tsengaôron mlu u akaa a lu eren nahan ne vough . U@@ umace vea yem hemen hemen a mfe ve u sa@@ in@@ s@@ i la je ka u henen a hen ga . Ts@@ aha ka gbenda u vesen u y@@ esen mbayev . Er ma a kighir se yô , a gema a na se ian i eren kwagh u se nenge i doo se yô . Ka mpin u nyi i doo u se time sha mi he@@ gen@@ e ? Shi ve̱ maa ieren i henen kwagh dedoo la kpaa . Yange lu u tesen dooshima u a lu a mi u eren ishima i Aôndo er í tese ken atindi na la nahan . Ka ke ’ kwaghôron ne man se fatyô u zuan a mkav sha kwagh u í nger ke ’ Yesaia 5@@ 3 : 10 la ye . Takerada ugen ôr kwagh u ishember ne kaa ér : “ Ashighe kpishi ka i̱ ôron kwagh u ieren , shi ka i nôngo u t@@ eren i vea ase@@ mber agen a tesen ieren i or . ” ▪ De L@@ um@@ un W@@ er ‘ I@@ ̱ K@@ ende U Ishima sha G@@ agh Ga ’ ! Lu sha ikyev i Yesu Kristu u i nder un shin ku la . — Mpa . Ka sha u nan mbagenev shighe wase . Ka ve tese jijingi u ij@@ ough@@ ave sha u nan ian ér akaa cii a̱ za hemen ke ’ tiônnongo ‘ tsembelee man sha inja sha inja kpaa . ’ — 1 Mbakorinte 14 : 40 . Alaghga ka sea ungwa imo i Yehova kpa , se m@@ ua cii ve se mase dondo i ye . • Shighe u i va nenge “ tempel ” la , ka unô yange i nenge ér mba wanakiriki u jigh@@ jigh@@ i , man ka akaa a nyi yange i wa ve sha iky@@ eve ? Se er nan ve se de@@ en mbagenev a kwaghbo er Yehova nahana ? ( Or@@ pasenkwagh 5 : 1 ) Mose yange tese Mbaiserael u kohol imôngo , mbag@@ anden man “ mbayev mba kiriki ” kpaa . Aôndo yange ande hen a na kaa a na ér : “ D@@ u@@ e ken tar wou man ken ityô you man ken ya u ter@@ u , yem ken tar u Me tese u la . Me er u , ú hingir ik@@ urior i vesen , Me ver u doo doo , Me er iti you i̱ za g@@ wa man shi ú lu iveren kpaa . Ruamabera pase ér iyol hiden a mi ijime ka “ ishima i legh legh . ” 24 : 14 ) K@@ asev mban kpishi mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe la man tom u Betel kua tom u m@@ ishen . 16 : 9 ) A na se atindi a na a a k@@ ou kwagh u uma u hen tsombor man mbamgbe mba iyolough la , sha ci u iwasen yase . Nahan cii kpa , zum u se tagher ishigh a akaa a nan se ishima i v@@ ôron he ’ ningir wase — man i lu ijiir i se pasen kwagh her@@ egh gbem anyom a kar imôngo je kpa i lu di as@@ ande tseegh a veren ato yô — a fa eren ga yô se hingir u gban uwer . Í@@ L@@ Ú nahan ú ôr kwagh shin ú hen wer , ‘ Ka an nan fe kwagh u kp@@ er una er ’ ve@@ e ? Yesu kaa ér : “ Ity@@ ar@@ t@@ enger i vesen ia lu . ” Nyian An@@ t@@ ôn@@ i@@ o man Maria man ônov vev mbak@@ asev uhar man ngô u An@@ t@@ ôn@@ i@@ o kpaa cii mba civir Yehova imôngo he ’ tsombor môm k@@ ang@@ en@@ aa . Tsô a kaa a ior nav ér ve kôr profeti ne . Nenge ase kwagh u ôr a ônov nav mba kasev ne . Kanyi yange i due ken ieren i Yesu i ungwan kwagh laa ? ( Or@@ pasenkwagh 12 : 13 ) Er alegh a yolough nga a eren kwagh imôngo nahan se kpaa se kange nen ishima u lun g@@ ung@@ ur môm u eren kwagh ken mzough . Hen shighe ne , T@@ erem lumun u yaren tom tugh shin a@@ igh@@ ki@@ e ga , shin er kwagh ne na tsombor wase kera lu a inyaregh kpishi ga nahan kpaa . Er u fe kwagh ne nahan yô , hen ase sha mlu u mbatomov mba or@@ ya la zua a ve fele ga ve ve er tom ih@@ wa i môm tseegh la . Takerada u Mbaromanu pase ityôkyaa igen i i ne ve i gbe u ior vea fa er ve lu mba@@ asorabo , shi i gbe u a wase ve u duen ker sha yô . * ( Aerenakaa 16 : 1 - 3 ) Mbam@@ ishen mban mba za nyer ken gar u B@@ er@@ ea yô , ve tagher a bo tôv@@ ac@@ an u ci@@ er@@ yol je yô , gande u Paulu una za hemen u lun ker . Nahan cii kpa , Or@@ gb@@ an@@ akaa u V@@ esen shi ngu a mba@@ shiada mba ve lu uumace yô . 16 , 17 . ( a ) Hii nan ve i gbe u saa se hide a iyol ijime ve se na Yehova jighjigh ? Kwagh môm u i eren ken nongo ne u a lu a mfe sha mi ga yô ngu ga . Ú F@@ atyô U W@@ asen ‘ Wan U U@@ nd@@ un Ter U Nan ’ Nen@@ a ? ( Mpase 19 : 11 – 20 : 3 ; Mateu 24 : 30 ) As@@ ande a mba i shigh ve mkurem , ve lu “ ônov mba tartor ” la kpaa mba veren ashe gbenda a dyako ve u za teman tor a Kristu sha la . Er lu wan u Saulu yô , lu u una va hingir tor u Iserael . Ka ‘ Aôndo A Ne M@@ vese Y@@ e ’ ! • Er nan ve “ mci@@ e u cian or ” la i lu kwar - h@@ ôn@@ on@@ on u bo ? Kwagh ne na yô , se kav ser a vihi kpishi , aluer se “ l@@ ôô ken iyol ” sha u tsuan u eren akaa a ase tseegh shi kuren asaren a ase yô . Heela tseegh ga , “ dooshima ve kua ihyom ve i kôron man iy@@ u@@ he ve cii saa ishe ngise je , ” sha ci u vea kera fatyô u tesen er ishima i lu ve ker ga . — Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 6 , 10 . Shi se na jighjigh ser aluer se mba ungwan imo i Aôndo yô a lu sha ci u iwasen yase . Nahan cii kpa , se hide se time sha mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la zu@@ lee , shi se er msen shi se gbidye kwar sha mi , nahan se mase kaven ser , gba u se ny@@ ô@@ ôso mkav wase la . ( Anz . Cii man Yesu yem sha yô , á wa mbadondon nav tindi ér ve gema ior cii ve hingir mbahenen Or@@ vesen la iyol na yange z@@ ôh@@ ô a J@@ ur@@ an@@ di@@ r sha ci u ngu jighilii yum , shi de u tin@@ d@@ in un ijende i sha kwagh u tom ve la . • Gba u se nenge ishimawan i Yehova nena ? Yesu yange kaa ér : “ T@@ erem ngu eren tom her , Mo kpaa M ngu eren tom . ” ( Yoh . Er Yehova a doo se ishima yô , se mba ven@@ gese a ven@@ gese dooshima u a vande tesen se la tsô ; gadia i kaa a vese ér Aôndo u se doo un ishima la a̱ doo se ishima . Aluer se t@@ ume ityough keren akaa a iyolough yô , m@@ doo u Yehova a doo se ishima la una hii u pan@@ den kure kure . ( b ) Aluer gbashima wase nd@@ ôh@@ ôr yô , kanyi i doo u se umbur sha kwagh u Yehova man Yes@@ u@@ u ? ( Ôr Anzaakaa 2 : 1 - 9 ; 3 : 5 , 6 . ) Lu ian i nyi Mbayuda mba sha mar@@ ami mbara zua a mi shighe u inyom i 36 la kar kera laa ? Kanyi ú ver ishima u va henen hen mba@@ jighjigh mba a nder ve laa ? Paulu pase ér dooshima ngu hange hange nena ? ( 1 Peteru 5 : 8 , 9 ) Sha mimi yô , iwasen i anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken jijingi ve ne se ne ngi hange hange sha er se tile dông shighe u Diabolo a te num sha a vese er be@@ gha u tan k@@ ume nahan yô . Akaa a kpilighyol a a lu eren sha tar cii i nôngo u kuman anyom deri hegen ne tese ér se mba ken ayange a masejime . Ka inja er mbagenev kaa ér atindi cii nga kwagh môm , shi doo u kaan ér tindi môm hemba ugen kpaa ga nahan . Kwase Kristu nana hemba lun kwase u injaa sha ishigh ki Yehova nena ? Nahan se mba za h@@ ongo mat@@ o yô , mba ve lu a ikyav kpishi la kôr gbenda yemen sha nongo er ve lu un@@ den sha ityough ki i@@ w@@ oo la . Umbur wer Yehova ka una de se a kwaghbo yô , a hungur a mi , inja na yô kera ts@@ ahan se ken hemen sha kwaghbo shon ga . A kaa ér : “ Aluer Yehova er inya hingir icighan@@ kwagh yô , alaghga tsô mo kpa ishimaverenkeghen ngi sha ci wam . A ter ishember i “ Aôndo ” la tseegh . U ungwan mbamhen vev mbara yô , pine iyol you wer , ‘ Akaa a ve w@@ em la aa wasem u umbur Or@@ gban wam er m lu iyev ne shin aa d@@ anem a d@@ an u eren nahana ? ’ — Ôr Or@@ pasenkwagh 12 : 1 . Nahan kpa ve zua a iember ken tom u pasen kwagh la . ‘ Lu taveraa , taver ishima ; . . . K@@ era kpa , ka un “ A gbe U@@ sha , . . . [ shi ] A maa tar man A er u kpaa ” ye . Shin er yange lu kpen sha kon nahan je kpaa , a pase loho u dedoo u paradi@@ so u shin tar u̱ una va la . 15 : 31 ) Yange Yesu tôôn il@@ ye@@ egh ki iyolough ki or u lun gb@@ ang gb@@ ang , sôron or u@@ ange a mi ga . Paulu tindi loho a mbatamen mba ken tiônnongo u E@@ fese la ér ve va , zende la kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 50 nahan . Nahan yô , de lumun wer mbat@@ esen mba aiev ve na u hingir u undun nongo u Yehova u u tese u akaa a mimi ne la ga . — Yoh . 6 : 6@@ 6 - 6@@ 9 . Pasalmi 8 : 9 tese er i hii ve u yaren tom a iti i Yehova la i lu kwagh u hange hange yô , ijiir la kaa ér : “ Yehova , Ter wase , iti you hemba icivir sha won cii ! ” Aluer or er a we nahan yô , ishima ia vihi ú , man sha mimi yô , hanma or je kpa ishima ia de vihin nan ga . Er se we im@@ aagh ki m - ongo u ungwan ‘ imo i ke jime yase ’ — e̱r í dugh ke ’ Ruamabera kua sha ikyev i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la — shi se we ikyo sha mba m - umbur mba imoshima yase i Bibilo i tsaase í la yô , Yehova una na se iveren sha jijingi na . Nahan ken inyom i 200@@ 8 la , ve yem ken Rus@@ sia . Shin er tahav mbu yen un nahan kpa , ngu eren tom ne a ishima na cii . — Mateu 22 : 37 . Anmgbian ne yange lumun u henen Bibilo yô , zayol na la maa gba pan@@ den . M de lamen dang shi m gema m@@ lu@@ ashe wam . Anmgbian wase u kwase ne sôr ian doo doo ver i tesen un loho u dedoo ne . ( Mbakolose 1 : 4 - 8 ) Kpa alaghga yange shi una pase ishima i i lu nyian un sha ud@@ ang@@ mbaakaav mba yange ve lu nôngon u vihin mlu u ken jijingi u Mbakolose la kpaa . Nahan , or u se ze u za pasen nan kwagh shin or@@ wan@@ ndor a vese shin mba se eren tom ijiir i môm a ve ka vea lam a vese dang je kpa , se er kwagh a ve sha kwaghfan . — K@@ olose 4 : 6 ; 2 Timoteu 2 : 24 . Iyange igen yô , Kwa@@ se@@ shiada ugen va hii u henen Bibilo a mo . Lu@@ un er ka nahan yô , ma lu iji@@ r@@ ôron i sha mimi ga . ( Aerenakaa 7 : 5@@ 8 – 8 : 3 ; 22 : 1 - 5 ; 26 : 4 , 5 ) U fa gbenda u Paulu yange va hingir u fan mimi sha kwagh u Yesu kpa ? — Kwagh u Paulu Lu Ô@@ ron J@@ im La Gba u se tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an se ôr kwagh tswen tswen inja er se mba nan a na kwaghôron ga , kpa se de ser or@@ henen Bibilo la nana pasen mnenge u nan . Jijingi u Aôndo yange hemen Paulu nena ? “ Se lu nen per gen@@ g ge gen@@ g . ” — 1 T@@ E@@ S . Ka mbamtaver mba nyi nahan alaghga or u nan yem u za pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la nana tagher a mini ? Satan wa uumace aie iyol ér nyi sha kwagh u m@@ til sha mimi , man we di u gema u er nyi ? Nahan kpa , Na@@ a@@ man gema gba b@@ ou@@ ange u sha kwa@@ v@@ yolough u i yer ér im@@ ande la . A gba u se fa ityakerada i ken Bibilo sha ad@@ ondo ad@@ ondo . D@@ i vough e̱r Bab@@ ilon u sha ayange a Habak@@ u , u yange y@@ aan kwagh fa@@ gher fa@@ gher kuman un sha won ga la nahan , “ or ” shon u ainge u á lu ker i@@ ̱@@ k@@ we i@@ ̱@@ k@@ we ne kohol cii ka ity@@ ahav mbi pati@@ v — e̱r G@@ omoti u Wan Ts@@ wam shin u N@@ az@@ i shin G@@ omoti u Ity@@ em@@ imôngo la nahan , kua gomoti u̱ i s@@ enge er ka u mbakp@@ ish@@ iv la je kpaa — nenge ityav sha u una nôngo una seer ityar na yô . Mkaanem ma Paulu ma a kaa ér “ im@@ agh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga ” la ma a inja nena , man kwagh ne yange una bende a Timoteu nena ? Ro@@ ber@@ t : Mbam@@ pin mbara doo tsô . ( a ) Kanyi yange Aberaham tese sha m@@ rumun u yange rumun u geman wan na nan naagh a mi laa ? Er vese hen tsombor u ter na man ngô na ve eren kwaghaôndo môm ga nahan kpa , hegen yô a hingir ortamen . ( Gen . 3 : 15 ) Ka or môm tseegh , nan lu vegher u vesen u vor u ityendezwa la ye , ka Yesu Kristu je la . Zum u ior ve pin ér , “ Er nan ve Aôndo a ne akaa a ts@@ eren ior ian@@ a ? ” yô , se fatyô u wasen ve nena ? Ken inyom i 19@@ 8@@ 5 la , i kaa ér se za er tom shin af@@ ishi a bran@@ ci a tar u Sam@@ o@@ a , maa se mough hen T@@ u@@ v@@ a@@ lu se yem ker . Kanyi yange i na ve kwagh va hingir nahana ? Nenge imba er uuma mba ior kpishi ve gem sha wono ! Se er nahan yô , se lu tesen ser Yehova ka kwar wase . Kpa jijingi u taregh yô , ur@@ ugh ior u eren aeren a Satan . Y@@ e@@ h@@ u lu or u eren kwagh sha ishimataver tsung . Saan “ Mba Ve Z@@ u@@ ngu M@@ h@@ ôônom ” la Iyol sha ci u Ny@@ i ? Sat@@ i a ku@@ usu yô , ú fatyô u hiden gbidyen kwar nengen er ú dondo atesen any@@ iin shin at@@ aan a Yesu la yô . ( Yohane ityough 13 – 17 ) Shi lu “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo , ” nengen sha iyôngo na doo doo . — Yohane 10 : 11 – 14 . N@@ om u nan lu Orkristu yô , kwase u nan doo nan ishima shi nan we nan ikyo kpaa Er ic@@ ôron u@@ ange i ts@@ aren nahan , kwagh ngu u̱ a lu “ timin ” tsombor u uumace man mba ve lumun a hem@@ en@@ tor u Yehova yô . Mbahemenev mba shin t@@ ine yange ve tindi apostoli Peteru man Yohane ker . MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V MB@@ A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A M@@ I L@@ A ​ — Ity@@ ôkyaa i se lu uma jim yô ka nyi ? ( 1 Utor 18 : 21 ) Mbagenev di yô , de u kohol a vese imôngo ken tiônnongo u Kristu . I@@ c@@ ombor i lun a or@@ maren môm la di ye ? 28 : 13 ; Y@@ ak . Takerada u Yobu taver jighjigh u nan u mbacivir Aôndo sha ayange ase ne kpishi . Anyom 4@@ 8@@ 3 ne hii sha inyom i 4@@ 55 C.S.@@ W . la zan zan va kure sha inyom i 29 S.@@ W . , zum u i er Yesu batisema ve Aôndo tsegha un hingir Mesiya , shin Kristu la . Aôndo soo ér se yilan un sha iti na . ( Pasalmi 1@@ 45 : 18 ) Aluer se mba eren msen hen a na hanma shighe yô , ijende yase vea na kpa ia hemba taver cii . M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la ka a mgbegha se se er ishima na shi se ta ikyaa a m@@ tem@@ tor na sha m@@ kaan man sha ieren yase kpaa . Gbenda u i eren tom a awambe sha Iyange i Nan I@@ w@@ om la , kua tindi u Aôndo wa ér i ha@@ an awambe inya la cii zua sha tindi u Yehova vande wan Noa vea ônov nav sha kwagh u awambe la . ( Gen . Kwagh ne wa u eren kwagh sha ishima i Aôndo , kpa kera keren mkpeyol wase shin eren sha asaren a iyolough ga la ker . A soo ér i tim Mbayuda mba ken zege@@ tartor u ú hii hen In@@ dia zan zan ar hen E@@ ti@@ op@@ ia la cica cii ken iyange i môm . I ôr kwagh i z@@ a̱ gber sha tom u kohol ior ne ke ’ kwaghôron u profeti u Yesaia nahan ér : “ A@@ kur@@ aior aa va hen iwanger you , u@@ tor kpaa vea va hen iwanger i i mon@@ do sha a we la . ” A@@ fa@@ eren@@ ga , zum u se lu iyev la i tese se u gban g@@ es@@ a a anmgbianev asev mb@@ akiriki hen ya , shin shighe u se lu ken makeranta la i tese se u gban g@@ es@@ a a mba se lu k@@ l@@ ase môm a ve yô . D@@ ondo Nen Ikyav i Yehova La A@@ gar a waren ker a yange i ver sha shighe u Iserael u tsuaa la kpa yange i gba u saa or u nan w@@ oo or ab@@ u la nana yevese a za nyôr ker shi nana lu ker zan zan pristi u tamen a kar kpen ve nana war ye . Kpa , mkaanem man kua u nengen sha mba@@ beenyol nena ? Nahan kpa , alaghga ashighe agen se nenge mbacivir Aôndo mbagen vea er inja kposo . Ô@@ no@@ v mba ter@@ tamen Yakob yange ve kôr an@@ ngô ve Yosev ihyom , tsô ve tee un ken kp@@ an . 8 : 5 - 18 . Se mba sha ikyev i nongo u Kristu hegen . U@@ umace mba ve yen ne vea fatyô u lun a “ ishima i legh legh i i lu a kwaghfan la . ” 11 : 17 - 19 ) Shighe u R@@ ah@@ el , kwase u Yakob u doo un ishima tsung kpe la , a hungur a na fele ga . Kpa upristi lu l@@ ahan iti i Aôndo . I@@ angev mbi T@@ aver u S@@ ôron . B@@ ee kera yô , mayange profeti u mimi nana wa un kwagh ér a̱ per Tindi u Aôndo ga . Shighe u m lu ken iy@@ ou@@ ci la cii , ng@@ ôm lu nengen sha a mo , shi mayange je z@@ ôh@@ ô a mo ga . 2 : 18 , 19 . Hen shighe la , kwase u Pe@@ dr@@ o hii u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . 3 : ​ 13 - 17 ) Kwagh ne ka ityôkyaa i dedoo i i ne ve i doo u se dondo Kristu yô . Kwagh@@ wan u In@@ j@@ aa u a Lu sha ci u Mba Ve V@@ ese A@@ yol a Ve La , 3 / 1 Ka nyi akaa nahan se er ve se dugh iy@@ uh@@ we ken asema ase kera ? Se nenge mkur u kwagh u i ts@@ enge ôron ne , shi se nenge er mimi je Yehova a kom u lun tor u hemban sha won cii yô . Paulu kaa ér tahav er mb@@ ura nahan , “ ka Aôndo je A ver ye . ” Sha mimi yô , loho u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia ôr la wase Mbayuda mba sha ayange a ve la , shi akaaôron a profeti la kure sha shighe ve la kpaa . Or@@ t@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el pase Maria , ngô u Yesu kwagh ne wang , ér : “ Icighan Jijingi Una sen sha a we , man agee a U@@ hemban@@ sha la kpaa aa kase u ; ka sha ci u nahan man Un u á mar Un la á yilan Un er Ici@@ ghan@@ wan u Aôndo ye . ” Yesu yange na “ ikyav ” i tesen shighe u mkur una z@@ ur@@ um yô . 5 : 4 - 9 ) Kpa mbat@@ im@@ en sha akaa a shin inya mbagenev lumun kwagh ne ga . “ I Ô@@ ô Ne ” ( Duteronomi 31 : 6 ) Shi Yosua kpaa , Yehova va taver un ishima wener : “ Ma or nana fatyô u tilen sha ishigh y@@ ough sha ayange a u lu uma ne ga ; . . . 6 : 44 ) Aluer u tsegha iyol you sha ci u Aôndo shi u ngu eren kwagh sha ic@@ egh@@ zwa you la yô , a tese ér we kpa u ngu môm ken ior mban . Se kpaa , doo u se hemba veren ishima sha inya i gbil@@ ini@@ gh i i lu a asange a wua la ga , kpa se hemba veren ishima sha sun@@ da u i gbe u se sun@@ da ken u@@ haregh asev la . Aluer u vande eren hanma kwagh u i gbe u ú er sha u palegh a@@ ah@@ e je kpa , a@@ ah@@ e una fatyô u ts@@ eren we ab@@ ur@@ ab@@ ur . Anmgbian u kwase M@@ as@@ ako , u a lu mar@@ nya u tar u J@@ ap@@ an yô , a po@@ so anyom 50 kpuaa hegen . Yange sar un u eren tom u m@@ ishen shighe li@@ he , kpa angev na yô , lu inja er una fatyô u eren u ga nahan . Sha mimi yô , akaa a dedoo nga keghen se ken hemen . Sha nahan yô , se er nen tom ne sha jighjigh . Akaa agen yô , a hemba doon u u kaa a or u nan keren kwaghwan la wer nana za pine mbatamen mba ken tiônnongo , shin aluer ka wanye u cuku yô , nana za pine mbamaren mba nan . Man kape yange lu je la , mbu hide mbu due , i yilan mbu ér United N@@ ations . — Mpa . Hen ase sha kwagh u apostoli Yohane yange nger sha kwagh u ior mbagenev mba ve lu a tahav sha shighe u Yesu la yô . A@@ veren A A Ve Se a M@@ saanyol Hegen La Shin er uumace ve zough a mfe kpishi nahan kpa , mkav wase u se lu a mi sha akaa a i@@ gbe@@ tar la ar sha “ akaa a ken kpe u aeren a [ Aôndo ] ” tsô kpaa ga . Er tom u se lu eren ne u lu tom u Yehova yô , doo u se umbur ser Yehova man Wan na mba suen se ken tom ne sha er se er ityom yase i Aôndo a ne se la se kure i vough yô . ( Mat . 28 : 20 ; F@@ il . Shighe a karen yô , i m@@ us@@ an ka@@ a@@ de mban kua loho u u lu sha mi la . Sha kpôô yô , a doo ú kpishi u nengen iengem i U@@ hemban@@ sha la shi keghen ato ungwan kwaghôron u sha zwa na kpaa ! Bibilo pase ér Yehova venda iji@@ mba man idya i eren . ( Heb . Hen shighe ne , yange i soo ér kasev ve za hemen u eren tom u i na ve la . Ka an je nana yange Kristu ér a̱ de wasen mbadondon un ga , shin nana fatyô u pu@@ un iji@@ r@@ ôron i Aôndo a ôron mbacivir un a ne ve ish@@ ô laa ? ( Ps . 37 : 29 ) “ Á saan [ mbap@@ er@@ apera mban ] iyol sha m@@ ngee u bem . ” ( Ps . Zege@@ ahumbe za va kwa môm kpo@@ o . Alaghga tsô lu sha ityôkyaa ne Paulu ter “ bem ” vea aeren a i gbe u se lu a mi la ken washika u sha uhar u nger Timoteu la ye . Mayange je se lumun ser iwuese la i nd@@ ôh@@ ôr ga . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ; Pasalmi 1@@ 10 : 3 . 13 : ​ 24 - 30 , 36 - 43 ) Ôr Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 13 , peeji 9 - 12 . Ka Yehova a lu t@@ enger akuraior cii ye . Ngu t@@ enger akuraior ne sha loho u Tartor u i lu pasen tar sha won cii ne . ( b ) “ U@@ pristi mba TER ” man “ ak@@ ur agen ” a i ter kwagh u a ken Yesaia 6@@ 1 : 5 la , ka unô ? Yange i tee un za hingir kp@@ an sha mfe na ga , kpa Yehova “ yima un ken atsan a na cii . ” ( Aer . Ngu nôngon sha u una imb@@ ishi bem wase shi una vihi mlu wase u se lu vea Aôndo doo doo la . Kanyi i ne ve “ akaa@@ injaa a akuraior cii ” a lu van ken “ iyou ” i M@@ civir U Mimi ? — H@@ ag@@ ai 2 : 7 . Er nan i lu hange hange u mbamaren vea wase ônov vev vea henen Mkaanem ma Aôndo hanma sh@@ igh@@ ee ? Aluer se mba ken ij@@ ough@@ ave a ú yô , nahan a saan se iyol , shi se lu ken mkpeyol kpaa . Sha nahan yô , aluer ve soo ér vea za hemen a tom ve u pania la yô , gba u han@@ mô ve nana suur sha Yehova . ( F@@ il . Er ity@@ egh k@@ ira y@@ uh@@ wa kpishi yô , ki va ta T@@ erem je k@@ w@@ ende po@@ so , mase shin di cuku tsô ma ki ta un sha it@@ you . ( Luka 10 : 30 ) Kwagh u a doo u fan sha kwagh ne je yô , Yesu yange ôr kwagh u gbenda u mough ‘ Yerusalem yem Y@@ er@@ ik@@ o ’ la sha kwagh u yange ver ishigh u ôron la . 24 : 3 ) Sha nahan yô , injakwagh ne kure sha shighe wase ne , shi ngi kwagh môm ken ikyav i tesen m@@ ve u Yesu man hemen na . Yehova una za hemen u tesen se asange asange er “ Un ne mba ve lu keren Un la injar ” yô . — Heb . Nahan mnder ve la una gema a hingir “ mnder u iji@@ r@@ ôron . ” — Ôr Yohane 5 : 28 , 29 . Aôndo yange tese tahav nav sha ikyev i Mose , nahan yima Mbaiserael due a ve ken Igipiti kera shi hemen ve ken deser@@ ti zan zan ve kar nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la . U z@@ eren ôron Takerada u í ne i nger la una wase u̱ kuran bem u Kristu la ken asema ase . Ka sea wa uma ikyo yô , kwagh ne a wase se nena ? Tsô mbananjighjigh a vese imôngo mba v@@ é k@@ an shio u zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe sha ci u ic@@ ôron u@@ ange la di ye ? F@@ a di tsô wer er Aôndo tim tar sha ayange a Noa la nahan kape una er sha ayange ase ne vough je la ! Paulu yange wa anmgbianev nav mba ken E@@ fese kwagh ér ve ‘ nôngon tsung u kuran mzough u ken jijingi ’ la . Akaa a Yehova a gbe a la tese se akaa kpishi sha kwagh u “ mlu Na u i nengen a mi sha ashe ga la , ” kpa a kera na mlumun sha mbampin mba vesen er , M@@ lu u uumace una va lu nan ken hem@@ ene ? nahan ga . ( Rom . Shi ub@@ er kpa mba udubu imôngo , hemban je yô , hen ic@@ omb@@ o@@ tar man vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u F@@ in@@ land . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) Nahan cii kpa , Aôndo hembe lamen a vese ken Bibilo , i i lu mkaanem nam la . • Er nan ve i lu shami u ôron akaa a i gbe á la ijir sha kwagh u m@@ til sha mimi ve laa ? A@@ vur a Bibilo ne tese se nyi ? Zum u orgen pine Yesu tindi u a lu u tamen yô , a kaa a na ér : “ U hiihii yô , er : Ver ato Iserael , Ter Aôndo wase ka Ter tswen je , man shi Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima sha ishima you cii , man sha uma wou cii , man sha mfe wou cii kua sha agee ou cii . Awa@@ shima na lu u eren ishima i Aôndo . Yange soo Ter na kpishi , kua ior . Ior mbagenev ts@@ en ayol a ve sha kwagh ne hii iyev vev je . Yehova ka u wang man icighan je , nahan mayange ‘ ke@@ hen ityough ’ ga . Nahan kpa , kasev mba ve civir Aôndo yô , ka i saan ve iyol u dondon hemen u sha dooshima u noov vev . Yehova yange hungur a ior nav gb@@ indi@@ gh gb@@ in@@ d@@ igh@@ ii ? 5 : 13 ) Nahan , Marku yange er zende za ken Bab@@ ilon sha u za eren tom vea apostoli u nyôron mbamkombo mba Mbakristu hen ya u ngô u Marku anyom imôngo ken ijime la . De G@@ be K@@ ôron I@@ j@@ ende a Or ken A@@ yange a M@@ ase@@ jime Ne Tsô Ga , 8 / 15 Yange ng@@ ur ôron kwagh a Aôndo yô , a kaa ér : “ Ka U gema or , nan hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u ; U kaa wer : H@@ ide nen ijime , ne ônov mba iorov ! Kpa m nôngo kpoghuloo m ngu dondon kwaghwan u Bibilo u a kaa ér , ‘ hanma or nana̱ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa nana̱ gema a̱ ngô@@ ôr a kwaghôron , nana̱ ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa ’ la . ( 1 Kor . 11 : 1 ) Doo se kpishi er se lu a ian i se wase ior sha aeren a ase , vea fa Yehova nahan ! Yehova yange kar ishima i Davidi man i B@@ ate@@ she@@ ba , nahan a nenge er ve gema ishima sha mimi yô . Ka atô a ini@@ aav ahar a nyi yange zege@@ pristi u ke ’ Iserael n@@ a@@ ana , man yange naan mbi sha ci u nyi ? Nahan se ya ikyar a ve k@@ ang@@ en@@ aa , shi se mba ne ayol a ase jighjigh kua icivir kpaa . ” Yange kpiligh mo iyol er m fe kwagh u aôndo ugen ken c@@ ôô@@ ci yam la , i lu kwagh u Yehova ga yô . Se za hemen u eren tom pania zan zan anyom 50 , kpa inyaregh y@@ ase@@ gh bee ga ! Aluer se mba gbidyen kwar sha akaa a dedoo a Yehova a er se ne yô , se seer lun a iwuese sha dooshima na u been mayange ga la . ​ — Ôr Pasalmi 7@@ 7 : ​ 11 , 12 . Aluer se er nahan yô , se kura ikyar i se ye vea “ Aôndo u mimi , ” u a ker ic@@ ugh ihyom la . — Pasalmi 31 : 5 ; Anzaakaa 3 : 32 . 11 : 28 - 30 ) Nenge imba ityendezwa i doon tsung ne sha wono ! M@@ nenge U Aôndo A Nen@@ gen An@@ za A W@@ ang Yô B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O 8@@ 2 : 2 , 5 . Yange va kaven ér una vôso nom una lu a tsombor na ga yô , vaa kuma iwer ihi@@ ar . I@@ kon i ken ik@@ ôngo ia ume atam , man tar kpaa ua doo iy@@ i@@ agh , vea tema bem bem ken tar ve . ” A@@ ng@@ an ka di akav a kpuaa ke ’ akav a tesen kpishi a á fatyô u nan u tesen tahav mbu jighjigh u nan u mimi u a har sha Bibilo la a lu a mi je ne . Mose yange lu ken Igipiti u lu tahav mbu hemban sha won cii hen shighe la tseegh ga , kpa lu ken ya u F@@ ar@@ a@@ o jim jim . Bibilo ôr kwagh u Yobu yange er zum u tagher a akaa a vihin ne yô , ér : “ Ka TER A ne ye , shi ka TER A ngohol kpaa ye ; i̱ wuese iti i TER . ” ​ —⁠ Yobu 1 :⁠ 21 . Hanma iyange i se er nahan yô , i tsaha se ; i na se kwaghyan ga , shi a va ng@@ ur@@ en yilan ati yô , se tile shi sha hen ijiir la ah@@ wa imôngo . Kwagh A T@@ ser Mba Ve Eren A@@ ka@@ abo sha I@@ gb@@ ong@@ or La ! U tesen ikyav yô , ior ka vea kegh ato a loho u Tartor ga je kpa , se wase ve shighe u kwagh a tser ve yô . Nahan a tese ér ku hemba Yehova agee , inja er Aôndo ngu a tahav mbu sa@@ ghen mbacivir un mba jighjigh mban ken iky@@ ang@@ enev mbi ku@@ ugh ga nahan . M va kom anyom 19 yô , m er batisema sha u tesen mer m tsegha iyol yam sha ci u Yehova . ( Ef . 5 : 1 ) Aluer se mba eren nahan yô , se lu seer u lumun a mkaanem ma or@@ pasalmi yange ôr ken icam na la . Saulu za nyer ken D@@ am@@ ase@@ ku yô , A@@ nan@@ ia bugh un ashe sha ivande . M@@ ika 5 : 5 - 15 ôr kwagh ter m@@ nyer u A@@ shi@@ ria una nyôr aa num , kpa una hemba sha an@@ shighe kpuaa tseegh la , shi ijiir ne ôr ér Aôndo una tsaha akuraior a a ongo kwagh ga la . Shighe kar , Yesu kom anyom 12 yô , a ôr kwagh ugen u kpiligh Maria iyol yô . Ior mbagenev ka vea ô@@ rom ér m me m@@ sô@@ rom kpishi nahan ka m ny@@ iman shin m vihi ishima a ve ? Nahan kpa , msen u Davidi er , u i nger ken Pasalmi 22 : 16 - 21 la tese ér a na Aôndo jighjigh her . K@@ asev Mbakristu mbagenev ka ve zamber a zamber noov vev ér ve hemen sha u eren akaa a ken jijingi . Er mkur u tar ne a zu@@ lum yô , gba u se kange ishima u eren nyi , man ka sha ci u nyi ? A@@ yem a yange i gb@@ aan sha ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya ken mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ egh mba li@@ hen lun az@@ ongo any@@ iin la lu kwagh u nan ior msaanyol kpishi , kpa an@@ umbe ne lu sha ci u Mbakristu ga sha ci u ashighe kpishi ayôôso yange a due hen atô u ikpelaior mba yange ve lu her la . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) “ S@@ ar [ Aôndo ] u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema asema . ” Nahan lu nyi igen i na ve Yesu fa u geman ior hingir mbah@@ en@@ ene ? Ka sea kure akaa a se we ishima u eren ken kwaghpasen la nahan , i saan se iyol kpishi . Ka hegen i lu shighe u eren u ye , gadia mkur u tar ne ngu ikyua ikyua ! A shi nan kpa lu sha ci u gba u a tsua ônov mba Aôndo mba i shigh ve mkurem ne ken iniongo ihi@@ ar — hiihii yô , a tsua ve ken Mbayuda mba sha mar@@ ami shi a mase tsuan ve ken A@@ tô@@ at@@ yev . — Mbagalatia 3 : 26 - 29 ; Mbaefese 2 : 13 – 18 . A fa u nengen sha mo shi a fa u nengen sha mlu wam u ken jijingi man u ken ishima la kpaa . ( Luka 22 : 20 ) Ka Yesu a lu Or@@ him@@ en u ikyuryan i he ne ye . Ka kwagh u doon kpishi u lun hen tsombor u dooshima a ngee her kpishi yô ! Sha ini@@ e@@ zwa i mbatamen yô , alaghga se lu a ian civirigh i wasen mba he@@ v mbagenev , di er A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la yange ve ‘ seer bu@@ ghun gbenda u Aôndo wanger wanger ’ hen Apo@@ l@@ o nahan . — Aer . Nahan kpa , kwagh ugen kpa ngu u i gbe u ú er yô . 3 A@@ tindi a Mbaf@@ ar@@ ishi kua mba@@ ad@@ in@@ i vev mbara yange ve na yô , taver ior kpishi u kuran Tindi . A lu nahan yô , ma a bee a mbacivir Yehova cica cii ica ma i gbe hegen . Kwagh ne due tseer tseer ken ityough ki masetyô ki takerada u Amo@@ shi la . Yesu yange tese ér gba u mbahenen nav vea lu mbatomov nena ? Zum u Tartor u Aôndo ua hemen a ma or u hendan a ú shio shi a lu eren ishima na shin tar vough e̱r i lu eren i̱ sha nahan yô , uumace mba wan tsu@@ am vea kera lu sha won ga — e@@ i , iny@@ am@@ to@@ ho je kpa — ia “ vihi kwagh ga , vea tim kwagh ” kpaa ga . Hen ase sha kwagh u or@@ jir u nan er if@@ er@@ or ijir sha mimi nan k@@ ur la . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve tese mbah@@ ev u kuran akaa a un we ve kwagh sha mi la cii . Yehova pasen aka@@ ac@@ imin a ke ’ jijingi he ’ ior nav nena ? Shi mci@@ e@@ aôndo una mgbegha se se lu wang — ken jijingi man sha aeren man sha iyol kpaa . Zum u se lu eren msen hen Yehova yô se sôn nen un á wase anmgbianev asev mba kasev mba@@ jighjigh mba do@@ on@@ shima mban ve za hemen a tom ve sha jighjigh . N@@ agh ku Yesu na sha iyol na la wase Mbakristu mba ve ne un jighjigh la u fan Aôndo sha gbenda u hemban doon cii ; inja na yô , lu u vea fatyô u hingir ônov mba Aôndo ! ( G@@ al . Iserael yange er nan ve , va nyôr ken mlu u ken jijingi u kôron kunya yum nahana ? ( Mpase 7 : 9 - 14 ; Mbaromanu 5 : 1 , 2 ) Alaghga ka ityôkyaa i i ne ve “ zege@@ t@@ as@@ a u ha@@ an mngerem shin mi ” u yange lu ken tempel u Solomon , u upristi ôôn ave shi mi la a lu ken tempel u ken mpase u sha mnenge la ga je la . — 1 Utor 7 : 23 - 26 . Kwagh@@ henen una fatyô u van se a iember ke ’ igbenda i nyi ? H@@ I@@ I ken mhii u inyom i 200@@ 9 la je , atôônanongo a Mbashiada mba Yehova gema shighe ve u eren mkombo . Yange m zuan a inyaregh ki koson tsombor wam sha u wan ats@@ am ken Ad@@ ua u F@@ ada . ( Ôr Anzaakaa 19 : 22 . ) Ka ngeren na la a hembe li@@ hen ga shi a hembe taver u ôron ga cii ye . ( Anzaakaa 8 : 30 , 31 ) Er lu “ I@@ mo ” i Yehova shin or@@ shua na yô , alaghga yange una eren akaa kpishi a a bende a uumace yô . Alaghga or u i shigh nan mkurem nana pine ér , ‘ Hii nan ve Yehova a tsough orgen ga , i lu mo ? ’ Paulu yange nger Timoteu washika , wa un ago@@ yol sha ashighe a ican a una va tagher a mi la . A nger ér : “ Ka jijingi u cian kwagh , Aôndo A ne se ga , kpa ka u age@@ egh man u dooshima man u kôron iyol tsaha . ” A wase mbayev vea lu a ieren i henen kwagh tsembelee nena ? ( D@@ an . 4 : 30 - 37 ; 5 : 22 - 30 ) Nyian kpa , ashighe agen ka se tagher a mbamlu mba vea wase se u fan sea lu mbah@@ id@@ en a iyol ijime yô . Gadia , er mbatyomov ve lu u@@ jijingi nahan je kpa , yange i gba ve a uma u kpen ga la ga . Ôr akav a a tese ér tom u pasen kwagh yange u za hemen shin er mbamzeyol lu nahan kpaa . Yange wa ishima a mbamtaver anyom imôngo , hemban je yô mba hen tsombor na , kpa za hemen u lun bem bem her . ( c ) Ka nyi ia fatyô u doon ior nyian sha gbenda u se pasen kwagh laa ? Paulu kaa ér “ ma nagh sha ci u asorabo kera ku ga . ” Nyian kpa , Yehova tsua ior sha ci na , mba kposo a tar u Satan ne . ( Mateu 5 :⁠ 3 ) Gbenda môm u kuren mgb@@ e ne yô , ka u lamen vea Aôndo hanma shighe cii . Yesu yange gema tom la na mbahenen nav — ve mba i vande tesen ve “ kwaghôron ” shon la . Tsô a kaa a ior nav mba ishima lu vihin ve la ér : “ TER A̱ y@@ ang@@ em er me er ter@@ em kwagh ne ga yô , ka or u TER , u i shigh un mkurem yô , me bende uwegh agh sha a na ga . ” 26 Kp@@ orom hen Aôndo — Yehova Z@@ ough a Kwagh u Dedoo ken Ior Ruamabera mase va pasen ér ka Satan Diabolo je a lu “ tse@@ yô ” la ye . Yange soo u v@@ ô@@ son wan@@ kwase ugen u civir Yehova ga yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 5 , 1@@ 16 ( N@@ um@@ er@@ i 22 : 1 – 36 : 13 ) Ka ah@@ endan a nyi Mbakristu mba mimi hii u tagher a mini , man ve er nena ? Shin er Yesu yange lumun ér kwagh@@ môm a d@@ an un u eren tom u vesen u pasen loho u dedoo la ga nahan kpa , a ker shighe a er akaa agen kpaa . U@@ z@@ end@@ en@@ ya mban ka ve hingir u lun u@@ ange shighe u ve be@@ e@@ yol yô , shin ve gba i@@ wan sha gbenda u nan a na ior mba ve lu a ve la zayol , nahan kwagh ne a na ve umbur shighe u u@@ z@@ end@@ en@@ ya mban lu iyev shi lu ts@@ or ts@@ or la . Ken myer u yôôn m@@ doom ma Aôndo la , ka ieren i nyi yange i ter kwa h@@ ara , man hii nan ve i̱ kom v@@ ough@@ l@@ o ? U lun môm ken “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo ” la ka iveren ga he ? 4 : 13 – 16 . A hemba tar ne , nahan se kpa se fatyô u hemban u . — Yoh . Bibilo kaa a vese ér Aôndo wa m@@ ts@@ ôr ken asema ase . • U@@ profeti mba@@ aiev kpishi vea tsu@@ me a ior ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) I ter ishimaverenkeghen man jighjigh u nan man dooshima ér ka aeren a hange hange a mbatomov mba Aôndo ve̱ lu a mi yô . — 1 Mbakorinte 13 : 13 . U T@@ im@@ en ke ’ Mkaanem ma Aôndo Z@@ an Sh@@ imi K@@ wen@@ g Ken masejime yô , orumace una nenge m - iv u Yesaia 11 : 9 , u a kaa ér : “ Tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan ” la . De nengen wer Aôndo er uityendezwa mban sha ci u uumace cii tsô ga , kpa a er ve sha ci wou kpôô kpôô . M - umbur u ku u Yesu la na ve ian i gbidyen kwar sha ku na la tsung . A shi nan kpa u@@ kpe@@ kpe mba d@@ wer tor la yange vea c@@ in@@ ge a ie@@ ev kpishi . “ F@@ a nen er shima i wan i Ter wase la i lu myom yô . ” ​ — 2 PE@@ T . Sha vegher ugen yô , alaghga a maa se iyol u lumun ser se mba er Sh@@ im@@ on Or@@ f@@ ar@@ ishi la nahan ga . Shi , kape we di kpa or u ú vôso la nana nenge a mbam@@ shi ken a we je la ! — Luka 6 : 41 . Yange ve soo u been a ah@@ endan a ag@@ ar a at@@ aan la , ka So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a man A@@ de@@ ma man Se@@ bo@@ im man tar u Be@@ la je la . Ngeren ne ôr ér ka nomso@@ or nan nengen sha tsombor u nan ye . Sha ci u nan soo u zuan a atam a a doo u yan shi a ho@@ m i doo shi a a wase ken iyol yô . ‘ Y@@ am ing@@ in , man ing@@ i@@ la . ’ ( Luka 3 : 21 , 22 ; Mbaheberu 7 : 26 ; 8 : 1 , 2 ) Heela tseegh ga , yange gba u una kpe ku u ua lu nagh sha ci wase yô . Paulu yange nenge akaa a a undu ken ijime la nena ? Akaa a m tsough u eren la nga vihin iky@@ ar@@ yan yam vea Aôndo kua injar i me va zua a mi ken hemen laa ? Hen shighe la , gba u vea er tom taveraa , ve lu eren tom u sôron u@@ g@@ ông@@ or@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev mbagenev . 28 : 19 , 20 ) Aluer ka u se er tom ne yô , a gba u se pasen ior kwagh hanma ijiir i se zough a ve cii , shi se hiden se za sôron mba ve tese isharen la , shi se henen Bibilo a amba@@ aior la . T@@ ahav mbu age@@ egh mbu , mbu mb@@ ua fatyô u hemen se ken uma wase ve se za iky@@ ura ken tar u ifer , u se lu ker ne yô . Tsô or@@ shiada la gema er di nena ? Or@@ jighjigh Davidi man Habak@@ u cii yange ve pine Aôndo mbampin sha akaa a zan ve iyol Yange tindi a u@@ washika hen tsombor n@@ aa ? Shighe ngu van u Tar ua hingir paradi@@ so yô . Se kpa doo u se umbur mbananjighjigh a vese imôngo ga he ? C@@ i@@ vi@@ r Aôndo a Jijingi u V@@ ang@@ er@@ tiôr M@@ zough ne lu nôngon ityav a gomoti u tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca , u lu hemen tar u N@@ am@@ ib@@ ia hen shighe shon la . Nahan una fatyô u p@@ aan se sha ikyev i isholibo man ku . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , mbagenev er nahan ga . Mkaanem ma Aôndo tese ityom i Yehova a soo ér se er la wang . ( D@@ ut . Ken mkaanem ase@@ m . ( b ) Ka mnenge u nyi anmgbian u yange nan lu ortamen shin di@@ ak@@ on nana fatyô u lun a mini ? Kpa fese nahan , “ Ab@@ ish@@ ai wan u Ser@@ uya wase un , a gber Or@@ fil@@ iti la , a wua . ” ( 2 S@@ am . Hanma kwa yô , Aôndo lu kaan a Aberaham ér aluer un zua a mbap@@ er@@ apera mba a lu zamber sha ci ve la yô , una tim ag@@ ar la ga . 1 : 25 ) Or la umbur kwagh u yange nenge a mi ken jingi la , shi za hemen u nôngon sha u una sôr kwagh shon kpaa . Yange za mkohol u ityar ityar ken gar u New Y@@ or@@ k ( 19@@ 5@@ 3 ) vea shi@@ ôr na B@@ ill Ro@@ ber@@ ts , mba za hi@@ di yô , m kaa a ve mer mo kpa m hen Bibilo . Nyian kpa , ka sea pase ior mba i sar ve u fan kwagh u Aôndo la iti na sha gbashima , shi sea tesen ve i ken U@@ b@@ ib@@ ilo vev yô , Yehova a ver tom wase doo doo . U nenge wer ka Tartor na tseegh ua sôr mbamzeyol mba uumace kpa ? 20 : 3 , 5 ; Aer . 10 : 3 , 9 , 30 . Yange i er ng@@ ôm batisema ken inyom i 19@@ 25 la , ken iyou i nyôron mkombo igen shin Betel . Kanyi ia wase se ve se hendan a ve ? ( 2 Peteru 3 : 7 ) Sha nahan yô , gba u se wa ikyo sha er se tese ser Aôndo doo se ishima yô . — Ôr 2 Peteru 3 : 9 , 13 . ( 1 Yoh . 2 : 17 ) Er se fe kwagh ne nahan , aluer ma or u civir Aôndo nan hen ér tar ne ngu a kwagh u injaa u nan nan , u a hembe kwagh u dedoo u nana zua a mi ken ikyar i nan ye vea Yehova la yô , nan er kwagh sha kwaghfan ga . I@@ mba or ne yange nan lu kpôô kpôô , anyom kar hegen kuma er dubu utar nahan . Kpa shighe u a tim a@@ wen ne aa hingir ‘ m@@ t@@ ôm ma a@@ wen@@ egh ’ shin ‘ a@@ wen a lun a ie@@ ev sha mi ’ yô , a hingir kwagh u nan ior mba Yehova gb@@ ev mbu nôngon . ( L@@ ev . Sha nahan yô , aluer ka u se za hemen u lun mbahenen mba@@ jighjigh yô , doo u se ( 1 ) kav akaa aa a lu mbam@@ tagher mba i̱ ter ken injakwagh ne mba ve til sha ityough ki inya i bo la , man ( 2 ) se nôngo sha u yangen shin palegh akaa ne . Ka mpin u hange hange u i gbe u hanma or u nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova cii nana pine je la . M kav hegen mer , luun er yange mea we mbam@@ nenge kua akaa a ng@@ ôm na jighjigh a mi la ikyo yô , alaghga ishima ma hemba gban un sh@@ imi . ( 1 Peteru 2 : 12 ) Mbakristu ka vea eren akaa a a tese ér mba kuran atindi a tar ve shi mba ior mba dedoo , mba ve we mbagenev ikyo yô , kwagh ne a tese ér akaa a i we ve iyol la cii mimi ngu sha mi ga . P@@ I@@ R U@@ S@@ U U KW@@ AG@@ H@@ Ô@@ R@@ O@@ N U G@@ A@@ E@@ G@@ H L@@ A Yange ve civir Aôndo u mimi tswen . Ú fa er iyol@@ tseghan you man batisema u ú lu eren ne a ne , ú hingir Orshiada u Yehova , ú lu ken mzough u nongo u Aôndo u jijingi na a hemen ú ne kpa ? Mose hemen Mbaiserael anyom 40 nga kar yô , Yehova kera na u ian i hemen ikyurior la nyôron a i ken Tar u Ity@@ endezwa ga . — N@@ um . Be@@ en kera yô , a na Saulu gbenda ér a yem , shi a wa un ago@@ yol sha kwagh u ken hemen . ​ — 1 S@@ am . I@@ engem i [ akaa ] a sha aôndo la ngi kposo , iengem i [ akaa ] a shin tar kpaa ngi kposo je . ” — 1 Mbakorinte 15 : 35 - 40 . ( Rom . 1 : 22 - 27 ) Paulu maa kure ikyaa vough nahan ér , ‘ Mbayuda kua Mbag@@ rika cii mba sha ikyev i isholibo . ’ — Rom . Aluer or soo ér nana lu mar@@ nya u tar ugen yô , nana kuran atindi a tar la , nahan hanma or u nan lu sha ikyev i Kristu kpaa gba u nana kuran “ tindi u Kristu , ” nana eren sha hanma kwagh u Yesu a ôr ér i er shi a we tindi sha mi cii . Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la kar tile sha ityough ki Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la sha imba gbenda ne shinii ? ( S@@ ef@@ ania 2 : 9 - 12 ; Genese 19 : 16 , 23 - 26 , 36 - 38 ) F@@ il@@ it@@ ia man ag@@ ar a na nga han@@ a ny@@ ian@@ a ? Sha ayange la , Rus@@ sel@@ l h@@ unde ishima sha kwagh u keren mimi sha kwagh u Aôndo . ( 1 Samuel 24 : 8 - 11 ; 26 : 17 - 20 ) Aluer kwagh ngu eren ken tiônnongo u una vihi bem u tiônnongo yô ka nyi se er@@ ee ? Yehova pase ken Mkaanem nam ér , un ngu “ ter u anc@@ ôgh@@ olo@@ v , man or@@ jir u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v . ” Ka sea henen Bibilo yô , se taver ishimaverenkeghen i se lu a mi ser Yehova una yima se la . A tsa nahan ishimaveren i lun uma gbem sha won ne ia kure je kpa ? Yange ve nger u@@ washika shi ve wa u@@ kô@@ pi mba magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! Er B@@ in@@ tu za kwase u U@@ k@@ oli inya yô , a kaa a na ér : “ M soo u fan er i hii ve u lu a de u pasen ior kwagh u Aôndo u a w@@ oo u ônov la ga yô . Anmgbianev mba kasev mbagenev yange ve z@@ aan zende ne vea ve , sha u ior ve de nengen ér ve mba mba@@ z@@ ende@@ v mba eren af@@ er ga yô . 4 : 7 - 10 . Ikyav i T@@ esen i I Lu I@@ c@@ in@@ tan La Yange i na Paulu iyua i been ior angev , je shi nder orgen shin ku , kpa angev nav mb@@ ura yô , gba u una wa ishima a mbu . U va ikyua ikyua sha iyange i m yila U ; U kaa wer : De cie ga . ” — U@@ k@@ we . Nahan a pase Mbaiserael mba uhar mba ve za u za nengen mk@@ er ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o la er ior mba ken gar cii asema a sh@@ ough@@ om ve ker , ma or kera lu a ishima i taver ga sha ci u cian Mbaiserael yô . Hii nan ve i doo u ishima ia zer nyian Mbakristu sha akaa a iyolough a kwagh a gbe ve a mi la ga ? A tôndo zwa a ve a kaa ér : “ M ngu za tsan gbem ga . ” ( a ) Mba tôvon ior mba Aôndo a ican sha ci u nyi ? Pro@@ feti M@@ ika u Aôndo na un mkaanem nger la ôr kwagh u ior mba tar ne cii kaa ér , vea ‘ zende han@@ mô ve ken iti i aôndo u nan . ’ Ior kpishi mba a nder ve la vea hide a lu uma shin tar u bem una du@@ mbur ker , zum u Tartor u Aôndo ua hemen la . Mbagenev kaa ér kwagh gba Aôndo sha iniôngon yase i civir un la ga . A@@ ip@@ or 19 - 25 , 20@@ 10 Na@@ omi lu kwase u beenyol u ken tar u Yuda , nahan fa wener kasev mbagen ken Yuda vea mar ônov mba vea lu ter@@ tamen u Mesiya la . Hen ase sha kwagh u ka u er shighe u ú nyer ken mbamlu mba taver la . Me kuran akaawan a O@@ u la . ” Or ka nana tsen@@ ga fan kwagh u Yehova a soo u eren yô , i gba u nana er nena ? G@@ omoti u tar la , u mb@@ any@@ iman Aôndo lu ityough sha mi la nôngo kpoghuloo ér una tim Mbakristu mban . 17 : 5 ) Ken ‘ zwa ve kpaa i zua a aie ga , ’ inja na yô , ve tese atesen a aiegh ga , shi “ mba a ac@@ ôgh@@ or iyol ” ken tar u Satan ne kpaa ga . ( Yoh . Ú ngu wer Davidi kera lu a ishimataver ga ze , kpa yange kera lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol kpishi ga . U tesen ikyav yô , Yesu yange zua a or u s@@ ônon kwagh , u p@@ ir@@ in ashe , u i yilan un ér Bar@@ tim@@ e@@ u la , lu vea or@@ ap@@ ir@@ ashe ugen u i ter iti na ga , u un kpa s@@ ônon kwagh yô , ve tema ikyua a gar u Y@@ er@@ ik@@ o . 1@@ 10 : 1 , 2 — ‘ Ter ’ u Davidi , Yesu Kristu lu eren nyi shighe u tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo laa ? Anmgbian u kwase ugen , u vese ken tar u I@@ rel@@ and yô , mba yer un ér J@@ en@@ n@@ y , a umbur icombor i yange i za u za eren tom u pasen kwagh ken tar u I@@ rel@@ and la . Yange mbatyomov mban mba za nyer yô , Lo@@ ti zamber a ve tsung wener ve tsa hen ya na . Aluer se kpa se dondo kwaghwan la yô , a kpe se iyol . — Mbaromanu 15 : 4 . Timoteu yange tsua akaa a injaa a una er yô Kpa yange gema uma na , hon@@ do ityough tsembelee , shi lu sar sar kpaa . Ka ve p@@ aa Aôndo iyol , kua shighe u i anger uuma vev je kpa . ” A@@ kav a atar ne tese ér uumace ka ve shi nengen akaa ken i@@ gbe@@ tar eren hanma shighe . Sha Kwagh u M@@ lu u U@@ umace u ken Hemen La Yehova kera eren akaa a kpilighyol la sha ikyev i icighan jijingi nyian ga , nahan kwagh ne tese ér se yô , jijingi la kera ngu sha ci wase ga shinii ? U ngu kaven je he ? ( Ôr Mateu 5 : 21 , 22 . ) Se@@ ̱ zua a ishimataver ken mkaanem ma Peteru ma taver se ishima man , ma kaa ér : “ Aluer a he@@ e ne sha ci u iti i Kristu yô , á kpe ne iyol je sha ci u Jijingi u iengem man u Aôndo A tem sha a ven yô . ” ( Yobu 1 : 9 - 11 ) Kpa er Yobu tile sha mimi her yô , tese ér kwagh u Satan ôr la lu aie jighilii . Z@@ an zan nyian kpa , ashighe agen ka m tagher a mbamtaver man mbamtaver mban kpishi ka Yehova tseegh a fe ve ye . Shighe u i anger Mbayuda la , ve h@@ ôr kwaghyan shi ve sôn iwasen kpaa . Paulu wuese kwagh u dedoo u Mbafilipi er a na ne kpishi , shi Yehova kpa wuese . Een , E@@ p@@ af@@ era yange fa mba ve lu ken tiônnongo u ken ijiir na la dedoo , nahan a er msen sha ci ve sha gbashima sha ci u un vea Paulu cii ve soo ér mba nan jighjigh mbara ve̱ zende zende u u kom Yehova yô . Er se lu suur sha Yehova shi eren ishima na a vangertiôr yô , a lumun se shi se mba a iember kpishi . Se Z@@ a Hemen u T@@ ilen sha Mimi Nen@@ a ? ( Ese@@ kiel 38 : 14 - 16 ) Tsô maa Aôndo una tese zege@@ ut@@ aha na sha ci wase , nahan hanma or nana fa er i lu un a lu Yehova yô . A@@ g@@ umaior aa fatyô u umbur hanma kwagh u yange i wa ve la ga , kpa aa umbur gbenda u mbagenev lam a ve shighe u i lu wan ve kwagh la . Mbagenev ka i doo ve kpishi u keghen ato ungwan loho u ishimaverenkeghen u se ze ve a mi la . Aluer ma or u gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u he fa ér mbagenev ken mba ve kase nan shin ve lu nengen nan a@@ yem la , ka mba ve fe a@@ yem tsembelee yô , hen er a tsu@@ e nan ken ishima yô . K@@ P@@ I@@ L@@ I@@ G@@ H we iyol er i lu u ú tagher a “ atsan kpishi ” cii u zua a injar i uma u tsôron yôô ? ( Ekesodu 20 : 12 ) Shi i kaa ken an@@ zaakaa a or@@ fankwagh , Tor Solomon , ér : “ Wan wam , ungwan ityesen i ter@@ u , tindi u ngô@@ u kpaa , de te un kera ga . ” — Anzaakaa 1 : 8 . Jigh@@ ilii yô , a@@ dooga ashighe agen a gba u ú ny@@ ô@@ ôso shighe wou . ( 2 Peteru 3 : 15 ) Ishim@@ a@@ wan i Yehova la i na ior mba lun a asema a mimi umiliôn imôngo ian i fan mimi . I tôv Mbakristu mbagen a ican sha ci u ve venda u eren aeren a ity@@ ôô a ku iin a Ruamabera a vende la . Er se lu a ijiir yase i za lun her shighe u se ser tiônnongo se bee ga yô , se lu hen tiônnongo shon zan zan Hi@@ it@@ om , a luun T@@ om@@ ahar pe@@ pe yô , maa se yem hen tiônnongo ugen . ( Or@@ pasenkwagh 11 : 9 ) Kpa Yehova ngu a tsen@@ ga fan kwagh ken hemen , shi una fatyô u fan mzeyol u ieren yase i dedoo shin i̱ bo ia va se a mi la kpaa . ( b ) M@@ kav u se kav tahav mbu Yesu a lu a mi la una na se nenge tindi u á we ér se gema ior ve hingir mbahenen la nena ? Bibilo ôr kwagh ne wanger wanger ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” — Anzaakaa 13 : 20 . Nahan a hemba Aôndo ato ga . Er Ú Er Ve Mbagenev Vea Tese U Dooshima La Een , a fa er un mase shin a any@@ ang@@ em kpuaa tseegh u lun uma sha inja i or yô . Ho@@ sea 11 : 1 – 4 ôr kwagh u u Iserael nena ? Yehova yange er ivande Mba@@ shi@@ ria ungwa ikp@@ am@@ kor i utya , nahan ve yevese ve undu af@@ o hingir gbilin . Ka hanma shighe i hembe doon u za sôron or@@ o ? Kwagh u or@@ jighjigh ne er la tese se nyi ? ( Amo@@ shi 3 : 7 ; Yohane 3 : 16 ; Mbaromanu 15 : 4 ) U ng@@ ur@@ en fan kwagh u Yehova seer yô , una hemba doon we ishima cii shi á hemba s@@ aren we u tseghan uma wou sha ci na kpaa . Ka hange hange u se maa mlu u dedoo vea ior man Aôndo shi se vihi mlu shon kera ga . ( Mateu 7 : 15 ) U nenge er ior mbagenev ka ve yer iyol ken kwaghaôndo ve eren af@@ er kpa ? Tom u pasen kwagh g@@ ung@@ ur môm la war been kera . Lu ken mb@@ ee u inyom i 50 la Paulu za ken gar u K@@ orinte ye . U yemen yô , or@@ tom u gomoti la maa za va . Er m lu eren tom u ken af@@ ishi la , E@@ d@@ ith di lu hen tiônnongo ugen u lu ikyua a bran@@ ci yô , lu pasen kwagh her . Nahan kpa aluer se mba b@@ i@@ ishi a ior mba ve we atindi a Aôndo ikyo ga shi se mba eren ityom a ve yô , ityom la ia lu se ikyav mbi y@@ uh@@ wan . 3 : 26 ) Nahan kpa , Yesu kaa ér : “ Mo M ngu iwanger i tar . ” P@@ risti u yange nan na nagh kura kpa yange i na nan ci inyam kua upristi mbagenev mba ve eren tom ken tempel la . Kwagh ne doo ior kpishi er ve tese ve ikyo i wan nahan . Aluer u@@ zege@@ mba@@ a@@ w@@ enev mba ka ve o@@ s@@ ough sha i@@ am@@ egh la va gba shin tar yô , vea vihi u c@@ a@@ veraa je . A fatyô u nzughul a vese hanma ijiir cii , er sha iji@@ ir@@ tom man ken makeranta nahan . Mbahemenev asev kpa vea nzughul a vese , shi a fatyô u nzughul a vese sha igbenda igen kua hen tsombor wase je kpaa . Er Mbayuda lu hiden ken Yerusalem sha u za hiden veren mcivir u wang yô , ian lu sha ci u mba yange ve lu a awashima u bo shin u@@ icighan@@ mbaakaav gba ve kwagh ga shin ve lu wang ken jijingi ga la ga . Shi or u nan undu kwase shin nom u nan yô , alaghga nana tagher a am@@ een a eren idya . ​ — 4 / 15 , peeji 19 - 20 . Yange Yehova gema er nan sha kwagh ne ? “ U ver or@@ perapera doo doo , Yehova , u lumun nan , nahan a lu nan er u kase nan sha ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya nahan . ” — P@@ S . Yange na jighjigh wener , gba u ior cii vea tôv sha “ hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô , ” ka di ior kpuaa mba i tsough ve tseegh ga . L@@ ôh@@ ô ve ve va hen ya wou . Ka sea lu a dooshima u a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe la , a̱ lu u stor@@ ·@@ ge@@ ʹ tseegh ga yô , dooshima ne a mgbegha se u wan mbamaren asev mba been iyol mbara ikyo gayô nengen sha ônov asev doo doo . Er lu apostoli nahan kpa , gba u a su@@ r un ishima . Nenge di@@ abolo ngu veren iyol u una kende ior enev mbagenev ken ga@@ adi , sha u á kar ne yô ; man ican ia er ne á kuma ayange pue je . ( b ) Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u tôôn kwaghwan u ken Anzaakaa ityough 7 la , karen sha shighe wase nee ? I@@ veren na lu a ve ga , nahan ak@@ ondo a vea haa iyol a tse@@ e ve iyol kpa , ve lu a mi ga . Se fatyô u zuan a tahav ken mkaanem ma Paulu ma i nger ken Mbaromanu 7 : 21 , 25 man 8 : 11 la . Sha mhii u tom u Yesu u pasen kwagh shin tar la je , lu tesen ér un ngu “ Mesiya u a lu Or@@ hemen ” la . Nahan doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Dooshima wam u stor@@ ·@@ ge@@ ʹ la ngu a dooshima u a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe la ker kpa ? ’ Maria yange doo Yehova ishima shi Yehova na un jighjigh , ka nahan ve na un imba icivir la ye . Mo vea na se za hemen u nan uma wase cii sha tom u Yehova . Aluer se fa ser i na se tahav mbu ôron ior ijir ga yô , se kera pu@@ u mbagenev ga@@ gher shin se h@@ una ieren ve ga . ( Luka 6 : 37 ; Y@@ ak . Nahan yô , doo u se er kwagh sha kwaghfan sha u timen fan kwagh u a lu jighilii la vighe vighe . ( Ese@@ k . 34 : 11 - 14 ) Kwagh ne wase se u fan or u Yehova a lu yô . Mba geman ityakerada yase ken ijô at@@ ar@@ atar i ken tar u Per@@ u . Pro@@ feti la gema kaa a na ér : “ Ka we je , u lu or shon ye ! ” Ior umiliôn nyian na jighjigh ér Aôndo una ‘ kure ve ijir ’ Nahan kpa , ‘ eren kwagh sha asaren a yolough . ’ ( Ef . Shi hen ase sha mpin ne kpaa : Ieren i ityô you la i̱ tese ér or nana fatyô u eren kwagh u nan soo cii kpa , ka kwagh gaa ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ka Aôndo u i nengen a na ga yô . Mba@@ civir Aôndo yange ve hemba sô@@ som a Yehova ken inyom i 19@@ 31 la nena ? Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati er msen vangertiôr ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo u uter asev , We U ngu Aôndo u Sha gaa ? Ka We U tem tor sha u@@ tor mba akuraior cii ye gaa ? Ka sha uwegh O@@ ugh , tahav mbu lu kua agee kpaa ye , ka nahan man ma or á fatyô u hendan kwagh a We ga ye . ” Kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u ayange a masejime , u Marku a nger la , tese er Yesu yange wa se kwagh kimbir kimbir ér se kuran yô . ( M@@ ar . Paulu yange ôr kwagh u H@@ en@@ o u Aôndo yem a na la been yô shi a pase m@@ lu@@ a@@ inja u jighjigh u nan , a kaa ér : “ Á fatyô u doon [ Aôndo ] ishima ga , saa sha jighjigh u nan . ” Sha mimi yô , ka Yehova Aôndo je a tindi ér i̱ kaa ior ve “ va ” ye . Ashighe kpishi ka i lum er u nengen sha or ka tom u kp@@ egh ga nahan . ” • Ka ityesen i nyi se hen sha kwagh u Yehova yange er a mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara ? Heela tseegh ga , shi ka kwagh u sur@@ un se asema u umbur ser mayange je , Yehova una undu se ga la ! ( Pasalmi 19 : 7 , 8 ) Bibilo ngi a atindi man u@@ ini@@ e@@ zwa mba Yehova mba vough man mbam@@ pase nav mba jighjigh kua atindiakaa a na a wang kpaa . Yehova lu yôô sha ayange a Noa la ér : “ Jijingi Wam Una kera tema ken or gbem ga , gadia nan kpaa nan ngu inyam tsô , nahan kpaa ayange a uma u nan yô , aa lu anyom deri man ik@@ undu . ” Er kwagh ne lu kwagh u van a iyol@@ kpen nahan kpa , yange de ér kwagh shon a za un iyol ga . Heela tseegh ga , Yehova ngu a kende a mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime la sha . — Anz . Aluer se mba nan ior icivir kpa i due ken ishima yase ga yô , icivir la ia tsa gbem ga , di er im@@ end@@ enev ki ki m@@ ende hen inya i dedoo ga nahan . * ( Mateu 22 : 2 – 10 ; 25 : 10 ; Luka 14 : 8 ) Ivur ne tese wang ér Yesu yange za iniongo igen i ivese i Mbayuda , shi er kwagh u na ior seer ember iniongo shon yô . Doo u se tese ve yum ! Nahan Mbashiada mbagenev er nena ? Sha nahan yô , de kighir iy@@ ugh ken van@@ ger zan zan i va bu@@ gh@@ ur ken hemen ga . KA I doo Mbashiada mba Yehova u timen ken Bibilo vea mba@@ wan@@ ndor a ve kpishi . Doo u se lu a imba mhen u apostoli Paulu kpa lu a mi la . Nahan kpa saa shighe la una kuma ve , hegen yô se hi@@ la wa nen ishima se keghen nen . ( Mbaheberu 11 : 34 ) Aluer se gbidye kwar sha gbenda u Aôndo yange ver Bar@@ aki doo doo sha jighjigh u nan na la yô , se kpa alaghga ishima ia mgbegha se ker shighe u iyol i kpe se u eren tom u Yehova u se nenge ser u taver se yô . Ity@@ ôkyaa i Í G@@ be u Yehova Una Doo Se Ishima Yô Ity@@ akerada i I@@ vangeli i i er kwagh u uma u Yesu la pase ér yange fa ican i yan i mba@@ ats@@ anev dedoo shi mhôônom kôron un a ve tsung nahan wasen ve . Aluer se soo u tesen mbagenev dooshima er Aôndo nahan yô , gba kpee u se eren kwagh a ve er se soo ser ve eren a vese la . ​ — 1 Kor . A@@ ka@@ a@@ wan a ken Bibilo nga wasen se u lun ken mzough nena ? F@@ ar@@ a@@ o kaa wener : ‘ Ma or u ts@@ ôngon ishima fan kwagh er we nahan ngu ga . ’ 10 : 23 ) Hanma shighe yô , ka ve shi sôron shi geman a kwaghwan ve , zum u ve nenge ér ngu a m@@ shi yô . Sha kpôô yô , Yehova una fatyô u eren tom ken a vese shi una bende a mba@@ awashima asev man asaren a ase kpaa . ​ —⁠ F@@ il . Doo u a nenge wan u maren nena , man ka sha ci u nyi ? ( b ) Kanyi se hen ken injakwagh i or@@ mbai@@ v i Yesu pase sha kwagh u lun per kuran laa ? Nahan inyam ngi yevese uumace sha er ia war yô . Kwagh môm kuma sha u ungwan imo i Aôndo ga . P@@ ase inja i iti i Yehova man kwagh u yange er a ônov mba Aberaham u tese ér a kuma u yan iti shon yô . ( b ) Ka sea z@@ aan mbamkombo nahan se zua a iwasen nena ? A̱ l@@ ù nan kpa , Yehova yange tese H@@ en@@ o ér a̱ fa e̱r i doo un a na sha ieren na i dedoo la yô . I saan or u U tsough nan la iyol , W@@ er , nana̱ kporom er nana tema ken ity@@ e@@ mbe i iyou You la . Kpa aluer ônov nenge ér mbamaren vev mba ôron kwagh kpa eren sha mi ga yô , alaghga vea kure ikyaa ér akaawan a Bibilo nga a inja shin nga a iwasen kpee ga . Yange i t@@ indi@@ m vea C@@ l@@ or@@ is ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or , ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika la , kua D@@ en@@ n@@ is C@@ rist vea kwase na E@@ d@@ w@@ ina man A@@ na Ro@@ dr@@ í@@ gu@@ e@@ z kua De@@ li@@ a S@@ á@@ n@@ c@@ he@@ z . Aluer ú soo u fan er Paulu yange er akaa ne cii ken tom na u pasen ior kwagh yô , ôr Aerenakaa 13 : 9 , 16 – 42 ; 17 : 2 – 4 ; 18 : 1 – 4 ; 19 : 11 – 20 ; 20 : 34 ; Mbaromanu 10 : 11 – 15 ; 2 Mbakorinte 6 : 11 – 13 . Aluer u nenge nahan yô , tsua kwagh u ú er ken us@@ ati mba ken hemen la . * Ity@@ akerada yase vande pasen inja i iti ne , zua sha kwagh u Ekesodu 3 : 14 a er la , ér : “ Me Lu Kwagh u M Ts@@ ough u L@@ un Yô , N@@ W . ” Or@@ vesen u tamen ne maa na se ian ér se za hemen a tom wase , nahan se za na anmgbianev asev ityakerada la bem bem . Alaghga er u lu yemen la u nenge a akav a tesen we gbenda , kpa u za s@@ ôôn hen kpe ity@@ e@@ ku , u nengen a mngerem zan zan aa ik@@ ighir shio yô , u hen wer shi u nenge a ikyav , a nger sha mi ér ka “ I@@ t@@ ye@@ ku ” je nee ? 4 : 4 : 18 , 19 ; 22 : 2 , 3 . Se K@@ ôr I@@ j@@ ende a Ior Mba Dedoo Nen@@ a ? D@@ or@@ o@@ ta kaa a na ér : “ Mba eren a ve vough er mo kpa m lu eren a we nahan — mba ne ve icivir . ” Shi a za hemen a kaa ér : “ Kpa se t@@ ôm ser ma ve fe mimi u a lu ken Bibilo la . ” Maria fa er or ne lu or u ken N@@ as@@ are@@ ti ga yô . Gba u se sue kwaghôron wase sha ieren i dedoo . S@@ op@@ hi@@ a : I@@ ti yam ér S@@ op@@ hi@@ a . Man er se vande t@@ eren ken ngeren u karen la nahan , magaz@@ in u Iyoukura , u a yôôn Tartor u Yehova la , ka magaz@@ in u i hembe samber a mi sha tar cii nyian yô ! ( Or@@ pasenkwagh 8 : 9 ) U@@ d@@ ang@@ mbaiorov mbah@@ e@@ men tar , mba tahav jimin cii mbu lu ve sha ikyev la ve nzughul akaa je t@@ ume inya shi ve wua iorov umiliôn imôngo kpaa . 6 : 14 ; 23 : 16 , 17 . Shighe a karen yô , ve hungur a atindi a Yehova a we sha kwagh u aeren a wang la , nahan asaren a bo kua iliam ve i na ve gba eren akaa a i lu u ma ve er a nom shin kwase ve tseegh la ; ve hii u kôron ave shin su@@ sen zwa shin o@@ vur ave iyol sha ajiir a k@@ enden isharen shin b@@ enden ave iyol sha gbenda u ji@@ mba@@ gh , man amba@@ akaa la nahan . U tesen ikyav yô , Mkaanem ma Aôndo ma a atindi sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or man ivaa i eren . [ F@@ o@@ to u sha peeji 27 ] Ú F@@ atyô u L@@ un a Ishim@@ at@@ aver H@@ er Nahan kpa , shighe karen yô , wan u Aôndo u ken jijingi u@@ gen@@ egh mough sha ci@@ h@@ i je gba hendan kwagh a Yehova ér un kpa una lu aôndo er un nahan . Sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la , Mbayuda kpishi lu eren kasev ken akuraior a a civir Yehova ga yô , nahan Ne@@ hem@@ ia tese ve ikyav i bo i Solomon la . Sha u zuan sha kwagh u Anzaakaa 4 : 18 a ôr la yô , ka nyi kwagh iwanger i ken jijingi i wase se u kaven sha kwagh u T@@ ar@@ tor@@ o ? Yange i naan p@@ ase@@ t@@ ô ne icivir kpishi er ngu Aôndo iyol@@ na nahan . Ver ishima tsembelee . Or môm tseegh nana fatyô u kuren akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya cica cii ab@@ ur ab@@ ur@@ u@@ u ? Iky@@ a i kon la kpaa lu sha u been akuraior angev . ” Yehova Aôndo lôh@@ ô hanma or sha dooshima ér : “ Or u im@@ ura i ker nan yô , nana̱ va . Pasalmi u masetyô ken Ruamabera shon ne hii sha ishember ne shi kure sha i . M@@ k@@ ur u Mbakristu Mba@@ aiev M@@ gb@@ ôghom ! Shi se fatyô u eren tom a ase@@ mber ne sha u wasen mbagenev u fan mimi u a lu ken Bibilo la . Yange Mbakristu mba ke ’ derianyom u hiihii mbara za iky@@ ura nena ? ( Yohane 15 : 2 , 4 ) Kwagh u ior mba Yehova mba sha ayange ase ne tese ér as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba ken mzough vea Kristu Yesu u a lu Ity@@ ough vev la . Yehova yange kura ikyurior i Iserael i̱ tsuaa , i̱ lu u a va mar V@@ or u ityendezwa ker la sha ikyev i jijingi na nena ? • M@@ lu u ken jijingi u mba ve vese ayol a ve la ngu a bende a ivaa ve nena ? Aluer imba mhen la za va se ken ishima je kpaa , a doo kpishi aluer se umbur Yehova man averen na a kpilighyol a á ver sha ci wase la yô . — Mbaheberu 12 : 2 , 3 . Alaghga sh@@ a@@ won a due mbagenev ishima sha ci u akaa a yange n@@ zu@@ gh@@ ur a ve zum u ve lu iyev la . ( M@@ al . 2 : 1 , 2 ) Kwagh ne tese wang ér aluer se venda kwaghwan u Yehova a we se sha dooshima shin se mba eren nahan hanma shighe yô , kwagh u vihin tsung una er se . Mbashiada mba Yehova kera mba sha ikyev i Tindi nyian ga . Hii u T@@ esen Dooshima sha Takerada u Ô@@ ron Er i naan mbahenen icivir ken tar ve ga yô , lu ken Tartor u Roma u u lu a tahav kpishi la ve , a kegh ato a ve ye he ? Yange fa er akaa lu kpishi a ve lu a̱ kav ga yô ; ka nahan ve , i za hemen u yilan ve ér “ mbahenen ” ye . U@@ kasua mba kar kpuaa yô , a gema van mkombo vea ijende na igen , i un kpa lamen zwa Ch@@ in@@ ese yô . Se tese ikyav sha kwagh ne sha a@@ ah@@ e u vihin tsung u yange er tsombor ugen yô . ( Anzaakaa 16 : 31 ) Yehova fa mbam@@ yen asev , nahan kpa doo un kpishi er se lu civir un a ishima i môm shin er se yen nahan . Ka kwagh u Yesu yange ma er ga ku@@ aa je la , luun e̱r Yosev yange una lu her@@ egh uma yô . — Yohane 19 : 26 , 27 . U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , aluer ka sha m@@ hembe u Yehova Aôndo u a gande u kaven la ga yô , yange ma i fatyô u geman Bibilo ken ijô igen er i gem i̱ je i hembe ijô 2@@ ,000 nahan ne ga ! * Yange gbenda lu u lamen a tiônnongo u kiriki u ken gar la ga , man gba u se wase anmgbianev mba ken tiônnongo shon . Nahan gba hange hange u a ôr mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi loho u dedoo u waren uma ne ! U tesen ikyav yô : Aluer or kaa a we ér u tese nan gbenda u zan hen ya wou nahan , gba u u hii fan ve u na nan i@@ wa@@ sen@@ a ? Ne mbayev , ka nyi Aôndo a soo sha ci wen@@ e ? 6 : 8@@ a — Hii nan ve i er ken ivur ne ér ka an “ Me ” tindi , shi i kaa ér ka an nana za sha ci “ W@@ as@@ a ” ? Ka mkaanem ma duen ken ishima ma nyi yange Yesaia ô@@ r@@ ô ? Hanma inyom cii ior udubu u@@ deri imôngo ka ve seer a seer , man i bugh gbenda sha ci u mba ve lu van a va mbara . Elisha dugh m@@ egh ken kwaghyan kera . — 2 Utor 4 : 38 – 41 . U fa kwagh u yange er kpa ? ​ ​ — A za hen Paulu a za ôr un hanma kwagh cii . Ka hanma shighe í hii u veren “ non@@ go@@ ior u Aôndo jim , ” sha u ve hingir nongo u K@@ rist@@ u@@ u ? I@@ ca i gbe ga yô , mbatomov va kohol hen ijiir i nyôron b@@ ôô@@ s@@ u la kpishi . A@@ hur@@ aior a ase a s@@ ôngo s@@ ôngo ne ka a lu a vese imôngo shighe u se lu pasen kwagh yô . ” — 2 Mbakorinte 2 : 17 . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Kwaghôron u Or@@ kur@@ an@@ shighe u He@@ mban la yange “ va hen Yeremia sha kwagh u ior mba Yuda cii , ken inyom i sha un@@ yi@@ in i Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im wan u Yo@@ shia , tor u Yuda ” la . ( Y@@ er . Gba u se dugh mbamhen mba b@@ ov ken a vese kera sha er se er kwagh u una nan@@ de mba@@ doon se ishima ityough ga yô . 6 : 19 , 20 ) Aluer se soo u zan hemen u ôron kwaghôron u Aôndo yô , gba u se lu a vangertiôr . Cii ve mbagenev hingir Mbakristu yô , ve eren iji@@ mba kpishi , kpa hegen mba nengen my@@ av u yaven a kwase man ivaa i eren ér ka iyua i Aôndo a ne yô . Akaa ne nga d@@ an@@ en se ayange ayange . . . Sha kpôô yô , se mba ken paradi@@ so , gadia Yehova na se kwaghyan u ken jijingi mgbegh@@ aa shi a na se mzough u anmgbianev mba lun a dooshima ! la ken Iyoukura ( zwa Buter ) i No@@ ve@@ mba 15 , 200@@ 5 la . 5 : 14 ) Shi alaghga agumaior a ken tiônnongo aa lu tagher a mbamtaver , er u hemban “ asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior la ” nahan . Ne@@ ap@@ oli A ôr a E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki sha ikyev i Yeremia ér mtim u tar u Yuda z@@ ur@@ um . A@@ nan@@ ia vea kwase na S@@ af@@ ira yange ve lu ken tiônnongo u Kristu u tsuaa u lu ken Yerusalem la . Shi aluer se mba me@@ men tsembelee shi se mba eren an@@ umbe sha inja yô , kwagh ne kpa una na se lu gb@@ ong gb@@ ong . Sha mimi yô , kpe se iyol sha igbenda kpishi kua sha mlu wase vea Aôndo kpaa , gadia se mba dondon kwaghwan u Bibilo . Ve lu shir@@ en tom sha ikyev i ikyuryan i hemban doon cii , lu ikyuryan i he i yange i tsen@@ ga@@ eren ityendezwa i̱ i̱ ica i gba , shi i̱ lu@@ ̱ a Or@@ him@@ en u hemban Mose la , ka Yesu Kristu je la . — Yeremia 31 : 31 - 34 . Takerada u i yer ér The New En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica la kaa ér : “ Ishima na cii lu u nôngon kôron ityesen i ken I@@ kur@@ yan i He k@@ angen ile môm a ityesen i P@@ l@@ ato i ior i Grika mba fan kwagh ts@@ ura tesen la . ” ( b ) Gba u nom u nan lu Orkristu yô , nana eren a kwase u nan nena ? U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Ese@@ ter ( Luka 11 : 1 ) Er nan ve yange kaa ér a tese ve u eren m@@ sen@@ e ? Gba u se ‘ umbur kwagh u kwase u Lo@@ ti ’ la sha ci u nyi ? Ka a@@ vegher a mhen u Yesu a nyi se time sha mini ? Shi ve fa er Yehova ka una doo or ishima kpishi kpa nana k@@ an@@ en shio u eren un tom vangertiôr ve i lu nan ken ishima yô . Er í lu a gba gb@@ eren ityakerada sha shighe la ga nahan kpa , á shi@@ ishi loho na la ken asema a ior mba ve kegh ato a na la sha gbenda u a hungur ve mayange ga yô . Or@@ pasalmi ugen u i ter iti na ga yô ôr mba civir sha jighjigh cii mkaanem ma ma dugh hen Aôndo ne , wener : “ Na nen TER icivir man agee . G@@ U@@ M@@ OR ugen u lun a inyaregh shi zan iti kpishi yange va a@@ yem , va g@@ ure inya sha ishigh ki Yesu , kende pine un ér : “ Or@@ tesen u dedoo , me er nan man me zua a uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? ” ( M@@ ar . ( inja na yô ér , “ Mayange ga ! ” ) ( 1 Timoteu 2 : 3 , 4 ) Sha nahan yô , Mbashiada mba Yehova gber u@@ kô@@ pi mba Bibilo man ityakerada i wasen ior u henen Bibilo umiliôn imôngo je , shi mba samber a i̱ kpaa . 18 : 20 ) Nenge imba ib@@ um@@ un la sha wono ; Yehova kaa ér : “ Mo M ngu kwar wou ” ! Yange lu ken inyom i 7@@ 32 C.S.@@ Y . sha ayange a Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia la . ( U@@ pasalmi 17 , 8@@ 6 , 14@@ 3 ; Mateu 6 : 9 , 10 ) U seer yô , zum u or u ú tesen la nan ongo ú er msen u hiin shi kuren kwaghhenen yô , nana kav er i lu ú ke ’ ishima sha kwagh u Yehova yô . Er ve hemba veren ishima sha akaa a ve nengen a mi la yô , ishima vihi Yehova a ve , nahan a tim iorov “ dubu utar . ” Lu nyi i na ve ikyar ve la lu i tsan gbe@@ mee ? Ior mba nyian nahan kpa ? 8 : 4 ) Nahan Yehova gema soo ér ve er nyi sha u tesen iwuese ve ? Er se lu mbatomov mba Yehova man mbadondon Kristu yô , se fa ser mba ij@@ en man im@@ ura i sha kwagh u perapera i ker ve la cii “ vea ide . ” Bibilo kaa ér : “ Tsô Aôndo gema nenge hanma kwagh u Un er yô , lu u doon tsung . ” 34 : 14 ) Sha kpôô yô , ka hanma shighe i lun z@@ ange u eren nahan ga . Yesu tesen iyol@@ hiden a mi ijime shighe u a kaa a mbahenen nav ér ve er kwagh yô nena ? 18 : 8 , 10 . L@@ am ! Mbam@@ sen asev vea pase mlu u ishima yase nena ? Yange m tese ityakerada i u@@ pro@@ fes@@ ô nger sha kwagh u ieren yam i dedoo man er m lu inj@@ in@@ ia u maan kwagh , shi m fe tom la tsema tsema yô . Ka sha igbenda i nyi se fatyô u fan kwagh u uma u Yesu man tom kwaghpasen na vindi vindi ? Mbakristu Mba Mimi Cii Ka Mbai@@ vangeli “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 12 : 10 . Nyian kpa , doo u mbatamen vea lu tse@@ vaa sha u kuran iyôngo sha ikyev i Diabolo , u a te num sha i er be@@ gha nahan la . ( b ) Ikyav i Paulu la yange i̱ tese ér Satan ka or u aiegh nena ? Lu nyi Yesu lu ôron zum u a ôr kwagh u uma u tsôron laa ? Anmgbian u kwase ugen yange dondo kwagh u imoshima na kaa un la nena ? 2 : 24 , 25 ) Ishima i legh legh ka i wase se u lun ken bem a mbagenev . Yange a tema imôngo vea mbat@@ wer@@ ev nav . Yehova yange wa ishima ér Adam a mar ônov mba vough ve iv tar cii . Nahan kpa , er i gem pasen mimi u Bibilo ken iliam i sha ave hegen yô , ka kera tsu@@ men mo ga . ” T@@ Ô@@ Ô ase wer u nder pe@@ pe , maa u soo wer tugh mb@@ ugen shi ma mbu il her ave ave je . Ka sea gbidye kwar sea nenge er Yehova a we naagh a vese yum nahan , ka i sar se pe se kpa nan un mgbegh@@ aa . 9 : 37 , 38 ) Yehova ngu ungwan amba msen la sha gbenda u kpilighyol kpen kpen . Le@@ ti@@ cia kaa ér : “ Yange m palegh ityom i u@@ ke i a gba u me er sha shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , shi me lu hen ijiir i môm la . 12 :⁠ 7 ) Z@@ ayol la una lu nyi kpa , Paulu er kwagh u fatyô u eren yô , yange er msen hen Yehova sha u zuan a m@@ pe@@ ver@@ yol . Aluer u soo u seer ôron kwagh u msen yô , ôr ityough 17 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? 5 : 1 ) Gbenda môm u se kav Yehova yô , ka u lun a mnenge na sha akaa . U@@ umace kpishi mba zan sha gbenda u uma a u keren iwasen i Aôndo shio . Ve er nahan anyom udubu imôngo hegen . “ Hemen nen sha u nan ior icivir . ” — R@@ O@@ M . ( Pasalmi 1@@ 15 : 17 ) Kpa alaghga shighe u mbatyomov mba hemban ato ve lu lamen a or yô , vea tsu@@ gh nan ér ve mba jijingi u ma or@@ kpen . A lu ú ver ishima yô , mkaanem ma Paulu mara tese ér se fatyô u eren mbamsen atô kposo kposo . 17 : 8 . Nahan kpa , se fatyô u ‘ torough ’ a iyange i Yehova la kpôô kpôô sha u i̱ va fe@@ fa ga . Saan se iyol kpishi er se nenge a mzough u iniongo i ihi@@ ar ne sha shighe wase ne je zua ga ! A@@ B@@ I@@ G@@ A@@ I@@ L yange nenge gumor ugen nyian ashe iky@@ ôr . Yehova yange pase Mose ishima na , kua Noa man Aberaham kpaa Er i taver kpishi u keren kwaghyan yô , mbagenev vea pine ér , ‘ Shi ka a inja u van@@ den keren Tartor je kpa ’ ? “ Kpa Or@@ s@@ am@@ aria er lu zan zende yô , a va ar h@@ en@@ pe a lu la ; nengen a na yô , mhôônom kôr un . ” B@@ ish@@ ô@@ p u tamen ugen hen gar u L@@ y@@ ons , ken tar u Fran@@ ce , u i yilan un ér A@@ go@@ b@@ ard ( u i mar un ken inyom i 7@@ 7@@ 9 , va kpe ken inyom i 8@@ 40 ) la , yange venda kwagh u e@@ ev mbu civir man u yilan u@@ c@@ ôô@@ ci sha ati a u@@ icighan@@ mbaiorov la , kua aeren man mcivir u ken c@@ ôô@@ ci , u har sha Ruamabera ga la cii . L@@ ar@@ is@@ a , kwase u ken tar u Rus@@ sia kaa ér : “ Zum u m hingir kwase Shi@@ ada u Yehova anyom 19 ken ijime la , m mase kaven mer kwagh u hange hange u i doo u me er yô , ka u geman aeren a am . M@@ zough u M@@ kpeyol u Tar Cii la kaa ér aluer i kohol ai@@ ky@@ ôr man iyol@@ hi@@ an ijiir i môm je kpaa , i@@ pi@@ la i eren hen tsombor la í hembe anger mkpeyol u kasev cii . M@@ ea soo yô , ma m yar tom a mfe wam sha u eren ityom igen ken tar . Er nan ve i doo u se kar ayol a ase se fa ‘ aluer sea lu ken jighjigh u nan ’ yôô ? ( Pasalmi 10@@ 7 : 1 – 119 : 1@@ 7@@ 6 ) Takerada u lun peeji 4@@ 16 ne ú time sha avur a ken ity@@ ou@@ v mbi hiihii mbi 40 mbi takerada u Yesaia la ke@@ te ke@@ te . Kape mba ve hông@@ or ayol a ve sha idya , ve undu ieren i sha gba@@ aôndo i nomso a kasev , kasev a nomso la kpa ve lu a ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga je la . Yesu waan ikyo sha mbamlu vev mba sha iyol mbara kpaa . ( M@@ ar . Er fa wener tom u un lu eren shin tar la ua kure ken ku u una kpe sha u nan naagh sha ci u ior nahan kpa , á yina ishima ga cii . 13 : 43 . Ka ityôkyaa i nyi ia na ve a alaghga a lu inja er Aôndo ngu sôron mbamzeyol asev mbagenev ga ? Yange lu ieren i Mbayuda i civir Aôndo . Kpa aluer ngise u er ma isholibo i vihin kpishi di ye ? Sha mimi yô , aluer se time sha Mkaanem ma Aôndo a ishima i môm se ta a@@ kper@@ an sha ma kwagh ga yô , se fa akaa a Yehova kpishi , nahan aa na se lu a vangertiôr ser Yehova eren kwagh u vough man kwagh u perapera hanma shighe cii . U tesen ikyav yô , Aôndo una va wa ij@@ en@@ awambe i i jir tsembelee ga yô ken sa@@ gh u kwase ken Paradi@@ so ? De se time sha igbenda i tom u pasen kwagh hanma shighe la ua wase se se taver ikyar i se ye a Aôndo la yô . Alaghga kwagh ne una umbur se kwagh u tic@@ a u a til sha ishigh ki mba@@ y@@ ev@@ makeranta a lu tesen ve kwagh yô . ( 2 Mbakorinte 8 : 9 ) Er Yesu nenge a ikpelaior yô , “ mhôônom kôr Un a ve tsung , sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” I@@ orov 10@@ ,@@ 5@@ 9@@ 4 mba yange ve z@@ a̱ mkombo la shin ve lu ca ve lu nengen a nenge sha tele@@ v@@ ishen la cii yange s@@ á@@ gh@@ è@@ r ve iyol u ungwan ér i seer iorov mbagenev un@@ yi@@ in sha Mbat@@ amen mba Shin T@@ ine mba@@ ̱ Mbashiada mba Yehova mbara yô . Shin er i lu kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke i pasen ityesen i akaa cii gba duen ab@@ u tsô la a mi nahan kpa , ka inja er ityesen ne hingir mcivir u mba ve ny@@ iman ér Aôndo ngu ga la nahan . Alaghga ityendezwa i nan la doo u , kpa ka mbamzeyol mba nyi nahan ve lu ken kwagh nee ? Yange i erem batisema vea Al@@ v@@ in ken uwer u Me@@ i 19@@ 5@@ 1 . Ka nahan ve Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ve tsough ivur i sha inyom i 20@@ 12 la ken takerada u Yohane 17 : 17 ye . Se fatyô u lun a vangertiôr ser shighe môm una de u soon se ga . PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 7 , 7@@ 5 Aluer se dondo a yô , se lu tesen ser Yehova doo se ishima shi se suur sha a na . De lamen a nan dang wer nan ngu lamen a we dang ga . M@@ saanyol u se zua a mi la una hemba msaanyol u mbamaren , mba ônov vev ve doo ve ishima ka ve zua a mi la je kpaa . Er Paulu a nger nahan , “ akaa ne nga lun her , ka jighjigh u nan man ishimaverenkeghen kua dooshima , nga atar je ; kpa kwagh u hemban ken a yô , ka dooshima . ” Ivur yase i sha inyom i 20@@ 15 : ‘ W@@ u@@ ese nen Yehova , gadia a doo . ’ ​ — Pasalmi 10@@ 6 : 1 Aluer se Mbakristu se mba henen sha akav ne nahan yô , kwagh ne una wase se se “ haa ityough ki taver ga iyol , hen ayol a [ ase ] . ” — 1 Peteru 5 : 5 . Un vea D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am zua a iorov 2@@ 50 mba yange mnenge ve lu kwagh môm a u ve la yô — mban cii lu mbahemenev mba mkohol u ior . I@@ yol@@ tseghan sha ci u Aôndo ka kwagh u or ka nan er a ishima i gbar gbar yô , nan eren zung@@ u@@ lu@@ u inja er nan de akaa saa nan kpishi yum ga . Ka u vihi shighe kpishi sha u eren ior tele@@ f@@ on shin tin@@ d@@ in ve a il@@ yo@@ ho sha kô@@ m@@ pu@@ ta shin tin@@ d@@ in ve a il@@ yo@@ ho sha tele@@ f@@ on@@ oo ? Aôndo man Kristu kua Mbashiada mba Yehova cii mba nengen tom u mbatamen “ mba ve lu pasen kwaghaôndo shi ve lu tesen kpaa la . ” Ka itinekwagh i se lu nengen sha mi ken ngeren u a dondo la je la . ( 2 Utor 23 : 29 , 30 , 34 ) Er Mb@@ ab@@ ab@@ ilon lu seer taver a taver agee nahan kpa ve lu a hemba F@@ ar@@ a@@ o Ne@@ k@@ o ityav ga . Ter ugen ken tar u Jam@@ an@@ i , u lun a ônov mba nomso uhar , iti na ér Al@@ an , a tese er i gbe u a nengen sha mbamgbe mba kwase mba ken ishima yô . N@@ oo@@ v mba nan jighjigh mba kasev vev ve doo ve ishima , sha ashighe a ve tagher a mzeyol je kpa ve doo ve ishima her la cii , mba tesen ér ve mba dondon ikyav i Kristu a ver la , sha ci u un kpa nongo na doo un ishima shi we ú ikyo kpaa . Er nan ve mkaanem ma Yesu sha kwagh u k@@ esen im@@ u@@ nan kera geman m@@ en@@ an r@@ ak@@ u@@ mi la lu m@@ ke@@ he u ke@@ hen a kwaghôron u doon kpishi ? A shi nan kpa , hanma inyom yô ônov mba Yobu eren iniongo i tsombor ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar . ( 1 Samuel 22 : 13 , 18 - 21 ) Se fa keng ser , Davidi gema hen Yehova ér a wase un , nahan zua a m@@ sur@@ shima , sha ci u a fa wener mba va ‘ nd@@ eren mbap@@ er@@ apera . ’ — Aerenakaa 24 : 15 . Nahan kpaa ka ne ka van her a Mo sha er ne@@ ̱ zua a uma ga . ” Kanyi i Lu Iyou i Tartor ? ( Mateu 24 : 13 , 14 ; Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 ) Ka nahan ve , Yesu yila icighan jijingi vough ér ka “ Or@@ sur@@ un@@ shima [ shin Or@@ wasen , N@@ W ] ” ye . ( Mbaromanu 12 : 17 ) Kanyi ia mgbegha se u dondon kwaghwan u dedoo nee ? Mba i shigh ve mkurem man ak@@ ar a ve cii vea zua a iwasen sha u zan mkombo u umbur ku u Yesu la nena ? Ú dondon ikyav i ior i B@@ er@@ ea ne shighe u ú lu henen Bibilo la sha u henen i̱ sha gbashima shi den wer kwagh môm a d@@ an ishima you ga kpa ? Nahan m mase kaven er ve lu nam mo iwasen i m sen hen Aôndo la yô . 14 : ​ 5@@ 3 , 5@@ 7 - 65 ) I@@ ca i gbe ga yô , i kange Yesu i yem a na hen P@@ il@@ at@@ u u lu a tahav mbu pasen un la . Alaghga a gba u or nana tese ve kwagh u vough u vea er sha ashighe ne yô . Mose yange tsua akaa ken uma na a tese ér un na uityendezwa mba Aôndo jighjigh yô . Er m lu seer u tôvon sha u@@ kwaghaôndo mbagenev la , kwagh u kwaghaôndo lu hemban duen mo a due ishima cii . Anmgbianev mba nomso man mba kasev , mba kuman er 70 nahan , undu ityar ve mough yem ken tar u Philipp@@ ines sha u za pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la . Shighe kar yô , ve na ya ve u ken E@@ fese la ér i nyôron mbamkombo mba tiônnongo her shi ve er tom imôngo sha u wasen mbah@@ ev , er Apo@@ l@@ o nahan , sha u ve seer fan mimi . ( Aer . Se@@ er yô kape Mbakristu mba sha derianyom u hiihii seer iyenge doo kpishi je la , kpa umbur wer iyenge ne lu ior kpôô kpôô . Nenge imba dooshima i yange pania mban ve tese kua jighjigh u nan ne sha wono ! Ka akaawan a nyi nahan i doo u a yar tom sha mi hen ya u nom a lu a kwaghaôndo na , kwase kpa a lu a u na laa ? Lu a Ish@@ u@@ ghun sha Akaa a ken Jijingi a Yehova A Ne Se La Ken mkaanem ma Anmgbian K@@ nor@@ r ma kuren la , a kaa ér : “ M@@ lu u ne lu mbatamen mba sôron atôônanongo man mbatamen mba nengen sha haregh la tese ér ne hemba anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya mbara mfe ga . Gbenda u i yar tom a it@@ it@@ om i “ Kristu ” la sha u ôron kwagh u Yesu cii kpa , mimi ne yô due tseer tseer : Er Wan u Aôndo yange va shin tar ne sha inja i or shi va er ishima i Ter na nahan kpa , yange gba lun di ma profeti shin orumace tsô ga ; yange va sha u va hingir un shon U í Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem u Yehova la . Mimi yô , kwagh ve gba Yesu ishima tsung . Anmgbian ugen u yange er tom ken Af@@ ishi a Nan Ab@@ aver ken mkohol u i nyôr ken gar u P@@ r@@ ag@@ u@@ e la kaa ér : “ Sha iyange i L@@ ah@@ adi pe@@ pe la , or@@ vesen u d@@ as@@ enda ugen u lu nengen sha ud@@ as@@ enda mba i tindi ve u va kuran ijiir i mkohol la va se inya . Umbur wer ka Satan man tar ne man jijingi u taregh u bo la tseegh ve lu mbaihyomov ou ga . U tesen ikyav yô , kwagh gba ior i tar ne kpishi u nôngon ér vea za iti shi vea lu mb@@ any@@ ar@@ ev shi vea er u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav shi vea zende vea nenge tar shi vea z@@ enda u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mbagen ityô , akaa ne cii aa fatyô u vihin mbamhen asev . I@@ gbenda ngi ihi@@ ar i se fatyô u pasen inja i iti i ken ngeren u a lu sha a@@ kwa@@ ti la yô . ( Mpa . 14 : 6 ) U tesen ikyav yô , cii man i hii geman magaz@@ in u Iyoukura ken zwa T@@ on@@ ga yô , yange m za lam a mbatamen mba ken T@@ on@@ ga cii , nahan m pine ve ior mba a fatyô u tsaase ve , vea gema kwagh yô . Er nan yange ve lumun a ityendezwa i Aôndo er ér una va nder mbakp@@ enev la ga ? Nahan ngu eren tom a “ tar ne ” sha a@@ yom , sha u t@@ ul@@ en gbashima u se lu a mi sha u civir Aôndo la kure kure . Man er a yila sha imo i taver yô , a kure kwaghôron u profeti u i nger ken Pasalmi 22 : 1 la . Aluer se mba ôron Bibilo vighe vighe yô , se fatyô u kaven kwaghwan na u a ne se sha kwagh ne yô . Y@@ ôô nen loho ne tser nen tar . Aluer ka nahan yô , vande tôôn shighe henen sha kwagh u ú soo u ôron ken msen la cii ve , u mase eren un ye . “ I@@ shigh N@@ agh engem er iyange nahan , ak@@ ondo Na kpa ku@@ ngu se@@ gh se@@ gh er iwanger nahan . Vea hemba ior kpishi kpishi ken zende u ve karen “ sha i@@ gb@@ anger i tar ” la . Mbakristu mba tesen ér mhôônom kôr ve a mbau@@ angev nena ? Yange a y@@ ôr un iwer shi a k@@ ire un ak@@ ondo shi a nenge sha ior mbagenev hen tsombor u nom na kpaa . Orkristu nana er nena sha kwagh nee ? Ity@@ akerada i Aôndo na i nger ne wase Davidi u fan mbamhen mba Aôndo man aeren a na kua awashima na kpaa . ( E@@ ks . 20 : 1 - 17 , N@@ W ) I@@ ti i Aôndo ngi her sha ci u Yehova Ter U@@ hemban@@ sha la ko@@ so Mkaanem nam man iti na , shin er Satan nôngo tsung ér una bee a mi ne kera nahan kpaa . — Ps . A pase awashima u Iyoukura la ér , dugh akaa agen sha yô , magaz@@ in ne shi “ taver ior asema ér ve̱ na Yesu Kristu jighjigh , un u a kpe sha u se̱ zua a uma u ts@@ or@@ on , shi a lu hemen ken Tartor u Aôndo hegen la . ” Aluer u soo u seer kaven itinekwagh i sha kwagh u ityough ki k@@ angen ki kasev mba ve lu Mbakristu ne yô , ôr takerada u ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ’ la , sha peeji 20@@ 9 zan zan 2@@ 12 . Mb@@ al@@ ev@@ i man mba ken ik@@ we i Iserael igen , er Davidi nahan , de Aôndo lu kwar ve . Er Yehova Aôndo a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa yô , ngu U@@ hemban@@ sha sha won cii . T@@ ôô wer yange ú lu hen shighe la , shi ka we Yesu je ne . Ikyav i Yesu a ver la i tese se er i gbe hange hange u se “ eren . . . msen ” gbem nena ? W@@ any@@ e@@ kwase ugen u a lu anyom 13 yô nger wener : “ Takerada ne taver mo ishima u lamen a mbamaren av sha akaa a a lum ken ishima la , kua akaa a yange m er la je kpaa . ” • Jighjigh u nan u uter mbatamen la yange wase icombor ve nena ? A lu pe Samuel y@@ av je la . 37 : 23 , 24 . 5 : 14 , 15 ) Shi lam a mba ve lu eren pania zan a mi a ve la kpaa . Kpa , aluer se kav er ashighe a se lu uma ne a lu ashighe a eren kwagh torough torough ga yô , alaghga se gba m@@ ny@@ am ken jijingi . Lu zuan a kwagh u he ken uma na , kwagh la lu msaanyol ! Shighe u á yima ve sha ikyev i i@@ fan i isholibo man ku i mgb@@ ôghom ve ! — Yohane 1 : 29 . Ikyav i tesen yô , Paulu ng@@ ur ôron kwagh u anmgbianev mba ken K@@ orinte yô , á kaa wener : “ Ior mba ken ya u Ke@@ lu@@ e ô@@ rom kwagh wen er a@@ y@@ ongo nga ken atô wen . Kpa aluer nom shin kwase nan ngu “ keren kwagh u doon sha ci u nan iyol i nan tsô ga , kpa [ ka ] kwagh u doon orgen , ” shi nan ngu yaven a ikyar u nan sha ci u a doo nan ishima , ka sha ci u gba u nana er nahan ga yô , vea hingir kôôsôô , shi ivaa ve ia taver . ​ —⁠ 1 Kor . I@@ h@@ in@@ d@@ ag@@ ar na cii hingir k@@ ure@@ e ; upristi nav mba shir@@ in asema . An@@ nongo u mba pasen kwagh sha gbashima la yar tom a u@@ tra@@ k man ityakerada i kiriki man um@@ ag@@ az@@ in kua ityakerada i vesen sha u samber a loho u dedoo u Tartor la . Mba nengen a mi shi wuese kpaa . Ka iky@@ ang@@ enev mbi nyi i lu sa@@ ghen akuraior cii kera ? Kpa mase zan or u nan lu a ishima i perapera cii nana ti@@ mb@@ ir u kohol ikpelaior i wuese Yehova laa ? Er or u nan n@@ aha ig@@ ir@@ g@@ i ica i gbe kpa nan he@@ e iyol inya ga , ka nan vande nengen ken ngeren u umbur nan akaa a ken ig@@ ir@@ g@@ i a i gbe u nana y@@ enge a iyol la ve nana pur@@ ugh a ai@@ ky@@ ôr shio nahan , we kpa aluer u ngu umbur akaa a at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin ne yô , u za hemen u tilen sha mimi . “ B@@ em u Aôndo ” a K@@ ura Ishima You Ka ve ya ikyar i tsôron vea mbagenev mba ve kpa Aôndo u mimi la a doo ve ishima shi ve soo u eren ishima na la . M@@ h@@ ôônom kôron un a ior — Marku 7 : 32 - 35 ; Luka 7 : 11 - 15 ; Mbaheberu 4 : 15 , 16 . Kpa ior mba Yehova ka ve nôngo kpoghuloo ér vea lu wang , sha ci u kwagh ne ngu a wase ve u lun ken dooshima u Aôndo her . M nenge yô , kwagh u mbagenev hemba gban un ishima a kwagh na . Or u eren h@@ ua ka nan shi henen sha kwagh u nan lu tô@@ mon la shi ieren i nan kpa i tesen nah@@ a@@ la , je yô kwagh shon a gema a hingir nan er aôndo nahan . 3 : 9 , 10 ) Mba ken iyôngo igen mba vea war Armag@@ e@@ don la vea lu a tom u eren kpishi . Nahan kpa , ityom igen i up@@ ania mba lun kwa@@ v vea er la , alaghga ia taver mba ve er ivese shin ve mar mbayev yô . Ter ugen u lun a ônov uhar , iti na ér E@@ than , a kaa ér : “ Aluer kwagh due yô , gba u ne lam sha mi imôngo sha er ne gba zwa môm yô . Kwagh u sha utar u una wase se u fan inja i iyenge i 6@@ 6@@ 6 la yô , ka mlu u iyenge ne i lu “ iyenge i or ” la , shin er m@@ gem u Bibilo i i yer ér The A@@ mp@@ li@@ fied Bible la a kaa nahan , ka “ n@@ amba u or . ” Mbashiada mba Yehova mba hemban iyenge 7@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 nahan mba eren tom u pasen kwagh ne tar sha won cii , shi mba ken atôônanongo a hemban 1@@ 00@@ ,000 . 21 : 22 , 23 ) Ikyav tese wang ér sha shighe u i lu ngeren Ruamabera u ken zwa Heberu la , or yange nana kuma ku yô , i hii wu@@ an nan cii ve i mase ha@@ mb@@ en nan sha kon ye . Takerada ugen u i yer ér The J@@ er@@ ome Bib@@ lic@@ al Com@@ m@@ ent@@ ary la kaa ér : “ Mkaanem ma nan Aôndo iwuese ma i̱ mase kuren msen ne a mi la . . . ma ken [ ung@@ eren ] mba Bibilo mba ve hembe lun vough la ga . ” Er mkur u tar ne a mgb@@ ôghom ne , hingir torough torough u se “ ver ashe hen TER , [ shi se ] wa ikyo sha gbenda Na . ” — Ps . Mbat@@ esen mban mba a ityom i vesen , gadia Yakobu 3 : 1 tese ér ‘ ijir i á ôr ve ia hemba taver cii . ’ Tho@@ m@@ as man D@@ or@@ is yange ve zua ivaa hemba anyom 30 nahan maa Tho@@ m@@ as va hii u man iky@@ ôh@@ ô kpoghuloo . Zum u ior mba hen tsombor cii ve lu mbacivir Yehova yô , dooshima man iwasen i nan mbagenev man mlu u saan saan ngu a lu hen tsombor la . Nahan kpa , mayange gba uwer u kporom hen Yehova keren m@@ de u asorabo man mk@@ ô@@ ôm ga . Nahan aluer se kpa se ver Yehova sha ishigh y@@ ase@@ gh gbem yô una kura se . Ve hen ken Mkaanem ma Aôndo u nan ior cii icivir . Mbak@@ ur@@ an ve de eren as@@ enge lumun ér atesen a ifer ang@@ ara la a bende a ve ga , shi gba u Orkristu môm nana za er idya i ken jijingi man i sha iyol shi nana nyôr iyol ken ak@@ ombo a civir ve nana fa e̱r “ akaa a c@@ imin a Satan ” a lu a ifer ku@@ aa ga . Sha hiihii la yô , taver T@@ i@@ ff@@ any u k@@ é@@ nd@@ é@@ n uwegh sha . Shin er Yo@@ shia lu wanye nahan kpa , a tsua ér una civir Yehova . Shighe u i lu tôvon se a ican kpoghuloo je kpaa , se lu nen a vangertiôr ser Yehova una sue se . — 2 Mbakorinte 4 : 7 – 9 . ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Jigh@@ ilii yô , i wa se tindi ér se ‘ doo ayol a ase . ’ Er Samuel lu vesen beenyol yô , Mbaiserael cii lumun un ér ngu profeti u Yehova . K@@ er M@@ fe u Aôndo Aôndo yange tese kwagh ne sha tahav mbu na Yesu ér a nder ior shin ku la . — Ôr Or@@ pasenkwagh 9 : 5 ; Yohane 11 : 11 , 43 , 44 . ( Mbaromanu 8 : 14 – 17 ) Ka a̱ nder ve shin ku vea za lu a Kristu sha yô , ve er tom sha ishigh ki Yehova , nahan ve nenge a Na kpôô kpôô . — 1 Yohane 3 : 1 , 2 ; Mpase 4 : 9 – 11 . We yô , kanyi u fe sha kwagh u Maria , ngô u Yes@@ u@@ u ? Sha kpôô yô , se fatyô u ungwan tindi u Yesu a we la , ér : ‘ D@@ ondo nen sha a Mo zan zan ’ la . Kwagh u wanye nan tsough u eren la una bende a mbagenev nena ? M@@ lu u m lu vea ve imôngo kua anmgbianev mba nomso man mba kasev mba doon mo ishima mba hen haregh wase la wasem u lun ken paradi@@ so u ken jijingi , u se lu ker hegen ne . 1 : 6 , 23 ) Ikyav i tesen : Loho u apostoli Paulu pase ken ic@@ ile i Shi@@ per@@ u , man kwagh u er ker la na yô , Or@@ ro@@ man@@ u u lu g@@ om@@ na , i yilan un ér Ser@@ gi@@ u Paulu la “ na jighjigh , kpiligh un iyol a ityesen i Ter . ” — Ôr Aerenakaa 13 : 6 - 12 . 41 : 14 - 16 , 39 , 40 . ( 2 Timoteu 1 : 13 ) Gb@@ id@@ ye kwar sha akaa a yange er ken uuma mba ior mba tsuaa mbacivir Yehova la , nahan pine iyol you fa kwagh u luun er í lu we ve yange ma ú er he ’ shighe la yô . — Genese 39 : 7 - 9 ; Daniel 3 : 3 - 6 , 16 - 18 ; Aerenakaa 4 : 18 - 20 . KA W@@ E@@ A tagher a mba kwagh wou a doo ve ishima ga , tom wou kpa ú doo ve ga nahan ka ú er nena ? Nahan yô , nan iyol i nan tseegh yô alaghga nan v@@ ôr je gande u nana aver akaa aa nana tagher a mi sha gbenda shighe u nan lu hiden va kohol tiônnongo la . V@@ e@@ gher ugen u sha utar ape ishima i legh legh i lu hange hange yô , ka ken tiônnongo u Kristu . 13 , 14 . ( a ) Ka unô ve lu “ k@@ ov ne , ” u Yesu ter kwagh u ú laa ? Ve nyôr iyol c@@ ou c@@ ou ken u@@ yôugh@@ yô@@ ugh mba keren kpoghuloo gban uwer ga man akaa a kasua a z@@ eren y@@ amen kp@@ ii kua i@@ ember@@ yolough i gban keren tsô la . Nahan nan lumun ér Yehova Aôndo ka Or@@ gban wase “ U@@ hemban@@ sha sha tar cii ” shi ngu Tor u He@@ mban@@ cii . — Pasalmi 8@@ 3 : 18 ; Yesaia 40 : 28 ; Aerenakaa 4 : 24 . “ Ka ve ve lu dondon Wan@@ iyôngo hen ape A ze cii ye . ” — M@@ P@@ A . Su@@ le ne lu ikyua a ya u Solomon . ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Kwagh@@ ngeren ugen ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i ken tar u K@@ an@@ ada i i yer ér The L@@ ad@@ y@@ sm@@ ith - C@@ he@@ main@@ us Ch@@ ron@@ ic@@ le la kaa ér : “ Aluer ka nyityô kwaghaôndo ú lu eren , shin wea eren kwaghaôndo môm môm ga kpa , wuese Mbashiada mba Yehova mba kuman iorov 4@@ ,@@ 5@@ 00 mba ve maa Iyou i M@@ kohol i ke@@ hen kuman um@@ it@@ a 2@@ ,@@ 3@@ 00 a uwer gban shio ken gar u K@@ asi@@ di ken s@@ ati môm man ti@@ ôn u a kar ne la . . . Mbakristu mbagenev tsua u maren ga sha ci u nyi ? Kpa m va mase kaven mer mhen wam ne ngu shami ga . ( Mateu 9 : 37 , 38 ) Ka ieren i t@@ angen iyol ga i ve lu a mi la i ne ve ve er akaa ne ye . 18 : 9 - 12 ; Aer . 19 : 19 ) “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga , ” nahan kpa , gba u se fa u eren tom a ma sha inja . Ken tar ugen di , i kôr Mbashiada mba Yehova i za wu@@ he , i ya ve zwa iji@@ righ shi i gbidye ve ac@@ in kposo kposo hemba kwa 1@@ ,@@ 1@@ 00 . 8 : 20 - 24 ) Ikyav i tesen yô , Ab@@ ig@@ ail yange zamber kpishi sha ci u il@@ y@@ ahan i nom na , N@@ ab@@ al l@@ aha Davidi la . D@@ ugh tôv@@ ac@@ an sha je kpaa , akaa agen a nôngon a mi kpa nga , aa i gbe u se taver ishima a mi yô . F@@ ada u lu hendan a vese la ng@@ ur vendan taveraa ér i de ne se ijiir la ga yô , mzough shon tema sha kwagh ne , maa or@@ hemen ve ne kaa a ve ér : “ Aluer ne venda yô , me haa ikyav inya ! ” Aluer kwagh ngu nahan yô , sôn Yehova a wase u hemba zayol la . 12 : 38 ) Lu@@ un er ior mbagenev , er agumaior nahan , yange vea pav nongo ve ker , vea kaa ér vea za sha gbenda u ve nenge ér ka u vough la yô , ma lu kwagh u kunya kpen kpen . 1@@ 44 :⁠ 15 . ( b ) Kwagh@@ henen u a dondo ne una wase se u eren nyi ? Yange Yesu shi tese m@@ doo u ior ve doo un ishima la sha u veren ishima sha aeren a ve a dedoo la . Aluer se ya ikyar a Yehova kôôsôô yô , kwagh la una wase se u palegh idya nena ? ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Er Mbakristu ve tagher a amba@@ aior ne hanma iyange yô , aeren a ve a bo la aa fatyô u b@@ enden a gbenda u Mbakristu ve eren kwagh a mba hen tsombor ve la . Shin er ashighe agen aeren man an@@ za a mbahenen mba Yesu yange a doo i kuma ga nahan kpaa , a fa e̱r ken asema a ve yô , i sar ve u eren ishima i Aôndo yô , nahan sha ityôkyaa la tseegh kpa ve doo un ishima . 3 : 21 ) Gba u ú umbur hanma shighe wer , ka wan wou u nomso shin u kwase iyol na una tsua a ishima na ér , Yehova a doo un ishima ye , i de lu sha ci u ú soo wer Yehova a doo un ishima ga . ( Mat . ( Mbaheberu 4 : 12 ) T@@ ahav mbu Mkaanem ma Aôndo ma lu a mi la yange m@@ á wase ior mban cii u maan jighjigh u nan taveraa , nahan gema uuma vev hemba lun a inja . Ú ngu eren er Timoteu nahan ken kwaghpasen wou kpa ? Yange gba u a de Davidi man B@@ ate@@ she@@ ba isholibo ve cii ve vea kera kpe ga , vea lu uma ye . Sha imba igbenda ne yô , Mbakristu vea fatyô u dondon ikyav i Yehova i dooshima la , nahan lun vough . Nahan Yehova venda Saulu sh@@ aregh sh@@ aregh sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la . 5@@ 6 : ​ 3 - 5 . Pasalmi 6@@ 7 man 6@@ 8 kaa ér ngu Aôndo u yiman se ac@@ in imôngo je . OR@@ H@@ EN@@ EN Yakobu nger ér : “ Hanma nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough kpaa ka Sha hen Ter u iwanger ve dugh , ve s@@ enen ye . ” Aluer se ver ishima sha akaa a i nger ken takerada u Aerenakaa la yô , aa wase se se hemba lun a iwuese sha tahav mbu Mkaanem ma Aôndo man icighan jijingi na a lu a mi la . ( Heb . Nahan cii kpa , ungwa ase loho u dedoo u ú lu sha kwagh ne yô : I@@ mba ieren i nan or kunya shin eren kwagh a nan c@@ a@@ veraa i i du@@ mbur shin tar la , ngi sha ga . Aluer se umbur ser Aôndo u se civir la kighir se ga yô , se kera ker u eren kwagh u g@@ anden se agee ken inya ga , kpa se eren un tom er tahav mbu ne se ish@@ ô la . — M@@ ika 6 : 8 . Ve va u va kôron Yesu . ( Duteronomi 18 : 10 – 12 ) Aluer se time sha mbampin mban yô , vea wase se u eren sha kwaghwan u a dugh hen Aôndo ne : “ K@@ aren nen akaa cii , kôr nen u dedoo la gb@@ ang je . ” Ity@@ ôkyaa i môm yô , lu sha u tesen ér Aôndo una fatyô u veren uumace mba ve yen la ér ve̱ hemen ior nav . Nyian kpa , Yehova ta ior icin sha kwagh u una va er ken hemen la , sha ikyev i ior nav shighe li@@ he hegen . 8 : 44 ) Ka nahan ve mbacivir Yehova ve palegh u zan ikyua a ve ye ! ​ —⁠ 2 Yoh . 10 , 11 . • Gba u se lu a vangertiôr sha u pasen mkaanem ma Aôndo sha ci u nyi ? Gbenda u K@@ ain na Aôndo mlumun sha mpin u pine un ér , “ an@@ ngô@@ u A@@ bel , ngu han@@ a ? ” Doo se kpishi er sha iyange i Se@@ te@@ mba 1 , 200@@ 9 la nahan , i bugh tiônnongo hen S@@ ili@@ str@@ a , shi i ver iniongo i kiriki hen K@@ az@@ an@@ la@@ k man S@@ an@@ d@@ ans@@ ki nahan . W@@ ea soo u seer fan yô , ôr ityough ki sha 9 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? * la sha itinekwagh i i kaa ér , Se Mba ken “ A@@ yange a M@@ ase@@ jime ” ? ( 2 Mbakorinte 5 : 20 ) Kwaghôron u profeti u ken Yesaia 6@@ 1 : 10 la pase er iember ve ne i lu yô , i kaa her ér : “ M ember tsung ken TER , uma wam kpaa ember ken Aôndo wam ; gadia A ha@@ am ak@@ ondo a myom iyol . ” I@@ yol@@ mor@@ on man h@@ ua cii vea fatyô u van a ican . Ikyav i tesen yô , ken anyom a a sember karen ne u@@ c@@ ôô@@ ci hide gba any@@ iman ker ayol a ve sha kwagh u atesen a ve . Yange kaa ér : “ A@@ ts@@ ôngo nga a ijô , iny@@ on i sha ngi a a@@ ya , kpa Wan u or yô , ngu ape suur ityough ga . ” ( Mat . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr takerada Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? , u i tese foto u ú heen ne , peeji 2@@ 13 zan zan 2@@ 15 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . [ F@@ o@@ to u sha peeji 24 la ] Kwagh u Aôndo a er sha u yiman uumace yô Ity@@ esen i h@@ aren sha Bibilo i yange i tese ke ’ magaz@@ in ne wang la na un u kaan a Li@@ la ér vea nyôr “ kwaghaôndo u mba Go@@ l@@ den A@@ ge ne . ” Aluer u nenge wer kwagh ngu u ú er ga , shin kunya ngu kôron we yô , fa wer ior mbagen kpa ka i lu ve nahan . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve u se fan ser se doo or ishima la i lu iwasen hen a vese ? Ka akaaôron a profeti a nyi yange kure sha mi shighe u Yesu nyôr ken Yerusalem sha inja i tor laa ? K@@ per@@ nan pe@@ pe mba ye kwaghyan kera yô , ve pine L@@ ana mbampin sha akaa a ken Bibilo kpishi , a na ve mlumun sha mi , shi a ngohol ad@@ er@@ e@@ shi ve sha er una za hemen u sôron ve yô . Shi mban@@ ah@@ an@@ tar kpa mba gban ah@@ on sha akaa a ôron a ôr a takerada ne ú nger la . Se time sha uma u Yesu Kristu , or u yange lu shin tar ne anyom 2@@ ,000 ken ijime la tsô se zua a mlumun . Or@@ gen u yange i y@@ ese un ken tar ugen vegher u shin ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa yô , iti na ér Lu@@ ca , a kaa ér : “ Hen ape yange m vese la yô , ior tôô ér ka kasev i lu tom ve u y@@ esen ônov ye . ” Kanyi i tese ér ashighe agen Aôndo ka a na or môm loho , kpa loho la u gema u lu a inja hen uumace jimin ci@@ ilii ? Er nan i doo u se s@@ ônon ser i tsegha iti i Aôndo ? Una fatyô u wasen se u fan ishe kwagh i í hembe gban ijime yô . On@@ es@@ m@@ us henen kwagh iwer ngi kar it@@ ian yô , a tsua ér una z@@ aan mbamkombo , shin er una fatyô u za seer nyôron ken m@@ nyoon nahan kpaa . I@@ ny@@ aregh ki i vihi la . Ve kaa ér doo u hanma or ma nan za er tom ne . Ve ôr kwagh u or nan iyol i nan u za eren tom hen W@@ all@@ k@@ ill la ér : “ Aluer u ngu a ishima i undun ape u tem i kpe u iyol la yô , u zua a ian i nengen er jijingi u Yehova a lu eren tom yô . ” T@@ a iwanger . ( b ) Ka mbampin mba nyi se lu timen sha mini ? I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i í kaa ér “ er ne er a mô gen ” la ngi ôron kwagh u iwasen i í ne anmgbianev mba Kristu mba i mar ken jijingi mbara sha dooshima la , ve mba shon mba tar u Satan ú nzughul a ve er ka mba@@ van@@ nya , je yange i wu@@ he mbagen ken ga@@ adi kpaa la . Gba u nongo u Mbakristu mba ishigh ve mkurem la vea er M - umbur u ku u Yesu ne vea kighir hanma shighe ? ( Y@@ ak . 1 : 14 , 15 ) A gema nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh sha ajiir agen sha In@@ tan@@ et a han@@ see@@ ti ne . Yange Y@@ ve@@ t@@ te kpa tôôn ke ’ ishima na ér kwagh a za a doo yô , maa un kpa hii u zuan a ior mba yange sar ve u henen Bibilo yô . M@@ t@@ ôm ka isharen i bo i omb@@ on akaa shin lun a inyaregh kpishi shin tô@@ mon akaa a orgen . Ka Mbashiada mba Yehova ume yange ve lu sha tar shighe u ú hii u henen mimi laa ? Yehova er inya kange sha aka@@ ver a ak@@ e@@ ke a Mbai@@ gipiti , nahan a kera lu z@@ ô@@ mon ga . — E@@ ks . ( 2 Utor 1 : 11 - 15 ) Kwagh la tese wanger wanger er i lu a inja u eren kwagh a or sha icivir ga he ? • Ka sha nyi gbenda Bibilo i̱ tese ér Yehova lumun a mcivir u sha perapera u akaa a lun a mkav a un gbe la a civir un laa ? Mayange de gbe den shighe u Yehova una na ian ér a̱ shi her la wer a̱ saa ishe ga . ( b ) Yehova tese ér un lumun ér ior ve va ikyua a na nena ? Hegen ne , ka m er tom u nahan b@@ ôô@@ s@@ u ken uwer u Me@@ i zan zan uwer u A@@ gu@@ su@@ tu ken Fran@@ s , maa m hide m yem ken tar u N@@ ig@@ er , m za er tom pania ken uwer u Se@@ te@@ mba zan zan i kôr uwer u A@@ ip@@ or , inyom igen . ” Gbenda u ka ne ôr kwagh la se mba fe lamen nahan ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu ga . ” M@@ nder u Yesu shin ku la yange kaha a gbenda u i vande nd@@ eren mbagenev shin ku la nena ? Kpa a za hemen a kaa ér : “ Nahan kpaa i̱ de eren sha ishima Y@@ am ga , i̱ er sha ishima You . ” ( a ) Ka sha a@@ aven a nyi nahan Daniel yange tese ér un ngu a ieren i cian kwagh ga ? D@@ ugh aeren a bo a mba@@ y@@ ev@@ makeranta ve eren la kera yô , ityom i ken makeranta man iky@@ aren kpa ka mzeyol ugen . Nahan cii kpa , anyom nga ng@@ ur karen yô , ve hide ve gba ke ’ aka@@ ah@@ ônon ag@@ enegh . Sha shighe u myom u Mbaiserael mba i lu kighir ve la mgb@@ ôghom u vea due ken Igipiti kera yô , a kaa a ve , wener : “ M@@ ase shin ican i môm i Me er F@@ ar@@ a@@ o kua Igipiti kpaa yô , tsô ken masetyô yô , una de ne , né mough heen , né yem . ” Kpa a lu cii la ga . U@@ ng@@ wan Kwagh shi T@@ aver Ishima er Kristu Nahan Kwagh la va a any@@ iman , nahan hanma or yem kwagh u nan . Ikyav i tesen yô , aluer u ngu a ieren i hanma iyange ôron pi@@ pa@@ abaver , shin nengen abaver sha tele@@ v@@ ishen ai@@ k@@ ighe yô , u fatyô u h@@ ôron kwagh ne iyange môm tseegh ken s@@ ati je kpa ? 60 : 13 . Sha mimi yô , kwaghyan u a hembe zan iti ke ’ tar la u i yer ér c@@ e@@ e@@ bu j@@ ë@@ n la , ka kwaghyan u nyo@@ h@@ on kpen kpen , c@@ in@@ ka@@ fa sha ish@@ u man iky@@ a@@ y@@ u@@ e . Yobu yange k@@ usu mci@@ e na u cian Aôndo la her shin er ak@@ ar a na a atar la hendan a na nahan kpaa Ve na Yehova jighjigh shi mba keren u eren ishima na . Ka hen ape dooshima a lu ne : ka Aôndo man A doo se ishima ga , kpa ka se , se doo Aôndo ishima ye , man A tindi Wan Na hingir i@@ w@@ om sha asorabo ase . ” Shighe u Yesu nyôr ken Yerusalem la , ikpelaior lu wuese un kua Tartor na . Nyian ne , se kpa se mba wuese Yesu . ( Ef . 3 : 1 ) Aluer se kpa se ver ishima sha loho u ken takerada u Mbagalatia man Mbaefese man Mbafilipi kua Mbakolose yô , a lu se a inja . — Heb . G@@ ar u So@@ dom , u Lo@@ ti tema ker a tsombor na la lu gar u lun a inyaregh kpishi , kpa dang gema ngee ker . Lu nyi i er hen gar u Lu@@ shi ? Er tugh za nahan kpa , a due a za hen ya u ijende na , ér una za ker kwaghyan sha ci u or@@ van@@ nya na la . Nahan kpa , jighilii yô , ka i taver se u umbur kwagh ne , er se lu tsan seer shi se lu yan ican ken tar u bo ne la . Ikyav i tesen yô , ka sea hen sha “ aeren a Na a age@@ egh ” man “ m@@ hembe Na u A hembe cii ” la yô , kwagh ne a mgbegha se u wuese un . Man er nan ve u soo u lun er ve nahan sha gbenda laa ? Aluer u ngu s@@ ônon Yehova wer a na i tsegha iti na yô , kwagh la una mgbegha u u s@@ ônon un wer a wase u ú palegh u ôron shin eren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia va a il@@ y@@ ahan sha icighan@@ ti na cii . Kpa se gema se lu henen ser , ‘ Shin vea fa mimi sha won je kpaa - o ? ’ 6 : 33 ; 24 : 14 . T@@ ôô ase wer yange se lu uma anyom hemba 3@@ ,000 ken ijime . Y@@ ES@@ U yange kaa wener , ivaa ka mzough u Aôndo ngu a zua nomso@@ or man kwase ve hingir “ iy@@ ô@@ gh i môm ” yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10 , 1@@ 60 Gba hange hange u mbamaren vea keghen ato a mbayev vev sha er vea fa ve yô . T@@ am@@ enkwagh heen yô , ka u lumun mlu wou shi nôngon a mi sha afatyô wou cii . T@@ or@@ ough we iyol u va lun hen shighe u ij@@ en man ibanave man ican man angev kua ku cii vea kera lu ga la . ( Ps . 37 : ​ 10 , 11 , 29 ; 6@@ 7 : 6 ; 7@@ 2 : ​ 7 , 16 ; Yes . Se fatyô u kôron ave sha “ uma u a lu uma jim la ” nena ? A@@ vur a Bibilo ne kua agen kpaa , ôr kwagh kpuaa sha u pasen se er hii ve ior , kua mba alaghga i nengen ve ér mba a inja i dedoo la je kpaa , ve eren akaabo kua akaa a vihin tsung je kpaa yô . Nahan cii kpa Yesu sôn Ter na u sha la sha ci u mbahenen nav wener : “ M ngu eren msen M@@ er : K@@ ura ve shin tar ne kera ga , kpa M ngu s@@ ônon M@@ er kura ve sha [ or u ] ifer . ” — Yohane 17 : 15 . Er nan ve Aôndo a de ér ior ve ya ic@@ ana ? Mbamaren vea wase ônov vev vea nenge ér kwagh ve gba Yehova ishima nena ? Er mbahemenev mba kwaghaôndo kange ishima ér vea nan@@ de u@@ kô@@ pi mba Bibilo i T@@ y@@ nd@@ al@@ e gema ne , mba ve zua a mi la cii ken igbar nahan kpa , u@@ kô@@ pi mbagenev kpishi hii u samber . 27 : 11 , 12 ) Mba yemen a ior mba Aôndo ken Bab@@ ilon , anyom 70 nga kar yô , ve nenge kwaghôron u profeti ne kure sha gbenda u kpilighyol . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) E@@ ̱r yange Yehova ne Mbaiserael Tindi been kera cii yô , a ver Mb@@ al@@ ev@@ i ér ve̱ tesen ve , shi a tindi u@@ profeti ér ve̱ lam a ve i̱ kuma ve shi ve̱ kôôm ve kpaa . Lu sha ci u ve lu a “ kwar shin dyako ” ken Iserael ga . — D@@ ut . Sha kwagh u i nger ken ivur i sha 12 la yô , “ no@@ mbor u ken zwa ve iv a ic@@ ugh . ” Nenge ase ikyav i gum@@ kwase ugen u er idya myer yô . Shi aluer ú nenge wer mcivir u ú lu civir Yehova la ka ú shighe u vihin yô , ú er nena ? Mbaiserael yange ve hingir icighan@@ ikyurior nena ? Er ishima mgbegha Yesu ker yô , a er kwagh sha mhôônom ma ma kôr un la . Mb@@ an@@ ini@@ ve yô , lu ior mba Aôndo ya iky@@ ur a ve ga yô . I@@ c@@ ombor igen ngi i tema sha ashighe ashighe i time sha akaa a i gbe u ia er ve ia seer sôron ya ve una lu sha ashe tsembelee , ken won man ken atô yô . Takerada u Anzaakaa ta iwanger sha m@@ lu@@ a@@ inja u mfe man mkav man kwaghfan kpaa . I Nenge Un M@@ ker shi I U@@ nd@@ u Un ! Ior kpishi ka ve nenge mba@@ beenyol nena ? ( b ) Ruamabera pase awashima u ior mba undun mimi wanger wanger nena ? Paulu pase se kwagh u nongo u Kristu u eren nena ? U tesen ikyav yô , tôô ase wer Mbakristu kpishi mba tsan hen ya môm . Yehova yange na ve iveren na mgbegh@@ aa . Kwagh u gba u vea er ne lu kwagh u taver ga , kpa gba u vea wa iyol tsembelee . Kpa kanyi iky@@ á@@ v mbi u@@ ty@@ aav una nôngo zege@@ utya na la a mini ? A@@ vur ne tese ér alaghga a ôr ve ati a mba ve yem sha la . • Ka sha nyi gbenda nahan mba@@ jighjigh mba ngise mbara lu u@@ shir@@ mbai@@ or@@ o@@ v@@ o ? Aluer se mba timen ken Mkaanem ma Aôndo hanma iyange shi se mba yan “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” yô , se lu a tahav mbu eren tom wase u pasen kwagh ne . — Mat . Sha nahan yô , Paulu lu kaan ér hanma shighe u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve kohol imôngo sha u yan bredi shi man wain u a lu ikyav la kwa môm ken inyom , sha iyange i N@@ is@@ an 14 yô , “ ka ku u Ter je [ ve ] lu yôôn u ye . ” SH@@ I@@ G@@ H@@ E u orgen u i yilan un ér Pas@@ c@@ al la lu vesen hen ijiir igen ken tar u C@@ ô@@ te d@@ ’@@ I@@ vo@@ ire , i ior gba ican her kpishi la , sar un tsung u eren kwagh u una na uma na una hemba doon yô . Lu@@ un er yange una ongo kwaghwan u mbag@@ anden shighe u a hingir tor u Iserael la yô , ma lu tesen ér un ngu a kwaghfan . Se er nan ve se fa ser i@@ ember@@ yolough yase zua sha kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma tese ? U@@ washika mba ngeren se mbara lu mba doon , mba taver se asema tsung . Man aluer ka lun se inja er se kuma u eren msen hen Aôndo ga , sha ci u mbam@@ yen asev yô , kanyi i doo u se er@@ ee ? U@@ kwaghaôndo mba tsuaa mbara kpa tesen ér mbakp@@ enev mba uma m@@ ape , shi lu jighjigh u nan ne kpa u@@ kwagh@@ hi@@ r mba ior ta@@ an cii har sha mi ye . ” Er ve lu a kwagh ga nahan kpa , ve de u nan nagh ga . Kanyi i lu m@@ kposo u i@@ usu i ihi@@ ar nee , man mlumun wou ne zua sha kwagh u atindi a Aôndo a we sha kwagh u yaven a or la nena ? ” 9@@ 0 : 17 . • Se tese ser se mba ak@@ ar a Kristu nena ? Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu yange ve de u pasen loho u dedoo shighe u i lu seer tôvon ve a ican laa ? Mbat@@ amen vea hen nyi sha gbenda u Yesu yange eren a mbayev laa ? ( b ) “ M@@ yom [ u Aôndo ] ” la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ka injar i nyi mbamaren vea sun@@ da sha u tesen mbayev ve@@ ve ? ( Mbaromanu 1 : 18 ) Nahan doo u Mbakristu mba mimi vea ungwa ic@@ in@@ tan ne , shi vea palegh hanma or u nan kighir mimi u Mkaanem ma Aôndo inya shin nan samber a atesen a aiegh cii . — 1 Yohane 4 : 1 . 1 , 2 . ( a ) Ka mlu u nyi nahan orumace nan lu k@@ er@@ ee ? Ka nyi u fatyô u eren sha u wan ago@@ yol sha M - umbur shi zuan a iwasen k@@ ere ? 4 : 9 ) Mayange se nenge nen ikyar i dedoo i se ye vea Aôndo la ser ka be@@ er@@ kwagh ga . Ior vea fatyô u lun ken mzough imba la nahan nyian kpa ? T@@ ôô wer u ngu a angev mbu i kar ken iy@@ ou@@ ci kpa i fe mbu ga yô . S@@ ase Yehova Aôndo iyol u va nd@@ eren mbacivir un man mbagenev mba ve kpe la , vough er or@@ sule kpa ka i s@@ ase nan iyol u va nengen a kon u o@@ le@@ v u i gber u la , shighe u ua hide a nder la nahan . ( Mat . 22 : ​ 31 , 32 ; Yoh . 5 : ​ 28 , 29 ; Aer . Yange ishima nyian mo shi vi@@ him kpishi shi mciem gb@@ am iyol . ” ; W@@ il@@ son , R . Apostoli Paulu yange nger kwagh sha kwagh ne ken washika u nger hen Mbakorinte la , pase er mbagenev mba ve nenge a Yesu sha ashe a ve la lu her uma yô , sha u tesen ér yange vea fatyô u eren shiada sha kwagh u ve nenge shi ve ungwa la . — 1 Mbakorinte 15 : 3 - 8 . Yesu yange ôr kwagh u akaa a injaa ér : “ De koson nen akaa a injaa sha ci wen shin tar ne hen ape iv@@ ina kua nd@@ ur@@ an ve vihin kwagh kera , mbai@@ v kpaa ka ve time ve iin ne ga ; kpa koson nen akaa a injaa sha ci wen Sha , ape iv@@ ina shin nd@@ ur@@ an ve vihin kwagh ga , mbai@@ v kpaa ve iin ga la . ( b ) I@@ mo@@ shima i wang yange i wase Yobu nena ? Ka sha ishimataver tsung or a fatyô u hendan a Satan sha gbenda ne ye , sha ci u a gba u se hendan a mbamhen mba b@@ ov mba ken atô u ishima yase i i ‘ we at@@ ser@@ egh ’ yum ne . — Yeremia 17 : 9 ; Yakobu 1 : 14 , 15 . Man mfe kpaa una seer . ” ( D@@ an . Sha shighe u Mose la , mbak@@ aan bredi naan Mbai@@ gipiti u@@ bredi kua u@@ ky@@ e@@ e@@ ke atô kposo kposo . An@@ to@@ ine u hegen a lu anyom 9@@ 0 la , kaa ér , “ Ter u ng@@ ôm u i yilan un ér Joseph la yange a ôr kwagh u Icighan Ruamabera sha icivir kpishi , vough er ter na tese un nahan . ” Aluer tsombor ve ngu suen ve ga nahan vea er nena ? Ity@@ ough ki masetyô ki takerada u Yobu la pase ér ishima yange i vihi Aôndo a Eli@@ f@@ as@@ a man B@@ il@@ da@@ di man S@@ of@@ ar tsung , gadia ve ôr kwagh u mimi ga . ( Anzaakaa 15 : 1 ) Ishima i legh legh man erdoo ka a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi , aeren ne cii gba zua kôôsôô , shi aa wase se kpishi shighe u se tagher a mbamzeyol mba taver tsung yô . Kwa@@ gen la , nongo u mbaaferev ugen za va a ic@@ ôr if@@ er@@ or ugen ér a va wu@@ am , nahan or la kuman ih@@ yô kpa m nôngo m yevese m yem . ( 1 Utor 11 : 4 ) Shighe kar yô , Yehova venda Solomon . Inja i iti i M@@ i@@ ka@@ el yô ér , “ Ka An Nan Lu Er A@@ ôn@@ doo ? ” Cii man or ka nan kav m@@ lu@@ a@@ inja u akaawan a Aôndo yô , uma u nan a lu sha inja i igbenda i taregh man a iv a akaa agen a Paulu ter a sha ati wener : “ Ka idya man hông@@ or man iji@@ mba i eren , man u civir ak@@ ombo man ah@@ ir a eren man i@@ ho@@ m i kôron man iy@@ ongo i keren man i@@ wu@@ he man ishima i nyoon man u wan iyol you ik@@ o tseegh , man u hendan akaa , man mbam@@ pav , man m@@ t@@ ôm man ih@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav kua amba@@ akaa ne cii ” la . 7 : 39 ) Sha nahan yô , m kaa a gumor la te@@ gh@@ elee mer , me fatyô u eren kwagh u a soo la ga . I tese akaa sha at@@ ine@@ akaa kposo kposo udubu imôngo , aa wase or u nan lu keren kwaghwan la yô . S@@ ar mbatyomov u gb@@ ir@@ in ashe shi kaven akaa a mimi a Aôndo a a ze k@@ wen@@ g , a u@@ profeti mba Aôndo mba sha ashighe a tsuaa yange ve nger sha kwagh u tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Hen shighe ne , nom na lu ken u@@ ity@@ a vea ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael . Nahan mbamaren ve de ny@@ u@@ men mbayev vev ityesen ne ga . A@@ kper@@ an nga ga , u fatyô u veren ishima wer Aôndo a na u ikyav ga . Kpa va eren idya yô , m kera na un jighjigh ga ku@@ aa . Kwagh u Maria A Tese Se La Yange mbagenev nôngo ér Bibilo i de samber ga nena ? Se er nahan yô , Yehova una na se “ bem kpishi je . ” ( Ps . ( 2 Samuel 22 : 3 ) Sha mimi yô , kon u l@@ ag@@ an@@ i au@@ na u do@@ on@@ ashe la umbur se ér , sea lu hen ijiir i mbamzeyol ve ngee je kpa , se fatyô u taver ken jijingi her shi se doo ashe ken jijingi kpaa aluer se lumun iwasen i Yehova a ne se la yô . Kwagh ne tese ér , aluer Aôndo doo se ishima sha mimi yô , gba u se soo un a ishima yase cii tseegh , maa se de ga . U@@ z@@ end@@ en@@ ya mba eren kwagh sha mfe ve u mar@@ ami u a mgbegh@@ an ve u eren kwagh la tseegh , kpa Adam yô yange i gba un a mfe u tsuan kwagh u a soo u eren yô . Cii man or u mimi á sar nan nana̱ hingir Orshiada u Yehova yô , ka nan sôr inja . Ashighe kpishi ka nan hemba akaabo a a vihi Aôndo ishima , kpa a gem a ho@@ gh@@ ol nan u eren yum la . 4 : 4 ) Ka sea timen sha akaa a injaa a ken Bibilo ai@@ k@@ ighe nahan se zua a iveren kpen kpen . M umbur er yange ng@@ ôm kaa a vese ér : “ Iyange ne i lu ne iyange hemban doon cii . C@@ ar@@ l@@ o vea kwase na yange ve ker iwasen hen ort@@ wer ve , kua hen nongo ugen u u lu a mfe sha kwagh u angev mbu wan ve la . Yo@@ a@@ shi ungwan akaawan a pristi Y@@ eho@@ y@@ ada wan un cii , nahan za hemen u eren kwagh u dedoo sha ishigh ki Yehova . I lu nahan nom he@@ e iyol na sha ishigh ki azende a na shin nan lam sha iyol i nan dang dang sha ci u mbam@@ yina mba nan ve@@ e ? Pasalmi 9@@ 0 : 1 tôô Yehova kar sha nyi , man ka sha ci u nyi ? ( Yobu 31 : 1 ) Yobu venda u b@@ enden kwase ave iyol sha gbenda u iji@@ mba@@ gh tseegh tsô ga , kpa de ér una hen imba kwagh la ken ishima na tsô kpaa ga . Shi A tôô iy@@ ongo , su@@ ghun yô , A na ve , A kaa er : Ne cii ma nen sh@@ imi ; gadia ka awambe A@@ m a i@@ kur@@ yan je ne , a i he@@ e a sha ci u ior kpishi sha u den asorabo ” yô . Gba u mba ve lu mbat@@ esen la vea kôr iyol tsaha sha nyi kwagh ? U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh mba ngô@@ ôr vihin or ga , sha ci u ka ve kende asaren a bo a sha h@@ ua ken or shi ve vihi imoshima i or shi mba vihin a@@ vese kua mlu u ior mba ve nenge ufoto mba shon man mba i tee ufoto vev la kpaa cii . — Anz . O@@ K@@ T@@ O@@ B@@ A 18 - 20 , 200@@ 2 Man ka nyi yange i na ve akav a na a tesen la yange lu a inja y@@ um@@ u ? A kaa ér “ ka ihy@@ uma i doon , ka nagh ku doon ku ku kom Aôndo yô . ” ( Ôr Mateu 11 : 27 . ) An@@ th@@ on@@ y : Nahan ka ityôkyaa igen i i ne ve Mbashiada mba Yehova ve hemban yilan Aôndo sha iti na i Yehova la je la . Kpa se na jighjigh ser kwagh a tsa sha won a lu nahan mimi kpa , man ishimaveren ne ia bende a vese hegen nena ? Sha nahan yô , “ ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . ” In@@ j@@ akwagh i kp@@ an u yange venda u den or inj@@ ô i cuku , man i vande den un inj@@ ô i vesen la , ia lu a iwasen kpishi . ( Mat . 1 : 4 - 10 ) Er ior soo u ungwan loho u Yeremia ga shi ve n@@ aha un tar shi ve venda un shi ve gbidye un nahan kpa , a wa ishima a atsan ne je hemba anyom 40 . ( Y@@ er . ( Ôr Mpase 11 : 15 - 18 . ) Hen fa ikyav mbi t@@ omov mb@@ ig@@ enev man igbenda igen i se er tom wase u geman ior hingir mbahenen la a mi yô . Shi se eren msen sha er se fatyô u waren akaa á ica a gba ga tsô aa er la kpaa . — Luka 21 : 36 . ( Nenge ngeren u shin kpe la . ) ( b ) Se taver ikyar i se ye a Yehova la nena ? Ken zwa Heberu yô , ashighe kpishi ishember ka i lu i wasen u fan ér or u i lu ôron kwagh u nan la ka nomso@@ or shin ka kwase . Nahan kpa , Yesu u a lu Ity@@ ough ki nongo u Kristu la yange un u eren kwagh ne . ( Ef . Aluer zayol ngu ken ivese you man u nenge wer kuma ú u p@@ aven a ikyar u yô , u er nyi ? ( Anz . Iky@@ um I M@@ ôm Man Or@@ kuran M@@ ôm Yehova yange wa tindi ér a naan nagh yô , i s@@ ôngo inyam i haa awambe hen inya , sha ci u awambe la lu “ m@@ ure u akaa a doon a a lu van ” ken Wan na Yesu la . ( Heb . Ish@@ aren ve la ka i tu@@ ur ve ken ityô , ve va hingir u kpen shin iy@@ ough shon . — Y@@ ak . K@@ we ú Mbashiada ú He u ken U@@ k@@ ra@@ ine 8 : 5 , 6 , 14 - 17 ) Sha nahan yô , Mb@@ as@@ am@@ aria mban kpa i tsegha ve sha icighan jijingi , ve hingir Iserael u ken jijingi la . M@@ yima . Ka ieren i nyi nahan yange Yesu ôr kwagh u i̱ var var cii man mase kpen@@ ee ? Ashighe agen yô , se pine or u se lu henen kwagh a nan la mbampin sha er se wase nan u kaven kwagh u nan lu henen la yô . Ikyav i tesen yô , Bibilo kaa ér : “ [ Aôndo ] una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga , gadia akaa a tse la kar kera . Cii man a er sha kwaghwan u ort@@ yom la yô , gba u una de iyol gen@@ gese . Anyom nga kar imôngo yô , i va pase ken takerada u “ Let Your N@@ ame Be S@@ anc@@ ti@@ fied , ” u i gber ken 19@@ 6@@ 1 la ér , N@@ ab@@ oti tile sha ityough ki mba i shigh ve mkurem la , Yes@@ e@@ bel di tile sha ityough ki Mbakristu mba A@@ i@@ ev . ( Mbafilipi 3 : 8 , 10 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem kpishi taver ishima ‘ tôô ku u kpen a Yesu ken iyol ’ ve i inyam man awambe la . — 2 Mbakorinte 4 : 10 . I vande zuan a ityakerada ne igen ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u E@@ st@@ on@@ ia , ken gar u T@@ ar@@ tu . Bibilo kpa , ashighe agen kwagh ngu a er i nahan . Kwaghôron u profeti u sha kwagh u m@@ hi@@ di u ônov mba Yakob ne yange hii u kuren shighe u as@@ ande a Mbaiserael mough ken Bab@@ ilon hide ken Yerusalem ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la . M@@ vende u vendan mimi yange na hingir u a pase kwagh torough torough sha derianyom u hiihii la sha ci u nyi ? Ken inyom i 19@@ 0@@ 8 la , Ch@@ ar@@ lo@@ t@@ te Wh@@ ite man mba pasen loho u Tartor mba tse@@ en asema mbagenev naan ior ityakerada i M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn la sha ishe i inyaregh ki Amerika , do@@ la môm man kwagh . Shighe u ú nenge wer gba u or@@ ya wou shin kwase wou una seer doon we ishima shi u eren kwagh a na sha mh@@ ôôn yô , sôn Aôndo a wase u shi dondo kwaghwan u Mkaanem nam sha er u er nahan keng keng yô . Iyol kpen man angev man ishima@@ y@@ in@@ an vea fatyô u kpen se iyol man kwagh la una na a hemba taver se u wan ishima shighe u i lu karen jighjigh wase u nan la . Ka nyi tom Yehova yange na Yesaia , man Yesaia er u nena ? Ka sea nenge er ve kange ishima u tilen sha mimi shin er ve lu vea mba ve civir Aôndo a ve imôngo ga nahan yô , kwagh ne a taver jighjigh wase shi a na se ishimat@@ seen kpaa . Er iy@@ u@@ he kange K@@ ain , u lu wan@@ i@@ unda u Adam man Ifa la ken ishima a an@@ ngô na u kiriki A@@ bel yô , a nyoon ishima a na , a wua un . Ver ishima wer , yange i wa ior mba ikyurior ne tindi ér ve er akaa atar : ( 1 ) ve wa ago iyol , man ( 2 ) ve tile ving , shi ( 3 ) ve nenge myom u Yehova . Yehova Aôndo man Yesu Kristu , Mbak@@ ur@@ an asev mba ve lu sha la soo ér se ungwan mbakur@@ an mba ve ne ve ityom kposo kposo ken tiônnongo la shi se hiden a iyol ijime hen ve kpaa . Solomon kaa ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . “ Ity@@ ough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 11 : 3 . K@@ aan a or u shir@@ en un sule la ér a gber u kera yô , or@@ shir@@ en la gema kaa ér una v@@ u@@ ghul u hen it@@ ine , una haa u ihy@@ ôn@@ gh@@ on@@ ov . Sha kpôô , se cii ashighe nga a ka i gba u a ver ishima sha kwagh wase yô . ( Mateu 20 : 28 ) Er yange Yesu e̱r kwagh ne nahan yô , hegen un shon u i nder un i ker un tor kpaa ne ngu sha ian i nan mba ve er sha ishima i Aôndo la cii myom . — Mpase 12 : 10 . Shi yange pav Zege@@ mnger u Nyian shi er mngerem due ken vande ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . ( Pasalmi 9@@ 1 : 4 ) Aôndo kor se , di er ngô iny@@ on ka a pur@@ ugh a karen sha sha u kuran wan na nahan . Inja i dang ve la na yô , á tim Iserael kera shi m@@ tsaha u Yuda kpaa una ar sha h@@ unda u Yerusalem je . Ka kwagh u i̱ er je la . B@@ re@@ di man wain la tile sha ityough ki nyi ? M@@ t@@ ôm gban k@@ an di isharen i or lun a mi ér nana lu a inyaregh kua akaa agen a lun a iwasen tseegh tsô ga . ( Mbaheberu 11 : 7 ) Yange er kwagh ne nena ? • Iyol hiden a mi ijime ngi a inja sha u lumun hemen u Yehova sha ci u nyi ? Shi kwaghhenen ne wase se u fan shighe u i doo u se kaa ser ‘ m su@@ gh ú ’ shin ‘ yam anyi ’ yô . ” Ka he ’ nyi shin ka h@@ an se fatyô u za zuan a shighe u ôron Bibilo shi timen ke ’ i̱ laa ? D@@ i vough er Yesu iyol na kpa yange er nahan , ve kpa ka ve z@@ aan ior inya sha u pasen ve kwagh u Tartor u Aôndo ke ’ Ruamabera . ( Luka 12 : 31 , 40 ) Nahan kwagh ne tese wanger wanger ér ka mbadondon Yesu jighilii je Yesu lu kaan a ve ér ve “ kuran ” ga z@@ ee ? 27 : 11 ) Sha mimi yô , we kpa ka wea nenge er agumaior ase a tsough u eren ishima i Yehova nahan i doo ú tsô . ( Anz . Nahan cii kpa , mbahemenev mba Zege@@ bab@@ ilon hen ér kwagh je kpa ngu u eren ve ga . Ngeren la kaa ér : “ Tsô zum u ve ungwa kwagh u mnder u shin mbakp@@ enev la yô , mbagenev gba nahan tar . ” Paulu yange wa se kwagh sha gbenda u i doo u Mbakristu vea doo ayol a ve yô . M@@ civir u pe@@ pe u Anmgbian K@@ nor@@ r yange a hemen la lu môm ken ashighe a hemba doon mo shin Betel yô . Se F@@ atyô u L@@ un a A@@ eren a In@@ j@@ aa “ M@@ ough sha , ta iwanger ; gadia iwanger you i va , iengem i TER kpaa ngi mon@@ don sha a we . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 60 : 1 . • Er nan ve ikyav i mbamaren i dedoo i lu hange hange ? Peteru kaa ér : “ C@@ ian nen Aôndo . ” Ka sea dondon kwaghwan u Aôndo yô , i wase se nena ? Aôndo kor ior hemban cii je yô mbap@@ er@@ apera mba ve keren un , inja er mba yevese za y@@ eren ken g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u ta@@ ven u taver nahan . ( S@@ ef@@ ania 3 : 9 ) Sha ayange a masetyô ne , ka Mbashiada mba Yehova ve yer sha iti i Yehova shi ve civir un ken mzough u sha dooshima u k@@ ang@@ en@@ aa u o@@ gh@@ om sha won ga la ye — een , mba civir un “ sha ishima i môm . ” Ka atô@@ akyaa a nyi a ne ve i gbe u se za hemen u keghen mk@@ ur@@ t@@ ara ? U tsa kuma shighe nena ? NG@@ ER@@ EN U P@@ A@@ S@@ EN Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ S@@ E U yan ikyar a Yehova taveraa la ngu a wase se u wan imo na ikyo Daniel di yange tese jighjigh u nan man ishimataver zum u mbaihyomov nav kighir D@@ ar@@ i@@ u , tor u tar u Per@@ shia ér “ a̱ wa tindi , a̱ ta icin taveraa zan zan ayange iky@@ un@@ du@@ gber , er hanma or u nana sôn kwagh hen ma aôndo shin ma or , á kera lu her a we ga yô , tor a̱ gb@@ ihi nan shin ihy@@ ungwa i u@@ be@@ gha ” la . Yehova “ ka A na or u nan ver la agee , man A seer or u nan taver ga la agee . ” Aluer nom man kwase soo ayol a ve shi mba ne ayol a ve icivir yô , vea hemba lun sha ian i tesen ônov vev u lun a dooshima shi nan mbagenev icivir kua Yehova kpaa . “ Aluer m ungwa mer , mbayev av mba zenden sha mimi yô , k@@ am iember je hemba akaa agen cii . ” — 3 YO@@ H@@ AN@@ E 4 . Ken tar u he u Aôndo una va a mi la , Aberaham man S@@ ara man Lo@@ ti kua mbagenev kpishi mba yange ve lu ken H@@ ar@@ an cii a nder ve shin ku . Er m lu iyev yum yô , Anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r kaa ér una ko@@ so foo@@ m wam “ zan zan me kar kuman . ” 1 : 13 ) Nahan aluer kwagh nyoon se yô , doo u se wa ikyo sha er se er kwagh u Aôndo una venda mbamsen asev ga shi se vihi iky@@ ar@@ yan yase vea na ga yô . — U@@ k@@ we . Aluer u soo u fan iti i mzough u sha tindi , u Mbashiada mba Yehova ve lu a mi hen tar wou la yô , pine af@@ ishi a bran@@ ci , a ken tar wou la . U@@ ityendezwa mba inj@@ aav mban cii mba keghen mba ve kav ikyav i ashighe a ase ne la . Se wuese Yehova kpishi er a pase se kwagh u se dondo ga la wang yô ! Kpa , imba dooshima ne yange ban ken Iserael . ( Mateu 4 : 11 ) Aluer se hendan a Satan dông sha u umbur atindiakaa a Bibilo shi eren sha mi yô una undu se . ( Mateu 10 : 7 , 8 ) Sha kpôô yô , môm ken akaa aa yange mase ôron mbahenen nav yô , lu tindi u yange wa ve la , ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” — Mateu 28 : 19 , 20 . Or@@ tom na Shi@@ ba za s@@ ende un it@@ you a Davidi u lu yevese ken Yerusalem kera sha ci u ah@@ endan a Ab@@ es@@ al@@ om wan u Davidi la . Ka nahan ve , hanma inyom yô , iky@@ ô@@ mp@@ eni ngi i vihi N@@ ai@@ r@@ a ub@@ iliôn imôngo sha u yôôn akaa a kasua ye . ( 1 Mbakorinte 7 : 1 - 5 ) Nahan ka vea mar ônov yô i kpe ônov mbara iyol sha er ve lu a mbamaren mba ve we ayol a ve ikyo yô . — Mbakolose 3 : 18 - 21 . Kpa Saulu ungwa imo i Aôndo ga . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or nana kporom hen Aôndo nena ? “ Shin ityav mb@@ ia mough a mo kpaa , me taver ishima her . ” — P@@ S . Ng@@ i kera fe t@@ eren akaa a i nger ken Bibilo la sha u pasen akav man kwagh u akav shon a til sha mi la ga . W@@ ea nenge yô , tese ikyav . ( Rom . 3 : 23 ) Er Adam yange er isholibo yô , i mar uumace cii mba ikp@@ an i isholibo , i̱ i̱ lu er ka tor u vihin tu nahan la . — Rom . Awa@@ shima u Yehova ka u u@@ tor mba tar ne ve tim “ id@@ y@@ a@@ kwase ” u bo la . Shi hen shighe la , i due a takerada u Kp@@ orom hen Yehova la . ( a ) Ka igbenda i nyi í lu i se tese ser mbagenev doo se ishima shi mhôônom ma ker se a ve ? U@@ doo@@ kwase ne lu anmgbian u Aberaham kp@@ a@@ a@@ o ? ( Luka 21 : 28 ) Ikyav tese wang ér ka mba ve we imo i Aôndo ikyo la tseegh vea lu a vangertiôr u eren sha mkaanem man ye . — Mateu 7 : 21 . Alaghga se zung@@ we iwer imôngo shin anyom kpuaa shin a hemba nahan je kpaa . U lun a azende a dedoo man msen u eren kua u henen kwagh gban uwer ga la una wase se se taver ken jijingi dông her . Inja i dedoo ka i wase u wuese Yehova nena ? Ikyav i tesen yô , u nenge gbenda u Yehova yange er kwagh a Tor As@@ aria u ken Yuda la nena ? Ka Mbakristu mba ve lu mbag@@ anden la tseegh vea fatyô u eren akaa ne , shin i gbe u vea er a ga . Aluer Adam yange lu vough yô , yange er isholibo inja nena ? PE@@ E@@ J@@ I 18 Satan yange er tom a “ isharen i iyolough ” sha u me@@ en Ifa nena ? Aluer yange u civir Yehova kpa u va de , shi ka u ape hiden va civir un yô , se mba lôh@@ ôn we ser za mkombo ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova , i i lu ikyua a we la . Aluer se kpa se wa ikyo ga yô , ashighe agen se fatyô u eren kwagh sha kwaghfan ga , inja er u zan sha ajiir a a za na isharen i bo ia fatyô u k@@ enden ken a vese la nahan . ( Pasalmi 119 : 10 , 11 , 27 ) Ishima i Yehova yô , ka u se fa Mkaanem nam , se na ma jighjigh shi se dondo ma kpaa . Een , sha iwasen i Yehova yô , or a fatyô u zuan a ishima i dedoo . K@@ ar mfe wou , wea fa I@@ so@@ u , an@@ ngô u Yakob tsembelee kpa u fa . Yange wam kwagh shi ô@@ rom avur a Bibilo a taver mo ishima . ( 1 Samuel 17 : 34 - 36 ; Yohane 10 : 10 - 13 ) Kpa shi ashighe agen yô , yange i gba u a kura iyôngo sha gbenda ugen , a eren a í sha u@@ e . Nahan af@@ ishi a bran@@ ci a ken L@@ on@@ don hide tindi R@@ on Par@@ k@@ in ér a za er tom u pania vea mo , un ngu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u ken tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o la hegen . Mbah@@ enen mban za ish@@ u kôron tugh zan zan sev av , kpa ve kôr kwagh ga . Shighe u ieren shin mnenge u ikyar u a kaha a u wou yô , de veren ishima sha mbamgbe ou tseegh ga , ver ishima sha mba nav mbara kpaa . Sha mimi yô , a saan nan iyol kpishi u eren tom imôngo vea we , we u ú lu ter u nan , u nan nengen we ér orgen kuma sha a we ga shi u ngu or u veren nan ikyav i dedoo kpaa la ! U zuan sha mkaanem ma Paulu ôr kwagh ter ma la yô , Habak@@ u 1 : 5 iv sha kwa har zum u ikyum@@ utya i Mbaromanu t@@ ì@@ m Yerusalem man tempel na ke ’ inyom i 70 S.@@ W . la . I@@ liam la yange i na yô , L@@ in@@ da hen Bibilo vea kwa@@ se@@ ya la n@@ du@@ u@@ lu@@ u . ‘ Kwaghôron wen a̱ luun . . . u i we b@@ ar sha mi yô , sha u fa nen er i doo u ne ôr kwagh a hanma or yô . ’ — K@@ ol . Er m nyôr t@@ so m lu hiden ken ya la , m lu lamen a ior mbagenev mba se nyôr t@@ so imôngo la ken Bibilo . • Kanyi i gbe u se er keng ve se zua a iyua i myom laa ? M due kwaghpasen vea De@@ me@@ tri@@ us P@@ ap@@ age@@ or@@ ge , u i shighe un mkurem , u hii u civir Yehova ken inyom i 19@@ 13 la Mbat@@ omov mba jighjigh mbara er “ kasua ” [ F@@ o@@ to u sha peeji 29 ] Kwase ugen ken tar u Amerika u a lu ngô@@ k@@ yo@@ son yô , iti na B@@ ever@@ ly , a kaa ér : “ Mba@@ yev mba nom@@ om mba ngô ve a dugh la ka ve soo u yilan mo ér Ma@@ ma . Kp@@ iligh un iyol er se mough ken gar u La P@@ a@@ z je se ve un inya nahan . Hi@@ ihii yô , fa wer Yesu lu eren tom a injakwagh ne sha u tesen ior . G@@ omoti u Per@@ apera Se na jighjigh ser u z@@ endan “ perapera ” ityô la ngu hange hange sha ci u nyi , man or nana hii u z@@ endan un ityô nena ? ; R@@ ie@@ de@@ l , T . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 3 PE@@ E@@ J@@ I 16 - 20 Ikyav i tesen yô , perapera u Aôndo la gban k@@ an di kwagh u a lu ken a na tsô , shin ieren i a lu a i tseegh tsô , inja er mlu na u icighan@@ egh la man mlu na u wang la nahan ga . Shighe yange karen yô , nongo u Yehova hii u veren ishima sha u keren mbagenev , kera lu mbadondon Kristu mba i shigh ve mkurem la tseegh ga . Sha nahan yô , doo u ian i lun mar@@ nya u Tartor u Aôndo la ia hemba gban se kwagh cii ! Ka a ôron kwagh u ‘ shighe man ai@@ ky@@ ôr ’ yô , i lu ôron kwagh u or lun hen ijiir i kwagh a fatyô u eren nan her yô , man ashighe kpishi kwagh ne ka a vihi mba@@ awashima asev man akaa a se kpe iyol se ser se ver vough vough la kpaa . Mbamaren vea fatyô u ôron ônov vev Mkaanem ma Aôndo ér ve ungwa , man kape i gbe u vea eren vough je la . Yesu Kristu ngu hemen ior mba kwagh u mimi a sar ve la zan a ve sha gbenda u zan ke ’ uma u tsôron ke ’ paradi@@ so u shin tar la . Aluer se mba timen sha akaaôron a sha kwagh u Mesiya la yô , a wase se nena ? 8 , 9 . ( a ) Er yange Mbaiserael wuese Yehova sha m@@ doom nav nahan kpa , kanyi gbenda yange ve mase don@@ don@@ o ? U z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô la kpaa una na se ishim@@ any@@ ian . Ka ze de@@ gh@@ ôô yô , kwagh gande Tor Davidi yevese t@@ ume to@@ ho sha u waren uma na . W@@ a ishima you ago cii man ú hen Mkaanem ma Aôndo ye Mbashiada mba Yehova mba hen ningir wou vea fatyô u ôron we ijiir i mkombo ne jighilii kua shighe kpaa . N@@ ôngo kav er i lu hanma wen ken ishima la tsembelee . Aluer i er nahan yô ia vaa af@@ an@@ yô ken anyom a ken hemen la ga . 18 , 19 . ( a ) Ka ityendezwa i nyi Yehova a er sha kwagh u ior mbah@@ ev van ken nongo na laa ? 4 : 5 ) Iyange la i̱ de va bu@@ lun a bu@@ l icombor i Mbakristu ga . Kpa una tese uumace mba ungwan un igbenda na , sha er una wase ve vea de mbamhen mba b@@ ov kua aeren a bo kpaa yô . Mb@@ ap@@ asenkwagh u Tartor mba Nan Aôndo I@@ civir Aluer ishima ngi zan we iyol sha asorabo a ou yô , nôngo sha afatyô wou cii , za hemen u eren akaa a dedoo , shi na jighjigh wer Yehova de u a asorabo shon gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . — Ps . Ieren i wuese kwagh la i wasem m gema mnenge wam sha gbenda u vesen . 24 : 37 ; 2 Pet . 2 : 5 ) Kpa ve lu “ yan akaa , man akaa , eren kasev , nan kasev ken u@@ no@@ o , . . . ve fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa a ve cii . ” A@@ tor a ken tartor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la due ken tsombor tor u Davidi ga , kpa ator a Yuda yô due ker . ( Yohane 16 : 33 ) Yange iv asema a ve a ishimaverenkeghen shi “ va a uma man m@@ ts@@ ôr ken iwanger sha Loho u Dedoo ” la . A@@ tse kpaa pav , m@@ t@@ w@@ em kpaa haa inya . ” Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , i zer kaan a vese ér a fatyô u pasen se tu@@ h@@ wan shi se fatyô u hiden sha uya asev , aluer se nger takerada u tesen ér se ny@@ iman jighjigh wase yô . 15 : 4 . 9 : 21 ; 10 : 22 , 27 . Mbahemenev mba kwagh@@ ôndo mban yange tôô m - er u ôron ajiir agen ken Bibilo la lu ve inja er ka kwagh u mba@@ im@@ ev nahan , myer u yilan icighan@@ ti la kpa lu sha zwa la môm ! Paulu kaa ér : ‘ A@@ tsan a se tagher a mi la ka a sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee ’ tsô , kpa “ iengem ” shin injar i Yehova a t@@ ende zwa a vese la gema ka i̱ “ vesen i g@@ anden cii . ” U tesen ikyav yô , Paulu kaa ér un ‘ gbidye iyol na ’ sha injakwagh sha er una ungwan imo i Aôndo yô . ( 1 Kor . N@@ gi@@ se la , ityakerada yase hemban pasen akaa a i nger ken Ruamabera la ér ka akav man kwagh u akav shon a til sha mi yô . Satan yange hii timin ilev mbi Yobu . Dooshima u hemban u Aôndo a tese se ne wase se u lun kôôsôô a na , shi tesen un ser a doo se ishima . — 1 Yoh . 4 : 10 . D@@ ugh u@@ fi@@ im man ityakerada i í er akaa a doon - ungwan , kpa a gem a er kpôô kpôô ga ne sha yô , ityakerada man ngeren mbagenev kpishi ôr kwagh u ngeren mba ken derianyom u sha uhar man u sha utar , mba i s@@ enge ér ve seer pasen akaa sha kwagh u Yesu , a i dugh ken ityakerada I@@ vangeli kera yô . U Ô@@ ron Takerada u U@@ k@@ we@@ legh As@@ av - as@@ av • T@@ sua mba ve kom u eren tom la yô A@@ le@@ x a kimbir taver S@@ te@@ ve ishima ér a za lam a mbatamen shi a̱ kaa a na ér aluer una za ôr ve ga yô , shighe a karen de@@ gh@@ ôô yô , un A@@ le@@ x una za ôr mbatamen iyol na . — L@@ ev . Shighe u Mose lu her ga la , Mbaiserael k@@ umbur a A@@ ron ér a er ve an - aôndo . Mba yange i lôh@@ ô ve mkombo ne la , mough ken ityar kposo kposo va kohol ken Iyou i M@@ kohol i Mbashiada mba Yehova i hen gar u J@@ er@@ se@@ y C@@ ity , ken kpen@@ tar u New J@@ er@@ se@@ y , ken tar u Amerika . Ashighe kpishi mba ny@@ iman akaa ka ve kaa ér ior mba i er kwagh ve ken Ruamabera mbara yange ve lu kpôô kpôô ga . Kwagh u yange er ne ka kwagh u N@@ ab@@ al vea kwase na Ab@@ ig@@ ail . Ka “ kwaghôron ” u nyi i gbe u se ungwa ? Mbakristu mba gban a@@ yem inja nena , man iyua ve ka nyi ? Er Se Se@@ er K@@ ôron Iyol Ts@@ aha Yô Zum u Mbaiserael er e@@ ev mbu wan@@ b@@ ua man ve s@@ enge ér ve mba civir Yehova yô , á venda a ve jimin cii , á kaa a ve ér ve ny@@ iman un . — Ekesodu 32 : 4 - 7 . Nahan kpa , nga ne asema nga gem nga vihin ior kpishi a vese . Er ve fe mbam@@ yina vev yô , mb@@ á nenge u eren tahav sha ikyum@@ ile i i lu ‘ kwagh u Aôndo ’ la ga . ( Ôr Mateu 5 : 43 - 45 . ) M@@ kohol u mimi je i lu kohol ior ak@@ um ak@@ um sha ityar i ityar man sha u@@ ip@@ aven u@@ ip@@ aven kua ijô i ijô ne na se u nd@@ yaren kp@@ ase kp@@ ase ken m@@ dondo u se lu dondon nongo u Yehova kpiligh kpiligh ne . wase ú u hemba mci@@ e u cian or la nena ? ( b ) Paulu yange er tom a mlu u lu kwa@@ v la sha inja nena ? Nahan ve hen ér ape vea kar a war kera lu ga . Ken icombor i nom shin kwase a fe mimi ga je kpa , m@@ til sha mimi ngu a va a mbam@@ tsera . Aluer se mba henen u nan kwagh yô , se seer kporom ikyua a Yehova kua azende a ase kpee je . — Luka 6 : 38 ; Anz . Jigh@@ ilii yô , lu mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ma ve hii ngohol Yesu , keghen ato a na shi wan ayol a ve sha ikyev na saan saan ye . Ngeren ugen kaa ér : “ Shighe u Mbayuda lu yemen ken uiky@@ angen la , er ve fa kwagh u vea er ga yô , ve lu timen ah@@ ungwa shin inya kaan u@@ bredi vev , sha nahan yô a@@ gb@@ o@@ gh@@ ol n@@ ungwa sha mi . ” Yehova he@@ e iveren sha iniôngon ve la mgbegh@@ aa yô maa mfe u mimi du@@ mbur . Or@@ gen u i yer un ér B@@ ri@@ an , * u yange taver un u den ieren i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha In@@ tan@@ et yô kaa ér : “ Yange gbenda lu u me de ieren ne ga . Aluer u ny@@ agh or u i dugh nan ken mimi kera , shin u nan undu tiônnongo a ishima i nan yô , u lu tesen wer mbamhen kua aeren a a ne ve nan er kwagh nahan la vihi u ishima . Shi ishima za un iyol , gadia fa or u nana hemen ve u nôngon ityav a Mba@@ a@@ shi@@ ria ga . A@@ ron tile sha ityough ki Yesu Kristu , ônov mba A@@ ron di tile sha ityough ki mbadondon Yesu mba i shigh ve mkurem la . Lu Anmgbian H@@ ugh@@ es yange na kwaghôron u ivese yase ye . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 PE@@ E@@ J@@ I 13 - 17 Se mba been yô , se tôô shighe se nenge atô@@ akaa a ken mkohol a mbayev mban nger shin ityakerada la . 6@@ 3 :⁠ 6 ) Yesu u lu or u vough la je kpa , er a kange ishima sha u kuren isharen na i lun tswen shi henen kwagh la yô , yange a undu ayôôso a ikpelaior , a unde sha u@@ wo shin a yem ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo , kua sha ajiir agen a ior luun her ga yô . ​ —⁠ Mat . Mar@@ ta man Maria cii ve ver se ikyav i dedoo nena ? Bibilo kpa kaa ér noov man kasev vea “ ya ican ken iyol . ” Shi a kaa ér : “ A@@ vur a a er akaaôron ne la nga a akav a aa wase mbayev u yaren tom a mi ken uma ve man a lu ve a inja kpishi yô . ” 6 : 26 ; 9 : 22 , 23 . ( a ) Kanyi ia fatyô u vihin bem man msaanyol u ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Apostoli Paulu yange nger kwagh ér , zum u Yesu ‘ k@@ ôndo yem sha yô , A kua a mba@@ kwa@@ re@@ v , A yem a ve , man a na ior hingir u@@ iyua kpaa . ’ ( Pasalmi 1 : 1 ) De se nenge nen ken ngeren ne kua u a dondo la cii tsô se nenge er Pasalmi 1 man 2 a ne se ityôkyaa i ember yô . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Ior mba ken u@@ c@@ ile mban cica cii yange ve nengen iyange i l@@ ah@@ adi ér ka Iyange i Me@@ men , lu mo tseegh m nengen iyange la nahan ga ye . N@@ on@@ go@@ ior ne kua mba ve van@@ den dondon Tindi u Mose cii ve ve va mase hingir Mbakristu la , kua mba ve vande kuran Tindi u Mose ga la kpaa . A@@ dooga tsô akaa a ny@@ ian@@ shima er u nengen sha tsombor wou shin u sôron angev ou shin akaa agen na yô u kera umbur er iyange i Yehova i mgb@@ ôghom nahan ga shinii ? Anzaakaa 19 : 17 kaa ér : “ Or u nan zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev mhôônom yô , nan p@@ war TER kwagh je , nahan Un kpaa Una na nan sha ieren i nan i dedoo la . ” ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Aluer nan za gba inj@@ ô man mba yaren nan inj@@ ô la yô , de p@@ aan nan ityough ga , shin de lamen a tic@@ a u nan p@@ aan nan iyol sha iky@@ aren i nan gbe ken makeranta la ga . Paulu yange lu wan Timoteu kwagh ér a ver ishima a za hemen sha kwaghôron man sha zende man sha dooshima man sha jighjigh man sha mlu u wang man sha u tesen ior Bibilo kpaa . M@@ kohol u vesen u se ze ken gar u D@@ u@@ bl@@ in ne una hungur se mayange ga , kpa una za hemen u umbur se er se lu a ian i i@@ civirigh i civir Aôndo wase u hemban cii la a ven imôngo yô . ” [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh u sha peeji 11 ] I pase an@@ nongo u a lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la ken Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 13 , peeji 21 - 22 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 8 - 10 . Davidi shi W@@ ar K@@ u U Eren Er@@ doo a Ior ken M@@ akeranta “ Aluer ne wa atindi A@@ m ikyo yô , né lu ken dooshima Wam ; er Mo kpaa M we atindi a T@@ erem ikyo , man M luun ken dooshima Na nahan ” Ity@@ akerada i i nger sha iky@@ enge i icam la pase aeren na sha mkaanem ma dedoo . E@@ i , sha ci u yange suur sha Yehova . Kpa , kwagh ne tese ér hegen shighe kar u ior asange asange vea o@@ s@@ ough sha ikyev i Satan vea va ya ikyar a A@@ ôn@@ doo ? Kpa aluer se or iyev yô se mba gen@@ gese iyol , gadia Yehova kaa ér : “ Ka Mo Me or iyev ye . ” 20 , 21 . ( a ) P@@ ase averen agen a or ka nana eren akaa a ken jijingi ve nan zua a mi yô . ( b ) U kange ishima we u er nyi ? I@@ ny@@ aregh ki soon kpaa k@@ ia fatyô u van a mp@@ av hen atô u nom man kwase . Kwase la gba inya sha ishigh ki Yesu , lu gbidyen iky@@ ar@@ iky@@ ase iyol , kende ôr Yesu kwagh la sha mimi cii . Se er kwagh u mkaanem ma Yehova ma i nger ken Mal@@ aki 3 : 18 mara ma kaa la ken uma wase nena ? U tese wanger wanger er Yehova yange er akaa a kuren awashima na yô . Nahan , aluer se hemba soon icivir i uumace yô , icivir i Aôndo a soo u nan se la ia kera gba se kwagh ga . Er i ôr ken 1 Mbakorinte 12 : 2 - 26 nahan , apostoli Paulu kar tiônnongo u Kristu u i shigh un mkurem la sha iyol i i lu a “ alegh kpishi ” yô . “ ‘ Een ’ wen a̱ lu ‘ een ’ her@@ egh , man ‘ e@@ i ’ wen kpaa , a̱ lu ‘ e@@ i ’ her@@ egh . ” ​ —⁠ Mateu 5 :⁠ 37 . ( a ) Yesu zua a loho u torough torough u nyi zum u lu pasen kwagh ke ’ Per@@ ea laa ? Nyian ne , or u civir Yehova môm kpa nan nenge num a mba ve hendan a mcivir u mimi la kur@@ u ku kur@@ u ga . Mba@@ eren Tom u M@@ ishen Mba er I@@ k@@ yo@@ mon Nahan Ikyav tese ér Mbaiserael yange ve wa ishima u civir Ba@@ al shi eren afer@@ akaa a mba civir un eren la shighe u ve va kohol ior mba ken Tar u Ity@@ endezwa la ga . ( Aer . 17 : 2 , 3 ) Kwase ugen u i yer un ér S@@ op@@ hi@@ a yô , ngu henen Bibilo a awashima la . Or er kwagh u a vi@@ him kpishi yô . ’ Kpa hiihii yô , de se ta iwanger sha akaa a mimi ga a ior ve henen sha kwagh u mkur la nahan se pase kwagh u a lu mkur yô . Se zua a kwagh u waren tan se iwanger sha kwagh ne ken Aerenakaa 18 : 24 - 26 , ijiir la kaa a@@ vese ér yange sue nom na ken ijime nahan ve wase Apo@@ l@@ o , or u fan kwaghôron , sha u seer pasen un mimi wanger wanger . Zum u ayôôso a gbe he ’ atô u nom vea kwase yô , gba u ve uhar cii vea ‘ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa vea gema a̱ ngô@@ ôr a kwaghôron , shi vea ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ’ Ve kpishi mba i dugh ve kera la , ve er nena , man ka nyi i dugh ken ieren ne ? M@@ ôm ken ve yô lu Tor Davidi . Sha nahan yô maa se yina shinii ? Yange lum er m ngu iin Yehova nahan . ” Ka unô ior nahan ve lu a inja hen tiônnongo kpen kpen@@ e ? Shi akaa agen kpa nga a se eren ken mcivir wase a ior kpishi ve ne jighjigh ér Mbashiada mba Yehova ka Mbakristu mba mimi yô . O@@ ri@@ sho@@ li@@ bo u nan er msen hen Yehova a ishima i zungwen tsung , shi nan de asorabo a nan shi nan kange ishima sha u eren kwagh u vough yô , alaghga nan kpaa ‘ Yehova una ver ato sha zamber ’ u nan la er M@@ an@@ ase kpa yange zamber a na ve ver ato nahan . — Yesaia 1 : 18 ; 55 : 6 , 7 . Ka hanma shighe a hemba karen jighjigh wou u nan hen Aôndo ci@@ ilii ? A@@ tô@@ akaa nga kpishi a se fatyô u nan uityendezwa mba Yehova jighjigh er Eliya kpa er nahan , gadia ngu “ Aôndo u mimi ” je . — Pasalmi 31 : 5 . Yesu yange fa er un lu nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u shin ku yô . I zua a gbenda u pasen kwagh sha uya uya ne ken Ruamabera . 1 : 15 — “ Mba ve lu wang yô , akaa cii nga ve wang , ” kpa “ mbah@@ ông@@ or@@ ough man mban@@ an jighjigh ga ” yô , nga ve wang ga nena ? TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R L@@ U@@ KA 2 : 48 - 5@@ 2 . Kwagh ugen yô , perapera u uumace la gba zua sha kwagh u or nan lu a mi ken ishima la — jighjigh u nan ne Yehova la man iwuese kua dooshima u nan lu a mi sha uityendezwa nav la — ka di u or gban eren akaa a Aôndo a soo la tseegh tsô ga . Tor la ongo kwagh u ij@@ ôr la yô , kpiligh un iyol , nahan a hide a i̱ a na Aberaham . Shin ngu ma Ze@@ ge T@@ or@@ o ? Bibilo pase se ér Yesu ngu Tor u age@@ egh . A@@ yange nga kar yô , a kaa wener yange un nenge tser la yô kende un iyol je , un mough un za y@@ av a a@@ kp@@ ela ugen u lu ikyua a ya ve yô . I nger ken Aerenakaa ityough 9 ér , shighe u Or@@ f@@ ar@@ ishi ugen u i yilan un ér Saulu u T@@ ar@@ s@@ u lu yemen ken D@@ am@@ ase@@ ku una za tôv mbahenen mba Yesu a ican ker yô , á nenge a mpase u sha mnenge u Yesu , shi á p@@ ir ashe kpaa . Kanyi tom noov mba ve lu Mbakristu ve lu a mi er Noa nahana , man kanyi ia wase ve u eren tom nee ? 5 : 13 , 14 . Aluer se soo u ‘ k@@ us@@ un kwaghôron la shi u@@ men atam sha ishimawan ’ yô , saa se kav Mkaanem ma Aôndo shi se fa m@@ lu@@ a@@ inja u ma shi se timen ken ma kpaa . K@@ wa - kon di gema ngu a ah@@ u@@ la a nd@@ ahar udubu udubu ken ijime aa nga a bu@@ ghun a kuran ahumbe a i yer ér car@@ b@@ on di@@ o@@ x@@ ide la shi a cir@@ in her yô , ( mba yer ah@@ u@@ la ne ér st@@ om@@ at@@ a ) . Er Yesu yange tese ken injakwagh na i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u zer van hen or@@ jir ér a̱ kure un ijir la nahan , alaghga a gba u se kpa se zer eren msen hen Aôndo sha kwagh@@ môm gbem . 6 : 7 ) Wan na u kwase u vesen u i yer un ér An@@ na la kaa ér : “ Yange m ure kpishi er ter@@ em lu hen ya vea vese ga yô . U dondon Kristu la una wase se u hemban kporom ikyua a Yehova nena ? ( b ) Gba u se umbur nyi sha kwagh u mhen wase man u Yehov@@ aa ? Or@@ tesen u F@@ an Tom ne na mlumun u kpiligh ve iyol , shi za hemen u ôron ve an@@ zaakaa atar vi@@ e vi@@ e — á ahar la lu sha kwagh u tom sule , kpa i môm la gema lu sha kwagh u iniongo i kwa@@ se@@ he — sha u pon@@ on imba ifer i mba@@ ah@@ end@@ anev nav ve we la . Yesu yange ôr er i doo u eren kwagh torough torough nena ? Aluer se mba a ieren i wuese kwagh yô , kwagh ne una wase se u nôngon a atsan a vihin tsung . Ka been yô maa í ver Yosua sha ityough ki Mose . Yehova taver se ishima ér se na un kwagh u se fatyô la cii , se̱ de ny@@ um un kwagh ga . Aluer u ngu môm ken a ve yô , hen ase sha ian i dedoo i u lu a mi i fan shi civir Or@@ gban se ne ! De u C@@ ian W@@ er Ú Er Icighan Jijingi I@@ sho@@ li@@ bo Jigh@@ ilii yô , hanma kwa u ú ne mlumun cii yô , u ngu nan Yehova iyua . U tesen ikyav yô , orgen u Kristu bugh un ashe yange kaa ér Yesu due hen Aôndo , Mbaf@@ ar@@ ishi mba ongo yô , ve ôr sha ishima vihin ér : “ I mar u ken asorabo ele@@ gh@@ ee , kpa u gem u tesen se y@@ ee ? ” ( Yoh . Yesu kaa ér : “ An@@ ti or u nana kôr ave a nan sha iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ ahan sule , man nana geman ashe ken ijime yô , nan kuma tartor u Aôndo ga . ” Mbashiada mba Yehova tar sha won cii tese ér kwagh u anmgbianev mba a@@ ah@@ e er ve la gba ve ishima tsung , kwagh ne kpa su@@ r anmgbianev mban asema kpishi . Aôndo yange wa Mbayuda tindi ér : “ Zum u ú maa iyou i he yô , wa ig@@ yar sha ha@@ av mbu i sha , kase cii sha er ú va a ibo i awambe sha iyou you ga , aluer or nana o@@ so@@ gh sha nana gba yô . ” ( b ) Er nan ve se fatyô u kuren ikyaa ser Tar u Ity@@ endezwa la lu er paradi@@ so nahana ? ( a ) Kanyi i lu hu@@ aa , man Paulu pase kwagh u h@@ ua nena ? I kaa ér se due ken or môm , ka Adam je la . ( Ôr Mpase 21 : 1 - 5 . ) Er se soo u zan ikyua a isholibo i a fatyô u den se ga la tsô kpaa ga yô , doo u se umbur kwagh u Paulu ôr ér se de vihin jijingi u Aôndo ishima ga la . Be@@ en yô , S@@ te@@ p@@ hen Le@@ t@@ t yôô ér Mbahemenev mba Shin T@@ ine vea lu sôron akaa veren sha er a za mbatamen mba nengen sha haregh , mba ken tar u Amerika , vea kasev vev inya yô . Paulu yange lu veren ashe a “ iyange i Aôndo Una ôr akaa a myer a ken ior la ijir ken Yesu Kristu sha i@@ vangeli ” la . ( Rom . Nahan se za nen henen u wan ishima a mbamzeyol mba se lu tagher a mi ken tar u bo ne zan zan shighe la una kar kuman . Yange i wa Tindi jighilii sha kwagh u A@@ re@@ ki la ér saa or u í ne nan ian tseegh nana bende un ave ye , i ta icin ne gb@@ ang gb@@ ang je lu kwagh u an@@ ti@@ or u nana hemba ato nana bende un ave yô , nana yem it@@ you t@@ ingir . Bibilo kaa ér : “ Ka sha mci@@ e u cian TER kpaa , ior ve undun kwaghbo ye . ” — Anzaakaa 16 : 6 . Yange hii nan ve dooshima u hen atô u Aôndo man wan na la seer ta@@ ver@@ a ? OR@@ G@@ EN u i yilan un ér Ge@@ or@@ ge N@@ ai@@ sh yô , yange za hen gar u S@@ as@@ ik@@ at@@ on ( S@@ as@@ k@@ at@@ o@@ on ) , ken kpen@@ tar u S@@ as@@ ik@@ ac@@ he@@ wan ( S@@ as@@ k@@ at@@ c@@ he@@ wan ) , tar u K@@ an@@ ada , ape i veren ikyav mbi u@@ ity@@ aav yô . Apostoli Paulu yange ôr mkaanem ma pasen kwagh u a lu dooshima u mimi la nahan ér : “ Dooshima we ishima , lu sar sar , gbe i@@ wu@@ he ga ; dooshima gen@@ gese iyol ga , mor@@ on iyol kpaa ga , we dang ga , keren kwagh na iyol na tsô ga , nyoon ishima ga , koson kwagh u bo ken ishima ga . Kanyi ia wase mbayev mba mbamaren vev ve lu Mbakristu la u tseghan ayol a ve a mk@@ ighir shio ? ( Mbagalatia 6 : 2 ) Shi mba ve lu sha ikyev i Kristu mba eren sha “ tindi u tartor , ” u a ôr kwagh u dooshima la . Shin er lu Aôndo u mimi la ver Saulu tor nahan kpa , ken masejime yô , a hemba un ato . Er nan ve ú fatyô u kaan wer tiônnongo u Mbakristu yange lu yemen hemen hem@@ ene ? 10 , 11 . ( a ) E@@ p@@ af@@ era yange ver se ikyav i nyi sha kwagh u msen u eren@@ e ? Ashighe kpishi ior ka vea za hen af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova , vea za nenge a ijiir i gb@@ eren ityakerada man a@@ you a tsan a a lu sha ashe wang la nahan , i doo ve kpen kpen . Nenge ase kwagh u yange er zum u á zua a N@@ at@@ an@@ ael u va hingir apostoli la . ( Aerenakaa 20 : 28 , 29 ) Sha hiihii la mbakur@@ an mban cii lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem yô . Amer@@ ican Sp@@ irit I@@ m@@ ages / age fo@@ to@@ sto@@ ck Nahan kwagh ne ka a p@@ ande tahav mbu Tartor u Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la u lu a mi la . Hegen kpa m ze sha ity@@ e@@ mbe kasua , kpa ka i lu sha u za mb@@ i@@ en ior er yange m eren la ga . Hi@@ ihii yô , u@@ kwaghaôndo tôô atesen a aiegh mba yangen ior u nan Aôndo icivir . Se@@ te@@ mba 21 - 27 , 200@@ 9 Hen shighe la , ikyurior ne undu Yehova ; shi ikyav tese ér ator a a lu hemen hen shighe la cii kwagh gba a u ngeren ruamabera u atindi@@ gh sha u vea ôron shi vea wan akaaôron a atindi@@ gh la ikyo ga . Paulu lumun a mimi u kwagh ne , nahan hemba h@@ aren ishima sha u civir Yehova a ishima i môm . ​ —⁠ Ôr 2 Mbakorinte 12 : ​ 8 - 10 . A@@ ka@@ a@@ ôron a sha kwagh u eren akaa a vihin or la na ivur la hemba wanger we gaa ? I@@ vese yen ia seer taver a taver shin tom u y@@ esen ônov enev la ua vihi i ? Er ior kpishi ior mbagenev mba ve ve ne ve jighjigh la ve er kwagh a ve sha mimi ga nahan , shi ka kwagh u kpiligh se iyol er ka i war taver ve u nan mbagenev jigh@@ jigh@@ i ? Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Ka sha ishima yen i wan man né zua a uma wen ye . ” Se fatyô u tôôn kwagh u Pasalmi 7@@ 1 : 18 a er sha kwagh u tesen “ k@@ ov u ua va la ” karen sha iyôngo igen i i lu ngohol ityesen hen Aôndo sha ikyev i mba i shigh ve mkurem la . Aôndo wa tindi u a lu uumace cii a inja yô , a seer pasen mnenge na sha kwagh u uma man awambe la . Ka a ta se icin shighe u se lu zan sha gbenda u bo yô , ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la . Shi m nenge mer ka Aôndo a ne ve mbamzeyol ve lu shi tar ga . ( Anz . 13 : 20 ) A vihi kpishi aluer Aôndo venda se ken shighe u mkur ne yô . Nahan hen shighe la msen u se eren ser : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ” la una kure vough . — Mateu 6 : 10 . ( a ) Zum u mbaapostoli mba Yesu va kohol imôngo vea na ken kpo@@ you u sha la yô , lu nyi gba u mbaapostoli mban ma ve er , kpa ve er ga ? Nenge er mimi u or ne yange ôr ne va un a iveren sha wono ! Yange se pase kwagh ken ag@@ ar any@@ iin man ang@@ ar@@ ev mba kiriki mbagenev kpishi . Kpa , kwaghfan u Aôndo har sha iji@@ r@@ ôron i mimi man mfe u vough kua mkav kpaa . Ikyav i tesen yô , aluer u nenge akaa a kpilighyol a Aôndo a gbe la yô , ta@@ mber , gbidye kwar sha mi . Apostoli Paulu yange nger ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . “ Er m lu henen Bibilo yô , ior mbagenev lu lamen sha mo dang dang . Ver ase ishima wer , ken mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 11 : 28 , 29 , la yange kaa ér : “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ikyev Y@@ am . ” ( Yakobu 1 : 27 ) Satan soo u tsu@@ wen ônov ou er or@@ kô@@ ron@@ ish@@ u ka nan tsu@@ we ish@@ u shin k@@ ungwa nahan . E@@ ri@@ c : I@@ t@@ inekwagh la doo ts@@ ôô ? Ka sha ci u tom hông@@ or nan sha iji@@ ir@@ tom shin sha makeranta shinii , ka sha ci u nan ngu nôngon a zayol u@@ ange u vesen u@@ gen@@ e ? Aluer se mba lamen a I@@ j@@ ende yase i ishima ishima la gbar gbar nahan yô , se fatyô u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un , gadia Paulu shi kaa ér : “ B@@ em u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev ken Kristu Yesu . ” Paulu yange wa ishima a mbamtaver ken tom na ne , mba se kpishi se tagher a mi nyian ga yô . Er u lu ityough ki tsombor wou yô , ter igbenda i u nenge wer tsombor wou ua seer vesen ken jijingi yô . Er se lu ken gar u A@@ t@@ l@@ an@@ tic C@@ ity la , se kuma u zan makeranta u G@@ ile@@ adi , se vôso ayol a ase kuma anyom ahar hen shighe ne . N@@ um u tan sha a vese er be@@ gha nahan ne na mbagenev kpuaa nôngo gb@@ ev . Mbagenev ken ve gba “ gbidyen ” ior mba kera yô , ve lu anmgbianev vev la , ve er kwagh ne nahan sha u ôron akaa g@@ es@@ egh@@ ee sha ve , shi ve lu zuan imôngo a “ mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom ” mba ve lu iniongo i u@@ kwaghaôndo mba Mbakristu Mba@@ aiev la . — Yesaia 28 : 1 - 3 ; 32 : 6 . ‘ Se Na Nen Yehova I@@ y@@ ua ’ ( U@@ iyua mba eren ) , 11 / 15 Er sev av yô , m nenge a ufoto mba do@@ on@@ ashe mba paradi@@ so mba ior mba kper@@ an akaa mba hen ijiir la kp@@ era sha u@@ kpe@@ kpe ajiir kposo kposo yô . ( Ho@@ sea 6 : 7 ) Nahan , hii sha shighe la je , kape ior kpishi ve lu eren je la . Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mba ke ’ Y@@ u@@ dia mbara kwagh ér : “ S@@ ar se u zenden tsembelee sha akaa cii . ” Yange nger wener : “ Hanma or u nan me at@@ u@@ mba yô , nan ngu a vi@@ a sha kwaghôron u perapera ga gadia nan ngu wan@@ ik@@ und@@ an je . 37 : 40 Mbashiada mba Yehova kpa kape ve ne jighjigh a imba mimi u ken Ruamabera sha kwagh u uma man ku man mnder u shin ku di vough er Mbakristu mba hiihii mbara je la . Yange i wa tindi ér hanma nomso@@ or u ken icombor i Iserael cii nana z@@ aan mbamkombo mba utar mba Mbayuda eren ken tempel hanma inyom sha u civir Yehova la . 3 , 4 . ( a ) Gba u se er nyi ve se zenden er Yesu Kristu kpa zenden nahana ? Ka averen a nyi Yehova a soo u nan se , man u kange ishima wer u er nyi ? sha u lun a ieren i mimi ? Er Yobu tagher a atsan nahan kpaa , á lumun a ikyo i wan i Yehova wa un la ( Mpase 12 : 1 - 9 , 12 , 17 ) Ngu nôngon sha afatyô na cii sha u una “ tsu@@ gh u@@ ic@@ u@@ wan@@ mbaiorov aluer [ un ] fatyô yô . ” Kpa , shighe u i gbe u ú er ityom shon ihi@@ ar shin i hembe nahan yô , se er nan ve se tsua ú i gbe u se hii eren@@ ee ? Peter@@ s@@ bur@@ g ken tar u Rus@@ sia sha ci u ityav mbi i lu nôngon la , nahan ior er A@@ tem@@ ty@@ o u ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i la . Se za hemen u tilen sha mimi wase u Mbakristu la nena ? Zum u mbakur@@ an@@ ilev mba Aberaham man mba Lo@@ ti mough num ayol a ve man hingir u vea pav yô , Aberaham u lu tamen a Lo@@ ti wan u an@@ ngô na la na un ian ér a ts@@ ôr tar u hemban doon u u lu g@@ wer@@ g@@ wer yô . U@@ ̱ nom u cian Aôndo soon kwase u nan shi kuran nan sha iyol man ken jijingi la , ka ieren i sha gba@@ aôndo . Sha nahan yô , mba “ timen k@@ imi tugh man ate@@ tan ” shin mba ôron i hanma shighe . Ú ver ishima ú nenge er igbenda i A@@ ma@@ shia yange kar sha mi la í lu kwagh môm a í mbah@@ endan a ior mba Yehova ve karen sha í nyian la kpa ? Mba ker ken inyom i 19@@ 31 yô , ve tôô iti i Mbashiada mba Yehova la . — Ôr Aerenakaa 1 : 8 ; 2 : 1 , 4 ; 5 : 42 . ( b ) Kanyi ia seer taver ikyar i se ye vea Aôndo laa ? M@@ ve man m - ande u Kristu la una due ken igbar zum u a tim tar u ifer u Satan ne kera la Nahan m seer lun a vangertiôr ken mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 6 : 25 - 33 la . Aôndo yange tese ve kwagh u vea nger yô . — Ôr 2 Samuel 23 : 2 . Lu hiin yam kaven er ishima lu wan wam u kwase ker je ne . N@@ i@@ ur@@ ka tile sha ishigh ki Iyou i Tartor vea ior mbagenev ken tiônnongo wase Yange yila or@@ yiman ne ér “ vor . ” ( Gen . Or@@ maren wou shin nom@@ ou shin kwase wou gayô ijende you i dedoo ia fatyô u taver we ishima u suur sha Yehova , shi nana wase u , ishima ia kera nyian we kpishi ga . I@@ orov uhar ken atô u hanma iorov utar mba yange i tôv ve yô , ve kaa ér mat@@ o vande tan sha a ve , shin mat@@ o war tan sha a ve sha ci u ad@@ er@@ ab@@ a la lu lamen a ior sha han@@ see@@ ti . Ka a wa mbamhen man mbam@@ nenge ou ikyo nahan i doo u kpishi . Kanyi ia na or a hingir u h@@ ôron tom@@ o , man kanyi a fatyô u eren sha u wasen ve ? K@@ wa ne je yô , kwagh hemba vihin gban kera cii . Shi a fa ityôkyaa i hii ve gba u a lu nahan yô . ( b ) Ka nyi ieren ia va a bem shi ia na Yehova kpa una ver se doo doo ? Se Mba Mb@@ an@@ an@@ jighjigh Bibilo kaa ér : “ Or u nan suur sha inyaregh ki nan yô , nan gba . ” Shi mbatamen vea wuese tom u mbakur@@ an mba beenyol mba ve civir a ve imôngo ve lu eren la . • Yesu yange a taver ior asema ér ve pase mbamhen vev nena ? A@@ dooga kwagh u i kaa ér Yehova her ve ity@@ ou@@ v la ka shighe u yange tim F@@ ar@@ a@@ o man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na zum u a yima Mbaiserael sha ikyev i Mbai@@ gipiti la . Ngu aôndo utar ken môm u i fe kwagh na ga la ga . Ken masejime yô , ve va nenge a usu maa ve n@@ aha gir@@ g@@ i la ve yem vegher u usu shon lu la , nahan kwagh ne doo ve kpen kpen ! Yange fa ér ka mhôônom ma Aôndo zung@@ we un la na ve un zua a averen la ye . 12 : 34 ) Sha nahan yô , ka ken ishima ka se tsua mkaanem ma vough ma se ôr ye . Or@@ gen nger C . Nahan m taver un ishima mer shi a nenge sha akaawan a Ruamabera agen . ( 2 Tim . 3 : 1 - 5 ) Satan fa er shighe na a kera vese ga yô , nahan a due ngu keren mba ve lu tse@@ vaa ga , mba una ya yô . ( 1 Pet . 5 : 8 ; Mpa . • Yehova we mbatomov nav ago a eren un tom tsembelee nena ? Aluer se fa kwagh ne shi se mba a iwuese sha mi yô , ‘ a saan Yehova iyol ’ a hanma kwagh u se ne un ken mcivir na la cii . — Ôr Pasalmi 5@@ 1 : 17 , 19 . Sha nahan yô , gba u or a wa uwegh shin Takerada u T@@ esen É@@ r N@@ om@@ so@@ or vea Kwase T@@ ôndo Z@@ wa u Eren Kwagh A@@ yol a Ve sha Mimi la ken tar la ga . Alaghga tsô Bar@@ u@@ ki lu keren akaa a vesen sha ci na hen shighe la . Aluer se dondo un yô , una wase se u zuan a be@@ m@@ shima kua vangertiôr u se lu a mi u nengen a shighe u bem una mgb@@ ough la — ka shighe u i@@ pi@@ la man ityav man ifer cii vea kera lu ga je la . ( Genese 8 : 1 - 11 : 9 ) Hen shighe la ku kure hanma kwagh cii . “ Yehova V@@ a a V@@ en ken Tar u Fran@@ ce É@@ r Ne V@@ a F@@ a Mimi ” ( Ior i tar u P@@ ol@@ and va t@@ w@@ ev ken Fran@@ ce shighe u i nôngo Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii i bee la ) , 8 / 15 Or@@ tamen u hemen Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo yôô ér ka nongo wase u henen takerada ú lu esen Iyou i Tartor y@@ ee ? ( b ) Kanyi i doo u ia mgbegha se u ungwan imo i Aôndo man Kristu ny@@ ian@@ a man ka sha ci u nyi ? Ka nyi se er ve se na paradi@@ so u ken jijingi la una seer do@@ on@@ o ? ( Ese@@ kiel 38 : 2 , 14 - 16 ) Ior mba Aôndo mba ve ngee ga shi ve lu a ikyav mbi u@@ ty@@ aav kpaa ga ne , vea yevese á za yer ken a@@ kp@@ er a Yehova a á samber sha u waren mba ve we ikyo sha atindi na la . K@@ e ’ masejime yô , mba ng@@ ur eren iky@@ aren i fan tahav mbu Aôndo sha U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l yô , usu sen sha va hi@@ a naagh ku Eliya kera . Ngeren ne due a mbamhen mba vea wase ne u wan mbayev enev ago@@ yol sha er vea hendan a mbamtaver ken makeranta yô . Er nan ve Yosua yange taver ishima shi za iky@@ ura ? Er msen sha kwagh ne . Ka sha igbenda i nyi nahan u@@ iniongo mba yange i eren la , kua mbamkombo man mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen mba se eren nyian la cii ve lu a i@@ wa@@ sen@@ e ? ( 1 Utor 4 : 20 , 25 ) Kwagh ka a er i vihi yô , ator a ken tsombor u Davidi la er kwagh u Yehova kaa ér a eren la ga , nahan ior gba civir ie@@ ev shi eren idya kpaa . Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange kera lu a mhen u orumace ga shighe wa karen , nahan iky@@ ôn@@ ough ki torough nagh k@@ ira hingir gbilin hen shighe la . Se fatyô u gban tôôn tsô ser hanma or u nan hingir Orkristu cii , kua u nan vi@@ e je kpaa , nana za hemen u lun nahan ga . Al@@ an Gre@@ en@@ sp@@ an lu or@@ ky@@ ôn u mzough u i yer ér United St@@ ates Fe@@ der@@ al R@@ es@@ er@@ ve Bo@@ ard la . M@@ zough ne nengen sha ub@@ am mba vesen mba ken tar u Amerika cii . Kpa msen wasen se u kporom hen Aôndo . Kwagh ne tese ér aluer se mba dondon akaawan a Bibilo yô , Yehova una kura se shighe u se nyer ken mbamtaver yô . A@@ ron , anmgbian u Mose yange nyôr ken mlu u taver kpishi sha ci u kwagh u ônov nav mba nomso uhar er yô . Umbur u wuese shi su@@ ghun Yehova ken msen . Aôndo kaa a ve ér : “ M@@ ar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar , gema nen u , u̱ lu sha ikyev yen . ” M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma Aôndo tsengaôron ér ityav man ity@@ ar@@ t@@ enger man ij@@ en kua ub@@ omb@@ au@@ angev vea lu “ sha shighe u mkur ” ne . A@@ kwa@@ ti u sha 3 lu u kohol inyaregh ki y@@ amen mba@@ ati@@ i , u sha 4 lu ki y@@ amen mk@@ ung@@ um , u sha 5 lu ki y@@ amen iky@@ on , u sha 6 lu ki kwagh@@ hum@@ an@@ doon , u sha 7 lu ki a@@ gb@@ ande a z@@ en@@ aria . De se time nen sha loho na ne ken u@@ peeji mba ve dondo ne , tsô se nenge er i hii ve kwagh u Yesu “ a lu ior ken asema her zan zan ” yô . I yar tom a ishember i ken zwa Grika i í gem ér “ u dang ” la sha u ôron kwagh u ity@@ am@@ egh ki kon shin ish@@ u shin inyam i h@@ ôôn . Ka hen zum la tseegh man a kera da@@ ase a vese er an@@ iky@@ und@@ anev mba ken jijingi nahan sha mbamhen man atesen a aiegh ga ye . Or@@ henen Yakobu yange wa Mbakristu kwagh ér ve zungwen ayol a ve mhôônom . A kaa ér : “ Or u nan zu@@ ngu mhôônom ga yô , ijir kpaa ia zung@@ we nan mhôônom ga . ” By E@@ vo@@ lu@@ tion or by Cre@@ ation ? Kwaghôron wase a Aôndo pasen ishima yase nena ? Shighe kar yô , A@@ gri@@ pp@@ ina haa nom na K@@ al@@ ou@@ dia ici@@ gh ki shin kwaghyan ya kpe . I@@ h@@ indi i tan se iyol man ishima i civir la i ne mciem ma dedoo man ma sha icivir ma cian tahav mbu Aôndo a lu a mi sha inja i Or@@ gb@@ an@@ akaa la kua tahav nav mbu a lu Or@@ hemen u vough u hemen sha won cii la . M@@ lu u dedoo saa sha kwagh u se eren la tseegh ga , kpa a kua inj@@ a@@ or i se lu jim la kpaa . Shin er i lu tom u nongo u wanakiriki la jimin cii u koson ya u mbahenen mba Kristu mba i shigh ve mkurem la nahan kpa , hanma or ken nongo ne nan eren kwagh môm shin nan ngu a tom môm ga . Mbam@@ pase nav mba sha kwaghfan mba ve lu ken Bibilo la ka mba “ mimi je . ” Nahan m tôô ian i civirigh ne mer ka shighe u injaa u me seer eren Yehova tom yô . I@@ j@@ ende yam igen di yilan mo hanma iyange , taver mo ishima . Awa@@ shima u kwaghaôndo u Kristu sha hiihii je lu u van a gbenda u he u eren pati@@ i shinii ? Aôndo soo ér se lu ikyua a n@@ aa ? Nyian kpaa , se mba te ior mciem iyol shin se mba er ve akaa a nan ve iyol@@ kpen , inja er u nan ve ibo shin nan ve kunya sha kwagh sha er se nôngo yô ve ungwa imo i Kristu ga . Davidi wa icam kaa ér : “ Saan or u i de nan kwaghbo u nan la iyol , man i ci@@ r isholibo i nan kpaa yô . I@@ ny@@ aregh k@@ ira ka ki wase ve u kuren mbamgbe vev mba hange hange , nahan ve hemba nan shighe ve sha tom u pasen kwagh la . U veren ato la wa u tôôn kwagh u i er ken Mkaanem ma Aôndo man kwaghyan u ken jijingi u a ne se la ser ka be@@ er@@ kwagh ga . ( Mat . Ka vea timen ihy@@ ungwa la cii yô , ve t@@ era a@@ ye@@ gher a iky@@ on sha ihy@@ ungwa shon , maa ve kura inya ve ur@@ ugh sha a@@ ye@@ gher a iky@@ on shon . Or@@ henen Yakobu nger wener : “ U@@ profeti mba ve lu ôron kwagh ken iti i Ter yô , ve̱ lu ne ik@@ av sha ican i yan man ishima i wan kpaa . Nahan kpa , alaghga u fatyô u henen sha kwagh ne zu@@ lee , maa pinen iyol you mpin ne , ‘ Kwagh@@ pasen doo wan wam ishima je he , shin ka ahumbe a zan , za me@@ men shi yan kwagh la ka a doo un@@ u ? ’ ( Yeremia 7 : 18 , 31 ) Er nan ve Yeremia yange tsua ôô - ôô sha u a lu kwagh u tesen Mbayuda mba b@@ an@@ en a jighjigh mban kwagh@@ a ? Ishima Ng@@ i V@@ ih@@ in We a Aôndo ? Or@@ hem@@ ent@@ y@@ av la za kaa a profeti ér a kaa vea yem hen tor . Mba tesen m@@ civi@@ ra@@ ôndo sha igbenda kpishi Kanyi yange i na ve E@@ no@@ ki lu kposo a ior mba sha ayange a na laa ? ( Aerenakaa 12 : 20 - 23 ) Kwagh u yange er ne ci@@ er mba ishimaveren ve lu sha uumace mbah@@ e@@ men tar cii la iyol kpen kpen ! Shighe u ican i tser se je kpa Yehova ngu a wase se . ( Ps . A kaa ér : “ Gadia Aôndo , We , U ungwa u@@ ic@@ egh@@ zwa av . . . . me waan icam i wuese iti You gbem . . . me kuren u@@ ic@@ egh@@ zwa av ayange ayange . ” ( Ps . 6@@ 1 : 5 , 8 ; Or@@ pa . We kpaa , doo u ú fa wer ip@@ aa la ka iyua i Aôndo a ne ú , vough er Paulu kpa fa nahan . Se lu kun@@ den wu@@ he ken ab@@ a a se yaven ker la , se lu ungwan er ura lu n@@ ôôn c@@ am c@@ am ha@@ an sha ha@@ av mbu iyou yô . Ve mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ( Anz . 8 : 30 ) Er uumace ve lu vough ga yô , noov mba kera fetyô u hemen sha inja vough za been ga . K@@ asev kpa ka i lu ve ican u dondon hemen vough za been . Kwagh u mimi ugen u Yehova a soo ér se fa sha kwagh na yô , ka m@@ de u a den “ ifer man tindi u p@@ eren man isholibo ” kpaa la . ( ivur 8 ) A “ kegh iyol u den ” mba@@ asorabo mba ve gema asema la “ kwaghbo ” ve . I@@ ̱ wuese Aôndo sha Yesu Kristu . ” A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba yô ka ( b ) Ka ikyav i nyi Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man ior nav yange ve ver sha ci u mbatomov mba Aôndo ny@@ ian@@ a ? M@@ tse@@ e u ken atô u iyange la kuma er udi@@ gi@@ ri@@ i m@@ iliôn 15 nahan sha iky@@ aren i C@@ el@@ ci@@ us la . Er i lu a ak@@ or ahar yô , tese er ka u@@ gomoti uhar mba ve lu eren kwagh ken mzough yô . M@@ doo u mimi hii doon we ishima la lu u kwagh u vesen , kpa shighe kar yô gba u ú taver dooshima wou la ve u fatyô u hendan a akaa a karen jighjigh u nan wou la ye . Yakob yange kaa a Is@@ ak@@ a ér a er nyi , man a@@ dooga Yakob yange una lu henen ken ishima ér nyi ? Kanyi se fe sha kwagh u iyev mbu Timoteu kua m@@ gem u va ken uma na shighe u anyom a na kuma er 20 nahan laa ? W@@ ea soo u henen kwagh u Mpase 1 : 1 – 12 : 17 yô , ôr “ Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron Takerada u Mpase As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u Hi@@ ihii ” ken Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i 15 , 200@@ 9 la . Sha kwagh u N@@ ongo u Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ akaa ú ke ’ V@@ ent@@ ura , C@@ ali@@ for@@ n@@ ia la ú kaa yô , kwa@@ r@@ karen u vough tese ér ior i Amerika i hemban iorov 9@@ 0 ke ’ deri mba a Bibilo kuma utar . Or@@ t@@ yom la lu yôôn ér : “ C@@ ia nen Aôndo , na nen Un icivir gadia shighe Na u ôron ijir kuma ve , civir nen Un u A er Sha man tar man zege@@ mnger man a@@ mb@@ or@@ am@@ nger kpaa la . ” ( Mpa . M ze mbamkombo shi m pasen kwagh sha ci u mbamaren av soo ér m eren nahan yum , shin ka sha ci u Yehova doom ishima ? ’ A@@ v@@ ure shin ura shin mk@@ ir u k@@ ir@@ en a̱ kpoghuloo gayô ha@@ an a iyol shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an la je kpa una fatyô u du@@ ghun be@@ ba u yange i wa la ga . ” Mbam@@ kohol Mba V@@ esen man Kwagh@@ maan u H@@ ung@@ ur Mo Ga Ashighe kpishi ka i doo u se nengen ken ijime se timen sha m@@ ze@@ hemen u ken jijingi u se zough a mi la . Ú pase atô@@ akaa a vesen a i ter ken Pasalmi 2 : 1 , 2 la nena ? Ivur i dondon la i̱ ta se iky@@ ugh@@ ur nahan ér : “ Man Aôndo ver iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la doo doo , A tsegha i kpaa ; sha ci u lu sha i man Aôndo mem tom Na cii , u A er sha u gban a gba u la ye . ” — Genese 2 : 3 ; Yesaia 40 : 26 , 28 . Se fa@@ an un yô , mfe la a̱ mgbegha se u civir un a ishima yase jimin cii man a ishima i gbar gbar kpaa . Ngeren ne time sha kwagh u i er sha u samber a loho u dedoo ken anyom 1@@ 00 a hemen u Tartor la . Shin er Mbashiada mban wam kwagh legh legh nahan kpa , M nenge a ityôkyaa i geman mlu wam ne ga . 1 , 2 . ( a ) Ka averen a nyi u lu veren ashe u va zuan a mi ken Paradi@@ so ? U kwase dondon hemen u nom la tese ér gba u nana ci@@ r zwa u nan , nana pase mnenge u nan sha akaa a nom a tsough u eren hen tsombor la ga shinii ? P@@ ania ugen , iti na ér Eli@@ za@@ be@@ te , a kaa ér : “ Yange se yar tom a an@@ takerada u Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations la . ” F@@ a I@@ mba@@ or i U Lu Yô Er Timoteu lu or u “ t@@ eren iti i [ Yehova ] yô , ” un kpa kwagh ne umbur un tom u gba u un iyol na una er sha u palegh aeren a dang a Mbakristu mba mimi ga lu tesen la . Tese Ô@@ no@@ v O@@ u u Nan Mbagenev I@@ civir Yehova za hemen u yaren tom a profeti na Habak@@ u u yôôn aka@@ ats@@ eren at@@ aan . 4 : 29 , 31 ) Gbenda môm u se palegh u ôron kwagh sha ity@@ uh@@ wan yô , ka u henen u seer eren kwagh a mbagenev sha icivir . Se dondo kwaghwan u yange i wa ator a Iserael la nena ? G@@ reg@@ or@@ i@@ o kaa ér : “ Se nenge ser akaaôron ne lu gbenda u Yehova ungwa mbamsen asev yô . ” Nahan m ngohol u sha icivir m ôr . ( Lev@@ iti@@ ku 25 : 36 ; Duteronomi 23 : 19 ) B@@ ee kera yô , mtsera u mba p@@ waren mban lu ngohol la ngee kar ikyaa inya . Kpa mbamhen mban nahan mba a pe kôron ave ga . Yange i gba u shir@@ or ne nana eren tom shi nana lu ityô i nan a iwasen kpaa . Aôndo yange kaa a Mbaiserael ér : “ W@@ aan nen atindi a m we ne nyian ne ik@@ o cii , sha er ne@@ ̱ taver man né nyôr né ngohol tar u ne lu zan her , sha u né za ngohol u la . ” Man er i va zua a Na a m@@ lu@@ yol er or nahan yô , A hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u kon u m@@ tsaha je . ” U@@ wegh ku iy@@ an tese vegher u i lumun a mi yô , nahan aluer ishima i or ngi zan a nan ken iy@@ an yô , tese ér ishima i nan ngi mgbegh@@ an nan u eren kwagh u dedoo . Mba@@ fan@@ takerada na jighjigh ér ior mba ken Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia yange ve yar tom a ufoto shin akav a a til sha ityough ki ase@@ mber shin mbamhen yô , sha u ngeren kwagh . Ikyav tese ér , mkaanem ma Yesu man ma lu kwaghôron u profeti . Gadia a gema ken jijingi kpa , ve ayol a ve kpa ve lu mba@@ ap@@ ir@@ ashe shi aeren a ior kôr ve ikp@@ an ! * Ka sea nger ic@@ egh@@ zwa sha inja yô , kwagh ne a wase u yangen ayôôso , nahan bem a lu . 5 : 16 ) Shi alaghga se fatyô u seer ur@@ ugh ior van a mi ken mimi sha gbenda u se pasen ve kwagh la kpaa . 3 : 7 ) M@@ fe u se fe Mkaanem ma Aôndo la ngu a mgbegha se u yôôn m@@ ve u zege@@ can man tar u he u ua dondo la sha gbashima . Nahan kpa , ken Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la , a kaa ér : “ Saan mba ve lu asema wang la iyol , gadia vea nenge a Aôndo . ” Alaghga a lu inja er u nahan mat@@ o shi eren akaa agen hen shighe môm la ka kwagh u wasen nahan , kpa kwaghbo u vesen una fatyô u duen ken kwagh ne . Mba ne ib@@ aver i sa@@ gher iyol ne mba been yô , Anmgbian Le@@ t@@ t yôô ér ate@@ jir u Y@@ uro@@ pa u á ne or ian i eren kwagh sha ishima i nan , i yer un ér E@@ uro@@ pe@@ an C@@ our@@ t of H@@ uman R@@ igh@@ ts la yange nenge ér doo una tôv sha zayol u tar u Fran@@ ce u lu a mi vea Mbashiada mba Yehova sha kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh ku tan , ica i gbe hegen la . 11 : 11 ) Yesu yange nenge kwagh u nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u shin ku la er ter ka nan nder wan u a lu yaven nahan . “ In@@ i@@ un@@ kwase la doo [ He@@ ga@@ i ] , a er a na doo doo . ” Ka unô ve lu mbaihyomov mb@@ ana ? Ve lu mba pasenkwagh Aôndo mba tse@@ en asema mba ve lu yevese tôv@@ ac@@ an yô , i yilan ve ér P@@ ur@@ it@@ ans . Yehova yange hii hemen na sha aka@@ au@@ ma a ken jijingi a a gba la . 2 : 18 - 23 . Yesu ver noov mba ken Kristu ikyav sha gbenda u yange eren kwagh a nongo u Kristu la . Kwaghôron u profeti la ôr kwagh u mba@@ any@@ iny@@ av utar mba ve dondo Yesu Kristu ijime la ér ve tile sha ityough ki akaabo aa a lu eren la . — Mpa . Kpa hen shighe ne m lu a fa mer Mbashiada mbagenev mba se luun imôngo hen mkombo la , lu ior mba ngise m lamen a ve dang la ga . W@@ a A@@ go sha Er U V@@ a W@@ ar Yô I@@ kp@@ ande ka i pur@@ ugh i yem ica kpen kpen ( igen la yange i pur@@ ugh i yem ica je kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 4@@ 0@@ ,000 ken ayange 9@@ 0 tseegh ) . Se mba palegh im@@ anger shi se mba ôron kwagh sha mimi , mbamhen asev kpa mba lu wang . Kpa mbam@@ gem mba Bibilo kpishi kaa ér S@@ ef@@ anu er “ msen ” hen Yesu . Mba@@ kp@@ ish@@ iv lumun kwagh u Paulu tese la ér ka u mimi , shi ve “ na jighjigh ” kpaa . ( Aer . As@@ an : I zua a mi sha ikyev i A@@ ng@@ l@@ o - Au@@ str@@ al@@ ian O@@ b@@ ser@@ v@@ at@@ ory , or u tôôn foto ka David Mal@@ in Mbat@@ im@@ en sha amba@@ akaa ne kaa ér ka ityôkyaa ne i ne ve i lu u u@@ gomoti mba uumace vea fatyô u been a any@@ ighe ga ye . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) D@@ y@@ ako la gba ú kwagh je u ú za hemen u eren Aôndo tom shin er mbamtaver vea l@@ ù je kpaa yôô ? Er yange ve lu a upristi nahan kpaa , Yesu de a de ga je pase ve loho u dedoo . K@@ wa u yange m va heen ne , se hen sha kwagh u Aôndo , er ka sea y@@ aan ican ve , ishima i lu un ker yô . Shighe u m lu anyom 21 la , wan@@ y@@ em@@ akeranta ugen u se lu k@@ l@@ ase môm yô , nam Bibilo yam i hiihii , a kaa ér : “ Ka takerada u u doo u ôron kpishi yô . ” Yesu yila ve jighilii ér mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev sha ci u , lu mlumun u sha mpin la kwagh gba ve a mi ga , kpa ve lu nôngon ér vea “ kôr Un a iky@@ a@@ a@@ zwa . ” — Mateu 22 : 15 - 22 . 6 : 2 ; 19 : 11 ) D@@ ugh s@@ an@@ ker u a lu mi la kera yô , shi ngu a ada kpaa . Nahan m kaa a ve mer vea fatyô yô , ve v@@ am a avur a Bibilo a a er kwagh u ityesen i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o i i kaa ér apostoli Peteru yange lu po@@ op@@ u u hiihii shi u@@ po@@ op@@ u mbagenev cii zua a tahav her a na la . Mateu di vande lun or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh , tom u ú nd@@ ôh@@ ôr Mbayuda ishima yum la . Umbur Un sha ijende you cii , Un kpaa Una kôôm igbenda you . Mbakristu yô , gba u vea wa ikyo , vea palegh ieren i lun tswen la . Paulu kaa wener : “ N@@ ea y@@ aan kwagh , shin ne@@ a maan kwagh shin ne@@ a eren nyityô kwagh kpaa , eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ” Apostoli Yohane yange wa Mbakristu kwagh ér ve̱ de ngohol mba@@ vendan mimi ken uya vev ga . Ashighe agen a gba u se er msen hen Aôndo ti@@ ôn@@ ôô ser a wase se . Alaghga or@@ tesen la nana tese ve atindi a nahan mat@@ o shighe u nan tem a ve ken k@@ l@@ ase la . Mb@@ u tesen mo u lun a mkav shi eren kwagh sha kwaghfan man u den or kwaghbo ken atô u ishima yam . Yehova koson asorabo ase ken ishima sha er una zer umbur a ts@@ ahan se sha a kp@@ ii ga . Jigh@@ ilii yô , yange kegh batisema ne kuma anyom 25 je ! Se@@ kar@@ ia yange tsengaôron kwagh u akuraior aa er yô , a kaa ér : “ Á ngohol gar u [ Yerusalem ] . ” A@@ w@@ ombo yange wua mbaihyomov mbara hemba iyenge i mbau@@ ty@@ aav mba Yosua wua la . W@@ ase Ô@@ no@@ v En@@ ev Ve Ô@@ ron Kwagh a V@@ en sha Mimi ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 5@@ 9 , 20@@ 6 Ka unô Yehova a ongo mbamsen ve@@ ve ? ( a ) Mb@@ ang@@ ohol ityesen nyian vea fatyô u dondon ieren i Elisha la nena ? I@@ can I@@ a B@@ ee A lu la . ” ( Yesaia 6 :⁠ 3 ) Mkaanem ma Aôndo a ne i nger ne ma tese ér Yehova Aôndo ngu wang sha gbenda u hemban cii . Nahan kpa , Yesu kaa wener : “ De nen un ; . . . Er Se Er Ve Ior Vea Nenge M@@ ze@@ hemen W@@ ase ken Kristu Yô Kpa ver ishima sha mkaanem ma taver ishima ma Paulu ma a kaa nahan ne , ér : “ M fa ma kwagh u doon tem ken mo ga , inja na yô , ka ken iyol yam je la , gadia kwagh yô , s@@ aren mo kpa u eren a er kwagh u doon yô , ka ga . A kaa hegen ér : “ Yange m tu@@ men id@@ y@@ u a ter@@ em ga . Ka nyi ia wase se ve se gema nengen m@@ yen u orumace er Yehova kpa a nengen laa ? ( Yosua 23 : 14 ) Hen ase sha akaa ne : Yange ve war zende u anyom 40 ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo vough er Aôndo kaa a ve nahan . Aluer war k@@ an we ken ishima nahan tsô kpa , er msen sha ikyaa ne . ( Luka 4 : 43 ) Er nan ve Tartor la yange gba Yesu kwagh y@@ um@@ u ? Tindi u sha kwagh u zan sho@@ ja , u tar u I@@ ng@@ i@@ la wa ken inyom i 19@@ 16 yô , yange na tar la ian i kighir nomso mba lun kwa@@ v , mba hii anyom 18 zan zan 40 , nyôron a ve ken sho@@ ja . Kpa Mkaanem ma Aôndo ma a akaawan a a gbe a zough sha mpin ne , a aa fatyô u sur@@ un se ishima yô . Or u timen sha aeren a ior , E@@ d@@ gar Mor@@ in , u ken tar u Fran@@ ce kaa ér : “ Ior gema hu@@ nan akaa a á lu im@@ aagh ki aeren a dedoo , er Aôndo man i@@ gbe@@ tar man ityô ve man akaa a mba@@ yi@@ ase kua atô@@ akaa a injaa nahan . . . . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 20 ) Kpa aluer or er isholibo ke@@ he@@ lee je kpa , nana zua a m@@ sur@@ shima ken msen u Tor Solomon er shighe u lu tseghan tempel u Yehova la . ( Aer . 24 : 15 ) Kwagh ne na yô , Yehova doom ishima je ik@@ ighir kera lu ga . A tsengaôron ér : “ zum u Wan u or Una va sha iengem Na a mbatyomov mba S@@ ha@@ av cii a Na imôngo yô , zum la Una tema sha ik@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem la ; á kohol akuraior cii sha ishigh N@@ agh , Una pav ve kposo er or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan pav iyôngo a iv@@ o nahan . Paulu yange pase ér : “ Ka ken a Na man m - iv u Aôndo cii a tem ken iyol je ye . Anmgbian u du@@ ghun ats@@ am la kaa ér : “ Shighe u se lu tesen tser ne la , yange m kaa a anmgbianev mba se lu eren tom ne imôngo mbara mer , shighe u se ze ahumbe yô , ve mough ve na ior ityakerada yase kua an@@ ty@@ aker@@ ad@@ av mba doon tsung mbara , sha hanma i@@ gb@@ ur cii . Aluer or u i shigh nan mkurem la nan ume “ atam a a kom m@@ ge@@ m@@ shima yô , ” tese ér nan ngu l@@ ahan nagh ku Yesu kura shighe u nan ye bredi shi nan ma wain u i umbur ku u Yesu a mi la ga . ​ —⁠ Luka 3 :⁠ 8 . Mic@@ hel@@ le : Aôndo fe a fa ican i se ye la tseegh ga , ka sea y@@ aan ican nahan i vihi un kpishi . Ka igbenda i nyi i doo u tsaase mbag@@ en@@ eve ? Anmgbianev mba ve za mkohol ne ken gar u M@@ un@@ ich la pase kwagh ne nahan ér : “ Se mba zwa môm ga , kpa se doo ayol a ase . ” Se fatyô u seer kaven Yehova sha u kera za wu@@ an iyol shighe u akaa a kera lu sha er se soo ser a̱ lu la ga kpa ? N@@ Ô@@ NG@@ O SH@@ A ER B@@ E@@ M A L@@ U H@@ EN Y@@ A W@@ O@@ U YÔ Ishima yam nam ibo , shi m war a iyol yam kpaa . ” Umbur wer , ú ngu lun or u tesen nan gbem sha won ga . Bibilo yange or u ember vea azende a nan shinii ? ( Duteronomi 17 : 18 - 20 ; Pasalmi 19 : 7 - 11 ) M@@ we u wan atindi a Yehova ikyo la yange na tar u Iserael lu a u@@ lum shi i ver ve kposo a ior mbagenev cii . Paulu pase gb@@ ang gb@@ ang nahan wener “ shin m@@ t@@ av , shin m@@ ze ” je kpa una tagher dooshima u Aôndo ga . Kanyi i ne ve Bibilo i lu kposo a ityakerada igen i pasen akaa ci@@ ilii ? ( Aerenakaa 13 : 48 ) Kape mbaapostoli mba Yesu kaa a ve ér : “ Hanma gar shin ang@@ ar u kiriki u ne@@ a nyôr yô , ker nen or u injaa k@@ er@@ egh ” la kpa taver ve je la . Nahan kpa , gema fa er ‘ m@@ civi@@ ra@@ ôndo ’ u Mba@@ at@@ ene la har sha mfe u mimi ga yô . ( Yohane 6 : 44 ) Een , Yehova ngu a wase ior ci ci ér ve̱ zua a mtsera sha naagh ku Kristu a ne la . V@@ ihi mbamaren mbara je k@@ ondo ! Bibilo ia wase mbamaren u tesen ônov vev u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O i i lu mkaanem ma Yehova a ne i nger la pase se ér , “ Aôndo ka dooshima . ” Ity@@ ôkyaa i vesen i i ne ve i gbe u ior cii vea fa ér Aôndo ngu shi vea tese sha aeren a ve yô ka kwagh u a lu ken atô u or , u a pasen kwagh u shami man u shami ga la . Shi an@@ zaakaa ahar la cii nga a ic@@ in@@ tan sha kwagh u una er mbahenen mba Yesu yô , aluer mba a aeren a wanakiriki u bo la yô . M@@ taver u taver ayol ase asema la ka a wase se u lun per ken jijingi . Er nan ve ior ve eren aie , man ka akaa a vihin a nyi nahan nga a due ken aie ve u eren nee ? A@@ g@@ umaior a a s@@ ende ayol a ve kpa hemba ng@@ een a ngee . Shin ikyum@@ utya ia gbidye af@@ o sha u nôngon a mo , me cia ken ishima ga . . . . S@@ aa se ver ishima yase sha m@@ ve u ‘ iyange i Yehova ’ la keng ve , se luun a ishimaverenkeghen yase la ken ishima hanma shighe ye . W@@ ea lu gumor yô , u ngu a akaa a ken jijingi a u we ishima u eren kpa ? Shi msen u eren kpa wasen or u kporom ikyua a Aôndo . A@@ L@@ U@@ ER i tôô kon u se@@ d@@ ar u ken Le@@ b@@ an@@ on , u doon ashe tsung la i kar sha kon u o@@ le@@ v , u u ze jighilii ga la yô , a lu inja er kon u o@@ le@@ v doo ashe kuma sha se@@ d@@ ar ga nahan . Kwase na S@@ on@@ ja , kpa lumun a mkaanem nam mara , shi a kaa ér : “ Er@@ doo kpa ngu hange hange . In@@ i@@ ongo ne kar tile sha ityough ki P@@ ase@@ ka . Yange er kwagh ne sha u co@@ on bredi u i wa kwa sha mi ga la karen mbaapostoli nav mba 11 , mba ve tile sha mimi la . ( Mbakolose 1 : 15 , 16 ) Akaa ne lu akaa a ken jijingi man sh@@ a@@ won man hanma inja i uma sha tar wase ne cii . Shighe u Yosua tindi mbam@@ k@@ er@@ ev uhar ér ve za nenge tar u K@@ an@@ aan mk@@ er la , id@@ y@@ a@@ kwase R@@ ah@@ ab@@ i yer ve , gema b@@ ume mbaihyomov vev , tese ve gbenda ugen kposo . Tese mbayev mba kiriki ve fa er i doo u kaan ér “ m su@@ gh u ” yô . Paulu nger ér : “ Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan . ” ( Ef . Ka i nder ve a iyol i ken jijingi la , er Yesu nahan . — Ôr Yohane 14 : 1 - 3 ; 1 Mbakorinte 15 : 42 - 45 . Kpa ve gema ve na uuma vev man akaa a ve lu a mi la cii sha u suen Tartor u Aôndo , eren kwagh u ú soo la . — Rom . Ng@@ ô@@ ôr ga tsô maa shi a kôr gbenda yemen u za tesen ior je , kpa he ’ kwa ne yô lu nyôron ke ’ ag@@ ar a tamen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki ke ’ ningir u Per@@ ea u lu y@@ ande Y@@ ord@@ an ti@@ ôn u he ’ Y@@ u@@ dia la . Dooshima u Kristu u mimi la una wase se se kighir isharen i or@@ on iyev la , nahan se ‘ de@@ en or kwaghbo ’ sha ci u dooshima “ koson kwagh u bo ken ishima ga . ” ​ —⁠ 1 Mbakorinte 13 :⁠ 5 . ( Marku 1 : 11 ) Mkaanem ma i ôr u tesen ér Ter lumun a na la yange ma a wase Yesu u fan ér un doo Ter na ishima . Nahan ka sha inja je ngise í kaa ér upristi ve̱ luun wang ye . ( Mateu 19 : 3 - 9 ) Aluer nom man kwase mba ve hii mar la kav inja i kwagh ne yô , una wase ve u zan hemen u tsuan akaa a kwagh a hembe gban sha mi la nena ? ‘ Lu Or u Wan Ishima , ’ 6 / 1 Me er nan ve me kura ikyar i i m ye vea Yehova laa ? ’ • Er nan ve Kor@@ aki a lu a ish@@ ô sha ah@@ endan a yange hendan a Mose man A@@ ron la ga ? K@@ ura M@@ lu Wou Vea Aôndo Heela tseegh ga , ‘ á tim ku kera . ’ — 1 Mbakorinte 15 : 26 . A@@ fa@@ eren@@ ga tsô tor er mkombo ne shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha er una tese iengem i icivir i m@@ hembe na , sha er kwagh ne una doo a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a na , aa lumun ér una fatyô u eren mba@@ awashima nav yô . Mb@@ au@@ tahav mba ke ’ I@@ p@@ av@@ en@@ tar i C@@ hi@@ ap@@ as , ke ’ tar u M@@ ex@@ ic@@ o ngohol u@@ tsa mba icombor i Mbashiada mba Yehova 5@@ 7 sha ci u Mbakristu mban nyôr iyol a ior sha u eren u@@ iniongo mba kwaghaôndo ga yum . Yange hingir tor u Bab@@ ilon ken inyom i 6@@ 24 C.S.@@ Y . la . ( Mal@@ aki 3 : 6 ) Sha mimi yô , doo se kpishi er se lu a Or@@ kuran u fan kwagh nahan ! ( b ) Ka ieren i nyi i gbe kpee u ior mba Yehova mba sha ayange a ase ne vea lu a mini ? M@@ it@@ in been yô , ve hii u gbidyen se . Ge@@ ma mba ve ongo loho la di ye ? Nahan kpa , takerada u i yilan ér Jehovah , u i gber ken inyom i 19@@ 34 la , kaa ér gba u a umbur ku u Yesu u nyoon tsung la “ ken ij@@ ung@@ wen ” ga , kpa a umbur u “ ken msaanyol ” sha ci u a tema Tor , hii ken inyom 1914 la je . Yehova Eren Kwagh u Sh@@ ami Hanma Shighe Cii , 2 / 1 Gbenda u Kristu A Hemen Mb@@ ad@@ on@@ don Un La Yange hii lamen sha kwagh u ityesen i Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la , a kaa ér i due ken Bibilo ga . Ve pine se aluer doo se iyol ga , shin ma kwagh za se iyol yô , shi ve tôv sha er vea fa sea lu a ma mzeyol yô . Mkaanem ma yange i ôr sha kwagh u Ab@@ iya ken 1 Utor 14 : 13 la tese wang ér kwagh ne ka mimi . Yange ve va a aeren a ityô ve man mba@@ ad@@ in@@ i vev , kua akaa a ve ts@@ w@@ eren man a ve ts@@ w@@ eren ga la kpaa . Mar@@ e@@ e@@ ba lu ani@@ jiir u ior k@@ ahan sule u ta@@ av her yô . Bibilo i i lu Mkaanem nam la pase kwagh na wang . Sha ityôkyaa ne yô , afatyô u kaan ér isholibo zua a ian sha Tindi . Yesu yange suur sha Yehova nena , man ka hange hange u suur sha Yehova nyian sha ci u nyi ? ( 2 Peteru 3 : 3 - 12 ) Nahan kpa , sha ci u jighjigh man ishimataver i Aôndo a ne se yô , se kpa se fatyô u yôôn imba loho la er E@@ no@@ ki man Noa yange ve yôô nahan . Ka hanma ic@@ in@@ tan i doo u mbahemenev mba akuraior vea ung@@ wa@@ a ? Er ior mba ken zege@@ ikpelaior ve ne nongo u wanakiriki ne icivir nahan kpa , mba nengen ma or u nan kaa ér nan ngu or u ken nongo u wanakiriki ne ér nan hemba mbagenev ga . ( 1 Yohane 3 : 16 ) Een , Yesu na uma na sha ci u mbagenev a mk@@ ighir shio . Lu ing@@ y@@ or@@ oo shi li@@ he ave kera ga . Mba pasen un ityendezwa i Aôndo a er ér “ or@@ ke@@ er nana gba tsu@@ wen er a@@ shi@@ m nahan ” la yô , doo or shon se bugh anyi . — Yes . Mbashiada yange mba ze yô , ve za bugh te@@ mbe u tesen akaa , ve yila ú ér : Mba Yange Ve Y@@ a I@@ can ken Tim Gb@@ ur@@ u@@ gb@@ ur@@ u kpa I H@@ ung@@ ur a Ve La . Una lu Zege@@ or , á yilan Un er Wan u U@@ hemban@@ sha , . . . Bibilo kaa ér : ‘ Gadia inya iyol i i gba nan iy@@ i@@ av tsô ; hiihii ka iky@@ a , u dondon ka ish@@ a@@ gher , man ken masetyô yô , ka asange a vi@@ an ken ish@@ a@@ gher . ’ ( M@@ ar . ( b ) Er i er u batisema ken iti i Yesu u hingir Orkristu yô , ka tom u nyi u lu a mini ? Yehova ne anmgbianev mba sha tar cii kwaghyan u ken jijingi mgbegh@@ aa , sha ikyev i nongo na . ( 2 Mbakorinte 4 : 13 ) Kwagh@@ pasen ngu a wase se u tôôn asema a ase sha mbamhen mb@@ ab@@ ov kera . ( Rom . 1 : 12 ) Ka sea luun imôngo vea mba se civir Aôndo vea ve la yô , se cii se fatyô u taver jighjigh wase u nan , hemban je yô , aluer se mba lun imôngo a mba i vande “ karen ” jighjigh ve u nan la yô . ( Y@@ ak . Yange i er iniongo i been makeranta sha iyange i J@@ ul@@ ai 19 , 19@@ 5@@ 3 ken ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u Y@@ an@@ ke@@ e ken gar u New Y@@ or@@ k . Se pase akaa a u er ve u ya ikyar a Aôndo kôôsôô yô . Ka akaa shon je ne : Or@@ ngeren ugen ken gar u Hi@@ pp@@ o , iti na ér Au@@ gu@@ st@@ ine , pase ér iorov 5@@ ,000 mba Bibilo i kaa ér Yesu yange ko@@ so ve sha ikp@@ en@@ bredi it@@ ian i i er sha sh@@ a@@ ir la , man ish@@ u ihi@@ ar la ka injakwagh . Er akaa ne ma a yange or@@ kur@@ an@@ ilev la yô , á taver ishima á ker i̱ ‘ zan zan á kar zuan a mi . ’ — Luka 15 : 4 . Yehova una wa ave iky@@ um una kenger a kenger ga , kpa una kar a afer@@ aior la kera ave ave je . ( Yohane 10 : 16 ; Mpase 7 : 9 , 14 ) I@@ y@@ ôngo ne ngi van hen Yesu sha u tesen ér ve wuese nagh ku ip@@ aa ku Yesu na la man ishimaveren i ve lu a mi i va zuan a uma u tsôron la . Shi nenge er i hii ve i lu hange hange u se var a nongo u Yehova a lu eren tom a u nyian ne yô . Hii nan ve an@@ zu@@ gh@@ ul@@ akaa man ayôôso a ngee y@@ um@@ u ? Aluer se mba a mfe , kpa se mba hiden a iyol ijime ga shi se mba eren kwagh sha mimi ga yô , se gba ken to h@@ ônon . Kwase wam yange er idya vea wan@@ y@@ en@@ om@@ so ugen ken mbayev nomso mba m henen Bibilo a ve mbara . Aluer se tsua u eren kwagh u a zough sha kwagh u Bibilo i kaa yô , kwagh ne una doo mbagenev ga . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Se na jighjigh ser hanma shighe cii una er kwagh u hemban doon sha ci wase shi una nenge sha a vese . Ve mbau@@ har mban er tom dông u geman Bibilo ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y . ( 2 Yohane 7 ) Yohane nger ér : “ Mba@@ an@@ ti@@ kristu due , mba imôngo je . . . Ve due ken vese , kpa ve lu mba ken a vese ga , gadia vea lu mba ken a vese yô , ma ve lu a vese her@@ egh . ” — 1 Yohane 2 : 18 , 19 . S@@ ea lu a ityom i vesen nan nan kpa , se mba mbatomov mba Aôndo man mba Kristu her . Alaghga a taver ve kpishi u lumun ér Or@@ gban u lun a dooshima ngu , kpa shi a de ior mba yan imba ican la her . U wa ago@@ yol a za lamen a tor shon nena ? I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i í yer ér “ ish@@ an i sha use ” la i̱ due ke ’ Bibilo kwa tar tseegh man ikyav na ngi kwagh môm a ‘ ish@@ an i pe@@ pe . ’ Ka lun we nahan a ior mba hen haregh wou kpa ? — Ôr Aerenakaa 20 : 26 , 27 . Aluer u hen er tom wase u pasen kwagh la ua fatyô u yiman uuma mba iorov yô , alaghga u nenge er i hingir torough torough u pasen ior loho u dedoo yô . ( Rom . Ú ngu ‘ keren perapera ’ sha u lun a inja uma i lun wang sha aeren a a zough sha atindi a Aôndo la kpa ? S@@ ar u u suen tom u geman ior hingir mbahenen ne kpa ? Nenge ase foto u iyou igen hen ang@@ ar ugen u i yer ér Be@@ ver la shin heen . R@@ al@@ ph W@@ al@@ ls 31 : 12 , 13 . 6 : 25 ; 7 : 1 ) Ish@@ ember i ken zwa Heberu i í gem ér “ icighan@@ kwagh ” la pase kwagh i ver un kposo , shin i tsegh un sha ci u Aôndo tseegh yô . Nahan u fatyô u kaven er i hii ve ve gema asema sha asorabo a ve , kua ibo i yange ve lu a mi sha ku u Yesu la , vea fa shin vea fa ga kpaa cii . 1 Kwagh@@ yan : Ka i gba u se y@@ aan kwaghyan u dedoo hanma shighe sha er ishima yase ia lu gb@@ ang gb@@ ang yô . Ieren i Yesu i tese ér perapera u Yehova hemba cii nena ? Yehova kaa a vese ér : “ K@@ u u if@@ er@@ or doom ga ; s@@ ar@@ em pe if@@ er@@ or nana̱ gema , nana̱ undu gbenda u nan , nana̱ lu uma . ” ​ — Ese@@ k . Ieren i sha tindi ga ne mgbegha anmgbianev mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la u ngeren washika hen Tor u tar u I@@ ng@@ i@@ la , u i yilan un ér H@@ er@@ ber@@ t As@@ q@@ ith la , ve vaa iyol sha kwagh ne tsung , shi ve nger p@@ it@@ ishen , i anmgbianev 5@@ 00 wa uwegh sh@@ imi yô . Kape Tor Yesu Kristu kpaa kwagh u ior mba á lu hemen ve la a gbe un ishima tsung je la . — Pasalmi 7@@ 2 : 12 - 14 . Se mba a vangertiôr ser ken inyom i tom i 200@@ 1 ne a hemba eren shiada hen orumace cii . Shin er Ab@@ es@@ al@@ om er kwagh a Davidi dang shi mbagenev kpishi kera ta ikyaa ken a na ga nahan kpa , a wa icam ér : ‘ Me cia ior udubu kwa pue mba ve ka@@ sem a num ga . ( Yoh . 20 :⁠ 2 ) Ish@@ ember i ken zwa Grika i u doon a or shin yan ikyar a or la ér p@@ hi@@ ·@@ li@@ ʹ@@ a . Hanma kwa sea hen kwagh sea bee yô , se yer ityakerada la kp@@ ile kp@@ ile . Shi hanma shighe u ka mea y@@ ôr je , a pu@@ um kpishi , hemban cii je yô zum u ka mea uma ave sha iky@@ ondo i o@@ vur a@@ gb@@ ande a mi la . ” ( Mateu 10 : 8 ) Yehova ngu nan mbatomov nav agee sha ikyev i icighan jijingi na u age@@ egh la sha er vea er ishima na yô . — Se@@ kar@@ ia 4 : 6 . ( b ) Aluer se mba eren msen hanma shighe yô , kanyi ia kure sha a vese v@@ ough@@ l@@ o ? B@@ re@@ di u Yesu yange na mbahenen nav shighe u lu tesen ve er vea umbur ku na la , lu u i wa kwa sha mi ga yô . Nahan nengen er i gbe u akaa a se eren ken uma wase ayange ayange la aa tese ér se ume ity@@ am@@ egh ki jijingi , maa se za hemen u nôngon sha er se hemba u@@ men ki yô . A@@ na , u se vande t@@ eren kwagh na la , kaa ér : “ Ior mba ken ityar i ken won kpishi mba ken gar wam . ” 24 : 3 , 6 - 8 , 12 ; 2 Tim . Yesu yange kaa ér : Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” — Yohane 13 : 35 ; Aerenakaa 10 : 34 , 35 . Shighe u m hide u za kohol mbamaren av la , mnenge wam sha a ve gema . Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér K@@ a@@ it@@ l@@ y@@ n yô , kaa ér : “ Yange i wasem u veren ishima sha kwagh u a hembe lun hange hange la , ka u lun or u eren kwagh er Yehova a soo la je la . Ka shighe u Paulu lu ish@@ e@@ er la yange kav er icighan jijingi lu eren tom ken a na ye . 2 : 2 , 3 ) Nahan yô , se tese nen sha mimi ser igbenda i perapera i Yehova Aôndo la doo se ishima . “ Y@@ em kera , kuma se a we . ( Ôr Luka 13 : 1 - 5 . ) 2 : 16 ) Shin alaghga se na jighjigh sha lan ser aluer se kure asaren a ase a iyolough yô , se zua a m@@ mem . Er M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa la va kar kera yô , Satan kende a N@@ im@@ ro@@ di sha , a hingir “ ort@@ ato u age@@ egh sha ishigh ki TER ” tsa hegen kuma anyom 4,000 . De se wa nen mbagenev ikyo shi se tese ser kwagh ve gba se ishima , a u se gban ve iy@@ uh@@ we la . Paulu yange tese mbatamen mba ken E@@ fese dooshima kpishi , nahan kwagh la mgbegha ve ve er nyi ? Mbagenev di ka ve vihi iy@@ av mbu ve we la , nahan ve ya ican kpishi sha ci u ibo i imoshima ve í ne ve sha iy@@ av mbu ve vihi la . 7 Nenge I@@ ti I I Lu Shin P@@ ev La Er lu inja er Ab@@ es@@ al@@ om s@@ ôôn hingir tor yô , im@@ anger man han@@ ge@@ shima u A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l , or u fankwagh u henen kwagh a Davidi imôngo la mgbegha un tsô á undu Davidi á kohol Ab@@ es@@ al@@ om . ‘ Ver Ishima . . . u T@@ esen ’ Nahan kpa , a lu nyi je yange i na ve ve yem ak@@ ombo a civir kpa , yange ‘ lu Mbaiserael ka wan imo i Yehova ikyo ga . ’ Mbaiserael civir Yehova , Aôndo ve , kpa akuraior agen yô civir mba@@ aôndo vev . Yange í tese mbahenen mba Yesu mpase u m@@ gem u sha iengem la shighe u kwagh gba ve a ishimataver yum la . Ka se wuese nan shi se na nan icivir shi se p@@ aa nan iyol kpaa . Hanma inyom yô , Mbashiada mba Yehova ka ve gber U@@ b@@ ib@@ ilo kua ityakerada man um@@ ag@@ az@@ in man ityakerada igen i wasen ior u henen Bibilo , i kohol cii i nôngo u kuman u@@ kô@@ pi b@@ iliôn môm man ti@@ ôn , ken ijô i kuman er 7@@ 00 nahan , sha u eren tom ne a mi ! Solomon shi za hemen a kwaghôron na , wener : “ Nahan ú kav mci@@ e u cian TER , mfe u fan Aôndo kpaa , ú zua a mi . ” Kwagh ne tese ér Maria lu kwase u lun a kwagh ave . U@@ ngô lu nan an@@ iky@@ und@@ anev vev at@@ u@@ mba . Shin er Davidi per atindi a Aôndo sha akaabo a vesen a a er la nahan kpa , yange pase er ishima lu un ker jim jim la sha u geman ishima shi zamber a Aôndo sha mimi ér a de un kwaghbo . — Pasalmi 5@@ 1 . M@@ ôm ken akaa shon yô , ka Mkaanem ma Aôndo jimin cii , ma i lu geman vough ken ijô kposo kposo seer a seer la . Nahan kpa , kwaghfan u Aôndo yô , or nana zua a mi sha u cian Yehova . Anmgbianev ka vea pine er yange hii ve se fa ayol a ase yô , se kaa a ve sha as@@ enge ser , “ Ka af@@ ishi a bran@@ ci yange na ve se fa a ase ayol ye . ” U yaren tom sha kwaghwan ne wa mci@@ e u cian Yehova kpa ker sha mi . U tesen ikyav yô , yange lu@@ ̱ u nomso@@ or nan@@ á fatyô u v@@ ô@@ son kwase hemban môm ; shi lu@@ ̱ u nan@@ á fatyô u p@@ aven ivese sha atô@@ akyaa wue wue kpaa , kpa lu@@ ̱ u kwase yô nan@@ á fatyô u eren nahan ga . Aluer ka nahan yô , kwagh er u u vihin kpishi . G@@ omoti u Mb@@ an@@ az@@ i ne yange kôr Mbashiada 10@@ ,000 wu@@ he ken pur@@ usu shin af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v . Gba u se hendan a mbam@@ kighir mban shi se kura ayol a ase kpaa . 14 : 31 . ( Ese@@ kiel 34 : 22 - 24 ) I@@ y@@ ôngo ne cii ka i Yehova , “ A yam [ i ] sha awambe a sha iyol i Wan Na , ” man una pine hanma or@@ kuran kwagh sha gbenda u nan eren a iyôngo i i gbe u a eren a i sha “ dooshima ” la . Ikyav i tesen yô , time ase sha kwagh u Yesu ôr a mbaapostoli mba 11 hen tugh mbu kper@@ nan i wua un la . Mba@@ kp@@ ish@@ iv nenge kwagh u ve ôr ne nena ? Ka mfe u hange hange u nyi una wase Yesu u eren tom sha kwaghfan shi lun Tor u zungwen mhôônom man P@@ risti u T@@ amen man Or@@ ji@@ r@@ i ? M@@ h@@ ôônom ma ker Yehova er or@@ maren u lun a dooshima nahan nena ? Ka ve ôr akaa a injaa kpishi , shi ka i gba ve ishima u fan kwagh kpaa shi kwagh ka a ho@@ m ve dedoo . Nahan kpa , Bibilo kera pase er i@@ been@@ egh k@@ ira ki gba ica a u@@ cer@@ ub@@ i mbara , shin er ki samber y@@ is@@ an ve za kighir la ga . Ve Na A@@ yol a Ve u Eren Tom ken Tar u E@@ cu@@ ad@@ or Yehova na mbatamen mba ken tiônnongo tom u nengen aluer or u nan er isholibo i vesen la nan gema ishima shin nan gema ishima ga yô . Maria fa wener Aôndo ngu a nongo u Kristu , a kera lumun kwaghaôndo u Mbayuda la ga , nahan jighjigh na u nan man ishimataver na la wase un u geman . Alaghga tsô u vande ôron imba kwagh ne ken ishima you shin u ôr u due a mi sha zwa . Kpa shi mbagenev di yô , gema kaa ér ka asaren a ve yange gande ve iyol ye , shin yange “ m@@ sô@@ rom p@@ ande kôr ve he ’ shighe la kpuaa . ” 13 : 30 ) Ken inyom i 19@@ 19 la je , i hii u kohol mba i shigh ve mkurem la ken nongo u Kristu u i wanger u la . Ôr Mkaanem Ma Aôndo V@@ ang@@ er@@ tiôr Ity@@ esen i i har sha “ mkaanem ma Aôndo , ma ma tem gbilin ga ” la kôr Apo@@ l@@ o ken ishima kpen kpen . — Mbaheberu 4 : 12 . 2 , 3 . ( a ) A fatyô u karen mkaanem ma ke ’ jijingi ma zan sh@@ imi mara sha kwaghyan u taver sha nyi gbenda ? “ [ Mo Yehova ] Me t@@ enger akuraior cii , nahan akaa@@ injaa a akuraior cii aa va , nahan Me iv iyou ne a iengem . ” — H@@ AG@@ A@@ I 2 : 7 . Sha kpôô yô , aluer mba@@ vendan mimi ôr akaa sha zwa nyo@@ h@@ on nan nan je kpaa , se fa ser awashima u mbai@@ v jighilii yô ka u vea ‘ ii shi vea wua shi vea tim ’ kpaa . Nahan Tartor u i yôôn ú í hingir loho u dedoo la jim kanyi ? • Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ka ve fa ér gba u vea ya bredi shi vea ma wain shighe u M - umbur u ku u Kristu la nena ? A fatyô u karen mzough u a gba u se lu ker la sha a@@ you a yange i maa , a lu ikyua ikyua a agen , ken Yerusalem u tsuaa la . I@@ ny@@ am i lun a ak@@ or ahar la kaa ér i er e@@ ev mbu inyam la ( Mpa . 13 : 11 - 15 ) Heela tseegh ga , a tindi mbatomov nav sha u ve kaa a ior mba sha tar cii ér ve h@@ ime iy@@ ongo a Aôndo hegen u ian i lu her ne . Yesu Kristu ver se ikyav i tesen ér , mba henen u ungwan kwagh sha atsan a or ye la . Ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u U@@ g@@ an@@ da kpa yange i kôr mbayev i gber ve av@@ av iyol c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u shi i kighir ve i za tese ve u eren ts@@ wam . 5 : 12 ; 6 : 23 ) Gba u a h@@ ime uumace mba@@ asorabo vea Yehova keng . Í pase kwagh u a lu iember la ér ka “ m@@ sa@@ gher u shin ishima u or zough a mi sha ci u zuan a kwagh u dedoo shin veren ishima u va zuan a kwagh u dedoo yô . ” T@@ ile Lu Nen V@@ ough A M@@ t@@ enger Shi@@ o Mbakristu mba ve lu tse@@ v tse@@ v yô ka ve nôngo u eren kwagh akuma akuma , gadia ve kav ér kwaghwan u Yesu la ngu a inja sha ayange ase ne vough er sha derianyom u hiihii la nahan . ( 1 S@@ am . 16 : 1 , 13 ) Sha kpôô yô , Davidi yange una ongo kwaghwan u ior mba ve lu vea na la yô , ma wua tor sha . 14 : 23 ; Luka 4 : 42 ; 5 :⁠ 16 . Doo u hanma wase nana tese iwuese tsung sha mkaanem ma sha dooshima mara . Er ka i gba u a haa mkurem ken mat@@ o u iy@@ ou@@ ci u tôôn mbau@@ angev hanma shighe ve , una za hemen u tôôn mbau@@ angev nahan , gba u we kpa u eren akaa a wasen iyol you ker , er u yan kwagh tsembelee shi eren an@@ umbe shi me@@ men nahan , sha er u za hemen u nengen sha wan wou la tsembelee yô . I nger ken Yesaia 60 : 18 ér : “ Mayange á kera ungwa i@@ per@@ akwagh ken tar wou ga , shin m@@ yô@@ h@@ ôr shin mtim ken ip@@ av@@ en@@ tar wou kpaa ga ; wea yila u@@ gir@@ gar ou wer M@@ yom , man ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar you kpaa wer I@@ wuese . ” [ Mkaanem ma sha peeji 27 la ] Kwaghôron u profeti u hiihii u i nger ken Mkaanem ma Aôndo , ken Genese 3 : 15 la bugh gbenda u se lun a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku , shi yan ikyar a Aôndo kpaa . 1 :⁠ 23 . Zum u Mbashiada mba Yehova za un inya ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 199@@ 0 la yô , O@@ li@@ ver@@ a maa kav mimi u Bibilo ken loho u ve pase un la . Yange ior nenge tser ne sha tar cii , kuma umiliôn imôngo . Se hingir ior mba vesen ken jijingi nena ? 5 : 11 ) Doo u hanma shighe yô , se umbur ser Satan yange kaa ér se mba civir Yehova sha mimi ser a na se injar . ( 1 Kor . 7 : 7 ; 9 : 5 ) Yesu man Paulu cii ve taver mbagenev ishima ér aluer ve fatyô yô , ve dondo ikyav ve la sha ci u tom u pasen kwagh la . Se fatyô u tesen iwuese sha akaa a injaa a Aôndo a ne se la sha u van@@ den keren Tartor na . Yange i na Mose ian i pasen mnenge na . H@@ ide hen ase sha kwagh u or@@ ya u se er kwagh na sha mhii u ngeren ne la . “ [ Yehova ] Ka A na or u nan ver la agee , man A seer or u nan taver ga la agee . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 40 : 29 . Me@@ i 15 , 20@@ 10 Sha nahan yô , ken iyange i môm tseegh , loho nyôr a Yobu ér i ii u@@ z@@ end@@ en@@ ya nav shi i tim mbagenev shi i wua mbatomov nav shi ônov nav pue kpe cica cii . Sha ajiir a ma i nger iti i Aôndo la , ve de ve nger ati a tom sha asange a vesen ér “ TER ” shin “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O . ” Ior mba ve er mbam@@ pase mban shi ve ne ve jighjigh yô , vea zua a ishim@@ as@@ ur@@ un man ishimataver . — Heb . ( Luka 4 : 43 ) A za a Sh@@ im@@ on u kôron ish@@ u la imôngo , kua mbagenev kpaa . Yesaia ta icin ér : “ M@@ ough nen , mough nen , due nen ken ijiir la kera , de b@@ enden nen ma kwagh u hông@@ or@@ ough ave ga ; due nen ker atô na kera ; wanger nen ayol a en , ne mbat@@ ôôn ikyav mbi TER . ” ( Yes . U fatyô u seer nan Aôndo nagh ku iwuese je he ? PE@@ E@@ J@@ I 26 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 14 , 1@@ 34 A@@ dooga yange pine nahan sha er una ungwa sha zwa u Yesu iyol na yô . Yesu yila mbayev ér ve̱ va he ’ a na , a kaa ér : “ De nen mbayev mba kiriki , ve̱ va her a Mo ; de kera yangen nen ve ga . ” Ka nahan ve , ishima i hembe vihin Diabolo a mba Aôndo a shigh ve mkurem mbara man “ iyôngo igen ” i i̱ lu ak@@ ar a ve la yum ye . Ka sea de ser Yehova a hemen se , shi sea nenge er se doo un ishima sha mimi yô , i hemba kpen se iyol a u ma se lu p@@ al@@ egh@@ aa a na la . Sha ci u kwagh wase ngu kwagh môm a u Mbakristu mba ken Y@@ u@@ dia la . Kwagh u sha uhar yô , lu u Elisha una kange ishima una lu a Eliya b@@ i@@ ish@@ ii ve , una zua a kwagh u lu s@@ ônon la ye . Ken ngeren ne , se time sha akaa any@@ iin a Yehova a gbe yô , shi se time sha akaa a injaa a se hen ken akaa a any@@ iin a Yehova a gbe la kpaa . Kpa ka kwagh u se fe je ne : Yehova yange soo ér i pase loho u dedoo la , kpa Satan yô soo ga . Ashighe kpishi yange i kp@@ era or u nahan t@@ so nan hemba ke@@ hen a mbagenev shin t@@ so cii , sha u tesen er tom u nan la u lu hange hange yô I@@ wasen ngi , nahan se yina nen ishima u keren i ga . Ve K@@ era T@@ e@@ ma a T@@ e@@ ma Ga ! ( Mateu 6 : 12 ) Sha utar yô , se fatyô u eren a mbagen vough er se soo ser ma ve eren a vese la nahan . ( E@@ s@@ era 4 : 8 , 13 , 21 - 24 ) Kpa Yehova kar a hanma kwagh u yangen tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la cii kera . Mbagenev di yô , pav ivaa shi ikyar ve saa ku . A ôr kwagh u mbam@@ hembe uhar mba Mbaiserael hemba mbaihyomov vev ikyua a gar u Me@@ gi@@ do u tsuaa , u lu shin p@@ ev u Me@@ gi@@ do la . Sha jighilii yô , se fatyô u keghen ashe ser ica a kera gba ga tsô a ôr i . Kwagh u i kaa ér Adam lu vough la nzughul ken ato sha ci u Aôndo na un ian ne yum ga . K@@ u , so@@ ho wou ngu han@@ a ? “ Shighe u hu@@ an ving ngu ” ka mimi . Hanma kwa u u lu lamen a or@@ ya , man i gbe sha mi yô , a hemba kpa ôr nan ivur Bibilo i môm . Kape i doo u Orkristu u nan lu nom man ter kpaa nana ungwa mbamhen mba kwase u nan kua ônov mba nan je la . I@@ yol@@ kô@@ ron@@ tsaha kanyi , man ngi wasen se nena ? U eren nahan la ve a injar i vesen . Ruamabera wa se kwagh ér : “ Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ” ( Rom . Or ka nana hemba Yehova ato yô , kwagh u vihin a tser nan . S@@ ende@@ ty@@ o man iliam i dang ka i na or ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi . Se mba lamen ayange ayange , nahan kpa , ka hanma shighe cii i gbe u se lamen ga . Mbashiada mba Yehova na jighjigh ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo . Mpase u sha M@@ nenge u Kwagh u ken Hemen la T@@ aver Jighjigh u Nan Ve A@@ mba la nga er Maria , u Aôndo doo un ishima kpishi , u yange haa Yesu mkurem ma human doon sha it@@ you la nahan . Er takerada u i yer ér Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations u yange i gber ken inyom i 200@@ 4 la ú taver ga shi ú lu a loho u injaa ken ijô kposo kposo yô , ú hii u wasen ior u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i va nyôron Tartor la kera kpaa . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo ugen ôr ér anmgbian u kwase ugen u a lu anyom 7@@ 1 , a eren tom pania yô , ngu wasen mbap@@ asenkwagh u Tartor kpishi u duen kwaghpasen hanma shighe . ( Pasalmi 119 : 33 , 34 ; Mbakolose 1 : 9 , 10 ) Yesu yange “ eren mbamsen man u@@ zamber sha imo i g@@ enger g@@ enger man shi a m@@ liam ashe kpaa . 7@@ 2 : 16 ) Er kera yô , i k@@ ahan iy@@ i@@ av sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo ga yô , mkaanem man ma tesen er inya ia va doo hen shighe la kpishi yô . “ Saan mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la , iyol . ” — L@@ U@@ KA 11 : 28 . U T@@ su@@ an Shighe u Eren I@@ vaa Ruamabera u hiihii zan zan u sha un@@ yi@@ in u pasalmi la kure sha ishember i wuese Yehova . Kwagh la va b@@ ur a b@@ ur mba tsan tom ken kwagh u mlu u ahumbe je kpaa . Davidi ôr kwagh na iyol na wener : “ I@@ can@@ or ne yila , TER ungwa un je , A yima un sha atsan a na cii . ” 11 : 10 — “ I@@ yev kua ak@@ ase a ir ka ” gbil@@ in@@ kwagh nena ? Nahan gba u Mbakristu mba ve vi@@ e yô vea palegh iliam i sha tindi ga shin i̱ bo shin i̱ sha u@@ ity@@ uh@@ wan gayô i nan mbagenev ishim@@ avi@@ h@@ in la , kpa vea nenge ér iliam ve ka i maan a maa man i sha mh@@ ôôn man i nan mbagenev ishim@@ as@@ ur@@ un kua i taver ve ishima kpaa . ( Anz . 12 : 18 ; Ef . 4 : 29 ; 1 Tim . Hii sha i@@ gbe@@ tar je gumor ka nana lu kwa@@ v shin kwase nana lu wan@@ kwase yô , nan henen kwagh u or u nana vôso yô — ka ikyar i nana lu a mi sha ayange a uma u nan cii je la . ( Mpase 17 : 1 , 2 , 5 , 15 - 17 ; Ese@@ kiel 38 : 1 - 4 , 14 - 16 ; 39 : 2 ) Kwagh u a lu van ken hemen la una fatyô u karen m@@ doo u Yehova a doo se ishima la . Yehova ka i@@ mbor i iji@@ r@@ ôron i sha mimi . K@@ era je kpa , or a fatyô u gban fan tsô ér nan doo se ishima ga , saa se tese nan dooshima . Ú den wer mkaanem ma Aôndo ma mimi mara ma wanger uma wou kpa ? Ken Paradi@@ so u a lu van la , se zua a msaanyol u i lu je se lu a vande zuan a mi ga yô . ▪ Nenge ase er yange hii ve Yesu ôr kwagh sha kwagh u lun kwa@@ v la yô . Kpa ord@@ as@@ enda la ungwa un her ga , sha ci u ikyav la ngi kpe@@ her kpe@@ her je gande u or kaan ér nan nenge a i ga , shi or@@ der@@ ab@@ a la p@@ ir ashe kpaa ga . Yange mhôônom kôr Yesu nahan a bee kwase la angev shi er kwagh a na sha mh@@ ôôn kpaa . Zum u i lu nôngon ityav mb@@ in la , ior mba Aôndo yôô ér , sha kwagh u kwaghôron u profeti u ken takerada u Mpase la a kaa yô , e@@ ev mbu inyam la mb@@ ua va hide a due . M wa iyol m kegh a kegh u dondon akaawan a Bibilo shighe u i taver mo u eren nahan la kpa ? ’ N@@ E@@ NG@@ E er yange a lu kwagh u saan iyol kpishi u ungwan ityesen i Yesu yô ! ( Pasalmi 119 : 12 , 6@@ 8 , 1@@ 35 ) Shi a zamber a na ér : “ T@@ es@@ em mkav u dedoo man kwaghfan , gadia m na atindi a O@@ u jighjigh . ” Yesu yange fa je er awashima u Yehova i lu u mba lun a ishima i mimi ve̱ lu ke ’ paradi@@ so shin tar gbem sha won yô . ( Heb . 7 : 26 ; 9 : 14 ) Nahan kpa , shighe u i ôô A@@ ron la , a tile sha ityough ki Yesu , u a lu wang shi a lu perapera kpaa la . Kpa doon ve ga sha ci u nyi ? Kwagh ne doo Ng@@ ôm ga cii . Yehova yange taver ve ishima , kaa ér : “ De cie ga . ” Mayange mô wase nana̱ de henen ér nan hemba mbagen sha ci u ityom i vesen i i we nan sha ikyev la ga . Se zua a iwasen ne nena ? 8 : 5 . W@@ ase Mba u H@@ enen Bibilo a Ve la Mimi a Doo Ve Ishima Zum u Ab@@ ig@@ ail ungwa kwagh u za hemen la yô , á tôô ikp@@ en@@ bredi shi á tôô a@@ kp@@ á a wain man inyam man as@@ ume a atam a wain a ombor man az@@ en a atam a t@@ ur fe@@ fa je , á za a mi hen Davidi . Ka kwagh u i@@ civirigh kpishi u Yehova fan se , gadia mba Yehova a fe ve la mba a mk@@ om ken uma ve hegen shi mba a ishimaverenkeghen i va zuan a averen a doon tsung ken hemen . — Ps . ( b ) Ú fatyô u sur@@ un or u nan kav ér yange nan vande lun a an@@ za a bo la ishima nena ? “ Nahan we u u tesen mbagenev ne u kera tese iyol you gaa ? ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 2 : 21 . Aluer u ngu or@@ maren yô , alaghga u hen wer u fetyô u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou tsembelee ga shin u fetyô u keghen ato ken mbamkombo mba Mbakristu tsembelee ga sha ci u ka u nengen sha mbayev yô . “ Mbam@@ hen man akaawan man akaaôron man uityendezwa kua akaa ag@@ enegh a i er sha ijiir i omb@@ on akaa sha In@@ tan@@ et ne cii ka a ase ga , kpa ka a ior mbagenev kposo . . . nahan de gbe lumun akaaôron ne ga . ” ( Mat . 13 : ​ 41 - 43 ) Sha nahan yô , ka hegen i lu shighe u mba ve lu a ishimaverenkeghen ér i va kure ve ijir ér mba iyôngo la , vea sue anmgbianev mba Kristu sha mimi ye . Gadia i lu sha ishigh ki Yehova je a tile ye . N@@ O@@ NG@@ O U U@@ P@@ R@@ I@@ S@@ T@@ I MB@@ A SH@@ A IN@@ J@@ A I T@@ OR L@@ A K@@ U@@ R@@ E T@@ O@@ M V@@ E I ôr kwagh u wan@@ kwase ugen , u lun ican ican , u yange doo tor ishima yô ken I@@ c@@ am i He@@ mban i Solomon . I yilan un ér wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am . Shighe u Daniel zu@@ lum anyom 1@@ 00 la Aôndo er ityendezwa a na ér : “ Ú mem , man ú mough ú tile sha kwar wou , sha mkur u a@@ y@@ ang@@ egh . ” — Daniel 12 : 13 . N@@ om na yange lumun mhen na la , nahan mase eren kwagh u a lu u vough yô . U tesen ikyav yô , shighe u tar t@@ enger ken tar u Ch@@ ile ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 27 , 20@@ 10 la , Mbashiada mba Yehova er kwagh fese sha u wasen mba akaa saa ve la . Aluer or er nahan yô , nan ngu yevese tom u Aôndo a ne nan la . Doo u se nenge nongo u Yehova man mcivir na nena ? Yange i mar Anmgbian Bar@@ r ken gar u Aber@@ de@@ en , ken tar u S@@ co@@ t@@ land , mbamaren nav mar ônov utar , un lu wan ve u masetyô . Nahan vea ‘ due ken zege@@ can ’ la . — Mpase 7 : 9 - 14 . Shin er ka i kaa ér mba eren “ ityom i uumace ” igen kpishi sha u keren mkpeyol u uumace nahan kpa , sha kpôô yô , ka h@@ ua kua ieren i or wan iyol i nan ikyo tseegh , i̱ i samber sha tar la ka i mgbegha ior u eren akaa ne ye . Kpa , aluer wan wou soo an@@ umbe a eren ga di ye ? Maa nyi ia ere ? ( 2 Utor 19 : 35 ) Aluer se wa tahav mbu ak@@ um a sha a Yehova la sha ada yô , a taver u mbah@@ endan a vese ve bu@@ la se . Ashighe agen mbayev ka vea kuma u eren batisema je kpa , mbamaren vev ve kaa ér ve ta@@ mber . ( Ôr Pasalmi 9@@ 5 : 6 . ) Kpa , gba u se sue hemen u Yehova hegen ve se va zua a mtsera ken kwagh ne , se ember averen kpishi a Mkaanem ma Aôndo ma ts@@ enge ôron la ye . Yange I D@@ u@@ ghun Ior A@@ ke sha C@@ i u Ny@@ i ? Nahan mayange se lumun a aie u Satan a samber a mi la ga . Nenge imba er Yehova a ne se u@@ iyua mba dedoo ne sha wono ! 11 : 28 - 40 . Kpa ne@@ a er se nyi kpa , se per tindi u Aôndo a we ér , “ De w@@ oo or ga ” la ga . ’ — E@@ ks . Yange a kaa ér , “ Aôndo u civir hingir wan wam ici@@ gh . ” Yange m fa g@@ es@@ a u gban kpen kpen . Nahan kpa , er ish@@ u@@ ghun i hen zwa tsô kpa zua ma or hen tsombor na a na ga yô , isharen i lun vea ve la kpa lu môm ken atô@@ akyaa a yange na ve hide hen Yehova yô . Se mba hingir er or u ken injakwagh la sha u eren tom kpoghuloo , kohol “ akaa a injaa kpishi ” kpa kera eren kwagh u una na se tsa “ anyom kpishi ” la ga shinii ? ( 1 Kor . 7 : 28 ) Mkaanem N@@ am kaa ér , “ dooshima taver ishima sha akaa cii , ” nahan aluer nom man kwase haa dooshima iyol yô , una wase ve u doon ayol a ve shi taver ivaa ve la kpaa . ​ —⁠ K@@ ol . Aôndo “ s@@ angen a s@@ ange ” ior sha doo@@ sh@@ im@@ aa ? Mba Ve Y@@ e B@@ re@@ di shi Ve Me W@@ ain La U Ô@@ ron Takerada u Aerenakaa As@@ av - as@@ av Yesu na ikyar wener : “ Ne ôr kwagh u Davidi lu er shighe u ij@@ en kôr un kua mba ve lu a na ityô la gaa ” ? U zuan a “ mfe u TER ” la ka a bende a uuma mba iorov sha gbenda u vesen nena ? 4 : 6 ) Ú ngu eren tom u pasen kwagh ne hanma shighe kpa ? A kaa ér : “ Shighe u m lu nôngon me vôso kwase la , yange mea soo yô ma m zua a tom u ua hemba nan mo man kwase wam inyaregh kpishi yô . Ka ve “ mough ” ve wase anmgbianev vev u taver ken jijingi . M@@ h@@ ôônom ma zungwen lu ieren igen i i na ve ior soon u ungwan ityesen i Yesu yum yô . Nahan kpa , kwagh u yange hemba taver mo u den yô , lu ieren i b@@ um@@ un la . De nengen wer saa u er hanma kwagh a m@@ shi shio ga . ” Paulu yange tôô u@@ gb@@ ayol nav iyol na hingir un “ hông@@ or ” shi ‘ de akaa cii ér a̱ saa un ’ sha u una ‘ fa Kristu man agee a mnder Na u shin ku ’ yô . Aluer u dondo kwaghwan u Bibilo u i nger shin heen ne yô , u palegh kwagh u una vihi ivaa you yô . Ity@@ esen i Yesu la kaha kposo a i mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi sha nyi igbenda ? S@@ é veren nen ashe sha Yesu Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan . ” Aluer se er nahan yô , se hingir ak@@ ar a Yesu kpaa . ( Yes . 65 : 21 ) Utor mba tar ne mba ka vea lu a mba@@ awashima mba hemban doon je kpa , ka ve k@@ an shio u been a angev man ku , kpa sha hemen u Aôndo yô , mba@@ beenyol man mbau@@ angev cii a saan ve iyol shighe u inyam ve ia hide a hingir he@@ gh , á hemba i wanye kpaa la . ( Yobu 33 : 25 ; Yes . [ F@@ o@@ to u sha peeji 32 ] 6 : 4 ) Nahan yô , er tom a ian i Aôndo a ne u u y@@ esen mbayev ou la , sha u tesen ve akaa a ken jijingi hanma shighe . Kwaghôron u ken M@@ ika 5 : 2 la kure nena ? Vea er kwagh ne nena ? Shighe a karen , ne cii ne fa@@ an ner ne er akaa a i gbe hange hange u ne er ken ivaa yen la yô , ishima ia gba ne sh@@ imi . Aluer kwagh ngu nahan yô , u er nena ? Mbashiada mba Yehova mba pasen loho u dedoo tar sha won cii Nahan iyange igen m lu nengen sha wan wase hen ya , tsô kwase ugen man@@ de@@ m uwegh sha h@@ unda , m bu@@ ghun h@@ unda yô maa nam an@@ kwa@@ takerada u i vande ngeren loho u Bibilo shami yô . Kpa m va kav mer ashighe kpishi uma ka a za er se ver ishima la ga . Er lu vesen la , Ru@@ b@@ i wase un u umbur avur a ruamabera kpishi . Tar u I@@ ng@@ i@@ la man tar u Amerika taver ityar igen asema ér i nyôr mzough ne . Z@@ a Hemen u L@@ un a “ Ishima i W@@ ang ” ken Ashighe a I@@ can Ne 30 • Per@@ apera u Yehova la una doo se ishima nena ? A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a I@@ ng@@ i@@ la sha ikyev i K@@ ur@@ utya E@@ d@@ m@@ un@@ d Al@@ l@@ en@@ by kpa yange hemba ior i T@@ ur@@ ks ityav ikyua a Me@@ gi@@ do shighe u ityav mbi tar cii mbi sha môm la . Yesu u a ver se ikyav la kpa lu Mkaanem ma Aôndo wase un ye . Er i@@ pi@@ la i eren sha ihy@@ undu ne i ng@@ een yum ne , u hen wer Yehova ngu nengen a i er sha ayange a Noa la kpa lu nenge nahan ga he ? Tom Kwagh@@ pasen Z@@ a a Z@@ a Hemen ! Alaghga je yô , nana hingir or u civir Yehova . — 1 Peteru 2 : 12 . Mbakristu mba aiev s@@ enge ér ve ya iky@@ ur a Aôndo ; kape Mbaiserael mba ngise mbara kpa s@@ enge je la . “ K@@ undu ishima sha akaa cii , . . . er tom u i@@ vangeli . ” — 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 4 : 5 . I@@ b@@ anave Ng@@ i Se@@ er A Se@@ er Nyian ( b ) Ka ikyav i h@@ an i tese ér aluer se mba dondon tindi u Aôndo a we ér se palegh u zuan kwagh a or u hen tsombor wase u i dugh nan ken tiônnongo kera la yô , kwagh u dedoo una due k@@ ere ? Kwagh ne na se umbur kwaghwan u injaa u yange i wa ken Bibilo u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov ve kar imôngo hegen , u i nger ér : “ Lu nen a ish@@ u@@ ghun ” la . G@@ ile@@ adi Yesu kaa wener : “ Ka an@@ ti ken a ven u nana lu a iyôngo ak@@ un@@ du@@ at@@ aan man i môm ken i ia saa nan yô , nana kera undu i ak@@ un@@ du@@ any@@ i@@ in@@ gber kar it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin la ken ik@@ ôngo , nana za ker i i saa la zan zan nana kar zuan a mi ga ? D@@ i vough er takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u i yer ér Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds la u pase nahan , hen Mbakristu yô , imba mci@@ e i sha icivir ne ka u ‘ kôron mbam@@ hange vev tsaha , sha akaa a ken jijingi man a iyolough kpaa . ’ ( a ) Yesu yange ‘ doo ashe ’ sha nyi igbenda ? Takerada u i yer ér The New En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica ( 19@@ 8@@ 8 ) , T@@ ihi u sha 11 la , kaa sha peeji 25 ér , “ Mbakristu mba@@ fankwagh ts@@ ura mba sha ayange a ngise mbara lumun mhen u Mbag@@ rika lu a mi ér uma kpen ga la , shi ve na jighjigh ér Aôndo ngu a gba uma u or , a gema un a wa ken iyol i nan shighe u i j@@ ile nan ken uya la . ” Bibilo kaa ér nyi ? Shighe u tema hen sha tom u yange van@@ den eren la man kwagh u kôr cio u eren hen shighe u lu u@@ ange ne yô , a gba v@@ aan . Nahan i yila ijiir la kpaa ér “ p@@ ev u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati . ” ( Aerenakaa 28 : 16 - 31 ) Mba yange ve lu Mbakristu a Paulu imôngo la ve lu a ian i zan un inya , je yô alaghga yange i wu@@ he mbagen ken ga@@ adi a na imôngo sha ashighe agen je kpaa . Se kpa mkaanem ma Davidi ma kôron ken ishima ma yange ôr sha kwagh u ish@@ egh i sha ak@@ ô@@ v a inyam ne ma a fatyô u wasen se . Apostoli Paulu nger ér : “ Hanma or u nan yer sha iti i Ter yô , nana war . Se mba keren ti@@ h@@ i atindi u̱ a tesen ér , er ng@@ un , kpa de eren ng@@ u@@ la ga , sha er se fa kwagh u i gbe u se er man u i gbe u se er ga la ze . Nahan kpa , hemba doon u han@@ mô wase nana kange ishima ér nana za ikyua a ufoto mba iji@@ mba@@ gh cuku tsô kpaa ga . Hanma or u nan lu or u mimi yô , nan ongo imo Y@@ am . ” N@@ agh ku Mbaiserael naan sha asema a ve la lu u tesen ér Yehova doo ve ishima A@@ in@@ ge ne , noov man kasev mbagenev ka vea tagher a mbamzeyol ken ivaa ve yô , kwagh u ka a hii van ve ken ishima yô ka u p@@ aven ivaa shon . • Er nan i lu u se h@@ ure gb@@ end@@ atesen u imoshima i Bibilo i̱ tsaase í la kera ga ? A yila ikyurior la ér Iserael shi na ve tom u kuran mcivir u mimi man Mkaanem nam , ma ma lu Icighan Ruamabera la . 4 : 27 ) Nenge imba er i pase gbenda u or ka nan hingir or@@ henen u Kristu i doo sha wono ! Ma or nana fatyô u van her a mo ga , saa T@@ erem Una na nan . ” — Yohane 6 : 44 , 65 . “ Ve kange asema sha ityesen i mbaapostoli ” mban , ve ta a@@ kp@@ el@@ an ga . Aluer se sule iyol se time ken Mkaanem ma Aôndo ma i nger la shi se er sha mi ken uuma asev yô , se kpa se kôr cio u lun ken iwanger la her . — Pasalmi 119 : 10@@ 5 ; 2 Mbakorinte 4 : 6 . D@@ i er Yehova ‘ una bugh se gbenda ’ u̱ wan ishima a am@@ een nahan , kape zum u se tagher a mbamzeyol ken iyol yase mba ve lu er ka us@@ aa nahan kpa , una er a vese vough je la . — 1 Mbakorinte 10 : 13 . Er i tese ken Yuda 24 nahan , ka nyi i tese ér iember ka i lu sha shighe u mba i shigh ve mkurem mbara ve civir Aôndo sha mimi zan zan ve kar kpen@@ e ? Anmgbianev yange ve wa sha nongo su@@ u@@ lu@@ u sha a@@ kpe a go@@ do@@ b@@ i , ape mba@@ angahar karen la , ve kôr akav , i nger sha mi ér : ‘ Re@@ li@@ gi@@ on Is a S@@ n@@ are and a R@@ ac@@ ke@@ t ’ ( ‘ Kwagh@@ aôndo ka kwar man kwagh@@ h@@ ônon ’ ) kua ‘ Ser@@ ve God and Christ the King ’ ( ‘ C@@ i@@ vi@@ r Aôndo man Kristu u a lu Tor ’ ) la . A@@ kar a dedoo nga lamen ayol a ve nena ? Kwagh u hiihii yô , ka u eren tom u pasen kwagh sha gbashima . W@@ ea soo u seer fan er Tartor la ua na a gema eren ishima i Aôndo shin tar yô , ôr ityough ki sha 8 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la . Hii nan ve se kaa ser M - umbur la ka kwaghyan u be@@ me ? Orkristu u nan lu a inja i dedoo yô , nan nôngon kwagh sha u wasen mbagenev “ Wan@@ akiriki u B@@ o La ” Awa@@ shima u nan yô , ka u zan nyôron hen ijiir la . Nahan yô , or u nan fe er nan tile yô , nana̱ ver ishima er nana kera va gba ga yô . ” Aluer nan pase u ér ashighe agen ka u p@@ ande u ny@@ agh mbagenev sha ci u zwa ve shin ityô i ve dugh her la , shin u hemba v@@ aren a mbagenev sha ci u ve hen makeranta shi mba a inyaregh nahan , u er nena ? Paulu yange kav ér u lun tagher tagher ken kwaghaôndo u Mbayuda la kera gba kwagh sha ishigh ki Yehova ga ; ikyurior la lu i tsan gbem ga . Nenge peeji 28 u an@@ takerada u i yer ér A B@@ ook for All People la , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . 11 : 25 ; Yoh . 12 : 27 , 28 ) Sha nahan yô , Yehova na Paulu jijingi na nahan a ter mcivir “ u civir Aôndo ” shighe u lu ôron kwagh u uma u Yesu la . — Ôr 1 Timoteu 3 : 16 . Kwa@@ se@@ he la tile sha ityough ki nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu iorov 14@@ 4,000 , mba Yesu Kristu a lu ityough sha a ve la . Maa a su@@ se an@@ ng@@ ôô@@ v nav cii zwa , a lu ku@@ ven ve v@@ aan . — Gen . Bibilo kaa ér : “ [ Mose ] tôô Ruamabera u ikyuryan la , a ôr , ior ungwa dedoo ; ve kaa er : Akaa a TER A kaa la cii , sé er , shi sé waan a ikyo kpaa . Alaghga K@@ ron@@ i@@ ku u sha U@@ har pav iyenge i mba@@ vesen 3@@ ,@@ 6@@ 00 mba yange ve lu Mbaiserael ga la ver kposo a mba@@ vesen 2@@ 50 mba ve lu Mbaiserael la , kpa ken Utor u Hi@@ ihii yô ka iyenge i mba@@ vesen mba kiriki 3@@ ,@@ 3@@ 00 la i pav kposo a iyenge i mba@@ vesen mba tamen 5@@ 50 ye . Nahan m nyôr mzough u mba@@ y@@ ev@@ makeranta u suen kwagh ne . Se mba uma sha shighe u iy@@ i@@ av mbi ken sule la mbi ‘ vi@@ e i kom u su@@ nd@@ an ’ yô . Akaa yange aa lu kpishi a á na ve Mose lu henen ér un kuma sha ityom la ga yô : Kwagh u hiihii yô , yange due ken tsombor u kp@@ an . Shi m za hen iy@@ aav mbi mba@@ adu@@ av kpishi mbi ken Shi@@ per@@ u . ( 1 Mbakorinte 12 : 24 , 25 ) U mba ken tiônnongo ve eren hanma kwagh ken mzough yô , gba u hanma or nana wa ikyo sha u keren mkpeyol u hanma or u nan ne jighjigh a nan imôngo cii , kua mba@@ beenyol kpaa . — Mbagalatia 6 : 2 . Yehova haa se iveren shighe u se lu eren un tom , sha ashighe a doon man a doon ga la cii . yô , wasem u wan ishima . Ka ityôkyaa i hemban i nyi i gbe u ú ungwan imo i mbamaren ou@@ we ? Alaghga kape we kpa ú hen je la . Ve er kwagh vough er Ne@@ hem@@ ia u sha ayange a tsuaa la nahan . 25 : 34 . Yehova yôô ér ‘ Ng@@ un ka Wan Wam , ungwan nen Un ’ Yesaia tsengaôron ér a gbidye Mesiya . Shi se kange nen ishima se palegh nen to h@@ ônon u or tsu@@ ghun iyol i nan la . Se mba lôh@@ ôn we saan saan ser va kohol a vese imôngo , ai@@ k@@ ighe u se lu eren iniongo ne la . Nahan ud@@ as@@ enda soo u kôron se wu@@ hen . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr peeji 20@@ 6 - 20@@ 8 u takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? u se tese shin heen ne , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Zum u se lu lamen a mbagenev shighe u i lu a hii mkombo ga , shin shighe u i dugh mkombo yô , ma anmgbian nana fatyô u keghen ato a vese shin ôron kwagh u una su@@ r se ishima yô . ( Anz . I tese se ér or u nan ne Aôndo jighjigh taveraa je kpa , nana fatyô u zungwen ku u or u nan kpishi . ( Mateu 26 : 41 ) U nenge er injakwagh ne i tese se kwagh u injaa kpa ? * Nahan K@@ ing@@ s@@ le@@ y lumun ér m hide m hii kwaghhenen a na , kpa se gema se lu a mbamtaver uhar . Mba ve fetyô u yemen ken ityar igen je kpa , ashighe kpishi ka ve mase kaven ér ve tôô mzeyol ugen ve m@@ us@@ an di sha ugen tsô . D@@ ugh y@@ un@@ iv@@ as@@ iti kera yô , im@@ akeranta igen ngi i í tesen ior it@@ yo@@ ma@@ ve@@ e man kpen@@ ga@@ eren sha an@@ shighe kpuaa , í ior ve henen ve zuan a takerada u tesen ér ve hen kpen@@ ga shin tom@@ a@@ ve@@ e yô . KW@@ AG@@ H U M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O M@@ A T@@ ES@@ E YÔ : Shighe u se nenge ser kwagh hemba se kpa , Yehova gbe uwer u wasen se ga . 23 : 1 ) I@@ bo i Yehova yange na mbakur@@ an mba sha ayange a tsuaa la , a fatyô u nan mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev mba sha ayange a ase ne kpaa . Mbam@@ tsera mba se zough a mi ke ’ Bibilo i ôron man i henen la mba kpishi . Ashighe kpishi m nôngo u umbur imba kwase u Ng@@ ôm a lu jim jim yô , ka kwase u lun a dooshima shi eren kwagh a ior kundu kundu , man u wan nagh kpaa . Aluer se suur sha Yehova man ityesen i a ne se la yô , ashighe kpishi se fatyô u nan or mlumun u kuman nan ken ato , u una bende a ishima i nan yô . ( K@@ ol . A@@ tô@@ ôn@@ anongo ne hen atesen a Bibilo kposo kposo cica cii bee ken anyom a karen ne . Ka zwa Buter i lamen hen af@@ ishi a shin it@@ ine a Mbashiada mba Yehova ye . Lu unô Peteru lu ôron kwagh a ve he@@ en@@ ee ? ( Yosua 3 : 7 - 17 ) I luun er yange sea lu hen ijiir la sea lu nengen er mngerem mara yange ma pav ior mbara cii lu p@@ eren yemen iyol@@ sh@@ ô nahan , yange ma se kaa ser kwagh la ka kwagh u kpilighyol keng je ! Ngeren mban tese er mlumun u sha mpin ne a kaha kposo a gbenda u tar u nengen kwagh ne yô . Mb@@ av@@ an@@ nya ka vea za hen iy@@ aagh ki Betel yô , ka a@@ you a lun sha ashe tsembelee kua te@@ mbe u doon ashe man tom u i eren sha inja sha inja la tseegh ka ve nenge i doo ve ga , ieren i kundu kundu man ij@@ ough@@ ave i anmgbianev la kpa ka i doo ve . ( Mbaromanu 8 : 21 ; Mpase 20 : 7 , 9 ) Nahan er ve lu keghen shighe shon ne yô , mba yer Yehova ér Ter ve , gadia ve tsegha ayol a ve sha ci na , shi ve kav kpaa ér ka un a ne ve uma ye . Doo@@ m u ôron u@@ washika mban ac@@ in imôngo kpen kpen . 1 : 1 ) Mba ve ngohol loho u Tartor ne la ka i h@@ ime ve a Aôndo ken iti i Yesu Kristu . ( 2 Kor . Yange gba u ikyurior i Iserael ia tsua or u vea civir yô ken derianyom u sha pue Cii man Shighe u Yesu la . Kanyi i lu perapera u A@@ ôn@@ doo , man inja i u van@@ den keren perapera shon ér nyi ? Ior mba ve lu hen mkombo la cii ngohol un sar sar , ave ave la je ishima hii u gban un sh@@ imi . ( 2 Timoteu 3 : 1 – 3 ) Mba@@ yev mba ve vese hen amba a icombor la cii ka vea gande je kpa ve lu a an@@ za a bo la keng . K@@ era yô , ish@@ u igen i̱ í yer ér bo@@ t@@ tle - no@@ se do@@ l@@ ph@@ in la ka i̱ tsu@@ we shin mnger i̱ due sha i̱ hide i̱ t@@ ume i̱ yem shin atô mnger ica hi@@ in@@ ii i kuma um@@ it@@ a 45 , kpa i kaa ér ish@@ u ne igen yange i̱ tsu@@ we i̱ hide t@@ ume i̱ yem shin atô mnger ica hi@@ in@@ ii je kuma um@@ it@@ a 5@@ 47 ! ( Mateu 8 : 20 ) Yesu yange kaa ashighe kpishi ér un ngu “ wan u or . ” A ôr kwagh a ter ishember la kuma kwa 8@@ 0 ken ityakerada i I@@ vangeli la . Yange t@@ av kuma nena ? Kpa gba u se cii se kura ayol ase tse@@ vaa sha kwaghbo u alaghga Satan una nzughul a mhen wase je yô Aôndo una kera lumun a mcivir wase ga yô . K@@ è@@ r@@ à ka il@@ ian ga , ka or u mfe a yen nan tseegh nana lumun ér u@@ gomoti mba nyian mban hemba ityav mbi í nôngon a any@@ ighe la ye . Ka ieren i nyi ior kpishi ve lu a mini ? Ity@@ endezwa i ken E@@ den la tese ér Yehova una er tom a Tartor u Mesiya sha u kuren awashima u a lu a mi sha ci u tar man uumace la . Hen ase sha ikyav i kwagh la a tese la yôô . Kpa ú fatyô u pasen ior kwagh u Bibilo i er sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev la , nahan kpa shighe ne alaghga a lu shighe u ú nôngo wer u p@@ on mbam@@ nenge mba shami ga ken igbar ne ga . Ken inyom i 200@@ 3 la , un iyol na kpa er batisema . Iky@@ aior , T@@ sua Nen U C@@ i@@ vi@@ r Yehova I@@ ember ka shighe u i saan or iyol ken ishima tsung yô . Gba u se eren mkombo u Kwagh@@ yan u Ter U A@@ ik@@ ighe la sha ci u nyi ? Apostoli Yohane lu uma zan zan Yesu kaa van inja nena ? ( Yohane 14 : 30 ; Mbaromanu 9 : 17 – 24 ) Yehova tsengaôron ér á pase iti na sha won cii , shi kape lu kpaa je la . Yô , se palegh nen ieren i tar ne i lun p@@ al@@ egh@@ aa a mbagenev la , se ember nen a anmgbianev asev imôngo . Ngu civir Yehova sha mimi her . Nahan se mba a ityôkyaa i injaa i se kera ver ishima ‘ sha inyaregh ki i fe kwagh sha m@@ in ken hemen ga la ze , kpa se ver ishima sha Aôndo u A ne se akaa cii wuee sha u se̱ er kwagh a mi ’ la . ATSA@@ N a yan atô kposo kposo la ka kwagh u he hen ior mba Yehova ga . “ TER sh@@ igh@@ em mkurem ; . . . A ver@@ em er . . . mba ve zu@@ ngu cii , M@@ ̱ su@@ r ve asema . ” — Y@@ E@@ S . Ve kaa ker ér : “ Shighe u bo tôv@@ ac@@ an ne kure ve , ior mba í war ve la ka inja er ka ken usu i dugh ve nahan , ih@@ uma i usu tsô kpaa , bende a ve ga . ( Ps . 34 : 19 ; 37 : 9 - 11 ; 2 Pet . I kaa ér ing@@ y@@ egh ki ior mba yange ve gba b@@ ou@@ ange u í yer er S@@ pan@@ ish influ@@ en@@ za la lu kwagh môm a ing@@ y@@ egh ki ior mba mbu kôr ve ga la . ( Yo@@ el 3 : 16 , 17 ; S@@ ef@@ ania 3 : 12 – 17 ) Ka kwagh u ior ve lu eren a uma ve hegen ne una na iyange la ia ci@@ er ve iyol shin vea keghen i a ahan zwa ye . Nahan wa lun ve gu@@ da hen shighe la . ( Or@@ pa . 1 : 17 ) Anmgbianev kpishi taver un ishima ér a er tom pania . Kwagh u yange i vihi sha tom u maan kwagh ve ne@@ er la cii i koson ke ’ iyou iny@@ ar i ke ’ tempel . — 1 Utor 7 : 5@@ 1 . Ese@@ kiel ityough 38 ôr kwaghôron u profeti , kaa ér “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i ” una va ta num sha ior mba Aôndo . Shin alaghga á lu inja er mlu wou la ngu yangen iwasen i ú fatyô u nan la nahan ú kera ngu zuan a mk@@ om u ma ú zough a mi la ga nahan . Er kwagh ne yô , m mase kaven er num u nôngon u doo or ne ishima tsung yô , gadia lu kwagh u a na ishima na cii sha mi shi hen fa u eren kpishi yô . M@@ ô ken akaa ne môm kpa ka kwagh u vesen u tesen ér ma kwaghaôndo ka u mimi shin ka u mimi ga ze . Kpa se doo un ishima , nahan a wa ishima u va karen a iyol@@ been her a vese kera ! Aluer ashighe agen ka ve ts@@ wam ú , shin ve nenge ú ér ú ngu a ice sha it@@ you cuku tsô kpaa ga ye ? ( Mbaheberu 11 : 27 ) Sha kpôô yô , Mose lu a vande nengen a Yehova kpôô kpôô ga . U tesen ikyav yô , iyol yase ka i ôr se shighe u sev mbu av man shighe u tugh mbu il yô . ” Yehova shi seer kaan ér , aluer ort@@ ato shin or@@ sule nan wua z@@ end@@ en@@ ya yô , nana haa awambe a i̱ la inya nana ci@@ r inya sha mi . Sha nahan yô , er Yesu kpa yange kôôm mhen u Peteru nahan , kape noov kpaa a gba u vea kôôm kasev vev ashighe agen je la . [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 18 ] ( 1 Utor 11 : 26 ) Y@@ er@@ ob@@ i@@ am kaa a ior nav ér u m@@ ough@@ on yemen ken Yerusalem sha u za civir Yehova la , gba ica gande . Eren kwagh ne hanma shighe cii . Er Mose vande p@@ eren tindi u Yehova yô , á kaa a na ér una kera fatyô u hemen Mbaiserael p@@ eren y@@ ande Y@@ ord@@ an ga . Se er kwagh ne sha u dondon ikyav i Yesu la , nahan tesen ser Yehova doo se ishima sha u kuran atindi a Na . Nahan Mbashiada mba Yehova mba eren tom ne kpoghuloo . 5 : 20 ) “ I@@ y@@ ôngo igen , ” i i lu suen mba i shigh ve mkurem la kpa mba yôôn ang@@ we u Tartor u Mesiya sha icivir . Or@@ gen eren tom ken af@@ ishi a bran@@ ci u Mbashiada mba Yehova , mba yer un ér Matthew . A kaa wener : “ Shighe u m hii tom u pania la , ishima vihi ter@@ em a mo kpishi . Ka an nana shi y@@ im@@ am sha ikyev i iyol i ku@@ ugh nee ? ” — Rom . P@@ ip@@ a@@ abaver i i yer ér U@@ S@@ A Today la kaa ér : “ Ken u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba ve lu van la , kwagh a kera gba mbatomov kpishi a di@@ gi@@ ri@@ i i ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ga . A lu di@@ gi@@ ri@@ i i im@@ akeranta i kiriki shin im@@ akeranta i henen tom@@ a@@ ve@@ e kwagh a gba ve a mi ye . ” Yesu yange ta c@@ in sha kwagh u civir “ I@@ ny@@ aregh ” la , shi Paulu kpaa kaa ér h@@ ua u eren ka ak@@ ombo a civir . L@@ ù u ior mba yange ve va mkombo la vea er nan ve vea fa ishima i Aôndo sha kwagh u A@@ tô@@ at@@ yev a a ne jighjigh laa ? Kpa , alaghga mbagenev vea hemba tesen m - ú@@ m u u@@ men atam a ken jijingi ne , shi mbagen yô alaghga vea lu a igbenda i ve kom u lun mbakur@@ an je i hembe cii yô . Yesu ver se ikyav i hemban doon i kuran je ka u henen a hen ga . Bibilo venda u eren kwagh a awambe sha tindi ga la wanger wanger . Se mba veren ashe u nengen er a va kaa ér “ B@@ em , man mkpeyol ” la . Sha nahan yô , nomso mba ken Mbayuda mba i ts@@ ôngo ve la je kpa , yange ve “ ts@@ ôngo asema ga . ” ( Y@@ er . Ikyav i ati@@ ca a Apo@@ l@@ o lu tese la doo un kpishi , nahan un kpa hingir u hemban fan tom u geman ior mbahenen la . Hii hen shighe la je zan zan va ar shighe u ityav mbi tar cii mbi sha uhar , bee ken inyom i 19@@ 45 la , i tôv mbacivir Yehova mba ken Y@@ uro@@ pa a ican tsung . ( b ) Doo u se nengen msen u eren hen Aôndo nena ? Kwase u Na@@ a@@ man lu a wan@@ kwase u eren un tom hen ya , u due ken Iserael yô . Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la , a tese ishimataver sha igbenda kposo kposo . S@@ aa or@@ isholibo nana gema ishima sha mimi , nana tese ikyav i m@@ ge@@ m@@ shima u nan la sha u veren ishigh “ Sha , ” inja na yô , nana dondo mcivir u mimi ve Aôndo una zung@@ we nan mhôônom ye . Shi Yesu lu eren kwagh ne sha ci u jighjigh u Peteru na un la . I@@ gb@@ o i môm ta@@ m sha u@@ we . Se Ny@@ ôr ken M@@ zu@@ ngu T@@ su@@ ng Ú fa ior mba Aôndo a doo ve ishima nena ? A lu nan kpa , kwagh u se fe yô , yange ve kôr ish@@ u tugh mb@@ ura ga . — Mateu 26 : 32 ; Yohane 21 : 1 - 3 . Alaghga u pine ve sha kwaghfan nahan wer : “ Ne hemba zuan a msaanyol hegen u ne de u zan mbamkombo ne he ? Nahan yô , akaa ne cii tese wang ér , Bibilo tese ér mbayev mba ve kpe cii i mase maren ve mbara vea va nder shin ku@@ u ? OR@@ G@@ EN mba yer un ér David ; yange tema shin mat@@ o iyange igen lu keghen kwase na D@@ ian@@ e , kenger shighe fele fele . ( a ) Or@@ tamen ugen yange wase gumor ugen de ashe a cian nena ? • K@@ era cii cii yô , doo u se nenge ior mba ve ne jighjigh a vese imôngo ga la nena ? M@@ lu u kôôsôô u Solomon una lu vea Aôndo nahan ne , una bende a mlu na jimin cii kua gbenda u a eren akaa ken uma na la . Kpa Peteru kaa ér : “ T@@ ere , ka hen an je shi sé z@@ aa ? 1 : 2 ; Aer . 17 : 11 ; Heb . Kpa ter@@ em war angev mb@@ ura ga . Shin er ij@@ en man angev na t@@ ume ve iyol nahan kpa , ve za hemen u taver han@@ mô ve ishima ér nana de v@@ ôron ga , nana za hemen u zenden her . ​ — 8 / 15 , peeji 18 . Kwagh ne una na vea kera ver ishima sha ishim@@ avi@@ h@@ in ve la ga , kpa vea ver ishima sha u sôron zayol la , sha er a vihi a gba kera ga yô . — Ôr Mbakolose 3 : 12 , 13 . Se fatyô u henen kwagh ken ikyav i Yesu la kpishi . Kpa mba@@ ish@@ ôô@@ v mba ungwan tindi mban sôn Ter U@@ hemban@@ cii , zamber kaa ér : “ T@@ ere , nenge m@@ yange ve ne , yô , na ikp@@ an You ne ve̱ ôr kwagh vangertiôr . ” Yesu kaa ér una za hemen u suen mbahenen nav zan zan Tartor u Aôndo ua va kar a hemen u uumace cii sha . — Ôr Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . ( 1 Timoteu 6 : 10 ) Ka sha nyi gbenda ú zough a mtsera u iyolough sha ci u ú eren sha Mkaanem ma Aôndo y@@ um@@ u ? Sha nahan yô , Yesu kera venda a venda a na tseegh ga , kpa ôr ityôkyaa i or la sôn imba kwagh la yô . A kaa ér : “ Ver nen ishima , kura nen ayol a en sha hanma h@@ ua [ shin “ m@@ t@@ ôm , ” N@@ W ] ; gadia ka sha u ng@@ een a akaa kpishi la man or nana lu a uma ga . ” — Luka 12 : 15 . Er ma ve er nahan yô , kwagh ne mgbegha ve u seer nan naagh vev ku iwuese er ve fetyô u eren sha tahav vev la cii . — Pasalmi 14@@ 6 : 2 . 22 : ​ 36 - 38 ) Yesu ver se ikyav i vough . 5 - 8 ) Er mhôônom kôron Yesu a ior nahan , kape se kpa i doo u ma a kôron se je la , nahan se naan ior m@@ mem hanma shighe cii . ​ ​ —⁠ Yes . U@@ kwaghaôndo mba Mbakristu Mba@@ aiev mb@@ á nôngon ityav sha ajiir wue wue man ayôôso a ken ini@@ on@@ go@@ ior a a timin ik@@ we@@ ior la , kua akaa a ci@@ er@@ yol ag@@ enegh kpaa . 8 : 20 ; 18 : 19 ; Yobu 1 : 4 , 5 ) Nahan kpa , Yehova va na Mbaiserael atindi sha ikyev i Mose , a a na ve lu kposo a ityar igen yô . T@@ ahav mbu Yehova Na Un I@@ an i I@@ v@@ in U@@ ityendezwa N@@ av ( Or@@ pasenkwagh 12 : 1 - 7 ) Kwa@@ se@@ shiada ugen u beenyol u i shigh un mkurem u yange saa u@@ ange sha ga@@ mbe yô ôr kwagh u imba l@@ an@@ shima shon la nahan ér : “ Shighe u me kpe ve me za hii tom ne tem@@ am je zua ga . ” Bibilo na se ishimataver ér : “ Hanma or u nan cie TER , shi nan zenden sha igbenda Na yô , saan nan iyol . ” Shi á kaa wener : “ S@@ ev mb@@ un mbu er kwagh a sev mb@@ u@@ g@@ enev n@@ du@@ u@@ lu@@ u , man tugh mb@@ un mbu tesen tugh mb@@ u@@ g@@ enev kwaghfan . ” 3 Yehova K@@ ura Ve ken U@@ m@@ ure mba I@@ w@@ oo@@ v Yange i lum inja er m gande ig@@ yô@@ ôr man tindi ngu sha ikyev yam nahan . Mbagenev mba we kwagh ikyo ga , kpa Yehova yô , mayange je eren nahan ga . Er nan ve i gbe u se ker kwaghwan u Yehova cii ve se mase tsuan akaa a se soo u eren laa , man se er kwagh ne nena ? Mba ve soo u ny@@ iman iyol ve , hingir mbahenen mba Yesu cii , ka i pine ve ac@@ in atar , ér ve pase awashima ve ken igbar sha u kaan ér Een . ( Mat . Mba@@ beenyol Mba I@@ veren Hen Iky@@ aior Kwagh ka a er i vihi yô , mba kôron agumaior ag@@ enegh á á lu anmgbianev asev wan ken ga@@ adi sha ci u m@@ til ve u ve til p@@ al@@ egh@@ aa la . ( b ) Se fatyô u tilen sha mimi wase hen Yehova her sha ci u nyi ? Ity@@ ôkyaa yô , í cii yange í sô@@ ghul sha u kôron ior mba Yehova ihyom . Shi u@@ a@@ ah@@ e mbagenev ka ve wua ior kpishi , sha ci u ijiir i ve er her la . Lu P@@ er er Yeremia Nahan Maa tsua ivur Bibilo i i zough sha itinekwagh i u soo u lamen a ve sha mi la . ( N@@ um . 11 : 14 , 15 ) Lu Yehova iyol na tsua Mose ye . I@@ mba@@ or la yô , nana̱ de kera henen er nana zua a ma kwagh hen Ter ga , ka or u asema ahar , nan ngu ta ta ta sha igbenda i nan cii . ” — Yakobu 1 : 6 – 8 ; Mbaefese 4 : 14 ; Mbaheberu 13 : 9 . 1 : 28 ; 2 : 2 , 3 ) Se ‘ nyôr ken m@@ mem la ’ sha u palegh u eren ityom i keren ish@@ ô ayol a ase man sha u lumun nagh ku ip@@ aa ku Aôndo a ne sha u yiman se la . Alaghga a lu kwagh u ican u keren ijiir i henen Bibilo i kwagh u d@@ an@@ en we a lu ga yô , kpa hemba doon u eren nah@@ a@@ la Ka mbamhen mba b@@ ov mba nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ aa , man ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase ? Shighe u Aôndo gema i@@ fan na la hingir iveren yô , nahan B@@ ala@@ am kohol vea Tor Bar@@ aki u Mbam@@ o@@ ab@@ i ve mee Mbaiserael kpishi hingir u nyôron ken ak@@ ombo a civir man idya i eren . U K@@ aven Ieren i Dedoo i Kristu La Nahan cii kpa , u fan ser se doo Yehova ishima la taver se ishima u zan hemen aa tom u i@@ vangeli ne . 1 : 11 - 16 . Een , man se mba a ish@@ u@@ ghun kpishi sha er ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la i̱ lu i b@@ un@@ den ga nahan ! Shin er m nenge mer m ngu a hanma kwagh u nan mo msaanyol cii , er m@@ doom am man inyaregh kua nom u wan mo ikyo nahan kpa , saan mo iyol ga , m ure kpishi . Hen shighe la , a gba u se tile sha mimi hen Yehova , a lu hen or u i dugh nan kera la ga . “ I@@ kp@@ ela i ur@@ ak@@ u@@ mi ia ci@@ r u , ag@@ um@@ ar@@ ak@@ u@@ mi a M@@ i@@ di@@ an kua E@@ fa ; ve cii vea due ken She@@ ba , vea va a z@@ en@@ aria kua kwagh u human doon , vea yôô aeren a TER a a kom iwuese la , saan saan . ” U tesen ikyav yô , gban kaan a mbahenen nav ér ve vande keren Tartor u Aôndo man perapera na tseegh tsô ga , kpa a kaa ér : “ Man akaa ne cii á seer ne a ye . ” Ka hanma ijô m fe u l@@ am@@ ene ? T@@ ime ase sha akaa a injaa ag@@ enegh a Aôndo yange due a mi la . Yange gba Or@@ pasalmi ishima u fan Mkaanem ma Aôndo , nahan a nger ér : “ N@@ am mkav , m@@ ̱ kuran atindiakaa a O@@ u , m@@ ̱ waan a ikyo a ishima yam cii . ” Zum u Kristu una gema Tartor una na Aôndo yô , á kav kwagh u ruamabera a kaa ér ua lu gbem sha won la nena ? Kwagh ne na se ityôkyaa i eren sha ishember i i hii Pasalmi 1@@ 12 , i i kaa ér ‘ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ’ la . — Heb . Aluer se mba nôngon zan hemen u yemen vea mkav u Mkaanem ma Aôndo u Yehova a ne ior nav man a lu wanger zan a za hemen ne yô , se lu zan hemen hemen ken jijingi . Mbahe@@ men u@@ kwaghaôndo mbara gema er nena ? A@@ zende a ase aa fatyô u b@@ enden a vese kua iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova Aôndo kpaa . — 1 Kor . ( Yosua 3 : 5 ) Lu akaa@@ kpilighyol a nyi ? Alaghga Mbaiserael yange vea fa ityôkyaa i í wa ve tindi ne ga , kpa tindi ne wase ve u palegh angev . — Lev@@ iti@@ ku 11 : 32 - 38 . Se kura ayol a ase sha ikyev i aeren a bo a ior mba ve civir Yehova ga la nena ? ▪ Ka mzeyol u nyi nahan i hemba lun mo u lamen sha mi vea or@@ ya wam shin kwase wa@@ ma ? Ikyav i tesen yô : Er se lu Mbakristu yô , ka se nôngo sha afatyô wase cii sha u se dondo kwaghwan u Bibilo u a kaa ér “ kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem ” la . ( K@@ ol . An@@ ijiir ne ka i@@ omb@@ or@@ tar u ti@@ ôn@@ tar u R@@ i@@ o@@ ja ken tar u Sp@@ ain ; ngu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Sp@@ ain . Doo u icivir i Aôndo la ia bende a vese nena ? Lu nyi ve lamen sha mini ? In@@ i@@ ongo i M - umbur Ka Kwagh@@ yan u B@@ em Er nan mfe u Yesu yange lu a mi tsembelee sha kwagh u i@@ gbe@@ tar la i lu kwagh u kpiligh se iyol ga ? Mba@@ ad@@ ua di kpa fatyô u pasen ior wang ér hemba doon u vea kuran atindi a Aôndo ga . — Yakobu 1 : 25 . M@@ kar u i kar ve sha at@@ se a kaan kwagh ker ne tese er asaren a ve a bo la yange ngee ve ken asema yô . Kpa er Se@@ kar@@ ia lu “ tesen ér i̱ civir Aôndo ” yô , a wase tor u lu iyev ne u eren kwagh u dedoo . Ve kaa a mo ér , mbam@@ lumun sha mbampin av mbara wa aka@@ am@@ yer ker , man saa iyange sev a av iwanger ia seer tan ve , a zua a iwanger sha mi ye . Ka mimi , El@@ ish@@ a@@ ma , ter u Yosua u tamen lu or@@ hemen u ônov mba E@@ fer@@ aim , man ikyav tese ér yange hemen iorov 10@@ 8@@ ,@@ 1@@ 00 , mba ken k@@ we@@ ior môm ken ak@@ um a ken Iserael . ( N@@ um . 2 : 18 , 24 ; 1 K@@ ron . Een Wou a̱ Lu@@ un Een H@@ er@@ egh , 10 / 15 Ka igbenda i nyi nahan se tese ser se mba ongo imo i Aôndo sha gbar u iny@@ ara ? Nahan nyian kpa , gba u mp@@ av una lu ken tiônnongo u Kristu sha gbenda môm tsô kpaa ga . ​ — 1 Kor . 1 : ​ 10 - 13 ; ôr Mbaromanu 16 : ​ 17 , 18 . Er se lu mbap@@ asenkwagh u Tartor yô , “ se mba mbah@@ ir@@ en@@ jime ” ga ( b ) Yehova yange er nan ve zua a ‘ iyenge i iv@@ in vough ’ i mba lu u vea hingir vor u Aberaham la ? Yosua kaa a ve ér : “ T@@ se@@ gha nen ayol a en ; gadia kp@@ er TER Una er akaa@@ kpilighyol hen atô wen . ” Iyange i mkohol kure la , kper@@ nan sev mbu aven yô m mough ; m lu umbur kwagh u azende am a he ne shi m kav er ve doom ishima tsung yô . ( 1 Mbakorinte 4 : 7 ) S@@ aa se maa ieren i hiden a iyol yase ijime la ken vese shi se za hemen u lun a mi her , ka nahan man se lu a icighan jijingi u Aôndo shi una lumun a vese ye . — Yakobu 4 : 6 . 2 : 20 , 21 . I@@ engem I Yehova Ng@@ i M@@ on@@ don Sha Ior N@@ av Shi a tese i@@ gb@@ ong@@ or na sha u timin ikyav i umbur kwagh na . Ikyav igen i í tese ér Yehova ne mbacivir un ian i pasen ér ve na un jighjigh shi ve suur sha a na yô , ka kwagh u Aberaham sôn Yehova sha kwagh u So@@ dom la . U tesen ikyav yô , Mbag@@ rika yange ve kende uwegh sha , shin ve kôr uwegh sha at@@ se a nan@@ den nagh shighe u vea b@@ um@@ un yô . Nyian ne , Mbashiada mba Yehova mba ve hembe iyenge m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar la mba ken mzough u a tser tar cii yô , kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a ngu ken mzough ne ga , kua mp@@ av u hen atô u ijô kposo kposo man ityar man iniongo i pati@@ i kua ats@@ an@@ aior man mba@@ iny@@ ar@@ ev la kpaa ga ; ka akaa aa a ve a ihyom man i@@ pi@@ la man i@@ w@@ oo - or , hii sha ayange a tsuaa la je zan zan nyian je ne . 6@@ 1 : 1 , 2 ) Er Satan a lu nôngon ér una hemen ior mba Aôndo kua uumace cii nahan kpa , mayange una kô@@ r@@ cio ga . Se wuese Yehova kpishi sha dyako u a ne se ne , shi se kange ishima ser se za hemen u civir Aôndo sha mimi her , shi se wuese Yehova , Ter U@@ hemban@@ sha la hegen man gbem sha won kpaa . — Ôr Pasalmi 26 : 11 ; 8@@ 6 : 12 . “ Yô , ver ato Iserael : TER , Aôndo wase , ka TER tswen , je ! ” — D@@ ut . 6 : 4 ‘ M kera fatyô u lumun if@@ er@@ kwagh [ shin ak@@ ombo a civir ] ga . ’ — Yes . 1 : 13 “ Mba@@ kp@@ enev yô , fa ma kwagh ga . ” — Or@@ pa . 9 : 5 , 10 Zege@@ ikpelaior ne kav hemen u anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem ne shi doo ve kpishi u eren tom sha ikyev ve kpaa . Mkaanem ma Aôndo ma b@@ enden a vese nena ? Kwase u Sam@@ aria u yange lam a Yesu Kristu la yange vese kohol a kohol jighjigh u nan u kwaghaôndo u Mb@@ as@@ am@@ aria la ve un kpa lu a imba jighjigh u nan la ye . Kpa “ A@@ tindi a TER nga vough je . ” ( Ps . Nahan cii kpa , cii man mcivir a̱ lu u wang yô , gba u saa á ta hanma iv@@ u@@ lu@@ gh ki ak@@ omb@@ ough cii kera . Nenge er aeren a Yesu ne yange na ior soo u ungwan loho na yô . Yehova una tim tar u u lu sha ikyev i Satan , i nzughul a ior sha u ne una gema a va a tar u he u doon ashe . Se mba a ikyav i tesen sha ayange a ase ne ér kwagh ngu nah@@ an@@ aa ? Davidi lu a iwuese sha m@@ hembe man iengem i Aôndo kpishi , nahan kwagh ne mgbegha un u wuese Yehova “ iyange jimin cii . ” — Ps . Yange i h@@ ungwa un ga@@ mbe je kpa , lu kwagh u una kôr ma kwagh môm a ve ga sha ci u a gba i@@ wan . Nahan dooshima u Yesu lu a mi la na yô , a bee un angev mbu shon ; a kaa a na sha mh@@ ôôn ér : “ M lumun , i̱ wanger we ! ” Shi ken masejime yô a seer ér : “ Tartor Wam ka u shin tar ne ga . ” — Yohane 17 : 16 ; 18 : 36 . Ity@@ a@@ gher or u fan a@@ y@@ enge ugen , S@@ ir I@@ sa@@ a@@ c Ne@@ w@@ t@@ on ( 1@@ 6@@ 42 - 1@@ 7@@ 27 ) kpa lu a isharen kpishi ken Bibilo . Ver ishima nenge er Yesu yange mase kuren an@@ zaakaa ne yô , a hii kaan wener : “ Kape m - ember una lu Sha sha ci u or@@ sho@@ li@@ bo môm u nan gema ishima la , ” shi a kaa ér “ kape m - ember una lu sha ishigh ki mbatyomov mba Aôndo sha ci u or@@ sho@@ li@@ bo môm u nan gem ishima yô ” la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 42 , 8@@ 4 Shi ia wase se se hemba lun a mhen na kpaa . — Mbaefese 5 : 1 - 5 . Yange i yôô ér , a kôron ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 20@@ 12 yô , mba vea za M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Anmgbianev mba N@@ om@@ so mba L@@ un Kwa@@ v la , kua M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Mbakristu Mba Ve V@@ ese A@@ yol a Ve la cii vea er tom u ikp@@ ur pania sha an@@ shighe kpuaa . Aluer mbatamen fa dedoo ér , uumace mba a agee a eren hanma kwagh cii ayol a ve ga yô , vea hemba nengen er i doo u vea waan mbagenev ityom sha ikyev ken tiônnongo yô . Yesu wa se tindi wener : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” 11 : 23 - 25 ) Ve fa er gba u vea ‘ tôô [ kon u m@@ tsaha ] ve ayange ayange , vea dondo sha Yesu ’ yô . ( Yesaia 55 : 11 ) Nahan yô , kanyi jighilii Aôndo vande wan ishima ér una er sha ci u or@@ um@@ ac@@ ee , man una er kwagh ne una kure nan ? Shin i er u batisema u hingir Orshiada shi u ngu a gb@@ ong gb@@ ong iyol , nahan kpa ka taver we u pasen kwagh sha uya uya ye ? Ka akaa a nyi a ze hemen ken im@@ akeranta i vesen kpishi i ior ve ze laa ? ( Ôr Yohane 15 : 25 . ) • David S@@ pl@@ an@@ e yange hii tom pania ke ’ uwer u Se@@ te@@ mba , ke ’ inyom i 19@@ 6@@ 3 la . • Jijingi u Aôndo ka a wase se sha nyi gbenda ? Icighan jijingi u Aôndo ngu wasen se u kaan ior loho u Aôndo sha ayange a ase ne nena ? ( Aerenakaa 15 : 36 - 41 ) I@@ ca i gba ga tsô ayôôso la kure , gadia Marku lu vea Paulu ken Roma man apostoli ne ôr kwagh na sha gbenda u dedoo . ‘ A@@ mbor a mnger ’ ne nga a inja kpishi sha ci u mkpeyol u uumace . ” Akaa a u hi@@ la er di kpuaa pe@@ pe la tseegh kpa , u zua a iwasen ken kwagh u ior mba duen ati kpuaa yange ve er yô . “ I@@ ̱ lu mo ” la inja na jim yô ér “ mo - hiihii , ” man ngi tesen ieren i ma@@ ghen m@@ soo u or hemban soon iyol i nan tseegh la kua h@@ ua u a ban a ikyo@@ i@@ wan sha mbagen yô . Er se lu mbakur@@ an@@ ya mba Aôndo yô , se mba ikp@@ an i i kighir i , i eren tom sha ikyev i or@@ vesen u vihin tu ga . 12 , 13 . ( a ) Er nan ve mbaapostoli mba Yesu lu a atô@@ akaa a injaa a a na ve , ve na jighjigh ér icighan jijingi una fatyô u wasen ve ? Mesiya Ngu Or@@ jir u Per@@ apera . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) I@@ an i civirigh i se lu a mi i yôôn loho u dedoo u Tartor u Aôndo u sha ikyev i Mesiya la kpa ia doo se ishima , nahan se yôôn ú sha gbashima . Se hen akaa a injaa kpishi sha gbenda u Eli@@ h@@ u kôôm Yobu man ak@@ ar a na la . Er Yosua ungwa imo i Aôndo shi dondo hemen u icighan jijingi yô , Iserael hemba ityav mbi shon . — E@@ ks . A@@ kwa@@ ti shon ngu a avur a Ruamabera a a ne mbam@@ lumun sha mbampin mba ken mhii u hanma ityough la . Shin er Yehova a lu u@@ hemban@@ agee nahan kpaa , ngu hemen tiônnongo sha dooshima . ( b ) P@@ ase gbenda u Anzaakaa 19 : 17 a tese ér Yehova nengen mhôônom asev ma zungwen mara la . Alaghga msaanyol u kwase nan soo la , nom a gema a soo ga . • U fatyô u karen a akaa a aa fatyô u nan we iyol@@ kpen la kera nena ? ( b ) Ka mhen u nyi we u kar u nenge a doo u se er tom a mi shighe u se lu lamen a or sha kwagh u ig@@ y@@ am@@ usu ? Kwagh ne á fatyô u lun m@@ liam m@@ à m@@ á nd@@ ô@@ ôr se sha ashe la ga , shin lun m@@ liam ma i@@ ember@@ egh kpaa ga . Sha nahan yô , kwase ngu a ian i yaven a nom u nan tseegh , shi nom kpa nan ngu a ian ne sha kwase u nan tseegh . I dugh akaa shin inya aa a tese ér mba@@ yi@@ ase eren ic@@ egh@@ zwa i tôôn or tom yô , hen ijiir i i yer ér N@@ u@@ z@@ i man L@@ ar@@ s@@ a la kua ajiir agen kpaa , ken tar u I@@ ra@@ q . Kpa hegen yô , m na jighjigh mer Paul una gba ken imeen la ga . ” ( Daniel 5 : 3 , 18 , 20 , 22 ) Hen tugh mb@@ u@@ la je , Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia hemba Bab@@ ilon ityav , nahan ve wua Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar . — Daniel 5 : 30 , 31 . 3 : 16 , 17 ) Ka sea fa u pasen kwagh a Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la tsembelee yô , se na mbagenev ian i va zuan a uma u tsôron . ( Anzaakaa 13 : 10 ) Er kwagh a or@@ ya wou shin kwase wou sha icivir , de t@@ ende un iliam sha zwa ga . ( Mateu 26 : 11 ) Kape Yesu kaa je la , wener hanma shighe kpa ats@@ an@@ aior a lun a vese . ( Mbaefese 2 : 12 ; 1 Mbat@@ esalonika 4 : 13 ) Nahan kpa , “ ishimaveren keghen myom ” la ka kwagh u a lu hange hange ke ’ mcivir u mimi yô . M@@ k@@ urem ma an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh la kaa ér i p@@ ande i na ve la umbur se ér or môm nana fatyô u kuran shin tilen sha mimi sha ci wase ga Yesu pase ken injakwagh na i a er kwagh u an@@ za a iny@@ aagh kposo kposo la wang wener , shin er or@@ sule a lee iv@@ or i dedoo nahan kpa , ka mlu u ishima i mbau@@ ng@@ wan loho la ia na ve iv@@ or i tartor ia m@@ ende ia vese ye . Z@@ U@@ M u Yesu lu pasen kwagh vea mbahenen nav hen haregh u G@@ al@@ il@@ ia yô , ve nyôr t@@ so sha u vea yem hen ijiir i ior lu her ga yô . Una p@@ aa uma ve sha mk@@ ighir . ” Ka akaa a a wasen nom man kwase u soon ayol a ve sha mimi je ne . Kwagh@@ ngeren ugen u a ôr kwagh sha kwagh u wan ishima a ishima@@ y@@ in@@ an la ter mkaanem ma inj@@ a@@ am man ér : “ Or u nan dugh iyol i nan kposo yô , ka isharen i nan iyol i nan , nan keren ye . ” • Ka sha nyi igbenda nahan se dondo ikyav i Paulu ken tom wase u pasen kwagh laa ? ( b ) Diabolo ver ishima ér nyi ve , a lu van se a atsan a yan yum nahana ? Mbashiada mba Yehova ka ve gber shi ve samber a ityakerada i h@@ aren sha Bibilo atô kposo kposo ke ’ ijô 3@@ 40 ( Luka 8 : 14 ) Ior mbagenev ka ve nôngo ér vea ngohol kwaghôron u Aôndo kpa sha shighe shon môm shi ve keren “ u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba uma ne , ” vough er iv@@ or i ort@@ ani@@ vor la man us@@ aa ka ve vese hen ijiir i môm sha shighe môm nahan . Yange gba u a wase ve ave ave je , lu u á kegh ken hemen ga . Sha kpôô yô , se cii ka i doo se u lamen a mba@@ doon se ishima sha tele@@ f@@ on shin ngeren ve washika . Kwagh@@ bo ngu sha kwagh la ga . Aber@@ am yange be@@ e@@ yol shi lu a wan ga . Ôr ngeren u ken Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 199@@ 9 , u a lu a itinekwagh ér “ F@@ or@@ ti@@ fied to S@@ ay No to W@@ ron@@ g@@ doing ” la . • Zum u anmgbianev mba ve lu hemen ve tsu@@ m yô doo u se er nena ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu Kristu , Or@@ wan im@@ aagh ki kwaghaôndo u Mbakristu la k@@ ôndo yem sha yô , yange undu ma takerada shin maa ze@@ ge iyou i a umbur un a mi shin kohol inyaregh kpishi sha shighe u lu shin tar ne la ga . Lu inja er lu mo jighilii je lu ôron kwagh la a mo nahan . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Ka i lu ican kpishi u zuan a gbenda , za pasen ior mba ve lu sha ajiir wuee wuee sha ag@@ u@@ ngu a lun a a@@ wen kpishi ne la kwagh . A@@ gu@@ ngu ne agen ka a lu a a@@ wen a vesen a a tem sha a@@ wen agen yô . I ver Davidi , wan u Y@@ ese tor sha k@@ we u Yuda . Paulu kaa ér “ Kwagh u m undu u ken K@@ re@@ te yô , ka sha u . . . ver mbatamen sha ag@@ ar ag@@ ar . ” 1 : 13 ) Shighe a kuman yô , una hii u yaren tom a tahav nav mbu a lu Tor u Tartor u Aôndo la . Nenge ase kwagh u i nger ke ’ Marku 10 : 13 - 16 la . 2 : 5 - 7 ) Kwagh ne wa nyi man nyi k@@ ere ? Paulu wa mbananjighjigh a na imôngo kwagh ér : “ Ge@@ ma nen ayol a en na nen nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo , ka m@@ civi@@ ra@@ ôndo wen u ken jijingi je la . ” Yange hingir hange hange u anmgbianev mba ken ic@@ ile i T@@ u@@ v@@ a@@ lu i i̱ lu ken t@@ ye@@ ku i i̱ yer ér S@@ outh P@@ a@@ ci@@ fic la vea lu a ityakerada ken zwa ve , nahan or@@ m@@ ishen ugen lumun wener una er ze@@ ge tom u geman ityakerada ken zwa u anmgbianev mban . • I@@ liam ngi a inja hen tsombor man ken tiônnongo u Kristu nena ? Kwase ugen , u wuese ngeren mba i gber sha kwagh u an@@ umbe ne , u un kpa an@@ umbe ne doo un ishima yô , kaa wener : “ M lu henen mer . . . alaghga an@@ umbe ne bende a mlu wam vea Yehova shinii . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ) Ve kôr cio u eren af@@ er ne zan zan za kuren doo doo sha ci u , mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ma ve nengen ér ior kura Tindi la kpa , lu ave ken ifer i eren c@@ ou c@@ ou . Bibilo i Re@@ vi@@ sed St@@ an@@ d@@ ard V@@ er@@ sion la gema H@@ ag@@ ai 1 : 6 ér : “ Ne mba me kwagh , kpa ka kom ne ga . ” 9 , 10 . ( a ) Ish@@ aren i duen iti ia va a imeen nena ? Shi Mbah@@ enen Bibilo mbagenev hingir u cian ior . 3 , 4 . ( a ) Lu sha igbenda i nyi nahan anmgbianev mba sha ayange a mbaapostoli la civir Yehova ? ( Ôr Pasalmi 43 : 3 . ) Shi M@@ ̱ yôô inyom i erdoo u TER , man iyange i iy@@ ev@@ or@@ on i Aôndo wase ; man mba ve zu@@ ngu cii , M@@ ̱ su@@ r ve asema . ” — Yesaia 6@@ 1 : 1 , 2 ; Luka 4 : 16 – 21 . ( Mateu 28 : 20 ) Yange mba veren nongo u Kristu je tsô , kwagh kera gba sha “ or@@ kuran ” u lu Tindi la ga . Ka a gba u mbatamen vea wase ma anmgbian u ken tiônnongo ken jijingi yô , ka ve na nan iwasen ne nena ? Or@@ maan nana fatyô u tôôn iny@@ at@@ y@@ u@@ u , maan ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i nan soo cii . Yange saan Yesu iyol kpishi u pasen ior mba@@ awashima mba Aôndo man kwagh u Tartor na kua kwagh u mcivir u mimi kpaa , gadia Yehova doo un ishima tsung . U@@ ̱ suen kwaghôron na yô , a ôr ngeren mbagen ken Iyoukura man Awa@@ ke ! Nahan de palegh nen u lamen sha mzeyol u a lu hen atô wen la , henen nen ner una gba been tsô ga . U wan iy@@ ongo i or nan hii se ken ishima shi keren u or@@ on iyev la , ve a kwaghbo . Ka Kristu a lu ikyav i se dondon ye . Nahan kpa , u er nan ve u zua a imba mkav nee ? ( 2 Utor 2 : 1 - 6 ) Elisha yange var a Eliya vough er Ru@@ tu yange var a Na@@ omi nahan . Aluer ne mba lamen a ônov enev sha akaa a maan ve a maa yô , ne mba koson ve ken jijingi . S@@ ev mb@@ un mbu er kwagh a sev mb@@ u@@ g@@ enev n@@ du@@ u@@ lu@@ u , man tugh mb@@ un mbu tesen tugh mb@@ u@@ g@@ enev kwaghfan . ” K@@ era kpa , se vôso a vôso ayol , se due iy@@ av môm ga . ” Sha kpôô yô , yange m mase kaven mer ka tiônnongo a lu ijiir i i doo u me lu ye . M@@ sen una taver jighjigh wase shin una wase se sha er Aôndo una kure se ijir nena ? 7 : 7 ) Ashighe kpishi ishim@@ an@@ yo@@ on ne ka i hingir ihyom shin i@@ pi@@ la je kpaa . • Kwagh@@ wan u i we ken Yobu 37 : 14 la na yô ú hen nyi sha kwagh u ityom i Aôndo ? De se za nen hemen u lun a ieren i dedoo i henen Bibilo iyol yase nahan se hendan nen a Diabolo . — Mbaefese 4 : 22 - 24 . Een , mfe u Ter U@@ hemban@@ cii , u sha man tar ngu ca a vese ga aluer se mba ungwan mkaanem nam shi koson ma tsung yô . Ikyav i tesen yô , pi@@ pa@@ abaver i̱ í yer ér La St@@ am@@ pa la i̱ nger abaver sha kwagh u mkohol u vesen u yange i zua ken ti@@ ôn@@ tar u S@@ av@@ on@@ a , I@@ tal@@ y la ér : “ Kwagh u ka wea nyôr ken ag@@ iri@@ g@@ i pe ve lu la ve ú hii nengen a mi tseer tseer yô , ka mlu u wang man u ijiir la man gbenda u ior mba her ve eren hanma kwagh sha inja sha inja la . ” O@@ k@@ to@@ ba 31 , 20@@ 11 – No@@ ve@@ mba 6 , 20@@ 11 Ka yi@@ ase i sha kwagh u Aôndo u@@ hemban@@ agee yange ôr sha ikyev i profeti na u sha ayange a tsuaa , u i yilan un ér Ese@@ kiel la , ér : “ A@@ kur@@ aior aa fa er Mo M lu TER ” yô la . ( Ese@@ k . Ka kwaghwan u nyi Yesu wa sha kwagh u mbah@@ endan a vese ? Ashighe kpishi , kwagh ka una gba or a iwasen yô , nan ker ma ikyar i nan i shima shima ityô . Tom u hemban cii u wanakiriki ne a eren yô , we se akaa ken Bibilo a ka a seer taver jighjigh wase yô . Kwagh ne tese kwagh u una fatyô u eren ior mba ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo , kpa kwagh a kera gbe ve sha akaa a ken jijingi ga , kwagh á hembe gban ve a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la . ( Mateu 9 : 2 , 3 ; 26 : 6@@ 3 – 6@@ 6 ; Yohane 10 : 33 – 36 ) Akaa a i wa Yesu iyol ne na yô , ishima za un iyol tsung , sha ci u fa wener i l@@ aha Ter na a ityôkyaa shio . 5@@ 1 : 1 - 4 , 7 - 10 . Ú za hemen u pasen kwagh her shighe u ú tagher a ah@@ endan kpa ? Icighan jijingi u Aôndo yen shighe môm kpaa ga . Nahan er nan u sen un wer a na u ic@@ high@@ an jijingi na mgbegh@@ aa ga ? — Yes . Nahan kpa , er un vea kwase na ve lu yaven hen tugh mbu gen@@ egh yô , or@@ mbai@@ v nyôr ken iyou ve i tsan la . Se mba eren tom hegen kpoghuloo ken Gb@@ a@@ at@@ om u K@@ o@@ son Akaa a sha Kwagh u Y@@ i@@ ase Y@@ ase la sha er se kura dyako wase yô . Yange su@@ gh Yehova e̱r a ne Mkaanem N@@ am , sha er ‘ wan@@ ye@@ kwa@@ or nana fatyô u wanger gbenda u nan yô . ’ — Pasalmi 119 : 9 . Ashighe agen ‘ ishima ka i vihi ú ’ ker shi u lu a “ ishima i zamber ” shinii ? Yesu ng@@ ur lamen a tiônnongo u ken La@@ od@@ ish@@ ia la sha ikyev i “ ort@@ yom ” na yô , a ôr kwagh sha ut@@ aha ér un ngu “ Orshiada u jighjigh man u mimi , mhii u i@@ gbe@@ tar i Aôndo . ” U@@ gen ken ve kaa ér : “ Yange se za hemen u taver han@@ mô wase ishima ser nana de v@@ ôron ga . ” Un ka u “ hiihii man u masetyô . ” Kwagh@@ môm A De D@@ an@@ en We u C@@ i@@ vi@@ r Yehova Ga ( b ) Er nan ve mbacivir Yehova mba sha ayange ne ve lu kposo ? K@@ i hemban cii je yô , ka Bibilo i i yer ér New World T@@ rans@@ lation i i gber i jimin cii shin a@@ vegher a i ke ’ ijô 37 la . Er Yesu fa ér un s@@ ôôn nan uma na u̱ sha inja i or la ér a̱ lu ip@@ aa yô , a ny@@ ô@@ ôso jighjigh u nan u mbahenen nav . Shighe u ú va ken paradi@@ so u ken jijingi ica lu a gba ga la lu u iyol nena ? ( Ef . 5 : 3 ) Er nan lu vendan kwaghwan u Yehova yô , nan ngu vendan hemen Na . ( 1 Kor . Lu Or u He@@ mban L@@ un Ishima L@@ egh L@@ egh sha A@@ yange Na La Yehova ne mba civir un m@@ sur@@ shima u kwagh a gbe ve a mi la je ka u henen a hen ga . I@@ liam ne ia za ve zwa ga yô de kighir ve ga . 1 : 11 , 12 — Yehova kaa ér un ngu per sha kwaghôron na , nahan kwagh ne zua sha “ kon u am@@ on@@ di ” nena ? Paulu ôr kwagh u m@@ gem ne zum u yange taver mba ve lu Mbakristu a na imôngo ishima la , wener : “ H@@ aa nen mhôônom ma kôron tsung iyol , man shi ieren i dedoo man iyol i gen@@ gese ga , man ishima i legh legh man ishima i wan . ” U keren aan a pasen kwagh hanma iyange kpa ? [ A@@ pe i zough a ufoto mban yô u sha peeji 3 ] Nahan kpa ayange nga kar yô , ve he@@ mba@@ ato ve er wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria ve gba civir un kaan ér , ve mba eren “ iniongo i TER . ” — Ekesodu 32 : 1 – 9 . Akaa a injaa agen kpa doo u a tese mbayev a gbem . Gba u a sar se tsung u ôron Ruamabera shi kaven un tsema tsema , er Paulu nahan . Yange m fa mer , aluer m soo mer Yehova a wasem u wan ishima a angev av yô , a gba u me z@@ aan mbamkombo . ” Be@@ em er u lan kwagh u Adam man Ifa , mba yange ve ya kom u i ta ve icin sha mi la ga yô ? ( G@@ al . 6 : 8 ) U l@@ ôôn ken jijingi la ka u eren kwagh u nan icighan jijingi u Aôndo ian wer a hemen we . U ya ikyar a Yehova sha mimi kpa ? Paulu nger ér : “ Ne kera mba kwagh wen ayol a en ga . Gadia i yam ne a yam sha ishe je , ” ka awambe a Kristu je la . ( 1 Kor . Pro@@ feti la nana lu “ vor ” u ityendezwa la . K@@ en@@ ne@@ th F@@ lo@@ d@@ in A kaa ér Mbakristu ve de “ vende ” shin luun a ati@@ mb@@ ir@@ akaa sha er vea palegh u dondon mkaanem ma Aôndo ga . — Heb . K@@ pas@@ h , Aôndo fa je ér sha iyange i ú ya kon ne la , ashe aa bugh ú , ú hingir er Aôndo nahan , ú gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ! ’ Nahan Yehova kaa a ve sha kwagh u ini@@ av mbi doon ga mb@@ ira ér : “ Na ase ort@@ aregh wou kwagh la ; á doo un a we kpa ? Ashighe agen Aôndo ngu a kaa ér se er kwagh u i lu inja er a taver kpishi shin kwagh u se nenge ser or a fatyô u eren ga yô . T@@ ime sha gbenda u i er orumace la . Hii nan ve i lu a inja u mba vea kohol a lu nongo u wanakiriki u jighjigh la cii vea lu Mbakristu mba i shigh ve mk@@ ure@@ me ? ( b ) Ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh u m@@ tsegh u tseghan or laa ? Mpase u sha mnenge u Yesaia man Ese@@ kiel man Daniel nenge a mi la taver se ishima nena ? ( Mat . 20 : 28 ) Yange mba nd@@ eren un yô , a wa mbahenen nav tindi ér , ve pase kwagh na zan zan “ ken ik@@ ighir i tar je . ” ( Aer . Ieren ne wa u hanma shighe yô or tô@@ mon akaa a a tsa kpa nana zua a mi ga la , hemban cii je yô akaa a mbagenev . Kwagh ka a gba nan sha akaa a nan lu tô@@ mon la keng ga , kpa nan gba soon ér nana lu a mi tsô , nahan nan kera hen er ieren i nan la ia bende a mbagenev ga . Yange er msen ér ma ve til ma ve “ kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii . ” Se mba tesen dooshima sha ci u a gba se sha i@@ been na . Kanyi i lu msaanyol u mimi , man msaanyol ne tese se ér nyi ? I@@ ny@@ aregh ki keren maa k@@ ia kar a hemba gban se kwagh a akaa a ken jijingi , nahan se hingir mba Satan una ya se je a ngô@@ ôr ga yô . Sha ashighe a tsuaa la , kanyi yange i er mba ve venda iwanger i Yehova man mba ve kegh ato sha mkaanem nam laa ? Ivur la kaa ér : “ Ka Ter man A kaa imo Na ye ; kasev mba ve yôôn loho u dedoo ka iky@@ um i vesen . ” Yange gba u a er nyi ? Apostoli Peteru yange we noov man kasev kwagh been kera cii yô maa mase ôron mkaanem ma kundu kundu ma taver se cii asema ne . A kaa ér : “ Hen shighe la cii m lu eren msen hen Yehova . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I P@@ A@@ U@@ L@@ U yange nger kwagh sha kwagh u iyua i nan ér : “ Hanma or nana̱ na er nan we ken ishima i nan la nahan , ” maa a kaa ér : “ I@@ ̱ de lu zung@@ ur@@ u@@ u ga , i̱ de lu sha apera kpaa ga , gadia ka or u nan ne kwagh sar sar la je nan doo Aôndo ishima ye . ” ( 2 Kor . Gadia mbamaren kpishi an mkav cuku tsô kpa mba a mi sha akaa ne ga . ” ( Mbakolose 3 : 12 - 14 ) Akaa a i er sha heen ne cii nga ken msen u Yesu tese se la , ér : “ De se an@@ z@@ ô ase di er se kpaa se de@@ en mba ve gbe an@@ z@@ ô hen vese . ” M@@ civir u hen tsombor una wase wan wou u lun a jighjigh u una wase nan sha gbaa ne yô . Se dondo ikyav i Aôndo wase u lun a ikyo i wan ne nena ? Or@@ ya u i er kwagh na ken injakwagh la yange ngohol or@@ van@@ nya na la ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u . Nenge er i gbe u saa se taver ishima ken tom wase u pasen kwagh la ve se fatyô u kaan ihy@@ agh ser se mba eren Yehova man Yesu shiada , shi i gbe u se lu a ieren i wang ve se fatyô u van ve a icivir yô . J@@ im@@ my nenge ér ngô na kera kuma u una na un icivir shin una tese un dooshima ga , er mbayev kpishi mba mbamaren vev ve undu ve la kpa ka ve er nahan . — Ôr Anzaakaa 29 : 15 . Bibilo tôndo zwa a mba ve gbe uwer u timen ken mkaanem ma Aôndo ga la ér : “ M@@ fe u fan Aôndo kpaa , ú zua a mi . ” — Anzaakaa 2 : 4 , 5 . Ken ityar kpishi , ior mba hemban keren shin ôron akaa a kwagh a gbe ve a mi la sha In@@ tan@@ et . I@@ J@@ Ô : I gema Bibilo jimin cii shin a@@ vegher a i ken ijô i hemban 2@@ ,@@ 5@@ 00 “ Or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” fa ér se uumace se mba a isharen i mbagenev ve lumun se shi ve wa se ikyo kpaa . U tesen ikyav yô , apostoli Paulu yange soo ér kasev Mbakristu ve “ wu@@ h@@ an ayol a ve da@@ al@@ aa [ shin tsembelee , ] i̱ lu sha kwaghfan man akuma akuma kpaa , i̱ de lu sha gb@@ at@@ y@@ o u gban , shin sha z@@ en@@ aria shin sha uta@@ gbe@@ de shin sha ak@@ ondo a taver ishe kpaa ga . ” ( 1 Tim . Ashighe kpishi Aôndo yange a ta ikyurior i Iserael icin sha ikyev i u@@ profeti nav . Nahan Aôndo ôr kwagh u ior mba ve lu vihin tar mbara ér : “ T@@ imin Y@@ am ve ” kpee je . Tar ngu a kwaghyan ngee je kuma u hanma or nana y@@ aan hanma shighe kpa una yina ga , nahan kpa gba@@ at@@ om u M@@ zough u Ity@@ ar Cii u i yer ér U@@ N F@@ ood and A@@ gri@@ cul@@ ture Or@@ g@@ ani@@ z@@ ation la ker ah@@ ab@@ a ér iorov m@@ iliôn 8@@ 40 sha tar mba ye kwagh ka kom ve ga . Kwagh ne kpiligh ior iyol kpishi shi doo ve kpaa . Davidi u jijingi u Aôndo mgbegha un nger Bibilo la kaa ér : “ M ngu wuese We er U erem m lu kwagh u ci@@ er@@ yol man u kpilighyol kpaa yô . ” Anmgbian ugen vea kwase na , mba ve hembe anyom 60 yange ve nenge ér mba@@ y@@ ev@@ makeranta udubu udubu , mba ve lamen zwa u Ch@@ ina , vea icombor ve va tema t@@ wer hen haregh u i ne tiônnongo ve yô . ( Ese@@ kiel 21 : 26 , 27 ; Daniel 4 : 16 , 23 - 25 ) Ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la li@@ he kuma shighe nena ? Er nan i gbe u se kura iyol yase sha zayol u yange lu ken tiônnongo u ken E@@ fese laa , man se fatyô u eren kwagh ne nena ? Er nan i lu hange hange u se ver ishima sha e̱r mk@@ or u Ter u sha a kuran se la a̱ de karen se mayange ga ? Se er nan ve m@@ doo u Yehova a doo se ishima la una seer vesen ken a vese ? Akaa ne cii nga tesen kwagh môm tsô , ér : Yehova ka u perapera , shi mayange lumun shin ongo isholibo ato shin ny@@ ity@@ o hông@@ or kpaa ga . U tesen ikyav yô , agumaior agen ka a hii u sô@@ ôr ayol a ve , man a lu a kuma u eren ityom i hen tsombor ga . Ashighe kpishi yange i gema Bibilo sha ican , shi nongo u Satan u anger mba ve lu geman i̱ la a ku kpaa . U Ô@@ ron Takerada u O@@ b@@ a@@ dia man Yon@@ a kua M@@ ika As@@ av - as@@ av Ashighe agen yô , aluer mbamaren soo yô vea vande zan id@@ y@@ u a ônov vev cii man vea wa ve atindi hen ya ye . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 3 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) E@@ ̱r á l@@ ù wan@@ tor u yan dyako u iky@@ ôn@@ ough ki torough ki tar u Bab@@ ilon yô , un man ikyum@@ utya na ve ta num sha ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a F@@ ar@@ a@@ o Ne@@ k@@ o u ke ’ Igipiti he ’ har@@ ga u K@@ ar@@ ke@@ m@@ ishi , ve tim á gb@@ ù@@ r@@ ú gb@@ ù@@ r@@ ú . MB@@ A@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R Yehova mb@@ á a tom u ‘ geman akuraior cii hingir mbahenen . ’ Tsô Adam kaa ér : “ Ng@@ un yô , ka ku@@ he u iky@@ u@@ he yam , ka inyam i inyam yam je . ” — Genese 2 : 19 - 23 . Er ku u wan na la nyoon un kpishi yô , a war Eliya man Yehova , Aôndo u Eliya la . Er Mbakristu venda u nyôron iyol ken u@@ iniongo mba mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga yô , í kaa ér mba ior mba ny@@ iman Aôndo . Kpa “ u ts@@ ahan ” or@@ sho@@ li@@ bo u nan vende u geman ishima shin nan “ eren asorabo sha apera ” shi nan henen afer@@ akaa la yô , “ de@@ en ga . ” ( E@@ ks . Nahan yô , se kura iyol yase nan ve Satan una tsu@@ gh se ga ? Ashighe agen ngeren mban ka ve pase er anmgbianev ve lu nôngon a mbamzeyol vev man er ve lu wasen mbagenev u fan Yehova kua uityendezwa nav mba doon tsung mbara sha afatyô ve cii yô , shi ka ve ôr er kwagh la a wase ve ve ker cio u hungur a mbamzeyol vev sha an@@ shighe kpuaa yô . Anmgbian u kwase ugen u nôngo ér nom na a fa mimi kuma anyom 21 kpa gba sha mi ga yô , kaa ér : “ M za hemen u lun saan saan sha u nôngon mer me er ishima i Yehova , man sha u civir un sha mimi her man sha u nôngon mer ikyar i m ye vea na la i seer taver . Ka nyi i lu duen ken tom ve u pasen kwagh nee ? 20 Mayange De T@@ e Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a We I@@ m@@ ôngo K@@ era Ga Yehova yange tese Noa er una gba t@@ so la yô , a pase un ini@@ e@@ mbe man ity@@ aven kua er una shighe un m@@ n@@ ing@@ em k@@ imi man ken won la cii vindi vindi . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 6 , 1@@ 32 “ Dooshima u Aôndo ” ngu a mgbegha se u “ kuran atindi a Na , ” shi se mba hemban tar sha “ jighjigh ” u se ne Yehova Aôndo man Mkaanem nam man Wan na la . — 1 Yoh . Yehova una “ ver or@@ kuran môm sha a ve , ka wanakiriki [ Na ] Davidi je la . ” Shi se ôr kwagh u ishimaverenkeghen i se zough a mi ken Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la kpaa . Kpa gema kaa a na ér : “ N@@ om@@ so@@ or ! Ka an nan ver@@ em or@@ jir shin or u karen ne kwa@@ r@@ a ? ” ( Mbaromanu 2 : 4 ) S@@ ar Yehova u ior cii ve̱ gema asema ve̱ war . — 1 Timoteu 2 : 3 , 4 . Bibilo kaa ér ior mba ainge mba mlu ve a lu vihin seer a seer ne due ken or u hiihii u yange lu vough la . Sha nahan yô , Yesu tema Tor , ngu hemen hegen . Ô@@ no@@ v mbak@@ asev mbara yange ve hi@@ aa ? Kwagh ne ka ic@@ in@@ tan hen Mbakristu mba alaghga vea soo u v@@ ô@@ son nom shin kwase u Yehova a doo nan ishima ga la ! Gbenda u ú hembe doon u tesen mbayev ieren i injaa yô , ka u veren ve ikyav i dedoo . Shighe u m lu anyom pue kar a kar la , ter@@ em ôr ityakerada i ng@@ ôm ngohol sha ikyev i kwa@@ se@@ g@@ anden ugen u lu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova yô . Kape i lu je ve Paulu yange kaa ér , “ Wan@@ iyôngo wase u P@@ ase@@ ka . . . ka Kristu je la ” ne , gadia ku u Yesu kpe u nan naagh la bugh gbenda sha ci u mba ve lu nongo u Iserael u ken jijingi la ve zua a uma , di vough er naagh ku P@@ ase@@ ka ku hiihii la kpa yange u war ônov mbai@@ und@@ av mba Mbaiserael mba sha mar@@ ami la ken Igipiti shi bugh ve gbenda u duen ken kp@@ an ken tar la kera nahan . Anmgbian u kwase ugen ken tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca , iti na ér E@@ la@@ ine , a kaa ér : “ Mbamaren av yange ve gb@@ aan uwegh u ts@@ ahan mo ga . ( Mateu 18 : 20 ) Hanma shighe u se ze mkombo u Mbakristu cii yô , ka se zua a mtsera ke ’ mlu imôngo u maan a maa la , man ityesen i taver se ishima man mfe u fan ser Ter wase Yesu Kristu ngu her vea vese la kpaa . Kwagh ne na yô , i@@ gb@@ i@@ la yam kpe , nahan lum ican kpishi u zenden , shi kwagh ne v@@ am a ian@@ g@@ ev mbi b@@ ov mb@@ ig@@ enev kpaa . Alaghga mbagenev vea umbur kwagh u Yosev , wan@@ ye@@ kwa@@ or u do@@ on@@ ashe u yange yevese kwase u Po@@ ti@@ far la . ( Gen . Se nenge a ikyav i tesen ér Yehova lumun a tom ne sha m@@ seer u ior nav ve lu seer a seer la , shi ngu wasen ve mba hemban kaven akaa a mimi a ken Bibilo shi ngu kuran ve sha er mbaihyomov vea tim ve ga yô , shi ngu nan ve bem u ken ishima . — Yes . 9@@ 2 : 7 ; Anz . N@@ O@@ V@@ E@@ MB@@ A 12 - 18 , 20@@ 12 Nahan Shi@@ ru@@ shi u sha U@@ har u lu Tor u Per@@ shia la wa tindi ér Mbayuda ve hide ken tar ve , ve za maa tempel u Yehova ken Yerusalem . — E@@ s@@ era 1 : 1 - 4 . Shi se nenge nen tom u i gbe u mba hen tsombor kua mba ken tiônnongo vea lu eren sha u nengen sha mba@@ beenyol mba doon se ishima mban yô . “ Aluer ne mba ôron washika ne yô , fa nen ner m war ip@@ yaven la ga , shi m undu ne kpaa . ” Kwase ugen nger af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar na washika wener : “ S@@ ar@@ em ka ngeren su@@ ghun Mbashiada mba Yehova mba kasev mba yange ve tes@@ em Bibilo hen ya wam la kpishi . Er Z@@ ende V@@ a Shin Betel ! Mbagenev nôngo ér vea seer fan u yaren tom a Bibilo sha er vea hemba pasen kwagh kôron inya yô . Kanyi mhen i gbe u se nôngo se hen u lun a mini ? Ken atô u anyom 70 a a kar ne , m nôngo m er kwagh u apostoli Paulu yange taver Timoteu ishima ér a er la , ér : “ Y@@ ôô kwaghôron Na wa iyol sha mi keghen a kegh , a lu sha ian i doon , shin a lu sha ian i doon ga kpaa . ” ​ — 2 Tim . Er kwagh ne i lu mimi nahan cii kpa , ka ityôkyaa i i ne ve akaabo a lu eren kpishi , a vesen man a kiriki , a hanma iyange yô se nôngon u nengen a mi sha ashe ase shi se ongo sha abaver kpaa ne shinii ? A shi nan kpa Yehova soo ér Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve lu a vese ken ayange a masejime a tar ne zan zan mtim u “ Zege@@ bab@@ ilon . ” Ior mba Yehova kpishi nyian mba a ishimaverenkeghen i lun ken paradi@@ so na shin tar shi ember averen a a t@@ endezwa la . Yange fa er gba u Timoteu una nôngo a de u cian ashe sha akaa agen kpaa yô , kpa gema doo un u nengen er gumor la lu a gbashima yô . Lu ikyav i tesen m@@ gem ken uuma vev . A@@ zu@@ ku - as@@ an agen ka a lu a as@@ an ub@@ iliôn imôngo . Ka mpin u nyi yange i na ikyar sha mi ga ? Aluer ú ngu wan ishima ken tom kwaghpasen wou yô , ú “ yima iyol you kua shi mba ve lu ungwan we la kpaa ” er Paulu nger Timoteu nahan . Ka kwagh u injaa u nyi yange er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 laa ? Ka nyi tom Yehova na H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia ? A@@ le@@ x kaa a ijende na ér a za lam a mbatamen sha kwagh la , nahan S@@ te@@ ve gema kaa ér aluer A@@ le@@ x ngu ijende na i mimi yô , a de gbe a kwagh u un er la won ga . A lu ican kpishi u lun per hen shighe u mk@@ or u Yesu mase t@@ eren la , sha ci u shighe la yange a hii sha ah@@ wa atar sha use zan zan iyange i kar duen . ( Ôr Yosua 14 : 6 , 8 ; 23 : 2 , 14 . ) lu a ngeren mba lun a itinekwagh ér “ How Would You An@@ s@@ wer ? ” Gba hange hange u se fa wanakiriki ne , sha ci u mlu wase vea Aôndo har sha kwaghyan u ken jijingi u wanakiriki ne a ne se la . — Mat . Lu atesen a nyi yange i wa Mbakristu mba ken T@@ esalonika kwagh ér ve var a mini ? Ka akaawan a ken Bibilo a nyi aa wase nom man kwase vea doo ayol a ve zum u ve lu y@@ esen ônov vev laa ? Ver Shighe u L@@ un I@@ m@@ ôngo vea Iky@@ ar U U tesen ikyav yô , tar u F@@ in@@ land ngu a ijô i mba@@ van@@ nya hemba 1@@ 20 ; tar u Au@@ str@@ al@@ ia di ngu a mi hemba 20@@ 0 . Bar@@ b@@ er ; J . ( Pasalmi 9@@ 0 : 11 , 12 ) M@@ ô wase tsô kpa nan fa agee a ishim@@ an@@ yo@@ on i Aôndo ga shin er iy@@ ugh na i lu kpaa ga , nahan kwagh ne a̱ seer mciem ma se cian Yehova sha icivir la . Doo u se waan imoshima man mbam@@ nenge mba mbagenev ikyo sha ci u nyi ? I yilan u môm ér Mal@@ on , inja na yô ér “ U@@ ange , ” ugen la di ér K@@ ili@@ on , inja na yô ér “ G@@ be@@ d@@ ôô . ” Er nan i doo u a lu se kwagh u civirigh u zenden ken iti i Yehova ? Ken masejime yô , mbagenev ken a ve hii u tesen ior mbamhen mba ator a tartor u Roma kua mbamhen mba Mbahemenev mba C@@ ôô@@ ci , kera lu atesen a Bibilo ga . ( Yohane 14 : 1 ) Se Mbakristu se na Aôndo jighjigh shi Wan na kpa se na un jighjigh . Sha ayange a Yesaia la , Aôndo pine ér : “ Ka an Me tindi nan , man ka an nana za sha ci W@@ as@@ a ? ” Yange doom je zua ga zum u i er ve utar cii batisema sha M@@ kohol u V@@ esen u “ Mkaanem ma Aôndo ma Pro@@ feti ” ken inyom i 199@@ 9 la yô ! Mba@@ kp@@ enev mba a nyi ishima@@ veren@@ ke@@ gh@@ ene ? Y@@ A@@ NG@@ E mba du@@ ghun apostoli Paulu ken pur@@ usu ken Roma sha kwa u hiihii ken inyom i 6@@ 1 la shighe kar kpuaa yô , a yem ken ic@@ ile i K@@ re@@ te . Nahan kper@@ nan sev mbu aven yô , maa á gbidye wa@@ ya shin Betel u pinen ér a lu pe una zua a tom her yô . Ashighe kpishi mba hen tsombor wase kua azende a ase ka a nôngo u sur@@ un se ishima . Apostoli Paulu nger ér : “ Nahan yô , or u nan fe er nan tile yô , nana̱ ver ishima er nana kera va gba ga yô . ” Kwagh ngu ‘ m@@ ough@@ on shin iky@@ ôngo . . . k@@ ôn@@ don er m@@ t@@ ôm ma m@@ ny@@ im nahan . ’ Aluer se mba eren nahan yô , se er tom u pasen kwagh u Yesu wa mbahenen nav la sha ishima i taver man sha gbashima er un kpa er nahan . 15 : 19 ) Sha nahan yô , se mba eren p@@ ati shin se mba nenge ityav ga . Er Bibilo i kaa nahan , ior mba Yehova ‘ gema us@@ an@@ ker vev var in@@ dy@@ uhar a mi . ’ — Yes . He ’ tugh mbu i mar un la mbatyomov mba Aôndo wa ats@@ am a nan Aôndo icivir , ve kaa ér : “ I@@ ̱ wuese Aôndo Sha , shin tar yô , bem a̱ lu sha ior mba i doon Un a ve la . ” 3 : 5 , 6 ; Y@@ er . ( Yesaia 48 : 17 ) Nahan , u zuan a atindi a tesen gbenda a sha shighe vough ken Bibilo sha kwagh u or tsuan or u nana vôso la ka kwagh u kpilighyol ga . ( Yohane 1 : 1 , 14 ; Mpase 3 : 14 ) Nahan va gba ônov nav mba ve lu tsombor u ken jijingi la sha ikyev i Wan na la , ken masejime yô , va gba sha man tar , shi gba or ér nana lu sha ú . — Yobu 38 : 4 , 7 ; Pasalmi 10@@ 3 : 19 – 21 ; Yohane 1 : 2 , 3 ; Mbakolose 1 : 15 , 16 . Kpa sha kwagh u Maria yô , Yehova una er ivande i kpilighyol . Kpa hanma shighe u sea er msen imôngo yô , m nenge er jighjigh na a taver her yô . ” Ka kwagh u Yesu tsengaôron ér una er ne gaa ? Ka i taver mo u umbur avur a Bibilo aa a fatyô u wasen mo u nôngon kwagh laa ? ’ Cii ve wan@@ kwase u civir Yehova sha mimi ne a soo kwagh u wan@@ nomso la imba la nahan yô , tese ér wan@@ nomso la kpa yange civir Yehova kpoghuloo . ​ —⁠ I@@ c@@ am 2 : ​ 3 , 9 ; 5 : ​ 14 , 15 . Se ker a ker ah@@ ab@@ a ga . ‘ Yehova yô , Nen@@ gen ken Ishima ’ ​ — 1 SA@@ M@@ U@@ E@@ L 16 : 7 . • Ka akaa agen a nyi aa fatyô u van se a ic@@ an@@ aa ? “ TER we@@ se ve , shi wer ve ” kpaa . — P@@ S . 10@@ 8@@ ,@@ 7@@ 8@@ 2@@ ,@@ 8@@ 0@@ 4 Sha igbenda shon i ngise ior ve saa sha í g@@ ud@@ u g@@ ud@@ u la , a m@@ asen ungwan am@@ o a k@@ ú@@ r@@ á@@ n or i@@ ondo sha it@@ you tseegh , alaghga á lu mh@@ ine u iny@@ on shin ih@@ ur@@ an i ahumbe je la . Aluer u pine ve mbagenev mpin ne yô , vea ôr u kwagh u wasen we . W@@ ase mbagenev ve taver jighjigh ve . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve ver ishima ér a tôv ve a ican . 11 : 41 . Jighjigh u nan u Mose la yange taver un ishima shighe u ve ar shin Zege@@ mnger u Nyian la nena ? Er ku u if@@ er@@ or je kpa u doo Yehova ga yô , se mba a vangertiôr ser a doo Yehova u mbacivir un ve tim ga . Un kpa kegh ato a ve shi ica i gba ga je maa hingir kwase u civir Yehova . Nahan doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Iky@@ ar i m ye a hur@@ or wam la ngi a a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe ker kpa ? ’ Akaa ne cii taver mba i shigh ve mkurem mbara asema u eren Yehova tom , kua ah@@ ur@@ aior a ve a á lu veren ishima keghen u va lun uma ken paradi@@ so shin tar la kpaa ! Er iky@@ enge i dugh shighe u or hu@@ an ving la ga nahan kpa , u or hu@@ an ving la ngu a inja kpishi . ( Pasalmi 14@@ 8 : 12 , 13 ) Shi alaghga ú nenge a mba@@ y@@ aav mba ve lu nôngon sha a fatyô ve cii ér ma ve er ishima i Aôndo ken tar u icombor i lu vihin a vihi ne . K@@ u na nyoon mo kpishi . Nahan , ve hungur m@@ ny@@ am sha shighe u un lu per lu eren msen la . 19 : 12 — Ma orgen nan fa iti i Yesu ga , saa Un tseegh sha nyi gbenda ? Mbam@@ ishen uhar mba ve lu Mbakristu yô , apostoli Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a u lu zenden vea na la , mough ken gar u I@@ k@@ on@@ i@@ um ve va hen Li@@ se@@ t@@ era . As@@ an man A@@ zu@@ ku - As@@ an a T@@ an H@@ indi Iyol Shi alaghga tom kpa ua taver u zuan a mi , nahan a gba u mba ve lu a tom kpa vea seer eren tom ah@@ wa imôngo . Kwagh ne una na a gba u vea lu a ishimataver man jighjigh u nan tsung ve vea fatyô u shi bu@@ ghun ishima eren kwagh a mbagenev sha dooshima ye . Sha mimi yô , Yesu yange lu Or@@ tesen u He@@ mban ! I Gba Se sha Inja i M@@ lu u Aôndo Ken atô u udubu mbaiorov mba yange i ta num sha tar la ayange kar kera ve ve lu zungwen , man Mbashiada mba Yehova su@@ r ve asema yô , yange kua kwase ugen u yange Mbashiada zua a na zum u ve lu zenden sôron mba wan@@ ndor a ve yô . Bibilo na akaawan kpishi a á gbe a zough sha akaa a a ts@@ eren mbayev la yô . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u T@@ esen , u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine ve ver la kpa ngu a imba dooshima u Yehova la . Nahan ngu eren tom a im@@ akeranta pue , i nongo u Yehova u ver la , sha u tsaase mba i sar ve u zan mô ken im@@ akeranta ne , shi mbamlu vev ve ne ve ian i zan la kpaa . ( Mal@@ aki 3 : 6 , 16 ; 1 Peteru 5 : 7 ) Kpa , asema nga mbamaren mbagenev ker ahar sha kwagh ne . Hen shighe la , se gema ishima yase se ver sha tom u he u a na se la , ka tom u geman tar hingir paradi@@ so u do@@ on@@ ashe je la ! Hii Nan Ú ne Kwagh U Ú Ne Un Jighjigh La Jigh@@ jigh@@ i ? Man imo la se ayol ase kpaa se ungwa , lu Sha i due ye , zum u se lu a Na imôngo sha icighan@@ wo la . ” — 2 Peteru 1 : 16 - 18 . Ngeren mba uhar mban vea pase er ka a tsua or u yemen sha ve nan fa la , kua inja i kwagh u a lu u sh@@ igh@@ en or mkurem yô . Er tar ka u ningir nahan kape m@@ ure kpa a ningir shi a gem je la . Ikyav i kwagh ne yô , ka m@@ seer u kpilighyol u a ver ve doo doo ve lu seer la , ngu ‘ eren ve h@@ we ’ er a vande eren nahan . C@@ l@@ ai@@ re kaa wener : “ Yange m na kwaghôron la m been yô , ior kpishi gba ôron a mo ér ve ungwa wan@@ ye@@ kwase pase ior kwagh u Aôndo nahan doo ve kpen kpen . Tor Davidi yange lu or u dedoo . Nahan sha kwagh u t@@ wer@@ sôron kpa kape Mbashiada mba Yehova ve tsuan t@@ wer u vea er la torough torough ga je la , shi mba gbe dondon mnenge u ior tsô ga . Nahan Aôndo haa or u hiihii la m@@ ny@@ am tsung , hungur m@@ ny@@ am yô A dugh h@@ wan na u vough la môm . A gema u a er kwase a mi . Nenge ikyav i ortamen ugen u eren tom taveraa u yange za sôr wan@@ kwase Kristu u gba u a pav un ityough a sôr un t@@ wer ken m@@ hi@@ r la . U hiden a iyol ijime er se lu zenden vea Aôndo la shi una wase se u nengen a mbamlu asev sha inja . ( Mateu 4 : 4 ) Ka sha igbenda i nyi nahan Mkaanem ma Aôndo , ka mbamhen nav man akaawan a na a i nger ken Bibilo je la , ka ma na i saan se iyol shi uma wase a lu se a inja ? Er Aôndo a ne se ian i tsuan kwagh u sha ishima yase nahan kpa , se va pase un kwagh u se tsough u eren la . Sha nahan yô , a nôngo sha afatyô na cii sha u iv@@ in ityom na i Orkristu la . Inja i kwaghwan u a kaa ér : “ Se kera hungur nen m@@ ny@@ am er mbagenev nahan ga ” la ér nyi ? Een , ikyo i wan ka kwagh u a lu hange hange sha u maan mlu u dedoo vea Yehova yô . Yange lu Orshiada u Yehova , man kwaghaôndo u Mbashiada mba Yehova la kpa m vande ungwan kwagh na sha won ga . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Nahan , ne iky@@ aior , wuese nen Yehova a agee a en cii ! ( 1 Mbakorinte 14 : 22 ) Nahan yô , tahav mbu lamen ijô igen la kua shi u@@ ivande mbagen mba ve lu eren la , lu ikyav i tesen ior ér Aôndo lumun a nongo u Kristu u i ver u he@@ gh ne shi ngu suen u kpaa . Ruamabera u Yesaia u Yesu yange ôr ken shin@@ ago@@ ge ken N@@ as@@ are@@ ti la kpa alaghga yange li@@ he kuma nahan . — Luka 4 : 16 , 17 . Sha Kwagh u Aôndo u Mimi La Ve nôngo ér vea kôr un , alaghga vea wa un ke ’ ga@@ adi , ga yô vea wua un kera . Nahan yô , se time nen sha igbenda ihi@@ ar i se fatyô u geman Yehova ser á hingir ish@@ u@@ ur yase yô . Ka kwagh u yange er a Le@@ ah vough je la . Se ng@@ ur@@ en timen sha kwagh ne yô , umbur wer ashighe kpishi Bibilo ka ia ôr kwagh u “ uwegh ” ku Aôndo yô , ngi ôron kwagh u tahav nav , mbu ka a er tom a mi u wasen mba civir un shi hemban mbah@@ endan a na la . — Ôr Duteronomi 26 : 8 . Yange tese e̱r or a ta num sha orgen shin nana ii or nana yem a nan shin nana ii ma kwagh@@ gen ve i̱ er la cii . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 1 - 11 , 18 - 24 ; 31 : 1 ) Shi zum u tor S@@ en@@ aker@@ ib@@ i u A@@ shi@@ ria va u tan ityav sha Yerusalem la , H@@ es@@ e@@ k@@ ia tese jighjigh u nan man ishimataver . Nahan a tindi Timoteu ér a za taver tiônnongo la ishima . Hii shighe la je , lu ng@@ ôm lu nôngon kô@@ son se ye . Nahan u hen wer ka iky@@ enge shin ase@@ mber a ma u er kwagh a kwase wou shin nom@@ ou la u ôr a ijende you shin or@@ vesen wou la y@@ ee ? I@@ ̱ de hungur se ga , Satan fa er shighe na a kera vese ga yô . A kaa ér : “ Mba hen tsombor wam kpishi tim , ya wam kpa saa . ” Ka sha nyi gbenda kwase nana zua a iwuese ? ( a ) Er 2 Utor 15 : ​ 1 - 5 a pase nahan , ka nyi mbagenev vea fatyô u henen sha gbenda u Yehova er kwagh a Tor As@@ aria laa ? Nyian ne , Mbashiada mba Yehova ken ityar 2@@ 36 , mba kuran tindi u Yesu wa ér se̱ pase loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . [ ijô 2@@ 7@@ 2 ] 9@@ ,@@ 0@@ 40 Kpa yange a lam a ior mba ve lu er ij@@ in@@ ga i he@@ mb@@ en shin mo@@ u u im@@ enger u y@@ u@@ ghul m@@ ny@@ im sha inj@@ a@@ kwa@@ h la sha gbenda u vea zua a ishim@@ as@@ ur@@ un yô . Shin ú pine wan wou u kwase wer , “ Ne er nyi sha makeranta ny@@ ian@@ a ? ” 20 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u ​ — Marku Yange Y@@ ina Ishima Ga 23 Sha ci u A@@ g@@ umaior — M@@ tim u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a ( Aerenakaa 5 : 19 , 20 ) Ka nahan ve mbakur@@ an mbara va kohol ve tesen ior kwagh sha imo i ort@@ yom la vough ye . Ng@@ ô na , Maria , lu kwase u sha gbenda mimi kpôô . Akaa a m nenge a mi kua erdoo u i er a mo la na yô , m gba henen sha uma wam u m lu eren akaa a sha ishima i Yehova ga la . ( b ) Ú hen nyi sha kwagh u J@@ en@@ n@@ ifer laa ? Yesu kaa ér “ iv@@ or la kpaa m@@ ende , i vese , kpa [ or@@ sule la ] fa er i hii man i m@@ ende ga . ” ( M@@ ar . Or@@ pasenkwagh 12 : 5 ôr kwagh u atsan a iyol@@ been ka i va a mi yô , ér : “ Or ngu zan hen ya u nan u tsôron , man mba@@ zungwen mba zenden sha igbenda . ” Ka nyi ia wase se ve a ‘ kpe jighjigh u nan wase i@@ yo@@ loo ’ ? Yange ve venda u y@@ amen takerada u pati@@ i sha ci u mba Mbakristu nahan ve soo u wan ave sha akaa a taregh ga . Ikyav i tesen yô , ka wea nenge a or@@ maren u lun tswen u hanma shighe nan ve ke ’ Iyou i Tartor a mbayev ke ’ ijime k@@ ù@@ ú@@ k@@ ú@@ k@@ ú nahan , ishima ka i taver we ga he ? ( Or@@ pa . 12 : 1 ) Aluer iky@@ aior vihi anyom a ve a u@@ ye ne sha u z@@ endan asaren a taregh , nahan i va mase kaven ér mba z@@ endan a z@@ enda ahumbe ityô tsô nahan a vihi kpen kpen . A@@ veren la za hemen her : “ Sha ayange a ken hemen la Yakob una wa am@@ ise , Iserael una mon@@ do , una d@@ enger , una iv tar cii a atam . ” Shin er ci@@ er un iyol nahan kpa , a lam a na kundu kundu . ( Mbaefese 2 : 1 , 2 ) Gba u se kura icombor yase sha imba jijingi ne . Se soo ser se naan mbagenev ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se lu a mi cii mgbegh@@ aa , ka shighe wase man akaa a ase man mfe u se lu a mi sha ma kwagh kua kwaghfan kpaa . Sha ayange a Yesu la , ior y@@ aan bredi kpishi , sha nahan yô ken zwa Heberu man zwa Grika yô , inja i ishember i “ ya kwaghyan ” la yô ka “ ya bredi . ” 5 : 8 ; Yoh . 5 : 28 , 29 ) Er se lu a ishimaverenkeghen yô , se mba kera zu@@ ngu kpishi er “ mba ve lu a ishimaverenkeghen ga la nahan ga . ” ( Luka 4 : 39 ; 17 : 8 ; Yohane 2 : 5 ) Shin er í hembe k@@ enden a iti ne sha ke ’ tom u Mbakristu nahan kpa , di@@ ·@@ a@@ ʹ@@ ko@@ ·@@ no@@ s ka wanakiriki u shir@@ en tom her di tsô . Hanma kasua yô , atôônanongo a Mbashiada mba Yehova a hemban iyenge 10@@ 5@@ ,000 nga a nyôr mbamkombo ken A@@ you a Tartor ne . K@@ ura iyol you sha aeren a Satan a a lu ken i@@ ember@@ yolough la ( Or@@ pa . 7 : 10 ) Er nan ve imba mhen ne i lu i bo ? Yakobu nger wener : “ Ity@@ am@@ egh ki perapera yô , ka i l@@ ôô ki sha bem sha ci u mba ve ker num la . ” A kaa ér , “ hiihii yô , m ver shighe u una kuran ikyav nav mbi ini@@ umb@@ ev mb@@ ira kera hanma tugh yô . Aluer ve er nahan yô , alaghga vea he@@ e mbagenev mba ve fetyô u eren iyua ga la . A na mba ve lu Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara hemba mban a ian i eren kwaghyan u ken jijingi la shi wan ikyo sha u@@ gb@@ ayol mba mzough u anmgbianev u sha tar cii la sha igbenda ig@@ enegh kpaa . ( 1 Mbakorinte 8 : 6 ; Ekesodu 6 : 3 ) Ka Aôndo yange gba Yesu ye ; man sha kwagh u Bibilo i̱ i yer ér Ca@@ th@@ oli@@ c D@@ ou@@ ay V@@ er@@ sion la i er ke ’ Mbakolose 1 : 15 yô , Yesu “ ka wan@@ i@@ unda ken akaa a i gbe a cii . ” “ Or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on , ” Satan h@@ ôn ikyar wue wue . Saan se iyol u fan nyi , man ka nyi se lu timen sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo nee ? A fa mimi u hanma kwagh cii . Yehova hingir or u jim jim her a mo , shi m fa je mer kwagh wam gba un ishima . ” Kpa anmgbian Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l vea Mbah@@ enen Bibilo mbagenev yô , ve zua a kwagh ugen u hemba lun a inja yô ; lu mimi u a dugh ken Bibilo la . ▪ Z@@ a Hemen u Kp@@ orom hen Yehova I@@ ̱ na se tom ér se ‘ gema ior ve hingir mbahenen , se tesen ve . ’ Shighe la un kuma yô , a tim ku kera gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . Ka m@@ gem u nyi yange i due a mi sha gbenda u eren mbamkombo mba tiônnongo ken hanma kasua la , man ka mbampin mba nyi i doo u se time sha mini ? Ú nengen anmgbianev ou mba@@ beenyol mba nomso man mba kasev mbara er Yehova a nengen ve la kpa ? 5 : 26 – 6 : 1 ) Er “ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ” mban ve lu mbat@@ esen yô , ka ve wase se u lun a jighjigh u nan taveraa , u a har sha atesen a Bibilo yô . Or u nan lu suen hem@@ en@@ tor u Yehova , u nan vende u civir tor cii yô yange nan due shin ku . Er tom ve u pasen kwagh la gba ave shi mba@@ ah@@ end@@ anev vev lu a tahav , man mbahenen gema lu ken iyol i inyam i i yen kpishi ne yô , ikyav tese wang ér gba u vea lu a tahav mbu mbu hembe mbu orumace ve , vea kô@@ r@@ cio u eren tom la ye . Shighe u m lu iyev la , m han@@ ger mer i er hanma kwagh vough , a m@@ shi shio . Ashighe kpishi , kwagh ne ka i lu m@@ liam je mba ve nenge ér or wa ve ikyo ga la ve lu v@@ aan ye . ” Yesu fa kwagh u yange vande eren kera u una ôr vough yô , man ka keng je Mbayuda mba ve lu ungwan a na mbara kpaa vande fan kwagh ne . — Mateu 12 : 1 - 8 . Aôndo kaa ér Yesu ka Wan na ; Yesu di gema kaa ér Aôndo ka Ter na . Paulu hide na mlumun sha mpin na ne ér : “ I@@ ̱ wuese Aôndo sha Yesu Kristu Ter wase ! ” — Mbaromanu 7 : 14 , 24 , 25 . • Er nan ishima i kende ú ker u wuese Yehova ? Dooshima u mimi una fatyô u lun hen atô u nomso@@ or man kwase sha ci u nyi ? 18 : 18 — Ka ic@@ egh@@ zwa i nyi Paulu yange er@@ ee ? Se hen kwagh sha kwagh u Saulu man Davidi ne u a taver se ishima kpen kpen yô . Kwagh shon yô ka un ne : Mba ve tôvon mbacivir Aôndo a ican mba jijingi u Aôndo a lu hendan kwagh a ve cii vea za iky@@ ura ga . Kpa er Yesu za hemen u ungwan imo i Ter na shighe u lu yan ican tsung la yô , “ A hingir vough ” sha ian i he i Aôndo ver sha ci na la , ka ian i lun Tor man P@@ risti u T@@ amen je la . Yange lu ôron ér ve yô mba kposo a or u civir Aôndo u i sember tôôn nan karen sha kon u ú um atam a ú , ú tse gbem la . Er nan ve a fatyô u kaan ér num u vihin tsung u yange i ta sha Yesu la u wase kwagh ga ku@@ aa ? Ity@@ ough k@@ in er kwagh a vor u kwase la nena ? • Na nan ikyav mbi t@@ omov A kaa ér un ngu henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova , je shi p@@ ase@@ m kwagh kpaa . ” ( Genese 13 : 1 , 2 ) Nahan ior mba ve lu hen tar la ve nengen un ér ka or u lun a tahav shi duen iti kpaa , ér ka ity@@ a@@ gh@@ er@@ or je . T@@ er@@ tamen Yobu , yange na Aôndo ibo sha akaa a Á eren a uumace yô , nahan Yehova kôôm un , pine un ér : “ Ú sa@@ gh iji@@ r@@ ôron Y@@ a@@ ma ? I maa tempel ne i bee ken inyom i 5@@ 15 C.S.@@ Y . la . ( 2 Peteru 2 : 9 ) Jighjigh u nan u a taver la una gema di a sue se u ungwan imo i Yehova , aluer ka inja er kwagh u a soo ér se er la kaha kposo a kwagh u or nan hen sha mi vighe vighe nan nenge ér ka u vough la je kpaa . Zum u Yesu lu ken ican tsung sha kon u m@@ tsaha la , a ôr kwagh u tesen ér ishimaverenkeghen ngi sha ci u uumace je any@@ iman nga sha mi ga . M@@ H@@ EN : K@@ er iwasen , shi a na u iwasen yô , lumun . I@@ vor la vese “ iyol ” i i kure kure , man sha ashighe kposo kposo . T@@ ugh mbu gen mbu il yô , kwase na kaa a ônov nav mba ah@@ in@@ av mbara ér ve za y@@ av , cii ve mase eren msen ve u nyôron yaven ye . Yesu yange kaa ér ior kpishi mba zan sha gbenda u gb@@ ange@@ se u u ze ken mtim la . ( Mat . ( Mateu 12 : 40 ) Yange á va nd@@ eren Yon@@ a shin ku yô , una kav e̱r Yesu lu kar shighe u Un lu shin war la sha shighe u un Yon@@ a kera lu eren tom u profeti ken uma na ga la nahan . Ka im@@ end@@ enegh mb@@ in mbi hembe nan se ahumbe a dedoo sha tar cii ye . Hegen ne i tsua ve ér ve hemen tom u eren t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el , nahan ve hingir ior mba fan tom@@ a@@ ve@@ egh tsema tsema . ( E@@ ks . * Er Yo@@ shia iyol na ôr A@@ tindi la sha ato a ior mbara bee kera cii yô , ikyurior la jimin cii maa er ikyuryan vea Yehova , nahan mh@@ endan u yange i hendan a mcivir u civir e@@ ev la hemba taver sha kwa har ne cii . Aôndo pine Yobu ér : “ U@@ r@@ a ngu a ter kpa ? Man ka an nan mar ab@@ er@@ av@@ ure@@ gh@@ e ? ” Alaghga ashighe agen u fatyô u keghen ato ungwan ma tser u ini@@ umbe shin nengen tser u vi@@ di@@ o u Mbashiada mba Yehova ve er yô vea tsombor wou , nahan timen sha mi . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Ikyav i kwagh ne yô , ka u wan ishima a mba hen tsombor wase mba ve lu Mbashiada ga la kua mba@@ wan@@ ndor a vese man mba se eren tom a ve imôngo kua mba se henen makeranta a ve imôngo mbara kpaa . Alaghga kunya a hii kôron we a mba yange oo ta ve ken tom iyange jimin la . Nenge ase kwagh u Yehova er a E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki , O@@ re@@ ti@@ op@@ ia u cian Aôndo , u lu hen shighe u Yeremia lu uma shi lu or@@ tom hen ya u Tor Se@@ de@@ k@@ ia , u cian Aôndo ga la . Yange gba u vea na jighjigh shi vea tese ikyo i wan . Kwagh ne zua vough , gadia dooshima ka ieren i vesen i Yehova . 18 , 19 . ( a ) Shin er Davidi yina nahan kpa , lu nyi i wase un ve Aôndo lumun un@@ u ? Mbagenev kpishi vea tese ikyav i̱ imba ieren ne sha ikp@@ an i yange i yar tom a í sha u maan ag@@ u@@ ngu a h@@ ôron ityough ken Igipiti la . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 - 10 ) Í hii kwaghôron ke ’ Mpase ityough 20 sha u pasen e̱r i kar a “ tse@@ i@@ yô u a lu di@@ abolo man Satan ” la kera yô . Shi Aôndo na ve ‘ kwaghyan u Sha ’ la vough er kaa ér una er nahan . A ka@@ mber ter na uwegh iyol man a kaa ér “ Een ! ” • Yesu kar m@@ ve na la sha nyi ? ( Yohane 17 : 3 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Kwagh u Yesu er u hemban@@ cii a iyol@@ t@@ angen shio la va a akaa ne man averen agen kpishi . Kpa sha mimi yô , una nengen a kasev ke ’ uma u ayange ayange la shi kwagh a̱ gba ve a iwasen je kpa una wasen ve . Paulu ôr kwagh ne lu sha u keren ish@@ ô na , shin sha u tesen ér kwagh hemba un a hemba je ga . ( Gen . 4 : 6 , 7 ) Yange gba u Yosua una tsua u civir Aôndo u mimi shin civir mba@@ aôndo mba@@ aiev . Ngeren u hiihii ken ngeren mba uhar mban pase wang er Yehova a lu Aôndo u dooshima yô . Un due ken tar u ngise i yilan u ér Y@@ u@@ go@@ sla@@ vi@@ a la . I@@ aven i H@@ ian a H@@ ia la Ka I@@ aven i In@@ j@@ aa Ka a maren wanye je tsô , nan hii u eren akaa sha kwa hiihii ken uma u nan , er zende u zenden man iliam man makeranta u henen nahan , kua akaa agen kpaa . Ú ngu seer igbenda you i pasen loho la sha er ú zua a mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpa ? The@@ o@@ do@@ to@@ s yange hi@@ di hen ya yô , m kaa a na mer : “ Sat@@ i ne yô mo kpa me za vea we ape yange u za sha iyange i L@@ ah@@ adi u a kar la . ” Nahan m kaa mer saa a lu Bibilo i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o . ( Pasalmi 6@@ 8 : 1@@ 1@@ ;@@ 1@@ 10 : 3 ) M@@ ne u ior mba Yehova , nomso man kasev man iky@@ aior man mba@@ beenyol ve ne ayol a ve sha u pasen kwagh kpoghuloo ken ayange a masejime ne ngu u@@ men atam nena ? Nahan yô , doo u we ú gema ú suur sha ve sha kwagh u mlu wou u ken hemen shinii ? Kpa kwagh gema er doo yô , yange i lu vegher u hemban tse@@ en ken iyou cii je la ! Ka ve tseegh i gbe u vea y@@ aan bredi shi vea maan wain la ye , sha ci u ka iy@@ ongo la i lu “ Iky@@ uryan i he ” la ye . — Ôr Luka 12 : 32 ; Mpase 14 : 1 , 3 . K@@ er mlumun sha mpin shon nahan hide za pase nan ‘ ishimaverenkeghen you sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ’ — 1 Peteru 3 : 15 . Yange ve nenge a Tar u ityendezwa la ga , shi ve nenge shighe u akuraior cii zua a iveren sha ikyev i tsombor u Aberaham la kpaa ga . Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev de u pasen kwagh shi zan mbamkombo sha ci u ve er ma isholibo i vesen . ( b ) Hii nan ve u̱ tesen mbayev mimi u Bibilo la i lu ieren i dooshima ? Ikyav tese wang ér ka Yehova a lu ur@@ ugh ior mba i sar ve u fan mimi la sha u ve va civir un ye . Se mba nengen ityom ne ser ka ian i tesen iwuese sha kwagh u dedoo u Yehova a er a vese la a ishima i môm kpa ? [ U@@ foto mba sha peeji 12 , 13 la ] Shin er akuraior a fan Aôndo ga , a a lu ken K@@ iti@@ m shin ity@@ ô@@ tar la kua a a lu ken Ke@@ d@@ ar sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la v@@ aan a mba@@ aôndo mbagenev ken ityar ve nahan kpa , ma shighe môm tsô ve m@@ us@@ an mba@@ aôndo vev a mba@@ aôndo mba atô@@ at@@ yev ga . A@@ z@@ ô@@ v nga eren se nyi ? A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a i kaa a Mbayuda ér vea hide ken tar ve la yange aa su@@ r Mbayuda mba ve lu uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la ishima kpen kpen ! Ken ityough ki sha utar ki takerada u Genese la , i ôr se kwagh u Satan , u yange nyôr ken i@@ yô za mee nomso@@ or u hiihii la vea kwase na ér ve hemba Aôndo ato , ve ya kon u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo , u Aôndo ta ve icin ér ve de ye ga la . Ka zwa u Ish@@ pania i lamen ken tar u H@@ on@@ d@@ ur@@ as ye . Lu nen bem bem ayol a en . ” ( 1 T@@ es . J@@ en@@ n@@ y kaa wener : “ Yange taver mo u vendan a na kpishi , sha ci u nomso@@ or ka nana soo kwagh wou nahan , i ke@@ he u ken ishima kpishi . ” Hanma uwer yô , ka i gber u@@ kô@@ pi mba Iyoukura mba hemban er 5@@ 2@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 nahan ken ijô 2@@ 47 . Kpa , hii nan ve Mose man Eliya ve til sha ityough ki Mbakristu mba i shigh ve mkurem laa ? 2 : 10 , 11 — Kanyi yange i na ve aeren a Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh la vihi kpishi ? Hegen ka se tema se ôr Bibilo imôngo hanma iyange , shi ka se pasen ior kwagh sha uya uya hanma shighe shi se wasen mbagenev u kaven loho u u lu ken Bibilo la . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Shighe u Kristu una lu hemen tar la , ma kwaghbo môm una kera er uumace ga . — Anzaakaa 1 : 33 . An@@ der@@ ia man Kor@@ ne@@ li@@ u cii yange ve ôr ior vev kwagh u ve nenge a mi la . ( Pasalmi 2 : 4 ) Aôndo za hemen u eren sha awashima na vough er mbahemenev mban mba ma kwagh ga nahan . “ I@@ wen i pu@@ pu@@ u ” man “ iti i he ” la ngi a inja sha nyi ? ( a ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato yange hii ken tsombor u Aôndo nena ? Yange lam a vese , se agumaior jighilii , shi se cii i na se takerada u do@@ on@@ ashe u lun iyol k@@ wer , u i yilan ér Ch@@ il@@ dren ( Mba@@ yev ) la kô@@ pi môm . Er nan i doo u se wa ikyo sha er se er kwagh u kpe@@ egh ga ? A nger ér : “ Mbagenev hii u tan [ Yesu ] az@@ er , ve y@@ is@@ a Un ishigh , ve ta Un az@@ u , ve kaa a Na er : T@@ sen@@ ga ase ôron ! Er iyange i Aôndo una tim tar u Satan ne i mgb@@ ôghom yô , a haa mbacivir un jijingi ér a wa ve ago@@ yol ve ta ior icin sha kwagh u iyange na i i lu van la . T@@ ôô ase wer ka we i lu kighir imba ne nahan yôô ! Mbagenev va shin af@@ ishi a bran@@ ci , nahan se nenge sha u@@ gb@@ ayol vev mba sha iyol man mba ken jijingi zan zan ayôôso la kar been . ” Kpa ka nyi i lu ihy@@ a@@ gha ? 65 : 21 ) Kpa ka cii ishimaverenkeghen i ve lu a mi la ga . 200@@ 8 ( 1 S@@ am . 1 : 9 - 11 , 18 ) Yange i yima profeti Yon@@ a ken iy@@ av mbu zege@@ ish@@ u igen zum u a er msen a kaa ér : “ M yila TER ken ican yam ne , man A ungwa imo yam ; m g@@ enger imo ken iy@@ av mbu She@@ ol je , U ungwa imo yam kpaa ” la . E@@ ̱r L@@ as@@ ar@@ u , ijende na i ishima ishima la kpe yô , Yesu nenge a Maria , anmgbian u L@@ as@@ ar@@ u u kwase lu v@@ aan , nahan kôr un ke ’ ishima tsung , tsô a haa m@@ liam ashe , a vaa ke ’ igbar sha ishigh ki ior mbagenev . — Yohane 11 : 32 - 36 . I@@ ca i gbe ga yô , á hii u henen Bibilo aa ônov nav shi pasen ah@@ ur@@ aior na kwagh kpaa . Shi ian@@ g@@ ev mb@@ igen mbi sha kwa@@ v@@ yolough kpa yange mbi na or nan kera lu wang ga , hemban cii yô im@@ ande , man ity@@ u@@ j@@ er i duen or ken iyol n@@ ôn@@ don inya , shin kwase u duen won . U tesen ikyav yô , gba u se hen sha kwagh u shighe u ka se vihi sha In@@ tan@@ et la . ( Mbaefese 5 : 10 ) Akaa kpishi a i er kwagh sha mi ken Ruamabera yô tese kwaghfan u a lu sha u eren kwagh nahan la . Shighe u ú va mase lumun wer akaa a ú lu henen sha kwagh u Yehova la ka mimi la , lu ú ken ishima nena ? ( b ) Ior mba Aôndo mba ainge hemba mban a iveren a Aber@@ am sha nyi gbenda ? Er i gbe hange hange u u ôron Bibilo hanma iyange cii nahan kpa , a gba u u nôngo kpoghuloo sha er u kav kwagh u ú lu ôron la yô . Kpa , 1 K@@ ron@@ i@@ ku 21 : 1 kaa ér ka Satan yange tor un ityô ve er kwagh ne ye . Sha ayange a na la , mbaihyomov mba Aôndo lu hendan a iniôngon na i lu nôngon ér una hide a maa g@@ il@@ gar u Yerusalem la , kpa un vea ior nav ve de ér ma mh@@ endan a d@@ an ve ga . M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E YÔ : I nger mkaanem ma Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu nger man ken Ruamabera , ér : “ M ngu a ishimaverenkeghen sha Aôndo , ka kwagh u mban ayol a ve kpaa ve lu keghen je , ka mnder u mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la . ” — Aerenakaa 24 : 15 . Or@@ ngeren Pasalmi 119 la yange tese m@@ doo u mkaanem ma Yehova ma doo un ishima la nena ? 4 , 5 . ( a ) Yehova man Yesu tese ér ikyum@@ ile doo ve ishima nena ? Nen@@ gen S@@ ha@@ gba U Eren Er Kristu Kpa A Nen@@ gen La Vea tema tor a Yesu imôngo sha ! — Mbaefese 1 : 8 - 12 . Aluer kwagh ngu nahan yô se er nena ? Ver Ishima sha Iyol You Mbagenev lu nomso man kasev mba ve van@@ den civir Yehova , shi Yehova lumun a ve yô . Mba ve vese ayol a ve ve lu imôngo ayange a kar la , ka ve hen u keghen ato a kasev vev shin noov vev , nahan ka vea kenger a kenger noov vev shin kasev vev tseegh kpa maa ve fa kwagh u ve soo je . Kwagh ne ngu inja er u ngu ôôn u@@ we shin if@@ i , maa y@@ uh@@ wa tôô u ngi ku@@ an a we yemen a mi ape u soo ga nahan . Jac@@ k@@ son ) , 8 / 15 U eren Ter U@@ hemban@@ cii tom la ka ian i civirigh i lun sha tsen@@ g kpishi . Kpa , C@@ l@@ ai@@ re gema kaa a na ér un ngu wan@@ ye@@ kwase Shi@@ ada u Yehova , nahan un ngu a ma n@@ mgb@@ ian@@ om@@ so ga . Er nan ve u dondo ve u ze hen ajiir a ve kombo u civir Aôndo her la ga ? I@@ ̱ kaa ér : “ Aluer ka iorov uhar shin utar mba ve lu a jighjigh u nan môm ve kohol imôngo kpa , Ter una lu a ve . ” Aluer ka or môm tseegh je kpa una lu a nan . Yehova lumun nagh ku A@@ bel kura tseegh ga , kpa lumun A@@ bel iyol na kpaa . Aluer iyôngo ngi a or@@ kuran ga yô , ia lu ken mci@@ e shi ia zua a iwasen kpaa ga . I@@ orov pue kar an@@ igh@@ eni mbara tim sha ci u yange ve er isholibo nahan ishima vihi Aôndo a ve yum ga . Yehova ngu nan un agee a hemen shi kuran “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” kua “ iyôngo ” igen la kpaa . ( Luka 12 : 32 ; Yoh . Inja i ase@@ mber ne cii ér , “ U I Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem La . ” ​ —⁠ Mateu 2 :⁠ 4 . Saulu za hemen u keren gbenda u una kôr Davidi a wua yô , nahan Davidi nenge ér doo u una yevese a due ken tar u Iserael kera . — 1 Samuel 18 : 11 ; 19 : 9 , 10 . M@@ hembe u Yehova de í hemba ik@@ we igen i í er isholibo ga ityav , í wua ior mba ken ik@@ we ne je f@@ alegh gba la , lu gbenda u karen gbashima u ve lu a mi ér saa vea kar a if@@ er@@ kwagh ken Iserael kera keng keng la . 16 : 31 ) Sha mimi yô , aluer Orkristu u jighjigh nan m@@ ende iv@@ u yô , ka i lu kwagh u civirigh sha ishigh ki Aôndo kpen kpen . Kpa or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh la yô , tile ken ica je , lumun u k@@ enden ashe sha tsô kpaa ga , kpa a ta uwegh sha van@@ ger , a gba kaan er : Aôndo , zung@@ w@@ em mhôônom , mo , or@@ sho@@ li@@ bo ne ! Sha nahan yô , mpase u sha mnenge la tese wang ér mba ve lumun myer u i yer ve ér “ va ” la cii , mba a tom u pasen mbagenev kwagh . 19 : 18 . Akaa ne cii tese ér se mba ken “ ashighe a ican . ” — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . ( Anzaakaa 24 : 21 ) Kpa , shighe u yange mbahemenev kaa ér ve de eren ishima i Aôndo ga yô , ve kaa di tsô ér ‘ sé hemba ungwan imo i Aôndo a imo i or . ’ “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” gber ityakerada i injaa kpishi sha u wasen se u eren kwagh ne . Tsô Aôndo una fatyô u hemen akaa a a gbe a la sha dooshima kpa ? Han@@ mô wase cii kwagh ne una fatyô u eren nan nena ? Lu nyi i wase K@@ al@@ e@@ bu man Yosua ve lu a jighjigh u nan taveraa , man se dondo ikyav ve la nena ? Ka mbampin mba nyi se nenge sha mi he@@ gen@@ e ? Yehova wa tom u pasen kwagh u Tartor ne sha ikyev i mbacivir un mba ve hiden a iyol ijime la , ka sha ikyev i mba ve gem ve gen@@ gese iyol shi ve suur sha tahav vev la ga . ( Mpase 12 : 12 , 17 ) Yesu tsengaôron akaa a kpilighyol aa a lu ikyav i ‘ mk@@ ur@@ tar ’ yô , akaa ne agen nga a er ga kpa aa va er ken hemen . Ior mba eren ityom kposo kposo hen ijiir ne , mbagenev mba koson iyôngo , mbagen di mba a ib@@ ua , mbagenev mba k@@ ahan ish@@ am u@@ iy@@ ia man iy@@ i@@ av mb@@ ig@@ enev . Nahan kpa , sha iyange i kper@@ nan vea za la , anmgbian la kaa a anmgbian u kwase ne ér , kwagh ugen za va ve ab@@ ur ab@@ ur , nahan imôngo la b@@ unde . Ka ityôkyaa i vesen i nyi i ne ve se pasen kwagh@@ a ? ( E@@ s@@ era 3 : 8 – 13 ; 5 : 1 ) Er kwagh ne na Mbayuda iember kpishi nahan kpa , ica gba ga tsô mciem gba ve iyol . ( Mateu 24 : 21 ) M@@ ci@@ em maa gba mba ve ne Aôndo jighjigh ga la iyol . U tesen ikyav yô , shighe u mbatamen ve zough u nengen sha mbamgbe mba ken jijingi mba tiônnongo yô , ka ve na ayol a ve icivir sha u keghen ato zu@@ mb@@ ee sha kwagh u mbatamen mbagenev ve lu ôron la . Tor Solomon kaa ér : “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , man ai@@ k@@ ighe kpaa de hiden a uwegh ou ga ; gadia u fa i ia doo la ga , shin ka ng@@ in shin ka ng@@ ira , shin ihi@@ ar cii ia doo u . ” ( Pasalmi 119 : 1@@ 5@@ 3 – 1@@ 60 ) Se kaha ‘ se undu mbam@@ pase mba Yehova ’ er mbaaferev nahan ga . Gba u se tese icivir sha akaa a mbagenev ve tsough la sha ci u nyi ? Nahan kpa yange kende a iyol na sha , tôô ken ishima na ér Aôndo lumun un ga . Hen shighe la se fatyô u fan er tom ne ua samber tar sha won wuee a za ar la cuku tsô kpaa ga . ( Mbakolose 4 : 10 , 11 ) Shighe u i wu@@ he Paulu ken Roma sha kwa u sha uhar la kpa , a nger Timoteu ér a̱ va a Marku , gadia a kaa wener : “ Ng@@ um a inja kpishi sha tom . ” Mbakristu mbagenev kpishi nyian kpa mbamzeyol bende a ve mba ve war zan kwagh môm a mba Yobu la . Yange gba u Paulu una nôngo tsung una er nyi ve una er tom u i na un laa ? “ Shighe [ ngu ] u hu@@ an ving , man shighe u lamen . ” ( Or@@ pa . U@@ jijingi mbara mba nengen a Yesu yô , ve fa , ve yila un ér “ Wan u Aôndo . ” A shi nan kpa , lu ôron ér mba i shigh ve mkurem , mba ve lu uma shighe u i hii u nengen a a@@ j@@ in@@ ge a ikyav la ken inyom i 1914 la , vea lu uma her zan zan mbagenev mba i shighe ve mkurem mba ve nenge a mhii u ikyav la ga , kpa vea gema a nenge mhii u zege@@ can la vea kar kohol ve . K@@ ov la yange u lu a mhii shi ua kar kera kpee a b@@ unde ga . ( Mateu 5 : 23 , 24 ) Aluer se soo ser se lu ken bem vea Yehova yô , hemba k@@ an a inja u se er kwagh nahan . — Pasalmi 35 : 27 ; 1 Yohane 4 : 20 . M@@ lu u awambe lun i@@ w@@ om la lu Mbakristu kwagh u he ga . “ S@@ U@@ G@@ H N@@ EN U@@ N , W@@ U@@ ES@@ E N@@ EN I@@ T@@ I N@@ A ” 24 : 45 - 47 ) Nahan doo u se hide a ayol a ase ijime se nenge gbenda ne ser ka gbenda u Yehova a lu nengen sha ior nav sha shighe wase ne yô . K@@ ohol cii yô , ator a i hemba á shin ity@@ ô@@ tar i Y@@ ord@@ an la lu 31 . Tsô Satan gba wan Aôndo mba@@ aie iyol er kwaghôron na u dondon la a tese nahan . Er m lu anyom 50 hegen nahan kpa , azende a am ka aa wuese mo ér m ngu eren tom u ortamen tsembelee nahan i doom kpen kpen . . . . 7 : 1 ; 1 Tim . Gbenda u Ior Eren M@@ sen hen Yehova sha Shighe u Tindi u Iky@@ uryan La Zum u T@@ i@@ ff@@ any za ôr mbamaren nav kwagh ne yô , ve wa un kwagh ér a̱ za na tic@@ a na takerada u i yer ér M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La . H@@ ingir un iyol y@@ agh y@@ agh , tsô Bab@@ a hi@@ di hen ya yô , a za kaa a na ér : “ M fa ape Joh@@ n@@ n@@ y a za lu yô ! U Su@@ ur sha Yehova la Inja Na É@@ r Ny@@ i ? Nahan kpa , mkaanem ma i er ken Pasalmi 1@@ 16 man ma ôron kwagh u ku u or môm tseegh tsô ga . Hanma shighe yô á zer kaan wener , “ Aluer ishima ngi tan we a@@ kp@@ el@@ an yô , umbur wer kwagh u dedoo la ka un a lu u shami ye . ” B@@ er@@ y@@ l er tom pania u ke@@ ke anyom imôngo . Tsô maa a hii nengen ga@@ adi ér ka ningir na u eren shiada her je la . 40 : 10 – 14 , 26 , 28 . 5 : 19 ) Nahan kpa , kwagh u Yehova a ne Satan ian i eren ga yô , mayange je una fatyô u eren ga . Kpa , akaa agen shi a gba u una fa keng yô . Er lu Aôndo je ver Davidi tor nahan kpa , yange nengen ér ka Yehova jim a lu Tor u Iserael ye . Er uumace ve lamen ijô kposo kposo nahan kpa , kwagh la yange Aôndo u lamen a ve ga sha ci u nyi ? 12 : ​ 13 , 17 . Ikyav i tesen yô , ngise la , er i lu geman Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i ken zwa Buter la , i dondo gbenda u U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev ken zwa Buter , er tom a ishember i ken zwa Heberu i “ She@@ ol ” u geman avur er Or@@ pasenkwagh 9 : 10 nahan la . Paulu kaa ér : “ Kwagh u a lu u h@@ ôôn ne , ka u una haa kwagh u [ a ] lu u h@@ ôôn ga la iyol keng . ” ( Mateu 24 : 29 , 30 ; Mpase 16 : 14 , 16 ) Aluer se mba zenden sha jighjigh u nan yô , kwagh ne una wase se se wa ago@@ yol er se nenge akaaôron a profeti a i er ken Bibilo a lu kuren yô . Yesu yange nan@@ de a ve shin vihi ishima a ve ga . Ka nan hen i lu sha u timen sha kwagh u mhen man aeren a orumace shinii ? ( Yohane 17 : 3 ) Kwagh u hemban doon u se er a or yô , ka u wasen nan nana zua a mfe u una za a nan ken uma u tsôron la . Yange gba or sha i@@ been na , sha gbenda u nana fatyô u tesen dooshima yô . 6 : 13 ) Akaa ahar a Yesu a er ken msen ne tese ér nyi ? Yange ungwa msen wam shi wase se se tile dông , shin er i lu kighir se nahan kpaa . ” Yesu ngu kuran tiônnongo na sha ikyev i icighan jijingi u Yehova , shi ngu a mbatyomov mba wasen un tom mba ‘ i gem ve i we un sha ikyev ’ la . — 1 Pet . Hii lamen sha akaa a a lu hange hange ken kwaghhenen la . Lu u Mbaiserael vea fatyô u ‘ veren ato sha kwaghôron u Yehova mimi je ’ kpa ? Nahan kpa , ashighe agen ka i gba u or a taver ishima ve nana za hemen u eren kwagh u vough ye . Yesu u a ver se ikyav la yange tese vangertiôr sha igbenda wue wue . Aluer u ngu ôron u@@ peeji kpuaa hanma iyange yô , u fatyô u ôron Iyoukura jimin cii been ken atô u uwer môm . Í lu samber a takerada ne hemban hanma takerada ugen cii . Kpa ken Bibilo i ken zwa T@@ iv yô , i gema ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ne ajiir agen ér “ zung@@ w@@ em ” shin ‘ er dedoo , ’ shin ‘ er doo doo . ’ Shi se fatyô u nan paradi@@ so wase u ken jijingi la una seer doon sha u seer lun a aeren a Orkristu la ken a@@ vese . Yô , de@@ m ase , iy@@ ugh Y@@ am i̱ mough a ve ityô , M@@ ̱ tim ve ; nahan Me gema u , ú hingir ikyurior i vesen . ” — E@@ ks . 6 : ​ 11 - 13 ; 2 Pet . Ka unô ve lu “ ônov mba Aôndo ” he@@ gen@@ e , man ka unô vea va hingir ônov mba Aôndo ? Kwaghôron ne tseegh je kpa ka ikyo@@ kwaghôron , nahan kpa , kanyi ikyav jighilii se fatyô u tesen sha u pasen kwagh u í lu ôron yô — a lu can@@ c@@ aa ? Ka nahan ve dyako wase ne a gbe se kwagh yum ye ! Mbaiserael yange ve kegh ato sha kwagh u mbam@@ k@@ er@@ ev mba pue mbara yange ve ôr la , nahan ve nyôr mciem , je yô , ve gba zan Mose i@@ ve@@ ver iyol . Yesu yange lu a uter shighe u i mar un shin tar la . Tsô Bar@@ sh@@ il@@ ai er nena ? Ka a yar tom a ish@@ ember@@ ti i “ ishimaverenkeghen ” la ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la yô , ashighe kpishi i lu kwagh u injar i a va na Mbakristu mba i shigh ve mkurem la i lu ôron ye ; kpa ken ngeren ne yô , se time sha inja i ish@@ ember@@ ti ne jimin cii . Shi ve de u nengen Yehova ér ka Aôndo u uma . De cie nen ga ; mba@@ ats@@ ator kpishi je kpaa ne hemba ve inja . ” Shi hen ase sha kwagh ne yôô . 12 , 13 . ( a ) Yesu hen nyi sha gbenda u Ter na eren kwagh a Mbaiserael laa ? * Mbagenev ker ah@@ ab@@ a ér , anmgbianev mba Yesu mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mban lu ônov mba wu@@ he u Maria mar vea Yosev yô . I@@ b@@ aver i tom u shir@@ en a ishimat@@ seen ne i̱ kpilighyol je zua ga ! • Ú kaa wer ah@@ on a gban doo ga sha ci u nyi ? Ve soo ér i̱ za ve iyol sha my@@ ee u yôôn ma icighan iji@@ r@@ ôron i í lu ikyua ikyua la ga , kpa lu u mayange vea war iji@@ r@@ ôron i Aôndo í mtim la ga . ( Mbagalatia 5 : 22 - 25 ) Doo u aeren ang@@ an nahan ma a ne ior ma ve hembe nan loho u se pasen ne jighjigh . ( 1 Pet . 3 : 15 ) Kwagh ne una bende a mba vea kegh ato a vese la sha gbenda u dedoo kpen kpen . — 1 Tim . Ver ase ishima nenge kwagh u Davidi ôr a Tor Saulu zum u á na un wan na ér a vôso yô . ( Anzaakaa 22 : 6 ) Aluer mbayev kôr imba ityesen la yô , ia fatyô u nan ve uma . I@@ an i se lu a mi i pasen mbagenev kwagh u Tartor u Aôndo la , ka i vesen kpen kpen . Se fatyô u kaan ser Bibilo hemba ityakerada i kwaghaôndo igen cii sha ci u nyi ? Mkaanem ma Aôndo tsengaôron ér a hemba eren tom u pasen kwagh sha ayange ase ne cii ( Mateu 28 : 10 ) Shin er mbaapostoli er akaa a tesen ér mba a mbam@@ yen mba vesen nahan kpa , Yesu yila ve her wener “ anmgbianev A@@ v . ” Kpa gema hen ya u mbamaren av yô , kwaghaôndo gba or môm ishima ga . Heela tseegh ga , Yehova shi tsengaôron ér a hemba tartor u Grika , ua kera hemen ity@@ artor igen sha tar ga , kpa mayange je kaa ér ikyurior ne ia kera lu ga ze . Mbagenev mba sha ian i vea fatyô u pasen kwagh hanma shighe hegen ga , kpa mba eren hanma kwagh u ve fetyô la cii sha ci u Yehova . Er kwagh u ve kaa u la . Ka unô a yima ve sha “ iyange i vesen i ci@@ er@@ yol i TER ” laa . Er ve fa kwagh u lu van ken hemen la yô , ve palegh akaa a d@@ an@@ en ior ang@@ ara nahan . ( 1 Timoteu 3 : 1 , 8 ) Kwagh u anmgbian nana er ve nana kuma sha ian i civirigh ne yô , saa nana taver ken jijingi , shi nan lu a kwaghfan u ken Ruamabera kpishi shi nan lu a ishimat@@ seen sha tom kwaghpasen kpaa . Zum u Bab@@ ilon yô@@ h@@ ôr kera yô , Mbayuda zua a mtsera ken ishimawan i Yehova la Se kighir ishim@@ avi@@ h@@ in yase nena ? ( b ) Kanyi i tese ér ityesen i Yehova ngi ve un a iwuese ? Nahan kpa , hegen ka m nenge er anmgbianev yange ve luun a vese hanma shighe shi ve wasem shighe u m lu nôngon kpoghuloo mer me y@@ ese ônov av ve hingir mbacivir Yehova la yô . ” ( Yohane 17 : 16 ) Kpa ka ve yar tom a Bibilo sha inja sha u tesen ér mbamlu mba ainge mba vihin kpishi mban vea za hemen gbem sha won ga . ( 2 Timoteu 2 : 21 ; Mbaromanu 12 : 2 ) Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u amba u@@ kase a civir un a injaa ne ér : “ Na nan sha atam a ave a nan , man ityom i nan i̱ wuese nan hen ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar . ” ( Luka 10 : 27 ; 12 : 6 , 7 ; Mbagalatia 3 : 28 ; Mbaheberu 6 : 10 ) U eren tom imôngo vea ior umiliôn imôngo mba ve lu nôngon sha u eren kwaghwan u Bibilo u a kaa ér : “ H@@ aa nen ityough ki taver ga iyol , hen ayol a en ” la mimi je ka iveren . — 1 Peteru 5 : 5 . Bibilo ngi a ung@@ eren mba ve er kwagh u ityendezwa mba Aôndo mba ve k@@ ur sha mi kua mba ve lu kuren sha mi sha ashe a ase je yô . A@@ yem ase ne kpa kape i gbe u a lu vough je la . Kpa Mark , wan ve u lu anyom ahar tseegh la yô gba ku@@ wan ken t@@ ye@@ ku . A fatyô u yilan Mbashiada mba Yehova ér i@@ or@@ van@@ nya sha ci u nyi ? 38 : 1 - 23 . M sôn TER kwagh môm tsô , ka un me ker ye , mer : Ma m lu ken iyou i TER sha ayange am cii , sha u me nenge mk@@ om@@ ashe u TER , man me time kwagh ken tempel Na kpaa . ” ( Ps . Ieren i Mbashiada mba Yehova mba ve dondon ikyav i Yesu la doo ior kpishi . M@@ ze u kwaghfan u Aôndo gande u tôvon ts@@ ôô ! ’ — Mbaromanu 11 : 33 . We kpa alaghga u nenge wer wan wou u yange lu an@@ ye u kiriki ve lamen yum la gbe g@@ anden or hegen yô , kera soon u b@@ i@@ ishi a or ga . Anmgbian ugen u a lu gumor yô , lumun a kwagh ne . A kaa ér : “ Ka mea nenge a m@@ lu@@ a@@ inja u kwagh u m lu henen la ga yô , m hingir u nôngo a nôngo mer i ma@@ am iyol u henen kwagh shon . Gbenda u Yehova a veren se nyian la har sha er se kpa se lu k@@ enden a iti na sha shi se lu eren tom ken tempel na u ken jijingi zan a mi la . Yesu shi seer kaan kpaa ér : “ Man mba ken ya u or vea gema vea lu mbai@@ ho@@ mov mba nan je . ” ( 1 Mbakorinte 6 : 18 , 19 ; Mbaheberu 13 : 4 ) N@@ om@@ so@@ or u nan nyer iyol ken idya i eren yô , ka nan er kwagh u vihin kwase u nan er isholibo a nan la sha igbenda kpishi . Shi Saulu tsegha ilev mbi hemban doon cii ér una za na Yehova nagh a mi . ( 1 S@@ am . A@@ g@@ umaior a hemban anyom pue kar di kwagh ka una hange ve u eren , or@@ maren nana gba vendan a ve ér ka kwagh u dedoo ga kpa i kuma ve sha won ga . Sha kpôô yô , On@@ es@@ im@@ u lu a inja ga . Heela tseegh ga , alaghga ú kange ishima wer ú ta awambe ga shin ú er kwase gayô ú vôso nom ken Ter tseegh , shin ú ngu hen ya u mp@@ av a lu sha kwagh u kwaghaôndo , kpa ú kange ishima wer ú y@@ ese mbayev ken mimi , ashighe kpishi akaa a ng@@ an nahan nga a va a mbamzeyol man atsan a vesen . — Aerenakaa 15 : 29 ; 1 Mbakorinte 7 : 39 ; Mbaefese 6 : 4 ; 1 Peteru 3 : 1 , 2 . A kaa wener : “ A@@ zende am ne kpishi lu tamen a mo , shi ve wasem tsung . Hen ase sha kwagh ne : Ken atôônanongo a ase nyian , se mba a kasev mba@@ beenyol mba civir Aôndo sha mimi er De@@ bor@@ a , man agumaior a a lu mbatamen , a a lu a kwaghfan er Eli@@ h@@ u , man up@@ ania mba taver asema , mba lun a gbashima er Y@@ e@@ fe@@ ta , kua nomso man kasev mba@@ jighjigh , mba lun a ishimawan er Yobu nahan ga he ? Se mba a mi yum . Yange i tôô kasua môm i tes@@ em akaa a ken tar la , sha u m fa shighe u her , shi m ho@@ gh@@ ol a ic@@ e@@ en@@ yolough i i lu her kpishi la yô , vough er i eren a mbah@@ ev mba ve za sember van la nahan . Shi Yehova ta se icin sha kwagh u iy@@ u@@ he i eren , man ishima i nyoon karen ikyaa inya kua aeren a bo agen kpaa . 11 : 25 , 26 ) Mbagenev hen er ishember i “ hanma shighe ” i í yar tom a i̱ heen ne i tese ér gba u a umbur ku u Kristu kwa kimbir kimbir , inja na yô ka ac@@ in imôngo je la . Ka sea henen akaa ne kwa kimbir kimbir yô , kwagh ne a taver jighjigh wase u nan shi a wase se se ‘ hingir mba@@ eren a er sha kwaghôron la , i̱ lu mbau@@ ng@@ wan a ungwa tseegh ga . ’ — Y@@ ak . U tesen ikyav yô , ka icighan jijingi a tsuan mbatamen mba tiônnongo ye . Kwagh ne na yô , i gema Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la a@@ vegher shin i jimin cii ken ijô hemba 1@@ 30 . Se zua a aan a lamen sha akaa a ken jijingi ne ken mbamkombo man shighe u se dugh kwaghpasen shin shighe u se ku@@ mba iniongo i g@@ ur@@ g@@ ur kua shighe u se lu zan zende la . Ka se kwagh u i@@ civirigh kpishi u eren tom u ú ve Ter wase u a ne se akaa cii la a iwuese ne ! Er Yesu lu or@@ tesen je , mayange ôr kwagh u a gande mbagenev u kaven ga . “ T@@ ere , Tese Se U Eren M@@ sen ” S@@ aa u na Aôndo jighjigh ve u kporom ikyua a na ye . I@@ gbenda i Yehova Ng@@ i Jigh@@ ilii Hanma Shighe Cii 3 : 1 . Hen shighe shon la je , i due a mbamhen ken Tom W@@ ase ú Tartor er a hide a za sôr or sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee yô . Ikyav tese wang ér , mbagenev lu a kwagh kpuaa tseegh , kpa yange i kar akaa “ i na hanma or vough sha gb@@ ayol u nan . ” ( Aer . ( Mbaefese 5 : 22 - 24 ) Se vôso ayol a ase hemba anyom 28 hegen , man se mba imôngo saan saan . Ka Yehova yange tindi Peteru hen or u cian Aôndo ne ye , nahan kwagh ne tese ér tindi u Yesu wa ér i “ gema . . . akuraior cii a̱ hingir mbahenen ” la lu sha ci u Mbayuda mba ken akuraior kposo kposo tseegh ga . Hen ase kwagh u mba ve ze M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ve hingir mbam@@ ishen la , shin mba ve ne ayol a ve sha u za pasen kwagh ken ityar igen la . Yehova eren aie ga , shi eren kwagh sha ifer kpaa ga . Se lu a vangertiôr ser , se va sun@@ da kpee aluer se yina ishima ga yô , di er Yerem@@ iah man Bar@@ u@@ ki kpa lu nahan . — Mbagalatia 6 : 9 . ( “ I Gba a Gb@@ aa ? ” ) la , a hembe doon we ? ( Anz . 3 : 5 , 6 ) — 3 / 1 , peeji 5 . . Yehova yange na mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ken Iserael ian i den or isholibo i nan ga . “ Or@@ henen Na u môm kaa a Na er : T@@ ere , tese se u eren msen . ” — L@@ U@@ KA 11 : 1 . Kpa ish@@ or shon yange i na i saan ter wase iyol . ” [ M@@ oun@@ tains ] Inja na yô , ve fa u p@@ aven kwagh u vough man u vough ga la ga , gadia ve eren kwagh sha ishima i Aôndo ga . Se na jighjigh a averen a se lu veren ashe u va zuan a mi , er u va lun uma ken paradi@@ so shin tar la nahan , vough er yange se hii henen kwagh u a ve , se na jighjigh nahan kpa ? U eren nahan la una na m@@ tem wase á ve una hemba doon . Er i nger ken 1 Timoteu 5 : 1 , 2 nahan , se fatyô u tesen ser se mba nengen kwagh u mbagenev be@@ elee ga nena ? Ve fa ér ve doo Aôndo ishima man una nenge sha a ve kpaa . Ka ve er a@@ you a ve sha iky@@ on , ve gema ve s@@ an sha to@@ ho , mbagenev di ka ve maa sha ak@@ am . 1@@ 30 : 3 . Aluer kwagh u i er la ka u mimi je kpa , saa se samber a mi ga . Nahan S@@ ef@@ ania ta ior icin ér : “ Iyange i Yehova mgb@@ ôghom . ” W@@ el@@ ls gema nger wener : “ Hii ken derianyom u sha uta@@ an la zan zan va ar sha derianyom u sha pue kar uta@@ an la cii , i@@ gbe@@ kera i dondon mhen u yange i due a mi ér mba@@ kwaghaôndo vea kar a hemen gomoti u taregh ne due tseer tseer ken Y@@ uro@@ pa . ” Se mba civir un a iyol hiden a mi ijime shi se mba eren kwagh akuma akuma shi se mba nenge sha afatyô wase cii ser se lu ken mzough a anmgbianev asev kpaa . 8 , 9 . ( a ) A@@ eren a Aôndo kaha kposo a uumace nena ? U fatyô u dondon ikyav i Yesu la sha u pinen wan wou mbampin kundu kundu man sha icivir . shi á y@@ à@@ ng@@ è m@@ w@@ oo u H@@ er@@ o@@ de yange wua ior mba@@ ish@@ ôô@@ v kpishi la ga ( Pasalmi 1@@ 27 : 3 ) Sha nahan yô , ve ver ishima sha Bibilo , i̱ i̱ lu Mkaanem ma Aôndo la ér ma@@ ̱ tese ve u y@@ esen ônov vev . Ivur Bibilo ne yange i taver mo ishima hanma shighe cii shi i sur@@ um ishima kpishi . ” ( b ) Anmgbian ugen yange hemba m@@ yen ugen u wase un hen u eren kwagh ken mzough nena ? 8 Gbenda U M@@ yer U Sha 5 . ( 1 Timoteu 1 : 11 ) Er ve lu nengen aeren a ase man gbenda u se eren kwagh a mba wan@@ ndor a vese man mba se ze makeranta a ve imôngo man mba se eren tom a ve imôngo la nahan , vea fatyô u nengen a msaanyol man mk@@ om u se lu a mi la kpa ? 24 : 14 ) Kwagh u loho u dedoo u Tartor ne iv se ken ishima je ngu “ ha@@ an ” inya kpa ? O@@ ru@@ m@@ ace môm kpa m@@ lu@@ ashe u nan zua a ugen ga , shi mba a an@@ za kua mbam@@ fe kpa kposo kposo . Se@@ kar@@ ia 13 : 4 - 6 pase ér mbahemenev mba adu@@ aav mbagenev je kpa vea undu u@@ kwaghaôndo vev mbara shi vea venda ér shighe môm kpa ve nyôr nongo a u@@ kwaghaôndo mba aiegh mbara ga . — 7 / 15 , peeji 15 - 16 . Una tim mbaaferev kera , kpa una gema a na mba vea lumun ér a lu Tor ve la uma u tsôron . — Ôr Mateu 25 : 31 - 33 , 46 . Ashighe agen je yô , m k@@ unde zwa je i gba u me kôr gb@@ em@@ zwa wam u shin la ve una de u kun@@ den ye . Se fatyô u eren sha mkaanem ma Yesu ma i nger ken Luka 11 : 9 - 13 la nena ? 25 : 4 , 5 . U kav inja i ishember la kpa ? In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr la ngi il@@ ian ga . Ôr injakwagh i Yesu i sha kwagh u wan u a undu ter na la ken mkaanem ou . 5 : 17 ) Ikyav tese wang ér Yehova man Yesu yange ve zua a mk@@ om ken tom u gban akaa la . Ro@@ ber@@ t : Kape i lu je la . Mba er nahan yô , ishima maa gba Di@@ o@@ j@@ any sh@@ imi , tsô á yem a ve imôngo . Zum u se gem ishima yô , ka se zung@@ we kpishi shin se zamber sha kwagh u se er shin se k@@ an shio u eren la . Tsô m hii u soon zwa F@@ r@@ en@@ ch , nahan er a@@ yom lu karen la , m lu hemban soon kwagh u ú cii . M kaa a na mer Mbashiada mba Yehova vea fatyô u tesen un mimi ken Bibilo . Aluer asaren a bo wa am@@ ise ken a vese dông shi nga yangen se u henen sha akaa a wang je kpa , Yehova una fatyô u kôôm mbamhen asev sha er se kura atindi a na shi se za iky@@ ura sha u eren nahan kpaa yô . Nahan a tôô shighe a za tema imôngo vea anmgbian u been iyol ne , shi a kegh ato a na zu@@ lee shighe u a lu lamen a na la . Ishima i legh legh i or u nan kwaghwan la ia wase or u nan er isholibo yô ( 2 Peteru 3 : 5 , 6 ) Sha mimi yô , mbagenev soo ér iyange i Yehova la i va ga . Bibilo ôr n@@ du@@ ur n@@ du@@ ur er i gbe u se lu per shi se lu gen@@ g ge gen@@ g yô . K@@ era ga je kpa , iwuese i se lu a mi sha dooshima u Aôndo man Kristu ve tese se kpishi la mgbegha se u tseghan ayol a ase sha ci u Aôndo , nahan hingir mbahenen mba Kristu . — Yohane 3 : 16 ; 1 Yohane 4 : 10 , 11 . A@@ tô@@ akyaa a doon nga kpishi je . Tom u ortamen u yange u eren sha mimi la yange u na Yehova msaanyol , er we kpa yange u na u nahan . — Anz . Mose yange cia ga . “ I@@ sho@@ li@@ bo i Ka i Ts@@ eren Se Ab@@ ur Ab@@ ur ” La 3 : 3 , 4 , 9 . ( Ôr Mateu 4 : ​ 5 - 7 . ) Man akaa ne cii ka a ka “ mhii u ican tsô . ” ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Er nan ve i doo u mba@@ eren tom u pasen kwagh hanma shighe , mba ve lu a mbamaren mba been iyol la , vea de tom ve fese sha u vea hide a za nenge sha ve ga ? “ M@@ h@@ ôônom ma ker Ter man shi zu@@ ngu mhôônom kpaa . ” — Yakobu 5 : 11 . U@@ umace nd@@ era karen atô a u@@ gomoti kposo kposo anyom deri imôngo hegen , kpa ityô gomoti i môm ngi a wase ve vough ve ga . Aluer se ungwa icin i i lu tan se sha akaa kposo kposo la yô , se palegh mbamzeyol kpishi . Er kwase ne ku@@ ngu ican yô , una ko@@ so Eliya nena ? 26 : 27 , 28 ) Kwagh u Yesu kôr ken u@@ we la lu iy@@ ongo i i lu a wain u nyian sh@@ imi yô . Se er nyi ve imoshima yase ia er tom sha injaa ? Nahan mayange ver ishima ér ve er kwagh u a hembe tahav vev ken inya ga . Ior yange ve kaa ér mba ior mba “ fan takerada yum kpaa ga ” sha ci u ve za makeranta u kwaghaôndo ga . ( Pasalmi 1 : 1 , 2 ) Bibilo you i ôron la i̱ ne ú msaanyol kpa ? Er u@@ washika mbara lu sha ci u mbadondon Kristu mba i shigh ve mkurem mbara nahan kpa , akaawan a ker la nga sha ci u mbacivir Aôndo cica cii . Yeremia yange de kwagh@@ pas@@ ene ? Mba ve lu nongo u wanakiriki ne mba wang er ka an@@ u@@ un@@ au@@ kase nahan , sha ci u ve hông@@ or ayol a ve sha atesen man aeren a “ Zege@@ bab@@ ilon ” u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii la ga . ( Mpa . Se zer henen ser se kuma u Aôndo una tese se dooshima shin una nenge sha a vese ga . Mb@@ au@@ angev kpishi yange ve na jighjigh ér imba t@@ wer@@ sôron ne ia bee ve angev je ka u henen a hen ga . Zum u m va fa Yehova yô , i wasem m de aeren a dang la cii . M@@ O@@ N@@ S@@ EN Er gba u Mbaiserael vea kuran Tindi u Mose la nahan kpa , shi lu hange hange u vea zungwen mhôônom kpaa . Hen ase sha kwagh u Yesu ôr a Mbaf@@ ar@@ ishi mba ve zungwen mhôônom ga la . Satan nôngon ér una tu@@ le ave a se ker sha mimi la kera nena ? Mbam@@ pase mba Yehova mba eren kwagh ka hembe di u umbur se kwagh u i gbe u se er ga di tseegh tsô la . Shighe u m lu anyom 14 la , m hii u gban iky@@ ung@@ ugh . M@@ zough u anmgbianev tar sha won cii ve zough ken jijingi , a samber a tser tar ne doo ú kpa ? Jijingi u Aôndo lu tahav mbu mbu mgbegh@@ an Yesu eren kwagh yô I nger takerada ne taver ga shi wanger kpaa . A@@ tesen a Yesu nga a tahav mbu geman asema a ior sha er ve kpa vea zungwen mbagenev mhôônom yô . ( Yesaia 60 : 8 - 10 ) Mba yange ve hii ngohol “ iwanger ” i Yehova a te la yô , l@@ ù “ ônov ” nav , Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Shighe kar yô , shi i wa un aie iyol ér a nôngo ér una y@@ av a kwase sha ig@@ yo@@ s@@ ough , maa i wu@@ he un ken pur@@ usu . Yesu pase kwagh u yange er shighe u an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh la yem u za y@@ amen mkurem ve@@ m la , ér : “ Or@@ kwa@@ se@@ he za va ; mba ve wa ago iyol la ve nyôr a na imôngo ken iyou i iniongo i kwa@@ se@@ he maa i wu@@ he h@@ unda . ” Ka kwagh u a sember eren ken tar u S@@ we@@ den je la . Shi á kaa a ve ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” — Luka 22 : 19 . ( Amo@@ shi 5 : 27 ) P@@ risti ugen ken Betel yange hendan kwagh a Amo@@ shi , kpa or@@ ti hide ijime ga . Aluer a due or ishima yô , alaghga ka gbenda u i eren mcivir u hen tsombor la u ne ve , a dugh nan ishima ye . Ka averen a nyi profeti Yesaia yange tsengaôron ér nga sha ci u mba ve we ayol a ve sha ikyev i m@@ ser@@ akaa u mbatamen laa ? U fa or u yange nan hii duen sha u va keghen un gbenda kpa ? — * N@@ gi@@ se Mbaiserael per nyi Tindi u Aôndo ve , ve ya ibo , man á fatyô u tôôn kwagh ve la karen sha unô sha shighe wase nee ? Ter wase u sha ngu a ‘ agee a vesen , ’ nahan una fatyô u nan se agee fese je . N@@ ana eren sha akaa a nan kaan a mbagenev ér ve er la . Kpa nyian ne yô , a nder tse@@ vaa . U tesen ér mimi je Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la lu “ u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya ” ken ityar i tartor u Roma hemen i la cii yô , orgen u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase u i yer un K@@ en@@ ne@@ th S@@ co@@ t@@ t L@@ at@@ ou@@ re@@ t@@ te yô , nger ér : “ Ior kpishi fa er hii ken derianyom u hiihii la zan zan derianyom u sha utar la , Kwagh@@ aôndo u Mbakristu yange tagher a m@@ te@@ v u sha ican n@@ du@@ u@@ lu@@ u shi ashighe kpishi i er Mbakristu ican c@@ oho@@ loo yô . . . Er lu ken pur@@ usu nahan kpa , nger u@@ washika sha u wan iniongo i Kristu kwagh shi taver í ishima kpaa . Nahan kpa , hanma iyange yô , i s@@ ar@@ em tsung u nengen a nom@@ om man wan wam . ( 2 Peteru 3 : 13 ) Se lu nen a gbashima u wan iyol yase sha ikyev i hemen na la sha mlu u uma wase cii . U dondon shighe u u ver u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou la , shi ka u nôngo kpoghuloo u er mcivir u hen tsombor ken hanma kasua kpa ? ( a ) I@@ mo@@ shima yase ia wase zum u se tagher ishigh a kwagh u a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken awambe la nena ? Shi er í seer karen Jo@@ el ken iy@@ ou@@ ci yô , i kav ér ishima na ke@@ he kar ikyaa inya shi iky@@ u@@ he na kpa taver ga . ( Ivur 13 ) M@@ an@@ ase nôngo sha afatyô na cii hide sôr akaa a yange er shami ga la ; á kar a mcivir u ak@@ ombo ken tartor na cica cii kera , shi a taver ior nav asema ér “ ve̱ civir Ter . ” — Ivur 15 - 17 . Ge@@ off@@ re@@ y Jac@@ k@@ son u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la yange na kwaghôron u vesen sha itinekwagh ér , “ Ne U@@ ng@@ wa Akaa a i Er Ne La — Nahan Ne Er Ny@@ i a M@@ i ? ” Nenge ase er Yesu yange sôr mzeyol ugen u alaghga yange ma hingir ikyaa i vesen la . Yesu vande tan mbaapostoli nav icin sha akaa ne cii , kpa ve kav kwagh u lu ôron ve la ga . ( Luka 6 : 38 ) Heela tseegh ga , Yesu kaa ér : “ Gadia aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve yô , Ter wen u Sha di kpaa Una de ne . ” ( Mat . Gba u ior mba se henen Bibilo a ve la vea za hemen ken jijingi nena ? Ashighe kpishi mlu u k@@ undun iyol man u nan ayol a ve icivir la ka a lu ga . We Se Iky@@ o Sha M@@ h@@ ôôn T@@ ime ase sha kwagh u a lu t@@ enger akuraior man kwagh u a gem a dugh ker la . 3 : 2 - 7 ; 9 : 36 - 42 ) Icighan jijingi yange na ve ‘ u@@ iyua at@@ ôgh@@ atô ’ kua “ u@@ iyua mba been ior angev . ” Nenge ase kwagh u kwase ugen u i yer un ér Maria ne . ( Yesaia 25 : 2 ) Ior mba ve ze hen ijiir i ngise Bab@@ ilon lu la ainge yô , vea er shiada i kwagh ne ér kape i lu je la . Ken masejime yô , “ ishima na Davidi ibo . ” Se mba veren ishima ser , m@@ gem ne una wase se se seer pasen ior loho u waren uma , u u dugh ken Bibilo ne . Ish@@ ember ne umbur se kwagh u ityav mbi i nôngon ikyua a Me@@ gi@@ do kpoghuloo la . Aôndo yange na se iyua i iv@@ es@@ egh sha ci u nyi ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 40 , 8@@ 5 An@@ th@@ on@@ y : Se hii ase sha mkaanem ma Yesu ma i nger ken Yohane 14 : 6 la je . Hii shighe u i gber ngeren mba ve ôr kwagh u amba an@@ umb@@ egh ne la zan zan hegen , an@@ umbe a hông@@ or ior asema ne nga ng@@ een seer a seer . “ Sha mimi yô , ang@@ an ka ayange a masejime nee ? A ôr kwagh u shighe u wan na u kwase u lun iwer iti@@ ar yange kpe ica lu a gba ga ve kasev uhar va kuma un uwegh sha h@@ unda yô , ér : “ F@@ ese nahan m kav er ve lu Mbashiada mba Yehova yô . Alaghga ve mbagenev vea hen je ér ve mba kaven Yesu , un u yange ver ikyav i̱ Mbakristu ve̱ dondo la . ( Mbaefese 6 : 4 ) Nahan kpa , ve fa ér shighe u wanye nan we iky@@ ondo yô , a gba u nana tsua iyol i nan u civir Aôndo shin civir un ga . — Mbaromanu 14 : 12 ; Mbagalatia 6 : 5 . Mbayuda kpishi mba ve va sha u va sur@@ un Mar@@ ta man Maria ishima cii ve na Yesu jighjigh zum u ve nenge ivande ne yô . ( Ivur 22 ) Mkaanem man yange lu ma zamber a ior ér ve wasen anc@@ ôgh@@ olo@@ v tseegh tsô ga ; kpa lu tindi u Aôndo wa kpôô kpôô yô . Ikyav i tesen yô , Awa@@ ke ! u Se@@ te@@ mba 200@@ 6 la yange lu a itinekwagh ér “ Is There a Creator ? ” ( b ) Ka sea ‘ vande keren Tartor ’ yô , kwagh ne a bugh se aan a eren nyi ? Mbakristu mba@@ beenyol ka ve lu a jighjigh ve u nan her dông , shi ve taver ken jijingi her@@ egh nena ? A lu u ken ishima nena shighe u ú lu nôngon wer u er msen hen Aôndo laa ? Mbakristu mbagenev kpishi mba tagher ishigh a mbamtaver mba ny@@ i@@ iv , kpa Yehova gem nengen mbacivir un nena ? 1 , 2 . ( a ) Er nan ve m@@ soo u Yehova a soo ér ior nav ve eren erdoo la i lu kwagh u kpiligh se iyol ga ? Shighe u se henen Ruamabera man ityakerada yase i pasen Bibilo la yô , ka hange hange u se umbur ser “ ishima i or@@ perapera ka i henen imo@@ kwagh i ia ôr yô . ” Kwagh u Davidi ôr la tese ér Davidi lu a ishimaveren ga ku@@ aa shinii ? 1 , 13 — “ S@@ ha@@ gba@@ kwase ” la ka ana ? Mbashiada mba Yehova vea fatyô u henen Bibilo vea we ken takerada ne . ( Ese@@ k . 38 : 18 - 23 ) Maa Aôndo una tim mba ve soo u bu@@ lan ior mba Yehova la cii kera . Apostoli Paulu yange ver ikyav i dedoo sha gbaa ne , i se fatyô u dondon yô . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Mkaanem ma Paulu man zua vea ma Yesu ôr ken msen u a er hen Aôndo ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” U@@ ityendezwa mban cii lu tesen ér vor u ityendezwa la ua va ken tsombor u Aberaham , ken wan na Is@@ ak@@ a . Sha hiihii la , lu iorov 7 ve kohol ve hingir mbahemenev mba shin t@@ ine mba sh@@ on@@ ov ga , kpa gema lu mbaapostoli 12 . M@@ fe man mkav u Paulu zua a mi sha u henen Ruamabera sha tse@@ ene@@ ke na la wase un fa u tesen ior mimi tsema tsema . Sha shighe u i̱ lu nôngon ityav la , i̱ wu@@ he@@ m ken pur@@ usu shi i yem a mo uiky@@ angen ken Ser@@ b@@ ia sha ityôkyaa i môm shon ne . Ish@@ aren ve yô , ka u vea lu a imoshima i wang , shi vea na mbagenev gb@@ ev mbu nôngon ga . — 1 Tim . “ F@@ a akaa a a hembe lun a inja yô . ” — F@@ I@@ L . Lu@@ un er yange una er nahan yô , mayange je ma i tôô A@@ re@@ ki sha iky@@ e@@ ky@@ e ga . Han@@ a yange tese ér un suur sha Yehova nena ? U tesen ikyav yô , shighe u ú sember kur@@ un tom shin shighe u ú lu a ya kwagh ga nahan . 11 : 29 ; Heb . 2 : 8 , 9 ) “ Mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo ” mbara kpa vea ya dyako i tar sha u hemen u . Ngeren la yange kaa ér : “ Í ko@@ so az@@ en@@ awambe a kuman iyenge 4@@ 00@@ ,000 nahan sha a@@ you@@ a@@ cii a ken tar wase , shi mba koson a seer a seer sha hanma sev . . . 9@@ 0 : 10 ) Ka ve hen ér gomoti u uumace ne una bee a mbamzeyol vev , kpa Bibilo tese ér ka Tartor u Aôndo tseegh ua fatyô u eren kwagh ne ye . Shi se time sha u@@ zege@@ mba@@ ati@@ iv mba u@@ kwaghaôndo ve ne kwase u hiden a iyol ijime ne , er “ Ng@@ ô u Aôndo ” man “ T@@ or@@ kwase u Sha ” la nahan ga . 25 : 8 - 12 . • Ka ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi mbi nyi mb@@ ia wase se u hendan a Diabolo ? Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i ? Takerada môm lu ken zwa ne ga , lu di m@@ gem u Bibilo u “ I@@ kur@@ yan i He ” la tseegh . 2 : 5 ) B@@ ee kera yô , apostoli Paulu vande pasen wang ér , a fatyô u kaan ér uma u Orkristu jimin cii ngu er “ nagh ” nahan . — Rom . Kwaghôron na ne lu mimi , kpa kwaghôron ne tese ér yange lu a ish@@ ô sha isholibo na la ga . Ve cii ve kange zwa ér vea civir Yehova sha mimi . Hegen di ye ? Tsô , se tagher ishigh a m@@ yina wase jighilii je . ( Genese 20 : 12 ) Heela tseegh ga , lu ma tindi u saa a̱ pase ior mba kwagh ve lu sha mi ga la kwagh na ga . Nahan kera kpiligh se iyol er loho u Yesu pase la hingir u b@@ enden a uuma mba ior umiliôn imôngo sha tar cii nahan ga . Sha ayange a Yeremia la u@@ profeti mbagen “ ôron kwagh sha aie . ” I@@ ca gba ga cii tsô isharen i lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la na m kera ver ishima sha mcivir u Yehova ga . Ve due sha ajiir kposo kposo , shi mbamlu vev kpa mba kposo kposo , nahan kpa , nongo u wanakiriki ne ngu nengen sha u@@ gb@@ ayol vev mba ken jijingi shi ka a gba hange hange u vea nenge sha u@@ gb@@ ayol vev mba sha iyol kpaa ve er nahan vough . — Mateu 24 : 45 . Yange i nger 1 Peteru 1 : 8 , 9 sha ci u Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la . Shin ka u hemba soon wer i lu ort@@ wer u ka nan kegh ato a we tsembelee , nan pase kwagh u nan nenge ér ngu zan we iyol la , cii ve nan mase ôron we imba t@@ wer i a fatyô u eren we laa ? ( Anzaakaa 4 : 23 ) Se er kwagh ne nena ? ( Yohane 5 : 28 , 29 ; Aerenakaa 24 : 15 ) A va nder ior shin ku vea lu uma ken paradi@@ so shin tar , er Aôndo yange wa ishima sha hiihii ér i̱ lu nahan . 14@@ 3 : 10 ) Doo u se kpa se lu a isharen la shi se kegh iyol ser jijingi u Aôndo a hemen se . ( b ) Ka nyi i lu yangen mbagenev u nan Aôndo u a er uityendezwa mba dedoo la jighjigh ? 21 Kp@@ orom hen Aôndo — “ Umbur Mo Aôndo Wam , V@@ erem Doo Doo ” Tsô Paulu soo wener una za lam a ikpelaior i tor@@ on asema la , kpa mbahemenev mba ve soo kwagh na yô venda a na . ( a ) I@@ j@@ ô i ior mba Aôndo mba sha ayange ne ve lamen la seer a seer nena ? Mb@@ ap@@ asen ase@@ mber a ken Bibilo mba@@ ainge kpishi gba henen tsô ér Paulu yange lu ôron kwagh u ayol a a lu a mi iyol sha ci u gb@@ i@@ di@@ v mbu i gbidye un sha ashighe kposo kposo zum u a lu eren tom na u Orkristu u m@@ ishen la . Hegen ne u@@ gomoti kpishi kav m@@ til u Mbashiada mba Yehova ve til p@@ al@@ egh@@ aa la , man se mba a iember sha kwagh ne kpishi . H@@ ide hen er shighe ugen ka wea nenge a akaa a Aôndo a gbe a doo ashe yum la ve i taver we u ôron kwagh sha mi yô . ( Yohane 15 : 19 ; Yakobu 1 : 27 ; 4 : 4 ) Ka unô ve kom sha iky@@ aren ne ainge ? Gadia Mo , M ngu TER , Aôndo wou , Icighan u Iserael , Or@@ yiman wou ; . . . va a ônov A@@ v mba nomso mba ken ica la kua ônov A@@ v mba kasev mba ken ik@@ igh@@ ir@@ tar la kpaa ; han@@ mô u i yer nan sha iti Y@@ am , u M gbe nan sha ci u icivir Y@@ am , u M maa nan , u M er nan la . Yange taver mo u eren kwagh ne kpishi , kpa m eren nahan yô , gema wasem kpishi . ” — Yo@@ shi . I@@ gbenda i M@@ yer i Z@@ u@@ an a M@@ kom , 1 / 1 Yesu lu orumace shin tar ne . ( 2 Peteru 2 : 5 ) Aôndo yange kaa a Noa ér a gba tsô sha u yiman uuma mba iorov , nahan a er “ kwagh u Aôndo kaa un la cii , a er sha mi je . ” Maa Kristu , u i yer un kpaa ér “ ort@@ yom u ihy@@ ungwa ” la , una hemba gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u sha u k@@ enden Satan man az@@ ô@@ v a na shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la . ( Mpa . ( Pasalmi 1@@ 10 : 1 ; Aerenakaa 2 : 34 , 35 ) Nahan cii kpa er i ker un Tor u Tartor u Aôndo sha , ke ’ inyom i 1914 la yô , ‘ a due , ngu hemban shi ka u una hemba kpaa . ’ Ity@@ ôkyaa igen i i gbe u se civir Yehova yô , ka sha ci u dooshima u a lu a mi sha a vese la hemba cii . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Se yar tom a ikyav mbi tom@@ ough mbi injaa , nahan se wase ve . Aluer Orkristu fa ma isholibo i vesen i anmgbian u nomso shin u kwase nan er yô , a gba u nana kaa a or u nan er isholibo la ér nana za pase mbatamen isholibo i nan er la . ( 1 Kor . 6 : 9 , 10 ; Y@@ ak . 2 : 9 ) Iky@@ uryan i he la ngi hange hange kpen kpen ! Or@@ gen ngu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa , mba yer iti na er J@@ an@@ us@@ z ; yange hingir u tu@@ men ityough ken tom sule na u a eren sha tôndo la . M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E YÔ : “ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo [ i Yesu ] , vea due kpaa . ” — Yohane 5 : 28 , 29 . * Se mba un@@ yi@@ in mban cii se za hemen ken mimi , nahan shighe kar yô , i er se batisema , se hingir Mbashiada mba Yehova . 8 , 9 . ( a ) Yange í kaa a Mbaiserael ér ve eren nyi sha u tesen ér ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehov@@ aa ? Aluer se mba ungwan mbatamen yô , ka an jighilii se lu ung@@ wan@@ a ? De ase se time sha akav kpuaa . Nahan kpa , ib@@ aver la za hemen ér : “ Er ing@@ ye@@ gh@@ ior ne i lu seer a seer nahan je kpaa , ior mba ken Amerika kpishi mba gban a gba ah@@ on ér kwaghaôndo ngu b@@ enden a uuma mba iorov asange asange man ityô jimin cii sha gbenda u wasen ga . ” I@@ za@@ be@@ la nenge ér un doo Yehova ishima shi un gba kwagh sha ishigh nagh , nahan kwagh la wase un u taver ken jijingi . Nahan lu kwagh u tsuan mbatamen lu ôron shin lu kwagh u@@ gen@@ e ? — Heb . Lu u as@@ ande a mba@@ jighjigh mba ken Yuda u tsuaa la aa zua a mtsera . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ) Aluer se time sha akaa ken u@@ du@@ bu@@ mba@@ an@@ yomov mba ken hemen la nan je kpa , mayange se fatyô u kaven “ m@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ” la ga . — Mbaromanu 11 : 33 . Kwagh môm u una wase se u pasen kwagh vangertiôr yô ka msen u eren . Man ajiir a ta@@ ven sha a Yuda y@@ ee ? D@@ i vough e̱r se vande kaan nahan , Bibilo yar tom a ish@@ ember@@ kwaghôron i “ U@@ sha u he man tar u he ” ne kwa ny@@ iin . Yehova ngu m@@ ough@@ on a Mbak@@ al@@ di , ikyurior i Bab@@ ilon i vihin tu la . Or@@ pasalmi kaa ér vea “ cia loho u bo ga . ” — Pasalmi 1@@ 12 : 1 , 7 . Kwagh u O@@ re@@ ti@@ op@@ ia la ôr la ngu a inja kpen kpen . * Gba u se mbagenev se eren tom u sha tôndo ve se fatyô u zuan a akaa a hange hange ne ye . Gadia Ruamabera ôr akav kpishi a a tese er Yehova ngise eren tom a icighan jijingi na , tahav mbu mbu hembe sha won cii la sha u wasen ior nav yô . Shighe u ve lu lamen gbar gbar je kpa , ka ve palegh u lamen sha akaa agen ku@@ aa sha ci u nyi ? Hii shighe la zan zan nyian , Yesu ngu eren tom a ish@@ in@@ d@@ an la sha u bu@@ ghun aan a tom a sha kwagh u Tartor . Á kaa ér : “ M nenge mbakp@@ enev . . . mba@@ vesen kua mb@@ akiriki cii . . . . Ikyav i tesen yô , ‘ mfe u Aôndo ’ u ú hen la ka keng una kua mimi mb@@ á Yehova á we ishima ér uumace mba jighjigh ve lu uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar la . U nenge mk@@ or u Yehova a lu kuran we la nena ? Er ior kpishi soo u nengen tser ne hen shighe ne yô , i tsua anmgbianev mbagen shin Betel u ken gar u M@@ ag@@ de@@ bur@@ g , ken tar u Jam@@ an@@ i la , i tindi ve ve za yam u@@ fi@@ im hen kô@@ mp@@ eni ugen ken gar u Par@@ is , ken tar u Fran@@ ce , shi ve yam ufoto mba t@@ enger ga , ken tar u Jam@@ an@@ i , hen kô@@ mp@@ eni ugen hen gar u L@@ ei@@ p@@ z@@ i@@ g man gar u D@@ res@@ den . Aluer u tsua u vihin shighe kpishi sha kwagh u i@@ ember@@ yolough yô , u kera zua a msaanyol er man u er i akuma akuma ve ma u zough a mi la ga . Shin er m fe takerada i kom ga nahan kpa , shighe ugen ka m er tom u ortamen u nengen sha ningir sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee la . Kpa aluer se mba ‘ nôngon tsung ’ shi se mba “ eren . . . tom u Ter ng@@ egh ” hanma shighe yô , kwagh la una kura asema a ase . — Luka 13 : 24 ; 1 Kor . ▪ Er Kwagh u Yesu Yange Ôr ken M@@ sen Na u Do@@ on T@@ su@@ ng La Sha shighe u Aôndo lu nan Mose atindi ne la , Mbaiserael di gema lu eren wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria , man a̱ shi nan kpa kwagh u ve er ne lu sha u kaven Mbai@@ gipiti mba ve civir u@@ z@@ end@@ en@@ ya la . Kpa ikpelaior dondo ve ijime sha angahar . • Anmgbianev mba kasev kpishi sha ayange ase ne hingir kasev mba injaa hen Aôndo nena ? Davidi na jighjigh ér aluer un nôngo sha afatyô na cii yô , Yehova una lumun un kua mkaanem nam man mbamhen nav kpaa . — Pasalmi 19 : 12 , 14 . Bibilo ka i ôr kwagh u aeren a iyôngo ér ngi taver or@@ kuran í ityough ga ( 2 Samuel 12 : 3 ) , ngi ze@@ iyol ga ( Yesaia 5@@ 3 : 7 ) shi ka í gba lun kwagh u í tsô . Nahan kpa , kwagh er u kpilighyol yô , gir@@ gar yô@@ h@@ ôr tsegha hen pe ya u R@@ ah@@ ab@@ i lu la . Nahan kpa , se fa ser u veren ishima sha Iyou i Tartor i i̱ lu ijiir i civir Aôndo u mimi , i i lu hen haregh wase la ka vegher u mcivir wase . Ka sha u gban di ôron kwagh a nan sha zwa nyo@@ h@@ on man ve se kôr cio u eren kwagh ne ga . Mba@@ kp@@ enev Mba Han@@ a ? Sha mnenge u Mbayuda mba sha mar@@ ami , mba ve timin ak@@ ende ér ve due ken tsombor u Aberaham la yô , lu u a ôr kwagh a ter mlumun u sha mpin la sha ato a ve ga . Ka an nan lu “ or ” u i er kwagh u nan ke ’ Habak@@ u 2 : 5 laa , man ka sha ci u nyi una kôr cio ga ? Shi se tese ser se suur sha tahav mbu Yehova a lu a mi mbu yiman se la sha u ‘ teman bem bem ’ shin cian ma kwagh ga . SA@@ M@@ AR@@ I@@ A Ior yange ve doo un ishima kpishi , man soo u wasen ve a ishima na i môm kpaa . Er nenge ijiir la lu wang shi i lu eren tom sha inja sha inja man ken igbar yô , doo un kpishi . Se fatyô u wasen ve u zuan a mfe ne , sha u taver ve ishima ser ve time sha akaa a Aôndo a gbe la . Davidi yila Aôndo a jighjigh u nan ér una ungwa un . Me@@ i 2 - 8 , 20@@ 11 Kwagh u a hembe taver se ishima yô , ka mkaanem ma i nger ken Pasalmi 1@@ 30 : 3 la . Ma kaa ér : “ T@@ ER@@ E , aluer W@@ ea we afer@@ akaa ik@@ o yô , ka an ma nan til sha , T@@ ere ? ” A̱ shi nan kpa , lu orgen va ver kwagh shon tugh ye . S@@ ho@@ ja i gomoti yange i henen ér mo m ngu ken nongo u sho@@ ja - pe@@ tal@@ i ugen , u i yilan u ér New Pe@@ op@@ le’s Ar@@ my ( N@@ P@@ A ) la , nahan vea nenge a mo je ve gbid@@ yem c@@ oho@@ loo . • Yesu lu or@@ shiada er tsuaa la i fa inja i ishember i or u i w@@ oo nan sha ikyaa i jighjigh u nan nahan la nena ? “ Kwagh u yange hemba vihin je yô , ka shighe u se zua bo@@ l vea k@@ we b@@ ol@@ ough ugen ve , va gba u vea gbidye se p@@ enda la . Satan ngu a de u vihin ivaa ga . Kpa aluer ka kwagh u ivur la i lu kaan la yô , lu hanma shighe ve ya P@@ ase@@ ka ? I@@ OR kpishi ka a na ve iyua sha g@@ wa@@ kyaa u ve er yô , ve nenge ér i na ve icivir i vesen . An@@ umbe nga ne msaanyol kpishi . Se er nan ve se fatyô u nengen a Yehova man er uwegh nagh ku lu sha akaa a a lu eren nyian laa ? Nahan yô , zum u Yesu kaa ér saa a mar or he@@ gh ve nana “ nyôr tartor u Aôndo ” la , lu ôron ér nyi ? Sha hiihii la , alaghga se fa atô@@ akyaa cii a a ne ve i m@@ us@@ an se tom ga . M@@ E@@ I 28 , 20@@ 12 – J@@ U@@ N 3 , 20@@ 12 Ka sha nyi gbenda nahan S@@ ara a lu ikyav i dedoo sha ci u kasev mba ve lu Mbakristu ? ( Mateu 24 : 14 ) Aluer se er nahan yô , se za hemen u keren Aôndo wase Yehova u a we se ikyo la . Anyom nga karen u@@ deri imôngo yô , Yesu Kristu , un u a lu “ vor ” shon jim jim la er kwagh u una wase uumace mba ve ne un jighjigh la cii vea h@@ ime vea Aôndo shi vea zua a uma u tsôron kpaa yô . — Mbagalatia 3 : 16 ; Yohane 3 : 16 . Ikyav i tesen yô , Anzaakaa 22 : 4 kaa ér : “ In@@ j@@ ar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER yô , ka inyaregh man icivir kua uma je . ” Shighe u m lu anyom 14 la , i za wam sha makeranta ugen ken tar u Jam@@ an@@ i , u mba@@ y@@ ev@@ makeranta ts@@ aan sha mi yô . Aluer se mba eren kwagh ne yô , una bende a gbenda u se lamen a mba hen tsombor wase man anmgbianev asev mba ken Kristu la nena ? Doo se kpishi er se lu a ian i tsuan u civir Aôndo nahan ga he ? In@@ yom kar i môm yô , m va kav mer , sha mlumun u sha mh@@ ôô u Yehova yô , a ngohol mo m hingir wan na u ken jijingi . Paulu yange lu ôron kwagh u akaa a uma ne a i gbe u kwagh a gba Mbakristu mba ve vese ayol a ve sha mi la . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : OR U M@@ AN T@@ A@@ A@@ V K@@ U@@ A M@@ C@@ I@@ MB@@ I@@ M M@@ A B@@ O@@ M M n@@ aha mat@@ o sha av@@ ande man shin am@@ gb@@ i@@ ô@@ r@@ am@@ nger , shi m per i@@ war kuma an@@ igh@@ eni shin it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin nahan . Ity@@ ar i i lu ken M@@ zough u Ity@@ ar Cii la ia ngohol id@@ y@@ a@@ kwase la akaa cica cii , ia ts@@ en aeren a na a iji@@ mba@@ gh la ken igbar , ia “ nan@@ de un sha usu . ” ( 1 Timoteu 3 : 1 ) Nahan kpa , mayange se nenge nen aan a tom inja er ka icivir i ka i na or sha ci u tom u nan u fan , shin inja er se hingir a hingir zege@@ or je ve ga . Ka or@@ sule nan za lee u hen ijiir i mngerem ma b@@ an@@ en ga , shi nan nengen sha u ye . 7 : 23 ) Hanma or u nan lu shin tar nyian cii nan va ken tsombor u Noa man mbayev nav man kasev vev . Ka sha ci u una ya icivir hen uumace shinii ? Se nenge a ikyav i kwagh ne shighe u C@@ es@@ ti@@ us G@@ all@@ us hemen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaromanu ve za ta num sha Yerusalem ken inyom i 6@@ 6 la . U seer yô , Yesu yange kpe sha iyange i P@@ ase@@ ka u Mbayuda u yange i eren un kwa môm tseegh ken hanma inyom la . Ka u pine iyol you mbampin er mbara nah@@ an@@ aa ? Aluer or ngu eren nahan yô , kwagh la una za kure a nan nena ? 4 :⁠ 32 . Sha nahan yô , i lu kwagh u or@@ ihyom a fatyô u karen ga . Mbagenev yô , alaghga vea fatyô u teman ya sha ajiir a u@@ a@@ ah@@ e ve eren her fele fele ga yô . ( Ivur 7 ) Ken masejime yô , wanakiriki la za ar hen ij@@ ôr i̱ i̱ lu ken ak@@ ôngo a “ gar u N@@ ah@@ or ” la ( a̱ lu ken H@@ ar@@ an ga kpa a lu her ikyua ikyua ) sha shighe u kasev ka ve za k@@ esen mngerem la vough . Yange m been makeranta u m za la yô , m nyôr sho@@ ja i tar u So@@ vi@@ et anyom ahar . Nyian ne , mbacivir Yehova mbagenev ka ve hemba zuan a kwaghyan u ken jijingi a mbagenev . Kwagh ne ka be@@ er kwagh ga sha ci u a bende a iky@@ ar@@ yan you vea “ Aôndo u uma ” la . Nahan F@@ il@@ ib@@ u time sha Yesaia 5@@ 3 : 7 , 8 a na . Nenge er ivur ne i pase iyol@@ hiden a mi ijime i Eliya yô ; yange t@@ ume a anu inya , maa su@@ wa ityough inya je ishigh nagh bende sha anu na . Shin er takerada u ôron sha ian i or dugh gbilin la i lu gbaa u m@@ mem u@@ gen@@ egh nahan kpa , u henen a hen kwagh yô , ka i gba u nôngon veren ishima tsung . Nahan kpa , aluer se fa er ufoto mba iji@@ mba@@ gh ve vihin se yô , se ny@@ agh a ny@@ agh ve tseegh ga , vea nd@@ ôh@@ ôr se ishima jighilii . Se ôr nen kwagh ne imôngo shi se kar nen kwagh u i nger ken Marku 4 : 37 , 38 la sha Mateu 8 : 24 man Luka 8 : 23 tsô se mase kaven kwagh ne wang . ( a ) Ishima i veren kanyi ? Alaghga a lu u ken ishima er lu Paulu nahan , gadia a nger ér : “ K@@ pas@@ h ! M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! Yehova fa mba ve civir un la cica cii , shi a fa atsan a hanma ve nan ye la vindi vindi . • profeti nena ? Ka ve sue ityav mbi akuraior a nôngon yô , shi ve hemen mbi kpaa . Yesu wa se kwagh ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga , er ne kpaa á na ne ibo ga@@ gh ga yô . ” 2 : 10 ; 12 : 17 ) Nahan ka nyi ia wase se u wan ago@@ yol hendan a at@@ ser@@ egh a s@@ at@@ an , kera ‘ cian ga , ’ er Yesu lu wa kwagh nahana ? Ieren ne wase se ken anyom a karen ne kpishi , shi i na yô , ka lun se ican u dondon kwaghwan u nongo u Yehova ga . ” Mal@@ aki 2 : 3 yôô nahan ér : “ Me m@@ ishi ne ic@@ ô@@ mb@@ ov sha ishi , ka ic@@ ô@@ mb@@ ov mbi ini@@ av mbi u@@ iniongo enev je la . ” Er se lu mbahenen Bibilo yô , se fa ser Tartor u Aôndo la yange u va ken inyom i 1914 , shighe u i ver Yesu Tor sha la . Yehova fa mbamzeyol asev tseegh ga , a fa ishima vihin i mbamzeyol mban ve ve se a mi la kpaa . Ka Satan yange due a mhen ne sha er una mee ior ve de u civir Yehova ye . Ka nahan ve Yesu ôr kwagh u Satan ér : “ Un yô lu or@@ wu@@ an@@ or sha hiihii je ” ye . K@@ e ’ atô u mba yange ve nenge a kwagh ne yô lu or@@ hemen u nongo u kwaghaôndo u ke ’ gar la . Maa i wu@@ he un hen ya na ikyua a gar u Y@@ al@@ ta , ape yange se lu la ikyua ikyua . Er se fe inja i m@@ ve u Kristu yô se hemba mban a ishima i eren kwagh torough torough cii . Ka “ a@@ you a utya ” a nyi nahan mimi u ken Mkaanem ma Aôndo una fatyô u yô@@ h@@ ô@@ r@@ ô ? K@@ am@@ er@@ on : Me nôngo er m fetyô la cii . Ashighe kpishi mb@@ ang@@ eren Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la vea ôron mkaanem ma i nger ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la yô , ve ôr ma er i nger ken S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la nahan . ( Genese 2 : 22 - 24 ) Nenge ase er Mkaanem nam , ka Bibilo je la , ma a wase u , nahan ú hemba mbamtaver shi ú zua a mfe u una wase u ú er akaa a ivaa you ia doo ken inyom i hiihii la yô . M@@ F@@ E U H@@ I@@ I@@ H@@ I@@ I . H@@ EN N@@ EN U T@@ U@@ M@@ EN I@@ D@@ Y@@ U A@@ YO@@ L A EN Ka mbamtaver mba nyi ve lu sha kwagh ne ? Yange ashe p@@ ir un u nengen a akaabo a Mbakristu mba Heberu mbara ? Shighe u Satan mee Ifa shi Adam kpa va hemba Aôndo ato la Aôndo ta awashima na la kera ga . Kanyi i ze hemen ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar imôngo ne ? 12 : 23 ) Shin er Yesu fa ér ica a gba ga tsô a wua un nahan kpa , yange hemba veren ishima sha kwagh la sha u a̱ hingir ityôkyaa i vesen i una er tom sha gbashima ga . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Aluer u ngu gbidyen kwar sha akaa a ken Mkaanem ma Aôndo hanma shighe shi u ngu eren sha akaawan a ken Bibilo yô , jijingi u Aôndo una wase u ú sôr inja . Hii nan ve Mbaiserael gema hingir u civir mba@@ aôndo mba Mo@@ ab@@ i ? ▪ Ka hanma shighe mo vea kwase wam shin or@@ ya wam se mase eren msen im@@ ôn@@ go@@ o ? ( 1 Timoteu 1 : 18 - 20 ; 2 Timoteu 2 : 16 , 17 ) Lu u Mbakristu mba tsuaa mbara vea palegh u gban ken to u h@@ ônon u ior mba undun mimi mbara nena ? Se cii se wuese tom u mba civir Yehova a vese imôngo ve lu eren a ishima ve i môm la kpen kpen ! T@@ aver Ve Ishima Ve De T@@ imb@@ ir Ga ! Man kwaghyan u Me na yô , ka iyol Y@@ am je , sha ci u uma u tar . ” — Yohane 6 : 48 - 5@@ 1 . Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kpa vea fatyô u gban m@@ ny@@ am sha ci u ve kegh shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an y@@ um@@ u ? ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Ka se tese m@@ doom asev shighe u se lu eren erdoo man aeren a wasen hen mbagenev la . A kaa a mbaapostoli nav ér : “ Ka ne je ne taver ishima ne lu a Mo ken am@@ een a i lu me@@ en Mo la cii ye . Nahan M ver ne tartor er T@@ erem kpaa A ver@@ em nahan . ” Mba@@ apostoli man mbatamen mba ken Y@@ u@@ dia kav ér akuraior agen kpa gba u a pase a loho u dedoo , nahan ve wuese Aôndo . Sha nahan yô , yange hange Yobu a mkpeyol u mba@@ ap@@ ir@@ ashe man mba@@ kpen@@ alegh man mba@@ ats@@ anev . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u N@@ um@@ er@@ i , 8 / 1 Yange mba timin Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . yô , as@@ ande a Mbayuda yevese yem ken Igipiti , shin er Yeremia ta ve icin nahan kpaa . ( Heb . 13 : 17 ) Alaghga a taver se u ngohol kwaghwan u ken Bibilo u mbatamen mba hen tiônnongo wase ve ne se la ashighe agen . Shighe u Yehova a tsaha se yô , doo u se er nena , man ka sha ci u nyi ? 4 : 16 ; Luka 21 : 24 . ( Mbaefese 6 : 11 ) Kpa gema “ hendan . . . a na ” sha ing@@ in kpaa , er u hendan a na sha akaa ag@@ enegh nahan . — 1 Peteru 5 : 9 . Tsô shi a er kwagh fe@@ fa ; a h@@ ungwa sha j@@ aki fe@@ fa , maa a g@@ ure sha ishigh ki Davidi . Nahan se mba a vangertiôr ser ongo mbamsen asev . Or u nan gbe a la yange nan hii lun . ( 2 Mbakorinte 6 : 4 ) Mbat@@ omov mba ve lu Mbakristu la mba gbe uwer ga . Shi se va a icivir sha iti i Aôndo wase Yehova ua ver ikyav i ieren i dedoo i hemban cii la , shi se na ior mbagenev vea va ken mcivir u mimi kpaa . 2 : 44 ) Hen shighe la , hemen u Satan man hemen u uumace mba ve yen ne cii ua kera lu ga . ( Nenge ngeren u i c@@ agh sha peeji 27 zan zan 30 la . ) • Kwagh u A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira la tese se nyi ? Anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya mban lu eren tom dông sha u wasen mba ve na ayol a ve , mba ve lu nyôron la ér ve tema i kpe ve iyol , tsô vea mase zan hemen u nengen sha mbamgbe vev ayol a ve . Hi@@ ihii yô , ka i gba u nana ôô iny@@ at@@ y@@ u@@ u la , nana dugh hanma kwagh u dang sha mi kera . U tesen ikyav yô , zum u Ru@@ b@@ en nenge ér un kera fatyô u yiman an@@ ngô na Yosev er wa ishima la ga sha ci u i tee Yosev hingir kp@@ an yô , Ru@@ b@@ en “ ande ak@@ ondo na . ” Kpa kwagh u mkpeyol u ior gba ve ishima tsung . Aluer u ngu eren tom u ú yangen we u vesen ken jijingi yô , gba u ú ker tom ugen . 14 : 19 ) Ka ken ashighe a ican je ka i hemba lun hange hange cii u eren nahan ye . Z@@ a hemen u eren msen hen Yehova Aôndo hanma shighe cii , di vough er yange ú er zum u ú lu tseghan iyol you sha ci na nahan . Kpa aluer se er tom a ve sha inja ga yô , vea fatyô u p@@ aven se a Ter wase u sha . Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen mbara cii , mbahemenev mbagenev nd@@ era k@@ enden at@@ ôndo a num hen atô u ityar a ityar . Shin er Mbakristu lu yan atsan nahan kpa hii nan ve yange wanger Paulu sha kwagh u dooshima u Aôndo laa ? ( K@@ ol . 3 : 5 ) Inja i h@@ ua yô ka u tô@@ mon akaa a a lu a ase ga yô . ( E@@ ks . Ior kpishi ka i taver ve tsung u lamen a mbagenev saan saan . Hen shighe u gomoti u ts@@ wam lu sha iky@@ ôn la , i z@@ enda ve uhar cii ve za lu hen ic@@ ile i í yer ér V@@ en@@ to@@ ten@@ e , ape i kôron mba i nengen ve ér ka mbaihyomov mba gomoti shon i yemen a mi la . Alaghga ú umbur er mô ken akaa ne yange ta ij@@ ar kô@@ rom wan gba yô — a̱ lu ij@@ ever@@ ahumbe shin ur@@ a@@ ak@@ ough shin mngerem ma s@@ ar@@ en@@ av@@ enge ku@@ u@@ ku@@ ku kpaa . ( Yesaia 33 : 24 ) Lu nyi i due ken kwaghpasen nee ? Mba been a ah@@ endan a ag@@ ar la sha yô , “ mban cii zua shin p@@ ev u Shi@@ di@@ m , ka Zege@@ mnger u B@@ ar je la . ” Shighe u Yesu nenge Maria man mba ve lu a na ve lu v@@ aan ku u L@@ as@@ ar@@ u yô , kunya kôr un kpishi . ( b ) Kwa@@ se@@ he la nenge Or@@ kwa@@ se@@ he la nena ? Kpa Mkaanem ma Aôndo pase ityôkyaa i hemban doon cii i í gbe u se palegh any@@ ighe yô . “ Yange m soo u gban g@@ es@@ a u an@@ umb@@ egh . . . sha ci u tar u B@@ ra@@ z@@ il . ” — J@@ U@@ L@@ I@@ AN@@ A A@@ P@@ AR@@ E@@ C@@ I@@ D@@ A S@@ AN@@ T@@ AN@@ A ES@@ C@@ U@@ D@@ E@@ I@@ R@@ O ( Mpase 15 : 4 ) Kpa hegen yô , se cii se wa nen kwaghwan u yange i na Solomon ér a wa la ken ishima . A kaa nahan ér : “ Ishima you i̱ de tem kwagh u ior mba b@@ ov ga , kpa lu ken mci@@ e u cian TER iyange jimin cii . ( Mateu 19 : 17 ) Inja i ish@@ ember@@ kwaghôron ne yô ér nyi ? U@@ ve ityough ken u timen sha Mkaanem ma Aôndo . S@@ aa icighan jijingi u Yehova una na se agee ve se fatyô u eren tom u pasen loho u dedoo , u u we loho u iji@@ r@@ ôron kpa ker la ye . N@@ om u fan kwagh nan gbe eren kwagh sha ishima i nan aa u henen er a lu kwase u nan ken ishima ga ze . De se nenge er Ruamabera a wase se se k@@ ur ikyaa nahan yô . Un lu ort@@ ato u age@@ egh [ u hendan kwagh a ] TER . ” ( a ) Ken inyom i 36 C.E . la , ka unô yange i samber a ian i civirigh i lun vor u ken jijingi ú Aberaham la ar hen a ve ? Or@@ kur@@ an@@ ya ne eren tom u nan kwaghyan u ken jijingi “ sha ashighe ashighe ” tseegh ga . M za ver un gbenda m kighir hen ij@@ ough@@ tar i N@@ or@@ th Kor@@ ea man S@@ outh , ape u@@ sho@@ ja mba ken ityar ne cii z@@ aan her ga yô . Man inja i mkaanem ma Yesu kaa ér , “ iy@@ ongo ne ka ikyuryan i he i ken awambe A@@ m ” la di yô ér nyi ? Or u Nan Hii I@@ f@@ er La Ikyav i tesen yô , ka mbam@@ lumun sha mbampin mba ve dondo shin heen mba nyi ne gbe zwa môm sha mini : “ Se tese wan wase u yan kwagh sha inja man u yaven sha inja nena ? Sha kpôô yô , m@@ gem u sha iengem ne yange taver Peteru man Yakobu kua Yohane ishima kpen kpen je ! Shighe u kwagh a lu nahan yô , mbamtaver mba kera yô , ma se nongo a mi la je kpa vea z@@ ôh@@ ô se a ngô@@ ôr ga . Hen sha mkaanem ma Yesu ôr ne , ér : “ Ter wen u Sha fa er kwagh a gbe ne sha akaa ne cii yô . ” Kpa doo u a er kwagh ne nena ? ( Mateu 20 : 28 ) Yesu yar tom sha mkaanem man kure vough . Alaghga Peteru kpa kape lu henen la . De se time nen sha mkaanem ma apostoli Paulu a nger ken Mbaheberu 10 : 26 - 31 la . U se lun ken mzough her shi Aôndo lumun a vese yô , gba kpee u se yar tom sha kwaghwan u Paulu ne : “ Eren nen akaa cii , ah@@ on a̱ de lu sha mi ga . ” K@@ ain yange ma fatyô u eren kwagh u vough , kpa gema gba an@@ ngô na iy@@ uh@@ we taveraa je , a wua un . ( Gen . U ver tom u ave na dedoo , u@@ z@@ end@@ en@@ ya nav kpaa seer kpishi shin tar . Kanyi kwagh je ia na ve se de ser uwer jimin u kar a u ôron mbagenev kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav ga sha wono ? * Anmgbianev mba ken tiônnongo u Roma ungwa m@@ ve u Paulu ne . Ikyav tese wang ér sha shighe u i lu ngeren Ruamabera u ken zwa Heberu la , or yange nana kuma ku yô , i hii wu@@ an nan cii ve i mase ha@@ mb@@ en nan sha kon ye 6 : 9 ) U fatyô u nengen a iyol you ken tar u he , er u va war Armag@@ e@@ don ve , a doo u kpishi , u lu a iwuese er tsombor u Noa nahan la kpa ? Ka nyi í doo u han@@ mô wase nana ere ? Shi Or@@ kwa@@ se@@ he u a lu Tor la kpa a saan un iyol tsung u nengen er ak@@ ar a na a mimi ne cica cii a lu a na imôngo sha Tartor na yô . Er se lu mbacivir Yehova yô , se mba nongo môm a mba Satan a tsu@@ ghun ve la ga . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 2 PE@@ E@@ J@@ I 12 - 16 Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u a lu ken Yesaia 40 : 11 la . P@@ alegh u tsuan akaa sha ci u mbagenev . — 3 / 15 , peeji 7 - 9 . Kwagh@@ ngeren ne pase akaa vighe vighe shi á na mbamhen mba@@ inj@@ aav kpaa , nahan kpa , ú nenge er kwagh u á er la a lu kwagh môm a mhen u yange i due a mi ken inyom i 19@@ 8@@ 1 la yô . Nyian ne uumace pav tar ne ker , ver ak@@ ighir kposo kposo , nahan mba nengen mbagenev ér ve due ken akuraior agen . Sha iyange i iv@@ es@@ egh la , or@@ kwa@@ se@@ he nan kua a kwase u nan , nan hide a nan hen ya u nan gayô hen ya u ter u nan . Kpa Yesu una na ve mlumun nena ? Bibilo kaa ér : “ Kape tor Yo@@ a@@ shi kera umbur kwagh u dedoo u Y@@ eho@@ y@@ ada ter u Se@@ kar@@ ia er un , ga la , a gema a wua wan na je . ” ( Yakobu 3 : 18 ) Kwaghôron wou man ieren you a wan wou u anyom pue kar la i tese “ bem ” sha er ishima ia hemba lun un u lamen a we yô . A fatyô u nengen a ikyav i dooshima u Yesu a lu a mi sha Yehova la ken ngeren mba I@@ vangeli mba ve er kwagh u uma na la cii , kpa ka Yohane tseegh a nger kwagh u yange Yesu ôr wang ér : ‘ Ter doom ishima ’ la ye . Er Nan Ve i G@@ be u Se Z@@ a Hemen u Pas@@ en Kwagh@@ a ? ( Mpa . 20 : 2 , 10 ) Mbam@@ pase mba sha mnenge mba uhar mba masetyô mbara pase er uma una lu ken atô u hemen u anyom dubu la yô . Dooshima wasen se u n@@ orom ikyaa ga nena ? K@@ aa a akuraior wer : TER tema tor , tar kpaa u taver je , ua kera t@@ enger ga . ( 2 Utor 10 : 16 ) Y@@ e@@ h@@ u er inja er un kpa ngu or u civir Ba@@ al nahan , tsô a lôh@@ ô ze@@ ge iniongo ne ken tempel u Ba@@ al u A@@ hab@@ a maa ken Sam@@ aria la . U er nan ve Bibilo i̱ i̱ lu Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ia hemba doon we ishima ? Iyol i H@@ id@@ en a M@@ i I@@ jime Ng@@ i H@@ ange H@@ ange sha u T@@ esen Dooshima ( Ese@@ kiel 10 : 14 ) A ôr nahan ka shami sha ci u b@@ ua ka ikyav i tahav man agee , man u@@ cer@@ ub@@ i ka mbatyomov mba lun a tahav kpen kpen . Dooshima ne una wase se hegen zan zan ken hemen kpaa nena ? Zum u a ungwa Yehova lu kaan ér : “ Ka an Me tindi nan , man ka an nana za sha ci W@@ as@@ a ? ” Zum u Yesu lôh@@ ô Peteru ér a due shin t@@ so a zende sha kwa@@ v@@ mnger a za hen a Na la , Peteru zende sha kwa@@ v@@ mnger sha an@@ shighe kpuaa . Er nan ve i gbe u se ver ishima sha kwagh u iyange i Yehova laa ? A kaa wener : “ Yange m pase Yehova er lum ken ishima la ken msen shi m zamber a na mer a wasem me wa ishima a ku u nom@@ om u kpiligh mo iyol saa her la . ” Mba te@@ v sha ikyaa la tsembelee mba been cii yô , mzough la kaa ér saa c@@ ôô@@ ci la ia za yôô sha abaver ér ka p@@ es@@ id@@ en u c@@ ôô@@ ci a ve a zayol ye , ka Mbashiada mba Yehova ga . Sha ashighe a tsuaa la i yilan Tar u Ity@@ endezwa la ér icighan@@ jiir u Aôndo . * U ngu nengen sha nom@@ ou shin kwase wou u a lu kor kor yôô ? Aôndo ver Tartor na shin gomoti na sha , mba ve kohol ve hingir gomoti ne yô , ka Yesu Kristu man mba i tsough ve ken uumace la . * Sha nahan yô , ka a inja u timen sha mbampin mba ve dondo heen ne : Doo u or a wa ago iyol sha ci u batisema nena ? A lu nyi je i ne ve wan wou nan lu tan a@@ kp@@ el@@ an sha akaa a ken jijingi kpa , u fatyô u wase nan u been a a@@ kp@@ el@@ an shon . ( Yeremia 1 : 2 - 6 ) Yange gba u una lu a ishimataver man ishimawan sha u tagher a ior i Yuda i ci@@ gh@@ ir asema la hanma iyange cii . Yange ka m@@ asen shin ayange atar u Yesu una tema imôngo i masetyô vea mbahenen nav mba@@ jighjigh yô , a kaa a mbahemenev mba Mbayuda mba im@@ ang@@ er@@ ev mbara ér : “ M kaan ne ye , á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ik@@ urior i ia ume atam yô . ” Doo u mba ve vese ayol a ve man mba ve we ishima u v@@ ô@@ son ayol a ve la vea hen kwagh u dedoo hen nom man kwase mba yange ve lu sha tar anyom 2@@ ,000 ken ijime la . Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 2@@ 000 la , mba@@ yôôn Tartor ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o na ib@@ aver i tom@@ shir@@ en ve lu ing@@ ye@@ gh@@ ior 5@@ 3@@ 3@@ ,@@ 6@@ 65 . Shi semb@@ er@@ ee ne kpa , iorov mba hemban 20@@ ,000 mba ve bee M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom la kpa wase kpen kpen . Yange i ta ub@@ om , iky@@ on hi@@ a gba sha gbenda . Sha mimi yô , mimi ka kwagh u injaa u a gande u karen un sha kwagh@@ gen yô . Doo u se umbur er ior mba vendan mimi yange ve lu nôngon u wu@@ an tiônnongo u ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u la nahan . M@@ sen ka gbenda u pinen iwasen tseegh tsô ga . • Se za hemen u zenden sha igbenda i Yehova i jighilii la nena ? “ Or@@ perapera ka nan gba kwa ta@@ ankar@@ uhar kpa nan mough . ” • U@@ umace mba ve lu vough ga ne vea fatyô u eren msen hen Aôndo sha gbenda u una lumun ve nena ? Gbenda u Mbashiada mba Yehova ve nengen iti i Aôndo la kaha a gbenda u Mbakristu Mba@@ aiev ve nenge i la nena ? Se soo ser se tema hen ya wase bem bem shi or a de fe aka@@ am@@ yer a ase ga . Kpa lu nyi i na ve hingir u se atô@@ at@@ yev se va lu hen ijiir nee ? A@@ g@@ umaior man ag@@ um@@ au@@ kase kpishi ken tiônnongo u Kristu nyian mba sha ian i seer taver ken jijingi ( Yesaia 25 : 3 ) A er nan ve gar u wan ts@@ wam , “ gar u akuraior a ci@@ er iyol ” ne una na Yehova i@@ civi@@ r@@ i ? • Er nan ve mkaanem ma ken Se@@ kar@@ ia 4 : 6 la ma taver we ishima ? Mbakristu mba mimi mba nengen Bibilo “ er ka kwaghôron u ior ga , ” kpa mba nengen i “ er ka kwaghôron u Aôndo ” nahan . ( 1 T@@ es . Nahan kpa , ai@@ k@@ ighe u se za nyôr la , zege@@ ura n@@ ôô , maa mkohol la kera b@@ unde ga ! Kanyi ia tese ér or u nan ongo loho la nan ngu inya i dedoo shin i bo ? Er nan ve Maria zua a ian i i@@ civirigh i ma orgen zua a mi ga nee ? Ken ityar kpishi , kwagh hemba gban sha mba@@ eren tom u sun@@ da u ken jijingi la . Kpa se saa he@@ ela tseegh ga , se wasen ve shi se eren a ve doo doo kpaa . Ikyav i tesen yô , u fatyô u lôh@@ ôn anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo , mba akaa a ken jijingi a gbe ve ishima yô , wer ve va er an@@ umbe vea tsombor wou imôngo kpa ? Hen shighe wase ne , “ a@@ you ” a kwaghôron u profeti la a fatyô u lun nyi ? Kwagh ne ka kwagh u ini@@ umbe ga cii . Ken inyom i 18@@ 7@@ 2 la di ve time sha itinekwagh i m@@ hi@@ di u a va hide a uumace cii vea hingir sha mlu u vough er Adam la . Kwagh ugen yô , ka vea za mbamkombo yô , ve nenge a dooshima u mimi , u a lu ikyav i í fe mbadondon mba Kristu mba mimi a mi la . U fatyô u van ve a kwaghyan shin wasen ve ityom i hen ya shin tôôn ve zan mkombo shin kaan a ve wer ne due kwaghpasen imôngo kpa ? Ity@@ akerada i I@@ vangeli la tese ikyav ér Yesu yange lu a mhôônom ma zungwen sha ior mba yange ve lu ken ibanave shi i eren a ve dang dang la . Davidi shi er a@@ yom , b@@ ume tor u Mba@@ fil@@ iti . ( Duteronomi 22 : 22 ) Er ve ya ican sha ci u isholibo ve la nahan kpa , ve lu uma her . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A , Ter wase u sha u doon ishima la hemba kwaghfan cii . Ken inyom i 19@@ 19 la , Yesu Kristu u a lu ken iengem la ver “ h@@ unda i@@ vegher ” sha ishigh ki as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la . Nahan orgen ken tar va p@@ ini@@ m ish@@ i@@ ôr yô , m lumun , m lu henen mer ka nahan man me zua a msaanyol ye . ” ( Ho@@ sea 6 : 6 ) Nahan , uumace mba ve yen ve eren akaa a kpe@@ egh ne je kpaa vea fatyô u eren sha atindi a Aôndo . A ôr kwagh u a lu tindi u vesen yô , wener Yehova a doo se ishima a ishima yase cii man a uma wase cii man a mfe wase cii kua sha agee ase cii . Nenge ase er yange ôr kwagh kôr anmgbianev mba ken T@@ esalonika ken ishima yô , a kaa ér : “ Se mba veren asema sha a ven ken Ter ser : Akaa a se we ne kwagh sha mi la , ne mba eren a shi ne@@ a er a kpaa . ” Daniel ôr m@@ ny@@ am man shi pase inja i ma . G@@ em nengen sha ikp@@ ugh@@ ur i kon u ú gbe la yô , maa a zua a ikyaa . Ka been he@@ ela kera yô , Aôndo kaa a na ér : “ M@@ ough , zende tar ne cii , za kighir sha ili@@ hen i u man i@@ gb@@ anger i u , gadia nan Y@@ am we u . ” Er nan ve mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 24 : 14 la ma kpilighyol y@@ um@@ u ? Ve hen “ icighan@@ ruamabera u a fatyô u tesen [ or ] u zan ken myom ” la . Gbenda u sha utar ú non@@ go@@ ior u Yehova u ze hemen yô ka sha gbaa u mbam@@ kôôm mba nongo ne la . Mba i shigh ve mkurem la vea yem Sha , Armag@@ e@@ don una karen yô , vea hingir kwa@@ se@@ he u Kristu . ( Mpa . Nyian ne Mbakristu mba eren mbamsen vev cii hen Yehova Aôndo , nahan kpa , ve kpa ve na jighjigh taveraa ér ka Yesu a lu “ mnder man uma kpaa ” ye . Aluer se hide se time sha ikyav i Yo@@ shia la yô , se nenge ser yange ker u fan mimi er a lu wanye u lun anyom 20 la je , shighe u a yôô ér i hembe ie@@ ev kera la . ( b ) M@@ sen una wase or u wan zwa ken mbamkombo nena ? M ver ishima u yemen za kohol Ter sha . Yange m soo u zuan a kwase u nana wasem u eren tom u Tartor la yô . Nenge ase er Yesu tese dooshima man iyol@@ hiden a mi ijime kua kwaghfan shighe u vi@@ a or kera la yô . 1 : 14 ; 2 : 11 ) Sha kpôô yô , iniôngon i or nan nenge ér nana kôr ahumbe cii kpa ka di gbil@@ in@@ kwagh tsô . “ [ Mose ] taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 11 : 27 . Er m kera lu ortamen ga yô , hingir mo dang . Maria yange er tom u injaa , man zan zan hegen kpa ngu eren tom u injaa u kuren awashima u Yehova . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u i gba Adam man Ifa la , ve lu a mbaihyomov ga . Un we ishima a akaa cii shi ne jighjigh sha akaa cii shi taver ishima sha akaa cii kpaa . Se kpa iyange igen kwagh ne a fatyô u eren se . Nahan lumun Bibilo i̱ lu ú “ im@@ enger i i wanger ken ijiir i wan ime , ” sha er ia tese ú ape u za yô . Ne Mba Ve C@@ i@@ vi@@ r Un la Cii In@@ j@@ ar Vea zua a mk@@ or ga , shi vea fa m@@ kposo u kwagh u dedoo man u bo ga , nahan vea sa@@ mbe er “ iyôngo i i lu a or@@ kuran ga ” nahan . Kpa Yehova ti taver se ishima ér una ver ato a u@@ gb@@ ayol asev , una kure ve , je yô shi una zer umbur ve ke ’ ishima kpaa . Sha derianyom u hiihii la Mbayuda ta@@ an kp@@ an@@ de@@ gh ku tempel hanma inyom sha sule uhar mba ve kuma u kimb@@ in injar i tom u ayange ahar yô . Doo u se ungwan imoshima yase , kpa se lumun ser asaren a ase a bo la a̱ hemba se ga . Yehova shi ne se iwasen sha ikyev i ort@@ yom ugen . Gba u nom man kwase vea eren kwagh a ayol a ve nena ? Bibilo kaa ér , “ i wa kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ” mbagenev “ ikyo sha gb@@ ayol ve u ayange ayange ” la ga ; i kera lu nan ve kwaghyan ga . ( 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 ; 2 Mbakorinte 7 : 1 ) Paulu je kpa yange wa ishima a num u iyol i isholibo lu nôngon a na la . Í jimin a jimin yô , kanyi i lu mbam@@ tsera mba ôron takerada , man Bibilo i ôron jim jim di ye ? ( M@@ ar . 11 : 23 , 24 ) Aluer u ngu eren nahan yô , fa wer “ han@@ mô . . . u nan keren kpaa , nan zough a mi . ” Aluer ú soo u seer zuan a iwanger sha kwaghôron u profeti ne yô , nenge ken takerada u i yer ér P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy ! la , peeji 19@@ 1 - 19@@ 4 , ú i lu Mbashiada mba Yehova ve nger la . Tom u tsaase wan wou la wa nyi man nyi k@@ ere ? Nahan aluer se mba eren tom u suen Tartor u Aôndo kpoghuloo yô , jijingi u taregh ne una fatyô u yan tor sha a vese ga . Yange i na apostoli Yohane sha u a̱ nger ér : “ Tar [ u orumace ] ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” — Yohane 3 : 16 . Cii man se zua a iwasen sha akaa a Aôndo a te se icin sha mi la yô , gba kpee u se hii fan ser kwagh wase gba un ishima sha mimi . M@@ k@@ ur u akaaôron a profeti a sha kwagh u hemen u Yesu la tese ér u fatyô u suur sha Mkaanem ma Aôndo . Shin er ityar ne i ne iwasen ne anyom a kar ak@@ un@@ du@@ atar nahan kpa , kwagh u injaa due ker ga . Nahan cii kpa , ior kpishi mba pinen mbampin sha kwagh u Yesu her . Satan l@@ ahan Yehova nena , man a l@@ aha un nan je ? Er kpiligh or@@ ngeren pasalmi la iyol sha ci u Aôndo a “ samber U@@ sha er ka t@@ ent@@ i nahan ” yô , a ôr kwagh u Yehova ér a haa icivir man iengem iyol sha ci u a fe tom u gban akaa yô . Shin yange ôr mbadondon un injakwagh la ér , ve hen kwagh ker u una wase ve ken ayange masejime ? 1@@ 10 : 4 — Ka an Yehova a ‘ bu@@ m a nan je i lu kwagh u una vaa af@@ an@@ yô ga ’ ? A@@ S@@ A N@@ Ô@@ NG@@ O I@@ T@@ Y@@ A@@ V Nahan se de u henen sha mbamzeyol asev , se suur sha a na ser a nenge sha mbamgbe asev . Yange se hingir bo@@ ki . ( 1 Mbakorinte 6 : 11 ) Nahan sha imba gbenda ng@@ ira yô , mb@@ á e̱r ngise Adam lu cii man mase va eren isholibo la nahan . He@@ mba doon u ieren i civirigh la ia due ken ishima yase . ( 1 S@@ am . ( Yobu 42 : 6 ) Lo@@ ti yange nenge ieren i iji@@ mba@@ gh i ior mba ken So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la lu un kwaghbo vough ér atindi a Aôndo a tese nahan . Er Yehova na Yobu jighjigh shi fa ér Un ngu a tahav mbu been a hanma mzeyol cii yô , a na Satan ian ér a kar Yobu . ( Anzaakaa 31 : 2 ) M@@ hange u yange hange un pe wan na a zua a mkpeyol u ke ’ jijingi la hingir ikyav he ’ mbamaren mbara mba ve lu Mbakristu ainge ne . De Me@@ er M@@ ny@@ am ken Jijingi Ga Er nan ve i doo u se tese ikyo i wan hen ior mba se zough a ve ken tom wase u pasen kwagh nee ? Ese@@ ter lumun gb@@ end@@ atesen man kwaghwan u or u vi@@ a ken mcivir u Yehova yô . S@@ ak@@ ina ke@@ he indi shi lu a agee kpaa , kpa mo yô , m gba z@@ un shi m lu vende vende . Ne mbamaren , ne na jighjigh ner aluer ne mba eren ishima i Yehova yô , una ko@@ so ne man tsombor wen kpa ? Nahan kpa , Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ese a ese ‘ ijiir i y@@ eren ’ ve la , er ka ij@@ ever@@ ahumbe nahan . — Yes . Ka nyi i zough Kristu a Be@@ li@@ al la ? 25 : 23 . Nahan cii kpa , se mba ken ayange a kwaghôron u profeti u i er vi@@ e vi@@ e ke ’ Ese@@ kiel ityough 40 - 48 sha kwagh u tempel la a lu iv@@ in sha gbenda u vesen yô . Yehova yange yima Noa man R@@ ah@@ ab@@ i sha ci u nyi ? 19 : 35 - 41 ) Shighe u Paulu lu ken gar u S@@ es@@ aria ve kuma ap@@ ii hen Shi@@ sar la kpa , ian bugh un u za pasen Shi@@ sar kwagh u jighjigh u nan na . ( Aer . Ma anmgbian u nan lu keren ian tom cii yô , doo u nana pine iyol i nan ér : ‘ M ngu keren ian ne mer me shir@@ en mbagenev tom kpa , shin m soo mer ior mbagenev ve̱ shir@@ en mo tom@@ o ? A@@ veren a M Z@@ ough a mi sha u Eren Tom sha ‘ A@@ ge@@ e a Yehova ’ a N@@ em La Nenge ase kwagh u Je@@ an - C@@ l@@ au@@ de , orgen ken tar u C@@ ent@@ r@@ al A@@ fri@@ can R@@ ep@@ ub@@ lic . A shi nan kpa , Diabolo hen ér ihy@@ ongo la lu “ shighe ” u injaa u karen m@@ til sha mimi u Yesu je la . Sha ajiir a i henen makeranta u vesen gbilin je kpa , to h@@ ônon ngu sha kwagh ne . Sha gbenda ugen di yô , ityom i dedoo i Orkristu kpa ngi lu myer mayange ga cii . Yesu tsa eren msen tugh k@@ ak@@ a , sev mbu aven yô , a yila mbahenen nav her a na , maa a tsua mbaapostoli 12 ken a ve . K@@ am iyol sha inja i m ngu or u lun a i@@ civi@@ r@@ yolough he ’ ior av yô . ” Sha nahan yô , yange i taver ve u tsuan kwagh u hemban doon cii , nan Yehova nagh a mi ga . Yange i saan ve iyol u nan Yehova nagh sha akaa ve a hemban doon cii la . Kwagh u sha uhar u a ne ve Bibilo i taver u kaven ga yô , ka akaa a Bibilo i er kwagh sha mi la . U dondon Kristu la ngu kwagh môm a u kaven Yehova . Aluer ú er akaa ne yô , shin er am@@ een man atsan a yan a tser ú sha er ú lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol nahan kpa , ú nenge iyou you er mimi je Yehova una fatyô u wasen we u̱ zuan a bem yô . U@@ B@@ O@@ G@@ O 5 ( Z@@ wa U@@ r@@ ho@@ bo ) Ka sha ci u mba a aeren a dedoo kpishi . Y@@ ury kaa ér : “ Ashighe kpishi yange se er msen sha er iyol i de kpen se ga yô , maa se za hemen a tom u pasenkwagh , se lu a vangertiôr ser Yehova una sue se . ( Yeremia 2 : 21 ) Shi profeti Ho@@ sea kpa nger ér : “ Iserael ka kon u wain u h@@ ô@@ mon gese gese , u u@@ men atam a u . N@@ om man kwase ka vea wa ayol a ve ikyo ga yô , ashighe kpishi ivaa ve la i hemba van ve a “ ican ken iyol . ” — 1 Mbakorinte 7 : 28 . ( b ) Ashighe kpishi Bibilo ka ia ter ishember i “ uwegh ” ku Yehova la nahan , ngi ôron kwagh u nyi ? ( Mbakolose 3 : 23 , 24 ) Se mba eren tom ka sha u i̱ doo ior a tom u se sh@@ ire wuee la ga kpa ka kwagh u se eren ken tom u Yehova la . M@@ pin : Kanyi i lu m@@ kposo u Mbakristu man Mbashiada mba Yehova ? Shighe kar yô , mbagenev hide yem ken tar ve ken P@@ ol@@ and sha er vea za wase mbagenev ve fa mimi u ve va zua a mi ne yô . Yehova tindi profeti na Ese@@ kiel p@@ on ator a T@@ ir@@ u shi na a ibo kpaa . ( b ) Mbakristu mba@@ ainge mba tagher a nyi shighe u ve lu ve tseegh laa ? A hemba saan kwase iyol u yaven a nom na , aluer nom na ngu tesen un dooshima shi eren a na kundu kundu hanma shighe cii , ka sha ashighe a ve lu yaven imôngo la tseegh ga yô . Nahan er isharen i hông@@ or@@ ough ia lu k@@ enden ken nan kure kure yô , a taver nan u lun wang sha ishigh ki Yehova . Er nan ve yange kera saan Bar@@ u@@ ki iyol ga , man lu nyi kwagh Yehova wa unô ? • Kanyi ka i na ve mbagenev ve hingir mbaihyomov mba Aôndo ? Kpa kwagh u se fe yô , yange ven@@ gese m@@ le@@ he u Paulu lôh@@ ô un shighe u lu gumor la , nahan lu kwa@@ v shi er tom u m@@ ishen man u or@@ kuran anyom kpishi . — F@@ il . Lu nyi i wase Davidi ve lu a mnenge u Yehova ? Apostoli Paulu wa noov kwagh ér : “ K@@ asev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan . ” ( Ef . Ka akav a nyi Paulu yange na u tesen ér ior yange ve nenge mnder u Yesu shin ku sha ashe a ve ? Ikyav i tesen yô , a gba u nom nana kôôm mhen u kwase u nan sha ishima i legh legh shighe u nan kera wu@@ h@@ a iyol shin nan er h@@ we sha gbenda u Ruamabera a tese la ga yô . — 1 Peteru 3 : 3 - 5 . ( b ) Tese ikyav i̱ i pase er se tese or er nana kura atindi a Kristu yô . Yange ior mba Yehova hide ken tar u i mar ve la sha u hiden za veren mcivir u wang . T@@ at@@ y@@ ana kaa ér : “ Er m lu a inyaregh ki kimb@@ in ha@@ ya u ya jimin ga yô , i gba u me za kôr ha@@ ya ru@@ um môm hen ya u mbagenev . U eren tom taveraa er iy@@ ôn nahan kpa ? Kpa azende aa a lu a mimi ga yô , ‘ aa gbaa lamen sha a we dang tsô , ’ sha ci u ú kera “ nyer nongo a ve ken iji@@ mba i eren i g@@ anden ikyaa inya la , ga yô . ” ( 1 Pet . I va er tom u pasen kwagh ne je i nyôr ken Sam@@ aria , shi kwagh u injaa due ker . Nahan mayange se cia nen u pasen ior er i lu un a lu Aôndo nahan ga ! — 2 Samuel 22 : 31 , 32 . Hi@@ ihii yô , Peteru kaa wener : “ Hen Ter yô , iyange i môm ngi er anyom dubu nahan , anyom dubu di gema nga er iyange i môm nahan . ” Hanma mgb@@ er u magaz@@ in u Iyoukura u yôôn Tartor u Yehova ne ka a lu ken ijô i hemba 1@@ 40 , shi ka i samber a mi i hemba u@@ kô@@ pi 2@@ 5@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 . Yange kaa a or@@ jighjigh la ér a̱ undu tar na a̱ yem ke ’ tar u Aôndo iyol na una tese un la . Ieren i Yehova i̱ kaha kposo a i Satan u “ ishima i vihi un tsung ” la , gadia Yehova mgb@@ ough a “ mhôônom ma zungwen tsung . ” U hemban cii yô , yange ungwa loho u Yesu u doon , u nan ior ishimaverenkeghen sha kwagh u Tartor u Aôndo la . Ken masejime yô , maa wan@@ nomso la undu nongo ne ku@@ aa , nahan m war kwagh u yange ma v@@ am a a@@ ah@@ e ken uma wam la . Kpa m nenge mer a kav er an@@ umbe na a nôngon num vihin mbagenev iyol la a zough sha mhôônom ma kôron man ieren i kundu kundu i i gbe u Mbakristu vea lu a mi la ga yô . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i í gem ér “ hemba ” la tese ikyav i “ nôngon taveraa . ” Yange “ mhôônom kôr ” Yehova a ônov nav kpishi shi wa iyol kegh kegh u ngohol ve , er ter u ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u wan u a undu ter na la nahan . — Luka 15 : 20 . 9 : 15 ) Sha nahan yô , Aôndo nenge ér ve kuma u lun ken ikyuryan i he la shi va lun u@@ tor man upristi sha . Hii nan ve i doo u se suur sha Yehova ? Kpa hanma iyange ken uwer i or soo yô nana kende an@@ iny@@ ar u nan lu a mi yô ; kpa ka shighe u i doo nan u eren kwagh nahan shi nan fetyô u eren nahan la tseegh : gadia ka sha mk@@ ighir ga ; hanma or nana̱ na a ishima i nan . ” — Apo@@ lo@@ gy , T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an , c . Sha nahan yô , apostoli Peteru ta se icin ér : “ O@@ ri@@ h@@ yom wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” ​ —⁠ 1 Pet . Un lu or u waan ishima a mo shi eren a mo kundu kundu yô , nahan a taver mo ishima kpishi . Er ayange a mk@@ ur@@ tar a mase shin c@@ ô@@ hiin ne , ka hange hange u se hemba eren tom wase u pasen kwagh la sha gbashima cii . Takerada ne ngu a akaaôron a Aôndo a profeti . Nyian ne , uumace mba tagher a am@@ een sha inja gbenda u Ifa man mbatyomov mba hemban ato kua A@@ k@@ an yange ve tagher a mi la nahan vough . Lu ônov mba ter@@ em u tamen , mba kasev mba vesen , lu nengen sha ya wase ye . Shi mbagenev hen zwa u ityar igen , nahan mba bu@@ ghun aan agen a pasenkwagh hen ior mba ve mough t@@ w@@ ev ken ityar igen ve va tem hen a ve yô . Er alaghga se lu gban uwer ke ’ tom wase ga nahan kpa , se cii doo pe se lu tse@@ vaa sha nyityô akav a tesen iyol@@ kpen a se hii u nengen a mi ke ’ mlu wase u ke ’ jijingi la shi se ny@@ ô@@ ôso ieren yase vough vough he ’ ape i doo u se ny@@ ô@@ ôso la , aluer se nenge amba a akav la nga tesen ke ’ a@@ vese yô . — Anzaakaa 22 : 3 . Zum u An@@ der@@ ia man or@@ henen u Yohane ugen , u a̱ shi nan kpa lu wan u Se@@ be@@ de@@ u u un kpa i yilan un ér Yohane la , ungwa Yohane u Eren B@@ atisema lu yôôn ér Yesu ka “ Wan@@ iyôngo u Aôndo ” yô , asema mgbegha ve ker nahan ve dondo Yesu , ve hingir mba nan jighjigh . Mbah@@ enen Bibilo lu yôôn loho u dedoo ken kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 20 la Nahan kpa , ica gbe ga yô , Kwa@@ se@@ shiada ugen zua a i@@ kpa la , hide a hanma kwagh ker ge@@ de@@ e . Nahan ve zua a m@@ ze@@ hemen ken mnenge u ve nôngon ér vea hingir mba tindi a lumun a ve la . Sha nahan yô , a tese inja or i un lu yô , lu or u zungwen a mba ican i tser ve la imôngo . ​ — Marku 5 : ​ 25 - 34 . Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan . . . T@@ esen se er se maa ieren i injaa ne yô , shi ne se icighan jijingi na mgbegh@@ aa sha er una wase se se er sha akaa a a lu tesen se la yô . U se ny@@ iman iyol yase la tese ér se tsua u eren ishima i Aôndo vangertiôr , aluer kwagh ne una hendan a asaren ase je kpaa . 32 ⇩ Er nan Mbashiada mba Yehova ve lu yôôn kwagh u Tartor u Aôndo kpoghuloo nahana ? Shin er Davidi tsa a Ab@@ ish@@ ag@@ i u doo@@ ashe tsung la ma shighe môm ga nahan kpa , í nenge un ér ka kwase u Davidi u sha uiky@@ a . Ka nyi i gbe u mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea ere ? Paulu wa se kwagh wener : “ Eren nen tom sha myom wen a mciem man ik@@ ar@@ ik@@ ase iyol . ” Jijingi te@@ v aka@@ ac@@ imin sha ayange a ase ne nena , man eren kwagh ne sha ikyev i unô ? Ka nyi ia wase or u nan jighjigh nana za hemen u lun a msaanyol shighe u mbagenev hen tsombor u nan ve vende u fan mimi laa ? Zum u una za a tor hen R@@ im@@ on man una g@@ ure u civir un yô , Na@@ a@@ man kpa a g@@ ure a na imôngo sha ci u a yi@@ er ken a na . Nahan pine Mbashiada mba Yehova mba hen ningir wou la ve ô@@ ro@@ u ijiir man shighe u mkombo ne jighilii . 9 , 10 . ( a ) Ka nyi se time sha mi hegen sha kwagh u shighe u sun@@ da laa ? Jijingi um atam imôngo ér se̱ ker ki ki hembe doon se la se̱ z@@ ôr ga . Un yô , ne fa inja na , a er tom a mo imôngo sha Loho u Dedoo er wan vea ter nahan . ” ​ —⁠ F@@ il . Nahan Yesu gema kaa ér : “ I nger er : Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” — Mat . ( Mateu 20 : 28 ) Er nan ve yange kaa ér a tôô uma na kera ga , kpa gema kaa ér una na uma n@@ aa ? ( Pasalmi 2 : 6 , 8 ) Ú nenge yô , ivur i sha 7 la kaa ér Yehova Aôndo ‘ ver tor na ’ u a yer un ér “ Wan Wam ” la . Paulu lu kaan ér se gba a vihin ishima dang dang tsô ga . Kwase wam u doon mo ishima su@@ em hemba anyom 55 hegen Ka amba@@ akaa a Ne@@ hem@@ ia nenge a mi zum u a hide ken Yerusalem je la . — Ne@@ h . * Nahan kpa er ve lu “ ior i tar ne ga ” yô , hange ve tsung u fan vighe vighe er i lu eren in@@ umbe zan a mi la ga , shin mba ve lu eren í la ga . V@@ anden wan iyol tsembelee M - ban u jighjigh u nan una fatyô u nan or nyôron iyol ken ieren i dang nena ? Shi u pasen ior mba se kav ishigh vev ga kwaghaôndo la kpa a lu ieren yase ga cii . G@@ be hange hange u se ver ishima sha mkur u akaaôron a profeti sha ci u nyi , man kanyi ia wase se u eren kwagh nee ? Ivur i sha 3 la k@@ ù@@ r@@ è sha u ôron kwagh u shighe u Aôndo una lu vea uumace , una gema ashe he ’ ior mba ve eren ishima na la . Kpa er Mbaiserael va hemba Aôndo ato yô , á na Bab@@ ilon ian va hemba ve ityav nahan ve z@@ enda ve ken tar ve kera . Mkaanem nam kaa ér : “ M pasen hii sha mhii zan zan mkur , man hii sha ayange a tsuaa la je , akaa a a lu a vande eren ga la . ” Nahan kpa , alaghga tsô yange vea lu henen gbenda u vea er tom u i na ve la yô . Kwaghôron u profeti ugen yange tese ér Mbayuda vea lu civir Aôndo ken tempel u ken Yerusalem la her , shighe u Mesiya , shin Un u I Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem la una va la . ( D@@ an . Hii ken inyom i 19@@ 8@@ 1 la je , i kav a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ( ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma vesen ma m@@ ny@@ iin mara ) ma a fatyô u eren t@@ wer a mi yô . Kpa dugh Noa man ya na kera yô , mbagenev cii ver ishima ga . T@@ aver u tesen mbayev inja i dedoo ga . Mkaanem ma apostoli Paulu man ma a wase mbatamen kpishi , ma kaa ér : “ De karen akaa a i nger la ken inya ga . ” “ Mpase u TER ka u jighjigh , ka a na or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . ” ​ — P@@ S . Nahan a er msen ér Aôndo a er a Shi@@ on dedoo . Kwagh er doo yô , er i kaa ken ngeren u ken ijime la nahan , Aôndo soo ér se kporom hen a na . Nahan shighe u anmgbian wam u vesen kaa ér una kimb@@ im y@@ un@@ iv@@ as@@ iti la , kwagh ne lum zege@@ kwagh . I ôr kwagh u gbenda u Kristu a hemen mbatamen mba ken tiônnongo la ér nyi , kpa kanyi i gbe u vea fa ? Yehova kaa ér : “ Ishima i vihin Y@@ am ia y@@ egh a y@@ egh , Me wua ne sha s@@ an@@ ker . ” Se time sha kwagh u ior mban mbagenev ken kwaghhenen u a dondo ne . Nahan kpa , m@@ war u yange ve war la tese ér kwaghôron u profeti la lu mimi . Yange doo se kpishi u eren tom u he u i na se ne . AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 20 - 26 , 20@@ 12 U fatyô u zuan a ikyav i nomso man kasev mba jighjigh , mba u fatyô u dondon aeren a ve kua ityom ve yô , ken Bibilo . Se mba henen u wu@@ an mbagenev , man ishima kera ngi zan se iyol ga . ” M Z@@ ua a Kwagh u In@@ j@@ aa ken Uma Se mba sha ian i i@@ civirigh kpishi er se lu yilan sha iti i Yehova shi se lu Mbashiada nav yô ! ( 1 Peteru 1 : 22 ) Mbakristu mba ve eren sha tindi u Kristu sha mimi yô , ‘ kwagh ka una nzughul ’ ve ayol a ve je kpa ve ‘ wa ishima ayol a ve , shi ve de ayol a ve kwaghbo . ’ 18 , 19 . ( a ) Ka mbam@@ gem mba nyi nahan ka ve due tseer tseer ken vese zum u se haa ishima i legh legh iyol@@ o ? 2 : 17 ; 3 : 2 - 6 ; Rom . Sha ci u mciem ma alaghga or a va nenge a mi shin nana ii la yô , á yer mbi shin ga@@ mbe , nahan hemban tsan shin iky@@ ôn@@ ough ki ki lu ikyua her la . Shi hen ér , ‘ A er nan sha won ve mo an@@ can - kwase u cian ashe , u takerada kpa m fe ga ne nahan , me za tese or@@ gen@@ e ? ’ Heela tseegh ga , aluer u ngu eren sha kwaghwan ve yô , u lu tesen wer u ngu nan ve icivir sha mimi . G@@ U@@ M@@ OR ugen soo ér ma un seer lun a iwasen ken tiônnongo na . Se dondo un sha u eren akaa a vesen ahar . Mba@@ any@@ ig@@ ôô mba nan ior angev de ish@@ ar sh@@ imi . 5 : 6 , 7 , 11 ) Yange i dugh anmgbian ugen ken tiônnongo kera kuma anyom 16 . Mba yer un ér Ro@@ ber@@ t . Shighe u i dugh un la , mbamaren nav man ang@@ ôô@@ v nav dondo kwaghwan u ken Mkaanem ma Aôndo , u a kaa ér se de zough kwagh a if@@ er@@ or ga , ish@@ u@@ ghun kpa se de su@@ ghun nan ga la . Ity@@ esen i akaa cii gba duen tsô la , man atesen a aiegh agen bende a ior nena ? “ S@@ E MB@@ A umbur Au@@ g@@ ust D@@ ick@@ man@@ n ( i mar un ke ’ inyom i 19@@ 10 ) , u̱ lu Orshiada u Yehova la . ” Nenge ase ityôkyaa i vesen i Paulu a ter ken kwaghwan na ne ; a kaa ér : ‘ Lu nen mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . ’ ( Ps . 34 : 15 ) U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u “ Shi@@ f@@ era man P@@ ua , ” kasev mba Heberu mba ve kôron mar la . U tesen ikyav yô , alaghga c@@ ôô@@ ci igen ken Mbakristu Mba@@ aiev kohol iyol i duen kwaghpasen sha ih@@ in@@ da ih@@ in@@ da . Nahan ityôkyaa lu i ior vea kp@@ een ga . Er se soo u eren akaa a Bibilo i tese la yô , se nenge ser doo u se vôso ayol a ase . Se fatyô u yan ikyar a mbagenev k@@ ang@@ en@@ aa sha shighe u ican man sha shighe u a@@ ah@@ e a er yô , man ka shighe ne kpaa se fa aluer iky@@ ar@@ yan la ka i mimi ye . “ Ter ” la ka Yesu Kristu . Aluer se mba henen sha akaa a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la yô , kwagh ne una wase se nena ? Ashighe kpishi G@@ er@@ r@@ i yange a hen Bibilo a iorov 20 ken hanma kasua , man mbakp@@ ish@@ iv ken a ve za hemen zan zan ve kar eren batisema . Mbat@@ esen mba fan ityesen mba er kwagh a ior sha al@@ ô sha al@@ ô shi mba er an@@ zaakaa a a zough sha kwagh u ve lu ôron la kpaa . — 1 Yohane 5 : 20 . Tese akav . ( b ) Ka nyi ia wase se u seer kporom ikyua a Yehova ? Davidi wa icam ôr var var er i gbe u se suur sha Aôndo yô , a kaa ér : ‘ Na nen nagh ku perapera ; suur nen sha TER . ’ ( Ps . ▪ Ôr shi lam sha ivur Bibilo i môm shin ahar , kpa lamen sha akaa a a gbe a bende a or shon yô . Yange taver anmgbianev nav asema er Yesu ôr a na ken tugh mbu kper@@ nan i wua Un la nahan . Nahan alaghga or@@ n@@ der@@ an la yange nan mase ken@@ gese ase@@ mber a masetyô la . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 PE@@ E@@ J@@ I 26 - 30 “ N@@ E@@ NG@@ E W@@ AN@@ I@@ Y@@ Ô@@ NG@@ O U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ” ( Nenge ngeren u a lu sha peeji 27 la kpaa . ) Hegen m fa mer m ngu mo tswen ken ityav mb@@ in ga man kwagh u a hembe lun mo a inja je yô ka dooshima u Yehova man u eren un tom a ishima i môm la . — Mar@@ gar@@ et , P@@ ol@@ and I@@ t@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi sha , mbi mbi iv ken d@@ wer u Tor la seer nan Or@@ kwa@@ se@@ he la iember , er ivaa na i z@@ ur@@ um la . Gba u se nôngo se dondo ikyav i Yesu la , se er kwagh u aluer ka Yesu kpa una er yô . — 1 Yohane 3 : 16 . Aluer u kange ishima shi u gba ishima iky@@ ôr yô , te@@ gh te@@ gh tsô tsombor wou ua gema nan we icivir shi tesen we dooshima . I wua ator any@@ iin ken ator at@@ ar@@ atar a a kar a tema sha ityough nagh la cii . Aluer ú soo u eren ishima i Aôndo yô , gba hange hange u ú lu a kwaghaôndo wou — kpa ú ngu wer , ú gba nyôron di nongo a nyityô kwaghaôndo tsô ga . Hen ase sha kwagh u Yehova ôr a Solomon sha kwagh u Davidi , zum u Davidi kpe kera la . ( 1 Pet . ( K@@ ron@@ i@@ ku u sha 2 , ityough 34 man 35 ) Daniel man azende a na a Mbaheberu atar lu ken Bab@@ ilon , kpa ve hungur a iti ve i ve mba mbacivir Yehova la ga , i kighir ve shi i mee ve sha igbenda kposo kposo kpa ve tile sha mimi her . Gb@@ an k@@ an di sha ci u aeren a vough a Mbakristu nga ne mk@@ om shi nga kuran mkpeyol u or yum ga . E@@ ve@@ l@@ y@@ n cian or môm ga , er ngô na nahan . ​ —⁠ Anz . A@@ gu@@ su@@ tu 16 - 22 , 20@@ 10 Sha nahan yô , zum u nom shin kwase nan gbe ic@@ ôron u@@ ange u been fele ga yô , ka hange hange u ve cii vea er kwagh ken mzough sha u nôngon a m@@ taver la . 8 , 9 . ( a ) Lu nyi i na ve Yesu er ivande , ko@@ so ior udubu udubu ? Tindi ugen ken A@@ tindi a P@@ u@@ e a i na Mbaiserael la kaa ér : “ De w@@ oo or ga . ” 4 : 25 ) Er se z@@ ur@@ um a mkur u tar u tse ne , hemba k@@ an hange hange u se lu imôngo vea anmgbianev asev cii . ( Luka 6 : 12 - 16 ) Man gema msen u Yesu er a ishima na i môm hen tugh mbu kper@@ nan sev av ve i wua un la di ye ? Ka igbenda i nyi nahan ka se tese ser se suur sha Yehova ? ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Tartor la ka gomoti u una hemen tar cii yô , man gar@@ tamen u gomoti ne ngu sha , ka shin tar ne ga . ▪ Paulu yange hingir or@@ henen u Yesu nena ? Shi Pen@@ ina yange a he@@ e un ken igbar — sha ishigh ki tsombor na man ak@@ ar a na — zum u tsombor shon ua za iniongo ken Sh@@ ilo yô . Ikyav ne shi ka i mgbegha se u tesen anmgbianev asev mba kasev man mba nomso mba ken tiônnongo imba dooshima u Yesu la , kua hanma or u kwagh a zough se a nan cii . Shighe kar yô , Mbah@@ enen Bibilo kav ér ka wain u nyian , u i nongo kwagh sha mi ga la a til sha ityough ki awambe a Yesu la ye . U@@ nd@@ un Shi@@ per@@ u man Per@@ ga yô , a yem ken Roma . ( Yesaia 30 : 20 ) S@@ aa or a lu a jighjigh ve nana kav er i lu Yehova a lu tesen se ken nongo na u shin tar ne ye . Er m fa mer iyange igen T@@ ed una kure tom na shin tar ne nahan kpa , ku na yange vi@@ him je ka u me fatyô u ôron ga , shi ka i s@@ ar@@ em u nengen a na kpen kpen . ( Mpase 12 : 7 – 9 , 12 , 17 ) Ngu eren kwagh ne nena ? kua u a lu a itinekwagh ér , “ T@@ ile D@@ ông shi P@@ alegh U@@ h@@ ôn Mba Satan ! ” Ka kwagh u doon u fan ser ats@@ am ne kpishi har sha mhen mba i ne i nger ken takerada u U@@ pasalmi la . Ashighe agen se lam tugh zan zan , se y@@ av fele ga . Lu kwagh u ishima kende ve ker kpo@@ o maa ve tsua u eren yô shinii ? Ior mbagenev ka ve kaa ér : “ S@@ é gba lumun nen tsô ser han@@ ma@@ or eren kwagh sha mnenge u nan , nahan kwagh a̱ kure . ” A@@ sema a̱ de kera te ne k@@ we ga , man shi de kera cie nen kpaa ga . ” — Yohane 14 : 27 . Kpa Mose yô er nahan ga . Nahan Ch@@ er@@ i hii u henen zwa N@@ ep@@ al@@ i sha er una sue an@@ nongo u Mbashiada u hen H@@ ong K@@ ong , u a eren mkombo ken zwa N@@ ep@@ al@@ i la yô . ( Yakobu 3 : 14 – 16 ) K@@ ohol cii yô , ieren ne ia na or nana gba keren ér i ungwan a nan tswen . Er nan ve i doo u se fa kwagh u P@@ ase@@ ka laa ? Kwagh ne na yô , ve pase ior umiliôn imôngo loho u dedoo . Kwagh u i er ken Pasalmi 22 : 1 la yange kure sha mi nena ? ( Anzaakaa 20 : 1 ) Nahan yô , or a ma ma nan ve nana hingir u h@@ und@@ ene ? Solomon fatyô u fan kwagh u or u nana va ken ijime na la nana er ga , shin nana za hemen a tom na u dedoo la - o , shin nana vihi a vihi ú - o ? Yesu ôr kwagh u mbadondon un mbara ér : “ Mba ve ongo kwaghôron u Aôndo , man shi ve eren sha mi kpaa yô , ka ve je , ve lu ng@@ ôm man an@@ ng@@ ôô@@ v A@@ v ye . ” Shin er lu kwagh u Davidi una fatyô u nengen a Aôndo sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô ga nahan kpa , akav gema lu a una fatyô u seer maan iwuese i lu a mi sha mk@@ om u Yehova a kom u civir un la . U ngu gumor ken tiônnongo u Yehova ? 26 : 36 ; Yoh . 18 : 1 , 2 . 5@@ 4 : 17 ) Mbai@@ hyomov asev nôngo sha afatyô ve cii kpa ve k@@ an shio u yangen ior mba Aôndo u eren tom ve u pasen kwagh la . U sha utar yô , ka hanma shighe nahan i hembe doon u ú hii u wuese Yehova ? ( Yohane 17 : 3 ) Alaghga ú fa ig@@ y@@ um@@ ior i ka i tôô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u ôron ityakerada i h@@ ô@@ mon kwagh shi nengen tele@@ v@@ ishen shi eren an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o shin keren akaa sha In@@ tan@@ et yô . Ivur la kaa ér : ‘ Wan u or va sha u i̱ er Un tom ga , kpa ka sha u Un Una er mbagenev tom man Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ’ Shighe u lu a va shin tar ga la je kpa kwagh u orumace doo Wan u Aôndo . A@@ kav a se lu timen sha mi ne aa wase agumaior tseegh ga , aa wase hanma Orkristu cii nana nenge kwagh nan ngohol ken jijingi la ér ka kwagh u vesen . Yange Yesu er nena zum u Peteru bugh or to@@ gh hen tugh mbu P@@ ase@@ ka u ken 33 S.@@ W . laa , man kwagh ne tese ér yange Yesu kav m@@ lu@@ a@@ inja u mbampin nena ? Ka ikyav i̱ ungwan mbamaren i nyi Yesu a tese mba@@ ye@@ ve ? Í tsengaôron mtim u a va tim mbaaferev vindi vindi la , ér : “ [ We Yehova ] U her ityough ki ya u ip@@ era , U bugh im@@ agh je , zan zan ar sha mon . ” We , T@@ ere , ka an je nana cia U ga , man shi ka an nana civir iti You kpaa ga ? ” Kwagh ne lu m@@ gem u vesen hen Mbayuda mbat@@ seen asema , mba ve lu mbahenen mba Yesu la ! — Aer . 1 : 8 . Ú fatyô u umbur ati a mba hemen tar mba age@@ egh man mbahemenev mba kwaghaôndo mba ve hendan a ior mba Aôndo kpoghuloo sha shighe u ú lu uma ne kpa ? Kanyi alaghga yange i mgbegha Adam u kohol Ifa ken isholibo na la ? ( 1 Yohane 2 : 15 - 17 ) “ Uma u a lu uma jim ” la , ka uma u tsôron u se va zua a mi ken Tartor u Aôndo je la . Uma la ka u been mayange ga shi a kuma sha ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se de ser i kar se hegen sha u civir Aôndo la . Uma ne ngu kposo a inyaregh ki or fe kwagh u ki ga la man iengem man iember i gbil@@ ini@@ gh i tar u ne la . Er N@@ agh ku I@@ p@@ aan K@@ u Eren Tom La Z@@ a Hemen u L@@ un a I@@ ember ken Ashighe M@@ vi@@ e u or vi@@ an la hemba di u nan mbam@@ lumun ken mkombo tsembelee shin nan akaaôron sha tse@@ mbe a doon u ungwan la . ▪ Or u gb@@ eren takerada ugen kaa ér zum u ior mba@@ wan ts@@ wam ta num sha tar u Amerika ken uwer u Se@@ te@@ mba 11 , 200@@ 1 la , “ ior yam Bibilo hen shighe la kpishi . ” Hen mkohol la cii lu anmgbian la tseegh yange lu kunya kunya , tile tswen hen it@@ ine@@ kon , lu y@@ u@@ en tsu@@ m tsu@@ m , shin er anmgbianev udubu udubu lu saan saan nahan kpaa ye . Ú ngu wer ka u se de u kohol imôngo a kwaghaôndo u aiegh tseegh ga . Alaghga se fatyô u lamen a mba ve nengen sha a vese la shin mba ve lu eren tom u injaa ugen sha ci wase la . Kpa , or ka nan er batisema sha ci u Yehova doo nan ishima shi nan soo u civir un a ishima i nan cii man a uma u nan cii man a mfe u nan cii kua sha agee a nan cii . — M@@ ar . 12 : 29 , 30 . Se fatyô u kaan ser Bibilo ngi a akav a dedoo ker sha ci u nyi ? A b@@ on ashe , lu ts@@ wam ts@@ wam , mlu na jimin cii tese ér ngu a gb@@ ong gb@@ ong iyol kpishi . ( 2 Utor 17 : 13 - 15 ) Shi Mbaiserael nôngo ér vea “ b@@ ume Un sha zwa , ve tsu@@ gh Un sha no@@ mbor ve ” kpaa . • Kanyi ka i mgbegha mbatamen u kuran ikyum@@ u@@ ile i Aôndo , i i lu hen ve laa ? Er k@@ ú@@ r ikp@@ ande za been sha u sôron ijiir la yô , a nenge ihy@@ ev@@ y@@ ough k@@ ú@@ r@@ à at@@ sa@@ ver a pi@@ p@@ aa kua ap@@ usu a ake a u@@ le man ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov mb@@ igen za wa iya a mi ke ’ kpe@@ kpe iyou la . Nenge ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo , ’ peeji 20@@ 7 - 20@@ 9 . N@@ ana kô@@ r@@ cio kpa ? “ Tom u P@@ ania u Ke@@ ke Doo@@ m Ishima T@@ su@@ ng ” Aluer nan za zua a iyôngo i i saa la man kwagh er i ga yô , nana ember tsung . E@@ EN , Or u yange lu ity@@ ô@@ ugh ki hanma kwagh u Yesu yange tese cii kua kwagh u yange i va mase yilan ér Tindi u V@@ esen la cii , ka un yange tindi Yesu ye , inja na yô , ka Or@@ gb@@ an@@ akaa , Yehova Aôndo je la . Kwagh U E@@ mil@@ ia Pe@@ der@@ son Kpa er u lu henen Mkaanem ma Aôndo shi u lu zan Mbam@@ kombo mba Mbakristu yô , u va hingir u lun a mnenge u Yehova sha akaa . Ka tem de@@ gh@@ ôô yô , m c@@ in m hide hen ya , shi m vaa af@@ an@@ yô er a@@ sh@@ en m nyoon ishima yô . ” Aluer u ker gbenda u ishima ia pe@@ ver we sh@@ imi shighe u kwagh a vihi u , er or ne nahan yô , u hemba henen sha kwagh u a ze u iyol la sha inja , nahan u kera er kwagh u u va vaa af@@ an@@ yô ga . — Ps . Yehova tsen@@ ga fan kwagh u hanma wase nana er ken hemen yôô ? Kwagh u Yehova lu a mi ken ishima ve wa tindi ne ngu a gema ga . Ity@@ ar@@ t@@ enger . — Mateu 24 : 7 7 : 11 , 21 ; 2 Utor 5 : 20 , 25 - 27 ) Paulu wa Timoteu kwagh ér : “ We , or u Aôndo yô , yevese akaa ne , gema dondo perapera ityô kua u civir Aôndo man jighjigh u nan man dooshima man ishima i wan man ishima i legh legh kpaa . ” Ge@@ off H@@ ill , ort@@ ôôn@@ abaver ken A@@ fri@@ ka , kaa ér : “ Zum u ior ka vea nenge ér kwagh ngu u vea er sha ican i ve lu yan la ga yô , kwagh ka a kera gba ve u [ ha@@ an ish@@ angen ] ga , u zan a za her je kpa ka ve kera za ga ku@@ aa . . . . S@@ ch@@ ro@@ e@@ der man L . ( 1 Kor . 12 : 31 ) Er nan ve yange pase kwagh u dooshima sha imba gbenda ne nahana ? K@@ i tesen ve dooshima man mhôônom ma zungwen man iji@@ r@@ ôron i mimi man perapera man erdoo man aeren a dedoo agen kpishi . U tesen ikyav yô , idya man iji@@ mba i eren ka tindi u ​ —⁠ p@@ eren sha ajiir kpishi , man Bibilo kpa v@@ end@@ a@@ ⁠ —⁠ aeren ne . • Lu@@ un er Adam yange una te ikyaa a Aôndo nahan , ka dyako u nyi yange ma ver se ? Un ngu Aôndo u dooshima shi ne se kwaghwan u taver se asema sha igbenda kposo kposo . Nahan yô , or@@ dondon Yesu u fankwagh ka nan tsen@@ ga nengen a akaabo a nana dondo kwaghfan u orumace ve nana tagher a mi la . Doo u se ver ashe sha Yehova ser a kura se ken ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i se lu eren cii . Mbagenev gba ken imeen ne sha ci u ka ve zer henen sha akaa a bo . ( a ) Er nan ve i lu a inja u or u henen Bibilo nana ‘ bende nana nenge er Yehova a doo ’ ? ( 1 Samuel 12 : 21 ) Er u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo mba ikyurior ne lu hemban@@ ato imba ne yô , ve cii ve hingir mba vendan mimi , je yô gande u vea hide ijime . • Er nan ve i gbe hange hange u hanma or u i sar nan u lun ken Tartor u Aôndo la cii nana eren erdoo ? Nahan Aôndo kure ijir sha kwagh ve wang , ér : Mose man A@@ ron vea kera hemen Mbaiserael vea nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la ga . Nahan wanger , yange or “ ver i@@ wen i sha z@@ ongo i u ” sha inja vough . Eren kwagh sha mimi hanma shighe . Nahan vea hemba fan m@@ doom ma mpase - tu@@ h@@ wa u mimi a pasen ior a to@@ ho la . ( Gen . 39 : 19 , 20 ) Ikyav igen di ka kwagh u Tor Davidi yange er la . Nenge ase er kwaghwan u Bibilo una wase tsombor wou u ú lu y@@ esen ônov mba u mar iyol you ga la , u nôngon a mbam@@ at@@ aver mban yô . I@@ yol@@ tseghan yase wase se u tilen dông shighe u se tagher a am@@ een a agumaior a tagher a mi la . ( Yakobu 2 : 26 ) Se hen ken kwagh@@ ngeren u ken ijime la ser , ka se tese ser se suur sha Yehova sha u eren msen hen a na shi den ser Mkaanem nam ma hemen se man sha u veren ashe a nongo na ser ú hemen se . 4 : ​ 5 , 6 , 14 ) M@@ ngerem man ka akaa a Aôndo a ser a ver sha ci u uumace cii ve̱ zua a uma u tsôron yô , mba vea yem sha la kua mba vea lu shin tar mbara kpaa . Aberaham lu anyom 7@@ 5 shighe u Aôndo kaa a na ér : “ D@@ u@@ e ken tar wou man ken ityô you man ken ya u ter@@ u , yem ken tar u Me tese u la . Me er u , ú hingir ikyurior i vesen , Me ver u doo doo . ” — Genese 12 : 1 , 2 . ( Mpase 6 : 3 – 8 ; 12 : 7 – 12 ) M@@ kar u mba@@ any@@ iny@@ av mban ve lu karen ne va a ityav mbi nôngon man ij@@ en man b@@ ou@@ ange di vough er Yesu lu pase ken kwaghôron na u profeti u kwagh u ‘ ik@@ av i sha m@@ ve na la man i mk@@ ur@@ tar ’ la nahan . Kwagh ne a gema a na yô , tsombor u nan u zua a ian i duen kwaghpasen . U lun a imba ijende i ishima shima la ka iyua i dedoo i m zough a mi sha iniôngon yam i m nenge m wase un mer a̱ hen kwagh u Yehova a̱ fa je la . ” Sha kpôô yô , i fa Mbashiada mba Yehova sha tom ve u pasen kwagh ne . Aberaham yange fa iyenge ne ga . ( Gen . 3 : 6 , 17 ) Diabolo yange er aie . 27 : 11 ) Se wuese nen Yehova er Davidi nahan . Yange wa icam wuese Aôndo kaa ér : “ T@@ ere , Aôndo wam , me wuese We a ishima yam cii ; man shi me civir iti You gbem kpaa . ” ( Ps . Ma wan wou u nomso shin u kwase undu ya yem makeranta shin tom shin ma kwagh ugen ijiir ig@@ en@@ ee ? Kwagh u Yange V@@ a ken Ity@@ esen i Yesu Yô Ka sha igbenda i nyi nahan Yesu “ A hembe Solomon ? ” A been he@@ ela kera yô , u̱ ma ú gbe ôron hanma or u nan kegh ato cii kwagh shon yô , hii nan ú kera ze a kwagh la hen Yehova ken msen , ú suur sha a na wer a̱ ôr ijir sha mimi ga ? Ngeren ugen ken magaz@@ in u i yer ér New St@@ at@@ es@@ man la kaa ér : “ Se k@@ an shio u been a ican i yan shin van a bem sha tar . Kwagh la na yô , m gema lun vea ônov av shi m hen u tesen ve dooshima sha mimi . I lu nahan ma ijende you ôr u akaa a vihin sha iyol i or u ú lu a vande nengen a nan ga ve@@ e ? Nahan kpa , a gba kasua la je a kende angahar sha . Mbak@@ ur@@ an mbara maa za kôr mbaapostoli mbara ken tempel yem a ve hen ate@@ jir . — Aerenakaa 5 : 17 – 27 . Se kpishi aluer i pine se mpin ne yô , se kaa ser ka kwagh u dedoo se ta ikyaa a mi ye . U kange ishima wer u ‘ kure a@@ yem ou vough ’ kpa ? ( 2 Tim . Er m@@ til sha mimi a lu kwagh u hange hange yô , doo u se seer timen sha mbampin mbagenev . U fan kwagh ne nahan la una wase se u wan ishima a ican i yan kua ma kwagh ugen u vihin u una er se cii . A kaa a mbaapostoli nav mba@@ jighjigh mbara ér : “ Aluer ne eren kwagh u M we ne tindi sha mi yô , ne mba ak@@ ar A@@ m je . ” ( Yoh . “ Á Y@@ Ô@@ H@@ Ô@@ R N@@ IN@@ E@@ V@@ E ” ( Pasalmi 9@@ 0 : 1 , 2 ) Kwagh@@ fan na ngu a mhii ga ; shi i gba un kpaa ga . ( 1 Yohane 4 : 8 ) Yehova er a orumace sha dooshima je zua ga , nahan a soo ér ior ve̱ won@@ g@@ or sha u un kpa doon ve ishima . T@@ ahav mbu Aôndo na Yesu la na yô , a er u@@ ivande mba kpilighyol kpishi . Aluer se mba ôron u@@ washika mba utar mba Yohane la man u Yuda la yô , vea wase se u tilen dông ken jighjigh wase shin er se lu tagher a akaa a zan se iyol nahan kpaa . — Heb . Shi se fatyô u wasen ve a injar mat@@ o i zan mbamkombo mba tiônnongo shi ôron ve Bibilo kua ityakerada yase i Mbakristu ve ungwa . Akaa agen kpa nga kpishi a se fatyô u wasen ve yô . Se kpa se fatyô lun a vangertiôr ser Yehova “ ongo msen . ” ​ — Yoh . Wan la ka nan fa ican i ú ye la ga anyom a kar imôngo . 42 : 6 . Satan yange mee Ifa sha isharen ne , a kaa ér : “ A@@ she aa bugh ne . ” Nahan ashighe agen ka ve hungur tsombor ve man azende a ve kua tiônnongo kpaa . Mesiya u ityendezwa la Kwase Sam@@ aria ugen yange kaa a Yesu ér : “ M fa Mesiya ngu van . ” Ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ W . la , Yehova tese tahav nav mb@@ ù un lu a mi sha iv mnger la zum u a yar tom a Zege@@ mnger u Nyian u timin ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a F@@ ar@@ a@@ o la . Akaa a mimi ne nga ken “ mfe u fan Aôndo ” u a doo yum la , shi i lôh@@ ô se ér se tôv sha akaa a mimi shon . Nahan mbamaren nav er nena ? Yehova Kor Se shi Ne Se Akaa Cii , 2 / 15 ( 2 Timoteu 3 : 1 , 3 ) Nahan kpa , mba alaghga yange ve vese hen ijiir i dooshima ban her kpishi la je kpa vea hen u maan dooshima ken ve . Kwagh u Yakob ôr ve ter akaa ne ne , tese ér ip@@ aven i Yuda ia lu aa tahav kpishi je , man mb@@ ua za hemen zan zan Sh@@ ilo una kar van . Alaghga a gba u se er kwagh er Yakob nahan , gadia un nôngo wa@@ v a ort@@ yom tugh zan zan sev pu@@ aa ér a ver un doo doo . Mbakristu Mba T@@ su@@ aa Man Mba@@ aôndo Mba Mbar@@ o@@ ma ( 1 Yohane 4 : 8 ) Kwagh gba Yehova sha kwagh u ior kpen kpen man a kôr hanma kwaghbo cii ihyom . Ter ugen hen kwagh a wan na kwa môm ken takerada ne been yô , a kaa ér : “ Mo vea wan wam se tema imôngo yô , se ôr kwagh u Yehova man mba@@ awashima nav shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Ka a@@ vegher a Tindi u Mose la a nyi se lu timen sha mi ? Paulu k@@ enden a iyol na sha ga ; shi kunya kôron un u pasen ken igbar wener un ngu or u eren tom imôngo a Aôndo kpaa ga . 28 Sha ci u A@@ g@@ umaior — I@@ vande i I Er sha Iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i La ! Ka nyi i ne ve se kom u pasen mbagenev kwagh u Aôndo ? Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan nd@@ era keghen hegen u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ér vea va ngohol il@@ yo@@ ho he ’ aka@@ au@@ ma a á lu sha la sha ikyev i ze@@ ge à@@ n@@ á@@ r ne . Sha kpôô yô , ‘ se mba nyi di je u se ôron or@@ wan@@ ndor a vese iji@@ r@@ i ? ’ 9 , 10 . ( a ) Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u dondon ikyav i Aberaham laa ? P@@ ase er u er tom a Mpase 14 : 6 , 7 sha u lamen a ior mba ve soo kwaghaôndo yô . ‘ Doo Nen A@@ yol a E@@ n ’ Dooshima wase saa sha tsombor wase man anmgbianev asev mba sha won cii mbara tse@@ egh@@ lee ? Nahan K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne a tôv a fa aluer mba ve lu eren ivese la mba a inja i dedoo yô , shi ve ver ishima sha er shighe u i ver u eren ivese la una zua sha shighe u tiônnongo a nyer mkombo ga , shi una zua sha aka@@ aeren agen a ken tiônnongo kpaa ga yô . Mbagenev yô gba any@@ iman sha kwagh ne kaa ér , takerada u Mpase ôr akaa kpishi a sha ikyav , nahan yô un@@ amba mba ken takerada ne cica cii , kua n@@ amba u 14@@ 4,000 la kpaa ka u sha ikyav . Ru@@ ther@@ for@@ d yange taver mba ve lu ungwan kwaghôron na la asema ér : “ Lu nen mba eren shiada sha kwagh u Ter , mba jighjigh man mba mimi . Ng@@ ô ugen ken tar u Fran@@ ce , u i yer un ér V@@ i@@ vi@@ an@@ ne , a lu a ônov uhar yô , pase ér : “ Sha hiihii la , yange m ver ishima sha tom u ng@@ o la je m nôngo u hungur a tom wam u kwa@@ se@@ ya la . ” ( Amo@@ shi 4 : 1 ) Shi mbakp@@ eng@@ av mba lun aa tahav kua mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v man upristi kpaa cii , ve zua zwa sha u ny@@ igh@@ en ats@@ an@@ aior . I@@ vaa saa di sha dooshima u hen atô u nomso@@ or man kwase la tseegh ga . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 , 18 ) Sha kwaghwan u Bibilo i we ne yô , de se time nen sha mbampin mban : Er nan ve i doo u se ver ishima sha gbenda u se eren mbamsen asev man ashighe a se eren ve laa ? Shi er m hembe lun her u nengen sha mbayev yô , Ru@@ th tôôn ish@@ u@@ en pania ashighe ashighe . Fran@@ ci@@ sc@@ o mase kuren wener : “ M zua a ian i civirigh i eren tom u ortamen hemba anyom 30 hegen , shi m er ityom i injaa igen kpaa kpishi . 6 : 13 . De gbe kuren ikyaa tsô wer El@@ la ngu a iyua i g@@ anden ave i̱ yange i wase un u tagher ishigh a mbamtaver mbara nahan ga . U ve kporom ikyua a Yehova la una na vea hingir yôugh@@ yô@@ ugh ken jijingi shi una wase u karen ve a ishim@@ any@@ ian kera shi una va ve a bem man mk@@ om u a har sha u eren ishima i Yehova yô . — Pasalmi 16 : 11 ; 40 : 8 ; Anzaakaa 10 : 22 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 . Kwagh@@ ts@@ eren u a lu van sha ityough ki tar u ung@@ un ken hemen la na yô u lun a dooshima sha iengem i tar ne kua uma u ior ve eren u keren i@@ ember@@ yolough tseegh la ka kwaghbo je zua ga . Lu kwagh u hemba nan T@@ ed msaanyol je ne . Mbamaren ka ve ver ishima sha ônov vev kpishi shi ve wa ve ikyo tsung kpaa , nahan ka vea undu ya vea za lu ijiir igen nahan i saan ve iyol ga cii . Kwagh u se henen ken Bibilo la taver jighjigh wase u nan , shi taver isharen i se lu a mi ser se palegh asorabo a vesen , nahan se na i doo Yehova a vese la . — Ps . “ Akaa a Nyian Ishima a Uma ” Na yô Nan H@@ ingir u H@@ ôron Tom Sh@@ in@@ ii ? Man gema di ajiir a t@@ ung@@ un iyol a Mbar@@ o@@ ma a i fa kwagh u a dedoo la di ye ? Nahan kpa , ka se ayol a ase se de ser a za a vese ape imeen i lu , shin se palegh i ye . Hii nan ve yange Paulu venda u kper@@ an ing@@ y@@ at@@ u wan ikyum@@ u ? Sha uhar yô , mba eren asorabo sha apera . Ka Kristu tseegh yange lu her kpôô kpôô ye . De se nenge ase nen er i hii ve i gbe u ishima ia za se iyol ga yô . “ Eren Akaa a Dedoo ” Hii ken inyom i 19@@ 19 la je , kanyi tom Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara yange ve hii u eren@@ e , man er nan ve tom ne lu ze@@ ge tom@@ o ? Er nan ve i doo u hanma shighe cii yô , se ker ser Yehova a pase se akaa a a eren la ga , man se er nana ve se seer lun a vangertiôr ken igbenda i Yehova i perapera laa ? Yehova una na nan icighan jijingi na sha u a wase nan , nahan kwagh u a doo un la ‘ a̱ sar nan shi nana eren sha mi kpaa ’ yô . U or henen ér nana per tindi u Aôndo kpa kwagh a er nan ga la ka kwaghbo ! Sha kwagh u takerada u W . Yange fa mbamgbe mba iyôngo kua ityom i or@@ kur@@ an@@ ilev nan lu a mi la . man u a lu a itinekwagh ér , “ What F@@ u@@ ture for the She@@ ep and the Go@@ at@@ s ? ” Aluer or zua a tar cii , kpa nan gema nan saa uma u nan yô , a lu nan a iwasen ga . Yange m hide er ah@@ wa 6 : 00 ai@@ k@@ ighe nahan . Cii man va hingir Orkristu yô , hanma or nengen ér ngu a tom u ua na una tema a kpe un iyol yô . Ka i saan ior mba ve civir a ve imôngo la kpaa iyol er ve lu imôngo a ior mba civir Aôndo sha mimi mba ve eren sha atindi a wang shi ve til sha mimi ne . ( 1 Yohane 2 : 6 ) Gba u se lu ken Aôndo sha u wan atindi a Yesu ikyo di er un kpa waan atindi a Ter na ikyo nahan . — Yohane 15 : 10 . ( 1 Kor . 2 : 11 , 12 ) Zum u ka wea kange ishima wer u dondo kwagh u ú hen la yô , Yehova ka a ver iniôngon i u lu nôngon wer u er ishima na la doo doo . Mbaheberu yange ve lan iti i Aôndo ga . Ka kwagh u vesen u nyi yange er ken inyom i 20@@ 13 la , man se lu henen nyi ken ngeren u dondon laa ? 30 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — H@@ ua Yange V@@ ihi Ge@@ ha@@ shi Vea Aôndo Ior mbacivir Aôndo mbagenev je kpa mba a imba mnenge ne nahan . Yange m nenge mer g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u sha iky@@ e@@ ky@@ e ne gba zua vea do u gbidyen , shi an@@ umbe ne ka a na or hingir u lun a h@@ ua ken a nan . Zum u Mbaiserael hembe t@@ w@@ ev hen U@@ wo u S@@ en@@ ai ve lu ha@@ an af@@ o ken deser@@ ti yemen la , Mbak@@ eni mban lu wasen ve sha gbenda yemen . 28 : ​ 18 - 20 ; Aer . 5 : 42 ) In@@ yom i i kar la , mbadondon Kristu mba kuman m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan yange ve pase loho u dedoo u Tartor shi ve tese mba i sar ve u fan mimi mba ken Bibilo la je kuma ah@@ wa 1@@ ,@@ 5@@ 00@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 . U tesen ikyav yô , i nger ér : “ Or u nan zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev mhôônom yô , nan p@@ war TER kwagh je , nahan Un kpaa Una na nan sha ieren i nan i dedoo la . ” ( b ) Ka tindi u he u nyi Yesu yange na mbahenen n@@ av@@ a , man kanyi yange i lu i he ken tindi sh@@ on@@ o ? Er lu Anmgbian M@@ ac@@ mil@@ lan lu ityough sha hanma kwagh zum u Anmgbian Rus@@ sel@@ l yem zende na u masetyô u pasen kwagh la yô , anmgbian ugen kaa a na nahan ér : “ Nenge ase yôô Ma@@ c , ian i ú lu a mi i teman sha iky@@ ôn@@ ough k@@ ira i vese kpen kpen . De shi se tôv sha ikyav i mci@@ e@@ aôndo ig@@ enegh — ka i Yosev je la . “ Jijingi te@@ v akaa cii , zan zan aka@@ ac@@ imin a Aôndo je kpaa . ” — 1 K@@ OR . Ior kôr akuraior agen ihyom sha igbenda kposo kposo . Ashighe agen , ka i lu ity@@ uh@@ wan@@ ev shin u eren kwagh a mbagenev er mba a ice it@@ you ga nahan kua mtim u timin ikyurior igen jimin cii . Or@@ pasalmi kaa ér : “ Zum u mbaaferev ka vea m@@ enden er to@@ ho nahan , man mba@@ eren@@ af@@ er kpaa á kpe ve iyol yô , i lu sha u á tim ve kera gbem tsô . ” Ikyav i Yesu ver la ia wase noov man kasev u kôron no@@ mbor ve tsaha nena ? Yehova lam a mbacivir un ken ijô kposo kposo anyom udubu imôngo hegen . Ken injakwagh la , an@@ u@@ un@@ au@@ kase la cii ungwa ang@@ we u “ Or@@ kwa@@ se@@ he ngu van ” la . Se tese ser se ‘ umbur kwagh u kwase u Lo@@ ti ’ la nena ? Er se lu keren akaa ne seer shin eren tom a a la , kape se lu seer kporom hen Yehova , un u a ne akaa ne la je la . Nahan u kaa wer : ‘ I@@ mba kwagh ne nahan doo ken nongo u Yehova ga ! ’ Nenge ase kwagh u Or@@ yuda ugen u ngeren akaa yange nger ken an@@ takerada u tôôn abaver ne , á akaa ér : “ Gbenda u ú hembe doon u or a pase atsan a yange ior ya ken gar u A@@ us@@ ch@@ w@@ it@@ z la yô , ka u kaan ér Aôndo ngu ua wasen uumace sha akaa a á tser ve la ga . ” Kpa er Yehova a ne se ian i tsuan kwagh u se soo yô , gbe karen a ishima tsô yangen se u gban ken imeen ga . U tesen ikyav yô , yange i wa se kwagh ken Iyoukura i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 200@@ 6 ér : “ Aluer ú ngu shin sha iji@@ ir@@ tom kpishi , eren tom imôngo vea kwase shin nomso@@ or shighe u i k@@ ur tom yô , ú ngu wan iyol you ken kwaghbo . Se time sha akaa a nyi ken kwagh@@ ngeren nee ? Yange se ii um@@ ato , shi se nyôr ken akaa a zan iyol agen kpishi . M@@ soo u or soon iyol i nan sha gbenda u vough ne kaha kposo a m@@ soo u or soon iyol i nan tseegh , u Paulu a er kwagh na ken 2 Timoteu 3 : 2 la . Mbaefese ta dooshima u ve lu a mi sha hiihii la kera , kpa aluer imba kwagh la ngi eren ken tiônnongo nyian di ye ? Sha shighe na la , Mbaromanu pav Mbakristu ver kposo a Mbayuda , shi ve hendan kwagh a kwaghaôndo u ve nengen un ér ka u he ne kpaa . Nahan kpa , gomoti u tar u Amerika due a ib@@ aver ér ka mba@@ y@@ ev@@ makeranta kpuaa tseegh ka ve kôr cio u zuan a di@@ gi@@ ri@@ i ken anyom at@@ ar@@ atar ye — kwagh ne doo kuma ga . Alaghga or er isholibo ab@@ u . Kpa gema A@@ you a Tartor yô , i maa a akuma akuma , sha gbenda u aa lu a iwasen kpishi yô . Ka nyi i lu isholibo ? Er i lu ts@@ wa@@ men ior mba ken ityar igen seer a seer , kua mba mnenge ve a lu kposo , shin ve lu ken p@@ ati ugen la yô , hingir hange hange u hanma or u nan lu mar@@ nya u tar u Jam@@ an@@ i yô , nana lu a ieren i dedoo i Mbashiada mba Yehova ne . ” 14 , 15 . ( a ) Se ayol a ase kpa se zua a iwasen ken ityesen i sha kwagh u kwa la nena ? W@@ ea soo u seer timen sha akaaôron a profeti a yange kure sha Yesu la yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Kwagh u a doom a ve yô , ka ve er a mo vough er m ngu tsombor a ve nahan . Or@@ t@@ yom la ng@@ ur nan ve mlumun yô , a kaa ér : “ Ma kwagh u kpilighyol u hemban TER ngu j@@ ee ? ” Yô , zungwen nen mhôônom er Ter wen kpaa A zu@@ ngu mhôônom nahan . ’ — Luka 6 : 32 - 36 . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? , u i tese foto u ú heen ne , peeji 2@@ 15 - 2@@ 18 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Er Mbahemenev mba Shin T@@ ine Ve K@@ aha a M@@ zough u sha Tindi Yô Bibilo kaa ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbamaren enev ken Ter . ” Mba ker ken inyom i 19@@ 7@@ 9 yô , anmgbian Mor@@ r@@ is hide shi hii u eren tom pania u ke@@ ke . ( Yon@@ a 1 : 17 – 2 : 10 ) T@@ ime sha msen u Solomon er a ishima i môm hen Yehova shighe u i lu tseghan tempel la . Sha mimi yô , ashighe kpishi a gba u se p@@ ande shighe u se eren akaa a ase la se na sha u wasen mbagenev . Yange i gba u a due a ic@@ ô@@ mb@@ ov mbi u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba i ne naagh a mi yô a za nan@@ de ken ak@@ ôn@@ go@@ af@@ o@@ gh . Aôndo er akaa kpishi a se fatyô u nan un jighjigh imba ne shi nan uityendezwa nav kpa jighjigh yô . — Mbaheberu 11 : 1 , 27 . Kwagh ne tese wang ér , gba u se er akaa a Aôndo a soo la ve , una ungwa msen wase ye . — Ôr Yesaia 1 : 15 . Ka mnenge u kpe@@ egh u nyi mbagenev ve lu a mi sha kwagh u bredi u Yesu yange co@@ on na mbaapostoli nav laa ? Nahan Davidi lu eren msen ér tahav mbu ban mbaihyomov nav . ▪ ‘ M kav kwagh u wan wam a lu ôron je kpa ? ’ ( G@@ al . 5 : 22 ) B@@ em la di gema wase u kuran asema a ve man mbamhen vev . Aluer se umbur ser se mba ikp@@ an i Aôndo yô kwagh la una wase se se hide a ayol a ase ijime . Jijingi u Aôndo Na Un T@@ ahav Shighe ugen la , orgen ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia , u eren tom ken ya u tor lu ôron kwagh ugen ken Ruamabera . M - hu@@ an u sha ikyav u yange i hu@@ an sha ving la , lu sha er a ungwa “ mbamsen mba u@@ icighan@@ mbaiorov ” mba shin tar yô . Z@@ er maan mlu u k@@ ang@@ en@@ aa vea Yehova her . Peteru nger wener : “ Kape u@@ icighan@@ mbau@@ kase mba tsuaa mba ishimaverenkeghen ve i lu sha Aôndo la kpaa , ve eren h@@ we je la , ve ungwan am@@ o a noov vev . ” Alaghga imoshima i nan ia lumun nan u zan kpa eren akaa a kwaghaôndo a a lu eren hen iniongo la ga . ( 1 Timoteu 6 : 17 ) Paulu yange wase Timoteu sha u a̱ ver ishima u eren akaa a ken jijingi . A taver un ishima wener : “ Ma or@@ utya u nan lu nôngon ityav ave yô nan c@@ imin iyol i nan sha akaa a uma u tar ne ga , gadia ka u nana̱ er kwagh u doon or u a tsough nan sha ci u utya la . ” KW@@ AG@@ H u m lu ôron ne yange er shighe u ic@@ e@@ en@@ yolough ken inyom i 19@@ 70 la . Ve nenge or u ve hendan a nan la nahan d@@ ura ve iyol , k@@ ú@@ r@@ à ve iyol nahan ve s@@ ar@@ em wue wue . Kwagh ne ka a na ve nôngo ér vea seer fan tom u ve lu eren la . ” I@@ mo@@ shima yase ngi eren tom her sha imba gbenda ne kpa ? Yosua , u hingir or@@ hemen Mbaiserael shighe u Mose kpe kera la , z@@ ur@@ um anyom 1@@ 10 . Shi doo u ú ya ikyar a anmgbianev ou mba ken Kristu sha gbenda u wasen we . Yô , se cii se lu a ishimat@@ seen er Paulu nahan , se pasen ior loho u Tartor sha “ iyange i loho u doon ” ne . 1 : 3 ; 22 : 7 ) Aluer se mba ôron takerada u Mpase shi eren sha akaa a se er la yô , aa bende a ishima yase shi aa taver jighjigh u se ne Aôndo man Wan na , Yesu Kristu la shi ishimaverenkeghen yase kpa ia hemba taver cii . Se Mba K@@ eren M@@ saanyol A@@ pe Se Z@@ ua a M@@ i J@@ e Kpa ? ( Mbaefese 4 : 11 - 13 ) Mb@@ agen mba ve lu ken mzough a ve saan saan yô , ka Mbakristu mba mimi mba v@@ é eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave la , ve mba ve lu a ishimaveren i va lun shin tar ne la . ( 2 Utor 10 : 28 ) A@@ tal@@ ia ngô u A@@ ha@@ shia ongo ér Y@@ e@@ h@@ u wua un wan yô , a ‘ mough a wua ônov mba tor cii ’ maa a kar a tema tor . ( Aer . 7 : 2 , 3 ) Yehova kaa a na ér : “ D@@ u@@ e ken tar wou man ken ityô you man ken ya u ter@@ u , yem ken tar u Me tese u la . Nenge ngeren u a lu itinekwagh ér “ How to M@@ an@@ age M@@ one@@ y ” la , ken Awa@@ ke ! u Se@@ te@@ mba 20@@ 11 . ( Mat . 17 : 24 - 27 ) Yesu shi yange fa mbam@@ yen mba mba dondon un , nahan keren ér ve er akaa a u tsu@@ men shio ga . Ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la yange i ya tor ken a mo , man m fa iv@@ u@@ lu@@ gh ga cii . A@@ dooga ma shighe ngu u yange u kera ver ishima sha akaa a ken jijingi ga shighe wa karen , u gema u lu henen sha akaa a iyolough a u lu a mi ga la yô . Mbat@@ amen mba ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova mba hemen gbenda sha u wan mba@@ beenyol ikyo . 1 : 5 ) Mkaanem mara ma a inja hen Mbakristu cica cii , shi doo u ma a gba han@@ mô wase kwagh nyian tsung . Iserael yange gema ishima sha mimi ga . Nahan kpa , mbamsen mba shon ve de lun di sen@@ egh tseegh ga , kpa ve lu a mkaanem ma tesen jighjigh u nan kpaa . Mb@@ an@@ an@@ jighjigh vea taver Mbakristu mba lun kwa@@ v asema nena ? Shighe ugen la , m ta ato m ungwa er Mbashiada mba uhar mba ve va u henen kwagh a ng@@ ôm la tese un iti i Aôndo , i Yehova la ken Bibilo na i tse yô . Nahan a nger ér : “ S@@ ar@@ em pe fa nen anmgbianev , kwagh u a erem ne gema hingir m@@ ze@@ hemen u Loho u Dedoo , je hingir ken igbar ken ya u mbakur@@ an mba Shi@@ sar cii man mbagenev cii kpaa er iky@@ ang@@ enev mbi i k@@ ang@@ em ne ka sha ci u Kristu je . ” ( F@@ il . As@@ ande a Mbayuda yange ve civir Yehova shi ve hingir vegher u ‘ iky@@ u@@ ior ’ i he i Mbakristu mba i shigh ve mkurem sha jijingi , mba yange A@@ tô@@ at@@ yev kpa va nyôr nongo a ve la . Yange i t@@ indi@@ m ér m za er tom u ikp@@ ur pania sha ajiir a Orshiada u Yehova nan lu her ga yô , shi m bugh atôônanongo a he sha ajiir ne . Bibilo shi er ityendezwa i mnder u shin mbakp@@ enev sha ci u mba ve kpe la . H@@ ide P@@ ase@@ ka u ken inyom i 33 la di ye ? Lu hanma shighe i ya un@@ u ? Ka sea za mbam@@ kohol asev mba ityar ityar yô , ior mba mbamlu vev ve lu kwagh@@ môm ga , mba ka ve due sha ajiir kposo kposo ve va mkohol cii ka i saan ve iyol u lun imôngo a anmgbianev mba nomso man mba kasev . Se lu a uter asev mba ken iyol , . . . Ka kwagh u Yesu er a mbahenen nav je la . ( Ekesodu 34 : 6 ) Nahan Davidi kaa ér : “ TER mgb@@ ough a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man mhôônom ma zungwen kpaa , ishima vihin Un fe@@ fa ga , erdoo Na ngee wuee . ” Shighe u m ts@@ aan shin mat@@ o wam la , iyange igen m za nyôr ken Iyou i Tartor ica i gba cii ve an@@ nongo u duen kwaghpasen ugen va mase kohol imôngo , eren mkombo u duen kwaghpasen ye . M sember yaren tom ken iy@@ ou@@ ci la kur@@ un . Mbah@@ enen mba Yesu yange ma ve fa “ kwagh u u@@ bredi ” la ér ka Yehova Aôndo a ne Yesu tahav mbu eren u@@ ivande ye . • I@@ gbe@@ tar er shiada sha tahav mbu Yehova nena ? Mbashiada mba Yehova kpishi mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga . I ver V@@ or la Tor u Tartor u Aôndo , nahan u d@@ aa Satan sh@@ a@@ a@@ la u kende un shin tar , ka nahan ve ican i samber wuee nahan ye . Er u kende zwa u er kwagh je , ka i taver kpishi u hiden a mkaanem mara , shi alaghga u fatyô u sôron m@@ nyoon u mkaanem ou ma ve or a mi la ga . A been cii yô , i due a iwer . Ka averen a vesen a nyi mbacivir Yehova ve zough a mi hii ken inyom i 19@@ 19 laa ? Ior mba vea lu sha tar hen shighe la cii vea civir Aôndo u a lu u mimi tswen la ken mzough . — Ôr Yesaia 11 : 9 ; Mpase 18 : 20 , 21 ; 21 : 3 , 4 . Ú hen wer alaghga kwase la yange hide shi lu za zungwen her@@ ee ? Sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la , ve ningir gar la kwa ta@@ ankar@@ uhar , nahan Aôndo na gir@@ gar u Y@@ er@@ ik@@ o u i mar un taver la yô@@ h@@ ôr haa inya . ( Anz . 13 : 20 ) Ka it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough man u@@ fi@@ im man akaa a i tesen sha tele@@ v@@ ishen la man an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o kua akaa agen sha In@@ tan@@ et a nyi nahan a hembe doon un@@ u ? ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 7 , 10 , 11 ) A̱ shi nan kpa k@@ ov u he ne venda ian ve i civirigh i lun ken ikyurior i í tsegha i̱ sha ci u Yehova la , gadia ve kera umbur er lu sha ci ve Yehova , Aôndo ve er akaa a kpilighyol ken ayange a karen ken ijime la nahan ga . — Pasalmi 7@@ 8 : 3 – 7 , 10 , 11 . Shighe kar yô , a mar mbayev mba nomso uhar mba ve lu gb@@ ong gb@@ ong yô . Nahan kpa , ka kwaghyan man ak@@ ondo kua ijiir i ts@@ aan tseegh u na kwase wou ga . M@@ ôm ken ior mba m kôr ijende a ve ken gar u Ph@@ il@@ a@@ de@@ l@@ p@@ hi@@ a la yô , lu anmgbian u kwase ugen , u i yilan un ér G@@ er@@ al@@ d@@ ine Wh@@ ite , gum@@ kwase u m va hingir u yilan un mer G@@ er@@ r@@ i la . Een , yange kô@@ r@@ cio , sha ci u Bibilo ôr kwagh u Mose man Mbaiserael mbagenev cii ér : ‘ Ka sha jighjigh u nan man ve per Zege@@ mnger u Nyian er ka sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh nahan ye . ’ Mbakristu mba mimi mba nengen tar nena , man ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase ? • Doo u se palegh dooshima u mimi ga la sha ci u nyi ? Ka iorov ume nahan alaghga ve lu shighe u Yesu ôr mbahenen nav kwagh u i nger ken Mateu 28 : 19 , 20 laa , man er nan ve se k@@ ur ikyar nahana ? Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior mbagenev ka ve gba “ ku@@ wan karen ih@@ ongo ” tsô , pasen kpa ve pase mba@@ awashima vev ga . Hii nan ve se fe ser ior mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova je kpa vea fatyô u undun u@@ ini@@ e@@ zwa n@@ av@@ a , man se er nan ve se palegh kwagh nee ? ( Mbaheberu 1 : 3 ) Mbayuda yange ve lu a ian i vesen kpishi ! Shin er kasev ve hembe eren tom sule sha tar cii nahan kpa , ken ityar kpishi , kwase ngu a ian i lun a inya , shin yan dyako u iny@@ aa ga . Apostoli Paulu yange na iyol na sha u eren tom sha ci u anmgbianev nav za kighir nena ? U dondo ieren i Paulu la ken tom wou u pasen kwagh nena ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 31 ] Shighe u se tagher a mzeyol u vesen yô , doo u se kpa se er kwagh sha mfe man mkav man kwaghfan kpaa . 4@@ 4@@ ,@@ 2@@ 5@@ 0@@ ,000 Yehova ka a wuese um@@ in@@ iti mba or@@ pasenkwagh u Tartor la nan ne la ér ka nagh ku hemban doon ku nan fetyô u nan un , shi tesen ér un doo nan ishima , shi ian i nan lu a mi i civir un la gba nan ishima je la . Er lu anyom 8@@ 4 nahan kpa , mayange “ undun tempel ga , civir Aôndo sha kwaghyan u h@@ ôron man msen u eren tugh man te@@ tan . ” Ser@@ ge@@ y fe ér non@@ go@@ ior ngu u ú yer Aôndo sha iti na i Yehova la yô , doo un kpishi . U tesen ikyav yô , nenge er u na mlumun sha mbampin mban yô : Loho u Tartor ne ngu a inja nan je ? Se nenge iyol@@ tseghan i se tsegha sha ci u Aôndo sha u eren un tom la nena ? Aluer ka u se ngohol iyua i sha mh@@ ôôn i uma u tsôron yô , a gba u saa mbam@@ pase mba Yehova vea doo se ishima tsung shi se eren sha a ve a ishima i môm kpaa . Er ishima i vihin un tsung yô , ngu nôngon sha afatyô na cii ér una mee se , se de kera til sha mimi ga . Kpa lu u hanma kwagh cii una va gema sha “ shighe u su@@ nd@@ an ” la , inja na yô , ken ayange a masejime . ( Mat . De se time sha injakwagh ne sha gbenda ugen . Ka hembe doon u t@@ eren akaa a dedoo a kwagh u or nan er la . Kpa nenge ase kwagh u or@@ kasua ugen ken ang@@ ar ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika ne . Yesu ngise kaa a mbadondon nav ér ior : “ Vea na ne ken ican , vea wua ne kpaa ; akuraior cii aa kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am . ” 11 , 12 . ( a ) Hii nan ve i gbe u se hen u cian Aôndo keng ne ? Hii nan ishimaveren i lu ér ior vea tese an@@ za a do@@ on@@ o ? M@@ sen u ter wase la ngu se a iwasen kpen kpen . Yesu yange kaa ér tindi u hiihii yô ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima sha ishima you cii , man sha uma wou cii , man sha mfe wou cii kua sha agee ou cii . ” Alaghga nan nyôr nongo a mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba b@@ ov , nahan nan cia ér aluer nan ma ta@@ av la ga yô vea se nan . I@@ c@@ in@@ tan sha ci W@@ ase Nyian Or@@ gban se yange kaa ér i nger atindi ne cii sha ci u iky@@ on@@ oo ? ” — Marku 12 : 29 - 31 ; Ekesodu 20 : 13 . Or u mimi ka nana er ma kwaghbo sha lan yô , Yehova a kôôm nan . Aluer ú hen sha mnenge ve ne fese yô , á lu ú er ngu shami nahan , gadia mimi je Aôndo U@@ hemban@@ agee ngu môm tseegh tsô . 32 : 4 ; 1 Yoh . 4 : 8 ) Aôndo wa Tartor ne sha ikyev i Yesu Kristu , gadia ka un tswen a kom u hemen tar ye . M tesen ken ase@@ mber a mbamsen av mer m ngu a iwuese sha tom u pasen kwagh u i ne se la kpa ? Ish@@ ember i “ mhôônom ma kôron ” la tese ieren i kundu kundu man i m - we u wan orgen ikyo la . Er C@@ ar@@ ol@@ ine yange ongo imo na i le@@ gh@@ legh la yô , a kaa wener : “ Gba den kera tsô , de maa m pase ú kwagh u m soo u ôron kwase u V@@ ia u V@@ ia la . ” Nahan m@@ tsaha u or u nan to@@ ho mbamaren mba nan shin nan l@@ aha ve la lu kwagh môm a m@@ tsaha u or u nan w@@ oo mbamaren mba nan yô . Kanyi i tese ér Yeremia yange ya ican kpa vihi ishima ga ? Yesu mase kuren injakwagh na la wener : “ Kape T@@ erem u A lu Sha kpaa Una er a ven la , aluer ne kpaa han@@ mô wen nana de anmgbian u nan akaabo a nan gbar gbar ga yô . ” ( Yosua 9 : 3 – 9 ) A@@ k@@ ondo a ve h@@ ua la man akaa@@ yan a ve lu a mi la cii tese ér a̱ shi nan kpa ve va ijiir i c@@ aa , kpa sha mimi yô , gar u Gi@@ be@@ on gba ica a G@@ il@@ g@@ al kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 30 nahan tseegh . [ 19 ] Yosua man ati@@ ator a na na jighjigh a kwagh u Mbag@@ i@@ be@@ on ôr ve la , nahan ve ya iky@@ ur a ve ér vea kera nôngo ityav a ve ga , kwagh ne na yô , ag@@ ar agen aa a lu ikyua a Mbag@@ i@@ be@@ on la maa kôr ikyaa a ve . Se ‘ tile dông se hendan a a@@ yom a Diabolo ’ nena ? Gadia A@@ k@@ an , or u ken k@@ we u Yuda er kwaghbo zum u í lu timin gar u Y@@ er@@ ik@@ o la . ( O@@ b@@ a@@ dia 1 ) Ka mkaanem ma ma hii takerada u O@@ b@@ a@@ dia je la . A@@ wen a tempel a yange i d@@ aa a i haa ken won u tempel u sha u@@ wo ken Yerusalem la ( 1 Peteru 5 : 8 ) Ka u as@@ ande a mba ishigh ve mkurem la vea er kwagh ne keng aluer ka u vea lu a ci ken m - iv u Mbaromanu 16 : 20 la yô . 32 Er@@ doo Ka a S@@ ough Ishima i Y@@ u@@ an Apostoli Paulu nger ér isholibo va a ku “ sha ior cii . ” U T@@ esen Iyol i H@@ id@@ en a M@@ i I@@ jime man Kwagh@@ fan Er i̱ lu ken Mal@@ aki 1 : 13 nahan , Aôndo kaa a ve ér : “ Shi ne kaa kpaa , ner : Nenge , er i lu kwagh u zan iyol yô ! Er Kor@@ aki lu or u ior cii fa un yô , lu un kwagh u ican u ur@@ ugh mbagenev mba ve lu a imba ishima na la van a mi ken vegher na ga . M hide m nyôr ken iyou i Jo@@ el lu ker la . ( b ) Tese ikyav i kwaghôron u bo . I@@ ̱ lu as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Grika , a i yer ér k@@ h@@ i man r@@ ho , a a lu as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ahar a hiin it@@ it@@ om i “ Kristu ” ken zwa Grika la . Awa@@ shima na yô lu u ikyav ne i kuran u@@ sho@@ ja nav ken u@@ ity@@ a . Kpa doo u se fa ser , aluer se mba henen sha akaabo yô , se na un ishim@@ avi@@ h@@ in . 8 : 44 ) U seer sha icin i Yohane vande tan la yô , Yesu shi yila ve ér “ ônov mba i@@ gb@@ in@@ de@@ v ” maa pine ve ér : “ N@@ é er nan man né war ibo i nan i ken ge@@ h@@ en@@ a la ? ” ( Mat . Ken masejime yô , or@@ ngeren u gar la va yange ayôôso la , nahan Ga@@ y@@ u man A@@ rist@@ are@@ ku war sha ikyev ve , kwagh môm tsô er ve ga . — Aerenakaa 19 : 35 – 41 . Ô@@ no@@ v vev mba zan hemen ken jijingi . Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce kaa ér , “ A naan se ian i hiin kwagh@@ maan yô , se ver ishima u been tom la jimin cii ken atô u anyom any@@ iin . Ver ase ato ungwa kwagh u Yehova a ôron ve ne , ér : “ Yô , nenge nen ken akuraior , ver nen asema , i̱ kpiligh ne iyol tsung je . ” Kpa he ’ U@@ ter mba ve l@@ ù Mba@@ apostoli la cii , ma kwagh môm u z@@ ur@@ um a z@@ ur@@ um ikyua a imba mhen la shin imba mnenge la tsô kpa yange lu ga . ” Mbaromanu 12 : 19 pase se ityôkyaa i í doo u se or iyev ga nena ? Se mba veren ashe a va eren nyi i civirigh ken hem@@ ene ? Ú henen Bibilo a ior ken takerada ne kpa ? Kpa sha vegher u@@ gen@@ egh yô , alaghga ior mba hemban ng@@ een vea tsua u dondon hem@@ en@@ tor u Yehova . Se soo ser se ôr kwagh a ior ken tom wase u pasen kwagh sha gbenda u kwaghôron la una nyôr ve ken asema wang yô . 7 , 8 . ( a ) Yesu yange tese iyol@@ hiden a mi ijime ken mbamsen nav nena ? Ka nyi yange í tsengaôron ken S@@ ef@@ ania 1 : 4 - 6 , man kwaghôron u profeti la yange iv sha Yuda u sha ayange a tsuaa la nena ? Se mba ikyua ikyua u nyôron ken tar u he u perapera la . Nahan aluer ashighe kpishi ka u v@@ ôr shi i t@@ ume u iyol yô , alaghga a lu u a iwasen u hiden timen sha shighe u ka u na sha u eren tom u u@@ ke shin ik@@ wa i ka u za zende sha u zuan a msaanyol shin gbashima u ka u eren an@@ umbe shin i@@ ember@@ yolough igen a mi la . U ungwa ape ivur la i kaa ér ior mba dedoo kpishi vea lu la kpa ? Nahan ka kom kwa wam u nôngon num yô , m gba tilen sha bu@@ tu ji@@ k@@ ii tsô , ishima kera lum u nôngon num la ga . Aluer u za hemen u nengen a aeren a dedoo a ken ior mba hen tsombor yô , kwagh ne a̱ hemba kpa una tese mbagenev ikyav i dedoo i ishimawan . Ka mba ve he@@ e iyol inya , ve de u nôngon kwagh la tseegh tar u bo ne ua hemba ve ye . Shi ka ve Satan Diabolo , tor u tar ne , u a we ifer la una hemba ve ye . — 1 Yohane 5 : 19 . Or u nan lu a mbam@@ nenge mba kpe@@ egh nana er nan ve nana seer lun a mnenge u v@@ ough@@ l@@ o ? Or u nan mough ken tar u nan nan lu zan ken tar ugen yô , ka i gba u nana pase tar u nan dugh ker la hen d@@ as@@ enda mba kuran ik@@ ighir i tar u nan lu zan ker la . Se time sha kwagh ne ken kwaghhenen u a dondo ne . Ú fatyô u nengen a kwagh ne aluer ú time sha ijiir i sha utar ape ish@@ ember@@ kwaghôron i̱ “ U@@ sha u he man tar u he ” ne i̱ dugh la yô . Yange Paulu wa uter kwagh nahan ér : “ De eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” Mbat@@ amen mba hemban 4@@ 00 yange ve za er tom u kuran ilev ape kwagh gba sha mbakur@@ an la . “ I@@ an i lumun shin vendan atô a t@@ wer@@ sôron agen , shin tsuan igbenda igen i sôron t@@ wer la ka kwagh u hange hange u tesen ér or ngu sha tse@@ ene@@ ke u nan shi nan ngu a ian i tsuan kwagh u nan soo yô . Aluer ka zayol wou ne yô , za hemen u eren kwagh u una na Yehova una seer doon we ishima yô , shi kwagh u ior kpa a doo u ishima shi lu a ieren i t@@ angen iyol ga shi waan ishima shi seer tsaase igbenda you i tesen ior kwagh la kpaa . I@@ L@@ ES@@ A 4 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) Kanyi i lu mlumun sha mpin u injaa nee ? U se u@@ ven ityough ken ityom i Aôndo la una wase se u lun per tse@@ vaa . — 2 Peteru 3 : 11 . ( Mat . 23 : 23 ) Nahan kpa , Yesu gba uwer u pasen ve mimi ga . Se fatyô u lun a mnenge u vough sha kwagh u uma man u lun a akaa kpishi la nena ? Maa se gba pinen ve akaa agen a yange se lu a zua mbam@@ lumun sha mi ken Bibilo ga yô , ikyav i tesen yô , se pine ve mnenge u Aôndo sha kwagh u ta@@ av u man kua mci@@ mb@@ im ma b@@ om . Bibilo kaa ér Yuda man Shi@@ la yange “ ve ny@@ ô@@ ôso anmgbianev asema sha akaaôron kpishi , shi ve taver ve asema kpaa . ” Nahan kpa , a@@ dooga lu ub@@ av mbam@@ ng@@ er@@ ev dubu uhar tseegh i ha@@ an sh@@ imi ye . U@@ Y@@ O 1 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) I@@ b@@ aver la za hemen kaa ér , akaaôron a Anmgbian Y@@ oung yange na hen gar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o la lu akaaôron 2 ken atô u akaaôron 21 a i na , hii ken J@@ un 1 zan zan Se@@ te@@ mba 30 yô . Iyange i Yehova yange i̱ va sha Yuda man Yerusalem sha ikyev i Bab@@ ilon ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la Mbashiada mba Yehova udubu imôngo er tom u pania shin tom u pasen kwagh u Tartor hanma shighe la , gadia sar ve kpishi u lun uma sha ci ve ayol a ve ga . M@@ kposo u u hiden a iyol ijime yô ka iyol@@ gen@@ gese . “ M pase ve iti You ; Me shi Me pase ve i kpaa ; sha u dooshima u M doo U la , a̱ lu ken a ve , Mo kpaa M@@ ̱ lu ken a ve yô . ” ( Pasalmi 13 : 5 ) Dooshima u Aôndo ka u mimi , nahan mbacivir un vea fatyô u suur sha a na vangertiôr . ( 1 Kor . 16 : 9 ) Ka wea umbur ashighe ne nahan , i lu u nena ? Se mba yemen yô , lum vough er yange lu Davidi u tsuaa la nahan . Se Tese S@@ er Yehova Doo Se Ishima Nen@@ a ? Zum u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve ngohol injar ve i sha la yô , ka ve tôô ian ve vea Yesu shi ve lu a ci ke ’ tom na ú eren ior cii sha inja i u@@ tor man upristi mba sh@@ aav la . ( Mbafilipi 3 : 13 , 14 ) Paulu yange zua a mtsera ken loho u dedoo ne sha ci u yange kar a ishima na undu kwagh u yange lu tagher un u fan Aôndo la shi a har ishima u eren akaa a á zough sha awashima u Aôndo la a ishima i môm . Ikyav i Yesu la tese se nyi sha kwagh u Yehova ? ( Pasalmi 6@@ 9 : ​ 30 , 31 ; 9@@ 6 : ​ 2 , 8 ) Umbur wer Yesu tese mbadondon un u erem msen ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ” Inja na yô , lu kaan a Ifa ér , ‘ Aôndo ngu tsu@@ ghun we a tsu@@ gh , ka mo m lu ôron we kwagh u mimi ’ ye . T@@ so@@ mbor wou ua zua a mtsera sha u henen kwagh u ity@@ am@@ egh ki jijingi Er soo u van a an@@ zughul yô , a hii u ng@@ or@@ on g@@ enger g@@ enger . 3 : 16 , 17 ) Nenge ase kwagh u anmgbian ugen ken tar u G@@ u@@ ate@@ ma@@ la u i yer un ér Sau@@ l@@ o ne . Nahan ikyo@@ kwaghôron ne tese kwagh u yange na Paulu m@@ nyoon yô — shin yange a̱ lu m@@ nyoon u ken iyol shin u ken ishima shin a̱ lu ve cii kpaa . Ngeren mba uhar mban pase se er se kpo@@ gh@@ or ior vea nder ken m@@ nya yô , man er i hii ve i hingir torough torough u se er nahan kpaa . 3 : 2 ) A@@ vur a Bibilo ne wase se u fan er i gbe hange hange u se lu a jighjigh u nan taveraa yô . Yange ḿ zer tô@@ mon mer ke ’ uma wam cii ma ḿ lu eren un tom , man k@@ an ḿ lu he ’ Betel heen ne . Ab@@ im@@ ele@@ ki yange fa ér S@@ ara ka kwase u Aberaham ga , nahan a tôô un hingir kwase na . Nahan kpa se nyian di yô , i na se ian i civirigh se mb@@ á civir ken m@@ ser@@ akaa u tempel u ken jijingi u̱ á hembe lun a icivir yô . Kape i ver Ter wase Yesu Kristu ér a̱ lu Zege@@ pristi je la . Nahan kpa , m fa mer aluer m soo u lun a jighjigh u nan taveraa yô , a gba u me gba uwer u henen akaa a mimi a ken Bibilo la ga . Yesu u a lu Tor u Tartor u Aôndo la una ôr ior ijir ken iti i Yehova , kpa una ôr i tswen ga . A e̱r msen kp@@ á@@ s@@ è , a zamber Yehova ér a̱ wase un . Ka nyi se fatyô u nan jighjigh a mini ? ( D@@ ut . 10 : 16 ; 30 : 6 ) U ‘ karen a ap@@ usu a asema a ve kera ’ la , yange gba u vea dugh kwagh u na ve mbamhen vev man asaren a ve man mba@@ awashima vev cii kaha a Aôndo la . ( Aer . 7 : 5@@ 1 ) Ka inja er sha ayange a mbaapostoli la , Mbakristu mba mimi cii lu mba i shighe mkurem nahan . Orkristu u nan ye ican yô , kanyi ia fatyô u van nan a be@@ m@@ shima ? Gba u hanma mzough u mbatamen una ver ashighe a esen shi k@@ ir@@ en Iyou i Tartor vough vough shi una na akaa a eren tom ne a mi sha er ijiir i tiônnongo a civir Aôndo her la ia doo ashe yô . Ve tsa ken mimi hemba anyom : 17 Er u Tese W@@ er u Ngu Nen@@ gen Akaa a ken T@@ i@@ ônnongo man a hen T@@ so@@ mbor Be@@ elee Ga Yô Aluer se fa kwagh u i er ken Lev@@ iti@@ ku la yô , una taver se ishima u ny@@ a@@ ghen ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia va a il@@ y@@ ahan sha iti i Aôndo cii . ( L@@ ev . Ka sha ci u mba nengen a ior sha mlu u a@@ sh@@ ee ga , inja na yô mba s@@ angen a s@@ ange ior sha ci u mba a inyaregh shin sha ci u kwa@@ v@@ yolough ve shin tar u ve dugh her la ga . Ú za hemen u wasen or u nan soo u fan mimi la nena ? Akaa a Kristu ne ka nyi ? ( 1 Mbakorinte 1 : 18 - 21 ; 2 Peteru 3 : 3 , 4 ) Sha kpôô yô , jighjigh u nan u mimi la ngu a inja kpishi sha u ny@@ ô@@ ôso we u hendan a n@@ um@@ tan la . Kanyi u fatyô u henen hen Or@@ le@@ v@@ i nee ? Doo u se yar tom sha kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 14 : 15 la , ijiir la kaa ér : “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh ka nan gba nan jighjigh sha hanma kwaghôron tsô , kpa or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan . ” Yange i lu anmgbian wam u kwase la z@@ ange u lamen a ve shi ku@@ ven ve shi lun a ve kôôsôô . U tesen ikyav yô , nenge ase mkaanem ma ngise i na or@@ jighjigh Yobu nger ne , á kaa ér : “ Aluer or á kpe yô , shi nana lu uma ? Heela tseegh ga , gba u nana luun vea kwase u nan shi nana tesen sha iliam man sha ieren i nan ér nan doo nan ishima . Kanyi jighilii yange Ge@@ or@@ ge er@@ ee ? ( Yobu 31 : 1 ) Aluer se mba kenger anmgbianev mba nomso man mba kasev be@@ elee ga yô , kwagh la una yange se u hi@@ an a ve shin eren ma kwagh u una na a kera doo anmgbian u nomso shin u kwase u lun ikyua a vese ga la . Ngeren mba ken Iyoukura mba ve kar ken ijime ne vea wase ú u eren kwagh ne . Or u nan nyer ken imba mlu ne yô , a gba u a taver nan ishima shi a tese nan dooshima man ikyo@@ i@@ wan . I@@ wer ngi kar er it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin nahan yô , i mar Yesu . Dooshima u Iserael k@@ ough kera er ka i@@ been@@ egh ki pe@@ pe@@ gh nahan Doo u se er nahan aluer se iyol yase se mba eren ivese shin i lôh@@ ô se a lôh@@ ô shin se za ma iniongo i iv@@ es@@ egh i Mbakristu mba ve soo u tesen jighjigh ve sha aeren a ve je kpaa . Yange kaa ér un ngu “ wan ” u N@@ ab@@ al , alaghga ôr nahan sha u nan N@@ ab@@ al icivir , gadia lu tamen a na ica je . Ve kuma u se sue ve a ishima yase cii ! Ka i torough mo iyol u duen kwaghpasen za nengen er ior vea ngohol loho ne , shi keren gbenda u k@@ enden isharen ve . Ngeren ne ka takerada u Ekesodu 13 : 19 – 16 : 1 . Yesu iyol na yange kaa ér shighe ngu van u “ mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due ” yô . — Yohane 5 : 28 , 29 . Ikyav tese wang ér kwagh u lu ôron la lu be@@ er@@ kwagh ga . Kpa ishima ka i nyian ve ér , alaghga a va gba u vea tee ya ve la , shin mbai@@ v vea va vihi ve ya , vea nyôr a kura ve akaa . Yange ishima nyian un , er kwagh ga@@ egh ga , shi vihi ishima kar ikyaa inya shin yina ishima sha kwagh u uumace ga . Nahan tsu@@ me ga , Yesu yange fa ér ka Ter na u sha la á ne un uma na u sha inja i orumace u vough la ye , ka ma or ga . ( b ) Yehova yange ver Elisha doo doo sha m@@ til na u sha mimi la nena ? De se nenge nen er Mkaanem ma Aôndo ma pase inja i ish@@ ember@@ kwaghôron la yô . Doo u se eren msen hanma shighe cii sha ci u nyi ? Mayange se de nen ser tar ne u tese se h@@ we u se er sha shighe u mk@@ ighir u mbak@@ ov a hembe ng@@ een yum ne ga . Ka hanma shighe i gbe u se za pase mbatamen isholibo i vesen i or nan er se fe kwagh sha mi laa ? Ity@@ esen i aiegh ne hii nena ? Takerada u i yer ér C@@ y@@ clo@@ pe@@ dia of Bib@@ il@@ ical , The@@ olo@@ g@@ ical , and E@@ cc@@ les@@ i@@ ast@@ ical L@@ it@@ er@@ ature , by M@@ c@@ C@@ l@@ in@@ to@@ ck and S@@ tr@@ ong , ti@@ h@@ i u sha 4 , peeji 5@@ 0@@ 3 man 5@@ 0@@ 4 la kaa ér : “ Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve yaren tom a ie@@ ev ken mcivir ve ga . . . Yange i hii u yaren tom a ie@@ ev ken c@@ ôô@@ ci ken derianyom u sha un@@ yi@@ in man u sha uta@@ an la sha ci u í hen ér ie@@ ev mb@@ in mb@@ ia hemba wasen ior mba ve fa kwaghaôndo ga la u henen mimi u kwaghaôndo u Mbakristu la a u pasen ve a pase ad@@ ua sha zwa shin ken ityakerada tseegh tsô la . ” Bibilo kaa ér nyi ? Kpa se mbacivir Yehova yô , se mba a vangertiôr ser u dondon hemen u Yehova sha akaa cii la ka kwagh u a hembe doon u se er je la . Ú Umbur Anzaakaa Ne Kpa ? Er nan ve ka i taver ior mbagenev kpishi u suur sha Aôndo ? H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” la . — Pasalmi 1@@ 50 : 6 . Ka unô i doo u se hemba “ lumun ” ve sha dooshima ci@@ ilii , man ka sha ci u nyi ? ( Yohane 17 : 14 ) Nahan cii kpa , or@@ fankwagh Solomon yange nger ér : “ Y@@ am mimi , de te@@ en un ga . ” T@@ ôô ase wer í ke@@ he a ikyar i te@@ t@@ ange je í ke@@ he ngi indi er kp@@ er u kôron ish@@ u a mi nahan . 18 Doo@@ m u C@@ i@@ vi@@ r Yehova ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Nahan shighe u ishima i mgbegha or u civir Aôndo man nan wase orgen yô , kwagh ne tese ér jijingi u Yehova ngu eren tom ken nan . U tesen ikyav yô , ior kpishi hen ér or u nan ze iky@@ ura ken uma yô , ka or u nan lu a inyaregh kpishi , shin nan lu a zege@@ kpen@@ ga , shin nan lu sha ian@@ tom i tagher tagher , gayô nan fe takerada ts@@ enger ts@@ enger yô . Aluer ma ortamen nan kegh ato a or u nan lu pinen nan iwasen ga yô , a tese ér nan “ ci@@ r ato a nan . ” Ka sha nyi se lu a iwuese hen Yehova ? ( Anzaakaa 3 : 21 , 22 ) Bibilo kaa ér “ kwaghfan u a dugh Sha yô , hiihii ka u . . . sar sar . ” iyenge ve kpaa ngee gande . ” — Pasalmi 1@@ 39 : 17 . ( Anzaakaa 28 : 20 ) U@@ ̱ se pasen loho u dedoo ne sha hanma ijiir cii , man hen hanma or sha jighjigh a ishimawan er se fetyô cii la una na se zua a iveren hen Yehova . ( Ôr Aerenakaa 4 : 13 . ) K@@ wa ne kpa Yesu hendan a Diabolo taveraa . Kanyi je ia vihi or@@ sule a hemba u or@@ ihyom van ken sule u nan myer va l@@ ôôn iv@@ or i bo k@@ ere ? Paulu yange hendan a kwagh ne sha u pasen tom u Yesu Kristu la ze@@ ver ze@@ ver . ( Mpa . 12 : 17 ) Se vande tsuan ser se civir Yehova shi se kuran atindi a na . Hanma kwagh u yange una lamen a ior sha mi cii , a ter kwagh u ruamabera a er sha kwagh shon yô . ( Mat . A̱ nan@@ de ik@@ yom i or shin a nan@@ de ga kpa , Yehova una k@@ an@@ shio u nd@@ eren or shon a iyol i he ga . Doo u mbamaren mba ve lu Mbakristu la vea sôn Yehova ér a wase ve shi vea wa ago iyol tsuaa sha er vea hii u tesen wan ve “ hii yev je ” yô . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a ken Bibilo pase iyange i zege@@ can la una hii ga , kpa a gema a ôr se kwagh u vesen u una tese mhii u zege@@ can shon yô . ( Luka 3 : 21 , 22 ) Sha mimi yô , kwagh u yange er ne gema lu mhii u uma u yange Yesu de akaa cii hingir un m@@ saa kuma anyom atar man ti@@ ôn la . Ve cii Yehova Aôndo doo ve ishima shi sar ve u eren ishima na shi lun mbamaren mba eren tom ve u hen tsombor sha inja . Ikyav i tesen yô , iky@@ ô@@ mp@@ eni i wasen ior u zan zende sha ajiir agen ka i tesen ve ajiir a do@@ on@@ ashe a vea za zende her yô , man ashighe kpishi ka i gba u a za zende ne vea ior mba ve lu a mnenge u taregh yô . Eren ishima i Aôndo . Ity@@ ôkyaa i vesen i eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ai@@ k@@ ighe shin henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke yô , ka u wasen se u seer kporom hen Aôndo . Se pase un ken Bibilo er i doo u una er kwagh nahan ga yô . A̱ shi nan kpa , lu Yon@@ at@@ an , wan u Tor Saulu u vesen la yange ma va tema tor sha ityough ki ter na ken Iserael ye . Akaa a yange m ôron un ne taver jighjigh wam u nan . ” Vea er kwagh ne sha u taver mbagenev asema ér ve er tom u pania , shi vea er kwagh ne sha u maan isharen i tôôn tom u shir@@ en sha hanma shighe la ken ônov vev , man sha u duen kwaghpasen sha hanma shighe er mbamlu vev ve ne ve ian la cii . ( 1 Mbakorinte 14 : 18 ; 2 Mbakorinte 12 : 1 - 5 ) Shi a na Paulu tahav mbu ngeren u@@ washika 14 mba hegen ve lu vegher u Ruamabera u Mbakristu u ke ’ Z@@ wa Grika la . 18 : 21 - 35 ) Shighe u i gbe u a na kwaghwan yô , doo u mbatamen ve wa a wa ah@@ ô sha kwagh ne ga . — Ôr Anzaakaa 27 : 9 . Kpa de se lu nen “ mbananjighjigh . ” Kpa Mar@@ ta gema h@@ una , kaa ér : ‘ T@@ ere , una h@@ uma hegen , gadia ayange a ku@@ ugh na nyian ka any@@ iin je . ’ 1@@ 30 : 3 ) M@@ lumun u sha mpin ne ér , Or môm ga ! ATSAM A A GBER YÔ , KA : 2@@ 24 , 2@@ 14 Ka a de ér mbacivir un ve tsua a ishima ve u nan un kwagh sar sar . Se fatyô u lun a ve imôngo , aluer se ta ikyaa a Yehova ser ngu Ter wase U@@ hemban@@ sha yô . Nahan kpa , ieren ve i dang na yô , ini@@ av vev mb@@ ira kera lu a inja ga . Kpa se yô ka i taver se u zuan a “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” la . ( Anzaakaa 3 : 11 , 12 ) Sha kpôô yô , Ter wase u sha la ka a tsaha se sha ci u se doo un ishima . Mo m lu wan@@ i@@ unda , nahan m wasen un u tesen anmgbianev av mbagenev mbara ; mba nomso uhar , u kwase môm . ( Marku 14 : 25 ) Er i lu wain kpôô kpôô Yesu una za maan sha ga yô , a̱ shi nan kpa lu ôron kwagh u iember i ashighe agen wain ngu a tile sha ityough nagh la . T@@ ir@@ u kpa , takerada u Ese@@ kiel tsengaôron kwagh u tim na vighe vighe ér a haa a@@ wen na man ikp@@ ande man al@@ ô@@ gh na “ ken atô u mnger . ” ( Ese@@ kiel 26 : 4 , 5 , 12 ) Kwaghôron u profeti ne kure ken inyom i 3@@ 32 C.S.@@ Y . U@@ L@@ I 2 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) Yesu kaa ér “ ka sha atam a kon man i fe u m@@ in ye . ” I@@ k@@ we i Iserael yange i lu 13 man er nan ve ashighe kpishi Bibilo ka i ter 12 tse@@ egh@@ e@@ le ? Nahan shighe u se lu ôron Mkaanem ma Aôndo yô , se er nan ve se hen ma sha gbenda u se zua a m@@ ts@@ er@@ aa ? Nahan kpa , mba ker ave sha mbam@@ yen vev sha u eren tom ak@@ or ak@@ or ken mcivir u Aôndo ga . ( b ) Yehova nenge mcivir u se civir un la nena ? 19 : 14 . Yesu yange lumun u geman iyol na nan nagh a mi sha u eren ishima i Yehova , vough er Is@@ ak@@ a u ngise la kpa er nahan . 24 : 44 ) A@@ i@@ e u sha utar yô ér : Aôndo wa ikyo sha kwagh wou ga . Nahan cii kpa , Mbakristu ka ve nôngo tsung ve venda asaren a taregh sh@@ alegh sh@@ alegh , ka ve fa ér u ve vendan a la yô , ve mba tan ikyaa ken Or@@ gban ve . Shighe u se nyôr ken Tartor u Aôndo la , hanma or u civir Yehova cii nana er tom u ú ve a msaanyol u mimi ne . A fatyô u nan anmgbian u lun sar sar , u eren a ior kundu kundu tom u sôron m@@ tem ken tiônnongo . ( Pasalmi 19 : 7 ) N@@ ic@@ o@@ le kpaa ver ishima u zan mbamkombo mba uta@@ an mba i ze ken tiônnongo sha hanma s@@ ati la cii . Takerada u Acts of Paul ( Aerenakaa a Paulu ) man u Acts of Peter ( Aerenakaa a Peteru ) di shi@@ ishi ôron ér gba u or nana y@@ av a kwase ga , shi ityakerada ne ôr kwagh u mbaapostoli ér ve lu taver kasev asema ér ve pav a noov vev . * Mbashiada mba Yehova mba ve civir un sha jighjigh kpishi za hemen u pasen kwagh , shin er i lu tôvon ve a ican gayô hendan a ve nahan kpaa . Aluer se ver shighe u civir Aôndo yô , ka iwasen i nyi se zua a mi ? Ve jimin cii man ve ker asange asange kpaa , vea lu a iwuese hen Yehova gbem sha won sha mk@@ or na , nahan vea kimbir mkaanem ma yange i ôr ngise ngise , ér : “ Me wa icam me ter TER , gadia A hemba tser tser . . . Er J@@ en@@ n@@ y lu nôngon u gban ken imeen ne yô , a er msen hen Yehova ér a wase un sha er una var a Na gb@@ ang gb@@ ang yô . Er nan ve Yehova a tee mba ve civir un ge@@ de ge@@ de nahana ? ( b ) Kanyi se fa ve a wase se u kaven Mbaromanu 5 : 12 ? Ú hi@@ r@@ a er tom a an@@ takerada u Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations la nan ve@@ e ? Yesu lu kaan a Peteru ér hanma kwa u or er un isholibo yô , a̱ nger shin takerada shinii ? 13 , 14 . ( a ) Se hen kwagh a or u nan kaa ér nan na Aôndo u nan nengen a na ga la jighjigh ga nena ? ( Mbaromanu 12 : 13 ) Se nôngo tsung se “ eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” Iyange i Me@@ men ne ka di ikyav i mkpeyol man averen a uumace vea va zua a mi sha ikyev i Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu , shighe u a kar a hemen u bo u Satan kera la . Ka Bibilo tseegh i lu a kwaghwan u dedoo sha kwagh u iv@@ es@@ egh , u a gbe kpe mayange ga ye . Nahan doo u hanma or u nan lu wan or kwagh sha kwagh u iv@@ es@@ egh yô , nana har kwaghwan u nan la sha atindi a Bibilo . Ka “ un tseegh ” se er un tom ye , shi mayange se lumun u p@@ eren atindi a na a perapera shi vendan akaawan a na ga . — Mat . Sha iyange igen yô , Orshiada ugen va tese Y@@ e@@ ong Su@@ g kwagh u Bibilo i er ne , ér : “ Mb@@ au@@ m@@ av fa er vea kpe yô , kpa mbakp@@ enev yô , fa ma kwagh ga , kera mba a ma injar kpaa ga . ” Ken washika u Paulu hii ngeren Mbakorinte la , a pine mpin sha kwagh u mnder u hiihii la ér : “ Mba nd@@ eren mbakp@@ enev nana ? Ishim@@ a@@ wan i Yehova la zua sha isharen na i ior ve gema asema la nena ? Ú tese wer ú ongo imo i Yehova nena ? ( Luka 14 : 26 – 33 ) Ka a tese ér se tsua a ishima yase cii ser se er kwagh u a hembe nyityô kwagh igen cii yô . Yange i doo Ese@@ kiel u pasen mkaanem ma Aôndo ken igbar , tom ne nyo@@ ho un inja er ngu yan iy@@ ough nahan . T@@ sua Akaa sha Kwagh@@ fan Shighe u Ú Lu Y@@ ev La , 1 / 15 ( Anzaakaa 21 : 13 ) M@@ s@@ ange u sha dooshima la cir@@ in mhôônom ma zungwen . TER kor mba A doo ve ishima la cii , kpa mbaaferev yô , Una tim ve kera . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 18 - 20 . Heela tseegh ga , se mba eren kwagh u se fetyô cii ser ior ve fa iti i Yehova la . ( Mbaromanu 12 : 12 ) Kwagh@@ wan la yange lu u sha shighe vough hen Mbaromanu mbara . Ruamabera u ken zwa Heberu u i na Mbayuda la ôr kwagh u shighe u doon kpishi u akuraior a sha won cii aa zua a iveren i dedoo yô , ér : “ A@@ kur@@ aior kpishi aa za aa kaa er : V@@ a nen , sé za nen sha u@@ wo u TER , hen ya u Aôndo u Yakob , sha u Una tese se igbenda Na . . . ma ikyurior ia kera tsu@@ wa s@@ an@@ ker a iky@@ ur igen ga , man shi aa kera hen ityav kpaa ga . I gber Bibilo i i lu a akaa a injaa ker kpishi ne ken ijô imôngo hegen . A@@ mber za va tic@@ a na a tser u vi@@ di@@ o u i yer ér P@@ ur@@ ple T@@ ri@@ ang@@ les la . F@@ a wer or u i er kwagh na ken injakwagh ne ka or@@ fankwagh , nahan kpa a tagher a mbamzeyol — mba ura man uiky@@ u@@ wan kua ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura ve til sha ityough nagh la . Yehova una mase yiman se shighe u una tim tar u Satan sha Armag@@ e@@ don la , ka “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee la ” je la . — Mpa . ( Mateu 24 : 45 ; Mbafilipi 2 : 16 ) N@@ ongo u wanakiriki la ngu tan iwanger i ken jijingi i i har sha Bibilo , Mkaanem ma Aôndo yô , man “ iyôngo igen ” í í lu ior umiliôn imôngo la mba suen ve . Ikyav i tesen yô , nenge ase mkaanem nam ma ma li@@ h@@ i ga , kpa ma doo tsung , i nger ken Mateu ityough 5 zan zan 7 la . A@@ kper@@ an nga ga , akaa a ior kpuaa ve te@@ v sha mi ve er la , wase ior ub@@ iliôn u zuan a mbam@@ tsera kpishi , shin u hemban lun ken mkpeyol . ( 2 Peteru 3 : 10 - 12 ) A@@ vur a Bibilo agen ken ityough k@@ in tese ér “ akaa cii ” a i kaa ér aa va s@@ ough kera la wa u@@ gomoti mba tar ne mba ve we any@@ ighe yum ne ker , kua ior mba ve tsough u dondon hemen u u@@ gomoti mba shon , i lu hemen u Aôndo ga la cica cii . A hu@@ an ving shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Or@@ pasalmi wa icam ér : “ Shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; mimi je , ú nenge sha ijiir i nan , nan nan kpaa , kpa nana lu ga . ” Or u tôvon sha akaa a Bibilo ugen kaa ér : “ Alaghga N@@ at@@ an yange van@@ den zan hen Davidi za lamen sha ci u mba i nzughul a ve , ve lu a or u wasen ve ga la . ” A@@ vur ne ôr kwagh u iliam i doon tsung , i Yesu vea or@@ hemen kwaghaôndo ugen ken Yerusalem . Ka igbenda i nyi “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on , ” Satan a yaren tom a mi , man ka se er nan ve se war@@ a ? Yange se nyôr b@@ a@@ a@@ ji u yemen ken tar la , se tsa sha gbenda ul@@ ah@@ adi uta@@ ankar@@ uhar cii ve se mase za nyôron ye . ( Luka 22 : 42 , 43 ) Aôndo yange su@@ r Yesu ishima shi sue un shi na un ishimataver i gba u una lu a mi hen shighe la la . ( Tit@@ u 3 : 4 , 5 ) Aôndo “ ôô , ” shin k@@ ire Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara sha awambe a Yesu , sha nahan yô , ve zua a mtsera sha naagh ku ip@@ aa ku Kristu kura . Lu jighjigh , ar ken ku je man Me na u ts@@ ar u uma ye . ” A@@ ah@@ e ka una e̱r nahan Mbashiada mba Yehova ka ve er nena ? I@@ can i sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in la i been yô , F@@ ar@@ a@@ o z@@ enda Mose sha ishim@@ avi@@ h@@ in wener : “ Y@@ em heen kera , er te@@ gh@@ elee , de kera shi va kimbir kenger mo sha ishi ga , gadia iyange i ú shi ú kenger mo sha ishi yô , ú kpe . ” 2 :⁠ 3 ) S@@ aa se lu mbah@@ id@@ en a ayol a ase ijime sha mimi shi se nôngo kwagh kpoghuloo ve se fa ser anmgbianev asev mba nomso man mba kasev hemba se sha ma gbenda ye . ( Pasalmi 119 : 1@@ 7@@ 5 , 1@@ 7@@ 6 ) Mb@@ agen mba ve tsu@@ m ve undu tiônnongo u Kristu kpa alaghga Aôndo una doo ve ishima her shi vea soo u civir un kpaa . I T@@ sen@@ gaôron Kwagh u Uma u Mesiya V@@ ighe V@@ ighe . K@@ y@@ ans@@ a yam la p@@ ande kpishi , nahan se mba hen tiônnongo ugen ken Go@@ l@@ d@@ s@@ bor@@ o , se mba eren tom u ikp@@ ur pania mba lun kor kor . Nahan , ma a tahav mbu kpilighyol mbu ka mbu nyôr ken or sha gbenda u iky@@ agh ki tom@@ ough ki orumace i môm k@@ ia fatyô u eren nah@@ a@@ la ga yô . ( Aer . 13 : 2 - 4 ; 14 : 26 ; 2 Kor . Aôndo Tese Se Dooshima Na , 6 / 15 Yange saan un iyol . PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 33 , 45 A va ‘ pase ve ken igbar ’ shighe u vea va a Kristu imôngo sha u timin bo@@ tar u Satan ne kera la . Nahan aluer ort@@ yom ne ‘ sôn Aôndo sha u i̱ doo Un a na ’ di ye ? ( 2 Peteru 3 : 5 - 17 ) Aluer i tsu@@ me a or u i er nan batisema man nan gba sha ci u nan fatyô u kuran ishima i taver i nan ga yô a vihi kpen kpen ! Davidi yange suur sha Yehova a ishima na cii shi lu a vangertiôr kpaa , nahan kwagh ne tese ér mimi je lu or u cian Aôndo . — Pasalmi 34 : 4 – 6 , 9 – 11 . Or@@ t@@ wer u a zough a ici@@ gh k@@ ira la nôngo kwagh kpoghuloo ve i zough a ici@@ gh ki shon ye . Hegen gar u H@@ ir@@ s@@ ch@@ ber@@ g hingir ti@@ ôn@@ tar u i yer ér J@@ el@@ en@@ ia G@@ ó@@ r@@ a , a lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u P@@ ol@@ and , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la . Er i maa gar u Yerusalem lu a ah@@ ia kpishi ga yô lu ican u kuran gar ne sha ikyev i mbaihyomov ga . An@@ ng@@ ôô@@ v mba An - sh@@ ul@@ am mba nomso yange ve lumun ér a za sha u@@ wo vea u a doo un ishima la ve za lu ken i@@ u@@ v ve tseegh ga . 2 :⁠ 2 ) Kwagh ne bende a we nena ? 2 : 12 - 16 . In@@ j@@ akwagh i Yesu i sha kwagh u ity@@ ôr i iyôngo la due a mbampin mba nyi ? Ior gema ôr kwagh u ve vande ôron la , ér : “ Aluer or nana wua [ Go@@ li@@ ati ] yô , tor una na nan nana hingir or@@ ny@@ ar kpishi , shi una na nan wan na u kwase ” kpaa . ( 1 S@@ am . ( b ) Ka kwaghbo u nyi i gbe u se palegh keng , hemban cii je yô agumaior ? ( 1 Mbakorinte 11 : 27 ) Inja i kwaghôron ne ér nyi ? Aluer ka nyi mlu je anmgbian u kwase u ken Kristu nan lu ker hen ya u nan je kpa , nana tese ér iky@@ ar@@ yan i nan a Yehova hemba nan hanma kwagh ugen nena ? Shi se tôv ayol a ase , se pine ser , “ M ngu eren kwagh u i er ken msen u Yesu la kpa ? ” D@@ ondo Nen Ikyav i Yesu man i̱ N@@ ongo Na La M@@ nder u yange Yesu nder ior shin ku la tese wang ér Aôndo na un tahav sha ku . Hii nan ve mbahemenev mba kwaghaôndo wa Paulu aie iyol@@ o ? Kwagh na la umbur se mkaanem ma apostoli Paulu yange kaa nahan la , ér : “ Ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ” A kaa ér : “ Yange se zua a mkaanem mara ken tser u kô@@ m@@ pu@@ ta , u i yer ér dis@@ ke@@ t@@ te la môm . ” 10@@ 3 : 14 ; 2 Kor . Mbaiserael yange vea mem iyol sha Iyange i Me@@ men yô , kwagh la a wase mba hemen icombor u tesen mbayev vev u ‘ wan gbenda u TER ikyo shi eren perapera ’ Kp@@ aa . I nger her nahan ér : “ Una tim ku sha won kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii , man shi Una hide a il@@ y@@ ahan sha ior N@@ av kera sha won cii ; gadia ka TER je , A er kwagh ne ye . ” Er nan ve yange gba u Mbakorinte vea gema ieren ve a id@@ y@@ a@@ or ugen ken tiônnongo ve ? 2 : 7 ) Ka ityom i pristi u Aôndo a tsough nan ka nan er sha u him@@ en ior a Aôndo je ne . F@@ a W@@ er Armag@@ e@@ don Ka Ity@@ av Kp@@ ôô Kp@@ ôô Ieren ne ia fatyô u wan se a@@ gbe ken jijingi , shin ia na se angev . — Mbaromanu 12 : 17 . Mkaanem ma Aôndo a ne i nger ken takerada u Yobu ne ma uma je , nyian kpa ma tema gbilin ga . — Mbaheberu 4 : 12 . ( 2 Pet . 2 :⁠ 5 ) Aluer ior kegh ato a vese ga nahan , se fatyô u eren tom u pasen kwagh ne a ishima i tse@@ en er Noa eren sha ayange a na la nahan kpa ? 19 , 20 . ( a ) Ka ian i nyi i lu sha ci u ior mba ken akuraior ci@@ il@@ i ? Or@@ henen Yakobu wa se kwagh ér se hingir ‘ mba@@ eren a er sha kwaghôron ’ nena ? Er nan ve i doo u se kura iyol yase sha ‘ ic@@ ugh i iny@@ ara ’ ? Aluer se mba tesen anmgbianev asev mba@@ beenyol dooshima yô ishima a hemba taver ve cii ( a ) Er nan ve mbaihyomov mba Ne@@ hem@@ ia kera er kwagh u ve wa ishima la ga ? Man hi@@ re Aôndo Una kera kure ijir sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan N@@ av mba ve ve a m@@ liam hen Na tugh man te@@ tan ga y@@ ee , shin er A ti@@ mb@@ ir sha kwagh ve yum nahan kpaa . Sha shighe u kwaghbo a du@@ mbur yum yô , se fatyô u lun a m@@ sur@@ shima sha u fan ser “ TER u ak@@ um a Sha , U age@@ egh u Iserael ” una kar a ifer kera gbem sha won . — Yesaia 1 : 24 ; Pasalmi 37 : 9 , 10 . Shighe u ka wea tesen ior mbagenev mimi u ken Bibilo la nahan ka msaanyol u nyi ka ú zua mini ? Kanyi i lu yangen we u eren b@@ ati@@ se@@ maa ? • Kanyi kwagh se fatyô u eren sha u kuran ayol ase sha mkaanem ma mba van@@ den mimi la ? Yehova ungwa msen u H@@ es@@ e@@ k@@ ia Hanma iyange yô , ka se lu a akaa a eren kpishi , kpa Aôndo soo ér se naan shighe sha u henen Bibilo shi se eren msen shi se z@@ aan mbamkombo . Kwagh ne tese se u n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr sha kwagh ga shi den orgen a kwaghbo kpaa . ( b ) Yesu ver se ikyav i tesen sha kwagh u ity@@ es@@ enegh nena ? “ Me tsu@@ wa môm - ken - u@@ pue me na U ” F@@ ada ugen di yange una nengen ityom i a ne mba@@ y@@ ev@@ makeranta ér ve za er ken ya yô , a kighir ve a y@@ av a ve . Se er nan ve se fa kwagh u a gbe se kwagh se lu a mi ken ishima laa ? ( a ) Ka nyi yange i lu awashima u M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ? ( b ) Hii ken inyom i 20@@ 11 la je , awashima u makeranta la ka nyi ? Eli@@ sa@@ bet@@ u lu iky@@ ô@@ m@@ kwase , shi ve cii ve za gi@@ igh . — Luka 1 : 5 - 7 . Ikyav tese ér , S@@ ara lu kwase u taver ken jijingi kpen kpen , gadia á na Yehova jighjigh tsung je . ( Genese 1 : 28 ) Aôndo kegh a kegh iyol u nan mbara mba ve lu henen mimi sha kwagh u Wan na , shi ve lu eren sha kwagh u ve hen la , iyua i uma u tsôron . — Mbaromanu 6 : 23 . Yange tôndo zwa ér una va a “ vor ” u ua tim Satan shi ua bee a hanma zayol u isholibo i Adam i ve a mi la . — Ôr Genese 3 : 15 . AN@@ Y@@ I@@ G@@ H@@ E ngu hanma ijiir sha won cii , er ahumbe a se ôôn a mi ne kpa a lu hanma ijiir nahan . ( 1 S@@ am . 15 : 12 ) Shi doo u nana umbur ér ka sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Yehova tseegh nan fetyô u eren kwagh u nan er la ye ; shi aluer Aôndo wase nan ga yô , nana fatyô u zan iky@@ ura ken hemen kpaa ga . ( 1 Pet . Kwagh@@ wan u J@@ en@@ n@@ ifer a lu wan se hegen yô , wener : “ Aluer ka taver we u eren shiada hen mbak@@ ov wou mba ken makeranta shin hen ati@@ ca a ou yô , er msen fese . Iky@@ o i ve wa se ne wase se kpishi u zan hemen u taver ken jijingi . U Ke@@ ghen Yehova Ka Ikyav i Jighjigh u Nan ( Genese 2 : 24 ) Mba@@ civir Aôndo ainge vea fatyô u zuan a iwasen sha u henen sha kwagh u Yosev er la . Lu nom u kwase na doo un ishima shi wa un ik@@ yô kpaa yô , shi lu or u akaa a ken jijingi gba un ishima shi hemba wan akaa a mbagenev ik@@ yô a a na yô . ( 1 Kor . U@@ sha mba he@@ v mbara ka Tartor u Aôndo u sha , u yange i ver u ken inyom i 1914 zum u “ shighe u atô@@ at@@ yev ” kure la . Se kpaa aluer se mba eren msen hen Yehova hanma shighe shi gbidyen kwar sha aeren a na a vesen man uityendezwa nav yô , se fatyô u suur sha tahav nav ser a̱ wase se . M hiin mer me pase un yô , a k@@ urem wegh ér m tile , maa a hide a nyôr shin iyou sha er una za time sha ngeren la una fa inja na yô . U er nahan yô , una wase u vough er yange wase anmgbianev mba ve hii nyôron M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la nahan . — Ôr Pasalmi 32 : 8 . Yange “ F@@ a Gbenda ” ( G . Kpa hegen ne , kera ka nahan ga . “ ER I@@ M@@ O@@ N@@ D@@ O@@ N i it@@ yo@@ mb@@ o i ken atô u us@@ aa i lu nahan , kape u a doom ishima la a lu ken atô u ôn@@ kasev la . ” Ity@@ ough ki sha uta@@ ankar@@ uhar k@@ ira nôngo u wu@@ an tom u pasen kwagh la kera sha an@@ shighe kpuaa . 2 , 3 . ( a ) Ka nyi kwagh i lu keghen Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob ? Ken ayange a masejime ne cii , mba i shigh ve mkurem , ve lu per la nenge a ikyav i tesen m@@ ve u Yesu la . U@@ wegh ku Aôndo ku sha ikyav ne ka tahav mbu t@@ omov nav , mbu a yaren tom a mi sha u wasen mbacivir un la . Paulu man Shi@@ la man Timoteu undu gar u Li@@ se@@ t@@ era , ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i ningir u G@@ alatia . Er se vande nengen ken ngeren mba uhar mba hiihii mbara nahan , ka sea ôron kwagh vangertiôr shi sea yaren tom a Mkaanem ma Aôndo sha mfe ken tom wase u pasen kwagh la yô , se lu tesen ser jijingi u Aôndo ngu hemen se . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 22 - 30 Un u A lu ken mlu u Aôndo la A nenge er mlu u lun kwagh môm a Aôndo la lu kwagh u yan ish@@ ar sha mi ga yô , kpa A gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom , A hingir kwagh môm a ior la . Kpa mbagen ka ve ta num sha a vese ab@@ ur@@ ab@@ ur imba er i@@ gb@@ in@@ de ka i̱ yer ken i@@ u@@ v i̱ kende i̱ gber or nahan . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i môm kpa lu ken zwa ne ga shi ma ijiir i môm kpa i tesen zwa ne her ga , nahan se kure ikyaa ser hanma iyange yô , se hen ati a ken zwa ne 10 shin 20 nahan . U tesen ikyav yô , aluer Orkristu shin Kwa@@ se@@ kristu kuma u v@@ ô@@ son nom shin kwase yô , nan kange ishima u palegh u sô@@ ôr nomso@@ or shin kwase u nan lu a er batisema ga la kpa ? Iky@@ um@@ utya na i fan ityav tsung la yange i kaa ér : “ S@@ é yevese nen Mbaiserael , gadia TER ta i@@ kaa ken ve , ngu i@@ ho@@ m a Mbai@@ gipiti . ” — Ekesodu 14 : 25 . Un vea wan na ve vande lun imôngo anyom umiliôn umiliôn , a@@ dooga je yô á lu anyom ub@@ iliôn imôngo je ve lu imôngo ye . Icighan jijingi u Aôndo ne una na se agee a eren kwagh u vough shi eren tom u pasen kwagh kpaa . ( Rom . 12 : 11 ; F@@ il . Ngu môm ken mbap@@ asenkwagh iorov 14@@ ,@@ 8@@ 8@@ 5 mba yange ve na ib@@ aver i tom ken tar u D@@ en@@ mar@@ k ken inyom i i kar la . Hii shighe la je , i̱ mar ikyurior i he igen . Aluer wea vande lamen sha kwagh u ityesen i Ter man Wan man Icighan Jijingi Ka Aôndo M@@ ôm la a or u nan ze makeranta u mbahemenev mba adu@@ av yô , alaghga u nenge a kwagh ne . ( Yakobu 5 : 14 , 15 ) Nahan kpa , nomso man kasev mba ken Kristu kpishi mba ve soo u v@@ ô@@ son ayol a ve ka ve er kwagh sha kwaghfan nahan ve palegh akaabo ne shighe u ve lu sô@@ ôr ayol a ve la . ( 1 Yohane 3 : 20 ) Yehova nengen ka hembe mlu u i lun se shin ishima la . Davidi yange wa icam ken Pasalmi u sha 15 la ter akaa a i gbe u se er keng ve , se kuma u ‘ tsan ken t@@ ent@@ i u Yehova ’ shin lun ijende i Aôndo yô . ( Ps . T@@ ôô shighe hen sha akaa a a dondo ne kpaa : ‘ Me zua a shighe u eren tom a kwagh u m lu y@@ amen ne shi veren ishima sha mi je kpa ? Jigh@@ ilii yô , lu shighe u hemba saan mo iyol je la . Kpa a kôôm ve ga shi a tsaha ve kpaa ga . Ô@@ no@@ v nav soo un kua kwase na shi mba ne ve uhar cii icivir . Sha nahan yô , ior ka vea tese icivir sha shighe wase shi vea kav er se lu a shighe kpishi u nan ve ga nahan , i doo se kpen kpen . We , Tor u akuraior cii . ” — M@@ P@@ A . ( Pasalmi 1@@ 13 : 4 – 7 ) Nenge ikyav sha kwagh u Tor M@@ an@@ ase u Yuda la . U tesen ikyav yô , ken uwer u Ma@@ ac@@ i , inyom i 20@@ 11 la , tar t@@ enger shi mngerem sar av@@ enge vihi u@@ ger@@ i ken vegher ugen u tar u J@@ ap@@ an cica cii . • Inja i u lumun ér Yehova a lu ken ivese la ér nyi ? 7 : 10 ) Bibilo pase ér mbatyomov mban ka “ ak@@ um ” a sha , a Yehova a gbe ve a ver sha aan a ve , sha inja sha inja yô . — Ps . Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la kpa t@@ ér ajiir agen a i er kwagh u á ken Bibilo yô , í ôr ajiir a Yesu man apostoli Paulu yange ve za her@@ egh ve za pase kwagh yô . ( Yeremia 31 : 12 ) Tsô , ú fatyô u̱ wasen mbagenev wer ve zua a uma u kuman u sar sar , nahan we kpa a saan we iyol . Kpa de m pase er yange i hii ve m va hingir u civir Yehova sha shighe u ican la yô . Sha nahan yô , shighe u M@@ kohol u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kaa ér mbaapostoli ve de u pasen kwagh la lu tindi u Aôndo je ve per ye . Yange er nyi ? Ikyav i tesen yô , cii man a na mbaapostoli nav tom u geman ior hingir mbahenen la yô , Yesu yange ôr ve ityôkyaa i na ve gba u vea ungwa kwaghwan la yô . Tartor u Mesiya la ua hingir gomoti u lun e̱r u@@ wo u u iv “ tar cii ” yô , man ua lu gbem sha won . — Daniel 2 : 35 , 45 ; Mpase 16 : 14 , 16 . Ken ishima you yô , u hen wer ish@@ iv mbi mban@@ ah@@ an@@ tar mba i er kwagh ve ken ivur 13 la , mbi sha mi nena ? Hen er u lu ken mlu la vea ior ou ve a lu u la ! ( 1 Peteru 2 : 23 ) Mbagenev mba yange ve nenge ican i Yesu la hingir mbananjighjigh , kua or@@ mbai@@ v u i man@@ de un ikyua a Yesu la man tor@@ utya u i wa un Yesu sha ikyev ér a wua la kpaa . ( 1 Peteru 2 : 9 ) Yehova una na uumace mba ve ongo imo na la cii iveren sha hemen u Tartor na . Shi hen a ase sha kwagh u mbam@@ gem mba i sember van a mi , er akaa a i ny@@ ô@@ ôso sha gbenda u i gem eren ityakerada yase shi nan i ken won la nahan . Ka i saan un iyol u eren tom u pasen kwagh kpen kpen . ( Pasalmi 119 : 9@@ 4 ) Tor As@@ a yange ker Aôndo nahan kar a mcivir u aiegh ken Yuda kera jimin cii . 19 , 20 . ( a ) Ka tom u nyi Paulu yange ôr kwagh u ú var var ken washika u a nger hen Mbaromanu laa ? Pe@@ leg@@ i lu sha won hii er ken inyom i 2@@ 2@@ 6@@ 9 zan zan 20@@ 30 C.S.@@ W . la nahan . ( Yakobu 2 : 5 ; Mateu 5 : 3 ) Heela tseegh ga , gba u mbakur@@ an vea wase ve sha u nan ve “ ici@@ gh ki sh@@ igh@@ en sha ashe ” ki ken jijingi — sha er vea ngohol man vea dondo ityesen man kwaghwan man ikyav i tesen man mhen u Yesu yô . Aluer ka nahan yô , mlu wou vea nan ngu nena ? H@@ AN@@ M@@ A IN@@ YO@@ M : Iky@@ ô@@ mp@@ eni i samber a ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha tar cii ka i zua a inyaregh ki kuman ( inyaregh ki Amerika ) U@@ D@@ O@@ L@@ A B@@ I@@ L@@ I@@ Ô@@ N 1@@ 00 . Er uumace ve yen nahan kpa , Yehova yar tom a uumace mba jighjigh sha gbenda u vesen sha ayange ase ne . • C@@ i@@ vi@@ r Yehova ken tiônnongo . — Ps . Shi una wase se se nenge er mci@@ e u cian Aôndo ka a na i saan se iyol shi a mgbegha se u sôron igbenda yase vough er Tor Davidi er nahan . Shighe ngu u uwer ne ka u ningir zan zan u za hingir u lun her atô u tar man iyange yô . Mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol mba ve lu sen or@@ pasalmi ib@@ um@@ egh la lu Mbaiserael mba ve lu ikyurior i i tsegha i sha ci u Aôndo la . Kwase Shi@@ ada ugen u te@@ en pi@@ pa i̱ tôôn abaver nenge a i@@ kpa ne maa tôô . Se@@ er L@@ un a Dooshima u Be@@ en Mayange Ga La , 12 /@@ ⁠ 15 M@@ taver môm yô , ka u zuan a kwagh u ú eren ve u kuren u@@ gb@@ ayol ou la . Mbat@@ im@@ en sha akaa a Mba@@ yi@@ ase pase se ér , ken derianyom u sha an@@ igh@@ eni S.@@ W . la , Ch@@ ar@@ le@@ mag@@ ne hemba ior i S@@ a@@ x@@ on i fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga i i̱ lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Y@@ uro@@ pa la ityav , maa a kighir ve sha ig@@ yo@@ s@@ ough ve gema asema . Shi de se lu nen per s@@ ú@@ à@@ à ke ’ jijingi , se tile nen dông sha jighjigh u nan , shi se taver nen iyol sha agee a̱ Or@@ gban se U@@ hemban Cii , Yehova Aôndo . — 1 Mbakorinte 16 : 13 . Se nenge a kwagh ne sha ashighe a Yehova ka a wa ishima u eren kwagh a ior kpa a gema ishima shighe u ve er kwagh kposo yô . Yehova kaa wener kwase na u sha ikyav la una mar Wan shin “ vor , ” u ken hemen yô , ua tim Satan u a lu mise u isholibo la shi ua kar a mbamzeyol mba a ve a mi la cii kera yô . — Heb . U@@ r@@ a yange ua n@@ ôô kpishi yô i@@ wa@@ gh ne i iv i sar av@@ enge , kpa mngerem ma s@@ aren av@@ enge la ma uma kera fese . Se time sha akaa atar , a Orkristu nana wa ityough ker ve mlu u nan u ken jijingi una vihi yô . Kwaghôron wam u ti@@ ôn@@ ôô ne bende sha kwagh u yange m lu wanye u k@@ ung@@ un ican hen ani@@ jiir u ugen ken to@@ ho , kpa m va hingir u zuan a kwagh u injaa ken ger@@ i , man lu kwagh u injaa u m ver ishima u zuan a mi jim jim ga yô . Takerada u pasen akaa ugen kaa ér : “ Yange i yilan Mbakristu mba ken A@@ shia u K@@ iriki ér Mba A@@ yange P@@ u@@ e kar U@@ ny@@ iin sha ci u yange i hingir iky@@ e ve u ember p@@ ase@@ ka [ Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ] la hanma shighe u a lu N@@ is@@ an 14 yô . . . Nahan uityendezwa mba kwaghôron u profeti u a kaa ér : “ [ Yehova ] una kende u sha , ú ya dyako u tar , ú nenge mtim u á tim mbaaferev kera ” la una kure sha a vese . — Pasalmi 37 : 34 . Se fatyô u tesen wang ser se “ pav a ifer ” nena ? Yange gba u vea “ k@@ usu kwaghôron u uma la gb@@ ang gb@@ ang . ” A za hemen u vesen ke ’ jijingi hingir Orkristu u vi@@ an . ( G@@ al . 6 : 10 ) U fatyô u keren ian ken iyange i nyian ne eren erdoo a ma or u ú zough a nan kpa ? — Nenge ngeren u a kaa ér “ W@@ a Ve Iky@@ o ” la , ngu sha peeji 23 . M - ongo u ungwan kwagh la yange hemba lun hange hange ken derianyom u hiihii la sha ci u nyi ? Er avur ne a tese wang nahan , Yesu yange ny@@ a@@ ghen mba@@ asorabo ga . ( Mbagalatia 3 : 24 ) Jigh@@ ilii yô , “ ka shiada u sha kwagh u Yesu a lu jijingi [ shin ityôkyaa i akaaôron a profeti , man awashima ] u akaaôron a profeti ye . ” — Mpase 19 : 10 . Shi una wase se u kuran atindi a Aôndo a we sha kwagh u awambe man u lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar la , shi una wase se u dondon atindi a Bibilo i we sha kwagh u iyol@@ wu@@ h@@ wan man h@@ we u eren la kpaa . Nahan kpa , Ro@@ x@@ ana ci@@ gh@@ ir ishima za mkohol la , gema er msen tsu@@ see ér i̱ de de@@ en un tom ga . ( Yesaia 33 : 24 ) Iyol i wang man ishimaveren i lun ken mkpeyol u vough la una na mba vea lu ken tar u he la cica cii vea kôr cio u eren tom u tesen ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn mba a nder ve la gbenda u uma . Akaa ne aa bende a hanma or cii shin tar . ( Luka 24 : 33 ) Se fa keng ser , mbaapostoli mbara cica cii vaa af@@ an@@ yô kpishi sha ieren ve hen tugh mbu vihin kpishi , mbu ime wa sh@@ ile iyol la , nahan ve su@@ r ayol a ve asema . Apostoli Paulu yange nger kwagh u ior mbagen mba yange ve sen@@ gen ér ve mba eren kwagh u dedoo kpa ve lu eren ga la , á kaa ér : “ Nahan we u u tesen mbagenev ne u kera tese iyol you gaa ? Ka averen a nyi aluer se mba jighjigh yô se zua a mini ? Saan se iyol a ve . 45 : 7 . * Yehova ver ishimataver na ne doo doo kpa ? Kwagh u Bibilo i er kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee la wase se u lun a vangertiôr ser Yehova fa shighe u una va yima ior nav la nena ? Gb@@ id@@ yen kwar sha averen a atesen a mimi a Bibilo a ve a mi ken uma wou la a iwuese hanma shighe . 14 : 30 . Gbenda u An@@ der@@ ia man Kor@@ ne@@ li@@ u er kwagh a ior vev la tese se nyi ? ( kwase u kpen alegh ) , 1 / 15 Er nan i doo u se lumun tsaha u Aôndo ? Er se fe nahan , Yehova kighir se ér se va hen a na ga . ( Mbaefese 6 : 4 ) Mbamaren kpishi de tesen ônov vev inja i dedoo . Aluer Yehova doo se ishima kua mba wan ndor a vese yô , se pasen kwagh ser gba u se pase keng yum ga . I nger akaa a ior mban ken Bibilo sha u a̱ na se ishimataver yô , nahan aluer se time sha akaa ve a i nger la yô , se zua a ityesen kpishi . ( b ) Gba u se tese icivir sha hemen u Yehova a ver la sha ci u nyi ? ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka ishim@@ any@@ ian i nyi mbamaren mbagenev ka ve lu a mi sha kwagh u y@@ esen ôn@@ o@@ v@@ o ? Takerada ugen di kaa ér mkaanem nam man tese ér , yange lu kaan ér “ ko@@ som er ka kwagh u injaa nahan . ” * ( Yobu 2 : 4 ) Satan lu kaan ér aluer Yobu ya ican yô , una kera nenge ér Yehova hemba gban kwagh ken uma na ga . M@@ yar u yaren tom a ie@@ ev la hii sha aeren a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la Sha nahan yô , ka a hingir ieren yase u eren kwagh sha mimi yô , í tese ér se fa mimi vindi vindi . Gbenda u Nan Ity@@ ar i ken V@@ egh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa I@@ wasen , U Í yilan É@@ r Mar@@ shall P@@ lan la Yange U B@@ ee a I@@ b@@ an@@ a@@ ve@@ e ? Ity@@ ôkyaa i sha uhar yô , gba u se “ na jighjigh keng ” ser Aôndo “ ne mba ve lu keren Un la injar . ” Nahan pristi u tamen , E@@ li , hen ér ngu h@@ un@@ den . K@@ ohol cii yô , Yehova una na ú iveren aluer ú ngu tesen mbayev ou Mkaanem ma Yehova kure kure sha ishima wan yô . ( Mbaromanu 12 : 1 ) Nahan ka sha nyi se yi@@ er shin se har sha mi shighe u se lu tsuan kwagh u se er yôô ? 1 : 9 , 10 ) Sha shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la , a gema nengen a akaa a doon tsung , a nyian i lu a gba “ nengen a mi ga ” la . Ken tugh mbu masetyô mbu Yesu shin tar la , a t@@ ôn@@ do@@ zwa a mbaapostoli nav mba 11 mbara . ( Luka 21 : 20 - 23 ) Hii nan ve yange ve er kwagh sha kp@@ aver nahana ? Yange m shi henen sha kwagh u ityesen i kwaghaôndo u Mor@@ mon la i kaa ér una er ityar igen la , er tar wam nahan . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 – 8 ) “ Ka Aôndo kwagh u vough ” u ts@@ ahan mba ve te@@ v ior nav mba i shigh ve mkurem mbara a ican , nahan ve kom m@@ tsaha la . ( a ) Shighe u se nyer ken mbamlu mba vihin tsung yô , a gba u a su@@ r se ishima sha ci u nyi ? Apostoli Paulu yange nger hen amba la ér : “ Ve mba Jijingi u Aôndo A hemen ve la cii , ka ônov mba Aôndo je la . . . . ‘ T@@ aver Ishima You ken Yehova ’ ( Ekesodu 15 : 1 , 18 ) Sha mimi yô , kwagh u hii van ve ken ishima yô lu u wuese Aôndo . T@@ u@@ vihin u u@@ jijingi mba b@@ ov man ieren ve i keren mtsera ve tseegh la . ( 8 ) P@@ el@@ t@@ z , L . “ R@@ a@@ be@@ sh@@ ake ” lu it@@ it@@ om i or@@ tom ugen u tagher tagher ken tar u A@@ shi@@ ria . A@@ a fatyô u lun mô ken akaa a Solomon nger kwagh sha mi , a a gbe uumace kwagh yum la ; er sh@@ a@@ gba man iti@@ zan man tahav nahan . ● “ Yesu ka Wan u Aôndo u yange i mar un , va kpe shi nder shin ku sha u p@@ aan se sha ikyev i asorabo a ase yô . * Nahan ve za her a ityough ki taver shio , kpa lu kwagh u vea nyôr iyol ker ga — shi ve venda — u lun iyol ken ma nyityô ieren i bo cii . — Daniel 3 : 1 - 18 . N@@ ôngo sha afatyô wou cii za hemen u henen zwa ne . Ken injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase la , Yesu kaa ér : ‘ Mba ng@@ ur yemen sha u za y@@ amen yô , or@@ kwa@@ se@@ he za va . ’ T@@ ime ase sha ivur Bibilo i ia wase ú u eren kwagh ne yô , i̱ kaa ér : “ TER ngu kaan nahan er : T@@ ile nen sha igbenda , nenge nen , pine nen igbenda i tse , h@@ en@@ pe gbenda u doon shi u lu yô , zende nen sha u , tsô ne@@ a zua a m@@ mem sha ci u uuma enev . ” Aluer or fa mimi je kpa , kwagh ne tese ér hanma shighe yô nana ôron kwagh u mimi shin nana lu or u mimi ga . Shighe kar yô , Yesu wa mba lu tesen ve la kwagh ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ihy@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , iyange la i̱ de va bu@@ lun ne er kwagh@@ h@@ ônon nahan ga . ” — Luka 21 : 34 , 35 . Nahan ka iyange i ember je ne . Mba Aôndo a lumun ve ve lu ônov nav la vea hingir upristi mba vea tema tor a Kristu imôngo yô . ( Rom . ( Mbaromanu 1 : 16 ; 10 : 12 ) Ity@@ ôkyaa i môm i yange na ve kwagh lu nahan yô , lu zwa Grika u ior kpishi lamen sha ajiir a Paulu pase kwagh la , kua aeren a ity@@ ôô a Mbag@@ rika a yange samber sha ajiir shon kpaa la . Una na se kera lu a ian i civirigh i eren tom sha ci u mbananjighjigh a vese imôngo la gaa ? — 1 Tim . K@@ ar@@ l F . Nahan kpa , loho u dedoo ban ga ! Ka sha ci u ke ’ tiônnongo u Mbakristu u ke ’ derianyom u hiihii la kpa yange kwagh lu nahan ga . Yesu na ikyar sha mpin ne iyol@@ na . Er Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar lu tor u fan Aôndo ga , mor@@ on iyol shi keren kwagh na iyol na tseegh nahan kpa , Yehova na un injar sha tom u a er la , a na un tar u Igipiti hingir “ injar i ikyum@@ utya na . ” Se lu timen fan akaa a Aôndo wase u a hembe kwaghfan cii la , a er sha u una lam a ior nav a wanger ve yô . Se palegh imba kwagh la nena ? He@@ mba doon u ôron ivur Bibilo i môm pasen i tsembelee shi tesen ikyav sha u tan iwanger sha ivur shon a u ôron avur ahar shin atar a u pasen á shio la . ( Marku 10 : 17 - 21 ) I ôr kwagh u ior mbagenev mba Yesu tese ve ken gar u Be@@ tan@@ i la ér : “ Mar@@ ta man an@@ ngô na u kwase kua L@@ as@@ ar@@ u ve doo Yesu ishima . ” Ikyav tese wang er L@@ em@@ uel yange wuese kwaghwan u ngô na ú sha kwaghfan la . Tor D@@ ar@@ i@@ u u Hi@@ ihii yange tôv sha kwagh ne gbem tsô za zua a ngeren u Shi@@ ru@@ shi na zwa ér Mbayuda ve hide ve maa tempel la . * Mb@@ ad@@ on@@ don mba Yesu mba i shighe ve mkurem ken derianyom u hiihii man mba sha ayange a ase ne cii , vea lu mba vea nenge a ikyav la tseegh ga kpa shi vea kav inja i ikyav shon i tesen ér Yesu ‘ mgb@@ ôghom shi a nan@@ gem sha h@@ unda ’ la . Er Davidi cian Yehova yô , kwagh ne wase un u palegh kwaghbo shi taver un ishima u eren kwagh sha kwaghfan zum u á tagher a mbamzeyol kposo kposo yô . “ Lu Nen Mbak@@ aven Aôndo , ” 10 / 0@@ 8 Ú na jighjigh wer Yehova kav mbamlu ou kpa ? A kaa ér : “ Mimi je M ngu kaan ne , ne mba ne dondo sha a Mo ne , sha mgb@@ e u he , zum u Wan u or Una tema sha iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem la yô , ne kpaa , né tema sha mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om pue kar m har , né ôr ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar la ijir . Mayange je Yehova una hungur ve ga . ​ —⁠ Yes . Doo se kpishi er mbacivir Yehova mban ve doo un ishima tsung nahan . Er Yehova a gbe akaa cii shi a lu Tor u He@@ mban@@ cii u sha man tar yô , a kuma u se cia un . We kpa , aluer u ngu ôron Bibilo hanma iyange yô , ia wase u nahan “ iky@@ ôr ia la@@ gh u sha akaa cii . ” De se nenge nen er icighan jijingi a wasen se u hendan a imeen shi wan ishima a iv@@ ôron man iyol@@ kpen yô . ( 1 Utor 9 : 4 ) Yange una é@@ é ave na sha imba gbenda ne ga yô , yange ma i lumun a mcivir na la ga — ka ‘ m@@ ningir na u ningir sha at@@ se ’ je la . Doo u ú yar tom a shighe u a ne la hegen ! Ng@@ i kaan ér inyaregh k@@ ia fatyô u eren akaa cii ga . Mba tan ior mba ve lu ken Mbakristu Mba@@ aiev man mba ve lu ker ga kpaa cii icin sha m@@ kaan man sha ityakerada ve sha kwagh u una va tser kwaghaôndo u aiegh la . Nahan , shighe u se lu tsuan i@@ ember@@ yolough yô , doo u han@@ mô wase nana pine iyol i nan ér : ‘ Ken iwer i i kar ne , mase zan m er i@@ ember@@ yolough sha u nengen fi@@ im shin tele@@ v@@ ishen , shin m er an@@ umbe a sha kô@@ m@@ pu@@ ta shin han@@ see@@ ti , shin m ôr ityakerada i sha kwagh u mba@@ im@@ e@@ ve@@ e ? Alaghga ityendezwa i Aôndo ne ka kwagh u sha shi@@ in@@ ii ? ’ H@@ m@@ m , m lumun a kwagh ne . Er nan ve Yo@@ el soo u ôron kwagh na ga ? Ter la gba sha mi gba ôron wan la ican i yange wan ugen ya sha ikyev i wan di ugen u wan ifer yô , kwaghôron ne lu inja je er ter la lu “ v@@ u@@ u@@ l ” ishima i wan na nahan . Doo u se suur sha na a ishima yase cii , hemban je yô shighe u se tagher a mbamzeyol la ga he ? — Yesaia 30 : 21 . U@@ ityendezwa mban tese ér Paradi@@ so shi una va lu shin tar ne er yange vande lun nahan ! — 2 Peteru 3 : 13 ; Mpase 21 : 4 . Nahan aluer se venda hemen na yô , se er kwagh sha ib@@ ume . Yesu maa hingir “ iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh ken mba ve kpe kera la . ” Ka mnenge u vough u nyi zege@@ ikpelaior i lu a mi sha “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” kua Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba ve lu angahar a nan laa ? Anmgbian u kwase ugen ka a nôngo a m@@ ts@@ wen@@ em ma ka ma kôr un ashighe agen la nena ? Bibilo na mlumun ér : “ Ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . ” Er se pasen i@@ vangeli yô , kunya ka u kôr se a ior kpen kpen . Se cii ka se pe lun ken dooshima u Aôndo , man kwagh ne mgbegh@@ an se u lun Mbakristu mba u@@ men atam . ( Yohane 15 : 14 , 17 ) Sha uhar yô , ka sha ci u Yehova ka dooshima , nahan er se lu mbacivir un yô , doo u se kav un . ( 1 Peteru 4 : 8 ) Man sha mimi yô mbatamen mba ve hiden a iyol ijime shi ve lu ishima legh legh la mba ne se m@@ pe@@ ver@@ yol ga he ? Yesu yila Satan ér “ ter u aie . ” Shi Yesu ôr ve er Yehova a nengen sha u@@ im@@ on@@ don mba ken to@@ ho , man er ve doo ashe ve hembe Solomon a iengem na cii yô . D@@ ondo Ikyav i U@@ profeti La Ka m shi kaan mer luun er ka u me ki@@ mbi inyaregh sha ityesen i m zough a mi hen Anmgbian S@@ ul@@ li@@ van man K@@ nor@@ r , man mbagenev shin Betel , er M@@ il@@ t@@ on H@@ en@@ sc@@ he@@ l man K@@ la@@ us J@@ en@@ sen man Ma@@ x L@@ ar@@ son man H@@ u@@ go R@@ i@@ em@@ er man G@@ ran@@ t Su@@ it@@ er nahan yô , ma m zua a inyaregh ga . Ka va kom Yakob u eren kwase yô , ter na Is@@ ak@@ a kaa a na ér : “ De eren kwase ken ôn@@ kasev mba K@@ an@@ aan ga . Yesu yange waan ior ikyo shi zungwen a ve imôngo . Sha kpôô yô , doo u se nôngo sha afatyô wase cii se lu mba pasen kwagh u Tartor gbem . Kpa kwa ugen la di tsô yô , kwagh u Yesu soo u eren la lu kposo a kwagh u Ter na soo yô . 16 , 17 . ( a ) Doo u se wase mba ve de u civir Yehova sha gbashima la sha ci u nyi ? Mbaromanu 10 : 14 , 15 ôr se m@@ lu@@ a@@ inja u tom ne wang ér : “ Á er nan man ior vea yila sha iti i Un u ve ne Un jighjigh ga laa ? Jac@@ k@@ son kaa ér alaghga a@@ you la lu hen ijiir i môm . Se Mbakristu kpa se fatyô u tôôn ayol a ase vough e̱r se mba mbatomov mba he@@ v nahan . Aluer se iv asema a ase a asaren man aka@@ aeren a tar ung@@ un , kera ka ishimaverenkeghen i akaa a a lu van ken hemen la ga yô , jighjigh u se lu a mi sha uityendezwa mba Aôndo la una kera taver ga . ( Yohane 6 : 44 ; 14 : 6 ) Se doo Yehova man Yesu cii ishima , shi er tsombor u ú lu ken mzough nahan , gba kpee u se tese dooshima hen ayol a ase . — 1 Yohane 4 : 7 - 11 . 2 : 21 ) Nenge ase igbenda igen i se er kwagh ne yô . Solomon yange zua a kwaghfan nena , kpa gbenda u se zuan a kwaghfan la ngu kposo nena ? Paulu nger ér : “ Zum u [ mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo mbara ] vea kaan er : B@@ em , man mkpeyol yô , ka zum la je mtim una ande sha a ve ib@@ u@@ v er mar@@ to@@ gh@@ or ka a kôr kwase uya nahan ye , mayange vea kera war ga . ” — 1 T@@ es . E@@ d@@ ith kaa a mo ér , “ Nahan icombor yase di ye , Ar@@ th@@ ur ? ” ( Mbaromanu 12 : 2 ) Ior kpishi ka ve torough sha u kuren asaren a ve kua kwagh u ve we ishima u eren cii . ( Ôr Mbakolose 3 : 18 - 21 . ) Kpa a kaa ér : “ Er í nger takerada ne sha al@@ ô sha al@@ ô shi u taver u kaven ga shi í pase akaa ker ti@@ ôn@@ ôô yô , ve lumun kwagh u ve lu henen la a iyol nyoon shio ér ka mimi . ” Or@@ pasenkwagh 12 : 1 kaa ér : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou . ” ( Ôr E@@ s@@ era 7 : 10 . ) A shi nan kpa , Peteru zende vea Yesu kpuaa shighe u Yesu hii tom na u zenden pasen kwaghaôndo la . Aluer ve za hemen u kaan ér ve mba Mbakristu yô , m na zwa mer i wua ve . ” 6 , 7 . ( a ) Kanyi i lu imoshima ? Davidi gba ken isholibo nena , man á nôngo ér una ci@@ r i nena ? Kwagh@@ eren u ôô - ôô a eren sha mar@@ ami la tese ikyav i ieren i sha mimi sha igbenda i kpilighyol ig@@ enegh kpaa . O@@ k@@ to@@ ba 20 - 26 , 200@@ 8 2 : 21 ) Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi i i ne ve i doo u kwaghwan u i we se ér se lu mbak@@ aven Kristu la una hemba gban nomso ishima cii yô . De se time nen hegen sha igbenda ne at@@ ar@@ atar . Ikyav tese ér , a̱ shi nan kpa yange i mar Yesu he ’ tsombor u lun a kwagh ave ga . Ior kpishi nyian fa m@@ kposo u kwaghbo man kwagh u dedoo ga , nahan gba u a tese ve kwaghfan u ken Bibilo la , sha ér una wase ve u tsuan akaa a dedoo yô . 3 : 21 ) D@@ un@@ n yange fa ér , ashighe a sôron akaa cii ne wa u nan uumace cii hingir vough sha shighe u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la kpa ker . Nahan M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a man W@@ o@@ j@@ ci@@ e@@ ch gba bu@@ ghun Bibilo nan mbam@@ lumun vough vough sha mbampin mba i lu pinen ve la . Lu shighe u h@@ ôr kwaghyan ayange imôngo , ij@@ en kôr un tsung la . Ka sha nyi gbenda nahan a fatyô u wasen mba ve zough a bem ken ivese ve ga laa ? Ka hegen u ne lu iyev ne je i hembe doon u ne er tom u hemban doon u i lu eren tar sha won cii ne ye . Ior cii vea er kwagh sha icivir sha iyange i batisema la nena ? Kanyi ia wase se ve se ‘ keghen m@@ ve u iyange i Aôndo ’ la sha gbashima ? ( Genese 32 : 10 ; Ru@@ tu 2 : 20 ; 2 Samuel 2 : 6 ) Kpa erdoo u Yehova la kanyi ? Kpa ka kwagh u Davidi er laa , shin yange ker kwaghwan hen Yehova ? Ken ijime , hii ken im@@ ese yem ken iy@@ an : D . Gba u se na Yehova jighjigh . Ka An J@@ im i Lu Y@@ iman N@@ an@@ aa ? 25 : 11 ) Ka i saan se iyol zum u or nan er kwagh shin nan lam a vese sha icivir yô . I@@ b@@ aver igen ken Iyoukura i ken zwa F@@ in@@ n@@ ish kaa ér : “ Hanma ijiir cii yô , se fatyô u tesen ufoto mba vi@@ di@@ o mban . ” A na ve ag@@ ar 48 kua ajiir a gb@@ ur@@ um@@ aa , a a kase ag@@ ar shon yô . ( 2 Mbakorinte 1 : 11 ) Kpa shi ka u a hungur se u nan un ish@@ u@@ ghun ga . Anmgbian u kwase ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la u yange er batisema ken inyom i 19@@ 7@@ 2 yô , nger kwagh sha kwagh u Iyoukura ne kaa ér : “ Zum u m ôr mgb@@ er u Iyoukura ne u hiihii la , lum ér Yehova tema ikyua a mo , ka@@ mber mo uwegh sha mon , se mba ôron i imôngo nahan . “ Ne Mba Ve Lu K@@ eren Un La In@@ j@@ ar , ” 1 / 1 Zum u ishima i ze se iyol kpishi yô , ka nyi se er ve se taver ken jijingi her@@ egh ? Gre@@ g man C@@ r@@ y@@ st@@ al , mba se vande ôron kwagh ve la di kaa ér , “ Ma kwagh ugen u hemban doon u se er je kpa ngu ga . ” Shi a kaa a Noa ér a gba ze@@ ge t@@ so a nyôr ker vea tsombor na . ( Gen . Apostoli Peteru yange nger washika na u hiihii la hen Mbakristu taver ve ishima ér ve tile ken mimi dông , ica i gba ga maa N@@ er@@ o , Tor u Mbar@@ o@@ ma mough sha u tôvon Mbakristu a ican ken inyom i 6@@ 4 la . Mbashiada mban yange ve zua a agee a wan ishima a imba bo tôv@@ ac@@ an u vihin tsung ne han@@ a ? Kanyi se fe sha kwagh u ayange a hiihii a uma u Yesu u shin tar laa ? Nyian kpa , bo@@ tar ne una ‘ kohol Aôndo ’ sha Armag@@ e@@ don kpee . U wa ishima wer u ôron Bibilo nena ? Nahan yô , ú fatyô u umbur ayange a karen la a iember shi ú wuese Aôndo sha er á er “ zege@@ id@@ y@@ a@@ kwase u a lu vihin tar sha idya na ne ” ijir a k@@ ur nahan . C@@ ol@@ por@@ te@@ ur mba yange vea soo u zuan a or u nana pasen kwagh a ve imôngo yô , ve zer k@@ we@@ mbe u a@@ gbe@@ dang . Nenge er msen una fatyô u wasen we shighe u ú lu tagher a mbamtaver man shighe u i gbe u ú tsua akaa a hange hange a u er la man shighe u ú lu hendan a am@@ een yô . Kwagh ne ka a hemba duen tseer tseer shighe u mkohol u ityar ityar , ape anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ken akuraior man ijô kposo kposo ka ve zua imôngo ken bem man mzough man dooshima u anmgbianev la . ( a ) T@@ em@@ pel u Aôndo u ngise lu ke ’ Yerusalem la yange tese ikyav i nyi ? Mateu 6 : 12 man Luka 11 : 4 tese wang ér Yesu lu ôron kwagh u an@@ z@@ ô a iny@@ ar ga . ( Yesaia 4@@ 9 : 15 ) Kape Davidi kpa lu kaa sha vangertiôr nahan vough la , ér : “ Gadia ter@@ em man ng@@ ôm un@@ du@@ m , kpa TER Una tô@@ ôm . ” Nahan i yila kwagh@@ myer ne ér icighan kwagh@@ myer sha ci u a due hen Aôndo , u a lu icighan Aôndo la . Anmgbian wase ugen u i wu@@ he un ken pur@@ usu anyom imôngo yô , pase er yange i ta un mciem iyol yô . Nahan kpa , Yehova z@@ ôh@@ ô a Eliya ga , gema su@@ r un ishima shi taver un ishima u zan hemen a tom na u profeti la . ( Mbaromanu 5 : 8 , 9 ; Tit@@ u 3 : 4 – 7 ) Ka sha awambe a Kristu a he@@ e inya la i “ tsegh ” mba 14@@ 4,000 , mba vea za tema tor a Kristu la , i ver ve kposo shi i wanger ve sha asorabo a ve , ve hingir “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” ye . Se H@@ ide ken Tar u I@@ tal@@ ia 16 , 17 . ( a ) Yesu yange pase ken mkur u msen na la ér un kange ishima u eren nyi ? Yesu yange vande fan je ér kwagh u yange gba u una er la una kua kwagh u nyoon tsung kpa ker . ( b ) Aôndo nengen mba ve hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov la nena ? “ Y@@ ôô kwaghôron . . . kôôm , yangen , waan kwagh , sha ishima i wan tsung man sha gbenda u ú tesen kwagh la kpaa . ” — 2 TI@@ M . K@@ n@@ ut kaa ér : “ Cii ve ijiir i he ne kua ad@@ in@@ i u ior mba her , ho@@ gh@@ or se yô , yange shighe kar v@@ es@@ egh@@ ee . A@@ g@@ umaior agen ka a vande lamen a mbamaren vev ér aluer kwagh va kera za sha h@@ w@@ ange ga yô , vea gbidye mbamaren vev wa@@ ya sha er vea va tôô ve a yem a ve ken ya tsuaa yô . ( Ps . Yesu yange fa er angev mb@@ ura mbu w@@ oo L@@ as@@ ar@@ u yô . Ken inyom i 199@@ 3 la , Sh@@ ar@@ on kaa ér : “ Yange lum er kwagh he@@ mb@@ am a hemba je ve yô , nahan m u@@ le tsung kuma anyom atar . . . . Cii man se zua a mlumun sha mpin ne yô , de se nenge tom u injaa u i@@ aven i hi@@ an a hi@@ a la i̱ lu eren ken m@@ vese u wan wou yô . Ikyav i sha utar i se time sha mi la i̱ ôr kwagh u yange er shighe u ikyum@@ utya i Mbaromanu va ta ityav sha gar u Yerusalem sha derianyom u hiihii la . Ity@@ ar I ken W@@ on Tim : T@@ ile , alaghga tsô ka er ne yer ayol a en ner Mbashiada mba Yehova , i lu Mbashiada mba Yesu ga ve mbagenev ka ve kaa ér ne na Yesu jighjigh ga ye . ( b ) Ka unô vea zua a mtsera sha ikyuryan i he la , man vea ‘ taver ishima ’ sha i nena ? 2 : 2 - 4 ) Aluer i gema gbenda u i vande tan iwanger sha ma ivur Bibilo shin gbenda u eren ma kwagh yô , se lumun nen gbenda u he la . Ior mbagen tôô ér ka tom u@@ ke u eren ú ve a inyaregh ki kuren hanma gb@@ ayol ye , kpa ya u sôron shin ityom ig@@ enegh i eren hen ya yô ngi ne or inyaregh ga . ( Aerenakaa 22 : 27 , 28 ; Mbafilipi 3 : 5 ) Nahan a shi nan kpa shighe u lu iyev la i yilan un sha iti i Heberu i Saulu man i Roma i Paulu la . Yesu Kristu yange kaa a apostoli Peteru ér : “ Sh@@ im@@ on ! Sh@@ im@@ on ! Ishima vihi ngô u a mo kpishi , man ashighe agen ishima ka ia vihi or yô , nan ôr akaa a vihin kpishi . ” In@@ j@@ akwagh i taver ga , i Mbakristu mba ken gar u Roma lan ga ne yange ia mgbegha hanma ve nana pine iyol i nan ér , ‘ Ka hanma ter m lu eren un tom@@ o ? ’ U@@ umace mba ve yen ne vea ker perapera nena ? Nahan cii kpa , hingir u una ya ican sha ieren na ne . Ishim@@ a@@ verenkeghen yase ka ishimaverenkeghen i mimi sha ci u se har i sha Mkaanem ma Aôndo . “ Ne Mba A@@ kar A@@ m ” 15 : 9 ; 21 : 21 ; Yes . 5@@ 1 : 1 ) Se hii u eren kwagh ne sha u fan “ Aôndo u mimi tswen , man shi Un u [ a ] tindi la , ka Yesu Kristu ” J@@ e la . ( Aerenakaa 8 : 26 – 39 ) Kape kwase ugen u i yilan un ér Li@@ dia la kpa i bugh un ishima sha u “ una ver ishima sha akaa a Paulu lu ôron la ” ve kera ngô@@ ôr ga je maa i ‘ er un batisema ’ a ya na jimin cii je la . Yesu yange kaa a mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mba sha ayange a na la ér : “ Á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ikyurior i ia ume atam yô . ” ( Mat . A lu nan nan kpa , m nôngo m ker shighe u nengen sha David man Mar@@ c . M@@ vende ve ne nyoon Paulu kpishi . B@@ em : De , kp@@ er tsô me ôr u kwagh u sha kwagh u iyange i mar , u yange er sha ashighe a tsuaa la , u una doo u ungwan yô . Hii nan i gbe u mbamsen asev vea luun a ish@@ u@@ ghun k@@ ere ? 2 : 26 ; 3 : 5 – 8 , 15 , 19 . Yange se tema imôngo la kuma er ah@@ wa ahar nahan . M@@ sen je kpa ka se er sha ci ve , sha er se zua a ian i eren tom wase u pasen kwagh bem bem ken m@@ civi@@ ra@@ ôndo yô . U@@ washika mba Paulu man Peteru yange ve nger la ve ôr “ akaaôron a u@@ icighan@@ mbap@@ ro@@ feti ngise lu ôron la . ” ( 2 Pet . Awa@@ mbe na a a haa inya la lu ip@@ aa sha ci u mba@@ asorabo , sha er a yima ve yô . Aluer se mba gbidyen kwar tsung sha iyua i hemban cii , i Aôndo a ne Wan na sha u p@@ aan se la yô , kwagh ne una wase se u nengen ian i civirigh i se lu a mi i lun kôôsôô a Yehova , Ter wase u sha u a lu Icighan la ser , ka kwagh u hemban cii . ( Rom . 3 : 24 ; Y@@ ak . M@@ ôm ken aka@@ ang@@ eren á á dugh ken magaz@@ in ne har sha itinekwagh shon . Shi se fatyô u eren msen hen Yehova sha kwagh u tom wase man ijiir i tsan man ak@@ ondo man mkpeyol wase kua mbamgbe asev mbagen kpaa . Apo@@ l@@ o yange pasen kwagh ken gar u E@@ fese been yô , a yem ken gar u A@@ ka@@ ya . • Se dondo gbenda u Yesu eren kwagh a ior la nena ? Er uumace cii ve ye dyako u isholibo man m@@ yen hen Adam yô , ivese i môm hegen kpa ban a zayol ga . A@@ zende ase man anmgbianev asev ka vea vihi ishima a vese shighe u se hii u civir Yehova la je kpa , se zua a mtsera kpishi . Gba kpee u mba vea lu hemen a Kristu imôngo sha la , shin mba vea lu eren un tom shin tar ne cii vea nôngo kpoghuloo vea dondo ikyav i Yesu i hiden a iyol jime shi eren erdoo la . Tor u Mb@@ ab@@ ab@@ ilon er e@@ ev ver shin p@@ ev u D@@ ura man a wa tindi wener mbatomov nav cii , kua mbakur@@ an@@ tar mba at@@ ôôn a tar la cii ve kohol sha u tseghan mbu . • Er nan ve ior mba Yehova ve lu a ma ityôkyaa i cian kwagh er mkur u tar ung@@ un ne a mgb@@ ôghom ne ga ? Shighe u m zu@@ lum anyom iky@@ undu la , mo vea anmgbianev av mba nomso cii se lu eren afer@@ akaa kpoghuloo . Kpa , i kpe iyol i tôv sha kwagh ne u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo yô , i mase kaven ér ashighe kpishi ka aka@@ au@@ ma a kiriki a á lun ape ior ve lu la nga a na ior ian@@ g@@ ev ye . Hen shighe ne yô kera lu Peteru man Yohane tseegh ga , kpa mbaapostoli cica cii , kua M@@ ati@@ a u i sember tsuan un la kpa hingir u a ôr kwagh ve ken ate@@ jir . Man u sha u tar yô , ve cii ve zua a be@@ m@@ shima u yange ve soo la zum u ve lumun u henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova yô . Or@@ gen u a te@@ en kwagh ken sh@@ ôô@@ p@@ u yô , iti na ér An@@ dr@@ é , un kpa or@@ vesen na u yange tôô un tom yô kaa a na ér a seer hanma kwagh ishe i kuma ishe i i te@@ en un la kwa har , a te@@ en mbak@@ as@@ u@@ av . Nenge i lu kwagh u iember u lun a amba a ig@@ y@@ um@@ ior ne hen atô wase sha wono ! Shighe kar yô , i tsua mbagenev ken iyôngo igen la i na ve tom u wasen u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mban . Aluer se suur sha Aôndo yô , ka nyi ia due k@@ ere ? S@@ ef@@ anu , u lu Orkristu u yange i wua un sha ayange a ngise la kaa wener : “ I tese Mose mfe u Mbai@@ gipiti cii , hingir or u age@@ egh ken akaaôron a na kua aeren a na kpaa . ” Takerada ugen u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u i yer ér New Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kpa kaa ér : “ I zua a ter@@ an@@ kon sha ayange a tsuaa cii man shighe u Mbakristu la , shi ior mba ve lu Mbakristu ga la kpa yaren tom a ter@@ an@@ kon , gadia u lu ve ikyav i akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo . ” Aluer u ngu eren nahan yô , u ngu dondon ikyav i dedoo i u@@ profeti mba ve “ tôv [ shi ] ve time vighe vighe ” ken mkaanem ma i na ve la yange ve ver la . Er i gbe u u tsaase “ mkav u ken ishima ” you la . Kpa ve venda a Yesu , ve kaa ér : “ A@@ yange a Mbayuda ve nenge u tan We a@@ wen la , nga a ngee ga , man Ú shi Ú za ker y@@ ee ? ” A@@ i@@ e u eren kpoghuloo una fatyô u bu@@ lan ior kua ityô yase jimin cii . Alaghga a “ ur@@ ugh ve [ a ] due a mi sha kpe@@ tar , ” kpa Yesu kaa a vese ér ka “ i dedoo la ” tseegh a haa ken uiky@@ a ye , man ikyav mb@@ in ka atôônanongo a Mbakristu . Gadia hanma or nana va tôô ik@@ av mbi nan iyol i nan je . ” Hen shighe ne , ma@@ ma wam z@@ aan a mo hen ior mba kpe@@ hen as@@ or , nahan kpa m lu a fa ityôkyaa i afer@@ akaa a nger yum nahan ga . ( 2 Timoteu 3 : 1 ; Mpase 14 : 1 ) Shi kwaghôron u profeti la ngu a kwaghôron kpishi sha kwagh u ak@@ ar a Mbakristu mba i shigh ve mk@@ ur@@ en la , ka “ zege@@ ikpelaior ” mba ve lu “ iyôngo igen ” la . — Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 . TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R L@@ U@@ KA 2 : 41 - 47 . Lu kwagh u Yehova er a Ru@@ tu je la . 4 : 4 ; Rom . Ka unô ve lu mbat@@ yo@@ mo@@ v@@ o ? Ka ve ve lu “ ik@@ urior i perapera i lun a jighjigh ” la ye . 33 : 1 , N@@ W . ) Shi Yesu Kristu , u a ver se ikyav la , pase var var er i lu a inja u wuese Aôndo sha u pasen loho u dedoo yô . — Luka 4 : 18 , 43 , 44 . Or nana hii u eren ishima i Aôndo sha u nyôron M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo shi ôron Bibilo ayange ayange shi pasen kwagh hanma shighe cii ; nana eren akaa ne zan zan nana ar sha i@@ aven i eren batisema . Ka mea hen sha kwagh ne hegen yô , m nenge er Yehova yange ungwa msen u P@@ a@@ olo , kua u wam kpaa yô . Mba lôh@@ ôn we ér u̱ hen Bibilo a ve . I gbe je ka a saan S@@ an@@ dr@@ a man mo iyol , er i saan se iyol hegen ne ga ! ” U tesen ikyav yô , ian i anmgbian u nomso nan lu shami ken tiônnongo la kaha a i anmgbian u kwase nan lu shami la sha a@@ vegher agen . Nahan ve na kp@@ er ve nagh , man ve nan@@ de kp@@ er ve kwagh@@ hum@@ an@@ doon ; gadia ka sha a na je , ci na a gbe ik@@ ev man kwaghyan na [ a ] du@@ mbur kpaa ye . Yange i fa Yesu ér ka or u tesen mbagenev dooshima . Yehova wasem sha gbenda u vesen , hii ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 19@@ 5@@ 7 la je . Ishima za un iyol sha kwagh u mba@@ ah@@ end@@ anev nengen ér un ngu la ga . A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron ken uwer u Se@@ te@@ mba yô ka Shin se tôô ken asema a ase ser iyange la ngi a kuma ga , nahan se hen ser aluer sea hông@@ or asema a ase sha akaa a hông@@ or@@ ough je kpa , shighe ngu her kpishi u se va wanger ayol a ase yôô ? 6 , 7 . ( a ) Ka sea tese ior akaa a mimi a ken Bibilo la yô , jighjigh u nan wase a taver nena ? Mbam@@ sen ou mba Yehova er kwagh@@ hum@@ an@@ doon nahan kpa ? 10 : 24 , 25 ) Sha nahan yô , apostoli Paulu fatyô u kaan a Mbakristu ér : “ Ne tile dông , ne mba ken jijingi môm ne mba ishima i môm , ne mba nôngon imôngo sha ci u jighjigh u nan u sha Loho u Dedoo la . ” — F@@ il . Ve se m@@ ugh m@@ ugh ve kaa ér : “ Ka ayôôso a pati@@ i a hiihii a u hi@@ la tagher a mi je ne . Aluer ú ver ishima ú nenge yô , Eli@@ h@@ u kaa ér Yobu a̱ ver ato a Yobu ga , shin a un Eli@@ h@@ u iyol na shin uumace mbagenev kpaa ga . M@@ tse u ve ts@@ aan kpishi la lu sha ci u ve hemba lun ikyua a mlu u vough u Adam man Ifa lu ker , kpa ve gema ve ta kera la . Wan wam John kpa yevese yem ken tar ugen . ( Genese 22 : 1 , 2 ) Hegen yô , de se time nen sha ak@@ aren a jighjigh u nan na agen a hiihii la , nahan se nenge akaa agen a se fatyô u zuan a ityesen ken á yô . Or ne lumun loho na la . — Aerenakaa 6 : 1 – 5 ; 8 : 5 – 13 , 26 – 40 ; 21 : 8 , 9 . Ú been yô , tese or@@ ya la ufoto mba ve lu sha peeji 4 man 5 la , maa pine nan wer : “ Ka hanma mzeyol u i tese ken ufoto mba ve lu heen a hembe b@@ enden a we@@ e ? ” Yange ve er tse@@ or kera ve gema ve haa or@@ he iyol . ( Ef . IN@@ I@@ A@@ V MB@@ I N@@ AN A@@ Y@@ A@@ NG@@ E Ngeren u hiihii ken ngeren mba uhar mban tese er Yehova yange wase mbahenen mba Yesu mba tsuaa mbara ken tom ve u pasen loho u dedoo ne yô . Bibilo kaa ér , “ shighe u hu@@ an ving ” ngu . ( Or@@ pa . ( 1 Mbakorinte 14 : 25 ) Man kwagh ne sar ken Iyou i Tartor i hen ningir wou la tseegh ga . Yange ve lu er an@@ iky@@ und@@ anev mba i gbe u a na ve “ at@@ u@@ mba ” nahan . S@@ en@@ ou kpa ngu a iwasen tsung ; ngu a nd@@ ôh@@ ôr inya , á er í í doo , shi u@@ if@@ i kpa ve hide ve iv mngerem po@@ o , shi im@@ end@@ enegh man u@@ z@@ end@@ en@@ ya kpa ngu a ci@@ r ve iyol , nahan a wase ve ve kpe wu@@ he ga . Mose maa ka ngeren na takerada u Duteronomi , u ú lu a averen man a@@ fan ker kpishi la . Hen ase sha ikyav i wan u Yakob , Yosev ver la . ( Habak@@ u 1 : 5 - 7 ) Kpa t@@ à@@ ti@@ v venda u veren ato . Kpa m ze up@@ ania mbara inya , shi m ongo akaa a ve ô@@ rom la yô , m tôô mlu ve u saan saan la m kar sha u wam , nahan m nenge mer m ngu veren ishima sha tom u pasen kwagh la ga . ( Luka 18 : 11 , 12 ; Aerenakaa 26 : 5 ) Mbaf@@ ar@@ ishi mbagen kpa nengen ér ve hemba mbagenev shi ve soo ati a zan kua u@@ ze@@ ge mba@@ ati@@ i kpaa . Ka u hen wer ka u usu ua due sha ua nan@@ de mbaaferev kua tar u se tem sha mi ne ci@@ il@@ i ? 7 : 21 ) Yange kp@@ an nana lu sha ikyev i or@@ vesen u nan civir Yehova ga , man or@@ vesen la nana eren nan ican kpoghuloo yô , i hemba doon u nana yem a za lu sha tse@@ ene@@ ke u nan . E@@ ̱r yange Paulu tese nahan , iwanger zua kp@@ ian a nyi kwagh@@ a ? Eliya yange pase Tor A@@ hab@@ a a vangertiôr ér Yehova ngu van a ic@@ egh , a kaa ér : “ Mimi je , er TER , . . . A lu u uma ne , av@@ ure aa kera gba ga , ura kpaa ua kera n@@ ôô . . . ga , saa sha imo yam . ” Shighe u nenge ér una kera fatyô u zan henen a tom u Yehova na un la ga kpa er msen , nahan Yehova wase un . ( Y@@ er . A pase iyol na ér “ M ngu an@@ ngô u ter@@ u u tamen , mba y@@ erem ér T@@ al@@ ma@@ d@@ ge Rus@@ k . ” H@@ ide time sha iyol you nenge aluer ngu vihin mhen wou u p@@ aven kwagh u dedoo a u bo la yô . — 2 Mbakorinte 13 : 5 . Se mba a ishimaveren shi se mba s@@ ônon kpaa ser , anmgbianev asev mba nomso man mba kasev cica cii ma ve nenge er or ka nana suur sha Yehova ve uma u nan a lu a inja tsung yô . Akaa a Se Er Ve Se K@@ uma u Kristu Una Hemen Se Yô Jighjigh u nan ngu a na se ishimataver man ishimawan . Zum u Yakob ngohol an@@ ngô na I@@ so@@ u , u i mar un ah@@ ina vea na la dyako u wan@@ i@@ unda yô , ishima vihi I@@ so@@ u a na kpishi , nahan a soo u wu@@ an un ; kwagh ne er tsa je kuma anyom iky@@ undu nahan . Kwagh u Davidi man Saulu la ngu se a inja nena ? An@@ na - Pau@@ la lu ngô u pav ivaa vea nom na yô , lu a mbayev mba nomso uhar , shi lu keren tom . Shighe u or er tom u taver kpoghuloo nan v@@ ôr je kpa nana zua a mk@@ om shi a kundu nan iyol kpaa aluer nan er ú a ishima i môm yô . Nahan kpa , icighan jijingi u Aôndo mgbegha apostoli Peteru p@@ on aie ve la , nahan Yehova tsaha ve sha ku . — Aer . • Ior kpishi ka ve na an ibo sha akaa a a tser ve laa , man se fatyô u wasen ve nena ? Tar sha won cii iky@@ ô@@ mp@@ eni ka i vihi inyaregh ki kuman er u@@ do@@ la b@@ iliôn 5@@ 00 nahan hanma inyom sha u yôôn ikyav vev sha er vea mee ior ve yam mbi yô , aluer kwagh gba ve a mi shin a gba ga kpaa . Yehova ngu iwanger yase sha nyi gbenda , kpa ka nyi i gbe u se er keng - ne ? Ka mbampin mba nyi i doo u se pine sha kwagh u iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo ? Mbam@@ nenge mba se lu a mi sha kwagh u iyol@@ wu@@ h@@ an man h@@ we , kua t@@ wer@@ sôron man kwaghyan , man akaa agen kpaa la , aa fatyô u van a any@@ iman . Ô@@ no@@ v enev mb@@ akiriki mban mba a kwaghfan iyol ts@@ ôô . Wan u Aôndo yange kaa ér : “ U nan lu jighjigh sha an@@ kwagh u kiriki yô , nana lu jighjigh sha kwagh u vesen kpaa ; man shi u nan lu perapera sha an@@ kwagh u kiriki ga yô , kwagh u vesen kpaa nana lu perapera sha mi ga . ” Yesu Yange Er Ity@@ endezwa É@@ r Ior Vea Y@@ em Sh@@ aa ? Heela tseegh ga , Yehova una wase se shi una ver iniôngon i se lu nôngon ser se lu a aeren agen a Orkristu la kpaa . Mateu 5 : 3 A seer wener : “ Ken atô u anyom ahar a karen ne , se na magaz@@ in ken won hemba m@@ iliôn 50 , man ing@@ y@@ egh k@@ in ki kwagh môm a iy@@ en@@ ge@@ ior i ken tar ne jimin cii . U hen wer Maria vea Yosev yange ve ker Yesu zan zan ve za zua a na ken tempel sha iyange i sha utar la nahan , lu ve ken ishima nena ? N@@ gi@@ se apostoli Paulu pase er dooshima a lu hange hange ken mcivir u mimi yô . A kaa ér : “ Aluer mea ôron kwagh sha ijô i ior man i mbatyomov mba S@@ ha@@ av je kpaa , mea lu a dooshima ga yô , m hingir er iy@@ ô@@ gh ki u@@ van nahan , shin k@@ wen u kaan . Ior kpishi mba ve za mkohol ne vea za hemen u umbur un sha atô@@ akaa agen kpaa . Se Mbakristu di se mba keghen kwagh u a hembe lun a inja a iniongo i kwaghyan la cii yô . O@@ ru@@ m@@ ace u y@@ in@@ an u nana na mbam@@ lumun sha akaa cii môm kpa nan ngu ga . “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh ka nan gba nan jighjigh sha hanma kwaghôron tsô , kpa or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 14 : 15 . Bibilo kaa ér , “ A fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” Shin er ka sea mar wan i doo se nahan kpa , kwagh ne ngu a gema a na se tom u vesen . Lu u vea wa uwegh shin takerada u ny@@ iman jighjigh u nan ve , man kwagh a kure je , kpa t@@ ati@@ v venda . ” Ve venda mkaanem ma ma lu ken Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 la , ma kaa ér : “ Or u nan we ndor a we nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” Alaghga a gba u se kpa se hide a ayol a ase ijime ve se lumun kwaghwan u Yehova ye . Lu nyi i na ve , ve za tese ikyav i iyol@@ tseghan ve sha ci u Yehova sha batisema u eren@@ e ? Maa m hii u wan mbamgbe mba kwase wam ikyo hemban mba av , kwase wam di kpa nahan . Ka nan soo ér nana fa kwagh u a ze ve iyol shin a ne ve ishim@@ any@@ ian la , sha ci u nan wa ikyo sha mlu ve u ken ishima la . Tor u U@@ j@@ ende Mba B@@ ov V@@ ihi Un La Mkaanem ma ma lu ken Pasalmi 1@@ 45 : 18 - 20 la ma a iv ken hemen nena ? Anmgbianev mba kasev vea tese ér ian ve ken tiônnongo gba ve kwagh sha igbenda i nyi ? Gbenda u Yehova a ser a ver u civir un ne doo se kpishi , nahan ka se tese iwuese yase sha u pasen ior kwagh u iti na kua mhôônom ma Yehova a tese se sha u nan naagh ku ip@@ aan sha wan na la . ( Ivur 2 , 3 ) Akaa a tesen ikyo i wan tsung ne wase se u kaven wang ér se fatyô u suur sha Yehova . Me hemba dondon sha a na nena ? ’ Shi@@ ru@@ shi yange wa tindi ér Mbayuda ve hide ve yem ken tar ve , nahan Mbayuda mba kuman iyenge er 5@@ 0@@ ,000 nahan hide ken Yerusalem sha hemen u G@@ om@@ na Ser@@ ub@@ a@@ bel shin She@@ sh@@ ib@@ as@@ ar . Bibilo Ka Mkaanem ma Ma D@@ ugh sha Z@@ wa u Aôndo Y@@ ôô ? ( Genese 1 : 26 , 27 ) Nahan yô , Aôndo gba uumace na ve aeren a a lu er a na nahan yô . Kwagh@@ yan ne lu u sha ikyav , lu u tesen ér mba ken bem a Yehova . Er Peteru kpa yange hide ver ishima sha Yesu nahan , se kpa gba u se “ veren nen ashe sha Yesu Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan . ” Hanma shighe yô , mbamaren av ve tema a mo ah@@ wa imôngo u tan mo iwanger sha kwagh ne . Gbenda u Loho u Tartor u W@@ asen Ior Yô Kpa lu as@@ an@@ de@@ aior kpuaa tseegh lumun u eren kwagh ne ye . Ka i er nan ve or hingir u yan imba ikyar laa ? Ka sha igbenda i nyi nahan i doo u se dondo Yehova , Aôndo wase u s@@ angen a s@@ ange ga laa ? M wuese un kpishi er yange wasem u fan mimi u Mkaanem ma Aôndo shi m hingir u civir Yehova Aôndo u dooshima , er un nahan yô . Nahan kpa , ashighe kpishi mbayev mban ka ve hingir u lun a ieren i vough ga sha ci u mbamaren vev yange ve undu ve . Nahan kwagh ne wase ve ve mase kaven er inyom i 1914 la i lu inyom i “ shighe u atô@@ at@@ yev ” kure yô . “ Z@@ A Z@@ A ER I@@ D@@ Y@@ A@@ KW@@ A@@ S@@ E ” Mba ve vese ayol a ve mbagenev vea fatyô u kôron ave sha kwaghfan , kpa aluer ve ku@@ ve ayol a ve yô , alaghga mbagenev mba ve nenge ieren ve la vea nôngo gb@@ ev . Ka nyi i tese ér Yehova fa kwagh u shighe vindi v@@ indi@@ i ? Ka atsan a nyi a tser Mbakristu kpishi , kpa aluer se ver Yehova hiihii ke ’ uuma asev yô , kanyi se lu a vangertiôr ser ia er keng - e ? Yesu yange ts@@ eng@@ an@@ en@@ gen a shighe u taver ne , nahan a kaa a mbadondon nav ér una sue ve sha er vea taver ishima zan zan mkur yô . ( Mat . 1@@ 20 : 1 , 2 , 6 , 7 . ( b ) Yehova yange fatyô u nengen Aberaham ér ngu a ish@@ ô nena ? T@@ ica la fe ér W@@ is@@ s@@ am ka Orshiada u Yehova yô , a kaa a k@@ l@@ ase la ér : “ Aluer ne nenge ke ’ kwaghôron u á né n@@ è yô , kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke s@@ ú@@ è ka i@@ gbe@@ tar , ka ityesen i gba@@ duen ga . ” Er i ta Paulu a@@ wen je nôngo ku yô , nenge imba er yange a taver un kpishi u eren zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 00 sha angahar kper@@ nan la sha wono ! Nahan gba u nom man kwase vea lamen ayol a ve gbar gbar man sha mimi . ( Ekesodu 20 : 4 , 5 ; 1 Mbakorinte 10 : 14 ) M kav kwagh u gba u me er yô . 24 : 33 . Shin er ka i vihi ve u undun or u ve vese la shin mbayev vev , yemen ken won nahan kpa , ve kpishi ka ve nenge ér kwagh ugen ngu u vea er ga . Sha ci u atindi a Yehova lu un ken ishima . 4 : 1 - 4 . ( 1 Samuel 2 : 12 - 29 ) Kape i lu ve “ kwaghôron u TER za i@@ hen hen ayange la , ” je la ! I nder Yesu kua anmgbianev nav mba i shigh ve mk@@ ur@@ en mbara , i na ve iyol i ken jijingi sha er vea fatyô u za lun sha yô . Or@@ henen Yuda kaa ér , mbat@@ esen mba aiev mba sha ayange la “ lu vendan mbau@@ tahav , ve lu tu@@ h@@ wan mba ve engem la . ” Icighan Jijingi Ngu Eren Tom Er Loho u Yesu Kristu u B@@ ende a M@@ lu Wou La Aluer han@@ mô wase kange ishima u eren kwagh u una va a mlu u dedoo ken tiônnongo yô , kwagh u injaa una due ker ! N@@ oo@@ v man kasev mbagenev ka ve dondo kwaghwan u i er ken ikyum@@ hi@@ ange i sha 5 la . Nahan cii kpa , kwase wam yange soo kwagh u Mbashiada ga , shi er m luun a ian ga yô , maa ve de u van se inya . S@@ aa se kighir isharen yase i keren mkpeyol ken tar ne la ve , se za hemen u pasen kwagh torough torough ye . Lu inyom i sha at@@ ar@@ atar i m@@ tem@@ tor u D@@ ar@@ i@@ u u Hi@@ ihii je la . — E@@ s@@ era 6 : 1 , 15 . I yila mba i shigh ve mkurem mbara ér i@@ or@@ van@@ nya sha ci u nyi ? Zum u se zough a or u se henen Bibilo a nan yô , gba u se er msen sha mbamzeyol mba nan shi se time sha mlu u nan kpaa , kwagh ne una wase se se fa gbenda u hanma kwa yô se hen kwagh a nan tsembelee yô . — Mbaromanu 12 : 12 . Kpa iwanger i sha ivande la tese ér ka Yehova kpôô kpôô je a lu hen ijiir la ga . U K@@ o@@ son Akaa a In@@ j@@ aa Sha 11 : 4 ) A lu ‘ V@@ ande ’ wase “ u tsôron ” la tseegh ua lu ijiir i y@@ eren her ye . Nahan yô , hanma wase nana̱ pine iyol i nan ér : ‘ Me seer dondon Yehova sha mhôônom nam ma zungwen la sha gbenda u m eren kwagh a mbagenev nena ? Kanyi shighe a shi sha u ior asange asange vea er@@ ee ? Se fatyô u lun a vangertiôr ser ‘ kwaghôron u a dugh ken zwa u Yehova di tsô yô , i@@ kôr ia la@@ gh un . ’ — Yesaia 55 : 10 , 11 . Ve cii mba yaven keghen mnder u shin mbakp@@ enev . Lu u shi vea naan anmgbianev iwasen zum u mbamzeyol ve ve sha kwagh u awambe yô . Er “ hanma nagh ku dedoo ” ku hii duen hen Aôndo yô , doo u se er msen hen a na se su@@ gh un . Nahan taver ior kpishi u hiden a iyol ijime ken tar ne . Nahan yô , doo u se nenge ser naagh ku ip@@ aan kura ka ikyav i vesen i i tese ér dooshima u Aôndo a lu a mi sha a vese la ka u been mayange ga yô ! Bibilo kaa a vese ér : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ” ​ —⁠ Mbafilipi 4 :⁠ 6 . “ Shi kpuaa tsô tar wase cii ma ú vande lun ú eren aeren a ty@@ ôô , nahan jighjigh u nan u Mbakristu man aeren a ve cii ma a kera lu a lu ga ku@@ aa . ” — L@@ U@@ D@@ O@@ V@@ I@@ C K@@ EN@@ N@@ E@@ D@@ Y , 199@@ 9 . Ka ior mba Yehova ve hembe lun a dooshima sha tar nyian cii ye , mba ken mzough man ken bem shi mba kor tindi kpaa . Kwagh ne yange lu mimi nahan sha ayange a tsuaa la cii . Yange anyom nga karen yô , Orshiada ne va zua a or ne vea kwase na , nahan a mase kaven er ve hingir anmgbianev nav mba ken jijingi yô . Kpa er nan ve yange er nahan ga ? Yehova Y@@ em Mba I@@ can i T@@ ser Ve Yô , 8 / 1 5 : 38 - 42 ; Luka 7 : 11 - 17 . Zum u ú lu lamen a Yehova sha kwagh u a lu zan we iyol yô , pase un er i lu u ken ishima la shi sôn jijingi na . Se kpa Aôndo fa er i lu se ken ishima yô . A kure ic@@ egh@@ zwa na la , nahan iorov mba hemban er 15 nahan hen tsombor la hingir Mbashiada hegen . Er alaghga ú fe nahan , ah@@ ab@@ a u keren “ tese ikyav i av@@ indi@@ r a a kom z@@ ar ga nahan a te iwanger sha kwagh u i henen igbenda wue wue la ga yô . ” Mbakristu mba ve lu per ken jijingi yô , ka ve lu er kwagh zua ve a tar ga nahan sha gbaa u henen makeranta u vesen la . Ikyav i Paulu la tese ér hanma or ken tiônnongo u Kristu cii nan ngu a inja . U tesen ikyav yô , ka nana ngohol or kwagh nahan nan hi@@ di a mi er nan t@@ ende zwa nahan kpa , shi ka nana na or shighe sha kwagh nahan nan eren er nan ôr la kpa ? Anmgbian wase u kwase ne seer wener a doo un kpishi u van sha hanma s@@ ati va henen Bibilo gbilin a ior mba ve lumun la cii . M@@ zough u anmgbianev tar sha won cii u se lu ker ne ka se kwagh u i@@ civirigh kpishi ga he ? S@@ aa Ieren Y@@ ase I@@ a K@@ uma I@@ wuese ( b ) Ka ityar i nyi i zough a m@@ seer ke ’ inyom i 199@@ 9 la je ish@@ ar i de ? Nenge injar i bo i ve zua a mi sha u hemban Yehova Aôndo ato la sha wono ! — N@@ um@@ er@@ i 14 : 26 – 34 . Kwagh u Aôndo a vande eren kera sha ci u ior nav mba a tsough la gema na se ityôkyaa i lun vangertiôr . Bibilo kaa ér : “ Z@@ a mgb@@ ôghom hen h@@ und@@ ag@@ ar yô , i tôô or@@ kpen i lu duen a mi , lu wan u ngô na môm ; wen kwase la kpaa lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol . Yesu yila mba vea kohol cii vea lu wanakiriki u jighjigh la ér anmgbianev nav . Ka m shi henen sha avur a Bibilo , er Yesaia 1 : 18 man Pasalmi 10@@ 3 : 8 - 13 nahan ; kwagh ne wasem ken anyom a karen ne u pan@@ den ij@@ ung@@ wen sha akaabo a m er iyev la . Ken mkur u derianyom u hiihii la , zum u yange mase shin apostoli Yohane u bee iyol k@@ umbur k@@ umbur la tseegh lu m@@ asen yangen ish@@ es@@ aan la , m@@ vende u vendan mimi la hii u samber kera kpaa . Aôndo kaa a na ér una lumun un , aluer a gema ishima , a er sha mi yô . Ka an nana fatyô u ôron iyenge i a@@ been sha kwagh@@ f@@ ana ? Shin ka an nana fatyô u keren ase@@ gh a mnger a Sha ha@@ an kera , zum u ih@@ undu kohol ijiir i môm hingir ij@@ en , man al@@ ô@@ gh a kohol a zua ayol a a laa ? ” Nahan , aluer se mba henen Bibilo sha gbashima shi gbidyen kwar sha kwagh u se hen la yô , kape se kpaa mkaanem ma Aôndo ma a hingir se “ iember man msaanyol ” ken ishima je la . A tim mbaaferev kera cica cii . Lu ice i S@@ em@@ son la yange na un agee y@@ ee ? ( 1 Mbakorinte 1 : 20 ; 3 : 19 ) Se fa er i hii ve ior kpishi ve ne uityendezwa mba ken Bibilo jighjigh ga yô . Yehova lôh@@ ô mbacivir un cica cii ér ve ker akaa aa a hembe lun a inja cii , a ‘ i yer ken ’ Kristu la . A@@ tô@@ ôn@@ anongo ne ka aa eren mbamkombo yô , i geman akaaôron ken iliam i sha ave sha er mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ve kav kwagh u i lu ôron la yô . 6 : 33 , 34 . 8 , 9 . ( a ) Yehova yange taver jighjigh u Mbakristu mba sha ashighe a tsuaa la nena ? 43 : 8 - 12 . M@@ vende u vendan atindi una seer a seer . — Mateu 24 : 12 Lu@@ un er ka mbai@@ v yange vea ve ken E@@ dom yô , ma ve ii kwagh u ve soo u iin la tseegh . Er Yakob na jighjigh ér wan na kpe yô , a t@@ ôm ér un kpa ma un kpe ma un yem shin She@@ ol . ( Ôr Yakobu 1 : ​ 13 - 15 . ) ER I gbe je nahan ú nenge er ats@@ ator shin ma iny@@ on igen i lu gb@@ eren zwa hen inya , ape i lu inja er ka ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough tseegh mbi lu her ve@@ e ? Sha shighe wase ne kpa , yange i tindi ort@@ yom ér nana za sôr gbenda sha ci u m@@ ve u Yehova ken tempel na u ken jijingi la . A saan se iyol kpishi u nengen er Yehova una tsegha iti na vindi vindi hen shighe la yô ! — Ese@@ k . Sha mimi yô , ka min@@ iti 1@@ 00 tseegh or nana tôô u ôron Bibilo ga , kpa doo u se fa ser aluer se mba ôron Bibilo yô , ia wase se kpishi . Mba@@ yev vea ng@@ ur@@ en vesen shi á ng@@ ur@@ en pasen ve tu@@ h@@ wan kure kure zan zan vea karen tilen sha tse@@ ene@@ ke ve yô , mbamaren mba ve ver ishima sha ônov vev yô , vea wa iyol vea kegh a kegh u ‘ pu@@ lu@@ gh karen shin ’ ‘ tôôn ônov vev sha a@@ kp@@ er ’ hanma shighe u kwaghbo a tser ve yô . Sha nahan yô , alaghga a kpiligh we iyol u fan er i lu ityom kpishi i m lu a mi u eren ken nongo u Yehova la i kighir mo ve , m hingir u eren akaa vea ior kpishi , azende am man mba@@ van@@ nya kpaa ye . I nengen ieren ne ér pristi la nan ngu tôôn asorabo a mba ve ne nagh la sha ityough ki nan . ( 1 Samuel 16 : 7 ) Er ieren i uumace ne i tser se cii , man ashighe kpishi ka i va a kwagh u vihin tsung nahan , ma ishimaverenkeghen ngi ér ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ia tsa a bee sha won je he ? ( H@@ ide ôr ivur 3 man 12 kua 19 . ) Kwagh u vesen u a lu ken kwaghwan u Paulu ne yô ér , doo u se fa akaa a mbagenev ve lu a mfe sha mi la , shi se tese ser se na jighjigh ser vea fatyô u eren akaa shon tsembelee . Er tom sha ityesen i í zough a mi ken mbamkombo mba Mbakristu man mbamhen mba i dugh a mi ker la kpaa . Shi fa kpaa wer , aluer or ngu a ishimawan shin nan ngu n@@ orom ikyaa sha kwagh ga yô , kwagh ne tese ér nan ngu a “ kwaghfan u a dugh Sha ” la . — Yakobu 3 : 17 . Shi nenge ase kwagh u “ or@@ fankwagh ” u Yesu a er kwagh na ken Mateu 7 : 24 la . Ken masejime yô , af@@ ishi a shin it@@ ine a ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la va tindi se a imb@@ y@@ u@@ lu@@ gh ugen ken inyom i 19@@ 6@@ 3 la . I@@ y@@ ongo ngi atô kposo kposo , er u tan or sa@@ mbe shin mgbegh@@ an nan shin tu@@ h@@ wan nan , gayô wan nan as@@ ôngo , shin gbidyen nan , shin n@@ um@@ un nan gbenda man amba@@ akaa la nahan . “ Mba i Saan Ve Iyol yô , Ka Mba Ve We Mbam@@ pase N@@ av Iky@@ o ” La N@@ ana fatyô u zuan a iwasen hen mbatamen mba ken tiônnongo . Ken inyom i 9@@ 9@@ 7 C.S.@@ Y . la , ik@@ we i Iserael pue pav a k@@ we u Yuda man B@@ en@@ y@@ am@@ in , ik@@ we i i lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . ( Heb . 12 : 11 ) Nahan shighe u ortamen nan te ib@@ alegh a or sha u wan nan kwagh yô , a̱ shi nan kpa , nan vande henen sha kwagh la tsembelee shi nan er msen sha mi kpaa . Heela tseegh ga , zum u se dugh kwaghpasen kpa , doo u se hide a iyol ijime , aluer se er nahan yô , kwagh ne una wase se se na ior mlumun “ sha ishima i legh legh man sha icivir kpaa . ” ( 1 Pet . U tesen ikyav yô , takerada wase u K@@ av Jighjigh Ve u Nan la pase kwagh u uma u ior kposo kposo 14 mba Bibilo i er kwagh ve yô . Se soo ser ian i se zough a mi u tesen un ken inyom na i hiihii ne la i kar se ga . ” Aluer se mba eren nahan yô , mkaanem ma Yesu ôr ne ma a kure sha a vese . Dooshima ka u soon or tsung . “ Zege@@ ikpelaior ” ngi “ eren tom . . . tugh man te@@ tan kpaa ” nena ? Yesu shi kaa a mbahenen nav he ’ ai@@ ki@@ e shon la ér : “ Ne fa ayange aa kar ahar yô , P@@ ase@@ ka una kuma ; nahan á na Wan u or sha u i̱ za man@@ de Un sha [ kon yô , N@@ W ] . ” — Mateu 24 : 1 - 14 ; 26 : 1 , 2 . De se nenge er i hii ve Tartor u Aôndo lu kwagh@@ myer “ hii sha ashighe a tsuaa la je ” zan zan shighe u Yesu va hii u pasen kwagh u u shin tar ne la . W@@ u@@ ese nen TER , ne mba ne lu sha U@@ sha sh@@ a@@ ara , wuese nen Un sha ajiir a a lu sha la . Sha mimi yô , ‘ iji@@ r@@ ôron due m@@ c@@ in@@ ga . ’ Ka kwagh u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” kpa a eren je ne . 13 : 9 , 10 ; 17 : 16 , 17 ; 18 : 5 ) Paulu yange kav er shighe u lu ker la lu shighe u injaa yô . ( b ) Ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh u zenden sha mimi ? U@@ foto mbara doo@@ ashe tseegh ga kpa ve wa mbayev akaa a injaa , shi i kp@@ era ve sha gbenda u vea na wanye u pinen mbampin . 15 : 10 ) Heela tseegh ga , Yesu yange una z@@ ôh@@ ô a a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a sha ayange na la sha ci u at@@ ser@@ egh ve man ic@@ ugh ve la yô , ishima i vihi ve a na kpishi . ▪ De Ts@@ aha u Yehova u Maa U ken J@@ iji@@ ing@@ i ( Mbaheberu 11 : 27 ) Mayange Mose vaa af@@ an@@ yô sha akaa a yange tsua u eren sha ci u jighjigh u na uityendezwa mba Aôndo la ga . Sha ayange a hegen ne , mbatomov mba Aôndo kpishi mba undun u@@ y@@ aav vev sha asema a dedoo yemen sha ajiir a kwagh a hembe gban sha Mbashiada mba Yehova mba tse@@ en asema yô . Ior kpishi vea lumun ér kwagh ne ka mimi . Kpa sha iwasen i Yehova yô , se kange ishima ser se de u suur sha a na ga . — Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Gbenda môm u Yesu a hemen se nyian yô , ka sha ikyev i icighan jijingi u Yehova Aôndo a ne un ér a yaren tom a mi la . — Mateu 28 : 18 . Nenge a ase kwagh u G@@ r@@ ze@@ g@@ or@@ z , orgen u du@@ ghun igbenda i kô@@ m@@ pu@@ ta una eren tom la . 11 , 12 . ( a ) Ka mlu u ken hemen u nyi yange lu keghen ior mba yange ve kôr Yuda ikp@@ an laa ? Kwagh ne na yô , Yehova hide tsua Iserael u ken jijingi , ka “ Iserael u Aôndo ” je la . Tsô m ker gbenda sha kwagh ne , ayange nga kar kpuaa yô , a za mkombo vea tiônnongo u lamen zwa Ch@@ in@@ ese ken gar u V@@ an@@ cou@@ ver . ( a ) Se gbidye kwar sha iyol yase sha u fan aluer mhôônom ma kôron se a ior kpa se fa nena ? I@@ ca a gba ga tsô kwagh ne una er , a timin ve cii a been yô , a gema tar cii ua hingir paradi@@ so u perapera man u bem man u mkpeyol . ( Ps . 7@@ 2 : 1 - 15 ; D@@ an . • “ O@@ ri@@ ho@@ m u masetyô ” la kanyi , man a va tim un kera nena ? Aluer ka nyi je i̱ er kpa , Yo@@ ab@@ i , kur@@ utya u Davidi kav er iyenge ôron i Davidi soo ér i̱ ôr la lu shami ga yô , nahan á venda a na . Doo u Mbakristu vea ôron amba@@ akaa a nan ior iyol@@ kpen ne ga , kpa doo u vea ‘ wa kasev mb@@ akiriki kwagh ér noov vev ve̱ doo ve asema kua shi ônov vev kpaa , . . . ve̱ sôron uya vev , . . . sha u i̱ de lamen sha kwaghôron u Aôndo dang ga yô . ’ — Ôr Tit@@ u 2 : 3 - 5 . Er se yen nahan kpa Yehova nengen mcivir u se civir un a ishima i môm la ér ka ze@@ ge kwagh 3 : 33 ) Hen sha kwagh u Yobu yange tagher a mi la , shin er a lu “ or u mimi , u perapera ” nahan kpaa la . Ishima i Yehova lu a mi i den M@@ an@@ ase kwaghbo man m@@ zu@@ ngu u M@@ an@@ ase la tese se akaa ahar sha kwagh u hiden a iyol ijime . Sha nahan yô , zum u nom man kwase ve eren kwagh a ayol a ve sha mimi yô , vea fatyô u lun imôngo ken mkpeyol shi pasen ayol a ve er ishima i lu ve ker la , nahan dooshima ve una seer taver . N@@ ongo u Yehova ka ua seer zuan a iwanger nahan mbacivir Yehova kpishi ve ember . 3 : 18 , 19 ) Peteru shi kaa ér Yesu “ ôr ” u@@ jijingi mban loho . ( Pasalmi 42 : 1 – 50 : 23 ) ( b ) A hemba kpa ter gbenda môm u ú soo wer u yar tom a mi sha er u seer fan u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou yô . Yehova We Se Iky@@ o ( Mbaromanu 12 : 1 , 2 ) Ka u Mbakristu gbidyen kwar sha atesen a ve la zu@@ lee shi vi@@ e vi@@ e ken imba gbenda la ve vea fatyô u maan jighjigh u nan u una na a saan Aôndo iyol man shi vea fatyô u hendan a ak@@ aren a a ve ken uma kpaa ye . — Mbaheberu 11 : 1 , 6 . Sha nahan yô , zum u se lu ôron akaa a ken Ruamabera a yange er sha ayange a tsuaa la yô , doo u se va a mhen wase sha kwagh u se lu ôron la ga , kpa se nôngon u fan mnenge u ior lu a mi kua akaa a yange gba ve ishima sha ayange la yô . Ken inyom i 19@@ 25 la i yila un ér a̱ za er tom ke ’ gar@@ tamen u Mbashiada mba Yehova sha tar cii — ape a lu eren tom zan zan hegen la . Mbashiada mba Yehova mba been ior angev sha i@@ van@@ de@@ e ? I@@ j@@ en yange i gba anyom atar , sha ci u ibo i awambe i Saulu va a mi sha u wu@@ an Mbag@@ i@@ be@@ on la . Or Nan An@@ de A@@ k@@ ondo A Nan , 4 / 15 A@@ ts@@ am a i nger ken Pasalmi 119 ken U@@ b@@ ib@@ ilo asev la pase se er ishima yange i lu or@@ ngeren pasalmi ne ker sha kwagh u atindi man mbam@@ pase man u@@ ini@@ e@@ zwa kua akaaôron a ji@@ righ a Yehova yô . ( 1 Yohane 5 : 19 ; Mpase 12 : 9 ) A@@ kper@@ an nga sha kwagh ne ga , Bibilo ôr kwagh u or u ken jijingi ugen u i nengen a na ga yô ér , ngu “ tor u tar ne . ” Kanyi i lu loho u dedoo sh@@ on@@ o ? Mbam@@ kohol mban mba wasen Mbashiada mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato la u nengen ér ve kpa ve mba ken mzough u anmgbianev u tar sha won cii u a zough a kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough la . A@@ vur la kaa ér , un u a lu a “ no@@ mbor u ior mba henen kwagh ” la una “ hide ijime kpaa ga . ” Aluer nyian ne zayol ngu ken tiônnongo yô , a gba u mba ayôôso a lu hen atô ve la cii vea sôr inja sha er vea ‘ lu bem bem ayol a ve , ’ er Mbakristu mba ken Roma kpa er nahan . — M@@ ar . Sha mimi yô , se ng@@ ur@@ en henen sha akaa a Yehova a er la seer yô , kape kwaghfan na la una lu hemban tan se h@@ indi iyol je la . P@@ il@@ at@@ u yange pine mpin ne lu di sha u una fa kwagh u i fe wuee ér ka mimi la tseegh . Alaghga tsô we kpa u nenge a mimi u i er ken injakwagh ne la : “ Or u nan vande van a ityôkyaa i nan yô , ka i nenge nan a mimi , kpa or u wan ndor a nan a gema a va time kwagh u nan dedoo . ” — Anz . Ior kpishi ôr akaa a dedoo kpaa sha m@@ til u yange Mbashiada mba Yehova tile par@@ egh@@ aa cii man Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha I@@ I hii kua shighe u i lu nôngon mbi zan a mi her ave la je kpaa , shighe shon u yange ior mba N@@ az@@ i hemba veren ashe sha a ve sha u nan ve atsan la . ( I@@ c@@ am 1 : ​ 9 - 11 ; 6 : 10 ) Kpa gum@@ kwase ne var a wan u kuran ilev u doo un ishima tsung la her . Ka a wa tindi u yangen kwaghpasen u sha uya uya la yô , se ker igbenda igen i se pase ior kwagh sha er se za hemen u eren tom u Aôndo a ne se yô . Gbenda môm u Yehova a we se kwagh nyian yô ka sha ikyev i mbamkombo mba Mbakristu mbara . Kpa u hemban cii yô , hen u eren tom a ase@@ mber sha gbenda u a wase mbagenev yô . Mkaanem ma Yesu man tese ér tar lu ken iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar , i í lu iyange i me@@ men i Aôndo sha shighe u Yesu la her . Mimi yô , ashighe agen ka i taver u eren kwagh ne . Y@@ E@@ H@@ U lu or u suen mcivir u mimi sha gbashima . Heela tseegh ga , kwase ugen u ngeren abaver sha kwagh u iv@@ a@@ ap@@ aven kaa ér , ka ve “ gema aeren a ve , shi ve hen u nôngon a mbamzeyol vev ayol a ve . ” ( Yohane 17 : 3 ) A doo Mbashiada mba Yehova kpishi u̱ nan we iwasen sha er ú za hemen a kwaghhenen ne yô . Kpa aluer se mba dondon akaawan a Ruamabera yô aa wase se se za hemen u civir Aôndo sha mimi . — 1 Yoh . 2 : 16 . Me er nan ve tsombor wam ua hemba lun saan sa@@ ana ? Bibilo ôr kwagh u ieren igen i i zough vea u umbur Yehova yô , i̱ kaa ér : “ Ishima i taver yô , i̱ kure tom u i vough sha u né lu vough man jimin , né kera yina sha kwagh môm môm ga yô . ” ( Y@@ ak . “ Tar ” u u lu karen kera la ka uumace mba ve eren ishima i Aôndo ga la . ( 1 Yoh . 14 : 6@@ 1 - 6@@ 4 ; Yoh . 10 : 33 ) Kpa , Yesu lu or@@ isholibo shin or u ity@@ uh@@ wan ga . Kpa fa wer , alaghga a lu hanma or nana lumun a mnenge wou la ga , shi ne cii ne fatyô u gban ny@@ ô@@ ôso mnenge wen fele nahan ga . Tese ken Ruamabera er Diabolo una fatyô u yaren tom a igbenda wue wue sha u vihin jighjigh u nan wase yô . Sha kwagh u orgen u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , Phili@@ p T@@ a@@ y@@ l@@ or a er yô , Mba@@ a@@ shi@@ ria yange ve “ eren akaa a tan ior mciem iyol kpishi shi ve samber a mba@@ aie mba vea na ior mba ve yem a ve uiky@@ angen mbara vea cian ve , nahan vea za hemen u lun sha ikyev ve yô . Ior So@@ o u F@@ an Kwagh u Mba D@@ en Tom Mba L@@ un Saan Saan Mb@@ an Kwaghôron u profeti u Ho@@ sea u se tim sha mi ne una wase se u eren nyi ? Er or@@ pasalmi nahan , se kpa ‘ kwaghôron u dedoo u se lu ôron la ka u sha kwagh u tor ugen . ’ • Mbak@@ ur@@ an vea dondo iyol i hiden a mi ijime i Kristu la nena ? ( 2 Timoteu 3 : 15 ) Ka sha shighe ne man yange kuma u una wase apostoli Paulu , un shon u a wa un kwagh la ye , ér : “ N@@ ôngo sha gbashima u veren iyol you sha ishigh ki Aôndo er or u i kar nan nan kom yô , or@@ tom u i gba u nana ya kunya ga yô , or u nan pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” Yange se lu lamen a ijende igen , i i lu pania yô , nahan se kaa a na ser , “ We a@@ you yô , mbamaren ou cii mba ken mimi , nahan vea sue u ken tom ne . Kpa hegen di yô , Yehova wasen se u tilen sha mimi nena ? Kape Yehova a soo ér mba ve civir un sha hemen u Wan na kpa ve eren sha awashima Na vough je la . Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh la yange er nena , man ieren ne kaha kposo a ieren i “ wanakiriki u bo ” la nena ? Yehova ôron ônov nav mba ken jijingi mban kwagh u mimi . ( Mateu 22 : 37 , 39 ) Dooshima ( u i yer ken zwa Grika ér a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe ) la ka dooshima u wang , u i gbe u a tesen un sha tindi man sha mimi man sha icivir kpaa yô , kpa dooshima ne wa u soon or a ishima you cii ker . 37 : 22 , 29 . Yange lu ôron kwaghôron u profeti u Yesaia , kpa kav inja i kwagh u lu ôron la ga . Ngeren ne time sha akaa atar a sha kwagh u kuran , a se fatyô u henen hen mbaapostoli man Mbakristu mbagenev mba ken derianyom u hiihii la yô . K@@ el@@ se@@ y , R . Aluer se fa ser se doo Yehova ishima shi se kpa a doo se ishima yô , kwagh ne una na se msaanyol man mk@@ om u hemban cii ken uma . Akaa ne nga we@@ se ior shighe u ku u lu ikyua laa ? Shi ka i na anmgbianev asev mba@@ beenyol mba ve lu sha ajiir ne kwaghyan u imoshima ve ia lumun ve u yan ga yô . ( Aer . Ka nyi mlu nahan Ru@@ tu yange lu ker kpa tsua u civir Yehova , man Yehova ver un doo doo nena ? ( Mbagalatia 6 : 10 ) A@@ ah@@ e ka una er shin kwagh ka una tser mba@@ wan@@ ndor a vese shin anmgbianev asev mba ken Kristu yô , ka se mough fese je se er “ akaa a doon ” a wasen ve . Nahan kpa , nana de tee ér kwagh hemba a hemba nan je ga , gadia aeren a Orkristu kpa nga a er shiada i vesen kpen kpen . Ka mbam@@ tsera mba nyi u zough a mini ? • M - um u u@@ men “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” la ka ikyav i m@@ ze@@ hemen u ken jijingi nena ? A@@ ng@@ ev mb@@ ua kaa kera , shi ku je kpa ua kera lu ga . Kpa “ ityesen gema ka kwagh u ka a za hemen zan zan yô , hii shighe u or lu a er batisema ga la je . . . shi shighe u nan er batisema kera la kpaa ka í tese nan sha an@@ shighe kpuaa . ” Mayange i̱ de hungur se er mbamlu mba iorov ve geman la ga . Gba u a taver anmgbianev mba ve sember eren batisema mban ishima kpishi . ( Yakobu 1 : 2 – 5 ) Or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan lu a a@@ ga shin gb@@ ough ku nan@@ egh sha u z@@ endan iny@@ am@@ ky@@ ume i i ve u va kôron nan il@@ egh la tseegh ga , kpa ka nan lu a mi sha u kôôm ilev a mi kpaa . A@@ g@@ umaior man ag@@ um@@ au@@ kase a civir Yehova mba a inja i dedoo kpishi , man inja ve ne doo ior kpishi . Tsô vea zua a kwaghyan man kwagh@@ man ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo h@@ an sha wono ? M@@ lu u hen atô u or@@ kur@@ an@@ ilev man iyôngo na la har sha mfe man jighjigh u nan . Ka or u se lu k@@ imi la jim jim je ka i gba u se gema ye . Nahan cii man se gema yô , saa se lu a kwagh u una wase se u geman mlu wase u k@@ imi la . “ Me Er Nan Or@@ wasen ” Kpa Satan de ga . A@@ gu@@ su@@ tu 17 - 23 , 200@@ 9 Se er nan ve se palegh u gban ken ‘ asaren a gbil@@ ini@@ gh ’ ? Se fatyô u nengen er i lu kwagh ne yange Paulu lu ôron ke ’ Mbaromanu 12 : 19 nahan , zum u se nenge e̱r a ci@@ v ke ’ ngeren u Duteronomi 32 : 35 , 41 , u a kaa nahan ér “ I@@ y@@ ev@@ or@@ on ka i Y@@ am man mk@@ i@@ mbi kpaa ” la . ( Gen . 40 : ​ 8 , 14 ) Mkaanem nam ma ôr sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o la tese ér yange hen gbenda u vough u lamen a or u nan lu sha ian i ut@@ aha yô . ​ —⁠ Gen . Nahan i er mbah@@ ev udubu imôngo batisema . Mbat@@ amen mba ken Kristu mba ikyav i tesen hen ikyum@@ u@@ ile I@@ ca i gbe ga yô , kwase na Pau@@ l@@ ina kpa i er un batisema . Ka un ke ’ shima ape eren tom la sha afatyô na cii . Yesu lu dondon kwaghwan u a lu ken Pasalmi 1 : 1 - 3 la , ér : “ I saan or u nan zenden sha mhen u mbaaferev ga la iyol , . . . atindi a TER ka kwagh u gban nan ishima , shi ka atindi a Na nan z@@ eren henen a ken ishima tugh kua te@@ tan kpaa ye . . . . hanma kwagh u nan eren kpaa , nana kure un vough . ” Yange Yesu tese ér tom u “ Eliya ” ngu ken hemen , shighe u lu pasen wener Yohane ka Eliya u sha uhar la . — Mateu 17 : 11 , 12 . Er u lu civir Yehova sha mimi yô , a doo un kpishi u nan we injar . — Mpa . Nahan kpa awashima wase jighilii yô , ka u wasen ior ve fa kwagh u Bibilo i tese shin akaa a dedoo a Tartor u Aôndo ua va er la tseegh tsô ga . ( Luka 8 : 18 ) Shighe u ka sea za mbamkombo mba Mbakristu nahan se mba keghen ato zu@@ lee sha kwagh u i lu ôron la kpa , shin ka se de ser akaa agen a d@@ an se ? Ka orumace môm tseegh yange nan hemba Solomon kwaghfan ye . Mayange je , se hungur mkaanem ma ken Yakobu 2 : 15 , 16 la ga . ” • Se fatyô u zuan a icighan jijingi u Aôndo nena , man icighan jijingi shon una wase se nena ? Doo se kpishi er Yehova a lu er mbahemenev mba uumace , mba iyol@@ mor@@ on ka i na ve hingir mba n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr sha kwagh shi kwagh a gbe ve sha akaa a mbagenev ga la nahan ga yô ! Nahan kpa , shighe kar yô , i hingir u yilan iyou i ior ve kohol ker sha u civir Aôndo la ér shin@@ ago@@ ge . A@@ fatyô u ngeren ishember ne kpaa ér “ am@@ ar a i lu v@@ in@@ en hen af@@ o ahar yô . ” Luka 9 : 46 kaa ér : “ Ve s@@ ende@@ gh any@@ iman er , shin ka an nan lu or@@ v@@ es@@ en@@ ou ? ” Doo u mayange se kighir Yehova a mbam@@ yina asev shi se ôr un ijir sha atindi a ase man mhen wase ga . Ka hen shighe la se ‘ kende m@@ tom asev sha ye , gadia mp@@ aa wase mgb@@ ôghom . ’ ( Luka 21 : 25 - 28 ; Mat . Gba K@@ pe@@ e u Se Lu Ken B@@ em Vea Aôndo Ashighe kpishi anmgbianev asev ka ve soo ér vea pase mnenge ve sha kwagh u Bibilo i er yô . Yesu er kwagh u “ wanakiriki u bo la ” been yô , maa á ôr an@@ zaakaa ahar sha u tesen er i hii ve Mbakristu mbagenev mba i shigh ve mkurem la vea tile sha jighjigh shi vea fa kwagh , kpa mbagenev ken ve vea lu nahan ga yô . Z@@ ua a Ish@@ ô Hegen Kwagh ne una na ishima ia tema or sh@@ imi shi á kpe nan iyol kpaa . Kwagh ka a er i doo yô , ior mba duen ati kua upristi cii z@@ aan hen a ve sha u za keren kwaghwan . — Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 4 : 4 - 8 ; 2 Utor 22 : 14 - 16 , 20 . T@@ ar@@ tar@@ u ka ijiir i lun er pur@@ usu nahan , ape i lu u@@ jijingi mba ve er isholibo tseegh i gb@@ ih@@ in ve , i lu uumace ga la . MB@@ A@@ M@@ K@@ O@@ MB@@ O mba sha inyom mba Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia ve eren la ka ve doo kpishi . ( Yohane 3 : 16 ) Er shighe u M - umbur u ku u Kristu a lu z@@ ur@@ um nahan , ka u Mbakristu mba mimi vea hemba kaven er ‘ se doo Yehova ishima , man A tindi Wan Na a hingir i@@ w@@ om sha asorabo ase ’ yô . — 1 Yohane 4 : 10 . Yehova yange venda Saulu , tor u Iserael u hiihii la sha ci u cian ior kpa gema cian Aôndo ga . Noa er sha ic@@ in@@ tan i Aôndo ta un la . Kanyi i tese ér Wan@@ akiriki ne lu a vangertiôr ér Ter na una wase un ken shighe u ic@@ ana ? Nahan yô , er nan i doo u se ver ishima sha akaa a i nger ken ityakerada i ihi@@ ar ne ny@@ ian@@ a ? Ka iky@@ ar@@ yan i dedoo i or ye vea Aôndo la ia hemba wasen nan u eren ityom i Aôndo ye , ka mfe u mar@@ ami u or nan lu a mi sha kwagh la ga . Ior kpishi kwagh vande eren ve nahan . 4 : 1 ; 6 : 5 — Hii nan ve i kar ice i wan@@ kwase la sha “ ikp@@ il@@ ai@@ v@@ o ” ? Er S@@ ab@@ ina lu fan Bibilo seer la , kape Yehova Aôndo kpa lu doon un ishima seer je la . Hi@@ ihii yô , umbur shighe u yange mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh pine Peteru sha u vea fa aluer Yesu una ta kp@@ an@@ de@@ gh ku tempel la yôô . Er anyom a Jo@@ el lu seer la , ort@@ wer u sôron mbayev la nôngon u umbur se hanma shighe ér , “ Gba u ne tesen Jo@@ el dooshima kpishi . ” Ma kaa ér : ‘ Wan@@ iyôngo wase u P@@ ase@@ ka kpaa i s@@ ôngo un kera , ka Kristu je la . ’ ( 1 Kor . A@@ de@@ le gba i@@ wan kpishi , nahan cii kpa , ngu eren tom u pania shin tom u or@@ pasen i@@ vangeli hanma shighe la hegen . Nahan , u wan mbagenev ityom sha ikyev la ngu tesen ér gba u se wa ve ken kwagh u se lu eren la sha er se kure ityom yase tsembelee yô . P@@ ine iyol you wer : ‘ A doom u̱ i̱ eren a mo sha icivir shi i̱ eren a mo vough er mbagenev nahan shi i̱ eren a mo sha mimi kpa ? Ver ase ishima sha akav ag@@ enegh ne : “ Or môm môm ngu u nana fatyô u eren uter uhar tom ga ; . . . ne fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh kpaa ga . ” Ken masejime la yô , an@@ u@@ un@@ au@@ kase agen la kpaa shi va , va kaa er : T@@ ere T@@ ere , shi bugh se ga ! Or@@ gen u ngeren akaa ker ah@@ ab@@ a wener , “ hanma it@@ ine [ iv@@ il@@ egh ] ku i lee yô , ku a ume as@@ ume a y@@ uh@@ wa a kuma er ut@@ ôn uhar shin utar nahan , as@@ ume ne ka injar i or u nan lee ku je la . ” Saulu yange nenge iyol na man tsombor na sha gbenda u akuma akuma , shin er ter na K@@ ishi “ lu or@@ ny@@ ar ” nahan kpaa . — 1 S@@ am . Ve venda u lumun ér Yehova ngu tesen ior nav sha ikyev i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , u a lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . U tesen ikyav yô , yange i doo ior mba ken gar u A@@ ten@@ e u tsuaa la kpishi u ôron shi ungwan akaa a he . ( b ) Mkaanem ma Aôndo ma ‘ im@@ enger i angahar a ase ’ man ‘ iwanger i gbenda wase ’ nena ? Or@@ t@@ yom la yange na yô lu inja er ka i@@ yô i lu lamen nahan . Se fatyô u tsuan a@@ vegher agen kuran , geman undun agen ga . — Y@@ ak . ( 2 Kor . 4 : 4 ) Satan ngu yaren tom a mbap@@ ati@@ v man u@@ kwaghaôndo kua mbakp@@ eng@@ av mba tar ne man igbenda i samber a abaver sha u nôngon ér una yange tom ne . ( Anzaakaa 19 : 14 ) Aluer ú vôso kwase shin nom yô , doo u ú nenge or u ú vese la wer ka iyua i Aôndo a ne ú yô . 6 : 6@@ 6 - 6@@ 9 ) Shighe u mbaihyomov va u va kôron Yesu la kpa , Peteru tsua s@@ an@@ ker sha u kuran Or@@ vesen na ne . Gbenda u se gema uma wase la doo mba hen tsombor wase ga . Vea fatyô u ember a ve imôngo kpa ? ( Mat . 6 : 11 ) Ken zwa Heberu yô , ishember i Yesu yange yar tom a mi la ka bredi , nahan a fatyô u kaan ér “ Na se bredi wase nyian u a lu sha ci u ayange ayange la . ” A fa ken ishima er Aôndo ngu a agee a nd@@ eren un shin mbakp@@ enev je kpaa : ka sh@@ imi je man a shi a zua a na er ka ikyav i tesen nahan kpaa ye . ” Shi aluer se hen ken Ruamabera se fa atô@@ akyaa a a ne ve se lu yan ican je kpaa , Satan ngu a soo wener se hungur akaa ne cii . Pro@@ feti H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia taver ior asema , tsô ve hide ve hii tom u maan tempel ne shin er í wa tindi ér i de ú nahan kpaa . U@@ umace mb@@ á a tahav mbu ts@@ eng@@ an pasen kwagh u una va er ke ’ iwer shin anyom a ke ’ hemen vough ga ku@@ aa je . ( G@@ al . 2 : 11 - 14 ) Shi shighe u Paulu kôôm un kar kera la kpa , a wa kwagh ishima a na ga , shi a hen ér mk@@ ô@@ ôm na la na un kera ngu a icivir ga ze . Kwagh ne zua sha kwagh ugen u Paulu yange ôr shighe u lu ken Roma ve nger washika hen Mbaheberu la . Se cii , se mba dondon kwaghwan u Mbahemenev mba Shin T@@ ine a mk@@ ighir shio , shi se mba eren kwagh ken mzough vea mbatamen mba i ver ve ken atôônanongo la . ( Yesaia 30 : 21 ) Gbenda u Yehova a lu tesen se la kure nena ? N@@ ger kwagh u ú er ve ú wase nan nana hemba m@@ taver shon , ú gema u yange nan a yange u tagher ishigh a mi ga yô . Nenge ase kwagh u yange er ne : I@@ ca i gbe ga yô , iwanger ta ken pur@@ usu , ape i wu@@ he un la . Er i t@@ ende zwa a vese ér kwaghyan kua akaa agen a kwagh a gbe se a mi hange hange la aa va du@@ mbur ken tar u he la nahan kpa , kwagh u una hemba nan se msaanyol cii yô , ka u kuren mgb@@ e wase u ken jijingi la . Er Aôndo a tsough ve ér ve yem sha nahan kpa , saa vea za hemen u civir un sha mimi ve vea zua a injar ve ye . M kaa a na mer , aluer i wa or kwagh iyol yô , doo u a na nan ian i pa@@ ase iyol i nan . Er nan ve alaghga kwase u lu “ a asorabo ” la yange zua a ian i van hen ya u Or@@ f@@ ar@@ ishi laa ? Jigh@@ ilii yô , aluer ú har sha mbam@@ gem mban yô , ú lu undun t@@ am@@ enkwagh , man kwagh ne una p@@ ande mkav u ú lu a mi sha loho u Bibilo la . U@@ t@@ so mba Mbaromanu zenden shin u@@ if@@ i man i@@ agh kua u@@ ity@@ e@@ ku , ve z@@ aan sha ah@@ ongo a kuman 9@@ 00 , a a lu ken Tartor la jimin cii la . Se Ny@@ ôr ken Tar u Kor@@ ea ( Mbaheberu 12 : 22 ) As@@ ande a mba@@ y@@ an@@ dyako u Tartor u Mesiya mban mba shin tar ne her . ( 2 Kor . 11 : 14 ) U tesen ikyav yô , u@@ kwaghaôndo mba ken Mbakristu Mba@@ aiev s@@ enge ér ve mba dondon Kristu , kpa mba tesen mba@@ aie , inja er ityesen i T@@ r@@ in@@ iti man i ig@@ y@@ am@@ usu nahan . ( Luka 4 : 8 ; 6 : 12 ) Lu@@ un er S@@ ef@@ anu yange una lu eren msen jighilii yô , ma er msen hen Yehova ken iti i Yesu . Shighe kar yô , a er batisema , shi a wuese Yehova kpishi er a war uma na yô . Kpa ve lu a na jighjigh ve ga . Aôndo yange kaa a Noa ér : “ M@@ k@@ ur u uumace cii va sha ishigh Y@@ agh ve ; gadia ve iv a apera sha tar ; nenge , timin Y@@ am ve a tar imôngo ne . Wan u A@@ hab@@ a man Yes@@ e@@ bel lu Tor Y@@ e@@ hor@@ am , u vihi tu la . K@@ e ’ masejime , zum u wan la va kpe kera yô , Eliya gb@@ ir un sha ga@@ mbe , e̱r msen , samber sha wanakiriki la kuma kwa tar , tsô a zamber a kaa ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , uma u wanakiriki ne a̱ shi a̱ nyôr ker a na , a̱ hingir uma . ” Alaghga kwagh u Bibilo i tese la una doo ve , kpa “ an@@ zughul a tar ne a nyian ishima kua ic@@ ugh i iny@@ ar ” ia imb@@ ishi ma isharen i ve lu a mi cii . ( M@@ ar . Er Mbakristu mbagenev due ken ini@@ on@@ go@@ ior kposo kposo yô , ve soon u gban ijir sha akaa a mbananjighjigh a ve imôngo eren shin tsuan u eren la . ( Genese 22 : 17 ) Nahan kpa yange ishima vihi Aberaham ga shi uwer gba un kpaa ga . Kpa Mose yô yange kaa a Mbaiserael ér : “ Ver nen ishima sha akaaôron a m pase ne nyian ne cii . . . Nahan kpa , ngi a mbamsen kpishi , man mbamsen mban kpishi mba ken takerada u U@@ pasalmi . ( 1 Yohane 4 :⁠ 8 ) U tesen ikyav yô , gba u vea fa mbam@@ lumun sha mbampin mban : Aôndo yange gba orumace ér nana er nyi ? 10 , 11 . ( a ) Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la ua na hanma or sha tar cii ian i eren nyi ? Mbamaren vea taver ônov vev asema u ôron ishima ve nena ? ( Mateu 26 : 3 , 4 , 6@@ 3 – 6@@ 6 ; Aerenakaa 5 : 34 – 39 ) Shi lu K@@ a@@ y@@ a@@ fa na ve í gbidye mbaapostoli mba Yesu , shi í ta ve icin gb@@ ang gb@@ ang ér ve̱ de kera shi ôron kwagh ken iti i Yesu ga ye . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20@@ 0 , 1@@ 15 Kwagh ka a er i kpilighyol yô , gema lu anmgbian u kwase u yange hen Bibilo a ng@@ ôm shi wase tsombor wase u fan mimi la . L@@ un yô kape yange i lu Ab@@ ig@@ ail l@@ aha Davidi man mbatomov nav ga je la , kpa á lumun ibo sha ci u tsombor na shi á h@@ ime iyôngo vea Davidi . ( 2 Timoteu 3 : 1 – 5 ) Aluer se mba “ nôngon . . . ityav tsung sha kwagh u jighjigh u nan ” wase ga yô , imba mhen ne ia fatyô u vihin m@@ til wase u ken jijingi . — Yuda 3 . Doo u se fa ser Yakobu zua kwaghfan sha aeren . Nenge imba ibo i yange i na un la sha wono ! U fatyô u eren akaa a tesen ér u tsegha iyol you sha ci u Aôndo , aluer u ngu nôngon kwagh sha afatyô wou cii shi suur sha jijingi u Aôndo yô . Kpa aluer Me yem yô , Me tindi ne a Na . . . . Ka sea nenge a m@@ ze@@ hemen u ior mba se henen Bibilo a ve man er ka vea hii u eren sha kwagh u ve lu henen la yô , kwagh ne ka a n@@ ú@@ m ishima yase i eren kwagh torough torough ne . Dooshima been mayange ga . ’ — 1 K@@ OR . Bibilo kaa ér : “ Yesu yila ve ér ve va her a Na , gba kaan ér : De nen mbayev mba kiriki ve̱ va her a Mo . ” Se@@ er keren aan a pasen kwagh shighe u ian i dugh yô . Kape Ter wase u sha la kpa a kôôm mhen wase sha akaawan a ken Ruamabera je la . Ka nyi dyako , i̱ lu keghen ( a ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem la man ( b ) “ iyôngo igen ” laa ? Er Satan a lu “ aôndo u tar u ainge ne ” nahan kpa , se mba zan hemen a tom u pasen kwagh u Tartor ne . Ieren na i hiden a iyol ijime la , yange i bende a asema a mbahenen nav , shi i mgbegha ve u ve kpa lun a ieren i ‘ hiden a ayol a ve ijime , nengen ér mbagenev hemba ve ’ la . 11 : 23 - 27 ) Shighe ugen la , i tôv un a imba ican la ken gar u Li@@ se@@ t@@ era . Shi i p@@ ande u nzughul a ior kpaa . . . . Or@@ sule ka nan ta iv@@ or ér nana va sun@@ da iy@@ i@@ av . Mbat@@ amen vea tsu@@ e iyôngo sha zwa u Satan kera nena ? Nahan a t@@ indi@@ m hen P@@ ur@@ usu u K@@ ach@@ ere la , i za wu@@ he@@ m her iwer it@@ ian . ( b ) Se dondo kwaghwan u Paulu shighe u se lu wan ago@@ yol u duen kwaghpasen nena ? Mbat@@ wer@@ ev ka vea ngohol a@@ ji hen kwase la kua m@@ ny@@ an@@ de@@ m ma nomso@@ or ma wan kwase iy@@ av la hen nom u nan yô , ve k@@ ire akaa ne , maa ve n@@ ungwa a cii ijiir i môm . Aluer u er tom a ve yô , vea wase u u za hemen u zuan a msaanyol shi tse@@ en ishima ken tom wou u pasen kwagh la . Kpa u ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , ka ican kpishi u zuan a ior mba ve soo u fan kwagh u Aôndo la sha ajiir agen . Nahan m fa je mer , kuma u me undu azende am ne ve , man lu kwagh u m er kpaa je la ! ” Se kpa angev mbu a fatyô u kôron se shin atsan agen aa tser se er Yobu nahan . Se kpa se fatyô u ‘ shir@@ in hanma ikyav kua isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur la ’ sha iwasen i Yehova man sha jighjigh u nan . Nahan se s@@ ônon nen Aôndo “ sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun ” ser a̱ wase se se civir un sha gbashima . Na T@@ i@@ ônnongo u Yehova C@@ i@@ vi@@ r shi D@@ ondo Hemen Na Kp@@ aa Kwagh u injaa la ka tindi u Aôndo a we se u pasen kwagh ne , man iky@@ á@@ v mbi iny@@ aav la di gema ka uumace mba Yehova a ne ve iky@@ á@@ v mbi inj@@ aav mb@@ i@@ la sha ikyev la . Ka hanma shighe T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la yange mbu hingir tahav mbu tar cii mbu sha uta@@ ankar@@ uhar mbu Bibilo tsengaôron kwagh u mbu laa ? Ôr takerada u ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ’ la , peeji 2@@ 19 - 2@@ 21 ; Iyoukura [ zwa Buter ] i No@@ ve@@ mba 1 , 19@@ 8@@ 8 , peeji 26 - 27 ; Iyoukura [ zwa Buter ] i Se@@ te@@ mba 15 , 19@@ 7@@ 5 , peeji 5@@ 7@@ 5 . Mbagenev ken Yerusalem kpishi yange ve kohol ikpelaior i civir Aôndo ve er msen ken tempel . Gba u ú na uma wou cii sha tom wou , kwagh ugen hemba tom wou ga . ( Yoh . 1 : 14 ) Yehova yange a tindi Wan na u a lu I@@ mo la a za ôr akaa agen a a gbe la loho shin akaawan . Kristu una hembe gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u sha ad@@ ondo ad@@ ondo nena ? ( Aerenakaa 20 : 3@@ 5@@ a ) Umbur wer , kwase ne zua a sule la sha u gban keren ken iyou na be@@ er be be@@ er , nengen heen shin nengen he@@ ela tsô ga . Yesaia kaa ér : “ TER u A gbe u , we Yakob , Un u A maa u , we Iserael , ngu kaan nahan er : De cie ga , gadia M p@@ aa u , M yila u sha iti , u@@ we u ngu u Wam je . C@@ rist@@ ina kaa ér : “ I@@ y@@ uh@@ we ngi ken a mo her taveraa . I@@ liam i i nger shin heen ne , ka iliam i alaghga Orshiada u Yehova nana lam vea or u nan we ndor a nan yô . Se hemba mbamtaver mba shon nena ? 13 : 1 - 7 ) I kôr se ihyom sha ci u se lumun ser Yehova a lu Or@@ hemen wase ! A nger wener : “ M nenge akaa cii hingir mo m@@ saa sha ci u mfe u fan Kristu Yesu T@@ erem la a hembe ica yum yô . ” T@@ ER@@ T@@ A@@ M@@ EN Yobu lu ken tar u U@@ shi , ken n@@ ing@@ ir@@ tar u Ar@@ ab@@ ia . Kpa cii man or nana tsua kwagh u nana er yô , doo u nana er msen nana ker iwasen i Yehova . Sha kpôô yô , yange ve lu a ityôkyaa i injaa i vea “ waan [ mbatamen ] ikyo kpishi je sha dooshima ” yô . M taver J@@ en@@ n@@ y ishima mer a̱ za lam a tic@@ a na la , kpa J@@ en@@ n@@ y venda ér tic@@ a la vihi kwagh yum , nahan ci@@ er un iyol u za lamen a na . ( b ) Ka u@@ vande - eren mba doon mba nyi u hen kwagh a ior ken takerada ne ve u zough a mi ? 3 : 16 , 17 ) Nahan doo u se henen Bibilo kua ityakerada i i er akaa a ken Bibilo la kpoghuloo shi se eren msen kpa kpoghuloo shi se z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi se waan zwa sha akaaôron a ker la kpaa . — Ps . Á kaa a ve ér : “ Z@@ a gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi . ” I@@ wanger i Wan u Aôndo i i mon@@ do i kase Saulu la na yô a p@@ ir ashe , nahan gba u mbagenev vea wase un . 6 : 13 ; Luka 11 : 13 ; 17 : 5 ) Er wanye ka nan suur sha ter u nan nahan , se kpa doo u se suur sha Yehova , Ter wase u sha la . Satan ngu nôngon sha afatyô na jimin cii sha u van ior mba Yehova a tôv@@ ac@@ an man ah@@ endan kua mbam@@ kighir sha igbenda wue wue . Yange vôso Re@@ be@@ ka , u lu kwase u cian Aôndo la sha ci u Is@@ ak@@ a . I@@ j@@ ô : I gema Bibilo jimin cii shin a@@ vegher a i̱ ken ijô i hemban 2@@ ,@@ 5@@ 00 hegen Yange m taver ishima ken kwaghaôndo wam kpishi shi Bibilo i ôron doom ishima shin er ashighe agen m kav akaa a m ôr la ga nahan kpaa . M fa kuma ga . Ú fa u ‘ pasen inja i ’ mkaanem ma Aôndo kpa ? 8 : 21 . Ka unô yange ve lu col@@ por@@ te@@ ur ? Hegen mlu wase ngu kposo . ” Er nan ve kwagh u Yesu yange kaa ér ken atô u akaa ag@@ enegh cii kpa ka un una hemba nan ve á kav mbahenen nav la í lu kwagh u v@@ es@@ ene ? Aluer mba a azende a lun a gbashima sha akaa a ken jijingi , man azende shon taver ve ishima shi sue ve yô , agumaior ne aa nôngo kwagh kpoghuloo shi aa lumun u eren ityom i vesen ken ior mba Yehova kpaa . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 4 , 1@@ 14 ( Yoh . 1 : 29 ) Er Yesu lu zenden ken Sam@@ aria man ken G@@ al@@ il@@ ia kua ken Y@@ u@@ dia man y@@ ande Y@@ ord@@ an , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la lu pasen ior kwagh shi lu tesen ve shi lu eren u@@ ivande kpaa yô , ‘ ior kpishi mba ve va hen a Na ’ la na un jighjigh . — Yoh . 10 : 41 , 42 . Anmgbian u kwase ugen u a yen a anyom 20 yô nger wener : “ Ka mea ter iti i wan@@ y@@ en@@ om@@ so shighe u m lu lamen vea mbamaren av tseegh kpa maa ve hingir kera ke kera . U ngu a imba mnenge ne ken a we here ? Akaa shon wa akaa á á lu shin ijiir i shin t@@ ine ken gar u New Y@@ or@@ k St@@ ate , U@@ .@@ S.@@ A . la ker , man á á lu ken u@@ bran@@ ci 1@@ 10 mba ve lu eren tom tar sha won cii la kpaa . M@@ vende u vendan mimi la samber e̱r ka iv@@ av i samber yan or iyol nahan . Ka sha mkaanem ma taver se ishima man je , i k@@ ur takerada u Aerenakaa ye . Doo u se vihin inyaregh sha kwaghfan . I@@ yol@@ been man angev man ibanave man u@@ zayol mba ken ivese shin afer@@ akaa a i eren ken tar ne la , aa fatyô u van se a ican , nahan a gba u a su@@ r se ishima . Iyol i hiden a mi ijime i Yehova la na yô , ngu a ver ishima sha ior mba hiden a iyol ve ijime shi we ve ikyo kpaa , kpa mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol yô , fe ve ken ica . Mkaanem ma Aôndo ma a mimi u a pasen or a to@@ ho shi a te iwanger kpaa yô . Kp@@ aa á kaa ér : “ Zum u né nenge ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa kase Yerusalem á wa atô yô , fa nen je ner , mtim na kuma ve . Een , uma ngu kpe@@ gher kpe kpe@@ gher shin or fa kwagh u kp@@ er ga ku@@ aa . — Yakobu 4 : 13 - 15 . Alaghga as@@ ande agen ken upristi yange ve kura atindi a Aôndo , man u kera shin henen a hen ga yô , or u yange nan va mase kuran á je yô — lu Yesu , un u a lu “ Zege@@ pristi ” u tamen la . Anmgbian u kwase I@@ l@@ se man El@@ fri@@ e@@ de yange ve hii u henen Bibilo a mo ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 19@@ 5@@ 8 , iwer ngi kar iti@@ ar yô , i erem batisema , ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i 19@@ 5@@ 9 . Shin er se nengen a ahumbe ga nahan kpa , se lan er a b@@ enden a vese ga . Kwase u hemen i@@ pi@@ pa@@ abaver shon la ongo kwagh u iniongo i ve soo u eren la yô , a due a mhen wener i nger kwagh sha kwagh ne . P@@ il@@ at@@ u yange ôr Yesu ijir i ku@@ u sha ci u nyi ? * ( Genese 12 : 16 ) U@@ iyua mbara yange vea nd@@ ôh@@ ôr Aber@@ am ishima je a zua ga ! I@@ mba akaa a bo a vihin mlu u or ne nga hegen kpaa ? T@@ Ô@@ Ô wer , u ngu wan iyol i zan zende u ic@@ aa shin mat@@ o wou . A hemba fan mbamgbe asev mba sha iyol man mba ke ’ ishima man mba ke ’ jijingi mbara cii a vese . ( Yohane 12 : 28 ) Sha mimi yô , iky@@ enge ne lu i Yehova iyol na je . Mbagenev kaa ér ke ’ tar u United St@@ ates yô , ts@@ av hingir môm ke ’ mbam@@ zough mba ke ’ jijingi mba ve lu hemban vesen l@@ é@@ v@@ á l@@ é@@ v@@ á cii yô . Ashighe agen ishima ka i nyian nan gayô i lan nan ishima kpishi shin ishima i vihi nan tsung . A kaa ér : “ M v@@ ôr a uma wam cii ; me pase kwagh u a ts@@ erem yô , me yer ga ; me ôr kwagh sha ishim@@ avi@@ h@@ in yam i tsung la . ” 11 : 1 ) Paulu yange hingir u ‘ tesen akaa ken igbar man ken uya ’ tsema tsema sha ci u lu dondon igbenda i Yesu pasen kwagh la . — Aer . ( Heb . 10 : 7 ) Yesu maa b@@ unde a@@ yom a Satan soo u me@@ en un la . 3 : 20 ) Mba@@ civir Yehova ka ve nôngo sha afatyô ve cii sha er vea er ishima i Aôndo , kpa er ve fe ér ve yina yô , ka ve suur sha Yehova ér a ver iniôngon ve la . Mbat@@ amen ka vea lamen ayol a ve doo doo yô kwagh ne a va a bem man msaanyol ken tiônnongo Jigh@@ ilii yô , cii man se hii iliam a or sha kwagh u Bibilo i er sha ma itinekwagh yô , hemba doon u se nôngo se vande fan kwagh u nan ne jighjigh a mi jim jim la . Jigh@@ ilii yô , hanma wanye nana tsua u civir Aôndo a ishima i nan . Sha ci u shighe u isharen i yaven a or i hembe taver la ka i lu ican u tsuan or u vough u ú vôso yô , man kwagh ne ngu a va a mbamzeyol ken hemen . Aluer se mba palegh akaa a aa mee se se hingir u za yaven a or u se vese nan ga la yô , se za hemen u yan ikyar vea Aôndo . Se@@ er henen b@@ ib@@ ilo hen ad@@ er@@ e@@ shi wase u sha in@@ tan@@ et u w@@ w@@ w@@ .@@ wat@@ ch@@ to@@ wer@@ .@@ or@@ g la kua w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g I@@ y@@ ongo i az@@ ur@@ fa la , kua kwagh u yange i ôr sha i̱ la kpaa cii , yange lu di a@@ yom a eren tsô . U tesen ikyav yô , Mbayuda mbagenev yange ve kaa ér Yesu a er i@@ van@@ da i tesen ér un ngu Mesiya , kpa Yesu kaa a ve ér : “ Y@@ ôh@@ ôr nen tempel ne kera , Mo Me maa un sha ayange atar . ” Yesu yange va shin tar ne hide yem , anyom kar imôngo cii ve kwaghôron u profeti ne hii kuren ye . — Ôr Yesaia 13 : 19 , 20 ; 2 Peteru 1 : 20 , 21 . Akaa a doon tsung a a er ken atô u anyom 1@@ 00 a Tartor u Aôndo u hemen ne , tese se wang ér Yehova ngu hemen her , shi awashima u a lu a mi sha kwagh u tar ne la kpa una kure kpee je . Sha shighe wase ne kpa , i er mbam@@ kohol mba inj@@ aav kpishi . Yange i yôô akaa a i ser sha gbenda u nongo ne u eren kwagh la , kua mkav u se seer kaven avur a ruamabera la , sha mbam@@ kohol mban . ( Anz . Alaghga mbagenev vea tôô ér ve vande fan atesen a a lu im@@ aagh la shi vea nenge ér ka hanma kwagh@@ ngeren cii a lu a akaa a he ’ ker ga . Shi aluer se ker gb@@ end@@ atesen man tahav hen a na yô , se fatyô u tilen dông shi ny@@ ô@@ ôso mk@@ ange u se kange ishima la shi se na jighjigh ser er se lu mba@@ civi@@ ra@@ ôndo sha mimi yô , nahan se ‘ eren tom u Ter ng@@ egh sha hanma shighe cii . ’ — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . Ken mpase u hiihii la , Daniel nenge a any@@ am u lun a a@@ kp@@ er any@@ iin , u tile sha ityough ki tartor u Grika yô , man kwagh ne tese ér tartor la ua hemba ityar igen ityav fele fele . In@@ j@@ akwagh i sha Kwagh u K@@ wa ( Gen . 5 : 5 ; 11 : ​ 10 - 13 , 32 ; 25 : 7 ; 35 : 28 ; 47 : 28 ) A shi nan kpa , ior kpishi yange ve kav er i hii ve or kera lu tsan kpishi ga yô , gadia ve fa er ian i lun uma gbem sha won la saa yô ! Anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev kpishi zua a msaanyol tsung sha ci u ve sue tom u maan a A@@ you a Tartor la . A@@ ip@@ or 12 - 18 , 20@@ 10 Tar Ne U@@ a Lu Ken M@@ zough J@@ e Kpa ? Se fatyô u seer henen kwagh u aeren a Aôndo ken Bibilo . A pase iember ne nahan wener : “ Aluer m na môm - ken - u@@ pue shin m na ga kpaa , saan mo iyol sha u@@ iyua mba m lu eren la , m na jighjigh mer Yehova kpa saan un iyol . ” A gema a wa icam ér : “ Mo me y@@ av inya , me gba m@@ ny@@ am , shi me nder kpaa , gadia TER ta ikyaa a mo . ” ( Ps . 3 : 5 , N@@ W . ) ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 26 : 6 - 8 ) Aôndo ne U@@ shia mkpeyol cii yô maa a undu atesen a Se@@ kar@@ ia , or@@ tesen na la . Kwagh ne va un a ku . ( Yo@@ s . Alaghga a lu u ken ishima er yange lu Yobu ve ôr mkaanem man nahan , ér : “ K@@ u he@@ mb@@ am doon a ak@@ u@@ he am ne . ” 4 : 13 ) Dooshima u Yehova Aôndo la na yô , sar un u va nd@@ eren ior shin ku , hemban je yô , mba@@ jighjigh , amba er Yobu nahan . Se soo u tseghan iti i Aôndo . Ka inja er Davidi yange er Mbam@@ o@@ ab@@ i mban y@@ av inya sha nongo vough vough , maa tôô kor kar nongo la a mi nahan . Shighe u se lu eren batisema la se lu a aeren a ka a na or nan kuma u lun or@@ tom u Aôndo yô . Alaghga u fa orgen u yange er aie , u Bibilo i er kwagh na yô . Man kape lu kpaa je la , gadia í na Mar@@ iv@@ í ian ér a er batisema . Nahan kpa , aluer mbamaren mba ts@@ ahan ônov vev ga yô , mba tesen ve dooshima ga . U soo wer i ta@@ ver@@ a ? Se lumun ser ishim@@ any@@ ian i ya tor ken a vese ga nena ? Sha ajiir ag@@ enegh je yô í ngohol mbu . Nahan iniôngon i kasev mbagenev ve lu nôngon ér vea sôr a@@ vese ve la wase shin kwagh shon na hemba gban a gba kera ? — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . Yosua yange fa er Yehova a kure uityendezwa N@@ av cii yô , sha nahan yô a kaa ér : “ Mo a ya wam cii yô , ka TER sé civir Un ye . ” ( Yo@@ s . Gba u se umbur kpaa ser , shighe u i d@@ aa Satan sha i gb@@ ihi shin tar la je , a fa er shighe na a kera vese ga yô . Yô , hanma shighe cii se umbur ikyav i hemban cii i a ver sha kwagh u dooshima la . M@@ cie u cian Aôndo , u a lu hange hange sha u uma wase a̱ lu a inja ne , ka mciem ma cian kwagh g@@ ighir g@@ ighir ga . Kpa yange er kwagh ne sha u tesen er un lu a tahav tseegh tsô ga . Er nan se fe ser Yesu yange wa ishima ér se kimbir msen u Ter wase la hanma shighe u se lu eren msen ga ? U@@ umace vea fatyô u fan er i hii ve akaa a eren sha gba@@ aôndo kua gbenda u akaa shon a eren la tsembelee ga , nahan vea fatyô yangen shin geman á cuku tsô kpaa ga . Man ka di ikyav i môm i ken washika u Paulu nger hen Mbat@@ esalonika la tsô se t@@ ér ye . Er se vande henen nahan , Yesu yange fa kwagh u Ter na hemba hanma orgen cii . 6 : 19 - 22 ) Yange se lu a u@@ y@@ aav utar shi se lu a inya man um@@ ato mba taver ishe man t@@ so - inj@@ in kua iyou i lun a aka@@ ver , i ka i zer sha mat@@ o i yem zende a mi kpaa la . Aluer usu u kiriki hii u hi@@ an kwagh hen ya wou nahan u p@@ ir u sha mnger shin u p@@ ir u sha mk@@ ure ? I@@ jiir igen i se zua a ikyav i doon kuman sha i Yesu Kristu la i môm kpa ngi ga , un u yange er u@@ ivande kpishi sha “ agee a TER ” la . ( Genese 26 : 7 - 9 ) Ve vôso ayol a ve . Shi ken hemen kpa una za hemen lun gbem sha won . Ma@@ p : M@@ oun@@ tain H@@ igh M@@ ap@@ s ® I@@ an i Eren © 199@@ 7 D@@ ig@@ ital W@@ isdom , In@@ c Ka D@@ on tseegh a ver ikyav i eren erdoo a ior ga . Orkristu ugen u lu wasen u t@@ aren anmgbianev mbagenev iky@@ agh ki yaven la kaa wener , “ Shighe u anmgbianev mban va nyôr hiihii la yô , ve lu cian ashe shi ve lu ku@@ su@@ s@@ u kpaa . Se mba ne Yehova ini@@ av sha z@@ end@@ en@@ ya ga . Aôndo una fatyô u wan jighjigh u nan wase inya it@@ ine shi una na se agee a ken jijingi a se fatyô u tilen sha mimi her yô . ( Aerenakaa 6 : 1 - 3 ) Er yange lu ior mba ve l@@ ù her mbara ve tsua ior mban nahan kpa , lu ior mba ve lu a tom la sha ikyev ken Yerusalem la ve ver ve ye . ( N@@ um@@ er@@ i 4 : 18 – 20 ; 7 : 8@@ 9 ) Nahan tom u tôôn icighan A@@ re@@ ki la lu tom u eren as@@ enge a mi ga . Sha mimi yô , hemen u Yesu ngu yemen hemen hemen , u saa ijiir i môm ga . Ken tempel u ken jijingi la yô , nagh k@@ un tile sha m - sue u suen mcivir u Aôndo la , inja na yô ka u nan iwasen shi lun ken ij@@ ough@@ ave kpaa . “ Yange I N@@ am Mbam@@ lumun sha Mbam@@ pin A@@ v Cii ” Er lu zu@@ lum u Yesu una yem sha yô , á na mbahenen nav mba yange tese ve la ityom i vesen , kua tom u pasen kwagh sha tar cii la kpaa . ​ —⁠ Mat . Kpa mba ve fa atindi a Mose , je ve tesen mbagenev la , gema venda un . Ka sha igbenda ne Yehova a fetyô u taver mba asema a vihi ve tsung la ishima ye . PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 9 , 1@@ 00 ( Nenge ape i nger ér AT@@ ES@@ EN A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O > AG@@ U@@ M@@ A@@ I@@ OR la ) Inja i Dedoo U@@ me A@@ ta@@ m a In@@ j@@ aa M - er u Yehova ôr a Aberaham ér un wa ishima u za nengen kwagh u a lu zan hemen ken ag@@ ar ne la tese ér yange soo ér Aberaham a ôr mnenge na sha kwagh ne . 15 - 17 . ( a ) A@@ ma@@ shia lu an or@@ o , man Amo@@ shi y@@ ee loho na kera yô , un gema er nyi ? U hen wer lu nyi i̱ na ve er nahana ? ( Mbaheberu 6 : 12 ) W@@ a ishima keghen Yehova . ( 2 Timoteu 2 : 16 , 17 ; Tit@@ u 3 : 9 ) Kwagh una lu nahan aluer amba a kwaghôron la aa lu mba@@ aie mba “ kwaghfan ” u taregh shin a lu mbamhen mba ior mba vendan mimi , shin a lu iliam i gban lamen ke ’ tiônnongo a sh@@ í@@ n ishima shio la kpaa . ( b ) E@@ ̱r se lu keghen iyange i Yehova yô , se fatyô u lun er Habak@@ u nahan nena ? Kanyi jim i ne ve Satan á ker mba civir Aôndo mba mimi ih@@ yo@@ mo ? Kpa , aluer or u se ne nan jighjigh nan nzughul a@@ vese yô , se er nena ? Kpa Paulu man mba ve na jighjigh a na mbara fatyô u fan ér akav nga tesen ér “ zege@@ can ” la una hii ken atô u anyom at@@ aan ga . ( Mat . ( b ) Yehova yange er nena sha kwagh u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken sule u E@@ den laa ? I@@ orov mbagenev 2@@ 50 mbah@@ e@@ men ior ken tar la , ta ikyar a Kor@@ aki sha u nôngon ér vea sôr akaa a á lu zan iyol la . ( 2 Utor 6 : 16 ) Bibilo na se vangertiôr ne , ér aluer se gema ayol a ase se wa sha ikyev i Aôndo man se hendan a Diabolo yô , una yevese se . — Yakobu 4 : 7 . Er u lu or u civir Yehova yô , ka wea nenge a l@@ ahan iti i Aôndo shi a vihin i nahan , ishima ka i tsu@@ e u ker u eren kwagh u sôron m@@ vihi la ga he ? U tesen ikyav yô , aluer u ôr avur a Bibilo a a er kwagh u aeren a mbat@@ sev shin avur a á er kwagh sha an@@ zaakaa la yô , alaghga a gba u or a wase u ve ú fa kwagh u avur la a lu ôron ye . Kwagh ne wa mba@@ wan@@ ndor a vese man mba se eren tom a ve imôngo man mba se ze makeranta a ve man mba se zough a ve ken tom u pasen kwagh la kpa ker . Se zenden shin tsô ugen u i gba sha kon , i zer ing@@ in shin ityô na yô . ( Aerenakaa 21 : 15 - 26 ) Lu kwaghbo lu eren ga . Ba@@ al fatyô u waren u@@ profeti nav 4@@ 50 mba ve kuma ku la sha zwa u s@@ an@@ ker ga . ( 3 Yohane 1 - 14 ) U eren tom u pasen kwagh u Tartor ne hanma shighe la kpa ne se ishimataver . Ka va kom ken inyom i 19@@ 12 yô , a hii u eren tom u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” la . Alaghga or u nan lu nan kwaghôron sha tse@@ mbe la nan fa u ôron kwagh tsembelee ga , nahan cii man se kav yô , se yem henen akaa ken ishima kera kpaa — alaghga je yô se lu yaven a y@@ av ku@@ aa je ! A lu ú ken ishima nena shighe u ú lu zenden nengen m@@ lu@@ ashe u tar laa ? Kpa aluer ishima vihi u a Yehova yô , kwagh ne una pav u a na . Or@@ gban wase kuma doo doo u hemen se sha nyi gbenda ? Aluer we man ikyar u ne mba eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave yô , ne fatyô u hiden nan ayol a en jighjigh ken ivaa yen . N@@ aagh nagh k@@ ù k@@ ú lu vough la ku bugh gbenda u m@@ de u asorabo ú mimi sha ci u an@@ ti or u nan ne jighjigh cii . P@@ il@@ at@@ u yange ta ian i injaa i a zua a mi u henen mimi la kera . ( Ôr 1 Yohane 2 : ​ 20 , 21 . ) Shighe u Mbaiserael haa af@@ o hen K@@ a@@ de@@ shi - b@@ ar@@ ne@@ a la , i tindi mbam@@ k@@ er@@ ev ér ve za nenge Tar u Ity@@ endezwa la mk@@ er AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 13 - 19 , 20@@ 12 Nahan za ôr ord@@ as@@ enda kwagh u er un ne , ord@@ as@@ enda la kaa a na ér : “ Kwagh u una na ve una zua a i@@ kpa na la yô , saa di aluer Orshiada u Yehova nana nenge a mi nahan nana tôô ve una zua a mi ye . ” 2 : ​ 41 - 47 . Zum u i zua un a iky@@ ans@@ a i sha awambe yô , a zung@@ we kpishi . Lu u ikp@@ an la cii , kua í yange hii u eren tom taveraa hii pe@@ pe d@@ in@@ de@@ e je zan zan la kpaa , ia wa iyol ia kegh a kegh u keghen un gb@@ end@@ aa ? Shighe u ort@@ yom u Yehova môm tseegh wua ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ a@@ shi@@ ria 18@@ 5@@ ,000 la , k@@ ume u ve lu tan ér vea tim Yerusalem keng keng la maa kure . Yange fa dedoo e̱r ve lu wang ga yô . ( 2 T@@ es . 1 : 7 , 8 ) Er sar apostoli Yohane , u bee iyol kpishi la u nengen er akaa a dedoo a i tsengaôron la aa kure yô , a kaa ér : “ A@@ men , va , Ter Yesu . ” Ikyav i tesen yô , alaghga a gba u anmgbianev mba ve bee iyol la vea gema ityom igen i ve lu a mi la vea na anmgbianev mba ve lu agumaior la , shi vea sue ve sha u ve er i kpaa . 3 : 12 ) Yange ve er ityom i kiriki i i na ve la a ishima ve i môm . Er se fe ser Yehova keghen ato a mbacivir un zum u ve er msen hen a na yô , ishima gba se sh@@ imi kpen kpen ! 22 : 34 - 38 . Ka nahan ve msen a lu se icighan@@ kwagh ye ! 13 : 15 ) Gba u ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh yase ia pasen icighan@@ iti u Yehova la ken igbar . Tom u mbag@@ e@@ man@@ kwagh kpishi tar sha wou cii ve lu eren la tese er nongo u Yehova u nenge tom u i ne se , u pasen loho u dedoo u Tartor sha tar cii la be@@ elee ga yô . T@@ se@@ gh ku Mba@@ yi@@ ase tese ér Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve tôô kwagh ne ér ka be@@ er kwagh ga . Aluer wea van@@ den ku@@ mban a Mbashiada mba Yehova yô , we iyol you kpa u nenge er ka i saan we iyol shi i kpe ú iyol u lun imôngo a anmgbianev yô . “ Kpa TER tsaha tor F@@ ar@@ a@@ o kua ya na cii , sha atsan a vesen , sha ci u S@@ ar@@ ai kwase u Aber@@ am la . ” Á kaa sha i@@ gb@@ ong@@ or nahan ér : “ Ka an nan lu TER je , u me ungwa imo Na me de Iserael una ye@@ mee ? ” — Ekesodu 5 : 1 , 2 . Kwagh la yange er sha ci u Mbayuda kpa venda mimi . Nyian kpa , mbam@@ or@@ on iyol de ish@@ ar . 19 , 20 . ( a ) Ka zayol mba nyi nahan hemen u Tartor la ua kar a mi kera , er i tese ken Pasalmi 7@@ 2 laa ? 7 : 32 - 46 ) Shighe u ú lu pasen mbagenev akaa a u ne jighjigh a mi la yô , yar tom a Bibilo shi ôr ve kwagh sha “ ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ” ( 1 Pet . Heela tseegh ga , Noa lu or u “ yôôn kwagh u perapera . ” Ka Yehova tseegh una fatyô u mgbegh@@ an ior mba hemban m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar , mba kpishi ken a ve i nengen ve ér mba “ ior mba fan takerada yum kpaa ga , ” u za pasen ior loho u Tartor ken ityar 2@@ 36 ye . — Aer . Kanyi mbatamen vea er ve a lu u nan ior mba ke ’ tiônnongo i@@ civi@@ r@@ i ? Shi m ngu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wam kpoghuloo shi m ze mbamkombo hanma shighe shi m dugh kwaghpasen shi m wasen mbagenev ken tiônnongo . Kwagh ne wasem u seer kporom hen Yehova shi civir un sha mimi her . ” — Anz . AN@@ YO@@ M : 44 Ikyav i tesen yô , Aôndo tôndo zwa ér una va tim tar ne kera . Yange ve tema ken u@@ y@@ aav vev ve kpe@@ e@@ te iky@@ ôr kera ve lu keghen ér Paulu a va , a za suur ve ken u@@ y@@ aav ve@@ ve ? E@@ ̱r se lu veren ashe gbenda a tar u he u ityendezwa la nahan , ka gbashima u nyi i gbe u se lu a mini ? Yesu yange wa mbahenen nav kwagh ér ve ‘ ko@@ so akaa a injaa sha ci ve Sha . ’ ( Anzaakaa 15 : 15 ) Nenge ase kwagh u yange er Yobu ne . Iyol i hiden a mi ijime i mbatamen mba ve eren tom ken mzough la doo se kpen kpen ! Shighe u lu kuren awashima u Ter na shin tar la , ior kôr un ihyom a ityôkyaa shio , shi i tôv un a ican shi i wa un mba@@ aie iyol shi i tu@@ h@@ wa un , shi i he@@ e un sha igbenda igen kpaa . 10@@ 6 : 23 ; Ese@@ k . 22 : 30 ) A lu nyi je kpa , ikyav tese wang ér Mose lu a ian i pasen Yehova mnenge na gbar gbar . Ken ngeren u a dondo ne , se lu timen sha gbenda u icighan jijingi a ne Mbakristu tahav mbu hendan a m@@ te@@ v u sha ican man mk@@ ighir u mbak@@ ov shi wan ishima a atsan agen atô kposo kposo la . Heela tseegh ga , ior mbagenev mba hemban er 1@@ 1@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 nahan ve tese ér sar ve u fan kwagh u Bibilo man tom u se eren la sha u van mkombo u umbur ku u Yesu , u se eren hanma inyom la . Lu I@@ vangeli i Mateu i ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la i gema ken an@@ takerada la ye . ( Mateu 25 : 6 , 7 ) Lu shighe u akaa vihi gba kera lu inja er ma ishimaveren tsô ngi ga la je maa i yôô ér hanma or nana hide a lu tse@@ vaa sha tom ye ! W@@ u@@ ese Yesu u A Lu Davidi u V@@ esen man Solomon u V@@ esen La , 4 /@@ ⁠ 15 ( Yobu 1 : 9 - 11 ; 2 : 4 , 5 ) Sha kpôô yô , Satan ngu keren hanma gbenda cii sha kwa u masetyô u a lu nôngon wener una tese er ish@@ enge na la i lu mimi ne , man ngu eren kwagh ne hegen u í ver Tartor u Aôndo u ú lu a ior mba@@ jighjigh mba ve lu sha ikyev i ú man mba ve til sha ityough ki ú shin tar ne la . Kpa u@@ c@@ ôô@@ ci mba kasev ve lu a ian i lun udi@@ ak@@ on ker yô , a fatyô u yilan ve ér udi@@ ak@@ on mbak@@ asev . A kaa a mo ér ‘ Una hii kwagh a we yô , kaa a na wer a ci@@ r zwa . Doo u se pine ayol a ase mbampin mban nahan , ser : ‘ M@@ hen la yange hii nena ? 16 : 14 - 16 ; 19 : 19 - 21 ) U m@@ asen yô , T@@ or@@ utya ne una hemba gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u sha u d@@ aan Satan man az@@ ô@@ v a na , ha@@ an ve shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la , sha er ve de kera lu a kwagh môm u eren ga , er mbakp@@ enev nahan yô . — Mpa . “ H@@ aa Nen Ter Yesu Kristu Iyol ” Kanyi ú er ve u h@@ unde ishima a kwagh u a lu u injaa jim jim la ga ? ( Tit@@ u 3 : 1 , 2 ) Nenge er imba ishima i legh legh la ia wase mbagenev sha wono ! 1 : 5 — Hii nan ve wan@@ kwase u lun ican ican la yange kar m@@ lu@@ ashe na u il la sha “ ut@@ ent@@ i mba Ke@@ d@@ ar ” ? Aluer ve tile sha mimi ken anyom dubu la man shighe u anyom la aa bee ve a mase karen ve la yô , a nger ve ati ken “ ruamabera u uma ” gbem sha won . “ A yange ahumbe , A kaa a zege@@ mnger er : H@@ u@@ an , lu ving ! [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 12 ] Ngu tsu@@ ghun uumace sha k@@ on@@ j@@ o u gbidyen man sha atesen a aiegh a kwaghaôndo . A fatyô u k@@ ir@@ en shin ôôn ac@@ ôgh@@ or shin il i̱ or lu a mi iyol la kera , kpa ah@@ u@@ ar shin ayol a ka a lu or iyol la yô ka i taver u k@@ ir@@ en á kera . Ka a shighe Orkristu mkurem yô , kwagh ne tese ér nana va zua a injar keng keng nee ? Davidi yange na ior nav icivir sha u yilan ve ér “ u@@ icighan ” mba Aôndo , gadia sha shighe na la ve lu icighan ikyurior i Aôndo . Er nan ve Mbashiada mba Yehova ve kaa ér n@@ amba u 14@@ 4,000 u i ter ken takerada u Mpase la ka n@@ amba u kpôô kpôô , ka u sha ikyav ga ? Gba u Se Eren Kwagh sha Shighe sha ci u Ny@@ i ? Kwagh ne yange na iky@@ ôr la@@ gh un sha akaa cii , shi er kwagh sha kwaghfan kpaa . Zum u W@@ il@@ son yange dugh ze@@ ge iny@@ ar shin mat@@ o la yô , or@@ vesen na ugen kaa a na ér ka Aôndo a tindi un a inyaregh k@@ ira sha ci u i lu z@@ endan W@@ il@@ son sha tom sha iyange la yô . Ior av mba se z@@ aan iv imôngo la za iv mbu shon . Kwagh u vesen u ter u lun a dooshima ka nan er yô , ka u kuran shi nengen sha tsombor u nan , sha er ma kwaghbo una er u ga yô . Hen tugh mb@@ ura se tsa hen h@@ ô@@ te@@ l u tse ugen . M ngu a shighe u aluer m soo yô me ny@@ iman jighjigh wam yô . Er mbamzeyol man am@@ een man iyol@@ kpen vea za hemen u tan sha a vese nahan kpa , mbamsen mba eren n@@ du@@ ur@@ u@@ u vea wase se se ver ishima sha akaa a ken jijingi . • sha ikyev i icighan jijingi ? 16 : 9 ) U tesen ikyav yô , yange er a Tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati u Yuda nahan . Nahan kpa , ior mba ken tar u ainge ne cii , hemban je yô mba@@ abaver man mba@@ du@@ en@@ ati , mb@@ á hembe ôron kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man tahav man iti@@ zan man iji@@ mba a mgb@@ e u i gbe hange hange u uumace vea lu kundu kundu ayol a ve shi vea doo ayol a ve la . Hanma Or N@@ an@@ a̱ Doo Ú Ishima Yange i na Yon@@ a tom kpa yevese undu tom shon . Er Yehova lu a ikyurior i tsua i shin tar la nahan kpa , a yange akuraior agen u va civir un vea ior nav imôngo ga . Se T@@ a@@ gher a Akaa a Z@@ an Se Iyol Er nan ve mba ve lumun hemen u Kristu vea fatyô u lun a vangertiôr sha kwagh u mlu ve u ken hem@@ ene ? Sha mimi yô , ikyav i dedoo i mbatomov mba Aôndo mba beenyol la i b@@ enden a icombor ve sha gbenda u dedoo . I@@ ca i gbe ga yô , ng@@ ôm gba angev mbu ky@@ ans@@ a , ken masejime yô , i wua un . Ka kwaghbo u se hiden karen ayol a ase sha ashighe ashighe ? Me er nana a we , we Yuda ? Gadia dooshima wen ngu er ka i@@ been@@ egh ki pe@@ pe@@ gh yô , man er av@@ ure a ka a n@@ do@@ or kera fese yô . ” 48 : 17 , 18 ) A kaa a Mbaiserael ér : ‘ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan i@@ kur@@ yan Y@@ am ik@@ o kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye ; gadia tar cii , ka u Wam je . ’ U@@ ̱ du@@ ghun or ken tiônnongo kera la kpa ka gbenda ugen u Yehova a ts@@ ahan se yô . Anmgbian u kwase J@@ an@@ ice yange gema iji@@ ir@@ tom na hingir un haregh u pasen kwagh her . D@@ ugh jighjigh u nan u a har sha Bibilo kera yô , ma kwagh ugen ngu u una fatyô u geman uuma mba ior mba i n@@ zu@@ gh@@ ur a ve tsung mb@@ ar@@ aa ? O@@ k@@ to@@ ba 27 - 29 , 2@@ 000 Ka mkaanem ma taver se ishima ma nyi se lu a mi ma ma a wase se se wa ishima a bo tôv@@ ac@@ an u hemban vihin je kpaa ? Ishima i Yehova sha kwagh u m@@ vihi u isholibo i Adam yange i̱ va a mi la kanyi ? ( Mateu 4 : 25 ) Mb@@ any@@ ar@@ ev yange vea lu her kpa , vea vese ga . Ior gema nengen kwaghaôndo ainge nena ? 18 : 24 ) Yehova soo ér se lu a ah@@ ur@@ aior a mimi . W@@ ea lu wan@@ ye@@ kwa@@ or u ken nongo u Yehova man wea fatyô yô , lumun m@@ le@@ he u Yehova a lu lôh@@ ôn agumaior ér a̱ er tom u pasen kwagh hanma shighe la . Shi tsombor u or ngu te@@ v nan a ican gbem sha won keng ga . Or@@ fankwagh Tor Solomon yange kaa ér : “ Aluer u nenge a or u fan tom u nan dedoo yô , nana tile sha ishigh ki u@@ tor je . ” Kwagh môm u An@@ ton@@ i@@ o er sha u taver anmgbian ne ishima yô , a yila un ér a er msen hen m@@ tem ugen , u i sember eren yô . Ken mb@@ ee u derianyom u hiihii la , Yesu Kristu u i nder un shin ku la , tese apostoli Yohane akaa a kpilighyol ken mbam@@ pase mba sha mnenge . Se tsu@@ gh ayol a ase sha mhen u aiegh ser ‘ shighe u Yehova ngu a va ga ’ ze . Anyom nga va kar er ken inyom i 5@@ 8 la nahan yô , Mbayuda lu ‘ udubu imôngo , mba ve na jighjigh yô , ’ kua A@@ tô@@ at@@ yev a nan jighjigh kpaa . — Aerenakaa 21 : 20 . M@@ ôm tsô kpaa ga ! Yange Mbaiserael vea civir Yehova sha jighjigh yô , a ver ve doo doo shi ve ember uma u dedoo , u a hembe akuraior a a kase ve la cii yô . Gba u se soo ser Yehova a tôv mbamhen asev mba ken atô , a nenge aluer ma “ gbenda u ifer ” — inja na yô ka mbamhen mba b@@ ov kua asaren a bo nga ken a vese yô shi a wase se u been a mi kera . Shighe u se tagher a imeen yô , gba u se lu a mfe u “ p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” sha er se gba ken a@@ yom a Satan ga yô . ( Heb . Ka mnenge u nyi tar u lu a mi sha kwagh u aeren a iji@@ mba@@ gh a Aôndo a vende laa ? ( b ) T@@ i@@ ônnongo ia er a mba ve h@@ á@@ ng@@ ér u samber a atesen a aiegh la nena ? Kwagh u Ch@@ u@@ l So@@ o nenge a mi ne wase un kua kwase na M@@ i Y@@ oung u den akaa agen ken uma ve , nahan ken masejime yô , kwagh ne wase ivaa ve la hide doo . Wan@@ nomso la lu kaan ér u a doo un ishima la le@@ gh@@ em ashe iky@@ ôr er ati@@ i nahan . Kpa aluer se mba keren u fan ityôkyaa i or er kwagh , ka u l@@ ahan a l@@ aha nan ga yô , a kera taver se u lamen a nan sha gbenda u dedoo ga . Ka u hen wer yange lu . . . Ka sha nyi gbenda Yehova a tese ér ka a inja u pasen ior loho u dedoo ken “ hanma zwa ” ? Ken anyom a a sember karen ne , hii nan ve i kera fe pasen kwagh u akav a ken Bibilo man kwagh u a til sha ityough ki a la ken ityakerada yase ga ? ( 1 Yohane 4 : 2 , 3 ) Shi Yohane ôr ken washika na u sha uhar la var var ér : “ Mba@@ ic@@ u@@ ghu@@ v kpishi due sha tar , mba pasen er Yesu Kristu va ken iyol i or ga . La@@ od@@ ish@@ ia lu kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 50 sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki E@@ fese , shi gema lu hen ak@@ ahar a gbenda a igbenda i vesen i eren kasua shin p@@ ev u doon iy@@ i@@ av u I@@ f@@ i u L@@ y@@ c@@ us la , lu gar u yôugh@@ yô@@ ugh u i v@@ aren i@@ wa her shi lu iji@@ ir@@ tamen i ub@@ am mba koson inyaregh her kpaa . Aluer ú ta@@ ver@@ shima ga yô , ú fatyô u lumun ibo sha kwagh ga . M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u i eren ai@@ k@@ ighe la a de lu sha ci u henen takerada tseegh tsô ga . Er i Lu u Se C@@ i@@ vi@@ r Aôndo Be@@ elee Ga Nahan kpa , Se F@@ atyô u C@@ i@@ vi@@ r Un S@@ ar S@@ ar Zum u apostoli Paulu va ken A@@ ten@@ e sha zende na u m@@ ishen u sha uhar la yô , mba E@@ p@@ ik@@ uri@@ a man mba Se@@ to@@ ika mba fan kwagh tsu@@ la va tagher a na , ka ve mba yange ve henen ér ve hemba Paulu , “ or@@ l@@ yam ne ” je la . — Aerenakaa 17 : 18 . Se lumun a kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 3 : 5 , 6 la . I@@ jiir la kaa ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . ( Genese 30 : 25 - 33 ) M@@ ag@@ az@@ in ugen kaa ér , “ ic@@ egh@@ zwa i sha kwagh u kuran ilev , i Yakob man L@@ ab@@ an kpa er la lu kwagh u he hen mb@@ ang@@ eren shin mba@@ ôron Bibilo sha ayange a tsuaa la ga . ” Tese sha Gbenda u a Maa Ô@@ no@@ v O@@ u Iyol Yô Kwagh ne wa nyi man nyi k@@ ere ? Mbamaren av man an@@ ng@@ ôm u kwase , K@@ a@@ th@@ ar@@ ine , man nom na , An@@ dre@@ w , mba eren pania hen ger@@ i u P@@ ort He@@ d@@ land , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Kpa mayange vea hemba ityav mb@@ in ga . ( Mbaheberu 6 : 1 - 3 ) Alaghga iwasen ne ia lu sha u nan ve mbam@@ lumun mba sha kwagh u Ruamabera shin wasen ve ken tom u kwaghpasen . Ngu b@@ enden a ikyar ú u ken ivese la tseegh ga , ngu b@@ enden a mlu wou vea Yehova Aôndo kpaa . — 1 Peteru 3 : 7 . Kpa aluer sea lu a kwaghyan man ak@@ ondo yô , i̱ kuma se . ” ( 1 Tim . Ken masejime yô , Paulu shi va hide er tom vea Yohane Marku . — Mbakolose 4 : 10 . Ka igbenda i nyi ortamen nana fatyô u dondon sha u tesen mbag@@ en@@ eve ? E@@ i , Yobu lu ôron kwagh u ica a gba ga tsô una er un yô . Takerada U W@@ asen Se U L@@ un A A@@ eren A Dedoo Ve lu a gba kuran asema ve ga . “ Nahan hegen yô er i ne se ish@@ ô sha awambe Na yô , Una hemba yiman se sha iy@@ ugh cii . ” — Mbaromanu 5 : 9 . Yange yôô wener : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — Mbafilipi 4 : 13 . A@@ a u seer m@@ civi@@ ra@@ ôndo sha ishimataver yase shio yô , se k@@ an shio u eren kwagh u a lu sha ishima i Yehova shi se zua a uma u tsôron ga . 2 : 13 ) A̱ shi nan kpa , mbatamen mbara yange ve er tom kpoghuloo u tesen tiônnongo . Sha kwagh u Pasalmi 9@@ 0 : 17 la a kaa yô , se er shami sha u s@@ ônon nyi ken m@@ sen@@ e ? Shin se fatyô u pinen ser , aluer m na Yesu jighjigh shin m na ga kpa , ng@@ u@@ la ka kwagh ga shinii ? Nahan mbamaren mba a tom u vesen u y@@ esen ônov vev mba kiriki ! Sha shighe wase ne kpa , gba u mbacivir Yehova vea keghen ato sha icivir sha u ngohol kwaghwan ken mbamkombo mba Mbakristu , kua ken mbam@@ kohol mba vesen kpaa ! Se fa er akaa agen se yen u tsuan ayol a ase yô ; nahan kpa , shi se nenge ser akaa nga kpishi a i gbe u se ayol a ase se tsua u eren yô . ( G@@ al . W@@ a@@ shika u A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a N@@ ger La ( N@@ um@@ er@@ i 21 : 5 ) Ken masejime yô , “ ru@@ am u Sha ” ne de ve ish@@ ar . — Pasalmi 10@@ 5 : 40 . I@@ t@@ it@@ om i “ A@@ le@@ fa man O@@ me@@ ga ” la ka i Yehova , it@@ it@@ om ne tese ér Aôndo u hemban@@ agee môm tsô vande lun a na ga shi môm kpa nana lu ga . Kwagh ne tese se kwaghfan kpen kpen ! • Yesu yange e̱r nena he ’ shighe u mbahenen nav nôngo ér vea yange mbayev ve̱ de ve he ’ a na ga laa ? Z@@ U@@ M u Yesu Kristu kaa a mbadondon un ér : “ Ver nen ishima sha m - ongo u ne ongo ” la , lu eren tom na u Or@@ tesen U@@ hemban shi geman ior hingir mbahenen la . A Hen u D@@ en Mbagenev Kwagh@@ bo sha Iky@@ ev i Or@@ vesen Na ( Marku 13 : 10 ) Shi a lu ú ver ishima yô , ivur ne i̱ pase m@@ doom ma loho wase ne . Ken derianyom u hiihii la , kon u m@@ tsaha tile sha ityough ki ican i yan kua ah@@ een man ku . Ú Ngu ‘ T@@ u@@ men A@@ ng@@ ahar sha Gb@@ ough K@@ u H@@ ur@@ en I@@ b@@ ua a M@@ in@@ i ? ’ Adam man Ifa yange ve hemba Aôndo ato , ica gba ga maa Yehova kaa ér “ kwase ” una mar “ vor . ” M@@ E@@ I 27 , 20@@ 13 – J@@ U@@ N 2 , 20@@ 13 Ka nyi alaghga a gba u Mbakristu vea er sha u hiden doon a mba se er kwagh u vihin ve laa ? Er i gbe u mbatamen vea va pase kwagh u ikyum@@ u@@ ile yô , mba koson i shi mba kor i shi mba nengen sha i doo doo kpaa . ( 1 Timoteu 6 : 9 ) Zum u or nan gem inyaregh ki keren ki hingir tamen kwagh ken uma u nan yô , nan ngu civir aôndo u aiegh u i yer ér I@@ ny@@ aregh la . Yesu kaa ér : “ Mo M va shin tar ne er iwanger nahan , sha u hanma or u nan jighjigh yô , nana̱ de kera luun ken ime her ga yô . ” ​ —⁠ Yoh . Ikyav i tesen yô , af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova a ken tar u H@@ ung@@ ary kaa ér : “ Anmgbianev wa aeren kua ga@@ do u atô@@ at@@ yev ag@@ enegh ikyo kpishi . Ve ver ishima ér atô@@ at@@ yev ne a dondo aeren a ase ga . ” Aôndo fa er u@@ kwaghaôndo kpishi ve ve a il@@ y@@ ahan sha iti na shi ve we Bibilo ikyo ga yô , nahan una tim u@@ kwaghaôndo mbara cii . — Mpase 18 : 4 - 9 . Shi shighe u umbur ku u Yesu la ka shighe u dedoo u u fatyô henen er u wase anmgbianev mba nomso man mba kasev ken tiônnongo wou yô , hemban je yô , mba@@ beenyol . Er nan Yehova a ne ican i yan ian@@ a ? Yehova ngu a sue se ken nyityô ah@@ endan man tôv@@ ac@@ an cii . ( Aerenakaa 17 : 31 ; Yohane 5 : 22 ) Aluer se mba uma sha jighjigh u nan ip@@ aan i Yesu la yô , se mba a ityôkyaa i cian iyange i ji@@ righ i i lu van la ga . ( Yohane 14 : 30 ) Yesu pase gbenda u se fatyô u kuran ayol a ase sha ikyev i Satan ken msen na ugen u a er hen Aôndo yô . Satan ngu hemen ior kpishi , nahan ve kera ver ishima sha akaa a a lu eren shin tar la ga . ( Mateu 6 : 33 ) Yange hemba doon gum@@ kwase ne u dondon atindiakaa a perapera , a u eren idya ér i tôô un tom la . — 1 Mbakorinte 6 : 18 . Ka nahan ve Yesu ôr var var ér : “ M doo Ter ishima ” ye ! Ka akaa a nyi Satan a lu yaren tom a mi sha er una na jighjigh wase a v@@ ô@@ r@@ ô ? Kwagh u se hen ser mbagenev kpishi ka ve ya ican sha u wasen mbagenev la wase se u fan nyi sha kwagh u ityesen i hanma kwagh gba duen tsô laa ? M er msen anyom imôngo sha ci u mkpeyol u tsombor wase . ( Luka 11 : 3 ) Akaa a i nger ken Bibilo la pase wang ér Yehova una na se hanma kwagh u kwagh a gbe se a mi la cii . Apostoli Paulu ôr kwagh ve , kaa ér : “ Ka Jijingi iyol Na A lu eren shiada vea jijingi wase imôngo er , se mba ônov mba Aôndo ye . Ne fatyô u yan sha te@@ b@@ ur u Ter kua sha te@@ b@@ ur u u@@ jijingi mba b@@ ov la kpaa ga . ” — 1 Mbakorinte 10 : 20 , 21 . Ikyav i W@@ ain La Alaghga ú tôô ke ’ ishima wer ú ngu ken ijiir la , ú ngu zuan a averen kpishi , ú ngu sôron tar , shi ú ngu su@@ ghun mbakp@@ enev za van a iember kpaa . Nahan u@@ c@@ ôô@@ ci maa ve ngohol ikyav i ter@@ an@@ kon la hingir i ve . — V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld and New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds . Kape nyian kpa aluer se venda hemen u Yehova ve se lu tesen ser se soo u tsuan kwagh u dedoo man kwagh u bo ayol a ase je la . Ú er nan ve ú lu a iember you here ? U tesen ikyav yô , ior ka vea kimbir mbamsen mba ve er shin takerada ve ker ken it@@ you la nahan , i vihi un kpen kpen . — Ôr Mateu 6 : 7 . Nahan kpa , Yo@@ ab@@ i lu a ibo kpishi sha ci u ieren na tese ér k@@ enden a iyol na sha shi tahav doo un ishima kpaa . Kwagh u hiihii yô , gba u se na mba kp@@ ish@@ iv ken tiônnongo iwasen shi se taver ve asema , sha ci u mba yan ican a ma angev shin ma m@@ taver ugen . Lu kasev mba Luka yila ve ér , “ Maria M@@ age@@ d@@ al@@ en@@ a man Yohan@@ a man Maria ngô u Yakobu ” la , hide za hen u@@ war shon sha iyange i L@@ ah@@ adi , za nenge a mbatyomov , ve kaa a ve ér Yesu nder shin ku ye . ​ — Luka 23 : 55 – 24 : 10 . Mbakristu umiliôn imôngo sha tar cii vea na mlumun sha mpin ne a ishima i môm ér “ Een ! ” Nahan sha mb@@ ee u iyange i sha at@@ er@@ atar la , Aôndo “ nenge hanma kwagh u Un er yô , lu u doon tsung . ” — Gen . 1 : 6 , 7 , 30 , 31 . Nahan we kpa , ú nenge wer hemba doon u ú seer tan mba ve lu k@@ l@@ ase môm a we la iwanger sha kwagh u jighjigh wou u nan la ga he ? Su@@ le yô he@@ mb@@ am u lun a mi , kpa ken masejime yô , m hingir ter u lun a ônov uta@@ an mba doon mo ishima . P@@ ine Mbashiada mba Yehova mba hen ningir wou ve pase u shighe man ijiir i a lu eren i yô . I sôr aan vough vough , sha er se ver ishima sha u pasen loho u dedoo vea tiônnongo wase yô . Er nan ve se fe ser takerada u Yobu ôr kwagh u atsan a yange ya la tseegh tsô ga ? Yehova ka “ Un u A lu uma gbem sha won la . ” Or@@ m@@ ishen ugen u i yilan un ér John H@@ un@@ t yô yange gema ityakerada i hemban ng@@ een ken Bibilo i Iky@@ uryan i He , i ken zwa F@@ ij@@ i , i i gber ken inyom i 18@@ 47 la . Er mlu keghen shighe u me va er nom la , m nôngo u veren ishima yam sha mlu wam vea Yehova shi zuan a mfe seer sha kwagh u uma u alaghga ú fatyô u zuan a mi shighe u ú lu anyom pue í kar a kar la ga yô . ‘ De K@@ aren Tom Wou sha Ú Or@@ gen Ga ’ Yange a lu kwagh u doon kpishi u veren ato a na , man nenge imba ikyav i tesen i dedoo i i taver se asema ér se dondon shighe u se lu lamen a mbagenev sha kwagh u se vande henen la sha wono ! “ V@@ a nen , ne mba i saan ne iyol mba T@@ erem , ya nen dyako u tartor u i ver sha ci wen hii sha i@@ gbe@@ tar je la . ” — M@@ AT@@ E@@ U 25 : 34 . U Ô@@ ron Takerada u Ese@@ ter As@@ av - as@@ av , 3 / 1 Aluer sea lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem shin ak@@ ar a ve kpaa , se mba veren ashe a Aôndo ser a̱ yima se . 45 : 1 , 5 , 15 . ( b ) Hii nan ve Yesu pav ijende a Y@@ ud@@ aa ? Ior umiliôn imôngo na jighjigh ér ts@@ á@@ v ka if@@ er@@ kwagh shi ka kwaghbo man ka kwagh u á c@@ í@@ à tsung kpaa . ( Yesaia 43 : 10 , 11 ; 5@@ 4 : 15 ; U@@ k@@ we@@ legh 3 : 26 ) U se suur sha Yehova la kua u nan jighjigh a gbenda u a lu yaren tom a ú wang je sha u kuren mba@@ awashima nav u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov ve kar hegen imôngo la . Bibilo kaa ér : “ Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô . ” Yange i nôngo ér a vihi Yesu iti i lu inja er ngu or@@ sho@@ li@@ bo nahan , nena ? ( Ese@@ kiel 24 : 3 - 5 , 10 ) Nenge er injakwagh ne i tese ican i yange mbahemenev mba vihin tu mbara lu eren ior vev sha ayange a M@@ ika la sha wono ! J@@ e yô un man A@@ ku@@ la “ ver mon ve sha ci u uma ” u Paulu , nahan kwagh ne mgbegha un ken ishima tsô á nger ér : “ Ka mo tseegh m lu su@@ ghun ve ga , ka iniongo i Kristu i ken atô@@ at@@ yev cii kpaa . ” — Mbaromanu 16 : 3 , 4 ; Aerenakaa 18 : 2 . Mbagenev Z@@ a Hemen u D@@ on@@ don “ Or@@ kuran ” la H@@ er Í ver iyange man uwer man as@@ an sha , ér “ a̱ ta@@ an iwanger sha tar . ” Shi , alaghga se umbur akaa a injaa ag@@ enegh a gomoti ka a er a kp@@ an@@ de@@ gh ku ior ve te la yô — amba er u sôron igbenda man u esen te@@ mbe man u nan ityesen nahan . Ken msen u Solomon er la lu ôron kwagh u or u civir Aôndo u ishima i mgb@@ egh nan ker ve nan “ n@@ aregh ave ” a nan sha u eren msen hen Yehova a ishima i nan cii la . 11 , 12 . ( a ) Gba u mfe u se zough a mi sha kwagh u Yehova la , una bende a vese nena ? Nahan gema hen ase a ishima you tsô ú nenge er tom u or@@ hemen ikyurior shin tar ú hembe y@@ uh@@ wan cii yô ! U@@ d@@ as@@ enda kua mbam@@ zough mba wasen icombor cii kaa ér , ka ican i iny@@ ar i ne ve ior kpishi ve gem nyoon ishima shi eren i@@ pi@@ la hen u uya vev kpoghuloo ye . Sha mimi yô , mbahemenev mbagenev nôngo kwagh kpishi . Ish@@ ember i ken zwa Grika , i í gem ér “ mimi ” la , ngi pasen kwagh u a lu sha gb@@ ir , shi a lu vough man sha inja kpaa yô . ” • U we eren batisema ken iti i Ter la wa nyi man nyi k@@ ere ? Saan Aôndo iyol kpishi sha jighjigh u nan u mbacivir un ve lu a mi la . 10 : 19 ) Mbamaren ou vea nengen ér u ungwa imo ve yô , ve kpa a hemba soon u keghen ato a we . U@@ a “ pav her atô ” ua hingir i@@ wo ihi@@ ar nena ? U H@@ id@@ en ken G@@ ar W@@ ase Mba@@ apostoli mba yange ve lu mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u la yange vea kôr ish@@ u a ngee yô i kuma ve . Mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe mban ka ve nôngo ér vea dondo Yesu , u yange a ngohol mbayev shi a lam a ve hanma shighe u vea va hen a na la . Akaa a aa er ne cii aa tese er Yehova a kom u hemen sha won cii yô . Nyian kpa , aluer or@@ isholibo gema ishima sha mimi yô , nana war iji@@ r@@ ôron i Aôndo . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu pase ian i se cii se lu a mi la ér se mba “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo . ” ( Mbaheberu 4 : 12 ) Man er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se soo ser ior ve hen kwagh u Bibilo i tese yô . ( Mateu 5 : 3 ) Ka nahan ve “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a z@@ eren umbur se m@@ lu@@ a@@ inja u veren shighe sha u ôron Bibilo shi timen ke ’ i̱ kpaa ye . ( a ) Ka unô nyian ne ve lu nongo u upristi mba sha inja i tor@@ o ? 2 : 22 - 36 . Er se nenge mkaanem man ma k@@ ur yô , kwagh ne taver jighjigh wase u nan kpen kpen ! Mkaanem ma i ôr ken H@@ ag@@ ai 2 : 7 la ma kuren nyian nena ? Kwagh u or@@ pasalmi lu ôron yô , ér , ‘ Kwagh môm u yangen Or@@ gb@@ an@@ akaa u á hembe agee sha won cii u wasen un yô ngu ga . ’ — Yesaia 40 : 26 . 3 : 19 ) Nahan ka nyi i ne ve tom u Yesu u Or@@ him@@ en la u dugh kpo@@ soo ? Tom u u@@ ke u̱ de gbe se kwagh je hembe mcivir u se civir Yehova ne ga . Aluer mba taver mba@@ beenyol ishima sha mimi yô , kwagh ne una wase ve vea lu a “ ity@@ ô@@ i@@ kaa i tan i@@ ha@@ gh ” sha icighan tom u ve lu eren la , iyol ia kera kpe ve sha ci u mba k@@ an@@ en shio u eren tom er Mbakristu mbagen ve eren nahan yum ga , shin vea kera tôô tom u ve eren hegen vea kar sha tom u ngise ve lu gb@@ on gb@@ on ve ve eren la ga . — Mbagalatia 6 : 4 . U hen wer kanyi se fatyô u henen ken ikyav i Eliya nee ? — Inja na yô mba ve civir Yehova je kpa ashighe agen mciem ka ma gba ve iyol . Zum u yange i kighir Yesu tsung yô , a tese iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha i kpilighyol . Jigh@@ ilii yô , iorov 20@@ ,000 mba ve ne a@@ yo@@ la@@ ve u eren tom ken Betel tar sha won cii la ka ve hii hanma sev sha u tôôn min@@ iti 15 henen sha ivur Bibilo i sha iyange la . 16 : 9 ) Una fatyô u eren tom a icighan jijingi na u a lu a tahav kpishi la , nahan wasen se u wan ishima a nyityô ican cii . ( 2 Kor . Anzaakaa 29 : 20 kaa ér : “ U nenge or u ôron kwagh ga@@ egh kpa ? Alaghga tsô se kpa se mba a ieren ne shinii ? Er tar u Satan ne u lu eren se ican kpoghuloo nahan kpa , se fa dedoo ser Aôndo ‘ Una kure ijir sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan N@@ av . ’ Yange fa injakwagh i ken Bibilo i í kaa ér mkaanem ma or gban ôron ga@@ gh tsô la ma er “ mk@@ uma u s@@ an@@ ker ” nahan la . Doo u se time sha Pasalmi 45 sha ci u nyi ? Shi ôr Mbam@@ pin mba “ Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La , ” ken Iyoukura [ zwa Buter ] i Me@@ i 15 , 199@@ 0 . Hii ken inyom i 19@@ 25 la je , Mbashiada mba Yehova kav er Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha M@@ ôm kua akaa agen a yange er shighe u ityav mb@@ in bee la cii tese wanger wanger ér Kristu hii u hemen sha ken inyom i 1914 la yô . Sha mimi yô , mkaanem ma Paulu nger sha u pasen er Timoteu a doo un ishima shi un ne un jighjigh ne , yange ma a taver Timoteu ishima je a zua ga ! Kanyi yange ve ere ? ( b ) Lu@@ un er Mbaiserael kegh atô a mbam@@ pase mba shon yô , ma wase ve nena ? U tesen ikyav yô , Mbakristu mba Or@@ th@@ o@@ do@@ x ny@@ iman ér ve mba civir ie@@ ev mbi kwaghaôndo mbi ve g@@ ur mbi inya shi ve eren msen sha ishigh vev la jim jim ga . Kpa zum u m za mkohol la , m zua a E@@ ri@@ c Con@@ ne@@ l@@ l . Yehova kaa ér “ lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo M ngu u Icighan je . ” Ka se soo ser mbagenev ve lumun a hanma kwagh u se ôr ci@@ il@@ i , shin se mba hiden a iyol yase ijime sha er se nôngo se dugh aeren a vihin mbagenev asema la ken a@@ vese kera ? ( 2 Timoteu 3 : 1 – 5 ; 2 Peteru 3 : 3 , 4 ; Mpase 6 : 1 – 8 ; 11 : 18 ) I@@ an yina se i ôron kwagh u ikyav ne vighe vighe , nahan se lu ôron akaa at@@ aan tseegh a Yesu yange ter kwagh sha mi ken ikyav i m - ande na ne yô . Pro@@ feti Yeremia tsengaôron mtim u i tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la . Nyian kpa Mbakristu Mba Pas@@ en Kwagh V@@ ang@@ er@@ tiôr Se “ lan a@@ yom a na ” shin mba@@ awashima nav mba ifer la ga . Shighe kar yô , m ya iky@@ aren , nahan kwagh ne wasem u zuan a tom u wan ior usu , u me eren sha ayange agen yô . ” M hi@@ di a iyol yam ijime hen mbatamen mba ken tiônnongo kua mba ve koson tiônnongo u Kristu sha tar cii la kpa ? ’ Dooshima M@@ gb@@ egh Se u U@@ ng@@ wan I@@ mo i Aôndo Ú er nan ve u ôr or kwagh a kuma nan gb@@ ing gb@@ ing wer Mkaanem ma Aôndo ma ú lu yôôn ne ka kwagh u mimi ? Se er nan ve se lu a vangertiôr ser se hungur Yehova ga ? De se hen sha akaa aa a na ve a saan mba ve vese ayol a ve iyol shi ivese ve ia doo yô . Kpa , hanma shighe cii , lu kaan ér : “ TER ngu kaan nahan er . ” Ikyav tese ér , ort@@ yom ne lu ôron , lu kwagh u Shi@@ ru@@ shi , Tor u Per@@ shia , u hen shighe la lu eren a Daniel man ior nav doo doo la ga . Sha ci u mkaanem ma injaa ma i lu nan la yô , a doo kpishi u̱ se ny@@ ô@@ ôso tahav asev mbu veren ishima ken mbamkombo mba tiônnongo la . Se ôr Yobu ityough 37 yô , se zua a kwaghwan u injaa u yange i wa jighilii , u una lu a inja hen han@@ mô wase yô . — Yobu 1 : 1 - 3 ; 32 : 1 – 33 : 12 . ( b ) Kristu yange va a “ iji@@ r@@ ôron i sha mimi , ” shighe u lu shin tar la nena , man una ‘ ver iji@@ r@@ ôron i mimi sha won cii ’ hanma shighe ? Shighe u Mbaiserael lu ningir sha ik@@ igh@@ ir@@ tar i E@@ dom , sha er vea nyôr ken ú ga la , asema yina ior , nahan ve hingir ayôôso a Aôndo man Mose . M nenge mer er m lu dondon akaawan a Bibilo yô , i war uma wam ken ku jighilii je . A kaa ér : “ Yerusalem , Yerusalem , we u u w@@ oo u@@ profeti man u te mba i tindi ve her a we , a@@ wen ne ; ka ac@@ in a me je man i lum pe kohol ônov ou er ngô@@ iky@@ egh ka a kohol ônov nav shin a@@ kp@@ er a na nahan , kpa ne lumun ga ! 4 : 2 , 3 ) Aluer iy@@ ongo zua se a anmgbian man se sôr zayol shon fele ga yô , mbagenev kpa vea hingir u ungwan . Er Yohane lu an@@ ngô u Yesu u ken a@@ gbar yô , a shi nan kpa yange fa ér Yesu ngu or@@ isholibo ga , nahan ityôkyaa ngi i una gema ishima ga . Nahan kpa , se mba ken tiônnongo sha ci u ngohol a ngohol tseegh ga ; kpa se mba ker sha u nan a na kpaa . Er Tartor la yange ú lu m@@ ser@@ tar u hi@@ la u Yehova una yar tom a ú sha u van a tar man uumace mba sha ú la ke ’ mlu u vough , shi m@@ him u him@@ en ve vea na yô , kanyi tom Tor Yesu Kristu kua ator na a upristi iorov 14@@ 4,000 mbara vea lu eren sha anyom dubu la ? Or môm kpa nan gem or hingir or@@ henen nan tswen ga , di vough er i@@ be@@ legh ki ur@@ agh i môm tseegh ki ne im@@ end@@ enegh i@@ vesen ga nahan . Hen af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or , ken inyom i 200@@ 2 la I tôndo zwa a vese ér : “ TER Una ver ior N@@ av sha bem . ” Ikyav i dedoo i mba@@ beenyol ia fatyô u b@@ enden a mbacivir Aôndo a ve imôngo kpaa . ( b ) Ikyav i Yosua man K@@ al@@ e@@ bu la tese se nyi ? Se ker a nena ? P@@ ase wan wou wer doo u nana yila or la ijir kpee , aluer nan tôndo zwa u eren nan iyua shin nan ta nan mciem iyol je kpaa . Aluer se mba civir un a ishima yase i môm yô , alaghga sea lu yan ‘ ican sha hanma ian kpa ia her se a her ga . A̱ lan se ishima cii kpa se h@@ unde ishima kera ga . A̱ tôvon se a ican kpa i ta se kera ga . A̱ kôr se a̱ ta inya , kpa a wua se ga . ’ Nenge ke ’ takerada u i yer ér “ All Scrip@@ ture Is In@@ spir@@ ed of God and B@@ en@@ ef@@ icial ” la , peeji 3@@ 43 - 3@@ 44 , ú i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la . Saulu nôngo ér una wua un , shi na zwa i wua u@@ profeti 8@@ 5 man ior mbagenev je kpaa . Ken akaa a mba@@ yi@@ ase a i@@ or@@ van@@ nya mban nenge a mi sha iyange la cii , lu bredi u taver ishe ga u ve ya la hemba lun kwagh u ngise , ken ijime ica ye , kpa ve fa ga . D@@ ondo Tor u B@@ em Mba i shigh ve mkurem mba ve ‘ lu jighjigh i ar ken ku yô , a na ve ts@@ ar u uma . ’ ( Mpa . Nahan kpa , shighe u mbayev kasev mban lu vesen a vese la , mbamaren vev keren ian sha u zan zende a ve shin Betel fele fele , za ningir nengen iy@@ aagh ki Betel kua ityom i i eren her la cii . Ka atô@@ akaa any@@ iin a nyi nga a na injakwagh i lu sha inja ? Ka sea lu a ieren i n@@ orom ikyaa ga la yô , se zua a averen kpishi . Doo u se nenge tom u pasen loho u Tartor la nena ? Sha hiihii la , lu eren kwagh u doon sha ishigh ki Yehova shi za hemen u keren Aôndo kpaa . Lu u or u nan s@@ enge ér nan ngu ijende i Mesiya yô , nana nenge un mk@@ er . Ka s@@ aren se a sar u yan ican ga , shi se mba zough a msaanyol zum u i er se akaa a nyoon shin i he@@ e se ga . ( Mbafilipi 2 : 7 , 8 ; 1 Yohane 5 : 3 ) M@@ doo u Aôndo doo Yesu ishima tsung la yange na uma na lu a inja . 6 : 6 - 8 ) Aôndo ôr kwagh u shighe la ér : ‘ Iyange i M tsua Iserael la , . . . “ I@@ wanger Y@@ en i̱ W@@ anger ” Bibilo shi kaa ér : “ Nenge , m@@ liam ma mba i kighir ve la , man ve lu a or@@ sur@@ un ve ishima ga ; mba ve kighir ve la ve lu a tahav . ” — Or@@ pasenkwagh 4 : 1 . 21 : 12 , 13 . Yange fa ér saa una tile sha mimi ve a tsegha iti i Ter na shi a yima tsombor u uumace ye . ( Ôr Mbaheberu 4 : 12 ) Aluer or zua a mfe u vough u ken Bibilo shi nan gema uma u nan , nan ngu kuran atindi a perapera a Yehova yô , nana hingir ijende i Aôndo shi nana lu a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won la . Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku la lu Christ@@ op@@ her man Fran@@ z a inja kpen kpen . Ver ishima wer ape u lu keren iwanger la ka hen ijiir i mimi i u fatyô u suur sha i a ishima i môm yô . An@@ ngô u Mary u vesen , u kwase , u lu tagher tagher hen en@@ i@@ el ve la yô , za ya zwa vea or u hemen ger@@ i ve la , nahan i kôr T@@ al@@ ma@@ d@@ ge , an@@ ngô u ter@@ em u tamen la , i za wu@@ he . U@@ umace mba ve yen ne vea saa sha iniôngon ve i eren kwagh u vough la tseegh tsô maa vea zua a uma u tsôron ga . * Kwagh ne una karen kera yô , Armag@@ e@@ don una va , maa a lu shighe u masetyô u zege@@ can la je la . Kwagh ne una zua sha mtim u i tim Yerusalem ken inyom i 70 la . ( Pasalmi 119 : 9@@ 9 – 10@@ 1 ; Amo@@ shi 5 : 15 ) Yesu ver se ikyav i kwagh ne , gadia Ruamabera ôr kwagh na kaa ér : “ Per@@ apera doo U ishima , U gema U ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi la . ” — Mbaheberu 1 : 9 . Mose u “ lu or u ishima legh legh je ” hemba hanma or sha won cii la , nenge a iengem i Aôndo shi lu vea Aôndo ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so kpaa . • Yange í zer ôron F@@ ar@@ a@@ o loho u Yehova nahan , kwagh ne va a nyi i do@@ on@@ o ? Mbakristu mbara yange ve lu di uma ken inyom i 1914 la tseegh tsô ga , kpa i shighe ve mkurem , ve hingir ônov mba Aôndo ken inyom la , shin cii man inyom la ye . — Rom . “ Shighe u or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican ” man i gbe je ka ke ’ derianyom u sha 20 la kwagh ne hemba lun nahan cii ye . 32 Ngeren Mba I Gb@@ er ken Iyoukura ken In@@ yom I 20@@ 12 Yô Shi anmgbian u kwase ugen nger washika kaa ér : “ Shighe u yange se vihi u keren inja i ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ken di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i shi pasen ase@@ mber a kwaghôron , a ken ngeren u Iyoukura la , ka se tôô u gbidyen kwar sha avur a Bibilo shi nengen er avur shon a zough sha ngeren u i lu henen la hegen . ” ( b ) Ka u@@ pasalmi mba h@@ an se lu timen sha mini ? Yange lumun ér i tin@@ d@@ in un a um@@ ag@@ az@@ in shi ngohol ityakerada kpaa . Apostoli Paulu ta se icin sha kwagh u mba@@ aie mban . A yila ve ér “ u@@ kwagh@@ hi@@ r . ” Nahan kpa , Saulu hembe ityav yô , a na zwa u@@ sho@@ ja nav de ér A@@ g@@ ag@@ u , tor u Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki a lu uma . Kwagh ne kpa ka vegher u icighan kwagh@@ myer la . — Mpase 14 : 1 , 4 . Alaghga we kpa u ngu eren tom u pasen ne sha u eren kwagh u Yesu kaa la shi kuren kwaghôron u profeti la kpaa . — Mat . 1 : 23 — Ka akaa “ ahar ” a nyi yange ishima lu Paulu sha mini , man kanyi yange i sar un@@ u ? Tar u L@@ at@@ vi@@ a W@@ ong@@ or Loho u Dedoo ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 7 ) Ken ityar kpishi nyian , i wa tindi ér ung@@ ôô@@ v ve̱ waan ônov vev ikyo . Kanyi se er ve se ‘ var sha kwagh u dedoo ’ hanma shighe ? Kpa u ngu wer , er or nan er ivese je maa nana kera gba ken idya i eren ga ze . Yô , se “ taver nen ishima sha msen u eren . ” Er ve k@@ an shio u yangen mbap@@ asenkwagh u Tartor mban yô , ve gema ve va ah@@ enge shi ve vihi iti ve kpaa . Nahan doo u se de ser ma kwagh môm tsô a hemba gban se ishima a kwagh u Yehova ga . A per ij@@ o@@ or@@ tar i tar u G@@ han@@ a , a er zende a yem ken tar u To@@ go , a za per tar u B@@ en@@ in , maa a yem zan zan a za nyôr hen ang@@ er@@ i u i yer ér B@@ ir@@ n@@ i N@@ k@@ on@@ n@@ i , ken tar u N@@ ig@@ er la . 4 : 4 ; Yoh . 17 : 3 . Ve gba shighe u i va sôr ve la , nahan ian i zan iniongo i kwa@@ se@@ he sha la kar ve . Kwagh u F@@ es@@ e@@ tu ôr a i@@ or@@ van@@ nya na ne na ikyar sha mpin ne . A kaa wener , “ m lu eren sha lan . ” Er nan ve yange Davidi lu a mciem ga ? D@@ ugh ityom i injaa i se eren la kera yô , se cii se mba soon ser ior ve lun ikyua a vese shi ve tesen se dooshima kpaa . Or@@ d@@ as@@ enda ugen kaa a vese ér se dondo un se yem vea na sha ta@@ sh@@ an ve u d@@ as@@ enda , nahan se kpa se n@@ a@@ gher iyol ga . Kpa a tese un dooshima shi a lôh@@ ô un ér un kpa a va zua a msaanyol ken tom u gban aka@@ au@@ ma agen a lun vough la . ( K@@ ol . K@@ asua môm karen yô , i lôh@@ ô se ér se za M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi . ( 2 Mbakorinte 5 : 18 ; Yohane 10 : 16 ; Mpase 7 : 9 ) Er se uumace mba se yen ne se lu eren Aôndo tom ke ’ tôv@@ ac@@ an yô , se fatyô u eren ú sha tahav asev tseegh ga . • Yehova ngu tsaase se u eren tom u pasen kwagh ne nena ? Shighe u M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti lu anyom at@@ aan la , a “ o@@ so@@ gh , a gba a so@@ mb@@ o . ” ( 2 S@@ am . ( Yohane 17 : 3 ) Kpa gema mba ve lu ken tiônnongo u Mbakristu hegen ica i gbe la di y@@ ee ? Bibilo ôr se nahan ga , kpa i kaa ér : “ Aluer á va mee ma or yô , nana̱ de kera kaan er ka Aôndo A me@@ em ga , gadia á fatyô u me@@ en Aôndo sha kwagh u ifer ga , man Un yô me@@ en ma or ga . ” Gadia i gb@@ ihi akaa a i gbe a cii ken dang , lu sha ishima i a nahan ga , kpa lu sha ishima i Un u A gb@@ ihi a ker la . Kpa lu sha ishimaverenkeghen , gadia akaa a i gbe a la kpaa á va pase a sha ik@@ ev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , á za a mi ken mlu u engem u lun a ik@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . A doo ve u wasen we . Man sha mlu u akaa a lu ne yô , kape ior vea lu hemban wan kwagh ve tseegh ikyo je la . Nahan kpa , Yehova gema yila Yobu kwa ny@@ iin ér “ wanakiriki Wam ” sha u tesen ér un lumun un . Shi Yehova yange kaa a Yobu ér a̱ de mbaaferev mbara asorabo a ve . Shighe u i shi kwase wou iyol yô , tese un wer u wa ikyo sha zayol na la tsung , shi wa ishima a na . H@@ ide sha ayange ase ne di ye ? Shi a nenge mngerem lu “ duen ” ken tempel la ku@@ an s@@ enen . Peteru pase ér mba yan ican ka sha ci u ve er kwaghbo yum ga , kpa ka sha ci u mba Mbakristu yum . Yesu fa je ér , cii man se fa mimi u Bibilo i pase sha kwagh u Aôndo la yô , gba u se zua a iwasen hen Aôndo , shi se lu a ishima i dedoo . Ka u@@ batisema mba nyi yange i er ior sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ ii ? Una been yô a su@@ gh or@@ kar@@ en@@ gbenda la tsô a hide fese a nyôr ke ’ iyou na , maa a time sha ivur la vea ônov nav sar sar cii ve ve mase yemen makeranta ye ! Gb@@ id@@ ye kwar sha akaa a Yehova a ne se la cii . Ve cii ve lu yemen imôngo , mba ve war lun a gb@@ ong gb@@ ong her la lu ur@@ ugh mba ve v@@ ôr mbara shin an@@ ke@@ k@@ em ma kiriki ma yange ma ngee ga yô . Bibilo tese se kwagh u mbakp@@ enev nahan ér : “ Mba@@ kp@@ enev yô , fa ma kwagh ga . ” ( Duteronomi 5 : 9 ) Sha ci u nahan yô , iyol@@ tseghan yase ka sha ci u ma tom shin ma or ga , kpa ka sha ci u Aôndo . ( Marku 12 : 17 ) Mba i sar ve ka Aôndo a̱ sue ve yô saa vea “ vande keren . . . tartor [ u Aôndo ] man perapera Na ” keng , kpa shi vea lu kuran atindi a taregh a a hendan a ityom i vesen i i gbe u vea er Aôndo la ga yô . * Yange una ôr se akaa a a er ken tom u pasen kwagh la , shi una wuese se yô , i doo se kpishi . Nahan kwagh ne na yô , se soo u civir Yehova sha mimi . Kwagh@@ ngeren u a dondon ne una ôr kwagh sha itinekwagh ne . Er i ko@@ so akaa a tse a injaa ne sha kô@@ m@@ pu@@ ta yô , kwagh ka una gba sha a yô , i za bugh kô@@ m@@ pu@@ ta i zua a kwagh u i soo la , nahan mba kera b@@ enden a ave kp@@ ur kp@@ ur sha er aa vihi ga . ( Mpa . 4 : 11 ) Ka nahan ve i we se kwagh ér ‘ se̱ de b@@ undu mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga ’ ye ! — Heb . Kpa hemba doon u nom a tema vea kwase na ve lam sha zayol u ve lu a mi la , sha ci u aluer ve wa ikyo ga yô , alaghga vea hingir u eren idya . ( Mateu 10 : 7 ; Marku 1 : 16 , 18 , 20 , 38 ; Luka 4 : 43 ; 10 : 9 ) Shighe u ve lu zenden a na imôngo , lu tesen ve la va k@@ ur yô , Yesu ôr kwagh a ve sha iyange i N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . la wener : “ U nan n@@ em jighjigh yô , ityom i M eren ne , nan kpaa nana er i ; i i hembe ing@@ in je kpaa nana er . ” M@@ iri@@ am man A@@ ron ve zer kaan ér : “ Ka Mose tsô , TER A er kwagh a na y@@ ee ? Ka sha igbenda igen i nyi nahan alaghga tsô Aôndo a ne u i@@ wa@@ sen@@ a ? ( Anz . 12 : 3 ) Anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi ken tiônnongo er kwagh ne . ( J@@ ul@@ ai 18@@ 7@@ 9 , peeji 6 ) Ka kwagh u kpilighyol kpishi er Yehova a p@@ aa se sha nagh ku Wan na u ishima ishima la nahan ! — Yes . Man ini@@ aav mbi ngise i naan la mbi a inja hen a@@ vese nyian nena ? 15 , 16 . ( a ) Yesu yange kaa ér dooshima wase a̱ gb@@ anger a̱ za kighir nan je ? Iky@@ urior i Iserael cii yange i hingir kwagh u Yehova sha shighe u i̱ tôndo zwa a Aôndo la . Mba hembe eren kwagh ne a ishima i van@@ den wan ago iyol la — ishima i i̱ vande koson mbamhen mbagen kera ga yô , ishima i i̱ mgb@@ ough a aeren a aa na se fatyô u henen kwagh yô ! Ngeren mban vea seer taver jighjigh wou sha kwagh u ishimaverenkeghen i i pav Mbakristu mba mimi i ver kposo a Mbakristu mba aiev la . N@@ om u Ca@@ ther@@ ine u i yer un ér Ken la kaa ér , shighe u wan ve u kwase lu anyom pue kar la , a kaa a na iyange igen ér ka una lamen a na kpa un soo u keghen ato ga . Mkaanem ma apostoli Yakobu kpa tese ér mba@@ ats@@ anev yange ve hemba iyenge ken nongo u Kristu u sha derianyom u hiihii la . Kwase ugen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa , u a we ior kwagh sha kwagh u iv@@ es@@ egh ica i gbe yô , kaa wener : “ I@@ v@@ a@@ ap@@ aven ka ikyav i tesen ér kwagh za iyol ken ivese . N@@ om man kwase ka ve hii u zuan ga , maa ve va hingir u undun ayol a ve , man kwagh ne ka a vihi ken ishima kpen kpen . ” A@@ sema mgbegha mbagenev ker u eren akaa ken uma ve akuma a kuma , nahan ve hingir up@@ ania . Ka An Nan Ne Se I@@ an i Eren Kwagh u Se So@@ o ? Yange Aôndo kaa a Mbaiserael ér : “ N@@ é va a ile u iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ gh ki ne son@@ do la , hen pristi , [ sha uwer u N@@ is@@ an 16 la ] a̱ cia ile la sha ishigh ki TER , sha er á rumun ne yô . ” A̱ shi nan kpa , Davidi lu ôron kwagh u mfe u fan kwagh u Aôndo kpuaa tseegh tsô ga . Kwagh u ka a wase ve jighilii yô , ka dooshima u mimi la . N@@ ea wua se a wua kpa , se mba y@@ amen ka@@ a@@ de ga ! ” I@@ b@@ um@@ un Ng@@ i i T@@ aver Jighjigh u Nan W@@ ase Aluer i dugh u sha ian@@ tom kera nahan , u fatyô u hiden shi eren u kpa ? Kwagh@@ wan u K@@ asev Mba Ve W@@ ase u P@@ anden Ishim@@ any@@ ian i N@@ oo@@ v V@@ ev Yô Mbakristu mba i shigh ve mkurem la cii kua “ iyôngo igen , ” i i lu ak@@ ar a ve , ve eren tom a ve ityô la mba lôh@@ ôn ior her ér ve zua a iwasen hen “ shighe u doon ” ne . — Yoh . Ka i er un sha er una kôr inyam ga@@ egh yô . ( Yoh . 13 : 34 , 35 ) Dooshima man mk@@ or u mimi u ka se nenge a mi ken Iyou i Tartor la una bende a mbayev shi una wase ve vea hingir u zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe . Kpa anmgbian wam u kwase yina ishima a mo mayange ga . M@@ AT@@ E@@ U 24 : 9 ; L@@ U@@ KA 21 : 12 Yange nenge mbam@@ tsera mba ken jijingi hemba wasen un vea tsombor na , a zege@@ iny@@ ar u a kimb@@ in un la . 21 : 43 ; 23 : 37 , 38 ) Er ikyurior i Iserael kera lu jighjigh ga yô , i̱ ta ian i civirigh i lun mbatomov mba Aôndo u mimi la kera . 24 : 3 - 7 ) Nahan kpa , sha shighe ugen la , a nôngo u eren kwagh sha ishim@@ an@@ yo@@ on . Mba Be@@ en M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi u sha K@@ wa 1@@ 23 ( 1 Timoteu 5 : 8 ; Mbaheberu 13 : 16 ) Mbagenev na ayol a ve mb@@ á maan A@@ you a Tartor — man tom ung@@ u@@ la kpa ngu eren shiada . 1 : 1 , N@@ W ) Kwagh wou gba un ishima kpishi je . Cii man Paulu a kimbir mkaanem ma ma lu ken Genese 2 : 2 la ken ityough 4 ki washika na la yô , a nger ér : ‘ Se mba se ne jighjigh ne yô , ka se je se lu nyôron ken m@@ mem ne ye . ’ ( Heb . ( Ekesodu 15 : 1 - 21 ) Kape iember i m@@ hembe ia lu shighe u a tim Satan man tar na ken zege@@ can je la . Iyol i hiden a mi ijime wa u or palegh ieren i gen@@ gese iyol shin k@@ enden a iyol i nan sha la ker . 15 : 16 ) Ka sea eren “ icighan@@ tom ” ne yô , kwagh ne a na se hingir “ mba@@ shir@@ en@@ tom ” a Yehova , u “ A lu icighan ” la . ( 1 Kor . Gadia vea gema ônov ou vea de u dondon Mo , vea gema á civir mba@@ aôndo mbagenev ; nahan ishima á vihi TER a ven , Una tim u fese je . ” ​ — D@@ ut . Hi@@ ihii yô , fa wer kwagh môm kpa una yange Aôndo u He@@ mban@@ agee u kuren awashima na ga . U a Nen@@ gen É@@ r Se Gba Kwagh La , 4 / 0@@ 8 Or tu@@ h@@ wa or ga , an@@ zughul nga ga . Aluer or u hemban sha tar cii u ngise lu la je kpa tese iyol i hiden a mi ijime yô , se je yô doo u se hemba hiden a iyol ijime ga he . D@@ ugh Yesu kera yô , “ or u den eren isholibo nan ngu ga . ” A nenge ah@@ endan ne ér ka sha na jighilii je man sha Tor na u a lu hemen la kpaa . Aluer se mba keren ser se er ishima i hanma or yô , nahan kwagh la una u@@ le se , se kera fatyô u eren tom wase sha inja ga . Mar@@ c@@ us : M su@@ gh u . M@@ ci@@ mb@@ im ma b@@ ov nam msaanyol man be@@ m@@ shima ga , ma nzughul a nzughul a mo . Dooshima u lu a mi sha mbahenen nav la mgbegha ve ve hingir u soon un , nahan ve kuran atindi na . ​ —⁠ Ôr Yohane 14 :⁠ 15 . K@@ aren se sha dooshima . “ Lu jighjigh ” Apostoli Paulu man Peteru tese ér mkaanem ma ken Ho@@ sea 2 : 23 mara ma kuren sha mkohol u i lu kohol as@@ ande a Iserael u ken jijingi la . — Mbaromanu 9 : 25 , 26 ; 1 Peteru 2 : 10 . Ior kpishi nenge ér ka gbil@@ in@@ kwagh u dang je u lun sha ikyev i tahav mbu i nengen a mi ga la . Yange i na mlumun sha mpin ne shighe u Yesu vea Ter na ve va sha u va nengen tempel , shin gbenda u i ser i ver sha u civir Aôndo , hii ken inyom i 1914 zan zan mhii u inyom i 19@@ 19 la . Gbenda u mbahenen mba ken Shi@@ ria u ken An@@ ti@@ o@@ ki tese mhôônom ma zungwen la tese se nyi ? ( Yesaia 55 : 7 ) A soo ér han@@ mô wase cii nana ta h@@ ù@@ à u eren kera nana gema nana hingir u wan mbagenev kpa ikyo shi se̱ gb@@ ihi ifer i any@@ ighe la se̱ gema se̱ tôô perapera . K@@ asev mba jighjigh kpishi sha ayange a ngise la lu a kwaghfan tsung , sha nahan yô ve lu kasev mba injaa sha ishigh ki ior mba Yehova . U@@ ̱ henen Mkaanem ma Aôndo a msen u eren la wasen se u lun a mhen u Kristu la U@@ umace jimin cii dondo i@@ pi@@ la i mbatyomov mban man ônov vev eren la kua aeren ve a dang la kpaa . Mba ve kom u nyôron yô : Ka mba ve lu mbatamen mba sôron atôônanongo man mbatamen mba nengen sha haregh tseegh . Mbashiada mba Yehova seer eren tom ve u pasen kwagh sha tar cii la , man hii shighe la je , mbacivir Yehova mba ng@@ een seer a seer ! Aluer u ngu a isharen i eren tom wou u pasen kwagh , u Mbakristu la ga yô , u er nena ? 16 , 17 . ( a ) Ka akav a tesen a nyi a lu a tesen ér kwaghyan u ken jijingi ve sha ashighe v@@ ough@@ loo ? Shin er mbampin mban ve lu sha ci u agumaior nahan kpa , er nan we kpa u nger mbam@@ lumun sha mbampin mban ken kô@@ pi wou shighe u i doo u ú er nahan yô ga ? Nahan m de u henen sha akaa ne , m gema m ver ishima sha kwagh u me er ve me wase mbagenev yô . • Se venda akaaôron a gbil@@ ini@@ gh nena ? “ V@@ ough ” u Paulu yange yar tom a mi heen ne inja na yô , a fatyô u lun or u lun vough , vesen k@@ on@@ don , shin vi@@ an . ( Ôr 2 Mbakorinte 8 : 12 . ) Aôndo ne ka u lun a iwuese kpôô ! — Mal@@ aki 3 : 10 . Yange ve soo ér vea b@@ ume mbaapostoli kua tiônnongo , a wuese ve ér ve er iyua kpishi . Mbagenev hen ér aluer mba man mba@@ at@@ a@@ kpa shin mba sôron ak@@ ombo gayô ve za ker ma ijiir mba her yô , vea kera gba angev shin vea bee iyol shin vea kpe ga . Er nan ve lu iyange la keng i tsuaa ? A@@ kav ne agen ka nyi ? Akaa a a “ nd@@ ahar sha won ” la kpa , aluer se time sha gbenda u Aôndo a gbe a la man ityom ve yô , se hen kwaghfan kpishi . Alaghga a taver mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev u keghen ato ungwan ma kwagh u Bibilo i er la vindi vindi . ( Mbakolose 3 : 9 , 10 ) Nyian ne , k@@ am kwagh u civirigh kpishi u lun imôngo vea ior mba Yehova mba lun wang shi wasen mbagenev sha u ve hen kwagh u Yehova , Aôndo u@@ hemban@@ agee la . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Sha mimi yô kwaghwan ne per@@ egh sha akaa kposo kposo ke ’ uma je . Kpa er ma se nenge mbamzeyol mbara ser ka ikyaa i vesen je i va te sha a@@ vese la yô , se fatyô u sôron mbamzeyol mban sha ad@@ ondo ad@@ ondo sha u yaren tom a atindiakaa a Bibilo . ( 1 Timoteu 4 : 8 ; 6 : 9 , 10 ) Nahan , doo u se er msen tsu@@ see ser Aôndo a wase se se gema imba isharen la se ver m@@ doo u Yehova a doo se ishima la a ya tor ken a vese shi se ver iwuese i se lu a mi sha akaa a doon a un man Wan na ve er a vese la . — 1 Yohane 4 : 10 , 16 . Mose yange una due u va lamen a Mbaiserael yô a er nena ? U@@ foto mba utar mban cii : C@@ our@@ tes@@ y of A@@ ng@@ l@@ o - Au@@ str@@ al@@ ian O@@ b@@ ser@@ v@@ at@@ ory , p@@ ho@@ to@@ gr@@ ap@@ h by David Mal@@ in A kaa a mo ér mo m ngu wan@@ y@@ em@@ akeranta u fan takerada shi un soo kwagh wam kpishi , nahan aluer i z@@ end@@ am ken makeranta kera yô a vihi un kpishi . Tom u pasen ior kwagh shi geman ve ér ve hingir mbahenen la yange u gema ior kpishi ken derianyom u hiihii la . Shi yange tagher a kwagh u Yesu tsengaôron ne , ér : “ Mba ken ya u or vea gema vea lu mbaihyomov mba nan je . ” ( Mat . Anyom nga kar at@@ aan yô , shi m va zua a Mbashiada mba Yehova , shighe u m lu vea kwase ugen , u i yilan un ér El@@ vi@@ r@@ a yô . Bibilo i henen la na uma wou hemba doon . Ka ikyav mbi ken jijingi mbi kuran iyol yase mbi nyi se lu a mini , man ka se wa ikyo a mbi nena ? Nahan ve yila un ér man@@ a , * shi ve ko@@ so ayol a ve sha mi anyom 40 . — Ekesodu 16 : 4 , 13 - 15 , 31 . 5 : 6 ; Se@@ f . 28 : ​ 5 , 6 ; Luka 2 : ​ 8 - 11 ; 22 : 43 ) Sha u kuren sha awashima u Yehova yô , Yesu kpe ku u nan nagh , nahan tese ér or u vough nana fatyô u civir Aôndo sha mimi , shin er nana tagher a akaa a karen jighjigh u nan tsung nahan kpaa . 7@@ 7 : 6 . Satan s@@ enge ér ma or u nana gba karen a ishima tsô civir Aôndo je kpa nan ngu ga . P@@ ase er Ruamabera una fatyô u sur@@ un se ishima yô . I@@ b@@ anave ia bee . A@@ mba@@ aior la mba er ‘ anmgbianev mba i mar ve sha ci u ayange a ican ’ nahan . Aluer ú ngohol loho u dedoo ne shi ú er tom sha ú yô , ú fatyô u zuan a averen a masejime la hegen tseegh ga kpa shi á lu ken hemen shighe u Tartor u Aôndo ua lu hemen sha tar cii la . — 1 Timoteu 4 : 8 . A doo Mbakristu mba jighjigh kpishi u tesen ior kwagh u Yehova man mcivir u mimi . Er m nenge Mbakristu kohol ijiir i môm shi ve lu eren akaa sha inja vough vough , shi ve lu sha ashe wang kpaa yô , m na jighjigh mer ka kwaghaôndo u mimi je m zough a mi ne . Kpa mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” — Pasalmi 37 : 9 - 11 . K@@ e ’ loho u yange i tindi he ’ mbatamen mba ke ’ tiônnongo u E@@ fese la , Yesu Kristu wuese mba ve venda u dondon ior mba yange ‘ ve yilan ayol a ve er ve mba mbaapostoli , kpa lu nahan ga la . ’ — Mpase 2 : 2 . ( Mbaheberu 2 : 4 ) Ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi shon ki ior asange asange lu a mi la kpaa lu kwagh u hange hange u wasen u kaven mba ve lu mbahenen mba Yesu mimi mimi la . Man m va a na hen mbahenen O@@ u kpa ve fatyô u been un ga . ” Yange Mbaiserael kar Yehova nena , man kanyi yange i va k@@ ere ? Aluer se de or kwaghbo u nan yô , doo u se hungur kwagh shon kpaa . Yange lu awashima u Aôndo u ve̱ ember mlu u ken hemen u saan saan la . Sha shighe ugen la , a kaa a apostoli Peteru ér a za ta kp@@ an@@ de@@ gh hen mbahemenev sha ci na shi a ta ku nagh kpaa , shi a na un inyaregh ki una ta ku yô . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 22 la ] Sha ikyav i tesen yô , or@@ ngeren I@@ vangeli Mateu ng@@ ur ôron kwaghôron u profeti u Yesaia yô a nger ér : “ Tar u Se@@ bu@@ lon man tar u Na@@ fe@@ tal@@ i , sha gbenda u zege@@ mnger u p@@ eren Y@@ ord@@ an la , G@@ al@@ il@@ ia u akuraior . Shi se fatyô u dondon ikyav i ishimat@@ seen ve la kpaa . “ M NG@@ U den mimi ne ! ” Ikyav i tesen yô , L@@ ina u lu anyom 15 la kaa wener : “ Me fatyô u tan uwegh van@@ ger mer , m ngu u@@ ange ga sha ci u m palegh u man ta@@ av man ici@@ mb@@ iv mbi gban man tsô ér ityough ki gar ker la . U tesen ikyav yô , kwagh@@ dedoo doo Ho@@ sea man Amo@@ shi ishima nahan ve er Aôndo tom sha perapera , ve lu u@@ profeti . Z@@ a Hemen u ‘ V@@ eren Ishima sha Jijingi ’ 15 , 16 . ( a ) Shighe u se lu civir Yehova sha mimi yô , ior mbagenev vea er nena ? [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 12 ] Ior due a mbamhen kposo kposo sha u vea fa im@@ on@@ don i ken to@@ ho i Yesu yange ôr kwagh u i̱ jighilii la yô . Yesu lu ôron kwagh u wain u lu shin iy@@ ongo shon la . Sha nahan yô , Yesu fa kwagh u lu u una er sha hanma ian cii , shi er kwagh u Ter na soo ér a er la vough . Luka 4 : 27 N@@ oo@@ v , D@@ ondo Nen Ikyav i Hemen u Kristu La , 3 / 1 Sha ikyaa ne kpa , Yehova nenge ér gbenda u ú hembe doon u kuren i yô , ka u nan Satan ian sha u a tese er á hemba kpen uumace iyol a Aôndo shio yô . Alaghga tsô me fatyô u wasen un . ” Ngeren u mba@@ yi@@ ase la kaa ér : “ Tsô TER er su@@ l@@ fu@@ r man usu due sha TER Sha , ” haa sha ag@@ ar shon a ngise la cii . Mba yange ve ungwa ic@@ in@@ tan i Aôndo cii ve war ish@@ ôm . TER Una kura m@@ dugh wou man m@@ nyer wou , hii hegen je , zan zan gbem sha won cii . ” Hii shighe la je , loho la kera lu u sha kwagh u Tartor u ken hemen ga , kpa lu u sha kwagh u gomoti u kpôô kpôô , u a lu hemen sha hegen yô . I@@ vese ne ia va a msaanyol sha , kpa mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar gbem sha won la kpa vea ember a mba ve lu sha la im@@ ôn@@ go@@ o ? Shighe u Yesu hii tom na u pasen kwagh shin tar ica lu a gba ga la , á tese mbahenen nav sha gbenda u kpilighyol tsung wener , aluer ve fa ér un ngu a tahav shi mba ungwan atindi a na kpaa yô , vea zua a averen . Anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev mbagenev time sha mbamlu vev yô , ve tsua u yemen hen ijiir igen ken tar ve shin ken tar ugen je kpaa , hen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh mba Tartor yô . Paradi@@ so u I Er Kwagh Na ken Bibilo la Ngu Han@@ a ? Paulu maa er shiada ér kwagh ne ka mimi sha u kaan ér Kristu u i nder un la “ ande hen anmgbianev hemba deri uta@@ an sha shighe môm je , ” shi Paulu za hemen kaa wener , mba ve lu uma her zan zan hegen ve hemba ng@@ een . Er akaa ne hange ve yum yô , ve ngô@@ ôr lumun a mhen u mbagenev ga . I dugh ivur i sha inyom i 20@@ 13 la ken mkaanem ma i er ken Yosua 1 : 9 la . Mbamaren yange ve tese ônov vev hanma kwagh cii , hemban je yô akaa a a gbe a zough sha mcivir u Aôndo yô . Jigh@@ ilii yô , yange ve lu kuran a kura an@@ ngô ve u kwase ne sha er una za lu ape una fatyô u gban ken imeen ga yô . Diabolo kôr mbagenev uma nena ? Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kaa ér a shi nan kpa i seer a seer avur a ahar ne . Ka sha nyi gbenda yange Yehova ver ikyav i dedoo sha u lamen a Mbaiserael ? Kpa ikyav tese ér Yesu yange soo u hemen Paulu man mba ve lu zan zende a na la sha jijingi u Aôndo , zan a ve hen ijiir igen . Ior mbagenev mb@@ ati@@ v yô , sha wa@@ ya u gbidyen kpa ka ve hen kwagh je . Sha shighe u upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i kpishi vea eren tom ken tempel ga yô i lu ken Y@@ er@@ ik@@ o ve lu ye , sha ci u Y@@ er@@ ik@@ o lu ica aa Yerusalem kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 23 tseegh . Ken inyom i 200@@ 8 la , iorov 10@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 yange ve kohol Mbashiada mba Yehova ve umbur ku u Kristu . Nahan hemba doon u undun Yehova ga ku@@ aa ! ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Mba i shigh ve mkurem ve lu ken atô wase la mba a vangertiôr sha er ‘ i nger ati a ve Sha ’ yô . I@@ kp@@ elaior kpishi i ken gar la kpaa lu a na . ” Satan samber a mba@@ aie kpishi sha er una kure awashima na u a lu a mi ù u@@ dugh ior duen a ve ken mcivir u mimi kera la . M ver ashe a shighe u un , man ng@@ ôm , kua anmgbianev av mbagenev mba doon mo ishima mbara cii , vea va civir Yehova ken Paradi@@ so la . Kpa , mbayev kpishi ka ve nôngo u saan ishe hen shighe ne . Mkaanem ma Paulu man tese ér lu ivur Ruamabera igen lu ôron kwagh u i ye . Ka unô ve er kwagh u iti i Aôndo jim jim la var var , shi ve yer í sha u pasen ayol ave je kpaa ? P@@ ase kwagh u Yesu yange ôr , u i nger ken Mateu 19 : 9 la . ( Ôr Yakobu 1 : 13 . ) “ Er C@@ ôô@@ ci lu gb@@ anger seer a seer shi mbam@@ zough kposo kposo ve lu duen yô , hingir hange hange u wan atindi a a wase u nengen sha mbahemenev mba@@ adu@@ av shi eren iyua hanma shighe sha u suen ve . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 6 ) Nahan yô , uma u injaa u lun a awashima la har sha akaa a or lu a mi la ga . ( 1 Kor . 14 : 9 ) Tsô se gba pinen ser : ‘ A tsa a gber ityakerada yase ken zwa T@@ u@@ v@@ a@@ lu , u ior mba ve lamen u cii kpa kuma 1@@ 5@@ ,000 ga ne je kpa ? ’ A kaa ér : “ Mo yô , shi kpuaa tsô angahar a am ma a kera lu ga , shi kpuaa tsô angahar a am ma a do@@ l@@ ough kera . • Gbenda u Yehova tsua u sôron ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den la tese icighan@@ mlu na man ieren na i ôron ijir sha mimi la nena ? M ker ijiir ken h@@ ua m za yer , tsô m gba eren msen hen Yehova mer aluer ka nyi je kpa a̱ wasem . Jigh@@ ilii yô , ka kwagh u wan wou u nomso shin u kwase nan lu eren sha shighe u nan lu hi@@ an a hi@@ a je ne ​ —⁠ inja na yô , nan ngu undun aeren a u@@ ye la , geman henen u eren kwagh sha inja i gumor u nana fatyô u nengen sha iyol i nan , u nan kom u za lun kwagh u nan yô . K@@ u u Yesu bugh se gbenda u zuan a nyi ? Yehova una na u kwaghfan man mkav sha ivande ga , kpa aluer u ngu henen Mkaanem nam sha gbashima shi u ngu s@@ ônon un icighan jijingi shi dondon akaa a i we se ken mbamkombo mba tiônnongo u Kristu la hanma shighe yô , u hingir or@@ fankwagh . ( Y@@ ak . Or@@ gen u a y@@ ese mbayev un@@ yi@@ in yô , mba yer un er Bar@@ ry , a kaa ér : “ Ka wea pase mbayev ou mba ve lu hi@@ an la atô@@ akyaa a a ne ve u er ma kwagh yô , ve hemba nan we jighjigh sha ci u ve nenge je ér , u gba n@@ ur@@ en tsô tsuan kwagh shin u ngu kighir ve ga , kpa ve fa je ér u er kwagh sha kwaghfan . ” Maa se due zege@@ ya wase , u lun a ar@@ u@@ um 7 , u se maa anyom kpuaa tseegh ken ijime la , se za nyôr an@@ ru@@ um iyou môm ne . Shi doo u eren erdoo a mba ú ne jighjigh a ve imôngo la kpaa . Nahan iwer ngi kar kpuaa yô , i seer Bibilo i geman sha tom u mbag@@ e@@ man@@ kwagh vea eren ayange ayange yô . Kwagh na yô , i gema Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la ken ijô kpishi . Doo u se lu a ishima i su@@ ghun Yehova sha erdoo na a@@ vese kua m@@ doom nam , kwagh ne una mgbegha se se wuese un — inja na yô se civir un sha gbenda u ú tese ér kwagh na doo se ishima shi se mba su@@ ghun un sha akaa a a er a@@ vese la . “ Ter gema ishigh kenger Peteru ” 5 : 6 ) “ Per@@ apera ” u Yesu yange lu a mi ken ishima ve ôr kwagh sha mi la , ka u eren kwagh u vough sha u kuran atindi a Aôndo shi eren ishima na . Kpa Mbakristu mba mimi lumun a imba mhen ng@@ u@@ la nahan ga . Ka ve lam bem bem shi ve kegh ato zu@@ lee ve ungwa ah@@ on am a gban la . ” A lumun ibo nahan , ér : “ M fa We [ Yehova ] U fatyô u eren akaa cii , ma awashima Wou u b@@ un@@ den ngu ga . T@@ ôô ase wer , Yehova Aôndo ngu karen asema a uumace ub@@ iliôn ub@@ iliôn nyian . • Se tese ser se wa akaa a mbagenev ikyo nena ? Hanma iyange yô , ka i gba u se tsua akaa a kiriki ga yô a vesen . Tor Davidi nger ér : “ T@@ ER@@ E , ka an nana tsa ken t@@ ent@@ i W@@ ou@@ we ? ( b ) Ka kwagh u dedoo u nyi ú zough a mi sha u tesen mbayev takerada ne ? Kape Aôndo kpa ior kpishi ve er mba@@ aie sha iyol na je la . Kpa lu sha shighe ne je ve gema ve hingir u civir mba@@ aôndo mba Mo@@ ab@@ i ye . A tese ér lu kwase u wuese kwagh , gadia a wuese Yehova sha ian i a na un i lun ngô u Mesiya la . I W@@ a Se Kwagh u In@@ j@@ aa sha Iky@@ ev Sha nahan yô , mba a vangertiôr ér Yehova ngu hemen nongo na shi tesen u sha ikyev i tor Na . ‘ I@@ ce you i sha it@@ you ’ je kpa a ôr i . Hi@@ ihii pristi ugen va kar her , shi ica gba ga Or@@ le@@ v@@ i ugen kpa va kar her . Mbahemenev mba ken kwaghaôndo u Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti kpa er nahan . Er nan ve alaghga iyol ia hingir u kpen ior mba civir Yehova mbag@@ ene , kpa kanyi kwagh ia wase ve ? Kwase ugen u tôvon sha akaa kaa ér , “ aluer ú ngu wan@@ y@@ em@@ akeranta u ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti u lun inja kposo ga yô , we kpa ú ts@@ aan ger@@ i er mbagenev nahan . ” — 1 Mbakorinte 5 : 11 ; 6 : 9 , 10 . Kpa , Yehova kor ior nav sha hanma ican man a@@ ah@@ e cii ga . Nahan kpa , u eren ishima i Ter na shin tar la yange kua ican i sha iyol man i ken ishima ker . Aluer se mba tsuan a tsua i@@ ember@@ yolough i se eren ga yô , se mba eren kwagh sha kwaghfan ga . — Mbaromanu 13 : 13 . A@@ ng@@ ev mbu been ng@@ ôm ken inyom i 19@@ 5@@ 2 yô , m er ish@@ u@@ en pania vea anmgbianev mba kasev mbagenev utar kuma iwer ihi@@ ar . Ka ve wa atindi a ve ayol a ve , gayô , ve gbaa dondon ikpelaior ityô ken iji@@ mba i eren tsô , er mbagenev ken Mbakorinte mba tsuaa mbara kpa ve eren cii ve ve va mase hingir mbananjighjigh nahan . ( Ef . 12 , 13 . ( a ) Yehova ne se kwaghyan u ken jijingi sha ashighe ashighe sha nyi igbenda ? K@@ EN ityar igen kpishi , ior ka vea eren ivese yô , kwa@@ se@@ he la nan tôndo zwa ér nana na nom u nan icivir . Mkaanem ma Paulu ma ôr kwagh u a lu a inja sha kwagh u i@@ vesen i ken jijingi la . ( Daniel 2 : 44 ) Ior mba sha tar cii vea lu ken mzough sha ikyev i gomoti u perapera môm , gomoti la ka Tartor u Aôndo . K@@ a@@ a@@ de mban lu ican u nan ior ga ! I@@ me@@ en i sha utar la yange i hemba duen a ah@@ endan a Satan va a mi sha hemen u Aôndo la ken igbar cii . Er Ifa kenger kon la man sar un tsung u yan u yô , kwagh la na un u p@@ eren tindi u Aôndo . Gadia m lu tô@@ mon kwagh u mbai@@ ha@@ gh@@ ev , zum u m nenge i@@ kôr - la@@ ghen i mbaaferev la yô . ” — Pasalmi 7@@ 3 : 2 , 3 . Kpa , hide sha kwagh u iji@@ r@@ ôron yô mba zu@@ ngu or mhôônom nena ? ( Mat . 22 : ​ 36 - 40 ; Luka 12 : ​ 6 , 7 ; 15 : ​ 4 - 7 ) U tesen ikyav yô , shighe u Yesu lu ôron kwagh môm ken A@@ tindi a P@@ u@@ e la , a kaa ér , “ De eren idya ga ” la , yange pase mnenge u Aôndo sha ikyaa la , er hii shighe u or ka nan hii a hii u henen ken ishima i nan zan zan nan hingir u eren idya kpôô kpôô la . Ka tôv@@ ac@@ an u nyi ior mba Yehova tagher a mi ken inyom i 19@@ 18 , man lu nyi i due k@@ ere ? Shin er gar u E@@ fese mgb@@ ough a iji@@ mba i eren man kwaghaôndo u aiegh man ah@@ ir a eren nahan kpa , Aôndo ver tom u apostoli Paulu man mbagenev ken gar la doo doo . — Aerenakaa , ityough 19 . ( b ) Yesu na Mbaf@@ ar@@ ishi mlumun ér nyi sha ah@@ on a ve gba sha kwagh u ikpelaior laa ? Kwagh ne ka dyako u mbayev mba TER kua perapera ve u a dugh her a Mo je ne . ” ( Yes . P@@ ine ase iyol you wer , ‘ Kanyi i gbe u me er jim ve me tile me lu vough , me t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo ? S@@ aa uuma asev vea iv a ij@@ ung@@ wen man ishim@@ avi@@ h@@ in zan zan mkur una kar van@@ aa ? Or la yange k@@ ondo ato shi iliam er un ican kpen kpen je . Paulu pase kwagh u amba@@ aior ne ér , ka ‘ mbam@@ or@@ on iyol , kpa ve fa kwagh môm ga ; any@@ im@@ an@@ akaa a doo ve man shi u s@@ ende@@ gh kwaghôron sha ase@@ mb@@ er@@ akaa a ôron kpaa ’ la . ( 1 Tim . Ken zwa u Heberu yô , mkaanem mara tese ér Yehova kera va a kwaghbo u kaa ér un wa ishima u van a mi sha ikyurior la jimin cii la ga . Kwagh u a ne or msaanyol u mimi yô ka u tsuan akaa a vough shi eren akaa a dedoo geman palegh akaabo . Kpa kwagh u i fe yô , Ju@@ li@@ ana yange tema tor lu a kuma anyom ahar ga je maa i wua un , shi tom shon kpa i de u kp@@ um kp@@ um . * Er ve sember v@@ ô@@ son ayol a ve yô , ve nenge ér doo u vea yam ya ve , gadia lu kwagh u agumaior a hen ijiir ve eren je la . Ve kaa ér ve mba Mbashiada mba Yehova , er i nger ken Yesaia 43 : 10 nahan ! Sha kwagh u kuran ayange la , a kaa ér : “ Or@@ gen ka nan nenge er iyange igen i hemba igen yô . Or@@ gen di yô nan nenge er ayange cii nga kwagh môm yô . Hanma or yô , i̱ wanger nan ken ishima i nan doo doo je . ” ( M@@ ika 5 : 8 ) Or@@ ngeren kwagh ugen u a er sule iyôngo anyom kpishi yô , kaa ér : “ I@@ y@@ ôngo ngi karen ‘ ishima ngi gbe nengen sha iyol i í ’ er mbagenev ve henen la ‘ ga . ’ U Ny@@ ôr ken M@@ mem u Aôndo la V@@ ee ? Nahan cii kpa , nga er kwagh u sha ishima i mbamaren vev ga . Yange hide hii tom u eren , nahan kwagh ne wase un sha ci u nôngo u nan ishima na cii sha tom ne , kpa kwagh ne bee a kwagh u nyoon tsung u er un la ga . ( Ôr Pasalmi 10@@ 4 : 24 . ) ( 1 Kor . 5 : ​ 11 - 13 ) Kwagh ne ka a va a icivir sha iti i Aôndo shi a kura tiônnongo u wang la , shi alaghga a na or@@ sho@@ li@@ bo la nan gema ishima . ​ — 4 / 15 , peeji 29 - 30 . ( Yoh . 3 : 16 ) “ Tar ” u i ter heen ne ka uumace cii . Alaghga ior vea lu a mbampin kpishi mba pinen sha ikyaa ne . Gba hange hange u se pase var var er ashighe a se lu ker ne a lu torough torough yô , shi se ôr kwagh u averen a hemen u Tartor u s@@ ôôn van a mi la sha gbenda u a kuma ken ato yô . — 2 Tim . Nahan mba karen a ishima tsô mba lu a ishimaverenkeghen ne ayol a ve ga , kpa ka Yehova ka a ver ve ikyav shin a haa icighan jijingi na sha a ve ye . ​ —⁠ 2 Kor . Er@@ doo ka ieren i kundu kundu i or ka nan tese hen orgen a ishima i nan zan zan nan kar kuren kwagh u nan we ishima u eren a or shon yô . Kpa mbaihyomov mba Paulu gema soo ér i̱ ôr un ijir ga . Cii man se ôr ne akaa a se gem ker yô , de se vande ôron ne aa se gem ga la . Aluer se mba eren asorabo sha apera yô , se tim . ( Heb . Hii hen shighe la je , tic@@ a ne zer heen un , kaan un akaa sha ikyaa i kwaghaôndo na . H@@ id@@ en a Iyol You I@@ jime Awa@@ shima u Iyoukura i H@@ enen yô kanyi ? ( Anzaakaa 31 : 11 , 30 ; 1 Peteru 3 : 7 ) Nahan , saa nom man kwase vea de anyom aa kar imôngo cii ve vea hii u wan ayol a ve ikyo ga . Alaghga tsô F@@ ar@@ a@@ o ne yange er e@@ ev nav ver , civir mbu , di er U@@ f@@ ar@@ a@@ o mbagen kpa eren nahan . De se tese ikyav i kwagh ne sha Orkristu ugen sha ayange a mbaapostoli , u yange i wase un u kaven Bibilo yô . Shighe u Yesu hii tom na u pasen kwagh shin tar la , or@@ im@@ ande ugen va her a na , va zamber a na ér : “ Aluer W@@ ea rumun yô , U fatyô u wanger mo . ” M@@ til W@@ ase u sha Ishima i T@@ aver la Ka Kwagh u Do@@ on Yehova shi Ve Un a I@@ civir Shighe u sun@@ da ka shighe u msaanyol . ( Luka 10 : 16 ) Ka ityôkyaa i vesen i i ne ve se soo ser se ungwan imo i mbatamen je la . Nahan , ka a per atindiakaa a Ruamabera sha akaa ne ga yô , ior mba Yehova ve palegh u gban any@@ iman sha amba@@ akaa ne , gadia “ kp@@ an u Ter yô , ka u nana̱ lu or u a@@ y@@ ongo ga keng , kpa nana̱ lu sar sar a ior cii . ” — 2 Tim . Dooshima u Be@@ en Mayange Ga la Una F@@ atyô u L@@ un ken I@@ vese Kpa ? • Ka akaa a Yehova ag@@ enegh a nyi a kom iwuese ? Aluer m ngu eren sha akaa a a s@@ ar@@ em u eren hegen nahan , m ngu tesen mer akaa a ken jijingi ng@@ am kwagh u vesen kpa ? Inja i iti i Yehova la er nyi ? K@@ u u Yesu kpe sha u nan nagh la kar a ikyuryan i Tindi la kera , sha nahan yô a “ hembe kpe@@ kpe . . . u ker atô ” ve la kera . * Kpa Bibilo tese ér we u kegh zan zan u karen shighe u isharen i yaven a or ka i hemba taver la yô we u er ivese . ( 1 Kor . Nahan kpa , doo u se d@@ an mbagenev sha u wu@@ h@@ an iyol sha inja ga shin tin@@ d@@ in ior a il@@ yo@@ ho sha han@@ see@@ ti shin lamen a ior shin yan kwagh shin man kwagh gayô eren akaa agen nahan ken mbamkombo asev ga . M@@ fe u vough ka a na se agee a hendan a tahav mbu ifer Kpa awashima u ve nd@@ era lun a mi , hii ngise je zan zan hegen la kanyi ? Yange er tom ne anyom kar 1@@ 25 cii ve i va tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la ye . ‘ Or u Nan Ve a Loho u Dedoo Yô , ’ 7 / 1 ( Pasalmi 37 : 7 ) He@@ en ne , Davidi pase er i doo u se ver ashe sha Yehova sha ishima i wan sha er una er sha mi vough nahan . U tesen ikyav yô , yange i er iyua sha ikyev i mbam@@ zough mba wasen mba@@ ats@@ anev ken tar u B@@ rit@@ ain ken inyom i 200@@ 2 la kuma u@@ do@@ la b@@ iliôn 13 . ( Anzaakaa 14 : 12 ) A kuman shighe u Yehova a ver la yô , una hide a akaa a á gbe la cica cii aa hide a hingir wang . Sha jighjigh ve u t@@ enger ga u ve ne naagh ku ip@@ aa ku Yesu Kristu la yô , i na ve “ ish@@ ô ” ken tar u u lumun a isholibo ne . Bibilo kaa ér : “ Noa zenden vea Aôndo imôngo je . ” Nahan m hide ken tar u J@@ ap@@ an m za wa iyol . Á kaa ér , “ m sue jighjigh wam u nan , m fa doo doo je mer lu kwagh u kpiligh hanma or iyol , sha ci u kera yô , m luun ving ken makeranta . ” M@@ civir u hen tsombor ka ian i dedoo i mbamaren vea pase tsombor ve mbam@@ tsera mba ve lu sha u eren akaa a ken jijingi yô . Tom pania wasem m za hemen u lun gum@@ kwase ken atô , shi kwagh ne na m ngu a awashima u injaa . Nahan kpa , doo u se suur sha ‘ imoshima yase hanma shighe ci@@ il@@ i ’ ? J@@ ul@@ ai 11 - 17 , 20@@ 11 Nahan kpa , se nôngo se zua a na , se lam a na ken min@@ iti uta@@ an . A@@ hur@@ aior a mimi a kwase ugen , mba yer un ér Lu@@ cy , yange su@@ r un ishima kpishi shighe u wan na u nomso saa ku yô . * Sha shighe u Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii la , tar u I@@ ng@@ i@@ la ya ikyar a tar u Amerika . Ka unô ve lu nan Aôndo icivir nyian sha u eren ieren i dedoo ? Ior mba ve henen ér ve gba kwagh ga la ka ve tôô ken asema ve ér ve kuma u vea ya ikyar a Aôndo ga , shi una lumun ve mayange kpaa ga . Yange m ôr kwagh u uma u Yesu shighe u lu shin tar la nahan doom kpen kpen . V@@ ough er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a at@@ aan la yange lan kwagh , a at@@ aan agen la di fa kwagh nahan , hanma or u i shigh nan mkurem cii nan ngu a ian i tsuan u wan ago@@ yol shi lun per , gayô tsuan u eren kwagh sha lan shi tilen sha mimi ga . ( Luka 6 : 38 ) Ish@@ ember i “ iky@@ um ” la umbur se kwagh u mb@@ ate@@ en kasua mbagenev yange ve er shighe u or yam kwagh a ve yô , yange ve kura akaa a nan yam la ve ombo nan shin iky@@ um . Kwase ugen ken tar u I@@ tal@@ ia , iti na ér N@@ in@@ fa , kaa ér : “ Shighe ugen ngu u yange mea nyôr u yaven yô , m vande ôron Bibilo cii ve m mase yaven ye . M@@ ngerem ma mimi u Bibilo ma ku@@ an nyôron ke ’ hanma ijiir i ke ’ tar la cii , man ior kpishi mba ve lu a gbashima yô , mba “ kp@@ aren ” hingir mbahenen mba Yesu Kristu . Yange u tes@@ em akaa a dedoo gb@@ ing . I@@ t@@ yom la ve tsu@@ le ve er , ve̱ er i . ” — E@@ ks . O@@ ri@@ h@@ yom u ken injakwagh la ka ana , man iv@@ or i bo la tile sha ityough ki unô ? A nger ér : “ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Ngu a inja . ” Aluer se er msen sha ikyaa shon yô , alaghga se nenge kwagh la sha gbenda ugen kpaa , nahan dooshima una mgbegha se u den or u nan er se kwagh u doon ga la kwaghbo . ( 1 Yohane 5 : 16 ) Nahan kpa , ka or u nan er isholibo i vesen la nana kaa ér nan er “ isholibo i zan ken ku ” shin nan er ga y@@ ee ? Nenge ase yô , kwagh ne na yô , “ i seer ior er dubu utar nahan ” sha iy@@ en@@ ge@@ ior i ken nongo u Kristu sha iyange la ! Ka m@@ ze@@ hemen u nyi i zough a mi ken i@@ wa@@ v@@ aren i ak@@ e@@ ke a gb@@ eren ityakerada , man kwagh ne wase se nena ? 7 , 8 . ( a ) Ka nyi kwagh m@@ til u Mbashiada mba Yehova ve til p@@ al@@ egh@@ aa sha akaa a pati@@ i la a tese ga , man er nan ve i lu nahana ? Akaa ne aa fatyô u nan ve mbam@@ lumun sha mbampin mba hange hange mba ve lu a mi sha kwagh u uma laa ? ( 2 Mbakorinte 6 : 18 ) Se fatyô u lun sha ian la nena ? Aluer u gba uwer u wasen mbayev ou wer ve civir Yehova ga yô , ka nyi ia due k@@ ere ? 12 : 47 , 48 . E@@ i , yange hide a iyol ijime , lumun a kwagh u tor tsua sha ishima na la . ( a ) Ka mbampin mba nyi nahan i gbe u se pine ayol a as@@ a ? 38 : 4 , 5 , 19 , 20 ) Ior doo se ishima tsung er Yeremia nahan kpa ? Yange fe ér uwer kar Maria yô , a tsua u eren kwagh a na sha mh@@ ôôn , cii ve ort@@ yom u Aôndo mase pasen un kwagh u er Maria la ye . ( Mat . Er or môm nana fatyô u ungwan imo i iorov uhar hen shighe môm ga yô , gba u se ‘ fa imo ’ i Yesu shi se ungwan un kpaa . 16 : 5 ; K@@ ol . Shi aluer se mba ungwan imo i Yehova yô , mayange se kegh ato a mbamhen mba ior mba vendan mimi ga . — Anz . Yehova soo ér se civir un tswen . U tesen ikyav yô , ken tar ugen la , i wu@@ he Mbashiada mbagenev ken pur@@ usu a u ôron ve ijir shio . Aluer ka zayol wou ne yô , iyol i de kpen we ga . A tese se ér mbayev mba kiriki vea fatyô u wuese Yehova sha gbashima . Shi hen ase er Bibilo i lu iky@@ agh ki nôngon ityav a mi ki age@@ egh ken ityav y@@ ase@@ gh mbi ken jijingi yô . A shi nan kpa , mkaanem man tese ér er ior seer fan kwagh u u@@ profeti sha shighe u Samuel lu uma la man sha ashighe a u@@ tor geman hemen Iserael la yô , ve de yilan profeti ér “ or@@ nengen , ” ve geman yilan ér “ profeti . ” Peteru ngise wa kasev mba ken Kristu mba noov vev ve lu a kwaghaôndo ve kposo la kwagh kundu kundu je . Aluer u kô@@ r@@ cio u eren pania yô , iember i u zua a mi la ia hemba akaa a u de a kar ú la ica je . I nd@@ era tôvon mba civir Aôndo a vese imôngo a ican sha tar cii , shi wu@@ hen ve ken pur@@ usu hemba anyom dubu hegen , sha ci u mba civir Yehova yum . Ter wase u sha la ka Aôndo u bem . Yesu pase kwagh u mba Aôndo a lumun a ve la nahan ér : “ Ka mba ve ongo kwaghôron la man ve k@@ usu un ken ishima i mimi i dedoo man ve ume atam sha ishimawan ” kpaa la . — Luka 8 : 15 . Una er num ga , ayôôso kpaa Una yôôso ga ; ma or nana ungwa imo Na sha gbenda kpaa ga . An@@ ng@@ ôm u nomso u vesen Mic@@ ha@@ el lumun ér nomso@@ or a va ikyua a mo ga , shi ashighe kpishi anmgbian u nan lu gumor nana hii u soon kwagh wam yô , i za un iyol kpishi . Er wan@@ kwase la fa kwagh u u@@ ivande mba Yehova er sha ikyev i Elisha la yô , a kaa a kwase u Na@@ a@@ man ér aluer nom na za ken tar u Iserael yô , profeti u Aôndo una wanger un . Anmgbianev mba ken Kristu Kpa , se mba iyôngo na , nahan se mba a tom u zenden vea Or@@ kur@@ an@@ ilev u tamen , Yehova . Yange ve due a gbenda u henen Bibilo ú wasen . Doo u se ver ishima zu@@ lee sha mpin u sha utar u se lu timen sha mi hegen ne . Ve lu a kô@@ mp@@ eni u v@@ aren ikyav mbi mat@@ oo , ve tôô iorov 17 tom her , shi kô@@ mp@@ eni ne lu nan ve inyaregh kpaa . Er anmgbianev mba ken Kor@@ ea ya ican kpishi ken pur@@ usu nahan kpa , m fa ican i anmgbianev mba ve lu agumaior ne ya ken pur@@ usu yô . Aluer or ngu esen ya u nan tsembelee yô , a hemba kpen nan iyol shi iky@@ asen i nan jimin cii kpa ia engem ashe . I@@ T@@ YO@@ U@@ G@@ H K@@ I SH@@ A U@@ N@@ Y@@ I@@ I@@ N K@@ I@@ R@@ A KA T@@ AR@@ T@@ OR U MB@@ A@@ M@@ E@@ D@@ I@@ A M@@ AN MB@@ A@@ P@@ ER@@ SH@@ I@@ A Cii man S@@ ar@@ ah J@@ a@@ y@@ ne nyôr anyom 21 yô , a saa ku ken uwer u J@@ un ken inyom i 2@@ 000 la . 10 :⁠ 39 . Hanma T@@ om@@ atar shighe u henen kwagh la ka una kuman yô , ngu á ôr a mbatomov nav ér or a gbidye un wa@@ ya kpa ve de yer un ga , nahan á tema á ver ishima zu@@ lee sha kwagh u i lu henen a na la . ( b ) Ka mbampin mba sha gb@@ ir mba ny@@ i@@ iv i lu u se time sha mini ? Jigh@@ ilii yô , kwagh ugen yange er Ge@@ ha@@ shi , u hemba im@@ ande i gba la yô . Ma kwagh ngu u a tsu@@ me u sha kwagh u Bibilo i tese yôô ? Sha nahan yô , i nger sha ini@@ e@@ zwa i Aôndo . ( Mbagalatia 6 : 2 ) Se fatyô u eren kwagh ne nena ? Sha ayange ase ne kpa , kwaghwan u Paulu ne ngu a injaa ? Man ka loho u nyi magaz@@ in ne a hemban ô@@ ron@@ o ? Shi Ab@@ ish@@ ai lu kur@@ utya , nahan alaghga yange ma nôngo ér una hingir tor sha tahav mbu lu a mi la , kpa mayange er nahan ga . Or ka nana̱ hemba Un u a gbe se la ato yô , i lu un ken ishima nena ? Ivur la kaa ér : “ M@@ ough nen , mough nen , due nen ken ijiir la kera , de b@@ enden nen ma kwagh u hông@@ or@@ ough ave ga ; due nen ker atô na kera ; wanger nen ayol a en . ” ( Ôr Pasalmi 1@@ 27 :⁠ 1 . ) Nahan kpa , ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh ki hemban cii k@@ ira wa ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh mba yange ve pase kwagh kpa ve hungur u nan ib@@ aver ve la ker ga . 24 : 31 ; Mpa . 7 : 1 - 4 ) Er or ka nana tile sha ityough ki w@@ oo ve nan nenge a iky@@ asen u nan i za ica nahan , kape injakwagh ne kpa i pase se akaa a aa er ken atô u anyom a kuman er 2@@ ,000 nahan wang je la . 23 : 14 . B@@ on@@ ongo u̱ ny@@ en ny@@ en ne , Mbakristu mban , ve tsu@@ m ve undu gbenda u Kwagh@@ aôndo u Mbayuda ne , mô kwagh môm tsô kpa mb@@ á a mi ga ! ’ 11 : 1 , 10 — Er nan ve i yer Yesu Kristu ér ‘ ic@@ eren i sha ikp@@ ugh@@ ur u Y@@ ese , ’ shi i hi@@ di i yer un ér “ mise u Y@@ ese ” ? Aluer se mba ken bem a mbagenev yô , se eren kwagh a ve nena ? ( M@@ ar . 12 : 30 ) Er se nôngon ser se lu gb@@ ong gb@@ ong nahan kpa , doo u se fa ser mimi je , nyityô kwagh i se er cii kpa se fatyô u pan@@ den iyol@@ been shin palegh hanma angev cii ga . Zum u anmgbian M@@ ac@@ mil@@ lan lu anyom 7@@ 9 la , á nger kwagh á kaa wener : “ Sha shighe u m hii ungwan ityendezwa i í er ken Bibilo sha kwagh u uumace mba angev mbu kar kwagh a ve shi ku kpa u tem tor sha a ve la je ishimaveren i m lu a mi sha kwagh u Bibilo i̱ er la ngi di her tsô . Aluer ka u se palegh ime shi se zende ken iwanger i Aôndo la yô , a gba u se ungwa hanma kwagh u Yesu a ôr cii , shi se dondo ikyav na man ityesen na la kp@@ iri@@ di@@ di er i nger ken Bibilo nahan . Kwagh u ú hen la a gba u kwagh . Aluer ka nahan yô , tese ér a̱ shi nan kpa a gba se sha ityôkyaa je ! Doo u ikyav i Yesu ver sha u tesen mba@@ asorabo dooshima la ia bende a gbenda u se nengen mba i gbe u tiônnongo una tsaha ve la nena ? Ny@@ ityô ican i u nyer ker sha ci u imeen shin iv@@ ôron gayô iyol@@ kpen cii ia kar kera , a lu hegen ga yô , a lu ken tar u he u Aôndo una va a mi la . Shighe u Wan u Aôndo u môm môm lu sha la , lu or u ken jijingi u age@@ egh . Sha mkav u i lu a mi ainge sha ishember i or geman orgen ishima la yô , Mbashiada mba Yehova mba gem ior ase@@ maa ? Nahan yô , ú fatyô u nengen er Tor Davidi lu a vegher u Bibilo doo doo je u una ôr shi una kôr ken ishima na kpaa yô . Ior nav ka vea y@@ aan ican nahan i sôô un ken ishima kpen kpen . Er nan ve m - ongo u kwase ungwan imo i nom u nan la á tese ér kwase ngu sha kwa@@ r@@ kyaa ga , ga ? “ We Ter , Aôndo , . . . ityom You i vese , i kpiligh iyol kpaa . . . Ashighe agen a v@@ ôr je sea henen kwagh je kpa m@@ ny@@ am ma kar un . N@@ ôngo u fan akav a tesen a sha se@@ ma@@ kwagh u í lu ôron kwagh sha mi la . Kape ka sea ungwan tindi hanma shighe ve se za hemen u tilen sha mimi je la . — Luka 16 : 10 . K@@ era shi ica ga tsô a tim uumace mba ve civir Aôndo ga la . Nahan a kaa er : “ Se fa inyaregh ki se zuan a mi ken uwer yô , shi se fa ki se vihin ken uwer kpaa . Yange “ mhôônom kôr Un a ve tsung , sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ” M@@ AR@@ K@@ U nger takerada môm ken ityakerada i iny@@ iin i i er kwagh u uma u Yesu la . Mbakristu mbagenev va na un iwasen je he ? • Kanyi se lu a mi i ia wase se u hendan a Satan man az@@ ô@@ v a na ? F@@ ee ng@@ ur wan zwa sha kwaghôron u Paulu ôr sha kwagh u “ ishimawan man erdoo ” la yô , a nger wener : “ Ken ityesen i Paulu la [ ishimawan man erdoo ] tile sha ityough ki a@@ vegher a ahar a inja i Aôndo a eren a orumace la ( c@@ f . ( b ) Davidi yange er a Saulu shighe u a kôr un ihyom la nena ? 13 : 13 ) Kwagh u na ve er nahan yô , i ôr se ga . Aluer nahan kpa ka taver wan wou la u lamen a we di ye ? 12 : 25 ; 16 :⁠ 24 . Sha shighe u ur@@ ah@@ e u ken inyom i 31 S.@@ W . la , Yesu na kwaghôron u a ze g@@ wa a tser tar zan zan nyian yô . ( Luka 12 : 25 ) Nahan kpa , “ ishima i saan saan [ yô ] ka ici@@ gh ki dedoo . ” — Anz . Nahan ve pine ér : “ Ka an@@ ngô u Yakobu man Yo@@ se man Yuda man Sh@@ im@@ on kpaa gaa , an@@ ng@@ ôô@@ v N@@ av mba kasev kpaa mba a vese imôngo gaa ? ” — Marku 6 : 3 ; Mateu 12 : 46 ; Yohane 7 : 5 . ( Ôr Mateu 22 : ​ 37 , 38 . ) 1 Mbakorinte 6 : 9 - 12 tese ér ka mbam@@ gem uhar mba nyi i gbe hange hange u se gema ken uuma asev ve Aôndo una lumun se ? Z@@ an zan nyian je kpa , kwagh gba sha anmgbianev kpishi mba vea wase tom ken atôônanongo yô . 4 : 3 , 4 ) Jigh@@ ilii yô , se soo ser se vihi ve ishima ga , kpa ashighe kpishi ka i hemba doon u lamen a ve kundu kundu , kpa geman pasen ve ishima yase wang . Kwagh u S@@ ef@@ anu yange er la tese se nyi ? M fa mer mlu u ken hemen u Ther@@ es@@ a ngu sha ikyev i Yehova nahan saan mo iyol tsung . ” Ge@@ ma ver ishima wer a na u kwaghfan man agee , a i gbe u ú lu a mi ve u nôngo a hanma zayol wou la . ( Anz . Lu u Yesu una kpe shighe a kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve m@@ ve na una hii ye . ( Aerenakaa 16 : 14 , 15 , 40 ) Er ior mba ken tiônnongo nenge zayol na ne yô , ve za wase un . U ungwan imo i anmgbianev mba Kristu la wa nyi man nyi k@@ ere ? ( Aerenakaa 17 : 27 ) Man ityendezwa i̱ á er ér una hide a kwagh u mbamaren asev mba hiihii mbara ta kera la ia kure sha mi kpee je . — Yesaia 55 : 11 . Umbur wer Paulu yange ng@@ ur tan mba ve lu Mbakristu a na imôngo la icin sha kwagh u akaa@@ yan agen a ve tsough ér vea ya la yô , a kaa ér : “ K@@ ura nen ayol , tahav enev mb@@ ura mb@@ u̱ de hingir mba ve taver ga la ityôkyaa i nôngon gb@@ ev ga . ” Nahan kpa , kwagh ne yange kure nahan ga . N@@ ger akaa shon shin inya , shi er a kpaa . D@@ ondo Ikyav I Yesu Sha U Pas@@ en Kwagh V@@ ang@@ er@@ tiôr Yange i lum kwagh u civirigh kpishi u nan kwaghôron u tseghan Iyou i M@@ kohol la sha iyange i A@@ ip@@ or 5 , 19@@ 7@@ 6 , man mba ve lu her yô , lu iorov 1@@ ,@@ 3@@ 00 . Me yem sha u Me za sôr ne ijiir ” yô . Takerada u W@@ il@@ liam Bar@@ cl@@ ay á nger i yer ú ér New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ d@@ book la kaa ér , ishember la “ ngi a mlu u eren kwagh a or legh legh , kpa dugh mlu u legh legh u ieren ne kera yô , ngi a tahav er ka iy@@ ô@@ gh nahan . ” Aluer hegen ningir wase una u@@ men atam ga je kpaa , se ku@@ la iember yase i ken tom wase u pasen kwagh ne nena ? ( 1 Yohane 1 : 7 ) Shi mba a iwuese sha er ve fe awashima u Aôndo u “ mnder u mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la . ” ( Mateu 11 : 5 ; Marku 4 : 37 - 39 ; Luka 9 : 11 - 16 ) Hen ase ken ishima kwagh u Yesu una er zum u una yar tom a tahav mbu been a mzeyol mbu naagh ku ip@@ aa ku yange na la sha u van uumace mba ungwan tindi a mtsera la sha wono ! Sha ci u ior mbagenev mba hen haregh u tiônnongo u hen ger@@ i u L@@ ak@@ es@@ ev la , mba hen ang@@ ar u i yer ér K@@ ar@@ as@@ jo@@ k la , ve due ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u N@@ or@@ way , man S@@ we@@ den man F@@ in@@ land man Rus@@ sia yô . 24 : 42 ; 1 Pet . K@@ we u Ru@@ b@@ en man Ga@@ di kua ve@@ gh@@ er@@ k@@ we u M@@ an@@ ase vande ngohol kwar ve y@@ ande Y@@ ord@@ an , vegher u ken ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la . Anzaakaa 15 : 22 kaa ér : “ Mba@@ awashima ka ve b@@ unde h@@ en@@ pe id@@ y@@ u i teman i lu ga yô , kpa sha iwasen i mba@@ wa@@ sen@@ mhen imôngo la , ka ve lu taveraa . ” 35 : 5 , 6 . ( 1 Samuel 16 : ​ 1 , 2 , 11 - 13 ) Davidi lu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo vea mbau@@ ty@@ aav nav iorov 6@@ 00 , mba yange ve ungwan un yô , gadia lu yevese Tor Saulu u lu gban un iy@@ u@@ he shi soo u wu@@ an un kpaa la . ( Ôr Yesaia 32 : 1 , 2 . ) U eren kwagh nahan ka u kighir a kighir mbagenev ér ve lumun atesen a en ga z@@ ee ? ( Rom . 1 : 28 - 31 ) Ka nahan man Paulu lu taver mba yange i y@@ ese ve ken mlu ne kpa ve va hingir mbacivir Aôndo la ishima ér ve ‘ gema sha m@@ gem u he u mhen ve ’ ye . Kpa aluer u hen sha kwagh ne yô , u se lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar ne la ka ieren i sha kwaghfan . ( Ef . 6 : 19 , 20 ) Man shighe u ka sea pase mbagenev “ loho u dedoo ” yô , ka i lu icivir je se naan ve ye — Yes . Heela tseegh ga , ve hingir mba@@ vihin tu , shi nan nagh sha ônov vev shi eren mba@@ ibanave ican . ( 2 ) I@@ yol@@ karen . GB@@ EN@@ D@@ A U IN@@ J@@ A@@ A U K@@ AR@@ EN I@@ SH@@ I@@ M@@ A Y@@ A@@ S@@ E ( 1 Peteru 2 : 21 ; 1 Mbakorinte 11 : 1 ) Nahan mba ve kom sha atindiakaa a Ruamabera a tese sha shighe u i lu veren ve ér ve̱ lu mbakur@@ an shin udi@@ ak@@ on la , a fatyô u kaan ér ka sha icighan jijingi je i ver ve ye . V@@ ande Wan A@@ go@@ yol . Yange nenge er wan na u ishima ishima ne kpe ku u nyoon tsung shighe u ior nav venda un kera yô . Kwagh ugen u una na ivese ia za a doo yô ka u eren msen imôngo . Mo man kwase wam se mba eren tom u tôôn a@@ wen man wa@@ ar@@ a@@ wa ken ab@@ a . U H@@ enen u C@@ ian Yehova “ I@@ ̱ M@@ A@@ A U H@@ ER ” ( a ) Se hen kwagh sha aeren a Yehova a vesen la nena ? • Kwagh a gba u sha tom u nan lu eren la shi tese wer u na nan jighjigh Kwaghôron u profeti u i er sha kwagh u tom u kwaghpasen la ngu kuren sha mi ken ayange a masejime ne nena ? Ashighe kpishi , ka a tsaha or@@ sho@@ li@@ bo sha u du@@ ghun nan ken tiônnongo kera yô , kwagh ne a wase nan . Alaghga uityendezwa mba Aôndo vea kera lu se kwagh u mimi er ngise lu se nahan ga nena ? Ka se ker gbenda u se wase mba ve v@@ ôr la shi ka se er a ve sha u@@ e shi se nôngo kwagh tsung sha u wasen ve De se time sha ikyav i i tese er uumace mba ve we se kwagh la kpa ka ve lu a ikyo@@ i@@ wan sha mbagenev er Yehova nahan yô . Ka sha nyi gbenda nahan mba@@ jighjigh mba ngise mba á va nder ve shin ku vea lu shin tar la “ vea gba hingir vough ” a mba i shigh ve mkurem mbara shio ga ? 6@@ 00 3 : 11 , 12 ) Kwagh ne tese wang ér , Peteru lu pinen a pine mpin ga , kpa lu ôron a ôr kwagh u nd@@ eren ior asema . Er makeranta u vesen ú u lu hen vegher wase la gba ica , shi lu u mbamaren av vea nengen sha a mo hanma shighe yô , m fatyô u been u ga . “ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh vea ya dyako u tar ” Ior kpishi mba yemen t@@ w@@ ev sha ajiir ag@@ enegh ayange ne . Kanyi i lu ikyav i tesen er i hii ve i lu hange hange u yaren tom a iti i Aôndo ? Er se time sha pasalmi ne yô , se nenge er se kpaa se ker iwasen hen Yehova , un u a lu Or@@ wasen se la vangertiôr yô . “ Jijingi u taregh ” u a lu jijingi u or soon u lun sha tse@@ ene@@ ke u nan man u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la ngu hanma ijiir cii er ahumbe a se ôôn ne nahan . Hen ase a ishima you yôô , aluer or@@ maren nan ngu a mfe kpishi , kpa nan fe lamen a mbayev mba nan ga nahan a lu nena . Kpa Yesu er di er yange vande eren sha ashighe agen la nahan , a o@@ s@@ ough a yem . ( 2 Timoteu 4 : 2 ) Een , gba u hanma shighe cii yô , a eren a iyôngo i Yehova a ishima i wan man i@@ civi@@ r@@ yolough man sha u@@ e kpaa . — Mateu 7 : 12 ; 11 : 28 ; Aerenakaa 20 : 28 , 29 ; Mbaromanu 12 : 10 . “ He@@ mba Kwagh@@ bo sha Kwagh u Dedoo , ” 7 / 1 ( a ) Yesu yange tese nyi sha kwagh u iv@@ aagh ? Lu keghen ato a kwaghwan ve zu@@ lee , shi vea kôôm un yô , a ungwa . Apostoli Paulu nger wener : “ Hanma mk@@ ô@@ ôm yô , sha shighe la ka i bee er ka kwagh u iember ga , kpa i lu kwagh u ij@@ ung@@ wen , kpa ken masejime yô , ka a ume atam a perapera bem bem sha ci u mba i tsaase ve a tsaase sha mi la i var ve yô . ” C@@ ar@@ men man ônov nav uhar , mba k@@ esen mngerem shin if@@ i ( Yohane 14 : 26 ) Aôndo yange gba tar man hanma kwagh u uma u a lu shin u cii sha icighan jijingi na shin tahav mbu t@@ omov nav . Se hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi ken jijingi mb@@ in iyol cica cii kpa ? Yô seer fan kwagh u Yesu Kristu , shi na un jighjigh . Or@@ pasalmi nger wener : “ Shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; mimi je , ú nenge sha ijiir i nan , nan nan kpaa , kpa nana lu ga . Yehova ver ishima wener se “ soon u zungwen mhôônom . ” Nahan kape Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi la kpa alaghga ve due ken ityar kposo kposo , shi mlu ve man gb@@ ông gb@@ ông ve man anyom a ve man mfe ve una kaha je la . Shighe u lu anyom 20 la , a hingir pania shi i na un di@@ ak@@ on ken tiônnongo . As@@ a ng@@ ur hiden ken ya yô , profeti As@@ aria za kegh un gbenda . ( Yohane 13 : ​ 34 , 35 ) M@@ fe u m zua a mi sha kwagh u Yehova la na yô , m soo u civir un , m kaa mer me lu Orshiada u Yehova . Ôr Pasalmi 45 : 10 , 11 . Mbai@@ ho@@ mov mba Aôndo cii ma ve tim ase nahan vough ! 10 : 7 ) Awa@@ shima u Yehova nyian yô , ka u ior kpishi mba ve fetyô cii , ve h@@ ime a na . M hendan mat@@ o u taver ishe shi m lu a ya u dedoo shi m lu a inyaregh ki me yam hanma kwagh u m soo cii yô . U tesen ikyav yô , u fatyô u pinen nan wer : “ Ior kpishi nyian hen ér u yaven a kwase sha zwa la ka idya shin iji@@ mba keng ga . ( S@@ ef@@ anu 1 : 14 ) Sha shighe shon u Aôndo una wa wegh sha akaa a uumace sha gbenda u vesen ne , una bee a hanma inja ifer cii . Er jijingi u Aôndo a mgb@@ egh se yô , ka se na ayol a ase a mk@@ ighir shio sha ci u se fa ser m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase u ken jijingi la ka ishima i Aôndo sha a vese je la . Yesu je kpa yange i va a amba@@ akaa la sha a na . Yesu yange taver ve ishima wener icighan jijingi ‘ una umbur ve akaa a Un er ve cii . ’ Amo@@ shi yange ôr kwagh na iyol na kaa ér un ngu or@@ kur@@ an@@ ilev man or@@ sôron iky@@ on i t@@ ur , u i nengen atam a na ér ka kwaghyan u ats@@ an@@ aior la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 2 , 119 Een , Pasalmi 9@@ 6 : 1 ngu ôron ka kwagh u ior mba ve tem shin tar yô . Hi@@ ihii yô , er i gbe u Orkristu u vi@@ an nana lu ken “ mzough ” yô , a gba u nana lu ityough g@@ ondo a mbacivir a nan imôngo mbara ga shi nana lu a ve k@@ ang@@ en@@ aa kpaa e̱r kwagh la a bende a jighjigh u nan man mfe di tsô yô . ( Mat . 5 : 5 ) I pase ishima i legh legh ken Ruamabera ér ka i@@ gbe@@ kera ga . Ruamabera kaa ér nom a yaven a kwase u nan sha u maren ônov tseegh ga . Aôndo we mba ve civir un nyian la kwagh shi ts@@ ahan ve , er ngise eren a Mbaiserael nahan . Mbakolose 1 : 16 ôr kwagh u Wan u Aôndo nahan ér , “ akaa ne cii ka sha a Na i gbe a ye shi ka sha ci Na kpaa . ” A N@@ der Mba@@ kp@@ enev . ▪ Kanyi nahan u fatyô u eren sha u tesen wer u hen kwagh ken ikyav i Yesu laa ? Gadia ka ne k@@ ile iy@@ ongo man gb@@ ande ken ijime na , kpa k@@ imi yô , ve iv a m@@ t@@ usu man u kôron iyol tsaha ga la . ” ( Mat . Ka Aôndo a ne iyua i iv@@ es@@ egh man uma u msaanyol ken tsombor ye . ( Mpase 7 : 15 ) Mayange se h@@ unde nen ishima a ian i civirigh i vesen i yan ‘ atam ’ la shi karen á hen mbagenev la ga ! Kpa cii ve se ember imba iwanger i ken jijingi ne yô , saa se ôron Mkaanem ma Aôndo n@@ du@@ u@@ lu@@ u shi se eren sha akaawan la kpaa keng . Mimi je , se mba a m@@ pe sha kwagh u a eren ken uma wase gaa ? V@@ eren Ikyav i Dedoo . Er shighe kuma u a tim “ tar u tsuaa ” la sha M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee yô , Noa “ lu yôôn kwagh u perapera . ” Ka u@@ kwagh@@ hi@@ r man u@@ ka@@ a@@ er ga . Mba i nzughul a ve la , kwagh ve gba Yehova ishima . 4@@ 60 P@@ ase er i hii ve se fatyô u henen ser ka z@@ ange u kôron iyol tsaha ga yô . Inja ve kua kwagh u ve er ne lu kwagh u doon kpen kpen . 7 : 1 . Mbam@@ ishen mba ve tse ken tom m@@ ishen shi ve ye atsan kpishi nenge tom ve nena ? Ity@@ ough ki sha z@@ en@@ aria ki e@@ ev mbu ke ’ m@@ nya la tile sha ityough ki nyi ? Kwagh hemba gban un u eren ishima i Aôndo aa u keren icivir iyol na . Sha ajiir agen kpishi , aluer kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol kera er nom ga yô , ityô ka i nenge ieren la ér ka i dedoo . Zum u anmgbian ka nana gba angev man mbakur@@ an ikyum@@ u@@ ile i Aôndo vea sôr nan yô , i saan nan iyol shi ve taver nan ishima kpaa . Alaghga aka@@ ah@@ endan nga kposo kposo a nana fatyô u zan zende la a mi yô , kua igbenda kposo kposo i nana yem sha mi yô . ▪ Yesu yange tesen kasev . N@@ ab@@ oti ․ ․ ․ ․ ․ Shi ka i kundu se iyol u tôôn “ i@@ gb@@ ur ” i or@@ henen la kpaa . ( a ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo kpishi ta se icin ér nyi ? Ma ijiir ngi i i yer ér T@@ ar@@ tar@@ u ga ; kpa ka m@@ yange u i yange mbatyomov mban u eren akaa agen , vough er ka a wu@@ he or ken pur@@ usu ve nan k@@ an shio u eren akaa agen a yange nan van@@ den eren la nahan . N@@ gi@@ se ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a A@@ mon man Mo@@ ab@@ i mough ityav a Tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati u Yuda . Kwagh ne er kuma er anyom deri un@@ yi@@ in nahan cii ve Shi@@ ru@@ shi va tim gar u Bab@@ ilon ye . ( Mbaefese 4 : 11 - 13 ) Ken ityom i ve eren use use la kpaa , doo u kasev mbag@@ anden vea “ tesen ” ag@@ um@@ au@@ kase “ akaa a dedoo . ” Hii nan ve i hembe doon u or a hii u eren Yehova tom kpoghuloo shighe u nan lu iyev laa ? Mbashiada mban mba pasen kwaghaôndo tar sha won cii , ken ityar 2@@ 36 . An@@ th@@ on@@ y : Doo , ka nyi ? Se er kwagh ne sha u gbidyen kwar sha mlu wase vea Yehova Aôndo . 4 : 15 , 16 . Heela tseegh ga , lu u ica a gba ga tsô ‘ ishima a vihi ’ Satan Diabolo a ve “ tsung . ” Gadia mba@@ asorabo je kpaa , mba ve doon ve ishima la yô , ve kpaa mba doon di ve ishima je . . . . ( Pasalmi 25 : 7 ) Aluer se time ken akaaôron a Ruamabera agen shi se nenge sha avur a Bibilo ag@@ enegh yô , se kav ser Yehova eren erdoo na ( 1 ) sha aeren a á er jighilii la , shi ( 2 ) mbacivir un sha mimi mba nengen erdoo ne . Ny@@ ityô zayol i i ve hen atô u nom man kwase cii , aluer mba lamen ayol a ve dang yô , mba tesen ér mba a dooshima hen atô ve ga , shi mba ne ayol a ve icivir kpaa ga . Ka inja er mb@@ á ungwan imo ke ’ atô ve h@@ í@@ í@@ n h@@ í@@ í@@ n ngi tesen ve gbenda u vea za sha mi yô . A@@ eren a mba@@ v@@ end@@ an@@ mimi mba sha ayange ne nga kwagh@@ môm a aeren a di@@ abolo la . Ke@@ ghen Iyol u D@@ en Kwagh@@ bo . Ken atôônanongo ne , mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ka ve hen kwagh , ve vese ken mcivir u Yehova shi ve lam a ior gbar gbar . ( Luka 4 : 5 – 7 ) Alaghga u nenge er mbahemenev mba adu@@ aav kpishi ve tee u@@ zege@@ mba@@ ati@@ iv mba kwaghaôndo sha er vea kende a ayol a ve sha shi vea zua a inyaregh hen nongo ve kpaa yô . Kwagh u Aôndo a ne , i yer ér ip@@ aan ne , ka iyua i hemban cii i Aôndo a ne uumace yô . Yange i ta iwanger sha ikyaa i vesen i i gbe u m@@ à í lu kwagh u gban uumace ishima la ken mkohol u ken gar u S@@ t . Ka sea seer gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi yô , se hemban kaven akaa a he sha kwagh u Yehova Aôndo . 6 : 10 ) Sha nahan yô , mayange de lun a mhen u kp@@ egh@@ ee wer , er u bee yol yô u kera ngu Yehova a iwasen ga ze . Nahan ônov nav er sha imo na i a kaa a ve zum u lu kpen la , ve tôô ik@@ yom na ve ku@@ h@@ a ve yem a mi ken tar u K@@ an@@ aan , ve za ii un ken b@@ ar@@ i@@ wen ken ti@@ ôn@@ tar u Ma@@ kp@@ ela . 6 : 13 - 17 . ( 1 Samuel 16 : 6 , 7 ) Yange Samuel nenge Eli@@ ab@@ i er Yehova nenge un la ga . Kwaghôron u James A . Shi se er ma kwagh u una vihi mbagenev iyol ga . — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 6 . Kape nyian kpa i eren ken atôônanongo a Mbakristu je la . Daniel M@@ ol@@ ch@@ an De se nenge er i hii ve yange taver Yo@@ shia kpishi u tsuan kwagh u vough u una er yô . Shighe u Yesu gande or la , a tagher a u@@ jijingi mba b@@ ov . Nahan “ aluer a kohol or a ma gb@@ ev mbu nôngon ave ” — sha ci u nan vande wan iyol ga yô — ne mba ne lu ken jijingi yô , “ kôôm nen i@@ mba@@ or la sha ishima i legh legh . ” 20 : 12 . U sha uhar yô , u wuese Yehova doo doo nena ? Ngu a na se har ishima sha akaa a a hemba lun a inja la , shi ngu a na se mk@@ om ken uma kpaa . Kpa , aluer se mba eren msen sha ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe yô , imba msen la una yange jighjigh wase u v@@ ôron ga . Yange i y@@ ese un ken kwaghaôndo u F@@ ada , nahan taver ker kpishi . 2 : 26 ) He@@ mba doon u se dondo ikyav i Yesu la . “ I@@ nya m@@ ende iy@@ i@@ av dedoo ; Aôndo , Aôndo wase , Una ver se doo doo . ” — Pasalmi 6@@ 7 : 6 . Han@@ a tese ér Aôndo doo un ishima shi kure ityendezwa na a Aôndo sha kwagh u Samuel kpaa . ( Yohane 4 : 39 ) Ken anyom a a sember karen ne , ityar kpishi bugh mbam@@ yange mba yange ve yange Mbashiada mba Yehova la kera , shin ve na ve ian i hingir sha tindi la , nahan aan a he due a eren tom sun@@ da . Ngu zenden sha gbenda ikyua a ya u id@@ y@@ a@@ kwase ugen sha shighe u a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh . la , shi m yilan un f@@ aa f@@ aa nahan kpa , lu a bugh takerada la ga . Er Mbaiserael venda u ‘ hiden ’ hen Yehova nahan kpa , i wa ve kwagh ér : “ K@@ er nen TER nahan né lu uma . ” Heela tseegh ga , ka ma pase se igbenda i injaa i se tese ior kwagh yô . Mbakristu mba mimi soo bem shi mba eren akaa a aa na ve u lun ken bem vea mbagenev yô . ​ ​ —⁠ Mat . 5 :⁠ 9 . 8 : 3 — Er nan i yer Yerusalem ér “ G@@ ar u mimi ” ? Aluer nan zua a tom yô , nana fatyô u eren ú taveraa . Mba ker ken uwer u Se@@ te@@ mba 20@@ 10 yô , i yila un hide ken bran@@ ci u ken tar u Amerika la , maa i na un tom u wasen K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la . ( Genese 19 : 14 - 17 , 26 ) Yesu ta se icin wener , “ umbur nen kwagh u kwase u Lo@@ ti la . ” — Luka 17 : 32 . Er anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d nenge ior i P@@ ol@@ and hemba iyenge ken ikpelaior i i lu hen mkombo ne yô , a kaa a ve ér : “ Yehova va a ven ken tar u Fran@@ ce ér ne va fa mimi . Nenge er ka i vihi se kpishi er ah@@ endan shin m - ban u isharen i or môm la ka i bende a isharen i or u i sar nan u ungwan la sha wono ! Satan gema mee Adam man Ifa ve hemba tindi u Aôndo la ato . Kpa ikyav tese ér ai@@ k@@ ighe u una dondo shighe u a hii nengen a b@@ a@@ mber uwer ken Yerusalem la a lu sha iyange i A@@ ip@@ or 1 . 6 : 19 - 34 ) ( 2 ) Z@@ ua a msaanyol sha u eren akaa sha ci u mbagenev . U eren kwagh u ú tsough la wa nyi k@@ ere ? ( Yohane 10 : 16 ; Mateu 25 : 34 - 40 , 46 ) Hen hanma or u i shigh nan mkurem u nan lu hemban cii , Kristu una na nan ian i ‘ teman a Na imôngo sha ik@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough di er Un kpaa A hembe man A tem a Ter Na imôngo sha ik@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough nahan . ’ • Kristu hemen m@@ samber u loho u dedoo nena ? M@@ til ve ne na yô , Mbashiada mba Yehova udubu imôngo , mbayev kua mbag@@ anden , nomso man kasev cii , i tôv ve a ican . 11 : 5 , 6 ) M@@ hen ve yange hingir kpe , je yô ve soo u hiden yemen ken Igipiti , ape ve vande lun ikp@@ an la . Ishim@@ at@@ seen na i sha kwagh u jighjigh u nan u uter nav mbat@@ sev la de gema haa un a haa ken ikyaa . Yes@@ e@@ bel ur@@ ugh A@@ hab@@ a nyôr a na ken mcivir u Ba@@ al ngô@@ ôr ga . ( Mbaromanu 11 : 33 ) Nahan Aôndo de ér uumace ve hemen ayol a ve an@@ shighe a kar , sha er a fa hem@@ en@@ tor u u hembe la yô . M ungwa imo i Yehova sha u pasen ior loho u dedoo , nahan m wase mbagenev hingir Mbakristu mba cian Aôndo , man kwagh ne una wase ve gbem . Ka inja er a kende ve sha ér hanma or nana kenger ve i doo nan nahan . Ish@@ aren i Adam i ungwan imo i kwase na la hemba isharen na i ungwan imo i Or@@ gban na . Hii nan i doo u se lu a vangertiôr sha kwagh u icighan mk@@ or er Yesu nahana ? Doo u se h@@ eren a her ior mba se kôr ijende a ve la sha ci u nyi ? Ity@@ akerada i I@@ vangeli ôr kwagh u Maria kpishi ga , saa sha kwagh u mar u Yesu man shighe u Yesu lu an@@ ye la tseegh . Shighe u i lu nan kwaghôron u ku@@ ugh yô , doo u a ôr mkaanem ma ken Pasalmi 1@@ 16 : 15 man sha or u nan saa ku la ga sha ci u nyi ? Aluer kwagh na hemba gban se ishima yô , mbagenev mba Yehova a doo ve ishima shi ve ne un icivir la , vea hingir azende ase a mimi . ( Mpase 16 : 16 ) A na se ishimataver ér una ‘ gema ijiir na i veren angahar ia hingir i civirigh , ’ ka tar u se tem sha u ne@@ ̱ je la . Se mba wan ic@@ in@@ tan ne ikyo je kpa ? Shighe u Peteru man mbaapostoli mbagenev hendan a mba ve lu yangen ve tom la , a̱ shi nan kpa ior kpishi yange vea hingir mbacivir Aôndo sha ci u ieren ve la . • Er nan ve se fe ser u tôôn mcivir u Aôndo be@@ elee ga la tese ér hanma shighe yô , se tôôn iyol yase ge@@ de ge@@ de shi se ts@@ wer i@@ ember@@ yolough ga ? Aluer ican i kwaghyan shin ibanave tser se di ye ? ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Een , ka u se sue tom wase u kwaghpasen la sha ieren i dedoo keng . Shi takerada u Daniel la tese ér Aôndo una ver Tartor la ua lu gbem sha won , man shi ér ua tim u@@ gomoti mba uumace kera cica cii , shi ua hingir sha ikyev i orgen mayange kpaa ga . ( Pasalmi 9@@ 0 : 10 ) Ka kwagh u a sar se tsung je la . Ken inyom i 199@@ 6 la , m hii u sô@@ ôr kwase ugen , iti na ér C@@ ar@@ ol@@ ina . Nahan ken inyom i 199@@ 8 la se v@@ ô@@ s@@ ô . Ôr vande - eren u a tese ér Yehova una fatyô u koson se shighe u kwagh a ban se yô . Aluer ú er nahan yô , alaghga ú zua a msaanyol kpishi aa averen sha mi ngô@@ gh . Gadia iky@@ on ka ia lu imôngo yô , i wa am@@ ise shin inya i pe@@ legh kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh , nahan shighe u ahumbe a va te sha í taveraa je kpa ngi i hemba lun a tahav mbu tilen her dông a kon u ú vese ken to@@ ho tswen yô . Een , ka Yehova tseegh á vande lun , “ hii shighe u gbem sha won je zan zan gbem sha won ” ye . Er í lu a ôr ijir ga je , han@@ mô or nana lu se sha inja i nana va hingir or@@ tom u Yehova yô . — Mateu 19 : 24 - 26 ; 25 : 31 - 33 ; Aerenakaa 17 : 31 . Ú ngu môm ken ior mba ve tsough u zan sha gbenda u uma laa ? Ior kpishi na jighjigh ér ishember i “ mar or he@@ gh ” la ngi ôron kwagh u or u nan er ic@@ egh@@ zwa ér nana civir Aôndo man Kristu yô , sha nahan yô nan kera ngu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo ga , kpa nan ngu a na k@@ ang@@ en@@ aa . 1 : 22 , 23 ) Er Yesu a lu “ or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ” yô , tesen ikyo i wan sha ior , shi ngu a mba@@ awashima man aeren a ter na la . 4 : 16 — W@@ a@@ shika u yange i nger mba ken La@@ od@@ ish@@ ia la ka vegher u Bibilo ga sha ci u nyi ? Shi ka sea lu a ieren i dedoo yô , se fatyô u tesen dooshima u anmgbianev la sha u sur@@ un anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ishima . Se ker igbenda i tesen ser mba ‘ zungwen ’ a ve imôngo shi se tese e̱r ‘ mhôônom ma ker ’ se a ve yô . — 1 Peteru 3 : 8 , 9 . Daniel 5@@ 00 Aluer . . . ne fa u nan ônov enev u@@ iyua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” Nahan kpa , Maria ng@@ ur fan awashima u Aôndo seer yô , á hii u nengen er aeren a uter nav la lu a sha ishima i Aôndo ga yô . “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ka a gber ity@@ ak@@ ar@@ ada sha at@@ ine@@ akaa kposo kposo , a se fatyô henen yô . Se time ase nen sha igbenda ityar i i tese ér Yehova ka “ Or@@ kuran ” wase yô . Kanyi se fatyô u henen sha mfe u se fe ser Yehova “ ka A kar ” a hanma gbaa u a lu u@@ men atam ga la sha ? Ka kwagh u taver se ishima er se nenge ser Yehova yange vande fan ér ior nav vea yem ken sh@@ ir u ken jijingi man shi a hide a ve yô . Er nan ve alaghga ivaa i k@@ angen vea or u nan ne jighjigh ga la ia va a af@@ an@@ yô a v@@ aan , man ityôkyaa i@@ vesen i i kaa er i̱ ‘ er ivaa ken Ter tseegh ’ yô kanyi ? H@@ ide hen ase sha kwagh u yange za hemen la . Bibilo kaa ér : “ Nen@@ gen ahumbe nga taver yô , a cia . ” ( Mat . Gba u Yehova una wase se . Hi@@ ihii yô , wa iyol sha mkombo tsembelee . A kaa er : Ka gb@@ ough . 6 , 7 . ( a ) Mbakristu vea er nyi ve Aôndo una lu ken ivese ve ? ( Anzaakaa 20 : 1 , 4 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 10 - 12 ) Nahan yô , or u nan zu@@ ngu mhôônom sha mimi yô kunya ngu ker nan a mba ve lu yan ican la , shi nan eren kwagh a ve sha kwaghfan kpaa . H@@ er@@ egh je maa ve na wa@@ da ér mo m dondo ve , se yem sha ta@@ sh@@ an ve u hen ger@@ i u H@@ il@@ ver@@ su@@ m la . ▪ N@@ aan Nen Mba@@ beenyol Mba Ve Lu a V@@ en la I@@ civir Kpa u ngu wer , er akaa shon a vande eren se yô maa se kera za iky@@ ura ga ze . ( 1 Mbakorinte 11 : 26 ) Hanma Orkristu u i shigh nan mkurem cii nana y@@ aan bredi shi nana maan wain u M - umbur ne zan zan ku u nan . 33 : 6 ) Ka sea kenger sha kwa@@ v@@ aôndo tugh yô , ka “ ak@@ um ” a as@@ an ne kpuaa tseegh ka se nenge a mi ye ! A timin kwaghaôndo u aiegh kera yô , ka num u nyi Satan una ta sha ior mba Yehova ? Una ver iyôngo ken uwegh N@@ agh ku y@@ an@@ egh , kpa iv@@ o yô , Una ver i ken uwegh N@@ agh ku im@@ es@@ egh . ” Shighe u kwagh a lu nahan yô , doo u mbayev mbara vea lamen gbar gbar a mbatamen mba ken tiônnongo u mbamaren vev la sha er vea fa mlu u mbamaren vev tsembelee yô . Man hi@@ re Ter wase u dooshima u a lu sha la di ye , ka keng je ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu la ia vihi un ishima je a zua ga ! ’ M@@ ough hen gar u G@@ u@@ a@@ y@@ a@@ qu@@ il , u a lu shin kp@@ em@@ nger , ape se nyôr ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go shi se za due se nyôr g@@ ong@@ ul@@ o la , yem hen gar@@ tamen u Qu@@ i@@ to , tôô se ayange ahar . Aluer u nyôr gir@@ g@@ i i pur@@ ugh hegen u zan hen ijiir ne yô , a tôô u min@@ iti 30 tseegh ! Z@@ a hemen u wasen tsombor u ku u er u la ul@@ ah@@ adi man iwer imôngo ken hemen je kpaa . 8 : 28 ) Se mba dondon Yesu sha u eren sha akaawan a na shi tesen akaa a a lu ken Ruamabera la . De se hide se time nen sha shighe u Yehova pase awashima na u tôvon gar u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a la , la . To@@ la “ T@@ ER@@ E , er a mo jighilii sha perapera wam , man shi sha mimi u a lu ken a mo kpaa . ” — P@@ S . Lu sha u keren perapera u Aôndo tseegh vea fatyô u wan ishima shi tilen sha mimi her dông ye . Apostoli Peteru man Yohane man Paulu cii ve lu mbakur@@ an mba@@ ̱ ve lu ken nongo u Yesu a yer ér “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la yô . ( Ôr Mal@@ aki 3 : 10 ; Mateu 6 : 33 . ) Doo u a nan@@ de ik@@ yom i Or@@ k@@ rist@@ u@@ u ? Or@@ gen u ngô na saa ku yô , mba yer un ér Pau@@ l@@ o , a kaa wener : “ Kwagh ugen u wasem yô , lu u ôron kwagh u ng@@ ôm . ” ( 2 T@@ es . 1 : 8 ) S@@ ar Yehova tsung u ior ve ungwa icin i Mbashiada nav ve lu tan la , nahan ve gema asema . — 2 Pet . Yesu yange yar tom a s@@ an@@ ker u jijingi tsema tsema sha u pon@@ on mhen u sha ifer man am@@ een a ken myer a Satan va a mi sha a na ken tar@@ iky@@ ôngo la . Ka nyi se fatyô u henen sha kwagh ne ? Kanyi yange i mgbegha orgen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o u den iji@@ mba i eren@@ e ? A@@ ip@@ or 13 - 19 , 200@@ 9 M@@ ika pine ér : “ Tsô ka nyi TER A keren her a we , saa u eren kwagh u mimi man u soon u zungwen mhôônom , man u hiden a iyol ijime er u zenden vea Aôndo wou la gaa ? ” G@@ be ôron ú yô , ashe na kar fese za man@@ de sha mpin u i pine ér : “ H@@ el Kanyi ? ” Ashighe kpishi atôônanongo a Mbashiada mba Yehova ka a lu a ior mba ve dugh ken ityar kposo kposo man akuraior kpa kposo kposo shi ve lamen ijô kposo kposo shi mbamlu vev kpa ve lu kwagh môm ga yô . Ka nyi i hembe doon u agumaior a nyian aa tsuaa ? Nahan a fa u nengen sha iyôngo na doo doo . Aluer ú ker ngeren mba sha kwagh u akaa a a er ior kpôô kpôô , mba yange ve wa ishima a imba ican i we kpa ú lu yan la yô , ngeren mbara vea taver we ishima kpen kpen . Ikyav i tesen yô , gba u sé hemba veren ishima sha mk@@ ô@@ ôm u Yehova a kôôm se sha ikyev i Yesu la sha u se ku@@ wa sha mlu u ken jijingi se kar ih@@ ongo ga yô . — Mbaheberu 2 : 1 . Anmgbian u kwase ne kaa ér : “ Yange ior ôr kwagh u iky@@ e@@ ky@@ e i tôôn ityakerada la , nahan i hingir u fan er m lu or u he yô . ” Er nan ve i lu hange hange u se zuan a kwaghyan u ken jijingi la n@@ du@@ ur@@ u@@ u ny@@ ian@@ a ? Tsô d@@ as@@ enda mbara maa gba den un a ityôkyaa shio tsô . A@@ eren a hông@@ or@@ ough du@@ mbur ken tar u ainge ne . ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Aluer mbamsen asev hingir sha inja i shi - me - er - nena yô , kwagh ne una lu ikyav i tesen ér doo u se ker ian i henen sha aeren a Yehova la . Yange i l@@ ahan ve shi i nengen ve ér ve gba kwagh ga . Kpa kwagh la na ve iyol@@ kpen ga . Nahan kpa , ken masejime yô , i va er Lu@@ c@@ res@@ ia batisema , hingir pania u ke@@ ke . Hanma O@@ ri@@ serael yô , gba u nana tsua u civir Aôndo shin nana venda un Se tese iwuese sha ats@@ am a ase a Tartor la nena ? Yesu na ikyar sha injakwagh . Nahan a kaa wener : “ Ka a s@@ aren mo u eren kwagh u dedoo yô , kwaghbo kpaa a lu a mo her . ” Er nan ve i gbe u se ‘ H@@ u@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii iyol@@ o ’ ? A soo ér hanma or yô nana za sha gbenda u gb@@ ange@@ se , u u ze ken mtim la . Aluer se er nahan yô , a kpe se iyol je a zua ga ! Kwase na K@@ rist@@ a di ôr kwagh u doon un tsung er mba ve tse shin Betel anyom imôngo , mba ve tese “ jighjigh sha an@@ kwagh u kiriki , ” er Yesu kaa nahan la , ve ver un ikyav i dedoo yô . — Luka 16 : 10 . Kwagh ugen u yange erem u doom mo yô , lu myer u i yil@@ am ér m za makeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha 22 , ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la . ( Pasalmi 14@@ 8 : 5 , 6 ; Aerenakaa 4 : 24 ; Mbakolose 1 : 13 ; Mpase 4 : 11 ) Mbaiserael mba sha ayange a Mose la yange ve fa ér ka Yehova a ne ve uma shi a yem ve kpaa ye . Ka or@@ kur@@ an@@ ilev Davidi , wan u Y@@ ese , Yehova yange hii tsuan ken tsombor u Yuda ér a lu tor sha ior nav ye . Kpa yange va sha u va bu@@ ghun se gbenda u zuan a uma u tsôron ken tar u he , man ishimaverenkeghen i va zuan a uma la ngi se a inja kpishi . 12 Nenge ke ’ takerada u i yer ér In@@ sight on the Scriptures la , T@@ ihi u sha 1 , peeji u sha 9@@ 0@@ 6 , ú i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la . ( b ) Ka unô vea fatyô u dondon kwagh u i we ér : ‘ Umbur u A gbe u laa ’ ? ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) De se nenge nen igbenda jighilii i mbakur@@ an vea ume ity@@ am@@ egh k@@ in er ve lu kuran iyôngo i Aôndo a we ve sha ikyev la yô , man er kwagh ne una gema a lu ikyav hen mbagenev yô . K@@ am@@ er@@ on : Een , ka mimi . Ter na ngohol iky@@ aren shon ngu nengen , a nenge er a ye i tsembelee ga yô . ( Aer . 3 : ​ 19 , 20 ) Kwagh yange er doo yô , Mbayuda udubu udubu hii u keghen ato , kua “ upristi kpishi . ” ( Pasalmi 4@@ 9 : 7 ) I kaa ér ka ônov mba Kor@@ a yange ve nger u@@ pasalmi mba hiihii mba an@@ igh@@ eni mba ken ruamabera u sha uhar ne ye . U tesen ikyav yô , m@@ tsough u or tsuan ér nana er ivaa shin nana lu kwa@@ v la , b@@ enden a uma u nan tsung je , shi ka lu gbem kpaa . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A hemba agee sha won cii . Akaa ne cii aa fatyô u van a mzeyol ken ivese kua ishim@@ any@@ ian . Nahan kpa , Yesu k@@ ur msen la yô , or@@ henen la maa kaa a na ér : “ T@@ ere , tese se u eren msen . ” Akaa a á vande eren ior mba Yehova la , tese ér tar u Satan ua fatyô u eren kwagh môm u una yange mbatomov mba Yehova Aôndo mba ve tsegh ayol a ve sha ci na la u civir un ga . A kaa ér , “ Ken inyom i 199@@ 9 la , m tôv ior ken ag@@ ar a vesen ahar a sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u Y@@ uro@@ pa , kpa lu iorov kpuaa tseegh kaa ér ior mba ken kwaghaôndo u L@@ at@@ ter - day S@@ ain@@ ts shin ‘ Mor@@ mon ’ la pase ve kwagh ye . ( Anzaakaa 13 : 4 ) A sar i@@ mba@@ or la u ma nan er ishima i Aôndo kpa nana k@@ an@@ shio , sha ci u h@@ w@@ ev ua y@@ à@@ ng@@ è nan u eren ishima na . Mose T@@ ile sha Ity@@ ough ki Yesu • Se ayol a ase se wa ago iyol a va waren nena ? Se fatyô u veren ikyav i dedoo i kwaghôron sha nyi igbenda ? Yesu yange wa ishima ér se kimbir msen ne hanma kwa u se lu eren msen er i eren ken u@@ kwaghaôndo nah@@ an@@ aa ? ( Yes . 25 : 8 ) Lu@@ c@@ í@@ a lu a aeren ne zan zan iyange i ky@@ ans@@ a mase wu@@ an un la . Ga@@ yô , alaghga nana nenge ér nan ngu a kwaghfan kuma u eren ityom shon ga . Ior mbagenev hen ang@@ ar la ka ve ver i@@ wen igen i pu@@ pu@@ u sha ityough ki h@@ unda iy@@ ough ve . Shighe u Na@@ omi mough ken tar u Mo@@ ab@@ i lu hiden ken Bete@@ le@@ he@@ m la , ôn@@ kasev mba Mo@@ ab@@ i , Ru@@ tu man Or@@ pa , mba ve lu kasev mba ônov mba Na@@ omi la , zer kaan a na ér : ‘ E@@ i , sé yem a we imôngo hen ior ou . ’ Mbagenev kpishi , ka sha kwaghpasen u sha uya uya u i pase ica i gbe hegen ne i lu zuan a ve ye . Nenge ivur i sha 11 la , i̱ kaa ér “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ” shin ior mba dedoo vea lu han@@ a ? ” Kwagh la una wase mbayev u keren kwaghwan u injaa hen mbamaren vev . U F@@ a i I@@ a Doo La Ga ! 7 / 15 Aluer se kav kwaghôron u profeti u hiihii u i nger ken Bibilo la yô , una wase se u kaven akaaôron a profeti a i er sha kwagh u ity@@ artor ne la . ( Mbaromanu 12 : 1 ; N@@ W ) Kpa , zum u se lu tsuan kwagh u se er yô , doo u se de mhen u Yehova u a hembe mbamhen asev cii la a hemen se . Mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar la vea va hingir ônov mba Aôndo jim jim shighe u vea va lu vough , shi vea tile sha mimi zum u a ta ve iky@@ aren i masejime la . ​ — Rom . Ver Ikyav sha Z@@ ende man M@@ lu u W@@ ang Han@@ mô wase nana er nan ve nana er ishima i Yehova ? A tema ngu kenger er or@@ ts@@ oo kua mba@@ wasen un tom ve lu nôngon vea nahan zege@@ t@@ so ve la vea due a mi hen ity@@ u@@ ngu i ag@@ ir@@ g@@ im@@ nger la yô . ( Marku 5 : 39 , 42 ; 10 : 13 ) Nahan kpa , ken kwagh@@ ngeren u Luka a nger sha itinekwagh shon i môm ne , a yar tom a ish@@ ember@@ ti i̱ an@@ iky@@ und@@ anev kpa í yer ve sha i̱ yô . — Luka 1 : 41 ; 2 : 12 ; 18 : 15 . Zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya aa age@@ egh a Mba@@ a@@ shi@@ ria va u va nôngon ityav a Yuda shi anger Yerusalem ken derianyom u sha an@@ igh@@ eni C.S.@@ Y ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia sôn Aôndo ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wase , shi yima se . . . ity@@ artor i sha won i̱ fa er We u lu TER tswen yô . ” ( Yes . Nahan yô , sea er ivaa shin sea lu kwa@@ v kpa , takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban la , ua fatyô u wasen se u kaven kwagh u a lu dooshima u mimi la , man er se tese un yô . Nahan nan kpa a saa nan u kohol we henen kwagh u Yehova . Á kaa ér : “ Aluer mhen ne shin tom ne ua lu u ior yô , ua b@@ unde kpa a lu u Aôndo yô , né fatyô u b@@ un@@ den u ga . ” Ka a wase se u fan Yehova Aôndo kua aeren a na a doon tsung la , man mba@@ awashima nav kpaa . Ken masejime yô , Yosua kohol ik@@ we i Iserael cica cii hen She@@ k@@ em . D@@ i er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa yange ve zua a iwasen sha mkaanem ma Paulu la nahan , se kpaa aluer se time sha kwagh u yange nger la yô , una wase se u kera hungur mkaanem ma Yehova ga . I@@ wer ngi kar at@@ ar@@ atar yô , Mbashiada mba Yehova va hen ya wase . I@@ ̱ lu kwagh u doon se u pan@@ den ta@@ mber he ’ ajiir agen a se sember ôron yô . Paulu ngise wa gumor Timoteu , u lu ijende na la kwagh ér : “ Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa , taver ishima sha mi . Apostoli Paulu ôr kwagh u kon u o@@ le@@ v u sha injakwagh ken Mbaromanu ityough 11 . M@@ kposo u Iyol i H@@ id@@ en a M@@ i I@@ jime man I@@ yol@@ gen@@ gese Ior kpishi nôngo u eren sha kwagh u apostoli Paulu yange wa ér , se ‘ er tse@@ or la kera u a lu sha inja i zende u tsuaa la , se haa or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo la . ’ ( Ef . ( Ivur 27 ) Ka nan ts@@ ù@@ le ik@@ ondo ‘ i@@ w@@ enge sha agee ’ inja na yô ka nan wa iyol u eren tom u u lu can u eren tsung je kpaa . ( E@@ ks . 34 : 29 , 30 ) Shin er Yehova a lamen a Mbakristu ishigh a ishigh ga , shi kwa@@ v u ishigh vev u engem ga nahan kpa , ka ve mgb@@ ough a iember shighe u ve lu pasen mbagenev kwagh u Yehova man aeren a na kua awashima na u vesen u a lu a mi sha ci u uumace la . Nahan uma yange taver Mbakristu mba mimi hen shighe la kpen kpen . ( Mateu 6 : 10 ) Sha mimi yô , se fatyô u kaan ser , ior kpishi nyian mba eren ishima i Yehova shin tar u ú iv a i@@ pi@@ la man ifer man angev kua ku ne je kpa ? Man shi myom ngu ken ma or ugen kpaa ga ; gadia ma iti igen i i ne ior i á yima se a mi keng yô , ngi sha won kpaa ga . ” — Aerenakaa 4 : 10 - 12 . Hegen ne , G@@ r@@ ace sôr shighe na ver sha u zenden keren ior mbagen mba i tsu@@ gh ve sha kwagh u Mbashiada mba Yehova yô . “ U@@ sha mba he@@ v ” [ Ka Tartor u Kristu je la ] , vea kar a tile sha ityough ki “ U@@ sha ” mba ve lu hegen ne , shi tar u he [ ka non@@ go@@ ior u he u shin tar je la ] , ua kar a tile sha ityough ki “ tar ” u u lu hegen ne . ( 2 Pet . Se Lu Nen a M@@ nenge u V@@ ough sha Kwagh u I@@ ny@@ ar Mimi I@@ li@@ gh Ve I@@ c@@ ur I@@ m@@ ôngo Gb@@ ang Ken tar u S@@ we@@ den kpa , mba@@ wan ndor a anmgbian u kwase Ch@@ ar@@ lo@@ t@@ te A@@ h@@ l@@ ber@@ g ku@@ mba ken an@@ you na u cuku lu ungwan ic@@ er ne , mba been yô , “ kwagh ne kôr ve ken ishima tsung . ” ( Isaiah 5@@ 3 : 2 – 4 ; Yohane 9 : 24 ) Ior kaa a Yesu ér ngu or u eren h@@ ua sha m@@ sôr man or u k@@ umbur h@@ ua sha kwaghyan shi “ ngu a jijingi u bo ” kpaa . Nahan kpa , a de ér i za hemen , ka sha ci u keren mtsera na iyol na ga , kpa ka sha ci u ônov nav shin tar ve̱ zua a iwasen i been mayange ga . Kwagh u sha ayange a profeti H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia la zua sha ayange a ase nena ? Yeremia vea aka@@ we na , Bar@@ u@@ ki lu ken mba ve war la . Shighe u Paulu hii tom u pasen kwagh ken E@@ fese la , a nger ér , ‘ h@@ unda u vesen man u age@@ egh bu@@ gh@@ um . ’ ( 1 Kor . Lu u aa er tom u vesen u cir@@ in asorabo , ka ( i@@ w@@ om ) je la . Ka atô@@ akyaa a nyi nahan aa na ve a gba u Kwa@@ se@@ kristu ‘ nana due kera ’ ? Kpa iji@@ r@@ ôron i mimi i̱ ku@@ wa er ka mngerem nahan , man perapera kpaa er ka u@@ wa@@ gh u t@@ ôn@@ don ga nahan . ” Bibilo pase kwagh ne nahan vough ér , “ iy@@ u@@ he yô , ka m@@ he@@ e u ak@@ u@@ he . ” ​ —⁠ Anzaakaa 14 :⁠ 30 . Kpa er nan se fe ser ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la bee ken inyom i 1914 la jigh jigh ? Cii man shighe u a va la , i ôron anyom sha ul@@ ah@@ adi mba@@ an@@ yomov , inja na yô , hanma “ l@@ ah@@ adi ” yô , i lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar . Alaghga mbagenev vea ure tsung sha ci u ma ic@@ ôron u@@ ange ngi zan ve iyol , shin sha ci u ior vev mba doon ve ishima sar ku , shin mbamzeyol mbagen mba vihin tsung ta sha ve . Aluer ka an je kpa , una na Yehova “ nagh ku nan@@ den ” a or la , inja na yô , una na un or shon , nana eren un tom ken icighan@@ jiir na gbem . Ú ‘ kar er ishima i Aôndo i lu , man kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la ’ ú nenge ve@@ e ? — Mbaromanu 12 : 2 . 11 : ​ 24 - 26 . ( Mbaheberu 5 :⁠ 7 ) Se fatyô u zuan a akav agen ken takerada u Daniel 9 : 21 ; man 2 K@@ ron@@ i@@ ku 7 :⁠ 1 . Yô , gu@@ da ib@@ u@@ me@@ or a nan . ” We kpa ma a fatyô u lun nahan hen a we . — Pasalmi 119 : 10@@ 5 . A@@ mba ajiir ne yange lu ken tar u Yuda kpishi . Hii ken inyom i 5@@ 00 zan zan va ken inyom i 1@@ 5@@ 00 la , yange i fa iti i i lu iti i Aôndo kpôô kpôô la ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa wuee je . “ Mbagenev na jighjigh sha akaa a i ôr la ; kpa mbagenev yô , na jighjigh ga . ” I yila á ér akaa a perapera ga , sha ci u á cii nga sha ikyev i uumace mba asorabo , hemban cii je yô inyaregh . Kp@@ iligh mo iyol je m nôngo u tu@@ men a mat@@ o ken to@@ ho ! A er nan ve anmgbianev mba uhar mban vea er tom ken mzough sha wono ? Ka sha ityôkyaa i nyi Yehova yange hemen Mbaiserael mba tsuaa mbara nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa laa ? Kwagh u ag@@ um@@ au@@ kase ahar agen a lun ngô môm yange er la pase se kwagh ugen u ka a bende a ian i se lu shami ken tiônnongo yô . “ Iyange i vesen i ci@@ er@@ yol i TER ” la ia va kpee , a b@@ unde ga . ( M@@ al . Anmgbian u nomso ugen kaa ér : “ Er i lu je se mba a vande eren imba tom ne ga . I kaa ken “ I@@ vangeli i Yuda ” ér , Yesu yange se mbahenen nav ib@@ um@@ egh shighe u ve kav atesen a na tsembelee ga la . Ú dondon hemen u Yehova sha hanma kwagh ken uma wou kpa ? Yange i nger kwaghôron la ken mgb@@ er u sha utar u takerada u i yilan ér Mo@@ de@@ l Stud@@ y la , yange i hii u gb@@ eren an@@ takerada u wan ior kwagh ne ken inyom i 19@@ 37 zan zan 19@@ 41 la . M kaa ken ishima mer , a̱ shi nan kpa , á lu ior mba lun a inja i dedoo kua icivir mba m lu keren je ne . Eren a Ior Doo Doo ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Een , loho u dedoo yange u lu loho u u lu sha ci u ior cii yô , shi kape ainge kpa ú lu je la , shi m@@ samber u mkaanem ma Aôndo lu samber sha ityar ityar la na ior hanma ijiir cii ian i won@@ g@@ or dooshima u Aôndo la . Tsô a gbidye kwar sha kwagh ne sha mimi , nahan a kav ér aluer un lumun u eren tom u he ne yô , alaghga shighe a kar kpishi je ve una fatyô u eren akaa ne ye . Yesu lu or u vough er Adam yange lu cii ve mase eren isholibo la nahan . ( Mbaefese 4 : 32 ; 5 : 1 ) Paulu gema kaa a Mbakristu ken ivur i í lu ken hemen u kwaghwan ne la ér ve eren akaa ken uma ve aa á tese ér mba a dooshima u t@@ angen iyol ga yô . 28 : 11 – 29 : 5 ) We kpa u fatyô u nôngon fan kwagh u a lu zan hemen ken tom u Tartor sha tar cii yô . Tar Cii U@@ a F@@ atyô u L@@ un ken M@@ zough Kpa ? Inja i “ m@@ yange ” u Paulu yange ôr kwagh na la er nyi ? Sha ayange a mbaapostoli la , i yila mba i shigh ve mkurem la ér “ i@@ or@@ van@@ nya ” nahan lu sha inja je . Yehova gba or nena ? ( Mateu 6 : 10 , 33 ) Shi Yesu yange na ve tom u eren shiada shi geman ior hingir mbahenen ke ’ Yerusalem man Y@@ u@@ dia man Sam@@ aria zan zan á ar ken ak@@ ighir a tar je . — Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 1 : 8 . Yesu yange tese ér iyol i hiden a mi ijime ngi hange hange nena ? Awa@@ shima ve u wan ve akaa ne yô , ka i lu u nan ve wa@@ da sha kwagh u vea er ga . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger sha akaaôron a profeti ne yô , ôr ityough 3 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? “ Hanma Or N@@ ana V@@ a T@@ ôô Ikyav mbi Nan Iyol i Nan , ” 4 / 1 Aôndo mgbegha Mose kaa a Mbaiserael ér Aôndo una tindi profeti ugen hen a ve . 16 : ​ 16 - 24 ) Nahan cii kpa , Paulu man Shi@@ la ‘ lu a vangertiôr , ’ nahan ve zan hemen u pasen loho u dedoo . A@@ g@@ umaior a ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia man I@@ ng@@ i@@ la man Rus@@ sia kua ajiir agen kpa nga a mzeyol ne . O@@ ri@@ vangeli F@@ il@@ ib@@ u ngise pase O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ugen ér Yesu ka Mesiya , been yô or la pine un ér : “ Ka nyi je i yange u eren mo batisema ? ” Shi hanma kwagh u a kaa ér se er cii , ka sha ci u mkpeyol wase shi ka lun kwagh u y@@ uh@@ wan g@@ anden se ga . M@@ ci@@ em gba un iyol , gadia “ lu or di inja i môm a vese tsô . ” Kwagh u nana ôr la una wase u u fa mhen u nan man jighjigh u nan kpaa . Ka akaa nyi se er ve se sh@@ ir “ isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur la ” ? U@@ pasalmi man takerada u Mpase ôr kwagh na ér ngu tor u age@@ egh , u a tem sha ny@@ inya , a dugh a lu ‘ hemban , man i lu sha u una hemba ’ shi una za iky@@ ura “ doo doo ” yô . — Mpa . A@@ te@@ jir la pase wang ér atindi a ityar i ken Y@@ uro@@ pa due a mi sha kwagh u ian i or lu a mi i eren kwagh u nan soo shi vendan kwagh u imoshima i nan i vende la lumun a tom u Mbashiada mba Yehova , nahan gba u tar u Rus@@ sia kua ityar i 46 i i lu ken mzough u Y@@ uro@@ pa u i yer ér C@@ oun@@ ci@@ l of E@@ uro@@ pe la cii ia dondo tindi ne kpee . Apostoli Paulu pase gbenda u dedoo u i gbe u se eren kwagh a mbahemenev mba ken tiônnongo u Kristu yô . ( b ) Ka kwagh u hemban cii u nyi han@@ ma@@ or nan soo u zuan a mini ? 1 , 2 . ( a ) Bibilo tese tom - tor u Kristu hii u eren ken inyom i 1914 la nena ? Er mbahemenev mba shin t@@ ine ungwa ikyaa la shi ve tsua kwagh u i gbe u a er la shi ve tindi Paulu ér a za ôr loho la yô , a lumun hanma kwagh u ve kure cii . ( Aer . Yange er imba kwagh u wan u yange undu ter na ken injakwagh i Yesu kpa er la , a undu tiônnongo u Kristu . M@@ lumun u á na la na yô doo Yesu ke ’ ishima a na . U tesen ikyav yô , se na mbam@@ lumun mba inj@@ aav ken Takerada u H@@ enen hen T@@ i@@ ônnongo shin shighe u i lu timen ken Bibilo as@@ av - as@@ av ken M@@ akeranta U H@@ enen Tom U Hemen la . ( 2 K@@ ron . 19 : 6 ) Shin alaghga a na ma or@@ kuran tom u nan nenge ér nan ngu a wa iyol i eren ga yô , er Mose kpa yange lu un shighe u i na un tom ugen nahan , a kaa ér : “ Mo m ngu di nyi je u me za hen F@@ ar@@ a@@ o ? ” — E@@ ks . N@@ om la kaa ér : “ Sha ci u ityôkyaa ne yô , ishima mgbegha se u henen zwa Ch@@ ina . ” • Ab@@ ig@@ ail ? ( 2 Mbat@@ esalonika 2 : 6 ; 1 Yohane 2 : 18 ) Mba@@ apostoli mbara kpe ica i gba ga maa k@@ we u hemen a hemen ior ke ’ mba@@ ad@@ ua mough gba nzughul a ikyum@@ ile shi gba k@@ or@@ on u@@ zege@@ mba@@ ak@@ on@@ do@@ v mba k@@ ahan inja kposo . De se time nen sha akaa a injaa agen a aa fatyô u b@@ enden a mlu wase vea Yehova kua ishimaverenkeghen yase yô . ( Or@@ pasenkwagh 5 : 10 - 12 ) Er ikyav i tese tseer tseer ér se mba ken “ ayange a masejime ” nahan kpa , á soo wener se na jighjigh ser bo tar ne una tim mayange ga . Kwagh u sha uta@@ an : vea engem . ( Mateu 16 : 21 ) Sha kpôô yô , kwagh u Yesu pase mbahenen nav ne k@@ unda ve iyol kpen kpen , gadia zan zan ar hen shighe la kpa ve lu veren ashe ér Or@@ hemen ve ne una ver Tartor na shin tar heen ! — Luka 19 : 11 ; Aerenakaa 1 : 6 . Kpa aluer kwagh za iyol yô , ve ker gbenda ve sôr zayol la , sha er bem a lu ken tiônnongo yô . Shighe u ityav kure ken inyom i 19@@ 18 la , ij@@ en kua b@@ ou@@ ange ugen wua ior hemba iyenge i ior mba ve kpe ken u@@ ity@@ a la . Takerada ugen u pasen akaa a ken Bibilo kaa ér : “ Gbenda u ior lamen sha ayange a Yesu la tese ér mbayev yange ve yila uter vev ér ʼ@@ ab@@ b@@ ā@@ ʼ sha u nan ve icivir shin tesen ve dooshima . ” ( Ef . 5 : 33 ) Er nan soo ér nana p@@ ande icivir i mbayev vev ve lu a mi sha ter ve la ga yô , ka nan palegh u ny@@ iman kwagh a nan shin pu@@ un kwagh u nan soo u eren la sha ishigh ki mbayev vev . Nahan tor@@ utya la za a wan@@ ye@@ kwa@@ or la hen tor@@ utya u tamen , K@@ al@@ ou@@ dia L@@ ish@@ ia , á kaa a na ér wan@@ ye@@ kwa@@ or ne ngu a kwagh u injaa u ôron we . • Er nan ve Yehova a gbe tar shi a ver or sha u ? Yeremia yange nenge u@@ ijende mba lun a mi nena , man se kav un nena ? ( Pasalmi 7@@ 8 : 38 – 41 ) Doo u imba erdoo la nahan ia na ishima a mgbegha se ker , se za hemen u zenden vea Yehova , Aôndo wase u a zu@@ ngu ior nav mhôônom la . Nahan kpa , aluer se mba eren akaa akuma akuma shi tesen ser se fa mbam@@ yina asev yô , se kera lu mba n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr sha kwagh ga . D@@ ondo akaawan a a we la , nahan nenge er aa kura u shi aa wase uma wou una hemba lun a inja yô . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen ken ijime la , ior kpishi mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu yô na jighjigh ér Aôndo soo wener ior ve ungwan imo na . ( b ) M@@ lu u mba i shigh ve mkurem la vea Yehova ngu nena , man gema mba ve lu a ishimaveren i va lun shin tar la di ye ? Shin er i lu tom u mbamaren u tsaase mbayev vev nahan kpa , mbagenev ken tiônnongo , hemban je yô , mbatamen , vea fatyô u suen mbamaren sha iniôngon ve la . Shin er m nenge mer m gba kwagh ga nahan kpa , a wam ikyo shi a wa ishima a mo shi a tes@@ em dooshima kpaa . U tesen ikyav yô , zum u Yesu vea mbahenen nav mough pe@@ pe er g@@ ô@@ g@@ ô zende za ar hen gar u Shi@@ kar yô , mbahenen nav yem u za y@@ amen kwaghyan . Ver Ishima sha Ior Kpa aluer or kera nenge a kwagh ne ga nan hide nan ngu suur sha mfe u nan ye . 2 : 11 ; Aer . 16 : 4 , 5 ) Ken ayange a masejime ne , Kristu gema “ akaa a na cii , ” ka akaa a lun Tartor na a inja je la , a wa a sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” man Mbahemenev nav mba Shin I@@ t@@ ine , mba ve lu k@@ we@@ ior u Mbakristu mba i i shigh ve mk@@ ur@@ en la . ( Mat . Gba u Re@@ be@@ ka una ke@@ se mngerem a kuma u@@ g@@ al@@ ôn mbam@@ ng@@ er@@ ev 2@@ 50 una na ur@@ ak@@ u@@ mi pue mba im@@ ura kôr mbara ve vea ma a kuma ve ye ! O@@ b@@ a@@ dia ôr kwagh u E@@ dom ér : “ Sha ci u ip@@ il@@ akwagh u i er an@@ ngô@@ u Yakob la , kunya ua kôr u , man á tim u sha won kera . ” Sha mimi yô , er Yesaia 5@@ 3 : 10 a mase kuren nahan , “ á kpe kwagh u TER A ver ishima sha mi la iyol sha uwegh N@@ agh . ” Ka h@@ an jim tahav mbu iyange i ombo kpishi yum ne mbu dugh mbu ve ? ( 1 Mbakorinte 1 : 18 , 19 ) Ka i lam sha Mbakristu dang ken makeranta man sha ijiir i tom , man sha ashighe agen je yô mba hen tsombor ve je kpa ka ve lam sha a ve dang . Aluer ijende yase i se ne i jighjigh er kwagh taver se u kaven sha hiihii la , shin nan er kwagh u kpiligh se iyol yô , doo u se kure ikyaa fese ser a̱ shi nan kpa nan er ma kwagh@@ bo@@ o ? Mbam@@ yina vev mbara due ken igbar , nahan cii kpa ve doo Yesu ishima her . Ka kwagh nan ve mp@@ av kpee ! Kpa aluer or de u eren kwaghbo , nan gema eren kwagh u dedoo di ye ? I@@ vaa man kwa@@ v cii ka u@@ iyua mba Aôndo a ne se yô , man han@@ mô yô ngi a mbam@@ tsera mba i . Nahan alaghga vea kaa ér ve soo u me@@ men kpuaa man vea hide a hii u eren ityom i Mbakristu taveraa ye , kpa u fatyô u kaan a ve wer , aluer ve de u eren ityom i Mbakristu yô , kwagh la una sôr zayol ve@@ ga . Yange kohol ve shighe u ve hingir ikyurior ica lu a gba ga la . Se ôr ki sha u ‘ zuan a ishima i fan kwagh ’ shin sha u eren kwagh sha kwaghfan sha er se vihi ayange a uma wase a a mase shin la sha a@@ gbil@@ in@@ akaa ga , kpa a lu sha akaa a doon Yehova yô . ( a ) Ka akaa a nyi nahan i doo u se gbidye kwar sha mini ? ( 1 Timoteu 3 : 1 - 7 ; Tit@@ u 1 : 5 - 9 ) Ken derianyom u hiihii la , k@@ we u mbag@@ anden mbagenev ken Yerusalem lu mbahemenev mba shin t@@ ine mba ve lu nengen sha atôônanongo man tom u kwaghpasen u Tartor jimin cii yô . P@@ ase akaa ag@@ enegh a mayange je aa na Aôndo u den lun a dooshima sha mbacivir un mba@@ jighjigh ga la 13 : 11 ) Nahan a mase wan mba been makeranta mbara kwagh ér ve lu kwagh u civirigh sha ishigh ki Aôndo her . N@@ om man kwase mba i saan ve iyol ken ivese ve yô , mlu ve u ken ishima la ngu a hingir kwagh môm , shi ve lu k@@ ang@@ en@@ aa kpaa . ( Ekesodu 11 : 1 ) Zum u akuraior atar zua va ta num sha Yuda sha ayange a Tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la , Yehova kaa a ve wener “ kp@@ er ” je Una nôngo kwagh sha ci ve . Me@@ i 24 - 30 , 20@@ 10 ( Yesaia 6 : 3 ) Bibilo wa se kwagh ér se kav un “ er ônov mba doon ishima nahan . ” E@@ i , sha ci u m@@ hembe u í hemba ator a ken Tar u Ity@@ endezwa í ngohol tar shon la lu sha igbenda ihi@@ ar : hiihii yô , lu ityav mbi Mbaiserael cii hemba ator 31 a ken tar u K@@ an@@ aan la , ityav mb@@ in w@@ un@@ dugh Mbak@@ an@@ aan ve kera lu agee a nôngon kwagh a ve ga ; gbenda u sha uhar yô , lu m@@ zende u ik@@ we kposo kposo kua ior asange asange z@@ enda Mbak@@ an@@ aan , tema ken tar ve , ú hingir dyako ve la . Lu ‘ K@@ ur@@ an Ve Er Wan@@ she Na ’ Nahan Yange er ai@@ ky@@ ôr hen ijiir i gban iyol igen , nahan gba i@@ wan , i hingir u tu@@ ur un a tu@@ ur shin iky@@ e@@ ky@@ e i mba@@ a@@ wan@@ ev ken uma na cii . ( Mpa . 3 : 10 , 11 ) Aluer ma Orkristu u i shigh nan mkurem nan kera tile sha mimi ga yô , nana kera ngohol “ ts@@ ar u engem u sha it@@ you u u@@ sen mayange ga , ” u i t@@ ende zwa u nan mba ve til sha mimi zan zan mkur la ga . — 1 Pet . V@@ e@@ gher u masetyô u ican i yan i Yobu la maa dondo , ka mnger u ngeren vegher ne vighe vighe la a iv ity@@ ou@@ v kpishi ken takerada la ye . Se nenge er nongo u Yehova u hembe an - ijiir u cuku u ya wase a lu her la yô , shi hanma kwa u yange sea za shin Betel yô , se seer kporom hen Yehova , shi kwagh la mgbegha se u seer eren un tom kpaa . ” M@@ lumun u Bibilo i ne sha mpin ne la su@@ r se ishima kpishi . 14 : 8 - 10 ) U er nan shighe u u nenge ikyum@@ utya i vesen ne i lu van u va tan num sha tartor w@@ ou@@ we ? Me kporom ikyua a Aôndo nena ? Nahan kpa , sha iwasen i Aôndo yô , u fatyô u tilen sha mimi shi suen atindi a na a perapera la . ( Yakobu 1 : 22 - 25 ) Heela tseegh ga , kwa@@ r@@ gbidyen ken ishima ngu u wase se u hemban seer sô@@ som a sô@@ som a Yehova cii , gadia ngu u wase se u henen sha aeren a na man er kwagh u se lu henen sha shighe u se ver u henen kwagh la a te iwanger sha á kpaa la . Mayange una undu mba a ur@@ ugh ve la ga , aluer ve za hemen u tilen sha mimi yô . Shighe u or u ken tar nan er a vese dang yô , alaghga a kpiligh se iyol ga . Or nana fatyô u eren h@@ ua sha igbenda kposo kposo nana ? Ka kwagh u taver kpishi u dondon ieren ne , kpa u eren nahan la una va a uma u tsôron ! — Yohane 17 : 3 . Ngeren ne time sha igbenda iti@@ ar i Yesu kuran shighe u lu shin tar la , man er se dondo ikyav na la yô . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) Aluer a taver we u kuren ve yô , za kohol ortamen u ken Kristu u ú ne nan jighjigh la nana wase ú mhen . A̱ naan mbi yô , í wua no@@ mb@@ ua sha ci u upristi man tsombor u Lev@@ i . 23 : ​ 13 , 14 ) Yange i umbur Mbaiserael ér , Yehova Aôndo ve ka icighan Aôndo ​ —⁠ inja na yô “ ngu wang , ” “ ngu tsembelee , ” “ a ac@@ ôgh@@ or iyol shio . ” Se fatyô u zuan a nyi ken tiônnongo , man kanyi se time sha mi ken ngeren u a dondo laa ? Heela tseegh ga , Yehova lu a Yeremia er “ or@@ age@@ egh u ci@@ er iyol ” nahan , lu taver un ishima sha u a yôô mkaanem ma Aôndo sha gbashima man a vangertiôr kpaa . — Yeremia 20 : 11 . Ka mbampin mba nyi se lu timen sha mini ? ( 2 Mbakorinte 5 : 1 – 3 , 6 – 8 , 10 ; 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 1 , 5@@ 2 ; Mpase 14 : 13 ) Paulu nger ér : “ Aluer i zua se a i@@ been i i bee ku Na la yô , shi á va zua se a i@@ been i i bee mnder Na u shin ku la kpaa . ” In@@ i@@ av mbi nan@@ den mbi sha an@@ om@@ ai@@ y@@ ôngo , man ah@@ ôm a u@@ icighan@@ mba@@ ab@@ u@@ av du@@ em ishima ; awambe a ab@@ ua man ag@@ um@@ ai@@ y@@ ôngo kua u@@ kp@@ ev kpaa , kera doom ga . . . . Nenge imba jighjigh u nan man ishimawan ne sha wono ! Nahan a wa se kwagh ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga , er ne kpaa á na ne ibo ga@@ gh ga yô . ” Mbak@@ eren m@@ ts@@ ôr mba ken tar u Y@@ uro@@ pa man Ar@@ ab@@ ia di kpa yange ve lu keren ici@@ gh ki nan or uma u tsôron , nahan ve wa mci@@ mb@@ im atô kposo kposo . Kpa Bibilo gema nenge ieren i mimi ne ér ka kwagh u injaa kpishi u i lu dooshima man erdoo ve̱ ve á mi yô . Shighe kar yô , ve uhar cii ve vôso noov , man hegen ve er tom u sôron atôônanongo kuma er anyom 30 nahan . Nahan ka i hen Bibilo nena ? Sha kpôô yô , yange m gande ave — m vihi tu , m wa im@@ anger , m ha@@ gher sha kwagh shi m taver ityough kpaa . ( Yobu 15 : 14 - 16 ) Eli@@ f@@ as@@ a lu kaan a Yobu ér orumace u perapera môm ngu sha ishigh ki Yehova ga . Man u hemban cii yô , icivir ka i yem hen Mbak@@ ur@@ an asev mba ve lu a ikyo i wan la , ka Yehova man Yesu , gadia ishima ve yô ka u mba ve v@@ ôr la ve zua a iwasen , man ka kwagh u mba@@ shir@@ en ve mba shin tar ne ve lu eren je la . Nahan kpa , u tsegha iyol you sha ci u Aôndo ken msen ve@@ e , man u ngu veren ishima keghen wer i er u batisema kpa ? Zum u m lu anyom 15 la , mbamkombo mba kwaghaôndo mba yange z@@ aan a vese la du@@ em ishima , nahan m venda mer me kera za ve ga . Ior mbara mba ongo kwagh ne yô , ve kaa ér , i̱ ta Yosua man K@@ al@@ e@@ bu a@@ wen . Er ve hembe taver agee a vese yô , mlu wase ngu kwagh môm a u Davidi la , nahan saa se suur sha tahav mbu Aôndo ve se kôr cio ye . ( Pasalmi 1@@ 27 : 4 ) Nenge ase mpase u injakwagh i sha kwagh u or@@ k@@ eren@@ av@@ aan ne . ( Yosua 9 : 1 , 2 ) Nahan kpa , ior mba ken gar u Gi@@ be@@ on u Mbah@@ iv@@ i u lu ikyua la yô , dondo ve ga . A na se uma shi se mba a kwaghfan , shi kpe se iyol shi se mba a akaa a hange hange a a wasen se u lun uma yô . ( Mbagalatia 3 : 19 ) Lu Tindi na ve Mbayuda mba lun a asema a mimi kav er kwagh a gbe ve a Or@@ yiman fele fe fele ye . Mba eren u sha ci u vea seer kohol mbahenen cii ve , mkur una va sha bo@@ tar ne ye . Se mba a ityav mbi sha uhar mbi i gbe u se nôngo yô . “ De Nen Í cii , I@@ ̱ V@@ ese I@@ m@@ ôngo Z@@ an Z@@ an Shighe u S@@ und@@ an ” A@@ ti a ve kua ashighe a ve tema tor la kpa zua sha kwagh u i er ken Bibilo ken takerada u Utor u hiihii man u sha uhar la . ( Mbaromanu 10 : 17 ) Á ôr kwagh ne a ver ishigh ér nena ? 17 : 10 - 12 ) Kwagh ne tese ér aluer se mba ôron Bibilo hanma iyange yô , se seer taver jighjigh u se ne Yehova la . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen imôngo yô , ikyum@@ utya i Mba@@ shi@@ ria va kôr wan@@ kwase u kp@@ egh@@ ee ken Iserael yem a mi uiky@@ angen za ver un hen ya u Na@@ a@@ man , u lu kur@@ utya u Mba@@ shi@@ ria u gba im@@ ande la . ( Yakobu 3 : 13 ) Se fatyô u tesen ieren i Orkristu ne ken ya man ken tom kwaghpasen u Orkristu la man ken tiônnongo nena ? Sha nahan yô , aluer se mba dondon ikyav i Yesu yô , se seer kporom ikyua a Yehova , Un u a hembe sha won cii la . Ka sha u zuan a mfe u Mkaanem ma Aôndo u a ze sh@@ imi la . • I@@ kp@@ ur pania uhar mba yange i tindi ve he ’ an@@ tiônnongo u kpuaa u lu ikyua ky@@ ua a j@@ ough@@ tar i imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Z@@ imb@@ ab@@ we man Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e la yange ve due tom kwaghpasen u sha ih@@ in@@ da - ih@@ in@@ da la ga je kuma s@@ ati uhar . Orkristu u nan lu a inja i dedoo yô , ka nan keren ér nana ôr kwagh a vihi or u nan lu pasen nan kwagh la ga . K@@ era ka gu@@ da u kwagh a̱ gba saan ne tsô ga z@@ ee ? ’ Hegen u se lu ken ayange a masejime a ican ne , taver Mbakristu kpishi u eren akaa ken tar u ú hông@@ or ne aa u nyôron iyol ken aeren a u shio . ( Luka 12 : 32 ) Ken masejime yô , iyenge ve cii ia lu 14@@ 4,000 , shi vea hemen sha tar vea Yesu . — Ôr Mpase 5 : 9 , 10 ; 14 : 1 . Se mba ôron kwagh ne ka zwa ga . M zua a tom ugen , maa m er kwase , man kwagh er vihi yô , m shi m hii u man m@@ sô@@ rom kpoghuloo . Yehova ngu tsembelee shi ngu wang shi ngu p@@ al@@ egh@@ aa a hanma isholibo cii . Kwase u J@@ as@@ on yange nenge gbashima u nom na lu a mi la nahan er nena ? Saulu lu a aeren a dedoo , shi Aôndo kpa ver un doo doo . Nahan kwagh ne tese ér se mba a ieren i Davidi kpa lu a mi la . Nahan kpa , a gba u or a wa ago iyol tsembelee ve nana er zege@@ kwagh er ng@@ un nahan ye . ( Ps . 10@@ 2 : 12 , 27 ) Er fa ér Yehova una wase mba ve civir un la hanma shighe u ican i tser ve cii yô , ishima gba un sh@@ imi . A@@ dooga yange fa mbagenev ken ve shighe u ve hingir Mbakristu ica lu a gba ga la . Nahan ve lumun zwa môm ér , ‘ Akaa a TER A kaa cii , vea er , ’ sha nahan yô ve ya iky@@ ur a Aôndo . ( Mbaheberu 11 : 32 , 33 ) Zum u Mbam@@ i@@ di@@ an man ak@@ ar a ve va ta ityav sha Iserael yô , jijingi u Aôndo va iv ken Gi@@ di@@ on . Kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Aôndo ? I@@ ̱ Doo U Er Ú Lu Orkristu Yô Ior mba sha ayange Noa la fa er Aôndo lu suen un nahan ga , shi ve fa er Noa lu dondon hemen u Aôndo kpaa ga . Mayange je gba u mbacivir Yehova vea eren kwagh asema ahar ga . Kwagh la tese ér Yehova wa akuraior agen cii ikyo ga ku@@ aa shinii ? Ken inyom i 200@@ 3 la , Ch@@ er@@ i yil@@ am sha iyange igen shighe u lu eren fi@@ im hen gar u V@@ an@@ cou@@ ver , tar u K@@ an@@ ada yô . ( Mat . 16 : 24 - 26 ; Luka 13 : 24 ) Nahan kpa , Yehova una fatyô u nan or u nan ver la agee sha jijingi na . Hii nan ve Satan a eren aie ér kwagh wase doo Yehova ishima ga , shi se gba kwagh sha ishigh nagh ga ? T@@ erem yange soo ér mo m hen an@@ umbe ne ga , kpa a fatyô u yangen mo ga tsô á de . Inja i ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i ne cii ér “ U i shigh un mkurem la . ” Man m@@ ser@@ akaa u Yehova Aôndo u naagh ku ip@@ aa — ku Yesu a ne sha ci u dooshima na u t@@ angen iyol ga la — sha kpôô yô , ka “ i@@ wua Na i i gande u ôron ” yô . Alaghga lu mci@@ e u cian ior shin ian@@ tom i lu a mi ken M@@ kohol u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la hemba doon un ishima ye , gayô lu sha ci u inyaregh ki lu a mi la . I@@ ca a gba ga tsô nomso man kasev mba cian Aôndo vea gema tar ne ua hingir paradi@@ so shi vea tese ior umiliôn imôngo mba a nder ve shin ku la kwagh u mba@@ awashima mba Yehova . ( M@@ ika 6 : 6 - 8 ) Sha nahan yô , Yesu wa mbahenen nav kwagh ér ve ‘ de num a or u yilan ve ijir la fese . ’ ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Se mba “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo , ” nahan se fa ser “ u nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” “ I@@ SH@@ I@@ M@@ A@@ V@@ ER@@ EN@@ K@@ E@@ G@@ H@@ EN ” I I L@@ U SH@@ A C@@ I U I@@ YO@@ NG@@ O I@@ G@@ EN L@@ A T@@ i@@ ônnongo wen ngu a mba@@ beenyol shin mbau@@ angev shin mba ve kera zenden sha ga mba aluer u za tema imôngo a ve shin ú za wase ve an@@ tom nahan a doo ve kpishi yôô ? 13 : 45 , 46 ) He@@ mba doon u se ver ishima sha tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la gaa ? * Shi yange se nenge er i lu u kwaghôron u profeti ne una kure sha igbenda ihi@@ ar yô . P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la eren ut@@ ent@@ i . ( 1 Yohane 2 : 15 – 17 ) Shi se mba eren sha kwaghwan u i we ér “ u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo ” la , sha nahan yô , se mba ye ikyar a ior mba ve eren aeren a Mbakristu ga la ga . “ N@@ ongo u Kristu u Aôndo ” ú he la yange u eren akaa nena ? “ Shighe u mbayev lu cuku la , i doo ve u ungwan hanma kwagh u m lu ôron ve cii . ( 2 Peteru 3 : 13 ; Pasalmi 37 : 11 , 29 ; Mpase 21 : 3 - 5 ) Ka kwagh u injaa kpishi u seer henen kwagh u ishimaveren ne ga he ? ( Genese 18 : 20 , 21 ; 19 : 24 , 25 ) Ken Yerusalem kpaa shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u sha 33 S.@@ W . la kar ica lu a gba ga tsô , “ ah@@ on gba Mbayuda mba ve lu ken Mbag@@ rika la a Mbaheberu sha ci u i wa kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v vev ik@@ o sha gb@@ ayol ve u ayange ayange ga yô . ” I@@ vaa yase ngi taver seer a seer hanma iyange . Kwagh ne hemba tesen ieren i kwaghfan , a u dondon agumaior a ken tar ne , a a gbe zan a tar u i s@@ ôôn timin u kera ne ityô tsô la . — 2 Kor . “ Ve D@@ u@@ e ken . . . Lu iniongo i nyi Yesu ver shighe u er P@@ ase@@ ka na u masetyô laa ? Kwagh ne una kure kwagh u i er ken Daniel 2 : 44 ér Tartor u Aôndo “ ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i ” la . Hi@@ ihii yô , awambe a Yesu la wase Mbakristu 14@@ 4,000 mba i shigh ve mkurem , mba ve lu ken “ iyou [ shin ya u ] ken jijingi ” la , nahan i na ve ish@@ ô shi mba wang sha ishigh ki Yehova . ( Luka 6 : 22 ) Yesu vande kaan a mba dondon un ér ka keng ior a he@@ e ve . • Mkaanem ma Aôndo hemba sha ayange ase nena ? Ve lu “ nan nagh sha kwaghyan u hông@@ or@@ ough sha at@@ se [ Na ] a nan@@ den nagh sha mi ” shi ve lu “ nan [ Un ] nagh sha i@@ wan@@ kwagh , shin kwagh u a lu u@@ ange yô . ” — Mal@@ aki 1 : 2 , 6 - 8 . Heela tseegh ga , Davidi shi kaa ér i hide or u i nzughul a nan nahan la a kwagh u nan kpee je . ( Mateu 24 : 47 ) Yesu er kwagh ne ken inyom i 19@@ 19 , zum u iky@@ aren va sha wanakiriki ne kar kera la . ( a ) Aluer or soo u eren ivese akuma akuma yô , er nan ve i lu hange hange u wan ago@@ yol@@ o ? Yange kaa a Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa la ér : “ T@@ su@@ wa uma sha er ú lu uma , we a tsombor wou ; er TER , Aôndo wou , A̱ doo u ishima , u̱ ungwan imo Na , u̱ var a Na , gadia ka uma wou man ayange ou a ng@@ een je la . ” — Duteronomi 30 : 19 , 20 . I@@ b@@ aver igen i i ne sha ikyev i M@@ zough u Ity@@ ar Cii i̱ kaa ér hanma inyom yô ka a̱ b@@ unde kera kera kpa í dugh iy@@ av mbu an@@ iky@@ und@@ anev e̱r umiliôn 45 nahan í ta kera sha apera . Kristu yange tse shin u@@ war ayange atar yô , i nder un , shi yange ande hen mbahenen nav ken ayange 40 , lu tesen ér un ngu uma shi lu tesen ve akaa seer kpaa . Er ieren i injaa ne i dugh kposo a mhen u tar ne yô , mayange se de ser jijingi u taregh a bende a vese ga . ( Ef . Aluer se tôv sha kwagh u ikyav mb@@ in vighe vighe yô , kwagh la una wase se se seer fan kwagh u yi@@ ase yase man kwagh u anmgbianev mba ve lu uma sha ayange a tsuaa la kpaa . 1@@ 33 :⁠ 3 . Ka ieren i nyi ia wase se ve se vande keren perapera u Aôndo ? Sha mimi yô , se mba se va fe kwagh u Tartor u Aôndo sha iniôngon ve ne se mba a iwuese kpishi sha e̱r yange ve wa ishima ve e̱r tom u Yesu wa ve la yô . Shin ka u kera ungwan tsembelee ga ? Nahan kpa , gumor la gema yem a ishima vihin , “ gadia lu a inyaregh kpishi . ” Paulu pase inja i Yesu i tseer tseer ke ’ avur a hiihii a ke ’ ityough k@@ in la nahan ér : “ Se mba se lu a agee ne yô , ka u se̱ waan ishima a mbam@@ yina mba mba ve taver ga la , se̱ keren kwagh u doon se ayol a ase la tsô ga . Al@@ ber@@ t yange za mbamkombo mbagen mba Mbashiada mba Yehova ken tiônnongo u hen ningir ve la sha u ishima i gba kwase na sh@@ imi yô . Kpa , Yesu ze her yô , a kaa ér : “ Wan@@ kwase , M ngu kaan we M@@ er , mough sha ! ” Lu sha agee a ve ga , kpa ve sôn Yehova ér a na ve icighan jijingi na sha er una wase ve vea lu a ishimataver i gba u vea lu a mi ve vea za hemen u pasen kwagh na la yô . Hanma or u ken “ Iserael u Aôndo ” cii nan ngu Orkristu u nan tsegh iyol i nan , u i er nan batisema shi i tsegh nan sha icighan jijingi , shi nan lu a ishimaverenkeghen i yemen sha yô . Yange ta a ta ib@@ alegh lu keghen sha u iwer la i̱ bee kera ga . 5 : 15 - 17 ) Doo u hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ M tee shighe sha u timen sha akaa a c@@ imin a ken Mkaanem ma Aôndo la c@@ iligh c@@ iligh kpa ? Anmgbian ugen u ngise na jighjigh ér Aôndo ngu ga yô , va pase sha mimi wener : “ Akaa a i gbe la wasem m na jighjigh mer Aôndo soo ér uumace ve ember uma , nahan una de ér ve za hemen u yan ican gbem sha won ga . Ma ityôkyaa i h@@ aren sha Ruamabera i eren iniongo i M - umbur la ac@@ in imôngo je kpa ngi ga . Se nenge a mbam@@ gem mba vesen ken kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke man i@@ wa v@@ aren , shi se nenge er aeren a wang kpa a lu been yô . ; S@@ av@@ age , M . T@@ er@@ tamen ne lu a ônov mba nomso 12 , ve yô lu Ru@@ b@@ en man Sh@@ im@@ i@@ on man Lev@@ i man Yuda man D@@ an man Na@@ fe@@ tal@@ i man Ga@@ di man A@@ sh@@ er man Is@@ ak@@ ar man Se@@ bu@@ lon man Yosev kua B@@ en@@ y@@ am@@ in . A shi nan kpa , yange a saan un iyol kpishi er un er kwagh nahan yô ! ( Mal@@ aki 3 : 6 ) A@@ t@@ indi@@ akaa a Aôndo a̱ i nger ken Bibilo la kuma u suur sha mi — nga inja er mbamhen mba orumace mba ka i zer geman hanma shighe la ga . Kwagh ugen yô , Yesu Kristu u lu Mesiya la tese ior ken ‘ iyou i masetyô ’ la , shi ior kpishi hemba civir Aôndo ken iyou i masetyô la a i “ tsuaa la . ” — Aerenakaa 2 : 1 - 11 . ( 2 Samuel 18 : 33 ) Yesu u lu or u lun a isholibo iyol ga la je kpa vaa ku u ijende na L@@ as@@ ar@@ u . Iky@@ on i u@@ men atam lu ker i Adam una fatyô u yan sha ishima na yô . Kwaghôron u profeti u Se@@ kar@@ ia kaa ér : “ E@@ mber tsung , we wan@@ kwase u Shi@@ on ! Er se nenge ken kwaghhenen ne man u á kar la nahan , tom u Yesu á we se ér se gema ior ve hingir mbahenen ne bende sha akaa kposo kposo . Sha ashighe agen di yô , alaghga wanye nana er kwagh u u kaa la ga . ( Anz . Aluer ic@@ an@@ or lôh@@ ô u iwer hen ya u nan , u lumun u zan , man or@@ ny@@ ar va lôh@@ ô u iwer kpa , umbur wer u vande t@@ ôn@@ don zwa a ic@@ an@@ or la . ( Pasalmi 26 : 4 , 5 ) Davidi lumun u teman a mbaaferev imôngo ga ku@@ aa . G@@ um@@ or Orkristu ugen yange na iyol na sha u wasen mbacivir a na imôngo man ior mbagenev ken tar ugen nena ? Mbagenev ka vea er isholibo yô kunya u kôr ve nahan ve kera soo u eren msen ga . M@@ civir wase ngu a mba@@ aie ker ga , shin u@@ kper@@ egh@@ kper@@ egh mba sha any@@ ighe mba atesen a aie a Mbakristu Mba@@ aiev á ve a mi la kpaa ga . Man ka nyi kwagh i̱ ne ve kwaghaôndo u Kristu u ngise la á kaha kposo a u@@ kwaghaôndo mba vesen mba sha ayange a ase ne yum nahana ? Er nan ve i doo u mayange je kunya ua kôr Mbakristu mba jighjigh shin vea nenge ér ve kuma u eren msen hen Yehova ga ze ga ? Sha kpôô yô , sha ayange a karen la man sha ayange ne kpaa , kasev mba civir Aôndo tese ér ve na ayol a ve sha ci u Yehova a ishima i môm shi ve na ayol a ve ken mcivir na kpaa . Ishima ia mgbegha se ker u eren kwagh u vough , u i lu jijingi u Aôndo a tese se yô . U ngu pe@@ ven ave keren pe im@@ enger i lu yô , u fa ken ishima you wer er u lu keren i nahan u zua a i keng . I@@ sa@@ bel shi kaa ér : “ Kpa m henen sha kwagh ne gba@@ ang yô , m pine iyol yam mer : Kwagh u m lu eren ne doo je kpa ? Bibilo — Ka Takerada U T@@ esen Or u L@@ un Uma AT@@ I@@ C@@ A a fan ityesen nga veren ishima sha kwagh u a tesen mba@@ y@@ ev@@ makeranta vev tseegh ga , nga a ver ishima sha gbenda u a tesen ve kwagh la kpaa . Kpa mbagenev yô , akaa a ve ôron ken Bibilo la doo ve je zua ga . A@@ ku@@ he a na hembe ga shi h@@ ôr shin iy@@ av mbu kwagh u m@@ en@@ a un la ga shi lu ôôn her@@ egh je kpaa . Peteru mase kaven hen shighe la er un er Or@@ vesen na isholibo i vesen yô . Shin er Aôndo a kera eren ivande sha u yangen ma kwagh@@ ts@@ eren or , er tsuaa la ashighe agen yange a er nahan ga kpa , er a lu ‘ V@@ ande u tsôron ’ yô , se fatyô u suur sha a na “ gbem sha won . ” Anyom nga kar yô , Mose man ikyurior i Iserael va kar ikyua a tar u U@@ shi , zum u ve z@@ ur@@ um a mkur u zende ve u ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , a shi nan kpa Mose yange ungwa er uma u Yobu za kure yô . 6 : 8 ; 10 : 29 - 31 ) Se tese ser se na Yehova Aôndo jighjigh sha u eren msen hen a na hanma shighe ser a wase se , shi eren sha mbamsen asev shi dondon gb@@ end@@ atesen na kpaa . Mbakristu mba lun kwa@@ v vea fatyô u henen nyi ken kwagh u wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am wa ôn@@ kasev mbagenev ér ve de nôngon ér vea kpo@@ gh@@ ol dooshima ga laa ? “ TER wanger ime yam . ” — 2 SA@@ M@@ U@@ E@@ L 22 : 29 . 30 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Yange T@@ aver Ity@@ ough Kpa ken M@@ ase@@ jime yô A U@@ ng@@ wa Kwagh@@ wan ☞ Mbahemenev Mba Shin T@@ ine ka ve tsua akaa a nongo ne ua eren la nena ? — “ B@@ ear@@ ing Th@@ or@@ ough Witness ” Ab@@ out God’s Kingdom , pages 10@@ 8 - 1@@ 14 . Inja i iti i Aôndo ér nyi ? Or@@ ngeren Bibilo Mose umbur se wener : “ Tom [ u Aôndo ] ngu vough ; gadia igbenda Na cii , ngi jighilii . Ma shighe ngu van u ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ia va kera lu ma ijiir i môm sha tar ga yôô ? Ngeren mban pase gbenda u injaa u henen Bibilo man er se er ve kwaghfan u Aôndo una hemen se ken uma wase man ken tom wase u pasen kwagh la yô . Hen tugh mb@@ ura , iky@@ egh iny@@ iin man i@@ wa ihi@@ ar kpe wu@@ he hen ijiir igen ikyua a vese ! ○ T@@ ôôn kwagh u i lu henen la kar sha ugen Shi yange se ver mzough u kuran an@@ ny@@ am@@ ev u he . Ka aeren a vihin uma wase tseegh Bibilo i we se kwagh ér se palegh ga . Ashighe kpishi mcivir u aiegh ka a lu a aeren a hông@@ or@@ ough man ie@@ ev mbi nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima man mba@@ aôndo mba civir kpaa . Ru@@ tu lu kwase u h@@ we ga . Mimi u se fe shi se samber a mi la una fatyô u nan mba ve ngohol un la mpase tu@@ h@@ wa u mimi . — Yohane 8 : 32 . Se kpaa se fatyô u taver ishima hendan a mbaihyomov asev mba ve lu sha inja i Go@@ li@@ ati , ve lu hendan a vese shin tôvon se a ican la , “ gadia ityav ka mbi TER . ” Ka akaa a nyi nahan yange na ve lu mbahenen ican u zenden ken Tartor u Roma ga ? Jigh@@ ilii yô , ka vough er Bibilo i kaa nahan ér : “ Gadia akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” ( Mbafilipi 2 : 5 - 8 ) Shin er hegen Satan a lu nôngon ityav a as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la nahan kpa , akaa aa a tser ve er ve lu non@@ go@@ ior la ci@@ er ve iyol ga — atsan man pur@@ usu shin ku u sha ig@@ yo@@ s@@ ough kpaa . Shi vea lu mba taver ishima , vea taver iyol er “ be@@ gha a lu ken atô u iny@@ am@@ to@@ ho nahan . ” ( E@@ ks . 14 : 25 ) Hen shighe la vea fa Yehova kpee je . Er se vande ôron nahan , mba yange ve ungwa kwaghôron u Peteru sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i mbara fa kwagh u icighan jijingi . Ish@@ ôso igen yange i lu wang ga , nahan i ts@@ wer Mbaiserael ér ve̱ de ye í ga . Aluer se ker myom hen Yehova shi se kporom hen a na shi se mba kuran atindi a na yô , bem wase una ngee er mngerem ma shin if@@ i u ku@@ wan nahan , man aeren ase a perapera kpa aa lu kpishi er ag@@ ôndo a zege@@ mnger nahan . Ngeren mba timen sha mi mba utar mban vea taver we ishima sha er ú za hemen u eren tom u pasen kwagh er ú kange ishima u eren nahan . Yakobu nger ér : “ Se cii se mba nenge gb@@ ev sha akaa kpishi . ” Shi gba u se lu a mfe u yaren tom a atindiakaa a Aôndo sha inja . 29 : 1 - 15 ; 30 : 15 - 20 ; 31 : 30 . U kwagh ne a̱ lu nahan yô , gba u se hide se time sha mi zu@@ tu@@ u shi se er msen sha mi kpaa . Sha gba@@ aôndo yô , a hemba lun se gu@@ da u “ mkur u akaa cii ” a̱ va hegen je , a̱ de mgb@@ ôghom a mgb@@ ôghom tseegh tsô ga . Mose kaa ér : “ T@@ ere , mo m ngu or u fan kwaghôron ga , ngise kpaa ga , shin hegen er U er kwagh a wanakiriki Wou ne kpaa ze . ” ( E@@ ks . K@@ ohol Iyol Ke@@ ghen a K@@ egh Iyange i Yehova , 1 / 1 Ka U W@@ a Or Kwagh Nen@@ a ? ( Yeremia 38 : 1 – 7 ) E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki fe ér i kôr Yeremia ihyom tsung sha ci u loho u a lu pasen la yô , a t@@ ange iyol na ga , a za lam a tor sha kwagh u Yeremia . Wan u i lu@@ ̱ kwase u y@@ in@@ an wa iy@@ av nav sha inja gbenda ng@@ in ne nahan , una fatyô u lun vough , a isholibo shio ken mlu u sha iyol i inyam man awambe ne kpa ? Yehova soo ér se wa mbagenev ikyo shi se eren a ve doo doo . Ior mbagenev ken K@@ orinte lu kaan ér : “ Mo m ngu or u Paulu , mo di m ngu or u Apo@@ l@@ o , mo yô , m ngu or u Ke@@ fa , mo ne y@@ agh yô , m ngu u Kristu . ” Anyom nga karen ahar yô , Shi@@ ru@@ shi wa tindi ér i̱ de as@@ ande a Mbayuda la a̱ hide a̱ yem tar ve . Man aluer kwagh ngu u taver se ishima ér se seer eren Yehova tom ga , nahan ka akaa a kiriki a se fetyô u eren ken tiônnongo la tseegh se eren di ye ? Kpa hii nan ve yange ta ve icin i ng@@ i@@ la nahana ? Una er kwagh ne sha u yiman ve sha shighe u “ zege@@ can ” la . — Mpa . ( Aerenakaa 18 : 18 , 19 ; 1 Mbakorinte 16 : 8 , 19 ) N@@ um@@ fa kua Maria , ngô u Yohane u i yilan un ér Marku la kpa yange ve na u@@ y@@ aav vev i nyôron mbamkombo mba tiônnongo her . — Aerenakaa 12 : 12 ; Mbakolose 4 : 15 . Alaghga shighe u ma anmgbian yange nan lu kwa@@ v la , nan er tom u pasen kwagh kpoghuloo . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Man aluer gba u se ny@@ ô@@ ôso jighjigh u nan wase di ye ? “ Kwase u wan@@ iyôngo ” la ka mbadondon mba Kristu mba jighjigh mba i shigh ve mkurem sha jijingi la , mba vea tema tor a na imôngo sha la . Sha mhôônom nam ma kôron yô , Yehova yange a “ ver ve mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ” mba ve yiman ve sha ikyev i mbaihyomov vev yô . — Ivur 18 . Ka nyi i hembe lun a inja u ú er hegen sha er u wa ago@@ yol sha num u a va ta sha ior mba Aôndo ken hemen laa ? Lu u Iserael man Shi@@ ria vea kô@@ r@@ cio u kuren awashima ve la ga sha ci u nyi ? “ Ior cii lumun zwa môm , er : A@@ ka@@ a@@ ôron a TER A kaa cii , sé er sha mi . ” ( E@@ ks . Ve fa dedoo ér Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la maa sa@@ gher asema a mba ve hide a ayol a ve ijime la . ( Ôr ngeren u kiriki ua lu a itinekwagh ér “ Hii I@@ liam a Or Sha u Saan I@@ shigh Sha a Nan ” la ) ( Mbaefese 5 : 15 - 17 ; Pasalmi 1 : 1 - 3 ) Aluer ú er nahan yô , ú ngu kporom hen Yehova . ( b ) Mbagenev ka vea gba maa ve saa her sha ci u nyi ? O@@ k@@ to@@ ba 6 - 12 , 200@@ 8 Nahan kpa , Yesu kaa ér se ker perapera . 7 , 8 . ( a ) Ity@@ ôkyaa i vesen i se eren mbamkombo mba tiônnongo yô ka nyi ? ( Mpase 12 : 1 – 12 ) Yehova yange na Satan man az@@ ô@@ v a na ian ér ve va sha ishigh nagh nahan a pase ah@@ on a Satan gba la man mzeyol u kwagh la va a mi la kpaa . Sha ayange a ngise la , a̱ haa mngerem ken ish@@ egh ne yô i p@@ enda i sha j@@ aki shin r@@ ak@@ u@@ mi . Nahan yô , TER Aôndo A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a agee ou cii . ” Ior yange ve doo mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange la ishima ga , kpa ve kenger ior dang . A@@ tindi a Aôndo N@@ ga Se a I@@ wasen Nen@@ a ? U tesen ikyav yô , ka ve er aie sha kwagh u m@@ fe@@ tom ve man m@@ fe@@ takerada ve , sha er vea zua a tom u injaa , u a kimb@@ in ve inyaregh kpishi yô . Se kpa se kange ishima u eren er Or@@ pasalmi nahan , yange wa icam wener : “ Me zende a ishima i lun a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga ken iyou yam . Hii shighe u se zua a mfe u iwanger la je , ka mbam@@ gem mba nyi nahan se nenge a mi ken a@@ vese ? Ge@@ ma hii ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la , va ken inyom i 1914 la , ka anyom 2@@ ,@@ 5@@ 20 vough . A@@ yange agen cii , m shi sha u zan u@@ ini@@ ôngo , man mci@@ mb@@ im shi m eren ji@@ mba . Er Yehova a tese ér un ngu Aôndo u dooshima nahan kpa , a pase wang ér un kôr kwaghbo ihyom . U nan nagh ku ip@@ aan jighjigh la wa nyi k@@ ere ? David S@@ inc@@ la@@ ir ôr er K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Gb@@ eren Ity@@ akerada di a nengen sha tom u y@@ amen ikyav man akaa a kwagh a gbe u@@ bran@@ ci sha mi yô . Gba u hanma or nana tsua kwagh u nan soo ér a̱ hemen nan la . We u ember i you gaa ? Kpa se yô , se mba a kwagh u i gbe u ma ve zough a mi la : ka loho u dedoo u waren uma ú sha kwagh u Tartor u Aôndo a t@@ í@@ m sha hegen je la ! A@@ you ne kpishi lu a@@ you a ior mba ve er tom sha ican ken uma ve cii , ve zua a inyaregh ve maa a yô — kpa hanma kwagh cii saa ishe ken atô u se@@ k@@ ôn@@ di kpuaa tseegh . Is@@ ak@@ a di yange wase wan na Yakob lu a jighjigh u nan zan zan ken iyol@@ been na . Alaghga mbagenev vea hen ér aluer or kôr ve a kwaghbo ga yô , vea war m@@ tsaha . ( Ps . Or la gema kaa wener : “ Á er nan man me k@@ av@@ aa ? S@@ aa or nana p@@ ase@@ m . ” A kaa ér : ‘ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ’ ( Pasalmi 1@@ 18 : 15 ) U hemban cii je yô , se mba a ishimaverenkeghen i myom sha ikyev i ku u nan naagh u Yesu Kristu , Wan u Aôndo jim yange va kpe la . Shi kwagh ugen yô , mbahemenev mba adu@@ aav kôr atindi a Aôndo goo@@ m a mi , mba tesen a sha gbenda u a doo mbadondon ve , mba ve s@@ enge ér mba a aeren a dedoo la a ve yô . — 2 Tim . Ikyav i Yehova a ver sha u hiden a iyol ijime eren kwagh a uumace mba y@@ in@@ an er se nahan la , ka kwagh u kpilighyol kpishi . Nahan u ngu dondon kwaghwan u Yesu la sha u koson akaa a injaa sha ci wou sha kpa ? Nahan doo u se pine iyol yase ser : ‘ I@@ liam yam ka i tese ér ishima yam ngi ker nena ? ( Aerenakaa 15 : 14 ) Doo Aôndo u suen mba i lu ve kp@@ am kwagh u lun ior mba “ sha iti Na ” la je ka u henen a hen ga . Er Se Z@@ a Hemen u L@@ un “ I@@ or@@ van@@ nya ” Yô , 12 / 15 Kpa imba kwagh ne nahan ia yange se u nôngon ser se pase loho u dedoo u Tartor hen ya la ga , ka se ker gbenda sha kwaghfan sha er se sôr an@@ zughul la yô . Paulu nger wener : “ Dooshima u Kristu ngu mgbegh@@ an se , sha mnenge wase yô or môm kpe sha ci u ior cii . . . Kpa er i̱ taver mo u kaven yum yô , m de kwagh u i̱ . ” ​ —⁠ V@@ al@@ van@@ era , kwase u ken tar u Ish@@ pania . Mkaanem ma Aôndo pase igbenda igen i ken myer i civir ak@@ ombo . Aluer se mba eren tom sha jighjigh yô , kwagh ne una na ior vea soo u fan imba Aôndo u se civir la . P@@ ine ase iyol you wer , ‘ Dooshima wam a kwase shin nomso@@ or la ngu a a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe ker kpa ? ’ Nahan kpa , er se nenge nahan , ka uumace ve ne ve mbamzeyol man u@@ a@@ ah@@ e kpishi ve lu eren ye . Ieren ve i keren mtsera sha h@@ ua man sha gbenda u tesen ér ve wa ayol a ve ikyo tseegh la ngi i va a mbamzeyol mban shin ngi i na mbamzeyol mban ve hemba vihin cii . Alaghga ivese i dedoo kpaa kape ia lu inja er ka kwagh u ab@@ u je la . ( Mpase 12 : 17 ) Ngu yaren tom a uumace ken ityav mb@@ in , ka uumace mba ve fe shin mba ve fe ér ve mba eren sha awashima na ga la . Kristu yange kaa a ort@@ yom u tiônnongo u S@@ ar@@ dis@@ u la wener : “ M fa aeren a ou , u ngu a iti i i kaan er u ngu uma , kpa u gema u ngu kpen@@ egh je . ” Er se lu Mbakristu yô , ka hange hange u se hemba mbamtaver mbara sha er se taver ishima , se pasen kwagh hanma shighe shi se za hemen u yan ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa yô . Mbaromanu yange ve lumun a kwaghaôndo u i lu un tseegh mba ken kwaghaôndo shon vea eren la ga . Tsô mba ng@@ ur wasen un yô , ve mase kaven ér ish@@ u la gande t@@ so môm . I kure un ijir ér a er kwaghbo . 24 : 28 . G@@ be@@ ev mbu hembe vihin ior iyol hen ape i yar kwagh@@ maan ye . Er Aôndo a ne se akaa cii yô , doo u hanma wase nana pine iyol i na ér : ‘ M ngu pasen kwagh sha afatyô wam cii sha u tesen Yehova mer m wuese u@@ iyua nav cii kpa ? Shi ka ve hen kwagh sha kwagh u tom u geman kwagh , man tom u gb@@ eren ityakerada shi tin@@ d@@ in a mi ken won . Se kura tiônnongo sha u pasen mbatamen isholibo i or nan er se fe la nena ? Shighe u m lu eren tom u ortamen u nengen sha haregh yô ( E@@ ks . 33 : 17 ) Mbat@@ amen vea fatyô u seer iember i anmgbianev vev , zum u ve yer ve sha ati a ve shighe u i lu henen Iyoukura shin i lu eren mbamkombo mbagenev yô . — Nenge Yohane 10 : 3 . Kwagh u injar shon ka nyi ? ( b ) Ka unô ve ve a ime sha orumace ? Takerada u Utor u sha U@@ har ne wase se u fan ser uityendezwa mba Yehova mba gbe inya ga . Ikyav i dedoo i Aberaham la tese se nyi ? Se fatyô u henen kwagh sha ikyav i Yesu ver la . 15 : 33 ) Nahan je kpa , a@@ fa@@ eren@@ ga nana nenge ér aluer nan kera ngu lun a ve imôngo ga yô , nan ngu eren kwagh a ve sha mimi ga . 2 : 11 ) Aluer se fa a@@ yom a Satan yô , a hemba lun se ican ga u zan hemen u kuran shi lun gen@@ g ge gen@@ g . ( Ivur 12 ) Shi alaghga Davidi zua a ishimataver sha u henen ér er un lu ken m@@ nyoon shi mbaihyomov nav ve lu lamen sha na dang nahan kpa , Yehova nenge ér un ngu or u mimi . ( Mbaheberu 10 : ​ 24 , 25 ) Gba u se taver dooshima wase u anmgbianev la hegen , sha ci u una wase se u wan ishima a atsan a alaghga se va tagher a mi la . Sha kpôô yô , mb@@ ang@@ eren Bibilo mbagenev kpa tese ér kape kwagh a lu je la . 5 : 11 - 14 ; 6 : 1 , 2 A kaa ér : “ M@@ ea gba ican nan nan kpa Bibilo wasem m zua a msaanyol . Is@@ ak@@ a , wan u Aberaham yange “ due za ken ak@@ ôngo ai@@ k@@ ighe sha u za henen kwagh . ” man ka unô ? la . Gba u i@@ ember@@ yolough ia zua sha tindi u Bibilo sha hanma mpin ne ve ia lu se a iwasen ye . Icighan Jijingi W@@ asen Se u Wan Ishima a Ny@@ ityô I@@ can Cii U@@ a tim u@@ gomoti mba ve lu ihyom a Tartor u Aôndo la . ( Mpa . Kpa a g@@ ure i lu u civir R@@ im@@ on ga , i lu u suen a sue tor tsô . Sha mimi yô , pasalmi ne tsengaôron akaa a a eren se mbacivir Yehova asange asange la ga . Ashighe agen se fatyô u lôh@@ ôn kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v man or@@ maren u nan lu y@@ esen ônov tswen yô shin mbagenev ér ve va ya kwaghyan a vese imôngo shin ve va er mcivir u hen tsombor a vese . 15 : 22 ) Mbakristu mba ve we kasev vev ikyo yô , kasev vev ka ve soo ve kpishi shi ve naan ve icivir kpaa , kpa kwagh u hemban doon je yô , Yehova ngu a lumun noov mbara . ​ —⁠ Ef . Kpa kanyi kwaghwan ve ne i@@ or@@ o ? ( Yesaia 43 : 10 ) Kpa sha iyange i N@@ is@@ an 11 ken inyom i 33 la , Yesu kaa a mbahemenev mba Mbaiserael ér Aôndo venda ikyurior ve u lun ior N@@ av . Kwagh ne ngu kwagh môm a kwaghôron u Peteru la vough , ér : “ S@@ ar [ Yehova ] u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema asema . ” — 2 Peteru 3 : 9 . I kaa ér “ N@@ ana lu uma kpee je . ” ( Ese@@ k . Nahan kpa , er iliam i sha ave i lu sha tser u D@@ V@@ D hegen yô , kwagh ne wase un u hemban kaven mkaanem ma Aôndo wang . Nahan kpa , ihy@@ ur@@ en@@ ruamabera i yange i na Yesu shighe u ve za mkombo la lu a m@@ tom man avur , er U@@ b@@ ib@@ ilo ve lu a mi ainge nahan ga . Satan nôngo ac@@ in imôngo sha ikyev i “ vor ” na u shin tar la ér una wua “ vor ” u kwase u Aôndo u sha ikyav la . V@@ or na la lu mbah@@ e@@ men tar man mba@@ kwaghaôndo mba sha ayange la . Ikyav i tesen yô , ior kpishi kua mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo je kpaa ka ve shi taver ior asema ér ka M@@ zough u Ity@@ ar Cii una zua tar ken mzough môm ye . Er se vande henen nahan , mbamzeyol mba se lu zuan a mi nyian , kua u nzughul a mba@@ beenyol kpaa cii ka akav a tesen ér se mba “ ken ayange a masejime ” a mkur u tar ne . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen ôr kwagh u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya ne ér , lu “ ak@@ um a sho@@ ja i i̱ hemba zan iky@@ ura sha won cii yô . ” Gba u se lu a ijiir i tsan man kwaghyan man ak@@ ondo a hu@@ an , shi se hen makeranta shi se lu a tom u eren shi se eren i@@ ember@@ yolough , kua amba@@ akaa la nahan . Gadia Un yô , A fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” — Ps . Heela tseegh ga , kwagh u Ruamabera a tsen@@ ge@@ ôron yô , ngu a kure sha mi sha shighe vough , sha ci u Yehova Aôndo una fatyô u nan sha er akaa a er sha u kuren awashima na man sha shighe u a tsough la kpaa yô . • Lu nyi tom Mbakristu mba ke ’ derianyom u hiihii la cii ve lu a mini ? Sha kpôô yô , aluer se mba eren sha kwaghwan u injaa u a lu ken takerada u Or@@ pasenkwagh ne yô , uma wase una doo shi a saan se iyol kpaa . Er nan ve i doo u se undu jighjigh u se ne ser iyange i ji@@ righ i Aôndo ngi van la ga ? Kpa mba@@ waren vea lu — á lu ‘ zege@@ ikpelaior i ia due ken akuraior cii la . ’ 31 : 27 ) Ka sea eren tom u Or@@ gban wase a ne se la kpoghuloo yô , i tese ér se mba kaven un . Yesu kav at@@ ser@@ egh a mba ve lu keren ér vea kôr un a kwaghôron zwa la . Gbenda u i y@@ ese u la na yô , u hemba soon tar wou shin ijiir i u dugh laa ? Alaghga sha hiihii la a doo mbak@@ ov wou a we , kpa a lu u ken ishima nena zum u ú va lu vea mbamaren ou shin Mbakristu mbagenev ken Iyou i Tartor laa ? Er nan ve ka i gba u a kôôm or nahana ? I fa ior mba Yehova ainge sha atindi a tsen@@ g a sha aeren a ve dondon la . Tom Eren Ngu Ne Mbakristu M@@ saanyol Yesu na un ibo sha mkaanem man : “ Un yô lu or@@ wu@@ an@@ or sha hiihii je , man a tile sha mimi ga sha ci u mimi ngu ker a na ga . ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Sha gba@@ aôndo yô , se pine ayol a ase ser : ‘ M ngu or@@ tesen e̱r ma m lu la je kpa ? Kape or u i er nan batisema ken iti icighan jijingi kpa nan fe ér icighan jijingi ka or ga , kpa ka tahav mbu t@@ omov mbu Yehova je la . ( Mpa . 4 : 11 ) Sha kpôô yô , aluer se cii se mba tôvon ayol a ase shi du@@ ghun nyityô at@@ ser@@ egh cii ken ishima yase kera yô , a wase se kpen kpen je . 4 : 13 . Z@@ ua A@@ veren sha Iky@@ ev i Kristu Hegen se time sha kwagh u ang@@ er@@ e@@ ke a Paulu ta se icin sha mi la . Or@@ tom la tese ieren i vihin tsung , sha ci u yange venda sha apera u eren kpen@@ ga van ter na la a mtsera . Kape yange m fa Mar@@ j@@ or@@ i@@ e je la , shi hii shighe u se er ivese ken inyom i 19@@ 60 la je , kape se zenden imôngo saan saan ken mcivir u Yehova , sha ashighe a doon man a doon ga kpaa cii je la . A@@ tô@@ akyaa shon kua akaa an@@ za er ian i Aôndo a ne ior i eren kwagh u ve soo a mk@@ ighir shio la , man isholibo man ah@@ on a yange i gba ér m@@ tem@@ tor u Yehova doo ga la . ( Yohane 16 : 13 ; Mbafilipi 4 : 13 ) Nahan se suur nen sha Yehova vangertiôr , shi se ver nen ishima sha tom u injaa u i we se sha ikyev la , nahan se er nen tom wase se kure nen ú doo doo . ( 1 Mbakorinte 15 : 12 - 19 ) Aluer mba yange ve nenge mnder u Kristu shin ku sha ashe a ve la ve lu pasen ér i nder un shin ku yô , a hii nan ve a kaa ér mnder u shin mbakp@@ enev ngu ga ? Sha shighe ugen la , a ande hen iorov mba hemban 5@@ 00 . U fa ma Orshiada u Yehova je he ? ( Mbaromanu 6 : 7 ) Kpa , iji@@ r@@ ôron ne har sha kwagh u a lu ken “ ur@@ u@@ amabera ” mba a va bugh la . ( Pasalmi 1@@ 45 : 10 ) Kpa uumace nahan vea ver Aôndo doo doo nena ? Shin se nôngo sha afatyô wase cii se sôr zayol u se lu a mi la sha er bem ú a lu ken tiônnongo u Aôndo nyian la a lu here ? Iyol i hiden a mi ijime i Paulu la yange i hemba duen wang ke ’ aka@@ aeren a na vea Mbakorinte la . Ka akaa a nyi nahan Ruamabera a er u tesen ér gba u se tese icivir sha mbamkombo ase@@ va ? K@@ era kpa , fa u@@ we ôôn h@@ undu sen , nahan lu kwagh u ma hii van un ken ishima je la . Ú ngu wer iji@@ r@@ ôron i sha mimi í Aôndo la ka kwagh u a fe or ga , a we ma or ikyo kpaa ga , u una vihi se ishima ga , kpa gema ka ieren i injaa tsung i̱ ia ur@@ ugh se , se kporom a kporom ikyua hen Yehova yô . Dooshima u Aôndo been mayange ga ; ngu gbem sha won . — 1 Mbakorinte 13 : 8 . 1 , 2 . ( a ) Ior t@@ ange nenge ieren i yaven a kwase shin nomso@@ or la nena ? M@@ doo ne ka a seer zum u ka sea kav , a ashe a ishima , ser ka uwegh ku Aôndo ku eren it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh ne yô . ( Genese 1 : 1 - 7 : 24 ) ( Marku 10 : 17 , 18 ) A@@ dooga lu sha ci u yange fa er i lu Aôndo a lu ikyav i hemban cii i erdoo yô . Nahan kpa , Yesu ng@@ ur wanger or ne im@@ ande yô , a soo ér or shon a kar b@@ enden iyol a or a nenge , alaghga je yô , lu hiin je or@@ im@@ ande la una bende orgen uwegh iyol je la . 14 : 21 , 22 ) Sha hiihii la , kwagh u ve ôr ne una taver mbahenen mbara kpishi . ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 3 ; 20 : 7 – 12 ; Pasalmi 10@@ 6 : 32 , 33 ) Davidi yange kôr iyol tsaha , lumun u wu@@ an Tor Saulu ga , kpa zum u N@@ ab@@ al lam sha Davidi shi tu@@ h@@ wa ior nav yô , ishima gba un awambe , a nôngo u eren ib@@ u@@ me@@ kwagh . ( Aerenakaa 5 : 40 , 41 ) U fan er a hii ve kwagh a fatyô u lun nahan yô , hii timen sha kwagh u a lu iember yô . Sha ci u ve vande fan takerada u ôron kera . Yange i kôr un ken inyom i 1@@ 14@@ 8 , lu ken pur@@ usu sha ayange a uma na cii . A@@ ts@@ am nga ken takerada wase u ats@@ am u he ne 1@@ 35 tseegh . M za nyer hen ya u mbamaren av yô , ci@@ er mo iyol kpishi u duen a kwagh ne sha hiihii la , nahan m ta@@ mber ah@@ wa kar imôngo . Hii nan Mbakristu mba mimi ve til p@@ al@@ egh@@ aa , man ve tese kwagh ne nena ? U tesen ikyav yô , ma shighe môm kpa ve fatyô u been a Mbashiada mba Yehova mba ve suur sha Aôndo la ga , man ka kwagh u mayange vea fatyô u karen a ve kera kpaa je ga . — Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Er kwaghôron u profeti u Yesaia la tsengaôron nahan , Yesu yange kaa ér : “ W@@ en u a n@@ em ish@@ ô la , ngu ikyua ikyua ; . . . • Er Mbakristu ve lu ken bo tar ne di tsô yô kanyi nahan ve ver ishima ér vea tagher a mini ? Ken masejime yô , i va er nom na batisema ! Mbat@@ yomov Mba Y@@ ôôn Loho u Dedoo Ka mbam@@ tsera mba nyi ve zough a mini ? Nahan se kure ikyaa sha kwagh ne ser nyi ? Aôndo Una H@@ ung@@ ur Tom Wou Ga Kwagh U Kristu U Mimi He@@ mba ! T@@ ô@@ gh ka a@@ ga u tor ka nan kôr sha u tesen ér í na nan tahav mbu torough yô . ( Mpase 21 : 4 ) Ity@@ endezwa ne i doo kpen kpen . Mbah@@ enen Bibilo mban yange ve ôr avur a Bibilo zu@@ lee shi ve lam sha a , shi ve gbidye kwar sha a , shi ve er msen ér Aôndo a na ve mkav . Takerada u Luka ôr akaa a uma u Yesu man tom na u pasen kwagh la . Er Luka lu ort@@ wer u eren a ior doo doo shi wan ior ikyo yô , a time sha “ akaa [ a Yesu ] cii doo doo , hii sha mhii u a zan zan ” mkur u a . Mba@@ yev ka vea lumun “ m@@ tsaha u TER ” yô , ve zua a kwaghfan man mfe man mkav , man aeren a injaa ne hemba doon a az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria . — Anzaakaa 3 : 11 - 18 . U seer sha m@@ tsu@@ m ne yô , u@@ c@@ ôô@@ ci mba samber a U@@ b@@ ib@@ ilo mba i dugh iti i Aôndo , i Yehova la ker sha yô . Kwagh u A Tese , man Er A Tese Yô shin “ U keghen ato a mo mayange ga ! ” M@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in zua sha kwagh u Ruamabera a tese ér : ‘ Se wanger ayol a ase sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi cii , se sôr m@@ tsegh wase , a̱ hingir vough sha mci@@ e u cian Ter la ’ ga . — 2 Mbakorinte 7 : 1 . Yange fa mlu u hanma tiônnongo lu ker la wang . De se nenge er ikyav na la ia wase se u civir Aôndo a af@@ an@@ yô a v@@ aan shio yô . 5 : 23 . Eliya yange gba kwagh sha ishigh ki Yehova her , shi Yehova er akaa a wasen un u fan nahan . Apostoli Paulu nger wener : “ Aluer gbashima una lu yô , á rumun un sha kwagh u or nan lu a mi la , ka sha kwagh u nan lu a mi ga la ga . ” S@@ ôr ian ver i pasen ior kwagh Shi se fatyô u pinen nan mpin u se hide se za sôr nan ve se lam sha mi yô . — 8 / 15 , peeji 13 - 14 . * — Mateu 24 : 3 - 14 ; Luka 21 : 7 - 11 ; 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . N@@ oo@@ v vea dondo Tindi u V@@ esen la nena ? O@@ T@@ A 5 ( Z@@ wa Buter ) Er lu u me kera fatyô u eren tom u sôron mat@@ o ga sha ci u ai@@ ky@@ ôr ne yô , m hen kô@@ m@@ pu@@ ta u sôron , nahan i tô@@ ôm tom hen makeranta u V@@ ir@@ g@@ in@@ ia T@@ e@@ ch la . Er Yesu yange lu or u tesen Mkaanem ma Aôndo yô , tese dooshima na hen ior 14 : 26 ; Rom . Tsô Yehova gema Mbaiserael na sha ikyev i mbaihyomov vev . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) A fatyô u eren imba tom ne nahan kuren doo doo aluer hanma or gbe eren ú sha ishima i nan tsô , shin mba eren ú a mzough shio kpa ? Doo@@ m kpishi u lun ken nongo u kwaghaôndo u ú lu a mbahemenev , mba i pav ve i ver kposo a ish@@ am@@ ior igen i zan ad@@ ua ga nahan , man kape Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa kwagh ve lu je la . Ken ayange a masejime cii , a lu “ Loho u Dedoo u tartor ne ” a lu hemban pasen ye . Yange nzughul a zwa ve ga sha er vea lu imôngo k@@ ang@@ en@@ aa shi vea wasen ayol a ve u eren Aôndo tom yô . Ashighe agen , sea a za naan ityakerada sea been yô , se kar se yem ken tar u E@@ st@@ on@@ ia u za seer tôôn ityakerada v@@ aan a mi ken L@@ at@@ vi@@ a . Yehova maa tindi ort@@ yom na va lam a ikyurior ne , shi na ve atindi a í yer nyian ér A@@ tindi a P@@ u@@ e la kpaa . Kpa Takerada u kwaghaôndo u Mor@@ mon yô kaa ken Al@@ ma 42 : 9 ér : “ Uma una kpe mayange ga . ” Saan se iyol kpishi gadia ityendezwa i i lu ken Yesaia 65 : 22 la ia va kure sha mbacivir Aôndo cii , ityendezwa la kaa ér : “ Er ayange a ik@@ on a lu nahan kape ayange a ior A@@ v kpaa aa lu la . ” I@@ orov mba utar mba yange ve s@@ enge ér ve mba ak@@ ar a Yobu la yange ve ôr kwagh g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha igbenda wue wue i yange ve na jighjigh ér Yobu n@@ zu@@ gh@@ ur kwagh ken mhen na ga yô sha ieren na yô . “ Kwaghôron ne Ngu I@@ can J@@ e ” K@@ era cii cii je , se mbagenev kpishi se fatyô u zuan a shighe u henen kwagh ke ’ shighe u se eren akaa a a lu a ikyo@@ o ga la . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or nana ver ato hen Yehova nena ? A Z@@ a Eli@@ sa@@ bet@@ u I@@ nya Lu un tswen civir Yehova hen tsombor na ye . Kwagh ne na yô uma wase hemba ng@@ un a inja cii . Sha kpôô yô , ashighe kpishi Yehova ka a ungwa msen u mba i lu tôvon ve a ican sha ci u jighjigh ve u nan la nahan a “ gema mhen ” u mbaihyomov vev mba@@ age@@ ev a “ hingir gbil@@ in@@ kwagh . ” D@@ ust@@ in man J@@ as@@ s@@ a nenge mlu ve u he ne nena ? Se fatyô u tesen ikyav sha kwagh u Mbayuda man inyam i yan . 1 : 5 , 11 ) I na ve ish@@ ô gbem sha won sha ci u nagh ku ip@@ aan ku@@ la ; nahan vea kera kpe er mba@@ asorabo nahan ga . ( Rom . ( b ) Ikyav tese ér ka hanma shighe a va yem a or u masetyô ken iorov mba 14@@ 4,000 mbara sha ? Kwagh u i ôr ken Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 la pase se kwagh u mlu u mbakp@@ enev nena ? Apostoli Paulu umbur se nahan wener : “ Sha ci u nahan yô , tôô nen ik@@ av mbi u@@ ty@@ av mbi Aôndo cii sha u né fatyô u tilen dông sha iyange i ifer yô , man zum u né kure akaa cii né tile her yô . ” Nahan cii kpa , mbatamen yina , nahan alaghga vea ôr akaa a vea vaa af@@ an@@ yô sha mi ken hemen yô . Shi seer nahan wener : “ Mba ve lu eren akaa a dedoo , vea za ken mnder u uma , kpa mba ve lu eren ifer yô , vea za ken mnder u iji@@ r@@ ôron . ” Nahan kpa er lu henen y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô , zuan a ian i pasen loho u dedoo tsembelee ga . Ve a at@@ u@@ mba a te@@ en hen ya wase . ” Ish@@ ember i ken zwa Grika i i gem ér “ eren nen a Mb@@ av@@ an@@ nya dedoo ” la ngi ôron kwagh u keren ian i eren kwagh u dedoo . Umbur wer , tempel u tsuaa , u yange i tsegha un u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar kuma uta@@ an la , lu im@@ aagh ki ki kom inyaregh u@@ do@@ la b@@ iliôn imôngo yô ! 13 , 14 . ( a ) Sha injakwagh i Yesu yange ôr sha kwagh u iyôngo man iv@@ o la yô , myom u iyôngo la har sha nyi ? • Ka akaa a nyi a lu nan ior kpishi mba hen ningir wou ij@@ ung@@ wen@@ e , man ú fatyô u sur@@ un ve ishima nena ? Yange i ku@@ h@@ wa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi dedoo ker kua shi ic@@ er i nan kwaghôron i lun p@@ ar p@@ ar ne kuma 9@@ 6 sha ci u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la . A@@ veren a ú zua a mi sha tom u shir@@ en Yehova la ka averen a tsan — een , ka a tsôron gbem sha won je . Kwagh ne yange a lu kwagh u or a hungur a mi mayange ga . Aluer nomso@@ or man kwase mba ve tsough u eren ivese i sha tindi soo ér i na kwaghôron u iv@@ es@@ egh ken ma Iyou i Tartor yô , ve̱ vande ôron K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha I@@ er@@ tom ken T@@ i@@ ônnongo u a nyer mkombo ken Iyou i Tartor i ve soo ér i na kwaghôron shon her la . T@@ aver Mbagenev Ishima sha u L@@ amen a Ve K@@ undu K@@ undu 5 : 28 , 29 ; Mpa . 20 : 13 ) Ve mban cii vea kohol a hingir “ ik@@ we i Iserael i pue kar ihi@@ ar , ” i Yesu man iorov 14@@ 4,000 mba vea hemen a na imôngo la vea ôr ve ijir yô . — Aer . 17 : 31 ; 24 : 15 ; Mpa . Kor@@ an pase kwagh u u@@ profeti mba i er kwagh ve ken Bibilo la , nahan Bibilo i m lu ôron la wasem u fan shighe u ve lu uma la . Hi@@ ihii yô , yange lu u ka Aôndo tseegh una tsua u nan Elisha kwagh u sôn la shin nan un ga ye . ( Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Aôndo suen mba ve veren ashe a na ér a̱ tese ve gbenda , i kera lu atesen a any@@ im@@ an@@ akaa a kwaghfan u orumace u a vende kwaghfan u Aôndo ga la . F@@ o@@ to u tesen ajiir : I zua mi sha ikyev i P@@ ic@@ tor@@ ial Ar@@ c@@ hi@@ ve ( Ne@@ ar E@@ ast@@ er@@ n H@@ ist@@ ory ) E@@ st . and S@@ ur@@ ve@@ y of Israel Me fatyô u sôron shighe wam sha er me kô@@ r@@ cio u seer pasen kwagh shin eren ityom igen ken mcivir u Yehova kpa ? V@@ ine lu ôron kwagh u ishember i ken zwa Grika i tesen ieren i “ kuran ” nen yô , á pase wener ikyav i ishember ne kpôô kpôô yô ka u ‘ z@@ endan m@@ ny@@ am kera , ’ shi ishember ne “ tese mlu u or lun per tseegh tsô ga , kpa i̱ tese mlu u gen@@ g ge gen@@ g u mba ve we ishima u eren ma kwagh la . ” Er nan i lu se kwagh u civirigh u fan “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” ? Shighe u se yer ken af@@ ishi , se lu ta@@ mber ser se fa kwagh u a lu zan hemen la , m umbur kwagh ugen u yange erem anyom 15 ken ijime yô . Shi mbatyomov ver se ikyav sha kwagh u ishimawan kpaa . 2 : 3 , 8 — Ka an nan lu “ or u vendan atindi ” laa , man a tim un kera nena ? ( Ekesodu 3 : 13 – 15 ) Z@@ an zan nyian kpaa , mbacivir Aôndo sha tar jimin cii fa un sha iti na i Yehova la . — Yesaia 12 : 4 , 5 ; 43 : 10 – 12 . Nyian u tom wase u samber , mbap@@ asenkwagh ve hembe ing@@ y@@ egh k@@ ira i kom kwa 20 — ve kom m@@ iliôn at@@ ar@@ atar ne yô , una kaa ér nena ? Kpa aluer imba iwasen la ngi ga yô , mbatamen ve nenge aluer nan kuma u tiônnongo una wasen nan yô . Una ôr ijir her atô u akuraior , Una kure kwagh u ior kpishi ; nahan vea gema us@@ an@@ ker vev , vea var in@@ dy@@ uhar a mi , a@@ w@@ ange a ve kpaa aa hingir ah@@ ô a sôron iky@@ on a mi ; ikyurior igen ia kera tsu@@ wa s@@ an@@ ker a ikyurior igen ga , vea kera hen ityav mbi nôngon kpaa ga . ” — Yesaia 2 : 2 , 4 . 2 : 25 ) Yange fa zayol ve la , nahan a kôôm ve kure kure , shi a pase kwagh u vea er ve a wase ve yô . — Ôr Yohane 6 : 25 - 27 . Mbam@@ pase mba sha mnenge mba i tese Se@@ kar@@ ia la wase Mbayuda fa ér nyi ? Yehova yange wa ve kwagh sha kwagh u akuraior a civir un ga , a a kase ve la ér : “ De eren kasev ken a ga ; de tee wan wou u kwase ne or u ken a ga , man de eren wan u a , va ne wan wou ga . M@@ kombo been , m ng@@ ur duen ken Iyou i Tartor , mer me yem yô , anmgbian ugen u nôngo u kuman er anyom 8@@ 0 nahan va hen a mo . Yange tema sh@@ ir ave gbe@@ d@@ aa lu keghen ér shighe la a kuma ga , kpa lu eren tom u Ter na na un la y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur . Ka mimi , i ter ityakerada igen ken Bibilo i yange i lu a inja yô , nahan kpa , mayange je se kure ikyaa ser ka sha iwasen i icighan jijingi i nger ityakerada shon ga . Kp@@ orom hen Aôndo — ‘ Yehova De Ne A@@ ka@@ abo ’ 13 ( a ) Kwagh u anc@@ ôgh@@ olo@@ v man any@@ am@@ ai@@ wa kpilighyol nena ? Shi suur sha Yehova ér a kure ikyaa i í lu inya la , lu sha tahav nav ga . Mb@@ ap@@ eren atindi a Aôndo sha apera cii Aôndo una tsaha ve kpee , a b@@ unde ga . Aluer kwase la vande “ henen imo@@ kwagh i ” nana ôr yô , nana tsua ase@@ mber a i doo u nana lam a nom u nan yô , nahan nana ôr kwagh a nom u nan ga@@ gher ga . Yehova yange tese uumace dooshima u hemban , a tindi Wan na u ishima ishima la ér a va wase ve . Peter ka or@@ kpen@@ ga . Man gema lu mo man S@@ im@@ on kua mbap@@ asenkwagh mbagenev kpuaa tseegh se lu hen ijiir la ye ! Er yange lu or u nyôr a nyôr Mbayuda nahan kpaa , lu a mfe u Ruamabera , kpa , lu kwagh u una fatyô u nan ikyar sha hanma mpin u sha kwagh u mba@@ awashima mba Aôndo ga . 12 : 17 - 19 ; 41 : 14 , 39 - 41 ; E@@ ks . 1 : 22 – 2 : 10 ) Er Mose na Yehova “ u i nengen a Na ga la ” jighjigh yô , a za tile sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o sha ishimataver , a ôr un hanma kwagh u Yehova kaa ér a ôr cii . Sha shighe u mbaapostoli la , Peteru ta Mbakristu icin sha kwagh u mbagenev mba ve lu a mnenge u taregh la kaa ér : “ Ish@@ ar i ha@@ an iyol ate@@ tan doo ve ; ve yô , mba kwagh u c@@ ô@@ v c@@ ô@@ v man kwagh u lun af@@ es@@ an af@@ es@@ an ; maa ve iyol a at@@ ser@@ egh a ve zum u ka vea y@@ aan iniongo a ven imôngo la . V@@ E Z@@ EN@@ D@@ E A@@ J@@ I@@ I@@ R W@@ U@@ E W@@ U@@ E K@@ EN T@@ A@@ A@@ I@@ K@@ Y@@ Ô@@ NG@@ O A pase wener : “ M sen Sha . ” — Yohane 6 : 38 . “ A@@ she a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” — 2 K@@ R@@ O@@ N@@ I@@ K@@ U 16 : 9 . Shi a kaa ér , anmgbianev kpishi yange ve “ lu a gbashima u hemen ken tom u pasen kwagh ne . ” Nahan kpa , Yehova de ér Aberaham a er kwagh u lu u iyange igen Un iyol na una er la ga . Er shighe u eren iniongo i M - umbur ne a lu z@@ ur@@ um yô , doo u ior cii vea time sha uuma mba mba@@ jighjigh mba ngise man mba ainge , shi vea dondo ikyav i tesen ve i m@@ til u tilen dông ken imeen la . “ A taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” — H@@ E@@ B . M@@ le@@ he u sha uhar la di lu shighe u icighan jijingi sen sha mbahenen mba Yesu ken inyom i 33 zan zan inyom i 36 la . Aôndo er or dedoo , kpa mba keren u eren akaa sha a@@ yom yum . ” — Or@@ pasenkwagh 7 : 20 , 29 . Er Yesu lu or u hiden a iyol na ijime yô , a venda iyua i Diabolo la iny@@ igh i môm . Mbamaren vea fatyô u kaven Yehova zum u ve lu lamen a ônov vev la nena ? Zum u me va nyôr yô , mba ne nenge ve kom la , me tindi ve a u@@ washika , ve̱ tôô i@@ wua yen la , ve̱ yem a mi ken Yerusalem . ” — 1 Kor . Yange gba u a nyôron makeranta u i yer ú hegen ér M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la ken atôônanongo cica cii sha er ua tese hanma Orshiada er nana pase kwagh shi nana gema ior vea hingir mbahenen yô . M@@ an@@ ase yange hide hen Yehova nena ? Se tese ser m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo la ngu se gbil@@ in@@ kwagh ga nena ? Yehova Aôndo ver ishima ér mba una yima ve la ve̱ lu a aeren a dedoo . Mba sôron Mbakristu mba i shigh ve mkurem la asange asange her@@ egh zan zan shighe u ikyav i i ver ve sha at@@ su@@ l a ve la ia kar hingir gbe@@ ke@@ ke la . Kp@@ ishi ken a ve ka mbakur@@ an@@ ilev , kpa mbagenev di yô mba kor ib@@ ua man ur@@ ak@@ u@@ mi man iv@@ o . Ka N@@ ic@@ hol@@ as u C@@ us@@ a yange ôr mkaanem man zum u a lu nan kwaghôron ken inyom i 14@@ 30 la ye . Kwagh ne ngu a gema uma u or u se tese nan Bibilo la . ( 1 Kor . Yesu luun a ior sar sar hanma shighe cii . U@@ wer ka u ningir tar u tser kwa môm ken atô u ayange 30 . 21 : 3 — “ I@@ d@@ yer i tor , i z@@ en@@ aria u wang ” la ngi a inja nan je ? * P@@ a@@ ·@@ r@@ ou@@ ·@@ si@@ ʹ@@ a u Kristu shin m@@ ve na la yange hii shighe u i ver Yesu tor sha ken inyom i 1914 la , man shighe ne ngu zan hemen zan zan hegen , shi una za hemen zan zan shighe u una va tim mbaaferev sha shighe u “ zege@@ can ” la . 6@@ 9 : 23 — Inja i ishember i ‘ a@@ w@@ enge a mbaihyomov a̱ z@@ eren t@@ enger ’ la ér nyi ? 2 - 4 . Jighjigh u Nan T@@ aver Mba@@ y@@ in@@ an@@ asema A@@ sema Gba u Paulu kpa a su@@ r un ishima . Paulu na ikyar ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve . ” ( Aer . 18 : 18 ) A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la yange ve dondo un ve yem ken E@@ fese maa ve za lu ker . Ka i pase ken mbamkombo mban er akaaôron a profeti a ken Bibilo a lu kuren yô shi i tese er se dondo akaawan a Bibilo ayange ayange yô . Tom ugen u or@@ kur@@ an@@ ya ne a eren yô , ka u nengen ér i er tom u injaa u pasen “ loho u dedoo u tartor ” shi geman “ akuraior cii hingir mbahenen ” la . Aluer ú hemba h@@ aren ishima you sha akaa a ken jijingi , ú de wer a̱ hemen mhen wou yô , aa gema mlu u uma wou una hemba lun gu@@ da nena ? A shi nan kpa , hanma O@@ ri@@ serael u yange nana lu shighe u i lu wan u@@ pasalmi mba Davidi di tsô yô , kwagh u nan ongo la a kôr nan ken ishima tsung . ( Anzaakaa 21 : 2 ) Ka ve s@@ enge ér ve mba kuran atindi shi eren sha atindiakaa a hen tar ve la , kpa sha hanma ian cii ve keren u palegh a palegh á sha a@@ yom tseegh . H@@ ide sha gbaa u yan ikyar a Aôndo kpa , i t@@ umbur a mba@@ zan ad@@ ua kpishi , ve hingir ten@@ ge@@ mee , nahan ve hingir u hu@@ nan ityesen i í tesen ve la , hemban je yô , er aeren a mbahemenev mba adu@@ av a nd@@ ôh@@ ôr ve ishima shi ve nenge a atesen a ve ken Bibilo ga la . ( Pasalmi 1@@ 45 : 4 - 6 ) Kpa , “ Aôndo ka jijingi je ” nahan uumace vea fatyô u nengen a na sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô ga , tsô Davidi fa kwagh u iengem i icivir i Yehova la za kighir nan je ? — Yohane 1 : 18 ; 4 : 24 . Or u n@@ á@@ n kwaghôron la lu Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l , un u lu p@@ es@@ id@@ en u hiihii u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty la , man sen@@ e@@ ma u ú lu nengen la lu “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” [ F@@ o@@ to u In@@ umbe i Kwagh u I@@ gbe@@ tar ] . U@@ pania mban yange ve yina ishima sha ci u ican ve nee ? Mbat@@ wer@@ ev mba sha ayange ne ka ve er tom a i@@ wa@@ v@@ aren i ainge ne sha u fan mlu u ishima i or man gbenda u i eren tom la . Hemen ngu u ú hembe doon cii yô . M@@ hen ve ne na yô , ve lumun Mesiya u kure akaaôron a profeti aa a kaa ér ior vea l@@ aha un shi vea ta un kera shi una ya ican shi a ho@@ gh@@ ol un a angev man a wua un kpaa la ga . ( Yes . C@@ i@@ vi@@ r TER , Aôndo wen . ” ( E@@ ks . ‘ Su@@ ur sha TER , Eren Akaa A Dedoo ’ Mimi u ken Bibilo wase un u fan kwagh u lu van@@ den keren ér una fa yô — ka mb@@ ee u ifer man any@@ ighe u a ngee ken tar kua ishimaverenkeghen i akaa a ken hemen je la . 18 : 20 ) Sha ityôkyaa ne yô , ior kpishi mba a a@@ kp@@ el@@ an a tan sha kwagh u uma u tsôron shin tar . Yange hingir torough torough u vea pase loho u i na ve zwa ér ve pase la . Yô , se kange nen ishima , se za nen hemen u nengen uma wase man mcivir wase be@@ elee ga . Ishima na lu sha ityendezwa i Yehova er sha kwagh u tsombor na la . Un te ikyaa ken ma or sha ic@@ ugh ga shi s@@ angen a s@@ ange kpaa ga . Kp@@ iligh mo iyol er mo di nahan kpa i n@@ em tom ne yô . U@@ umace cii vea ya kwagh a ide . Aluer “ kwaghfan u a dugh Sha ” la ngu hemen se yô , se eren a mbagenev nena ? F@@ a wer Yesu kaa ér i ta iv@@ or kposo kposo ga . Ka sea tema sea hen sha msaanyol u se lu a mi sha ci u se fa Yehova shi se ya ikyar a na kpaa nahan , ishima i mgbegha se u wuese un a ish@@ u@@ ghun ga he ? Bibilo kaa ér : “ Tsô er i er Yesu batisema kera yô , A due shin mnger fese , maa i bugh Sha man A nenge a Jijingi u Aôndo lu s@@ enen er ik@@ ung@@ ugh nahan , va tema sha a Na . ” ( Yobu 26 : 7 ; Yesaia 45 : 18 ) Kwagh ne ka u kaan ér gba u se cii se nôngo kwagh kpoghuloo se za fa kwagh@@ myer u tahav mbu u@@ dugh kwagh tilen a mi la ci ca cii ga . • Yesu Kristu man mbatyomov mba eren tom u i@@ vangeli ne nyian nena ? Shin er hanma or nana fatyô u zuan a Bibilo z@@ ange ôron nahan kpa , i nger i̱ sha ci u nongo ior u ua ôr i̱ a kav shi a doo ve ôron i̱ la . A tsengaôron nahan ér mnder na u una nder shin ku fese la una hingir ikyav i tesen . Ka vea wa se kwagh ken Ruamabera nahan se mba ngohol kwaghwan la fese a ishim@@ an@@ yo@@ on shio kpa ? L@@ um@@ un tsaha . ( Mbaromanu 12 : 12 ) Ashighe agen yô , a gba u se sôn kwaghfan man agee a i gbe u se yar tom a mi u wan ishima a imeen la . P@@ ip@@ a@@ abaver i ken tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca i í yer ér The Witness la kaa ér , “ s@@ am u@@ y@@ ia u i eren mkurem man ha@@ an ken ze@@ ge mat@@ o u eren an@@ umbe a mi kwa môm tseegh la kuma u koson or môm a mi ken inyom jimin . ” Ka mbam@@ pase mba nyi Yehova a ne i nger ken Ru@@ amab@@ er@@ aa ? Iyoukura ia gema lun a mbam@@ gber uhar hegen . 7 : 26 ) Kpa akaa a yange tser un shin tar la na yô lu un z@@ ange u ungwan kwagh ga . Er nan ve yange i yar tom a ishember i “ alaghga ” la zum u i lu ôron kwagh a “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba sha tar ” laa ? Sha nahan yô , wase nen ônov enev ken mcivir wen u hen tsombor la kure kure , ve ya ikyar a Yehova kôôsôô . ( D@@ ut . J@@ on : Een , ka i doom a ven kpishi , sha ci u hanma kwagh u ne kende zwa ne kaa cii yô , ka ne ôr ivur Ruamabera i suen un . Yange lu ieren i Yesu u keghen ato shi lun a ci ken Ruamabera u ôron u ken shin@@ ago@@ ge la . Iky@@ ort@@ ôngon i iny@@ iin i hiihii la tile sha ityough ki loho u se lu yôôn sha u pasen ku u Mbakristu Mba@@ aiev ve kpe ken jijingi ne . Iky@@ ort@@ ôngon iti@@ ar , i masetyô la va a kwagh@@ ts@@ eren sha ci u i tile sha ityough ki akaa a a lu eren shin tar yô . Yesu wuese ieren i or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh u hiden a iyol ijime ne , kaa ér : “ Me kaa ne , ka or ne a yem ken ya na a ish@@ ô ye , lu [ Or@@ f@@ ar@@ ishi ] la ga , gadia an@@ ti or u nana kende iyol i nan sha yô , á hide a nan ijime ; kpa u nana hide a iyol i nan ijime yô , á kende nan sha . ” U lamen zwa u wang la ka u nan kwagh u mimi jighjigh shi tesen mbagenev kwagh shon tseegh ga , kpa wa u or zuan inja i nan sha atindi a Aôndo man akaawan a na la ker . Ka or@@ ngeren Bibilo Yesaia tseegh a ter kwagh ve ye . Se ver ato a ana j@@ imi , man ka sha ci u nyi ? Yô , za hemen u s@@ ônon wer Tartor u Aôndo u tsegha iti i Aôndo shi u na i er ishima na shin tar . ( Mateu 13 : 11 , 15 ) Ior kpishi mba Yesu pase ve kwagh la soo u ungwan ga , shi kwagh gba ve u geman ishima kpaa ga . U nyôr makeranta ne ve@@ e ? • Mbat@@ yomov mba sh@@ aav mba sha aan a tom a nyi ? Mayange soo ér mbaihyomov ve l@@ aha iti ne ga , gadia vea hemba ityav yô , vea kaa ér ka ie@@ ev vev mbi mbi lu a uma ga la mbi ne ve m@@ hembe ye . Bibilo na mlumun ér : “ U eren dedoo man shi u pan@@ den karen ior a̱ de hungur ne ga gadia an@@ za a ini@@ av mb@@ in ne doo Aôndo . ” Kpa mba ve civir Aôndo sha mimi la yô , vea zua a ian i lun uma ken Paradi@@ so , shin tar , gbem sha won . 17 , 18 . ( a ) Ka akav a injaa a nyi sha kwagh u omb@@ on akaa i doo u se dondo ? Se mba a iveren kpishi e̱r se lu a ci ken kwaghyan la yô ! Ngeren u sha uhar la time sha igbenda iti@@ ar , i se er ve se suur sha mbam@@ pase mba Yehova a kwagh u yangen se shio yô . Kwaghôron u profeti u i nger ken Se@@ kar@@ ia ityough 14 la ôr kwagh u ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ in wang . Mba z@@ eren ke@@ hen a akaa a ve er sha ishigh ki mbagenev ga , ka a lu akaa a ve er ken mcivir u mimi je kpaa . “ V@@ ande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” — M@@ A@@ T . Kwagh ne gban k@@ an di ishimaverenkeghen i gbil@@ ini@@ gh i henen ér yange sev a av hanma kwagh una hingir vough tsô ga . 10@@ 3 : 9 . Gba u vea zua hen gar u Pen@@ uel , ikyua a p@@ ev u Y@@ abo@@ ki , u lu vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . Satan ngu “ or@@ wu@@ an@@ or , ” er Yesu yange yila un nahan . ( Yoh . A er tom u nengen sha iky@@ ô@@ mp@@ eni i vesen kpishi ken tar u K@@ an@@ ada . ( Mateu 9 : 36 ) Kwagh la pase mlu u ior kpishi nyian ga z@@ ee ? Er se ng@@ ure timen sha mkaanem man yô , fa wer ma sha ci u mbacivir Aôndo mba sha ayange ne kpaa . — Mbaromanu 15 : 4 . Kwagh ne una wase imoshima yase u eren kwagh sha atindiakaa a Bibilo , nahan se hemba kporom hen Aôndo . Aluer mlu wam nam ian i seer eren Yehova tom hegen ga kpa , m ngu zan hemen u lun a ieren i t@@ angen iyol ga la her kpa ? Ka i hii sha u henen mfe u vough u Mkaanem ma Aôndo man u eren sha kwagh u se hen la . Kwagh ne tese wang ér , lu ikyav Yesu lu tesen ye , er ashighe kpishi ken ijime kpa a tese ikyav sha akaa agen nahan . — Yoh . 2 : 19 - 21 ; 4 : 13 , 14 ; 10 : 7 ; 15 : 1 . 18 Ka ve hen aeren a dedoo shi ve zua a akaawan a i gbe u se dondo hegen kua ken tar u he la yô . Ior mba yange ve kô@@ pi Bibilo la ve sule iyol ve er kwagh la vough vough . Shighe u Mbaiserael due ken Igipiti kera la , Yehova wase mba ve er kwagh ken mzough la nena ? Aluer ka u se er ishima i Yehova yô , gba kpee u se kuran atindi a na man akaawan a na . Ken ivur ne yô , ishember i “ Tar u I@@ civirigh ” la tile sha mlu u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar sha shighe u tar u I@@ ng@@ i@@ la kua u Amerika u hembe agee sha tar cii ne . A kaa ér , yange un nenge er dooshima lu hen ijiir i karen kwaghyan ne kpishi yô . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Or u nan suur sha ishima i nan iyol i nan yô , ka ib@@ u@@ me@@ or je , kpa or u nan zenden sha kwaghfan yô , á yima nan . ” Shighe u a kaa a mbahenen nav ér un ngu yemen sha una za sôr ve ijiir la , ve kav inja i kwagh u lu ôron ve la ga . Sha kpôô yô , ngu a tahav mbu yange ma er nahan yô ; ica a gba ga tsô una yar tom a tahav mb@@ u@@ la una tim mbaaferev cica cii . Aluer ma gomoti u lun a tahav soo u timin Mbashiada mba Yehova jimin cii kera di ye ? Ior Mba Ge@@ man A@@ eren a Ve Hegen J@@ e Kp@@ aa [ F@@ o@@ to u tesen ijiir / U@@ foto mba sha peeji 4 la ] 11 : 12 . Yange lu Yehova hi@@ im shinii , lu orumace u nan yen laa ? Paulu lu ôron ér nyi shighe u kaa ér “ mba ve lu wang yô , akaa cii nga ve wang ” laa ? Ieren i Mimi la i Ve a A@@ veren Kp@@ ishi Yange i fa Bete@@ le@@ he@@ m ér ka ang@@ ar u “ kp@@ egh@@ ee ken ik@@ we i Yuda . ” 38 : 2 ; 39 : 15 - 18 . ▪ M hembe ôron wan wam kwagh u yaven a or sha gbenda u tesen mer kwagh ne ka iyua i Aôndo a ne uumace shin ka kwagh u Satan a h@@ ônon ior a mi ? Á mase ôron hegen nahan ér : “ Kwagh u yange wase se u hiden taver ken tom yô , anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve va sôron se mbara cii , mô ken a ve kpa nan ôr se a ôr ijiir shin nan pu@@ u se kpaa ga . Aluer ka icighan jijingi shin ka jijingi u taregh kpaa . M@@ lu wou kaha a u Mbaiserael mba tsuaa mbara . Yange m lu a ian i civirigh i hiden zan ken af@@ ishi a shin it@@ ine a a lu ken gar u New Y@@ or@@ k la sha ashighe ashighe . Er Aôndo ‘ Ôr I@@ sho@@ li@@ bo I@@ jir ken Iyol , Na I I@@ bo ’ La Ken masejime yô , a kpilighyol wener : “ M fa hegen er kwagh u mba ve lu p@@ ast@@ ô a mo imôngo ve er sha iyol yen la i lu aie yô ! A doom kpishi u tesen we iti shon ken Bibilo . ” U tseghan ayol a ase sha ci u Aôndo la una wase se nena ? Kanyi ieren Yehova a lu a mi sha ior mba tar ne i Mbashiada mba Yehova ve don@@ don@@ o , man mba dondon nena ? Ze@@ ge iky@@ enge i Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d la yange i k@@ ume hen ag@@ iri@@ g@@ i la cii . Pasalmi 119 : 14 - 16 tese ér u z@@ eren timen shi gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo la ka gbenda u ma a hingir u gban we ishima je la . Or u akaa a ken jijingi a gbe nan ishima yô , kwase u injaa ngu nan a inja kpen kpen ‘ M@@ h@@ ôônom kôron Un a ior tsung , sha ci u i t@@ umbur a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan . ’ 20 - 22 . U ngu hen ijiir i ior ve soo kwagh u kwaghaôndo yôô ? Er mbahenen mba Yesu mba sha derianyom u sha hiihii la nahan , se mba a ian i@@ civirigh u pasen loho u dedoo je zua ga — loho u van a ishimaverenkeghen i mimi — hen mba “ i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga ” la ! Aôndo ngohol ve ve hingir ônov nav man anmgbianev mba Yesu Kristu , a ishimaveren i hingir ior mba i gbe ve ke ’ jijingi vea na sha yô . La@@ ur@@ ence u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Hanma s@@ ati yô Ma@@ de@@ le@@ ine ka a shi veren ashe u nengen a mo . 3 : 9 - 12 . Mbamaren av tese se ônov vev u eren t@@ ato shi yaren su@@ wa sha er se koson ayol a ase yô . Hanma shighe u ah@@ wa a kar ahar cii yô , m kimbir msen ne , je yô , mea eren tom hen w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo u kwaghaôndo u Sh@@ into la kpa m er nahan . Mose de ér “ m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee la ” ma d@@ an@@ en un ga . Yesu kaa ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii ” shi “ or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” Man ikyav na i ishimataver la ia fatyô u sur@@ un se asema . MB@@ A@@ M@@ Z@@ E@@ YO@@ L V@@ E D@@ E N@@ E U I@@ YO@@ L@@ K@@ P@@ EN G@@ A Sha mimi yô , aluer dooshima u hen atô u nomso@@ or man kwase la ka u una t@@ enger ga shi una lu gbem yô , ka i doo kpen kpen . Maa se va ungwa ib@@ aver igen i doon ga kpo@@ o ! W@@ ea lu “ keren u lun or@@ kuran ” anyom imôngo hegen yô , ashighe agen ishima ka i nyian we@@ e ? I pase ishember i môm - ken - u@@ pue ne ér ka pue ken deri u kwagh u or nan zough a mi jimin cii yô . Mpase 11 : 18 kaa ér : “ A@@ kur@@ aior y@@ u@@ we kpa iy@@ ugh [ i Aôndo ] gema va man shi shighe u . . . á tim mba ve lu vihin tar la kpaa . ” Ior mba Aôndo mba ke ’ tar ugen ke ’ A@@ shia mbara tese iwuese ve sha mbamkombo mba Mbakristu nena ? 8 : 32 - 34 . An@@ wan ikp@@ ande Yesu shi seer ôron wener : “ Kape m - ande u Wan u or kpaa una lu la . ” — Mateu 24 : 37 - 39 . Kwagh u vesen ken iky@@ ar@@ yan i mimi yô ka u ôron kwagh a or sha mimi . “ I@@ ̱ wuese Aôndo Ter u Ter wase Yesu Kristu , ka Ter u A lu a mhôônom ma zungwen man ka Aôndo u A lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii . ” — 2 K@@ OR . ( M@@ ar . 6 : 7 ; Luka 10 : 1 ) Shi apostoli Paulu va ôr kwagh u ‘ mba@@ eren tom a [ na ] imôngo , ’ mba ve lu “ pasen Loho u Dedoo a [ na ] imôngo tsung ” la . Paulu kaa ér : “ Dooshima we ishima . ” Nahan a@@ dooga nana hen ér nan gande kwaghwan u Mbakristu mbagenev , kua mbatamen man non@@ go@@ ior u Aôndo cii . We kpa taver we@@ e ? Kpa ve venda u eren kwagh ne , er yange i tsengaôron nahan , ér : “ Utor mba sha won ve mough ah@@ endan , mbat@@ ar@@ ev kpaa ve zua sha u henen akaa a num sha TER man Un u TER A ver Un tor la , mba kaan er : S@@ é tôndo nen ik@@ ang@@ enev V@@ ev kera , sé kende nen ik@@ or Ve her a vese kera ! ” ( Mateu 27 : 46 ) Mkaanem ma Davidi man tese er kwagh ka una tser uumace ve ve er yô . 3 : 9 , 10 ) Se kpa kape i lu se laa ? Een , kwaghwan u Aôndo man gbenda tesen na ua va he ’ a vese sha shighe vough , ua wase se u hemban am@@ een shin ua wase se u tsuan kwagh u se soo u eren la sha inja . Se hemba keghen iyol u den ayol a ase kwaghbo , aluer a hii se iyôngo sha ish@@ ô yase je kpaa . Kwagh@@ wan u ka se zua a mi ker la , ka a wase se se de aeren a bo shi se hemba isharen i i lu ken a vese u eren isholibo la . Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara kuran tindi , nahan ve palegh u yan kunya sha ci u kwaghbo u eren la . Lu nyi Mbaiserael sôn sha l@@ ana , man lu nyi i due k@@ ere ? Shi a za hemen ér : “ S@@ aa di u doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô . . . . Yange i due a gbenda u wasen anmgbianev tar sha won cii ne sha er vea pasen kwagh sha uya uya yô . Kwagh ne ka a wase se u wan ishima a hanma kwagh u Aôndo a ne ian ér a er se cii . ( 1 Utor 8 : ​ 27 , 29 ) Yange Mbayuda mba hi@@ di ken Bab@@ ilon , ape i yem a ve uiky@@ angen la yô , ve kohol ken u@@ shin@@ ago@@ ge . ( M@@ ar . 6 : 2 ; Yoh . 18 : 20 ; Aer . 1@@ 16 :⁠ 12 . F@@ a wer yange mhôônom kôron Yesu a ior tseegh ga ; kpa yange ma mgbegha un u eren kwagh u una wase mba ve lu keren iwasen la yô . — Mat . Y@@ e@@ fe@@ ta lu or u taver iyol shi fan ityav mbi nôngon kpaa . M@@ sen una wase se sé hendan a mbamzeyol nena ? ( a ) Yange i kar jighjigh u Mbaheberu mba utar mbara sha gbenda u vesen nena ? Tsô a kaa wener : “ T@@ erem , ibo ne ka sha a mo i lu ye , ka sha ityough y@@ agh je , shi de kp@@ an wou u kwase a̱ ôr u kwagh sha ato ou , shi ungwa kwaghôron u kp@@ an wou u kwase kpaa . ” Mbagenev di vea lumun ér u pase ve kwagh n@@ al@@ egh@@ aa shi vea kegh ato a we kpaa . Ter mbamlu mbagenev mba ka ve na ve ashighe agen kwagh a gbe sha “ agee a hemban ” la . ‘ A@@ K@@ A@@ A@@ Ô@@ R@@ O@@ N A IN@@ J@@ A@@ A ’ ( Heb . 4 : 12 ) Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la ngi a tahav mbu wasen se kpishi . 13 , 14 . ( a ) P@@ ase er “ dooshima u Kristu ” yange bende a Paulu la . ( b ) Doo u “ dooshima u Kristu ” una bende a vese nena ? ( Duteronomi 4 : 34 ) Ka been he@@ ela yô , a na ve kwaghyan sha ivande shi a na ve tar u iy@@ i@@ av du@@ mbur ker yô . Kpa , shiada i u@@ sha ve lu eren ving ving ne ka i age@@ egh kpen kpen . Sha ci u mba@@ jighjigh mb@@ à ve lu ken ayange a masetyô ne yô , Aôndo una va a mtim sha mbaaferev cii . Or@@ t@@ yom yange taver M@@ ano@@ a man kwase na ishima Kwagh u Yesu a er sha ci wase yô Nahan a na zwa i wua ior mba ken gar la cica cii kua upristi 8@@ 5 . — 1 Samuel 21 : 1 , 2 ; 22 : 12 , 13 , 18 , 19 ; Mateu 12 : 3 , 4 . Se na jighjigh ser u nenge a mimi u injakwagh i ken Bibilo ne . Yange se gema up@@ ip@@ amba@@ abaver mba tse@@ v mbara se ci@@ r ah@@ ura a a lu ken kpe@@ kpe@@ you la sha er a war taver mbam@@ co@@ k@@ o u nyôron yô . Aôndo yange h@@ ure ishim@@ any@@ ian i Habak@@ u la k@@ er@@ aa ? De de@@ en nen ner ma kwase profeti u nan ver iyol i nan yô nana nzughul a mbagenev ken tiônnongo u Kristu u sha ayange ne ga ! “ Tsô nengen a ikpelaior yô , A unde sha u@@ wo ; tem sha her yô , mbahenen N@@ av va her a Na . Tsô A bugh zwa Na , A gba tesen ve . ” — M@@ AT@@ E@@ U 5 : 1 , 2 Apostoli Yohane yange ta icin ér : “ Aluer an@@ ti or tar ua doo nan yô , dooshima u Ter ngu ken a nan ga . Gadia akaa a a lu shin tar cii , isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man ihy@@ agh i uma ne , ka a Ter ga , ka a taregh tsô . ” — 1 Yoh . Cii man mbamaren mba ve tô@@ ôm a tôô mbara kpe kera yô , m kô@@ r@@ cio u pasen ve kwagh u Bibilo i t@@ ende zwa ér a va nder mbakp@@ enev shin ku vea lu ken paradi@@ so shin tar la . Aluer se dondo igbenda ne yô , ia wase se se taver jighjigh wase u nan . O@@ K@@ I@@ TI@@ P@@ U@@ P@@ A 2 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba i tsough ve ér ve za tema tor sha la kpa i nder ve sha gbenda u Yesu kpa i nder un la . ‘ Dooshima we ishima , lu sar sar , nyoon ishima ga , koson kwagh u bo ken ishima ga . U hii u nengen er i lu u Yehova una va bee a akaa yange er se , a ka sea umbur kwagh u a ve ishima i vihi se la kpa ? Kwagh ne yange er Paulu , nahan a hen kwagh ker . De henen wer mba a shighe sha ci u mbayev ga ze . Ken ityar igen i i lu a kwagh ave la kpa kape i lu je la . Hen shighe u ior vea tema ken mkpeyol la , a lu duen a uumace mba ungwan imo i Aôndo ken dyako u isholibo i ve ye la sha te@@ gh te@@ gh . — Mbaromanu 6 : 17 , 18 ; 8 : 21 . Aluer se mba timen sha mbamsen mba yange nomso man kasev mba@@ jighjigh mba i er kwagh ken Bibilo la er la yô , kwagh ne una wase se se fa u eren msen . ( 1 S@@ am . 1 : 10 , 11 ; Aer . T@@ egh te@@ gh tsô , Mbah@@ enen Bibilo mbara gba kaven mimi u lu myer u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo la . Kwase u wan icam maa tôô icam a iky@@ enge i doon tsung zua sha a@@ gb@@ ande la k@@ ông@@ ol@@ ôô . ( Z@@ a zwa sha ngeren u a lu a itinekwagh ér “ T@@ a Iky@@ aa a Yehova ” la kpaa . ) EN@@ U@@ G@@ U 4 ( zwa I@@ gb@@ o ) Or@@ fan@@ takerada ugen di kaa ér kwagh u dedoo u Ab@@ iya lu eren la “ due ken igbar . . . , vough er as@@ an ka a mon@@ do sha kwa@@ v@@ aôndo tugh man er kon u se@@ d@@ ar ka u hemba doon ashe ape iky@@ on igen cii i n@@ do@@ or iky@@ a kera nahan . ” Nahan atô@@ akyaa a̱ lu a “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” mbara vea nenge e̱r gbenda u Mkaanem ma Aôndo ma tese la ú lu ú hemban doon u̱ dondon yô . Ng@@ i a akaawan a injaa a aa wase ior u nôngon a mbamzeyol ken bo@@ tar ne yô . D@@ i vough e̱r M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki nahan , Yesu eren tom u P@@ risti u T@@ amen tseegh ga kpa shi ngu Tor , u̱ mayange una kpe sha won ga yô . — Mbaheberu 7 : 11 - 21 . 6@@ 1 : 2 ) Nahan yô , apostoli ne za hemen kaa ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , er ne vande fan kwagh ne nahan yô , kuran nen i̱ de kera kôron ne i̱ ur@@ ugh ne sha m@@ tsu@@ m u mb@@ al@@ um@@ un atindi ga la er né gba sha m@@ til wen la ga yô . ” — 2 Pet . I@@ orov mba uhar mban ka vea eren ivese i sha aeren a ity@@ ôô la yô , ve hingir nom man kwase . Shi Yesu kaa ér un ngu ‘ ishima legh legh , un ke@@ hen ityough kpaa ga . ’ I@@ OR mba te i@@ ha@@ gh ainge kpishi sha ig@@ wa@@ akaa i ve er yô , mba tem tan ave van@@ ger sha ig@@ wa@@ akaa shon ga . Alaghga a fa ve sha zwa u ve lamen la , shin sha mba@@ ad@@ in@@ i vev shin sha m@@ lu@@ ashe ve , gayô sha gbenda u ve w@@ o@@ ho iyol la je kpaa . A hen ér mayange una kera nenge a tempel u Yehova u doon ashe u lu ken Yerusalem la ga . Gbenda ugen u wasen ve u umbur kwagh , u ú fatyô u tesen ve yô , ka u hiden nengen sha kwagh u i er la , inja na yô , ka u hiden ôron atô@@ akaa a or nan er ken ma ngeren je la . Inja na yô , gba u ve cii vea fa ér saa vea kura Tindi u Mose la ve vea hingir mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Aôndo ga . A kaa ér : “ Hanma pristi ka a tile use use u eren tom na [ gbaa u le@@ i@@ ·@@ t@@ our@@ ·@@ gi@@ ʹ@@ a ugen ] man shi u va nan ini@@ av mbi sh@@ on@@ ov i môm i môm mb@@ ira hanma shighe . ” • Orkristu nana hingir u hi@@ an a orgen a mfe u nan shio nena ? “ Eren Nen Kwagh Ne sha u Umbur Mo ” ( Luka 7 : 4@@ 9 ) Nahan yô , lu sha nyi gbenda man i de kwase u eren asorabo yum ne asorabo na ? A tôndo zwa u wasen se zum u se v@@ ôr yô . 7 : 1 - 15 . Aluer Mbakristu ver ishima ga yô , vea ngô@@ ôr gban ken imba ieren ne ga . N@@ I@@ C@@ O@@ S@@ I@@ A Heela tseegh ga , “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ker gbenda sha ci wase sha u se̱ kav aka@@ ang@@ eren a yange i na profeti Daniel nger la cii . ( Yohane 12 : 4@@ 9 ) Shighe u Yesu lu eren msen hen Yehova Aôndo , Ter na u sha la , a kaa ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” Or@@ tamen u nengen sha tom@@ shir@@ en la una hemba lun sha ian i fan or u nana na iwasen i kwagh a gba sha mi la . I pase kwaghbo ugen u i gbe u se palegh yô ken Or@@ pasenkwagh 7 : 16 ér : ‘ De eren perapera a̱ karen ikyaa inya ga , man shi de luun a kwaghfan a̱ karen ikyaa inya ga ; inja na nan man ú va tim iyol you@@ we ? ’ W@@ al@@ vo@@ ord , u vande lun p@@ es@@ id@@ en u makeranta u kwaghaôndo u i yer ér D@@ all@@ as The@@ olo@@ g@@ ical S@@ em@@ in@@ ary la kimbir mkaanem ma or@@ hemen ad@@ ua ugen yange ôr yô ér , Armag@@ e@@ don ka “ ityav mbi masetyô mbi tar cii ua nôngo a bee ishima yô , man a nôngo mbi ken ve@@ gh@@ er@@ tar u i yer ér M@@ id@@ d@@ le E@@ ast la . ” Kanyi ka i mgbegha se u wuese Yehova ? D@@ or@@ is , u lu kwase m@@ ishen , pase kwagh ken tar u B@@ ra@@ z@@ il anyom 35 la , tsua u hiden za nengen sha a ve . Nahan kpa , Lo@@ ti cia ikpelaior i vihin asema la ga . ( Yohane 3 : 16 ) Se na jighjigh ser , ica a kera gba ga tsô Aôndo una “ tim mba ve lu vihin tar la ” kera , kpa ior mba ken akuraior a sha tar cii , mba bem a doo ve ishima shi ve ne jighjigh a gbenda u myom u Aôndo a ver la yô vea war . Nahan kpa , ityôkyaa i vesen i i ne ve se ze mbamkombo mba Mbakristu yô ka sha u civir Yehova Aôndo . Yange se lôh@@ ô ior kpishi kwaghôron u ken igbar la , nahan saan se iyol er ior va je nôngo u kuman iorov 5@@ 00 nahan yô . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Akaa a i er ken takerada u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia la kpishi wase se u henen sha akaa a a lu eren hii shighe u i ver Tartor sha ken inyom i 1914 la je . Ka nyi se time sha mi ken ngeren ne man u dondon laa ? 11 : 13 ) Ôr Aerenakaa 13 zan zan 20 tsô u nenge er Paulu vea mba ve eren tom u m@@ ishen a na imôngo la yange ve lu pasen kwagh hen u@@ haregh mba he@@ v shi veren atôônanongo sha ajiir kposo kposo yô . Er i@@ gb@@ i@@ la i dugh un iyol cica cii nahan kpa , a ta@@ mber a nenge kwagh u a soo u tan la tsembelee . ( Nenge kwagh@@ kper@@ an u sha peeji 12 - 13 la . ) Sha nahan yô , ityesen i se zough a mi ken iyange la í kar ve . Mb@@ ap@@ asenkwagh ka Mbashiada mba i er ve batisema man mbagenev mba i lumun ve ér ve pasen loho u dedoo u Tartor yô . Er ashighe agen se lu pinen Aôndo ser a̱ ver mbakur@@ an mba azende - azende cii doo doo , shin mbakur@@ an@@ ilev mba ken jijingi mbara nahan kpaa , ashighe agen se fatyô u du@@ ghun ve sha ati jighilii gaa ? Se mba eren sha iyol@@ tseghan yase er mba@@ jighjigh mban nahan kpa ? — Mbaheberu 10 : 32 - 34 ; 13 : 3 . Nahan aluer anmgbianev mba shin Betel mbara yam u@@ ka@@ a@@ de je kpa , se yô kwagh gba se sha mi ga . Sha utar , nenge ase akaa agen a se sember ny@@ ô@@ ôso sha mkav wase yô . Kwagh u sha utar yô , Yesu yange ôr ken injakwagh na la ér kwa la vihi m@@ w@@ em mara cica cii kera ma a iwasen ga ze . “ Aluer ” u i ôr heen ne ka tamen kwagh , gadia uumace kpishi mba veren ishima sha Mkaanem ma Aôndo ga . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 1 PE@@ E@@ J@@ I 3 - ​ 7 Ka sha ishima taver tsung or a fatyô u kuran atindi a Aôndo ye ( Mbafilipi 4 : 8 ) Man aluer mhen u sha inja ga j@@ ile se ken ishima yô , se nôngo se dugh un kera . Ma iniôngon i orumace i môm kpa ia fatyô u yangen awashima u Yehova ga . Shighe u sea due kwaghpasen man ishima ia ta@@ an se k@@ we er ia pav yô , i lu sha ci u se mba cian or ga , kpa i lu sha ci u alaghga se va hungur ish@@ ember@@ kwaghôron i ken zwa F@@ r@@ en@@ ch i ‘ U fatyô u ôron ka@@ a@@ de ne je he ? ’ ( 2 Mbakorinte 8 : 12 ) J@@ im je yô , Yehova soo ér se̱ civir un sha ishima i môm , se̱ eren kwagh u mbamlu asev ve ne se ian u eren la cii . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ) N@@ ab@@ al yange ban a mlu u ken jijingi la ; lu “ nom@@ or , wa ts@@ wam kpishi , aeren a na doo ga . ” Ken atsan a ve tagher a mi la cii , ve hemba Satan sha tahav mbu Yehova na ve la . “ Iyange Ne I@@ a H@@ ung@@ ur Mo Ga Cii ” ( Au@@ str@@ al@@ ia ) , 11 / 1 U wa iyol u kegh a kegh kpa ? I@@ mba kwaghôron u fan nahan la una wase se u geman ior mbahenen . Mimi yô , kape ishima ka i za se iyol shighe u se shin or wase nan gbe angev je la . Lu nyi i mgbegha Davidi u lu gumor la ve tagher ishigh a kur@@ utya u t@@ av kuma ase@@ va at@@ ar@@ atar ci@@ r ti@@ ôn shi lu a ikyav mbi u@@ ty@@ aav laa ? ( 1 S@@ am . Apostoli Paulu yange ta Mbakristu mba sha ayange a na la icin ér : “ Ma or nana̱ de luun or u idya shin d@@ ang@@ or er I@@ so@@ u u a tee tamen na sha wan@@ kwaghyan ityô i môm tseegh nahan la ga . ” ( Heb . I@@ veren i Yehova Na Uma Wam Doo J@@ e Z@@ ua Ga ( M . Ne K@@ asev , ‘ Maa Nen Iyou Y@@ en ’ Se za nen hemen u civir Yehova a ishima yase i môm shi se sôr ishima yase nahan se lu a vangertiôr ser una za hemen u veren mba ve lu civir un sha mimi la . — 2 S@@ am . Mbagenev er idya shighe u ve lu sô@@ ôr a sô@@ ôr ayol a ve la , nahan ve vôso ayol a ve , kpa kera mba a icivir hen ayol a ve ga . Umbur ase shighe u yange mbahenen nav ke@@ ver as@@ a@@ gher a al@@ ak@@ e@@ ma sha iyange i me@@ men lu yan ve Mbaf@@ ar@@ ishi na ve ibo la . Yesu Lu@@ un a Ior S@@ ar S@@ ar T@@ aver mbah@@ em@@ en@@ tar kpishi u sôron mbamzeyol mba ve lu zan uumace iyol nyian ne . U@@ umace vea nôngo nan nan kpa , vea fatyô u been a mbamzeyol mban ga . ( E@@ ks . 3 : 6 ) Yesu yange va ôr kwagh ter mkaanem man , been yô , a kaa ér : “ W@@ en yô , ka Aôndo u mbakp@@ enev ga , ka u mbau@@ m@@ av je , gadia ka sha a Na man ve cii ve lu uma ye . ” Kpa Yesu lu a̱ bee a ve ga . Yange tôv kwagh u uma u Yesu vighe vighe nahan a nger kwagh u Yesu wang man shi vough kpaa . Mbat@@ or@@ on@@ asema mba tôvon ior a ican mb@@ á keren u cir@@ in mbadondon Kristu ijô . Ka hanma shighe yange i hii yaren tom a mkaanem ma i kaa ér “ shighe u mkur ” la shin t@@ ara ? Kwa@@ gen kpa m@@ ̱ va nenge a we@@ e ? ” We u fa iyenge ve kpa ? — Bibilo kaa ér mba iorov 14@@ 4,000 . Mba tesen se atindi a Yehova a tsen@@ g a mlu u wang la ken A@@ you a Tartor di vough er i̱ shin B@@ en@@ in i̱ i̱ lu heen ne nahan A@@ tindi ne yange akuraior a ken tar la u v@@ ô@@ son ayol a ve . Sha ci u Yesu Kristu yange kaa ér se za hemen u keghen . A kaa ér : “ Yange lum er m undu nom@@ om nahan , sha ci u de u wasen mo sha iny@@ ar shi kera wa ikyo sha akaa a ken jijingi ga . M@@ h@@ ôônom ma Yosev mara yange ma tese mci@@ e u cian Aôndo nena ? Mb@@ ang@@ eren Bibilo mba uhar mbagenev mbara yange ve fa Yesu sha gbenda ugen kposo . Er Yesu civir Yehova a ishima i môm yô , Yehova ver un doo doo shighe u lu eren tom u pasen kwagh shin tar la , shi a na un injar shighe u na nagh ku ip@@ aan kera la kpaa . Ka ve ver ashe sha a nan zu@@ tu@@ u , i lu kwagh u ahumbe a ta nan iyol tsô kpaa ga . Yange ve sue ter ve sha u eren ishima i Yehova . T@@ i@@ ônnongo u ken T@@ i@@ ati@@ re lumun a ak@@ ombo a civir man ityesen i aiegh man idya i eren . Kpa ngu eren nena sha vegher u henen zwa Ch@@ ina la ? Ken masejime yô , iorov 3@@ 8@@ 2 mba ve na ayol yô , ve lu pasen kwagh sha gbashima hen u@@ haregh mba i fa@@ an pasen loho u dedoo her ga yô . ( b ) Ka akaa a nyi nahan mpase u sha mnenge la a tese mbacivir Aôndo ny@@ ian@@ a ? Er nan ve i gbe u mba ve vese ayol a ve la vea nôngo u maan mlu ve u ken jijingi laa ? Kwagh u a lu hange hange yô ka u lun a mfe u fan Ruamabera vough man mkav u ke ’ jijingi kua mkav u kwaghfan u Aôndo . ( Luka 9 : 12 - 17 ) Kwagh ne tese wang ér Yesu tesen mbahenen nav sha u pasen ve akaa a vea eren la wang . A@@ kar a Yobu yange pase un ityôkyaa i a lu yan ican la sha gbenda u tsu@@ men a tsu@@ me a na . Er Nan Ú T@@ esen Iyol Y@@ ou@@ we ? Mbashiada mba Yehova mba pasen ior loho u Bibilo shi mba tesen ior mba ve keghen ato a ve la u eren tom sha kwagh u ve lu henen la ayange ayange . U@@ bredi mba uhar mba yange i na sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la tile sha nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la Sha kpôô yô , anmgbianev mba ve sember van hen ijiir man mba ve vande lun her la , ka vea eren kwagh ken mzough yô , ve cii ve zua a mtsera u lun kôôsôô ken tiônnongo . Ity@@ akerada yase i tsuaa la man akaa a anmgbianev ve er sha ijô ve la kua akaa a injaa agen kpa nga ken akaa a tse a se ko@@ so ne . Er nan ve i gbe u saa se lu a jighjigh u nan ve se ver mnenge u Yehova hiihii a u tsombor wase ? M@@ lu u Solomon yange lu kaha a u ior mbagenev kpishi je . Er sev a av yô , ve kure kwagh la kpaa , sha ci u a lu ken tahav mbu ave ve yô . Doo u se wase mbagenev vea za hemen ken jijingi sha ci u nyi ? ( 2 Samuel 7 : 4 – 17 ; Mateu 1 : 6 , 16 ) Sha kwagh u pasalmi ne a er yô , Aôndo kaa a Wan na ér : “ S@@ ôn@@ om , yô , Me na U akuraior , a̱ hingir dyako Wou , man ak@@ ighir a tar kpaa , a̱ hingir kwagh Wou je . ” — Pasalmi 2 : 8 . Sha shighe ugen la g@@ an@@ de@@ m , tsô m pine un a m@@ liam iky@@ er mer , “ Er nan ka u shi pu@@ un mo nahana ? ” Anmgbian ne kaa ér , gbenda u i nger u@@ tra@@ k mban ne la na yô , ior kpishi ka ve lumun ér se lam a ve , man kwagh ne ngu a na yô , se lam a ve sa@@ gher sa@@ gher je . M@@ cie u cian Aôndo yange ma wase un ma tôô ashe kera , shi ma hen sha kwagh u kwase shon kpaa ga . • Kanyi ia wase se u yan ikyar i dedoo ? Nahan mngerem ma kô@@ r@@ ough mara tese ér yange ma kundu ma gba a@@ kp@@ o kpee ga . P@@ alegh Kwagh u Mba@@ im@@ ev Se fatyô u nengen a akaa a Aôndo a gbe a sha kwa@@ v@@ aôndo la , er a kor shighe vough vough yô . Bibilo kaa ér ngu “ or@@ wu@@ an@@ or ” shi ngu “ tsu@@ ghun tar cii ” kpaa . Yange i kôr Paulu i za wu@@ he ken iyou ken Roma anyom ahar ( alaghga lu ken inyom i 5@@ 9 zan zan 6@@ 1 la ) , er lu ker la , a lu ôron kwagh u Tartor shi “ tesen akaa a sha Ter Yesu Kristu . ” — Aer . 28 : 30 , 31 . Kpa doo u hanma wase nana wa ikyo sha er nana tsu@@ gh iyol i nan ga yô . — Anzaakaa 14 : 12 . S@@ E ER T@@ O@@ M U Z@@ EN@@ D@@ EN S@@ Ô@@ R@@ O@@ N AT@@ Ô@@ Ô@@ N@@ AN@@ O@@ NG@@ O L@@ A K@@ P@@ O@@ G@@ H@@ U@@ L@@ O@@ O Yô , de se nenge nen er i hii ve Yesu a soo ér se kuran yô . Aluer ka nahan yô , hen ase er u fatyô u kporom i@@ kua a Yehova yô . Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Marku 13 : 34 la ma pase kwagh ne wang . I@@ ca gba ga je tsô , maa mbaapostoli hide shi gba ‘ tesen shi ôron ’ ior loho u dedoo kpaa . Ka nyi i ze hemen ken tar u C@@ ub@@ a he@@ gen@@ e ? Yesu yange zua u wan imo i Aôndo ikyo vea dooshima zum u akaa ér : “ Aluer M@@ ea doo or ishima yô , nana kuran kwaghôron Wam ; T@@ erem kpaa nana doo Un ishima . ” Sha iyange shon la je , Adam man Ifa hii u nengen a injar i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la . Lu hanma shighe i hii u yilan Saulu ér Paulu ? Shi yange m kange ishima mer me dondo kwaghwan u Aôndo , me vôso or u nan jighjigh a mo imôngo tseegh . ( 1 Kor . Sha mimi yô , yange fa kwagh u i nger sha kwagh u perapera u ter na Yon@@ at@@ an la doo doo . ( b ) sha kwagh wase nena ? 5 , 6 . ( a ) Yehova hingir I@@ j@@ ende you nena ? Nahan Yehova yô , kwagh gba un u karen a iti i bo i i ne un la kera je he ? Shi m hii u zan mbamkombo mba Mbakristu ken Iyou i Tartor . Yesu tese aeren a dedoo kpishi a a dugh ken igbar yô , kpa sé gema se time sha aeren any@@ iin tseegh . A@@ eren shon yô : ka kwaghfan man iyol i hiden a mi jime man gbashima kua dooshima na je la . 7 / 0@@ 8 Apostoli Paulu kaa ér : “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . ” Sha ci u yange fa ér a gba u orgen nana tu@@ ur un shin iky@@ e@@ ky@@ e i mba@@ a@@ wan@@ ev nana zende a na sha , una pasen kwagh . 20 : 6 - 10 ; Aer . 1 : 6 ) Peteru yange fa er lu u uumace vea hingir ior mba ken jijingi vea za hemen sha Tartor u sha ga . Shi lu u Aôndo una tim mba ve lu ‘ g@@ ur@@ en civir ak@@ um a Sha , ’ mba alaghga yange ve kpe@@ hen ish@@ or sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo shi ve civir iyange kpaa la . Kpa , aluer or umbur ér iy@@ ongo zua ma anmgbian a nan yô , nan undu nyityô iyua i nan ve a mi u va nan nagh la cii nan za vande him@@ en iy@@ ongo shon vea nan . Kwagh ne ka a gema a wase se se fatyô u sur@@ un mba ve lu ken ‘ hanma ican la ishima . ’ H@@ ide umbur am@@ o man ak@@ enge kua akaa a yange u nenge a mi sha ma mkohol u vesen , u i sember eren yô ( Aer . 2 : 1 - 4 ) Kwagh u kpilighyol u er ne tese ér Yehova lu suen nongo u he , u u lu mbahenen mba Yesu ne je gande u tu@@ nan . Mbashiada mba Yehova mba a@@ ah@@ e ne er sha ajiir a ve ga yô , yange ve na anmgbianev mban ajiir a tsan a hemban 3@@ ,@@ 1@@ 00 shi ve wase ve a aka@@ ah@@ endan u@@ deri u@@ deri . A ker gbenda sha er a gema ityakerada imôngo ken zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese yô . Er se lu ken tar u u iv a ifer man ican i yan yô , ka keng se tagher a mbamlu mba vea va se a ican yô . ( Mateu 5 : 3 ) Se fatyô u zuan a msaanyol ne sha u fan Mkaanem ma Aôndo . “ Aluer ne mba eren sha mi man né gema né ya ican kpa né wa ishima yô , ka kwagh u doon hen Aôndo je la . ” — 1 PE@@ T@@ ER@@ U 2 : 20 . 6 : 7 ) Yesu ôr kwagh ugen u se palegh ve se eren msen sha gbenda u vough yô , kwagh shon yô , ka u z@@ eren kimbir kwagh môm ken msen gbem . Akaa a i nger ken Bibilo la tese er yange sar Yesu tsung u sur@@ un mbamaren mba ônov kpe ve la asema sha u nd@@ eren ve shin ku yô , shi Yesu lu a tahav mbu eren kwagh ne kpaa . Mb@@ av@@ an@@ nya je kpa a fatyô u eren a ve kundu kundu , kpa a lu sha ci u dooshima ga . ( Ôr Mal@@ aki 2 : 13 - 16 . ) 6 : 44 ) Ka nyi yange i na ve Yehova ur@@ ugh we ? TER kor mba A doo ve ishima la cii , kpa mbaaferev yô , Una tim ve kera . ” Er nan ve i doo u Mbakristu vea sô@@ ôr or u nan civir Yehova tse@@ egh@@ e@@ le ? Se fatyô u palegh m@@ zende u ior ve gbe z@@ endan akaa ityô tsô ne nena ? ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Kwagh gba se sha mbam@@ pase nav , man se ng@@ ur@@ en nengen er ve lu se a iwasen nahan yô , m@@ doo u ve doo se ishima la una seer . ( Gen . 18 : 12 ) N@@ om man kwase ka vea naan ayol a ve icivir ga yô , kwagh ne a nôngo u tesen ken iliam ve . ( Anz . Ka an je nana ny@@ iman ér Yesu dondo kwagh u a sôn ken msen na la ga ? Er i gbe hange hange u se tse@@ e ishima u eren tom u pasen kwagh la nahan kpa , ng@@ ura tseegh kuma u ur@@ ugh ior van a ve hen Aôndo ga . I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i í nger ér “ er tom sha mkav u ken ishima ” la ikyav na jighilii yô , ér “ i tsaase alegh a henen kwagh a mi la ( er or u eren an@@ umbe nahan . ) ” Yange kwagh a lu nahan je kpa , a gba u N@@ at@@ an una tile sha mimi hen Aôndo shi una taver ishima ve una lam a tor sha gbenda u yange lam a na la ye . Yehova una wase se shighe u angev mbu ker se la nena ? 5 : 10 - 12 . Er ve lu a mhen u Aôndo yô , ka ve nenge ér mlu u ken hemen u tar ne vihi kpishi . Er tar ma ú nenge atindi a Aôndo ér ka ieren i sha dooshima yô , ú gema ú nenge á ér nga yangen ior u eren kwagh sha ishima ve shi zuan a mk@@ om ken uuma vev kpaa . — Anzaakaa 17 : 15 ; Yuda 4 . Yehova yange wa Adam tindi u vesen , sha dooshima ér nyi ? Pro@@ feti u aiegh ugen yange wa Ne@@ hem@@ ia kwagh ér nyi , man er nan ve Ne@@ hem@@ ia ngohol kwaghwan na la ga ? S@@ ar@@ dis@@ u T@@ ica ugen u yange de tom , í yilan un ér M@@ au@@ ri@@ ce la zer nan jighjigh ér Bibilo ngi a akaa a mba@@ yi@@ ase ker man aka@@ ang@@ eren a a lu a inja kpaa yô . Paulu yange lu kaan ér anmgbianev nav mba i shighe un mkurem vea ve imôngo sha ayange a mbaapostoli la vea fatyô u henen akaa a doon tsung ken akaa a i nger ken Ruamabera la . Sha nahan yô , Yehova na ian ér i wa i ken Bibilo ga . 8@@ ,@@ 5@@ 8@@ 6 • I@@ mo@@ shima yase ia wase se u lun ken dooshima u Aôndo nena ? Kape Yehova kpa i lu mba ve tsegh ayol a ve sha ci na mbara tseegh a lumun ér ve lu ken tsombor na je la . U tesen ikyav yô , aluer or due hen ijiir i ior ve fe kwagh u Bibilo kpishi ga yô , a gba u se fa er se ôr kwagh a nan ve nana lumun ér Bibilo ka takerada u mimi yô . Takerada u he u i yer ze@@ ver@@ a ér Or@@ tesen ne ngu a ufoto ker hemba 2@@ 30 . Shi hanma foto yô i na un iti , gayô i nger ase@@ mber hen kpe u pasen foto shon . Nahan kpa sha vegher u lun a Yehova kôôsôô la yô , ka nahan ga . Gbenda u Yehova eren kwagh a Mbaiserael la seer pasen inja i iti na nena , man ka nyi yange i due k@@ ere ? ( 2 Kor . 5 : 14 ) Ka sea hen er uumace cii ve doo Yesu ishima shi se asange asange kpa se doo un ishima nahan , kwagh la a kôr se ken ishima , nahan se kpa se soo u dondon ikyav na i dooshima la . Z@@ ough a ior mba ve soo u ôron ityakerada ne hen ang@@ ar ugen , u i du@@ ghun akaa a injaa shin inya her , ken kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , ken tar u Amerika yô , yange a per ts@@ ar u if@@ i u Al@@ le@@ gh@@ en@@ y kwa tar shin kwa ny@@ iin sha iyange i nan ityakerada la , a za na ve . Kwagh ne na yô , Yehova seer doon ve ishima . T@@ ime ase sha ikyav i nom ugen u i yer un ér Tom kua kwase na C@@ ar@@ ol , ve ver sha kwagh u tesen ior icivir yô . M@@ P@@ I@@ N : Yesu yange lu jim j@@ im@@ ii ? 9 : 11 - 13 ) Yesu yange a wa ishima a pase ior cii mkaanem ma Aôndo kundu kundu . Yehova yange va a atsan at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin sha Igipiti . Mbat@@ amen mba ken Kristu mba ve lu a dooshima ka ve wase u maan jighjigh wase u nan sha u nan se kwaghwan u ken Ruamabera shi taver se ishima kpaa . 16 : 24 ; 18 : 24 ; 25 : 11 ) Kpa Mbakristu mba mimi mba keren m@@ sur@@ shima ve tseegh ga . Yange m fa je mer , a gba u me ker gbenda sha er a saan mo iyol yô . M hingir u mor@@ on iyol je hur@@ en kwaghwan u mbatamen kera shi m undu tiônnongo kpaa . ” ( Mbaheberu 11 : 35 , 39 , 40 ) Ken hemen u Anyom D@@ u@@ bu la , Kristu man anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem ve lu iorov 14@@ 4,000 , ve lu sha la vea lu u@@ tor man upristi man vea yar tom a mtsera u naagh ku ip@@ aa ku Kristu la shin tar . Anyom nga kar ahar yô , shighe u Paulu hide za hen gar ne kwa u sha uhar , la alaghga hen shighe ne Timoteu zu@@ lum anyom iky@@ undu shin hemba anyom iky@@ undu kpuaa . I@@ orov 14@@ 4,000 mba i shigh ve mkurem ne ka ve ve lu “ mkohol [ shin “ nongo , ” N@@ W ] u mbai@@ und@@ av mba i nger ve ati Sha ” la ye . — Mbaheberu 12 : 23 . D@@ y@@ ako u ke ’ jijingi ne ngu ú kp@@ am kwagh kighir nena ? Kpa a nenge ér aluer un tema a tema yô , mayange ihyom ne ia tsa a bee ken a na ga . U fan iti i Aôndo la hemba di u fan er i yer i tseegh tsô la . Ity@@ ôkyaa shon yô , ka u henen Bibilo sha iwasen i magaz@@ in ne . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 1 , 4@@ 9 Mba pasen ior mba sha ajiir kposo kposo kwaghaôndo . Yesu yange er ivande na i hiihii la hen iniongo iv@@ es@@ egh igen ken gar u K@@ ana u G@@ al@@ al@@ ia . Ru@@ tu fa dedoo er i na mba@@ van@@ nya man mba@@ ats@@ anev ian ér ve yaren t@@ war nahan . Kpa , er soo u za yaren t@@ war yô , pine ian cii mase zan ye . Sha mimi yô , mba@@ vesen mbagen ken gomoti kua mbam@@ zough mba nan ior iwasen mbagen due a mbamhen mba kôôm mzeyol ne . Nahan u or nana̱ war yô , saa ( 1 ) nana ker Yehova , ( 2 ) nana ker perapera , shi ( 3 ) nana ker ishima i legh legh kpaa . ( Aer . 3 : 19 ) M@@ lu wase ngu inja er or u i wu@@ h@@ u nan ken pur@@ usu , u nan lu v@@ aan af@@ an@@ yô sha akaa a yange nan er la , nahan nan lu geman inja keghen shighe u a va wua nan la nahan . ( Ekesodu 18 : 13 - 16 ) Hen ase er yange Mose una kegh ato u ungwan mbamzeyol mba ônov mba Iserael , hii pe@@ pe zan zan iyange been ve a lu un iyol yô . H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange umbur ve ér Yehova una nôngo ityav sha ci u ior nav . Se mba a mbamgbe mba ken jijingi mba ve hemba lu a inja yô . Nenge vangertiôr u or@@ pasalmi lu a mi ér Yehova una fatyô u yangen mhen u akuraior a a lu ihyom a ve la . Ken masetyô cii yô , mo kpaa A ande hen mo er wan u i mar un kô@@ gh nahan . ” — 1 Kor . W@@ ea zua a takerada u he hen Iyou i Tartor shin wea gber u hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la kpa , hen sha zege@@ tom u ka i er ve u va hingir u zuan a u la . Er u lu wanye yô , akaa@@ injaa nga karen we , saa shighe u ú va gande or ve shinii ? ( a ) Kanyi i@@ gbe u ú time sha mi shighe u ú lu tsuan akaa a ú soo u eren@@ e ? W@@ ea lu or u ú ne Aôndo jighjigh yô , u ngu nengen a iwasen i msen ken uma wou kpa ? Peteru nger kwagh sha kwagh u Yesu kaa ér , “ iyol Na yô , i wua i kpa i shi i na Un uma sha Jijingi . ” * Shi nenge ken takerada u i nger ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken Bibilo , í yer ér con@@ cor@@ d@@ ance la kpaa , sha er ú zua a avur a Bibilo aa á er kwagh u mhôônom ma zungwen yô . Yehova lu ungwan . Aluer se hide se hen sha imba uma u Yesu lu ôron la yô , se nenge ser kwaghôron ne ka mimi . U@@ s@@ u la n@@ di@@ ar mngerem ma shin ihy@@ ungwa i í ningir at@@ se y@@ is@@ a la kpaa cii ! ( Ôr Mateu 6 : 33 , 34 man Mbaheberu 13 : 5 , 6 . ) Shi yange kpiligh mo iyol kpishi u fan mer T@@ or@@ u soon u ôron mimi ga . A@@ in@@ ge kpa Mbashiada mba Yehova kav je ér ka u ve kpa vea na ieren i g@@ es@@ egh@@ ee i mba@@ ah@@ end@@ anev la ian ér i̱ ta ve mciem iyol ga . Gba hange hange u se “ ta ” ishe yase man ave ase “ kera ” sha ikyav , se er kwagh ne sha u den u henen sha akaa a hông@@ or@@ ough man aeren a a vihi iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova la . K@@ er igbenda i tesen or u vese la sha m@@ kaan man sha ieren wer , nan hemba u han@@ ma@@ or ugen shin tar ne cii . ( b ) Sha kwagh u Yesaia 60 : 21 a ôr la yô , ka mkur u injaa u nyi nahan iyôngo igen la i lu veren ashe gbenda a mini ? M@@ vihi u I@@ sho@@ li@@ bo i Ve a M@@ i La T@@ ôô ase wer iyou igen vihi gba ic@@ aver anyom kar imôngo hegen . Aluer se mba lamen a anmgbianev asev sha mimi kpa se mba lamen a ve legh legh yô , se fatyô u pasen ve kwagh u a lu se ken ishima la a u l@@ ahan ve shio . Er u W@@ a Ishima a Ieren i D@@ ang i Kwase Wou Shin N@@ om@@ ou Yô , 6 / 15 “ M@@ h@@ ôônom kôr Un a na , A kaa a na ér : De v@@ aan ga . ” Mba Ve O@@ ng@@ o I@@ mo i Wan@@ akiriki la Cii I Ver Ve Doo Doo A@@ vur la taver mo ishima ér m ‘ er tse@@ or kera , ’ m gema m ‘ haa or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ’ la . ( Mat . 28 : 18 ; Ef . 1 : 20 - 23 ) Hegen ne , akaa a na la wa Tartor u Mesiya . Mba ken tsombor mba ve keren msaanyol yô , ka ve nôngo kpoghuloo u eren erdoo shi wan mbagenev ikyo . — Mbakolose 3 : 8 , 12 - 14 . ( Yakobu 1 : 17 ) Tsô , er nan ve mbagenev ve henen ér Aôndo u i pase kwagh na ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ngu kposo a Aôndo u ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika laa ? Ka un a lu or@@ ya ye , man Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Ne kasev , ungwan nen imo i noov enev er i doo ken Ter yô . ” Inja na yô , Yosua lu kaan ér , “ A@@ yange a uma wam kera vese ga . ” Er nan ve a bu@@ ghun mo zwa sha kwagh u iny@@ ar ga ku@@ aa nahana ? Marku u ngise ishima vihi Paulu a na kpishi ne , a shi a hingir ikyar na u ken tom u n@@ umb@@ en sha mi ga . Shighe u i nger Bibilo i bee ica lu a gba ga la , i yilan iwanger i sha ivande ne ken zwa Shi@@ ria ér She@@ ch@@ in@@ ah ( she@@ k@@ hi@@ ·@@ nah@@ ʹ ) , man inja i ish@@ ember@@ ti ne yô ér “ un u a tem ker la ” shin “ ijiir i teman . ” Iyange igen yô , uma u Noa gema gbem sha won . A@@ tesen a kwaghaôndo a tsu@@ men a tsu@@ me a or la mgb@@ o@@ gh shin tar , nahan ior kpishi nenge ér ityôkyaa ngi i keren kwaghaôndo u mimi la ga . Akaa A A Lu Y@@ angen Ior u S@@ ôron Tar La ( b ) Ka mkaanem ma ta@@ ver@@ shima ma nyi i pase ken takerada u Pasalmi 9@@ 2 : 12 - 15 ? Ikyav tese wang ér , kwa u yange z@@ a̱ iniongo i kwa@@ se@@ he — i̱ ngise í ember sha it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v mbi ku@@ h@@ wan man ats@@ am a wan shi í lu y@@ á@@ á y@@ á@@ á kpaa la — lu u za pu@@ un a pu@@ u a@@ erenakaa a he ’ iniongo la ga . Iky@@ uryan i Tindi la yange i na Mbaiserael ian i hingir nyi ? Kanyi yange i er zum u Yehova hide shi kimbir tin@@ d@@ in Yon@@ a ityom laa ? P@@ ine Mbashiada mba Yehova ve pase u akaa a Bibilo i kaa ér aa va er ken hemen yô . Yange pine ér : “ Shighe u Wan u or Una va la yô , Una zua a jighjigh u nan sha won@@ oo ? ” Mkaanem nam mara lu kwaghôron u profeti , u yange kure shami shighe u Tor H@@ er@@ o@@ de kpe ve , Yosev man Maria ve mough a Yesu ken Igipiti ve hide la . ​ ​ —⁠ Mat . Aerenakaa 2 : 38 - 42 ; 4 : 32 - 37 ; 5 : 1 - 11 I@@ orov mba hemban 70 sha ityough ki deri di kaa ér Mbashiada mba Yehova pase ve kwagh , mbagenev je yô kaa ér , ve pase ve kwagh ac@@ in imôngo . ” Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la , mbahenen mba Yesu kohol hen ya ugen ken Yerusalem , ve lu iyenge er 1@@ 20 nahan . • Doo u se nenge mnder u shin ku nena ? Nahan a gba u ú zamber or u ú vihi nan ishima la , shin aluer u er ma isholibo i vesen yô , u ker iwasen hen mbatamen . ( Mat . 5 : 23 , 24 ; Y@@ ak . Se cii se mba mbat@@ esen sha igbenda kposo kposo . Yange m zua a gum@@ kwase ken a ve , u va hingir kwase wam yô , iti na ér L@@ au@@ ri@@ e . De se time ase nen sha akaa a ken jijingi a mimi agen a taver jighjigh u nan wase ne . ( Mbaheberu 13 : 15 ) Doo u se eren asorabo se henen ser se na Aôndo nagh tsô ku a ci@@ r a er Mbaiserael mba sha ayange a Ho@@ sea eren nahan ga . Se fatyô u fan kwagh u a lu ior ken asema er Yesu nahan ga . Nahan cii kpa , zum u As@@ a za hemba ityav hide yô , Yehova tindi As@@ aria ér a za kohol tor a kaa a na ér : “ U@@ ng@@ wam nen , we , As@@ a , kua Yuda cii man B@@ en@@ y@@ am@@ in ; TER ngu a ven , er ne lu a Na yô ; aluer né ker Un yô , né zua a Na je ; kpa aluer né undu Un yô , Un kpaa Una undu ne . ” ( Ekesodu 12 : 2 , 6 , 7 , 40 , 41 ) Iky@@ uryan i̱ í ya a Aberaham la i̱ lu “ i@@ kur@@ yan i tsôron . ” 19 : 32 ) Nahan se eren nen msen hanma shighe sha ci u mba@@ jighjigh mban shi se su@@ ghun nen Aôndo sha ci u tom u ve lu eren sha dooshima la . Nahan ve hingir mbap@@ asenkwagh u Tartor u Yehova sha gbashima hegen . Aluer wea er nahan kpa kwagh la una wanger ga yô , sh@@ ir ver ikyav her sha er ke ’ masejime yô ú ker iwanger ú seer yô . Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kaa ér gar u T@@ ar@@ sh@@ ishi lu ken tar u Ish@@ pania . 35 : 18 ; Heb . Kpa mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ’ — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 37 : 10 , 11 . Er se lu Mbakristu yô , Aôndo soo ér se lu a ‘ ishima i legh legh hen ior cii . ’ Nahan veren mo ve hanma iyange . ” 10 : 12 ) As@@ aren a ase a bo aa lu nyi je kpa , gba kpee u se za hemen u nôngon ser se kighir a sha er se mon@@ do iengem i Aôndo yô . Kpa kwagh u una gema a er a lan ishima yô , “ mzough ” ve la una wase ve ma kwagh ga . Y@@ i@@ ase i tar u Per@@ shia tese ér lu ken inyom i 4@@ 55 Cii man Shighe u Yesu la , Ne@@ hem@@ ia hii u maan gar u Yerusalem ye . Aluer nom ngu ts@@ wa@@ men kwase na yô , kwagh ne una fatyô u vihin mlu na vea Aôndo . Ka se zua a ve sha makeranta shin hen iji@@ ir@@ tom , shin shighe u se dugh kwaghpasen nahan . A kaa ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , ne mba ne lu u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya kpaa , m ngu zamber a ven mer : Ny@@ agh nen asaren a iyolough a a nenge ityav a uma u ken ishima la . ” ( 1 Pet . Se tese dooshima ne hen ior cii , a lu di hen mba ve lu ityô i môm a vese la tseegh ga . ( Yesaia 55 : 10 , 11 ) Ka u pe nengen a m@@ gem nee ? Mayange mba dugh mba za pasen ior kwagh sha ajiir a ve er Kristu eren nahan ga . . . Mkaanem man yange ma bende a ior nav nena ? ( S@@ ek . 8 : 23 ) Heela tseegh ga , lu u a va pase aka@@ ac@@ imin hen shighe u mk@@ ur@@ tar la . Shi shighe u se lu eren msen sha ci u mbagenev yô , doo u se ter akaa a myer ken msen la ga . Aluer se time sha akaa a í nger sha heen ne yô , m@@ time u se lu timen ken takerada ne una hemba sa@@ gher se iyol . “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol ” Gba u ú nôngo a angev gayô ishim@@ avi@@ h@@ in . ( Ôr Anzaakaa 25 : 28 ; 29 : 11 . ) ( Mpa . 12 : 7 - 12 ) Kristu , u a lu Shi@@ ru@@ shi u V@@ esen la , due a as@@ ande a mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar la ken “ Zege@@ bab@@ ilon ” kera . ( Mpa . Ve kpishi ka ve z@@ ange u henen zwa ugen ga ; kpa iniôngon ve ngi u@@ men atam a dedoo kpen kpen , gadia mba wasen u@@ shir@@ mbaiorov kua mba@@ yevese ityav u henen mimi u ken Mkaanem ma Aôndo , nahan saan ve iyol kpishi . Shi hide time ase sha er Yehova yange lamen a Yeremia la . Kpa se mba a Bibilo . T@@ sua Akaa a Ú Er yô sha Kwagh@@ fan Doo nen ayol a en tsung sha dooshima . ’ — Mbaromanu 12 : 9 , 10 . Yange i ny@@ iman kwagh ne ken mbam@@ kohol mba mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci kpishi . ( Mbaefese 6 : 11 - 18 ) He@@ mba k@@ an hange hange u se er tom a akaa ne hegen cii . * Yange i mar E@@ no@@ shi anyom nga kar imôngo yô , orgen u i yilan un ér L@@ am@@ e@@ ki , u due ken tsombor u K@@ ain yô wa kasev nav icam kaa ér un wua wan@@ ye@@ kwa@@ or sha ci u a gber un iv@@ av iyol . Hi@@ di ken ya yô , m nenge sha a na zan zan kar taver un iyol . Yange m nenge mer gba u Tartor u Aôndo ua lu kwagh u hiihii ken uma wam Yange i na un iwasen i zan makeranta gbilin kua ityom i ior kpishi tô@@ mon a t@@ ôm yô , hen iky@@ ô@@ mp@@ eni i v@@ in@@ en am@@ ar i ken tar u Amerika . Hegen ne a hingir u zenden sha go@@ do@@ b@@ i keren inyaregh sha ican tsung . ( Luka 14 : 14 ) “ Kwa@@ r ” u Daniel yô a lu nyi ? Inja i dedoo ia wase se se za iky@@ ura ken tom wase u pasen kwagh nena ? Ne mbamaren , ne time sha an@@ takerada u doon tsung ne vea mbayev enev ken mcivir wen u hen tsombor la ve@@ e ? Er mbat@@ esen Bibilo mba fan tom mban ka ve kera lu a atôônanongo a ve sha u wasen a ga nahan kpa , ka i lu mbakur@@ an mba hen atôônanongo ne ken ishima er mbatamen mba ken gar u Li@@ se@@ t@@ era man I@@ k@@ on@@ i@@ um kpa lu ve nahan . soo Aôndo ? Sha mimi yô , ung@@ ô mbagenev kpishi ka ve er hanma kwagh sha er vea y@@ ese ônov vev sha dooshima shi vea tese ve akaa a dedoo yô , man mbagenev kpishi ka ve kure isharen ve la vough . U nengen “ ior mba i ne ve lu u@@ iyua , ” mba a Aôndo a ver ken tiônnongo wou sha ikyev i Kristu la nena ? — Ef . Shin ma anmgbian ugen yange nan de ta@@ av u man , kpa shighe u nan kera taver ken jijingi ga yô nan hide nan ma un kuma kwa môm shin kwa har nahan . A nger ér : “ M@@ h@@ ôônom ma zungwen ma hemba ijir agee . ” U Er Nan Ve T@@ so@@ mbor Wou U@@ a Z@@ ua a M@@ saan@@ yol@@ o ? 21 : 12 ) Nahan Aberaham lu a atô@@ akyaa a dedoo a veren ishima ér Aôndo una nder Is@@ ak@@ a shin ku . ( Tit@@ u 3 : 2 ) De se nenge nen er se fatyô u dondon ikyav i Yesu yô , sha er ior mba ve lu a vese imôngo la “ vea zua a m@@ mem ” hen a vese yô . — Mateu 11 : 29 ; Mbagalatia 5 : 22 , 23 . Ú kom us@@ ati uta@@ ankar@@ uhar yô , u vese u kuma er ase@@ va ahar man ti@@ ôn nahan , hen shighe ne iyol you wa ak@@ u@@ he 20@@ 6 a u gande or ve u lu a mi la cica cii bee , kpa a lu a taver ga . 1@@ 18 : 6 , 7 . Aluer se gbidye kwar sha ian i civirigh i se til sha mi ken m@@ ze u ashighe a ze k@@ wen@@ g yum ne yô , gba u se kange ishima u eren nyi ? Gba u ior vea ungwa loho u dedoo sha ci u nyi ? I@@ jiir la kaa ér : “ M yila sha iti You , T@@ ER@@ E , shin ihy@@ ungwa i zan . Yange i c@@ agh Yesu ik@@ ish@@ ing@@ uhar sha injakwagh nena ? ( Ôr Pasalmi 41 : 12 . ) Aluer u tile sha mimi yô , u tese wer Satan ka or u aie . Kwagh u g@@ um or@@ ny@@ ar la “ doo Un ishima ” nahan soo u wasen un , kpa g@@ um or@@ ny@@ ar la venda u undun akaa a lu a mi la va dondon sha Kristu . Yange saan un iyol u zenden vea Aôndo . Ka ken igbenda i nyi nahan se fatyô u gban ken to u tsu@@ ghun iyol yase ? Yange ci@@ er se iyol kpishi ! Aluer se mba civir Yehova sha ci u a doo se ishima , ka sha ci u se fa ser mkur s@@ ôôn van yum ga , shi ka sha ci u injar i se va zua a mi la kpaa ga yô , se lu eren kwagh u Yehova una gema a kaa imo a Satan , or@@ ihyom u a l@@ ahan un a ityôkyaa shio la yô . We kpa ka kwagh u a sar u ne gaa ? • Mba@@ yôôn kasua ka ve shi yôôn kasua kaan a we ér ú yam akaa kpishi yô u zua a mk@@ om . Aluer se de kwagh u se lu eren la zung@@ u@@ lu@@ u sha u vihin shighe a ma anmgbian wase yô , alaghga se na nana hen ér nan ngu se a inja kpishi ga . Ma ijende yase ka nana̱ yem zende yô se mba zu@@ ngu gbem ga , gadia ka se ver ishima u nengen a nan zum u nana hide yô . Yange i hii tom u ngeren kwagh sha gbenda u taver u kaven u ga ne , sha mgb@@ er u Iyoukura i ken zwa bu@@ ter i J@@ ul@@ ai 20@@ 11 la . Yange gba u Mbaiserael vea dondo akaa a i kaa ér ve er la ve vea war ican i sha pue la ye . Yange gba u vea s@@ ôngo iyôngo vea shighe awambe a i sha a@@ mb@@ usu a ih@@ in@@ da man ikp@@ an@@ de@@ h@@ in@@ da i sha a@@ you a ve la . ( Mbaefese 6 : 18 ) Tom u ú lu eren a uwer gban shio la ua taver mbagenev kpa asema . — Yakobu 2 : 18 . Ka an tswen yange i yila nan sha U@@ wo u H@@ or@@ e@@ b@@ i sha shighe u i war Mbaiserael kera la ér nana̱ za lam a ort@@ yom u Aôndo ishigh a ishigh ? ’ Lu nyi i na ve kwagh za doo nahana ? S@@ aa se tsuan akaa a a doo Ter wase u sha la ishima ve se za hemen u lun Mbakristu her ye . ( Luka 22 : 28 , 29 ; Daniel 7 : 27 ) Mbah@@ enen mba Yesu mba kuman iorov 14@@ 4,000 vea hemen tar ne vea Yesu imôngo . Yehova , u a lu Or@@ maan la , ka a maa se mba se lu iny@@ at@@ y@@ u@@ u ne nena ? Yehova yange er ivande i hemban cii shighe nder Yesu shin ku la . Sha nahan yô , aluer gba u a bee a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la yô , a gba u a gema gbenda u ior ve nengen mbagenev la , a lu di ieren i s@@ angen mbagenev sha dooshima la tsô ga . V@@ a fe ér se mba Mbashiada mba Yehova yô , a mough ga@@ gher a tile sha , a kaa sha ishima vihin ér : “ M soo kwagh wen ga ! ” ( Mateu 10 : 34 – 37 ) Mbakristu mban cii mba dondon ikyav i u@@ profeti man Yesu iyol@@ na a ver sha kwagh u ican i yan a ityôkyaa shio la . — Mateu 5 : 11 , 12 ; Yakobu 5 : 10 ; 1 Peteru 2 : 21 . Kpa er wan na ne y@@ av gbe@@ d@@ ôô , lu t@@ enger ga yô , iember i kwase ne cii hingir m@@ liam tseegh . A lu nyi je ia er kpa , kwaghwan u Yehova yô , ér : “ W@@ a nen mba ve eren nzughul nzughul mbara kwagh , taver nen mba ve yen ishima la asema , wasen nen mba ve taver ga yô , waan nen ishima a ior cii . ” — 1 T@@ es . Y@@ ES@@ U ver se ikyav i vough i dooshima . 24 : 12 ; Mat . Kape gbenda u keren bem shighe u iy@@ ongo i gbe hen atô wen kpa u lu a k@@ ii i bu@@ ghun u je la . ( Nenge Luka 12 : 45 kpaa ) Nahan kpa , Mbakristu mba ve lu nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la za hemen u kuran shi nan nongo u Yehova kwaghyan u ken jijingi , u a doo tsung la . Yehova wa se kwagh sha ikyev i profeti Yesaia , ér : “ Ka gbenda je ne , za nen sha u . ” — Yesaia 30 : 21 . Shin er ve nôngo ac@@ in imôngo er vea ny@@ iman kwagh a na ken igbar , vea tese ér ve hemba un nahan kpa , ve fa un ityô ga . — Luka 13 : 11 - 17 . Nahan Ne@@ hem@@ ia na mbat@@ ar@@ ev ibo sha kwagh ne . Kwagh u mbatamen er ne doo hanma or hen tsombor la . Maa a za hemen u pasen ér Mbashiada mba Yehova na jighjigh ér Yesu ka Wan u Aôndo , kpa ngu ityough kwagh môm vea Aôndo er ka Mb@@ au@@ tar nahan ga . — Marku 13 : 32 ; Luka 22 : 42 ; Yohane 14 : 28 . W@@ u@@ ese nen TER , ne ak@@ um a Na a Sha cii , ne mbatomov N@@ av , mba ne eren sha ishima Na yô . Á gba to@@ or iyol kaan ér : “ A@@ ye ! Kwagh ts@@ erem ve ! Or u M doo nan ishima kpaa , nana doo T@@ erem ishima ; Mo kpaa nana doom ishima , man Me pase iyol Y@@ am her a nan kpaa . ” Yange ishima vihi un kpishi ! Kpa ka nyi han@@ mô wase nana ér hegen sha u suen tom u Aôndo a lu eren nee ? 1914 Nahan gba u se pine ser : Ka tahav mbu nyi yange i hii tôôn mbu i gba akaa a a lu sh@@ a@@ won a a lu eren tom vough vough ne a mini ? U tesen ikyav yô , or@@ fankwagh nger ér : “ In@@ j@@ ar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER yô , ka inyaregh man icivir kua uma je . ” Mb@@ ap@@ er@@ shia Alaghga mbagenev ken ve hide ken Yerusalem ga sha ci u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav doo ve ishima shin mcivir u mimi gba ve kwagh ga , nahan kpa lu ve cica cii ga . Sha mimi yô , akaa nga kpishi a se lu a fa sha kwagh u gbenda u or ka nan vese ken uya la ga yô . Shighe u Or Hii U I@@ y@@ ongo Yô ( 1 Mbakorinte 10 : 12 ) Shi Anzaakaa 22 : 3 kaa ér : “ Or@@ fankwagh ka nan nenge a kwaghbo , nan yer . ” A soo ér se lu ken ‘ B@@ em ’ shi se lu a ‘ Ishim@@ a@@ verenkeghen i dedoo . ’ Nahan kpa , shighe ngu van a@@ yem a@@ yem u se va nenge a averen la sha ashe ase yô , je yô , shi se ember a gbem sha won . Nenge ib@@ aver i sha inyom sha peeji 28 zan zan 31 u magaz@@ in ne . Bibilo tese ér kwase u nan er nom shin u nan er ga kpaa , gba u nana dondo hemen u anmgbianev mba jijingi a tsough ve ve lu hemen tiônnongo u Kristu la . ( a ) Ka mbam@@ gem mba ainge mba nyi ve lu ken “ ashighe a ican ” nee ? Yehova Aôndo ka icighan je , nahan á soo ér mba ve civir un kpaa ve̱ lu u@@ icighan@@ mbaiorov kpee . Ú umbur ashighe agen a yange u nenge wer kwagh wou gba Yehova ishima kpa ? Ken ashighe a ican a a gbe lun nzughul nzughul ne , gba u a nôngo kwagh tsung je ve mbayev vea lu ‘ mba TER A doo ve ishima , ’ mba mimi je , ve ‘ ker kwaghbo i@@ ho@@ m ’ ye . A er se se mba kposo a an@@ ny@@ am@@ ev , sha gbenda u civirigh u se civir un yô , shi wasen se u civir un kpaa . 22 : 29 ) Shighe u Mbaiserael yange vea na nagh ku injaa sha at@@ se a nan Yehova nagh yô , m@@ ny@@ im ma yange ma k@@ ôndo sha la ma lu Aôndo u mimi la nagh ku “ human doon . ” ( L@@ ev . Een , iyol@@ kpen i atsan ase a ve a mi la ia fatyô u yangen gb@@ on gb@@ on wase shi ia fatyô u nan ishima i se kange ser se taver zan zan mkur la iv@@ ôron . A yila iyol na ér un “ hemba gban ijime ken mbaapostoli cii , ” shi a seer ér : “ M kuma u á yil@@ am er apostoli kpaa ga , gadia m tôv nongo u Kristu u Aôndo a ican . ” Go@@ t@@ t@@ man man Nan S@@ il@@ ver , mbat@@ ô@@ v@@ on sha kwagh u iv@@ es@@ egh mbau@@ har mb@@ angen , yange ve nger mkaanem man ye . Shi ieren i dedoo kpa ngi hange hange ken tom u pasen kwagh u Mbakristu ve eren la . ‘ Se wa ayol a ase ikyo ’ nena ? Man doo u mba ve lu keren u lun or@@ kuran la vea zer henen shighe u vea hingir ortamen la gbem er F@@ er@@ nan@@ do nah@@ an@@ aa ? Yesu ta se icin sha kwagh u perapera u eren sha ishigh ki i@@ or@@ ough sha u tesen ser se hemba ve la Shi Ter wase u sha u a hembe dooshima cii ne , ne mba ve zenden vea na la akaawan a injaa a aa wase ve vea za iky@@ ura ken uma hegen shin er ve yen shi ve lu shin tar u u lu sha ikyev i Satan la nahan . Yange lu kwagh shon môm lu zan hemen shighe u Mal@@ aki nger takerada na la . Heela tseegh ga , yange i ko@@ so ior i Yehova sha mbam@@ gber mba Tom W@@ ase ú Tartor 12 man akaaôron a ken igbar sha hanma s@@ ati a yange i ôr sha at@@ ine@@ akaa a ken Bibilo wue wue yô . ( 1 Peteru 1 : 15 , 16 ) Er se lu Mbakristu mba se tsegh ayol a ase yô , se mba a zege@@ tom u i gbe u se er yô , ka u eren sha iyol@@ tseghan yase la her , lun jighjigh zan zan mkur je la . Se fa tsô ser uumace mba ve lu mbamaren la ka ve kegh u zuan a mk@@ un@@ du@@ yol ken tom u ve er la — ka ônov vev mba nomso man mbak@@ asev je la — man mba zough a mk@@ un@@ du@@ yol shon kpaa . Nahan yô , hanma or ken tiônnongo nana wuese mbamaren mba ve y@@ ese mbayev vev ve tsegh ayol a ve ve hingir Mbakristu la . U m@@ asen ku@@ usu yô , time sha atesen agen a Luka yange nger la : Kwagh ne lu er i ver “ z@@ en@@ aria ” sha ityough ki “ to@@ gu@@ la ” nahan — lu m@@ ze@@ hemen u kiriki ga ! 7@@ 8 : ​ 70 , 7@@ 1 ) Yesu kpa yange er akaa a tesen ér un ngu or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo . Kpa shighe u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii la , ityar ne er kwagh imôngo sha gbenda u vesen . Ka akaa a ahar a nyi a we a zough ken ini@@ umbe i i ze hemen sha won cii laa ? Ga@@ yô alaghga kunya a kôr se u van ikyua a mbagenev mba ve nyer ken m@@ taver la , sha ci u se fa kwagh u se za ôr a ve jighilii ga . Kpa anyom nga kar yô , a tu@@ le inja na la , nahan a hingir u nengen ér Mbashiada mba tesen kwagh u mimi . Nahan alaghga iv mbu cuku man asorabo a kiriki ag@@ enegh a a hendan a atindi a Bibilo la kpaa vea tôô ér ka kwagh je ga . Ka aan a kaan ior loho u Yehova a nyi nahan i doo u se de ser a kar se ga ? “ MB@@ A@@ U@@ M@@ A@@ V fa er vea kpe yô . ” Hanma iyange yô , se nyôr mat@@ o se kar ken atô ger@@ i , se yar shin Betel . Wan u Yehova u môm môm la ver se ikyav i hemban cii i or wan iyol i nan sha ikyev i Aôndo sha dooshima , man Yehova ôr kwagh na ér : “ Ng@@ un ka Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum yô . ” Timoteu , 4 / 0@@ 8 ( Luka 22 : 55 - 6@@ 1 ) U fa er yange a lu Peteru ken ishima shighe u a zua ashe a Yesu la kpa ? Yange m hen kwagh sha gbenda u nyoon kpishi , kpa kwagh u dedoo gema due ker . ” Se ‘ bugh ishima ’ sha u doon ayol a ase nena ? Bibilo ngi a akaaôron a profeti kpishi a á pase akaa a doon tsung a Aôndo una er sha ikyev i Tartor na u Kristu una hemen u la . Yehova yange wase Amo@@ shi , u lu or@@ kuran ilev la nahan a ‘ er shiada ’ hen mba@@ iny@@ ar@@ ev man mba kwagh gba ve sha iyange i Yehova ga la . Kanyi ikyav yange Yehova tese sha gbaa u ishimawan zum u kwagh zua un a Mbaiserael mba ve gande ave laa ? Sha mimi yô , a@@ ah@@ e man ityav mbi anger uumace . Ve vihi iyol nena ? Man yange doo Yesu u eren ishima i Ter na , shi nan nagh sha uma na sha ci wase . ( Yoh . Aôndo kaa a Habak@@ u ér a za hemen u “ keghen . ” ​ — Ôr Habak@@ u 1 : ​ 1 - 4 ; 2 : 3 . David u se vande ôron kwagh na la man ior mbagenev umiliôn imôngo hen u yaren tom a akaawan a Bibilo . David yange hide ker tom ugen u u naan un shighe u lun vea tsombor na yô . A kaa ér : “ M@@ lu wam vea kwase wam man mbayev av doom kpishi kua ian i civirigh i m lu a mi i civir Yehova Aôndo shi lun ortamen ken tiônnongo la . ” Er Nan Mbashiada Mba Yehova Ve C@@ i@@ vi@@ r Aôndo A T@@ er@@ an@@ kon Ga ? K@@ e ’ masejime yô , Anmgbian Rus@@ sel@@ l mase kaan a Anmgbian M@@ ac@@ mil@@ lan ér m@@ à a ngohol tom shon . ( Aerenakaa 26 : 18 ) In@@ ie@@ zwa i pasen shi tesen kwagh la shi yange i tese dooshima u Aôndo sha mba ve lu pasen loho shon la , sha ci u ú na ve ian i tesen mcivir u ve civir Yehova shi tesen dooshima u mba ve lu uumace a ve imôngo ve doo ve ishima la . Yange m dondo kwaghwan u ken avur la nahan wasem . ” Kwagh u er ne samber wuee , nahan mciem gba akuraior a a lu ikyua la cii iyol . ( E@@ ks . ( 1 Timoteu 1 : 11 , N@@ W ) Nahan kpa , saa se eren kwagh u Aôndo a soo la ve se ember uma ye . Paulu yange pasen kwagh u mnder u shin ku la gbar gbar nena , man ikyav na la tese se nyi ? Tar yange u lu mbadondon Yesu ijiir i bo i lun her Nahan kpa , er ngeren u a dondo ne una tese nahan , gba u se vihi icighan jijingi u Aôndo ishima ga . Yesu Yange S@@ ôron Mbam@@ zeyol Nen@@ a ? “ Iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar ” la yange i̱ kaha kposo a ayange a at@@ ar@@ atar agen a yange vande a i̱ la sha ci u yange lu iyange i Aôndo ver i̱ doo doo shi tsegha i̱ yô , inja na yô , ka iyange i a ver kposo sha ci u awashima u kpôô kpôô je la . 6 : 6 , 7 . Zege@@ ikpelaior ne ia ‘ due ken zege@@ can ’ ia nyôr ken tar u he la . Hi@@ ihii yô , er se kav ser Yehova fa dedoo ér se mba civir un sha mimi yô , kwagh ne ngu a taver se ishima . Se na jighjigh ser magaz@@ in ne una wase u ú fa mimi u ken Bibilo , u i sar u ú fan yum la . U tesen ikyav yô , alaghga wan wou u nomso shin u kwase una kaa ér , “ Hanma shighe ka u eren kwagh a mo er m ngu wanye nahan ! ” Hegen se time ase sha mpin u sha uhar u ior kpishi ve henen sha mi la . M@@ pin shon kaa ér , ityôkyaa i se lu uma jim yô ka nyi ? Heela tseegh ga , Yehova shi na mbacivir un tom u pasen loho u dedoo , u u lu Mbakristu kwagh u injaa tsung la . ( 2 Kor . B@@ EN@@ I@@ N C@@ I@@ T@@ Y 7 ( Z@@ wa Buter ) M De u C@@ ian K@@ u Tindi la wase Mbayuda u fan er ve lu mba@@ asorabo yô , shi ve fa ér gba u a na nagh ku hemban ku pristi u tamen naan la sha ci ve . Nahan kpa , I@@ mbor i ishimataver i hanma shighe cii kpa se zua a mi yô ngi di i môm tsô , un keghen a kegh iyol u nan se iwasen — i@@ mbor shon yô ka Yehova Aôndo . — Pasalmi 27 : 10 . Dooshima una mgbegha se u wan iyol tsembelee shi pasen kwagh sha gbenda u a kôr ior ken ishima yô . Ka sha ci u Paulu yar tom a gbenda ne er lu “ pasen kwaghôron u mimi la jighilii ” nahan ve ior mbagen mba ve lu ungwan a na kpa de u lun mbau@@ ng@@ wan a ungwa tseegh hingir mbananjighjigh ye . Hanma kwa u ú soo u yan kwagh shin u ze shin ihy@@ ungwa yô , ôô ave sha ic@@ ah@@ ur man sha mnger . ( G@@ al . Aluer mbamaren mba n@@ orom ikyaa sha kwagh ga yô , mlu ve a ônov vev mba ve vese nom shin kwase la una seer doon nena ? ( Yohane 11 : 25 ) Bibilo tese ér mba ve kpe la vea hide a lu uma . Nenge ase ishember igen i Yeremia yange ter sha kwagh u Mbaiserael ne . Yehova Aôndo kuma u tesen se gbenda gb@@ ing gb@@ ing je . Ka mkav u nyi se zough a mi hegen wang - na ? Alaghga we kpa u kaa a Aôndo ikyaa i Yobu nahan , wer : “ K@@ pe ah@@ ii , ma U y@@ erem shin She@@ ol , ma U y@@ erem zan zan iy@@ ugh You ma i kar kera , ma U ver@@ em shighe , ma U shi U umbur mo ! ” — Yobu 14 : 13 . Iyange i Yehova la ka shighe u una ôr mbaihyomov nav ijir shi una tim ve , kpa una gema a yima mba ve civir un sha mimi yô . Sha nahan yô , doo u se lu a aeren a injaa ne vough er Mbakristu mba sha ashighe a tsuaa la kpa lu a mi nahan . Tsô se kure ikyaa sha kwagh u Aberaham man Is@@ ak@@ a kua Yakob , man mbacivir Yehova mba@@ jighjigh mba ve kpe mbara cii ser nyi ? Hen mkohol la , m zua a ian i zuan ishigh a anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r , u lu ken Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la . Kpa kwagh u vesen u za ve iyol yô , lu ya u ve lu maan zan a mi ave la . Wan@@ kwase ugen lu i yilan ér A@@ y@@ u@@ mi , lu ken tar u J@@ ap@@ an , z@@ aan makeranta u kiriki , nahan ishimaveren na yô lu u eren shiada hen mbak@@ ov na mba ken k@@ l@@ ase na cii . • Ka kwagh u vesen u nyi nahan una wase se u tsuan kwagh u injaa ? Pro@@ feti la er nahan maa uwegh nagh hide her . Ken derianyom u a kar la , bo tôv@@ ac@@ an tser anmgbianev asev Mbakristu mban@@ om@@ so man mbak@@ asev kpishi ken ityar kposo kposo la . Or@@ tesen u lun a dooshima ka nan na mba nan lu tesen ve la mfe sha ci u kwagh ve gba nan ishima sha mimi . Er Paulu lu vea Yesu man mbaapostoli mba 11 mbara ken inyom i 33 S.@@ W . la ga nahan kpa , sha mimi yô yange fa kwagh u yange er sha shighe la hen mbaapostoli mbagenev . ( 2 Timoteu 3 : 1 , 2 ) U lumun wer kwaghôron ne ngu kuren nyian gaa ? Sha nahan yô , ityôkyaa ngi i ishima ia na se ibo shighe u se tee ian sha u ‘ nengen iny@@ on i sha ’ shin “ it@@ yo@@ mb@@ o i ken to@@ ho ” shin eren ma kwagh u nan se msaanyol ken uma la ga . ( Mat . 6 : 26 , 28 ; Ps . Yange se lu mbayev kpa hegen se mba mbag@@ anden . Yange gba u a na Mb@@ al@@ ev@@ i “ môm - ken - u@@ pue u ken Iserael la cii , i̱ hingir dyako ve , sha ci u tom ve u ve eren yô . ” Ge@@ ma kwaghôron u profeti u a kaa ér gb@@ ase@@ ela una teman vea wan@@ iyôngo imôngo , any@@ am kpaa una yaven a wan@@ iv@@ o imôngo la di ye ? Man me er nan ve me civir Aôndo sha gbenda u a lumun a mini ? ’ Wh@@ ite nenge er ij@@ en kaa kwagh a ior ken ip@@ av@@ en@@ tar i H@@ en@@ an , ken tar u Ch@@ ina yô . “ Uma wam hemba ng@@ un a inja hegen cii . ” — L@@ I@@ S@@ A AN@@ D@@ R@@ É Yesu yange kaa ér mba ve lu tsombor môm vea mbadondon un la vea hendan kwagh a ve . Mkaanem nam man zua sha ma i nger ken M@@ ika 7 : 6 la . 17 : 21 ; 21 : 2 . Nahan cii kpa , sha ajiir agen yô , alaghga a taver mbap@@ asenkwagh u nan ityakerada ken won shi henen Bibilo a ior hanma shighe . Kpa , Iserael hingir er “ kon u wain u h@@ ô@@ mon gese gese ” kpa u@@ men atam ga nahan . K@@ e ’ ityar i í lu yôugh@@ yô@@ ugh kua í ibanave i̱ kohol í cii , mbamzeyol mba he ’ tsombor kua ifer man iji@@ r@@ ôron i mimi ga man u kwagh u mbagenev vihin mbagenev ishima man ishim@@ any@@ ian i sha kwagh u iny@@ ar man ihyom i mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a kua iky@@ u@@ ior a iky@@ u@@ ior igen man mk@@ ighir man ian@@ g@@ ev kua akaa agen kpishi kohol y@@ à@@ ng@@ è ior u zuan a be@@ m@@ shima . Kpa se fa ser un kpa kwagh vihin un , shi se fa er hii ve de kwagh la er yô . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 20 - 28 Í ji@@ re se nena ? ” Shi m nenge mer doo u me z@@ aan kwagh@@ y@@ amen vea azende am a a vihin inyaregh sha inja la man a aa wasem u kper@@ an ish@@ e@@ kwagh sha ajiir kposo kposo , gban y@@ amen kwagh u m hii nengen a mi la ga la tseegh . ” “ We , U kuma u ngohol ruamabera la , bu@@ ghun akav a na , gadia i s@@ ôngo U man U yam Aôndo ior sha awambe a O@@ u ken hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior man hanma ik@@ urior . ” — Mpase 5 : 9 . Peteru yange ngeren washika na u sha uhar la za z@@ ur@@ um u kuren yô , a nger hen anmgbianev nav mba ken Kristu ér : “ F@@ a nen er shima i wan i Ter wase la i lu myom yô . ” ( 2 Pet . Ka nahan ve Paulu nenge a ma ityôkyaa i yan tor sha kwagh u jighjigh u anmgbianev nav ga , shi sar un u eren nah@@ a@@ la tsô kpaa ga ye . Akaa ne cii aa fatyô u d@@ an@@ en nan , nahan alaghga nana kera er tom u nan tsembelee ga . Kanyi yange i na ve Yesu lu or@@ tesen u duen tseer tse@@ ere ? “ Kpa we , shighe u wea eren msen yô , nyôr ken iyou you i ken i@@ u@@ v , u wu@@ he h@@ unda kera yô , sôn T@@ er@@ u u A lu ken myer la ; nahan T@@ er@@ u u A nengen ken myer la , Una ungwa imo you . ” — Mateu 6 : 5 , 6 . Yehova iyol@@ na kaa ér a ver ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar la ia lu i@@ vegher her . Nahan kpa , ve lu ken ‘ m@@ lan ’ kpishi sha kwagh u Yesu , u lu Mesiya la . 16 : 21 - 23 ) Yesu yange wase mba nenge ér gba u una wase ve la , sha u az@@ ô@@ v a de ye tor sha a ve ga yô . — M@@ ar . Shin er hegen i tse je i kom anyom 70 nahan kpa , me fatyô u umbur shighe u yange m kav inja i kwagh u i nger ken Se@@ kar@@ ia 8 : 23 , ape i ôr kwagh u “ iorov pue ” vea kôr “ mk@@ ai@@ ky@@ ondo u Or@@ yuda ” la . A tema tor anyom 50 , hii ken inyom i 8@@ 29 zan zan 7@@ 7@@ 8 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne time sha kwaghôron u profeti la man e̱r a zough sha msaanyol wase yô . Hii nan ve Yesu lu mimi jighilii ? Or u nan fe mnenge u Yehova sha kwagh ne tsembelee yô , mayange nana hen nahan ga . Mayange se soo ser mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo la a hingir “ gbil@@ in@@ kwagh ga , ” sha er ityendezwa i zuan a uma u tsôron sha gayô shin tar la ia kar se ga yô . ( 2 Kor . 36 : ​ 19 - 23 . Tsô er ve h@@ ôr kwaghyan man ve er msen kpaa yô , ve p@@ enda ve ave , maa ve na ve gbenda . ” ( b ) Ity@@ ôkyaa i yange i kaa ér Yesu per tindi u Iyange i Me@@ men yô lu nyi ? A wa ishima ér una hingir or@@ m@@ ishen u tesen ior Bibilo . Ú umbur u su@@ ghun Yehova ken msen sha hanma iyange ken uma wou man sha mbam@@ ne nav mba a ne kpishi la “ zum u [ ka ] wea y@@ av inya man zum u wea m@@ ough@@ on sha ” kpa ? Mor@@ e ( Mateu 23 : 24 ) U ôron kwagh nahan ne yange lu m@@ ke@@ he u ke@@ hen a kwaghôron kpishi je . Gba u se kav er se lu mba@@ asorabo yô , shi se gema ishima sha asorabo ase la , shi se zamber a Yehova ser a de se kwaghbo , shi se sôn un a wase se u lun a ishima i wang . ( Daniel 12 : 4 ) Yehova te ior nav iwanger nyian nena ? 7 : 7 - 11 Aluer doo u s@@ ônon Aôndo kwagh gban uwer ga yô , gema di sha akaa agen a uma ye ? — Luka 11 : 5 - 13 . ( b ) Man u sha ayange a Lo@@ ti la di tese se nyi ? Kwagh ne tese ér mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u wanakiriki u jighjigh la kpa ma a kure sha igbenda ihi@@ ar@@ aa ? Or ka nana na u iyua nahan , u er nena ? Paulu ôr kwagh u u̱ lun a inja i dedoo ke ’ washika na u yange tindi a mi he ’ Mbafilipi la . 31 : 4@@ 9 - 5@@ 4 . Yange i er nahan lu sha inja je , sha ci u ken ato u inyom i môm tseegh mbam@@ ishen yem undu ic@@ ile ne cii mase shin mbam@@ ishen uhar tseegh . Yesu kpa yange wa hanma or u “ nan fetyô u rumun ” u lun kwa@@ v cii kwagh ér nana lu kwa@@ v . Hegen je kpa mbamzeyol mba ve dugh ken m@@ seer u ing@@ ye@@ gh@@ ior man m@@ ze u akaa a suen uma a ze ih@@ yen la man m@@ vihi u uiky@@ asen kua m@@ samber u ibanave i̱ samber wuee la cii sh@@ ile sha vese , man gba u a nôngo ityav a mbamzeyol mban f@@ ere f@@ ere je . ” Se lu timen sha akaa a ta@@ an a Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen ér a a er shighe la yô . Vea pasen kwagh sha ak@@ ôm a igbenda man ag@@ ar a vesen man sha ity@@ emb@@ e@@ kasua man ken uya mba iorov . Anmgbian ugen u a er tom u ortamen i hembe anyom 20 yô , iti na ér R@@ ic@@ hard , a kaa ér : “ Ka m hemba veren ishima sha a@@ vegher a anmgbianev av ve lu eren i lu doon la . ” Sha mimi yô , ka kwagh u civirigh er Yehova a lamen a vese ken zwa wase kpen kpen ! ” Á kaa ér : “ Me pase awashima u TER [ Yehova Aôndo , u a ye iky@@ ur vea Wan na la ] : A kaa a Mo er : We , U ngu Wan Wam je , Mo M mar U nyian . ” I@@ ca kera gba ga je maa i mar an@@ ng@@ ôm u kwase , shi ve ci@@ r ônov mba nomso uhar sha a na , maa ve mase@@ m . I mar uumace ken kp@@ an u isholibo man ku , nahan gba u a bee uumace angev ken jijingi man sha iyol , shi a er ve vea hingir he@@ gh , vough er Yehova vande wan ishima ér uumace ve lu nahan . Ka “ paradi@@ so ” u nyi apostoli Paulu yange nenge a mi ken mpase u sha mnenge ? ( Anzaakaa 24 : 10 ) Nyian ne , Satan una fatyô u mgbegh@@ an ma or u hen tsombor wase shin wan@@ y@@ em@@ akeranta shin ma tor u vihin tu ér nana tôv ma or u civir u Aôndo a ican . Hen ase sha mbamtaver mba yange gba u Noa una tagher a mi , shighe u mbatyomov mba hemban ato mba ve gema ayol a ve ve hingir uumace , nahan ve y@@ av a kasev mba doon ashe la ! Yange ve ngohol ve doo doo shi ve su@@ se ve ijô kpaa . Ka ishimaverenkeghen i uma u ke ’ hemen i nyi yange mba ve civir Yehova cii man m@@ ve u Kristu mbara lu a mini ? Kpa kwagh u se fe yô , “ zege@@ ikpelaior ” ia za hemen u lun ken mzough shi ia dondo gbenda u Aôndo una tese la , er shighe u Mbaiserael lu duen ken Igipiti la kpa lu nahan . ( Mpa . 7 : 9 ; ôr Ekesodu 13 : 18 . ) Mbayuda mba ve hide mban ember shi ve wuese Yehova sha ci u iveren i a haa sha tom u hange hange ne ken mhii u ú la . Ka akaa a nyi nahan a wasen se u seer lun a dooshima u a taver ishima sha akaa cii shi a been mayange ga laa ? Er i “ Nen@@ gen a u I Nen@@ gen a Na Ga La ” U môm soo u wan ici@@ gh ken sule la , kpa ugen la venda iny@@ igh i môm ér ityôkyaa ngi i wan sule la ici@@ gh ga . Nahan kpa , ior kpishi mba sha ajiir ne lu mbam@@ or@@ on ayol , shi kwagh gba ve sha kwagh u lu ôron la ga , nahan ve venda u nan jighjigh . S@@ ev mbu aven mba va til sha ishigh ki Yehova yô , kera lu a ibo sha u ha@@ an iy@@ ugh na sha a ve ga . K@@ asev mbagenev mba ken imba i@@ aven i kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v la sha ci u noov vev undu ve . Tsô iyôngo igen la ia “ hingir vough ” ken iyol man ken mhen kpaa . — Mpase 22 : 1 , 2 . ( 2 Timoteu 2 : 20 , 21 ) Aluer or@@ beenyol u lun u@@ ange de u zenden sha yô , se fatyô u eren kwaghyan za yan vea nan hen ya u nan . — Mbaheberu 13 : 1 , 2 . Una man@@ de ut@@ ent@@ i mba iyou i tor hen har@@ ga u zege@@ mnger a icighan@@ wo u I@@ civirigh . ” — Daniel 11 : 44 , 45 . Kwagh u yange i ko@@ so la cii lu $ 3@@ .@@ 13 ( er ₦ 3@@ 50 nahan ) — ka ze@@ ge iny@@ ar ken tar u inyaregh ki ior ve zough a mi sha inyom jimin kpa ki lu di udubu kpuaa tseegh yô . Sha ityôkyaa ne yô , Satan kange ishima u “ tsu@@ ghun tar cii ” hegen hemba ave a tse . ( Mpa . ( Marku 6 : 31 , 32 ; Luka 8 : 1 ; 22 : 14 ) Mbamaren Mbakristu kpaa , ve ver ishima ve teman imôngo a ônov vev sha hanma shighe cii , ve lamen a ve kundu kundu shi ve tesen ve akaawan a Yehova kpaa . Ka mbampin mba nyi se time sha mini ? Yange bee Or@@ gban na la , gadia lu a mfe u henen sha kwagh er Aôndo nahan shi lu a aeren a na agen er dooshima man perapera man kwaghfan kua tahav nahan . Mbakristu mba mimi mba tee msen ér ka kwagh u una na a lu ve ken ishima gu@@ da tsô ga . Nahan kpa , kwagh gema er vihi yô , mba ken nongo u Kristu u sha ayange a mbaapostoli la va hii u tesen akaa a yange lu a mimi ga yô . ( Aer . 20 : 29 , 30 ; 2 Pet . Kwagh@@ tôvon tese ér hanma wan@@ y@@ em@@ akeranta nôngo u nyôron iyol ken ieren ne . Shi nan fatyô u van a k@@ ov u lun a kwaghfan tsema tsema , kpa u tesen ior ér ve̱ tema bem bem ayol a ave yô nan kôr cio ga . 2 G@@ O@@ L@@ AN Yehova shi yange na ve ityom jighilii i vea er yô . ( N@@ um . U tesen ikyav yô , semb@@ er@@ ee ne Ter wase u sha la wa se kwagh ér se de ker u@@ j@@ ende mba b@@ ov sha ajiir a sha In@@ tan@@ et a lamen a ior la ga . Shin er Yesu tôndo zwa a mbahenen nav ér una za “ sôr [ ve ] ijiir ” sha nahan kpa , shi a tese ér ka mbap@@ er@@ apera cii ve lu yemen sha ga . ( Genese 1 : 27 , 28 ; Yesaia 45 : 18 ) Yehova yange gba uumace sha u ve lu a ikyar i ken ivese shio er gba mbatyomov umiliôn imôngo nahan ga . Ka nena Daniel man agumaior a Heberu agen atar ve ver ikyav i dedoo i lun wang ken jijingi ? “ M hen akaa kpishi a kpiligh mo iyol ken Bibilo . ” — I@@ SA@@ K@@ A@@ L@@ A P@@ A@@ EN@@ I@@ U ( Tit@@ u 1 : 10 ) Mba eren sha atindi a wang a a lu ken Icighan Ruamabera la . ( Mateu 7 : 12 ) Kwagh@@ wan ne hemba ng@@ un a inja hen noov man kasev cii . 5 : 8 , 9 ) Yange na un tahav mbu nd@@ eren or shin ku je kpaa . — Aer . Nahan kpa , aluer kwagh ne yange er sha ayange a Mose , kua ken nongo u Kristu u tsuaa la yô , una fatyô u eren nyian kpaa . “ Zege@@ or ” shin or u nan lu aa tahav hen ijiir kpaa nan ngu uwegh ken akaabo shon ne . I@@ j@@ en , A@@ ng@@ ev man Ity@@ ar@@ t@@ enger ‘ I@@ j@@ en ia gba . ’ Or@@ henen Yakobu nger ér : “ Aluer kwaghfan una yina mô wen yô , nana̱ sôn Aôndo u ka A na ior cii wuee , A kera kô@@ h@@ ôn ashe ga la , tsô á na nan di je . ” ( Y@@ ak . Kpa se fa tsô ser á per tindi u Aôndo wa sha kwagh ne wang la . Er kwagh u iky@@ on i sha i@@ wo ne a lu nahan , kape m@@ s@@ ôgh@@ or u s@@ ôgh@@ or angahar dông la a lu tamen kwagh ken ishimawan je la . 14 : 1 ) Sha uhar yô , ka ishimaverenkeghen i Mbakristu kpishi mba ve lu civir Aôndo sha mimi hen shighe wase ne ve lu a mi la . Mbagenev ka ve palegh igbenda i eren i@@ ember@@ yolough igen i i lu i bo ga , kpa ia fatyô u m@@ ough@@ on isharen i dang ken a ve la . ( Ps . Ka Bibilo , i i lu Mkaanem ma Aôndo la . Mar@@ c@@ us : Se vande ôron Pasalmi 37 : 29 . 34 : 8 ; Anz . 10 : 22 ) Sha ajiir agen yô , gba u a er tom u pasen kwagh ne kpoghuloo ve a fatyô u pasen mba sha ajiir la cii mimi u una na ve uma la ye . Kpa , ka ior kpuaa tseegh vea ny@@ iman ér doo u mbagenev vea hiden a ayol a ve ijime ye , gadia ka i doo ior u lun vea ve . 21 , 22 . ( a ) Er se lu mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor nahan , ka ishimaveren i nyi se soo ser se lu a mini ? Jo@@ di lumun ér i hen Bibilo a na . I gema takerada ne jimin cii shin a@@ vegher a u ken ijô 2@@ ,@@ 4@@ 00 nahan . Yesu yange lu ken tar u u lu a u@@ ip@@ aven kposo kposo yô ; lu Y@@ u@@ dia man G@@ al@@ il@@ ia man Sam@@ aria , kua u@@ ip@@ aven mbagenev . Yange i er mkohol sha i@@ aven i pe@@ pe man i@@ aven i ate@@ tan man i@@ aven i ai@@ k@@ ighe . 11 : 28 , 29 . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo wase se shi ve er kwagh a vese kundu kundu kpaa . Kpa a hemba veren ishima na sha u pasen kwagh u Tartor . ( Mat . Kpa ve fa h@@ ú@@ á ú vea kar ve vea bee a Yesu ga , sha ci u ior cii lu kpiligh ve iyol sha ityesen na , ve lu veren ato a na , ungwan un kpaa . — Marku 11 : 18 ; Luka 19 : 47 , 48 . 6 : 8 ) A gba u vea lu mba ve er tom pania i kom anyom ahar , a u h@@ ôron ga yô . U ngu a ani@@ kpa u ú we akaa ker , u kwagh a va er ab@@ ur@@ ab@@ ur ve u tôô un u kar a kar kpa ? T@@ so@@ mbor na ta ken a na , ken inyom i 19@@ 50 la ônov nav utar cii za M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower ken G@@ ile@@ adi sha u henen tom m@@ ishen la , ken gar u New Y@@ or@@ k . U henen sha kwaghwan ne gb@@ ang yô , u pine iyol you wer , ‘ Aluer m iv mhen wam man ishima yam aa akaa a i tese ken fi@@ im ne yô , shi me lu dondon ikyav i Yesu a ver i ungwan imo i Aôndo la kpa ? ’ Hii nan ve i doo u se veren ishima hanma shighe sha er se fatyô u hendan a Sat@@ ana ? Kwagh u Maria Ôr a G@@ ab@@ er@@ i@@ el La Kristu ” sha u ungwan imo i mba ve lu hemen la shi hiden a ayol a ase ijime dondon akaa a ve ser ve ver sha ci u tiônnongo la cii . — Heb . Se Mba T@@ a@@ gher a A@@ hendan , kpa Se Mba Pas@@ en Loho u Dedoo H@@ er ( Mbaromanu 7 : 19 ) We kpa ashighe agen ishima ka i ta u a@@ kper@@ an nahana ? U So@@ on I@@ ji@@ r@@ ôron i Mimi Er u lu gumor yô , u fatyô u tsuan akaa a aa bugh u gbenda u eren ityom i injaa ken mcivir u Aôndo yô . Er nyian ne se den tom u yôôn ang@@ we u Tartor ga nahan kpa , tindi ne gema tese se kwagh u injaa . ( b ) Lu hanma shighe nahan Mbakristu kpishi hii u eren tom a ruamabera u mba@@ yi@@ ase laa ? Mba kera kimb@@ in un inyaregh kpishi er ngise nahan ga , kpa nengen sha tsombor na her shi hemba ng@@ un a ian i eren akaa ken tiônnongo kpaa . K@@ EN inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ W . la , Mbaiserael haa af@@ o hen U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i la , tsô í kaa a ve ér : “ Er nen kwaghyan , gadia shi ayange atar , né per Y@@ ord@@ an ne , né nyôr , né ngohol tar u TER , Aôndo wen , A ne ne er ne@@ ̱ ngohol u la . ” Ken mkohol u M@@ zough u United St@@ ates u Nen@@ gen sha Kwagh u I@@ an i Ior sha Tar Cii i Eren Kwagh@@ aôndo u yange i ku@@ mba ken No@@ ve@@ mba 16 , 2@@ 000 la , orgen pase m@@ kposo u mba ve kighir ior ér ve̱ gema ishima la , man tom u Mbashiada mba Yehova ve eren la . Kanyi i lu “ Ici@@ ghan@@ jiir ” man “ ijiir [ i Yehova ] i veren angahar ” la , man i er i h@@ we nena ? Er nan ve Saulu na zwa ér i wua ior mba ken gar u N@@ obu ci@@ ilii ? Kor@@ aki man nongo na yange ve hingir p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo sha iyol@@ gen@@ gese ve man i@@ gb@@ ong@@ or ve kua mban u jighjigh ve u nan la . Apostoli Peteru wa se kwagh ér se “ eren sha u [ iyange i Ter ] i̱ va fe@@ fa yô . ” Or@@ ngeren ityakerada ugen u sha derianyom u sha utar la ôr ér mban@@ en@@ gen an@@ umbe mbagen yange ve hingir u nôngon num ayol ave , shi C@@ ar@@ cop@@ in@@ o ôr ér “ mba@@ kpe@@ hen - ish@@ or sha as@@ an man mba@@ a@@ sh@@ a@@ wo lu a ajiir a ve a eren kpen@@ ga ” sha igbenda i ho@@ gh@@ o@@ loo ken im@@ aagh ki eren an@@ umbe la . Ka se tindi a ityakerada i pasen Bibilo sha um@@ ato mba vesen man sha ag@@ ir@@ gi@@ am@@ nger man sha ag@@ ir@@ gi@@ ado@@ go sha ajiir a ic@@ aa ken atô u u@@ kasua kpuaa tseegh . Er m lu zan makeranta la , m zua a orgen u lu pristi u kwaghaôndo u Sh@@ into , u ian a due un yô , a ôron takerada ugen u lun i@@ gb@@ ende il yô . Er sha man tar ve ke@@ he kpishi yô kwagh ne tese se er Aôndo a lu a tahav kpishi yô . — Ôr Mbaromanu 1 : 20 . Sha nahan yô , aluer se fa “ ashighe man aan ” a se lu ker hegen ne ga yô , a lu kwagh u vihin kpishi ! Er Jo@@ ã@@ o lu a kwase man mbayev un@@ yi@@ in mba una nenge sha a ve , man lu a tom u van un a inyaregh kpishi ga yô , kô@@ mp@@ eni la lumun u nan un inj@@ ô la ér a kimb@@ in i̱ cuku cuku sha mb@@ ee u hanma uwer . S@@ aa se za hemen u zuan a mfe u Aôndo shi yaren tom a mi ken uma wase keng ve , se zenden vea Aôndo ye . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér : “ Ior Mba I He@@ mbe L@@ un H@@ ange H@@ ange u U Hen Bibilo a Ve La . ” ) ( M@@ ika 2 : 12 ) I@@ engem i Yehova yange hemba mon@@ don sha ior nav tseer tseer ke ’ inyom i 19@@ 31 la cii , zum u ve ngohol iti i Mbashiada mba Yehova la . — Yesaia 43 : 10 , 12 . “ Mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen . ” — 2 PE@@ T . Nahan kpa , hanma or u nan doo Aôndo ishima yô , averen kposo kposo nga keghen nan ken hemen . ( Ps . 27 : 4 ; 6@@ 9 : 9 ; Yoh . S@@ aa se eren kwagh a ior sha mimi shi se eren a mbagenev doo doo shi se zungwen mhôônom shi se ôron kwagh sha mimi ve Yehova una lumun se ye . Shi yange í pase nan wang ér , aluer nan er nahan kpa a tese ér nan ngu civir tor ga , nan ngu lumun a lumun tsô ér tor u tartor u Roma ka aôndo . Aberaham yange tese ér un ngu a mnenge u vough sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nena ? Aluer se tôô shighe se er nahan yô , a hemba saan se iyol sha ci u ka sea gbidyen kwar sha akaa ne yô , jighjigh wase a taver shi kwagh ne a wase se se fa u henen Bibilo a ior tsema tsema shi eren nahan sha gbashima . Yange yer ior kwagh u Ter na sha u tesen ve atesen a taver u kaven , er ityesen i Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la nahan ga . Me er nan ve me nenge sha iyol yam , shi me lu a mnenge u vough , shi me lu kôôsôô a Yehova ? Hii shighe u i@@ gbe@@ tar la je , uumace doo Yesu ishima . ( 1 Mbakorinte 16 : 13 ) Ken zwa Grika yô , hanma ishember i kwaghwan ne cii ôr kwagh u a lu eren ave ave , sha nahan yô , nga ôron kwagh u a lu u a za hemen u eren yô . 6 : 9 ) Shi Ruamabera tsengaôron se kwagh u Aôndo a we ishima u va eren ken hemen yô , nahan kwagh la wase se u eren uma u a gbe a zough sha awashima la yô . ( Mat . 6 : 33 ; 1 Yoh . Zum u Habak@@ u pine mpin man Yehova na un icivir sha u nan un mlumun yô , kanyi yange i ere ? S@@ aa se ‘ hiden a ayol a ase ijime ’ ve se lu ah@@ ur@@ aior a Aôndo ye . ( 1 Pet . 3 : 8 ; Ps . Kwagh@@ fan na man mfe na la ta ú ih@@ indi iyol kpa , man ú kav er i hii ve i gbe u se hen kwagh u ishima na se seer la kpa ? Er “ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ” ne ve lu mbakur@@ an@@ ilev mba lun a dooshima yô , mba wasen se u lun ken mzough her . Ng@@ ura zamber a na ér a wa ishima , kpa or@@ tom u i de un a inj@@ ô i ze@@ ge iny@@ ar la za wa iky@@ ar@@ tom na u lu un a inj@@ ô la ken ga@@ adi . Mbamaren ka ve nôngo tsung ér mbayev vev ve lu wang . ( Yohane 12 : 35 , 36 ) Mba yange ve hingir ônov mba iwanger yô , ve hen “ kwaghôron u dedoo ” u ken Bibilo la . A gba ken isholibo , shi shighe kar yô , a vôso or u lu Orshiada ga yô . Yange m kaven er “ han@@ mô u nan k@@ enden a iyol i nan sha yô , á hi@@ re a nan ijime ; man han@@ mô u nan hi@@ r a iyol i nan ijime yô , á kende a nan sha ” yô , kwagh ne wasem u fan i@@ mba@@ or u Yehova a keren la . ( Mat . Or@@ vesen la kaa a na ér : “ M soo kwagh u ior mba ve ne ayol a ve a iyol@@ t@@ angen shio sha u wasen mbagenev yô ” PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 9 , 1@@ 20 3 : 6 ; Y@@ ak . 1 : 17 ) Kwagh wou yange doo un ishima , man hegen kpa kape kwagh wou a doo un ishima je la . ▪ P@@ ania u Eren Ka a T@@ aver Iky@@ ar I Se Y@@ e a Aôndo La ( 1 Utor 18 : 36 , 37 ) Er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la va a mbamzeyol kpishi nahan kpaa , Eliya soo ve her tsô . Ken atôônanongo kpishi ior mba vesen ken jijingi sha a@@ aven kposo kposo . Shighe u se lu tagher a mbamzeyol kpishi mba vihin tsung yô , alaghga se yina ishima . Er va zu@@ lum u Yesu una kpe la , a tsengaôron ikyav i a fa mbadondon un mba mimi sha mi gbem sha won yô . Er nan u lu nan ishima you cii sha u z@@ endan kwagh u una ts@@ ôr ga yôô ? O@@ k@@ to@@ ba 15 , 20@@ 11 2 : 4 ) . A̱ lu nyi je ia lu saa ne kpa , yange i̱ na Paulu kera zua a iember kpishi ken mcivir u Yehova ga . Hanma iyange yô , yange a ôr takerada u i yer ér Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo la Joseph a ungwa . Kwagh u hemban lun a inja u se lu a mi yô , ka iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova . ( Ps . • Er ú hen kwagh u ajiir agen a i er kwagh u á la nahan , kanyi kwagh ú hen sha kwagh nee ? ( Genese 6 : 1 , 2 ) “ Ô@@ no@@ v mba Aôndo ” mban lu unô ? ( Yeremia 1 : 1 – 20 : 18 ) Sha nahan yô , doo u se ver ishima sha kwagh u se hen la zu@@ lee shi se ver ishima sha gbenda u se tesen mbagenev la kpaa . ​ —⁠ Ôr 1 Timoteu 4 : ​ 15 , 16 . Nahan kpa , ve lu a iwuese sha kwagh ne ga , kpa ve gema ve lu eren akaabo . ( Duteronomi 8 : 3 ) M@@ ana u Yehova na Mbaiserael la lu sha ci u kwaghyan tseegh ga , kpa kwagh ne na ityesen i ken jijingi kpaa . K@@ am kwagh u shin henen sha mi di@@ di . ” — Pasalmi 119 : 9@@ 7 . I@@ G@@ E@@ M@@ A ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i í yer ér a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe la ajiir kpishi kpishi ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika shin ken Iky@@ uryan i He la , ér “ dooshima . ” Sha nahan yô , ishim@@ avi@@ h@@ in i nom shin kwase ka nan nyôr ker shighe u ikyar u nan a saa ku la , ka i va sha ci u isholibo i Adam man a@@ yom a Satan la . ( Rom . ( Mpase 4 : 11 ) Nahan ka un tswen a lu a ian i tesen se er se zenden ye . 6 , 7 . ( a ) Mba ve tesen ior ken tiônnongo la vea fatyô u eren tom a Bibilo tsembelee nena ? Kanyi ka i na ve or nan hingir u fan Aôndo , man doo u umbur akaa shon sha ci u nyi ? Ka i doo or u i lu wasen nan la u hiden lun vea azende a nan a mimi saan saan . Tsô Maria maa ôr un er i hii ve aluer mba wan icam i wuese Aôndo u Mb@@ au@@ tar ve un una wa imba icam ng@@ ira nahan ga yô . Á bugh Bibilo na á pase un er Aôndo man Yesu Kristu ve lu kposo , ve lu Aôndo môm ga yô , man er ci@@ ghan jijingi di a gem a lu tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo yô . Umbur wer tar ne ka u Satan . Saan se iyol kpishi er se fe ser Mbakristu mba mimi mba hemban m@@ iliôn an@@ igh@@ eni nahan mba civir Yehova sha gbashima nyian yô ! ( 1 Timoteu 1 : 4 ; 2 Timoteu 2 : 23 ) Mbah@@ ev mbagenev kpishi hii kwagh henen ken an@@ takerada u Kanyi Aôndo a So@@ o her A@@ vese ? * u a lu ken ijô 2@@ 6@@ 1 hegen ne . Inja i ish@@ ember@@ ti i ‘ Sh@@ ilo ’ ne ken zwa Heberu yô , ka “ Un u ku lu ku nagh la . ” Ter la nana zuan a kwagh u nana ôr yô , doo u nana pine iyol i nan ér , ‘ Me ôr wan wam kwagh ne nan ve a doo un@@ u@@ u ? ’ “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na . ” — 1 YO@@ H@@ AN@@ E 5 : 3 . Aluer se gba uwer u eren msen ga yô , se tese ser sar se sha mimi u Aôndo a wa uwegh sha uma wase . 11 : 11 , 12 . Ior mba Peteru lu lamen a ve mbara yange vea fa mkaanem ma Peteru ôr ve sha kwagh u profeti u una hemba Mose la sha ci u nyi ? E@@ i , sha gbaa la yô , yange lu a ish@@ ô ga . ( Ho@@ sea 2 : 14 ; 4 : 2 ) Er se lu henen sha erdoo u Yehova man mhôônom nam ma zungwen yô , kwagh ne a sa@@ gher asema ase shi a taver mlu u se lu a na kôôsôô la kpaa . Shin m ngu or u vendan mimi , u m vende iwanger i ken jijingi yôô ? ’ Se time sha tom u Aôndo a ne mbamaren ér ve nengen sha tsombor ve la ken ngeren ne . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) Aluer ka se pe ma se ze hemen u lun a “ ity@@ am@@ egh ki i@@ wan@@ ger@@ egh ” ken “ hanma kwagh u doon ” yô , saa se yar tom a iwanger i ken jijingi i i lu ken Mkaanem ma Aôndo , shi i tim sha mi ken ityakerada i Mbakristu , shi hanma shighe se tem imôngo a mi ken mbamkombo asev sha ci u m@@ civi@@ ra@@ ôndo la . • Ka aan a civir Aôndo a nyi nahan alaghga aa bugh sha ci w@@ ou@@ we ? Shighe u i gbe u se wa ishima a ican i vesen yô , ka keng ishima ia nyian se . Er ityav lu zan hemen la , i lumun ér i gema kighir nomso mba v@@ ô@@ son kasev kpa ve nyôr sho@@ ja . M nenge er ityesen ne i lu i mimi kpa ? Akaa a yange i eren sha Iyange i nan I@@ w@@ om la tile sha kwagh u Yesu er la nena ? I kaa ken Pasalmi 9@@ 4 : 4 ér : “ Mba@@ eren@@ af@@ er cii mba er kwagh sha i@@ ha@@ gh . ” Pro@@ feti H@@ ag@@ ai yange pine ve jighilii nahan ér : “ Shin shighe kuma u ne ayol a en ne tsa ken a@@ you a en a i ci@@ r a ikp@@ ande sha yô , er iyou ne i gema i lu al@@ ô@@ gh nahana ? ” — H@@ a@@ g . 5 : ​ 28 , 29 ) Doo u kpishi er Yehova a ne u ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won shin tar yô ! Kpa , aluer ngu mar@@ nya ga yô , una kôr cio ga . Tsô m c@@ imin ishima , m na nagh ku nan@@ den . ” — 1 Samuel 13 : 8 - 12 . ( 1 Yohane 4 : 20 , 21 ; 5 : 14 , 15 ) Shi se kpaa doo u shighe u se er msen yô , se gba teman a tema ga , se er tom sha mbamsen asev . ( Yakobu 1 : 19 ) Man u hemban cii yô , de gbe uwer sha iniôngon you i y@@ esen ônov ou mba lun anyom pue kar “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” la ga . — Mbaefese 6 : 4 . P@@ IN@@ E I@@ YO@@ U YO@@ U W@@ ER . . . “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ” ​ — 1 K@@ OR . Akaa a dedoo yange lu sha ci u mbamaren asev ken hemen G@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u Mbakristu ve gbe la ka kwagh u kiriki ga . Er Yesu soo Aôndo kpishi yô , a pase ior kwagh u iti i Ter na man mba@@ awashima nav kua aeren a na . Ab@@ es@@ al@@ om iyol na h@@ enda al@@ f@@ ad@@ ar@@ i na lu yemen , maa ice na i sha ityough i yange i lu y@@ ugh y@@ ugh yum la za wever sha a@@ y@@ a@@ gher a gbaa u zege@@ kon ugen , u lu shin inya ter@@ egh ter@@ egh yô . ( Yobu 6 : 24 ) Aluer se mba kôron no@@ mbor wase tsaha , palegh u samber a kwagh@@ myer yô , se lu eren kwagh sha inja man sha mkav . ( Anz . Yehova soo ér mbacivir un cii ve zenden sha gbenda ne , a kwagh u tagher ve shio . U lun tsembelee ka kwagh u hange hange u una fatyô u waren uma u or yô . Shin er i zua a ma kwagh u bo ken ityakerada yase ga nahan kpa , k@@ oti u ken gar u Mo@@ sc@@ ow la han@@ ger ér saa shi i tsua mba@@ fan@@ takerada mbagenev ve kimbir tôvon sha ityakerada yase . Ka gbenda môm u nyi se fatyô u tesen m@@ suur wase u se suur sha Yehova kua atesen a na laa ? A tsa sha won nahan kwagh u dedoo una hemba u bo kpa , shin ityav mb@@ in ka a ka kwagh@@ hi@@ r tsô ? ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 7 – 9 ) Kpa sha shighe u i yilan un ér Saulu la , ‘ su@@ wen u tan k@@ ume shi wu@@ an ’ nongo shon môm môm u va na iyol na sha ci u u la . 5 : 3 ) Ka mhen u ior ve lu a mi ken tar wuee je la , nahan aluer se mba lun vea ve hanma shighe yô , se va hii u henen kwagh er ve nahan . T@@ aver or@@ henen la ishima wer nana̱ pinen mbampin shi nana̱ ôr ou zum u ma kwagh a wanger nan wang ga yô . — Marku 4 : 10 ; 9 : 32 , 33 . ‘ Ka Inja i I@@ yolough i Ny@@ i ? ’ Shi yange m hen zwa Buter kpaa sha er me seer eren tom u pasen kwagh yô . Ka mbamtaver mba nyi noov man kasev ka ve tagher a mini ? Gadia Kristu kpaa ker kwagh u doon sha ci Na ga . ” — Rom . Uma u keren akaa a yolough je kwagh tsô gban we sha atindiakaa a aôndo ga la , una sar ior kpishi , kpa kwaghbo u una due ker la ka u or a fatyô u waren un ga yô . — G@@ al . Alaghga mbagenev vea lu ken ity@@ ev shin vea lu eren ityom hen ya . ( Mat . Hen ijiir i u lu la , aluer or er imba kwagh ne nahan , a doo or@@ ya la kpa ? Nahan kpa , mba kera fe eren tom a ishember i “ vor ” shighe u i lu ôron kwagh u “ wan ” la ken zwa Buter ga . Sha nahan yô , i ter ishember i “ wan ” la ken Genese 3 : 15 man avur agen ken Bibilo i i hi@@ di i ser la . ( Gen . 22 : 17 , 18 ; Mpa . Ikyav tese ér iorov mba uhar mban yange ve vande lun kwagh u Yehova , kpa ken masejime yô , ve va undu mimi . Mbam@@ kombo kpa ka gbenda ugen u Yehova a tesen se sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” yô . “ Nahan yô , za nen , za gema nen . . . mbahenen . . . , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” — M@@ AT@@ E@@ U 28 : 19 , 20 . 3 : 25 , 26 ) Sha kpôô yô , “ perapera [ u Aôndo ] . . . ngu gbem sha won . ” Y@@ e@@ h@@ u yila un jighilii ér “ kwase u lun a if@@ an@@ yol . ” Mbagenev yô , í fa ve shi mba umbur ve sha uni@@ ôngon vev mba ve nenge sha amba@@ akaa er , ior cii ve̱ lu a ian i môm i eren kwagh , shin sha iniôngon í ve nenge ve yange ikp@@ an i kôron ior la nahan . 22 : 36 ) Davidi yange nenge ér ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i vesen i un er ken Iserael cii kpa , ka er Yehova a hide a iyol na ijime , a ver ato a na shi a wase un ve , un k@@ er@@ cio u eren akaa shon ye . ( Ps . Anmgbianev mba ken Li@@ se@@ t@@ era kpa nenge nahan . S@@ E MB@@ AG@@ EN kpishi ken tiônnongo u Kristu se fatyô u umbur iember i yange se fa mimi hiihii ve se zua a mi la . ( Rom . 10 : ​ 13 , 14 ) Aluer se wase ior zua a ityesen i Yehova yô , se zua a averen kpishi je . Aôndo yange na mbamaren asev mba hiihii mban ian gb@@ anger gb@@ anger nahan sha ci u nyi ? A na uma na sha u mbagenev ve zua a uma u tsôron , shi tese ior kwagh u vea er a uma ve ve a kpe ve iyol yô . I@@ ny@@ am i ci@@ er@@ yol , i lun a ak@@ or pue la tile sha ityough ki nyi , man ak@@ or la di gema tile sha ityough ki nyi ? Man er Yehova a lu “ ityough sha akaa cii ” yô , ngu a ian i tesen e̱r nongo na u i nengen a mi ne ua eren tom yô . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 11 ; Pasalmi 9@@ 7 : 9 . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , H@@ en@@ ry C@@ ha@@ d@@ wic@@ k ôr ken takerada u i yer ér The E@@ arly Ch@@ ur@@ ch la wener , “ yange i fa nongo u Kristu u tsuaa la aa tahav mbu keren ér vea hemen tar ne ga la . ” Ashighe agen ka se tese ishimataver sha kwagh u se ôr ga yô . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu yange er tom m@@ ishen anyom atar , been a bee nahan maa i kôr un i yem a na ken Roma , i za wu@@ he un anyom ahar . Ka hanma shighe yange i hii eren ityendezwa ér a ver nongo u upristi mba sha inja i tor@@ o ? 17 , 18 . ( a ) Ka nyi se fatyô u pine ayol a ase sha kwagh u akaa a ken jijingi a se soo u eren laa ? 5 : 17 ) Doo u se kpa se za hemen u henen Mkaanem ma Aôndo , ma ma wasen se u lun a jighjigh u nan taveraa la . Sha nahan yô , gba u se wa ikyo tsung sha er se ôr shi se nenge kwagh u una fatyô u k@@ enden “ asaren a taregh ” ken a vese ga yô . ​ — Tit@@ u 2 : 12 . A wase se u nengen er tom wase u pasen kwagh la u lu kwagh u hange hange yô . • Ka aeren a nyi mba ve lu a “ kwaghfan u a dugh Sha ” ga la ve lu a mini ? Er i gbe je tsô , Yehova nd@@ era lamen a uumace nena ? Kpa bu@@ ter - makeranta la kaa a na ér , “ S@@ aa ú lu mar@@ nya ve a tôô u ye . ” * Nahan yô , Mpase 16 : 21 kaa ér : “ I@@ can i a la ci@@ er iyol ” tsung . W@@ a A@@ ka@@ a@@ wan a Aôndo Iky@@ o ! 3 : 12 ) Shin er yange fa wang ér una per tindi u Aôndo una ya m@@ tsaha nahan kpa , a na Yehova ibo sha isholibo na la . Tsô ve kar , ve za n@@ ô@@ ôr hen u@@ war la , i ci@@ r i@@ wen i vesen sha zwa u u . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 1 , 1@@ 17 Hanma iyange yô , m shi nôngon mer me hemba asaren a bo ne . Yô , se time nen sha kwagh u mhii u or , u i er ken Bibilo la man akaa a a lu eren uumace hegen kua a aa va er ve ken hemen la kpaa . ( Mbaefese 6 : 11 ) Ka i h@@ ôn ikyar i ken myer ne sha igbenda i se zenden sha mi sha u me@@ en se ér se̱ gba ken ifer nahan mlu wase u ken jijingi la a̱ vihi . Yange a̱ gba i@@ gb@@ ur doo doo yô , i̱ nyôr sha mon enger enger shin i̱ tema sha av@@ ande ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om , kpa yange a̱ gba i̱ sha inja ga yô i̱ h@@ ugh@@ um or iyol hen pe i p@@ ende i̱ la . Ka di vough er or@@ timen ken Bibilo ugen yange ôr anyom a karen 1@@ 7@@ 5 nahan , ér : “ Ior ka ve ôr Aôndo ijir sha atindi a ve shi ve hen ér atindi a Aôndo yina sha atindi shon a ve nenge ér doo u ior vea dondo la . ” Aluer u ngu lun a ve imôngo yô , vea wase u u tsuan akaa a u er ken uma la sha kwaghfan , shi u vese ken jijingi kpaa . — Ôr Mbaheberu 5 : 14 . Nahan cii kpa , Yesu fa er kwaghyan man kwagh@@ man lu ior kwagh u hange hange yô . Takerada ne ôr akaa za kure sha akaa a sha shighe u Daniel lu ken Bab@@ ilon her la . Aluer ne k@@ an@@ shio yô , ka nyi akaa a he nahan ne fatyô u eren@@ e ? Ikyav i tesen yô , tôô a se wer u ngu veren ashe a mba@@ van@@ nya . M@@ A@@ A@@ C@@ I 26 , 20@@ 12 – A@@ I@@ P@@ OR 1 , 20@@ 12 Takerada ne tese igbenda igen i lamen kpaa . Ka aeren a nyi yange gba u Noa man tsombor na vea lu a mi ? 9 : 9 — U ha@@ an awambe hen ity@@ ô@@ at@@ se@@ gh shi fer@@ egh á sha ak@@ or@@ at@@ se@@ gh la , inja na ér nyi ? I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 7 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) Nahan iyôngo igen tôô ér ka ian i@@ civirigh je ve lu a mi u suen wanakiriki u i shigh un mkurem la sha hanma gbenda cii , er ve lu keghen “ mpase u á va pase ônov mba Aôndo ken igbar ” ken Armag@@ e@@ don man ken D@@ u@@ bu@@ anyom yô . A@@ sember er “ hanma shighe yô ” man “ mayange ” nahan , ka a seer ke@@ hen a kwaghbo u wanye nan er yô shin a pase mimi u kwagh la jighilii ga . He@@ en ne , i zua m@@ seer sha m@@ ngee u iyenge i mbahenen la . Gadia i kaa ér , “ ta@@ ai@@ k@@ ôngo man i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya vea lu sar sar , deser@@ ti una ember , una mon@@ do er ish@@ o@@ h@@ ough nahan . ” — Yesaia 35 : 1 . ( Anzaakaa 17 : 21 , 25 ) Nahan kpa , u ma ve h@@ undu ishima kera la yô , alaghga a lu kwagh u wasen ve kpishi u umbur injakwagh i yange Yesu ôr sha kwagh u wan u lu undu ter na la . A kaa ér : “ Z@@ ende nen sha Jijingi nahan né kera eren sha asaren a iyolough ga . ” Bibilo pase se jighilii ga . Se@@ er F@@ an M@@ sen u Eren sha u H@@ enen Bibilo Anmgbian u kwase ugen , Sh@@ ar@@ i , kaa ér : “ Ka a pase kwagh a k@@ ur yô , pania u nan lu kwa@@ v la , nan mase lun tswen . U tesen ikyav yô , Mar@@ i@@ o u se vande ôron kwagh na , u a lu Orshiada u Yehova kpaa la , kaa ér : “ Yange se shi taver ônov asev asema ser ve er batisema shi ve er tom u pasen kwagh hanma shighe la kua akaa agen a tom u Aôndo kpaa . Ken inyom i 19@@ 55 la , mbap@@ asenkwagh mba ken tar u B@@ el@@ gi@@ um kuma er 4@@ ,@@ 5@@ 00 nahan . Ity@@ ôkyaa i sha un@@ yi@@ in , i se soo ser jijingi u Aôndo a er tom ken a vese yô , ka sha ci u ngu a wase mba a hemen ve la u u@@ men ity@@ am@@ egh ki dedoo ken uuma vev . Ve kaa ér tsombor u Betel u ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la seer ng@@ een a anmgbianev mba ve dugh sha ajiir kposo kposo la hegen cii , nahan ishima hemba taver hanma or . Shi se suur sha Yehova a ishima yase cii , se ver a ver shighe u suur sha na ga . Shi kwagh u m lu a mi la k@@ um@@ am , nahan m de u keren msaanyol u mimi ga , u ior ve henen ér or a lu a tom u u@@ ke shi nana lu tagher tagher shi nana lu a inyaregh kpishi ve nana zua a mi la . I gba uumace ér ve lu shin tar ne , nahan kpa Yehova tsua uumace mbagenev ér ve za lu sha , nahan ka inja er i gba mba vea za lu sha mbara he@@ gh nahan . A@@ vur a a gem a dondo la ôr kwagh u shighe u Aôndo U@@ hemban@@ agee una va gema mbamlu mba taregh mbara ig@@ em i môm ve hanma kwagh a doo ashe la . Nahan lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” gema veren ior sha tom ken tiônnongo er Ruamabera a tese la ye . Or@@ gen u yange tim ity@@ ô@@ gh ki tele@@ v@@ ishen yô , ôr kwagh u mbatomov nav kpishi mba fan tom tsembelee , mba ken ityar kposo kposo ér : “ Yange m zua ishigh a ior mban nahan doom kpishi je , ka kwagh u a tsa a hungur mo ga cii . Cii man i mar Yesu yô , ort@@ yom u Yehova yôô nahan ér : “ Un Una yima non@@ go@@ ior Na sha asorabo a ve . ” — Mateu 1 : 21 ; Mbaheberu 2 : 10 . Kwagh u alaghga na ve Aôndo lumun un , ior kpaa lumun un yô , lu isharen na i keghen ato a ior la . — Luka 2 : 5@@ 2 . Ior mba hemban er m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan mba veren ishima u va waren zege@@ can la . Ashighe agen yô , alaghga a taver se u fan kwagh u se er msen se sôn jighilii yô . Nahan aluer se mba timen ken Mkaanem ma Aôndo sha gbashima shi se mba kaven kwagh u se lu henen la yô , maa kura se se kera er kwagh sha lan , se vihi Yehova ishima ga . Ka an@@ ti or “ kwagh [ a ] kom un ga ” nee ? Nahan kpa , m@@ de u asorabo u a har sha atindi a Aôndo la yô , ka kwagh u i gbe u a eren un mgbegh@@ aa yô . Er Yehova tsaha Mbaiserael mba wan idya la nahan kpa , ve lu hemban di ato her tsô . Se lam sha kwagh u se fe ser una doo ve u ungwan yô , er kwagh u mbayev vev man ani@@ wa@@ av vev man u@@ y@@ aav vev kua ityom ve nahan . Er yange i vande kôron ve zan a ve hen ate@@ jir ne yô , Or@@ jir u tamen , Yosev K@@ a@@ y@@ a@@ fa ôr kwagh a ve sha ishim@@ avi@@ h@@ in ér : ‘ Se ta ne icin gb@@ ang gb@@ ang ser : De kera tesen nen ken iti i Yesu ga gaa ? Shi Yesu yange pase atindiakaa a tamen a sha kwagh u uma — atindiakaa a mimi je a lu a inja nyian ne . A@@ iky@@ ôr ne wua ior kuma er 20@@ 0 nahan . ( Luka 19 : 12 ) Yesu yange hide yem Sha kpa , i na un tor ken Tartor u Aôndo her ave ave je ga . Man u lôh@@ ôn nan wer nana za mkohol u vesen vea tsombor wou imôngo , shin ma me@@ m@@ yol di ye ? Kwagh u sha uhar u m er yô , m nôngo sha afatyô wam cii m ker aan kpishi a me luun imôngo vea Mbashiada yô . Ka We U lu a mkaanem ma uma u tsôron ye . ” — YO@@ H . 6 : 6@@ 8 . 14 , 15 . ( a ) Lu sha ci u atô@@ akyaa ahar a nyi Yehova de ér Yesu a kpe ? T@@ ime ase sha mbampin mba vea fatyô u wasen se u tôvon ayol a ase ne . Ka sha u eren nahan ve se na or ishim@@ as@@ ur@@ un ye . ( Mateu 28 : 19 ) Inja i u eren batisema “ ken iti i Ter ” la yô ér ior mba ve tsegha ayol mban kav e̱r Yehova a lu Ter ve u sha man er i lu Un A ne Uma yô , shi ve lumun u wan ayol a ve sha ikyev i hem@@ en@@ tor na kpaa . Er u fe wer u henen kwagh u Yehova la ka kwagh u hange hange yô , ka u nongo sha er u tese mbayev ou ve soo akaa a ken jijingi kua kwaghfan u Aôndo . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN : KW@@ AG@@ H U S@@ E H@@ EN H@@ EN M@@ O@@ S@@ E YÔ Man shi á er nan man vea ungwa aluer or u ôron kwaghaôndo nana lu ga yôô ? ” Yesu yange ôr kwagh shighe u lu shin tar la ér : “ Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga , saa Ter u A t@@ indi@@ m la , Una ur@@ ugh nan ; . . . ( Rom . 5 : 12 ) A kende se tseegh yô , Satan una z@@ ôh@@ ô se a ngô@@ ôr ga . Yange gba u Yesu una kpe shi a nder un shin ku keng ve ityendezwa la ia kure ye . — Gen . ( Ef 2 : 11 - 15 ) , 7 / 0@@ 8 Yesu yange tese ér sun@@ da u su@@ nd@@ an mgbegh@@ aa ken jijingi ngu ikyua nena , man kwagh la gba mimi ken anyom a a sember karen ne nena ? Er u lu or u i er nan batisema ken iti i icighan jijingi yô , gba u ú eren kwagh ken mzough vea jijingi shon . — Mat . Mayange de suur sha mkav wou ga . — Anz . Tsô profeti ne ‘ kera lu ving ’ hen mba i yem a ve uiky@@ angen la ga . Nahan kpa , aluer ne nôngo tsung , ne mba tesen ônov enev sha ishima wan , shi ne mba tesen ve sar sar man sha dooshima kpaa yô , na nen jighjigh ner vea wuese iniôngon yen la . 4 : 26 ; Mpa . N@@ ana k@@ an@@ shio , maa alaghga nana nenge ér nan kuma u civir Yehova ga . Se fa doo doo je ser ke ’ inyom i 2@@ 000 ne kpa kwagh u mo - hiihii la ngu a̱ bee kera ga . Lu inja e̱r ityôkyaa i hiihii la kuma ga yô , Paulu shi na Mbaheberu mbara ityôkyaa i sha uhar i i ne ve i gbe u vea hide ijime sha u z@@ a̱ timin ga yô — ka g@@ wa@@ ikyaa u ishimataver ve je la . Ka mimi , aluer u fa akaa a u soo u eren la wang je kpa , alaghga mbagenev vea pase u mbam@@ nenge vev . Aluer wea va a iyua you u va nan sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi la , man wea umbur her er kwagh a̱ zough an@@ ngô@@ u a we yô , doo u ú er nyi ? Ka atô@@ akaa a nyi se ayol a ase se lu a mi a suur sha Yehova ? ( Ôr 1 Mbakorinte 13 : ​ 1 - 3 . ) Ka hanma shighe nahan Kwa@@ se@@ kristu nana tsua u duen hen nom u nan kera , kpa hii nan ve i lu hange hange u nana hen sha ikyaa ne zu@@ lee shi nana er msen sha mini ? Jo@@ di kaa ér : “ Kwagh ne yange tôô shighe , kpa mo vea S@@ te@@ ve se zua ave sha u se sôr ivaa yase i taver . Ngeren ne tese igbenda kpishi i se fatyô u tesen ér ian i se lu a mi ken tiônnongo u Kristu la gba se kwagh yô . Ken ityough 14 jimin cii , a pase var var ér hanma kwagh u i er ken mbamkombo mba tiônnongo yô , a̱ lu a awashima môm . Shi se lu a akaa@@ yan atô kposo kposo kua it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi inj@@ aav kpaa ; iniongo la i hemba cii . Kwagh ne yange er nena ? Yesaia yange ôr kwaghôron u profeti ne ica lu a gba ga tsô maa i hii u kuran ior mba ken tartor u ik@@ we pue la yemen a ve uiky@@ angen , geman va veren atô@@ at@@ yev ken tar la . Kwagh ne er sha “ ayange a Pe@@ ka tor u Iserael la . ” B@@ atisema u eren ka kwagh u vesen ken uma wase , sha ci u ka mhii u iky@@ ar@@ yan i s@@ ôngo s@@ ôngo vea Yehova . Yange Yesu kaa wener se ‘ na Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo di kpaa se na Un akaa a a lu a na yô . ’ Kwagh ne na yô , Yehova pine Mose ér : ‘ Ka hanma shighe je man vea nam jighjigh ? ’ Kwagh u injaa u una wase or ve nana lu a isharen i nyôron iyol ken uma u z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ityô ga yô , ka u lun a mhen u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo shighe u or nan lu tsuan akaa a nan soo u eren la . “ A@@ k@@ um a Sha a a lu Sha la ” a fatyô u lun u@@ jijingi mbaaferev . Nahan kpa , kwagh va kôr gema . Sha ayange a Yosua la , Yehova na iyange man uwer tile g@@ ir g@@ ir sha m@@ tese u tesen agee a kpilighyol . Aluer ú vande fan wer imba kwagh ne yange ia er nahan , á lu@@ gh ke ’ ishima nena ? Iyange i ji@@ righ ng@@ in ne ia va b@@ ur a b@@ ur ior er M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa , ma yange ma va tim mbaaferev la nahan . Nenge ase zege@@ tom u Tor Mesiya a er ken atô u anyom 1@@ 00 a a hemen ne . Á kaa wener : “ Lu nen a kasev enev imôngo sha kwaghfan , waan nen kasev ik@@ o er ve hembe y@@ in@@ an agee yô , gadia ve kpaa , ka mba@@ y@@ an@@ dyako u sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u uma a ven imôngo , sha u i̱ de vende mbamsen enev ga yô . ” Davidi pase N@@ at@@ an isharen na i maan tempel sha ci u are@@ ki u Yehova u ikyuryan , u lu ken Yerusalem lu “ tsan ken t@@ ent@@ i ” la . Sha nahan yô , se fatyô u kaven er i hii ve sha tar cii ior ve nenge ér ka mbap@@ ati@@ i ve hembe eren any@@ ighe yô . Hen sha ityendezwa i i er i kpôô ne : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea tema sha tar , man mbananjighjigh kpaa vea tema sha u gbem . Kwagh môm una fatyô u p@@ aven mbam@@ ishen a dooshima u Aôndo ga , ka ve ayol a ve vea pav a Aôndo ye . Se mba a fa er u@@ iniôngon vev mban ne vea za a za kighir ga . Yesu yange nenge er mbahenen nav yange ve lu nôngon tsung sha u vea er akaa a yange wa ve ér ve̱ er la cii yô . Apostoli Paulu ngise kaa a Mbakristu mba ken Roma ér : “ Hii sha i@@ gbe@@ tar je mba nengen a mlu [ u Aôndo ] u i nengen a mi sha ashe ga la , inja na yô , ka agee a Na a tsôron man mlu Na u sha inja i Aôndo la , mba nengen a mi sha ashe a ishima ken aeren a Na . Nahan mba a ity@@ ô@@ kwagh i ish@@ ôô@@ gh ga . ” ( 3 Yoh . 9 , 10 ) D@@ i er im@@ end@@ enev kpa saa k@@ ia m@@ ende sha inya i dedoo ve k@@ ia vese tsembelee nahan , kape icivir i mimi kpa saa ia hii ken asema a ase ve ia tsa gbem je la . ( Aerenakaa 20 : 30 ) Sha kpôô yô , er sha ayange a Paulu kpa lu nahan , nyian ne kpa mbagenev mba ngise ve lu ken tiônnongo u Kristu due mba “ ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa ” — inja na yô mba ôron mimi cii ga shi mba eren mba@@ aie jighilii je sha er vea tsu@@ me a iyôngo yô . Yange i yilan anc@@ ile ne ér L@@ ak@@ e@@ mba Is@@ land , ngu vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u F@@ ij@@ i , ken ip@@ aven i ior mba i yer ve ér La@@ u la . Aluer or pine u inja i kwaghôron la nahan u pase nan wer nyi ? Kpa ica gbe ga yô , se kav nahan ser ati a se lu henen la kpishi , se fa inja i a ga . Yesu yange vese ken ya u Yosev kure kure zan zan va hii u tôôn angahar shi va kuma u zan ityom , shi hi@@ a or . Bibilo ngi a ityakerada i kiriki kuma 6@@ 6 . Kwagh u i nger a dondo heen ne ka kwagh u yange er anmgbian u kwase ugen ken tar u United St@@ ates zum u a za u za sôron ior ken iy@@ aav mbi nengen sha u@@ ig@@ y@@ anden mbaiorov yô : A za hen iy@@ aagh ki gen nahan a za nenge a or@@ tom u nengen sha akaa agen a hen ijiir la . Ken inyom i 1@@ 6@@ 4@@ 9 yô , W@@ in@@ th@@ ro@@ p maa kpe sha anyom 6@@ 1 . Ga@@ yô , alaghga vea kighir or u yevese ityav u ij@@ en i ker nan kpoghuloo la nana tema a ungwa kwaghpasen , sha er nana zua a iv@@ u@@ lu@@ gh ki kwaghwan yô . Shighe u mbayev ou ve lu hi@@ an la , vea fatyô u yan ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Yehova shi tsuan akaa a vea er ken tom u kwaghpasen la , maa nôngon eren a , shi tsuan a ishima ve ér vea tsegha ayol a ve sha ci u Yehova shi kuren ic@@ egh@@ zwa shon . • Ka mhen u sha mi ga u nyi mbahenen mba Yesu mbagen lu a mini ? Aluer i h@@ ime se a Aôndo sha ku u Wan Na zum u se lu mbai@@ ho@@ mov la yô , nahan hegen er i him se kera yô , á va hemba yiman se sha uma Na cii . ” — Mbaromanu 5 : 8 , 10 . Gba u Mbakristu mba uhar mbara vea vande fan ayol a ve dedoo cii ve vea hii u henen sha kwagh u eren ityendezwa i iv@@ es@@ egh ye . Hii shighe la je , ior ub@@ iliôn imôngo mba ve lu vor u Adam man Ifa la venda u lun sha ikyev i Yehova . ​ —⁠ Rom . Paulu nger Timoteu ér : “ H@@ ingir mbananjighjigh ikyav sha kwaghôron man sha zende man sha dooshima man sha jighjigh u nan man mlu u wang kpaa . ” Ken uwer u No@@ ve@@ mba ken inyom i 19@@ 18 la , tar u Jam@@ an@@ i soo ér ityav mbi ú lu nôngon a tar u Fran@@ ce man tar u B@@ rit@@ ain kua tar u Rus@@ sia man Amerika la mbi bee , bem a lu , kpa ityar ne venda ér ia de ityav mb@@ ira ga , saa or@@ hemen u tar u Jam@@ an@@ i una h@@ ungwa sha iky@@ ôn kera . Saan se iyol er Yehova a lamen a vese je zua ga ! He@@ en ne , apostoli Paulu wa Mbakristu kwagh ér ve de ‘ kera hungur m@@ ny@@ am er mbagenev nahan ga . ’ ( 1 Yohane 2 : 15 – 17 ) Aluer se tôô yôugh@@ yô@@ ugh u tar u me@@ en se a mi la se kar sha “ uma u a lu uma jim la ” yô , se mase kaven er am@@ een la cii a lu kwagh u ikyo@@ o ga nahan . Uma u Aberaham la tese ikyav i “ am@@ een atô kposo kposo ” a alaghga Orkristu nana tagher a mi ainge yô . Aluer ú nengen ve nahan yô , á maa ú iyol u eren a ve sha dooshima . Sha mimi yô , u dondon ikyav i Aôndo u mimi la , tese ér ka hange hange u se kpa se fa mimi , se ôron kwagh sha mimi shi se eren kwagh sha mimi kpaa . ish@@ ange i mase@@ ta@@ di ? Er nan ve yange upristi mban lu a ibo yum nahana ? U tesen ikyav yô , se mba we ago sha ci u Iyoukura i se H@@ enen ken hanma s@@ ati la sha er se na mbam@@ lumun zum u i lu timen sha mi ken tiônnongo kpa ? Ve mba ve lu “ iyôngo igen ” ne cica cii kpa vea fatyô u kporom hen Yehova ken iti i Yesu , vea yilan Un ér “ Ter wase . ” • Shighe u se lu eren msen hen Yehova yô , ka ieren i nyi i doo u se lu a mini ? Kpa Yehova pase gbenda u been a zayol la her ave ave je . Se hii nan ve se lu er Yosua nahana , man kwagh ne ngu hange hange sha nyi ? Tartor u Yehova U@@ a He@@ mba sha W@@ on Cii I@@ ̱ na kwase u yina yô , wa iy@@ av mar Wan@@ nomso u lu a m@@ yen ga yô . Yange ve lu@@ ̱ a zwa u wan sha m@@ tsough u tsuan or u nan@@ á vôso ve yôô ? A kaa wener : “ Yange m hen mer ken makeranta la cii alaghga me zua a mba@@ y@@ ev@@ makeranta 10 shin 15 tseegh , mba ve lu mar@@ nya u M@@ ap@@ u@@ c@@ he yô . Kpa ve ngee kpishi , nahan m na iky@@ at@@ akerada je kuma 1@@ 50 ! ” V@@ enda “ A@@ gbil@@ in@@ akaa ” Man ka igbenda i nyi nahan se kar ve se fa aluer akaa a se tsough la ka a van Aôndo a i@@ civi@@ r@@ i ? ( a ) Er nan ve i lu u mbatamen vea lu ior mba mbagenev vea v@@ aan her ave vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? Shighe kar yô , se er ivese . Davidi shi lu a iwuese sha aeren a Aôndo iyol na pase á zum u Á “ kar sha ishigh [ ki Mose ve ] gba yôôn er : T@@ ER@@ E , T@@ ER@@ E , Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn , u wan ishima man u lun a erdoo man mimi wuee je , ” la . Aluer se umbur kwagh u yange er Yesu shighe u i sember eren un batisema la yô , se kav er i hii ve i gbe u se eren msen ser : “ De ze a vese hen ape imeen i lu ga ” yô . Yehova yange ôr kwagh sha , u a tese ér a na Wan na jighjigh yô . Yange kegh iyol ér wan na a bu@@ m ve una na un jighjigh ga . — Luka 3 : 21 , 22 . Heela tseegh ga , hegen se mba hembe nengen akaa a iyolough ser ka ma kwagh ga . ” ( 1 Timoteu 4 : 16 ) U u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi e̱r — dooshima man erdoo man mlu u dedoo man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha nahan la — una wase se u wan ishima saan saan . ( Yohane 10 : 16 ) Mb@@ agen ken ve mba u@@ men atam a Tartor u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo hegen . 5 : 1 , 2 ) Lu u Timoteu una ‘ m@@ ough@@ on a tilen sha ’ sha ishigh ki t@@ am@@ en@@ or . Nahan kpa , kwaghhenen ngu kposo a u ôron a ôr takerada tseegh la . Ashighe kpishi a hemba doon u ú ‘ k@@ usu zwa wou ’ zan zan u kar eren awashima u mbamaren ou . ( Anz . Sha nahan yô ivande ne hingir mhii u m@@ gem u injaa u ke ’ tom u Yesu — m@@ gem u shighe u yange de u kaan ér “ shighe [ na ] ngu a kuma ga la , ” gema nyôr sha shighe u i hingir u kaan ér ‘ shighe na kuma ’ la . M@@ fe ne wase uumace u lamen vea Ter ve u sha la shi wuese icighan@@ ti na kpaa . Ikyav i tesen yô , nenge kwagh u yange Aôndo ôr a Aberaham , un u Yesu due ken tsombor na la , ér : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii [ nongo u vesen la ] aa zua a iveren ken tsombor wou [ nongo u kiriki la ] . ” T@@ ôô ase wer ze@@ ge ger@@ i ugen ngu a im@@ akeranta ker kpishi . Vea kaa er ityendezwa i m - ande Na ngi han@@ a ? Gadia hii sha shighe u uter kpe kera la akaa cii nga her di er a lu sha mhii u i@@ gbe@@ tar la nahan . ” Nenge imba “ kwagh u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima kpishi ” ne sha wono ! — E@@ ks . Anmgbian u kwase ugen u a lu gum@@ kwase yô , nger wener un wuese kpishi er Yehova a umbur se ér se ôron Bibilo hanma iyange nahan . Bibilo i ôron wase un je gande . Sha shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la , Kristu una hingir ter u mbagenev kpaa . Anmgbian u nan v@@ ôr la nan kaa ér , ‘ Mayange ga cii , ’ sha ci u nan fa ér ityesen la ka môm ken mba@@ aie mba Satan . Sha kpôô yô , mba pasen akuraior cii kwagh u Tartor u Aôndo kpoghuloo , cii man mkur u tar ne una kuma ye ! ( Mateu 6 : 31 - 34 ) M@@ sen u s@@ ônon ser i na se “ kwaghyan wase . . . u a lu sha ci u ayange ayange ” la tese ér gba u se lu a uma akuma akuma , se “ civir Aôndo man kwagh a kuman ” se . — 1 Timoteu 6 : 6 - 8 . Shighe u mba i shigh ve mkurem mban pase kwagh a ab@@ a@@ as@@ ôh@@ ô iyol bee yô , i wua ve sha injakwagh sha shighe u i wu@@ he ve ken pur@@ usu sha an@@ shighe kpuaa , u a til sha ityough ki ayange atar man ti@@ ôn la . Kanyi yange i gema sha kwagh u ior mba ve ya ikyar a Yehova laa ? Mbakristu man Tar Ne U tesen ikyav yô , iyol@@ been shin ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange ia na yô mbagenev vea kera fatyô u eren tom u pasen kwagh er ma ve er la ga . Sha nahan yô , gba u se za hemen u eren msen hanma shighe ser i yima se sha ikyev na . ​ — Mpa . Or@@ ngeren U@@ gen u Yange U@@ ng@@ wa Kwagh Ve W@@ ar K@@ u La Yange gba ort@@ yom u dedoo , u ken masejime va hingir Diabolo la ; mba yer un kpaa ér Satan . Kanyi ia wase se u lun a ity@@ am@@ egh ki jijingi kua ishimawan k@@ ere ? Shighe u Yesu lu shin tar la , yange dondo ikyav i Ter na nena ? Hii nan i lu kwagh u torough torough u se ver ian i kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke man u gbidyen kwar sha kwagh u se hen laa ? Er Yehova a Nen@@ gen Anmgbianev A@@ sev La Ka sha igbenda i nyi nahan a fatyô u tsu@@ ghun mbag@@ en@@ eve ? Aluer se za hemen u henen kwagh u Yehova shi ungwan imo na yô , se nenge er a veren se shi a kor se kpaa yô . Gadia er sha ayange a mngerem ma de@@ e@@ mee lu a va ga la , . . . ve fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa a ve cii . ” Yesu yange er nena sha erdoo u Maria er a na laa , kpa ior mbagenev di gema ôr ér nyi ? M@@ ker u Yesu kôr tindi u p@@ eren ihyom gema soo perapera la wase un u veren ishima sha “ iember i i ver Un sha ishi ” la . Ken mkur u derianyom u sha 19 la mbam@@ zough mba gb@@ eren Bibilo gber Bibilo i i lu a loho u dedoo shin i@@ vangeli ker la ken ijô kpishi shi ve samber a i̱ sha tar cii . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Ka aren a na agen a nyi a due tseer tse@@ ere ? Yange ve er nahan sha ci u Yehova kaa ér ve de ye ish@@ ar ga . Lu shighe u Aberaham lu anyom 7@@ 5 , maa undu H@@ ar@@ an , mough yem za per if@@ i u U@@ fer@@ ati je la . 16 , 17 . ( a ) Ka hanma ijiir ú fatyô u zuan a atesen a vesen agen a Yesu laa ? A@@ veren a Yehova N@@ ga Ne Se I@@ ember Yange se mba ng@@ ur henen kwagh yemen hemen yô , m gba nengen er i gbe u me de akaa kpishi ken uma wam yô . Shi Davidi zungwen mhôônom , nahan gba u mo kpa me lu a ieren ne . 7 : ​ 26 - 29 ) Yange kasev mba wan dang mba ken atô@@ at@@ yev mba ve civir Ba@@ al yô , lu a Mbaiserael imôngo . Kwagh ne na yô , nomso man kasev mba ken Mbaiserael kpishi nyôr dang u eren . Sha shighe u Solomon la je kpa taver u zuan a nomso@@ or shin kwase u injaa . Kpa ka shami u henen ser Aôndo una er kwagh nahan ga ! Aluer war taver we yô , de we it@@ you ga , hide shi hen a ishima you tsung . ” Nahan cii kpa , ve za hemen u pasen kwagh shi eren ior batisema . • Yesu ngu “ iwanger i akuraior ” nena ? Yehova veren ior nav mba@@ jighjigh doo doo nena ? Shi i kaa a Saulu ér a de waren ma z@@ end@@ en@@ ya môm kpaa ga . Ken injakwagh la , or@@ tom u masetyô la yange za yer tal@@ ent@@ i na shin inya , venda u eren kpen@@ ga a mi shin za koson ken b@@ an@@ ke je kpaa . 8 : 11 , 12 ) Shighe ugen di yô , alaghga a lu se ayol a ase a gba u se tôv imoshima yase , i a@@ dooga a gba u se seer tsaase i sha akaawan a Aôndo la ye . M@@ kohol u vesen u hemban cii u i gbe je Mbashiada mba Yehova ve lu a̱ vande ku@@ mban imba la ga , u yange i ku@@ mba ken gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity ken inyom i 19@@ 5@@ 8 sha itinekwagh i M@@ kohol u Ity@@ ar Ity@@ ar u Ishima i Aôndo , u yange lu a iyenge i hemban ng@@ een nyôr iorov 2@@ 5@@ 2@@ ,@@ 9@@ 22 la , yange lu ikyav i tesen m@@ ze@@ hemen ne kpen kpen . * ( Duteronomi 32 : 4 ) Nahan yô , se kure ikyaa ser nyi ? 5 , 6 . ( a ) Davidi ôr er i lu hange hange u tilen sha mimi shighe u se lu tswen la nena ? Kwase u yange kôr ikyar vea tsombor la nger wener , “ yange lu a mhôônom ma zungwen tsung , shi tese ikyo i wan kua dooshima . 15 , 16 . ( a ) Gba u se ver ishima ser hanma or u se pase nan loho u Tartor cii nana ungwa u keng ga sha ci u nyi ? Ken inyom i 199@@ 3 la , m ver iyange i me de ta@@ av yô . 14 : 12 ) Nyian ne , mbacivir Aôndo mba eren ityom i Mbakristu er i gbe je i lu a vande eren ga yô . Kwagh ne na yô , hingir u a fa K@@ at@@ ar@@ z@@ y@@ na ér ngu wan@@ ye@@ kwase Shi@@ ada u Yehova u a kor atindi a Bibilo sha hanma iyange yô . Mbayuda yange ve fa mimi sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev . I@@ ti i Yehova la kua kwagh u i fe un sha mi la kpaa . ( Duteronomi 14 : 4 , 5 , 9 , 20 ; Mateu 17 : 27 ; Yohane 21 : 6 ) Nahan kpa , doo u Mbakristu mba ve eren iky@@ ôr vea time sha akaawan agen a Ruamabera a er sha kwagh ne yô . 32 : 8 ) U tesen ikyav yô , u er nan ve u fa wer jighjigh u wan wou hii u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ô ? Shin wea soo u fan mnenge u wan wou sha kwagh yô , pine un mbampin sha kwagh u orgen . Ka sea eren a mbagenev doo doo yô , ve gema eren a vese sha inja 6 : 11 - 16 ) Nahan je kpa , kwagh ne kuma Gi@@ di@@ on ga , nahan a soo ér i tese un ikyav . M@@ cie u cian Aôndo sha gbenda u vough la ngu a na se hemba k@@ angen ishima ser se eren kwagh sha mimi cii 10 / 0@@ 8 Er or@@ ngeren ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i W . 1 : 1 – 5 : 14 ) Lu sha won ti@@ ôn u mb@@ ee u derianyom u sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in C.@@ S W . la nahan , shighe u U@@ shia lu Tor ken Yuda , Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha U@@ har la di gema lu Tor sha ik@@ we pue i Iserael la . Mimi yô , yange una er msen er imeen la hii a hii la shin er i lu zan hemen la shin sha ma shighe ugen zum u tagher a imeen shon la kpa ma wase un . Kwagh u i ôr heen vindi vindi ne tese se nyi ? A kure ikyaa wener ka kwagh u Bar@@ de@@ t nger la na ve un gema mnenge na ye . Loho u ken takerada u Ne@@ hem@@ ia ne ngu a ityesen i injaa sha ci u mbacivir Aôndo sha mimi nyian , “ gadia mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” — Mbaheberu 4 : 12 . Nahan kwagh ne tese ér , gba u se ker gbenda ugen u pasen kwagh , u ú hembe doon cii yô , sha er se samber a loho u dedoo u Tartor yô . ” 34 : 12 ; 9@@ 4 : 19 ) Kpa z@@ om cii yô , uma wam cii ngu a inja kpishi je ! Er Mose ma ember sha m@@ tsaha u Aôndo na M@@ iri@@ am la yô , fese je Mose er msen , a zamber a Yehova sha ci u M@@ iri@@ am , a kaa ér : “ Aôndo ma U shi wanger un . ” Cii man or@@ tom u zuan a sule môm ken iyange , nana va zua a tal@@ ent@@ i môm yô , i gba u nana er tom er anyom 20 nahan . Tar u Satan ne ngu a ior kpishi mba ve lu “ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh ” man “ mba iember i iyolough i hembe doon ve ” kua mba ve ‘ l@@ ôôn ken iyol ’ yô . ( E@@ ks . 7 : 14 – 10 : 29 ) Nahan kpa , ican i sha pue la i kighir tor u mor@@ on iyol la ungwa imo i Aôndo , a na Mbaiserael ian ér ve due . ( E@@ ks . Pe@@ dr@@ o ongo nahan yô , a kange ishima ér una hen Bibilo . Aluer ne t@@ ume ityough yan tar , nahan tahav enev man msaanyol wen cii una saa ishe , ne kera wa ago sha ci u mlu wen u ken hemen ga . U@@ r@@ a yange ua n@@ ôôn , man a lu iyou i ura u nee ker yô , i gba u se li@@ an ken kpe@@ kpe sha er ura ua n@@ ôô se ga yô . Se tese ser se mba a ieren i dedoo shighe u se lu eren kwagh a mbagenev la nena ? I@@ jiir i m hii eren tom ne her yô , lu ken iyou igen shin inya , hen ya u an@@ ng@@ ôm u vesen , D@@ mit@@ ry . I@@ ny@@ am i sha un@@ yi@@ in i̱ i̱ hembe ci@@ er iyol shi i̱ hembe taver cii la lu a u@@ zege@@ mba@@ any@@ i@@ iv mba iy@@ ôô@@ v man ak@@ or pue . Ka akaa a nyi a ne ve ka i taver se u nan mbau@@ tahav icivir y@@ um@@ u ? • Hii nan i gbe u se umbur m@@ ge@@ m@@ shima man m@@ gem u se gem laa ? Sha nahan yô , kwagh u injakwagh i i ter sha heen ne i lu ôron yô ér , mba ve eren kwagh sha icivir yô , ior mba hembe soon u eren kwagh a ve kundu kundu shi mba hembe lumun ve kpaa . ( Luka 5 : 3 - 11 ) Nahan kpa , lu a isharen i soon iyol na tseegh , i gba u una nôngo a mi yô . ( 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ) Jighjigh u nan wase una hemba taver shi a@@ kp@@ el@@ an aa lu sha kwagh u ishimaverenkeghen yase ga . — Mbaefese 3 : 16 – 19 . Ish@@ ember shon i ken zwa Heberu i Yehova a yar tom a i̱ u ôron kwagh na ne , i̱ zua a ish@@ ember@@ ti i i til sha ityough ki “ iy@@ av ” la , man a fatyô u pasen i̱ ér “ mhôônom ma kôron ma ngô a lu a mi la . ” Gbenda u se eren kwagh a mbagenev la tese er se tesen ishima i legh legh i za kighir yô . 10 : 13 - 16 ) Wan@@ kwase ugen u lun anyom 12 , mba yer un ér C@@ ar@@ lo@@ s , a kaa ér : “ Ka mea nenge a mbatamen hen Iyou i Tartor vea seen shi vea lamen a ior kundu kundu nahan , i doom a ve kpishi . ” U nenge a kwagh u yange wase un u lun a gbashima shi seer taver iky@@ ar@@ yan na vea Yehova shi taver ior kpishi ishima la kpa ? Ka jighjigh u nyi lu a mini ? Er a nenge ér tom u ish@@ u@@ en pania gande tahav nav ken inya yô , a pine ér i na un ian i tôôn ish@@ u@@ en pania uwer môm . Se gema se va a va ican man ityav . U ngu wer se tema a tema ga . Ka mea hide mea hen sha kwagh ne nahan , m lu a iwuese er yange m wua iyol yam ga nahan . Bibilo kaa ér : “ Or u nan lu ken uma u sha mar@@ ami la tsô yô , nan ngohol akaa a jijingi u Aôndo ga , gadia ka nan akaa a ib@@ ume . . . Kwaghôron ne ka u mimi nena ? Sha mimi yô , kwagh u a er ve ne vihi tsô ! ( Mateu 7 : 6 ) Kpa shi , mayange á lu se i@@ heen u pasen ayol a ase ser se mba Mbashiada mba Yehova ga . Inja i u L@@ un a “ Ishima i W@@ ang ” la É@@ r Ny@@ i ? Heela tseegh ga , shi ú ôr er Yehova ver ishima sha tsombor u gba u Mesiya una va due her la kpaa . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 23 : 11 , 16 - 19 ; 24 : 11 - 14 ; 2 Utor 12 : 2 ) Y@@ eho@@ y@@ ada yange kpe sha anyom 1@@ 30 , i er ku na sha civir , i ii un hen ijiir i i iin u@@ tor yô , gadia “ a er tom u dedoo ken Iserael sha ci u Aôndo kua iyou Na kpaa . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 24 : 15 , 16 . Ikyav i tesen yô , ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el yange va kaa a na ér una wa iy@@ av a u yaven a nomso@@ or shio . Yehova ngu wang , nahan mayange me@@ en or ér nana er kwagh u ifer ga . Kpa aluer se er nahan ga yô , alaghga kwagh ne una na vea kera lu a isharen i seer eren ityom ga , man gema ka kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma taver ve ishima ér ve er je la . — 1 Tim . Shighe kar yô , hide taver K@@ im iyol . I@@ ca kera gba ga tsô , i hii u henen Bibilo a J@@ avi@@ er man kwase na Mar@@ u , shi ve ngô@@ ôr ga je maa ve hii u zan mbamkombo . ( Pasalmi 1@@ 45 : 16 ; 2 Mbakorinte 12 : 8 , 9 ) Hegen yô , dooshima wasen se u zan hemen u eren tom a iyol t@@ angen shio , sha ci u “ dooshima . . . keren kwagh na iyol na tsô ga . ” — 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 . Shin er Mkaanem ma Aôndo ma pase se inja i ishember i “ ishima ” la ga nahan kpa , ma ôr kwagh u a wase se u fan inja i i̱ yô . Nahan , kera kpiligh se iyol er hii ve Yehova haa un im@@ ande la ga ! 1 : 13 - 15 ) Peteru yange fa er z@@ ur@@ um u una kpe yô , kpa soo ér ma i ze hemen u umbur akaawan a na la . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve er nena zum u Yesu hide va yila ve sha kwa har ér ve dondo un laa ? Ka nyi i ne ve se lu a vangertiôr ser awashima u Aôndo una b@@ unde ga ? Nahan kpe se iyol , se mba um atam a sha ishima i Aôndo . Bibilo kaa ér K@@ ain , u wua an@@ ngô na A@@ bel la “ due ken Or@@ bo , ” Satan , Diabolo . ( Mat . 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) U sha uhar yô , mba eren sha akaa a Mbahemenev mba Shin T@@ ine ve ôr la cii a ishima môm . — Heb . 13 : 17 ; ôr Se@@ kar@@ ia 8 : 23 . I@@ man@@ ger va ve a num z@@ wa@@ a , nahan ve kera kav iwasen i atesen a Kristu la ga kua mtsera u mcivir u Aôndo kpaa ga . Nahan kpa , ka u eren erdoo a ior shighe u a@@ ah@@ e a er ve la shi nan ayol ase u wasen ve tseegh i lu erdoo ga . Yesu Kristu iyol na kpa yange pase wang ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” Se er kwagh ne sha u lun a mnenge na sha akaa , soon kwagh u a soo la shin kôron kwagh u a ker un ihyom la ihyom . Aluer se pine ayol a ase amba mpin ne yô , alaghga se kav ser se hii u v@@ ôron , shin a@@ dooga gbashima u yange se lu a mi la hii u pan@@ den . Kpa u ngu wer , gba u a ar nan a tom la a u fan er nan lu eren u shio ga . Ashighe agen u fatyô u hiden a mk@@ ighir sha mbak@@ ov wou sha kwaghfan nena ? ( Daniel 12 : 13 ) Ka h@@ an a nder Daniel shin ku una lu@@ u ? Aôndo yange wa mbamaren mba sha ayange a tsuaa la tindi ér ve tesen ônov vev nyi ? Er nan ve O@@ ri@@ gen man Au@@ gu@@ st@@ ine yange ve venda ityesen i anyom dubu laa ? ( a ) Kanyi Yesu yange tese mbahenen nav sha kwagh u iyol i hiden a mi ijime ? Mbat@@ amen ka vea tese ér kwagh wase gba ve ishima nahan , se seer zuan a iember . Een , lu wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase ne je za due ye ! ( Anzaakaa 14 : 15 ) Nahan zum u se soo ser se er ma t@@ wer yô , doo u se tôv se fa akaa a a lu mimi sha kwagh u t@@ wer shon la , se gba nan “ jighjigh sha hanma kwaghôron tsô ” ga . Or@@ pasalmi nger ér : “ Kwagh@@ myer u TER ngu a mba ve cie Un yô , Una tese ve ikyuryan Na . ” Mayange je i de hungur we ga , zum u se lu yan ican sha ci u jighjigh u nan wase yô , u ngu wer se er ma kwaghbo ve se lu yan ican ga . E@@ ri@@ c hiin a hii nongo môm nahan maa za a takerada na u i yer ér Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo la za sôn ian ér una tese mbayev mba shin k@@ l@@ ase na . Anmgbian u kwase ugen u yange i dugh wan na u kwase ken tiônnongo kera yô , kaa ér : “ Kwagh ne yange vi@@ him p@@ ev , nahan m pine mer , ‘ Er nan ve a undu Yehova ? ’ Er nan ve i gbe u ior mba jijingi u Aôndo a hemen ve cii vea eren a ior doo doo ? Se zua a ikyav i kwagh ne ken m@@ vende u Yosev venda u eren idya a kwase u Po@@ ti@@ far la . 7 : 1 – 3 ; 8 : 10 — Er nan ve Yehova kaa a Gi@@ di@@ on ér á ngee a ior yum , shin er lu a iorov 3@@ 2@@ ,000 tseegh , man lu u vea nôngo ityav a mbaihyomov vev mba ve lu iorov 1@@ 3@@ 5@@ ,000 laa ? A kaa ér ve eren msen ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” — Mateu 6 : 10 ; Mbafilipi 2 : 8 - 11 . • M@@ yom k@@ ú@@ à nyi sha mini ? 18 , 19 . ( a ) Aluer se hii u gban ica a Aôndo yô , doo u se er nyi ? ( Mpase 19 : 8 ) A@@ an a tom a civirigh aa a lu keghen ve sha la taver ve ishima u hemban tar ne . Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi i i gbe u se palegh h@@ ua yô . Hii hen shighe la zan zan yem ken hemen , se lu m@@ asen lamen sha tele@@ f@@ on shi ngeren u@@ washika . ( Anz . 4 : 10 , 11 ) Maa se tsua kwagh u se er ve imoshima yase ia lu wang yô . ( G@@ al . 6 : 5 ; 1 Tim . I har uityendezwa mban sha mba@@ ah@@ ab@@ a mba orumace mba i henen a hen la ga . Ikyav i tesen yô , se fatyô u vihin shighe wase kpishi shi vihin mbagenev kpa shighe sha u tin@@ d@@ in ve a il@@ yo@@ ho shi ôron i ve tindi se a mi sha In@@ tan@@ et sha akaa a injaa ga man ashighe agen ka a lu a mimi ga la . I@@ ti i Aôndo ka ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i tesen ieren , man inja i i̱ ér “ u lun . ” Kwagh u a hembe lun hange hange yô , ka u Yehova a̱ nenge ér se za iky@@ ura , gadia saa una lumun se ve , se zua a uma ye . M saa ishe cica cii . Kpa , ior mbagenev mba , mba ve nengen a “ mlu Na u i nengen a mi sha ashe ga la ” ken akaa a a gbe la yô . ( Amo@@ shi 2 : 4 ) Yange i tsaha Yuda di vough er i tsengaôron nahan , zum u ior i Bab@@ ilon va hembe un vindi vindi hingir ice ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la . ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Nahan ka shighe u kwase nan er nom tseegh nan lu sha ikyev i hemen u nomso@@ or ga . Ken washika la , kwaghaôndo u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o wa ub@@ ish@@ ôô@@ p@@ u kwagh ér ve gema as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a any@@ iin a i yer ér T@@ e@@ tr@@ ag@@ r@@ am@@ mat@@ on la sha ajiir a i nger a ken Bibilo la cii ér “ Ter . ” ( b ) Doo u se nenge m@@ tsaha u Yehova nena ? Sha hiihii la , ijende na la soo u m@@ ough@@ on sha ga , sha ci u tsombor na cii lu yaven . W@@ en u A lu u age@@ egh la A erem akaa a vesen je . I@@ ti Na kpaa ka Ici@@ ghan@@ iti . ” Man sha mimi yô , lu sha ikyev i iniongo i Kristu jighilii hanma Orkristu zuan a mimi ne ye . Shi Bibilo na ikyar ér : “ Mb@@ au@@ m@@ av fa er vea kpe yô , kpa mbakp@@ enev yô , fa ma kwagh ga , kera mba a ma injar kpaa ga , u umbur ve tsô kpaa mba kera umbur ve ga . ” Yehova kor mba ve lu “ ut@@ ent@@ i mba Yuda ” la nena , man ngu wasen ve sha er vea hingir se@@ elee ga nena ? Nahan kpa , u ngu wer gba u saa or nana er ivese keng ve nana fatyô u lun a ieren i veren ishima sha akaa a ken jijingi ne ga . Í mase kaven ér n@@ amba u i@@ kpa na i koson inyaregh ken b@@ am la zua vea u sh@@ a@@ gba@@ or u eren kpen@@ ga ugen u yange tsu@@ me za ko@@ so inyaregh ken i@@ kpa i i lu i na ga yô . T@@ ahav mbu t@@ omov mbu Aôndo lu eren tom ken Yesu , mbu lu hemen un ken mhen na man sha u tsuan akaa a una er yô . Cii man se za hemen u lun a an@@ za a wang yô , saa se kav ser u dondon imba uma ng@@ ira ve a mtsera . Doo U A Maa N@@ ongo U Kristu Kwagh u alaghga una due ken imba mhen u orumace ne yô , ka u nengen ityakerada i Bibilo ne ér ka aka@@ ang@@ eren a mba@@ yi@@ ase shin ngi tesen a tese mhii u kwagh u kwaghaôndo di tsô la . Hanma tugh yô m er tom ne imôngo vea Mic@@ ha@@ el , se er u kure kure se tser ru@@ um - you jimin cii . 4 , 5 . ( a ) Hii ken inyom i 1914 la je , ka nyi Yesu a lu eren@@ e ? Nenge er mkaanem man ma tese m@@ suur u suur sha Yehova sha wono ! Kanyi se er keng ve se “ tsua uma ” ? M pase ve er m lu ave sha akaa a pati@@ i ga yô . ” Aluer aeren a u@@ c@@ ôô@@ ci mbagenev za u iyol kpishi yô , fa tsô wer kwagh ve vihi Aôndo U@@ hemban@@ agee la ishima je gande . U wuese igbenda kpishi i mbatamen ve kuran tiônnongo la kpa ? Ve nyôr ken iyou yase ve ker ikyav ker vindi vindi . “ U@@ umace cii vihi gbenda ve sha won kera . ” Kpa er se ver ishima ser am@@ een man tôv@@ ac@@ an vea va sha a@@ vese sha hanma shighe cii yô , ka a inja u se hen vighe vighe se fa kwagh u se fatyô u eren zum u akaa ne a ve sha vese yô . Nahan ke ’ masejime yô , lu Noa vea tsombor na tseegh war iji@@ r@@ ôron i Yehova la ye . — Mateu 24 : 37 - 39 . Mimi yô , Yesu lu vegher u vesen u vor u Aberaham , u ua va ‘ vihi aeren a di@@ abolo kera ’ yô . ( 1 Yoh . 10 : 35 - 45 ; 14 : 6@@ 6 - 7@@ 2 ; Luka 22 : 31 , 32 ; Yoh . 15 : 15 ) Ieren i Yesu zua sha mkaanem ma i nger ken Yohane 3 : 17 ne , ma kaa ér : “ Aôndo tindi Wan Na shin tar ne sha u A̱ va ôr tar ijir ga , kpa ka sha u tar u̱ war sha a Na ” yô . ( 1 Yohane 5 : 3 ) Mayange se soo u van Yehova ah@@ enge shin vihin un ishima b@@ amen un sha u p@@ eren atindi a na a perapera la ga . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Er ior mba eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav ve lu su@@ nd@@ an u@@ injaa mba vihin tsung nahan kpa , Satan ngu di samber a mbamhen mba tesen ér kwagh u bo ngu sha u or eren aeren a dang ga . Kwagh ne tese wang je ér kunya kôr ve u lun mbacivir Yehova ga . — Daniel 1 : 8 – 20 . Nenge ase ikyav i L@@ as@@ ar@@ u , u yange kpe ayange kar any@@ iin la . ( Marku 12 : 29 - 31 ) Ka unô i we ve k@@ ere ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 21 ] U hen wer wan@@ ye@@ kwa@@ or ne ka ana ? 22 : 9 - 12 . Ken washika shon u Paulu yange pase ér sar un u eren tom sha ci iember i anmgbianev nav la , Paulu nger ér : “ Ne mba ihy@@ agh i tan yam kpishi . ” ( 2 Kor . Ior kpishi lu ij@@ en . Nahan kpa , a soo ér se tese ser un doo se ishima shi se nôngo tsung se ungwan imo na . D@@ al@@ ia vea ngô na cii mba civir Aôndo her . Aluer se dondo ikyav i Yesu ver la yô , ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mini ? M@@ ôm ken a ve yô lu H@@ en@@ ry D@@ un@@ n . Nahan kpa , saa u maa i kpôô kpôô shi u nyôr i shi u za hemen u sôron i ve foto u iyou la man kwagh u ú lu henen sha i la cii una lu u a inja ye . A@@ tindi a Yehova cii har sha akaawan a a lu gbem sha won , shi a kom u suur sha mi yô Kwagh ne ci@@ er Peteru iyol kpishi , nahan “ a g@@ ure Yesu hen anu , a kaa er : D@@ u@@ e hen mo kera , T@@ ere , gadia mo m ngu or u isholibo je . ” ( Mateu 24 : 3 ) Yange gba u vea “ keghen ” m@@ ve u iyange i Aôndo , shi vea “ eren sha u i̱ va fe@@ fa yô . ” Doo u se cia ser se k@@ an shio u eren kwagh u Yehova a soo hen a vese la ga sha ci u nyi ? Elisha venda iyua la sha ci u a fa wener ka sha tahav nav un bee Na@@ a@@ man angev sha ivande ga , kpa ka sha tahav mbu Yehova . ( 2 Pet . 3 : 13 ) Er akaa a injaa ne a lu keghen se yô , doo u se gba nen uwer u eren msen ser i tsegha iti i Aôndo i iengem la ga . T@@ su@@ aa la or@@ ngeren u gar u E@@ fese yôô wener ah@@ ur@@ aior a Paulu mba ‘ mba@@ yan ish@@ ar sha akaa a ken u@@ tempel ’ ga , man kwagh ne tese ér a hemba kera kera kpa , ior mbagen yange ve nenge Mbayuda kuma u eren kwagh nahan . Ve cii i iv ve a icighan jijingi u Aôndo , tsô apostoli Peteru mough tile sha pase ior inja i ivande la wanger wanger , nahan iorov 3@@ ,000 hingir mbananjighjigh , í er ve batisema . ( Mat . 5 : 17 , 18 ; 23 : 23 ) Yesu yange kav ityôkyaa i Aôndo na atindi la , nahan a fa er Aôndo soo ér i zungwen mhôônom yô . Iky@@ agh ki he@@ gh ki i sember seer sha iky@@ á@@ v mbi henen kwagh a mi mb@@ in yô ka ki i we ke ’ kô@@ m@@ pu@@ ta i yer ér Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary la , hegen ngu ke ’ ijô it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin . Kpa kape kwagh a lu la ga . Ken uwer u hiihii la tseegh , m na ityakerada ken won hemba i i m na ken iwer it@@ ian@@ kar@@ iny@@ iin i i kar la . Ken inyom i 19@@ 41 la , mo vea mbamaren av se za mkohol ken gar u S@@ t . Ka we iyol you . ( a ) Er nan ve gba u Mose una kav aeren a Yehova shi aa doo un ishima kpaa ? ( Mal@@ aki 2 : 7 ) Nahan as@@ ande a yange i hide a ve her la aa z@@ aan hemen a jighjigh u nan ve di tsô yô , Yehova a ver á doo doo . Akaa a Yesu lu e̱r zum u a nder shin ku kera la tese se ér nyi sha kwagh u mhen u Kristu ? 10 : 13 — I@@ mba zege@@ kwagh u kpilighyol ne nahan er nena sha wono ? • Ka atô@@ akaa a nyi se lu a mi a Yehova una doo se ishima ? Or u bo u ken jijingi u i va hingir u yilan un ér Satan la yange tsu@@ gh Ifa ér a̱ ya ity@@ am@@ egh ki kon u i wa ve tindi ér ve de ye ga la . Er Satan lu nôngon ér una ver u@@ tor mba hemen uumace nahan kpa , Yehova lu kuren awashima na la her tsô . Sha nahan yô , Yesu yange una tesen ior kwagh yô , a kimbir kwagh môm ac@@ in imôngo . Or ne shi kaa ér un er sha apera ga . 1@@ 45 : 5 ) Se mba pasen ityom i Yehova ne sha u henen Bibilo shi gbidyen kwar sha kwagh u se hen ker la . ( Mbaefese 6 : 4 ) Ka kwagh u taver se asema u fan er se fatyô u suur sha atindi a Yehova ; a a gem ga nahan ! S@@ ur Mba Ve Lu Z@@ ung@@ wen La A@@ sema Kpa mbatamen wa un kwagh ken Bibilo shi anmgbianev mbagenev kpa wase un , tsô a palegh kwagh u yange war ts@@ eren un la . M@@ yen u iny@@ am@@ ky@@ ume ne umbur se kwagh u yange i ôr a Tor Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar yô . Nahan cii kpa , inyom la i ze g@@ ighir yô , Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii mb@@ ira p@@ ev , nahan kwaghôron u profeti u ken Bibilo la maa kure sha mi vough . Mbagenev vea nenge ér doo u vea er batisema sha ci u mbak@@ ov ve kpa er batisema . Gi@@ di@@ on , gumor u lun a agee tsembelee u ngise due ke ’ ip@@ aven i M@@ an@@ ase la , yange vese sha ashighe a kwagh tser Mbaiserael yô . Ashighe agen yange i t@@ ume se iyol , ken ishima man sha iyol kpaa , kpa se lu wasen ayol a ase , nahan se gba uwer ga cii . Man kape á lu kpaa je la , mbaaferev vea yevese a̱ za yer h@@ an h@@ an kpa , Yehova una ker ve , una zua a ve kpaa . Paulu maa tese er iwanger i ken jijingi la í zough kp@@ ian a mfe u a dugh hen Yehova la yô , a seer ér : ‘ A lu tan iwanger ken asema ase , sha u mkav u iengem i Aôndo i sha ishigh ki Kristu la i̱ wanger se yô . ’ Pro@@ feti M@@ ika ng@@ ur ôron ityendezwa i Yehova a er wener una hide a ior nav la yô , a pase a vangertiôr wener una zung@@ we ior nav mba ve gem asema la , a kaa ér : “ Ka an nan lu Aôndo er We nahan , u U . . . de@@ en atindi a p@@ eren a as@@ ande a dyako Wou a a shi her laa ? . . . Me nyôr ga . ” Nahan shighe u nom a lu nengen sha wan la , kwase a zua a ian i me@@ men shi eren akaa agen , nom kpa nahan . Shin er mba@@ ah@@ end@@ anev ve lu nôngon a@@ vese nahan kpaa , er nan se taver ishima here ? Ka a luun nahan ga je , kwaghfan ne maa a hingir mbamhen mba iorov shin mba@@ ah@@ ab@@ a mba keren sha kwagh tsô . H@@ es@@ e@@ k@@ ia maa er kwagh ugen u vesen u a hemba di u cir@@ in a@@ mb@@ or@@ am@@ nger shi maan u@@ kpe@@ kpe mba gir@@ gar yô . ( Tit@@ u 2 : 14 ) Se mbagenev kpishi se kuma u nyôron tom pania ú shir@@ en sha hanma shighe ne , shi mbagenev mba eren tom sha ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asen i@@ vangeli la . Zum u Yesu tagher a ican man mbamtaver yô , a suur sha Yehova . Akaa a ve er ken atsan kposo kposo a ve tagher a mi la ka akav a tesen Mbakristu mba nyian ne ve tagher a am@@ een man tôv@@ ac@@ an la kwagh u vea er shighe u ve tagher a atsan ne yô . MB@@ A civir Yehova sha jighjigh kua mba@@ beenyol cii doo un ishima . 3 :⁠ 1 ) Er nan i doo u ú lu a isharen i eren nahana ? “ Aôndo , na tor a@@ ji@@ ra@@ ôron a O@@ u , . . . 15 : 13 ) Se mba zough a ishimataver sha u suur sha Aôndo shi dondon Wan na ijime . — Ps . Tsô Mbaiserael udubu udubu hide ken tar ve , va hii mcivir u Yehova ken Yerusalem . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 22 , 23 ; E@@ s@@ era 1 : 1 - 4 . Se dondo ikyav i Paulu sha gbenda u se eren tom wase u pasen kwagh la nena ? Ú hen wer yange a lu Maria man Lu@@ cy ken ishima sha iyange i H@@ u@@ go lu eren mbamaren vev batisema ken mkohol u vesen ugen ken tar u B@@ oli@@ vi@@ a ken inyom i 199@@ 9 la nena ? [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 30 ] Zum u Kwa@@ se@@ shiada ugen ken Fran@@ ce lu ken me@@ m@@ yol yô , a lam a kwase u lun a k@@ ent@@ i ugen u i yilan un iti ér K@@ im * la sha kwagh u awashima u Yehova a tar ne . I@@ c@@ am la ôr kwagh u dooshima u lu hen atô u wan@@ kwase ugen u ken gar u Sh@@ un@@ em man wanye u kuran ilev ugen u doo un ishima kpishi yô . Ikyav igen i or u yange nan fa shighe vough u nana zamber ér i ya nan anyi yô , ka apostoli Paulu . Er se vande timen ken ngeren u a kar la nahan , Aôndo yange vande pasen Mbayuda kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku man i zuan a uma u tsôron shin tar la sha ayange a tsuaa la je . K@@ n@@ ut kaa ér : “ Yange se tee ya wase se zua a inyaregh , maa se mough se za lu vea ng@@ ôm hen ya na . 6 , 7 . ( a ) Gbenda u Yehova yange nenge profeti Amo@@ shi la kaha a u Mbaiserael mbagenev nengen un la nena ? Anmgbian Y@@ u@@ ic@@ hi@@ r@@ o za hemen kaa ér : “ Yange m hii u eren akaa a aa wasem u za eren Yehova tom ken ityar i ken won yô . Anyom nga karen u@@ deri imôngo yô , Tor Davidi , u ken tar u Iserael u tsuaa la wa icam ér : “ Mo yô , m suur sha erdoo Wou ; ishima yam ia ember myom Wou . Shi m hen kpaa mer a lumun ér i civir un a ie@@ ev ga . A doo Yehova kpishi sha iniôngon you i wasen mbagenev la . Shi@@ ada i ken A@@ tindi man U@@ pasalmi A kohol u@@ de@@ l@@ ab@@ a mba n@@ á@@ h@@ á@@ n u@@ ze@@ ge mba mat@@ ov mban gbaa zenden sha ag@@ ar ag@@ ar ningir a ve imôngo tsô . Ka kwagh u yange er mzough u i ver un shighe u i nôngo Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii la i bee la je la . ( Mbakolose 4 : 7 - 18 ) Nahan kpa , se vande kaven kera ser vegher u m@@ asen kuren u takerada la ngu a kwaghwan u vesen , shi kwagh ngu u henen hen vegher ne hemba nahan . Nahan cii kpa , Mose kaa a ve vough nahan ér : “ TER , Aôndo wou , ver u doo doo sha tom wou u a@@ ve@@ egh cii ; . . . anyom ak@@ un@@ du@@ ahar ne , TER , Aôndo wou , lu a we imôngo ; ma kwagh ban u ga . ” An@@ m@@ g@@ ianev asev mba ve lu a kwagh u vea ya sha er vea lu uma kpa , mba ye kwagh ka ‘ kom ’ ve ga . Ka tsombor u or ua na ve Aôndo una lumun nan ga , kpa ka ‘ or u nan cie un shi nan eren perapera ’ la una lumun nan ye . — Aerenakaa 10 : 34 , 35 . Sha ci u ka i gba u mba ve zough ivaa la vea tôô shighe shi vea na agee a ve sha u nengen sha or u ve vese la , shi eren kwagh u una doo nan la kpaa . Lu nyi i er ônov mba Yo@@ shia man wan u wan n@@ aa ? Ieren i Orkristu nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh la ia fatyô u vihin je , a hingir u a dugh nan ken tiônnongo u Kristu k@@ er@@ aa ? Z@@ a hemen u s@@ ônon Yehova wer a na u kwaghfan , er u lu nôngon wer u hemba akaa a a lu tagher we u eren akaa a u we ishima u eren la yô . I@@ he@@ mb@@ e@@ ato i Mbaiserael la yange tese wang ér gb@@ end@@ atesen u Yehova la gba ve kwagh ga . ( Ekesodu 5 : 19 – 21 ; 6 : 9 ) Zum u Mbaiserael lu duen ken Igipiti kera la , ve ta ashe ve nenge Mbai@@ gipiti lu z@@ endan ve ijime sha ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya , nahan ci@@ er ve iyol kpishi . Sha hiihii la je , a tese wang ér un va shin tar ér una va “ yôô Loho u Dedoo ” hen mba@@ ats@@ anev . • Yehova kura Davidi shighe u lu u@@ ange la nena ? Er se yen nahan kpa , doo Yehova u eren tom a vese imôngo . U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Yakobu man u Peteru As@@ av - as@@ av Yange i mgbegha or@@ pasalmi nahan a tese ér anyom dubu a mlu uma u uumace la nga kwagh môm a an@@ shighe u kpuaa sha mlu u Or@@ gban u tsôron la . Shin lu sha ci u jighjigh u na Aôndo laa ? Sha kwagh u ôron tsegh ku m - iv u kwaghôron la yô , umbur wer yange Aôndo hemen Yesaia , nahan a tsengaôron iti i Shi@@ ru@@ shi Or@@ per@@ shia u̱ i lu@@ ̱ a̱ mar un he ’ shighe la ga la , un shon u yange va mase hemban Bab@@ ilon la . Nahan kpa , er Yehova vande lun a iengem man ze@@ ge injar i dedoo i ia due ker la ke ’ ishima yô , a wa ishima sha hanma kwagh u yange gba u Yesu una va tagher ishigh a mi cii . ▪ Gbenda u Yehova a Kp@@ orom a V@@ ese Yô Gbenda ugen u se ker iwasen i Yehova yô ka hen anmgbianev asev mba ken Kristu . Anyom a dondon la lu a ican ken tar u Igipiti kpishi , nahan gba u a taver anmgbianev asev mba ken Kristu asema . Kpa aluer se zamber Yehova ser á wase se yô , una na se icighan jijingi na , nahan una wase se u wan ishima a mbamtaver man mbamlu kposo kposo mba se tagher a mi sha ashighe ashighe la . u J@@ an@@ awar@@ i 8 , 200@@ 1 la . Ve za “ kohol Ter ” sha , ape se fatyô u nengen ga yô . Alaghga yange lu mngerem ma í vande k@@ esen shin I@@ f@@ i u N@@ il í ver m@@ ape cii ve , í mase van a ican shon yô . Ior umiliôn imôngo sha tar cii mba yan “ kwaghyan ” u ken jijingi u i lu nan “ sha ashighe ashighe ” ne saan saan . A@@ you a lun a ha@@ av mbu gbil@@ it@@ iti K@@ av wer yange ior v@@ aan he ’ a na vangertiôr . Ú Tese I@@ engem i Aôndo Kpa ? 9 / 1 A@@ kwa@@ ti la shi ôr se kwagh ugen u a lu u he yô . Sha nahan yô , “ a doo [ nom na Is@@ ak@@ a ] ishima . Is@@ ak@@ a maa zua a m@@ sur@@ shima sha ku u ngô na . ” ( Gen . ( 2 Timoteu 3 : 4 ) Mbakristu mba mimi yô mba karen ayol a ve hanma shighe sha er vea fa aluer imba mhen la nyôr ve ken ishima yô . — 2 Mbakorinte 13 : 5 . Ken inyom i tom i 200@@ 1 la , iorov 7@@ 8@@ 0@@ ,000 er tom@@ shir@@ en u ke@@ ke shin tom pania , nahan kwagh ne kpa taver se ishima tsung ! ( b ) M@@ gem u sha iengem la l@@ ù tesen nyi ikyav kwagh j@@ imi ? De se time ase nen sha aeren ne ag@@ enegh . Paulu wa mbananjighjigh a na imôngo kwagh wener : “ Hanma or nana̱ ôron kwagh sha mimi a or u nan we ndor a nan yô gadia se mba alegh ayol a ase . ” Se mba ne Yehova kwagh u hemban doon , kpa ka zum u se er sha asaren a ase cii la ga . 3 : 20 . Nahan kpa , doo u se hen ser se gande kwaghwan sha ci u se civir Aôndo sha jighjigh anyom kpishi yum ga . A kaa ér : “ Sha ka iky@@ ôn@@ ough Y@@ agh ki torough je , man tar ka ijiir Y@@ am i p@@ endan angahar sha mi ; ka nyi iyou je ne@@ a ma@@ a@@ ma ? I@@ mba mk@@ ô@@ ôm u sha ishima i k@@ angen man sha erdoo ne ka ikyav i tesen ér or@@ maren nan wa wan u nan ikyo . A nôngo u kpen a kwagh ave shio . Shin er ityô na i yange i lu ye@@ ke ye ye@@ ke ne i war mbamzeyol kpishi nahan kpa , W@@ in@@ th@@ ro@@ p kera lu uma u nengen a tar u dedoo u a ver ishima u nengen a mi la ga . Ka ken tar u Go@@ sen ú va tema , ú lu a mo i@@ kua i@@ kua ye , . . . “ Yehova Er a Mo Doo J@@ e Z@@ ua Ga ! ” Kpa ka an laa ? ” Ka ve dugh ikyav shin wi@@ ib@@ al@@ o ving ving maa ve er k@@ icin i y@@ ôron her ts@@ ong . 24 : 10 ; F@@ il . Heela tseegh ga , a tôndo zwa ér aluer se za hemen u keren Tartor na hiihii yô , una nenge sha mbamgbe asev cii , mba sha iyol man mba ken jijingi . — Mat . Davidi kav er lu Yehova je mgbegha Ab@@ ig@@ ail ér a yange un yô , nahan a kaa a na ér : “ I@@ ̱ wuese TER Aôndo u Iserael , u A tindi u nyian er ú va ke@@ gh@@ em gbenda ne ! Yange a waan ats@@ am ken mbamkombo mba Mbakristu mba tsuaa mbara keng . G@@ ar u G@@ as@@ a ngu ikyua a kpe zege@@ mnger . [ 15 ] He@@ ber@@ on di gema ngu sha ig@@ y@@ u@@ ngu gen@@ g , i̱ t@@ av kpishi je kuma angahar er 3@@ ,000 nahan — ka kwagh u kiriki u un@@ den za aren sha ityough ki ig@@ y@@ u@@ ngu la ga cii ! Ngu or@@ kuran iyôngo u a fe iyôngo na tsembelee yô ! Se tese ser se lumun hemen u Kristu nena ? Se fatyô u henen nyi hen mba@@ jighjigh mba tsuaa , er Aberaham man Mose nahan , mba ve tagher a mbamtaver mba se kpa se tagher a mi laa ? Kwagh u u er ve a wase wan wou u pasen mbagenev jighjigh na u nan vangertiôr yô , ka sha u karen iyol vea na hanma kwa u u lu henen kwagh vea na yô . Ior kpishi nyian mba kera yemen sha ajiir agen sha u za keren a@@ wen a injaa ga , kpa ka ve er tom kpoghuloo sha er vea zua a kwagh u vea ya yô . Anyom a or man gb@@ ong gb@@ ong u nan , kua mbamlu mbagenev ka ve fatyô u bende a tom u se eren ken mcivir u Yehova la . Yehova na se ian i civirigh i lun Mbashiada nav . ( Yes . Ken masejime yô , Aôndo er ivande seer m@@ w@@ em man mkurem , akaa ne war uma u kwase ugen man wan na kua Eliya . ( Mpase 7 : 9 ) M nenge mer mkaanem ma Yesu ma i nger shin heen ne kure ken uma wam . Nahan Solomon , Tor u fankwagh pase wang nahan ér : “ Or u nan zu@@ ngu mba@@ ats@@ anev mhôônom yô , nan p@@ war TER kwagh je , nahan Un kpaa Una na nan sha ieren i nan i dedoo la . ” ( G@@ al . 5 : 22 , 23 ) Nyian ne , kwagh hemba gban ior u eren “ aeren a iyolough ” a u lun a aeren a i ter sha heen ne . Mba cie mbu ga . • Ka ieren i nyi i doo u or@@ tom u Kristu nana lu a mini ? ( Ne@@ hem@@ ia 4 : 21 ; 6 : 15 ) Yange ve kure tom ne fele je kpilighyol , gadia shighe u ve lu eren u la ve tagher a ah@@ endan kposo kposo . K@@ nor@@ r yange kaa ér mbakur@@ an mba ve lu Mbakristu cii mba a tom u vesen u wasen hanma Orshiada cii u pasen kwagh sha uya uya . Akaa atar ken akaa shon yô , ka a ne . 11 — Mbagenev ka ve hingir u eren akaabo sha ci u nyi ? Kanyi i Lu In@@ i@@ ongo i U@@ l@@ ah@@ adi ? David : Tom u se eren Yehova ne gema uma wase sha gbenda u vesen . Er icighan jijingi u Yehova a lu suen se ken ijime yô , kwagh u ma se fetyô u eren sha tahav asev ga la kpa , se fatyô u eren un . ( Ps . 15 : ​ 1 , 2 ; 31 :⁠ 5 ) Aluer se mba yaren tom a ase@@ mber a injaa shighe u se lu ôron kwagh yô , se fatyô u sôron mbamzeyol mba vihin je kpaa a u eren aie shio . ​ —⁠ Ôr Mbakolose 3 : ​ 9 , 10 . ( Mpa . 7 :⁠ 9 ) Shi ve na jighjigh ér ve hemba ng@@ een a icighan jijingi a ak@@ ar a ve a a lu “ iyôngo igen ” la keng ga . Duteronomi 21 : 23 kaa ér “ or u i s@@ ende nan yô , Aôndo wa nan i@@ fan . ” Ishim@@ at@@ seen i̱ se lu a mi ke ’ tom u kwaghpasen la i̱ doo Aôndo ishima , di er ih@@ uma i dedoo la kpa yange i doo un ishima nahan . — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 . U tesen ikyav yô , naagh ku nan@@ den ku lu kwagh u or eren sha ishima i nan yô . He@@ mba s@@ aren un u ior ve gema asema , ve undu igbenda ve i bo , ve̱ lu uma . Ashighe agen yô , ka kwagh u mbagenev ka ve kaa a kwase shin nom u nan soo u hingir Orshiada u Yehova je ne . 4 : 8 ) Aluer se mba eren nahan yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser , a doo Yehova man Yesu “ a jijingi ” u se lu a mi la . — F@@ ile . Hii shighe la je , u timen sha ivur i sha iyange ken an@@ takerada u U T@@ im@@ en ken Ruamabera A@@ y@@ a@@ ange A@@ yange la lu kwagh u hiihii u eren sha hanma iyange cii yô . Yange ve waan “ akaa a a hembe lun a inja ken atindi la ik@@ o ga , er : iji@@ r@@ ôron man mhôônom ma zungwen man jighjigh u nan ” nahan , kpa ve geman ve hemban veren ishima sha u ngohol môm - ken - u@@ pue . Er m lu ôron Bibilo ayange ayange yô , m ôr mkaanem ma ken Yesaia 41 : 10 ( N@@ W ) la . ( 2 Utor 6 : 14 - 23 ) Sha mimi yô , ior mba ken tiônnongo u Kristu kpishi hingir mba civir Aôndo sha mimi sha ci u akaa a dedoo a mbacivir Yehova er a ve la . Ken ityar i ngise i fa@@ an p@@ aven ivaa ga je kpa , kwagh kôr gema hegen . ( Cii man Shighe u Yesu ) la ye . ( a ) Akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo tese ér Aôndo ngu a tahav man mfe nena ? Zum u ior mba yange ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu mbara lumun ityesen i aiegh i uma kpen ga la yô , hingir u shi vea lumun ityesen i aiegh igen kpaa . Ka ityesen i ig@@ y@@ am@@ usu je la . “ Na nen Shi@@ sar akaa a a lu a Shi@@ sar yô , Aôndo di kpaa na nen Un akaa a a lu a Aôndo yô . ” Yange a saan M@@ ano@@ a iyol je ka u henen a hen ga , nahan kpa , a fa er un lu a zege@@ tom yô . Sha kpôô yô , shighe u u@@ ye ka shighe u taver kpen kpen . Ity@@ esen ne za hemen zan zan derianyom u sha un@@ yi@@ in la . ” A tes@@ em ufoto mba ivese na , mo kpa m tese un mba av , shi a tes@@ em foto na u un vea ior mbagenev ve tile ken won u ijiir igen i i yer ér Iyou i Tartor la ve tôô yô . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : U@@ if@@ i man ac@@ ile nga ken Tar u F@@ in@@ land kpishi . Kwagh ne lum er ka mzough u anmgbianev tar sha won cii nahan . Aluer or@@ ya la tese gbashima sha loho la yô , mba pasen kwagh mban vea na nan takerada u u pase akaa a ken Bibilo yô shi vea pine nan aluer nan soo ér i va hen Bibilo a nan hen ya u nan yô . Ikyav lu tesen ken igbar ér tom u mbaapostoli lu eren la lu u Aôndo ! Shi ka “ nan bugh zwa u nan sha kwaghfan , ityesen i erdoo kpaa i lu sha no@@ mbor u nan . La@@ de kaa ér : “ M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi yange u wa se ago iyol u yemen hanma ijiir sha tar cii , shi kohol iyol i eren tom vea anmgbianev asev mba doon se ishima imôngo . ” Shi kwagh ugen yô , se fa mba@@ awashima mba Aôndo cii se bee ga ; ken anyom a karen ne i kôôm mbam@@ kav asev sha akaa agen . B@@ re@@ di man wain u a lu ikyav i nagh ku Kristu la una umbur ve er ve lu a ian i doon tsung shi ve lu a ityom i eren sha u kuren awashima u tsôron u Aôndo la yô . ( a ) Yesu lôh@@ ô se ér se dondo sha a na nahan se er nena ? U tesen ikyav yô , pro@@ fes@@ ôr ugen ken Y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i H@@ awa@@ ii , ken tar u Amerika u a mem tom yô , mba yer un ér R . Ior mba í hemba wu@@ an ve yô lu mba@@ ad@@ er@@ ap@@ u@@ pu@@ u . Lu nomso man kasev man mbayev mba ve fa kwagh u ityav mbi shon kpaa ga yô . Loho u Bibilo “ ka kwaghôron u Aôndo man kape i lu kpaa je ” la , kpa kwagh ka a er i vihi yô , ior kpishi mba ve ze ken u@@ c@@ ôô@@ ci ve lumun ma nahan ga . Bibilo i henen ia wase se u dondon hemen u Aôndo nena ? Er inyom i 18@@ 6@@ 8 la nahan , Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l hii u timen vighe vighe sha atesen a u@@ c@@ ôô@@ ci lumun a mi ica gba yô , nahan a mase kaven er ve tesen Ici@@ ghan@@ ruamabera shami ga yô . A@@ zende am agen kpe , sha ci u a@@ yem a ve gb@@ aan sha mba@@ ag@@ u@@ g@@ u sha ihy@@ undu la . M@@ P@@ I@@ N : Yesu lu Mesiya u ityendezwa laa ? M@@ ci@@ e@@ aôndo una wase se u tesen ser Yehova doo se ishima nena ? Kwagh@@ yôôn ne yange seer maan akaaôron a yange The@@ od@@ or@@ e J@@ ar@@ ac@@ z man Daniel S@@ y@@ d@@ li@@ k vande nan sha iyange shon la . — Nenge sha peeji 3 - 7 man 24 - 27 ken magaz@@ in ne . 6 : 3 , 4 , 9 . Sha nahan yô , hide time sha kwagh u Yesu a er ken Mateu 6 : 1 – 4 la . Sha ci u mba eren tom u sôron akaa la ve ts@@ aan hen uya vev mba he@@ gh mbara . Mb@@ au@@ ty@@ aav nav mba@@ ̱ sha any@@ inya hemba vihin kwagh a u@@ gb@@ ase@@ ela mba ai@@ k@@ ighe mba@@ ̱ keren iky@@ ôr a ij@@ en uya . 3 Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh ken Tar u N@@ or@@ way M - ban u Iserael yange ban a iwuese yum la k@@ unda iyol je gande . Shighe kar yô , a undu nongo la sha ci u kwagh u nenge kasev mbara lu eren la va un ah@@ enge kpishi . 2 : 13 , 18 . “ K@@ ura nen . . . Ma or nana̱ de luun or u idya shin or u wan u@@ icighan@@ mbaakaav ikyo ga ga . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 12 : 15 , 16 , N@@ W . Nahan je kpa , ishember i ken zwa Grika i i nger ken Mateu 10 : 29 ér “ mba@@ ats@@ ator ” la tese ér ka mba@@ ats@@ ator mb@@ akiriki . Yehova maa tese ér ka una ver mbacivir un sha ci u mba a jijingi u t@@ ang@@ en@@ yol ga la yô , un nenge ér mfe shin kwagh u kuren awashima na la môm yina ga . ( Ps . Se mba se lu sha ayange ne kpaa mkaanem man na se m@@ sur@@ shima man m@@ mem . ( 2 Mbakorinte 8 : 12 , 13 ; 9 : 6 ) Apostoli ne ta icin ken washika ugen u yange va nger yô , a kaa wener : ‘ Aluer or nana kera nenge sha ior mba ken ya u nan la ga yô , nan ny@@ iman jighjigh u nan ve , nan hemba gban kera a or u nan ne jighjigh ga yô . ’ Kpa , ônov ka vea ôr kwagh u a lu ve ken ishima , u a zough sha atindiakaa a perapera yô , i doo mbamaren vev je i zua ga . Ú e̱r sha imo i Ruamabera sha er ú lu môm ke ’ iorov ub@@ iliôn imôngo mba ke ’ masejime yô , vea lu ken Paradi@@ so shin tar la kpa ? A̱ shi nan kpa R@@ ah@@ ab@@ i u lu ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o la yange una nenge uma na u iji@@ mba@@ gh la ér ka gbil@@ in@@ kwagh . Ka mbampin mbagenev mba nyi nahan í pine ve ? Ve di ve na mlumun sha mbampin mban nena ? Una taver ak@@ u@@ he ou ; nahan wea hingir er ka sule u i ur u mngerem yô . ” Se kpa sar se , er yange i sar or@@ pasalmi nahan , u Aôndo ma a tôv se ma a nenge shin se a̱ lu a mbamhen mba inj@@ aav ga yô gaa ? Tor Ba@@ a@@ sha maa gir@@ gar u R@@ a@@ ma , gar u lu hen har@@ ga u Iserael man Yuda , u gba ica a gar u Yerusalem kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a an@@ igh@@ eni tseegh la . Alaghga yange maa gar ne sha ci u a soo ér ior mba ken tartor na ve yem ken Yuda ve za er As@@ a tom shi ve civir Yehova ga . D@@ ugh ikyaa i Satan va a mi sha kwagh u or u nan kom u hemen sha won cii la kera yô , Satan shi va a ikyaa igen sha shighe u Yobu lu uma la . Se lu sha mkohol u ningir , ikpelaior i tor@@ on asema va kase se wa atô . ( Mal@@ aki 2 : 8 , 9 ) Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve fatyô u tesen ior kwagh u mimi man ikyav i dedoo ga , yange ve gema ve tsu@@ me a Mbaiserael kpishi , nahan Yehova vihi ishima a ve lu shami . G@@ O@@ L@@ I@@ AT@@ I yange t@@ av je kuma er um@@ it@@ a 3 nahan . ( Mpase 16 : 14 , 16 ) Ka mimi , u@@ kwaghaôndo ôr akaa wue wue a c@@ imin sha kwagh u mkur shi ior kpishi mba henen akaa a ci@@ er iyol man a nan ishim@@ any@@ ian tsung sha kwagh u iyange shon . Una fatyô u wasen se sha u se wa ishima a mbamzeyol asev shi se ny@@ ô@@ ôso iyol sha ajiir a i doo u ny@@ ô@@ ôso la . Mimi je M kaan ne ne , er ne er a mô gen u ken anmgbianev A@@ v mba hemban gban ijime mban nahan yô , ka Mo je ne er a Mo nahan ye . ” — Mateu 24 : 3 ; 25 : 31 - 34 , 40 M@@ doo u Yehova a doo ior ishima la ka a wase ve ve tsua u eren akaa a dedoo . ( Mateu 10 : 5 – 18 , 22 ) Kpa cii man ôr mbaapostoli nav mkaanem man yô , á vande taver ve kua ior mbagenev kpaa asema ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la wener , ah@@ endan ne aa vihi msaanyol u ve lu a mi kpishi la kpee ga . 8 : 18 , 19 ; 1 Kor . 15 : 5@@ 3 ; F@@ il . 1 : 21 - 24 ) Nahan kpa , saa vea tile sha jighjigh zan zan a ar sha shighe la , vea za hemen u engem , tesen m@@ kposo ve a “ ônov mba if@@ er@@ or . ” ( Mat . Yange se van@@ den henen Bibilo a anmgbian na u kwase . Ka kwagh môm ken akaa a i er ken mpase u sha mnenge u sha pue kar un@@ yi@@ in la je la . Nahan , sha a@@ vegher a tar u do@@ on@@ ashe ne cii , ior cica vea lu wuese Yehova Aôndo sha u dondon atindi na a mlu u wang la doo doo . — Mpase 7 : 9 . Gadia mo m fa akaabo am , isholibo yam ng@@ im sha ishi gbem . ( Marku 6 : 31 ; Yohane 16 : 12 , 13 ; Mbaefese 5 : 28 - 30 ) Heela tseegh ga , ver ishima nenge kwagh u kwase wou a eren sha ci wou man tsombor wou la , nahan tese iwuese you sha m@@ kaan man sha ieren kpaa . Nahan kpa , ior kpishi mba a mciem man ishim@@ any@@ ian sha ci u akaa a m@@ n@@ è@@ n@@ ge shon u i lu nôngon sha u a bee a ts@@ wam kera ne una va a mi la , kpa mba ve suur sha Yehova yô , mba a mciem ga . la pase ér , “ Tartor u Aôndo ua va a lu u timin tar u se tem sha mi ne kpôô kpôô ga , kpa a lu u timin uumace mba Satan a hemen ve la cii . Shighe u se lu henen Bibilo man ngeren mba pasen akaa a ken Bibilo yô , ka hange hange u eren msen shi gbidyen kwar sha kwagh u se hen la . 55 : 8 , 9 . Mayange de henen wer nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura kua fatyô u tôôn asorabo ou kera ga ze . Kwagh ne una wase u u ‘ kporom hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a we . ’ De se tôv se fa tom u mbakur@@ an@@ ya yange ve eren sha ayange a tsuaa la , tsô se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban . T@@ O@@ M U MB@@ A@@ K@@ U@@ R@@ AN@@ Y@@ A A kaa a Na ér : “ Akaa ne cii me na U , aluer W@@ ea g@@ ure inya , W@@ ea civir mo yô . ” ( Rom . 8 : 16 , 17 ) Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mbagenev kpishi vea zua a uma u tsôron shin tar ne sha ikyev i hemen u Tartor u Kristu la . — Ps . Hen shighe la anmgbian Mor@@ r@@ is hingir ortamen u zenden sôron atôônanongo . ( 2 Peteru 3 : 3 , 4 ) Nahan yô , ka ior kpuaa tseegh ve lu hingir mbahenen mba Kristu mba he@@ v sha ajiir ag@@ enegh ye . Sha mimi yô , kwagh u he b@@ an@@ en a mbam@@ vihi ker ga . El@@ la shon u̱ i pase un i to@@ ho ica i gbe hegen ne yange lu a iember na her shin er a ya ican nahan kpaa . Yange i na se ijiir i tsan ken ity@@ ô@@ ugh ny@@ inya i tse , se yaven sha k@@ ati@@ fa u i er un sha to@@ ho yô . Zege@@ can la una hii , kpa cii man Yehova a tim tar jimin cii yô , “ asema aa yina ior sha mci@@ e man sha mk@@ egh u akaa a a lu van sha won la . ” ( 2 Tim . 3 : 1 ) Mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi sha tar cii mba hemban tagher a ior mba mkaanem ve@@ m man aeren a ve a ne ior ishim@@ avi@@ h@@ in man ij@@ ung@@ wen yô . Cii man se na mlumun sha mpin ne yô , de se vande timen fan kwagh u a lu iyou i Aôndo hegen la . Hen shighe la , sa@@ gher mo iyol kpishi er yange m fa mer Aôndo ngu a iti , mba yer un ér Yehova , shi ngu Aôndo u dooshima man u zungwen mhôônom , ka Aôndo u nan@@ den ior ken ig@@ y@@ am@@ usu ga yô . A@@ tô@@ akyaa agen a eren kwagh sha shighe yô kanyi ? Shi mba tôvon sha ngeren mba ken zwa Grika yô , i kav ér doo u a gema gbenda u i er akaa ken Mateu 21 : 29 - 31 la . A kaa ér : “ Yange mea soo u eren kwagh yô , m pine tsombor wam , m er nahan gbem ho@@ gh@@ ol mo . N@@ ana “ fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh kpaa ga . ” ( Luka 12 : 32 ; 1 Mbakorinte 15 : 50 , 5@@ 4 ) Ge@@ ma “ iyôngo igen ” la yô , ia zua a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar sha ikyev i gomoti u Tartor la . — Yohane 10 : 16 ; Pasalmi 37 : 11 ; Mateu 25 : 34 , 46 . Ka sha ikyev i nongo u wanakiriki la se zough a “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” ye . Bibilo kaa ér : “ Wan@@ ye kpaa ka nan pase iyol i nan sha aeren a nan je , shin aeren a nan a lu wang man vough kpaa . ” ( Anz . 13 : 17 — Ka sha nyi gbenda Mbam@@ e@@ de wa az@@ ur@@ fa ikyo ga , z@@ en@@ aria kpa doo ve ishima ga ? Lu unô ve nger Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika laa ? Z@@ enden Er Yesu Kristu kpa Z@@ enden Nahan , 10 / 1 Ka kwagh u hii be@@ elee a ne ve Mbashiada mba Yehova ve hingir u eren tom hegen ken W@@ es@@ ter@@ n Au@@ str@@ al@@ ia ye . M@@ nder u Yesu nder ior shin ku shighe u lu shin tar la ts@@ eng@@ atesen kwagh u una va er ken hemen zum u una hingir Tor u Tartor u Aôndo la . Lu nyi i hemba gban Davidi ishima ve nôngo ityav a Go@@ li@@ ati , man ka nyi i gbe u ia hemba gban se ishima ? Wan na kpa nôngo kwagh je ish@@ ôm hu@@ le . Ngeren ugen ken Iyoukura i A@@ ip@@ or , 18@@ 8@@ 1 la yange yôô ér nyi ? Yange kange ishima ér mayange una tsu@@ me a undu u@@ ini@@ e@@ zwa mba Aôndo ga . Kwagh ne kua u keren shighe u ôron Bibilo shi henen i̱ kua ityakerada i í har sha Bibilo la kpaa , shi eren msen hen Aôndo sha u a̱ wase se shi a̱ tese se gbenda kpaa , shi zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe man u wan uwegh ken tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen ne kpaa . — Anzaakaa 2 : 1 - 5 . Kristu una hide ken iyol i nyi ? Kpa ter na yô , mayange je kwagh gba un sha atesen aa ve lumun a mi la ga . Shin ka anu a kun@@ den ne ? Ikyav i tesen i sha uhar : Sha kwagh u i nger ken Mbafilipi 2 : 3 yô , i kaa ér “ de eren nen kwagh sha u wan ayol a en ik@@ o tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa hide nen ayol a en ijime ; hanma or nana̱ nengen er orgen hemba nan yô . ” Saulu hingir apostoli Paulu yô a undu inja na i tse la vindi vindi . Yange sar gumor ugen tsung u lun a kô@@ m@@ pu@@ ta ugen , je yô , a za dugh ihi na i môm myer , a tee , a za yam un . Yange hen wener aluer un hemba ato kpa una sôr ieren na la shinii ? Yange una tsengaôron kwagh sha zwa u profeti na yô , ‘ a taver kwaghôron u wanakiriki Na la , shi a kure kwagh sha imo i or@@ tom Na vough . ’ Kpa ka m er msen sha er me lu a iyol tsaha yô , nahan kwagh la ngu a wasem u veren ishima . ” Sha m - iv u ua iv ken Paradi@@ so la yô , kwaghôron u profeti u Ese@@ kiel kaa ér ior mba Yehova cii vea lu a ijiir , inya je kpa a tôndo a kar kwar vough vough man sha inja sha inja kpaa . Tom : U wa ityough ken tom wou je u goo@@ m mcivir u Yehova an@@ b@@ y@@ ôr ud@@ am@@ aa ? • Ka sha igbenda i nyi nahan Yesu yange a ôr kwagh sha akaa aa a vande eren aa mbau@@ ng@@ wan a na mbara kpa ve fe ? Paulu yange zua a aan a nyi a duen tseer tse@@ ere ? Er Aôndo Tom “ sha Ishima i M@@ ôm ” Nenge Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 13 , peeji 13 - 14 . Shi hur@@ or na u s@@ ôngo s@@ ôngo ugen undu un za kohol Ab@@ es@@ al@@ om , nahan a mase shin a ior kpuaa mba ve tile a na sha mimi yô , a lu zenden angahar gbilin , v@@ aan k@@ ôn@@ don sha gbenda u un@@ den sha U@@ wo u O@@ le@@ v la . A kaa ér : “ Ma shighe môm kpa m lu zuan a m@@ mem ken uma wam ga . Shi vea “ ma at@@ u@@ mba a akuraior , ” vea lu yaren tom a akaa a i er la sha u van a m@@ ze@@ hemen ke ’ mcivir u mimi . A kaa ér : “ Aluer ne er anmgbianev kwaghbo , ne vihi imo ve i ken asema i i taver ga la yô , ka Kristu je ne lu eren Un kwaghbo ye . 3 : 5 ; Yo@@ s . 5 : 15 ) Yange gba u vea er nahan sha u tesen icivir . Ikyav i tesen yô , iy@@ av yange mbu z@@ aan un iyol , nahan ‘ u@@ k@@ or@@ kor k@@ enden un ken iyol sha ashighe ashighe . ’ Ngeren mban vea wase se u taver ikyar i se ye vea Yehova Aôndo la . Ka nyi se ôr a mba ishima i vihi ve la ve ishima a taver ve ? Yehova yange kure ityendezwa na la kpa ? Nahan i seer mb@@ as@@ ô@@ ron@@ tempel mba ve lu mar@@ nya u Iserael ga la tom ér ve wasen Mb@@ al@@ ev@@ i . Me@@ i 4 - 10 , 200@@ 9 I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 5 ( Z@@ wa Go@@ k@@ ana ) ( 2 Mbakorinte 4 : 1 , 2 ) Se mba pasen mimi shi samber a iwanger i ken jijingi hanma ijiir cii sha u eren tom shon u Paulu a yer ér “ tom ne ” la . Elisha lumun her ave ave je u lun wanakiriki na , shi er profeti u been iyol ne ityom i sha kwa@@ r@@ kyaa ga sha mimi . Kpa dooshima yô una lu her@@ egh gbem . Mayange se p@@ enda nen ishima sha kwagh u Yehova a vende ér se de eren ga la ga . Nenge er i hii ve kwagh a fetyô u lun nahan yô . Ishima i legh legh hemba ng@@ in hange hange cii hen ya u mp@@ av a lu sha kwagh u kwaghaôndo yô . Ka iyua i Mbashiada mba Yehova ve lu nan sha asema a ve la i tôô i er tom ne a mi ye . Mbashiada mba dondon kwagh u Yesu yange wa ér : “ Ne ngohol gbilin , na nen di gbilin ” la . — Mat . Yesu shi mgbegha u@@ te@@ b@@ ur mba mbam@@ us@@ an@@ inyaregh kera kua inyaregh vev cii . Kpa er mbaihyomov mban cia tindi u gbe@@ ke@@ ke u tartor u Per@@ shia , u Shi@@ ru@@ shi wa sha hiihii la yô , ve kera fatyô u hendan a ve kpoghuloo ga . Yange i doo Yehova man Yesu a mba ve kom mbara shi ve wuese ve shi ve ver ve doo doo kpaa . Gi@@ be@@ a Tsô ka an@@ ti je nan@@ á hemba imba utya laa ? Nahan ve hingir ‘ ônov mba ge@@ h@@ en@@ a ’ kwa har , je yô hemba a hemba Mbaf@@ ar@@ ishi mba ve lu Mbayuda la kpaa . Er Aôndo a doo se ishima yô , kwagh ne ka a mgbegha se u dondon aeren a na . “ TER Aôndo er sule ken E@@ den vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , ver or u A er la k@@ er@@ egh . Kwagh u a hembe lun kwagh u vesen yô , u ngu eren tom vea na sha afatyô wou cii , shi u ngu s@@ ônon un wer a ver mba ve fetyô u eren un tom hemban we la doo doo . Nahan ne mbamaren man mbayev mba doon se ishima , ne@@ a lu lamen hen tsombor gbar gbar er ne soo la ga kpa , iyol i de kpe ne ga . U@@ c@@ ôô@@ ci kpishi har ishima sha u ngohol môm - ken - u@@ pue . Nahan kpa m fa mer Yehova bu@@ m ér una kura se asange asange sha ivande ga . M maren David man Mar@@ c , ônov asev mbau@@ har mba lun gb@@ ang gb@@ ang mbara shighe kar yô , shi m mar wan wase u nomso u sha utar , Jo@@ el kpaa . ( Ôr I@@ c@@ am i He@@ mban 5 : 12 . ) • M@@ sen u eren kua kwa@@ r@@ gbidyen sha kwagh mba ne se agee nena ? U tesen ikyav yô , der@@ ab@@ a nana fatyô u kôôm mat@@ o u nan goo@@ m a mi ken im@@ ese shin ken iy@@ an , kpa saa mat@@ o la una lu yemen ve nana fatyô u eren nahan ye . Yesu yange tsengaôron ér a tim tar u bo ne kera sha er tar u he ua va yô . OR@@ NG@@ ER@@ EN T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A u i yer un ér G@@ R@@ E@@ G@@ G E@@ A@@ S@@ T@@ ER@@ B@@ R@@ O@@ O@@ K la kaa ér : “ Sha mimi yô , ikyav i hemban cii i tesen ér or@@ fankwagh u ken K@@ ap@@ er@@ nah@@ um la yange lu kpôô kpôô yô , ka mlu u kwagh na a lu ior ken asema her zan zan la . ” * Mbam@@ zeyol mba A@@ i@@ e u Eren a Ve a M@@ i Yô C@@ ar@@ ol@@ ine maa kera ngô@@ ôr ga je maa umbur Be@@ t@@ ty jing@@ ir@@ kwagh ken kwaghôron ve u masetyô u yange ve lam sha kwagh u Tartor u Aôndo la . Kanyi kwagh nahan i doo u se ts@@ enger a ts@@ enger eren@@ e , man kanyi se iv asema ase a mini ? ( Tit@@ u 1 : 5 ) Kape Timoteu , u zende vea apostoli Paulu kpishi ken tom u pasen kwagh la kpa yange i na un tahav mbu veren mbatamen man udi@@ ak@@ on je la . • Doo u Mbakristu vea fa ‘ igbenda i tesen ior kwagh ’ sha ci u nyi ? 33 : 27 ) Shi Yehova yange yima Davidi sha ikyev i “ mbaihyomov ” nav ac@@ in imôngo . ( Ps . I wa apostoli Paulu aie iyol ér ngu hendan kwagh a tar na , maa i kôr un i wu@@ he je . Kpa ka nahan ga . Aluer we ter shin ngô u ú mar ônov mbara kpôô kpôô la , u k@@ am ve u tile a mi wer , ve de ze ikyua a ngô shin ter ve u ne pav la ga yô , ônov ou vea ya ican ken ishima . Sha kwagh u mkombo u Iyoukura u ken hanma kasua la di anmgbian u kwase ne kaa ér : “ Aluer wanye nan ôr mkaanem ma i nger ken Iyoukura i ken zwa Buter u taver ga la jighilii , shighe u nan lu nan mlumun la je kpa , mkaanem mara ma a lu kwagh@@ môm a ma i nger ken Iyoukura i i gb@@ eren kera ke@@ ke , i ior kpishi ve lu a mi la ga . “ A lu or u i fe nan ga yô , ia dondo sha a nan ga , kpa ia yevese a yevese nan , sha ci u mba i fe ve ga la yô i kav imo ve ga . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 10 : 5 . ( Mateu 5 : 41 ) Ú ne nom@@ ou icivir sha u dondon un sha kwagh u a soo u eren la kpa ? ( Mpase 11 : 18 ; 16 : 14 , 16 ) Nahan kpa se gema se fa iyange shin ih@@ wa jighilii i Yehova una er kwagh ne ga . ( Heb . 12 : 6 ) Nahan kpa , tsaha saa sha u gbidyen or ga . Se mba pasen loho u dedoo u sha kwagh u Tor wase Yesu Kristu saan saan Aôndo We Se Iky@@ o ( Yesaia 2 : 2 , 3 ) Se mba zuan a iveren kpishi , gadia Yehova ngu tesen se igbenda na er i ôr heen nahan . Hanma ican ken A@@ tsan a P@@ u@@ e la cii yange ta h@@ indi iyol je ka u tu@@ nan ga . Man ak@@ ar a ve a a lu “ iyôngo igen ” la kohol ve , mba suen ve ke ’ tom u ôron uumace cii kwagh u Yehova kua mba@@ awashima nav la . 7 : 9 , 10 ; D@@ an . Hegen i hen ér sh@@ a@@ won ngu a a@@ zu@@ ku - as@@ an hemba b@@ iliôn 1@@ 00 , man a@@ zu@@ ku - as@@ an ne , agen nga a as@@ an ker ub@@ iliôn ub@@ iliôn je . E@@ ri@@ c Ho@@ ff@@ er , or@@ fankwagh tsu@@ la u a henen sha kwagh u mlu u ior yô , nenge wener ka nahan . Uma wam hemba ng@@ un a inja hegen , sha gbenda u yange m soo mer a̱ lu shighe u m lu gumor la . Ken anyom a karen la , i pase ken ityakerada yase ér mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u mnder u shin ku man ivaa i eren la , lu ôron kwagh u mnder u shin ku u shin tar . Shi mkaanem mara tese ér Yesu lu kaan ér ikyav tese ér mba a va nder ve shin ku vea lu uma shin tar la vea kera er ivaa ga . * ( Mat . 22 : 29 , 30 ; M@@ ar . Nenge ase er tar cii ua iv a ior mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh , mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba Aôndo a doo ve ishima shi hanma or nan doo ve ishima la sha wono ? D@@ ondo Tindi u V@@ esen la ken Tom Wou u Pas@@ en Kwagh La A@@ dooga vea hen ér nom man kwase la hemba veren ishima sha dooshima u hen atô ve la a mci@@ e u cian Yehova la . OR@@ G@@ EN u i yer un ér Jon@@ a@@ than , u mbamaren nav ve lu mar@@ nya u tar u Kor@@ ea , kpa ve za mar un ken tar u Amerika yô , yange ior ny@@ a@@ ghen un shighe lu iyev la . 3 : 16 ) Sha nahan yô , Kristu una hingir ‘ Ter ve u tsôron . ’ — Yes . He@@ en ne mbakp@@ eng@@ av “ hide a e@@ fa ijime , ” gema lu “ ke@@ hen she@@ k@@ el a ke@@ he . ” Nahan iyange igen yô , Davidi tindi mbayev pue hen N@@ ab@@ al sha u ve za pine un iwasen . Paulu kaa ér : “ Ne fa m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Ter wase Yesu Kristu la . Kwagh ne ngu a wase se se kera vihi ishima a ve ga shi se ‘ de ve kwaghbo . ’ ( Anz . ( 1 Kor . 10 : 13 ) U@@ vande - eren mba u zough a mi ken anyom a keren la kpa ve doo u ishima . Ka nahan ve v@@ é venda Yesu , sha ci u un kôr mbamhen mbara nahan ihyom er Ter na kpa a ker ve ihyom la ye ! — Yohane 5 : 43 , 44 ; Aerenakaa 12 : 21 – 23 . 14 , 15 . ( a ) Kanyi i lu s@@ an@@ ker wase u sha ikyav laa , man se er tom a mi nena ? D@@ ugh iyenge ior i i ter sha heen ne sha yô , ior mbagenev kpa i wua ve umiliôn um@@ li@@ ôn ken utya hii ken inyom i 19@@ 00 la zan zan inyom i 19@@ 8@@ 7 la . Ka sha gbenda môm u nyi Yehova a lu jigh@@ jigh@@ i ? Yange gba u mbayev mba kiriki kpa vea kegh ato ving zum u i lu ôron ônov mba Iserael cii Tindi u Aôndo yô . N@@ om man kwase ugen yange ve tôô takerada ne shighe u ve lu zan me@@ m@@ yol yô . Er ve tema hen kp@@ em@@ nger iyange igen ve lu me@@ men yô ve hii u ôron u . A@@ vur a Bibilo a i nger shin heen ne wase se u fan shighe u “ mnder u hiihii ” la hii nena ? * Satan pine Ifa tindi u Aôndo wa ve sha kwagh u kon ugen yô . Ishim@@ averen i Jon@@ a@@ than ne va hingir gbil@@ in@@ kwagh zum u lu sôron kwase ugen u lu anyom 25 t@@ wer yô . Ka Yehova iyol na a lu I@@ mbor i tahav mbu Kristu ye , nahan se na jighjigh ser Aôndo u He@@ mban@@ agee una fatyô u lun a tahav sha akaa a shin tar . 31 : 31 , 33 , 34 ) Kwaghôron u profeti ne yange hii u iv@@ in sha mi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la . Zum u ishima i ze se iyol shin se u@@ le tsung yô , ka se lu ikyua a or u nan fe m@@ nyoon wase u ken ishima la , u mhôônom ma ker nan a vese yô . Aluer u gbidye kwar sha mbamzeyol mba u tagher a mi la yô , u fatyô u tsuan kwagh u ú er la sha kwaghfan . A̱ lu nyi je yange i na ve kwase ne vaa ga kpa , á venda u hiden yemen ken ya na ér saa Elisha a̱ va a na imôngo . Er lu Aôndo je ngohol icighan jijingi Na hen a na kera , u bo la kar tema ken a na yô , ka nahan ve í kaa ér ‘ TER tindi jijingi u bo ne ’ ye . A timin hanma or u hendan kwagh kera yô , nahan mbap@@ er@@ apera vea tile sha ishigh ki Yehova zum u vea pase iky@@ aren i m@@ til ve u sha mimi la yô . Kpa a lu mbahemenev mba kwaghaôndo tseegh vea tôv mbahenen a ican ga . ( Luka 12 : 33 ) Nahan kpa , Yesu yange ta icin sha iyua i eren sha im@@ anger sha ci u keren icivir i i̱ lu sha ci u Aôndo la . Mimi yô , anyom kpuaa a se lu keghen la gba se ica kpishi . T@@ aver nen ayol , ave a̱ de kp@@ een ne ga , gadia á na ne injar sha tom wen . ” — 2 K@@ ron . T@@ e@@ ma hen nen sha mbam@@ tsera mba ne zua a mi aluer ne mba henen Bibilo hen tsombor imôngo la . Nahan , mayange de eren ke@@ ke@@ ke u eren msen hen Aôndo a ishima you cii sha akaa a a ze u iyol ga ! Er ú lu gbidyen kwar sha kwagh u Bibilo i̱ er sha kwagh u Yon@@ a la nahan , ú nenge a ityôkyaa i í gbe u ú hide ú nenge sha kwagh u ior mba ú pasen ve loho u dedoo hanma shighe la kpa ? O@@ k@@ to@@ ba 12 - 18 , 200@@ 9 Yesu yange kaa ér u@@ wua ua hingir iv@@ or i bo ga , kpa kaa ér i l@@ ôô iv@@ or i bo ken u@@ wua . Kpa yange se suur sha Yehova . A@@ veren a i na un sha m@@ dondo u a dondo atindi a Aôndo a perapera ne ka a dedoo je zua ga ! 11 : 2 ; 12 : 36 . Yange soo ér una yar tom a tahav mbu ashe a lu a mi u me@@ en or la je ka u henen a hen ga . Ka Tom u pasen ior mimi la yange ú lu kwagh u vesen u va a Yesu shin tar ne ye Nahan ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar kua ah@@ ô@@ angahar la nga a iy@@ ô@@ gh shin a , shi nga a iny@@ at@@ y@@ u@@ u kpaa shin a . U@@ ruamabera mba yange i eren ihy@@ ul@@ en@@ ruamabera a mi la yange ve li@@ he i kuma er ase@@ va 9 zan zan 11 nahan , ve gema di ve gb@@ anger i kuma er ase@@ va 6 zan zan 9 nahan . Aluer mbatamen wase or@@ isholibo la nan kav er isholibo i nan i ke@@ he kpishi , nahan nan lumun tsaha shi nan gema ishima yô , isholibo i nan la ia kera vihi ieren i dedoo i tiônnongo la ga . T@@ so ka a hii u ku@@ wan karen ihy@@ ongo kure kure , a u or fan shio . 1 : 14 ) Nahan gba u se hemba veren ishima sha mkur u akaaôron a profeti shi se seer taver iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova kpaa . ( 1 Pet . Yange i mar un hen ijiir i gban ijime , mbamaren nav kpa lu sha kwa@@ r@@ kyaa ga , shi lu ic@@ an@@ or sha ayange a uma na shin tar ne cii . Ka hanma shighe nahan i doo u ú kar hen ape mbak@@ ov wou ve lu kighir we ér u er kwaghbo la kera , man ka sha ci u nyi ? • Er nan ve i doo u se or iyev zum u i lu tôvon se a ican ga ? Se na jighjigh ser ‘ shighe u ôron ijir ’ la kuma . Mb@@ as@@ am@@ aria lu Mbayuda ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , Mba@@ am@@ on di lu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , Mba@@ ar@@ ab@@ ia lu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , Mba@@ a@@ she@@ do@@ di di gema lu shin ity@@ ô@@ tar . Ka gbenda u Aôndo a nengen se la kwagh a hembe gban sha mi ye . A@@ vur ne ny@@ iman a ny@@ iman ayol a á ga . M@@ fe W@@ asen Se u Nan Jighjigh Se kpa doo u se fa mbam@@ yina asev , kpa se gema se suur sha Ter wase u sha la di er wan@@ ye@@ kwase la nahan . Davidi yange er msen hen Yehova Aôndo ér : “ T@@ es@@ em , m@@ ̱ er ishima You . ” Takerada u Lev@@ iti@@ ku ôr kwagh u hemen u Yehova var var . ( 2 Tim . 3 : 12 ) Kpa , sha iwasen i Ter wase u sha la kua m@@ sur@@ shima na yô , se fatyô u lun er Mbakristu mba ken T@@ esalonika mba i shighe ve mkurem , mba ve wa ishima a m@@ te@@ v u sha ican kua atsan sha jighjigh u nan la nahan . — Ôr 2 Mbat@@ esalonika 1 : 3 - 5 . Ior mba gen@@ gese iyol ka ve k@@ undun iyol ér ve mba ior mba hiden a iyol ijime kpa ve gema ve keren icivir hen ior . Jighjigh u yange i na kasev ga ne vihi ian i ve lu a mi ken Mbayuda la kpishi , man kwagh ne za hemen nahan anyom kar u@@ deri imôngo . Z@@ a Hemen u L@@ un a I@@ ember ken Ashighe a I@@ can , 12 /@@ ⁠ 15 Ka u@@ iniôngon mba ny@@ i@@ iv ashighe agen ior ka ve nôngo ér vea pase kwaghaôndo , kpa er nan ve ka vea nôngo je kpa ve kôr cio ga ? Yange ve sem sha ci u m lu kposo , kpa m hen mer me fatyô u hendan a ve . A@@ kor ka alegh a taver iyol gb@@ ang gb@@ ang a inyam ka i nôngo num a mi yô . Ka nyi se fatyô u ôron sha kwagh u ajiir a vesen man a kiriki a se nyer mbamkombo asev her laa ? J@@ IN@@ D@@ I@@ KW@@ AG@@ H : U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh ka ve vihi mlu u or vea Aôndo . — Mbaromanu 1 : 24 . Er Yehova vande yôôn ér i̱ lu nahan , ior i Bab@@ ilon va ta num sha Yuda shi t@@ ì@@ m Yerusalem , gar@@ tamen na la ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la . ( Mat . 1 : 18 ) Kwagh ne sôr ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i̱ shin i̱ lu ken iy@@ av mbu Maria cii , shi hii shighe u ij@@ en@@ awambe la j@@ ile iyol la je , í kura i̱ sha hanma kwagh u una vihi i̱ cii . Yehova ôr kwagh sha kwagh u mlu wase u ken ishima la ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande ; ka an nana fatyô u fan i ? ” — Y@@ er . ( 1 Kor . 5 : 11 ) Ka a inja u keren ser se ny@@ iman kwagh a mba vendan mimi shin mba ve pu@@ un nongo u Yehova la ga . T@@ or@@ li@@ ef , nom u Ru@@ th kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ wan a ken Bibilo nga kpishi nyian a mbamaren vea gema ke@@ en shin ke@@ era kpa vea zua a mi yô . Kpa kwagh ka a er vihi yô , ica gba tsô maa kera maa ve iyol u lun icighan@@ ikyurior er sha hiihii la ga . Nahan kpa , or gema ngu u nan fe mlu u ken asema a ase vindi vindi yô , or shon yô ka Yehova Aôndo . • Ikyav i ‘ tsaase mkav u ken ishima ’ la kanyi ? Yehova haa iveren sha tom u Tartor ne , nahan mbacivir Aôndo mba seer a seer hii shighe u i nôngo Ity@@ av mbi Tar cii mbi sha M@@ ôm i bee la zan zan shighe wase ne . Akaa a vihin tsung er M@@ tim u I@@ kp@@ elaior u yange er shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha U@@ har la na yô ior kpishi kure ken asema ve ér Aôndo ngu ga . Yesu yange fa ér or@@ tesen ka nan pine mbampin sha inja sha u fan kwagh u or@@ henen Bibilo la tseegh ga , kpa mbampin mban ka ve wase or@@ henen Bibilo la u pasen mnenge u nan . ( Yesaia 32 : 18 ) Man kwagh ne hi@@ r@@ a ka di ma@@ f@@ o u bem u vea va ember ke ’ hemen la tsô . ( a ) Kanyi akaa yange lu ken U@@ r a nan mbacivir Aôndo u mimi za@@ yol@@ o ? ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Nahan yô , se mba vende aeren a tar ne , er im@@ anger man u soon iyol yase tseegh kua iji@@ mba man i@@ pi@@ la man inyaregh ki keren kpoghuloo nahan . Gba kpee u ior mba Yehova vea lu u@@ icighan@@ mbaiorov sha ci u nyi ? Ka ini@@ aav mbi nyi nahan ngu a lu@@ m@@ un@@ u ? Yesu kaa ér : “ I@@ y@@ ongo ne ka [ ikyav i ] i@@ kur@@ yan i he i ken awambe A@@ m a i he@@ e sha ci wen ne . ” — Luka 22 : 20 . Sha hiihii la , alaghga u nenge wer hemba doon u y@@ eren nom@@ ou shin kwase wou a kwagh u a lu ken ishima la . Se@@ kar@@ ia 4 : 7 tsengaôron kwagh u shighe u mcivir u mimi u Ter u He@@ mban Cii una samber ken tempel u ken jijingi shin tar jimin cii la . Bibilo ôr kwagh u akaabo a a lu eren shin tar ne nena ? ( 1 Yohane 5 : 3 ) Ruamabera pase ér Kwagh@@ aôndo u Kristu u mimi kighir or ga . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Aôndo pase se kwagh u se er ve a doo un a vese la ken Bibilo , shi a pase se er i hii ve un de ican i lu eren ior yô , kua kwagh u una va ér sha ci u uumace ken hemen la kpaa . ( b ) Tom u pasen kwagh u yange gba u mbahenen mba Yesu vea er la ua hemba ú Yesu la nena ? Anmgbian ugen mba yer un ér J@@ avi@@ er , yange gba u una tsua tom t@@ wer@@ egh u ua kimb@@ in un inyaregh kpishi yô , gayô una tsua u eren tom u pasen kwagh hanma shighe . Kwagh u M de u u lu her je yô , ka sha u Me tese u agee A@@ m man á pase iti Y@@ am sha won cii kpaa yô . ” Aôndo So@@ o ér Se Lu W@@ ang 3 : ​ 5 , 6 ) Ngu a inja ga shinii ? Kpa ve na Yesu jighjigh her@@ egh . Nahan a kaa a na ér : “ N@@ om@@ so@@ or ! Ka an nan ver@@ em or@@ jir shin or u karen ne kwa@@ r@@ a ? ” A de ér ah@@ i a hi@@ a un ats@@ enge ahar ga . Nahan ayange nga kar yô a va a A@@ re@@ ki la ken Yerusalem sha tindi vough . N@@ gi@@ se kasev wu@@ an m@@ w@@ em sha ave . Ka nahan ve , i kaa ér Mbakristu mba “ non@@ go@@ ior sha ci Na iyol Na , mba asema a tse@@ e ve u eren akaa a dedoo ” ye , shi ka nahan ve i we ve kwagh ér ‘ ve taver ayol a ve asema u lun a dooshima man aeren shin ityom i dedoo ’ kpaa ye . Anmgbianev asev er nena sha kwagh ne ? “ Me pase awashima u TER : A kaa a Mo er : We , U ngu Wan Wam je , . . . Shin er yange doo se u eren u@@ fi@@ im shi kwagh ne na iti yase za g@@ wa nahan kpa , tom u tesen ior kwagh u Yehova Aôndo ne hemba van se a msaanyol cii , sha ci u ngu ve Yehova a icivir . Shin er alaghga lan Yosua man K@@ al@@ e@@ bu ishima nahan kpa , ve de ér asorabo a anmgbianev vev la a na ve ishim@@ avi@@ h@@ in ga . Paulu yange su@@ gh an sha iwasen nee ? Kpa a tôô shighe a tese ve akaa kpishi . Kwagh u Se Lu a M@@ i Ne A̱ Gba Se Kwagh Nahan kpa , er se lu mbatomov mba Aôndo yô , se mba a tom u vesen hemba cii , ú k@@ enden a mimi sha . Se ker kwaghwan hen mbatamen . Shin er ‘ akuraior cii a ker ’ se ihyom nahan cii kpa , mba@@ ate@@ jir mba ken ityar kpishi kaa ér se mba a ian i eren kwaghaôndo u mimi . — Mat . Er sha ayange la se hiden se za sôron ior shi se henen Bibilo a ve ga yô , se luun a ian ai@@ k@@ ighe i ngeren tsombor wase u@@ washika , hemban je yô up@@ ania mbagenev , pasen ve akaa a se lu zuan a mi ken tom u pasen kwagh la , shi taver ayol ase asema . ” — 1 T@@ es . A kaa ér : “ M ngu nan ne tindi u he sha u doo nen ayol a en yô ; er ne doom ishima nahan , kape ne kpaa , doo nen ayol a en vough la . Er mba yange ve undu atesen a mimi ve gema ve lu tesen atesen a Mbayuda la lu keren gbenda u l@@ ahan Paulu yô , a palegh iyol na sha u ôron ve hanma kwagh na man tom na u apostoli la kpaa . Er se vande pasen nahan , mbahenen nav mba@@ jighjigh mba sha ayange a mbaapostoli la yange ve seer inyaregh ki Ter je ka ashe tugh ga . Yehova yange ya iky@@ ur a Mbaiserael sha u nan ve Tindi , shi ve kpa ve lumun ér vea kura Tindi la . A er kwagh ne sha ikyev i Mose . Or a fatyô u eren icighan jijingi u Yehova isholibo . Cii man Aôndo a̱ lumun a mcivir wase yô , kanyi i gbe u se nôngo kpoghuloo se ere ? Ve hingir he shighe la er ka ity@@ ôn@@ d@@ ous@@ u í í dugh í ke ’ at@@ se kera nahan . Er i er ken Ekesodu 22 : 24 nahan , a kaa ér : “ Ishima i vihin Y@@ am ia y@@ egh a y@@ egh . ” Aluer se mba eren nahan yô , se na Ter wase u sha la icivir kua ior nav kpaa . A̱ lu nyi je i̱ na ve U@@ s@@ a er kwagh nahan kpa , se lu nen a vangertiôr ser Yehova tsaha un sha mimi . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ akaa a mba@@ yi@@ ase ôr kwagh u tesen ér yange i tim tar ne ga , kpa se na jighjigh ser yange kwagh er nahan , gadia uityendezwa mba Yehova mba gbe inya ga . — Yesaia 55 : 11 . Se lu timen sha nyi kwagh ken ngeren u a dondon ne ? Nahan se er nan ve Yehova una de se kwaghbo ? Shi Paulu yange wuese mbacivir Aôndo a na imôngo , shi ashighe kpishi a su@@ gh Yehova sha aeren a ve a dedoo man tom u pasen kwagh u ve lu eren sha mimi la . ( F@@ il . ( Luka 17 : 5 ) Nahan yô , de se er nen msen se sôn nen ser i na se jighjigh , se lu nen a vangertiôr ser Aôndo ongo amba a msen la . — 1 Yohane 5 : 14 . 1 : ​ 15 , 16 ) Paulu yange nenge ian i lu a mi i pasen ior mimi la ér ka kwagh u civirigh . Ka mba yange ve lu ‘ kpen@@ egh ken gb@@ ev mbu nôngon kua asorabo ve ’ shin mba ve lu kpen@@ egh ken jijingi cii ve , ve va mase ungwan loho u dedoo la . ( Ef . ( Yakobu 2 : 16 ) Ior kpishi kwagh ka una gba ve sha ma kwagh kpa ve sôn un ga ; gu@@ da yô , ve gba yan ican a zwa bu@@ ghun shio tsô . M@@ fe u se fe ser a kav kwagh wase shi se doo un ishima la maa una seer a seer . ( b ) Ka mbampin mba sha kwagh u tindi u Kristu wa wener se gema ior ve hingir mbahenen la mba nyi se nenge sha mini ? Aluer mbamaren tese kwaghfan , mba kighir ônov ér ve er kwagh ua gande ve tahav ga yô , vea wase ve u zuan a iember ken tom kwaghpasen . — Genese 33 : 13 , 14 . Nahan cii kpa jighjigh u nan ve man ishimaverenkeghen ve la zua sha kwagh u a lu u mimi la ga — imba gbenda i sôron t@@ wer ng@@ i@@ la i been or angev mbu h@@ ough u sha ahan ga . Hen shighe u Yesu kpe la , tar t@@ enger ci@@ er@@ yol kpishi , nahan tor@@ utya u Mbar@@ o@@ ma , u hemen mba ve wua Yesu la kaa ér : “ Mimi je , Ng@@ un lu Wan u Aôndo . ” ( Mat . C.S.@@ Y . la zan zan inyom i 7@@ 17 C.S.@@ Y . , sha shighe u O@@ b@@ a@@ dia man Yon@@ a kpa lu eren tom u profeti la . Man mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” ( b ) P@@ ase er Paulu nenge aan a yange lu a mi a zan iky@@ ura ken tar la ér ka un “ hông@@ or ” sha mimi yô . Nyian kpa , “ aluer anmgbianev vea tema imôngo , ishima ve ia lu i môm yô , á doo yum á h@@ ôm kpaa , ” er sha ayange a tsuaa la nahan . ( 1 Samuel 25 : 3 , 11 , 18 ) Yosev lu or@@ fankwagh , Ab@@ ig@@ ail kpa lu kwase u fan kwagh , gadia ve kav ishima i Aôndo shi ve er kwagh sha mfe man sha mkav kpaa . ( Mateu 20 : 28 ; Mbaromanu 15 : 8 ) Sha nahan yô , er i lu u mbahenen mba Yesu vea “ dondo Un ijime yô , ” ka kwagh u kpilighyol e̱r i lu keng u ve kpaa vea lu mbatomov nahan ga . — 1 Peteru 2 : 21 . I lu nahan ú ungwa imba kwaghôron ne ve@@ e ? Ka tom u u hembe doon cii je ne . ” Ishima i taver man m@@ civi@@ ra@@ ôndo vea va se a u@@ iyua mba ny@@ i@@ iv@@ i ? Lu inja er mbaapostoli mba Yesu Kristu vea zua a pe waren ga nahan . Yehova yange nenge A@@ hab@@ a ér ngu nyi or@@ o ? M@@ fe u taregh ngu a inja kighir nan j@@ imi ? Tsô er Yesu kav er ve s@@ ôôn u kôron Un sha apera , nan Un tor nahan yô , A shi A kar , A yem sha u@@ wo , Un tswen . ” Sha kpôô yô , ka Yehova a lu U@@ hemban@@ sha ye . Zege@@ ikpelaior ngi zuan a iwasen sha tom u Yesu u eren ior la nena ? Maa u@@ f@@ ada mbagenev hemen nongo ugen gbenda va nyôr . Yehova So@@ o ér we u lu “ Dedoo ” ( Daniel 9 : 4 ) Tor Davidi di er msen wener : “ Z@@ er eren erdoo Wou a mba ve fe U yô . ” Mbashiada mba Yehova mba ken Tar u Jam@@ an@@ i zua a tôv@@ ac@@ an u vihin tsung sha shighe n@@ al@@ egh@@ aa je ken derianyom u sha 20 la sha ikyev i u@@ gomoti mba eren hemen sha nom - or mbara cii Mba za hi@@ di yô , á kav ish@@ am to@@ ho sha iky@@ ondo na kpishi shi í ci@@ r ani@@ wa na iyol kpaa . Ka hen zum la m nenge mer : Mb@@ an ka Mbakristu mba mimi ye . ” Nahan maa F@@ il@@ ib@@ u wase or u henen Ruamabera tsung ne hingir or@@ henen u Kristu . — Aerenakaa 8 : 26 – 39 . ( Luka 20 : 37 , 38 ; Heb . 11 : 17 - 19 ) A@@ veren a Mose ver ishima u va zuan a mi la wase un u nengen anyom 40 a a lu yevese la , man anyom 40 a a lu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la ér ka shighe u vihin ga . Yosua ng@@ ur henen sha akaa a ken uma na yô , a yila “ mbatamen ” mba Iserael “ man mbahemenev vev man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v vev kua mba@@ vesen vev ” cii ijiir i môm . Yehova kpa nengen mbamkombo mba ior nav ve nyer la ér ka icighan@@ kwagh . Yesu Kristu ver se ikyav i ishimataver man vangertiôr u hemban cii . ( 2 Mbat@@ esalonika 3 : 4 ) I@@ mba kwaghôron ne ka i mgbegha anmgbianev , nahan i hemba doon ve u “ ungwan . . . imo i mbahemenev . ” Mb@@ ap@@ asen mlu u kwa@@ v@@ aôndo mba ainge pase er i hii ve kwa@@ v@@ aôndo ka u nyian sha mi er injakwagh i i ter sha heen ne i kaa nahan . G@@ um Orkristu u i yer un iti ér R@@ yan la umbur ican i yange un ya sha ikyev i ak@@ ar na a yange nyôron k@@ l@@ ase môm vea ve ken makeranta la nahan wener : “ Z@@ ende u min@@ iti 15 u nyôron mat@@ o zan makeranta shi hiden la yange ú lum er ka ah@@ wa imôngo nahan sha ci u kwagh@@ h@@ ô@@ mon u yange ve tô@@ ôm ve h@@ ô@@ mon kwagh a mi la . Aluer se vihi ishima imba ne , se hide ijime ga yô se na Diabolo ian i van a ayôôso ken tiônnongo shin una tu@@ ur se se er afer@@ akaa agen . A@@ ng@@ ev man ku ua kera lu ga . — Ôr Mpase 5 : 10 ; 20 : 6 , 12 ; 21 : 4 , 5 . Sha mimi yô , se mba “ zenden tsembelee sha akaa cii . ” De se tese ikyav sha akaa atar a a tese er u fatyô u eren tom a Bibilo sha u fan wea lu “ ken jighjigh u nan ” yô , man er kwagh ne una wase ú u lun a mnenge u vough la kpaa . 16 : 1 - 5 ) Yange ve l@@ aha Mose ken igbar shi ve venda ér ka Aôndo a ne un tahav kpaa ga . ( b ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la yange tese ér kwagh hemba Yehova ga sha ci u nyi ? Gadia er Bibilo i t@@ ende zwa a vese nahan , “ una taver ” se . — Pasalmi 55 : 22 ; 1 Peteru 5 : 6 , 7 . • Yehova venda ikyurior i Iserael i í tsegha i̱ la sha ci u nyi , man gema zua a ikyurior igen nena ? Aluer se er aie yô , kanyi ia wase se u karen ishima yase ? “ S@@ aa ken Iyol ” Gba keng u mbatamen vea kura “ ikyum@@ u@@ ile ” i i lu hen ve la , er mbakur@@ an@@ ilev mba sha ayange a tsuaa la nahan ( Ôr Mbaromanu 16 : 17 ; 2 Yohane 9 - 11 . ) Ka a na m@@ ure u yô@@ h@@ ôr iyol sha u ior nav ve̱ war m@@ tse@@ e u tôv@@ ac@@ an yô , shi ka a tile e̱r kpe@@ kpe u ur@@ a@@ ahumbe ú ah@@ endan ú te sha mi kpa a t@@ enger ga nahan . Kpa , T@@ erem nenge ér mo m ngu cuku yum , kwagh ne na yô , m er tom ken af@@ ishi agen sha an@@ shighe kpuaa . Gbenda u vesen u Wan u Aôndo tesen ior dooshima yô , lu sha u pasen ve loho u dedoo . Kwagh@@ wan u Paulu la una fatyô u wasen se u kôron iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo saan a mi nena ? Kpa aluer a lu kwagh u a s@@ ar@@ em ga la je m eren yô kera ka mo m lu eren un ga , kpa ka isholibo i i tem ya ken mo la . ” Shi anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ka vea tese an@@ za a dedoo nahan , i wase se kpishi . 17 : 6 ; 21 : 25 — Aluer “ hanma or gbaa eren kwagh sha ishima i nan tsô ” yô , mlu ne gema va a va a an@@ zughul shinii ? A er i yô@@ h@@ ôr uma wam iyol ; A hemen mo sha igbenda i perapera sha ci u iti Na . Ashighe agen ka i t@@ ume u iyol a iniôngon you i koson tsombor wou ayange ayange laa ? Ka i t@@ ume u iyol u y@@ amen ak@@ ondo a z@@ eren shi kimb@@ in inyaregh ki ha@@ yaa ? Ngeren mban vea na mbam@@ lumun sha mbampin mban . Se E@@ mber Nen I@@ m@@ ôngo ! Kwagh ne tese ér Aôndo na se ian i tsuan u ungwan imo na shin ungwan ga . W@@ ea lu Orshiada u Yehova u i er u batisema yô , kanyi ia wase u ve u ker u eren ityom ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? Mbagalatia 6 : 7 wase se u kaven nyi igen i i ve a ican i y@@ ana ? Kwagh u i nger ken icam ne zua vough sha ieren i H@@ es@@ e@@ k@@ ia , gadia zum u a tema tor sha Yuda la kpa “ a var a Ter , ” a undu un ga . Ka nyi i gbe u se er ve se gba ken imeen ga ? Mbagenev ken a ve , kuma ve ken ishima ve rumun . ” Z@@ ua a mbam@@ tsera sha u zan mbamkombo f@@ aa ( Yohane 12 : 31 ) Hemen u bo u uumace ve hemen ayol a ve sha ikyev i Satan ica i gbe hegen ne shi tese ér uumace mba a tahav mbu hemen ayol a ve sha perapera ga . Ngeren u I@@ vangeli la kaa ér , i fa ‘ kwase la ken gar sha asorabo a eren . ’ M@@ zende u Mbakristu mba tsuaa mbara zenden sha mimi la lu kwagh u iligh ve ic@@ ur ken mzough u anmgbianev ken bem di er Mbashiada mba Yehova mba ainge nahan . Kpa ka agumaior tseegh a tagher a imba zayol ne ga . A@@ hab@@ a tese ieren shin aeren a nyi ken ivur i sha 4 laa ? ( b ) Man doo u him@@ en i a anmgbian wou nena , man Yesu tese er i doo u a h@@ ime i nena ? 2 : 5 ) Sha kpôô yô , tom wase u pasen kwagh ne taver tsô , kpa se mba zough a mtsera ken u , shi ior mba vea kegh ato a vese la kpa ua wase ve . Se Mbakristu se fa ser Yehova ngu a aeren a vesen any@@ iin . Een , di vough er i saan Yehova man Yesu iyol u nan u@@ iyua mba ken jijingi nahan , kape Mbakristu kpaa i saan ve iyol je la . U U@@ men A@@ ta@@ m A Ken Jijingi Ken I@@ yol@@ been Kwagh@@ ngeren u Bibilo u a lu ken takerada u Marku 1 : 14 , 15 kaa a vese ér : “ Mba we Yohane ken ga@@ adi kera yô , Yesu va nyôr ken G@@ al@@ al@@ ia gba ôron Loho u Dedoo u Aôndo , kaan er : A@@ yange kuma , tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ve ; gema nen asema , na nen Loho u Dedoo ne jighjigh . ” Ka sha mpase u se lu pasen hanma or iti i Aôndo se s@@ angen a s@@ ange ga la man ve se lu “ eren kwagh u mimi ” ye . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , ashighe agen or ka nana wa ic@@ in@@ tan ikyo ga yô , nan ki@@ mbi sha uma u nan . Pasalmi 1@@ 45 la p@@ on ish@@ enge i aiegh i nyi ? Ken inyom i 19@@ 7@@ 5 la m@@ ser@@ akaa ugen hii sha u u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine u Mbashiada mba Yehova a̱ nengen sha ityom i non@@ go@@ ior u Aôndo sha tar cii . Aluer hanma kwagh u se sen un cii , maa fese je a er yô , tese ér ka un a lu ter ga . ​ — Nenge Yesaia 29 : 16 ; 45 : 9 . J@@ im je yô , se lu gbem sha won . — Yohane 17 : 3 . Sha ayange a mba@@ a@@ apostoli mba Yesu la , ior kpishi hen kwagh u Aôndo man u Yesu , ve kera ti@@ mb@@ ir a ti@@ mb@@ ir ga . 19 : 6 ) Shi se umbur nen kpaa ser , aluer se mba a nom shin kwase u nan civir Yehova ga , nahan se mba yan ican kpa se taver ishima yô , alaghga a doo se kpishi zum u se wase or shon nan hingir u civir Yehova yô . U Ô@@ ron Takerada u N@@ ah@@ um man Habak@@ u kua S@@ ef@@ ania As@@ av - as@@ av , 12 / 1 Hanma iyange yô , ngu a de ér ior mba ve hembe l@@ an@@ egh je kpa zua a iwasen ken erdoo na . ( b ) Yesu yange tese kwaghfan nena , man se fatyô u dondon un nena ? ( b ) Mpase u sha mnenge ne ngu kuren sha ayange ase ne nena ? Sha hiihii la , kwase ugen na se ru@@ um@@ you ha@@ ya , shi se ôôn iyol ken kwa na shi se y@@ ôron ken k@@ icin na . ▪ Er Tom a Mkaanem ma Aôndo — Gadia Ma Uma J@@ e ! Or ka nana hiin u hi@@ an vea orgen yô , kwagh la a tese ér kwagh gba nom shin kwase u nan sha mbamgbe mba nan ga . Mayange se na nen isharen yase i í sar se u ma se fe akaa la ian ser i̱ mee se sha u se za nyôr ke ’ kwaghbo ga ! — Anzaakaa 22 : 3 . Kwagh u sha uhar yô , icam ne tese dooshima u a lu hen atô u Yesu Kristu vea tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . — 2 Mbakorinte 11 : 2 ; Mbaefese 5 : 25 – 31 . Aluer se na ve ny@@ ity@@ o iwasen i se fetyô u nan ve hegen yô , a lu ikyav i tesen dooshima je ! T@@ aver mbayev ishima u ôron takerada vea we , shi hide lam nen sha kwagh u ne er la . • Se fatyô u zuan a mtsera man iember ke ’ Bibilo yase i ôron la sha mimi nena ? Anyom nga karen yô , a kaa ér : “ Yehova ver@@ em doo doo , nahan m hide m ngu di@@ ak@@ on . ” Y@@ ar tom a akav a or la nan fe á yô . Ity@@ ôkyaa kera lu i nyôron ken gar ga ; gadia kwaghyan kpa taver ishe ker ng@@ e@@ egh . 32 : 1 , 2 ) Anmgbian u kwase ugen pasen er i hii ve un nenge ér gba hange hange mbatamen vea lu a ieren ne yô , a kaa ér : “ S@@ aa ortamen nana lumun ér mbagenev ve va ikyua a nan ve , aeren a nan a dedoo agen kpa a a lu se a inja ye . ” Yô , mo m cia a y@@ agh , m za yer tal@@ ent@@ i wou ne shin inya ; ngohol a y@@ ough kwagh wou . ” Yehova kôôm se nena , man kanyi se er ve mk@@ ô@@ ôm la una wase se ? Gba a@@ yem a uma la a awashima u yan iyua . W@@ aan Nen Ishima shi Eren Nen a Ior Doo Doo Kp@@ aa Sha ci u ayange kpuaa ken ijime , i ngohol ort@@ wer man ord@@ as@@ enda ugen mat@@ o hen ijiir la i nan@@ de . Jo@@ e kaa wener , ica i gbe ga yô , gba taver un , tsô un pine ér , ‘ Ish@@ u ne yem h@@ an cica ? ’ Mayange ga , ngeren la kaa a vese ér “ mba i sa@@ mbe ve la yô , ve yem h@@ an h@@ an , ve lu yôôn Loho u Dedoo . ” Er nan u kar eren nahan shighe u i gbe i doo ga ? A@@ pe Tindi u Aôndo yange una ôr kwagh jighilii la , i seer kwagh ugen sha mi kposo ga . Nahan una “ na mba ve sen Un la Icighan Jijingi . ” Shighe u ka sea soo u su@@ ghun Aôndo sha ityom na i vesen i a er sha ci wase la cii yô , alaghga se yar tom a mkaanem ma doon ma ma lu ken U@@ pasalmi la . Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér I@@ r@@ ina * yô , ngu pania u ke@@ ke hen ve@@ gh@@ er@@ tar u N@@ or@@ th Amer@@ ica la . Yange vôso ortamen ugen u va er idya , shi undu un kua mbayev vev yô . Yange Z@@ ua a Ishim@@ as@@ ur@@ un hen Aôndo Na ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 1 : 27 , 34 ; 2 : 1 – 15 ; 3 : 1 – 17 ; Mateu 1 : 17 ) Shi E@@ s@@ era ôr kwagh u icombor i ik@@ we i yange i tema vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ ord@@ an la , been yô a ôr kwagh u ônov mba Lev@@ i . Ka Or@@ n@@ der@@ an u a lu a mhen u wang tseegh nana fatyô u eren imba tom i wang ng@@ i@@ la nahan ye . A tôndo zwa ér ica ia gba ga tsô tar ne ua hingir sha ikyev i gomoti u Tartor na la . Nahan cii kpa , alaghga a gba u se ker gbenda sha er ityom i se eren ayange ayange la ia va nzughul a shighe wase u lun vea Yehova se uhar tseegh la ga yô . Mbagenev yô , soo u duen kposo a ior mba ve eren tom ijiir i môm shin ve ze makeranta môm a ve la ga . Kwagh@@ aôndo u aiegh gb@@ ihi ior ken m@@ tsu@@ m sha kwagh u ijiir i mbakp@@ enev ve lu man mlu u ve lu ker la . Ior hii u nzughul a mbagenev ica i gba hegen nena ? Se na jighjigh a kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma kaa ér , aluer se pase kwagh kpoghuloo ken an@@ shighe u a mase shin ne yô , se yima ayol a ase kua mbagenev la . — 1 Tim . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Er tar u lu sha ikyev i Diabolo yô , mbamzeyol nôngo u b@@ enden a hanma wase cii . — Mbaefese 6 : 12 . Inja i iti i S@@ ef@@ ania la tese or u nan lu ijiir i y@@ eren ne jim jim yô ; inja i iti ne ér “ Yehova Y@@ er . ” Mba gem gbenda u ve pasen ior loho u Tartor la vough er apostoli Paulu kpa eren nahan . “ Kor@@ ough ku@@ gen@@ egh ku kiriki ” gema due ken ak@@ or a i̱ man “ ashe lu sha k@@ or@@ ough k@@ un er ashe a or nahan ” man “ zwa u ôron u@@ zege@@ mbaakaav kpaa . ” A@@ in@@ ge ne , se mba ke ’ m - iv u kwaghôron ne sha er akaa a lu eren er i gbe je a lu a̱ vande eren ga yô , amba@@ akaa er ityav mbi nôngon man ij@@ en i gban man ity@@ ar@@ t@@ enger man loho u dedoo u pasen tar sha won cii la nahan . In@@ i@@ ongo ne gba lun di iniongo i hen tsombor tsô ga . Aluer u soo u zuan a iwasen hen ma ijende you yô , a gba u ú lumun u eren tom u i gbe u ijende ia er la . ( Anzaakaa 16 : 18 ) Nan zende akaa a taregh ityô sha er nana zua a mk@@ om ga , kpa nan yaren tom a mfe u Aôndo a ne nan la sha u eren mbagenev tom — er tsombor u nan kua mba ve lu Mbakristu a nan imôngo man mba@@ wan@@ ndor a nan nahan , man hemban je yô , Yehova . I@@ ER@@ EN i wan mbagenev ityom sha ikyev la i hii ica gba cii ve i gba tar ye . Ve hemban veren ishima sha ag@@ um@@ ai@@ y@@ ôngo sha ci u ve taver iyol er iyôngo i i gande kera la nahan ga . — Gen . 14 : 13 ) Nahan yô , ka hange hange u se ny@@ agh hanma kwagh u una na se hingir u lun a an@@ za a a nd@@ ôh@@ ôr Aôndo ishima , er i@@ gb@@ ong@@ or man u soon i@@ pi@@ la kpishi la cii , a̱ lu ken u@@ fi@@ im shin ken ityakerada shin an@@ umbe a vi@@ di@@ o shin amba@@ akaa la nahan kpaa . ( 2 S@@ am . 22 : 28 ; Ps . Lu Hanma Shighe i D@@ aa Satan Sha i Gb@@ ihi Shin T@@ ar@@ aa ? Er i lu Yehova a ‘ karen ishima ’ yô , ka sea lu a aeren a wang shi sea civir un tseegh , shin sea eren nahan ga kpa a fa . — 1 K@@ ron . Alaghga kwagh u una hii van we ken ishima yô , a lu kasev nav mba a er ken atô@@ at@@ yev la , kua kasev mba sha uiky@@ a mba a lu a mi la kpaa . Er ikyav i up@@ ania mban ne taver T@@ at@@ y@@ ana ishima yô , a yem vea anmgbianev mbagenev ken ajiir a ic@@ aa ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine man B@@ el@@ ar@@ us ve za pase kwagh ape Mbashiada lu a vande pasen kwagh her ga yô . Yange taver Habak@@ u e̱r i hii ve Aôndo a ne if@@ er@@ kwagh ian ér i hemba yô . Mbam@@ hen mba i dugh a mi heen ne vea wase u pa@@ ase mbamzeyol mba yangen or u zan hemen ken jijingi la . Nahan kpa , Or@@ tes@@ en@@ atindi u@@ gen@@ egh u̱ i yilan un iti er G@@ am@@ ali@@ el yô , l@@ ù her , lu Or@@ f@@ ar@@ ishi man lu a icivir sha ishigh ki ior cii . Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 6 : 33 la ka ma p@@ on kwagh u a lu ken ishima yase la nena ? Ka mba ve ny@@ í@@ m@@ á@@ n Aôndo shi ve cie un ga la tseegh vea ku@@ usu shin ku ye . Aluer se mba eren nahan yô , se mba mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo . ( Yoh . 19 : 12 ) Alaghga tsô P@@ il@@ at@@ u yange cia ér aluer un ta ikyaa a Kristu yô , una kera lu g@@ om@@ na ga shin a wua un je kpaa . ( Ôr Mbaromanu 14 : 4 . ) A kaa wener , ken tiônnongo ne , anmgbianev mbagenev mba ve due hen ityar igen ken L@@ at@@ in Amerika yô , ve lamen sha tar na man aeren a ity@@ ôô a ve kua it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough vev dang dang . Man ica a gba ga tsô kwagh ne una er . — Luka 23 : 43 . Ve zer zan hemen ke ’ mkav u ve lu kaven mba@@ awashima mba Aôndo la gbem . Kpa una kar a mbamzeyol mba ve ne ve tar u lu doon sha won ga la . Se va mase eren tom u nengen sha haregh hii ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la zan zan 200@@ 5 . Kpa se tese erdoo shighe u i lu tôvon se a ican yô . Ka m@@ tse u tsan anyom a me a lu sha ci u ior jimin ci@@ il@@ i , man anyom ase iv a nyi kwagh@@ a ? A va In@@ i@@ ongo i M@@ tsegh u tempel ke ’ Yerusalem . Paulu ôr kwagh u jighjigh u nan u E@@ no@@ ki man u mbagenev ér : “ Jighjigh u nan yô , ka u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i lu sha mi la dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan ga , ka ik@@ av i akaa a i nengen a mi ga la . ” • Aluer se tagher a ku yô , ka nyi ia su@@ r se ishima ? 9 I@@ ny@@ aregh K@@ i Ne M@@ saanyol u M@@ im@@ ii ? ‘ Yehova Una U@@ ng@@ wa ! ’ Er a vande è@@ r@@ è@@ n ityendezwa a tar na yô , gba u una bee makeranta na keng . Mbakristu mba Mimi Mba Ne Mkaanem ma Aôndo I@@ civir , 1 / 15 U tesen ikyav yô , nenge ase mkaanem ma Tor Davidi yange ôr ken Pasalmi 31 : 7 ne . Er mbagenev lu zan gum@@ kwase ne iyol yô , ishima za un iyol kpishi , nahan a sôn Yehova ken msen ér a tese un kwagh u una er yô . Er se lu seer u gb@@ eren ngeren mbagen sha In@@ tan@@ et yô , se gema gb@@ eren Iyoukura i nan ior ken won ne u@@ peeji 16 tseegh , a kera lu u@@ peeji 32 er tsuaa la nahan ga . Shi doo u se lu a iwuese hen Yesu sha er a va he@@ e awambe na inya sha u nan naagh sha ci wase nahan ! “ A nder . ” — M@@ A@@ T . Ashighe agen a gba u se gema ishima yase sha gbenda u se nengen akaa a i doo u se er ken mcivir u se civir Aôndo la . ( Ôr Yakobu 3 : 14 - 18 . ) Jo@@ la umbur nahan ér : “ Kwase - pania ugen yange tese wener un ngu a ikyo@@ i@@ wan sha a mo . Takerada u i yer ér F@@ ood in An@@ ti@@ qu@@ ity la kaa ér , “ hanma inyom yô , or môm tseegh yange na ya mkurem ma o@@ le@@ v i kuma u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 20 [ ka p@@ am u iky@@ aren 40 je la ] , shi yange ior sh@@ igh@@ en mkurem sha u eren h@@ we shi engem iyol kpaa . ” U fatyô u lôh@@ ôn or imôngo hen ya wou . Ashighe agen Bibilo ka i ôr kwagh u “ kwa ” u̱ tilen sha ityough ki kwagh u bo . Shi doo u ú gbidye kwar sha er m@@ ze wou la una bende a mba u civir Aôndo a ve imôngo la yô . Shighe u i zua a na kpen@@ egh la , kwagh u hii van mo ken ishima yô lu ityôkyaa i i na ve Yehova ungwa mbamsen av ga la . ( a ) Kanyi i lu kwagh u vesen u una mgbegha se u nengen sha mbamaren ase@@ va ? ( Ôr 1 Timoteu 5 : 2 . ) Nahan kpa , í kpaa í har sha ikyar i dedoo man sha iniôngon i sha inja i̱ iorov uhar man hemban cii je yô kwaghwan u dedoo . M@@ lumun u Yehova u ashighe kpishi ka i kua mkaanem nam ma sur@@ un ishima la ka kwagh u henen ken ishima . 4 : 3 - 9 , 26 - 29 ) Yesu Shi ôr kwagh u m@@ vese u loho u Tartor u vesen ken mba ve ngohol u la , shin m@@ vese shon ka una lu tseer tseer sha hiihii la ga je kpaa . Anmgbianev kpishi ken tar u Kor@@ ea man mba sha ajiir agen kpaa fa ér shighe u Mbakristu ve tagher a am@@ een a taver tsung yô , doo u vea umbur ityôkyaa i i me@@ en ve yô . Se nenge nen akav ahar . Tindi u Mose yange tese Mbaiserael ini@@ av mbi vea naan Yehova la jighilii . ( L@@ ev . Shighe u A@@ tsan a P@@ u@@ e lu van sha tar u Igipiti la , er F@@ ar@@ a@@ o ma cia Aôndo yô gema ci@@ gh@@ ir a ci@@ gh@@ ir ishima . Saulu nengen nahan maa gba mi nan “ nagh ku nan@@ den ” je . ( Pasalmi 5@@ 1 : 1 – 7@@ 1 : 24 ) Sha gba@@ aôndo je , mbamlu mba iorov mba kposo kposo . Kwagh u m ver ishima sha mi jim je yô , ka er han@@ mô wen ka nan kaa er : Mo m ngu or u Paulu , mo di m ngu or u Apo@@ l@@ o , mo yô , m ngu or u Ke@@ fa , mo ne y@@ agh yô , m ngu u Kristu . ” — 1 Mbakorinte 1 : 11 , 12 . Kpa a tese kwagh u una er ken ayange a masejime a tar u bo ne yô . “ M hen ken Bibilo mer gba u me nengen sha iyol yam . ” — N@@ E@@ L@@ L@@ Y B@@ A@@ Y@@ M@@ AT@@ O@@ V@@ A “ Han@@ mô u i sar nan ka lun u vesen ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . ” — M@@ AT@@ E@@ U 20 : 26 . Ken anyom a m er tom u ortamen ne cii , m nenge er an - iliam u doon shin erdoo u cuku ngu a taver or ishima yô . 3 Shighe u Or u Do@@ on We Ishima Nan K@@ pe Yô Lu “ kwagh@@ myer . ” ( Ef . Kwagh u u@@ c@@ ôô@@ ci kpishi ve lamen ijô ainge ne ngu wasen u kuren mba@@ awashima mban je kpa ? ( Mateu 6 : 9 ) Maria , ngô u Yesu u shin tar ne kpa , yange kaa ér : “ Ishima yam ngi wuese Ter kpishi . . . Ka been he@@ ela yô , A@@ m@@ n@@ on , wan u Davidi kôr ini@@ un@@ kwase T@@ am@@ ar , ing@@ y@@ ôr na i sha ter , y@@ av á na sha apera . Se S@@ ugh Ne Z@@ a V@@ an sha Gbenda u Uma u He@@ mban Do@@ on ! 2 / 15 5 : 15 ) Aluer u ngu a imba jighjigh u nan la yô , mayange je u “ va ah@@ enge ” ga . — Rom . 18 , 19 . ( a ) Ikyav i u ‘ ôron ing@@ e@@ egh ki ayange ase sha u sé zua a ishima i fan kwagh ’ la ér nyi ? ( Mbaefese 4 : 4 - 6 ) Aluer ú va kaven nongo u Kristu u mimi ne kera yô , kanyi shi ishima ia lu eren we sh@@ imi l@@ enge l@@ enge shin a lu s@@ aren we ka fan atesen a u@@ kwaghaôndo mbag@@ en@@ eve ? ( Ivur 27 ) Gbenda u Aôndo hemen wanakiriki la gema lu erdoo je lu eren a or@@ vesen na Aberaham ye . O@@ b@@ a@@ dia lu or er se nahan , shi ishima mem un ga sha ci u fa je ér aluer i kôr un yô a wua un vough er se kpa a cie se iyol aluer se mba ken imba zayol la nahan . Sha Kwagh u M@@ civir u Mimi La M@@ saanyol u ka a lu ken ivese i he la ka una va been kera yô ve mase kaven ér mbamhen man aeren a or shin kwase u ve vese la zua sha mba nan ga . ( Ôr Anzaakaa 15 : 1 . ) Ka kom ke ’ inyom i 19@@ 7@@ 9 yô , a hingir ortamen u sôron ningir man a er tom ne zan zan mase k@@ ú@@ ù@@ s@@ ù ke ’ inyom i 199@@ 8 la . Ka Aôndo a ne i nger i̱ ye , shi hanma kwagh u a lu ke ’ i̱ cii una fatyô u lun a iwasen he ’ a vese . Aluer Yehova doo u ishima sha mimi yô , u kura ‘ atindi a na a vough , ’ a a k@@ ou hanma kwagh u a soo hen a vese ker la . — Ps . ( Ôr Aerenakaa 16 : ​ 4 , 5 . ) • Se er nan ve se seer kaven aeren a Yehova ? Yesu yange gema er nyi , man alaghga lu nyi i̱ va k@@ ere ? Peteru maa umbur mbatamen gbenda u vea er tom u kuran ilev la man gbenda u i doo u vea er u ga la kpaa . 11 , 12 . ( a ) Doo u han@@ mô wase nana tôv ishima i nan sha ci u nyi ? Nahan kpa , kwagh u ci@@ er@@ yol una lu keghen ve ! 17 : 11 , 14 ) Sha nahan yô , Yesu tese mlu u mba ve lu dondon un sha mimi ken “ tar u ainge , ” u Satan a lu aôndo u ú ne wang . ( 2 Kor . Kanyi Yehova yange soo u eren sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la , man ka hanma shighe una kure awashima na sh@@ on@@ o ? Shin shighe u u lu henen Bibilo a or yô , u fatyô u pinen nan wer : “ Ior kpishi hen ijiir ne na jighjigh ér Aôndo man Yesu cii kohol ka or môm ; nahan kpa , ka nyi Bibilo i er se ? Ior mbara za kaa un ér a va fe@@ fa . Aluer ne er nahan yô , ne fatyô u zuan ave nengen sha mbamgbe mba wan wen . ” 3 : 27 ; 10 : 22 ; G@@ al . Yange tile sha iyol@@ tseghan na la her sha mimi , zan zan kar kpen ken inyom i 19@@ 8@@ 6 la , yange yôô mgb@@ ôghom u ityav mbi Aôndo mbi Armag@@ e@@ don la . V@@ enda Mba@@ aie mba Satan a S@@ a@@ mber a M@@ i La Ngeren mba se henen ken mkombo u Iyoukura i H@@ enen hanma kasua la , ka gbenda u vesen u ú wasen se u zuan a kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough yô . Nahan doo u se nôngo sha afatyô wase cii se tile sha mimi ga he ? ( Mbaromanu 14 : 13 ) Aluer se mba eren a mbagenev sha dooshima shi se mba nan ve icivir yô , se soo ser bem a gba ken tiônnongo shi se soo u eren kwagh u doon un u a gbe se , a lu i@@ mbor i hanma uma la . — 1 Mbakorinte 8 : 13 . ( Pasalmi 37 : 3 , 4 ) U@@ ̱ Yehova doon se ishima la zua sha ityôkyaa i sha uhar i i̱ er se kwagh sha mi ken Mal@@ aki ityough 1 la . Ashighe kpishi anmgbianev av ka ve v@@ am inya , man ka i saan mo iyol u pasen ve mimi sha kwagh u Yehova . ” Yange í eren ish@@ angen man í tsuan or@@ hemen u nengen sha tom@@ shir@@ en ken tiônnongo ga , kpa lu af@@ ishi a bran@@ ci a ior mba Aôndo a tsua nan er Aôndo a tese la ye . I@@ t@@ yom i Yehova cii ngi vough , sha ci u í tese er á eren tom a aeren a na a perapera man kwaghfan man dooshima man tahav sha inja yô . Nyian kpa , tom u pasen kwagh ngu zan hemen ken ijô kpishi . 12 : 5 - 13 . S@@ ôn Yehova a wase u seer kaven er i lu mba hen tsombor wou ken ishima la . Er se tesen ior Bibilo yô , doo u se tese ve sha gbenda u a wanger ve yô . Ity@@ ough k@@ ira tese igbenda i vea fatyô u yaren tom a Bibilo man mbam@@ lumun mba vea wase ve vea fa u ‘ ôron kwagh a hanma or ’ u nana soo u kighir ve yô . — K@@ ol . Kwagh u a kar yô ak@@ ar , or a kera fatyô u geman un ga . Hanma Orshiada yô , doo u nana nenge ian i nan lu a mi i tsuan t@@ wer u sha ishima i nan la vough er nan ngu or@@ der@@ ab@@ a u nan lu nahan mat@@ o ve nan za n@@ ô@@ ôr hen ak@@ ah@@ ar@@ a@@ gbenda a ior ve ngee her nahan . U tesen ikyav yô : tôô wer u haa u@@ bo@@ l mba lun u@@ ka@@ la kposo kposo shin a@@ kwa@@ ti . Ken ityar igen yô , nom man kwase ka ve er ivese sha aeren a ity@@ ôô . Á kaa wener : “ M zua a kwagh u ior udubu imôngo ve zough a mi hanma inyom yô . Mo yange i t@@ indi@@ m ken tar u Par@@ ag@@ u@@ ay , man lu tar u i fa u sha kwagh u ayôôso a pati@@ i yô . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 3 , 6@@ 6 D@@ ugh akaa ne cii kera kpa , se fa ser er se lu ken iky@@ asen i paradi@@ so wase u ken jijingi ne , í tse@@ e we@@ se we@@ se í doo nahan kpa , ken won u paradi@@ so ne yô , ity@@ or@@ on ahumbe i bo i ah@@ endan ngi tor@@ on taveraa . ( 1 Timoteu 1 : 17 ) Inja na yô , Aôndo gba je tsô ngu , sea h@@ ile a ôr anyom a yem ken ijime nan nan kpa , se fa ape yange hii ga . Kanyi jighilii i ne ve uma a hembe lun a inja ? U@@ ̱ hemban lun a inja cii yô , ka kwagh u yange a tese la . Or@@ gen kaa ér : “ Kwagh gb@@ am u k@@ ir@@ en kwa wam u ôôn iyol ga — ka iyol yam tseegh kwagh a gbem sha mi ye . ‘ U@@ ng@@ wan Nen I@@ mo Ve . . . Kape anmgbian wase u ken Kristu kpa aluer nan v@@ ôr sha ci u mbamzeyol mba nan ve , i doo u se hemba veren ishima u wasen nan ken jijingi je la . — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 . “ Lu Nen B@@ em a Ior Cii ” U wase mbayev ou vea hemba mbamzeyol mbakp@@ ish@@ iv mba ve tagher a mi la nena ? Shi u za hemen u veren ishima ér , iyange igen una hingir or u civir Yehova . Se ng@@ ur@@ en nôngon ityav y@@ asev mbi ke ’ jijingi mb@@ in yô , kanyi i doo u se ere ? 21 :⁠ 4 . Paulu kaa ér ka sha u ‘ eren tom ’ sha mkav shon . E@@ ̱r nom nan lu orumace u y@@ in@@ an yô , alaghga nana fatyô u nengen a mlu u kwagh cica cii ga . Nahan u hemba keren ian i teman henen kwagh cii . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U , wan u Yehova yange kaa ér : “ Ter . . . doom ishima . ” U tesen ikyav yô , zum u Mb@@ an@@ az@@ i lu hemen tar u Jam@@ an@@ i kua ityar igen ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 man 19@@ 40 la , Yehova kura ior nav sha ikyev ve . M@@ nyoon u kwagh u a va er a na la lu nyoon un , kua u henen sha il@@ y@@ ahan i alaghga kwagh shon una va a mi sha Ter na la yange kohol nyoon un kpishi je yô , er Yesu lu eren msen la i@@ us@@ a na gema hingir er ab@@ er@@ awambe nahan , gba n@@ ôn@@ don inya . Uma na iv a mciem man ij@@ ung@@ wen man l@@ an@@ shima u na un ishim@@ avi@@ h@@ in tsung yô . Zum u Yesu lu pasen kwagh ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i G@@ al@@ il@@ ia la , lu nyi kwagh pase mbahenen n@@ av@@ a , man er nan ve kwagh la k@@ unda ve iyol tsung nu@@ u ? Hen ase sha kwagh u ior kpishi mba ve kera fetyô u nengen sha ayol a ve ga sha ci u iyol@@ been man ior mba ve lu kpen a kpe ku@@ aa sha ci u u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mbau@@ angev mba ve lu a mi la , man icombor i u̱ yan a ya kwaghyan kpa i lu nôngon u hemban í la . U tesen ikyav yô , alaghga or@@ pasenkwagh ugen ken tiônnongo nana soo u eren tom pania . Kpa hegen ne , m lu ken mzough u mimi u anmgbianev , u a lu sha tar jimin cii la . Mayange una de er mkaanem nam ma saa gbilin ga . 15 : 5@@ 3 ) A lu uma u kpen ga mbagenev vea zua a mi sha , shin a lu uma u tsôron mbagen vea zua a mi shin tar ne kpa , vea kera ya ican i se cii lu yan hegen ne ga . Yange lu a tahav kpishi shi taver ityough ng@@ e@@ egh shi wa i@@ gb@@ ong@@ or kighir sha mi , nahan ungwan kwaghôron u orgen ga cii . Ken tar u u iv a mbamzeyol ne , hemba k@@ an hange hange u noov vea dondo ikyav i Yesu la , gba u vea lu a ishimawan man dooshima shi vea taver ishima u eren sha atindiakaa a vough a Aôndo la . 24 : 12 . Hen mban ne yô , Yehova kaa ér : “ V@@ a nen a môm - ken - u@@ pue mba jimin ken iyou i koson inyaregh , sha u iyou Y@@ am i̱ lu a kwaghyan ; yô , kar@@ em nen ase sha kwagh ne . . . tsô M@@ ea bugh ne aan a Sha , M@@ ea haa ne iveren , je ia ne@@ er á haa inya . ” — Mal@@ aki 3 : 10 . Ashighe agen i s@@ ar@@ em u hiden yemen ken tar wam . 28 : 19 ) Shi hen sha kwagh u loho u Mbakristu mba i shigh ve mkurem kua ze@@ ge ikpelaior i̱ i̱ lu seer a seer la ve lu pasen la . Shi Mkaanem ma Aôndo ôr akaa a a er icombor kposo kposo sha ci u ieren i bo i mbamaren la . 3 : 22 ) Aluer se mba “ ngô@@ ôr ” u civir Aôndo sha u den ser akaa a taregh a bende a mcivir wase yô , Aôndo una lumun se ga . ( E@@ ks . Doo iyôngo igen la kpishi er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve lu a ve imôngo ken ayange a masejime ne nahan “ [ Aôndo ] kera lu a orgen u nan hemba Un u Una bu@@ m nan ga , nahan A bu@@ m sha iyol Na . ” — H@@ E@@ B . Ikyav i kwagh u hemban lun a inja yô , ka erdoo shin ieren i sha inja . 3 : 1 , 2 , 4 ) Ior mba ngeren ityakerada man mba ngeren u@@ fi@@ im ka ve na yô , i lu inja er ieren ne ka i doon shi s@@ aren nahan . Nahan kpa , ityakerada man u@@ fi@@ im mban mba ôron se kwagh u mimi ga . Yange tsua Mbaiserael sha ci u i kpe ve iyol di tsô ga . ( b ) Yange gba u Mbaiserael vea ‘ lu Yehova icighan@@ ikyurior ’ nena ? shi “ Yehova a kpe kera ! ” ( Genese 12 : 1 , 10 - 13 ) Peteru wuese S@@ ara sha ishima na i taver la wener : “ Ne hingir ônov nav aluer ne eren doo doo man ne rumun er ma kwagh a̱ de te ne mciem iyol ga yô . ” — 1 Peteru 3 : 6 . ( Yesaia 6@@ 1 : 5 , 6 ) Mba eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor shi geman akuraior hingir mbahenen ne kpoghuloo . Gbenda u ḿ nengen akaa la hemba doon a shighe u yange m nyôr ken ga@@ adi hiihii la , man jighjigh u nan wam kpa taver hemba ave a tse yem zende zende je ! ” Aluer Orkristu wa ikyo ga yô , nana fatyô u vihin shighe sha akaa a a lu a bo keng ga , kpa aa fatyô u yan nan shighe kpishi yô , er u eren akaa a a doo nan ishima man u ôron takerada sha u zuan a msaanyol man u nengen tele@@ v@@ ishen shi man ahumbe shi zenden nengen akaa ken kasua shi keren mba@@ an@@ ar shin akaa a taver ishe , a i za sember duen a mi la nahan . Aluer se er ma isholibo man se gema ishima kpa se mba zungwen her tsung yô , akav a se time sha mi ne a̱ su@@ r se ishima . Un lu b@@ ish@@ ô@@ p u ken derianyom u sha un@@ yi@@ in la ; í kaa ér yange i gbidye un kpishi sha ci u á venda u nyôron sho@@ ja zan ityav yum . J@@ im je yô , yange ôr kwagh a Yehova sha mkaanem ma kôron ken ishima man ér : “ Mo m ngu u Wou . ” Nan nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh ga , shi nan h@@ aren ishima i nan sha asaren a iyolough ga , shi nan hi@@ an a ior mbagen ga . Yesu kaa ér : “ M@@ ô ve môm kpaa i hung@@ u@@ l Aôndo ga [ shin u i ne a na ish@@ e@@ er a mi la tsô kpaa ga ] . ” Yesu kpa lan ve ga . Heela tseegh ga , Yesaia shi pase vough er Shi@@ ru@@ shi una er kwagh ne yô ; a kaa ér una goo@@ m a I@@ f@@ i u U@@ fer@@ ati u yangen mbaihyomov u tan num sha gar u Bab@@ ilon la . Ken masejime yô , Yehova kera zer wan a wa ishima ga . Ngu eren kwagh ne sha igbenda ityar . Or@@ pasenkwagh la za hi@@ di ve yô , a zua a ior mbah@@ ev imôngo lu keghen un , mba sar ve u henen Bibilo yô . Kpa ka i@@ yo@@ ho@@ v shin ikyav mbi nyi nahan mb@@ ia fatyô u yangen se u zuan a iyua i a@@ yem a uma , a se lu gban nee ? Er m ker akaa a vihin Aôndo ishima la ihyom hegen yô , mbamzeyol kpishi mba m lu a mi sha ci u uma u m lu eren la bee kera . Aluer mlumun u nan ne la tese ér nan fa akaa a nan we ishima u eren la jighilii ga yô , wase nan nana tsua kwagh u nana fatyô u eren la . 7 : 45 - 4@@ 9 ; Aer . 23 : 6 - 9 ) Kpa Yesu yange soo ér mbadondon un ve za hemen u lun ken mzough sha er vea er Aôndo tom imôngo , vea va a icivir sha iti na yô . ( Yoh . 11 : 48 - 50 ) Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen , iti na ér F@@ la@@ vi@@ us Jose@@ ph@@ us , a pase iti i zege@@ pristi ne ér ka “ Yosev , u i yilan un ér K@@ a@@ y@@ a@@ fa la . ” De se er nen msen sha er mayange je se asange asange se hingir er ve nahan ga yô . Ikyav i tesen yô , shin er Paulu a kaa ér M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki ngu ikyav i Yesu nahan kpa , a ôr kwagh môm sha kwagh u shighe u M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki za Aberaham a bredi man wain sha u a ya shi a ma , zum u za hemba u@@ tor un@@ yi@@ in ityav la ga . Mba va pasen mo mba to@@ ho yô , gba u me tsua kwagh u me er yô : M de tom u pasen kwagh hanma shighe la , m vôso kwase m tser ts@@ omb@@ or@@ oo ? Ka i doo se u nyôron b@@ ôô@@ s@@ u zan hen haregh wase za pasen mbagenev kwagh u ishimaverenkeghen ne . Kwagh u sha un@@ yi@@ in yô , icighan jijingi ne se tahav mbu pasen loho u dedoo . Ishima ngi tan mo k@@ we , agee nga y@@ in@@ an mo , iwanger i ashe am kpaa kera ngi ga . ” — Ps . Er Yon@@ a soo ér ior mba ve lu shin t@@ so a na imôngo la ve kpe sha ci na ga yô , á kaa a ve wener : “ T@@ ô@@ ôm , gb@@ i@@ him nen shin zege@@ mnger , tsô zege@@ mnger una tile ne ving . ” Kwagh u vesen u i gbe u se hen sha mi yô , ka er mlu wase vea mbagenev mba se lu hen ya môm a ve la una bende a vese shi una bende a mlu wase u ken jijingi la . 9 : 1 , 2 — M - er u ior lu eren ôn@@ kasev ken atô@@ at@@ yev a hen tar ve la lu ze@@ ge kwagh u van a mzeyol nena ? L@@ ù u ma or môm shin tar je kpa nana doo un ishima a kuma sha kwase na ga . ( Yes . 11 : 6 - 9 ) I@@ b@@ anave man ij@@ en ka akaa a a du@@ mbur ken hemen u uumace yô , kpa hemen u Aôndo ua kar akaa ne cii kera . Ka g@@ ô@@ g@@ ô shighe u Yehova una tim mbaaferev yô . I@@ b@@ aver i Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yange ve hide a mi la yange i kaha kposo aa i mbam@@ k@@ er@@ ev mba 10 la nena ? ( Mat . 13 : 24 - 30 , 38 , 43 ) In@@ j@@ akwagh la ôr kwagh u “ sun@@ da , ” shighe u a kohol “ ônov mba tartor , ” kpa a gema a s@@ ange iv@@ or i bo la sha u nan@@ den yô . Nahan a bu@@ m , alaghga lu b@@ um@@ un kaan ér aluer un ngu tsu@@ ghun ve a tsu@@ gh yô , i@@ fan i kôr un . Yesu fe mba@@ awashima vev , mba alaghga yange ungwa sha ikyev i N@@ ik@@ o@@ dem@@ u , u lu môm ke ’ M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v shi vande lun vea na doo doo la yô , maa a undu gar u Yerusalem a kar a yem ke ’ ag@@ ar a a lu y@@ ande I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . Ka hanma vegher ú t@@ il@@ ee ? Er ngise la nahan , i wu@@ he se ijiir i môm a mba ve lu Mbashiada ga yô . • Kanyi i lu “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” ? Jigh@@ ilii yô , Bibilo ngi a uityendezwa kpishi mba Aôndo a er ér shighe ngu van u bem una du@@ mbur shin tar yô . ” Sha mimi yô , kwase na “ ur@@ ugh un lu sha kwaghôron kpee ga ” kpa lu sha ieren na i dedoo la . Ka ikyav i sha kwagh u tom@@ ough i nyi mbatamen ka ve ver ken tiônnongo ? ( Yakobu 4 : 4 ) Kanyi yange er sha kwagh sh@@ on@@ o ? Shi za nen hemen u pasen kwagh hanma ijiir cii , zan zan a kar timin Zege@@ bab@@ ilon . 12 : 18 ) Aluer anmgbianev asev doo se ishima yô , se ‘ kura zwa wase ua er kwaghbo ga , ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ agh yase kpaa ia ôr kwagh u ic@@ u@@ ghu@@ gh ga . ’ ( Ps . ( 2 Kor . 1 : 24 ) Kpa ka i lu u wasen ve sha u ve fa akaawan a Ruamabera a aa wase ve u eren akaa a dedoo ken uma ve , shi lun a aeren a aa na kwagh a za ken tiônnongo sha inja sha inja shi bem una lu yô . Un shon u a lu Ity@@ ough ki “ nongo u Kristu u Aôndo ” la tese ér mbaapostoli nav man mbagenev mba ve hen kwagh sha ikyev na la vea eren ityom i injaa sha ci u nongo u Kristu . Iyol ia ngô@@ ôr kpen se ga , shi se ure sha er ishimaverenkeghen yase i k@@ ur sha mi ga yô . Gadia shighe yô , kuma u ma ne lu mbat@@ esen je , kpa i shi i gba ne u orgen nana ôr ne atô@@ akaa a hiihii a sha akaaôron a Aôndo la , ne hingir mba kwagh a gbe ne u man at@@ u@@ mba , kera ka kwaghyan u taver ga . ” — Heb . Ka ieren i nyi i gbe u or a lu a mi sha er nana “ lu ken kwaghôron u [ Yesu ] zan zan ” n@@ aa ? Nahan yô , u se lumun ser icighan jijingi a hemen se la wa nyi man nyi k@@ ere ? Aluer angev shin mbamlu av mbagenev na m kera fetyô u eren tom er ma m er la ga je kpa , m ngu eren Yehova tom sha afatyô wam cii je he ? ’ Ior kpishi yange ve hen nahan , kpa hegen ah@@ on nga ve ishima . Una ny@@ ume mba@@ zan jighilii la ma kwagh u dedoo ga . ” Kwaghôron u profeti u Se@@ kar@@ ia sha kwagh u Yerusalem ne ngu ôron kwagh u “ Yerusalem u Sha , ” u a lu Tartor u sha u Mbakristu mba i shigh ve mkurem vea za hemen la . Sha mimi yô , vihi se kpishi er se kera nenge a Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce ga nahan . Aluer se kpaa se mba a jighjigh u nan taveraa shighe u se tagher a ican yô , se zua a iember ngô@@ gh . A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A U I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E : Iky@@ uryan ne na Yesu , u a lu vegher u vesen u ken “ tsombor ” u kwase la ian i lun tor man pristi u tsôron Shin er ashighe agen ngu a na ian tôv@@ ac@@ an u vihin tsung a va sha ci u ma ityôkyaa i dedoo nahan kpa , Yehova er kwagh sha dooshima sha u taver mba i lu tôvon ve a ican la . IN@@ I@@ O@@ NG@@ O I P@@ A@@ S@@ EN KW@@ AG@@ H Habak@@ u 3 : 19 kaa ér : “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O , Ter , ka agee am , A gema angahar a am hingir er a a@@ shi@@ m yô , A erem m zende sha a@@ jir a am a ta@@ ven sha . ” Ôr akav a a tese jijingi u iyolough yô . ( Aerenakaa 20 : 28 ) Aluer se mba a ij@@ ough@@ ave sha m@@ ser@@ akaa u i veren mbatamen ne yô , sha ing@@ in ne kpaa , se tese ser se suur sha Yehova . — Mbaheberu 13 : 17 . Se time sha mbampin mban ken kwaghhenen u a dondo ne . Nahan kpa , averen a Iserael yange zua a mi la yange hemba inyaregh ki yange i vihi la yem zende zende je ka u henen a hen ga . Yange ve gema mbam@@ nenge mbara ma shighe je he ? Aluer ny@@ ity@@ ô@@ kwagh ia er se je kpa Yehova una kar a mi kera . — Pasalmi 1@@ 18 : 6 . 28 ‘ Nenge M@@ k@@ om@@ ashe u Yehova ’ Sha ci u Yehova ver ishima ér we u na nagh a “ m@@ w@@ em ma ken@@ gese ” ma doon tsung . Bibilo kaa a vese ér : “ Se yô , ka jijingi u taregh se ngohol ga , kpa ka jijingi u A dugh her Aôndo la . ” ( 1 Kor . ( Gen . 4 : 1 ; 9 : 26 ) Aôndo iyol na kaa ér : ‘ M ande hen Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob , Mo Aôndo U@@ hemban@@ agee , kpa iti Y@@ am i TER ( ka Yehova je la ) ne yô , ve fa ga . ’ Nenge ase mlu u ken hemen u Aôndo yange ver sha ci u ior mba hiihii la , ér : “ M@@ ar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar , gema nen u , u̱ lu sha ik@@ ev yen ; ish@@ u i shin zege@@ mnger man iny@@ on i pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo man hanma kwagh u uma u a zenden sha tar cii , ve̱ lu sha ik@@ ev yen . ” Yesu pase ér : “ Ior ihi@@ ar vea lu ken ity@@ ev , á tôô u môm á undu u môm ; kasev uhar vea lu wu@@ an u@@ wua sha n@@ ase ; á tôô u môm á undu u môm . ” Sha hiihii la , m z@@ aan mbam@@ tem sha u za wan ats@@ am , ku@@ h@@ wan j@@ it@@ a di tsô . 1 : 15 , 16 ) Gba u se lumun ser kwaghaôndo u aiegh shin p@@ ati u tar ne a hông@@ or mcivir wase ga . ( Yohane 17 : 3 ) Hanma or yô , ian ia due nan er mbagenev nahan vough i nana zua a mfe ne kpa ? A nger ér : “ Tartor u Aôndo ka gomoti kpôô kpôô . Aôndo ngu a loho u dedoo u kwagh u injar sha ci u uumace . M@@ gem u sha iengem la yange wase u taver jighjigh u nan u mbaapostoli mba utar mb@@ à l@@ ù u̱ vea va lu a tom u hemen ke ’ tiônnongo u Mbakristu la . Lu heen ior van hen Aôndo sha u va zamber un ér a zung@@ we ve ye . ( Yohane 10 : 4 ) Ka m@@ lu@@ ashe u or@@ kur@@ an@@ ilev la ngu a na ve iyôngo i dondo sha a nan ga , kpa ka imo i nan la . Aôndo wase u jighjigh la wasen mbacivir un sha mimi nyian nena ? Aluer se hen sha nan@@ de@@ ty@@ o u se zua a mi man akaa a a tser se zum u se s@@ enge ser se mba civir Yehova kpa se gem se lu eren akaabo myer yô , kwagh ne una wase se se palegh imba uma la . Yesu yange due a kwaghwan ken injakwagh na igen ér or nana̱ ‘ tema nana̱ vande ôron inyaregh ki nan lu a mi , sha er nana fa aluer nan ngu a kwagh kuma yô . ’ — Luka 14 : 28 . Ka nahan ve kaa a Yosua ér a “ zer timen ” shin a ôron Takerada Na u Tindi la , i duen sha , shi a gbidyen kwar sha mi ye . A soo ér ve “ hide ve va civir un ” je kpa ? ’ Nahan er se lu nôngon sha afatyô wase cii ser se er kwagh u se sen ken msen la yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una “ taver uma [ wase ] u zan sha igbenda [ na ] . ” — Ps . Maria vea nom na , C@@ ar@@ lo@@ s , ver ikyav i zungwen mbagenev mhôônom . Ka sea gba uwer u s@@ ônon ga yô , se tese ser kwagh u se lu s@@ ônon la gba se ishima shi se mba a vangertiôr ser Aôndo una na se , aluer kwagh shon zua sha awashima na yô . — Marku 11 : 24 ; 1 Yohane 5 : 14 . Yehova ka a ur@@ ugh se inja nena ? Kape ve kaan la . Kpa We , T@@ ER@@ E , Ú se ve ; atô@@ at@@ yev cii , Ú nahan a tar . ” Ka nyi ior mban cii ve lu a mini ? N@@ ôngo seer taver ken jijingi sha u timen ken Ruamabera . “ Or@@ fankwagh ” yô , gba u nana hemba wan ikyo cii , aluer “ kwaghôron ” shin mhen u i dugh a mi sha kwagh u t@@ wer@@ egh la va hen or u nan fe kwagh u t@@ wer@@ egh ga yô . 7 : 39 ) Mba@@ kp@@ ish@@ iv tsua ér vea lu kwa@@ v , a u ve wan ikyo sha kwaghwan u Aôndo ga la . Shighe u or u ú henen Bibilo a nan la nan hingir or@@ pasenkwagh u nan lu a er batisema ga la yô , ú seer wasen nan nena ? A@@ tô@@ akyaa a vesen a yange na ve tar u Amerika lu a inyaregh yô , lu akaa a injaa a i du@@ ghun shin inya ken ve@@ gh@@ er@@ tar ne kpishi la , kua ian i tar ne lu a mi i eren kpen@@ ga vea ityar igen a ican shio la . Mbagenev fa avur a Bibilo agen ken it@@ you shin ve fa ajiir a vea zua a avur a Bibilo a a pase atô@@ akaa a injaa yô . Er ve lu mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Aôndo man Kristu yô , tom ve la ngu wasen mba i sar ve u civir Yehova la u kporom ikyua a na shi hingir mbananjighjigh . — Ôr 2 Mbakorinte 5 : 18 - 20 ; Yoh . 6 : 44 ; Aer . 13 : 48 . Ka un tswen a lu a tahav shi a soo u yiman mbatomov nav ken atsan a a ts@@ eren ve la cii ye . ( Aer . Ka nahan man Mbayuda kaa ér i maa tempel la jimin cii ken atô u anyom 46 ye . ( M@@ ika 5 : 5 , 6 ) Mkaanem ma Aôndo ôr sha ikyev i profeti ne la yange ma a taver H@@ es@@ e@@ k@@ ia ishima , gadia ma tese ér Aôndo una ver ikyum@@ utya i lun inja kposo , ia nôngo ityav a Mba@@ a@@ shi@@ ria , shi ia hemba ve kpaa . Er i vande ôron nahan , mbamsen mba eren ken mbamkombo mba Mbakristu kpishi mba hembe jimin a jimin sha ci u mlu u ior mbau@@ ng@@ wan mbara a lu kposo kposo yô . Nahan kpa , yange í nenge akav ne ér ka akav a icighan@@ egh shin akav a lun a inja ken mcivir ga . Ve cii ve lu mba@@ y@@ aav mba lun yôugh@@ yô@@ ugh , shi ve cii ve lu a ian i tesen erdoo ve hen or u ibanave i̱ ker nan yô . A kaa ken ishima na ér : “ Ka ker man me ko@@ so iy@@ i@@ agh man iny@@ ar@@ ev y@@ av kpaa ye . Hen shighe u ve hii mzough ne , noov mba ve undu icombor ve yô , kuma er 3@@ 00 nahan , kpa gema lu kwase môm tseegh undu tsombor na ye . ( Ôr Aerenakaa 2 : 41 ; 4 : 4 ; 5 : 28 ; 6 : 7 ; 12 : 24 ; 19 : 20 . ) KA N@@ Y@@ I yange i wase or u gbidyen do shi iin ve , de ieren na la , shi geman uma n@@ aa ? Er kwagh ne ngu a wa tôôn mo shighe cii ve m hii u gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi nahan kpa , ngu a wasem m hemba lun k@@ ang@@ en@@ aa a Yehova . Mbat@@ amen vea dugh nan ken tiônnongo sha . Nahan vea kar a kwagh u vihin ieren i dedoo i tiônnongo la kera . Sha nahan yô , Mbakristu mba ken akuraior mba i tsegha ve sha jijingi , er mbagenev ken tiônnongo u Roma la nahan , yange i tôô ve sha injakwagh i za z@@ or sha kon u o@@ le@@ v u sha injakwagh la . Wan@@ akiriki u Aberaham sôn Aôndo iwasen . Er nom u ng@@ ôm ne doom ishima shi m na un jighjigh yô , m ungwa kwaghwan na ne . M ngu eren kwagh sha u kuren awashima u m@@ gem la kpa ? ’ A yima ve ken tar u u lu hemban vihin a vihi ne . * Un lu f@@ ada er H@@ en@@ ry u ken gar u L@@ au@@ s@@ an@@ ne man Peter u ken gar u B@@ ru@@ ys nahan ga , lu di il@@ ye@@ egh ken c@@ ôô@@ ci tsô , kpa yange Mkaanem ma Aôndo gba un kwagh je yô , a na akaa a na cii kera , a wa ago iyol sha er a gema Bibilo ken zwa u ior kpishi lamen vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Fran@@ ce la yô . Sha mimi yô , akaaôron man aeren a Yesu a se hen ne doo se kpen kpen ! Tindi kure tom na u lun “ or@@ kuran wase u zan a vese ken Kristu ” la . — G@@ al . I de lu nahan ga , kpa i gema i doo ú a doo u kporom ikyua a na sha ci u mlu u Yehova u icighan@@ egh la tese ér ngu wang , eren ma kwaghbo ga , shi á kuma u se har sha na a ishima i môm . M nenge u zan mbamkombo mba Mbakristu cii kpa ? Kwagh u Paulu ôr a Mba@@ at@@ ene la ka nahan nyian kpaa . ( 1 Kor . 3 :⁠ 9 ) Gbenda u hemban doon u ú taver iky@@ ar@@ yan you vea Yehova kua mba u pasen kwagh a ve imôngo yô , ka u seer eren tom u kwaghpasen . Ka zayol u nyi yange k@@ an@@ shio u vihin jighjigh u nan u Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka ? U tesen ikyav yô , aluer se palegh mci@@ mb@@ im ma b@@ ov ma man kua m@@ sô@@ rom ma man kpishi man iji@@ mba i eren shi se de u eren uma u p@@ il@@ agh yô , se kura iyol yase kua ior asev mba doon se ishima sha mbamzeyol mba vihin tsung . Shi kwagh ne tese er Yehova a lu Ter u lun a dooshima tsung yô ! Á yem a za nyôr t@@ so u yemen ken T@@ ar@@ sh@@ ishi , u a lu ica fi@@ ini@@ in a N@@ ine@@ ve la . — Yon@@ a 1 : 3 . Shighe u as@@ ande a i shigh a mkurem la vea ah@@ ur@@ aior ve ka vea yôôn loho u Yehova a ishimataver nahan , ka i doo mbagenev u ungwan kwagh u averen a Tartor la , kpa ve soo u nan ishima ve her , hingir mbahenen shi nyôron tom sun@@ da ne ga . Doo u se gbidye kwar sha kwagh u ior mba Yehova a soo shi a fe ve la . A@@ ka@@ atô@@ v@@ on kposo kposo tese ér , agumaior ka vea wuese kwaghwan u mbamaren vev ga je kpa , kwaghwan u mbamaren vev la hembe doon ve a kwaghwan u azende a ve . Bibilo kpa lumun ér u zamber a or sha mimi wer nana ya ú anyi la hemba k@@ an gbenda u dedoo u kuren mzeyol . ( a ) Ka mbamzeyol mba nyi Mbakristu mba lun kwa@@ v kpishi ve tagher a mini ? Nenge er agumaior ka a naan ior icivir ve i doo sha wono ! Aluer u hen nahan yô , u gba ken h@@ ôn u Satan ugen . 1 , 2 . ( a ) P@@ ase er i hii ve yange lu inja er kwaghbo tser Mose yô . N@@ gu@@ la venda u nan un kpa gema tese un Mbashiada mba ve na un an@@ takerada shon yô . Ka we u tsua kwagh u ú er ye . Alaghga a lu ú a iwasen u lun a takerada u ngeren akaa shighe u ú lu ôron Bibilo yô . I@@ j@@ ô i Mba@@ adu@@ av Kp@@ ishi Ve L@@ amen Nyian Ne Ka Ikyav i T@@ esen É@@ r Aôndo Ngu Su@@ en V@@ ee ? Nahan cii kpaa , ma tindi môm u i we kpa ngu a̱ fatyô u wan ing@@ y@@ at@@ u li@@ j@@ am ga . Yakobu yange ôr ishember i mba ôron mkaanem nam sha ayange la kpishi yange ve fa inja na yô . Anmgbianev mba un@@ yi@@ in mban yange ve hen akaa gb@@ ing hen anmgbianev kpishi mba lun a jighjigh u nan , mba ken tar u Jam@@ an@@ i la . Shi ve hen akaa agen hen ayol a ve . Ruamabera tese ér gba u Mbakristu vea kohol imôngo . ( 1 Kor . 14 : 23 ; Heb . Doo u se time sha atô@@ akaa a hange hange a i nger ken Mbaromanu 12 : 2 la zu@@ lee . Man se fatyô u eren tom wase u pasen i@@ vangeli la kuren u doo doo nena ? Ieren i mimi zua sha iyol i se tsegh sha ci u Aôndo la nena ? Hi@@ ihii yô , vande fan kwagh u Bibilo i ôr sha itinekwagh i í gbe u ú time sha mi la . Shi ka u na se fa Mkaanem ma Aôndo shi se umbur ma ken asema a ase gbem . De er mbagenev ijir ga . Nahan m fa u eren ic@@ ah@@ ur i k@@ ir@@ en ak@@ ondo man i ôôn iyol . Sha nahan yô kuran tindi u Mose la kpoghuloo man a shi nan kpa civir Aôndo ken shin@@ ago@@ ge kpaa . Ka aeren a Ab@@ ig@@ ail a nyi nahan ú soo wer ú lu a mini ? Er nan ve Ter yange va a imba m@@ nyoon ne sha iyol na ? Kwagh gba Yehova a ior mba ve lu a gba civir un ga la , shi ongo mbamsen mba ior nav mba ve tsegh ayol a ve sha ci na la kpaa . Sha ajiir agen yô , zwa ka ua lu môm je kpa , gbenda u nomso man kasev ve lamen zwa shon la ka u kaha ! Tom u u@@ ke u ú eren la ngu yangen we u zan mbamkombo hanma sh@@ igh@@ ee ? Ka inja er hegen yô , ka mbamaren man mbayev vev tseegh ve soon u lamen imôngo sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or ga nahan . 2 : 14 , 15 — Er Satan a lu a “ tahav mbu ku@@ ugh ” yô , ng@@ u@@ la tese ér una fatyô gban wu@@ an hanma or u a soo ts@@ ôô ? Ver aan a ú lu vea ve imôngo yô . Er awashima ne a lu u injaa nahan kpa , Tartor u Aôndo ngu tesen ior ér ve lu a aeren ne tseegh tsô ga , kpa ngu tesen ér gba hange hange u mba ve lu sha ikyev i u la cii vea lu a aeren ne . Sha shighe ugen la Satan tu@@ ur Davidi ken ijime a ôr iyenge i Iserael . Paulu shi kaa wener : “ De hingir nen inja i môm a tar ne ga , kpa i̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen sha er né kar er ishima i Aôndo i lu yô man kwagh u a doo man a kom u lumun un man shi a lu vough la kpaa yô . ” Sha iyange Hi@@ it@@ om zan zan T@@ om@@ at@@ aan cii man mci@@ mb@@ im ma b@@ om ga , kpa mea va luun vea azende am sha iyange i Sat@@ i man L@@ ah@@ adi yô , ve me@@ em m ma ma . I@@ been@@ egh ki gban m@@ ure sha la tese ér a fatyô u nengen a m - iv u mpase u sha mnenge ne sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô ga . ( 1 Yohane 5 : 3 ) Sha mimi yô , se ‘ nôngo kwagh ng@@ e@@ elee je ’ man ve se er kwagh ne ye , kpa ka kwagh u dedoo aluer se er nahan yô . ( b ) Aluer a@@ vegher agen a ke ’ tom wase u Kristu ne ci@@ er se iyol yum yô , ka igbenda i nyi i doo u se k@@ ara ? Kanyi Yesu a er sha u kuren tom na u Mesiya laa , man kwagh ne gema va a nyi sha ci u uumace mba ungwan t@@ indi@@ i ? Na Nen In@@ i@@ aav Mb@@ i I@@ wuese a Ishima i M@@ ôm Cii man Yesu a nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku yô , yange nenge er anmgbianev mba L@@ as@@ ar@@ u mba kasev kua ah@@ ur@@ aior a na lu v@@ aan yô , nahan un kpa “ vaa . ” Kwagh er doo yô , Mkaanem ma Aôndo pase se atô@@ akyaa a se fatyô u nan jighjigh ser at@@ ser@@ egh aa va bee yô . • Kristu una za hemen u hemen se ken tar u he la nena ? Gba u se nôngo kwagh tsung ve se kôr no@@ mbor wase tsaha ye . I wa se kwagh ér se de or@@ on iyev ga . Ikyav i dedoo i Y@@ e@@ fe@@ ta la yange i̱ wase wan na u kwase la je ka ashe tugh ga , ka nahan ve jighjigh u nan na la taver gb@@ ang gb@@ ang shi t@@ ange iyol na kpaa ga ye . ( 1 Mbat@@ esalonika 1 : 1 ; 5 : 14 ) Sha nahan yô , ka tom u Mbakristu jimin cii u wasen mba ve v@@ ôr la . Alaghga num na u nôngon la tese un u lun su@@ laa , sha ci u gbe lumun kwagh tsô ga , saa a ôr un a wanger un shi a tese un ken Ruamabera cii ve una lumun ye . Shighe u zege@@ can una va la , mba ve lumun ér Yehova a kura ve la cii vea ember , shi vea wuese Aôndo kpaa . 26 : 8 - 11 ) Er Davidi lu keghen Yehova , shi soo ér Aôndo a hemen un yô , a venda u wu@@ an tor u Yehova shighe un mkurem la , shin er Ab@@ ish@@ ai soo ér a wua un nahan kpaa . De se kundu nen ishima , se wase hanma or u nan tese sha mimi ér sar nan u fan mimi la . Er Yesu a lu Tor yô , una kar a hanma if@@ er@@ kwagh cii sha tar kera M@@ el@@ es@@ i@@ o vea kwase na man mbayev nav mba kasev un@@ yi@@ in kua ngô na k@@ em Sha kpôô yô , kwagh u i nger ken Pasalmi 45 la ngu Mbakristu cii a inja . Mba soon u hiden a iyol ijime ga kpa ka ve shi k@@ enden a ayol a ve sha sha ci u m@@ ze@@ hemen ve . Heela tseegh ga , se mba suen mcivir u aiegh sha ma gbenda môm kpaa ga . Z@@ U@@ A A I@@ W@@ A@@ S@@ EN K@@ EN I@@ T@@ Y@@ ES@@ EN I Y@@ E@@ HO@@ V@@ A L@@ A Er Yehova a lu “ Aôndo u dooshima ” yô , ngu tesen se akaa a aa na uuma asev vea hemba doon yô , shi ngu wan se ago iyol sha er se tagher a mbamtaver kpa se hemba ve yô . Shi ngu wasen se u zuan a msaanyol ken tom wase u pasen kwagh la kpaa . ( 2 Kor . In@@ i@@ um i nan suen vea or u nan vihi nan ishima la ngi er “ u@@ ish@@ in@@ d@@ an mba iyou i taver ” nahan . Se taver nen a taver ishima shi se suur nen sha Yehova vangertiôr . Ka mimi , aluer se v@@ ôr shin iyol kpe se yô , alaghga ashighe agen a gba u se kighir ayol a ase ve se za mkombo ken Iyou i Tartor shin se er tom u pasen kwagh la ye . ER se lu mbacivir Yehova yô , se fa ser a tôv se a ican shi se tagher a am@@ een kpaa . H@@ ide sha vegher ugen di yô , kwase u kaven kwagh nana nôngo a taver or@@ ya u nan ishima ken tom u nan u he , u lun ter la . S@@ ef@@ ania 1 : 17 , 18 una iv hen shighe wase ne nena ? Mkaanem nam ma yange nger anyom a kar 4@@ 00 hegen ne tese ityôkyaa i môm i i ne ve i gbe u se de@@ en mbagenev kwaghbo yô : A@@ dooga ken hemen a va gba u se zamber a mbagenev ser ve de se kwaghbo . Ka sha nyi gbenda man a fatyô u kaan ér hanma or cii nan ngu a ityôkyaa i lun saan sa@@ ana ? ( Pasalmi 36 : 9 ) Hegen a hingir ngô u wan@@ iky@@ und@@ an u do@@ on@@ ashe , shi lun gb@@ on gb@@ on kpaa . F@@ ada shon maa za kohol ior ve lu va keghen se ken won ya u Christ@@ op@@ her , kpa se fa a@@ y@@ ase@@ gh ga . Aluer gomoti ta ior icin ga yô , una lu a ibo . Ka unô ve lu mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev an@@ igh@@ eni ny@@ ian@@ a ? Yange wasem kpen kpen ! A@@ zende a dedoo ang@@ ara nahan aa wase u u̱ eren kwagh sha inja . — Anz . Ikyav i tesen yô , ken inyom i 19@@ 7@@ 3 la i nenge ér ta@@ av ka “ kwagh u hông@@ or@@ ough . . . ken iyol , ” nahan ta@@ av u man lu kwaghbo u vesen . Kwase ne ti@@ mb@@ ir a ti@@ mb@@ ir ga je maa hii u zan mbamkombo ken Iyol i Tartor . Shi m tese ve ufoto mba as@@ an man a@@ zu@@ ku - as@@ an sha kô@@ m@@ pu@@ ta wam . Nahan kpa , aluer se fa ser Yesu , or u vough la , una fatyô u geman mlu ne yô , se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un . U môm ka mimi , ugen la ka aie ; ve cii vea fatyô u lun mimi ga . ( Daniel 1 : 6 – 10 ) Mb@@ ab@@ ab@@ ilon yange ve y@@ aan u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba hông@@ or@@ ough mba tindi u Mose ts@@ wer yô . Ashighe agen kwagh ngu a er nahan zum u mbayev ve lu hi@@ an ior la . Mbaiserael mba sha ayange a Eliya la , yange ve lu ng@@ uhar ken mcivir u mimi man u aiegh cii . Mbamaren ve y@@ ese ônov vev “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” ( Ef . Shi ve zamber a na ér : “ Yô , na se dyako a an@@ ng@@ ôô@@ v mba ter wase mba nomso imôngo . ” 3 , 4 . ( a ) Mbagenev mba a ishimaveren sha kwagh u du@@ bu@@ anyom u he ér a va lu gu@@ da ke ’ hemen nena ? U V@@ ih@@ in I@@ ny@@ aregh sha Inja , 10 /@@ ⁠ 1 I kura ônov mba Tartor , mba ve lu u@@ wua mbara , i za ombo sha w@@ una u Yehova shighe u i ve a ve ken tiônnongo u Kristu u i hi@@ di i ver la , shin shighe u ve kpe , nahan ve ngohol injar ve i yemen sha la . — 3 / 15 , peeji 22 . 2 : 15 - 17 ) Gb@@ id@@ ye kwar sha kwagh u a lu keghen mba@@ asorabo mba ve vende u geman ishima la . A@@ she a asema a mbagenev p@@ ir sha ci u saa kwagh u ve soo u lumun a mi tseegh ka ve lumun a mi ye . Mkaanem ma gen ma dondon ma Yesu á pase se er se zua a msaanyol la ma inja er ma ny@@ iman iyol í ma nahan . ( Ps . 8@@ 9 : 35 , 36 ; 1@@ 32 : 11 , 12 ) Kwagh ne tese ér lu u á yila vor u ityendezwa la ér “ Wan u Davidi . ” Lu a Gb@@ a@@ shima sha Kwagh u M@@ civir u Mimi Ity@@ ôkyaa i môm yô , mba ken tar u ityav mbi nôngon man ihyom kua ican i yan i ngee ker yô . ( Mbaefese 6 : 16 ) Paulu hii kwaghwan ne sha ishember i “ er ne lu a akaa ne cii yô , ” maa a kaa ér tôô nen ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , sha u tesen ér iky@@ agh k@@ in ki a inja kpishi . Saan mo iyol kpishi er m fetyô u sur@@ un ior mba ken tar u H@@ a@@ iti mba ve ye ican kpishi ne asema shi m ve ve a m@@ pe@@ ver@@ yol nahan . 12 , 13 . ( a ) Ior mba lumun loho u dedoo u Tartor la nyian nena ? Yesu yange a ker ior mba una wase ve yô . K@@ wa ne yô , á yila mba ve lu eren kpen@@ ga ke ’ tempel mbara ér “ mban@@ um@@ un@@ ior . ” Kpa , aluer sha man tar ngu a hiin yô , or ngu u nan ne ve u hii yô , gadia ka ana nana lumun ér tar gba hiin tsô , or gba ú ga ? ” la , yange ma wase Mbakristu mba ken K@@ orinte mbara u kaven wang ér , er Paulu b@@ unde awashima na u van hen ve nahan kpa , tese ér yange ban a jighjigh iyol ga . Kpa , er tar u taver , tom kpa u lu ican u zuan a mi ainge yô , ve hen ér hemba doon u ônov vev vea vande zuan a mfe - takerada u dedoo cii man kwagh ugen ye , sha er vea fatyô u eren tom u dedoo shin vea lu a kwagh u una wase ve u zuan a tom hanma shighe cii yô . “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea tema sha tar , man mbananjighjigh kpaa vea tema sha u gbem . U@@ wo u G@@ il@@ bo@@ a K@@ era ga je kpa , awashima môm u se eren mbamkombo asev yô , ka u wasen mba ve ze mbamkombo mba shon la cii u taver ken jijingi , er sha ayange a Mbakristu mba tsuaa la kpa lu nahan . ( Yesaia 30 : 18 , 19 ) Kpa , gba u se ver ishima se nengen er Yehova a ongo mbamsen asev yô . Mbat@@ amen mba ken Kristu mba nôngon u lun er un nahan . Kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er , hanma or u nana kenger kwase sha u nana t@@ ôm un yô , nan er idya a na ken ishima je ve . ” ( Mat . Heela tseegh ga , Bibilo ngi a kwaghfan u a fatyô u zuan a mi ma ijiir igen ga yô . Yakob nôngo kwagh a ort@@ yom u sha zan zan ng@@ u@@ la ver un iveren , shi gema iti na , hingir Iserael . Kwagh u m lu henen ken Bibilo la maa hii u kôron mo ken ishima . Ve He@@ mba T@@ ô@@ v@@ ac@@ an Nahan kpa , Kristu va kohol Mbakristu mba@@ jighjigh mba i shighe ve mk@@ ur@@ en mban eren tom sha afatyô ve cii sha u koson ya u mbananjighjigh sha kwaghyan u ken jijingi sha ashighe vough vough . Ka unô yange ve s@@ ende@@ gh ér saa i pase Mbaiserael keng ne ? U@@ l@@ ah@@ adi mba@@ an@@ yomov 70 mba vea kure sha m@@ ve u Mesiya la hii sha shighe ne . ( Luka 9 : 1 , 2 ) Shighe kar yô a tindi mbagenev 70 wener ve za pase ior ér : “ Tartor u Aôndo mgb@@ ôghom a ven . ” A kaa a na ér : “ Ô@@ no@@ v mba kasev mba Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di kaa sha mi , na ve kwar a an@@ ng@@ ôô@@ v mba ter ve imôngo kpee ; gema dyako u ter ve la na ve . ” I@@ t@@ yom ne cii ka kwagh u or a soo yô ga . Yehova ne se iwasen i him@@ en iy@@ ongo shi hiden lun ak@@ ar . Kanyi kwagh i gbe kpee u se er sha u zan hemen u lun a ity@@ am@@ egh ki kwagh u do@@ on@@ o ? Hanma shighe yô , ka a nôngo wener una er kwagh a mo sha civir . ” 16 , 17 . ( a ) Ka nyi i lu môm ken akaa a mbamkombo mban ka ve er sha ci wase ? Tsô ishima vihi TER a U@@ s@@ a ; Aôndo ta num sha a na hen ijiir la sha kwaghbo na la , a maa a kpe hen kpe u are@@ ki u Aôndo la . ” ( b ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Yesu ôr sha kwagh u mtim u Yerusalem la yange iv nena ? U er nahan yô , a doo u kpishi er u lu nengen sha ve shi u we ve ikyo kpaa yô . Yehova ngu wan ishima ér i pase loho u Tartor ne i tser tar cii , gadia kunya kôr un a “ mba ve fe m@@ kposo u uwegh ve@@ gh ku y@@ an@@ egh a ku im@@ es@@ egh ga ” la , di er kunya kôr un a iorov mba hemban 1@@ 20@@ ,000 mba ken N@@ ine@@ ve mbara nahan . Kwagh u sha uhar yô , mbagen mba ve er tom u mbatamen u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo p@@ ande ikyav mbi ve tee ken tiônnongo la sha ci u iyol@@ been shin angev . Er eren akaa ne nahan cii kpa , m pase un kwagh kuma anyom 37 . ” U@@ cer@@ ub@@ i mbara yange ve y@@ is@@ a gbenda sha er Adam man Ifa vea hide a nyôr ken sule u u lu ya ve u hiihii la ga yô . Ior kpishi soo u fan . Aluer ashighe agen imoshima yase na se ibo shi i ta se icin yô , gba u se lu a iwuese er i lu eren tom tsembelee yô . Ú Lu Shighe u Akaa Ne a Er La Kpa ? Ka kwaghfan u nyi Saulu yange hen ga ? Hanma Orkristu yô nan ngu a ian i tesen ér Kristu Yesu u a lu Tor la una fatyô u eren tom a nan . Mayange je ka nahan ga ! I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne lu gbenda u hendan a m@@ tem@@ tor u Aôndo . Shi se fatyô u sôron ian veren sha u duen kera za yan kwagh imôngo shin eren an@@ umbe a injaa shin za nengen ajiir a dedoo kpaa . ( a ) Pasalmi 5@@ 6 ôr se kwagh u yange er Davidi ken G@@ ati nena ? Kpa Yesu gema kaa a na sha imo i legh legh wener : “ De cie ga . ” Doo u se gba uwer u maan shi taver jighjigh u se ne Yehova kua uityendezwa nav la ga . — M@@ ar . 11 : 23 ; Luka 17 : 6 . Ú lum er mkurem ma le@@ gh@@ em ma k@@ undun iyol , ma i sh@@ igh@@ em sha ishima nahan . Anmgbian ugen u a y@@ amen ikyav sha ci u ak@@ e@@ ke a gb@@ eren ityakerada shin Betel yô , kaa ér : “ Ior mba eren tom hen iky@@ ô@@ mp@@ eni i gb@@ eren ityakerada ka vea va sôr ajiir a ase a gb@@ eren ityakerada , vea nenge er i lu sha inyaregh ki ior ve ne iyua sha asema a ve la tseegh , se k@@ er@@ cio u y@@ amen ak@@ e@@ ke a he a doon tsung , shi se lu gb@@ eren ityakerada kpishi nahan , kwagh ne a kpiligh ve iyol kpishi . Er m lu nengen u@@ fi@@ im mbara seer a seer yô , i@@ pi@@ la i lu ken a mo la kpa lu seer a seer . K@@ ing@@ s@@ le@@ y lu or u ken tar u S@@ r@@ i L@@ an@@ ka u yange p@@ ir ashe yô . “ Ka Gbenda J@@ e Ne . Z@@ a Nen sha U ” ( E . B@@ em man iember man iveren i se zough a mi sha mfe u se fe Aôndo u mimi wanger wanger la , ka kwagh u a fatyô u pasen sha m@@ kaan shin sha ngeren vough ga yô . V@@ ende yô , kur@@ utya u hemen af@@ o la za id@@ y@@ u vea He@@ in@@ rich H@@ im@@ m@@ l@@ er u̱ lu or u hemen adu@@ g@@ wer a S@@ S ( S@@ ch@@ ut@@ z@@ st@@ affe@@ l , ic@@ ôr sho@@ ja i̱ yange i kuran H@@ it@@ l@@ er la ) , á sôn ér i̱ na un ian una wua D@@ ick@@ man@@ n sha ishigh ki mba@@ kwa@@ re@@ v mbagenev mba ve lu ke ’ af@@ o la cii . Nahan cii kpa , akuraior nga zan hemen u kohol iyol keghen a kegh u̱ ha@@ an awambe inya , man a@@ y@@ ough adu@@ agh ka a̱ suen ve a sue ga yô a lumun a lumun ieren ve la . Shi Peteru za hemen kaa ér : “ U@@ sha mba ve lu hegen kua tar cii . . . , i ver [ ve ] sha ci u usu . ” 11 : 6 ) Se wa ityakerada shin mat@@ o wase nôngo u kuman 4@@ 00 , kua um@@ ag@@ az@@ in mba hemban er 1@@ ,000 nahan , man kwaghyan man ak@@ ondo , maa se mough zende u za pasen kwagh uwer jimin ne . Yange i tôv kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba uta@@ an ken mkombo u sha inyom u yange i nyôr sha iyange i Sat@@ i , O@@ k@@ to@@ ba 1 , 20@@ 11 la . Saulu lu cian ér Davidi una va ngohol un hemen , nahan soo u wu@@ an un kera . 4 :⁠ 2 ) Aluer u sôr ian sha u nyôron iyol ken tom u pasen kwagh vea mba ve vi@@ e ken tom ne tse@@ mb@@ er@@ ee la yô , u fa er ka i pase kwagh yô , vough er Timoteu kpa yange fa kwaghpasen tsema tsema sha u eren tom vea Paulu imôngo nahan . ( 1 Kor . M@@ P@@ I@@ N U MB@@ A@@ Ô@@ R@@ O@@ N T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A N@@ E . . . S@@ ea civir Yehova anyom imôngo hegen je kpa , doo u ashighe agen se hide se gbidye kwar sha gbenda u Or@@ gban wase a hembe cii la . ( Yesaia 26 : 9 ) Sha nahan yô , tar u he la , ka uumace mba vea lumun u wan ayol a ve sha ikyev i hemen u Aôndo , shi vea dondon atindiakaa a na ken uma ve la . Aluer se mba yan kwagh shin man m@@ sô@@ rom shin eren i@@ ember@@ yolough akuma akuma yô , kwaghbo ngu sha mi ga . ( 1 Yohane 4 : 7 , 8 ) Or@@ pasalmi ugen yange kaa wener : “ Gadia ter@@ em man ng@@ ôm un@@ du@@ m , kpa TER Una tô@@ ôm . ” — Pasalmi 27 : 10 . Ka nyi u soo wer u er sha ci u Yehova er u lu iyev nee ? Kwagh ne una wase ve u fan we . Saulu “ nôngo ityav ” a mbai@@ ho@@ mov nav “ sha hanma vegher ” cii . Shighe u ú tsegha iyol you sha ci u Yehova la , yange u tôndo zwa wer u civir un a uma wou cii . ( b ) Peteru ôr mimi u kwagh ne nena ? Shi ua yima ve sha ikyev i isholibo man ku . Kwagh ne tese wang ér loho u Bibilo u sha kwagh u mkur la ka u dedoo , ka u bo ga . Tsô M kaa mer : Nenge , M va , — ken ih@@ ur@@ en@@ ruamabera i nger kwagh Wam ne , — ka sha u eren ishima You , Aôndo . ” — Mbaheberu 10 : 5 - 7 . Kpa Yesu za hemen pase ér vea fa “ iyange la man shighe la ” ga . — 2 Tim . Yange hii ken inyom i 1914 zan zan mhii u inyom i 19@@ 19 la . Kpa er i lu kwagh u una fatyô u keghen we ga yô , a kaa a orgen ér nana tôô un una za zende la . Nahan kpa , alaghga se lu a atô@@ akyaa a mimi a a ne ve se eren tom wase u pasen kwagh la kpishi ga yô . Ka Yesu Kristu i hembe veren ishima sha a na ye , shi gba u se hemba veren ishima sha a na tseegh . 6@@ 8 : 11 . 8 : ​ 2 - 4 ) Shin er Mbakristu mba ken gar u M@@ ase@@ don@@ ia mbara yange ve gba ican nahan kpa , ve lu ior mba wan nagh . G@@ wa yange za kpu@@ un , nahan mba@@ ai@@ k@@ ighe mba karen uhar yô , shi ior va iv ken iyou ne po@@ o u ungwan kwaghôron ugen . Ka yo@@ ho uumace u sen@@ gen ér ve mba a Aôndo ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so ga . Se kpa “ ashighe a ican ” ne aa fatyô u b@@ enden a vese . 1@@ 39 : ​ 13 - 16 ; Yobu 31 : ​ 14 , 15 . Alaghga mba@@ ah@@ end@@ anev mban vande ungwan akaa a bo sha iyol i Mbashiada mba Yehova , nahan ve lu cian ér aluer or ve hingir Orshiada yô akaa la aa bende a tsombor ve . Lo@@ is@@ i gbidye kwar sha tindi u Bibilo i we gb@@ ang gb@@ ang ér se ‘ due ken Zege@@ bab@@ ilon ’ u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii kera la . Kwaghôron u profeti u hiihii u ken E@@ den la shi pase ér Satan una ver “ vor . ” Aluer se Mbakristu cii se mba eren tom ne a uwegh gban shio yô , se zua a mbam@@ tsera ker . ( Duteronomi 32 : 4 ; Yeremia 7 : 30 , 31 ) Kpa ke ’ atô u u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar la , Yehova yange á de ér ican i̱ er ior ashighe agen sha atô@@ akaa a á zough sha kwaghfan man dooshima na yô . ( Anzaakaa 10 : 22 ; Mateu 24 : 45 – 47 ) Nahan iwuese cii i̱ yem hen Aôndo , Un shon u a ne se akaa cii wuee sha u se̱ er kwagh a mi la . Shighe u Mbaiserael kera wa mbam@@ pase mba Yehova ikyo ga la , lu nyi i er ve ? Man Yehova ngu zan hemen u veren ve doo doo sha m@@ seer . Shi mbamaren mba ve be@@ e@@ yol vea soo ér i nenge sha ve . • Se er nan ve se nenge tom u pasen kwagh ne er Aôndo kpa a nengen u nahana ? In@@ i@@ ongo i iv@@ es@@ egh ka shighe u ember a anmgbianev imôngo . Shighe u Yesu kaa a mbahenen nav ér ve dondo ikyav i tesen i un ver la yô , lu kaan a ve jighilii wener ve hiden a iyol ijime er un nahan . Anmgbianev mba hen ijiir igen i lun ica hi@@ in@@ ii cica cii yange ve eren tom hen kô@@ mp@@ eni u k@@ angen inyam te@@ en . Sha iyange la , zege@@ pristi a nyôr a awambe a ilev mbi i ne nagh a mi la ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii , u ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la , man ken masejime va lu tempel u Solomon maa la , a za na Aôndo awambe shon , inja er a tile sha ishigh nagh nahan . Nahan hii nan Aôndo a ne i nger Bibilo sha gbenda u saa or a nôngo kwagh kpoghuloo ve nana kav ma kwagh u Bibilo i̱ lu ô@@ ron@@ o ? 2 : 15 ) I@@ a fatyô u eren tom er or u tesen gbenda la nahan . Ken zwa u yange i hii ngeren mkaanem man ker la yô , ase@@ mber ne nga tesen kwagh u a ker or ken ishima tsung yô . P@@ ine Mbashiada mba Yehova mba ve lu hen ningir wou la shighe man ijiir jighilii i a lu ku@@ mban sha u eren iniongo ne yô . N@@ O@@ O@@ V man kasev kpishi mba fetyô u teman lamen sha kwagh u iny@@ ar ken bem ga . U z@@ eren shir@@ en tom n@@ du@@ ur@@ u@@ u la taver se ke ’ jijingi nena ? Lu ken won u Yerusalem , hen ijiir i i yilan ér Go@@ l@@ go@@ ta la , i haa awambe a na inya “ sha u den asorabo ” ye . Ú fa gbenda u akaa ne cica cii a lu se a inja kpa ? 18 : 11 ) Paulu undu Timoteu man Shi@@ la ken K@@ orinte gema kua a A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la ve nyôr t@@ so ve yem ken Shi@@ ria ken mhii u i inyom i 5@@ 2 la . Ng@@ i a inja sha ci wase nyian n@@ aa ? M@@ lumun ve la una na yô , or a kera seer pinen ve kwagh ga . I@@ jiir i nyôron u : Ka af@@ ishi a bran@@ ci ka a tese ape a nyôr u ye ; kpa ka hembe lun hen Iyou i Tartor , shin hen Iyou i M@@ kohol . Gb@@ a@@ at@@ om u Israel An@@ ti@@ qu@@ ities Au@@ thor@@ ity kaa ér , “ Gbenda u hiihii yô , alaghga Be@@ te I@@ m@@ r@@ i ka iti i tsombor u pristi ugen . T@@ so@@ mbor ne ka ônov mba I@@ mer ( E@@ s@@ era 2 : 36 , 37 ; Ne@@ hem@@ ia 7 : 39 - 42 ) , mba anmgbianev vev mbagenev ve dugh ken nongo u Ma@@ a@@ shia la yô . U tesen ikyav yô , yange gba u Timoteu una palegh u keren u lun a inyaregh kpishi la . Sat@@ i hi@@ la kar di kpuaa tseegh hii shighe u ate@@ jir u Mbayuda u tamen u i yilan ér M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v la hii u keren gbenda u vea wua Yesu yô . 3 : 5 , 6 , 14 , 15 . Zum u u lu henen kwagh yô , palegh ieren i i du@@ mbur ken ior kpishi mba i kpen yilan ve ér mba mba@@ fan Bibilo la . Man ia bee sha won ga . Alaghga tsô ônov mba Adam mban yange ve ta at@@ se shi ve ke@@ er usu sha u nan Aôndo nagh , ape u@@ cer@@ ub@@ i mba ve tile sha ityough ki Yehova shin tar hen shighe shon la kpa vea fatyô u nengen yô . Er se lu mbadondon Yesu yô , mkav wase se se fa ser , tom u pasen loho u dedoo la ka ian i i@@ civirigh i hemban cii i se lu a mi ye . Vea kera er tom gbilin ga , vea kera mar ônov sha ci u ve̱ tim kera kpaa ga ; gadia ve ka vor u mba TER A ver ve doo doo la , kua tsombor ve a ve imôngo kpaa . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ka vea ya bredi la nahan ve tese ér nyi ? Nahan a dondo kwaghwan la ga . M lu a ônov uhar , kpa hen shighe la ve doom ishima ga ; shi azende a am man tsombor wam kpa m eren kwagh a ve ken bem ga . Tindi u Aôndo na Mbaiserael la tese wang ér ve de “ eren kasev ” ken akuraior a a wa ndor a ve la ga . Se fatyô u yan ijende a Yehova kôôsôô kpa ? ( Genese 1 : 26 ; 2 : 15 ) Nahan kanyi i gbe u se er ve se lu saan saan shi se lu ken mkpeyol man ken be@@ me ? Yesu shi tsen@@ ga pasen ér a er tom u tesen ior sha tar jimin cii . ( Gen . 2 : 18 - 24 ) Adam man Ifa lu a ian i doon kpen kpen , í hingir mbamaren mba uumace cii mba lun vough , mba vea lu uma ken msaanyol ken paradi@@ so shin tar cii la . Ka Shighe u Se Kp@@ orom Iky@@ ua a Yehova J@@ e Ne ( Yesaia 46 : 9 , 10 ) Shi se nenge ser , tsough a tsua kwagh u ken hemen u a soo u fan yô . Tsô tor pine un ér : “ Ka nyi i sar u@@ we ? K@@ er atô@@ akaa ker a u yar tom a mi ken mbamsen ou yô . Paulu yange p@@ on mbamhen mba ior mba tesen atesen a aiegh la ken washika na u nger Mbakolose la . • A “ saan we iyol ken Yehova ” nena ? U er nahan yô , ne fatyô u ‘ taver ayol a en ishima ’ sha mimi . — Rom . ( a ) Awa@@ shima u Iserael la yange gba mnger nena ? In@@ i@@ ôngon ve la cii i̱ gba dang , man mbagenev yô ve ku@@ le ikyaa kera je ér á fatyô u nan mlumun sha mpin la ga . Pro@@ fes@@ ôr ugen u i yer un ér Al@@ an M@@ ill@@ ard yô kaa ér , shin er u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mban taver ishe nahan kpa , “ mba ve lu a inyaregh kpishi yô , ve fatyô u y@@ amen . ” ( Luka 22 : 19 ) Sha kpôô yô , ashighe kpishi mb@@ á i yila iniongo ne ér M - umbur u Umbur K@@ u u Kristu . Ô@@ no@@ v ou mba nengen er i maan we iyol u henen kwagh hanma shighe kpa ? Gba u nana pasen mnenge u nan la sha u lamen iliam i “ doon , ” nana yaren tom a no@@ mbor u nan sha u ôron kwagh u una kpe mbagenev iyol u ungwan yô , a lu u nan ve ishim@@ avi@@ h@@ in ga . — Ôr Anzaakaa 12 : 18 ; 18 : 21 . ( Mal@@ aki 3 : 1 – 4 : 6 ) Sha mimi yô , kwaghpasen u yange i hii u pasen tsuaa , ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la bugh ior kpishi gbenda u fan mimi ken tar u S@@ wa@@ z@@ il@@ and . — Ngeren u pasen yi@@ ase yase i ken tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca . U D@@ u@@ ghun Or ken T@@ i@@ ônnongo K@@ era la Ka u T@@ esen Nan Dooshima , 4 / 15 Kwagh ne pase wang ér doo u hanma Orkristu nana na ‘ awambe a Yesu ’ la jighjigh . ( Mbaheberu 4 : 12 ) A@@ mba avur a ruamabera a doon a ng@@ era nahan aa na se ishimataver tseegh ga , aa su@@ r se asema kpaa . — Mbaromanu 15 : 4 . 6 : 6 , 7 ) Sha nahan yô , 1 Timoteu 3 : 4 kaa ér aluer u ngu ityough hen ma tsombor shi u ngu keren u seer eren tom ken tiônnongo yô , gba keng u ú lu or u nan ‘ nengen sha ya u nan dedoo , nan nengen sha ônov mba nan sha u ve̱ tema sha inja sha inja , ve̱ lu mbau@@ ng@@ wan kwagh ’ yô . Cii man se zua a iyua i uma u tsôron yô , saa se na nagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu a ne sha ci wase la jighjigh . — 1 Yohane 4 : 10 . Ken inyom i i kar la , yange mbap@@ asen loho u dedoo seer sha tar cii kuma iorov 6@@ ,@@ 0@@ 3@@ 5@@ ,@@ 5@@ 6@@ 4 . Yange lu hange hange u tor u he la una pase Mb@@ al@@ ev@@ i ér un ngu suen ve sha ci u nyi ? Se due se undu tar u dooshima a ban ker shi u we or ikyo ga ne , nahan se ver ishima ser hanma or ken tiônnongo yô nana tesen mbagenev erdoo u Mbakristu la . Paulu yange ver mbatamen mba ken Kristu ikyav i dedoo . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 4 : 12 – 24 ; 5 : 19 , 20 ) Lu hen ijiir shon i môm , or@@ jir Gi@@ di@@ on kpa hemba Mbam@@ i@@ di@@ an ityav ye . 5 : 2 ; 1 T@@ es . 4 : 9 , 10 ) Kpa hanma iyange yô , ka se nôngo se fa akaa a a ze mbagenev iyol la , nahan se wa iyol se kegh a kegh u wasen ve shighe u ve pin se yô , ka a lu hen shighe u ha@@ gher se je kpaa . Ieren i Yesu la i zua sha kwagh u yange vande eren anyom kar atar ke ’ ijime shighe u a va iniongo i P@@ ase@@ ka u ke ’ inyom i 30 S.@@ W . ke ’ tempel la . ( Cii man Shighe u Yesu ) la je . Mbai@@ gipiti mba tsuaa mbara yange ve kuma or@@ kpen ici@@ gh ve ko@@ so nan sha gbenda u nana h@@ ôô ga yô . Er u lu a ikyav i Mbaiserael la ken ishima yô , a kera kpiligh we iyol er u@@ gomoti mba uumace mba ve fe Yehova ga la cii ve k@@ an shio u van a m@@ ser@@ tar u i@@ gbe@@ ke@@ ke sha ikyo@@ v ikyo@@ v ga la ga . Shighe a karen yô , a hide a ver mcivir u mimi ken gar la . Kwagh ne una mgbegha se u mon@@ don iengem i Yehova shi lun a aeren a na a i pase ken Bibilo la . ( 2 Kor . Ka ikyav i tesen dooshima u Yehova i nyi yange Mbaiserael zua a mi je gande t@@ un@@ ana ? Paulu ôr kwagh u mbagenev ér : “ Aôndo ve yô , ka iy@@ av vev ” sha ci u nyi ? Ka ve kaa ér kwagh u i nger ken takerada u Genese la ka kwagh@@ al@@ ôm . Kpa , profeti N@@ at@@ an mough fese b@@ unde awashima na la , nahan i gema i kôr Solomon , wan u Davidi ugen tor . Yehova yange v@@ ôr a aeren a at@@ ser@@ egh a u@@ kwaghaôndo eren la kua mbamsen vev mba sha ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe mbara kpaa . ( Genese 17 : 15 - 18 ; Mbaheberu 11 : 17 - 19 ) E@@ ̱r wan u Aberaham je kpa a ny@@ ume ga yum yô , nahan Yehova kaa ér : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou . ” Er a soo u tesen Yehova ér un ngu a iwuese sha kwagh u a er a na la yô , a tôô pania ken inyom i 200@@ 1 , ken tar u N@@ ig@@ er , hen ang@@ er@@ i shon u yange hen mimi her la . I Doo U u̱ Eren Ishima i Aôndo Shi kape una fatyô u h@@ eren a her undun mba ve kom u una zung@@ we ve mhôônom la her kpaa je la . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Nahan yô , ka hange hange u se kura ayol a ase sha nyityô kwagh i ia yange se u dondon gbenda u m@@ til u tilen sha mimi sha ishigh ki Yehova Aôndo la . “ W@@ ar to u di@@ abolo . ” — 2 TI@@ M . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 21 , 18@@ 7 ( Mat . 24 : 36 ) Kwagh u se fe yô , a lu hen shighe u se ver ishima ga la je kwagh shon una er ye , man shighe la shi vese ga . ( Mat . ( b ) Kanyi imba Or@@ wasen se Yehova á lu ? Er u fe nahan , Mbashiada mba Yehova mba eren t@@ wer kposo kposo . Tom u eren doo Yesu . Se er kwagh u Yesu a ôr ken msen na la nyian nena ? Sha ci u mbatomov mba Yehova Aôndo ka vea za hemen u s@@ ônon un icighan jijingi vangertiôr yô , a na ve gbar gbar shi a na ve mgbegh@@ aa sha u a kura ve shi a wase ve kpaa . M@@ tom ma hiihii ma takerada u Genese mara tese ér , zum u Aôndo gba nomso@@ or man kwase u hiihii la , lamen a ve hanma shighe cii , nahan ve lu a ian i civir un . Aluer se mba sôron ior sha u@@ y@@ aav vev c@@ iligh c@@ iligh sha ayange kposo kposo yô , alaghga se zua a ior kpishi mba pasen ve kwagh hen ya môm . Kwase ne ongo mkaanem ma Eliya ma taver un ishima la yô , a za vande y@@ ôron iwer va nan profeti la , shin er lu a kwaghyan c@@ ô@@ hiin tseegh nahan kpaa . 46 : 4 ) Una za hemen u kuran shi nengen sha ve ken iyol@@ been ve cii . — Ps . Kwagh@@ henen una ny@@ ô@@ ôso se sha er ‘ agee a hemban la a lu a Aôndo , a lu ken vese a dugh ga ’ yô . Er m lu eren tom kpoghuloo nahan kpa , kwagh ne gema mlu wam ga . J@@ E@@ HO@@ V@@ A@@ H@@ ’@@ S W@@ I@@ T@@ N@@ ES@@ SE@@ S P@@ ase kwagh u ú nenge wer Yon@@ a yange una lu henen ken ishima zum u i gb@@ ihi un shin zege@@ mnger ve lu mir@@ en la man zum u zege@@ ish@@ u m@@ en@@ a un kera la . Ka hanma ijiir jim í hembe ôron kwagh t@@ eren mbam@@ pase mba Yehova mba umbur akaa mbara ? “ M suur sha mkaanem O@@ u . ” — Pasalmi 119 : 42 . Ú lu hen iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la ken inyom ne kpa ? A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I P@@ A@@ U@@ L@@ U , u i yilan un kpaa ér Saulu u T@@ ar@@ s@@ u la yange due hen tsombor u lun yôugh@@ yô@@ ugh . Maa m tsua mer me er ishima i Yehova . Doo u iliam i mbacivir Aôndo sha mimi cii ia tese ér mba a erdoo . Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di yange kpe a wan u nomso shio nahan Yehova kaa ér i na ônov nav mba uta@@ an mbara dyako na jimin cii , kpa cii man i na ve id@@ y@@ ako la yô gba u vea er kwagh . ( 1 Utor 18 : 4 , 13 ; 19 : 10 ) Yange í gb@@ ihi profeti Yeremia shin ij@@ ôr i lun an@@ gb@@ i@@ ôr an@@ gb@@ i@@ ôr . M@@ pav man kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a ngu hen atô u Mbakristu mba mimi ga . Kwagh u vesen u na ve Yesu fa ityesen yô yange eren sha kwagh u tesen ior la . ▪ Ô@@ ron Mkaanem ma Aôndo sha Er U W@@ ase Iyol You kua Mbagenev Yô De se sôn nen Yehova ken msen ser a wase se . KA W@@ E@@ A hen sha mlu u Yehova nahan , ka aeren a na a nyi ka a va u ken ishima ? Nahan u hen wer za Satan iyol man az@@ ô@@ v a na , ve mba i nengen a ve ga la , sha ci u i tôô ér mba kpôô kpôô ga y@@ um@@ u@@ u ? ( Mpa . 12 : ​ 3 , 4 ) A@@ z@@ ô@@ v tese ashighe kpishi ér a hemba uumace tahav , nahan ka a na ve ican kpoghuloo . ( Mat . 8 : ​ 28 - 32 ; M@@ ar . Kwagh ugen yô , shi umbur mlu u kundu kundu u se lu ker vea anmgbianev asev mba nomso man mbak@@ asev la . Aluer u ngu ungwan imo i vegher u nongo u Aôndo u shin tar ne shi u ngu dondon kwagh u ú kaa a vese ér se er la yô , u ngu tesen wer u ngu zan a iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya i Yehova la imôngo shi u ngu eren tom ken mzough vea icighan jijingi na kpaa . — Heb . Shi kwaghyan u ken jijingi ne ngu a wase se se fa u eren tom u hemban lun a inja cii , u i lu eren nyian ne la , shi a wa se ago@@ yol sha ú kpaa . Nahan kpa , ka as@@ ande a ior kpuaa tseegh ve fe kwagh u ve lu s@@ ônon la jighilii ye . Yange Adam man Ifa mba hembe a hemba ato ken E@@ den nahan , Yehova Aôndo maa yôô awashima na u hiden sôron mlu u uumace la . 1 : 16 ) Hanma inyom yô , yange a kange ishima ér una pase mbagenev kwagh , kpa er lu a ishimataver ga yô , a k@@ an shio . Kpa kwagh shon gba zua vea Tartor u Aôndo man inyom i 1914 la nena ? I@@ me lu her di tsô . Kwagh ne wase ônov mba Adam er E@@ no@@ ki man Noa man Aberaham nahan u zenden vea Aôndo shin er ve lu a isholibo iyol kpaa , shi Aôndo lu hur@@ or ve , kpa mayange je kwagh ne vihi icighan@@ mlu na la ga . — Genese 5 : 24 ; 6 : 9 ; Yakobu 2 : 23 . An@@ inyam ne nôngo u lun er ka ze@@ ge iky@@ or nahan , kpa a gema a ts@@ a@@ am ato ga , ngu ato v@@ ingir , shi a li@@ he a angahar ga . Lu nyi ish@@ am@@ ior y@@ aan ate@@ tan@@ aa ? Ka sha nyi gbenda nahan tsombor ugen lu er ‘ kwagh zua u a tar ga nahana , ’ man kwagh ne wase ú nena ? ( Yohane 1 : 14 ) Nahan kpa , ú ngu wer m@@ gem u sha iengem la ka cii mpase u í pase mbahenen mba Yesu la ga . S@@ aa mcivir wase la una due ken ishima yase keng ve Aôndo una lumun un ye . — Duteronomi 6 : 4 , 5 ; 10 : 12 . “ U yima ior mba i kighir ve a ican yô . ” — 2 SA@@ M@@ U@@ E@@ L 22 : 28 . ( Mpase 21 : 4 , 5 ) M@@ k@@ ur ka shighe u kwagh wase una bee shin se kera lu uma ga ze . Akaa nga tem geman ga . Un u a gba ve la ngu vough , nahan uumace mba hiihii , mba se lu tsombor ve la kpa ve lu vough . 4 : 17 ) Se fa or u A@@ re@@ ki@@ p@@ u lu jighilii ga shi se fa mlu na kpaa ga , nahan kpa ikyav tese wang ér yange lumun u eren tom u pasen kwagh . U yange ma ve gba kôron di ave sha jighjigh u nan u ikyav i tese wang je ér yange doo ve ishima la her di tsô yô , gema lu u kwase la vea ior mbagenev vea ‘ wa jighjigh u nan la ik@@ o , ’ u yange Yesu Kristu pase ve la . — Yohane 4 : 21 - 24 , 39 - 41 ; Aerenakaa 6 : 7 . Shighe u kwagh a lu er yange lu ken S@@ ar@@ dis@@ u la je kpa , kanyi alaghga Mbakristu mbagenev kp@@ egh@@ ee vea ere ? Saan iky@@ aior kpishi i i lu wuese Yehova la iyol sha er ve fe un yô . Aluer i dugh or u hen tsombor wou ken tiônnongo kera kpa , u fatyô u tesen Yehova wer u ngu civir un sha mimi . Nahan Yesu su@@ r ve asema kaa ér : “ A@@ sema a̱ de kera te ne k@@ we ga ; na nen Aôndo jighjigh , Mo kpaa nam nen jighjigh . ” Ikyav i tesen yô , zum u i pine C@@ al@@ v@@ in H@@ ar@@ ve@@ y , ort@@ ô@@ v@@ on@@ sh@@ a@@ aka@@ au@@ ma u a henen sha kwagh u iyol@@ been i uumace mbampin yô , á kaa ér un na jighjigh ér “ i gba uumace ér ve kpe ga . ” Shighe u isharen i bo i mough u ken ishima yô , umbur wer u fatyô u tsuan kwagh u ú er a isharen la yô . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : I mar@@ em ken N@@ u@@ k@@ ul@@ a@@ el@@ a@@ e , ic@@ ile i do@@ on@@ ashe igen ken t@@ ye@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic la ; ic@@ ile ne hingir vegher u tar u T@@ u@@ v@@ a@@ lu hegen . 15 : 6 , 13 , 14 . Ior mba uhar mba hiihii mbara yange ve pav a gb@@ end@@ atesen u Yehova nena , man lu nyi i va k@@ ere ? KW@@ AG@@ H U U@@ N@@ A N@@ A V@@ E I@@ Y@@ U@@ H@@ W@@ E I@@ A H@@ E@@ MB@@ A T@@ A@@ V@@ ER K@@ EN A V@@ ES@@ E YÔ T@@ so@@ mbor ka ua nengen sha mba@@ beenyol mba hen tsombor ve , vough er Yehova kpa a nengen sha ve nahan i doo un kpen kpen . Mbat@@ yomov mba Aôndo a doo ve ishima shi ve kaven un yô , ka gbe u vea bu@@ m cii ve vea ôr kwagh u mimi ga , sha ci u ve na ayol a ve jighjigh shi mba er kwagh u mimi hanma shighe cii . F@@ a m@@ yen wou . ( Rom . Er nan ve i doo u se palegh jijingi u ha@@ gher sha kwagh shi k@@ é@@ nd@@ é@@ n a iyol sha laa ? Mkaanem ma Paulu nger Mbakristu mba ve lu Mbaheberu ken derianyom u hiihii la ma na mlumun . ( Mateu 7 : 1 - 5 ; Luka 9 : 4@@ 9 , 50 ) Yange tese ve ve mase va kaven ér u or lun or@@ hemen u ken jijingi yô , gba u nana va mbagenev a m@@ pe@@ ver@@ yol shi nana hiden a iyol i nan ijime kpaa . — 1 Mbakorinte 16 : 17 , 18 ; Mbafilipi 2 : 3 . 13 : 30 ) Ne@@ hem@@ ia lu or u nan tor kwagh@@ man , nahan kpa ka tom u yange u na un iember ne ga . A kaa ér : “ Yange m umbur Mbaromanu 12 : ​ 18 , ivur la kaa ér : ‘ Lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ’ Nahan gba u mba ve fe mimi ica i lu a gba ga la vea za hemen u nôngon kpoghuloo , tsuan akaa a vea er la sha kwaghfan . — Ôr Mbaheberu 5 : 13 , 14 . Ka u se kav inja i ish@@ ember@@ ti i̱ “ a@@ kpa , ” i̱ Bibilo i̱ er kwagh sha mi ne , ér ka u gbidyen or tseegh ga ; kpa i̱ tile sha ityough ki tsaha u nan sha hanma gbenda u i ne ú cii . Er nan u kaa wer batisema ngu sha ci u mba ve ne jighjigh ? Yange a ver ishima u fan e̱r i lu mbagenev ke ’ ishima yô . Paulu yange pase imba ieren i í gbe u or a lu a mi sha u nan iwasen la . I ôr kwagh u Mateu ér : “ Un kpaa a undu akaa cii , a mough , a dondo sha a Na . ” A kaa a mbaapostoli nav ér : ‘ Aluer ne@@ a lu ior i tar ne yô , ma ne lu kwagh u tar jim , ma ne doo tar ishima ; kpa er ne lu ior i tar ne ga , Mo M gem M tsough ne shin tar ne kera yô , ka nahan man tar u ker ne ihyom ye . ’ ​ —⁠ Yoh . I lôh@@ ô nom u anmgbian u kwase ne man nom na soo ér anmgbian u kwase ne a za vea na . Shighe u m lu anyom 41 , P@@ a@@ olo di lu anyom 4@@ 9 la , m kaa a na mer k@@ am er m ngu y@@ av nahan . Un lu ken tar u Iserael u ngise la . Lu or@@ kur@@ an@@ ilev shi ku@@ h@@ wan kwagh , shi lu profeti kua tor kpaa . Jijingi u taregh due hen Satan , u a lu “ tor u tar ne ” la , man ngu hendan a jijingi u Aôndo . ( Yoh . I nger kwaghôron ne ken Mateu ityough 5 zan zan 7 man Luka ityough 6 , shi kwaghôron ne s@@ av ôron atesen a na agen kpishi . Er mbahenen lu ken iniongo i Kristu vough vough yô , “ kwaghôron u Aôndo seer ng@@ een ; iyenge i mbahenen seer ken Yerusalem kpishi . ” — Aerenakaa 6 : 1 - 7 . U ngu môm ken mba ve lu civir Aôndo sha gbashima hegen ga yôô ? Lu@@ un er nongo u Yehova mba samber a atesen a aiegh yô , mayange je , ma u waan Mbashiada mba Yehova kwagh kua mba ve pasen ve kwagh la kwagh ér ve ôron Bibilo ga . Ka zum la se fatyô u kaan ikyaa i or@@ pasalmi nahan ser : “ Mkaanem O@@ u ka im@@ enger i angahar a am , man iwanger i gbenda wam kpaa ” ye . — Pasalmi 119 : 10@@ 5 . Nahan de se nenge ase er yange i hii ve Adam man Ifa hingir u eren isholibo yô . P@@ alegh u vihin ishima . Nahan cii kpa sha kpôô yô ken mlu wase vea Aôndo ne , ashighe nga a se fatyô u hungur mayange ga yô . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan mbagen ker ah@@ ab@@ a ér tar sh@@ a@@ won jimin cii tsa hegen kuma anyom b@@ iliôn 13 . U tesen ikyav yô , ken inyom i môm tseegh ior mba ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia mba ci@@ h@@ in m@@ sô@@ rom nzughul a ior je hemba dubu 5@@ 00 nahan . Ka i kar a kar ve or u nan ne jighjigh ga la nan mase va hingir Orkristu ye . Mbamaren av doo ayol a ve kpen kpen shi ve lumun a u@@ kwaghaôndo kposo kposo mba ve eren la . Doo sha u se eren msen kpoghuloo , sha mimi , se gbidyen kwar sha iyol yase sha ashighe ashighe sha er se ver ishima se nenge ser se ku@@ wa se undu mhen u Yehova man atindiakaa a na kure kure ga yô . Kwagh ne gba eren ab@@ u tsô ga ; lu sha tahav mbu Yesu . A K@@ uma sha M@@ i V@@ ough Kpa ior mbara jimin cii ye , yange ve lu a ibo gaa ? 40 : 1 ) Alaghga yange a wua mbagenev hen gar u R@@ a@@ ma , u lu ken haregh u B@@ en@@ y@@ am@@ in , ape i ii R@@ ah@@ el la . Shi ve tese ior loho u ishim@@ as@@ ur@@ un u ú lu ken Pasalmi 34 : 18 man Pasalmi 37 : 29 man Yesaia 25 : 8 kua Mpase 21 : 3 , 4 la . ( Yohane 4 : 25 , 26 ) Inja i ishember i “ Mesiya ” man i “ Kristu ” la ér “ u i shigh Un mkurem la . ” Nahan kpa , m nenge mer , D@@ al@@ ia lu zuan a iwasen ken hanma kwagh u lu henen cii . Kpa aluer ve de isholibo ve la shi ve gema ishima sha mimi yô , a dugh ve ken tiônnongo kera ga . ( 2 Kor . Nyian ne , ken hanma s@@ ati yô ka se nyôr M@@ akeranta U H@@ enen Tom U Hemen u Aôndo man M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en ken atôônanongo 9@@ 9@@ ,@@ 7@@ 70 a a lu tar sha won cii ne . 4 : 12 ) Aluer se mba ôron Bibilo shi tôvon mbamhen asev man aeren a ase yô , kwagh ne una wase se u fan kwagh u a lu se ken ishima jim jim la . 21 : 5 ) Ikyav i tesen yô , u ngu a awashima u eren kp@@ eng@@ aa ? Aluer se soo ser Aôndo a lumun se yô , gba u se lu amba@@ aior a nyi ? Wan u kuran ilev man wan@@ kwase la yange ve tese ayol a ve dooshima nena ? Nahan kpa uma ngu kposo nyian ! 1@@ 1@@ ,@@ 1@@ 6@@ 3@@ ,@@ 9@@ 34 ( Yohane 14 : 30 ) Nahan , tar ne ngu dondon or u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato u a lu hemen ú , u a we ts@@ wam yum la . — Mbaefese 2 : 2 . Kpa a hide a gba shi mi , a kaa kera te@@ gh@@ elee . Nahan apostoli Paulu ôr kwagh u Aberaham man uter mba tamen mbagen ér : “ Ka ken jighjigh u nan man mban cii ve kpe ye , ve lu a ngohol uityendezwa ga , kpa ve nenge a ve ken ica , ve ember ve , ve pase gbar gbar er ve lu mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov shin tar yô . ” — Mbaheberu 11 : 13 . I nger ér : “ Er ig@@ u@@ ve ka i mgbegha iya i i , i pur@@ ugh sha ônov mba i , i samber a a@@ kp@@ er a i , i ngohol ve , i tôô ve sha a@@ kp@@ er a i nahan , ka TER tseegh , A hemen [ Yakob ] ye , ma aôndo ugen lu a na imôngo ga . ” Yesu ngu a tahav mbu sha man mbu sha won cii , nahan ma kwagh môm kpa una fatyô u tsu@@ en we sha ikyev na kera ga , saa wea soo u kera lun sha ikyev na ga di je . ( Yoh . Nahan a er iniongo , a lôh@@ ô ter na man ngô na a@@ yem , maa a mough a yem , a za hingir wanakiriki u Eliya . 2 : 9 ) Aluer se mba dondon akaawan a ken Mkaanem ma Aôndo yô , se fatyô u lun vea mbagenev imôngo doo doo . ( Mat . ( Ekesodu 18 : 13 - 23 ) Kpa mbagenev — er mbamaren nahan — mba ve lu a ityom i vea fatyô u geman i nan mbagenev ga la di ye ? 11 , 12 . ( a ) Ka nyi i tese ér sha shighe u Yesu la , Yehova tôô iveren na sha ikyurior i Mbayuda la sha , gema haa sha nongo u@@ gen@@ e ? Nahan se kpa aluer se mba eren a or@@ ihyom wase dedoo yô , alaghga ieren yase la ia s@@ ough ishima i nan i i we a@@ kpe@@ ma la , nahan aeren a nan a dedoo la aa due ken igbar . Ma@@ ac@@ i 15 - 21 , 20@@ 10 Yehova Aôndo , Un u a gbe orumace la , ver “ tor ” shin Or@@ hemen , u ica a gba ga tsô tar jimin cii ua lu sha ikyev na yô . Ka se tese dooshima man iwuese hen Aôndo man Kristu sha u ungwan imo ve shi lun a isharen i pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen . — 1 Tim . 25 : 35 , 37 , 40 ) Lu i@@ mba@@ kwagh u er apostoli Paulu je ne . Mbak@@ an@@ aan yange ve civir U@@ b@@ a@@ al kpishi , mba ve henen ér ka mba@@ aôndo mba doon iy@@ i@@ av la . Mbat@@ amen kpishi yange ve hide a iyol ijime ve er tom u pasen kwagh . C@@ i@@ vi@@ r Yehova Hegen u Ú Lu I@@ yev Ne Kpa aluer se tôô ian i ma se lu civir Aôndo la se mba eren “ an@@ umbe ” yô , an@@ umbe a eren aa hingir gbil@@ in@@ kwagh u una fatyô u vihin ikyar i se ye vea Aôndo la . ( Or@@ pa . 6 ‘ Doo Nen A@@ yol a E@@ n ’ Er Tom a In@@ tan@@ et sha Kwagh@@ fan ( M@@ ika 6 : 8 ) Nahan kpa , er ve l@@ ù mba@@ asorabo yô , l@@ ù u vea ver ishima tsembelee sha u vea maa tsombor u ken jijingi u ú taver gb@@ ang yô . U tesen ikyav yô , aluer i tôô se tom hen ijiir i gbidyen do ér se lamen a ior sha wa@@ ya nahan doo u se er u kpa ? ( Mateu 12 : 9 - 12 ; 15 : 1 - 9 ) Kwagh ne na yô , i tese ior jimin cii sha u henen sha gbaa u akaawan ga . Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la ôr kwagh u hemen u orumace shami vough nahan ér : “ Or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” Yange yar tom a ôn@@ kasev Mbam@@ o@@ ab@@ i sha u me@@ en Mbaiserael , man hen shighe ne Diabolo kôr mbagenev . Ka imba dooshima u Aôndo a tese hen uumace cii je ne . Shin er nom na , H@@ ans , venda kwaghaôndo ve ne ga nahan kpa , lu ken inyom i 200@@ 6 la er batisema ye . Shighe u ka sea hông@@ or ayol a ase a tar ne ga yô se zua a iveren igen , ka se lu a imoshima i wang . Z@@ a Hemen u H@@ enen Kwagh hen Yesu Paulu yange nger Mbakristu mba ken K@@ orinte sha kwagh u u@@ iyua mba jijingi , kaa ér : “ M ngu pasen [ ne mba ne van@@ den civir ak@@ ombo ] ne sha u fa nen , ma or u nan er kwagh sha Jijingi u Aôndo yô , nana kaa er : Yesu ngu a i@@ fan iyol ga , man shi ma or nana fatyô u kaan er : Yesu ka Ter ga ; saa sha Icighan Jijingi . ” ▪ K@@ Ô@@ M@@ AT@@ I@@ I U GB@@ ER@@ EN I@@ T@@ Y@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A : K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne nengen sha ityakerada i Bibilo i i gb@@ eren i samber a mi tar sha won cii la . Kwagh u hiihii yô , takerada u Yobu pase se or u nan ker uumace ihyom man or u nan lu hendan a mbacivir Aôndo yô . Zum u mbam@@ nenge vev ve kaha sha ma ikyaa , er shighe u mbahemenev mba shin t@@ ine mba sha derianyom u hiihii la nenge sha ikyaa i ic@@ ôngo ve lu nahan la yô , ka i seer shighe sha er a za seer tôvon sha ikyaa la , er a va kure i sha gbenda u ú zough sha kwagh u Ruamabera a tese yô . — Aer . 15 : 2 , 6 , 7 , 12 - 14 , 28 . Mbam@@ pin mbara wasem m hii u henen sha kwagh u tom u pasen kwagh la kpoghuloo . ” Kwagh ugen u Yehova a er sha u wasen se ken ashighe a ican yô , ka mzough u anmgbianev u ka se ember ken tiônnongo u Kristu la . Ng@@ ur eren msen yô , a ter ij@@ ung@@ wen i í samber wuee la , kpa gema kaa ér mba ve lu zungwen la ve̱ de zu@@ ngu er mba a ishimaverenkeghen shio nahan ga . “ M@@ mem shi her sha ci u non@@ go@@ ior u Aôndo er u sha iyange i Me@@ men la nahan . ” — H@@ E@@ B . Hii nan ve i gbe kpee u se lu a jighjigh u nan na , man una hemba taver a taver nena ? Ior mba Aôndo a lumun a ve la mba lumun ve wuee keng - nee ? Hen ase sha kwagh ne yôô ! S@@ ef@@ ania 3 : 18 - 20 la tese kwagh ne ken igbar , er i nger nahan , ér : “ [ Mo Yehova ] Me kohol mba asema a vihi ve ve gbe ca a mkohol u iniongo la , ka mba ve lu ken a we je , mba i@@ heen i kighir ve la . 4 : 8 ) Apostoli Paulu yange wa se kwagh sha gbaa ne u i doo u se umbur yô , man ikyav tese ér kwaghwan la har sha Pasalmi 4 : 4 . Ô@@ no@@ v vev yange vea er kwaghbo yô , ve tôv ve fa ityôkyaa ga , tsô maa ve tsaha ve je . • U na mbatamen man mbakur@@ an mba ningir sha icivir nena ? David yange nenge wener hemba doon u una luun a tsombor na , gadia ka kwagh u ú soo jighilii je la . 17 : 17 ) A@@ zende a mimi ban ken tar u ainge ne kpen kpen ! Shighe u i wu@@ he Peteru man mbaapostoli mbagenev , shi i gbidye ve sha ci u tom ve u kwaghpasen la , ve “ ember sha er i nenge ér ve kuma u yan ican i ah@@ e@@ enegh sha ci u iti [ i Yesu ] yô . ” ( Aer . M@@ fe u fan Bibilo yange wase kwase ugen ke ’ kpen@@ tar u Philipp@@ ines nahan kera seer sha iyenge i mba du@@ ghun iy@@ av ne ga . I@@ dy@@ a@@ or ka nan er Aôndo isholibo shi nan ts@@ en iyol i nan sha u@@ ange . Sha mimi yô ior mba ve lu bem bem shi ve lu a mimi shi aeren a ve a lu a wang ne mba a inja kpishi . Ka mimi u nyi a lu sha kwagh u shighe man u henen kwagh iyol yase laa ? Aôndo una er nena ? B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O na ian ér or u kwase u nan , shin kwase u nom u nan a er idya yô , nana soo yô , nana pav ivaa . Ity@@ esen shon ia lu se a iwasen nena ? U m@@ asen yô , se tôv se fa er i hii ve i lu ken inyom i 19@@ 19 la Yesu va na wanakiriki na akaa a na cii ér a nengen sha mi ga , kpa i lu u una er nahan sha shighe u zege@@ can la yô . Kwagh u yange er Noa man Lo@@ ti la tese ér , “ mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen , shi A fa u kuran mbaaferev zan zan á ar sha iyange i iji@@ righ la , sha u ts@@ ahan ve . ” Tindi u Iyange i Me@@ men la tese Mbakristu nyi ? Bibilo shi pase se er yange kwagh u dedoo hii u hendan a kwaghbo tsuaa je yô : ka kwagh u doon tsung , u a we hanma orumace ker , u una va kure sha gbenda u doon tsung la je la . Ka kwagh u Yohane a kaa ne : “ Sha hiihii je I@@ mo lu ; I@@ mo la lu vea Aôndo , man I@@ mo la lu [ aôndo , N@@ W ] je . • Ka ikyav i nyi yange Paulu na u tesen ér ior yange nenge mnder u Yesu shin ku sha ashe a ve ? Er tom sha mbamsen ou sha u keren kwaghwan ken Mkaanem ma Aôndo ma i nger shin inya la , ka Bibilo , i í lu icighan jijingi a nger la je la . ( 2 Tim . ( Pasalmi 10@@ 4 : 15 ; Or@@ pasenkwagh 10 : 19 ) U Yesu man mbadondon nav lun sha Tartor u sha imôngo la lu kwagh u i@@ ember@@ egh u sar ve man ve ver ishima sha mi ng@@ e@@ egh yô . — Mbaromanu 8 : 23 ; 2 Mbakorinte 5 : 2 . Shin er i kera gbe u se naan ini@@ aav jim jim ini@@ e i yange Tindi tese la ga nahan kpa , kwagh gba se sha kwagh u yange ini@@ aav mbi nan p@@ ande er sha ci u Mbaiserael la , ka m@@ de u Aôndo den se asorabo ase shi lumun se je la . Tsô or@@ henen ugen u i yilan un ér F@@ il@@ ib@@ u yô , za kohol un , pine un ér : “ U kav kwagh u u lu ôron ne kpa ? ” De N@@ orom Iky@@ aa Ga , Lu a M@@ nenge u V@@ ough 20 : 35 . Nenge ken In@@ sight on the Scriptures T@@ ihi u sha 2 , peeji 2@@ 7@@ 1 , u i lu Mbashiada mba Yehova ve gber la . Jigh@@ ilii yô , ka atsan a se ye la jim jim a ne se msaanyol ga . ( 2 Peteru 2 : 5 ) Hanma or u yange nan lu sha tar cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mase van yô nan nôngo u veren ishima sha akaa agen kposo , ka nahan ve Noa lu tan ior icin je kpa “ ve fa ga ” ye . Yange m ta cia mer , wea wua or gayô nana wua u . Se mba keren ser se mgb@@ ôghom a isholibo a m@@ tsaha shio ga . Kwaghôron u injaa u mimi u yange í ôr ve ken ijô ve i mar@@ ami ne kôr ve ken asema kpen kpen . Kpa una gema a lu mhii u bem u uumace cii ve kegh hegen ica i gbe ne . 1 : 10 ) Ma ‘ im@@ agh ki gen@@ egh kposo ki ’ Mbakristu vea maa aeren a Orkristu sha mi yô ki ga , ‘ saa Yesu Kristu . ’ Aluer mbatamen mba zuan a shighe u lun vea mba ve civir Yehova a ve imôngo la shi doo ve u eren nahan yô , a hemba lun anmgbianev ican ga u keren iwasen hen a ve . “ M ver ne ik@@ av i tesen sha er ne kpaa er nen er M er ne nahan . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 13 : 15 . Lu h@@ ua na ve De@@ li@@ la nzughul a or u soo un sha mimi la nahan ye . Kwagh@@ henen u sha uhar la di pase er kasev mba ve lu Mbakristu vea nengen mkaanem ma ma kaa ér : “ Ity@@ ough ki kwase yô , . . . ka nom ” la yô . • Hii nan ve i doo u se lu ‘ jighjigh sha akaa a kiriki ’ ? He ’ tugh mbu lu u Yesu una mase tsan ke ’ uma na shin tar la , ka ishimataver i nyi yange na mbahenen nav , shin e̱r yange fa e̱r vea gb@@ ihi un nahan kpaa ? ( 1 Mbakorinte 2 : 8 - 12 ) Aluer ka u Yehova una lumun a mcivir wase yô , gba u se civir un ken mimi keng . “ Or u nan kporom hen Aôndo yô , ka u nana na jighjigh keng er ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 11 : 6 . 5 : 20 ; Tit@@ u 1 : 13 ) Nahan kpa , gba hange hange u se kôôm ayol a ase kpaa . Kpa aluer asaren a se Mbakristu mbagenev nga p@@ aven se a mbagenev yô , a gba u se ‘ bugh ishima . ’ 12 : 31 ) Takerada u i yer ér The O@@ x@@ for@@ d H@@ ist@@ ory of the T@@ wen@@ ti@@ e@@ th C@@ ent@@ ury la ôr kwagh sha mlu u uumace ér “ u keren er tar u lu vough la , ” ka gbilin kwagh . Se tese ser se lumun hemen u Kristu la nena ? ( Luka 22 : 40 , 41 ) Se kpa gba u se sôn Aôndo icighan jijingi na . I ôr Maria tom u una er yô , shi i na un ikyav i tesen ér Aôndo una er hanma kwagh u G@@ ab@@ er@@ i@@ el ôr un la . Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , Yesu ver iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe sha iyange i N@@ is@@ an 14 , inyom i 33 la . Ka ve tese ér kwagh u ior mbagenev gba ve ishima , sha nahan yô , ka i ngô@@ ôr ho@@ gh@@ ol mbam@@ ishen mban aa atôônanongo a ve lu her la ga . — Mbafilipi 2 : 4 . U tesen ikyav yô , shighe u se k@@ ur tom yô , alaghga a gba u se kighir ayol a ase ve se za mkombo ye . Kpa kwa ne yô , gb@@ ande gema imo . ( Aerenakaa 17 : 27 ) Saan se iyol kpishi er Yehova a pa@@ ase se gbenda u zan hen a na wang nahan ! Shi ior yange ve y@@ aan akaa@@ yan a i nongo a@@ ji@@ ky@@ egh sha mi yô , nahan alaghga yange na mba@@ van@@ nya nav inja kwaghyan la . ( Anzaakaa 18 : 13 ) Nahan a hemba lun l@@ an@@ egh cii , aluer se uumace mba k@@ ak@@ a se pu@@ u “ Or@@ ji@@ righ u tar cii ” yô ! — Genese 18 : 25 . Nahan gba u vea na Yehova jighjigh taveraa shi vea lu a ishimat@@ seen sha kwagh u mcivir u mimi shi vea taver ishima tsung ve vea kôr cio u hiden ye . Tim : Kpa aluer ior fa iti i Aôndo ga shin mba yilan un sha iti na jighilii ga kpa , zum u ve yer ér Aôndo yô , ka ve fa or u ve lu ôron kwagh u nan yô . S@@ é taver ayol a ase asema ken mbamkombo asev nena ? Shin ka : H@@ unda u nyôron ken af@@ ishi a bran@@ ci u ken Fran@@ ce Mbakristu mba ve Paulu nger ve washika la lu ken ashighe ican a nyi ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 1 , 1@@ 29 ( 1 Yoh . 5 : 3 ) Heela tseegh ga , Bibilo ter ashighe a Yehova yange na mbacivir un ian i ôron mnenge ve sha akaa agen yô . ( Gen . Ish@@ aren i ma se lu a akaa kpishi la i na yô se gema mcivir u mimi se ver ken ijime shinii ? Hii nan ve a hemba he@@ gh@@ em or u vough u ungwan kwagh@@ a , nahan kpa gba u nana hen u ungwan kwagh sha ci u nyi ? Ka ajiir a non@@ go@@ ior u Aôndo u ye ikyar ayol a ve shi ve zough a ishimataver yô . Ngeren mba timen sha mi mban pase kwagh u Ruamabera a er sha kwagh u ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la . ( Mateu 9 : 36 ) Aluer se mba ôron Bibilo man aka@@ ang@@ eren a ken Iyoukura kua Awa@@ ke ! vindi vindi yô , se hemba zuan a mfe sha kwagh u mbamzeyol mba ve lu zan hemen shin tar ne kpishi ne . Kwagh u sha utar u se fatyô u henen hen mbaapostoli sha kwagh u kuran yô , ka un ne : Yange ve za hemen u pasen kwagh , shin er ve lu tagher a mbamtaver nahan kpaa . A kaa wener : “ Doo@@ m kpishi er u til u lamen a mo nahan . Or@@ gen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , u a lu Orshiada ga yô , nger washika hen mba@@ gb@@ eren pi@@ pa abaver igen kaa ér : “ Ior mba kera nan kwaghaôndo jighjigh ga . . . Shighe u ka sea hen sha akaa a naagh ku ip@@ aa la ku er nahan , ishima yase ka i mgb@@ o@@ gh a iwuese hen Yehova man Wan na u môm môm la ga z@@ ee ? Een , a kure tom na u a va shin tar ne u va eren cii yô . Ka averen a nyi Paulu a ter ken 1 Mbakorinte 9 : 26 a or nana zua mi sha u tsuan akaa a nana er@@ ee ? Er kp@@ an u ngise “ lu a inja ga ” ne hingir Orkristu yô , a hingir u ‘ lun a inja . ’ M@@ lu u tar u or yem ker la fe zuan sha mlu u tar u nan la ga . Kpa ve k@@ an shio u zuan a bem u mimi . • Ka sha nyi igbenda se lu a ishima i cian Yehova ? Paulu kaa ér Yesu hingir or u lun a iyol i “ inyam man awambe , ” nahan “ ka sha ku man Una vihi agee a un u a lu a tahav mbu ku@@ ugh la kera ye , ka di@@ abolo je la , man sha er Una pase ve cii Una tu@@ h@@ wa , ka ve mba ve lu ken u@@ ik@@ angen sha mciem ma ku@@ ugh la er i mar ve la je . ” Mpase u Yohane nenge a mi , í nger ken takerada u Mpase 20 : 12 , 13 la tese se nyi ? Nahan kpa , u lun a Mkaanem nam Bibilo tseegh tsô la kuma ga . Lu sha ci u nyi ? Yesu iyol@@ na kaa wener : “ H@@ unda ho@@ gh@@ or , gbenda kpaa imb@@ ishi u u ze sha uma la , mba@@ zuan a mi mba kp@@ egh@@ ee tsô . ” ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 13 ) Lu dooshima mgbegha Mose ve er msen sha ci u M@@ iri@@ am nahan ye . Ikyav i tesen yô , ka Paulu . Sha nahan yô , Aôndo lumun nagh ku A@@ bel na un sha jighjigh la , kpa gema venda ku K@@ ain , ku ku tese m - ban u jighjigh u nan la . ( Gen . 4 : 4 , 5 ; Heb . ( a ) Ka unô ve kohol ve hingir “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” laa ? Shighe u ve lu yan ican yô , se mba sur@@ un ve asema shi se mba ne ve iwasen kpa ? 14 : 8 , 9 . U er nahan yô , a kera taver ve u ‘ y@@ esen we sha mk@@ ô@@ ôm man kwa@@ h@@ wan u Ter ’ ga . — Ef . Yehova Ngu Ikyav I Er@@ doo I He@@ mban@@ cii ( Anzaakaa 15 : 8 ) Sha ayange a Yesu la , mbahemenev mba kwaghaôndo kpishi eren msen ken igbar , kpa lu sha ci u ve lu mbap@@ er@@ apera yum ga , lu sha ci u isharen ve i eren kwagh ér i doo ior la . Shi se fa kpaa ser , mbakp@@ ish@@ iv ken mba 14@@ 4,000 mbara mba vea Kristu sha hegen . Gbenda u dedoo u se ver ishima sha tom u se lu eren la yô , ka u lamen sha akaa a se soo ser se za ôr mba ve tese ér ve soo u ungwan loho wase la . U hen wer sé ôr kwagh ne nan ve a doo ve u ung@@ wan@@ a ? ” Er nan ve mk@@ egh u Yehova a keghen iyol u den kwaghbo la a lu kwagh u nan se iember i v@@ es@@ ene ? Jighjigh u nan na la na yô , a maren a mar an@@ ky@@ und@@ an nahan maa i er nan batisema . M va zough a wan@@ kwase ugen u do@@ on@@ ashe , u i yilan un ér S@@ us@@ s@@ an la yô , se hii u lun imôngo . ( Mbaromanu 12 : 3 ; 1 Peteru 5 : 3 ) Shi , kwaghôron u dedoo una dondo , shi a na kwaghwan ken Ruamabera shi a taver jighjigh u nan u han@@ ma@@ or kpaa . U tesen ikyav yô , m hen kwagh u akaaôron a profeti a ken Bibilo kpishi a yange kure sha mi vough , a m@@ shi shio yô . Dooshima ne ka kwagh u a k@@ enden se a kende ken ishima tsô ga . Orkristu ugen u i yer un ér W@@ al@@ ter yô tese ônov nav mba nomso u nan ngô ve u a ne jighjigh ga la icivir . Apostoli Paulu kaa ér : “ Sha tindi yô , shi kpuaa tsô akaa cii ma i wanger a sha awambe , man aluer á haa awambe ga yô m@@ de u akaabo kpaa una lu ga . ” ( Heb . Nahan tema gbidye kwar sha mlu wou vighe vighe . Yange m soo u eren tom kpoghuloo sha er me wase ior kpishi ve fa mimi yô , nahan m hii u eren pania . U civir Yehova la ka kwagh u hemban doon cii u se er ken uma yô . D@@ ondo Ikyav i E@@ no@@ ki La KA H@@ AN@@ M@@ A or@@ maren je ishima i nyian nan sha kwagh u mlu u ônov mba nan ga sha wono ? W@@ a iyol kegh a kegh , vande tsuan kwagh u ú ôr yô Mbam@@ zeyol mbagenev vea fatyô u nan up@@ ania mbagenev u den tom shon sha an@@ shighe kpuaa . Kpa ashighe kpishi mbamzeyol mban ka i lu mba vea fatyô u nôngon a mi shin palegh je kpaa yô . Yesu ngu kuran tiônnongo u Kristu nena ? Shin er mbakp@@ ish@@ iv ve lu keren bem sha afatyô ve nahan kpa , er nan ve tar ne u lu ken ayôôso zan zan ken derianyom u sha 21 nee ? M@@ doom ma ya Wou maa kuma se , ka icighan@@ tempel Wou je la . ” — Pasalmi 65 : 4 . Nahan kpa , doo u se fa ken ishima ser , iji@@ r@@ ôron i mimi ban ken tar u ainge kpishi . Ka ‘ kwagh@@ kpilighyol ’ u nyi i tsen@@ ga@@ ô@@ ron@@ ô ? ( Anz . 20 : 29 ) G@@ um@@ or shin gum@@ kwase u nan er tom a mfe man agee a nan u civir Yehova yô , ka nan kô@@ r@@ cio u eren akaa a ken jijingi a nan we ishima la , shi nan zua a msaanyol u mimi kpaa . Yesu tsen@@ ga tan mbadondon nav icin wener : “ A@@ kur@@ aior cii aa kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am . ” Een , he ’ i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya i ke ’ jijingi i tar ung@@ un ne kpa , ish@@ am i i yer shin inya la ngi keghen m - m@@ ende shighe u mngerem ma n@@ á@@ n uma ma mimi ma a ar a í yô . ( b ) Man ka mbampin mba nyi a fatyô u pin@@ ene ? Nahan er ior gba kohol imôngo yô , Eliya kporom hen a ve , gba kaan a ve ér : “ Shi nan je , man né de u lun asema ah@@ ara ? Ka nahan ve , yange i hide i na tser u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la iti i he ér “ Cre@@ ation D@@ ra@@ ma ” ye . Kwagh ne na yô , ior gema civir gar@@ tamen u tartor u Roma kua tor u hemen tartor shon la cii , ken u@@ kwaghaôndo shi ve tese ieren ne ken m@@ soo u or soon tar u nan la kpaa . Mbagenev ôr ior mba ve lu a mfe u Bibilo mba ve lu zungwen la mkaanem ma sur@@ un ishima ma ken ruamabera ma m@@ á lu ken 2 Mbakorinte 1 : 3 - 7 la . Satan yange ng@@ ur ôron kwagh u uumace jimin cii yô , a kaa a Yehova wener : “ Kwa@@ v@@ yolough sha kwa@@ v@@ yolough ; mimi je , hanma kwagh u or [ kera lu Yobu tseegh ga , kpa hingir nyityô or cii ] nan lu a mi cii , nana na sha ci u uma u nan . ” Mba ve taver ishima yô , ka se yila ve ser , mba i saan ve iyol . ” — Yakobu 5 : 10 , 11 . Ka hanma shighe , m@@ lu@@ ashe u or u ken won la a tesen or u nan lu k@@ imi , ken atô ishima i nan ga . Ieren i su@@ ghun Aôndo ken msen la i kor se nena ? PE@@ E@@ J@@ I 25 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 22 , 6@@ 8 ( Mba@@ j . 2 : 11 - 18 ) Sha mimi yô , er ikyurior la lu civir ak@@ ombo nahan kpa , mbagenev ken ve za hemen u tilen sha mimi shi kuran atindi a Aôndo . Yesu tese ér ônov mba iorov doo ishima nena ? • Mbakristu mba eren nyi tom he ’ i@@ or@@ o ? Bar@@ u@@ ki suen Yeremia doo doo je , kpa sha i@@ aven igen la un kpa kera har ishima na sha akaa a ken jijingi jighilii ga . Shighe u lu anyom an@@ igh@@ eni la , môm ken ati@@ ca a Ro@@ ber@@ t , u lu u kwase yô , za hen ya u Ro@@ ber@@ t za kaa a mbamaren nav ér kwagh u hemban Ro@@ ber@@ t u eren yô , ngu sha won ga . Man lu kwagh u yange er kpaa je la ! ( a ) Satan ne ior mba dondon sha “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ” nyian nena ? U@@ ng@@ wan imo ve er Ter wase Yesu Kristu kpa ungwan imo i mbamaren nav Yosev man Maria nahan . Y@@ A@@ NG@@ E Mb@@ al@@ ev@@ i kohol ior mba Aôndo imôngo sha u eren msen , nahan ve kaa a ve ér : “ M@@ ough , tile nen sha , wuese nen TER , Aôndo wen , hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev zan zan gbem sha won . ” * Kwagh eren ka doon yô , Aôndo iyol na na se ishimataver ér imba tar la ia va — kpa a lu sha iniôngon i orumace ga . Nahan kwagh@@ ngeren ne man u a dondo la una time sha kwagh u yange za hemen shighe u Davidi nger pasalmi ne la , shi una time sha mkaanem ma taver se ishima ma i nger ken pasalmi ne kpaa . Man se er kwagh ne nena ? ( Y@@ er . Sha mimi yô , doo u se tsua a tsua ior mbagenev ken ior mba Aôndo , se kôr azende a ve , se hemban zuan kwagh a ve ga . K@@ wa ne yô , Yehova una haa bo ‘ wain u shin tar cii ’ la shin zege@@ ih@@ ungwa u sho@@ gh@@ or wain u iy@@ ugh i Yehova la , una er kwagh ne sha u timin tar u Satan ne kera vindi vindi . Mba ôron Bibilo mba ve ne jighjigh ér akaa a i nger ken takerada u Mpase la ka akaa a kpôô kpôô yô , tsua ijiir i ve hen ér ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ia hii her yô , nahan ve ver ashe zu@@ lee mba nengen akaa a a lu eren hen ijiir shon yô . ( Genese 32 : 24 – 26 ) Ashighe agen yô a gba u se er kwagh er Aberaham nahan , gadia a zamber a Yehova ac@@ in imôngo sha ci u Lo@@ ti man hanma or@@ perapera u ken gar u So@@ dom cii . Nahan kpa , Noa za iky@@ ura ken tom na u pasen kwagh la je ka u henen a hen ga . Shi a nger ér : “ Akaa ne er sha er icighan@@ ruamabera a̱ kure sha mi vough yô , er : Á ke@@ ver Un ma ku@@ he ga . I@@ ca i gba ga tsô ieren i civir tor ne maa samber tser ti@@ ôn@@ tar la jimin cii , je yô i̱ va hingir gbenda u tesen ér or ngu nan tar la civir shi suen u kpaa . “ Aôndo gba je tsô ngu . ” Kpa yange hiin u eren tom u maan A@@ you a Tartor yô , a zua a azende a dedoo kpishi ken tar la cii . 48 : 14 . Se mba eren batisema yô , m za hemen u geman inja yam . ▪ Ka akaa a nyi nahan me de u eren ve me hemba zuan a shighe u lun imôngo vea kwase wam shin nom@@ om@@ o ? Y@@ ES@@ U yange kaa a mbadondon nav ér akuraior cii aa tôv ve a ican , man yange pase ve ityôkyaa hen tugh mbu masetyô mbu kp@@ er nan i wua un la . Se nenge ser , kpen@@ tar la wa tse@@ en , nahan a doo se ker , man kape i lu kpaa je la . Shi mbagenev ka mbakur@@ an mba ningir sha man mba eren tom shin Betel shin mbam@@ ishen . Yesu yange er ityendezwa a mbadondon nav ér a na ve or@@ wasen ugen kpaa . I@@ an i civirigh i môm i se zua a mi ve ia hemba u ‘ pasen kwagh u Tartor u Aôndo ’ sha gbashima la je kpa ngi ga ! — Aer . U hen wer or u nan lu sha mar u nan nana gba tôôn kwagh gb@@ eren av@@ av sha iyol i nan ts@@ ôô ? Alaghga ú nenge agumaior tema ving nga ungwan er i lu timen sha kwaghfan u ken Ruamabera yô . Hen shighe ne tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , shin er ú lu@@ ̱ anmgbian na u sha mar@@ ami nahan kpa , ú hingir or@@ ihyom u ken igbar . Yange tindi Wan na u môm môm la “ sha u vihin aeren a di@@ abolo kera , ” shi been a ican i Satan a ve uumace a mi la . ( 1 Yoh . Paulu shi kaa a Timoteu ken washika shon ér : “ N@@ ôngo , va kohol mo je er f@@ am u lu a gba ga ne . ” Or@@ t@@ yom la kaa ér , “ Ngu heen ga , A nder . ” ( Mat . Yange gba hange hange u vea na mbagenev gb@@ ev mbu nôngon ga . — Ôr Mbaromanu 14 : 5 , 13 , 15 , 19 , 20 . ( Mateu 10 : 25 ) Mbakristu fa ér il@@ y@@ ahan i ve we ishima a mi ne ka vegher môm u ‘ kon u m@@ tsaha ’ ú ve lumun ér vea tôô zum u ve hingir mbadondon mba Kristu la . — Mateu 16 : 24 . Mbamaren — K@@ ura Nen Mba@@ yev En@@ ev 10 : 27 ) Kwaghôron ne kuma sha Mbakristu mba i shigh ve mkurem la vough . Alaghga ken a@@ vegher a tar agen kpishi kpa kwagh a lu nahan . ( Luka 17 : 31 ) A̱ lu nyi je i na ve gema ashe ken ijime kpa , yange zua a ku sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la . 20 : 5 , N@@ W ) A ver ishima ér se lu vough ga , kpa se soo un a ishima yase cii shi se civir un tseegh . A@@ dooga a gba u nana palegh u eren akaa a aa ya nan shighe , shin a aa d@@ an nan nahan nana kera fatyô u karen iyol tsembelee ga la . A@@ eren a dedoo nga gban a gba ijime , ifer man i@@ pi@@ la i eren ngi s@@ an a s@@ a k@@ wan yemen aôndo , akaa ne cii nga myer hen a@@ vese ga . ‘ Ka H@@ er Aôndo Dooshima a D@@ ugh Y@@ e ’ Aluer se hen u dondon gb@@ end@@ atesen u nongo u Yehova hegen yô , kwagh la una wa se ago@@ yol sha ci u uma u ken tar u he la nena ? N@@ om u a lu keren kwagh sha In@@ tan@@ et la una soo yô , ma a kenger foto u iji@@ mba@@ gh la , kpa a umbur kwaghwan u a lu ken mkaanem ma Yobu ne , ér : “ M ya iky@@ ur a ashe am ; nahan á er nan man me kenger sha ini@@ un@@ kwa@@ s@@ a ? ” Ken masejime yô , u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev pav ker ver ver , man iniongo ve igen kpishi lumun a ieren i or soon tar u nan hemban u mbagenev la . Er yange m mb@@ i@@ en ior yô , ud@@ as@@ enda ve shi tôvon mo . Nahan cii kpa , saa ka sha mba@@ aie mba i er sha apera la tseegh jighjigh u kpe@@ egh una due ga . Yange fa Mbam@@ o@@ ab@@ i man zwa ve kua aeren a ve kpaa . Ka se wase ior u kaven mgb@@ e ve u ken jijingi la , er Yesu kpa er nahan . ▪ Yehova Una Su@@ e U Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange mgbegha apostoli Peteru ter mkaanem ma ken takerada u Lev@@ iti@@ ku la , shi pase er i gbe kpee u Mbakristu vea lu u@@ icighan@@ mbaiorov , er Mbaiserael kpa yange gba u vea lu u@@ icighan@@ mbaiorov nahan . Or ne lu tor shi lu môm ken mba hemban ng@@ een a inyaregh sha tar sha shighe na la cii , shi fa kwagh ts@@ ura kpaa . Kpa , u ngu wer Yesu lu karen Yehova sha or@@ jir la , inja er Aôndo una er kwagh a mbananjighjigh er or@@ jir la er nahan ga . ( b ) Se fatyô u taver ishima hendan a mbam@@ kighir mba mbak@@ ov wase nena ? Satan vihi Aôndo iti sha mba@@ aie mba a samber a mi la . Aluer se er tom wase u kwaghpasen la vangertiôr yô , ka averen a nyi se zua a mini ? ( Yohane 6 : 60 – 6@@ 9 ) Lu@@ un er yange wea lu her nahan , ma ú er nena ? Yehova “ me@@ en [ or ] sha kwagh u ifer ga . ” V@@ e@@ gher u hiihii u ivur Bibilo la kaa ér : “ Doo@@ m u mgb@@ ôghom a Aôndo . ” 11 : 9 ; 25 : 8 ; 33 : 24 ; 35 : ​ 5 - 7 ; 65 : 22 . Anzaakaa 12 : 15 kaa ér : “ Or u nan ver ato sha kwaghwan yô , nan fa kwagh . ” Nyian ne , Aôndo ngu wan mba i shigh ve mkurem mba vea va lu sha la ago iyol kua mba ve lu iyôngo igen , mba vea va lu ken Paradi@@ so shin tar la kpaa . Kpa Yesu gema kaa a na ér : “ Kwase , ka nyi i z@@ ough@@ om a we ? 5 : 22 , 23 ) Mba ve lu iyôngo igen la mba ne jijingi u Aôndo ian ér a wase ve , er mba i tsegh ve sha jijingi la nahan . ( Y@@ er . 10 : 23 ) Se mba veren ashe keghen shighe u uumace cii vea va lu sha ikyev i hemen u Yehova u sha dooshima la ! Eren Kwagh sha Inja man A@@ kuma A@@ kuma ( 1 Yohane 2 : 17 ) M - er u Yesu eren ishima i Aôndo la gema na uumace ian i zuan a uma u tsôron . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 3 , 10@@ 2 • Gba u kwase u fan mimi nana eren kwagh a nom u nan u nan fe mimi ga la nena ? Or ka nana er ve kwagh yô , ve soo ér vea or iyev keng . Heela tseegh ga , anmgbian u kwase ne va tôô pania , shi wan na u kwase u lun anyom 11 kpa va er batisema . Sha kpôô yô , hii shighe u ú hii u tôôn angahar a zan sha gbenda u uma la je , Yehova za hemen u wasen we . Alaghga se lu y@@ u@@ wen mba ve lu a aan a civirigh a á saa se la , di vough er Kor@@ aki kpa ngise er nahan . Yange m za er kwagh u ib@@ ume kpishi ; m nôngo mer me wua iyol yam kera , tsô me de u nan tsombor wam ishim@@ avi@@ h@@ in . • A@@ ge@@ e a Yehova nga ‘ tem ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er ’ nena ? Alaghga tsô kwagh ugen u na ve Yehova de Davidi kwaghbo na yô , lu sha ci u Davidi kpa yange zung@@ we Saulu mhôônom . ( 1 S@@ am . Hen shighe wase ne , “ a@@ you ” a kwaghôron u profeti ne a fatyô u lun atôônanongo a hemban iyenge 1@@ 00@@ ,000 , a Mbashiada mba Yehova sha tar cii . Ka se soo ser se lu ikyua a mba ve hiden a ayol a ve ijime yô . V@@ il@@ le@@ m V@@ ar@@ d@@ ja civir Yehova sha jighjigh zan zan kar kpen sha iyange i Ma@@ ac@@ i 6 , 199@@ 0 . Ka m nôngo sha afatyô wam cii m pase loho u dedoo shi m tese ior kpaa , man hegen je kpa m ngu henen Bibilo a ior mbagenev . ‘ u@@ sha mba he@@ v man tar u he ’ la ér nyi ? P@@ ase kwagh u a lu sar sar yô shi tese akav a ieren ne kpaa . Kpa u sha utar la lu or@@ tom u “ wan h@@ w@@ ev . ” K@@ era yô , mba kaan ér Aôndo ngu ga , kpa zum u se tema imôngo a ve la ve ôr akaa a tesen ér ve na Aôndo jighjigh ! ” Bibilo kaa ér , ônov mba Noa yange ve vese ve wa ak@@ ondo shi ve vôso kasev cii ve , Aôndo mase kaan a Noa ér a gba t@@ so ye . Sha mimi yô , awashima wase u lun a imba ishima ne bende a gbenda u se eren kwagh a anmgbianev asev mba ken Kristu la kua kwagh u ka se er shighe u any@@ iman a gbe hen ato wase la kpaa . Z@@ U@@ M u Yesu lu zenden pasen ior kwaghaôndo shi been ve angev la , kwase ugen ken ikpelaior g@@ enger imo kaa ér : “ Saan iy@@ av mbu mbu mar U la iyol , man at@@ u@@ mba a U me a la ! ” Mbam@@ pin mba shon yô ka ve je ne : Inja i mnder u shin ku u i er ken Bibilo la ér nyi ? Mkaanem nam tese ér lu iti i Aôndo man mkpeyol u anmgbianev nav kwagh hemba gban un sha mi ye , lu mkpeyol na ga . 4 : 7 ) Nenge ikyav i apostoli Paulu ne . U@@ ng@@ wa Kwagh U Jijingi A Lu A M@@ i U Ô@@ ron la Kpa ka kwagh u yange Yesu ôr a N@@ ik@@ o@@ dem@@ u laa ? Ka nyi ka i mgbegha ú u civir Tor u ts@@ ô@@ ron@@ o ? Ka Mbakristu mba yange ve nenge a ikyav i m - ande u Kristu sha , ken inyom i 1914 la ve lu nongo u hiihii la ye . Kanyi yange i sôr ken inyom i 19@@ 7@@ 6 ? Kpa gba u se nôngo kwagh tsung se fa Mkaanem ma Aôndo shi se ungwan kwagh ve , se kôr cio u eren kwagh ne ye . Heela tseegh ga , Orkristu ka nan “ er ” an@@ za man aeren a nan a tse la nan haa kera . I@@ t@@ yom i i na se ne lu se ican kpishi , kpa se kange ishima ser se er kwagh u i kaa ér se er la . Yesu yange kaa a or@@ fan@@ atindi la ér Or@@ s@@ am@@ aria je kpa nana fatyô u lun or@@ wan@@ ndor a or . Aôndo yange wa ishima ér uumace ve lu nena ? ( 1 Timoteu 2 : 8 ) Mb@@ agen shi lu mba yange ve tôô mbam@@ nenge vev sha akaa lu ve kwagh u kp@@ egh ga , shi ve yem zan zan je ve hingir u l@@ ahan tahav mbu Paulu kpaa yô . Tsô mba eren msen kera yô , ijiir i ve kohol her la , i t@@ enger , ve cii i iv ve a icighan jijingi man ve gba ôron mkaanem ma Aôndo vangertiôr . Amo@@ shi yange due hen ijiir igen ken to@@ ho hi@@ in@@ ii , kpa mfe na u lu a mi sha kwagh u aeren a ity@@ ôô man u@@ tor mba ve lu hemen hen shighe na la tese wang ér yange fa yina un ga . Ior mba sha ayange a i ngeren Bibilo la mbagenev yange ve hen kwagh u a lu ken ityendezwa i ve lu eren ga maa ve tôndo zwa u eren icighan kwagh ga@@ gher . “ Er M doo un ishima tsung yô , ka nahan man Me war un ye ; Me kende un sha , sha ci u a fe iti Y@@ am yô . ” — P@@ S . “ Mo me ember ken TER , me ember ken Aôndo u myom wam . ” — H@@ A@@ B@@ A@@ K@@ U 3 : 18 . Ve fa ér “ mci@@ e u cian or ka a va a kwagh@@ h@@ ônon , ” nahan ve soo ér vea gba ken to h@@ ônon ne ga . — Anzaakaa 29 : 25 . • Yehova tese ér un ngu Aôndo u wuese kwagh nena ? A@@ te@@ jir la venda mnenge la , gema kaa ér : Kwagh u yange hange un yô , lu u i maa tempel la tseegh . Ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Yehova de Mba@@ a@@ shi@@ ria va yem a ik@@ we pue i tartor u Iserael la uiky@@ angen . • Gi@@ di@@ on laa ? Mayange k@@ enden mo ga . ” Ca@@ th@@ oli@@ c , mba yange ve tôv ior mban la kaa ér , taver mbagenev u ôron ior kwagh u jighjigh ve u nan la sha ci u “ g@@ wa u bo u c@@ ôô@@ ci ve i̱ sember zuan a mi sha iji@@ mba i í gem eren ken c@@ ôô@@ ci la , kua atesen a c@@ ôô@@ ci a wanger ga la kpaa . ” ( Yesaia 65 : 17 ; Mpase 21 : 4 ) Se ungwa kwagh u ishimataver i Yobu , nahan se kange ishima ser , sha iwasen i Yehova yô , se dondo ikyav na la . ( a ) Zum u Paulu man Shi@@ la ya ican yô , kanyi yange ve har asema a ve sha mini ? Nyian kpa se mgb@@ ôghom a tar u ityendezwa u u hembe doon yô , ka tar u he je la . 24 : 21 , 36 ; Mpa . Shighe u Mbashiada mba Yehova zua a na la lu zung@@ u@@ lu@@ u kpishi . Aluer nan er nahan kpa , u ngu wer nan gema ishima i nan , nan kera soo u zan ape nan lu zan a ve la ga ze , shin nan ge@@ maa ? Aluer se wa ityough u eren akaa a uma a se eren hanma sev la man se va kav ser se gema se hungur a akaa a ken jijingi di ye ? ( Ôr Mbaefese 1 : 8 - 10 . ) U kaan ér Yehova ka Aôndo u “ hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev je zan zan gbem sha won ” la inja na ér nyi ? Cii man Iserael per I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an nyôr ken tar u K@@ an@@ aan yô , Mose wa non@@ go@@ ior la cii ago iyol sha ze@@ ge tom u lu ve ken hemen la . KW@@ AG@@ H u kpilighyol yô , ior kpishi mba a Bibilo , kpa mba fe zuan a iwasen sha u ôron i ga . Shi hen ase sha mtsera u se zough a mi sha igbenda kposo kposo sha u yaren tom a re@@ di@@ o man tele@@ v@@ ishen sha inja , man u@@ tele@@ f@@ on mb@@ akiriki mba ior ve we shin i@@ kpa ve zenden a mi man ak@@ e@@ ke a tin@@ d@@ in a il@@ yo@@ ho kpaa la . Kwagh ne na yô , “ Con@@ stan@@ t@@ ine lu sha ian i una wa zwa sha kwagh u i lu ôron hen mkohol , u i zua hen gar u N@@ ic@@ a@@ ea la , shin una ôr kwagh u i er je kpaa . ” Er am@@ ishe a u a lu uma her je , ua fatyô u hiden m@@ enden . 22 : 37 ; 2 Tim . Ma shighe môm kpa Davidi tese ve ér ka Aôndo u z@@ eren wan ior atindi shin u ci@@ er iyol u a we iyol a kegh a kegh ér or a per tindi Na yô una tsaha nan ga . D@@ ondo akaawan a Bibilo vighe vighe de shi@@ in uwegh ga , shi nôngo u timen sha an@@ za a Yehova er dooshima man iji@@ r@@ ôron sha mimi man mfe nahan , shi er msen a̱ wase ú . Ka a̱ hange ior kpishi a tahav man mtsera u iny@@ ar yô , ve gba d@@ or@@ ugh eren akaa shi ve nd@@ yar atindi a an@@ za a dedoo la ve kar ve yem kwagh ve . 7@@ 1 : 18 ) Aôndo u mimi ka a sue ve ér ve za hemen u civir un sha mimi . Kwagh@@ wan u a Lu Se I@@ c@@ in@@ tan Yô Yange taver mbat@@ ôôn@@ ikyav u eren tom ne uwegh môm tseegh ga . 6 : 10 ) Nyian kpa se mba dondon kwaghwan ne nahan se mba keren u eren a mba se civir Aôndo a ve la doo doo . Mba@@ eren kwaghaôndo u mimi mba civir iti i Aôndo , i i yer ér Yehova la . T@@ em@@ pel u ke ’ Yerusalem la yange lu ikyav i m@@ ser@@ akaa u vesen u sha kwagh u mcivir . D@@ arr@@ en kaa ér : “ Hanma shighe yô , ma@@ ma yange a lu taver se ishima ér se lu a ishimaveren u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . ( Pasalmi 119 : 8@@ 3 , 8@@ 6 ) Sha ashighe a i ngeren Bibilo la , i er i@@ kpa sha ak@@ ô@@ v a inyam nahan i ha@@ an mngerem ker man wain kua hanma z@@ ar kwagh cii . Er se fe ser Ter wase u sha ngu nengen mhôônom asev ma zungwen mara nahan , doo se je gande ! — Mateu 5 : 7 . Eliya yôôn kwagh u ic@@ egh k@@ ira kera yô , Aôndo yer un ér A@@ hab@@ a a de nengen a na ga , shi tindi u@@ gu@@ g@@ ôô sha ivande , ve lu nan profeti Eliya inyam man bredi . Nahan kpa , shighe u se lu se tseegh yô , alaghga se tagher a kwagh u karen jighjigh wase u nan , di er yange i kar Yesu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo nahan . Iyol hiden a mi ijime i Gi@@ di@@ on la ia fatyô u tesen se akaa kpishi . • Ka akav a ken Bibilo a nyi a tese m@@ lu@@ a@@ inja u se ‘ karen hanma shighe fan kwagh u a doo Ter ishima ’ laa ? ( Rom . 12 : 2 ) Kpa u fatyô u ‘ zan iky@@ ura ’ sha u civir un a ishima i môm . ( Shi ôr Genese 12 : 4 man 21 :⁠ 5 . ) Kwagh ugen u ôr ken msen u a er hen Yehova la yô , ér : “ A@@ she a O@@ u a̱ nengen sha iyou ne tugh man ate@@ tan kpaa , ka ijiir i U kaa W@@ er : I@@ ti Y@@ am ia lu her ; sha u Ú ver ato sha msen u wanakiriki Wou una sôn zum u una ver ishigh hen ijiir ne yô . ” ( b ) V@@ ande - eren ne tese ú nyi sha kwagh u Yehova man gbenda u a eren kwagh a mbatomov nav laa ? Nahan yô , gba u ne fa u lamen tsembelee shi henen sha kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô shi timen sha kwagh vea or kundu kundu shi nan mbagenev icivir kpaa . Er Tom a In@@ tan@@ et , 8 / 15 • Inja i u henen sha kwagh yô ér nyi ? Alaghga u pine iyol you wer : ‘ A lu nyi je ia er kpa , gba u me za hemen u nôngon mer ivese yam i doo ? ’ 23 : ​ 24 , 25 ) Kpa Mbaiserael kpishi ungwa kwaghwan u Aôndo ne ga . Kwagh u a doon mbagenev yô ka k@@ um@@ ashe — ka kwagh u ve nenge a doo ve sha ashe la . ▪ Kwagh u ú hen la a gba u kwagh . Kwagh u una wase se u waren ayange a ican a a lu van la yô , ka u civir Yehova imôngo a mbatomov nav mba jighjigh mag@@ enev . Yange “ zamber ” shi “ hi@@ re a iyol na ijime tsung je ” ( er foto u sha peeji 21 la a tese nahan ) . 11 : 1 , 2 ) Ka sha igbenda i nyi nahan Aôndo a yar tom a icighan jijingi na sha u wasen Yesu Kristu , ua lu ‘ ic@@ eren i i tser sha ikp@@ ugh@@ ur u Y@@ ese ’ la , ér a kuma u hemen u@@ um@@ ac@@ ee ? Nenge ase kwagh u or@@ kuran u jighjigh , Ne@@ hem@@ ia yange er shighe u a nenge anmgbianev nav , Mbayuda mbagenev v@@ ôr ken jijingi la . ( a ) A tese mbayev kwaghfan nena ? Yesu yange kaa ér ‘ mfe zough a ish@@ ô sha aeren a na . ’ ( Mat . “ I@@ wanger i Gbenda Wam ” Saan se iyol er i bugh im@@ akeranta kpishi i seer tsaase se nahan . C@@ line , yange nger ken takerada u i yer ér The B@@ att@@ les of Armag@@ ed@@ don la wener , “ ken mlu u uumace sha tar cii , Me@@ gi@@ do man P@@ ev u Yes@@ er@@ e@@ el lu ijiir i i nôngon ityav mbi tesen er ior vea gema eren kwagh yô . ” 24 : 9 ) Er ior ve ker se ihyom nahan kpa , se za hemen u pasen loho u Tartor ne , shi lun u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu wase cii sha ishigh ki Yehova . Yesu tôndo zwa ér or la una za lu sha vea n@@ aa ? Kwagh@@ tôvon ugen kaa ér aluer se er akaa deri yô , akaa a hemban 40 ker ka i lu a se vande henen sha mi ga , kpa se er sha ci u ho@@ gh@@ or se u eren nahan yô . I@@ OR mba ve eren tom u waren uma ka ve er kwagh torough torough . Hii sha iyange i M fa ne la je , ne lu mbah@@ endan kwagh a TER . ” — Duteronomi 9 : 15 – 24 . “ Mbashiada yange ve shi kaan ér , ‘ Aluer u i wa at@@ ab@@ am sha tom u Tartor sha tar yô , ua za hemen shin inya . ’ ( Anz . H@@ ide hen sha kwagh u yange na ve or@@ ya wou shin kwase wou hii doon we ishima la . ( Yakobu 1 : 17 ) Nahan kpa nenge er iyua i injaa ne ka i sar ishe shighe u angev mbu ka mbu er or ve nan kpe alegh la ka mb@@ ua er or u doon se ishima ve mbu yange nan u lamen wang yô . Mba duen a ngeren la ken pi@@ pa la kera cii yô , Kwa@@ se@@ shiada u beenyol ne zua a or@@ wan@@ ndor a na ugen , tsô or shon kaa a na wener : “ M nenge i nger kwagh u dedoo ne sha Mbashiada mba Yehova ken pi@@ pa@@ abaver nyian ! ” Ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la , af@@ ishi a bran@@ ci kaa a vese ér se za er tom u geman kwagh , man lu tom u se nenge ser se kuma u eren u cuku ga yô . Hen ase sha aan kpishi a se mba civir Yehova se lu a mi u su@@ ghun shi wuese un ne . Yange mba ku@@ v ayol ave a m@@ liam ashe mba been yô , ve ember mzough ve u hiden zuan la ! — Mbaromanu 12 : 17 , 18 . Tese ikyav . ( b ) Aluer se mba yevese idya yô , kanyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ aa ? “ A@@ tô@@ at@@ yev a a lu a atindi [ a Aôndo ] ga la aa eren akaa a sha tindi la sha gba@@ aôndo u a . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 2 : 14 . Ken atô u anyom 1@@ 00 a karen la , ityav wua ior umiliôn imôngo , hemban cii je yô , sha ashighe a i nôngo ityav mbi tar cii mbi ihi@@ ar mb@@ ira la . Ken ityar igen kpishi , mba@@ abaver ka ve wa Mbashiada aie iyol ér mba eren mbayev vev t@@ wer ga , shi mbananjighjigh a ve imôngo ka vea er ma isholibo i vesen je kpa ic@@ ile i t@@ enger ve ga . ( Ps . 1@@ 10 : 3 ) Iky@@ aior i i lu civir Yehova sha mimi la doo un ishima kpishi . kwagh ga . ” K@@ u Ngu P@@ alegh Or a I@@ or@@ o ? M@@ kohol ne taver mo ishima u tagher ishigh a kwagh u va er ken inyom i dondon , i lu u me hii makeranta la . Ka “ mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev ken ior an@@ igh@@ eni ” ! D@@ ugh Yuda u I@@ se@@ kar@@ i@@ oti u sha ayange a Yesu la sha yô , mbagenev kpa mba mba@@ ̱ yange ve kpe ve yem ken Ge@@ h@@ en@@ a , lu shin She@@ ol shin H@@ a@@ de ga yôô ? Er nan ve ityesen i Mbakristu i hembe ci@@ il@@ i ? Apostoli Peteru yange nger washika hen Mbakristu kaa ér : “ Er hanma or nan ngohol iyua i sha mlumun u sha mh@@ ôôn nahan yô , eren nen ayol a en tom a mi er mbatomov mba mimi mba sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo sha igbenda kposo kposo la nahan . ” ( 1 Pet . Se di kpa ka se fatyô u geman sur@@ un mba nan jighjigh a vese imôngo asema “ ken hanma ican ” i ve lu ker cii . Doo u se lumun ser m@@ lu@@ yol u or shin m@@ lu@@ ashe u nan u ken won la a tsu@@ r se ga , shin se kenger nan sha ashe tsô maa se kure ikyaa fese je ser se fa inj@@ a@@ or i nan lu ga , kpa hemba doon u se nengen mbagenev er Yehova kpa a nengen ve nahan . Ngeren u dondon ne una pase er hii ve Paulu kaa ér gba u se lu ken bem la , kua gbenda u se er nahan la kpaa ? ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Ashighe agen yô , alaghga a lu se inja er se mba eren kwagh yum ga nahan . ( Genese 3 : 16 ) I@@ mba nom ne nana soo u eren a kwase u nan er ka kwagh u injaa u taver ishe nahan , nana gbidyen kwase u nan sha ci u nan hemba nan agee yum ga . Davidi mase kuren kwaghôron na a Aôndo ér : ‘ Kpa mo yô , ka sha ish@@ ô yam m zenden ye ; pa@@ am , zung@@ w@@ em mhôônom . Ôr ityough 40 ki takerada ne , ki kaa ér , “ Kwagh u Se Er Ve A Saan Aôndo Iyol Yô . ” Bibilo pase se vighe vighe er i hii ve Re@@ be@@ ka man Yakob er kwagh nahan ga , kpa ikyav tese ér yange ve vande wan ishima u eren kwagh nahan ga . Mo vea kwase wam ka sea er mkombo ne sea lam sha akaa a wasen se nahan i saan se iyol kpen kpen ! Lo@@ ti tsua ijiir i i hemba doon cii la . ( N@@ ah@@ um 1 : 7 ; Mbaromanu 1 : 11 , 12 ) Doo se er Yehova a ne se akaawan sha ikyev i nongo na a a kom u se har sha mi nahan ga he ? Ve ngohol loho u dedoo u myom ne shi mba tesen jighjigh u nan ken naagh ku ip@@ aa ku Yesu la . I ny@@ i@@ ishi i wua a wua Yesu . M@@ gem u ken uma wam ne yange lu kwagh u kiriki ga . Ú soo wer mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi hanma ijiir cii ve fa mimi sha kwagh u Aôndo kpa ? Ka Aôndo iyol na yange hemen Mbaiserael mba ngise mbara ye . Lu tsuan ator a ve shi wa ve atindi a vea kuran kpaa . Sha nahan yô , Mbakristu cii mba sha ian i fan akaa a Yehova a soo hen a ve la . Satan yange nôngo ér Yobu a de u civir Yehova kpa k@@ an shio sha ci u nyi ? “ B@@ ee ve ” Aluer kwagh er nahan yô , a gba u se hen u “ n@@ orom ikyaa ga . ” ( Y@@ ak . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 1 : 1 – 3 : 5 ) 19@@ 00 19@@ 10 19@@ 20 19@@ 30 19@@ 40 19@@ 50 19@@ 60 19@@ 70 19@@ 8@@ 0 199@@ 0 2@@ 000 Ka akaa a injaa a nyi se fatyô u henen ken ngeren mba ve er kwagh u P@@ ase@@ ka u hiihii la , kua ken takerada u Ekesodu ? “ Zege@@ mnger u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ” u i er kwagh na la ka Zege@@ mnger u B@@ ar je la , man “ zege@@ mnger u shin ity@@ ô@@ tar ” la di ka Zege@@ mnger u T@@ amen . ( Yesaia 13 : 1 , 6 ) “ Iyange i Yehova ” igen kpa ngi van , i una ôr “ Zege@@ bab@@ ilon ” ijir yô . Zege@@ bab@@ ilon ne ka tartor u u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev sha tar cii . — Mpase 18 : 1 - 4 , 21 . I mar se a mgb@@ e u kwagh u ken jijingi gban se ishima la , kpa i mar se a jighjigh u nan ga . Shighe Wam ngu a kuma ga . ” — Yohane 1 : 35 - 5@@ 1 ; 2 : 1 - 4 . • Er nan ve a fatyô u kaan ér í tôv Mbashiada mba Yehova a ican er u@@ profeti mba ngise mbara nahana ? Man kwagh ne ngu shami . 20 Hen Kwagh hen Ior mba Ve C@@ i@@ vi@@ r Yehova sha Mimi La “ A@@ yom ” a Satan ne cii ka a me@@ en ior a mi sha u ve lu a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u msaanyol yô . — Ef . 6 : 11 . U@@ kwaghaôndo mba sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh mba kwagh ve c@@ imin u fan la tôndo zwa a mba ve eren u@@ kwaghaôndo mba shon a ishima i tse@@ en la ér vea na ve uma u kpen ga shi vea na ve mbam@@ pase mba sha mnenge shi vea fatyô u kporom hen mba@@ aôndo sha u eren u@@ iniongo mba civir mba@@ aôndo mba shon . Yehova tese dooshima na nena ? “ Gadia shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; mimi je , ú nenge sha ijiir i nan , nan nan kpaa , kpa nana lu ga . Er nan ve se fatyô u kaan ser hanma ican i se ye cii ka inja yase i dang ga ? Mba ve lu keren Aôndo sha gbashima mbara vea zua a na nena ? Mbam@@ zeyol mba sha kwagh u iny@@ ar na ior kpishi hemba veren ishima sha tom ve man inyaregh vev , shi kwagh ne bende a imba makeranta i ve tsough u henen man i@@ aven i vea hen u a za kighir la kpaa . Eren T@@ ahav sha Kwagh@@ fan ( Aerenakaa 9 : 1 - 19 ) Hen Paulu yô , kwagh u yange er un sha gbenda u yemen ken D@@ am@@ ase@@ ku la yange tese un wang ér Yesu lu Mesiya u ityendezwa la , shin Kristu , tor u una va hemen ken Tartor u ityendezwa la . Aluer se ar sha ian i tilen nan kwaghôron u ken igbar ken tiônnongo yô , se fatyô u nôngon sha afatyô wase cii dondon Paulu sha u yaren tom a ase@@ mber a sha mkav , a aa wase or u nan ne jighjigh ga la u kaven shi lumun a akaa a mimi a ken Bibilo yô . Se mba a ian i va lun er yange Aôndo soo ér se lu ken mlu u vough gbem sha won la ; kpa ka sha ci u kwagh u Yehova á er sha u yiman se la ! ​ ​ —⁠ Rom . Ish@@ aren la ia j@@ ilen iyol kera yô , i “ gema i mar isholibo , ” nahan ve hingir u za eren idya . ( Y@@ ak . Hen ase sha imba mtsera i hanma or nana zua a mi aluer ior kera mba gb@@ ih@@ in mba ve vese la ga shi mba@@ ate@@ jir mba p@@ aven ivaa kpa mba ga shi a@@ jir a i yer sha kwagh u or u nana ko@@ so ônov la kpa nga ga yô . Shi yange tese ikyurior la kwagh u Aôndo soo hen a ve yô . Ka shighe u Yehova una na mbau@@ ty@@ aav nav ian vea tim tar u Satan ne gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u je la . — Mpa . Kwagh ka una tser ve yô , nan ker gbenda u yiman ve fese je . Ishima vihi Elisha ker sha kwagh ne , sha ci u u̱ gbidyen av@@ aan la inya kwa ta@@ an shin kwagh ter@@ atar la yange ma tese ér una ‘ hemba Shi@@ ria pur@@ u@@ tu@@ tu . ’ Mic@@ hel@@ le : Kpa u ngu wer fe a fa di ican i ior nav tseegh tsô ga . Ma tese se ér hanma wase nan ngu a tom u henen mkaanem ma Aôndo . Se er nahan yô , una na se injar kpee . — Heb . ( Mateu 5 : 45 ) Aluer Yehova Aôndo eren akaa a dedoo a mbaaferev man mba ve lu perapera ga mbara kpaa yô , h@@ ile mba ve zenden sha mimi la ve una er a ve a doo ga y@@ ee ! • Yange sar Davidi man Yesu kua Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la u eren nyi ken mkohol shin nongo u K@@ rist@@ u@@ u , man kwagh ne bende a vese nena ? Shi se fa u zungwen a mbagenev shi wan ishima a ve . Shi mba ze hemen u lun a vangertiôr ke ’ “ uma u a lu van la kpaa , ” ka shighe u uumace cii vea dondo an@@ za a Bibilo i tese je la . — 1 Timoteu 4 : 8 . Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange kav er Eliya lu O@@ ri@@ serael u civir Aôndo yô . D@@ al@@ ia hiin u kaven mimi u Bibilo yô , kwagh ugen gba zan un iyol kpishi . Hanma ijiir i se gem cii kpa se nenge a akaa kpishi a a tese ér Yehova ka Or@@ gb@@ an@@ akaa u hemban mfe cii man u lun a dooshima yô . ( M@@ ika 5 : 7 , 8 ) Alaghga ish@@ ember@@ kwaghôron i masetyô ne yange i iv sha shighe u Mbam@@ e@@ k@@ ab@@ i , zum u Mbayuda mba ken tsombor u Mbam@@ e@@ k@@ ab@@ i yange ve z@@ enda mbaihyomov vev ken Tar u Ity@@ endezwa la kera ve hide ve tsegha tempel , u yange i vande hông@@ or a mi la la . Yehova ngu tan ior nav iwanger sha atesen a ve kpaa . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve tese ér mbagenev doo ve ishima nena ? Kwagh ne yange na se ishimataver kpen kpen . Kwaghôron u profeti u Daniel la kaa ér i@@ wen i i til sha ityough ki Tartor u Mesiya la ngi van ia va ta sha e@@ ev mbu ke@@ hen ze@@ gen@@ an mbu mbu til sha ityough ki u@@ gomoti mba uumace la . Lu a M@@ hen u Kristu kpa Lu a M@@ i La , 9 /@@ ⁠ 15 Jigh@@ ilii yô , lu cii iwanger i yange lu ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii je la . Kpa kanyi ia na ve alaghga nana palegh kwaghbo la ga ? Sha gbenda shon môm , akaaôron a profeti a ken Bibilo pase wanger wanger ér se mba ken shighe u mkur ; kpa akaaôron ne pase se iyange shin ih@@ wa i mkur jighilii ga . Yehova ka una pase se kwagh u se̱ er la , sha ikyev i tiônnongo nahan , u dondo kwagh shon a ati@@ mb@@ ir shio kpa ? — Heb . 13 : 17 . Ma@@ ak@@ a u lu ngô@@ tamen u As@@ a la , yange er “ e@@ ev mbu nd@@ ôh@@ ôr ishima sha ci u A@@ sh@@ era , ” nahan As@@ a dugh un “ n@@ a@@ gbaa ” kera , shin er a@@ dooga kwagh ne yange una taver un u eren nahan kpaa . 6 : 7 , 8 . Anmgbian Ge@@ or@@ ge Y@@ oung yange za hen ya u S@@ ar@@ ah F@@ er@@ g@@ us@@ on . Ka unô i doo u se kôr ijende a ve ? Yehova kaa ér : “ Lu nen saan saan , ember nen gbem sha kwagh u M lu gban yô ; gadia , nenge , M ngu gban Yerusalem M@@ er , a̱ lu kwagh u iember , ior nav kpaa ve̱ lu saan saan . ” — Yesaia 65 : 18 . U tesen ikyav yô , ma shighe môm kpa Yesu Kristu venda ér un ngu Wan u Yehova u ishima ishima ga ze , shin venda ér tom na u pasen kwagh shin tar la ka gbilin tom ga . Se lu a Kor@@ an man T@@ or@@ ah ( Ruamabera u Mbayuda ) kua Bibilo hen ya wase . Yange i c@@ agh vor u kwase la ik@@ ish@@ ing@@ uhar zum u Yesu kpe sha kon u m@@ tsaha la . Er nan ve Davidi yange seer lun a iwuese sha ‘ iengem i icivir i Yehova man u@@ lum na ’ laa ? B@@ em u ken ishima u se zough a mi sha u eren ishima i Aôndo la ngu a kôôm uma wase sha gbenda u injaa . Yesu Kristu yange tagher a Diabolo anyom nga karen ka kom er 60 nahan yô , apostoli Yohane shi umbur Mbakristu kwagh u tahav mbu Diabolo ér , “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” Paulu yange er msen ér mba ve lu Mbakristu a na imôngo mbara cii ‘ ma i iv ve a mfe u fan ishima Na sha kwaghfan [ u Aôndo ] cii man mkav u ken jijingi kpaa , sha u vea zende zende u u kom Ter , vea doon Un ken akaa cii ’ yô . Or@@ henen Yakobu ôr se er i hii ve i doo u se zungwen mhôônom yô . Aôndo una fatyô u zungwen se mhôônom sha ci u i@@ w@@ om i Yesu a ne la , shi mba ve ne Yesu jighjigh cii una fatyô u den ve a asorabo a ve . — Yoh . Se mba za nyer yô , i yem a vese hen af@@ o kposo kposo a i veren mba yevese ityav yô . A@@ vegher a ahar a ity@@ am@@ egh ki jijingi ne cii nga wasen se u eren a mbagenev kundu kundu , shi ishima ia vihi se kpa se er te@@ gh@@ elee , shi se palegh u or@@ on iyev shighe u mbagenev ve ôr kwagh a vese shin ve er a vese dang je kpaa . Ikyav i tesen yô , Saulu pine Samuel ér : “ Mo m ngu Or@@ ben@@ y@@ am@@ in ken an@@ k@@ we u a hembe nd@@ ahar ken ik@@ we i Iserael cii gaa ? I@@ p@@ aven wam kpaa ka u hemban nd@@ ahar ken u@@ ip@@ aven mba ken k@@ we u B@@ en@@ y@@ am@@ in cii gaa ? Awa@@ mbe a Yesu yange hemba lun a inja cii , sha ci u un lu or u vough . 19@@ 7 S.@@ W . A timin Zege@@ bab@@ ilon kera yô , mbaihyomov mba Yehova vea ta num sha ior nav sha tahav vev cii . Hen shighe la , a gba u Yehova una kura mba ve civir un la , sha er vea war yô . Gadia Amo@@ shi vande pasen er i hii ve ma or môm sha tar je kpa nana fatyô u yangen un kwaghôron ga yô — man ka ishember i sha utar i̱ se time sha mi hegen je ne . I@@ ̱ tese ikyav i or K@@ I@@ G@@ H@@ I@@ R A@@ V@@ E V@@ A@@ NG@@ ER GB@@ E@@ M zum u i eren nan ican shin i hii nan iy@@ ongo yô . ” Yosev yange kaa ér i za ii un ken tar u ityendezwa la . Ka Un@@ ô Vea Y@@ a B@@ re@@ di shi Vea Ma W@@ ain u M - umbur u K@@ u u Yesu La ? Ikyav i tesen yô , or@@ vesen T@@ han@@ t , u ngise lu aka@@ we u M@@ zough u Ity@@ ar Cii la kaa wener : “ Mbam@@ zeyol mba ka se tagher a mi nyian kpishi mba ts@@ eren se sha ci u ib@@ um@@ egh y@@ ase@@ gh . . . 25 : 7 , 8 . A@@ ge@@ e a Kp@@ ilighyol a Yehova U eren sha mbam@@ pase mba Aôndo la wasen se u lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar u ifer ne . Er wan wase u môm môm ne saa ku yô , yange nyoon se tsung . Er mbayev mba kiriki ve fe ts@@ wam u l@@ at@@ ri@@ ki ga shi mk@@ ar u kwagh@@ hendan karen la kpa ve fe er kwaghbo a lu her ga yô , vea fatyô u eren ai@@ ky@@ ôr u vesen je a ngô@@ ôr ga . ( Anz . 11 : 25 ) Zum u ú lu pasen kwagh yô , tese ior wang wer Aôndo ngu , shi we se ikyo shi ka un a ne i nger Bibilo i i lu Mkaanem nam la ye . I er kwa@@ se@@ he la h@@ we “ doo kpe@@ kpe , ” sha ci u iv@@ a@@ a@@ zuan i wan u tor la . Kape nyian kpa jijingi u Yehova a lu hemen se ken tom u pasen loho u dedoo sha tar cii je la . Doo u nana pu@@ u anmgbianev , alaghga nana lu eren inja er á lu sha iniôngon i nan ga yô ma kwagh môm kpa ma i fetyô u eren ga , tiônnongo je kpa m@@ à a gbe yôô ? Yange fa er Yesu lu a ibo ga shi lu kposo a uumace mbagenev cii yô . Aluer se tôndo zwa man se kera fatyô u eren sha mi ga yô , doo u se er nena ? Ka akaa a a lu or ken ishima cii se fe ga . [ U@@ foto mba sha peeji 32 la ] ( 1 ) Ity@@ ô@@ gh ki re@@ di@@ o ki hen gar u E@@ d@@ mon@@ t@@ on , kpen@@ tar u Al@@ ber@@ ta ( 2 ) Anmgbian ugen ngu eren tom a an@@ ar u samber a iliam sha re@@ di@@ o , hen gar u T@@ or@@ on@@ to , kpen@@ tar u On@@ tar@@ i@@ o ( 3 ) Iyou i nan abaver hen ity@@ ô@@ gh ki re@@ di@@ o ki i yilan ér C@@ H@@ U@@ C la , hen ger@@ i u S@@ as@@ ik@@ at@@ on , kpen@@ tar u S@@ as@@ ik@@ ac@@ he@@ wan K@@ ohol cii yô , Bibilo tese wang ér uma hiin shighe u kwase nan jir iyol la je , man Yehova ngu a nenge a wan u ken uya la , shi uma u nan gba un kwagh kpishi kpaa . A@@ hendan a Yange Hii I@@ ca Gba la H@@ ingir S@@ ende@@ gh@@ ee Hegen se nenge er ior mba sha ayange a tsuaa la yange ve zua a iwasen sha m@@ tsegh u ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova Aôndo la , man er kwagh ne a hembe ic@@ egh@@ zwa ica je yô . U fatyô u eren kwagh ne sha u timen ken takerada u , “ All Scrip@@ ture Is In@@ spir@@ ed of God and B@@ en@@ ef@@ icial ” la , ngu ken ijô je kuma er 50 nahan . ‘ Iky@@ urior igen ia mough ityav a ikyurior igen ’ U zua sha kwagh u ior ve fe wuee , shi mbat@@ wer@@ ev kpishi ve lumun a mi yôô ? ( Anz . El@@ va vea anmgbianev mbagenev mba shin Betel u ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land , ken inyom i 19@@ 60 la Doo u mfe u Bibilo u se zough a mi cuku tseegh la una kuma see ? Se er kwagh ne aluer se suur sha ayol a ase ga , kpa se suur sha Mkaanem ma Aôndo a ne i nger ér ma ‘ kôôm ’ se la yô . — 2 Timoteu 3 : 16 . Kpa Mbakristu yô fa ér a va nder mba ve kpe la shin ku . Gadia ve nenge ér doo u Mbakristu mba mimi vea wa ave sha ayôôso a pati@@ i shin ityav mbi ma tar u lu nôngon ga . — Yes . 8 : 22 , 30 ) Yesu yange fa je ér gbenda u uma ú hemban doon la har sha u civir Aôndo shi pasen mimi . Se@@ te@@ mba 6 - 12 , 20@@ 10 Pro@@ feti la maa due Betel gba yemen sha gbenda ugen . Kpa , anyom nga kar 16 , hii shighe u i wa im@@ aagh ki tempel la yô , Yehova tindi H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia ken inyom i 5@@ 20 C.S.@@ Y . la ér ve za taver ior asema ve hide ve hii tempel u maan . I@@ can i ny@@ ar tser tar cii , man kape i lu den ior tom kpaa je la , he@@ ela tseegh ga , iyenge i mba ve lu a ityom i eren ga kpa ngi seer a seer , shi akaa nga hemban taver a taver ishe cii . U we zuan a uma u tsôron la har sha kwagh u ú eren hegen la . Nahan cii kpa , shighe u Mbaiserael lu sha gbenda u yemen ken Tar u Ity@@ endezwa la , Kor@@ aki nenge a akaa a yange hen ér nga zan iyol ken m@@ ser@@ akaa u Aôndo yô . Shi ve va fa iti i Aôndo man mlu na shi ve lu a iwuese sha i kpaa . Ne anmgbianev mba@@ jighjigh mban kpishi alaghga a sar ne u ma ne lu nengen sha er ne fatyô u ôron takerada shi ma i taver ne iyol er ne z@@ aan mbamkombo yô , kpa ka taver ne kpishi gayô alaghga ka hemban ne ku@@ aa je . ( b ) Yesu yange ‘ bee a isholibo ’ nena , man lu hanma shighe ? Kpa aluer se mba tôôn ayol a ase karen sha mbagenev , maa kuren ikyaa ser kwagh u se eren môm kpa doo ga yô , a lu se a iwasen ga . Nahan kpa , aluer se t@@ ume ityough eren ityom yase i ayange ayange la je se mba kera tôôn shighe eren msen ga ye ? Mal@@ aki 1 : 14 kaa nahan ér : “ Gadia Mo M ngu Zege@@ tor , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne , iti Y@@ am kpaa ci@@ er iyol ken akuraior . ” U tesen ikyav yô , mfe u Aôndo a ne or u lamen shi ungwan kwagh shi ngeren kwagh shi ôron takerada la ka ivande . Ior kpishi mba a akaa ne cii . Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem cii ve kohol ve lu wanakiriki u jighjigh la y@@ ee ? Kpa ka han@@ mô ken ik@@ we@@ mbe ne una s@@ ange@@ e ? 14 : 10 ) Se kpa ka kwagh u i doo u se eren je la . ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Shighe kar yô , hemba lun mo ican ga cii u ungwan imo i or@@ ya wam , man un kpa a kav er m lu kwase u ungwan kwagh hegen yô . ” Hii ken inyom i 1914 la je , nongo u Aôndo u shin tar la vese fele fele je kpilighyol ! ( Yes . Doo u se umbur ser , Bibilo ôr kwagh u n@@ um@@ tan u “ inyam ” igen , nahan gba u se wa iyol . Be@@ en yô maa á ôr ityough ki Bibilo i môm ken takerada u Mateu sha kwagh u ku u Yesu . “ Akaa cii ka hen a We a dugh ye , ka kwagh Wou se hi@@ di a mi , se ne U ye ” 55 : 22 ) A soo ér u ngohol iwasen la . 1 , 2 . ( a ) Yange i er a Mb@@ al@@ ev@@ i nena shighe u Yosua kar kwar u tar la sha ik@@ we i Iserael laa ? B@@ EN@@ I@@ N C@@ I@@ T@@ Y 3 ( zwa Buter ) U fatyô u gbidyen kwar sha kwagh u yange er yô , man sha ma mhen , shin er kwaghôron u profeti a zough sha awashima u Yehova yô . Ior i Bab@@ ilon ia ta@@ an num sha Yerusalem yô , sh@@ ish@@ av@@ aa una due hen H@@ und@@ ag@@ ar u Ish@@ u la . Sha u yaren tom a mbampin mba kpe@@ hen or ishima ne yô , Paulu t@@ ér akaa ahar a A@@ tindi a P@@ u@@ e yange ôr kwagh sha mi jighilii yô , ér : De iin ga , shi de eren idya ga . Yesu gema kaa a Peteru ér una ny@@ iman un kwa tar je . U vihin jijingi ishima la una fatyô u lun kwagh u hiihii , u una na ve tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo mb@@ ua kera er tom ken uma u Orkristu ga ku@@ aa yô . 14 : 33 ; Yes . “ Ka m shi karen igbenda kposo kposo i pasen kwagh di@@ di . A kaa a Tit@@ u ér a “ k@@ em iyol sha any@@ im@@ an@@ akaa a ib@@ ume . . . man u ny@@ iman akaa sha kwagh u atindi . ” — Tit@@ u 3 : 9 . ( Yes . 44 : 22 ) Doo u se fa ser , mbam@@ tsu@@ m mbagenev ka ve va se a m@@ nyoon kpishi , ka sea gema ishima sea hide hen Yehova je kpaa . Davidi venda sha ci u á na Yehova jighjigh shi á na Saulu icivir kpaa , gadia Aôndo ver un tor sha ior N@@ av . ( Mateu 22 : 17 - 21 ) Yesu yange ôr kwagh ne sha er una kôôm mhen u mba ungwan kwaghôron na lu a mi sha kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh ku tan yô . Yange sea lam a ve sea bee yô , m hide m er msen hen Aôndo m kaa mer , ‘ Aluer ior mban ka mba ken kwaghaôndo u mimi yô , m zamber we , na i s@@ ar@@ em u hiden zuan ishigh a ve . ’ Er nan ve i gbe u se er ishima i Aôndo he@@ gen@@ e ? Shi se na jighjigh ser tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la ka tom u eren torough torough , er Yehova a kaa nahan . Nahan ka a tôô shighe na u zan ahumbe ate@@ tan la a lam a ve asange asange ken Bibilo . Nenge ase er ag@@ wa u Gi@@ di@@ on la a seer taver mkaanem ma i ôr sha kwagh u mba@@ jighjigh mban ne , ér : “ I@@ an ia va y@@ in@@ am u me ôr kwagh u mba Gi@@ di@@ on man [ mbagenev mba ] i taver ve agee ken ish@@ e@@ er , ve hingir mbat@@ a@@ ver@@ ayol ken utya , ve z@@ enda ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a akuraior agen , yevese ” la . Nahan kwaghfan la ngu a ac@@ ôgh@@ or iyol shin ah@@ on a gban sha mi mayange ga . I@@ ca ka i gba ga tsô , ve kav er i nahan Aôndo tar ga , kwagh u or lee la i lu un je shi nan son@@ do yô . or u yange za sha ishigh ki tor u Igipiti , za pine un sha ishimataver ér a de Mbaiserael ve due ken kp@@ an kera yôô ? ( Mbaheberu 13 : 7 ) Ka sea hen sha gbashima u mba@@ beenyol mban nahan , ishima i hemba taver se u dondon jighjigh u nan ve u taveraa u a mgbegh@@ an ve u shir@@ en Aôndo tom la . Aluer Aôndo ta i@@ kaa ken vese yô , ka an je shi nana hendan kwagh a vese ? ” — Mbaromanu 8 : 31 . Paulu vande ngeren washika hen Mbaheberu , tan icin sha kwaghbo u a lu ken u “ ku@@ wan karen ihy@@ ongo , ” man u lun a “ bo@@ shima u nan jighjigh ga ” la . ( Heb . Kwagh u nenge sha ashe na ne mgbegha un , a kaa a Mbashiada mba Yehova ér ve va henen Bibilo a na . Ka mba yange ve eren ishima i Yehova la Yesu luun a ve hanma shighe ye Ab@@ aver a sha U@@ bran@@ ci Mbagenev A za hemen u henen kwagh kpoghuloo , nahan a hingir or@@ pasenkwagh u nan lu a er batisema ga yô shi sar un u eren batisema sha mkohol u una gba la . A nder ior ikyua ape icombor ve i lu yôô ? Aôndo u a lu u mimi la una ngohol nagh kura sha u tin@@ d@@ in usu va hi@@ an ku . Ôr ityough 6 ki takerada u ken zwa Buter u i yer ér : P@@ ay A@@ t@@ t@@ ention to Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy ! la . 4 , 5 , 7 . 5 : 11 ) Anmgbian u kwase ugen u yange wa ishima a m@@ taver u vihin tsung vea nom na anyom a karen ken ijime yô , kaa ér : “ Yange sea lu ken Iyou i Tartor yô , i lu se er Yehova kôr se sha ave na nahan . Yange m zua a mlumun sha mbampin av kpishi . Yohane u i yilan un ér Marku la lu a ve ityô , lu “ eren ve tom . ” Ka a̱ He@@ mba Se Iyol Kpa Á F@@ a , 7 /@@ ⁠ 1 Kpa u nan eren mimi yô , nan ve hen iwanger sha er á pase aeren a nan er i lu ken Aôndo je man i er a ye . ” Yange lu sha ci u mci@@ e u cian or@@ o ? Kwagh@@ wan u sha Inja i Ter a Wan u Aôndo a Ne i N@@ ger La Cii ve Paulu kpe yô , i fa un ér lu ishima legh legh shi mhôônom kôron un a ior . Kpa va hii u eren m@@ ire mi m@@ ire . Kpa ka m er msen sha ci u mba ve wasen se la mer Aôndo ma a wase ve u nôngon a mbamtaver mba ve tagher a mi sha kwagh u iny@@ ar la . ” Mba@@ civir Yehova ka vea nôngon ér vea er ishima na nahan , iniôngon ve la i gba un kwagh je he ? A yar tom a u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mban kua Bibilo sha u ôron mbau@@ m@@ av cii ijir sha u fan aluer vea kuma u zuan a uma u tsôron yô . Akaa ne cii nga a na yô ve luun a ian ga , shi ve v@@ ôr kpishi . I@@ y@@ ua i Uma u Kp@@ en Ga La Satan mee Yesu shighe u er batisema bee kera shi h@@ ôr kwaghyan ayange 40 la . Shin er mbagenev ken ve soo u kôron Yesu a kwaghôron zwa nahan kpa , á kure ikyaa ér ve cii mba a mba@@ awashima mba b@@ ov ga . U sha utar yô , doo u ishimaverenkeghen ne ia bende a gbenda u ú eren uma wou hegen la nena ? Ngeren ne una wase se u wan ishima , shi una taver se ishima u veren ishima yase sha Yehova Aôndo man Tartor na . Kwagh la wase mbayev u tilen dông ken jighjigh u nan nena ? ( 1 Samuel 3 : 1 ) Gba u mbatamen mba ken Kristu vea palegh u eren erdoo u sha ib@@ ume la a mba ve er akaabo yô , sha er vea vihi mlu u ken jijingi u tiônnongo ga yô . Sha u eren nahan yô , se u@@ dugh ve se va a ve ken iky@@ um yase man alaghga gbenda ua bugh u pasen ve kwagh u Tartor . — Aerenakaa 26 : 2 , 3 . Sha hiihii la , ishima z@@ am iyol kpishi sha kwagh u me undu kwaghaôndo u Sh@@ into ve ior vea hen sha a mo yô . Apostoli Paulu lu nger kwagh ken derianyom u hiihii la kaa wener : “ Ve ungwa ga shinii ? A tu@@ h@@ wa Aôndo er Satan kaa ér una er nahan ga . Yange ma ve kar a kar ma ve nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la , kpa ve nyôr ker fese nahan ga . Aluer se mba nan Yehova kwagh kpa , kanyi se fatyô u eren mayange ga , kpa gema kanyi se kôr cio u eren hanma shighe ci@@ il@@ i ? Tom shon wa nyi man nyi k@@ ere ? Kpa mpin u injaa gema due sha kwagh ne ve , Hanma or u ken nongo u wanakiriki ne nan ngu eren tom u nan kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough laa ? Aluer or ngu ishima legh legh yô , kwagh ne tese ér nan nd@@ ôh@@ ôr de@@ m de@@ m , nan ngu or u taver ishima sha kwagh ga ze , shin nan ngu or u gban lun sh@@ ong tsô ga . Ikyav i tesen yô , Yesu lu wa mbahenen nav kwagh shighe u lu undun ve la , kaa wener : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” A na Mbaf@@ ar@@ ishi ibo sha mbamsen mba ve eren sha u ior ve nenge la , kua shi gbenda u ve h@@ ôron kwaghyan shi ve vihin ish@@ iv vev sha la . Davidi nger ér : “ Ú undu uma wam shin She@@ ol [ ka u@@ war je la ] ga . ” 15 : 14 , 17 . Mba@@ civir Yehova vea tema doo doo shighe u a tim tar u Satan la sha ci u nyi ? Se lumun ser Yehova a hemen se sha kwaghwan na nena ? Kwagh@@ fan u S@@ ain@@ s@@ i L@@ um@@ un a Kwagh u Bibilo I@@ ̱ Er L@@ aa ? Pasalmi 14@@ 6 : 8 pase mtsera u vesen u se zua a mi sha u dondon gbenda u perapera la wang . M ku@@ ven wan wam , W@@ il@@ ly , m kaan a na mer a de me za man me hide yô , a pin@@ em ér “ Ma@@ ma , ú hide fe@@ lee ? ” Ikyav i mkur i mbahenen nav vea nenge a mi la ia wase ve vea kav er á hi@@ di kpa i lu u or a nenge a na sha ashe ga nahan . — Mateu 24 : 3 – 14 . Ity@@ ôkyaa yô , i d@@ aa Diabolo kua mbatyomov nav cii sha i gb@@ ihi ve shin tar . De se nenge er se fatyô u eren kwagh ne yô . Se Eren Nen Kwagh ken M@@ zough , Er M@@ k@@ ur u Tar u T@@ se Ne A Z@@ ur@@ um Ne Shi dooshima una yange se u keren kwagh wase ayol yase tseegh la , kpa se waan akaa a mbagenev ikyo . — F@@ il . Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ” — Rom . Yange mbagenev war , Yeremia kpa lu ken mba@@ waren mbara , shi mbagenev za hemen u nan Yehova jighjigh ken mlu u ve lu uiky@@ angen la je kpaa . A shi nan kpa lu we yange u ver ityakerada la ken iyou la ye ! ” Nahan se za er pania imôngo hen gar u V@@ an@@ cou@@ ver , shi se mough se za er pania ken kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia , maa i kaa a vese ér se yem se za er tom u sôron atôônanongo hen kpen@@ tar u M@@ is@@ s@@ our@@ i man u Ar@@ k@@ ans@@ as . Mose yange nger ér : ‘ T@@ ER@@ E , ka We je , U lu ijiir yase i teman , sha ikyo@@ v ikyo@@ v ye . ’ ( Ps . M@@ ôm ken mbag@@ anden mban lu A@@ li@@ ce P@@ l@@ ace , kwa@@ se@@ g@@ anden u va hii pasen tsombor wase kwagh la . Se za nyôr hen ijiir la sha ah@@ wa 9 : 30 pe@@ pe , se dugh ikyav y@@ asev se haa ken Iyou i Tartor i hen ijiir la . Ka er Timoteu lu wanye u taver ishima ve fatyô u zan ityom ne ye ! Gba u mba ve lu mbakur@@ an la vea “ ke@@ hen ityough . . . ga , ” er Yesu nahan . — 1 Tim . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve se lu a vangertiôr ser Aôndo una wase se u tilen sha mimi zan zan mk@@ ur@@ u ? ( Genese 12 : 4 ) Hii shighe la zan zan za ar sha shighe u Yakob nyôr anyom 1@@ 30 ve , za mase nyôron ken Igipiti la , lu anyom 2@@ 15 . Aerenakaa 14 : 14 – 18 kaa ér , Paulu ôr ve kwagh u akaa a Aôndo a gbe man akaa a dedoo a i@@ gbe@@ tar a ve zough a mi la sha u tesen ér Aôndo u mimi hemba cii . Ne fatyô u keren gbenda sha er ne bee a ishim@@ any@@ ian sha kwagh u pasen kwagh sha tele@@ f@@ on shin sha go@@ do@@ b@@ i shin hen ijiir i í eren kpen@@ ga her kpa ? Gba u Se Lu a Dooshima man Ieren i Mimi Ve Se Er Tom u M@@ aan Kwagh Y@@ e ( Yohane 3 : 16 ) Ici@@ ghan@@ ruamabera shi seer ôron se kwagh u dooshima u Aôndo ér á ver gomoti u vough , Yesu ngu hemen gomoti shon sha er una hide a va uumace mba ungwan imo i Aôndo a bem yô . — Daniel 7 : 13 , 14 ; 2 Peteru 3 : 13 . Bibilo kaa a vese ér mfe a doo se ishima . ( Anz . A@@ dooga se kaa ser or u nan kôôm se la nan soo kwagh wase ga , shin nan lam a vese sha gbenda u kundu kundu ga . ( 2 Utor 5 : 11 ) Ga@@ yô se nyoon ishima shighe u ortamen nan ôr se kwagh u se soon ser or a ôr a vese ga yô . Yange ve lam a ve nena ? S@@ ea soo ser , se war mtim u tsôron , u ge@@ h@@ en@@ a a til sha ityough nagh la yô , gba u mhen wase man aeren a ase a a lu wang shi se lu wang ken jijingi kpaa . Man Yesu iyol na yô er sha kwagh u wa mbahenen nav ne kpa ? Kanyi i lu kwagh u vesen u una wase ivaa ia za iky@@ ura ? Ken anyom a karen ne , alaghga ve tagher a mbamzeyol ken uma shi ve wa ishima a mbamtaver sha u civir Aôndo . ken tom@@ shir@@ en wase ? ( 2 Kor . 5 : 20 ) Nahan mba se wase ve la di kpa vea gema a tese mbagenev . — 2 Tim . Paulu nger ér : “ De vihin nen Icighan Jijingi u Aôndo ishima ga . ” ( Ef . N@@ oo@@ v gema eren idya ayange ne kpoghuloo , kasev mba y@@ aav kpa sha zwa la . Kanyi isholibo se er ve , se lu tô@@ mon ser ma i de se isholibo y@@ as@@ a ? Bibilo kaa ér , yange mba w@@ oo S@@ ef@@ anu , ica i gbe ga yô , “ Saulu [ u i va gema yilan un ér Paulu la ] , lu eren nongo u Kristu ican gba nyôron uya uya , kôron nomso man kasev , kp@@ el@@ an ve hen inya za wu@@ hen ken ga@@ adi . ” ( Aer . ( 1 Peteru 2 : 9 , 10 ; Aerenakaa 15 : 14 ; Mbagalatia 6 : 16 ) Apostoli Paulu kaa ér Kristu wanger “ non@@ go@@ ior sha ci Na iyol Na , mba asema a tse@@ e ve u eren akaa a dedoo ” yô . Yange mea za yô , m zua a kwaghwan u dedoo sha ikyev i Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine kposo kposo . E@@ mil@@ ia kaa ér kape i lu je la . ( 1 Mbakorinte 15 : 50 - 5@@ 3 ) Iyol i h@@ ôôn i inyam man awambe la ia fatyô u nyôron ke ’ mlu u h@@ ôôn ga u Tartor u sha la ga . Kwagh u V@@ esen U I G@@ be U Se Er Yô Aluer ka nahan yô , u kegh iyol u eren ishima na zum u i gbe u ú kera zuan a inyaregh kpishi ki kuren mbamgbe mba tsombor wou la ga kpa ? E@@ i , gadia ngu a gema kposo ga . Gbenda u vesen u Satan a eren kwagh ne yô , ka sha u samber a akaa a vihin mhen u ior man aeren a ve . Nahan kpa , ibanave i̱ ka i̱ k@@ ù@@ ng@@ ú or la man ifer i eren mbayev kua m@@ s@@ ange u s@@ angen a s@@ ange sha k@@ í@@ r@@ í@@ gh ki or@@ ough shin kwa@@ v@@ yolough u nan la di ye ? Ka sea za mbamkombo mban , kua mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen yô , se hen akaa a ken Bibilo a nga a taver jighjigh u se ne Aôndo man ityendezwa nav la . ​ — Heb . P@@ ine iyol you wer : ‘ Ka m hen sha kwagh u iny@@ ar i kuma shighe nena ? Er i er ken takerada u Mpase 14 : 8 nahan , se fatyô u kaan ser i ôr Zege@@ bab@@ ilon ijir kera kpaa nena ? Nahan kpa , alaghga ashighe agen a gba u tiônnongo una na u iwasen . Nahan zum u ior nav vihi ikyuryan la sha apera yô , hingir inja er mba eren idya nahan . ( Mateu 13 : 19 - 23 ) Mbagenev vea ungwa loho ne ken hemen , shighe u vea nenge m@@ lu@@ ashe u tar ne una lu geman la shin shighe u ma kwagh ugen una bende a ve yô . Lu@@ un vea anmgbianev mba nomso man mba kasev hanma shighe u i gbe u ne lu imôngo yô . Shighe u Ity@@ av mbi Tar Cii mbi sha U@@ har bee ica lu a gba ga la , i eren u@@ sho@@ ja mba vihin ayol ken utya t@@ wer sha awambe . Hen shighe la ior mba Aôndo seer zuan a iwanger ér awambe ka icighan kwagh . Ngeren u hiihii la pase tom u i gbe u hanma or hen tsombor u Mbakristu nana er ve , a wase tsombor u nan u lun per ken jijingi yô . Shighe la i lu a haa u@@ go@@ do@@ b@@ i kpishi mba hen ijiir ne k@@ oo@@ tar ga , ve lu ihy@@ undu ihy@@ undu . U wasen ‘ wan u nan undu ter u nan ’ la sha u nana̱ ‘ tile a ishima i nan ’ la ka kwagh u or a wa ishima tsung ve nana er ye , shi ka kwagh u taver hen mbamaren man mbagenev kpaa . Zum u se lu ôron Bibilo shin ityakerada i i̱ har sha Bibilo yô , doo u se er kwagh inja er se mba ior mba zenden a@@ yem a@@ yem nengen akaa a i@@ gbe@@ tar , mba ka ve zende sha ajiir a do@@ on@@ ashe kposo kposo , ve sar di tôôn ufoto tseegh , ve lu a shighe u nengen akaa a do@@ on@@ ashe ne vighe vighe ga la ga . Sha kpôô yô , Yehova una fatyô u yaren tom a uumace mba y@@ in@@ an mban u eren ishima na . I na ma or ian i hiden eren foto ne sha ma gbenda ga . Mba ve vese ayol a ve la vea seer eren kwagh a ayol a ve sha mimi nena ? ( 2 Timoteu 2 : 22 ) Shighe u lu iyev la je tsô ver ishima ér una er tom u pasen kwagh hanma shighe . ( Anzaakaa 13 : 20 ) Inja na yô , aluer se mba zenden a mba@@ fankwagh shin ab@@ u@@ me@@ aior yô , ica a gba ga tsô se hingir er ior mba se zenden a ve la nahan . Gbenda u Paulu Nen@@ gen Iyol Na La I hii u@@ pasalmi mban cii sha ishember i “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” la . D@@ r . Er Mkaanem ma Aôndo ma ma lu eren tom ken a na la lu mgbegh@@ an un her yô , C@@ le@@ ve@@ land maa tese ikyav i iyol@@ tseghan na hen Yehova sha u eren batisema , shi a zua a ian i injaa sha u lun or@@ tom u shir@@ en tom hanma shighe , shi ngu di@@ ak@@ on ken tiônnongo . Alaghga vea kure ikyaa ér kwagh gba mbagenev sha kwagh ve ga . Shin er i lu u a va ôr ior ijir shi a pav ve a ver kposo “ zum u Wan u or Una va sha iengem Na ” la nahan kpa , tom u pasen kwagh ne ngu nan ior ian i kaven anmgbianev mba Kristu mba ke ’ jijingi la nyian sha er vea nôngo tsung vea s@@ ú@@ é ve sha er ve mba ve lu s@@ ú@@ é@@ n anmgbianev mba Kristu mban kpa vea va zua a myom u tsôron yô . — Mateu 25 : 31 - 46 . 8 : 11 , 14 Aluer m de mer ishim@@ any@@ ian man inyaregh man i@@ ember@@ yolough ve̱ kar ve̱ ya tor ken uma wam yô , kanyi ia gema ia va k@@ er@@ egh@@ e ? Mbat@@ amen lu cian ér Mbayuda mba ve sember hingir Mbakristu la vea va nôngo gbe@@ ev sha kwagh u Paulu lu pasen wanger wanger sha kwagh u Tindi la man alaghga ve mbah@@ ev mban vea kure ikyaa ér Mbakristu mba we ikyo sha m@@ ser@@ akaa u Yehova ga . U@@ l@@ ah@@ adi mba kar yô , i er iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Gba u se naan Aôndo nagh ku iwuese sha u pasen ior iti na shi yôôn loho u dedoo la , er tahav asev man agee a ase a lu la . Yange gba u una ôr nom na kwagh u iyua i un ne Davidi kua ior nav la . Yesu va shin tar sha ci u nyi ? Kpa ve hemba Aôndo ato ve ta ikyaa a Satan . ( Mbagalatia 6 : 7 , 8 ) Sha ityôkyaa ne yô , Yehova yange pase injar i or a zua a mi la doo doo , aluer nan hu@@ le atindi a na kera shi nan undu mcivir u mimi yô . Lu sha ci u d@@ as@@ enda mba vihin tu mba i yilan ve ér So@@ vi@@ et St@@ ate Se@@ c@@ urity Com@@ mit@@ tee shin K@@ G@@ B la yange ve gba va anden hen u@@ y@@ aav mba Mbashiada mba Yehova ga@@ egh tsô , ve keren ityakerada i kwaghaôndo . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma ken Bibilo ma yange m hii ôron ma myer ken iyou yam yô , lu ma ma kaa ér : “ Sha hiihii Aôndo gba Sha man tar ” la . Hen fa u “ o@@ gh@@ om iky@@ ondo i ts@@ oo ” ( b ) Ka hange hange u mbamaren mba ve lu y@@ esen ônov vea ‘ yangen kwagh ’ a ve , er Bibilo i tese la sha ci u nyi ? ( Mpase 16 : 15 ) Sha nahan yô , ityav mbi tar cii ne gba bende sha kwagh u m - ande u Kristu , man akaaôron a profeti a Bibilo tese ér Kristu ande hegen . □ Ve cii ve er tom ken iti i Yehova . —⁠ E@@ ks . “ Mba ve ker num ” mba eren kwagh a mbagenev nena ? U tesen ikyav yô , ini@@ un@@ kwase igen i i wa iy@@ av hen ya yô kaa a ijende na igen ken ini@@ umbe i sha tele@@ v@@ ishen wener : ‘ Kpa , kwagh u V@@ ic@@ tor doom ishima kpen kpen . Aluer mbatamen er nahan yô , kwagh ne una wase ve vea er tahav a za per uwegh ga . Sha kwagh u mkaanem ma i nger ken S@@ ef@@ ania 1 : 14 - 16 la ma er yô , Aôndo na ishimataver ne nahan ér : “ Iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom , ngi van fe@@ fa je ; ungwa ih@@ ur@@ an i iyange i TER ! ( Anzaakaa 24 : 13 ; 25 : 27 ) Er u maan “ wain c@@ ôh@@ in c@@ ôh@@ in ” i lu kwagh ga nahan kpa , u̱ ci@@ h@@ in wain gema ka kwaghbo u vesen je . Er Yo@@ a@@ shi va kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar yô , P@@ risti u T@@ amen Y@@ eho@@ y@@ ada za tôô un sha ishima i taver ape i yer un la za ver un tor . Shi ne fatyô u tesen ner m@@ lu@@ ashe u Iyou i Tartor yen gba ne kwagh , sha u wasen u sôron i ér i lu wang shi i engem ashe kpaa . ( b ) Aluer se soo ser Yehova a kura se yô , gba kpee u se er nyi ? Ngeren mban vea wase se u seer lun a iwuese sha averen a se zough a mi sha u lun ken tiônnongo u Kristu la . 28 : 19 , 20 ) Apo@@ lon@@ ij@@ a taver un ishima , kaa ér : “ De cie ga , gadia Yehova una wase u . ” Mba i shigh ve mkurem la ka vea ya bredi shi vea ma wain nahan ve taver ken jijingi nena ? 45 : 5 . Alaghga i kaa ér t@@ wer shon due ma ijiir igen ica , inja er mbat@@ wer@@ ev mbagenev mba a fa u ga nahan . Kwagh u doon yô , ishember i ken zwa Grika i̱ pasen ieren i Paulu yange yar tom a mi heen ne , í zua a i̱ ken ishember i̱ i̱ til sha ityough ki “ ij@@ u ” la . Ka kwagh u yange na ve Davidi hingir u ngeren Pasalmi 34 je la , er ngeren u sha it@@ you u pasalmi ne kpa a tese nahan . • Tom wase u kwaghpasen ne ngu eren nyi sha u iv@@ in awashima u Aôndo ? Aluer se za hemen u dondon kwagh u Bibilo i er la yô , alaghga ishima ia vihi mbagenev hen tsombor wase mba ve ne jighjigh ga yô , kpa ken hemen yô , ieren yase la ia va a bem . Sha nahan yô , mayange se lumun nen ser kwagh môm a̱ na se hingir u nengen mbamkombo mba zan be@@ elee ga . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . M@@ kase u i kase gar u Yerusalem sha utya kuma iwer 18 cii ve i mase timen un la lu Yeremia ken ishima her . Sha nahan yô , takerada ne pase vighe vighe er ishima vihi Yeremia ker tsung yô . Yesu ôr a tiônnongo u ken S@@ em@@ ur@@ na ér : “ M fa ican you i yan . ” 6 , 7 . ( a ) Lu nyi or@@ pasalmi er msen sha mi ken mhii u Pasalmi 8@@ 3 laa ? In@@ yom i 199@@ 2 la i gbe ke ’ atô nahan , An@@ t@@ ôn@@ i@@ o tsua a ishima na ér una hen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova . Sha mimi yô hii ken inyom i 1914 la je i hii u pasen loho u dedoo u Tartor ne sha gbenda u he u doon tsung . 6 , 7 . ( a ) Kwagh u i nger ken Or@@ pasenkwagh 3 : 7 la una wase nom man kwase u eren kwagh sha kwaghfan nena ? I@@ ̱ saan se iyol u nan Aôndo ini@@ av mbi ken jijingi , mayange se hen nen ser ka ikyav mbi y@@ uh@@ wan tsung ga . ( Ne@@ hem@@ ia 8 : 10 ) Ieren i dedoo shin inja i lun saan saan la ngi wasen se u taver dông shi ngi samber a bem man mzough ke ’ tiônnongo kpaa . — Mbaromanu 15 : 13 ; Mbafilipi 1 : 25 . U se kuran gbem yô , gba kpee u se lu per shi se lu gen@@ g ge gen@@ g . Yesu wa mba dondon un kwagh sha gbaa ne ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ne , kaan nen ner : S@@ é ya nyi ? Er a kaa ér un ngu kp@@ an@@ kwase u Yehova yô , a tese ér un suur sha Yehova a ishima na i môm . Nahan cii kpa , sar anmgbianev mba eren tom sha mimi mban u kuren awashima u Yehova u i pase loho u dedoo “ hen hanma ikyurior man hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior ” la . Wan@@ kwase la ôr kwagh u wan@@ nomso la kaa ér : “ Er kon u ap@@ el u lu ken iky@@ on i iky@@ ôô nahan , kape u a doom ishima la a lu ken ôn@@ nomso la . ” Nenge kwagh u i nger ken takerada u ‘ Lu Nen ken Dooshima u Aôndo ’ la , peeji 2@@ 15 - 2@@ 18 . 2 : 17 ) Nahan kpa , ve er kwagh dang , ve per tindi u y@@ uh@@ wan ga , u Aôndo wa ve la , nahan ve venda un ér a de lun Or@@ wan ve atindi shi lun Tor ve ga . — D@@ ut . Ka ve sôr anmgbianev mba ve hingir u h@@ ôron tom mbara kpaa . Ka sea tagher a zayol kpo@@ o yô , ka lun se ican u eren msen s@@ ônon Yehova ser a wase se ga , shi un kpa ka una ungwa er mbacivir un ve lu s@@ ônon un sha mbamgbe vev nahan i saan un iyol kpen kpen . ( Ps . 34 : 15 ; Anz . ( Mbagalatia 5 : 19 , 20 ) “ D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera . ” I nger nahan , ér : “ Tsô Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati g@@ ure kuma ic@@ u@@ l inya ; Yuda cii kua mba ve tem ken Yerusalem kpaa ve haa inya sha ishigh ki TER , ve civir TER . . . . An@@ iky@@ a ne ke@@ he ga , lu a ice i nyian sha it@@ you er id@@ yer nahan shi lu a an@@ ice u pu@@ pu@@ u shin gbem , nahan m@@ lu@@ ashe na h@@ ôm kpishi shi lu sha inja i zan iyol kpaa . Hen fa pe yange ngohol ityesen na la man gbenda u tesen ior la man kwagh u na ve ior soo loho na yô . Ngeren ne ngu a akaawan a aa wase Mbakristu u lun a Yehova ken ivese ve , man kwagh u vea er shighe u ve tagher a zayol yô . ( Genese 10 : 1 – 29 ) Sha nahan yô , mba kohol ior ken akuraior cii sha ayange ase ne , ka mba ve ne Yesu jighjigh shi ve lu a ishimaveren i va lun uma ken paradi@@ so shin tar la . Yô , de se time nen sha akav at@@ ar@@ atar a a tese ér se mba ken ayange a masejime a tar u fan Aôndo ga ne yô . 3 : 20 ; Luka 11 : 13 ) Kpa aluer or pine u ér , “ Aluer Aôndo ‘ fa kwagh u a gbem je er m lu a sôn Un ga ’ la yô , er nan ve i gbe u saa me sôn un keng - ne , yô ú kaa a nan wer nyi ? ” ( Mat . 4 : ​ 9 , 10 ) N@@ agh ku ip@@ aan kura ka loho u vesen u se pasen yô , kpa ka mba i shigh ve mkurem mbara ve lu hemen sha u wasen ior ér ve kav shi ve zua a iwasen ken nagh ku ip@@ aan shon ye . ( 1 Kor . Ka se tese ser se mba eren a mbagenev kundu kundu sha u keghen iyol i den ve kwaghbo , zum u se lu a “ ityôkyaa i waren a ve ” je kpaa yô . Lu@@ un er ve uhar cii ve de ér Yehova a taver ieren i nengen ivese ér ka icighan@@ kwagh la ken a ve yô , kwagh ne ma a wase ve u palegh isholibo i vihin tsung ne . K@@ asua u karen ken ijime la , ijende na igen na un takerada u u er kwagh u tar u N@@ ep@@ al yô , nahan ter@@ em lu van@@ den henen kera ér , ijiir la ia doo u zan zende her . Nahan kpa , shighe kar yô , m nenge mer gba u me seer nôngon . ” Kpa i gema i saan mo iyol er m lu wasen ior ken tom@@ shir@@ en wam yô . Hen ase sha kwagh u gum@@ kwase ugen u lun anyom 18 , mba yer un ér C@@ l@@ ai@@ re . A fatyô u tôôn tom wase u pasen kwagh ne karen sha ityom i ator a Yuda yange er la sha ci u nyi ? Mbagenev kôr cio u eren tom u pania u ke@@ ke , nahan mba pasen loho u dedoo shi tesen ior mimi kuman ah@@ wa 70 sha hanma uwer . Mba@@ civir Aôndo mba mimi kpishi hi@@ a ken usu shin ve kpe sha igbenda igen i a fatyô u nengen a ik@@ yom ve tsô kpaa ga yô . ( Anzaakaa 21 : 5 ) Ashighe kpishi kwagh ne ka a wase nan u nengen a mbamzeyol mba ve lu ken kpen@@ ga shon la . Nahan mo kpa m hii u eren akuraior agen a m kôr a ihyom la af@@ er . Ka Or@@ gb@@ an@@ akaa u a we ishima u kohol akuraior cii ken bem la tseegh una er kwagh ne ye . Er nan u ker gbenda u hemban doon cii u ú yar tom a mi u henen kwagh a mbayev ou ga ? 2 : 14 ) Sha nahan yô , a gba u kwase u una mar tsombor ne la kpa una lu kwase u ken jijingi . T@@ aver Ishima Er Yeremia Nahan Ity@@ ôkyaa i hiihii yô , lu m@@ til u A@@ ron tile sha mimi sha ashighe a ken ijime la . Paulu gema tese igbenda i mba pasen loho u dedoo kpishi vea fatyô u civir Aôndo , kpa mba ve er ivese vea k@@ an@@ shio yô . Gbenda u Yehova yange er kwagh a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase sha ayange a profeti Eliya la tese ér we mba ve suen mcivir u mimi sha u nan ayol a ve man akaa a ve la ikyo kpen kpen je . Kwaghôron u profeti u kaa ér a ii Yesu vea mba@@ iny@@ ar@@ ev la , yange kure sha mi nena ? ( Mateu 8 : 20 ) Yesu er mbahenen nav tom sha u hiden a iyol ijime veren ve ikyav . Mbagenev ker igbenda kposo kposo i vea kura ayol a ve yô . Mbayuda mba tor@@ on asema mba ve lu hendan a Mbakristu yô , za mough ken I@@ k@@ on@@ i@@ um man An@@ ti@@ o@@ ki ve va gema ior mba hen Li@@ se@@ t@@ era asema , ior mban maa mough ayôôso a Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a . I@@ ca a gba ga tsô , a gba u saa han@@ mô wase nan@@ á suur sha tahav mbu Aôndo a lu a mi u va waren se sha gbenda u kpilighyol la . Shi igen haa ken us@@ aa ; us@@ aa vese imb@@ ishi i , i mar ga . Shi Ne@@ w@@ t@@ on nenge a ma nongo u Mbakristu u ua pase loho shon kpaa ga . Ka mea hide mea hen sha uma wam yô , m wuese kpishi er Yehova a ze hemen u wan mo ikyo nahan . ( Luka 5 : 10 , 11 ) Shighe ne lu shighe u cian shin tan a@@ kper@@ an ga . Mbakristu mba ainge nena ? Heela tseegh ga , se keren aan a se hemen sha u nan ior cii icivir , kua mba@@ ats@@ anev kpaa yô . Ken tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa a vese la , se wuese un sha kwagh u injaa u a ne sha ci u se war iy@@ ugh i Aôndo la gbem sha won . — Ôr Yohane 3 : 16 ; Mpase 7 : 9 , 10 , 13 , 14 . Yehova shi na R@@ ah@@ ab@@ i icivir kpishi sha u nan un ian i hingir ngô@@ tamen u Yesu Kristu . Kpa lu nen sar sar ayol a en , zungwen nen mhôônom , de nen ayol a en kwaghbo , er Aôndo kpaa A de ne ken Kristu nahan . ” ( Ef . Apostoli Paulu nger ér : “ Lu@@ un nen saan saan hanma shighe . ” Aluer ka u se fatyô u fan ati a mba i shigh ve mkurem , ve lu shin tar nyian la cii ga yô , mba ve lu iyôngo igen la vea ‘ za a ve imôngo ’ nena ? Aôndo yange tindi or@@ tom na ugen ér a̱ za wase O@@ re@@ ti@@ op@@ ia ne , nahan or ne ‘ yem zende na la a iember . ’ — Aerenakaa 8 : 26 - 39 . Kpa Yehova “ yima Noa . . . kua ior mbagenev uta@@ ankar@@ uhar zum u A va a mngerem de@@ e@@ mee sha tar u mba ve vende Aôndo la . ” Ikyav i tesen yô , aluer or@@ k@@ ov wou pine u ér : “ We nahan u ngu a y@@ av a or gaa ? ” Yange se lu henen ser kwa ne yô , alaghga una war ga . Sha mimi yô , u dondon Yesu ka kwagh u kiriki ga , man mbagenev kpishi saa ku shin tar ne sha ci u dondon Yesu , vough er yange tsengaôron ér a lu nahan . ( Yakobu 1 : 27 ) Shin e̱r ityom yase i Mbakristu ne i lu zan hemen ken ityar 2@@ 34 nahan kpaa , mbah@@ endan mba di tsô ér se mba “ kwaghaôndo u i fe un ga ” yô . Mbaiserael vea nengen ishigh ki Mose , er kwa@@ v@@ shi u Mose u lu engem yô , Mose a shi a ci@@ r ik@@ ondo sha ishi zan zan saa shi una nyôron u ôron kwagh a [ Yehova ] . ” 6 , 7 . ( a ) Kanyi kwagh i vesen Yohane a pase se sha kwagh u m@@ ver u iniongo i M - umbur laa ? Mbak@@ ur@@ an mba a ishima i eren tom ve kpoghuloo nena ? ( 1 Mbakorinte 7 : 28 ) Nahan cii kpa mba@@ zuan ivaa mba ve dondon atindi a Bibilo yô , mba nôngon u den orgen a isholibo geman keren gbenda u been a iy@@ ongo ve la . Aluer sea lu or agee shin sea lu ish@@ e@@ er or kpaa , ican ia fatyô u ts@@ eren se shi ku kpa ua fatyô u wu@@ an se sha hanma shighe cii . Cii man se fa er Yesu una wa wanakiriki la akaa a na cii sha ikyev , kua shighe u una er kwagh ne yô , gba u se hii fan akaa ahar : gba u se fa shighe u Yesu una va la , man akaa a a lu a Yesu la . Shi ka i gba u nana tese ér mimi je nan ngu or u nan s@@ enge ér nan ngu la sha u tesen kwagh u a fa nan a mi la , er takerada u nan or ian i zan zende ken tar ugen nahan . Ish@@ aren i eren kwagh sha gbenda u Orkristu la maa ta to@@ mb@@ o ken a mo , nahan m kaa mer i hen Bibilo a mo . ” Shighe u Yehova una va ungwa msen wase sha u timin Satan man bo@@ tar na ne la , a kundu se iyol je a zua ga ! Kpa kwagh u a hembe lun a inja je yô , u or ‘ eren ivaa ken Ter tseegh ’ la ka kwagh u tesen m@@ te u nan te ikyaa a Yehova yô . Mkaanem ma Yeremia yange nger ne tese se akaa ahar sha kwagh u Yehova . Bibilo kaa ér a yem “ kuma zende u iyange i môm , ” nahan nenge ase a Eliya ken ishima er a mough pe@@ pe sha m@@ dugh u iyange a lu yemen yô ; man ikyav tsô tese ér yange tôô kwaghyan shin ma kwagh ugen môm ga . Mary yange va gba angev vea wan na u nomso , u lu wan - i@@ unda la je ve nôngo u kpen . Nahan gba u mba ve lu ken tiônnongo cii vea nenge ér ka icighan@@ tom ve lu eren sha u dondon shi eren sha akaawan a wanakiriki u jighjigh man Mbahemenev mba Shin T@@ ine ve we la ye . Takerada u Ese@@ kiel ôr kwagh@@ gen u una wase se u pasen kwagh vangertiôr yô . Nahan , mbamaren vea zua a iwasen han@@ a ? ( b ) Ka hanma shighe Yehova una va hemba lun myom wase ci@@ ilii ? Shin alaghga se ter kwagh u i hii s@@ ônon ken msen shon la sha u tesen ve ser Aôndo ngu a iti i i gbe u a “ tsegha ” i yô . ​ — Mat . 6 : 9 . Er ve soo u wu@@ an Paulu man Shi@@ la man Timoteu yô , ve due gar la imb@@ usu ve yem ken B@@ er@@ ea . — Aerenakaa 17 : 1 - 10 . Sha kpôô yô , doo u Orkristu nana ver ishima sha er nana palegh iyol@@ gen@@ gese yô . Nahan kpa , se mba henen zwa u ior mba ken tar la se mba fe yô , se hingir u fan aeren a ior mba ken tar shon . Shi kwagh la er nahan vough . Yesu yange kaa ér jijingi una er tom u or@@ wasen . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Tsô m kange ishima mer me de iky@@ a i man shi me haa u@@ gb@@ u@@ u@@ ka av kera shi me sôr inja yam kpaa . “ M pase ve iti You . ” — Yohane 17 : 26 Kwagh u Yesu Tese Ior sha Kwagh u Tartor u Aôndo La Mayange se hungur nen ga , se umbur nen ser , shin er i lu se sé m@@ ô@@ ôr shi se ur@@ un ve mngerem nahan kpa ka Yehova a ne ve m@@ vese ye . Er Yo@@ a@@ shi er kwagh sha gbashima ga yô , a kera hemba cii ga . M@@ nyoon man ican i ior ve lu yan sha tar cii la tese ér hemen u uumace gba b@@ ou@@ ange . Shin er gbenda u Aôndo a nengen shighe la u kaha a u wase nahan kpa , ka una ôr shighe u ma kwagh una va er jighilii yô , a ôr kwagh shon sha gbenda u se fatyô kaven yô . Aluer u ngu or@@ tom , kwase wou kpa ngu eren tom shin kasua zuan a inyaregh yô , naan nen ayol a en icivir sha u pasen ayol a en inyaregh ki ne zough a mi man ki ne vihin la . Nahan Yesu yange soo ér mayange je , mbahenen nav ve yer iwanger ve i ken jijingi la ga . U seer m@@ mem cuku tseegh kpa una wase se kpishi je . Umbur Davidi man idya i er a B@@ ate@@ she@@ ba la . Yange ior nôngo ik@@ wa imôngo ér vea bee a Mkaanem ma Aôndo kua mba ve lu geman ma shi samber a mi la . Nahan Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev kpishi hingir u dondon un ityô . Nenge ase kwagh u kwase ugen u i yer un ér S@@ el@@ ma yô . Shi ve tese ve tom t@@ wer@@ egh man u maan a@@ you man u keren igbenda i nan ior kwaghyan man amba@@ akaa la nahan . Kwagh ne na yô , wa pe@@ ver ior umiliôn um@@ il@@ ôn iyol mba ve lu a kwagh ga yô . * Shighe u za lu ken tar ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Amerika yô , Mbashiada mba Yehova za un inya . Wan@@ ye u kpuaa ka nana zenden vea ter u nan yô , nan lu a vangertiôr ér kwagh môm a er nan ga . T@@ i@@ ônnongo u Kristu ngu a ior ker kpishi , man ve mban cii mba a akaa kposo kposo a a lu sha ishima ve yô . ( 1 Yohane 4 : 10 ) Hegen u i nder Kristu shin mbakp@@ enev shi i ver un ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo la yô , ngu zamber sha ci u Mbakristu her n@@ du@@ ur@@ u@@ u . ( a ) Inja i mkaanem ma Paulu nger ér : “ Se mba eren tom a ven imôngo sha ci u né ember yô ” la ér nyi ? U eren erdoo a ior kua mba kwagh wou a doo ve ga la kpa ? U tesen ikyav er i lu hange hange u or a lu a gbashima ken tom u Aôndo yô , nenge ase kwagh u yange er ken uma u Yo@@ a@@ shi , u lu tor u Iserael la . I kaa a vese ken 1 Peteru 1 : 16 ér : “ Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo M ngu u Icighan je . ” Cii man ku u Yesu yô , á er ityendezwa wener “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” una naan mbadondon mba Yesu “ kwaghyan [ u ken jijingi ] sha ashighe ashighe ? ” Yange umbur akaa a wan u kuran ilev la ôr sha u tesen un “ dooshima ” la . Ka shami , de gbe ôron a ha@@ an a haa iyol tsô h@@ un@@ den kera ga . K@@ per@@ nan sev mbu aven yô , á kohol mbatamen mba ken Bete@@ le@@ he@@ m cii ve ku@@ mba imôngo a or@@ p@@ aan u gba u una p@@ aa Ru@@ tu la . Tsô , ve pine un aluer a soo ér una p@@ aa Ru@@ tu yô . Un man mbahenen nav kua mbagenev mba ve lu a na imôngo la tema hen kpe w@@ oo , maa gba tesen ve kwagh . — Mat . Ú fa er ajiir ne lu ikyua a agen shi gba ica a agen la nena ? 3 : 13 - 15 . ( F@@ il . 2 : 3 ) Nyian kpa , asema mgbegha mbatamen u dondon ikyav i Yesu la , nahan geman ‘ lun ikyum@@ u@@ ile ikyav . ’ Kanyi ia wase se ve ivaa yase ia ‘ lu kwagh u civirigh , ga@@ mbe u iv@@ aagh kpaa una lu a ac@@ ôgh@@ or ga ’ ? — Mbaheberu 13 : 4 . Davidi due hen tsombor u Yuda . I@@ ca i gba ga tsô maa a wua iky@@ ô@@ r@@ or Go@@ li@@ ati , Or@@ fil@@ iti sha m@@ z@@ u . 22 , 23 . ( a ) Er nan ve i doo u se suur sha Yehova zum u se tagher a mbam@@ ze@@ yol@@ o , man se er kwagh ne nena ? Kpa te@@ gh te@@ gh tsô , m va fa u kôôm mhen wam . ” Gbenda la lu a@@ gber a@@ gber . Nahan yô , i wa Mbakristu kwagh ér ve er ivese “ ken Ter tseegh . ” Ken inyom i 200@@ 4 la , shighe u ij@@ ever@@ ahumbe va ta sha kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da ci@@ righ ci@@ righ kwa iny@@ iin ken atô u iwer ihi@@ ar yô , or@@ vesen u lu ityough sha kô@@ m@@ ati@@ i u nengen sha kwagh u a@@ ah@@ e , ken kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da la , nenge wener i er tom a akaa a i tindi sha u nan ior iwasen la sha inja . Ka wea bugh magaz@@ in ne nahan , ka kwa me ka u ôr a ishima you , shin u kaa mbagenev wer “ nenge foto laa ? ” Kpa á er nan ve u kav sha wono ? Aluer se mba nôngon nahan kpa , se va gba ken isholibo i vesen di ye ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ôr ér : “ Sha ka iky@@ ôn@@ ough Y@@ agh ki torough je , man tar ka ijiir Y@@ am i p@@ endan angahar sha mi , ” man a ôr nahan ka sha inja je . ( Yes . Kpa Saulu shi tindi ior mbagenev ac@@ in ahar ér ve za kôr Davidi , ve kpa lu kwagh shon môm er ve ye . Peteru shi kaa ér gba u a kohol se a “ ac@@ ôgh@@ or iyol ” ga . ( Ekesodu 19 : 5 , 6 ) Ior cii mb@@ á lumun a ishima ve , mb@@ á gbe zwa môm ér vea er akaa ne cii yô , Yehova maa na ve A@@ tindi na — l@@ ù kwagh u á vande eren a ma ikyurior igen nahan ga yô . — Pasalmi 14@@ 7 : 19 , 20 . Aluer nan soo u ôron kwagh yô , kegh ato a nan doo doo . ( Anzaakaa 15 : 30 ) Zum u se hen u eren kwagh a or sha gbenda u dedoo yô , kwagh la kpaa ngu a seer van a dooshima . A@@ ka@@ abo yange due ken ikyar i Mbaiserael ya a u@@ j@@ ende mba b@@ ov la . Maa i@@ pi@@ pa@@ abaver la di i tôô kwaghôron la i tindi up@@ ip@@ amba@@ abaver mbagenev a mi ken tar u Amerika man n@@ ing@@ ir@@ tar u K@@ an@@ ada man ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa . ( Yoh . 6 : ​ 6@@ 8 , 6@@ 9 ) Yange a saan mbahenen mba Yesu iyol kpishi shighe u Yesu kaa a ve ér : “ M yila ne M@@ er , ak@@ ar , gadia akaa a M ongo hen T@@ erem cii , M ôr ne a ” la . ​ ​ —⁠ Yoh . 15 :⁠ 15 . ( Ekesodu 35 : 1 – 3 ; N@@ um@@ er@@ i 15 : 32 – 36 ) Shi í ver ashighe ag@@ enegh á eren u@@ icighan mbam@@ kohol sha hanma inyom . “ Ka m hii hanma sev sha u henen ivur i sha hanma iyange shi ôron Bibilo . Ity@@ esen you la ia hemba doon , shi ia hemba kôron ve ken ishima kpaa . Aluer u umbur wer yange u er kwagh u ú nenge wer ka u vough la yô , u zua a mk@@ om kpishi . ( Yohane 3 : 16 ) Nahan cii kpa er sha i@@ gbe@@ tar je se yen yum yô , ka sea tagher a asaren a dang man akaa a ken uma a nyian se ishima yô , alaghga se ngô@@ ôr hungur akaa a dedoo a Yehova a er sha ci wase la ga . Nahan kpa , ashighe kpishi sen@@ ou a iv se ken ak@@ ô@@ v po@@ o . Ka se lam sha kwagh u m@@ doo u Yehova a doo se ishima la . 1 : 8 , 9 , 13 , 14 . ( b ) Mbam@@ kombo asev mba wasen we ken jijingi nena ? Shi er se luun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea anmgbianev mba hen ijiir la yô , kwagh ne wase se u sôron mbamlu asev sha er vea zua sha mba hen ijiir la yô . ” U ma i lu nahan la yô , perapera na la gema bugh a bugh gbenda u orumace nana fatyô u kporom ikyua a na man waren sha ikyev i mbamzeyol mba isholibo i̱ ve a mi la kpaa . Yehova Nen@@ gen Sha Mbat@@ omov N@@ av Mba@@ beenyol Mb@@ ara Doo doo Aluer u dondo kwaghwan u injaa u a lu ken 1 Mbakorinte ityough 7 la yô , u lu a akaa a zan we iyol ken ivese kpuaa tseegh . N@@ ombor usu la hi@@ am , hii sha ishigh due shin van@@ ger . Nahan i tô@@ ôm shin ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh , i yem a mo hen iy@@ ou@@ ci i eren t@@ wer - usu . U soo wer u na tsombor wou dyako u ken jijingi u doon tsung - n@@ u ? A n@@ a@@ gher iyol ga . W@@ a Iyol Ke@@ ghen Iyange i V@@ esen i Aôndo K@@ u u or@@ maren wase shin or u se vese , shin wan wase cii ngu nenge u van se ab@@ ur ab@@ ur . Mkaanem ma Aôndo ta se icin ér : “ I@@ ny@@ aregh ki s@@ aren k@@ i̱ de luun ken uma wen ga . Kwagh u ne lu a mi yô , a̱ kuma ne . ” K@@ era kpa ka mo m lu angahar a na ye ! ” Kwagh ne yange doo A@@ na shi su@@ r un ishima kpishi ! Er ve fa mimi kpishi ga yô , i gba u me tema a ve imôngo sha u nengen mer ve gema hanma kwagh vough vough . ” Ka mba h@@ an ve v@@ a@@ ana , man ka mba h@@ an ve gbe@@ h@@ ene ? Un man mbaapostoli nav cii lu a ikp@@ any@@ ar i môm , ape ve du@@ ghun inyaregh ve nengen sha mba@@ ibanave mba ken Iserael yô . Kpa er zua a or shon ga yô , a za na ud@@ as@@ enda ani@@ kpa shon , nahan ud@@ as@@ enda mbara za zua a kwa@@ se@@ uya la . Or@@ tamen u nan veren ishima shi nan wuese kwagh u anmgbian u nomso shin u kwase nan er la nan ngu kaven Yehova , un u a wuese aka@@ au@@ ma a un gbe la . Er un lu i@@ mbor i kwaghfan yô , a kaa ér : “ M lu vea [ Yehova ] , er or u fan tom nahan , hanma iyange m lu saan saan gbem , m lu ember sha ishigh N@@ agh gbem , m lu ember ken tar Na u sha won cii , doom a ônov mba iorov tsung . ” 3 : 16 , 17 ) Nahan doo u se ngohol hanma kwaghwan shin m@@ tsaha u a ne se sha igbenda i ihi@@ ar ne ga he ? Een w@@ u , kape se er je la ! ( Mateu 28 : 19 ; Aerenakaa 1 : 8 ) U pasen loho u dedoo sha imba gbenda ng@@ ura nahan lu u saa vea fa ijô igen kpaa , a kera lu zwa Heberu tseegh ga . ( Genese 32 : 24 - 30 ) Sha kpôô yô , Yakob ya ikyar vea Yehova k@@ ang@@ en@@ aa . Yange doom kpishi er m lu a k@@ oti u wu@@ he@@ e u ng@@ ôm nam la nahan ! Yange m z@@ ur@@ um u been kô@@ le@@ eji yô , gba u me tsua kwagh u m soo u eren ken uma wam la . Nahan kpa , saa or nana lu a mkav ve nana fa er u@@ sha ve ne Aôndo iwuese ye . I@@ ti i Aôndo ken zwa T@@ iv ér Yehova . — Ôr Ekesodu 6 : 3 . ( 2 Mbakorinte 9 : 15 ) Paulu yange er tom a ishember ne sha ci u nyi ? Z@@ u@@ an a zua a ian nahan maa zer iky@@ ondo shi wa ak@@ ô@@ v a Mar@@ th@@ a na un la za ken Iyou i Tartor , shi kaa ér i va hen Bibilo a na . Yehova una tim Satan kua az@@ ô@@ v a na man mbah@@ emb@@ an@@ ato mba hendan a hem@@ en@@ tor u Yehova cii sha er “ ican ia va sha kwa har ga ” yô . ( Ef . 6 : 11 , 14 ) Aluer se sember tseghan ayol a ase sha ci u Yehova shin se civir un u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov kar hegen imôngo kpa , gba u hanma iyange cii yô , se y@@ en@@ gen ikyav mbi u@@ ty@@ aav y@@ ase@@ gh mbi ken jijingi mb@@ ira iyol . Gadia mayange ma or nana kôr iyol i nan ihyom ga kpa nan koson i shi nan kor i kpaa di er Kristu kpaa A eren a nongo Na nahan . Anzaakaa 10 : 22 kaa ér : “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” ( b ) A@@ g@@ umaior a a lu Mbakristu nyian nga eren kwagh u doon Yehova man Mbakristu mbagenev nena ? Er se vande pasen ken ngeren u karen la nahan , Yesu ôr injakwagh la sha u tesen mbahenen nav , mba i tsegha ve sha icighan jijingi , ve hingir “ anmgbianev ” nav la ér , gba u vea er tom u kwaghpasen la sha gbashima . Anmgbianev mbara za hemen u samber a loho la zan zan u ar a mba ve lu ica kpishi mbara kpaa . I@@ ca i gbe ga yô , ior hii u kohol imôngo . Er@@ doo : Nahan wer m de eren iniongo i ember mar wam ga shinii ? ( Pasalmi 119 : 7@@ 3 – 8@@ 0 ) Aluer se suur sha Or@@ gban wase sha mimi yô , se lu a ityôkyaa i cian kunya ga . Sha kwagh u kwaghôron la a tese yô , pristi lu zan zende sha gbenda la , u dondon yô lu Or@@ le@@ v@@ i — nahan kpa , ve cii ve tile ér vea wase or u i vihi un iyol la ga . Tartor u Aôndo kpa wa tindi ér ior mba ve soo u hingir mar@@ nya u ú yô , ve hen zwa u he . 1 : 20 ; 1 Yoh . 2 : 1 , 2 ) Yesu wa ishima a afer@@ akaa man ity@@ uh@@ wan@@ ev man ican kua ku ve er kwagh ne ye . Shin aluer ve va hii u van mkombo yô , ka ats@@ am a nyi vea gb@@ eren , ka ityakerada i nyi vea eren mkombo a mi , man vea waan ago@@ yol sha mbamkombo nena ? * — 1 Yoh . 3 : 19 , 20 ; Ps . Mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 10 : 28 la na ú nyi ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Shi aluer se mba eren akaa vea mba se civir Aôndo a ve la imôngo yô , se fatyô u wasen ve u vesen ken jijingi . ( Mbaheberu 12 : 9 ) Aôndo bugh se gbenda u lun vea na er wan a ter nahan , gadia a na se ian i kporom hen a na shi ongo mbamsen asev kpaa . Hii nan ve jighjigh u nan a lu hange hange ? pine mpin ne sha iky@@ enge i̱ i̱ tese ér mimi je , á nenge a kwagh shi un . ” U nenge wer gba u ú seer shighe u ú ver sha u ôron Bibilo shi gbidyen kwar sha kwagh u i̱ er laa ? He@@ mba Mbam@@ zeyol Gba u se wa ikyo tsung sha er se gba nan nan mbagenev ibo sha akaa a ve soo u eren la ga yô . Hi@@ ihii yô , Eliya hen ér tom u un eren cii ka gbil@@ in@@ kwagh tsô . Nahan yô , gba u Mbakristu mba ve lu mbakur@@ an la vea eren a iyôngo nena ? Ken uwer u No@@ ve@@ mba 200@@ 6 la , se vôso ayol a ase . Aluer se mba umbur averen a se lu zuan a mi la hanma shighe yô , se hemba ieren i gban ah@@ on la . An@@ ng@@ ôô@@ v mba zungwen ku tema mba hen ya kpishi shinii ? Ka Aôndo a ve se a atsan ga . ( Y@@ ak . ( Yesaia 41 : 9 , 10 ) Iyol i de kpen se sha ci u i wua mbagen yum ga . Kpa se fa keng ser , zum u ort@@ yom u Yehova ande hen Yosev la saan Maria man Yosev iyol kpishi . U sa@@ ven ôron : Eliya tese ér Yehova hemba Ba@@ al tahav . ( Anzaakaa 31 : 1 ) Kwagh ne tese wang ér , kasev mba ken Iserael lu mba@@ fan@@ takerada . ( 2 Utor 21 :⁠ 6 ) Nahan kpa , M@@ an@@ ase tema tor zan zan kar kpen ken jighjigh u nan . A@@ kper@@ an nga sha kwagh ne ga . Saan or u TER A ne nan ibo sha ifer i nan ga la , iyol ; shi nan lu a ic@@ ugh ken ishima i nan kpaa ga yô . ” Sha nahan yô , u civir ie@@ ev sha ci u se mba nengen a mbi shi se fatyô u b@@ enden mbi ave la ka ib@@ u@@ me@@ kwagh . “ Hanma or nana̱ ôron kwagh sha mimi a or u nan we ndor a nan yô . ” Kpa iniôngon you la lu gbilin ga . Er nan ve Yehova a lu a tim tar u Satan ne ga ? N@@ gi@@ se Yehova pine Yobu wener : “ U fatyô u k@@ angen ik@@ or i An@@ c@@ ôgh@@ olo@@ v , shin u sa@@ ghen ik@@ ang@@ enev mbi A@@ ny@@ am@@ ai@@ wa ? ” M@@ ci@@ em maa fatyô u b@@ enden a vese nena ? Gbenda U Se L@@ amen A Aôndo ‘ U A O@@ ng@@ o M@@ sen ’ La “ I@@ vangeli i Yuda ” ka ngeren u Mbakristu mba@@ aiev mba i yer ve ér G@@ no@@ st@@ ic , u a̱ shi nan kpa ve nger un ken derianyom u sha uhar , u̱ ve hii ngeren un ken zwa Grika yô . Ken inyom i 19@@ 60 la , m bee makeranta u tsaase mo sha kwagh u tom u h@@ ô@@ te@@ l la , nahan m hide hen ger@@ i wam , m gba za nôngon mer me wase ior av ve fa akaa a mimi a ken Bibilo la . Mpase u sha mnenge u hiihii la tese ér aluer Mbayuda wa imo i Aôndo ikyo , za hemen u maan tempel , ve gba uwer ga yô , vea maa un a kure keng , shi a kpe Yerusalem kua Yuda iyol kpaa . M@@ ika 6 : 8 kaa ér gba u ior mba Aôndo vea “ zungwen mhôônom , ” vea luun a erdoo . T@@ su@@ aa la , col@@ por@@ te@@ ur yange ve na ior ityakerada , maa ve kohol mba i sar ve u fan mimi seer la imôngo sha u henen Bibilo a ve jimin cii . Nyian ne , saan se iyol er se lu a Bibilo i í yer ér New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la yô . Ken inyom la je , tar u Rus@@ sia due a atindi a he , a yange na hanma or ian i eren kwaghaôndo u nan soo yô . 1 : 15 . U tesen ikyav yô , se fatyô u eren kwagh ne sha u palegh ishima i nyoon za karen ikyaa inya la . Hanma shighe yô , m ure , mayange i saan mo iyol ga . ” Er za hide ken ya t@@ ume un iyol kpishi sha tom u shi eren iyange jimin taveraa la nahan kpa , ter na kaa a na ér a̱ tema inya a̱ ya kwaghyan ga . Ka We U lu a mkaanem ma uma u tsôron ye . Man se yô , se na jighjigh shi se fa er We U ngu Icighan u Aôndo . ” 1@@ 39 : 14 ) Aôndo yange gba or na nan mhen man iyol kua alegh agen , á aa wase iyol u eren tom tsembelee yô , shi a na or agee man mfe u eren tom kpaa . ( Mateu 6 : 10 ) Aôndo yange wa ishima ér uumace ve za lu sha ga . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Or@@ tamen ngu tsaase di@@ ak@@ on ugen u pasen kwagh ken ger@@ i , sha Gbenda u H@@ ai@@ ph@@ ong , ken gar u K@@ o@@ w@@ lo@@ on Tese ikyav er mbatomov mba Aôndo ve lu nôngon sha u vea wase mbagenev ve hen kwagh u Tartor u Aôndo yô . Shi eren a mo doo doo . Aluer se za hemen u keren Yehova shi keren perapera shi keren ishima i legh legh kpaa sha mimi yô , se fatyô u veren ishima ser hegen je kpa se ember averen kpishi — een , ken “ ayange a masejime ” a i lu karen jighjigh u nan wase ne je kpaa . Vea pase sha u tsuan u tilen sha mimi shin tilen sha mimi ga . Mic@@ hel@@ le : Kwagh la vihi ts@@ ôô . 4 : 36 - 38 . 11 , 12 . ( a ) Ka kwaghwan u Bibilo u nyi i doo u se umbur shighe u i ve sha kwagh u mlu u se lun wang yôô ? Lu nyi i̱ wase Davidi ve fa ér Yehova yem mbap@@ er@@ apera ? Doo u a saan Mbakristu iyol shighe u i lu tôvon ve a ican sha ci u nyi ? Zum u anmgbian wase u nomso u vesen T@@ au@@ no , kaa a vesen ér tar ua va lu paradi@@ so nahan ifer ia kera lu sh@@ imi ga yô , loho ne kôr se ken ishima kpishi . Ieren i dedoo i Yosua lu a mi sha ayange a uma na cii la bende a ikyurior i Iserael sha gbenda u injaa nena ? 5 : 25 ) Nahan gba u se sôron zayol fese , ve se lu ken bem vea mbagenev ye . ( Mbaheberu 12 : 28 ) Mba i shigh ve mkurem mbara mba a jighjigh u nan u t@@ enger ga , shi mba a vangertiôr sha ishimaveren i va yan dyako u Tartor er ve lu civir U@@ hemban@@ sha nahan . Aluer se wase mba lun a isharen imba ne nahan yô , a saan se iyol kpishi ! — Yesaia 55 : 1 , 2 . Alaghga yange ve ti@@ mb@@ ir u kohol imôngo vea A@@ tô@@ at@@ yev ga , shi ve kohol Paulu sha u pasen A@@ tô@@ at@@ yev kwaghaôndo saan saan keng . — Mbaromanu 11 : 13 ; Mbagalatia 1 : 16 ; 2 : 11 - 14 . T@@ aver u zuan a imba bem la shin tar u u mgb@@ ough a mbamzeyol yum ne je gande ! Ngeren mba timen sha mi mba uhar mban pase ishimaveren i se Mbakristu mba mimi se lu a mi la vindi v@@ ini@@ di . Shighe u ve lu ôron or ér i dugh nan kera yô , gba u vea pase nan wang man sha gbenda u kundu kundu akaa a nana er ve a hide a nan ken tiônnongo la . Kpa Yesu er ishima i Aôndo . ( M@@ ar . Yesu hide ôr kwagh u Yehova ér : “ Una kure ijir fese je . ” ( Mateu 28 : 19 ; Aerenakaa 20 : 20 ) M va nengen er ve doo ayol a ve sha mimi yô , m na jighjigh mer m zua a kwaghaôndo u mimi hegen . — Yohane 13 : 35 . Satan yange er Yobu atsan anyom nga kar er 6@@ 00 nahan yô , jijingi u Aôndo mgbegha Solomon nger ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” ( Anz . S@@ aa se suur sha Yehova shi se fa er ka i lu mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga mba hen tsombor wase ken ishima la ve bem a lu hen ya ye . ( Anz . Ú pase m@@ ve u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Bab@@ ilon a ve u va tan num sha Yuda la nena ? ( 1 Utor 19 : 4 ) Apostoli Paulu kpa ishima za un iyol kpishi sha ci u m@@ yen na . Ka “ paradi@@ so ” u nyi Paulu nenge a mini , man kwagh u paradi@@ so ne hii u kuren hanma shighe ? Shi , er kwaghôron u profeti u M@@ ika yange tsengaôron nahan , “ akuraior aa ur yemen her . ” Aluer mbamsen mbara mba sha ishima i Yehova yô , una ungwa ve . — Heb . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 38 , 5@@ 6 “ Se lu vangertiôr ken Aôndo wase , se ôr ne Loho u Dedoo u Aôndo , lu sha ah@@ endan kpishi je . ” — 1 T@@ E@@ S . Yehova yange una soo yô , ma zung@@ we Ab@@ im@@ ele@@ ki , or u civir mba@@ aôndo mba@@ aiev ne mhôônom ga . Mkaanem ma i nger ken Anzaakaa 25 : 11 la , tese er i doo u se tsuan shighe u vough u lamen yô . Ma kaa ér : “ Kwaghôron u sha shighe vough yô , ngu er atam a iky@@ on a z@@ en@@ aria a i we a shin a@@ gb@@ ande a az@@ ur@@ fa nahan . ” Ne agumaior , pine nen ayol a en ner : ‘ Ka akaa a nyi m tsough mer me er ken uma ? Cii man shighe ne yô , Aôndo vande pasen awashima na a orumace man tar . Gbenda u V@@ esen u Z@@ u@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor 2 : 16 ; 1 Kor . 2 : 12 ) Aluer se soo u hendan a asaren ne yô , saa se vande ‘ tilen a ishima yase ’ cii ve se mase tagher a ma m@@ taver shin ma iky@@ aren ye , shi se vande tsuan u ungwan imo i Yehova , a lu nyi je ia er kpaa . ( Ps . Kpa , se fatyô u ôron jighilii ser , Yehova yem se sha mbamzeyol mbagenev mba se tagher a mi la shin yem se ga ze . HO@@ N@@ D@@ U@@ R@@ A@@ S Bibilo wa se kwagh kaa ér : ‘ Se haa akaa a zan se iyol cii sha TER , tsô Una taver se ; Una rumun ér i̱ t@@ enger a mbap@@ er@@ apera mayange ga . ’ Ieren ne ia hii u nyôron ken tiônnongo kure kure nena ? Doo u Mbakristu mba ve vese ayol a ve vea palegh aeren a a vihin a@@ vese la , er aeren a a du@@ mbur ken tar u idya i ngee ker nyian ne nahan . ( Pasalmi 9 : 18 ) Mkaanem ma sur@@ un se ishima ne ma a kure shami zum u Tartor u Aôndo , u ú lu gomoti u kpôô kpôô u a lu sha la ua kar a tile sha ityough ki hemen u orumace la . ( Rom . 12 :⁠ 9 ) Akaa a bo a a samber shin tar u Satan wuee ne aa fatyô u nan se kera v@@ aren a atindiakaa a Aôndo ga . ( Habak@@ u 3 : 19 ) Mayange una va se ah@@ enge ga . Er Davidi yar tom a mfe u lu a mi la yô a zua a averen kpishi sha ayange a uma na jimin cii . Kpa Yesu ta icin ér : “ A@@ eren a ve cii yô , mba eren a sha u ior ve̱ nenge ; gadia ka ve kor a@@ kp@@ a@@ gher a gb@@ ange@@ se , man ve eren um@@ ka mba uri@@ ga vev ve ke@@ he . I@@ wanger i mimi hingir kwagh u injaa hen mbahenen mba he@@ v mban , man ve venda iky@@ ar@@ yan i bo man dang kua igbenda i l@@ ahan Aôndo i i ngee ken tar ne yum la . Sha nahan yô , de se time nen sha mkaanem ma ma lu ken Anzaakaa 12 : 11 ne , ma kaa ér : “ Or u nan kaha sule u nan yô , nana lu a kwaghyan kpishi , kpa or u nan zenden sha a@@ gbil@@ in@@ akaa yô , nan kav kwagh je ga . ” Shighe la A@@ ron lam a na vangertiôr shi pase un loho u Aôndo tindi hen a na yô . I na mbacivir Yehova akaa a ken jijingi mgbegh@@ aa ken ityakerada i i gb@@ eren la , sha er vea ya kwagh shi vea ma kwagh yô . Yobu yange fa ér una kpe yô , a gba u una lu yaven shin ku keghen shighe u a nder un yô . 20 Yange M C@@ ian K@@ u , Hegen M Ngu Ke@@ ghen ‘ Uma u Una B@@ ee sha W@@ on Ga ’ La He@@ en ne , anmgbian u kwase ne ngu pasen orgen kwagh ken zwa Ch@@ ina , shi ngu nan un takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la Apostoli Paulu l@@ ù môm ke ’ mba yange ve ya ican sha ikyev i mbatomov mba vihin mba Roma yô . Tho@@ m@@ as vea D@@ or@@ is ve gba keren gbenda u been a mbamzeyol vev mbara . ( Yobu 1 : 9 , 10 ) Satan yange gba ah@@ on ér or jighjigh Yobu ngu a awashima u bo ka nahan ve ôr mkaanem man ye . ( Mateu 17 : 25 ) Or u ú pin nan mpin la nana na mlumun nana bee yô , ôr nan ivur Bibilo i môm shin ahar . ( a ) Kanyi kwagh or a er aluer or u nan lu Orkristu a nan imôngo la nan vihi nan ishima yôô ? Yesu kaa ér : “ Mo yô , M fatyô u eren ma kwagh sha tahav A@@ v iyol Y@@ am ga . . . . I@@ ji@@ r@@ ôron Y@@ am ka i mimi , gadia M keren u eren ishima Y@@ am ga , kpa ka ishima i Un u A t@@ indi@@ m la . ” ( 1 Yohane 4 : 1 ) Sha tahav mbu Yehova yô , se fatyô u hemban nyityô ifer cii . Y@@ eho@@ y@@ ada due a Yo@@ a@@ shi va na un tor . A kaa a mo ér m ya un anyi sha ici@@ h@@ i na la , shi wuese mo sha jighjigh wam u taver la . Er der@@ ab@@ a u se er kwagh na ken ikyav i se tese la ka nan za hemen u ha@@ an fu@@ ee ken mat@@ o nahan , kape mbatamen kpa i gbe u vea “ fa akaa a a hembe lun a inja ” je la . Se mbayev kpa yange se na kwaghhenen a seer taver un . Akaa ne na or môm ian i vihin ishima a mbagenev ga . Kpa aluer u taver ken jijingi ga yô kanyi ia wase u u lun ken dooshima u Aôndo ? 23 : 22 ) I@@ c@@ ombor cii ia fatyô u eren kwagh inja i môm ga . A bugh gbenda sha er hanma ijiir cii uumace ve hen shi ve lam zwa u i lu ú tseegh u lu u wang yô . Nahan aluer sea kure ikyaa ser , akaaôron a profeti a i er ken Yesaia ityough 5@@ 3 la kohol cii ka kwaghôron u profeti môm shin ka akaaôron a profeti kposo kposo , shi sea kure ikyaa ser , kwaghôron u profeti u i er ken Yesaia ityough 11 ajiir ahar la ka akaaôron a profeti kposo kposo ahar shin i hide i kimbir a kimbir kpa , kwagh la una na se fa iyenge i akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya cii ga . Alaghga ashighe agen ua na u ú vor kpishi . Nahan kpa , shighe a karen yô , ônov ou vea vese vea undu ya , nahan u mase shin vea ikyar u tseegh . Ishima yange i hii vihin Davidi ker sha mzeyol u a tagher a mi la , den ishima vihin yô maa mciem gba un iyol — alaghga je yô á na Yehova ibo sha a@@ ah@@ e u er la . 18 : 37 ) Yehova yange tindi Yesu ér a va pase loho u dedoo , Yesu di kpa saan un iyol u eren tom ne , gadia Ter na u sha la doo un ishima . Yesu yange nenge a nyi ken kwagh u or la sôn laa ? ( Luka 22 : 32 ) W@@ a ikyo sha akaabo a or ka nan er isholibo ve a tser nan la , kua mtsera u hemban cii u u zua a mi sha u civir Yehova la , kua ishimaverenkeghen you i va zuan a uma u tsôron la kpaa . 6 : 17 - 19 ) Se fatyô u lun a vangertiôr ser anyom deri ken hemen , shin anyom dubu ken hemen , shin a̱ hemba nahan je kpa , han@@ mô wase nana fatyô u umbur kwagh u yange nan tsua la , nahan nana kaa ér : “ Mimi je , yange m tsua uma u dedoo , u zan iky@@ ura ! ” A@@ K@@ A@@ A A IN@@ J@@ A@@ A O@@ U NG@@ A H@@ AN@@ A ? O@@ ri@@ sho@@ li@@ bo ka nana gema ishima sha mimi yô , nan vaa af@@ an@@ yô sha isholibo i nan la . ( K@@ ol . 1 : 18 ) Ka ityôkyaa i môm i i doo u se hide a ayol a ase ijime se lumun hemen u mbatamen mba ken tiônnongo , se ‘ waan ve ikyo kpishi je ’ la . Eliya di gema hu@@ wa iky@@ ondo - tom i profeti ; a shi nan kpa lu iky@@ ondo i ele@@ mee i sha iky@@ ô@@ vough ki inyam shin i t@@ ume i sha ice r@@ ak@@ u@@ mi shin ice iv@@ o . A kaa a na ér : “ I nger er : C@@ i@@ vi@@ r Ter Aôndo wou , ka Un tseegh er Un tom ye . ” — Luka 4 : 8 . A kaa ér : “ Kwagh u m lu henen la na yô , m mase kaven mer atesen a sa@@ in@@ s@@ i tseegh aa fatyô u wasen uumace u fan akaa a sha won cii ga . Ú fatyô u umbur shighe u yange ú ungwa ma kwagh ken mkombo u Mbakristu shin sha mkohol u kiriki shin u vesen , man kwagh la kôr ú ken ishima shi seer nan we iyol@@ taver , shin su@@ r ú ishima kpa ? I@@ c@@ ombor kpuaa ia fatyô u eren iniongo imôngo shin eren ma in@@ umbe i g@@ es@@ a u gban a lu ker ga yô . “ Tsô á bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe , man á bugh mbak@@ on@@ don@@ ato ato . ” — Yesaia 35 : 5 . 1 : 19 ) Se fatyô u pinen ayol ase ser , ‘ ase@@ mber ne a a pase kwagh u m soo u ôron la jighilii kpa ? • Kwagh@@ wan u Peteru wa mbatamen mbagenev ér ve kuran ikyum@@ u@@ ile i Aôndo , i i lu hen ve la lu u doon sha ci u nyi ? 11 , 12 . ( a ) Kanyi yange i za hemen sha Iyange i nan I@@ w@@ om laa ? Mbakristu Mba@@ aiev gema yilan ishember i le@@ i@@ ·@@ t@@ our@@ ·@@ gi@@ ʹ@@ a la ér “ aeren a adu@@ agh . ” Yehova yange ôr Adam kwagh ne wang cii ve mase gban Ifa kpaa ye . Yehova una hungur a tom u ú er un a iyol i t@@ angen shio la ga . Tom u pasen kwagh ngu kor se nena ? Davidi pine ér : “ Mbam@@ tsu@@ m yô , ka an nana fatyô u kaven ve ? ” Yange lu ort@@ yom u vough , nahan cii kpa á kera “ tile sha mimi ga . ” Ngeren u sha uhar la di tese er se er ve se fatyô u palegh am@@ een a Satan ngu a er tom a mi sha u una nôngo a vihi ikyar i se ye a Aôndo la yô . Inja i u Su@@ ur sha Yehova La Akaa agen nga a inja kpishi je gande u inyaregh k@@ ia yam á . I@@ K@@ Y@@ A@@ V i tesen gbenda i i ver ishigh vegher ugen kposo yô , ia tsu@@ me a tsu@@ me a we tseegh ga , kpa ia na ú za tagher a kwaghbo kpaa . Mbayuda mbagenev yange ve wa iyange i me@@ men ikyo ga nena ? SH@@ A shighe ugen la , i er mkohol ugen u ior due ken ityar kposo kposo va zua hen gar u P@@ or@@ to A@@ le@@ gr@@ e , u a lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u B@@ ra@@ z@@ il la , sha u lamen sha mbamzeyol mba sha tar yô . “ Ma or nana fatyô u gban van her a mo ga , saa Ter u A t@@ indi@@ m la , Una ur@@ ugh nan . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 6 : 44 . Kanyi ia wase u shi ia taver we ishima u tsuan akaa a ken jijingi a u er@@ ee ? Nahan kpa se mba se lu civir Aôndo ken tar u perapera a ze ih@@ yen yum ne yô , mayange se na ian ser jijingi u tar ne u a ban a perapera ne a̱ nyôr ken tiônnongo u Kristu ga . ( Luka 4 : 43 ) Yesu hemban ôron ior kwagh u Tartor . Yesu yange vande tan mbadondon un icin ér : “ Lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je ; lu vea wa kwaghôron Wam ik@@ o yô , u wen kpaa vea wa un ik@@ o . ” ( b ) Kanyi kwagh i doo u ior cii vea time sha mi er iniongo i M - umbur ne i lu z@@ ur@@ um nee ? Mba ker ken inyom i 1@@ 1@@ 17 C.S.@@ W . la yô , mbatamen mba Iserael cii kohol va hen Pro@@ feti u Yehova , ve va sôn tor . 2 : 13 ) Aluer se time sha kwagh u ior mba tsuaa mba yange ve dondon kwaghwan u Bibilo man mba ve vendan u dondon un la yô , se nenge a m@@ kposo u mba ve ne Mkaanem ma Aôndo icivir sha mimi man mba ve ne ma icivir ga la . De ti@@ mb@@ ir u yaren tom a akaa ne ga , kaa a nan wer u ngu a an@@ takerada u ú soo u yaren tom a mi u nan mlumun mba Bibilo i lu a mi sha mbampin mba shon yô . M@@ lu u hen makeranta ne yange doo kuma ga . 4 : 8 , 16 . ( Yohane 6 : 38 ; Mpase 4 : 11 ) A@@ tindi a Aôndo tese se kwagh u se er ve se tese ser Aôndo doo se ishima yô . — Ôr 1 Yohane 5 : 3 . ( Rom . 5 : 8 ) Yehova tese dooshima u mimi la sha naagh ku hemban cii ku yange na sha Wan na sha u p@@ aan uumace mba jighjigh la . Aluer se soo u fan atesen man aeren a Mbakristu wang yô , doo u se hen Tindi ne . — Mbaheberu 9 : 23 , N@@ W . Adam yange kav ic@@ in@@ tan la je he ? Ior mba k@@ ahan sule u u@@ y@@ ia sha tar jimin cii ka hemban ave a tse , nahan a er nan man kwagh a lu nahana ? Nahan a@@ dooga Yesu yange samber ruamabera u Yesaia la kpishi shi hide h@@ ure cii ve mase aren hen ityough 6@@ 1 ki ôr ken shin@@ ago@@ ge la ye . ” Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 15 - ​ 23 Paulu wa kwagh ér “ sh@@ ir nen hanma ikyav . ” Lu kwagh u “ Tartor u Sha ” Yesu lu ôron ken injakwagh na i ta@@ gbe@@ de la ye . Ior vea lamen ijô kposo kposo er hii ken zwa Ar@@ ab@@ ia zan zan zwa Z@@ u@@ lu nahan kpa , sha mimi yô , Aôndo er kwagh u a kpilighyol yô . Ter Yesu Kristu yange tese Paulu kwagh u una er yô , nahan á ker ian i una er shiada hen tor u hemba lun a tahav sha ayange la , á kaa ér : “ Me za a ijir ne hen Shi@@ sar . ” Kpa aluer se zer zungwen yô , kwagh ne una wase se sha ma gbenda ga , shi una hingir i@@ wan , i ia yange se u civir Aôndo tsembelee yô . Sha ayange ne kpaa , mba te@@ v Mbashiada mba Yehova a ican sha ci u ve venda ér vea de u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” ga . Ken anyom 15 a Timoteu lu vea Paulu la , gumor u lu a mfe kpishi ga shi cian ashe ne vi@@ a je hingir or@@ kuran u fan tom tsema tsema . — F@@ il . Se time sha akav ne yô aa wase se u nengen a kwaghbo u a lu ke ’ tindi u p@@ eren yô . Or@@ henen ugen la yange tsua s@@ an@@ ker je kpaa . Heela tseegh ga , mba@@ beenyol mban vea fatyô u pasen er iwanger i mimi lu seer kure kure yô . 7 , 8 . ( a ) Mbat@@ amen vea fatyô u dondon gbenda u Yesu tsaase mbagenev la nyian nena ? ( 1 Utor 8 : ​ 48 , 5@@ 8 , 6@@ 1 ) Sha nahan yô , mbamsen mba se eren la ve duen ken ishima yase . Yange gba u cii man i saan Adam man Ifa man ônov vev cii iyol a akaa ne yô , saa vea ya ikyar i dedoo vea Aôndo . Yehova hungur mba ve cie un shi ve civir un sha mimi la ga . Yange ica i gba ga tsô hide kôr tom ave , nahan hide shi hingir profeti u jighjigh u cian kwagh ga , u yange hendan a afer@@ akaa a i eren ken mcivir u a aiegh la yô . Yesu kpa tese se dooshima sha u ungwan imo i Ter na , nahan a gema uma na a na sha ci wase . — Ôr Yohane 3 : 16 ; Mbaromanu 5 : 18 , 19 . Inja na yô , ka shighe u se lu tse@@ vaa la i gbe u se hen kwagh shi se lam a Yehova a ishima i môm ye , aluer ka pe@@ pe shin ate@@ tan shin tugh je kpaa . — Yesaia 50 : 2 - 5 ; Pasalmi 5 : 1 - 3 ; 8@@ 8 : 11 - 13 . Kpa Yohane t@@ una ér un ngu un shon la ga , nahan gema tese ve orgen kposo u a kaa ér ‘ un kuma u una sa@@ gh un k@@ w@@ ange u ak@@ ô@@ van@@ g@@ ahar a Na ga ’ yô . Ú fatyô u umbur ashighe agen a anmgbian u kwase shin u nomso yange nan lam a we kundu kundu shin nan er erdoo a we nahan kwagh la wase ú sha shighe u ú soo la vough kpa ? A shi nan kpa lu an nan nger takerada u Yobu , man lu hanma sh@@ igh@@ ee ? Ken inyom i 19@@ 00 la , ior kpishi mba yange ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la lu ior mba ken Y@@ uro@@ pa man mba ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amerika . Kwase la umbur un man ieren i dedoo i yange er a na sha iy@@ ou@@ ci la . Doo u a yila “ Or@@ bo la ” ér Diabolo , gadia ka or@@ m@@ s@@ ende . ( a ) Alaghga a kar Mbakristu sha kwagh u i kaa ér i̱ ‘ er ivaa ken Ter tseegh ’ la nena ? Hanma or@@ kuran kua hanma Orkristu nana va ôr kwagh u nan iyol i nan nena , man nana ôr ana ? Nahan u fatyô u ôron imba kwagh u or@@ pasalmi yange ôr ne , ér : “ M ngohol mbam@@ pase O@@ u [ Yehova ] mer ve̱ lu dyako wam gbem , gadia ka ve , ve lu iember i ishima yam ye . ” — Ps . De G@@ be U@@ wer U Eren Akaa A Dedoo Ga Y@@ e@@ h@@ u lu a aeren a i doo u se kpa se ker u lun a mi yô . Yesaia yange tsengaôron ér ior mba Aôndo vea hemba hanma zwa u ua mough ua hendan a ve cii . Yange m ho@@ gh@@ or a mbamaren av ga , zan zan m va gande je kpa , i taver mo u pasen ve ishima yam jighilii . Nahan kpa , mbacivir Aôndo mba yange ve fa ér mbatyomov mba wasen ve la zua a ishimataver kpishi . Or la gema pine Orshiada la ér un yô ngu nena vea tsombor na , shi lôh@@ ô un ér a̱ hide a va un inya , shi wuese imôngo teman i Orshiada la kpishi . Yehova yange “ rumun u den ” Yuda “ ibo ” na ga , sha ci u ibo i awambe i M@@ an@@ ase la . Yange tese ér ka un un lu hemen her ye , sha u z@@ endan or man kwase la ken sule u E@@ den kera , shi a yange ve u hiden nyôron ken sule shon kpaa , sha u veren u@@ cer@@ ub@@ i ér ve kuran gbenda u zan ker la . Ka kwagh u se lu timen sha mi ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne je la . Kwagh er doo yô , ish@@ ember@@ kwaghôron ne i zua a kwagh u Paulu a er ac@@ in imôngo ken u@@ washika nav mbagenev la . Ken u@@ washika mbara , á ôr kwagh u “ or u kwase môm , ” u ken zwa Grika yô , i lu “ nomso@@ or u kwase môm ” la nahan . Ken inyom i 200@@ 8 la , P@@ a@@ olo kav er un gbe ky@@ ans@@ a yô . Ngeren u dondon ne una tese se inja i kwagh ne . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mbashiada mba jighjigh ka ve nyôr ut@@ so ve za pase ior mba ve lu ken u@@ ic@@ ile mba hen Bo@@ c@@ as de@@ l T@@ or@@ o , tar u P@@ an@@ a@@ ma , ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , vegher u shin ity@@ ô@@ tar la , kwagh . Ka ve pase ve kwagh hen kp@@ em@@ nger . Ve lu veren ashe a shighe u Yehova una va gema tar ua hingir Paradi@@ so shi una kar a if@@ er@@ kwagh cii kera la . Anzaakaa 19 : 11 kaa ér : “ Kwagh@@ fan u or ka a na nan y@@ u@@ wen fe@@ fa ga , u den or kwaghbo , ka nan kwagh u civirigh je . ” SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Aôndo gba sha man tar la , Wan na u i@@ unda la lu vea na “ er or u fan tom nahan . ” Awa@@ shima na una b@@ unde mayange ga ; una hemba kpee je . Mayange kunya u de ker mba ve lu ken zege@@ ikpelaior la u dondon mba ve “ lu a kwar sha myer u a dugh Sha ” la ga . ( Heb . Shi a kera taver we u ôron Bibilo ayange ayange ga . P@@ ase er Yesu u Aôndo a ver un tor la yange hemba yô . I@@ ji@@ r@@ ôron na i sha mimi la di ngi hemen gbenda u a eren kwagh la . • U henen kwagh hen Yesu la ka kwagh u hange hange sha ci u nyi ? Een ! Ny@@ ityô kwagh i i̱ tser se cii i̱ de lu se kwagh u he shin u ab@@ ur@@ ab@@ ur ga . ( Rom . 14 : 12 ) Nahan kpa , ka a gba hange hange yô , ikyar i dedoo i umbur ikyar i nan kwagh u atindiakaa a Yehova a er yô . Se fatyô u pan@@ den m@@ tu@@ me@@ yol sha u zan mbamkombo vea mba nan jighjigh a vese , mba ve we se ikyo la imôngo . — 4 / 15 , peeji 16 . Mbagenev ken mba nan jighjigh mba ve lu kpuaa ne t@@ ôm ér ve kpa ma ve he@@ e iyol inya ma ve ember uma er ior mbagenev kpa lu eren nahana ? Yange ve lu tesen mo ér m nengen sha iyol yam , m de veren ishima mer mbagenev ve nengen sha a mo ga . Yange inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la i karen yô , kpiligh mba yange ve lu ken ityar i i kase ve la iyol kpishi er Aôndo hide a mbacivir un yem a ve ken tar ve man ken mcivir u mimi nahan . Ishima shin mhen u or ka a nyôr ken kwagh ne sha ci u or u nan lu a dooshima yô , ka i lu a mkav u nan je nan eren kwagh ne ye , ka nan kav ér nan ngu ish@@ e@@ er , di er uumace mbagenev mba ve doo nan ishima la kpa ve lu nahan , di vough er an@@ za a dedoo kpa ve lu a mi nahan . Sha mimi yô , se yina , er nomso man kasev mba i er kwagh ve ken Bibilo la kpa yange ve yina nahan . Se Ôr I@@ jir G@@ bem Se K@@ ar He@@ mban ! Sha mimi yô , Yehova ka Aôndo “ hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev je zan zan gbem sha won . ” — mayange a kera bee ga . — Pasalmi 9@@ 0 : 1 , 2 . Se tôô ikyav ne se kar sha ah@@ on a gban nena ? Nahan yô , doo u se lu wang k@@ imi man ken won kpaa . Er nan ve i doo u tom u se lu eren Yehova la ua na se i@@ emb@@ ere ? Shighe u Yehova “ gba Sha man tar ” la , lu un tswen ga . ( Gen . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 22 , 23 ) Shi kwaghôron shon va kure shighe u Yesu Kristu , un u a lu Shi@@ ru@@ shi u V@@ esen la , due a as@@ ande a mba i shigh ve mkurem ken “ Zege@@ bab@@ ilon ” kera ken inyom i 19@@ 19 la . Aôndo fa er i gbe u a su@@ r u ishima shi a taver we ishima yô . ( Mateu 18 : 1 – 4 ; 20 : 25 – 27 ; Yohane 13 : 12 – 15 ) Kwagh u hemban doon cii yô , ma shighe môm kpa Yesu nyoon ishima a ve ga , kpa waan ishima a ve . Nahan se ya ijende k@@ ag@@ en@@ aa . ” — Mkaanem ma K@@ aren , kwase u ken tar u N@@ or@@ ther@@ n I@@ rel@@ and . Kpa mba ng@@ ur kporom van ikyua yô , gema ka ut@@ so a ak@@ ondo a samber sha ity@@ ô@@ v mbi ts@@ oo v@@ aren ahumbe ú nenge a mi ye . Takerada u Yobu hii sha u ôron kwagh u mkombo u mbatyomov zua sha , zum u ve tile sha ishigh ki Yehova yô . A gema á na ikyar ér : “ Ka u nan lu a ave a wang je , man ishima i mimi kpaa la ; shi nan veren ishima i nan sha gbil@@ in@@ kwagh ga , man nan b@@ um@@ un sha ic@@ ugh kpaa ga yô . ” “ U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase an@@ iky@@ und@@ anev . ” — L@@ U@@ KA 10 : 21 . Doo u se lamen a anmgbianev asev kundu kundu sha ci u nyi ? Kwagh ugen yô , mbam@@ gem va ken i@@ wa@@ v@@ aren kpishi , man er i gem yaren tom a i@@ wa@@ v@@ aren ne sha u geman kwaghôron ken iliam i sha ave yô , ashighe kpishi kwagh ne ka a na mbau@@ ng@@ wan ve hemban nengen a or u nan lu geman akaaôron ken iliam i sha ave la . Sha nahan yô , a fatyô u lun kwagh u i nger ken N@@ um@@ er@@ i 16 : 5 , 23 - 27 la Paulu lu ôron kwagh na , shighe u nger ér : “ Hanma or u nan t@@ eren iti i [ Yehova ] yô , nana̱ pav a ifer ” la ye . ( Anzaakaa 3 : 5 ) Ishima i suur sha Yehova yô , hanma shighe ka i fa ér nyityô kwagh i A kaa shin á tese ken Mkaanem nam cii ka u shami . ( Mateu 15 : 6 ) Mbayuda yange mba za hi@@ di ken Bab@@ ilon yô , ve hide ve ver mcivir u mimi sha gbashima je , kpa upristi ayol a ve yô hingir mba kaan ihy@@ agh shi ve hingir mbap@@ er@@ apera sha mbam@@ nenge vev kpaa . Aluer se zua a mfe u Bibilo sha gbenda u vough , se tôô i inja ér ka kwagh u ah@@ ir ga yô , mfe la una wase se . 1 J@@ a@@ qu@@ el@@ ine mough ken tar u Jam@@ an@@ i Er mngerem ka ma gema iny@@ at@@ y@@ u@@ u nahan , kape Mkaanem ma Aôndo kpa ka ma gema se je la . ( Anz . 3 : 5 , 6 ) Paulu nger ér : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — F@@ il . ( b ) Aluer se hemba veren ishima sha akaa a taregh a nan msaanyol la yô , kanyi ia due k@@ ere ? Mba ve ‘ veren ashe hen TER , ve we ikyo sha gbenda Na ’ la di ye ? A fatyô u lun kwagh u vesen kpishi . I@@ vangeli tese ér Yesu ka or u ishima i legh legh u̱ kunya u ker un tsung nena ? M umbur shighe u m lu ken makeranta u kiriki ve tic@@ a wase pine se kwagh ken k@@ el@@ ase , u se soo ser se vese se er yô . As@@ ande a mba i shigh ve mkurem la yange hii tom u pasen loho u dedoo ts@@ eren tar cii la ken inyom i 19@@ 19 , man kwagh ne kende a mcivir u Aôndo u mimi la sha tsung . Aluer wan wou pine u mpin sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or yô , kwagh u ú ôr a nan la una bugh gbenda u kp@@ er ken hemen kpa nana soo u lamen a we sha kwagh ne shin una ci@@ r gbenda nena ? Aluer se mba dondon ikyav i Yehova yô , kwagh ne una wase se u sôron mbamzeyol nena ? Doo u hanma shighe yô , se fa ser kwagh wase gba ve ishima . Shin a@@ dooga washika shon ngu a akaa a yange vande ngeren ken u@@ washika mbagenev yô . Ngeren ugen kaa ér iyange i̱ “ y@@ uh@@ wa ” hemba tar wase u orumace a lu sha ú ne jimin cii kwa “ dubu 3@@ 30 ! ” J@@ U@@ N 18 - 24 , 20@@ 12 T@@ a@@ gbe@@ de Ka Kwagh u A Lu a Inja Kp@@ ishi Yô Shighe u Yesu va shin tar la ka mbam@@ gem mba nyi nahan yange tagher a mi ? Kpa awashima na lu u dedoo er A@@ bel nahan ga . Pro@@ feti Yesaia lu nger kwagh anyom u@@ deri imôngo ken ijime , kaa wener : “ Ma u ver ato sha atindi [ a Aôndo ] , tsô bem wou ma a lu er if@@ i nahan . ” Yange i hii u nôngon ér a gema Bibilo ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y hen ic@@ ile i Ma@@ ur@@ iti@@ us i i̱ lu ikyua a tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar la . SA@@ M@@ O@@ T@@ ER@@ A@@ S@@ E ( 2 Timoteu 4 : 2 ) Se za nen hemen u pasen ior kwagh kpoghuloo zan zan saa Yehova una kaa ér se pase kuma ve . I@@ y@@ enge ior igen i mba i wua ve la , lu mba ve mough sha ajiir agen ken tartor la yô . 18 : 20 ) Mba i shigh ve mkurem la mba veren ishima ér i na ve ma ijiir shin tar ne sha u i hingir dyako ve ga . Nahan Y@@ e@@ h@@ u soo ér una er kwagh u una na vea kera zua a ian i hendan a na ga yô . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ M - umbur u In@@ yom i 20@@ 14 ” la . ) Inja na yô , ka un a lu tesen ior ga , kpa ka anmgbian u nomso , u anmgbian u kwase la a lu geman kwaghôron na ken iliam i sha ave la , a lu tesen ior ye . ( 1 Tim . 5 : 1 - 3 ) Sha mimi yô , Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér se naan hanma or u ken tiônnongo u Kristu cii icivir . Anmgbian la kaa ér , “ Aluer iwer shin anyom kar , man u nenge wer gba u ú lu a ikyar ugen ken ivese yô , kwagh u Yehova a er sha dooshima hegen sha ci wou yô , ka u we hiden eren ivese . ” ( b ) Ka mbampin mba nyi i gbe u Mbakristu mba ve lu agumaior vea pine ayol ave ? Man ufoto mban vea fatyô u b@@ enden a vese , hemban je yô iky@@ aior i ken tiônnongo i i doo se ishima yum la . Apostoli Yohane yange gbidye kwar nahan ér : “ U nan lu a dooshima ga yô , nan fa Aôndo ga , gadia Aôndo ka dooshima je . ” — 1 Yohane 4 : 8 . ( a ) Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol , An@@ na yange wa ishima a mlu na u gema la nena ? Ve pase “ akaa a Aôndo A ser a sha ci u mba Un doo ve ishima la ” tsembelee . Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Eren Tom ken Kp@@ en@@ tar u New Y@@ or@@ k , 1 / 15 OR@@ G@@ EN U I Y@@ I@@ L@@ AN U@@ N É@@ R T@@ E@@ T@@ U@@ L@@ I@@ A YÔ , Y@@ A@@ NG@@ E NG@@ ER T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A U@@ G@@ EN K@@ A@@ A É@@ R : “ Ne kasev , ka sha ikyev yen Diabolo a me@@ en nomso ye , shi ka ne ne bugh gbenda u yan kon u Aôndo venda ér i de ye ga la ye ; ka ne ne hii p@@ eren tindi u Aôndo ye . . . Sha mimi yô , u ôron or wer nana na jighjigh a kwagh u Bibilo i er shi nana er kwagh sha mi la tseegh kuma ga . Er m lu dondon ieren i Yesu yô , m ngu a i@@ civi@@ r@@ yolough , shi m ngu a ishima i tesen mbagenev dooshima kpaa . I@@ orov at@@ ar@@ atar mba ken tsombor u V@@ an D@@ a@@ al@@ en yange ve tema k@@ l@@ ase u hiihii la , ve yô , lu E@@ mi@@ l man Ar@@ th@@ ur man H@@ om@@ er man Le@@ o man wan u anmgbian u ter ve , D@@ on@@ al@@ d kua an@@ ng@@ ôm u kwase E@@ un@@ ice , u lu kwase u Le@@ o la . Aluer mcivir u Yehova ngu kwagh u hiihii ken uuma asev yô , se wa ‘ wa im@@ agh ki dedoo sha ci wase ayol a ase ken hemen . ’ H@@ en@@ ry N@@ ic@@ ho@@ ls di lu ortamen u wasen mzough u mbatamen tom ken tiônnongo u ab@@ uter . Doo u Se Lu T@@ se@@ mbelee Sha C@@ i u Ny@@ i ? ( The In@@ tern@@ ational St@@ an@@ d@@ ard Bible En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia ) Alaghga Paulu lu henen sha kwagh u mba@@ aie mba kwaghaôndo mba ior du@@ ghun sha ayange a tsuaa , sha u i doo ior u ungwan la . KW@@ AG@@ H@@ Ô@@ R@@ O@@ N u Yesu Kristu u sha U@@ wo la yange kua msen u Ter wase la kpa ker man msen ne s@@ av ôron kwagh u yange hemban tesen ior yô . I@@ pi@@ pa@@ abaver igen kaa ér , “ Mbakristu mba zan ad@@ ua n@@ du@@ ur@@ u@@ u ken tar u S@@ co@@ t@@ land ngee ga . ” 3 : 10 , 11 ) Dooshima u a ne se lu ken mzough u doon tsung ne tese je ér , ka Mbashiada mba Yehova ve lu mbadondon Kristu mba mimi , mba Aôndo a lu eren tom a ve u kuren awashima na u i pase loho u dedoo u Tartor sha tar cii la ye . — Mat . ( Luka 18 : 1 - 7 ) Ke@@ ghen ato a vese sha ci u kwagh wase gba un ishima . ( Genese 2 : 7 - 9 ) Man a soo ér uumace mba ve ongo tindi la ve̱ lu uma gbem sha won ken Paradi@@ so . Nahan se fatyô u sôron igbenda i injaa veren sha er se nengen sha ve doo doo yô , shi se dondon i kpaa . ( Pasalmi 34 : 20 ; Yohane 19 : 33 , 36 ) Gbenda môm kpa ngu u Yesu yange ma fatyô u geman akaa ken uma na sha u kuren akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la ga . Kpa Yesu gema na ve tom u vesen sha u taver ve ishima ér ve doo Ter na ishima shi un kpa ve doo un ishima . ( Yesaia 5 : 20 , 21 ) Kwagh ne shi tese kpaa ér ior vea nenge aeren a injaa a k@@ ov u ken ijime la ér kera nga a inja ga . Ity@@ ôkyaa igen i i ne ve ior kpishi ve henen ér kwagh gba Aôndo sha kwagh wase ga yô ka sha ci u mbahemenev mba kwaghaôndo mba tesen ior nahan . M@@ doo u atindi a Yehova a doo se ishima la ve se a bem mgbegh@@ aa je . Mbam@@ pin vea fatyô u wasen se u fan kwagh u or ne jighjigh a mi yô . Inja i kwagh ne yô , ka u gban di teman ken iyou i môm tsô , hanma or eren kwagh u nan ga . H@@ ide mba ve de akaa agen a kar ve sha er vea eren Yehova tom hanma shighe la di ye ? Tsô Na@@ omi hingir u y@@ esen wan@@ nomso la . Ka wea soo u lamen a na , wea pine un kwagh kpa a na di mlumun c@@ oo@@ s@@ a tsô a de kera . Yange ve fa mimi nahan doo ve kpen kpen ! ( Yoh . Kwagh ne una na yô , u za hemen u zuan a iwasen ken ityesen i Yehova a lu tesen se ne . Mbakristu mba ve vighe kav ér kwagh u vesen ua lu sha u dondon akaawan a Aôndo yô ka sha u keren u fan mnenge u Yehova a nengen kwagh la . I@@ t@@ yom I@@ gen man Akaa a Ka U Eren Shighe u Ú Me@@ men La Shi ka mzough u ity@@ ôô shin mzough u ior mba soon ma ini@@ umbe shin ma kwagh ugen u doon ve ishima ga . Kpa mba ve ze ken u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev la di ye ? A kaa ér Yehova pase ve “ kwagh@@ myer u awashima Na ” ér vea “ ya dyako ” a Kristu shi a pase ve ér “ i vande veren [ ve ] sha awashima u Un u A eren akaa cii sha mhen u awashima Na la . ” Man hanma inyom yô , ve za u vea tsombor ve u ú lu vesen la ! Hen shighe la “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh . . . vea ya dyako u tar . ” Maa ve p@@ enda Timoteu ave sha it@@ you , sha u tesen ér i tsegha un u eren tom u vesen ken mcivir u Yehova Aôndo . — 1 Timoteu 1 : 18 ; 4 : 14 . Umbur wer Yehova zu@@ ngu mba ve gem ishima ve hide hen a na la mhôônom , nahan yô , “ De se hide nen hen Yehova . ” ( Ese@@ k . 38 : 10 - 12 ) Ity@@ av mb@@ in mb@@ ia lu ikyav i tesen ér Yehova una ta num sha Go@@ g@@ i man ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na cii . “ Or ” u vendan atindi la ka mba ve kohol ve hingir nongo u mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev la cii . Y@@ a wou ka ijiir i hanma iyange i mbayev ou ve dugh makeranta yô , ka i saan ve iyol u hiden her kpa ? Nan fa er ivese i lu iyua i Yehova a ne se sha ci u kuren awashima na yô . ( Mbaromanu 1 : 18 - 20 ; Pasalmi 19 : 1 - 4 ) Mbagenev kpishi undu Or@@ gban ve yem eren uma u ji@@ mba@@ gh u sha asaren a ve je ka ashe tugh ga . Gba u nana y@@ aan kwaghyan u dedoo ne hanma shighe ve nana hemba zuan a iwasen ye . A kaa wener : “ M er msen hen Yehova tsung , shi m lam vea anmgbianev mba nomso man mba kasev mba vi@@ an ken jijingi , nahan kwagh ne wasem u nengen mer Yehova veren mba ve kegh iyol u eren un tom la doo doo . ” Su@@ e Wan@@ akiriki Ne • Yange im@@ ura i man mngerem ma mimi kôr N@@ ina , u lu anyom iky@@ undu kar ahar la je zua ga . 7 : 5@@ 6 ) Er S@@ ef@@ anu fa ér i na Yesu tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev yô , a kaa a Yesu jighilii ér a kura uma na , kpa lu msen er ga . — Yoh . 5 : 27 - 29 . Aluer se mba palegh asaren a bo ne yô , se lu tesen wang ser se soo u lun ior i tar u Satan ne ga . Or@@ pasalmi Davidi taver se ishima ér : “ TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ” — Pasalmi 34 : 18 . ( Pasalmi 119 : 6@@ 6 ) Paulu yange kaa a Mbakristu mba ve lu ken Roma mbara ér : “ Anmgbianev av , sha kwagh wen yô , m fa dedoo mer ne mgb@@ ough a m@@ doom shi ne iv a mfe gb@@ ing gb@@ ing kpaa . ” Un vande lun or@@ ngohol kp@@ an@@ de@@ gh . ( 2 Timoteu 4 : 1 , 2 ) Aluer se mba pasen kwagh seer a seer yô , se lu hemban nengen a mlu u tom ne ú lu hange hange la kpa seer a seer . Hen shighe la , “ ikyum@@ utya i age@@ egh ” ia ta num sha ior mba Aôndo “ er i@@ been@@ egh ki ki ci@@ r tar nahan . ” ( Ese@@ k . Ka a ter ishember i ya la yô , ka i lu ijiir i dooshima man bem man mkpeyol ve lu her la ka i va se ken ishima ye . Er Peteru lu ôron kwagh u icighan jijingi sha ci u mba i shigh ve mkurem la nahan kpa , icighan jijingi ngu sha ci wase cii . He@@ en kpa , Bibilo kaa ér Maria “ ko@@ so mkaanem man cii ken ishima na . ” Yesu yange a ôron kwagh sha an@@ zaakaa u pasen mlu u Ter na sha mkaanem ma pasen mlu u kwagh wang ma maa hungur or ga yô . Ge@@ ma di u@@ kwaghaôndo mbagenev ken Tartor u Mbaromanu la jimin cii ye ? Shin er ashighe agen abaver nga a ôr kwagh u dedoo sha Mbashiada mba Yehova nahan kpa , ashighe agen yô mba@@ abaver ka ve de ér mba i fe ve ga la ve ôr akaa a g@@ es@@ egh@@ ee sha iyol i Mbashiada . Gba u nom man kwase vea eren kwagh sha mimi ayol a ve . Mayange je or@@ kur@@ an@@ ilev la kaa wener : ‘ Kanyi jim i lu iyôngo i m@@ ô@@ mô , m shi a iyôngo 9@@ 9 je gaa ? Sh@@ in@@ ago@@ ge ka iti i ijiir i civir Aôndo i Mbayuda . Shi Maria z@@ aan ken tempel u lu ken Yerusalem la kpaa . Ka An Nan Lu Aôndo ? Tom u S@@ on@@ ia ne doo un ishima i môm . Ior cii ve̱ fa mnenge u vough wen la doo doo . Gbenda môm yô , ka u tôôn mhen wou karen sha mbamhen mba ior mba ve civir Aôndo sha ashighe a tsuaa la , er Tor Davidi nahan . A nger ér : ‘ Doo@@ m u eren ishima You , Aôndo wam ; atindiakaa a O@@ u ng@@ am ken ishima . ’ ( Ps . Se hen kwagh u vesen ken tom u se lu eren Yehova ken tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar ne . Kwagh shon yô , ka u suur sha Na ken hanma mlu cii . A de “ ak@@ or pue ” a a til sha ityough ki mbap@@ ati@@ i la ér a tim ior mba Aôndo ga . ( Ôr Aerenakaa 6 : ​ 1 - 6 . ) Alaghga tsô we kpa u tagher a mbamzeyol mba vea pe@@ ver we shin ishima shighe môm ga , er C@@ ar@@ ol nahan . U fa kwagh u una wase se u wan ishima kpa ? ( Ekesodu 35 : 5 , 21 , 22 ; Lev@@ iti@@ ku 1 : 3 ; Pasalmi 5@@ 4 : 6 ; Mbaheberu 13 : 15 , 16 ) U tesen ikyav yô , ka shighe u se vihi a shi a shi her la se ne Yehova y@@ ee ? Or@@ pasalmi kaa ér : “ Ka U kar a ve kera er ka sha ik@@ u@@ wan@@ mnger nahan ; ve mba er m@@ ny@@ am nahan , pe@@ pe yô , ve mba er to@@ ho u u m@@ enden yô ; pe@@ pe yô , ka u m@@ ende doo doo , u vese , ai@@ k@@ ighe yô , i tôndo u kera , u use . ” Ka kwaghwan u ken Bibilo u nyi se na mba ve undu icombor ve la ? ( Yuda 20 , 21 ) Nenge er i lu kwagh u saan se iyol er se nenge zege@@ ikpelaior i wuese Aôndo ne i̱ lu iorov 6@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 hegen ne sha wono ! Shighe u Solomon tema tor la , it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v lu kwagh u vesen ken mcivir u mimi . Mbagenev mba ve lu a vese ken tiônnongo kpa mba tagher a am@@ een kpishi shi mba tôvon ve a ican kpaa . Aôndo yange eren kwagh a wan@@ i@@ unda na ne inja er a gba un kwagh ga ze . Yesu yange venda am@@ een a Satan , gema ver ishima sha u eren ishima i Yehova ( Genese 10 : 8 , 9 ) Nahan kpa , ior mbagenev kpishi lu a inja i dedoo . ( Mateu 27 : 5@@ 7 - 60 ) U m@@ asen yô , ku u Yesu la kure vegher u injaa u kwaghôron u profeti u Yesaia la . Mbashiada mba Yehova sha won cii yange ve ungwa kwagh u jighjigh u nan u Mbashiada mba ken tar u Jam@@ an@@ i lu a mi taveraa , hii ken inyom i 19@@ 33 la , nahan doo ve kpishi . Kwagh u hiihii yô , er Yehova lumun kwa sha shighe u iniongo i P@@ ase@@ ka ga nahan kpa , sha ashighe agen yô lumun ini@@ av mbi i we kwa sha mi yô . Kwagh ne na yô , or@@ ngeren pasalmi wa icam ér : “ K@@ pas@@ h ! ( Anzaakaa 28 : 13 ) Aluer se gba ke ’ isholibo i vesen yô , a gba u se er sha kwaghwan u i ne i nger , a lu ic@@ in@@ tan shi a lu kwaghwan kpaa ne . Ieren i ior mba ken gar u Gi@@ be@@ a lu a mi i nzughul a mba@@ van@@ nya la i̱ tese ér ifer ya tor ken a ve . Ka nena ishima i legh legh ia fatyô u wasen hen ya u mp@@ av a lu sha kwaghaôndo ? Mimi je kwagh ne ka loho — ka imba í se nengen sha tele@@ v@@ ishen shin se er ken pi@@ pa i abaver la ga , kpa ka loho u dedoo . ( b ) Ka nyi i lu “ O@@ ri@@ ho@@ m u masetyô , ” man á tim un kera nena ? Kwagh ne kpiligh se iyol . ” A se te@@ gh@@ elee , maa a kaa ér : “ Se wuese kpishi er tiônnongo a nenge sha mbamgbe asev mba ken jijingi mbara tsembelee yô . Tom u pasen kwagh ngu hembe nan mk@@ om sha ci u nyi ? Y@@ A@@ NG@@ E saan mba ve lu ken Iyou i M@@ kohol i Mbashiada mba Yehova i hen gar u J@@ er@@ se@@ y C@@ ity , ken kpen@@ tar u New J@@ er@@ se@@ y , tar u Amerika la iyol kpishi je . Aluer i tese or Ruamabera hii sha iyev mbu nan je yô , kwagh la una wase nan nana kera gba ken to u iji@@ mba@@ gh ga . Maa ve mase za karen ijiir igen i u@@ sho@@ ja mba Mbaromanu henen ityav mbi nôngon her yô . Alaghga tsô yange a lu Mbakristu ican u eren tom ve u pasen kwagh la ga , sha ci u Mbayuda lu hanma ijiir ken Tartor u Roma cii . I@@ T@@ YO@@ U@@ G@@ H K@@ I SH@@ A U@@ T@@ A@@ AN K@@ I@@ R@@ A KA T@@ AR@@ T@@ OR U G@@ R@@ I@@ KA I@@ f@@ er ia kera lu ga , hanma iyange yô , a lu akaa a dedoo tseegh se ember ye . Ishim@@ a@@ verenkeghen ka vegher u jighjigh u nan nena ? MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ A MB@@ A@@ Ô@@ R@@ O@@ N T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A N@@ E V@@ E P@@ I@@ N L@@ A Ka m shi veren ashe u seer fan akaa a injaa ne hanma T@@ om@@ ahar ai@@ k@@ ighe ! ” U tesen ikyav yô , shighe u inyom i 32 lu yemen u za been la , Yesu ôr injakwagh sha kwagh u orgen u lu a kon u t@@ ur ken sule na , ú yange u ume ga kuma anyom atar yô . Er ve̱ venda m@@ tem@@ tor u Aôndo yô , ve̱ kera zua a mk@@ or man iveren i yange ma ve zua a mi luun er yange vea ungwa imo i Aôndo la ga . E@@ ̱r Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar maan ze@@ ge gir@@ gar u Bab@@ ilon u lun a u@@ kp@@ è@@ kp@@ è uhar , u̱ ter na yange hii u maan la been kera yô , a na hingir inja e̱r or á fatyô u nyôron ke ’ gar@@ tamen la ga nahan . Man iti ne yange i kuma sha Bar@@ n@@ ab@@ a vough , gadia yange su@@ r ior kpishi asema , tese ve erdoo shi wase ve sha er vea er Aôndo tom yô . ​ —⁠ Aerenakaa 4 : ​ 34 - 37 ; 9 : 27 ; 15 : ​ 25 , 26 . Een u Yesu yange luun een hanma shighe cii . Yange ôron a ôr kwagh tseegh ga , kpa eren sha mi . Sha kpôô yô , aluer u doo inja shi u fa u pasen Bibilo tsema tsema yô alaghga kwagh ne una wase u u hemba tôv@@ ac@@ an sha gbenda u doon tsung . Aluer ú ngu vihin shighe a kwase wou ga yô , alaghga tsô dooshima u a lu a mi sha we la una nd@@ ôh@@ ôr . ( Yesaia 2 : 2 , 3 ) Hanma inyom yô , ior udubu udubu ka ve er batisema sha u tesen ikyav i iyol@@ tseghan ve hen Aôndo , kwagh ne ngu a na i seer bu@@ ghun atôônanongo a he kpishi . SH@@ A ayange a Ne@@ hem@@ ia la , Mb@@ al@@ ev@@ i mbagenev er msen kaa ér uter vev mbat@@ sev yange ve “ venda u ungwan ” atindiakaa a Yehova ac@@ in imôngo . Shin er m kar a ku kô@@ ôr nahan kpa , m de i@@ pi@@ la i eren ga . Er i gbe se sha i@@ been i Aôndo yô i na se ian i tsuan kwagh u se soo cii . Doo se kpishi er ashe a p@@ ir se sha kwagh u a lu zan hemen la ga nahan ! Gadia shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; mimi je , ú nenge sha ijiir i nan , nan nan kpaa , kpa nana lu ga . Jigh@@ ilii yô , Bibilo kaa ér Yesu ngu a “ ish@@ in@@ d@@ an i ku@@ ugh ” hegen . P@@ in nahan cii yô maa á ôr kwagh u Bibilo , ér : “ Akaa a ior ve fe ér ka a mimi la cii tese wanger wanger ér mimi je se fatyô u suur sha Mkaanem ma Aôndo . ” 50 : 16 - 19 . In@@ j@@ akwagh i wan u a undu ter na la tese se nyi ? ( Daniel 2 : 44 ; 2 Peteru 3 : 13 ) Ka sha ityôkyaa ne man í heen se shi í te@@ v se a ican ye , kpa gema saan se iyol er í lu eren se ican sha ci u iti i Kristu nahan . — 1 Peteru 4 : 14 . 11 : 36 . Kape shin tar kpaa , kwagh lu je la . Hii shighe la je , ma gomoti sha tar môm tsô kpa ngu a lumun a Tor u Aôndo a ver la ga . Iyange man uwer tile g@@ ir g@@ ir hen ijiir ve , sha iwanger i av@@ aan a O@@ u er a lu zan la , man sha iwanger i i@@ w@@ ange You i iengem la . ” — Habak@@ u 3 : 7 - 11 . Inja na yô , yange gba u Timoteu una “ nôngo sha gbashima ” na cii sha u veren ishima wener ityesen na man ieren na cii i zua sha mkaanem ma mimi sha er una lu or@@ tom u injaa sha ishigh ki Aôndo , ú i kar nan nan kom yô . — 1 Timoteu 4 : 16 . ( S@@ ef@@ ania 1 : 4 - 7 ) Ken inyom i 70 Shighe u Yesu la kpa Aôndo tim tar u Mbayuda mba ve venda Wan na la ; yange de Mbar@@ o@@ ma va ta num sha a ve , tim ve cii . M Z@@ ua a M@@ sur@@ shima ken I@@ yol@@ been Y@@ am Gi@@ di@@ on — “ He@@ mba Gb@@ an I@@ jime ” he ’ Y@@ a u Ter Na Alaghga or u nan lu n@@ á@@ n kwaghôron la nan fa kwaghôron tsembelee ga , kpa er nan lu pasen Mkaanem ma Aôndo je nan kuma u se ver ato a nan . Shighe u mbahenen mba Yesu kpishi undu un la , a soo u fan mhen u mbaapostoli nav . ( Duteronomi 1 : 30 – 33 ; 8 : 4 ) Yange or a er kwaghbo yô , Yehova á zung@@ we nan mhôônom á de nan kwaghbo la . Ka i yange se u mon@@ don iengem i Aôndo , vough er kwagh ka a yange or u keren iv@@ aan tan kwagh u nan soo u tan la nahan . Shi@@ on una “ ember , ” a lu un kwagh u ember a ik@@ ighir ga . M@@ nenge u mba civir Yehova ve lu a mi sha kwagh u iny@@ ar la ngu kposo a u ior i tar ne . Kpa Aôndo u mimi yange doo P@@ il@@ at@@ u ishima ga shi ban a iyol i hiden a mi ijime . Aluer se mba eren a ior dedoo yô , vea hemba ngohol ior mba Yehova kua loho u Bibilo u ve pasen la kpaa . Sha kwagh u takerada u i yer ér He@@ al@@ th and Me@@ dic@@ ine in the E@@ vange@@ lic@@ al T@@ ra@@ dition la ú kaa yô , ang@@ we ugen u yange i yôôn tsuaa yô , lu ang@@ we u : “ I@@ c@@ ah@@ ur man I@@ y@@ u@@ e man M@@ yom ” la . Akaa ag@@ enegh kpishi a i tesen sha tele@@ v@@ ishen man an@@ umbe a ke ’ vi@@ di@@ o la ka a na or nan v@@ ôr , kpa u ôron Mkaanem ma Aôndo yô ne m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol man tahav kpaa . — Pasalmi 19 : 7 , 8 . Kanyi i ne ve ior kpishi ve lu a mfe u mimi sha kwagh u Aôndo ga ? Mbagenev yange ve lu mbatamen , kpa i va dugh ve sha , man alaghga kwagh ne na ve hen ér kwagh hemba ve a hemba je . Ior mba sha derianyom u hiihii la nengen ér , u kaan ér or u i s@@ ende nan sha kon nan ngu Mesiya la ka ib@@ u@@ me@@ kwagh je . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam va se a mbamzeyol kpishi . Alaghga hegen je kpa ú ngu yan ican a angev mbu ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na ne i ve a mi , mbu mb@@ ua h@@ ungwa a we yô . Or@@ gen u yange eren tom u ningir sha yô , i yilan un ér Ma@@ ar@@ ten K@@ ap@@ te@@ in vea kwase na N@@ el , ve tsa hen ya wase je kuma anyom 13 ! 13 I@@ makeranta i N@@ ongo u Yehova U Ver La ​ — Ka Ikyav i T@@ esen É@@ r Se Doo Yehova Ishima Kpa , aluer ve gema ishima sha mimi yô , mbatamen vea zung@@ we ve mhôônom shi vea wase ve sha dooshima sha er vea hide a taver ken jijingi yô . Nahan cii kpa ior umiliôn imôngo nenge “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” la gbilin ! Ity@@ ôkyaa ngi i nan jighjigh ér mba a va nder ve shin ku mbara vea er ivaa ? Ruamabera pase mimi u kwagh ne nena ? ( Yohane 16 : 7 ) Yange taver mbadondon un ishima ér ve̱ sôn Yehova a̱ na ve jijingi la , shi a taver ve ishima wener Yehova una na ve jijingi shon mgbegh@@ aa kpaa . — Luka 11 : 10 - 13 ; Yakobu 1 : 17 . Nenge kwagh u kunya sha wono ! “ Se Er Kwagh u Ma Se Er K@@ en@@ g la Tsô ” N@@ gi@@ se A@@ ma@@ shia wa Amo@@ shi kwagh iyol ér ng@@ u@@ la per tindi u vesen je , á kuma ku . Hii ken ityar i ken Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa , yem ken ityar i ken C@@ ent@@ r@@ al Amer@@ ica zan zan za kighir ken ityar i ken A@@ fri@@ ka , Mbakristu mba taver ishima ka ve umbur ku u Yesu sha ashighe a i lu nôngon ityav shin i we at@@ ab@@ am sha tom wase je kpaa . ( 1 Utor 22 : 14 , 19 – 23 ) Nahan ka inja er Yehova yange tindi or môm ér nana lam a Satan sha ci na ga nahan . Er injakwagh i ken Mateu 13 : 39 - 43 la i kaha a injakwagh i sha kwagh u kp@@ er u kp@@ el@@ an la nahan kpa , shighe u an@@ zaakaa ne cii a k@@ ur la yô ngu kwagh môm , a cii a kure sha shighe u “ mk@@ ur@@ tar . ” Kpa or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase H . M@@ kav ne ngu er ka “ ani@@ vur u a@@ un ” a i kar sha ‘ m@@ d@@ or u id@@ y@@ ur@@ an ’ nahan . — Yobu 26 : 14 . Yehova yange sue kasev mba uter asev mba tamen , mba ve cian un la sha ci u nyi ? Er Pasalmi 37 : 7 a pase nahan , ka nyi kwagh i doo u se eren he@@ gen@@ e , man ka sha ci u nyi ? Sha nahan yô , Iyoukura la er tom a avur a Bibilo agen pase ér mba i er kwagh ve ér mba anmgbianev mba Kristu la , ka mba vea za hemen vea Yesu Sha la , gema mba ve lu iyôngo la di ka mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar sha hemen u Tartor u Kristu la . 16 Aberaham Y@@ ange@@ Lu a U@@ r@@ ak@@ u@@ mi M@@ im@@ ii ? Mbashiada mba Yehova mba sen@@ gen a s@@ enge sha ikp@@ a@@ zwa ér ve mba Mbakristu ga , kpa mba nenge kpoghuloo u eren sha jighjigh u nan ve man sha akaa a Aôndo a lu tesen ve sha ci u iwasen ve la kpaa . Or@@ kpen u i za a na u za iin yô Yange i gema ik@@ yom i orgen u sember kpen yô fese i gb@@ ihi shin u@@ war u Elisha . Kpa m - anger ne tagher An@@ na ti kwagh ga . ( Mateu 26 : 34 , 35 , 6@@ 9 - 7@@ 5 ) Yesu yange kenger m@@ lu@@ ashe u iyolough tseegh ga kpa a nenge mlu u ke ’ atô u ishima i Peteru la , man ishima i a gema sha mimi la kpaa . A@@ vegher A@@ ny@@ iin a M@@ lu u W@@ ang U su@@ ghun ior la ka vegher u hiihii u ngohol ve . E@@ ̱r shighe kuma u uma u shin tar , u̱ Or@@ tesen ve la una bee nahan kpa akaa lu zwa inya kpishi a yange gba u vea hen yô . I@@ ca a kera gba ga tsô , mbatyomov vea pase ahumbe a zege@@ can la . ( 1 Timoteu 2 : 9 , 10 ) “ Se mba nan ity@@ ô@@ kwagh i nôngon gb@@ ev sha ma gbenda môm je ga , sha u i̱ de t@@ eren tom wase sha kwagh u dang ga yô , kpa se mba pasen ayol a ase ken akaa cii je er se lu mbatomov mba Aôndo yô . ” — 2 Mbakorinte 6 : 3 , 4 . Kpa ka nyi mbacivir Yehova ve keren her ana ? Be@@ en makeranta yô , gba u a tôô un tom u vesen u una eren hanma shighe shi ua y@@ aan un shighe kpishi , kpa a gema a kimb@@ in un inyaregh mgbegh@@ aa yô . ( Luka 9 : 48 ; Yohane 13 : 2 - 16 ) Nahan kpa , iyol hiden a mi ijime na la na yô hingir ish@@ e@@ er@@ or ga . ( Ekesodu 20 : ​ 4 , 5 ) Bibilo pase wang ér : ‘ Akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ’ Á kaa ér : “ TER Una maa ter@@ em ya u taver dông kpee je ; gadia ter@@ em ngu nôngon ityav mbi TER , ” shi á ôr wener Yehova una ver Davidi tor sha Iserael . A shi nan kpa , shighe u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato hii hen tsombor u Aôndo yô , yange kpiligh mbatyomov mba jighjigh mbara iyol . In@@ j@@ akwagh i Yesu la pase wang er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh la lu keghen m@@ ve u or@@ kwa@@ se@@ he la yô . Ve lu er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh la nahan ga . Ve nenge u@@ ivande mba Yesu ac@@ in imôngo shi ve ungwa atesen a na kpaa . A@@ pe Yosua yange una za cii Yehova Aôndo a lu a na . Ab@@ ig@@ ail hen sha kwagh ne shi er kwagh sha mi ave ave la je . Kpa u ngu wer , wan wou u anyom pue kar la kuma u undun ya ve ga . Se@@ tu 11 : 5 ) Sha nahan yô , Satan ka a nôngon ér una iv se a asaren a iyolough sha ityakerada man u@@ fi@@ im man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough man an@@ umbe a sha kô@@ m@@ pu@@ ta ; man an@@ umbe ne agen ka a na i gba u mba@@ eren a vea er kwagh u tesen ér ve wa idya kpoghuloo shi ve wa ts@@ wam kpa kpoghuloo . Shighe u Yesu h@@ ôr kwaghyan ayange 40 man a@@ ime 40 la , alaghga ij@@ en yange ia kôr un . ( Yohane 3 : 20 ) Kpa sha vegher u@@ gen@@ egh yô , mba ve lu ke ’ iwanger la yô , atindi a tsen@@ g , a Yehova a we sha kwagh u mlu u wang la doo ve ishima . Sha mimi yô , Orkristu môm u nana soo u eren kwagh u nan fe ny@@ i@@ aan ér , una na a taver orgen u zan mbamkombo mba Mbakristu ve nana er un je kpa nan ngu ga . Nahan á yar tom a kwagh la kua ikyav igen ken Tindi u Mose sha u pasen kwagh u Tindi a lu jim yô . ( Mbaheberu 4 : 12 ) N@@ gi@@ se tahav mbu mkaanem ma Aôndo due tseer tseer sha ayange a Tor Yo@@ shia la . 6@@ 9 : 21 ) Mateu di kaa a vese ér : “ Ve na Un z@@ ar u wain u i nongo z@@ ar@@ m@@ le sha mi yô , er A̱ ma ; kpa b@@ enden sha zwa yô , A venda u man . ” Pasalmi 14@@ 8 shi kaa ér akaa a i gbe , a lu a kwaghfan kpishi la kpa nga wuese Yehova . M@@ tsough u ú tsough u civir Yehova la una tsu@@ me mba u ze makeranta a ve la kua mba wan@@ ndor a we man mba hen tsombor wou kpishi je . U@@ umace mba i mar ve ken isholibo ne kôr kunya kpishi , nahan gba kpee u a yima ve . O@@ b@@ a@@ dia u eren tom ken ya u Tor A@@ hab@@ a la tese ishimataver nena ? G@@ ar u i yer un ér M@@ ah@@ an@@ aim la yange lu y@@ ande I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an , vegher u sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , ikyua a p@@ ev u Y@@ abo@@ ki la . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Yehova wa ishima ér Wan na a va nder mbakp@@ enev . Ka kwagh u vesen u nyi or a er ve nana kuma u a seer nan ityom ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? 1 : ​ 13 - 15 ; 2 : ​ 1 - 4 ) I@@ aven i sha uhar la lu u kohol ior mba vea lu ken paradi@@ so shin tar sha ikyev i Kristu ken Tartor u Mesiya yô . ( Anzaakaa 2 : 10 – 20 ) Shi ka a tôvon se a ican je kpaa se tôô ser se mba yan ican sha ci u Tartor u Aôndo . — 1 Peteru 4 : 14 . Ashighe agen ka se lu a u@@ zayol mba vea fatyô u vihin mzough u tiônnongo yô . Sha ashighe ne , doo u se umbur ikyav i Aôndo la , nahan se ker u lun ken bem a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev . Ashighe agen yô , alaghga a lu ma anmgbian u kwase u nan lu a vôso nom ga la ican u wan ian i nan ken tiônnongo ikyo . Doo u a lu se ken ishima nena shighe u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a gem gbenda u se kav ma kwagh ken Bibilo laa ? Ken inyom i 1914 , sha iyange i T@@ om@@ at@@ aan , O@@ k@@ to@@ ba 2 , Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l u lu hemen Mbah@@ enen Bibilo hen shighe shon la za nyôr shin iyou i yan kwagh i shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k la . Ôr nan er yange ne lu imôngo ne civir Yehova saan saan yô . Yange ka kom u Yesu una mase ôôn i@@ ôôn na i masetyô i nyoon tsung shighe u i man@@ de un sha kon la yô , a kaa ér : “ B@@ ee ve . ” Z@@ a Hemen u Y@@ aren Tom a Bibilo T@@ sema T@@ sema Kanyi v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n u ken E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or a tese ér ior kpishi ken tar la mba tse@@ vaa ken ji@@ jing@@ ii ? I@@ ng@@ y@@ egh ki ah@@ ô@@ angahar a e@@ ev mb@@ ura tile sha ityough ki ma kwagh@@ a ? V@@ e@@ gher u hiihii la pase akaa a yange er sha U@@ wo u S@@ en@@ ai yô . Yange a kaa a Mose ér a er kwagh u taver shin u taver ga kpa , a er . 19 : 5 ) Mba ve lu ken tiônnongo u Kristu nyian la kpa i na ve icivir i hingir kwagh u Yehova . ( 1 Pet . 2 : 9 ; Mpa . 35 : 3 ; M@@ al . 13 : 11 , 12 ) Tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa la z@@ ur@@ um , shi myom wase hemba mgb@@ ôghom er se hen la . Bar@@ n@@ ab@@ a yange kua a Marku ve yem ken Shi@@ per@@ u , Paulu di tsua Shi@@ la hingir hur@@ or na ve yem ken ‘ Shi@@ ria man Sh@@ il@@ ish@@ ia , ve lu ny@@ ô@@ ôso iniongo i Kristu asema . ’ Ka aeren a dedoo a nyi nan lu a mini ? Y@@ E@@ H@@ U L@@ U@@ M@@ U@@ N É@@ R M@@ A Ô@@ R N@@ AN@@ A H@@ EN@@ D@@ AN A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A G@@ A Or ne lu henen kwagh u Abraham L@@ inc@@ ol@@ n , u vande lun p@@ es@@ id@@ en u tar u Amerika la ! Shi se time sha tahav mbu se lu a mi u lun saan saan ken ashighe a ican je kpaa la . S@@ es@@ aria Ve de mba eren iji@@ mba kpa mba ken tiônnongo ne her . Mbagenev ken ve mba ze mbamkombo mba Mbakristu sha ashighe ashighe , er Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe shin mkohol u vesen nahan . Se fa sha ci u ken aeren a Yehova a á hembe duen tseer tseer ne cii , Bibilo hemba ôron kwagh u dooshima sha gbenda u i ôr sha ma ieren i̱ Yehova igen yô . ( 1 Peteru 3 : 1 , 2 ) L@@ um he@@ gh@@ e@@ ma u eren kwagh ne ga , sha ci u yange m h@@ enda nom@@ om ho@@ gh@@ ol mo . Hegen se time sha ikyav i Mose ver se la . Yange S@@ ar Un u W@@ asen , 7 / 0@@ 8 I ôr ken H@@ ag@@ ai 2 : 6 ér : “ TER u ak@@ um a Sha ngu kaan nahan er : M@@ ase shin kwagh môm , kera shi ca ga tsô , Me t@@ enger Sha man tar man zege@@ mnger man i@@ omb@@ or@@ tar . ” Shi a kaa ér : “ Saan se iyol kpishi er anmgbianev mba ve fe ityesen mban ve lu a vese yô . ” ( b ) Ka m@@ sur@@ shima u nyi a lu ken Pasalmi 10@@ 3 : 10 - 14 ? I@@ an i Aôndo na mb@@ as@@ u@@ le@@ v u eren kwagh ne a ishima ve la tese ve u nan nagh . Kpa una za hemen nahan shighe n@@ al@@ egh@@ aa ga . W@@ ase or u u henen Bibilo a nan la nana tsua akaa a nana er yô . Sha shighe u mtim u Yerusalem mase shin anyom at@@ ar@@ atar la , apostoli Peteru na kwaghwan u a lu torough torough shi a lu sha shighe kpaa yô , hemban cii je yô hen Mbakristu mba sha ayange a ase ne , á kaa ér : Lu nen per ! G@@ ar u i maa un sha ig@@ u@@ ngu , lu myer ga . Pro@@ feti Se@@ kar@@ ia yange tsengaôron ér sha shighe u mkur ne , a doo ior mba ken ityar wuee u za civir Yehova vea mba i shigh ve mkurem , mba ve shi her la imôngo . Yange na ikpelaior ne kwaghyan bee , ica i gbe ga yô , un vea mbahenen nav ve er zende ve per ik@@ igh@@ ir@@ tar i Iserael , ve yem ikyua a tar u T@@ ir@@ u man u Shi@@ don , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . U@@ ̱ ishima vihin se sha ci u mbaaferev mba zan iky@@ ura la tseegh tsô una b@@ unde kwaghbo u a lu van sha a ve la he ? W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr ityough 6 man ityough 7 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . Yange gba u vea ho@@ gh@@ or a tiônnongo u he man haregh u pasen kwagh u he , shi alaghga je yô , vea hen zwa ugen kpaa . Ikyav i tesen yô , kwagh ne ngu hange hange shighe u se soo u v@@ ô@@ son kwase shin nom yô . 22 : 17 ) Aôndo na Mbaiserael atindi a aa wase ve u lun ken bem a Aôndo shi lun azende a na yô . ( Yes . Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve fa ér i na ve ian kua icivir i nyi ? 1 : 6 ) Sha nahan yô , se kav mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u “ k@@ ov ne ” la nena ? ( b ) Satan una fatyô u tsu@@ ghun se sha u se de u kuran nena ? Yange kaa ér un ngu “ kwaghyan u uma , ” nahan saa or nana ‘ ya iyol i Wan u or , man shi nana ma awambe a Na ’ kpaa ve nana ts@@ ôr ye . U eren a mba@@ van@@ nya dedoo hanma shighe kpa ? Shighe u se tagher a m@@ vende u vendan mimi yô , doo u se er nena ? Mba hembe zan sha In@@ tan@@ et , sha ci u ka taver ve u keren ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ve soo cii , i vea zua a mi ma ijiir igen ga , saa sha In@@ tan@@ et tseegh la ga . 7 : 3 , 4 ) U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen yô , pristi E@@ s@@ era kaa ér : “ Ne er kwaghbo , ne er kasev ken atô@@ at@@ yev , sha u ne@@ ̱ seer Iserael ibo . ” Man ( 3 ) Se er nan ve se gema ? De se nenge ase er yange i wase un ve kera taver ityough ga yô . • N@@ go@@ ho@@ l kwaghwan u Mbakristu mba ve vi@@ e ve ne ú yô Yange yila Mar@@ ta man Maria man S@@ ak@@ i@@ u kua mbagenev kpishi sha ati a ve vough . Or@@ gen u un kpa war yô , tu@@ ur Mark sha b@@ a@@ mber kon zan zan due a na sha tar , shi i wase un u ôôn , nahan Mark war . ( b ) U fa kwagh u mnder u hiihii la nahan ka u nena ? Tese nan nana fa u eren mkombo u duen kwaghpasen la sha gbenda u a wase anmgbianev yô . Aluer Aôndo ungwa mbamsen asev yô se fa je ser ngu a vese . Sha nahan yô , Aôndo na Satan man mba ve te ikyaa a na la ian ér ve tese , aluer ka u uumace vea suur sha ayol a ve a hemba kpen iyol , a u suur sha Aôndo la yô . Shi ieren yase a mba se civir Aôndo a ve imôngo kua mbagenev ia tese ér se mba ishima legh legh . ( b ) Kanyi se time sha mi ken kwaghhenen u una dondo nee ? Tor Solomon ngise kav kwagh bo u a lu sha u tsuan u eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke aa u suur sha hemen u Aôndo shio la , a kaa wener : “ Gbenda ugen sha mnenge u or yô , ka u lu vough , kpa mkur u u yô , ka igbenda i ku@@ ugh je . ” — Anzaakaa 14 : 12 . U tesen ikyav yô , yange ve na jighjigh ér hanma kwagh sha tar yô ka u bo , nahan Yesu va ken iyol i or ga , kpa lu a lu inja er ngu a iyol i or tsô . Ngeren u sha uhar la di pase er wan@@ ye@@ kwa@@ or u nan lu Orkristu nana er ve nana hemba mbamzeyol mba iky@@ aior i tagher a mi la , nahan nana vi@@ a ken mimi yô . Nyian kpa ior kpishi ka ve tsua a ishima ve u seer eren Yehova tom , man kwagh ne ngu a va Yehova a iember kpishi . Lu hen shighe ne nger washika na u hiihii sha iwasen i jijingi u Aôndo ye . Aluer ú hide ú time sha mi dedoo man ú nenge wer ma ú er nah@@ a@@ la ga yô , de vihin shighe ga , za za “ zamber or u wan ndor a we la ” kpoghuloo shi nôngo sha afatyô wou cii sha er ú sôr zayol la yô . W@@ ase mba ve de u civir Yehova sha gbashima la . PE@@ E@@ J@@ I 24 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 27 , 10@@ 1 T@@ e@@ ma@@ zu@@ tu@@ u maa kohol D@@ or@@ is , nahan ve uhar cii ve lam sha u p@@ aven ivaa . De se time sha mkaanem ma taver se ishima ma Aôndo ôr a Mose , ma i nger ken Ekesodu 3 : ​ 1 - 10 la . Kanyi ia wase hanma wase u ungwan imo i Aôndo ? Loho u sha uhar la ka ityendezwa , u kaa ér : “ Me iv iyou ne a iengem , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne . ” — H@@ ag@@ ai 2 : 7 . W@@ a@@ shika la wase se u seer fan Aôndo kua Mkaanem nam shi a ôr kwagh u mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo var var shi a kende a ian i Kristu a lu a mi sha ci u myom wase la sha kpaa . — Heb . ( Anzaakaa 17 : 17 ) Mkaanem ma Aôndo taver mba ken tiônnongo cii asema ér ve nan mbagenev icivir shi ve lu a dooshima ayol a ve . ( 3 Yoh . 4 ) Ken tar u he tsô , se va hingir vough , shi se lamen a mbagenev kpa vough vough , a ayôôso man any@@ iman shio . ( 1 Utor 16 : 28 ; 2 Utor 1 : 1 ; 3 : 4 , 5 ) Kpa kwagh u kwagh a gbe se sha mi sha i@@ wen ne yô , ka er i nger iti i Yehova sha mi , sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Heberu la . T@@ ô@@ v@@ ac@@ an man m@@ kpe@@ yol@@ ga man ibanave i tu@@ men inya ia fatyô u karen jighjigh u nan ve la , hemban je yô aluer ican shon ngi zan hemen anyom anyom yô . Se kôr iyol yase tsaha u kaan a mbagenev ser m@@ taver u ve tagher a mi la ka ikyav i tesen ér ve v@@ ôr ken jijingi la . Ken inyom i 19@@ 46 , shighe u T@@ ed lu anyom 20 la , a bee M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha uta@@ ankar@@ uhar la . I gema an@@ makeranta ugen u lu gbilin yô hingir ya u k@@ we wase la . In@@ i@@ av Mb@@ i Nan T@@ se@@ egh Doo Aôndo Ishima Ga Dooshima . . . keren kwagh na iyol na tsô ga , nyoon ishima ga . ” Mkaanem ma Yobu ôr la tese ér ishima vihi un a Aôndo shinii ? E@@ i , ma tese nahan ga . ( Heb . 2 : 1 ) Se palegh h@@ ôn ne nena ? Se er kwagh ne sha u hiin kaven er ashighe agen igbenda ka i lu kpishi i se tsua u eren kwagh kpa a lu shami yô . Kwagh ne za hemen je kuma er inyom i môm nahan , maa m de u cian ashe . Anmgbianev av yange ve kaa anyom 60 ken ijime ér Bibilo i ôron ia lu ieren yam i ke@@ ke . ( Anzaakaa 13 : 24 ; 23 : 13 , 14 ; Mateu 12 : 42 ) Kwa@@ se@@ kristu ugen kaa ér , shighe u un lu wanye la una zayol ken mkombo u Mbakristu yô , ter na a kaa a na ér a hide ken ya yô una tsaha un keng . Ve cii ve nenge ér ian i ve lu a mi i ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi dedoo sha ci u mbamkombo asev mba civir Aôndo la ka i i@@ civirigh . Ior Mba Dedoo Cii mba Y@@ e@@ men Sh@@ aa ? U@@ b@@ ib@@ ilo mbagenev , er Icighan Bibilo nahan kure M@@ sen u Ter wase la sha mkaanem ma wuese Aôndo , mkaanem ma shon kaa ér : “ Gadia tartor ka u Wou kua agee man icivir kpaa , gbem sha won . Er nahan yô , A@@ gn@@ es kera due “ sha h@@ unda ” la ga kpa due ugen . Hii sha ayange a tsuaa la je , u@@ gomoti mba uumace ker igbenda kposo kposo ér vea nenge sha ior vev , hemban cii je yô mba@@ ibanave , kpa ve k@@ an shio . M@@ sen man m@@ zamber mba wasen u nôngon a u@@ zayol nena ? ( b ) Mbamaren ou vea tese u gbenda u vihin inyaregh sha inja nena ? Ka akaa a nyi i gbe kpee u se wa ikyo sha mini ? Alaghga Yehova tese sha ma gbenda ér un ngu Or@@ koson shin Or@@ sur@@ un@@ shima gayô Or@@ tesen . Z@@ a@@ mber a Yehova ken msen a na u icighan jijingi na sha er una wase u , u va a bem hen ya wou yô . Ka akaa agen a nyi i er ken takerada u Lev@@ iti@@ ku ? Shi yange ior ungwa imo i Yehova sha , zum u ôr kwagh sha u tesen ér un ngu a Yesu , shi un lumun a na kpaa la . ( Mat . 3 : 17 ; 17 : 5 ; M@@ ar . 1 : 12 , 13 ; Luka 6 : 12 , 13 ; Yoh . Mbat@@ at@@ oo ka vea soo u kôron ma inyam i lun a agee kpishi yô , ve time ihy@@ ungwa sha gbenda u inyam la i karen sha mi f@@ aa f@@ aa yô . 11 : 9 , 13 . Kpa er or fe kwagh u kp@@ er ga yô , ashighe kpishi akaa ne je kpa nga a na ve msaanyol ga . Aluer ka we u er idya yô , shi alaghga a gba u ú gema inja . A@@ g@@ umaior á á lu Mbashiada mba Yehova ken M@@ ex@@ ic@@ o mba ikyav i tesen i dedoo kpen kpen . Kwagh ne ngu a va a g@@ es@@ a man ayôôso , shi ashighe agen je yô , i vihi ato je i hingir u ha@@ an awambe inya shin timin iky@@ u@@ ior je kpaa . Nahan m wa iyol u za tagher van@@ ger a bu@@ ter - makeranta wam vangertiôr , vough er Davidi kpa tagher a Go@@ li@@ ati nahan . • Kwa@@ v ua fatyô u lun iveren hen gumor shin gum@@ kwase nena ? Or u se fe nan ga nana gba doon se ishima fese ga , shin se gba suur sha nan fese tsô ga . Er nan ve ka i saan we iyol hanma shighe nahana ? ” Or@@ gen u i yer un ér J@@ as@@ on yô ôr kwagh u yange er shighe u un fa mimi la ér : “ Yange m soo u pasen hanma or mimi ! ” ( 2 Mbakorinte 5 : 17 ) Nahan ka Yehova ka a tsua or u a nenge i doo un la ye . Ma@@ ma yange a soo u lôh@@ ôn mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe la imôngo hen ya wase kpen kpen , er mbam@@ ishen man mbakur@@ an mba ningir sha man mba eren tom shin Betel kua up@@ ania nahan . 3 : 12 - 14 ) Doo se kpishi er dooshima , u a lu “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough ” la , a lu hen atô wase , shin er se dugh sha ajiir man ityar kposo kposo nahan kpaa ! I mar Jo@@ han@@ n E@@ ck ken inyom i 14@@ 8@@ 6 ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Jam@@ an@@ i . Er S@@ ef@@ anu “ iv a Icighan Jijingi yô , a kende ashe Sha , a nenge a iengem i Aôndo man Yesu tile ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ” Hanma inyom yô , Mbaiserael yange ve za ken Yerusalem kwa tar ve za er u@@ iniongo mba civir Aôndo . Mba za nyer a nyôr ken gar u S@@ al@@ em , ken kpen@@ tar u M@@ as@@ s@@ ach@@ u@@ se@@ t@@ ts , ken Amerika nahan , maa ve kôr an - ijiir kpuaa ikyua a kpe zege@@ mnger hingir u ve . Se fatyô u tagher a mbamzeyol mba vea kar jighjigh u nan wase , aluer una taver yô . Anmgbianev mba ken M@@ ala@@ w@@ i yange ve taver ishima ken atsan a nyi ? U er nahan yô , u lu nan ve kwagh u a lu môm ken akaa a hemban doo cii aa u na ve yô . ( b ) Ka kwaghwan u nyi Yehova wa Bar@@ u@@ k@@ ii ? Doo se kpishi er se lu Mbashiada mba Yehova yô ! Kpa , Kristu yange ver ishima sha u eren ishima i Ter na . Aluer or lumun ér i hen Bibilo a nan shin i y@@ ese nan ken mimi tsô maa tese ér nana ya ikyar kôôsôô vea Yehova ga . P@@ ase er u hen wer ze@@ ge ya u Po@@ ti@@ far la yange una lu la . ( a ) Ka inya atô kposo kposo i nyi Yesu a ter ken injakwagh na ig@@ en@@ egh@@ e ? Or@@ gen ken tar u R@@ wan@@ da ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ fri@@ ka mba yer iti na ér Mbar@@ u@@ sh@@ im@@ ana , ngu vea kwase na man mbayev vev uta@@ an . Akaa a m ôr ijende yam ne kôr un ken ishima kpen kpen . Shin alaghga i hide shi i maa ajiir a ta@@ ven sha ne shighe u m@@ tem@@ tor u As@@ a lu zan u kuren la . S@@ aa se nengen mbam@@ yen mba mbagenev er Kristu kpa a nengen ve la keng ve se lu ken mzough ye . Kwagh ne a̱ mgbegha se u keren Yehova man Mkaanem nam ma profeti kua nongo na sha er ua za hemen u wasen se yô . “ Aôndo vande veren [ Kristu ] er A̱ lu i@@ w@@ om i sha jighjigh u nan , sha awambe a Na . A@@ hab@@ a , u lu tor u Iserael , hii ken inyom i 9@@ 40 C.S.@@ Y . T@@ or@@ ough ve iyol , mba veren ashe keghen shighe u vea va kegh ior ub@@ iliôn imôngo gbenda za van shin mbakp@@ enev la , kua mba@@ doon ve ishima mba ku u w@@ oo ve kera la kpaa . A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la yange ve eren tom imôngo ( a ) hen ya ve nena ( b ) ken tom ve nena man ( c ) ken tom u pasen kwagh la nena ? Ka se zung@@ we ku u nan la tsung . U seer shighe wou la a fatyô u lun kwagh u taver , nahan kpa , kwagh ne ve a averen mgbegh@@ aa , man a@@ dooga kwagh ne una wase mbagenev vea “ ar sha mfe u fan mimi la . ” — 1 Tim . Ro@@ ber@@ t B@@ ut@@ l@@ er K@@ e ’ masejime yô , Yesu u lu nder shin ku la ande hen mbaapostoli nav mba@@ jighjigh mba 11 mbara ken G@@ al@@ il@@ ia , mba@@ ̱ a̱ shi nan kpa yange vea kohol imôngo a mbagenev kpishi la . Apostoli Peteru na mlumun sha mpin ne shighe u kaa a tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la wener : ‘ Ne mba . . . non@@ go@@ ior u Aôndo jim ’ la . Gadia ya u A@@ hab@@ a cii una tim , . . . Er Yehova kpa a er kwagh sha mimi nahan , Mbashiada nav mba jighjigh mbara kpaa mba er kwagh sha mimi . W@@ ea soo u seer fan kwagh u Tartor u Aôndo , man kwagh u ua er yô , ôr ityough 8 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Mba i shigh ve mkurem mbara vea lu ikyav hen mbagenev sha gbaa ne . Un ka U@@ hemban u kwagh a gbe un a@@ vese ga , U@@ a we se ikyo ga la ga z@@ ee ? ” T@@ aver mba ve ne jighjigh a we imôngo mbara asema . Kpa doo u se na jighjigh ser Aôndo una ungwa mbamsen ase@@ vaa ? Yesu yange tese ér sha gba@@ aôndo je , uumace mba a isharen i fan Aôndo . Mbak@@ ur@@ an mba ken Kristu kpa vea er á nena ? Nahan gba u una za hemen sha u vesen ken mimi . Maa Jijingi u P@@ ania ken We shi Lu a M@@ i H@@ er Kp@@ aa Alaghga ma a@@ ah@@ e una er shighe u ur@@ a@@ ahumbe u kar b@@ a@@ veraa shin tar u t@@ enger shin usu u hi@@ e akaa shin ma kwagh a bu@@ gh@@ ur yô . Ver Yehova sha I@@ shigh You G@@ bem Aluer ityar ne ta ub@@ om mban yô , kanyi ia er@@ ee ? ( Aerenakaa 2 : 17 , 18 ; Yo@@ el 2 : 28 ) Nahan yô , ken ayange a masejime ne kpa , Yehova ngu yaren tom a nongo u ishigh u mkurem u ú shi her shin tar la , man “ iyôngo igen ” sha u ve pasen mba@@ awashima nav yô . ( D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i T@@ iv ) Nahan kpa , Yesu yange lu gban pasen di mimi wuee ts@@ ôô ? “ Ter Ka A@@ ge@@ e A@@ m ” ( J . Nenge ase kwagh u Bibilo i er ne , ér : ‘ De nyer sha gbenda u ior mba b@@ ov ga , man shi de zenden sha gbenda u mbaaferev kpaa ga . ’ Kwagh ne va ve a ican kpishi . — Mbaromanu 10 : 9 . 19 : 1 - 8 ; Anz . M@@ ve u Tartor u Aôndo la una bende a we nena ? 24 : ​ 3 , 7 - 14 ) Er Yesu a pase se er shighe ne una le@@ he a za kighir cii ve mkur una va ga yô , gba hange hange u se lu per shi se kuran . Yange ôr kwagh a mbap@@ u@@ un@@ akaa mba sha ayange na la wener : “ Ne mba a ôr kwagh u i nger la gaa , er Un u A er ve sha hiihii la je , A er ve nomso@@ or kua kwase ; man A kaa er : Ka sha ci u nahan man nomso@@ or nana undu ter u nan man ngô u nan , nana var ken kwase u nan , ve uhar vea hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye gaa ? A nger ke ’ washika na u a tindi a mi he ’ Mbaromanu la ér : “ Ka nahan man i han@@ gem pe ôron . . . Davidi kaa ér : “ [ We Yehova ] u ng@@ um ijiir i y@@ eren , g@@ ô@@ g@@ ô@@ you u taver kpaa , h@@ en@@ pe me yer or@@ ihyom yô . Shi a time sha kwagh u a lu mngerem ma um@@ am ma i er kwagh u ma ken Se@@ kar@@ ia 14 : 8 la , kua er se zua a mtsera sha u man ma la kpaa . Zum u Maria tôô mkurem kuma p@@ am@@ s u ik@@ aren i môm ma taver ishe shighe Yesu shin angahar yô , ishima vihi Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti , tsô á gba z@@ ôh@@ ôn . Sha ci u id@@ y@@ a@@ kwase ne una lu henen ken ishima na ér un “ tema tor , ” nahan “ ij@@ ung@@ wen kpaa [ una ] nenge a mi ashe ga , ” mayange kwagh u vihin una er un ga . Or@@ ngeren pasalmi Davidi yange er msen ér : “ K@@ ura uma wam , gadia m ngu or u cian Aôndo je ; We Aôndo wam , yima wanakiriki Wou u a suur sha a We yô . ” Sha hiihii la , ve lu er a@@ gbaa a kon u o@@ le@@ v u ken to@@ ho nahan , ve lu a ian cuku i lun ken ikyuryan i injaa ne ga . • U dondon “ Kristu ” la una wase se se seer kporom hen Yehova sha ci u nyi ? ( b ) Ka sea wase mba ve taver ga la yô , ka unô ka ve zua a mtsera ? Mose — Or u L@@ un a Dooshima 6 1@@ 10 : 3 ; Yes . Mbagenev ker gbenda u vea vihi inyaregh a hemba kwagh u ve ver ér vea vihi la ga yô , nahan ve nenge ér doo u vea p@@ ande u vihin inyaregh kpishi sha akaa agen . Shi sha shighe ugen kpa , mbatyomov mba sh@@ aav kohol sha ishigh ki Yehova . Mbagenev mba ve hingir Mbakristu nyian ne kpa , yange ve na jighjigh shi ve taver ishima shi ve kange ishima ve de aeren a ve a tse la , sha er vea er ishima i Yehova yô . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Sha ityôkyaa ne yô , mpin due ér , Ka “ ityesen ” man “ ishim@@ as@@ ur@@ un ” i nyi se fatyô u zuan a mi ke ’ akaa a i nger ke ’ Tindi sha kwagh u u@@ iyua man ini@@ aav mbi nan laa ? M@@ lu u hen ya wou ngu nena ? Mo vea J@@ a@@ a@@ p , ken inyom i 19@@ 30 Ikyav i tesen yô , á ta mbananjighjigh a na imôngo la iky@@ ur ér : “ K@@ era ka awambe man inyam se lu nôngon ityav a ve ga , kpa ka mbat@@ ar@@ ev man mbau@@ tahav man mba ve lu u@@ tor sha tar cii mba ime ng@@ in ne , man u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ” Aluer se ver ishima sha kwaghôron u profeti yô , una kura se sha ikyev i “ mbat@@ esen mba aiev . ” — 2 Pet . A kaa ér , er se eren mcivir u hen tsombor sha igbenda kposo kposo yô , “ hemba maan se iyol a mi shi kwagh la seer van tsombor wase a msaanyol kpaa . ” Yesu yange wa ago@@ yol sha ci u am@@ een Wan@@ akiriki la yange sôn jighilii ér i̱ tesen un ikyav i una fa ini@@ un@@ kwase i Aôndo a tsough la yô . ( 1 Tim . 4 : 8 ) Ior kpishi kav nahan ér aluer or nan ngu eren an@@ umbe akuma akuma hanma shighe yô , ka nan lu gb@@ ang gb@@ ang shi i taver nan iyol shi ishima i nan i eren tom sha inja . I@@ jiir la ôr kwagh u “ zege@@ ikpelaior ” i ken “ hanma ikyurior , ” i i kohol imôngo sha u civir Aôndo shi eren msen hen a na “ tugh man te@@ tan ” ken te@@ mbe u ken won u tempel u ken jijingi la . Ngeren ne una na mlumun sha mbampin utar mba vea wase se se fa er se za hemen u keghen yô . Ity@@ ôkyaa shon ka nyi ? A@@ L@@ U@@ ER u za mkombo u Mbakristu yô , ver ishima shighe u mkombo a lu a hii ga la tsô u nenge er mbayev mba kiriki ka ve wu@@ h@@ a iyol tsembelee ve tema vea mbamaren vev yô . 19 : 32 . Er yange ve nôngo ér vea za ken B@@ it@@ in@@ ia nahan kpa , “ Jijingi u Yesu rumun a ve ga . ” Aerenakaa 17 : 30 kaa a vese ér : “ Aôndo wa ayange a m@@ lan ve la ikyo ga . ” Shighe u Yesu gande or la a ôr mkaanem mag@@ en@@ em ma profeti Yesaia ken shin@@ ago@@ ge g@@ enger g@@ enger ; mkaanem ma Yesu ôr la wa ma i nger heen ne kpa ker . Anyom a karen er 6@@ 000 nahan ken ijime la , i eren ishima i Aôndo shin tar . Se kpa aluer se er nahan yô , se seer lun a ishimataver shi se za iky@@ ura ken mcivir u Yehova . N@@ oo@@ v mba ken Kristu mba ityough ki icombor ve , ve di kpa Yesu ngu ityough vev . ▪ U fatyô u henen nyi sha ikyav i Yesu a ver laa ? Ken washika na ne , á pase wener Or@@ yuda jim jim yô “ ka u nan lu Or@@ yuda ken ishima la je nan lu Or@@ yuda ye , ic@@ ôngo i mimi kpaa , ka kwagh u ken ishima , ka kwagh u ken jijingi . ” “ I B@@ E@@ E G@@ I@@ L@@ G@@ A@@ R ” 13 : 16 ) Sha nahan yô , Yehova nengen u eren a mbagenev dedoo la ér ka ini@@ av mbi una lumun mbi yô . Gbenda u Mbakristu mba mimi ve eren kwagh a mbagenev sha dooshima la pav ve ver kposo . — Yoh . Nahan kpa ka takerada u nyi jim se tôô se hen Bibilo a ve ? Nahan kpa , se fatyô u kuran bem u Kristu ken asema ase . M@@ tem@@ tor u Anyom D@@ u@@ bu una bee yô , a mase tan akaa ‘ a a lu shin tar ’ la iky@@ aren . Nenge er mkaanem ma masetyô ma Yesaia 60 : 10 ne ma lu ma taver ishima sha wono ! U@@ wo u H@@ er@@ mon N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 20 . Aluer dooshima u mbamaren una kar ú , shin aluer wea zua a mi m@@ yen kpaa , dooshima u Aôndo una ci@@ r ape i yen la . Er nan ve se fe ser ka ior Yesaia 35 a er kwagh ve ? I nger ken Ruamabera nahan ér : “ Sha inyom i sha an@@ igh@@ eni i tor na la , er [ Yo@@ shia ] lu iyev la je [ lu anyom er 16 nahan ] , a hii u keren Aôndo u ter na Davidi . ” ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Mbam@@ kombo mba Mbakristu mb@@ á maan jighjigh wase u nan shi mb@@ á ne Mkaanem ma Aôndo ma s@@ aren se , shi mb@@ á tesen se sha u ishima i̱ s@@ asen se a s@@ ase u yôôn loho u dedoo yô . ( Lev@@ iti@@ ku 16 : 27 ) Nahan aluer i m@@ ishi upristi ic@@ ô@@ mb@@ ov sha ishi yô , inja na yô Yehova venda ini@@ av vev shi mba ve ne mbi la kpa nd@@ ôh@@ ôr un ishima . Zum u lu wanye la , z@@ aan mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova vea ngô na . Yon@@ a kar a kar . ( Anzaakaa 29 : 2 ) Takerada u Utor u Hi@@ ihii tese mimi u mkaanem man wanger wanger . Mkaanem ma Yehova ka ma K@@ ire Se Se H@@ ingir W@@ ang Se K@@ er ‘ M@@ tsegh W@@ ase , sha M@@ cie u C@@ ian Ter ’ T@@ i@@ ônnongo u ken gar ugen ken tar u In@@ don@@ es@@ ia , yange lôh@@ ô mbatomov mba gomoti mba vesen mbagenev man ior mba ve lu ikyua a tiônnongo shon la ér ve va nenge er a tsegha Iyou i Tartor i he i i maa yô . Sha kpôô yô , Yehova yange wa Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man tartor u Yuda cii kwagh sha ikyev i Y@@ ah@@ a@@ shi@@ el . Ngu a ibo sha akaa a isholibo i uumace i ve a mi la ga . Nenge ase er mlu na a kaha a u wase yô . Sha mimi yô , dooshima ngu hange hange sha ci u bem man mzough u akaa a i gbe a la cii . Yange tsua u eren tom u pasen loho u dedoo la ken uma na cii . 4@@ 7@@ ,@@ 6@@ 0@@ 6 Ka nyi mbamaren mba ve lu Mbakristu ve tagher a mi sha kwagh u ônov ve@@ ve ? A kaa a na ér una mar wan , wan la una lu or u hemban lun a inja sha won cii . Maa imo due ken atô u age@@ va la yila un . Yange pine mbampin kpishi shighe u lu ken kwaghaôndo u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o u i y@@ ese un ker la , shi ker iwanger ken kwaghfan u ior i A@@ shia kpaa . ( Pasalmi 7@@ 8 : 41 ) Se soo u eren kwagh sha imba gbenda i ia na ior vea t@@ eren gbenda u perapera u civir un ne dang ga . 9@@ 0 ⇩ 10@@ 9@@ 0 , B@@ en@@ in C@@ ity , E@@ do St@@ ate , N@@ ig@@ er@@ ia , shin he ’ ad@@ er@@ e@@ shi u a hembe lun ikyua a we ke ’ mba i nger sha peeji u sha 2 la . Ka ken tar tseegh me tagher a u@@ j@@ ende mba b@@ ov y@@ ee ? ( 2 Pet . Ka kwagh u apostoli u beenyol ne nenge a mi je a er heen ne : “ M nenge mbatyomov mba S@@ ha@@ av un@@ yi@@ in tile sha az@@ ongo a tar a any@@ iin la , ve kôr ahumbe a any@@ iin a sha tar la . . . ( Mbaefese 6 : 12 ) Sha nahan yô , er ityav mb@@ in i kera lu “ awambe man inyam ” se lu nôngon a mi ga , kpa i lu “ u@@ jijingi mba aferev ” yô , kwagh ne kera ka kwagh u uumace tseegh ga . K@@ ain yange ma er nyi ve ma “ hemba ” ishim@@ avi@@ h@@ in na laa ? Er se hen ken ngeren ne nahan , mbamsen asev ka ve pase i@@ mba@@ or i se lu yô . Shi i fa se ér se mba ior mba han@@ ger ér saa i er kwagh u se soo la ga kpa ? Yesu yange hide a iyol ijime , nahan kwagh la wase un , a “ gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom ” la . Alaghga agumaior agen a mbamaren vev mba ve lu Mbakristu la , vea fa m@@ kposo u a lu hen atô u paradi@@ so u ken jijingi u do@@ on@@ ashe vea tar u Satan u u we ime la ga . Gen@@ er kaa ér : “ Ka mea hen sha kwagh ne nahan i ci@@ er mo iyol kpen kpen . I@@ wo man iky@@ on ngi uumace a iwasen nena ? Shi er Yehova lu Ter u Adam yô , yange ôr un akaa a soo ér a er la cii kundu kundu man sha dooshima kpaa . ( Mpa . 17 : 10 , 11 ) Nahan Yohane yila e@@ ev mb@@ un ér “ Tor , ” sha ci u ka mbu ngohol tahav mbu eren kwagh u una bende a ior mba sha tar cii yô . A@@ P P@@ ho@@ to / Ge@@ org@@ y Ab@@ d@@ al@@ ad@@ ze Eren pania iwer at@@ ar@@ atar yô , a nenge wener , un wa iyol i m@@ ough@@ on yemen . Shighe u lu eren pania la , á tôô shighe kpishi , á hen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke na . Ka keng keng vea er ze@@ ge iniongo i iv@@ es@@ egh ga . ( Yobu 22 : 5 , 9 ) Kpa Eli@@ h@@ u yô , wase Yobu u civir Aôndo sha mimi , man ka kwagh u i doo u or u nan we mbagenev kwagh kundu kundu nana er vough je la . S@@ op@@ hi@@ a : Een , ai@@ ky@@ ôr la yange na yô , a so@@ mb@@ o a haa inya , kera zenden sha ga . Kpa mbagenev ken ve yô , yange vea ungwa kwaghôron u Yesu , vea kav ga kpa , ve kar ve yem kwagh ve kera . 7 : 21 , 22 . Una hen ér , er un lu or@@ hemen Mbaiserael yô , un kuma u tsuan kwagh u a lu u vough sha ikyaa ne yôô ? 5@@ 3 : 1 — Or u nan ny@@ iman ér Aôndo ngu ga la nan ngu “ ib@@ u@@ me@@ or ” nena ? A lu tôôn iwer ihi@@ ar sha u tsaase Mbak@@ ur@@ an mba N@@ ingir Sha un@@ yi@@ in hen P@@ atter@@ son sha er vea hingir mbat@@ esen yô . Ka sha nyi gbenda nahan i lu sôron ior mba ken wanakiriki la her@@ egh , man kanyi kwagh Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara cica cii ve kange ishima ér vea er@@ ee ? 9 : 6 ) Heela tseegh ga , er Kristu a lu Ity@@ ough ki nongo u Kristu yô , una fatyô u mgbegh@@ an Mbakristu mba ve vi@@ e , hemban je yô mbatamen ér ve su@@ r mba i yen ve iyol la asema shin ve wa ve kwagh kpaa . — 1 T@@ es . Icighan jijingi ngu er ahumbe a u soo wer a wase u ú za nyôr hen ihy@@ ongo a mzeyol shio yô . Mb@@ ang@@ eren akaa mbagenev s@@ enge ér , yange i tsua ityakerada i í kohol cii i hingir Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ken masejime , sha ikyev i c@@ ôô@@ ci i lun a tahav kpishi igen , i Tor Con@@ stan@@ t@@ ine lu hemen la . Gba u akaa a i@@ gbe a cii aa har sha gb@@ end@@ atesen man hemen u u kom u suur sha mi yô . Shi ishima ia zer zan se iyol , m@@ ny@@ am ma a ci@@ er se tugh gbem , se yaven tsembelee sha won ga . U suur sha a na imba i ng@@ in nahan la ka kwagh u hange hange sha ci u Orkristu , er ngeren u a dondo ne una tese nahan . Aôndo ôr ve ijir ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ Y . la , lu ken inyom la Mba@@ a@@ shi@@ ria ta num sha tartor u Iserael u ik@@ we pue u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , kura ve yem a ve uiky@@ angen ye . Lu a Jighjigh u Nan shi T@@ aver Ishima er Kristu Nahan Kpa ne kera za ica ga tsô maa mkurem bee cica cii . Ka nyi u lu keghen ken hem@@ ene ? Or@@ pasenkwagh 12 : 13 S@@ te@@ ve pase gbenda u yange ve tôô u sôron zayol u ken ivaa ve la ér : “ Ka er yange Mbashiada mba Yehova hii u henen Bibilo a vese nahan ve , se hemba zan iky@@ ura cii ye . • Icighan jijingi u Aôndo wasen ior nav nena ? ( Mbaromanu 6 : 23 ) Sha ityôkyaa ne yô , m@@ gem u King James V@@ er@@ sion nger kwagh sha u pasen kwagh u mnder u shin ku nahan ér : “ Zege@@ mnger na mbakp@@ enev mba ve lu shin a na la ; shi ku man he@@ l kpaa na mbakp@@ enev mba ve lu shin ve la . ” Een , aluer se suur sha Yehova yô , se har sha tahav nav , a lu mbu asev ga . — Mbaefese 3 : 14 - 18 . ( Pasalmi 37 : 8 , 9 ) Een , se fatyô u veren ashe keghen shighe u Yehova una va tim tar u ifer ne man mba ve eren af@@ er kera la cii — shighe shon ne mgb@@ ôghom hegen . • Hii nan ve i gbe u Mbakristu vea tsegha ayol a ve sha ci u Yehov@@ aa ? ( Yobu 34 : 10 , 12 ; Yeremia 32 : 17 ; 1 Yohane 4 : 8 ) Nahan yô , kanyi Bibilo i ôr se ér ka ityôkyaa i í hii ve i̱ ne ican i yan ian@@ a ? Davidi ôr kwagh ter awashima ne , nahan a nger ér : “ U tôv zende wam man my@@ av wam , U fa igbenda yam cii . ” Kwagh ne wase un u zuan a mfe u gba u una lu a mi ve una fatyô u hemen ior mba ve taver ityough kpishi mbara yô . — Aer . 7 : 22 - 25 , 30 - 34 . Nahan cii kpa , aluer u soo u kaven Aôndo yô , gba u u vande fan aeren a na man igbenda na keng keng . A been cii yô , uumace mba lun vough vea tile sha ishigh ki Yehova , una lumun ér ve kuma u zuan a uma u tsôron . Ne@@ hem@@ ia yange una soo yô ma kaa wener : ‘ M@@ hen ve ne doo . D@@ ugh inyaregh kera yô , ka akaa a nyi nahan a lu sha kwagh u zan makeranta u vesen ny@@ ian@@ a ? — Luka 14 : 28 – 33 . Se fa kwagh u Bibilo i er yô , shi se mba nenge u eren sha mi kpaa . Ve kôr ifer man idya , i ior i tar la eren la ihyom . ( Gen . Nahan kpa , kwagh u ior ve nengen ér ka ieren i dedoo la kaha sha ajiir kposo kposo . Shi nenge ityesen injaa i i ne mbap@@ asenkwagh u Tartor ken anyom shon la . Er akav lu kpishi a tesen ér Yesu ka Mesiya nahan kpa , Mbayuda mba ve lu ken derianyom u hiihii la kpishi venda un . Shighe u Mose lu ôron t@@ am@@ enkwagh u a lu ken atindi a Aôndo la , a pine mpin u doon tsung ne , ér : “ Ka nyi TER , Aôndo wou , A keren her a we ? ” A shi nan kpa Ho@@ sea lu ken haregh u tartor u Iserael u ik@@ we pue ( u i yilan kpaa ér E@@ fer@@ aim la , gadia lu E@@ fer@@ aim lu k@@ we u vesen ye ) . 15 , 16 . ( a ) Shighe u i tsaha or je i ngohol ityom i nan kera yô , ishima ia fatyô u lun nan ker nena ? Aluer u tagher ishigh a zayol u ú fatyô u palegh ga di ye ? I@@ ca i gbe ga yô , ikpelaior va kohol her . ( U@@ k@@ we@@ legh 1 : 1 – 2 : 22 ) Zege@@ can la una hii nena ? Nenge ke ’ takerada u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k la , ity@@ ou@@ v 28 - 32 , man u i yer ér Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la , ityough 2 , ka Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . , a nger í ye . Ken ip@@ aven igen ken A@@ fri@@ ka , i wa Mbashiada mba Yehova akaa iyol je kpilighyol , i kaa ér mba civir Diabolo . S@@ il@@ vi@@ a ongo iti i Yehova yô maa tsu@@ e un ke ’ ishima ga@@ agh . Ô@@ no@@ v mba R@@ ah@@ el mba uhar mbara yange ve vande kpen a na ga . E@@ ri@@ c : I@@ ti yam ér E@@ ri@@ c . ( b ) Se fatyô u henen nyi sha akav a i ter ken Bibilo , a ior mba ve vihi dyako ve u ken jijingi laa ? ( Marku 13 : 1 ) A@@ wen ne agen yange ke@@ he kuma nan je ? Mbashiada mba Yehova mba ken mzough ken tar u mp@@ av a iv ker ne Heela tseegh ga , kwagh@@ tôvon tese ér noov man kasev mba ve lu k@@ ang@@ en@@ aa shighe u mô ken a ve nan gbe ic@@ ôron u@@ ange yô , ka ve lumun a mlu ve la shi ve ker igbenda i a ho@@ gh@@ or ve a mi kpaa . Shighe kar yô , ya la va wa zege@@ ikpelaior i iyôngo igen la kpa ker . M@@ ano@@ a yange er nena zum u ungwa ér una mar wan laa ? Sha nahan yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser Armag@@ e@@ don una karen sha yô , iji@@ r@@ ôron i Aôndo i mimi la ia lu gbem sha won . I@@ yol@@ tseghan zua vea ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh sha igbenda igen . • As@@ av man Yeremia man Davidi yange ve er nyi , u tesen ér Yehova ngu kwar ve ? ( Ivur 6 - 26 ) Ka mimi , akaa ne agen nga van@@ den eren anyom deri imôngo hegen . I kaa a vese ken Pasalmi 65 : 2 ér : “ We , u U ongo msen , ka hen a We man uuma cii vea va ye . ” Nahan shighe u U@@ s@@ a lu iyev la je una fa atindi a i wa sha kwagh u A@@ re@@ ki la yô . Nahan kpa , Mbakristu yô y@@ amen ie@@ ev mb@@ in ga . — 1 Yohane 5 : 21 . I@@ ̱ sha at@@ ar@@ atar yô , ing@@ y@@ egh ki mbahenen mba Kristu mbam@@ imi mba i shigh ve mkurem la ngi pan@@ den , nahan kpa ikyav tese er mbagenev vea lu sha tar her@@ egh zum u zege@@ can una hii la . Davidi nger pasalmi imôngo , a wuese Yehova ken pasalmi mban sha er a yem un shin p@@ ev u m@@ u@@ le u ku@@ ugh yô . — Nenge ikyav ken ngeren u sha ity@@ o u hiin Pasalmi 18 , 34 , 5@@ 6 , 5@@ 7 , 5@@ 9 , man 6@@ 3 la . Aluer á kuma yô , fa wer i@@ aven i a lu sha mi hegen ne ka i hemban doon ken m@@ vese u na cii . Pasalmi ne taver ior mba Aôndo ishima nyian kpaa , ga@@ di@@ ave tagher a ah@@ endan sha ashighe kposo kposo sha ikyev i mbaihyomov vev mba ve soo u timin ve yô . 9 , 10 . ( a ) I er u@@ tra@@ k asev sha gbenda u vea wase se u ôron or ivur Bibilo nena ? Er Yesaia kpe kera anyom kar u@@ deri imôngo yô , Yesu Kristu va kure kwaghôron u Yesaia u profeti ne ken derianyom u hiihii la sha gbenda u vesen kpishi . A ver se ikyav sha u yôôn loho u dedoo u Tartor u Aôndo u u lu van la sha gbashima . Kpa er Mark ma er nahan yô , gema de wener shighe a kar kpuaa man una ôr kwagh sha mi ye . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Sha kwagh u ior mba ken masejime mba ve va s@@ enge ér ve mba Mbakristu la yô , T@@ er@@ t@@ ul@@ li@@ an ( Hii ken inyom i 1@@ 55 – ​ zan zan ken hemen u 2@@ 20 S.@@ W . la . ) nger wener : “ Yange se zua sha u ôron ityakerada i Aôndo . . . Ka sha “ m@@ rumun u sha mh@@ ôôn ” u Yehova se zough a u@@ iyua ye . 55 : 22 ; 6@@ 3 : 7 ; Anz . ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ; Mbaefese 2 : 2 ) Ka ieren i bo i i bende a ior wuee ne , man ka ma orgen môm ga kpa ka Satan Diabolo a lu i@@ mbor i jijingi ne ye , un u a lu “ tor u tar ” u uumace mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo ne . Aluer se mba henen sha kwagh u “ ikp@@ ela i mba@@ shiada i vesen ” la yô , kwagh la una bende a vese nena ? Ka nongo u hemban doon cii u me kohol u je la , shi m su@@ gh Yehova er a tes@@ em gbenda u u lu gbenda môm tseegh u zuan a msaanyol u mimi shi zan iky@@ ura ken uma yô . ” U tesen ikyav yô , mba ve lu Mbahemenev mba Shin T@@ ine mb@@ à Mbashiada mba Yehova la man mba ve lu U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci mba sha tar cii ka ior mba ng@@ een a ityom ishima i môm . Ka kwagh u unô ior nahan a tese ér i ta num sha Bibilo kp@@ o kp@@ o kp@@ o , kpa i k@@ an@@ shio u timin i kera ? Or la maa ôr mkaanem ma i nger ken Mateu 24 : 14 mara . ” ( Yo@@ el 2 : 28 , 29 ) Aôndo yange tese sha ivande i i er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la ér un kera ngu suen Iserael u venda mimi la ga , kpa un ngu suen “ Iserael u Aôndo , ” ua k@@ ou nomso man kasev cii ker la . 5@@ 1 : 4 , 6 , 10 , 11 . Nenge imba er Yesu lu or@@ tesen u kpilighyol sha wono ! Kpa Mbakristu mbagenev mba ve lu Mbayuda yô lumun ér naagh ku Kristu sa@@ gh ve ken iky@@ ang@@ enev mbi akaa a ve van@@ den eren cii man ve hingir Mbakristu la . Yange a taver mbap@@ er@@ apera mba sha ayange la u tilen sha perapera ve hen Yehova kpen kpen . Yehova kaa sha zwa u Yesaia nahan ér : “ U vande fan gaa ? Shighe u Yesu lu sha la je , kwagh u uumace gba un ishima shi doo un a ve tsung . 5 :⁠ 24 . Nahan ashighe agen , kwagh ne ka a na se hingir ayôôso . ” ( a ) Kanyi i lu ityôkyaa i vesen i i̱ gbe u ‘ se za hemen ’ u u@@ men atam a Tartor laa ? ( 1 Peteru 1 : 22 ) Shi apostoli Paulu yange taver mba ve pasen i@@ vangeli a na imôngo la ishima ér ve lu a “ dooshima u a dugh ken ishima i wang , man imo i dedoo i ken ishima man shi jighjigh u lun a im@@ anger ga la . ” — 1 Timoteu 1 : 5 . ( Mbaromanu 8 : 21 ; 1 Timoteu 6 : 19 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem man mba ve lu iyôngo igen la cica cii mba civir Yehova imôngo , ve cii mba “ ik@@ um i môm ” shi mba sha ikyev i “ or@@ kuran môm . ” Er Mose cia F@@ ar@@ a@@ o ga yô , a er kwagh inja er ngu nengen a Yehova , Aôndo u i nengen a na ga la nahan Ken masejime yô , ort@@ wer la mough ityough sha , maa kaa ér : “ Wan wen una fatyô u eren kwagh iyol na ga saa ne wasen un . ” Davidi wuese erdoo u Yehova “ S@@ ôr Gbenda u A@@ ng@@ ahar A O@@ u U@@ ̱ Lu V@@ a@@ an@@ aa ” sha u U V@@ ese ken Jijingi Yô , 6 / 15 I@@ j@@ en va gbe yô , Yakob man tsombor na cii mough yem ke ’ Igipiti . B@@ ri@@ an : M nenge nahan . ( b ) Ka ak@@ um ahar a nyi Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve ter kwagh u a ken m@@ sen@@ e ? U tesen ikyav yô , u fatyô u ôron kwagh u profeti Eliya sha peeji 18 zan zan 21 ken Iyoukura ne shi henen sha gbenda u se fatyô u dondon jighjigh na u nan la kpaa . Yange Anmgbian Rus@@ sel@@ l wa ishima ér una nger ti@@ h@@ i u sha uta@@ ankar@@ uhar , u una na mpase sha ityakerada i ke ’ Bibilo i Ese@@ kiel man Mpase la . Yange m fa er m@@ sô@@ rom ma man karen ikyaa inya maa ban hen amba a m@@ tem la ga yô , kpa gema ma@@ am iyol u zan . Kpa u fatyô kuran ivaa you . Er nan ve ú fatyô u kaan wer se mba a ian i civirigh kpishi er se lu ior mba Yehova yôô ? Kpa Eli@@ h@@ u shi ôr Yobu loho u dedoo u Aôndo tindi un yô , a kaa ér : “ Y@@ ima [ Yobu , a̱ ] de s@@ enen shin ih@@ ungwa [ shi u@@ war ] ga , M zua a ip@@ aan ve ; zum la inyam [ na ] ia hingir he@@ gh á hemba i wanye kpaa ; [ una ] hide [ una ] hingir er sha ayange a [ a ] lu iyev la yô . ” M@@ sen u ti@@ ôn@@ ôô una wase ú u lun a vangertiôr shighe u ú lu pasen kwagh yô Mkaanem ma Aôndo er ityendezwa ér ica a gba ga tsô Tartor u sha ikyev i Mesiya la ua ngohol tahav he ’ gomoti mba orumace sha tar cii . Shin er i lu m@@ us@@ an un , yemen a na ken up@@ ur@@ usu kposo kposo nahan kpa , za hemen u pasen kwagh her . Nahan yô , Aôndo gba Adam a m@@ shi sha gbaa u tsuan kwagh u dedoo man u bo , ka nahan ve k@@ an shio u tsuan kwagh u dedoo shin hendan a imeen y@@ ee ? A@@ ng@@ an ka di akaa ahar tseegh a a tese mlu u we kpa ú kera lan a lan er a du@@ mbur nyian ga yô . Tar u he la di ka nyi ? Í nger ér : “ Tsô zum u ve ungwa kwagh u mnder u shin mbakp@@ enev la yô , mbagenev gba nahan tar man mbagenev di yô , kaa er : Shighe ugen shi sé ungwa kwagh ne her a we . ” — Aerenakaa 17 : 29 – 32 . Habak@@ u 2 : 12 kaa ér : “ Kwagh á tser un u a maa gar sha awambe , man a taver gar@@ utya sha if@@ er@@ kwagh ” la ! M@@ lu u tar u lu sha mi hegen ne na yô kwagh tser uumace shi kwagh ne tese ér se mba ken shighe u ‘ mk@@ ur@@ tar ’ kpaa . — Ôr Mateu 24 : 3 , 7 - 14 , 21 , 22 ; 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . A kaa ér , “ M t@@ ôm mer ma m fe u fese , kpa ka m umbur kwagh u anmgbian ugen yange ô@@ rom la , ér : ‘ Er kwagh u u fetyô la cii , nahan Yehova una mase eren u a shi la . ’ ” 2 : 18 , 23 . “ Jijingi yô , R@@ um@@ un , kpa Iyol yô , Ng@@ i a A@@ ge@@ e Ga ” 11 : 15 . U ôron sha mimi yô , or@@ maren môm kpa nana fatyô u eren hanma kwagh u Bibilo i kaa ér mbamaren ve eren sha u y@@ esen ônov vev la vough - ko@@ k@@ o ga . Kanyi mcivir la ? Ka mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve soo u ‘ nyôron nongo sha asorabo a [ Zege@@ bab@@ ilon ] ga , ’ shi ve soo u ‘ ngohol atsan a a ts@@ eren un la kpaa ga yô . ’ “ M@@ lu wen a̱ kuma sha loho u dedoo . ” — F@@ I@@ L . 1 : 27 . K@@ e ’ Bibilo jimin cii , i kange m@@ te u tan ikyaa a Aôndo man ishimaverenkeghen i uma u tsôron la ijiir i môm k@@ ang@@ en@@ aa ér ka gbaa u hange hange u jighjigh u nan u Orkristu nana na Aôndo yô . 13 : 37 . Nahan kpa , a palegh u lun a ve kôôsôô . Ikyav tese ér S@@ al@@ ome shon ne lu ngô u ônov mba Se@@ be@@ de@@ u . Nahan “ isholibo nyôr shin tar . . . man ku gema va sha ci u isholibo ” sha ikyev i Adam , nom u Ifa . ​ — Rom . A n@@ aha ve tar a pine ér , ‘ ka nyi Mbayuda ase@@ er@@ aior ne a eren@@ e ? Á pase an@@ za a ior a i gbe u Mbakristu vea lu la ken u@@ washika nav mba uhar mba á nger sha tahav mbu Aôndo na un la . Er se lu a jighjigh u nan yô , “ asema kera nga y@@ in@@ an se ga ; shin er or wase u ken won ne [ a ] lu vihin kera kpaa , or wase u k@@ imi ne mba gem un he@@ gh ayange ayange . ” ( 2 Kor . 4 : 16 - 18 ; Heb . ( Aerenakaa 26 : 2 ) Inja na yô , ka u se ny@@ agh mcivir u aiegh , se eren sha atindi a Aôndo vough shi se civir Yehova a ishima môm . Tese mbayev ou dooshima sha u ts@@ ahan ve . Sha mimi yô , u se tese Yehova dooshima wase la hemba u palegh kwaghbo u eren di tsô la . Hii nan ve i gbe u se tôôn ior se karen sha mbagenev ga ? Or@@ ken@@ gese abaver ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amer@@ ica nger wener , “ S@@ aa or u nan lumun a kwagh u nan tseegh , nan lumun a kwagh u orgen ga la nana na jighjigh ér Mbashiada mba Yehova ka ior mba vea fatyô u van a mzeyol hen tar ye . ” Bibilo ôr se kwagh u yange er yô , ér : “ Ken tugh mb@@ ura je , ort@@ yom u TER due wua ior dubu deri man dubu ak@@ un@@ du@@ any@@ iin kar uta@@ an ken af@@ o a Mba@@ a@@ shi@@ ria . Mimi yô , se fatyô u t@@ eren averen man atô@@ akyaa a a ne ve Yehova a doo se ishima la cii been ga . Mb@@ ap@@ asenkwagh 7@@ ,@@ 3@@ 1@@ 3@@ ,@@ 1@@ 7@@ 3 Aluer wan u undun ter u nan nana va ‘ tile a ishima ’ yô , i̱ ngohol nan 3 : 16 - 21 . Yange zua a iwasen ken ityesen i mbamaren nav tese un la je ka u tu@@ nan ga . — Luka 2 : 41 - 50 . M@@ cie u C@@ ian Aôndo Ve a Mbam@@ tsera M@@ gb@@ egh@@ aa J@@ e De Ne W@@ er Kwagh Wou a Shi Ior Ga Hegen ka i saan mo iyol kpishi u kporom ikyua a na ken msen . ” Kwagh ne wase Mar@@ i@@ o man kwase na u kaven ér se mba a mimi , nahan ve hingir ior mba pa@@ ase mimi iyol sha gbashima . Mba lumun ér kwagh a zua ve a anmgbianev mba@@ aiev mba ka ve soo ér i nengen ve inja er ve mba mbaapostoli nahan la , ga . Mkaanem ma profeti ma Yehova ma gbe inya ga , vough er yange ma kure sha Bab@@ ilon nahan . A kaa ér : “ Aluer iky@@ ôr doo u , u zua a tom yô , hungur a kwagh ugen cii , kua kwase wou man mbayev ou man u@@ zayol ou cii . ( Yesaia 45 : 5 ) Nahan kpa , a soo wener se wuese un , man ka sea wuese un yô , i doo un . Mbashiada mbagenev sôn ian hen or@@ vesen u hen ijiir i te@@ en akaa sha er vea t@@ aren ityakerada i Bibilo sha te@@ b@@ ur sha er ior ve nenge a mi yô . Kpa ainge yô , ka mb@@ any@@ ar@@ ev ve hembe zan i ye , nahan kwagh ne ngu tesen m@@ kposo u vesen u a lu hen atô u mb@@ any@@ ar@@ ev man mba@@ ats@@ anev la . ” Yesu ôr kwagh u or@@ shir@@ en ter na , u shi kuran ter na ilev ken to@@ ho di@@ di yô . Ka sha inja u veren ashe ér Yehova a lam a vese sh@@ a@@ a@@ la jighilii ? ( b ) Er nan ve i gbe u se er kwagh a hemba u kaan sha zwa ser se suur sha Yehova ? Hanma kwaghaôndo sha tar cii nôngo u tesen ér kwagh ngu ken or u ka a due a undu iyol i or a za lu m@@ ape shighe u nan kpe kera yô . ( 2 Timoteu 4 : 2 ) Yange lu u Timoteu una “ yôô kwaghôron Na , ” ka loho u Aôndo je la . Ka m hen sha kwagh u ma ngeren u he ken Iyoukura shin Awa@@ ke ! , nahan gbenda u i ngeren akaa ker sha inja sha inja la u doom kpishi . ( Luka 9 : 1 - 6 ) Nyian kpa doo u mbatamen mba ken Kristu vea dondo Yesu sha gbaa la . Yesu yange kaa ér : “ Nahan yô , lu nen vough er Ter wen u Sha A lu vough nahan . ” ( Mat . ( Yohane 4 : 23 , 24 ) U tesen ikyav yô , ib@@ aver i tar sha won cii i ken inyom i tom i 200@@ 6 la tese ér iorov 2@@ 4@@ 8@@ ,@@ 3@@ 27 yange ve er batisema sha u tesen ken igbar ér ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova . Doo se kpishi er se fetyô u pasen ior kpishi loho u dedoo sha ashighe a bem a lu sha an@@ shighe kpuaa la . 37 : 1 , 14 , 15 ; 38 : 1 , 2 . Yange vôso kwase na u i yer un ér Pen@@ n@@ y la ken inyom i 19@@ 7@@ 7 la , shi ve mar ônov kpaa . Er i pin mpin sha hanma ikyum@@ hi@@ ange ken takerada ne ga yô , u yar tom a u nena ? Li@@ dia u ken T@@ i@@ ati@@ re yange ver ato a Paulu , “ Ter kpaa bugh un ishima sha u una ver ishima ” yô . ( Genese 3 : 1 - 5 ) Hii shighe la je , kape uumace kpishi ve gem eren a@@ yom je la , man mba eren nahan mb@@ i@@ en ior shin zuan a mbam@@ tsera vev . Aberaham ngu m@@ nya shin ku hegen ngu keghen nyi ? A kaa ér a gba u se “ eren akaa a dedoo . ” ( G@@ al . Kwagh ne una gema a fatyô u van a isholibo i vesen imba er idya nahan . Kpa ian ne gema na se tom u vesen u tsuan akaa a se er la iyol yase . V@@ e@@ gher ugen la di ka vegher u ken ijime . Mic@@ hel@@ le : U kaa vough . Ikyav i tesen yô , nenge ase m@@ gem u Bibilo u New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures — With Re@@ fer@@ ences ( i í lu a ajiir a keren iwanger sha kwagh ) la . Ma kaa ér : “ L@@ ôô iv@@ or you pe@@ pe , man ai@@ k@@ ighe kpaa de hiden a uwegh ou ga ; gadia u fa i ia doo la ga , shin ka ng@@ in shin ka ng@@ ira , shin ihi@@ ar cii ia doo u . ” ( Or@@ pa . Alaghga As@@ a yange kegh ato a kwaghwan u injaa ga , shin nenge ér Ba@@ a@@ sha vea ikyum@@ utya na cii kuma u eren un kwagh ga , nahan un tseegh kpa una ker gbenda u been a ve . Nenge kwagh u F@@ l@@ or@@ ence N@@ igh@@ t@@ ing@@ al@@ e , kwase bu@@ ter ugen yange er ken derianyom u sha 19 la . Lu bredi man wain u nyi i umbur ku u Yesu a mini ? Er tar u bo ne u lu ken ayange a u a masejime yô , akaa a nan ishim@@ any@@ ian nga seer a seer shi m - ban u mk@@ or kpa ngu seer a seer . ( Pasalmi 10@@ 3 : 8 ) Aluer mbamaren mba tesen an@@ za a Aôndo e̱r mhôônom ma kôron man ma zungwen yô , vea fatyô u wasen sha er mbayev vea tsu@@ me je kpa iliam ia k@@ ondo her atô ve ga yô . — Pasalmi 10@@ 3 : 13 ; Mal@@ aki 3 : 17 . Yon@@ a shi er nyi ig@@ ene ? Shi ia fatyô u wan im@@ aagh ki alaghga or nana seer lamen sha akaa ag@@ enegh kpaa sha ian igen yô . U fatyô u kaan wer : “ Kp@@ es@@ h , gba den kera tsô . Se fatyô u tagher a am@@ een shi waren atsan kposo kposo nena ? Nahan kpa , profeti Yesaia pine sha inja vough nahan ér : “ Tsô né kar Aôndo sha ana ? Ikyav i ishember i erdoo ne ken zwa u yange i nger Bibilo ker jighilii la yô , ka u “ soon mba@@ van@@ nya mba i fe ve ga la . ” Jighjigh wase u nan la na yô , se fa dedoo ser , uityendezwa mba ken Bibilo mba se lu veren ishima keghen la vea va kure sha mi kpee , shi se na jighjigh a a@@ kp@@ el@@ an a tan shio ser akaa a a pase se ken Mkaanem nam la nga kpôô kpôô , shin er se lu a nenge a a ga nahan kpaa . Nenge iveren i se lu a mi u lun ken nongo u Aôndo ne sha wono ! M@@ ngerem ban ior . De se gbidye kwar sha mkaanem mara . Ka se ayol a ase i gbe u se lu Loho u Dedoo ne ye . ” Shi doo u se fa ser Yehova tsua Yesu ér a tile sha ityough N@@ agh shi ka ken iti na Aôndo a ne se icighan jijingi ye . ( K@@ ol . ( b ) Ka mimi u nyi a lu ken Mbaefese 1 : 7 u alaghga ma se undu ? Aluer se ver shighe u za sôron mba@@ beenyol yô , se lu tesen ser se fa er u nengen sha mbamgbe mba mba@@ beenyol la i lu kwagh u vesen sha ishigh ki Yehova yô . — Y@@ ak . Se mba a atô@@ akyaa kpishi a ember imôngo ! ( Mateu 10 : 11 - 14 ) Alaghga kwa@@ gen yô , or la nana ungwa loho u dedoo shon . Yesu yange tese ikyav i kwagh ne zum u a ôr kwagh u igbenda ihi@@ ar i sha injakwagh la . Takerada u i yange i yilan u ér “ Let God Be True ” la Des@@ i@@ der@@ i@@ us Er@@ as@@ m@@ us Kape Aôndo kpa yange gba nomso@@ or man kwase ér ve eren kwagh imôngo ken ij@@ ough@@ ave , ve de gbe a gba g@@ es@@ a ga je la . — Genese 2 : 24 . Nyian ne , ior ka vea za u za nengen akaa ken Roma yô , ve nenge a i@@ war i tse , kua at@@ se u u@@ tempel man mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ egh man aka@@ am@@ aan agen wue wue , a sha ayange a tsuaa la . Sha ayange a tsuaa la , or@@ jighjigh Yobu lu veren ishima keghen ér aluer un kpe kpa , Aôndo una va nder un . Nahan se dondo nen kwaghwan u Paulu ne . A kaa ér : “ Hanma or nana̱ kar tom u nan iyol i nan , ka nahan man nana lu a ityôkyaa i tan ihy@@ agh ken iyol i nan tseegh , á kera lu sha kwagh u orgen ga ye . ” — Mbagalatia 6 : 4 . Kwagh u u wa nan la una har sha nyi ? 10 : 2 — Ishima i or ia “ za a nan ken iy@@ an ” shin “ ken im@@ ese ” inja nena ? Bibilo kaa ér Saulu lu “ su@@ wen u tan k@@ ume sha mbahenen mba Ter man shi u wu@@ an ve kpaa . ” N@@ at@@ an fa je ér , Davidi soo perapera man iji@@ r@@ ôron i vough . Jijingi u a lu eren tom sha ikyev i nongo u kwa@@ se@@ he u i shigh u mkurem ne ngu lôh@@ ôn ior ér ve va ngohol mngerem ma um@@ am . Lu u mbahenen mba ve lu sha kpo@@ you u sha la , vea tsa a hungur a iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la ga . Umbur u W@@ u@@ ese shi Su@@ ghun 5 : 14 , 15 ) Shi doo u se umbur ser Aôndo “ sur@@ un se asema sha atsan a ase cii , sha er se kpaa sé fatyô u sur@@ un mba ve lu ken hanma ican la ishima ” yô . — 2 Kor . ( Ekesodu 30 : 34 - 36 ) Tor Davidi yange lu a kwagh ne ke ’ ishima zum u á ôr kwagh a kaa nahan la , ér : “ M@@ sen wam a̱ lu U sha ishi er nagh ku hum@@ an@@ doon nahan , man shi mk@@ ende u ave am sha kpaa , er nagh ku nan ku ai@@ k@@ ighe yô . ” — Pasalmi 14@@ 1 : 2 . Inja na yô , Tartor la ua hemen tar cii . ( Anzaakaa 24 : 10 ) Er Satan a lu keren ér una kôr ave sha akaa a á ne se iyol kpen la una b@@ ura se yô , gba u saa se zua a iwasen m@@ ape . Ka ijiir i môm tseegh se za ve se fa kwagh u una na or uma u tsôron ye . Tom wase u Mbakristu ka tom u í gbe u se lu a iyol hiden ijime je ka li@@ an ga . Yange m za yam iky@@ e@@ ky@@ e i lun a aka@@ ver atar sha er a lum ican kpishi u pasen kwagh ga yô . Dooshima u mimi ka “ no@@ mb@@ or@@ usu u TER . ” Aluer kape se nengen un la yô , gba u se gema mnenge la . T@@ aver u fan iyenge i ior mba ve nenge “ In@@ i@@ umbe i E@@ ure@@ ka ” la . Gba u se lu a “ ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya , ” a a lu “ jighjigh u nan ” la sha ci u nyi ? Ngeren u sha uhar la di ôr kwagh u uumace mba yange ve de “ Een ” ve lu “ een ” her@@ egh yô . Shi a taver Mbakristu mba i er ve batisema la asema ér ve kure ic@@ egh@@ zwa i ve er a Yehova la . — Mat . T@@ ime ase sha ikyav ne . Tartor la ngu hemen sha hegen . ( Mateu 24 : 14 ) Ior vea er tom u pasen loho u dedoo u Tartor u Yesu iyol na yange hii eren u ne ken ayange a masejime ne kpoghuloo . Mba pasen u sha igbenda kposo kposo . A@@ yange am iv a ityom i ikyo@@ o@@ gh , ka u gban di zenden keren iember gen@@ ge@@ e ga . Mba zough a mi . 5 : 11 - 14 ) Lu inja er mbagenev nenge ér aluer ve yem eren kwagh er Mbayuda kpishi eren la yô , uma ve una hemba doon nahan . Shi se fatyô u wan ago@@ yol sha M - umbur sha u eren msen shi gbidyen kwar sha ishimaverenkeghen i Aôndo a ne han@@ mô wase la , a lu u yemen sha , shin lun shin tar ne kpaa . Yehova yange na Mb@@ al@@ ev@@ i tom u nengen sha t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo cii man ayange a Mal@@ aki ye , shi ken masejime yô , ve nengen sha tempel kua icighan tom i eren ker kpaa . P@@ ase inja i u ‘ l@@ ôôn ken jijingi ’ la . Se pase nen ior mfe u una va ve a msaanyol u mimi hegen shi una va ve a uma u tsôron la . Kwase ne a tsa sha ga@@ mbe môm vea Ke@@ tly hanma tugh ken Iyou i M@@ kohol la . • Aluer se soo ser i fa inj@@ a@@ or i se lu la nahan , kwagh la una wase se u lun Mbakristu mba mimi ken hemen nena ? Lu u vea ungwa kwaghwan u Aôndo yô , vea kure awashima u Aôndo yange gba ve ér ve lu mbamaren mba tsombor u uumace sha tar cii , mba vea lu bem bem shi vea lu a uma u vough gbem sha won la . M hiin tom sha ah@@ wa 11 ut@@ u , m za kuren sha ah@@ wa 7 pe@@ pe . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Nyian ne , m ngu eren uma u dedoo . Kpa Yesu gema va a iyol i Ter na u sha vande sôron veren a ver yô , lu iyol i i kuma vough sha iyol i yange Aôndo er zum u A gba Adam la sha hanma gbenda cii . Shi m nenge ve tagher a mbamzeyol kpishi mba nan ve ishima@@ y@@ in@@ an , er ve lu z@@ endan akaa a tar ne seer a seer la . M@@ C@@ I@@ E@@ M kange sha orumace u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . ( 2 Kor . 6 : ​ 4 , 7 ) Kape Orshiada u Yehova ugen ken tar u B@@ rit@@ ain er je la . Nahan Orkristu u mimi yô , ka u nan dondon atesen man akaawan a Yesu , u yange ver Kwagh@@ aôndo u Mbakristu la , a uma u nan cii man a u pinen kwagh shio . Tsô a ô@@ rom Pasalmi 8@@ 3 : 18 ken Bibilo na , ijiir la kaa ér : “ Sha er ve̱ fa er We , u iti You i lu [ Yehova , N@@ W ] la , i lu We tseegh U lu U@@ hemban@@ sha sha tar cii yô . ” Ka or u a fe tom u wan mba@@ an@@ agh mba nan ahumbe a tse@@ en man a k@@ undun iyol kua a nd@@ ôh@@ ôr sha iyou tsema tsema yô . Yesu yange lu lamen a Mb@@ as@@ adu@@ shi mbagen mba ve na jighjigh a mnder u shin ku ga yô . A kaa ér mba ôron ve ijir sha ci u ityakerada ve kua jighjigh ve u nan , ka sha ci u ityom ve ga . Se mba ken shighe shon hegen . 9 , 10 . ( a ) A@@ vegher a e@@ ev mbu ken m@@ nya a a lu wue wue la tese uwegh sha nyi ? ( a ) Kanyi yange i wase gum@@ kwase Kristu u@@ gen@@ egh u hendan a imeen ke ’ makeranta ? Ashighe agen a taver se u kaven ityôkyaa i í ne ve akaa a eren nahan la . Ka akav a nyi yange Mbashiada mba Yehova mba ve l@@ ù cii shighe u Kristu la ve v@@ ere ? Sha ashighe a i ngeren Bibilo la , Mbaiserael ve tôô al@@ ak@@ e@@ ma gayô sh@@ a@@ ir kua mngerem ve n@@ ungwa maa ve er bredi . 45 : 7 , 16 — Ici@@ ghan@@ nagh ku yange i na sha ci u tom u pristi man sha ci u tor la tile sha ityough ki nyi ? Ne@@ bu@@ ka@@ di@@ res@@ ar , tor u Bab@@ ilon , wanakiriki Wam , Me va a ve , vea ta num sha tar ne , kua mba ve tem sha u kpaa , man sha akuraior a a kase ve ne cii ; Me tim ve pur@@ u@@ tu@@ tu . . . A@@ dooga ken tom wase u pasen kwagh la , se wa ishima a angev man mbamzeyol mba ken ishima man tôv@@ a@@ ican kua ior mba kwagh a gbe ve sha loho wase ga la anyom imôngo . Li@@ dia u va hingir Kwa@@ se@@ kristu zum u Paulu za ken F@@ ilipi u ken Grika la kpa yange due “ ken gar u T@@ i@@ ati@@ re , lu kwase u te@@ en su@@ un . ” — Aerenakaa 16 : 12 - 15 . Hi@@ ihii yô , gbidye kwar sha inja i@@ ember@@ yolough shon . ( Pasalmi 65 : 2 ) I@@ can i ior kpishi ve lu yan nyian ne tese ér Aôndo wa se ikyo ga shinii ? Kwagh ne wa zan un iyol , kpa a kaa ér aluer ka kwagh u m tsough u eren la yô , m nôngo m er un tsembelee . Kpa orgen u i yer un ér E@@ d@@ w@@ in yô , ka a nôngo u dondon ikyav i Yesu . Anmgbianev mba tesen tser u “ E@@ ure@@ ka ” la eren tom a “ iky@@ e@@ ky@@ e i kper@@ an a kp@@ era ” sha u kuran ikyav vev , man a@@ kpa man ikyav mbi ha@@ an af@@ o a mi kua mbi y@@ ôron . Nahan yô , lu u i̱ er [ Yesu ] A̱ lu kwagh môm a anmgbianev N@@ av sha akaa cii keng sha u Una hingir zege@@ pristi u zungwen mhôônom man u jighjigh kpaa sha akaa a Aôndo . ” ( b ) In@@ j@@ akwagh i sha kwagh u injaa u ken sule la pase nyi sha kwagh u or@@ kasua u keren ta@@ gbe@@ de laa ? Ga@@ e@@ be@@ le@@ in kaa ér mbam@@ nenge mban mba a kwagh u mimi môm ker ga . Er m hingir tu tu tu yô kwagh ne gema v@@ am a ican kpishi je m gba angev mbu av@@ av a shin uya . Kpa alaghga mbagenev vea hen ér kwagh yange luun nahan hanma shighe ga . Ity@@ am@@ egh ki perapera yô , ka i l@@ ôô ki sha bem sha ci u mba ve ker num la . ” Ikyav i tesen yô , anmgbian u kwase ugen u i yer un ér A@@ my la , yange tagher a mbamtaver mbagenev shighe u i tindi un ér a za wase u maan Iyou i Tartor igen kua ya u mbam@@ ishen hen anc@@ ile ugen ken I@@ t@@ ye@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic la . Yesu ôr ve mkaanem man ken inyom i 33 , zum u ve za zende a na ken Yerusalem la . A soo ér ‘ ishima i vihi ’ se ‘ se eren ifer tseegh , ’ kpa jijingi u Aôndo wase se se “ de ishima i nyoon ” shi se “ de iy@@ ugh ” kpaa . U nenge a mi kpa ? Yange hen sha kwagh ne gba@@ ang yô , á nenge ér , er un lumun a uityendezwa mba Yehova cica cii nahan kpa , doo u una za hemen a aeren a ityô na sha er una kura iyol@@ na sha ikyev i mbaihyomov nav yô . Gba u se palegh u@@ j@@ ende mba b@@ ov sha ci u nyi ? 20 : 28 - 30 ) Mba yange ve vande lun mbatamen ve i va dugh ve , kpa ve ze hemen u civir Aôndo her cii tese hanma or , kua Satan ér , Yehova doo ve ishima ka sha mimi je . • Kanyi yange i b@@ unde Mbaiserael mba sha shighe u Mose la kua Mbakristu mbagenev sha shighe u Paulu la u nyôron ken m@@ mem u A@@ ôn@@ doo ? U tesen ikyav yô , alaghga se nenge er a lumun ér i̱ mee se i hemba agee a ase ken inya ga yô . Ôr ikyav i i̱ tese ér Yehova suen mbacivir un yô . H@@ ide nenge ase sha igbenda igen i m@@ hembe u Yehova la kpaa — ka igbenda shon i i k@@ ough Yesu Kristu kpa ker je la . Kwagh ne ngu a va a mzough kpaa . Takerada u Mpase ôr kwagh ve ér ve lu as@@ an ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Kristu . Nahan kpa , se fatyô u kaan ser Solomon ver se ikyav i bo kpaa sha ci u nyi ? ( Yohane 6 : 44 ) Kwaghôron ne tese ér Aôndo ka a ur@@ ugh mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron la te@@ gh@@ elee man i kuma ve ken asema kpaa . Ka doon mo u ôron ivur Bibilo shi timen sha mi hanma iyange kpa ? Hen shighe la alaghga M@@ an@@ ase umbur kwagh u Mose yange ôr a Mbaiserael ne , ér : “ Zum u ú lu ken ican , man akaa ne cii á tser u yô , sha ayange a masetyô , ú gema hen [ Yehova ] , Aôndo wou , ú ver ato sha imo Na . ” ( D@@ ut . Yehova yange kura ikyurior i Iserael sha igbenda i nyi ? Ior umiliôn umiliôn nyian ne mba yaren tom sha mkaanem ma Yesu nena , man kanyi mlu ve lu ker kpa ve lu eren kwagh ne nahana ? Ka Tartor u Aôndo tseegh ua fatyô u sôron mbamzeyol mba uumace ye . Yesu yange yila se ér se va lu mbadondon un . ( b ) Ka akaa agen a nyi nahan mba ve vese ayol a ve vea er ve mlu u ve lu “ iy@@ ô@@ gh i môm ” la una hemba ta@@ ver@@ a ? Heela tseegh ga , Aôndo yange doo mbahemenev mba kwaghaôndo mban ishima sha mimi ga . ( Yobu 1 : 9 - 11 ; 2 : 4 , 5 ) Aôndo na se ian i tsuan or u se nenge ser doo se ungwan nan la . 12 : 10 , 11 ; Aer . 4 : 8 - 11 ) Yesu yange hingir “ i@@ wen i sha z@@ ongo ” i tiônnongo u Kristu . Hen shighe ne , or u tôô The@@ o@@ do@@ to@@ s tom la kaa a na ér a za nengen un sha ijiir i he i eren su@@ wi@@ it i ken gar u P@@ ort T@@ au@@ fi@@ q , ikyua a gar u Su@@ e@@ z , nahan se yem hen gar ne . ( 2 Tim . 3 : 1 , 2 ) I@@ mba ieren ne ia fatyô u b@@ enden a v@@ es@@ ee ? I shi i tôô S@@ il@@ vi@@ a sha gir@@ gi@@ do@@ go i yem a na ke ’ af@@ o ag@@ enegh , nahan mba ng@@ ur yemen yô , ve za kar he ’ gar u H@@ ol@@ b@@ æ@@ k la ! ( b ) Ka ityesen i nyi se fatyô u zuan a mi ke ’ kwagh u yange er Yeremia laa ? Í M@@ A@@ R F@@ R@@ I@@ E@@ D@@ A J@@ ES@@ S ken inyom i 19@@ 11 ken tar u D@@ en@@ mar@@ k , ape un vea mbamaren nav yange ve mough ve yem ken H@@ usu@@ m ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Jam@@ an@@ i la . ( 2 Mbakorinte 6 : 3 - 10 ; 1 Timoteu 1 : 16 ) Zum u yange shi kpuaa u Paulu una kpe shighe u a lu wan Timoteu , ikyar na i kiriki kwagh la yô , a kaa a na ér Mbakristu ci ca cii vea tagher a am@@ een . Shi se nenge kpaa ser “ tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” Y@@ e@@ fe@@ ta za hembe Mba@@ am@@ on ityav hi@@ di yô , wan na u kwase yevese za u za keghen un gbenda . ( Mba@@ j . Aluer kwagh ngu nahan yô , se er msen , Aôndo a wase se se dugh dooshima ne ken a vese kera kua aeren a iyolough a mba tar u doo ve ishima ve eren la . Shighe u se ongo ser anmgbianev asev tagher a m@@ te@@ v u sha ican kpishi ken ityar igen yô , i de ci@@ er se iyol ga . 4 : 7 ) Gba u se eren msen hanma shighe ve se za hemen u kuran ye . Gba u iyol@@ tseghan ia bende a uma wase nena ? Hi@@ ihii yô , pase ma ish@@ ember@@ ti i í gbe u ú ôr kwagh u t@@ ér i man nan fe í tsembelee ga yô . Mbayuda mba hemban 4@@ 2@@ ,000 nahan yange ve hide . Sha mimi yô , doo u se wa ishima se kegh shighe u akaa a vesen ne aa er la . — Mpa . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 4 ( zwa Buter ) ( 3 ) Se er nan ve se tese ser se mba a iwuese sha ishima i Yehova a we laa ? Shin er Matthew tagher a mbamtaver mban sha hiihii la nahan kpa , a kaa ér : “ Kwagh u m tsua u yemen ken tar u Rus@@ sia la lu kwagh u hemban doon cii u m tsua u eren yô . ” “ SH@@ I m er kwagh u sha mi ga ve ! ” Nahan se hemba lun a vangertiôr ken anmgbianev mba i ver ve mbatamen shin udi@@ ak@@ on ken nongo u Kristu la , shi se naan ve icivir kpaa . — Heb . Kpa kwagh er doo yô , amba a ior ne nahan kpishi yar tom sha mk@@ ô@@ ôm u sha dooshima u anmgbianev mba ken jijingi mba ve vi@@ e ve ne ve la , vough er Bar@@ u@@ ki kpa yange er nahan . ( 1 Samuel 15 : 22 ) Er Yehova yange kaa ér i̱ tim ilev mb@@ ira yô , doo u a na un ini@@ av a mbi kpaa ga . Shi ka ve yar tom a ian ve i gbil@@ ini@@ gh sha u henen Bibilo shi eren an@@ umbe shi nengen sha akaa a ve . ( b ) Shighe u i kaa a Orkristu ér nana er tom tugh cor@@ o@@ aa yô , doo u nana pine iyol i nan mbampin mba han@@ a ? T@@ aver Mbagenev u H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime , 11 / 1 Gba kpee u nana er tom u nan vi@@ e vi@@ e , shi nana er ú doo doo kpaa . Akaa a at@@ a@@ ankar@@ ahar a nan or msaanyol a Yesu a hii t@@ eren ne tese ér ka unô ve lu a msaanyol u mimi ny@@ ian@@ a ? Vea fatyô , Yehova na ve ian i lamen a na ken msen , kpa saa vea eren akaa a Aôndo a soo ér ve er la . Kpa alaghga se pine ser , er nan ve i lu ior kpuaa tseegh ve ver ishima sha akaa nee ? M@@ ve u Yesu va shin tar va hingir or la yange wa un ago@@ yol u eren tom u Yehova ver sha ci na la , ka tom u lun Zege@@ pristi man Tor je la ; una hii tom ne sha tiônnongo u mba i shigh ve mkurem la , maa una dondo tar jimin cii . — Mbakolose 1 : 13 ; Mbaheberu 7 : 26 ; Mpase 11 : 15 . Mbakristu mbagenev ka ve tsua ér vea undu mba ve vese la , shin ve pav ivaa sha gbenda u Ruamabera a lumun a mi ga yô . Ity@@ ôkyaa igen i í doo u se kporom hen Yehova ken msen yô , ka sha ci u un kpaa una kporom hen a vese . Or@@ hemen na la er nena ? Yange i ta upristi man ati@@ ator man ior mba Yuda mba saan ishe mbara icin ér “ iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom . ” Nahan cii kpa , Yehova ver ve dedoo . Kwase u Yobu di yange kaa a na ér : “ U k@@ usu mimi wou her@@ egh@@ e ? Ivur la ôr kwagh u Satan nahan ér : “ Una due sha u tsu@@ ghun akuraior a ken a z@@ ongo a tar aa any@@ iin la , ka Go@@ g@@ i man M@@ ago@@ g@@ i je la , ka sha u una kohol ve sha ci utya . ( 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 ) Mkaanem nam ma sur@@ un se asema shi ma wasen se u sur@@ un mbagenev kpa asema sha ishimaverenkeghen i mnder u shin ku i i̱ lu aa tahav tsung ne . Mateu yange kaa ér Yuda nenge Yesu mk@@ er sha a@@ gb@@ enger a az@@ ur@@ fa 30 , shi kaa ér kwagh ne kure kwaghôron u profeti u i nger ken Se@@ kar@@ ia 11 : 12 , 13 la . Shin er mbahenen mbara tagher a mbamtaver nahan kpa , ken atô u anyom 30 nahan ve yôô loho u dedoo la “ hen akaa a i gbe a sha won cii , ” shi u lu ‘ u@@ men atam sha won cii . ’ ( K@@ ol . Man á lu ken ian yase ia hii yô , mkur u mbah@@ e@@ mban Loho u Dedoo u Aôndo ato la yô , una lu nana ? ” — 1 Pet . Ior mba ve lu a jighjigh u nan ga yô , ve ban a atindi a injaa a ve kor yô . Aluer se tile dông sha kwagh u perapera , se hide ijime ga yô , mbagenev vea nenge ér se gba kwagh ga . Er Aberaham ma ver ishima sha “ akaa a shin tar ” yô , a “ na TER jighjigh . ” ( Gen . ( Ho@@ sea 9 : 9 ) Una zung@@ we ve mhôônom ga cii ! 14 : 20 ) Aluer iky@@ aior ngi eren sha kwagh u i we ve ér ve henen kwagh er mba mbag@@ anden nahan la yô , vea kera eren akaa nzughul nzughul ga . Aôndo maa pav Zege@@ mnger u Nyian la tar@@ egh@@ ny@@ aagh due , sha er Mbaiserael vea zende sha mi a per y@@ ande la yô . — Ekesodu 14 : 1 – 22 . Nahan , kwaghôron u profeti u Yesaia yila un ér “ iky@@ ô@@ m@@ kwase ” man kwase u “ ishima i vihi nan ken van@@ ger yô . ” 3 : 17 – 19 — Ser@@ ub@@ a@@ bel man Pe@@ d@@ aia man S@@ heal@@ ti@@ el yange ve lu tsombor môm nena ? Kpa shighe u a nôngon ityav yô , ma hur@@ or u nan nan tile nan ken uwegh ku y@@ an@@ egh nan nôngon ityav a nan imôngo , sha u kuran nan . A hide ken Bete@@ le@@ he@@ m a ican ne ken ishima her . Nahan cii kpa , se asange asange yô , ka hange hange u se lu a Aôndo ken mbamhen asev . Shighe kar yô , m za mkohol u Mbashiada u i er ken iyou i mkohol igen ken Z@@ uri@@ ch yô . Yange gba u una eren kwagh a “ kasev mba g@@ anden kpaa er ka ung@@ ô nahan ; mba@@ y@@ ev@@ kasev kpaa er ka anmgbianev mba kasev nahan sha mlu u wang cii . ” ( Ôr 1 Timoteu 2 : 3 , 4 . ) Kwaghôron u profeti la ôr kwagh u orgen u ken hemen nana va lu tor yô , ér : “ I na Un tor sha won cii man icivir man tartor , sha u ior man akuraior man ijô cii ve̱ er Un tom ; m@@ tem@@ tor Na ka m@@ tem@@ tor u tsôron , u una kar kera mayange ga , man tartor Na kpaa ka u timin kera mayange ga . ” Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh Ka Nan Gba Nan Jighjigh sha Hanma Kwaghôron Tsô ” la . ( b ) Ka ashighe agen a nyi aa va ken makeranta a alaghga ú er msen kp@@ ase hen Yehova ving n@@ i ? Yosua yange er shiada ér Aôndo kuma u se suur sha a na nena ? Tese ikyav er isholibo ia fatyô u van a mzeyol u vihin kpishi yô . Nenge ase m@@ kposo u a lu ken kwaghôron ne la , a kaa ér : “ Mba ve lu wang yô , akaa cii nga ve wang je , kpa mbah@@ ông@@ or@@ ough man mban@@ an jighjigh ga yô , ma kwagh ngu ve wang ga , kpa mhen ve kua imo i ken ishima cii hông@@ or . ” Ka ieren i nyi ne lu a mi ve ia wase ne u zan iky@@ ura ? Sha kwagh u í er ken Amo@@ shi 6 : 4 – 6 yô , yange uma u ken tartor u Iserael u ik@@ we pue la lu nena ? Yesu za hemen wener : “ Mb@@ al@@ an@@ enkwagh mbara kaa a mba@@ fankwagh la er : P@@ ande nen se mkurem en@@ em man , gadia am@@ enger ase nga p@@ ir@@ in . ” Kpa , Yesu gema tese ac@@ in imôngo ér un yina sha Yehova . Er Davidi gema ishima sha mimi yô , Aôndo de un a kwaghbo na la . ( Ps . 1 : 8 — “ M@@ me la kpaa lu sha tindi , i kighir or ga ” sha nyi gbenda ? 37 : 33 - 35 ; 48 : 11 . 24 : 15 ) Nahan a fatyô u kaan ér “ i nenge ” ér “ mba ve lu perapera ga ” mbara kpa “ kuma ” mnder u shin mba@@ kpen@@ e@@ ve@@ e ? . M@@ fe u fan Aôndo kua Yesu Kristu la una fatyô u van a mlu u k@@ ang@@ en@@ aa vea Yehova Aôndo , mlu shon u una wase se u zuan a bem u ke ’ ishima la . K@@ e ’ imôngo i ve tema la cii , Anmgbian M@@ ac@@ mil@@ lan kende a iyol na sha ma shighe môm kpaa ga , shin er yange ian lu i ma er kwagh nahan je kpaa . Aluer ú time sha amba abaver ne zu@@ lee yô , ú kav wer yange ior mba sha ayange la ve er tom shighe n@@ al@@ egh@@ aa shi ve er ú kpoghuloo je sha u vea ker kwagh u waren uma yô . Or@@ gen u i yer un ér E@@ d@@ gar Ca@@ y@@ ce kua Je@@ an@@ e Di@@ x@@ on yô , yange ve tsengaôron akaa a aa k@@ ur sha mi vough ken atô u anyom deri a karen ne . Kwagh u i gbe eren un tsô yô , karen za hembe lun sha inja a u i kpe iyol i er la ga . L@@ ib@@ en@@ a A@@ ka@@ a@@ ôron a ve yange sur@@ um ishima , shi ieren ve i kundu kundu la i wasem u wan ishima shighe u ishima vi@@ him tsung la . Mkaanem ma Aôndo wa se kwagh wang nahan ér : “ I@@ ̱ de zough ne ken mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm a or u nan ne jighjigh ga , imôngo ga . Yange i pase sha M@@ kohol u V@@ esen u “ M@@ yom W@@ ase M@@ gb@@ ôghom Ve ! ” 2 : 14 ; 5 : 11 ) Er Mbakristu mba ken T@@ esalonika mbara lu kôôsôô shi ve lu tesen dooshima shi wasen ayol a ve yô , ve fatyô u hemban zayol u kar jighjigh ve u nan la . Nahan se mba a a@@ kper@@ an sha kwagh u tahav mbu Yehova a lu a mi mbu fan kwagh u ken hemen la ga . Kpa se soo u fan , aluer Yehova una tsuan a tsua kwagh u a soo u ts@@ eng@@ an fan yô . ( Luka 15 : 11 - 32 ) Mkaanem ma Yesu mara na se ib@@ um@@ un ér Yehova keren a ker or@@ isholibo u nan gem ishima yô , sha er Una zung@@ we nan mhôônom yô . Yehova we ishima man ishimawan na la wase ior kpishi u zuan a ian i geman ishima . Paulu shi kaa ér : “ Hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan . ” — Mbaefese 5 : 28 , 29 , 33 . A@@ tic@@ a a hen makeranta wase kpishi doo inja kpen kpen . ( Pasalmi 23 : 5 ; 10@@ 4 : 15 ) Kape Mbakristu mba mimi , hemban je yô mba i shigh ve mkurem mbara kpa ka vea henen sha m@@ doo u ve doo Yesu Kristu ishima la ve ishima i taver ve shi i kundu ve iyol je la . Ior kpishi ka sea pine ve yô ve lumun ér mba eren . 11 : 1 - 5 . Er Yobu lu ken ican man fa ér ka Aôndo jighilii ak@@ ar a na a lu lamen sha na dang nahan kpa , a tôô ér ka un jighilii ve lu lamen sha na dang ye . Ka sea y@@ aan ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa yô , se ‘ wa im@@ agh ki dedoo sha ci wase ayol a ase ken hemen , sha u se kôr ave sha uma u a lu uma jim la ’ — ka uma u tsôron je la . Ka aeren a doon a nyi nahan “ mba ve zu@@ ngu mhôônom ” ve lu a mi ? Er inyom i 65 la nahan , apostoli Paulu ôr kwagh a Timoteu ér , a̱ ‘ pase kwaghôron u mimi jighilii . ’ Shi shighe u ne lu pasen kwagh imôngo shin ne lu eren msaanyol hen tsombor yô , ver ishima fa er ishima i lu nan ker la . A@@ eren a Yehova a doon agen a Yesu kpa lu a mi yô lu iyol hiden a mi ijime man dooshima kua mhôônom ma zungwen . G@@ um@@ or Davidi , u gba u una va lu tor u Iserael la , yila Aôndo ér “ kwar [ na ] u ken tar u mbau@@ m@@ av . ” Yesu yange kaa jighilii ér : “ Kwagh@@ yan Wam yô , ka u Me er ishima i u A t@@ indi@@ m la , Me kure tom Na vough kpaa . ” ( Yoh . ( a ) Kanyi ia wase se u lun a gbashima ken mcivir u Yehova shin er se tagher a mbamtaver nahan kpaa ? Ter : Sha kpôô yô , u teman ijiir i môm , ih@@ wa jimin shin ah@@ wa ahar la ka kwagh u una fatyô u duen or ishima yô . Alaghga u fa or shin ior kpishi mba ve pav ivaa yô . Kwaghôron u Mar@@ k@@ us : Cii man makeranta u hii yô , i kaa ér mo m za tsa ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n iwer it@@ ian , m seer fan zwa Buter . Or ka nana kuma ng@@ uhar kera nahan nan gbidye ku ér ku ke@@ ma kera y@@ um@@ u@@ u ? Mbagenev yange ve ngohol mkaanem man sha shighe u u@@ ity@@ a man tôv@@ ac@@ an u vihin tsung , kpa mbagen di yô ve ngohol ma sha shighe u bem man mkpeyol . Mbagenev yô , yange lu hiin ve u zan mkombo u Mbashiada mba Yehova , u̱ hemban iorov 15 shin 20 je la . • Ka sha nyi gbenda nahan sé “ hingir kwagh ” u Yehova jim je ? Mbam@@ pin mban ka mba inj@@ aav kpishi , sha ci u er se lu eren tom u pasen kwagh yô , se soo ser se hemba veren ishima sha ah@@ wa a se tee u pasen kwagh la aa tom u se eren ken mcivir u Yehova kpôô kpôô la ga , shin kwagh a hemba gban se sha u zuan a ib@@ aver i dedoo a tom wase u pasen kwagh u Mbakristu la ga . “ Ka vande , tom Na ngu vough ” — D@@ U@@ T@@ ER@@ O@@ N@@ O@@ M@@ I 32 : 4 . Er mbacivir Aôndo ve kor atindi a na , a a k@@ ou tindi u pasen loho u Tartor ker la yô , iyenge ve seer sha tar nyian je kuma er iorov m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan . P@@ ine ortamen u nan nengen sha tom la aluer u ngu a fa er i eren tom sha ajiir a ta@@ ven sha ga yô . Lu@@ un er Aberaham una lu uma nyian nahan , ma a nenge ior mba ve lu nyian ne nena ? Er se lu ken tar u ior ve we h@@ ua shi ve nengen ér tar ve hemba doon a u ior mbagenev nahan kpa , ka kwagh u saan iyol kpishi er mbagenev ve lu a ieren ne ga yô . ( b ) Ka sha igbenda i nyi Satan ka a wa asaren a bo ken asema a ase , man a fa u eren tom a igbenda ne nena ? Aluer se kegh shighe li@@ he kpa , er nan ve i doo u se za hemen u kur@@ ana ? I@@ y@@ enge ve ne yange i vese kpishi je ! I@@ ca gba ga tsô , Mbaiserael kpishi hii u henen ér gba u vea dondo gb@@ end@@ atesen u Yehova sha u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la ga . Kpa gema lu henen ér una fatyô u eren kwagh ne ga . Nahan kpa , ica gba ga tsô , i gema civir mbi . A “ tôô ikp@@ en@@ bredi deri uhar fe@@ fa kua a@@ kpa a wain ahar man iyôngo it@@ ian i i vande s@@ ôngon i i b@@ ur dedoo yô , man al@@ ak@@ e@@ ma u kaan uiky@@ aren uta@@ an , man as@@ uma a atam a wain a ombor deri man az@@ en a atam a t@@ ur a uman deri uhar , ” a za na Davidi vea ior nav , a u ôron nom na kwagh sha mi shio . 10 , 11 . ( a ) Yehova yange pase V@@ or u ityendezwa la nena ? Sha mimi yô , Yesu lumun a m@@ ser@@ akaa u Aôndo la jimin cii . Yehova yange tim tar sha M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma ma va sha ayange a Noa la . Gb@@ id@@ yen Kwa@@ r sha Dooshima u Aôndo u Be@@ en Mayange Ga La Ifa yange ya ity@@ am@@ egh ki kon u i ta icin sha mi la sha ci u a soo u ‘ hingir er Aôndo nahan , fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ’ Er mbananjighjigh mban ve dondon sha ak@@ ish@@ ian@@ g@@ ahar a Yesu kpiligh kpiligh yô , mimi je ka ieren i sha mkav u dondon ikyav i jighjigh ve u nan la . Yange m wuese er ve de ér mo m de u umbur akaa a ken ijime la shi ve wasem u hiin uma u he nahan . ” Ka hanma shighe or nana lu vea mba ve ne jighjigh a vese imôngo ga ve , imba kwagh u se er sha heen ne ia tser nan ga . Nahan kpa , Bibilo kaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” ( Anz . Se kpa doo Yehova u tesen se mimi , shi a na se aan a tom a civirigh ken nongo na shi ngu yaren tom a vese sha gbenda u una kure awashima na yô . Anmgbian ugen u a hembe anyom 50 yô , pase wener : “ Hii shighe u m lu gumor la je , jighjigh u nan wam har sha atô@@ akyaa a vesen a atar ne : ( 1 ) Aôndo ngu ; ( 2 ) Aôndo na i nger Bibilo ; man ( 3 ) ngu eren tom a tiônnongo u Kristu u Mbashiada mba Yehova nyian shi ngu veren un doo doo kpaa . 10 , 11 . ( a ) Yehova una er a mbaaferev nena ? Shighe u M@@ ika lu eren tom u profeti ken derianyom u sha an@@ igh@@ eni Cii Shighe W@@ ase la nahan , ior mba Aôndo ya ikyuryan a ve la pav ker hingir akuraior ahar — lu Iserael man Yuda — man ve cii ve undu ikyuryan i ve ya vea Aôndo la . M@@ yom u Yesu a yem se sha ikyev i isholibo kera ne kua akaa a isholibo i ve a mi la kpa ker , er angev man ku nahan . Ka kwaghwan man ikyav i nyi ia taver se ishima u tilen dông shighe u i lu karen jighjigh wase u se ne Aôndo laa ? Er ashighe kpishi ka i tôô ér ngô iky@@ egh cie kwagh kpishi nahan kpa , mzough ugen u nengen sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya nger kwagh kaa ér , “ ngô iky@@ egh ngu a nôngo kwagh je a ar shin ku , sha u kuran ônov nav sha kwaghbo . ” Kwagh ne tese wang je ér Mbakristu mba ken K@@ orinte yange ve doo un ishima kpishi . Yesaia kaa ér : “ [ Yehova ] hide a ve shin inya , ka gar u ta@@ ven sha je la ; A yô@@ h@@ ôr un , A haa un inya je , A samber un inya zan zan shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je . Ô@@ no@@ v asev mba utar mbara cii hii u eren pania shighe u ve bee makeranta la , nahan saan se iyol tsung . Shighe u ú lu tswen je kpa , gba u ú ker u ungwan imo i Yehova sha ci u nyi ? Ieren ne i tese u or undun gbenda u bo la geman hen a Aôndo . 2 : 10 , 11 ) Ngu a tese ve u karen kwagh u i tese ve ken makeranta la fan una lu u mimi yô . Shi hen shighe la nahan , i nger ityakerada i Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la imôngo i kure , nahan a̱ shi nan kpa Solomon fa akaa a u@@ icighan ngeren mban ôr sha kwagh u Aôndo yô . D@@ ondo ikyav i Aberaham la , nahan lu ken atô u “ mba [ vea ] ya dyako u uityendezwa sha jighjigh u nan man ishima i wan ” la . — Mbaheberu 6 : 12 . • Doo u se eren msen sha ci u mbananjighjigh a vese imôngo sha ci u nyi ? Yehova una fatyô u nan se agee sha icighan jijingi na “ je á hemba kwagh u se sen ” la , sha er se wa ishima a nyityô m@@ taver u se tagher a mi cii yô . ( Ef . Sha iyange la , Yesu er mkombo a ve , ve hen kwagh ken Mkaanem ma Aôndo . Ashighe agen yô , a tsu@@ e u ken ishima er u er kwagh u mbak@@ ov wou ve lu kighir we ér u er la sha er vea venda u ga yô . Alaghga Adam yange una hen ér “ iyange ” i Aôndo ôr kwagh u i̱ ne , lu iyange i lun a ah@@ wa 24 . A@@ mba@@ aior ne na jighjigh ér gbenda môm u or a fatyô u fan kwagh u dedoo man u bo je kpa ngu ga . 12 : ​ 7 - 10 ; 1 T@@ es . Yange m za kua a na hen h@@ ô@@ te@@ l ugen ken gar u To@@ ky@@ o , se hide hen ya . M@@ pin ne ka u dedoo kpen kpen . Alaghga tsô ka kwagh u yange er mbagenev ken T@@ esalonika je la . A yer Mo@@ ab@@ i man A@@ mon mba im@@ ang@@ er@@ ev mbara sha a@@ jir a ôron a Aôndo la e̱r yange i yer ung@@ ôô@@ v vev mba ikyo@@ v ikyo@@ v — ônov mba Lo@@ ti mbak@@ asev mba uhar , mba yange ve war mtim u So@@ dom man G@@ om@@ or@@ a mbara nahan ga . Satan una fatyô u kôron i@@ ember@@ yolough i bo geman a mi , nahan Orkristu nana hen ér í doo ( Mateu 10 : 29 - 31 ) Aluer Yehova ngu a tahav mbu fan ats@@ ator môm u a kera lu sha iya na ga yô , man hide se uumace mba se civir un ne ve , una hemba wan se ikyo ga ye he ? A yar tom a ngeren u seer la nena ? Gbenda ugen kpa ngu u Satan ka a nôngo u tsu@@ ghun se yô . Mba i shi tesen sha abaver ér idya i eren ka gbenda u zuan a msaanyol , ka ú van or a ij@@ ung@@ wen ga . Mbat@@ amen vea fatyô u wasen iyôngo i i tsu@@ m la sha nyi igbenda ? Yange lu a mnenge u akuma akuma sha iyol na di er Gi@@ di@@ on nahan — ka mnenge u i doo u se cii ma se lu a mi je la . Yehova Kor Se Sha C@@ i U M@@ kpeyol W@@ ase ( 1 Timoteu 4 : 8@@ b ) Alaghga mbagen vea nenge mbamlu mba@@ vihin mba ve lu a ve ne ér ka ikyav i tesen ér Aôndo ngu ga shin á wa ikyo sha kwagh wase ga . ( 1 Utor 11 : 1 - 6 ) Mayange u soo u dondon ikyav na i bo ne ga je ka u henen a hen ga . Aôndo yange tôô uma u wan na u sha la va wa ken iy@@ av mbu Maria . Nahan ve de iwanger ve ngi tan , sha u lun a ci ken tom u pasen kwagh shi tesen ior , nahan mba ‘ eren kasua ’ a anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la imôngo . Zege@@ takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke kaa ér : “ M@@ lu u sema u ikyo mnger man m@@ dugh u i̱ , akaa a a lu hange hange sha u nan ab@@ er a ura kô@@ r@@ ough gban ako nd@@ ôh@@ ôr kuman iky@@ aren i - 40 ° F ( - 40 ° C ) la , ngu a̱ wanger tsembelee ga . ” — Pasalmi 14@@ 7 : 16 , 17 ; Yesaia 55 : 9 , 10 . ( Pasalmi 15 : 1 , 2 ) Aluer or zua a mfe u vough u Bibilo yô , nana fatyô u kaven kwaghaôndo u a eren sha akaa a i ter sha heen a Aôndo á soo ér se eren ne . Ka sha igbenda i nyi nahan ú tese iwuese sha kwagh u Yehova á er sha u yiman we laa ? Ka sha u gbidyen kwar sha kwagh u Yesu ôr la zu@@ lee . • Er nan i lu a inja u hiden a iyol ijime her er se lu seer ú lun a mfe nee ? Er A@@ hab@@ a ma wua B@@ en@@ ha@@ da yô , a gema a ya iky@@ ur a na sha er una lu a ian ken D@@ am@@ ase@@ ku , gar@@ tamen u Mba@@ shi@@ ria yô . Ikyav tese ér yange soo ér una bugh u@@ k@@ ent@@ i shin kasua ken gar shon . Lu mbamaren ou “ tese u ” kwagh u Aôndo u mimi , man er u er ishima na ye . ( Mbaromanu 1 : 26 , 27 ) Shi i kaa ér mba ve eren iji@@ mba man idya cii vea ya dyako u Tartor u Aôndo ga . A kaa ér : “ Yange m er ma kwagh u bo ga , kpa gema s@@ ar@@ em u civir Yehova ga cii . A@@ na , profeti u kwase u gande iyol la yange civir Aôndo kpoghuloo nena , man zua a injar nena ? Ikyav i tesen yô , ngeren u ior i A@@ k@@ ka@@ d mba hen haregh u Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia , ú i yer ér E@@ pi@@ c of G@@ il@@ g@@ am@@ es@@ h la ôr kwagh u mngerem ma de@@ e@@ mee man t@@ so kua ior mba waren . I@@ j@@ ung@@ wen ia kera lu ga , shin m@@ liam shin m@@ nyoon kpaa je ga . Ka A@@ you a Tartor kposo kposo a me yange tiônnongo shon er mkombo k@@ ere ? Alaghga ve lu henen sha shighe u vea va kegh or u hen tsombor ve shin ma ijende ve gbenda zum u nana nder shin ku yô . Vea va gba ken hemen zum u Yehova una tim tar ung@@ un la . — Mpase 21 : 8 . Mkaanem ma i nger ken ityough 18 ki Ese@@ kiel la tese ér , ka kwagh u Aôndo una pine hanma or sha ieren i nan la i lu ôron jighilii ye . As@@ a yange de u civir Yehova ga . I@@ ca gba ga tsô kwagh kera ban se ga . T@@ i@@ ônnongo môm lu ikyua ga . Alaghga ati@@ ca ou shin mbamaren ou vea soo ér i va kpe ú iyol ken hemen , nahan vea wa ú kwagh ér u̱ er kwagh u una va ú a inyaregh kpishi shin una na ú ú hingir or@@ iny@@ ar je kpaa yô . Ior kpishi mba yange ve za u za nengen la ve pine ér : “ Hii nan ve ne ôr se ican i yange ne ya ken Tim Gb@@ ur@@ u@@ gb@@ ur@@ u la ga zan zan i ar he@@ gen@@ e ? ” 6 : 4 , 5 ) Shighe u se lu eren msen hen Yehova shi pasen un atô@@ akyaa a ase yô , doo u han@@ mô wase nana er kwagh ne a “ imo i dedoo ken ishima . ” — Heb . Tindi u sha Iky@@ ev i Mose la kaa ér Mbaiserael ve palegh akuraior agen , kpa Mbayuda mbagenev due a mhen ér mba ve lu Mbayuda ga cii i nengen ve ér mba mbaihyomov vev . ( Yesaia 6@@ 1 : 8 ) Heela tseegh ga , ka ker ken derianyom u hiihii la yô , Paulu kaa wener : “ Kwagh u a lu u perapera ga kpaa ngu hen Aôndo shinii ? U se lun ak@@ ar a Yesu la ka kwagh u vesen kpen kpen , sha ci u aluer se mba ak@@ ar a Yesu yô , Yehova kpa se lu ak@@ ar a na . T@@ or@@ kwase u She@@ ba yange pase kwagh u hemen u Solomon la nena ? 7 : 13 - 16 ) Nyian kpa , aluer se dondo akaa a mbakur@@ an mba ningir sha ve we se la a ishima i môm yô , se seer zuan a iember ken tom wase u pasen kwagh la . — Ôr 2 Mbakorinte 13 : 11 . Ka kwaghôron u Bibilo u nyi a tese ér u̱ se den ser ashe ase a mee se la ka kwaghbo ? Tom u i@@ vangeli ú Mbashiada mba Yehova seer sha ayange ase ne nena ? ( Pasalmi 45 : 7 ; Mbaheberu 1 : 9 ) Doo u kaven ieren ne kpen kpen ! ( Pasalmi 11 : 5 ) Shi ve fa kwagh u Yesu yange ôr a apostoli Peteru , wener : “ W@@ a s@@ an@@ ker wou ken vaa , gadia mba ve tee s@@ an@@ ker cii á wua di ve sha s@@ an@@ ker . ” — Mateu 26 : 5@@ 2 . U@@ ng@@ wa ase ityendezwa igen i Yehova a er sha kwagh u mba ve til sha ityough ki Shi@@ on shin tar ne la . Se kpa , ishimawan ia wase se se taver ishima ken tom wase u pasen ior loho u dedoo la , shin er ior kpishi ve lumun u ga nahan . Nahan nyityô kwagh je i a er kpa se var a kwagh u dedoo . Ior umiliôn imôngo sha tar na jighjigh ér ka Tartor u Aôndo ua na mlu ve u ken hemen una doo ye . Yehova yange kighir Mbaiserael ér ve tôndo zwa ér vea ungwan imo na ga , shi yange kighir ve ér ve lu ior nav kpaa ga . Lu ve a ishima ve ve tsua u eren nahan ye . Nenge ase akaa a lun ikyav a icighan kwaghwan i ôr la . Ity@@ ô@@ ugh man I@@ ma@@ gh ki Mimi Yange Yehova tsaha ior nav mba@@ yi@@ ase sha ci u ve dondo akaaôron a iwuese ve la ga M@@ k@@ ur u tar u Satan ne una hii sha zege@@ can i i̱ lu van la . Ka gbenda môm u nyi i ongo imo i mba i fe ve ga laa ? U wa un ig@@ yar , U kase un a ya na kua akaa a a lu a mi cii gaa ? ” Or Ka N@@ ana K@@ pe Kpa Kwagh u Nan B@@ ee Ga ! 7 : 5 , 6 ) Tor u Iserael yange ma fa dedoo er kwagh a fatyô u lun nahan ga yô . ( Mpase 21 : 8 ) Yange inyom hur@@ ugh zua ga tsô maa i er un batisema . Zum u i kôôm se yô , hemba doon u se nenge mk@@ ô@@ ôm la ser ka kwagh u wasen se u fan mbam@@ yen asev , nahan lumun mk@@ ô@@ ôm shon ving , a ah@@ on a gban shio . — Ôr U@@ k@@ we@@ legh 3 : 28 , 29 . Sha kwagh u Mbashiada mba Yehova yô , a nger ér : “ Ka ve zenden sha uya uya ve pasen kwagh . ” Kpa shighe una karen , se kera luun ken ishim@@ avi@@ h@@ in ga yô , se lumun ser kwagh u a@@ sh@@ en nan er la a lu sha ci u mkpeyol wase . Kpa aluer u er nahan ga yô , hanma shighe u i lu ôron kwagh sha imba ieren la cii yô ishima ia z@@ aan we iyol . Man akav a dedoo a u@@ tor mba@@ fankwagh mba ve hemen tar u Yuda ver la aa wase se nena ? Or@@ t@@ ani@@ vor u Nan Y@@ av La Kwase u E@@ sen Iyou u L@@ un a Inja i Dedoo Nahan cii kpa , se fatyô u lun a vangertiôr ser , uumace cii vea lumun hemen u Aôndo yô , ma a hemen a m@@ s@@ ange shio man sha dooshima kpaa . ( Aer . Nahan cii kpa , a er msen sha ci u u@@ sho@@ ja mba ve kuma un la . M taver mbagenev asema mer ve naan mlumun ken mbamkombo kpa ? ’ ( Ps . ( Mpase 7 : 9 ) Se mba nengen er akaaôron a profeti ne a lu kuren vough vough yô ! Mb@@ á z@@ eren umbur se ke ’ mbamkombo mba Mbashiada mba Yehova ér se̱ ôron Mkaanem ma Aôndo hanma iyange . ( a ) Se tese ser Tartor u Aôndo gba se ishima nena ? Ô@@ no@@ v mba iny@@ on@@ ov mbara vea va tsu@@ wen a̱ undun iya , í ashighe kpishi ka i lu sha vande u ta@@ ven sha gen@@ g la yô , ngô la a “ pur@@ ugh sha ” ônov mbara . ( Mbakolose 1 : ​ 15 - 17 ) Nahan Yehova yange na Wan na tom u injaa shi pase mbagenev kwagh sha mi . 4 : 3 , 4 ) I nger kwaghôron u Yehova ne ken Bibilo . U@@ umace mbagen mba ve civir Aôndo sha mimi , hii sha shighe u A@@ bel zan zan hegen la yô , kwagh ne una wase ve nena ? Hen Or@@ t@@ yom u hen T@@ i@@ ati@@ re Ikyav i tesen yô , ka u taver se ishima ér se lu a mnenge u vough sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shi se ver ishe yase jighilii sha er ishima ia nyian se kpishi ga yô . ( Yeremia 17 : 9 ) I pase mnenge u Aôndo sha kwagh u v@@ ô@@ son or u nan ne jighjigh ga la ken Mal@@ aki 2 : 12 nahan ér : “ TER A̱ tim or u nan er nahan la . ” Aluer u nenge wer nan ngu a kuma u nahan iky@@ e@@ ky@@ e ga yô , u yam iky@@ e@@ ky@@ e shon ga . E@@ s@@ era kpa zua a ishima taver , gadia uwegh ku Yehova lu a na . Doo u mba ve lu “ iyôngo igen ” la vea za hemen u v@@ aren a mba i shigh ve mkurem la sha mimi shi vea wasen ve a ishima ve cii . Aluer yange una lu a mbamhen mban ken ishima je kpa , a er kwagh u fatyô u eren sha ci u mcivir u mimi la . Nahan ka a inja u kuren ér I@@ she@@ ma@@ el , wan u Aberaham man A@@ ron , anmgbian u Mose kpa ve kpe ve yem shin She@@ ol mba za keghen shighe u a va nder ve yô . Yange i va tim Yuda i kura ior i yem a ve uiky@@ angen , kpa lu u as@@ ande a a gem asema yô aa hide ken Yerusalem aa va hii mcivir u mimi . Or u yange nan due tseer tseer ke ’ Mbah@@ enen Bibilo mba shon yô l@@ ù Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l . Ka sea y@@ aan ican yô , un kpa a ya i a vese imôngo . Shin er se fe kwagh u una va er sha shighe u a ta ior iky@@ aren la vindi vindi ga nahan kpa , se ver ishima ser a va gba u se de akaa agen a kar se . ( Mpase 7 : 9 ) Alaghga we kpa ú lu môm ken a ve — kpa saa ú za hemen u keren Yehova shi keren perapera shi keren ishima i legh legh kpaa . Er u lu vesen yemen u za wan iky@@ ondo ne , kanyi ia wase u u̱ zan iky@@ ura ? M kaa ken ishima mer me de uma la me hii u henen Bibilo . Ken inyom i 18@@ 8@@ 1 la , Iyoukura i Shi@@ on , pase ér “ Wan u or , ” u shi a lu “ Tor la , ” ka Yesu . Gba u se hiden a ayol a ase ijime shi se eren kwagh akuma akuma sha ci u nyi ? Er ú lu nôngon wer ú er ‘ tom wou u i@@ vangeli u kure u doo doo ’ nahan , ú kange ishima wer ú er nyi ? Mbat@@ esen mba aiev vea ôr nyi je kpa , se dondo ve mayange ga ! 3 : 16 — Inja i kwagh u i kaa ér ‘ i bugh Sha ’ shighe u i er Yesu batisema la ér nyi ? Mbashiada mba Yehova ka u@@ profeti mba yôôn iyange i mtim ga . ( Luka 14 : 33 ) K@@ er kwaghwan hen mbatamen , shi dondo kwagh u ve we u ken Ruamabera la ; tese wer u na Yehova jighjigh kua zwa u a t@@ ende ér una wase u aluer u ungwa kwaghwan na la . Paulu maa nger Tit@@ u washika u tesen un er una er tom na yô , shi pase un ér ka mbaapostoli ve ne un tahav mbu eren tom la ye . F@@ a wer mlu u ken jijingi u mbayev ou ka una hemba gban we kwagh yô , i doo ve a we kpen kpen . — Mat . Inja i kwaghôron ne yô ér nyi ? ( a ) Aluer se mba ungwan imo i Aôndo yô , ka ian i@@ civirigh i nyi se emb@@ ere ? Nahan aluer se mb@@ á palegh aeren a hông@@ or@@ ough yô , se mb@@ á tesen ser se kuma u lun sha i@@ aven i tsen@@ g , man i vesen — i̱ lun a ieren i doon tsung i̱ Aôndo U@@ hemban@@ sha la ! “ I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo ” ne ngu kwagh môm a “ loho u Dedoo u tartor , ” ú Yesu á kaa wener , “ á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ” la . A nenge i lu eren akaa a nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima tsung ken tempel u Aôndo ! Mba ngohol akaa a taver ishe ne hen kwase ne yô , ve gba eren gb@@ ayol ve a mi — di vough er ve ya ish@@ ar sha akaa a ken tempel nahan . ( Yakobu 5 : 17 ) Kpa jighilii yô , mbamzeyol mba Eliya mbara lu di her tsô . Apostoli Paulu yange nger ér : “ Ma or môm ken vese nan gbe lun uma sha ci u nan iyol i nan ga , man shi ma or gbe kpen sha ci u iyol i nan kpaa ga . ( Genese 6 : 6 , 7 ) Man Yehova er di nahan vough . 12 : 3 ; Heb . ( Mateu 5 : 14 - 16 ) Yange i wa iyol ken inyom i 19@@ 27 la u veren iyange i L@@ ah@@ adi sha ci u i̱ lu iyange i eren tom u kwaghpasen yô . Shin er ve lu ken ‘ ibanave i tsung ’ nahan kpa , ve zamber ér i na ve ian i eren iyua sha ci u kwagh u i wa ishima u eren la . Gba u se wa ikyo tsung sha er se t@@ ume ityough keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shi se hông@@ or ayol a ase , se undu mimi ga yô . Ka kwagh u iember u fan Yehova shi civir un kpaa . Aôndo shi yange tsen@@ ga veren kwagh ugen u una er sha u kuren awashima na yô . Jac@@ ob kaa ér aluer kwase na er batisema yô , una undu un . Ú fa ityôkyaa kpa ? Inja i kwaghôron u i er ér “ Aôndo hemba ishima yase ” la ér nyi ? Yange i wa iy@@ av mbu Yesu er ônov mba Adam mbagen nahan ga , kpa lu sha tahav mbu icighan jijingi , nahan lu a m@@ shi ken a na u una yange un u hendan a imeen ga . A shi nan kpa , lu kwagh u ican kpishi u koson nomso@@ mbaiorov mba Davidi mba ve lu ken deser@@ ti ne . Er “ zege@@ ikpelaior , ” i i lu “ iyôngo igen ” la kohol Mbakristu mban ken mcivir u Aôndo , hii ken inyom i 19@@ 35 la yô , ve “ h@@ ura i@@ u@@ u sha m@@ ngee u ior . ” “ N@@ é lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” — A@@ ER@@ EN@@ A@@ K@@ A@@ A 1 : 8 . 20@@ ,@@ 8@@ 6@@ 0@@ ,000 ( a ) Wan u y@@ esen wa nyi man nyi k@@ ere ? Á@@ d@@ á@@ m yange lu ken ve mban ne . Nahan kpa , wea z@@ aan hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et ne shin wea z@@ aan ga kpa , u fatyô u zan hemen u taver ken jijingi . U@@ b@@ om shin ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi keren sha kwa@@ v@@ aôndo shin aluer i ta u@@ ze@@ ge mba b@@ om mba bu@@ gh@@ ur yemen ica hi@@ in@@ ii je kpaa vea fatyô u t@@ enger a gomoti la shin yô@@ h@@ ôr un ape a lu sha la ga . Nahan kpa , lu ken inyom i 70 S.@@ W . la man Mbayuda mba ve lu Mbakristu mase kaven kwagh u Tindi u Mose la wang ye . Ior mba i hembe ôron kwagh ve la : Eliya man A@@ hab@@ a kua u@@ profeti mba Ba@@ al mbagenev mba kuman iorov 4@@ 50 nahan Er ve mba vea va lu sha ikyev i Tartor mban ve lu dondon mba ve lu Iserael u ken jijingi mba ve shi her la yô , ve kpa mba tan iwanger shin tar u ú we ime yum ne . — S@@ ek . ( Mbaefese 6 : 1 - 3 ) Kpa aluer or u nan lu Orshiada u Yehova ga kaa a kwase u nan , u nan lu kwase Kristu la ér vea za ivese ken c@@ ôô@@ ci di ye ? ( 1 Timoteu 1 : 5 ; Mateu 12 : 34 , 35 ) Or u nan lu ijende i Aôndo yô , nan eren kwagh sha any@@ ighe shin sha ic@@ ugh ga , sha ci u “ or@@ cu@@ gh yô , nd@@ ôh@@ ôr TER ishima . ” Hii nan ve Yehova a yer i@@ wo ne ér “ i@@ wo y@@ a@@ ma ” ? Nahan kpa , alaghga kwaghbo u nan er la na nan ibo sha ishigh ki or@@ gen@@ egh shin sha ishigh ki Yehova Aôndo , nahan gba u a kôôm kwagh u i er shami ga la . Ka sha nyi igbenda nahan kasev ve lu kwagh môm a nomso ? Yesu Kristu yange tsua mbaapostoli 12 shi wa im@@ aagh ki tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba yange i va hingir u yilan ve ér “ Iserael u Aôndo ” la . Maa “ Eliya kôr ri@@ ga na , h@@ ure , gbidye sha mnger , nahan ma tôndo . ” Nahan cii kpa , e̱r yange na mbahenen nav jighjigh ér ve fa tom ve , shi mbagenev ken a ve lu mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u yô , or t@@ í hungur m@@ ny@@ am nam ke ’ mkpeyol . — Mateu 4 : 18 , 19 . Kpa anmgbian ugen u a tse ken tom m@@ ishen yô , kaa a ve ér : “ Aluer ka u ne fatyô u nan or tra@@ k tseegh je kpa , umbur nen ner alaghga ga tsô ka hiin u or shon zuan a loho u sha kwagh u Yehova je la . ( b ) Gba u se ver shighe u ôron Bibilo shi henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase shi gbidyen kwar sha mi sha ci u nyi ? Yesu shi ôr injakwagh sha er una wase or la a nenge er ityesen i Bibilo la i bende a na yô . M@@ sen u eren kpa ka gbenda ugen u se sôr ishima yase yô . D@@ i vough er se vande ôron kera nahan , uumace k@@ an shio u ts@@ eng@@ an ôron kwagh u ke ’ hemen shami vough , shin e̱r ior ve k@@ umbur sha kwagh u du@@ bu@@ anyom u he hanma ijiir nahan kpaa . I maa A@@ you a Tartor ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine cii tser , shi ing@@ y@@ egh ki mbap@@ asenkwagh ki yange lu iorov 2@@ 5@@ ,000 ken inyom i 199@@ 1 la seer hemba iorov 1@@ 5@@ 0@@ ,000 hegen ! F@@ ese je er i due a Mbaiserael ken Igipiti kera la , ikyurior ne wa iyol kegh a kegh u nyôron ken K@@ an@@ aan , Tar u Ity@@ endezwa la . A@@ L@@ U@@ ER nom man kwase z@@ ôh@@ ô zwa yô , kwagh ne tese ér ve kera soo ayol a ve ga shinii ? M@@ kposo u Yesu man Mbaf@@ ar@@ ishi Ken inyom i 19@@ 8@@ 9 la , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba Mbashiada mba Yehova ver gba@@ at@@ om ugen hen af@@ ishi a shin it@@ ine la ér a wasen tom u geman Bibilo . 6 : 2 , 3 ) Sha nahan yô , hemba doon u se van@@ den henen sha kwagh tsembelee man se ôron ye , sha er se ôr kwagh u se k@@ an@@ shio u eren ga yô . — Ôr Or@@ pasenkwagh 5 : 2 . ( Ekesodu 34 : 6 ; Mbaefese 5 : 1 ) Se fatyô u eren kwagh la sha u karen a ishima yase eren kwagh jighilii , hemban je yô sha ci u mba ve lu ken ibanave la . Yange ungwa ér tar t@@ enger shin atô ity@@ e@@ ku ken kpen@@ tar u A@@ shia , kp@@ ian@@ ger mngerem tim ior ken ityar i hen atô u imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i A@@ shia man ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki A@@ shia , nahan k@@ unda un iyol . ( a ) Ka ken igbenda iti@@ ar i nyi mkaanem ma Yehova yange ma seer ken derianyom u hiihii laa ? ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 3 ; 16 : 1 - 3 , 32 , 33 ) Yange kwagh tser K@@ ain man B@@ al@@ aki kua Kor@@ a . U tesen ikyav yô , Yehova na Mba@@ shi@@ ria ibo sha ci u “ ve sho@@ gh@@ or G@@ ile@@ adi . ” Alaghga anmgbian ugen nana nyôr iyol ken “ i@@ w@@ oo - or ” ga , kpa nana gema a de iy@@ ugh ia ya tor ken a nan , je nana hingir u kôron Orkristu ugen ihyom . 28 : 26 ; Y@@ er . 10 : 23 ) Kwagh u sha uhar yô , Bibilo tese ér atindi man akaa a ior kpishi ve lumun a mi la cii due hen Satan , u a lu “ aôndo u tar u ainge ne . ” ( 2 Kor . 4 : 4 ; 1 Yoh . U Er Nan Ve Yehova Una De U Kwagh@@ bo ? Anmgbian u kwase ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la yange kaa ér : “ Ka mea hiin a hii u ôron nom@@ om zayol wam nahan , a lu a kegh atô a ungwa tsembelee ga maa , a gba keren gbenda u sôron un je . Yange i kô@@ rom i za wu@@ he shi i yem a mo ken ate@@ jir ac@@ in imôngo . ( Yohane 10 : 16 ) Er iyôngo ngi i kegh ato kera zu@@ lee í kav or@@ kuran í , í lu ikyua a nan nahan , se kpa mkav wase u ken jijingi ngu a wase se u zenden ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Yesu Kristu , Or@@ kuran wase u Dedoo la . — Yohane 13 : 15 ; 1 Yohane 2 : 6 ; 5 : 20 . Nahan cii kpa , mbap@@ asenkwagh mbagenev mba a zua a msaanyol u henen Bibilo a or la ga . 23 : 5 ) Aluer ior mba eren kwagh imôngo nahan yô , alaghga mba ngise ve lu mbaihyomov la je vea fatyô hingir azende a dedoo . Kp@@ iligh mo iyol u fan er ve po@@ so anyom iky@@ undu tseegh tsô yô . Gbenda u Ruamabera a er kwagh u Zege@@ bab@@ ilon la zua vough sha u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev mba sha tar cii . M K@@ av Er Uma A Lu Kwagh U In@@ j@@ aa Kp@@ ishi Yô ( Yohane 8 : 32 , 44 ; 3 Yohane 4 ) Er mbat@@ esen mba aiev shin ior mba m@@ vende u mimi a lu waren doon ve ishima la vea fatyô u hông@@ or tiônnongo jimin cii yô , gba u se tile dông se za hemen u hendan a m@@ vende u vendan mimi ne , mayange je se na m@@ s@@ ende@@ gh u s@@ ende@@ gh kwagh sha ifer la ian ser a yange se u dondon kwagh u mimi ga . — Mbagalatia 5 : 7 - 12 ; 2 Yohane 8 - 11 . 7 , 8 . ( a ) S@@ aa se er nyi ve Aôndo una er erdoo a vese ? Gba u mbatamen vea wa ikyo shighe u ve lu nengen sha zayol la yô , vea de ér i tsu@@ me a ve sha mba@@ aie shin akaa a ior ve lu ôron sha kwagh u a er la ga . Ru@@ tu za hemen u henen kwagh kpoghuloo shi geman uma na kpaa , tsô a tôô ufoto nav mba iniongo i kwaghaôndo la kera shi hii u eren akaa ken tiônnongo , nahan a mase tseghan uma na sha ci u Yehova . Satan yange h@@ una m@@ til sha mimi u Yobu la nena , man lu ian i eren nyi i na Yobu ? Doo u se eren kwagh sha dooshima er un nahan . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ I@@ vor i Dedoo man i B@@ o ” la . ) V@@ e@@ gher u ityav mbi tar cii mb@@ i̱ sha uhar la u hemban vihin yô , lu@@ ̱ ze@@ ge A@@ tem@@ ty@@ o u N@@ az@@ i u yange hi@@ mb@@ ir Mbayuda umiliôn imôngo kua mba@@ ish@@ ôô@@ v mbagenev ken tar u Y@@ uro@@ pa la . Iyange i se er ivese ken uwer u Di@@ se@@ mba 31 , 19@@ 5@@ 7 la U tesen ikyav yô , se mba “ or@@ on iyev i ifer sha ifer ga . ” — Rom . ( Pasalmi 8@@ 6 : 5 ; Mbaefese 4 : 32 ) Aluer nom man kwase soo ayol a ve nahan yô , ivaa ve ia doo kpen kpen . P@@ IN@@ E I@@ YO@@ L YO@@ U W@@ ER . . . Nahan kpa mbayev mba i mar ve a angev mbu tri@@ som@@ y ne yô , ch@@ ro@@ mo@@ some ugen ka a seer sha mbau@@ har mbara maa ve hingir utar , i kera lu uhar er i gbe u a luun nahan la ga . “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem . ” — K@@ O@@ L . * — Ivur i sha 1 A@@ ron yange er kwagh doo kpishi , gadia á lumun ibo sha isholibo i er la . Yesu yange pase kwagh tser tar u Iserael cii . Y@@ er@@ ob@@ i@@ am yange er nena shighe profeti u Aôndo ôr un loho u ji@@ righ laa ? ( Ôr 3 Yohane 9 , 10 ; Luka 22 : ​ 24 - 27 . ) Paulu lu henen ér nyi ? Ve Er sha I@@ yol@@ tseghan Ve La M@@ kar u karen jighjigh u nan u or la ka a lu a nyi awashima ? U fa@@ an ityom i i lu la yô , a gba u u ker kwaghwan u injaa . ( Anz . U eren tom ú waren uma sha ikyev i i@@ gb@@ ur i Yesu la ve a m@@ mem Apostoli Yohane ta iwanger sha gbenda u hange hange u eren iyua nahan ne zum u á pine wener : “ Kpa or u nan lu a akaa a taregh man nan gem nan nenge anmgbian u nan ken ibanave man nan zu@@ ngu nan mhôônom ga yô , dooshima u Aôndo ngu lun ken a nan nana ? ” la . Mbagenev yô kwagh ne una taver ve shin er alaghga kwagh u mbagenev una gba ve ishima nahan kpaa . Hegen ngu pasen mbagenev loho u dedoo kua ishimaverenkeghen i injaa , i Bibilo i ne un la . Mbashiada mba Yehova mba lôh@@ ôn we ér u̱ kohol ve ne umbur ku u Yesu imôngo . A@@ Ô@@ N@@ D@@ O yange kaa a Mbaiserael mba tsuaa mbara ér : “ I@@ can@@ or nana̱ de lu hen we ga . ” Anmgbian la kaa ér : “ Kwagh ne kpiligh mo iyol je gande ! Hanma or u vihin iyol cii yô , Mbashiada mba ve lu mbat@@ wer@@ ev la nenge sha a nan tsembelee shi i er nan t@@ wer gbilin . I@@ vor igen “ haa hen inya i dedoo ; i m@@ ende , i na mtsera [ ka atam je la ] . ” N@@ aagh ku vesen ku Yesu kura ku na se u soon un ( 1 Mbakorinte 4 : 13 ) Ken ityar igen yô , ka i yila ve ér bo nongo , vough er í yilan Mbakristu mba sha derianyom u hiihii mbara nahan . Shin er Iserael ker iwasen hen akuraior a a “ doo un ishima la ” nahan kpa , mô tsô fatyô u wasen un ga . Or ne vea kwase na ve hii u henen sha kwagh u yemen t@@ w@@ ev ken B@@ ul@@ gar@@ ia sha u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . Mimi u Bibilo na mbam@@ lumun mba kuman mo sha mbampin av . Se nenge ikyav i kwagh ne sha kwaghyan u injaa u ken jijingi u ior mba Aôndo ve zough a mi la . • Er nan ve i gbe u saa se kôr “ ishimaveren keghen myom ” wase la dông - n@@ ô ? Zum u Davidi er isholibo yô , ishima za un iyol kpishi kpa er pase Yehova asorabo a na yô , pe@@ ver un iyol . ( Yakobu 3 : 18 ) Mbamaren vea er nan ve bem una lu hen ya ? 12 : 7 - 14 ) Nahan cii kpa , tor Davidi fa wang ér Aôndo una sue un sha ga@@ mbe na u u@@ ange la . K@@ u u Yesu u se umbur hanma inyom la ka u na se seer lun a iwuese sha dooshima u Yehova u hemban cii la . Ú fatyô u eren nahan sha u maan jighjigh u nan wou kua u mbagenev sha u yaren tom a Mkaanem ma Aôndo tsema tsema shi henen kwagh sha akav a Bibilo i̱ tese sha kwagh u jighjigh u nan la shi nôngon wer u dondo a , man sha u wan ago a mbamkombo mba Mbakristu shi nan kwaghôron ken ve , man sha u kôron ian i civirigh i eren tom u pasen kwagh ke ’ igbar la ave ahar . Bibilo pase se ér Aôndo yange wa ishima ér or nana bee iyol ga . M Z@@ ua a Akaa a Do@@ on Kp@@ ishi ( A . Shighe kar yô , tom wam la du@@ em ishima . Ma kwagh ugen môm u a war zu@@ lum sha mi shin tar nyian tsô ngu ga . Iyoukura pase kwagh ne kuma anyom 1@@ 35 hegen . — Mpa . U tesen ikyav yô , u@@ tor mba ve lu orumace la yange ve nyôr a ve ken ak@@ ombo a civir . ( Duteronomi 5 : 12 ) I ver iyange ne jighilii sha u icombor i civir Aôndo shi i eren msen shi i henen sha A@@ tindi a Aôndo kpaa . Inja na yô , ka ken iti na tseegh se fatyô u kporom hen Aôndo ye . ( Yobu 42 : 5 ; Mbaheberu 11 : 27 ) Ve kav aeren a Yehova a kpilighyol sha “ ashe a asema ” a ve man sha mfe u vough u Aôndo u ve lu a mi la , nahan ve nôngo kpoghuloo mba dondon Yehova sha u eren ishima na . — Mbaefese 1 : 18 ; Mbaromanu 1 : 19 , 20 ; 3 Yohane 11 . Mba i shigh ve mk@@ ur@@ en la man mba ve lu a ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar la cii , Aôndo una lumun ve sha iyange la , vea ‘ tile sha . ’ Yange er kwagh vihi kpishi man vaa af@@ an@@ yô tsô kpaa ga . Mbagenev kpishi zua a mfe u Bibilo u mimi la , nahan kwagh ne na ve de aeren a ve a bo la , shi tsombor ve hemba ng@@ un saan saan hegen shi ve ya ikyar a Yehova , Aôndo u a ne i nger Bibilo la . Satan ôr kwagh ne u tesen ér Yobu lu civir Aôndo sha er una zua a kwagh hen a na yô , kwagh u Satan ôr ne wa mba civir Aôndo mbagenev kpa ker . ( Mpase 17 : 4 – 6 ) Shi ngu eren idya i ken jijingi kpaa , gadia ngu suen “ u@@ tor ” shin mbahemenev mba tar ne , geman ngohol icivir hen a ve . ( Tit@@ u 1 : 7 ) I tsua ve sha u ve ‘ kuran ikyum@@ u@@ ile i Aôndo , ’ nahan mba a tom u hemen ken tiônnongo . ( 1 Pet . Er tar u lu hemban vihin gban a gba kera ken ayange a masejime ne yô , akaa a nan or ah@@ on a gban aa seer a seer . Kanyi se hen sha kwagh u Yesu ken Mbakolose 1 : 19 man 2 :⁠ 9 ? ( 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 ) Shin er jijingi u taregh lu a tahav nahan kpa , jijingi u Yehova hemba lun a tahav cii . Mbashiada mba Yehova mba ve lu kpishi , ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar la kpa Satan an ve van@@ ger . Ka an nana tese ú ér kape we ú ma m@@ sô@@ rom ve a lu akuma akuma shin kape we ú ma ve a lu u man kpishi nee ? M lu henen mer me kohol un una lu eren an@@ umbe a sha kô@@ m@@ pu@@ ta , kpa lu Bibilo gema lu ôron ye ! Ishima yam yange iv a iember . Alaghga se nenge ser , u se ungwan imo i Aôndo icin i môm tseegh la ka ma kwagh ga , nahan kpa aluer se mba ungwan un hanma shighe cii yô , kwagh ne una wase se u tilen sha mimi . Shi ka i gba u or ne vea kwase na vea zende a kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 10 ve , vea za t@@ av iky@@ ôn i va y@@ ôron iwer shi ji@@ i@@ di mngerem ma man ye . Hanma or hen tsombor nana kegh iyol u henen kwagh hen shighe u i ver la . Nenge ase yô , i wa ago@@ yol sha ivese ne nôngo u kuman anyom 2@@ ,000 hegen . T@@ ica la maa pine ve ér , “ Hii nan ve ne fetyô u pasen kwagh u jighjigh u nan wen er S@@ us@@ ana u a lu môm ken Mbashiada mba Yehova la a pase nahan ga ? ” Shighe u mbahenen mba 70 pase kwagh hide a ahan zwa , ve va ôr Yesu akaa a dedoo a ve er ken tom u kwaghpasen la , Yesu iyol na “ ember ken Icighan Jijingi . ” S@@ ev ka mbu a aven tsô maa i tser sha u pur@@ ugh keren kwaghyan sha ci u ônov vev . 15 : 15 ) Mbagenev di yô , alaghga ka angev mbu ne ishima i lu ve ker dang , ve ve hingir u nengen ayol a ve dang ye . Davidi shi pine Yehova kwagh u una er yô , Yehova pase un wang . An@@ i@@ wa@@ av je kpa mba a ati ! Or@@ pasalmi Davidi lu ôr kwagh vighe vighe u a pase gbenda u Yehova a den asorabo yô , a kaa ér : “ Er ica i ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh a ity@@ ô@@ tar nahan , kape ngu A pav akaabo ase a vese la . ” Yange sôn Aôndo ér a ‘ kegh ato Sha ’ nahan a ungwa mbamsen mba hanma or u cian Aôndo u nan pase Aôndo “ m@@ vihi u nan , man ican i nan ” yô . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 29 , 30 . Heela tseegh ga , Yehova shi fa er Yerusalem man Yuda lu ken ayange a ve a masejime yô , nahan soo ér Bar@@ u@@ ki a gba hen shighe la ga . A fa mbamhen asev man mba@@ awashima asev kpaa . Un u A Lu A@@ men la . I yila kasev mba ve lu Mbakristu nyian la ér “ iky@@ um i vesen ” sha ci u nyi ? — Ps . Habak@@ u 3 : 4 mase kuren ér : “ I@@ engem i ha@@ an vi@@ r vi@@ r ngi duen sha uwegh N@@ agh , ka ker i yer tahav N@@ av ye . ” Ka iorov u me u hen wer yange ve lu hen ijiir nee ? ‘ Ka h@@ an se lu y@@ em@@ ene ? ’ “ B@@ ende Iky@@ u@@ he Na kua I@@ ny@@ am Na ” Ka u se eren nahan man se “ kuma u waren akaa a á va er la cii ” ye . — Luka 21 36 . Se er nahan yô , se fatyô u kaan ser “ kwaghôron u Aôndo ” ngu “ eren tom ” ken a vese , ngu kôôm mlu wase sha er se hemban eren kwagh er Ter wase u sha la yô . — 1 T@@ es . ( 1 Yohane 3 : 8 ) Sha tahav mbu Aôndo yô , Yesu una bee a mbamzeyol mba ken asema a ior shi una sôr akaa a vihin a a nzughul a ior la kpaa . Kwagh gba Aôndo sha nagh ku u@@ ile ga , kpa kwagh u injaa u se na un yô , ka u wan atindi a na ikyo . ( Luka 2 : 8 - 11 ) Maa “ ikyum@@ ior i Sha va kohol ” ort@@ yom la , “ ve gba wuese Aôndo , kaan er : * I@@ ̱ wuese Aôndo Sha , shin tar yô , bem a̱ lu sha ior mba i doon Un a ve la . ” — Luka 2 : 13 , 14 . Nahan kpa , cii man a kpe yô , hanma shighe a ôron a mba@@ van@@ nya nav a m@@ liam ashe ér , “ Anyom a m er Yehova tom sha ian i pania u ke@@ ke la lu anyom a m hemba zuan a msaanyol ken uma wam yô . ” Ka profeti ne iyol@@ na a nger takerada u Yesaia ye , u ôr akaa a yange er ken atô u anyom 46 , hii ken inyom i 7@@ 7@@ 8 C.S.@@ Y . Ve fa er vea fatyô u kôôm igbenda ve ga , nahan mba suur sha kwaghfan u Aôndo la shi mba dondon hemen na u sha dooshima la kpaa . “ B@@ A@@ B@@ A , er nan u fe kwagh ne kpishi nahana ? ” Tsô Al@@ lan kaa a na ér : “ U kaa wer uma wase sar u , kpa u ngu keren m@@ ze@@ hemen ken tar . ( Yoh . 14 : 6 ; 18 : 37 ) Aluer kwagh u Yesu pasen la lu u mimi shi kuma u suur sha mi , shi Paulu kpa lu pasen kwagh shon môm yô , tom na u pasen kwagh la kuma u suur sha mi . Ishim@@ a@@ wan ka i wase se u taver ishima shighe u mbagenev ve lam a vese dang shin ve er se kwagh u vihin je kpaa . Sha ci u nahan yô , gba u se fa u wan ishima a amba a us@@ aa la er Paulu nahan . I@@ jiir yase i sha In@@ tan@@ et i j@@ w@@ .@@ or@@ g la , ngi wasen tom u pasen kwagh la nena , man u tese ior u zan hen ijiir ne nahan , ka nyi i dugh k@@ ere ? Kpa u fa er inyaregh ki i kimb@@ in we la k@@ ia p@@ ande yô ga@@ ̱ ? ” 6 : 27 . U hiihii yô , iti i Aôndo ér nyi ? PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 2 , 60 Sha nahan yô , or u ngise lu or pati@@ i ne hide zua vea kwase na mba saan saan hegen . Tsô Mbai@@ gipiti ci@@ r ve ijime , kpa Yehova lu a ior nav . S@@ op@@ hi@@ a : Ka sha ci u a doom ishima . K@@ unda un iyol gande , tsô a su@@ wa it@@ you inya , a kaa ér : “ I@@ ̱ wuese TER , Aôndo u ter@@ em Aberaham , u A b@@ unde erdoo man mimi Na a ter@@ em ga yô ; mo yô , TER hemen mo sha gbenda zan zan va nyôr a mo hen ya u anmgbianev mba ter@@ em . ” U Eren Kwagh u Aôndo A K@@ aa Kpa ? Aluer se mba yôôn ang@@ we u loho u Tartor la yô , se lu lôh@@ ôn mbagenev kpaa ser ve va nyôr ken paradi@@ so u ken jijingi ne . U fa er azende a ou aa fatyô u vihin we kpa ? ( Luka 12 : 32 ) “ Y@@ a ” la kpa ka nongo shon ne môm , nahan kpa ishember ne gema ngi ôron kwagh u mba ve lu ken nongo ne asange asange . W@@ aan ishima shi keghen a kegh iyol u ngohol ityom kpaa . M@@ T@@ O@@ M M@@ A M@@ H@@ A@@ R M@@ A H@@ I@@ I@@ H@@ I@@ I M@@ AR@@ A KA T@@ AR@@ T@@ OR U I@@ G@@ I@@ P@@ I@@ T@@ I M@@ AN U A@@ SH@@ I@@ R@@ I@@ A Yange ve nyôr a kwagh@@ geman ne sha kô@@ m@@ pu@@ ta kwa har , maa se tôô u hiihii la , se kar sha u sha uhar la . Kwagh ne na yô , akaa a i nger sha mi ga la kera vese ga . Z@@ ar@@ y@@ ough@@ ough u ken ikp@@ a@@ y@@ ough ka u hemba nyo@@ h@@ on a z@@ ar@@ y@@ ough@@ ough u ahumbe a te sha mi yô . 3 : 2 — Kanyi i lu “ a pase ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ga , man ka ana vea ‘ nenge a Nan er nan lu yôô ’ ? Yange se wa ndor a orgen vea kwase na , mba ve nôngon kpoghuloo sha u vea ko@@ so mbayev an@@ igh@@ eni yô . Yange i doo Yesu u pasen mba@@ ats@@ anev loho u dedoo , shi yôôn ér i̱ pase mba@@ kwa@@ re@@ v i tu@@ h@@ wa shi sur@@ un mba asema a vihi ve la asema . ​ — Yes . Ken Yohane 5 : 39 , 40 la , se ôr kwagh u Yesu kaa a mbagenev sha ayange a na la ér : “ Ne mba timen ken icighan@@ ruamabera sha ci u ne mba henen ner , ka sha a ve man né zua a uma u tsôron ye ; yô , ka ve je ve pasen kwagh Wam ye . • Hii nan ve an@@ za a wang aa fatyô u lun kwagh u ta@@ ver@@ a ? 15 , 16 . ( a ) Yange se lu zan hemen ken tom wase ne ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 man u 19@@ 30 la nena ? Er se lu keghen ser iyange i̱ ji@@ righ i̱ Yehova la i̱ va sha mbaaferev nahan , se mba se lu civir un sha mimi ne di yô , ka se nena ? ( Mbaheberu 5 : 14 ) Ú timen ken Ruamabera yô , ngeren atô@@ akaa a u soo u yaren tom a mi la ken kô@@ pi u Bibilo you shin ken kwa@@ takerada sha er aa wase u ken ayange a uma wou cii kua mbagenev kpaa yô . Kwagh u nan una lu er wan@@ ye@@ kwa@@ or u i er kwagh na ken Anzaakaa ityough 7 la nahan ga z@@ ee ? ( Mbaefese 5 : 15 , 16 ; Mateu 24 : 14 ) Se tsegha ayol a ase sha ci u Yehova shi sar se u eren ishima na , nahan kwagh ne wase se sha akaa a se eren ken uma wase cii . 3 : 16 ) Paulu nger ér : “ Or u t@@ angen iyol l@@ ôôn cuku yô , ka di cuku je nana sun@@ da ye , kpa or u nan lee wuee yô , nana sun@@ da di wuee je . or u lam vea Yehova * hen age@@ va u ye@@ ghen usu laa ? PE@@ E@@ J@@ I 18 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 46 , 6@@ 3 I kaa ken Iyoukura i Ma@@ ac@@ i 15 , 19@@ 24 ér , “ môm ken ityom i vesen ” i i gbe u Mbakristu vea er yô , “ ka u pasen loho u tartor . Ka se tese sha mimi ser se mba anmgbianev mba nomso man mba kasev . Nyian kpaa , mbayev asev mba kiriki mba ze mbamkombo vea mbamaren vev ér vea za ungwa shi vea hen kwagh . Nahan lu nen ken nongo u Yehova her ! Sha kpôô yô , aluer se kôr ityough ga yô , ah@@ on a gban aa vihi mlu wase vindi vindi . Ka mea fa zwa u ior mba m lu pasen ve kwagh la ga je kpa , ki wasem u pasen kwagh kôron ve ken ishima . ” Apostoli Paulu yange kaa ken washika na u nger hen Mbaromanu la ér : “ Ge@@ ma nen ayol a en na nen nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo , ka m@@ civi@@ ra@@ ôndo wen u ken jijingi je la . ” Nahan cii kpa , a nger kwagh sha kwagh u mcivir na u yange civir Aôndo u mimi la , a kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a O@@ u hingir mo iember man msaanyol ken ishima yam ; gadia i yil@@ am sha iti You je , T@@ ER@@ E , Aôndo u ak@@ um a Sha . ” ( Y@@ er . Nahan kpa Bibilo tese ér gba u se waan ishima . ( a ) Ka ieren i bo i nyi mbagenev vea lu a mini ? A hemba nan kwaghôron ne ken A@@ you a Tartor a Mbashiada mba Yehova . ( Yakobu 1 : 14 , 15 ) Ikyav i tesen yô , aluer yange or nana maan m@@ sô@@ rom kpoghuloo man nan va de yô , alaghga nana kera soo u veren m@@ sô@@ rom ken iyou i nan ga . 9 : 12 , 24 - 28 ; 1 Pet . Ngu kohol amba@@ aior la hegen ken mzough sha u tesen ve mimi . — Ôr M@@ ika 4 : 2 , 5 . Zum u Yesu gande or la kpa á taver mbayev asema ér ve wuese Yehova . Z@@ U@@ M u Orshiada ugen ken tar u Ne@@ ther@@ lands , u i yer un ér Ge@@ or@@ ge , za vea kwase na M@@ an@@ on , sha u za pasen kwa@@ se@@ g@@ anden ugen loho u dedoo u Tartor yô , kwase ne le@@ gh@@ em ashe ik@@ yô a ve ga cii . Se mba dondon akaawan a Aôndo a lu wan se la vough vough kpa ? — 1 Mbakorinte 14 : 40 . ( 2 T@@ es . 1 : 7 , 8 ) I@@ y@@ ôngo i i yer ér “ mbap@@ er@@ apera ” la yô , vea zua a “ uma u tsôron ” sha tar , kpa mba ve lu iv@@ o la yô , “ vea yem ken m@@ tsaha u tsôron ” shin mtim . — Mat . Nahan kpa , ior kpishi kegh “ iyange ” ne anyom anyom , mbagenev je yô kegh kuma u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo je . Kpa Yehova tsua Davidi ér a va tema tor ken Iserael . Ve s@@ enge ér akaaôron a profeti a Yesaia la cica cii i tsen@@ ga ôron á ga , kpa ka er Mesiya yange va hide yem nahan cii ve orgen nan nger akaa a Mesiya yange er la ken takerada ne ye . M@@ GB@@ O@@ K@@ O U@@ M@@ U@@ OR@@ I@@ A 13 ( zwa I@@ gb@@ o ) Se Mba Eren Tom u V@@ esen Ne Mbagenev ka ve venda kwagh u iv@@ es@@ egh iny@@ igh i môm , mbagenev di ka ve nôngo ve gema i ér i lu er ve soo la . ( Rom . Yange se mba nengen a Iyoukura i ken zwa T@@ ha@@ i sha kwa u hiihii yô , se lu henen ser , ‘ Se fatyô u lamen imba zwa la sha won kpa ? ’ Mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor mbagenev er P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la nahan dondo ikyav i kwagh u Paulu eren ken tom u pasen kwagh la . Kpa ka m@@ ve u una va ken iyol i or shi a shighe un mkurem una hingir Kristu la . ( 1 Yoh . 15 , 16 . ( a ) Kwaghôron u profeti u hiihii u ken Bibilo la bugh gbenda u se lun a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku nena ? Kwagh ne una vihi mlu wase u ken jijingi la . ( 1 Yoh . 4 : 8 ) Satan za hemen u tsu@@ ghun mba ve lu “ mba@@ ibanave ken jijingi ” la sha u una yange ve u yan ikyar a Aôndo . E@@ L@@ I@@ SH@@ A H@@ I@@ NG@@ I@@ R P@@ R@@ O@@ F@@ E@@ T@@ I SH@@ A I@@ T@@ YO@@ U@@ G@@ H K@@ I E@@ L@@ I@@ Y@@ A Sha iyange la , mbahenen mba Yesu 1@@ 20 kohol imôngo hen ijiir igen ken Yerusalem , maa “ fese nahan ihy@@ ur@@ an due sha , lu er ij@@ ever@@ ahumbe nahan , iv ken iyou i ve tema ker la cii . ” Kpa Yakob er hanma kwagh u fatyô cii sha er vea lu ken bem yô . ( Gen . 2 : 15 , 16 — Se “ mba ih@@ uma i doon i Kristu ” sha nyi gbenda ? A@@ g@@ umaior man mbag@@ anden mbagenev ve tagher a ufoto mba iji@@ mba@@ gh ab@@ ur@@ ab@@ ur sha In@@ tan@@ et . P@@ alegh iyol@@ vihin sha u n@@ alegh karen ikyaa inya nahan la . Shighe u mba i shigh ve mkurem mbara ve lu shin tar ne her la , gba u vea eren kwagh u tesen ér Yehova ngu kwar ve . ( b ) Er nan ve yange saan kwase Kristu ugen iyol zum u a dondo kwaghwan u Aôndo yôô ? Ngu a ur@@ ugh nyityô or cii . ” Yesu yange tese Peteru nyi ? Yesu lu ishima legh legh . ( Pasalmi 7@@ 3 : 28 ; Aerenakaa 4 : 24 ) Mba@@ fankwagh ts@@ ura man mba i kpen yilan ve ér ka mba bu@@ ghun ashe mba tar ne zer nôngon u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen ér vea kav aka@@ am@@ yer a uma man aa sha won jimin cii . Aluer u time sha itinekwagh ne vighe vighe yô , u zua a mtsera . Ior mb@@ á kpishi mba ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo kpa mcivir ve la jighilii yô i lu he ’ aôndo u soon tar ve hemban ú mbagenev man u s@@ angen a s@@ ange sha mba zwa ve man sh@@ a@@ gba man u or nengen a iyol i nan tseegh shin amba a mba@@ aôndo mbagen yô . Sha ci u “ ve lu yan akaa , man akaa , eren kasev , nan kasev ken u@@ no@@ o . ” ( Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ) Nahan se mba s@@ ônon ser Aôndo ma á ne se iwasen na , sha ci u se fa ser ka sha tahav mbu Yehova á ne la ve , se fatyô u kuren tom u í ne se ér se̱ er ken shighe u mkur ne ye ! Yehova nengen mba ken tiônnongo mba i lu inja er hemba y@@ in@@ an ve iyol la nena ? Yehova kar Gi@@ di@@ on cii ve mase tin@@ d@@ in un ke ’ utya ye . ( 1 Yohane 3 : 12 ) Nahan ka a inja u kuren ér un kpa yem ken Ge@@ h@@ en@@ a er mbamaren nav nahan . Nahan kpa , ior kpishi kav inja i kwagh u Yesu kaa ér una lu ikyav i mkur la jighilii ga . Nahan cii kpa , or@@ van@@ nya ne yô , hanma ijiir i a ze je kpa una due kposo . Aluer se er nahan yô , se zua a mk@@ om sha zende wase u uma ne shi se lu ken mk@@ or kpaa . Sha kwagh u N@@ um@@ er@@ i 12 : 1 , 2 a ôr yô , ve pine ér : “ Ka Mose tsô , TER A er kwagh a na y@@ ee ? Aluer se na jighjigh ser Yehova ngu kuran ior nav shi se mba suur sha a na hanma shighe yô , se lu ken mkpeyol , shi se zua a averen a Yehova . ( Ps . ( Mbaheberu 11 : 6 ) Er se vande ôron ken kwagh@@ ngeren u ken ijime la nahan , gba u se lu a jighjigh u nan ve se eren msen hen Aôndo ye . Mose yange fa ér tom ne ua taver u eren , shi ua va un a “ ih@@ ye@@ en ” je kpaa . ( Mateu 21 : 43 ) Yehova yange sôr kwagh u doon hemban he@@ ela ca je ver — ka tom u eren ior cii u P@@ risti u T@@ amen , Yesu yange er je la . Yehova ver tiônnongo u Kristu sha u se zuan a agee ken jijingi . Kpa Mbashiada mba Yehova yô , mba civir Aôndo a ma e@@ ev môm tsô kpaa ga . A kaa ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . . . keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” Aluer ka nahan yô , alaghga ne fa ityôkyaa i ônov enev ve eren akaa a ve eren la yô , man er i doo u ne waan ishima a ve hanma shighe shi ne umbur ve kwagh u ne soo ner ve er la kpaa yô . Sha kwagh u or@@ pasalmi a er yô , m@@ t@@ í@@ m u timen ke ’ Mkaanem ma Aôndo una fatyô u yô@@ h@@ ôr iyol shi lun a mtsera nena ? ( b ) Ka ityôkyaa i nyi Shi@@ on a lu a mi i emb@@ ere ? Hanma iyange yô , ka se ungwa akaaôron shi se tagher a am@@ een kpishi a mgbegh@@ an se sha u se er kwagh u a lu u shami ga yô . M su@@ gh u kpishi sha dooshima wen u t@@ angen iyol ga ne . ’ 21 : 22 - 31 , 34 . Ior mbagen mba i er kwagh ve ken Bibilo yô yange ve tagher a mbamtaver tsung , kpa ve lu a mciem ga . Se fa er tiônnongo u ken Roma la yange hii ga . Shi ka se zende ah@@ wa ahar se za t@@ av iky@@ on ken to@@ ho . “ Hanma or u i tese nan nan kom vough yô , nana hingir er or@@ tesen u nan nahan . ” — L@@ U@@ KA 6 : 40 . A̱ hemba kpa , hen sha kwagh u nan lu ôron la . Kwaghôron u M@@ il@@ dr@@ ed O@@ l@@ son ( 2 Timoteu 4 : 13 ) Ú fatyô u gbidyen kwar nengen er yange anmgbianev mbara vea lu wasen Paulu a amba a u@@ gb@@ ayol nav mbara , vea lu eren amba@@ akaa er u za y@@ amen un akaa shin zan un ityom ga z@@ ee ? Kpa , una fatyô u eren nahan je he ? Shi se er tom u zenden sôron atôônanongo kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar . ( b ) Ka nyi i tese ér jijingi u Aôndo yange hemen B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i ? PE@@ E@@ J@@ I 7 15 : ​ 19 , 20 . ( Mat . 20 : 28 ) Sha nahan yô , Bibilo kaa ér : “ Awa@@ mbe a Yesu . . . nga wanger se sha asorabo cii . ” ( 1 Yoh . “ Kwaghôron u Aôndo seer ng@@ een ; iyenge i mbahenen seer ken Yerusalem kpishi . ” Kape iorov 7@@ ,000 mba sha ayange a Eliya mba ve civir Ba@@ al ga la kpa zua a averen je la . A lumun tom u i na un ér a pase ior kwagh kpoghuloo la . 15 : 25 ) Kwaghôron u profeti ugen kaa ér a wua Mesiya a mbaaferev imôngo . Ashighe kpishi ka se ese iyou ken atô tseegh , se kera ese ken won ga shi se k@@ ire ah@@ ungwa ga , nahan a hingir ya u a@@ ve@@ kpe@@ kpe man ang@@ or@@ a@@ ji@@ i . ” Yange kaa ér : “ Anmgbianev av , aluer a kohol or a ma gb@@ ev mbu nôngon ave yô , ne mba ne lu ken jijingi yô , kôôm nen i@@ mba@@ or la sha ishima i legh legh ; kpa nenge sha iyol you sha er we kpaa i̱ de me@@ en we ga yô . ” N@@ gi@@ se ngise la kpa kape mbatamen mba ken Kristu mbagenev gema hingir “ u@@ gb@@ ase@@ ela mba vihin asema ” shighe u mbaapostoli kpe kera je la . — Aerenakaa 20 : 29 , 30 . Shin er Yesu fa er un lu nd@@ eren L@@ as@@ ar@@ u nahan kpa , ku ne nyoon un er u nyoon tsombor u L@@ as@@ ar@@ u kua ah@@ ur@@ aior a na la nahan . ( Yoh . ( Yesaia 28 : 26 - 29 ) Mba@@ yev mbagenev yô , mbamaren ka vea dugh ve ashe tseegh kpa ve su@@ la , nahan í gba u kera eren ma kwagh ugen ga . Mkaanem ma ior mba ve nger u@@ pasalmi la kpa ma a wase ú u su@@ ghun Aôndo ken mbamsen sha mbamkombo mba Mbakristu , man mbam@@ kohol mba kiriki kua mba vesen . ​ —⁠ Ps . • Kanyi i tese ér Yehova er kwagh sha mimi ? Mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mba sha ayange a Yesu la yange ve venda u eren kwagh ne . Yange i pase un kwagh u uma gba duen ab@@ u tsô la tsembelee . T@@ OR u fan kwagh Solomon , u hemen Mbaiserael sha ayange a tsuaa la nger ér : “ E@@ mber , wan@@ ye@@ kwa@@ or , sha iyev ou , ishima kpaa i̱ lu u saan saan sha ayange a u lu iyev yô . ” We kpa , u soo wer ior ve soo we@@ e ? — * Bibilo ôr se kwagh u D@@ or@@ ka , kwase ugen u yange ior soo un kpishi yô . Nahan er hegen i lu a seer nan we ityom ken tiônnongo ga yô , hemba veren ishima sha u nôngon taver mlu wou vea Yehova . ; F@@ u@@ ji@@ i , K . Mpase u sha mnenge la tese ér iniongo ihi@@ ar ngi eren tom imôngo ken mzough , man ka mba ve lu upristi la ve lu hemen ken mcivir u mimi ye . A@@ mba a mk@@ om la nga sha ci u a@@ kp@@ am@@ aior kpuaa tseegh lee ? Kwagh u Peteru a ka@@ à nahan ne doo kpen kpen . 15 Kp@@ orom hen Aôndo — “ Nen@@ gen ken Ishima ” i Or Kwagh ne ngu inja er or u nan lu tse@@ em ér nana z@@ ôr ity@@ am@@ egh ki kon ki do@@ on@@ ashe , ki ki lu sha kon la nahan . Kpa atam a tom u perapera ne u um la yô , aa lu “ gbem sha won . ” ( Mateu 6 : 9 ) Sha nahan yô , yange lu u Mbakristu vea lu ior mba “ sha ci u iti [ i Aôndo ] , ” vea lu Mbayuda shin vea lu Mbayuda ga kpaa . Tsô á pine Peteru wener : “ Aluer ka ishima Y@@ am sha u [ Yohane ] una lu zan zan Me kar van yô , ka nyi you i lu sha mi ? ” N@@ ab@@ al Yange Ver A@@ to Ga ( Mpase 19 : 16 ) Una er kwagh u mba vea lu sha ikyev i Tartor la , vea kera ya ican cuku ga yô . ( Luka 15 : 21 , 22 , 32 ) Yehova taver mba@@ asorabo cii asema ér ve yila un gadia un “ de@@ en kwaghbo wuee . ” 3 : 23 ) Mayange Paulu hungur shighe Ter Yesu Kristu ande hen a na sha gbenda u zan D@@ am@@ ase@@ ku man mkaanem ma Yesu , ma a shi nan kpa lu or@@ henen A@@ nan@@ ia ôr un la ga , ma kaa ér : “ Gadia un ka iky@@ agh ki i tsegh ki sha ci Wam sha u una zende a iti Y@@ am sha ishigh ki atô@@ at@@ yev man u@@ tor kua Mbaiserael serael kpaa yô . ” — Aer . 9 : 15 ; Rom . ( Yesaia 55 : 3 ) Aluer ú ngu eren sha atindiakaa a perapera a Aôndo yô , “ ú ember ken TER kpishi . ” Ashighe kpishi ior mba se henen Bibilo a ve la ka ve nenge er ajiir a se civir Aôndo her la a lu wang , shi se ayol a ase kpa ka se wu@@ h@@ a iyol tsembelee shi se lu sha ashe wang yô . 30 :⁠ 16 . Aluer se mba henen Ruamabera sha gbashima a uwer gban shio , shi se mba eren sha kwagh u se hen la yô , hegen je kpa se fatyô u zuan a mk@@ om ken tar u mbamzeyol ve ye tor ker ne . Shin er Mbakristu ve kera lu sha ikyev i Tindi la ga nahan kpa , gba u vea umbur ér , akaa a Tindi a pase cii , “ ka di m@@ ure u akaa a a lu van la tsô , kpa kwagh jim jim yô , ka u Kristu ” la , di er Paulu a kaa nahan . Man aluer ior mba ve lu ken nongo ne mba sha ajiir kposo kposo yô , ua er tom shin tar vough vough nena ? Ka Mbakristu mba nan Aôndo jighjigh shi civir un sha mimi cii ve lu a ishimaverenkeghen ér vea ‘ ya tor ’ a Kristu imôngo sha ga . Nahan akuraior a a shi her ne hingir u me@@ en Mbaiserael sha gbenda u vesen je . Hanma wase nana pine iyol i nan ér , ‘ Mo iyol yam yô , m ngu nan Yehova icivir kpa ? ’ L@@ as@@ ar@@ u , u lu môm ken azende a Yesu a kôôsôô la , yange gba angev kpo@@ o maa hingir u duen ken ku . Er lu eren nahan yô , shi á tese mbayev nav u fan akaa a a hembe lun hange hange a tsombor ua yam yô . Na imo sha mpin u or pin ú yô sha Ishima i legh legh man sha civir kpaa • Yesu yange kure kwagh u Iyange i nan I@@ w@@ om i til sha mi la nena ? Nenge ase kwagh u apostoli Paulu yange nger hen Tit@@ u , u un kpa lu or@@ kuran er Paulu nahan la . Ka dooshima u azende a mimi nga a tesen ayol a ve laa ? ( Yoh . ( Luka 7 : 36 – 38 , 44 - 46 ) Nahan yô , de se hide se hen nen ase sha injakwagh i Yesu la . Shin alaghga tsô lu or u soon mkpeyol ga , u palegh hanma i@@ ember@@ yolough cii , shi kwagh na kpa taver ior u kaven shighe u lu uma shin tar laa ? • Tindi u Mose la lu er ‘ or@@ kuran u zan a vese ken Kristu ’ nahan sha nyi gbenda ? W@@ ea soo u seer zuan a iwanger sha kwagh ne yô , ôr ityough 9 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la Hii nan ve ior kpishi ve fe “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” ga ? I wa gar u Y@@ er@@ ik@@ o atô shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga maa i tim un@@ u ? 11 / 15 Se mba a mnenge u mimi za bee ga sha ci u nyi ? ( 2 K@@ ron . 14 : 2 , 3 ) Shi As@@ a dugh “ mba lun inja er Mb@@ as@@ o@@ dom nahan ” la ken tar u Yuda kera , ka mba ve yaven a nomso mbagenev ér ka môm ken igbenda i civir mba@@ aôndo vev la . ( Ôr 1 Peteru 1 : 3 , 4 . ) ( Anzaakaa 18 : 13 ) Nahan yô , cii man u lam yô , vande keghen ato . 19 : 7 . Shi yange er tom vea gb@@ ar@@ tom u shin iji@@ ir@@ tamen u ngeren kwagh la kuma anyom 20 . I@@ mo@@ shima ka i yange mbagenev u eren afer@@ akaa a vihin tsung . Nahan kpa , Yesu shi yange kaa ér fan yase shighe u mkur una va la jighilii ga . A@@ bel ti u yange cian Aôndo la dondo ieren i ter na ga kpa a gema a na kwaghôron u profeti u hiihii la jighjigh . Se ngeren akaa kposo kposo ken mgb@@ er u Iyoukura i se naan ior ser ve ôr ne ; ung@@ eren mban vea wase ior u gbidyen kwar sha akaa kposo kposo . Sha kpôô yô , i ver “ U@@ sha mba he@@ v , ” mba ve lu gomoti u Aôndo , u a lu sha ikyev i Kristu la kera kpaa . Man ka nyi u er ve u zua a mtsera ken akaa a dedoo a ua va er laa ? Shin er m na jighjigh mer Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo nahan kpa , akaa kpishi a m ôron ker la taver mo u kaven . ” ​ —⁠ S@@ te@@ ven , or u ken tar u B@@ rit@@ ain . A@@ in@@ ge kpa Aôndo ngu eren akaa a kpilighyol sha ikyev i nomso@@ mbaiorov man kasev man mbayev mba kiriki mba ve suur sha a na a ishima i môm yô . P@@ alegh D@@ ang u Eren Solomon hii u eren kwaghbo sha ishigh ki Aôndo , nahan Aôndo wase u wan ishima la kera lumun un ga . — Ôr 1 Utor 11 : 4 - 8 . Kpa mbagenev ken mba a nder ve la , vea soo u henen kwagh u Yehova ga . Shi ia fatyô u iv@@ in sha mba doon se ishima mba ve lu ken imba mlu la kpaa . Er m hemban lun hen ya sha shighe ne yô , m tôôn ah@@ wa ahar hanma iyange , m ôron Bibilo kua ityakerada yase . Kanyi yange i er Mbayuda mba hemban ato la di vough er Yehova vande ôron Habak@@ u nahana ? Jigh@@ ilii yô , lu kaan ér ka er Yehova a ne un ib@@ u@@ me@@ kwase ve un gbe ken isholibo ye . ( Mateu 5 : 28 ; 2 Samuel 11 : 1 – 4 ) Hen shighe la Davidi hungur er Yehova a lu a na sha hanma kwagh cii yô . — Pasalmi 1@@ 39 : 1 – 7 . Lu kwagh u G@@ reg@@ ory , or u Ny@@ s@@ s@@ a la man mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci lu eren ga yô . Yange lum ican kpishi u den akaa ne , gadia akaa ne ya tor ken a mo . Yesu yange wa mbadondon un kwagh ér ve ver ishe ve “ dedoo . ” A kaa a Ifa ér , sha iyange i una ya u la , una hingir er Aôndo nahan . Er kwagh ne á lu nahan yô , doo u se gba mk@@ er ayol a ase sha hanma gbenda u uma cii sha u se fa aluer Yehova lumun a tom u se eren un la yô . Yehova kaa ér : “ U ngu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u , nahan ú shi ú hide ú hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . ” Kanyi Mbakristu mbagenev ve tsough u eren@@ e , man ka sha ci u nyi ? I@@ y@@ ua i I@@ v@@ es@@ egh i Aôndo A Ne Se la Gba U Kwagh sha Mimi Kpa ? Sha iyange i J@@ ul@@ ai 12 , 200@@ 4 yô , i erem batisema m hingir Orshiada u Yehova , shi iwer ngi karen at@@ er@@ atar yô , m hii u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la . Se er nahan yô , a doo un a vese , una ver se doo doo , er a bu@@ m ér una er nahan . [ Mkaanem ma sha peeji 26 la ] Ka iorov ume vea yem sha ? I@@ aven i vesen i Yehova a lu sha mi la gande u timen sha mi , nahan kpa “ ashe [ na ] nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” Se tese ishimawan kua ishimataver nena , man kwagh@@ ngeren u dondon ne una tôv sha nyi ? Hen ai@@ k@@ ighe shon la je , shighe ze de@@ gh@@ ôô yô , Yesu ta iwanger sha kwagh la , a kaa ér : “ Ka tindi Wam u M we ne ne , doo nen ayol a en , er ne doom ishima nahan . ( Ps . 1@@ 10 : 1 , 4 ) Hegen ne , Yesu tema tor sha , sha u kuren kwaghôron u profeti la . Mkaanem ma i nger ken 1 Samuel 16 : 1 - 12 la tese kwagh ne wang . 4 : 6 - 8 . ( 2 Utor 2 : 9 ) U ôron kwagh ne sha mlu u ken jijingi yô , ikyav tese ér Elisha yange lu zamber wener a kar kwar a na un i@@ kwar ihi@@ ar er yange a̱ kar kwar ve i na wan@@ i@@ unda nahan . ( Yohane 1 : 45 - 5@@ 1 ) Nahan kpa , a ôr kwagh sha iyol i N@@ at@@ an@@ ael nan kpa , Yesu ver ishima sha vegher na u dedoo la , mimi na la . Yange i nger ngeren mba Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu mbagenev sha ak@@ ô@@ v a inyam . Aluer kwagh ngu nahan yô , a lu se inja er yange lu Paulu nahan , un u yange kaa nahan la ér : “ Ka an nan nenge gb@@ ev man i vi@@ him ga ? ” Mbakristu mbagenev di mba tesen ér sh@@ a@@ won jimin cii , kua tar wase ne man aka@@ au@@ ma cica cii tsa kuma anyom udubu kpuaa tseegh tsô . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbian u kwase ngu nan ior an@@ takerada ugen ken zwa In@@ u@@ k@@ t@@ itu@@ t hen kpe u mngerem ma i yer ér F@@ ro@@ b@@ ish@@ er , ape sen@@ ou a he@@ e yô , ken ger@@ i u I@@ q@@ alu@@ it ken kpen@@ tar u N@@ un@@ av@@ ut , ken tar u C@@ an@@ ada ( Yesaia 1 : 15 ) Shi ongo mbamsen mba or u nan nzughul a kwase u nan kpaa ga . ( Yohane 16 : 33 ) Sha nahan yô , mkaanem ma ma lu ken Aerenakaa 5 : 29 la ma sha shighe vough , ma kaa ér : ‘ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ’ Yange a er ishima i nam ibo shi i lum er m gba kwagh ga nahan . ” Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo sha hanma shighe u ne@@ a maan i cii . ” — 1 Mbakorinte 11 : 23 - 25 . Shi a na yô , ak@@ ondo a ve kua ak@@ ô@@ v a ve a shin angahar je kpa bee iyol ga . ( b ) U hen nyi sha ieren i Sh@@ im@@ i@@ on man i A@@ na laa ? Ge@@ ma Paulu di yô , i fa un ér ka Or@@ fan@@ atindi ga , kpa i fa un ér ka or@@ m@@ ishen , “ apostoli u atô@@ at@@ yev . ” — Mbaromanu 11 : 13 . Nenge ngeren u ken Iyoukura ne u a lu a itinekwagh ér “ U F@@ a Kpa ? ” Shi R@@ ic@@ hard kaa ér : “ Gbenda u dedoo u tsaase mbagenev yô , ka u duen kwaghpasen vea ve . A saan Mbashiada mba Yehova iyol u wasen we sha gbaa ne . ( N@@ um@@ er@@ i 21 : 1 - 3 ) Shighe karen yô , Iserael kar ken won u gar u E@@ dom gba yemen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese vegher u ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Zege@@ mnger u K@@ u@@ u la . Doo u mpase u sha mnenge u sha kwagh u vegher u nongo u Yehova u a lu shin tar la una bende a vese nena ? ( Mpase 21 : 1 – 4 ) Tartor u Aôndo u ua hemen sha dooshima la ua gema tar cii ua hingir paradi@@ so , mbap@@ er@@ apera vea lu ken u gbem . — Pasalmi 37 : 29 . Iserael u ken jijingi ngu gbenda u nan ior m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol u ken jijingi nena ? C@@ le@@ ve@@ land undu k@@ we@@ bo@@ lu@@ gh la , shin e̱r mba gbidyen bo@@ l a na imôngo man or u tesen ve bo@@ l kua ah@@ ur@@ aior a na jimin cii ve kighir un tsung nahan kpaa , C@@ le@@ ve@@ land tsua u undun k@@ we@@ bo@@ lu@@ gh la . Hi@@ ihii yô , u fa mba ve lu wasen we mhen sha In@@ tan@@ et la kpa ? • Mbakristu vea kure zayol hen atô ve nena ? U ôron kwagh sha gbenda ugen yô , Mbaiserael mbagen , mba ve lu ken iky@@ u@@ ior i i tsegha i sha ci u Yehova yô , er kasev mba ve icivir un ga yô . Kpa er nan ve ior ve eren m@@ sen@@ e ? Ka nyi a ôr a nan ve ishima ia taver nana ? Er jijingi u Yehova yange tsegha Yesu sha ci u tom yô , nahan ikyav tese wang je ér ka Yehova Aôndo yange tsegha un ye . Mba s@@ angen a s@@ ange u eren “ akaa a doon a ior cii ” ga . Or M@@ ôm N@@ ana F@@ atyô u Eren U@@ ter U@@ har Tom Ga ( Mateu 13 : 1 - 9 , 18 - 23 ; Luka 8 : 5 - 15 ) Aluer sha ayange ase ne sea lu ke ’ tar u í eren tom sule shin sea lu ga kpaa , u tan iv@@ or i ke ’ jijingi sha imba gbenda ng@@ in ne ka tom u hemban lun hange hange u Mbakristu ve lu eren yô . T@@ ime ase sha us@@ aa mba sha injakwagh mba Ne@@ hem@@ ia yange wa ishima a mi zum u a hide ken gar u Yerusalem u kera lu a gir@@ gar ga ken derianyom u sha uta@@ an C.S.@@ W . la . Sha mimi yô , tsombor wase man ah@@ ur@@ aior a ase ka aa soo kwagh wase kpishi nahan , i kpe se iyol kpen kpen . I@@ ji@@ r@@ ôron i Aôndo a er sha mimi la tese ér , saa a tsaha Iserael sha afer@@ akaa na la kpee . 2 : 13 ) Ka mba ve zu@@ ngu mbagenev mhôônom la tseegh a de ve asorabo a ve shi vea zua a uma u tsôron ye . — Mat . Nahan cii kpa , se mba a ian i tsuan kwagh u se soo yô . Se fatyô u den ser mhen u taregh a hemen se , aluer se soo yô . Yesu ver ve ikyav i dedoo sha kwagh ne sha u hiden a iyol na ijime , nahan ôôn ve angahar , man tom ne lu u ikp@@ an i hemban gban ijime eren yô . 1 : 15 ; Rom . 15 : 16 ) Lu wang ken ayange a bo a masejime ne . T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A u Aerenakaa ôr er Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve er sha kwaghôron u profeti u Yesu ôr ér a pase loho u dedoo u Tartor a tser tar cii la . ( Mat . 24 : 14 ) Mb@@ ap@@ asenkwagh sha gbashima ver mba vea dondo ve la cii ikyav i dedoo . A kaa wener : “ Se hingir kwagh u tar man mbatyomov mba S@@ ha@@ av kua ior kpaa ve kenger un yô . . . . Or@@ jir ne lam sha inja i a fa kwagh u lu ôron nahan , kpa Pau@@ l@@ ina kav fese wener kwagh ne kaha a gbenda u ngise Satan yar tom a Ruamabera sha aie hen shighe u lu karen Yesu Kristu la ga . 26 : 10 , 11 . Sha kpôô yô , mhen ve yange kaha aa u Kor@@ aki la ga ! • Or u nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova kpa nana fatyô u vihin jijingi na ishima nena ? K@@ pas@@ h ! M@@ doom O@@ u vese je . ” — Pasalmi 31 : 14 , 19 . Se fa nahan sha ci u zum u Paulu zua a Timoteu hiihii la “ anmgbianev mba ve lu ken Li@@ se@@ t@@ era man I@@ k@@ on@@ i@@ um lu wuese ” gumor ne . ( Ôr 2 Peteru 2 : ​ 9 - 11 . ) ▪ D@@ y@@ ako W@@ ase la Gba U Kwagh Kpa ? ( Yohane 19 : 28 , 30 ; Mateu 27 : 45 , 46 ; Luka 23 : 46 ) Ka kom sha iyange i sha utar la yô , Yehova nder Wan na . Doo u se suur sha mbam@@ pase mba Yehova sha ci u nyi , man se er nahan yô , a wase se nena ? Hen ijiir la , Yesu ôr kwagh u ‘ m@@ ve ’ na shin m@@ hi@@ di na kuma kwa n@@ igh@@ eni . Mbagenev mba ve lu ken tiônnongo di ka i saan ve iyol u wasen ve u ‘ zan hemen sha mlu u vi@@ an . ’ Apostoli Peteru yange nger ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , bo@@ can u a ve sha a ven sha u karen ne a kar la , a̱ de kpiligh ne iyol er ka kwagh u ci@@ er iyol man a va tser ne ga . Ma im@@ enger i angahar a ase , gadia ma wasen se u zan sha gbenda u vough shi ma hemen se u tsuan akaa a dedoo . Shi ma iwanger i gbenda wase . ( b ) Se tese erdoo sha igbenda kposo kposo i pasen kwagh nena ? I tôndo zwa a vese ér : “ I@@ yi@@ av mb@@ i̱ ngee shin tar sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v je kpaa , as@@ a@@ gher a mbi a̱ hingir war war . ” ( Ps . Ka imba inja i orgen ken tar u Amerika , u á kaa wener yange un lu or u soon kwagh u tar na kpishi lu a mi vough je ne . Ka se ken ishima vough er Lo@@ ti u a “ ya ican ken ishima tsung , ” ishima vihin un ker , sha ci u aeren a ifer a ior i So@@ dom mba a tema ken atô ve la nahana ? Kpa mba@@ ah@@ end@@ anev za yange , nahan i kera yôô u ga . ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Er Ter u Yesu doo un ishima yum yô , ishima mgbegha un ker nahan á tile sha mimi zan zan ku na , shi á pase ior kwagh u Tartor u ua nenge sha akaa shon a á hembe lun hange hange ne kpoghuloo . Kpa Yesu soo ér mbadondon un ve cia un g@@ ighir g@@ ighir ga . Mbam@@ k@@ er@@ ev mba pue va a loho u bo . Gba u Bibilo i ôron hanma sev ia lu a inja he ’ a ve di vough er ngise i̱ lu a inja he ’ u@@ tor mba Iserael nahan . Mb@@ agen vea hen ér i@@ ember@@ yolough man iyol@@ wu@@ h@@ an kua h@@ we u eren ka kwagh u han@@ ma@@ or nana tsua a ishima i nan yô . TER Aôndo wa or kwagh kaa er : Hanma kon u ken sule ne , gbaa yan u tsô , kpa kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la , de ye u ga , gadia iyange i ú ya u la , ú kpe je . ” — Genese 2 : 15 - 17 . ( Aerenakaa 3 : 19 ; Yesaia 55 : 6 , 7 ) Zum u mbamaren vea ng@@ ur@@ en wasen mbayev vev ken u@@ y@@ aav vev sha u ve̱ gema asema yô , gba u vea ‘ lu mba wan ishima man mba fan ityesen ’ i tesen wanye u hendan kwagh la . Se kaa ser nyi sha kwagh u dooshima u Aôndo , u a lu ieren na i vesen laa ? Ity@@ ôkyaa i sha uhar , i i doo u se soo ser icighan jijingi u Aôndo a hemen se yô , Aôndo yange hemen Wan na sha icighan jijingi . Gbenda u ka se er kwagh a ior shighe u se dugh kwaghpasen la ka u na kwagh a gema nena ? ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 31 la . ) • M@@ z@@ or u i z@@ or kon u o@@ le@@ v la lu kwagh u ‘ sha gba@@ aôndo ga ’ sha ci u nyi ? Shi Bibilo kpa ta se icin sha kwaghbo u a lu ken ieren i ‘ tsu@@ ghun ayol a ase ’ sha mhen u aiegh la . — Y@@ ak . Shighe kar yô , A@@ hab@@ a nenge er Eliya er msen usu sen sha hi@@ a naagh ku lu nan la yô . M nyer anyom 17 yô , m hingir ikp@@ ur pania hen gar u L@@ at@@ ina , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i gar u Roma . G@@ ar ne gba ica a ya wase kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 3@@ 00 nahan . Se K@@ uma u Hemen A@@ yol a A@@ se Ga 5@@ 1 : 17 ) Aôndo U@@ hemban@@ agee la fa akaa a nga a na ve or er isholibo la jighilii , man er ka i lu or ken ishima ve nan er isholibo la kpaa . Kpa cii man shighe la yô , a yem a Yuda uiky@@ angen ken Bab@@ ilon , kpa Yehova una yima un . I saan we iyol ken Yehova sha u henen kwagh na er ú fetyô la cii Yange lum kwagh u civirigh kpishi u geman kwaghyan u injaa u ken jijingi , u nongo u wanakiriki ne u ne la sha ci u anmgbianev mba lamen zwa F@@ r@@ en@@ ch mba sha tar cii la . — Mat . Ka u@@ iyua mba ne ne sha asema a en la ve wasen se u eren akaa ne cii ye . Mbagenev nôngo ér vea sôr p@@ ati u eren p@@ ati a̱ doo . Mba@@ kp@@ ish@@ iv ken a ve lu mba@@ fan@@ takerada tsema tsema man mbak@@ as@@ u@@ av mba lun a inyaregh kua mba@@ dy@@ u@@ u@@ v mba iy@@ ou@@ id@@ y@@ u i tar u I@@ ng@@ i@@ la kpaa . Tartor u Aôndo ngu hemen — ica a gba ga tsô tar u he ua nyôr ! Er mbagenev ve ongo kwaghpasen wase ga nahan kpa , se dondo nen ikyav i u@@ profeti sha u wan ishima pasen ior loho u dedoo . Aluer se mba k@@ an@@ en shio u eren sha atindiakaa a Aôndo yô , kanyi ia er se ? Mbahe@@ men ad@@ ua man mba zan a za kpaa cii pine mbampin sha akaa a any@@ iman a lu ve sha mi yô , ér : M@@ ar yangen ngu sh@@ am@@ in@@ i ? ( Mat . 28 : 20 ; ôr Yohane 21 : 15 - 17 . ) Er loho u dedoo la yange samber shi mbahenen seer kpishi yô , Yesu ver Mbakristu mba vi@@ an ken jijingi mban ér ve̱ kuran atôônanongo la . — Ef . 4 : 11 , 12 . Sha kpôô yô , ior kpishi mba yange gba u vea va lu ken wanakiriki u Kristu u i shigh un mkurem ken shighe u mkur ne lu a gba civir Yehova shighe u Yesu hii sôron wanakiriki na ken inyom i 19@@ 18 la ga . “ Na I Saan Mo Iyol ” T@@ ime ase sha atô@@ akyaa kpuaa . Í L@@ ôh@@ ô Han@@ ma@@ or Cii ! ( b ) M@@ sen una wase se u lun a ieren i dedoo nena ? ( 2 Tim . 4 : 21 ) Timoteu yange una zua a t@@ so u una za a na una za nyôr ken Roma sha shighe u Paulu soo la kpa , Bibilo pase se ga . Kwagh ne er nahan vough kpa ? G@@ um@@ kwase ugen yange er nyi sha u dondon kwagh u i nger ken Mbaromanu 14 : 2 - 4 laa ? 15 : 14 , 15 . Aôndo de uumace hemen a na shio shighe wa karen nahan , kwagh ne tese nyi ? ‘ Me C@@ i@@ vi@@ r We , Tor , Aôndo ’ Shighe u Tartor la ua hingir u hemen shin tar kpaa la , a er ishima i Yehova shin tar vough er i eren sha nahan . ( Ivur 3 ) A shi nan kpa , Aberaham ôr orgen môm kwagh u Aôndo kaa ér a er jighilii ga . Yange m wuese Yehova kpishi er a n@@ em ian i henen mimi sha kwagh na nahan . Ka hanma shighe yange tar ne nyôr ken “ ayange a masetyô , ” man hii sha shighe la je , kanyi i̱ lu zan hemen sha kwagh u mcivir u mimi ? ( 2 Mbakorinte 4 : 16 ) Yehova wuese akaa a ngise ú er ken iti na la , shi ikyav tese wang ér a wuese akaa a ú lu eren ken iti na hegen ne kpaa . Nahan ior kpishi mba iyol i kpe ve shin kwaghaôndo u aiegh a nd@@ ôh@@ ôr ve ishima yô , mba keren mcivir u mimi . U ngu a mk@@ ôn@@ om ma inj@@ a@@ am shin u ngu a kô@@ m@@ pu@@ ta u sha i@@ wa@@ v@@ aren i ainge shin ú sember y@@ amen mat@@ o u he ? Ka kwaghbo u nyi una fatyô u eren or u nan hingir kp@@ an u taregh laa , man ka sha ci u nyi ? M@@ kombo u sha inyom , u ken inyom i 20@@ 11 la yange lu shighe u saan iyol . ( Yakobu 3 : 2 ) I@@ mba mkav ne ngi i taver mzough u ngu a lu hen atô u mba ve hemen man mba ve lu sha ikyev ve la , nahan iliam i kundu kundu i lu hen atô ve . 12 : 16 ) Shighe u wanakiriki u Aberaham yem zende u ic@@ aa ken Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia la , yange “ kôr ur@@ ak@@ u@@ mi pue ken ur@@ ak@@ u@@ mi mba ter na . ” Kpa Peteru ti ta@@ mber ga . 11 , 12 . ( a ) Or@@ pasalmi yange dugh a@@ kper@@ an ken ishima na nena , man kwagh la tese se nyi ? 26 : 5@@ 2 . Ma or fatyô u zuan Yesu a ibo i môm sha gbenda u yange lam la ga . — Yoh . 18 : 22 , 23 . U@@ B@@ O@@ G@@ O 7 ( Z@@ wa I@@ so@@ k@@ o ) 10 , 11 . ( a ) Ka nyi ia va er “ ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar ” man “ ah@@ ô@@ angahar ” laa ? Se er nan ve mba@@ aie mba Satan a lu samber a mi la vea hông@@ or mbamhen asev ga ? A va tim tar ne sha a@@ ah@@ e shinii ? Nahan kpa , ikyav cuku tsô ngi i tesen ér ma pristi môm tsô kpa nan ter kwagh u tindi a kaa la nan pase e̱r i lumun a imba z@@ end@@ en@@ ya u lun a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough la ga nahan ga . Paulu yange nger kwagh tindi a mi he ’ tiônnongo u ken T@@ esalonika la nahan ér : “ Se lu eren sha u@@ ee her atô wen er ngô ka a u@@ ve sha ônov nav nahan . ” J@@ I@@ G@@ H@@ I@@ L@@ I@@ I yô , er ior mba ve va u ungwan kwaghôron wam ken inyom i 19@@ 5@@ 7 la vese iyenge ga nahan kpa , z@@ am a za shami . Yange kaa ér : “ Hanma shighe u m zough a iwanger cii me nger T@@ ihi u sha U@@ ta@@ ankar@@ uhar la . ” “ Shighe u Do@@ on ” Yesu Kristu ver se ikyav i dedoo i or u yange nan suur sha Aôndo yô . Bibilo ôr kwagh u Yesu ér : “ Doo m - iv u Aôndo cii u teman ken a Na je . ” Kpa ka an@@ ti nana hendan ishigh a iyange i m@@ ve Na laa ? Se mba umbur akaa a Yesu ôr sha kwagh u ‘ mk@@ ur@@ tar ’ la , nahan se mba karen mkaanem nam mara sha akaa a a lu eren nyian la kpa ? — Mat . Kpa alaghga tsô u kôr cio ú lam a or@@ ya la gbar gbar je . Iyol yase i isholibo ne ka i zer k@@ umbur a vese ér se er akaa a a doo Aôndo ishima ga yô , nahan se̱ zua a ku . C@@ ar@@ ol : T@@ erem yange undu se shighe u m lu anyom at@@ aan la je . Ior vande tilen sha jighjigh u nan ve , sha er una na Satan ikyar gaa ? Yange taver Na@@ a@@ man kpishi u ngohol kwaghwan hen or@@ tom u nenge ér a gba kwagh ga la ( Aerenakaa 7 : 10 ) Sha nahan yô , mfe u Yosev la “ doo F@@ ar@@ a@@ o kua mbatomov nav cii . ” — Genese 41 : 37 . Y@@ A@@ NG@@ E mba nzughul a zwa u uumace ken Ba@@ bel yô , ior due a igbenda kpishi i ngeren kwagh . Apostoli Paulu yange taver mbananjighjigh a na imôngo mba ken Roma mbara asema nahan ér , “ ember nen sha ishimaverenkeghen ” i uma u tsôron la . ( b ) Iky@@ aren la yange i za i kure nena , man kwagh la tese se nyi ? Er se gema akaa ken uma wase yô , se hemba lun sha ian i iyange igen a yila se shin Betel kpa , se kar a kar yô . ” K@@ a@@ a@@ de u pasen kwagh la yange wase nena ? Kwagh u vesen yô , er Paulu nger ér Kristu ka “ iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh ” ki mba ve nder shin ku yô , lu tesen ér mbagenev kpa ken hemen a va nder ve shin ku . Tom ne ua wase mbatamen mbagenev mbara kpa vea fa er i@@ kpa iny@@ ar i tiônnongo ve i lu yô . ( b ) Se mbagenev kpishi , ka nyi iniongo nahan ka i hungur se mayange ga ? Akaa ne yange er ior er se nahan kpôô kpôô , ve lu uma sha shighe la , shi ve lu a ajiir a ve kpaa . 18 , 19 . ( a ) Ter akaa a injaa a ken jijingi agen a i yer ken Kristu yô . ( b ) Doo u se za hemen u keren akaa a injaa a ken jijingi aa a lu ken Yesu la sha ci u nyi ? Akaa ne cii yange yina ga , nahan kpa a venda u ny@@ iman jighjigh na u nan . A@@ kur@@ aior venda hemen u Aôndo , gema mba yôôn u ve . M@@ gbe u kwagh a gbe Aôndo sha uma wase ne na se ityôkyaa i suur sha hemen na la . Yehova na i nger kwagh u ior mba se ter sha heen ne ken Mkaanem nam sha ci u nyi ? Aluer i m@@ ir iniongo i umbur mar u or shin i̱ K@@ ir@@ im@@ ishi shin a̱ lu ish@@ or i gbidyen i mba ken af@@ ishi yô , mba@@ eren tom imôngo a or vea kaa ér , “ Kwagh a̱ de gbe ú a vi@@ a ga . Er Yehova a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa yô , ka un tswen a kuma u lun Or@@ wan atindi u hemban tar sha won cii ye . ( Luka 23 : 8 , 9 ) Ashighe kpishi ka i hemba doon u ungwan ato shighe u or pin mpin sha a@@ y@@ ongo yô . ( Anz . Aôndo shi na uumace ian i tesen ér ve lumun hemen na . Takerada ugen pase kwagh u i er ken Yesaia 4@@ 9 : 15 la ér : “ U@@ ngô ka mba@@ asorabo , nahan ashighe agen ieren i dang ka i na ve kera lu a dooshima sha ônov vev ga . A@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a ken tar ne kua mba@@ fankwagh ts@@ or ts@@ or kpaa kav ikyav i “ u@@ ivande mba ve [ lu ] tesen mlu u ashighe ” ne ga ; mbahemenev mba kwaghaôndo je kpa k@@ an@@ shio u pasen vough er i hii ve akaa ne a lu eren yô . Mbagenev yô , er kwagh sha kwaghfan , inja na yô ve er kwagh sha mfe man mkav , nahan ve taver ken jijingi . James maa saan ishigh sha . ( Mpa . 18 : 24 ) “ Akaa a nd@@ ôh@@ ôr ishima ” agen a u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev mban ve lu a ibo sha mi yô ka my@@ av u mbahemenev mba@@ adu@@ av ve yaven a mbayev mba kiriki la , man aeren a iji@@ mba@@ gh agen a mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci ve lumun a mi la . Sha mkur u Iyange i J@@ iri@@ gh la , hanma or yô nana lu a ian i tesen or u nan te ikyaa a nan sha kwagh u or u nan kom u hemen sha won cii la . ( Yohane 12 : 31 ; 2 Mbakorinte 4 : 4 ; Mbaefese 6 : 12 ) Shighe u or ka nana hingir Orshiada u Yehova yô , ka nan de u eren aeren a dang shin lumun a aeren a dang la kpaa , nahan kwagh la ngu a na nan kera lu or u tar ne ga . — Mbaromanu 12 : 2 ; 13 : 12 - 14 ; 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 ; 1 Yohane 3 : 10 - 12 . Nahan kpa , akaa nga a u er ve u lu or u tse@@ en ishima ken tom u pasen loho u Tartor la yô . A gema a kaa di tsô ér : “ Me kaa U nyi ? Ka sha igbenda i nyi nahan Aôndo ka a tese ér un wa se ikyo ? Kwagh ka a er yô , apostoli Yohane yange ôr kwagh ter mk@@ ar u karen bredi man wain la ga , alaghga ka sha ci u sha shighe u lu ngeren i@@ vangeli na ( ken 9@@ 8 S.@@ W . nahan ) la , gbenda u karen bredi man wain kera lu Mbakristu mba tsuaa mbara kwagh u he ga . Gba u Yehova una wase se ve se kure ic@@ egh@@ zwa i se er a na la ye . T@@ ime ase sha ikyav i môm . U@@ umace kaha kposo a akaa agen a i gbe a sha tar cii , sha ci u i gba ve sha “ mlu u Aôndo . ” M nengen a mba hen tsombor wam shighe u m ze ve inya la tseegh , shi i kar a kar ve m za ye . Apostoli Peteru ôr kwagh u ishimawan i Yehova kaa ér : “ Kpa ne mba@@ doon mo ishima , kwagh môm ne tsô yô , a̱ de hungur ne ga , hen Ter yô , iyange i môm ngi er anyom dubu nahan , anyom dubu di gema nga er iyange i môm nahan . Hegen m ngu ken gar u L@@ ou@@ vi@@ ers ken kpen@@ tar u N@@ or@@ man@@ dy , ikyua a af@@ ishi a bran@@ ch@@ i a ken tar u Fran@@ ce la . Sha nahan yô , kera kpiligh se iyol er Paulu hii kwaghwan u i̱ naan mbagenev icivir la sha mkaanem man ga , a kaa ér : “ Dooshima a̱ de lu sha im@@ anger ga . ” — Rom . 12 : 9 ; ôr 1 Peteru 1 : 22 . U tesen ikyav yô , mba@@ beenyol mbagenev mba kera fetyô u lamen tsembelee ga . “ Se mba zamber a ven , anmgbianev , . . . i̱ de k@@ enden ne asema ga@@ gh ga . ” — 2 T@@ E@@ S . 50 : ​ 15 - 21 ) Aluer u tagher a mba@@ a@@ gbe yô , wa ishima . Yange fatyô u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un ken Kwagh@@ aôndo u Mb@@ ab@@ uda u eren la ga . 1@@ 39 : 1 - 6 , 15 , 16 . ( S@@ ek . 8 : 23 ) Ken Pasalmi 45 : 12 la , i ôr kwagh u “ iorov pue ” mban ér ka “ wan@@ kwase u T@@ ir@@ u ” kua “ a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior . ” Or@@ gen u ny@@ iman Aôndo yange er a@@ yom , sha u tesen gbenda u nengen Aôndo la , maa er msen ér : “ Ma m shi nenge a an - ikyav u tesen mo ér u ngu . ” Hii nan ve m@@ kposo a lu ? Ikyav i tesen yô , shighe u i wa ior kwagh ér ve eren P@@ ase@@ ka hanma inyom la , i kaa a ve ér : “ Aluer ônov enev vea pine ne ér : Kwagh u ne eren ne yô , inja na nana ? Ka averen a nyi u gem uma wou shin ior mbagenev mba u fe ve gem uuma vev ve ve zough a mi ? Tom u wan mbayev iyol i zan mkombo la ngu hembe shir@@ en sha ngô , kpa mbagenev hen tsombor vea fatyô u wasen , shi doo u vea er nahan kpaa . I@@ vangeli i Mateu man Marku man Luka man Yohane ter kwagh u Tartor ne hemba kwa 1@@ 10 . I@@ j@@ ende i Marku kôr a Mbakristu mba vi@@ an ken jijingi ne bende a na sha gbenda u dedoo je ka u tu@@ nan ga . ( Luka 9 : 5@@ 8 ; Marku 6 : 31 ; Yohane 4 : 31 - 34 ) Shighe u i kôr Yesu ér a wua un la a ôr kwagh a P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u vangertiôr ér : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” ( b ) Yehova yange er a kasev mba kôron mar mba uhar mban doo doo sha ci u ishimataver ve man mci@@ e@@ aôndo ve nena ? Mbagenev l@@ ù kwaghfan u tar u Grika mee ve ye . Yange a kpiligh Timoteu iyol kpishi shi una hide a iyol ijime , er nenge ér i na un jighjigh shi i na un tom u vesen yô . Kwagh ne na yô , taver u shi or a kura a@@ gbaa a Tindi la . Kwagh yange hemba gban se sha akaa a i nger ken u@@ fai@@ l mba ve ngohol la . U nôngo a imba m@@ gem u ken ivese ne nena ? Mbaromanu yange ve er igbenda i doon kpishi , nahan mbahenen zenden sha mi pasen kwagh . Mbai@@ hyomov asev ka ve shi s@@ enden se ityough ér , se “ mba kighir ior sha apera ér ve gema , ” kpa se fa ser mbacivir Yehova sha jighjigh mba sha ayange a tsuaa la kpa kape í wa ve akaa iyol je la . Mbak@@ ur@@ an mba ve vi@@ e vea tsaase mbatamen mba i sember tsuan ve la nena ? Ne@@ hem@@ ia , or@@ perapera u lu sha derianyom u sha u ta@@ an C.S.@@ Y . la kpa er msen shi er kwagh sha jighjigh u nan . Shighe ugen la , m ma m@@ sô@@ rom kpoghuloo , maa m mough m za ta num sha ior mbagenev mba te@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ om , mba ve lu zan mo man azende am iyol yô . Mayange je gbe inya sha u nan ve akaa a uma a hange hange la ga . — Pasalmi 37 : 25 ; Mateu 6 : 25 - 34 . M@@ ough ken Yo@@ pa kar yem ken Yerusalem kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 5@@ 6 nahan tseegh . ( Luka 2 : 37 ) Ka i hu@@ an ve ashighe ag@@ en@@ ee ? Heela tseegh ga , er i lu Yehova a gbe akaa cii yô , a fa kwagh u a hembe doon sha ci wase hanma shighe cii yô . * Mba dugh a ufoto mba iji@@ mba ken akaa@@ yôôn man ken u@@ fi@@ im man ken um@@ ag@@ az@@ in man sha tele@@ v@@ ishen man ken an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o kua sha u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta man sha ajiir a tin@@ d@@ in a ufoto sha In@@ tan@@ et shi mba we ats@@ am a iji@@ mba@@ gh kpa wuee je . De se taver nen asema se kura nen atindi a Yehova cica cii , sea a tagher a am@@ een je kpaa . ( L@@ ev . 10 : 20 ) Alaghga tsô , Yehova kpa mlumun u A@@ ron na la doo un . Yange ikpelaior kpishi tar ak@@ ondo a ve kua ah@@ u a iky@@ on sha gbenda . Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” Kanyi igen kpa ia wase se u lun ken bem vea mbag@@ en@@ eve ? M@@ ker la shi pase e̱r mbamaren ve lumun ér hemba k@@ an kwagh u injaa nyian u tesen mbayev amba@@ akaa er ieren i dedoo man mlu u sha tse@@ ene@@ ke man tom u lun a mi sha ikyev yô . Hegen yô , hi@@ re ase or la a kwase na , gadia ka profeti je ; una er msen sha ci wou , ú lu uma . ” — Gen . Nahan kpa , apostoli Paulu va nger washika sha kwagh u inyam i alaghga i s@@ ôngo sha u civir ak@@ ombo a mi ken tempel u mba@@ ak@@ omb@@ ov la ér : “ Aluer kwaghyan una hingir ity@@ ô@@ kwagh i nan anmgbian wam gb@@ ev mbu nôngon yô , mayange me kera ya inyam ga . ” 3 : 9 , 10 . 19 , 20 . ( a ) Yesu yange kaa ér se de “ t@@ ôngon k@@ or@@ ough ” shighe u se lu eren “ iyua i mh@@ ôôn ” la ga , nahan lu ôron ér nyi j@@ imi ? 8 : 29 ) Nahan yô , mayange se h@@ una nen Yehova shin tahav nav man isharen i a lu a mi i wasen se ér se er sha iyol@@ tseghan yase la ga . 3 : 13 - 18 . Yange ishima za se iyol kpishi er se er ve se er tom u pasen kwagh la yô . Doo u se wasen tiônnongo u Kristu u a lu ke@@ hen seer a seer ne sha iny@@ ar , kpa hemba k@@ an hange hange u wasen un ken jijingi cii . Kwagh@@ aôndo wam venda kwagh la . ” Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la iwanger hii u tan kure kure , nahan í kav ér sha kpôô yô , i tsua nongo u mba yemen sha la kera bee . A fa gbenda u una yem jighilii ga , tsô a gba mi pinen ior gbenda , kpa ve tese un kposo kposo . T@@ ime sha msen u sha ikyav u Yesu tese sha icivir la tsô u nenge wer akaa a hange hange ken msen la ka u tseghan iti i Yehova man m@@ ve u tartor na kua u eren ishima na . ( Mat . ( Yobu 29 : 1 – 5 ) Ka Yobu tseegh yange ure kpishi nahan ga . Ô@@ no@@ v nav mba van ken ya . Yange ve n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr , ve lumun u ungwan imo i Aôndo mayange ga , nahan gba u vea dugh kwagh u na ve mbamhen vev man asaren a ve man mba@@ awashima vev cii kaha a Aôndo la , ken a ve kera . Eliya lumun ishim@@ as@@ ur@@ un i Yehova na un hen U@@ wo u H@@ or@@ e@@ b@@ i la je he ? Yange ve fa ér ica a gba ga tsô or@@ kwa@@ se@@ he Yesu Kristu una va . I@@ ca a gba ga tsô , Kristu una tim bo@@ tar u Satan ne sha tahav mbu a lu a mi la . ( Ôr Or@@ pasenkwagh 7 : 2 , 4 . ) Ka ic@@ in@@ tan i nyi se zough a mi sha ieren i mimi ga i De@@ li@@ la man i Ab@@ es@@ al@@ om man i Yuda u I@@ se@@ kar@@ i@@ oti la ? Yange mba tesen ér ve gema ishima yô , Yosev pase ve or u un lu yô . Ka m zua a iember u fan mer tom u se lu eren ne se zua ave imôngo se lu eren ú ye . ” — Jo@@ an , ngu anyom 6@@ 6 ; á er batisema ken inyom i 19@@ 5@@ 4 . Nahan kpa , aluer nan h@@ unde ishima , nan ngu per ga yô , alaghga a yila nan ab@@ u ér nana za nôngo ityav shighe u nan we iyol ga yô , man aluer gba u nana za nôngo ityav hen shighe la yô nana vihi iyol ken u@@ ity@@ a kpen kpen . Er nan ve Yehova yange er tom a uumace u ngeren Bibilo ? Ka nyi i kpiligh we iyol sha gbenda u Yehova a er a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a n@@ der@@ an uma , a a lu ken iyol you laa ? Ieren i kwase ne tese er i doo u s@@ ende@@ gh ikyaa sha kwagh ga yô . U@@ iky@@ ur@@ mba@@ yan mba uhar mban yange ve zua ? Gba kpee u una eren kwagh a mciem shio er Eliya kpa eren nahan . ( Mpase 11 : 18 ) Shi Yehova tôndo zwa a mba i saa ve u lun ke ’ tar u ú lun wang a m@@ vihi shio la ér , ica a kera gba ga tsô ‘ U@@ sha mba he@@ v man tar u he u perapera una tema ker ’ la ua va . — 2 Peteru 3 : 13 . Z@@ a Hemen u Pas@@ en Mkaanem ma Aôndo Jigh@@ ilii Aluer kwagh ngu nahan je kpa , doo u ishima ia na u ibo kpishi , u lu henen wer u ban a jighjigh u nan ga . Ka wea ôr kwagh u ior mba i wuese ve ken Bibilo kpishi la nahan , u hide u kaa ken ishima you wer , ‘ me fatyô u lun er ve nahan ga ! ’ shinii ? Yange gba u a tsaase ve je ka ashe tugh ga , sha ci u kwase ugen u hii tom u col@@ por@@ te@@ ur ne ica lu a gba ga yô , yange kaa a kwa@@ se@@ ya ugen sha mci@@ e wener , “ Be@@ em er u soo ityakerada ne ga nahan , shin u soo ? ” Aluer or@@ ihyom nan ôr ma kwagh sha anmgbianev asev yô , gba u se lumun a kwagh la ga shi zwa kpa se bugh sha mi ga ; kpa aluer nan ngu a fe@@ e shin ishima yô , se fatyô u pinen nan nana fa kwagh la a kuma nan yô . Mkaanem ma Yesu kaa ér “ zan zan Me kar van ” la umbur se kwagh u m ve u “ Wan u or Una lu van ken tartor Na ” la . F@@ a Tom U V@@ esen U Yesu A Er Sha U K@@ ur@@ en Awa@@ shima U Aôndo Yô ( a ) Ka mkaanem ma Yesu ma nyi ma taver Mbakristu asema ? ‘ U lu er mbagenev nahan kpa , u za hemen u pasen kwagh her . Mayange se soo ser se yi@@ er sha “ agee a iyolough ” a m@@ yen shin se ker u “ y@@ eren ken m@@ ure u Igipiti ” ga , inja na yô , ka tar ne je la . P@@ ri@@ ger@@ son , a kaa ér : “ Ior mba hungur a kwagh u a saa ve la ga , ka ve wa a wa ishima tsô . ” Mbam@@ sen mba Yesu eren la tese icivir man jighjigh u nan nena ? Aluer hanma shighe cii , u ngu yangen ônov ou u tagher ishigh a mbamtaver yô , alaghga u lu yangen ve u zuan mfe u sôron mbamzeyol vev . ( 1 Samuel 25 : 36 ; Anzaakaa 23 : 29 - 35 ) Kpa ishember ne gema pase gbenda ugen u Aôndo lu veren Mbayuda ga yô . ( Mpase 7 : 9 , 13 , 14 ) A ‘ saan ve iyol ’ hen shighe la shi vea ‘ ember tsung . ’ ( Duteronomi 18 : 10 - 12 ; 1 Samuel 28 : 6 , 7 ) 1 K@@ ron@@ i@@ ku 10 : 14 s@@ av ôron kwagh u Saulu nahan ér : “ A pine TER ga . ” Ve nyôr ken t@@ ent@@ i ve j@@ in@@ ge , kpa or lu ker ga . Sha ityôkyaa ne yô , ken inyom i 19@@ 32 la , i kaa a atôônanongo ér a̱ de u eren ish@@ angen i tsuan mbatamen man udi@@ ak@@ on . Ka hegen i hembe gban u se waan anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ikyo , shi se fa@@ an mlu ve shi tesen ve dooshima cii ye . Tsô iyange igen or va or@@ ny@@ ar la inya , a t@@ ange iyôngo na kua ib@@ ua na la , a s@@ ôngo or@@ van@@ nya u a ve her a na la kwagh ga , kpa a gema a kôr an@@ tu@@ le@@ iyôngo u ic@@ an@@ or la , a za s@@ ôngo or@@ van@@ nya na la . ” — 2 S@@ am . ( 2 Mbakorinte 10 : 4 , 5 ) Sha kpôô yô saan se iyol er ‘ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii i lu Aôndo a ne i nger sha u se lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo ’ nahan ! — 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . Lu Or u U@@ ng@@ wan Kwagh Mar@@ e@@ li@@ us kaa ér : “ Ka mea hide mea hen sha kwagh wase , mea nenge er uma wase a gem kpishi nahan , ishima i taver mo kpen kpen . Mbat@@ amen mba ken T@@ esalonika mba ne Paulu man Shi@@ la gbenda ér ve yem ken B@@ er@@ ea yô , ve hide ve lu ‘ eren tom sha gbashima ’ nena ? 2 : 17 ) Ka sha igbenda igen i nyi nahan se civir Yehova ? I fa tindi ne doo doo je yô , ashighe kpishi mba yer un ér Tindi u V@@ esen . ( 1 Kor . 13 : 4 , 7 ) Aluer u ver ishima wer yange sev a h@@ ungwa a av , or wou la nana c@@ in a hide yô , ka kwaghbo ga . Yesu yange ngohol tô@@ gh ku hemen akuraior fese je er k@@ ôndo yem sha la ga . I due a takerada ne ken inyom i 199@@ 5 la ; kpa i de u gb@@ eren u . Ka va kom Yehova yô , a tese ér un ngu a tahav sha akaa cii , kua sha F@@ ar@@ a@@ o , tor u taver ityough la kpaa . Yehova ngu vough , gbe kpe ga , nahan yange gba or lu sha m@@ lan ga . J@@ ef@@ f due a mhen ér mbamaren ve tesen ônov vev inja i dedoo ken Bibilo . Nahan kpa , se fatyô u henen ser , nyityô kwagh i se tsough u eren cii kpa Yehova una de ér se lu ken dooshima na her ts@@ ôô ? ( 1 Yoh . 2 : 17 ) Sha ityôkyaa ne yô , er se eren kwagh a tar ne er i gbe u se er la tseegh nahan kpa , se mba eren kwagh a u ‘ er kwagh zua se a u ga nahan . ’ — 1 Kor . 4 , 5 . ( a ) “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ngu eren tom na nena ? Shighe u yange i gba uumace la ve ‘ lamen zwa môm ’ zan zan anyom 1@@ ,@@ 7@@ 00 . ( Gen . Shighe u ka sea dondon Mkaanem ma Aôndo yô , asema ase ka a na se ibo ga , sha ci u se mba eren kwagh u a “ doon Un ” yô . — 1 Yohane 3 : 21 , 22 . Ngu a bee ayôôso a a num shio , shi ngu a sôr mp@@ av u hen atô u ityar a ityar , shi ngu a na u@@ gomoti ian u pasen ican i ior vev ve lu yan la , shi ngu a h@@ ime ior mba iy@@ ongo i lu p@@ aven ve la . ” Aluer se mba eren akaa sha gbenda u icighan jijingi una kôôm uuma asev yô , kwagh la una mgbegha se u pasen kwagh vangertiôr . Kpa K@@ ain yô , lu nahan ga . Aôndo u mimi yange “ de kwagh u bo u A wa ishima u eren ve la ” shin gema ishima na sha kwagh shon , nahan “ A kera er un ga . ” 16 , 17 . ( a ) Er nan ve se fe ser Yehova gem ishigh nagh sha mbamzeyol mba ior nav ga ? ( Luka 11 : 9 ) K@@ o@@ ic@@ h@@ i ngu eren tom u di@@ ak@@ on hegen saan saan . B@@ re@@ di man wain mba ve lu a kwa ga la ka akav a vough aa a tile sha ityough ki iyol man awambe a Yesu aa i he@@ e inya a lu a isholibo ga la Nahan kpa , kwagh er kpilighyol yô , yange i yima ve sha ivande ica lu a gba ga tsô maa ve hii u gban ah@@ on . Ieren i or@@ ya ia na u tsua u lamen a nan ken tra@@ k la n@@ a@@ gh@@ el@@ aa shin ti@@ ôn@@ ôô . Lu nyi A@@ bel nenge a mi ken ishima na ér ia va er ken hem@@ ene ? Tar cii kôr ior mba Aôndo ihyom sha ci u nyi ? Aluer ka se se vande za kohol anmgbian wase shin aluer ka nan nan va kohol se kpa , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ Ka ase@@ mber a nyi man imo i nyi nahan ia va a be@@ me ? ’ ( Aerenakaa 4 : 24 ) E@@ ̱r i lu Yehova a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa cii yô , á fa mimi u hanma kwagh cii . Shi a kaa ér aluer mo m tsua u hiden yemen ken K@@ an@@ ada yô , alaghga a tsa sha won kpa a kera shi lôh@@ ôm M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ga , man ken masejime yô , alaghga tsô a hide a kaa ér m er tom u pasen kwagh ken tar u K@@ an@@ ada . • U fatyô u eren mbam@@ gem mba nyi sha u seer shighe wou u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke laa ? ( Yesaia 25 : 9 ) Nenge iember i ia lu shighe u a pa@@ ase ah@@ on a gban sha hem@@ en@@ tor u Yehova shi a sôr tar ua hingir wang sha u ior ve̱ tema ker ken bem la sha wono ! Nahan a sôn Yehova ér a wase un una bee a ihyom ne ken a na tseegh ga kpa shi una seer eren tom u pasen kwagh sha er una kuma u lun pania yô . U@@ a lu gbem sha won . — 2 Samuel 7 : 12 - 14 . Lo@@ ti vea tsombor na yange ve nyôr ken mlu u taver kpishi , sha ci u gba u a tim gar u So@@ dom , ape ve lu la . ( L@@ ev . 19 : 18 ) Gba u dooshima una na a ‘ saan se iyol a ifer ga , ’ kpa a saan se iyol a kwagh u mimi ; aluer or@@ ihyom wase ya ican shin i nzughul a nan je kpa se ember ga . — Ôr Anzaakaa 24 : 1@@ 7@@ ,@@ 18 . ( Luka 16 :⁠ 9 ) Kpa u ngu wer ka u se fatyô u y@@ amen iky@@ ar@@ yan vea Yesu shin Yehova sha iny@@ ar ga . ( Yohane 5 : 28 , 29 ; Aerenakaa 24 : 15 ) Ú fatyô u pasen nan inja i kwagh ne , alaghga ú ôr kwagh u ma mnder u shin ku u Bibilo i er kwagh sha mi yô . 3 : 1 , 2 , 4 , 5 ) Cii man or nana kuma u eren tom u or@@ kuran yô , ka i gba u nana lu or u k@@ undun ishima , inja na yô , nana kav akaawan a Aôndo wang , shi nana fa u eren tom a a ken uma u nan kpaa . Er se vande pasen nahan , gbenda u hemban cii u se tese nan dooshima yô , ka u ôron nan loho u Tartor . Nahan kpa , doo Kristu u a lu ityough ki nongo na la u yaren tom a ior mba ve yen mban . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 45 , 10 Er ior mba lamen zwa u T@@ u@@ valu@@ an ve ngee ve kom sha ijô igen ga nahan kpa , gba u vea za hemen u ungwan loho u dedoo ne ken zwa ve . ” Yehova ngu ‘ ijiir i teman ’ i mbacivir un sha mimi mba ve kpe la nena ? Mba vea kpe cii ve zege@@ can la una hii la kpa , Yehova una za hemen u lun ‘ ijiir ve i teman . ’ Heela tseegh ga , mayange ve̱ de gbe karen a ishima ve sha im@@ anger tsô ve̱ eren ma tom u í tindi ve ga ze . Alaghga u fa er se Mbashiada mba Yehova mba se gber magaz@@ in ne , se lamen a ior ken Bibilo sha uya uya hen ningir wou yô . Shi aluer ka taver se u nan jighjigh ser mbagenev ken tiônnongo tile sha mimi yô , kwagh ne una fatyô u vihin se a Yehova . Ken ityar igen je yô , mbaihyomov mba hendan a mcivir u mimi de ish@@ ar . Pasalmi 1 : 2 , 3 ( Pasalmi 9@@ 2 : 14 , 15 ) Nahan se mba a ishimaverenkeghen i ember ityom i kpilighyol i Or@@ gban se la gbem sha won . Ka inja er tahav mbu ur@@ ugh kwagh s@@ enen a mi shin inya la mbu ker ven@@ de@@ ve ga nahan . Shin er Yesu man mbatomov mba Aôndo mba jighjigh mbagenev er akaa kposo kposo a a zough sha mlu u tôv@@ ac@@ an u ve tagher a mi la nahan kpa , ikyav tese ér yange ve gba gb@@ ih@@ in iyol tsô ér kwagh a er ve ga . Kwaghôron ne una lu môm ken akaa a vesen a se lu eren sha tar cii sha u wasen hanma or u mimi a doo nan ishima shi nan soo u seer henen kwagh u Yesu cii yô . Nahan kpa , “ se doo Aôndo ishima . . . A tindi Wan Na [ Yesu Kristu ] hingir i@@ w@@ om sha asorabo ase . ” Yesu t@@ ér ah@@ wa kposo kposo any@@ iin aa alaghga or@@ ya la una hide yô . ( b ) Yesu tese se e̱r se cia Yehova nena ? ( Yohane 6 : 44 ) Nahan pine iyol you wer : ‘ Hii nan ve Yehova á ur@@ ugh or ne á ze a nan hen Wan N@@ aa ? Er u fe wer Yehova we mba ve civir un mbara ikyo asange asange nahan , kwagh la mgbegha u u kporom ikyua a na kpa ? U tesen ikyav yô , er z@@ ur@@ um u Yesu una kpe yô , a shi ken tempel ken Yerusalem gbem . 11 : 23 - 27 ) Anmgbianev mba ken zege@@ gar la yange vea soo je ér Paulu a za hemen u suen ve ken jijingi . Sha kpôô yô , ken mbacivir Yehova cii , ka Yesu , Wan u Aôndo u ishima ishima la yange kwagh hemba gban Satan a na ye . Hen shighe ne , ortamen u sôron atôônanongo sember van tiônnongo ve inya , yemen yô , mbatamen pase un kwagh u una er ve una kuma u eren ityom igen ken tiônnongo yô . Ka ityôkyaa i môm i i ne ve yange gba Yesu ishima u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” je la . Yange fa ér ica a gba ga tsô Tartor la ua sôr Ter na iti . Shi yange i seer dyako ve la sha ikyev i “ akaaôron a Aôndo ” agen a yange í na ve sha ikyev i u@@ profeti la . Shin ka an nan ver i@@ wen i sha z@@ ongo i u ? ” — Yobu 38 : 4 - 6 . ( 1 Yohane 4 : 1 ; 2 Timoteu 1 : 13 ) Se er kwagh ne nena ? Á timin Zege@@ bab@@ ilon kera jimin cii yô , Satan ua lu Go@@ g@@ i u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i la una mough a ta num sha Mbashiada mba Yehova mba ve lu ken bem la . Ka sha ci u “ ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . ” 50 : 8 , 9 ) Yehova yange wase Wan@@ akiriki na u jighjigh ne shighe u lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la , vough er kwaghôron u profeti u Yesaia ugen a tese nahan . Ieren i Satan ne i wa zuan sha i tor u T@@ ir@@ u u tsuaa la . 6 : 8 ) A@@ g@@ umaior man ag@@ um@@ au@@ kase ne nga tesen ér mkaanem ma ortamen u sôron atôônanongo la yange ôr a mo tsuaa tsuaa la ka ma mimi , a kaa ér : “ Hii ase tom u pasen kwagh hanma shighe la hegen je . Iky@@ aior — Y@@ e@@ men Nen “ Hemen Hemen sha M@@ fe ” Er í lu zan hemen u yaren tom a ieren i sha hemen u Aôndo ne kure kure ken Mbashiada mba Yehova yô , se zua a averen ang@@ an ne kpishi ken nongo u Aôndo ú shin tar ne . Yehova wa mbamaren tom u nyi , man vea er u nena ? Iserael yange undu N@@ om na nahan nyi i er un@@ u ? 2 : 4 ; 1 Kor . 4 : 15 ) Or@@ gen u a y@@ ese mbayev utar , i yer un ér V@@ ic@@ tor yô , kaa ér : “ Shighe u mbayev asev lu hi@@ an a hi@@ a la yina ga . Kpa Yehova lu a ityôkyaa i dedoo i tan ior nav icin sha kwaghbo u v@@ ô@@ son or u nan ne jighjigh ga la yôô ? Sha uhar yô , yange m wa kwagh u Mbaromanu ityough 12 á er ér ‘ de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga ’ la ken ishima . ( 1 Yoh . 4 : ​ 20 , 21 ) Ka sea eren msen sha ci u mbagenev yô , se maa a maa ayol a ase shi se lu ken mzough vea anmgbianev asev kpaa . Ve cii ve vaa tsung , ve ku@@ ve Paulu , ve gba su@@ sen un zwa . Kwagh u hemban vihin ve yum je yô , ka kwagh u a kaa er , mayange vea kera zua ishigh a na ga la . ” W@@ en u a lu I@@ mo ne er Yehova tom kuma anyom umiliôn imôngo hegen , sha ci u Bibilo kaa ér : “ Sha hiihii je I@@ mo lu ; I@@ mo la lu vea Aôndo . ” Nahan yô , se mba a atô@@ akaa kpishi a nan se vangertiôr ser Yehova eren kwagh u shami man kwagh u vough hanma shighe cii . — Yobu 37 : 23 . G@@ ar ne shi lu ijiir i Diabolo mgbegha ior ér ve civir ior mbagen yô . Er ve na jighjigh yô , ve lu veren ishima keghen mkur u uityendezwa mba Aôndo . Lu m@@ liam ma kasev mba@@ y@@ aav mba ve va ken tempel ve lu va v@@ aan a Yehova la . ( 1 Pet . 4 : 4 ) Nyian kpa , kwagh u mba ve kor atindi a Aôndo la shi ior i tar ne . Se fatyô u karen icighan jijingi sha iyange . Takerada la kaa ér : “ Kwagh@@ tôvon a tôv a or sha al@@ ô al@@ ô la ngu a na hanma or nan lu a zwa waan sha kwagh , shi ngu a na or kwagh u a mough kera je kpa nana hide a hen sha mi yô , shi ngu a ver ian i kp@@ er kpa shi a tema imôngo la yô . ( Mbaefese 6 : 10 ) Kwagh gba hanma wase cii a ‘ tahav mbu agee a Ter ’ je ka u henen a hen ga . T@@ su@@ aa la lu Mbam@@ o@@ ab@@ i lu hen ijiir la ye , kpa hegen yô ka Mba@@ am@@ or ve lu her ye . Er nan ve Mbakristu kpishi ve nenge ér ufoto mba tesen ajiir a Bibilo i er kwagh u á la mba a inja ? ( Yakobu 4 : 8 ) Yehova soo ér se ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aa a na . A shi nan kpa I@@ ta@@ i due ken G@@ ati , gar u Mba@@ fil@@ iti u za iti yum la . Man G@@ ati gema lu ijiir i iky@@ ô@@ r@@ or Go@@ li@@ ati , u lu or@@ ihyom u vesen u Mbaiserael la . 5 , 6 . ( a ) Daniel man Yohane yange ve pase kwagh u u@@ tor mba hemban sha tar cii u me ? Saan mo iyol u kaan mer , ken anyom ne cii , kwase wam u doon mo ishima la za hemen u suen mo kpoghuloo . • Mkaanem ma Yehova ma wanger se ken jijingi nena ? ( 1 Mbakorinte 6 : 11 ) A@@ mba@@ aior la aa fatyô u ôron kwagh u apostoli Paulu kpa ôr ne , ér : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — Mbafilipi 4 : 13 . Aôndo Tese Se Dooshima Na Mba@@ apostoli yange mba kpen kera yô , Satan na ior hingir u vendan mimi , man kwagh ne za hemen anyom imôngo . In@@ j@@ akwagh ne ngi ôron kwagh u Mbakristu mba i shighe ve mkurem la tseegh - lee ? Nenge er i lu kwagh u taver se ishima u fan ser Aôndo wase u dooshima man u hemban agee Yehova a we ikyo a vese , shi ica a gba ga tsô una va uumace a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha wono ! Ga yô alaghga ihyom i̱ ve kôr mbakur@@ an@@ ilev la lu sha ci u ijiir i k@@ ahan sule kpa fa ng@@ een ga , nahan ve soo ér shi ior ve̱ keren ér vea na ilev vev to@@ ho hen an@@ jiir u lu kpuaa tseegh la ga . Peteru man Yohane yevese za ape b@@ ar - war u i ii Yesu , i ci@@ r gb@@ ang gb@@ ang la lu la . Yange fa ér un ngu sha ikyev i Yehova nahan kwagh u zan un iyol ngu ga , gadia or u mimi yô , Yehova tesen nan mimi , shi na jighjigh ér Yehova una ver un doo doo sha iniôngon na i eren tom u taver u i na un la . — Pasalmi 18 : 25 . Kwaghôron na la lu a itinekwagh ér , “ Per@@ man@@ ent Go@@ ver@@ nor of All N@@ ations ” ( G@@ om@@ na u T@@ sôron u Una Hemen A@@ kur@@ aior Cii La ) . P@@ es@@ id@@ en la yange er kwagh sha at@@ ser@@ egh sha er i lu inja er ka Mbashiada mba Yehova ve lu tôvon ve a ican nahan ! ( Ôr Mbagalatia 2 : 8 , 9 . ) Y@@ i@@ ase tese ér shighe môm kpa ve wa ave sha ityav mbi i lu nôngon la ga . Se kpaa se fatyô u eren nahan . A umbur se ér dooshima wase “ a̱ de lu a im@@ anger ga . ” ( M@@ ar . 11 : ​ 27 - 33 ) Er ve lu mbaaferev shi ve veren ikyav i dedoo ga yô , Yesu nenge ér gba u una na ve mlumun sha mpin ve la keng ga . 12 : 20 — Ka se ‘ haa ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger ’ sha it@@ you ki or@@ ihyom wase nena ? Ka se ember shighe u se nenge ior ve ngohol Mkaanem ma Aôndo a iwuese yô . Or@@ gen u i yer un ér Mar@@ e@@ li@@ us yô , vea kwase na , K@@ es@@ ia , yange ve soo u za pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la . Tim : M su@@ gh u . Y@@ a u anmgbian u kwase ugen yange vihi saa ishe , lu tsan ken an@@ you u kp@@ el@@ an zenden a mi , u ura n@@ ôôn ker yô ; se@@ to@@ v na u ji@@ i@@ di kwagh sha mi kpa p@@ ev . ( Yohane 17 : 15 ) U Yesu s@@ ônon ér i kura mbahenen nav sha “ ifer ” la tese ér Satan wa uwegh sha akaa a shin tar ne . Ka a lu iyange i L@@ ah@@ adi , anmgbianev vea yemen mkombo g@@ ud@@ u g@@ ud@@ u nahan , i doo u kenger kpen kpen . He@@ en ne mba ôron ka kwagh u gbenda u Yehova a eren kwagh a uumace la , ka gbenda u uma u i doo u se za sha mi la i lu ôron kwagh u ú ga . Cii ve Yehova na tindi u se ter sha heen ne yô , a kaa a ikyurior i Iserael sha ikyev i Mose ér : “ De ker an@@ ngô@@ u ihyom ken ishima you ga . . . . Nahan de wan wou a tsua a ishima na u wuese Yehova sha erdoo na la . Mateu 24 : 14 ngu iv@@ in nyian nena ? Ka un je a lu Aôndo u a hemen nongo na ye . Shi aluer se lumun mhen u mba@@ vendan mimi yô , mhen ve ne una za a vese kure kure se hingir u vendan mimi . — Anzaakaa 11 : 9 ; Mpase 21 : 8 . Sha nahan yô , iorov uta@@ ankar@@ uhar ken icombor ihi@@ ar ngohol mimi . Er m lu gumor yô , lum kwagh u civirigh kpishi u suen anmgbianev mba Kristu , sha u eren tom sha hemen u mba ve lu “ m@@ tu@@ un@@ um@@ mbai@@ orom ” la ! — G@@ al . Ve nenge ér ve doo Yehova ishima . Lu Ishima L@@ egh L@@ egh shi K@@ ôron Iyol Ts@@ aha I@@ mba or la ia fatyô u hingir kp@@ an u tom zan zan je yô , nana kera va lu a agee iyol ga shin tom la ua ngô@@ ôr g@@ ur@@ en nan ga . 46 : 5 - 7 . Aluer se mba tesen icivir sha mbamkombo mba se nyer sha u henen kwagh shi civir Yehova la yô , se tese ser se mba a mnenge u Yehova sha kwagh u u@@ icighan@@ mbaakaav . ( Ekesodu 3 : 14 ) Se kav ser Yehova una fatyô u hingir kwagh u á soo u hingir cii — inja er Ter u lun a dooshima shin Or@@ jir u perapera , shin O@@ ru@@ t@@ ya u hemban ityav nahan — sha er una kure mba@@ awashima nav yô . Yesu yange kaa ér “ u nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” ( Aer . Sha mimi yô , a gba un kwagh , gadia ka kwagh u uma je . Lu “ akaa a vesen ” a nyi Bar@@ u@@ ki lu k@@ eren@@ e ? Ka tindi u nyi a hembe lun a inja a atindi a yange i nger sha i@@ wen laa ? T@@ i@@ ônnongo u ngô u J@@ er@@ ry a lu her la wase kpishi . PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 6 , 1@@ 12 Vea nyôr ken “ mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” ( Mpa . ( 2 Utor 15 : ​ 7 , 32 ) Bibilo ôr Kwagh na ken 2 K@@ ron@@ i@@ ku 26 : ​ 3 - 5 , 16 - 21 ér , “ A er kwagh u dedoo sha ishigh ki TER . ” Kpa shighe kar yô , “ ishima gen@@ gese un . ” Anmgbianev mba kasev uhar mba lun ngô môm mba ken tar u Amerika , mba ve zu@@ lum anyom 30 yô mba pasen kwagh ken tar u D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic . Zum u nana vande s@@ aren a v@@ a@@ an@@ aa , nan kera ha@@ mber nee , man nan ta ish@@ wa , man nan l@@ ôô al@@ ak@@ e@@ ma sha nongo nongo man sh@@ a@@ ir hen ijiir i i ver la , man shi ag@@ ase kpaa sha kpe u u gaa ? ” — Yesaia 28 : 24 , 25 . “ Be@@ gha Una Lu H@@ er Ga ” Shi , er ve fe ér Yehova hemba fan kwagh u a doo sha ci ve yô , ka ve kegh iyol u ngohol nyityô mlumun u a ne sha kwagh u ve sen un la cii , ka a lu kwagh u ve ver ishima u zuan a mi la ga je kpaa . Shighe u Peteru man Yakobu kua Yohane va k@@ an shio u ‘ kuran ’ la je kpa , mhôônom kôr Yesu a ve , gadia a kav er ve yen yô . Ne mba ve sen un ér a wase ve la agee a vea wa ishima yô . * Ka iyua i ia fatyô u nan or uma u tsôron yô . Ken akaa a se tsough u eren la cii , ka a lu a vesen shin a kiriki kpa , awashima wase jim yô , ka i lu u van Aôndo a icivir . — Ôr 1 Mbakorinte 10 : 31 . Kwagh ne doo kwase wam ga cii . Mbakristu Mba@@ aiev venda ikyav i tesen mlu u sha inja i tor u Yesu Kristu á l@@ ú hegen ne , un u a lu “ iwanger i tar ” la . Er Satan a lu hendan a mbadondon Yesu nahan kpa , ka nyi i wase ve ve , ve ze hemen a kwagh@@ pas@@ en@@ a ? ( 1 Kor . 15 : 5@@ 8 ) Anmgbian u kwase u se er kwagh na sha heen la kaa ér : “ M fa mer gba kpee u me u@@ ve ityough ken tom u Yehova shi me eren akaa a aa wasem u seer taver ikyav i m ye vea na la , sha er zum u wan wam u kwase una hide hen Yehova kpa me lu sha ian i wasen un yô . ” Yô , han@@ mô wase nana za hemen u keren mfe man mkav kua kwaghfan . ( Yesaia 44 : 28 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a ken Mkaanem ma Yehova nga gbe inya ga . • I@@ can i yan ia va mba vea va hemen tar la man mba vea va lu sha ú la a mtsera nena ? Wan u kuran ilev la kaa ér wan@@ kwase la ngu er “ sule u i kase u ig@@ yar ” nahan sha ci u nyi ? M hii u zan mbamkombo shi duen kwaghpasen yev av je , kpa ityom ne cii yange va hingir mo inja er m gbe eren i tsô nahan . Inja i u eren or batisema ken iti i icighan jijingi ér nyi ? Se time sha aeren a Yon@@ a a dedoo kua Peteru la sha ci u nyi ? Cii man mbatomov mba tor tindi hen R@@ ah@@ ab@@ i la va nyôr hen a na yô , R@@ ah@@ ab@@ i fa er mba@@ van@@ nya nav mbara lu mbam@@ k@@ er@@ ev mba Iserael yô . 4 : 6 , 7 ) Aluer se soo u civir Yehova a ishima i môm yô , gba u se eren msen a ishima i môm shi se eren un c@@ iligh c@@ iligh kpaa . Yehova ka una nenge ior a eren afer@@ akaa ang@@ an nahan i vihi un kpishi . — Ôr Genese 6 : 5 , 6 . Ken Mal@@ aki 2 : 10 – 16 kpa í ôr ishember ne sha u pasen ieren i mimi ga i Mbaiserael mba ve eren kwagh a kasev vev shin noov vev sha mimi ga la . Se tese ser gba se ishima u keren ser Yehova a̱ lumun se hemba u keren ser se lu yô@@ ugh yô@@ ugh la kpa ? I kaa ken 1 Utor 7 : 26 ér : “ [ Zege@@ t@@ as@@ a u mnger la ] iv@@ in sha ub@@ av dubu uhar [ ka u@@ g@@ al@@ ôn 1@@ 1@@ ,@@ 6@@ 00 je la ] . ” Gadia zum u i ta mbaapostoli mban icin sha kwa u hiihii la je , ve kaa ér : ‘ Aluer a lu vough sha ishigh ki Aôndo u sé hemba wan ne ik@@ o a Aôndo yô , kaa nen ase ! Mba@@ yev je kpa yange vea lu vea na yô , i kundu ve iyol . ( 2 ) A pase or u un lu yô , sha er a gbidye un ken Yerusalem ga yô . Kwaghôron ne been yô , iorov mba hemban er 6@@ 00 nahan hide lu her , ve lu pinen mbampin , i lu nan ve mbam@@ lumun . Gadia vea gema ônov ou vea de u dondon Mo , vea gema á civir mba@@ aôndo mbagenev ; nahan ishima á vihi TER a ven , Una tim u fese je . ” — Duteronomi 7 : 3 , 4 . A@@ eren a u@@ tor man u@@ profeti kua mbagen mba i er kwagh ve ken takerada ne la tese se nyi ? Bibilo kaa ér : “ F@@ a mlu u ikyum@@ iyôngo you . ” ( Anz . A@@ kav ag@@ enegh kpa nga : Elisha yange er msen ér Aôndo a̱ wase or môm jighilii , lu wanakiriki na je la . yô , nana ungwa u a ungwa ato ku@@ aa . U fatyô u ôron agumaior akaa a u hen hen Yehova la . 6 : 11 ) M@@ ô wase môm kpa nan soo ér mlu u nan lu wang sha ishigh ki Aôndo la a va vihi er Mbaiserael nahan ga . • Ka unô ve lu ngohol loho u dedoo nee ? Tindi tese ér or u i vihi nan iyol la nana̱ za a ijir la hen mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba yange i ver la , sha er a nenge sha ikyaa la dedoo yô . Ka u@@ shiada mba ve lu uumace mba nyi Yehova a lu a mini ? M wase ior kpishi u tseghan ayol a ve shi eren batisema , nahan kwagh ne v@@ am a iember kpishi . Er mbayev ka vea ôr u kwagh u a ze u iyol tsung ve , i taver we u wan ishima nahan kpa , ka hange hange u u ungwa kwagh u ve lu ôron la zu@@ lee cii ve u mase wan zwa ye . Kanyi kwagh a lu timen sha mi ken kwagh@@ ngeren nee ? 15 : 24 ) Nahan a kaa a ve ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” ( Pasalmi 119 : 6@@ 6 ) Yehova una wase se se lu a mkav , se nengen mlu wase sha mnenge u vough , nahan una gema a ver se doo doo sha iyol yase i hiden a mi ijime la . Sha shighe ugen la , mbam@@ ishen mban kaa a tor@@ kwase ér ve mba a akaa agen her kpishi kua zwa u Grika man u Heberu kpaa a vea soo u tesen ior yô ; kpa a kaa ér : “ Kwagh gb@@ am sha kwagh u zwa u Grika man u Heberu jo@@ o ga , kpa a hemba doon mo aluer ne tese ior av kwagh u una hemba lun ve a inja yô , er ic@@ ah@@ ur i eren nahan . ” Lu u hanma or u Iserael yô nana tsua kwagh u nana undu sha ci u mba@@ ats@@ anev la iyol i nan . Ken inyom i 19@@ 19 la , i na wanakiriki la tom u nengen sha ya . Y@@ a ne kua Mbakristu jimin cii , mba i lu kô@@ son ve ken jijingi la . ​ — 7 / 15 , peeji 21 - 23 . Heela tseegh ga , Ruamabera kaa ér : “ Z@@ an zan iyol i been kpaa [ mo Yehova ] Me lu her nahan vough , man zan zan iv@@ u je kpaa , Me tôô ne ; ka Mo M lu eren nahan ye , Mo Me tôô , Mo Me kôr , shi Me yima kpaa . ” Jigh@@ ilii yô , gba u se tôô uma wase se kar sha atesen a Mbakristu la jimin cii . ( D@@ ut . 30 : 19 , 20 ) A soo ér se tese ser se soo kwagh na a ishima yase . Ikyav i tesen yô , tôô ase wer se za hen ya ugen se za ke@@ ma uwegh sha h@@ unda u ken won la . W@@ ea soo u ôron ngeren u pasen kwagh u uma u John E . Yehova ka a lumun ér ior mba ve soo u civir un la ve hingir mba ken tsombor na . Ity@@ esen igen i ior kpishi ve lumun a mi sha kwagh u Maria yô kaa ér ngu “ T@@ or@@ kwase u sha ” hegen . Se fatyô u tesen ikyo i wan i or@@ kur@@ an@@ ilev ne a tese la nena ? Ken inyom i 19@@ 5@@ 6 la , i kaa a mo ér m za pase kwagh ken tar u I@@ rel@@ and . ( Mat . 20 : ​ 17 - 19 ) Shighe u na mlumun sha mpin u M@@ kohol u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v pine un , ve kaa ér un ngu “ Kristu Wan u Aôndo ” la , ve ôr un ijir ve kaa ér a tu@@ h@@ wa Aôndo . 4 : 11 , 12 . ( Y@@ ak . 4 : 8 ) Sha nahan yô , se kuma u pasen mbagenev kwagh u Aôndo . I@@ gbenda igen i sôron t@@ wer shin karen ior akaa ka i n@@ ungwa kwagh u mba@@ im@@ ev sha mi . Mo iyol yam kpa m ngu yan ican hegen sha ci u uma u m er shighe u m lu iyev la . ( 1 Pet . 2 : 21 ) Yange mba eren Yesu batisema kera yô , a na uma na cii sha u pasen loho u dedoo shi nan Yehova icivir . Mbagenev ken derianyom u hiihii la yange ve gba ah@@ on sha mbatamen man udi@@ ak@@ on , mbagenev di gba ah@@ on sha atesen a Yesu . ( Y@@ ak . 4 : 8 ) W@@ u@@ ese er Aôndo a lu kuren mbamgbe mba ior nav , hemban je yô , a lu sur@@ un se asema shi a lu wasen se u lun a ishimaverenkeghen ken atsan a ase yô . — Rom . Shi M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va tim mbaaferev er yange ôr nahan vough ! Apostoli Paulu yange nger Mbakristu washika ér : “ Zum u ne ngohol kwaghôron u Aôndo u ne ungwa hen vese la yô , ne rumun un er ka kwaghôron u ior ga , kpa er ka kwaghôron u Aôndo . ” I@@ wasen I K@@ aven Bibilo ( 2 Mbakorinte 12 : 9 ; Pasalmi 14@@ 7 : 5 ) Paulu yange nenge wener Aôndo kura un sha ikyev i Kristu doo doo , inja er un yer ken ha@@ av mbu t@@ ent@@ i nahan . ( Mat . 1 : 23 ) Nahan kpa , sha shighe u Kristu la , tor u Shi@@ ria man tor u Iserael nôngo ityav a Yuda ga , nahan kwagh ne tese je ér kwaghôron u profeti u sha kwagh u I@@ man@@ uel ne yange hii kuren sha ayange a Yesaia la . Er akaa a aa fatyô u yan we shighe a lu kpishi yô , kanyi i gbe u ú er ve u h@@ unde ishima a kwagh u a lu u injaa jim jim la ga ? Shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii la , tar u I@@ ng@@ i@@ la ya ikyar a tar u Amerika kôôsôô . I H@@ ide i Z@@ ua a Ishim@@ a@@ verenkeghen i L@@ un Uma G@@ bem sha W@@ on Shin Tar La , 8 /@@ ⁠ 15 Nahan kpa , hegen yô , saan mo iyol u civir Yehova vea kwase wam man ônov asev mba nomso uhar ken bem . Yange i ‘ mar ’ kwaghfan la ga . 9 Tom u Maria Er sha u K@@ ur@@ en Awa@@ shima u Aôndo Yô Se kpa doo u se wa ikyo tsung sha er se gba nan nan “ hanma jijingi jighjigh tsô ga ” yô . Se fatyô u taver mba ve tsu@@ m ve undu ikyum@@ u@@ ile mbara asema ser ve er nyi ? K@@ per nan maa Paulu due vea Bar@@ n@@ ab@@ a ve yem ijiir igen , kpa ve ngô@@ ôr ga tsô shi ve hide ken gar la . Uma u apostoli Paulu wase se u fan ityôkyaa igen i ior ve eren af@@ er yô . A kaa wener : “ Gadia kape Ter A kaa se je ne , er : M ver U M@@ er , lu iwanger i atô@@ at@@ yev , sha u Ú za a myom zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je yô . ” Hegen m ngu civir Yehova , u una bee a mbamzeyol asev cii kera gbem sha won la . ( Luka 10 : 27 ) U soo u lun wang sha inja gbenda ne , shin ka nahan ga ? ( c ) Tom u Yesu la yange u bugh gbenda u nyi ? J@@ on : Er nan u kaa nahana ? Hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la je , Kristu , u i nder un shin ku la , lu koson mbahenen nav mba í shighe ve mkurem la cii , sha ikyev i mbaapostoli nav . A wa Mbakristu kwagh ér : “ De eren nen kwagh sha u wan ayol a en ikyo tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa hide nen ayol a en ijime ; hanma or nana̱ nengen er orgen hemba nan yô . ” ( F@@ il . I@@ ny@@ aregh man A@@ eren A Dedoo Kwagh u Akaa a Mba@@ yi@@ ase a Tese Se La Ken zwa Grika yô , inja i kwaghôron ne ér “ kwase u nan lu a or môm ” tseegh yô . Yô , mayange je se kera er kwagh er ngise U@@ ria er la nahan ga , se kange ishima , mayange se de ser iyol@@ kpen i̱ tu@@ le se i̱ hide a vese ijime ken tom u se lu eren Yehova ne ga . • Hii nan ve i gbe u se pasen ayol a ase wang ser se mba Mbashiada mba Yehova ? Ka ne a inja u Me yem yô ; gadia aluer Me yem ga yô , Or@@ sur@@ un@@ shima Una va her a ven ga . Una zua a inyaregh ki eren akaa han@@ a ? Apostoli Paulu tese ér un fa er i doo u eren a mba se henen kwagh a ve la sha dooshima yô . — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 2 : 7 , 8 . Doo u or u nan lu lamen a anmgbian u nan hingir u h@@ ôron tom la nana umbur nan averen a yange nan lu vea tiônnongo ve nan zua a mi la . • Er mbamaren ve lu y@@ esen mbayev vev nahan , kanyi vea er sha u zuan a iveren i Aôndo ? Shighe u Yesu lu a va shin tar ga la , lu I@@ mo i Aôndo , shin Or@@ shua na . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 8 : 4 ) Sha nahan yô , nôngo u lun a mnenge u vough sha kwagh mlu u we lun kôôsôô vea ônov mba nom shin kwase wou u he la . T@@ ed yange lu a iwuese kpishi sha t@@ wer u doon tsung u i eren un shin Betel la . Z@@ a Nen Sha u ” Er i lu tôvon anmgbianev a ican seer a seer ken tar u M@@ ala@@ w@@ i yô , ve udubu imôngo undu tar la . Aluer u ngu ôron Bibilo man ityakerada i i har sha Bibilo hanma shighe , shi u ngu zan mbamkombo mba Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve ser ve ver nyian ne yô , fa wer mba tesen we u zenden vea Aôndo . G@@ um@@ or ugen u lun anyom 17 , iti na ér An@@ dre@@ as , a kaa ér : “ Sha mimi yô ka nongo u Yehova je ne , u hemba doon a hanma nongo ugen sha tar jimin cii . ” Nahan a ungwa ort@@ yom u Aôndo ugen yôô ér i gber kon la i kende inya . * Mbamaren mba ve lu Mbakristu mba ve lu y@@ esen ônov tswen mba eren tom u dedoo sha u nengen sha icombor ve . Anzaakaa A@@ a sha Inja Sha ityôkyaa ne yô , yange ve nger lu mbamhen vev ga , kpa lu mbamhen mba Aôndo . Ú er nena ? 37 : 2 , 14 ) Kpa Bibilo kaa ér an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev mba vesen gba un iy@@ u@@ he je , ve kera fa@@ an@@ tyô u lamen a na ken bem ga . Lu akaa a kwaghaôndo u aiegh tesen inja er ka atesen a injaa a ken Ruamabera la Paulu lu ôron kwagh u a ga . Nenge ke ’ takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom , ú i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la , peeji 2@@ 41 . Ve N@@ ôngo G@@ be@@ v Sh@@ in@@ ii ? • Se fatyô u seer taver jighjigh wase u se lu a mi ser mkur u tar ung@@ un ne mgb@@ ôghom la nena ? A@@ tindi a Aôndo shi wase sha gbar u kwagh u iny@@ ar . Shi ngu zege@@ pristi sha uumace , ngu wasen mba ve gem asema cii , u him@@ en a Aôndo . — Ôr Mbaheberu 7 : 21 , 25 , 26 . I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ I@@ OR I H@@ E I I H@@ I@@ NG@@ I@@ R I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O L@@ A Nahan , gbenda môm tseegh u Aôndo na ian ér i yar tom a awa@@ mba yô , lu sha at@@ se a nan@@ den naagh sha u nan i@@ w@@ om sha ci u Mbaiserael mba yange ve keren ér Yehova a de ve asorabo la . Shin er se er tom pania imôngo shighe kpuaa tseegh nahan kpa , mo man Be@@ t@@ ty se mba azende zan zan nyian . 11 : 1 , 16 ; 12 : 11 — Paulu yange hingir Mbakorinte ib@@ u@@ me@@ or shinii ? Ka gbenda u h@@ an u z@@ aa ? Alaghga u pine or u nan fe ijiir la tsembelee wer nana tese u gbenda . Kwase ugen , mba yer un ér P@@ am , a kaa ér : “ Yange se ts@@ ahan ônov asev mbau@@ har mbara gbenda môm ga . ” Bibilo kaa ér : “ TER . . . hemba Mbak@@ u@@ shi . ” Aluer or er kwaghbo man ior kpishi nôngo u fan shin ka u vea va fa ken hemen yô , hemba doon u a yôô m@@ tsaha u i ne nan la ken tiônnongo sha er a vihi iti i tiônnongo ga yô . Nenge ase kwagh u yange kper@@ nan sev av ve er Yesu la . E@@ i , sha ci u Yesu lu a isholibo ga , shi lu “ a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough m@@ ape ga , ” nahan ityôkyaa lu i a wanger un ga . 2 , 3 . ( a ) Kanyi kwagh Anzaakaa 23 : 22 a tese ér gba kpee u se eren@@ e ? Ne@@ hem@@ ia u lu or@@ tom u Aôndo u jighjigh la yange taver an@@ ng@@ ôô@@ v nav Mbaiserael mba mbaihyomov vev lu anger ve la ishima ér : “ De cie nen ve ga ; umbur nen TER u A hembe A ci@@ er iyol la . ” Hii ken inyom i 19@@ 20 la je , anyom nga a karen kpuaa yô , i er mkohol shin iniongo i ityar ityar i mzough u Mba@@ se@@ kôô@@ tu cii . Mbayuda za pine P@@ il@@ at@@ u ér a̱ na ve ian vea za ke@@ ver mba i man@@ de ve la angahar . * Aluer a hii u hu@@ nan atesen a yange lumun a mi a ishima i môm , shighe u lu yev la di ye ? — Mbagalatia 5 : 7 . Mbagenev hen ér Yesu yange kaa a mbahenen nav ér “ ne cii ne mba anmgbianev , ” nahan ityôkyaa ngi i mbagenev vea lu mbah@@ e@@ men ken tiônnongo u Kristu ga . ( Mat . 5@@ 3 : ​ 3 , 5 ) Mbah@@ enen mba Yesu mba mimi mbara je kpa yange lan ve ishima er a yima Iserael sha ikyev i Mbar@@ o@@ ma ga yô . Iky@@ urior i E@@ dom yange i lu hen ijiir i lun ag@@ u@@ ngu ag@@ u@@ ngu man i lun a ap@@ ev , nahan kwagh ne na yô i taver mbaihyomov vev u nôngon ityav a ve , shi alaghga ve ta@@ an ave van@@ ger ér kwagh môm una er ve ga . 2 : 2 ; 4 : 22 . Nahan yô Yesu yila mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi ér “ ônov mba mba@@ wu@@ an u@@ profeti . ” — Mateu 23 : 31 . Ka ve ker igbenda i eren tom a mfe ve . Ka nyi ia wase se u wan ishima a atsan a se tagher a mi nyian laa ? ( E@@ s@@ era 10 : 4 ) Tsô E@@ s@@ era kôôm ior , ve kpa ve lumun mk@@ ô@@ ôm na ne . Nahan a ôr ve ijir sha akaa a vea hide a er shighe u a nder ve shin ku kera la , a lu sha akaa a yange ve er ken m@@ lan cii ve kpe la ga . Zum u Yesu lu ôron kwagh u sha shighe wase la , a kaa ér sha shighe u “ mk@@ ur@@ tar ” la , mbatyomov vea due vea “ s@@ ange mbaaferev ken mbap@@ er@@ apera kera . ” ( Mat . Er der@@ ab@@ a u kwagh a d@@ an nan ishima ka nan kera nenge er kwaghbo a lu van ga nahan , kape or u ishima i d@@ an nan sha akaa a ken jijingi kpa , nana ngô@@ ôr gban ken kwaghbo ga je la . Shin er Yehova kura Davidi sha ikyev i akaa a vihin tsung a yange due ken isholibo na la ga nahan kpa , á de un a isholibo na . Ken tar u he la , hanma or cii nana lumun a hemen u Aôndo . ( b ) Doo u se nengen ivese i eren man mar nena ? Mb@@ agen kpa Gba M@@ i K@@ eren Tartor La ( Mbaheberu 4 : 12 ) Sha nahan yô , wase mbayev ou ve kav atesen a Bibilo a i gbe u vea hii kaven la . Kpa , ve za hemen u vihin Mbashiada iti her tsô . Kpa Yesu yô , i nder un a iyol i jijingi i ia fatyô u kpen ga yô . Yehova Aôndo man Yesu Kristu soo ér i lu se nena sha icighan tom u se lu eren laa ? Shin er Wan u or a lu van hen shighe u se ver ishima ga la nahan kpa , doo u se umbur ser Yehova ka Or@@ kur@@ an@@ shighe u He@@ mban . ( Marku 10 : 29 , 30 ) A gba u vea er tom u pania u ke@@ ke a yina anyom ahar ga , shi vea er tom u di@@ ak@@ on shin u mbatamen anyom ahar , a u h@@ ôron shio . Kwase Kristu ugen ôr kwagh u ung@@ eren mbagen ken Iyoukura mbagenev mba i sember gb@@ eren sha kwagh u takerada u Anzaakaa yô , ér : “ Ngeren mban doo kpen kpen . ( Lev@@ iti@@ ku 12 : 6 , 8 ) M@@ ne u Maria na nagh k@@ un ne tese ér á kav er isholibo i Adam , or u hiihii la i̱ bende a na sha gbenda u vihin , vough er uumace mbagenev mba ve lu vough ga la kpa i bende a ve nahan . — Mbaromanu 5 : 12 . Ka As@@ av shin ior mba hen ya na yange ve nger u@@ pasalmi 11 mba ve hii ruamabera u sha utar ne ye . Ishim@@ a@@ wan kanyi , man er nan ve i doo u se waan ishima ? A hii kaan ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima sha ishima you cii , man sha uma wou cii , man sha mfe wou cii kua sha agee ou cii . ” Shighe kar yô , ikyav i dedoo i un man tsombor na ver la taver mo ishima m tsua kwagh u vesen u me er a uma wam yô . Kwagh ugen kpa ngu u i gbe u se er yô . Yosev eren kwagh a Maria kundu kundu shi naan un icivir kpaa . 3 :⁠ 7 ) Kpa kwagh ne ngu tesen ér gba u se nyôr ij@@ ô@@ v , se de u lamen a ikyar wase ga , sha ci u gba hange hange u nom vea kwase vea lamen . ( Mbaromanu 7 : 19 ) Ú ngu wer ka sha ci u uwer gba se yum ga . Takerada u Marku ôr kwagh u Yesu ér ka Wan u Aôndo u eren u@@ ivande shi eren tom u pasen kwagh kpoghuloo . J@@ en@@ n@@ y mase kaven ér akaa a yange un hen ken Bibilo man ityakerada i Mbakristu i yange un ôr la wase un u umbur akaa kpishi a yange wase un , un hingir tse@@ vaa yô . 13 : 5 , 6 ) A fa mbamlu man mbamgbe mba ior mba ve civir un sha jighjigh cii . ( Mbaefese 6 : 11 ) Zum u tôv@@ ac@@ an u kpôô kpôô la ka una kera gba sha ishima na ga yô , a ker gbenda ugen u una ur a jighjigh u nan u Mbakristu mbam@@ imi sha igbenda i a@@ yo@@ mough yô . A@@ in@@ ge kpa ka ikyav la vough i lu dondon ken nongo u Yehova ye . Kwagh ne tese mlu u mbacivir Yehova ve lu ker la . W@@ o@@ j@@ ci@@ e@@ ch maa gba mi pasen ve er mba@@ du@@ gh@@ un@@ ats@@ am man mb@@ ang@@ eren akaa mba ken tar u P@@ ol@@ and mbagenev ve yer iti i Yehova ken ats@@ am a ve man aka@@ ang@@ eren a ve kpaa yô . Ve mar ônov ga . Mic@@ ha@@ el B@@ ur@@ ne@@ t@@ t , u a lu môm ken mba tesen ken makeranta ne tôv mbayev makeranta , ve ôr u@@ vande - eren mba ve zough a mi ken tom u pasen kwagh shighe u ve lu ken makeranta u G@@ ile@@ adi la . B@@ atisema u eren ka a tese ér se ta ikyaa a Aôndo sha kwagh u ian i a lu a mi i hemen sha won cii la . ( Aer . M@@ doo u Aôndo doon se ishima kua or@@ wan@@ ndor a vese la lu kwagh u vesen ken ityesen i Yesu Kristu , un shon u yange fa mlu u uumace vindi vindi shi doo un a ve tsung la . U@@ ng@@ wa ase kwagh u Yesu Kristu a ôr wanger wanger ne , wener : “ Zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . ” Sha kpôô yô , lu mbampin mba wanye Yesu lu pinen ve ga . Kpa aluer ma gumor u nan lu Orkristu nan venda u dondon ve yô , ve an nan van@@ ger sha u l@@ ahan nan shin tu@@ h@@ wan nan kpaa . Nahan ityesen i Satan a samber a i la ia kera fatyô u t@@ enger a vese ga . ( Yobu 35 : 9 , 10 ) Yange gba hange hange u Yobu una ver ishima sha Yehova shi una ver ishima a fa mnenge na sha kwagh u a ze hemen la . Er Paulu ta Mbakristu icin nahan je kpa , ken atô u derianyom u sha uhar la , Mbakristu mbagenev hii u lumun a mbamhen mba mba@@ fankwagh ts@@ ura mba ngise ngise mbara , ve lu pasen ior jighjigh ve u nan a mbamhen mban . Heela tseegh ga , a taver se ishima ér mayange je , una gema ijime a vese ga . Luka , or@@ ngeren I@@ vangeli nger mkaanem ma Yesu man ér : “ M ngu kaan ne mbau@@ ng@@ wan mban ne M@@ er , doo nen a mbaihyomov enev , eren nen a mba ve ker ne ihyom la dedoo ; ver nen mba ve to@@ ho ne la dedoo ; man eren nen msen sha ci u mba ve eren ne akaa a dang la . ” Se fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima hen Yehova zum u i gbe u se wa ishima a or u “ no@@ mbor [ u nan ] u tsu@@ ghun a tsu@@ gh ” yô , gadia se fa ser Yehova una sôr hanma kwagh sha shighe u a nenge i doo un cii . Yohane nger ér : “ Aluer se zenden ken iwanger er [ Aôndo ] A lu ken iwanger nahan yô , sé zua ayol a ase . ” Nahan kpa , Yesu Kristu gema ver ikyav igen i a fa jighjigh u nan u mba ve dondon un sha mimi la a mi yô . ( 1 Yohane 3 : 14 , 15 ) Yange or a wua or ab@@ u , man nana yevese a za yer ken gar u waren ker u ken tar u Iserael yô , i tôv nan i nenge aluer nan van@@ den kôron or u nan w@@ oo la ihyom ga yô , cii ve nan war ye . Een , aluer mb@@ á kenger kwagh u i henen la ken ishima kpuaa tseegh kpa , kwaghhenen u hen tsombor una fatyô u sa@@ gher iyol shi kera duen ishima ga . Eliya man Elisha lu a non@@ go@@ ior ugen imôngo , ve mban ve lu “ ônov mba u@@ profeti . ” ( Yuda 11 ) Nahan kpa , aluer se er isholibo yô , kwaghôron u profeti u Ho@@ sea ne a̱ su@@ r se ishima . Nenge , uwer je kpaa u wanger ga , as@@ an kpaa nga wang sha ishigh N@@ agh ga , man hi@@ re or , u nan lu ij@@ ôô , kua wan u or u nan lu any@@ ig@@ ôô ’ ne ye he ! M na jighjigh mer , Yehova ngu umbur kwagh na , man aluer ka nahan yô , una va nder un sha shighe u mnder u shin ku la , una lu ape yange hen ér una lu la ga , kpa a lu shin tar , ape una lu a ishimaveren i lun uma gbem sha won ken tar u ua hingir Paradi@@ so la . ( Luka 24 : 27 , 44 ) Lu@@ un er Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la yange ya tsegh , kera lu a inja ga yô , u hen wer Yesu ma lu ôron akaa a i nger ker la sha shighe u kure tom na shin tar laa ? Ve yô ka , La@@ ur@@ ence man Mo@@ on man Bar@@ de@@ t man B@@ ie@@ d@@ l . U nôngon ser i@@ kpa la i̱ he@@ gh@@ em yô , ka se tôô Bibilo i cuku shi se p@@ ande a p@@ ande ityakerada i se tôô yô . “ Dooshima ka ici@@ gh ki been hanma nyityô u@@ ange man ifer cii ; dooshima ka uma . ” — Li@@ ving to P@@ ur@@ pose , ngeren u Joseph Joh@@ n@@ son , 18@@ 7@@ 1 . Gadia akaa cii ka her a Na a dugh , man ka sha a Na a lu her , shi ka sha a Na a lu veren ishigh kpaa ye . Kpa Mbaiserael yô , gema lu ikp@@ an , shi ve sember zenden ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom ak@@ undu ahar . Ka kwagh u ican ga u fan je ser , i@@ ov i kwagh ugen kposo je ia fatyô u bu@@ men or@@ kuran la — er zum u ahumbe a kar a te sha ah@@ u a iky@@ on shin zum u kp@@ ate@@ ma a te sha kwagh ve kwagh la a u@@ va nahan . — Luka 12 : 39 , 40 . Ka m - ongo u ior mba hen ajiir a ase ve ongo loho u dedoo la tseegh a tesen ér kwaghpasen u sha uya uya la ngu zan hemen ga . Shi a kaa ér : “ Doo@@ m kpishi er m lu eren uma u akuma akuma yô , sha ci u kwagh ne wasem u hemban veren ishima sha mbamgbe av mba ken jijingi . ” Aluer se fa Aôndo yô , se kpa se fatyô u nengen a uwegh nagh sha akaa a a lu eren la , sha ci u se mba nengen a aeren man ityom na a “ ashe a asema a [ ase ] . ” ( Ef . Paulu ter gbenda ugen ac@@ in imôngo , u se fatyô u tesen ior dooshima yô . Gadia Aôndo fa er ku u wan na nyoon un tsung yô . — 1 Utor 17 : 8 - 24 . Kpa lu ôron ér mtim u mbaaferev la una lu u tsôron , a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku shio . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | OR A F@@ AT@@ YÔ U F@@ AN KW@@ AG@@ H U K@@ EN H@@ E@@ M@@ EN@@ E ? T@@ ô@@ v@@ ac@@ an u ken Yerusalem yange sa@@ mbe mbahenen sha u@@ ip@@ aven wue wue ken tar u Y@@ u@@ dia man Sam@@ aria . Shin er se lu Mbakristu nahan kpaa , i kura se sha ikyev i mbamzeyol mba ve ts@@ eren ior mbagenev la ga . • Kanyi i tese ér Yesu na nongo u wanakiriki ne jighjigh vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ o ? Ve lu hen gar@@ tamen u tar u Philipp@@ ines , u i yer ér M@@ ani@@ la la . ( Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : ​ 1 - 18 . ) ( Ôr Pasalmi 10@@ 1 : 3 . ) Yange nger ngeren mban mbagen ken kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 00 la . Tese ikyav . ( b ) U@@ a@@ ah@@ e vea wase se u fan kwagh u a hembe lun a inja ken uma la nena ? Sha uhar yô , aluer se tôv sha mnenge ne vighe vighe yô , se mase kaven ser ka u vough ga . Or@@ ngeren I@@ vangeli Mateu kaa wener : “ Tsô er i er Yesu batisema kera yô , A due shin mnger fese , maa i bugh Sha man [ Yohane u Eren B@@ atisema ] nenge a Jijingi u Aôndo lu s@@ enen er iky@@ ung@@ ugh nahan , va tema sha [ Yesu ] . ( Luka 21 : 20 , 21 ) Kwaghôron ne yange kure sha mi vough zum u C@@ es@@ ti@@ us G@@ all@@ us hemen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaromanu va kase Yerusalem wa atô ken inyom i 6@@ 6 la . Yange sea za hen ijiir man ayôôso a hii her yô , se undu ijiir shon fele , kpa ayôôso a pan@@ den yô , se hide se za her . ( Yoh . 15 : 17 - 19 ) Nahan cii kpa , icighan jijingi una na se tahav mbu hemban nyityô m@@ taver u se tagher a mi ken mcivir u se civir Aôndo la cii . Ishim@@ a@@ y@@ in@@ an doo ga , gadia ia na se er kwagh ga@@ egh . Se kange nen ishima se dondo nen ikyav i Daniel ne . ( 1 Tim . 6 : 6 ) Kpa ior i tar u ainge ne ve nenge nahan ga . Yange ve seer fan Yehova shi ve er ishima na , nahan ikyav ve la na yô Aôndo doo se ishima shi se hen u cian un sha mimi kpaa . ( H@@ a@@ b . 2 : 4 ; Rom . 1 : 16 , 17 ; G@@ al . 3 : 11 ; Heb . Er van@@ den wan ishima ke@@ ke yô , á pine Peteru mbampin utar ér : “ I@@ y@@ ongo i Ter A n@@ em yô , Me ma i gaa ? ” Sha mimi yô aluer ka u se dondo atindiakaa a Bibilo yô , a gba u se de ser akaa agen a̱ saa se . Aluer i ver uumace mba y@@ in@@ an ikyav i vough nahan ia wase ve je he ? 3 : 20 ) Á fatyô u tsu@@ ghun Aôndo ga . Er mbamlu asev ve lu geman zan la , alaghga a gba u se ayol a ase kpa anmgbianev mbagenev vea taver se ishima . • Kanyi kwagh se hen sha ikyav i tesen i Gi@@ di@@ on i hiden a iyol ijime laa ? Er Satan a lu “ aôndo u tar u ainge ne ” yô , ngu a de u mgbegh@@ an ior sha u ve ta@@ an ihy@@ agh shi ve gen@@ gese ayol a ve ga . Kpa , Yehova taver Mose ishima wener : “ Me lu a we imôngo . ” Se fatyô u kaan ser Yeremia lu uma “ sha ayange a masetyô . ” Anzaakaa 21 : 21 kaa ér : “ Or u nan dondo sha perapera kua erdoo yô , nana zua a uma man perapera kua icivir . ” Shighe u ican gba tsung ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , se kpa yina se ga . Yehova una kar a aeren a dang man i@@ w@@ oo - or kera . [ I@@ I@@ I ] man S@@ ar@@ g@@ on man S@@ en@@ aker@@ ib@@ i man O@@ sen@@ ap@@ ar , . . . man ator a Shi@@ ria , er B@@ en@@ ha@@ da man H@@ as@@ ael man Re@@ shin nahan ken ngeren la . ” I@@ mba m@@ gem ne ia kpiligh se iyol kpishi ga , kpa gba u se nenge kwagh ne be@@ elee ga . Er we kpa u lu ngohol ityesen nyian yô , ka nyi i doo u u hen ken ieren i Elisha laa ? Man er yange va due wang nahan , yange ma m lumun a ishima i môm u dondon kwagh la kpa ? ’ Or@@ ngeren Pasalmi shi ôr kwagh u or u i saan nan iyol la kaa ér : “ A@@ tindi a TER ka kwagh u gban nan ishima , shi ka atindi a Na nan z@@ eren henen a ken ishima tugh kua te@@ tan kpaa ye . ” Jighjigh u Maria na ne due ken igbar shighe u un vea Yesu ve za iniongo i iv@@ es@@ egh ken K@@ ana la , gadia un vea Yesu cii mhôônom kôr ve a mba ve sember v@@ ô@@ son ayol a ve , mba ve lôh@@ ô iniongo i iv@@ es@@ egh la , nahan ve soo u wasen ve sha er vea ya kunya ga yô . Ôr kwagh u a tese ér aluer se wa ishima a mbamzeyol yô kwagh u dedoo una due ker yô . Paulu wase se kpishi u kaven inja i kwagh ne ! Ka wain u nyian tseegh a lu ikyav i kuman vough i kwagh u a til sha ityough ki iy@@ ongo la ye , inja na yô ka awambe a Yesu a á he@@ e inya la je la . Kwagh@@ fan u se lu a mi la una wase se se ya kwaghyan la ga , sha ci u una fatyô u nan se angev . A shi nan kpa yange i tôô iwer 11 u ha@@ an ikyav ken tempel shi eren akaa agen kpaa . 16 : 25 ) Shi jijingi u Aôndo u una fatyô u wasen we u umbur akaa a dedoo a u hen la . — Yoh . 14 : 26 . * Kpa zum u nom na va kpe yô , a kaa ér : “ Yange m vande fan er or u ú vese nan ka nana kpe ve i lu ken ishima la ga . ( 1 Samuel 25 : 38 ) Aôndo w@@ oo un yô , ivaa i Ab@@ ig@@ ail i vihin tsung ne maa kure . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba kar yô , Yesu Kristu kaa a mbadondon un ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , . . . tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” Kpa er atôônanongo a lu seer a seer iyenge yô , gba u anmgbianev kpishi vea ker u eren ityom i ken tiônnongo . Hegen kpa Yehova ngu nan uumace ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron shin tar la here ? Er igbenda i sha i@@ wo ne lu ud@@ as@@ enda ican kpishi u ningir sha mi yô , ior mba ngise ve lu hen ijiir ne la kpishi zua a ian gb@@ anger gb@@ anger i duen a ikyav ken ityar igen sha tindi ga , karen sha i@@ wo ne , yemen a mi ken ityar ve . Kpa u zan sha ma gbenda sha ci u ior kpishi mba zan sha u la ka kwaghbo . Alaghga mba zan ape u soo u zan la ga . Ior mban cii yange ve lu a ian i fan Yehova shi eren kwagh u vough , kpa kwagh ka a er i vihi yô , ve cii ve de ian la kar ve ! Nahan cii kpa , ka i saan we iyol u nengen er bo wou u wan ga la a ne wan wou nan lu vesen doo doo nahan . Ro@@ ber@@ t kaa a na ér , “ Ikyav mb@@ ira cii ka mbi Tor ugen . ” Yesu na mlumun ér : “ Ne yô , i na ne sha u ne@@ ̱ fa akaa a myer a tartor u Sha , kpa ve yô , i na ve ga . ( Anz . 4 : 20 - 27 ) Aluer se soo u fan shighe u se vihin u eren ma i@@ ember@@ yolough i se tsough yô , gba u se pine ser : ‘ M vihin shighe sha i@@ ember@@ yolough ne ka kom nena ? Ashighe kpishi , ka a lu pe@@ pe nahan m tile sha w@@ in@@ do@@ u hen y@@ aagh y@@ ase@@ gh ki mba eren tom m@@ ishen , m kenger ior er ve lu yaren tom er S@@ ab@@ ina nahan la . Inja i kwaghôron na la ér nyi ? Nahan kpa , gbenda u avur ne a er anyom ne la , kaha . • Yesu una er nyi ken hemen sha u kuren tom na u Mes@@ iy@@ aa ? 6@@ 8 : 30 — Inja i kwagh u i ôr heen ér Aôndo a “ yange iny@@ am@@ to@@ ho i hen a@@ w@@ oo ne ” ér nyi ? “ Hen shighe la [ Yesu ] ember ken Icighan Jijingi , A kaa er : M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , Ter u Sha man tar , sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase an@@ iky@@ und@@ anev a yô . ” — Luka 10 :⁠ 21 . Zum u isharen ka i j@@ ile iyol kera yô , i gema i mar isholibo . ’ — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 1 : 14 , 15 . Kpa sha mimi yô , ny@@ ity@@ o kwagh i se ker cio u eren er se lu civir Aôndo cii kpa , ‘ ka sha agee ga , ka sha ut@@ aha kpaa ga , kpa ka sha Jijingi u Yehova . ’ Yange i gba u se wa ishima a amba@@ akaa la nahan , shi se kegh iyol u den ser a ho@@ gh@@ or se . ” Shin nana er kwagh u sha mi ga nahan a gba u nana lumun ibo . A@@ tse a nan@@ den nagh a sha ikyav ne ka awashima u Aôndo sha kwagh u nagh ku ip@@ aan ku Yesu la . Lu u uumace vea mbatyomov mba sh@@ aav vea fatyô u hingir zege@@ tsombor môm , civir Yehova ken mzough gbem sha won . Er se soo ser ngeren ne a de lu kper@@ egh kper@@ egh ga yô , ajiir a se er kwagh u wan u a lu hi@@ an a hi@@ a la cii yô , ka wan u nomso i lu ôron kwagh u nan ye , nahan kpa akaawan a se er kwagh sha mi ne nga sha ci u wan u kwase kpaa . Mba ker ken inyom i 70 la yô , sho@@ ja i Mbar@@ o@@ ma va tim Yerusalem kua tempel , as@@ ande a Mbayuda a a shi her la di hingir ikp@@ an . Tindi u sha ikyev i Mose la ngu a akaawan aa kuran mba@@ ats@@ anev . 11 : 2 – 15 . Yesu kaa ér : “ C@@ i@@ vi@@ r Ter , Aôndo wou , ka Un tseegh er Un tom ye . ” A lu awashima wou ka u zuan a mfe u Mkaanem ma Aôndo ma ma lu seer a seer la yô , ôron Bibilo hanma sev . Alaghga hanma wase nana pine iyol i nan ér , ‘ Me seer veren ishima sha iyou i Yehova nena ? ’ Er Satan a lu da@@ ase a tar ne je i hembe ave a tse yô , se mba tagher a m@@ taver ugen kpaa — inja na yô ka ior kpuaa tseegh ve keghen ato a@@ vese sha ajiir agen ye . D@@ ugh msen kera yô , kanyi igen i gbe u se er@@ ee ? Tom wase ua za kera aluer se wa ior ikyo vough er Yesu nahan yô ( Anzaakaa 22 : 7 ) Aluer se suur sha Yehova shi mcivir na hemba gban se ishima yô , kwagh ne una wase se u eren akaa sha inja . M@@ yom Kanyi ? Dooshima u mimi u hen atô u no@@ om@@ so@@ or man kwase la ngu a lu nena ? Alaghga shighe u yange lu ke ’ E@@ fese la , mbaihyomov nav gb@@ ihi un ken ag@@ iri@@ g@@ i ér a̱ nôngo kwagh a iny@@ am@@ ky@@ ume . Kanyi i̱ gem di i lu “ akaa a i gbe a cii ” a i ter ken avur ne laa ? Er Paulu ter aeren a iyolough man ity@@ am@@ egh ki jijingi bee kera yô , a seer kaan wener : “ Aluer se lu uma sha Jijingi yô , shi sé zenden nen sha Jijingi kpaa . Kwagh ne wa mkur u Aôndo una kure ityendezwa i a er ér “ vor ” shin tsombor u kwase la ua sôr ikyaa i sha kwagh u or u nan kom u hemen sha won cii la kpa ker . Alaghga ah@@ ur@@ aior man azende kpa aa nôngo ér aa ho@@ gh@@ or a ior mba he@@ v mba hen tsombor la . Kwagh ugen yange hemba gban un ishima . I wa se kwagh ken Bibilo ér “ yevese nen ak@@ ombo a civir . ” Kwagh u hiihii yô , Yehova na u ib@@ um@@ un ér : “ M taver we , shi M wasen we , man M tu@@ ur we sha uwegh A@@ gh ku y@@ an@@ egh ku yiman a yima la . ” ( Yes . ( 1 Kor . 16 :⁠ 9 ) Sha kpôô yô , u eren tom ken mcivir u Yehova hanma shighe la ka kwagh u van se a mk@@ om man averen kpishi . ​ —⁠ Ôr Or@@ pasenkwagh 12 :⁠ 1 . 27 : 4 ; 9@@ 0 : 17 ) Mba g@@ enger am@@ o wuese Aôndo er or@@ pasalmi nahan , kaan ér : “ S@@ é civir , sé ng@@ ur@@ um nen , sé g@@ ure nen inya sha ishigh ki TER u A gbe se la . ” — Ps . Aluer u ngu henen kwagh u Yehova man wan na seer a seer yô , vea hemba doon we ishima , shi uumace mbagenev kpa vea seer doon we ishima . Nahan Yobu kera nenge ér mba l@@ ahan un a l@@ aha ga , a hide a iyol ijime a lumun u geman mhen na shi a gba a mi u geman je a vihi a vihi shighe ga . — Yobu 42 : 1 - 6 . Tsô “ or@@ fan@@ atindi ” ugen , mba yer un ér T@@ er@@ tu@@ lu va a ijir i Mbayuda yila Paulu la hen g@@ om@@ na , shi wa Paulu kwagh iyol ér ngu or@@ hemen u an@@ nongo u ifer , shi ngu van a ayôôso a num sha mbahemenev kpaa . I@@ ̱ de lu inja e̱r i wa se tom yô gba u se e̱r ú kpee ga . N@@ ôngo Yehova Aôndo a doo ve ishima shi ve lu a iwuese sha hanma kwagh u a er la cii . ( Mpa . ( Yo@@ shua 19 : 1 ) Nahan kpa yange u eren kwaghaôndo kua akaa agen a tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . ( K@@ ol . 3 : 22 ) Mba ve lu mar@@ nya u Tartor u Aôndo yô , mba kor atindi a na sha ityôkyaa igen kposo . U fa kwagh u Yehova er kpa ? — Yange nzughul zwa u ior mbara sha er ve de ongo ayol a ve ga yô . Hen ase sha mkaanem ma kôron ken ishima ma anmgbianev utar , mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun uma shin tar , mba ve er tom anyom kpishi vea Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine , ve er ne . Aluer u soo u seer zuan a mfe sha kwagh ne yô , ôr takerada u Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u sha 2 , ityough 34 la . Ngeren mba uhar mban vea tese er Yehova man Mbashiada nav ve lu sur@@ un ior asema ken ayange a ican ne yô . Lu kun@@ den iky@@ ar@@ iky@@ ase iyol man lu ikyaa je . Kwaghôron u O@@ li@@ vi@@ er R@@ an@@ d@@ ri@@ am@@ or@@ a Er z@@ ur@@ um u a er un batisema la , or u ve ts@@ aan imôngo la undu un a mbayev utar . Zum u Ru@@ th , u se vande ôron kwagh na la vea nom na , hingir mbamaren yô , ashighe agen i lu ve inja er mba a ma kwagh u wasen ve ga nahan . I pase yum . Na@@ mba ne môm tese or u foto na a lu sha peeji 10 man 11 la . Kpa er se ye dyako u isholibo yô , se cii se mba nenge gb@@ ev . Ashighe agen ka i gba u G@@ ary una kôr mbam@@ lumun ken ityough ve una fatyô u wan zwa ken mkombo ye , shi ka una lu a kwaghôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo yô , a kô@@ r@@ cio u nan kwaghôron la ken mkaanem nam . Ken inyom i 19@@ 42 la , i erem batisema vea E@@ va . Anmgbian ugen umbur kwagh u yange er un shighe u lu wanye la . Shi se fa gbenda u Aôndo una bee a ma zayol , shin akaa a una de ér a er sha u kuren awashima na la jighilii ga . ( Or@@ pa . M pine K@@ ing@@ s@@ le@@ y kwagh u yange er ve wa iyol kwa 30 tseegh kpa kôr hanma kwagh cii ken it@@ you yô . ( Y@@ ak . 5 : 7 ) Shighe u nan lee iv@@ or yô , ka i gba u nana kegh ia m@@ ende ia vese . Se fatyô u nengen a mtsera u ôron Bibilo hanma shighe la ken ikyav i tesen i sha kwagh u or u nan lu a angev mbu ishim@@ aa , u nan gem yan kwaghyan u dedoo yô . D@@ ugh iwasen igen i alaghga yange i na anmgbian u kwase u v@@ ôr ken jijingi ne kera yô , m@@ ze u za shin Betel la taver un ishima kpishi , nahan shighe kar yô , a hingir u zan hemen ken jijingi doo doo . Ka nyi ior mba ve lu “ ken iyol ” la ve veren ishima sha mini ? ( Aerenakaa 19 : 28 , 29 , 34 ) A@@ kar a Paulu ne taver ishima ken ican ne kpa ? Man we di , ka nyi ijende u lu hen a ve ? Mbam@@ hen mba Eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor shi H@@ enen Kwagh sha T@@ se@@ ene@@ ke Kpa Aôndo ungwa msen na la , gadia tor sue Ne@@ hem@@ ia ér a hide a maa g@@ il@@ gar u Yerusalem . K@@ u yange u nyôr ken tsombor u uumace nena ? Gba u mba ve vese ayol la vea naan ayol a ve icivir sha ci u nyi ? Ka Yehova a ne se mkav u mimi u ken jijingi u a kar “ mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh ” kpishi ne ye . Takerada ugen u pasen akaa a ken Bibilo , ôr kwagh u atesen a mb@@ ang@@ eren er O@@ ri@@ gen man A@@ mb@@ ro@@ se kua J@@ er@@ ome nahan , ér : “ Yange ve ker akav , shi ve zua a mi kpaa , sha hanma kwagh u i nger ken Ruamabera cii , una lu u kiriki nan nan kpaa . A@@ ron yange lu tor - mci@@ e ga . Tsô Yehova kaa a ve wener una tsaha ve . A@@ tesen a Yesu man mbaapostoli nav , a i nger ken Bibilo la nga a tahav nyian vough er sha ayange a mbaapostoli la kpa lu nahan . M@@ h@@ ôônom kôron Yesu a ior tsung , nahan a er kwagh u wasen mba ve lu yan ican la . Yehova W@@ a Iserael Kwagh Mbakristu lu a Zege@@ pristi , Yesu Kristu , kpa anyom ik@@ un@@ du@@ gber cii í nenge a na shin tar ga . Sha nahan yô , ka se hemba v@@ aren a Yehova , shi m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la ngu a mgbegha se u zan hemen u dondon Yesu sha shighe u se tagher a mbamtaver je kpaa . ( Aerenakaa 6 : 7 ) Ken inyom i 19@@ 39 , inyom shon i ityav p@@ ev la , Mbakristu mba jighjigh mba kuman iorov 7@@ 2@@ ,@@ 4@@ 7@@ 5 na ib@@ aver i tom kwaghpasen . 1@@ 32 : 7 ) T@@ em@@ pel u lu shin tar ne lu ijiir i tamen i ior kohol her cii civir Yehova sha mimi yô . Er m lu anyom 9@@ 1 nahan kpa , m wa ng@@ un a gb@@ ong gb@@ ong iyol her , nahan m za hemen u eren pania . Kanyi yange Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar er sha ci u Bab@@ il@@ on@@ o , man kanyi yange i̱ er zum u yange kaa ihy@@ agh sha agee a gar laa ? Tsô wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen va pine un kwagh u una er ve una zua a uma u tsôron yô . 5 : ​ 22 , 23 ) Aluer se mba eren nahan yô , iliam yase kua ieren yase cii ia tese ér se mba zenden sha jijingi shi se mba uma sha jijingi kpaa . ​ ​ —⁠ Ôr Mbagalatia 5 : ​ 16 , 25 . ( Mpase 7 : 9 ; 20 : 12 , 13 ; 21 : 3 , 4 ) I za a ve hen “ if@@ i u mngerem ma um@@ am , lu wang er k@@ ru@@ se@@ ta@@ lu nahan , lu duen ken ik@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo . . . shi if@@ i y@@ ande ne kua y@@ ande la kpaa kon u uma lu . . . Una er nahan yô , a lu ihy@@ agh ! Nahan doo se kpishi u ôron ior mba ve soo u fan kwagh u Bibilo i tese la mkaanem ma mimi man ! SH@@ I@@ G@@ H@@ E U I NG@@ ER I L@@ A : I@@ orov mba kuman 40 nger i ken atô u anyom 1@@ ,@@ 6@@ 00 , hii ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . Kwagh ne za c@@ ôô@@ ci iyol kpishi je . Ashighe kpishi ka m hen kwagh a iorov un@@ yi@@ in shin uta@@ an hen shighe môm , sha er me ar a mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u mban cii yô . ” Ne anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev ne mba nôngon kwagh kpoghuloo hanma iyange sha er ne vihi mlu wen a Yehova ga yô . Er se cii se lu nôngon a nôngo u kôron iyol tsaha yô , se za nen hemen u suen mbagenev kpaa sha u ve de yen asema ga yô . — Aerenakaa 14 : 21 , 22 . W@@ a Iyol K@@ egh a K@@ egh u K@@ ô@@ ôm M@@ nenge Wou 15 , 16 . ( a ) P@@ ase kwagh u yange er anmgbian u kwase ugen u mbamaren nav kende un yô . ( b ) Hii nan ve yange tsua u eren i@@ mba@@ kwagh la a wan na u kwase ga ? Kwagh u yange er ne lu G@@ ü@@ n@@ ther ken ishima her zan zan . ( Yakobu 3 : 2 ) Ashighe agen alaghga any@@ iman aa lu hen atô u Mbakristu uhar . Ter mbatomov mba Yehova mba jighjigh mba yange ve wa ishima a atsan yô . 10 : 10 — ‘ Yehova yange haa Yobu er at@@ umb@@ ab@@ ua shi ta un ij@@ en er at@@ umb@@ ab@@ ua a kô@@ r@@ ough nahan nena ? ’ Bibilo ka iyua i injaa i Or@@ gban wase u lun a dooshima la a ne se yô . ( 2 Pet . 1 : 10 , 11 ) A ‘ na ve ian enger enger ’ i nyôron ken Tartor u sha , ken iengem tsung . Yesu yange kaa a mbau@@ ng@@ wan a na wener hemba k@@ an a inja u nôngon zuan a akaa a ken jijingi . Er U He@@ mba I@@ me@@ en Yô Kpa , se lu a shighe cuku tseegh , nahan se b@@ un@@ den mbamkombo . Ka iwasen i nyi se zough a mi sha u zenden ken i@@ wan@@ g@@ ere ? U@@ umace Vea F@@ atyô u Hemen sha Inja Ga De se s@@ av ase nen akaa a i nger ken takerada u M@@ ika la . Kwase wam hendan a mo sha kwagh u m tsua u eren ne ga , nahan kpa ashighe agen a hen ér i tsu@@ gh@@ um a tsu@@ gh . Er a lu or u vough yô , yange una lu or u “ doon ashe ” je ka u henen a hen ga . Kpa Yehova undu mba ve tile sha mimi sha ishigh nagh la a ishimaverenkeghen shio ga ; á su@@ r ve asema sha ityendezwa na i veren Tor u a lu u vough , u a saan mbap@@ er@@ apera iyol u eren kwagh sha imo na yô . Er nan i doo u se hide se hen sha kwagh u iyol@@ tseghan yase ? Mba@@ yev nav mbak@@ asev mba uhar kpa va kohol un ken tom u pania la . Yange nenge ér gbenda u hemban doon u una umbur Or u a gbe un la yô , ka sha u pasen loho u dedoo u sha kwagh u Kristu , Wan u Aôndo . I ôr kwagh sha mhii u tom u Yesu u gban uwer ga la ér : “ Shighe Na lu a kuma ga . ” Inja i Mkaanem Man : Er Yesu lu or u tar ne ga yô , yange wa ave sha ayôôso a ity@@ ôô man a pati@@ i a sha ayange a na la ga . C@@ ighir Ishima sha Kwagh , shi Ke@@ hen Iyol Ga A kaa ér : “ K@@ ende ru@@ am wou shin mnger , gadia ayange á va kar kpishi , tsô ú zua a mi . ” ( Or@@ pa . A kaa a ve ér : “ Ne yô , ka ken ter wen di@@ abolo je ne dugh ye , man ka ne ka eren asaren a ter wen ; un yô lu or@@ wu@@ an@@ or sha hiihii je , man a tile sha mimi ga sha ci u mimi ngu ker a na ga . I@@ jiir i môm yô , ka ken Pasalmi 8@@ 3 : 18 , ape i kaa ér : “ Ior vea fa er we , u iti you i lu Yehova la , i lu we tseegh u lu U@@ hemban@@ sha , sha tar cii yô . ” ( b ) Er nan ve mkaanem ma M@@ ika ma lu a inja ny@@ ian@@ a ? Yesu pase se shighe la wang ken mkur u injakwagh la ér , ka shighe u “ or@@ kwa@@ se@@ he za va ” la . 26 : 6@@ 3 ) Shighe u i va ôr un ijir sha ishigh ki P@@ il@@ at@@ u la kpa , “ Yesu bugh zwa sha ma kwagh ga . ” J@@ an@@ awar@@ i - Ma@@ ac@@ i 200@@ 8 Kanyi i gbe u mba@@ ibanave vea lu a mini ? Gbenda u ior ve lamen ayol a ve la ngu kwagh môm ga . 17 : 24 , 28 ) Ish@@ ember i “ wase , ” i Yesu a ter ken msen la i̱ tese ér anmgbianev asev mba ken Kristu kpa ya ikyar i dedoo vea Aôndo . Kpa ka ityôkyaa i gban uwer la ga . Takerada ugen u i yer ér A@@ t@@ mo@@ sp@@ here ( Iky@@ as@@ en@@ ahumbe ) la kaa ér : “ M@@ lu u ab@@ a@@ mber a sen@@ ou a lu ker atô atô je ik@@ ighir i lu ga la ka kwagh u ah@@ ir , kpa shin er mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan ve han@@ ger ér ma tindi u i@@ gbe@@ tar ngu u yangen m@@ tser u̱ ve ts@@ è@@ r@@ é@@ n lun ah@@ ina la ga nahan kpa , í gbe je mba a̱ nenge a ab@@ a@@ mber a sen@@ ou a lun kwagh môm sha won ga . Mba ve za la , “ nomso lu er dubu uta@@ an nahan , i wa kasev kua mbayev ker ga . ” ( Mat . M@@ gem u Mkaanem ma Aôndo ma gem ior kpishi la seer nan se ityôkyaa i nan jighjigh a ityendezwa i Aôndo a er ér afer@@ akaa cii aa kure kpee , a b@@ unde ga la . Ken ityar i í ci@@ r tom u pasen kwagh u Tartor la je kpa , Mbakristu zua a igbenda i pasen loho u dedoo ker . Ch@@ er@@ i yange ô@@ rom er ka i doo un kpishi u wasen ior mban u kaven Bibilo yô . ( Mateu 19 : 16 – 21 ) W@@ any@@ e@@ kwa@@ or la maa yem a ishima i vihin , sha ci u soo ér inyaregh nagh ki saa ga . 6 : 9 ; Mpa . 25 : 7 - 13 . Ior mb@@ á ngohol loho u dedoo ne tar sha won cii Kwagh u injaa due ken kwaghôron u i na ne ! U tesen ikyav yô , u Peteru man Yakobu man Yohane ma ve sue Yesu shighe u lu yan ican la yô , ve de ve lu yaven a y@@ av . Kwa@@ se@@ kristu ne kaven ér a̱ shi nan kpa nom na fa kwagh u ityesen i Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la tsembelee ga yô , a pine un sha kwaghfan ér , “ U na jighjigh wer Aôndo ka Aôndo , Yesu kpa ka Aôndo , shi icighan jijingi kpa ka Aôndo ; nahan cii kpa kohol cii ka Mba@@ aôndo utar ga , ka môm tse@@ egh@@ lee ? ” Shi a kaa ér , “ Hen shighe la nahan , hanma or lu me@@ er m@@ ny@@ am . ” Shin er Bibilo i kera pase se iyenge i mbaapostoli mba yange ve war u@@ zege@@ mbaakaav mba yange ve mase kuren sha mtim u gar u Yerusalem ken inyom i 70 S.@@ W . la ga nahan kpa , se fa ser hii hen shighe la tsa kuma anyom 25 kpa apostoli Yohane lu pasen kwagh her . — Mpase 1 : 9 . Er i tese ken Anzaakaa 27 : 11 nahan , Yehova ngu kaan ér kwagh ngu u we ú na un yô — ú pa@@ ase un gbenda u una na Satan u a lu kaan un imb@@ wase la ikyar yô . Zum la Una ôr kwagh a ve sha iy@@ ugh Na , Una ta ve mciem iyol sha ishima Na i vihin tsung . ” K@@ u man iyol@@ been lu vegher u awashima u Aôndo sha ci u uumace shighe u a gba ve la ga . Ish@@ aren i se lu a mi i dooshima man bem a lu ken tiônnongo la ngi i mgbegha se u keren bem hen atô wase . A lu mbai@@ ho@@ mov mba Aôndo mbara a inja kpishi aluer ve time sha kwagh u ngise er mbai@@ ho@@ mov mba ior mba Aôndo amba er Mba@@ fil@@ iti nahan la yô . Shighe u i tim Yerusalem man Yuda la i kende “ iengem i Iserael ” gba shin inya , ka iengem man agee a Iserael lu a mi shighe u iveren i Yehova lu sha a na je la . — Yesaia 55 : 9 . U Pas@@ en Kwagh I@@ gbenda K@@ po@@ so K@@ po@@ so I@@ c@@ am i í dugh i sha kwagh u m@@ tem@@ tor u Solomon , wan u Davidi ne , i tsen@@ ga tesen er m@@ tem@@ tor u Yesu Kristu , Wan u Aôndo una yima uumace sha ikyev i ican i yan yô . Ngu a kura ve sha ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ia fatyô u vihin jighjigh ve u nan man ishimaverenkeghen ve i va lun uma gbem sha won la kpaa . Shighe kar yô , Aôndo venda Iserael , nahan Yehova gema ver nongo u Kristu sha ityough ki ikyurior i Iserael la . 35 : 25 ; D@@ ut . Nahan kpa , nenge ase kwagh u ikyav i Yon@@ a la i tese se yô . U fatyô u seer ôron kwagh u ishimawan ve la ken Iyoukura ( zwa Buter ) i A@@ ip@@ or 15 , 19@@ 8@@ 0 . Ka Aôndo a ver m@@ ser@@ akaa u iv@@ es@@ egh la ye . Ka m@@ taver u nyi a lu ior mba Yehova ken hemen here , kpa ka mkur u nyi ve lu a vangertiôr ér una va keng - e ? Nahan m tôndo zwa mer aluer m va ngu sha ian i me wase mô ken Mbashiada mba Yehova yô , me er nahan kpee je . ” 20 : 9 ) Yeremia ngu ikyav i dedoo hen a vese kpen kpen , hemban cii je yô , se mba se civir Aôndo hen u@@ haregh mba se tagher a mbamtaver her kpishi yô ! Tom u pasen kwagh u se eren ne gba zua vea kwagh u tesen mba@@ wan@@ ndor a vese dooshima la nena ? Akaa a yange m p@@ ande m fa sha kwagh ve la , na yô m hen mer mba soon u b@@ i@@ ishi a ior ga shi ve fa u ember uma kpaa ga . Mba maren se a jighjigh u nan ga . Ashighe agen Aôndo una fatyô u den ér se tese er ishima i lu se ker sha akaa a se er msen sha mi la . Kwase u se er kwagh na ken mhii u ngeren ne la , yange kaven mimi ne yô , a zua a m@@ sur@@ shima kpishi . ( Ese@@ kiel 21 : 27 ; 2 Samuel 7 : 11 - 16 ) Kwaghôron u profeti u Ese@@ kiel la ôr kwagh u “ wanakiriki Wam Davidi ” ér una hingir “ or@@ kuran ” man “ tor . ” Wan u man at@@ u@@ mba ngu a suur sha ngô na , tugh man ate@@ tan , shi kwagh u a gbe un cii ngu a vaa a ngô na . Kpa , gema gba u a pase loho u dedoo ne zan zan a kar kuman sha ishima i Yehova kpee . • Ka mzough u nyi yange i tsengaôron er una lu sha ayange ase nee ? ( 2 Utor 15 : ​ 1 - 5 ) Umbur wer shin er “ ior lu nan nagh shi lu nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha ajiir a ta@@ ven sha la her ” nahan kpa , As@@ aria yô , “ er kwagh u dedoo sha ishigh ki TER . ” Ka atô@@ akaa a nyi nahan i doo u hanma shighe yô , se eren msen hen Yehova sha mini ? Or@@ ngeren I@@ vangeli , Luka nger ér : “ Ve cii ve wuese Un , gba kpiligh ve iyol sha akaaôron a dedoo a a dugh ken zwa Na yô . ” ( Luka 4 : 22 ) Mbah@@ enen mba Yesu yange ve dondon ikyav i Or@@ tesen ve ver sha ci ve la . ( Pasalmi 26 : 3 ) Davidi fa aeren a dedoo a Aôndo vindi vindi , shi yange i doo un u gbidyen kwar sha á kpaa . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : N@@ om man kwase mba ve lu pania yô , mba pasen ior mba nahan um@@ ato mba vesen kwagh hen ijiir i ve tilen , hen gar u T@@ ou@@ l@@ ouse , ken tar u Fran@@ ce yô . Ken uwer u Se@@ te@@ mba 200@@ 9 la , w@@ ura n@@ ô@@ ôr kpishi , ku@@ wa gar u M@@ ani@@ la , ken tar u F@@ ili@@ pin ( Philipp@@ ines ) , mase shin cuku tseegh tsô . Or@@ tom ugen di sar un tsung er iyange na i me@@ m@@ yol ma i kom yô . Yesu yange wase ve u fan Yehova , Aôndo u mimi tswen sha gbenda u orgen môm kpa nan@@ á fatyô u wasen ve ga yô . Ashighe kpishi ior mba ken ang@@ ar@@ ev mba ve lu ikyua la , ve tôô ikyav sha u@@ j@@ aki vev ve va tee hen ang@@ er@@ i ne . Re@@ be@@ ka lôh@@ ô Eli@@ es@@ er man mba ve lu vea na la ér ve za sha ya i za tese ve “ ijiir i tsan . ” L@@ ar@@ ry , nom u P@@ am kaa wener : “ Wan wase u kwase u vesen la yange taver ityough , soon u ungwan kwagh ga , saa a tsaha un c@@ oho@@ loo . Ngu j@@ ee ? Mbamaren ou mba tin@@ d@@ in we ér u ese iyou shin u er akaa agen hen yaa ? Tor u sha uta@@ ankar@@ uhar , u a lu T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la , ngu hemen . Kpa una yima mba@@ ̱ ve civir un ke ’ jijingi man ke ’ mimi mbara . — Yohane 4 : 24 . T@@ ime ase sha mbamhen mba utar mba ve dondo ne . I@@ ca i gbe ga yô , Jo@@ el tôô angev mbu sha ijô ahan mbu na i taver un u ôôn yô , nahan gba u una hide a yem sha iy@@ ou@@ ci , ape i pav un i ver kposo vea mbau@@ angev mbagenev la . ( a ) Kanyi i tese ikyav ér ior kpishi mba ve lu er iyôngo nahan mba mba ij@@ en i kwagh u mimi u ken Bibilo la i ker ve ? “ A@@ she a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” — 2 K@@ R@@ O@@ N . Aluer se mba a kwagh môm môm u eren ga yô , se hingir u eren h@@ w@@ ev , man kwagh ne una na se hingir u “ a@@ mber sha a akaa ” a mbagenev . — 1 Pet . D@@ u@@ bo@@ v@@ in@@ s@@ k@@ y ) , 10 / 15 Kpa mba ve ver i@@ ember@@ yolough ken hemen je i za hembe mlu ve a Aôndo la yô , ve hingir mba@@ civi@@ r@@ ak@@ ombo . — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . S@@ aa se va nenge m - iv u ishimaverenkeghen i a va nder mbakp@@ enev vea lu uma shin tar la ve , kpa hegen yô , de se lu nen er Paulu nahan , un u yange na mnder u shin ku jighjigh la . A lu kunya ua kôr ior mba sha shighe u M@@ ika mban v@@ é , vea er kwagh nahan ye . Nahan Mose kaa a ve ér , “ K@@ ohol ior , nomso man kasev man mbayev mba kiriki . . . ve̱ hen . ” ​ —⁠ D@@ ut . Cii man va ar sha kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la yô , ior mba Aôndo kpishi lu a̱ fa kwagh u ishimaveren i uma u ken hemen la wang ga . Jigh@@ ilii yô , gba u hanma wase nana kuran “ ri@@ ga ” u nan u sha injakwagh la sha er una saa ga yô . R@@ i@@ ga ne ka aeren a ase man atindi a se dondon ve i fe se ér se mba mbadondon mba Kristu la . — Mpa . N@@ ga kpishi shi nga atô kposo kposo , kpa a@@ yom a na a vesen agen a a lu yaren tom a mi sha afatyô na jimin cii sha u vihin m@@ til sha mimi u ior mba Yehova yô ka am@@ een a idya i eren . Akaa aa fatyô u doon or ishima shi mbamhen di kpa sha zwa la . Doo u noov man kasev vea eren kwagh sha mimi ayol a ve * ( Pasalmi 9@@ 7 : 10 ) Ka ma mgbegha se u geman ijime a kwaghbo , di vough er ka se gema ijime se undu ij@@ em i i̱ ze sh@@ imi k@@ wen@@ g , zum u mciem ma ken a@@ vese ma te se icin nahan . “ Y@@ e@@ vese As@@ aren a sha Inja i Mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior La ” K@@ asev mbagenev mba iy@@ av kp@@ era kp@@ era , mbagenev di mba a ônov sha ave . Mor@@ r@@ is I@@ I@@ I ) , 5 / 15 Me wuese un sha kwagh ne gbem sha won . ” ( b ) Ka an jighilii nan soo u nengen ér se de u civir Yehova , man ka sha ci u nyi ? Ior kpishi na jighjigh ér msen ka di kwagh u i gbe u mba@@ eren kwaghaôndo vea eren tseegh tsô ga , kpa Aôndo keghen ato a mbamsen shi ongo ve kpaa . I yila un sha ati a tom ken Ruamabera kposo kposo , a a tese tom u vesen u a er sha u kuren awashima u Aôndo yô . * Man se mba ken shighe u mk@@ ur@@ tar ne , una za zan zan a za ar sha shighe u zege@@ can la . Mpase ne gba zua sha tiônnongo u Kristu u Paulu kaa ér ka “ sule u Aôndo ” ú ua ume atam la . Ken ayange a masejime ne , se mba tagher a mbamtaver kpishi mba karen jighjigh u nan wase . Shi alaghga a taver ve u nan Aôndo u a t@@ ende zwa ér una na ior uma u tsôron ken Paradi@@ so la kpa jighjigh . “ I@@ so@@ u kura a@@ yem za kohol un ku@@ ve un , ka@@ mber un ave sha mon , gba su@@ sen un zwa ; tsô ve gba v@@ aan . ” Ú fatyô u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor kpa ? 19 : 6 , 7 ) H@@ ide mbacivir Yehova mba ve lu shin tar la di ye ? Kpa ken tar u ainge ne , ican ka i er mba@@ y@@ aav u kuren mbamgbe mba icombor ve mba sha iyol kpen kpen . U been yô , alaghga u shi@@ ishi pasen nan wer nan ngu môm ken iyôngo i Yehova , nahan a wa nan ikyo kpishi . Er kwagh sha mi hegen , sha ci u averen a Tartor u Aôndo ne mgb@@ ôghom ve ! Yehova Aôndo u a gbe se la fa akaa a kwagh a gbe se a mi la cii . Se fatyô u lun a vangertiôr ser se za iky@@ ura ken tom wase u pasen kwagh la sha ci u nyi ? K@@ er Akaa a U F@@ atyô u Eren la T@@ se@@ egh Ity@@ ôkyaa i vesen i i ne ve i hi@@ di i nger iti ne sha ajiir la yô , ngi ken U@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mba i zua a mi ikyua a Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh la ken avur shon . T@@ i@@ ônnongo man We Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u wasen mbatamen mba sôron atôônanongo man mbatamen mba nengen sha haregh sha er vea hemba fan u sôron atôônanongo , er ve “ lu pasen kwaghaôndo shi ve lu tesen ” atôônanongo kpaa la . — 1 Tim . M@@ sen u S@@ ônon A@@ ge@@ e “ Ge@@ ma her a mo , zung@@ w@@ em mhôônom , na wanakiriki Wou agee O@@ u , yima wan . . . “ Shighe u yange m lu anyom 11 la , m hii u m@@ á@@ n ta@@ av ; ken masejime yô , m gba man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov . Or@@ pasalmi ôr kwagh u ior mba hemban soon tar ve a ityar i ior mbagenev la wener , ka “ b@@ ou@@ ange u timin ” ior . ( Amo@@ shi 5 : 14 , 15 ) M - er u ôron Mkaanem ma Aôndo hanma iyange la wasen ve u eren kwagh ne . — Mbaheberu 4 : 12 ; Yakobu 1 : 25 . Lu tahav mbu nyi Aôndo gba tar a mi , man ka ityom igen i nyi yange er ken atô u ayange atar a hiihii a gban akaa laa ? 1 : 10 - 12 . Se mba ken tar u kwagh a hembe gban u sha m@@ lu@@ yol u ior u do@@ on@@ ashe yô , nahan se fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima sha u fan ser Yehova Aôndo yô , ka m@@ lu@@ yol u ior kwagh a hembe gban un a mi ga . ( Yobu 27 :⁠ 5 ) Lu nyi i wase Yobu ve ya ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa nahana ? H@@ er@@ o@@ de na zwa i kange Peteru m@@ shi@@ ri@@ m m har , i ver iorov uhar lu kuran un , shi mbakur@@ an 16 lu yaren tugh man ate@@ tan sha u nengen ér apostoli ne o@@ s@@ ough ga . “ U@@ l@@ ah@@ adi ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber mba an@@ yomov ” mbara yange ve hii ke ’ inyom i 4@@ 55 C.S.@@ W . la , zum u Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta u sha I , Tor u Per@@ shia ‘ na zwa ér i za hide i maa Yerusalem la . ’ Kpa inyaregh ki kwagh a hembe gban Mbakristu a mi , shi Aôndo kpa a ne la yô , ka jighjigh u nan man bem man mk@@ om kua msaanyol . ​ ​ —⁠ 10 /@@ ⁠ 1 , peeji 3 - 7 . Kwagh ka una er se nahan i taver se u wan ishima je i zua ga , kpa kwagh u Davidi er shighe u Saulu lu nzughul a na la tese se kwagh u injaa . Mbahe@@ men kwaghaôndo mbagenev ka ve pase ér doo u or a nôngo ér nana za iky@@ ura ga ku@@ aa . Se dugh mciem ma gbil@@ ini@@ gh ken vese kera nena ? Mba vesen ken jijingi shi saan ve iyol u civir Yehova kpaa . ” Aluer se time sha mbamlu asev vighe vighe yô , alaghga se kure ikyaa ser se fatyô u seer shighe u se vihin ken tom u pasen kwagh la . ( Mat . Er nan i gbe u Yesu una nôngo ity@@ av@@ a ? Yesu kpaa yange lu or@@ pasenkwagh shi lu or@@ tesen . Alaghga mbacivir a vese imôngo mbagen vea eren kwagh i@@ er i A@@ rist@@ are@@ ku u lu Orkristu sha derianyom u hiihii la nahan . Shi ityôkyaa igen i i hii ve m@@ liam ma ij@@ ung@@ wen maa bee kera yô , ka sha ci u á bee uumace a@@ wan cica cii . P@@ ase er m - er u sha inja man mkav kua kwaghfan vea kura se yô . Kpa aluer or u ú soo u sur@@ un nan ishima la nan vande fan kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ku@@ u man ip@@ aa kua mnder u shin ku di ye ? Shin m gbe ah@@ on hanma shighe shi m karen iyol yam sha mba i lu inja er mba yan tar kpishi laa ? ’ Sha shighe ugen la , a kohol u@@ sho@@ ja mbakur@@ an un 1@@ 00 imôngo ér ve ungwa loho u sha kwagh u Tartor u i kura ken tser yô . He@@ mba he@@ gh@@ em un u nan mo icivir . ” S@@ aa a gber takerada ken zwa u u fe la ve , u ôr u , u kav ye . Kwaghôron u Yehova k@@ ur sha mi hanma shighe cii . M@@ ne u Aôndo yange na uumace tom u ngeren Bibilo la tese kwaghfan na nena ? Aôndo fa se shi a fa inja i kwagh u yange na jijingi na ian ér a ôr sha ikyev i mba ve nger Bibilo la kpaa . Ka nyi ia wase u u umbur avur a Bibilo shighe u i i gbe u u wase mbagenev laa ? T@@ ô@@ v@@ ac@@ an man tar@@ nahan ci@@ r Yeremia zwa ga , man se kpa kape i lu je la . Tindi môm ken atindi a Aôndo yange na Mbaiserael la kaa ér : “ De eren idya ga . ” Yange duen un ishima a Yehova mayange ga , kpa yange geman keghen m - iv u mba@@ awashima N@@ av a ishima i wan . Aluer se venda u pasen aeren a bo a tar ne je kpa , “ i@@ wen i ken kpe@@ kpe ia g@@ enger imo . ” Yange tsengaôron A@@ tsan a P@@ u@@ e aa a tser Mbai@@ gipiti la . U tesen ikyav yô , Bibilo pase vighe vighe er a tim Bab@@ ilon kera yô . Nahan kpa , er i kar nan sha er nana lu a angev kpa a fa ga yô , alaghga nana hen ér nan ngu gb@@ ang gb@@ ang . Cii man G@@ reg@@ or@@ i@@ o man Mar@@ il@@ ou ve mough ve yem yô , ve vande wan ago@@ yol er vea eren kwagh akuma akuma yô , kpa ka er yange ve za nyôr hen ijiir la ve , ve hemba kaven ér gba u vea p@@ ande akaa kpishi ken uma ve ye . Ken inyom i 19@@ 8@@ 4 la , m lu yemen hen gar u L@@ il@@ ong@@ we sha u me za tindi a ri@@ po@@ ti hen bran@@ ci u ken tar u Z@@ a@@ mb@@ ia la . AT@@ S@@ E A N@@ AN@@ D@@ EN N@@ AG@@ H Mbai@@ hyomov asev vea nôngo nan nan kpa , vea fatyô u cir@@ in se zwa ga ! Er lamen a na gbar gbar nahan kpa , yange fa wener Or@@ gban na hemba un yem zende zende nahan hiden a iyol na ijime . Mo vea nan se nenge aeren a ase p@@ on p@@ on kpa ? Peteru maa mase kaven ér Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ga . Hanma shighe u ú tsough u eren kwagh u vough cii , a̱ lu kwagh u kiriki shin u vesen kpaa , u zua a mbam@@ tsera uhar . Mbagenev ka ve hii mcivir u hen tsombor sha u wan ats@@ am a wuese Yehova . ( Mpase 19 : 11 - 21 ) Shin er i hembe ôron kwagh ne sha akav nahan kpa , se fatyô u fan er kwagh shon una er la tsembelee . “ T@@ IN@@ D@@ I hi@@ r@@ a ngu di a m@@ ure u akaa a doon a a lu van la tsô , kera ka e@@ ev mbu akaa la jim ga . Mayange una fatyô u geman mba ve kporom la vea hingir vough sha ini@@ av mbi sh@@ on@@ ov i môm i môm mbi i lu van a mi gbem la ga . ” Lu hen atô u Mbashiada mba Yehova m hii nengen a dooshima u mimi ye . ” ( Mbaromanu 1 : 20 ) Heela tseegh ga , a lu u ôr Mkaanem ma Aôndo yô , u fa er i hii ve se lu shin tar ne , man er i hii ve Aôndo a de ér se ya ican shi u fa gbenda u una bee a ican i yan kpaa yô . Yesu yange fa ér ka Mkaanem ma Aôndo tseegh maa fatyô u nan se mlumun u vough sha mbampin mban ye . I er ve mban batisema ken ityar 2@@ 35 í Mbashiada mba Yehova ve lu henen Bibilo a iorov 6@@ ,@@ 0@@ 8@@ 5@@ ,@@ 3@@ 8@@ 7 ken u@@ y@@ aav vev hanma s@@ ati la . Mba wasen ior mba eren ityom kposo kposo sha Bibilo i henen ne , kua mba ve dugh ken akuraior man nongo man non@@ go@@ ior man ijô kpa kposo kposo la sha u ve va ma mngerem ma um@@ am , ka mimi u Mkaanem ma Aôndo je la . — Mpase 7 : 9 . 13 : 12 - 15 ) Er Yesu er tom u gban ijime ne yô , a tese mbaapostoli nav ityesen i vesen sha kwagh u hiden a iyol ijime , i̱ mayange vea hungur a mi ga , shi ia taver ve ishima er ken hemen kpa vea va lu mbah@@ id@@ en a iyol ijime yô . 11 : 21 - 27 ) Nahan cii kpa , Mar@@ ta yange yina , er se cii se yen nahan . Sha gbaa ne kpa a wuese Yehova , sha ci u mba ve nenge er se we ishima sha mimi zan zan ku wase la vea wuese Aôndo . Kwase ne lu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova . Aluer se mba ôron ityakerada ne sha gbashima sha u keren kwaghfan u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la yô , nahan se lu ngohol iwasen i Yehova a lu wasen se la . Anmgbian u kwase ugen ken tar u Fran@@ ce ve sha u va nengen a na yô , ve er zende ve yem hen gar u S@@ t . Nahan i k@@ ù@@ r@@ à tar la doo doo kua tempel kpaa , sha er as@@ ande a mimi agen aa va ngohol Wan u Aôndo zum u una ande sha inja i Mesiya la yô . — Daniel 9 : 25 ; Luka 1 : 13 - 17 , 6@@ 7 - 7@@ 9 ; 3 : 15 , 21 , 22 . Bibilo wa se kwagh nahan ér : “ Or@@ fankwagh ka nan nenge a kwaghbo , nan yer , kpa mb@@ al@@ an@@ enkwagh yô , ka ve kar , ve za ya ican . ” — Anz . Umbur wer kon u i er kwagh u u ken kwaghôron u profeti la tile sha ityough ki Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar . ( Mat . 6 : 11 ; Luka 11 : 3 ) U eren msen nahan ne tese ér se mba s@@ ônon Aôndo ser a̱ na se kwagh u i gbe u se ya sha iyange i “ nyian ” la , inja na yô , iyange i se lu ker la . Ka nyi tom i gbe u vea er@@ ee ? U T@@ esen sha Gbenda u T@@ aver Ga Akaa a Mbashiada mba Yehova ve hen anyom imôngo ve fe la nga a inja nena ? Shi a seer wener , Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o ka vea va fa@@ an er Ici@@ ghan@@ ruamabera ia fatyô u b@@ enden a uma ve je yô , maa “ ij@@ en man im@@ ura i ôron Bibilo i hii u kôron ve . ” S@@ aa Or N@@ ana Lu Or@@ henen u Kristu K@@ en@@ g Ve N@@ ana K@@ uma u Eren B@@ atisema Y@@ e Yange gba ve sha i@@ been na shi na ve imo i ken ishima , nahan ver ishima ér m@@ doo u un doo ve ishima la a mgbegha ve u eren kwagh u vough . ( Gen . 1 : 27 ; Rom . Lu kwagh u sa@@ gher iyol kpishi er mbap@@ asenkwagh 50 lu kohol sha u wuese Yehova sha ajiir a Orshiada môm tsô lu her ga yô . 27 : 1 , 2 , 23 . Er nan ve Paulu a tôô ieren i I@@ so@@ u ne a kar i̱ sha idya ? Sha ayange a tsuaa la , í lu or u gban a@@ yem môm tseegh nan hemba g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh ye . ( Pasalmi 3 : 8 ) Er se ver ishima se lu keghen imba kwagh u vesen ng@@ in nahan yô , de se lu nen a ishimaveren ser Aôndo a wase se sha u tesen se er se ôr ing@@ y@@ egh ki ayange ase sha er una zua a icivir yô . ( Yohane 5 : ​ 28 , 29 ) Nenge imba ityendezwa i doon tsung ne sha wono ! A er nan ve se kaa ser se fa Aôndo aluer se nôngo u kaven un ga yô ? Inja i ish@@ ember@@ ti i “ ort@@ yom ” ken zwa Heberu man zwa Grika pase tom u mbatyomov ve eren la nena ? 14 : 26 – 15 : 2 ) Nahan er i tsua Paulu ér a hemen gbenda u pasen atô@@ at@@ yev loho u dedoo yô , alaghga hen ér un fa u eren kwagh a mba ve lu Mbayuda ga mbara tsema tsema , nahan una fatyô u sôron zayol la . ( 1 Utor 19 : 9 - 18 ) Aluer uwer gba se sha ci u tom wase u pasen kwagh ne ngu u@@ men atam ga , di vough er yange u gba Eliya nahan yô , se fatyô u s@@ ônon Yehova a̱ na se “ agee a hemban ” la — ka tahav mbu mb@@ ua fatyô u taver se ishima sha u zan hemen u pasen loho u dedoo a uwer gban shio je la . — 2 Mbakorinte 4 : 7 . Nenge imba er kwaghôron u profeti u ivur i sha u 4 zan zan 9 la a pase m@@ samber u tom ne ú samber tar sha won cii hii ken inyom i 19@@ 19 je zan zan la vighe vighe sha wono ! Nahan kpa , angev man tôv@@ ac@@ an kua akaa agen wua mbatomov mba Aôndo kpishi . ( Mat . Nahan kpa , er m lu yemen sha gbenda la , m tile ken gar u Ph@@ il@@ a@@ de@@ l@@ p@@ hi@@ a , ken kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia sha u sôron azende am agen , a m vande zuan a á sha mkohol u vesen yô . Ka una soo ér m er kwagh , man a lu kwagh u Bibilo i vende ga yô , m nôngo tsung m er kwagh shon . Mayange je se lumun ser imba mhen la a ya tor ken a vese ga . Shin er ityar cii u@@ ve ityough ken Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha U@@ har la nahan kpa , ior mba Yehova yô i wase ve u h@@ aren ishima ve sha kwagh u a hembe lun kwagh jim jim yô , ve kera ker ér vea zua a myom ve ayol a ve ga . ( Yo@@ el 2 : 32 ) Kpa , sha mimi yô , Yehova waren ior sha ikyev i kwaghbo gbem . Nahan cii kpa , ken ior mba ve lu ken Yuda cii , lu Amo@@ shi Yehova tsua ér a̱ er Un tom ye . Lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu “ mbatomov sha i@@ kur@@ yan i he ” la jighilii Paulu lu ôron kwagh ne a ve ye . M yer un ac@@ in agen kpuaa shi se mba lamen yô , a soo ér se lamen i hemban min@@ iti 15 . Shighe u se lu pasen kwagh yô , se er nan ve se palegh u eren kwagh u una doo mbagenev ga la ? Yange i kar kwar u tar u ityendezwa la i na ik@@ we i Mbaiserael cii , kpa Mb@@ al@@ ev@@ i yô , lu Yehova lu “ kwar ” ve ye . 19 : 7 - 10 . Paulu yange lu kaan heen ér i er mbau@@ m@@ av batisema sha ci u mba i er ve batisema ga tsô ve kpe la ga . S@@ ef@@ ania 1 : 1 - 3 yange iv sha mbaaferev mba ken Yuda nena ? M kaa a na mer ka môm ken akaa a a taver u or a̱ er sha er nan we ken ishima nahan je la . T@@ so@@ mbor u Orkristu ua fatyô u lun ijiir i zuan a iember nena ? U@@ Y@@ Ô@@ U@@ G@@ H@@ Y@@ Ô@@ U@@ G@@ H@@ MB@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A@@ V KA H@@ Ô@@ N U I@@ MB@@ I@@ SH@@ I Ka u er nena shighe u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a kaa ér u̱ kar ma gbenda u pasen kwagh u ú lu a vande pasen kwagh a mi ga laa ? U@@ ng@@ wa kwagh u yange er ortamen u ken Kristu ugen u m@@ ura m@@ hi@@ r@@ ini@@ m yô . Nahan kpa , ka nyi i lu “ u lun a iwuese ” sha kwagh@@ a ? A@@ tô@@ akyaa nga ahar . Hen tugh mbu Peteru mbu masetyô ken pur@@ usu la , lu yaven hen atô u mbakur@@ an uhar , nahan kwagh u kpilighyol er . Kwagh ne inja na yô , gba u se na mbagenev ian i lun a tahav mbu eren ityom kposo kposo . Kwaghôron u profeti u sha kwagh u zege@@ u@@ ee man u sha kwagh u inyam la tese ér tartor ugen ua va kar a tile sha ityough ki T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la ga . Z@@ ende u Paulu u m@@ ishen u sha uhar la , ( nenge h@@ w@@ ange u nyian u ú lu sha foto u tesen ajiir la ) á za ken gar u F@@ ilipi , u̱ hegen a lu gar u ken tar u Grika la . [ 33 ] Á za pase kwagh ker , maa i kôr un i wu@@ he , kpa i va pase un i tu@@ h@@ wa , nahan a mough á yem ken T@@ esalonika . Sha nahan yô , i tim ve a gar la imôngo . Aôndo yange tôndo zwa ér orgen ken tsombor u Davidi nana tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Aôndo gbem sha won . A@@ yange a karen kpuaa yô , u hide u ker shighe u lu vea na ne uhar , ne lam . Yehova yange lu kwar u k@@ we u Lev@@ i cii . Yehova kura mimi u sha kwagh na , shi ngu wasen ior u fan mimi la hegen seer a seer . ( 2 Yoh . ( Mateu 9 : 36 ) M@@ h@@ ôônom kôr un a ve sha mlu u ve lu ker la nahan ishima mgbegha un u wasen ve . Di@@ se@@ mba 21 - 27 , 200@@ 9 Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 4 PE@@ E@@ J@@ I 27 - 31 Shi Yesu Kristu , u a lu Orshiada u Yehova u hemban la , ngise tôndo zwa a mbahenen nav shighe u i nder un shin ku la ér , una sue ve ken tom u injaa ne . Nahan kpa , gema fa kwagh u ngu a er or shighe u nan kpe la jighilii ga . Yange er tom ne ken atô u anyom atar man ti@@ ôn tseegh , kpa tom ne va a m@@ gem kpishi sha ci u uumace . A@@ yange nga karen ahar yô , Mbashiada mban shi hide za hen ya u ngô@@ kwase ne , ve pine un er iyol i lu un ker yô . Se kure ikyaa sha kwagh u se hen sha heen ne ser nyi ? Zum u ve ungwa er Peteru ta iwanger sha akaa a i nger ken Ruamabera ne wang yô , mba ve lu her la kpishi “ sôô ve ken ishima . ” “ K@@ er nen TER . . . , ker nen perapera , ker nen ishima i legh legh , tsô alaghga á yer ne sha iyange i iy@@ ugh i TER la . ” — SE@@ F@@ AN@@ I@@ A 2 : 3 . I hii shi i kure Pasalmi ne sha iti i Ter . Ve zua a msaanyol man bem je hemba er yange ve hen ér a lu la . • Ka unô kwagh a gbe ve sha erdoo wa@@ s@@ a ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 15 ] 2 : 12 ; 1 T@@ es . Nahan cii kpa , a za hemen u pasen kwagh kuman ah@@ wa 40 shin 60 nahan hanma uwer , zan zan a nyôr anyom 9@@ 0 kar . Sha mimi yô , gba u se gba ica a kwaghbo er se fetyô la cii , se kera tôô ser se za ikyua a kwaghbo kôôsôô kpa kwagh a er se ga ze . Hen ase sha kwagh u iky@@ ar@@ yan i Na@@ omi vea kwase u wan na Ru@@ tu , man iky@@ ar@@ yan i Davidi vea Yon@@ at@@ an shin iky@@ ar@@ yan i Timoteu man Paulu la . ( Ru@@ tu 1 : ​ 16 , 17 ; 1 S@@ am . 23 : ​ 16 - 18 ; F@@ il . Er i na Y@@ er@@ ob@@ i@@ am icivir shi lu tor nahan je kpa kuma un ga , nahan a gba keren u kuran ian na i tor la . ( Tit@@ u 2 : 14 ) Gbenda u hiihii yô , ka sha u eren tom u pasen kwagh la . Or@@ pasalmi kaa ér saan or u ‘ atindi a TER a lu kwagh u gban nan ishima ’ la iyol . F@@ e mimi sha kwagh u atesen a vesen agen a ken Bibilo yô , a hii u tesen mba ken c@@ ôô@@ ci na akaa a he a a lu henen la . A tôô akaa a na kpuaa tseegh , kpa ityakerada i h@@ aren sha Bibilo i Mbashiada mba Yehova ve gber la kpa lu ke ’ akaa shon . K@@ am er m fa ityôkyaa i m civir tu@@ ta ga nahan . Maa ve za gbidye gumor ugen her , u venda u nan ve j@@ ak@@ e@@ e@@ ti na i sha iky@@ ô@@ vor ki iny@@ am@@ egh yô , ve wua je . Ka sha igbenda i nyi nahan se tese ser se mba zuan a iwasen sha ikyav i Solomon i eren kwagh sha kwaghfan laa ? Ka nyi se nenge a mi ke ’ naagh ku bem la i̱ i̱ zough sha mbamkombo mba Mbakristu ? Noa yange nyer anyom 5@@ 00 kera cii yô , kwase na mar un ônov mban@@ om@@ so utar , lu She@@ m man H@@ am man Y@@ a@@ feti . Er i lu cii kpa , a doo ú u zuan a uma u Bibilo i yer ér “ uma u a lu uma jim la ” — ka uma u Yehova yange wa ishima sha hiihii ér se lu a mi la , ka u lun uma gbem sha won je la . — 1 Timoteu 6 : 19 . Kpa shighe a karen yô , m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma nan ma hen u pasen akaa a ashe a nan a lu nengen a mi la . Ity@@ ôkyaa i môm yô , ka hanma shighe cii Yehova a ongo msen her ave a ave ga . ​ — Ps . Ú yaren tom a “ iyua ” you u eren mbagenev tom shin u eren akaa a ou@@ we ? Apostoli Paulu yange wa kwagh ér : “ Nahan yô , wua nen alegh a en a shin tar la kera , ka idya man hông@@ or man ity@@ or@@ on@@ shima man isharen i bo man h@@ ua u eren , ka ak@@ ombo a civir je la . ” — Mbakolose 3 : 5 . Be@@ en yô a ôr mkaanem ma ken kwaghôron u profeti u Yesaia , ér : “ A@@ ng@@ ahar a mba@@ yôôn loho u akaa@@ doon la a doo tsô ! ” Nahan kpa , gbenda u vesen u se samber a loho u dedoo ne sha ajiir agen kpishi yô ka sha u pasen kwagh sha uya uya . Aluer nom shin kwase ngu a isharen i bo ken ishima yô , ng@@ u@@ la tseegh kpa tese ieren i mimi ga . 2 : 10 - 16 ; G@@ al . 5 : 22 , 23 ) Jigh@@ ilii yô , se fatyô u nengen akaa a se lu a mi cii ser ka iyua i Aôndo a ne se yô , nahan se yar tom a mi u wuese Ter wase u sha la shi civir un kpaa . Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian , gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . Er h@@ ua a lu kwagh u vesen u a ne m@@ vihi u mlu u wang sha tar cii shi a ve a mbamzeyol kpishi nahan kpa , aeren a h@@ wan@@ ger@@ egh a ior ve eren kpa nga ve a mzeyol . ( Yohane 14 : 9 ) Nahan er se fe ser nyityô mlu u se lu ker cii kpa , kwagh wase doo Aôndo u a wuese kwagh la kua Wan na ishima nahan doo se ga he ? Vea lu uter shin ung@@ ô kpaa , vea fatyô u yaren tom aa tahav mbu Yehova Aôndo man Yesu Kristu mb@@ ura jighilii . Ka kwagh u hemban vihin u una fatyô u eren ngô je ne K@@ ohol cii yô , se fatyô u yaren tom a no@@ mbor wase sha u pasen loho u age@@ egh u Tartor ne he ’ mba ve kegh ato cii . Alaghga ashighe agen se kav er i hii ve or er nahan yô . Nahan kpa , Bibilo gema kaa ér : ‘ De kaan wer : Me er a na er a er a mo nahan , me or or shon iyev , ga . ’ ( Anz . Ka akaa a wan u kuran ilev la man gum@@ kwase la nenge a mi ken han@@ mô ve je la . Yehova yange na ve ‘ kwaghyan u due Sha ’ sha ivande yô , i yilan kwaghyan shon ér man@@ a ; kwaghyan ne yange a haa ‘ hen inya a ci@@ r sha deser@@ ti ’ la cii . ( E@@ ks . ( Mbaefese 4 : 20 - 24 ; Yesaia 11 : 6 - 9 ) Dooshima ne@@ er ken atam ne cii man ka kwagh u a “ ma@@ ghen mlu u vough je la . ” — Mbakolose 3 : 14 . Mba ve ze makeranta kwagh môm a na la kaa a na ér : “ Ka kwagh u i eren ke@@ ke yô . ( Duteronomi 6 : 7 ) Kwagh ne tese wang ér gba u mbamaren vea luun a ônov vev shi vea tesen ve hanma sev . Yehova yange ver Daniel doo doo sha ci u “ civir Un gbem . ” — D@@ an . Hi@@ ihii yô , gba u vea tese ônov vev akaawan man atindi a a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . Mb@@ ap@@ asenkwagh 40 sha ityough ki deri di de u pasen kwagh , iwer yange i kar imôngo je kpa ve due kwaghpasen ga . ( Mpase 21 : 5 ) Er nan u seer fan er we kua ior ou kpa ne fatyô u lun mbacivir Aôndo mba vea va nenge er ityendezwa na ne ia kure la ga ? Dooshima u ve lu a mi ayol a ve la kua “ agee a hemban ” a Aôndo na ve la wase ve ve war ican la . — 2 Kor . Kwagh ne una taver jighjigh u se ne ser atesen a Yehova cii nga “ jighilii ” la . — Ps . Yange ve lu eren tom ne sha “ u wasen sha u@@ gb@@ ayol mba u@@ icighan@@ mbaiorov tseegh ga , [ kpa lu sha u ] nan ér i wuese Aôndo kpishi kpaa . ” ( 2 Kor . Mo man P@@ a@@ olo yange se mba v@@ ô@@ son ayol a ase anyom nga kar pue yô , i yila se ér se za er tom u sôron atôônanongo . Ka ve ve ne or nan kera lu wang ga ye ; kpa u ôôn ave ga , yan kwagh yô , gem or nan lu wang ga ze . ” — Mateu 15 : 11 , 18 - 20 . In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe i yange ve er sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la kpa lu môm ken u@@ iniongo mba saan iyol mban . ( E@@ ks . Doo u hanma shighe u ú zough a ior yô , pase ve wang wer ú ngu Orshiada u Yehova . Ka a tôvon Mbakristu a ican yô , ve ‘ hingir kwagh u mbatyomov kenger . ’ In@@ j@@ akwagh i sha kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria la tese se nyi sha kwagh u mhôônom ma zung@@ wen@@ e ? Yuda M@@ civir u Ba@@ al yange bende a ior mba Aôndo nena ? Shighe u Satan lu karen jighjigh u nan u Yesu la , Yesu lu hendan a na sha u ôron un avur a Bibilo . ( 1 Kor . 7 : 7 ) Yange doo un u civir Yehova a kwase shio , kpa gema tese icivir sha ian i mbagenev lu a mi i eren ivaa la . ( Ivur 8 ) Mose yange er akaa ahar a hiihii a Yehova kaa ér a er la , kpa kwagh u sha utar la yô , er er i kaa un la ga . Mbayuda mba tagher a zayol u vesen ne yô , ve tsu@@ gh ayol a ve sha mhen u aiegh . J@@ U@@ L@@ A@@ I 9 - 15 , 20@@ 12 Bibilo ôr ér nyi sha kwagh u tahav mbu Satan a lu a mi mbu me@@ en ior laa ? 11 : 3 ) Ngeren u a lu cii man ng@@ un ne tese ér , yange doo Yesu shi lu un kwagh u civirigh u dondon hemen u Yehova Aôndo u a lu Ity@@ ough nagh la , man gba u nomso mba ken Kristu vea fa ér Kristu ka ityough vev . ( G@@ al . 6 : 16 ) Shi er Paulu a pase nahan , ken ikyurior i he ne yô , “ or u Grika man or u Yuda kera ngu ga , shin ic@@ ôngo man ip@@ usu kpaa ga , ort@@ yô@@ ty@@ ev shin Se@@ ku@@ ti shin kp@@ an man wan kpaa ga , kpa Kristu gema ho@@ gh@@ om cii ken ior cii . ” ( K@@ ol . 19 : ​ 23 , 24 . Shi ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Shi@@ ru@@ shi nyôr sha ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar i i undu i i@@ vegher la . Aluer se ya ikyar a or u se fe nan ga sha In@@ tan@@ et nahan ka akaabo a nyi se tagher a mini ? Ver Ishima u Eren Ishima i Aôndo B@@ ende , nenge nen , TER ka u doon je ; saan or u nan suur sha a Na la , iyol . ( 1 Yohane 5 : 3 ) Aôndo ka una doo ior ishima yô , dooshima ne a mgbegha ve ve kuran atindi a Bibilo . Man ú n@@ orom ikyaa ken ivese ga nena ? Ikyav i tesen yô , shighe u se lu pasen ser Aôndo hemba Yesu yô , alaghga se fatyô u dondon gbenda ne . K@@ ur msen sha “ A@@ men ” yô , or@@ vesen la — kua mbagenev mba yange ve tile ken won u ijiir i te@@ en kwaghyan shon hemba iorov 60 la cii — ve va hen Orshiada la , ve va su@@ gh un , ve ku@@ ve un , ve kaa ér msen na la ka kwagh u hemban doon u ve ongo je la . Kwagh u shi una wase se u tilen sha mimi yô , ka u henen Mkaanem ma Aôndo hanma shighe shi teman ving gbidyen kwar sha kwagh u se hen la . ( 2 ) J@@ en@@ kin@@ s , J . Mbamaren vea fatyô u wasen mbayev vev u zuan a mtsera ken mbamkombo mba Mbakristu Ka ikyav i nyi i tese ér se fatyô u geman uma wase eren ishima i Aôndo ? Nahan yô , u ngu a loho u dedoo u ôron mbagenev shighe u u dugh kwaghpasen yô . A zua a injar i wan u nomso . Genese 13 : 2 kaa ér “ Aber@@ am lu or@@ ny@@ ar , a ngee a u@@ z@@ end@@ en@@ ya man az@@ ur@@ fa kua z@@ en@@ aria . ” Lu Mose nger takerada u N@@ um@@ er@@ i u ú pase akaa a yange er hen i@@ aven i kuman anyom 38 man iwer 9 sha mi ne ye — yange nger ú ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo man hen U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i ken inyom 1@@ 5@@ 12 C.S.@@ W . zan zan inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ W . la . C@@ ad@@ ou@@ x pase ieren i Mbakristu yange ve lu a mi sha gomoti ken inyom i 30 - 70 S.@@ W . la ken takerada na u i yer ér The E@@ arly Ch@@ ur@@ ch and the World la . 5 , 6 . ( a ) Ior mba Aôndo mba tsuaa mbara yange ve lumun dooshima u Aôndo nena ? Ngu ortamen her . Shighe u R@@ ú@@ b@@ ia za van@@ nya la , kwagh ugen er , u yange doo un kpishi shi gema uma na kpaa yô . ( Luka 17 : 5 ) Aluer se soo u seer lun a jighjigh u nan yô , se sôn Aôndo a na se icighan jijingi na , gadia jighjigh ka vegher u “ ity@@ am@@ egh ki jijingi . ” ( G@@ al . Shighe u batisema ka shighe u i@@ ember@@ egh , u eren as@@ enge a mi ga . ( Yuda 16 ) Doo u se hen tsô kpaa ser S@@ ara , u lu kwase u Aberaham u naan un icivir la yange una gba ah@@ on tsung shighe u ve undu tar u U@@ r , u ve tema ker kpe ve iyol la , ve mough ve yem sh@@ ir ken tar ugen , ape ve lu za tsan ken ut@@ ent@@ i la ga . ( Aer . 1 : 8 ) Ma kwagh ugen u a lu suen mpase u i lu pasen loho u dedoo tar sha won cii ne je kpa ngu ga . ( b ) Ka sha ityôkyaa i nyi Yehova yange dugh tsombor u Lev@@ i u P@@ risti la kera , man ka unô a ver sha ityough ve@@ ve ? Hen tiônnongo wam , ka i lu ican u zuan a or môm tseegh , u me hen Bibilo a nan yô . Ikyav i tesen yô , shighe u mbahenen nav v@@ ôr yô , a kaa a ve ér : “ V@@ a nen , . . . hen ijiir i or lu ga yô , va mem nen kp@@ egh@@ ee . ” Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve er nena sha kwaghôron u profeti u Yesu ôr ér a pase loho u dedoo a tser tar cii laa ? u J@@ an@@ awar@@ i 22 , 200@@ 1 laa ? Ikyav i tesen yô , shighe u i lu tôvon tiônnongo u ken T@@ esalonika a ican kpoghuloo la , Paulu taver Mbakristu mban ishima , kaa ér : “ T@@ aver nen ayol a en asema , wasen nen ayol a en er ne lu eren nahan . ” ( 1 T@@ es . ( Aer . 3 : 19 ; 26 : 20 ) Aluer mbatamen mba ve lu ken kô@@ m@@ ati@@ i u a sh@@ ar nan ijir la nenge a ikyav i tesen wang ér nan gema ishima sha mimi ga yô , vea dugh nan kera kpee , a b@@ unde ga . Un vea kwase na Al@@ ber@@ t - Fa@@ ye@@ t@@ te , ve yem ken tar u B@@ en@@ in , ve za pase kwagh nôngo u kuman anyom atar hegen . Nahan kpa , awashima u Satan kpôô kpôô yô , ka u van a mp@@ av hen atô wase sha er a kera umbur iti yase i Aôndo a ne se la ga yô . Bibilo za zwa sha mi ga . M lu a su@@ ut@@ u môm man u@@ won@@ do uhar ; su@@ ut@@ u la g@@ an@@ de@@ m , u@@ won@@ do mbara di gema gb@@ am sha ig@@ y@@ ongo ! Mba@@ beenyol mbagenev mba a ônov kpishi ; mbagenev mba a wan môm tseegh . Ior udubu imôngo mba ve lu eren tom u pania yô vea kaa a we ér , u pasen kwagh hanma shighe la ka gbenda u dedoo u umbur Or@@ gban wou er u lu iyev la . Ôr Ne@@ hem@@ ia 13 : 15 - 21 . Ken mgb@@ er u he ne , avur a ahar ne hemba wanger cii . To u I@@ ji@@ mba@@ gh Er nan ve ikyurior i Iserael u tsuaa la kera kuma u lun “ wanakiriki ” u Aôndo ga ? Kpa ‘ ayange a karen atar man ti@@ ôn yô , ’ a nder mba@@ shiada mba uhar mban , nahan a kpiligh mba ve lu nengen la cii iyol . — Mpa . Shighe una kar u nan ve iwasen . Ka nyi Aôndo yange er sha u kuren awashima na u kohol mbatyomov man uumace imôngo laa ? Ken zwa Grika yô , mkaanem ma i nger ken Mbaefese 1 : 8 - 10 mara tese ér yange ‘ shighe va kom vough yô , ’ a hii u eren akaa sha u va kuren awashima na la . I ôr kwaghôron u profeti ken Bibilo sha kwagh na ér : “ Diabolo sen shin ven , ishima vihi un tsung gadia a fa er shighe na a kera vese ga yô . ” — Mpase 12 : 12 . * A kaa ér , “ Yange mea eren msen hen Yehova yô , m zer kimbir akaa a m ôron ken msen la gbem . ” Kpa mbaaferev di kanyi ia er ve ? Ken gar u Fran@@ k@@ fur@@ t , tar u Jam@@ an@@ i inyom i 19@@ 5@@ 1 la anmgbianev mba fan igbenda kposo i eren kwagh za kôr gir@@ gi@@ do@@ go igen ha@@ ya . Takerada u Or@@ pasenkwagh 7 : 2 kaa ér : “ G@@ uda u zan hen ya u m@@ li@@ a a u zan hen ya u iniongo , gadia ng@@ ura ka mkur u ior cii . ” Ka nyi jim i̱ lu u ‘ fan ’ Aôndo ? 21 : 8 - 12 ) Aberaham yange ungwa imo i Yehova , nahan er kwagh u S@@ ara soo la . Shin at@@ ine@@ akaa a a timen sha akaa a i lam sha mi kp@@ ù@@ r kp@@ ù@@ r je kpaa , ase@@ mb@@ er@@ akaa a dedoo ka a lu ker a se soo ser a̱ kar se ga yô . Nahan ka mea hide kwaghpasen mea v@@ ôr nan nan je kpa , i kun@@ du@@ m iyol . ” 20 : 13 ) Mbag@@ anden kua agumaior cii nôngo sha afatyô ve cii er kwagh u Yehova kaa la , nahan a kura ve sha ikyev i mbaihyomov vev . ( 2 K@@ ron . M@@ pav u hen A@@ t@@ ô u A@@ bu@@ ter man I@@ or@@ il la Yange V@@ a a M@@ taver ( 1 Kor . 4 : 7 ) Or u nan tesen ér nan hemba nd@@ ahar la nan ngu “ or@@ vesen ” sha ci u ka nan hemba gban Yehova kwagh . Gbenda u iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha i gbe i zough vea i@@ civi@@ r@@ yolough la . Ior mba ve lu iky@@ u@@ ior i ken jijingi la cii mba ken ikyuryan i he la . Aluer se mba suur sha Aôndo a ishima yase cii yô , a lu se nena ? Er@@ doo man dooshima zua nena ? Lu Maria er s@@ an@@ ker sôô un ken ishima nahan , vough er i tsengaôron ér ku u wan na ne ua nyoon un nahan ! — Luka 2 : 34 , 35 . * Er nan ve kwagh a lu nahana ? Tor As@@ a yange tese gbashima sha kwagh u mcivir u mimi kpishi , a bee a ak@@ ombo a civir man iji@@ mba i vihin tsung i i du@@ mbur hen tar la . Sha kwagh u yange i ungwa W@@ ani@@ unda u a lu i@@ mbor i kwaghfan ne ôr zum u lu@@ ̱ a̱ hingir or ga la yô , a kaa ér : “ Hanma iyange m lu saan saan [ vea Yehova ] gbem , m lu ember sha ishigh N@@ agh gbem . ” 2 , 3 . ( a ) Doo u mbahemenev mba Iserael ma ve tese ieren i nyi , kpa kanyi kwagh t@@ ati@@ v ve gem ve lu eren a er@@ ee ? Kpa Aôndo u mimi yima ve , nahan gande Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar tsô a kaa ér , “ ma aôndo ugen ngu u una fatyô u yiman or sha i@@ mba@@ kwagh ne nahan ga . ” — Daniel 3 : 29 . Nahan Tartor u Aôndo ka gomoti u Aôndo a ver yô . Hegen A@@ le@@ x man Sam@@ son cii mba ke ’ bem , ieren i uma ve kpa ngi wang . K@@ wa ne kpa , mayange Yosev de ér jighjigh na u nan a t@@ enger ga . ( Mateu 6 : 33 ) Se mba za nyer ken tar u Amerika yô , se kaa ser se se de zende se tema nya , sha er se hemba veren ishima sha mcivir u Yehova yô . Sha shighe ugen la m ma mci@@ mb@@ im man ga kuma ayange ahar . Anmgbian ugen u un kpa a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine yô , iti na ér David S@@ pl@@ an@@ e , yange hemen mba@@ ats@@ am@@ ev mban sha u pasen ti@@ ôn@@ ôô er ats@@ am a lu a inja ken mcivir u wang yô . “ Á hung@@ u@@ l mba@@ ibanave gbem ga . ” — Pasalmi 9 : 18 . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Ken inyom i 19@@ 8@@ 8 la , Mbashiada mba Yehova uhar va kuma uwegh sha h@@ unda wam . Kwagh ka a er i doo yô , yange nôngo u tôôn mbatomov mbara cii ih@@ wa jimin u nyôron b@@ ôô@@ s@@ u , nahan anmgbianev zua a shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u lamen a mbatomov kpishi . M - iv u sha D@@ er@@ ianyom u Hi@@ ihii La N@@ ana ôr kwase u nan atô@@ akaa a alaghga nana ver ishima sha a ken mkombo ga la ken ya sha er nan kpa kwagh a saa nan ga yô . Yesu yange fa ér ica a gba tsô a wua un , nahan a vaa iyol , wener : “ Yerusalem , Yerusalem , we u u w@@ oo u@@ profeti man u te mba i tindi ve her a we , a@@ wen ne ; ka ac@@ in a me je man i lum pe kohol ônov ou er ngô@@ ik@@ egh ka a kohol ônov nav shin a@@ kp@@ er a na nahan , kpa ne rumun ga ! ” Or u zan zende u fankwagh nan gbe karen gbenda u nan soo tsô ga , ka nan vande fan ape u yem la cii ve nan za u ye . Aôndo suen tsombor shi veren iniôngon i u i nengen sha mba@@ beenyol aa iyol@@ t@@ angen shio la . M@@ kor u kuran atindi a Aôndo , kua a a we sha kwagh u an@@ za a wang la , ka kwagh u sha inja man u hemban doon u i gbe u or a er ke ’ uma u nan je la . Se er nan ve se fa kwagh u a lu u aiegh shighe u or tindi se a loho sha In@@ tan@@ et , nahan se tese ser se mba ‘ mba@@ fan@@ kwagh@@ a ’ ? Wan u Saulu , Yon@@ at@@ an , ver ikyav i dedoo . Ken masejime yô , a bee or la angev . M kenger kpiligh mo iyol saa her , m@@ liam i@@ vi@@ m ken ashe po@@ o , lu nd@@ ô@@ ôr s@@ enen . Er ônov mba Aberaham man Is@@ ak@@ a kua Yakob seer iyenge kuma umiliôn umiliôn la , Yehova gema ve ve hingir ikyurior , ka ikyurior i Iserael u tsuaa la je la . U tesen ikyav yô , umbur wer kwagh u hiihii u Yesu kaa a mbadondon un ér ve sôn yô , lu sha kwagh u iti u Aôndo , a kaa ér : “ I@@ ̱ tsegha iti You . ” ( 1 Samuel 17 : 45 ) Shin er Go@@ li@@ ati suur sha agee na man ikyav mbi u@@ ty@@ aav nav nahan kpa , Davidi yô suur sha Yehova . Nahan kpa Yesu yange hemba geman mlu na a hanma or@@ m@@ ishen ugen cii , gadia yange undu sha , ape lu vea Ter na kua mbatyomov mba ve civir Yehova a ishima i wang la va shin tar . Kwagh u Aôndo ôr sha kwagh u atam a t@@ ur a doon la taver se ishima nena ? U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Samuel u sha U@@ har , 6 / 1 Ve kpishi mba eren msen u Ter W@@ ase la . Alaghga je yô or@@ hemen u ma kwaghaôndo kaa a nan nahan . Ze@@ ge tempel u in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u Ar@@ te@@ mi lu ken gar u lu yôugh@@ yô@@ ugh sha kwagh u kasua man ijiir i tamen i kwaghaôndo ken vegher u shin ity@@ ô@@ tar i kp@@ em@@ nger u A@@ shia u K@@ iriki la . Aôndo yange de Yobu kwaghbo na nahan . Yobu kaa ér : “ M zamber ken v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kua ken m@@ t@@ we ” kpaa . Kanyi kwagh u hen ken Aerenakaa ityough 18 u una wase ú u eren tom u geman ior mbah@@ en@@ ene ? Aluer kwagh ngu kuman se , shi se mba s@@ ônon Aôndo ser a wase se shi se mba eren un tom er se fetyô la cii yô , a saan se iyol shi se zua a averen kpishi ken ayange a masejime a ican ne je kpaa . T@@ i@@ ônnongo lu hen ijiir ne môm tseegh , kpa hegen ne , atôônanongo nga hen ijiir ne atar , shi up@@ ania kpa mba hen ijiir ne hegen hemba iorov 30 . Ka i gb@@ am u a lumun a kwagh u m lu ôron shin a ker u fan er i hii ve zayol la a dugh keng ga . E@@ la@@ ine kaa ér : “ Yange David kpe ica i gba je kpa , m@@ nyoon u yolough lu zan mo iyol her , inja er mba kô@@ mb@@ on mo ih@@ ô sha ahan ken van@@ ger nahan . Nahan kpa , ak@@ um a utya la maa gba kuran ikyav hiden yemen tsô , nahan kwagh ne bugh mbadondon Yesu ian i duen undun Yerusalem man Y@@ u@@ dia cii . U Ô@@ ron Ruamabera u Hi@@ ihii u Pasalmi As@@ av - As@@ av 7 : 11 , 16 ) Mba ve lu ken t@@ so ga la cii ku kohol ve , kpa mba ve lu ker la yô , i war uuma vev . Loho u Tartor ne vese shi u gema uuma mbaiorov kpishi , er injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u kwa la kpa lu nahan . Kwagh ne yange doo anmgbian ne vea kwase na kpen kpen ! U zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban er se lu timen sha a@@ vegher a at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin a ity@@ am@@ egh ki jijingi la yô . Tom ne wa u ha@@ an ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov kera man u ôôn hen inya shi k@@ ir@@ en ah@@ ungwa , ityom ne cii ka i ior ve nengen ér ka i injaa ga yô . Aluer u tindi or môm tseegh a loho je kpa , or la nana fatyô u tôôn u tin@@ d@@ in ior a mi sha tar cii ken u@@ se@@ k@@ ôn@@ d kpuaa tseegh . Sha nahan yô , er mbadondon Yesu mba tsuaa mbara tagher a ah@@ endan ken tom ve u pasen kwagh la nahan kpa ve gba uwer ga . Ken ityakerada i Bibilo igen kpa ase@@ mber ne nga . U tesen ikyav yô , too ase wer ka u ú fatyô u ôron Mkaanem ma Aôndo shi gbidyen kwar sha mi , shi eren msen hen Yehova sha ma shighe kwa môm tseegh ken hanma iyange . Man se mba zough a mtsera sha mi ainge nena ? Ishim@@ a@@ wan kanyi ? Mba ve lu mba hiden a iyol jime yô , ishima mgbegha ve u pinen sha er vea fa a seer yô . ( Mbaheberu 10 : 14 - 18 ) L@@ ù u ‘ a na ve ish@@ ô ’ shi a de ve a asorabo kpaa . ( Pasalmi 1@@ 21 : 7 , 8 ) Aluer ú ver ishima yô , or u a nger pasalmi ne ngu ôron ér Yehova una kura se hegen tseegh ga , kpa una kura se ken hemen kpaa . Se er nan ve se ‘ dondo Yesu ijime ’ kpiligh kp@@ iligh@@ i ? Kpa m hen u keren bem , nahan or ka nana b@@ am@@ em kpa , m kar sha ving . Yange i gba uumace mba hiihii mbara ica lu a gba ga , maa i mar A@@ bel . Tsô a kaa ér : “ We kpaa , u lu a Yesu , Or u G@@ al@@ il@@ ia ne imôngo ! ” In@@ yom i 2@@ 9@@ 70 C.S.@@ Y . Iyange you ia kera m@@ ire ga , uwer wou kpaa ua hide ijime ga , gadia TER Una lu iwanger you i tsôron ; ayange a zungwen a ou kpaa aa bee . ” Kpa mcivir u Mbayuda u ayange ayange la yô , vea lu ken tar u P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina shin vea lu sha ajiir agen kpa , ve z@@ aan ken shin@@ ago@@ ge u hen gar u ve lu her la sha u za civir Aôndo . Nahan sha an@@ shighe kpuaa vor u ú m@@ ende ne man us@@ aa ka ve s@@ ase mngerem man iwanger kua ian i vea vese her yô , kpa shighe ka una ng@@ ur@@ en karen yô , us@@ aa mbara ve vese ve hemba vor ne , ve ‘ imb@@ ishi ú . ’ — Luka 8 : 7 . Er ve taver Joh@@ an ishima kpishi yô , ngu eren tom u ortamen her , nahan ngu tiônnongo a inja kpishi . Er Paulu lu Or@@ f@@ ar@@ ishi u hen kwagh ‘ sha ikyev i G@@ am@@ ali@@ el , i tese un atindi a uter doo doo ’ yô , vande lun a mfe sha akaa a ken Ruamabera . ( Aer . 22 : 1 - 3 ; F@@ il . U@@ N P@@ HO@@ T@@ O 18@@ 6@@ 2@@ 26 / M . Ruamabera kaa a ve mban ne , ér : “ U@@ ng@@ wa nen ityesen . ” As@@ av man tsombor na yange ve nger ats@@ am kpishi , i waan a ken mbamkombo mba mbacivir Aôndo . Kpa i gbe je mba a̱ ngohol imba loho la mayange ga . Yange i fa er m lu gb@@ ong gb@@ ong kuma u eren tom ne ga yô , nahan kpa shi m nenge er Yehova lu wasen mo ken mbamtaver kpishi mba m lu tagher a mi la yô . Ka gbenda u nyi nahan a lu dondon sha u eren mkombo nee ? A kaa ér : “ Tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” ( Yes . ( a ) Er nan Yehova a kom u se suur sha a na se h@@ unde ishima kera ? 5@@ 4 : 10 , The Bible in Li@@ ving Eng@@ lish ) M@@ sen u Yesu yange er hen tugh nav mbu masetyô shin tar la tese ér sha mimi je Yehova ka “ Or@@ kuran u lun a mhôônom . ” Kwaghôron u profeti u sha un@@ yi@@ in u a er kwagh u “ Sha u he man tar u he ” la tsengaôron ér nyi ? ( Ivur 6 ) Or u tôvon sha akaa a ken Bibilo ugen kaa ér , ishember i ken zwa Heberu i í gem ér “ mhôônom ma zungwen ” la ngi ôron kwagh u “ mhôônom ma ma ker [ Aôndo ] , er mhôônom ka ma kôr Ter a ônov mba nan nahan . ” K@@ e ’ masejime yô , kwagh u N@@ ina hen la — iti i Aôndo i Yehova man averen a Tartor kua akaa ag@@ enegh kpishi la — na un fa je ér ka mimi je un zough a mi ne . U ngu ken ashighe a ican nahan mbamtaver kpishi vea bende a we , sha nahan yô , doo u ú sôr akaa u ver vough . Kpa aluer ve nôngo ve hide yô , a doo kpishi , gadia a saan Yehova man Yesu kua mbatyomov cii iyol . — Luka 15 : 7 . B@@ re@@ di u Yesu yange er ivande seer ng@@ een ve ko@@ so ior udubu udubu la kpaa kape yange lu je la , yange a o@@ so shighe u á co@@ on un u karen ior la . Er ub@@ ish@@ ô@@ p cia or@@ hemen tartor u Roma la yum yô , ve lumun u wan uwegh shin takerada ér ityesen la ka i mimi shin er ve mbagenev ve soo keng ga nahan kpaa ; lu ub@@ ish@@ ô@@ p uhar tseegh wa uwegh u suen ityesen ne ga ye . ” Bibilo kaa ér nyi ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 5 , 1@@ 45 A na kwaghwan sha ikyev i Mbahemenev mba Shin T@@ ine sha ci u mba ken “ ya ” mba i shigh ve mkurem la kua “ iyôngo igen , ” i i lu ak@@ ar a ve la . — Yoh . 10 : 16 . A@@ pe us@@ aa mban yange ve hemban duen cii yô lu hen tsombor . Ngu nôngon ér se er isholibo sha ishigh ki Aôndo . ( Mbaefese 4 : 24 , 32 ) Shi jijingi u Aôndo um atam ken a@@ vese e̱r — dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha nahan . 10 : 4 , 5 ) Sha nahan yô , de se nenge er Bibilo ia wase se se lu a mnenge u vough shi se za hemen u lun a mnenge shon yô . 19 , 20 . ( a ) Er nan ve ieren i dedoo i Orkristu ia na Aôndo i@@ civi@@ r@@ i ? Aluer se mba a ieren i henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase yô , se za hemen u tse@@ en ishima ken tom u pasen kwagh la . Yange se hen kwagh a ve sha gbenda u a hemba ve u kaven ga , shi a doo ve , shi a wase ve man a h@@ ôm ve kpaa yô . ” ​ ​ —⁠ J@@ .@@ M . , United St@@ ates . Apostoli Peteru yange wa kasev mba ve lu Mbakristu la kwagh , ér : “ U@@ ng@@ wan nen am@@ o a noov enev sha er aluer mbagenev ken ve , vea lu mba@@ wan kwaghôron u Aôndo ikyo ga je kpa , á ur@@ ugh ve sha mlu u kasev vev la , á kera lu sha kwaghôron kpee ga . ” ( 1 Pet . “ Tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la ” ka nyi , man ka unô ve zough a mtsera ken tindi ne ? Zum u akaa a lu zan hemen er se soo la yô , ka se lu a ishimaveren ser kwagh á doo á hemba nah@@ a@@ la . Ôr Pasalmi 45 : 6 , 7 . Aôndo kaa a profeti Samuel ér : “ Me tindi u hen Y@@ ese or u Bete@@ le@@ he@@ m , gadia ka ken ônov nav M tsough tor Wam ye . ” Nahan kpa , or@@ pasalmi wa icam ér : “ Aôndo Or@@ yiman [ u Mbaiserael la ] hungur ve , u A er aka@@ av@@ esen ken Igipiti la , ityom i ci@@ er@@ yol ken tar u H@@ am , man akaa@@ ci@@ er@@ yol hen Zege@@ mnger u Nyian . ” — Pasalmi 10@@ 6 : 21 , 22 . Anmgbian Ge@@ or@@ ge ka or@@ ak@@ on@@ do@@ ato , shi ngu Orshiada hegen anyom 38 . I@@ a tu@@ ur mo u eren i@@ pi@@ la shin gban g@@ es@@ a u p@@ il@@ agh shin hemban soon tar wam a tar u ior mbag@@ en@@ eve ? Mose kaa ér : “ V@@ ande u u mar u la , u umbur u ga , Aôndo u A mar u la hungur we . ” ( D@@ ut . Se wuese Ter wase u sha u doon se ishima la ishima i môm , u á ne se yô@@ ugh yô@@ ugh u ken jijingi shi a ne se iveren na ngô@@ gh la . 1 : 11 – 2 : 3 . Alaghga or u hiden a iyol i nan ijime nana fa mbam@@ yen mba nan tsembelee ga . * — Mbaheberu 10 : 26 – 31 . Ka nyi akaa Yehova a ne se sha er se za hemen u lun a gbashima sha kwagh u mcivir u mimi ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E U M T@@ AG@@ H@@ ER A Z@@ A@@ YO@@ L YÔ U@@ kwaghaôndo mba tar ne fatyô u eren kwagh u una wase u been a ieren i ny@@ a@@ ghen akuraior agen ne ga . Kpa er ve fa ér ivaa p@@ aven i sha tindi ga la ka kwagh u Ruamabera a lumun a mi ga yô , gba u vea nôngon tsung sha er ivaa ve ia doo yô . — 4 / 15 , peeji 17 . Er nan i lu hange hange u hanma wase nana hen sha ityom i Yehova zu@@ lee ? ( b ) Ka tom u nyi nom a lu a mini ? ( Heb . 4 : 12 ) Gbenda ugen kpa ngu , u Yehova a ne se ag@@ egh yôô ? I@@ mba ieren la ia tim mlu u se lu g@@ ung@@ ur môm la . Se fatyô u hemban dondon sha angahar a Yesu kpiligh kpiligh sha u lun a mnenge u dedoo sha i@@ aven i se lu sha mi hegen shi kera keren ng@@ egh ng@@ egh sha ci wase man mbagenev ga kpa ? Se mba a ian i civirigh kpishi , i yaren sun@@ da u hemban cii ne , sha hemen u Yehova Aôndo , u a lu Ter u sun@@ da la . Er nan ve tom u kwaghpasen yange u samber fele fele , ú yem ca je ú za ar ken K@@ olose ken an@@ shighe kpuaa nahana ? ( Ivur 15 ) Se mba a ian i tsuan uma shin ku , kwaghbo shin kwagh u dedoo . U Yeremia kaan a Mbayuda ér ve na ayol a ve la ka keng je kwagh ne yange una kar m - ongo na u ungwan kwagh la . Kwagh u kpiligh mo iyol yô , a vihi ishima a mo ga , kpa a nam ian ér m lam a mba ken k@@ l@@ ase wam cii sha kwagh u i@@ gbe@@ tar . ” Yange fa je ér Tartor la ua tese er Ter na a lu a tahav shi mhôônom ma ker un a ior sha mimi yô . Zege@@ ish@@ u igen i̱ í yer ér Wh@@ al@@ e u il la ngi a m@@ yo@@ ho@@ m je kuma ut@@ ôn 1@@ 20 — m@@ yo@@ ho@@ m man kuma er m@@ yo@@ ho@@ m ma un@@ or - tar mba vesen 30 nahan ! Shi ieren yase i mimi la ia fatyô u ur@@ ugh mbagenev van a ve ken mimi . • Ken gar ugen u a lu sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki L@@ at@@ vi@@ a i yer ér R@@ ē@@ ze@@ k@@ ne la , ngô ugen vea wan na u kwase pine kwase ugen sha go@@ do@@ b@@ i gbenda . An@@ nongo u mbahenen Bibilo hii u kaven mimi mba ken Bibilo mba ior kera fa kwagh ve ga ica i gba la . A yila un ér “ saa ken iyol . ” ( 2 Kor . Se Z@@ ung@@ we Mbagenev M@@ h@@ ôônom Nen@@ a ? Aluer ka nahan yô , yange a hemba s@@ aren ior u ungwan loho na la cii . Yange i vande wu@@ an u@@ profeti mbagenev mba lun er un nahan kera , nahan na jighjigh ér ka un hegen . Mbak@@ ur@@ an Mba Ve ‘ Lu Iky@@ um@@ ile Ikyav ’ la Tindi yange kaa ér i nan@@ den ic@@ ô@@ mb@@ ov mbi u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba i ne nagh a mi la ken ak@@ ôn@@ go@@ af@@ o@@ gh . Nyian ne , agumaior a lun er Timoteu nahan nga kpishi . Or@@ henen Yakobu kaa ér : “ V@@ e@@ ̱ shighe [ or u nan er kwaghbo la ] mkurem ken iti i Ter . Nenge ase ikyav i tesen i Fran@@ c@@ o la . M va kaa a na mer a hide a va ai@@ k@@ ighe . Hi@@ di yô , se lam sha akaa a ken Bibilo zan zan atô@@ ut@@ u . Yehova una nenge isharen i ú lu a mi i nan mbam@@ lumun la , nahan una na u jijingi na sha er u seer zuan a mtsera ken mbamkombo mba u ze la yô . Bibilo pase se wang ér Yehova eren ivande hegen sha u kuran mbacivir un sha atsan a ve tagher a mi la ga . — Or@@ pasenkwagh 9 : 11 . Ken inyom i 19@@ 55 la , m soo u zan mkohol u lu a itinekwagh ér “ T@@ ri@@ um@@ p@@ han@@ t Kingdom ” ( Tartor U U He@@ mbe La ) , u i er ken gar u New Y@@ or@@ k , tar u Amerika kua ken gar u N@@ ure@@ mb@@ er@@ g , tar u Jam@@ an@@ i la . A@@ eren a mba@@ vendan mimi yange za mba@@ jighjigh mba sha ayange a Paulu la iyol nena ? Zum u Davidi lu henen sha kwagh u er un ken tar u G@@ ile@@ adi la , a nenge ér iwasen i iorov mba utar mbara na un la lu gbenda môm u Yehova wa un ikyo sha dooshima yô . ( Marku 10 : 11 , 12 ) Sha nahan yô , Yesu venda ityesen i kwaghaôndo u Mbayuda , i yange i lumun ér nomso ve pav a kasev vev “ sha hanma ityôkyaa ” cii la . 5 : 12 ) Paulu shi ôr kwagh u mbatamen mba shon ér mba ‘ eren tom sha gbashima . ’ ( Yesaia 11 : 9 ) Hegen ne je , kwaghôron u profeti ugen u i nger ken Bibilo ngu kuren . Se kpa i̱ lu gbashima wase u hemban nan ishima sha akaa a a hembe lun a inja la , er nongo u Yehova u kpiligh iyol ne nahan . I@@ ca a gba ga tsô a mase timin un kera . Sha kpôô yô , kwagh môm yina Mbaiserael ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo ga , Yehova na ve hanma kwagh u ve soo cii , yange na ve kwaghyan shi na ve mngerem kpaa . Í lu nahan wan wou u kiriki g@@ enger imo ôr kwagh nahan a we sha shighe u nan fe u eren ma kwagh u he ve@@ e ? ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 11 ) Aluer se mba wan kwagh u anmgbianev asev sha ada e̱r Kristu kpa lu wa nahan yô , se er a ve sha igbenda i ia maa a maa ve shi ia na vea hemban nôngon kwagh cii yô . A kaa wener : “ M gema m hen ityom kposo kposo sha er shighe u tom ugen u lu ga kpa me er ugen yô . ” 4 : 13 ; 5 : 19 . Kpa lu mo iyol yam je m venda u p@@ endan uwegh agh sha ic@@ u@@ l sha u su@@ ghun Mb@@ an@@ az@@ i ye . ( Mbaefese 4 : 8 , 11 ) Alaghga ior mba ve zough a mtsera sha tom ve u sha dooshima la vea tese iwuese ve hanma shighe ga , kpa Yehova nengen hanma kwagh u mbatamen mba mimi mban ve eren la cii . Nahan kpa , er lu a jighjigh u nan yô , ôr kwagh vangertiôr , ken masejime yô “ Aôndo yem a na , ” kar a uma na kera sha u a de ye ican i ku@@ ugh ga yô . ‘ H@@ endan A Diabolo ’ Er Yesu Kpa Er Nahan Ashighe kpishi ka a̱ tsaha mbayev sha makeranta yô , mbamaren vev ve mough ve za , i lu u vea za ta a ta k@@ ume tsô ga , kpa i lu u vea za er ati@@ ca la ayôôso . Sha ci u iyol yase i i yen man tar u se lu ker ne yô , gba u se nôngo kpoghuloo ve se dugh aeren ne ken vese kera ye . Er nan ve se fe doo doo ser , mkaanem ma Yesu yange ôr wener ice yase i sha it@@ you kpaa , i ôr i cii la lu ôron lu kwagh u mimi ? Habak@@ u yange pine mbampin a ishima i môm , nahan Yehova na un mbam@@ lumun . Ka sha igbenda ihi@@ ar i nyi nahan Mbashiada mba Yehova ve lu nôngon kwagh a ts@@ wam u eren@@ e ? Nahan yô se cia un shinii ? 2 : 7 ) Se hii timen sha gbenda u Yehova a ur@@ ugh ior a ve a mi ken mcivir u mimi la tsô , se seer fan er a wasen se u tilen sha mimi yô . Aluer se mba a aeren ne yô , er Peteru a pase nahan aa wase se se “ kera lu gbilin shin mbau@@ men atam ” ken tom u Aôndo ga ze . Tartor u Aôndo ngu han@@ a ? Shi u fatyô u eren kwagh ne ai@@ k@@ ighe shin cii man u nyôr u yaven ye . Hii sha ayange a Yosua la je In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe lu a doo er ing@@ in nahan ga , nahan “ iember lu her kpishi . ” 3 : 1 ) Kpa ashighe a ican ne aa hemba se u nôngon a mi ga , nahan se fatyô u lun ken bo@@ tar ne kpa zan hemen u civir Yehova her . Nahan , er se lu Mbakristu yô , doo u se pine ayol a ase ser , ‘ I@@ fer@@ kwagh vi@@ him ishima kpa ? ’ Ity@@ esen i Tartor u Aôndo U@@ SH@@ I@@ A yange hingir tor u tartor u Yuda u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la zum u a lu anyom 16 yô . Nahan kpa , ken anyom a karen ne , wan wou za hemen u soon kwagh wou her kpa ? B@@ as@@ ed on N@@ A@@ S@@ A / V@@ is@@ ib@@ le E@@ ar@@ th imag@@ er@@ y ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 8 : 4 – 12 , 21 – 27 ) Sha mimi yô , Gi@@ di@@ on zende t@@ ôngo iky@@ or shi ts@@ ar aka@@ gh@@ au@@ s@@ u , shi ng@@ or imo tseegh tsô ga , yange er kwagh hemba nahan . Yange lu wan@@ nomso u una va hingir nom u wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la tseegh An - sh@@ ul@@ am tesen un dooshima ye , di er sule u i kase u ig@@ yar i we atô kpa i lu sha h@@ unda tseegh i nyer ken u nahan . U tesen ikyav yô , mat@@ o ngu a iwasen kpishi , shighe u ai@@ ky@@ ôr a er yô , ka i tôô ior mba kwagh a er ve la shin mat@@ o i yem a ve ken iy@@ ou@@ ci . Ka unô ve lu ken nongo u Paulu a yer ér ka “ mba ve lu perapera ga ” laa ? Tartor u Iserael la yange ú war iji@@ r@@ ôron i Aôndo ga cii ( D@@ an . 12 : 4 ) Hegen se fa ser , inja i ishember i “ zende wue wue ” la yô , ka u timen sha kwagh zu@@ lee . Se fatyô u henen kwagh u jighjigh u nan hen ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la sha ci u “ akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye . ” ( Rom . • Se suur sha tahav mbu ana , man ka sha ci u nyi ? Shighe la , m lu vea Na , er or u fan tom nahan , hanma iyange m lu saan saan gbem , m lu ember sha ishigh N@@ agh gbem . ’ Kpa un ka Or@@ hemen u zungwen mhôônom , u a fe mbam@@ yen mba ior mba a hemen ve la shi a ne ve icivir yô . A kaa a wan@@ kwase la ér : “ Z@@ wa wou ngu n@@ ôn@@ don z@@ ar@@ y@@ ough@@ ough , kwa@@ se@@ he , iy@@ ough ngi shin ijime i no@@ mbor wou kua at@@ u@@ mba kpaa . ” Yehova una fatyô u nan iwasen sha shighe vough nena ? Heela tseegh ga , iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Yesu k@@ ia lu “ gbem sha won . ” ( 2 Tim . 2 : 16 - 18 ) Kpa Yehova fa kwagh ne doo doo , shi Paulu kpa lan kwagh u Aôndo vande eren anyom u@@ deri imôngo ken ijime sha kwagh u Kor@@ aki man mbah@@ emb@@ an@@ ato mbagenev mba ve lu suen un la ga . Aluer u soo u seer timen sha kwagh u y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i henen yô , ôr Iyoukura i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 200@@ 5 , peeji 22 - 27 . Yehova maa iv t@@ ent@@ i la a iengem na . Doo u mayange se hen ser se gande u gen@@ gese iyol ga . ( Aerenakaa 18 : 1 – 4 ; 1 Mbat@@ esalonika 2 : 9 ) Nahan kpa , Mbakristu mban ver ishima ve cii sha ityom i ve eren la ga , ve suur sha Yehova . Gbenda môm u Satan ngu a er kwagh ne yô , ngu a na ér akaa a shin tar ne a doo se u kenger shi a sar se tsung . Er se u@@ ve ityough ken tom u Yesu a ne se ne , shi se palegh akaa a d@@ an@@ en se yô , se mba shir@@ en Yehova tom saan saan . — Luka 9 : 6@@ 2 . “ Ka iwasen i nyi mbatamen mba ken tiônnongo shin mbamaren ou shin or u nan henen Bibilo a we la nan vande nan we ? ” Shighe u Davidi er idya a B@@ ate@@ she@@ ba la , a zamber Aôndo ér : “ De tem kera sha ishigh Y@@ ough ga , shi de ngohol Icighan Jijingi Wou her a mo kera ga . ” Yesu yange kimbir itinekwagh i Bibilo la var var nena ? K@@ wa ne kpa , se h@@ ungwa se gba yemen angahar , zan zan se kar nyôron hen ang@@ ar ugen , ape ikp@@ ur pania mbagenev lu yô . U fa ikyav i tempel u Yehova u tsuaa la kpa ? Bibilo pase se kwagh u i doo u se lu eren hen shighe u mkur u tar ne a zu@@ lum ne wang . Er N@@ é Z@@ ua a M@@ i Yô ” Ka vea ôr se kwagh u mbam@@ gem mban yô , kwagh la a taver jighjigh wase u nan shi a na se hemba suur sha Yehova . Er se lu Mbakristu yô , se mba ne tahav mbu u@@ gomoti mba se lu ve sha ikyev la icivir . “ A nenge a ikpelaior kpishi , nahan mhôônom kôr Un a ve sha ci u ve lu er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga yô . ( Yakobu 3 : 2 ) Ashighe agen ka se tile sha k@@ ur u isholibo je i mase shin u se gba ker je kpa se fa ga . Er nan ve se fe ser hanma or ken non@@ go@@ ior u wanakiriki la nan ngu a tom kwagh môm u nana er ga ? Kpa , á gema iyol na hingir gbilin , gadia á hingir orumace u k@@ ak@@ a ne . Yange er kwagh “ a ishima i wang man sha perapera ” kpaa . Gbenda u ú hendan a imeen taveraa la . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O K@@ A@@ A É@@ R : “ Nahan yô , wua nen alegh a en . . . kera , ka idya man hông@@ or man ity@@ or@@ on@@ shima man isharen i bo man h@@ ua u eren , ka ak@@ ombo a civir je la . ” — Mbakolose 3 : 5 . Ka an nan lu ort@@ ani@@ vor laa ? Ashighe ne lu a doon kpishi . Davidi kaa a Yehova ken mkur u pasalmi ne ér : “ Ka We U lu iwasen yam man Or@@ yiman wam kpaa ye . ” I wa se tindi ken Luka 22 : 19 ér se̱ umbur ku na . Lu nyi pristi u tamen eren hanma inyom sha iyange i nan i@@ w@@ om laa ? Ken kwagh u tsua u eren a uma na la . ( Luka 11 : 4 ) Aluer or u nan jighjigh a vese imôngo nan lam sha a vese dang , nahan se za hen a nan sha u za him@@ en iy@@ ongo shon , man nan vaa af@@ an@@ yô yô , se de nen nan . Kwagh@@ fan u taregh ne wa ityesen i í tesen ér uumace vea fatyô u zuan a msaanyol a kwaghaôndo shio la kpa ker , kua ityesen i í kaa ér akaa cii gba duen tsô la . Man aluer kwase la kpa nan hembe soon u eren kwagh u nan soo la tseegh ga , kpa nan we ikyo sha kwagh u nom u nan kpa a soo la yô , nana gba nom u nan la kwagh kpishi , shi nana seer doon nan ishima kpaa . Tom ú m er vea anmgbianev mba beenyol la wasem u nengen sha anmgbianev av sha inja . Tindi u Mose la yange tese ér aluer O@@ ri@@ serael er isholibo yô , nana na nagh ku isholibo shin nagh ku ib@@ oo@@ gh . ( Mpase 3 : 19 ; Yohane 16 : 8 ) Nahan ikyav i u kôôm la wa u tesen akav a kuman wan la sha u nana̱ nenge e̱r gbenda u nan la ú lu ú isholibo la ker . Se tese ser Aôndo doo se ishima sha akaa a a er sha ci wase la nena ? 25 : ​ 1 - 13 ) Yesu yange ver ishima ér , mbadondon un mba ken ayange a masejime ne ve kav injakwagh i doon tsung la nena ? Er Nan I@@ civir i Nan Mb@@ au@@ tahav I B@@ an Y@@ um N@@ ah@@ ana ? KA M@@ K@@ U@@ R U I@@ T@@ Y@@ A@@ V M@@ AN I@@ P@@ I@@ L@@ A M@@ AN I@@ F@@ ER . Nahan “ nagh ku s@@ ôngon ” kura gema lu Yuda iyol na je , kua gar@@ tamen na shami cii . • Se kura mhen wase man ishima yase i sha injakwagh la nena ? ( 1 Mbakorinte 5 : 1 , 13 ) Kpa or la gem ishima sha mimi yô , Paulu shi kaa a tiônnongo ér : “ De nen nan kwagh la man shi su@@ r nen nan ishima kpaa . ” R@@ ic@@ hard lu hen T@@ i@@ ônnongo u H@@ ir@@ s@@ ch@@ ber@@ g , hen ijiir i i yilan er S@@ il@@ es@@ ia la . ( Yohane 16 : 13 ; Aerenakaa 8 : 35 – 38 ) U seer yô , isharen i se lu a mi i tesen mba se henen Bibilo a ve ser ve kura tindi u i we se ér se gema ior ve hingir mbahenen la ka i mgbegha se se due kwaghpasen a ve shighe u ve hii duen u za pasen ior kwagh u Tartor la sha er se wase ve yô . — Or@@ pasenkwagh 4 : 9 , 10 ; Luka 6 : 40 . A er msen hen Yehova sha kwagh ne , nahan P@@ risti u T@@ amen , E@@ li kaa a na ér : “ Aôndo u Iserael A̱ na u kwagh u u sen Un yô . ” K@@ am@@ er@@ on : Ken ivur Bibilo ne , Yesu tsengaôron ér ityav mb@@ ia nôngo shighe u una lu Tor u Tartor u Aôndo la . Nahan kpa , sea lu gumor shin sea bee iyol kpa , er se lu mbatomov mba Yehova mba se tsegh ayol a ase yô , se fa ser a lu kwagh u vihin tsung aluer mô wase nana undu mlu wase u Mbakristu yô . Kpa akaa agen nga , a i gbe u se eren ve Aôndo una ungwa mbamsen asev yô . ( Luka 4 : 43 ) Shin er eren u@@ ivande kpishi sha u wasen ior mba ve lu yan ican nahan kpa , a hemba veren ishima sha u pasen ior loho u dedoo u Tartor . Ôr Mbaromanu 12 : 17 . Aluer se mba henen sha ase@@ mber a msen u Solomon er sha u tseghan tempel la yô , se kpa erdoo u Aôndo kua ieren na i eren sha mkaanem nam man aeren na agen kpaa aa hemba doon se . Gba u or a wa ishima i nan i sha injakwagh la ago sha u gb@@ ih@@ in mk@@ ase u ka i kase nan shin ishima b@@ ough b@@ ough la kera . G@@ ar ne lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , gba ica fi@@ ini@@ in . Aluer se mba eren a mba ve nzughul a vese la kundu kundu yô , alaghga vea gema eren a vese doo doo , nahan aeren a ve a dedoo la aa due ken igbar . Me ver atindi A@@ m ken atô ve je man shi Me nger a ken asema a ve kpaa ; nahan Me lu Aôndo ve , ve di kpaa vea lu ior A@@ v . ” ( Y@@ er . Kpa er nan ve we u ú lu tsombor môm a kwase ne kpaa ga , lun kpa ne lu tar môm ga shi kwa@@ v@@ yolough wen kpa u lu kposo ne ve ú lumun u yan imba ican nee ? ’ Mba gem mba kenger sha kp@@ em@@ nger yô , ve nenge ikpelaior har gb@@ ir gb@@ ir lu keghen ato sha atesen a Yesu la zu@@ lee . 41 : 1 , N@@ W . Solomon nger ér : “ Tor yô , ka sha ieren i mimi ka a sôr tar ye , kpa u nan ngohol kwagh sha apera yô , ka nan vihi u . ” Ka “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ” mba nyi ior ve zer “ henen ” a@@ ing@@ ee ? Yakob taver Mbag@@ adi ishima ér aluer ve er nahan yô , mban@@ um@@ un@@ gbenda mbara vea yevese a yem a kunya iyol , ve di vea mough num a ve ijime . Ken ityom i Mbakristu i ihi@@ ar ne , ka u han@@ a u hembe lun a inja ? ( Yohane 1 : 1 ; Daniel 10 : 13 ) Ishima taver se ker kpishi , gadia se mba a ib@@ um@@ un i i tese ér Yesu Kristu u i kende a na sha la ngu a ior mba Aôndo nyian ken ityav mbi ken jijingi mbi ve lu nôngon ne ! D@@ y@@ ako wou u ke ’ jijingi la gba ú kwagh kpa ? Ver ishima sha kwagh u yange due ken ieren ve la . Or@@ pasalmi yange wa icam wener : “ Iky@@ ôn@@ ough ki torough ki TER ki Sha ; ashe Na nga kenger , akur@@ a@@ sh@@ ee a Na nga karen ônov mba iorov . ( Mbaromanu 7 : 21 ) Nahan yô , ashighe agen ishima yase i i̱ lu vough ga ne , ka i hen “ akaabo ” a nga a na se hingir u ny@@ a@@ ghen mbagenev yô . — Marku 7 : 21 . Mba@@ am@@ an@@ de@@ v mban kura akaa a ve soo yô ve za yer , shi ve c@@ in ve hide ve va seer kuran akaa . Ka mbam@@ gem mba ny@@ i@@ iv vea fatyô u van ken uuma asev ga@@ gher laa ? 5 : ​ 16 - 18 ) Kpa jighilii yô , u fatyô u nan Yehova kwagh sha akaa a A er sha ci wou la cica cii ga . Hii hen shighe u Yehova pine Yobu mbampin mbara la tsa kuma anyom 3@@ ,000 hegen man kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke za hemen tsung je . Nahan sha u s@@ ende@@ gh ken tom ng@@ e@@ egh je gban uwegh ga la , se lu eren mba ve lu inja er ka iyôngo mba se lu a ar a ve ga la tom sha afatyô wase cii . Ka nan kar sha im@@ anger je ér nana wase anmgbian u nan sha er nana nenge tsembelee yô . Nahan cii kpa , ú ngu wer ka han@@ ma@@ or u nan zough a mimi u Bibilo cii nan v@@ aan m@@ liam m@@ á ku@@ an nan a ashe sha ci u iember i nan la ga . Ú ngu ‘ zan a@@ yem hen ya w@@ ou@@ we@@ e ’ ? • Er nan ve i gbe u Aôndo una na se ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Ka mba i lu koson ve la ve lu ya la ye . Yange fa er a kar un sha iky@@ aren i taver kpishi shi a wua un kpaa yô . ( Mat . 20 : 18 , 19 ; Heb . A gema a akaa ér i na un ian una kar Yobu sha gbenda u hemban vihin cii . Ka gbenda môm u nyi nahan i doo u se palegh ieren i eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke laa ? E@@ i , Yesu ver ikyav i dedoo i pasen kwagh shi nengen sha mkpeyol na kua u mbagen kpaa . Yesu yange ôron injakwagh sha u tesen er i doo u “ eren msen zu@@ mb@@ ee , gban uwer ga , ” been yô , á pine wener : “ Kpa shighe u Wan u or Una va la yô , Una zua a jighjigh u nan sha won@@ oo ? ” Se er nan ve se ‘ za hemen u karen ’ ayol a ase fan sea lu zan sha gbenda u mimi her yôô ? Se lumun hemen u Yehova nena ? Ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne se time sha akaa kpishi a Yehova a ne se sha dooshima sha u wasen se u civir un la . Umbur wer , profeti Habak@@ u pine shighe u Yehova una de n@@ um@@ su@@ wen man num - nôngon ua za hemen yô . P@@ ase@@ ka N@@ is@@ an 14 I s@@ ôngo wan@@ iyôngo Yesu na uma na u P@@ ase@@ ka la N@@ um u Mba@@ a@@ shi@@ ria ta sha Yerusalem ne lu awashima u Yehova ga , nahan a tim mbau@@ ty@@ aav mbara , a gema a yima ior nav sha ivande . — 2 Utor 19 : 32 - 35 ; Yes . Nahan kpa , mba “ ve lu ken jijingi ” yô , isharen ve ka u veren ishima sha “ akaa a jijingi . ” Sha mnenge wou yô , er nan ve ican i yan i du@@ mbur shin tar yum nahana ? ” U fatyô u ng@@ or@@ on imo aren sha a@@ been , sha er mngerem ma ng@@ een ma@@ ̱ ci@@ r u iyol kpa ? Kpa er Yesu lumun ér ka Or u a hembe un tahav la i lu tom na yô , a ver se ikyav i doon tsung i hiden a iyol ijime , shi a tese ér un ngu kwagh môm a Aôndo ga . Hanma shighe cii yô ‘ eren tom u Ter ng@@ egh je . ’ ( 1 Utor 18 : 25 – 28 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i se lu a mi sha kwagh u mnder u shin ku la i̱ na yô , aluer shi se mba zungwen ku kpoghuloo imba ne nahan yô , a lu sha mi ga . Kanyi i ne ve ior ve lu fan mimi ken anyom a karen ne seer a se@@ er@@ ee ? Ka se yar tom a igbenda kposo kposo sha u eren tom u Yesu yange wa se tindi ér se pase kwagh shi se gema ior ve hingir mbahenen ne . ( Mat . Nahan shighe u kwagh u vihin a tser mbagenev yô , doo u se gba kuren ikyaa sha lan tsô ser ve er ma kwagh u bo ga . Tsô un kpa tsegha iyol na sha ci u Yehova . Nyian ne , ngu ortamen ken tiônnongo . Shi ne ta un ah@@ en@@ ga kpaa . ” Tsô a yila u@@ tor@@ mbau@@ ty@@ av uhar , a kaa ér ve kohol mbau@@ ty@@ aav 20@@ 0 , man mba@@ any@@ iny@@ av 70 kua mba@@ a@@ wan@@ g@@ ev 20@@ 0 , ve̱ kohol iyol u m@@ ough@@ on zan S@@ es@@ aria . Nahan kpa , tom ngu her kpishi u eren . • Se tese ser Yehova doo se ishima sha mimi nena ? A@@ pe iyol@@ kpen i lu yô , mbatamen ka ve wase mbananjighjigh ér ve yar tom a kwaghwan u a lu ken Ruamabera la . Nahan yô , er i gbe u se ha@@ an akaa a zan se iyol cii sha a na shi se nôngon kwagh kpoghuloo sha u sôron mbamzeyol asev mba taver kpishi la kpaa yô , se er akaa a ahar ne sha inja vough nena ? * Ikyav i tesen yô , zum u ú lu timen sha mbampin mbau@@ har mba ve er kwagh u ish@@ i@@ ôr , ve lu sha peeji 16 , mba i gbe u or u ôron nana na mbam@@ lumun sha mi la yô , nôngo umbur er yange i lu u shighe u ú lu er wan wou la . Ka Yehova tswen a kom u nan se iwasen i se wa ago@@ yol sha kwagh u ken hemen ye , sha ci u ka un a fe kwagh u ken hemen ye . Kanyi i lu wasen ior umiliôn imôngo u y@@ eren ken iti i Yehova ny@@ ian@@ a ? ( Yon@@ a 2 : 1 - 9 . ) Yange wa kwagh a kaa ér : “ Ver nen ishima , or nana̱ de ker ne yemen a ven sha kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ga . Akaa ne ka sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior la , shi ka sha inja i u@@ jijingi mba taregh mba hiihii , kera ka sha inja i Kristu a lu ga . ” — Mbakolose 2 : 8 . Aluer ka nahan yô , “ de ny@@ um u eren kwagh u dedoo a mba ve kom un la ga , zum u u lu a tahav mbu eren un yô . ” — Anz . Man wea lu eren tom h@@ an h@@ an kpa , er Yehova tom a agee a ou cii sha er u zua a iember i or ka nana eren un tom ve nan zua a mi la yô . M@@ fe u mimi la ka a mgbegha mba lun a ishima i mimi nena ? Ishim@@ a@@ verenkeghen ne ka i taver Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu uma shin tar mbara ishima u ‘ ny@@ ô@@ ôso mfe ve , ’ shi zan hemen a tom ve kpaa . — 1 Pet . ( Luka 4 : 16 - 21 ) Yange tese mbahenen nav ér ve eren msen ér : “ T@@ ere , i̱ tsegha iti You . ” — Luka 11 : 2 . Or u m hembe umbur kwagh u nan yô , ka Anmgbian A . Takerada u i yer ér M@@ an@@ kin@@ d’s S@@ ear@@ ch for God , ú i lu Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger la tese akaa kpishi sha kwagh u mhii u u@@ kwaghaôndo mba ke ’ tar kpishi man atesen a ve kpaa . “ V@@ a , V@@ a Y@@ a Nen Kwagh ” [ U@@ foto mba sha peeji 4 ] 5 : 1 - 3 ) Kwagh u sha uhar yô , doo u se cii kua mbakur@@ an mba i tsough ve la cii se naan mba ve lu a tahav sha a vese la icivir . ( Mbaefese 5 : 28 - 30 ; 1 Peteru 3 : 1 , 7 ) U yaven a kwase shin nomso@@ or ke ’ won u iv@@ a@@ a@@ zuan yô , i ts@@ wer . I@@ ti i magaz@@ in ne kpôô kpôô yô , ka Iyoukura U Y@@ ôôn Tartor u Yehova . ( Ôr 1 Mbakorinte 9 : 19 - 23 . ) Tsô se er nan ve se fatyô u zuan a agee a p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ? A kaa ér : “ Kpa mo yô , ka sha ish@@ ô yam m zenden ye . ” ( Luka 9 : 18 - 20 ) Sha vegher ugen di yô , ka i taver mbahenen kwagh mbagenev u pinen or u nan tesen ve la mpin . Ka akaa a dedoo a nyi yange Yehova er a ikyurior na i b@@ an@@ en a mimi la , kpa yange ve gema ve er nena ? Shin er akaawan a ken Bibilo la aa fatyô u nan mba ve lu nôngon kwagh a ican kpoghuloo la m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha igbenda igen nahan kpa , mbampin mba her tsô sha kwagh u mlu u ken hemen . U fatyô u eren msen hen Yehova Aôndo kpaa . Sha kpôô yô , u lun a ieren i wang sha ishigh ki Yehova la ka gbenda u uma u hemban doon cii . ( Mateu 19 : 26 ) Icighan jijingi u Yehova yange sue Mbakristu mba tsuaa mbara , shi ve iyol ve kpa ve lu a ishima i eren kwagh torough torough . De se time sha kwagh u a@@ vese a dedoo atar a sha ayange a tsuaa la , a a tese ér u̱ nan Yehova icivir ka kwagh u hange hange u una na ivaa ia tsa gbem yô . Aluer u ngu henen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova shi u ngu pasen loho u dedoo shin zan mbamkombo mba Mbakristu yô , u kuma iwuese . Anyom u@@ deri imôngo nga kar , ka va gbe u a maa tempel yô , ior mba Aôndo shi zua a ian i vea tese ér ve sue mcivir u wang yô . Nahan yô , ken akaa a Aôndo a gbe cii , ka un a hembe hiden a iyol ijime kpishi shi a hembe tesen dooshima kpaa ye . 20 : 12 , 13 ) Nenge er mnder u shin ku la una seer van a mzough sha wono ! ( Luka 16 : 10 ) Nahan kpa , aluer u zer eren akaa a ve vende a we yô , i de kpiligh we iyol shighe u mbamaren ou ve vende u nan we “ inj@@ ô ” ku@@ aa la ga . Een , m@@ doo u Mkaanem ma Yehova ma doo se ishima la a̱ due i̱ lu ke ’ ishima yase , ka it@@ ine i mbamhen asev je la . ( Mateu 24 : 14 ) Nenge imba iveren i Yehova a ne ior nav ne sha wono ! M@@ lumun u Bibilo i ne yô , ér Satan Diabolo ngu “ tsu@@ ghun tar cii . ” Nahan kpa , hanma shighe u ishima i ze se iyol cii yô , se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un ken mkaanem ma i nger ken Pasalmi 16 : 8 ne , ér : “ M ver TER sha ishigh y@@ agh gbem ; er A lum ken uwegh ku y@@ an@@ egh yô , me t@@ enger ga . ” 14 , 15 . ( a ) Aluer i de isholibo i vesen ngi zan hemen ken tiônnongo yô , ka nyi ia ere ? 9 : 9 ) Kwaghôron u profeti ne yange kure zum u Yesu nyôr ken Yerusalem , cii man In@@ i@@ ongo i P@@ ase@@ ka u inyom i 33 la . Yesu fe ér ka kwagh u mbahenen nav ve lu eren la yô , kera doo un ga . Fe@@ be@@ war@@ i 9 - 15 , 200@@ 9 Ka nahan ve u fa kwagh y@@ ee ” ? Yehova shi kaa a K@@ ain ér : “ Ka we man ú hemba i ye . ” Mba suur sha Aôndo a ishima ve cii , nahan ngu suen ve . — Anz . Kpa aluer kasev man mbayev ôr mnenge ve sha kwagh shin ve ôr kwagh u ve soo je kpa , gba u vea s@@ ende@@ gh ér saa i er ishima ve ga , kpa vea dondo kwagh u nom shin ter a tsough la , gadia ka un Ruamabera a ne un tahav mb@@ ura ye . Nahan yô , se za nen hemen u nôngon sha afatyô wase cii u tesen mbagenev erdoo shi eren a ve kundu kundu er Yesu nahan . Ka nyi i tese ér yange i kohol Mbaiserael ve eren akaa sha inja sha inja shighe u Aôndo kaa a ve ér ve nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa laa ? Ior mba hen ijiir ne kuma er 4@@ 0@@ ,000 nahan hegen . Ka sea tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo shi sea er batisema yô , se lu pasen ken igbar ser se mba kwagh u Yehova . I Na Wan u Or I@@ civir ! Ken derianyom u hiihii la , zum u i shighe Mbakristu mkurem ve hingir ônov mba Aôndo man anmgbianev mba Kristu la , icighan jijingi hii u eren tom ken ve mbagenev sha gbenda u vesen . Gbenda u Se L@@ amen a Aôndo ‘ u A O@@ ng@@ o M@@ sen ’ La , 9 / 1 Yehova ngu geman ‘ u hemban nd@@ ahar la hingir ik@@ urior i age@@ egh . ’ Ka kwaghbo u or wu@@ an i@@ wa shin kp@@ ate@@ ma u nan u a lu u@@ ange tsung shin a bee iyol yôô ? Er Yesu tsengaôron nahan , ve ‘ sa@@ mbe , hanma or yem kwagh u nan . ’ Ishima tsu@@ we ú ker ú wuese Yehova sha m@@ vese u tahav nav sha akaa a á gbe a lu sha kwa@@ v@@ aôndo la ga he ? Yange m or kwagh ne sha u wuese nan shi umbur nan kwagh u nan vande fan tsembelee , er ka a er tom a ih@@ yô i p@@ aven or sha ishimaveren ve awambe a due kpishi ga yô . Sha nahan yô , K@@ a@@ zu@@ mi M@@ in@@ our@@ a vea up@@ ania mba nomso mbagenev , er um@@ ato mba lun a inj@@ in ga , mba ve ts@@ aan ker yô . ( a ) N@@ om man kwase ka vea kera lu ijiir i môm ga sha ci u tom u eren yô , kwagh ne a bende a ivaa ve nena ? ( Pasalmi 119 : 5@@ 7 , 6@@ 2 ) I@@ wuese i se lu a mi sha mkaanem ma Aôndo la ka i mgbegha se u keren ityesen hen a na , shi ka i na yô se hingir ‘ azende a mba ve cie Yehova cii ’ — ka mba ve cie Aôndo sha icivir je la . Se mba ikp@@ an i Yehova her , man ngu a de ér se tsua kwagh u se soo u eren a shighe wase man tahav asev man mfe kua akaa a se lu a mi la cica cii a ishima yase . Shi ka se sôr imoshima yase sha u ia lu dondon igbenda i Yehova Aôndo yô . ( Tit@@ u 2 : 12 ) Aluer se mba “ zenden tse@@ v tse@@ v ” shin eren kwagh sha kwaghfan yô , a gba u se wa ikyo zum u i we se kwagh sha ma gbenda u sôron t@@ wer , u i lu inja er kwagh shi sha mi shin u c@@ imin yô . ( b ) Mbamaren mba er mbakur@@ an@@ ilev nahan nena ? Adam man Ifa shi ve tôô bem ve m@@ us@@ an mzeyol . An@@ takerada u Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations la ngu a loho sha hanma peeji ken ijô 9@@ 2 . M@@ hi@@ r@@ ini@@ m ou ma a fatyô u eren akaa a kpilighyol , ashighe agen je yô , a mfe wou shio . Gba u nom nana nôngo sha afatyô u nan cii nana wasen kwase u nan u nengen sha wan ve . 10 : 16 ; Mpa . 7 : 9 ) M@@ sen u yange Yesu er ér “ tar u̱ fa er We U t@@ indi@@ m man shi er ve doo U ishima er M doo U ishima ” la , Yehova ungwa un sha gbenda u kpilighyol kpishi ! — Yoh . Kanyi se er keng ve se hemba t@@ ara ? Ior mba lun a gbashima sha tom mban ve dondon Mkaanem ma Aôndo sha hanma ikyaa i ve kuren cii , shi ve tin@@ d@@ in mbatamen mba ningir sha ér ve wase ve u pasen atôônanongo a ken ityar kpishi akaawan a ve . G@@ ar ne lu gar kpôô kpôô ga , kpa lu gar u sha ikyav . Maa va ar sha iyange i una er as@@ a@@ im@@ ent@@ i na ken Iyou i Tartor la . Kpa Yohane kaa a ve ér : “ U A he@@ mb@@ em agee ngu van . ” ( Aer . 17 : 5 ; 20 : 4 ) Er A@@ rist@@ are@@ ku man Ga@@ y@@ u lu zenden sha igbenda i Yehova yô , Aôndo na ve agee man ishimataver i wan shima a tôv@@ ac@@ an . Ng@@ i nzughul a ior sha u ve de fe kwagh u Aôndo una fatyô u eren man kwagh u á eren jim jim la ga . Anyom nga kar at@@ aan yô , sha iyange i Ma@@ ac@@ i 7 , 19@@ 5@@ 7 la , Ter wase kua Ng@@ ô wase lu nahan mat@@ o yemen ken Iyou i Tartor maa iky@@ aver za p@@ ev . ( Yes . 65 : 17 ) Er se lu mbap@@ asen i@@ vangeli yô , de se time nen sha mbam@@ lumun mba sha mbampin mba hange hange mba uhar mban : Er nan ve i gbe hange hange u ior vea ungwa loho u dedoo ny@@ ian@@ a ? V@@ i@@ ro@@ t Sha ci u u fa wer kwase wou u doon we ishima la una er imba kwagh la ga . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve zua a mtsera sha ikyev i P@@ a@@ x Rom@@ ana shin B@@ em u Mbaromanu la nena ? Yehova na iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mb@@ in cii sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” sha u wasen mbacivir un mba shin tar ve̱ ‘ ker mfe u fan Aôndo la shi ve̱ zua a mi kpaa . ’ Gbenda U Sha 5 ​ — De er Bibilo gbenda môm tseegh ga Nahan Bibilo wa Mbakristu kwagh ér : “ Mba ve lu ôron kwagh ken iti i Ter yô , ve̱ lu ne ikyav sha ican i yan man ishima i wan kpaa . ” Doo u Mbakristu mbagenev mba ve lu a ishimaveren i yan dyako u tar la u eren tom u pasen kwagh u Tartor la vea mba i shigh ve mkurem la imôngo , sha ci u saan ve iyol a Yehova kpishi er a ne ve akaa cii yô . Ka hanma shighe yange Yehova hii u lamen a u@@ um@@ ac@@ ee ? ( Yoh . 13 : 35 ) Yange gba u mbaapostoli vea ya ikyar ayol a ve k@@ ang@@ en@@ aa , ve vea kôr cio u wan ishima a atsan a vea tagher a mi ken hemen la shi vea kure tom u ica a gba ga tsô Yesu una na ve la ye . ( Ôr 2 Mbakorinte 1 : 11 . ) T@@ A@@ R N@@ A : C@@ Y@@ P@@ R@@ U@@ S ‘ A@@ ge@@ e yô , ka Un A lu a mi ye . ’ Maria yar tom a itinekwagh i an@@ takerada la sha u hiin iliam a na , a pine kwase la wener : “ Ú So@@ o u F@@ an Kwagh u Bibilo Se@@ er Kpa ? ” M lumun a mkaanem ma i nger ken Anzaakaa 10 : 22 la a ishima yam cii . Ivur la kaa ér : “ I@@ veren i Ter ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” Yange Ifa maren K@@ ain , wan@@ nomso na u i@@ unda la yô , a kaa ér : “ M zua a nomso@@ or sha iwasen i TER . ” A wa ve kwagh ér ve kaa a Yehova ér : “ De ifer ci ca cii , rumun kwagh u a lu u doon yô , nahan sé gema ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v yase sé na nagh sha mi , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua . ” — Ho@@ sea 14 : 1 , 2 . 25 : 32 , 33 ; 32 : 24 - 29 . ( Mbakolose 1 : 15 - 17 ) Anyom nga kar udubu udubu yô , i tese profeti Daniel er Yehova a hemen sha yô . Lu Nen Mbat@@ omov mba Z@@ an Iky@@ ura shi Ge@@ man Nen I@@ gbenda Y@@ en i Pas@@ en Kwagh , 12 / 1 40 : 5 . I@@ B@@ A@@ D@@ AN 4 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) A@@ vur a ruamabera agen kpa ôr kwagh u m@@ tem@@ tor u Yehova man erdoo na man perapera na kua mimi na ér ka u tsôron gbem sha won . ( E@@ ks . 15 : 18 ; Ps . Nahan kpa , anyom deri môm a karen la , a shi nan kpa yange i doo Mba H@@ enen Bibilo mba tse@@ en asema er ior kenger ve sha ci u iky@@ e@@ ky@@ e i tôôn ityakerada i M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn , i ve zenden ve l@@ ôôn iv@@ or i mimi u Bibilo a mi la , yange i na ve due tseer tseer yô . Kanyi i gbe kpee u Mbakristu cii vea er ken tom u ve lu eren Aôndo laa ? Ka nyi ikyav nahan m lu a mi i tesen akaa a m ne a jighjigh laa ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 22 , 10@@ 4 Yange gba u me gema iliam yam man ieren yam man iyol@@ wu@@ h@@ an yam man ityough y@@ agh ki eren kua azende am cii . Mo man tsombor wam cii se mba veren ashe u va seer fan kwagh u Yehova shi civir un gbem sha won . ( b ) Mbamaren vea kav Yehova sha u wasen ônov vev u keren u lun a tahav mbu dondon atindiakaa a Bibilo nena ? Hanma shighe u se fatyô u wan mbagenev kwagh cii , ka kwagh u civirigh u se keghen ato a ve shi wan ve kwagh u una lu ve a iwasen yô ! Shi hen sha kwagh u yange wase profeti Yeremia lu a vangertiôr la kpaa . Shi time ase sha kwagh u shighe u Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen ken injakwagh na ér a va ôr iyôngo man iv@@ o ijir la . ( Mat . Mayange due un ishima u ungwan kwaghôron u Yesu sha kwagh u Tartor u Aôndo , u ú lu itinekwagh i vesen i pasen ior kwagh a mi la ga . 2 U@@ T@@ OR 18 : 1 - 7 Ashighe agen m v@@ ôr je yô m fatyô u keghen ato a na ga , shi m soo tsô mer a de z@@ em iyol ga . Zum u mkombo la been shi mba ongo msen u Paulu er la yô , “ ve cii ve vaa tsung , ve ku@@ ve Paulu , ve gba su@@ sen un zwa . ” Ity@@ ôkyaa i hiihii i í gbe u se lumun a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova yô , ka sha ci u hanma ijir í á er tsô yô , á fa ikyaa shon kôr inya , kpa se yô se fa í vi@@ e vi@@ e er un nahan ga . Mba ve lu ke ’ shin@@ ago@@ ge la mough sha ishim@@ an@@ yo@@ on ve kôr Yesu ve due a na ke ’ ak@@ ôngo a gar sha ku@@ ri@@ g@@ ôr u u@@ w@@ oo@@ gh sha er vea gb@@ ihi un shin ij@@ em yô . Ka an ka nan nenge er di@@ ak@@ on u nengen sha iny@@ ar ngu a eren tom u ngeren akaa sha kwagh u inyaregh ki tiônnongo ken mb@@ ee u wer@@ egh laa ? Nahan ikyav tese wang je ér “ or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ikyev i nan ga . ” ( Y@@ er . Mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar la vea wase anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem mbara nena ? T@@ aver Al@@ ha@@ ji hegen kpishi u hungur a akaa a yange nenge ken utya la , shi ka un ican kpishi u hiden lun a ior mbagenev imôngo . Apostoli Paulu yange tsengaôron ér mbaapostoli vea kp@@ een kera cii yô , a hông@@ or a mcivir u Mbakristu sha atesen a aiegh . Kpa aluer se ko@@ so akaa ne her shi se mba umbur akaa a yange er se la yô , a wase se nena ? Á fa kwase ne doo doo . U tesen ikyav yô , yange i hen ér ini@@ e@@ mbe i ah@@ ia ag@@ enegh a ke ’ Zege@@ gy@@ u@@ ngu i À@@ h@@ ò@@ r - Á@@ h@@ or la tese shighe u “ zege@@ can ” i i er kwagh u i̱ ke ’ Mateu 24 : 21 la ia hii yô , man ican la kpa yange í g@@ á@@ nd@@ è fan kwagh u i̱ yum ga . C@@ ar@@ men u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ M na jighjigh mer mea er nom shin mea er ga kpa , aluer m hemba veren ishima sha akaa a Tartor yô , Yehova una ny@@ um@@ em ma kwagh u dedoo ga . ” ( Ps . A kaa ér : “ Ka mea nenge ior a kegh ato u ungwan mkaanem ma ken Bibilo nahan i saan mo iyol kpen kpen . ” Doo se kpishi er Yesu a pase se kwagh u Ter na sha atesen man aeren a na nahan ! ( Or@@ pasenkwagh 8 : 9 ) Kwagh ngu nahan mimi kpa ? Yange nengen sha mkpeyol u mbagenev sha mimi . Yesu lu im@@ aagh ki nongo u Kristu u nyi ? 14@@ 3 : 10 . Mbaromanu mba ve eren tom gbenda yange ve dugh igbenda i zan sha ajiir agen ken Tartor la hemba u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 0@@ ,000 . Zum u Yehova ya iky@@ ur a Aberaham shi tôndo zwa ér una er vor na ua nger kpishi la , shi a pase kwagh u una er Aberaham yô . ( b ) Ka kwaghwan u ken Bibilo u nyi una wase se u kuren ayôôso a mbananjighjigh a vese im@@ ôn@@ go@@ o ? Yesu Kristu ôr kwaghôron u profeti u vesen sha kwagh u ayange ase ne man mk@@ ur@@ tar , á kaa wener : “ Á vande ôron akuraior cii Loho u Dedoo ne keng . ” Pasalmi 15 : 3 , 5 pase kwagh u i gbe u se er keng ve se lu azende a Yehova la ér nyi ? Lu a I@@ wuese sha A@@ eren a Yehova La Shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar la , kure kwaghôron u profeti ne sha gbenda u vesen kpishi . ( Se@@ kar@@ ia 14 : 1 - 3 ) Icighan jijingi u Aôndo mgbegha apostoli Paulu ôr kwagh u iyange la ér i zua sha m - ande u Kristu , u hii zum u i ver Yesu Tor sha ken inyom i 1914 la . Se ôr avur a hiihii a Mateu ityough 24 tsô se zua a mlumun . ( Mbagalatia 6 : 16 ) I@@ y@@ ôngo igen i i lu inja er mba “ ior mba ken iniongo igen ” man “ ak@@ ur agen ” la kohol Iserael u ken jijingi mba eren tom a ve imôngo a iember vough er ‘ mba@@ shir@@ en ’ man ‘ mba@@ eren tom u iky@@ on i wain ’ nahan . ( Pasalmi 37 : 4 ) Aluer se dondo imba gbenda la yô , u@@ iyua mba Yehova mba inj@@ aav man averen a na a a ngee wuee ne aa na se lu a inyaregh — man m@@ nyoon cuku kpa una lu sha mi ga . Ior umiliôn imôngo vea lumun ér , “ Een ! ” 55 : 7 ) Er nan ve se fe ser Yehova ka a de kwaghbo vindi v@@ indi@@ i ? Paulu yange dondon ikyav i Yehova man Yesu sha gbenda u vesen u nyi ? Er ashighe agen tom u pasen kwagh yange u ya un shighe shi u na un a v@@ ôr nahan kpa , tesen ior ishimawan man erdoo hanma shighe cii . Ú ze mbamkombo mba Mbakristu n@@ du@@ u@@ lu@@ u shi ú veren ato sha akaaôron a ken a@@ vegher a mbamkombo mban kpaa . U ‘ eren tom sha mkav wase u ken ishima ’ la zua sha u lumun hemen u Yehova nena ? I@@ ̱ ôr se mba@@ awashima nav . Hanma kwagh u nom man kwase ve lu eren cii gba u vea tesen erdoo man ikyo i wan ayol a ve , man a mbayev vev kpaa . Ken iorov mba uta@@ an mba i tsua ve la , mba un@@ yi@@ in lu mba lamen zwa P@@ oli@@ sh , man anmgbian An@@ to@@ ine S@@ k@@ al@@ e@@ c@@ ki lu môm ken a ve . A fatyô u kaan ér i wanger mba ve lu iyôngo igen la sha Mkaanem ma Aôndo sha ci u nyi ? Er E@@ mil@@ ia soo u hiden eren pania nahan kpa , tom na lu yan un shighe yum , nahan kera saan un iyol ga . Shi Yehova yange wase ior ve nger akaa a sur@@ un se asema ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la , man ung@@ eren mban ka ve taver or u nan lu v@@ aan ku u wan u nan la ishima kpen kpen . Ka mea tsuan akaa a kiriki kua a vesen a me er hanma iyange nahan , m dondon kwaghwan u a lu ken mkaanem nam la kpa ? ’ Ken zwa u i hii ngeren Bibilo ker la yô , inja i ish@@ ember@@ ti i “ iyange ” la ngi kposo a “ iy@@ ange@@ mar . ” 6 : 14 - 16 ) Akaa a a ze hemen hen ku iin u Orkristu la cii i de lu akaa a aa za imoshima i mbananjighjigh mbagenev iyol shin aa na mbagenev mba ve fe atesen a ase sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev la gb@@ ev mbu nôngon ga . S@@ ôr kwagh u u er la a ati@@ mb@@ ir shio . U F@@ atyô u L@@ um@@ un Ity@@ esen i Or D@@ u@@ e ken I@@ ny@@ am@@ to@@ ho la kua I Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Se kar ayol a ase se fa aluer se mba ken jighjigh u nan yô nena ? Nahan ve nenge ér mba hemban vihin shighe kua agee a ve sha u eren akaa a ve . 5 : 7 - 9 . Á hii Bibilo i̱ henen shi lu zan iky@@ ura ken jijingi kpaa , shi ica i gba ga tsô maa hii u zan mbamkombo . I@@ mba Orkristu la nan har per@@ utya u hemban doon cii . ( Yohane 13 : 1 - 15 ) Nenge imba i@@ er@@ tom i hiden a iyol jime ne sha wono ! ( Pasalmi 8@@ 6 : 5 ; 1@@ 30 : 4 , N@@ W ) Aluer se mba dondon Yehova yô , se tese ser se mba ônov nav mba doon ishima . U tesen ikyav yô , hen ase kwagh u iyou i i lu saan ishe , ha@@ av mbu i̱ mbu lu vihin shi u@@ w@@ in@@ do@@ u kpa ve lu vihin kua ih@@ in@@ da i i̱ la . S@@ aa Yehova una lu ken ivese ve ia doo ye . Kwaghôron u batisema kpa a ka a wase se cii se hen sha akaa a a hembe gban se kwagh la , shi ka i doo se u nengen er mbagenev ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova , i er ve batisema la kpaa . Nyian ne , se nenge er i vihi tar ne kpishi yô . I vihi inya man mngerem kua ahumbe , shi aeren a ior kpa vihi . Tese I@@ civir sha Mbam@@ kombo A@@ sev Mba Ve Lu Ici@@ ghan@@ kwagh La , 11 / 1 Kpa aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve ga yô , Ter wen di kpaa Una de ne akaabo a en ga . ” ( Mat . “ Iky@@ ôr I@@ a L@@ agh ” “ Kwaghôron ” u Yehova Kwagh ne hemba nan mo ian i eren ityom i ken jijingi . Sha kpôô yô , u kaan a kaa ér mba@@ wan@@ ndor a vese jimin cii doo se ishima yô , ka kwagh u ican ga cii , kpa gema ka kwagh u ican u tesen ser or u se eren tom a nan imôngo , u nan we se ikyo ga la nan doo se ishima shin or u nan dondo ya a vese , u kwagh u nan a nd@@ ôh@@ ôr se ishima shin ma ijende yase i nan ne se kunya la nan doo se ishima . Yehova Aôndo wasen se sha igbenda kposo kposo . I@@ angev vev ta ve iky@@ aren taver , hemban cii yô , shighe u i sar ve ng@@ e@@ egh u ma ve er ityom i Mbakristu kpa ve k@@ an shio u eren la . 1@@ 11 : 2 ) Hen ase sha ishember i “ timen sha mi ” ne . Nahan kpa , or a lu nomso@@ or tsô maa nana kuma u eren tom ken tiônnongo ga . Er ve lu he ’ ijiir shon la , ve nenge Or@@ hemen ve lu eren kwagh sha gbenda u lu a̱ vande eren ve nenge ga yô . U zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban ken ngeren mba ve dondo ne . ( Pasalmi 41 : 1 , 3 , 7 , 8 ) Davidi suur sha Aôndo her taveraa , nahan ken masejime yô , tor Davidi war angev mb@@ un . 1 , 2 . ( a ) Er Tindi u Mose tese nahan , lu u a eren a Mbaiserael mba ve lu ikp@@ an la nena ? Awa@@ shima u Yehova Una B@@ unde Ga Yange hen makeranta ar sha az@@ enger . Inja na yô , yange de u ts@@ wa@@ men ior nahan hingir u lun “ bem a ior cii . ” — Ôr Mbaromanu 12 : 17 - 21 . R@@ ah@@ ab@@ i yange yer mbam@@ k@@ er@@ ev mbara shi kaa a ve ér ve bu@@ m a na , ér zum u vea va u timin Y@@ er@@ ik@@ o yô , vea de un , shi vea tim ya u ter na ga . ( b ) Alaghga we kpa u lu a mciem er Mose nahan sha ci u nyi ? Zege@@ pristi yange una kp@@ een kera cii yô , mba ve lu ken ag@@ ar a waren ker la cii ve undu a , kpa i kera wua ve hen shighe la ga . — N@@ um@@ er@@ i 35 : 6 , 25 - 28 . Lu Orshiada shin Lu Or u Í W@@ oo Nan sha Iky@@ aa i Jighjigh u N@@ ana ? Ior mba Aôndo mbagenev mba ve tagher a az@@ ô@@ v yô ka ve yer ken Yehova sha u yilan iti na g@@ enger g@@ enger . Aluer u gbidye kwar sha akaa a dedoo a aa due ken kwagh u ú tsough u eren la yô , kwagh ne una seer iember i u lu a mi la shi una wase u u̱ lun a mnenge u vough kpaa . ( Mbakolose 3 : 8 – 14 ) Aluer ú ngu zan mbamkombo mba tiônnongo a Mbashiada mba Yehova imôngo yô , ú ngu a ior mba ve hembe lun ken bem shi i hembe saan ve iyol cii yô . ( Mbaheberu 3 : 16 - 19 ) Kwagh ne ngu tesen se nyi ? Ikyav i tesen yô , er i tese ken takerada u i yer ér Jehovah’s Witnesses — Pro@@ c@@ laim@@ ers of God’s Kingdom la nahan , derianyom u sha 20 la yange hiin yô , “ C . Kpa er i ôr un ér á tu@@ h@@ wa zege@@ pristi sha lan yô , a zamber fese je . 2 : 44 ) Sha shighe u Yesu una hemen anyom dubu la , a kende Satan shin ihy@@ ungwa i í ze k@@ wen@@ g la , una lu uiky@@ angen man a nder mbakp@@ enev shin ku , shi a hide a uumace sha mlu u vough sha tar . ( Mpa . ( zwa Buter ) u J@@ ul@@ ai 8 , 19@@ 8@@ 8 , peeji 10 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ye . Hii nan ve i doo u se su@@ gh Yehova sha ci u mzough imôngo u se lu ker ken atôônanongo a ase laa ? Se vande ôron er i lu a inja u eren msen sha ci u mbagenev t@@ eren ve sha ati ati , man er i doo u s@@ ônon Yehova jighilii sha u a̱ wase ve , a̱ su@@ r ve ishima , shi a̱ ver ve doo doo , a̱ na ve icighan jijingi yô . 42 : 4 ) Er a lu Tor u Tartor u Mesiya yô , una er kwagh ne shighe u una hembe ity@@ artor i sha won cii avur avur , una gema a ver Tartor na u perapera la . V@@ ol@@ t@@ ai@@ re a̱ kera kaa ga yô , mase “ Aôndo u a lamen a uumace ” ngu u una na ikyar sha mbampin mban kpa ? M yila ahan a sen mer , ka ihy@@ un@@ dugh ; m kaa sha msaanyol , mer , ne nyi ? ” Yehova una kighir or ér nana wa loho u dedoo u sha kwagh u Yesu la ikyo ga . Man kape a er kpaa je la ! 1@@ 00 : 2 ; F@@ il . Alaghga tsô , ashighe agen Paulu yange una za atôônanongo agen inya yô , anmgbian u nan lu a vande nengen a na ga yô , nan va kaa ér , ‘ Ka we Paulu ne z@@ ee ? M@@ doo u ve doo ayol a ve la kua mzough u a lu hen atô ve la yange doom kpishi . ( b ) Ka ib@@ um@@ un i nyi Yehova yange na Mb@@ al@@ ev@@ i ? Y@@ A@@ NG@@ E i doo Yesu u ôron kwagh u Tartor kpen kpen . • Se fatyô u lun sar sar , kpa shi se nengen tom wase u pasen kwagh la be@@ elee ga nena ? Heela tseegh ga , Yesu ta mbahenen nav icin ér , ior vea kôr ve ihyom shi vea tôv ve a ican shi a wua mbagenev je kpaa . M venda u nyôron sho@@ ja sha ci u imoshima yam . Ity@@ ô@@ gh ki re@@ di@@ o k@@ in lu môm ken m@@ t@@ ôm ma re@@ di@@ o ma i hii timin ken tar u K@@ an@@ ada , ma nan abaver sha akaa a kwaghaôndo . Ka ior mba civir Yehov@@ aa ? I@@ mo@@ shima yase ka i taver se ishima u pasen kwagh nena ? Kape hanma or u i mar nan ken Jijingi nan lu la . ” Er se lu mbap@@ asen loho u dedoo yô , se dondo ikyav i Yesu la nena ? U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u anmgbian u kwase ugen u i yer un ér D@@ al@@ ia , u a lu ken gar u V@@ il@@ n@@ i@@ us , gar@@ tamen u tar u Li@@ th@@ u@@ ania la . ( Marku 10 : 1 – 16 : 8 ) Yesu gema kaa a na ér a̱ “ kura atindiakaa , ” shi ôr un atindiakaa shon agen je kpaa . Umbur wer , m@@ ne u a ne se akaa a ken jijingi sha ci u mkpeyol wase la ka ikyav i tesen ér ngu ikyua a vese shi ngu kuran se kpaa . AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN N@@ ik@@ ol@@ ai D@@ u@@ bo@@ v@@ in@@ s@@ k@@ y u a lu anmgbian u ng@@ ôm u nomso la yange nger kwagh u uma na ne anyom kar kpishi ga maa kpe . Kpa er Mbaiserael ya ikyar a ve yô , ve hemba lun ior mba b@@ ov cii sha ci u ve hông@@ or mhen u Mbaiserael shi ve vihi ikyar i ve ya a Aôndo la kpaa . Ú F@@ atyô u Z@@ u@@ an a M@@ mem Er nan ve or@@ henen u Yesu ugen yange kaa a Yesu wener á tese ve u eren m@@ sen@@ e ? Aluer se kera mba hen ya vea tsombor wase ga je kpa , kwagh wase una gba anmgbianev asev ishima her , nahan vea nenge ér doo u vea za hemen u tsuan akaa a hange hange sha ci wase . Er va shin tar sha u va tôôn isholibo i tar kera nahan kpa , eren kwagh a ior asange asange sha dooshima — ken ve yô , lu kwase u@@ ange ugen man or@@ im@@ ande kua wanakiriki ugen kpaa . Zege@@ tartor u Per@@ shia ua hingir you y@@ u you , kpa tom u maan tempel la yô ua za hemen zan zan a kar kuren u . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u or u te@@ en kasua man kwagh u injaa u i yer un la tese se nyi ? Yange mba ember m@@ tsegh u tempel la kera yô , ior lu “ saan saan a iember ken asema sha ci u aeren a dedoo a TER A er a wanakiriki Na Davidi kua ior N@@ av Iserael yô . ” ( b ) Kanyi kwagh amba@@ aior la a fe ga ? Se fatyô u pinen ayol a ase ser , akaa shon tese se nyi ? “ [ Se mba a ] ishimaveren keghen uma u tsôron , u Aôndo u A eren aie ga la , A tôndo zwa je er shighe lu a lu ga la . ” ​ — TI@@ T@@ U 1 : 2 . V@@ ER@@ A ka kwase Kristu u jighjigh , á kuma anyom 7@@ 5 shi ngu u@@ ange kpaa . Ka se yôô kwagh na se kaa ser i ver un Tor sha , ken Tartor na u Mesiya la . Kpa tic@@ a la nana soo u wasen mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbara ér ve seer fan takerada u ôron . Nahan hii u henen Bibilo a wan shon . Nenge Ter wase u sha la a lu a dooshima sha wono ! Shi yange henen Bibilo hanma shighe shi eren msen kpoghuloo kpaa . ( Ivur 4 ) Yehova ngu kuran ve , shi a kegh a kegh iyol u wasen ve kpaa . Yehova yange ungwa zamber u Lo@@ ti la , nahan seer eren kwagh a na sha dooshima . Shin er Adam man Ifa k@@ an@@ shio u eren tom u Aôndo na ve la nahan kpa , mbagenev yô er kwagh u a tese ve la . Sha nahan yô , de se asange asange cii se fa nen kwagh u mimi je a lu hange hange ken uuma asev la . J@@ un 6 - 12 , 20@@ 11 Ka sha mfe u or fan tsu@@ la laa ? 15 , 16 . ( a ) Yehova yange tese ér un lumun a nagh ku ip@@ aan kura nena ? Hii shighe u yange i ver iniongo ne la je , i̱ bende a ior sha gbenda u vesen je zua ga . Hi@@ ihii yô , gba u se hungur akaa a ken ijime la , se vihi shighe wase man tahav asev u henen sha kwagh u a ga . Dooshima ngu hange hange ken ivese sha ci u nyi ? In@@ j@@ akwagh igen kaa ér : “ I@@ bu@@ me@@ or ka nan pase ishim@@ an@@ yo@@ on i nan cii , kpa or@@ fankwagh yô , ka nan kighir i , i mem . ” — Anz . Paulu yange de iyol@@ gen@@ gese 3 : 5 , N@@ W — I “ yima ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ‘ sha m - ee u i ôô ve ’ shi i ‘ mar ve he@@ gh sha icighan jijingi ’ la sha nyi gbenda ? Mbagenev yem ken ityar igen u za wasen mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato u fan kwagh u Yehova . ( Yohane 2 : 10 ) Mayange je , Yesu yange taver ior ishima ér ve ma kwagh ve h@@ unde ga , gadia a fa ér ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ rom doo ga . Kwagh u Mbashiada mba Yehova er shighe u i lu nôngon ityav la na ior kpishi u kaven ér nyi ? Kape i lu ve yange i tsua Maria , kwase u cian Aôndo ne ér a lu ngô u Yesu Or@@ yiman je la ! ( 2 Peteru 1 : 19 – 21 ) Aluer u er nahan yô , u zua a “ mfe u fan Aôndo , ” gadia ka mfe ne a lu iwanger i mimi ye . — Anzaakaa 2 : 5 . la nahan . ( Anz . Er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den la i karen kera yô , Yehova na kwaghôron u profeti u hiihii u iv a ishimaverenkeghen ker kpishi yô . Apostoli Paulu yange kaa a Timoteu ér : “ Lu ken akaa a i tese u ” la . ( Aerenakaa 20 : 17 - 35 ) Ikyav i tesen yô , yange tôô shighe tese Timoteu tsung sha er una lu “ or@@ tom ” u Aôndo “ u i gba u nana ya kunya ga yô . ” 13 : 34 , 35 ) Y@@ ese wa mbadondon un tindi ér , ve tesen dooshima u t@@ angen iyol ga la hen atô ve ayol a ve . Yehova lamen a vese nyian sha Bibilo . Bibilo ngi a tahav mbu geman uuma asev . Kwagh la na u mbaapostoli man mbatamen vea hide a time sha kwagh u ic@@ ôngo la . De kera or@@ on iyev sha ifer ga shi de kera or@@ on iyev sha ity@@ uh@@ wan kpaa ga . ” — 1 Pet . ( b ) Er nan ve i doo u se zer zungwen sha akaa a se er sha lan ga ? ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 ) M@@ lumun u a lu yô ka un ne : or môm kpa ma nan til ga . U tesen ikyav yô , ka vea z@@ aan u za sôron mbau@@ ange shin mba beenyol yô , ve za vea udi@@ ak@@ on mba ve vi@@ e mbara imôngo . ( Yakobu 1 : 22 ; 2 : 26 ) Yakobu yange nger kwagh ne anyom kar kuma er 35 nahan , kpa Mbakristu kpishi za hemen u tesen jighjigh ve sha aeren a vough . Kwase ugen hen tsombor shon u lu Kwa@@ se@@ shiada ga yô kaa nahan ér : “ Ior mba ken u@@ kwaghaôndo mbagenev cii yange ve nenge mk@@ er sha ior mba civir a ve imôngo . M@@ p@@ aa u i p@@ aa se sha ikyev i isholibo man ku la man ishimaverenkeghen yase i sha kwagh u ke ’ hemen man m@@ suur u se suur sha Yehova la kohol cii gba zua sha tahav nav mb@@ ura . 14 : ​ 3 , 4 . ( Luka 11 : 13 ) Kpa u ngu wer , icighan jijingi ngu eren ivande ken a vese sha u nan se tahav mbu lamen ijô igen ga , kpa ka a kende isharen yase i lamen a ior mba ve ongo zwa wase ga la . Cii man Saulu a hingir tor yô , Samuel vande lun profeti u Aôndo ken tar u Iserael . Kpa cii man m pase er a nyôr pur@@ usu shi mo kpa m za u eren un batisema ker yô , de me vande ôron ne kwagh u uma wam u u@@ ye la . Er F@@ il@@ em@@ on na ishima taver mba ve lu Mbakristu a na imôngo la yô , Paulu ‘ ember kpishi shi zua a ishim@@ as@@ ur@@ un ’ kpaa . — F@@ ile . Shighe u i du@@ gh@@ um ken mimi kera la , m fa er Mbashiada mba Yehova ve tesen mimi yô . ” 18 , 19 . ( a ) Alaghga Mbakristu mba ve bee iyol la vea kav er ikyav ve la ka i taver mbagenev ishima kpishi ga sha ci u nyi ? 4 : 14 ) Paulu yange wa kwagh ér i de torough a torough u p@@ endan or ave sha it@@ you ga . — 1 Tim . Kpa aluer or u lun a ishima i mimi nan va fa ér Aôndo u mimi venda aeren a ng@@ an man ishima i vihi nan a mba ve eren akaa shon yô , nana er nyi ? 13 : 5@@ 1 , 5@@ 2 . Ka i taver uumace mba ve yen ne kpishi u eren aeren a perapera . Mbakristu Mba T@@ su@@ aa Man Tindi U Mose La Ior mba hen ijiir la mba ve due ve nenge a vese yô , ve hen ér ka se se h@@ ôn b@@ om la ye ! Shighe u se tagher a am@@ een taveraa yô , se kpa se tile dông aluer se ‘ wa am@@ ise , shi i tim se dông ’ yô . ( Ef . Doo u se kure ken ishima sha kwagh u Mpase 20 : 8 a ôr la ser ing@@ y@@ egh ki ior mba Satan una va tsu@@ gh ve ken iky@@ aren i masetyô la k@@ ia ngee je a gande ô@@ ron@@ o ? A saan se iyol u wasen mba i lu nzughul a ve la u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un ken Ruamabera . Se fatyô u eren kwagh akuma akuma sha u fan ser , cii man Yehova a lumun se yô , gba u se keghen un sha u a hemen se sha ikyev i Yesu Kristu kpa ? Zum u Yesu tile ken kwa@@ v@@ jir sha ishigh ki P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u yô , á ôr ityôkyaa i i ne ve Mbakristu ve lu ken mzough yô . • Ka akaa a nyi nahan nga a vihi ivaa ? Doo u se naan Yehova icivir hanma shighe sha ieren yase zum u i lu eren msen ken igbar yô W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér , “ Ú F@@ atyô u ‘ P@@ eren Y@@ ande M@@ ase@@ don@@ ia ’ K@@ een Kpa ? ” 4 : 17 ; 6 : 9 , 10 ) K@@ era shi ica ga tsô , Tartor ne ua tim tar u Satan ne kera nahan ua hemen ior vea er ishima i Aôndo sha tar cii . Sha imba ishimataver i nan or la yô , jighjigh u nan una vese kpee je . — Mbaromanu 1 : 11 , 12 . Nahan cii kpa , aluer se mba tsuan akaa a se er ken uma , a u keren u fan ishima i Aôndo shio yô , se lu tesen ser a doo se ishima cuku ga , shi se lu suur sha a na kpaa ga . — F@@ il . Nahan kpa , ica gba ga tsô tiônnongo u mbahenen , u vese iyenge ga ne vese je hingir u lun a mbananjighjigh udubu udubu . Ka i@@ mba@@ or i nyi i gbe kpee u ú lu ve Aôndo una lumun we ? Ishim@@ avi@@ h@@ in man iy@@ u@@ he yange i iv K@@ ain ken ishima nahan á kar a uma u an@@ ngô na A@@ bel kera . ( Ôr Marku 14 : 12 - 16 . ) Mic@@ hel@@ le : Kwagh@@ bo ngu sha mnenge u ú lu a mi la ga , mbampin ou kpa ka mba b@@ ov ga . I@@ E@@ MB@@ ER i fan mimi man averen a ka a mase van ker la cii ka u@@ iyua mba dedoo mba ve dugh hen Aôndo yô . • Ka sha nyi igbenda se ‘ ver ishima sha ityesen y@@ as@@ a ’ ? Doo se kpishi er i ne se ian i civirigh i nengen mkohol u i lu kohol “ iv@@ or i dedoo ” hen shighe wase ne nahan . Paulu tôô tar ne lu karen sha tse@@ mbe u an@@ umb@@ egh zum u á ôr mkaanem man la . Ashighe kpishi ati a ken Bibilo nga a lu a inja , hemban je yô ka a@@ lu iti i Aôndo iyol@@ na a ii yô . Gba kpee u se time ken Mkaanem ma Aôndo se gba uwer ga , gadia ka ken ma se zua a mbam@@ sur@@ shima nav ye . D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 4 ( zwa Buter ) Kwagh u sha uhar u i ter ken msen u ikyav la yô ér : “ Tartor Wou u̱ va . ” Nahan or@@ vesen na maa gema un wa ken ga@@ adi . 28 : 13 ) Mba ve y@@ eren asorabo a ve yô , mba eren kwagh u vihin tsung , gadia kwagh môm ngu myer sha ishigh ki Aôndo ga . Gba u ú fa Yehova tsembelee , shi u lumun wer atindi a ken Bibilo man akaawan a ker cii nga sha ci u kuran we , shi nga tesen ér u doo un ishima . — Ps . • Kanyi ka i na ve Orkristu nan lu or@@ fan@@ kwagh@@ a ? Ka nyi kwagh igen kpa yange i wase ve ? Shi shighe ugen a za kôr or ken u@@ ity@@ a shin a kôr or kp@@ an yô , i dugh nan ake . Nahan kpa , Bibilo shi i kaa ér “ ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii . ” M tile sha gbenda ac@@ in imôngo m er msen hen Yehova mer a nam agee . Sha ci u Yehova Aôndo nenge num sha ci wase . Or u nan eren akaa ne yô , nana t@@ enger mayange ga . ” Ikyav i tesen yô , yange kôr cio u wasen ior mbagenev 17 u fan mfe u vough u mimi u ken Bibilo la , shin er yange á tema shin iky@@ e@@ ky@@ e i nan un i@@ ôôn la tugh k@@ ak@@ a sev pu@@ aa nahan kpaa ! Gbenda môm u eren kwagh ne yô ka u veren shighe u ôron Mkaanem nam . Ngu nôngon wener una vihi mlu wase u ken jijingi , Yehova a de kera lumun se ga , shi uma u tsôron kpa a kar se . Yehova man mbatomov nav lôh@@ ô amba@@ aior la cii ér ve va ken tiônnongo u Kristu u mimi . — Mpase 18 : 2 – 4 ; 22 : 17 . P@@ ine ase iyol you yôô : ‘ Ka an m hembe wan nan ikyo , ka kwase wa@@ maa , ka or@@ ya wa@@ maa shin ka orgen u se vese ayol a ase ga ? ( Yesaia 27 : 6 ) Ivur ne i hii u iv@@ in ken inyom i 19@@ 19 la , man ka ikyav i kpilighyol i tesen agee a Yehova je la . Kanyi i gbe u a er sha kwagh u akaa a m@@ nyer shin a iji@@ righ@@ i ? Shin er se lu veren ishima ser se va war mkur u tar ne nahan kpa , se mba civir Yehova sha ci u a doo se ishima , ka sha ci u se va zua a uma u tsôron tseegh tsô ga . A@@ kur@@ aior a sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa seer u kighir ior mba Yehova . Yesu nengen a na yô , a kaa ér : “ Nenge , mimi je , ka or u Iserael u ma ic@@ ugh i lu ken a na je ga yô . ” Aôndo una hide a va a bem sha tar nena ? P@@ ase er se fatyô u seer iwuese i se lu a mi sha ior mba ve lu ken tiônnongo yô . Yesu pase kwagh u mkur nena ? Ts@@ ahan ior sha ifer shin ka karen ikyaa inya ga , sha ci u kwagh u mimi doo un ishima . Wan shon za hemen kaa ér yange un lu eren tom ikyua a World T@@ ra@@ de C@@ enter sha shighe u yange i ta num sha mi la , nahan un nenge a hanma kwagh sha ashe na . ( b ) “ Zege@@ mnger u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ” man “ zege@@ mnger u shin ity@@ ô@@ tar ” la tile sha ityough ki nyi ? Ior mba i hembe ôron kwagh ve la : Yeremia man E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki man Tor Se@@ de@@ k@@ ia Shin u fatyô u duen za nyôron ya ugen je kpaa . Kwagh hemba gban ior kpishi nyian a msaanyol ve iky@@ ang@@ egh . W@@ any@@ e@@ kwase ugen u anyom at@@ aan u ke ’ tar u B@@ oli@@ vi@@ a u a vese sha ikyev i mbamaren nav mba ve lu Mbashiada yô pine tic@@ a na ér a̱ na un ian i h@@ ôron makeranta ke ’ s@@ ati u lu@@ ̱ u̱ ortamen u sôron ningir una va inya la . I nger akaa kposo kposo 16 a i gbe u anmgbianev vea eren ve vea kuma u lun mbatamen la ken 1 Timoteu 3 : 1 - 7 . Kwagh u I G@@ be u Se Mba@@ yev Se Er K@@ en@@ g Yô Ishima yange i vihi Davidi sha ci u Go@@ li@@ ati lu l@@ ahan ior mba Aôndo . A pine ér ma or u lamen zwa Buter nan ngu hen ya wase je kpa ? Ity@@ av mbi yange tor la una hemba cii a gema g@@ wa a na Mar@@ du@@ k . U se yaren tom a ityesen i se zough a mi ken Mbaromanu 2 : 21 - 23 la inja na yô , ka u henen aeren a vough a Mbakristu ken Mkaanem ma Aôndo shi eren kwagh u se hen la shi tesen mbagenev u eren nahan vough . Yange mba he@@ e un ish@@ angen sha kwa u sha uhar , hiin a hii tom nahan maa nomso@@ or ugen u soo wener i̱ lu orgen kposo nana hemen yô , wua un . V@@ enda “ A@@ gbil@@ in@@ akaa , ” 4 / 15 A kaa ér : “ Mo M ngu kon u wain u mimi , T@@ erem ka or@@ shir@@ en . ” 32 Ngeren Mba I Gb@@ er ken Iyoukura ken In@@ yom i 20@@ 14 Yô ( Pasalmi 1 : 1 - 3 ) Er nan ve mk@@ ar u or@@ pasalmi a kar or u atindiakaa a Bibilo á gbe nan ishima sha kon la i lu sh@@ am@@ in@@ i ? Ú Tese I@@ engem I Aôndo Kpa ? Se de ser kwaghfan u tar ne man aka@@ aeren a ú a hemen se ga , kpa se zenden nen sha igbenda i Aôndo i jighilii la . U m@@ asen yô , kwagh ne tese Yosev man Maria ér doo u noov man kasev vea lamen ayol a ve wang wang man sha mimi kpaa . Ka sha nyi gbenda nahan yange i dugh Yesu ken “ kwase ” u Aôndo laa ? Yange i wa ve tindi ér hanma kwagh u a bende a ik@@ yom cii yô , i k@@ ire un wang gayô i hembe un i ta kera . ( Pasalmi 32 : 3 - 5 ) Yehova soo u wasen se , ka u nan a na se ibo sha asorabo ase ga . Mbakristu mba wasen ayol a ve u nôngon a mbamzeyol mba u@@ a@@ ah@@ e ve ve a mi la Doo u Se D@@ ondo Yesu sha ci u Ny@@ i ? Aluer Mbashiada mba Yehova mba ve lu umiliôn imôngo ne cii kohol mba eren msen hen Aôndo hen shighe môm je kpa , una ungwa msen u han@@ mô ve . Ior kpishi ka ve er nyityô kwagh i ve soo cii shi ve per nyityô tindi cii sha er vea lu uma yô . I@@ ny@@ aregh kpa ban , nahan ka ican u zuan a im@@ i@@ em@@ nger . Aluer se ôr nahan yô , kwagh ne una tese ér mba i shigh ve mkurem la kpishi ka sha shighe la á va mase kaven er ve til sha jighjigh ga ye , nahan a lu sha shighe la a gba u a tsua ior mbagenev sha ityough vev ye . ; Ne@@ w@@ man , L . Kpa aluer hingir u se maan m@@ sô@@ rom ve ishima ia gb@@ aan se sh@@ imi yô , a gba u se tôv ishima yase sha mimi . MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A mba eren sha atindiakaa a a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . Cii man Mbaiserael nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa yô , or@@ ya ugen u i yilan un ér Se@@ lo@@ fe@@ ha@@ di la kpe , a wan u nomso shio . I@@ ma@@ agh ki fan ityesen ka gbenda u se tesen kwagh tsema tsema la ga , kpa ka kwagh u á hembe lun a inja ica je yô . Ter na , Tho@@ m@@ as Wh@@ it@@ t@@ on , yange ta ikyaa a na sha kwagh u lu kohol imôngo vea M@@ zough u Mbah@@ enen Bibilo sha Tar Cii la , kpa ica i gba ga maa Tho@@ m@@ as Wh@@ it@@ t@@ on saa ku . ( 1 Utor 18 : 30 ) Kwagh ka a er i vihi yô , Mbaiserael mba ve kohol her la cii fatyô u fan or u nana n@@ ô@@ ôr ve ura u kwagh gba ve a mi yum la ga , a lu Yehova shin Ba@@ al kpa ve fa ga . Er se vande henen ken kwaghhenen u a kar la nahan , m@@ til sha mimi ngu hange hange . ( Pasalmi 5@@ 1 : 11 ) Kpa aluer se er isholibo man se zung@@ we sha kwagh shon tsung yô , alaghga kwagh la una tese ér se gema ishima . Yô se ker u eren ishima i Yehova hanma shighe vough er Mbaiserael mba tsuaa mba ve gema asema la kpa er nahan . ( 2 Mbakorinte 11 : 3 ) Kwagh@@ h@@ ônon ugen u Diabolo a lu yaren tom a mi nyian yô , ka u mgbegh@@ an Mbakristu ken ijime u henen ér aluer ve nyôr iyol u eren aeren a taregh sha u tesen ér Mbashiada mba Yehova mba inja môm a ior mbagenev yô , vea fatyô u ur@@ ugh ior mbagenev van a ve ken mimi ne . Kpa Anmgbian Y@@ ac@@ o@@ s tes@@ em kwagh u me er yô , a iyol@@ hiden ijime man sha dooshima . ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 16 ) Shighe u Yehova wa ishima ér una hii u gban akaa la , kwagh u hiihii u gba yô , lu ort@@ yom u a lu Wan na ne . M@@ P@@ I@@ N : Yesu ka Aôndo ? Nahan ka ker ken uwer u May 19@@ 5@@ 7 yô , se gba tôôn pania tsô . Se tsua u za eren pania ne iwer ihi@@ ar , hen en@@ i@@ er u P@@ el@@ l@@ o , hen haregh u L@@ ap@@ land , u a lu ikyua a ijiir i hemban nd@@ ôh@@ ôr sha tar cii , i yer ér Ar@@ c@@ tic C@@ ir@@ c@@ le la . Ieren i nzughul a ior la yange i hii nena ? ( Yobu 42 : 6 ) Gba u se cii se er kwagh u Bibilo i tese ér se er ve se zua a m@@ me@@ m@@ shima la . I@@ ̱ kaa ér : “ Or u nan ci@@ r akaabo a nan yô , nana zua a iveren ga , kpa u nan pase a , shi nan undu a yô , nana zua a mhôônom ma zungwen . ” ( Anz . 28 : 13 ; Y@@ ak . 2 : 8 ) Shighe u mbaihyomov mba Yehova vea mough num a mbacivir Un tar sha won cii la , Yehova una tema a tema ga . Yehova yange tsengaôron m@@ hi@@ di u ior nav mba un tsough la sha ikyev i profeti na Yeremia . Aluer u tagher ishigh a mbamlu mban nahan , u fatyô u zuan a mk@@ om sha won je kpa ? Aôndo na mbatomov nav vangertiôr u nyi ? K@@ un@@ ya ngu ker un a mbayev gbenda môm ga . D@@ er@@ ab@@ a mbagenev ka ve tile ikyua a ig@@ y@@ u@@ ngu mci@@ mbi shon , kpa mbagenev di yô mba til her ga . ( b ) Ka hanma shighe nahan gumor nana kuma u Yehova una pine nan kwagh sha akaa a nan tsough u eren laa ? Aluer u ngu henen sha avur ang@@ an nahan yô , u zua a m@@ sur@@ shima kpishi . Ve lu tôôn ityakerada i pasen Bibilo a mi , i i gba ve kwagh kpishi la , ken ityar i i lu ker kpishi la , van a mi ken tar u Jam@@ an@@ i . Ma or gbe van hen T@@ erem ga , saa nana kar her a Mo . ” — YO@@ H . 14 : 6 . U er akaa ne sha ci u nan yô , a wase nan kpishi ga . Iky@@ on i sha ikyav la tile sha ityough ki kwagh u Aôndo una er sha u hiden a uumace sha mlu u vough la . D@@ ondo Ikyav i Yesu sha u T@@ esen Ior sha Dooshima , 7 /@@ ⁠ 15 Mbagenev je yô kaa ér orumace ka a ka di ish@@ ôso igen tsô , nahan aluer or er kwagh er an@@ ny@@ am@@ ev nahan kpa , i de kpiligh se iyol ga . ( b ) Kanyi akaa se p@@ al@@ egh@@ a ? Ruamabera u sha uhar u pasalmi la una wase se u eren kwagh ne . Kpa alaghga yange Yuda hiin gban ah@@ on yô , mbaapostoli mbagenev kpa gba un@@ ugh shin iky@@ er sha kwagh u yange ve nenge ér ka kwagh u vough yô . Kpa im@@ anger yô , ngi ve a iyol@@ gen@@ gese , man ashighe kpishi ngi i na or nan er kwagh a mbagenev c@@ a@@ veraa man sha ts@@ wam kpaa . Kanyi or@@ kuran ne a nenge a mini ? Yange ve yina , shi lu kwagh u vea fatyô u fan kwagh u ken ishima i mbacivir a ve imôngo la ga . Shi kua u kohol imôngo a Mbakristu mbagen shi zan mbamkombo mba tiônnongo kpaa . Ng@@ i a iti i Aôndo , ka Yehova je la . Yesu eren kwagh a kasev kundu kundu . Shi alaghga Paulu hen ér jighjigh u he u Mbakristu la una n@@ ungwa aeren a atô@@ at@@ yev a doon ga la sha kwaghaôndo u Mbayuda , ka nahan ve kôr Mbakristu ihyom yum ye . Kpa aluer mba@@ beenyol yem hen ijiir i i nengen sha ve la man se za sôr ve fele shi se tese ér se za hemen u taver ve asema shi wasen ve yô , se na ishima ia gba ve sh@@ imi shi a saan ve iyol kpaa . — Anz . Kpa m umbur er yange m mgb@@ ôghom a Yehova ve doom yô . • U za hemen u tilen sha mimi nena ? Nenge ase shighe u Yesu bee or u yange lu a u@@ jijingi mb@@ ab@@ ov , p@@ ir ashe shi k@@ ondo iky@@ er kpaa angev la . Ve ungwa imo i Yehova kaa ér ve nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa shi ve ngohol u la . * Ka he ’ ijiir la yange mba@@ any@@ ing@@ ôr man usu u ye@@ ghen kp@@ enger kp@@ enger la u mase been a ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough mb@@ ira man ak@@ om la f@@ ere je i ngô@@ ôr ga ye . ( 2 Utor 2 : 11 , 12 ) I na Elisha kwagh u yange sôn la . Ishima ia nyian we sha kwagh u gbenda shon , ape u yem ga . Anmgbianev Na I@@ wasen ( Pasalmi 119 : 25 – 32 ) Aluer ka u se za hemen u tilen sha mimi sha ishigh ki Aôndo yô , a gba u se lumun ityesen shi se eren msen ng@@ e@@ egh ser a̱ na se akaawan a na . Kpa ve fa er Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ve lu “ Iserael u Aôndo , ” man er i lu ve ve hingir nongo u mimi u Aôndo yô . — Mbagalatia 6 : 16 ; Aerenakaa 20 : 28 . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 8 , 30 Sha kwa u hiihii u ve zua a Yesu la ve undu un ve hide ve yem ish@@ u kôron , kpa sha mimi yô akaa a ve nenge Yesu er shi ôr a ve sha shighe shon la yange kôr ve sha m@@ tema kpishi . • Inja i u “ zenden . . . sha jijingi ” la ér nyi ? Aluer u soo u seer ôron kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku i i er kwagh u i ken Bibilo la yô , ôr ityough 7 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? 17 : 14 - 20 ) S@@ aa or a na Yehova jighjigh ve nana hemba mbamzeyol mba ve lu inja er nana fatyô ga la ye . Er ve na ayol a ve jighjigh ga yô , ve tôô am@@ ak@@ ul@@ i a iy@@ ou@@ ad@@ ua la ve wa sha ikyev i Or@@ m@@ usu@@ lu@@ mi ugen . A@@ tindi a P@@ u@@ e man M@@ sen u Ter W@@ ase mba i gema ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y la lu ngeren u hiihii u yange i gber ken Ma@@ ur@@ iti@@ us ken atô u uwer u A@@ ip@@ or man u Me@@ i 18@@ 26 ken zwa shon je la . 65 : 13 , 14 . ( Aerenakaa 17 : 11 ) Yange ve lu timen ken Ici@@ ghan@@ ruamabera sha gbashima je , sha er vea seer fan ishima i Aôndo shi vea seer tesen dooshima ve sha u dondon kwaghwan u ken Ruamabera la yô . U hen wer kwagh môm una za u iyol sha gbenda gaa ? ( Aerenakaa 22 : 14 , 15 ; 26 : 16 – 18 ) U yan a ya kwagh tsô kpa Mbaf@@ ar@@ ishi y@@ aan kwagh a mba@@ asorabo ga ! Yesu man Solomon mba kwagh môm sha nyi gbenda ? Aluer se ‘ gema ishima i nyian yase cii se haa sha Aôndo ’ yô , bem na una kura ishima yase nahan se fatyô u wan ishima a mbamtaver . Mba@@ eren tom shin Betel kpishi vande zan makeranta shin henen tom@@ a@@ ve@@ egh ga . Ken inyom i 19@@ 47 , shighe u m lu anyom 19 la , m hii u henen mimi sha ikyev i orgen u dondo ya a vese yô , iti na ér The@@ un@@ is Be@@ en . Aluer se mba ikyua a Yehova shi se mba kuran atindi a na kpaa yô , se va lu ker . Sha ayange la ior kimbir She@@ ma , shin msen u Mbaheberu ken u@@ shin@@ ago@@ ge , man mkaanem ma ma lu ken Duteronomi 6 : 4 – 9 , ma Yesu t@@ ér ma la kpa lu ken msen ne . Akaa ne aa na se ishim@@ any@@ ian shin aa na se hii kwagh u a lu u shami ga sha u palegh anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken jijingi la . T@@ e se icin sha akaabo a shin tar ne . Ior i tar ne mba van@@ den keren mtsera ve , er ve lu “ ior i tar , i kwar ve u lu hen uma ne ” yô . ( 1 Timoteu 3 : 10 ) Gb@@ a@@ shima u ve lu a mi u nyôron iyol ken aka@@ aeren a ken tiônnongo man ishimat@@ seen i ve lu a mi ken tom kwaghpasen la kua ikyo i wan i ve lu a mi sha anmgbianev mba ken tiônnongo cii la ia wase mbatamen vea kav gbashima ve la sha shighe u ve soo u seer naan ve ityom igen kpaa yô . Shi Mbakristu mbagenev kpa vea fatyô u sur@@ un se ishima . Shi ve soo u fan kwagh u shighe u “ mk@@ ur@@ tar ” la kpaa . — Mateu 24 : 3 . Kwagh ne lu a lu mhii tsô . Kpa , a yima se sha ci u se fe icighan iti la shi se yer sha í sha jighjigh yô . Kwagh la yange er shighe u Yesu na iyol na sha ikyev i Aôndo sha batisema u eren shi í tsegha un sha icighan jijingi er i ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan vough ken inyom i 29 S.@@ W . la . ( Heb . 12 : 11 ) A@@ fa@@ eren@@ ga se lu henen sha kwagh u yange i er a vese sha mimi ga , shin kwagh u se nenge ser yange i er a vese sha mimi ga yô , nahan ishima ia lu vihin se her . Nahan cii kpa , gba u se fa kwagh u Aôndo ve se fatyô u hingir ijende na ye , a lu iti na tseegh ga . Shi M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en la kpa i er un ér a̱ na se̱ kuma u lun mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo . Gbenda u nyôron : Mba ve ve u eren tom shin Betel he@@ gh cii , ka ve nyôr makeranta ne . 1 : 1 , 2 ) Ka sea umbur ior mb@@ al@@ un a jighjigh u nan mba Ruamabera a er kwagh ve ér yange ve civir Aôndo sha mimi la yô , kwagh ne a wase se u dondon ikyav ve la . ( Rom . Kpa kwagh la tese ér yange jighjigh ve yina shin ve kuma u vea za hemen sha gaa ? ( U@@ k@@ we@@ legh 3 : 22 , 23 ) E@@ ̱r i gbe je , kwagh ka una tser mbacivir Aôndo nan nan kpa ve kundu ishima , je yô shi ve lu saan saan kpaa . — 2 Mbakorinte 7 : 4 ; 1 Mbat@@ esalonika 1 : 6 ; Yakobu 1 : 2 . Se mba a atô@@ akyaa a a doo u se nenge Yehova Aôndo ser ngu U@@ hemban@@ sha yô . — D@@ an . “ U fa kwagh u wanakiriki Wam Yobu dedoo kpa ? Gadia ma or kuma sha a na shin tar ga , ka or u mimi , u perapera , u cian Aôndo , palegh kwaghbo . ” — YO@@ B@@ U 1 : 8 . Aluer se tôô kwagh u se vande nengen ke ’ Yesaia ityough 65 man 2 Peteru ityough 3 la se m@@ á@@ gh sha kwagh ne yô , se kav ser kwagh ne t@@ è@@ s@@ è ikyav i va karen a u@@ sha mba kpôô kpôô man tar u se tem sha ú ne man at@@ ung@@ u@@ am@@ nger a ú kera , veren mbagenev ga . Satan wa ihy@@ agh kpen kpen . J@@ an@@ us u lu ishigh ken hemen man ken ijime la di lu aôndo u mbam@@ hii cii . ▪ Hen Kwagh ken In@@ j@@ akwagh i T@@ al@@ ent@@ i La ( Mateu 4 : 8 , 9 ) Shighe va kar yô , Mbayuda ér vea nan un tor . Nahan yô , Yehova ver se ikyav i vough i tesen se er se eren kwagh a ior mba ken akuraior cii sha m@@ s@@ ange u sha dooshima ga yô . Sha “ iyange i iy@@ ugh i [ Yehova ] , ” i̱ i̱ lu van i@@ u@@ u la , a tim hanma kwagh u tar u Satan u suur sha mi la cii . Se fatyô u maan ishima i taver i̱ ia wase se u tilen sha mimi ken ashighe a ican ne nena ? Man ka agumaior je a hembe soon u tan num sha ve ye . M@@ sen una wase u j@@ ee ? Nahan aluer mbatamen mba wan anmgbianev mba ken tiônnongo tom sha ikyev sha inja yô , kwagh ne una wase mbatamen vea ‘ kar ’ mba i lu u vea va hingir udi@@ ak@@ on ken hemen la vea nenge . ​ —⁠ 1 Tim . “ M@@ civir u hen tsombor ngu a bugh se ian i pasen mnenge wase a zayol shio . Ikyav i tesen yô , aluer nom shin kwase er a ikyar u nan u ken ivese dang yô , alaghga nana soo u or@@ on iyev . S@@ aa se na Yesu jighjigh shi se dondo ikyav na la ve se fatyô u kporom hen Yehova ye . — 1 Pet . ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Yesu kure tom u taver u i na un ne nena ? Ka sea tseghan ayol a ase sha ci u Aôndo sea eren batisema je , se hingir u lun ken tsombor na u injaa la . Se mba keren ser se nenge a kwagh u dedoo ken tom wase u pasen kwagh la kua mlu u taver u se nyer ker kpa ? Mbagenev Kpa Mba ken Iky@@ urior N@@ ee ? ( Mbaromanu 1 : 20 ) Man ka sea seer henen sha kwagh u Yehova yô , se hemban lun a ityôkyaa i wuese un sha ityom na i vesen la cii . Yesu kaa a ve ér akaabo aa tser ve ken hemen shi vea tagher a mbamtaver kpaa . Sha kwagh u or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase Jose@@ ph@@ us á er yô , í wua Mbayuda hemba m@@ iliôn jimin . Ka se dondo kwaghwan u Yohane la sha u taver mba se zough a ve shighe u se dugh kwaghpasen la asema ser ve tôô akaa a i tesen ve la ve kar sha Bibilo . Satan ngu a na ior ve hen ér saa vea lu a inyaregh kpishi ve a saan ve iyol ye . Nahan kpa , er “ tar u kera fe Aôndo ” ga sha ci u kwaghfan u ú la yô , gbenda u Yehova a lu yiman ior a mi la ka ib@@ um@@ egh hen ior i tar ne . — Yoh . 17 : 25 . Yehova ver ikyav i hemban cii i zungwen mhôônom shi nan nagh saan saan . ( 1 Tim . 1 : 11 ; Y@@ ak . Yehova Ka Kwa@@ r Wam SH@@ A iyange i f@@ am ne ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu , oo ta b@@ a@@ veraa kôr sha angahar a i gber u un@@ den yemen sha Y@@ a u i maa sha ci u “ Icighan Ng@@ ô u Aôndo , ” ken ic@@ ile i T@@ í@@ no@@ s ken Zege@@ mnger u A@@ e@@ ge@@ an la . ( Pasalmi 41 : 1 - 3 ) Kwase ugen , mba yer un ér Sh@@ ar@@ on , a kaa ér : “ Yange i mar@@ em a angev mbu ken it@@ you mbu i yer ér cer@@ e@@ br@@ al p@@ al@@ s@@ y la , nahan hii iyev je m zenden sha iky@@ e@@ ky@@ e i mba@@ a@@ wan@@ ev . Lu a M@@ nenge u V@@ ough I@@ orov mba uhar mba Yehova hii gban sha tar la yange ve er kwagh u nan un ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi . Aluer ort@@ wer u á zough a ici@@ gh ki sôron b@@ ou@@ ange la va hen iy@@ ou@@ ci la va yôô er : Ma or@@ u@@ ange u nan rumun t@@ wer@@ sôron na man nan dondo ts@@ wer man atindi a un we nan yô , angev mbu nan mb@@ ua bee kpee a b@@ unde ga . Se eren msen hen Yehova hanma shighe ser a wase se se hemba mbam@@ yen asev , shi se henen Mkaanem nam kpoghuloo , se keren igbenda i se nôngo a mbam@@ yen asev yô . ( Heb . Yesu iyol na kaa ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” ( Yoh . U@@ de@@ l@@ ab@@ a mbagen yô , akav a sha igbenda man ikp@@ ande i í kp@@ ela ufoto sha mi shin u@@ tele@@ f@@ on mb@@ akiriki mba ka ve wa shin i@@ kpa ve lamen a mi la ka ve d@@ an ve ishima kera . ( Mateu 6 : 15 ) Kpa tsaha yô , Yehova ts@@ ahan mba@@ asorabo mba ve vende u geman ishima la . Yange i gba Adam man Ifa ve lu a isholibo ga . Aluer ka nahan yô , a shi a kuma shighe nena nahana ? ; T@@ av@@ en@@ er , D . 38 : 18 - 23 . 15 : 20 ; 31 : 10 , 23 . Or yange nana lu a mnenge u Yehova sha kwagh u uma yô , nan nenge sha iky@@ av@@ mb@@ it@@ omov mbi nan tsembelee , nahan nan yar tom a mbi a u vihin or iyol shio . — N@@ um . Kwagh@@ henen u a dondo ne una pase akaa a Mbakristu mbagenev ve tagher a mi yô . Se na jighjigh ser ú seer henen kwagh u Bibilo jimin cii i tese yô , ka nahan man ú seer kporom ikyua a Or@@ ngeren u Bibilo , Yehova Aôndo ye . — Pasalmi 119 : 1@@ 11 , 1@@ 12 . Mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe la tsua kwagh u or a er a uma u nan ve una lu nan a inja kpishi shi a saan nan iyol sha mimi yô . Y@@ ES@@ U man azende a na a kôôsôô agen yange sember yan P@@ ase@@ ka hen ai@@ k@@ ighe u uwer u N@@ is@@ an 14 , ken inyom i 33 la . Se fatyô u zuan a ityesen i vesen ken kwagh ne . Ng@@ ô ugen di wan na vi@@ a cii ve mase maren un ye , kpa wan shon dugh gbe ken inya maa kpe . 11 :⁠ 2 ) Or u hiden a iyol ijime nan l@@ an@@ en mbam@@ yina mba nan ga . Ka imeen i nyi i ter ken Mateu 4 : 8 , 9 , man Wan u Aôndo yange er nena ? 10 : 42 ) Ikyav i tesen yô , mbap@@ asen kwagh u Tartor mba z@@ ur@@ um iorov 20@@ ,000 nahan yange ve kohol imôngo hen mkohol u ityar ityar u i zua hen ijiir i i yer ér C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , tar u Amerika la , ken uwer u Se@@ te@@ mba 19@@ 22 . T@@ se@@ gha ve ken mimi , ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” S@@ aa se lu p@@ al@@ egh@@ aa a hanma kwagh u taregh u a lu wang ga cii ve Yehova una lumun ini@@ av y@@ asev ye . Se fatyô u nan jighjigh sha kwagh u Yehova a kaa wener una “ tsaha mba ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ik@@ o ga la kpaa ” una tsaha ve la . Er m pase kwase u vesen u hen iji@@ ir@@ tom yam ityôkyaa i i ne ve m vende ian@@ tom ne yô , a wuese er m ne Aôndo jighjigh a ishima i môm yô . ” K@@ asev , ungwan nen imo i noov enev er ka Ter nahan , Gadia nom ka ityough ki kwase di er Kristu kpaa A lu ityough ki nongo Na nahan man ka Un je A lu Or@@ yiman u iyol Na la kpaa ye . . . . * Kpa lu hiin i hii ngeren iti i Aôndo ken Bibilo i ken zwa Jam@@ an@@ i la ga . ‘ Z@@ A N@@ EN H@@ E@@ M@@ EN U S@@ Ô@@ R@@ O@@ N MB@@ A@@ M@@ L@@ U EN@@ E@@ V ’ Sha nahan yô , or@@ tom u Kristu môm kpa nan ngu a ma ityôkyaa i ke@@ hen iyol ga . Mba@@ fil@@ iti maa kôr Davidi . Sha iyange i Yehova una ôr tar u Satan ijir la , a lu mlu wase vea Aôndo la kwagh a gba sha mi ye . M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor , 10 /@@ ⁠ 15 Sha hiihii la lan mba hen tsombor na ishima , kpa shighe kar yô , ve vihi ishima a na tsung . ( 1 Samuel 16 : 13 ; 2 Samuel 2 : 4 ; 5 : 3 ; 1 Utor 1 : 39 ) I kaa ér ve tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Yehova , ve tema tor sha ci na ken Yerusalem . Nahan kpa , alaghga ishember igen a fatyô u eren tom a i u ôron kwagh u nomso@@ or man kwase cii . Er profeti M@@ ika a pase nahan , ka kwagh u Yehova a soo ér se er je la . — Ôr M@@ ika 6 : 8 . F@@ ese nahan , orgen u̱ lu ny@@ ôn@@ go@@ so ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a iky@@ e@@ ky@@ e na la n@@ aregh zwa su@@ gh un . I nger mbamzeyol mba vihin tsung mba ve ta sha Yobu ne ken Bibilo sha ci u iwasen yase . — Yobu 30 : 20 , 21 . ( Mateu 22 : 37 , 38 ) A er nan ve Aôndo una doo se ishima shi se cia un shon môm môm nee ? Tartor Wam ua lu u shin tar ne yô , mbayev A@@ v ma ve nenge ityav sha u i̱ de n@@ em sha ik@@ ev i Mbayuda ga yô ; kpa hegen yô , tartor Wam ka u heen ga . ” M ôr i cica cii m bee . Kpa aluer se gema di se kôr atindiakaa a Aôndo dông yô , kwagh ne una bende a na sha gbenda u dedoo shi a lu icivir hen a na kpaa . 10 : 11 ) Aluer se hen kwagh sha akaa a yange er ve la yô , se kera nzughul angahar ga . A@@ h@@ umbe a sha u@@ wo a á lu tan la , iv a ih@@ uma i bredi u ior lu kaan yô . Kanyi i wasen Orkristu u lun saan saan zum u nan ye ic@@ ana ? Se er nan ve se “ gema [ se ] dondo Satan ” ga ? ( 1 T@@ es . 5 : 14 ) Mbagenev di ka ve nger washika ve taver anmgbianev mba ken Kristu , mba ve lu wan ishima a atsan la asema . Bibilo kaa ér : “ Ity@@ ough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu , man ityough ki kwase yô , gema ka nom . ” Shi í wa atindi sha kwagh u ini@@ av mbi or nan ne sha ic@@ egh@@ zwa i nan la kua kwagh u or a er aluer inyaregh ki í we la k@@ ia hemba nan kpaa , kua atindi sha kwagh u wan@@ i@@ unda u u@@ z@@ end@@ en@@ ya , man môm - ken - pue u hanma “ icighan@@ kwagh u TER ” cii . Paulu geman gbenda na u pasen ior kwagh , nahan a kôr cio u ôron kwagh a ior kposo kposo Hii nan ve i gbe u se sôn Aôndo ser a̱ na se icighan jijingi n@@ aa ? Shi takerada u Bibilo ne ua fatyô u mgbegh@@ an we , nahan ú civir U@@ hemban@@ sha la a uma wou cii , shi hanma shighe yô ú lu nôngon sha u lun icighan , sha er ú va un a iwuese yô . F@@ ese je maa ve za ker or@@ sho@@ ja u lu i@@ kpa na la ve na un inyaregh nagh . Or@@ gen ngu ga , ka Yehova Aôndo . Paulu yange nenge er mkaanem man ma lu mimi yô . — 2 Kor . De cie ve ga ; gadia M ngu a we sha u yiman we . ” Inja na yô , noov man kasev mba ve er ivaa ve lu imôngo saan saan cii , anyom nga a ng@@ ur@@ en karen yô ve fa ayol a ve kpishi , nahan a mkaanem shio je kpa nom ngu a fa ishima i kwase na sha kwagh , kwase di kpa nahan . ( Marku 13 : 10 ) Akaa ne cii yange i tsengaôron á ken takerada u Mpase la , kua e̱r yange lu mbai@@ ho@@ mov vev iyol la kpaa . U@@ ng@@ wan I@@ mo i Yesu man i Wan@@ akiriki Na u Jighjigh , 4 / 1 Gba u se za hemen u ‘ taver asema ayol a ase , i̱ seer eren nahan er se nenge iyange i Yehova i lu mgb@@ ôghom yô . ’ — Heb . Ka Dooshima u An A Lu M@@ gb@@ egh@@ an Se ? Takerada u U@@ k@@ we@@ legh pase vighe vighe ér iti i Yehova man ior nav yange gba Yeremia kwagh shi doo un ishima tsung . Alaghga vea er aie shin vea ny@@ ighe or shin vea ii , nahan vea nôngo ér vea ku@@ h@@ wa se ing@@ y@@ ut@@ u se hingir u “ nyôron nongo a ikpelaior ” sha u dondon ve ityô , shin a̱ hemba kpa , se̱ palegh ve iyol . ( b ) Ka kwaghôron u profeti u nyi yange Yakob ôr sha kwagh u ior mba ungwan kwagh laa ? Mayange anmgbianev fatyô u lamen a or ne ma shighe môm ga . Nahan kpa , kwaghwan u jijingi mgbegha un nger la wase mba ve vese ayol a ve la u tagher ishigh a mbamtaver mba ken ivese , shi lun ken mzough gbem . A@@ ka@@ a@@ wan A Aôndo A̱ Hemen We ( Ôr 1 Mbakorinte 15 : ​ 21 , 22 . ) Kpa m kange ishima mer me eren kwagh u doon Aôndo ken uma wam . G@@ umb@@ egh@@ a vihi tu kpen kpen , man ze@@ ge i@@ yô kpaa una fatyô u lun kp@@ el@@ an@@ ya u ze@@ gen@@ an . Kpa ieren ve ne i tese ér loho wase kera ngu a inja ga ze . Heela tseegh ga , ieren ve la i p@@ ande m@@ lu@@ a@@ inja u ian i í ne hanma or ér nana na jighjigh a loho shon , er shighe a lu her ne ga . Tsô ort@@ yom ande hen Yesu taver un ishima . Mbamaren mbagenev mba den ér ahumbe a ta ônov vev mba ve lu hi@@ an a hi@@ a la iyol ga , ka ve shi lun ikyua a ve sha u vea fa hanma kwagh u ve lu eren la . Yange i er bredi mba uhar mba i naan nagh a mi sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i la sha iy@@ i@@ av mbi tsu@@ ts@@ wa@@ av mbi al@@ ak@@ e@@ ma . Yehova kpaa ka sea sôn icighan jijingi na yô , á na se mgbegh@@ aa je . P@@ ase er u pase kwagh a Yesaia 14 : 7 shighe u ú dugh kwaghpasen yô . Er Davidi er kwagh sha kp@@ aver ken utya , ior cii hingir u wuese un yô , Saulu gba nengen Davidi ér ka or@@ ihyom na . Se fatyô u kaven ken akaa ne cii ser gba u mbacivir Aôndo vea lu wang sha hanma gbenda u uma ve cii . Yesu yange ôr kwagh a mbaapostoli nav shighe u tsua ve ica lu a gba ga la , man kwaghôron shon tese ér Yehova we hanma or u nan civir un sha jighjigh cii ikyo . K@@ ura imoshima i dedoo la sha u kuren iyol@@ tseghan you , nahan iveren i vesen i Yehova ia haa sha a we . — Anzaakaa 10 : 22 . ( Duteronomi 29 : 29 ) Shi se fa ser , er Yehova a lu a kwaghfan shi a eren kwagh sha mimi man sha dooshima yô , ica a gba ga tsô una kar a ican i yan cii kera . Er se lu mbacivir Aôndo sha mimi yô , se mba veren ashe a iyange i uumace cii vea civir Zege@@ tor , Yehova la . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 7 ; 2 Peteru 1 : 16 - 19 ) Aluer ú ngu civir Yehova a nongo na anyom imôngo hegen yô , alaghga ú umbur shighe u yange mbap@@ asenkwagh u Tartor lu hen ningir wou shin hen tar wou kpuaa la , shin ú umbur shighe u mbap@@ asenkwagh tagher a ah@@ endan kpoghuloo la . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 1 , 4 , 13 ; 8 : 15 ) Se fatyô u ember shighe u se kase kwaghyan hen tsombor shin se ze iniongo i kiriki i mbacivir Aôndo ve er yô . — Yobu 1 : 4 , 5 , 18 ; Luka 10 : 38 – 42 ; 14 : 12 – 14 . 1 : 10 ) Aluer kwagh va bende a kwagh u se we ago@@ yol u eren la yô , alaghga a doo se ga . U tesen ikyav yô , aluer u ngu ôron kwagh u Yesu shin Paulu shin kwagh u tartor yô , tôô ken ishima you wer u ngu vea Yesu shighe u lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la , gayô u ngu zenden vea apostoli Paulu pasen loho u dedoo . I@@ orov uhar mba timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , Su@@ e@@ ton@@ i@@ us man C@@ assi@@ us Di@@ o nger ér ken inyom i 6@@ 2 la , N@@ er@@ o haa B@@ ur@@ r@@ us ici@@ gh shin kwaghyan ya kpe . A@@ my kaa ér : “ Ken inyom i hiihii i i tô@@ ôm tom la m za hemen u pasen kwagh kpoghuloo , kpa ica i gbe ga yô , m kera gba veren ishima sha akaa a Tartor ga , m lu hemban keren m@@ ze@@ hemen ken tom . ( Mbaromanu 8 : 17 ) Iyange igen yô , ve cica cii , nomso man kasev cii , vea hingir upristi man u@@ tor sha tartor u Aôndo u sha la ! — Mpase 5 : 10 . ( Anz . 22 : 15 ) Maa se pine or@@ maren la kwagh u nana er aluer wan la venda iniôngon i nan lu nôngon sha u nana wase nan la yô . Yehova na ve tahav sha ônov vev mba nomso man mbak@@ asev ér ve “ y@@ ese . . . ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” Nahan kpa , gba u una vande tôôn ian hen mba@@ vesen mba makeranta la . Wan@@ akiriki ne ka a er akaa ne cii sha dooshima man sha ishima i legh legh shi ngu a yar tom a a@@ vegher agen a ity@@ am@@ egh ki jijingi kpaa . — G@@ al . Mba Eren B@@ atisema Ken I@@ ti I A@@ na Man Ken I@@ ti I Ny@@ i ? • Doo u se na wanakiriki u jighjigh ne jighjigh sha ci u nyi ? Er Se H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime sha Mimi Yô Yange hen ér Aôndo ki@@ mbi un injar i isholibo na sha ku u wan na la , shi ka Eliya Aôndo a tindi un ér a va wua un wan y@@ ee shinii ? Se hen nyi sha kwagh u ort@@ yom u ande hen apostoli Yohane laa ? 2 : 4 ; 3 : ​ 14 , 15 , 19 ) Icighan jijingi yange na Mbakristu mba tsuaa mbara agee a ôron “ u@@ zege@@ mbaakaav mba Aôndo . ” ( Aer . Y@@ A@@ NG@@ E Yakobu man Yohane man An@@ der@@ ia mase shin vea Or@@ vesen ve Yesu tseegh . F@@ A KW@@ AG@@ H N@@ A • Ka igbenda i nyi ia wase se ke ’ mk@@ ange u se kange ishima ser se dondo an@@ za a ta@@ ven tsen@@ g nee ? Shi Mbaiserael hingir mba eren shiada ér Yehova ngu Aôndo u mimi shi k@@ ur uityendezwa nav kpaa . U ngu eren nena sha kwagh nee ? Nenge kwagh u yange er ken tsombor u vesen ugen la . Shighe la va kom , ve shin tar yô , a fa er lu u Satan una na a wua un , er i tsengaôron nahan yô . ( Gen . 3 : 15 ; Mat . 2 : 1 , 2 , 9 , 10 . ( Pasalmi 19 : 7 - 10 ) Yesaia 48 : 17 kaa ér : “ Mo M ngu TER Aôndo wou , M tese u kwagh u una lu u a inja yô , M hemen we sha gbenda u ú zenden sha mi la . ” Í P@@ ase “ Shighe u M@@ k@@ ur ” Ish@@ aren i Paulu yô , lu u ‘ ôron kwagh u tartor u Aôndo shi tesen akaa sha Ter Yesu Kristu . ’ Hanma ijiir i yange mea za cii yô , ishima i lu ior sha kwagh wam . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu yange tese ér kwagh u anmgbianev nav mba ve eren tom u pasen loho u dedoo kpoghuloo la gba un ishima . A kav er ngô na a yen ishima sha kwagh na ga yô . A@@ ge@@ e aa fatyô u lun ken or gir@@ g@@ ir zan zan a va gba u nana er kwagh a mi . A doo ú u ember imba mlu la ga he ? A@@ kav a ken Ruamabera tese ér Yehova eren erdoo , shin tesen dooshima kua ieren i mimi hen mba ve vande yan ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa la . Mbam@@ sen mba Mbakristu mba tsuaa eren la tese se nyi ? I@@ j@@ in@@ ga i he@@ mb@@ en Una so@@ mb@@ o i ga . ” — Mateu 8 : 16 , 17 ; 12 : 10 - 21 ; Yesaia 42 : 1 - 4 ; 5@@ 3 : 4 , 5 . Mba ve lu a an@@ ar u henen kwagh a mi u i yer ér Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary on C@@ D - R@@ O@@ M ken zwa ve yô , a lu ve z@@ ange u keren mkaanem ma i nger ken ityakerada i í ko@@ so sha kô@@ m@@ pu@@ ta la . Ikyav i ken “ A@@ t@@ ô u U@@ saa ” la Ka u L@@ un a A@@ sema A@@ har ( Mbafilipi 4 : 9 ) Ka se tese inja or i se lu la sha u eren sha akaa a se hen man a se ngohol man a se ongo shi se nenge la kpaa . Kanyi i tese ér tom u mbaapostoli lu eren la lu u Aôndo ? U fatyô u kporom ikyua a Yehova sha u gbidyen kwar sha kwagh u ú hen ken Mkaanem nam la . Er nan ve i kaa ér se hii tesen iyou yase keng ne ? K@@ am er m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol ma va sha han@@ ma@@ or ave ave kera kpaa nahan . Sha ajiir agen yô , a na kwaghôron ne sha iyange i L@@ ah@@ adi A@@ ip@@ or 15 , 200@@ 7 . U kwagh la a de eren se ga yô , gba u se dondon kwaghwan u Yesu wa ér : “ V@@ ande keren nen tartor Na man perapera Na ” la . ( Mat . ‘ Yange M So@@ o u L@@ un F@@ ada ’ ( R . Nahan kpa , ijiir i môm kpa i nger ér akaa ne yange hide sar un , lu tô@@ mon a ga . ( 1 Peteru 2 : 20 ; 4 : 19 ) Een , jighjigh u nan wase ka kwagh u doon Yehova , Aôndo wase u dooshima , shi ka kwagh u van un a icivir kpaa . ‘ Shin ma kwagh ugen u i gbe un a gba kpaa . ’ U W@@ aan A@@ yol A@@ se Iky@@ o Ior umiliôn kpishi nyian na jighjigh ér mbatyomov mba . Alaghga yange ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u kpa kar yem n@@ al@@ egh@@ aa cii ve , Yesu mase za nyôron ke ’ sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e vea mbaapostoli nav mba 11 mba@@ jighjigh mbara ye . Shighe u ma anmgbian nan nenge gb@@ ev sha jighjigh u nan er Peteru nahan yô , doo u se wase nan ? ▪ “ Kape I Doo U ken Ishima J@@ e La ” M nyer anyom 20 yô , m mough m yem hen gar@@ tamen u S@@ an@@ ti@@ ago , sha er me za seer henen it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan yô . A kaa ér : “ Man Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — Mateu 24 : 14 . Pasalmi 1@@ 12 : 9 kaa ér : ‘ Nan sar , nan na mba@@ ibanave . ’ 7 : 5 , 16 . U tesen ikyav yô , aluer se ver shima se nenge sha ivur 1 la yô , a yila kwaghôron u ngô na la er ka u na . Nenge imba mfe u ken jijingi u i na kp@@ egh ga ne sha wono ! Anmgbian u kwase ugen , u i yer un ér I@@ sa@@ bel W@@ ain@@ w@@ right yô , kaa ér : “ Sha hiihii la , lu inja er mbaihyomov hemba se nahan . M@@ lu wase u ken hemen una va lu nena ? U@@ zayol mba ka ve va a ibanave man u@@ zayol mba ibanave ka i va a mi la wa ker kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh tsô . ( Yesaia 60 : 1 ) Shighe kuma u kwase la una mough a tile sha , una mon@@ do iwanger i Aôndo , iengem na la . Ity@@ ôkyaa yô , un u a gb@@ ihi akaa a i gbe a ken dang la er kwagh ne nahan “ lu sha ishimaverenkeghen . ” ( Mbagalatia 1 : 10 ) Sha kpôô yô , se fatyô u den ser mk@@ ighir u mbak@@ ov a hemba se se hingir u doon ityough a ior ga . C@@ A@@ L@@ A@@ B@@ A@@ R 5 ( zwa E@@ fi@@ k ) ( Yesaia 41 : 8 ) Nenge ase sha wono — orumace u k@@ ak@@ a nahan nan ngu hur@@ or u Ter U@@ hemban sha won cii ! 15 : 3 , 5 . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 7 ) Shighe u Yobu lu yan atsan kpoghuloo la , a war eren kwagh sha ib@@ ume , nahan i kôôm un . Ve cii kwagh gba ve a na ga . Kwaghôron wase ngu a na or nan fa i@@ mba@@ or i se lu yô . Ken masejime yô , un vea kwase na ve hen Bibilo vea Mbashiada mba Yehova , ve ngohol mimi , shi ve er batisema . I wa Mbakristu kwagh ér ve̱ dondo ikyav i Yesu la sha u wan iyol u kuren u@@ gb@@ ayol mba mbagenev a iyol hiden a mi ijime , i̱ de kera lu sha u keren kwagh u doon sha ci ve ayol a ve tseegh ga . Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova mb@@ á v@@ é@@ r@@ é@@ n ior Mba Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci ayol a ve jighilii . Kanyi kwagh yange i ts@@ eng@@ ak@@ aan ken M@@ ika 4 : 6 - 13 ? Shi lu u jighjigh u nan u Yesu la una tese e̱r ish@@ enge i Satan yange s@@ enge ér aluer i mee orumace yô nana kera kar a ishima nana civir Aôndo sha jighjigh u nan ga la i lu mimi ga yô . I@@ ca a gba ga tsô gomoti ne una bee a hanma kwagh u a ve a ij@@ ung@@ wen cii , kua ku kpaa . ( Rom . 11 : 25 , 2@@ 6@@ a ) Shighe kar yô , Peteru nger ér : “ N@@ gi@@ se ne lu non@@ go@@ ior ga , kpa hegen ne gema ne hingir non@@ go@@ ior u Aôndo . ” M nenge mer i so@@ om shi i kur@@ am kpaa . ” • N@@ om man kwase vea tese dooshima ken iliam ve nena ? Yesu pase kwagh ne sha u ôron ve injakwagh sha kwagh u or@@ ny@@ ar ugen u sule na doo iy@@ i@@ agh kpishi , nahan or@@ ny@@ ar la wa ishima u he@@ mb@@ en i@@ una na maan i@@ una i vesen í una ko@@ so iy@@ i@@ agh nav k@@ er@@ egh cii yô . Aluer Aôndo doo u ishima a ishima you cii yô , kwagh la una mgbegha u pasen mbagenev jighjigh wou u nan . De se nenge nen hegen er akaa a i er ken ityakerada ne aa wase se u fan mhen u Yehova tsembelee yô . ( a ) Shighe u inyom i deri môm kar la , lu nyi i za hem@@ ene ? Hanma shighe yô , ka i saan mba zan mkohol u vesen iyol . 4 : 23 - 31 . I ‘ kôr se i@@ ho@@ m ’ ainge sha ci u “ tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo , ” Satan Diabolo , u a lu or@@ i@@ ho@@ m u vesen u Aôndo man ior N@@ av la . Lu inja i ior nav yange ve sôr la . Se been yô , se time sha m@@ lu@@ a@@ inja u eren tom u Aôndo a lumun a mi yô . ( Yohane 14 : 26 ) Se lu timen sha gbenda u jijingi ne á wasen mba i shigh ve mkurem la man iyôngo igen u lun ken dooshima u Yehova her la ken ngeren u a dondo la . Wan wou ongo imo you kpa ? Ikyav i iyol@@ tseghan i mbadondon Yesu la ér nyi ? * ( Mateu 2 : 11 ) Mbagenev je yô , ve due a mhen ér han@@ mô ken mba i s@@ enge ér ka mba@@ fankwagh mbara yange nan za u za nengen Yesu sha ityough ki ve@@ gh@@ er@@ tar u nan . Hanma ijiir i yange Aber@@ am una kar cii , kwagh u mcivir u Yehova a lu kwagh u hiihii ken uma na . B@@ an@@ ke ugen u i yer ér A@@ si@@ an De@@ velo@@ p@@ ment B@@ an@@ k la pase ér , ken tar u Philipp@@ ines yô , hanma iorov utar cii , or môm ken a ve nan nôngo u k@@ ung@@ un ican ; ken tar u In@@ dia di mba k@@ ung@@ un ican hemba iyenge , inja na yô , mba fetyô u zuan a inyaregh ki kuman er ₦ 20@@ 5 nahan ken iyange ga . Ne@@ hem@@ ia eren tom ken ya u Tor Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta u Per@@ shia . Se nenge a ikyav i kwaghfan u Yehova ken an@@ ny@@ am@@ ev nena ? Er ice ve ngee kpishi je haa y@@ ugh y@@ ugh yô , ish@@ iv vev ci@@ er@@ yol er ish@@ iv mbi u@@ be@@ gha nahan . A shi nan kpa yange ya ican ken ishima , shi ure kpishi kpaa , shighe u lu a pase asorabo a na ga la . ( b ) Kanyi ia na ve á taver we u ôron ior mbagen kwagh u jighjigh u nan w@@ ou@@ we ? Er m h@@ unde ishima mer , mo yô i̱ yam bee nahan kpa , mbagenev yô lu a ishimaveren her . Shi Yehova na Eliya kwaghyan man mngerem sha u a zua a agee a eren zende u kuman ayange 40 , yemen ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , za nyôron hen U@@ wo u H@@ or@@ e@@ b@@ i yô . ( Genese 40 : 20 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i “ iyange ” i̱ í ter ken Yobu 1 : 4 la tese shighe u iyange ka i due sha te@@ mbe zan zan i̱ kar za mir@@ en la . Yesu yange kaa ér gba u una er nyi keng ve una lu ken dooshima u Ter n@@ aa ? Yesu yô , yange venda am@@ een la kera fese sha u ôron kwagh u i nger ken Mkaanem ma Aôndo la . Yehova kav er ishima ka i lu mbamaren mba wan a saa ve la ker yô . ( U@@ k@@ we@@ legh 3 : 24 - 26 ) Se mbagen se hii u keghen ka an@@ shighe kpuaa hegen tsô . 1 : 8 ) Kpa se wa nen ityough er Yeremia nahan , iyol i de kpe se ga . Kpa kwagh u a ne ajiir ne á hembe doon yô , ka sha ci u nga it@@ ine i mcivir u mimi man nga ajiir a henen Bibilo kpaa . Ka mbam@@ tsera mba nyi se fatyô u zuan a mi sha ci u dooshima u Aôndo kua iji@@ r@@ ôron na i sha mimi laa ? © F@@ OR@@ G@@ E@@ T P@@ at@@ ri@@ ck / S@@ AG@@ A@@ P@@ HO@@ T@@ O@@ .@@ C@@ O@@ M / Al@@ am@@ y Tindi yange venda iyenge i ôron ga . Mba@@ asorabo ka vea kpen a kpe nahan , uuma vev ve yem ken ig@@ y@@ am@@ usu , i tsaha ve ker , ken ‘ usu u tsôron . ’ Ken mkur u Pasalmi 9@@ 1 la , Yehova ôr kwagh u wanakiriki na u jighjigh la ér : “ Zum u una yil@@ am yô , Mo kpaa Me ungwa imo na ; ken ican Mo Me lu a na , Me yima un , shi Me civir un kpaa . ( Genese 47 : 28 ; 4@@ 9 : 29 – 31 ; 50 : 12 , 13 ) Tsô Yakob za kohol ter na Is@@ ak@@ a man ter@@ tamen na Aberaham . M ngu eren tom u pasen kwagh kpoghuloo her , m ngu henen Bibilo a or hen ya shi hanma ian i ka ia due yô , m pase ior kwagh u awashima u Yehova u doon la . Yange ve tee ya ve u injaa ken tar u Amerika ve za nyôr hen an@@ you u cuku ken gar u C@@ anc@@ ú@@ n , hen kpe@@ zege@@ mnger , sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u M@@ ex@@ ic@@ o . He@@ en ne injakwagh ne tese m@@ vese u “ Tartor u Aôndo , ” er se fatyô u nengen a m@@ samber u i lu samber a loho u Tartor man m@@ vese u tiônnongo u Mbakristu , hii sha Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 zan zan nyian nahan . Ka nyi se fatyô u henen sha gbenda u ikyurior i Iserael nenge tsaha u Yehova laa ? Se lumun hen shighe la ser kwagh môm a pav se ga . El@@ k@@ ana ver se ikyav i dedoo i̱ sur@@ un mbagenev asema . Sha iyange la ura lu n@@ ôôn , kpa ortamen u sôron atôônanongo la er mkombo u duen kwaghpasen sha ah@@ wa at@@ ar@@ atar man ti@@ ôn pe@@ pe , maa mbap@@ asenkwagh iorov 24 due ken ura gba yemen hen ijiir i ub@@ ô@@ o@@ s@@ u tilen la . Shin se mba z@@ endan ka “ nagh ku dedoo man hanma i@@ wua i vough ” i i dugh “ hen Ter u iwanger ” laa ? Er nan ve i gbe u se eren a Mbakristu mba se civir a ve imôngo la sha mh@@ ôôn man sha ikyo i wan@@ a ? Se sôr shighe se ver se mba er Bibilo hanma iyange kpa ? 1 : 28 ; 2 : 24 . Er A@@ le@@ x@@ an@@ der yange mase kaven nahan , mimi u Bibilo una fatyô u tu@@ ur or ér nana hemba tar u ú vihi yum ne . ▪ mlu wase u ken jijingi yô Ps . Yesu yange vihi ishima a mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi tsung kaa a ve ér nyi ? Bibilo kaa ér Satan ka “ be@@ gha u tan k@@ ume , ” u a lu “ keren or u una ya yô . ” L@@ I@@ TH@@ U@@ AN@@ I@@ A Yesu yange pase wener aluer or zua a mcivir u mimi yô ka inja er nan zua a gbenda u vough nan ngu zan sha u nahan . PE@@ E@@ J@@ I 13 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8 , 10@@ 9 Kwagh u vesen ugen u hemban ng@@ un shin u ú er ve u hemba zuan a mtsera a ng@@ un yô , ngu sha won ga . Yesu mase kuren kwaghôron na u akaa at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin a nan se msaanyol la , wener : ‘ E@@ mber nen , . . . gadia injar yen vese Sha , gadia kape ve tôv u@@ profeti mba ve vande a ven la a ican je la . ’ Kwase ugen lu a imb@@ or@@ awambe anyom 12 . 5 : 18 , 19 ) Shighe kar kpuaa yô , Mba@@ fil@@ iti shi va ityav sha Davidi . 4 : 35 ) Kwagh u m ter sha mhii u ngeren ne la tese er ishima yange i vihi mbahemenev mba@@ adu@@ av ker yô . 3 /@@ ⁠ 15 ( Aerenakaa 28 : 22 ) Kpa , A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren sha Ishima i Nan la yô nenge Mbashiada mba Yehova ér ka kwaghaôndo , ka an@@ nongo u bo ga . Tindi u Aôndo ngu a maa a maa shi ngu sha inja shi we se kwagh kpaa . “ Ze@@ ge m@@ kposo ” shon ne yange bende a atesen a vesen a sha kwagh u Aôndo man Kristu kpaa . Doo u me ver ishima u lun a an@@ za a vough a nyi nahan man me kuma u ior vea nam jigh@@ jigh@@ i , man gema ior mbagen yô ka an@@ za a nyi nahan vea lu a mi ve me na ve jigh@@ jigh@@ i ? ’ ( 1 Samuel 25 : ​ 12 , 13 , 21 , 22 ) Davidi vihi ishima lu sha ityôkyaa , nahan kpa gbenda u yange gema lu tesen ishim@@ avi@@ h@@ in na ne lu shami ga . Ôr u@@ vande - eren mba ve er hen ijiir you yô . U tesen ikyav yô : T@@ ôô ase wer or ngu yemen sha gbenda maa gbenda shon za ta a@@ gbar ahar . 8 : 4 , 5 ) Kape se kpa i gbe u se eren kwagh u Tor wase u He@@ mban sha W@@ on Cii , Yehova , a soo ér se er la je la . Aluer ka nahan je kpa ú fatyô u ‘ eren tom u dedoo sha ci u Aôndo kua iyou Na kpaa . ’ A@@ veren shon yô , ka bem man mk@@ or man m@@ ze@@ hemen u ken jijingi . I@@ yol@@ been ka ikyav i tesen ér se vi@@ a , se kuma icivir shi se mba a m@@ doom ma ken atô la kpaa . ( Mateu 24 : 3 ) Se kpa se tese nen gbashima sha Tartor u Aôndo shi se ember nen sha ian i civirigh i se lu a mi i yôôn loho u dedoo u Tartor ne , er or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de la kpa lu keren ta@@ gbe@@ de u dedoo sha gbashima shi ember zum u a zua a mi la nahan . — Pasalmi 9 : 1 , 2 . ( b ) Ka nyi i doo u se gba uwer u eren msen sha mi ga , man ka sha ci u nyi ? Yehova ka una de sea ya ican kpa , lumun ér ican la i za hemen zan zan i kar i@@ aven i sôron mlu wase ga . Kwagh u vesen ugen yô , ka kwagh u i lu tesen ve la . De se time sha avur ne agen hegen . 3 : 13 , 14 ; Heb . 11 : 8 - 10 ; 12 : 2 ) Aluer se za hemen u keren Tartor la hiihii ken uuma asev shi se mba umbur averen a tsôron a ua va a mi la hanma shighe yô , se kpa se fatyô u hemban imeen i lumun kwagh u una va se a m@@ pe@@ ver@@ yol sha ican i se lu yan la sha an@@ shighe kpuaa tseegh la . — 2 Kor . S@@ ef@@ ania yôô loho u mtim man u ishimaverenkeghen sha ci u Yuda . We u nenge yô , akaa a Satan ôr sha iyol i Aôndo la ka mimi shin ka aie ? Timoteu fa icighan@@ ruamabera “ hii iyev ” na je . ( Anzaakaa 31 : 11 , 16 - 19 ) K@@ asev mba ve lu sha ikyev i Tindi u Mose la cii , yange i nengen ve ér , mba a ian i eren kwagh u tindi na ve ian u eren la cii . Je@@ an - C@@ l@@ au@@ de pase un wener , er un nengen sha u@@ gb@@ ayol mba tsombor na nahan , shi gba u una nengen sha mbamgbe mba ken jijingi mba tsombor na kpaa . U tesen ikyav yô , K@@ ain kôr an@@ ngô na A@@ bel wua . Sha ityough ki k@@ al@@ enda la , i nger her ér “ Be@@ fore and After , ” ( Cii Or la Nan H@@ ingir Orshiada man Shighe u Or la Nan H@@ ingir Orshiada K@@ era La ) ngeren u dondon la tese tom u Mbashiada mba Yehova ve lu eren u wasen ior ve sôr an@@ za ve a dang la , shi mba tesen ior gbenda u vea seer taver uuma vev mba ken tsombor man er vea kura mbamlu vev vea Aôndo yô . Se mba a kwaghaôndo wase . ’ ( Or@@ pasenkwagh 4 : 4 ) Ior kpishi mba ve de akaa cii ve ver van@@ ger sha u keren m@@ hembe ken tar vea lumun ér kwaghwan u Bibilo ne ka u mimi . Ka nyi ia wase se ve se seer wuese Yehova , u a lu Ter wase u sha laa ? 11 : 1 - 10 ; 12 : 12 ) Tsô Mose hemen ikyurior i Iserael man ikpelaior igen , i i lu n@@ ungwa n@@ ungwa la due a ve ken Igipiti kera . 3 : 18 ) Yehova yange ver E@@ du@@ ar@@ do sha jighjigh na u nan la kpa ? Shighe la tiônnongo ne lu a mbap@@ asenkwagh kpuaa tseegh . Aluer u wa ishima u eren akaa a nan Aôndo icivir yô , ú hen wer Aôndo una ver u nena ? ( 1 Peteru 5 : 1 – 4 ) Ma or@@ kuran iyôngo sha dooshima môm u nana gbidye iyôngo i nan sha ci u i vihi iyol je kpa nan ngu ga . Alaghga nana lu a fa ior mba ken tiônnongo u ijiir la i lu hen haregh na la ga . Ka nyi se er keng ve se lu mb@@ any@@ ar@@ ev sha kwagh u Aôndo ? Ior hii u ny@@ iman akaa a i nger ken takerada ne la ka kwagh u nyian a mi ga . Alaghga kwagh u or a lu a mi ken ityar i í lu a inyaregh ve nana kaa ér nan ngu nôngon a nôngo a uma la , ken ityar igen kpishi , a nenge nan ér nan ngu yan tar . [ Nahan ] Aber@@ am ungwa er i kôr an@@ ngô na yô . ” Sha ci u ikyo@@ mon i usu shon ka u wua la ka i haa shin usu la , nahan usu la u p@@ ir , nahan iky@@ um i i mase shin la i kar i yem a mzeyol shio . Yesu yange kaa ér : “ Shighe u wea eren msen yô , de luun er mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev nahan ga ; gadia ka i doo ve u tilen eren msen ken u@@ shin@@ ago@@ ge man sha ak@@ ahar a ak@@ ô@@ m@@ ai@@ gbenda sha u ior ve̱ nenge a ve yô . Kpa semb@@ er@@ ee ne , ikp@@ ur@@ kwase u fan@@ takerada V@@ era L@@ an@@ e man D@@ or@@ o@@ thy M@@ ol@@ y@@ ne@@ au@@ x pase ken magaz@@ in u i yer ér Our Ch@@ il@@ dren ( uwer u Ma@@ ac@@ i 199@@ 9 ) la ér : “ Kwagh@@ tôvon ugen tese ér mbayev mba kiriki mba i b@@ i@@ ishi a ve ga shi i ôron kwagh a ve sha dooshima kpaa ga la mba vesen sha inja ga . ” KW@@ AG@@ H u kpilighyol yô , iorov b@@ iliôn uhar sha tar mba s@@ ônon kwagh môm . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una tôv sha mbampin mban . S@@ ar@@ ah F@@ er@@ g@@ us@@ on yange pase mbagenev mimi u ken Bibilo la sha afatyô na cii , kpa ashighe kpishi a shi henen or u nana va wase un vea tsombor na kua ior mba dedoo mba ken tar u B@@ ra@@ z@@ il u seer fan mimi yô . Yange anyom nga karen u@@ deri imôngo yô , Paulu va ôr kwagh t@@ ér iwasen igen i hemban vesen cii i Tindi la . • Ka hanma shighe nahan mbamsen asev ka ve lu Aôndo er kwagh@@ hum@@ an@@ doon nahana ? A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron ken uwer u Me@@ i yô ka ( Mpase 6 : 4 ) Shighe shon u i tsengaôron kwagh u ityav mbi nôngon ne ka vegher u ikyav i í tese ér hegen se mba ken shighe u Bibilo i kaa ér ka “ ayange a masejime ” * la . A nger wener : “ Ka nahan man Kristu er A va nyôr shin tar yô , A kaa er : N@@ agh ku s@@ ôngon man ku nan sar U ga , kpa ka iyol je U ser@@ em ye . S@@ ea er tom taveraa sha u pasen shi tesen ior Bibilo kpa shighe u kwagh u dedoo a dugh ker yô ka Yehova se wuese un ye . I mar un ken tsombor u Aôndo vande kaan ér a mar un her la . ( Duteronomi 4 : 6 - 8 ) Aluer se kpa se mba ôron Ruamabera hanma shighe cii , shi gbidyen kwar sha kwagh u se ôr la zu@@ lee , shi se mba henen kwagh ne sha gbashima yô se seer lun a iwuese sha u@@ lum u Yehova er Davidi kpa seer lun a mi nahan . Or@@ vesen David L@@ loy@@ d Ge@@ or@@ ge u lu anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber kar uta@@ ankar@@ uhar hen shighe la la , ungwa any@@ iman a í er shin Iyou@@ id@@ y@@ u ne , man er un ngise hemen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a tar u B@@ rit@@ ain hemba Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha M@@ ôm la , shi p@@ ati kpa er anyom imôngo yô , kwagh ne wase un u tôvon sha kwagh u tom u mba@@ vesen mba ken gomoti vighe vighe . Nahan kpa , hide sha akaa a kiriki kpa Yesu hemban wan ior mbagenev ikyo a iyol na . ( Mpase 7 : 1 - 4 , 9 , 14 - 16 ) Nahan kpa , ve mban ne vea kera lu er ak@@ ar a ve a i shighe á mkurem la ga , ve yô vea hingir mba lun sha ikyev i Yesu shin tar ne . Mbagenev vande lun mba@@ dy@@ ar@@ ev man mba@@ civi@@ r@@ ak@@ ombo man mba vihin ivaa sha idya man nomso mba yaven ayol a ve man mbai@@ v man mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom man amba a ior la nahan . ( Yohane 3 : 16 ) Nahan kpa , kera shi ca ga tsô Yehova una tim mbaaferev mba ve vende u geman asema la cii , sha er uumace mba á doo ve ishima la vea ember uma u tsôron ken tar u perapera una tema ker la yô . — Pasalmi 37 : 9 - 11 , 29 ; 2 Peteru 3 : 13 . Paulu nger wener : “ Aluer se mba eren asorabo sha apera zum u se ngohol mfe u mimi la kera yô , ma nagh sha ci u asorabo kera ku ga . ” Cii man wan u Aôndo u môm môm la va shin tar ne yô , yange vande fan ican i una nyôr ker sha ci u yiman se la . Lu hanma shighe i hii u kohol “ akaa a a lu Sha ” laa , man i hii u kohol a nena ? Yehova hemen iyôngo Na er or@@ kur@@ an@@ ilev u ken Iserael nahan Ngu hemban veren ior nav ainge cii . 1 : 14 ; 3 : 17 ) Heela tseegh ga , gba u Mbafilipi vea za hemen u eren msen sha ci u Paulu shi wasen un sha hanma gbenda u ve fetyô cii . — F@@ il . Se time sha mbampin mban er se lu henen kwagh u dooshima man msaanyol man bem , akaa a atar a á lu a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi ne yô . ( Daniel 2 : 34 , 35 , 44 , 45 ) U@@ wo la tile sha ityough ki hem@@ en@@ tor u Yehova u sha won cii , nahan yô Tartor u ú til sha ityough ki i@@ wen la di gema ka gbenda u he ú Yehova una tema tor sha won cii yô . P@@ ase ityôkyaa i vesen i i tese ér Yehova kuma iwuese la . Kape ka sea fa ma ieren i Aôndo , shi sea hen sha gbenda u a tesen i̱ la , maa sea dondo i̱ ken uma wase ve , se kav er ieren shon i̱ doo tsung je la . Á er nan ve se lu a bem wase her e̱r ior ve eren a vese sha inja ga laa ? A@@ legh a Hemen M@@ zough u Ity@@ ar Cii la yange zua nger I@@ ng@@ y@@ eren i T@@ esen I@@ an i U@@ umace Sha W@@ on Cii la sha uwer u Di@@ se@@ mba 10 , 19@@ 48 la . I@@ t@@ inekwagh ne lu i nan ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi , sha ci u i ôr kwagh u S@@ him C@@ he@@ ong ken kwagh@@ al@@ ôm ugen ken tar Kor@@ ea , ér ngu kwase u fan kwagh , u a ne uma na sha u wasen ter na , u a lu or@@ ap@@ ir@@ ashe yô . Tsô Yesu yila ah@@ ur@@ aior a na , aa á v@@ ôr kpishi ne ér , “ va , va ya nen kwagh . ” 46 : ​ 9 , 10 ) Kwaghôron u profeti u Bibilo pase ér “ iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom . ” Yange i naan naagh ku isholibo la sha ci u nyi , man ini@@ aav mbi ib@@ oo@@ gh mb@@ ira di yange mbi lu sha ci u nyi ? Nyian kpa ior mba er kwagh imba er Peteru ôr a Yesu la nahan . ( Pasalmi 14@@ 8 : 7 , 12 ) Ivur Bibilo ne ôr tom u vesen u í gbe u ú er yô , i̱ kaa ér : We u wuese Yehova . Shighe kar yô , m za mkohol u vesen u Mbashiada mba Yehova . ( Ese@@ kiel 36 : 23 ; Mateu 6 : 9 , 10 ) M@@ k@@ ur ngu van , kpa ka keng keng u una va sha shighe u a doo se la ga , kpa a lu sha shighe u una hemba eren awashima u Yehova la . Aluer ka iky@@ ondo i hu@@ an a h@@ ua shin si@@ ke@@ ti yô , ini@@ e@@ mbe na ngi nena ? ( Gen . 3 : 15 ) Kwagh u Yehova er ave ave la , kua mpase u lu pasen awashima na hen mbatomov nav kure kure la , na kwaghfan na due ken igbar . ( Rom . Man aluer a seer mkav wase u se kav Ruamabera la nahan se er nena ? Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la yange karen yô , mbahenen mbah@@ ev hingir u yan ikyar i nyi vea T@@ ere ? Ka ikyurior i he i nyi yange i hingir u lun sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom 33 laa , man ka unô yange ve hingir u lun ken ikyurior nee ? PE@@ E@@ J@@ I 19 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 1 , 9@@ 5 Nenge ase ikyav ne : Ng@@ ô ugen mar wan na kô@@ ugh , ayange nga kar kpuaa yô maa a kpe . Paulu yange nger Mbakristu mba i shigh ve mkurem la washika kaa ér : “ Aluer se mba a ishimaverenkeghen sha kwagh u se nenge a mi ga la yô , ka sha ishima i wan je se kegh un ye . ” ( Rom . Paulu pase wener : “ K@@ asev ngohol mbakp@@ enev vev sha mnder u shin ku . Mbagenev yô , i er ve ican sha apera , ve kera rumun u waren ga , sha u ma ve zough a mnder u hemban doon ” yô . U tesen ikyav yô , wase un u henen sha mbampin amba er : ‘ Ka nyi i ne ve m ne jighjigh mer Aôndo ngu ? F@@ il@@ em@@ on yange na ya na ér i nyôron mbamkombo mba Kristu her . Shi hegen ne se mba geman ityakerada yase ken ijô kpishi . Yesu yange tese mbahenen nav msen u eren , shi er msen vea ve imôngo sha ashighe kpishi kpaa . Shi se “ ts@@ ôr gbenda u mimi ” kpaa . — Pasalmi 119 : 26 , 30 . Jigh@@ ilii yô , kwaghôron u profeti ne kure sha mba i shigh ve mkurem la , nahan kpa a gema a tese icivir i Yehova a ne hanma or u nan civir un cii yô . 12 , 13 . ( a ) In@@ yom i 1914 la ngi a inja sha nyi ? • Yehova ne se iwanger i ken jijingi nena ? Ka m na ve mlumun a vese ga , mer , “ K@@ egh iyol u eren kwagh u nongo u Yehova u soo ér we u er la , de vihin shighe ga , shi suur sha Yehova wer a wase u . ” A kaa a mbadondon nav ér : ‘ Ne soo u lun a ishima i tse@@ en er agumaior a ahar a á lu Mbashiada mba Yehova la gaa ? Kwagh môm yangen ve u eren tom ve ga . ’ Se fatyô u kaan ser Yehova fa er m@@ ts@@ wen@@ em ka ma lu yô , shi a fa ér or a fatyô u zuan msaanyol ken ivese nena ? Aluer se taver ma anmgbian u iyol i kpe nan ishima je kpa , alaghga shighe a kar cii ve nana lumun u eren kwagh u se taver nan ishima ser nana er la ye . Ka a maren a mar wan@@ iky@@ und@@ an nahan , maa mbamaren mba nan ve hii u soon nan fese je . U Ngu “ Or@@ ny@@ ar Sha Kwagh U Aôndo ” Kpa ? 11 : 1 ) Paulu kaa ér : “ Nahan yô , taver nen ayol a en asema , wasen nen ayol a en . ” Shighe u se lu hen haregh shon la cii , ortamen u sôron atôônanongo tsô kpa nan va sôr se ga . T@@ ime ken ngeren mbau@@ har mban , nahan fa kwagh u Aôndo a soo ér se mbacivir un se eren la . Sha nahan yô , hemen u Yehova hemba doon a hemen u Satan ica je ! He@@ mba k@@ an hange hange u se ver ishima sha mkpeyol wase u ken jijingi la cii . Yange ôr kwagh ne sha ci u ‘ ud@@ ang@@ mbaiorov nyôr ken tiônnongo myer . ’ Kpa mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci mbara yô , lu inyaregh man tahav mbu tor N@@ er@@ o naan ve la ve soo ye , nahan kwagh gba ve a Bibilo ga . Yange i pase nahan sha ci u takerada u Mpase kaa ér ka Satan Diabolo una va hemen ken num u tar cii u a lu nôngon a ior mba Aôndo la ye . ( Mpa . 12 : 17 - 21 ; 1 Pet . Mal@@ aki 4 : 3 kaa nahan ér : “ N@@ é [ mbacivir Aôndo ] nd@@ yar mbaaferev ; gadia vea hingir m@@ t@@ w@@ em shin ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar a en sha iyange i Me er i yô , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne . ” T@@ ica la zer kimbir tsô zer kimbir ér : “ Ú lam doo kpishi , T@@ i@@ ff@@ any , doo je zua ga . ” Er se vande ôron nahan , kwagh@@ hum@@ an@@ doon u upristi mba ken Iserael nan@@ den la tile sha ityough ki mbamsen mba mbacivir Aôndo sha jighjigh , mba Aôndo a ongo la . F@@ a wer wan@@ ye@@ kwa@@ or u i er kwagh na heen ne lu u “ kaven kwagh ga . ” Ken f@@ am u inyom i 33 la , Yesu yange nyôr ken Yerusalem sha wan@@ j@@ aki , ica gba ga maa a kaa ér : “ Shighe kuma u á na Wan u or icivir ve . ” ( Yoh . Mbaiserael di kohol cii gba z@@ endan mbaihyomov vev mban ityô . Nahan kpa , ka akaa kpuaa a hanma Orshiada u nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova nan eren sha u civir un la tseegh i ngeren ken ib@@ aver i tom u nan u pasen kwagh la ye . M za u za eren anmgbian wam u kwase Mar@@ iv@@ í , u i wu@@ he un ken pur@@ usu la batisema . Ior mb@@ á sha tar je kuma ing@@ y@@ egh b@@ iliôn at@@ ar@@ atar , kpa ken atô u ikpelaior ne cii , ka iorov m@@ iliôn at@@ ar@@ atar , shin or 1 ken atô u iorov 1@@ ,000 nahan tseegh nan civir Yehova , nan zough a “ mfe u fan Aôndo ” la ye . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Sha kpôô yô , dooshima ngu a tahav kpen kpen , kpa ka dooshima u hen atô u nomso@@ or man kwase la ga , ka u Mbakristu la . Se lu ken ze@@ ge sev , u i tar u@@ ga@@ mbe ken a@@ kpe@@ kpe yô . 12 : 20 , 21 ) Aluer or lam a vese dang kpa se ôr kwagh a nan kundu kundu yô , alaghga ieren yase la ia na nana gema inja , nana er a vese kundu kundu je kpaa . ( b ) Kanyi ia wase iky@@ aior ve ‘ kunya ua kôr ve sha ci u Loho u Dedoo ’ ga ? ( Ekesodu 34 : 6 ; Aerenakaa 13 : 48 ) Ve hen kwagh u m@@ ne u sha mh@@ ôôn u Yehova a ne ip@@ aa sha ikyev i Yesu Kristu la , un shon u awambe a na aa fatyô u wanger ve sha asorabo a ve cii la . Zum u Saulu man Yon@@ at@@ an kpe yô , Davidi nger icam i kôron ken ishima tsung , pase ij@@ ung@@ wen na . Yehova V@@ eren Mbat@@ omov N@@ av Mba Ve T@@ angen Iyol ga la Doo Doo Ior mban due ken ityar kposo kposo kpa mba nenge num ga , gema mba a mba ken mzough hegen sha hemen u Aôndo . D@@ ugh mfe u Bibilo la sha yô , ashighe kpishi ka ieren yase i wang man mlu wase u bem bem la ngu a ur@@ ugh ior a va a mi ken nongo wase kua hen Aôndo man Kristu ye . Sha iyange i Samuel zua vea Saulu la , profeti ne yange una soo yô , ma dugh ish@@ egh mk@@ ure fese je ma shighe Saulu mkurem sha it@@ you ér a lu tor u Mbaiserael a u wan un ago@@ yol shio . Or@@ ng@@ erenakaa ugen kaa wener : “ Mbakristu mba@@ ainge ka ve tsua kwagh u ken Bibilo u a doo ve la tseegh — ve gema ve venda u yaren tom sha nyityô kwagh u a zough sha aeren a kwaghaôndo ve u ity@@ ôô ga la cii , kpa ngise la yô kwagh lu nahan ga . ” ( Mbaheberu 10 : 39 ) Ish@@ ember i Paulu nger ér “ mbah@@ ir@@ en@@ jime ” la ngi ôron kwagh u mba cian kwagh hen an@@ shighe kpuaa tseegh tsô ga , sha ci u mbatomov mba Aôndo mbagenev kpishi yange ve cia kwagh . Kpa gema saan tsombor wase iyol tsung ! De henen wer gba u ú na nan kwaghôron ga . ( Yesaia 5@@ 4 : 2 , 3 ; Aerenakaa 11 : 21 ) Ka i doo u a tese mbah@@ ev mban zum u ka vea hii u kohol imôngo a tiônnongo u Kristu shi vea soo u hiin tom u pasen ior kwagh la . U tesen ikyav yô , Paulu ter mbagenev sha ati ati ken takerada u F@@ il@@ em@@ on ivur 1 - 3 , kua mba ve lu ken nongo u Kristu u ken K@@ olose la cii . O@@ ru@@ m@@ ace u fan tom@@ a@@ ve@@ egh ka nan er akaa sha ave a nan kua sha iky@@ av@@ mb@@ it@@ omov , kpa Aôndo yô ka a tindi icighan jijingi a za er ityom na i kpilighyol la . 1 , 2 . ( a ) An@@ der@@ ia vea F@@ il@@ ib@@ u yange ve zua a Yesu nahan ve er nena ? Ka nyi ia wase mba@@ beenyol man mba ve bee iyol ga mbara u tilen dông ken ashighe a ican nee ? 1 Mbaf@@ ar@@ ishi yange ve wa im@@ anger shi ve nengen ér ve hemba gban kwagh , shi ve hemba ior mbagenev cii perapera . 1 : 1 ; 3 : 21 ) Nahan er i pase ken Mateu 24 : 47 nahan , kape un kpa a t@@ ende zwa ér una wa an@@ nongo u kpuaa la akaa a na cii sha ikyev je la . An@@ nongo la ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve kohol ve lu wanakiriki u jighjigh la je la . Kpa se er nan ve se fa ser mimi je se ta ikyaa a kwagh u dedoo ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange mgbegha Tor Solomon nger mkaanem ma wan agumaior kwagh kaa ér : “ Umbur u A gbe u la sha ayange a iyev ou , er ayange a bo a lu a va ga ” la . Ka sha ci u nyi Yehova a we ishima ? M@@ doom ma ya Wou maa kuma se . ” — Pasalmi 65 : 2 , 4 . A@@ tor a Mbak@@ an@@ aan yange hendan a ior mba va tan num sha a ve mbara tsembelee je , kpa ityav hemba ve . Ne mbatamen , ka ne lu a kwagh ne ken ishima shighe u ne lu nôngon ner ne wase mbagenev la kpa ? — G@@ al . Z@@ aan mbamkombo mba tiônnongo shi y@@ aan kwaghyan u ken jijingi u Yehova a ne se la . 37 : 5 ) Aluer se za hemen u ungwan imo i Yehova shi wan ishima a ican yô , se zua a averen gbem sha won . 3 : 9 ) Shighe u se er iyua sha ci u suen tom u Yehova yô , ka kwagh u a ne se la se lu hiden a mi nan un ye . ( 1 K@@ ron . Zum u ka a t@@ um@@ em iyol shi a v@@ ô@@ rom iyol kpishi yô , i s@@ ar@@ em tsung u keren ijiir i k@@ und@@ un@@ yol teman her ving sha er me ôr takerada shi me mem yô . ” Kwagh ne taver mo ishima kpishi . Kanyi i lu gbenda môm u se hendan a Diabolo kpoghuloo ? N@@ ga zough a tahav hen icighan jijingi u Yehova . Cii man se yar tom shin se yem makeranta yô , doo u se sôn icighan jijingi Yange yem ken tar u K@@ an@@ ada vea kwase na man mbayev utar . Nahan gba u a kôôm ieren na la . Saan Yehova iyol er ior kpishi ve lu nôngon sha afatyô ve cii ér vea kav un shi vea mon@@ do iengem na nahan . ( Anz . Cii man shighe la yô , lu iorov kpuaa tseegh fa mimi sha kwagh u ishimaverenkeghen i uumace ye , kpa hegen yô , ak@@ um a Mbah@@ enen Bibilo ken ityar kpishi lu zuan a Iyoukura shi henen i̱ kpaa . D@@ O@@ O@@ SH@@ I@@ M@@ A ka ieren i Yehova i hemban cii . ( 1 Yoh . Yobu yange cian Aôndo sha ci u yange fa je wener ka kwagh u dedoo u i lu u una er shi ka imba uma i dedoo je la . Dooshima u i gbe u se tese mba@@ wan@@ ndor a vese la saa sha mba se lu iky@@ ur i môm a ve shin mba se lu tar môm a ve shin kwaghaôndo môm a ve la tseegh ga . — Luka 10 : 25 , 29 , 30 , 33 – 37 . ( Mateu 22 : 21 ) Sha kpôô yô , yange lu ôron lu kwagh u ityom i i gbe u a er u@@ gomoti , mba ken masejime yange i va kaa a Mbakristu ér ve̱ ungwan imo ve la . Mbamaren ka vea wuese mbayev vev yô , ishima i taver ve Yohane yange nenge a mpase u nyi sha kwagh u tom u Tor Mesiya laa ? Kpa se kegh a kuma shighe nena nahana ? Yesu wuese Ter na shi pasen ior iti Na sha gbashima hii shighe u a hii u eren Aôndo tom shin tar la zan zan shighe u kar kuren u la . Kwagh ne maa va a mpin u hange hange ne sha kwagh u hemen , ér : Ka an nan kom u hem@@ ene ? “ Er@@ doo Wou Ng@@ um sha A@@ she ” Maa m de tom wam u v@@ in@@ en am@@ ar la . ” 5 : 19 ) Nahan kera taver se u kaven er hii ve or@@ pasalmi yange zamber a Aôndo ôr mkaanem man ga , ér : “ G@@ em@@ am ashe kera sha u kenger gbil@@ in@@ kwagh , man taver uma wam u zan sha igbenda You . ” — Ps . Shi kwagh ugen yô , ityesen la wasem u pasen mbagenev loho u dedoo u Tartor u Aôndo . — Mateu 6 : 9 , 10 ; 24 : 14 . 18 , 19 . ( a ) Kwagh u Davidi la tese ér se fatyô u hiden tilen sha mimi nena ? “ Ior i tar ” ne i hembe veren ishima sha u omb@@ on akaa kpishi , ember uma shi veren tse shi veren ior vev dyako . Nahan kpa , Yehova shi yima ior nav sha num u vor u Satan ta sha a ve sha ci u ú kôr ve ihyom la . Ken inyom i 19@@ 8@@ 0 la iyenge ne gema hingir iorov uhar ken atô u iorov uta@@ an , man nyian ka or môm tseegh ken atô u Mbashiada iorov uta@@ an zwa Buter u lu zwa u nan kpôô kpôô ye . A za hemen ér : “ I@@ ̱ lum kwagh u tan ihy@@ agh a mi sha iyange i Kristu , sha u zende wam u̱ de lu u gbil@@ ini@@ gh ga , tom wam u sha gbashima la kpaa , u̱ de lu u gbil@@ ini@@ gh ga . ” ( F@@ il . Shin alaghga se lu timen sha akaa agen shighe u mbamkombo mba Mbakristu ve lu zan hemen yô . SE@@ T@@ E@@ MB@@ A 24 - 30 , 20@@ 12 Ikyav i tesen yô , Mbakristu mbagenev mba tagher a ah@@ endan sha ikyev i an@@ ng@@ ôô@@ v vev , shin mba ve ze makeranta môm vea ve la ka ve nahan ve tar , shin gomoti ci@@ r tom ve u pasen kwagh la . Ver nen ato her a Mo , sule nen iyol sha u ungwan , ya nen kwagh u a lu u dedoo yô , man i̱ doo uma wen iyol a tar@@ yan u wan ah@@ ôm . . . . Or@@ t@@ wer ne karen Jo@@ el cii been yô , a kaa ér : “ V@@ i@@ him kpishi sha ci u zayol u ne nyer ker ne . “ A@@ she a [ Yehova ] nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” ( 2 K@@ ron . U@@ gen gema kaa ér : “ M sember eren kwase , ka nahan man me fatyô u van ga ye . ” Yange a̱ lu iti - mar na shin iti - iy@@ ongo kpa , kwagh u se fe yô , iti ne kôr un . 18 : 12 ; 21 : 28 ; 22 : 42 . Gadia mba kaan er : TER ngu nengen a vese ga ; TER undu tar ne . ” Nahan kpa , za hemen u eren r@@ ar@@ af@@ on@@ o . Yo@@ shia maa hingir tor u Yuda , lu anyom an@@ igh@@ eni hen shighe ne . ( Tit@@ u 2 : 12 ) Er se lu Mbakristu yô , saa se lu tse@@ vaa sha er ma kwagh u kpen se iyol u a k@@ ough isharen i sha iyol man aeren agen una bende a m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase shi una saa un ishe ga yô . Ka hen Aôndo dooshima a dugh ye , shi ka un a ver ikyav i vesen i dooshima kpaa ye . Mbamaren mban mba veren ashe keghen shighe u vea hii u duen zende vea wan ve yô . Yehova ngu “ ijiir yase i teman ” nena ? Ka u vea za er tom u vesen sha ! I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN I T@@ S@@ E SH@@ I@@ N R@@ U@@ A@@ M@@ A@@ B@@ ER@@ A U K@@ EN Z@@ W@@ A H@@ E@@ B@@ ER@@ U ? Zum u i@@ mba@@ or la i hingir a ‘ ibanave ken jijingi ’ la nahan ú lu her e̱r ú wase nan kpa ? Shighe u se lu wan ago@@ yol sha mbamkombo mba Mbakristu yô , doo u se ôr avur a Bibilo a i ter la , shi se nôngo u kaven kwagh u hanma ivur i lu ôron sha kwagh u se lu henen la . Bibilo kaa ér : “ Kwaghôron u sha shighe vough yô , ngu er atam a iky@@ on a z@@ en@@ aria a i we a shin a@@ gb@@ ande a az@@ ur@@ fa nahan . ” ( Genese 2 : 16 , 17 ; 3 : 4 ) Hii shighe la je , Satan ngu eren mba@@ aie mbagen , er ityesen i aiegh i uma kpen ga la nahan . Mbagenev lumun a kwagh ne ga . “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” — M@@ A@@ T . Kpa ka se gema se er tom taveraa er se mba eren u sha ci u Yehova nahan . 14 , 15 . ( a ) Er nan ve i doo u Mbakristu mba ve lu ung@@ ô mba ve lu nengen sha u@@ ôn tswen vea zamber a Yehova ér á wase ve ? Ken anyom a hiihii a yange lu ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , un vea Ar@@ th@@ ur Wor@@ s@@ le@@ y u yange ts@@ aan ken iyou vea na la , ve n@@ aha môm ken ut@@ so mba Mbashiada la ve yem ak@@ ôndo ak@@ ôndo shin I@@ f@@ i u H@@ ud@@ son la hanma shighe . Ka sea pasen kwagh vea or u se vese nan la imôngo yô , ivese yase i taver . ( Or@@ pa . Sha mimi yô , atindi la lu a inja kpen kpen je . ( Aerenakaa 20 : 7 - 12 ) Nyian kpa , mba civir Aôndo ka ve zua a m@@ sur@@ shima sha mfe u ve fe ér mba yange ve eren Aôndo tom a ve imôngo la vea va zua a m - iv u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la . Sha mimi yô , u zenden tsembelee la ngu a mgbegha mbagenev u va wuese Yehova . — Tit@@ u 2 : 10 . Zum u or nan dugh ken ang@@ ôgh@@ ime nan nyer ken iwanger yô , alaghga a tôô an@@ shighe kpuaa ve ashe a nan aa li@@ an a iwanger ye . Mba@@ yev mba kiriki je kpa vea fatyô u henen u nan Yehova kwagh wuee . Yesu shi pase kwagh ugen u mbahenen nav vea dondo un sha mi yô ; á kaa wener : “ Ka tindi Wam u M we ne ne , doo nen ayol a en , er ne doom ishima nahan . ” Or@@ t@@ yom la yange kaa a mbaapostoli ér ve “ ôr . . . ikpelaior akaaôron a uma ne cii . ” ▪ Een , Mbashiada mba Yehova mba a kasev umiliôn imôngo sha tar jimin cii , mba ve lu mbat@@ esen yô . Yange hingir kwase Shi@@ ada u Yehova , anyom nga kar iky@@ undu yô nom na ne kpa maa hingir Orshiada . S@@ aa se za hemen u lun ken vegher u Yehova ve se fatyô u kaan ser : “ TER ta ikyaa a mo ” ye . — Ps . A̱ been yô , se ya an - ber@@ e@@ di sha an - i@@ u@@ e , maa se yem se za y@@ av , hen shighe ne nahan se v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da . Ior mba a va nder ve ken Paradi@@ so la vea pase se akaa a ngise a se fe tsembelee ga la . Iyol hiden a mi ijime . Yange i̱ tim Yerusalem man tempel na , man ib@@ aver tese ér ij@@ en kua num u nôngon sha ci u keren tahav , man num u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma la cii , wua ior hemba m@@ iliôn môm jimin . • Or nana hingir or@@ henen u Yesu Kristu nena , man u lun or@@ henen la kua nyi k@@ ere ? Aluer se mba nôngon sha gbashima ser se lam ken iliam i sha ave yô , se lu tesen ser anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mbara doo se ishima shi se mba ne ve icivir . Anmgbianev mba kasev mban ve zua a kwagh u injaa ken tom ve u pasen kwagh la , gadia ve kpishi ve hingir u lun a ônov mban@@ om@@ so man mbak@@ asev ken jijingi kpishi . ​ —⁠ M@@ ar . 10 : ​ 29 , 30 ; 1 T@@ es . Yange lu u nyi ia er zum u a ôr Yuda ijir laa , man gba u mfe u se lu a mi sha kwagh shon ne una bende a vese nena ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 39 , 7@@ 6 ( Mbaefese 6 : 18 ) Aluer se suur sha Aôndo ser a hemen se sha akaa a se eren ken uuma asev cii yô , ikyar i se ye vea na la ia seer taver a taver . Kape se kpa se tsa gbem je la aluer i kohol se nan jighjigh zum u mkur a va la yô . Sha kpôô yô , á kaa ér ú yila un . Er nan ve i gbe u saa se nôngon kwagh ayange ayange ve se er ishima i Yehov@@ aa ? Hii nan ve i gbe u Aôndo una doo se ishima ? Ve fa je ér “ an@@ za a ini@@ av mb@@ in ne doo Aôndo , ” sha nahan yô mba eren kwagh u ve fetyô cii sha u suen mcivir u mimi . Anyom yange kar imôngo shighe u Noa lu eren akaa ne la . Yesu yange pase mbahenen nav wanger wanger ér mba a tom u injaa u i gbe u vea er yô . • Mba i shigh ve mkurem mbara ka ve fa ér i yila ve u yemen sha nena ? 60 : 6 , 7 ) Kwaghôron u profeti ne ngu kuren nyian sha ci u ior umiliôn imôngo mba nan “ Aôndo nagh ku iwuese gbem . . . , ka atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh i pasen iti Na ken igbar je la . ” — Heb . Ú kôr ve ihyom sha ci u “ mba ior i tar ne ga , ” er Kristu kpa lu or u tar ne ga nahan . Shighe u Mbayuda mba sha mar@@ ami kpishi venda Yesu la , i ver atô@@ at@@ yev a a hingir mbananjighjigh la sha ityough vev , nahan iyenge i mba ve lu vegher u kiriki u vor u Aberaham la , maa iv sha mi . — 5 / 15 , peeji 22 - 25 . Kpa Ng@@ ô ti fa er he@@ ela tseegh i kom ga yô . I@@ yol@@ gen@@ gese h@@ ungwa a U@@ shia . Ve mba pue kar uhar mban cii yange ve nenge a ag@@ ar a taver ne shi ve nenge er akuraior la lu aa age@@ egh yô . Aluer ne mba wan zwa ken mkombo yô , kwagh ne una taver jighjigh wen u nan shi una na or a fatyô u k@@ enden ne ishima sha ga . ( Yosua 9 : 11 – 27 ) Mbag@@ i@@ be@@ on yange ve za hemen u tesen gbashima sha u eren ityom i Yehova i kiriki . Yange i er u sha shighe vough , shi mba ve nenge u cii , lu kwagh u hungur ve ga . Nahan kpa , ka kunya tseegh yange u kôr Yehova a ior nav ga ; ishima yange i mgbegha un ker , nahan a er kwagh sha ci ve . Aôndo yange na Noa kua tsombor na ian i wu@@ an ish@@ ôso yan aluer ve s@@ ôngo i ve har awambe kera yô . Gbenda u hiihii yô , ia hemba tsan a i tsuaa la , ú sha uhar yô , Or@@ tesen U@@ hemban una tese ior ken iyou shon , u sha utar yô , ior kpishi vea civir Yehova ker . Maa una ng@@ ur@@ en zan ahumbe ate@@ tan yô , un za ver ve hen af@@ ishi a Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d . Ity@@ ôkyaa i sha uhar yô , Yehova fa ér mbagenev mba , mba i gbe u se wuese un vea ungwa yô . Kpa , venda . Kpa mimi kanyi , man ikyav i u zenden sha mimi la di ér nyi ? Mba@@ civir Yehova Ka Vea U@@ nd@@ u Un Nahan i V@@ ihi Un Kp@@ ishi U fatyô u lôh@@ ôn up@@ ania mba nomso man mba kasev mba ve lu kwa@@ v la mcivir u hen tsombor wou ashighe agen . Sha kpôô yô , Yehova ka a hingir hanma kwagh u i gbe u una wase u sha mi la cii . E@@ ev mbu gen ken tar u Bab@@ ilon , lu a mba@@ aôndo utar sha mi ; lu aôndo u uwer , u i yilan ér S@@ in la , man aôndo u iyange , u i yilan ér Sh@@ am@@ as@@ h la , man in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u u@@ ity@@ a , u doon iy@@ i@@ av shi nan mar , u i yilan ér Ish@@ tar la . Cii man shighe u mcivir u mimi una samber sha tar jimin cii la a kuma yô , se za nen hemen u veren akaa a Tartor hiihii ken uuma asev . Nahan se er nena ? ( Aerenakaa 24 : 24 , 25 ) Paulu shi pase G@@ om@@ na F@@ es@@ e@@ tu man Tor A@@ gri@@ pa kwaghaôndo . 19 , 20 . ( a ) Ka han@@ a se fatyô u zuan a an@@ zaakaa a dedoo ? Zum u a lu sha , cii ve i gema uma na sha ivande , va ji@@ re ken iy@@ av mbu ini@@ un@@ kwase Maria la , a kaa ér : “ M lu vea [ Aôndo ] , er or u fan tom nahan , hanma iyange m lu saan saan gbem . ” Sha mimi yô , u eren nahan la hemba nan mba ve lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la ian i taver ishima “ sha msen u eren man sha tom u kwaghôron ne . ” — Aerenakaa 6 : 4 . Sha vegher ugen yô , alaghga nom nana kav er iy@@ av mbu kwase u nan nan we la mbu bende a nan , sha iyol man ken ishima nahan ga . A@@ mba@@ aior ne cii nga yaven ken jijingi , nahan a gba u aa nder . Tindi u Iyange i Me@@ men la pase wang er i lu hange hange u veren shighe u civir Aôndo yô . Mbam@@ taver lu , kpa gba u apostoli Paulu man mbagenev vea lu a takerada u nan or ian i zan ken tar ugen kua la@@ asen u zan tar u ken won ve vea zende ken Tartor la ga . Hanma iniongo i iv@@ es@@ egh i or wase u nan lu Orshiada u Yehova ga nan lu eren cii mzeyol ngu her . “ Ne . . . mbayev mba ne lumun . . . u ungwan imo i Aôndo man Tor na cii , ne@@ a lumun yô mough tile nen sha . ” Hanma ijiir i iniongo ne í lu cii , shi aluer an@@ ti or nana lu ken mbahemenev man mbatomov mba í kpaa , ka Mbahemenev mba Shin T@@ ine ve tesen í gbenda sha hemen u Aôndo ye . Kwagh u Yange Gba u Ior Mba ken Roma Vea U@@ ng@@ wa La Alaghga se mbagenev se mba civir Yehova er se soo ser ma se civir un la ga , nahan kpa dooshima ka a wase se se tsegha iti i Yehova , shin er se civir un er se soo la ga nahan kpaa . Kpa aluer kwagh@@ man u Orkristu maan kpishi la gema na or u nan jighjigh a nan imôngo an@@ zughul , man alaghga je yô or@@ henen la ka or u he , ye ? Nahan ken uwer u Se@@ te@@ mba 1 , 19@@ 8@@ 8 la , m hingir pania u ke@@ ke . 12 : 4@@ 9 , 50 ) Yesu yange tesen ior shi waan ve kwagh u lu sha ishima i Ter na la hanma shighe cii . • Kanyi i lu keghen ior umiliôn kpishi ny@@ ian@@ a ? Ka nahan ve i doo u se bugh Bibilo yase shi se ver ishima shighe u i lu ôron kwagh ken mbamkombo mba Mbakristu ye . Shighe u anmgbianev lu eren mkombo u Iyoukura i H@@ enen u i eren hanma kasua la , mbayev mbagenev va tile sha h@@ unda u iy@@ aagh ki mbam@@ ishen , u u lu i@@ vegher la , lu keren a@@ wen a vesen ken iy@@ aagh k@@ ira . Alaghga ken tar u he la , a lu hanma shighe cii se zuan a kwagh u se soo ser ma se zough a mi la ga . ( Yohane 8 : 23 ) Yange lu or u hiihii u Aôndo gba yô , shi gema wase u gban akaa agen cica cii . Bibilo kaa a vese ér : “ Or u nan doo TER ishima yô , ka nan A ts@@ ahan nan ye , er ter ka nan er a wan u doon nan nahan . ” ( Anz . Or@@ t@@ wer la kaa ér ky@@ ans@@ a m@@ ende Lu@@ c@@ í@@ a shin uya ngi samber fele fele . AG@@ U@@ M@@ A@@ I@@ OR ase nga tagher a mbamzeyol mba taver tsung . In@@ i@@ ongo I Be@@ en M@@ akeranta U G@@ ile@@ adi I Sha K@@ wa 1@@ 25 I T@@ aver Mbam@@ ishen Ishima É@@ r Ve Lu Er Yeremia Nahan Se mba a kwagh môm u a hembe se u civir Yehova shi suen Tartor na sha mimi ga . ( Mat . Hegen je kpa ityar kpishi i i lu ken M@@ zough ne ia fatyô u den ér tar ugen u sha k@@ ov u ú u kar u hemen ú ga . ” * Ka nan pasen loho u dedoo sha gbashima shi nan eren kwagh u una wase tiônnongo una lu ken mzough yô . I lu nahan u nenge or u doon we ishima v@@ aan maa we kpa u min@@ di m@@ liam ve@@ e ? — Mbaromanu 12 : 15 . Nahan cii kpa , gba u ú tôô kwagh la nahan ga , sha ci u orgen môm kpa nan hemba ng@@ un sha ian i dedoo i tesen ônov ou a we ga . Shi ve fa er i lu Aôndo a ne ve akaa a hange hange ken uma ér a wase ve u lun uma shi i kpe ve iyol kpaa la yô , amba@@ akaa er ahumbe man mngerem man kwaghyan , kua mbam@@ gem mba sha i@@ gbe@@ tar , mba ka ve na ura u n@@ ôô , shi inya i hide i doo la nahan . Jigh@@ ilii yô , Yehova er m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m sha gbenda u se za hemen u henen kwagh na man ityom na saan saan gbem sha won yô . M@@ hungur u i kpen hungur ve sha apera ne una va a ve ken mtim sha shighe u Aôndo a ver wener una tim ior mba ve vende un la . — 2 Peteru 3 : 3 - 7 . Nahan lu u iorov mba kuman er 50 nahan vea mough sha ajiir a ic@@ aa ken T@@ u@@ va vea va mkohol ne . Una sôr mbamzeyol mba tar ne vindi vindi , man kera shi ica ga tsô una er kwagh nahan . Ka gbenda u kwaghfan , m tese u ye , m hemen we sha igbenda i perapera . ” ( b ) Wan@@ akiriki ne ngu “ dondon wan@@ iyôngo ” sha mimi nena ? Aluer se mba nengen ityom yase i se eren sha jighjigh la man m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Yehova la sha gbenda u vough yô , kwagh ne una na se lu a ishimaveren ser nyi ? Kwagh u Yesu wa mbaapostoli la ngu sha ci u Mbakristu mba mimi nyian kpaa . Shin er alaghga a taver se u fan er Aôndo a lu u tsôron nahan kpa , se fatyô u nengen er kwagh a lu nahan mimi yô . ( Genese 4@@ 9 : 1 , 2 , 33 ) Mba i lu ieren ve u eren nahan ne yô , tsombor ka u ku@@ mba imôngo u lamen , mbayev kpa ve lu her . “ Mba ve lu wang yô , akaa cii nga ve wang je , kpa mbah@@ ông@@ or@@ ough man mban@@ an jighjigh ga yô , ma kwagh ngu ve wang ga . ” — TI@@ T@@ U 1 : 15 . Ikyav i tesen yô , yange ii Sh@@ im@@ on iti i ken zwa Heberu ér Ke@@ fa , inja na yô ér “ V@@ ande . ” Shi kenger tar ne doo doo e̱r ka a̱ lu iky@@ ondo i̱ ú soo u y@@ amen kpa ú kenger i̱ nahan . Shin er se yen sha iyol man sha mhen nahan kpa , Yehova , Ter wase u sha la , ngu vough sha hanma gbenda cii . ( D@@ ut . Alaghga se nenge ser u henen Bibilo a ior hanma shighe la ka zege@@ tom u se fatyô u eren ga yô . Lu nyi i wase ior mba ken derianyom u hiihii la u fan ér Yesu ka Mesiya u ity@@ ende@@ z@@ wa@@ a ? 11 : 9 – 14 , 23 , 26 . Yesu kpe u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mba kar imôngo yô , i ver atôônanongo a Kristu kpishi hen ti@@ ôn@@ tar ne . Nenge ase ishimataver i yange tese sha iyange na i masetyô shin tar ne la . Nahan kpa , tôô ase mkaanem ma Yesu mara kar sha ivur i masetyô i takerada u Yesaia la . Hanma inja i hông@@ or@@ ough cii , u t@@ eren tsô kpaa , i de t@@ eren hen a ven ga . — Ef . Nahan se yô , ka nyi se nenge Yehova a er sha ci wa@@ s@@ a ? Vea lu ikyum@@ ior i civir a ishima i môm ke ’ tar u he , shi han@@ mô ve nan@@ á lu gbem , vea lu civir Or@@ gb@@ an@@ tar u a gbe akaa cii la wang . U@@ ̱ L@@ un Kwa@@ v Shighe u Or Lu I@@ yev La A wa mbagenev mba ve lu a iyua i icighan jijingi la kwagh ér : “ Ma ne nenge ng@@ egh sha u hemban maan a maa nongo u Kristu , ” inja na yô ka tiônnongo u Kristu ú ior mba i na ve iyua i icighan jijingi la lu her je la . ( Mateu 6 : 10@@ b ) Shighe u á ng@@ ur@@ en eren ishima i Aôndo shin tar yô , uumace vea hii u zuan a mkpeyol u ve lu a̱ vande zuan a mi sha won ga yô . U shi seer yô , lu u Yesu una z@@ eren nan ini@@ aav hanma inyom e̱r pristi u tamen u ke ’ tempel u Yerusalem yange a er nahan la ga . I@@ ji@@ r@@ ôron ne lu i sur@@ un un ishima ga cii . ( Mbaheberu 5 : 7 - 9 ) Shi yange ior kôr un ihyom shi ve nzughul a na kpaa , nahan a fa er ka a nzughul a or ve i lu yô . “ H@@ endan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . ” — Y@@ A@@ K . Le@@ ag@@ u@@ e of N@@ ations Ka icin i nyi Samuel yange ta Mbaiserael sha kwagh u ‘ u@@ gbil@@ in@@ mbaaka@@ av@@ a ’ ? A kaa ér : “ M ngu yevese zan hen ik@@ ighir i i ver la sha u zuan a i@@ wua i m@@ yila u a sen sha , u Aôndo A lu yilan ken Kristu Yesu la . ” Kwagh u Yobu la una wase se u wan mbagenev mba ve lu yan ican la ikyo nena ? • Ikyav i Yehova man i Yesu la i mgbegha ú u nan mbagenev icivir nena ? M@@ lu u ningir wase kpa una fatyô u geman . ( Anzaakaa 15 : 28 ; 1 Mbakorinte 2 : 1 , 2 ) Ka nan hen sha akaa a or u henen Bibilo la nan vande fan la , kua akaa a i gbe u nana k@@ ume ac@@ in sha mi shighe u ve lu henen kwagh la kpaa . Nyian kpaa , kape ka i saan Satan iyol zum u se kpa ka sea y@@ aan ican a saa ken iyol je la . Z@@ a Hemen u Eren Akaa a Aôndo Una L@@ um@@ un We Yô , 3 / 15 ( 1 Mbakorinte 11 : 23 – 26 ) Aluer ne soo u fan ape u@@ iniongo mba me@@ m@@ yol mba ior ve eren la ve dugh ityô yô , nenge nen u@@ ze@@ ge mba ityakerada mba pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa mba i yer ér enc@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kua ityakerada igen i i er kwagh u u@@ iniongo mban sha mimi yô . 16 : 14 , 16 ) A wu@@ he Satan man az@@ ô@@ v a na shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la anyom dubu . ▪ Gb@@ id@@ yen kwar sha ic@@ egh@@ zwa i yange u er shighe u ú tsegha iyol you sha ci u Aôndo la kua averen a or nana fatyô u zuan a mi mgbegh@@ aa sha u civir Yehova shi dondon Kristu a ishima i môm la . — Ps . U tesen ikyav yô : ka i tsaase sho@@ ja sha kwagh u u@@ ity@@ a , i wa ve iyol sha mi shighe a kar n@@ a@@ gh@@ el@@ aa cii je ve , ityav mbi za mase van ye . 21 , 22 . ( a ) Er nan ve ma shighe môm kpa kwaghaôndo u aiegh a fetyô u timin mcivir u mimi kera ga ? Ne mbam@@ lumun sha mbampin mba sha akaa a ken Bibilo shi ka ve nger ngeren u ini@@ umbe man akaaôron kpaa . ( Mbaheberu 11 : 10 , 35 ) Se kpa se ver ishima se nenge er Yehova una kure awashima na yô . ( Mbaromanu 1 : 9 ) Een , loho u dedoo u pasen ka tom u eren he ’ ior mba ve kegh ato la tseegh ga , kpa shi ka ieren i mcivir u civir Yehova Aôndo . Mba Be@@ en M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi u sha K@@ wa 1@@ 25 Aluer Aber@@ am kpa yange una tar ag@@ ingir a iky@@ on una kor iyol na ve vea per sha á , shin un man mba@@ z@@ ende@@ v nav yange vea h@@ ungwa mnger kpaa , Bibilo kera pase ga . Kwaghôron na ne tese ér á lu T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la mb@@ ua lu hemen sha tar shighe u “ i@@ wen , ” í í lu Tartor u Aôndo la ia va c@@ agh ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar man ah@@ ô@@ angahar a e@@ ev mb@@ ura ye . — D@@ an . U@@ wer ka u kôr iyange shighe u uwer u he u dugh yô , ka shighe u uwer u hingir jimin la ga , er kwagh u yange er sha shighe u P@@ ase@@ ka la nahan ga . 1 Mbakorinte 13 : 5 kaa ér : “ Dooshima koson kwagh u bo ken ishima ga . ” Y@@ ôô A@@ ng@@ we u Tartor u Aôndo ( b ) Se er nan ve se hemba fan u yaren tom a Mkaanem ma A@@ ôn@@ doo ? Grika kuma sha tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia ga , vough er to@@ gu@@ la a kom sha az@@ ur@@ fa ga nahan . ( Luka 5 : 12 ) Or@@ im@@ ande la “ nengen a Yesu yô , a g@@ ure , a kuma ityough inya , a gba zamber a Na , kaan er : T@@ ere , a lu ishima You yô , U fatyô u wanger mo . ” Er se lu shin tar u Satan her ne , ka nyi ia za hemen u eren@@ e , kpa gba u se ure ga sha ci u nyi ? N@@ ik@@ o@@ dem@@ u u yange lu môm ke ’ M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , shin a̱ kera yila ga yô ate@@ jir u tamen u Mbayuda la je kpa , kwagh u Yesu doo un nahan a va he ’ a na tugh sha er una va seer ungwan a na yô . Anyom nga kar yô , ter@@ em man ng@@ ôm man an@@ ng@@ ôm u kwase u vesen kua anmgbianev av mba nomso uhar hingir Mbashiada . Tsô Aberaham wa ikyo , a gba ah@@ on ga . Yesu kaa ér ats@@ ator môm kpa “ hung@@ u@@ l Aôndo ga ” shin una “ gba gban shin inya ga , ” saa Ter una fa . Shin er i er T@@ erem batisema ica lu a gba ga nahan kpa , yange vese ken jijingi fele fele . Yehova gema ny@@ ian@@ aa ? A tese ér un lumun a gbenda u tesen ior ne nena ? Aluer mba@@ beenyol kua mba ve nengen sha ve la mba a ieren i dedoo yô , kwagh a hemba lun z@@ ange . Bibilo kaa ér : “ Mbaiserael ta ashe ; yô , nenge , Mbai@@ gipiti mbara di van ve ijime la , ci@@ er ve iyol kpishi ; nahan Mbaiserael gba v@@ aan yilan TER . ” ( E@@ ks . Nahan m@@ til sha mimi u i er kwagh na ken Bibilo la , ka u civir Yehova Aôndo tseegh shi eren ishima na shi lumun a mba@@ awashima nav kpaa . Ma tese ér , hii ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . * ( Cii man Shighe u Yesu ) la , anyom 2@@ ,@@ 5@@ 20 aa karen yô , Aôndo una hide a m@@ tem@@ tor na sha tar , sha ikyev i tartor u ken tsombor u Tor Davidi la . Kanyi kwagh mbagen ve er sha kwagh u m@@ samber u Mbashiada mba Yehova ? Doo u or nana ker kwaghwan u Bibilo sha kwagh u kwa@@ v man ivaa i eren sha ci u nyi ? Kwagh hemba gban ior mba ken tar ugen sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki A@@ shia sha kwagh u mkpeyol ve man ônov mba y@@ esen kua makeranta u henen kpaa . Ngeren ne shi una wase se se fa er i hii ve i doo u se lu a mnenge u Yehova hanma shighe cii yô . ( Ef . 5 : 25 ) N@@ om u nan lu Orkristu nana dondo kwaghwan ne ken ivaa i nan nena , hemban je yô aluer kwase u nan la kpa nan civir Yehova yôô ? Ngeren u a dondo ne una time sha mbampin mban man mbagenev kpaa . Er@@ doo u Be@@ tu@@ el man Yosev man Ru@@ tu yange ver er la ngu a inja kpishi , sha ci u Aberaham man Yakob man Na@@ omi cii yange ve lu a ma gbenda u vea kighir ior mban shin vea torough a ve ga . David : Yange m v@@ in@@ en am@@ ar anyom nga kar kpishi yô , m v@@ ôr a ieren i zenden v@@ in@@ en am@@ ar la . 15 : 28 ) A been he@@ ela yô , á kera gba u uumace vea kar hen Yesu man vea za hen Aôndo ga , gadia Aôndo iyol na una lu a ve . Ka nyi u er ve u na tiônnongo wou una za hemen u lun a ieren i dedoo ? I gba or nan ngu a iyol i inyam man awambe , ka jijingi ga . Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh la , yange tese ér un ngu ‘ agee a Aôndo . ’ S@@ ur@@ un Nen A@@ sema A@@ yol A E@@ n , 5 / 1 Nahan kpa T@@ on@@ y kaa ér , “ M hembe veren ashe a iyange i T@@ om@@ ahar . ” ( 2 Mbakorinte 6 : 14 – 17 ) Se er sha mkaanem man sha u palegh kwaghaôndo u aiegh . H@@ er ave ave la je maa An@@ der@@ ia za ôr an@@ ngô na Sh@@ im@@ on wener : “ Se zua a Mesiya ve . ” Ne mbamaren , ônov enev vea zua a msaanyol nena ? Lu anyom pue tseegh shighe u sho@@ ja pe@@ tal@@ i kôr un yem a na za tese un u nôngon num a gb@@ u@@ u@@ ka u i yer ér A@@ K - 47 la . Davidi vea Ab@@ ish@@ ai , za ape Saulu haa af@@ o la , nahan ve kohol un lu yaven . 1 : 12 - 15 . Se fatyô u zenden vea na jighilii er se zenden vea uumace mbagen nahan ga . Aluer ú soo wer u seer ng@@ een a dooshima u mimi yô , a gba u ú hendan a jijingi u taregh ne kpoghuloo je . M@@ tem wam man m@@ mough wam kpaa We U fa , U fa mhen wam ken ica je . ” — Pasalmi 1@@ 39 : 1 , 2 . Anmgbian u kwase ugen u i yer iti na ér B@@ ri@@ g@@ it@@ te yô , nom na yange kpe undu un a mbayev uhar , lu y@@ esen ve tswen , a kaa ér : “ U y@@ esen mbayev ken tar u Satan ne ka môm ken akaa a a hembe taver u eren yô , hemban je yô , aluer u ngu or@@ maren tswen yô . Se mba ts@@ aren im@@ enger yô , se nenge ga@@ mbe la lu im@@ on sha mi tseegh . Aluer se gbidye kwar sha kwagh u a lu je kpa a lu a vande eren se ga yô , kwagh la una fatyô u wasen se u eren kwagh sha kwaghfan er Yehova nahan shi ts@@ eng@@ an nengen a kwagh u una va due ken ieren yase la . Ashighe agen Yehova ka a na or môm loho , kpa loho la u gema u lu a inja hen uumace jimin cii . Z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa u i ishi ve iyol la cii ngu f@@ ú@@ é@@ è , ngu a inja iyol ga , a due kposo a sh@@ a@@ gba u Yehova , Aôndo u tsôron la , kua iengem i aka@@ au@@ ma á a gbe la kpaa . Aluer se mba eren msen kpoghuloo yô , kwagh ne una wase se u tilen sha jighjigh her dông nena ? ( Pasalmi 1@@ 45 : 18 - 20 ) Een , Yehova ngu ikyua ikyua a mba a doo ve ishima la , nahan una ungwa ve m@@ liam yô , una mough sha fese je una ti@@ mb@@ ir ga . Nahan cii kpa , sha mar@@ ami wase je ka i sar se u mbagenev ve lumun se . 21 : 25 ) Shin er mbadondon mba Yesu mba hiihii mbara fa akaa kpishi sha kwagh u Yesu , or u vough la hemba er se fe nyian la nahan kpa , tese ér i ny@@ ume se mfe la ga . Alaghga lu ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go lu karen ve aka@@ ver a i kua kera , maa usu la hii ye . Shi a na kwase la tindi ugen . U wa shighe la ikyo je u soo u eren nyityô kwagh igen hen ian i u lu vea Yehova ne uhar tseegh la ga , shin ka nahan ga ? Gadia se nyôr ken tar ne a ma kwagh môm ga , u duen yemen a kwagh kpaa se fatyô ga . Mba a tahav kpishi . . . Lu jighjigh u nan wuee man mfe kua dooshima u mimi u Mbakorinte lu a mi sha mba ve lu Mbakristu a ve imôngo la mgbegha ve u eren iyua a ishima ve ye . — 2 Mbakorinte 8 : 7 , 8 . Shighe u ve ngohol icighan jijingi la ve hemba lun a bem cii . Ka a gba u ônov ou vea er ityom i taver nahan ka u er nena ? Kwagh u vesen u Paulu a lu ôron ken ivur ne yô ér se zungwen mhôônom . Yehova shi ne wanakiriki ne icighan jijingi na . Nahan kpa , gba u se keren shighe u kporom hen Aôndo . Ka atô@@ akyaa a nyi a ne ve se lu a vangertiôr ser mk@@ ur@@ tar a fatyô u van hanma shighe ci@@ ilii ? Ken washika u Paulu nger hen Mbaromanu la , á zua ikyo i i gbe u se wa mbagen la sha kwagh wan na ne , ér : “ Hemen nen sha u nan ior icivir . ” Se kpa se fatyô u hiden a iyol yase ijime nahan s@@ ônon Aôndo ser a seer se jighjigh u nan . Yange i zua mkohol u vesen ugen ken tar u C@@ ost@@ a R@@ ica ken inyom i 199@@ 9 , nahan ishima vihi orgen u te@@ en akaa sha ta@@ sh@@ an u ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh sha ci u Mbashiada mba hen ningir la y@@ is@@ a un kasua sha u keghen anmgbianev mba ve lu van mkohol gbenda yô , kpa lu sha apera ga . Aluer ka u se ember iky@@ ar@@ yan i tsôron vea Yehova yô , kanyi i gbe u se ere ? ( Pasalmi 14@@ 6 : 3 ) Mkaanem ma i ne i nger ne shi ta se icin kpaa ér se de suur sha u@@ iniôngon asev tseegh ga . Alaghga u umbur kwa u masetyô u yange u kenger sha kwa@@ v@@ aôndo tugh ve u nenge a as@@ an udubu imôngo yô . A pase var var ér gba u vea tile sha mimi shi vea sue anmgbianev mba Yesu mba ve lu shin tar ne , mba i shigh ve mkurem la sha hanma gbenda cii . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 33 , 43 Kpa ka an jighilii ka nan ver anmgbianev mban mbatamen shin udi@@ ak@@ on@@ o ? Ka ijiir i mkpeyol i nyi Davidi a pase , man iyôngo ka i hingir u za lun hen imba ijiir ng@@ ira nena ? Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , a kaa ér : “ Nahan yô , za nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . . . tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” 11 : 25 ; Luka 6 : 38 . Nahan kpa , Paulu nôngo sha afatyô na cii kpa k@@ an shio u sôron zayol la , tsô a hide a iyol na ijime , a za a zayol la hen mbahemenev mba shin t@@ ine mba ve lu ken Yerusalem la , vough er i van@@ den eren nahan . M pine un jighilii mer , aluer tar na ngu nôngon ityav a tar ugen nahan , una nôngo ityav a mba ve ze kwaghaôndo u Mor@@ mon , mba ve lu ken tar u ú lu nôngon ityav a tar na laa ? A wa icam ér : “ W@@ u@@ ese TER , we uma wam , ma kwagh môm ken aeren a Na a doon la cii , a̱ de hung@@ u@@ l we ga . ” In@@ i@@ ôngon ve la yange i due gbilin ga . Alaghga ú kaa wer , Vea lu je kpa mba kpuaa tsô . ( Mateu 12 : 46 , 47 ; 13 : 5@@ 4 - 5@@ 6 ; Marku 6 : 3 ) Kpa mba@@ fan@@ takerada mba ve fe kwagh u Bibilo tsema tsema yô ôr akaa ahar sha kwagh u mnenge u ior ve lu a mi ér Maria yange mar ônov mbagenev ga la . A@@ tsan atô kposo kposo yange va ta sha Yobu c@@ iligh c@@ iligh . Mayange ga . Gba sha mi pase nan wer : “ Satan , or@@ ihyom u Yehova kaa un imb@@ wase ér se mba civir Yehova sha ci u mkpeyol wase , ka sha ci u a doo se ishima yum ga . ” A@@ kwa@@ ti u wan ak@@ ô@@ v sh@@ imi man ts@@ ar - iky@@ ondo u nyian hingir un ya u R@@ ah@@ ab@@ i , u yange i ta ts@@ ar - iky@@ ondo u nyian d@@ in@@ de@@ e sha mi la . Man tsegh ku mba@@ yi@@ ase tese ér yange akaa la e̱r di vough e̱r i tsengaôron nahan . 14 Kp@@ orom hen Aôndo — “ S@@ ôn Nen , Á Na Ne ” 15 Doo u kwaghfan man mkav vea doo se ishima . Nahan se lu henen zwa ne sha u ungwan akaa a ken zwa Ch@@ in@@ ese a i kura ken ic@@ er yô . ( Mbaefese 5 : 33 ) De se nenge er kwase man nom vea dondo kwaghwan ne sha gbenda u ve lamen ayol a ve yô . Sha mar@@ ami u mbagen yô takerada ngu ze ve zwa u ôron ga , kpa mbagenev di yô ngu yen ve a yina u ôron . • gbenda u tesen ser se na mbagenev jighjigh Nahan nom man kwase ka vea lu ken mzough vea Aôndo yô , kwagh ne a wase ve u sôron mzeyol shi a na ve msaanyol kpaa . — 9 / 15 , peeji 16 . • Doo u or u i shigh nan mkurem sha jijingi la nana nengen iyol i nan nena ? Cii man shighe u Mbakristu la yô , Yehova pasen dooshima na sha ikyev i u@@ profeti nav man sha ikyev i mbacivir un mba@@ jighjigh mbagen . ( 3 ) Ú wase or nana hen Bibilo tseegh ga , kpa nana hingir or u tesen mbagenev Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la nena ? • Satan man az@@ ô@@ v due han@@ a ? Se lu a imoshima i wang shi mbagenev vea na se jighjigh nahan a saan se iyol . Ashighe kpishi ka i tôô Mbakristu tom sha ci u inja ve i mimi . Kpa ‘ se cia mci@@ er@@ yol u ut@@ u mayange ga ’ sha er Yehova a lu kuran se yô . — Pasalmi 6@@ 4 : 1 , 2 ; 1@@ 21 : 4 ; Yesaia 60 : 2 . “ S@@ an@@ ker u [ ken ] jijingi ” la una wase se ken ityav y@@ ase@@ gh mbi ken jijingi la nena ? N@@ om@@ so@@ or man kwase ka vea soo ayol a ve tsung je dooshima ve la una ye@@ ghen a y@@ egh yô , mba fe nengen a vegher u bo u or u nan doo ve ishima kpishi la ga . Yange vande lun ke ’ mba@@ ats@@ am@@ ev mba ke ’ iy@@ ou@@ ad@@ ua i z@@ aan la , kpa ke ’ inyom i 199@@ 3 la a nyôr sho@@ ja , nahan a hingir u man ici@@ mb@@ iv dang dang shi nyôron iyol ke ’ mcivir u u@@ jijingi , kua iji@@ mba i eren kpaa . I y@@ ese un ken mimi , hii shighe u lu anyom at@@ aan la je . M@@ ough sha , T@@ ER@@ E , y@@ im@@ am , Aôndo wam ! Nahan B@@ al@@ aki , Tor u Mo@@ ab@@ i yila B@@ ala@@ am ér á wa Mbaiserael i@@ fan . Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ M hemba ng@@ un a aan a nan ior Mkaanem ma Aôndo hen haregh wam hegen . Ka hange hange u se dondo kwaghwan u Aôndo . Hii nan se fe ser or a fatyô u zuan a msaanyol u mimi ? Inja i ishember i ken zwa Heberu i i̱ er kwagh u “ icivir ” la jighilii yô ér “ m@@ yo@@ ho@@ m . ” Nahan kpa , ka ior kpuaa tseegh ve fe ér inja i ishember ne ka icighan kwagh ye , shi uma u ior kpishi mba ve yaren tom a i kpa ne Aôndo icivir ga . Aluer nom er nahan yô , nana fa ityôkyaa i í ne ve ashighe agen mlu u kwase u nan ngu a kôr a gema kpo@@ o yô . Tsô Paulu pine ve ér : “ Inja na nan man kwagh ne a lu ne kwagh u nan jighjigh sha mi ga , er Aôndo Una nder mbakp@@ enev yôô ? ” Yange mba been t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el yô , i@@ been@@ egh “ va ci@@ r t@@ ent@@ i u kohol ker la , iengem i TER kpaa iv ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el . ” ( E@@ ks . Aôndo iyol Na Una lu a [ uumace ] . Ior mba vendan mimi mba Yehova venda ve la lu kpishi , ve ngee je kuma ak@@ um ahar ken tar la . A soo ér ior cii ve fa mimi sha er vea hen u civir un nahan vea zua a iveren yô . Er Se P@@ alegh u V@@ ih@@ in Jijingi u Aôndo Ishima Yô Mbagenev di gba num za her ga ér i nzughul a D@@ ala@@ i La@@ ma , or@@ hemen u nongo u kwaghaôndo ugen yum . Se timen nen ken Mkaanem ma Aôndo hanma shighe , sha er se hungur a mimi na ga . ( Mbaefese 4 : 11 , 12 ) Nahan zum u se soo u tsuan kwagh u vesen u se er yô , doo u se ker iwasen hen a ve . Hii ken im@@ ese yem ken iy@@ an : Anmgbian R@@ ic@@ hard man Lo@@ well man R@@ am@@ on man B@@ ill hingir azende ken makeranta u G@@ ili@@ e@@ di Lu zum u Davidi pu@@ u ieren la vindi vindi la , N@@ at@@ an kaa a na ér injakwagh la ôr kwagh na ye . 1 : 24 ) Paulu ver mbatamen mba sha shighe wase ne ikyav i dedoo i hiden a iyol ijime shi eren tom kpoghuloo . Bibilo ôr kwagh môm u tesen ér Yehova yange pase Davidi ityôkyaa i í na ve gba u shighe a kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an nahan ga . J@@ A@@ M@@ E@@ S yange vese ken ic@@ ile i M@@ ala@@ it@@ a , ken tar u Solomon Is@@ lands . Yehova na Iserael Tindi na , Tindi ne kura mcivir u mimi shi kura Mbayuda sha er ve de vihin ken jijingi man sha ieren kua sha iyol ga yô . A er kwagh ne sha ikyev i jijingi na . ( E@@ ks . 31 : 18 ; 2 Kor . I@@ yol@@ kpen ka mzeyol u ior mba civir Yehova kpishi . U tesen ikyav yô , alaghga Orkristu nana tôô ér ior mba hen haregh u nan pasen kwagh her la cii venda mimi gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . 3 - 5 . ( a ) Er nan ve se fe ser Mose yange eren kwagh sha iwasen i icighan ji@@ jing@@ ii ? Er nan i gbe u se “ K@@ er . . . Er mbahenen mba Kristu lu a mbam@@ yen nahan kpaa , gbenda u Yesu eren kwagh a ve la ngu ikyav hen a v@@ es@@ e@@ .@@ T@@ ime ase sha akaa ahar a a er hen tugh mbu masetyô mbu uma u Yesu shin tar la . Hii sha shighe u Yobu la je , Satan mem u s@@ enden mbacivir Aôndo mba jighjigh ityough ve@@ e ? Lu sha ishigh nagh je Mose , or@@ kur@@ an@@ ilev u lun a ishima i legh legh , yange zer zan , shin er or lôh@@ ô un ga nahan kpaa ye . Yehova or@@ on iyev i awambe a i he@@ e inya la sha u ts@@ ahan mba ve lu a ibo la , kpa “ m@@ liam ma mba@@ ats@@ anev ma hungur Un ga . ” • Ka ityesen i kôôm mbayev i nyi ú zough a mi ken Yesaia 28 : 24 - 29 la ? Aluer se mba tsu@@ men undun “ gbenda u or@@ perapera ” yô , Mkaanem ma Aôndo maa fatyô u kôôm ak@@ ish@@ ian@@ g@@ ahar a ase . Aluer ve yem sha ga yô , ka h@@ an ve lu he@@ gen@@ e ? Se er nahan yô , se “ tim ” ve ken jijingi . ( Or@@ pa . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 ) Ashighe kpishi az@@ ô@@ v nga a tsu@@ gh ior sha u lamen a ve sha iky@@ enge i or ve u nan kpe la . Mkaanem ma Yesu man tese ér doo u se hen ser se yina u Aôndo u a ‘ hembe ishima yase ’ ne una wa se ikyo ga ze . Mayange se t@@ ange nen ayol a ase u eren ishima i Aôndo ga shi se eren i sha uh@@ we kpaa ga . J@@ O@@ H@@ N ( J@@ A@@ C@@ K ) B@@ AR@@ R , u lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova la , yange kure tom na shin tar ne sha iyange i Sat@@ i pe@@ pe , Di@@ se@@ mba 4 , 20@@ 10 ; lu anyom 9@@ 7 . Er ve ny@@ agh i@@ ember@@ yolough i wang ga , shi ve venda u eren kwagh u Aôndo a vende yô , ior l@@ aha ve shi tôv ve a ican . Er nom nan “ koson ” iyol i nan nahan , kape i gbe u nana koson kwase u nan je la . N@@ ana nengen sha u@@ gb@@ ayol mba kwase u nan mba sha iyol man mba ken ishima kua mba ken jijingi kpaa . Ken derianyom u sha pue C.S.@@ Y . la , O@@ b@@ a@@ dia , u lu or@@ tom u Tor A@@ hab@@ a la taver ishima yer u@@ profeti mba Yehova “ ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber , ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber , ken b@@ ar , ” sha er Yes@@ e@@ bel , T@@ or@@ kwase u ifer la a de w@@ oo ve ga yô . Aluer ú time sha akaa a ú ne a jighjigh la sha imba gbenda ne kpa kwagh a saa ú ga . Nahan i kaa a na ér , kwagh u a tsough u eren cii Ter una wuese , kpa aluer a na Ter shighe na jighilii yô , una hemba zuan a averen . Shi a pase wang ér Davidi ngu angahar a Yehova , ngu nôngon “ ityav mbi TER . ” 1 , 2 . ( a ) Er nan an@@ zaakaa aa sha inja nga á taver u hungur y@@ um@@ u ? U gban kera yô , Ng@@ ôm eren a mo er m gba kwagh ga nahan . Alaghga ve mban vea v@@ ôr ken ishima sha ci u mba karen mlu ve u hegen sha mlu ve u ngise la , ka sha ci u mba tôôn iyol ve karen sha mbagenev keng ga . ( Mateu 5 : 29 ) Kpa , aluer kwagh tsô gba nan sha kwaghwan la ga , nan za hemen u nengen ufoto mbara shighe u isharen la i kende ken nan di ye ? ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 ) Ka igbenda i injaa i se tese m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase je ne . Or@@ van@@ nya ne pine Maria ter na shin ngô na ga . Tor u Yehova He@@ mba Mbashiada mba Yehova kpishi yem tom m@@ ishen ken ityar igen , mba dondon ikyav i Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a kua mbagenev mba sha ayange a tsuaa la . Kwaghôron u L@@ egh L@@ egh Ve a B@@ em We kpa ia fatyô u sur@@ un we ishima ! Aluer ve lumun ér ve er shami ga yô , vea p@@ ande icivir ve sha ishigh ki wan ve shinii ? He ’ mbagenev di yô , ka í lu uma u ke ’ ican . ( Luka 6 : 45 ) I@@ liam yase ka ikyav i dedoo i tesen kwagh u se we ishima u eren yô . Tom u pasen loho u dedoo ne ngu kohol “ akaa@@ injaa a akuraior cii ” ken iyou i Yehova , nahan iyou i Yehova ngi iv@@ in a iengem . Apostoli Yohane nger wener : “ Aluer kape se doo Aôndo ishima la yô , nahan ka u se kpaa se̱ doo ayol ase . ” Kpa gba u saa se fa tom tsema tsema kpee ve se lu mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo ga . Ka nyi se hen ken mkaanem man@@ a ? Aluer sar se u eren a mba@@ van@@ nya doo doo yô , se fatyô u zuan a igbenda kpishi i eren kwagh ne . Lu mhôônom ma ma kôr un ve nder wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen shin ku la , yange ma mgbegha Yesu ve nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku ye . Aluer se mba a Bibilo man se ko@@ so i se mba ôron ga yô , ia wase se sha ma gbenda môm ga . Yange per tindi u Aôndo u a kaa ér : “ Or u nan we ndor a we nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan ” la . Kpa , sha mnenge ve yô mba henen ér , ‘ mo iyol yam yô me fatyô u doon Aôndo ishima ga . ’ Apostoli Paulu yange fa kwagh ne wang shi er tom sha mi kpaa . Ka sha gbenda môm u nyi se fatyô u nengen a kwaghfan u Yehova ? Takerada ne ôr akaa a a er ken atô u anyom 35 , hii ken inyom i sha 3 C.S.@@ Y . Gba u se ya ikyar k@@ ang@@ en@@ aan vea Or@@ gban se . M@@ liam ma v@@ aan shighe u kwagh u vihin a er se la tese ér se taver ishima ga ze . ( Mateu 5 : 14 , 16 ) Ka se pase ken igbar ser se venda atesen a aiegh a Satan a dugh a mi a lu tsu@@ ghun ior ér ka kwagh u mimi la , se gema se mba k@@ enden a̱ Mkaanem ma Aôndo ma ma lu wang i̱ nu@@ ngu kwagh môm ugen sha ma ga la sha . ( Pasalmi 119 : 23 , 24 ) Nyian ne , ashighe kpishi mbau@@ tahav ka ve nôngo ér vea kighir se se hemba wan atindi a orumace ikyo a tindi u Aôndo . Bibilo du@@ mbur shin tar nyian , shi ngeren mba pasen akaa a ken Bibilo mba ve wasen ior u fan mimi mba ken Bibilo la kpa mba kpishi . U umbur kwagh u i nger ker la kpa ? Kpa m gema m gba ijime sha akaa a ken jijingi , shi m de u pasen kwagh kpaa . Yesu kure kwaghôron u profeti na sha u kaa ér : “ Shighe la mbap@@ er@@ apera vea engem er ka iyange nahan sha tartor u Ter ve . ” ( Mat . De se time sha kwagh u yange er Tor Davidi la tsô , se nenge er or u civir Aôndo , u nan lu a ishima i tse@@ en je kpa ashighe agen ka i gba u a taver nan ishima yô . “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” eren kwagh er ngô u a we wan u nan ikyo , a ne nan kwaghyan doo doo nahan , gadia ne se kwaghyan u ken jijingi mgbegh@@ aa sha shighe vough sha er se za hemen ken jijingi yô . — Mateu 24 : 45 – 47 ; 1 Mbat@@ esalonika 2 : 7 , 8 . Or@@ vesen u nengen sha iy@@ aagh ki gen ken tar u Z@@ imb@@ ab@@ we ki yange Mbashiada tema mkohol u vesen ker la kaa wener : “ M nenge Mbashiada lu s@@ angen iky@@ a pi@@ p@@ aa shi k@@ ir@@ en ah@@ ungwa ak@@ ôngo kpaa . S@@ ar se ker un , se ‘ p@@ ev Un se zua a Na , shin er A lu ica a han@@ mô wase ga nahan kpaa . ’ Sha ityôkyaa la yô , Mbashiada mba Yehova ù@@ v@@ è ityough ke ’ Bibilo mba gb@@ eren man u gb@@ eren ityakerada i i har sha Bibilo la ke ’ ijô 3@@ 40 , shi mba samber a í kpaa . Heela tseegh ga , Bibilo kaa a vese ér ior mba ve wasen kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v sha dooshima mbara kwagh ve doo un . Shi Yesu kaa ér : “ Zum la mba ve lu ken Y@@ u@@ dia , ve̱ yevese ve̱ yem sha i@@ wo ; mba ve lu ken atô u gar yô , ve̱ due ken won ; man mba ve lu ken ak@@ ôngo a gar la kpaa ve̱ de kera nyer k@@ imi ga . ” K@@ asev Mbakristu mba ve hiden a ayol a ve ijime sha u ungwan imo i noov vev la cii mba dondon ikyav i nongo u Kristu , gadia ú kpa ngu ongo imo i Kristu . Er mbamaren ve lu a tom u vesen u tesen ônov vev “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” nahan kpa , ka ônov vea mase tsuan or u ve soo ér vea vese a hingir ye . ‘ A tindi ior N@@ av a mp@@ aa ; A ver ikyuryan Na er i̱ lu gbem ; iti Na ka i tseghan man i ci@@ er iyol kpaa . ’ Apostoli Yohane yange ôr nyi sha kwagh u Yesu man tom Na ? 40 : 1 , 2 . Yehova yange tese ve akaa kpishi sha ikyev i Tindi u na ve sha ikyev i Mose la . Sha nahan yô , i kar ônov sha av@@ aan a ka i gba u a una tsembelee a ta kwagh yô . Hen ase sha atô@@ akaa a u nenge wer , doo u ú hemba lamen a kwase wou shin nom@@ ou sha icivir man sha kwaghfan a er ma u lam a ijende you shin or@@ vesen wou la yô . — Mbakolose 4 : 6 . M@@ F@@ E U SH@@ A U@@ T@@ A@@ R . Anmgbian W@@ il@@ liam vea kwase na J@@ en@@ n@@ ifer , ve due ken tar u Amerika . Ve yem ken T@@ ai@@ wan ka anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar hegen . U Iserael ma lu wuese Yehova sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba lu a mi la yô , a gema a lu wuese mba@@ aôndo mba akuraior a a ya ikyar a ve la , nahan Iserael maa vihi i@@ kur@@ yan i iv@@ es@@ egh i a ya vea Aôndo la sha m@@ nyer u a nyôr iyol ken mcivir u aiegh la . ( a ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba tesen iengem i Aôndo nena ? Er Yehova a gbe akaa ne , shi a kuran shighe vough vough a an@@ zughul shio yô , tese ér mimi je ‘ tahav nav taver , ’ shi a kuma u se wuese un kpaa . — Ôr Yesaia 40 : 26 . ( 1 T@@ es . 4 : 15 - 17 ) Kpa Paulu ôr kwagh u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la ér : ‘ Kwagh ne lu tesen ikyav sha shighe ne . ’ — Heb . Yange tese kwagh ne ken igbar shighe u a kura ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba ken Iserael , “ zum u A tsaha Mbai@@ gipiti ” la . Ka sha ci u ayange a m@@ tse wase ken tar ne vese ga kpishi , nahan gbenda u se nengen shighe la ngu kposo a mnenge u Yehova sha kwagh u shighe . ( Mpase 18 : 1 , 2 ) I na ort@@ yom u age@@ egh ne ian ér a yôô mgb@@ e u Zege@@ bab@@ ilon , u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii la . Gadia h@@ unda ho@@ gh@@ or , gbenda kpaa imb@@ ishi u u ze sha uma la , mba@@ zuan a mi mba kp@@ egh@@ ee tsô . ” “ A@@ kur@@ a@@ sh@@ ee ” a Yehova N@@ ga K@@ aren Ior Cii , 10 / 15 ( Mbakolose 4 : 6 ) Sha mimi yô , di@@ ak@@ on la nana lu he@@ gh@@ em ortamen la tom aluer nan ngohol kwagh u i we nan cii sar sar man a ishima i gbar gbar kpaa yô . — Pasalmi 14@@ 1 : 5 . Shighe Ngu V@@ an U Af@@ er@@ akaa A@@ a B@@ ee yô ! Hen mba ime i kohol ve ken zege@@ mnger yô , nyityô iwanger cii ka i lu ve a iwasen . 11 : 6 - 9 ; 35 : 5 , 6 ; 65 : 21 - 23 . A ôr kwagh u “ iyange i Ter . ” • Se er nan ve se lu a kwaghfan er Yesu nahana ? Yange sember tin@@ d@@ in mbahenen nav 70 ér ve za pase loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . Gbenda u u hembe lun jighilii u se fatyô u zuan a icighan jijingi u Yehova yô , ka u s@@ ônon jijingi shon ken msen . ( Ôr Pasalmi 27 : 14 . ) Man han@@ mô ve kpaa nana hingir er ijiir i y@@ eren ahumbe nahan , man er ijiir i y@@ eren ur@@ a@@ ahumbe yô , er u@@ ik@@ u@@ wan@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev hen i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya nahan yô , er m@@ ure u zege@@ vande u ken tar u v@@ ôron kpishi yô . ” ( Aerenakaa 5 : 39 ) U tesen ikyav yô , zum u Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Jam@@ an@@ i venda u su@@ ghun A@@ do@@ l@@ f H@@ it@@ l@@ er ér Or@@ hemen ve yô , H@@ it@@ l@@ er tôndo zwa ér una tim ve cica cii ken tar la kera . 14 : 14 ; 20 : 34 ) Se kpa kunya u kôron se a mbagenev nahan se zungwen ve mhôônom . — Y@@ ak . • Se na Yehova , u a hii kwagh u iv@@ es@@ egh la icivir nena ? Nahan lu nyi i ere ? — Paulu yange wa Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kwagh ér ve hemba veren ishima sha tar ve u Sha la , i de lu sha akaa a taregh ga . ( F@@ il . A@@ ny@@ iman N@@ ga Be@@ en Yô , — M@@ zough V@@ a ! K@@ wa ne yô m kera nyôr ityough ga , shi m zua a msaanyol ken ishima u m lu a vande zuan a mi ga yô . ( Mpase 6 : 5 , 6 ) U@@ b@@ omb@@ au@@ angev ta sha uumace cii . M Er Tom u V@@ an a M@@ seer la K@@ po@@ ghuloo Nahan kpa , noov man kasev ka vea za hemen u nôngon sha afatyô ve cii u eren nahan yô , ve zua a mk@@ om u hemban cii , u mba ve vese ayol a ve vea fatyô u zuan a mi hegen la . U tesen ikyav yô , u na jighjigh wer Aôndo ngu , shi u ungwa mbagenev pase atô@@ akyaa aa a ne ve ve ne jighjigh ér Aôndo ngu yô . OR@@ T@@ A@@ M@@ EN U S@@ Ô@@ R@@ O@@ N AT@@ Ô@@ Ô@@ N@@ AN@@ O@@ NG@@ O : Nahan we kpa i lu u ken ishima vough er lu or@@ pasalmi ve nger mkaanem man nahan la , ér : “ Me ter aeren a TER ; een , me umbur akaa@@ kpilighyol a O@@ u a sha ayange a tsuaa la . M - ee u i ôô ônov mba A@@ ron la di tile sha ityough ki nyi ? Aluer se mba a an@@ za a wang yô , se ember averen a Aôndo shi se za hemen u lun a ishimaverenkeghen i wanger wang i va zuan a averen a ke ’ hemen la . Nenge imba ieren i t@@ angen iyol ga ne sha wono ! Yange se lu imôngo shin af@@ ishi a bran@@ ci an@@ shighe kpuaa , cii ve i va mase tin@@ d@@ in un hen ger@@ i ugen ye . I@@ orov mba hemban ing@@ y@@ egh 5@@ 0@@ ,000 ken atô u mban ne cii hen mimi u Bibilo ken atô u anyom a at@@ aan a karen la . I@@ dy@@ a@@ kwase la ka u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev mba tar u Satan ne , ve hii ken gar u Bab@@ ilon u ngise la . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Nahan kpa , cii man kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke la a ume atam a dedoo yô , gba kpee u se henen un sha gbenda u una na se za iky@@ ura yô , shi se henen un n@@ du@@ ur@@ u@@ u . ( Yohane 17 : 17 ) P@@ risti u hen par@@ ish ugen ken tar u B@@ el@@ gi@@ um nger kwagh sha Mbashiada mba Yehova ér : “ Kwagh u se hen hen ve yô , mba a gbashima u ungwan Mkaanem ma Aôndo shi mba a ishimataver i pasen ma kpaa . ” Yehova kera tesen se kwagh u se er ainge sha ivande ga . Paulu nger ken Mbaefese 4 : 25 ér : “ Nahan yô , dugh nen aie kera , hanma or nana̱ ôron kwagh sha mimi a or u nan we ndor a nan yô gadia se mba alegh ayol a ase . ” Or@@ gen ken tar shon u un kpa va hingir Orshiada yô , kaa ér : “ Anmgbianev yange ve va se inya shin ve lôh@@ ô se ér se za ve inya , nahan m nenge mer mba a ieren i wan mbagenev ikyo . In@@ j@@ akwagh i Yesu i ort@@ ani@@ vor man an@@ za a iny@@ aa kposo kposo la na mlumun sha mpin ne — mlumun ne ka u taver mba@@ shiada mba ve lu eren tom hen u@@ haregh mba ior ve fe lumun loho ne ga la ishima . Hen ase sha gbenda u u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta ve lu se a iwasen la . Ka i tsua mbatamen mbagenev ér ve lu ken u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mbagenev , sha u ôron a@@ jir a c@@ imin man a taver kpaa . ( Yes . 5@@ 4 : 17 ) U seer yô , mba kor se sha ikyev i Satan vough er iny@@ on i ken injakwagh i Yesu la kpa í ‘ wa a@@ ya i tema sha kon la ken m@@ ure u u ’ nahan . Shi umbur wer Aôndo yange wa ikyo sha kwagh u ior nav asange asange . “ M@@ mem ” u i er kwagh na ken Mbaheberu 4 : 9 - 11 la kanyi , man or a fatyô u “ nyôron ken m@@ mem ” shon nena ? Kwagh u sha uhar yô , Kristu soo ér se cii se eren tom u pasen kwagh ne sha gbashima . Aluer u ngu eren nahan yô , u lu a vangertiôr “ sha agee a Aôndo A ne ” la . ​ ​ —⁠ 1 Pet . A@@ mba@@ aior la waan “ ats@@ am a gbil@@ ini@@ gh sha am@@ o a adi@@ gu@@ ve ” shi maan “ wain shin ik@@ u@@ ca ” kpaa . “ Sh@@ igh@@ en u a lu ken ican la yô , a zamber a TER , Aôndo na , a hi@@ re a iyol na ijime tsung je , sha ishigh ki Aôndo u uter nav . ” Ngeren u ke ’ Mateu 26 : 6 - 13 la pase ijiir shon i kwagh la yange er yô — lu hen ya u Sh@@ im@@ on , or@@ im@@ ande la , ke ’ Be@@ tan@@ i — kpa a kera ter iti i kwase u yange va , lu va ha@@ an Yesu mkurem ma hum@@ an@@ doon sha it@@ you la ga . Nahan kpa , Yehova za hemen u hemen her ; a ta hemen na kera ga . ( Duteronomi 4 : 6 ) Aluer se mba timen sha yi@@ ase i Mbaiserael la yô , se fatyô u seer fan kwagh u Aôndo u mimi la . — Ôr Yesaia 43 : 10 , 12 . Nahan kpa a lu a inja u a b@@ unde kpa or nana shi nenge sha kwagh u Bibilo i ôr la gaa ? Apostoli Peteru na kwaghôron u sa@@ gher iyol kpishi , nahan ken atô u mba yange ve ungwa la cii , mbagen 3@@ ,000 hingir mbananjighjigh sha iyange la je . Mba yer iniongo ne ér P@@ ase@@ ka . Aluer u ya ikyar a mbak@@ ov wou mba ken makeranta mbara nahan , vea wase ú u eren akaa ne kpa ? P@@ app@@ as ( Aerenakaa 20 : 35 ) Er Yesu a kaa nahan , naagh ka kwagh u vesen u a ne msaanyol u mimi yô . Sha kpôô yô , iyol@@ tseghan man batisema va ior umiliôn imôngo a averen a vesen tar sha won cii . Yuda di ter kwagh u mbatyomov mba ve “ kera wa ikyo sha tahav vev mbu i ver ve sha mi hiihii la ga , ve undu ijiir ve i teman jim la , ” a kaa ér , Aôndo “ ngu kuran ve ken uiky@@ angen ken ime i shin , gbem , sha ci u ijir i sha zege@@ yange la . ” — Yuda 6 . I tôô Satan i kar sha “ dar@@ ak@@ on ” u a ker cio u te@@ ven “ as@@ an ” agen , shin ônov mba ke ’ jijingi sha u ve̱ nyôr nongo a na u hemban ato yô . — T@@ ôô kar sha Yobu 38 : 7 . Mb@@ au@@ har mbara mba va nyer her yô , môm ken a ve tôô i̱ h@@ enda , ugen la di lu zan un ijime sha angahar zan zan um@@ it@@ a 5@@ 00 . Nenge ase er Adam yange er isholibo ve ifer i samber sha uumace ngô@@ ôr ga yô . “ Nen@@ gen ken Ishima ” i Or Yange za a mo hen môm ken mbak@@ ang@@ en@@ y@@ av mba nengen sha ig@@ ir@@ g@@ i mnger la . 1 : 3 ) Kwagh ne ka mimi nena , man a bende a “ iyôngo igen ” la nena ? F@@ a W@@ er M@@ k@@ ur M@@ gb@@ ôghom Akaa a se ne Yehova yô , ka shighe wase man agee ase man u@@ iyua mba se eren sha u suen tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la . Man u ôr ivur i sha 32 la nahan u hen wer ishima lu Maria ker hen shighe la nena ? Yehova yange ver mbahenen doo doo sha iniôngon ve nena ? A wasem sha igbenda kpishi . Yehova una na mbatyomov nav mba age@@ egh ian vea tim mbaihyomov nav sha iyange i Armag@@ e@@ don Y@@ E@@ HO@@ V@@ A we ikyo sha kwagh u ior nav mimi je he ? Doo se kpishi u fan ser mbacivir Aôndo nyian cii mba a ian i van hen Aôndo a vangertiôr ér una ungwa ve ! Yehova tesen se shi ne se akaawan sha ikyev i ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a gb@@ eren , i í pasen se akaa a ken Ruamabera la . Se kpa hemba gban se ishima u i tsegha iti i Yehova shi mba@@ awashima nav ve kure , er H@@ es@@ e@@ k@@ ia kpa gba un ishima nahan . Kwagh ne gba se ishima je hemba myom wase kpaa . Tor ne yange hii a hii u hemban ityav tsô . Ikyav i Solomon i B@@ o Anmgbian u kwase ne kaa ér , “ A@@ ka@@ a@@ yan a dedoo yange de ish@@ ar , inyam ig@@ y@@ o i mgb@@ a@@ ghen man iky@@ egh i kaan man u@@ bredi kposo kposo , kua ky@@ e@@ e@@ ke ! Ikyav i Yehova iyol na a ver se la ka i mgbegha se u eren kwagh a mbagenev sha dooshima . Doo u se umbur kwagh u apostoli Paulu wa Mbakristu mba ken Roma la sha er se na mlumun sha mbampin mban yô . Kpa se mba zough a msaanyol man mk@@ om sha u fan ser se mba yan ican sha ci u se mba eren ishima i Yehova shi dondon ikyav i Yesu . S@@ aa takerada ua lu sha inja i ior vea ôr a kav shi ua gba ve kwagh ve , vea dondo ityesen i u ye . U@@ nd@@ un ve ga . ( Ps . Alaghga u ngu umbur mbam@@ kohol mba vesen shin mbam@@ kohol mba sha ityar ityar mbagen her . Ve yôô loho u sha kwagh u mlu u ken hemen kuma anyom deri imôngo hegen . Yange ‘ timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange sha u nengen shin akaa la aa lu nahan yô . ’ — Aerenakaa 17 : 11 . Aluer u gbidye kwar sha ivur la yô , alaghga ia wase u u hemba kaven er Yehova a soo u , shi a we u ikyo yô . 8 : ​ 16 , 17 ) “ I@@ y@@ ôngo man iv@@ o ” la tile sha ityough ki ior mba ken akuraior cii . Yobu yange er nena shighe u tagher a mbamzeyol laa ? Nenge ase kwagh u doon tsung u i mase tesen Daniel ken mpase u sha mnenge shon ne : “ Man sha ayange a u@@ tor [ mba uumace mba vea mase hemen ] mbara , Aôndo u Sha Una ver tartor ugen u ua gba mayange ga yô , man shi tahav mbu u kpaa mb@@ ua hingir sha ikyev i ma iky@@ ur igen ga , kpa ua hembe ity@@ artor igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” Er se fe ser Aôndo ngu a vese nahan , doo se ga he ? Nahan , ati@@ ca a a fe ityesen yô ka a tese mbayev kwagh sha er una wase ve u pasen iky@@ aren tseegh ga , kpa shi vea yar tom a mfe u ve zough a mi la kpaa yô . Kpa , shighe u i tim E@@ dom la , Mb@@ ab@@ ab@@ ilon mba ve lu “ mba@@ wasen [ un ] la cii ” ker akaa a na a injaa la shi kura ve akaa a injaa cica cii yem a mi . — Yeremia 4@@ 9 : 9 , 10 . Kwagh ka a er i doo yô , Mpase 11 : 1 , 2 tese er akaa ne a zough sha shighe u karen shin sôron tempel u ken jijingi la . Kwase u ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o , u i yer un ér Ju@@ li@@ ana yô , kaa ér , “ Zum u mbat@@ wer@@ ev kaa a mo ér wan wase , ngu a angev mbu ken it@@ you yô , taver mo u lumun . Ú fa er i hii ve Yesu a kaa ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga ” kpa ? Nahan kpa , shighe a karen yô , ne lu a vangertiôr . Nyian kpa Yehova ngu eren kwagh u a t@@ ende zwa la nena ? Lu@@ un er ka iwasen ve ga yô , m fa kwagh u yange ma m er ga . Gadia , a er nan man ior mba yange ve keghen ato a Yesu mbara vea kav mimi sha kwagh u Yehova a u fan iti Na shin kwagh u iti shon i til sha mi la shio ? PE@@ E@@ J@@ I 6 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 65 , 5@@ 9 Ka ve fa je ér ka Yehova yange na ve “ agee a hemban ” la ye . Kwagh ne yange na Yesu er ityendezwa i nan ishimataver , ér : “ Han@@ mô u nan undu uya shin anmgbianev mba nomso , shin mba kasev , shin ter , shin ngô , shin ônov , shin ish@@ u@@ le sha ci u iti Y@@ am yô , nana shi á zua a mi kwa ak@@ un@@ du@@ atar shi nana zua a uma u tsôron kpaa . ” — Mateu 15 : 15 ; 18 : 21 , 22 ; 19 : 27 - 29 . Or ne yange va soon ér una gema uma na una hide hen Aôndo yô , a gba cian ér mayange Aôndo una de un asorabo a na ga . Yange fa u nôngon a mbamzeyol sha ishima yase vough . Se mbagenev se lu a ishimataver shin mfe u eren akaa la nahan ga . ” V@@ E Z@@ U@@ A A M@@ SA@@ AN@@ YO@@ L K@@ EN A@@ V@@ ES@@ E A V@@ E Han@@ mô ve nan er tom u pasen kwagh hanma shighe la hemba anyom 20 hegen . Ka anyom a ngô na u tamen yange lu ve vôso nom je la , shi ngô u maren un jim la kpa sha zwa la . ( Mbaromanu 9 : 16 ; Mpase 20 : 6 ) Yehova yange wua Kor@@ a u lu Or@@ le@@ v@@ i la sha er yange er kwagh sha iyol@@ gen@@ gese , ker wener una ngohol tom u pristi u ken tsombor u A@@ ron la yô . I@@ j@@ ever@@ ahumbe i tar u Satan ne taver kpen kpen . * Mba@@ wasen mba ve lu ken iyôngo igen ne la , ka ve er ityom injaa kpishi sha u suen Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine . 27 : 23 . Yehova tese se dooshima na nena , man er nan se fe ser sea er nyi je kpa una gba den tsô ér se lu ken dooshima na ga ? Davidi shi ôr kwagh u msaanyol u ior mba Yehova . Alaghga vea pine ér : “ Ka mba ve kaan ér mba mbak@@ ristu la cii ve lu Mbakristu mimi y@@ ee ? T@@ a@@ y@@ l@@ ene kaa ér : “ Lu@@ un er un doo Yehova ishima ga yô , ma a ze hemen u wan un kwagh ga . ” De K@@ eren Ng@@ egh Ng@@ egh Ga Yehova kpa yange er kwagh u tesen ér mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara gande un ave ga , gadia a ôr ve ijir ave ave la je . E@@ i , kpa a gema a ‘ va a kwagh ve la hen Yehova . ’ ( N@@ um . D@@ i vough er ikyav i Paulu ne i̱ tese nahan , m@@ we u Orkristu wan ishima hemban la har ka sha m@@ doo u akaa ga . 8 : 14 . Yehova ngu a tahav mbu geman nyityô mzeyol u ior nav cii sha ci u mtsera ve . Se wase ah@@ ur@@ aior a ase , hemban cii je yô shighe u kwagh a tser á yô . A@@ tô@@ akaa nga atar a i hii ve ati a icombor a E@@ s@@ era nger la yange lu a inja yum yô : luun er ka ngeren na ne ga yô alaghga ior mba tsombor ve lu u pristi ga kpa ma ve er tom pristi , kpa kwagh lu nahan ga . U tesen ikyav yô , yange fa er Yehova due a ior nav ken kp@@ an kera ken Igipiti shi yima ve sha iy@@ ugh i ikyum@@ utya i F@@ ar@@ a@@ o hen Zege@@ mnger u Nyian la yô . 14 : 4 ) Ikyav tese wang ér Yesu yange ôr injakwagh i i nger ken Mateu 25 : ​ 1 - 13 la sha u wan mbadondon un , mba i shigh ve mkurem la kwagh shi tan ve icin . Er kwase na sue un sha dooshima , hemban cii je yô shighe u yange kera lu gb@@ ong gb@@ ong ga la yô , a er tom her taveraa je za kar i@@ aven i ior kpishi ve me@@ men tom la . Kwagh ne kpiligh tic@@ a ne iyol tsô a kaa ér , ‘ U wan ats@@ am wuese Aôndo kpa maa hingir kwaghbo ? ’ Sha kpôô yô , alaghga mar u wan u hiihii la ua seer van a mbam@@ gem ken ivese . Yange ve pine sha mimi ve je . 5 : 19 ) Satan ngu a mee se sha “ akaa a [ a ] lu shin tar ” ne la . Aluer u umbur yô , iyange i m va lam a we heen ne , cii man m yem yô , m p@@ ine@@ u mpin mer , aluer Aôndo ngu a tahav mbu been a ican i yan yô , er nan ve a de ior ve lu yan ic@@ an@@ aa ? Mbakristu mba ainge ne mba a ieren i akuma akuma sha kwagh u akaa a henen a taregh la , kpa ka ve hendan a nyityô kwagh i ia va bu@@ la ve ke ’ jijingi cii . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Yesu Kristu yange yila shighe shon ne ér ka shighe u “ m@@ ve ” na , zum u una tema Tor sha la . — Mateu 24 : 37 - 39 . Nahan cii kpa , ve kav er hii ve kwagh lu nahan yô , nahan ve taver mo ishima . Le@@ an@@ ne kaa ér : “ Yange m lu anyom 18 shighe u m vôso F@@ re@@ der@@ ick la . Ken mlu ne kpa , Yehova una fatyô u wasen se shi sur@@ un se asema . Umbur kwagh u Solomon nger ne , ér : “ Ka er i k@@ ur iji@@ r@@ ôron i sha tom u ifer fe@@ fa ga yô , man ishima i ônov mba iorov i taver sha u eren ifer nahan ye . ” A@@ dooga ashighe agen akaa a na a lu inja er Yehova ngu wasen we ga nahan . 4 : 4 , 5 , N@@ W ) Aluer se soo ser i saan se iyol shi se zua a mk@@ om ken mcivir u se civir Aôndo la yô , gba u se lu a mnenge u vough sha mfe wase man mbamlu asev . Se mba uhar mbara se nengen sha tom u bran@@ ci . 14 : 14 ) Mbahemenev mba ken K@@ an@@ aan nengen un ér ngu ‘ it@@ yo@@ or , ’ shi ve naan un icivir kpaa . ( Gen . Ruamabera tese ér shin er Aberaham man mbacivir Aôndo sha mimi mbagenev ve “ ngohol uityendezwa ” sha ayange a uma ve “ ga ” nahan kpa , ve “ nenge a ve ken ica , ve ember ve . ” Nahan sha gbar ne yô , atam la ka mbahenen mbah@@ ev ga , shin ka aeren a dedoo a Mbakristu la kpaa ga . Anmgbian u kwase ugen mba yer un ér Jo@@ la , a kaa ér : “ Er m kôr ijende vea agumaior kpishi a yange p@@ enda ishima u eren Yehova tom yô , ishima i taver mo kpishi . A@@ ka@@ ang@@ eren ang@@ an nahan na yô , k@@ am er Yehova kô@@ rom ku@@ ve , m ngu un ken iky@@ um g@@ ir g@@ ir nahan . ” Kape mkombo u sha inyom u sha kwa 1@@ 27 , u i er sha iyange i Sat@@ i , O@@ k@@ to@@ ba 1 , 20@@ 11 la kpa lu je la . ; A@@ ust@@ in , V . D@@ ondo Ikyav i Yesu i T@@ esen i I@@ yol@@ gen@@ gese Ga La ( 1 T@@ es . 1 : 5 - 7 ; Heb . 12 : 1 ) T@@ ôô shighe gbidye kwar sha akav a mba u fe ve we ishima a ican i vihin tsung la . Kwagh er doo yô , Aôndo wase u dooshima er kwagh u una wase se se zua a mlumun la yô . Nahan kpa anmgbian u nan lu hemen mkombo u duen kwaghpasen la nana tôô shighe nana lam shin nana tese ikyav i gbenda u taver ga u pasen or kwagh , u u zough sha mlu u hen ningir wen la shin akaa agen a aa wase mbap@@ asenkwagh ken tom ve sha iyange la yô . Ka kwagh u saan mo iyol kpishi er m lu or@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo yô ! ​ — 1 Kor . • U zenden sha jijingi la bende a vese nyian man mlu wase u ken hemen nena ? Aôndo Ts@@ ahan Mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol S@@ ea civir Yehova ica a gba nan nan kpa , doo u han@@ mô wase nana pine iyol i nan ér , ‘ I@@ gbenda igen ngi i m nenge mer doo u me hemba dondon ikyav i Yesu la , sha er me za hemen u vesen ken jijingi yôô ? ’ ( a ) Mbagenev vea nenge tom wase u pasen kwagh ne nena ? ( b ) Wan@@ ye nana fatyô u tan a@@ kp@@ el@@ an sha kwagh u mcivir u mimi sha ci u nyi ? Mba za nyer ken Ser@@ b@@ ia yô , i wa mba@@ kwa@@ re@@ v mban cii sha ikyev i Hemen u H@@ it@@ l@@ er . ( Ôr 1 Mbakorinte 4 : 17 . ) Sha ityôkyaa ne yô , a nôngo kwagh tsung sha er una z@@ aan mbamkombo yô . — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . ( Pasalmi 1 : 6 ; Mbaromanu 7 : 19 – 25 ; Mpase 7 : 9 , 14 ) Kwagh ne ka kwagh sur@@ un ishima kpen kpen ! Ior cii mba nengen m@@ ze@@ hemen wou kpa ? V@@ ol@@ t@@ ai@@ re kaa ér imba u@@ a@@ ah@@ e mba vihin mban nahan ka mba ior vea fatyô u kaven shin pasen er i hii ve ve eren ga . Á nger ér : Er hanma wase nana fatyô u eren pania ga nahan kpa , se fatyô u nan shighe man agee ase u seer eren Yehova tom . ( Genese 34 : 13 – 31 ; 4@@ 9 : 5 - 7 ) D@@ y@@ ako ve lu kwagh môm a ik@@ we i Iserael igen la ga . Aluer u ngu gumor yô , alaghga kape we kpa ka i lu u je la . Wan u Yehova yange tesen ior er mb@@ ang@@ eren mba sha ashighe a tsuaa , mba yange ve tesen ior ityesen i uumace la nahan ga . Yange a taver mo u kaven zwa ve yô , ve wa ishima a mo , man zan zan nyian kpa , ka taver mo u kaven zwa la her . Ngu môm ken ig@@ y@@ um@@ u@@ kase kpishi i Mbakristu i í lu wuese Yehova sha u eren sha akaa a ve hen ken Mkaanem nav la . Kape i lu je la , atô@@ akyaa nga a ke ’ jijingi man a he ’ mb@@ aior man a ke ’ ishima man a sha iyol man a ke ’ mhen a a ne ve Aôndo a yange ér my@@ av u yaven a nomso@@ or shin kwase la a̱ saa ke ’ ivese tseegh yô . Shi gba u se z@@ aan mbamkombo mba tiônnongo hanma shighe shi se pasen loho u Tartor kpaa . Yô shi wasem ! ” ( Luka 16 : 1 , 2 ) Er wanakiriki ne vihi inyaregh ki ter na dang dang yô , ter na z@@ enda un kera . Nahan pine ase iyol you wer , ‘ A@@ a ave a injaa a Aôndo a ne se ne shio yô , ma se fetyô u gban akaa a injaa shi eren akaa a injaa kpa ? ’ Aluer se er nahan yô , se tese ser se mba a vangertiôr ser Yehova una yima se ken zege@@ can u a lu van la shi una na se uma ken tar u he la kpaa . ( Heb . ( Yohane 11 : 11 , 25 ) Kwagh ne yange taver Be@@ t@@ ty ishima kpishi , hegen ne ngu a iember sha mtim u i lu timen ken Bibilo vea na kpoghuloo la . Ka sea fa kwagh yô , se di kpa ior ve eren a vese dedoo . — Luka 6 : 38 . Nahan cii kpa , se mba a ikyav jighilii i i tese ér Aôndo ngu wasen ior sha ayange ne kpa ? Shi kape “ tahav mbu [ se ] lu mbu sha ikyev ” la ka mb@@ ua wa at@@ ab@@ am sha mbamkombo asev kpa se nyôron ve ken uya mba anmgbianev ken myer je la . — Rom . Sha kpôô yô , m@@ le@@ he u Yesu yange lôh@@ ô mba ‘ i ver ve iyol shi ik@@ av mbi yo@@ ho ve ’ la yange una lu kwagh u doon mba yange ve kegh ato a na sha shighe shon la ishima kpishi . Ka i gba u a nger takerada ne sha ci u nyi , man ka hanma shighe ka i nger u ? Ngu kon u uma sha ci u mba ve ker [ ave ] sha mi la ; or u nan k@@ usu un yô , saan nan iyol . ” — Anzaakaa 3 : 13 – 18 ; 22 : 15 . G@@ um@@ or ugen yange undu “ igbenda i perapera . ” ( Marku 12 : 28 - 31 ) Sha u se nôngo yô , se ‘ palegh loho u dedoo iyol shi se tim u ’ sha tindi sha u suen ian yase i pasen kwagh sha uya uya la yô , se yila a@@ jir ken mba@@ ate@@ jir , kua ken A@@ te@@ jir u T@@ amen u ken tar u United St@@ ates la kpaa . Yange i gba or sha “ inja i mlu u Aôndo , ” kpa an@@ ny@@ am@@ ev yô , i gba ve nahan ga . Se mba yôôn loho u dedoo — loho u ishimaverenkeghen u k@@ undun ken ishima la — hen ior mba “ i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan ” la man hen mba “ ityesen i u@@ jijingi mba b@@ ov ” i p@@ ir ve ashe shi i n@@ zu@@ gh@@ ur a ve la ; se mba eren kwagh ne er mbahenen mba Yesu mba sha derianyom u hiihii la kpa yange ve er nahan . Paulu kaa ér “ zan zan Una kar van , ” inja na yô , gba u a za hemen u eren iniongo ne zan zan Yesu una kar van u va ku@@ an a mbadondon nav mba i shigh ve mkurem la yemen a ve sha sha mnder u shin ku shighe u “ m - ande ” na la . Yange m er dang kpoghuloo , shi m hemban lun sha ub@@ aa . M@@ taver ugen yô , a@@ dooga u tagher a m@@ ts@@ wen@@ em . Paulu yange pine wener : “ Ka ior m lu nôngon u doon ityough a ve ase ? ” Kape i lu ve yange wuese iyua la tsung , ôr kwagh u pasen iember na la . Ka mimi , ashighe agen yô , alaghga a taver u eren mcivir u hen tsombor sha gbenda u a maa hanma or iyol shi a kôr nan ken ishima yô . Kwagh u se er ken H@@ ag@@ ai 1 : 6 la a̱ wase se u fan er i gbe u se ker iveren i Aôndo yô . Uma u m lu eren vea ah@@ ur@@ aior a am ne lu pe - pe - pe uma ; gadia kwagh tsô gba ve sha akaa a a lu zan hemen la ga . Nahan a na un sha ikyev i Yehova , Or@@ jir u T@@ amen la . Kpa as@@ ande agen na jighjigh . Ken masejime yô , i dugh or@@ isholibo la ken tiônnongo kera . ( Mateu 10 : 28 – 33 ; 13 : 20 – 22 ; Luka 12 : 22 – 31 ; 21 : 34 – 36 ) Doo u amba@@ aior ne aa kera ‘ lu asema ahar ’ ga , kpa aa “ ver ishima ” shi aa “ gema ishima ” aa er kwagh ne sha u tseghan ayol a ve sha ci u Aôndo . — Mpase 3 : 15 – 19 . Bibilo ôr kwagh u mzough u iv@@ es@@ egh ér : “ Kwagh u Aôndo je zua yô , or a̱ de kera p@@ aven un ga . ” Er lu u ityendezwa i Aôndo ne ia va kure ken hemen ica nahan kpa , Aberaham na jighjigh ér mayange ia b@@ unde ga . Ivur Bibilo la ngi kaan ér gba u mayange je se ma m@@ sô@@ rom cii man se za mkombo u Mbakristu ga shinii ? Mbam@@ nenge mbara cii hii ka ken sule u E@@ den . Aluer u tagher a imeen i eren idya kpo@@ o nahan , u er nena ? ( 1 Timoteu 6 : 12 ) Kwagh ne gba u se lu a agee a hemban la ve se kôr cio ye . Se hingir ikp@@ an i Aôndo man Kristu nena ? Mbaromanu 5 : 15 - 19 tese mimi u kwagh ne wang ér ku u “ or môm ” tseegh na i pase ior cii i tu@@ h@@ wa . Kpa aluer b@@ ua una vihi or iyol , man or u b@@ ua la nana kera kura b@@ ua shon ga di ye ? Shi á kaa wener : “ M fa er i hii ve ior ve eren mba@@ aie sha ve jim ga . ” — 1 Peteru 3 : 16 . Gba u se fa ser Yehova ongo mbamsen asev hanma shighe er se soo la ga . Kwase wam ka a su@@ em kpishi . Ka sea tile sea nenge iky@@ ông@@ ough ki doon ashe k@@ ia samber gb@@ ur@@ um@@ aa nahan ka i kpiligh se iyol kpishi , kua mngerem ma gu@@ usu shin ij@@ em man m@@ m@@ ir u iyange i doon kenger la . Ior fa iti i Aôndo , hii shighe u i gba uumace la je . Ka ikyav i nyi i tese ér Aôndo ongo mbam@@ sen@@ e ? Paul kaa ér : “ Ashighe agen iliam yam vea De@@ b@@ b@@ i@@ e yange i va due ken ayôôso . Tindi ne shi ka u “ he ” sha ci u a hemba di u ‘ soon or u wan@@ ndor a vese er iyol yase ’ nahan la , kpa a kua u tesen dooshima u t@@ angen iyol ga la ker . — L@@ ev . Mbagenev di soo ér or a ôr ve kwagh ga . Kpa kwaghôron wen yô , “ Een ” wen a̱ lu “ een ” her@@ egh , man “ e@@ i ” wen kpaa , a̱ lu “ e@@ i ” her@@ egh . Kwagh u una seer sha mban yô , ka u a dugh ken ifer je la . ” — Mat . Hanma iyange i T@@ om@@ ahar i se we ikyav u zan ma tiônnongo inya yô , i gba u me h@@ ungwa sha tse@@ mbe angahar 5@@ 4 , shi me hide me unde nahan kwa imôngo , sha u duen a ikyav ! Sha kpôô yô , “ aluer Aôndo ta ikyaa ken vese yô , ka an je shi nana hendan kwagh a vese ? ” A lu u nenge yô , yange i vande eren Yesu batisema shin mnger , mba been yô , icighan jijingi sen sha a na . Man kape u keren mbam@@ tsera mba ve lu a inja ga la kpa i lu je la . Kwagh u yange er S@@ on@@ ia ne tese un nyi ? Yô , se cii se “ waan nen amba@@ aior la ikyo . ” — F@@ il . 12 , 13 . ( a ) Tese ikyav i mzeyol u ah@@ on a gban ka a va a mi la . ( b ) Kanyi ka i na ve or gba ah@@ on@@ o ? ( Yesaia 41 : 13 ) Yehova wasen mba ve zenden vea na , er or u se er kwagh na ken injakwagh la nahan , shi á soo ér ve ya ikyar a na kpaa . 2 :⁠ 2 ) Shi yange ve lu a ijiir i ve z@@ aan her f@@ aa f@@ aa yô , er sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e nahan . Nahan se ng@@ ur@@ en nan ayol ase ken tom u geman ior hingir mbahenen ne yô , se lu a vangertiôr je ser se mba kaven ikyav i Yehova man i Yesu la , di er Mbakristu mba tsuaa mbara kpa yange ve er nahan . De D@@ on@@ don “ U@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ” Ga Nahan yô , doo ior mba Aôndo cica cii u nengen er agumaior a civir Aôndo sha tar kpishi a lu eren sha kwaghwan u Paulu ne yô . A kaa ér : “ S@@ é wa nen ayol a ase ikyo , sé taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . Se@@ ̱ de b@@ undu nen mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga , kpa sé taver nen asema ayol a ase , i̱ seer eren nahan er ne nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ” ( Heb . 9 : 36 - 38 . P@@ AG@@ E 27 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 8 , 30 Kwagh u hiihii u Yesu er shighe u a tema tor yô , yange z@@ enda Satan kua az@@ ô@@ v a na sha Tartor u sha kera . Lu sha jighjigh u nan man ve ‘ ar sha ijir i i hembe doon la ye , inja na yô , ka Sha je la . ’ Yange sar un ka m@@ à un er Aôndo tom sha u tôôn tom u pania u k@@ è@@ k@@ è la , kpa shi sar un pe henen t@@ wer@@ sôron kpaa . U se̱ er kwagh ne se̱ kure vough yô , saa se ko@@ so mbam@@ umbur mba Mkaanem ma Aôndo ken ishima yase — ‘ ken atô u i . ’ M ngu a mbampin kpishi man m soo u fan hanma kwagh sha kwagh u Yehova . ’ Zum u a ôr kwagh ne yô , m@@ liam ha@@ am ashe . ” Ka m shi henen hanma shighe mer : ‘ Er nan yange m hide ijime j@@ imi ? ’ M@@ zough wase la kpiligh ve iyol ! 17 : 3 ) Ka i saan se iyol kpishi zum u ior ka vea fa mimi , vea dondon un ken uuma vev shi vea na uuma vev sha u eren ishima i Yehova yô ! S@@ op@@ hi@@ a : Een , m su@@ gh u . Nahan cii kpa , aluer u tôv ishima iyol you man u kav wer jighjigh wou la ngu nd@@ ôh@@ ôr kpa , iyol i de kpen we ga . ▸ W@@ any@@ en@@ om@@ so ugen zer nahan wan wou u nomso tar sha ci u ngu Orshiada . U kange ishima wer kwaghbo u ior mbagenev mba Mkaanem ma Aôndo ma er kwagh ve la a lu ityesen hen a we sha ci u nyi ? Tor u fan kwagh Solomon yange nger ér : “ Ver ishima sha ng@@ uhar wou zum u u z@@ aan hen iyou i Aôndo yô ; gadia u zan sha u za ungwan hemba doon . ” De ne nen di@@ abolo ian ga . . . . 7 : 30 ) Yehova nder Yesu shin ku , gema un hingir “ ikyuryan ” shin kwagh u a na sha u p@@ aan ior yô . Gadia we kwase , u fa nana , alaghga ú va yima nom@@ u shinii ? N@@ om u nan lu a inja i dedoo yô , nana eren a kwase u nan sha icivir sha akaa agen kpaa . Kpa yange ior mban mba za tem ken Tar u Ity@@ endezwa yô , ve gema kwagh ne hingir ak@@ ombo , lu ve er i@@ yô i to@@ gu@@ la la iyol i i ngi a tahav mbu been angev nahan . Alaghga a lu zege@@ kwagh keng ga , kpa a lu se inja er i er a or ken tiônnongo u Kristu sha inja ga nahan . Yange an@@ ng@@ ôô@@ v av John man R@@ on , doom ishima tsung , nahan m lu kighir ve mer ve fa mimi . Loho ne ka kwagh@@ my@@ ere ? Nahan kpa , ken ityar kpishi i a fatyô u p@@ aven ivaa yô , gba u a er kwagh ne ga , gba u a dondo gbenda u p@@ aven ivaa er tindi a tese la , aluer ka u a vihi inyaregh kpishi shin ka ican u eren nahan je kpaa . Shi a ver a ver gbenda u u hembe doon u se tile ve se er msen ga . ( Mateu 11 : 16 , 17 ) K@@ wa u masetyô u Yesu za ken Yerusalem la , fa dedoo wener una ya ican shi a wua un . Ka mhen u nyi i gbe u se lu a mi ve una wase se u wan ityough ken uma u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga ? U hemban lun a inja je yô , ka u se lu a mhôônom man ikyo i wan sha mbagen kua isharen i ken atô ishima u ma se te ve iwanger i mimi sha ci u iwasen ve i tsôron la . — Mateu 28 : 19 , 20 . Shighe u m lu wanye la , tsombor wam lu ikyua a gar u L@@ ei@@ p@@ z@@ i@@ g , sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u Jam@@ an@@ i , ikyua ape tar u C@@ ze@@ ch u te ikp@@ i a tar u P@@ ol@@ and la . Kwagh ugen yô , eren a ve er ka mbag@@ anden yô . Cii man iyange la yô , Mose ts@@ eng@@ ak@@ aan ér : “ K@@ per pe@@ pe TER Una tese mba ve lu mba N@@ av ” la . ( N@@ um . Kpa , mba lun a ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve lu ken a ve yô , ve nenge a m@@ ze@@ hemen u ken jijingi u ior mba Aôndo la , nahan mba van ken nongo u Yehova i@@ u@@ u . ( H@@ ag@@ ai 1 : 7 ) Inja na yô , Yehova yange lu kaan a ve ér : ‘ Gb@@ id@@ ye nen kwar ! U ts@@ ong@@ or a@@ kwa@@ ti ne dedoo sha u n@@ ungwan u@@ bo@@ l mban . Ka sha igbenda i nyi Yesu yange tese ior dooshima ? Mbakristu yange ve civir mba@@ aôndo mba utar mba Mbaromanu la ga , shin mba@@ aôndo mbagen kpaa ga . A fatyô u kaan ér akaa kpishi a se tsough u eren sha ayange ne ka a a hingir iky@@ e yase u tsuan yô , shin ka a ikyo@@ o@@ gh ga . Ka ve er kwagh ne sha u wasen ve ken tom u pasen loho u Tartor ne . ( Mat . S@@ aa ior mba ve lu ken ime i ken jijingi hegen vea lumun iwanger i i dugh hen Aôndo la ve vea war mtim u a lu van la ye . ( b ) Kanyi i tese ér mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke “ fa atindi a Sha ” ga ? Aluer u er nahan yô , alaghga iyol ia kpe iky@@ ar@@ tom wou , shi u tsu@@ me a or@@ ya la kpaa ? ( Yohane 8 : 28 , 29 ) Shighe u Yesu lu shin tar la , “ A hen ikyo i wan sha atsan a A ya la . ” Se hide se time sha akaa atar a ka a na se iember ken tom sun@@ da u ainge ne yô . Sha mimi yô , se mba a dyako i ken jijingi i doon je gande ! Inja na yô , mb@@ ee u ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la a lu mhii u hemen u Tartor u Aôndo u sha la je la . ( Mbaheberu 11 : 27 ) Mose kaa a ikyurior ne ér : “ Yehova , Aôndo wou , ka Un je A lu p@@ eren hemen ne ; Una tim ve , una er ve vea var inya sha ishigh you . ” ( Aerenakaa 7 : 23 , 24 ) G@@ ande tsô á yevese , á yem ken M@@ i@@ di@@ an . Ma ijiir igen ngi i mba ve de u zan mbamkombo mba Mbakristu mbara vea zua a kwaghyan u injaa u ken jijingi yôô ? Er lu zenden nahan za ase@@ gh sha di@@ on kwase Ab@@ ig@@ ail , ken masejime yô , va vôso un . Zum u Mbaiserael z@@ ur@@ um a iky@@ asen i Tar u Ity@@ endezwa la ke ’ inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ W . yô , ior kpishi hemba ato , ve gba eren idya shi civir ak@@ ombo kpaa . 5 : 20 , 21 ; 6 : 3 - 6 ) Kpa saa se lu a mnenge u vough sha ior mba hen haregh wase ve se fatyô u eren kwagh ne ye . Ka an u ta ikyaa a nan ken ityav mbi kwagh u dedoo una nôngo a kwagh u bo nee ? ( Ivur 2@@ 1@@ a ) Er@@ doo ugen yange na akaa agen kpishi hii u eren , zan zan yô Yosev mase va zuan a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha mbamzeyol mba ve lu zan un iyol la . * G@@ l@@ ad@@ ys pase tic@@ a la ér un ngu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova , shi kaa a na ér una tese un er una ôr takerada la ve ua wase un kpishi yô . 4 : 17 ) Aluer se mba eren tom u pasen kwagh la n@@ du@@ ur@@ u@@ u er Paulu nahan yô , se na jighjigh ser Yehova una nenge ér akaa a a lu hange hange la cii un “ seer ” se a . ( Mat . Ka ieren i tar u ainge i nyi mbacivir Yehova ve lumun i ga ? Sha kpôô yô , aluer se mba henen sha ikyav i Mose u V@@ esen la yô , kwagh la una wase se se ‘ lu per gen@@ g ge gen@@ g ’ sha kwagh u Aôndo una va er ken hemen la . ​ ​ —⁠ 1 T@@ es . ( Anzaakaa 3 : 27 ; 15 : 23 ) Or@@ tamen ka nana wuese anmgbian yô , kwagh la a tese ér kwagh u anmgbian la gba nan ishima , shi nan nenge kwagh u anmgbian la nan er la kpaa . D@@ ugh u maan ve ken jijingi la sha yô , kwaghhenen la wase azende a atar ne hemba ng@@ an ikyua a ayol a a . Zum u Su@@ k@@ h@@ i , kwase u ken In@@ dia ne , ungwa ér kwagh gba sha mba vea za wase u pasen ior i P@@ un@@ j@@ ab@@ i , mba ve lu ken tar u Philipp@@ ines la loho u dedoo yô , a tsua u za nan iwasen ne . Í wa tindi ér mba@@ beenyol mba ken k@@ we u Lev@@ i ve de tom u Mb@@ al@@ ev@@ i eren la sha er ian a due i nomso@@ mbaiorov mba lun a agee iyol vea er ú yô , shi tindi ne lu gbenda u wan ve ikyo sha ci u iyol@@ been ve la kpaa . Ḿ nengen a iyol yam ker kpa ? ▪ Ú De W@@ er Akaa A K@@ ar U sha ci u Tartor Kpa ? Yange se zende n@@ al@@ egh@@ aa kpa i lu inja er ya ugen shi ngu ken hemen nahan . ( Yobu 38 : 4 - 7 ) Solomon kpa kape nenge ér tom u injaa ka kwagh u doon je la . — Or@@ pa . Kpa i̱ lu or u ken myer u ken ishima la , a h@@ we u saan ishe ga , u ishima i legh legh man u lun ving la ; ka kwagh u hemban sha mnenge u Aôndo je la . M Z@@ ua a Mbam@@ tsera sha u Ge@@ man Uma Wam Ken mlu wase u isholibo la , mayange se fatyô u lun mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Aôndo ga . “ Nenge Tar u Dedoo ” La Ior mba ve nenge num a Aôndo kua ior nav cii a ‘ tim ve gbem sha won . ’ Kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania la yange iv sha N@@ ine@@ ve nena ? ( Luka 6 : 38 ) Yehova iyol@@ na kpa tôndo zwa ér una na mba ve eren a mbagenev doo doo la injar . — Anz . 19 : 17 ; ôr Mbaheberu 6 : 10 . ( 1 Yohane 3 : 8 ) “ [ Aberaham ] kera ta a@@ kp@@ el@@ an sha ityendezwa i Aôndo sha u una na jighjigh ga ze , ” shi mba@@ shiada mba Yehova mba v@@ é lu@@ ̱ cii m@@ ve u Kristu , ve mbara mba “ ve lu a ngohol kwagh u i t@@ ende zwa sha mi la ga ” la kpa ve ta a@@ kper@@ an ga . Er Yehova a pasen mbatomov nav kwagh u ken hemen yô , kwagh ne gema va ve a tom . U tesen ikyav yô , kenger ityakerada i u ko@@ so hen ijiir you i koson ityakerada la , shin ityakerada i ken iyou i koson ityakerada i̱ hen Iyou i Tartor la . Nahan M@@ i@@ ke vea tsombor na mba er ri@@ po@@ ti man ngeren mbagenev kpishi mba ve er kwagh u za eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la yô , kwagh ne taver ve ishima u pan@@ den akaa ken uma ve . 6@@ 1 : 5 , 8 ) Tsô , se kure ic@@ egh@@ zwa la nena ? Se gba fan fan akaa ne ga saa se hen á ken Bibilo i̱ i̱ lu Mkaanem ma Aôndo la ve se fa a ye . Sha kpôô yô , kwagh ne ka a tôô shighe . Se Er Tom u Pas@@ en Kwagh Anyom 50 Iky@@ ua a Ar@@ c@@ tic C@@ ir@@ c@@ le ( A . man A . Yange doo se u geman mbamlu asev sha er se kuma u zan makeranta u G@@ ile@@ adi yô . Ve lu pinen ayol a ve ér : “ Ne mba henen nana ? Shighe u ic@@ egh i bee , ura u hii u n@@ ôôn yô , ikp@@ ugh@@ ur i uman i kon u o@@ le@@ v la , ka i nder , nahan i “ ta a@@ gbaa ” er kon u he nahan . ​ — Yobu 14 : ​ 7 - 9 . • P@@ ase er icombor i Mbakristu ia ‘ kohol iyol ’ sha u . . . Nenge nen er u@@ im@@ on@@ don mba ken to@@ ho ve vesen yô ; mba eren tom ga , mo@@ u kpaa mba te ga . . . Er ve van@@ den eren kwagh sha jighjigh yô , kwagh la wase ve u tilen dông zum u ve tagher a imeen i vesen yô . ( Yesaia 14 : 27 ) Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , tor u Bab@@ ilon kpa shighe u i hide un a mfe na her , ihy@@ un@@ dugh bee un la , á hide a iyol ijime á kaa ér : “ Ma or fatyô u yangen uwegh [ ku Aôndo ] ga , shin u pinen Un er : Ka nyi U eren nahan , kpaa ga . ” K@@ ende un ken ishima ga@@ egh maa á tôô s@@ an@@ ker shon u ter na yam na un la , á wua ter na man ngô na kua anmgbian na u kwase . M@@ zough u mimi hemba nah@@ a@@ la . Takerada u injaa ne ua wase ior mba Aôndo mba jighjigh sha er vea seer a seer kporom ikyua hen a na cii yô . Doo u Orkristu nana lu a aeren ne ga . Anzaakaa kaa ér : “ I@@ mbor you i̱ lu a iveren , ember kwase wou u sha u@@ ye la : a@@ shi@@ m u doon ishima , mor@@ ya u doon kenger ; de at@@ u@@ mba na a̱ kuma u sha ashighe cii ; gba ken imeen i dooshima na gbem . Ruamabera ne ka u sha injakwagh ; ka mba vea tema tor vea Yesu Kristu ken Tartor na u sha la tseegh i nger ati a ve ken ruamabera ne ye . M@@ k@@ ur u tar ne mgb@@ ôghom , sha nahan yô , gba u se mba se tsegh ayol a ase sha ci u Aôndo cii se nôngon sha gbashima u dondon ikyav i doon tsung i ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la . ( Mat . 24 : 42 ; 2 Tim . Yesu kaa ér : “ Ka sha ci u nahan i mar@@ em , shi ka sha ci u nahan kpaa M ve shin tar ne , sha er Me pase mimi ye . ” I kar ice i wan@@ kwase la sha ikp@@ il@@ ai@@ v@@ o sha ci u a ume ice sha it@@ you kpishi shi i engem kpaa . * Mose kaa ér : “ Gadia tindi u m we u nyian ne a hemba u agee ga , man ngu ica kpaa ga . ” Yange i mar@@ em ken R@@ i@@ ga , gar@@ tamen u tar u L@@ at@@ vi@@ a la . Mb@@ as@@ und@@ av mba ainge ne mba nôngon sha u aren a ior sha hanma ijiir cii , di er Paulu nahan ( G@@ al . 6 : 1 ) Aluer se lumun iwasen ve yô , se hemba lun Yehova “ akaa@@ injaa , ” se hemba gban un kwagh cii . Ka mimi , ashighe kpishi ka se pase Yehova ken mbamsen asev ser se yina shi se mba tsu@@ m ac@@ in imôngo . 6 : 14 - 22 ) Kpa Davidi lumun ér ieren i mbagenev la i na Yehova a de kera doon un ishima ga ze . Mbat@@ omov mbara mbagenev kaa ér , Mbashiada mba Yehova vande pasen ve kwagh ken ityar igen . Ieren na i eren kwagh sha mimi ne na yô hemba doon ishima cii . Se fa mlumun sha mpin ne , sha ci u Yehova , Aôndo u a lu “ Or@@ pas@@ en@@ aka@@ am@@ yer ” la pase se . ( D@@ an . 3 : ​ 16 - 18 ) M@@ cie u cian or la una fatyô u b@@ enden a hanma or cii , hemban je yô , agumaior . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u i na Tindi u ikyuryan sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la , mk@@ or u kuran Iyange i Me@@ men ken hanma s@@ ati la kpa lu ken tindi shon . Takerada ne u a wase se se hemba zuan a iwasen shighe u se lu ôron takerada u Mateu man Marku man Luka kua Yohane la . — Yoh . Ka nyi ia ban ken tar u bo ne ga ? Yehova ver ikyav i dedoo sha ci u mbamaren . • Ieren i dedoo i ne se mba seer zan iky@@ ura ken tom u pasen kwagh nena ? Nahan cii kpa , yange mba he@@ mb@@ en mkombo u vesen u sha inyom la ken inyom i 19@@ 44 yô , mpin ugen u vesen sh@@ í zwa inya her . 43 : 14 . ( b ) In@@ i@@ ôngon i Yesu la i kure nena ? Er Jac@@ qu@@ el@@ ine dondo kwagh u imoshima na , i Bibilo i tsaase i la kaa un la yô , saan un iyol tsung . I T@@ ôô M@@ lu u T@@ or@@ ough T@@ or@@ ough i K@@ ar sha Gb@@ a@@ shima Nahan kpa mnenge u Yon@@ a lu ken kpe her tsô . Ka iwanger i nyi yange i zua a mi ken inyom i 19@@ 6@@ 2 ? Ka takerada shon i hembe samber a mi sha tar cii ye . Tsô , er nan ve ifer man ican i yan i ngee yum nahana ? Kanyi ia wase se ve se lu a “ ityesen i erdoo ” sha no@@ mbor wase ? Er ve venda yô ishima vihi sho@@ j@@ ap@@ e@@ tal@@ i ne je zua ga . Nahan cii kpa , ior mba yange ve kegh ato a mkaanem ma Yehova mbara yô , í taver ve asema u hendan a mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi mba sha ayange la la . Ashighe agen i nzughul a mo kpishi je yô , m kera soo u zan makeranta kpaa ga . ” Ken inyom i 19@@ 8@@ 9 la kpa , anmgbianev mba kuman iorov 1@@ 6@@ 6@@ ,@@ 5@@ 18 za mkohol u i ku@@ mba ken tar u P@@ ol@@ and , u lu a itinekwagh ér “ M@@ civi@@ ra@@ ôndo ” la . Anmgbianev mban yange ve mough ken tar u i yilan u hen shighe la ér So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on man u i yilan ér C@@ he@@ ko@@ se@@ lo@@ v@@ ak@@ ia la , mbagen di mough vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa . Kwagh u a lu ôron la hemba heen ca je ; a hemba zan sh@@ imi , a hemba sa@@ gher iyol kpaa . ( Luka 12 : 42 ) Í zer karen “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” ke ’ Iyoukura man ke ’ ityakerada i h@@ aren sha Bibilo ig@@ enegh tsa hegen hemba anyom 1@@ 20 . Tar u I@@ w@@ oo@@ gh u Yuda Bibilo V@@ enda Kwagh u I@@ ng@@ y@@ at@@ u Ka nahan ve kwagh u mkpeyol u mbatomov mba Aôndo mba ve lu shin tar ne a gbe mbatyomov ishima tsung ye . Yange ve zua a m@@ seer u mbap@@ asenkwagh u Tartor iorov 18@@ ,@@ 5@@ 19 cii man i mase cir@@ in tom ve ken inyom i 19@@ 6@@ 7 la ye . ( Yesaia 8 : 18 ) Nahan kpa ka shighe u “ Wan@@ tor u B@@ em ” una tema tor la bem una lu gbem sh@@ a@@ won ye . 16 , 17 . ( a ) Doo u se ker kwaghwan hen Yehova shighe u se lu tsuan akaa a se er la sha ci u nyi ? Alaghga tsô , Samuel lu henen ken ishima na ér , ‘ Me wa or shon ago@@ yol sha u eren tom na la nena ? ’ Doo u se kpa se nôngo se lu “ jighjigh ken akaa cii . ” — 1 Timoteu 3 : 11 . Nahan kpa er saan mo iyol kpishi u duen kwaghpasen yô , m wa ura ikyo ga . Zege@@ ikpelaior i i lu civir Yehova ia zua a uma u tsôron ken paradi@@ so shin tar u a va kar a mbamzeyol mba dyako i isholibo i se ye la kera , shi a saan mba@@ beenyol mba ve civir Aôndo sha jighjigh la iyol sha ci u a va hide a iv ve a agee a iyev ve her . PE@@ E@@ J@@ I 26 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 60 , 10@@ 2 W@@ al@@ den ) , 12 / 1 W@@ u@@ ese Yehova sha averen a a ne u la ken msen . ( 1 T@@ es . “ K@@ un@@ ya . . . K@@ ôr Un u Y@@ il@@ an Ve Er Anmgbianev Ga ” Satan ngu yaren tom a u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav man abaver man akaa ag@@ enegh kpaa , nahan ngu tsu@@ ghun ior sha u ve na jighjigh ér kwagh gba ve a hemen u Aôndo u sha dooshima la ga , shi ngu ve a mtsera kpaa ga . I@@ pi@@ la i mbat@@ ar@@ ev man ati@@ ator man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mbara yange ve eren la yange i̱ vihi kpen kpen . Apostoli Paulu kaa ér Yesu ‘ yima se sha iy@@ ugh i i lu van la . ’ ( 1 T@@ es . Ior mba ve lu a ishima môm , ve eren kwagh imôngo , mba hembe kuren kwagh u ve lu eren la doo doo a ior mba ve eren kwagh kposo kposo sha tse@@ ene@@ ke ve yô . Man zum u se lu n@@ á@@ n kwaghôron ken tiônnongo nena ? Maa gba u vea gba tsô , u yange lu tom u a bee fele ga , sha ci u a ke@@ he man tsombor u Noa gema lu kpuaa la . U nenge wer iky@@ enge i Or@@ mee la yange i̱ lu nena , man i̱ tese ér ngu nyi or@@ o ? Bibilo tese ér ka Aôndo a ne ve kwagh a tser uumace ga , kpa i̱ ôr kwagh u vesen u a tese ityôkyaa i akaa shon a tser uumace yô , ér : “ Or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” — Or@@ pasenkwagh 8 : 9 . 26 : 4 . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , mbayev kpishi ungwa ic@@ in@@ tan ga , nahan akaa a vihin er ve , mbagenev yô kpe je kpaa . Se@@ te@@ mba 27 , 20@@ 10 – O@@ k@@ to@@ ba 3 , 20@@ 10 Mimi je ú hen wer ityesen i i tesen ér á ôr ior ijir a gb@@ ihi ve ke ’ he@@ l gbem sha won la ngi ú@@ d@@ ú@@ gh ior van a ve hen Aôndo ? S@@ ea lu a tom kpishi ken tiônnongo kpa , doo u se cii se nôngo se “ eren nen tom u Ter ng@@ egh je . ” ( 1 Kor . 44 : 18 – 20 . Yange a kar kwar ken Iserael sha ayange a tsuaa la yô , i na wan@@ i@@ unda kwar u dyako u ter na la kwa har , kpa ônov mbagen cii yô i na ve kwar la kwa môm . ‘ A@@ K@@ A@@ A A A@@ SH@@ E O@@ U A N@@ E@@ NG@@ E A M@@ I L@@ A , A̱ D@@ E H@@ U@@ NG@@ U@@ R W@@ E G@@ A ’ K@@ un@@ ya u u hemba vihin a u kôron or za wu@@ hen yô , lu ih@@ ye@@ en i eren or ak@@ ondo shin gbidyen nan la . U nengen kwagh be@@ elee ga la , u ngu wer ka u se kera me@@ men , se ember a mbagenev imôngo ga ze . Ken ashighe a ican ne , mbadondon Yesu vea pase loho u dedoo u Tartor u Aôndo hen akuraior cii . — Ôr Mateu 24 : 3 , 7 , 8 ; 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . Kpa anmgbian u kwase u se ts@@ aan ken iyou i môm la taver mo ishima , nahan m za hemen u lun shin Betel her . Shin er mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mban lu a mbam@@ yen vev nahan kpa , tindi ne wase ve u ôron a@@ jir sha mimi jighilii . In@@ i@@ aav vev mbi ve naan kpishi la je kpa fatyô u nan sha er ishima ia gba Aôndo sh@@ imi a ve ga . Yesaia yange tsengaôron ér : “ I er Un ican je , nahan kpaa A lumun er i̱ he@@ e Un , zwa tsô kpaa A bugh ga ; er wan@@ iyôngo u i ze a mi sha u za s@@ ôngon yô , man er iyôngo ka i lu ving sha ishigh ki mbat@@ ôn@@ don i ai@@ ve nahan , kape A bugh zwa Na ga la . ” 3 : 16 ) I ter iti i Yehova nôngo u kuman kwa pue ken hanma ityough ki takerada ne . Hen ase sha kwagh u anmgbian ugen u i er kwagh na sha mhii u kwaghhenen u a kar la . ( Mat . 5 : 3 ) Mba ve lumun iwasen ne yô , ka se kure mgb@@ e ve ne sha u ôron ve “ Loho u Dedoo u Aôndo . ” ( Rom . Anyom 40 a ve tsa ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la nga been yô , i na Yosua man K@@ al@@ e@@ bu vea Mb@@ al@@ ev@@ i cii injar , gadia k@@ ov la cii kpe kera , lu ve tseegh ve war , ve nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la ye . — N@@ um . M fa kwaghpasen tsema tsema kpa ? 14 : 5@@ 1 , 5@@ 2 — W@@ any@@ e@@ kwa@@ or u “ yevese id@@ ye@@ legh ” la lu ana ? Kpa er lu ôron i use use yô , lu hemban doon un a doo u ôron cii . ‘ Shin m yaren tom a tahav shin mfe u Yehova a n@@ em la m keren mtsera wam sha u omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav shin zan iti ’ ? ( 1 Kor . “ Tom ” ne ka ian i ut@@ aha shin i duen iti ga . Nahan yô , de se time sha kwaghôron u doon ugen u Paulu ôr a Timoteu yô , nahan se hen akaa a injaa ken kwagh ne . Er nan ve i u kwaghbo u gban karen ishima tsô maa eren kwagh u a doo se ? Kwase P@@ ania u jighjigh ugen ke ’ tar u Fran@@ ce ka a nder tugh tugh hanma iyange a ôr Bibilo i kuma min@@ iti 30 . Ka nahan ve yange saan ve iyol kpishi , ve za hen at@@ umbe a gbidyen wa@@ ya sha u vea za ôr icombor ve loho u doon ne ai@@ k@@ ighe la ye . Kwagh u hemban cii yô , m@@ doo u Aôndo doo Yesu ishima la yange mgbegha un u pasen ior loho u dedoo shi tesen ve kpaa . 12 : 1 - 3 — Iky@@ uryan i̱ yange í ya a Aberaham la yange i̱ hii hanma shighe , man i̱ tsa kuma shighe nena ? U tesen ikyav yô , m hen kwagh sha kwagh u i nger ken 1 Mbakorinte 6 : 10 ér : “ Mbai@@ v shin mbah@@ u@@ av shin mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom shin mbau@@ ity@@ uh@@ wan@@ ev shin mban@@ um@@ un@@ gbenda kpaa , vea ya dyako u tartor u Aôndo je ga ” la . Icighan jijingi ngise mgbegha Solomon , wan u Davidi nger mkaanem ma ma lu shin heen ne , ôr kwagh u han@@ ma@@ or u nan soo ér Aôndo a lumun nan yô , á kaa wener : “ M - er u sha inja una kuran we , mkav kpaa una ku@@ mban we . ” Anyom nga kar pue yô , ônov nav mba nomso mbara ver tse ga t@@ so maa sar ku , ve undu kasev mbau@@ tar mban cii ic@@ ôgh@@ or . Kpa ne yô , ka nahan ga ; kpa u nana lu u vesen ken a ven yô , nana̱ hingir er u masetyô yô ; man u nana lu or@@ hem@@ enegh , nana̱ hingir er wanye u wasen ne nahan . J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 11 Ve soo ér Yesu a̱ za tese tahav nav mbu eren u@@ ivande la he ’ ior mba ve kohol ke ’ iniongo i ke ’ Yerusalem la . Kpa ve ker mba@@ aôndo mbagen zum u ve hen ér u eren nahan la una lu ve a iwasen yô . Nahan cii kpa , m taver ior mba ken tiônnongo la asema kua agumaior kpishi kpaa , u nyôron iyol ken tom u pasen kwagh hanma shighe la . Sh@@ in@@ ago@@ ge man tempel u in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u Ar@@ te@@ mi u Mbaefese ngu ken at@@ se a gar la . Nahan kpa , lu sha ityôkyaa i nyi ve kaa ér una “ ningir sha ” at@@ se a Yehova , man una er kwagh la inja nena ? Aluer ka s@@ aren or u undun nongo u Kristu yô , kanyi i doo u nana hen sha mi ? U@@ ai@@ kôr mba ve eren hen ya kpishi ka i lu sha ci u i de ya ngu c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u yum . 2 : 23 ) Er iyôngo igen ne i lu ken ikyuryan i he ne ga , shi ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha ga yô , mba ye bredi sha iyange i umbur ku u Yesu la ga , kpa ka ve za sha u tesen icivir . Mbaefese 6 : 4 : “ Ne uter kpaa , de eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” Ikyav i tesen yô , up@@ ania un@@ yi@@ in ken tar u Jam@@ an@@ i yange ve tsua u za pasen kwagh hen haregh u eren kasua , u mbap@@ asenkwagh z@@ aan her ga yô . Mkaanem ma Aôndo kaa a vese ér : “ Ishima i saan saan i ne ishigh ki saan sha , kpa ishima i vihin yô , i ne ishima i y@@ in@@ an . ” ( Anz . Kwagh er kpiligh iyol yô , a kaa ér : “ D@@ y@@ ako wam u wan@@ i@@ unda la , una lum a inja sha nyi ? ” Sha ityôkyaa ne yô , ú fatyô u pinen iyol you wer , ‘ A fa inja i avur a ruamabera a i tese a tese ape á ôr á la kpa ? ’ Kpa Noa vea tsombor na yô ve fa ér gba u a kura ve shi a yima ve kpaa . Sha mimi yô , anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba doon se ishima mban ve nenge a m@@ lu@@ a@@ inja u mayange ‘ b@@ un@@ den mbam@@ kohol vev mba@@ adu@@ av ga ’ la . Wan@@ kwase u kp@@ egh@@ ee u ken Iserael yange tese ishimataver nena ? U nengen wer u ngu ikyua a Aôndo kpa ? Yange m nôngo sha afatyô wam cii mer me haa or u he iyol kpa ? U seer yô , hem@@ en@@ tor na la ua lu sha ci u ônov mba Yakob tseegh ga , kpa ua lu sha ci u “ akuraior ” cii . Ka nyi ia taver jighjigh u se ne ser Tartor la ua kure awashima u Aôndo sha ci u u@@ um@@ ac@@ ee , man ka sha ci u nyi ? Lu shighe u a sun@@ da ‘ iy@@ i@@ av mbi shin tar cii yô . ’ Kpa umbur wer mbayev ou soo ér we u luun vea ve ! Nahan kpa , ken mhii u uwer u J@@ an@@ awar@@ i ne je , mba ve ze hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et ne vea fatyô u ôron ngeren mbagenev mba i van@@ den gb@@ eren ken um@@ ag@@ az@@ in asev hanma shighe la sha In@@ tan@@ et . Mkaanem ma Aôndo kaa ér Mose “ lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii . ” ( N@@ um . Er i@@ been@@ egh k@@ ira yange Mbai@@ gipiti u z@@ endan Mbaiserael ityô yô , Mose maa n@@ alegh gb@@ ough nagh sha zege@@ mnger , Zege@@ mnger u Nyian la maa pav . Kwagh ne bugh Mbaiserael gbenda u waren kpa gema lu kwar - h@@ ônon sha ci u Mbai@@ gipiti . Nahan kpa , mba ve lu a “ ishima i mimi i dedoo ” yô er kwagh hemba di u ‘ ungwan kwaghôron la ’ tseegh tsô la . A wa mimi u a ze sh@@ imi k@@ wen@@ g la ker man u geman ishima nan sha kwagh kpaa . — 1 Peteru 1 : 22 . Akaa shon a doon tsung a ú er se ne ka a sha kwagh u mlu u ior , man ú pase akaa ne vighe vighe kpen kpen . ( b ) Se yar tom a injakwagh i Yakobu i or man ijingi la nena ? Aberaham kaa wener “ t@@ una ” u Aôndo nahan a̱ tim mbap@@ er@@ apera a mbaaferev imôngo je , man a kimbir ishember ne kwa har . Sha kpôô yô , Yehova ver mba ve civir un la doo doo . Nenge er i er kwagh ne wang ken Anzaakaa 4 : 25 yô , ér : “ A@@ she ou a̱ nengen sha hemen jighilii , akur@@ a@@ sh@@ ee ou kpaa a̱ za n@@ ôô sha ishigh y@@ ough . ” Yehova ka dooshima shi ka hen a na dooshima a dugh kpaa ye . “ Ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” — YO@@ S@@ U@@ A 23 : 14 . Se@@ ma@@ kwagh u i er ken injakwagh ne la wanger wang . 13 : 34 ) Tindi u Mose la yange kaa ér hanma or nan soo or u wan ndor a nan er iyol i nan nahan . Tom u Icighan Jijingi Una Er ken Hemen Yô ( Yohane 15 : 8 ) Mbah@@ enen mbara yange ve va Yehova a icivir sha ity@@ am@@ egh ki jijingi man sha ity@@ am@@ egh ki tom ve u Tartor la kpaa . — Aerenakaa 11 : 4 , 18 ; 13 : 48 . Gadia a pase Loho u Dedoo hen akuraior cii man zege@@ can kua mkur vea va ye . Ngeren ne kua u dondon la , una time sha gbenda u mbamaren vea fatyô u dondon ikyav i Yesu yô . P@@ ase akaa agen a i ser ken nongo wase , hii shighe u i ver Tartor u Aôndo la je yô . Nahan mba taver agumaior a ken Kristu asema ér a ‘ eren tom u Ter ng@@ egh je . ’ 19 , 20 . ( a ) Kanyi ia wase se u wan ishima ? ( Mbaheberu 10 : 39 ) Paulu yange tô@@ mon akaa a dedoo sha iyol i mba yange ve lu Mbakristu mbam@@ imi a na imôngo la , lu akaa a bo ga . Mbagenev ke ’ a ve kpishi lu Mbashiada tse@@ vaa ga . Er Paulu shi seer ngeren nahan , alaghga Yehova una “ na ve m@@ ge@@ m@@ shima vea kav mimi . ” 3 : 24 ) Shi saa jighjigh u nan la una lu a aeren kpee . Er Paulu kpa yange fa kwagh u ityav mbi mb@@ í za hemen ken iyol na nahan , ve kpa ve fa er ityav mbi lu zan hemen ken ve , hen atô u isharen i ve lu a mi i eren ishima i Aôndo sha u kuran atindi a na man asaren a iyol ve i i yen la ka i mgbegha ve ér ve er la . ( Mateu 24 : 14 ) Ken m - iv u mkaanem mara ken derianyom u hiihii la , yange i pase loho u dedoo i samber a ú wuee cii ve ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma mase va timin hemen u kwaghaôndo u Mbayuda man m@@ ser@@ tar ve la ye . 32 Á kaa a ve ér , ‘ né mba eren tom u tartor u Aôndo a vese imôngo , né mba sur@@ un se asema kpishi je . ’ ( b ) Ka ityar i nyi i lu a ing@@ y@@ egh ki mba eren batisema ki gbe a@@ ve@@ e ? ( Timoteu 2 : 15 ) Kwagh ne na yô ve hingir u lun k@@ ang@@ en@@ aa . Ka Yesu iyol na yange hii t@@ eren ish@@ ember@@ ti i “ Yesu Kristu ” ne ye , yange yila it@@ it@@ om la dondo sha iti na jim jim la . Ivur ne ka i môm ken avur a Bibilo a ior ve hembe t@@ eren cii yô . Mbah@@ enen Bibilo ( iti i í yilan Mbashiada mba Yehova tsuaa la yô ) yange ve nenge ér , doo u vea pase mbagenev akaa a injaa a ve lu timen ken Ruamabera sha gbashima ve , ve lu zuan a mi la . 36 : 9 ) Yehova ngu umbur mba ve kpe , ve lu shin She@@ ol shin H@@ a@@ de la , man una yima ve cii . — Luka 20 : 37 , 38 ; Mpa . Se mba “ hendan . . . a di@@ abolo ” sha u dondon atindiakaa a Bibilo man mimi u a lu ker la man sha u tilen dông tagher kwagh a na . A@@ dooga u soo u za pasen kwagh hen haregh u i lamen zwa ugen yô . Yehova cir@@ in a ci@@ r iyol sha ve ér tôv@@ ac@@ an shin mbamzeyol mbagenev shin u@@ a@@ ah@@ e mba ve de ish@@ ar nyian ne ve de b@@ enden a ve ga ze , nahan kpa a wase ve shi a taver ve asema sha mimi sha er vea za hemen u lun vea na k@@ ang@@ en@@ aa yô . Kwagh u se tsough u eren la b@@ enden a ior asev kpaa . Or@@ gen u timen ken Bibilo kaa ér ka “ m@@ soo u or soon iyol i nan sha er nana kaa ér ‘ M hemba cii ’ ga , shin nana kaa ér ‘ M gba kwagh ga ’ ze . ” ( N@@ um . 11 : 13 - 29 ) Sha mimi yô , ior mban lu ior mba cian Aôndo man mba mimi man mba vendan inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô , vough er mba yange i vande tsuan ve tsuaa la nahan . ( E@@ ks . Yosua yange ôr kwagh nahan sha ci u nyi ? — Yo@@ s . ( L@@ ev . 1 : 3 , 10 , 14 ; 5 : 7 ) Er i naan nagh sha inyam kposo kposo nahan kpa , akaa gema lu ahar a yange i gba u hanma or u nan lu nan nagh sha ishima i dedoo la nana er keng yô . Yehova nd@@ era nengen er ior ve civir ak@@ ombo shi ve eren i@@ pi@@ la shi ve w@@ oo mbagenev shi ve eren idya la kuma er anyom 6@@ ,000 nahan . ( Gen . Kwagh u kwagh a hembe gban sha mi jighilii yô ka shighe u mkur una va la ga , kpa ka m@@ ze u i gbe u se za hemen u nan jighjigh a uwer gban shio sha ayange a se lu uma cii la . Shin ka akaa a nyian ishima a uma ne man u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav kua tôv@@ ac@@ an a lu yangen ve ? ( Mbakolose 3 : 19 ) W@@ ea lu nom yô pine ase iyol you wer : ‘ Ka s@@ aren kwase wam u keren m@@ sur@@ shima ijiir i gen@@ egh sha ci u m eren a na sha dooshima ga y@@ um@@ u ? ’ Nyian kpa , mba karen m@@ til sha mimi u mbacivir Aôndo . * ( Anzaakaa 18 : 22 ) Heela tseegh ga , u tsuan mba vea lu azende ase man mba se luun ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a ve la man takerada u henen man tom u eren kua i@@ ember@@ yolough man an@@ umbe a eren kpaa , akaa ne ka a bende a mlu wase u ken jijingi la , ashighe agen je yô ka a bende a mi tsung je — nahan i lu u b@@ enden a mkpeyol wase u gbem sha won la je la . — Mbaromanu 13 : 13 , 14 ; Mbaefese 5 : 3 , 4 . Zege@@ ur@@ a@@ ahumbe la lu zan a za hemen . Aluer ma anmgbian er se kwaghbo yô , se nôngo se ‘ h@@ ime ’ iy@@ ongo la a nan ave ave la je . ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 9 ) Ka u se tesen dooshima wase “ sha m@@ kaan shin sha no@@ mbor tsô ga , kpa i̱ lu sha ieren man sha mimi kpaa . ” Un kpa yange yem ken H@@ ol@@ l@@ y@@ w@@ ood . Yange nger kwagh ér : “ K@@ pas@@ h ! M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! ” IN@@ I@@ U@@ MB@@ E i keren akaa a injaa i mbayev mba sha ajiir agen ve eren la gban k@@ an di ini@@ umbe i mbayev tsô ga , ka kwagh u ior kpishi ve eren ken ityar kposo kposo man sha ikyo@@ v ikyo@@ v yô . Shin , aluer gumor u nan s@@ enge ér nan ngu civir Yehova yô nan va a m@@ sô@@ rom hen m@@ tem , man mô wen hen m@@ tem la kuma anyom a tindi a ne ian ér or nana kuma ve nana ma m@@ sô@@ rom la ga di ye ? Sha kpôô yô , se er msen i@@ er i Davidi nahan ser : “ M@@ hen wam u ken ishima , [ a ] lu kwagh u kuman We ishima , T@@ ER@@ E , V@@ ande wam man Or@@ p@@ aan wam . ” — Pasalmi 19 : 14 . 1 : 3 - 6 — Jighjigh u Mbaiserael mba ve lumun u hiden ken tar ve ga la yange taver ga shinii ? ( Mpase 21 : 2 , 9 ) Dooshima u Yesu a lu a mi sha Mbakristu mba i shigh ve mkurem la hemba hanma dooshima u hen atô u nomso@@ or man kwase cii . Kwagh u yange i eren la tile sha kwagh u Yesu , Zege@@ pristi u tamen kpa er la , yange haa awambe na inya sha er a fatyô u den se asorabo ase yô . Kpa ka sea hide sea nenge er hii ken inyom i 2@@ 000 la je , Mbashiada mba Yehova ve hembe a@@ jir 2@@ 6@@ 8 sha mba@@ ate@@ jir mba vesen , a@@ jir ne 24 cii i lu ken A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan la yô , kwagh ne a tese wang ér or môm kpa nana fatyô u yangen kwagh u uwegh ku Aôndo ku soo u eren la ga . — Yes . 5@@ 4 : 17 ; Ôr Yesaia 5@@ 9 : 1 . Una ungwa mbamsen enev , nahan una wase ne sha er ne tsaase mbayev enev yô . Apostoli Paulu yange kighir mbananjighjigh a na imôngo sha m@@ kaan ér ve er iyua keng keng ga . Hi@@ ihii yô , yange er kwagh shon sha mimi . Ka i lu inja er Mbashiada mba a tahav mbu mbu gande mbu orumace nahan , man sha kpôô yô , ka ve lu a mi . Se su@@ gh Yehova er yange wase se u tilen sha mimi sha ashighe a ican tsung la yô . Nahan i nam tom u tesen mba@@ kwa@@ re@@ v Bibilo sha ayange a i ver ken hanma kasua la . Nahan er se lu ôron ma la , se de kwagh u i nger ker la a kar se . Ken mkur u injakwagh la , an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh la kaa a an@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh la ér a na ve mkurem vea haa ken am@@ enger a ve . Kpa mba@@ fan kwagh mbara venda u wasen ve . Ka ‘ ityom i dedoo ’ i nyi Mbashiada mba Yehova ve eren taveraa ? ( 1 Kor . 15 : 6 ) Alaghga je yô , lu shighe shon Yesu kaa a mbahenen ér ve za pase loho u Tartor la hen “ akuraior cii ” ye . Hen shighe la lu inja er tom la u a lu z@@ ange u eren ga nahan . 24 : 14 ) Se fa er tom wase u Mbakristu ne ua na ishima a vihi mbaihyomov asev ker yô , sha ci u Yesu yange wa kwagh ér : “ akuraior cii aa kôr ne ihyom sha ci u iti Y@@ am . ” ( Mat . ( 1 Mbakorinte 13 : 4 ) Mbamaren mba lun sar sar shin tesen erdoo mba gem zwa sha gbenda u ve ts@@ ahan ônov vev la ga . As@@ aria ( U@@ shia ) ․ ․ Ka tom u civirigh u nyi u lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la icighan@@ kwagh@@ a , man iyôngo igen kpa ngi eren tom ne nena ? Zum u a lu anyom 24 yô , a hingir Pro@@ fes@@ ôr u timen sha akaa a kwaghaôndo ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i I@@ ng@@ ol@@ st@@ ad@@ t ken tar u Jam@@ an@@ i . Shin er ior ve lu l@@ ahan iti i Yehova nahan kpa , a wa ishima ngu keghen shighe u i doo u una er kwagh sha mi la . Shighe u yange i na Mose tom u u lu inja er u gande un van@@ ger yô , cie un iyol gande tsô á pine ér : ‘ Mo m ngu di nyi je ? ’ 119 : 11 , 47 , 48 . Anmgbianev mba doon ishima mban lu a icivir kpishi sha gbenda u nongo u Yehova u eren kwagh la . Se er nan ve se za hemen u lun a mnenge u vough sha kwagh u i@@ wa@@ v@@ aren man m@@ kpe@@ yol@@ o ? ( 1 Mbakorinte 4 : 7 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha avur a Bibilo ang@@ an nahan yô , aa wase se u lun a iyol hiden a mi ijime shi tesen í kpaa . Yange i er tom kpoghuloo , sha gbashima ve i fatyô u geman Bibilo ken zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y la ye . Ú Kp@@ orom Iky@@ ua a Aôndo Nen@@ a ? Ior mba ve soo atindi a perapera a Yehova yô , mba lumun ér Satan a kôôm mbamhen vev sha mba@@ aie nav mbara ga . U Ô@@ ron Takerada u Yesaia As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u Hi@@ ihii Ka sea tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo shi a er se batisema yô , se tese ser se mase shin sha u eren ishima na tseegh . Ô@@ ron Kwagh sha Mimi a Or@@ wan@@ ndor a We , 6 /@@ ⁠ 15 Yange kaa ér : “ A@@ yange agen je yô , yange m k@@ ur a s@@ am iny@@ ar u kuman D@@ M 5@@ ,000 [ e̱r ₦ 2@@ 4@@ 2@@ ,000 nahan ] . ” Mbagenev kpishi mba tagher a ah@@ endan hen tsombor ve . Aluer ú umbur yô , á vaa iyol wener : “ K@@ pe ah@@ ii , mo or u gban kera nee ! ” Yehova yange due a Mbaiserael ken kp@@ an kera ken tar u Igipiti , sha uwegh nagh ku age@@ egh . Ne eren nahan cii yô , tsua nen shighe u ne hide ne nenge sha kwagh u ne tsough u eren la sha er ne@@ a er un kpa ne fa yô , shi nenge nen er kwagh shon a lu zan la . Eren Nen Kwagh I@@ m@@ ôngo ( Ps . F@@ an yô , se fatyô u fan er yange Adam man Ifa vea til sha mimi her ve Yehova ma hemen tar ga . Gba u ve cii vea eren ityom ve sha gbenda u tesen ér mba “ iy@@ ô@@ gh i môm . ” ( Ef . Nahan cii kpa , a ter iti i Y@@ e@@ h@@ u kuma kwa tar ken ngeren u i nger sha e@@ ev mbu Sh@@ al@@ man@@ es@@ er , man ken yi@@ ase i u@@ tor mba A@@ shi@@ ria la . We Kpa K@@ eren M@@ kpeyol u T@@ i@@ ônnongo U@@ dubu I@@ m@@ ôngo Mba Y@@ e@@ men hen M@@ civir u Mimi Lu@@ gh Lu@@ gh Kwagh u vesen u una wase se se hendan a am@@ een a taregh a a mgbegh@@ an se ér se er isholibo la yô ka u lun a “ jijingi ” shin mhen u “ a lu kposo ” yô . Aluer nom man kwase fa kwagh u Ruamabera a tese ér gba u han@@ mô ve nana eren la , shi mba eren un a ishima i môm yô , mlu ve la una doo kpishi . ( Luka 2 : 5@@ 2 ) Ka aeren na agen kpuaa a yange i̱ fa un a mi tseer tseer je í t@@ ér shin heen ne . Or@@ sule ka nan yar tom a ikyav mbi t@@ omov kposo kposo sha u gbidyen iy@@ i@@ agh a mi sha er ak@@ or a u@@ y@@ ia la a taver a za kighir la . Ior kpishi lu ungwan loho u dedoo ne , kpa ats@@ an@@ aior man mb@@ al@@ un a tom ga fa@@ an zuan a inyaregh ki eren iyua sha ityakerada i pasen Bibilo a mi i i naan ve la ga . A doo Mbashiada mba Yehova kpishi u lamen sha mbam@@ lumun mban vea we . 5 : 22 , 23 ) Sha nahan yô , jijingi u Aôndo ka a er tom sha u veren mbatamen man udi@@ ak@@ on ken igbenda ne cii . Kpa er se lu tagher a mzeyol mba he@@ v yô , de se ker nen iwanger ken Ruamabera shi se sôn nen icighan jijingi u Yehova shi se nôngo nen sha afatyô wase cii u eren erdoo na kua ishima na i vough la . ( K@@ ol . 2 : 8 ) Ka nahan ve E@@ p@@ af@@ era u lu or u ken K@@ olose la ‘ eren msen sha gbashima ’ sha ci u mbananjighjigh mba ken gar la ye . In@@ yom i môm ken ijime cii man se va he@@ ela yô , i vande gbidyen anmgbian ugen hen ang@@ ar u C@@ lo@@ on@@ l@@ ara , u lu ikyua a gar u L@@ im@@ er@@ ick la . Ka ishimaverenkeghen i nyi se lu a mi ser mba ve lu yaven shin i@@ war la vea va nder , er L@@ as@@ ar@@ u man wan u Y@@ ai@@ r@@ u u kwase kpa yange ve nder nahana ? Sha mimi yô , nom u nan ngu a tom u Ruamabera a tese ér nana eren sha u wan nan ikyo sha akaa a ken jijingi man sha akaa a yolough yô , kpa kohol cii yô , gba kpee u nana er tom iyol i nan sha er nana zua a ‘ myom u nan a mciem man iky@@ ar@@ iky@@ ase iyol ’ yô . — Mbafilipi 2 : 12 ; 1 Timoteu 5 : 8 . Se nôngo u umbur avur er Mbaefese 5 : 3 man Mbakolose 3 : 5 nahan . ( Genese 15 : 18 ; 35 : 10 , 12 ; 4@@ 9 : 29 - 32 ) Nahan kpa Yakob soo ér i̱ ii un ken tar u Igipiti ga , nahan a ker gbenda u a yem a ik@@ yom na ken tar u K@@ an@@ aan yô . ( 1 Pet . 3 : 21 ) Er se ne nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh yô , awambe a na la ci@@ r asorabo a ase , nahan se mba wang sha ishigh ki Aôndo . Mba icighan jijingi u Aôndo yange wase ve ve nger Bibilo la yange ve ter akaa a ken ityakerada igen kpaa . Aluer u er nahan yô , a hemba saan we iyol . — Ôr 1 Peteru 4 : 8 . Ior kpishi ka ve va mbamkombo asev . Bar@@ de@@ t yange pase kwagh u a lu zayol jighilii la , ér , “ ior h@@ una kwaghôron la sha ci u mbagen zer pinen akaa sha mi yum . Kpa ung@@ eren mba mba@@ yi@@ ase kpishi yô , ior h@@ una ve ga . ” Sha nahan yô , zum u apostoli Yohane nenge a Mbaiserael mba ken jijingi mba ve lu iyenge 14@@ 4,000 , mba i ver ve ikyav cii man shighe u zege@@ can la yô , shi a nenge a “ ze@@ ge ikpelaior ” igen i ma or fatyô u ôron i iyenge ga yô , i due ken “ hanma ikyurior ” cii . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 10 , 15 Yange wa ior kwagh ér “ ve̱ ker TER . ” • Yehova kuran se nyian nena ? S@@ E MB@@ A a tom u vesen u eren mba ve we ndor a vese la . Zum u mbamzeyol ve dugh yô , u̱ hiden gbidyen kwar sha erdoo u Yehova a eren a@@ vese doo doo la wasen se u ‘ ember ken ishimaverenkeghen . ’ Sha kpôô yô , mit@@ in ne b@@ unde awashima wase la , kpa mo man E@@ ve@@ l@@ y@@ n yange se soo ser se er ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i Yehova a kaa ér se er cii . Ish@@ u@@ le kpa ior kera lu a inyaregh ki k@@ ahan ga . ( 1 S@@ am . 18 : 8 , 9 ; 30 : 1 - 5 ; 2 S@@ am . 17 : 1 - 3 ; 24 : 15 , 17 ; Ps . Kpa se cii se fatyô u lun a iwuese . Cii man Yesu u i nder un shin ku la k@@ ôndo yem sha yô , a ande hen mbahenen nav mba jighjigh mbara , shi t@@ ôn@@ do@@ zwa a ve ér : “ Nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” ( Mat . ( 2 S@@ am . 13 : 28 , 29 ; 14 : 25 ; 15 : 1 - 12 ) Aluer or s@@ enge ér nan ngu a ieren i dedoo shi nan doo ashe yô , kwagh la tese ér nan ngu or u mimi jim jim ga . Ior mba ve nôngon taveraa ér vea na ior ve̱ nenge m@@ ze@@ hemen ve la cii averen a dedoo nga keghen ve ken hemen . ( Daniel 5 : 27 , 30 ) Nahan iji@@ r@@ ôron i Aôndo a lu va ôron u@@ gomoti mba ve lu iny@@ am@@ ky@@ ume la man ior mba ve lu a ikyav i i la tese mkur u iny@@ am@@ ky@@ ume ne man mba ve lu a i ityô cii . Nyian kpa Yehova venda ikpelaior i i lu ken Mbakristu Mba@@ aiev , i i sen@@ gen ér mba Mbakristu la . Alaghga je yô , vea hen ér kwagh ne ny@@ iman m@@ til wase sha kwagh u iy@@ av mbu du@@ ghun mbu Bibilo i vende la . U tesen ikyav yô , Ru@@ b@@ é@@ n vea tsombor na yange mba ongo ér i ver tiônnongo u ken zwa Buter u hiihii ken gar u S@@ an M@@ ig@@ uel de Al@@ l@@ ende , shi haregh u tiônnongo shon ka tar u M@@ ex@@ ic@@ o jimin cii yô , ve kpa ve tsua ér vea wase tom ne . 5 : 24 ) Ka dooshima ka a mgbegha Yehova ve a pase asorabo a or ken igbar ye . ( b ) Aluer se mba eren tom kpoghuloo man sha mimi yô , nyi ia due k@@ ere ? 21 : 3 — Kanyi i lu “ s@@ an@@ ker ” u Yehova a tsu@@ we ken var na laa ? In@@ yom kpa yange i kar ga tsô , m hii u vi@@ an seer , tsô m gba nengen er gumor ne yange lu a an@@ za a doon kuman u lun or u dedoo u kwase a vôso ga yô . Er Yehova a wasen se shighe u iky@@ aren i ve sha vese yô . Ikyav i tesen yô , ivese i J@@ er@@ ry u lu anyom 35 er vea L@@ ana u lu ngô u any@@ e@@ kwase ugen u y@@ in@@ an anyom ik@@ undu la , va a mzeyol u mô ve môm yange nan vande henen sha mi ga yô . Kwagh u sha utar yô , shin er lu lamen a Ifa tseegh nahan kpa , a ter ishember i “ ne ” la . M@@ k@@ ur u tar ne una va shighe u “ zege@@ can ” una hii la . ( Mpa . Or@@ pasalmi ngise wa icam ér : “ TER mgb@@ ough a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man mhôônom ma zungwen kpaa , ishima vihin Un fe@@ fa ga , erdoo Na ngee wuee . Yange se venda kwagh u nzughul a an@@ ny@@ am@@ ev la kpoghuloo . Ka mbam@@ tsera mba nyi ve lu sha u henen kwagh iyol yase ? Er se cii se lu ken tar u Satan yô , se lu tagher a ican . Nahan ve kaa ér : “ Ka sha mi ? ” Mbam@@ yange mba Aôndo Kwaghôron u Ge@@ off@@ re@@ y Jac@@ k@@ son Aluer se iv a akaa a sh@@ en a ze hemen la ken ishima , shin kwagh u kper@@ nan se er la yô , se fatyô u kôron mkaanem ma i lu ôron se la saan a mi ga . Ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u wan u a undu ter na la , a tôô Yehova a kar sha ter u lun a mhôônom shi den kwaghbo , u a kegh a kegh iyol u hiden ngohol wan na u nan gem ishima , nan hi@@ di her a na yô . Iky@@ aren i I@@ in Shi tiônnongo u Mbakristu u a lu er tsombor la ngu ijiir i se fatyô u veren ashe ser se zua a mba ve til sha mimi yô . U er nan man u fa ? Shighe u Aôndo “ tim im@@ agh ki taregh ” la , mbatyomov cii ember shi doo ve u eren tom ve , er ve nenge kwagh u ken i@@ am@@ egh u do@@ on@@ ashe ne hingir tar u uumace vea lu sha u la . Se fatyô u pasen amba a ior la loho u Tartor sha gbenda u ua kôr ve ken ishima kpa ? Kwagh@@ henen u hiihii la tese er i lu a inja u nomso vea dondo hemen u Kristu u a lu I@@ t@@ you vev la , man er vea lu mba kaven un sha gbenda u ve eren kwagh a mbagenev la yô . 3 : 12 ) Nahan shighe u Aôndo a we se kwagh shin a tsaha se yô , doo u se er nena ? A@@ tsan ne agen yô ka nyi ? Kanyi kwagh yange i bende a m@@ tsough u tsuan kwagh u a er sha kwagh u ic@@ ôngo la ga , man kanyi i tese ér Yehova yange lumun a kwagh u yange i tsua u eren laa ? ( 1 Kor . 7 : 27 ) De v@@ ô@@ son or sha l@@ an@@ shima wer kp@@ er sev a av u vaa af@@ an@@ yô ga . — Ôr 1 Mbakorinte 7 : 39 . Er Yesu lu or@@ sho@@ li@@ bo ga yô , yange ma kure ikyaa ér un ngu sha ian i veren tsombor u lun a isholibo shio , er Adam nahan . Shighe yange kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je kpa i lu a fa ér uumace vea ta ikyar a hemen u Yehova sha mimi ga . ( Rom . 2 : 4 ) Er se lu mbacivir un yô , doo u shighe u se lu pasen ior loho u dedoo yô se pase ve sha gbenda u u kom Aôndo u mh@@ ôôn yô . ( 2 Kor . Kpa atam a ka a̱ er nahan ve kwagh ne a ume la a kuma u a ya ican sha ci u á . Ior umiliôn imôngo vea zua a uma u tsôron sha tar . Ken inyom i 19@@ 8@@ 5 la , i zua a iwanger sha kwagh u a lu u zan a ior ken ish@@ ô i nan man “ uma ” la kua sha kwagh u hingir ikyar i Aôndo i perapera la . Ishim@@ at@@ aver i Matthew ne , va a kwagh u injaa , gadia ter na hide doo vea na . “ N@@ E MB@@ A y@@ erem ner : Or@@ tesen man Ter kpaa ; ne mba kaan sha mi , gadia kape M lu la . ” ( Yoh . Ú zua a akaa ne man akaa agen kpaa ken takerada u Ru@@ tu . Í lu@@ ̱ a̱ vande nan@@ den tempel na kpaa ga . N@@ om u He@@ i@@ di kpe ayange nga kar yô maa He@@ i@@ di er batisema , kpa ica gba ga tsô angev mbu A@@ I@@ D@@ S gande un iyol i za kôr un ga@@ mbe ken iy@@ ou@@ ci . AT@@ Ô@@ Ô@@ N@@ AN@@ O@@ NG@@ O 3 : 1 , 2 ) Mbaiserael kpishi lu henen ér Yehova una yima Davidi ken kwagh@@ ts@@ eren u Ab@@ es@@ al@@ om vea ior nav va a mi sha a na la ga . ( Habak@@ u 2 : 3 ) U sha uhar yô , Yehova umbur Habak@@ u kwagh nahan ér : “ Or@@ perapera yô , ka sha jighjigh u nan , u nan ne la , man nana lu uma ye . ” Shi ortamen u sôron atôônanongo ugen kpa nger ér : “ G@@ um@@ or nana fatyô u hiin u henen ér nan yina ken jijingi , shi vangertiôr kpa nana kera lu a mi ga . Yange pine ort@@ yom la kwagh sha kwagh u ior vea lu henen zum u vea nenge un a iy@@ av la ga , shin cia ér alaghga Yosev una kera soo u v@@ ô@@ son un ga ze . Ú Ngu a Tom u I G@@ be u Ú Er Yô De se tese ikyav sha C@@ l@@ au@@ de@@ te , u hanma shighe yô ka a shi za sôron ior mbagenev , pasen ve jighjigh na u nan u a har sha Bibilo la . Mkaanem ma i nger ér “ kwaghôron u Aôndo ” shin “ kwaghôron u Ter , ” ma i nger sha ajiir ne cii ma ôron ka kwagh u loho u dedoo — ka loho u icighan mimi u doon tsung man u lun uma man u lun a tahav mbu geman uuma mba ior mba ve lumun a ú yô . — Mbaheberu 4 : 12 . Aluer mbayev ou fa u veren ishima henen kwagh tsembelee yô , kwagh la una wase ve u yan ikyar vea Aôndo k@@ ang@@ en@@ aa . Yô , se p@@ enda nen ishima sha mkaanem ma Paulu nger hen Timoteu la shi se nôngo sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wase yô . ( Yohane 4 : 35 - 38 ) Yange a samber a iv@@ or i loho u dedoo sha hanma ian i i dugh cii . Nahan aluer se mba yan ican yô , doo u se hen ser Yehova gema ijime a vese ve se lu yan ican ga . Er nan ve i doo u se cii se “ ker . . . ishima i legh legh ” ? ( 1 Utor 4 : 26 ) Shi lu a kasev 7@@ 00 man kasev mba sha uiky@@ a 3@@ 00 , mba kp@@ ish@@ iv ken ve lu mba ken akuraior a fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga , a a wa ndor a ve la . ▪ K@@ ur@@ an ​ — Gadia Satan So@@ o u Y@@ an We ! Ka kwagh u ican kpishi u mbamaren keren kwaghyan shi nengen sha tsombor shi eren ityom i tiônnongo shighe môm . ( 1 T@@ es . 2 : 7 , 8 ) Shighe u i gbe u mbatamen vea wa mbagenev kwagh yô , awashima ve i lu u wan ve kwagh “ sha ishima i legh legh . ” Ve er kwagh ne zum u ve lu lamen a “ mbah@@ endan kwagh ” je kpaa . “ Y@@ e@@ vese Nen I@@ d@@ ya ” Yange fa ér , er ve lu vough ga nahan kpa , Aôndo wa ve tom u y@@ esen un . Er nan ve se fe ser “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la ka gb@@ enger or môm tseegh ga ? 7 : 1 ) Paulu yange er kwagh u hemen u ken Kristu man kwagh u u eren akaa cii tsembelee , sha inja sha inja ken mbamkombo mba Mbakristu , shi er wener mnder u shin mbakp@@ enev ka kwagh u b@@ un@@ den mayange ga been cii yô , a mase wan ve kwagh ér : “ K@@ ur@@ an nen , tile nen dông sha jighjigh u nan . Lu nen nomso@@ mbaiorov , taver nen iyol . ” — 1 Kor . 5 , 6 . ( a ) Ka unô Yesu a ver ve ér ve nengen sha iyôngo na , man se er nan ve hemen ve la ua wase se ? Ka m shi ken kwaghpasen er angev av mbu sha u@@ j@@ u@@ an la mbu n@@ em ian cii . ” — Z@@ b@@ ign@@ i@@ ew , ngu a angev mbu sha u@@ j@@ u@@ an mba iyolough . Ú soo u him@@ en iy@@ ongo la kpa ? Ka mbampin mbagen mba nyi nahan i doo u se nenge sha mini ? Wan@@ akiriki Ne Er Tom u Pas@@ en Kwagh Shin Tar Nahan kpa , aluer se dondo kwaghwan u Aôndo vough yô , se za iky@@ ura , er Yosua nahan . — Yo@@ s . Tor Solomon yange er akaa kpishi . Dooshima u Yesu yange lu a mi ken tom kwaghpasen la una m@@ n@@ gb@@ egh@@ a se nena ? Ka ve eren kwagh ne ken myer shi mba er kwagh u mimi ga . Yange í sôr Mb@@ al@@ ev@@ i i ver sha inja sha inja . D@@ I@@ A@@ B@@ O@@ L@@ O ne@@ er im@@ anger sha won jimin cii . Aluer se mba eren nahan yô , se fatyô u palegh ieren i nan or icivir sha ci u ian@@ tom i vesen i nan lu sha mi shin sha ci u se mba keren mtsera hen a nan tseegh tsô la . ​ —⁠ Yuda 16 . “ Iyange i vesen i TER ” igen yange i va sha Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la nena ? ( b ) P@@ ase ma ngeren u sha kwagh u uma u or u a wase u yô . Kanyi kwagh nahan i gbe u me time sha mi ve ia wasem u lun a mnenge u vough sha gbar ne ? Anzaakaa 24 : 10 kaa ér : “ Aluer ú gba uwer sha iyange i ican yô , agee ou vese ga . ” 5 : 27 - 30 Mkaanem ma Yesu ôr nyi var var sha kwagh u sa@@ ak@@ a u u@@ kase u eren@@ e ? Kpa mba ‘ atindiakaa a Yehova a doo ve ishima yô , ’ ma kwagh u nan ve gb@@ ev mbu nôngon , u una na vea de a@@ yem a uma la gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh yô ngu ga . — Ôr Pasalmi 119 : 1@@ 65 . He@@ mban cii je yô , ka a lu sha iky@@ ondo yase i hemban doon se yô , ka se kpe iyol se k@@ ire í vindi vindi . A ta c@@ in er “ Doo u u@@ tor , L@@ em@@ uel , doo u u@@ tor ve̱ de maan wain ga . ” Gba u se wa ikyo sha er akaa a a lu hange hange ga la , aa d@@ an se u eren akaa a ken jijingi ga yô . — 10 / 15 , peeji 18 - 20 . ( b ) Aluer u hen u gban ishima iky@@ ôr shi u kegh iyol u den mbagenev kwaghbo nahan , a lu u nena ? Bibilo pase se gbenda u Aôndo yange gema akaa sha tar sha ayange a mbaapostoli la , sha er Mbakristu vea er tom u pasen kwagh la ga . Fran@@ ç@@ o@@ is kaa ér : “ Shighe kar yô , anmgbianev mba sha ajiir kposo kposo ken tar la nger u@@ washika kpishi su@@ gh af@@ ishi a bran@@ ci k@@ igh k@@ igh sha iwasen i i na ve la . 14 Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i I H@@ ide I S@@ ôr ken In@@ yom i 20@@ 13 La 12 : 17 ) Lu@@ un er mba vea lu uma shin tar gbem sha won la kpa mba a kwar ken bredi man wain u M - umbur ne yô , ma i gbe u a ya kwaghyan u M - umbur ne gbem sha won . Mba ker ken inyom i 19@@ 27 man 19@@ 28 yô , ior mba Aôndo shi kav er Ruamabera a vende K@@ ir@@ im@@ ishi i ember man iyange i mar yô , nahan ve de u ember u@@ iniongo mban . Shin u na jighjigh wer uumace vea fatyô u hemen ayol a ve ? ​ — Gen . M@@ lu u akaa a lu nahan ne ka hen tar môm tseegh tsô ga . K@@ ohol cii yô , a due zende u pasen kwagh ke ’ G@@ al@@ il@@ ia kwa tar : kwa u hiihii la lu vea mbahenen mbah@@ ev 4 , kwa u sha uhar la di lu vea mbaapostoli mba 12 mbara , shi ú hemban zan ica la yô lu ú yange due shi tindi a tindi mbaapostoli kpaa la . Hen nen u lamen kundu kundu sha kwagh u iny@@ ar . ( Ef . 5 : 1 , 2 ) Aluer se mba “ pasen ayol a ase ” ser se mba “ mbatomov mba Aôndo . . . [ sha ] mlu u sar sar yô , ” tom wase ua ume atam kpishi . — 2 Kor . ( Luka 21 : 34 ) Er se lu Mbakristu yô , doo u se ver ishima , nahan se kera de ser mbamgbe asev mba uma mba ayange ayange mbara ve na se se hungur ser , se mba ken “ iyange i loho u doon ” ga . ( Duteronomi 23 : 14 ) De se tese ikyav i môm tsô . Mbashiada mba ken gar u L@@ ei@@ p@@ z@@ i@@ g yange ve ese ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u ken gar la wang shi ve tôndo zwa ér vea ese un zum u vea bee mkohol yô . Er Aôndo doo Yobu man Lo@@ ti kua Davidi ishima shi sar ve u ungwan imo na yô , Aôndo nenge ér Yobu ka or u “ mimi , ” Lo@@ ti ka “ or u perapera , ” Davidi di gema ka or u “ eren kwagh u a lu vough tseegh . ” Ka mbampin un@@ yi@@ in mba nyi se pine shighe u se lu timen sha an@@ zaakaa at@@ a@@ ankar@@ ahar a Yesu ôr laa ? Gba u se na jighjigh ser Yehova una kura awashima na sha shighe vough keng ve , se za hemen u pasen loho u dedoo ken ayange a masejime ne ye . Ken avur 1@@ 7@@ 6 a Pasalmi ne cii , ka any@@ iin tseegh a ter atindi a Yehova man akaaôron a na man mbam@@ umbur nav kua akaawan a na ga ye . Kwagh la nyoon Yeremia kpishi , shin er lu ibo na ga nahan kpaa . Mba ne Paulu ican ke ’ F@@ ilipi tsung yô , or@@ ti gema kange ishima u zan hemen a kwaghpasen vangertiôr ( Ese@@ kiel 14 : 14 ) Ieren i Yobu i mimi kua ishimataver na la ngi ior mba civir Aôndo nyian a iwasen kpen kpen . 1 , 2 ) M@@ kav u se lu a mi sha kwagh u mimi la ngu seer a seer , gadia “ gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe la . ” ( Anz . Aluer u kenger shin kpe u im@@ aagh ki iy@@ ou@@ kura ki i kp@@ er sha i@@ gb@@ ende la yô , u nenge a Bibilo i í bugh i ver yô . 10@@ 3 : 8 - 14 . • Zege@@ bab@@ ilon kanyi ? 17 , 18 . ( a ) Ú er nan ve u za iky@@ ura ken kwaghpasen w@@ ou@@ we ? Aluer orumace soo ér se er kwagh u a hendan a ishima i Aôndo yô , se er nena ? L@@ y@@ man yange lu or@@ pasen kwagh u Tartor u Aôndo vangertiôr . Tom môm ua fatyô u nan mo msaanyol er u wasen ior kaven loho u dedoo ken zwa ve u ity@@ ôô la ga . ” [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 22 ] Yesu ôr kwagh u wain la nahan ér : ‘ I@@ y@@ ongo shin wain ne yô , ka Iky@@ uryan i he i sha awambe A@@ m . ’ 12 : 25 , 26 ) Sha nahan yô , shighe u mbagenev ve zough a ityom i vesen ken tiônnongo yô , doo u se ember a ve , se er ve a er iy@@ uh@@ we ga . Í ôr kwagh ve ken mpase u sha mnenge u i na apostoli Yohane la ér , “ zege@@ ikpelaior lu , ma or fatyô u ôron i iyenge ga , ve due ken hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . ” Ior kpishi vea lumun a na sha kwagh ne . Sha kpôô yô , ken anyom a karen 17 ne , se er tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen ne hemba ah@@ wa b@@ iliôn môm sha hanma inyom . Shi se mba zan hemen a tom ne her . ( Mpase 12 : 17 ) Sha mimi yô se mba nengen a ha@@ gh@@ el@@ aa u num na u tan la u lu van a mi sha ayange ase ne yô . Aluer se hemba veren ishima sha akaa a taregh yô , nahan se ngô@@ ôr gban uwer u henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wase ga , shi se hingir u b@@ un@@ den mbamkombo mba Kristu kpaa , tsô se kera gba zuan a kwaghyan u ken jijingi u injaa la ga . “ Ter fa mba N@@ av . ” — 2 TI@@ M . Yehova shi yange hide a u@@ tor mbagenev mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol ijime . Nahan akuraior a sha won cii zua a iveren sha gbenda u Yehova eren kwagh a Mbaiserael la . An@@ zughul a ityav mbi tar cii mbi sha uhar va a mi la na Mbakristu lu a a@@ kper@@ an ken ishima ér vea fatyô u eren tom u kwaghpasen la ga ze Nyian kpaa u yaren tom a atindiakaa a Ruamabera sha jighjigh la una wase kpishi u van a bem . Lu u akaa ne aa za a na zan zan una kar kpen . U se lun wang yô , ka u se lun a aeren man mbamhen mba wang . • Kanyi ia wase se u lamen zwa u wang tsembelee ? Ior kpishi mba ve lu mar@@ nya u tar u I@@ tal@@ ia man Ser@@ b@@ ia man Bo@@ s@@ n@@ ia man Grika yô , kua mba ken ityar igen kpaa , ve mough ve va tema t@@ w@@ ev hen ijiir ne . Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar yange kase gar u T@@ ir@@ u sha utya taveraa hide ijime ga , sha nahan yô ad@@ er a u@@ sho@@ ja mba Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar zer kô@@ ôn ve sha it@@ you nahan ity@@ ou@@ v vev kp@@ ur , shi er ve lu kuran ikyav mbi maan a@@ you a ta@@ ven sha man u@@ g@@ il@@ gar yô , av@@ ande a ve kpa torough . — Ese@@ kiel 26 : 7 - 12 . ( Ps . 37 : 4 , 5 ) “ T@@ aver . . . ishima sha msen u eren , ” shi lu a jighjigh u nan wer Ter wase u sha u lun a dooshima la una wase u u̱ wan ishima a nyityô m@@ taver cii . — Rom . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u z@@ ur@@ um u Yesu una kure tom na u pasen kwagh shin tar la , lu pasen kwagh ken ti@@ ôn@@ tar u Per@@ ea , u a lu Y@@ ord@@ an y@@ ande la , ka vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Y@@ u@@ dia je la . Se fatyô u tesen m@@ kposo u ase@@ mber a ahar ne sha kwaghôron u i ne ken Iyou i Tartor la . ( Ôr Mateu 6 : 9 , 10 . ) Kpa kwagh er vihi yô , K@@ ain ungwa ic@@ in@@ tan la ga , nahan kwagh tser un . T@@ es@@ em gbenda u me za yô . ” ( Ps . Shi gbenda u bredi a so@@ gh@@ on ken iyol yase la kpa ka kwagh ugen u a kpilighyol u henen sha mi yô . Mba@@ yev kpishi nenge ér i gber Iyoukura ne sha ci ve jighilii . 22 : 20 - 22 . ( Mbaefese 5 : 19 , 20 ) Shi aluer ka ku@@ h@@ wan kwagh yô , ver ishima i de ko@@ ho un gen@@ g gen@@ g ér a̱ yange ior u ember shin u lamen ga , shi i de ko@@ ho sha gbenda u una za ior mba ve lu ya ikyua la ato ga . — Mateu 7 : 12 . “ Dooshima we ishima , lu sar sar . ” Yehova fa er u er isholibo yô , man una gba den we i tsô ga . — Anzaakaa 15 : 3 ; Habak@@ u 1 : 13 . Maria yange tese ér un ngu kwase u civir Aôndo nena ? Kpa a kera kegh ato sha mkaanem ma Yesu lu a mi u seer ôron la ga . — Yohane 18 : 36 - 38 . Ka ken Genese 3 : 24 i hii ôron kwagh u mbatyomov ken Bibilo ye . I@@ jiir la kaa ér : “ [ Yehova ] z@@ enda or la kera , A gema A ver u@@ cer@@ ub@@ i hen sule u E@@ den vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la , kua s@@ an@@ ker u usu u jing@@ ir , sha u kuran gbenda u kon u uma la . ” Hegen u anyom a kar i hembe 19 ne je kpa , ka mea umbur kwagh ne i vi@@ him kpishi . ” Umbur wer , Yehova na Wan na ér a lu i@@ w@@ om sha ci u uumace sha er vea zua a uma u tsôron yô . Shi ka or u nan ngohol ityesen , u Yehova a fatyô u tesen nan kwagh yô . • M@@ sen una wase ú u kporom hen Yehova nena ? Er nan u de wer imba kwagh ne i ts@@ er@@ e@@ me ? M@@ lu u kôôsôô u ka a lu hen atô u ior mba ve eren Aôndo tom imôngo la taver hemba iky@@ ar@@ yan i ka i lu hen atô u ior mba ken tar ne , mba ka ve gba lun di ken ma mzough u eren g@@ ur@@ g@@ ur tsô la . Mba i shigh ve mkurem mban vea hingir “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo , ” shi vea lu sha ian i civirigh i lun “ tartor u upristi . ” Sha mimi yô , i kaa ér Mbakristu ve waan ian ve ikyo sha er vea zua a shighe u eren Aôndo tom yô . I za hemen u doon , hii shighe u kwase wam er batisema anyom 15 ken ijime , hingir môm ken Mbashiada mba Yehova la je . ” P@@ ase er yange iyol@@ gen@@ gese i Ab@@ es@@ al@@ om va un a kunya yô . Sha nahan yô , gba u zum u se er batisema kpa , se za hemen u vesen ken jijingi seer a seer . ( Luka 21 : 17 ) Shi kaa a ve ér : “ Wan@@ akiriki hembe ter na icivir ga ; lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je . ” ( Yesaia 46 : 1 ) A tim Bab@@ ilon kera . • Kwagh u ior mba keren bem , er Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob man Yosev nahan la tese u nyi ? Ka An N@@ ana Hemen Ity@@ av mbi Go@@ g@@ i La ? “ Shi@@ sar ” u upristi mba tamen lumun un ken igbar hen shighe shon la lu Tor u Mbar@@ o@@ ma u i yilan un ér T@@ ib@@ er@@ i@@ u , or u wan at@@ ser@@ egh shi wu@@ an ior kpaa la . Shi ka u cian u eren kwagh u vihin un ishima kpaa . Nahan kpa , m@@ á hemba m - ban u kwaghbo jimin cii . Er S@@ ef@@ anu lu or u hiden a iyol ijime yô , kwagh ne taver un ishima shi wase un u fan ér Yehova lumun a na . Er@@ doo zua vea dooshima . Shighe kar yô , mbakur@@ an@@ ilev va nyôr , sar ve tsung u nengen a wan@@ iky@@ und@@ an la . Er naagh ku Yesu la k@@ ú kar k@@ ú til sha ityough ki naagh ku Iyange i nan I@@ w@@ om ku yange i̱ naan sha inyom yô , hemba k@@ an sha inja je u eren iniongo i M - umbur u ku na la kpa kwa môm tseegh sha hanma inyom . Ashighe kpishi Yesu una ôron kwagh u i nger ken Ruamabera yô , a hii kaan ér : “ I nger ér , ” ka kwagh u i nger ken Mkaanem ma Aôndo je la . [ U@@ foto mba sha peeji 12 ] Sha ajiir agen di yô , ior nenge ér gba u uter vea ts@@ ahan ônov vev tsu@@ see , kwagh hemba nahan ga . ( Luka 9 : 46 ; 22 : 24 , 28 - 32 , 60 - 6@@ 2 ) Kwagh u a doo u fan sha kwagh ne yô , ken msen u Yesu er hen Ter na la á s@@ av ôron gbenda u dedoo u mbahenen nav hi@@ la dondo mlu u dedoo za kighir la wener : “ Ve wa kwaghôron Wou ik@@ o . ” — Yohane 17 : 6 . Aôndo yôô wener : “ Mo M ver Tor Wam sha icighan@@ wo Wam , Shi@@ on . ” Shin er á tsen@@ ga nengen a mbamzeyol mba ve lu zan hemen sha ayange ne nahan kpa , a lumun a mi shin a wa ishima ér una de a̱ za hemen gbem sha won kpaa ga . 5 : 9 ) Or ka nana keren bem nahan i saan nan iyol kpen kpen . Ashighe agen ka i lu se inja er ma or nana fatyô u kaven mbamzeyol mba se lu nôngon a mi la shin m@@ nyoon u ken ishima yase jighilii ga nahan . Yesu yange wa mbadondon un kwagh ér ve gema ior ve hingir mbahenen shi ve tesen ve igbenda i Aôndo i dooshima la . Anmgbian P@@ i@@ er@@ ce lu ish@@ u@@ en i K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Mbat@@ omov . Se zua a mlumun sha mpin ne ken mkaanem ma Tor Solomon ma i nger ken Anzaakaa 2 : 1 - 6 la . 14 : 1 - 4 ) Shi i ôr kwagh ve ér mba “ ônov mba Iserael . ” An@@ dre@@ y kaa ér , “ Yange m er msen hen Yehova mer a̱ nam kwaghfan . Á fatyô u pasen kwagh u a lu m@@ vi@@ e la nena ? Shi wanakiriki u jighjigh la ka a ver mbatamen mba sôron atôônanongo man anmgbianev mba ve lu ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la . ( a ) Ka nyi yange se lu keren u seer kaven anyom im@@ ôn@@ go@@ o ? 24 Bibilo G@@ em Ior Tor kua ior mbagenev er iyua mgbegh@@ aa sha ci u tempel . Sha shighe shon ne môm , i lu pasen loho u dedoo ken ijô war kuman 30 nahan ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia ; kpa anyom pue ken ijime , lu ijô 18 tseegh . Se lu henen nyi sha kwagh u ini@@ av mbi nana ? Gba u we or@@ maren u nôngo sha afatyô wou cii u y@@ ese ônov ou “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” Er Yesu lu a isholibo iyol shio nahan kpa , er nan ve yange gba u una nôngo kpoghuloo ve una wase u kuren awashima u Aôndo laa ? 10 : 22 ) Shi ka a wase se se suur sha Or@@ gban wase a ishima i môm , a̱ lu nyi ia er je kpaa . — Rom . Satan soo ér se de u kuran , se yem keren kwagh u se er ve se za iky@@ ura ken tar ne , maa i hungur se er mkur a z@@ ur@@ um yô . 10 : 16 ) Kanyi i lu ikyav laa ? Yange doo S@@ ta@@ v@@ ro@@ s u henen Bibilo kpishi je yô , a tu@@ le shighe u ago@@ go a ken iyou na cica cii a hide a mi ijime ih@@ wa i môm jimin sha er se fatyô u yemen vea ig@@ ir@@ gi@@ do@@ go ga , nahan se za hemen u henen Bibilo vea na yô . Yange er msen sha ci u mba ve er kwagh a na dang la je kpaa ! la kpa yange ta icin sha kwagh u ak@@ ombo a icivir , er ityakerada yase i sha ayange ne kpa i lu tan icin nahan . ( b ) Aluer se wa ayol a ase sha ikyev i mba ve lu hemen la yô , kwagh ne una wase se nena ? ( Mateu 6 : 9 , 10 ) Er profeti Daniel a er nahan , Tartor ne ka gomoti u Aôndo u sha , u ua “ gba mayange ga yô , ” “ kpa ua hembe ity@@ artor [ i uumace ] igen ne cii avur avur , ua tim i , kpa u yô , ua lu gbem sha won . ” — Daniel 2 : 44 . Aluer i dugh a kera sha apera yô , kwagh ne hingir iy@@ av mbu vihin . Nenge ase kwagh u Yesu yange er shighe u mbahenen nav er kwagh u kpe@@ egh hen tugh mbu kper@@ nan a wua un la . Yehova Ver O@@ re@@ ti@@ op@@ ia u C@@ ian Aôndo Doo Doo 1 : 5 ; 4 : ​ 1 , 2 ) Kpa Timoteu lu or u wan at@@ ser@@ egh ga . 4 : 5 ) Saan se iyol u eren u sha er se wase “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la ” yô . ( 1 Tim . Aluer u ngu eren akaa a injaa imôngo vea or u u vese la yô , kure kure tsô aeren a ou man akaa a u soo shi a gbe u ishima la , aa lu kwagh@@ môm a or u ú vese la , zan zan ne kar hingir “ iy@@ ô@@ gh i môm ” sha mhen wen man sha ieren yen , er A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la nahan . Kpa yange lu Mbaiserael mba jighjigh tseegh lu dondon un ijime ga , Mbak@@ er@@ e@@ ti man Mb@@ ap@@ ele@@ ti kpa lu a ve imôngo . A pase ér ior mban lu lamen ayol a ve kaan ér : “ V@@ a sé k@@ ôndo nen sha u@@ wo u TER , sha iyou i Aôndo u Yakob , A̱ tese se igbenda Na , se kpaa sé zende sha igbenda Na ” ( Yes . Nahan cii kpa , ishimaverenkeghen lu sha ci u mbayev vev . ( Lev@@ iti@@ ku 15 : 25 - 27 ; Marku 5 : 30 - 34 ) Kwagh@@ fan man mkav ka aeren a Or@@ hemen wase . Mba gbe kenger Bibilo inja er ka di takerada ugen ke ’ ityakerada kpishi i i dugh a mhen sha kwagh u kwaghaôndo shi i pasen akaa a yange vande eren ior la di tsô , kpa i̱ kera lu takerada ú ú lu a akaa a ikyo@@ o@@ gh man a mimi ga nahan . Nenge er kwaghwan ne a lu sha shighe vough sha wono ! Ngeren mbah@@ i@@ ihii mba Ruamabera u ken zwa Grika la hemba 5@@ ,000 ; ngeren mban mbagenev lu mba i nger ve ken derianyom u sha uhar man u sha utar la yô . Kpa , u or pinen amba a mpin la tseegh tese ér nan ban a jighjigh u nan ga . Aluer nan ngu a angev mbu mb@@ ua za hemen u taver a taver yô , nôngo u fan er a lu nan ken hemen la . ( Anz . Kape mbatamen kpa vea fatyô u taver mba ken tiônnongo ishima u vesen ken jijingi shi pasen ve akaa jighilii a aa wase ve u eren nahan je la . Se lu henen ser se zua a t@@ so u inj@@ in u se gema zenden a mi shi tsan sh@@ imi yô . Mayange Yehova gba nengen imba mp@@ er u p@@ eren Tindi na sha apera la nahan tsô , geman ashe kera ga . Mbat@@ amen vea fatyô u zan mba i dugh ve kera , mba ve tese ikyav i ve gema igbenda ve la inya sha ashighe ashighe , sha er vea umbur ve akaa a i gbe u vea er ve vea fatyô u hiden hen Yehova yô . Ge@@ ma sha vegher u@@ gen@@ egh di yô , alaghga angev mbu g@@ ur@@ en or mb@@ ua kôr ma Kwa@@ se@@ kristu . Bibilo yila gomoti la ér , Tartor u Aôndo , ka gomoti u Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve s@@ ônon ken msen la . ​ — Mateu 6 : ​ 9 , 10 . Mb@@ au@@ kwa@@ av man Ô@@ n@@ kasev Mba I Er Kwagh Ve ken Bibilo La I@@ ny@@ aregh nagh cii saa , je yô , a tee ya na kpaa . Un kpa gba henen Bibilo a ve , ken masejime yô a ume ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi ki bem man iyol kôron tsaha . ( 1 Mbakorinte 2 : 6 – 10 ) Kpa er mbah@@ id@@ en a iyol ijime ve fe awashima u Yehova vough yô , mba wuese un gadia iengem i Yehova la seer doon ve tsung je . B@@ atisema u Yesu er la tese nyi ? Sha gbaa ne yô , Anzaakaa 10 : 22 kaa ér : “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” Aluer se fatyô u kaven un yô , se kav un nena ? Yange mba ne sema kwaghôron sha iyange i l@@ ah@@ adi la pe@@ pe mba been kera yô , anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev lu van g@@ ud@@ u g@@ ud@@ u u va nengen iy@@ agh y@@ ase@@ gh ki Betel ki he@@ gh k@@ ira . [ Ngeren u kiriki / ​ F@@ o@@ to u sha peeji 11 ] Nahan ior mba ve eren msen la mba gbe eren tsô ér hingir iky@@ e ve , shin ér i lu ve iyol gu@@ da tseegh tsô shinii ? De se ôr Yeremia 10 : 12 . A̱ shi nan kpa a lu sha ci u Mar@@ du@@ k yange i tsegha e@@ ev mbu z@@ en@@ aria mb@@ u̱ tor u Bab@@ ilon ne yange t@@ í@@ m shin p@@ ev u D@@ ura la ye . ( 1 Mbakorinte 3 : 7 ) Hanma kwagh u se ye man akaa a se me cii ka iyua i Aôndo a ne se yô . El@@ ż@@ b@@ ie@@ ta yange gema inja kpishi sha er una hemba fan u pasen kwagh sha gbenda u ua kôr ior sha m@@ tema yô . • Ka an jighilii mbah@@ endan a vese ve nenge num a nan@@ aa ? Kwagh a fatyô u lun nahan sha ci u nyi ? Mbat@@ im@@ en sha akaa a kwaghaôndo man mbam@@ ishen man mba zan ad@@ ua mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu la mba nôngon kwagh a ayôôso a a lu hi@@ ar van ken u@@ c@@ ôô@@ ci vev la , kpa Mbakristu mba mimi yô mba ken mkpeyol , mba samber sha tar cii . Ashighe kpishi an@@ ye ka nana zer ve@@ mb@@ en or@@ maren yô ishima i hingir u vihin nan shin nan wa nan atindi kpishi . Yesu kaa ér ort@@ ani@@ vor la “ nan y@@ av , nan nder , tugh man te@@ tan . ” Yange Yehova lumun a iniôngon i Mbaiserael yange ve nôngo ér vea civir un sha er ve soo la ga . U tesen ikyav yô , Yehova yange due a Mbaiserael ken ikp@@ an ken tar u Igipiti ica lu a gba ga tsô ve “ mough ayôôso a Mose ” shi ve gba ‘ karen TER . ’ L@@ U@@ U@@ N er ka ngeren mba jijingi mgbegha apostoli Paulu nger la ga yô , ma i taver se u kaven inja i akaa agen kpishi ken Tindi u Mose la . De or@@ on iyev ga . ( Ivur 5 , 6 ) Kpa aluer nan ngu ic@@ an@@ or , nahan hemba nan u y@@ amen iyôngo shin iv@@ o ye ? Ieren i sha mh@@ ôôn man iwasen i anmgbianev mba nomso man mba kasev ka ve wase anmgbianev asev mbagenev la cii ka ieren i tesen ‘ m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo a tese sha igbenda kposo kposo ’ yô . — Ôr 1 Peteru 4 : 11 . I@@ vangeli i Mateu ter ishember i “ tartor u Sha ” la kuma kwa 30 . Se cii se mba vough ga , nahan han@@ ma@@ or yô nan eren isholibo . Shighe u M@@ tem@@ tor u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu la , ka sha nyi a ôr ior iji@@ r@@ i ? ( Pasalmi 1@@ 21 : 5 , 6 ) Aluer or ngu zan zende angahar shighe u oo u te g@@ era g@@ era man nan za ar ape m@@ ure a lu yô , a pe@@ ver nan iyol . Aluer se venda u ôron Mkaanem ma Aôndo shi se venda u ungwan kwaghwan u Aôndo a we se sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la yô , se hingir mba@@ ap@@ ir@@ ashe man mbak@@ on@@ don@@ ato mba ken jijingi . — Mateu 24 : 45 . Mbashiada je kpa mbagen ts@@ en ayol a ve sha amba a kwagh@@ ngeren u bo ne . Shighe u se lu pasen ior loho u Bibilo yô , se kpa a fatyô u pinen ser ér : “ Ka nyi u lu a mi sha u@@ we laa ? ” Aôndo una sue se u eren nahan aluer se mba nôngon sha afatyô wase cii ser ( 1 ) se lu a aeren a Kristu , shi ( 2 ) se lu wang a ac@@ ôh@@ g@@ or iyol ken jijingi man sha iyol shio , shi ( 3 ) se lu a mnenge u vough sha kwagh u am@@ een yô . Aôndo “ fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” — Pasalmi 10@@ 3 : 14 Sha hiihii la , taver ve u zuan a tom shi ashighe agen i gba u vea due ya a za nyôr ape gen . Man kwagh ne er ac@@ in imôngo je . Mbakristu Mba@@ aiev mba a any@@ iman kpishi sha kwagh u Yesu , ve soo u fan aluer ngu “ Wan u Aôndo ” shi ngu “ Aôndo Wan ” yô — inja na yô , any@@ iman nga sha kwagh u takerada u C@@ ate@@ c@@ hi@@ sm of the Ca@@ th@@ oli@@ c Ch@@ ur@@ ch a yer ér ka ‘ kwagh@@ c@@ imin u vesen u a lu ken jighjigh u nan u Mbakristu ’ la , ka ityesen i Mb@@ au@@ tar je la . Solomon yange nger wener : “ A@@ she ou a̱ nengen sha hemen jighilii , akur@@ a@@ sh@@ ee ou kpaa a̱ za n@@ ôô sha ishigh y@@ ough . ” Nahan kpa , shi gba u ú fa ape u lu zan la ve u za iky@@ ura ken uma wou ye . Nahan doo u ishima ia za se iyol sha ci u ve yina y@@ um@@ u ? Shi kwa ne kpa Aber@@ am suur sha Yehova a ishima i môm . Takerada u pasen Bibilo ugen pase kwagh u i nger ken Yosua 23 : 14 la ér : “ Hen sha hanma ityendezwa i ken Bibilo cii ; maa tôv sha akaa a i nger ken ityakerada i yi@@ ase i sha tar cii la ; shi pine hanma kwagh@@ uma u a lu sha won cii sha er u zua a ma shighe môm u Aôndo yange b@@ unde shin hungur ma ityendezwa na yô . ” B@@ ri@@ an : Kape ka i lu je la . Ve ayol a ve kpa mba pasen loho u dedoo , shi mba wasen se u samber a loho shon . Nahan doo u vea gba lumun kwagh u ior kpishi vea lumun u eren ne ts@@ ôô ? Sha ci u nahan yô , aluer se mba wan ishima a nyityô saa u sha injakwagh ken ayol a ase yô , se zua a msaanyol kpishi sha u tesen han@@ ma@@ or ser agee a Yehova tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er yase la . Kanyi ic@@ in@@ tan yange Yehova ta upristi ? Maa Eliya k@@ ôndo yem Sha , ken i@@ been@@ egh ki gen . • Er nan ve Yesu yange venda kwaghwan u ngô na wa un sha kwagh u wain laa ? T@@ A@@ R N@@ A : N@@ A@@ M@@ I@@ B@@ I@@ A Yange eren msen hen Yehova shi veren ishima sha er una time sha atindi a na yô . Nenge ase gbenda u Yesu yar tom a mbampin ken kwaghôron na a ve la . Se cii se mba ônov mba Adam . Iyange jimin bee pe@@ legh igen kpa K@@ at@@ r@@ in lu henen kwagh u wan na her tsô . Kpa ken masejime yô , wan na va gbidye un wa@@ ya nahan fe ér kwagh er un ga yô , ishima maa gba un sh@@ imi . Sha shighe u hemen u Kristu u sha dooshima la , mbap@@ er@@ apera vea gema tar u ú lu ijiir i sha ikyav , i Aôndo a p@@ endan angahar sha mi la , ua hingir paradi@@ so . Bibilo kaa ér er Yesu lôh@@ ô ve ér ve dondo sha a na ve hingir mbak@@ ô@@ ron@@ ior yô , “ ve undu u@@ kp@@ er vev fese , ve dondo sha a Na . ” Ashighe kpishi yange i k@@ é@@ nd@@ é un ke ’ ishima u wu@@ an iyol na . ( Yakobu 4 : 8 – 10 ) Mba asema a vihi ve ker sha mimi sha ci u asorabo a ve la , ka ve zua a ishim@@ as@@ ur@@ un zum u ka vea fa ér aluer ve na naagh ku ip@@ aan ku Kristu la jighjigh , shi ve gema asema sha mimi , mba eren ishima i Yehova yô , a de ve asorabo ve yô . Shi ka kwagh u van a msaanyol kpaa . A lam sha kwagh ne shighe u Mbashiada mba Yehova vea kohol imôngo sha u umbur ku u Yesu la . ( 1 Yohane 5 : 19 ; Pasalmi 34 : 19 ) Mbakristu mba tagher a tôv@@ ac@@ an . A@@ jiir ne cii h@@ ôn uwegh sha u@@ sha mba he@@ v man tar u he u Mbakristu vea zua a mtsera mgbegh@@ aa a tser tar cii yô . Nahan cii kpa , mbamaren mba tsu@@ m . ( Y@@ ak . Yehova na kasev man nomso cii ityom kpishi . Ka I@@ mo i Aôndo Ú O@@ ng@@ o Shin Ka I Or@@ o ? Orkristu u i sar nan u geman ior hingir mbahenen yô , ka nan nôngo u henen Bibilo a or u i sar nan u fan mimi la ken hanma s@@ ati . Mba ve fa kuma ve ga yô , alaghga yange vea hen ér mba@@ vendan mimi mban lu kposo a mbagenev ken tiônnongo ga . Tartor u Aôndo — Er i Hii Ve U G@@ be Yesu Kwagh Y@@ um Yô 4 • Ka unô i lu kaan ve loho u Aôndo a tindi ér i̱ “ va ” laa ? 9@@ 1 : 11 ) Mbat@@ yomov mba sh@@ aav mba kor se shi mba nengen sha a vese sha er se fatyô u pasen loho u dedoo yô . ( Mpa . ( Genese 1 : 27 ; 5 : 1 - 4 ) T@@ so@@ mbor u Adam lu a tahav mbu mhen u wang man u fan u tsuan kwagh u dedoo man u bo di er ter ve nahan . A fatyô u kaan ér takerada u Bibilo ne tseegh kpa ua lu a iwasen kpishi ken tar u J@@ ap@@ an sha ci u nyi ? Au@@ gu@@ st@@ us yange kpe kera cii ve i hingir u civir un ér ngu aôndo ye . Ka kwagh u sha uhar u nyi i gbe u iky@@ aior ia tsuaa , man ka m@@ taver u nyi mbagen ka ve tagher a mi sha kwagh nee ? Or la yange fa kwagh , eren a na doo doo , shi ken masejime je yô kwaghaôndo u Mary la kpa doo un . K@@ av Un u A T@@ ende Z@@ wa É@@ r Una Na Se Uma u T@@ sôron La Ka m gbidye kwar sha Mateu 5 : 23 , 24 kua er se sôr zayol la kpaa . A@@ sema nga ve ahar . ” — Ho@@ sea 10 : 1 , 2 . Anyom at@@ aan a yange kar ke ’ jime la , a na zwa i wua A@@ m@@ n@@ on u lu wan@@ i@@ unda u Davidi la , lu inja er ka u or@@ on iyev sha my@@ av u ng@@ ura yange y@@ av a T@@ am@@ ar an@@ ngô u Ab@@ es@@ al@@ om u kwase sha ig@@ yo@@ s@@ ough la nahan . I er ini@@ umbe i tesen er Tor Se@@ de@@ k@@ ia vea ior nav vea yevese a due Yerusalem yô . U fatyô u eren kwagh u lun or a iwasen kpishi kpa ? T . Ikyav i tesen yô , Paulu nger wener : “ De@@ ma un@@ du@@ m sha ci u tar u ainge ne u doo un yum yô . ” Pasalmi ne pase er Yehova a nengen “ tar@@ kuran ” u Wan na Yesu Kristu , u a lu “ Wan@@ tor u B@@ em ” la yô . ( Yes . Aluer u ven@@ gese m@@ le@@ he u i le@@ he u ér “ va ! ” Kpa m m@@ ough@@ on yô , kpiligh mo iyol er m nenge Yehova a lu sôron akaa sha ci wam veren vough vough yô . ” Mb@@ agen ken ve yô lu B@@ ill vea kwase na K@@ a@@ thy ; ve mough ken tar u Amerika . Or@@ kuran la nengen a or u tse@@ en ishima Y@@ e@@ h@@ u shin iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya igen yô , a yôô ér : “ Ngu yemen sha ihy@@ undu je . ” Nahan kpa ior mban k@@ an shio u nan Jo@@ sé mlumun sha mpin u za un iyol tsung yô . S@@ ea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin lun shin tar kpa , gba u se tile sha mimi her , di er Yosua kpa tile sha mimi nahan . Mba pin un ér a pase er ityakerada ne i ve a ihyom la yô , a kaa ér , “ Mbashiada mba Yehova mba tesen ér ka ve ve lu a kwaghaôndo u mimi ye . ” ( 2 Kor . 7 : 10 , 11 ) Aluer se er akaa ne yô , Un u a “ de@@ en kwaghbo wuee ” la una zung@@ we se mhôônom . — Yes . Un u a gbe akaa cii la pasen ior nav mimi kure kure . Ior umiliôn imôngo mba ve dugh ken akuraior cii mbara vea zua a uma u tsôron ken Paradi@@ so shin tar , sha ikyev i ve mba 14@@ 4,000 mbara . Sha mimi yô , mbam@@ tsera mb@@ á sha an@@ umbe a eren man i@@ ember@@ yolough . M nenge i bugh sha , man Wan u or tile ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ’ ” Kwagh er doo yô , makeranta u t@@ wer@@ egh ugen gema lu hen gar u La@@ od@@ ish@@ ia , ikyua a gar u K@@ olose . Mkaanem ma Aôndo yange ma taver Lu@@ c@@ í@@ a ishima shi ma wase un u eren kwagh vough . Er ishima i legh legh i k@@ ou inja i kundu kundu ker nahan kpa , gba u Orkristu nana var a atindi a Aôndo dông , aluer nan er nahan yô , kwagh ne una wase nan u eren kwagh sha inja . ( b ) Ashighe agen ka i taver se u gbidyen kwar sha kwagh sha ci u nyi , kpa er nan ve i doo u se gba uwer ga ? Se hi@@ r@@ a time sha aeren agen a Diabolo a i doo u se dondo ga yô . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 34 , 37 - 41 ) U ungwan icam ne sha zwa u Mb@@ al@@ ev@@ i mba@@ wan@@ ats@@ am la yange a lu kwagh u doon kpen kpen ! Kpa Na@@ a@@ man yô , fa awashima u Ge@@ ha@@ shi ne ga . 9 : 19 , 21 ) Nyian ne , Yehova ne se hanma kwagh u una wase se u civir un sha mimi cii . ( Luka 22 : 31 , 32 ) Sha iwasen i Yehova yô se fatyô u wan ishima a mbamtaver . Ka kwaghôron u vesen u nyi yange Yesu ôr sha iyol i Aôndo sha Ity@@ esen na i sha U@@ wo laa ? 4 : 6 , 34 ; 18 : 37 ) Yesu yange pase mbagenev kwagh u Tartor u Aôndo . Nahan kpa , Yehova ka Aôndo u á nengen ieren i dedoo ashe ashe ga yô . Kwagh ne gema va a mbampin mbau@@ har mban : Yehova tese ér un ngu Ter nena ? S@@ ôr nen mbamzeyol mba kiriki shi tese nen ner kwagh u hanma wen gba ne ishima . — Mbagalatia 6 : 9 . Cii man i zua a mlumun sha mpin ne yô , Yesu hii u sôron tempel u ken jijingi la ken inyom i 1914 la . A shi a kaa ér i su@@ gh “ Per@@ se un u a doom ishima , a er tom kpishi ken Ter la ” kpaa . — Rom . Shighe u i bee mkombo la , anmgbian ne v@@ ôr kpishi , kpa gema saan un iyol , a kaa ér mkombo la “ doo je zua ga . ” K@@ wa u masetyô u Paulu za ke ’ Yerusalem la , mbatamen mba shin t@@ ine wa un kwagh ér a̱ wanger iyol na sha u tesen mbagenev ér un ngu a kwagh ishima a Tindi u Mose ga . Mbat@@ amen man udi@@ ak@@ on shin anmgbianev mbagenev mba ve taver ken jijingi ka vea lu hen iniongo yô , ieren ve i bende a mbagenev sha gbenda u dedoo nahan iniongo la i hemba k@@ undun iyol cii . Umbur wer ve kure ikyaa ér : “ Se er sha mi ga . ” Kape se kpa i lu vough je la . ( b ) Ruamabera tôndo zwa sha kwagh u zayol u isholibo i Adam i ve a mi la ér nyi ? Mba ve lu ngohol ityesen la vea fatyô u dondon ikyav i Elisha la nena ? ( Yoh . 6 : 44 ) Bibilo pase er Yesu yange a tôndo zwa shi a kure uityendezwa nav yô , ken mkaanem man , ér : “ U@@ ityendezwa mba Aôndo cii , ken a Na yô , ka een . ” ( 2 Kor . A@@ dooga mbagenev er N@@ at@@ an@@ ael nahan fa Yesu anyom kar ken ijime kpuaa tseegh . Ashighe kpishi uta@@ ankar@@ uhar ka a tile sha ityough ki kwagh u a lu jimin yô . Ngu er dooshima u Aôndo nahan . Habak@@ u 3 : 7 - 11 umbur se nyi kwagh@@ a ? Se taver nen ishimaveren yase sha u zan hemen u kporom ikyua a Yehova ken msen man sha u timen ken Mkaanem nam kpaa . Mayange je , se palegh nan hen shighe u kwagh a tser nan la ga , kpa se er a nan doo doo er Eli@@ h@@ u yange lam a ikyar na Yobu kundu kundu nahan . 32 : 10 ; Luka 5 : 8 ) Yange mciem ma gba ve iyol , ma ve nyôr u “ cian ” kwagh er mbahenen mba Yesu nahan ga . Shi yange gba u mbatyomov mba perapera mban vea lu a “ vangertiôr ” ve vea pase loho u dedoo sha shighe u ah@@ endan mough kpishi la , er Paulu man mbagenev nahan ga . ( Yoh . 6 : 19 ; 1 T@@ es . Nahan kpa , ior mba hen haregh la kpishi lu mba eren kwaghaôndo u Mb@@ ab@@ uda , nahan ve fa atesen a Bibilo ga ku@@ aa shin ve fa di kpuaa tseegh tsô . Gb@@ a@@ shima u Mbashiada lu a mi u zan hemen u tin@@ d@@ in mba lun a isharen aa ngeren mba Bibilo la na yô , ve gema k@@ enden loho ne ken mnger sha u u̱ kua u sen yô . “ Kwagh u dang ” ka nyityô kwagh i ia na se hingir ityough g@@ ondo a Yehova cii . AN Ô@@ N@@ O@@ V mba iky@@ egh mba nyian iyol mba ve lu a taver ga yô , t@@ ume ityough s@@ angen akaa@@ yan ken to@@ ho , ve fatyô u fan tsô kpaa ér ts@@ o@@ ghul ngu pur@@ ugh ningir sha ga . ▪ Een , ia vihi je a fatyô u du@@ ghun nan kera . Maa wase nan nana gbidye kwar sha avur a Bibilo , sha er nana fa er kwagh u nan hen la a dugh ken Bibilo yô . ( Heb . Mbaromanu 8 : 38 , 39 pase dooshima u Yehova Aôndo a lu a mi sha mbacivir un la doo je zua ga . 15 : 26 ) Yesu haa jijingi na sha Mbakristu mba hiihii mbara sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Yehova kaa a na ér : “ Kpa we yô , ú za kohol uter ou bem bem , ú tsa sha won man ú kpe á ii u ye . ” Ken masejime , u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen yô , Tor u A@@ shi@@ ria A@@ sh@@ ur@@ n@@ as@@ ir@@ p@@ al I@@ I per U@@ fer@@ ati ikyua ikyua a K@@ ar@@ ke@@ m@@ ishi sha ag@@ ingir a iky@@ on a yange i tar i kor la . Ngeren Mba I Gb@@ er Ken Iyoukura Ken In@@ yom I 20@@ 10 Yô Ka kwaghwan u nyi a tser sha Mbakristu mba ve lu cii man inyom i 19@@ 19 la zan zan sha shighe wase nee ? Kwagh@@ ngeren u dondon ne una pase se or u nan kom u nana hemen orumace yô , shi una pase er hemen na ua lu ior umiliôn imôngo mba sha ajiir kposo kposo , kua we kpaa , a iwasen yô . Un s@@ ende@@ gh sha kwagh ga . ( Yohane 13 : 35 ) Sha kpôô yô , hen ivur shon i môm i Mkaanem ma Aôndo tsen@@ ga ôron ér a va kar a u@@ iyua mba eren u@@ ivande kera la je , shi ma kaa her ér : “ Dooshima been mayange ga . ” — 1 Mbak@@ orin@@ te@@ 13 : 8 . Kwagh ne tese ér Yon@@ a lu an - or u cian kwagh@@ a ? Ka ic@@ in@@ tan i nyi yange Peteru ta sha kwagh u ayange a masejime ? Shin er lu Davidi ôr mkaanem ma i nger ken Pasalmi 3 : 6 , 7 mara nahan kpa , u fatyô u kaan wer yange or@@ on iyev ga sha ci u nyi ? T@@ ôô wer ú ngu vea Mose sha u@@ wo la imôngo . H@@ AN@@ M@@ A Orkristu u mimi cii nan tagher van@@ ger a or u ken jijingi u a hembe uumace mfe man a@@ yom yô . Heela tseegh ga , Ruamabera u ken zwa Heberu la lu a akaaôron a profeti kpishi sha kwagh u Mesiya . 1 , 2 . ( a ) Pasalmi 8@@ 6 : 2 , 11 una wase se se civir Yehova sha mimi shighe u i lu karen jighjigh u nan wase la nena ? In@@ i@@ ôngon i u@@ profeti mban saa ishe ga , gadia i maa tempel shon i bee ken anyom at@@ aan . “ K@@ egh TER , lu dông , ishima you i̱ taver ; een , kegh TER . ” — Pasalmi 27 : 14 . James man tsombor na cii mough t@@ w@@ ev za nyôr ya la , nahan cii kpa ica gba ga tsô maa ityav p@@ ev ken tar la , maa i nan@@ de ya ve la hi@@ a gba ak@@ a . Yehova ‘ sôr iyol ’ sha ci na , man sha mimi yô — hii shighe u i j@@ ile Yesu la je — lu a ‘ ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga , shi lu p@@ al@@ egh@@ aa a mba@@ asorabo ’ kpaa . — Mbaheberu 7 : 26 ; 10 : 5 . Yange wa ishima a ve tsung je . ( E@@ ks . Nahan se kpa m@@ tsaha u ku@@ ugh la bende a vese . Sha ashighe la cii , á zua a ian i pasen mbagenev kwagh u a ne jighjigh a mi yô . ( Nenge foto u a lu heen ne . ) I fa Mbashiada mba Yehova tar sha won cii sha tom ve u pasen kwagh sha uya uya la . Se fatyô u eren nyi sha er se hemba nengen a uwegh ku Yehova sha kwagh wase wang - na ? ( Mbakolose 1 : 9 ) Sha nahan yô , i ‘ taver Timoteu ishima tsung sha u a na jighjigh yô . ’ Yesu k@@ ur kwaghôron na yô , a kaa a Peteru ér : “ Kp@@ orom hen ijiir i i ze yô , za kende u@@ kp@@ er enev sha u kôron ish@@ u . ” Mbat@@ amen fa u wasen hanma or u i sar nan u hiden ken ikyum@@ u@@ ile i Aôndo shi eren ishima na la cii . ( Pasalmi 119 : 1@@ 65 ) Shi aluer perapera doo se ishima tsung yô , zum u se tagher a isharen i eren kwaghbo kpa una kura se . Kpa cii man shighe ne yô , Yakob vande eren kwagh u hemba lun hange hange yô . Shighe u mo man kwase wam se lu s@@ ônon Yehova imôngo yô , kwagh ne ngu a umbur se er se lu mba@@ y@@ in@@ an yô , man er i lu sha mh@@ ôôn Aôndo a lumun se yô . Tom u pasen ior kwagh ne hemba ng@@ un a inja nyian sha ci u nyi ? Yange kaa a ve ér ve̱ gba tilen shin Y@@ ord@@ an tsô , maa gbaa ha@@ an ve mngerem ma shin if@@ i sha it@@ you vev shin m@@ ish@@ in ve ma sha ity@@ o ts@@ ôô ? Nenge imba ishimaverenkeghen i dedoo ne sha wono — angev mb@@ ua kera lu ga , iyol@@ been kpaa ga , ú fatyô u lun uma ember tom u ave ou , shi or a lu bem bem a ish@@ ôso kpaa ! Kpa sha mimi yô , ka han@@ ma@@ or nan lu kwa@@ v a ishima i nan ga . Peteru nger nahan ér : “ Doo u né wa ik@@ o sha [ mkaanem ma profeti ] er ka im@@ enger i i wanger ken ijiir i wan ime nahan , zan zan sev mbu kar aven man ish@@ an i sha use kpaa ia due ia k@@ ôndo sha ken asema a en yô . ” A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A U I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E : Iky@@ uryan ne na Mbakristu , iorov 14@@ 4,000 ian i hingir ônov mba Aôndo mba ve lu vegher u sha uhar u ken “ tsombor ” u kwase la Kanyi kwagh se z@@ eren umbur hanma shighe cii ken mlu wase a anmgbianev asev laa ? 3 :⁠ 2 ) Ior kpishi mba tesen iwuese sha averen a ve zough a mi la ga . Er nan ve Davidi taver wan na ishima ér a̱ civir Aôndo a awashima u dedoo man a mhen u v@@ ough@@ loo ? * Kpa kwagh er doo yô , kwaghwan u Paulu wa la nder Mbakristu mba ken Yerusalem mba ve lu m@@ nya ken jijingi la . R@@ ah@@ ab@@ i kpa yange kav er uwegh ku Aôndo lu sha akaa a a lu eren hen shighe na la yô . Hegen u̱ M@@ au@@ ri@@ ce a nyer anyom 70 i kar ne yô , a ôr kwagh a iwuese a gber sha kwagh u yange Yesu ande he ’ apostoli To@@ ma la nahan ér : “ I kô@@ rom ave i za a mi he ’ ‘ av@@ av a duen awambe ’ a a k@@ ir a@@ kper@@ an a tan ke ’ ishima yam kera gbem sha won ve ḿ ne jighjigh a ishima i môm mer Bibilo ka kwagh mimi la . ” Er nan ve wan@@ ye@@ kwa@@ or ne a ze hen ijiir laa ? ( Aer . 15 : 28 , 29 ) Kpa akaa agen a sha kwagh u t@@ wer@@ sôron yô , Bibilo pase kwagh u se er jighilii ga , nahan ka i gba u or nana tsua t@@ wer@@ sôron u nan soo la a ishima i nan . 42 : 1 . Ka nahan keng ga , gadia Yehova yange er akaa kpishi a tesen ior nav kwagh u vea er yô . D@@ i vough er kwaghyan u se lu a̱ vande fan un ga kpa una fatyô u s@@ aren se shighe u se bende un ke ’ zwa kwa imôngo la nahan , kape mnenge u se nengen takerada u ôron man kwaghhenen la kpa una fatyô u hemban doon se , aluer se tsaha iyol yase sha u dondon a@@ aven a se ser se ver la hanma shighe cii je la . Ashighe agen kwagh u ú nenge wer i ôr a we doo u ga la una gema a lu kwaghwan u i doo u ma i we yô . Kpa , sha gbenda u vesen yô , mkur u ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ ne ka anyom 2@@ ,@@ 5@@ 20 . Paulu wa mbakur@@ an kwagh ér ve lu ‘ ior mba k@@ undun ishima , man ior mba tse@@ v tse@@ v , man ior mba eren kwagh sha inja ’ kpaa . ( 1 Tim . Nen@@ gen ér ve gba ma kwagh ga ze ga , shi sar un pe mô ve môm ma nan undu mimi ga . Ka m@@ sur@@ shima u nyi u zough a mi ken kwagh u i er ken 1 Mbakorinte 10 : 13 laa ? Mbamaren Mbakristu mba nengen ônov vev er mba kwagh u Yehova a ne ve sha ikyev nahan , shi ka ve suur sha a na ér a̱ na ve iwasen ken my@@ ese u y@@ esen ve la . ( Mateu 4 : 23 ; 6 : 9 , 10 ) U@@ a er kwagh ne nena ? Zum u se tagher a mbamzeyol mba vihin kpishi kpa se we shima a mi yô , ikyar i se ye vea Aôndo la ia seer taver a taver . 7 : 8 - 11 — ‘ I@@ sho@@ li@@ bo zua a ian sha tindi ’ nena ? Yehova yange gbe or u hiihii la vea kwase na been yô , a kaa a ve ér : “ M@@ ar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar , gema nen u , u̱ lu sha ikyev yen ; ish@@ u i shin zege@@ mnger man iny@@ on i pur@@ ugh sha kwa@@ v@@ aôndo man hanma kwagh u uma u a zenden sha tar cii , ve̱ lu sha ikyev yen . ” Lu tser u duen a ufoto mba t@@ enger man mba t@@ enger ga , mba lun a ka@@ la , shi duen a iky@@ enge kua i@@ ov , ú kuman ah@@ wa an@@ igh@@ eni . Shi se mba “ ior i tar ne ga . ” Mkaanem ma Aôndo ma sar u tsung . A nger ér : “ Me pase anmgbianev A@@ v iti You , ka her atô u mkohol man me wa icam i civir We ye . 33 : 22 ) Kwagh u yange er Iserael la tese se kwagh u ior ka vea dondo akaawan a Aôndo shin vea dondo ga ve a er ve yô . Ve henen ér nana lu nana lu gb@@ ong gb@@ ong je kpa ? * Nahan or@@ ihyom u masetyô u a lu ku la , “ á tim un kera . ” Aluer hanma shighe u mbayev ve per tindi yô , mbamaren mba tan di a ta ve icin tsô den kera yô , mba tesen ve dooshima ga . Ka ieren i dedoo i or@@ ya u i er kwagh na ken injakwagh la a lu a mi je la . U tesen ikyav yô , ver ase ishima sha kwagh u i ôr ken M@@ ika 5 : 2 - 4 ne . Alaghga u soo wer u na iwasen sha u maan A@@ you a Tartor shin af@@ ishi a bran@@ ci a ken ityar i ken won . Aluer se mba gbidyen kwar sha akaa a se henen ken Mkaanem ma Aôndo yô , kwagh ne tese ér se mba yaren tom a m - er u sha inja . Een , gbenda ngu . S@@ aa se tile sha shin se g@@ ure inya shin se tema inya keng ve se er msen y@@ ee ? Ashighe kpishi kwagh u vesen u ka a wase nan yô , ka u tôôn angahar kure kure , shi eren nahan kwa kimbir kimbir . Nahan ka an nana wase ve vea kav mlu ve u kunya ne , vea hide hen Aôndo ? Yehova tindi profeti Mal@@ aki ér a er tom ne . Shighe u ú lu henen kwagh iyol you yô , hemba doon u ú ôr avur ne cii ve u time sha kwagh@@ ngeren ne man u a dondo la ye . Yange lu ze@@ ge iember i vesen hen kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la zum u Yesu nder wan la ‘ gema un na ngô na ’ la ! Mba va tôôn mba i shigh ve mkurem mbara a iyol ve i inyam man awambe la yemen a mi Sha ga . ( Marku 3 : 21 ) Anmgbianev nav mban lu unô ? — môm ken ve yô lu Yakobu . Paulu nger ér : “ M nôngo ityav mbi dedoo ve . M kure a@@ yem am vough , m saa a jighjigh u nan . Ka ave a p@@ endan sha u tsuan mbatamen ga , alaghga ka ave a p@@ endan sha u nan ior iyua i icighan jijingi sha ivande . Er i vande ôron nahan , aluer Mbakristu mba ve er ivese ne soo yô , vea ôr a na kwaghôron u iv@@ es@@ egh sha ci ve ken Iyou i Tartor , shi vea er ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh kpaa . Yange kaa ér , er ve ho@@ gh@@ ol a Tindi u Aôndo la yô , mba sha ian i lun a “ mpase u kwaghfan man mimi ken atindi . ” Aluer se haa ishima i legh legh iyol sha mimi yô , se lu ken mba ‘ Wan a we ishima u pasen ’ ve Ter yô . — Mateu 11 : 27 - 29 . Kanyi se hen sha injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u or@@ ya u ci@@ h@@ i kunya laa ? • Kanyi ia wase se u palegh ieren i ôron Yehova ijir sha atindi a ase ? Sha ci u ieren ne ia na se ian i zuan a averen hen a na kpishi . Yehova pase ve kwagh u vea za ôr shi vea er kpaa . ( a ) Or a fatyô u ‘ tsu@@ ghun iyol i nan ’ nena ? Sha ashighe la nahan , se fatyô u zuan a ishim@@ as@@ ur@@ un man ishimataver sha u gbidyen kwar sha averen ase . Shi yange nôngo kpoghuloo hen zwa u ior i O@@ t@@ omi man u ior i T@@ l@@ ap@@ an@@ e@@ c@@ o lamen la , sha er una pase ve kwagh yô . ‘ Ne fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh kpaa ga . ’ — Mateu 6 : 24 . • Kanyi akaa aa fatyô u yangen dooshima u Yehova a lu a mi sha mbacivir un la mayange ga ? Bibilo kaa a vese ér : “ TER ngu ikyua ikyua a mba ve yer Un cii . ” Kwagh ugen u a wasen se u dondon ikyav i nongo u Yehova yô , ka loho u dedoo u pasen sha gbashima . Gbenda u se tesen ior la ua fatyô u wasen ve u fan imba Aôndo u se civir la . Aluer ma i@@ ember@@ yolough zua sha atindi a Bibilo ga yô , i doo sha ci wase ga . ( Se@@ kar@@ ia 2 : 8 ) Kwagh ne tese wang je ér se doo Yehova ishima . Á Z@@ ua a Mimi Hen I@@ jiir i Á Hen É@@ r Una Z@@ ua a M@@ i Ga Yô Ashighe kpishi or u he u nan lu a isharen , u nan lu henen an@@ takerada u So@@ o la ka nan hen takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La kpaa , ityakerada ne cii ka Mbashiada mba Yehova ve gber í ye . P@@ ine iyol you wer , ‘ M soo mer tom ne u wasem u eren nyi ? ’ S@@ ea fatyô u henen zwa ugen ga kpa , se taver mba ve lu henen u la ishima . ( Rom . 3 : 23 ) Ikyav i tesen yô , Tor Davidi yange lu or@@ jighjigh man or@@ fankwagh kpaa . ( Mbaromanu 1 : 16 ) Paulu yange hingir or u pasen loho u dedoo u Kristu man Tartor na sha gbashima . 11 : ​ 43 , 44 . Amo@@ shi ts@@ aan ken Yuda . Ve ôr akaa a doon kpishi a yange er ve ken tom u m@@ ishen yô . A@@ dooga ior kpishi lu a gba eren kwagh a ur@@ ak@@ u@@ mi sha ayange a Aberaham la ga , kpa ikyav tese ér yange i fa a fa kwagh u r@@ ak@@ u@@ mi sha shighe la ga ku@@ aa ga . ( Mbaheberu 13 : 18 ) Sha nahan yô , nenge ase akaa agen a aa fatyô u karen isharen i or lu a mi i “ eren kwagh sha mimi sha akaa cii ” la . I@@ mba m - ongo u ungwan kwagh la ngu a umbur ônov mba Aôndo mba@@ sh@@ aav mbara er i doo u vea ungwan imo na yô . ( Ese@@ k . 37 : ​ 24 , 25 ) Shighe u Solomon lu civir Aôndo sha jighjigh her la , lu tor u fan kwagh man hemen na la va Mbaiserael a bem kpaa . Mkaanem asev man mlu wase u sha ishi kua gbenda u se veren alegh a yolough a ase agen la ngu a bende a mbagenev je i hemba er se hen la . Shi@@ ru@@ shi ne shi una na Mbayuda mba ve lu ikp@@ an la gbenda vea hide ken tar ve , shi una wase ve u hiden maan icighan tempel ve la . Shin er i lu hange hange u ú nengen sha mbamgbe mba tsombor wou nahan kpa , ka cii tom u i gbe u ú er la ga . I@@ ca i lu a gba ga je tsô maa Al@@ ber@@ t kav er kwagh a hembe gban Yehova a mlu u or u ken ishima yô . Or@@ gen ken Na@@ j@@ er@@ ia u kwase na yange fa mimi anyom kar 13 cii va mase fan mimi yô kaa ér : “ Sha shighe ugen la , m lu zan zende vea Orshiada ugen , maa mat@@ o na za vihi a na . Er se vande ôron nahan , yange anyom kar er ahar shin atar nahan cii ve Paulu shi hide va hen Li@@ se@@ t@@ era ye . ( Pasalmi 2 : 6 ) U@@ wo u Shi@@ on yange lu ig@@ y@@ u@@ ngu igen ken Yerusalem , ape i ver Davidi tor sha Iserael cii la . Wan@@ iyôngo bugh ikyav i sha uta@@ ankar@@ uhar la , nahan mbatyomov uta@@ ankar@@ uhar ngohol iky@@ or i t@@ ôngon i it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar la . ( Luka 22 : 7 , 8 ) Nahan ka va nyer sha iyange i N@@ is@@ an 14 , T@@ om@@ any@@ iin ai@@ k@@ ighe yô , ‘ shighe kuma ’ u a ya iwer i P@@ ase@@ ka la . Z@@ ua a M@@ mem sha u Eren Akaa a ken Jijingi I@@ fan i Aôndo wa inya la tese ér Adam una kaha sule kpa ua doo ga . ( Ôr Yohane 21 : 1 , 2 , 15 - 17 . ) Shighe u apostoli Paulu za ken A@@ ten@@ e la , a nenge ér : “ Mba@@ at@@ ene cii kua mba@@ van@@ nya mba ve lu her@@ egh yô , ma kwagh ugen gba ve ishima ga , saa di u kaan ma kwagh u he shin u ungwan a ungwa kwagh u he tsô . ” ( Aer . Shighe karen yô , tor u Shi@@ ria wa ago@@ yol a va tan num sha Mbaiserael ab@@ ur@@ ab@@ ur . Kpa se nenge a agumaior , a yange lu eren Yehova tom sha gbashima , shi tom la na ve msaanyol yô ! M@@ ika yar tom a ikyo@@ kwaghôron ne sha u ts@@ eng@@ an@@ pasen ér as@@ ande a Yakob shin Iserael u ken jijingi la , aa lu iveren í Aôndo a ve a mi sha ior nav yô . A er nan ve or a hingir u dondon ikyav i bo Adam la ? Se er nan ve se hemba atsan man mbam@@ ze@@ yol@@ o ? Kpa ior mba hen haregh ve la di ye ? Nahan H@@ il@@ k@@ ia gema ruamabera la na S@@ ha@@ fan , or@@ ngeren . S@@ ha@@ fan gema ôr kwagh k@@ imi sha ishigh ki tor . I@@ ̱ Z@@ ua sha An@@ za a Aôndo A V@@ esen La Shighe u i hembe lun hange hange u se lu a “ mbamhen mba mimi ” yô , ka shighe u se nyer ken mbamzeyol la . P@@ ine iyol you wer , ‘ Er nan ve i doo u me dondo tindi la ? ’ Yange y@@ amen han@@ see@@ ti u he yô , isharen i bo ne hide mough ken a na kpoghuloo . Apostoli Paulu kaa a vese wener : “ Dooshima we ishima , lu sar sar , gbe i@@ wu@@ he ga ; dooshima gen@@ gese iyol ga , mor@@ on iyol kpaa ga , we dang ga , keren kwagh na iyol na tsô ga , nyoon ishima ga , koson kwagh u bo ken ishima ga . ” 1 : 19 ) Se er nan ve se palegh imba kwagh la ? A@@ ka@@ a@@ wan a injaa nga ker kpishi ! I kohol á cii i nger ken ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange 11 . Sha kpôô yô , Aôndo yer mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol mba@@ awashima nav , kpa a gema a pase mbah@@ id@@ en a ayol a ve ijime . ( Or@@ pasenkwagh 2 : 10 , 11 , 17 – 19 ; 7 : 12 ) Zum u Orkristu nan kpe yô , kwagh u ka nan lu a mi u a lu u injaa mimi yô , ka i lu ikyar i nan ye a Yehova man Yesu Kristu la . — Mateu 6 : 19 – 21 ; Luka 16 : 9 . I kaa ken Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 16 : 2 ér Or@@ jir S@@ em@@ son lu ken gar u G@@ as@@ a . 16 , 17 . ( a ) Inja i u ‘ ha@@ an ’ or “ ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger ” sha it@@ you la ér nyi ? ( Mpase 7 : 4 - 8 ; 14 : 1 , 3 ) Ve cica cii mba suen Tor Kristu , nahan mba eren tom “ sha ci u icivir i iengem [ i Aôndo ] . ” — Mbaefese 1 : 12 - 14 . Yesu yange ôr kwagh u him@@ en iy@@ ongo a anmgbian wase ér nyi ? Nahan kpa , dang u yange du@@ mbur he ’ shighe shon yum la na yô gba u una wa anmgbianev nav kwagh sha u ve̱ ‘ nôngon ityav tsung sha kwagh u jighjigh u nan . ’ Davidi nger ér : “ M ver TER sha ishigh y@@ agh gbem ; er A lum ken uwegh ku y@@ an@@ egh yô , me t@@ enger ga . ” 8 , 9 . ( a ) Ka gbenda môm u nyi se fatyô u wasen or u nan ne jighjigh ér Yesu ngu kwagh@@ môm a Aôndo la u henen vighe vighe sha ikyaa sh@@ on@@ o ? Se mba been cii yô , m vaa af@@ an@@ yô tsung . ” Sha ci u se kighir ayol a ase ser se er ishima i Aôndo sha ityôkyaa i injaa , ka m@@ doo u Yehova a doo se ishima la je la . Alaghga u kaa ken ishima wer , ‘ m ngu or u mimi za bee ga shin m ngu or@@ perapera ga , shi m eren kwagh u vough hanma shighe ga . ’ I ôr kwagh u ter@@ tamen Yobu ér lu “ or u mimi , u perapera . ” Hegen ne yô , de se time nen sha ityough ki sha uhar ki takerada la tsô se nenge nen e̱r i seer timen sha mnenge u Aôndo a nengen ieren i mimi ga la yô . Lu P@@ al@@ egh@@ aa a Tar Ka sha ci u Yehova una wu@@ he it@@ ine i á la kera — ka Satan Diabolo , ter u aie je la , a vor u Satan sha mi jimin cii . — Yohane 8 : 44 . U@@ ̱ or a̱ hide a iky@@ ar@@ yan i nan a Yehova la her yô , msen ka kwagh u hange hange . M@@ kombo la yange su@@ r ve asema shi maa ve ken jijingi shi taver ve ishima je yô , ve due mkombo la shighe kar je kpa , ve “ lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu . ” — Aer . 5 : 42 . Kpa lu ôron kwagh u mba ve lu iyôngo i sha injakwagh la vea va er a anmgbianev nav la . 1 : 6 . Tsô Yesu gba ôron kwagh a ve . Man gema ka akaa a nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ a ? Sha mimi yô , hanma kwagh u se soo u eren cii gba u se dondo hemen u Aôndo . Kpa a̱ ôron ruamabera u A@@ t@@ indi@@ gh tugh man ate@@ tan kpaa , ka nahan man una er kwagh sha inja ye . Kanyi jim i ne ve akaa ne a lu seer a se@@ ere ? Er ve kpa ve lu akaa a Tor yô , saan ve iyol u eren hanma kwagh u Mbahemenev mba Shin T@@ ine , mba ve lu angahar a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la ve kaa ér i er cii . Peteru yange hen ér alaghga Yesu ngu a mhen u kpe@@ egh , nahan shighe a kar tsô una sôr mkaanem nam mara ga . Ken derianyom u sha 21 ne , Mbakristu mba hemban m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar mba veren ishima sha iyou i Aôndo . I nder un shin ku shi “ i kende Un sha A lu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ” ( Aer . Tom u eren tu@@ men ityough la ua na Orkristu nana kera za hemen u eren akaa a ken jijingi sha inja vough vough shi wasen tsombor u nan ga . Ishima yase ka i er tom u vesen sha u wasen se u lamen sha akaa a a lu a maan a maa mbagenev la nena ? Yesu pase kwase la kundu kundu er una fatyô u zuan a uma u tsôron yô . — Yohane 4 : 7 - 14 . ( Yobu 31 : 1 ) Er nan u kange ishima er Yobu nahan ga ? Ka kwagh u vesen u nyi i pase ken injakwagh laa ? Fran@@ z u se vande ôron kwagh na la kaa ér , “ Ka mea hii u kenger kwase , tô@@ mon nan ken ishima yô , fese je maa m er msen hen Yehova shi m tôô ashe a am kera . Aluer se fa kwagh u a ne se gbe@@ ev mbu nôngon la jighilii yô , se fatyô u nôngon a mbam@@ yen asev nahan se kera ver ishima sha mbam@@ yen mba shon tseegh ga . 3 I P@@ on Tor u Tar Ne u A Lu Hemen U ken M@@ yer la ken I@@ gbar Ka sha ci u ikyaa i í bende a aka@@ au@@ ma sha won jimin cii man ikyaa i kwagh u a lu u dedoo man u a lu bo i yange i hii ngise ngise la ngi a kure ga . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 7 , 8 ) Kwagh ne una bende a uumace kpen kpen ! ( Mbaheberu 4 : 12 ) Een , mbamaren vea fatyô u eren kwagh hemban di u gban kaan a ônov vev ér ve̱ de kera kimbir eren kwaghbo ga tseegh tsô la . Se zende gbem angahar h@@ ugh@@ um se , se za mase nyôron hen ang@@ ar u Lo@@ s Ar@@ en@@ al@@ es la . Mb@@ av@@ endan mimi man mbah@@ e@@ men a@@ you a adu@@ agh man mbagenev kpaa mba fetyô u wan ishima a loho u se pasen , u u dugh ke ’ Mkaanem ma Aôndo ne ga . Kwa@@ se@@ kristu ugen u nom na saa ku yô , iti na ér N@@ ina , a kaa ér : “ Ashighe kpishi azende am ka a ô@@ rom kwagh u doon sha shighe vough . Mba nengen er loho u Tartor la u lu geman uuma mbaiorov ken ityar i i we at@@ ab@@ am sha tom u pasen kwagh u Tartor la ga . Ka kwagh u taver se ishima kpishi u se fan ser ka sea nôngo u eren ishima i Yehova yô i doo un ! Sha nahan yô , mbat@@ im@@ en@@ sh@@ a@@ akaa mbagenev ka ve yila ve ér “ K@@ ov u So@@ on Iyol i U T@@ se@@ egh . ” I ôr ken Ruamabera ér , “ Aôndo ka dooshima je ” gadia ka un ieren la i hembe ng@@ een ken a na ye . • M@@ kombo u Yesu nyôr vea mbadondon un la tese se nyi ? J@@ e yô , ka a̱ lu nyi nyi or nana̱ wa ve kwagh kpa ishima i doo ve ker ga . Er nan ve i doo u kunya a kor ú a ve ? Davidi kaa a H@@ u@@ sh@@ ai ér a hide a yem ken Yerusalem , a za s@@ enge ér un ngu ijende i Ab@@ es@@ al@@ om sha er una na Ab@@ es@@ al@@ om a ungwa kwaghwan na , i de lu u A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l ga yô . ( Ekesodu 9 : 16 ; Pasalmi 8@@ 3 : 18 ) U se eren tom i@@ vangeli shi wasen ior mba mimi man mba kwagh u perapera a doo ve ishima hingir mba wuese Yehova la ka kwagh u injaa kpen kpen ! 1 : 1 - 7 ; Luka 2 : 41 , 42 . M za nyer yô , m zua a ya maa m ki@@ mbi inyaregh sha ar@@ um a@@ y@@ ough ahar . Sha nahan yô , kwagh u i kaa ér “ sé gema ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v yase sé na nagh sha mi , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua ” la , inja na yô , ka mkaanem ma mimi , ma i hen sha mi tsembelee , i ér ma sha u wuese Aôndo u mimi la yô . Bibilo kaa ér : “ Ka sha jighjigh u nan man [ Mose ] undu Igipiti ye , iy@@ ugh i tor kpaa , a kera cia ga , gadia a taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” Ior i Aôndo zua a iwasen sha mbam@@ kôôm mba sha shighe vough mba sha mlu u nongo ne la A@@ yange nga kar ahar yô , Orshiada ugen u i yilan iti na ér Di@@ x@@ on yô , va k@@ um@@ am uwegh sha h@@ unda . Shighe u Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a hii zende ve u m@@ ishen u hiihii la , Marku za a ve imôngo . Inja i ishember i “ tindi , ” i í er kwagh u i ken Mbaromanu 8 : 2 la ér nyi ? Yange ma ker atô@@ akyaa a una lam a or ga yô . Ka nyi ia va tser mbaihyomov mba ior mba Yehova , mba ve gem asema ga laa ? Hi@@ ihii yô , Bibilo kaa a vese ér : “ Gbenda ugen sha mnenge u or yô , ka u lu vough , kpa mkur u u yô , ka igbenda i ku@@ ugh je . ” ( Mateu 11 : 28 ) N@@ oo@@ v kpaa , ve hemen tsombor ve sha gbenda u hanma or hen tsombor nana zua a iwasen yô . peeji 20@@ 0 . Nahan yô , ka shami u se nan jighjigh ser ikpelaior i hemban@@ ato i ia sue Satan ken ijime ken n@@ um@@ tan na u masetyô sha ior mba Aôndo la ia ngee je a gande u ôron ga , kpa ia ngee akuma akuma man ia kuma u van a zayol . 5@@ 8 : 13 , 14 . Ka gbenda u nyi se̱ kange ishima ser se don@@ doo ? ( N@@ um@@ er@@ i 13 : 21 – 24 ) Er Mbaiserael lumun a abaver a vihin a mbam@@ k@@ er@@ ev mba pu@@ ev ôr ve la je shi ve er tom sha á yô , kwagh ne n@@ ave zende ken deser@@ ti wue wue anyom ak@@ un@@ du@@ ahar . Kwaghôron u F@@ red Rus@@ k S@@ op@@ hi@@ a : Kpa er Ifa yange kpe nahan je kpa , tese ér lu Aôndo lu ôron kwagh u mimi ga z@@ ee ? 38 : 8 , 10 . Pasalmi 14@@ 8 : 8 kaa ér : “ U@@ s@@ u man ura u a@@ w@@ omb@@ o@@ gh man sen@@ ou man ir@@ kp@@ i@@ igh , man ur@@ a@@ ahumbe u u eren sha mkaanem N@@ am vough ” la . Aôndo shi za hemen kaa wener : “ Kpa awambe a en yô , Me or iyev i a kpee je , Me or i sha hanma inyam , sha or kpaa , orgen a orgen , Me or iyev i uma u or . Yesu yange taver ishima shighe u lu eren tom na u pasen kwagh la nena ? U nôngon wer u za hemen ken mimi la ngu a na msaanyol sha ci u nyi ? ( b ) Aluer mba v@@ in@@ en am@@ ar hen iniongo yô , gba u a v@@ ine a akuma akuma nena ? Shi i ôr ken Mateu 24 : 34 ér : ‘ Mimi je M kaan ne ne , k@@ ov ne ua lu a kar kera ga saa akaa ne cii aa er ve . ’ We di mba yer u ér ana ? S@@ aa se zenden sha atindi a Aôndo ve a saan se iyol mimi ye . Shighe u vea nyôr ken tar u he la , vea ger am@@ o a ahan zwa , vea kaa ér : “ Nenge , ng@@ un ka Aôndo wase u se lu veren ashe Na ser , A̱ va yima se je ne ; ka TER je u se lu veren ashe Na ; sé lu nen saan saan , sé ember nen myom Na . ” — Yesaia 25 : 9 F@@ ar@@ a@@ o zende Mose kera yô , Yehova maa kaa a Mose ér una mase van a ican i môm sha F@@ ar@@ a@@ o man sha Mbai@@ gipiti cica cii . ( Or@@ pasenkwagh 4 : 13 ) Bibilo kaa ér : “ I@@ v@@ u ka ts@@ ar u sha it@@ you u i@@ civirigh , mba zuan a i sha gbenda u perapera . ” U tesen ikyav yô , se ya ican a angev mbu a@@ y@@ ai@@ ky@@ ure anyom 35 . Nahan ne kpaa , hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan . ” — Mbaefese 5 : 25 , 28 , 29 , 33 . Yehova yange er kwagh sha u yiman ior nav Mba@@ yev vev cii mba civir Yehova sha mimi . Wan na u nomso , u i yer un ér B@@ al@@ t@@ as@@ ar , J@@ r . la er tom hen Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n anyom 4@@ 9 hegen . Ngu suen tom u pasen kwagh u i lu eren seer a seer sha tar cii la , shi hegen ngu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u ken tar u Amerika la . Nahan kpa , cii ve wan@@ ye@@ kwa@@ or shin wan@@ ye@@ kwase nana er batisema yô , a gba u nana vande yan ikyar a Yehova shi nana kav atesen a hange hange a ken Ruamabera wang . Shi gba u nana fa inja i iyol@@ tseghan a wanger nan wang er org@@ anden kpa ka nan fa i wanger nan nahan . Peteru man Mbakristu mba ngise mbagenev lu ikyua a Aôndo , gadia ve fa Un sha mimi je , ve fa akaa a sha ishima na man aa sha ishima na ga la kpaa . ( 2 Samuel 6 : 16 ) Er nan M@@ ik@@ al er kwagh nahana ? ( Yohane 4 : 22 - 24 ) S@@ é kav ikyav i mkaanem man nena ? Ka mimi , er se vande nengen sha mhii u ngeren ne nahan , alaghga shighe ugen a gba u ú b@@ unde kwagh u ú t@@ ende zwa u eren yô , man a lu sha ci u ú er kwagh zwa môm ga yum ga , kpa a lu sha ci u kwagh u hange hange ugen va due , u i gbe u ú b@@ unde ga yô . 10@@ 3 : 14 ) A fa mbam@@ yen asev shi se doo un ishima , hemban cii yô ka sea civir un sha gbashima shin er se yen nahan kpaa . Bibilo Ny@@ ôr ken I@@ c@@ ile i M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar , 12 /@@ ⁠ 15 Mba@@ apostoli yange mba ngohol icighan jijingi yô , ve er tom u pasen loho u dedoo vangertiôr . Yange se sôn Yehova ken msen ser a̱ wase se , maa se nôngo kpoghuloo sha u den akaa a gba u se de la . Ken masejime yô , i er se batisema shi Yehova lumun se . — Ôr Mbakolose 1 : 9 , 10 . ( Yakobu 5 : 13 – 20 ) Mbat@@ amen ka ve ôr ijir sha perapera shi mba ‘ eren ikyum@@ u@@ ile ican ga . ’ Mimi yô , lu hange hange u M@@ on@@ ika vea mbayev nav vea za hemen u tesen H@@ ans dooshima hanma shighe cii . A k@@ ire or la av@@ av , a tôô un a yem a mi hen iyou i mba@@ van@@ nya , a ki@@ mbi or@@ ya la inyaregh ér a nenge sha or u i vihi un iyol la dedoo . ( b ) Er i dugh mbadondon Kristu ken ime i kwaghaôndo u aiegh kera yô , gba u vea er nyi ? N@@ agh ku ip@@ aan la na yô , hingir u uumace mba asorabo mban kpa vea fatyô u yan ikyar vea Yehova k@@ ang@@ en@@ aa ken Wan na u ishima ishima la . ( Rom . Mbakristu mbagenev tsua u lun kwa@@ v sha an@@ shighe kpuaa sha ci u nyi ? Kpa , yange anyom kar imôngo cii ve , Yehova “ bugh un sa@@ gh ” ye . — Genese 30 : 22 - 24 . M@@ lu wam vea ve la yange va wasem ken hemen kpishi . Sha ci u Satan p@@ ir ve ashe a asema . ◆ ôron takerada i duen sha . Yange Ve Ny@@ iman Jighjigh Ve u Nan Ga I@@ t@@ it@@ om i “ Tor u u@@ tor ” la ka i Yehova Aôndo tswen — ka un a lu Or@@ hemen u mbatyomov mba ve lu mbat@@ ar@@ ev la , kua “ M@@ i@@ ka@@ el , u môm ken mbat@@ ar@@ ev mba vesen ” la ye . — Daniel 10 : 13 . I@@ liam ve la yange i za doo , shi kwase u ve eren tom imôngo la kpa wuese gbenda u K@@ y@@ le sôr zayol shon la . Se mba eren ishima i Aôndo sha u eren tom a shighe wase sha inja ( 2 Peteru 3 : 11 , 12 ) Man se eren kwagh ne a iember , se lu a vangertiôr je ser Aôndo una ver se . — Anzaakaa 10 : 22 . Er Yehova tindi Eliya hen kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne yô , tese ér a fa kwagh u mba lun a ishima i dedoo mba ve lu a hii u civir Un ga la . 16 : ​ 7 - 10 , 21 , 22 ) Yesaia tsen@@ ga pasen ér kape Mesiya u una va la una tôô mbamzeyol asev cii sha iyol na je la ; una tôô “ angev ” man “ atsan ” kua “ isholibo i ior kpishi ” sha iyol na , nahan una bugh gbenda u zuan a uma u tsôron . ​ —⁠ Ôr Yesaia 5@@ 3 : ​ 4 - 6 , 12 . Ior cian mo , nahan kwagh la nam m fa je mer m ngu a tahav . Heela tseegh ga , Yehova den se asorabo ase hanma iyange . Yehova yange de i̱ mee Wan na . ( Luka 5 : 1 – 10 ; Mateu 4 : 18 ) Kwagh ne tese se nyi ? Nahan kpa , umbur wer Mose yange vihi ishima a Yehova ér a pase un akaa a una er la ngee yum , inja er Yehova ngu pan@@ den un icivir shin ngu yangen un u henen kwagh iyol na ga . He@@ en ne Paulu pase ér Aôndo una ne ian ga yô , ma tahav mbu orumace môm tsô kpa m@@ à mbu lu ga . A@@ yem ne nga er or ka nan nyôr mat@@ o nan tema sh@@ imi , der@@ ab@@ a u mat@@ o la a za a nan pe nan soo cii la nahan ga . Aluer se gba uwegh u nan jighjigh shi se mba civir Aôndo sha gbashima ga , mimi mba ken Bibilo mbara kpa due se ishima yô , se gba shin bo . Kape Aôndo kpa a hembe nengen sha a vese zum a nenge ér se mba ken ican shi agee yina se iyol je la . Aluer se mba civir Yehova a ishima yase i môm yô , se fatyô u veren ishima ser nyi sha kwagh u akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? ( Ekesodu 23 : 17 ; Luka 2 : 41 ) Mba ze iniongo ne kwa@@ gen@@ egh la yô , Yosev vea Maria gba keren Yesu u lu anyom 12 la tsung , ve za mase zuan a na ke ’ tempel tema lu vea mbat@@ esen . I@@ ember@@ yolough ne ka i na i hemba taver mo u hendan a jijingi u taregh shin ka i na i hemba lun mo ican ga u hendan a mini ? Mbag@@ i@@ be@@ on y@@ ee iyol ér ve due ijiir i c@@ aa , ka ken K@@ an@@ aan ga , sha er vea kôr ikyar a Mbaheberu yô . Ka kwagh u dedoo u nyi Aôndo kaa a Aberaham ér a̱ ere ? Yange Yesu kaa a mbadondon nav wener : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” Yange Or@@ he@@ beru nana lu kp@@ an u orgen zan zan anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar yô , i gba u a pase nan a tu@@ h@@ wa . Yange ishima vi@@ him kpishi shi ci@@ er mo iyol u keren iwasen . ” Shighe u mbatamen ve hii u lamen sha kwagh yô , alaghga vea lu a mbam@@ nenge kposo kposo , kpa aluer ve er msen shi ve hen sha kwagh shon zu@@ lee yô , mbatamen mba hiden a ayol a ve ijime , han@@ ger ikyaa ga mbara vea lu ken mzough . — 1 Kor . U fa er i hii ve Paulu yange tindi Timoteu ityom i ia fatyô u van un a ku shin er Timoteu lu wanye nahan kpa ? — Ity@@ ôkyaa yô mba@@ ah@@ end@@ anev mba ken gar la fa Timoteu tsembelee ga , shi Timoteu kpa lu a ishima i zan ityom ne . I@@ ̱ wuese Aôndo sha Yesu Kristu Ter wase ! ” Mbagenev mba ve hingir mba vendan mimi la yange ve fatyô u keghen ga . Wan@@ kwase ugen u lun anyom 16 , mba yer iti na ér R@@ en@@ ee , a kaa ér : “ Ka i lum inja er ityendezwa i uma u tsôron i Bibilo i er kwagh u i la ngi sha ityough ki w@@ oo , man m ngu a hii u un@@ den tsô kpaa ga , shi i gba ica a mo kpishi nahan . Sha er An@@ t@@ ôn@@ i@@ o soo u una nôngo a de u m@@ á@@ n akaabo ne yô , a za pine f@@ ada u he ’ par@@ ish ugen iwasen . ( S@@ ef@@ ania 2 : 13 - 15 ) Mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa a mba@@ yi@@ ase nger nyi sha kwagh nee ? Ken kwagh@@ ngeren u a dondo la di se ôr er á wasen ior nav nyian yô . Mbagenev nenge ér kwagh gba ve a Aôndo ga sha ci akaa za ve iyol kpishi , nahan taver ve u nan jighjigh ér Aôndo u se doo un ishima la ngu . Nahan yô , sôn Aôndo a na u icighan jijingi na , er Yesu yange kaa ér se eren nahan , wener : “ S@@ ôn nen , á na ne ; ker nen , né zua a mi ; man@@ de nen uwegh , á bugh ne . . . . Ikyav i tesen yô , alaghga or nana pase se ér ka ma a@@ ah@@ e a ne ve nan ne jighjigh ér Or@@ gban u lun a dooshima nan ngu ga ye . I zua a ngeren u sha ikp@@ ande i mba@@ yi@@ ase ugen u a ze g@@ wa kpishi yô , mba yer ngeren ne ér C@@ y@@ r@@ us C@@ y@@ l@@ in@@ der , i nger ker ér Shi@@ ru@@ shi yange hembe Bab@@ ilon ityav ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ Y . la yô , a na mba@@ kwa@@ re@@ v gbenda ér ve yem ken ityar ve er van@@ den eren ke@@ ke nahan . 1 , 2 . ( a ) Inja i “ iji@@ r@@ ôron i mimi ” ér nyi , man “ i mimi ga ” di ér nyi ? Ikyav i tesen yô , hen sha kwagh u H@@ ar@@ old King , wen lu or@@ m@@ ishen ken tar u Ch@@ ina , i wu@@ he un tsa ken pur@@ usu un tswen kuma anyom at@@ aan . ( Ôr Lev@@ iti@@ ku 5 : 1 . ) ( Aerenakaa 3 : 19 ) Sha kpôô yô , u we henen sha akaa a mimi a ken Bibilo shi henen kwagh u ishimaverenkeghen i dedoo i ken hemen shi eren sha akaawan a Yehova la na ú m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol . 27 : 6@@ 2 - 6@@ 6 . Aôndo yange tôndo zwa a Is@@ ak@@ a , wan u Aberaham , man Yakob , wan u wan u Aberaham la ér una ver ve shi ator aa va due ken tsombor ve kpaa . ( Gen . Alaghga ka i ya ican i karen a ityakerada tugh , sha i@@ wo i sen@@ ou a ci@@ r sha ity@@ ou@@ v mbi i la ga , kpa fa wer anmgbianev ou mba ve eren tom sha ci wou a iyol@@ t@@ angen shio la ka ve er tom kpoghuloo sha u eren i . L@@ ou@@ is , ken kpen@@ tar u M@@ is@@ s@@ our@@ i la lu u vesen kpen kpen . Nahan kpa , mkaanem man ma ken u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mba i zua a mi ikyua a Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh la , nahan i wa ma ken Bibilo i i hide i sôr ken inyom i 20@@ 13 la . K@@ era cii kpa , “ han@@ mô wase nana va ôr [ Aôndo ] kwagh u nan iyol i nan . ” ( Yeremia 5 : 31 ) “ Sha iyange la ior kpishi vea kaa a Mo er : T@@ ere ! T@@ ere ! Apostoli Paulu pase V@@ or u ityendezwa i Aôndo la zum u a nger kwagh nahan la ér : “ Ka Aberaham man i t@@ ende zwa a na ye kua vor na . ( Anzaakaa 3 : 27 , 28 ; Yakobu 2 : 15 , 16 ) Ka imba iyua i̱ sha ishima i Aôndo je ne . U Ke@@ hen a Kwaghôron shi Ô@@ ron Un V@@ ighe V@@ ighe Er ú tse shi i nger ú sha inja nahan kpa , ngu a inja hen or@@ u@@ ange nyian ga . U nengen a nenge m@@ vihi ne sha tele@@ v@@ ishen tseegh kpa yange taver mo ; nahan u va nengen un sha ashe am b@@ ong je yô maa hemba ci@@ er mo iyol cii . Shighe u Yesu va shin tar ne la , a ôr kwagh u icighan kwagh@@ myer ne shi a hii u pasen ior inja na kpaa . B@@ em u Aôndo u Bibilo i er kwagh na la maa a va ke ’ a mo je . Yange vea nôngo ér vea pine un mbampin any@@ iman a due kpa , ve fatyô ga . Sha ci u nyi ? Er kwagh a lu nahan yô , ka kwagh u hange hange u timen sha mkaanem ma Yesaia mara , shin er yange ma hii iv@@ in sha Yuda u tsuaa la nahan kpa , shi ma iv@@ in ainge sha gbenda u vesen . Ter u C@@ l@@ ai@@ re yange gba to@@ ho undu tsombor na , kwagh ne za C@@ l@@ ai@@ re iyol kpen kpen . A kaa ér : ‘ Á ngohol tartor u Aôndo hen a ven kera á na ikyurior i ia ume atam yô . ’ Nahan yô , wea lu nengen sha nom@@ ou shin kwase wou u a lu a ic@@ ôron u@@ ange je kpa , kwagh la a de yangen we u nengen sha iyol you ga . Yehova — Ka U A Lu A T@@ ahav Mb@@ u T@@ aver Yô ( Mateu 12 : 24 , 26 ; Yohane 14 : 30 ) Er i zende Satan i gb@@ ihi un shin tar shi ‘ ishima i vihi un tsung ’ yô , ngu hendan kwagh a ior mba Yehova kpoghuloo je , shi ngu yaren tom a tar u u lu sha ikyev na ne ér una ci@@ r mba ve pasen loho u dedoo la cii zwa . De T@@ e I@@ an You K@@ era Ga ! Aluer or ngu keren u eren ityom i ken tiônnongo yô , ka kwagh@@ bo@@ o ? Ngeren ne time sha ati@@ at@@ om at@@ ar@@ atar a i ne Yesu yô . ( S@@ ef@@ ania 2 : 3 ) Gba u se dondon kwagh u ior kpishi ve eren nyian la ser ashe a p@@ ir se u nengen a akaa a a tesen ér se mba ken ashighe a ican la ga , kpa se “ eren sha u [ iyange i Yehova ] i̱ va fe@@ fa yô . ” ( Mpase 17 : 1 , 15 ) Nahan hii sha shighe la je ve na ayol a ve sha u suen mcivir u mimi kpoghuloo . F@@ ese nahan maa Davidi kure ijir na or@@ ny@@ ar la ibo . Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati sôn Aôndo sha gbashima , er Solomon vande ôron ken msen shighe u lu tseghan tempel la nahan . Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati sôn Yehova kaa ér : “ Aôndo wase , Ú shi ôr ve ijir gaa ? ( Genese 21 : 21 ; 24 : 2 - 4 , 5@@ 8 ; 38 : 6 ; Yosua 15 : 16 , 17 ) Er i lu keren kwase shin nom sha ci u ior ken ityar igen her shi i lu aeren a uter nahan kpaa , mbakp@@ ish@@ iv nyian ka ve tsua or u vea vôso la ayol a ve . ( 1 Mbakorinte 13 : 1 - 3 ) Zum u mb@@ ang@@ eren Bibilo ve yer Mbakristu ér mba shir@@ en Aôndo tom yô , mba ôron ka kwagh u mlu u or lun ken uiky@@ angen u i lu kighir nan a kighir ga . Sha nahan yô , ken u mkombo u H@@ enen Iyoukura la , shighe u ôron ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange ngu a lu kpuaa , shighe u wan zwa a gema a hemba ng@@ een . Yehova na mba suur sha a na ib@@ um@@ un i sur@@ un ve asema nena ? Sha kpôô yô , mbamaren mba soon ér ônov vev ve ya ican imba ne ga . Kanyi kwagh i doo u se time sha mini ? “ D@@ ondo perapera ityô kua u civir Aôndo man jighjigh u nan man dooshima man ishima i wan man ishima i legh legh kpaa . ” — 1 TI@@ M . ( Genese 24 : 12 , 14 , 27 ) Be@@ tu@@ el kpa una eren a na dedoo sha u den ér Re@@ be@@ ka a̱ yem vea wanakiriki u Aberaham kpa ? Maa de iky@@ ar@@ tom wou a za hemen a ityesen la . Yesu yange hingir V@@ or u ityendezwa hanma shighe ? ( Mat . 11 : 29 , 30 ) Heela tseegh ga , “ tindi u vough ” ne ngu a u@@ ts@@ wer shin mbam@@ tsaha wue wue ga , kpa ka u sha dooshima , shi i nger un ken asema a ior , ka sha ikp@@ ande i a@@ wen ga . — Ôr Mbaheberu 8 : 6 , 10 . Ka ve pase iwasen i or a zua a mi hegen aluer nan ngu kuran atindiakaa a Bibilo kua akaa a nan ior msaanyol aa Aôndo una va a mi ken hemen la kpaa . — Yesaia 48 : 17 , 18 ; 5@@ 2 : 7 . Or@@ gen ken tar u K@@ en@@ ya , mba yer un ér I@@ sa@@ a@@ c , a kaa wener : “ Yange m er msen mer Aôndo a wasem me kav Bibilo . Nahan cii kpa , u nenge a ikyav i tesen ér Yehova nenge sha a we doo doo je ka u tu@@ nan ga . M@@ sen una fatyô u wasen se sha u se̱ de gbe uwer u kuran ga nena ? Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér i@@ wen ne igen yange i y@@ uh@@ wa je nôngo u kuman ut@@ ôn 4@@ 00 , man “ ma i@@ wen i môm sha ayange a tsuaa la y@@ uh@@ wa kuma sha i ga . ” Kpa Wan soo u pasen mbagenev kwagh u Ter sha er ve kpa vea fa un yô . ” — L@@ U@@ KA 10 : 22 , B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I Í Y@@ ER É@@ R C@@ O@@ N@@ T@@ E@@ M@@ P@@ OR@@ AR@@ Y E@@ NG@@ L@@ I@@ S@@ H V@@ ER@@ S@@ I@@ O@@ N la . Shighe u mbamaren asev mba hiihii mbara hemba ato pav la je , Yehova maa yôô loho u dedoo ér a tim i@@ yô , i i lu Satan Diabolo la . ( Gen . ( 1 Peteru 5 : 8 ) Sha mimi yô , Mbakristu mba ve lu mbamaren mba ve kange ishima u y@@ esen ônov vev “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” yô , mbamtaver ka ve c@@ in@@ ge sha ave kpishi je . M@@ an@@ ase hide a iyol na ijime nahan kwagh la doo Yehova a na S@@ aa di sea p@@ enda ashe ase sha ishimaverenkeghen i Tartor la sea h@@ unde ishima tseegh , ga yô , zum u amba am@@ een la a ve yô , aa er se kwaghbo ken jighjigh . Me nger un washika me ôr un kwagh u k@@ undun un iyol , shi me tindi un a mi kpaa ! ” Á nenge sha mbampin mban ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Yesu yange zua a injar sha ci u ungwa kwagh zan zan ar ken ku . ( F@@ il . Ka ve l@@ ôô shi ve u@@ u vough er Paulu man Apo@@ l@@ o nahan . Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mban yange ve kav awashima u Yehova tsembelee ga , vough er Paulu yange va pase ken kwagh u a nger sha kwagh u kwaghôron u profeti la nahan . A kaa ér : “ M@@ fe wase yina , kwaghôron wase u profeti la kpaa yina . Kpa zum u kwagh u a lu vough la una va yô , á kar a kwagh u a yen la kera . ” ( 1 Kor . OR@@ M@@ I@@ SH@@ EN ugen mba yer un ér A@@ ar@@ on . A kaa ér : “ Lu se se hii nyôron a mat@@ o wase ken gar ugen ken A@@ fri@@ ka shighe u ityav bee la ye . Shin tôô ase wer we man anmgbian ugen ne mba eren tom imôngo . Ka nyi a@@ dooga ia na ve ashighe agen a lu mbatamen ican u tsaase mbag@@ en@@ eve ? I@@ C@@ A a kera gba ga tsô akaa a kpilighyol aa er sha tar . Tor Solomon nger ér : “ Man shi aluer or á hemba u a lu tswen la , kpa mba uhar vea gema á hemba di nan ; kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar yô , ngu fetyô u t@@ ôn@@ don fese ga . ” ( Or@@ pa . A Er B@@ atisema Nen@@ a ? Nahan ikyav tese wang ér ka un yange gb@@ ihi akaa a i gbe a cii la ken dang ye . Nahan yô , hanma or@@ maren nana̱ pine ase iyol i nan mbampin mban : ‘ M ngu nyi ijende ? Kpa mbamsen asev mba se eren se tseegh shin mba ken tsombor yô , vea fatyô u hemban t@@ eren akaa jighilii . Aluer se mba ôron Bibilo hanma shighe yô , kwagh la una wase se sha gbaa ne kpee . Er nyi man nyi nahana ? Doo u awashima wase una hemba di u nôngon ser se kighir iy@@ ugh i í lu se ken ishima la . M@@ zeyol u vesen maa sh@@ ile sha or u yange tile or@@ gb@@ an@@ ijô ken ijime la . Paulu yange pase Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara ér Yesu lu zege@@ pristi u hemban hanma zege@@ pristi u ken uumace mba y@@ in@@ an ne cii . A tese ér ikyuryan i he la hemba doon a ikyuryan i i ya a Mbaiserael la . T@@ sua akaa a injaa a u fatyô u eren yô . ( Duteronomi 24 : 17 – 22 ) Se mba se lu ior mba Aôndo nyian ne yô , kwagh wase ngu nena ? Yesu yange lumun a mnenge u tar lu a mi sha kwagh u kunya la ga Mkaanem ma Aôndo tsengaôron ér : “ Sha ayange la , iorov pue ken akuraior a hanma zwa cii vea kôr mk@@ ai@@ k@@ ondo u Or@@ yuda , vea kaa er : S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ” ( Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ) Kwaghôron u profeti ne ngu kuren sha mi sha ayange a ase ne . 24 : 45 - 47 ; Tit@@ u 1 : 5 - 9 . K@@ un@@ ya ngu kera k@@ erem a mlu wam ga , shighe karen yô , m er batisema . ” ( b ) Ka u zenden vea ud@@ ang@@ mbaiorov tseegh i lu u lun a u@@ ijende mba b@@ ov y@@ ee ? I@@ makeranta i N@@ ongo u Yehova , 9 / 15 ( Yoh . 17 : 17 ) Aluer se soo u dondon ikyav i Yesu la yô , gba kpee u se ôron Bibilo hanma iyange shi se henen i , shi se gbidyen kwar sha mi . M tesen ken mbamsen av mer m suur sha a na sha u a wasem me er ishima na kpa ? ( b ) Yehova yange wase Peteru u geman ieren na nena ? Mba hembe ôron kwagh u atesen a Bibilo man loho u vesen u Bibilo i̱ er sha kwagh u “ tartor u Aôndo ” la ken mbamkombo mba i nyer ken Iyou i Tartor la ; man lu tartor ne je lu itinekwagh i kwaghaôndo u Yesu pasen la ye . Gba u ior mba Aôndo vea kange ishima ér vea er nyi ken inyom i 200@@ 7 nee ? 16 : 5 , 6 ) Er Yehova lumun a ikyar i Davidi ya vea na la shi Davidi lu sha ian i civir Yehova yô , a nenge ér ka “ kwar ” na je la , nahan a wuese kpishi . ( Mbaheberu 4 : 12 ; Yakobu 1 : 25 ) Ny@@ ityô ieren i í mar se a mi shin nyityô gbenda u yange i y@@ ese se cii kpa se fatyô u geman inja , aluer se soo yô . — Mbaefese 4 : 23 , 24 . A kaa ér : “ M kav hegen mer hanma or u nan suur sha tar u Satan ne cii yô , nana va ah@@ enge . ” ( Anz . ( Mbagalatia 6 : 4 ) Aluer mbam@@ tsu@@ m ou mba ve kar la mba hiden nan we ican yô , fa dedoo wer Yehova una ‘ de ’ mba ve gem ishima sha mimi mbara a “ kwaghbo wuee . ” Sha nahan yô , mbagenev ka ve tôô shighe ve u me@@ men ve hen u eren it@@ yo@@ ma@@ ve@@ egh i doon ashe , gayô ve hen it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan shin am@@ o a gb@@ eren , gayô ve time sha kwagh u im@@ end@@ enev man an@@ ny@@ am@@ ev , man amba@@ akaa la . I dondo ieren ne ken avur agen kpaa , nahan i gema “ wan@@ nomso u lun ic@@ ôgh@@ or ” hingir “ anc@@ ôgh@@ ol . ” ( D@@ ut . ( Ekesodu 33 : 13 ) Mose yange wa iyol kegh a kegh u seer kporom ikyua a Yehova . Sha shighe ugen di Yesu kaa a mbaapostoli nav ér ka u una yem ken Yerusalem keng je , ape una za ya ican sha ikyev i “ mbatamen man upristi mba tamen kua mb@@ ang@@ eren man á wua Un , kpa sha iyange i sha utar la á nder Un ” la . Hanma or u i ne nan tom u tesen mba ve lu ken tiônnongo yô , nana̱ wa ikyo sha er kwagh u nan lu tesen la una zua sha Ici@@ ghan@@ ruamabera i i lu Mkaanem ma Aôndo la man sha ityakerada i í har sha Bibilo i “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” a ne se la . — Luka 12 : 42 ; Yakobu 3 : 11 . “ I@@ wanger V@@ a Ny@@ ôr Shin Tar ” Heela tseegh ga , shi se ‘ palegh kwaghfan u aiegh ’ ua lu inja er ka kwagh u mimi la . In@@ i@@ av mb@@ in yô yange mbi na or u civir Yehova ian i nana fatyô u tesen iwuese i nan lu a mi sha Yehova , i i̱ dugh ken atô u ishima i nan yô . OR@@ G@@ EN u sember eren ivese yô za iyol gban vea kwase na shin ity@@ e@@ ku ikyua a gar ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Se tôô ‘ ag@@ un@@ du@@ utya u myom ’ la nena ? Yehova kuma iwuese sha akaa a vesen na a a er la . Mbah@@ enen mba Yesu yange ve pine un ér : “ Ka hanma shighe man akaa ne aa ere ? Man ka nyi ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” Yesu yange ôr an@@ zaakaa a ahar ne sha ci u nyi ? Alaghga ne tsua ner ne lam sha hanma kwagh vindi vindi ga , kpa u geman ungwan ato ving la yô , ka shami ga . Ka sha ci u ve dondo gbenda u uma u bo , nahan kera mba Mbashiada mba Yehova ga . Man ka akaa shon a yange zua Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ve kpa a zough ve ye . 5 : 16 , 25 ) Yô , se cii , han@@ mô wase nana za hemen u henen kwagh u Yehova man ityom na i kpilighyol la shi tesen dooshima u been mayange ga , u Aôndo yange tese zum u a gba sha man tar kua uumace sha icighan jijingi na la . ( 1 Yoh . 5 : 3 ) Nahan kpa , Paulu shi ôr kwagh@@ gen u i gbe u se lu a mi yô , a kaa ér : “ Ka sha jighjigh u nan se lu zenden ye , ka sha mnenge a nenge ga . ” ( 2 Kor . Se tese ser se lumun Kristu sha mimi nena ? Umbur shighe u ú dugh ken won hen tugh mbu uwer u te ga man ú kende ashe sha ve ú nenge a as@@ an sha kwa@@ v@@ aôndo kpishi yô . Nahan doo u han@@ mô wase yô , nana tese Yehova ér nan ngu a iwuese sha er se zough a myom sha nagh ku ip@@ aan ku wan na la yô . ​ —⁠ Ôr Mbaromanu . 6 : ​ 17 , 18 . Ka sha u veren ishima sha akaa a ken jijingi hanma shighe shi den ser asaren a ase cii a har sha akaa a ken jijingi . Se time sha averen shon agen ken kwaghhenen u a dondo ne . Kape i lu ve i kera lu kwagh u kpilighyol er i yer gar u N@@ ine@@ ve la ér “ gar u awambe ” ga je ne ! — N@@ ah@@ um 3 : 1 , 7 . KW@@ A@@ SE@@ C@@ Ô@@ G@@ HO@@ L ne yange ku@@ ve wan na u nomso , u lu wan na môm tseegh yô . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Mba ve ngohol loho ne yô , mba a ishimaveren i va lun uma gbem sha won shin tar sha ikyev i gomoti u Kristu u sha la . Kwase ugen due su@@ gh anmgbian u kwase ne sar sar , maa kaa ér : “ Ny@@ ôr ker . Een , di vough e̱r i tsengaôron ke ’ Daniel ityough 7 nahan , Or u Ts@@ an Sha W@@ on la gema hem@@ en@@ tor na Wan u Or . — Daniel 7 : 13 , 14 ; Mateu 16 : 27 – 17 : 9 . J@@ un 8 - 14 , 200@@ 9 ( Yohane 13 : 12 - 17 ; 1 Mbakorinte 10 : 24 ) Se za hemen u lun a ieren i dedoo ne nena ? Er Yesu bugh or ne ashe yô , kpiligh ior iyol kpishi je . Kwagh u mimi u A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o ô@@ rom ne yange gema mhen wam vindi vindi . 3 : 23 ; 5 : 12 ) U se tseghan ayol a ase sha ci u Aôndo la ka kwagh u vesen u i gbe u se er ve una lumun ér se lu ken tsombor na u sha won cii yô . Er nan ve ikyav i mbamaren i lu kwagh u injaa y@@ um@@ u ? 7 : 1 - 7 , 17 - 22 ; 8 : 10 ) Yehova yange ma wase Saulu kpaa . • Er nan i gbe u se hen kwagh sha er se tese iyol yase cii ve se tese mbag@@ en@@ eve ? I@@ mba batisema ne ka i hii shighe u jijingi u Aôndo a maa ishimaverenkeghen i yemen sha ken ave la , zan zan i̱ va bee shighe u i nder ve shin ku ve nyer ke ’ m@@ ts@@ ôr u uma u ke ’ jijingi sha la . — Mbaromanu 6 : 3 - 5 ; 8 : 16 , 17 ; 1 Mbakorinte 6 : 14 . Or@@ pasalmi wa icam wener : “ I@@ k@@ aior kua mba@@ y@@ ev@@ kasev , u@@ tse@@ mbaiorov man mbayev kpaa ; ve̱ wuese iti i TER , gadia ka iti Na tseegh i kende i sha ye , iengem Na ngi sha , kar tar kua Sha kpaa . ” — Pasalmi 14@@ 8 : 12 , 13 . Sha ityôkyaa ne yô , mba yange ve kuma anyom 20 man mba ve hemba nahan cii ve nyôr ken Tar u Ity@@ endezwa la ga , saa di Yo@@ shua man K@@ al@@ e@@ bu man Mb@@ al@@ ev@@ i tseegh ve sar ku ken zende u Iserael zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom 40 la ga ye . ( Yohane 4 : 24 ; 1 Peteru 5 : 8 ) Umbur wer Satan yange sue kwagh kaa wener : ‘ Me kar a han@@ ma@@ or sha ishigh ki TER kera . ’ 5 : 14 ) Alaghga a lu mba asema a yen ve mbara er vea fatyô u nôngon a u@@ zayol sha tahav vev tseegh ga nahan . Alaghga tsô Davidi yevese yem ken gar ne sha ci u hen ér Saulu una ker un a za her ga . Anmgbian ne kaa ér : “ Kpa me de kwaghpasen ga . ” ( Luka 11 : 13 ) Y@@ ar tom a mbam@@ ne mba Yehova a ne sha u suen we ken mlu wou u ken jijingi la , amba er ngeren mba ve har sha Bibilo la nahan . Se fatyô u kaven upristi man Mb@@ al@@ ev@@ i , sha u den ser Yehova a lu kwar wase nena ? Kwagh ne tese ér saa kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol nana er nom môm tseegh ken uma u nan@@ aa ? Sha nahan yô , a tese wang ér uumace vea fatyô u tilen a Yehova sha mimi shighe u ve tagher a mbamtaver mba hemban vihin je kpaa . U tesen ikyav yô , mba lumun awambe a tan ga sha ci u Bibilo ts@@ wer ieren i yan awambe sha u wasen iyol la . De se nenge nen kwagh ugen u Yesu á er ken injakwagh na i ity@@ ôr iyôngo la , nahan se zua a mlumun sha mbampin mban . U@@ ine@@ zwa mba TER ka mba vough je , mba ne iember ken ishima ; tindi u TER ngu wang je , ngu a wanger or ashe . ” — Pasalmi 19 : 7 , 8 . ( Heb . 10 : 39 ) Mayange akaa a karen jighjigh u nan wase la a de t@@ ur se hiden a mi ijime ga . Nahan aluer u za hemen u civir Yehova a ishima i môm yô , una gb@@ ihi u mayange ga . — 1 K@@ ron . Aluer se mba kuran shi eren msen ga yô , kanyi ia fatyô u eren se ? Yange gba u mbap@@ asenkwagh vea fa igbenda i vea kar ve vea hemba ah@@ endan sha kwaghfan shi vea fa u tesen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi tsema tsema yô . Heela tseegh ga , aluer se kav kwagh la tsembelee ga tsô se lumun a akaawan a vesen la yô , alaghga se tsua akaa sha inja ga shi jighjigh wase kpa una ngô@@ ôr kpe@@ ese ga . Se mba ze ken Iyou i Tartor yô , m nenge a agumaior agen a a lu pania yô , môm ken ve yô , lu Jo@@ y@@ ce Bar@@ b@@ er ( mba yer un hegen ér El@@ l@@ is ) , un vea nom na Peter mba eren tom shin Betel u ken L@@ on@@ don la hegen . In@@ j@@ akwagh i tal@@ ent@@ i la ôr kwagh u mlu u Yesu vea mbahenen nav mba i shigh ve mkurem la , kpa ngi a kwaghwan u a lu sha ci u Mbakristu cii yô . Ka nyi akaa yange ma d@@ an Mose ? Nahan kpa , Saulu lu or u doon ashe tseegh ga , aeren a dedoo a agen kpa lu a mi . Ikyav i tesen yô , Aôndo yange na Mbaiserael Tindi sha ikyev i mbatyomov . Kwagh ne na se agee shi wase se u tilen dông kpaa . ” Mbaiserael vaa un ayange 30 , man ayange shon á ve vaa un ne war kuman ti@@ ôn u i@@ aven i takerada u Duteronomi ú pase akaa a yange er ker la . Mbamaren , kwagh u a hembe gban ônov enev ishima u̱ ne@@ ̱ na ve yô , ka inyaregh ga , kpa ka ne ayol a en — shighe wen man tahav enev man dooshima wen la . Akaa a nan mbayev msaanyol a i eren nyian la kpa , nga a iv a i@@ pi@@ la man ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato . ( 1 Mbakorinte 14 : 40 ; Mbafilipi 3 : 16 ; 2 Peteru 3 : 18 ) Nahan kpa , Yesu yange kaa ér ka sha dooshima u mbahenen nav vea lu a mi hen ayol a ve la jighilii á kav ve ye . Sha nahan yô , shighe u se lu a zayol vea or yô , hemba doon u se lam a nan sha mi se uhar . Gba u se lam a anmgbian wase la kundu kundu shi se ker u hiden lun ken bem vea nan . Hi@@ ihii yô , á nôngo ér una kende isharen i yolough ken Yesu , a mee un ér a gema a@@ wen a hingir bredi . ( Mat . Bibilo taver se ishima ér se̱ tôô jighjigh u nan wase se̱ kar sha kwagh u i̱ tese la . Sha shighe u tsombor u orumace hii ica lu a gba ga la je , Yehova pase wang ér un na orumace ian sha uma ( shin eren a uma dang ) sha ma ityôkyaa ga . ▪ Mbashiada mba Yehova mba taver ior mba ken nongo ve asema ér ve pav a kasev vev shin ve due hen noov vev mba ve lu Mbashiada ga laa ? Nahan , ica i gba ga tsô tar u u fa Aôndo ga la gba eren akaa a tesen ér “ ngu sha ikyev i Or@@ bo , ” nahan lu u mbacivir Aôndo vea hendan a “ a@@ yom a di@@ abolo ” di er nyian kpa i gbe u se hendan a á nahan . — 1 Yohane 5 : 19 ; Mbaefese 6 : 11 , 12 . ( Mbagalatia 6 : 16 ; Mbaromanu 2 : 28 , 29 ; 9 : 6 ; 11 : 25 , 26 ) Apostoli Peteru yange nger Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kwagh ér : “ Kpa ne yô , ne mba ic@@ u@@ wan@@ nongo , nongo u upristi mba sha inja i tor , icighan@@ ikyurior , non@@ go@@ ior u Aôndo jim , ka sha u né yôô aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila ne ken ime , A va a ven ken iwanger Na i kpiligh iyol la . Er i gbe je ka derianyom u sha iky@@ undu la i hii nôngon ityav mbi tar cii ye . . . 3 : 14 , 15 . ▪ Mbashiada mba Yehova mba tesen ior ér tahav mbu nom nan lu a mi sha kwase u nan la mbu a kighir gaa ? ‘ Ior Mba Yehova A Lu Aôndo Ve La ’ ( Mbakolose 1 : 15 , 16 ) Man zum u Aôndo yange tindi Yesu shin tar yô , lu ishima i Aôndo lu eren hanma shighe cii ye . ( Pasalmi 14@@ 6 : 3 ) Mkaanem ma Aôndo a ne i nger ne ma wase se u kaven ér uumace kpishi kuma mba se na ve jighjigh ga . Yange kwagh kar a Mbayuda b@@ unde pe vea hide a civir ak@@ ombo shin vea e̱r kwaghaôndo u ah@@ ir . Yesu shi yange p@@ on mbat@@ esen mba@@ aiev mba sha ayange a na , mba ve lu a dooshima ga mbara kua atesen a ve a aiegh la cii . ( Mbaromanu 1 : 28 - 32 ) Kwagh ne ngu vough er ngise profeti Yesaia lu yôô nahan , ér : “ Kwagh á tser mba ve yer ifer er , kwagh u dedoo , man kwagh u dedoo yô , ve gem ve yer er ifer la ; mba ve gem ime i̱ hingir iwanger , shi ve gem iwanger i̱ hingir ve ime la ; man ve ver my@@ ough er ka m@@ nyo@@ ho@@ m , man m@@ nyo@@ ho@@ m di er ka my@@ ough la ! 12 : 19 ) Nahan kwagh ne tese ér Mbayuda kpishi yange ve lan kwagh na ga . Ka isharen i nyi uumace ve lu a mini , man ka an nana kure isharen sh@@ on@@ o ? Apostoli Paulu kaa ér yange an@@ zughul gba hen atô u Mbakristu mba ken Roma . A wa Mbakristu kwagh ér : “ Se keren nen kwagh u nan bem man shi kwagh u se maan a maa ayol a ase sha mi ” yô . • Yehova ngu eren akaa a kuman iwuese sha gbaa u tom u pasen kwagh u Tartor la nena ? Nahan kpa , Yesu kaa ér “ mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la , ” a saan ve iyol sha mimi . ( Mat . Sha nahan yô , se fatyô u lun a vangertiôr sha mkav man mfe u se lu zuan a mi ken Ruamabera la man sha gbenda tesen u wanakiriki u jighjigh ne . Apostoli Paulu pase kwagh u tartor shon u lu la zum u a nger mkaanem man nahan ér : “ [ Aôndo ] yima se [ Mbakristu mba i shigh se mkurem la ] due a vese ken tahav mbu im@@ ev kera A nyôr a vese ken tartor u Wan Na u doon ishima ” la . 50 : 15 - 21 . A kaa ér : ‘ Akaa a a lum mtsera la cii , a gema hingir mo m@@ saa sha ci u Kristu . Aluer ka nah@@ a@@ la yô , ivur i sha 3 man 5 la ngi ôron kwagh u iniongo i ayange 7 i tor er sha m - bee u ayange 18@@ 0 a ve zua mkombo la . ( Mbaheberu 11 : 3 ; Mpase 4 : 11 ) Sha kwagh ne yô , apostoli Paulu yange nger ér : “ Hii sha i@@ gbe@@ tar je mba nengen a mlu [ u Aôndo ] u i nengen a mi sha ashe ga la , inja na yô , ka agee a Na a tsôron man mlu Na u sha inja i Aôndo la , mba nengen a mi sha ashe a ishima ken aeren a Na . ” Kpa hegen yô , ma kwagh môm u L@@ evi@@ at@@ an una nôngo u eren ior mba Yehova ve una kôr cio gbem yô ngu ga . Aluer u ngu Orkristu u i shigh u mkurem yô , ishimaverenkeghen i u lu a mi i yemen sha la , i lu u kwagh u hange hange u eren msen sha mi . 1@@ 30 : 1 - 4 ) Na ishima you u eren ishima na hegen , man gbem sha won kpaa , nahan ‘ iember i u ember ter la ia lu agee a ou . ’ — Ne@@ h . Yange tar taver hen shighe la kpishi , shi ts@@ wam man i@@ pi@@ la samber wuee . A lu shighe u “ A@@ shi@@ ria ” u sha ayange ne , u a lu or@@ ihyom la , una va ta num sha mbacivir Yehova la . Sha gbaa ne yô , mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor ken gar u F@@ re@@ e@@ to@@ wn ken tar u S@@ i@@ er@@ r@@ a Le@@ one ôr v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n u i nger a dondo shin heen ne . “ K@@ uma u Ma Ne Lu Mbat@@ esen ” Zum u a nenge a na yô , a g@@ ure a kuma ishigh inya hen angahar a na . Yange lu nagh kura kpôô kpôô lumun ku y@@ ee ? Ka sea tese ser kwagh u ior gba se ishima sha mimi yô ve kegh ato a loho u dedoo shi ngu a tese kpaa ér se mba dondon “ mhôônom ma zungwen tsung ma Aôndo wase la . ” — Luka 1 : 7@@ 8 . Bibilo pase ér ishima vihi Satan “ tor u tar ” ne tsung , gadia a fa ér hegen u Kristu a tem Tor ne , shighe na kera vese ga . Kpa Yehova ver i@@ been@@ egh ki lun er ity@@ ô@@ gh nahan man usu u lun er ity@@ ô@@ gh nahan hen atô ve man Mbaiserael . Mbashiada mba Yehova mba tesen mbagenev kwagh u Tartor u Aôndo sha tar cii Lu kwagh u er sha mhii u uumace je la . Satan nzughul a mkaanem ma Yehova man mba@@ awashima nav nena ? Nahan kpa , aluer se mba umbur ser Tartor u Aôndo ua hemba akaa a lu hendan a u la cii yô , se zua a tahav mbu wan ishima . OR@@ K@@ ER@@ EN@@ A@@ V@@ A@@ AN dugh iv@@ aan ken gb@@ an@@ de@@ av@@ aan na wa sha ada h@@ ôn sha kwagh u a soo u tan la . Yange venda u gban ken imeen , kpa gema tile dông sha kwagh u perapera . K@@ on u O@@ le@@ v ú sha In@@ j@@ akwagh Gba u se kpa se nôngon sha afatyô wase cii se naan mbananjighjigh a vese imôngo iwasen sha igbenda i vea za hemen u eren tom u Aôndo yô , di vough er Marku yange er tom kpoghuloo sha ci u anmgbianev nav mba ken Kristu nahan . Gba u Ese@@ kiel una ôr Mbayuda mba i yem a ve uiky@@ angen la loho u Aôndo ga , saa una vande ungwan ib@@ aver ér i tim gar la sha zwa u “ or u nan wer ” mtim shon yô . — Ese@@ kiel 24 : 26 , 27 . 17 : 26 ) Heela tseegh ga , Yesu kaan hanma shighe ér una fatyô u eren ma kwagh iyol na ga , saa sha iwasen i Yehova . — Yoh . 5 : 19 . Sha nahan yô , i na iniongo la ityom i ia er sha u zan hemen a kwagh u Tartor yô . ( Ekesodu 34 : 6 , 7 ; 1 Yohane 4 : 8 ) U nenge wer mkaanem ma mimi ma sha kwagh u Or@@ gban se la ma a inja nan je ? Paulu lu Orkristu u veren ikyav i dedoo , shi lun a imoshima i wang . M@@ hen la wasem m gba uwer ga shi a v@@ am a iember je zua ga . ” Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh ken M@@ ex@@ ic@@ o , 4 / 15 ( Heb . 13 : 15 ) Aluer u er akaa agen a u tsough u eren ne yô , vangertiôr wou una seer kua iwuese i u lu a mi sha Yehova la , nahan u tsua akaa a u va er ken hemen yô . Maa va gba angev kpo@@ o , mba za karen un yô i zua un a ky@@ ans@@ a i sha hu@@ h@@ u , i̱ ya un hu@@ h@@ u cica cii ; shi i kaa a na ér una kpe ken atô u iwer i iti@@ ar shin at@@ ar@@ atar . ( b ) Aluer gba u se seer lamen a or u se lu henen Bibilo a nan la sha ma itinekwagh igen yô , kanyi i gbe u se ere ? Mba@@ yev mba kiriki je kpa kôr cio u eren shiada ken makeranta . Ka we tswen u lu keren akaawan sha er u nôngo a mbamzeyol mba uma ga . Zege@@ ish@@ u ugen u vihin tu , u i yer ér sh@@ ar@@ k la za due shin ai@@ v , h@@ ôn ishigh sha a na . Ity@@ ôkyaa yô , tar u ú vende u civir Aôndo ne ngu ken “ ayange a masejime ” anyom imôngo hegen , man er u lu yemen u za ku@@ usu yô , ngu tagher a “ ashighe a ican ” tsung . Ken ivur i sha 5 man 6 la , Peteru nger ôr kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee m@@ à sha ayange a Noa la , ka zege@@ mnger u yange tim bo@@ tar la he ’ shighe shon je la . Kwagh u a gem a lu yô , ior mba keghen ato a iky@@ aior i i lu Mbashiada kpishi , shi mbak@@ ov ve mba ne ve icivir sha m@@ til u ve til sha jighjigh u nan ve dông la kpaa . Iyange yase — ka ish@@ an i ke@@ hen akuma akuma — ngi a tahav mbu “ kuman ikyav mbi bu@@ gh@@ ur b@@ iliôn kwa 1@@ 00 ken hanma se@@ k@@ ôn@@ d . ” ( 2 Timoteu 2 : 1 , 2 ; 1 Peteru 2 : 21 ) Er se lu mba eren tom sun@@ da u sha injakwagh ne yô , se fatyô u lun a iember ser sha kwa@@ r@@ karen u vough yô , ken inyom i tom i i kar la se hen Bibilo a ior ken ya kuma 4@@ ,@@ 7@@ 6@@ 6@@ ,@@ 6@@ 31 sha tar cii . Yange m eren hanma inja tom cii , m p@@ aan to@@ ho sha inj@@ in shi m nengen sha mgb@@ e u kwagh gba atôônanongo 28 a ityakerada la , shi m lamen a af@@ ishi a shin t@@ ine a ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , shi af@@ ishi la kpa lamen a mo . Í ôr kwagh u Yosev man kwase u Po@@ ti@@ far ken ngeren shon . Nahan kpa Maria de ga , ôr Yosev hanma kwagh u za hemen yô . ( b ) Ka tom u nyi u nenge wer gba u u er ior mba hen haregh w@@ ou@@ we ? Paulu yange wa Mbakristu kwagh ér : “ W@@ aan nen ishima a ior cii . ” Su@@ ur sha Yehova Er M@@ k@@ ur A Lu M@@ gb@@ ôghom Ne , 3 / 15 Yehova , Or@@ gban se na se Bibilo i i lu Mkaanem nam la ér i̱ tese se kwagh u se er ve se ember uma yô . M@@ hen u Aôndo a gbe uumace a mi , i lu u vea fatyô u henen zwa la ka iyua i kpilighyol . ( Ps . 1@@ 39 : 14 ; Mpa . Jigh@@ ilii yô , ngu a yar tom a mbatyomov nav mba jighjigh mbara sha ci wase er mba eren tom mba ka i “ tin@@ d@@ in ve u za wasen mba vea ya dyako u myom la ” nahan . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yehova una va a mkur u bo@@ tar ne sha Armag@@ e@@ don la , kwagh u mbap@@ er@@ apera una lu nan hen shighe laa ? Kwase u ortamen u sôron atôônanongo ugen u lu vea vese yô , kua a an - wan@@ kwase la , yem a na shin af@@ ishi a A S@@ aa kpa I Z@@ ua A M@@ i la . Yange i hii u keren mba ve lu “ iyôngo igen ” la hemban cii yô , ken inyom i 19@@ 35 la , ve mba shon mba ve ne ip@@ aa la jighjigh shi ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo shi ve sue mba i shigh ve mkurem , ve mba ve lu “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” ken tom u pasen kwagh u Tartor la . ( Anzaakaa 22 : 6 ; Mbakolose 3 : 21 ) Kpa u ngu wer kwagh la tese ér tsombor u se dugh her la ua fatyô u nan se hingir ior mba dedoo shin mba b@@ ov ga . M@@ kav u or@@ henen kwagh nana kav kwagh u ú lu tesen nan la har sha m@@ fe@@ takerada u nan la kua mlu u uma u nan man mkav u nan lu a mi ke ’ Bibilo la kpaa . Ikyav i tesen yô , i@@ pi@@ pa@@ abaver i ken tar u I@@ tal@@ ia i í yer ér I@@ l T@@ emp@@ o la kaa ér : “ Ior mba ve eren tom imôngo vea Mbashiada mba Yehova pase ér , ka mbatomov mba lun a mimi iyol kpishi , mba ve lumun a kwagh u ve ne jighjigh a mi je i gande yô , nahan kpa , ve kuma iwuese sha ci u aeren a ve a dedoo la . ” Una fatyô u sur@@ un we ishima sha ikyev i Mbakristu mbagenev . — 6 / 15 , peeji 30 - 31 . Kwagh u sha uhar yô , umbur wer mnenge u kpe@@ egh una fatyô u tsu@@ ghun se . S@@ an@@ ker u esen ts@@ or ts@@ or due ken zwa Na sha u Una gber akuraior yô . ” Anmgbian ugen u hemban anyom 8@@ 0 , u a ze mbamkombo mba Mbakristu vea kwase na hanma shighe yô kaa wener : “ H@@ ingir iky@@ e yase u zan mbamkombo hanma shighe . ( Ef . 4 : 29 ) K@@ ange ishima wer u ungwa shin u samber a ang@@ er@@ e@@ ke ga . Kwagh u wase se ve se wa ishima yô , lu mfe u se fa kwagh u ikyaa i i̱ hii ken sule u E@@ den la kôr inya la — ka ikyaa i ian i Aôndo a lu a mi i hemen je la . . . . “ Zum la gb@@ ase@@ ela una teman vea wan@@ iyôngo imôngo , any@@ am kpaa una yaven a wan@@ iv@@ o imôngo ; g@@ umb@@ ua man g@@ umb@@ egh@@ a kua icighan@@ ile vea teman imôngo , wanye u kp@@ egh@@ ee una hemen ve . Kpa , ior kpishi fa er ku u lu a tahav sha mbagenev ga nahan ga . 11 : 4 ; 1@@ 30 : 3 ) Kpa , kor se sha dooshima sha er kwagh môm una vihi mlu wase vea na shin ishimaveren i se lu a mi i va zuan a uma u tsôron la ga yô . — Ps . I ôr mkaanem ma b@@ un@@ den ga man ken kwaghôron u profeti ne , ér : “ K@@ ô@@ m@@ gbenda una lu her , á yila un er Ici@@ ghan@@ gbenda . ” Nyian ne , ior kpishi tsua a ishima ve u lun kwa@@ v sha ci u ityôkyaa ne , nahan doo u mbagenev vea taver ve asema . Ikyav i tesen yô , yange G@@ az@@ m@@ end lu môm ken mba ne@@ er bo@@ l u gbidyen sha ave , u i ye ikyo na shin iky@@ ese la ken tar u Al@@ b@@ ania . Kwagh ugen ken akaa a yange i tsengaôron u̱ Yosua yange nenge yô , lu mkur u ityendezwa i Yehova er wener una war Mbaiserael ken Igipiti , una hemen ve a yem a ve ken Tar u Ity@@ endezwa shi una hemba ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a age@@ egh a Mbak@@ an@@ aan a á hendan a ve cii . 19 : 6 . M@@ lu u i nd@@ ere kon ú lu la kpa tese ér un u a er ú la ngu a kwaghfan . Yesu yange ôr kwagh a atôônanongo at@@ a@@ ankar@@ ahar kwa ta@@ an ér un fa aeren a ve a dedoo la cii kua mbam@@ yina vev kpaa , nahan wa ve kwagh shi taver ve ishima . Gba kpee u Mbakristu vea cia shin vea yina asema sha ci u akaa a a lu zan hemen shin tar ne ga . Ishim@@ at@@ aver man kwaghwan u mbatamen ve ne anmgbianev vev mba nomso man mba kasev la ka a har sha kwaghwan u ken Ruamabera . Anmgbianev av mba ve na jighjigh a kwagh u mbat@@ s@@ av yô , kaa ér : “ Ú hiin u ôron takerada la yô , a gba u ú ôron u hanma iyange ! ” K@@ olo u gbidyen sha mba@@ an@@ ar mba lun i@@ pe man b@@ or u shin angahar man b@@ or u yan ikyo shin iky@@ ese man k@@ olo u i gbid@@ y@@ i sha ig@@ y@@ id@@ ô i ye ikyo ken iky@@ ev@@ we la man a@@ yem a gban man b@@ or u í gbidyen sha gb@@ o i we ikyo shin ih@@ u@@ la la shin an@@ umbe ag@@ enegh cii or@@ hemban la ka nan k@@ ôndo nan nyôr sha az@@ enger i lu sha ci u m@@ ne u nan ne ishima sh@@ am@@ in nan tee ave sha la . • Lu hanma shighe ônov mba Shi@@ on y@@ av lu hen inya , shi lu hanma shighe ve “ mough sha ” man lu sha nyi gbenda ? Iyoukura i ken inyom i 18@@ 9@@ 2 yange i kaa ér : “ Ka ior kpuaa tseegh ve fe [ ve ] ér ka mba eren Ter tom kpôô kpôô , shin ve fe er Ter a nengen ér iyol i hiden a mi ijime ve la kua ieren ve i t@@ angen iyol ga la ka kwagh u i@@ civirigh ye . ” M kera ôr ityakerada yen i i har sha Bibilo ne ga je shighe li@@ he hegen . ( 1 Tim . 5 : 23 ) Shighe ugen la , ior mbagenev ken tiônnongo u ken K@@ orinte lu pu@@ un mbaapostoli , nahan Paulu tindi Timoteu ér a za sôr mzeyol la . M@@ h@@ ôônom ma Aôndo a zu@@ ngu uumace la gba zua sha iji@@ r@@ ôron i mimi ( Nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ U Ngu K@@ aven I@@ wanger i í Lu T@@ an Se@@ er a Se@@ er la Kpa ? ” Kwagh ne ngu yangen ior mba ve lu a ishima i mimi la u dondon ikyav i Yesu Kristu shi kporom hen Aôndo , er Bibilo i kaa ér ve er la . — 1 Mbakorinte 11 : 1 ; Yakobu 4 : 8 . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ts@@ eng@@ ak@@ aan tsuaa je ér zege@@ kwagh una va er ken ashighe a mkur ne . Bibilo tese ér ican i yan cii ia bee Se lu nen a vangertiôr ser , aluer se er akaa ne cii yô , se fatyô u sôron aeren a ase . Ka a hingir nahan yô , m due m undu ya ; sha ci u me fatyô u ungwan er ônov ve lu v@@ aan mo ij@@ en ga . ” ( 1 Peteru 5 : 6 - 11 ) De se time sha u@@ vande - eren mba ve tese ér se fatyô u keghen iyange i Yehova a ishimawan shi jighjigh wase kpa una taver her dông yô . Mark N@@ ou@@ ma@@ ir Gadia Amo@@ shi ti hi@@ la na a na ma@@ f@@ o tsô ! ( 2 Timoteu 3 : 13 ) Gba u se fa er Satan a lu h@@ ônon se sha kwagh u i@@ ember@@ yolough atô kposo kposo yô shi se palegh an@@ umbe a i tesen sha tele@@ v@@ ishen sha kwagh u ior ve eren ayange ayange la man an@@ umbe a p@@ il@@ agh a sha vi@@ di@@ o kua ats@@ am a i we sha akaa a ji@@ mba@@ gh la kpaa . Mbag@@ anden kpaa vea fatyô u henen fan gbenda u vea dugh ihyom man h@@ ua ken ve kera yô . Lu sha ikyev i Tindi Yehova pase atindiakaa na a vough la sha kwagh u a soo man u a soo ga la ye . Kpa er nan vese kwase yô , a gba u nana p@@ ande shighe la kua agee a yange nan pasen kwagh a mi la , nana nenge sha kwase u nan , sha er nana er kwagh u doon kwase u nan yô . Er se fe ser Yehova , Or@@ maan u T@@ amen la ngu ishima legh legh shi eren kwagh akuma akuma shi n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr ga , zu@@ ngu mh@@ ô@@ ôm , shi gem gbenda u a eren kwagh a mba ve tsu@@ m , kpa ve gema ishima la yô , kwagh ne na se m@@ sur@@ shima kpishi . ( Mbaheberu 11 : 13 ) Hanma shighe cii , ve lu palegh u lun k@@ ang@@ en@@ aa a mba@@ wan@@ ndor a ve mba ve civir ak@@ ombo la . 6 : 14 , 15 ; Luka 15 : 7 . Tindi yange s@@ enden ve ave iky@@ er gb@@ ang ga . Paulu lu a mbam@@ yina nav , nahan ashighe agen yange ishima i vihi un ker sha akaa ag@@ enegh . Anmgbianev kuma iwuese kpishi sha tom u ve lu eren ken tiônnongo kpoghuloo sha u pasen mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato akaaôron vough er mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ayol a ve kpa ve lamen nahan la . ( Ôr Mpase 3 : 7 - 13 . ) Kpa kwagh á gema á tser tar man zege@@ mnger gadia di@@ abolo sen shin ven , ishima vihi un tsung gadia a fa er shighe na a kera vese ga yô . ” Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 3 PE@@ E@@ J@@ I 23 - 27 Se lu nen a vangertiôr sha akaa a Yehova una va er ken hemen la kpaa . Mba a ikyav mbi n@@ um@@ u@@ v mbi vea fatyô u eren kwagh ne a mi yô . Ka se zer ungwan ag@@ wa u i@@ pi@@ la i eren hen tsombor man aeren a p@@ il@@ agh a mba wan ts@@ wam man ag@@ wa u tim - iky@@ u@@ ior man m@@ w@@ oo u ior wu@@ an ikpelaior a ityôkyaa shio la . Se hii sha kwaghwan u a lu heen ne , ér : “ Wan wam , aluer u ngohol akaaôron am , man u ko@@ so atindi am her a we , je , er u ver ato ou sha kwaghfan , u ver ishima you sha mkav yô , . . . M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti wuese erdoo u Davidi a na kpishi . 24 : 8 - 10 ; 25 : 11 , 12 ; 29 : 10 . Nahan kpa , gba u se kegh a kegh ser tar u Satan ne u kure iyol i u ga . Lu mba i haa awambe a ve sha at@@ se a nan@@ den nagh sha ikyav la i na ve uri@@ ga mban ye . Sha nahan yô , se mba dondon ikyav i mbacivir Yehova sha mimi mba i er kwagh ve ken Pasalmi 9@@ 9 : ​ 1 - 3 , 5 la . Aluer u er akaa ne yô , u lu a msaanyol ken ivese you shi u na a saan T@@ er@@ u u sha la iyol . 22 : 22 ; 40 : 9 ) Sha mimi yô , se cii se lumun ser , sea za mbamkombo anyom a ngee nan kpa , ka sea ungwa mkaanem ma anmgbianev asev mba nomso man mba kasev , mbayev man mbag@@ anden ve ôron ken mbamkombo la yô , se zua a ishimataver kpishi . ‘ A sar ishima Y@@ am tsung , mimi je , Me zung@@ we un mhôônom , kape TER A kaa ne . ’ Or@@ gen di lu a vande ungwan kwagh u Mbashiada mba Yehova ga , shi ityakerada yase kpa doo un ishima tsung . Ashighe agen i lu sha shighe u hi@@ r , wu@@ he u kôr ke@@ gh@@ elee je kpa i gba u se tsa ken iyou i i lu a kwagh u tse@@ en i ker ga yô . Yange ngohol akaa kpishi hen Ter na , man akaa la gba un kwagh tsung . Er sar Davidi u maan Yehova iyou nahan kpa i na un ian ér a maa i ga . Se fatyô u eren kwagh nahan ken tom wase u kôron ish@@ u ken jijingi ne kpa ? U ôron u been yô , pine iyol you wer , ‘ M kav inja i ase@@ mber a ken Bibilo a i nger a ken a@@ kwa@@ ti ne a yi@@ er a yi@@ er ne je he ? ’ Ve yô , ve lu kôôm se sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee er ve nenge i doo yô , kpa Un yô , ka sha u ma i kpe se iyol sha u ma se lu a kwar sha m@@ tsegh Na ” la . Shighe u Diabolo tese Yesu ity@@ artor i sha won cii la , lu nan un tahav mbu ma orumace môm nan lu a vande zuan a mi ga yô . Se fatyô u t@@ ôn@@ don kpen er ish@@ u i i ker ken kp@@ er shin iny@@ on i i ker ken kwagh@@ h@@ ônon nahan . Ka mbamhen mba kpe@@ egh mba nyi mba ve yaven ken jijingi ve lu a mini ? Er nan lu eren tom sha kwaghwan u Bibilo hanma shighe , shi nan lu zan mbamkombo mba Mbakristu n@@ du@@ ur@@ u@@ u shi pasen ior kwaghaôndo , shi ityom i nan i hen ya kpa nan lu eren shi nan lu wan ishima a ity@@ uh@@ wan@@ ev kpaa yô , akaa ne cica cii wase u pan@@ den ah@@ endan a hen tsombor u nan la . — 1 Peteru 2 : 12 . ( Ru@@ tu 1 : 14 – 17 ; 4 : 9 – 13 ) K@@ asev mba sh@@ on@@ ov mba ve lu Mbaiserael ga ne ‘ waan mkaanem ma Aôndo ikyo ’ nahan ve zua a ian i civirigh i lun ung@@ ô mba tamen mba Yesu Kristu . — Mateu 1 : 1 , 4 – 6 . M gema m kaa a na mer , “ M nenge mer u gbe ôron tsô ga , ka kwagh u ne eren je la , m lumun a we . Sha nahan yô , mbamaren mbagenev ka ve sôr ian ve ver ér mbayev vev ve̱ tôndo icin i m@@ nya cii man vea mase zan mbamkombo ye , sha er vea za nyôr ke ’ Iyou i Tartor kundu kundu shi vea wa iyol u henen kwagh kpaa yô . Or u nan eren nahan cii dooshima u nan ka u “ sha im@@ anger ” jighilii je . Tsô , a hii u ôron Bibilo man ityakerada i pasen Bibilo vea John . M@@ akeranta ne na yô , Yehova hemba doon mo ishima kua iyou na man nongo na . ” M@@ akeranta u Tom u Tartor Kwase ne yange “ ya ican [ kpishi ] ” sha ikyev i mbat@@ wer@@ ev shi vihi akaa a na cii sha u keren gbenda u una sôr angev mb@@ ura yô . Er ú nenge a as@@ an sha kwa@@ v@@ aôndo ci@@ v@@ ilii nahan kpiligh we iyol gaa ? Z@@ y@@ g@@ m@@ un@@ t kaa ér , “ u eren tom u pasen kwagh la wasen se u ha@@ an or@@ he iyol , shi wasen se u tesen ser Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese doo se ishima . ” U tesen ikyav yô , tindi môm ken atindi a sha ikp@@ ande a@@ wen la kaa ér : “ M ngu Aôndo u gban i@@ wu@@ he . ” Er ve hide ve yem ken tar ve nahan kpa , tom u ve er vea anmgbianev vev mba ken tar u Fran@@ ce la ume atam sha ci u mbap@@ asenkwagh u Tartor seer iyenge ken inyom shon . Kpa hen ase sha kwagh wam kpuaa tsô u kav er i lum yô . Ka a@@ aven a nyi i doo u han@@ ma@@ or asange asange nana tôô sha er nana yange mlu u ken ishima i nan u hingir er inya i i̱ civir ga laa ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ôngo sha u we man ikyar u ne hide ne na ayol a en jighjigh ken ivaa yen la sha u eren kwagh ken ij@@ ough@@ ave . I@@ l@@ se kaa wener : “ Er i gbe je m ngu a nenge a ior ve doo inja er ve nahan ga . 11 : 5 ; Luka 18 : 18 - 23 . Or@@ pasalmi ôr kwagh u ior “ mba gbenda ve u lu vough ” la ér : “ Mba i saan ve iyol yô , ka mba ve we mbam@@ pase [ mba Aôndo ] ik@@ o , ve keren Un a ishima ve cii la ; shi ve eren ma ifer ga , kpa ve zenden sha igbenda Na ” yô . U@@ B@@ O@@ G@@ O 5 ( zwa U@@ r@@ ho@@ bo ) ( Mpase 14 : 6 ) U@@ ̱ nan a na ayol a ase tseegh la kpa ka a na ashighe agen aan a gba duen ab@@ u tsô sha u geman ior hingir mbahenen . Ishim@@ a@@ verenkeghen you la ka i gbil@@ ini@@ gh ga . Ú hendan a mbamhen mba kpe@@ egh mba ve samber sha tar wuee ne nena ? Shi se er msen ser Yehova a wanger se , a̱ hide a@@ vese hen a na shi a̱ wase se u du@@ ghun asaren a bo ken ishima yase kera . Shi a̱ wase se se tile dông . 20 : 24 ; 21 : 13 . Sha ashighe agen yô , ityom i i ne ve ken makeranta la shi ka i hingir ve ian i dedoo i wuese Yehova . Ka se pase Aôndo kwagh u a dugh se ken ishima shin ka se zer kimbir kwagh@@ môm gbe@@ me ? Nahan kpa , aluer ka Yehova Aôndo u a gbe uumace la ga yô , ka an nan hembe lun a mfe u nana wa se kwagh u vough sha kaa nee ? • Ú nenge tom u ior mba Yehova ve er ken inyom i tom i i kar la nahan , kanyi i doo ú we ? Apostoli Paulu tôô ishimaverenkeghen kar sha ag@@ un@@ du@@ utya . Mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor mba ve hembe iyenge m@@ iliôn at@@ ar@@ atar ne wa ishima mba eren Aôndo tom sha jighjigh hen shighe u isharen i ior wan ayol a ve ikyo tseegh i lu hemban taver a taver ne . Shi yange lam a ior kpishi sha kwagh u Yehova , Aôndo u mimi , vough er Yesu kpa er nahan . S@@ aa Or a Na Jighjigh Ve N@@ ana W@@ ar Y@@ e ( Mat . 9 : 36 ) Jigh@@ ilii yô , a doo mbara nahan u henen Bibilo keng ga . Nahan a “ tese u tsung sha er u na jighjigh , N@@ W ” a akaa a u hen ken Ruamabera la yô , vough er gumor Timoteu nahan , shi kwagh ne una mgbegha ú u civir Yehova a ishima you kpaa . — 2 Tim . Or u tilen sha mimi ugen yô , lu Yobu . 1 : 35 , 40 — D@@ ugh An@@ der@@ ia kera yô , ka hanma or@@ henen yange nan tile ikyua a Yohane u Eren B@@ atisema ? I zua a ngeren ugen u yange i nger sha kpe@@ kpe u i pav u@@ kp@@ ar mban ker la ; ngeren shon kaa ér : “ Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev môm nana de p@@ eren kpe@@ kpe ne nyôron ken icighan@@ jiir ne ga . Sha ayange la , ior mba ken tar u Jam@@ an@@ i kpishi lu hen ani@@ jiir ne . ( Z@@ ua a iwanger : Ôr avur a Bibilo ne shi hen sha mi , Yobu 31 : 1 ; Pasalmi 119 : 37 ; Mbaefese 5 : 3 , 4 . ) ( a ) Davidi yange hen sha mbamhen mba Aôndo nena ? Tsô a kende a ôr kwagh sha inja i or u i ne nan tahav sha ku yô , ér : “ Wan@@ ye kwa@@ or , M ngu kaan a we M@@ er ; M@@ ough sha ! Se fatyô u nengen a mimi u kwagh ne , hemban cii je yô sha gbenda u i yaren tom a ie@@ ev kpishi ken ad@@ ua u Or@@ th@@ o@@ do@@ x u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la . ” Sha vegher u gen yô , aluer ishim@@ any@@ ian i mbamzeyol mba ve du@@ mbur ken uma shin tar ne nongo u imb@@ ishi “ kwaghôron u Aôndo ” di er us@@ aa ka ve imb@@ ishi iv@@ or i k@@ an shio u vesen nahan di y@@ ee ? A kaa ér : “ Mimi je , m gbe wanger ishima yam , man m nyian ish@@ ô iyol gbilin tsô . Yehova kaa ér : “ Me t@@ enger akuraior cii , nahan akaa@@ injaa a akuraior cii aa va , nahan Me iv iyou ne a iengem . . . . Kwagh ne kuma vough sha mpase u i ne ish@@ ember@@ ti i i yer ér “ iyol@@ tseghan ” la , man inja na yô ér “ u or geman iyol i nan cii nan sha ma kwagh u sha mhen shin ieren , je tôôn ave sha . ” Gbenda môm u injaa u se civir Yehova yô , ka sha u nan iti na icivir . Ken ngeren u a dondo ne , se lu timen sha akaabo agen atar a Yehova a te se icin sha mi sha u wasen se u kôron hanma “ gbenda u aiegh ihyom ” yô . — Ps . Ve kôr Lo@@ ti , wan u id@@ y@@ on@@ don u Aber@@ am la kpaa , a akaa a na , ve yem a mi , gadia a lu ken So@@ dom . ” 1 : 14 , 15 ) Shi yange venda kwagh u mbahemenev mba@@ adu@@ av mba ken Yuda tesen la gbar gbar , man kwagh ne lu ityôkyaa igen i yange na ve ve wua un yô . — M@@ ar . Ka mimi , se fa er u yan ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa shi ngohol iwasen i jijingi na la i lu igbenda i hemban cii i Mbakristu mba mimi ve zough a agee yô . ( Ps . 36 : 7 ; Yoh . Kpa Yehova ta ikyaa a na . Een ikyav mb@@ ira yange mbi y@@ uh@@ wa , shi i@@ gb@@ ur i̱ yange ve kighir ior a mi la kpa i̱ nyoon tsung . Shighe u Yesu kaa a ve ér ve de@@ en mba ve er ve kwaghbo ac@@ in imôngo kpaa la , ve zamber a na ér : “ Se@@ er se jighjigh u nan ! ” — Luka 17 : 1 - 5 . Er se lu keghen averen a kpilighyol a i ver sha ci wase ne , Yehova soo ér se ember akaa a dedoo a un ne se la . Aluer se fa er ior mba Yehova ve eren tom sha inja vough vough yô , se zua a mtsera sha igbenda i iti@@ ar ne : Se hemba lun a iwuese sha mbara mba ve eren tom sha ci wase sha gbashima la . ( 1 T@@ es . Nahan aluer se mba a mnenge u vough yô kwagh ne una wase se se nengen mbamlu asev sha gbenda u vough . ( Duteronomi 28 : 45 , 48 ; Yeremia 28 : 14 ) Mayange je se de ser Satan , or@@ ihyom wase u hemban cii la a hemen se ga , sha er i@@ gb@@ ur na i eren ior ican la ia lu sha a vese ga yô . Shin er ashighe agen tsombor u or ka u tôv nan a ican kpoghuloo nahan kpa , kwagh lu nahan hanma shighe ga . 25 : 6 - 8 ; 35 : 1 , 2 . Shighe u Davidi lu an@@ ye la , or môm tsô fa un ga , hen tsombor na je kpa á gba kwagh ga . Or@@ kwa@@ se@@ he u nan lu Orkristu la nan fa ér , aluer nan er ic@@ egh@@ zwa ga yô , nana fatyô u lun vea kwase u nan la imôngo ga . Mbaiserael mba p@@ eren sha tar cii yô , Yehova kaa a Mose ér : “ N@@ aregh uwegh ough sha zege@@ mnger , mngerem ma@@ ̱ hide ma@@ ̱ zua her , ma@@ ̱ ci@@ r Mbai@@ gipiti a ak@@ e@@ ke a ve kua mba@@ any@@ iny@@ av vev kpaa . ” Er se lu Mbakristu yô , ka se de ser m@@ doo u Aôndo a doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese la a mgbegha se se er tom u pasen kwagh u Tartor shi se gema ior ve hingir mbahenen . ( Marku 12 : 29 , 30 ) Mimi je , ishima yase i sha injakwagh ne ngi a inja kpishi . Per@@ apera zua kôôsôô vea nyi kwagh@@ a ? ( Aerenakaa 13 : 1 , 2 ) Kpa alaghga yange yemen tom m@@ ishen sha kwa u hiihii ken inyom i 47 shin 48 la yô , hemba soon ér i yilan un sha iti na i Roma i Paulu la . la , ken Tom W@@ ase ú Tartor , u No@@ ve@@ mba 20@@ 11 . F@@ a wer an@@ zughul a tar ne a nyian ishima man ic@@ ugh i iny@@ ar ia na u vihi ikyar i u ye vea Yehova la . A kaa a Samuel ér : “ De kenger m@@ lu@@ yol na ga , shin ity@@ aven na kpaa ga ; gadia A k@@ um@@ am ga . ” A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a a lu kuren sha mi la tese ér kape kwagh á lu je la , nahan gba u se kuran . Mb@@ an di kpaa , mba a ian i civirigh i tesen tindi u mimi hen ior mbagenev umiliôn imôngo kpaa . — Yohane 10 : 16 ; Mpase 7 : 9 . ( Yes . 5@@ 6 : 1 , 2 ) Sha kpôô yô , aluer se er kwagh a mba@@ wan ndor a vese sha dooshima man sha perapera yô , se zua a iveren . Ve L@@ um@@ un u Z@@ a Pas@@ en Kwagh ken Philipp@@ ines , 10 / 15 • Ka akaa a nyi nahan í er ken msen u Yesu yange er , a lu se ikyav laa ? Nahan ve lu hen ang@@ er@@ i u kiriki u kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh , ape vea fatyô u lun a akaa a ve soo la shi a saan ve iyol yô . ” 2 : 9 - 13 ; 4 : 23 , 24 . ( Ps . 119 : 1@@ 7@@ 6 ) Shighe u se zough a or u nan undu tiônnongo yô , se fatyô u wasen nan sha dooshima ser nana hide kpa ? Shi m de aeren a ityô yam a kwagh u mba@@ im@@ ev la kpaa . ” Anmgbianev Ve Z@@ a Hemen u Do@@ on Ne Ishima Ka atô@@ akyaa a injaa a nyi se lu a mi a zan hemen u henen kwagh hen Yes@@ u@@ u ? Shighe kar yô , hur@@ or wam ugen u se lu ken nongo u R@@ ast@@ af@@ ar@@ ian imôngo yô , va nam an@@ takerada u henen Bibilo a mi u Mbashiada mba Yehova gber yô . Cii man shighe u iji@@ r@@ ôron la a kure yô , i wa se kwagh ér : “ C@@ ia nen Aôndo , na nen Un icivir . ” Kpa Yobu hiin u tagher a tôv@@ ac@@ an yô , kera fa@@ an@@ tyô u nan Yehova ini@@ av sha ilev nav ga . Nenge er a saan we iyol u henen kwagh u inyam i ken to@@ ho , er ia lu zenden ken won g@@ al@@ em@@ aa , ape zayol môm una lu ga la yô . Er za bee lu hiden ken ya sha iky@@ e@@ ky@@ e na i kp@@ el@@ an yô , lu ôron ngeren ugen u profeti Yesaia , tsô F@@ il@@ ib@@ u , or@@ henen u Kristu va va kohol un . Se fatyô u veren ishima sha er se ayol a ase se kuma u lun mbahenen mba Kristu nyian nena ? U@@ pania mban va kav ér or shon u i yilan un ér On@@ es@@ m@@ us , u z@@ ur@@ um anyom 40 ne , lu a b@@ ou@@ ange u sha ak@@ u@@ he . Aluer se hen sha kwaghôron u Paulu yô , se zua a ityesen kpishi sha gbenda u yange pasen mbagenev akaa a mimi a ken Bibilo la . Or ngu a ngu uma ga . I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 4 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) “ Hii nyian je zan zan ken hemen kpaa [ ne ] mase kôron ior . ” — L@@ U@@ KA 5 : 10 . Kwagh ne una fatyô u vihin mlu wasen vea Yehova . Shin er i gbe u ve cii vea de u eren akaa agen nahan kpa , mô ve tsô vaa af@@ an@@ yô sha kwagh u nan tsough u eren ne ga . ” ( b ) Doo u se nengen mba ve hemen hen atô wase la nena ? Jighjigh u nan u Lu@@ c@@ í@@ a la wase tsombor wase hingir u civir Aôndo ken mzough , shi a seer taver mo ishima u civir Aôndo sha ishima i môm cii . Ka sha ci u imba dooshima la due hen Yehova . “ U@@ wegh ku TER ku lu a mbayev N@@ av . ” — Y@@ E@@ S . T@@ A@@ R N@@ A : L@@ AT@@ V@@ I@@ A Shi@@ ru@@ shi sôr gbenda ver sha u Mbayuda ve̱ hide he ’ tar ve ke ’ inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la , di vough e̱r Yehova tsen@@ ga ôron tsuaa nahan ( 2 Mbakorinte 3 : 6 - 8 , 14 - 18 ; Ekesodu 34 : 29 - 35 ) Nyian kpaa “ iyôngo igen ” i Yesu la ngi a ian i civirigh i tesen ior iengem i Yehova . — Yohane 10 : 16 . Ve lu mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda , mba ve zua zwa ve wua Yesu la . Se er nen Yehova tom kpoghuloo er Habak@@ u nahan . Nahan kpa , mayange ve yina ishima ga , ve lu za ôron ve loho u Aôndo “ tugh man te@@ tan . ” Nahan kpa , G@@ or@@ don hii u henen Bibilo , nahan ica gba ga tsô mase kaven er un zough a mimi yô . Se mba a vangertiôr ser Yehova una ver se doo doo sha hanma kwagh u se de a kar se cii , sha u se pase kwagh sha ashighe a a hembe doon ior mba hen haregh wase la yô . Ka nahan ga cii . Yesu yange kaa ér ior mbagenev kua mbaapostoli nav vea hemen a na imôngo sha . Bibilo pase ér , sha shighe u m@@ ze@@ hemen , u i lu inja er tar ma u lu doon a doo ne , ior a gema a lu vihin a vihi tar . ( Duteronomi 21 : 18 – 21 ) Apostoli Paulu wa Mbakristu kwagh ér : “ De zough nen a ma or u i yer nan er anmgbian kpa nan gem nan lu or u idya shin or u h@@ ua shin or u civir ak@@ ombo shin or u ity@@ uh@@ wan shin or u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom shin or u n@@ um@@ un gbenda ga ; i@@ mba@@ or la yô , kwaghyan tsô kpaa de ye a nan imôngo ga . ” Apostoli Peteru kaa ér u@@ jijingi mban ka mba yange ve ‘ hemba ato zum u Aôndo lu wan ishima sha ayange a Noa ’ la . ( 1 Pet . Yange sa@@ gher se iyol mimi zum u se hii henen kwagh sha kwagh u m - iv u kwaghôron u Aôndo u profeti la yô . M@@ lumun u ú lumun ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la una lu ú a iwasen hegen nena ? ( Genese 5 : 24 ) A shi nan kpa Yehova yange tôô E@@ no@@ ki yem a na ér a za y@@ av shin ku sha er mba@@ ah@@ end@@ anev vea bu@@ la un ga yô . Shighe u M@@ yina u Se Lu a M@@ i la a Z@@ er a V@@ ese Yô Kanyi ka i su@@ r se ishima shighe u se lu yan ic@@ ana ? ( Genese 2 : 7 ) Yange i gba Adam lu or u vough shi mhen na kpa lu vough , nahan lu kwagh u una gba angev shin una kpe ga . Er ve lu ior mba mor@@ on iyol yô , ve soo u civir Yehova sha gbenda u ve nenge ér hemba doon u civir un la . “ M nyôron anyom 18 ken inyom i 19@@ 44 la yô , i kighir mo ér m nyôr sho@@ ja . Mb@@ an@@ az@@ i yange ve kôr un ér vea wua , kpa tile sha mimi na her . Alaghga tsô a lu ior kpuaa tseegh ken ityar ne ve fe u eren tom ne shin ve lu a inyaregh ki kom u nengen sha akaa ne ye . Lu hen mbahemenev mba kwaghaôndo mba ci@@ h@@ in kwagh mbara ga , shi lu hen a@@ sh@@ a@@ gba@@ aior kpaa ga kpa lu hen mbakur@@ an@@ ilev mba hiden a iyol ijime mba “ ve ts@@ aan ken to@@ ho , ve kuran ilev vev tugh ” la . ( E@@ ks . 7 : 6 ; 40 : 16 ) Ikyav i môm kpa tese ér Mose yange h@@ una gbenda u Yehova a eren akaa la shin vihi ishima shighe u i kaa ér a dondo gbenda u Yehova a ver sha u eren ma kwagh ga . Shighe u Mbaiserael ve@@ ver Mose man A@@ ron la , ishima vihi Yehova a ve kpishi . 17 - 20 . 5 : ​ 43 - 45 . 15 : ​ 9 - 15 ) Aluer se kpa se mba civir Yehova sha gbashima yô , una na se iveren keng ab@@ unde ga . ​ —⁠ M@@ ar . 12 :⁠ 30 . Mbagenev je yô ka ve hide ve dondo atesen a hông@@ or@@ ough a “ Zege@@ bab@@ ilon , ” u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii la . Apostoli Peteru yange wa kasev mba noov vev ve civir Yehova ga la kwaghwan u dedoo , ér : “ U@@ ng@@ wan nen am@@ o a noov enev sha er aluer mbagenev ken ve , vea lu mba@@ wan kwaghôron u Aôndo ikyo ga je kpa , á ur@@ ugh ve sha mlu u kasev vev la , á kera lu sha kwaghôron kpee ga , er ve nengen mlu wen u wang u cian Aôndo la yô . Kpa or@@ tom la dugh yô a kohol ikyar na u ve eren tom imôngo , u lu un a inj@@ ô i sule ak@@ un@@ du@@ at@@ aan yô , tsô a kôr un a za wa ken ga@@ adi a mhôônom shio . Aluer se de ser Yehova a tese se kwagh u se er ken uma yô , kwagh môm una fatyô u yangen se u civir un sha mimi ga . A̱ shi nan kpa ônov mba Mose lu ken M@@ i@@ di@@ an , ica a “ or@@ timin ônov mba i@@ und@@ av ” la . ( b ) Bibilo tese ér Yehova kor mba ve civir un sha mimi la sha erdoo na nena ? Yehova veren noov mba ve nengen sha icombor ve a u eren kwagh u una vihi ivaa ve ga la doo doo . — Ps . Shighe kar yô , kô@@ mp@@ eni ugen u nengen sha kwagh u iliam i sha ahumbe , ú O@@ mar lu eren tom a ú la tsua un vea mbatomov mbagenev tindi ve shin Betel u ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la , ve za tese an@@ ar ugen u kô@@ mp@@ eni la var yô . Nahan kpa , mba ve n@@ umb@@ u mbagenev a alegh a hen iky@@ um la ka ve vihi an@@ ye u nan fe kwagh môm sha kwagh u alegh ne ga la . Heela tseegh ga , nongo u an@@ ti@@ kristu ne yange u lu sha ayange a apostoli Yohane nger washika na sha “ shighe u masetyô , ” u alaghga lu shighe u mbaapostoli kpe bee la . Shi vea fatyô u den ér mbayev vev ve tsua akaa agen sha asema a ve , nahan wuese ve shighe u kwagh u ve tsough la a ze i doo kpaa . Kpa aluer nan ngu a mfe sha kwagh u kwaghaôndo ga yô , alaghga nan@@ á tsua u bo . ” Er m soo mer me tese er m lu zege@@ or ga yô , m ny@@ ô@@ rom mat@@ o m za h@@ ungwan ape i gbe u me tsa la ga , kpa m zende angahar . Gbenda u ve henen kwagh ne lu u dedoo sha ci u ve lu dondon ikyav i mbaapostoli man mbatamen mba ken derianyom u hiihii la . Er nan ve i doo u se dondo ikyav i Mose i lun ishima legh legh laa ? 28 : 31 ) Sha nahan yô , se de nen jijingi a hemen se er se pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo yô ! Se fa er tom man inyaregh ka ki wase se u kuren mbamgbe asev yô . ( Yes . 35 : ​ 5 , 6 ) Hen ase er a saan se iyol u lun imôngo a ior asev man azende a ase kua ior mbagenev mba a nder ve shin ku la yô ! ( Yoh . Er yange lu zenden vea Paulu yô , lu a ityom i vesen i eren . T@@ so@@ mbor wam cii civir Yehova sha mimi . ( Luka 11 : 13 ) Aluer se er nahan yô , se hemba lun a vangertiôr ser akaa a i gbe a la cii ka tom u Aôndo a er sha uwegh nagh yô . Ior kpishi ka ve na uma ve jimin cii sha u omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , kpa uma u or môm tseegh hemba inyaregh ki ior ve lu a mi shin tar jimin cii . Sha nahan yô , inja i ishember i “ uma ” la ken Bibilo yô , ka kwagh@@ uma la jimin cii . Ka uh@@ ôn mba sha kwagh u iny@@ ar mba nyi ve te ij@@ ar ny@@ ian@@ a , man se palegh ve nena ? Or@@ gen u timen ken Bibilo u i yer un ér J . W@@ ea soo u seer zuan a mkav yô , ôr Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 13 , peeji 22 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 12 la . Aluer a sar u yô , de “ tindi u vough u a pasen se a to@@ ho ” la a za hemen u kuran ishima you . Nenge ase kwagh u yange er ken mb@@ ee u uwer u O@@ k@@ to@@ ba 20@@ 12 , shighe u ij@@ ever@@ ahumbe i i yer ér H@@ ur@@ ri@@ can@@ e S@@ an@@ dy la ta sha gar u New Y@@ or@@ k la . Se hen nyi sha kwagh u mhen u Yehova sha gbenda u yange er kwagh a Mose man Aberaham laa ? Shighe u Yesu lu sha la , yange gba di lun vea Ter na tsô ga . Er E@@ ve@@ l@@ y@@ n vande pasen mo mnenge na sha kwagh u ityom i Aôndo yô , fese je m kaa a Anmgbian K@@ nor@@ r mer , “ Kwagh u nongo u Yehova u soo ér se er cii , a saan se iyol u eren . ” Nahan una fatyô u eren hanma kwagh u Bibilo i pase sha kwagh u Noa la gaa ? Noa yange tagher a mbamtaver mba nyi , man lu nyi i wase un ve hemba ve ? Aluer mhen u kpe@@ egh ne wa am@@ ise ken ishima i or yô , una fatyô u yangen iember i nan man vangertiôr u nan kpaa . Gba u Mbakristu vea lumun ér jijingi u Aôndo a hemen ve shighe u ve lu vea mbagenev man shighe u ve lu ve tseegh la kpaa . Shi saa u kaa wer , ‘ He@@ il H@@ it@@ l@@ er ’ keng ga . Sha ci u ijiir i An@@ dre@@ w lu eren tom her la wa ave sha ityav mbi nôngon , man un gema soo u van@@ den keren perapera u Aôndo , nahan a de tom la . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange m vese ken gar u Y@@ am@@ ag@@ u@@ ch@@ i vea ter@@ em man ng@@ ôm u tamen . Nahan kpa , N@@ ab@@ al “ lu nom@@ or , wa ts@@ wam kpishi , aeren a na doo ga , ” shi a “ nyoon ishima a ôr kwagh a [ ior mba Davidi ] c@@ aver c@@ aver . ” Aluer se mba gbidyen kwar sha tom u Yesu yô , Aôndo una seer doon se ishima nena ? Sha hiihii la , taver mo u kaven kwagh u m lu ôron la ga , kpa m ze de@@ gh@@ ôô yô , m tagher a ajiir a taver mo , maa m de u ôron i̱ je . ” I@@ t@@ yom i yange er kposo kposo ne wase un u nengen ér hanma kwagh u se er , shin hanma ijiir i se lu eren tom ken nongo u Yehova cii kpa , ka icivir i ne se ye , shi ka iveren kpaa . Mayange vea maa ya , orgen á kar á tema ker ga , vea l@@ ôô , man orgen á kar á ya , ga ; gadia er ayange a ik@@ on a lu nahan kape ayange a ior A@@ v kpaa aa lu la ; u@@ ic@@ u@@ wan A@@ v kpaa vea ya tom u ave ve zan zan je . Nahan i gba u or a taver ishima tsung ve nana tile sha kpe - gbenda a magaz@@ in ken u@@ we , nana lu ôron mkaanem ma yange i wa se kwagh ér se ôron la ye . Yesu yange eren kwagh a mbahenen nav er ka ak@@ ar a na nahan , lu er ka mba shir@@ en un nahan ga . U@@ ̱ ve̱ er kwagh ne yô , yange gba u vea hen u lamen zwa u he , kpa injar va ken ishimaveren ve i sha dooshima la shighe u iorov 27 va sha u va ungwan kwaghôron u ken igbar la yô , shin er yange ura n@@ ôô kpishi nahan je kpaa . ( Ekesodu 9 : 27 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 12 : 6 ; Pasalmi 11 : 7 ; 1@@ 29 : 4 ; U@@ k@@ we@@ legh 1 : 18 ; Mpase 19 : 2 ) Een , ka hen Yehova se fatyô u zuan a tindi u a hembe doon cii la ye , sha ci u un ka u jighjigh man u vough man u perapera kpaa . Nahan kpa , shighe kar yô , a de m@@ hange u sha h@@ ua iv un ken ishima , nahan a hii u tô@@ mon iky@@ ôn@@ ough ki torough ki ter na , ki ki lu sha ci na ga la . Yehova bu@@ m wener una vihi at@@ se ve a nan@@ den nagh la man m@@ t@@ ôm ve@@ m ma a@@ wen@@ em mara kpaa . — Ho@@ sea 10 : 1 , 2 . U er nahan yô , u va Ter wase u sha , u lun a dooshima , u i yer se sha icighan@@ ti na la , a icivir . ( Ôr Yesaia 60 : 17 . ) Se fatyô u aren sha “ mbamhen mba mimi , ” nahan kôôm uuma asev sha er se nôngo a mbamzeyol mba uma tsembelee , shin er i gbe u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se kô@@ r@@ cio u eren kwagh ne nahan kpaa . “ U@@ sha u he man tar u he ” la una va se a iveren nena , man kanyi igen i gbe u shi se time sha mini ? “ Zege@@ ikpelaior ” i ia war “ zege@@ can ” i i lu van la kpa ia lu a atô@@ akaa a he a wuese Yehova . — Mpase 7 : 9 , 14 . Hanma i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh yô ngi a m@@ shi@@ am ma n@@ der@@ an alegh a iyolough kposo kposo udubu imôngo , man m@@ shi@@ am man cii due ken g@@ ô@@ g@@ ô sema kwagh u n@@ der@@ an uma u í yer ér D@@ N@@ A ( de@@ o@@ x@@ y@@ ri@@ b@@ on@@ u@@ cle@@ ic a@@ ci@@ d ) la . Mal@@ aki nger takerada u ú mase kuren Ruamabera u ken zwa Heberu ne , a ôr kwagh ker pa@@ ase pa@@ ase . Alaghga se wase Satan u ha@@ an usu ne ken tiônnongo a mfe wase shio nena ? ( Mpase 12 : 17 ) Er se lu a jighjigh u nan her je , hanma shighe ior vea lu mba a ‘ kpiligh ve iyol vea gba lamen sha a vese dang tsô yô . ’ — 1 Peteru 4 : 4 . ( Genese 19 : 16 - 21 , 30 ) Yange Yehova wa iyol kegh a kegh u rumun u eren sha kwagh u Lo@@ ti sôn la . Ior i tar ne i nengen mlu u ken uiky@@ angen ga nena ? Aluer se mba ior mba mimi yô , se zua a mbam@@ tsera kpishi . Yange lu wang a m@@ shi shio . Ka Un@@ ô Ve Lu Nan Aôndo I@@ civir sha Mimi ? I@@ ny@@ am@@ ky@@ ume je kpa ia hingir u lun ken bem a ior cii shi ia lu bem bem ayol a ve je kpaa . — Ps . Se hii eren tom wase u ikp@@ ur pania imôngo hen gar u Gen@@ e@@ va man u N@@ or@@ w@@ ich , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k . Sha kpôô yô , gba u vea ungwan imo i mbamaren vev shi vea lu a gbashima u henen akaa a ken jijingi er un kpa er nahan . — Duteronomi 5 : 16 ; Mbaefese 6 : 1 - 3 . Sha nahan yô , se ng@@ ur@@ um nen , se tôô nen or u nan v@@ ôr la sha u@@ e , se hide nen a nan . We kpa a saan ve iyol u wasen we . Aôndo yange mgbegha Mose kaa ér : “ Yô , tsua uma . ” Paulu nger ve washika kaa ér : “ Kwagh u vesen u mo kpaa m ngohol a ngohol m gem m ne ne yô : Kristu kpe sha asorabo ase er lu i nger ken icighan@@ ruamabera nahan . I ii Un , sha iyange i sha utar la yô , A nder er lu i nger ken icighan@@ ruamabera nahan . ” Shighe u “ mba@@ vesen [ mba hemen ior ] man mbatamen vev man mb@@ ang@@ eren vev ” hendan kwagh a apostoli Peteru man apostoli Yohane yô , ve kaa ér : “ Aluer a lu vough sha ishigh ki Aôndo u sé hemba wan ne ikyo a Aôndo yô , kaa nen ase ! I nger icam la ken Ekesodu ityough 15 . Ivur i sha 18 la kaa ér : “ TER Una tema tor gbem sha won je . ” Aôndo yange gba Wan na Yesu cii ve mase gban hanma or shin hanma kwagh ugen cii ye . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange kaa ér : “ Kwagh@@ yan Wam yô , ka u Me er ishima i u A t@@ indi@@ m la , Me kure tom Na vough kpaa . ” ( Mbaheberu 10 : 25 ) Anmgbianev mba ken tiônnongo cii ve nôngo ve ôron akaa a maan mbagenev shighe u ve lu nan mlumun shin ve lu nan kwaghôron yô . Sha ayange a M@@ il@@ t@@ on man Ne@@ w@@ t@@ on la , lu kwaghbo kpen kpen u or ôron akaa a a ze kposo a ityesen i c@@ ôô@@ ci yô . ( Mat . 13 : 39 ) Lu u ken ayange a masejime a bo tar ne yô , a s@@ ange ior , a kohol ônov mba Tartor a ver kposo a mba ve lu er ka iv@@ or i bo la cii . Er “ se a@@ mber sha akaa ” a mbagenev ga nahan kpa , alaghga se fa ma or u hen tsombor ugen shin hur@@ or wase nan ngu yan ican sha ci u jighjigh u nan . ( 1 Pet . ( 2 K@@ ron . 16 : 10 ) As@@ a yange hen ér , ‘ M civir Yehova sha jighjigh anyom kpishi hegen , nahan m gande mk@@ ô@@ ôm ’ shinii ? “ ase@@ ma@@ akaa ” la ér nyi ? Tar ne ngu a dooshima ga , shi ngu keren mkpeyol u u tseegh . — 2 Kor . M@@ h@@ ôônom man Ieren i Mimi Man ka an@@ ti nan ne U tahav mb@@ un@@ u ? ” Yesu yange tesen mbahenen nav sha hanma ian cii nena , man mbamaren vea hen nyi sha ikyav i Yesu ne ? ( Mbaromanu 12 : 12 ) Yesu shi yange pase er se zua a msaanyol nyian yô . Ashighe agen , yange se kaa a hanma ve ser nana lôh@@ ô ijende i nan i shima shima , nahan me@@ m@@ yol la a h@@ ôm kpen kpen . ( 1 Peteru 1 : 4 , 5 ) “ I@@ y@@ ôngo igen ” i í lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar la kpa ia fatyô u suur sha Aôndo , kua sha ityendezwa i a er sha ikyev i or@@ pasalmi wener : “ TER , A̱ doo ne ishima , ne mba i doo Un a ven la cii ” la . — Yohane 10 : 16 ; Pasalmi 31 : 23 . “ Or u henen Bibilo a mo la yange waan ishima a mo shi eren kwagh a mo kundu kundu . D@@ AN ( Mateu 13 : 39 , 41 ; Mpase 14 : 6 , 7 ) Nahan mba@@ ah@@ end@@ anev mba a kwagh môm u vea ôr shin vea er sha u yangen awashima u Yehova ga . — Yesaia 5@@ 4 : 17 ; Aerenakaa 5 : 38 , 39 . “ Mba . . . kor ne sha agee a Aôndo sha jighjigh u nan , sha u ngohol myom u i kegh iyol i ver a ver u pasen un sha iyange i masetyô yô . ” — 1 PE@@ T . Anmgbian u kwase ne yange fa mimi sha gbenda u doon kpen kpen . Gba u ve cii kua mba ve lu a ityom ave ken tiônnongo la kpaa , vea zuan a kwaghyan u ken jijingi hen wanakiriki la . — 1 Mbakorinte 12 : 12 , 19 - 27 ; Mbaheberu 5 : 11 - 13 ; 2 Peteru 3 : 15 , 16 . “ Kpa hanma jijingi u a pase Yesu ga yô , ka ken Aôndo a dugh ga , ka u An@@ ti@@ kristu je , u ne ungwa ner ngu van la , hegen je kpaa ngu sha tar . ” — 1 Yohane 4 : 3 . Akaa a yange zua Mbakristu mba tsuaa mbara aa fatyô u shi zuan ior mba ken kwaghaôndo môm hegen kpa ? A@@ a fatyô u wasen ve vea lu ken bem a ior mba kwa@@ v@@ yolough u@@ gen@@ egh sha tar jimin cii kpa ? Yehova ne se “ mfe u fan Aôndo ” la sha ci u aeren a á nenge a mi ken ishima yase la . Doo u Mbakristu vea eren a mba ve lu a fa mimi u ken Bibilo ga la nena ? “ Yange ma i P@@ ase Ve F@@ ese J@@ e , ” 9 / 1 Á pase wener nongo u hiihii u “ mba i ver ve ik@@ av ” la , i fa iyenge ve . Mbahemenev mba ken u@@ kwaghaôndo na yô , ior kpishi wa ikyo sha akav a a tese wang ér Yehova ngu a ior mba ve lu ken mzough , mba ve fe un sha mimi la ga . Mbat@@ amen Mba ken Kristu Ka ‘ Mba Eren Tom a V@@ ese I@@ m@@ ôngo sha ci u S@@ é E@@ mber Yô ’ D@@ i vough e̱r yange i lu he ’ Mbakristu mba Heberu mbara nahan , se kpa se mba a ityôkyaa i sha uhar i i ne u se venda ieren i cian kwagh ib@@ um@@ egh ib@@ um@@ egh , hiden ijime la yô — ka ishima i se vande wan kera la je la . A shi@@ in u@@ kasua kpuaa u a er M - umbur ne yô , se na ior kpishi kwa@@ takerada u lôh@@ ô ve un , er se fetyô la cii . Ka nan ny@@ ô@@ ôso ityesen i nan sha er ia zua sha mbamgbe vev man mkav ve yô . ‘ Yehova Ka A@@ ge@@ e A@@ se ’ 16 - 18 . ( a ) Kanyi alaghga ia na se ure ? Er Yesu yange fa ican i ior yô , a er nena ? ( Mateu 16 : 13 - 15 ) U tesen ikyav yô , shighe u L@@ as@@ ar@@ u , an@@ ngô u Mar@@ ta sar ku la , Yesu kaa a Mar@@ ta ér : “ An@@ ti or u nan lu uma man nan n@@ em jighjigh yô , nana kpe mayange ga . ” Yehova wa ishima u va been a akaa yange er se , a ka sea umbur ve ishima i vihi se la cii M vande zuan vea anmgbian K@@ nor@@ r ken gar wam ken A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia , ken Igipiti ape i mar@@ em la , anyom kar hegen 20 . Iky@@ ur i Aôndo ya a Aberaham la tese ér , Yehova kange ishima u kuren awashima na u a lu a mi ér uumace mba perapera ve ‘ iv tar ’ la . — Gen . T@@ or@@ u man A@@ k@@ ik@@ o yange ve soo ayol a ve kpishi zum u ve er ivaa la . M@@ mem la una shi a kuma shighe nena ? Kpa sha mimi yô , mbamhen mban nahan lu mba seer un a seer ishim@@ avi@@ h@@ in di tsô . Sha ci u Yehova tsengaôron kwagh u num u a ta sha ior mba Aôndo la . Doo u se gba tôôn tsô ser , er or@@ pasenkwagh u he nan lu duen kwaghpasen yô , nana fa u tesen ior ka@@ w@@ gh ga . Ve suur sha mbaapostoli mban sha mimi ér ve wase ve u kaven mkaanem ma Yesu kua aeren a na shi ve seer tan ve iwanger sha akaa a Ruamabera a er sha kwagh u Yesu yô . * — Aer . Maa kwagh u kpiligh mo iyol yô , shi i lôh@@ ôm ér m za M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha 40 , u lu u una hii ken inyom i 19@@ 65 la . N@@ om na man mbayev vev di mba sôron akaa agen veren vough vough . Kwagh u Yesu ôr ne yange una wa taver ve , gadia lu i@@ kpen bredi it@@ ian man ish@@ u ihi@@ ar tseegh ve lu a mi ye . Er mhôônom kôr Yesu yô , a er ivande . Mbakristu mba ve lu uma hen shighe u mkur ne mba a ishimaverenkeghen atô ahar . Nenge ikyav i Yesu yange ver ne . ( Mbaheberu 12 : 2 ) Hanma ityô ah@@ end@@ an@@ egh i yange a gba u Yesu una tagher a mi cii — kua ican i yange ya sha kon u m@@ tsaha la kpaa — yange ver ishima na sha “ iember i i ver Un sha ishi la . ” ( Yakobu 4 : 8 ) Ma takerada u wasen we er Bibilo nahan ngu ga . ( Mateu 15 : 7 - 9 ) Mba civir Aôndo sha mimi mba pasen kwagh môm , mba yem mba za eren ugen kposo ga . — Ôr Yohane 17 : 17 ; 2 Timoteu 3 : 16 , 17 . Ve cii Aôndo yange doo ve ishima . Shi ve kpishi ve lu a jighjigh u nan ga . 13 : 34 , 35 ; K@@ ol . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to peeji 27 la ] • “ Una tim ku sha won kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii , man shi Una hide a il@@ y@@ ahan sha ior N@@ av kera sha won cii ; gadia ka TER je , A er kwagh ne ye . ” — Y@@ E@@ SA@@ I@@ A 25 : 8 . ( b ) Ka nyi ia fatyô u mgbegh@@ an ior u geman mnenge ve sha kwagh u loho u dedoo u se pasen laa ? Kpa mbayev mba mbamaren vev ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova yô , mbamaren vev ka ve y@@ ese ve sha er ve kpa vea tsegha ayol a ve sha ci u Yehova a ishima ve yô . Kanyi yange i er shighe u Yehova nzughul a zwa u uumace mbah@@ emb@@ an@@ ato mba ken Ba@@ bel laa ? M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N : Er Yesu er isholibo ga yô , yange doo u ma ya ican ga . A@@ an a Mb@@ agen Ka Ve Y@@ ar Tom a M@@ i u Ô@@ ron Kwagh u Jighjigh u Nan Ve La Ka inja er Yon@@ a yange va mase ungwan kwagh u mbat@@ so@@ ov mbara ér ve war ur@@ a@@ ahumbe la nahan . Heela tseegh ga , se kav ser , gbenda u ka se pase akav agen ken Bibilo , man kwagh u a til sha mi la , ka i taver ior kpishi u kaven . Sha nahan yô , se mba taver nomso mba ve er batisema cii asema ser ve sôr ve nenge sha mbamlu vev , nahan ve pine ayol a ve ér , ‘ M@@ ea lu di@@ ak@@ on shin ortamen ga yô , er nan ve m lu eren tom sha ian@@ tom i ortamen shin di@@ ak@@ on ga ? ’ 14 - 16 . ( a ) Yosev lu ikyav i dedoo sha ci u nyi ? Kanyi yange i na ve or@@ pati@@ i ugen u kôr kwaghaôndo ihyom yô hingir or u eren kwagh@@ a@@ ôn@@ doo ? 22 W@@ a Iky@@ o sha Kwagh u Mba@@ awashima O@@ u De se nenge nen akav kpuaa . YO@@ S@@ U@@ A 23 : 14 Yehova maa gema ve na sha ikyev i mbaihyomov vev . Sha nahan yô , we kpa za hemen u civir Aôndo u a ver mkpeyol wou ken hemen la . Shi de nôngon wer u hingir hur@@ or u nan sha apera ga . ( b ) Ka nyi ior ve er a iti i Aôndo ken mbam@@ gem mba Bibilo kpishi ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A soo ér ior nav ve̱ lu saan saan . I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 2 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) Nahan kpa , sar ior umiliôn imôngo tsung u iyange i Yehova la i̱ va yô . ( Tit@@ u 1 : 5 - 9 ) Nahan cii kpa , mbatamen mba ve tse ken tom u ortamen ka ve na ayol a ve sha u suen mba ve lu vesen mban shi ve tese ve sha er vea vi@@ a a kuma u lun di@@ ak@@ on shin ortamen sha er vea kuma u eren tiônnongo tom yô . “ I@@ MB@@ A@@ KW@@ AG@@ H ng@@ ira nahan yange i̱ eren ga , ” kape H@@ el@@ m@@ ut S@@ ch@@ m@@ id@@ t u ngise lu or@@ hemen u tar u Jam@@ an@@ i la , yange kaa la . Mba ve er nahan yô , a nenge ve ér mba “ akaa@@ injaa a akuraior cii . ” — H@@ a@@ g . 2 : 7 . Shi ve gba kaan ér ngu tu@@ h@@ wan Aôndo , tsô shi ve tôô a@@ wen ér vea ta un . Sha mimi yô , ka a kôôm se shin a tsaha se yô , se ure . Gbenda môm u se er erdoo a ve yô , ka sha u hanma or hen tsombor lun a aeren a ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi . Yehova yange vande nan ior nav A@@ tindi a P@@ u@@ e , kua A@@ tindi na agen hen ijiir ne , anyom u@@ deri imôngo ken ijime cii man shighe u Eliya la ye . Kwase ugen u a hembe anyom 30 yô , iti na ér A@@ na , a kaa ér : “ Se@@ mb@@ er@@ ee ne , orgen u se eren tom ijiir i môm u a lu Orshiada ga yô , kende ga@@ egh kaa a mo ér un soo u v@@ ô@@ son mo . Apostoli Paulu yange ôr wener iji@@ mba i eren man iv man h@@ ua man m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den man ity@@ uh@@ wan@@ ev kua gbenda n@@ um@@ un kpaa du@@ mbur ken ve mba ve gbe ken imeen i ime shon la . Iyange igen la , er m za kp@@ ing@@ i vea azende am agen se lu hiden yô , m undu ve m hide ken h@@ ua kpuaa . Shighe u inyom i 1914 bee ica lu a gba ga la , lu ieren i nyi Mbakristu mba i shigh ve mkurem la lu a mini , man ka nyi ieren ve lu a mi ny@@ ian@@ a ? Ken Bibilo yô , ish@@ ember@@ ti i í yer ér “ gema ishima ” la mb@@ á hembe geman i̱ ken ishember i ken zwa Grika i̱ ikyav i i̱ í lu “ u m@@ asen fan ” kpa i kera lu “ u van@@ den fan kera ga la . ” ( Gen . 9 : 2 , 3 ) Kpa Yehova una va kar a mciem mara kera , sha er uumace vea lu kôôsôô a inyam , er yange soo ér i lu nahan . ( Ho@@ s . 20 : 7 , 8 . ( b ) Kanyi mbacivir Aôndo ve tagher a mi kpa ve gbe uwer u kuran atindi a na ga ? Z@@ an zan hegen u anyom a kar er 2@@ ,000 ne kpa , ior mba pinen di tsô ér : Tartor u Aôndo ua va hanma shighe ? Kanyi yange i mgbegha Yesu ve pase kwagh a u@@ wer@@ gban shio zan zan kar kur@@ ene ? Yange ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia za hemba Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ityav shighe u tor u Bab@@ ilon vea ati@@ ator a na er zege@@ iniongo , lu man wain shin a@@ y@@ ongo a i@@ civirigh , a ve kura ken tempel u ken Yerusalem la , shi ve lu wuese mba@@ aôndo vev la . T@@ em@@ pel u Solomon maa la yange lu sha ci u nyi ? Ashighe kpishi , uumace ka ve er kwagh sha h@@ ua man sha iy@@ uh@@ we man sha iyol@@ mor@@ on kpaa . Shighe u Yesu lu pasen kwagh u una lu ikyav i m@@ ve na la , a ôr an@@ zaakaa ahar , a se lu timen sha mi yô . Shighe la kar yô , ah@@ ina ne za mgb@@ ôghom u hiden zuan ayol a ve , “ nahan ci@@ er Yakob iyol kpishi , ishima gba nyian un . ” ( 2 Kor . 5 : 14 , 15 ) U eren nahan la ka gbenda u uma ú hemban doon je ka u henen a hen ga ! Mayange je a fatyô u timin se sha tar kera ga . Mba se lu henen Bibilo a ve la vea fatyô u nengen ér se cii se doo ayol a ase ken tiônnongo man se mba nôngon kwagh taveraa sha u nengen ér se mba ken bem a mbagenev kpa ? — 1 Peteru 4 : 8 . Ter ugen ken tar u Jam@@ an@@ i , u a lu a ônov uhar yô kaa ér , “ gba u se eren mcivir u hen tsombor sha gbenda môm tseegh ga . ” Paulu shi maa jighjigh u nan ken mbananjighjigh a na imôngo sha mfe u a fa u yaren tom a Ruamabera la . I tese wang ken I@@ vangeli i Mateu man Marku man Luka kua Yohane ér Yesu lu a anmgbianev mba nomso man mba kasev . Yange gba u se p@@ ande u vihin inyaregh sha akaa@@ yan a taver ishe , shi zan u@@ me@@ m@@ yol mba vihin inyaregh kpishi la , shi se de u gban h@@ umbur y@@ amen ak@@ ondo a he tsô la . Mbat@@ yomov man akaa a i gbe á á lu sha kwa@@ v@@ aôndo man shin tar man inyam i shin ú cii , kohol mba wuese Yehova . U tesen ikyav yô , er yange inyom i 199@@ 9 la i z@@ ur@@ um u za been yô , zege@@ ur@@ a@@ ahumbe va ta hen imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa . Alaghga mbagenev vea ôr er á lu ve Yehova ve , yange ma ve “ sôr ” ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den la yô . Akaa a kwaghaôndo u aiegh a lu eren a u@@ gomoti ne va uumace a ican kpishi . F@@ ese nahan m kav er ve lu Mbashiada mba Yehova yô . Er kwagh u yange er agumaior a se ter sha heen ne a tese nahan , alaghga u dondon imoshima you i Bibilo i tsaase i la , una na u hingir ityough g@@ ondo a mbagenev . Sha nahan yô , se nôngo kpoghuloo se palegh u eren ma kwagh sha iyange shon u una vihi mba@@ wan@@ ndor a vese asema ker yô , sha er se na ve an@@ zughul ga , shi se yange ve u ungwan kwaghpasen wase ga yô . Yange orumace hembe Aôndo ato ken E@@ den yô , Yehova kaa ér una ver ihyom hen atô u mbacivir Aôndo man mbacivir Satan . ( Gen . Yange se tsa shin b@@ a@@ a@@ ji ayange 20 u yemen ken tar u J@@ ap@@ an . Sha ajiir kpishi , a na kwaghôron ne ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova i hen ningir la sha iyange i L@@ ah@@ adi , A@@ ip@@ or 18 , 20@@ 10 . Ôr Ne@@ hem@@ ia 13 : 4 - 9 . Aluer se mba civir Ter wase u sha , u mh@@ ôôn la sha mimi yô , mayange je , una hungur aeren ase a dedoo ga . Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 200@@ 9 Mpase 18 : 7 wase se u kaven ér id@@ y@@ a@@ kwase shin Zege@@ bab@@ ilon , u Mbakristu Mba@@ aiev kpa ve lu ker la mba nengen ayol a ve nyian nena ? A shi nan kpa Marku lu vea mba ve kohol sha u eren msen la imôngo . Ng@@ ur ôron kwagh u nomso@@ mbaiorov mba m@@ lu@@ ashe ve a lu sha inja i mba taregh nahan la yô , a kaa ér : “ Zum u vea kaan er : B@@ em , man mkpeyol yô , ka zum la je mtim una ande sha a ve ib@@ u@@ v . . . ye . ” Er Aôndo a lu Or@@ gban wase yô , á fa kwagh u a hembe doon sha ci u uumace yô , man una kure awashima na u á we ér una ver uumace mba ungwan tindi doo doo shi una na ve bem man mk@@ om man mk@@ or u tsôron ken Tartor u Wan na u do@@ on@@ shima la . Af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova a ken tar ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Y@@ uro@@ pa kaa ér , “ sar ior mba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa kpishi mba ve tem ken tar wase ne u fan mimi . ” Ka a wase se u eren ‘ akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , mbananjighjigh . ’ ( G@@ al . ( 1 Kor . 10 : 11 ) A@@ kav ne agen tese er iy@@ uh@@ we ka i hii shi i va iv or ken ishima la . M@@ ase shin ts@@ ar u m@@ hembe u perapera u i ver@@ em ” la . ( 2 Tim . Mkaanem nam taver se ishima ér : “ S@@ ôr gbenda u angahar a ou u̱ lu v@@ a@@ an@@ aa , man igbenda you cii kpaa i̱ lu taveraa . ” ( Anz . N@@ ana fatyô u timen sha kwagh u i nger ken ityakerada yase sha kwagh shon la vea nan . Kpa mbagenev yô , akaa a tse a yange ve er la nga zan ve iyol her , ka ve shi kaan ér “ yange mea fe yô . ” ( Ps . Lu pasen er lu un ken ishima shighe u nom na u vôso un kuma anyom 25 la saa ku yô . Yesu shi va ken tempel sha iyange i N@@ is@@ an 10 . Yange se nenge ser , mba a zwa ve kua ab@@ a@@ ac@@ aa a ve tseegh ga , kpa mba a gbenda u ve y@@ ôron kpaa . U@@ ng@@ wan nen imo i mbahemenev enev , hide nen a ayol a en ijime hen ve gadia mba kuran uuma enev er ka ior mba vea za pase kwagh u ve er la keng nahan . V@@ e@@ ̱ er nahan saan saan i̱ de lu sha ishima i vihin ga , gayô , á lu ne a inja ga . ” — Mbaheberu 13 : 7 , 17 . L@@ ù as@@ ande a Iserael u sha iyol la kpuaa tseegh yange ngohol Mesiya zum u a va la ye . Yehova yange ôr kwaghôron u profeti la anyom kar hemba 4,000 cii ve V@@ or u á tôndo zwa ér ngu van la mase van ye . I@@ ca gba ga tsô ib@@ aver i vihin ne va ar a Aber@@ am : “ Tsô orgen u a war yô , za ôr Aber@@ am Or@@ he@@ beru u a tema hen ik@@ on i ter@@ e@@ b@@ in i M@@ am@@ re , Or@@ am@@ or , wan@@ mgb@@ ian u Ese@@ k@@ ol man u An@@ er la ; ve yô , ve li@@ an a Aber@@ am . U er nahan yô , a wase u kpen kpen . Shi sôn Yehova wer a wase u , u lun a mnenge na sha ikyaa ne . ​ — Ôr Mbaromanu 12 : 2 . Kwagh ne doo un ga , kpa shi taver un kpishi u pasen ve er un tsough u zan mbamkombo yô . Er i hii ve i gbe u u tsuan azende a ou sha kwaghfan yô . Tom u m@@ ishen ngu ve a i@@ er@@ mber kpen kpen ! Gba u se wa Yehova Aôndo ikyo i̱ i̱ kom sha a na yô aa u̱ shin uwegh shio , sha er á lu ‘ Or@@ gban u He@@ mban@@ cii ’ u i lu un a lu “ i@@ mbor i uma ” yô . — Or@@ pasenkwagh 12 : 1 ; Pasalmi 36 : 9 . Kape S@@ us@@ ana kpa nenge ér gba kpee u una pase kwagh u Yehova man ior nav je la . 1 : 1 – 6 : 18 ) ( Mbaefese 5 : 22 , 28 - 30 ; 6 : 4 ) Ikyav i Yesu tese er a fatyô u yaren tom a tahav tsema tsema sha gbenda u dooshima . ( Yes . 65 : 13 ) Yô , se ôron nen ityakerada i nongo u Yehova u gb@@ eren la sha gbashima je . — Ps . W@@ ea soo u zuan a mbamhen sha gbenda u ú fatyô u hiin kwaghôron a mbayev ou sha kwagh u yaven a or man er u pase ve akaa a a kom sha anyom a ve yô , ôr Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i - Ma@@ ac@@ i 20@@ 11 , peeji 12 - 14 la . 1 : ​ 27 , 28 ) Aôndo yange gba uumace sha gbenda u vea fatyô u maren ior atô kposo kposo yô . Nahan se wa ishima a ve nena ? Er nan i doo u se de ser or u se henen Bibilo a nan la nana kimbir mbam@@ lumun mba ken takerada u se henen Bibilo a nan ker la ga ? Aluer se “ lu uma sha Jijingi yô , ” hanma or cii nana fa ér se mba bem a ior cii . Ishima maa vihi Na@@ a@@ man . Er se fe ser Yehova s@@ ende@@ gh sha kwagh ga , shi lumun mcivir u se civir un a ishima i môm la yô , kwagh ne na se ishim@@ as@@ ur@@ un . Se mba za nyer hen ya u hiihii yô , se zua a wan@@ kwase ugen , a kaa a vese ér , “ Ne va heen sha shighe u m lu tô@@ mon a t@@ ôm ne je . ” Doo@@ m kpishi er yange i tes@@ em mimi u ken Bibilo la nahan . Vea er kwagh ne sha u veren ishima nengen ac@@ in a mbagenev ve ve he ’ ave vangertiôr sha u va keren kwaghwan shin sha u i̱ wase ve mhen la . M@@ lu u Iserael u ken jijingi yange lu nena sha ayange a Amo@@ shi laa ? Shi@@ r@@ le@@ y : O@@ K . Ne ngeren cica cii ne been yô , hide nenge nen sha igbenda kposo kposo i ne nger la , maa tsua nen gbenda môm u ne kar sha u sôron mzeyol wen la yô . Ka tsombor u wan na I@@ she@@ ma@@ el man u ônov nav mba nomso mba he ’ h@@ unda u Ke@@ tur@@ a la yange i ver uumace doo doo sha ikyev ve ga . ( Yesaia 30 : 19 ; 2 Mbakorinte 12 : 7 , 8 ) Paulu kaa ér : “ Aôndo yô , ka u jighjigh , Una rumun er i̱ va mee ne i̱ hemba agee a en ga , kpa ken imeen la Una bugh ne gbenda u waren sha er ne@@ ̱ tile dông yô . ” — 1 Mbakorinte 10 : 13 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 . 27 : 5 . “ I@@ h@@ y@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g , ” i a va gb@@ ihi Satan man az@@ ô@@ v a na sh@@ imi la ka nyi ? Uma u hen gar u New Y@@ or@@ k kaha kposo je gande ! Sha mimi yô , akaa nga kpishi a di@@ ak@@ on nana fatyô u eren sha u vesen ken jijingi yô — Nenge ken a@@ kwa@@ ti u a lu shin heen , u a lu a itinekwagh ér , “ Kwagh u U@@ di@@ ak@@ on Vea F@@ atyô u Eren La . ” ( Luka 12 : 4 - 12 ) Heela tseegh ga , Yesu lôh@@ ô mbagenev ér ve nyôr nôngo a mbahenen nav gbar gbar shi ve kôr ijende a ve kpaa . — M@@ ar . 10 : 29 , 30 . ( Mat . 24 : 45 , N@@ W ) Se fatyô u tesen ior mimi u Bibilo a ityakerada ne . Mba ng@@ ur ôron se ajiir a se yem tom m@@ ishen yô , i tindi un vea nom na ken tar u P@@ ort@@ u@@ g@@ al . • Er nan ve u pasen ior kwagh ken ijô ve i mar@@ ami la i lu kwagh u wasen kpishi ? 5 : 23 , 24 ) Or ka nana hii se iy@@ ongo nahan se er nena ? Jighjigh u nan hemba di u or kaan ér nan na Aôndo jighjigh tseegh la . ( Ef . 2 : 8 , 9 ; Yoh . A̱ shi nan kpa kwagh ne er lu tugh , nahan hemba duen tseer tseer cii . Man iji@@ r@@ ôron i sha mimi di ye ? 5 : 3 ) A ta icin ér “ ic@@ ugh i iny@@ ar ” ia fatyô u imb@@ ishi isharen i or lu a mi sha akaa a ken jijingi la . ( M@@ ar . Ve mba i nger ve ati ne la mba sha ci u Yehova man Wan na u ve lu eren shiada sha ci na sha gbashima la . Tar u Ity@@ endezwa la kera lu ica a ve ga . ( Pasalmi 26 : 2 ) A@@ h@@ i ka il@@ ye@@ gh@@ egh ki ken atô u iyol i or . Yange mea tagher a zayol yô , ‘ erdoo u Yehova a kô@@ rom sha , shi mbam@@ sur@@ shima nav ve nam ishima i saan saan . ’ Kwagh@@ ngeren shon mase kuren nahan ér : “ Nahan yô se cii se yem nen hemen hemen , se yemen nen imôngo jighilii je , se mba se lu k@@ we@@ ior u tar u he ne ! ” R@@ al@@ ph kaa ér : “ Cii man se undu tar u Amerika yô , anmgbianev asev mba nomso man mba kasev lu wan se kwagh , kaan a vese ér : ‘ Doo u m@@ ough@@ on yemen ken tar ugen ga ! ’ Lu nyi i na ve ior ku@@ mban hen ijiir nee ? Nahan saa se ya ikyar a na dông ve a saan se iyol sha mimi shi se lu ken mk@@ or ye . M ngu a wan u kwase , kpa ka i taver mo u umbur mer gba u me y@@ uh@@ wa un ikyav sha u z@@ eren ôron un mbamzeyol av mba shin ishima ga . ” ( Yesaia 40 : 26 , 29 ) E@@ n he , ikyav i iti na jim jim la ér “ G@@ em Ne Kwagh Lu , ” man i̱ na se mba a vangertiôr ken agee a na a kuren kwagh u a t@@ endezwa la ! Er lu or u civir Aôndo yô , yange luun imôngo vea ior mba wase un u tilen sha mimi la . Hanma gbenda yô , u za ar m@@ ape . ( b ) Mbashiada mbagenev nenge kwaghyan u ken jijingi u i lu nan ve la nena ? Ish@@ aren i keren mer me hemba g@@ es@@ a keng la bee , kua m@@ tu@@ me@@ yol wam la kpaa . Nahan Timoteu fa je ér aluer un dondo ikyav i Paulu la yô , ior mba hen Li@@ se@@ t@@ era vea hendan a na , shi alaghga ter na kpa una hendan a na . Se fatyô u veren ashe a m - iv u nyi u Yesaia 25 : 6 - 8 ? Yange a vihi Yehova kpishi u nengen er Wan na u ishima ishima ya ican nahan , gadia un ngu Aôndo u zungwen mhôônom , u kunya u ker un yô . Ken inyom i 19@@ 65 la , i tindi se hen tiônnongo ugen ken gar u S@@ li@@ go , hen kpe@@ zege@@ mnger hen atô u imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man ity@@ ô@@ tar i tar u I@@ rel@@ and . 1 : 26 ; 2 : 19 , 20 ) Aôndo yange gba uumace mba lun vough umiliôn imôngo iv sha tar ga . ( 1 Peteru 3 : 8 ) Aluer nan kav ér kwagh u nan gba se ishima yô , nana hemba keghen ato a vese cii . Er Yehova , Tor u He@@ mban cii la a lu hemen hii shighe u yange gba akaa la je zan zan nyian yô , ityôkyaa shi ngi i una ver Tartor keng - nee ? E@@ no@@ ki yange pase kwagh sha ishimataver ken tar u fan Aôndo ga Sha ci i mar ve ken isholibo . ( Rom . ( Yohane 17 : 16 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem man ak@@ ar a ve a a tsegh ayol a ve la mba nôngon kwagh ér vea lu wang sha aeren a ve kua ken jijingi kpaa , sha er vea lu kposo a tar ne yô . V@@ e@@ ̱ wase mbayev vev kure kure u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin amba e̱r : ‘ Mimi je se mba ke ’ shighe u mk@@ ur@@ u@@ u ? Er civir Aôndo anyom imôngo shi er tom vea na sha a@@ aven kposo kposo shi lu a ityom i vesen nahan kpa , Mose zamber a Yehova ér : “ Ma U shi tes@@ em igbenda You sha er me fa U yô . ” T@@ so@@ mbor u Aberaham yange u hingir ikyurior shighe u Aôndo ya iky@@ ur a ve la . Bibilo pase se ér msen u eren ka kwagh u hange hange , u una wase se u lun per ken jijingi shin kuran sha er se vihi mlu wase vea Yehova ga yô . M@@ nder u Yesu nder L@@ as@@ ar@@ u shin ku kua mbagenev , mba i nger kwagh ve ken Bibilo la ka ikyav i tesen ér a va nder ior kpishi ken tar u he la . ( Mbaheberu 10 : 1 , 11 , 12 ) Nahan , er Yehova yange pase perapera na sha ikyev i Tindi nahan kpa , lu eren kwagh ne sha ci u mkpeyol u ior man myom ve u gbem sha won kpaa . 4@@ 7@@ ,@@ 0@@ 4@@ 2@@ ,@@ 9@@ 00 Gadia ve ta@@ an mbaihyomov vev mciem iyol sha u pasen ve er ve vihi shi ka ve er a mba@@ kwa@@ re@@ v vev c@@ a@@ veraa yô . A@@ gu@@ su@@ tu 22 - 28 , 20@@ 11 21 : 43 ) Er ikyurior i Iserael jimin cii venda Yesu yô , Yehova hide ver ishima sha ikyurior i he , ka ikyurior i ken jijingi je la . Kape se kpishi kpa se eren la ga he ? Bibilo i ôron i̱ i̱ hembe lun a inja yô , mb@@ á hiin ka lu sha u ôron ga kpa ka lu sha msen . Man aluer wea er batisema anyom aa kar imôngo di yô , mase shin nyi he@@ gen@@ e ? ( D@@ ut . 32 : 2 ) Aluer se mba pasen or mimi sha shighe vough ken mkaanem kpuaa tseegh , kpa se pase nan sha gbenda u vough yô , a hemba wasen nan a u lamen kpishi la . Yange Yesu wa mbadondon un tindi ér ve umbur M - umbur u ku na u nan naagh la Ga@@ yô alaghga se mba sha In@@ tan@@ et , maa se hii u bu@@ ghun mba@@ ad@@ er@@ e@@ shi sha mi a ikyo i wan shio , shin ka se za sha ajiir a sha In@@ tan@@ et fele fele , ape ka i lôh@@ ô ior ér ve nenge ufoto mba ji@@ mba@@ gh shin akaa ji@@ mba@@ gh agen la . Ka sea nenge a kwaghwan u Aôndo ken Bibilo yase yô , a hemba b@@ enden a vese . Doo u se dondo ikyav i dedoo i Mose la , nahan se tsua u eren kwagh u a tese ér se mba nengen kwagh iky@@ um iky@@ um er tar u nengen nahan la ga , kpa se na Yehova Aôndo jighjigh , un u i “ nengen a Na ga , ” u a ts@@ enge fan akaa a ken hemen la . Er ior kpishi ve lu pasen loho u dedoo yô , “ mfe [ u mimi ] ” seer . Kwaghôron la ka u wasen mba ve lu eren ivese la man mbagenev mba i le@@ he ve la cii . M@@ ver u i ver “ mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev ken ior an@@ igh@@ eni ” la na se ib@@ um@@ un i nyi ? Lu@@ do@@ l@@ ph ) , 5 / 1 H@@ ide umbur am@@ o man ak@@ enge kua akaa a yange u nenge a mi sha ma mkohol u vesen u i sember eren yô . Sha ci u ve va kav ér aluer mba man ta@@ av ken myer kpa Yehova una nenge a ve , man a kôr at@@ ser@@ egh ihyom . Yobu ityough 42 tese se er mbampin mba yange Aôndo pine Yobu la ve na lu Yobu iyol yô . ( 1 Mbakorinte 4 : 2 ) U lun jighjigh la inja na ér nyi ? J@@ en@@ ne@@ y , u se vande ôron kwagh na la kaa ér , “ Ashighe agen ka se er kwagh u doon wan wase u vesen la , shighe ugen je yô , ka se za ya kwagh imôngo hen ijiir i te@@ en kwaghyan i doon un la . ” ER Y@@ ES@@ U been ior angev shighe u lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la nahan kpa , ior hemba fan un ér ka or@@ tesen , lu or u been ior angev tseegh ga . ( M@@ ar . 50 : 7 . Zum u ka a p@@ ir ky@@ an@@ d@@ or yô , no@@ mbor usu la ka u za m@@ ape môm ga . 14 : 33 , 40 . Nahan kpa , mbat@@ im@@ en sha akaa nenge ér ashighe kpishi ka a seer atindi yô , ior ve hemba zuan a ian i eren any@@ ighe cii . Hanma or u civir Aôndo yô , nana̱ hen sha kwagh u ior mba i er kwagh ve ken Bibilo ne , gadia i kaa a vese ér : “ Akaa ne er ve , lu akav a tesen man i nger a sha u a̱ lu se ityesen , se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne . ” U tesen ikyav yô , shighe u Yesu soo u tesen mbahenen nav kwagh u iyol i hiden a mi ijime la , a hii pinen ve mpin u una wase ve u henen sha kwagh ne yô . ( M@@ ar . Or nana lu a undu akuma akuma shin nana nd@@ ahar kpa nana wa h@@ ua . A@@ gb@@ oo@@ la na jighjigh ér ônov nav mba utar mbara kpa a va nder ve . Dooshima ka a W@@ ase mba Ve Er I@@ sho@@ li@@ bo la Ve H@@ ide hen Yehova U N@@ á@@ n sha u Kwagh@@ henen A̱ Saan Iyol Nahan kpa , Mkaanem ma Aôndo ma a fatyô u wasen se sha mimi aluer se na ma jighjigh yô . Hen sha akaa a mbagenev ve eren a we la , nahan tese iwuese sha akaa a ve er la . Tsô mbacivir Yehova mba@@ jighjigh vea er nena ? Ngeren mba uhar mban wase se u fan ér , aluer se mba dondon akaawan a Bibilo yô , kwagh la una wase se u lun bem bem , shin er se yen shi mbagenev kpa ve yen nahan kpaa . Yehova ongo mba ve eren msen hen a na sha gbashima mbara hanma shighe cii . 15 : 6 ) Ka ve gber kwagh u ve hen la sha ci u iwasen i hanma or cii . Yange fa Yehova ér un ka “ Aôndo u uma . ” Kwagh la tese nyi sha imba M@@ civir i sha inja i Kristu i ve civir laa ? — 1 Mbakorinte 1 : 10 . W@@ a ikyo sha awambe sha ci u kwagh u Aôndo a lu eren a á sha u yiman uuma la . Á z@@ ôh@@ ô a mbahenen sha ci u mbam@@ yina vev man a@@ kper@@ an a ve lu a mi ken ishima la ga . Hii nan Habak@@ u a iv a ishimaverenkeghen man vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? M keghen iyol hanma shighe u pasen mbagenev kwagh shinii , ka m ker ityôkyaa i k@@ yo@@ o@@ gh ga mer me palegh u pasen mbagenev kwagh@@ a ? ” Sha kwagh u ad@@ in@@ i u Mbayuda a tese yô , mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda yange ve yange ior u yilan sha iti i Aôndo , ica gba cii ve Yesu mase van shin tar ne ye . Sha mimi yô , se fatyô u kaven er yange lu apostoli Yohane ken ishima ve nger kwagh kaa nahan ér : “ Un u se doo Un ishima man A sa@@ gh se A due a vese ken asorabo ase kera sha awambe a Na man A gema se er se̱ hingir tartor , se̱ hingir upristi sha ci u Aôndo Na man Ter Na her kpaa . Un yô , iengem i̱ lu i Na kua tahav kpaa gbem sha won . Yosev man ônov mba Yakob mbagenev maa “ tôô un za a na ken tar u K@@ an@@ aan , ve za ii un ken b@@ ar@@ i@@ wen u ken ti@@ ôn@@ tar u Ma@@ kp@@ ela , . . . u Aberaham yam ” la . Hen or u nan fe Yehova yô , kwagh u una hemba zan nan iyol je yô a lu mp@@ av u p@@ aven ikyar i nan ye vea Yehova la . A@@ ti@@ ator aa lu hemen vea Kristu Yesu imôngo sha Tartor u Aôndo u sha la . Heela tseegh ga , ngu a kegh iyol u wasen ve kpaa . Yehova yange yima ve sha ivande . Nahan kpa , a u ve hemban Aôndo u ve tsua u civir un la ato yô , ve vande keghen iyol ér gu@@ da vea kpe . — D@@ an . ( Mbakolose 3 : 15 ) Shi ve kuma u se na ve icivir kpaa . ( Pasalmi 14@@ 6 : 4 ; Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ; Ese@@ kiel 18 : 4 ) Ne fatyô u ôron uityendezwa mba sha kwagh u mnder u shin ku la ken Bibilo imôngo . Nahan a shi nan kpa , mbamzeyol er angev shin iyol@@ been nahan , kua mbamzeyol mba tsombor yange mbagenev u hiden . In@@ yom i 4@@ 0@@ 26 C.S.@@ Y . Ka a shi nôngon wener una vihi ior mba Aôndo , nahan Aôndo a̱ gema ijime a ve . Ka kwagh u sur@@ un ishima u se fan ser shighe u or gem ishima , nan de kwaghbo u eren shi nan pase asorabo a nan yô , Yehova “ de@@ en kwaghbo wuee . ” — Yesaia 55 : 7 . ‘ Mbam@@ sen mba Davidi kure ’ sha mkaanem man : “ I@@ ̱ wuese TER , Aôndo , Aôndo u Iserael , ka Un tseegh A eren akaa@@ kpilighyol ye , man shi i̱ wuese iti Na i di@@ on tsung gbem sha won ; tar cii u̱ iv a iengem Na . Nahan , zum u anmgbianev ve hembe mbamtaver man u@@ zayol ve kera lu ga yô , doo u vea za hemen u wasen mbagenev sha er vea vese ken jijingi yô . Or u i sar nan kpaa , nana̱ va , nana̱ va ngohol mngerem ma um@@ am gbilin . ” — M@@ P@@ A . Shighe u i lu se ken ishima nahan yô se er nena ? Nahan kpa , Yesu shi ôr kwagh u “ afer@@ akaa a henen ” kpaa . [ F@@ o@@ to u sha peeji 25 ] Alaghga je yô vea kaa ken ishima ér ka ve inja er mkur ngu a mgb@@ ôghom ga nahan . Ter yange gba akaa cii sha ikyev i Wan na ; hii sha u@@ sha mba ve te ih@@ indi iyol , kua as@@ an a a gande u ôron la , man a@@ zu@@ ku - as@@ an , man tar wase u u doon ashe ne kua an@@ ny@@ am@@ ev mba ve lu ker la cica cii . Ikyav i tesen yô , hanma shighe u ka a tôv Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o mba ken tar u United St@@ ates man ken Y@@ uro@@ pa je ve zer kaan ér ve kera na mbahemenev mba adu@@ aav jighjigh ga , shi ve soo ér tahav mbu hemba lun sha ikyev i mba zan ad@@ ua , shi i de nengen ér nomso hemba kasev ga . ‘ I@@ kp@@ ela i mba@@ shiada i vesen ’ mba ve vande gban a@@ yem ne kuren doo doo yô , kase ve . Tsô kwagh u Aôndo hii u duen mo ishima kure kure . ( Mat . 19 : 1 ) Er lu yemen sha gbenda vea mbahenen nav la , a kaa a ve ér : ‘ Se mba zan sha Yerusalem ; man á za ôr Wan u or ijir i ku@@ ugh , man sha iyange i sha utar la á nder Un . ’ — Mat . Apostoli Paulu yange nenge a aeren ne ken tiônnongo u ken K@@ orinte la , nahan a nger ér : “ Gadia aluer i@@ wu@@ he man iy@@ ongo vea lu her a ven yô , kera ka mbai@@ yo@@ lo@@ v ne lu , man kera ka sha inja i or ne zenden gaa ? ” ( 1 Kor . Er nan ve i yer icighan jijingi u Aôndo ér ka “ Or@@ sur@@ un@@ shima ” man í lu sha injaa ? Bibilo tsengaôron shighe u mbananjighjigh vea ng@@ or am@@ o vea kaa ér : “ Nenge , ng@@ un ka Aôndo wase ” je ne yô . Ka sea wa ityough eren kwagh , sea ver ishima sha kwagh u shighe ga yô , shighe a yevese se je i gande . Yesu yange kaan a mbahenen ér ve za pase kwagh yô , a tôndo zwa a ve ér : “ Me luun a ven ayange ayange . ” ( Mat . ( b ) Kwagh@@ wan u ken 1 Mbakorinte ityough 7 la ngu a iwasen sha ci u nyi ? Aôndo been se angev sha ivande ainge ga , kpa ka a na se tahav mbu wan ishima a mi . Mba@@ apostoli yange ve za mkombo u i lôh@@ ô ve la , gadia “ mbahenen mba pue kar môm mbara yem sha G@@ al@@ il@@ ia hen u@@ wo u Yesu kaa ve la . ” Kpa mkaanem ma doon tsung ma Paulu a er heen man , ma a wase u u̱ fan er i hii ve iniongo ne i lu se a inja yô . Mba fe Mbakristu mba mimi sha ma iky@@ ondo i z@@ eren iti i môm shin sha aeren a ve ag@@ enegh a k@@ ahan kposo ga , kpa mba fe ve sha dooshima ve u ve tesen hen ayol a ve la . Ch@@ r@@ is kaa ér : “ Ka mea hen kwagh torough torough yô , imoshima yam i z@@ am iyol , sha ci u ka mea er nahan m umbur akaa kpuaa tseegh . Mbagenev ken a ve va mase pinen ayol a ve nahan ér : “ S@@ é er nana , gadia Or ne ngu eren u@@ ivande kpishi . ” Sha iyange la á kaa a Yerusalem er : De kera cie ga , we Shi@@ on , ave ou a̱ de shir@@ in li@@ vaa ga . A@@ g@@ umaior nga a fa ér kwagh u ve lu henen la una wase ve u kuren ma kwagh u dedoo u ve we ishima u eren yô , ve wa ityough u henen kwagh shon . Maa una kaa a mba ve lu er ka iyôngo , mba ve lumun ér ngu gbenda u Yehova u myom la ér ve ‘ ya dyako u tartor u i ver sha ci ve hii sha i@@ gbe@@ tar je la . ’ ( Mat . ( 1 Peteru 3 : 4 ) Kwase u civir Aôndo ka nan er tom kpoghuloo sha u sôron ya u nan shi nan eren kwagh u nan nom u nan icivir kpaa . Nahan yô , de se pine nen Yehova sha jighjigh u nan a̱ kar se . Ôr Iyoukura ( zwa Buter ) i Ma@@ ac@@ i 15 , 199@@ 3 sha itinekwagh i i kaa ér “ The S@@ pl@@ end@@ or of G@@ r@@ ay - He@@ a@@ de@@ dness ” la . Mbat@@ yomov mba sh@@ aav mba age@@ egh haa vaa kaa ér : “ We , Ter Aôndo wase , U kuma u ngohol iengem man icivir man agee gadia U gba akaa cii man ka sha ishima You kpaa a lu , shi i gbe a kpaa ye . ” Nahan doo u se wase ior kpoghuloo ve fa Yehova shi ve ‘ yila sha iti na ’ ga he ? — Yo@@ el 2 : 31 , 32 . Hii ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba ken inyom i bee la je , i gema awashima u M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la . ( Mateu 10 : 11 ) U tesen ikyav yô , una ungwa mbamsen vev nahan “ Una kure ijir fese je . ” Er se yen yô , se mba a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ga . Man gema ior mbagenev mba ve kpe , hii sha ayange a tsuaa la zan zan hegen , mba yange ve zua a ian i henen kwagh u Aôndo man u Kristu shi nan ve jighjigh ga la yô , kwagh ve ngu nena ? S@@ ea lu kwa@@ v shin sea er ivese kpa , se cii se fatyô u dondon ikyav i Paulu , or@@ henen u Kristu ver la nena ? Heela tseegh ga , iyua i nagh ku ip@@ aan i Aôndo a ne sha Yesu , u a kpe sha ci wase la ia fatyô u van se a averen a hemban cii , er se hen ken Yohane 3 : 16 nahan . Se er nan ve se nôngo a akaa a nan se ishima@@ y@@ in@@ ana ? U ve tesen ér ve hemba fan kwagh a mbagen yô , ka ve eren kwagh a mba ve nyer k@@ l@@ ase a ve imôngo kua mbak@@ ov ve mba ken makeranta mbagen sha ts@@ wam , ve henen sha lan ér ve hemba mbagenev . Shighe kar yô , ishima na un ibo , nahan a mough a za ken ru@@ um u mbayev nav la . Ka ishimaverenkeghen i nyi mba i shigh ve mkurem la ve lu a mini , man ve nenge i nena ? Ôr kwagh u yange er , u a tese ér mnder u shin ku ngu a inja kpishi yô . Í nger ke ’ 2 Peteru 3 : 13 ér : “ Se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa Na la . ” ▪ Er Yehova Tom Cii Man A@@ yange a B@@ o A@@ a V@@ a Y@@ e Y@@ er@@ ob@@ i@@ am Yesu yange kaa ér tindi u vesen u sha uhar yô ér , “ or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” ( Mat . Sha mimi yô , se cii kwagh u a hembe gban se ishima ken uma yô , ka u i̱ soo se la . Kwagh ngu nahan sha ci u m kera vihin shighe sha asaren a tar man sha akaa a d@@ an@@ en a tar ne ga . ” — Or@@ pasenkwagh 4 : 6 ; Mateu 6 : 24 , 28 - 30 . ( 2 Mbakorinte 4 : 3 , 4 ) Sha kpôô yô , á nd@@ era p@@ ir@@ in Mbakristu mba ken iti ashe a ken jijingi u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen , shi ngu á na ve hungur a ishimaverenkeghen i Tartor la ku@@ aa je kpaa . Kwagh u se hen ne ngu a inja kpishi je , hemban je yô , hen mba ve lu Mbakristu nyian ne , gadia Satan ngu nôngon kwagh sha afatyô na cii sha er una kôr ior mba Aôndo yô . Kwagh la na yô , i na Paulu ian a lam , a pase ish@@ ô na . — Aer . 21 : 37 - 40 . Gadia mo m fa akaabo am , isholibo yam ng@@ im sha ishi gbem . ” Lu nyi yange i er kpa i yange nongo u Kristu u hiihii la u zan hemen u vesen ga ? ( 1 Utor 19 : 1 - 4 ) Yange kar a@@ yem undu tar la , lu henen ér tom na u profeti yô u kure a kure je . U@@ kwaghaôndo kpishi lu gbenda u vesen u ve hemban samber a i@@ vangeli ken anyom a karen la je la . PE@@ E@@ J@@ I 24 ( Nenge foto u a lu sha peeji 10 la . ) Ken ashighe a karen la , yange i ts@@ ar usu i ver sha av@@ ande a ta@@ ven ken tar u I@@ ng@@ i@@ la sha u tesen ijiir i waren ur@@ a@@ ahumbe la . Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la yange mbi p@@ ev shighe u se lu yev la . Ka mbampin mba Davidi kpa yange hen sha mi je ne . 7 : 9 - 15 ) Sha nahan yô , ik@@ we@@ ior i ihi@@ ar ne cii ia va zua a mtsera shighe u a pase i sha ikyev i isholibo i Adam a tu@@ h@@ wa la . Vea ma “ mngerem ma um@@ am ” ma sha injakwagh man , nahan im@@ ura ia kera kôr ve mayange ga . — Mpa . Ka sha nyi gbenda i gbe akaa cii “ sha ci ” u Wan u Aôndo , Yesu Kristu ? ( Pasalmi 19 : 1 , 2 ) Kpa Davidi shi ôr kwagh hemba nahan . Tsô Yehova kaa a Samuel ér : “ M@@ ough , haa un mkurem gadia ka un je ne . ” Aluer kwagh gba se sha atsan a mbagenev ve lu yan la yô , se hemba ‘ taver mba ve yen ishima la asema . ’ ( 1 T@@ es . I W@@ anger Se Se Mba Ior Mba Eren Akaa A Dedoo Ity@@ ôkyaa i sha uta@@ an yô , ka Yehova tswen a “ lu U@@ hemban@@ sha sha tar cii ” ye . Er kwagh môm a lu u yangen Yehova kwagh u a we ishima u eren ga yô , yange er mkaanem ma i nger ma ken Genese 3 : 15 la maa , Aôndo nenge ér i na nagh ku ip@@ aan kura . Gadia a er ‘ or môm ’ u akuraior cii a dugh ken a na yô . 3 Armag@@ e@@ don — Ity@@ av Mb@@ i Aôndo Mb@@ i Mb@@ ia B@@ ee a Ity@@ av Cii Yô Hanma Orkristu ken Roma yange nan tagher a zayol u vesen , man kape se kpa se tagher a mi je la . I hembe at@@ se a nan@@ den nagh sha mi a U@@ b@@ a@@ al , sha ishigh nagh je . ” Er gomoti u tar u Rus@@ sia wa uwegh shin inya sha u lumun a atindi ne yô , lu kaan ér ior mba ken tar la cii mba a : N@@ ik@@ o@@ dem@@ u man Yosev u A@@ re@@ m@@ ati@@ a yange ve soo Yesu , kpa ve tese ken igbar ga , sha ci u ve lu cian kwagh u Mbayuda mbagenev vea va fa ve vea ôr shin vea er la . ( Yoh . Apostoli Paulu gema ta icin ér : “ Mba i sar ve pe lun mb@@ any@@ ar@@ ev yô , ka ve gba ken imeen man ken to u h@@ ônon man ken asaren kposo kposo a gbil@@ ini@@ gh man a vihin . Ka a m@@ ire a ior ken mtim man ken m@@ sa@@ a@@ ishe . Kpa ishember la ngi ôron kwagh u Aôndo iyol na lu eren sha u kuren awashima na u hiden a uumace sha won cii ken mzough la . PE@@ E@@ J@@ I 15 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 8 , 1@@ 17 ( b ) Lu unô ve lu nongo u he , u Aôndo lumun u laa ? Shighe u hi@@ an a hi@@ a or shin kwase la kpa ka i@@ aven i injaa . Kpa mbamaren mbagenev yô , shighe ne ka shighe u nyian ve ishima kpishi . 1 : 2 ; Luka 2 : 37 ; Aer . 4 : 20 ; 1 T@@ es . Aluer sar u sha mimi u civir Yehova yô , dondo igbenda i a bugh sha ci wou i eren un tom er u lu iyev ne la . Yesu yange á shi keren igbenda i he i una tese ve e̱r vea eren kwagh ayol a ve a iyol hiden a mi ijime je zan zan kar aren sha tugh mbu kper@@ nan a wua un la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 18 , 9@@ 1 Bibilo er ityendezwa ér sha ikyev i m@@ tem@@ tor u Kristu la Aôndo “ Una ese [ uumace ] m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga . ” — Mpase 21 : 4 . ( Pasalmi 9@@ 0 : 10 ; Yobu 14 : 1 , 2 ; 1 Peteru 1 : 24 ) Sha ityôkyaa ne yô , mbagenev mba ve civir Aôndo ga yô ka ve nyôr iyol ken ieren i apostoli Paulu a er kwagh u i ne , ér “ se gbaa yan nen akaa man akaa tsô , gadia kp@@ er se mba kpen . ” ( Pasalmi 27 : 14 ) Er ishimaverenkeghen i se lu a mi ken Yehova la i̱ we am@@ ise ken asema ase nahan , se kange ishima gb@@ ang , mayange se yina ishima se de u eren kwagh u dedoo ga . I@@ B@@ A@@ D@@ AN 2 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Mba@@ fan@@ takerada mban mase kuren ér , “ I@@ vangeli i Yuda ” tese ér Yuda lu or u eren g@@ wa@@ ikyaa ga . Or u yange nan nger Pasalmi 119 la nan tese m@@ doo u mkaanem ma Yehova ma doo nan ishima yô , man alaghga yange lu H@@ es@@ e@@ k@@ ia nger un zum u a lu g@@ um wan@@ tor la ye . Ve hen u ngeren akaa shin inya . Ka i ver ior mban “ sha u nan u@@ icighan@@ mbaiorov ve̱ kuma . . . sha u maan iyol i Kristu . ” ( Ef . Se mase timen sha akaaôron a ken Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la ken kwagh@@ ngeren u masetyô ne . Ngeren u Tom u Tartor u i gb@@ eren sha hanma uwer u ken zwa Ma@@ ya la ka ngeren u hiihii u yange i due a mi ken ijô i ior mba ve lu mar@@ nya u Amerika la . I@@ shi@@ ô@@ l@@ ans@@ i : Or nana fatyô u ngeren ér i na Wat@@ ch To@@ wer inyaregh ki ish@@ i@@ ô@@ l@@ ans@@ i shin p@@ en@@ sh@@ en u nan . Aluer mba va nd@@ eren mbakp@@ enev ga yô , ‘ se mba ken asorabo a ase her , ’ shi mba ve kpe ken Kristu la kpaa , ve saa je ve . ( 2 Utor 10 : 11 ) Kpa Mbaiserael mba civir Ba@@ al shi ken tar la her kpishi . • Ka ieren i nyi i gbe u ú lu a mi ve Yehova una lu kwar w@@ ou@@ we ? ( Mateu 13 : 41 ; 18 : 6 , 10 ) Mbat@@ yomov shi ka ve wase u karen a akaa a yangen se u civir Aôndo kera shi ve kura se sha akaa a vihin mlu wase vea Yehova kpaa . Yange Yesu kaa a P@@ il@@ at@@ u wener : ‘ Mo M va sha u pasen mimi ’ Paulu de ér ieren i Peteru ne i ts@@ ar anmgbianev mbagenev ga , nahan a wa un kwagh kp@@ ôgh@@ ôô , her je . ( G@@ al . ( Luka 9 : 5@@ 9 – 6@@ 2 ) Kpa mbahenen mba jighjigh mbara yô lu nahan ga , tsô ken masejime yô Yesu ôr kwagh ve wener : “ Hii sha ayange a Yohane u Eren B@@ atisema zan zan hegen ne , mba eren a tartor u Sha sha i@@ go@@ s@@ or ; mba@@ eren kwagh sha i@@ go@@ s@@ or kpaa mba ngohol u sha agee . ” — Mateu 11 : 12 . K@@ o@@ ic@@ h@@ i hen Bibilo shighe u lu anyom pue kar a kar la , kpa an@@ umbe a sha vi@@ di@@ o ya tor ken a na anyom imôngo . Me tim or sha tar kera . ” 10 : 22 ) Hegen je kpa , se mba zuan a iwasen , man ken hemen je yô , a hemba cii . Gbenda u nyôron : Or@@ tamen u sôron atôônanongo ka a lôh@@ ô mbatamen man udi@@ ak@@ on ér ve za u . ( 2 Tim . 1 : 7 ) P@@ ine iyol you wer : ‘ Ka ken mbamlu mba nyi nahan m kegh iyol u eren ishima i Yehova ? Or môm nana fatyô u fan awashima u mbagenev ve lu a mi ve ve lu eren ma kwagh jighilii ga , nahan doo u se palegh u nan mbagenev ibo ga@@ egh . Akaa a a tser Mbashiada mba Yehova sha ci u jighjigh ve u nan la ta iwanger sha ishember ne . 2 : 24 ; 4 : 6 ) Orkristu nana palegh imba kwagh ne sha u eren kwagh sha kwaghfan shi veren ishima sha gbenda u nan vihin shighe u nan u injaa la . Kanyi yange i lu tom u vesen u mbaapostoli lu a mi sha hiihii laa , man tom ve la yange u va seer nena ? ( Mateu 24 : 9 ) I kôr mbadondon mba Yesu mba sha ayange ne ihyom , mba hendan a ve shi mba tôvon ve a ican er Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la kpa lu nahan . Mkaanem ma Yehova ma i nger ken Pasalmi 50 : 21 la , ma ter kwagh u ieren ne . Ma kaa ér : “ U hen wer , M ngu er we nahan vough . ” Zum u Apo@@ l@@ o va ken E@@ fese la , vande lun or u tse@@ en ishima kera , “ pasen kwaghaôndo vangertiôr . ” ( Yeremia 38 : 4 , 17 , 18 ) Se kpa se mba yôôn loho u ú doo ior u ungwan ga , er Yeremia kpa yange lu nahan . Nahan hanma shighe u iyol i kpe se cii , ka shighe u i doo u se hemba k@@ angen ishima ser se sôn Yehova a kura se , shi a na se icighan jijingi je la . — 2 Kor . M@@ L@@ U u dedoo ngu keghen uumace mba Aôndo a nenge ér mba mbap@@ er@@ apera mbara cii ken hemen . U môm ken agumaior ne , u yange hii u v@@ ôron ken mimi yô , wuese F@@ ab@@ ian man I@@ sa@@ bel kpishi , er ve we@@ se un u hiden tilen ken mimi angahar ahar yô . Or@@ henen Yakobu una kera kaa ga yô : “ Or u nan kenger sha tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la shi nan veren ishima yô , á saan nan iyol ken aeren a nan cii , gadia u ungwan kwagh yô , nan ngu or u kwagh hungur nan fe@@ fa ga , kpa nan ngu or u eren tom je . ” Nahan a kaa ér : “ Ka ne@@ a ôr kwagh yô , ne er sha mi keng . ” De se ôr Mpase 21 : 4 . ( Ivur 1@@ 2@@ ,@@ 13 ) Bibilo pase se wang er se er a uma wase yô . — M@@ ika 6 : 8 . Yehova Aôndo yange ta Mbaiserael , ior nav mba ngise mbara icin gb@@ ang gb@@ ang ér mayange ve de dondon aeren a akuraior a a wa ndor a ve la ga . T@@ ica na kaa wener : “ M ngu a mhen u a hembe doon yô . ” Ma orgen ngu u se wa ayol a ase sha ikyev i nan ve nana hemba nengen sha a vese sha dooshima yôô ? Zum u yange Paulu kaa wener Aôndo mem ityom Na la , a̱ shi nan kpa yange lu ôron kwagh t@@ eren kwagh u i nger ken Genese 2 : 2 nahan la ér : “ Sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la , Aôndo kure tom Na u A er yô ; sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la , A mem tom Na u A er cii yô . ” Takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban i Solomon la tese sha gbenda u doon tsung ér dooshima u hen atô u nomso@@ or man kwase ngu a “ taver [ been mayange ga ] er ku nahan . ” — I@@ c@@ am i He@@ mban 8 : 6 . Kpa gem we ishima a mbam@@ yen vev , shi ne ve shighe sha er vea de asorabo a ve yô . ​ —⁠ 2 Peteru 3 :⁠ 9 . 11 : 11 — Er nan ve ivur ne i kaa ér i wua iorov 3@@ 00 , kpa 2 Samuel 23 : 8 a gem a kaa ér ka iorov 8@@ 00 , shin er avur ne a lu ôron kwagh u or môm nahana ? Hegen ne , m ngu eren tom ape ior mba tesen ior Bibilo ve lu kpishi ga yô , sha er me wase ve , ve fa gbenda u zan ken uma u tsôron yô . M@@ fe u Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi nan lu a mi la , hemen nan ayange ayange nena ? Se fa kwagh u m@@ war u ônov mba Re@@ k@@ ab@@ i man E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki kua Bar@@ u@@ ki la . Nyian kpaa , mbacivir Yehova sha mimi mba keren mtsera sha tom na ga . ( Luka 3 : 38 ; Mat . 6 : 9 ) Er i lu Yehova a ne se uma yô , ngu Ter wase ; nahan mlu wase a na ngu er u ter a ônov mba nan nahan . ( Mateu 11 : 25 ; Aerenakaa 4 : 13 ) Apostoli Paulu yange nger mba ve na jighjigh a na imôngo mbara washika sha kwagh u “ akaa a Aôndo A ser a sha ci u mba Un doo ve ishima la ” ér : “ Se yô , Aôndo gema pase se a sha Jijingi . Gadia Jijingi te@@ v akaa cii , zan zan aka@@ ac@@ imin a Aôndo je kpaa . ” — 1 Mbakorinte 2 : 9 , 10 . Ior mba ken tar kpishi mba a asaren a id@@ yaa shi mba eren a kpaa . Kpa lu u U@@ hemban@@ sha una due a Davidi ken mlu na u kunya la kera , una hide a na ken mlu u civirigh . ( 1 Kor . 13 : 4 - 7 ) Aluer ne za hemen u lun a dooshima yô , ne lu hemban teman imôngo lamen , nahan kwagh la una va ne a msaanyol shi Yehova kpa una zua a icivir . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Zum u Mbaiserael lu zenden sha mnenge a nenge la , ve kera umbur ér ka Aôndo a tindi Mose ér a hemen ve ga . Ior mba i wua i ii ve ga , kua any@@ inya a a kpe m@@ or kun@@ g yô , lu shin ah@@ ungwa man ken ik@@ yô . Lu u a er kwagh ne nena ? Yesu yange kaa a vese ér Yehova a̱ doo se ishima sha ishima yase cii man sha uma wase cii man sha mfe wase cii man sha agee ase cii . Mbagenev mba ve va hingir vegher u kiriki u vor u Aberaham la kpa hingir “ kwagh u Kristu . ” — G@@ al . Yange a saan Davidi iyol kpishi er ve ta ikyaa a na sha mimi shi ve er a na doo doo nahan . ( Pasalmi 119 : 1@@ 13 ; Mbaromanu 16 : 18 ) Hii nan ve se hingir u wan ityough sha u keren u@@ gb@@ ayol mba uma wase je se gem veren ishima sha tsombor wase man kasua kua u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav tse@@ egh@@ e@@ le ? Nahan cii kpa , Diabolo ka a kôr mba ve lumun loho u Tartor la je kpaa . ( 2 Kor . A@@ hab@@ a una gema ishima a de u civir Ba@@ al kpa ? • Er nan i doo u se cia A@@ ôn@@ doo , man inja i u cian un yô ér nyi ? Nahan m hii u henen Bibilo vea ijende yam i i lu Orshiada yô . ” — Mkaanem ma Jo@@ sé , or u ken tar u B@@ ra@@ z@@ il . I er u@@ tra@@ k mbah@@ ev mbara cii sha gbenda môm . Tindi u Mose la yange tese ér or a maa iyou yô , nana wa ig@@ yar sha ha@@ av mbu i sha i ningir i tser ( Mbaheberu 2 : 9 ; 7 : 17 , 24 ; 9 : 11 ) Aôndo shi ver Yesu ér a lu Or@@ jir u ôron mbau@@ m@@ av man mbakp@@ enev ijir . Een , Yehova man Yesu Kristu tôô hanma wase cii ér nan kuma u n@@ á@@ n nan icivir . Kwagh ne ka ityôkyaa i dedoo i tôvon ayol a ase fan inja or i se lu la ga he ? Yesu ngu eren ishima i Aôndo , man a nd@@ era eren nahan sha ikyo@@ v ikyo@@ v . ( Yesaia 2 : 1 - 4 ) Anyom u@@ deri imôngo nga karen yô , apostoli Yohane “ nenge , zege@@ ikpelaior lu , ma or fatyô u ôron i iyenge ga , ve due ken hanma ik@@ urior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . ” ( Ekesodu 34 : 6 , 7 ) Nahan kpa Mbakristu mba mimi yô mba veren ishima zu@@ lee ér vea fa kwagh u Bibilo i tese jim yô . “ Ma i doom u lun vea ven zan zan tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa la ma u kar van . . . , kpa er i gbe sha mi ga yô , m sôn Aôndo mer a wase ne sha er ne za hemen u civir un sha jighjigh er ne van@@ den eren nahan yô . Nahan se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una umbur se shi una lumun a ishima i veren i se lu a mi sha mcivir u mimi la vough er yange er a Yo@@ shia nahan . ( b ) Kanyi se fatyô u henen sha kwagh u yange er mbaapostoli mba Yesu mbau@@ tar mba yange kaa a ve ér v@@ é kuran laa ? 9 Ity@@ esen i A@@ i@@ egh V@@ a a A@@ tesen a A@@ i@@ egh A@@ gen 10 Ity@@ esen i A@@ i@@ egh 1 : Uma Kp@@ en Ga Ior mbagenev ka ve er msen sha akaa a a dugh ve ken ishima yô ; mbagen di msen ve ka a tese ér kwagh u ve ôron la due ve ken ishima ga . 9@@ 4 : 19 . Gb@@ id@@ ye kwar sha mbamlu mbagen mba se ver ishima u va ember la . U eren nahan la ka sha inja ga sha ci u nyi ? Ior kpishi yange ve zamber se ér se hide se va hen Bibilo a ve . Ior lumun a mimi ne sha kwagh u i@@ gbe@@ tar . Ikyav i tesen yô , mbagenev yange ve y@@ aan bredi shi ve maan wain , kpa shighe kar yô , ve de . S@@ ar se kpishi er ior mban ma ve ze hemen u tan iwanger i mimi ne shighe u ve hi@@ di ve yem ken ityar ve , í í we at@@ ab@@ am sha tom u pasen kwagh la . — Mateu 5 : 14 - 16 . ( a ) Kanyi jighilii yange i na ve mlu u ken jijingi u Yo@@ a@@ shi vi@@ hii ? ( Mpase 4 :⁠ 8 ) Bibilo pase ken mkaanem mara ér Yehova ka icighan , man kwagh la tese ér Yehova ngu wang shi ngu vough sha gbenda u hemban cii . T@@ ôô ase kwagh u yange or a er ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 shin u 19@@ 50 la ve i k@@ unda mbagenev iyol u nengen la , kar sha kwagh u ka a za hemen nyian hen iji@@ ir@@ tom man ijiir i keren msaanyol , kua ken an@@ umbe man h@@ we u eren la . ( Pasalmi 1@@ 11 : 10 ) Apostoli Paulu yange nger kwagh ér : “ Se ember nen er se ngohol tartor u u lu u t@@ enger ga yô , ka nahan man sé er Aôndo tom u u doo Un ye , sha mci@@ e@@ aôndo man iyol i su@@ l@@ en . ” I N@@ ger Bibilo Nen@@ a ? Doo u hanma shighe u wan ne a vaa tugh cii yô se kôr un@@ u ? A eren mbamkombo yô , a ver l@@ ôô@@ sp@@ ika ikyua a t@@ ough nagh , a ungwan zu@@ lee , shi a naan mbam@@ lumun je kpaa ! T@@ sua nen kwagh ua doo ne yô . ” Yange Adam man Ifa ve gba Yehova inj@@ ô i dooshima man i̱ ungwan imo na . Kpa ve kera na iwuese sha kwagh u Aôndo na ve la ga , ve venda u ungwan atindi a na . Nahan a kaa a mbau@@ ty@@ aav mba Mbaiserael cii ér ve mough ve dondo sha a na , a kohol ve imôngo shi a hemen ve ve za hemba ityav mb@@ ira . Kwagh ne lu bo tom je yô , ashighe agen m za a gb@@ u@@ u@@ ka . A@@ veren a mba Ve Er B@@ atisema Ve Z@@ ough a M@@ i La Ishima vihi Davidi a or@@ ny@@ ar u N@@ at@@ an ter ken kwaghôron na la kpishi , nahan a kaa a N@@ at@@ an ér : “ M bu@@ m er [ Yehova ] A lu u uma ne , or u nan er nahan la , nan kuma ku . ” Aluer kanyi je i ne ve se karen ayol a ase sha mbagenev kpa , ieren ne ngi i nzughul a nzughul a vese . Mkaanem ma Aôndo ma yange i nger la shi ma pasen ior ishima i Aôndo man mba@@ awashima nav kpaa . Er se fe ati a ve yô , ka se hemba nengen a mimi u kwagh u Bibilo i er sha kwagh ve la cii . Se yô , se fa ityôkyaa jighilii i i ne ve se lu yan ican yô , nahan aluer se mba yan ican kpa se vihi ishima ga . T@@ so@@ mbor la jimin cii ver ashe gbenda mba keghen shighe u mba@@ van@@ nya mbara vea va nyôr la man shighe u vea ya kwaghyan u nyo@@ h@@ on la imôngo shi vea ember m@@ tem imôngo kpaa la . Anmgbian ugen u a lu y@@ esen ônov uhar tswen kpa ôr kwagh nahan . ( Ru@@ tu 1 : 22 ; 2 : 14 ) B@@ re@@ di u ior mbara ya la ka môm ken akaa@@ yan a ior ve ye hen gar u Bete@@ le@@ he@@ m nyian yô . Mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke kpishi kaa ér ka Aôndo a gbe akaa a i@@ gbe@@ tar a kpilighyol ne ga nena ? ( Anzaakaa 17 : 17 ) Zum u ngô u Y@@ one kpe yô , Y@@ one kaa a anmgbianev nav mba ken Kristu ér ve sôron un fele fele , i hemba er ve van@@ den sôron un la . Ve lu iyenge udubu kpuaa tseegh shi ve lu ken ityar kpuaa . Se kpa una fatyô u suen se nahan . E@@ ev mbu i@@ yô i i ha@@ mbe i sha ityô la jighilii yô , lu sha ci u been angev . Or@@ t@@ yom u lu lamen sha ci u Yehova ne , taver Gi@@ di@@ on ishima ér Yehova ngu a na . I hii u nzughul a ior ka kwagh u nyian a mi ga . ( b ) Hii nan ve i lu hanma or nan lumun loho u dedoo ne ga ? ( 1 Samuel 13 : 5 , 6 ; Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 7 : 12 ) “ Aôndo na Solomon kwaghfan man mkav kpishi je , kua ishima i bu@@ ghun , ngee er wa@@ ar@@ a@@ wa u hen kpe@@ zege@@ mnger yô . ” Ka mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” la vea lu mba hiihii mba vea lu uma ken paradi@@ so ye . Aluer iy@@ ongo zua se a ma anmgbian u ken Kristu yô , ishimawan ia na kwagh u anmgbian u nomso shin u kwase la una due se ishima ga , kpa se nôngo er se fetyô la se sôr zayol shon . ( D@@ ut . 5 : 21 ) Aluer ma Orkristu hii u lun a ieren i tô@@ mon kwase shin nom u orgen yô , nana̱ dugh isharen i kpe@@ egh la ken ishima i nan kera fe@@ fa ; aluer nan de isharen ne wa am@@ ishe ken ishima i nan , nahan taver nan tsung u du@@ ghun i kera je kpaa . ( Mat . Ngeren u a er kwagh u m@@ nya ne kaa ér ka “ inyom i sha uhar i m@@ tem@@ tor u Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar la . ” ( a ) Kanyi yange i wase Yosua man K@@ al@@ e@@ bu u hendan a mk@@ ighir u mbak@@ o@@ v@@ o ? In@@ j@@ akwagh i profeti Yesaia a er heen ne tese se kwagh u hange hange , u i gbe u se fa yô . Kpa tindi u ior ka una hendan a u Aôndo yô , ve hemba ungwan imo i Aôndo a i ior . Yesu lu or u vough , di er ter wase u hiihii , Adam nahan . ( Marku 3 : 1 - 6 ) Yange Yesu ny@@ ur@@ an hiden ijime kera eren kwagh u un fe ér ka u injaa la ga ze . Ngu a shi ôron hanma shighe ér Yehova kuma u se na un kwagh u a hembe doon cii yô — man er un iyol na a lu kwase u civir Aôndo shi a lu ngô kpaa yô , eren nahan hanma shighe . ” Ge@@ ma sha vegher ugen di yô , uya mba lun c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u mba i nengen sha ve ga la vea vihi sôron kpen kpen . ( Heb . 12 : 11 ) Nahan kpa , gema nenge ase kwagh u ka i gba u or u nan lu wan se kwagh la nana vande henen sha mi yô . Sha kwagh u Tindi man ini@@ aav mbi nan yô , kanyi yange i er ke ’ inyom i 70 S.@@ W . laa ? He ijiir i i ne ior ian i eren hanma kwaghaôndo u sha ishima ve , v@@ é ve eren akaa a kuran i@@ ondo iyol yô , ts@@ av mbu eren hingir kwagh u civirigh tsembelee je . Yange Aôndo tôô ieren ve la ér ka il@@ y@@ ahan i l@@ ahan un Yehova jighilii . Sha ci u Bibilo taver hanma or ishima ér nana eren tom a “ mkav u ken ishima . . . u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” ( Heb . Lu sha ci u akaa a K@@ ain tsua u eren kua aeren a na cii tese ér , yange hemba Yehova Aôndo ato sha apera . Kwagh môm hemba gban mo kwagh a u v@@ aren a nongo u Yehova la ga . Gba u ior mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea gema he ’ Yehova Aôndo , I@@ mbor i uma man iwanger . U tesen ikyav yô : Or@@ sule nan kaha sule . Tsô , se hendan a or@@ ihyom u age@@ egh ne nena ? Gbenda u veren mbatamen man udi@@ ak@@ on ne hemba zuan sha gbenda u i veren ve sha ayange a mbaapostoli la . Kanyi yange i wase K@@ at@@ r@@ in hen shighe u ishima lu nyian un sha kwagh u wan na laa ? Kwagh ne na se agee shi wase se u tilen sha mimi her dông shighe u se tagher a ican i vihin tsung la . ” M@@ kposo u Iserael u tsuaa la a tiônnongo u Kristu yô , tiônnongo u Kristu ngu a tor ken uumace ga , shi ngu a ityôkyaa i nan nagh sha u@@ ile sha ci u mba@@ asorabo ga . W@@ u@@ ese Yesu U A Lu Davidi U V@@ esen Man Solomon U V@@ esen la A kure kwaghôron na ne sha u kimbir kwaghwan na u injaa ne ér : “ A@@ sema a̱ de nyian ne sha kwagh u kp@@ er ga . ” Bibilo pase ér , kwase ugen u i yilan un ér A@@ na la , yange civir Yehova sha jighjigh zan zan kar been iyol . Ngu nan ior kwaghyan u ken jijingi ken ijô ig@@ enegh kpishi hegen . 3 : 20 ) Diabolo we mbacivir Aôndo akaa iyol . Nahan kpa , er Yesu yange venda m@@ dondo u dondon ior la yô , gba u se za hemen u kôron mp@@ av u p@@ aven iniongo la ihyom di er Mbakristu mba ken E@@ fese kpa lu er nahan . — Mateu 23 : 10 . Kpa i@@ vesen i or vesen lun sha tse@@ ene@@ ke u nan ne ka i hii anyom imôngo cii ve nan mase hingir org@@ anden ye . Han@@ mô ken ior mba se ter kwagh ve sha heen ne cii yô , Yehova nenge ér nan lu keren Aôndo , nahan nana fa un . Mo vea Jo@@ y se ts@@ aan hen ya u orgen , i yilan un ér R@@ ay I@@ r@@ ons , vea kwase na E@@ s@@ ther ; ve er a vese doo kpen kpen . Anmgbianev asev mba ken tar u J@@ ap@@ an yange ve dondo ikyav i Yesu sha u tsuan shighe u vough u vea lam sha kwagh u mnder u shin ku nena ? Yesu tese ér dooshima u Yehova za sh@@ imi . U fatyô u lamen u , man imba dooshima u ú tesen ne una umbur we akaa ken hemen a nan we iember . ( 1 Yoh . Paulu kera pase kwagh u a lu “ im@@ agh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga ” la vighe vighe ga . Paulu pase wang ken vegher u hii hii u washika na la ér ka sha aeren a sha tindi la i fe Mbakristu mba i shigh ve mkurem la a mi ga , kpa mba ne ve ish@@ ô sha ishigh ki Aôndo sha ci u jighjigh ve u nan la , vea lu Mbayuda shin vea lu A@@ tô@@ at@@ yev kpaa . ( Rom . K@@ ur mbamgbe mba uumace cii , kua mba ve lu a̱ gba civir un ga la kpaa . Hegen ne , se mba y@@ esen wan wase u kwase , A@@ li@@ se saan saan shi wasen un er a lu vesen ne ser , Yehova a doo un ishima . ( Luka 10 : 1 ) Nahan , aluer ka taver we u henen Bibilo a or yô , sôn Aôndo a na u jijingi na kua kwaghfan , shi due kwaghpasen a or u nana na ú lu a vangertiôr shi mfe u nan la una wase u yô . Kwagh môm ken akaa a J@@ en@@ n@@ y umbur yô ka kwagh u Yosev man kwase u Po@@ ti@@ far la . Er se fe ser “ shighe kera vese ga ” yô , doo u mfe ne una bende a uuma asev nena ? Shi kanyi se seer henen sha kwaghwan na laa ? C@@ i@@ vi@@ r Yehova man I@@ ti Na Or u nan til sha mimi yô , ka nan lu a ieren i mimi shi nan eren perapera kpaa . Se mase henen sha er u nengen mbagenev er Yehova kpa a nengen ve nahan la una wase se u lun a kwaghfan u a dugh Sha la yô . Sha kpôô yô , we kpa u ngu veren ashe keghen tar u he u doon tsung u Ter wase u sha a t@@ ende zwa a mi la . Mbamaren mban ka ve nôngo sha u m@@ ô@@ ôr m@@ doo u Aôndo doon or ishima la ken asema a mbayev vev mba kiriki mbara sha er vea hingir u tilen dông ken jighjigh yô . Nenge ase er ter ugen yange yar tom a takerada ne sha u seer lamen iliam i kôron ken ishima vea wan na u kwase yô . Pro@@ feti la kaa ér : “ U sôn kwagh u ican tsô ; nahan kpaa , aluer wea nengen a mo zum u á tsu@@ w@@ em her a we kera la yô , á lu nahan ; kpa aluer ka nahan ga yô , á lu nahan je ga . ” 4 : 18 - 22 . 12 : 2 ) Paulu kpa ver se ikyav . Yange gba a@@ yem ne , shi a taver mbananjighjigh a na imôngo ishima ér ve lu mba kaven un . — 1 Kor . Daniel 4 : 20 - 36 . • U fatyô u zuan a mk@@ or ken tiônnongo sha ci u nyi ? Ieren yase ngi wasen ve u fan er vea eren akaa ken uma ve akuma a kuma shi hemban veren ishima sha u eren tom u pasen kwagh kpa ? ’ — 1 Tim . ( Or@@ pasenkwagh 2 : 1 , 2 ) Ruamabera tese ér msaanyol u i@@ ember@@ yolough ia na se cii una tsa gbem ga . Ka aeren a nyi nahan se lu a mi ve se hemba wan ishima a mbamtaver mbara tsembelee ? Aluer se kohol a@@ vegher akaa a se zough a mi sha kwagh u Marku ne yô , se kav ser lu or u tse@@ en ishima sha tom , u yôôn loho u dedoo sha ajiir kposo kposo tar sha won cii man or u saan un iyol u eren tom sha ci u mbagenev yô . Alaghga ú hen sha mlu wou kpa u nenge wer kwagh gema sha iky@@ ar@@ yan you vea Aôndo ga , kpa aluer kwagh gema yô , er nan ve kwagh a lu nahana ? Ve kura mlu ve u Orkristu la , ve hông@@ or iyol ve ga , shi ve c@@ ôgh@@ ol ieren ve i dedoo shin kwaghaôndo ve sha akaa a taregh kpaa ga . A@@ dooga ve nenge er hii ken inyom i 1914 la je akaa a gem shin tar ne kpishi yô , kpa ve gema ve kav er i hii ve akaa ne a lu nahan ga . ( N@@ um@@ er@@ i 16 : 1 – 3 , 31 – 33 ) Sha kpôô yô , se soo u zenden sha gbenda u K@@ ain la ga , shi se de ser imeen i injar i B@@ ala@@ am la i̱ hemba se ga , shi soo u timin sha mh@@ endan u Kor@@ aki la kpaa ga . ( Mat . 14 : 14 ) Or u nan zu@@ ngu mhôônom nan den orgen a kwaghbo u nan , vough er Yehova kpa a den mba ve gem asema la kwaghbo ve nahan . ( E@@ ks . W@@ u@@ ese Kristu U A Lu Tor u I@@ engem La ! u a er kwagh u mciem atô kposo kposo yô . Lu nomso@@ or sha jighjigh u nan sha u eren msen a ishima i môm M@@ sen u eren una wase se u veren ishima yase sha akaa a ken jijingi geman palegh ijende i mbaaferev la . Ken washika u Paulu nger hen Mbaromanu la , a vande pasen kwagh u ior mba ve lu a “ mhen u a lu u inj@@ aagh ga yô . ” Er Yesu pase nahan , aluer se sôn Yehova icighan jijingi na a ishima i môm yô , una na se mgbegh@@ aa . — Luka 11 : 13 . Ka avur a ruamabera a nyi yange na kwase ugen ken Ity@@ ô@@ tar i A@@ fri@@ ka ishim@@ as@@ ur@@ un@@ u , man ka sha ci u nyi ? Ken tar u he u Aôndo una va a mi la , or môm nana kera gba angev shin nana kpe ga . ( Pasalmi 1 : 1 - 3 ; 8@@ 4 : 4 , 5 ; 8@@ 9 : 15 ) Shighe u se er nahan yô , alaghga se zua a averen a se vande veren ishima u zuan a mi ga la . Zum u Is@@ ak@@ a pine un kwagh u wan@@ iyôngo u nan@@ den nagh a mi yô , Aberaham kaa ér : “ Aôndo Una na wan@@ iyôngo . ” T@@ erem va kpen ken inyom i 19@@ 7@@ 9 la yô , m hingir u nengen sha Ng@@ ôm tseegh , u lu hemban lun kor kor shi kera lu a tahav mbu eren kwagh iyol@@ na ga la . 21 , 22 . ( a ) U gbidyen kwar sha tom wase la una fatyô u nan se u yaren tom a aan a a due a nyi ? Er i sar se u lun ior mba n@@ orom ikyaa ga nahan kpa , mayange se lumun u nan ayol a ase sha ikyev i mba vendan mimi ga . Se cii gba u a pase se kwagh u avur a Ruamabera a kaa la , hemban cii je yô mbayev . Aluer se za hemen u tôvon sha “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” a uwer gban shio yô , se lu a iember i yange se zua a mi shighe u se hii fan atesen a Bibilo a kiriki la her zan zan gbem sha won . ( b ) Ka nyi kwagh i̱ tese ér Yehova na se mkav kpa “ mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh ” kpishi yô , mkav la gema kar ve ? ( 2 Peteru 2 : 12 ) Ka uumace tseegh ve lu “ akaa a i gbe a cii ” la ye . Ishim@@ a@@ verenkeghen yase i í lu dông la ngi er ka “ im@@ an@@ de@@ t@@ so i uma ” i ka i̱ wase se u wan ishima a mbamtaver shin aluer ka u se kegh shighe u Aôndo una kure uityendezwa nav la je kpaa . Yehova ongo mbamsen asev iyol na , nahan a tese ér kwagh wase gba un ishima . Hanma or yange nan nôngo u lun tamen a mo , nahan kpa , or môm l@@ aham ér m ngu wanye yum ga . Se kpa sha zwa la . Nahan kpa tom shi her kpishi . M@@ akeranta u H@@ enen Bibilo Ú Anmgbianev mba N@@ om@@ so mba L@@ un Kwa@@ v Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u tsaase udi@@ ak@@ on man mbatamen mba lun kwa@@ v sha er vea seer eren ityom ken nongo u Yehova yô . Aôndo ti yaren tom a tahav nav sha gbenda u dedoo hanma shighe cii , ngu er uumace mbagenev kpishi nahan ga . A ngohol an@@ kwa@@ takerada u Kwa@@ se@@ shiada la na un la , shi a lôh@@ ô un ér a̱ za un inya hen ya na . U tesen ikyav yô , a kaa ér ka mba ij@@ en i ker ve man mba im@@ ura i ker ve la i saan ve iyol ye . A@@ ha@@ shia ․ ․ “ I@@ ember i Ne E@@ mber Ter la Ka A@@ ge@@ e a E@@ n J@@ e ” Ior Mba Aôndo Er Tom a Ve Yô M@@ doo yô iky@@ ondo ne i̱ doo , kpa í gema í er i̱ sha inja ga . Sha kpôô yô , ityesen i Aôndo ngi wasen se u lun ken mzough vea akuraior agen . Yesu kaa ér : “ Ka sha kwagh ne man ior cii vea kav er ne lu mbahenen A@@ v ye , aluer ne doo ayol a en yô . ” Ú ngu nôngo sha gbenda u alaghga u seer shighe ken tom wou u pasen kwagh la shin u fa igbenda i pasen kwagh sha er u seer fan u yôôn kwagh u Tartor kpa ? Yesu yange pine ér : “ Aluer ka mba ne doo ve ishima la tsô vea doo ne ishima yô , ka nyi injar ne lu a mini ? Ngeren ne time sha igbenda iti@@ ar i se fatyô u eren kwagh ne yô . Nahan a kegh zan zan ka va sa@@ mb@@ en un ashe yô á ôr un . 7 , 8 . ( a ) Hii nan ve i doo u kwagh a hemba gban se u doon ityough a ior ga ? 1 : 18 ) Mimi je , Paulu yange b@@ unde awashima na u zan ken K@@ orinte la sha ci u mkpeyol u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken K@@ orinte mbara . Yange er akaa a dedoo kpishi shi zua a iveren i Aôndo kpaa . Yehova Tese Wan@@ akiriki Na Shi aluer se wa kwaghbo u or nan er se la ken ishima , se mba y@@ u@@ wen nan je se venda u him@@ en iy@@ ongo la yô , he@@ ela kpa se lu vihin jijingi u Aôndo ishima . Kwagh ne ka a na se seer k@@ angen ishima ser se lu ikp@@ an i isholibo man aeren a hông@@ or@@ ough ga . E@@ i . Ve cii yange ve pu@@ u vi@@ di@@ o i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” ne , mbagenev je yô lu yangen ior myer ér ve de nengen i ga , mbagenev di lu yangen ken igbar . Mbamaren mbagenev mba a inyaregh , nahan alaghga vea hemba soon u tôôn or u nana wasen ve hen ya yô . — Or@@ pa . Sha iwasen i Yehova yô , yange se lu a mbayev asev kôôsôô . ” Kanyi u fatyô u henen hen ior mba yange i ungwa mbamsen vev , man ase@@ mber a ken mbamsen vev laa ? Ve tese un ken Ruamabera er Mbakristu mba tsuaa mbara waan ave sha kwagh u u@@ ity@@ a ga yô . Hanma tom u Yehova yô pase a@@ vegher a aeren a na , hii sha tom na u u hembe ke@@ hen la zan zan za ar sha u u hembe nd@@ ahar cii la . Ior kpishi mba yange ve henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova , mba ve de u henen hegen mbara cii mba er ish@@ u i bo la nahan . Ka nan yange Davidi tese ér doo u se suur sha Yehova aluer mba@@ ah@@ end@@ anev yar tom a no@@ mbor ve u hendan kwagh a vese je kpaa ? A kaa a mo ér zayol wam la ka ityôkyaa je ga , nahan m gba den i tsô . Shi m@@ doo u or@@ wan@@ ndor a vese doon se ishima la wasen se u eren kwagh akuma akuma shi lun a mhen u injaa nena ? 5 : 5 - 11 : Mpase ne tsengaôron mtim u mbaaferev . F@@ ri@@ e@@ da yange za hemen u eren ityom na i Kristu ken myer , shi lu wasen u gb@@ eren magaz@@ in u Iyoukura la je kpaa . ( 1 Timoteu 2 : 3 , 4 ) A lu mbagenev inja er a k@@ an shio u zuan a imba mfe la ken iniongo i kwaghaôndo i i du@@ mbur ainge ne nahan . Mba ve lu ken nongo ve ne yô , ka A@@ bel man E@@ no@@ ki man Noa man Aberaham man S@@ ara man Mose man Ru@@ tu man Davidi man Yesu , kua mbahenen mba Kristu mba sha derianyom u hiihii la , man ior umiliôn imôngo mba ve til sha mimi nyian ne . Er lu a zege@@ tsombor u koson nahan kpa , de u te@@ en m@@ sô@@ rom mara . Genese 1 : 27 kaa ér : “ Aôndo gba or sha inja i mlu Na , lu sha inja i mlu u Aôndo je A gba nan ye ; lu nomso@@ or man kwase A gba ve ye . ” Doo u vea wa ishima a ve er Yesu yange er a mbahenen nav , shighe u kwagh hemba gban ve u fan or u nana hemba ken Tartor la nahan . U hemban cii je yô , aluer se za hen M - umbur la yô , a tese ér se mba a iwuese kpishi sha nagh ku Yesu la , shi se mba kuran tindi u yange wa ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo ” la . — 1 Kor . Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la ôr kwagh u mzeyol u vesen ne kpa ? ( Mbaromanu 1 : 20 ) K@@ e ’ u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba tsuaa la , e̱r or@@ pasalmi Davidi lu or@@ kuran ilev yô , yange ú@@ na kenger sha kwa@@ v@@ aôndo tugh hanma shighe , nahan yange una kav iengem i ken i@@ am@@ egh la man agee a Or@@ gban ki a lu a mi la kpaa . Yesu yange taver ishima sha iyange na i masetyô shin tar la nena ? Yehova una na ‘ mba ve lu keren icivir la uma u tsôron . ’ Ken mpase u sha mnenge u hiihii la , i ôr kwagh u tartor ne ér ngu er d@@ w@@ em nahan , i kende vegher na u môm sha . Aluer se mba eren amba@@ akaa la a mba@@ beenyol mba ve lu sha ajiir a nengen sha mba@@ beenyol la yô , kwagh la una wase ve kpishi . — Anz . Aluer u ngu henen kwagh u ishimaverenkeghen yase la hanma shighe yô , ishima ia kera nyian we sha kwagh u ken hemen ga . “ T@@ ere , . . . Se mba ng@@ ur hiden yô , se nenge a or ugen tema hen it@@ ine man@@ go@@ o . A@@ eren a am tese wanger wanger ér m ngu nôngon sha afatyô wam cii tesen jighjigh wam sha akaa a m eren cii kpa ? Man gema di sha akaa agen a a gbe a zough a tom u pasen kwagh man mbamkombo mba tiônnongo ga la di ye ? ’ Davidi pase vangertiôr u un lu a mi ken iwasen i Aôndo la ken pasalmi ugen . Shi@@ gh u Orkristu u nan er batisema nan nenge ér nan yina sha tom , shin nan ngu a isharen i eren tom ga yô , ka nyi nana fatyô u eren@@ e ? Een , yange gba u una kuran . 35 : 25 , 26 , 30 - 35 . Shighe ugen yange a v@@ ôr nahan i gba u una ker shighe a mem , kpa kwagh u ior hemba gban un ishima a u na , nahan á ker gbenda u sur@@ un ve asema . M za hi@@ di yô , ishima vihi S@@ ar@@ ah a mo kpishi . Aluer u vande pinen iyol you imba mpin ne yô , fa wer ka we tswen u hii pinen ga . Shighe kar yô , shi gba u a kôôm Peteru ac@@ in imôngo ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e la . T@@ egh te@@ gh tsô , kwagh u mimi ga u i yer ér Mbakristu Mba@@ aiev la hi@@ mb@@ ir Kwagh u Kristu u mimi la . M@@ zeyol u A Lu sha u D@@ u@@ en ken I@@ me V@@ an ken I@@ wanger La Se ver ishima ser kwagh a lu nahan , sha ci u Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Vea na ne ken ican , vea wua ne kpaa ; akuraior cii aa kôr ne ihyom sha ci u iti Y@@ am . ” ( Mat . 20 , 21 . ( a ) M@@ cie u cian Aôndo una wase se se gba ken isholibo ga nena ? 2 : 14 , 21 , 22 . U hen wer u fatyô u sôron shighe wou sha er u hingir pania shin u hide u hii u eren pania kpa ? 4 : ​ 15 , 16 ) Er yange i nger ivur Bibilo la sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara nahan kpa , kwaghwan u i̱ la ngu a inja sha ci u Mbakristu nyian cii . Ka kwagh@@ ts@@ eren u nyi yange Yesu war sha shighe u In@@ i@@ ongo i M@@ tsegh laa , man shi a wa ityough eren nyi tom@@ o ? Daniel 4 : 13 - 17 . Er kwagh u yange er Mbaiserael ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la a tese nahan , “ imeen ” la ka i va sha igbenda i ia fatyô u mgbegh@@ an se p@@ eren tindi u Aôndo yô . A@@ ts@@ er@@ egh samber nyian nôngo u ts@@ eren sha hanma kwagh u uumace ve eren cii , er p@@ ati man kwaghaôndo man kpen@@ ga u eren nahan . Kpa ken ngeren ne yô , se time sha ikyav i wan na , Solomon , u lu tor shi lu or u ngeren Bibilo kpaa la . Nenge ase kwagh u gum@@ kwase ugen , u i yer un ér C@@ ar@@ is@@ s@@ a la a er sha kwagh u iwasen i tsombor na u zough a mi ken M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor yô . Shighe u mkaanem ma ior ma hendan a kwagh u Aôndo a er ken Mkaanem nam yô , ka se de ser “ Aôndo A̱ lu u mimi ” sha u suur sha kwagh u Bibilo i er yô shi eren sha ishima i Aôndo kpaa . I@@ can i̱ mba i gbe u vea za tema tor shi vea lu upristi ve ye shin tar la ia wase ve shighe u vea hingir ator la nena ? Yesu ôr ér nyi sha kwagh u iyua i kpuaa i ic@@ an@@ kwase ugen er la ? U fatyô u seer tsaase gbenda u ú pasen kwagh la kpa ? ( 1 T@@ es . 4 : 13 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen ne ia wase se se tile dông se ta ikyaa a mcivir u mimi , nahan se kera cia or se nyôr iyol ken aeren a hông@@ or@@ ough ga . — 1 Pet . Shin ka u hen kwagh u ônov nav , ikyurior i Iserael i tsuaa laa ? Er yange kwagh lu nahan je kpa , takerada ugen kaa ér ‘ mayange je wa ve a wa tindi ga , kpa gema ôr ve kwagh u vea er yô , shi na ve mhen shi taver ve ishima shi zamber a ve kpaa . Yehova K@@ ende a “ Wan@@ akiriki ” Na Sha M@@ lu wase u isholibo la due a mbampin mba hange hange mban , ér : Er nan ve yange i fatyô u maren Yesu u N@@ as@@ are@@ ti a isholibo iyol shio , man yange i er un batisema sha ci u nyi ? ( b ) Man kanyi i gbe u se er@@ ee ? Nahan kpa , mba yange ve civir Yehova yô , ve war ican la . — Marku 13 : 14 - 20 . ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Kpa aluer ishima anger se ker u zuan a kwagh u he , u hemban cii man u ior cii ve lu tan a ve van@@ ger a mi la , a̱ lu kwaghyan shin iky@@ ondo i ha@@ an iyol shin ya shin akaa ag@@ enegh di ye ? Kape se fatyô u zuan a iwasen sha m@@ yange shi ngohol my@@ ese u ken perapera a iyol hiden a mi ijime kpaa je la , sha e̱r se za hemen u zenden sha gbenda u mimi la yô . Aluer Yesu ya ican shi kpe sha ci wase , a na uma na sha ci wase yô , er nan ve ivur ne i kaa ér nagh ku ip@@ aan ‘ ka iyua i Aôndo ’ ? Sha nahan yô , se mba lôh@@ ôn we saan saan ser , va kohol imôngo a Mbashiada mba Yehova sha u eren iniongo i M - umbur u ku u Yesu ne . Ity@@ av mb@@ in kua m@@ ve u iyange i Yehova ker , zum u a tim afer@@ akaa kera la . Ka a wase mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe shi a taver ve ishima nahan , i lu ve nena ? U@@ profeti mba ve lu eren tom sha ayange a u@@ tor mban di lu A@@ hi@@ ya man S@@ hem@@ aia man or u Aôndo ugen u i yer iti na ga yô kua Y@@ e@@ h@@ u man Eliya man M@@ ik@@ aia kpaa . M@@ lu u Icighan Jijingi A Lu Or@@ sur@@ un@@ shima La Ish@@ ember i ken zwa Grika i i til sha ityough ki hông@@ or la ka hanma kwagh u a lu wang ga yô , er ieren yase man iliam yase kua mlu wase vea mba ve civir Aôndo ga la nahan . Se sue ikp@@ ur mba pania nena ? ( 3 Yohane 3 ) Sha mimi yô , er Yesu á er nahan , ‘ jijingi ne uma ; iyol yô , ngi a inja sha ma kwagh ga . ’ Apostoli Paulu nger ér : “ U civir Aôndo man kwagh a kuman we yô , mtsera ngu sha mi vese . . . . Ish@@ u@@ ghun na i hiihii yô , lu u kaan ér : ‘ Kanyi di ib@@ ume i vendan awambe a tan nee ? ’ Kanyi yange i tese Mbaiserael ér ve̱ dondo sha er vea war@@ a , man lu nyi i ere ? “ Ve Doo Un Ishima zan zan A@@ r sha M@@ k@@ ur J@@ e ” Lu@@ un er ior mba yange i nder ve shin ku mbara za hen imba ijiir la shighe u ve kpe la nahan , yange ma ve pase ior gaa ? Han@@ a lu iky@@ ôm , kwagh ne lu il@@ y@@ ahan hen kwase Iserael kpishi , kpa Pen@@ ina yô lu a ônov imôngo . Er@@ doo kaha kposo a ieren i mimi nena ? Se mba kaan ser een yô , a kaa ér : ‘ M fa je mer yange sev a h@@ ungwa a av yô , ne va heen . Or@@ pasalmi yange yila iyol na ac@@ in imôngo ér un ngu or@@ tom u Yehova . Shighe u i ver ér ve va la mgb@@ ôghom . Shighe u Se T@@ a@@ gher a Mb@@ av@@ endan Mimi Yô Shi hen mkombo u sha inyom shon , David S@@ pl@@ an@@ e , u un kpa á lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la , yange na kwaghôron u sa@@ gher ken ishima sha ivur i sha inyom i ken inyom i 200@@ 1 ne . Kpa ashighe agen ihy@@ agh ia na ayôôso a fatyô u gban hen atô u anmgbianev je a gande ave . Shi vea de ice a m@@ ende ve sha it@@ you kpishi , vea ume it@@ you — kwagh ne lu ikyav i tesen ér ve wa ayol a ve sha ikyev i Yehova di vough er lu u kasev kpa vea wa ayol a ve sha ikyev i noov vev shin uter vev nahan . Zum u se ze hemen u lun a ishima i legh legh sha shighe u i hii se iy@@ ongo je kpaa yô , ashighe kpishi , mba ve lu pu@@ un se la , ishima ia mgbegha ve u hiden henen sha kwagh u ve lu pu@@ un se sha mi la . Ng@@ ô na kôr cio u nengen sha a na un tswen ga , nahan a zer nan un sha ikyev i ior kp@@ ii . 4 : 14 - 17 . Tsô m kaa mer : Me kera ter Un ga , me kera ôr kwagh ken iti Na kpaa ga . ’ KW@@ A@@ S@@ E ugen ôr kwagh u iniôngon i á nôngon ér una er ishima i Aôndo yô , ér , “ yange m shi nôngon sha afatyô wam cii mer me er ishima na , kpa m nenge mer iniôngon yam la kuma ga . ” Ior mba vendan Aôndo mba ve lu sha tar hen shighe la yange ve tim , kpa tar iyol i u yô tim ga . ( Anzaakaa 10 : 26 ) Bibilo wa mbatomov kwagh ér ve lu mbatomov mba injaa man mba eren kwagh tsembelee kpaa . Mbat@@ amen mba sôron atôônanongo kua kasev vev ka ve soo ér anmgbianev ve ya ijende a ve kôôsôô shi ve taver ve ishima . A nger ér : “ Aôndo , hii iyev wam je , U tes@@ em ; . . . zan zan shighe u m bee iyol , m m@@ ende iv@@ u kpaa , de undun mo ga , Aôndo , saa me kar pasen agee a O@@ u hen k@@ ov u ua va la , man tahav O@@ u kpaa hen hanma or u nana va lu la . ” — Ps . Mbam@@ ishen un@@ yi@@ in lu eren tom her , ve yô , lu : Gi@@ u@@ se@@ pp@@ e ( Joseph ) Rom@@ an@@ o vea kwase na , A@@ ng@@ el@@ ina man C@@ ar@@ l@@ o B@@ en@@ an@@ ti vea kwase na , C@@ ost@@ an@@ za . “ Kwagh@@ fan u a dugh sha la ” wase se se fa inja i “ kwagh@@ myer u kwase ne man shi inyam [ i nyian b@@ ong ] i a h@@ ende ” la . ( Y@@ ak . Aluer an@@ ti or tar ua doo nan yô , dooshima u Ter ngu ken a nan ga . Gadia akaa a a lu shin tar cii , isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man i@@ ha@@ gh i uma ne , ka a Ter ga , ka a taregh tsô . ” Ior kpishi mba nengen Mbakristu mba i shigh ve mkurem la nyian ér mba “ er av@@ ure a a dugh hen TER nahan , ” inja na yô , mba iveren i Aôndo a ne yô . K@@ ar ior ityom , na mba i sar ve u henen kwagh la mfe u ú zough a mi sha akaa la . . . Ú na ishima you er tom t@@ ume i̱ iyol@@ o ? Doo se kpishi u lun ken mzough u mbacivir Aôndo sha won cii , mba ve lu tesen imba dooshima ne la ! B@@ ak@@ shi Je@@ han@@ g@@ ir Mayange vea maa ya , orgen á kar á tema ker ga , vea l@@ ôô , man orgen á kar á ya , ga . ’ — Yesaia 65 : 21 , 22 . Aluer se nôngo kpoghuloo ser se kav hanma kwagh u Aôndo a er man u a ne ian ér a er uumace je se de u yaven , kpa se kav ga . Yange m fe er anmgbian ne lu nôngon tsung ér ma un gem ma un undu tsaha u ter na tsaha un la , shi m fe m@@ ze@@ hemen u á zough a mi sha iniôngon na ne yô , kwagh ne doo un kpishi . Mkaanem man tese kwagh u a hembe lun a inja cii , u i gbe u or a er ve nana zua a mtsera yô . F@@ ab@@ ian kaa ér : “ Er m lu henen sha kwagh ne la , m lu hemban nengen mer ityôkyaa i injaa ngi i me venda ga . Yange vea eren P@@ ase@@ ka sha iyange i N@@ is@@ an 14 vea been yô , i gba u vea er In@@ i@@ ongo i B@@ re@@ di u i We K@@ wa sha mi Ga la ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar . Heela tseegh ga , iyange igen inyaregh vev k@@ ira k@@ ia hingir ki orgen . — Ôr Or@@ pasenkwagh 2 : 8 - 11 , 17 ; 5 : 10 - 12 . • Ka ib@@ um@@ un i nyi i̱ lu u̱ tesen se ér Yehova una kure uityendezwa n@@ av@@ a ? Mba eren ivese shighe kar kpuaa yô , ve kure awashima ve ne . Yange ve zer t@@ so ne ikyua a gar u A@@ stor@@ ia , ken kpen@@ tar u O@@ reg@@ on , tar u Amerika . Lu gar u do@@ on@@ ashe , u a ag@@ u@@ ngu a lun a ak@@ ô civi@@ ri@@ i man i@@ wo i lun a sen@@ ou sha mi kase un yô . Sha iyange i ivese yase U nenge wer yange va hingir u v@@ aan af@@ an@@ yô sha kwagh u tsua u eren nee ? ( Yesaia 25 : 8 ) Ma or nana kera kpe ku u akaa a sha gba@@ aôndo ga , shin nana vaa sha ci u or u doon nan ishima saa kera kpaa ga . A@@ k@@ ondo a se lu a mi iyol ne kpa ka a ase ga . Kpa m gema m soo u eren kwagh u una va Yehova a icivir yô . Er nan ve Yesu yange lu kaan ér or a̱ sh@@ ir i@@ gb@@ ur i môm nana̱ gema a̱ tôô igen ga ? I@@ b@@ aver I@@ ̱ M@@ kombo U Sha In@@ yom Man aluer se mba a mhen u Kristu yô , una bende a gbenda u se eren kwagh a mbagenev la , a̱ lu mbananjighjigh a vese imôngo kua mbananjighjigh ga je kpaa . B@@ ran@@ ci u ken Kor@@ ea , ape m za hemen u eren tom vea tsombor u Betel la ( 2 Mbakorinte 11 : 23 - 27 ) Paulu lu orumace , man uumace cica cii ka i gba u hanma shighe yô , mbagenev vea taver ve ishima shi vea taver jighjigh ve u nan kpaa . Na@@ a@@ man maa kôr gbenda inya yemen . Y@@ er@@ ob@@ i@@ am shi ver iyange na i eren “ iniongo sha ci u Mbaiserael , ” tsô a unde sha “ at@@ se u za nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon . ” — 1 Utor 12 : 26 - 33 . ( Mbaromanu 12 : 9 , 17 ) Se dondo mkaanem nam man nena ? Ken inyom shon la je maa m tsegha iyol yam sha ci u Yehova , shi i erem batisema . Nahan cii kpa , kwagh ne doo ter@@ em ga , shi de u lamen a mo ku@@ aa , shi gema palegh mo . 13 - 15 . ( a ) M@@ vende u vendan hemen u perapera u Yehova la va a mbamzeyol mba nyi ? Kwagh u una wase se u eren nahan yô , ka u dondon ikyav i mbagenev la . Nahan , Yesu kaa a iky@@ u@@ ior i Iserael la ér : “ Nenge ase , i undu ya wou , hingir ice . ” A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia lu ijiir i shin t@@ ine i tar u Igipiti shi makeranta u vesen lu her , i fa u sha iky@@ u@@ men iyou i koson ityakerada i i lu her la . B@@ em u se lu a mi sha ci u se fa ser Yehova ngu suen se la ka “ dyako u mbayev mba TER . ” Nahan a sôn Yehova a ishima na i môm ér a wase un . Kpa m nenge yô , msaanyol u tsôron har sha iky@@ ar@@ yan yase a Yehova . ( b ) Ú hen nyi sha v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n nee ? ( Ekesodu 19 : 5 ; Duteronomi 7 : 6 - 8 ) Mimi je , Yehova yam Iserael ken ikp@@ an ken Igipiti shi pase ér : “ Ka ne tseegh M fe ne ken akuraior a sha won cii ye . ” Bibilo kaa ér : “ Kwagh@@ fan kor or sha kwagh u vihin di er inyaregh nahan kpaa ; kpa m@@ hembe u mfe yô , ka er kwaghfan a kor uma u or u nan lu a mi la . ” • T@@ se@@ gh ku ôron ku Bibilo i̱ ôr sha al@@ ô sha al@@ ô la tese shighe u mkur u “ shighe u atô@@ at@@ yev ” la nena ? “ Ma kwagh u kpilighyol u hemban TER , ” Un u a gbe sha man tar la ngu je kpa ? Yesu kaa a mbaapostoli nav mba ishima lu ve ker zung@@ u@@ lu@@ u la ér ve̱ za G@@ al@@ il@@ ia , ka ke@@ era vea za nenge a na ye . Davidi yange lu or@@ kuran u ior mba Yehova shi lu tor u hemba mbaihyomov mba Iserael ityav yô . Ngeren ugen kaa ér yange ôr kwagh ter Ruamabera u ken zwa Heberu la hemba kwa 20 ! Y@@ ER@@ E@@ M@@ I@@ A yange lu or di er se nahan . Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se soo u wasen ior sha u ve war yô . G@@ er@@ al@@ d G@@ ri@@ z@@ z@@ le , u a eren tom vea Af@@ ishi a Nen@@ gen sha M@@ kohol u V@@ esen la tôv anmgbianev mba nomso utar , mba ve va M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Nen@@ gen sha U@@ bran@@ ci la . Ka sha nyi gbenda nahan se fatyô u tesen ser Aôndo doo se ishima sha mimi ? Ka hanma mcivir Yehova a lu@@ m@@ un@@ u ? Ú nenge wer ua wase ú u̱ k@@ enden a mcivir u mimi sha kpa ? Er anmgbianev mba fan kwagh mban ve fe ér vea fatyô u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la ga nahan kpa , gema doo ve u wasen mbayev mba mbamaren vev ve bee iyol , mba ve lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe ijiir igen la sha er vea de tom ve la ga yô . Ve kav akaa a mimi a kpilighyol sha kwagh u awashima u Aôndo . Yesu yange na kwaghwan u a fatyô u̱ ci@@ v@@ in ker yaren tom sha kwagh ne yô . Nahan kpa , er a kaa ér ‘ de eren nen a ve er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Yehova ’ yô , kwagh u ôr la hemba wanger cii . Aôndo yange tôô uma u wan na ne sha va a mi shin tar sha tahav mbu icighan jijingi na , va wa ken iy@@ av mbu ini@@ un@@ kwase Maria , nahan ini@@ un@@ kwase la j@@ ile iyol . Nenge ase mbamtaver uhar mba alaghga u tagher a mi ne , man er u er ve u hemba ve la kpaa . Nahan kpa , tar u Satan man mbam@@ yen asev vea fatyô u nan ikyar i se ye a Aôndo la ia kera taver ga . Kwagh ne ka kwagh u mimi sha kwagh u Yesu man mbatyomov mbagenev mba ve hembe or tahav yô . Gbenda u mbacivir Yehova ve eren kwagh a mba ve civir Aôndo vea ve imôngo kua mbagenev la tese ér mba@@ wan@@ ndor a ve doo ve ishima nena ? Paulu maa ôr kwagh u an@@ za a ior ahar , a mbamhen vev ve kaha yô , ken washika u a nger hen Mbaromanu la . Un kpa lu a ya na je . Shi se sôr nen shighe se ver nen sha u henen Bibilo shi gbidyen kwar sha kwagh u se lu henen la . U Ngu a ‘ Ishima i F@@ an ’ Yehova Kpa ? Jijingi u T@@ aregh Una T@@ su@@ me a V@@ ese Inja na nan man se tindi ior a kwagh u se fatyô u fan ser ka u mimi shin ka u mimi ga ze ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : P@@ ine nen ayol a en akaa a ne er ve alaghga a wase ne u hiden nan ayol a en jighjigh la . Alaghga ú ngu a iwuese tsung sha naagh ku uma u ú lu a mi hegen ne , man ian i kpilighyol i va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so shin tar la kpaa . Na sha er a saan un iyol ken ishima , man una na ú iember hegen man gbem sha won yô ! — Pasalmi 5 : 11 . Aluer á hen ér ivaa yen la gba u ishima yum ga yô , lam nen sha akaa a ne fatyô u eren sha er ne hemba veren ishima sha ayol a en yô . Gb@@ id@@ ye kwar sha kwagh u ú er ken Ruamabera la . Dooshima ka kwagh u a hemban mgbegh@@ an or je la . ( 2 Peteru 3 : 15 ) Doo se er ishimawan i Yehova la i̱ ne se ian i zuan a myom ga z@@ ee ? ( Yoh . 15 : 20 ) Ka hen an m@@ te@@ v u sha ican la a du@@ gh@@ u ? Er ka i doo Yehova u eren kwagh u van mbagenev a msaanyol yô , doo u mba ve keren u lun ijende i Aôndo la kpa vea eren kwagh u una na a ‘ saan un iyol yô . ’ I nger loho shon ken Bibilo , ken takerada u N@@ ah@@ um ; man i gber takerada ne cii inyom i 6@@ 32 C.S.@@ Y . ( a ) U fatyô u eren tom a mkaanem ma Yesu ma ma lu ken Marku 12 : ​ 29 , 30 la shighe u u lu lamen vea or@@ ngohol ityesen la nena ? Yesu yange er nyi kwagh hen tugh mbu iyange i p@@ ase@@ ka ken inyom i 33 S.@@ W laa ? ( b ) Ishim@@ a@@ verenkeghen yase la ia kure nena ? Ô@@ ron Kwagh a Mbahemenev mba G@@ omoti sha Mimi • Mba@@ beenyol vea za hemen u civir Aôndo nena ? 3 : 13 ) Nahan kpa , aluer nom shin kwase nan ngu umbur akaa a yange or u nan vese la nan er doo nan ga , shi nan ngu z@@ eren t@@ eren a yô , kwagh ne una vihi ivese ve . Bibilo ôr kwagh na ér ka un “ A ne iwanger sha ci u iwanger i ate@@ tan , man m@@ zende u uwer man as@@ an sha ci u iwanger i ut@@ u ” ye . Ity@@ ôkyaa i sha un@@ yi@@ in yô , ka i je ne : Yehova gba or sha inja i mlu Na . A@@ ti 70 ken ati 2@@ ,@@ 5@@ 00 a i ter ken ngeren la cii ka ati a Mbayuda . ( Mbaromanu 16 : 20 ; Mpase 20 : 1 - 6 ) Kpa sha shighe la , a fatyô u tesen m@@ hembe u gbenda u Yehova a hemen la nena ? N@@ om na yange lu ortamen hemba anyom 20 cii ve kpe ye . 42 : 1 ) A fatyô u kaan ér , kwagh ne na saan Yehova iyol sha nyi gbenda ? Aôndo yange pase un awashima na u ken hemen u va tan num sha mcivir u Ba@@ al ken tar u Iserael la . Gba u dooshima u nom man kwase la una taver kpishi , ka nahan ve Paulu a kaa ér : “ N@@ oo@@ v kpaa , kasev vev ve̱ doo ve ishima keng er ayol a ve nahan ” ye . M ngu a Bibilo la zan zan nyian . ” Shi alaghga yange lu a ityakerada i Yosua man Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kua Ru@@ tu kpaa . Yange kaa a ve ér mba ‘ ishimaverenkeghen na , man iember na man ts@@ ar na u ihy@@ agh u sha it@@ you . ’ — 1 T@@ es . Shighe u yange hii u civir Yehova Aôndo yô , tsombor na hendan kwagh a na je gande nahan hingir kpee u una mough a undu ya na . Nahan kpa , Paulu pase ér ka mba ve we iyol u ‘ keren Aôndo ’ shi ‘ pe@@ ven Un ’ la tseegh a ne ve ian i kporom hen a na ye . MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A kpa mba ye atsan a uumace jimin cii ve ye la . Kpa , ma or fatyô u fan “ ik@@ or ” i i kange anc@@ ôgh@@ olo@@ v man any@@ am@@ ai@@ wa ve ve̱ til sha nongo vough nahan ga . Per@@ se kpa ka kwase ugen u yange “ er tom kpishi ken Ter ” yô . — Mbaromanu 16 : 12 . 2 : 17 — Ka “ kwaghôron ” u nyi Yehova a k@@ ur sha kwagh u Y@@ erusal@@ e@@ mee ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O bugh se gbenda u zuan a kwagh u lun a inja tsung , shi a soo ér se zua a kwagh shon kpaa . Yesu lam a ve sha nyi kwagh@@ a ? Kpa m gb@@ i@@ di kwar sha gbenda u Yehova a we ishima mbacivir un shi a n@@ orom ikyaa a ve ga la yô , m nenge mer hemba doon u me de wan wam u kwase a er ishima na tsô me mase nôngon kôôm un . Or u môm la i yilan un ér Shi@@ eld T@@ out@@ ji@@ an ; lu ortamen u sôron atôônanongo , u yange taver mo ishima shi waan mo kwagh sha akaa a ken jijingi zum u kwagh a hembe gban mo sha imba iwasen la cii yô . “ Ka Hegen J@@ e I Lu Shighe U Do@@ on ye ” Ity@@ esen ne ka i ng@@ iri@@ gh ior ato ker tsô . Aluer ka u se lu a iyange i Yehova ken ishima yô , ka hange hange u se lu a ‘ aeren a civir Aôndo . ’ Ka mimi , gba u se er tom wase u pasen kwagh ne vighe vighe . Aluer u soo u nengen sha ashe ou er kwagh u kpilighyol ne una er yô , er ase kwagh u or@@ pasalmi yange ôr ne : “ K@@ er nen TER kua agee a Na kpaa , keren nen ishigh N@@ agh gbem . M@@ lu u i@@ been@@ egh i môm ki nan id@@ y@@ ur@@ an ki we kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh , ki du@@ ghun tahav sa@@ gher sa@@ gher la ngu kwagh môm a ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur pue mba yange i ta shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la shin hemba nahan je kpaa . Yange sar un u nengen a ter na kpen kpen ! A@@ g@@ umaior a lun Mbashiada u@@ deri u@@ deri ken up@@ ur@@ usu mba ken Ish@@ pania tile sha mimi ve her ( Ôr Anzaakaa 8 : 22 , 23 , 30 , 31 . ) Sha shighe ugen la kpa , R@@ a@@ ú@@ l lu pasen kwagh u ian a due la , nahan a zua orgen u lamen zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese . Zum u se er msen a ishima yase cii shi se hi@@ di a iyol ijime se sen Yehova ser a tese se yô , se mba zamber a na ser a lumun se . Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen mbara cii , or môm ken uumace mba asorabo u yange nan civir Aôndo vough yô nan lu ga . ( Anzaakaa 2 : 21 , 22 ) Er nan u seer henen kwagh u Aôndo u ‘ kwagh u mimi a doo un ishima ’ la , shi u seer henen gbenda u u kporom ikyua a na la ga ? — Pasalmi 37 : 28 . Kpa ica gba ga maa i va ôr Y@@ ai@@ r@@ u ér wan na u kwase la kpe . ( 1 Kor . 3 : 8 ) Ka er or er tom la a na nan injar ye , ka kwagh u una due ken tom u nan la ga . Ma orgen nan fa iti la ga , saa Un tseegh , sha ci u ka Yesu tseegh a lu sha aan a tom la shi a fe inja i u lun sha aan a tom la ye . I@@ liam I Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor ​ — Er nan ve Aôndo a de ior ve lu yan ic@@ an@@ aa ? 15 : 31 ) Davidi pase ken Pasalmi 3 man 55 er ieren i mimi ga ne yange i vihi un tsung yô . ( Yohane 16 : 1 ) Lu@@ un er yange a taver mbaapostoli ishima ga yô , ishima ma za ve iyol tsung nahan ma ve v@@ ôr ken jijingi ma ve k@@ an shio u suur sha Yehova . Mbam@@ gber mba ken um@@ ag@@ az@@ in asev mba se ne ior ken won la je kpa , i nger ve sha ci u mtsera wase . Ashighe agen yô , am@@ ise a kon nga a za shin inya ca je i hemba ity@@ aven i kon la , shin nga a samber a yem ica je i hemba ape a@@ gbar a kon la a samber i za kighir la . ( a ) Hii nan ve i lu vough u bredi u eren M - umbur a mi la una lu a kwa ga ? Apostoli Yohane yange tsengaôron kwagh u “ zege@@ ikpelaior ” i i lu iyôngo igen , i ia war zege@@ can la ér “ Wan@@ iyôngo u A lu ker atô u iky@@ ôn@@ ough ki torough la Una hemen ve , Una za a ve hen a@@ mbor a mngerem ma um@@ am . ” ( Mpa . ( Pasalmi 6@@ 3 : 1 - 8 ) Een , kwaghhenen ngu tom , kpa ka tom u saan iyol man u ú lu a injar yô . ( Yesaia 60 : 14 ) I@@ ca a gba ga tsô kwagh a hemba mba@@ ah@@ end@@ anev vea mase kaven e̱r í lu Aôndo iyol na ve lu nôngon ityav a na nahan . Mbagalatia 6 : 7 : “ Kwagh u or nan lee yô , shi ka un je nana sun@@ da ye . ” Nahan a er nan ve una nenge ér imba uma la ka u injaa ? I@@ h@@ y@@ agh i ior ve te sha ci u kwa@@ v@@ yolough ve la va a ayôôso man ityav , man ku u kp@@ elaior je kpaa . Shi ka sea pasen kwagh “ sha ishima i môm ” yô , se hemba lun ken mzough ken tiônnongo . — Ôr S@@ ef@@ ania 3 : 9 . I@@ y@@ ua ne tese er se doo Aôndo ishima tsung yô . ( 1 Yoh . ( Mateu 6 : 19 ) Bibilo ta se icin ér : “ Tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” Ka Yehova tseegh a ne kwagh ne sha ikyev i icighan jijingi na ye . T@@ egh te@@ gh tsô , ior ngohol loho la hegen . I@@ za@@ k Mar@@ a@@ is ( Duteronomi 3 : 24 ) Gba u una za id@@ y@@ u vea uumace ga . ( Yobu 1 : ​ 9 - 11 ) Se na jighjigh ser V@@ al@@ ent@@ ina yange er kwagh u doon Yehova , sha nahan yô , sar Yehova tsung u va nd@@ eren un kua mbagenev mba ve kpe sha ci u jighjigh u nan ve la shin ku . ​ —⁠ Yobu 14 :⁠ 15 . ( Mpase 21 : 4 ) Ka m@@ liam ma nyi nahan una ese kera ? G@@ u@@ il@@ her@@ me kaa ér : “ Yange ha@@ gher mo u eren tom ne kpen kpen . I kaa ér ing@@ y@@ egh k@@ in k@@ í vesen seer a seer sha i@@ aven i kuman ajiir umiliôn 20 ke ’ hanma uwer . Yange na jighjigh ér una y@@ av kpa una nder , sha ci u akaa agen vande eren un , a yange wase un u lun a vangertiôr ér Aôndo una kende un mayange ga yô . Nahan yô , doo u se za hemen u ‘ keren icivir i i dugh her Aôndo u A lu Aôndo tswen la ga ’ he ? Kpa , mbahenen gema er a er msen sha u vea taver ishima vea za hemen u pasen kwagh her yô . Ity@@ am@@ egh k@@ in shi kundu iyol@@ o ! ( 2 Samuel 15 : 12 - 17 ) Nahan kpa ica gba tsô , Yo@@ ab@@ i tôndo Ab@@ es@@ al@@ om iyange kô@@ ugh , gb@@ ihi un shin zege@@ ih@@ ungwa , shi ta a@@ wen ti@@ h@@ i sha mi . Kwagh ne na yô , m umbur akaa a m eren shighe u m lu iyev la , er u zan mbam@@ kohol mban sha ajiir a ic@@ aa nahan . Kpa sha mimi yô , u han@@ gen akaa@@ yan ag@@ enegh tseegh yô lu kwaghbo ga , kpa yange or nana hange akaa@@ yan ag@@ enegh shi nana s@@ ende@@ gh ér saa mbagenev kpa ve hange á ve vea zua a myom yô i lu shami ga . Kwagh ne va a z@@ ak@@ era ken tom wase u pasen kwagh ne kpen kpen . Ka u se tilen sha mimi wase her shi lumun ser uma wase a saa sha ci u Kristu je kpaa . Sha nahan yô , hanma or u civir Aôndo cii nan ngu or@@ kur@@ an@@ ya , Aôndo eren kwagh a nan sha icivir , shi a na nan jighjigh , nahan gba u nana er tom u nan sha mimi . S@@ E MB@@ A KW@@ AG@@ H U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Lu a “ Dooshima Wou u Hi@@ ihii ” La H@@ er , 6 / 15 17 , 18 . ( a ) Ka naagh ku kpilighyol ku nyi yange Solomon na sha m@@ tsegh u tseghan tempel u ke ’ Yerusalem laa ? Shi er ve kera we akaa ave kpishi ga yô , ve hemba suur sha Yehova a tar ne . Hen ase sha akaa a agen a a ne se sha ci u se doo un ishima la . Aluer u tsua tom la wer u̱ wase u kua tsombor wou u civir Yehova yô , una ver iniôngon you la doo doo . ( Mat . Er se lu henen ityom i Yehova seer la , kape kwaghfan na una seer kpiligh se iyol je la . Hi@@ di ve kwa@@ gen yô , An@@ na - Pau@@ la ôr takerada ne bee , shi lu keghen un a mbampin kpishi . 9 : 26 ) Aluer u ngu a akaa a u we ishima u eren yô , u yevese be@@ ma be be@@ ma ga . Yesu yange kaa ér gba u ior cii vea ta ikyaa a Tartor u Aôndo . Ú kuma iwuese . ” B@@ ill yange kegh kuma anyom 30 cii ve va mase eren anmgbian u kwase u mlu ve zua la ye . ( Marku 9 : 33 - 37 ; 10 : 35 - 45 ; Luka 22 : 24 - 27 ) Shi yange lu iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha i vesen je yange Yesu tese hen tugh mbu i nenge mk@@ er sha a na zum u Peteru man Yohane gba m@@ ny@@ am , shin er á kaa a ve ér “ kuran nen ” la nahan je kpaa ye ! — Mateu 26 : 36 - 41 . D@@ ondo Tindi u He La Se mba nengen ior mba ken hanma non@@ go@@ ior man hanma ikyurior cii ser mba ior mba vea kôr cio u geman asema hingir “ iy@@ ongo Na i A koson ” er un kpa a nengen ve nahan kpa ? U seer yô , mba@@ abaver vea samber a mba@@ aie sha abaver sha u tesen ér u eren idya ka kwaghbo ga , shi u m@@ à@@ n m@@ sô@@ rom h@@ un@@ den kpa ka kwaghbo ga , shin iliam i dang kpa ka kwagh u vough . ( Mateu 6 : 9 , 10 ; 2 Peteru 3 : 13 ) I@@ mba ishimaverenkeghen ne wase mbacivir Aôndo u lun a ieren i vough . Yesu mase kuren injakwagh ne wener , hanma or u i sar nan ka Aôndo a lumun nan yô , nan kpa nana eren nahan . — Luka 10 : 30 - 37 . U soo u zuan a mkpeyol ken uma er Yosua nah@@ an@@ aa ? 200@@ 1 / 200@@ 2 “ Mbat@@ esen Mkaanem Ma Aôndo ” A@@ jiir A Á K@@ u@@ mba Mbam@@ kohol Mba V@@ esen yô Yô de se nenge nen ase kwagh u Aôndo yange pine la , shi se hen sha ikyav i akaa shon kpaa , een , se er kwagh u Yobu 37 : 14 a te@@ v se ér se̱ er la . Ka gbenda u nengen sha tsombor u nyi Paulu a er kwagh sha mi ken 1 Timoteu 5 : 8 ? Shighe u anmgbian ugen lu pasen kwagh sha uya uya yô , a za pase or@@ ya ugen u z@@ aan ad@@ ua u F@@ ada yô kwagh , a ôr un Daniel 2 : 44 shi a pase un er Tartor u Aôndo ua va a bem man mk@@ or u mimi yô . M@@ ngerem ma b@@ an@@ en hen ijiir ne ga , nahan lu ijiir i injaa i ilev zenden y@@ aan to@@ ho , kpa ak@@ ô gema wa her kua iky@@ on i ou@@ ki vegher u imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . T@@ ugh mb@@ ua ilen yô , a tar k@@ at@@ ôn shin ityô tr@@ ô@@ k na hen kpe gbenda a y@@ av . ( Daniel 12 : 4 ; Yohane 17 : 3 ) Kwagh ne una na ishimaverenkeghen yase i mnder u shin ku la ia lu her dông . Ka nyi imba myom yange mbacivir Yehova mba sha ayange a tsuaa la zua a mini ? Er S@@ é Lu a M@@ nenge u Yesu Nen@@ gen Kwagh u Dedoo man u B@@ o La I@@ ca gbe ga yô bu@@ ter makeranta maa va nyôr , tsô W@@ is@@ s@@ am shi hide gba ityô he . Er@@ doo u Aôndo una va ve ah@@ enge ga . Se fatyô u timen sha uiky@@ ur@@ mba@@ yan kposo kposo mba Aôndo ya sha ci u iwasen i uumace la . Kristu zenden ‘ sha ci u kwagh u perapera ’ nena ? ( Mpase 20 : 4 , 6 ) Hegen se time sha avur agen a a er kwagh u mba i shigh ve mkurem la tseegh , shi a pase er i hii ve “ iyôngo igen ” la i ye bredi shi i me wain u a lu ikyav la ga yô . — Yohane 10 : 16 . Sha kpôô yô , mo kpa yange m soo mer nom@@ on a luun vea mo , kpa m gema m nenge yô , yange una lu vea agumaior man icombor i ken tiônnongo shi una eren a i doo doo nahan , i wase i kpishi . Mbahemenev mba Mbakristu mba aiegh er nena nyian sha kwagh u ( a ) iti i Aôndo ? ( Mal@@ aki 3 : 16 , 17 ) Nahan yô , ú nenge wer ú fatyô u lun or u dedoo a u civir Aôndo shio ? Yange m lumun saan saan mer orgen ken ikpelaior i i va su@@ gh@@ um kwa u hiihii u m za ken Iyou i Tartor la a hen Bibilo a mo . Alaghga ishima yase i i̱ yen ne ia lu tan se a@@ kp@@ el@@ an ér , shin Yehova ngu nengen a iniôngon i̱ se lu nôngon ne je kpaa - o ? Mar@@ e@@ li@@ us ngu anyom 29 hegen , a kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a sha mkohol u vesen kua kwagh@@ tôvon u i tôv up@@ ania la wasem , mo kpa m tsua mer me seer pasen kwagh . ” A@@ vur a yange lu ú a inja ga kpaa aa hingir u lun we a inja . P@@ alegh mbamhen mba iji@@ mba@@ gh . ( b ) Ka mbampin mba nyi i doo u se pine ayol a ase sha kwagh u jijingi u se lu a mi laa ? H@@ ingir u hanma ve cii nan@@ á yôô e̱r ngise Habak@@ u yôô nahan la , ér : “ Me lu sha iyou i ta@@ ven g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , me kenger sha u me fa kwagh u Una ka@@ am yô . ” T@@ so Tar Iyou Kwagh ne kpiligh se iyol ga , sha ci u Davidi ngu pasen er yange Aôndo wase un u wan ishima a atsan yô . Se mba ken bem a Mbakristu mba ve gem an@@ za ve a sha inja i iny@@ am@@ to@@ ho la . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 32 ] Mba@@ a@@ shi@@ ria man Mbak@@ al@@ di man Mbaheberu man Mba@@ shi@@ ria , kua mbagenev ken ik@@ we i Ar@@ ab@@ ia kpaa cii due ken tsombor u She@@ m . 3 : 19 ) Aluer kwagh ngu nahan yô , alaghga a kera saan se iyol u eren tom u Aôndo ga , nahan se hingir u v@@ ôron ken jijingi . 2 : 20 ; Yoh . 10 : 16 ; Mpa . I@@ t@@ yom i V@@ esen I I Z@@ ough sha Awa@@ shima u Aôndo u T@@ sôron La Ka ityesen i nyi Yesu tese mbaapostoli nav hen tugh mbu kper@@ nan a wua un laa ? Kwagh u doon yô , M@@ us@@ s@@ org@@ s@@ k@@ y ter iti i Aôndo ken icam na i “ Jesus N@@ av@@ in@@ us ” la man i yange dugh ken inyom i 18@@ 7@@ 4 , i yer í ér “ M@@ tim u S@@ en@@ aker@@ ib@@ i ” la kpaa . A yila iti ne sha myer u ken zwa Rus@@ sia la . I nger iti i Aôndo ne ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa any@@ iin a lun a iky@@ enge shio — י@@ ה@@ ו@@ ה ( Y@@ H@@ W@@ H ) — man iti ne ngi ken Ruamabera ne je zu@@ lum kwa 7@@ ,000 . 9 /@@ ⁠ 15 A shi nan kpa yange kwaghwan ne wase ve u sôron mzeyol u lu hen atô ve la nahan ve za hemen u civir Yehova sha jighjigh . Apostoli Peteru ta se icin ér se ‘ lu gen@@ g ge gen@@ g shi se kuran kpaa . ’ Zum u ú lu lamen a kwase shin nom@@ ou u ne pav la yô , ver ishima sha kwagh u u@@ ôn tseegh , p@@ ande u lamen sha akaa agen wue wue . Mbaiserael mba sha ayange a Yesaia la asange asange lu “ mba@@ shiada ” mba Yehova , kpa ikyurior la jimin cii gema lu “ wanakiriki ” u Aôndo . ( Yes . “ Ior Cii V@@ e@@ ̱ F@@ a Ishim@@ a@@ wan Y@@ en Doo Doo ” Or@@ tamen la nana kaa a anmgbian shon ér , ka nan iyol i nan nana tsua kwagh u nana er ve nana ko@@ so tsombor u nan ye . ( Ps . 4 : 6 ) ‘ I@@ wanger i ishigh ki Yehova ’ la ngi ôron kwagh u mlumun u Aôndo una lumun se la . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara vea zua a uma ne shighe u a nder ve a na ve uma sha la . ( U@@ k@@ we@@ legh 3 : 42 , 44 ) Er uumace ve lu mba@@ asorabo nahan kpa , hii shighe u ve gba ken isholibo la je Aôndo kegh iyol u ungwan mbamsen mba hanma or u nan ve hen a na sha jighjigh shi nan lu a ishima i dedoo , i̱ kuran atindi a na cii . Pasalmi 1@@ 38 zan zan 1@@ 45 ka U@@ pasalmi mba Davidi nger yô . Kwa@@ r H@@ ônon u I@@ ny@@ aregh ki K@@ eren Ka mimi , Yehova yange ma fatyô u pasen atô@@ akyaa a a na ve tsua u eren kwagh nahan la sha hiihii la je . Akaa a Tartor u Mesiya u er ken atô u anyom 1@@ 00 ne wase u nena ? A kaa a mo ér m doo un ishima , kpa un soo er m de henen mer m hemba mbagenev ga . ( Aer . 20 : 20 , 21 ) Takerada u i yer ér Ro@@ ber@@ ts@@ on@@ ’s Word P@@ ic@@ tures in the New T@@ est@@ am@@ ent la ôr kwagh u Aerenakaa 20 : 20 a er la ér : “ Yange i doo kpishi u nengen er mba eren tom u pasen kwagh kpoghuloo mban pasen kwagh sha uya uya nahan . ” Nahan kpa , Yesu de ér mbaihyomov mba Aôndo ve wua un sha er una ngohol ônov mba Adam mba i mar ve ken isholibo mbara , nahan una na sha er mba ve ne un jighjigh la ve zua a uma u tsôron yô . Alaghga i mar or shon a iky@@ enge i ter u nan la , shi nana fatyô u dondon gbenda u ter u nan a lamen la kpaa . Kpa Yehova una de ér i̱ ese iti na k@@ er@@ aa ? Er Aôndo a lu Or@@ jir yô , se na jighjigh ser er i lu cii kpa una ôr mbaaferev ijir sha mimi . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Ior kpishi mba sha ajiir a Bibilo i ban ga yô . Sha kpôô yô , sha won jimin cii ma or ngu u nan kom u se hemba suur sha a nan a Ter wase u dooshima u a lu sha la ga . Aôndo shi na uumace ian sha shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa kar kera la ér ve y@@ aan inyam , sha u seer sha akaa@@ yan agen a ve van@@ den yan la . — Genese 3 : 21 ; 4 : 4 ; 9 : 3 . ( Yohane 6 : 40 ; 17 : 3 ) Yesu yange tese ér he ’ “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la yô , myom ka mnder u á nder ve shin ku vea yem sha vea za hemen imôngo a Kristu sha Tartor la . ( b ) U kange ishima u eren nyi sha kwagh u gbenda u Yehova a soo ér se za sha u laa ? ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Dooshima ka ieren i vesen i ity@@ am@@ egh ki jijingi k@@ in ne . ( Aerenakaa 15 : 14 ) Nahan er se lu civir Yehova imôngo ken mzough yô , se mba taver ayol a ase asema . • In@@ i@@ ongo i Pente@@ k@@ ost@@ i la i tese ér mba kohol unô i@@ or@@ o ? I@@ can i Yesu Y@@ a sha ci u M@@ yom W@@ ase La Zum u yange ungwa kwaghwan la man za tese tic@@ a na vegher u i pase kwaghôron u profeti u Daniel la yô , tic@@ a na ngohol takerada la fese je shi su@@ gh un kpaa . Tor Davidi u Iserael u sha ayange a tsuaa la , nger wener : “ E@@ re@@ m m@@ ̱ ungwa erdoo Wou pe@@ pe , gadia ka sha a We m suur ye . Pro@@ feti u Aôndo pase wang wener : “ Shi ungwa nen , ne mbahemenev mba Yakob , man mbat@@ ar@@ ev mba hen ya u Iserael kpaa ! Se nenge sha ( 1 ) gbenda u ashighe agen ka i ii or shin akaa agen iti ken Bibilo yô , ( 2 ) kwagh u a lu iny@@ am@@ ky@@ ume la , ( 3 ) inja i iyenge i 6@@ 6@@ 6 i í lu “ iyenge i or ” la , man u ( 4 ) ikyav i n@@ amba 6 , man er i hii ve i nger at@@ ar@@ atar kwa tar la , inja na yô i nger 6 kohol 60 kohol 6@@ 00 , shin 6@@ 6@@ 6 . — Mpase 13 : 18 . Lu uma u hen tsombor tseegh lu a zayol ga . Zum u ishima i vihi se yô , doo u se er kwagh sha kwaghfan , se kôr no@@ mbor wase tsaha sha er se ôr kwagh u se va vaa af@@ an@@ yô ga yô . — Mbaefese 4 : 26 . Lu ak@@ ondo man k@@ we@@ ak@@ ô@@ vough á ve hii zende a mi la ve lu a mi her ye , shi alaghga je yô , er mbayev hingir mbag@@ anden kar kpe kera yô , maa i gema á i na mbagenev mba ve lu hi@@ an a hi@@ a wan iky@@ ondo la . Kanyi ia na mbagenev vea kera lu a mnenge ve u ken jijingi la ga , man hingir torough torough u vea er nyi ? Kwagh ne lu aie ci ca . ( Mbaefese 5 : 33 ) Mba p@@ á@@ l@@ é@@ gh u ôron kwagh ny@@ ang ny@@ ang , shin z@@ eren pu@@ un ayol a ve hanma shighe shi wan ayol a ve as@@ ôngo kpaa la — akaa ne cii aa fatyô u nan ishim@@ avi@@ h@@ in i í fe he@@ gh@@ em u sur@@ un i̱ ga la . D@@ ondo Kwagh@@ wan u Yehova a Ishima You Cii Nahan kpa , cii man nana lumun ér wan@@ ye@@ kwa@@ or la ka wan u nan yô , gba u wan@@ ye@@ kwa@@ or la una er ic@@ egh@@ zwa . ( Anzaakaa 2 : 4 ) Kwagh ne umbur se kwagh u ior mbat@@ im@@ en keren my@@ ôm ma az@@ ur@@ fa man z@@ en@@ aria shin inya ma i kpen nengen ér ka akaa a injaa ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar ne la . Aluer se soo ser orgen nana tese se kwagh ga yô , kwagh ne una yange se u fan Bibilo . A@@ in@@ ge ne ior kpishi mba ve dondon atindiakaa a Bibilo ken uuma vev ga la ka ve er ityendezwa , an@@ kwagh a z@@ aan iyol cuku shin ma kwagh u a hembe gban ve ishima una va duen yô , ve hungur a ityendezwa ve la . M@@ k@@ ur ve la una lu u kunya kpishi , sha ci u Aôndo una ts@@ enda ak@@ om a ve sha tar — kua m@@ yam ma mbaaferev mban je kpaa — “ er ka ak@@ ôngo yô . ” Se nôngo tsung se yange imba ieren la , aluer se er nahan ga yô anmgbianev mba ve ne jighjigh a vese imôngo la vea fatyô u sur@@ un se asema shi wasen se ga . Alaghga shighe u uwer môm u̱ bee nahan , ú time sha atô@@ akaa a 31 la cica cii ú bee . Gba u se taver dooshima wase u anmgbianev la sha ci u una wase se u wan ishima a nyityô ican i alaghga se va tagher a mi ken hemen la cii Á kaa a ve ér : “ Ior cii vea kôr ne i@@ ho@@ m sha ci u iti Y@@ am . ” ( Mateu 24 : 14 ) Ge@@ ma mimi a̱ hingir kwagh wou , shi kar un hen mbagenev kpaa . Ka a̱ pine mpin ér ka an nan hembe yô , mpin la ka a due ke ’ ishima i̱ í sar i̱ ka fan ape ior ve til sha gbaa u kwagh u ut@@ aha man g@@ wa@@ zan yô . ( 1 Mbakorinte 8 : 12 ) Mbakristu mba kposo kposo sha igbenda i ve ze hemen sha u henen ishima i Aôndo shi fan mbamhen nav , man sha u yaren tom a kaa a ve hen la sha u tsuan akaa a ve soo u eren la . Ish@@ ember i “ cii ” la tese ér aluer se hendan a az@@ ô@@ v a ishima i môm ga yô , se fatyô u hemban a ga . I gema i ver ú ze@@ ge sen@@ e@@ ma sha ishi lu tesen ufoto ior lu zenden ker . Nahan kpa Bibilo kaa ér : “ Kpa se mba a kwagh u injaa ne ken ik@@ av mbi iny@@ aav ; nahan agee a hemban la ka a Aôndo , ka ken vese a dugh ga . ” Nenge er mkaanem man ma pase ikyo i wan i Yehova sha wono ! Se fatyô u kaven gbenda u Peteru nengen A@@ tô@@ at@@ yev , a yange lu mbai@@ pu@@ su@@ v la ken mkaanem nam man , a kaa ér : “ Ne ayol a en kpaa ne fa er tindi yange Or@@ yuda u nyôron nongo a or u ken iky@@ ur igen kposo shin u van a va hen nan tsô kpaa ; kpa Aôndo tes@@ em er m@@ ̱ de kera yer ma or mer , ka or u hông@@ or@@ ough shin u wang ga kpaa ga . ” ( Aer . Or@@ t@@ umb@@ un@@ m@@ fe@@ takerada ke ’ gbaa u kwaghaôndo sember pasen kwagh u ayôôso a á lu zan hemen ke ’ c@@ ôô@@ ci na i Pro@@ t@@ est@@ an@@ ti la ér ka ah@@ endan a “ tahav mbu Ruamabera man atesen a kwaghaôndo a lu hendan a tahav mbu atô@@ at@@ yev man mbamhen mba orumace la , shi ka ayôôso a hen atô u jighjigh u c@@ ôô@@ ci i ne Kristu ér ka ter la man m@@ ngohol kua m@@ ser u i lu sôron Kwagh u Kristu ér a̱ zua sha mlu u tar ainge la . * ( Mateu 23 : 23 , 24 ) Kanyi ú hen sha ieren i ior mban lu a mi kposo kposo nee ? Anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi civir Aôndo ica i gba , shi ve vi@@ a ken jijingi kpaa . • M@@ gem u sha iengem la wase u maan jighjigh u nan nena ? I@@ wua i zuan a uma u tsôron sha la yange i gba Paulu ishima tsung nena ? Nenge ase kwagh u anmgbian u kwase ugen u i yer un ér An@@ ne * yange er ne . Kpa Aber@@ am yô , yange tese m@@ ne u nan uityendezwa mba Yehova jighjigh ér tar la cii ua va lu u vor na ; nahan a gba any@@ iman sha ma iv@@ ur@@ ugh kpuaa ki tar la ga . 30 : 9 ) Armag@@ e@@ don una karen yô , mba ve t@@ um it@@ you eren tom vea Aôndo la vea ya dyako u tar u a t@@ ende zwa u nan ve la . Alaghga u nenge wer , tom u nengen sha wan u̱ a gbe i@@ wan la na yô , ka u v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da . “ Or u nan ôron i@@ pi@@ pa@@ abaver ga yô , nan ngu ib@@ u@@ me@@ or ; kpa or u nan gbe nan jighjigh a hanma kwagh u nan er ker cii la , nan hemba bu@@ men cii . ” ​ — Kwaghôron u Au@@ g@@ ust v@@ on S@@ ch@@ l@@ ö@@ zer , Or@@ j@@ am@@ an@@ i u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase shi samber a loho sha akaa kua kwagh u ior ( ken inyom i 1@@ 7@@ 35 - 18@@ 0@@ 9 ) . T@@ erem kpa ôr an@@ takerada ne ai@@ k@@ ighe la cii bee . Mba@@ kp@@ ish@@ iv mba yange ve hingir mbananjighjigh mba ve mough sha ajiir a ic@@ aa ve va ken Yerusalem la lu a kwaghyan kpishi u vea lu ken Yerusalem shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga . Kpa yange tô@@ ôm anyom kpishi u tesen un mer m vaa af@@ an@@ yô . ” Ka ma bende a mlu wase u ken ishima la shi ma kôôm mhen wase kpaa . Lu “ mba ve lu ken won la ” jighilii Paulu lu ôron kwagh u gbenda u i doo u se lamen a ve la ye , ka mba ve lu anmgbianev asev ken Kristu ga je la . ( K@@ ol . 1 , 2 . ( a ) Ka ken mlu u nyi nahan Yesu yange tese ityesen na i sha u@@ wo laa ? Aluer i zua a akaa a yange B@@ es@@ al@@ el kua O@@ ho@@ li@@ ab@@ i er la sha ayange ne yô , alaghga ma i ver ken iyou i koson akaa a Mba@@ yi@@ ase , ape ior kpishi vea za nenge a mi yô , i doo ve yô . ( b ) M@@ kav ne wase se u nengen tom wase u pasen kwagh la nena ? Nenge peeji 13 . A@@ gb@@ ande ne aa lu kpishi sha er a fatyô u ningir a mi sha ts@@ eren sha shighe yô . A hen zwa Ish@@ pania , nahan hanma kasua yô ka a sôr shighe na a ver vough sha er una due kwaghpasen a mbap@@ asenkwagh mba hen ningir na yô . N@@ an@@ cy P@@ or@@ ter u a lu ic@@ ôgh@@ or hegen la kpa ngu eren tom ken tar u B@@ ah@@ am@@ as zan zan nyian . • N@@ oo@@ v man mbamaren vea na mbagenev icivir nena ? ( Aerenakaa 5 : 40 , 42 ) Yehova kpa ver iniôngon ve la doo doo . ( Mbaheberu 11 : 36 , 37 ; 12 : 1 ) Ve mban cii yange ve na saan Yehova iyol tsô ! Ka sha dooshima je ka a er iyange i̱ due i̱ ta sha ior an@@ za kposo kposo ye — mbap@@ er@@ apera kua mbaaferev cii . Hii nan ve yange i nger ityakerada i Bibilo igen ken zwa Grika , man kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova ? ( 2 Timoteu 3 : 1 , 13 ) Kwagh er vihi yô , mbayev kpishi mbag@@ anden kighir ve y@@ av a ve sha apera . Sha nahan yô , se er nen tom u hange hange man u ú hingir torough torough nyian ne sha gbashima , er Yesu man Paulu kpa ve er nahan . Aluer se soo u eren ishima i Aôndo vough yô , se wa ago@@ yol sha akaa a se we ishima u eren la sha inja . 18 : 9 - 12 ) Umbur kwagh u yange due ken ieren i D@@ ina i yan ijende a ior mban la . Peteru shi kaa wener : “ Mba ve ye ican sha ishima i Aôndo la , ve̱ wa ayol a ve sha ik@@ ev i U@@ jighjigh u A gbe akaa cii la , ve̱ eren akaa a dedoo . ” Pro@@ feti u i tsu@@ gh un ne mough ng@@ ur yemen ken Yuda yô , a za zua a be@@ gha sha gbenda nahan be@@ gha shon wua un . A@@ tindi a Yehova nga kor se . Yehova tese se erdoo na sha u tan se icin sha aeren a bo aa na se kaha se undu gbenda u zan ken uma u tsôron la yô . De lamen a nan sha imo taver shin tsu@@ gh@@ ur ishigh sha a nan ga , kpa lam a nan kundu kundu . Hen Kwagh u Ishim@@ a@@ wan i U@@ profeti La Nahan kpa , ve cii ve lumun ér Yesu a wanger ve , nahan ve sôr mbamlu vev . M@@ kohol dugh kera yô , anmgbian u ng@@ ôm ne vea nom kaa ér , er m soo u lun or@@ m@@ ishen yô , vea wasem m fa kwagh u Bibilo . Nahan cii kpa , idya i eren ka i vihi a@@ vese kpishi . Sha shighe ugen la je yô á hen ér Yehova undu un . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 32 ) W@@ a mba@@ beenyol ikyo , na i̱ lu ve sha inja i ve gba kwagh shi mba sha ityôkyaa kpaa . 10 , 11 . ( a ) Sha kwagh u Mbaromanu 8 : 19 - 22 a er se yô , kanyi yange i er “ akaa a i gbe a ” laa ? Mkaanem ma Paulu mara tese ér an@@ ti@@ or u nan hingir Orkristu kpa í lun nan pe zan hemen ga yô , nan ngu a mhen u kpe@@ egh . 60 : 22 ; H@@ a@@ b . 2 :⁠ 3 ) Ken ityar kpishi mba maan af@@ ishi a u@@ bran@@ ci man A@@ you a M@@ kohol man A@@ you a Tartor man Af@@ ishi a Ge@@ man Kwagh A hen Ity@@ ôn@@ ya kua ajiir a nyôron makeranta u henen tom u hemen u Aôndo her la . Nahan kpa , kwagh gema er vihi yô , taver kpishi u zuan a ior mba hiden a iyol ijime ken tar u hegen ne , hemban cii je yô , mba ve lu a tahav sha mbagenev shin ve hemen ve la . Kwase ugen u m@@ sô@@ rom ya tor ken a na yô , yange zua a tahav mbu den ieren ne nena ? ( Yobu 14 : 14 , 15 ) Bibilo i i lu mkaanem nam la na se ishimaverenkeghen i kpilighyol ; ishimaverenkeghen shon yô , ka u lun uma ken paradi@@ so shin tar shi nengen er a nder ior asev mba doon se ishima mba ve saa ku la yô . MB@@ A V@@ E L@@ U K@@ EN I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E YÔ : Yehova man Mbaiserael mba tsuaa mbara Kpa aluer se kera mba a gbashima sha tom u pasen kwagh er ngise se lu a mi la ga di ye ? N@@ ôngo nenge er atindiakaa a Aôndo a lu sha ci u iwasen you yô . Yange se kange ishima ser se za hemen u eren tom u Tartor kpoghuloo . ( Amo@@ shi 2 : 9 , 10 ) Kpa er nan ve Aôndo yange hemen Mbaiserael mba tsuaa mbara due a ve ken tar u Igipiti kera , va nyôr a ve ken tar u ityendezwa laa ? ( Yohane 1 : 29 ; Ekesodu 12 : 5 - 7 ) Nahan kpa , se fa mkav u A@@ bel lu a mi sha gbenda u Aôndo una va er tom a ini@@ av mbi nan ken hemen la ga . Aluer í tôô iyange í kar sha as@@ an agen yô i̱ ke@@ he akuma akuma tsô . B@@ em : Hen tsombor wam kpa kape yan lu je la . Una lu shin She@@ ol er ka kwagh u injaa u Aôndo a ko@@ so yô , nahan una kera ya ican ga shi una lu ken m@@ nyoon kpaa ga . Heela tseegh ga , m ongo u se ongo imo i Aôndo ne tese ér a doo se ishima , gadia apostoli Yohane kaa ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” ( 1 Yoh . Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu mar@@ nya u Tartor shon la , ve til sha ityough ki u shin tar ne ye . Ka tem de@@ gh@@ ôô yô , ior mbagenev shi va kaa a Peteru ér : “ Mimi je , we kpaa , u ngu u ken ve . ” Akaa ne cii nga a inja hen a@@ vese , gadia ini@@ av mbi Tindi kaa ér i̱ naan la mbi lu tesen uwegh sha Yesu Kristu man naagh ku lu u una va na la , shi mbi lu tesen uwegh sha mbam@@ tsera mba se zua a mi sha naagh nagh la . — Mbaheberu 8 : 3 – 6 ; 9 : 9 – 14 ; 10 : 5 – 10 . Ve gba henen ér : ‘ Aluer mba@@ ad@@ ua mba ny@@ iman tahav mbu Aôndo a lu a mi mbu gban akaa kua kwaghfan u Aôndo a lu a mi u wan se atindi la yô , shi me za ad@@ ua me za ker nyi ? ( Pasalmi 50 : 12 ) Shi ka sea na Yehova shighe wase man agee ase kpa , ú ngu wer ka se lu kuren gb@@ ayol na u luun a vese shio yô , ma a k@@ an shio u kuren ze . Zum u Yesu una tema tor sha akuraior sha tô@@ gh ku iy@@ ôô@@ gh la , mba i shigh ve mkurem , ve lu hemen vea na imôngo la , vea lu a na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so , shighe u una lu eren “ akaa a ci@@ er@@ yol ” la . ( b ) Er nan ve mba ve ne ior mbagenev ishimataver la , alaghga a gba u ve kpa a taver ve ishima ? Yesu yange pase er uumace vea zua a m@@ pe@@ ver@@ yol sha akaa ahar , aa a ne ve ve lu yan ican la . Yange kaa ér : “ Ka hegen je i lu u ôron tar ne ijir ye ; ka hegen je á dugh tor u tar ne kera ye . ” Kpa a pine Peteru ér : ‘ M doo u ishima ? ’ Nahan ve hingir u eren idya . 9 , 10 ) Se nyian kpa se fatyô u henen kwagh sha kwagh ne . 15 , 16 . ( a ) Se wase or u se henen Bibilo a nan u kaven injakwagh i Bibilo i er i taver nan la nena ? Yange gba u vea lu a mci@@ e u cian Yehova , a lu ior ga , sha er vea kôr cio u dondon Yesu yô . M mase kaven mer , aluer m soo u zuan a agee a civir Aôndo yô , a gba u me nôngo kwagh kpoghuloo , vough er my@@ ôm ma k@@ enden kpa ka i gba u or nana nôngo kwagh ve nana kende ma nahan . Davidi lu wa icam ér : “ M ngu wuese We er U erem m lu kwagh u ci@@ er@@ yol man u kpilighyol kpaa yô ; ityom You kpiligh iyol , uma wam kpaa fa nahan dedoo ! ” Yange kaa wener : “ Jijingi Wam Una kera tema ken or gbem ga , gadia nan kpaa nan ngu inyam tsô , nahan kpaa ayange a uma u nan yô , aa lu anyom deri man ik@@ undu . ” Yange Mbaiserael hungur akaa a vesen a Yehova er sha ci ve la Lu hanma shighe Yesu “ za ôr u@@ jijingi mba ve lu ken uiky@@ angen la kwaghaôndo ” ? Sha kwagh u 2 Peteru 3 : 12 a kaa yô , gba u Mbakristu vea lu ‘ keghen m@@ ve u iyange i Aôndo man vea lu eren sha u i̱ va fe@@ fa yô . ’ Kpa Saulu shi “ nôngo er una t@@ ume Davidi i@@ w@@ ange i̱ kar i̱ kôr ken kpe@@ kpe . ” Er i ta num sha ijiir i kasua i í yer ér World T@@ ra@@ de C@@ enter ken gar u New Y@@ or@@ k la ayange nga karen yô , or@@ hemen kwaghaôndo u í fe un dedoo ken tar u United St@@ ates yô kaa ér : “ Ior pin@@ em kwagh . . . sha ayange a m lu uma ne er i hii ve Aôndo a ne ian ér a@@ ah@@ e man ican i zan hemen la je kuma kwa deri imôngo hegen . Lu Iky@@ ua a Aôndo man Kristu Aluer u tese ishimataver , hemban je yô , sha Bibilo i ôron man ago a wan sha mbamkombo shi henen kwagh hen tsombor yô , u lu tesen wang wer akaa ne nga u a inja . Nahan kpa , gba u se na jighjigh ser kwagh u Yehova a kaa ér se er cii , ka kwagh u hemban doon sha ci wase je la . ( b ) Ka mlu u dedoo u nyi imoshima i mba ve lu a mfe u vough u Mkaanem ma Aôndo ga la je kpa vea fatyô u lun a mini ? Apostoli Paulu kaa ér : “ Gba u né lu a ishima i taver . ” ( Heb . Nahan kanyi se lu a mi i kuran iyol yase ? ( a ) Aôndo una er nan sha num u Satan una ta sha ior N@@ av laa ? Mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev tu@@ ur mba@@ ah@@ end@@ anev ke ’ ijime , sha u keren gbenda u kôron ave ke ’ kwagh u i s@@ enge ér ka u sha tindi la sha u keren ish@@ ô i tan num sha a@@ vese . Ior mbara ungwa ic@@ in@@ tan la , nahan ve er nena ? I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Anmgbianev mba kasev mba pasen or@@ te@@ en@@ kasua ugen kwagh ken gar u L@@ on@@ don . Ve na un takerada u ken zwa G@@ u@@ j@@ ar@@ ati 18 : 6 - 17 . Alaghga ka ú ter mzeyol wou la sha iti shi ú sôn Yehova wer a̱ wase ú . “ We Daniel ci@@ r akaaôron . . . zan zan sha shighe u mkur ; ior kpishi vea zende wue wue man mfe kpaa una seer . ” ​ ​ —⁠ D@@ AN . Aluer or u nahan t@@ so ver ishima sha ij@@ ever@@ ahumbe ga yô , t@@ so na la una ku@@ wa fese a kar ihy@@ ongo , una za ta sha av@@ ande . ( Mateu 11 : 25 ) Nenge imba er Yehova a veren mba ve lu ikyua a na doo doo la sha wono ! Sha nahan yô , Paulu lu kaan ér aluer se ôr Bibilo se kav kwagh u Aôndo a soo ér se er la yô , aeren a ase aa tese mbagenev kwagh u se lu k@@ imi la . Lu cii kwagh u ôr sha u pasen kwagh na je la . ( Yo@@ el 1 : 1 ) Yo@@ el hemba ôron kwagh u loho na a akaa agen ken takerada u i yer sha iti na la , je yô shighe u ôr kwaghôron u profeti na la kpa i ker a ker ah@@ ab@@ a ér a lu ken inyom i 8@@ 20 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Mbamaren ka vea nenge er ieren ve i sha inja la i̱ ne Yehova a doo mbayev vev ishima a ishima i môm nahan , ka i lu mbamaren iveren i kp@@ egh ga ! — Anzaakaa 23 : 24 , 25 . Tsô ort@@ yom u Sha ande hen Na , gba taver Un ishima . ” Er Kwagh ken B@@ em Bibilo kaa ér Yehova ka “ Aôndo u bem ” shi i̱ wa mbacivir un kwagh ér ve “ ker bem ” shi ve “ z@@ enda un ityô kpaa . ” Shi yange i pase kwagh na sha ér ngu Mesiya . Kpa aluer ishima gema vihi ú sha ma kwagh di ye ? Ter ugen ken tar u J@@ ap@@ an , u a lu a ônov mba nomso uhar yô kaa ér : “ Sha hiihii la wa taver se u ôron Bibilo sha imba gbenda ne . ” Mba@@ civir Yehova sha mimi je kpa ican ia fatyô u mgbegh@@ an ve vea ôr kwagh shin vea er kwagh sha ib@@ ume . • Paulu yange pase kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la yô , ior er nena ? 2 : 24 ) Nyian kpa , kape a lumun a agumaior shin mba@@ beenyol mba ve palegh ieren i tôvon ‘ akaa a c@@ imin a Satan ’ sha In@@ tan@@ et shin an@@ umbe a p@@ il@@ agh a sha vi@@ di@@ o shin sha u nyôron iyol ken ieren i ha@@ an iyol inya la je la . U hen wer yange doo u Noa man tsombor na ma ve hemba veren ishima sha u eren kpen@@ ga sha u nôngon ér vea hemba mbagenev , shin vea tema i kpe ve i@@ yo@@ loo ? Yehova yange pase Aberaham nyi kwagh@@ a ? Ka t@@ am@@ enkwagh ken ic@@ in@@ tan i Yesu je la , man kwagh ne zua sha kwaghwan na u yange wa ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo ér ishima i de nyian ve sha kwagh u vea ya shin sha kwagh u vea ma shin sha kwagh u vea zer ga la . — Mat . Kpa er se lu ken bo@@ tar ne her yô , se er kwagh ne nena ? kwa ? Aluer ka or@@ pasenkwagh u nomso u nan er batisema nan dugh kwaghpasen vea anmgbian u kwase , man anmgbian u kwase la nan za u za henen Bibilo vea or u nan van@@ den henen Bibilo a nan yô , anmgbian u kwase la n@@ a@@ ̱@@ na kange ityough . Kwagh ne hemba ts@@ eren agumaior a a lu a fa mat@@ o i kuma ve ga shi m@@ sô@@ rom kpa ve lu a fa kwagh u ma i kuma ve ga yô . A ôr kwagh ter kwagh ugen u i pase ken takerada u Ese@@ kiel ityough 1 , u ior kpishi ve fe yô , maa ôr ityesen i un zough a mi ken kwagh shon la , a kaa ér : “ Yehova nahan iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya na , ka nongo na je la , sha a@@ yem a a soo la . Nahan yô , de se nenge nen er Peteru yange hen ityesen i taver kpishi ne yô . Noa yange tsen@@ ga fan inyom i kwagh la una er jighilii ga , kpa fa ér kwagh la una er keng . Yange i maa akaa ne agen sha shighe u Mbakristu mba hiihii mbara je . I ôr kwagh u ku u wan ér ka “ m@@ saa u hemban vihin cii ” shi ka “ ku u hemban nyoon ” kpaa , ka a lu wan u nan lu iyev her shin u nan gande or je kpaa . 7 : 36 ) Shighe ka a kar ve or fa iyol i nan shi nan zua a mkav ken uma u una wase nan u tsuan nom shin kwase u sha ishima i nan ye . Uma wou tese ér u nenge wer Tartor la ngu kpôô kpôô kpa ? Or@@ pasalmi ng@@ ur ôron kwagh u akuraior man u@@ tor vev yô , á wa icam á kaa ér : “ Ka nyi man akuraior a k@@ umbur y@@ um@@ u , ior kpaa ve henen u@@ gbil@@ in@@ mbaaka@@ av@@ a ? Ge@@ or@@ ge yange lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar zum u ngô na kpe la . • T@@ ime nen sha ityough 1 , 3 , 11 - 16 ki takerada u Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la . Ity@@ av mb@@ ira mb@@ ia been yô , Wan@@ iyôngo la una mase zuan ivaa . Ashighe agen kanyi nahan ia za hemen ken nongo u K@@ rist@@ u@@ u , man ka sha ci u nyi ? 3 :⁠ 7 ) Gba u nom nana fa ér kwagh u i gbe u nana eren a kwase u nan la saa sha u tsan a nan tseegh ga . ( Mateu 8 : 20 ) Kwagh ne tese ér Yesu lu ort@@ yom u gema iyol hingir orumace ga , shin ma aôndo u va ken mlu u or kpaa ga . Kwaghôron u profeti u ken Bibilo u hiihii la je ôr kwagh u “ vor ” u ua ‘ c@@ agh i@@ yô ityough ’ yô . M@@ kange u se k@@ angen ishima u eren sha atindiakaa a perapera a Yehova la una lu er per@@ utya u kuran ishima yase nahan . Mayange i de hungur we er “ shighe man ai@@ kor ” ve ve sha gbenda wase cii nahan ga . Nenge ase ikyav i anmgbian u kwase ugen u i yer ér E@@ la@@ ine yô . F@@ il@@ ib@@ u yange pase O@@ re@@ ti@@ op@@ ia kwagh , sha u samber a loho u dedoo la sha tar Kwagh ne zua sha mkaanem ma yange Yesu ôr la , ér : “ [ Mb@@ ad@@ on@@ don av ] mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ” I@@ za@@ k Mar@@ a@@ is u a eren tom vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha Tom u Kwagh Ge@@ man la di tôv mbam@@ ishen mba ve tse ken tom m@@ ishen la , man akaa a mbam@@ ishen mban ôr la taver mba been makeranta asema ér ve kpa vea zua a iember . ( a ) Dooshima u t@@ angen iyol ga la kua nyi man nyi k@@ ere ? • Kwagh u i er ken H@@ ag@@ ai 2 : 7 la ngu kuren nyian nena ? Ka nyi se hen sha kwagh u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la sha gbaa u tsuan kwagh u se soo u eren laa ? Di@@ se@@ mba 20 - 26 , 20@@ 10 19 : 1 ) Sha kpôô yô , akaa a i gbe a la nga tesen ér jijingi u Aôndo ngu a agee a kpilighyol . ( Rom . Aluer se soo ser Yehova a seer doon se ishima shi a seer taver ishimaverenkeghen i se lu a mi ken mnder u shin ku la yô , de se time sha er i hii ve i gbe u a nder ior shin ku yô , shi er i doo u kwagh ne una bende a vese asange asange yô . Nahan Bibilo gema g@@ wa na un u yange lu or@@ ya la ér ka un yange hemen tsombor la u yemen vegher u ken K@@ an@@ aan ye . 7 : 12 - 17 . Zum u S@@ ar@@ ah J@@ a@@ y@@ ne nyôr anyom 19 yô , í pase un ér ky@@ ans@@ a m@@ ende un sha sa@@ gh . P@@ ania u kwase ugen , iti na ér Sh@@ ar@@ i , a kaa ér : “ U@@ pania ka ve lu er mba gbe angev ga nahan , hanma iyange ka ve due kwaghpasen . ( 1 Mbakorinte 9 : 19 - 23 ) Tom u mbam@@ ishen ka ve lumun u za shir@@ en ken ityar igen la tese ikyav i kwagh ne . S@@ tr@@ au@@ b za hemen kaa ér : “ Ka Mbashiada mba Yehova mba i zer ve ikyav i nyian fu@@ ee ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v la tseegh lu sha ian i waren ku sh@@ ôm ye . Mbat@@ esen Bibilo mba fan ityesen mba er kwagh a ior sha gbenda u taver ve a taver asema , ka a lu nyi je vea ôron a ve kpaa . “ L@@ U@@ U@@ N N@@ EN K@@ EN D@@ O@@ O@@ SH@@ I@@ M@@ A U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ” ( 2 Mbat@@ esalonika 3 : 2 ) Ior kpishi u@@ ve ityough z@@ endan akaa a ve nahan ve kera na Aôndo jighjigh ga . Doo u A@@ le@@ x una umbur ér “ M@@ cie u cian or ka a va a kwagh@@ h@@ ônon , kpa or u nan suur sha TER yô , nana tema doo doo . ” ( Anz . Aluer ve palegh ga yô , se gba ken imeen i “ isharen i iyolough , man isharen i a@@ sh@@ ee man ihy@@ agh i uma ne . ” ( 1 Yoh . ( Mbafilipi 2 : 6 - 8 ) I pase kwagh u Yesu ken Bibilo ér a taver ishima er be@@ gha nahan . 26 : 38 , 41 , 5@@ 6 . ( 1 Peteru 5 : 9 ) M@@ lu wase vea tiônnongo ngu a inja sha ci u mkpeyol wase u ken jijingi la . M@@ kposo u nan a Mbayuda mba sha ayange a Yesaia mba yange ve bu@@ m sha iti i Yehova kpa g@@ wa@@ ikyaa Na yô ve gema ve na ie@@ ev vev mbi hông@@ or@@ ough la jim yô ngu han@@ a ? — Yesaia 48 : 1 , 5 . Ô@@ no@@ v mba kiriki umiliôn imôngo mba ve kpe la “ vea ungwa imo Na ” shighe u una kaa a ve ér : ‘ M ngu kaan a ven M@@ er , mough nen sha ’ la ! Sha ci u alaghga nom nana fa u nengen sha kwase u nan dedoo , nana naan nan akaa a iyolough kpa nana gema a fa u nengen sha an@@ ka@@ am mba zan nan iyol ken ishima ga , kua mbamgbe mba nan mba ken jijingi kpaa ga . “ Jijingi Wou u dedoo la , A̱ za a mo ken tar u u lu v@@ a@@ an@@ aa . ” — P@@ S . M@@ doo u Yehova man Wan na ve doo se ishima la tu@@ ur se ken ijime u eren uma u a tese ér se mba “ kera eren sha asaren a ior ga , kpa [ ka ] sha ishima i Aôndo ” yô . Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu man u ken Z@@ wa Grika pase ér Aôndo wa ishima u yiman ini@@ on@@ go@@ ior i hi@@ ar , ka nongo u kiriki ú mba vea za teman tor sha man nongo u vesen u mba vea lu shin tar sha ikyev i Tartor la . ‘ Man hi@@ re Aôndo Una kera kure ijir sha ci u u@@ ic@@ u@@ wan N@@ av mba ve ve a m@@ liam hen Na tugh man te@@ tan ga y@@ ee . . . Alaghga se mbagenev se v@@ ôr ken jijingi shi se nyôr iyol ken aeren a bo nahan se nenge ser se kuma u se er msen ga . 15 : 6 , 22 - 31 ) Heela tseegh ga , ior mba vi@@ an ken jijingi , hemban je yô mbatamen mba ka ve na se iwasen shi ve kôôm se ken Ruamabera la kpa mba ken mzough u anmgbianev ne . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Bibilo kaa ér akaabo aa za hemen u eren gbem ga . Ikyav i tesen yô , mba zenden nengen ajiir ka vea za sha i@@ wo i Al@@ pine i ken tar u Fran@@ ce man I@@ tal@@ ia man S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land la yô , ve n@@ umbe sha sen@@ ou u a lu sha i@@ wo shon la . Mbagenev ken ve ka ve sar ku sha ci u ka a ta ve icin ér ve n@@ umb@@ en sha ajiir a ior ve van@@ den n@@ umb@@ en la tseegh kpa i kuma ve ga . U tesen ikyav yô , aluer sar se tsung u ma se palegh ieren i vihin inyaregh dang dang la yô , se kange ishima se de u y@@ amen kwagh sha inj@@ ô , shin shighe u i gbe u se za kasua yô , se tôô inyaregh ki i gbe u se yam akaa a kwagh a gbe se a mi la tseegh . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) Aluer se hen sha averen a Ru@@ tu zua a mi la yô , se nenge ser doo u se na Aôndo jighjigh , se ta ab@@ us@@ an ga , se lu a vangertiôr hen a na ser “ ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” — Mbaheberu 11 : 6 . Ru@@ tu man Na@@ omi kua Bo@@ a@@ shi cii ve dondo kwaghwan u Yehova a ishima i môm , nahan Aôndo ver ve doo doo . Nahan a hide ijime sha kwagh u yange tsua u eren la ga cii , tsô ken masejime yô , i mase nan un ian i p@@ aven ivaa la duen ken ivaa i ikp@@ il@@ au@@ kase la kera . Ka nahan ve Mbayuda mba lu ve ka eren asaren a ter ve Diabolo la , yange ve kegh ato a Yesu ga ye . Kpa i wu@@ he mbakp@@ ish@@ iv ken pur@@ usu , sha ci u ve venda u wan ave sha akaa a pati@@ i shi ve venda u nôngon ityav , wu@@ an uumace mbagenev yum . Se er nahan kpa ? Doo u se eren iyua i sha mh@@ ôôn sha dooshima man sha gbashima . ( Ôr Anzaakaa 22 : 7 . ) Aluer Diabolo ka or ga , kpa ka gbenda u ior ve henen akaa a bo ken ishima , er mbagen kpishi ve kaan nahan la yô , a pase kwagh u imeen ne nena ? I@@ j@@ en i ken jijingi ngi i na or hingir u hemban@@ ato , kera lun a ishimaverenkeghen ga shi kera lun a awashima u uma kpaa ga . 24 : 21 - 24 ) Se fatyô u eren tom a akaa a ase sha gbenda u injaa je he ? A shi nan kpa Adam yange ya ity@@ am@@ egh ki kon u Ifa na un la sha ci u kwase na hemba doon un ishima a Yehova . Se wuese kpishi er Yehova a ne se iwasen kpôô kpôô nahan . ‘ I bugh u@@ sha sha ci na , ’ u tesen ikyav je ér hegen yô una fatyô u gbidyen kwar ke ’ ishima umbur mlu na u sha , zum u lu a̱ hingir or ga la , kua mbamhen man mbamlu nav mba ke ’ ishima mba tsuaa tsuaa mbara kpaa . Anmgbianev mban mbagenev va zan zan va ar sha K@@ asua u A@@ pi , kasua ne lu ica a gar u Roma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 7@@ 4 nahan ; lu kasua u ior me@@ men her , i fa un dedoo yô . 23 : 15 , 16 . Aluer kwagh u dedoo doo se ishima , kpa er kwaghbo kpa a doo se ishima je , kuma Satan . — Ps . Se mba va fe er mbatomov mbara lu anmgbianev asev mba ken jijingi yô , doo se kpishi ! “ Ú Gb@@ id@@ ye Na@@ mba u̱ Sha M@@ i Ga ” 10@@ 2 : 3 , 4 , 6 , 11 ) A na jighjigh ér Yehova soo u tan un kera . — Ps . Ashighe kpishi ka sea tôvon sha akaa a a doo se yô , kwaghhenen wase a hemba zan sh@@ imi cii . Dooshima u se lu a mi sha mba@@ wan@@ ndor a vese la ngu a mgbegha se u pasen ve loho u dedoo u Tartor , shi hiden zan ac@@ in imôngo imôngo sha uya vev mba se van@@ den zan la shin er se fatyô u fan er shighe u Aôndo a soo ér se er kwagh ne una li@@ he a lu la ga nahan kpaa . 18 : 25 ) Heela tseegh ga , aluer Aôndo de ér i tim ior nav jimin cii yô , kwagh ne una hendan a Mkaanem nam man , ma kaa ér : “ TER Una gb@@ ihi ior N@@ av kera ga , sha ci u iti Na i vesen la . ” Mba va nyer he ’ war — ú lu b@@ ar u i gema i ci@@ r i@@ wen igen sha mi la yô — Yesu kaa ér : “ T@@ ôô nen i@@ wen ne kera . ” Yesu yange kaa ér u eren msen ser Aôndo a de se asorabo la ka kwagh u vough . 15 : 32 ) Kpa se yô , se mba a mciem iyol ga . Man hide sha abaver a taver ishima a sha kwagh u tom u pasen kwagh u Tartor , a ka i gber ke ’ takerada u i yer ér Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses la di ye ? Tsô or@@ henen Yakobu maa ôr ivur Ruamabera i yange wase ior mba ve lu her la cii u fan ishima i Yehova sha kwagh ne yô . — Aerenakaa 15 : 4 - 17 . I@@ D@@ Y@@ A NG@@ I ER I@@ H@@ U@@ NG@@ W@@ A I K@@ EN M@@ Y@@ ER N@@ A@@ H@@ AN Nahan alaghga anyom 40 a Igipiti lu ice la yange aa hii sha shighe u Bab@@ ilon hemba un la . Utor mba shin tar vea k@@ an@@ en shio u k@@ ôn@@ don zan pe Aôndo a lu la yô , vea hide a ta num sha ior mba Aôndo mba ve lu shin tar , ve suen Tartor u Aôndo la . Ú fatyô u wasen tiônnongo sha u ‘ kôron ’ mba ve yen ken jijingi la gb@@ ang zan zan vea kar taver kpa ? — Mbaheberu 2 : 1 . A@@ in@@ ge kpa ka i gba u se mbakp@@ ish@@ iv se nôngo kpoghuloo ve se za mbam@@ kohol asev ye , di er ior mba Aôndo mba sha ashighe a tsuaa la nahan . T@@ ica la lumun . M@@ hen na . ( Tit@@ u 2 : 14 ) Er se lu ior mba i wanger se yô , ka ityom i dedoo i nyi nahan i gbe u se lu eren a ishima i tse@@ ene ? ( Luka 22 : 28 - 30 ) Kwagh ne una er sha “ mgb@@ e u he ” la shin sha shighe u sôron akaa hingir he@@ gh , zum u Kristu una tema tor anyom dubu la . — Ôr Mateu 19 : 28 . Kape i lu ve ikyo i wan i Aber@@ am a a kper@@ an a tan shio man m@@ suur na u suur sha Aôndo la yange lu kwagh u kpilighyol je la . Yange Aôndo yer un yô , a undu tar na tseegh ga , kpa shi a kua ityô na je kpa sha mi . ” Aluer ka ma or@@ cu@@ gh u yange nan lu uma sha ayange a A@@ le@@ kes@@ an@@ der kpe kera la nan nger akaa ne sha u bu@@ men ior ér ka kwaghôron u profeti yô , er nan ve yange nan kera nger ér A@@ le@@ kes@@ an@@ der una kp@@ een yô , ônov nav uhar vea nôngo u veren tartor ve kpa a wua ve kera ga ? Bibilo pase se nyi sha kwagh u or@@ hendan kwagh a vese u vesen laa ? Shin ka u nana yam hanma kwagh u a soo la , a u keren u fan kwagh u nom u nan a we ishima ér una er a akaa a nan ze kasua nan za yam un la shio ? Nahan kpa , Yehova gema nenge wener doo u una pase kwagh u a hembe lun u injaa cii yô : ka inj@@ a@@ or i Yesu yange lu je la . Ish@@ ember i “ a ayol a en ” la ngi pasen se ér , aluer sar se ka ior ve̱ waan ishima a vese yô , se kpaa se waan ishima a ve di nahan je . ‘ Su@@ le iyol time ken Ruamabera ayange ayange ’ cii man ú mase tsuan kwagh u ú na un jighjigh ye . Aluer u ta@@ mber , u hide u hen sha “ mkur ” u kwagh u ú soo u eren la tseegh kpa , alaghga u kera er kwagh u ma a ze a we ken kwagh@@ ts@@ eren u vihin ga . Kanyi Aôndo una er sha u been a ican i y@@ ana , man a lu hanma sh@@ igh@@ ee ? Sha kpôô yô , ior kpishi soo ishember ne ga , mba nengen i̱ g@@ es@@ egh@@ ee , ka ve gber i̱ i@@ gber i môm a u or@@ tesen ér i̱ fa ér nan ngu icighan@@ or , shin u or man@@ ger ér nan ngu or@@ jighjigh u civir Aôndo sha gbashima la . Ken hemen yô , Yehova una yar tom a icighan jijingi na sha igbenda i kpilighyol sha u kuren awashima na . Maa M@@ lu Wou u ken Hemen sha Akaa A A Er a K@@ ar La Yesu kaa ér : “ Ne mba a ôr kwagh u i nger . . . er : Ka sha ci u nahan man nomso@@ or nana undu ter u nan man ngô u nan , nana var ken kwase u nan , ve uhar vea hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye gaa ? A@@ hab@@ a k@@ ôndo yem u za yan kwagh , Eliya di zua a ian i una za er msen hen Ter na yô . Aluer a gba a doo yô , mbamaren vea ôr kwagh u una kôr wanye la sha ishima yô , vea yar tom a hanma gbenda u Ruamabera a lumun a ú shi ú gbe i doo cii sha u nan sha u i̱ kuma wan la yô . ( Luka 21 : 24 ) Tartor la ua lu gomoti u Kristu Yesu vea iorov 14@@ 4,000 mba vea tema tor a na imôngo , mbagenev kpishi ken a ve ve vande ngohol injar ve sha la . U tesen ikyav yô , sha shighe ugen la , Yesu man mbaapostoli nav cii er tom kpoghuloo je yô ve lu a ian i yan kwagh tsô kpaa ga . ( Mbaefese 4 : 32 ) Aluer u gbidye kwar sha ikyav i Aôndo iyol na a ver la yô , a wase u . Or@@ pasalmi yange ôr kwagh u Yehova ér : “ Un koson uuma mba mba i doo Un a ve la , A yima ve sha ikyev i mbaaferev . ” 15 : 30 ) Ka sha nyi gbenda nahan kwagh u Saulu ne una wase se er ka jingi nahan , u zan hemen u lun a ieren i t@@ angen iyol ga laa ? Paulu yange tese ér ior a er un ican nan kpa una wa shima nena , man anmgbianev mbagenev sha ayange a ase ne tagher a atsan no@@ on , kpa mba wan ishima a mi nena ? 10 : 13 , 14 . Sha mimi yô , imba ishimataver man iyol i ne t@@ angen ga la doo Yehova ! Ka i “ taver se asema . . . sha jighjigh wase u nan ayol a ase ” la ken mbamkombo mban . ( Rom . Ka sea due , ior vea nengen a vese yô ve gba lamen sha a vese er se lu i@@ or@@ il yô . ” Mimi mba u hen ken Mkaanem ma Aôndo la doo u ishima tsung kpa ? ( Marku 1 : 38 , 39 ; Luka 4 : 43 ) Doo Yesu u wasen mba@@ ats@@ anev , kpa tom na jighilii yô , lu u pasen ior kwagh u Tartor u Aôndo . — Marku 1 : 14 . ( b ) Yosev yange er a ter na dedoo nena ? Ikyav i tesen yô , Yesu yange ver a ver akaa a Aôndo soo ér ior ve fa la aa una ôr ve ga , shin er mba ve kôr un ihyom la lu a tahav kpishi nahan kpaa . ( Mat . 5 : 27 , 28 ) Shi se palegh mba i dugh ve ken mimi kera la kpaa . — 2 / 15 , peeji 29 - 32 . Ken inyom i 200@@ 7 la , i yôô hen tiônnongo ér i tsua Jo@@ el ér a er tom u di@@ ak@@ on . Gba u or u i lu nan n@@ a@@ ̱@@ n ishim@@ as@@ ur@@ un la nana fa Aôndo u mimi , nana fa imba Aôndo u a lu yô , shi nana fa er uityendezwa nav ve kom u h@@ aren sha mi yô , ka nahan ve nana zua a mtsera sha kwagh ne doo doo ye . Shi gba u vea fa u lamen zwa Buter tsembelee shi ôron shi ngeren u kpaa . Yehova Aôndo una ver ieren yase i dedoo , i soon ayol a ase tseegh ga la kpee je . Shi iveren na kpa ngi ve a inyaregh . — Anz . Yange a lu un er una gema una mase eren ve ba - b@@ ai nahan , kpa hen shighe ne gba ica a ya . Se seer timen sha ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ken kwaghhenen u a dondo ne , sha er se fa ior mba a va nder ve yô . Or@@ pasalmi Davidi , u lu or@@ age@@ egh shi cian kwagh ga la je kpa yange kaa ér : “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga ; hen nen kwagh ken asema a en sha u@@ ga@@ mbe enev ; lu nen ving . ” ​ —⁠ Ps . Bibilo taver se asema ér se wasen ior shighe u kwagh a tser ve shin ve lu yan ican yô . I kohol nongo u mba i shigh ve mkurem la kua “ zege@@ ikpelaior ” la cii ken hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior man hanma ikyurior . Nahan yô , aluer kwagh@@ nyoon kôr se shin iyol kpe se shin se ure shin se mba ken ibanave gayô se mba tagher a mbamzeyol mbagenev kpa , se mba a vangertiôr ser Yehova man Wan na vea “ wase se sha shighe vough . ” ( Heb . Shighe u Yesu lu ôron kwagh u i nger ken Mateu 24 : 29 la , a hemba veren ishima u pasen kwagh u una er sha ayange a ase ne la . U@@ du@@ g@@ wer mbara pase ér : “ Mayange or ngu a ôr kwagh er Or ne nahan ga . ” Shi aluer akaa yange a tsu@@ me ker kpa vea p@@ on a . Nyian ne , doo se kpishi er se lu ken nongo u ú tser tar jimin cii , u mba ve lu ker ve dondon ikyav i Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la nahan . A wase se u fan er ieren i soon iyol yase tseegh la ia fatyô u vihin ieren yase i t@@ angen iyol ga la yô . Davidi u lu Tor ken Iserael sha ayange a tsuaa la , yange er idya vea Bete@@ she@@ ba , nahan Bete@@ she@@ ba wa iy@@ av . Alaghga se pine ayol a se ser : ‘ M@@ h@@ ôônom ma kô@@ rom mo a ior mba aie man ic@@ ugh i kwaghaôndo man p@@ ati man aeren a kasua a shin tar ne á tsu@@ me a ve la kpa ? 4 : 3 - 6 ) Bibilo taver se ishima ér se “ haa . . . dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” — K@@ ol . 5 : 25 - 27 ) Sha nahan yô , i tsegha ve shi i wanger ve . Aluer ka nahan yô , ‘ yam ici@@ gh ki sh@@ igh@@ en sha ashe hen Yesu ’ sha er ú fatyô u nengen a m@@ lu@@ a@@ inja u van@@ den veren Tartor hiihii sha gbashima yô . — Mateu 6 : 33 . 2 : 15 - 17 ) Se ver ishima sha zende wase ne nena ? Een na yange a lu Een ! ( a ) S@@ ar@@ dis@@ u yange lu han@@ a , man ka akaa a nyi a er kwagh na vindi vindi ? Ka hanma shighe nahan , a gba u mbayev vea seer nengen sha mbamaren ve@@ ve ? Ve fa Bibilo kpishi shi ve vi@@ a ken mlu u Orkristu la tsembelee . I@@ gbenda shon yô ka kwaghwan na u ken Bibilo u sha inja i ter a wan la , man iwasen i icighan jijingi na kua iwasen i sha dooshima i anmgbianev sha won cii la . ( Mpa . 6 : 2 ) Yange hii wanger u@@ sha , a nôngo ityav a Satan kua az@@ ô@@ v a na , a d@@ aa ve a gb@@ ihi shin tar . Er ior mba mimi a sar ve la lu ng@@ een a ngee yô , hingir hange hange u a lu a ajiir a vesen a gb@@ eren ityakerada sha er a gber ityakerada i i har sha Bibilo ia y@@ is@@ a sha ior yô . Ve pu@@ u iliam na , ve kaa er : “ U nengen a na sha ashe yô , ka i@@ ur@@ en@@ or , kwaghôron na kpaa ka u ik@@ oo@@ gh ga . ” Satan na ior kpishi mba yan ican shi ngu tu@@ ur ior ken ijime ér ve tôv ior mba Aôndo a ican . A Er Kwagh a Bar@@ u@@ ki sha Dooshima ( Duteronomi 6 : 6 , 7 ; Or@@ pasenkwagh 3 : 4 ) Shi i wa mbamaren kwagh ken Mkaanem ma Aôndo ér : “ De eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga . ” yô , alaghga se na nan ishim@@ avi@@ h@@ in . Alaghga se pine nan mpin ne kpa a lu sha iy@@ ongo ga , kpa hemba doon u se wa zwa wase li@@ j@@ am ! ( 2 Mbakorinte 2 : 11 ) Yobu yô , Yehova yange kôôm mhen na la , kpa gema na un injar sha ishimataver na la , hide un a akaa na a a saa la cii kwa har . — Yobu 42 : 10 . Apostoli Paulu yange pase kwagh u mkohol u i kohol ikyurior i he i ken jijingi la nena ? We kpa , aluer ishima vihi u sha ci u anmgbian wou u ken Kristu er kwagh u vihin we yô , umbur wer or@@ ihyom wou ka anmgbian wou u ken Kristu u a yen la ga , kpa ka Satan , u a keren ér una ya u la . Ne@@ hem@@ ia lu hen nyi ijiir , man ka zege@@ tom u nyi yange er@@ ee ? 21 : 9 , 10 — R@@ i@@ se@@ pa yange kura ak@@ om a ônov nav uhar man ônov mba wan u Saulu uta@@ an mba Mbag@@ i@@ be@@ on s@@ ende ve la kuma shighe nena ? Aluer u fa wer or nan ngu eren we aiegh yô , ú kura iyol you sha er nana tsu@@ gh ú ga yô . ( Ôr Genese 12 : 7 ; 22 : 15 - 18 . ) Doo u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la una lu shighe u kighir mbayev shin eren un sha inja i a due ve ishima a mi ga . Kwagh ne na yô , mbam@@ ishen mba ken tar la kpa mba henen Bibilo a ior shin at@@ ine a iky@@ on , ape ve tem la . ( 1 Timoteu 3 : 1 – 9 , 12 , 13 ) Mbat@@ amen mban mba hemen ikyum@@ ile i Aôndo a we sha ikyev ve la shi mba nengen sha i doo doo kpaa . ( Yohane 17 : 3 ; 1 Timoteu 2 : 4 ) M@@ fe la una wase u ú lu a jighjigh . Er nan anmgbian u kwase ugen yange nenge wener Yehova fa mgb@@ e n@@ aa ? Kpa ityôkyaa ngi i se tôô ser ikyaa hemba se shin se mba a agee shio ga . A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 20@@ 11 Paulu wa mbananjighjigh kwagh ér : “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima , hemen nen sha u nan ior icivir . ” Yange m fa mer m kuma u yemen sha ga , kpa shi m nenge mer m er akaabo vihi je kuma u me yem ken ig@@ y@@ am@@ usu ga . Doo@@ m je k@@ ondo . Mbaiserael yange ve nenge atsan a pue a Aôndo he@@ e mba@@ aôndo mba@@ aiev mba Mbai@@ gipiti a mi la , shi ve nenge myom u kpilighyol u i yima ve shin Zege@@ mnger u Nyian la kpaa . Er ve nenge akaa ne nahan cii kpa , ve hemba ato ve er wan@@ b@@ ua sha z@@ en@@ aria ve civir . Sha iyange la , Tom u He@@ mban sha won cii una tese tahav nav , er un lu O@@ ru@@ t@@ ya u hemban cii yô , a hemba ayange agen la cii . — S@@ ek . De m pase u ityôkyaa . ( Rom . 12 : 15 ) — 2 / 15 , peeji 16 - 17 . * Ken ityar i i yer ér L@@ at@@ in Amerika la kpaa , ka Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o kpuaa tseegh ve ze ad@@ ua hanma shighe ye . • Ka atô@@ akyaa a nyi se lu a mi a nan mbananjighjigh a vese imôngo i@@ civi@@ r@@ i ? 4 Er U W@@ a Ishima a I@@ j@@ ung@@ wen Yô Ka nyi ka i na ve se tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo ? Er ngeren u sha a@@ kwa@@ ti ugen , u i vande zuan a mi , lu a ak@@ u@@ he ker , a i hen ér ka a zege@@ pristi iyol na la , a tese ér Yosev ka wan u K@@ a@@ y@@ a@@ fa * yô , alaghga tsô M@@ iri@@ am lu ken tsombor u K@@ a@@ y@@ a@@ fa . Zum u i lu wasen mbagenev sha u ve kôôm igbenda ve yô , ashighe kpishi kwagh u ngu a er u vihin yô , ka mnenge u ka ve nenge ér mba pu@@ un ve la . Yange i er L@@ ou@@ ise batisema shighe u lu anyom 17 la . Nahan un vea A@@ hab@@ a cii ve lu keren mba civir Yehova a ku , hemban cii je yô , Eliya . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu lu kaa wener : “ Mbagenev mba pasen kwagh u Kristu kpa ka sha i@@ wu@@ he man ah@@ endan , mbagenev di yô , ka sha mimi ve lu pasen ye . ” Sha ajiir agen yô , Mbashiada mbagenev mba i hide i sôr u@@ y@@ aav vev yô lu sha ajiir a ve lu h@@ il@@ an tsan la her@@ egh kuma inyom shin hemba nahan je kpaa . Ngu lôh@@ ôn se , shi t@@ é@@ v@@ é@@ n se kpaa , ér se̱ civir un hegen sha mimi sha e̱r se kuma u lun uma zum u ‘ vea kera er kwagh u vihin ga , shin vea tim kwagh sha icighan@@ wo na kpaa ga la . ’ Nahan hii sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 , sha shighe u i shighe Mbakristu mkurem ve hingir ônov mba Aôndo mba ve lu ônov mba Tartor la je , i l@@ ôô vor u dedoo la . — 3 / 15 , peeji 20 . Shighe u Mbashiada mba Yehova hii u henen Bibilo vea ngô u O@@ ly , ken inyom i 19@@ 8@@ 2 la , mo vea O@@ ly se lu sô@@ ôr ayol a ase . Yehova ngu lamen her : “ TER ngu ken icighan@@ tempel Na ; yô , tar cii u̱ hu@@ an ving sha ishigh N@@ agh . ” As@@ aren a ve man mba@@ awashima vev kua mbamhen vev cii ka ve mgb@@ ough a amba@@ akaa la . 18 Kwagh u Se Hen hen Yesu — Sha Kwagh u M@@ lu u U@@ umace u ken Hemen La Mba suen tom u Mbashiada mba Yehova ve eren u pasen kwagh u Tartor shin tar cii ne sha u@@ iyua mba ior ve naan a asema ve yô . Yesu shi seer kwagh ugen sha injakwagh i á ôr sha kwagh u mba@@ ats@@ ator la , ér : “ I@@ ce yen i sha it@@ you kpaa , i ôr i cii . ” Aluer ne er nahan yô , hanma inyom yô ivaa yen ia seer taver a taver cii . ( Luka 21 : 36 ) Umbur wer ishember i “ msen , ” i Yesu ter la ka msen u eren sha gbashima . “ Lu Nen U@@ icighan@@ mbaiorov ” Marku ‘ Lu a Inja Kp@@ ishi sha Tom ’ Gba u anmgbian la nana tsua kwagh u una hemba wasen nan ken jijingi yô . Kwagh ne na yô , Yon@@ at@@ an vea Davidi ve kôr ijende k@@ ang@@ en@@ aa . Ve hen mimi ken kwa@@ van@@ yom u sha 19@@ 00 la je . Ve soo u lun gb@@ ong gb@@ ong shi tsan ayange kpishi kpaa . Nenge ase kwagh u a er ken takerada u Ese@@ kiel ne . — Ôr Ese@@ kiel 39 : 7 . Een , aluer akaa a se lu tô@@ mon la nga yangen se u wan ishima shi ny@@ ô@@ ôso iyol sha mbamlu mba sha ayange ase ne shin aluer m@@ t@@ ôm ne ngu yangen se u lun a iwuese sha shighe u se lu ker ne man ishimaverenkeghen i ia fatyô u lun i yase la yô . Or@@ tom u Yehova ugen u kwase u a tse ken tom kwaghpasen ken New M@@ ex@@ ic@@ o , U@@ .@@ S.@@ A . yô , yange er ai@@ ky@@ ôr kwa har . Nenge peeji 11 - 12 . Se k@@ ahan sule u al@@ ab@@ us@@ a shi se z@@ ôron wain se te@@ en , shi se k@@ or@@ on mba@@ wan ndor a vese ak@@ ondo se zuan a inyaregh . Shi lu Mbak@@ ur@@ an Shi@@ sar naan ior ican shi wu@@ an mba@@ kwa@@ re@@ v ye . Alaghga gumor L@@ un@@ u lu nôngon a m@@ ze@@ iyol u kwaghfan u taregh , man alaghga Ru@@ f@@ u di lu keren agee a hendan a akaa na a tse a yange van@@ den eren ken Kwagh@@ aôndo u Mbayuda la . Gba u se ver agumaior a a lu vesen a vese la ikyav i dedoo . Ka avur a ruamabera any@@ iin a h@@ an a ter kwagh u m@@ ve u Kristu ken hemen sha u va ôron iji@@ r@@ i ? Shi ve tese er jijingi u Aôndo a hemen se sha u wasen se ér se pase kwagh vangertiôr shi se tesen mbagenev tsema tsema shi se pasen kwagh hanma shighe yô . • Gba u ú nengen mba ve civir a we imôngo mbara nena ? Kpa er nan ve tar u ker Mbakristu ih@@ yo@@ mo ? Yesu ngu kaan a vese ér se de gbe uwer u eren msen ga , inja na yô , se de gbe uwer u s@@ ônon shin keren , shin man@@ den uwegh kpaa ga . Doo@@ m u M@@ gb@@ ôghom a Aôndo ( S . Kwagh ugen u tesen ér Yehova veren ishima sha mbamhen mba mbacivir un mba jighjigh yô , ka mkaanem ma profeti Mal@@ aki nger la . Kanyi loho yange lu u̱ or@@ kuran ne una yôô ? Hen mba i shigh ve mkurem mba ve we ikyo sha kwagh u jijingi a lu ôron la yô , vea zua a m@@ ts@@ ôr “ ken Paradi@@ so u Aôndo ” sha shin hen ape Yehova a lu la . Zum u Mbamaren mba Anmgbian U@@ gen lu ken M@@ zeyol Yô Yesu shi kaa ér : “ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due kpaa ; mba ve lu eren akaa a dedoo , vea za ken mnder u uma , kpa mba ve lu eren ifer yô , vea za ken mnder u iji@@ r@@ ôron . ” ( Mbagalatia 3 : ​ 24 , 25 ) Aôndo yange gema a gema ishima na sha kwagh u Iyange i Me@@ men ga , kpa yange ver Iyange i Me@@ men lu kwagh u hi@@ la tsô , sha u tesen ior ér doo u vea ver shighe u vea henen sha akaa a ken jijingi yô . Shi a kaa ér un ‘ shi sha kwa@@ v@@ mnger hen iv , un tsa her kpaa , ’ alaghga lu ma shighe u t@@ so ur a na yô , kwagh ne er un ye . Anmgbian u Kwase P@@ or@@ ter ôr kwagh ken ngeren u a er kwagh u uma na wener : “ U tesen mbagenev mimi u ken Bibilo la ka kwagh u doon tsung u a n@@ em iember kpishi yô . 12 Mbam@@ pin Mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan ‘ kwaghôron u dedoo u se lu ôron la i lu u sha kwagh u tor u@@ gen@@ e , ’ man no@@ mbor wase ka u hingir er ka p@@ en@@ sel nahan nena ? ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Gba u dooshima ve ne una lu sha ikp@@ ar@@ ashe ga , kpa una gema a lu dooshima u or nan iyol i nan . Iyange igen yô , m za tema vea ve . A fa kwagh u orumace vindi vindi kua mhen u nan kpaa ; nahan Aôndo ka una soo yô , a tsen@@ ga nengen a kwagh u hanma or , shin ityar ia va er ken hemen yô . Ishim@@ a@@ wan hi@@ la kôr Aôndo num u timin mbaaferev sha u nan ve ian i ve̱ gema asema yô . Kristu tese se ken msen na u a lu ikyav la u eren msen ser Tartor u Aôndo u̱ va . Inja na nan u ka@@ am er i lu kwase wou ga ? Paulu yange wa Mbakristu mba ken E@@ fese mba i shigh ve mkurem mbara kwagh ér : “ Er se luun ken mimi sha dooshima yô , sé vesen sha akaa cii ken Un u A lu ityough , ka Kristu je la . Kwagh ka a er i doo yô , ken inyom i 200@@ 6 la , Ch@@ er@@ i tsegha iyol na sha ci u Yehova , nahan i er un batisema sha mkohol u Mbashiada u i er ken H@@ ong K@@ ong yô . Er Paulu ôr kwagh u mba@@ jighjigh mban nahan cii kpa , gema taver anmgbianev nav mba ken Kristu ishima ér ve “ veren . . . ashe sha Yesu Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan . ” I kaa a vese ken Mbaromanu 12 : 10 ér : “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima , hemen nen sha u nan ior icivir . ” “ Kristu . . . ka . . . agee a Aôndo . ” ​ — 1 K@@ OR . Yange kpiligh mo iyol kpishi , er ter@@ em u eren a ior kundu kundu ne nahan , a vihi ishima kpishi a kwase u lun ishima legh legh ne yô . Ken derianyom u hiihii la , mbagen ken ve lu a ian i@@ civirigh i eren Yesu man mbaapostoli nav tom . Sha kpôô yô , ka una ungwa mbamsen asev shi sea kav er i lu a inja u se dondo atindiakaa na ken uma wase nahan , se hemba fan ser ngu jim jim . In@@ j@@ akwagh i sha uhar la lu sha kwagh u kwase ugen . U eren nahan ka kwagh u dedoo , gadia “ tar . . . ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” — 1 Yohane 2 : 15 - 17 . ( Ps . 37 :⁠ 7 ) Nahan hegen Yehova ngu veren ve doo doo sha akaa a ve mbagenev kpishi yange ve ver ashe u zuan a mi ga la kpaa . ( b ) Ka hanma shighe nahan mba@@ jighjigh lu a ishimaverenkeghen i yan dyako u Tartor u sha ? A lu u nenge yô , Yehova yange kaa a mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba ken Iserael ér ve ôron mba ve per tindi ne ijir ga . Sha ityôkyaa ne yô , kwaghôron u bu@@ ghun I@@ ng@@ y@@ eren i T@@ esen I@@ an i U@@ umace Sha W@@ on Cii la pase ishimaveren i van a tar u uumace mba ve lu ker cii vea lu a iember i a pase ve sha ikyev i mci@@ e a tu@@ h@@ wa la . Yehova nengen icivir i agumaior a a lu Mbashiada la nena ? Kwagh@@ bo yange hii nena ? Ka nyi akaa nahan i doo u se hen sha ikyav i tesen i Yesu la se kôr ken ishima ? Sha ashe yô mba a mlu u civir Aôndo la kpa mba geman mba ny@@ iman agee la . ” 1 : 5 - 7 . N@@ om na kpa yange nenge er anmgbianev mba ken tiônnongo lu nan ve iwasen , shi wan la lu gb@@ ong gb@@ ong shi saan un iyol kpaa yô . J@@ an@@ ina kaa a na ér : “ Mimi je ú taver mo ishima , eren yam nahan kpaa . ” Mbagenev kaa ér ieren ne ka ieren i sha gba@@ aôndo i ior mba sha kwa@@ v na ka ve er keng yô . Kanyi ikyav i sember lun i tesen ér se mba zough a kwaghyan u ken jijingi u sha ashighe ashighe u kuman se gb@@ ing ? 3 : 13 , 14 . Á kaa a ve ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , bo@@ can u a ve sha a ven sha u karen ne a kar la , a̱ de kpiligh ne iyol er ka kwagh u ci@@ er iyol man a va tser ne ga . ” Ieren i N@@ zughul a Mbagenev la D@@ umbur Hegen Shin cii maa iyange i me@@ m@@ yol la je kpa , alaghga nana kaa a kwase u nan ér sar nana yam nan akaa agen shighe u nan ze kasua la — akaa@@ yan a a lu sha ci u me@@ m@@ yol shon la , man akaa a eren iyua a mi shin iky@@ at@@ akerada i k@@ angen iyua ker man u@@ ka@@ a@@ de mba una na aa u@@ iyua nav mba shon yô . ( 1 Timoteu 3 : 15 ) Mayange a de ér atesen a aiegh a̱ kar a̱ c@@ aver a “ kwaghôron u dedoo , ” u̱ i ko@@ so sha ci wase ke ’ Bibilo i lu kwagh u dedoo u i we se sha ikyev la ga . — 2 Timoteu 1 : 13 , 14 . Na@@ th@@ al@@ ia yange fa dedoo je ér , aluer un za ôr tic@@ a na kwagh sha mi yô , una kera pase iky@@ aren la tsembelee ga , nahan kpa a ti@@ mb@@ ir u za ôron tic@@ a na ga . Kwagh ne tese ér avur a Bibilo kpishi nga sha mi . Ken masejime yô , m va kera fa@@ an@@ tyô u un@@ den sha ga@@ mbe wam shi h@@ ungwan sha mi iyol yam ga , saa sha iwasen i inj@@ in u sha usu u l@@ at@@ ri@@ ki , u ka a kende a mo a wam shin iky@@ e@@ ky@@ e yam i mba@@ a@@ wan@@ ev , i lun a inj@@ in , i ka m nahan sha u@@ we la . Anmgbianev ka vea due kwaghpasen vea ikp@@ ur mba pania yô , ve wuese kpishi , er up@@ ania mba ke@@ ke kpa ka ve wuese nahan . A hide a na mlumun ér , “ Aluer zege@@ can va b@@ unde mba@@ awashima asev yô , a lu kwagh u doon tsung je ! ” Shi á kaa wener : “ Aôndo fa iyange i né ya a la , iyange la ashe aa bugh ne . ” ( Ôr 2 Mbakorinte 6 : 4 , 5 . ) J@@ U@@ L@@ A@@ I 16 - 22 , 20@@ 12 Shi lu a aeren agen kpaa a a kom u una lu or@@ hemen yô . 4@@ 9 : 15 ) Inja na yô , Yehova ka a ya ican ken ishima sha zayol u mbagenev , shi se kpa a na se iyua ne . ​ — Ps . ( Mbaromanu 15 : 1 ) Yesu kpa yange wa kwagh ér i wasen mba ve taver ga la . Yehova yange lu a awashima u na ve tsua Mbaiserael ér ve lu ior nav yô . Á kaa wener : ‘ Ka er or u nan yem zende , nan undu ya u nan kera , nan ne mbatomov mba nan tahav , han@@ mô sha tom u nan , shi nan wa or@@ h@@ unda kwagh er a̱ kuran ’ nahan . I kaa ér Yehova ngu van ior nav ken ijime tesen ve gbenda u vea za yô . ( Mbaefese 4 : 23 ) Mba henen u den h@@ ua shi keren mtsera ve tseegh tsô la , geman lun a ieren i kwagh kuman ve shi wan mbagenev ikyo la . ​ — Mbafilipi 2 : 4 ; 1 Timoteu 6 : 6 . Yange mba de Ke@@ ith tom yô , a tôô ish@@ u@@ en pania . Er lu henen Bibilo seer a seer yô ishima kera gba lun un u nôngon ityav ga cii . Ka gbenda u dedoo u eren kwagh ú nyi nahan Yesu man mbaapostoli yange ve ver sha ci wase sha u nôngon a tôv@@ ac@@ an man ah@@ end@@ ana ? Nyian ne , mba hembe yilan angev mb@@ un ér Bar@@ de@@ t - B@@ ie@@ d@@ l . Y@@ a ka una sar Han@@ n@@ ah yô , a wa ishima sha u veren ishima sha kwagh u anmgbianev mba ken tiônnongo na la . U tesen ikyav yô , aluer se mba gbidyen kwar sha atindi a Bibilo yô , kwagh ne una wase se u tilen sha mimi shighe u i mee se ken makeranta shin hen iji@@ ir@@ tom ér se er kwaghbo yô . Mba eren nahan vough sha ci u Yesu yange wa mbadondon nav tindi ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur mô . ” Shin alaghga yange ôr a er Mbayuda mba ainge kpa ve er inyom i ve yer ér inyom i taregh la nahan ; inyom ne i̱ hiin ken uwer u T@@ ish@@ r@@ i , ka hen atô u Se@@ te@@ mba zan zan atô u O@@ k@@ to@@ ba je la . Tese ikyav i kwagh u i gbe hange hange u or nana er ve nana fatyô u u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi la . Er Se Y@@ en Nahan kpa Se F@@ atyô u U@@ ng@@ wan Kwagh Shin er yange a kav kwagh u lu zan hemen la ga nahan kpa , m na jighjigh mer m@@ dugh u m hii u duen kwaghpasen a na tsuaa ne wase un kpen kpen . U er tom sha kwagh u Paulu a we ken Mbaefese 4 : 26 , 27 la nena ? Z@@ a Hemen u K@@ eren Yange sôn ér “ tom ” u Aôndo ú veren Mbaiserael doo doo la ma u dugh ken igbar hen mbayev N@@ av shi iengem Na ma i dugh sha ônov vev shin tsombor ve kpaa . ( a ) Ka nyi i doo u se asange asange se er sha u du@@ ghun nyityô at@@ ser@@ egh cii ken ishima yase kera ? Nahan shighe karen yô , a tsu@@ me gbenda a yem zan zan a gba ke ’ inja uma i eren dang u iji@@ mba@@ gh . Ne mbayev , ne mba ongo imo i mbamaren enev kpa ? Mkaanem ma Aôndo tese ér ityom ne ngi hange hange . ​ —⁠ D@@ ut . Ka sea dondon akaawan a Bibilo yô , se zua a iwasen ken jijingi tseegh ga , kpa ashighe agen kwagh ne ka a wase se u nengen sha mbamgbe asev mba iyolough je kpaa . — Anz . Kpa , ken inyom i 19@@ 18 i ityav mb@@ ia kure la , tom u kohol ior pasen kwagh yange u war me@@ men ku@@ aa . Hen shighe ne yô , i mase veren mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem , mba vea lu shin tar her shighe u zege@@ can una er sha i@@ aven i hiihii a kar kera la ikyav sha at@@ su@@ l a ve , i bee kera ve . Sha ikyav i tesen yô , mbahemenev mba kwaghaôndo mba maren iyol a perapera mba sha derianyom u hiihii la yange ve kaa ér ve mba ônov mba Aôndo , shi ve na jighjigh ér ve mba eren shima i Aôndo kpaa . A gema a kaa ér : “ T@@ erem ngu eren tom her , Mo kpaa M ngu eren tom . ” Aluer ka nyityô kwagh i vihi se je kpa , se de ser ah@@ on a gban a ya tor sha a vese ga , sha ci u aluer se ver ishima ga yô se hingir mba gban ah@@ on hanma shighe . ( b ) Gba u a lumun ér nyi sha kwagh u mfe u ut@@ ye@@ ku man m@@ samber ve sha tar laa ? Yesu B@@ ee Ior I@@ angev sha I@@ vande , 1 / 0@@ 8 Shi i̱ pase er Aôndo una va bee a ifer vindi vindi sha ikyev i Yesu Kristu yô . U@@ ng@@ wa ase er or@@ pasalmi ne a lu eren msen a ishima na cii yô , a kaa ér : “ Aôndo , de luun ving ga ; de hu@@ an ga , Aôndo , de me@@ men ga ; gadia , nenge , mbaihyomov O@@ u mough ayôôso , mba ve ker U ihyom kpaa , ve kende iyol sha ; mba henen kwagh u bo sha u hendan a ior O@@ u . . . D@@ ugh mk@@ ighir u i lu kighir un ne sha yô , a gema a nenge azende a na man mba lu kôôsôô a ve ga yô , lu zuan a noov ken tiônnongo . Ikyav i dedoo sha kwagh ne yô , ka ikyav i Mary O@@ l@@ son . Yange bee makeranta ne ken inyom i 19@@ 44 la . K@@ AN@@ Y@@ I yange i mgbegha or@@ sho@@ ja pe@@ tal@@ i ugen , u lu or@@ mbai@@ v kpaa yô , gema uma n@@ aa ? Man ior mban mbagenev je yô lu u vea va wua un kpaa . Se kpa doo u a lu mcivir u Yehova man hanma kwagh u a suen mcivir na una gba se ishima tsung shi una na se iember kpishi ga z@@ ee ? * T@@ ica ne lumun . Ity@@ av . Anmgbian wase ne kav ér aluer un ngu pasen loho u dedoo ken ashighe a ican je kpaa yô , una lu tesen ér Yehova ngu ijiir na i waren . Kanyi i doo u se kange ishima u eren@@ e ? K@@ asua môm kar yô , m za mkombo wam u hiihii ken Iyou i Tartor hen en@@ i@@ el u As@@ sen , hen ti@@ ôn@@ tar u D@@ r@@ en@@ the . ▪ U Y@@ a Iky@@ ar a Yehova sha Mimi Kpa ? ( 1 Yohane 3 : 8 ) K@@ u u se lu kpen sha ci u dyako u isholibo i se ye hen Adam la ka kwagh u vesen ken ityom i Satan , i Yehova a we ishima u vihin kera sha ikyev i Yesu Kristu yô . I zua a mbagenev mba ‘ ha@@ an ak@@ ondo a akuraior agen ’ nena ? Er tom wam u sha tôndo ne lu ng@@ een seer yô , m kera lu a shighe u eren tom u pasen kwagh ga . ; M@@ c@@ B@@ ri@@ de , N . Kanyi yange Yesu er shighe u á ngohol Tartor la , man kwagh ne bende a orumace , hemban cii je yô , mbahenen nav nena ? ( b ) Se fatyô u suur sha Aôndo nena ? Kpa alaghga mkaanem man ma a taver we kpishi , nahan ú hen wer : ‘ Er nan ve ivur ne i̱ kaa ér “ nagh ” ku sar Yehova ga , shi “ ini@@ av mbi nan@@ den ” kpaa doo un ishima ga ? Bibilo shi ôr se kwagh ugen u a tese ér Yehova ngu a kegh a kegh iyol u den mba ve er asorabo a vesen la isholibo ve yô . Á nenge wener un yina , man sha tahav nav tseegh yô lu u una kôr cio ga . U henen sha kwagh u angev asev la ka ieren i sha gba@@ aôndo . Aerenakaa 20 : 28 kaa ér nyi sha kwagh u m@@ ver u mbakur@@ an mba Mbak@@ rist@@ u@@ u ? 1 :⁠ 1 ) Er se lu a Mkaanem ma Aôndo jimin cii hegen yô , se mba kera zough a il@@ yo@@ ho i Aôndo sha ikyev i mbatyomov jighilii ga . ( 2 Tim . ( Ekesodu 21 : 23 ) Kpa , uumace vea hide a lu a uma u vough , u yange i gba Adam a mi la sha nyi gbenda ? Doo u ú timen sha gbenda u uma u ú ze sha mi la sha ashighe ashighe . Nahan , ian i civirigh i lun or@@ tom ke ’ u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev la kera ka kwagh u hanma or ga . ( Se@@ f . 1 : 14 - 17 ) I@@ can man mbamtaver vea du@@ mbur . ( Luka 1 : 3 ) Jijingi u Aôndo yange lumun ér m@@ yen u uumace la a gema loho na ga . M@@ tim yange kuma zum u Yehova de@@ ̱ u k@@ ù@@ r@@ á@@ n Mbayuda mba ve ban a jighjigh u nan la man gema na Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ian ér ve̱ c@@ aver a Yerusalem shi ve̱ kôr ior ve̱ yem a ve uiky@@ angen la . ( b ) Kanyi se fatyô u henen sha ikyav i tesen i Lo@@ ti laa ? Aluer se mba a mzeyol sha igbenda ne yô , doo u se vihi shighe ga je , se sôn Yehova ser á ‘ gema se ashe sha gbil@@ in@@ kwagh kera , man a taver uma wase u zan sha igbenda na ’ ! — Pasalmi 119 : 37 . Yehova nengen mba i te@@ v ve a ican kpa ve til sha jighjigh her dông la ér mb@@ á mba ve hembe yô , nengen ve ér mb@@ á mba kwagh a tser ve ga . Yesu ver mbadondon un ikyav i vough i lun a gbashima shi nan ishima sha tom . M@@ hen na ne lu shami . N@@ ongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la hemen gbenda sha u hiden sha “ igbenda i tse ” la a ishima ve i môm . Gba u Se Lu a Iyol K@@ ôron Ts@@ aha sha u Eren Akaa a Dedoo Ú yar tom a takerada u Bibilo Tese la sha u hiin Bibilo i henen a or nena ? ( b ) Aberaham yange ver ikyav i dedoo sha u kuran mlu na u dedoo vea mbagenev la nena ? Sha nahan yô , ônov mbara kera lu ga , ve kpe . Maria maa er tom a ian ne sha inja , a za tema “ Ter hen angahar , a ungwa kwaghôron Na la ” sha u una zua a mfe sha ikyev i Or@@ tesen u He@@ mban Cii la yô . Ken inyom i 18@@ 8@@ 3 la , i zua a ijiir i koson ikp@@ ande i ngeren kwagh a mi i mba@@ yi@@ ase je hemba 7@@ 00 ken gar u N@@ i@@ pp@@ ur , ikyua a Bab@@ ilon . Nahan cii kpa , te@@ gh te@@ gh tsô mimi wa am@@ ise ken ishima yase . Inja i iti ne ér “ G@@ em Ne Kwagh Lu . ” Man inja i iti ne na se ib@@ um@@ un ér Aôndo una fatyô u kuren mba@@ awashima nav kua uityendezwa nav cii . PE@@ E@@ J@@ I 22 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 1 , 39 ( Anzaakaa 27 : 11 ; Yesaia 48 : 17 ) Se seer m@@ ver u veren ishima ken mbamkombo man sha ashighe a se lu henen kwagh iky@@ ang@@ egh la sha er se hemba zuan a kwagh u injaa sha mbam@@ ne mba ken jijingi mba Aôndo a ne la nena ? Kanyi Ish@@ an i sha U@@ se i Yehova la i̱ we iyol u eren he@@ gen@@ e ? 13 : 24 - 30 , 36 - 43 ) Yange ica kera gba ga je tsô kwaghôron u Yesu ne hii u kuren sha mi . Kpa aluer mbagenev kera kav kwagh u se lu ôron la ga nahan mfe wase la una lu vea iwasen nena ? 5 : ​ 6 , 11 - 13 . Nenge Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses kua kwaghôron u anmgbianev u ka i gber ken Iyoukura man Awa@@ ke ! la . Jigh@@ ilii yô , ka Satan Diabolo u a lu “ tor u u@@ jijingi mba b@@ ov la ” a lu ic@@ ôr jijingi u bo ye . Paulu ngise nger tiônnongo u ken K@@ olose washika ér : “ Z@@ enden nen sha kwaghfan hen mba ve lu ken won la , man wa nen ian yen ikyo . Gba u se wa ikyo sha er se gba henen ser amba@@ akaa la nga tesen ér Yehova gema ijime a vese ga yô . Mkaanem ma Aôndo Ma T@@ em Gb@@ il@@ in Ga I na ve iveren sha u lun a Mkaanem ma Aôndo m@@ à i nger la kua ityesen i sha dooshima i sha ikyev i nongo na u mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar la . Ior mba mimi man mba mhôônom ma ker ve a ior kua mba lun a icivir hen ityô kpishi kwaghaôndo doo ve ishima ga . Nahan kpa , ati@@ ca ne nga suur sha mbam@@ zough mba uumace man inyaregh ki ki lu kwagh u tsan gbem ga la . Sha mnenge wou yô , K@@ ain yange lu nena , man mlu na u sha ishi lu nena ? F@@ ada u hen ijiir la yange hendan a vese . A kaa ér : “ S@@ ôn nen , á na ne ; ker nen , né zua a mi ; man@@ de nen uwegh , á bugh ne . ” ( 1 Tim . Tsô kanyi i doo u nana er@@ ee ? Ka nyi ia na or u civir Yehova sha mimi nana hii u gban ah@@ on a Aôndo ken ishima i nana ? Ka sha nyi gbenda nahan uma u ainge una fatyô u taver tsung - n@@ u , man ka sha ci u nyi ? ( b ) Ka kwaghwan u tesen se er se nôngo a c@@ ôron mbau@@ angev mba nyi yange i nger ken Awa@@ ke ! L@@ in@@ da maa bugh takerada u Yakobu 1 : 13 ôr sha ato a kwa@@ se@@ ya la shi seer kaan a na ér : “ A@@ tsan a se ayol a ase kua ior asev mba doon se ishima ve lu yan la cii ka Aôndo a lu ts@@ ahan se ga . ” Nahan cii kpa , sha shighe ugen la , Mose vaa iyol ér ikyav mb@@ ira y@@ uh@@ wa un yum . ( 2 Mbakorinte 7 : 1 ; Yakobu 2 : 8 ) Shighe wa karen cii je ve m va mase zuan a tom u i doo u Orkristu nana er , u u lu van mo a inyaregh ki kuren mbamgbe asev ye . He@@ ber@@ on Peteru wa Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara kwagh ken washika na u sha uhar la ér ve ‘ nôngo ve taver a taver myer u i yila ve la man m@@ tsough u i tsu@@ wa ve la . ’ ( 2 Pet . 6 , 7 . ( a ) U henen zwa u he la wa nyi man nyi k@@ ere , man kwagh ne zua sha u henen zwa u wang ne nena ? Zum u or er msen hen Yehova a ishima i môm yô , una er nena ? Lu nyi i yange mbagenev sha ayange a Yesu la u dondon un@@ u@@ u ? Sha ishigh ki Yehova yô , u vihin tu kpishi shi kôron or ihyom tsung la lu un kwaghbo di vough er i@@ w@@ oo or nahan . Er Ter wase u sha la a ne se ian i lamen a na ken msen sha dooshima nahan , a er nan ve se lumun u eren nahan ga ? — Ôr Mbafilipi 4 : 6 . M na un iti i C@@ ar@@ men kpaa , shi m kaa á na mer se soo u za eren tom ne imôngo . Ka wea ôr Pasalmi 119 : 9@@ 7 - 10@@ 4 yô , ka kwaghôron u h@@ an ka a hemba pasen mnenge wou sha kwagh u Mkaanem ma Yehova ? ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 13 : 6 - 14 ) Nenge er yange kwagh ne una taver M@@ ano@@ a ishima sha wono ! Nahan cii kpa , gba u se lu a vangertiôr er Paulu nahan . Yange kaa ér : “ Ka sha ci u kwagh ne man m lu yan atsan ne nahan ye , kpa kunya kô@@ rom sha mi ga . ( Genese 41 : 14 , 15 , 39 - 45 , 50 - 5@@ 2 ) Heela tseegh ga , i nger kwagh u m@@ til sha mimi u Yosev la tsa kuma anyom 3@@ ,@@ 5@@ 00 hegen , man hii shighe la je tsô mbacivir Aôndo zer timen sha mi . Shi ishember ne ia fatyô u lun akaawan a or nan dondon ken uma u nan la kpaa . ” Se soo bem . ’ — Al@@ ha@@ ji , ngu anyom 14 . Kwagh u dedoo u i er a ve ne ngu sha ci u ityesen yase man sha u se lu a ishimaverenkeghen man ishim@@ as@@ ur@@ un nena ? Z@@ ayol ne ngu a ve ken tar la hegen kuma anyom 60 . 12 : 3 N@@ W . ) Mba ve engem yum mban ka unô ? Umbur wer , Yesu , u a lu Or@@ kwa@@ se@@ he la una va u va ôron ior ijir sha shighe u zege@@ can la una lu zan u za been la . Tsô a zamber a Yehova , a kaa er : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , uma u wanakiriki ne a̱ shi a̱ nyôr ker a na , a̱ hingir uma . ” — 1 Utor 17 : 20 , 21 . U Yehova a ungwa msen wou yô , saa msen la una due ken ishima you . ( Ekesodu 32 : ​ 5 , 6 ) Nahan Aôndo er nena ? Er i Hii Ve Yesu Yange T@@ esen Kwagh sha Anzaakaa Yô Ior mbagenev yô , er yange i mar ve la je ve kôr wan ishima a ityav mbi iniongo kposo kposo í ker nôngon ayol a ve sha u keren hemen la . Nahan yô , doo u se kpe iyol se fa or u se soo u v@@ ô@@ son nan la vindi vindi . Fe@@ le je maa Mbashiada mba Yehova mba sha ajiir agen ken tar la kohol kwaghyan kpishi kua akaa agen shi ki@@ mbi injar , i tôô akaa ne i za na anmgbianev vev sha ajiir a ij@@ en i gba la . Shi m lumun mer i tô@@ ôm foto ga . ( a ) Kanyi se hen sha ikyav i ôn@@ kasev mba yange ve z@@ aan wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase inya laa ? NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 24 - 32 23 : 14 ; 24 : 14 , 15 ) Aluer se bende se nenge er Yehova a doo yô , se kpa se fatyô u ôron kwagh vangertiôr nahan . — Ps . S@@ aa se tsaase i̱ ve ia hen u eren nahan ye . Doo u kunya shin mhôônom ma a kôr se a ior mba Aôndo a tsaha ve ga . Inja i ishember i “ u hemen ” la ér “ u tesen or kwagh u nana er yô , shin u tesen or gbenda u nana za yô . ” I hide i tindi se ken gar u L@@ im@@ er@@ ick , hen gar ne kpa C@@ ôô@@ ci i F@@ ada lu a tahav her kpishi . I Ts@@ aha A@@ ron sha ci u Wan@@ b@@ ua u Z@@ en@@ aria u A Er la Ga , 5 / 15 Yange i tôô se shighe kpishi u eren akaa ne cii . “ I@@ GB@@ EN@@ D@@ A I TER NG@@ I J@@ I@@ G@@ H@@ I@@ L@@ I@@ I J@@ E ” Nahan “ mba pue kar uhar ” sôr mzeyol la , ve tsua ‘ iorov uta@@ ankar@@ uhar mba i wuese ve ’ yô ve “ ver ve sha tom ” u karen kwaghyan . Er mtim u tar u Satan ne a mgb@@ ôghom ken ayange a masejime ne yô , vegher u nongo u Yehova u̱ shin tar ne la ngu hemban yemen hemen hemen cii . Shi i na jighjigh ér “ iengem i Aôndo ” ia fatyô “ u lun ” sha kon man iv@@ u@@ e i sha e@@ ev la . Aôndo yange bu@@ m a Aberaham ér : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou . ” ( Gen . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ) Se soo ser se nenge a m@@ doom ma tar wase ne gbem sha won , i de lu di sha anyom er 8@@ 0 nahan tseegh tsô ga . Uma u Orkristu ka u msaanyol man u nan mk@@ om , ka uma u dedoo . Ity@@ ôkyaa yô , ka uma u nan a na mbagenev kwagh , man er ngise Yesu ôr nahan , “ u nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” — Aerenakaa 20 : 35 . Ken inyom i 199@@ 6 la , mo vea E@@ ve@@ l@@ y@@ n se hii u eren tom u ikp@@ ur pania mba lun kor - kor la ken tiônnongo u i eren mbamkombo ken zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese , u a lu hen gar u Eli@@ za@@ be@@ th ken kpen@@ tar u New J@@ er@@ se@@ y la . A@@ der@@ e@@ shi u ijiir shon i sha In@@ tan@@ et la ér w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v . Ken derianyom u hiihii la mbaapostoli man mbahenen mbagenev mba ve lu mbah@@ e@@ men la lu nan ior kwaghyan u injaa u ken jijingi sha u ngeren ve u@@ washika . Ngeren u a dondo ne una time sha mpin ne . Bibilo kaa wang ér : “ Aôndo yô , mayange ma or ngu a nenge a Na ga . ” A lu nyi je kpa , kwase la tesen jighjigh u nan yô , Yesu maa er kwagh u kwase la soo la . — Ôr Marku 7 : 28 - 30 . Er se ongo mba@@ aie mban hanma shighe cii yô , ka ican ga u se hiin u henen kwagh sha imba gbenda la shi dondon mbamhen mba iji@@ mba@@ gh mba tar ne . Sha ashighe a i ngeren Bibilo her ave la yô , or nan vande zenden nengen tar cii man nan ngohol ú ye . “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ngu a vese . ” Jigh@@ ilii yô , ken mlu u orumace cii , mbamtaver man mbam@@ vihi mba kpishi . Yange á shi yilan mo sha tele@@ f@@ on , ashighe agen di a va nenge a mo sha u una fa er m lu yô . Doo u imba ieren i tu@@ h@@ wan mbagenev la ia lu ken icombor i Mbakristu ga . — 1 Kor . ( Yakobu 1 : 4 ) Aluer se wa ishima ken ican yô , se kure “ tom ” u nyi ? Maria kaa a na ér : “ Ka nyi U er a vese nahana ? ( Yohane 6 : 6@@ 8 ) Ieren ve ne i doo tsô , shi ngi se ikyav i dedoo kpen kpen ! Takerada u E@@ s@@ era ôr se akaa a yange vande eren cii man H@@ ag@@ ai kua Se@@ kar@@ ia ôr kwaghôron u profeti ye . Se cii se fa er u tsuan kwagh u dedoo la i lu kposo a u nôngon kpoghuloo eren kwagh shon u se tsough la yô . ( Anzaakaa 14 : 12 ) Nahan , se pine ser : ‘ Se er nan ve se zua a mfe u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo laa ? Yesu yange kaa ér : “ Nahan yô , aluer wea va a iyua you u va nan sha at@@ se a nan@@ den nagh sha mi la , man wea umbur her er kwagh a zua an@@ ngô@@ u a we yô , undu iyua you her hen kpe at@@ se@@ egh la , za vande him@@ en a an@@ ngô@@ u la , man ú hide , ú va na iyua you ye . Loho u yange i va ôr Lo@@ ti ne lu u kpiligh un iyol ga , un u a “ ya ican ken ishima tsung sha ci u iji@@ mba i eren i mbaaferev mbara ” la . Mkaanem man ma na yô a@@ kper@@ an gba ior mbagenev ken ishima sha kwagh u Bibilo i kaa ér ka Yehova a “ ongo msen ” la . I@@ ̱ za hemen u lun takerada u ior ve hembe y@@ amen yô , shi í hemba gb@@ eren i ken ijô kposo kposo a hanma takerada ugen cii shi í er Bibilo sha ic@@ er i ungwan a ungwa man i sha C@@ D kua i sha D@@ V@@ D hemba hanma takerada ugen cii . Ka mimi , a gba u or u se civir Yehova vea nan la nana taver jighjigh u nan u nan sha u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke shi eren msen shi eren ityom i Mbakristu . Apostoli Peteru kpa yange wa noov man kasev kwagh , kpa kwaghwan na ne hemba lun sha ci u noov cii . Tim : Een . Nahan kpa , tôv@@ ac@@ an ngu num a Mbashiada ken ityar igen her . Mba@@ civir Aôndo sha mimi ka ve lumun ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo . Mba yange ve undu nongo u Kristu yô ve zua a iwasen sha kwaghwan ne ga , ka mba ve lu ken atôônanongo ne la tseegh kwaghwan ne wase ve ye . — Mbakolose 2 : 6 , 7 ; 4 : 16 . Ve na ityendezwa i Aôndo jighjigh a ishima i môm ér hanma or u nan ver Tartor u Aôndo hiihii ken uma u nan cii yô , Una wase nan . U T@@ esen Ô@@ no@@ v Dooshima Yô : Nahan cii kpa , Paulu na ve ityesen i injaa kpishi , a kaa a ve ér : “ Ka ken jighjigh u nan man mban [ kua Aberaham man tsombor na ] cii ve kpe ye , ve lu a ngohol uityendezwa ga , kpa ve nenge a ve ken ica , ve ember ve , ve pase gbar gbar er ve lu mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov shin tar yô . ” ( Heb . Aluer se mba ôron kwagh u anmgbianev asev mba Aôndo kura ve shighe u i lu tôvon ve a ican la ken um@@ ag@@ az@@ in asev man Y@@ ear@@ book shi se mba gbidyen kwar sha mi yô , kwagh la una seer taver jighjigh u se lu a mi ser Yehova ka ijiir yase i y@@ eren la . — Ps . Mbayuda de tom la hide gba maan a@@ you a ve shi keren mkpeyol ve . ( F@@ il . 4 : 23 , N@@ W ) Er tiônnongo u ken T@@ i@@ ati@@ re lu a imba ieren la yô , Yesu u i nder un shin ku la ôr kwagh na ér : “ M fa aeren a ou man dooshima wou man jighjigh u nan wou man tom wou man ishima i taver you , man er aeren a ou a masetyô la hemba ng@@ een a a hiihii la . ” — Mpa . ( b ) N@@ aagh ku A@@ bel kura yange ku k@@ ù@@ r@@ è nyi kwagh@@ a ? Aluer ne wa atindi A@@ m ik@@ o yô , né lu ken dooshima Wam ; er Mo kpaa M we atindi a T@@ erem ik@@ o , man M luun ken dooshima Na nahan . ” ▪ U ‘ kar u fa akaa a a hembe lun a inja ’ la je he ? ( Ôr Aerenakaa 20 : 18 - 21 . ) U@@ iniôngon asev mban ne cii ka ve wase u taver anmgbianev asev asema . • Se er nyi ve se lu a uma u a hembe lun a inja la ny@@ ian@@ a ? ( Ôr Yesaia 50 : 4 - 9 . ) Ka Yehova a lu jijingi u hemban agee sha won cii ye , nahan mayange una de ér i̱ bu@@ la mba ve ongo imo na la gbe@@ ke@@ ke ga . Er u lu ôron avur a Bibilo a á er kwagh ne la , i lu u er u ngu her shi u ngu ungwan ak@@ enge a ikpelaior la nahan . — Ôr Mateu 21 : 4 - 9 . Aôndo wa Yosua kwagh . Ne mbam@@ lumun man akaaôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la sha gbashima je he ? — Heb . I na un ian i nengen a Yesu shi a er shiada hen mbagenev sha kwagh u myom u lu u ica a gba ga tsô Mesiya una va a mi la . — Luka 2 : 38 . Apostoli Paulu yange taver Mbakristu mba sha ayange a na la ishima wener : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ” T@@ ica wam hen ér me fatyô u v@@ in@@ en am@@ ar , keren angahar , nahan a tes@@ em am@@ ar ne . Shin er Davidi m@@ or iyol sha ci u un za iti yum ga nahan kpa , kwagh ne gema va a iy@@ u@@ he ken ishima i Tor Saulu , un u jijingi u Aôndo kera lu a na ga la , iy@@ u@@ he ne ngee je lu kwagh u una zua a gbenda yô una wua Davidi fese je . Mba@@ apostoli mba ve hemba lun a na kôôsôô la , yange ve tese ér mba a jighjigh u nan shi ve tile sha mimi sha u dondon akaawan a na . Mbagenev nenge ér hemba doon u vea eren kwagh sha kô@@ m@@ pu@@ ta shin vea nengen tele@@ v@@ ishen shighe u mbagenev ve lu her yô . Er ashighe kpishi atô@@ akyaa ka a nôngo u lun a aiegh yô , ior kpishi atô@@ akyaa nga kom ve ga . A kaa a na ér : “ Mar@@ ta , Mar@@ ta , ishima ngi nyian we , akaa nga zan we iyol kposo kposo . ( Pasalmi 65 : 2 ) Nahan se kpaa doo u se tôô ser se ngee a aka@@ aeren yum yô , se de u lamen a na ga . 16 : 7 - 10 . Se fatyô u pinen ayol a ase ser , ‘ Gba u a kpiligh mo iyol er bo@@ tar ne a tse i hembe er yange m ver ishima nahan laa ? ’ Er S@@ ab@@ ina lu ken nongo u Kristu la , zua a azende a mimi . N@@ ombor tile sha ityough ki tahav mbu se lu a mi u ôron kwagh la . Pro@@ feti Yesaia yange nger ér : “ Mba ve veren ashe sha TER yô , vea hide a agee a ve her ; vea k@@ ôndo sha sha a@@ kp@@ er er u@@ ga@@ fa nahan ; vea yevese , kpa vea v@@ ôr ga ; vea zende , kpa iyol ia kpe ve ga . ” ( Yes . A@@ sember a yange i su@@ gh Maria a mi ne nga ken msen u Mbaf@@ ada ve eren hen Maria yô , nahan kpa , Bibilo iyol i í yô , i̱ pase ma ityôkyaa i môm i í doo u se eren msen hen Maria ga . Nahan ka sea yar tom sha kwagh u se hen la yô , kwagh ne ngu a tese ér se ungwa di a ungwa imo i Yehova tseegh se haa iyol ga kpa se mba eren sha mi kpaa . Er shighe a mgb@@ ôghom u a tim tar u Satan ne kera yô , mba seer tesen se ufoto mba vea vihi iky@@ ar@@ yan yase vea Aôndo yô . A ver se ikyav i vough sha kwagh u wan ishima ken tom u pasen kwagh la . Yesu kaa a amba ne ér : “ Mimi je ne mba undun tindi u Aôndo , sha u ne@@ ̱ wa aeren a en a mba@@ yi@@ ase la ikyo yô . ” ( M@@ ar . Ken inyom i 200@@ 3 la , i er un batisema . Sha nahan yô , hemba doon u se kure ikyaa ser m@@ ve u Yesu , u va nan wanakiriki na u jighjigh tom u nengen sha akaa a na cii , u i ter ken Mateu 24 : 46 , 47 la shi ngu ôron kwagh u m@@ ve na u ken hemen , sha shighe u zege@@ can la kpaa . Sha kwa u hiihii la Yehova er usu hi@@ a ior mbagenev ken ve maa ve de i@@ ve@@ ver ve la . Aluer i tese wanye akaa ne vough vough nahan yô , ka keng a sar nan u civir Yehova , aluer Diabolo ngu nôngon u yangen nan ér nana de civir Aôndo ga je kpaa . — Anzaakaa 22 : 6 ; 27 : 11 ; Yohane 3 : 16 . Er Davidi a tese nahan , akaa nga kpishi a a tese ér Yehova hemba yô . ( Ps . ( B@@ u@@ d ) S@@ ul@@ li@@ van , u lu ortamen u nengen sha gba@@ at@@ om shon la . Ka se zua a mbam@@ tsera kposo kposo sha tom i@@ vangeli u se eren ne . ( b ) Aluer ior hen ér akaa a vihin a á lu eren ve la ka ikyav i tesen ér Aôndo ngu ga yô , ú nôngo sha u pasen ve mimi u kwagh ne nena ? U tesen ikyav yô , a pase se gbenda u m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m kua sha man tar ve eren tom la ga , shin er akaa ne ma a s@@ ase se iyol u fan nahan kpaa ! Hemen na ua lu u bem man u perapera . Mkaanem ma Aôndo ma na se ib@@ um@@ un ér “ zege@@ ikpelaior ” ia ‘ war zege@@ can ’ u a lu van la . Aluer kwagh er or nahan kuma kwa imôngo yô , doo u nana ver ishima tsung sha akaa a nan ye yô . Kpa mimi je i nder Kristu shin mbakp@@ enev , ka iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh ken mba ve kpe kera la . ” Ior mba ve za mbam@@ kohol mba uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mban cii hemba iorov 3@@ 1@@ 3@@ ,000 . U ng@@ ur@@ en nengen er Yehova a ongo mbamsen ou yô , u mase kaven wer , “ TER ngu ikyua ikyua a mba ve yer Un cii . ” ( Ps . Anmgbian ugen u yange eren tom ne hanma shighe sha u@@ go@@ do@@ b@@ i mba ior karen sha mi kpishi ken gar u L@@ on@@ don , ken tar u I@@ ng@@ i@@ la yange kaa ér : ‘ Kwagh ne yange na i fa Mbashiada mba Yehova kpishi shi na ve lu a vangertiôr kpaa . ’ Aluer u ngu lamen vea kwase wou shin nom@@ ou hanma shighe ne uhar tseegh , shi ne mba eren msen yô , kwagh ne una wase ivese yen shighe u mbamzeyol ve te sha a ven kpoghuloo la je kpaa . U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u yange er Yosua man K@@ al@@ e@@ bu la . Eren Kwagh sha Mimi Hanma Shighe Cii 15 : 45 ) Kwagh ne tese ér yange gba u a mar Yesu una lu a isholibo iyol shio . Nenge ase akav a se tese shin heen ne . Kape wan wou a hingir nee ? Me fatyô u yaren tom a kwagh ne ken uma wam shin me yar tom a mi u wasen mbagenev nena ? ’ Kwagh u vesen u una wase ne mbamaren yô , ka u lamen a mbayev enev kundu kundu . Er@@ doo Una D@@ umbur ken Tartor u Aôndo Se hen nyi hen Yehova sha gbaa u taver mba iyol i kpe ve la asema ? 1 : ​ 13 , 14 ; K@@ ol . Kwagh ne na yô , kasev utar ken mba ngise m kôr ijende a ve la mba civir Yehova hegen vea mo man nom@@ om . N@@ ongo ugen ken ityar i shin Ity@@ ô@@ tar ngu kaan var var ér i tim kwaghaôndo sha tar jimin cii kera . James , a kaa ér : “ Or môm kpa zua zwa ér i de we ityakerada ne ken Iky@@ uryan i He ga ze : lu akaa a mimi ga a ityakerada shon ôr la na ve i wa i ken Bibilo ga ye . ” ( b ) I ver ishima ér mba ve lu “ iyôngo igen , ” ve lu wasen “ Iserael u Aôndo ” la ve er nena , man ka ishimaverenkeghen i nyi ve lu a mini ? Nahan “ mba ve ungwa cii , kpiligh ve iyol sha akaa a mbakur@@ an@@ ilev ve er ve la . ” Kpa er m vande eren msen hen Aôndo mer a wasem yô , m tôô mer alaghga tsô ka msen wam la je Aôndo a ongo a tindi kwase ne hen a mo ye . ” Umbur wer ieren ne ngi ker a@@ vegher ahar . 5@@ 1 : 15 ) Se er nan ve se fa “ shighe u [ i doo u ] lamen ” ? Yange Davidi eren sha ishima i Saulu yô , maa a kuma u v@@ ô@@ son wan na M@@ ik@@ al . Kwagh ne tese ér mayange mba ve undu mimi la vea kera fatyô u hiden ken tiônnongo ga shinii ? Hegen u anyom a kar kpishi ne , a kaa ér : “ Ashighe agen isharen la ka i va kende ken a mo , kpa m den mer i he@@ mb@@ am ga . Kwagh@@ ngeren u dondon ne una time sha mpin u injaa ne . Or@@ pasalmi kaa ér : “ Ve mba ve suur sha TER yô , mba er u@@ wo u Shi@@ on nahan , u u t@@ enger ga , u gbe lun gbem sha won yô . ” — Pasalmi 1@@ 25 : 1 . Or@@ henen u he ka nan hen akaa a injaa sha ikyav i mbagenev ve ver yô ( Ôr Mateu 23 : 27 , 27 . ) U hen er Mbashiada mba Yehova ve gem gbenda u u nengen ior mba ken ityar igen la , man er kwagh ne a wase u u̱ eren a mbagenev doo doo la kpa ? Heela tseegh ga , “ ve lu sha ishigh ki ik@@ ôn@@ ough ki Aôndo ki torough , ve lu eren Un tom ken tempel Na tugh man te@@ tan kpaa . . . . Er á zer zuan a m@@ ze@@ hemen ken tom anyom imôngo zan zan a za gba sha atô yô , i mase nan un ian i lun kwase u hiihii u dondon ken p@@ es@@ id@@ en hii er kô@@ mp@@ eni la gba je . ( Mbaromanu 1 : 20 ) Een se nenge a ikyav i Or@@ gb@@ an@@ akaa wang ken it@@ yo@@ ma@@ ve@@ e na . Nahan Paulu lu kaan wener , hii sha mhii u uumace je , uumace mba ‘ nengen ’ a ikyav i tesen ér Aôndo ngu la sha akaa a̱ á gbe i nengen a mi la . Er takerada u Yobu u pase nahan , Diabolo kaa Aôndo imb@@ wase ér , aluer í na un ian un ta ior iky@@ aren yô , or môm tsô nana fatyô u civir Aôndo sha mimi ga . 12 / 15 Eren a Ior Doo Doo , 5 / 15 8 : 21 ) Man Yehova hii u wan ior nav ago iyol sha er vea va lu ken mlu u doon ne yô . 13 : ​ 23 - 26 ) Nahan , sha ci u mkpeyol u mbacivir Aôndo yô , a kaa a vese ér se v@@ ô@@ son mba ve civir Aôndo sha mimi la tseegh . ( Ps . ( Genese 4 : 1 ) M@@ ase zan yange lu henen ér ka wan na u nomso la una va hingir V@@ or shon ye shinii ? Yange ve kange ityakerada po@@ o sha ak@@ e@@ ke a ve , a yange i er sha ci u tôôn ikyav kpishi la , ve ci@@ r t@@ am@@ po@@ l@@ in sha mi . ( Mateu 24 : 14 ) Ve gema ve lu nôngon a nôngo ér vea tu@@ le ishimat@@ seen i ak@@ ar a ve la vea hide a mi ijime , sha i@@ er@@ kwagh ve ne yô , ve lu kaan a ve ér ve p@@ ande ve mkurem ve@@ m ma ve lu a mi la . Han@@ mô wase yô nan ngu a ieren i nan . Anyom nga kar ahar yô , m vôso A@@ ar@@ hon@@ da , kwase wam u doon mo ishima . Takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la ( Mat . 24 : 21 ) Shi alaghga ka u pase mbagenev kwagh var var wer Tartor u Aôndo ua hide a ver Paradi@@ so shin tar sha er bem man msaanyol vea du@@ mbur yô . Kape mba ve lu ken ime i ken jijingi la kpa mfe a yen ve , ka ve tsu@@ me fele sha gbenda u ken jijingi je la . Ngu a ishi an@@ gb@@ i@@ ôr iyol ve ga . Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi la vea wase u van a mzough ken tiônnongo nena ? Hi@@ ihii yô , aluer m@@ ngee u ifer i ngee shin tar yum ne za or iyol tsung yô , alaghga tsô ifer bende a nan iyol i nan shin ma or u nan u ishima ishima . Cii man se hide a ayol a ase ijime yô saa se taver ishima , gadia gba u se ver mbamgbe asev ken ijime sha er se er ishima i Yehova shi se wase mbagenev sha gbashima yô . Ior ka ve lu y@@ agh y@@ agh shi i kpe ve iyol kpaa . Lu ôron wener tahav mbu Aôndo mbu a fatyô u hiden taver se ken ish@@ e@@ er yase i orumace ne , aluer se sôn Yehova ser a̱ na se agee yô . ( b ) Ka mlu u nyi a lu keghen ior mba Yehova ? Ve hingir ior nav sha mimi je , sha ci u ve de hanma ak@@ ombo a civir cii , ka Yehova tseegh a lu Aôndo u ve civir ye . A@@ dooga u̱ kuran tindi shon er ka sha mk@@ ighir la yange una p@@ ande a va mba@@ ats@@ anev a m@@ pe@@ ver sha hiihii la , kpa ú hen wer kwagh la yange ma wase ior mba Aôndo u doon ayol a ve@@ e ? Sha nahan yô , doo u se pine ser : Ka an jim nan lu or@@ wan ndor a vese ? Sha kpôô yô , er lu hange hange u Yo@@ shua una timen ken Mkaanem ma Aôndo shi una gbidyen kwar sha ma nahan kpa , gba u shi una “ ver ishima u eren akaa a i nger k@@ imi cii . ” Ve na ayol a ve u eren Shi@@ on tom ! Yange m palegh d@@ as@@ enda kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar sha u me gb@@ eren ityakerada shin inya yô . Kwagh u Yesu ôr ér Satan “ tile sha mimi ga ” la tese ér or u ken jijingi ne yange vande lun ort@@ yom u Aôndo u mimi , cii ve va mase undun mimi ye . Yehova mgbegha Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta ér a̱ na Ne@@ hem@@ ia ian a̱ za maa gir@@ gar u Yerusalem . 3 : 4 , 5 ) Nahan doo u hanma wase cii nana time sha kwagh u or@@ pasalmi ne ôr la . W@@ u@@ ese er i We U “ A@@ go@@ yol sha ci u Hanma Tom u Dedoo ” Yô ( Yeremia 31 : 10 ) Yehova yange er ityendezwa a Mbar@@ e@@ k@@ ab@@ i sha ityôkyaa i dedoo . A@@ ron yange per tindi u Aôndo wa sha kwagh u e@@ ev mbu civir la . Shi hanma ivur Bibilo igen i p@@ ase@@ t@@ ô la ôr cii Mar@@ i@@ o pase i vough . [ Mkaanem ma sha peeji 16 ] I@@ kp@@ elaior la “ cii ve ya , kuma ve . ” 18 : 26 ; Rom . 16 : 1 , 2 ) Se mba er akaa a doon sha kwagh u anmgbianev mban ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la . Akaa a ve a i nger la umbur se er tom u mbacivir Yehova ve eren la u gbe un kwagh , shi a we ikyo sha mbamgbe vev kpaa yô . Ka ‘ or u nan yer sha iti i TER la tseegh nana war ’ sha “ iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ” la ye . Bibilo pase se ga , kpa ka kwagh u se fe je ne : Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange na Aôndo ibo ér a er un ma kwagh u ifer ga . Ken Iyoukura i H@@ enen i ken hanma s@@ ati la , ka i “ ôr ” Mkaanem ma Aôndo “ wanger wanger , ” shi i “ pase inja ” i ma , er sha ayange a Ne@@ hem@@ ia kpa i eren nahan . — Ne@@ h . U tesen ikyav yô , mbahemenev mba ken kwaghaôndo u Mbayuda yange ve gba ah@@ on ér Yesu ngu eren a “ mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh man mba@@ asorabo ” doo doo yum . Na Mbak@@ ur@@ an mba N@@ ingir Sha I@@ civir I@@ ca a gba ga tsô , se za hemen u tsan zan zan , kpa been iyol shin yan ican ga . Er se ye dyako u henen kwaghbo ken ishima nahan kpa , hii nan ve se fatyô u tesen m@@ doom ase@@ va ? • Ka an jim nan ne ve i ker mbacivir Aôndo mba mimi ihyom a ityôkyaa shio ? Kwagh ne na anmgbianev mba ken tar u Amerika ian i kohol imôngo henen Bibilo ken igbar shi pasen mbagenev kwagh u ve hen la kpaa . “ Lu nen mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . ” — E@@ F . Hanma iyange i tom yô , kwase ugen hen tsombor ne , u i yilan un ér T@@ er@@ es@@ a yô , yange a gema un@@ du@@ yolough na sha gbenda u kpiligh iyol kpishi . 30 : 21 ) Aluer se mba henen sha akaa a Yehova a te icin sha mi wang la yô , se hemba k@@ angen ishima u wan ikyo sha akaa shon . 13 :⁠ 35 . S@@ é nenge er Yehova a ver tom wase u pasen ior kwagh shi geman ve ve hingir mbahenen la , nahan saan se iyol kpen kpen . Ka sea tseghan ayol a ase nahan cii yô , se tese ikyav i iyol@@ tseghan yase la ken igbar sha u eren batisema . — Ôr Mateu 16 : 24 ; 1 Peteru 4 : 2 . I@@ mba kwaghhenen ne ia wase se sha nyi igbenda ? Sha nahan yô , kasev mba@@ cian Aôndo mba a inja sha ishigh ki Yehova kpen kpen . Kwagh la wase un u tsaase imoshima na tsema tsema . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve m@@ til sha mimi u or a lu hange hange sha kwagh u hem@@ en@@ tor u Aôndo ? ( b ) Se wa or@@ henen Bibilo ikyo shighe u nan hii tom u pasen kwagh la nena ? Alaghga u vande fan mbamhen mba wasen tsombor mba se vande ôron kwagh sha mi la , kpa hemba doon u u lam sha mi vea ikyar u . I t@@ indi@@ m ken tar u T@@ ha@@ il@@ and ! Yesu lu Wan u Aôndo , nahan se fatyô u henen kwagh shi eren kwagh er yange er nahan vough ga . Sha kpôô yô , Yesu man mbaapostoli nav lu a ikp@@ any@@ ar i môm sha ci u mba@@ ats@@ anev , shi ve ngohol u@@ iyua hen ior mba ve̱ wa ve ikyo mba yange ve zuan a ve ken tom ve u pasen kwagh la yô . Bibilo wa mba ve soo u “ kporom hen Aôndo ” la cii kwagh ér : “ W@@ anger nen ave a en , . . . shi k@@ ile nen asema a en . ” ( Y@@ ak . ( 1 Yohane 3 : ​ 7 , 8 ) Nahan ka a inja kpishi u se wa ikyo sha mkaanem ma Bibilo ma ma kaa er : “ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian , gadia i nger ér : ‘ Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ’ Mba ve lu iyôngo igen la fa kwagh ne , nahan mba civir Yehova a ve imôngo . Shi E@@ p@@ af@@ era yange er msen sha ci u kwagh ugen u yange lu hange hange u Mbakolose vea er sha u Aôndo a̱ lumun a m@@ til ve sha ishigh nagh yô . J@@ e yô , shighe u Davidi lu m@@ asen nôngon a mbau@@ ty@@ aav mba Ab@@ es@@ al@@ om la , a wa I@@ ta@@ i vegher u mbau@@ ty@@ aav nav jimin sha ikyev . ​ ​ —⁠ 2 S@@ am . M pin nahan yô a kaa ér , mba keren or u a tôô nan tom yô ; i soo or fele fele . 23 : 29 - 33 ) Sha nahan yô , Yesu lam gbar gbar zum u a lu tan icin sha imba ieren ne yô . Ve hingir u nôngon gb@@ ev sha ci u mbagenev er akaa a imo ve i ken ishima i ne ve ian , kpa i ve i gem i yange la yum . ( 1 Kor . W@@ ea soo u seer fan er u er ve u wa ishima shighe u kwase wou shin nom@@ ou a er kwagh a we sha mimi ga yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Er u W@@ a Ishima a Ieren i D@@ ang i Kwase Wou Shin N@@ om@@ ou Yô ” la , ken Iyoukura i J@@ un 15 , 20@@ 10 , peeji 29 - 32 . U W@@ a Ishima a K@@ u u Or Wou Nen@@ a ? Aluer or y@@ av shi nan mem tsembelee yô , nana fatyô u nôngon a mbamzeyol mba ken ishima . Er Yuda ya ikyar a tar yô , a hingir u lun ihyom a Aôndo . ( Y@@ ak . 4 : 2 - 4 ) Yesu yange vande kaan ér ior mba vendan mimi vea due . Shin er ú ho@@ gh@@ or nahan kpaa , ior mba ve ngohol Bibilo , ér ka Mkaanem ma Aôndo shi ve eren akaa a i̱ kaa la yô , mba zan sha ú . — Mateu 7 : 13 , 14 . A@@ an nga kpishi a i gbe u se fa shighe u i doo u se ôr kwagh yô . Kwase ugen u nenge a kwa@@ takerada ne sha h@@ unda makeranta yô , pine ér una fa or u nan var u la , una lam a nan sha kwagh u M - umbur shon . Mimi je , m soo u va kuren er I@@ so@@ u nahan , gb@@ eren k@@ we@@ legh zum u me kav kwaghbo u m er la yôô ? ’ Awa@@ shima u Satan ne yange ma nzughul a ikyuryan i Tartor i Yehova ya a Davidi la . Pro@@ feti la p@@ on angev vev mbu ken jijingi la ken mkaanem ma i nger ken Amo@@ shi 4 : 4 man 5 la ér : “ V@@ a nen hen Betel , va per nen atindi ; va nen hen G@@ il@@ g@@ al va seer p@@ eren nen atindi ; . . . gadia ka kwagh u a doo ne je r@@ a , ne Mbaiserael ! ” A@@ vur a Bibilo a a er se kwagh u ya u N@@ ab@@ al ne pase kwa iny@@ iin ér Ab@@ ig@@ ail er kwagh “ fe@@ fa . ” ( Heb . 1 : 14 ) Er ngeren u a dondo ne a tese nahan , ka mba tilen sha mimi tseegh vea fatyô u lun a ishimaverenkeghen ér vea va lu a ian i civirigh i suen hemen u Aôndo gbem sha won ye . Me kaa ne , kape m - ember una lu Sha sha ci u or@@ sho@@ li@@ bo môm u nan gema ishima la , á hemba u sha mba ak@@ un@@ du@@ any@@ i@@ in@@ gber kar uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba perapera mba kwagh a gbe ve a m@@ ge@@ m@@ shima ga la . ” — Luka 15 : 4 - 7 . ( Aer . 28 : 23 ) U z@@ aan sha peeji u sha 2 yô , u nenge a foto u i tee , i gem i kp@@ er sha i@@ gb@@ ende la , kua mkaanem ma ti@@ ôn@@ ôô , ma pasen kwagh u foto la a lu tesen yô . Shighe u m lu ôron Bibilo ne , m zua a hanma kwagh u una wasem u tsuan kwagh u me er ken uma wam cii ken Mkaanem ma Aôndo . Shin er lu Wan u Aôndo u vough nahan kpa , a hide a iyol na ijime . 3 : 12 , 13 ) Yesu yange fa er jijingi u taregh ne a taver ior asema ér ve de ker ayol ave tsaha sha kwaghyan man kwagh@@ man ga yô . F . Shi yange tsa s@@ ônon Aôndo k@@ ak@@ a cii ve mase tsuan mbaapostoli nav ye . Aluer ka isharen you la yô , er tom u pasen kwagh ne sha afatyô wou cii . ( Yakobu 2 : 1 – 4 ) Shi nana hemba veren ishima sha tar@@ yan , kwagh a gba nan u civir Yehova ga . Mba@@ iny@@ ar@@ ev lu te@@ en mba@@ ibanave sha “ k@@ we@@ ak@@ ô@@ vough môm , ” alaghga ve er kwagh ne sha u vea ki@@ mbi ma inj@@ ô i̱ i̱ gbe kwagh kpaa ga yô . L@@ um@@ un Yehova a tese u . Yô , de gbe uwer u eren u ga . “ Hegen ne , g@@ om@@ na la zough a um@@ ag@@ az@@ in mba Iyoukura man Awa@@ ke ! Ka ishimaveren i nyi mba@@ beenyol ve lu a mini ? Vea ng@@ ur@@ en nôngon u pasen atô@@ akyaa a sha akaa a ve ne jighjigh a mi la yô , wase ve ve lu mba eren kwagh sha kwaghfan shi n@@ orom sha kwagh ga . Kpa hen shighe la m fatyô u eren B@@ atisema ga , sha ci u m lu cian ior . — Anz . Kape i lu je ve , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael cii yange cia u tagher van@@ ger a na ne ! Hen tugh mb@@ ura , Aôndo kaa a profeti ne ér a za kaa Tor Davidi loho ugen kposo , ér : Davidi una maa tempel sha ci u Yehova ga . U tesen ikyav yô : Or@@ gen u wa nongo u kimb@@ in inyaregh ki nyôron gir@@ g@@ i i pur@@ ugh kuma kwase u tile un ken hemen la in@@ uma , nahan á kaa ér un nenge ga . ( Mateu 24 : 21 ) Hen sha kwagh u ican i tar u hi@@ r@@ a nenge a mi , hemban je yô hii ken inyom i 1914 la . Hen tugh mbu iyange i P@@ ase@@ ka u ken inyom i 33 la , Yesu lôh@@ ô mbaapostoli nav a yem nahan ve ure tsung . * K@@ wa u sha uhar u Elisha shi nenge a any@@ inya man ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya a usu yô , lu shighe u i kase ve sha utya ken Do@@ tan , pe se ter sha mhii u ngeren ne la . ( N@@ um@@ er@@ i 33 : 39 ; Duteronomi 34 : 7 ; Yosua 14 : 6 , 10 , 11 ; 24 : 29 ) Kpa k@@ ov u b@@ an@@ en a jighjigh ú yange ú due ken Igipiti la , ú mba ve kuma anyom 20 man mba ve hemba nahan la yô , ve kpe ken atô u anyom 40 . Cii man or nana fa zwa u he yô , saa nana hen gbenda u he u henen kwagh . Kwagh ne na yô , se fa akaa kpishi a taver jighjigh wase u nan sha kwagh u dyako u Yehova a ver sha ci wase , se mba se fe un kua Yesu Kristu , u Aôndo a tindi la . — Yoh . 17 : 3 ; Rom . Er nan ve Iserael man Yuda ve kom m@@ tsaha ? Kwagh u sha un@@ yi@@ in : u ha@@ an ken ig@@ y@@ am@@ usu . ( H@@ ide ôr ivur 19 man 20 la . ) ( Ôr Luka 17 : 3 , 4 . ) ( b ) Kanyi ishimataver a fatyô u nan Mbakristu mba ve we mbamaren vev ikyo laa ? Lu u Peteru una er tom u injaa ken nongo u Kristu sha hemen u Yesu . ( Mbaromanu 1 : 20 ) Paulu tese wang ér Or@@ gb@@ an@@ akaa pase se mlu na sha akaa a a gbe la . Heela tseegh ga , ior mba ve lu ken u@@ kwaghaôndo mba aiegh mbagenev mba ve lu a@@ gbaa a “ Zege@@ bab@@ ilon , ” u a lu tartor u kwaghaôndo u aiegh sha tar cii la kpa , a tim ve pur@@ u@@ tu@@ tu . Kwagh ne na yô , mkaanem ma i nger ken Yeremia 17 : 7 , 8 la kure sha profeti u jighjigh ne , ma kaa ér : “ Or u nan suur sha TER yô , saan nan iyol , u TER A lu ish@@ u@@ ur u nan yô . ( b ) Ma ivur Bibilo ngi i ú pase ior kwagh a mi ve , kwagh u dedoo a dugh ker yôô ? A kaa ér : “ Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga . . . Kwagh ne kure mkaanem ma i er ken Yesaia la ér : “ Mba@@ yev A@@ v vea wa icam sha ci u iember [ i ] ken ishima . ” — Yes . A@@ tsan a or@@ perapera ngee , kpa Bibilo su@@ r se ishima ér , “ TER ka A dugh nan ken a cii . ” ( Yohane 17 : 9 - 14 ) Nahan cii kpa , Yesu ter Peteru sha iti , er msen sha ci u or@@ henen la jighilii . Yange soo ér K@@ ain a ungwa ic@@ in@@ tan la , nahan a “ saan ishigh sha . ” Nenge ase akaa agen a i er sha ikyaa ne yô . Ikyav i tesen yô , kwaghôron ugen sha mkohol u vesen u i er ken inyom i 19@@ 5@@ 8 , u lu a itinekwagh ér : “ God’s Kingdom R@@ ul@@ es — Is the Wor@@ l@@ d’s En@@ d Ne@@ ar ? ” A kaa ér : “ Se Mbayuda mba se mough hen D@@ ac@@ ha@@ u la , yange se mba za nyer hen af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a Ne@@ u@@ eng@@ am@@ me la yô , Mbayuda mbagenev mba ve vande lun hen af@@ o la gba y@@ eren akaa a ve lu a mi cii , sha er vea p@@ ande a vea na se ga yô . . . . Kwagh la cii har sha mgb@@ e u tom u lun or@@ ky@@ ôn , ú ningir ú gbe sha ior hen atô u mbahemenev mba shin t@@ ine la . ” Mbayuda kpishi gema lamen zwa la , maa kwagh ne na yô , i gema Ruamabera u ken zwa Heberu la ken zwa Grika . Ior yange ve lu an@@ za nena sha ayange a Noa laa , man Noa gema lu inja kposo nena ? Yesu kaa ér : “ Hanma or u nan ongo akaaôron A@@ m ne man nan eren sha a yô , á kar nan sha or@@ fankwagh u nan maa iyou i nan sha vande ” yô . Ieren ne i due tseer tseer sha gbenda u yange er kwagh a Iserael u sha ayange a ngise la . 19 : 7 ) Kpa ashighe a at@@ a@@ ankar@@ ahar la nga been yô , Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar hide sha mlu u orumace , shi hide lu tor her . ( 1 Kor . 7 : 39 ) U tesen ikyav yô , aluer u fa ma ikyar ú u nan lu kwa@@ v nan ngu soon or u nan ne jighjigh ga kpishi nahan u er nena ? Er ityakerada i I@@ vangeli i pase ac@@ in imôngo wanger wanger ér Yesu lu a anmgbianev mba sha ngô nahan kpa , mbat@@ im@@ en sha akaa a kwaghaôndo mbagenev ker igbenda i vea ny@@ iman mimi ne yô . Nahan kpa , kwagh ne tese ér aluer u ngu beenyol yô , kwagh hemba u a hemba je ga . U He@@ mban Kwagh u a Y@@ angen Se Cii u Su@@ ur sha Yehova La O@@ K@@ I@@ TI@@ P@@ U@@ P@@ A 3 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Heela tseegh ga , u fatyô u taver wan wou u nomso ishima wer a pase u er kwagh u a vande fan la a gbe a zough sha kwagh u a sember henen la yô . A ta ashe ape yange lu sha te@@ mb@@ e@@ y@@ ough@@ ough na sh@@ a@@ a@@ la tsen@@ g la , a nenge B@@ ate@@ she@@ ba , kwase u doon ashe la lu ôôn iyol . I@@ vese i i ze vough yô , ka i mgb@@ ough a msaanyol kpishi . Ashighe agen or ka nan lu gb@@ u@@ u sha ci u angev mbu ken it@@ you mb@@ u@@ g@@ enev mbu mbu ne ishima@@ y@@ in@@ an yô . ( a ) Ka ishimaverenkeghen i nyi mba i shigh ve mkurem la ve lu a mini ? Yehova de ga tsaha Mbaiserael mba mayange ve gema asema ga ne . We kpa alaghga u umbur kwagh u anmgbianev mbagenev mba ve lu nôngon sha gbashima ér vea er ishima i Yehova , shin er ve bee iyol nahan kpaa yô . ​ — Ôr Mbafilipi 2 : 17 . U tesen ikyav yô , Pasalmi 9@@ 6 : 1 kaa kpôô kpôô nahan ér : “ W@@ a TER icam , we , tar cii ! ” ‘ I@@ mba icighan Aôndo ne nahan una wa ikyo sha kwagh wam , mo or@@ sho@@ li@@ bo u m yen ne je he ? ’ Se hen u lun a iwuese hen apostoli Paulu nena ? V@@ an D@@ a@@ al@@ en ken Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ un 15 , 19@@ 8@@ 3 , sha peeji 27 zan zan 30 . “ S@@ ôn nen , á na ne ; ker nen , né zua a mi . ” — Luka 11 : 9 Kwagh ugen yange er shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh la u̱ a tese ér ka hange hange u se lu a jighjigh u nan taveraa yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 13 , 1@@ 14 Nahan kpa Mose na Aôndo jighjigh ; lu inja er ngu ‘ nengen ’ a Yehova er lu hemen ve yô . Tsô se hide se hii u lamen shi se hide se hii Bibilo i henen hen tsombor shi se gema zan mbamkombo n@@ du@@ ur@@ u@@ u kpaa . M@@ nyoon na la na yô , fa@@ an@@ tyô u zan mbamkombo hanma shighe ga , kpa anmgbianev vea za sôr un yô , i doo un kpen kpen . Hii Nan Ve I G@@ be U Or A Er B@@ atisema ? 13 : 1 - 17 ) Gbenda u Yesu tese iyol i hiden a mi ijime ne lu kwagh u hungur ve ga . Ng@@ ôm kpa va nengen ér ter@@ em u vesen hemba fan Bibilo a or@@ hemen ad@@ ua u hen gar la yô , a hingir Kwa@@ se@@ shiada . Nahan kpa , Eliya kaa a na ér nyi ? Or@@ pasalmi yange nger ér : “ [ Yehova ] ze@@ he gbem ga . ” ( Ps . Í ôr kwagh u e@@ ev mb@@ un ér mbu ityough ki sha an@@ igh@@ eni ki inyam i lun a m@@ tom m@@ ta@@ ankar@@ m@@ har la ga . Man u timen ken ayol a ase la wa nyi man nyi k@@ ere ? Anmgbian u kwase u se vande ôron kwagh na la kure ikyaa ér : “ M mase kaven mer , se fatyô u kighir or ser nana soo Yehova shin nana soo se ga . ( Ivur 22 ) Tsô , Yosev va zua a or u yange mase va duen a na sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o , tor u Igipiti la . ( Y@@ er . 45 : 2 - 5 ) Kpa “ akaa a vesen ” a mba sha ayange a Bar@@ u@@ ki ombo kpishi kpa ve lu civir Yehova sha ishima i môm ga la cii saa ishe shighe u Mbak@@ al@@ di ( Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ) tim Yerusalem la . U@@ gomoti kpa nyo@@ ho ior zwa ken iti i kwaghaôndo , nahan ve nôngo ityav sha ci u tar ve . U I@@ v@@ in A@@ sema A@@ se a Akaa a K@@ uman I@@ wuese 1 : 10 ) Nahan lu shighe u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii la , tar u I@@ ng@@ i@@ la man tar u Amerika hingir tahav mbu tar cii , lu eren kwagh imôngo ye . M ze hen f@@ ada la yô , fatyô u nam mo mbam@@ lumun ga , kpa gema dugh takerada ugen u u er kwagh u ityesen i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o i sha kwagh u u@@ po@@ op@@ u mba tilen sha ityough ki apostoli Peteru la nam , ér m za ôr . Shighe u se ki@@ mbi ha@@ ya yô , se mase shin a an@@ iny@@ ar kpuaa tseegh , shi se fa ape kper@@ nan se zua a kwaghyan kpaa ga . Er u hen Bibilo yô , a shi nan kpa u fa er i gbe u uma wou una har sha u wuese Yehova , a lu sha u keren kwagh u doon sha ci wou shin omb@@ on akaa kpishi tsô ga yô . Ikyav tese je ér kwagh la yange e̱r lu tugh , nahan hemba duen kp@@ é@@ h@@ è@@ l kp@@ é@@ h@@ è@@ l . Er nan ve u ungwan imo i Aôndo i lu kwagh u hange hange ? 11 : 27 ) Aôndo yange er nena sha kwaghbo u vesen u Davidi er laa ? Lu@@ un er mba ‘ suur sha Yehova a ishima ve cii ’ yô , ma ve k@@ er@@ cio u sôron mbamzeyol mba ken ivese ve . — Ôr Anzaakaa 3 : 5 , 6 . Nahan cii kpa , yange kaha t@@ ume shin isholibo i eren . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti la tese ‘ u kaan or akaa ér i nyoon nan . ’ 12 : 12 ) Jijingi la k@@ enden asaren a a iyol yase i i yen ne , man jijingi la hendan kwagh a icighan jijingi u Aôndo kua ity@@ am@@ egh nagh kpaa . Yange i wua Yesu ku u ip@@ il@@ agh , sha iyange i sha utar la yô , kwagh u kpilighyol ugen er ! Lu inja er orgen u shi nana fatyô u nan ve ian i maan kwagh yô , lu or@@ vesen u mba nengen sha kwagh u nan ior inya ken tar la cii la nahan . Nen@@ gen Nen sha M@@ lu u ken Ishima u Ô@@ no@@ v En@@ ev A@@ kur@@ aior A@@ a F@@ atyô u L@@ un ken M@@ zough Kpa ? I ôr kwagh i t@@ ér amba a asorabo kposo kposo . ( Ekesodu 34 : 12 ) Aôndo yange tsua ikyurior i Iserael sha shighe ugen la ér ve lu non@@ go@@ ior na sha ci u jighjigh u nan u Aberaham , ter@@ tamen ve la . A saan we iyol a ic@@ in@@ tan ne shi u dondo i kpa ? ( Tit@@ u 1 : 10 - 12 ; 2 : 2 , 3 ) Mbakristu mba ve lu ken ic@@ ile ne lu ken ag@@ ar kposo kposo , shi ve lu ica a mbahemenev mba shin t@@ ine mba ken Yerusalem mbara . K@@ asev kpishi nyian soo kwagh u lun sha ikyev i or la ga , kpa kwase u nan lu a kwaghfan yô nana nenge ér ka kwagh u injaa je . Kanyi ia wase ne noov u lun a aeren a Kristu ken a ven man icombor y@@ ene ? ( Yohane 1 : 20 , 34 ) I@@ ca gba ga tsô ikpelaior dondo Yesu ér a̱ tese ve shi a̱ bee ve ian@@ g@@ ev kpaa . M@@ sen u sha jighjigh u nan la una yima or@@ u@@ ange la man Ter Una mough a nan sha . ” Shin ne mba nôngon kwagh kpoghuloo ner ne hingir mbap@@ asen kwagh hanma shighe ? Yange kpiligh profeti la iyol er Aôndo una yar tom a “ mbam@@ im@@ in@@ ga ” ér ve tsaha Yuda yô . Nahan kpa , anmgbian ne vea kwase na ve pase kwagh hen haregh u kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la anyom ngee hegen . Nenge imba ieren i sha mh@@ ôôn i sha dooshima ne la sha wono ! — M@@ ar . ( D@@ ut . 18 : 10 – 12 ) Paulu kaa ér “ ah@@ ir a eren ” ka ‘ ieren i iyolough . ’ N@@ om shin kwase nana tese ér nan hemba nd@@ ahar nena , man kwagh ne una wase ivese ve nena ? En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia of E@@ arly Christ@@ ian@@ ity kaa ér : “ Yange c@@ ôô@@ ci i tsuaa la tôô iyol i í ér ngi tsombor u kera yô ik@@ we@@ ior i lun ayôôso ayôôso inja er Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev nahan vea fatyô u zuan ijiir i môm bem bem yô . ” I lu isharen i hanma wase u dondon kwaghwan u Bibilo ne , a kaa ér : “ Nahan yô , aluer ne@@ a y@@ aan kwagh , shin ne@@ a maan kwagh shin ne@@ a eren nyityô kwagh kpaa , eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ” — 1 Kor . Kpa hegen di yô , ter@@ em nger a ityom i eren , nahan se mba kera fe teman b@@ i@@ ish@@ ii lamen imôngo ga . • Er nan i lu hange hange u keren shighe u vough u lamen sha mbam@@ ze@@ yol@@ o ? Or@@ jighjigh la a tsombor na cii war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee sha ci u ken uma ve cii ve wa atindi a Yehova ikyo . Sha hiihii la , Yehova kaa a nomso@@ or man kwase u hii la ér : “ M@@ ar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar , gema nen u , u̱ lu sha ikyev yen . ” ( Gen . Ve gba pasen i̱ kwagh ôron e̱r shighe a lu van u paradi@@ so una va lu shin tar , shi ma or kpa nan@@ á kera nyoon ishima ga nahan — een , a lu shighe u ish@@ ôso je kpa ia lu bem bem je la . • Er nan ve i gbe u mbamaren vea nenge ér ônov vev mba kwagh u injaa ? Sha mimi yô , tom ú ve er ken mzough sha inja sha inja ne ka ikyav i tesen tseer tseer ér tom u eren g@@ ung@@ ur môm nahan ne ka u za kera i hemba kwagh u or tswen nana tsa sha won á er yô ! ▪ Er Se Nenge sha Mba@@ beenyol Yô I@@ t@@ yom i Kp@@ ilighyol man A@@ eren a A@@ ge@@ egh Anmgbian u kwase ugen u a lu anyom 8@@ 5 , i yer un ér Jac@@ qu@@ el@@ ine , u a lu a angev mbu sha ak@@ u@@ he , mbu i yer ér ost@@ e@@ o@@ ar@@ thr@@ it@@ is la ka a ungwa akaaôron a ken mbamkombo sha tele@@ f@@ on . Nenge ase kwagh u er H@@ ak@@ an vea kwase na I@@ nger , mba@@ beenyol mbagen ken tar u S@@ we@@ den la . Yange i nam ian i zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti gbilin , nahan gba u me tsua u zan shin zan ga . Se er nan ve se ôr kwagh una kuma ior mba ve lu ungwan a@@ vese shighe u se lu ken tom wase u yôôn ang@@ we u Tartor laa ? Zum u ior nder pe@@ pe yô , nenge , ve lu ak@@ om gb@@ u@@ lu@@ gh gb@@ u@@ lu@@ gh . ” Kpa er Solomon lu a kwaghfan kpishi yô , alaghga tsô a hen ér ityôkyaa ngi i una ungwa kwaghwan u Aôndo la ga , a hen ér kwaghwan la lu sha ci na ga . ▪ Se eren akaa a a doo se cii u eren la imôngo , á lu u nôngon a angev mb@@ ura tseegh ga ( Nenge a@@ kwa@@ ti u sha peeji 29 la . ) 10 : 24 , 25 ) Nahan doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Me fatyô u civir Aôndo sha gbenda u hemban doon cii kpa ? ’ U nengen wer Yehova fa hanma kwagh wou vighe vighe er fa kwagh u Davidi nahan kpa ? M@@ ge@@ m@@ shima u due ken atô u ishima i M@@ an@@ ase la na yô , hingir u eren aeren a dedoo , nahan i de un kwaghbo na la . ​ —⁠ 2 K@@ ron . Vea va vaa , vea kaa ér , “ T@@ ere T@@ ere , shi bugh se ga ! ” T@@ ime ase sha kwagh u yange tser Yobu la ; inja i iti i Yobu ér “ I K@@ ôr Un I@@ h@@ yom . ” Ken inyom i 200@@ 6 , zum u Mbashiada mba ken tar la lu tseghan af@@ ishi ve a he yô , Orshiada ugen u a civir Yehova ica i gbe yô , kaa wener : “ Satan una nôngo kwagh nan nan kpa mayange una hemba ga , Yehova una za hemen u hemban ! ” U tesen ikyav yô , ken inyom i 19@@ 22 la , or u ken tar u I@@ ng@@ i@@ la u du@@ ghun akaa shin inya , Ho@@ ward C@@ ar@@ ter , zua a kwagh shin inya , u or môm lu a vande zuan a mi ga yô . Mayange je se tsu@@ gh ayol a ase , se henen ser er se lu civir Aôndo , eren ishima na sha akaa agen yô , sea per atindiakaa a na agen kpa ka kwaghbo ga ze . Gb@@ id@@ yen kwar sha akaa a ú ôron la , shi nôngo u kaven ishima i Yehova sha akaa ne shi hen sha igbenda kposo kposo i u fatyô u yaren tom sha mi ken uma wou yô . [ U@@ foto ] Bibilo kaa ér : “ Saan or u nan cie TER la iyol , man atindi a Na a doo nan ishima tsung la . E@@ ̱r ú er kwagh u Davidi ne nahan , ú t@@ ôm ken ishima wer we kpa ma ú suur sha Yehova taveraa imba nee ? Lu unô Yesu tsua ve ér ve lu azende a na ? ( Mbaromanu 8 : 15 ; Mbaefese 1 : 5 ) Nahan yô , shighe u ve lu shin tar her la je kpa a fatyô u kaan ér i ‘ nder ve a Na imôngo , ve tema a Na imôngo sha ajiir a Sha ken Kristu Yesu . ’ Se mba za nyer yô , se yem hen ya u anmgbian u kwase u gba u se ts@@ aan her la . Kwagh ka a er yô , or - kô@@ st@@ ôm la kera pase or@@ vesen na kwagh u se lu a mi ga , kpa gema kaa a na ér : “ Ior mban mba a kwagh u ôron we . ” Ikyav i tesen yô , yange Mbaiserael vea undu mcivir u Yehova sha shighe u Tindi u Mose la yô , ve ya ican tsung . ( Yo@@ s . 8@@ 3 : 12 ) Sha ayange ase ne kpa imba kwagh ne ngi eren@@ e ? S@@ aa vea ker ‘ m@@ tsegh sha mci@@ e u cian Ter ’ la keng . P@@ ase er Paulu yange s@@ ende@@ gh u pasen A@@ gri@@ pa kwagh shighe u a tile sha ishigh nagh la . Maa a kôr Anmgbian Y@@ oung uwegh , a kenger un sha ishi zu@@ lee , maa a kaa ér : ‘ U ngu or@@ kuran u zenden sha m@@ im@@ ii ? ’ ” Tar ngu nengen sh@@ a@@ gba u eren nena ? Yange er ityendezwa wener “ vor ” ua va u̱ ua ‘ c@@ agh Satan ityough , ’ nahan ua bee a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato man akaa a vihin a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ve a mi la vindi vindi . — Genese 3 : 15 . Shi ashighe kpishi ishima ka i nyian ve sha akaa a ve lu a mi la . Ikyav i tesen yô , ko@@ k@@ omb@@ u ngu a m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma ma nd@@ ahar kpishi je er zwa bir@@ o nahan yô . Samuel soo u wasen Saulu shighe u ve lu yan kwaghyan man shighe u ve lu lamen yemen sha gbenda la . “ [ Tindi ] u sha uhar u a lu er un yô , or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” — M@@ A@@ T . Ka sha ci u nyi Yehova a te se icin sha kwaghbo u ken jijingi , man te í nena ? Mkaanem mara shi tese vegher u@@ gen@@ egh u m@@ doom ma Yehova . Shin er u eren nahan ne i gbe u una na ian ér ifer i za hemen sha an@@ shighe kpuaa nahan kpa , á de ér kwagh a lu nahan sha u nan uumace ian i tesen aluer vea fatyô u hemen ayol a ve doo doo aa Aôndo shio yô , man aluer vea fatyô u lun a atindi ve aa kwagh u shami man kwagh u bo , shi eren sha á vough kpaa yô . Nahan ken Paradi@@ so la , a tese ve atindi a Aôndo , shi vea zua a ian i tesen ér Aôndo doo ve ishima sha u kuran atindi a na . Aluer or u h@@ ôron tom yange nan er isholibo i vesen yô , kanyi ia na ve nana zua a i@@ wa@@ sen@@ e ? Sha ityôkyaa ne yô , ishima nyian se sha kwagh u mlu u ken hemen kpishi ga . • Er nan ve i gbe u se fa ser Yehova ka Ter wase U@@ hemban@@ sha ? ‘ H@@ unda B@@ ugh ’ u Eren Tom Shighe u zu@@ lum anyom 20 la , lu eren pania . M@@ sen lu Daniel icighan@@ kwagh kpishi , nahan er i ta icin taveraa ér or nana er msen yô a wua nahan kpa za hemen u eren msen er van@@ den eren nahan . ( Yesaia 10 : 12 ) Yehova yange tsaha un sha i@@ ha@@ gh na la . Inja na yô , or la lu or u bo ga . ( Mbaheberu 2 : 12 ) Nahan yô , hanma shighe u se ze mkombo yô doo u se vande teman inya cii man or@@ ky@@ ôn una ôr icam i a wa la ye , shi se ver ishima sha inja i ase@@ mber a icam shon er se lu wan i la . ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 2 : 18 ) Bibilo kaa ér Iyange i I@@ ji@@ righ i i ve ken hemen la ka shighe u saan iyol , u or@@ jir u tar cii una yima uumace sha ikyev i mbaaferev yô . — Ôr Pasalmi 9@@ 6 : 12 , 13 ; Yesaia 26 : 9 . K@@ era shi ca ga tsô a tim mba ve hendan a Tartor u Yehova la kera cii . — Mpase 11 : 15 , 18 . Hemen u Yesu U T@@ se@@ vaa U umbur kwagh u yange er kpa ? Akaa a i er ken injakwagh i tal@@ ent@@ i la kpishi zua sha a i er ken injakwagh i p@@ am la . 2 : 14 ) Mbakristu kpishi mba ve er idya la , haa iyol inya sha kwagh u a eren a wang la sha u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh shin ôron ityakerada i i er kwagh u yaven a or la , shin ve nenge akaa sha In@@ tan@@ et aa vihi ishima kpishi yô . I ts@@ eng@@ ap@@ asen imba mtim la vighe vighe ken mkaanem man nahan , ér : “ A@@ ku@@ me@@ d@@ u man ad@@ ende@@ m vea tsa ken u@@ in@@ d@@ ur@@ u@@ ku nav [ mba ve gbe la ] , mba gb@@ eren am@@ o sha u@@ w@@ in@@ do@@ u ; mtim una lu sha a@@ gb@@ ur a ih@@ in@@ da a uya . ” 9 , 10 . ( a ) Ka sha nyi igbenda or@@ pasalmi yange tese m@@ hange u Mkaanem ma Yehova ma hange un laa ? Anmgbianev vea er nena ken mlu u ci@@ er@@ yol nee ? U za s@@ ôôn hen if@@ i u C@@ o@@ c@@ o yô , goo@@ m ken iy@@ an . ” • A@@ g@@ umaior aa fatyô u civir Aôndo sha mimi nyian nena ? Ka mba@@ aôndo mba nyi ior civi@@ r@@ i , man Mbaromanu nengen ve nena ? S@@ ember sember ne kpa ityav num ior udubu imôngo ken tar u De@@ mo@@ cr@@ atic R@@ ep@@ ub@@ lic of C@@ ongo , ve yevese ve yem ken tar u C@@ ent@@ r@@ al A@@ fri@@ can R@@ ep@@ ub@@ lic , ape mzeyol a lu yum ga la , Mbashiada mba Yehova mbagenev kpishi kpa lu ken atô ve . S@@ ôn Yehova a na u icighan jijingi sha er u lu a agee a kwagh a gbe u a mi la yô . ( Mateu 28 : 10 ) Nyian ne kpa , ka se taver mba ve v@@ ôr ken jijingi la asema ser ve za mbamkombo mba tiônnongo u Kristu man alaghga a gba u se taver ve asema a hemba kwa môm . ( Mpa . 5 : 10 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la ia kuren sha mba ve lu iyôngo igen la yô , vea kera lu u@@ shir@@ mbaiorov ken tar u ifer ne ga . □ Ve cii Yehova yange shighe ve mkurem . —⁠ M@@ ar . 14 : ​ 6@@ 1 , 6@@ 2 ; Yoh . 4 : ​ 25 , 26 ; Heb . S@@ an@@ dr@@ a yange mase kaven er ieren na la lu sha mi ga yô . Una v@@ aan sha shighe u Armag@@ e@@ don , u a lu i@@ aven i masetyô i zege@@ can la yô , a tim mba ve lu er iv@@ o la gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . Er se fetyô u u@@ men atam a Tartor za kighir la cii , ishima ia hemba mgbegh@@ an se ker ‘ se za hemen u u@@ men atam ’ aluer se mba a ityôkyaa ken ishima i i̱ ne ve se lu eren kwagh ne yô . ● ‘ Or@@ tesen . ’ Shighe kar yô , Ar@@ th@@ ur vôso kwase , maa yem hen D@@ on@@ ny@@ bro@@ ok , ger@@ i u ish@@ u@@ le iky@@ on lu her kpishi yô , ken W@@ es@@ ter@@ n Au@@ str@@ al@@ ia . Anmgbian u kwase ne kaa ér , “ aluer K@@ ing@@ s@@ le@@ y fatyô u eren yô , mo kpa me fatyô ! ” U@@ j@@ ende mba b@@ ov kanyi , man azende ase aa bende a vese nena ? ( Mateu 24 : 36 ) Er se fe iyange la jighilii ga yô , ka a inja kpishi u se eren sha mkaanem ma ivur i sha inyom i̱ 200@@ 4 ma kaa ne ér : “ K@@ ur@@ an nen , . . . kohol nen iyol . ” — Mateu 24 : 42 , 44 . ( Aerenakaa 17 : 2 , 3 ) U se eren kwagh ne yô , gba u se eren msen sha mimi sha shighe u se lu henen kwagh a or yô , shi se fa igbenda i se henen ityakerada i “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” a lu gb@@ eren la a ior yô . N@@ om na lu a ityakerada kpishi i sha kwagh u mba@@ im@@ ev , nahan u@@ jijingi mba b@@ ov nzughul a na . I@@ angev mb@@ igen yô , mba a zua a ici@@ gh sha mi ga . Er Bibilo i lu mkaanem ma Aôndo yô , se mba tesen ior tar sha won cii ken Bibilo . Shin er Yesu tagher a atsan kpishi nahan kpa , yange lu a uma u injaa . Yange i Y@@ il@@ an Yesu É@@ r Kristu sha ci u Ny@@ i ? 24 : 16 ) Aluer se na nagh ku ip@@ aan kura jighjigh yô , ishima ia de u nan se ibo karen ikyaa inya , nahan se seer zuan a tahav mbu civir Aôndo a ishima yase cii man a uma wase cii man a mfe wase cii . — Mat . * Kanyi se hen sha kwagh nee ? Maa se kav er inja yase zua sha akaa kpishi yô , sha ci u se cii se soo tom u pasen kwagh hanma shighe la , shi se kegh iyol u eren nyi tom u i ne se cii . ( Mbaefese 6 : 11 ) A doo Mbashiada mba Yehova kpishi u wasen we . Ieren igen i í gbe u mba i tsough ve ér ve lu mbakur@@ an vea lu a mi yô ka u n@@ orom ikyaa sha kwagh ga la . Wan@@ kwase ugen , iti na ér Maria I@@ sa@@ bel , ngu hen gar u S@@ an B@@ er@@ n@@ ar@@ do , ken tar u Ch@@ ile , ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amer@@ ica . ( M@@ ika 4 : 3 ) Ka kwagh u civirigh kpishi er se lu môm ken ior mba Yehova mba ve soo bem kpishi ne yô ! H@@ ide sha gbaa u y@@ eren la yô , se time sha yi@@ ase i ior mba Aôndo mba sha ayange a tsuaa mbara tsô se zua a mlumun . Er lu shighe u eren be@@ er ga nahan kpa , Lo@@ ti gema lu eren z@@ ô z@@ ô . I@@ wuese i anmgbianev mba se wase u maan uya vev tese la kôr se ken ishima tsung je . U eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la hanma shighe kpa ? Sha nahan yô , mk@@ or ve la ngu di tsô er im@@ ough nahan , ka kwa@@ v u ka u ci@@ r s@@ am u@@ y@@ ia je la . Kwagh ne yange tô@@ ôm shighe kpishi shi m nôngo kwagh je m pu@@ u ga , kpa ken masejime yô , m@@ egh kôr sha iv@@ aan . * Ior mbagenev ken a ve yange ve civir Yehova anyom b@@ ar@@ em , nahan kpa ka kom sha i@@ aven igen ken uma ve yô , mci@@ e u ve cian Aôndo la kera taver kuma ga , nahan ve sun@@ da injar i bo . Kanyi i tese ér Yehova ka or@@ ya u nan n@@ a@@ gha ? 12 : 5 - 8 ; 13 : 29 ) Yange i t@@ ôngon iky@@ or shighe u a̱ wasen mba@@ ats@@ anev la ga , nahan a shi nan kpa , shighe u Yesu kaa ér “ de t@@ ôngon k@@ or@@ ough ” sha hemen wou shighe u u lu eren “ iyua i sha mh@@ ôôn ” ga la , lu ôron kwagh sha injakwagh . “ Ka ior mba keren u ngohol tahav ga man mba a bem er i gbe u ior mbacivir Aôndo vea fatyô u lun a mi la . ” • Er nan ve Mbashiada mba Yehova ve lu mba kighir ior a m@@ ge@@ m@@ shima er i fe ish@@ ember@@ ti shon ainge nahan la ga ? Nahan kpa , sha iwasen i mbamaren mba R@@ yan yô , a fatyô u wan ishima ken mimi . U ‘ z@@ eren timen ’ ken Bibilo la una wase u nena ? Yesu ngu or@@ kuran kpaa . Shighe u lu vesen a vese la , yange “ i tese Mose mfe u Mbai@@ gipiti cii . ” Ka nyi ia wase se ve se za hemen u nan Yehova i@@ civi@@ r@@ i ? la ) Kwagh u sha utar yô , Yehova ngu a yar tom a icighan jijingi sha u wasen se u kaven mimi mba ken Bibilo . Or u nan hiden a iyol i nan ijime yô , nan nengen ér nan hemba mbagenev ga . Nahan kpa , ica kera gba ga je tsô maa m kav er u eren tom u pristi u kwaghaôndo u Sh@@ into ne lu awashima wam la ga yô . Nahan kpa , S@@ te@@ ve wa ikyo sha kwaghôron na la ga . Sha shighe u hemen u Kristu u sha dooshima la , mbap@@ er@@ apera vea gema tar ua hingir paradi@@ so Anzaakaa ityough 3 wa se kwagh ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Yehova ngu a ver agumaior a a lu wang sha aeren la doo doo . NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 PE@@ E@@ J@@ I 13 - 17 Ka mbaihyomov mbagenev mban ken ishima er yange lu Mbaf@@ ar@@ ishi ken ishima zum u ve nenge ior lu van hen Yesu ku@@ u@@ ku@@ ku la nahan je ka u tu@@ nan ga . Peteru nger hen mba i shigh ve mkurem ve lu iyol i Kristu la , ér : “ Ne mba ic@@ u@@ wan@@ nongo , nongo u upristi mba sha inja i tor , ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or , non@@ go@@ ior u Aôndo jim , ka sha u né yôô aeren a Na a age@@ egh , Un u A yila ne ken ime , A va a ven ken iwanger Na i kpiligh iyol la . ” Mba Yehova a doo ve ishima shi ve veren ashe sha a na cii vea zua a “ uma u a lu uma jim la ; ” nahan ityôkyaa ngi i za kôron ave sha kwagh u a yen sha uma shon ica la ga . — 1 Timoteu 6 : 17 , 19 . ( Ivur 30 ) Shi nan wasen nom u nan sha u tesen mbayev vev sha er ve kpa vea tôô sha angahar a ve yô . K@@ un@@ ya kôr un ga . Er Satan a kôr Yehova man mbatomov N@@ av ihyom tsung yô , se fa ser yange saan Diabolo iyol er saa lu kuman Paulu yô . Aluer se zua a mbam@@ lumun sha mbampin asev ga je kpa , kanyi ia wase se ve se lu a jighjigh u nan wase here ? Mbat@@ amen uhar za un inya , ve za kegh ato a na er lu pasen ve kwagh u a ne ve un nenge ér i nzughul a na la , ve nyôr un sha zwa ga cii . ( Mbaheberu 10 : 12 , 13 ) Er derianyom u hiihii la zu@@ lum u been yô , apostoli Yohane u bee iyol hen shighe la la nenge a Yehova , Tor u He@@ mban Cii ken mpase u sha mnenge , lu veren Yesu Kristu Tor u Tartor u he ú i ver u sha la . I@@ b@@ aver i yange í due a mi sha mkombo u sha inyom shon la kaa ér : “ Ior mba lun ken mzough u So@@ ci@@ e@@ ty ne vea kera hemba iorov 5@@ 00 ga . . . 9 : 36 ) Er nan ve ve nyôr ken imba mlu u vihin nee ? Ka i doo se u tesen mbagenev kwagh u Yehova Lu uma sha shighe u ior mba ken tar u Iserael de u civir Yehova , Aôndo u mimi la . Shi yange ôr kwagh u nongo ugen u sha utar u ú lu a inja kpishi yô . A yila nongo ne ér , “ anmgbianev ” mba “ Tor la . ” ​ — Ôr Mateu 25 : ​ 31 - 46 . F@@ a wer “ TER . . . Una ny@@ ume mba@@ zan jighilii la ma kwagh u dedoo ga . ” ​ —⁠ Ps . Ruamabera wa Mbakristu kwagh taveraa ér ve v@@ ô@@ son noov shin kasev “ ken Ter tseegh . ” ( 1 Kor . S@@ ea zenden vea Aôndo shin sea zenden vea na ga kpa kwagh gba un sha mi . Ka ne je ne ne i lu tu@@ h@@ wan iti i Aôndo hen atô@@ at@@ yev ye . ” Ka uh@@ ôn mba Satan mba i gbe kpee u se fa je ne : Ieren i z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man idya man u keren iti@@ zan man ieren i keren ér or a de van@@ den a mo ga , kua ieren i or tan ave van@@ ger a tar u nan la kpaa . “ De Y@@ i@@ er sha M@@ kav Wou Ga ” Kpa m@@ kposo ngu sha u eren or batisema sha icighan jijingi man u eren or batisema ken iti i icighan ji@@ jing@@ ii ? Aluer se mba duen kwaghpasen hanma shighe yô , kwagh la una wase se sha gbenda ugen kpaa , se seer mfe wase shi se hemba fan u pasen kwagh tsema tsema . ( H@@ a@@ b . 3 : 16 , 17 ) Vea hingir ten@@ ge@@ mee , nahan vea “ yer ken ub@@ ar man ken a@@ wen a sha i@@ wo . ” ( Pasalmi 38 : 6 ) A@@ kav kpuaa a se ter heen ne cii tese wang ér nomso man kasev mba civir Aôndo mba yange ve lu uma cii man shighe u Mbakristu la ya ican sha ashighe ag@@ enegh . Yesu shi seer wener : “ De henen nen ner , M va sha u van a bem sha won ga ; M va sha u van a bem ga , kpa ka ish@@ ôm . ” Or@@ tamen ugen shin Betel , u a lam a ikp@@ ur mba pania imôngo yô , kaa ér : “ Gba u mbatamen vea lamen a ve , sha er vea fa mbamlu vev , nahan vea fa er vea sue ve yô . Ka ish@@ ember@@ kwaghôron i nyi i i ter m@@ seer i dugh kwa tar ken takerada u Aerenakaa , man ka kwagh u nyi i̱ lu ô@@ ron@@ o ? Or@@ gen , iti na ér Matthew , a er kwase hegen ka anyom an@@ igh@@ eni je ne , á kaa ér , “ kwase wam vese hen tsombor u yange u vihin inyaregh sha inja yô . Ashighe kpishi I@@ lar@@ ia a kaa ér , “ Bab@@ a ka ijende yam i ishima ishima . ” ( Yoh . 5 : 28 , 29 ) Shin er vande lun awashima u Aôndo u uumace ve kp@@ een ga nahan kpa , ku gema na Yehova ian i tesen ér un ngu a tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev je kpaa , shin ku . “ Kwaghôron u A G@@ be sha Shighe V@@ ough Yô ” Aôndo wa icombor i mba@@ beenyol tom u nengen sha ve . Ikyav i tesen yô , Bibilo i i yer ér A L@@ it@@ er@@ al T@@ rans@@ lation of the Bible la gema ivur ne ér : “ Aluer i mar or sha ga yô , nana fatyô u nengen a tartor u Aôndo ga . ” Hanma or u nan lu a jighjigh u nan nyian yô nana fatyô u zuan a uma ken tar u ua va hingir paradi@@ so ken hemen la . Nahan kpa , mba ve suur sha Yehova yô vea va ah@@ enge sha ishimaverenkeghen ve la ga . Gba u a er nyi ve a lu mbamaren ican ga u ho@@ gh@@ ol a mbam@@ ge@@ me ? Er uumace ve yen yô , alaghga iyôngo i Aôndo igen ia kav kwagh u Yehova a soo hen ve la fese ga . Ka ve soo u fan sha mimi ! KW@@ A@@ S@@ E ugen , mba yer un ér Bab@@ ara , á kaa wener : “ M ngu Kwa@@ se@@ shiada u Yehova nôngo u kuman anyom 30 hegen , kpa m nenge mer m kuma u a yil@@ am ér Kwa@@ se@@ shiada ga . U@@ s@@ ati mba karen kpuaa nahan yô maa , Mbashiada mba Yehova va man@@ de ve uwegh sha h@@ unda , kpa Ro@@ ber@@ t gema kaa a ve ér ka “ kwaghaôndo u mba Go@@ l@@ den A@@ ge ” la tseegh i saa tsombor na u dondon ye . U hemban cii je yô , ­ dooshima ka a na se palegh u nan jighjigh a akaa a mimi ga a ior mba ve lu ikp@@ an i Satan Diabolo , u a lu “ ter u aie ” la ve er sha u vihin nongo u Yehova shin anmgbianev asev iti la . ( Yoh . Ka mhen u vough u nyi mbadondon Yesu mbagen lu a mini ? ▪ mbamhen asev yô Ps . Maa se fatyô u ôron Genese 3 : 19 , ape i tese ér yange i na ve m@@ tsaha shighe u ve er isholibo kera , kpa i gem i ter kwagh môm sha kwagh u ig@@ y@@ am@@ usu her ga la . Er Mbayuda zuan vea Mb@@ as@@ am@@ aria ga nahan kpa , Or@@ s@@ am@@ aria la kange un av@@ av shi haa mkurem man wain sha mi , a tôô un a yem a na hen iyou i mba@@ van@@ nya sha er i za nenge sha a na dedoo yô . 4 / 1 5@@ 6 : 6 , 7 . Shi i wa tindi u yangen i@@ or@@ il u v@@ ô@@ son ab@@ uter . Tindi ne lu zan zan inyom i 19@@ 6@@ 7 la . Doo u A@@ le@@ x una cia ér ijende ve ia va pav y@@ um@@ u@@ u ? M@@ shigh u sh@@ igh@@ en or mkurem la “ ka kwagh u or u i sar nan la shin or u nan nenge kwagh ng@@ e@@ egh la ga , kpa ka sha mhôônom ma Aôndo . ” Gbenda u sha utar yô , Yehova sôr ian ver í ior vea yaren t@@ war yô . ( Mpa . 22 : 17 ) A@@ g@@ umaior agen nga henen Bibilo a ior , wasen ve u sôron uuma vev . 8 . Mba tesen jighjigh u nan u kpilighyol shin er ah@@ endan a lu den ve ga nahan kpaa , mba dondon imo@@ kwagh i yange ve ôr mbahemenev mba N@@ az@@ i mba ve lu hemen tar u Jam@@ an@@ i ken inyom i 19@@ 34 la , ér : “ Kwagh gba se sha akaa a pati@@ i ga , gadia se na uma asev cii sha ikyev i Kristu u a lu Tor u tartor u Aôndo la . He@@ mban cii je yô , mbatamen mba tiônnongo vea fatyô u yan ikyar a kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve zu@@ ngu la sha mh@@ ôôn . Yosua yange kpe ayange nga kar yô , k@@ ov u he ugen mough ken ijime , ú ‘ fa TER kua tom u A er sha ci u Iserael la ga . ’ ( b ) Ka ityôkyaa i môm i nyi i lu i van mbamkombo f@@ aa shi lun zan zan mk@@ ur@@ u ? D@@ an@@ ner ) , 6 /@@ ⁠ 15 P@@ ho@@ to@@ gr@@ ap@@ h © Israel M@@ u@@ se@@ um , Jerusalem ; cour@@ tes@@ y of Israel An@@ ti@@ qu@@ ities Au@@ thor@@ ity Ken uwer u sha utar la , yange i na ian ér mba ve tee ish@@ u@@ en pania yô , vea fatyô u pasen kwagh ah@@ wa 30 shin 50 . ( Ps . Nahan kpa tar cii gema “ ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” ( 1 Yoh . Ve henen Bibilo a ior asange asange ga , kpa ve gema ve bugh atôônanongo a he , ve yilan a ér u@@ k@@ l@@ ase . ( Rom . 8 : 19 - 21 ) “ Akaa a i gbe a sha won cii ” la ka uumace mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la , ka mba vea va zua a mtsera sha “ mpase u á va pase ” ônov mba Aôndo , mba i tsegh ve sha jijingi la je la . 19 , 20 . ( a ) Kanyi i lu gbenda u hemban doon u nan mbagenev i@@ civi@@ r@@ i ? Shighe kar yô , Yesu lôh@@ ô Peteru man An@@ der@@ ia ér ve dondo un ve hingir “ mbak@@ ô@@ ron@@ ior . ” Yesu maa pase injakwagh ne , ér : Aluer uter mba ve lu uumace mba ve yen ne je kpa fa u nan ônov vev “ u@@ i@@ wua mba dedoo ” yô , “ hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na ” ônov nav mba shin tar mba ve sen un la “ Icighan Jijingi , ” i i lu iyua i hemban cii la ga y@@ ee ? Se mba zough a m@@ mem u vesen sha u eren nyi ? K@@ e ’ mnder u shin mbakp@@ enev la yô , Yehova una umbur mba civir un mba@@ jighjigh mba ve kpe mbara cii , shi una na ve injar kpaa . — Mateu 24 : 13 ; Mbaheberu 6 : 10 . Tsô Sau@@ l@@ o hii u ôron ikyum@@ hi@@ ange ken takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? I yila iyange la ér mkur , er i pase ken ngeren mba ken mhii u Iyoukura ne nahan . Yuda cii ember sha ci mb@@ um la ; gadia ve bu@@ m a ishima ve i môm je , shi ve ker Un sha gbashima kpaa , nahan ve zua a Na ; TER kpaa na ve m@@ mem hen ningir la cii . ” ( 2 K@@ ron . Aluer se mba tse@@ vaa sha u dondon gb@@ end@@ atesen u jijingi yô , se lu lumun hemen u Yehova . Kwagh a̱ hemba gban se kwagh u hegen man u ken hemen . Er nan ve num tan u “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i ” u ú nan@@ gem la ú hembe vihin a ts@@ wam u eren u ú lu anger ior ityar ityar laa ? Yange hemba saan ve iyol cii shighe u ve fa ér iti i Aôndo u mimi ka Yehova la , shi kwagh ne pase ve tu@@ h@@ wa sha ikyev i ityesen i T@@ r@@ in@@ iti , i tsu@@ men la . S@@ ea lu nôngon a ma mzeyol u taver shi sea soo u tsuan kwagh u vesen u se er shin sea lu nôngon a ma imeen kpaa , Yehova na se iyua a doon kpen kpen , ka ian i civirigh i eren msen hen a na je la . Or ka nan kar iyol sha mi shighe a kar cii ve nan mase fan u ôron u tsembelee ye . Kpa a@@ yom a na la nga wasen un ga . ( Aerenakaa 14 : 24 - 28 ) I@@ wer ngi kar yô , ve wa iyol i hiden za sôron mbahenen mba he@@ v sha ajiir a ve vande pasen kwagh her la . Aluer asema ve doo ga shi ve lu eren uma u doon ga yô , ini@@ av mbi ve naan la lu a iwasen sha nyi ? ( Ef . 4 : 31 ) Aluer se mba a a@@ vegher agen a ity@@ am@@ egh ki jijingi , er ishima i wan man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha nahan yô , kwagh ne una wase se u k@@ undun ishima shighe u ishima i vihi se je kpaa . — G@@ al . M@@ son@@ do u i S@@ unda Tar La Nahan , Paulu sôr ian ver i A@@ gri@@ pa man ior mba ve lu a na cii alaghga vea lumun kwagh u yange soo u ôron ve la . Umbur wer ken ivur shon i môm i Yakobu a taver Mbakristu asema ér ve̱ ‘ kporom i@@ kua hen Aôndo ’ la , a shi a za hemen a kaa ér : “ W@@ anger nen ave a en , ne mba@@ asorabo , man shi k@@ ile nen asema a en , ne mba asema a lu ne ahar ne . ” — Yakobu 4 : 8 . 10 : 9 ) Sha kpôô yô , aluer se hen u eren kwagh kuran iyol yase yô , se fatyô u palegh iyol@@ vihin . Lu hen shighe ne or ne va un inya ye . Aôndo u Maria civir la tindi or@@ van@@ nya ne a tom u Maria una er yô , lu tom u ua gema uma u Maria jimin cii yô . ( 6 ) Per@@ e@@ z , P . Ken ityar igen yô , or ka nana lu kwa@@ v yô i shi zan nan iyol ér nana er kwase . “ Nahan yô , ka u sé hemba veren ishima sha akaa a se van@@ den ungwan la keng sha u se̱ de ku@@ wan karen ih@@ ongo ga yô . ” — MB@@ A@@ H@@ E@@ B@@ ER@@ U 2 : 1 . * I@@ y@@ aagh k@@ in ka ki umbur or tahav mbu tartor u Roma lu a mi la . Mba@@ civir Aôndo nyian kpa ka ve kure ityendezwa i yange ve er a Yehova shighe u ve tsegha ayol a ve sha ci na la . K@@ e ’ tar shon môm la je shi J@@ or@@ ge lu tesen mbagenev kwagh u mcivir u mimi a ishima i tse@@ en . Yange kaa a ve ér un ngu nôngon kwagh sha ci ve sha u “ ma i taver ve asema ma i zough ve ken dooshima . ” ( b ) Ieren i Yesu i sha tom u kwaghpasen ne i bende a we iyol you nena ? I@@ me i i wa sha iyange i i wua Yesu la lu ivande Aôndo er ye . Er Aôndo a lu u tsôron yô , anyom dubu di gema nga un er iyange i môm nahan . A@@ ka@@ ang@@ eren a mbat@@ esen mba Mbayuda kaa ér , a̱ shi nan kpa Ab@@ iya z@@ aan ken tempel u ken Yerusalem la , shin alaghga yange z@@ enda mbakur@@ an mba ter na ver sha u yangen Mbaiserael u zan ken Yerusalem la kera . Mose una de ér ishim@@ avi@@ h@@ in i bende a ieren n@@ aa ? Doo u kanyi ia lu awashima wase u keren mfe u Aôndo ? Mbak@@ ur@@ an@@ ilev mba Mba@@ fil@@ iti shi mough ayôôso a mbakur@@ an@@ ilev mba Is@@ ak@@ a sha ci u ij@@ ôr la , ve kaa ér mngerem mara ka ma ve@@ m . Alaghga mlumun u nan la una wase se u fan gbenda u hemban doon cii u se wase nan ken jijingi yô . — Ôr Anzaakaa 20 : 5 . Tese ve ve̱ de lu a ishim@@ any@@ ian sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga kpa ve̱ ‘ van@@ den keren tartor u Aôndo . ’ Ken vegher u hiihii la , Aôndo tsua Mbakristu mba i shigh ve mk@@ ur@@ en la ér ve yem sha , ve za er tom sha hemen u Yesu Kristu . 2 : 2 ) Er se lu mbacivir Aôndo sha mimi yô , gba kpee u se za hemen u lun per , eren ityom i Aôndo a we se sha ikyev la . Kwagh henen la maa ve iyol gadia takerada la na ve ian i ôron kwagh u a lu ve ken asema yô . Shin er iyôngo igen la i lu eren tom ken te@@ mbe u ken atô u tempel la ga nahan kpa , mba eren tom ken won u te@@ mbe u tempel la . Ng@@ ur k@@ angen kwagh u a nenge la cii ile i môm yô , a kaa ér : “ Ng@@ un ka mkur u kwagh , u i vande ungwan la cii : C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ik@@ o ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . ” Yehova Aôndo ngu uma “ hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev je zan zan gbem sha won , ” inja na yô un kpen ga . ( 2 Timoteu 1 : 16 , 17 ) Anmgbian u kwase u beenyol ugen kaa wener : “ Ka i saan mo iyol u lun vea ig@@ y@@ um@@ ior man ig@@ y@@ um@@ u@@ kase . 5 , 6 . ( a ) Kanyi yange i̱ er Yesu sha batisema na laa , man kwagh la bende a na nena ? la pase kwagh u asaren a ase kpishi , kwagh u se lumun a mi man kwagh u se lumun a mi ga la . 10 : 17 , 18 ; Yoh . 7 : 16 ) Yange lamen a mbadondon un sha gbenda u heen ve a he@@ e shin u tesen ér ve gba kwagh ga ze . Kwagh u u@@ profeti mba uhar mban ôr la na Mbayuda mba nan jighjigh agee . M@@ kombo u I Doo u Ú B@@ unde Ga Yô , 5 / 1 M@@ kor u Yehova a kor mba ve ongo imo na sha ishimataver la . A@@ yom a Satan agen yô , ka u me@@ en se sha u se hungur ser hanma shighe yô Yehova Aôndo wase ka a lu wan ikyo a mbacivir un mba@@ jighjigh la . Tsô a kaa a kwase la ér : “ Hanma or u nana ma mngerem ma Mo Me na nan yô , im@@ ura ia kera kôr nan mayange ga ; kpa mngerem ma Me na nan mara , maa hingir imb@@ or@@ mnger ken a nan , maa sa@@ ar zan zan uma u tsôron . ” ( Yoh . Aluer ka nahan yô , kwagh u mbananjighjigh kpishi ve civir Maria la di ye ? E@@ ̱r Yesu tsengaôron nahan , ve hingir mba ‘ akuraior cii aa kôr ve ihyom ’ yô . Aluer u tsaha wan wou sha inja man sha dooshima yô , kwagh la una wase wanye la u vesen saan saan , shi uma na una lu a inja kpaa . Doo u se nôngo kwagh kpoghuloo se maa isharen i henen kwagh saan saan ken a vese . ( 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Bibilo kuma u se na ishima yase sha ii ? Umbur , apostoli Paulu kaa ér or u eren h@@ ua nan ngu kwagh môm a or u civir ak@@ ombo , u nana ya dyako u Tartor u Aôndo ga la . — Mbaefese 5 : 5 ; Mbakolose 3 : 5 . I@@ ca gba ga je maa Ma@@ ma man Bab@@ a hii u eren tom u pasen kwagh la . Aluer ú haa akaa a zan we iyol la sha ikyev na yô , una wase u shi una na u agee a u za hemen u civir un saan saan man a ishima i taver yô . — Pasalmi 55 : 22 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 ; Mpase 2 : 4 . ( Mbaromanu 10 : 13 – 15 ) Kpa , er Yesu a er ken msen na la nahan , er se lu shin tar ne yô , se tagher van@@ ger a or u “ ifer . ” GB@@ A u or@@ sule nana wa ishima . ( b ) Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen ôr nyi sha kwagh u takerada u Bibilo Tese laa ? Aluer se soo u eren t@@ wer ty@@ ôô yô , doo u se vande tôvon sha mbampin mba ve lu heen ne : Or u wan ior ici@@ gh u m soo u zan t@@ wer hen na ne ka or@@ ak@@ omb@@ oo ? ( a ) Kanyi Yobu man Davidi soo ér Yehova a kar ve shi a er a ve ? M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N : Een . Mbagenev ka vea wase se yô , i kera hu@@ an se ga . ” Kwagh u a lu ican ken mbampin mban yô , ka u fan ape zuan a mbam@@ lumun ken Bibilo la . Ka kwagh u yange i kaa a Aberaham ér a er je la . ( 1 Yohane 5 : 3 ) Kwagh ne gba iliam sha ci u or ka nana doo se ishima yô , se cia u vihin nan ishima , man ka se er i lu sha mi kpaa . Nahan “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii [ la ] una kura asema a en man mbamhen enev . ” Mbagenev di kaa ér : “ Ne mba yemen ner nyi ? Er se lu Mbakristu yô , kape se cii se lu a ishimaveren ser se er la ga he ? Aluer mbayev ou kôr azende a amba ne yô , kwagh la una wase ve u kôôm angahar a ve veren sha gbenda vough shi henen sha akaa a ken jijingi a vea soo u eren yô . Kpa Bibilo kaa ér , “ imo lu ga , mô bugh zwa ga . ” Se zua a atô@@ akaa a injaa a se ter sha heen ne ken ityakerada i Bibilo i alaghga mbagenev vea nenge ér i taver u kaven yô . Ne@@ hem@@ ia shi nger ati a ior sha icombor ve vough vough . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Kpa , Yehova bugh Mbakorinte mban ashe sha ikyev i icighan jijingi na , nahan ve zua a mfe u mimi la . Er nan ve alaghga Satan nenge ér doo u una mee Yesu sha u nan un ian i hemen tar ci@@ ilii ? U@@ ̱ timen ken takerada u Or@@ pasenkwagh la una wase se nena ? Er ma ishimaveren injaa i lu i tesen ér a bee a mzeyol ne sha tar cii ga yô , ka h@@ an or nana za ve nana zua a i@@ wa@@ sen@@ e ? Mose yange una lu or u ishima legh legh ga nahan , kwagh ma za nena ? T@@ sua kwagh u ú er yô hegen , nahan alaghga ú zua a ian i va lun môm ken “ zege@@ ikpelaior ” i ia war “ zege@@ can ” la . ( Mateu 19 :⁠ 6 ) Bibilo shi tese ér Aôndo wa ishima ér shighe u wanye nan gande or yô , “ nana undu ter u nan man ngô u nan . ” ( Luka 11 : 1 - 4 ) Se kpa sé soo ser i tese se u eren msen er or@@ henen u i̱ ter iti na ga ne nahan , sha er mbamsen asev vea kporom a vese hen Yehova yô . ( Yohane 17 : 16 ) Heela tseegh ga , mba dondon aeren man an@@ za a bo a tar ne ga . — Ôr Yakobu 1 : 27 ; 4 : 4 . ( Pasalmi 25 : 4 ) Er mbakur@@ an ve fe igbenda i Yehova yô , kwagh ne ngu a wase ve u nengen sha mbamzeyol sha gbenda u ú z@@ ou sha Mkaanem ma Aôndo man aeren a na kpaa yô . I@@ ji@@ r@@ ôron na i mimi la na yô , ka u uumace mba ve lu vough ga ne vea fatyô u p@@ aan ayol a ve ga . Mb@@ agen ker ka mbam@@ ishen mba ve vande zan makeranta u G@@ ile@@ adi ga yô ; mbagen ka ikp@@ ur pania , mbagenev di ka mbakur@@ an mba ningir sha shin mba eren tom shin Betel . Se fatyô u kaan ser mkaanem ma Paulu yange nger hen Mbat@@ esalonika la kure sha a ve vough . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 31 ] Kape mba@@ shiada mba Aôndo mba jighjigh mba sha ayange a tsuaa la kpa luun ve ken ishima je la . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen ôr kwagh u za hemen ken Yerusalem hen shighe la ér , yange “ i nôngo num i wua ior je kpilighyol , shi i nzughul a mbagenev vihi kpen kpen . ” Man Mbashiada tese ishimat@@ seen man ishimawan je gande ôron ! 7 : 9 , 10 ) We kpa Yehova una yima u ken atsan a ou cii . Ior Mba i W@@ ase Ve u C@@ i@@ vi@@ r “ ken Jijingi ” La U Wan Ishima Sha Akaa a Y@@ angen M@@ ze@@ hemen Umbur wer Paulu yange tesen ikyav sha kwagh u “ im@@ agh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga ” la been yô , shi tese ikyav igen kpaa . W@@ a nen ikyo sha mkaanem ma apostoli Paulu ma i nger ken 1 Mbakorinte 9 : 24 la . ( Genese 25 : 25 ) Takerada u Ru@@ tu pase se ér Na@@ omi yange lu a ônov uhar . Ka Aôndo a ne m@@ vese ye Aluer u ngu nengen sha tsombor , shi eren tom u u@@ ke shi u ngu a ityom ken tiônnongo shi u ngu nengen sha akaa agen a a lu hange hange la yô , a lu inja er u kera ngu a shighe u tsaase mbagenev ken tiônnongo ga nahan . M@@ ag@@ az@@ in u tôôn abaver u i yer ér T@@ im@@ es la nger pase iyol@@ kpen i agumaior kpishi a ke ’ tar u Rus@@ sia la ke ’ ngeren u sha itinekwagh i i kaa ér “ Lo@@ st Gen@@ er@@ ation ” ( K@@ ov u Ú S@@ aa La ) sha u kimbir kwagh u ts@@ wa orgen u ku@@ h@@ wan kwagh u lamen gb@@ é@@ m gb@@ é@@ m yange ôr yô , ér : “ A er nan je ve or u i mar nan shin tar ú kwagh môm kpa a tse ga , shi kwagh môm kpa a ze sha tindi ga ne ve , nana haa iyol inya he ’ ty@@ ôô ? ” S@@ aa or a er ityom ne ve nana zua a uma u tsôron ga , kpa ngi hange hange sha u suen akaa a Tartor . Kanyi tom mbaapostoli yange ve wa ave eren ken derianyom u hiihii laa ? Yange gema eren kwagh sha mfe u zua a mi la je yô , a kaa ér : “ N@@ gi@@ se la m zenden sha a@@ you - m@@ sôr ; hegen yô m zenden sha uya uya . ” Hanma shighe u vea per tindi yô , ve lu tesen ér ve wa A@@ tindi a Aôndo na Mbaiserael sha dooshima la ikyo ga . Ka mpin u nyi Yeremia lu a mini , man yange i na mlumun sha mi nena ? Iky@@ enge i Yesu lam a kwase ne la yange i na kwase shon iyol@@ kpen ga , shin er Bibilo i tese iky@@ enge shon ga nahan kpaa . Sha kpôô yô , sun@@ da yange u shi her vese ! Aôndo wase “ kôr ivaa i p@@ aven ihyom , ” shi a venda kwagh ne a mba ka ve nzughul a or u ve vese nan shi ve pav ivese a nan la taver taver . S@@ ase an@@ nongo ne iyol kpishi u eren tom u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo u u hii u hemen la ts@@ eren tar cii ! ( Aer . Apostoli Paulu wa se kwagh u injaa ken 1 Mbakorinte ityough 14 . Kwagh@@ wan na la pase er i doo u a eren mbamkombo mba Mbakristu yô . Er Nan Ve Ity@@ av Mb@@ i Armag@@ e@@ don mbi Lu H@@ ange Han@@ ge@@ e ? Sha nahan yô , se kpa se fatyô u lun a ishimaverenkeghen i or@@ perapera Yobu yange lu a mi la . Kwagh ne ka m@@ sur@@ shima hen mba ve civir Yehova a ishima i môm la kpishi je ! ( Y@@ er . 17 : 9 ) Ken ngeren ne , se tôv se fa er se hemba akaa a yangen se u ungwan imo i Aôndo la yô . Hemen u Mb@@ an@@ az@@ i ngu karen kera yô , Mbashiada zua a ian i pasen kwagh gbar gbar . S@@ aa se lu a shighe u ôôn iyol man u k@@ ir@@ en ak@@ ondo ase man u sôron ya wase kua mat@@ o wase , kua u sôron akaa agen kpaa veren wang . Kanyi i ne ve ior ve fe se ? I tile sha ityough ki ik@@ we 12 i Iserael u Aôndo la ga . Ngeren ugen ôr kwagh u ishember shon i í er ken Ho@@ sea 6 : 7 ne ér , ka “ ikyo@@ kwaghôron i sha kwagh u iv@@ es@@ egh , man i̱ pase aeren a ken ivese . . . K@@ pe iyol ôr ity@@ ou@@ v mb@@ ira vindi vindi tsô ú nenge . L@@ am a kwase wou shin nom@@ ou gayô orgen hen tsombor shin ma ijende you i ishima ishima sha kwagh shon . Ashighe kpishi imba kwagh la ngi i na ati@@ ca a á lu uumace ne u eren kwagh nahan . 24 : 15 , 16 ) Kpa lu u mbadondon Yesu vea kav shighe u kwaghôron u profeti ne una kure sha mi la nena ? ( Yon@@ a 1 : 1 , 2 ) Yesu yange kuma u ôron ve imba ijir la sha ci u a tese jighjigh u nan shi a suur sha Aôndo zan zan ku na , shi i nder un shin mbakp@@ enev , nahan a tese ér Diabolo ngu a kwagh u eren un ga . — Yoh . 14 : 30 ; 16 : 8 - 11 . Kristu yange yem sha za sôr ijiir sha ci u mbahenen nav mbagenev . Anmgbian u beenyol ugen u a lu Orkristu yô kaa wener : “ Or ka nana nger ish@@ u@@ ghun sha ka@@ a@@ de nana t@@ indi@@ m a mi , shin nana lam a mo sha wa@@ ya min@@ iti kpuaa , shin nana v@@ am inya sea lam kpuaa tseegh kpa , i doom je i zua ga . Yesu yange ver ikyav i dedoo sha gbar ne . Aluer ior time sha akaa a Aôndo a gbe la a ishima i gbar gbar yô , vea nenge a kwaghfan u Aôndo kua agee a na . 21 : 2 - 4 ) Sha nahan yô , de se nôngo nen tsung se ungwan nen imo i Kristu man i anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem , a ne ve jighjigh la . Se er ivese ken gar u B@@ ru@@ s@@ sel@@ s , ken tar u B@@ el@@ gi@@ um ken uwer u J@@ ul@@ ai 9 , 19@@ 55 . Ngeren u tsombor u í nger cii man M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee — ken ityough 5 man 10 la — kua u a dondo sha kwagh u M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee la kpaa tese ér orumace sha tar cii due hen or u hiihii la , ka Adam je la , sha ikyev i ônov mba Noa mba utar mbara . Nahan ng@@ ôm ko@@ so se sha ican , shi mo kpa m me@@ men ga , gadia m lu wasen un u nengen sha anmgbianev av mbak@@ asev mba kiriki mbara . ( Mateu 10 : 32 , 33 ) Nahan cii kpa he ’ tugh mbu i nenge mk@@ er sha a na la , mbahenen nav cii yevese undu un , shi apostoli Peteru ny@@ iman un kwa tar . ‘ Se Y@@ ina Nen Ishima Ga ’ Aluer kwagh er nahan yô , doo u Mbakristu vea lu a ity@@ am@@ egh ki jijingi ki ki k@@ ou dooshima kpa ker la . Yehova yange hide Yobu a akaa a saa un la cica cii je ne@@ er a ne@@ er , shi Yobu tsa anyom imôngo shi saan un iyol kpaa . • Se er nan ve loho wase ua lu u taver ior asema ? ( 1 Samuel 18 : 8 - 12 ; 19 : 9 - 11 ; 23 : 26 ) Nahan cii kpa , shin er Davidi zua a ian i wu@@ an Saulu kwa imôngo nahan kpaa , a gema a kaa ér : “ TER A̱ y@@ ang@@ em er me er ter@@ em kwagh ne ga yô , ka or u TER , u i shigh un mkurem yô . ” Nahan kpa , ver ishima de gem kwaghhenen u hen tsombor la a hingir shighe u kighir wan wou , pinen un mbampin kpishi wer a na mbam@@ lumun ga . ( Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) U eren tom ne a ishima yase cii la ka gbenda u dedoo u se tese ser Ter wase u sha doo se ishima , shi se tsegha ayol a ase sha ci na sha mimi yô . — 1 Yohane 5 : 3 . Kp@@ orom ikyua a ior mba ken tiônnongo mba vea wase u ú tsua akaa a ken jijingi a ú er la , shi lumun kwaghwan ve kpaa . Nahan kpa if@@ er@@ kwagh ngi yemen ‘ hemen hemen hemban vihin a vihi cii . ’ “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” nôngo kwagh sha afatyô na cii , nahan mba gb@@ eren ityakerada nan ior ken ijô ve , kua ken ijô i cuku je kpaa . 11 : 26 ) Mose yange er tom er “ Kristu ” shin “ U I Shi@@ gh Un M@@ k@@ urem la ” nahan , inja na yô , lu Yehova tsua un ér a hemen Mbaiserael a due a ve ken Igipiti ye . Er se lu Mbashiada mba Yehova mba mimi yô , se lumun a icam i or@@ pasalmi yange wa la a ishima i môm , ser : “ K@@ pas@@ h ! M@@ doom O@@ u vese je , ma U ver sha ci u mba ve cie U la , ma U ser sha ci u mba ve suur sha a We , sha ishigh ki ônov mba iorov yô ! ” — Pasalmi 31 : 19 . T@@ so@@ mbor ne ua er nena he@@ gen@@ e ? Mar@@ c@@ us : Ior kpishi vea pase ivur la er u pase nahan . ( 1 ) I@@ h@@ y@@ ura ne lu a akaa a injaa a i yer sh@@ imi yô . ( a ) Kwagh u i nger ken 2 Timoteu 3 : 14 - 17 la una wase agumaior nyian nena ? S@@ an@@ ker u jijingi . Ka nyi Aôndo a soo ér mbacivir un cii , vea lu agumaior shin mbag@@ anden kpa ve eren@@ ee ? M Nenge M@@ seer U I@@ y@@ ôngo I Aôndo Ken Tar U Kor@@ ea 9@@ 9 : 7 ) Heela tseegh ga , i@@ been@@ egh k@@ ira lu tesen ér Mose lu or u Yehova tsua un ér a hemen ikyurior la yô . U tesen ikyav yô , mba@@ abaver ka ve shi ôron akaa a tesen mba@@ aie mba mbap@@ ati@@ v , man akaa a tesen er mba@@ eren tom iny@@ ar man mba@@ fan@@ atindi ka ve seer mtsera u iky@@ ô@@ mp@@ eni sha any@@ ighe , man er mba@@ yôôn akaa a kasua ka ve tsu@@ ghun mbak@@ as@@ u@@ av vev , shi er ior ka ve shi yilan a@@ jir ny@@ igh@@ en iky@@ ô@@ mp@@ eni i ish@@ wal@@ ans@@ i yô ; se t@@ ér akaa ne kpuaa tsô . Ka “ mba ve dugh ken zege@@ can la yô ; ve ôô uri@@ ga vev ken awambe a Wan@@ iyôngo , ve ku@@ ngu ve , ” sha ci u ve na naagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh . ( Yes . 5@@ 3 : 10 ) A er nan man Yehova una ‘ tsaha ’ un , u Un iyol na a kaa ér : ‘ Nenge Wan@@ akiriki Wam . . . ic@@ u@@ wan Wam u ishima i doom a Na y@@ um@@ u ’ laa ? ( Yes . Hanma or u alaghga mbamaren mba nan yange ve ver nan ikyav i bo shighe u nan lu iyev la cii yô , ikyav i H@@ es@@ e@@ k@@ ia ne ia fatyô u taver nan ishima . 21 : 5 ) K@@ per@@ nan sev mbu aven yô a nyôr ken tempel a wanger un . Pro@@ feti Daniel yange seer tan iwanger sha kwagh u num u masetyô u a ta sha ior mba Aôndo la , sha u ngeren wener : “ Una [ tor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la ] due a ishima i nyoon tsung sha u timin ior kpishi man shi u s@@ aren ve kera . Ka mea gbidyen kwar sha akaa a lum ken ishima la yô , ashighe kpishi ‘ mbamhen ve ng@@ e@@ em ken ishima , ’ nahan i gba u me er msen hen Yehova sha akaa shon cii ve me fatyô u gbidyen kwar a ishima i wang ye . I@@ mba kwagh u vihin tsung u ior lu eren ne nahan tese ér Ne@@ hem@@ ia kera lu ken Yerusalem ga ica gba . Kpa yange tindi a̱ gba ôron kwagh wuee tsô yô , ve er sha er imoshima ve i tese ve la , nahan ve tese m@@ doo u Aôndo a doo ve ishima la sha ieren ve . • Ka ken igbenda i nyi nahan Yehova a te iwanger sha ior n@@ av@@ a ? Yange kwagh gba Mbakristu mba ken tiônnongo u La@@ od@@ ish@@ ia mba sha derianyom u hiihii la sha mbam@@ yen vev mba ken jijingi la ga , shin ve wa ikyo sha ve kpaa ga . Gbenda u u dondo kwaghwan ne la ua bugh u ian i tesen wer Aôndo doo u ishima , shi kwagh u mba@@ wan ndor a we gba u ishima shi ishimaverenkeghen you i va lun uma gbem sha won la kpa ngi u kwagh u vesen . Aluer se kera mba a tom ga yô , alaghga a hemba doon u se hide se time sha gbenda u se eren uma la Davidi Shi Tese É@@ r Un Su@@ ur sha Aôndo Ve tese er Aôndo a kor Mkaanem nam kua iti na , man mimi u a kuran se sha ikyev i atesen a aiegh a kwaghaôndo la yô . Á kaa ér , “ kwagh u mnenge sha tele@@ v@@ ishen la wasem u fan mer , ijiir la ka ijiir i dedoo man tom u i eren her la kpa ka tom u lun a iwasen . ” Mbamaren vea fatyô u tesen ônov vev u tsuan kwagh u dedoo nena ? * Nahan kpa , se fa tsô ser , zum u shighe la una kuma yô , Yehova una pase se inja i kwaghwan la wang sha er se dondo yô . Aluer m@@ ze u yange ve za kohol ve la a lu sha ci u kwaghôron u Yeremia yange ôr la kpa , se fatyô u fan ga . 5 : 16 - 18 ) Shighe ka una karen yô , an@@ za a Mbakristu a hingir u duen ken igbar vough er it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi icam kpa ka mbi due ken igbar nahan . Ka nyi i gbe u se fa sha ayol a ase ve , se mon@@ do iengem i Aôndo ? Nenge imba er yange i su@@ r un ishima sha gbenda u wasen un sha wono ! Aluer kwagh ngu nahan yô , umbur kwagh u M@@ an@@ ase , Tor u Yuda la . Kpa ma a kure nena ? ( b ) A fatyô u n@@ zu@@ gh@@ ur a icighan tom ainge nena ? Aluer mbagenev doo se ishima yô , se kera nengen ve ér ve gba kwagh ga ze , shi se lamen a ve dang kpaa ga . ( Y@@ ak . Ng@@ ô na yange na ve ian ve tese un Takerada wam u A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo sha tser u D@@ V@@ D u I@@ liam i sha A@@ ve i ken Ch@@ ile la . Nahan ve kaa er : “ Zum u J@@ ess@@ en@@ ia hii u nengen tser la yô , a se shi a vaa . Shin er i s@@ ar@@ em u pasen ve , ôron kwagh ve nahan kpaa , ve ngee gande u ôron . ” Yange m nôngo kwagh tsung , tsô m de iky@@ a i man kua m@@ sô@@ rom ma man kpishi . Nahan kpa , aluer se mba ken “ mbam@@ imi ” mbara yô , se fa ser Yehova hungur a aeren ase a jighjigh la ga . Ity@@ ôkyaa yô , er kper@@ nan sev av ve Yesu yôô nahan , “ shighe kuma u á na Wan u or icivir ve . ” — Yohane 12 : 23 . Kwagh u U@@ ngeren Mba Y@@ i@@ ase Ve Er sha Kwagh u Y@@ e@@ h@@ u Yô V@@ ar inya ! ” ( Anzaakaa 8 : 31 ) Ve shin tar ne va hingir orumace yô , a hemba fan er or ka nana ya ican sha ci u nan ngu civir Aôndo ve i lu yô . ( Marku 5 : 42 , N@@ W ) Zum u Tartor u Tor Yesu Kristu , u a lu hemen sha la ua va la , una nder ior kpishi vea hide a lu uma shin tar , kpa a lu ken mlu u bem man u perapera . Aluer u er nahan yô , u war atsan man ishim@@ any@@ ian i ior umiliôn imôngo ve lu ker nyian la . Yange anyom nga va kar yô , Peteru nger wener : “ Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ik@@ av je sha u né dondo Un ijime yô . . . . Saan se iyol er ior udubu pue pue — jim je yô , dubu u@@ deri u@@ deri — ve lu ngohol mcivir u mimi ne ken ityar i ngise kwaghaôndo u aiegh de ish@@ ar ker je yô lu inja er mayange je ior vea tsa a ngohol loho u dedoo ne ga la . • Ity@@ ar@@ t@@ enger i vesen Ka an nan ver i@@ wen i sha z@@ ongo i u . Zum u as@@ an a sha use lu wan icam , man ônov mba Aôndo cii ger am@@ o sha iember laa ? ” K@@ al@@ e@@ bu man Yosua lu a ishima i wuese kwagh , yange ve fa je ér Yehova kure ityendezwa i er a ior nav ér una na ve tar u doon iy@@ i@@ av la . ( a ) Ka nyi mbatyomov mba sh@@ aav ve eren ken tom u pasen i@@ vangeli laa ? 2 : 2 ; 3 : 14 ) Ashighe agen Mbakristu mba se civir Aôndo imôngo la ka ve pin@@ em kwagh u m hen ken atô u anyom 5@@ 7 a m er tom shin Betel la . ( Ps . 1@@ 33 : 1 ) Ior seer van ken mzough wase u “ anmgbianev ” mba sha tar cii ne kpishi . ( 1 Pet . Or u nan lu tse@@ vaa yô , ka nan palegh akaa a d@@ an@@ en ior . Hegen je , mbamaren vea fatyô u nengen ér an@@ umbe a mbayev vev ve n@@ umb@@ u la ka an@@ umbe a tu@@ ur ve ér ve er i@@ pi@@ la ga . I pase ken ityough k@@ in er or u nan lu henen Bibilo la nana ya ikyar a Aôndo yô , kwagh ne ka kwagh u ior kpishi ve hen ér mayange or a fatyô u eren ga yô . Kwase mar wan za gema gb@@ ihi hen ijiir i ha@@ an ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov yem kwagh na . Kpa shighe u “ isharen i yolough man isharen i a@@ sh@@ ee ” i lu hendan a isharen yase i ungwan kwagh la yô , se er nena ? Ishim@@ a@@ wan i Aberaham lu a mi la i wase wan na Is@@ ak@@ a , u lu sh@@ ir ken tar u K@@ an@@ aan sha ayange a uma na cii la kpen kpen ; Is@@ ak@@ a tsa anyom 18@@ 0 . Pasalmi 7@@ 2 pase se nyi , man kanyi a tsen@@ ga tes@@ ene ? Sha shighe ugen la , Yesu man mbahenen nav lu shin t@@ so , shin if@@ i u G@@ al@@ il@@ ia , maa “ zege@@ ur@@ a@@ ahumbe gba , ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger gba tan sha t@@ so ha@@ an sh@@ imi , nahan t@@ so gba iv@@ in . ” U henen sha mlu wase vea Yehova man orumace er se nahan shi gbidyen kwar sha mi la una wase se se za hemen u hiden a iyol ijime her . 13 : 39 , 43 ) Ken mpase u Yesu na la , a tese ér ka “ mbap@@ er@@ apera ” ve lu “ ônov mba tartor ” shin Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ye . — Mat . 2 : ​ 1 - 11 ) Shi shighe ugen la , Yesu yange Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia hingir ving . A time sha mlumun u sha mpin ne tsembelee sha mbam@@ kohol mba vesen mba Mbashiada mba Yehova vea lu eren sha tar cii ken mhii u uwer ne la . Or@@ pasalmi ne yange gbidye kwar sha akaa a ka a tser mba inyaregh ki n@@ ôôn a n@@ ôô hen a ve shin ve zough a mi sha any@@ ighe la , nahan mase fan er un lu zan sha gbenda u vough yô . Ishim@@ averen i Diabolo ngi nena ve a lu van a mbamlu mba ic@@ anev mban y@@ um@@ u ? Paulu u a lu môm ken ve la kaa ér un wa iyol u den akaa cii ér a saa sha er ‘ Kristu Una lu mtsera na , sha u una fa Un man agee a mnder Na u shin ku , man mzough u zuan a Na sha atsan a Na ’ la yô . K@@ per@@ nan sev mbu aven yô se mough pe@@ pe pe@@ pe se gba un@@ den u@@ wo la . Mba@@ y@@ ôôn@@ kasua ka ve kaa ér kwagh u a hembe lun a inja yô , ka u lun a akaa kpishi shi yan tar . A soo ér ve eren akaa nzughul nzughul ga , man kwagh ne ngu hange hange sha ci u tom u injaa u ve lu a mi u eren la ngee kpishi . U@@ sho@@ ja mba Mbaromanu so@@ mb@@ o mbai@@ v mban angahar sha u ve kpe fele yô . Ngeren la ôr kwagh ugen ér : “ N@@ ongo u Mba@@ jighjigh u ú shi her la kohol [ U@@ hemban@@ sha ] ken m@@ le@@ he u sha mh@@ ôôn la , mba kaan ér , ‘ V@@ a . ’ Mbamaren vea fatyô u kaven Yehova sha u wan ishima kera torough a torough u gban num a wanye u nan lu k@@ ahan undun gbenda la ga . Sha derianyom u sha utar la , “ or u vendan atindi ” la due ken igbar , man ikyav tese wang er ka mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev ve lu un ye . — Ôr Iyoukura i ken zwa Buter , i Fe@@ be@@ war@@ i 1 , 199@@ 0 , peeji 10 - 14 . Nahan vea hide a gba zenden sha shi lamen kpaa . ( Ese@@ k . 38 : 23 ) Shi er ior nav mba sha ayange a tsuaa la ve ya dyako u Tar u Ity@@ endezwa la nahan , kape Mbakristu mba ve taver ishima , ve lu civir Yehova sha mimi la kpa vea va ya dyako u uma u tsôron ken tar u Aôndo u he u perapera una lu ker la je la . F@@ ri@@ end , u lamen zwa J@@ a@@ man yô , yange ôr kwagh u kwaghpasen u sha uya uya la nahan ér : “ Tom u pasen kwagh sha uya uya , u p@@ il@@ gr@@ im@@ s ve eren ne seer van a averen sha tom ve u ningir sha ne . ” Sha ajiir kpishi nyian , ior mba eren kwagh a@@ yem a@@ yem , nahan ashighe agen or ka nana kar nana k@@ ôô iyol a orgen je kpa nan fatyô u kaan a nan ér “ i er nana ? ” shin “ u ngu nana ? ” ga . Yehova N@@ aha Ve Tar ( Pasalmi 36 : 9 ; Yesaia 33 : 22 ) Yehova hemba ng@@ un a ian i kaan a vese ér se er ishima na . • Lu hanma shighe mba@@ fankwagh mbara za nenge Yes@@ u@@ u ? Mayange Yehova k@@ enden se ér se nyôr ken mbamlu mba vea na se uumace se k@@ an@@ shio u eren ishima na ga . — Ps . ( Mateu 4 : 10 ) Aluer u ngu lamen a mba u eren tom ijiir i môm a ve la shi u ngu han@@ ger wer u kura atindi a Bibilo yô , kwagh ne una wase u ú zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Shighe u a lu me@@ en se ér se er isholibo yô , ka i taver se kpishi u zan hemen u civir Yehova sha mimi . Er Yesu lu or u vough yô , a kav mbamhen mba b@@ ov mba Mbaf@@ ar@@ ishi lu a mi la , man m@@ ge@@ m@@ shima u kwase u eren asorabo ugen , kua ieren i nan kwagh i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen lu a mi la . Ver Ishima sha Uma u ken Paradi@@ so La Se fa ser tar ung@@ un jimin cii ua kar kera , nahan doo u mfe ne una bende a vese asange asange nena ? ( Mateu 5 : 16 ) Hii ke ’ inyom i 19@@ 19 zan zan va ar ke ’ inyom i 19@@ 31 la , e̱r mb@@ á m@@ asen ha@@ an mbamhen mba Bab@@ ilon mba tagher m@@ ze@@ hemen la kera yô , iwanger i Tartor l@@ ù hemban mon@@ don a mon@@ do cii . Umbur wer Yesu yange kaa a Mbayuda ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima . ” ( Pasalmi 32 : 1 , 2 ) Nenge imba er mhôônom ma zungwen ma Aôndo ma kpilighyol sha wono ! Nahan Aôndo gema tindi Amo@@ shi ér a̱ za pase ve tindi u p@@ eren ve la . No@@ ve@@ mba 29 , 20@@ 10 – Di@@ se@@ mba 5 , 20@@ 10 Gba u se wa ik@@ yô sha kwagh u samber a abaver a i er se sha kwagh u anmgbianev asev shin akaa a a er ve la . Yesu yange tôô loho u Tartor u i lu pasen hanma or la kar sha kp@@ er u kp@@ el@@ an a kp@@ ela , u i he@@ e shin zege@@ mnger yô . 22 , 23 . ( a ) Hii nan ve kwagh a gbe mbatomov mba ve lu Mbakristu la a ishimawan ainge ? ( 1 Mbakorinte 10 : 13 ) I@@ ̱ hingir iky@@ e y@@ ough i ôron Mkaanem ma Aôndo hanma iyange . Se sember yemen hen tiônnongo u i lamen iliam i sha ave yô . 18 , 19 . ( a ) Mba ve lu nongo u “ zege@@ ikpelaior ” mba tesen ér mba nengen u@@ icighan@@ mbaakaav er Yehova kpa a nengen ve nahan nena ? Nahan jighjigh u ú lu a mi ne una gema a na u iember shi una taver we ishima , u ôr mbagenev kwagh u ishimaverenkeghen you ne kpaa . Yange kwagh ne una lu saa u s@@ ôôn un ken iyol kpen kpen ! I@@ y@@ ua ne kanyi kwagh@@ a ? Shighe u Satan lu karen Yesu la , a kaa ér Yesu ka Wan u Aôndo . ( Ese@@ k . 33 : 11 ) Ken ngeren ne , se lu timen sha akaabo atar . Shighe u m lu eren tom pania vea Jo@@ y L@@ en@@ no@@ x hen ger@@ i u N@@ ar@@ ran@@ d@@ era la 10@@ 4 : 24 ) Ka u pe wuese Yehova er or@@ ngeren pasalmi nahan kpa ? ( Luka 6 : 38 ) Se fatyô u nan mbagenev kwagh wuee sha u lôh@@ ôn ve iwer hen ya wase shi y@@ ôron ve ken jijingi je kpaa . Shin or á fatyô u nd@@ yaren sha ak@@ au@@ s@@ u , man angahar a nan á h@@ ugh@@ um ga kpa ? ” — Anzaakaa 6 : 27 , 28 . 3 : 1 , 4 ) Gba u Mbakristu mba ve lu nomso , ve lu “ keren ” ityom ken tiônnongo la , vea lu a isharen tsung i eren tom kpoghuloo sha er vea lu a aeren a ken jijingi a i gbe u vea lu a mi ve vea er tom sha ci u anmgbianev la . Aluer akaa a se lu a mi cii saa sha ci u ah@@ endan shin tôv@@ ac@@ an u se tagher a mi sha kwagh u jighjigh u nan wase je kpa , i saan se iyol , gadia se fa ser Yehova una na se injar ngô@@ gh . M@@ lu u Yeremia lu ker la ngu kwagh@@ môm a u wase nena ? “ Shighe kuma u ijir ia ng@@ ur@@ um sha ya u Aôndo je ve . ” — 1 Peteru 4 : 17 . 28 : 3 , 4 ) Nahan iniôngon i Yakob nôngo ér una zua a kwase u injaa shi una ver tsombor la , lu tesen ér un na jighjigh a kwagh u Yehova ôr la un tôô ave sha . Ikyav tese ér lu imoshima ve i Aôndo tsaase i la mgbegha ve ve wua ônov mbara ga ye . Fe@@ be@@ war@@ i 2 - 8 , 200@@ 9 Kape se uumace kpa i lu je la , luun er sea lu a imoshima ga yô , ma se tsu@@ men hanma shighe u se soo u eren kwagh u vough shin u dedoo kua u perapera cii . Amo@@ shi 6 : 4 – 6 ôr kwagh u ior mba “ ve yaven sha u@@ ga@@ mbe mba sha any@@ ian@@ or , man ve n@@ aregh ayol a ve sha u@@ ga@@ mbe ” la . ( 1 Timoteu 6 : 4 ) Er se lu a iwanger i ken jijingi kpishi yô , ic@@ ile tsô kpa i t@@ enger se ken atô u ang@@ ôgh@@ ime ne ga . — Pasalmi 43 : 3 . Nahan aluer Yehova kar a u@@ gomoti mba uumace mba ve lu hemen hegen ne kera , gema ver gomoti na kpa or môm nana na un ibo ga . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ) Er i lu nahan yô , u nenge wer Aôndo u lun a dooshima una wa isharen ken a@@ vese i se fatyô u kuren i ga yôô ? Kwagh u a hembe doon mo yô , ka er m lu civir Yehova a tsombor wam imôngo la . Doo u se de ser tar nahan shin ah@@ endan a̱ kpe se iyol@@ o ? Anmgbian K@@ le@@ in va nger kwagh sha kwagh ne kaa ér : “ Aluer se wa kwagh ishima a anmgbian , hemban je yô shighe u nan we se kwagh u nan lu a ian i wan se la yô , se mba keren u gban ken to u Diabolo . ” I nger ke ’ Daniel 6 : 4 , 5 nahan ér : “ Tsô mbahemenev man mbat@@ ar@@ ev lu keren u zuan a ity@@ ô@@ kwagh i bo sha Daniel sha kwagh u tartor la , kpa ve zua a ity@@ ô@@ i@@ kaa i bo shin ifer kpaa ga ; gadia a lu or@@ mimi je , man i zua a ma m@@ tsu@@ m shin ifer ken a na kpaa ga . Lu nyi i̱ za Paulu iyol gbem ve gba u una wa ishima a mini , man imba kwagh la ia fatyô u eren se nyian kpaa nena ? ( a ) Hii nan ve yange Yesu ko@@ so akaa a injaa a ken ji@@ jing@@ ii ? Shi a kaa ér : “ Ka sha ci Na man m de akaa cii a sa@@ am ye , m nenge a hingir mo hông@@ or sha u Kristu Una lu mtsera wam yô . ” ( F@@ il . A@@ kur@@ aior a a lu hegen ne kpa soo u eren sha atindi a Yehova man Mesiya na ga . Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . ( Yes . 43 : 21 ; 44 : 26 - 28 ) Mbaiserael mba ngise ve lu sh@@ ir ken tar ugen ne , hide za maa tempel u Yehova u ken Yerusalem la , ve hingir mba eren shiada ér mimi je , Yehova u a lu Aôndo u mimi tswen la , k@@ ur uityendezwa nav hanma shighe cii . Wou . ” ​ —⁠ Pasalmi 8@@ 6 :⁠ 16 . 10 , 11 . ( a ) Ka hanma shighe i lu shighe u sun@@ da laa ? ( a ) Ka akaa a nyi nahan Yesu á er se sha kwagh u tom u á we se ér se gema ior ve hingir mbahenen laa ? A lu nyi je injakwagh ne lu ôron kpa , yange i tese wang ér Yobu una lumun u den hanma kwagh cii ér a saa ishe , aluer ka u una war uma na yô . “ Gadia ishimaveren i iyolough la ngi ihyom a Aôndo . I we ikyo sha tindi u Aôndo ga , ia fatyô kpaa ga . U nengen sha wan la saa sha u nan nan kwaghyan man ak@@ ondo kua ijiir i tsan shi nengen sha mkpeyol u nan tseegh ga . Hii nan ve gbenda u Yehova a hemen la ka u na se kporom ikyua a n@@ aa ? Se er nan ve se kura ayol a ase sha ikyev i a@@ yom a Satan shi se za hemen u civir Yehova a ishima i m@@ ô@@ mô ? ( 2 Kor . Yange na jighjigh ér sha mhôônom ma Yehova yô , una l@@ aha “ ishima i zamber , [ man ] i ur@@ en tsung ” sha ci u isholibo la ga . Solomon nôngo kpoghuloo ér una ngohol wan@@ kwase ne ishima , a wuese un m@@ doom tsung , shi na un u@@ iyua kpishi , kpa ishima i wan@@ kwase ne cii lu sha u za kohol wan u kuran ilev na , u doo un ishima yum la . Ken inyom i 19@@ 42 la Mb@@ an@@ az@@ i wua gumor u ken tar u Jam@@ an@@ i u lu anyom 20 ne sha ci u a venda u nôngon ityav . Hen ase ken ishima wer ú tema ken ha@@ av mbu teman ker ungwan kwaghôron mb@@ ù wan ime mbu ken gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity mb@@ ura , ú ngu vea iorov 5@@ ,000 . Sha nahan yô , ve er tom u pasen kwagh la kpoghuloo u i gba je i lu a er sha ayange a ve la ga yô . E@@ i . Na@@ omi iyol@@ na na Aôndo ibo sha kwagh môm ga . Ne ayol a en kpaa , lu nen er ka ior mba veren ashe sha gbenda u ter ve zum u a mough ken iniongo i kwa@@ se@@ he a lu hiden la ” nahan . Akaa a i tesen sha In@@ tan@@ et man tele@@ v@@ ishen , shi i gb@@ eren ken ityakerada la kpishi aa fatyô u vihin Mbakristu ken jijingi . A yô , ka : ( 1 ) Akaa a a gbe la , ( 2 ) Bibilo , ( 3 ) msen , man ( 4 ) naagh ku ip@@ aan . 11 : 1 ; Heb . “ Sha iyange la , zum u Go@@ g@@ i una va ta num sha tar u Iserael yô , kape Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O A kaa ne , iy@@ ugh Y@@ am ia k@@ ôn@@ dom ken ah@@ en@@ ga . Ve ngohol se ak@@ e@@ ke man a@@ kpa man u@@ k@@ at@@ ôn mba se wa ityakerada ker la , kua u@@ fai@@ l mba ningir . Nahan shighe u nom man kwase ve vese ayol a ve kera je kpa , ashighe agen vea fatyô u lun imôngo vea mbamaren vev kua anmgbianev vev . Anyom nga kar yô , Luka hingir u zenden imôngo vea apostoli Paulu , shi lu un nger takerada u Bibilo u Aerenakaa la ye . — Luka 1 : 1 - 3 ; Aerenakaa 1 : 1 . ( Mpa . 13 : 3 , 7 ) Shighe u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii la , tahav mb@@ un tôv ior mba Aôndo a ican , je ve wa tindi ér i de u ôron ityakerada ve igen , shi u wu@@ he mbagenev mba ve lu hemen tom ve la ken pur@@ usu . Umbur wer Yesu yange fa u pinen mbahenen nav mbampin sha inja sha er vea ôr kwagh u a lu ve ken ishima la man ishima ia mgbegha ve ker shi kwagh ne una tsaase gbenda u ve henen kwagh la kpaa yô . Mbakristu mbagenev nyian er asorabo a vihin tsung , di er sha shighe u mbaapostoli la kpa lu nahan . Bibilo wa se kwagh ér : “ Or@@ fankwagh ka nan nenge a kwaghbo , nan yer , kpa mb@@ al@@ an@@ enkwagh yô , ka ve kar , ve za ya ican . ” U tôôn mhen u henen Mkaanem ma Aôndo ser ka vegher u m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase la una tese e̱r i lu kwagh u hange hange yô . 2 : 18 ; 8 : 10 — A@@ vur ne kaa ér mba@@ vesen mba nengen sha mbatomov lu iorov 3@@ ,@@ 6@@ 00 , mbagenev lu iorov 2@@ 50 , kpa 1 Utor 5 : 16 ; 9 : 23 gema kaa ér ve lu iorov 3@@ ,@@ 3@@ 00 kua mbagenev iorov 5@@ 50 . Ken kwaghhenen ne , se time sha akaa any@@ iin a i gbe u se er , a i pase ken takerada u Ne@@ hem@@ ia ityough 13 yô . Nenge kwagh u i er ken ivur i sha 43 ne : “ A kaa a wanakiriki na er : K@@ ôndo za nenge vegher u shin zege@@ mnger . KW@@ AG@@ H U M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O M@@ A T@@ ES@@ E YÔ : Yehova ka a kenger we , a nenge ape mba mbam@@ shi ou ve dugh la , nahan a fa or u ú lu jim jim la . K@@ av Jighjigh Ve U Nan La Er or môm hen tsombor na ngohol mimi ga nahan kpa , mba eren un batisema anyom nga kar ahar yô , a hingir pania . Lu shighe u hii u eren tom u pasen kwagh hanma shighe je la . 11 : 17 ) Kwagh ne na yô , ian i ve lu a mi i lun ken vor u Aberaham la kar ve . Aluer ve er kwagh nahan yô , vea lu tesen ér mba a iwuese sha hanma kwagh u Ter u sha a er sha ci ve la cii . ( Genese 26 : 34 , 35 ; 27 : 46 ) Shi time ase sha kwagh u Han@@ a man er wu@@ he na Pen@@ ina yange “ b@@ amen un tsung , sha u vihin un ishima ” sha ci u Han@@ a lu iky@@ ôm kwase la . Shin er ma shighe môm kpa m pine sha u me fa Aôndo una lu shin una lu ga nahan kpa , kwagh ugen gema taver mo kpishi . Ngu a kwagh iyol er tsu@@ r nahan , u̱ ka a y@@ à@@ ng@@ è ú u̱ uman kera yô . Aluer nom shin kwase u or ka or u nan jighjigh ga kpa , nana fatyô u lun saan saan sha ci u nyi ? P@@ ase akaa a mba ve ongo loho u dedoo ve er yô ? Heela tseegh ga , time ase sha shighe u gba u a dondo kwaghwan u Yesu ne la . ( Pasalmi 37 : 3@@ a ) Zum u se tagher ishigh a ishim@@ any@@ ian shin ishima i lu tan se a@@ kper@@ an yô , hemba k@@ an a inja u se hemba taver a taver vangertiôr u se lu a mi ken Yehova la cii . Mba yange ve civir Yehova cii man m@@ ve u Kristu la kpa ve lu a ishimaverenkeghen i uma u ke ’ hemen . Mb@@ ap@@ er@@ apera vea lu ken Paradi@@ so shin tar gbem sha won aa iyol@@ been shio . 48 : 17 , 18 ) Shighe u mbacivir Yehova mbagenev ken tar u Iserael u tsuaa la kera dondo atindi a na ga yô , ve na ishima vihi un ker . ( Ps . ( Aerenakaa 26 : 27 , 28 ) A@@ gri@@ pa hingir Orkristu ga kpa ikyav tese ér loho u Paulu la wa b@@ enden a na . — Mbaheberu 4 : 12 . Zum u ônov nav ve lu m@@ nya ken an - you ve u tsan la , S@@ ab@@ ina ka a ke@@ er usu a gba y@@ ôron iwer shin ze@@ ge jo@@ go@@ b@@ i u ve y@@ ôron a mi kp@@ ur kp@@ ur la . Nahan kpa , alaghga mbagenev vea soo u fan er se er kwagh u a zough sha iyol@@ tseghan yase sha ci u Yehova la , man er icighan jijingi a lu uwegh sha kwagh ne yô . K@@ ohol cii yô , de se ver nen ishima sha mkaanem ma or@@ pasalmi ma ma lu heen ne : “ K@@ egh TER , lu dông , ishima you i̱ taver ; een , kegh TER . ” M@@ gem u i va a mi ken derianyom u sha 16 la kpa fatyô u sôron ityesen i uma kpen ga la ga , shi u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti mba ve hemba lun a tahav la kpa za hemen u tesen ior ityesen i Au@@ gu@@ st@@ ine tesen ér Hemen u Anyom D@@ u@@ bu la ka kwagh u a er a kar yô , ka kwagh u una er ken hemen ga la . Se mba ne Ter wase icivir , shi eren msen ne a ishima i môm ser : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You , tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” — Mat . Yakobu 3 : 16 - 18 wase se u fan ieren i dedoo i í doo u se lu a mi ken tiônnongo la , man ieren i bo i í gbe u se palegh la kpaa . A ur@@ ugh se a va a vese hen Wan na sha loho u dedoo man sha u wasen se u fan shi eren sha mimi u ken Bibilo sha iwasen i icighan jijingi Na . A fatyô u zuan a mbam@@ lumun mba kuman sha mbampin mban kua mbagenev mba ve ts@@ o@@ gh@@ or kpishi mbara ken Bibilo , Mkaanem ma Aôndo , man mbam@@ lumun mban vea lu “ kwagh u injaa ” kpen kpen , a lu hen Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o shin Mb@@ ap@@ ro@@ t@@ est@@ an@@ ti tseegh ga , kpa a kua Mb@@ ab@@ ud@@ d@@ h@@ a man Mbah@@ in@@ d@@ u man Mbam@@ usu@@ lu@@ mi man Mba@@ sh@@ into , kua mba ve ny@@ iman ér Aôndo ngu ga man mba ve t@@ on ér una lu kpa or fa ga mbara kpaa . • Kanyi kwagh se fatyô u henen ken ieren i Yobu la ? 2@@ 000 S.@@ Y . ( Ekesodu 20 : 12 - 17 ; Mateu 22 : 37 - 40 ; 28 : 19 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Doo u mbayev vea fa ér gba u vea eren akaa ne kpee je . Kpa , aluer se mba lamen sha a ve dang dang , sha ishim@@ avi@@ h@@ in yô , se na ikyav mbi mbagenev ve tee la mb@@ ia hemba y@@ uh@@ wan ve , je yô , mb@@ ia na mbagenev u henen ér Yehova kera lumun ve ga . ( Ivur 1 - 3 ) Hen shighe la Yesu lu hen ijiir igen i a tôô un ayange ahar u zan ken Be@@ tan@@ i yô . Aluer a̱ wa tindi ne a̱ lu sha gbenda u wasen shin a̱ lu g@@ es@@ egh@@ ee shin a̱ lu sha nyi gbenda je kpa , kwagh u a hembe lun a inja yô , ior mba sha ashighe kposo kposo man ajiir wue wue , mba shi ve lu a mbamlu kposo kposo lumun a Tindi u V@@ esen ne . ❖ De palegh tsombor u ú lu v@@ aan ku la sha ci u ú fa kwagh u ú ôr shin u er jighilii ga yum ga . Mar@@ i@@ us@@ z pase wener : “ Shighe u se hen tsombor cii ka se lu imôngo la gb@@ am kwagh kpen kpen . Ka hanma shighe Aôndo una mase ungwan msen u se sen un ser “ Tartor wou u̱ va ” la , man inja i kwagh ne ér nyi ? 5 : 3 ) Nahan kpa vegher ugen u sha kwagh u ungwan imo i Aôndo la kpa ngu u i doo u se fa yô . Nahan ka mba hen tsombor na tseegh ve kaven kwaghôron na tsembelee ye . Ior mban ver se ikyav i injaa sha aeren a ve a i gbe u se dondo man a se dondo ga yô . Nahan , alaghga tahav nav mbu a doo se ishima man ishima ia mgbegha se u wuese un er a lu Aôndo , Or@@ gb@@ an@@ akaa yô . Mba@@ yev enev mba ongo mbamsen mba ne eren a ishima i môm la , shi mba veren ishima sha ityesen yen , shi mba nengen er ne lu nôngon ner ne civir Yehova a ishima yen cii yô . Akaa a A@@ k@@ if vande eren ken uma na la na yô , m nenge mer me fatyô u ôron un kwagh wam gbar gbar , man iliam la lum kwagh u hange hange . Doo u Ú Z@@ a Hemen u L@@ un a Ieren i Mimi sha ci u Ny@@ i ? ( Mbaefese 4 : 8 ) ‘ Ior mba í né v@@ é lu u@@ iyua ’ la ka Mbakristu mbakur@@ an , mba i tsough ve sha icighan jijingi shi i ne ve tahav ér ve̱ wa ikyo sha akaa a ke ’ jijingi a mba ve ne jighjigh a ve imôngo la . — Aerenakaa 20 : 28 . Er i nger ken Genese ityough 47 nahan , Yakob lu sh@@ ir ken Igipiti sha ih@@ ongo la , tsô ‘ kuma pe una kpe . ’ Er se lu yemen la , se lu ôron Bibilo shi henen i , shi pasen pas@@ en@@ ja mbagen kwagh . U@@ ivande mba Kristu eren la kpa tese ér ngu a tahav kpishi . Ka ve ve lu “ Iserael u Aôndo ” ye . ( G@@ al . Zum u mbayev ka vea ungwa ityesen i mbamaren yô , mbamaren ve zua a iember i vesen kua mk@@ om@@ shima kpaa T@@ ime ase sha gbenda u Paulu nenge sha zayol u yange due ken gar u An@@ ti@@ o@@ ki u ken Shi@@ ria la . Jigh@@ ilii yô , aluer u soo wer mbayev ou ve pase u ishima ve yô , gba u ú tese ve wer u ngu a shighe sha ci ve shi ka ican u lamen a we kpaa ga . Kanyi laa ? De se nenge nen kwagh u takerada ne ú tese se yô . Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati ․ ․ Mb@@ agen ve lu veren ashe a Mesiya u una pase ve sha ikyev i hemen u Roma ú yange ú vihi ve ishima yum la una tu@@ h@@ wa yô . Ka hanma shighe cii ihy@@ agh i lu kwaghbo y@@ ee ? Kwagh u a hembe lun u vesen je yô , ka u civir un a ishima i wang la . ” Ka nahan ve se hembe zuan a msaanyol sha u henen Bibilo a u gban ôron i̱ tsô ye . ( Pasalmi 1@@ 38 : 6 ) Pasalmi ugen kpa ôr sha zwa la ér : “ Ka an nan lu er TER , Aôndo wase , u A tem Sha , Un u ka A sh@@ ir ashe shin sha u Una nenge Sha man t@@ ara ? Or@@ t@@ yom u Aôndo kaa a H@@ ag@@ ar ér : “ H@@ ide hen ngô@@ u , hi@@ re a iyol you ijime , lu sha ik@@ ev na . ” I mar mbamaren av man anmgbian wam u vesen , A@@ ng@@ el@@ o , hen ger@@ i ne . A tôô gbenda u mbamaren ve eren kwagh a ônov vev la a kar sha gbenda u ter wase u sha la a eren kwagh a vese yô . Mbagenev mba ve civir Yehova ica i gbe kpa kape ka ve pine je la . G@@ as@@ a Yesu yange hingir Wan u Aôndo u ken jijingi shighe u i er un batisema la , “ Yerusalem u Sha ” di gema lu ngô na . Hen shighe la , tsombor u Betel u ken L@@ on@@ don la kuma er iorov 30 nahan tseegh , shi mba kp@@ ish@@ iv lu agumaior a lun kwa@@ v , kua anmgbianev mba i shigh ve mkurem la , er P@@ r@@ y@@ ce H@@ ugh@@ es man E@@ d@@ gar C@@ lay kua J@@ ack Bar@@ r , u va hingir môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la nahan . ( Mbaheberu 13 : 16 ) Se fatyô u eren kwagh ne sha u yaren tom a kwaghwan u apostoli Paulu la , ér : “ Er se lu a ian yô , se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” Se er nan ve se lu a iember ken tom wase u pasen loho u dedoo nee ? 29 : 22 ) Or u ishima i vihi nan i lu sha inja je kpa , gba kpee u nana kôr iyol tsaha sha er ishim@@ an@@ yo@@ on i nan la ia vihi ikyar i dedoo i nan ye a mbagenev la ga yô . Shi se lu nen mbahenen Bibilo kpoghuloo sha er se kporom ikyua a Yehova , Or@@ g@@ eren u i̱ la yô . Yange í er Yesu batisema ken inyom i 29 S.@@ W . la , iwer ngi kar yô , maa á za pase kwagh hen kpe Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia , ape Peteru vea anmgbian na An@@ der@@ ia kôron ish@@ u la . Lu u Timoteu una zenden vea Paulu ken anyom a aa va la cii , man sha ashighe agen yô , vea mbagenev kpaa , una lu eren ityom sha ci u mbaapostoli man mbatamen . Shi yange gba u nana seer a seer kasev kpishi ga , sha ci u kasev mban mbagenev lu mba ken akuraior a a fa Aôndo ga , a a civir mba@@ aôndo mba@@ aiev la . K@@ asev mban lu mba vea fatyô u nan tor nana undun mcivir u mimi u Yehova . L@@ am a mbamaren mbagenev mba ve lamen a ônov vev kundu kundu yô . Hanma iyange i s@@ ati man l@@ ah@@ adi yô , m tile sha h@@ unda u b@@ aa la , m tsuan a tsua ior mba vea nyôr ker yô . I@@ yol@@ kpen ngi i wase se u karen iyol , fan er Yehova a doo se ishima í za kighir la . Ka sha igbenda i nyi nahan Aôndo yange shighe Yesu mkurem hemba “ mba kwa@@ v ” na ? Yo@@ shua yange kaa ér : “ T@@ erem Mose , yange ve . ” Man er i va zua a Na a m@@ lu@@ yol er or nahan yô , A hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u [ sha kon u m@@ tsaha , N@@ W ] je . ” — Mat . “ Mo vea or@@ ya wam yange sea henen kwagh vea ônov asev mba kasev mba kiriki yô , se time sha ngeren u i lu wan ago@@ yol shami sha ci u mkombo u tiônnongo la , nahan se na ônov asev tom ser ve kp@@ ela foto u sa@@ ven kwagh u se hen la . H@@ ì@@ d@@ è ke ’ ijime ity@@ ou@@ v ihi@@ ar , ke ’ Mpase ityough 19 la , í pase kwagh u ityav mb@@ ig@@ enev mbi sha injakwagh vi@@ e vi@@ e — kpa ka ityav mbi he ’ atô u ityar i í ker ayol a ve ihyom ga . Nan kaa a we ér kpen@@ ga shon ngu a inyaregh , nahan a lu ú ti@@ mb@@ ir yô ua kera u . Mbam@@ ishen kpishi mba eren tom u pasen kwagh la ah@@ wa 1@@ 30 ken uwer . Nenge ase kwagh u anmgbian Mark vea kwase na C@@ l@@ ai@@ re , mba ve dugh ken tar u I@@ ng@@ i@@ la la . Han@@ mô ve yange nan been makeranta yô , nan hii pania u eren , shi ve va er ivese kpa , ve za hemen a pania u eren . Ity@@ ôkyaa yô , ior mba ngô@@ ôr fan or u wan h@@ ua ga , kpa gema ve ayol a ve yô , ka i taver ve u lumun ér ve wa h@@ ua . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Gba u se cia u lamen sha at@@ ine@@ akaa a taver ga sha ci u nyi ? Yehova yange tôô t@@ ur kar sha asema a ior . ( Mateu 24 : 45 - 47 ; Anzaakaa 4 : 1 , 2 ) Nahan aluer mbamaren soo u wasen ônov vev u yan ikyar a Yehova gbem shi soon kwagh na kpaa yô , gba u vea taver ve ishima ér ve̱ henen Mkaanem ma Aôndo hanma shighe . Sha mimi yô , tom u maan tempel la kera gba Mbayuda ishima ga . I nger injakwagh ne ken Luka 12 : 16 - 21 . Shi mba dondon Kristu sha u ‘ hiden a ayol a ve ijime shi or@@ on iyev sha ifer ga . ’ — 1 Peteru 3 : 8 , 9 ; 1 Mbakorinte 11 : 1 . M@@ nenge u tar u lu a mi sha kwagh u uma la za ica ga . Anmgbian K@@ nor@@ r yange v@@ ôron sha tom ga , shi soo ér i er tom u Tartor ne kpoghuloo er i fetyô la cii . Shighe u i yem a wan@@ b@@ ua u Be@@ te - aven uiky@@ angen la , ior i Sam@@ aria zung@@ we kpishi sha ci u ve kera zua a e@@ ev mbu vea civir ga . ( Nenge Pasalmi 26 : 12 . ) 20 : 4 , 5 . Nahan se mough se yem ken tar u nom@@ om , ken ic@@ ile i Shi@@ per@@ u . Ka icivir i nyi se fatyô u zuan a mi hen Aôndo ? Mba a va nder ve vea hide a lu uma shin tar la , vea lu a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron , a lu uma u kpen ga la ga . M ngu a hingir Orshiada u Yehova ga , kpa m ngu henen Bibilo a ve , shi m ze mbamkombo vev sha hanma shighe u m zough a ian cii . ” Or@@ gen mba yer un ér J@@ ack ; angev mbu ken it@@ you mbu i yer ér po@@ st@@ par@@ t@@ um de@@ pres@@ sion la yange mbu kôr kwase na shighe u mar wan ve u sha uhar la yô . 5 C@@ ia Aôndo u mimi , waan atindi na ikyo . Kwagh@@ aôndo u aiegh yange vihi Yesu Kristu man mbaapostoli nav ishima vough er Yehova nahan . Ka mbamzeyol mba nyi nahan alaghga u tagher a mini ? Shighe na una kuman yô , una tsaha ve kpee je . Ior mbagenev umiliôn imôngo ungwa loho u Bibilo u Mbashiada mba Yehova ve pasen la doo ve tsung , nahan kpa , mba tan di a ta a@@ kper@@ an her tsô , mba a tsua kwagh u vea er jighilii ga . Ken derianyom u sha 17 man u sh@@ a@@ 18 la , ior mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la man u Fran@@ ce kua tar u Amerika civir ityar ve kpoghuloo , je yô , ieren i or soon tar u nan hemban u mbagenev la hingir er ka kwaghaôndo nahan . I@@ mba kwagh ne ngi zan hemen sha won cii . ( Ôr Pasalmi 6@@ 2 : 6 - 9 . ) ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Sha kpôô yô , m@@ wase u anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve lu azende a mimi ve wasen ayol a ve sha dooshima sha er hanma ve nana er ityom i nan hen Aôndo la ka iveren je zua ga ! A kaa wener : “ Mba@@ y@@ ev@@ kasev mbagenev mba se gbidyen bo@@ l imôngo yô , lu a as@@ ô@@ ôr a yange maan ta@@ av kua mci@@ mb@@ im ma b@@ om yô . Hi@@ ihii la , Yehova una tema a ior nav mba shin tar ne , sha ikyev i Yesu Kristu . De Eren M@@ sen er Mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev Nahan Ga ( Luka 21 : 19 ) Se wa nen ishima a nyityô m@@ taver u se tagher a mi cii sha er se zua a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo nahan se ‘ tile her , se nenge m@@ yem u TER Una yima ’ se yô . Nyian ne , ior umiliôn imôngo mba lun a mbamlu kposo kposo hen mimi sha kwagh u Yehova ken Bibilo . ( Yes . K@@ ô@@ mp@@ eni u eren sen@@ e@@ ma u i yer er H@@ ol@@ l@@ y@@ w@@ ood la u fa u kôron ny@@ it@@ yo@@ kwagh i í num a mi inya wuee cii geman a mi hingir ve kwagh u zuan a mtsera sha mi . Apostoli Paulu yange ôr kwagh u “ aôndo u tar u ainge ne . ” Er se vande henen nahan , mhen wase una fatyô u wasen se u lun a aeren a Aôndo , er dooshima nahan . ( 1 Tim . De de@@ en wer or u ú ze nan inya , u nan lu eren a we doo doo la nana mee ú ú ma kpishi ga . Ken inyom i tom i 200@@ 9 la , atôônanongo a mba Mbashiada mba Yehova seer ing@@ y@@ egh kuma 2@@ ,@@ 0@@ 31 kohol hingir atôônanongo 10@@ 5@@ ,@@ 2@@ 9@@ 8 tar sha won cii . M@@ yen u mayange Yesu yina ishima ga sha ayange a tom na u shin tar cii la lu kwagh u kpilighyol je zua ga ! Solomon yange za g@@ wa kpishi je yô , tor@@ kwase ugen ken tartor u She@@ ba , u ú lu yôugh@@ yô@@ ugh la kpa za ungwa kwagh na mough va sôr un , nahan doo un je zua ga . A “ seer ” eren msen “ ishima i môm . ” I tôô ior mban i kar sha “ at@@ se ” a or@@ ka@@ an@@ kwagh ken Ho@@ sea 7 : 4 , man alaghga lu sha ci u asaren a ve a bo la lu ye@@ ghen ken ve b@@ y@@ ugh b@@ y@@ ugh . Mba keghen shighe u Kristu una va tema tor sha tar cii la . Nahan er ve lu kaven Yesu Kristu yô , doo u se kpa se kav jighjigh ve u nan la . Yesu yange er tom a mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem nena ? Kanyi Yehova a eren sha ci u mbatomov nav hanma shighe , man gba u se er nyi ve se zua a iwasen i a ne laa ? Vea henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke ve nena ? Mpase u sha mnenge la tese ér , Yesu yange fa akaa a ior lu eren sha mi ga wuee ken atôônanongo ne la tseegh ga , kpa fa mbamzeyol mba hanma tiônnongo cii kôr inya . D@@ ugh kwagh u dooshima u been mayange ga la kera yô , akaa agen kpa nga a ka a er hen atô u nomso@@ or man kwase mba ve soo ayol a ve la yô . S@@ il@@ vi@@ a h@@ ì@@ à , bee makeranta , zua a tom kpaa , kpa lu a̱ fa or u nan lu Yehova la ga . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u de@@ l@@ ab@@ a ugen u nahan b@@ ôô@@ s@@ u , u yange tôô anmgbianev za a ve mkohol u ityar - ityar , u i ku@@ mba hen gar u B@@ olo@@ g@@ na , ken tar u I@@ tal@@ ia , ken inyom i 200@@ 9 , shi hide a ve la . F@@ a Er Mbam@@ lu Mba Iky@@ ar U Ve Lu K@@ po@@ so a Mba O@@ u Yô M@@ taver : Mba ve sember v@@ ô@@ son ayol a ve mbagenev ka ve lu a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u Bibilo i yer ér “ iy@@ ô@@ gh i môm ” la . Nahan kpa , doo u gbenda u mbagenev ve nengen idya la ua bende a mnenge u se Mbakristu se lu a mi sha kwagh u id@@ yaa la ga . Hanma ijiir i Habak@@ u ka una kenger cii , a nenge a kwaghbo man n@@ um@@ su@@ wen kua ah@@ endan . Mbamaren , Ne So@@ o N@@ er Ô@@ no@@ v En@@ ev Ve G@@ ande Ve H@@ ingir Un@@ ô I@@ or@@ o ? Ken injakwagh i tal@@ ent@@ i la , ter ( u a til sha ityough ki Yesu iyol@@ na la ) wuese mbatomov nav mba uhar mba jighjigh la asange asange , a kaa wener : “ Doo yum , we or@@ tom u injaa , u jighjigh . ” I ter Tartor u ua va hemen orumace ke ’ kwagh@@ ngeren u i@@ gbe@@ tar u ke ’ Genese la ga . 13 : 3 . Se mba ne Yehova ini@@ av mbi iwuese a ishima yase sha ci u a doo se ishima . ( Mat . Alaghga or nana ungwa uityendezwa mba i er ken Bibilo ne sha kwa u hiihii yô , a lu nan inja er ka uityendezwa mba mimi ga nahan . Aluer se er nahan yô , alaghga se fatyô u pasen ior asev kwagh , nahan nan ve ian i vea fatyô u fan mimi u Bibilo man mba se civir Aôndo a ve imôngo la kpaa . Paulu yange wa Mbaheberu mba ve lu Mbakristu mbara kwagh ér nyi , man lu sha ci u nyi ? Kpa injakwagh igen kaa ér : “ Or u nan vande van a ityôkyaa i nan yô , ka i nenge nan a mimi , kpa or u wan ndor a nan a gema a va time kwagh u nan dedoo . ” ( Aerenakaa 1 : 8 ) Ken inyom i 1914 la mba i shigh ve mkurem la lu iorov er dubu uta@@ an nahan , kpa iyenge i mba wuese Aôndo seer ng@@ een a ngee zan zan hemba iorov m@@ iliôn at@@ ar@@ atar hegen , man ve mban kpishi ka mba ken “ zege@@ ikpelaior ” la . Mkaanem ma Aôndo ôr iyange i mnder u hiihii la una hii jighilii ga , kpa ma pase se ér una za hemen ken shighe u m - ande u Kristu la . ( 1 Mbakorinte 7 : 29 ) Yesu yange waan ishima a Yakobu u lu ngô vea na la . Nahan , aluer se gbidye kwar se fa er ashighe shon a li@@ h@@ i i kighir la yô , se fa shighe u Tartor u Aôndo hii u hemen la . Nahan kpa , i wa se cii kwagh ér : “ W@@ aan nen ior cii ikyo , anmgbianev ve̱ doo ne ishima . ” — 1 Pet . Se kav er hii ve , ve soo ér a de yemen ga yô . Paulu yange nger Mbakristu mba sha ayange a na la ér : “ Nahan er se lu a ian yô , se eren nen akaa a doon a ior cii . ” ( G@@ al . Hii nan ve Yehova ôr var var ér gba u a ungwan imo i Wan n@@ aa ? Ge@@ ha@@ shi gema kaa ér : ‘ M za m@@ ape ga . ’ T@@ so@@ mbor u Aberaham u yange lu u vor u kwase la ua due ker la , za hingir u ng@@ een ken Igipiti kpishi . Kpa i hen di kwagh môm tseegh tsô maa un kpa nyôr kwaghhenen la , a soo u zuan a mlumun sha akaa kposo kposo . 3 : 12 ) A pase ér shin er shighe ne a lu u saan iyol sha ci u ior mba Yehova sha igbenda kposo kposo nahan cii kpa , shi ka shighe u i gbe u se eren kwagh uwer uwer ga yô . Shighe u se lu tagher a m@@ taver yô , doo u se ker kwaghwan ken ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” man hen mbatamen mba ken tiônnongo . — Anz . Mkaanem ma Kristu ma na se vangertiôr ne ér : “ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo [ i Yesu ] , vea due kpaa ; mba ve lu eren akaa a dedoo , vea za ken mnder u uma , kpa mba ve lu eren ifer yô , vea za ken mnder u iji@@ r@@ ôron . ” — Yohane 5 : 28 , 29 . Shi tor tindi or@@ hem@@ ent@@ y@@ av ugen u lun a ior 50 sha ikyev , a ior nav cii ér a za va a Eliya . 18 K@@ av Jighjigh Ve u Nan — Yange Z@@ ua a Ishim@@ as@@ ur@@ un hen Aôndo Na Aluer se hide a iyol yase ijime sha ishigh ki Aôndo sha mimi yô , se nengen ser se hemba uumace mbagenev ga . ( Rom . Kpa , yange mba va pin Paulu ér a ôr ve kwagh u ityesen na yô , Paulu maa tôô ian la ôr kwaghôron u tan ve iwanger , u a tese wang ér , yange fa igbenda i tesen ior kwagh tsema tsema yô . Yehova yange yila ter@@ tamen Aberaham ér “ hur@@ or Wam . ” ( Yes . Ity@@ akerada man um@@ ag@@ az@@ in man up@@ ip@@ amba@@ abaver man u@@ fi@@ im man tele@@ v@@ ishen kua In@@ tan@@ et iv a amba@@ akaa ne ker , sha ci u ka a akaa a ior kpishi ve hembe veren ishima sha mi shi ve soo a tsung yô . Yehova Ngu Eren “ Tom ” u Kp@@ ilighyol N@@ aagh ku ip@@ aan kura ku ( a ) mba i shigh ve mkurem la a inja nena ? B@@ ala@@ am lu profeti u aiegh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav y@@ in@@ an un yô , nahan á ker gbenda u una wa Iserael i@@ fan yô . • Ka aeren a nyi i doo u ú lu a mi ve aa wase u u eren kwagh a ior cii sha dooshima , u s@@ angen a s@@ ange ga ? Alaghga mzeyol u kpuaa u a hii sha kwagh u iny@@ ar ( inja er “ se mba vihin inyaregh yum ” nahan la ) una va a any@@ iman je nom man kwase vea hii u tu@@ h@@ wan ayol a ve ( kaan ér “ u lan kwagh kpen kpen ” ) . Nahan , er se lu mba se tsegh ayol ase sha ci u Yehova yô , ka hange hange u hegen ne se zer yan kwaghyan u injaa u ken jijingi sha u se maa ishimataver yase la yô . I@@ ca gbe ga yô , kwase u Christ@@ ian@@ son maa nger Ng@@ ôm washika , na mbam@@ lumun sha mbampin mba sha akaa a ken Bibilo a yange i pine un la ka@@ veraa . Satan kange se sha mba@@ aie nav mbara ga , nahan aluer tse@@ ene@@ ke wase ne doo se yô , se var a kwaghaôndo u Mbakristu , gadia ka “ gbenda u mimi ” je ne . Mbah@@ enen yange ve lamen zwa Grika shi ve nger Bibilo ker sha ci u nyi ? ( Mat . 24 : 45 ) A@@ t@@ ine@@ akaa a se fatyô u henen sha er se ya kwaghyan u ken jijingi la nga kpishi . 9 : 11 , 12 . Kwagh gema er vihi yô , u lun kwagh u tar la una na se lu a lu ken uiky@@ angen . A gba u a na tsaha yô , i̱ na u sha dooshima . A@@ L@@ U@@ ER i pine u ér kanyi i lu “ mzough ” nahan u kaa wer nyi ? Yesu yange kaa ér ka a zua a iyôngo i môm tseegh i i saa la kpa , i ember sha kpishi . Kpa kanyi yange i wase James gema mnenge na nee ? S@@ aa hanma or nana tsua iyol i nan u ngohol ip@@ aan la shi dondon ak@@ ish@@ ian@@ g@@ ahar a Yesu kpaa . Man mba civir sha mimi mbara di ye ? ‘ De N@@ go@@ ho@@ l Uma Wam K@@ era Ga ’ Aluer u ngu gumor yô , kwagh ne wase u u eren kwagh ken mzough vea nongo u Yehova kpa ? Mic@@ hel@@ le : U m@@ asen yô , yange se kaa ser , er Aôndo u a gbe se la a lu agee kpishi yô , hanma shighe u i kom un cii una fatyô u been a ican i se lu yan la kera . 10@@ 4 : 1 ) S@@ aa or a wu@@ h@@ a iyol tsembelee ve uumace vea nenge ér nan ngu a icivir ye . ( 3 Yohane 11 ) Er amba@@ aior la a nengen a Aôndo sha ashe a mar@@ ami ga yô , ka ve eren kwagh inja er un kpa ngu nengen a kwagh u ve eren la ga nahan . 15 : 22 ; G@@ al . 2 : 9 , 10 ) Sha kpôô yô , Paulu lu a mnenge u vough sha kwagh u tahav mbu ken nongo u Kristu la . D@@ i vough e̱r kwaghôron u Aôndo u profeti yange vande iv@@ in kera ken ashighe a karen la nahan , se fatyô u nan kwagh u a tsen@@ ge@@ ôron sha kwagh u mlu u ke ’ hemen la jighjigh . I pase injakwagh i iyôngo man iv@@ o la ken Iyoukura i ken zwa Buter i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 5 , peeji 23 - 28 . Bibilo kaa ér : “ Ity@@ ough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu , man ityough ki kwase yô , gema ka nom , man ityough ki Kristu yô , ka Aôndo je . ” Nahan cii kpa “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la kar ken iky@@ aren vough er “ wanakiriki u bo la ” nahan . Satan eren tom a jijingi u taregh sha u una nôngo yô Aôndo a de kera doon se ishima ga nena ? Aluer ma or zua a kwagh u hemban doon a ng@@ un yô , nana kaa se . ( 2 Mbakorinte 11 : 29 ) Se er nena ? 2 : 13 . ( b ) Yesu yange yar tom a ityesen i í na un la nena ? Yehova N@@ ge@@ e a Er@@ doo W@@ u@@ ee 2 / 1 Mbagenev na jighjigh ér a gba duen tsô . Mkaanem ma Aôndo tôndo zwa ér : “ Á va tim afer@@ aior kera ; kpa mba ve veren ashe hen TER yô , ka ve vea ya dyako u tar ye . Yesu yange kô@@ r@@ cio u hendan a imeen sha ci u a fa Ruamabera tseegh ga , kpa shi a “ iv a Icighan Jijingi . ” Yange m k@@ unde iyol shi ityough ki nan@@ de@@ m kpaa . Mba yemen cii yô , m mough m n@@ aha mat@@ o kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 5@@ 6 , m za hen sh@@ ôô@@ p@@ u igen , m za tôô mbam@@ gem mba Bibilo mbagenev m ôr hen ijiir ne shi m ker iti shon ken di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i igen kpaa . Nahan nom u S@@ an@@ dr@@ a kaa ér , “ Er se vande fan un ga , kpa wa se ikyo tsung yô , saan se iyol kpishi . N@@ ga soon ér se eren ku ku ku sha kwagh ga . ” De se nenge nen atô@@ akaa a vesen a i hii ve i gbe u tindi u Aôndo una doo se ishima la . Ifa ya kon u Yehova ta Adam icin ér ve de ye atam a u ga la . ( a ) Ka ityôkyaa i hiihii i nyi i ne ve Mkaanem ma Aôndo ma hembe ainge ? F@@ a u kôôm akaa a aa va er la sha u kuren awashima na sha ci u nyi ? Se er nan ve se seer kaven kwagh u Aôndo a soo ? U@@ wer u hiihii u sha k@@ al@@ enda u Mbaheberu la i yilan u ér Ab@@ ib@@ a , kpa shighe u Mbaiserael va due ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon kera la , ve gema yilan u ér N@@ is@@ an . U hen wer wan@@ ye@@ kwa@@ or la lu ana ? — Een , a shi nan kpa lu Marku ! Ka i lu mbatamen mba ve lu ken ityar i lun a kwagh ave kpishi la ican tsung u taver anmgbianev mba ve er batisema , mba hemban anyom 20 shin 30 nahan la ishima ér ve t@@ ume ityough eren akaa a ken tiônnongo . * Yesu nengen a ve yô , á kaa a ve wener : “ V@@ a , dondon nen sha a Mo , Me gema ne , né hingir mbak@@ ô@@ ron@@ ior . ” [ Or@@ maren u nan ] nana de [ pasen ] nan kwagh u nana er ga , kpa i̱ lu mfe u nan zough a mi ken uma u nan la a̱ wase nan u lun a mbam@@ nenge mbara ye . ” ( Ps . 1@@ 10 : 3 ; Anz . 27 : 11 ) Shi Yehova una ver amba ne doo doo kpaa . — Anz . I@@ ti la ngi a as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa any@@ iin . . . . sha kpôô yô , ka icighan@@ ti i Aôndo i hemban je ne . ” Kpa aluer or u hen tsombor wase u nan civir Yehova ga , nan lôh@@ ô se ér se za ivese ken ma c@@ ôô@@ ci , se za wase nan di ye ? ( Aer . 20 : 21 ) Er se lu wan ago@@ yol u pasen “ ior ” mba hen haregh wase “ cii ” mimi u Bibilo ne , se dondo ieren i Paulu la nena ? — 1 Tim . A hii nan man sé lu@@ ̱ hiden shi s@@ aren a sar tom u se k@@ um i@@ us@@ a se er laa ? 16 : 14 , 16 . M g@@ enger imo her a We mer : i@@ pi@@ la ; kpa U rumun u yiman ga . ” Er lu vesen yô , se gba eren msen vea na sha kwagh u yan ikyar a ior mba dedoo man sha akaa agen a a bende a na yô . Lu tic@@ a na la . Mbakristu mba tsuaa mbagenev yange ve nôngo ér vea pase akuraior cii kwagh nena ? 7 : 15 - 17 , 28 ) Yange doo Yehova u eren kwagh ne , sha ci u shighe u Yesu tagher a am@@ een a taver la je kpa a za hemen u tilen sha mimi . P@@ ev u Y@@ ord@@ an Dooshima mgbegha un , nahan a nôngo a zua a mfe u tesen ior kwagh sha igbenda kposo kposo i se kpa se fatyô u dondon yô . Heela tseegh ga , Peteru kpa nyôr iyol ken any@@ iman a mbaapostoli zer gban sha kwagh u or u nan hembe la . Mb@@ á eren akaa a u@@ kwaghaôndo mba aiegh mba@@ ̱ if@@ er@@ or , Tor Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im u hemen tar u Yuda a we un inya t@@ ine la . Se er nan ve se hemba fan u pasen akaa a a lu ken Ruamabera sha inja ken tom wase u geman ior hingir mbahenen laa ? Kwagh u yange er F@@ il@@ it@@ ia man Mo@@ ab@@ i man A@@ mon man A@@ shi@@ ria ne tese se nyi ? ▪ Sha ayange a tsuaa la , u@@ tempel kpishi ken ityar i mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga la lu ajiir a mbaaferev mba yevese shin mbai@@ v za y@@ eren her yô . F@@ a “ Gbenda u T@@ esen Ior Kwagh ” Zum u mbakur@@ an ka vea tsaase mbagenev shi vea de ér Mkaanem ma Aôndo ma hemen ve shi vea er sha akaawan a nongo u wanakiriki la yô , kwagh la a va a bem hen atô u ikyum@@ u@@ ile . ( Ekesodu 19 : 5 , 6 ; 24 : 7 ) Yange na ior nav atindi a aa kuran ve hanma iyange yô , man atindi ne hemba wasen ve sha er vea civir Aôndo yô . • U fatyô u tesen wer u kav m@@ lu@@ a@@ inja u batisema u eren ken iti i Ter man Wan la nena ? 10 , 11 . ( a ) Ka mbampin mba nyi ior vea pine u sha m@@ tsough u u tsough u civir Aôndo laa ? Ior kpishi mba nôngon a mbamzeyol mba ve tagher a mi ayange ayange ken tar u bo ne . Bibilo ôr kwagh u “ mb@@ al@@ un a jighjigh ga ” ér “ ve kuma ku . ” ( Rom . Zum u Peteru nger ér “ tar kua ityom i sha u cii kpaa ia due ken igbar ” la lu ôron ér nyi ? 2 : 15 - 17 ; 5 : 19 ) Ior mba Satan a lu hemban yan mtsera sha ve cii je yô , ka mba ve v@@ ôr ken jijingi la . Sha nahan yô , doo u a wase ve sha er vea er sha kwaghwan u i we se ér se ‘ zende sha Jijingi ’ la yô . ( G@@ al . Shighe u yange ikyurior i Iserael ia ungwan imo i Yehova yô , á nenge sha a ve dedoo sha hanma shighe cii . Yange Ú V@@ ande Eren T@@ om@@ oo ? M@@ el@@ es@@ i@@ o pase se ér yange un za ken ger@@ i kwa@@ gen la , un za fe ér Yehova ka Aôndo u mimi yô , un hide un va hembe ak@@ ombo na cica cii un haa kera . Er lu eren msen zan a mi ave la je , or gba yila un sha tele@@ f@@ on na . Mbakristu mba mimi mba a dooshima u hen tsombor kua u hen atô u ah@@ ur@@ aior la , man mlu ve a ior mbagenev har sha dooshima u atindi a Bibilo a hemen un la . M@@ lu Wou Vea Mbagenev Kpa á gema á taver se ishima nahan ér , ‘ Una ko@@ so se . ’ Davidi lu wanakiriki u Yehova u jighjigh , u profeti Samuel shighe un mkurem sha u tesen ér Aôndo tsua un ér a̱ va tema tor sha ityough ki Saulu yô . Kwagh u injaa ugen u una tese ér se fa Aôndo tsembelee yô , ka u eren ishima na . ( 1 Yoh . Sha nahan yô , lu kwaghfan u Yehova ve nger ye , lu u̱ ve ga . C@@ l@@ au@@ de@@ te ongo kwagh ne yô , ishima gba nyian un , nahan a yila n@@ amba u tele@@ f@@ on u wan na fele , kpa or tôô ga . M ngu veren ishima keghen shighe u Ng@@ ôm man T@@ erem vea hide a kohol se imôngo ken paradi@@ so shin tar la . — Mpa . Alaghga vea ôr u kwagh u una doo u u̱ ungwan yô , kpa kwaghwan ve la alaghga una wase u ga cii . U z@@ eren h@@ aren ishima sha amba@@ akaa la ashighe agen ka a seer isharen i dang i ka i bende a ishima yô . ( b ) Ka a@@ yom a nyi Satan a lu yaren tom a mi ny@@ ian@@ a ? H@@ AN@@ M@@ A shighe u i gbe u or u nahan ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh nana mough a i yô , ka nan vande nengen ér kwagh môm za ig@@ ir@@ g@@ i la iyol ga . I nger akaa hemba 30 , a ka i gba u nana nenge ér nga eren tom sha inja cii ve , nana mase m@@ ough@@ on yô . U timen vi@@ e vi@@ e sha any@@ iman a yange due a mi la una tese tahav mbu mnder u shin ku man er i lu u una b@@ unde mayange ga nahan . J@@ en@@ n@@ y kaa ér : “ Yange m za hemen u kaan a iyol yam mer Yehova doom ishima , nahan mayange me er Aôndo isholibo i vesen ne ga . ” Yesu yange taver mbadondon un asema ér ‘ ve vande keren tartor , ’ shi bu@@ m a ve ér aluer ve er nahan yô , Aôndo una na ve kwagh u kwagh a gbe ve sha mi yô . O@@ li@@ ver@@ a eren batisema kera yô , á kaa ér : “ Nyian ne , u ma m lu a ie@@ ev mbi mbi gbe kwagh ga la yô , m gema m ngu a icighan jijingi u Yehova . ( Mateu 10 : 5 - 8 ) Nahan kpa , u̱ ve̱ er kwagh ne yô , yange gba u vea har sha tahav mbu Aôndo . Nahan we ú e̱r nena sha iky@@ ugh@@ ur i̱ í te ú sha kwagh u ke ’ hemen ne ? Nahan kpa Bar@@ n@@ ab@@ a gema soo ér una za a anmgbian na Marku . Umbur kwagh u yange er tor u hemban cii u hemen Bab@@ ilon la , ka Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar je la . Takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i u i yer ér V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld and New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds la pase ish@@ ember@@ ti i b@@ i@@ ʹ@@ o@@ s ne ér ka “ shighe u or lu uma yô , ” shin “ gbenda u uma u or ” shin “ kwagh u ka a wase or nan lu uma . ” ( b ) Yehova wase se u kaven shighe u m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol la una va la nena ? Er ve lu azende a Aôndo nyian yô , kwagh ne mgbegha ve u seer civir Aôndo . An@@ na gema kaa ér nyi ? ( 2 Timoteu 3 : 12 ; 1 Peteru 3 : 14 ) Sha er tar ú te se ave iky@@ ôr shi í lu hendan a vese sha kwagh u tom wase u pasen kwagh u Tartor ne yô , alaghga se mbagenev se v@@ ôr tu@@ e tu@@ e je yô , á lu se pe pan@@ den uwegh ke ’ m@@ sh@@ ir u se lu shir@@ en Yehova tom ne . Kwagh ugen kpa ngu u se hen ken takerada u Yobu sha kwagh u ishimataver yô . Se@@ kar@@ ia yange ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u Mesiya ér nyi , man kwaghôron u profeti la va kure sha Yesu nena ? • U nengen Yehova ser ngu Or@@ tesen wase u He@@ mban cii la inja na ér nyi ? Se mba ken bem vea Aôndo man mba@@ wan@@ ndor a vese . Kpa ve ta akaa a dedoo a i tese ve la kera . — Ôr Ne@@ hem@@ ia 9 : 16 , 18 . Kpa Yehova yô ngu sen ve a se . Sha ashighe a tsuaa la , yange á na ve hemba mbaihyomov vev ityav . Cii man i erem batisema yô , m pine ve mer aluer ka u me fatyô u dondon ve za pasen kwagh sha uya uya , nengen er kwaghpasen ka a lu yô . ( Aer . Kwagh wase gba Yehova ishima kpen kpen , kpa ng@@ ura ka u kaan ér ngu keghen ér se̱ er kwagh sha m@@ lan yô una tsaha se ga . M@@ lu u Aôndo lu kwar u As@@ av la hemba gban un kwagh a nyityô kwaghyan u i naan un sha ci u ngu Or@@ le@@ v@@ i la cii . ( Mbaefese 4 : 17 , 18 ) Cii man se lu a inja i wan mbagenev kpa ikyo yô , saa se hii lun a mhen u á kaha kposo a u m@@ yina wase u sha mar@@ ami la yô . Y@@ ar Tom A Mbam@@ hen O@@ u 4 : ​ 5 , 6 ) Jigh@@ ilii yô , aluer gba u se naan mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga icivir shighe u se lu lamen a ve yô , doo u se hemba nan ak@@ ar a ase a ken tiônnongo icivir shighe u se lu lamen a ve la cii . Ng@@ i a akaa kper@@ egh kper@@ egh ga , shi ngi sha gbenda u ior ken mbamlu kposo kposo tar sha won cii vea fatyô u umbur i̱ yô , nahan kpa ngi a ikyav i i kom i̱ ia za hemen u lun m - umbur u injaa sha shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je yô . ( Yes . 42 : 4 ) Gb@@ a@@ shima u yange lu a mi sha tom u pasen kwagh u Tartor je hingir “ iwanger i tar ” la ka ikyav i dedoo , i i gbe u mbadondon nav vea dondo vea pasen loho u dedoo sha gbashima tar sha won cii yô . — Yes . Shi se due hen ya u se lu her la se za kôr ha@@ ya hen an@@ you ugen , nahan se mba hemban nengen sha ijiir ne tsembelee . 23 :⁠ 1 ) Yohane u eren B@@ atisema yange kaa ér Yesu ka “ Wan@@ iyôngo u Aôndo . ” ​ —⁠ Yoh . 11 : 40 . Ka a lam sha iti i Yehova dang nahan , u ôr kwagh sha u pa@@ ase iti na , a jighjigh u nan wer una sue u kpa ? I@@ gbenda i ortamen nana ker u yan ikyar kôôsôô a or cii ve nana hii u tesen nan la , kaha ken ityar kposo kposo , er mlu u hen ijiir ve man ad@@ in@@ i ve a tese la . ( Yobu 34 : 10 ) Nahan yô , ka an jighilii nan ve a ican i y@@ ana ? Mba been mkohol la yô , m kera hide ken ya wam ga , m lu ken gar u C@@ ol@@ l@@ ing@@ w@@ ood , On@@ tar@@ i@@ o , ken tar u K@@ an@@ ada , m lu pasen kwagh ker , m lu ker zan zan M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi kar hiin ken inyom i 19@@ 5@@ 9 . Kanyi yange i̱ wase nom man kwase ugen ke ’ tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o u lun a isharen ke ’ Bibilo ? 10 , 11 . ( a ) Yesu mase kuren kwaghôron na u kwagh u sha uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in u nan or msaanyol la nena , man á kure un nahan sha ci u nyi ? 30 : 19 ) Nahan yô , doo u se time se fa kwagh u a lu m@@ til sha mimi yô . An@@ th@@ on@@ y : Doo@@ m kpishi er u p@@ ini@@ m , u za ker u fan ma ijiir igen ga , u pin Orshiada u Yehova jighilii yô . OR@@ G@@ EN iti na ér L@@ or@@ ra@@ ine , a kaa ér : “ Shighe u m hii a hii Bibilo i ôron ayange ayange la , m gba ôron i tsô mer gba u me er nahan , i̱ doom ishima keng ga . M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a er msen hen Yehova ér a̱ wase un , maa á er tom sha kwagh u á sôn Yehova la . — Yakobu 1 : 5 . “ V@@ eren Nen Mba Ve T@@ ev Ne a I@@ can la Dedoo ” Anmgbian u kwase ugen u kuman anyom 30 di nger wener : “ M tema icin i môm tseegh m ôr takerada u Matthew la m bee . Nenge ase kwagh u yange Mose ôr yô . N@@ om man kwase ka vea na ayol a ve jighjigh shi vea nôngo kpoghuloo ér vea lu bo@@ ki s@@ ôngo s@@ ôngo yô , ve hemba nan ishima sha ivaa ve la . “ V@@ AN@@ D@@ E keren nen tartor Na . ” 6 , 7 . ( a ) Yesu yange er kwagh a Satan kua az@@ ô@@ v a na nena ? Yange ve lôh@@ ô se ér se za mkohol u vesen ugen a ve imôngo . A mase fan er akaa agen a a “ we zan ” sha akaa a Aôndo a vende a un palegh a la a kaha a mhen u Aôndo ga yô . Mba tesen ior kwagh u Tartor u Aôndo tseegh ga , shi mba tesen ve ‘ akaa a Yesu wa kwagh sha mi la cii . ’ “ NG@@ U@@ N KA I@@ YO@@ L Y@@ A@@ M ” SH@@ I@@ N “ NG@@ U@@ N KA I@@ K@@ Y@@ A@@ V I I@@ YO@@ L Y@@ A@@ M , ” KA U H@@ AN A L@@ U SH@@ A@@ M@@ I ? Er tar ne cii u lu sha ikyev i Satan nahan kpa , kuma un ga ; ngu keren ior mba una ya yô her sha ci u ij@@ en kôr un tsung . Aluer kape se kpa kwagh wase lu ne yô alaghga se nenge ser Yehova wan se ikyo ga . De a ase se hii kwar gbidyen , nahan se fa er ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar la a li@@ he a kighir la . Lu nyi gba u Yesu una na sha u p@@ aan se ? Or u nan le@@ he mbagenev iniongo la nana ver ishima sha er it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough man am@@ ar shin nyityô ini@@ umbe i i lu eren hen iniongo shon cii ia zua sha atindiakaa a Mbakristu yô . Hanma iyange yô , ka i gba u se er akaa a a bende sha tom wase man mkpeyol wase kua tsombor wase man mcivir wase yô . Aluer se wa ikyo ga yô , ishima ia lu se u nyôron a kwagh u se soo la shin mbam@@ nenge asev ken kwagh u se lu tesen la . Or@@ tim@@ en@@ sh@@ a@@ akaa Mar@@ got Ad@@ l@@ er kohol mlumun u yange ve na la cii kange ile i môm nahan ér : “ Se mba mbaaferev ga . Sha kpôô yô , e̱r i gbe je ka kwa u i hembe lun torough torough u se kuran je ne . Heela tseegh ga , gba u or@@ hemen u nana bee a ibanave la nana kô@@ r@@ cio u eren kwagh sha ityôkyaa i i ne ve ior ve lu ken ibanave la kpaa ; ka ieren i orumace i soon iyol i nan tseegh la je la . Mba@@ apostoli mba Yesu yange mba kpen kera cii , ka ker ken mhii u derianyom u sha uhar la yô , mba ve lu m@@ tu@@ un@@ um ma c@@ ôô@@ ci , mba i yer ér Ch@@ ur@@ ch Fa@@ thers la hingir tagher tagher . Mba ve we ior kwagh nahan ne ka mba ve zough a iwasen sha inyaregh ki anmgbianev vev mba ken tiônnongo yô . Er i lu je mba a pase “ Loho u Dedoo u tartor ” ajiir kposo kposo er i lu pasen hegen nahan ga . 17 : 8 , 11 ) Anmgbian K@@ nor@@ r pase ér “ inyam ” la lu M@@ zough u Ity@@ ar sha W@@ on Cii , u de u eren ityom na ken inyom i 19@@ 39 la . Inja na yô , injar shin m@@ tsaha u isholibo yô ka ku . Aôndo yange kaa ér hii sha uumace mba hiihii mbara je kwagh a lu nahan . ( 1 Mbakorinte 12 : 29 , 30 ; 13 : 8 , 13 ) Mba fe Mbakristu mba mimi nyian sha tahav mbu been ior angev sha ivande ga , kpa ka sha dooshima u t@@ angen iyol ga , u a ma@@ gh ve imôngo la . Mba ve soo u va lun iyôngo la vea fatyô u suen anmgbianev mba Kristu nena , man er nan ve i doo u vea er kwagh ne he@@ gen@@ e ? Shi yange kaa ér injar ngi sha ci u “ han@@ ma@@ or ” u nana dondo un cii . Nahan doo u Mbakristu mba ve lu eren ivese la vea ter ior mba ve er iyua la sha ati ga . MB@@ A@@ H@@ E@@ M@@ EN@@ E@@ V MB@@ A SH@@ I@@ N I@@ T@@ IN@@ E : ( Pasalmi 10@@ 3 : 13 , 14 ) Kwagh@@ yan la yange wase Eliya nena ? I nger Bibilo sha ase@@ mber kpishi a a gande mkav wase shin sha ase@@ mber a pasen akaa a se nengen a mi no@@ on ga la ga , kpa i nger i sha ase@@ mber man akaa a se fe yô . Yehova kaa ér : “ Aluer if@@ er@@ or nana gema á undu asorabo a nan cii , a nan lu eren la , man nana waan akaawan a A@@ m cii ikyo , man nana eren sha tindi vough man sha mimi kpaa yô , nana lu uma kpee je , nana kpe ga . ” U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u yange er Tor Davidi ne . Ve kpa a va nder ve@@ e ? ( 2 Utor 6 : 14 ) Elisha er u@@ ivande uhar yange ve u kôron un , nahan a na ve gbenda ve yem bem bem . Iky@@ um@@ utya la yange i hemba akuraior agen kpishi je . 2 : 17 ; 3 : 5 ) Er ve lumun ér Yehova ngu a ian i wan ve atindi ga yô , ican man ku gema va sha se mba se dugh ken a ve ne . Nahan kpa u lun a ishimawan ka u kper@@ an a kp@@ era isholibo wan iky@@ um ga . Se soo u palegh inja shin ieren i Mkaanem ma Aôndo ma vende yô . Ken inyom i 29 la , Yesu u N@@ as@@ are@@ ti hingir Mesiya . U@@ ̱ or ‘ s@@ ôgh@@ or dông , t@@ enger ga shin tilen her ’ la ka j@@ im@@ in@@ kwagh u a lu ken ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i tesen ieren , i í yer ken Bibilo ér “ taver ishima ” la je la . * ( 1 Samuel 25 : 17 ) Kwagh er vihi yô , N@@ ab@@ al nengen ér un ngu sh@@ a@@ gba@@ or ngee gande , nahan soon u keghen ato ga . Aluer se kegh ato a or u hu@@ nan kwagh la yô , alaghga se kpaa se hii u lun a mhen u nan kpa nan lu a mi la . Nahan ityôkyaa i ior ve nengen iniongo i mbap@@ ati@@ i man ikyar i ve ye a iniongo ne la ér ka ijiir i y@@ eren yô shi kanyi ? Yehova er ityendezwa ér una hide a nder mba ve lu yaven shin ku la una na ve uma . 36 : 9 ; Aer . 17 : 28 ) Lu nyi i na ve Yehova na mbagenev uma ? Kanyi ia wase se ve se ungwan imo i Aôndo ? Aluer se mba zenden vea na , se undu un ga yô , se mba eren kwagh sha kwaghfan . Sha kwagh u iv@@ or i dedoo i i lee ken sule la yô , Yesu kaa ér : “ I@@ vor i dedoo la yô , ka ônov mba tartor , ” [ “ ka mba vea va hingir a hingir ônov ” ] la ga . I@@ ̱ v@@ ôr kpishi je gande , kera ngi a tahav mbu ia zende a aver akaa sha gbenda zan zan ia hide a za kohol ikyum@@ ile igen i i̱ shi her la ga . Ken gbaa kwagh@@ ngeren u sha utar u ken mgb@@ er ne , u i lu u a hen la , se seer timen nengen e̱r mfe u fan kwagh u Yehova la a ve a iember man mbam@@ tsera hen ior mba ve eren sha mfe shon ken uuma vev yô . ( Mbaefese 6 : 4 ) U henen kwagh a mbayev ou la una na ú fa kwagh u a lu ve ken asema jim yô . Kpa ve fatyô ga . 1 : 12 - 14 ; 2 : 25 - 30 ; 4 : 18 . ( Ôr Pasalmi 14@@ 1 :⁠ 5 . ) Ka ve tile sha ve ya kwaghyan . ” Mbakristu kpishi ka u vea zer nôngon kwagh gbem sha u iyol i̱ de kp@@ een ve ga yô . Kwagh ne tese ér Mbah@@ enen Bibilo yange ve kav er tom u Mbakristu u pasen loho u dedoo la u lu hange hange yô . ( Mal@@ aki 3 : 6 ; Yakobu 1 : 17 ) Kpa se yô , se fatyô u geman — shin a̱ lu gbem ga je kpaa . Yange fa mbam@@ yina nav mbara dedoo . Or@@ ngeren pasalmi ugen yange kaa ér : “ I@@ t@@ ye@@ mbe i sha ishigh ki iyou i TER s@@ ar@@ em ken ishima je , iyol i kp@@ em cii . ” ( Ps . “ A@@ ka@@ ac@@ imin a Aôndo ” W@@ a Ny@@ i man Ny@@ i K@@ ere ? Nahan kpa , injar i ka se zua a mi sha u eren kwagh ne la hemba iniôngon yase la cii yem ica je . Aluer se mba eren nahan yô , mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe la vea lu seer a seer , nahan mba ve ‘ kom u tesen mbagenev ’ la kpa vea lu seer a seer . — 2 Tim . M@@ nenge u Yesu lu a mi sha kwagh u tom u or@@ kuran la kaha a ieren i Yakobu man Yohane yange ve tese la . Me nôngo me na ú iwasen . ” 6 : 9 ) Ka i yer h@@ ôn sha er inyam i i hen i la ia nenge a mi ga yô . Aôndo ver ve doo doo , nahan ken anyom 40 a ve tsa ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la cii , ak@@ ondo a ve bee iyol ga , angahar tsô kpaa m@@ ura ve ga . ( D@@ ut . ( a ) Er i gbe u mbamaren vea y@@ ese ônov vev nahan kpa , vea fatyô u eren nyi sha ci ve ga ? Nahan kpa , kwagh er yô , ve vihi ikyar i ve ya a Aôndo la . Or@@ ng@@ er@@ ent@@ y@@ akerada ugen kaa ér Ifa yange lu a ibo sha idya i er la , nahan i ôr un ijir kera lu u “ una lu sha tse@@ ene@@ ke na mayange ga , kpa una lu sha ikyev i nom na , Adam . ” Mbagenev ka ve saa zenden sha , sha ci u tom u ve eren la , gayô ve mough ve yem ken tar u ken won sha u za eren tom tin@@ d@@ in tsombor ve a inyaregh . A yila ashighe la ér “ ayange a masejime . ” — 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . ( Nenge Luka 17 : 6 . ) Kpa kwagh ugen ngu u i doo u se time sha mi yô . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u W@@ ani@@ unda u Aôndo lu a va shin tar ga la , lu vea Ter na kôôsôô anyom kpishi a or fe iyenge ga yô . Nahan se kange nen ishima , se er nen sha akaawan a Yesu ne . Loho u Dedoo — Ka I@@ veren hen Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh Se dondo kwagh u Paulu a we se ér se “ waan ” akaa a mbagenev ikyo la nena ? ( Pasalmi 23 : 4 ) Davidi ôr kwagh t@@ ér Yehova heen sha inja i ka wea lamen a hur@@ or wou yô , a kaa ér “ We . ” Aluer ne vôso ayol a en kera man ne mba vesen ken mimi yô , ivaa yen ia doo . Yakobu ter akaa agen a mba ve lu a kwaghfan vea eren yô . Nahan kpa , Yehova dugh mbamhen mbara ken a na kera sha agee a na , shi a na un tahav mbu zan hemen kpaa . Yehova tindi Mesiya ér a yima ve , shi kegh iyol u den mba Peteru ôr kwagh ve la cica cii asorabo a ve . Peteru kaa ér : “ Y@@ a u Iserael cii a̱ fa dedoo er : Yesu u ne man@@ de Un sha [ kon u m@@ tsaha ] la , ka Un je Aôndo A gem Un A hingir Ter man Kristu kpaa ye . ” ( Mateu 6 : 9 – 13 ) Ken masejime yô á wa mbahenen nav kwagh ér : “ K@@ ur@@ an nen , eren nen msen sha er né gba ken imeen ga yô . ” Kwagh u K@@ u u Yesu u Er Yô T@@ e se iwanger sha akaa a ken jijingi shi wasen se u kaven “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo je kpaa . ” Er Me@@ gi@@ do lu ijiir i í hemban mbaihyomov ityav her ele@@ gh ele@@ gh nahan kpa , ityav mb@@ in fatyô u karen a ifer kera ga . De C@@ i@@ e Ve Ga Er nan ve i pase kwagh u kwa@@ se@@ he la ér a “ doo kpe@@ kpe ” ? Er Kwagh u In@@ j@@ aa a Shighe Wou Cii man Yesu va shin tar ne yô , u@@ profeti man mba@@ jighjigh mbagenev ver ikyav i dedoo , i tesen ér uumace mba ve yen ne je kpa vea fatyô u wan ishima keghen kwagh . ( a ) Se nôngo sha afatyô wase cii se er nyi ? Aluer or u nan tsu@@ m la nan hen sha injakwagh ne yô , alaghga ia mgbegha nan u hiden va kohol ikyum@@ u@@ ile i Yehova . Ior kpishi mba yan ican sha ci u ku u ma or ve shin mbamzeyol mbagenev . Sha ci u shighe u Davidi man Solomon T@@ e@@ ma tor la , tor u T@@ ir@@ u lu ihyom a Iserael ga . Ka sea nenge a akav a tesen ér ngu suen se shi kuran se shi veren iniôngon yase ken tom na doo doo shi ngu nan se akaa a kwagh a gbe se a mi la yô , se hemban kporom hen a na cii . Orkristu nana fatyô u hingir ‘ iy@@ ongo a Yehova ’ nena ? I@@ ny@@ aregh K@@ i Ne M@@ saanyol u M@@ im@@ ii ? U nenge wer aluer ior er tom sha kwagh u tindi ne a we se la nahan mzeyol u ior ny@@ a@@ ghen akuraior agen ne una bee ga he ? • Se fatyô u kaan ser dooshima lu kwagh u vesen u na ve gbenda u Yesu eren kwagh a ior la kaha a gbenda u mbahemenev mba kwaghaôndo eren kwagh a ior la sha ci u nyi ? Gba u mbamaren vea tese mbayev vev , hii shighe u ve lu iyev la je ve fa ér Aôndo ngu , shi ka un kpa i gbe u una tese se kwagh u se er man u se er ga ye . A@@ mba a ati@@ i e̱r ‘ Wan@@ j@@ ô@@ v ’ man ‘ Jijingi u B@@ o ’ kua ‘ I@@ j@@ ô@@ v ’ nahan war ng@@ an shami . Eliya yer ken b@@ ar ugen hen H@@ or@@ e@@ b@@ i , lu her tswen . Alaghga a lu ma m@@ nyoon u taver tsung , shin se umbur ma ican i yange se ya yô , kwagh ne una na se mzeyol ken ishima kpishi . ( Yohane 10 : 10 , 11 ) Een , Yesu na uma na sha ci u iyôngo na , un ti ngu er mbahemenev mba ainge kpishi mba ka ve ver ayol a ve ke ’ hemen hiihii la nahan ga . Ka ityôkyaa ne yange gba u a ‘ ts@@ ôngo asema ’ a Mbayuda mba sha ayange a Yeremia la ye . Man kape Mbayuda mba sha ayange a Mose la kpa kwagh ve lu je la . ( 1 Kor . 11 :⁠ 1 ) Shin er Paulu taver Mbakristu mba ken K@@ orinte ishima ér ve nôngo ng@@ e@@ egh sha u zuan a u@@ iyua mba ken jijingi mbagenev mba í yaren tom a mi ken deri anyom u hiihii , er u been ior ian@@ g@@ ev man u lamen ken ijô igen la nahan kpa , a tese ve ér kwagh ugen ngu u a hembe lun a inja , u i gbe u vea tsua u eren yô . Kwase ugen yange er kwagh sha kwaghfan sha shighe u zayol lu inya yô , shi a hide a iyol ijime kpaa , ieren na ne na yô a war uuma mbaiorov kpishi shi a y@@ à@@ ng@@ è Davidi , un u Yehova shighe un mkurem la u lun a ibo i awambe iyol . Gadia ne ngohol jijingi u kp@@ an u né shi né cia kwagh ga kpa ne ngohol jijingi u mlu u wan , ka sha mi je se yer ser Ab@@ a , T@@ ere , ye . Yô , de se time nen sha igbenda ityar i se fatyô u eren tom a imoshima i i tsaase i tsembelee yô . Ka igbenda shon je ne : ( 1 ) t@@ wer@@ sôron , man ( 2 ) i@@ ember@@ yolough , man ( 3 ) tom wase u pasen kwagh . 17 : 10 - 16 . Orkristu u@@ gen@@ egh u i yer un ér A@@ do@@ l@@ f la kpa yange nenge kwagh ne nahan . Ieren yam man kwagh u m tesen la na mimi sar mba ve keren un la kpa ? ’ Cii man ve wua Yesu yô , Yesu vande kaan a ve ér : “ Nenge ase , i undu ya wou , hingir ice . ” Sha nahan yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine tsua ior ken iyôngo igen ver ér ve nengen sha af@@ ishi a bran@@ ci man sha u@@ haregh kua atôônanongo a Mbashiada mba Yehova cii . Yehova kaa a na ér : “ Mpase u sha mnenge ne ngu keghen shighe na . . . gadia una va kpee , una b@@ unde ga . ” M@@ lu@@ ashe u or una fatyô u bu@@ men se . K@@ e ’ ityar i i yer ér ka i Mbakristu la je kpa kwagh ne ngu nahan . Yesu maa va ande her a ve , gba yemen vea a ve imôngo . U tesen ikyav yô , yange tese mbahenen nav u eren msen man u eren ishima i Aôndo , kua er vea zua a msaanyol yô . Nahan kpa , se nenge a kwagh u yange er la wanger wanger . I@@ k@@ we i í lu nôngon ityav la tôv Mbakristu a ican je as@@ enge bee . Nahan kpa , se mba gbe uwer u eren tom u pasen kwagh ga . Er Yesu za num ve shi p@@ on ieren ve la yô , lu hingir or@@ ihyom u mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange la . Yô , hendan a Satan shi tile dông sha jighjigh . I er u sha er or nana fatyô u gbidyen kwar sha mi sha tse@@ ene@@ ke u nan , sha er nana tsua akaa a nana er ve uma u nan una hemba doon yô . ” — N@@ ic@@ o@@ la . 1 : 2 - 5 ) Akaa agen yange d@@ an ve , nahan ve kera ver ishima sha tom la jighilii ga . Gba u se taver ishima sha ci u nyi ? Yesu yange kaa ér mbamzeyol vea lu sha shighe u m@@ ve na la . Kpa shi a kaa ér : “ De cie nen ga . ” Kpa aluer orgen er se kwaghbo di ye ? ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 ; Yakobu 1 : 13 ; 2 Peteru 2 : 9 ) Alaghga Aôndo una de ér mzeyol u se tagher a mi la a̱ za hemen , kpa una na se kwaghfan sha er se nôngo a mi kua agee a se wa ishima kpaa . A@@ zende na man anmgbianev nav man mba yange eren tom a ve imôngo zer wan un kwagh ér , “ nôngon her , u ngu eren akaa ne cii sha ci u tsombor wou . ” Er nan ve msen u Mose u a lu ken Ekesodu 33 : 13 la á doo mbakur@@ an mba ken Kristu ishima nyian y@@ um@@ u ? Mbamaren mba ken Kristu fa dedoo ér , wan u y@@ esen saa sha u kuren u@@ gb@@ ayol mba nan tseegh ga . Kwase u nan u civir Aôndo la una doo nan ishima sha mimi , sha ci u una sue nan shi una na nan icivir kpishi . Shighe u m za nyôr hen gar ne la , m lu a kwagh môm ga . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mb@@ ap@@ asenkwagh u Tartor mba pasen kwagh hen gar u S@@ an@@ ti@@ ago de C@@ ub@@ a , u a lu gar u sha uhar , u hemban ke@@ hen ken ic@@ ile ne , shi a ze g@@ wa sha kwagh@@ ku@@ h@@ wan man am@@ ar a ity@@ ôô a v@@ in@@ en la Nahan lu u profeti u lu tswen ne una tagher ishigh a kwagh u kpilighyol sha iyange la . Kpa , ka an jim nan lu or@@ wan@@ ndor a vese u i gbe u nana doo se ishima laa ? Ru@@ tu pase ityôkyaa zum u a ôr mkaanem man a Na@@ omi la , ér : “ Ior ou ka ior av ; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam ; . . . ( Genese 25 : 17 ; N@@ um@@ er@@ i 20 : 23 – 29 ) Mose kpa yem shin She@@ ol , shin er or môm tsô nan fe ape u@@ war na u lu ga nahan . Ve lu ken iorov 2@@ ,@@ 3@@ 5@@ 2 mba i er ve batisema ken tar u Sp@@ ain ken inyom i 200@@ 9 la yô . ( Mbaefese 6 : 10 ) Apostoli la we kwagh been kera yô á shi á pase iwasen i ken jijingi man aeren a Orkristu a a wase se u hemban ityav mb@@ in yô . — Mbaefese 6 : 11 – 17 . Shi se kpa se mba tagher a mbamzeyol mba ve lu kwagh môm a mba Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la yange ve tagher a mi yô . A na mbah@@ endan kwagh a na mbara ian i eren hanma kwagh u una wase ve yô , gadia a de ér ve vande tsuan b@@ ua u sha ishima ve shi ve vande nan Ba@@ al nagh kpaa . Kanyi i̱ wase se u fan shighe u alaghga Davidi gba angev mbu i er kwagh u mbu ken Pasalmi 41 laa ? Mb@@ á zuan a mtsera sha ityesen i ú l@@ ú tesen la , shi mba nôngon tsung ér vea kura atindi a ú a a dugh ke ’ Bibilo la kpaa . Ken ngeren ne , se time sha kwagh u mbatamen mba ken tiônnongo vea hen hen Yesu ve vea tese mba ve er ma isholibo mbara dooshima , kua mba ve er asorabo a vesen la je kpaa . Kpa uma na gema zua kp@@ i vea uma u ats@@ an@@ aior . N@@ O@@ V@@ E@@ MB@@ A 26 , 20@@ 12 – D@@ I@@ SE@@ MB@@ A 2 , 20@@ 12 ( Mpase 1 : 1 , 4 ; 2 : 10 ) Kpa mhen ne ngu shami ga ku@@ aa je . 8@@ 4 : 10 ) Shin se kera mba a ieren i dedoo ne ga ? Kwagh gba Yehova a iyol@@ tseghan yase la nena , man er nan ve i doo u se ‘ vande keren tartor Na ’ laa ? ( Y@@ ak . 1 : 19 ) Aluer se kegh ato a ma anmgbian shi se nôngo u kaven er i lu nan ken ishima la yô , se fatyô u fan er i hii ve iyol i kpe nan yô , nahan se ôr kwagh u una wase nan yô . Shighe u se tagher am@@ een yô , ka nyi i gbe u ia hungur se ga , man ka sha ci u nyi ? Ken kwaghôron u N@@ ic@@ hol@@ as u C@@ us@@ a shon , u a lu a itinekwagh ér In princi@@ pi@@ o er@@ at ver@@ bu@@ m ( Sha hiihii je I@@ mo lu ) la , a nger iti i Yehova ken zwa L@@ at@@ in ér I@@ e@@ h@@ ou@@ a . I ôr se ken Bibilo ér : “ A venda , a kaa a kwase u ter na la er : Nenge , er mo m lu a ter@@ em yô , . . . ma kwagh kpaa , a y@@ ang@@ em ga , saa we tseegh , sha ci u we u ngu kwase na ; a er nan man me er kwaghbo u vesen ne , me er Aôndo isholibo nahana ? ” — Genese 39 : 1 – 12 . Yehova Aôndo taver jighjigh u nan u Habak@@ u , á tôndo zwa a na ér una va kar a ican i yan kera . Ka i doo se u fan kwagh u ior asev seer . Cii man an@@ ny@@ on a pur@@ ugh tsembelee yô , saa una gbidye a@@ kp@@ er a ahar , a a lu a mi la sha inja man una pu@@ lu@@ gh ye . 1@@ 39 : 14 ; 14@@ 8 : 1 - 10 ) Sha kpôô yô , ikyar i Mbaiserael ya vea Yehova la lu ian i civirigh kpishi . Kwagh ne a de kpiligh se iyol ga , gadia Yehova tsengaôron ken sule u E@@ den ér , ihyom ia lu hen atô u “ kwase ” u sha ikyav la man “ i@@ yô , ” kua ‘ vor ’ u kwase la man u i@@ yô kpaa . Er Yuda lu wasen ve sha u ve̱ nôngo a amba@@ akaa la yô , a wa mba ve lu Mbakristu a na imôngo la kwagh ér ve̱ lu a kwagh u ishima ve i̱ har sha mi la ke ’ ishima wang . A kaa ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima yô , maan nen ayol a en ken icighan@@ jighjigh wen u nan , eren nen msen ken Icighan Jijingi . K@@ ur@@ an nen ayol a en , luun nen ken dooshima u Aôndo . Shi ka m y@@ av sha ishima yam kundu kundu kpaa . Ashighe agen yô or u nan lu b@@ um@@ un sha ishigh ki Yehova la yange nan er ikyav shighe u nan lu b@@ um@@ un la . Yesu lu or u vough . U@@ ̱ sôron akaa agen ke ’ ikp@@ el@@ a@@ akaa i se ngee a mi u eren la veren vough vough a akaa a ke ’ jijingi la , una na se mtsera Kwagh@@ ts@@ eren u sha uhar u Habak@@ u a nger la kanyi , man hii nan se fe wanger wanger ser inyaregh ki sha any@@ ighe k@@ ia wase or ga ? Or@@ t@@ yom la yange kaa a or@@ perapera Daniel ér una nder “ sha mkur u a@@ y@@ ang@@ egh . ” I@@ c@@ ah@@ ur taver ishe yum ga , nahan mba ve lu a inyaregh kpishi ga je kpa vea fatyô u y@@ amen . “ K@@ asev mba ve yôôn loho u dedoo ka iky@@ um i vesen . ” — P@@ S . I kaa a vese ér ior vea “ yila sha iti i TER ” man vea “ er Un tom sha ishima i môm ” kpaa . 19 : 20 ) Paulu yange tsa ker kuma anyom atar . M@@ sen A D@@ u@@ e ken Ishima You M@@ kar u K@@ aren Jighjigh u Nan Kwagh u Yobu ne tese ér dugh ieren i mimi man iliam injaa sha kpa gba u awashima wase u civir Yehova una lu vough ve se civir un sha mimi ye . K@@ u u Yesu la wase se nena ? Hen shighe la , ior mba ve lu yan ican shin tar nyian ne vea ember uma ken bem man ken mkpeyol shi uuma vev kpaa vea lu gu@@ da . — Pasalmi 4 : 8 ; 37 : 10 , 11 . Pasalmi 7@@ 3 zan zan pasalmi 10@@ 6 ôr se akaa kpishi a se hen sha mi yô shi u@@ pasalmi mban iv asema ase a iwuese hen Ter wase u sha . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 16 ) Mbagenev yô ka iyol@@ mor@@ on i ne ve ve er kwagh nahan ye . Cii man shighe u mkombo man shighe u i dugh mkombo kpaa , ish@@ u@@ ghun i kundu kundu man iliam i maan a maa mbagenev la ia seer mbagenev msaanyol man iwasen i ve zough a mi sha u van mkombo la . Mba@@ yev mba kwaghyan a ban ve , shin ve ye kwaghyan u injaa ga yô , ka ve kera taver iyol ga , shi kwagh ne ngu a bende a mhen ve kpaa , nahan zum u ve we iky@@ ondo kpa ve kera fatyô u koson ônov vev ga . Elisha sôn Ter , ashe a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Shi@@ ria maa bugh . — 2 Utor 6 : 19 – 23 . S@@ ef@@ ania 1 : 7 kaa nahan ér : “ H@@ u@@ an ving sha ishigh ki Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ! gadia iyange i TER mgb@@ ôghom ; gadia TER sôr nagh ku s@@ ôngon , A tsegha mba@@ van@@ nya N@@ av . ” Kpa aluer se mba wuese or u nan civir Yehova a vese imôngo , shi se mba pasen nan ser nan ngu civir Yehova sha ci u a doo nan ishima yô , ishima ia taver nan , nana er kwagh u injaa gbem . — Ôr Mbafilipi 2 : 1 - 4 . Ikyav i tesen yô , an@@ takerada u i gber ken inyom i 19@@ 19 , u i yilan ér To W@@ ho@@ m the Wor@@ k Is En@@ tru@@ sted ( “ Mba I We Ve Tom la sha Iky@@ ev La ” ) , yange taver Mbakristu mba i shigh ve mkurem cii ishima ér ve pasen kwagh sha uya uya . Gba u mba ve lu ken nongo u Yehova la vea hiden a Iyol ijime sha ci u nyi ? Aluer se er ma isholibo i vesen yô , se ker Yehova , se zamber a na a̱ de se isholibo yase , shi se ker iwasen i ken jijingi hen Mbat@@ amen mba ken Kristu kpaa . Y@@ e@@ fe@@ ta kaa ér aluer Yehova wase un , un hemba ityav mb@@ ira yô , nyityô or u nana hii duen sha u va keghen un gbenda , zum u una hide hen ya na cii yô , nana lu kwagh u Yehova . Ngu eren kwagh a kwase na er ka hur@@ or na u ishima ishima je he ? 11 , 12 . Man sar se u keghen ato zu@@ lee shi eren sha kwaghwan ne kpen kpen ! — Luka 8 : 18 . Er nan ve alaghga a taver or u se henen Bibilo a nan la u eren sha tindi u Kristu á we wener se gema ior ve hingir mbahenen laa ? “ Ka sha jighjigh u nan man ne til taveraa ye . ” — 2 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 1 : 24 . Ashighe kpishi Bibilo ka i yar tom a ishember i “ a@@ gbil@@ in@@ akaa ” la nena ? Er Mbakristu mba hiihii mbara lu ior mba palegh kwagh mba ve ungwan imo i ‘ tahav mbu ve lu mbu sha ikyev ’ la yô , ve lu ior mba vea er ma tahav mbu hemen kwagh ga man Mbashiada mba Yehova kpaa kape i lu je la . Kpa yange m tile a ishima nahan m hide m sôr uma wam doo doo . Yesu yange lumun ér mbayev mba kiriki ve va hen a na tseegh ga , yange ngohol ve kundu kundu kpaa . — M@@ ar . 10 : 13 - 16 . Ity@@ ôkyaa igen i Mbashiada mba Yehova ve nenge ityav ga yô , ka sha ci u mba ken nongo u kwaghaôndo u ú lu sha tar jimin cii yô . Er ve fa zwa Heberu ga yô , vea kô@@ r@@ cio u fan A@@ tindi a Aôndo kpa ? Mb@@ agen mb@@ á mba ka i taver ve u kaan ér ve er ka sha apera ga yô sha ci u vea palegh akaa aa alaghga kwagh u ve er la una va a mi la . Ka mbamlu mba nyi nahan ve lu mba inj@@ aav mba a doo u se wa ken msen wase u ken i@@ u@@ v laa ? Kpa aluer se mba suen akaa a Tartor sha inyaregh y@@ ase@@ gh yô , se lu tesen ser se soo u yan ikyar a ve shi ve doo se ishima ka sha m@@ kaan tseegh ga , kpa ka sha “ ieren man sha mimi kpaa . ” Er nan i doo u se time sha akaa a i er ken takerada u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia laa ? 40 : 17 , 23 ; 41 : 29 ; 44 : 9 ; 5@@ 9 : 4 . Mbat@@ amen ka ve er kwagh a mbananjighjigh mba ve er isholibo la nena ? Ma se ‘ ne Aôndo ibo ser A er kwagh u kpe@@ egh ga , ’ di er Yobu kpa lu na un ibo ga nahan . Hii nan ve ior kpishi ve kav inja i akaa a a lu eren shin tar la jighilii ga ? Mba lôh@@ ôn we ér ú seer henen kwagh u Aôndo man Tartor na sha u yaren tom a tahav mbu mhen wou , ‘ timen ken Ruamabera vi@@ e vi@@ e . ’ An@@ th@@ on@@ y : A fatyô u lun nahan . Kpa or u nan eren “ perapera , [ nan eren ] kwagh u a lu sha tindi vough man [ u ] sha mimi kpaa ” la di ye ? Kanyi ia na ishima ia hemba k@@ undun an@@ ye sh@@ imi ? 1 : 1 – 16 : 24 ) Kape Yesu Kristu a hen la ga . Kwagh la tese ikyav i kwagh u sha uta@@ an u se ver ishima sha mi ken Mal@@ aki ty@@ ough 1 la . Yesu yange tese mlu u hiden a iyol ijime nena ? Alaghga tsô , ‘ imo , i i za va lu@@ ee ’ la due lu sha ikyev i jijingi shon u yange i vande tindi un za ôr “ imo i Ter ” er i pase ken 1 Utor 19 : 9 la nahan . ( Ôr Mbafilipi 2 : 3 , 4 . ) Ngu a na se seer taver ishima i se kange ser se lu wang ken jijingi man sha ieren man sha mhen kua sha iyol la . Kpa , doo u hanma Orkristu nana fa ér Yehova una pine nan kwagh u nan tsough u eren la , nahan gba u nana time sha akaawan a ken Ruamabera shighe u nan soo u zan ivese i or u nan lu Orshiada u Yehova ga la . Shighe u se lu lamen a or u se fe nan tsembelee yô , ka i lu se ican kpishi u lamen a nan kundu kundu man sha kwaghfan . Kwagh ugen yô , u fa wer aluer u za hemen u p@@ eren yô , b@@ ôô@@ s@@ u la una ta sha a we , ka mkav je la ! Shi@@ r@@ le@@ y : Een , m ngu a ônov uhar , u nomso man u kwase . M@@ ngerem ma ken ity@@ e@@ ku tese se kwaghfan u Yehova nena ? Ka sha u pasen ior asev mba ve lu Mbashiada ga mbara kwagh u jighjigh u nan wase kure kure tseegh a kôr ve ken ishima ga . 3 : 29 ) Er nan ve Kristu a lu V@@ or u ityendezwa la , shi mbagenev kpa ve lu mba@@ y@@ an@@ dyako a na imôngo ? Alaghga a lu ve inja er kwagh ngu karen ve ken tar nahan . K@@ e ’ tar ú United St@@ ates tseegh ka i gber ityakerada i he i kuma ing@@ y@@ egh 200@@ ,000 sha hanma inyom . Er se lu ior mba henen sha kwagh yô , se mba nengen a ikyav ne . ( Pasalmi 7@@ 2 : 16 ) U@@ pur@@ usu man uta@@ sh@@ an mba d@@ as@@ enda vea kera lu ga , kua ian@@ g@@ ev mbi ts@@ aren sha my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or kua an@@ om@@ aior a te@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ ov man mba@@ ate@@ jir mba p@@ aven ivaa man iky@@ ô@@ mp@@ eni i yan ior inyaregh geman za keren mk@@ or ken ate@@ jir man ts@@ wam u eren kpaa ua kera lu ga . — Pasalmi 37 : 29 ; Yesaia 33 : 24 ; Mpase 21 : 3 - 5 . ( Duteronomi 5 : 17 ) Apostoli Peteru ngise kaa a Mbakristu ér : “ M@@ ô wen nana̱ de y@@ aan ican er ka or@@ wu@@ an@@ or . . . ga . ” Mbashiada mba Yehova mba eren msen hen ufoto mban shi mba ng@@ ur ve inya kpaa ga . Er m lu vea mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ve due ken ityar 16 la imôngo yô , m seer zuan a mfe sha akaa kposo kposo , shi m gema gbenda u m nengen ior mbagenev la kpaa . Yange ôr ken I@@ k@@ yo@@ kwaghôron na igen ér : “ Nenge , mci@@ e u cian TER , ka kwaghfan je la , man u p@@ aven a if@@ er@@ kwagh ka mkav . ” ​ —⁠ Yobu 28 :⁠ 28 . Anyom a karen er 3@@ ,000 nahan ken ijime , Tor Davidi nenge a kwagh Sha , u doo un tsung yô . Yesu yange er kwagh sha kwaghfan zum u ikpelaior va u nengen a na la nena ? Er takerada u Ho@@ sea kpa u lu vegher u Mkaanem ma Aôndo a ne i nger yô , mkaanem ma ma lu ken takerada ne ma uma je , ma tem gbilin ga . — Mbaheberu 4 : 12 . Lu ter@@ em tseegh hide uma ye . Kwagh ne yange na yô , se seer kporom ikyua a Yehova , shi se hemba sô@@ som a ayol a ase kpaa . ” Davidi u lu tor , shi lu or@@ pasalmi kpaa la tôô tom na u yange eren iyev la tese ior ikyav sha kwagh u mlu u Yehova . Ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 70 la , or@@ wan@@ ndor ugen yange a lôh@@ ô A@@ na , wan u ngô la ér a za mkombo u Takerada u H@@ enen ken T@@ i@@ ônnongo , u yange i nyôron hen ya u Orshiada yô . U@@ w@@ u , iyou ne doo ts@@ ôô , ngi ker wang . Nahan Y@@ er@@ ob@@ i@@ am kaa a profeti la ér a sôn Yehova a hide un a uwegh nagh her . 2 : 3 , 4 ) Iyol hiden a mi ijime ia wase se se nengen mbagenev sha gbenda u vough . Zum u kunya u ker se a ior di vough e̱r yange ú kôr Yesu nahan la yô , ikyav ia tese sha iky@@ enge yase man mlu wase u sha ishi man gbenda u se tesen ior kwagh la kpaa . K@@ per@@ nan se due se lu pasen kwagh sha uya uya , pinen mba@@ y@@ aav or u nan lu a iyou i nan ha@@ ya yô . “ Wan@@ iyôngo ” u ivaa na ia lu kwagh u van a msaanyol sha la ka orgen ga , kpa ka Yesu Kristu . ( Yoh . Jijingi u Aôndo yange sen sha k@@ we@@ ior ne cii . De se nenge ase nen er Ruamabera á ne mlumun sha mpin ne yô . Se fatyô u henen akaa kpishi ken mbam@@ lumun mba se zua a mi sha mbampin mban ne la . I yilan un ér S@@ mit@@ a . * Ior fa un ér ngu kwase u eren tom kpoghuloo shi lu kwa@@ se@@ ya u sar sar , u i sember v@@ ô@@ son un , u fa kwagh u Aôndo , nahan soo ér una wase mbagenev kpa ve zua a mfe na la yô . Ken anyom a a kar ne se tsa ken uya mba anmgbianev hemba 2@@ ,000 ! Er se yen yô , or ka nana er se kwagh u vihin yô , i hemba lun se he@@ gh@@ e@@ ma u p@@ aven a nan . Gba u se ng@@ ur@@ en gbidyen kwar sha akaa a vesen man a kuman iwuese a Yehova a er la yô , kwagh la una bende a vese nena ? Se mba m@@ ough@@ on he@@ ela yô , se yem ken Na@@ as , shi se mough he@@ ela se yem ken gar u Ar@@ k@@ low . 11 : 30 , 31 — I@@ c@@ egh@@ zwa i Y@@ e@@ fe@@ ta er la i̱ tese ér Y@@ e@@ fe@@ ta wa ishima u tôôn orumace nan Aôndo nagh a mini ? Mkaanem ma Ese@@ kiel mara tese se akaa ahar sha kwagh u Yehova man gbenda u a nengen if@@ er@@ kwagh la . F@@ a wer , Yehova ngu a wuese ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i ú er ken mcivir na cii , nahan kwagh ne a na u msaanyol . Yange se v@@ ôr shi asema y@@ uh@@ wa se kpishi . Heela tseegh ga , Mbag@@ ati , ka I@@ ta@@ i kua mbau@@ ty@@ aav 6@@ 00 je la , lu a ve imôngo . — 2 S@@ am . N@@ om@@ so@@ or ugen ngu nôngon ér ma un sue tsombor na . U tôôn ke ’ ishima ér kwagh á za á doo la una wase se u hiin Bibilo i henen a ior nena ? “ Hanma iyange kpaa ve lu gban uwer ga sha u tesen man u ôron ken tempel man ken uya er Yesu ka Kristu . ” — A@@ ER . 5 : 42 . ( b ) Er nan ve se fe ser akaawan a Aôndo wa sha kwagh u awambe la kua Mbakristu kpa k@@ ere ? Me palegh u yan ijende a amba@@ aior la nena ? ( Anz . Nahan ior mba ve lu jighjigh ke ’ ivese ve la mb@@ á wasen u maan ityô i̱ i̱ lu dông yô . Yon@@ at@@ an yange lumun a kwagh u Yehova er ne , a gba Davidi iy@@ u@@ he ga , kpa “ ishima i Yon@@ at@@ an maa zua a ishima i Davidi , ” shi a tôndo zwa ér una sue un kpaa . Yesu kaa ér : “ Han@@ mô u nana na u môm ken mb@@ akiriki mban mba ve n@@ em jighjigh ne , gb@@ ev mbu nôngon yô , kwagh u a lu nan gu@@ da yô , ka u ma i zer nan ze@@ gen@@ ase sha mon , ma i gb@@ ihi shin iv i zege@@ mnger . ” — Mateu 18 : 6 . Kwagh ne tese se ér ka keng keng u mbahenen cii vea ume atam , man ve cii vea fatyô u eren kwagh nahan , aluer ka nyityô mbamlu shin mbam@@ yange je ve lu a mi kpaa . A gba u nana hide a iyol i nan ijime nahan nana pase mbatamen kwaghbo u nan la . Ng@@ un ka u kaan ér akaa a Yehova er sha u yiman ve la hungur ve ga . Sha mimi yô , aluer se hen sha gbenda u Yehova a lu kuren awashima na u tsôron la yô , ka keng a kpiligh se iyol a ‘ m@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve ze k@@ wen@@ g ’ la . — Rom . De gbe nan kwagh u ú nenge a mi sha In@@ tan@@ et cii jighjigh ave ave je ga . Kwagh u anmgbianev mban ve er ve i kôr ve ga yô , ve eren zende ve ne tugh , ve hii sha iy@@ ange@@ mir@@ en , nahan ti@@ ôn u sev mbu av ne maa ve za nyôr . Kpa kwa ne yô , N@@ ab@@ al kp@@ era im@@ ange , gadia a l@@ aha lu kur@@ utya u mbau@@ ty@@ aav nav fa ityav , soo un kpishi shi ungwan un yô . Hi@@ ihii yô , i kaa a vese ér , “ Mb@@ an yô , ka iky@@ on i o@@ le@@ v ihi@@ ar man shi ud@@ a@@ ar@@ mba@@ am@@ enger uhar . ” Mbam@@ ishen kpa alaghga vea tagher a akaa a vihin ne . Er i vande ôron nahan , aluer nom man kwase soo yô , shighe u ve nger ivese ve ve bee la je , anmgbian u nan vi@@ e ken jijingi u ve tsough nan ér nana na kwaghôron u iv@@ es@@ egh la nana fatyô u nan kwaghôron la ken Iyou i Tartor her ave ave je . Yange Davidi va fe ér B@@ ate@@ she@@ ba ngu iy@@ av yô , a tindi i za kua a U@@ ria ken utya , i hide a na ken Yerusalem , sha u a va y@@ av a kwase na , nahan a hen ér ka un un we kwase na iy@@ av ye . ( Anzaakaa 21 : 4 ) Kpa kwagh er doo yô , Bibilo ta Mbakristu “ mba ve lu mb@@ any@@ ar@@ ev ken tar u ainge ne ” icin ér , ve de “ gen@@ gese iyol ” shin “ mor@@ on iyol ” ga . 12 : 5 . Mimi yô , yange ve za iky@@ ura , nahan hegen mba up@@ ania mba ve fe kwaghpasen tsembelee yô . Yesu yange har ityesen na sha akaa a Yehova tese un la kua sha akaawan a a lu ken Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la . ( Luka 4 : 16 - 21 ; Yoh . John N@@ or@@ man , u a lu or@@ hemen u K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci ken tar shon la pase wener : “ K@@ era cii yô , ior mba sôron ak@@ ombo sha u kuran ayol a ve . ” Kwagh ne na yô , ashighe agen ka i kera saan se iyol ken ivese yase ga . ” ( Aerenakaa 1 : 1 – 11 : 18 ) M@@ hen ne ka u aiegh pur@@ u@@ tu@@ tu , man kwagh ne una fatyô u vihin kwagh u hemban doon cii u se lu a mi yô , ka ikyar yase a Yehova je la . A tim un kera fese , er ka ken “ iyange i môm ” nahan . — Mpa . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Mose yange cia iy@@ ugh i Tor la ga sha ci u nyi ? 27 : 34 , 48 . I@@ gbenda ngi kpishi i ts@@ ahan or . Yange lum kwagh u civirigh kpishi u ôron akaa a yange za hemen shighe u mo man ak@@ ar a tom am se lu pasen kwagh hen haregh ne sha ayange a tsuaa la ! Ka nyi ityesen Yehova a tese sha m@@ ser@@ akaa u t@@ war u yaren laa ? Kpa , hemba doon u se pine ser , Akaa ne cii yange due han@@ a j@@ imi ? Sha iyange i timin Y@@ er@@ ik@@ o la , Mbaiserael gb@@ ire ivaa shi ve t@@ ôngo iky@@ or kpaa . Mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime yô , mba ny@@ iman kwagh shin mba hendan kwagh a anmgbianev vev mba ken Kristu sha u keren ish@@ ô ga . Ka u ape seer fan aeren a na a dedoo ne ga he ? Ikyav i tesen yô , yange iyôngo ia za mar ica a ity@@ ôr yô , or@@ kur@@ an@@ ilev a kura wan@@ iyôngo u i mar la nena ? ( Ôr Mateu 4 : 7 . ) Nahan kpa , mkaanem ma Aôndo tese ér mbatamen mba tagher a mbamtaver . Or@@ hemen u A@@ tô@@ ôn@@ anongo F@@ a Bibilo T@@ se@@ mbelee . • Ú wase or u ú henen Bibilo a nan la nana hingir u tesen mbagenev Mkaanem ma Aôndo nena ? I tsua or u tilen sha ityough nagh , man mbacivir Aôndo za hemen a tom ve u pasenkwagh la her y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur . Hegen i hide a Ro@@ ber@@ t ken tiônnongo , ngu taver ken jijingi seer a seer . Mimi man Jighjigh Mba Nan * M pase kwase wam akaa a m lu henen ne nahan fese je maa a de u zan ad@@ ua . • Ka nena se fatyô u maan ieren i taver ishima ? Nyian ne , se mba nengen a iky@@ e@@ ky@@ e utya i usu shin any@@ inya a usu ken mpase u sha mnenge sha u tesen ér Aôndo ungwa mbamsen asev ga . P@@ ase er Davidi zua a ian i wu@@ an Saulu kwa har kpa wua un ga yô ? Kpa , de nyer ken a@@ you a ve a tsan sha ajiir a ken i@@ u@@ v ga , shi de nenge wer u fa akaa a ve a myer kpaa ga . A@@ kav a se time sha mi sha heen ne tese ér alaghga kwagh u a dugh ken isholibo i uter la una fatyô u b@@ enden a mbayev shin icombor ve . ( a ) Bibilo ngi i bende a mba ve hingir Mbakristu mba mimi la nena ? K@@ aren se sha atindi a na a perapera la sha er una fa m@@ til sha mimi wase yô . I@@ ca a gba ga tsô mbatomov mba Satan mba shin tar vea mase tan num sha mbacivir Aôndo mba mimi , nahan kwagh ne una va a ityav mbi Bibilo i yer ér Armag@@ e@@ don la . U tesen ikyav yô , yange ny@@ iman or@@ vesen na , kwagh môm tseegh ga , kpa kuma kwa tar je . ( Mpase 14 : 1 - 4 ) Yehova tsua wan@@ i@@ unda na ér a lu vor u vesen ú i tôndo zwa ken E@@ den la , kpa er nan ve i lu ken uumace a tsough ior ér ve za tema tor a Kristu ? Aluer se fa igbenda i Yehova tsembelee yô , se lu a zayol sha kwagh ne ga . ( Pasalmi 15 : 2 ) Akaa a yange se eren cii ve se mase va fan mimi la aa na yô , alaghga a gba u se sôr inja yase kua mbamlu asev cii ve se mase kuman mba Yehova una lôh@@ ô se ken t@@ ent@@ i na shin icighan@@ wo na ye . U hemban lun a inja je yô , tom wase man ieren yase i dedoo la i̱ ve Yehova a iwuese , un shon u a lu i@@ mbor i m@@ doo la . — Mateu 19 : 16 , 17 . Se Mba D@@ u@@ en a M@@ gber u Iyoukura i ken Z@@ wa Buter ú T@@ aver Ga A kaa se ér se ôron ior asev mba ve eren kwaghaôndo ugen la kwagh nan ve kôr ve ken ishima ? U@@ foto mba@@ ji@@ mba@@ gh mba vihin mlu wase vea Yehova Kpa er nan ve yange gba u shi a hide a zua a ishimaverenkeghen i uma u tsôron sha ci u u@@ um@@ ac@@ ee ? Lu tor u Shi@@ ria tindi ikyum@@ utya i vesen ne ér i va kôr Elisha ye . Anmgbian ugen , iti na ér T@@ re@@ vor , un man kwase na E@@ m@@ ily , mba ve kpa ve lu mar@@ nya mba tar u K@@ an@@ ada la di yem ken tar u M@@ ala@@ w@@ i sha u za seer eren tom u pasen kwagh . Nahan aluer mbagen tsu@@ me undu igbenda na i perapera la kpa , vea fatyô u geman asema hiden hen a na . MB@@ AT@@ Ô@@ V@@ O@@ N SH@@ A KW@@ AG@@ H U U@@ F@@ O@@ T@@ O MB@@ A I@@ J@@ I@@ MB@@ AG@@ H K@@ A@@ A É@@ R : “ U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh mba p@@ aven noov a kasev , man mbamaren a mbayev . ” — The P@@ or@@ n T@@ ra@@ p , by W@@ end@@ y and L@@ ar@@ ry Mal@@ t@@ z . Lu u Mbaiserael vea lu mba eren shiada ér ka Yehova tseegh a lu Aôndo u mimi ye . Hanma ieren i Peteru a ter i cii ngi a inja , man môm kpa ka u a ta i kera ga . U civir Yehova vea Mbashiada mbagenev mba ve er batisema la ka kwagh u i gbe u hanma gumor nana tsua u eren yô . 19 : 8 ) A@@ yange nga kar atar yô , Yehova pase Mbaiserael kwagh u un soo ér ikyurior na i eren yô . V@@ ang@@ er@@ tiôr u Aber@@ am yange tese la a̱ lu ikyav i taver se cii asema sha u tan ave van@@ ger ser se mba mbacivir Yehova ! Yesu man mbaapostoli nav tsen@@ ga ôron ér nyi ia er hen atô u Mbakristu , man kwagh ne kure sha mi vough nena ? ( 1 Mbakorinte 10 : ​ 20 - 22 ) Yehova Aôndo soo ér se civir un tswen shi ka un tseegh a kom u se civir ye . ​ —⁠ Ekesodu 20 : ​ 4 , 5 . Lu ken ya u masetyô u ú za her shighe u ú due tom kwaghpasen ve ú hen wer ú v@@ ôr je u kera fatyô u pasen kwagh ga laa ? Een , mtim u timen sha atô@@ akaa a vesen a ken Yesaia ityough 60 ne ka kwagh u taver jighjigh u nan . A fatyô u ngeren ivur ne nahan ér : ‘ Se mba a kwaghôron u profeti u a til dông yô ; doo u né wa ik@@ o sha mi er ka im@@ enger i i wanger ken ijiir i wan ime nahan , inja na yô , ka ke ’ asema a en je la , zan zan sev mb@@ ua kar aven man ish@@ an i sha use kpaa ia due . ’ Kwagh ne ngu a wase or u timen sha itinekwagh kua mpase u avur a ruamabera kpaa . ( b ) Yange Yesu yar tom a gbenda u henen kwagh u ‘ man hi@@ re ’ la sha u nan mbahenen nav mlumun sha mpin u ve pine un er á tese ve u eren msen la nena ? Mo vea T@@ erem man Ng@@ ôm sha mkohol u vesen ken inyom i 19@@ 5@@ 3 De se nenge akav a i ter ken Bibilo , a a wase se u lun imôngo , nahan eren kwagh ken mzough la . ( Mpase 2 : 10 ) Hegen ne , ishimaverenkeghen yase i Mbakristu ne — i@@ a̱ lu u za lun sha shin a̱ lu shin tar kpaa — ia fatyô u wasen se u lun a iember yase her shin shighe u se tagher a atsan je kpaa . 18 : ​ 10 - 14 ; 21 : ​ 1 - 3 ; Rom . Ne ungwa er Yobu a taver ishima yô , man shi ne nenge mkur u Ter kure kwagh na yô , mhôônom ma ker Ter man shi zu@@ ngu mhôônom kpaa . ” U@@ B@@ O@@ G@@ O 10 ( zwa U@@ r@@ ho@@ bo ) 28 : 23 - 29 . 3 : 3 , 4 ; Tit@@ u 2 : 3 - 5 . ( Ôr N@@ um@@ er@@ i 16 : 5 . ) Ngeren la za hemen pase ér : “ Mose zamber a TER , Aôndo na , er : K@@ u T@@ ER@@ E , ka nyi man iy@@ ugh You i mough a ior O@@ u ityô , mba U dugh a ve ken tar u Igipiti sha agee a vesen man uwegh ku age@@ egh nahana ? ( Duteronomi 6 : 7 ) I hemba wan uter kwagh ér ve kuran mbayev vev shi ve y@@ esen ve ken dooshima kpaa . 1 : 15 , 16 ; 1 Tim . Or u i fe nan ga la za hen iyôngo jighilii ga Ashighe kpishi ishima ngi i vihi mba ve nengen sha mbamaren la shin ishima i nyian ve shin ve ure gayô ve naan iyol ve ibo shin ve v@@ ôr a tom la . N@@ om la ka una saa ku yô , or kera lu u tesen nan dooshima shi sur@@ un nan ishima ga . ( G@@ al . 6 : 4 ) Er se yen yô , alaghga se hingir u civir Yehova sha atô@@ akyaa a ikyo@@ o ga , kpa se fa ga . ( Heb . ( a ) Kanyi kwagh yange Yesu undu shin tar ne shighe u á k@@ ôndo á yem sha laa ? Nahan yange a lu tiônnongo u kiriki je kpa i yila un ér “ nongo u Kristu . ” 11 : 16 , 17 ) Bibilo tese ér Aôndo yange pase ior nav akaa a lun ve iwasen kpishi . Dooshima mgbegha Yehova er u@@ ivande uhar mba nyi ? Kwagh ka a er i doo yô , ken inyom i 19@@ 50 la , m za mkohol u vesen ugen ken gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity , nahan mkohol la wasem u sôron uma wam . Akaa ne cii yem kwa môm kpo@@ o . Paulu yange lam a anmgbianev mba ken tiônnongo u ken Roma la kaa ér : “ Aluer u pase sha zwa wou wer , Yesu ka Ter , shi u na jighjigh ken ishima you wer , Aôndo nder Un shin Mba@@ kp@@ enev yô , ú war . Mba i tsough ve u yemen sha la mba henen a hen kwagh ne ga ! Ken inyom shon i môm , L@@ il@@ ian vôso G@@ or@@ don K@@ am@@ mer@@ u@@ d , ve kpa ve hingir up@@ ania . Kanyi ia wase se u lun per ken jijingi shi umbur iyange i vesen i Yehova laa ? Nahan , se pine ase nen ayol a ase ser , se mba sen jijingi la kpa ? ( 1 Yohane 5 : 13 ) Yô , se cii se dondo nen un sha er uma na u jighjigh la una lu se a iwasen yô . Mba i umbur ikyo@@ kwaghôron i sha an@@ zaakaa kpishi a Yesu yange ôr i̱ war kuman anyom dubu uhar la z@@ ange je . Kape Yehova Aôndo kpa kwagh u ior nav mba shin tar la a gbe un ishima je la . * Er m va mase kaven mer mbat@@ wer@@ ev ka ve wase ior er ve fetyô la tseegh yô , l@@ anem ishima kpishi . Shighe u profeti As@@ aria lu taver tor As@@ a ishima la , yange ta un icin taveraa kpaa . ( b ) Er nan ve i gbe u se wa ago@@ yol er se nenge akaaôron a profeti a i er ken Bibilo la a lu kuren yôô ? Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban mba veren mba ve hingir “ iyôngo igen ” la ikyav i sha injakwagh la sha tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen u ve lu eren ne . ( Yoh . Mkaanem ma ken Genese ma í kaa ér “ sha hiihii ” la , ma ôr ka kwagh u yange er ngise ngise anyom ub@@ iliôn ub@@ iliôn , ica i̱ gbe hegen je í gande ôron yô . 3 : 8 , 9 — Yehova Aôndo ngise ôron kwagh a Adam jighilii shinii ? Yange Yesu tese a tese Tindi u V@@ esen la tseegh ga kpa shi yange tese ikyav i hemban cii i eren sha tindi shon la Inja na nan , u kaa wer : Ka an@@ ng@@ ôm u kwase , ve m gem m ko@@ o a n@@ aa ? Mba vea zua a mtsera ne vea lu uma gbem sha won ! • Hii nan ve i doo u se naan mbananjighjigh a vese imôngo i@@ civi@@ r@@ i ? A bu@@ m kwa tar jigh jigh ér kwagh zua un a Yesu ga . ▾ ▾ ▾ ▾ ( 1 Utor 8 : 27 ) Akaa ne cii yange wase Eliya nena ? Ish@@ ib@@ o@@ she@@ ti , wan u Saulu di gema tema tor sha ik@@ we i Iserael igen la cii . Ka sea ungwa m@@ ze@@ hemen u ken jijingi u mbagenev nahan se zua a ishimataver kpen kpen ! Pro@@ feti Yesaia yange ôr kwagh u mba ve lu ken imba ime la , a nger ér : “ Kwagh á tser mba ve yer ifer er , kwagh u dedoo , man kwagh u dedoo yô , ve gem ve yer er ifer la ; mba ve gem ime i̱ hingir iwanger , shi ve gem iwanger i̱ hingir ve ime la ; man ve ver my@@ ough er ka m@@ nyo@@ ho@@ m , man m@@ nyo@@ ho@@ m di er ka my@@ ough la ! ” Kwagh@@ pasen u sha U@@ ya U@@ ya He@@ mba Ng@@ un H@@ ange H@@ ange Hegen sha ci u Ny@@ i ? An@@ na , ka kwase u lun anyom 8@@ 2 u angev mbu sha u@@ ij@@ u@@ an mbu kange sha a na yô , a ôr kwagh u mbagen kpishi ve lumun a mi ken ishima yô , wener : “ Ú zan a mo ken mbamkombo hanma shighe la ka iveren i í ve sha ikyev i Yehova yô . Hen shighe u i wa tindi taveraa sha tar cii ér saa hanma wan@@ y@@ em@@ akeranta nana civir tu@@ ta la , Mbashiada mba Yehova zua a iwanger ér tu@@ ta u su@@ ghun ka di u veren uwegh sha van@@ ger shin sha ic@@ ugh tseegh tsô ga , ka u civir u jighilii . Sha kwagh u m@@ kposo u “ u̱ taver or ishima ” man “ u̱ sur@@ un or ishima ” yô , takerada u i yer ér V@@ ine@@ ’s Ex@@ pos@@ it@@ ory D@@ ic@@ tion@@ ary of O@@ ld and New T@@ est@@ am@@ ent Wor@@ ds la pase ér , ishember i ken zwa Grika i í gem ér “ u̱ sur@@ un or ishima la ” “ hemba tesen ieren i eren a or kundu kundu a [ u taver nan ishima ] . ” — Nenge Yohane 11 : 19 . Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mban ungwa akaa ne nahan ve er nena ? ( Pasalmi 1@@ 45 : 14 ) Se na nen uityendezwa mban ne jighjigh , gadia ka ken Mkaanem ma Aôndo ve dugh ye . Er Elisha kôr iky@@ um i wanakiriki ne la , “ iyol i wan la gba tse@@ en ” kure kure . Er i vande ôron ken kwaghhenen u ken ijime la nahan , Yesu kar tom u pasen loho u dedoo u Tartor ne sha ort@@ ani@@ vor . 7 , 8 . ( a ) Se fatyô u kaven kwagh u ishima i legh legh i Yehova la nena ? Ka tsombor u An@@ der@@ son tseegh ga , icombor igen umiliôn umiliôn kpaa ia lu ember zum u ia nenge a ior vev mba doon ve ishima mba or@@ ihyom u i yer ér ku wua la ! — 1 Mbakorinte 15 : 24 – 26 . Or@@ t@@ yom môm tseegh yange ta num sha Mba@@ a@@ shi@@ ria nahan lu ve nena ? N@@ ôngo u henen ase kwagh ne ken ishima : A@@ humb@@ e@@ a@@ ura a vesen la yange ke@@ ver iky@@ on kuma er m@@ iliôn 2@@ 70 nahan , ken ik@@ yô i V@@ er@@ sa@@ il@@ les i i lu ken won gar u Par@@ is la tseegh kpa lu iky@@ on 10@@ ,000 . Kpa ken atô u akaa a i gbe cii , ka han@@ mô u hen wer a hemba ter@@ an ve sha ishima — ka akaa shinii ka i@@ or@@ o ? • Se kav Kristu Yesu ke ’ tom wase nena ? Aluer a dondo hemen u Kristu yô , una fatyô u lun uma gbem sha won ken msaanyol , a u gban angev shio . Kpa sha tahav mbu icighan jijingi u Aôndo yô , se fatyô u hendan a m@@ te@@ v u sha ican u a ve a mi sha a vese sha igbenda i ihi@@ ar ne cii . Se kpa i na se tom . “ Ka wea pasen kwagh ve ior mba he@@ v vea v@@ aan ken tiônnongo nahan , i saan we iyol je i zua ga . ( Yohane 17 : 14 ) Gba u a fa Mbakristu mba mimi sha m@@ nyer u ve nyer iyol ken p@@ ati u eren ga la . Zum u una er u tsembelee er a soo ér ma un er la ga kpa , m wuese un sha iniôngon na la . ” Yange ayôôso a̱ hen tsombor gba un vea anmgbian na , nahan kera lam a anmgbian na la ga je hemba anyom 17 . I@@ b@@ aver igen i B@@ am u Ity@@ ar Sha W@@ on cii a dugh a mi tese ér , iorov 5@@ 7 ken atô u iorov deri ken iyenge ior i sha tar cii mb@@ á zough a inyaregh ki vea ya kwagh shi vea er akaa agen a mi ka kom N@@ ai@@ r@@ a 2@@ 50 sha iyange ga . A kaa ér : “ Yange kera lu kwagh u se fatyô u nengen sha Ma@@ ma tugh man ate@@ tan er gba u se nengen sha a na nahan la ga . Nahan yô , se kporom nen hen iky@@ ôn@@ ough ki torough ki mh@@ ôôn vangertiôr sha u sé ngohol mhôônom ma zungwen man shi i̱ rumun se sha mh@@ ôôn , i̱ wase se sha shighe vough ” yô . — Mbaheberu 2 : 17 , 18 ; 4 : 14 - 16 ; Mateu 9 : 36 ; 11 : 28 - 30 . M@@ gem ne yange wase un hingir or u hemban doon inja cii . Aôndo yange tsengaôron a Noa ér una tim tar u sha ayange a na la kera . Sha kpôô yô , “ ken hanma ikyurior yô , or u nan cie [ Aôndo ] , nan eren perapera kpaa yô , Una lumun nan . ” — Aer . ( Aerenakaa 7 : 42 ) Mbaiserael mbara yange ve nenge a aeren a ut@@ aha a Yehova lu er sha ci ve la . A@@ ah@@ e ka una tser ve shin or u nan doo ve ishima yô , i lu ve inja er ngise lu Yobu u tsuaa la nahan , un u yange kaa nahan la , ér : “ Or u kwase a mar nan yô , ayange a nan nga ci@@ ôn tsô , man a iv a ican kpaa . ” Doo u se eren kwagh a alegh a yolough a ase er ave man angahar man no@@ mbor wase nahan sha kwaghfan , gadia aa fatyô u ‘ yemen a vese uiky@@ angen sha ikyev i tindi u isholibo . ’ U tesen ikyav yô , Or@@ ro@@ ma u lu g@@ om@@ na u Shi@@ per@@ u yô yange ya ikyar a Or@@ yuda u lu or u ah@@ ir yô . ( Yeremia 1 : 8 - 10 ) Ikyav i tesen yô , i wa profeti ne m@@ tu@@ un@@ um sha mkaanem man nahan ér : “ Vea ta num sha a we , kpa vea hemba u ga ; gadia M ngu a we sha u yiman we , kape TER A kaa ne . ” Nahan kpa , ior kpishi mba zough a msaanyol u tsan gbem sha u eren amba@@ akaa la ga . Ka sha u palegh isholibo kua ieren i tesen ser se hemba perapera la tseegh se nyôr ken m@@ mem u Aôndo ga . Gbenda môm u Mbakristu mba tsuaa waan iyol ve sha ‘ tahav mbu ve lu mbu sha ik@@ ev ’ la yô lu sha u tan kp@@ an@@ de@@ gh vev . A fatyô u ôron kwagh u Mbakristu mba tsuaa man Mbashiada mba Yehova sha kwagh u kp@@ an@@ de@@ gh er nyi ? K@@ in ka ing@@ y@@ egh ki mba eren batisema , mba ve ye bredi shi ve me wain sha shighe u M - umbur sha tar cii la . Yesu fa u hemen je ka u henen a hen ga . ( Pasalmi 9@@ 4 : 20 ) Ikyav i tesen yô , shighe u pi@@ pa i̱ tôôn abaver shin ity@@ ô@@ ugh ki re@@ di@@ o shin ki tele@@ v@@ ishen ki samber a abaver a tsu@@ men a ior shin aa a lu aie ku@@ aa je sha iyol i Mbashiada mba Yehova yô doo u se hen ken ishima nena ? □ Ka Aôndo yange ii ik@@ yom i Mose man i Yesu shighe u ve kpe la ye . — D@@ ut . Se mba nengen mbamkombo asev ser ka kwagh u Yehova a ne se u wasen se u wan ishima zan zan una va kar timin tar ne kpa ? Aluer sar ú u fan yô , de cie u pinen Orshiada u Yehova wer nana ôr u ga . Gbenda u Yesu a Tese É@@ r Per@@ apera u Aôndo He@@ mba Cii La , 8 / 15 Mpase 17 : 16 tese ér kera shi ica ga tsô , u@@ tor mba tar ne “ vea kôr id@@ y@@ a@@ kwase la ihyom , vea ngohol un akaa , una hingir a@@ ve@@ ve una h@@ ungwa id@@ ye@@ legh , vea ya inyam na vea nan@@ de un sha usu . ” Kanyi akaa tsombor u Adam yange fatyô u eren@@ e , kpa kanyi i gbe u a zua a mi ve a maa tsombor u ken jijingi ú ta@@ ver@@ a ? Kanyi se er ve se za hemen u taver jighjigh u se lu a mi ser , “ iyange i vesen i TER ” mgb@@ ôghom laa ? Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 4 PE@@ E@@ J@@ I 21 - 25 20 : 17 - 19 , 28 ; Luka 12 : 50 ; Yoh . 16 : 28 ) Nahan kpa , Yesu shi fa ér a wa un aie iyol shi a ôr un ijir sha mimi ga , sha atindi a Mbayuda shi a wua un er or u tu@@ h@@ wan Aôndo nahan . Or ongo msen wam je he ? ’ ( 2 Peteru 3 : 3 - 7 ) Hii ken inyom i 19@@ 5@@ 2 la je , Mbashiada mba Yehova lumun m@@ ser@@ akaa ugen u a wase u kuran tiônnongo yô . Kwagh shon yô , ka u du@@ ghun mba@@ asorabo mba ve vende u geman asema la ken tiônnongo kera . I@@ c@@ am i Davidi pase se sha gbenda u doon tsung er Yehova a lu Aôndo u mimi , shi á kom u se suur sha na yô ! T@@ ime ase sha mkaanem ma ma lu ken Yesaia 4@@ 9 : 15 la . Shi se hen er anmgbianev kpishi ve lu den akaa a lu karen ve sha u vea sue tom u Tartor nyian yô . Yange or a nzughul a anc@@ ôgh@@ ol yô , i lu kwagh u vihin kpen kpen sha ishigh ki Aôndo . N@@ om@@ so mbagenev ka i ha@@ gher ve u pasen mbam@@ nenge vev sha ishigh ki mbagenev . Shi alaghga tsô , ishima ia mgbegha u u hemban soon kwagh u mbagenev shi seer nan kwagh wuee shi den mbagenev kwaghbo . M dugh kwaghpasen shighe u mbamaren av ve dugh la tse@@ egh@@ lee ? ( 1 Samuel 8 : 11 - 18 ) Or@@ fankwagh , Tor Solomon je kpa yange wa ior nav kp@@ an@@ de@@ gh je ve pu@@ u ga . A@@ in@@ ge ne , se mba ken shighe u i yer ér “ ayange a masejime ” yô , ka shighe u “ ashighe a ican ” a lu yô . Ú kav iti na — mba yer í ér Yobu . • Aluer sea lu Mbakristu mba mimi anyom a kar imôngo hegen je kpa , kanyi i gbe keng keng u se er sha u kuran ayol a ase sha a@@ yom a Sat@@ ana ? Mba i shigh ve mkurem shi ve civir Aôndo sha mimi zan zan ve kar kpen yô , a nder ve vea yem sha , a za na ve uma u kpen mayange ga la . Vea hiden yô , ve er iniongo , imba i̱ í er kwagh u i̱ ken Yohane 2 : 1 la nahan . Kwagh ne tese ikyav ke ’ takerada u Habak@@ u u i ne i nger , ú ny@@ ô@@ ôso m@@ suur u se suur sha Yehova nyian ne . — Habak@@ u 3 : 18 , 19 . Yesu lu a ishima i eren tom u i tindi un la . De se nenge ase er Re@@ be@@ ka yange kegh iyol u eren ishima i Yehova yô , man er Is@@ ak@@ a zua a na la kpaa . I@@ ca gba ga je maa On@@ es@@ m@@ us hingir or@@ pasenkwagh u i lu a er nan batisema ga yô . ( W@@ a a@@ kwa@@ ti u sha peeji 19 la ker ) Nahan kpa , A@@ bel yange er kwagh u hemba lun hange hange cii yô . Kpa Ter fa u tsaase mba ve eren un tom a ishima ve cii yô . . . . Noa ngu nengen a ônov nav ape a tem la , er ve lu eren tom kpoghuloo a u@@ zege@@ mbai@@ ky@@ on@@ ov yô . Mba ve ye ican sha ci u asorabo a mbagenev la ka ve wuese imba iwasen i nengen sha mbamgbe vev ne . Ashighe kpishi mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mba tar ne ka ve kaa ér nyi sha kwagh u mlu u uumace sha tar@@ aa ? Zum u Yesu lu shin tar ne la lu Tartor u Aôndo la lu itinekwagh i kwagh pasen na ye . Mba@@ gb@@ eren ityakerada er tom a ak@@ e@@ ke a gb@@ eren ityakerada a yange orgen u i yilan un ér Jo@@ han@@ n@@ es G@@ ut@@ en@@ ber@@ g var ken inyom i 14@@ 50 la u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo . Doo u se fa kwagh u a lu van a any@@ iman la jighilii yô ; se hen sha ase@@ mber a se ôron kwagh a mbagenev sha u pasen er ishima i lu se ker la . Gb@@ ande gem imo ka hingir kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a yô , i gba pu@@ un tsombor u Mbashiada ugen ér ve yer Mbashiada mba lamen zwa ugen yum . ( a ) A p@@ ande ayange a vegher u hiihii u zege@@ can la sha ci u nyi ? Kwaghôron na u kundu kundu . Nenge ke ’ Iyoukura [ zwa Buter ] i Ma@@ ac@@ i 15 , 19@@ 8@@ 3 , peeji 29 - 31 la . Yesu iyol na kpa ôr kwagh kaa ér : “ Shighe Wam ngu a kuma vough ga . ” Ka akaaôron a profeti a ken Bibilo a nyi a ts@@ enge ôron ér a pase loho u dedoo ken ijô kposo kposo sha tar jimin ci@@ ilii ? 19 : 14 ; Anz . Mbai@@ hyomov kera nyôron , e̱r yange Mb@@ ab@@ ab@@ ilon nyôr kôr an@@ iky@@ und@@ anev shin ve wua agumaior a a lu sha ayange a ve a u@@ ye la nahan ga . Yange doo Aôndo er Solomon sôn inyaregh shin icivir ga , gema sôn kwaghfan yô , nahan Aôndo na Solomon “ ishima i fan kwagh , ” shi na un mlu u yôugh@@ yô@@ ugh kpaa . P@@ ase igbenda igen i Satan a me@@ en se nyian yô . Ior umiliôn umiliôn mba ve dugh sha ajiir kposo kposo yô , zua a mtsera sha u henen mimi sha kwagh u Aôndo man mba@@ awashima nav . Ka tom u nyi se lu a mi hen ior mba tar nee ? 2 : ​ 10 - 16 . Mba@@ fan@@ takerada kpishi na jighjigh ér she@@ k@@ el u i er kwagh na heen ne lu gb@@ enger sule u sha ayange a tsuaa u i yilan ér te@@ tra@@ dr@@ ach@@ ma la . Ve ungwa er Paulu pase Mbayuda kwagh kpoghuloo sha kwagh u Yesu man Tartor “ hii pe@@ pe je , iyange kar been ” yô . — Aer . 28 : 17 , 23 . Nahan a er nyi ? Ishim@@ a@@ wan i Yehova E@@ ̱r M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee Lu A̱ V@@ a Ga La ( Nenge a@@ kwa@@ ti u a kaa ér “ Akaa a Yange Ve Er sha Shighe u T@@ ô@@ v@@ ac@@ an Yô , ” sha peeji u 25 . ) Maa a mough ken G@@ al@@ il@@ ia u yemen ken Y@@ u@@ dia sha u za pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo . I ter ishember ne ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la sha injakwagh u ôron kwagh u tempel u sha ayange a tsuaa u Mbaiserael civir Aôndo ker la kpaa . ( 1 K@@ ron . 28 : 2 ; Ps . Ka nyi ka i na ve shighe a yevese se y@@ um@@ u ? 43 : 10 ; 2 Kor . Saan se iyol kpishi er Yehova yange sôr ian ver i eren tom u wanger ior sha u ve er akaa a dedoo yô ! Er nan u lam a mbamaren ou sha kwagh u ú soo u eren ne ga ? Aluer wea er sha mi yô , ma u saan ki sha gaa ? . . . Bibilo ôr kwagh u a tser uumace cii yô . Nahan kpa , or môm nan ngu u nana fatyô u tsuan kwagh u i gbe u orgen nana er sha kwagh ne ga . ( Mat . 24 : 21 ) Aluer se hen sha ican i i tser tar ne , er Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har , mbi yange mbi wua ior er m@@ iliôn 50 shin 60 la yô , se nenge ser zege@@ can u a lu van la una hemba wu@@ an ior cii . Mo vea Mary sha mkohol u ityar ityar u ken inyom i 19@@ 5@@ 8 , hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u Y@@ an@@ ke@@ e Lu@@ un er mbag@@ anden mba shin Betel , mba ve lu azende am a dedoo ne yange vea su@@ em ga yô , m fa kwagh u yange ma erem ga . Mba@@ fan@@ takerada mbagenev na jighjigh ér mbak@@ as@@ u@@ av mba hen ti@@ ôn@@ tar u i yer ér S@@ outh Ar@@ ab@@ ia mba te@@ en kwagh@@ hum@@ an@@ doon , yange ve tôôn ikyav vev sha ur@@ ak@@ u@@ mi ve karen ken deser@@ ti ve yemen a mi sha ajiir a ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la , er Igipiti man Shi@@ ria nahan , nahan ve samber a ur@@ ak@@ u@@ mi sha ajiir ne . Ka unô ve lu ‘ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ’ mbara , man mba wasen mba nan jighjigh a ve imôngo nena ? Luka ôr akaa a tse a se fatyô u tôvon fan mimi u a yô . Yange i gba Satan lu or u bo ga . De se time nen sha ikyaa i alaghga se yila ser ka tor u i fe kwagh na ga la . Aluer ken tugh mbu nan lu kuran la jimin cii nan ngu zenden sha yô , nana lu tse@@ vaa , a hemba shighe u nan gbe teman a tema tsô la . Mbakristu mba tsuaa mbara lu dondon iwanger i i lu@@ ̱ zan hemen u tan man í lu@@ ̱ pasen ken u@@ washika mba Aôndo na sha u i̱ nger la . U tesen ikyav yô , ne fatyô u pinen ve ner : “ Doo u ior vea fa kwagh u Yehova a er ne gaa ? Ken inyom i 200@@ 7 la , ve za vea wan ve A@@ le@@ k@@ se@@ y , u hegen a lu anyom 13 la , ken af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Rus@@ sia la . ( Yoh . 10 : 16 ) Shi se cii se fatyô u zuan a iwasen sha u timen sha ikyav i dedoo i mba@@ jighjigh mba tsuaa , er Aberaham man Mose nahan , mba ve tagher a mbamtaver kpa , ve ver ishima ve sha akaa a Sha la nena ? K@@ ohol cii yô , se mba henen Bibilo a iorov 25 . Ashighe agen yange i lum er m de u henen zwa ne nahan . Yange se hii tom ne hen ger@@ i u E@@ u@@ gen@@ e , ken kpen@@ tar u O@@ reg@@ on , shi se ya ijende a ior kpishi mba i lu ijende i p@@ aven ga yô . Nahan a pine ér : “ Ka sha ci u nyi U erem m nengen a if@@ er@@ kwagh man m kenger ic@@ ana ? ” Doo kpishi er i lu Yesu , u a lu P@@ risti u T@@ amen la , una hemen sha u van a mbam@@ tsera mba nagh ku ip@@ aan kura sha ci wase nahan ! Mba@@ a@@ shi@@ ria yange ve ta num sha ior mba ken Yerusalem u tsuaa la . ( Daniel 3 : 16 – 19 ) Mba@@ apostoli kpaa zum u ve kaa a mbatamen mba ken M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ér vea hemba ungwan imo i Aôndo a imo i or yô , i gbidye ve cii i mase pasen ve ye . ( Ôr Mateu 13 : 5@@ 2 . ) Nahan shighe u i kaa a mo ér m za wase tom shin Betel u ken gar u Par@@ is , ken tar u Fran@@ ce yô , ishima ta@@ m a@@ kper@@ an kpishi . Ken inyom yam i hiihii la , m hemba a@@ yem ken se mba a@@ y@@ em@@ egh mba he@@ v mbara . Ity@@ av mbi mbi lu zan hemen sha ajiir kposo kposo shin tar a u been shio ne gema umbur Mbakristu kwaghôron u profeti ugen u Bibilo i er yô . Ngeren ne una wase se se fa akaa a a na jighjigh wase una v@@ ôr la , shi se hen er se fatyô u taver un yô . Sha ayange a Amo@@ shi la nahan , i vande p@@ aven ikyurior i Iserael ker ve lu ity@@ artor ihi@@ ar . Aluer we kpa u gba uwer u eren msen ga yô , “ Aôndo u a lu a ishim@@ as@@ ur@@ un cii ” la una taver we ishima shi una na u agee a wan ishima kpaa . — 2 Mbakorinte 1 : 3 , 4 ; Mbaromanu 12 : 12 . Shi a kaa ér : “ Yehova yange hemen mo vough er ter ka a hemen wan u kiriki nahan , lu wasen mo u hemban mbamtaver mba m lu tagher a mi la môm môm , lu tesen mo kwagh u gba u me er la sha dooshima . ” 15 Kp@@ orom hen Aôndo ​ — U a Nen@@ gen É@@ r Se Gba Kwagh La Nyian ne , alaghga se tagher a ityom i taver se u eren , i í gbe u se lu a mfe u ts@@ or ts@@ or yô . I@@ t@@ yom shon ia fatyô u lun kwagh@@ maan shin ityakerada i gb@@ eren shin u sôron akaa sha mbam@@ kohol mba vesen shin u za nan mba a@@ ah@@ e a er ve la akaa , shin u lamen a mbat@@ wer@@ ev sha kwagh u m@@ til wase sha kwagh u awambe , u a har sha Ruamabera la . Davidi ongo er N@@ ab@@ al a kpe nahan yô , a va kaa a Ab@@ ig@@ ail ér una vôso un , sha ci u á doo un sha mimi shi lu a icivir sha na kpaa . H@@ er je maa ve hii u henen Bibilo a mo . Jo@@ el yange tese ikyav i iyol@@ tseghan na hen Aôndo sha u eren batisema shin mnger sha anyom 17 . Inja i ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ zung@@ u@@ lu@@ u ” la ér , “ sha ishima i nan ga ( shin sha l@@ an@@ shima ) . ” A pine ve nahan sha ci u i vande zan a awambe a kp@@ ev la sha ishigh ki Yehova ken Icighan I@@ jiir ga . — L@@ ev . Shighe u i gba uumace ica lu a gba ga la je , Satan Diabolo nyôr ken i@@ yô , nahan y@@ is@@ a ishigh nagh , za due er ka or u wasen ior nahan , sha er una b@@ ume Ifa , u lu kwase u hiihii sha tar la yô . Aôndo yange ungwa mbamsen vev , nahan ort@@ yom ugen va haa usu u sha ikyav shin tar , usu ne mgbegha Mbakristu mba i shigh ve mkurem ne ve er tom u pasen kwagh kpoghuloo . 20 : 2 - 5 — Yesaia yange zende id@@ ye@@ legh kpôô kpôô anyom at@@ ar@@ aa ? Jigh@@ ilii yô , ve er a@@ yom ne sha igbenda ityar . Ho@@ sea lu pasen isholibo i Iserael man akaaôron a ji@@ righ a profeti sha Iserael kua tartor u Yuda . ( Mpase 11 : 7 - 13 ) Hii shighe la zan zan hegen , ngu eren a@@ yom kpoghuloo sha u vihin mzough wase ne . Kpa aluer se kôr ma Orkristu ugen ihyom je se mba tô@@ mon nan ku yô , se ya ibo sha ishigh ki Aôndo . • Aluer ma Orkristu hii se iy@@ ongo nahan se er nena ? Nahan kpa , se mbagenev yô , alaghga a gba u se kegh ve a mase nd@@ eren ior asev ye . Aluer gba u se tsua makeranta u se hen shin t@@ wer u a sôr se yô , se er nena ? U tesen ikyav yô , orgen u a be@@ e@@ yol akuma a kuma yô , kaa ér , “ hanma shighe yô , yange m er msen mer , ma m lu or u bem man or u kôron iyol tsaha , kpa ica i gba ga tsô maa ishim@@ avi@@ h@@ in yam i hide her ge@@ de@@ e . Yange wa ishima u v@@ ô@@ son kwase ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba . A kaa a ve sha shighe ugen la ér : “ Akaa shi@@ m kpishi a ma M er ne yô , kpa ne kôr a cio hegen ga . ” ( Yoh . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 4 : W@@ ea soo u seer fan yô , ôr Iyoukura ( zwa Buter ) i Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 199@@ 4 , peeji 8 - 21 man Iyoukura ( zwa Buter ) i Me@@ i 1 , 199@@ 9 , peeji 8 - 20 . MB@@ A@@ M@@ P@@ A@@ S@@ E MB@@ A SH@@ A M@@ N@@ E@@ NG@@ E MB@@ A D@@ AN@@ I@@ E@@ L L@@ A T@@ ES@@ E S@@ E N@@ Y@@ I ? ( Yesaia 40 : 15 ) Se wuese imba icighan ut@@ aha la mimi , man kwagh u dedoo una hemba kwagh u bo a ker a ker . Kwagh u sha uhar yô , gba u Yosua una er kwagh u á hen ken Mkaanem ma Aôndo la . 11 - 13 . ( a ) Ka unô yange ve civir Yehova vea ior mba Aôndo tsua ve laa ? A gba tôvon yô , ishima yange ia yina mbagenev ér mkur shi van yum , shi alaghga vea hen ér una tsa a va sha ayange a ve la kpaa ga . Ter ugen yange yina ishima sha kwagh u wan na ga , nahan lu nyi i dedoo i due k@@ ere ? Lu sha ci u orumace môm lu a vande ungwan imo i Aôndo vindi vindi sha u civir un a ishima i môm sha gbenda u i gbe u ma i civir un la ga . Nahan sha mnenge u taregh yô , a fatyô u tôôn or ne karen sha or u eren tom u u@@ ke u nan eren tom kpoghuloo shi nan ver ishima sha ityom i nan yô . Mbat@@ omov mba Yehova mba sha ashighe a tsuaa la kpishi wa ishima a mbamzeyol mba vihin tsung . Anmgbianev mba ken tiônnongo mba ve lu agumaior yô , vea hemba eren tom u age@@ egh a mba@@ beenyol sha ci u gb@@ ong gb@@ ong ve la , mba@@ beenyol di mba a iwasen hen tiônnongo kpishi sha ci u kwaghfan u ve lu a mi la . Kpa shi doo u se fa ser hanma kwagh u se fetyô u eren ken mcivir u Yehova cii yô , ka sha ci u m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo la . ​ —⁠ Aer . N@@ go@@ ho@@ l Jijingi u Aôndo , I De Lu Jijingi u T@@ aregh Ga U@@ umace ka ve nger ityakerada , ve kar ve kpe , kpa Yehova Aôndo , u i lu un je á nger Bibilo la yô ngu uma her . U tesen ikyav yô , akaaôron a Yesu Kristu , u a lu Or@@ tesen u He@@ mban la yange a doo ior kpishi sha ci u a ôr a sha gbenda u taver ga . Zum u Yesu lu eren msen yô , a ôr kwagh u iti i Aôndo ér : “ M pase ve iti You ; Me shi Me pase ve i kpaa . ” Nyian kpa i na Mbakristu tom u injaa , mba pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo á ver la . Ka mzeyol u nyi yange due hen atô u Mbakristu mba sha ayange a tsuaa laa , man anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , lu nyi i ere ? Aôndo fa mbam@@ yen asev , nahan kpa , Bibilo kaa ér : “ T@@ ER@@ E , aluer W@@ ea we afer@@ akaa ikyo yô , ka an ma nan til sha , T@@ ere ? ” Gbenda u A@@ tsan A Lu Er Ka U@@ saa La Takerada u i yer ér F@@ or@@ gi@@ ven@@ ess ​ —⁠ How to M@@ ake Pe@@ ace With Your Pas@@ t and G@@ et On With Your Li@@ fe la kaa ér : “ Ishim@@ an@@ yo@@ on ka i vihi mlu wou . He@@ mban je yô , yange mea za kohol se@@ kôô@@ tu mbagenev , sea waan ats@@ am sea ningir hen usu u i ke@@ gher ai@@ k@@ ighe la , shi sea eren an@@ umbe ken ik@@ yô nahan , i doom kpishi . Takerada u The O@@ x@@ for@@ d Com@@ p@@ ani@@ on to the Bible kaa er : “ U ôron kwagh u batisema mba i er ken Iky@@ uryan I He la tese ér or u i er nan batisema la yange i m@@ ir nan shin mnger . ” Shin se mba b@@ amen Ter ser , A̱ er i@@ wu@@ he@@ e ? ” — 1 Mbakorinte 10 : 20 - 22 . Nahan kpa , Anzaakaa 18 : 1 ta se icin ér : “ Or u nan dugh iyol i nan kposo yô , ka isharen i nan iyol i nan , nan keren ye , nahan nan mough num a kwaghfan u mimi cii . ” A fatyô u yaren tom a akaa a ken takerada u Bibilo ne aa a lu ikyav hen a@@ vese shi a lu ityesen hen a@@ vese kpaa la ken M@@ kombo u H@@ enen T@@ om@@ shir@@ en zum u i lu lamen sha u@@ gb@@ ayol mba hen ijiir ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova yô . Aluer u ngu wan@@ ye@@ kwa@@ or u ú civir Aôndo yô , u ngu veren ashe a tar u he la saan saan kpa ? Shighe kar kpuaa yô , iyange igen S@@ il@@ vi@@ a maa nyôr gir@@ gi@@ do@@ go ate@@ tan hide va he ’ gar u H@@ ol@@ b@@ æ@@ k la , maa a zende he ’ pe nyôron gir@@ gi@@ do@@ go la angahar a za he ’ af@@ ishi a bran@@ ci la . Sha nahan yô , p@@ ase@@ t@@ ô la fatyô u tesen ér ityesen la ka i mimi ga tsô mough yem . Icighan jijingi yange wase Paulu u eren nyi ? 4 : 2 , 3 ) Yesu yange tsa ij@@ en ayange 40 sember been , nahan ij@@ en kôr un kpishi . Doo kpishi er se lu uma sha shighe u kwaghôron u profeti ne a lu kuren ne nahan ! Shi i hide i nger iti ne ken takerada u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 19 : 18 kpaa , sha ci u ngeren mba tse@@ v mba i seer timen sha mi la tese nahan . L@@ am a mbatamen , gayô ortamen u sôron atôônanongo shin mba ve vande pasen kwagh ken tar u kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . Mbah@@ enen mba he@@ v mbagenev vande lun nomso mba yaven a nomso man mba@@ dy@@ ar@@ ev man mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom shin mbai@@ v . ( 1 Kor . Man er “ ior cii lu v@@ aan er ve ungwa akaaôron a atindi la yô , ” Mb@@ al@@ ev@@ i “ yange ior cii er ve̱ hu@@ an , ve kaa er : H@@ u@@ an nen , gadia iyange ne ka ici@@ gh@@ ani@@ yange je . ” Ngeren u a dondo ne pase er iky@@ aior ia hemba mbamtaver mbara yô . “ Iyange i V@@ esen i TER M@@ gb@@ ôghom ” Mimi je , aeren ne aa fatyô u lun a akaabo a a lu myer yôô ? Shi se time sha igbenda iti@@ ar i i ne ve ieren ne i lu hange hange yô . 21 : 43 ) Ka unô ve lu ikyurior i he nee , man m@@ gem ne bende a vese nyian nena ? Pro@@ feti Daniel yange er msen yila Yehova ér “ Aôndo u hemban , u ci@@ er iyol , u U we i@@ kur@@ yan man mhôônom ma zungwen ik@@ o a mba U doo ve ishima man mba ve eren sha atindiakaa a O@@ u kpaa yô . ” 34 : 3 ) Yô , se suur nen sha Aôndo shi se tesen ser iti na hemba gban se kwagh a iti yase . — Mat . Mbahemenev mba ad@@ ua u F@@ ada kua ad@@ ua u í yer ér Rus@@ si@@ an Or@@ th@@ o@@ do@@ x la yange ve hemba ng@@ een ken tar u Li@@ th@@ u@@ ania hen shighe la . Yange i fa Anmgbian Bar@@ r vea kwase na ér mba ior mba veren ikyav i dedoo shi soon ayol a ve tsung , shi ve lu nahan zan zan M@@ il@@ dr@@ ed kar kuren tom na shin tar ne ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba , 200@@ 4 . Mayange se mee Yehova er Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh mee un hen M@@ as@@ a , hen ape ve gba ah@@ on sha ikyaa i mnger la nahan ga . — Ekesodu 17 : 1 – 7 . ( Yohane 14 : 16 , 17 , 26 ) Ka nena jim yange icighan jijingi va ve a ishim@@ as@@ ur@@ un@@ u ? 2 : ​ 1 - 8 ) I@@ ca gba ga tsô i hide i mar u@@ g@@ ir mba Yerusalem her vindi vindi . * Kwaghôron u profeti ne yange hii kuren sha Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar iyol na . Mkaanem ma Aôndo ma er ka ijingi i engem wang nahan , ka ma tese se ajiir a i gbe u se kôôm uuma asev yô , shi ka ma tese se gbenda u se kar ve se er kwagh ne yô . • Ka sha ci u nyi Yehova a pasen mba@@ awashima nav k@@ ú@@ l@@ è k@@ ú@@ l@@ è ? Hi@@ ihii yô , ka a ter ishember i “ tar ” la ken Bibilo yô , ashighe kpishi i ôron i lu kwagh u ior , ka i lu tar u ve tem sha mi ne ga . Ka sha ci u nyi U erem m nengen a if@@ er@@ kwagh man m kenger ic@@ ana ? ” K@@ ara ka u a tem hen kwaghyan la gaa ? OR@@ G@@ EN u i yer iti na ér Er@@ n@@ st , u a hembe anyom 70 yô , kaa ér , “ Kwagh@@ nyoon wam ngu yangen mo akaa seer a seer . ” Se mba eren tom wase sha ashe a ikpelaior i̱ sha i i lu nengen yô , inja er se mba sha te@@ mbe u in@@ umbe u u lu ke ’ igbar nahan . Hen ase er hii ve N@@ at@@ an lam a Davidi sha zayol ne sha gbenda u yange lam la yô . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Kpa , aluer se mba kwagh wase , se mba b@@ i@@ ishi a ior ga yô , se zua a imba msaanyol ne ga , shi se zua a ishimataver i or ka nana wase se ve se zua a mi la kpaa ga . Nahan shighe u m lu anyom at@@ aan la , a due a mhen ér ng@@ ôm a za wam ken makeranta u tesen am@@ ar hen ningir wase , m hen am@@ ar a v@@ in@@ en . [ Ngeren u kiriki / ​ F@@ o@@ to u sha peeji 25 la ] Paulu “ lu ken ican kpishi je , [ a ] ya ican ken ishima tsung kpaa ” sha ci u ior mba ken K@@ orinte mba ve ‘ doo un ishima tsung ’ la . 4 : 17 - 19 . Nahan kpa , m kegh iyol u lamen sha akaa a ken Bibilo vea na . Heela tseegh ga , shi a “ wa akaa a na cii sha ikyev ” i wanakiriki ne . Ka awambe ne tseegh a a na ve a fatyô u den se asorabo a ase shi se zua a uma u tsôron kpaa ye . — Yoh . Kwagh@@ fan ne tile sha ityough ki W@@ ani@@ unda u Aôndo , Yesu Kristu , shighe u lu sha la , sha ci u kwaghfan u i er kwagh na er ka or la hemba kwaghôron u doon ungwan ken ato tseegh tsô . Aluer u ngu nan môm - ken - u@@ pue ga yô , u ngu p@@ eren atindi a Aôndo jighilii . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : ‘ I gb@@ ihi orumace u i gbe la ken dang kpa lu sha ishimaverenkeghen . ’ ( Rom . Aluer u soo u seer fan er ior ve samber a jijingi u taregh yô , ôr takerada u i yer ér Re@@ as@@ on@@ ing From the Scriptures la sha peeji 3@@ 8@@ 9 - 3@@ 9@@ 3 . Ka u vea wu@@ h@@ an iyol c@@ a@@ veraa shin dang ga . Ka ve umbur er Yehova yange er Ifa ér a lu “ or@@ wasen ” u nom na , man Aôndo nenge ér kwagh ne ka kwagh u civirigh . ( Gen . U fa or u yange nan ôr mkaanem mara kpa ? Kwagh er vihi yô , ka mba eren kpen@@ ga ne tseegh ve eren at@@ ser@@ egh ga . Yehova tese erdoo na shin ish@@ o@@ on na i sha ishima i môm la ken igbenda kpishi . U tesen er i hembe doon u tsuan imba gbenda ne yô , yange i due a an@@ kwa@@ takerada u Iky@@ aior — Ne Er Ny@@ i a Uma W@@ ene ? Lu a I@@ wuese sha Mkaanem ma Yehova 28 Kwagh u Se Hen Hen Yesu — Sha Kwagh u Tartor u Aôndo La “ Man er A nenge a ikpelaior [ la ] yô , mhôônom kôr Un a ve tsung , sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga nahan ” yô . Bo@@ g@@ d@@ an kaa wener : “ Yange se kaa a or ne ser aluer a va kohol se sha ah@@ wa 5 : 30 pe@@ pe , shighe u se lu m@@ ough@@ on la yô , una nyôr mat@@ o a vese gbilin . ” ( 2 Utor 5 : 1 – 19 ) Shi ka tse yô , Tor Yo@@ shia lu wanye je kpa cia wener tar na vihi yum ga , a wa atindi a kwaghaôndo kp@@ o kp@@ o kp@@ o a hiden a mcivir u mimi , je yô a hide a sôr tempel u Aôndo kpaa shi a hide a ityô na Iserael gba civir Yehova her er ve van@@ den eren kera nahan . Anmgbian ugen u yange i wu@@ he un tswen anyom kpishi kpa wa ishima yô , kaa ér : “ M soo u taver hanma or ishima mer nana tese iwuese sha hanma kwaghyan u ken jijingi u i ne se cii , gadia se fa iwasen i una va lu se a mi ken hemen ga . ” Vea pase se akaa a i ter ken Bibilo kpa i er kwagh u a vindi vindi ga la . Kwagh u hemban cii yô , eren nen ityom i i gbe i zough a mcivir u Yehova la imôngo . Anmgbian u kwase ugen u lu a angev mbu ken it@@ you yô , pase kwagh u yange wase un yô . Ve na jighjigh ér aluer ve bugh Bibilo yô , ivur i ashe a hii gb@@ eren ve sha mi ken peeji u ve bugh la cii , ia tese ve kwagh u vea er yô . Sha nahan yô , zan zan nyian kpa in@@ umbe i maan mo iyol ga . Nahan i saan se iyol kpishi , sha ci u hanma iyange yô , se ya ap@@ u ! ( Mbaromanu 14 : 8 ) Er i yam se sha awambe a injaa a Yesu Kristu yô , un kpa se mba kwagh na , nahan ka u se kuran atindi a na kpaa keng . — 1 Peteru 1 : 18 , 19 . Or u tilen sha mimi ugen u sha utar yange lu wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am . Kwagh ne na ve vangertiôr u hemban mbamtaver mba ve tagher a mi la . ” Mbashiada mba Yehova mba eren tom u tesen ior sha tar cii u ú z@@ ou sha kwaghôron u profeti ne yô , man tom ne wase ior umiliôn imôngo ve dugh ihyom i i lu kwagh u vesen u a ne ior ve n@@ é@@ n@@ ge ityav la ken a ve kera . Yange m hen mer a tô@@ ôm shighe u zuan a msaanyol ken tom pania cii ve me tsera sha tom pania ye , kpa u doom ishima tsung . Or u Lu a M@@ zeyol u V@@ esen Yô Yange una z@@ aan he ’ a ve kpa , a na iyol na he ’ a ve “ sha kwaghôron u hemban shin sha kwaghfan ” ga . Aber@@ am maa zua a M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki , un u lu tor shi lu pristi u S@@ al@@ em la . Maa a tema a ungwa . Gba u hanma or ken tiônnongo cii nana palegh kwaghbo u a lu sha u or keren icivir i nan la . Ka akaa a perapera a nyi yange g@@ um Tor Yo@@ shia ere ? Yange i tee Yosev , wan u ter@@ tamen Yakob , hingir kp@@ an . Lu anyom 17 hen shighe la . Se mba lamen shighe de@@ gh@@ ôô yô , a lôh@@ ôm mkombo u Mbashiada mba Yehova . 19 : ​ 12 , 13 , 17 . Ú dondo un je he ? Ngeren la kaa ér “ [ fese je , N@@ W ] ve kar ” kera . ( N@@ um . Gba u se gbidyen kwar sha kwaghwan u Aôndo sha ci u nyi ? 27 : 4 ; 1@@ 22 :⁠ 1 . U nenge a at@@ se a nan@@ den nagh man ie@@ ev shin ter@@ an@@ kon ker ga . M@@ A OR A D@@ E K@@ ER@@ A P@@ A@@ V@@ EN V@@ E G@@ A Shi yange saan anmgbianev iyol kpishi shighe u i za M@@ kohol u Ity@@ ar Ity@@ ar ken inyom i 199@@ 3 , u lu a itinekwagh ér “ Ity@@ esen i Aôndo ” , u i er ken gar u K@@ i@@ ev , ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine la . “ Kpa vande keren nen . . . perapera u [ Aôndo . ] ” — M@@ AT@@ E@@ U 6 : 33 . K@@ am@@ er@@ on : M su@@ gh u . Mba ve sen shin She@@ ol er Aberaham nahan la cii a va nder ve Yesaia shi ôr mkaanem m@@ agen sha kwagh u mlu u ken hemen u Yerusalem kpaa . 13 , 14 . ( a ) D@@ ugh u we lun vea ior imôngo kera yô , u lun ijende a or la kua nyi kpa k@@ ere ? ( 1 Peteru 3 : 1 - 4 ; Mbaefese 5 : 22 - 24 ) Mba@@ yev kpaa ka ve tese ér ve lumun Kristu sha mimi sha u ungwan mbamaren vev er Yesu kpa eren nahan . Er nan ve i lu hange hange u se z@@ aan mbamkombo hanma shighe ? Aluer u lam a mbagenev nahan yô , kwagh la una wase u u kaven mlu wou la , shi wan ishima kpaa . Er se ôr ken Mbaromanu 6 : 23 nahan , injar i isholibo i kimb@@ in yô ka ku . Kpa gem lumun ior mba mba@@ fankwagh mba ken tar ne ve nengen ér ve gba kwagh ga la . Ng@@ i van sha hanma m@@ vende u i lu vendan Aôndo man sha hanma ifer i ior mba ve lu kighir mimi inya sha kwagh u ifer la . ” ( Rom . Ka hanma shighe nahan a@@ yom a Satan ka a bee a@@ yom a be@@ gha shin a i@@ gb@@ in@@ de@@ e ? 1 : 14 , 15 ) Gba u se hen u kôron kwaghbo ihyom kpa geman soon kwagh u dedoo . Aluer se er nahan yô , uh@@ ôn mba Satan mbara vea kôr se ga . Hanma kwa u ônov mba Yakob yange vea undu icombor ve vea za ken Igipiti cii , ve tsa i hemba u@@ kasua utar ga . Nenge ase mbamtaver utar mba a@@ dooga u tagher a mi ne , man er kwaghfan u ken Bibilo la una wase u yô . Nahan wanger , A@@ ma@@ shia kôr ase@@ mber a mimi nzughul a mi shi n@@ ungwa mba@@ aie kpa sha mi sha u una nôngo yô , i̱ wa tindi i̱ ci@@ r tom u Amo@@ shi u kwaghpasen la . De henen wer hanma kwagh u sha In@@ tan@@ et cii ka u dedoo ga . I ôr kwagh u m@@ hi@@ di u yange i hide i ver mcivir u mimi sha ayange a tsuaa la man sha shighe wase ne ken Yesaia 60 : 1 ér : “ M@@ ough sha , ta iwanger ; gadia iwanger you i va , iengem i TER kpaa ngi mon@@ don sha a we . ” Ken ityough ki sha utar la di i pase kwagh u or a er ve nana lu ken mzough vea Yehova yô . Nahan er se lu a kwagh ne ke ’ asema ase yô , se eren a mba ve lu a̱ ngohol loho u myom ga ne sha “ ishima i legh legh ” man “ sha mci@@ e ” kpaa , se lu veren shima keghen ser alaghga mbagen ke ’ ave vea va ngohol loho u uma ne . — 2 Timoteu 2 : 25 ; 1 Peteru 3 : 15 . Ashighe kpishi mbahemenev mba gomoti man mbakp@@ eng@@ av kua mbahemenev mba kwaghaôndo ka ve tese ior inja i mimi ga . Ka vangertiôr u nyi yange Yehova lu a mi sha kwagh u ônov mba Adam - a , man ka loho u ishimaverenkeghen u nyi yange na a kwagh la ken ishima ? Kpa , kanyi jighilii i wase ve u lun ken m@@ z@@ ough@@ o ? Mimi yô , se fa er ka u tôô shighe kpishi u nengen sha akaa a tiônnongo a hange hange la yô . A lu u t@@ umb@@ u@@ lu@@ u , er hanma or je kpa a lu nan nahan . Mbat@@ amen ka ve tôô shighe kpishi ve wa iyol sha akaaôron a ken mbamkombo sha er vea na akaaôron ne sha gbenda u injaa , shi aa kure mbamgbe mba ken jijingi mba tiônnongo la yô . Se kange ishima u kuran tindi u Yesu wa ér se doo ayol a ase sha mimi la . A shi nan kpa mpase u sha mnenge u Paulu nenge a mi ne lu paradi@@ so u ken jijingi u tiônnongo u Kristu a lu ker ken “ shighe u mkur ” ne . — D@@ an . Aluer W@@ ea g@@ ure inya W@@ ea civir mo yô , á hingir kwagh Wou cii . ” — Luka 4 : 5 - 7 . Se hide a iyol ijime nena ? Nahan kpa , ngô na vende ér a de ze mbamkombo mba Mbakristu ga , lu henen ér alaghga una za vihi iyol shin iyol ia seer nyoon un . Mayange m hen u kôron kwagh u a soo ga la ihyom ga . Gba u Se “ Lu wang ” Sha nahan yô , Yesu vaa iyol wener : “ Yerusalem , Yerusalem , we u u w@@ oo u@@ profeti man u te mba i tindi ve her a we , a@@ wen ne ; ka ac@@ in a me je man i lum pe kohol ônov ou er ngô@@ ik@@ egh ka a kohol ônov nav shin a@@ kp@@ er a na nahan , kpa ne rumun ga ! Mba@@ beenyol Mba I@@ veren hen Iky@@ aior , 6 / 1 ‘ Ne U@@ ng@@ wa Er Yobu T@@ aver Ishima Yô ’ Aôndo shi yange na mbayev mbagenev ati iyol@@ na . Aluer gba sha mi je yô , luun a ve hanma ijiir i ú lu zan cii . Kwagh ka a er i vihi yô , mbagenev ka vea ôr kwagh ken Bibilo una tsu@@ me ve maa ve gba pu@@ un Aôndo kaan ér ngu perapera ga shi eren kwagh u vough kpaa ga . Apostoli Paulu nger ér : “ Aluer a fatyô yô , lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la . “ I@@ ̱ T@@ se@@ gha I@@ ti You . ” ​ — M@@ A@@ T . M@@ kposo u hen atô u mb@@ any@@ ar@@ ev man ats@@ an@@ aior la hemba ng@@ un tseer tseer ayange ne cii . ( b ) Ka nyi se lu timen sha mi ken kwaghhenen nee ? Sha nahan yô , ityesen i aiegh ne pu@@ u kwagh u Bibilo i er la , nahan i na yô , ka inja er kwagh u Bibilo i er la ngu vough ga , shi taver u lumun a mi nahan . Kwagh@@ ngeren ugen u sha itinekwagh ne una va pase ken hemen er i hii ve Aôndo a de ér ican i er ior yô . Lu wan u wan na u kwase . • Ka unô ve lu “ akaa a a lu Sha ” laa , man mba kohol a nena ? Ishima i L@@ egh L@@ egh ” kua B@@ em I@@ tyô U fatyô u zuan a ior mba Yehova a doo ve ishima er we nahan , mba u ya ikyar a ve kpa ? Mbahemenev Mba Shin I@@ t@@ ine M@@ fe ne wasem u du@@ ghun a@@ kper@@ an a m vande lun a mi ken ishima la kera . Bibilo tese a@@ vegher a mlu u wang any@@ iin a i gbe u mbacivir Aôndo vea nôngo u dondon yô . ( Pasalmi 19 : 7 - 11 ; 1@@ Timoteu 4 : 8 ) Yehova yaren tom a il@@ yo@@ ho ne sha u pasen se ishima na shi tesen se gbenda kpaa . ( 2 Peteru 3 : 12 , The A@@ mp@@ li@@ fied Bible ; The New T@@ est@@ am@@ ent , by W@@ il@@ liam Bar@@ cl@@ ay ) I ôr akaaôron a profeti kpishi ken akaawan a Aôndo , akaaôron ne tsengaôron m@@ ve u iyange i Yehova kua averen a mba ve lu ‘ keghen iyange i Yehova ’ la vea zua a mi yô . — S@@ ef@@ ania 3 : 8 . Nahan u hen nyi sha kwagh nee ? * Á ôr kwagh u kwaghfan wanger wanger , á kaa wener : “ Tartor u Sha ua lu inja er an@@ u@@ un@@ au@@ kase pue , a a tôô am@@ enger a ve , ve due sha u za keghen or@@ kwa@@ se@@ he gbenda . F@@ ada la za ve ase a ikpelaior i hen par@@ ishi na la hen ape se lu tesen vi@@ di@@ o la yô , ud@@ as@@ enda kpishi tile sha h@@ unda h@@ ôn u@@ gb@@ u@@ u@@ ka sha a ve . Yange ts@@ eng@@ an@@ ôron kwagh u iyange i Yehova ia er a tar u Satan ne been yô , a nger mkaanem ma Yehova kaa la ken Mal@@ aki 4 : 2 ér : “ Ne mba ne cie iti Y@@ am yô , iyange i perapera ia due ne a mb@@ ee u u@@ ange ken a@@ kp@@ er a i ; né due , né tsu@@ we er an@@ ib@@ u@@ av ka ve due ken ity@@ ôr nahan . ” Ken masejime yô , kwase ti kura mbayev undu un , yem za lu ken tar u T@@ ah@@ iti . Doo u se eren sha msen u se lu s@@ ônon Ter u sun@@ da ser a “ tindi mbatomov ken sun@@ da Na ” la , sha u eren tom u geman ior hingir mbahenen la sha gbashima . — Mat . Z@@ ende ne lu zende u ha@@ gher kpishi , kpa anmgbianev mban wa ikyo ga , ve vihi shighe kpishi u zenden vea or@@ tom u Aôndo la . Peteru za ar sha h@@ unda u ya la kpa i lumun ér a̱ nyôr ga . U ôron a ôr kwagh u yan ikyar a Yehova ka ani@@ vur kwagh , kpa gema gba u se nôngo kwagh kpoghuloo sha u maan shi ny@@ ô@@ ôso iky@@ ar@@ yan la . Ngeren ne ngu a ijiir i agumaior aa fatyô u ngeren igbenda jighilii i vea kar sha mi ve vea dondo kwagh u ve hen ken ityough k@@ ira yô . Mimi yô , jighjigh u nan ka kwagh u injaa . Mbam@@ zeyol mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ve a mi ne tese ér ka Yehova tswen a kom u hemen ye , shi ka hemen na tseegh u lu u perapera ye . Ikyav i tesen yô , Yesu yange ya iky@@ ur a mbahenen nav mba 11 mbara tseegh , kpa jighilii yô , ikyuryan shon wa mba 14@@ 4,000 mbara cii ker . Wan@@ akiriki U Yehova A Ts@@ ough Yô Jo@@ an man D@@ arr@@ en , mba se vande t@@ eren ve ken ngeren ne la , yange ve ver shighe u vea kighir mbayev vev ér ve y@@ av yô , sha nahan yô , ve zua a ian i lun imôngo . Anyom nga kar , Is@@ ak@@ a s@@ ôôn kpen yô , Re@@ be@@ ka ker gbenda sha er Yakob una ngohol dyako u I@@ so@@ u yange ta kera la kpee yô . 7 , 8 . ( a ) P@@ ase er wan u ken uya ka a hii u vesen yô . ( b ) Er nan ve a fatyô u kaan ér i er wan u a lu vesen ken uya la ‘ sha u@@ ee shin ajiir a zan a shin tar@@ aa ’ ? H@@ we wen a̱ de luun u ken won tsô ga , er gb@@ at@@ you u gban nahan , shin u wan akaa a h@@ we@@ egh a z@@ en@@ aria shin ak@@ ondo a z@@ eren ga . Ity@@ ôkyaa i vesen yô , lu sha ci u ikyav i Yesu yange ver la , kua atesen a na . Se yila sha iti i Aôndo sha u fan iti na shi nan i civir tsung shi suur sha or u iti la i lu i nan la kpaa . — Mbaromanu 10 : 13 , 14 . Hen sha kwagh ne : Ken mbam@@ pase mba sha mnenge mbagenev mba Daniel nenge a mi la , a ter ing@@ y@@ egh jighilii , u tesen ikyav yô , a ter ing@@ y@@ egh ki ak@@ or a a lu sha m@@ tom ma an@@ za a inyam kposo kposo la . ( b ) Yesu yange na sha u ior mba ve lu ungwan a na mbara man mbagenev kpa ve umbur an@@ zaakaa a na fele nena ? ( a ) Er nan ve ashighe kpishi mbayev ka ve er kwagh u kp@@ egh@@ ee ? Yesu lu a imba m@@ yen ne cuku cuku ga . Yesu fa wener gba u una lu jighjigh zan zan zum u Satan una mgbegha ior vea wua un la , ka nahan man una tese ér Aôndo kuma u hemen sha won cii ye . Yange i tsengaôron kwagh u ku u Yesu ne ér a c@@ agh “ vor ” u kwase la ik@@ ish@@ ing@@ uhar . I@@ vaa ve la yange ia taver , sha ci u Aôndo doo ve ishima hemba m@@ doo u ve doo ayol a ve la . Lu nyi i lu awashima ve ? ( b ) Mbah@@ enen mba Yesu yange ve fa ér ka unô ve lu ken “ k@@ ov ” shon laa ? ( 2 Tim . 3 : 1 , 5 ) Kpa , kwagh ne tese ér doo u kwagh u anmgbianev asev una gema shin se , shi se hu@@ nan m@@ til sha mimi ve hen Yehov@@ aa ? Se er nan ve se za hemen u lun a iwuese ? ( a ) Ka m@@ til u nyi i pase sha kwagh u a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i dugh ken m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma vesen laa ? 23 : 12 ) Yange s@@ ar@@ em u civir Aôndo u a we se ikyo kpishi je a tindi Wan na u ishima ishima a va ne nagh sha ci wase la . ( Ps . 9@@ 4 : 20 ) I@@ b@@ aver i ken Y@@ ear@@ book i pasen tom u Mbashiada mba Yehova ken ayange a ase ne , tese amba@@ akaa la kpishi je . Ôr Mpase 19 : 7 . Paulu wa kwagh sha gbaa ne ér : “ N@@ om la nana̱ er kwase kwagh u i lu kpee u eren a nan la , kwase la di kpaa nana̱ er a nom u nan nahan vough . Loho ne ka “ Loho u Dedoo u tartor ” u se pasen u shin “ tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ” la . ( Mat . Er se fe ser Yehova tsua u yaren tom a ior mba ve gbe kwagh ga , ka “ akaa a a lu a agee ga ken tar ” je la , sha u kuren tom na yô , kwagh ne taver jighjigh wase kpen kpen . — 1 Kor . Er nan ve i gbe u mbamaren vea eren akaa a ve ôron a ônov vev laa ? Kpa alaghga anmgbianev mbagen ken ityar i tôv@@ ac@@ an a ve a mbamzeyol kpishi yô , vea nenge ér hemba doon u vea za m@@ ape ga , shin er i lu u vea fatyô u yemen ajiir agen nahan . Yehova ta iwanger sha Shi@@ on ! Mba@@ ah@@ end@@ anev yar tom a mba@@ aie mba eren kua mkaanem ma ôron sha iyol i Mbashiada g@@ es@@ egh@@ ee sha u vea na ior ve̱ go@@ ho ve ishe yô . Hen ase er kwagh la una lu la yôô ! Yange ve yôô mkohol ne zan zan ai@@ k@@ ighe u kper@@ nan mkohol shon hii la . Kpa ka sha er ú doo un ishima shi kwagh a gbe un sha mkpeyol wou yô . Ôr if@@ er@@ kwagh i yange i lu ke ’ K@@ an@@ aan u ngise la . Ishima i legh legh ia wase se u wan ishima shighe u i er a vese dang la , a u se vihin ishima shin or@@ on iyev shio . A@@ t@@ indi@@ akaa a Bibilo i we ér mba ve er ivese mbara ve̱ var ke ’ ayol a ve ve̱ de n@@ zu@@ gh@@ ur angahar ga la nga wasen u nan ivese msaanyol kpa ? Er yange m za hemen u henen Bibilo yô , m kav er Yehova a lu Aôndo u zungwen mhôônom shi a den ior kwaghbo kpaa yô , nahan m zua a ishim@@ as@@ ur@@ un . Pasalmi 4 : 5 una wase se ken mcivir u se civir Aôndo la nena ? Nahan kpa , se ngô@@ ôr shin Betel er yange se hen la ga . Yange i nger sha kwa@@ takerada u lôh@@ ôn ior M - umbur la ér , “ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba hen gar ne vea ngohol we doo doo . ” Nenge imba kunya la sha wono ! ( Mbagalatia 5 : 16 – 21 ) Sha mimi yô , aluer se fa ser ka “ u@@ jijingi mba aferev ” mba i nengen a ve ga la “ ve lu u@@ tor sha tar , ” sha uumace mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga la yô , se kura ayol a ase “ wang sha kwagh u taregh . ” — Yakobu 1 : 27 ; Mbaefese 6 : 11 , 12 ; 2 Mbakorinte 4 : 4 . Kanyi igen kpa Yehova a er sha ci wa@@ s@@ a ? Se za nen hemen u ‘ ember ken Yehova , se ember nen ken Aôndo u myom wase ’ hanma shighe cii . Tindi u Aôndo a we sha kwagh u m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den la , ngu a kura se sha b@@ ou@@ ange man u@@ ai@@ ky@@ ôr . Kwagh u dedoo ugen kpa ngu ken dooshima u noov man kasev ve tesen ayol a ve la . Yesu pase mnenge u Aôndo sha kwagh ne , zum u á kaa ér : “ Mo M ngu gbenda man mimi man uma kpaa . ( Anz . 3 : 27 ) U lun ishima legh legh shi ngohol mba@@ van@@ nya dedoo shi den anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu kwaghbo la ne se iember kpishi , shi ka kwagh u doon Yehova kpaa . ( G@@ al . 6 : 10 ; K@@ ol . 3 : ​ 12 - 14 ; 1 Pet . Yange lam a ve ken zwa ve kpôô kpôô je kpaa . Ken inyom i 19@@ 5@@ 3 la , se mough se yem hen ger@@ i u G@@ ran@@ ts Pas@@ s , ken kpen@@ tar u O@@ reg@@ on , se za wase tom hen tiônnongo ugen u lu a mbap@@ asenkwagh kpuaa yô . Shi Satan za hemen u nôngon ér una vihi mlu wase vea Yehova kpaa . Nahan yange kera lu hange hange u or la una dondo Yesu ijime shi una na jighjigh ken iti i Yesu keng ve una dugh u@@ jijingi mba b@@ ov ga . — M@@ ar . I@@ j@@ ende yam vea L@@ or@@ ra@@ ine hide taver kpoghuloo ken inyom i 19@@ 5@@ 8 la , nahan m va kaan a na mer a v@@ ô@@ som yô , un kpa lumun . Se vande nan shighe wase ken anyom a karen ken ijime , shi se er tom sha agee a ase shi se na akaa a ase kpaa saan saan , sha er se ker “ mba i ver ve sha u ve̱ zua a uma u tsôron ” la yô . Yesu yange kaa a mbadondon un ér : “ Á va a ven sha ishigh ki u@@ g@@ om@@ na man u@@ tor kpaa sha ci Wam , sha er i̱ hingir mpase her a ve man her atô@@ at@@ yev kpaa yô . ” ( Mateu 10 : 29 - 31 ) Shin er i nengen a na ga nahan kpa , una fatyô u lun kpôô kpôô hen a@@ vese , shi mlu wase a na kpa una fatyô u lun se kp@@ am kwagh . Aluer u nenge a ikyo@@ mon i môm tseegh yô , a bee u kwagh ga , kpa aluer u nenge a i ak@@ um ak@@ um ngi yemen ku@@ u@@ ku@@ ku yô , a kpiligh we iyol kpishi . Shighe u wanye nan lu ken uya la je ishima ka i hii u zan mbamaren iyol sha kwagh u nan , ka a va mar nan kpa ishima i z@@ aan ve iyol her sha kwagh u mkpeyol u nan . A Mkaanem ma Aôndo shio yô , a taver u maan jighjigh u nan u mimi la . Kpa , zum u se lu eren msen yô ishima i hemba lun se sha kwagh u Yehova . ( Yobu 42 : 16 , 17 ) Nyian ne kpaa nyityô m@@ nyoon shin ican shin zayol u nan@@ den ityough u se lu wan ishima a mi cii , a va kar a mi kera shi se hungur a mi shighe u se va nyôr ken tar u he u Aôndo la . Kanyi Mbakristu ve ne ( a ) mbahemenev mba gomoti ? Kwagh u a lu jighilii yô , orumace nana fatyô u kuran atindi a Aôndo , sha ci u Yehova veren ishima a ve ér ve er kwagh u a gande ve tahav ga . Er Tar Ne U@@ a Tim La ( Pasalmi 119 : 1@@ 65 ) Kwagh u a lu jighilii yô , han@@ ma@@ or cii ashighe agen ka i nzughul a nan sha ish@@ ô i nan . Nahan cii kpa , ka Yuda jighilii yange va a ah@@ on a gban la ye . ( Pasalmi 1@@ 15 : 16 ) Yange na ve sule u E@@ den sha u u lu ma@@ f@@ o u tesen e̱r tar cii ua va hingir la , shi a na mbamaren asev mba hiihii mbara tom u kpilighyol , ú yange u gba ave yô . ( Ôr Mateu 22 : 35 - 40 . ) Man aa za hemen u eren nahan zan zan “ zege@@ can la ” una kar van . ( Mpa . Ashighe agen yô , a fatyô u tsuan mba beenyol ér ve tese ikyav i nengen sha tse@@ mbe u nan kwaghôron , shin tôvon ve . Lu u nyi ia er zum u anyom 70 a tar la hingir ice la aa bee yôô ? Nahan kpa , ior kpishi fa er u lun a msaanyol i lu inja vough er u nôngon wer ú k@@ usu wa@@ ar@@ a@@ wa ken u@@ we nahan — ka u o@@ s@@ ough u haa inya je i ngô@@ ôr ga . Tor Davidi yange pase kwagh u mkaanem ma ma kom u a er or a mi la inja er Yehova Aôndo nger ma shin takerada nahan . ( Yesaia 31 : 4 ) G@@ umb@@ egh@@ a ka una mough num sha tu vihin nan nan kpa , se nd@@ yar un angahar sha u hemban ungwan imo i Aôndo a imo i u@@ be@@ gha mbaiorov shin mbam@@ zough la . ( Anz . 18 : 17 ) Gba u ortamen nana kegh ato zu@@ lee , kpa shi gba u nana wa ikyo sha er nana kure ikyaa sha kwagh la cii ve nana mase fan zayol shon vindi vindi ga yô . Sha mimi yô , m@@ nyoon u gb@@ i@@ di@@ v mbu shon la yange na Paulu man Shi@@ la iember ga , kpa lu kwagh u mbam@@ ishen mba uhar mban har asema a ve sha mi la ga . U hemban cii je yô , de gbe uwer ga . Yô , hanma wase nana nôngo u dondon ikyav i Aôndo wase u mh@@ ôôn man Wan na ve ver la . Se fatyô u nengen a ikyav i tahav mbu mag@@ ene@@ e@@ ti mbu i nengen a mi sha ashe ga mb@@ un shighe u tugh ka mb@@ ua ile ken vegher u ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man i I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an ve , i@@ usu i doon u kenger i y@@ egh sha kwa@@ v@@ aôndo b@@ ong la . P@@ in nahan yô , maa a ôr kwagh u i nger ken kwaghôron u profeti u a lu ken takerada u Yesaia la . Ma shighe môm tsô Yesu kaa ér un ngu Aôndo ga . Anmgbian u a pin nan la shi nan kaa ér , Mayange ga cii ! ’ Se mba ember mzough imôngo u dedoo u Mbakristu la . Sha nahan yô , ikyav i Yesu tese ne lu sha akaa a ior mba ken tar u Iserael u tsuaa la van@@ den nengen shin eren yô , sha ci u iyôngo man mbakur@@ an@@ ilev lu ken tar la kpishi . ( Mateu 4 : 23 ) Mkaanem ma n@@ ú@@ m@@ ú@@ n ior ma lu@@ ̱ yôôn ér : “ Ge@@ ma nen asema , gadia tartor u Sha mgb@@ ôghom ve ” la yange ma kaa ma nyôr hanma ijiir cii ke ’ n@@ ing@@ ir@@ tar la . Aluer u soo u seer fan kwagh u Yesu yange ôr a lu ken Mateu 18 : 15 - 17 la yô , nenge Iyoukura i ( zwa Buter ) O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 9 , peeji 17 - 22 . Er nan ve ior mba Yehova ve ‘ hingir un kwagh ’ u injaa ? ( Yesaia 44 : 24 – 45 : 7 ) Aôndo pase er a tim Bab@@ ilon yô , shi a yila tor shon u una hemba gar ne sha iti jighilii je . M@@ h@@ ôônom yange ma kôron Yesu a ior mba pasen ve kwagh la , nahan se kpa doo u mhôônom ma a mgbegha se se pase mbagenev kwagh . — Mateu 9 : 36 . Kanyi ia wase se se har asema ase sha akaa a ken jijingi ? Ve K@@ er Iky@@ er@@ eve Mbagenev di yô , ka ve hingir u fan er i gbe u vea ya ikyar a Aôndo shighe u kwagh@@ vihin a er ma or hen tsombor ve yô ; er angev mbu vesen shin ku u or u doon ve ishima shin ivaa i p@@ aven nahan . Nahan a mase kaven wener , er un lu keren m@@ ze@@ hemen ken tar ne yô , shi cuku ma un tsu@@ m ma un undu jighjigh u nan . I@@ fer@@ or ugen u yange i wua un vea Yesu imôngo yô kaa ér : “ Yesu , umbur mo zum u W@@ ea nyôr ken tartor Wou yô . Apostoli Peteru yange pase er jighjigh u nan a lu hange hange yô , shighe u lu ôron kwagh u ‘ mk@@ ar u ka i kar ’ jighjigh “ sha u una kuma iwuese man icivir man iengem sha m - ande u Yesu Kristu ” la . ( Aerenakaa 2 : 29 – 32 ) He@@ en ne Peteru t@@ ér ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i “ H@@ a@@ de ” la , man ngi inja i môm a ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i i yer ér “ She@@ ol ” la . Kpa ka se gema se pine ayol a ase ser : “ Or u nan lu samber a imba kwagh ne nan ngu eren sha kwagh u Bibilo i er la kpa ? Ka i doom u wasen un sha akaa kpishi , gadia ngu wasen u nengen sha nongo u Kristu u se civir Aôndo a u imôngo la . Yange i gbidye un tsung zum u i wu@@ he un ken pur@@ usu u sho@@ ja ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i A@@ fri@@ ka la . Er nan ve Mbakristu mba ishigh ve mkurem la ve ye kwaghyan u M - umbur ne “ hanma shighe ” ? Yesu yange kaa a mbaapostoli nav ér mba a kwar ken mba i tsough ve u za teman tor sha , shi ôron “ ijir sha ik@@ we i Mbaiserael i pue kar ihi@@ ar la , ” inja na yô , vea a lu ator sha uumace mba sha won cii ; mba vea lu ken an@@ ikyum@@ ior u kpuaa ne ga la . I d@@ aa ve cii i haa mba shin tar ne . • Pasalmi 119 : 1@@ 28 Alaghga una lu henen ér aluer S@@ te@@ ve za t@@ una cica cii yô , mbatamen vea fa or u vea na nan jighjigh jighilii ga . Lu Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta , tor u Per@@ shia , u Ne@@ hem@@ ia lu or u nan un kwagh@@ man la . ​ —⁠ Ne@@ h . Shi a@@ dooga nana va a atam a o@@ le@@ v a ndor man a ombor shin mkurem ma o@@ le@@ v . Alaghga tsô kwagh u yange er ú la yange lu er u Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la nahan . Takerada u ôron hemba ng@@ un mbacivir Aôndo a iwasen cii , sha ci u ka Bibilo i henen i wasen ve u vesen ken jijingi ye . ( b ) U kange ishima wer u za hemen u eren akaa a dedoo sha ci u nyi ? ( 1 Yohane 5 : 20 ) Een , una er nahan kpee ! T@@ ile Lu Nen V@@ ough Shi Lu Nen A Ishima I Gb@@ ar Gb@@ ar Kp@@ aa Mbah@@ ev mba ve hii a hii u kohol a tiônnongo ica i̱ lu a̱ gba ga la ye ? Pasalmi 1@@ 35 man 1@@ 36 tese ér Yehova ka Or u eren kwagh u sha ishima na . Ngu er ka ie@@ ev mbi mbi fetyô u eren kwagh môm ga la ga . Or@@ gen u eren an@@ umbe a sha tele@@ v@@ ishen u kwase ngô@@ ôr duen un ga yô kaa ér : “ T@@ aver mo kpishi u lumun mer gba u or nana lu vea kwase shin nom môm tseegh gbem sh@@ a@@ won . ” PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 4 , 119 Mbagenev mba a ishimaverenkeghen i nyi ? Nahan cii kpa , kwagh môm u m tsough u eren ken anyom a karen ne cii yô , ka u ungwan imo i mba ve lu hemen la . ” Ka mimi u vesen u nyi ka a wase se u kaven ér se doo Aôndo ishima ? Mimi je , yange “ ve b@@ am ” Aôndo ! Shi aluer afatyô yô , se lu bem a ior cii , kpa se er kwagh ne a u p@@ eren atindiakaa a Bibilo shio . Tese ikyav i kwagh u se er ve jighjigh wase una seer taver yô . U soo u fan kwagh u Bibilo i kaa yôô ? Kanyi yange i wase Paulu u y@@ in@@ an ishima ga , man ikyav na la ia fatyô u wasen se u wan ishima nena ? Awa@@ mbe na a yange i haa á inya la gba u a lu sha á una er “ i@@ kur@@ yan i he ” a mbahenen nav mba i shigh ve mkurem sha jijingi , mba vea tema tor sha imôngo a̱ na sha u hemen tar ne la ye . — Yeremia 31 : 31 - 33 ; Yohane 14 : 2 , 3 ; 2 Mbakorinte 5 : 5 ; Mpase 1 : 5 , 6 ; 5 : 9 , 10 ; 20 : 4 , 6 . Ka i kpiligh ior iyol kpishi u nengen er ior mba Aôndo ka ve kange ishima ér vea tile sha mimi zum u ka a naan ve atsan a vihin tsung je kpaa nahan . ( Yesaia 60 : 13 ) Á tese orumace cii kwagh u gbenda u uma ú Aôndo , sha er mfe u vea fa awashima u Yehova u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh la una hingir e̱r ut@@ ye@@ ku mba ve iv a u@@ zege@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev nahan . ( b ) Aôndo yange na Adam kwase sha ci u nyi ? Er Yehova kegh a kegh iyol u eren nahan anyom udubu imôngo yô , tese ér aeren ne du@@ mbur ken a na sha gbenda u hemban cii , man doo u se wuese un kpishi sha kwagh la . Mateu 4 : 5 , 6 tese ér ka imeen igen i nyi Satan yange yar tom a mi ér una vihi m@@ til sha mimi u Yesu ? Se taver ishima shighe u se tagher a atsan la nena ? Nan eren kwagh a kwase u nan sha kwagh u a gbe k@@ enden k@@ enden nan ken ishima ga , kpa lu er atindi a Kristu tese la nahan . A̱ shi nan kpa , mba ve tesen ken makeranta u G@@ ile@@ adi , mba ve lu a mfe tsema tsema shi ve tsa ken tom ne la , yange ve nenge er m lu nôngon mer me gema mhen ne yô . ( Mpa . 17 : 17 ) M@@ k@@ ur u tar ne cii kera shi ica ga . Daniel kua ak@@ ar a na atar ver ikyav i dedoo sha gbenda u vough u or nana kura tindi u gomoti u uumace shi nana kura tindi u Aôndo kpa vough yô . Yehova kaa her nahan ér : “ Me na ne@@ ̱ due a iti , man ne@@ ̱ lu a iwuese kpaa ken akuraior a sha won cii . ” “ C@@ i@@ er ve iyol je zua ga . ” Ken ityar igen di yô , ior mba n@@ orom ikyaa ka ve ta num kpôô kp@@ ô@@ o sha ior mba civir Yehova shi ve nan@@ de ve ikyav kpaa . 26 : 18 , 19 . Kwagh ugen yô , se fatyô u wasen shi tsaase mba i gbe u a na ve iwasen ken tom u pasen kwagh la kpaa . ( Mbafilipi 2 : 8 ; Mpase 6 : 9 ) We kpa ú fatyô ú eren nahan . Hegen S@@ il@@ vi@@ a ngu anyom 26 , shi ngu eren tom he ’ ijiir i yange nenge a í ve í umbur un kwagh u paradi@@ so la , ka af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova a ke ’ D@@ en@@ mar@@ k je la . Nahan lu u vea kera tôô ri@@ ga u gen sha ci u zende la ga . I@@ t@@ inekwagh i i kaa ér “ Pe@@ er - P@@ res@@ sure P@@ l@@ an@@ ner , ” i i lu sha peeji 1@@ 32 kua 1@@ 33 la na mbamhen shi ngi a aan sha ci u mbayev ou vea tsua mbam@@ lumun mba ve lu sha ishima ve yô . Hen yi@@ ase i tar la . Ashighe kpishi yange a lu kwagh u ma a ôr mbau@@ ng@@ wan a na jighilii a u vihin shighe shio je kpa , á er nahan ga . • Shighe u ôron ijir ka shighe u nyi , man i taver se ishima ér se er nyi cii man shighe shon una k@@ ure@@ e ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E u apostoli Paulu lu ngeren anmgbianev nav mba ken Kristu washika la , a tese kwa kimbir kimbir ér un ngu a ishimaveren ér Aôndo man Kristu vea ver ve doo doo sha ci u ieren i ve lu a mi la . Aluer ú ngu eren nahan yô , kwagh u mba Aôndo a ongo mbamsen vev u Paulu a er heen ne una kure sha a we vough : “ B@@ em u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en man mbamhen enev . ” — Mbafilipi 4 : 6 , 7 . ( Yes . 26 : 20 ) Hen shighe la , Yehova una ôr se akaa a a wase se u waren yô , man alaghga “ a@@ you ” la aa lu atôônanongo a ase . MB@@ A@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U mba ke ’ derianyom u hiihii mbara yange ve lu a tom u injaa u eren , shi mba sha Shighe W@@ ase ne kpa mba a mi nahan — ka tom u pasen loho u dedoo je la . Iky@@ um@@ utya i age@@ egh i A@@ shi@@ ria la i vande ngohol ag@@ ar agen a lun a u@@ g@@ ir ken Yuda , man hen shighe la S@@ en@@ aker@@ ib@@ i soo u ngohol Yerusalem . ( Ôr Aerenakaa 28 : 17 , 23 , 24 . ) ( 1 T@@ es . 4 : 11 ) Shi doo u se umbur ser , “ Han@@ mô wase nana va ôr [ Aôndo ] kwagh u nan iyol i nan je . ” Se eren nahan cii yô , se lu eren msen sha ishima i Aôndo . — Ôr 1 Yohane 5 : 14 . Yange lu tesen er loho u Tartor ne u lu a tahav mbu samber zan zan nyôron hanma ijiir cii shi geman ior yô . Kwagh ne lu gbenda u been a ibanave sha tar ci@@ ilii ? Aluer ishima vihi u ker a ma or nahan yô , gba u u za hemen u s@@ ônon Yehova wer a wase u u de nan kwaghbo . ( Yesaia 42 : 8 ) De se time sha igbenda iti@@ ar i se na Aôndo icivir yô , hanma gbenda ôr kwagh u ior mba ve lu nan Aôndo icivir sha mimi nyian la . Aluer ka nahan yô , nenge ase kwagh u se fatyô u henen sha kwagh u er Mose ne . Sha ci u yange ve dondo mkaanem man , ér : “ K@@ er nen TER , ne mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba sha tar cii , ne mba ne we atindi a Na ik@@ o ; ker nen perapera , ker nen ishima i legh legh , tsô alaghga á yer ne sha iyange i iy@@ ugh i TER la . ” — S@@ ef@@ ania 2 : 3 . A@@ ng@@ we ne bende a anmgbianev mba ve yôô un la sha gbenda u vesen . ” Ka nyi i ne ve ior kpishi ka ve nyôr ken mlu nee ? Mose yange tôô ityesen i Yehova lu tesen ior nav la kar sha kwagh u ig@@ u@@ ve a ônov nav S@@ E MB@@ A a iwuese kpishi sha tom u icighan jijingi u Yehova a eren la ! Gbenda môm u henen kwagh u Aôndo yô , ka u nengen akaa a a gbe la . Mar@@ il@@ y@@ n yange pase J@@ im@@ my ér un undu un sha u za keren mkpeyol sha ci na . ( Yohane 5 : 28 – 30 ) Sha nahan yô , kanyi i lu keghen nomso man kasev mba jighjigh mba tsuaa mba ve kpe laa ? Nahan sar nan u zuan a mbam@@ lumun mba i lu Bibilo tseegh ia fatyô u nan sha mbampin mba nan la . 7 : 4 ; 20 : 6 . Se mar wan u kwase u doon ishima , u a vese a hingir u fan Yehova shi lun a na kôôsôô yô . PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 4 , 9@@ 9 I ôr kwagh na ér yaren tom a ishima man m@@ le@@ m man m@@ tem@@ am ma ze@@ ge ish@@ u sha u zuan a tahav mbu been ior angev shi z@@ endan u@@ jijingi mb@@ ab@@ ov . Kwaghôron u W@@ al@@ do Mo@@ ya ( Yesaia 55 : 6 , 7 ) Kpa , gba u or@@ sho@@ li@@ bo la nana ‘ zamber a Yehova ’ nana hide a iyol ijime , shi nana de isholibo i nan la shi nana gema ishima sha mimi kpaa . — Pasalmi 119 : 5@@ 8 ; Daniel 9 : 13 . Sha ci u ngu a soo u umbur iniôngon i ve nôngon ér vea er ishima na la . Hii nan ve yange Yehova ‘ mem sha iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar ’ laa ? Yange zende tser tar u G@@ al@@ il@@ ia man u Y@@ u@@ dia la cii , lu “ ôron Loho u Dedoo u tartor . ” Or@@ ya la kaa a vese wang ér se za hemen u tsan hen ya na er se soo la cii . I t@@ indi@@ m vea F@@ er@@ n hen gar u T@@ ur@@ in . Yesu kaa ér : ‘ A erem kwagh u dedoo . . . . 14 : 26 ) Aluer se mba henen Mkaanem ma Aôndo kua akaaôron a Kristu , aa a lu ker la shi eren msen hanma shighe yô , icighan jijingi una wase se u seer kaven kwaghfan u Yehova , u a ze k@@ wen@@ g la , sha er se fatyô u eren awashima na vough yô . ( 1 Kor . E@@ mber Uma Sha U C@@ ian Yehova M@@ ôm ken ior mba mimi mban yô , ka I@@ ta@@ i Or@@ g@@ ati . ‘ K@@ ure Tom Wou Doo Doo ’ Lu@@ ci@@ us Ru@@ medi@@ us . Man gema mba ve lu ‘ zan a ’ ve la di ye ? ( Mbagalatia 5 : 16 , 22 - 25 ) Akaa nga a we man tsombor wou ne eren sha u tesen ner ne haa or@@ he iyol je kpa ? Doo u u su@@ gh or u nan lu zungwen la nena ? Gadia ka sha ici@@ h@@ i i uma ve je ve ve a ma ye . ” — 1 K@@ ron . U@@ umace vea fatyô u timen fan shin kaven shin karen ini@@ e@@ mbe i m@@ hembe na kpaa ga . Kanyi Se S@@ ôn ken M@@ sen@@ e ? A tes@@ em u@@ kasua kpuaa man m gba a mi eren tom ne tswen . Nahan kpa Peteru kaa ér : “ Ter ngu eren ne@@ gh ne@@ gh sha ityendezwa Na la er mbagenev ve nenge er ngu eren ne@@ gh ne@@ gh nahan ga , kpa we ishima a ven , mayange sar Un u mbagenev ve̱ tim ga , kpa ior cii ve̱ gema asema . A@@ ka@@ a@@ wan a ken Ruamabera a yange i ôr jighilii la pase er se fatyô u sôron mbamzeyol man er se fatyô u wan ishima a ve yô . Awa@@ shima u Aôndo la ge@@ maa ? Yange nger kwagh kaa ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” Aluer anyom kar er 1@@ ,@@ 7@@ 00 nahan yô , mba@@ aie man a@@ gbil@@ in@@ akaa a i er ken ityakerada la vea hingir akaa a mimi sha ci u ityakerada shon tsa y@@ um@@ un ? ( Se@@ kar@@ ia 8 : 23 ) Sha m - iv u kwaghôron u profeti ne a lu iv@@ in sha gbenda u vesen la yô , “ Or@@ yuda ” la tile sha ityough ki as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la , man “ iorov pue ” mbara di tile sha ityough ki “ zege@@ ikpelaior . ” ( Mbaheberu 10 : 5 – 10 ) Se nyian ish@@ ô iyol , se “ ningir sha at@@ se a [ Yehova ] a nan@@ den nagh sha mi ” la sha u nan naagh ku Yesu kura jighjigh . — Yohane 3 : 16 – 18 . Nahan kpa , kpiligh mo iyol er Yehova wase se sha ikyev i or u hendan a vese u a shi nan kpa ôron ityakerada yase la yô ! He@@ ck Una pase nena ? Kwagh u hiihii yô , ér , ‘ Ter Aôndo wase a̱ doo se ishima . ’ Ka nyi Yehova yange na Mose , man kwagh ne kar a mciem ma lu a mi la kera nena ? Ka H@@ ange H@@ ange u Se So@@ on u Z@@ ung@@ wen M@@ h@@ ôônom ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Paulu ôr kwagh ter “ or ” heen nahan a ôr a ver ishigh sha ana ? U ôron sha gbenda ugen yô , ú lumun wer aluer kpen@@ ga la gba yô inyaregh you ki saa - a ? Shighe kar yô , Mose dondo kwagh u Yehova kaa er a er a uma na la . ( E@@ ks . Yehova er kwagh ga@@ egh ga sha ci u nyi ? Aôndo yange mgbegha u@@ icighan@@ mbaiorov ve nger Bibilo ga , lu upristi mba tahav doo ve ishima la ve nger i ye . ” Ka ityesen i nyi se zough a mi ken kwagh nee ? Mba eren nahan sha mbam@@ kohol mba kiriki kua mba vesen mba i ne ian ér i geman akaaôron ken iliam i sha ave la . Kanyi tom msen ka a er ken m@@ hi@@ di u hiden a or u nan er isholibo la sha u nana hide a ya ikyar a Yehova ? Er Adam man Ifa er Aôndo isholibo nahan kpa , yange tsua u eren kwagh sha er tsombor ve , kua se kpaa cii , se fatyô u yan ikyar a na kôôsôô yô . Kristu yange er tom a mbaapostoli man mbatamen mba ken Yerusalem nena ? ( Mateu 23 : 2 – 4 ) Nahan kpa , ior kpishi mba ve ungwa kwaghôron u Yesu yô , de akaa a ve a eren kua ityom ve je kpaa , ve hingir mbahenen nav . 25 : 9 . A tese ér , er ior mba vendan Aôndo yange ve tim sha M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee nahan , kape tar u sha injakwagh shin uumace mba ve we af@@ er vea tim sha “ iyange i Ter ” je la . ( Marku 1 : 38 , 39 ) Ikyav tese wang je ér Yesu yange tôô tom u eren mbagenev la lu un kwagh u vesen . Z@@ A SE@@ ER Ô@@ R@@ O@@ N NG@@ ER@@ EN MB@@ AN SH@@ A IN@@ T@@ AN@@ E@@ T Yesu De Kwase U@@ gen As@@ orabo a Na , 8 / 15 Yesu tsengaôron kwagh u akaa kposo kposo a a lu ikyav i mk@@ ur@@ tar , a ior vea nenge a mi sha tar cii yô . Yange m hii u yaren tom hen kô@@ mp@@ eni ugen u maan kwagh , nahan sha iyange igen yô , orgen u se eren tom imôngo , u i yilan un ér A@@ de@@ l yô , va yil@@ am pin@@ em kwagh u a z@@ em iyol ve m saan ga yum nahan yô . Adam man Ifa yange ve fa i , shi ve fa u yilan i vough . Se fatyô u taver anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev mba i gbe u a wase ve vea va kohol ikyum@@ u@@ ile la asema shi wasen ve kpaa . Ikyav i Peteru a ver la jimin cii ka kwagh u taver se ishima sha ci u nyi ? “ A@@ yange a T@@ era yô , lu anyom deri uhar kar at@@ aan ; T@@ era maa kpe ken H@@ ar@@ an . ” A@@ sema a̱ de kera te ne k@@ we ga , man shi de kera cie nen kpaa ga . ” A kaa ér un ngu di “ inya kua m@@ t@@ w@@ em tsô . ” 28 : 19 , 20 ) Er Yesu a lu sha nahan kpa , ngu nengen sha tom u pasen kwagh u i lu eren tar sha won cii ne . ( Mateu 15 : 6 ) Ior kpishi kera lu civir Aôndo sha er a soo la ga sha ci u mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mba ci@@ gh@@ ir asema shi lun a mhôônom ga tsu@@ me a ve . Gba u Mbakristu mba ve lu agumaior vea lu a ishimataver ve vea tile sha mimi ken makeranta ye . D@@ ugh u ve kohol as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la kera yô , shi ve wase “ iyôngo igen ” kpaa umiliôn imôngo sha er vea wa ayol a ve sha ikyev i Yesu Kristu a mk@@ ighir shio yô . — Yohane 10 : 16 ; Mpase 7 : 4 . Kape mba i sar ve u Aôndo a lumun ve nyian kpa vea er vough je la . Yesu zua a kwagh u dedoo u ôron sha kwagh u yange er Yon@@ a la ( Anzaakaa 8 : 22 , 30 ) Hen shighe u Yehova man Yesu lu imôngo la jimin cii , ve lu k@@ ang@@ en@@ aa sha dooshima kpen kpen . Mbamaren mba On@@ es@@ m@@ us kera mba uma hegen ga , kpa anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo mba nengen sha mbamgbe nav mba ayange ayange . Me hide me time sha kwagh u u erem ne vighe vighe sha er me kav un tsembelee yô . Gadia U hemba , U eren akaa a kpilighyol ; ka We tseegh U lu Aôndo ye . ” ( Yoh . 10 : 5 ) Nahan kpa u waren iyange i iy@@ ugh i Aôndo la hemba di u se palegh akaa a bo tseegh tsô . “ M@@ ngerem ma um@@ am ” shin “ if@@ i u mngerem ma um@@ am ” ma ma til sha ityough ki akaa a Yehova una na uumace sha u ve lu uma la , ma a za hemen u duen ken iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Tartor u Mesiya la . Mb@@ av@@ end@@ an@@ mimi mbagenev ka ve soo ér i de yaren tom a iti i Aôndo , i Yehova la ga . Er nan ve i doo u se wa ago@@ yol sha akaa a se soo u eren la sha inja sha er se er ishima i Aôndo ? Mba@@ y@@ aav kav ér ka a henen Iyoukura i i lu gbenda u vesen u i tesen se la yô , mbayev vev ve hemban wan zwa sha kwagh u i lu henen la . K@@ per@@ nan maa se tsua u yemen shin Betel . U@@ pasalmi mba uhar mban cii tese wanger wanger ér Aôndo ongo mbamsen shi eren kwagh sha mi kpaa . Ken inyom i 19@@ 60 la , i pase Mbashiada mba yange i yem a ve ken tar u S@@ ib@@ er@@ ia la cii i tu@@ h@@ wa . ( b ) Se er nan ve se nyôr ken m@@ mem u Aôndo ? Ior asange asange shin mbam@@ zough mba i nzughul a ve sha u yangen ve u eren akaa a tindi a ne ian la , man ve za yer ijir ken mba@@ ate@@ jir mba ken iti@@ ar ve cii kpa i gbe sha mi ga yô , vea fatyô u yemen a ijir la ken A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan , u a lu ken gar u S@@ tr@@ as@@ b@@ our@@ g , ken tar u Fran@@ ce , u i tese sha heen la . ( Pasalmi 1@@ 33 : 1 – 3 ) Wan@@ kwase K@@ at@@ oli@@ k@@ o ugen u kuman anyom 17 ken tar u Y@@ uro@@ pa nger washika hen af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova sha u pasen kwagh u a doo un ken nongo ve yô . Aôndo u aiegh shon ne né ma ishimaveren i b@@ un@@ den ga , i mlu u ken hemen la ga . — Mateu 6 : 24 . Or@@ pasalmi er msen sha gbashima ér : “ Na , i̱ saan se iyol er sha ayange a U na se ican la nahan vough , man er anyom a kwaghbo a tser se la nahan . Aluer u umbur kwagh na yô , u zua a agee á vendan kwagh a mbak@@ ov wou mba ken makeranta wang wer , u er kwagh u ú fe wer ka u bo la a ve ityô ga . Nahan kpa , Bibilo ôr kwagh u a@@ gbil@@ in@@ akaa , shi i̱ ta se icin ér se de vihin akaa a ase a injaa sha u z@@ endan a@@ gbil@@ in@@ akaa ityô ga . Sha nahan yô , kange ishima wer mayange u gba ken h@@ ôn u Satan , sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la ga ! — Ôr Mbaheberu 13 : 5 . U ôron sha al@@ ô sha al@@ ô yô ka : ember , hen ke ’ ishima , i̱ saan we iyol a mi . . . Sha nahan yô , m soo u vihin ve shighe sha u den mer ve lamen a mo , maa va kaan a ve ken masejime mer , m kera soo ga ze . Gba u se nôngo se fa u pasen kwagh tsembelee sha ci nyi ? Ka hanma shighe Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yange ma ve dondo ikpelaior ityô , kpa lu nyi i wase ve u lun a ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Kpa saa mbamaren vea lu a ieren i n@@ ô@@ mb@@ on iky@@ ôr sha kwagh ga shi han@@ ger er saa i er ishima ve keng ga la ve vea kôr cio u eren kwagh ne ye . ( Pasalmi 2 : 1@@ 2@@ b ) Shighe shi her u ior asange asange vea ker myom . Lu im@@ akeranta ne kpa na ve Mbayuda mba tsuaa mbara fa u ngeren kwagh shi ôron takerada ye , je yô , hanma or cii nan fa Ruamabera tsembelee . Ka tar u “ perapera una tema ker , ” kpa at@@ ser@@ egh yô , aa kera lu ga yô . — 2 Peteru 3 : 13 . • Se palegh mba@@ aie mba Satan nena ? ( b ) Lu nyi i wase Paulu ve mbamhen mba kpe@@ egh yange un u civir Aôndo ga ? Kape i doo u nom nana eren a kwase u nan je la . F@@ a m@@ lu@@ a@@ inja u kwagh u ú lu a mi hegen ne . Sha nahan yô , alaghga iyol ia hingir u kpen mbagenev nahan vea kera lu a ishima i torough torough la ga . • V@@ ang@@ er@@ tiôr una wase or nana hendan a mk@@ ighir u mbak@@ ov nena ? Alaghga tsô , er yange se yem pasen akaa a kiriki yô , se kera ver ishima sha u pasen loho u ken injakwagh ne , u u lu torough torough shi u taver u kaven ga la ga . Sha mimi yô , mbamsen mba se eren hen Aôndo la mba tesen kwagh u ishima i lu se sha mi yô . Gbenda ugen u se wase ior vea lu a dooshima ken tiônnongo yô , ka u eren a anmgbianev asev doo doo . A@@ kor a pue a a m@@ ende sha ityough ki inyam i ci@@ er@@ yol la tile sha ityough ki ity@@ artor i yange i due ken tartor u Roma la . Se fatyô u nan Yehova akaa a se lu a mi la nena ? Shin er m@@ hembe u Yehova a gande u kaven nahan kpa , á haa uumace mbacivir un u@@ lum sha u eren kwagh a ve sha icivir . 1 : 7 , 10 , 11 ; 2 : 14 - 23 . ( Yobu 32 : ​ 5 , 6 , 18 ) Shin er kwagh u jijingi mgbegha Eli@@ h@@ u ôr la kure zum u Yehova hide Yobu a akaa a na her cica cii nahan kpa , mkaanem nam mara ma a inja hen mbagenev kpaa . Shighe u “ Aôndo lu wan ishima sha ayange a Noa ” la , a ker gbenda u waren Noa man tsombor na . Kwagh ugen kpa ngu u i doo u se umbur sha am@@ een a Diabolo yô . J@@ ones yange gbe angev yô , a hide a yem ken Ma@@ ur@@ iti@@ us a za sôr mbu , mbu been yô , a hii u nôngon kwagh kpoghuloo sha er una hen zwa u Mal@@ ag@@ as@@ y una fa yô . ( 2 Yohane 1 - 13 ) U L@@ U@@ N ortamen ken tiônnongo ka ian i i@@ civirigh kpen kpen . U Ngu D@@ on@@ don Kristu a Ishima i M@@ ôm Kpa ? Mayange ga , igbenda ne ka i hange hange i se fatyô u zuan a icighan jijingi u Yehova je la , man ity@@ am@@ egh nagh k@@ ig@@ enegh yô ka msaanyol . U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . — Aerenakaa 20 : 35 . Kpa mk@@ om wou ka hen Aôndo a dugh ye , di vough er mba i shigh ve mkurem mbara kpa kwagh ve a lu nahan . “ A@@ a va g@@ ure U inya , aa civir iti You kpaa . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 8@@ 6 : 9 . Yehova yange pase ityôkyaa i í na ve gba u ior nav vea enger kenger sha mci@@ e ga yô , ér : “ Gadia Mo M ngu Aôndo wou . ” Ne er nan ve ne hide ne na ayol a en jighjigh ? Gadia Yehova fa akaa a aa na se msaanyol hemba hanma or cii . ​ —⁠ Anz . “ Ior O@@ u Vea Na N@@ agh sha A@@ yol a Ve sha A@@ sema a Dedoo ” Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Mbagalatia man Mbaefese man Mbafilipi man Mbakolose As@@ av - as@@ av J@@ ones er tom tswen tswen ka nôngon u karen iwer at@@ ar@@ atar ken inya yô , a zua a ikyar ugen ken tom u m@@ ishen , iti na ér David G@@ ri@@ ff@@ i@@ ths , u tile sha ityough ki ikyar na u hiihii B@@ ev@@ an yô . Shi anmgbianev mba kwase wam la nôngo ér vea tsa ku hen ya wam , er ve eren nahan , kpa m kaa a ve mer aluer ve han@@ ger ér saa vea tsa ku keng yô , ve̱ za tsa ijiir igen , ka hen ya wam ga . Nahan , nenge ase er Maria , ngô u Yesu lu a zege@@ tom yô . Yehova yange tsua B@@ es@@ al@@ el ér a hemen tom u maan t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la , shi tôndo zwa ér una “ iv un a Jijingi u Aôndo , sha kwaghfan man mkav man sha u eren hanma inj@@ at@@ om cii . ” ( E@@ ks . Aluer nan nenge mkaanem ou man aeren ou kpa due ke ’ mlu wou u dedoo vea Yehova yô , kwagh la una hemba mgbegh@@ an nan u nan kpa nôngon eren nahan vough . Anmgbian A@@ le@@ ke@@ z@@ an@@ da , u i ne un ortamen ica i lu a gba la kpa a umbur iwasen i yange zua a mi sha gbenda u anmgbian ugen er kwagh a na sha kwaghfan la . A kaa ér : “ Shighe u m lu a vi@@ a or kpishi ga la , i lum ican kpishi u eren msen ken igbar . Gbenda u Se Cii Se Lu a Dooshima La W@@ il@@ liam T@@ ur@@ ner , J@@ r . Shi kwagh ugen u ashighe kpishi Yesu yange a lam a mbahenen nav sha mi yô , lu kwagh u lun a jighjigh u nan taveraa la . Kanyi ngô na a lu eren@@ ee ? Davidi gb@@ i@@ di kwar sha igbenda i Or@@ kuran na man Or u a koson un la kera cii yô , a mase kuren wener : “ A@@ ka@@ a@@ doon man mhôônom ma kôron tseegh aa zan a mo ityô sha ayange a uma wam cii ; me tema ken iyou i TER zan zan je ayange á ngee . ” K@@ an an yange i yilan ér Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar , man ka hanma aôndo u aiegh yange hemban civi@@ r@@ i ? Sha kwagh u Habak@@ u 3 : 14 , 15 a ôr yô , profeti la ôr kwagh a Aôndo kaa ér : “ Ka sha ud@@ ag@@ i nav iyol na U kuma ityough ki mbau@@ ty@@ av nav mba ve ve er hi@@ r nahan sha u sa@@ mb@@ en mo la ye ; ve ember je , er vea ya mba@@ ats@@ anev ken myer nahan . Sha ayange a S@@ ef@@ ania la , Aôndo haa iy@@ ugh na sha mba yange ve “ vihi aeren a ve cii ” sha ifer la . Er se kera lu ica a tar u he la ga ne , hen ase sha kwagh u Mose yange kaa a Mbaiserael ér ve er ne , shighe u ve zu@@ lum u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la . Kpa ‘ iy@@ ugh la va ’ sha Yerusalem man Y@@ u@@ dia tseegh , nahan ian lu i ior vea yevese kpôô kpôô . Aôndo vea Wan na nd@@ era wasen mba@@ jighjigh u eren tom ne u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . Mbam@@ hen mban wa ityesen i gba@@ duen man u or eren aeren a nan nenge i doo nan la man u henen ér tindi u mimi je kpa ngu u p@@ aven kwagh u dedoo a u bo ga la kpa ker , kua a@@ kper@@ an a mbagenev ve lu a mi ér Aôndo yange na i nger Icighan Ruamabera ga la . Ma or ngu ga ku@@ aa . Anyom 40 a karen ke ’ jime la , sar W@@ il@@ liam man A@@ da mba ve vese ayol a ve ve lu ke ’ tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o la u henen Bibilo ga . Nahan u kaa a bo@@ ki wou wer mkurem ma s@@ ôôn been un ken mat@@ o . ( Luka 10 : 30 ; Yohane 10 : 10 ) A ta se icin sha akaa a a er sha shighe u mkur man sha shighe u m@@ ve na u va timin mbaaferev una zu@@ lum la , a kaa ér : “ Yô , kuran nen , gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ( Luka 2 : ​ 36 , 37 ) Ka wea nôngo sha afatyô wou cii a za mbamkombo shi wea nôngo wea wa zwa ken mbamkombo mban yô , u taver jighjigh wou u nan kua u mbagenev mba ve ve la cii . S@@ aa u kôr al@@ am ne ken ityough ga , sha ci u mlu u hanma wanye ngu kposo a ugen , ka mpin u i pin la una tese mlumun u a na ye . Pro@@ feti Yesaia yange kaa a mba@@ asorabo mba sha ayange a na la ér ve yila Yehova a wase ve , “ gadia Un de@@ en kwaghbo wuee . ” S@@ ef@@ ania 3 : 6 una iv nena ? Ka been he@@ ela yô , Yesu shi er kwagh ugen u a tese ér un ngu Mesiya yô . Ken masejime yô , i ver Aberaham iveren a zua a ônov uhar — I@@ she@@ ma@@ el man Is@@ ak@@ a . Nahan kpa , u ngu wer kwase nana gba i@@ wan er nom u nan nahan tsô maa ivaa ve ia doo ga . U@@ umace mba ve yen ne ka vea zua a tahav yô , ve tese ér ve hemba mbagenev . Se kpa se fatyô u hemban tar ne , aluer se hendan a jijingi u taregh shi se er kwagh u se fetyô cii sha er se ngohol jijingi u Aôndo yô . Mbaiserael mbagenev yange ve nenge a uwegh ku Yehova sha msen u Eliya er ve usu sen sha la . Kpa if@@ er@@ or Tor A@@ hab@@ a yô , nenge a mi ga . Yesaia ts@@ eng@@ ak@@ aan wener : “ I ver Un u@@ war a mba@@ eren@@ akaabo imôngo , kpa ken ku Na yô , A lu a mb@@ any@@ ar@@ ev imôngo . ” • Ishim@@ a@@ verenkeghen man jighjigh vea wase Orkristu u tsuan akaa a a hembe lun hange hange ken uma la nena ? Sha nahan yô , ic@@ ile tsô i t@@ enger ve sha icin i Noa lu tan ve la ga . A@@ ka@@ a@@ wan shon ka nyi man nyi , man a wase mba ve henen ér ve gba kwagh ga la u zuan a msaanyol nena ? 1 : 3 - 8 . T@@ ri@@ som@@ y 21 ka angev mbu ka i mar wanye a mi , mbu ka mbu ture mhen u nan kpishi yô . N@@ A@@ AG@@ H ku hemban cii ku Aôndo a ne orumace u nan yen ne yô , ka ian i a ser a ver sha u hiden a nan sha ikyev i Wan na u môm môm , Yesu Kristu la . Pasalmi 27 : 1 - 4 tese ér Davidi yange suur sha Aôndo nena ? Kwagh u hemban doon cii je yô , ma tesen se kwagh u se er ve se war yô ! Kwagh u i er sha heen a taver ga kpa a gem a doo ne ngu a ikyar na ken a@@ vegher agen a ken uma wase . Kwagh ne na yô , m za hen ijiir i kwaghaôndo u Mor@@ mon i sha In@@ tan@@ et la , mer me fa mimi u kwagh u i nger ken Awa@@ ke ! ( 1 Timoteu 6 : 10 ) S@@ on@@ ia lumun a mkaanem man tôô ave sha , sha ci u kwagh u yange er un la . Sha kpôô yô , lu m@@ doo u “ iyôngo ” i Kristu doo ve ishima la na ve ve taver ishima nahan ye . Aluer or nana nôngo gb@@ ev sha kwaghôron ga yô , nan ngu or u vough je , iyol cii kpaa nana fatyô u kôron i tsaha . ” * Maa er kwagh u a tese ér u ngu or u “ kaven kwagh ” yô . A@@ yange nga kar yô ve nenge ishigh ki Mose engem , lu mon@@ don iengem i Yehova shighe u za h@@ ungwa sha U@@ wo u S@@ en@@ ai la . Nahan kpa , iyange igen sev h@@ ungwa av yô , kwase na va hen ana a m@@ liam ashe va kaa a na ér : “ M fa ka mimi je ne . shin lu sha inja i hange ve u f@@ ana ? Lu un inja er un wua pristi u yange wase un la nahan . Yange wea lu Davidi nahan , ma u nenge wer ka we u ne ve ku kpa ? Ikyav i kwagh u lun wang yô ka u veren hanma kwagh sha inja sha inja . Aluer u ngu kighir wan wou wer a̱ luun hen ya hanma shighe yô , á hemba lun un ape duen sha won ; zum u ú lu pu@@ un azende a na yô , alaghga una hemba soon kwagh u a cii . Shi aluer u ngu y@@ eren ungwan iliam na a mbagenev yô , a@@ fa@@ eren@@ ga una ker igbenda igen i una lamen a azende a na a mfe wou shio yô . L@@ un yô kape i lu mimi je la , kpa tar kua iengem i ú cii ua fatyô u ur@@ ugh se se de u civir Yehova fese je . Iyange ne ia hungur mo ga cii . ” Sha nahan yô , se kange nen ishima u dondon tor u a lu Or@@ hemen wase la sha mimi hegen zan zan ken tar u he u Yehova a t@@ ende zwa a vese la ! Sha ashighe ne cii m hide hen ya sha u va nengen sha a na . Se@@ mb@@ er@@ ee ne N@@ i@@ ur@@ ka kaa a mo ér : “ Or ngu a vande tesen mo dooshima nahan ga . ” T@@ ob@@ it , u alaghga i nger un ken derianyom u sha utar C.S.@@ W . la , lu a kwagh@@ hi@@ r u a a@@ j@@ in@@ ge a kwagh u mba@@ im@@ ev a sha kwagh u Or@@ yuda u i yilan un ér T@@ ob@@ i@@ as la . Ashighe kpishi , mbayev nav ka ve nenge a kwagh u a lu ôron la , nahan ve lumun ér ve soo ka kwaghyan , ka kwagh ugen ga . Mbagenev di ve due kwaghpasen vea na . Ken anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar a hiihii a Jo@@ el la cii , hanma inyom yô , yange se tagher a mbamzeyol c@@ iligh c@@ iligh mba lun inja i môm . Un vea tsombor na ve hide ve hen sha akaa a yange er shighe la yô , ve kaa ér uwegh ku Yehova ku yina ga . Yehova yange yar tom a Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar sha u timin Yerusalem sha mhii u “ shighe u atô@@ at@@ yev ” ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la , nahan yô Aôndo pase sha ikyev i tor la ér Una de atô@@ at@@ yev aa za hemen u hemen zan zan a kuma ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar a sha ikyav . Pro@@ feti N@@ ah@@ um , u lu Or@@ he@@ beru la yila gar la ér “ gar u awambe . ” — N@@ ah@@ um 3 : 1 . Yesu ôr kwagh u ai@@ ky@@ ôr u yange er ikyua ikyua la sha inja sha u vendan ityesen i aiegh nena ? Mba ve lu iyôngo igen mbara kpa mba shir@@ en Ter tom ng@@ e@@ egh , mba suen anmgbianev mba Kristu kpoghuloo je . Ka sea gbidye kwar sha myom u Yehova ne nahan , kwagh shon ngu a bende a asema a ase , a mgbegha se u lumun ser myom la tese erdoo u Aôndo ga he ? — Gen . Mbagenev ka ve za gba an@@ z@@ ô je kpaa . L@@ ù u Yehova a er kwagh , e̱r yange vande eren sha ashighe a karen la nahan . P@@ ase er se fatyô u eren kwagh u Pasalmi u sha 4 : 3 a kaa la yô . An@@ ti@@ or u nan hendan a Aôndo kua mcivir na cii yô , Yesaia tese ér a va lu nan ke ’ hemen nena ? Kpa aluer ka dooshima a lu mgbegh@@ an nan yô , kwagh a lu nahan ga . Kpa se er nan ve se palegh gb@@ ev mbu n@@ ông@@ on@@ o ? Ashighe kpishi , mbagenev ka vea nenge er se taver ishima se lu eren akaa a dedoo yô , ishima i mgbegha ve ve wuese Ter wase u sha la shi ve pase er uma u mbacivir un la a hembe doon yô . — Yesaia 60 : 14 ; Mateu 5 : 14 - 16 . Ka nyi yange i wase ve u eren kwagh nee ? Ish@@ angen ngi been yô , m hide m yem ken ic@@ ile yam vea kwase wam , m za tema shin ag@@ ar . ( a ) Se fa ser Satan h@@ una jighjigh u nan u Yobu man u hanma or cii nena ? Ngeren mba uhar mban pase er i hii ve se pasen kwagh sha uya uya yô kua mbamtaver mba ka se tagher a mi shighe u se lu pasen kwagh sha uya uya la kpaa . Ka iwanger i nyi Mbakristu mba i shigh ve mkurem yange ve zua a mi ken inyom 18@@ 7@@ 6 laa ? Nahan kpa , ka se ayol a ase se fa , aluer se de kwagh u se hen ken Bibilo la gema se sha igbenda ne , shi se mba geman zan her ye . — Ôr Yakobu 1 : 23 - 25 . Nahan N@@ ab@@ al er nena ? ​ —⁠ 1 Samuel 25 : ​ 5 - 8 . Yesu yange vande tsengaôron kwagh ne tsuaa ken injakwagh na i wua man vor u bo la . Heela tseegh ga , ka wea eren msen hen Yehova nahan i doo un kpen kpen , aluer u ngu fan@@ tyô u eren akaa er u soo la ga je kpaa . ​ — Anz . Anmgbian Le@@ t@@ t pase akaa a sa@@ gher iyol kpishi a a er ken nongo u Aôndo u shin tar ne ken anyom a a sember karen ne yô . 7@@ 2 : 1 , 12 . Daniel za hemen u suur sha Aôndo ken igbar tseegh ga , kpa suur sha a na shighe u yange una lu tswen kpaa . — Ôr Daniel 6 : 10 . S@@ aa se lu mbat@@ im@@ en sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo keng ve a kpiligh se iyol a as@@ an a sha kwa@@ v@@ aôndo tugh ga , shi gba u se lu mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke keng ve bredi una doon se ga . Tsô a pine mbat@@ esen kwaghaôndo u H@@ in@@ d@@ u ér ve wase un u “ keren iwanger sha kwagh ne . ” M@@ tsu@@ gh u ior ve lu tsu@@ ghun mbagenev ne kpiligh se iyol@@ o ? Or@@ hemen na u ken ad@@ ua wa un kwagh ér a kar Aôndo sha u eren iyua ze@@ gen@@ an . Á na se ishimataver ér un ongo msen u mbap@@ er@@ apera . A tese ér Armag@@ e@@ don ka ityav mbi Aôndo una nôngo a uumace mba hemban@@ ato yô . Nahan kpa , kwagh u hemba taver mo u den cii yô , lu ishima i m nyoon kpishi la . Kpa , mba@@ awashima mban mba kwagh môm ga ! Shi noov ka ve soo ér i naan ve icivir . Alaghga vea soo u ur@@ ugh we nyôron a mi ken aeren a dang , ú vendan yô vea gba sen we . I@@ wuese “ W@@ u@@ ese TER sha hanma shighe cii ; iwuese Na ia lum ken zwa gbem . ” ​ —⁠ Pasalmi 34 :⁠ 1 . ( Aerenakaa 1 : 15 - 26 ) Yange ve ny@@ ima ts@@ ombo ér vea tile dông vea t@@ enger ga . Kwagh@@ yan u taver yô , ngu sha ci u mbag@@ anden , ka ve mba ve er tom sha mkav u ken ishima , ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . ” Mbagenev yô , i de ior tom kpa i undu ve her sha ci u ieren ve i mimi la . Kpa , umbur wer , Yehova “ kegh iyol u den kwaghbo . ” Er m fe shighe u angev av mb@@ ua bee ga yô , ka i taver mo kpishi u tsuan kwagh u me va er ken hemen yô . Ity@@ ôkyaa i môm yô , se na jighjigh ser ka Tartor u Aôndo u lu loho u vesen u i nger ken Bibilo i̱ i̱ lu takerada u hemban sha tar cii la ye . Ka akaa a nyi a lu eren sha shighe u m@@ ve u Yesu nee ? Kwaghôron u profeti u Yesaia ôr ér ior mba Yehova mba sha ashighe a tsuaa la vea hide ken tar ve la tese er á nengen ior nav nena ? Nahan kpa , a na se kwagh u a hembe imba mk@@ or la yô — ka mk@@ or u ken jijingi je la . Er a kav kwagh ne nahan yô , a er msen a kaa ér : “ T@@ erem , aluer a fatyô yô , iy@@ ongo ne ma i kar@@ em kera ; nahan kpaa i̱ de eren sha ishima Y@@ am ga , i̱ er ishima You . ” Me@@ i 15 , 20@@ 11 Lu u ica a gba ga tsô Aber@@ am man ya na vea tagher a kwagh u una ver uuma vev sha z@@ ongo yô ! Sha kpôô yô , aluer u ngu eren kwagh u shami ga man mbamaren ou kôôm we ga nahan , kwagh la tese ér u doo ve ishima kpa ? Nahan cii kpa , u keghen akaa a saan iyol — amba er ivese zuan shin m@@ mar u wan shin u hiden zuan imôngo vea ior mba ve doo se ishima la nahan yô — ne se iember he ’ shighe u se lu keghen m@@ ve na la , shin iyange shon ka ia lu a̱ z@@ ur@@ um ga je kpaa . Yange kaa ér , “ Aluer , ” er ka kwagh u a fe eren ga ze . Doo u se lu a imba mci@@ e la ga . Zum u se lu vea anmgbianev asev imôngo yô , doo u se ember sha kwagh u tom u pasen kwagh la . Gba u se fa akaa a Yehova a er sha ci wase la tseegh ga , kpa shi se fa gbenda u a er akaa shon kua ityôkyaa i a er a la kpaa . Nahan kpa lu hen shighe ne je Mbaiserael hii u gban ah@@ on a Yehova ye . 17 : 3 ; 1@@ 39 : 23 , 24 . Ka nyi ngi i lu ityô liam ve shighe u ve tem imôngo shin ve ze mbamkombo mba Mbakristu yôô ? Er nan ve kwagh ne a lu za@@ yol@@ o ? Kpa , u se lun a vangertiôr ser se doo Ter wase u sha , Yehova ishima la , ngu a inja kpishi sha mlu wase u ken jijingi man sha mkpeyol wase kpaa . Yange ve hii u civir Yehova ken tar u Satan hemen u la . U tesen ikyav yô , m@@ yar u yaren tom a kô@@ m@@ pu@@ ta mba i er sha i@@ wa@@ v@@ aren man mba@@ an@@ ar mb@@ à lamen a mi la wase u gb@@ eren Iyoukura ke ’ ijô 1@@ 21 man Awa@@ ke ! Ne lumun ner , kwagh u̱ vesen u i doo u se har ishima sha mi yô ka er or u nan kwaghôron la nan ne kwaghôron u nan tsembelee la ga , kpa ka er se kegh ato doo doo la ga z@@ ee ? ( 2 Samuel 9 : 6 , 7 , 13 ) I yila kwagh u Davidi er u dedoo la sha inja vough nahan ér erdoo , yange gba lun di u eren a or dedoo tsô ga , gadia ikyav tese ér a sue iky@@ ar@@ yan i yange ya vea Yon@@ at@@ an anyom imôngo la sha mimi . Mba@@ aferev vea saa ú ishe ga . ( Lev@@ iti@@ ku 16 : 27 ) Kpa zum u Yehova kaa ér á gema ic@@ ô@@ mb@@ ov a m@@ ishi ve sha ishi la yô , kwagh ne tese wang ér yange l@@ aha ini@@ aav vev mb@@ ira shi venda mba nan mbi la kpaa . Mb@@ ap@@ asenkwagh a M@@ ci@@ em Shi@@ o mba A@@ in@@ ge 2 : 17 ) Tar kua uumace mba jighjigh mba ve lu shin u la cii vea war . — 1 / 1 , peeji 5 - 7 . D@@ y@@ ako i Yehova na se ne seer van se a msaanyol ken uma . Akaa a i ter sha heen ne cii aa wase mbayev u kaven er mbamkombo asev ve lu icighan@@ kwagh yô . • Mbakristu mba mimi mba yaren tom a iti i Aôndo er ka kur@@ ayol nah@@ an@@ aa ? Aluer kwagh ngu nahan yô , or u hen tsombor u nan ne jighjigh la , nana dugh ave sha ku iin la sha . “ B@@ em u Aôndo ” la kor asema ase man mbamhen asev nena ? Bibilo kaa ér : “ M@@ ar Me@@ tu@@ se@@ la kera yô , E@@ no@@ ki gba zenden vea Aôndo . ” Aluer ka u se wase or@@ maren la nana kav injakwagh la yô , se fatyô u pinen nan ser , “ Er u fe wer ka if@@ er@@ or la a va vihi u wan nahan , shi u kaa a if@@ er@@ or shon wer nana va wase u u ts@@ ahan wan wou laa ? ” Yange lu pine ve akaa a a tsu@@ me un , ér ve ta un iwanger ga . Aluer ne@@ a fatyô yô , er nen tom pania imôngo , aluer mbamlu enev vea na ne ian i eren pania shon uwer môm shin inyom i môm tseegh je kpaa . Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la wase u kuran iti i Aôndo nena ? M bee un sha ieren man ashe am a ken iky@@ ôr kua ahan a sen . Nahan lu u saa shighe a kar n@@ al@@ egh@@ aa , a va lu “ sha shighe u mkur la ” ve , a mase kaven akaaôron a profeti ne ye . In@@ yom igen i ker yô , anmgbian M@@ il@@ t@@ on H@@ en@@ sc@@ he@@ l vea T@@ ed za ken tar u P@@ ol@@ and , ve za lam a mbatomov mba gomoti mbagenev mba ve hii u eren kwagh a vese kundu kundu , shi ve lu nengen ér tom wase ngu a inja la . Ve nenge Solomon vea mbatomov nav lu hiden ken gar ! Bibilo kaa ér , “ A hen ikyo i wan sha atsan a A ya la . ” ( Pasalmi 119 : 1@@ 30 ; Daniel 5 : 14 ) Cii man inyom i 19@@ 19 la yô , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba fankwagh mbara nôngo kpoghuloo ér vea fa ishima i Aôndo sha ci ve , shin er ve v@@ ôr sha an@@ shighe kpuaa , ve kera taver ga nahan kpaa . ( 1 Tim . 6 : 19 ) Sha mimi yô , ka hange hange u se dondo kwagh u Yesu a we se ér se ‘ dondo sha a na ’ shi se ‘ vande keren tartor ’ la . — Mat . Se mba a atô@@ akaa a dedoo a wuese Yesu Kristu er a ver “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ér a̱ nengen sha akaa a na shin tar ne yô . I@@ can ka ia tser se yô , se er msen hen Yehova sha gbashima ser a wase se , man kwagh ne ngu a gema a kporom a vese ikyua a na . Nahan a na washika u den tom , shin er or@@ vesen na ugen hen kô@@ mp@@ eni la pase un awashima u kô@@ mp@@ eni la wang ér ka un je i hembe soon ér a za hemen u eren tom hen kô@@ mp@@ eni la nahan kpaa . Kpa Or@@ s@@ am@@ aria er lu zan zende yô , a va ar h@@ en@@ pe a lu la ; nengen a na yô , mhôônom kôr un . Anmgbianev mbagenev yange ve tese dooshima u Kristu shighe u u@@ a@@ ah@@ e er hen ijiir igen la nena ? Ab@@ es@@ al@@ om yange yar k@@ wan sha an@@ shighe kpuaa sha ci u “ m@@ z@@ ough@@ zwa la taver , gadia ior lu seer a seer van hen Ab@@ es@@ al@@ om gbem . ” Paulu yange ta Timoteu icin ér a kura iyol na hen anmgbianev mba ve lu er ka iky@@ agh ki eren “ akaa a a lu a icivir ga la . ” Nahan kpa , akaawan a i we ken kwagh@@ ngeren ne sha atô@@ akyaa ne kposo kposo la , aa wase ne nahan ne fatyô u wasen mba ve tsu@@ m ve undu ikyum@@ u@@ ile sha ci u atô@@ akyaa a i ter heen ne kua atô@@ akyaa agen la sha er vea hide cii man tsô a kua a kar ihy@@ ongo yô . ( a ) Iyange ka i̱ nyôr ken “ t@@ ent@@ i ” u i̱ shi i̱ due ker sha nena ? Kpa mbatomov mba Yehova mba jighjigh yô , ve nenge a mi . 4 : ​ 10 - 13 . 13 : 36 , 41 , 42 ) Ka myom wase man u ior mbagenev kpishi mba i gbe u vea ungwa “ Loho u Dedoo u tartor ne yô . ” Hegen ne A@@ ron an@@ ngô u Mose ngu eren tom u zege@@ pristi ! Ken inyom i hiihii i m mough ken tar u Amerika m va heen ne , an@@ nongo u m lu her ne lu a mbap@@ asenkwagh 6 tseegh , kpa hegen ngu a mbap@@ asenkwagh 21 . Se zua a atindiakaa sha akaa kposo kposo ken Mkaanem ma Aôndo , a i gbe u se ior mba Yehova se kura yô . Sha kpôô yô , Yehova ka a er iy@@ i@@ av mbi vese mbi ume atam sha u se zua a mkurem man wain sha u nan se tahav . Tsô Davidi kaa ér : “ TER A̱ y@@ ang@@ em , m@@ ̱ de ze uwegh agh sha or u TER , u i shigh un mkurem la ga . ” — 1 Samuel 26 : 8 - 12 . Aluer m@@ yar u yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo la hii sha ikyev i Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ga yô , mbi hii han@@ a ? Ka nahan ve yange g@@ enger imo kaa ér : “ K@@ uma hegen ” ye . Aluer ma kwagh war tsu@@ men we man Bibilo you ngi a mnger u ngeren avur a a gbe a zough sha avur agen yô , bugh ange@@ la kpa ôr . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ugen John Bro@@ ad@@ us Wat@@ son wa mbamaren kwagh ken takerada u i yer ér The P@@ sy@@ cho@@ lo@@ g@@ ical C@@ are of In@@ f@@ ant and Ch@@ il@@ d ( inyom i 19@@ 28 ) la wener : “ Mayange de ku@@ ven ” ônov ou shin “ su@@ sen ve zwa ” ga . Mbah@@ enen nav yange vea va un ah@@ enge kpa , a vihi ishima a ve ga . A kaa ér : “ Ve fa u wan or ikyo shi mba inja kundu kundu shi mba wasen ior shi mba hiden a iyol ijime kpaa . ✔ Ka hanma shighe Kanyi i tese ér icighan jijingi ka tahav mbu wasen ior mba Aôndo u lun wang - na , man u tese wer jijingi ngu hemen we nena ? ( 1 Timoteu 6 : 17 – 19 ) Uma u a lu uma jim ne una va shighe u Tartor u Aôndo u sha la ua hide a Paradi@@ so shin tar la . L@@ ôô a Ishima i S@@ und@@ an Shighe u m lu anyom 15 la , m gema ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough j@@ ang j@@ ang hen u@@ iniongo man mbam@@ tem mba sha u@@ y@@ aav mba iorov man sha ub@@ aa . Yange tindi mbatyomov ér ve wase Yesu shi na un icighan jijingi Na shi wase un u tsuan mbaapostoli 12 . A kaa ér : “ Kwagh ne kaha kposo a kwagh u m nengen i eren ken c@@ ôô@@ ci yam anyom imôngo hegen yô . ” Ve tôô ér u ungwan tindi ka i@@ gbe@@ kera i vesen . 5 : ​ 22 , 23 ) Mayange ve de k@@ ur kwagh u or@@ isholibo ken tiônnongo ga@@ gher ga . Yange mba ngeren shighe u i nger vegher u ihy@@ ul@@ en@@ ruamabera ne yô , maa i ko@@ so i zan zan i kar za veren hen ijiir i i ts@@ enen akaa ér ior ve za nengen , i i lu ken tar u Iserael la . Er kwagh a gbe sha mbap@@ asenkwagh u Tartor hen an@@ nongo la yô , D@@ al@@ ia vea ngô na mba vea an@@ nongo shon . 6 : 13 ; 7 : 1 ) Shi ashighe agen kpa nga a Yehova yange a pase Noa akaa agen a una er yô . — Gen . Yesu tagher van@@ ger a ah@@ endan nena ? U tesen ikyav yô , u̱ du@@ ghun a dugh avur a Bibilo ôron tseegh zum u se lu nan kwaghôron ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova la yô , kuma ga . * Kwa@@ se@@ shiada ugen u civir Yehova ica i gba yô , kaa ér : “ Sha shighe u tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la , or u ken tar u Rus@@ sia yange nan lu or u nan jighjigh ér Aôndo ngu ga . Kpa i̱ lu or u ken ishima la kwagh a gba nan a mi ye , sha er nom u nan una kav er atesen a Bibilo a bende a nan yô . Shighe kar kpuaa yô , shi i na un tom u a kimb@@ in un inyaregh ki kuman er ₦ 6@@ 2@@ 5@@ ,@@ 8@@ 00 nahan sha uwer yô . Ka been cii yô , i tsegha gir@@ gar , ior ember yaa yaa je “ i ungwa iember i Yerusalem ca je . ” • Aluer wan kpe kwase ken uya nahan kpa , a va nder wan shon shin ku@@ u ? 7 , 8 . ( a ) Aberaham kpe yem han@@ a ? Apostoli Peteru lu ta mba nan jighjigh a na imôngo icin wener : “ Ne mba@@ doon mo ishima , . . . hiihii yô , fa nen er ken ayange a masejime mban@@ ah@@ an@@ tar vea due a tar@@ nahan , vea zende sha asaren a ve ayol a ve . ( 1 Samuel 18 : 7 ) Kwagh ne vihi Saulu je maa gba Davidi y@@ u@@ we , gba keren gbenda u una wua un . I@@ c@@ egh za ken tar ve anyom atar man ti@@ ôn , nahan uma taver ve kpishi . Yesu kaa ér : “ Han@@ mô u i sar nan ka lun u vesen ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . Man shi han@@ mô u i sar nan ka lun u hiihii ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . ” “ Mayange je nom@@ om lumun ibo ga cii ” M@@ ge@@ m@@ shima man I@@ yol@@ tseghan Man ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W la , í tim Yerusalem man tempel na kera cii shi í kura ior i Yuda i yem a ve uiky@@ angen . Sha nahan yô , ku ve la ka nagh vough er ku u Yesu la nahan , kpa ku ve la ua p@@ aa se ga . Yehova yange tese ér un “ ngee a mhôônom ma zungwen ” sha Iserael nena ? Mba ve lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe zum u ve lu kwa@@ v la ka vea vôso kwase shin nom ken hemen je kpa ve nenge ér ivese ve la ngi zuan a mtsera ken ityesen i yange ve zua a mi shighe u ve lu kwa@@ v la . Anmgbianev , L@@ ôô Nen ken Jijingi shi K@@ er Nen u Eren I@@ t@@ yom ken T@@ i@@ ônnongo ! Aluer hanma iyange yô , u ngu ôron Bibilo shi gbidyen kwar sha mi min@@ iti kpuaa tseegh kpa , u fatyô u seer kporom ikyua a Yehova , man kwagh la una wase u u̱ lun a iember kpee . Ior yange ve nenge Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka ve lu “ n@@ umb@@ en , ” tsô ve kav er ve lu anmgbianev shin ve lu di bo@@ ki tsô ga yô . ( Pasalmi 6@@ 3 : 3 , 4 ) Sha mimi yô , ma kwagh ngu u uma u shin tar ne una na u á hembe u lun ken dooshima u Aôndo man ken ikyar i sha mimi laa ? 1@@ 00 : 3 ; Yoh . 10 : 16 ; Aer . Shin er i lu u se fatyô u zan im@@ akeranta ne cii ga nahan kpa , se fatyô u zan môm shin zan i imôngo je kpaa . Shin ú hen wer aluer wea nenge foto u or u nan lu id@@ ye@@ legh sha In@@ tan@@ et kpu@@ sua wea tôô ashe sha kpa ka kwaghbo ga . G@@ om@@ na venda a ve , kpa er ve lu s@@ ende@@ gh yum yô , a yina ishima , a kera er kwagh u ma er la ga . Aluer i ôr mkaanem ma k@@ undun iyol ti@@ ôn@@ ôô je kpa , ma a fatyô u taver or u nan lu zungwen la ishima kpen kpen . • M@@ ge@@ m@@ shima u mimi wa nyi man nyi k@@ ere ? Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia ti yô kwagh na lu nahan ga . Na@@ a@@ man maa sôn Elisha kwagh . “ Or ne ” lu an or@@ o ? Shi ngeren mbat@@ sev kpa mba , mba ve lu ikyav i vesen i i̱ sue ityakerada i Bibilo i mimi , i̱ ior kpishi ve lumun a mi nyian ne yô . ( b ) Er nan ve i gbe u se eren akaa a aa na mbagenev vea lu a asaren a bo ga ? Hen ase sha injakwagh ne : Ú ngu nahan mat@@ o sha gbenda u vesen , tsô ú ta ashe ú nenge mbayev mbagenev mba zenden sha gbenda . Ior mba ve nger takerada u Samuel u Hi@@ ihii ne yô , ka Samuel iyol@@ na man N@@ at@@ an kua Ga@@ di . Adam A@@ ti a uter , hii sha Adam Ka loho u nyi nahan se pas@@ en@@ a ? Mayange Yehova una de ér mba ve lu civir un sha jighjigh la ve nôngo gb@@ ev shin ve gba ga . Inja na yô , una de ér ma kwagh u una wa ve a@@ gbe ve vea kera civir un ga la a va hen a ve ga . M@@ civir u Yehova a lu t@@ am@@ enkwagh ken uma wou . ( Mbaefese 5 : 3 ; Mbakolose 3 : 8 ) Nahan zum u ior mba se eren tom a ve imôngo shin mba se ze makeranta a ve ka vea hii u lamen al@@ am a dang yô , Mbakristu ka ve kar hen ijiir la kera sha kwaghfan . Er nan ve lu hange hange u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la vea yevese vea due gar u Yerusalem shighe u ve nenge ak@@ um@@ au@@ t@@ ya kase un laa ? I zua m@@ seer u mkaanem ma Aôndo ken Aerenakaa 6 : 7 la sha nyi , man kanyi yange i er sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 S.@@ W . la ? Yange gba u As@@ av una lu a vangertiôr ér aluer un dondo akaawan a Aôndo ken uma na yô , una va zua a injar ken hemen . Adam yange ma tese ér Aôndo doo un ishima kpishi , kwagh môm una pav un a dooshima ne ga , kpa a dooshima ne shio yô , lu u Adam una ngô@@ ôr gban ken imeen ga , kua imeen i kwase na kpaa . “ A@@ k@@ um ” a i er kwagh u a heen ne ka u@@ jijingi mba sh@@ aav mba ve lu sha ikyev i Yehova la cii . Or ne vea kwase na ve nenge ér ve mba a ak@@ ondo a injaa a hu@@ an zan imba mkohol la ga , nahan vea va za he@@ e . ( 1 Mbakorinte 4 : 17 ; 1 Timoteu 4 : 6 , 12 - 16 ) Paulu nger wener : “ We u lu a mo man@@ ger@@ aa sha ityesen man ieren yam man ishimaveren yam man jighjigh u nan man ishima i wan man dooshima man ishima i taver . ” Doo u se kpa kwagh ne una bende a vese nahan gaa ? • Kanyi akaa nahan se er ve se kura ayol a ase sha kwagh u mba@@ im@@ eve ? [ U@@ foto mba sha peeji 22 , 23 ] Ver ishima wer Yesu hii kaan wener : “ Wan doo Ter ishima . ” ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) Mkaanem ma profeti man maa iv sha a@@ vese di er yange ma iv sha Yeremia nahan , ér : “ Vea ta num sha a we , kpa vea hemba u ga ; gadia M ngu a we sha u yiman we , kape TER A kaa ne . ” Mbagenev ken mba i shigh ve mkurem la kohol hingir Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba mbadondon Kristu shin tar , er lu sha ashighe a Mbakristu mba tsuaa la nahan . Ikyav i tesen yô , m de iky@@ a i man , nahan m kera vihin inyaregh u@@ do@@ la dubu imôngo hanma uwer ga . Shighe u se mem u lamen yô , El@@ eni nenge a foto u nom@@ om man fa . Lu u saa or a taver ishima ve nana fatyô u eren tom ne ye , kpa Gi@@ di@@ on shi tese iyol i hiden a mi ijime man a@@ yom sha gbenda u yange kar sha u eren kwagh shon la . 11 : 13 , 35 - 40 ) Se hemba mban a ityôkyaa i nan jighjigh a a@@ kper@@ an shio cii , sha ci u Yesu ngu “ Or@@ kuren u jighjigh wase u nan ” hegen . ( Heb . Mba a iwuese kpishi sha ian i civirigh i í yer ve sha iti i Yehova la man sha er a ne ve jijingi na yô . Shi a kaa ér : “ M fa mimi je , mba ve cie Aôndo yô , vea tema doo doo , gadia ve cia Un . ” — Or@@ pa . Yehova kaa a ort@@ yom la ér a hide a uwegh nagh ijime sha ci u ior nav ka vea y@@ aan ican nahan mhôônom ma kôr un a ve kpen kpen . ( Mbaromanu 13 : 1 ) Nahan cii kpa , zum u u@@ gomoti ka vea nôngon ér vea kighir ve ve̱ per atindi a Aôndo yô , ve dondo ikyav i mbaapostoli mba Kristu , mba yange ve kaa ér : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior ” la . Ka nan ver ishima ér nana va sha shighe u or môm tsô nan hen ér nan ngu van ga la . N@@ om u nan lu Orkristu nana nengen sha kwase u nan sha igbenda kposo kposo nena ? “ Zum u [ U@@ shia ] taver la yô , ishima gen@@ gese un , nahan . . . a per tindi u TER , Aôndo na ; gadia a nyôr ken tempel u TER er una nan@@ de kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha at@@ se a nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha mi la . ” ( Mbaromanu 15 : 1 ; Mbaheberu 12 : 12 ) Gbenda u Yesu lu wase mbaapostoli nav zum u ve v@@ ôr sha an@@ shighe kpuaa la tese se kwagh u se kpa se er nyian yô . Yehova soo ér mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ve de timin ga . ( 2 Pet . Aluer se za hemen u lun hen ijiir i y@@ eren ne yô , ishima ia kera nyian se ser Aôndo una venda se , nahan se gba ken to u Satan u a lu “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” la ga . ER I tese ken ngeren u karen la nahan , mbagenev soo kwagh u ior mba ken akuraior agen shin ityar igen ga . ( Rom . 16 : 3 - 7 , 13 ) Ikyav i tesen yô , Paulu lumun ér An@@ der@@ on@@ i@@ ku man Y@@ un@@ ia yange ve er Kristu tom ica i gba cii un ye , sha u tesen je ér ve lu Mbakristu mba wan ishima . Mba yange ve hen ér Saulu kuma hemen ga la cii , ica gba ga je maa a tese ve er mhen ve la lu u sha mi ga yô . ( Ef . 4 : 29 - 32 ) Aluer ma anmgbian va pase u ér we u lam a nan doo nan ga shin kwagh u u er a nan la doo nan ga yô , a hemba doon u zamber nan nahan bem a gba ga he ? Gadia anmgbian ne ngu a vande lamen dang sha iyol i mbagenev sha ato ou ga . Shi shighe u ne lu karen iyol la , time nen sha akav agen ken Bibilo kua akaa a mbayev vea hen kwagh sha mi yô . Aluer u soo u zuan a mlumun yô , nenge sha mkaanem ma M@@ ika vande ôron la . ( Ôr Mbaefese 4 : 7 , 8 . ) ( Anzaakaa 3 : 7 ) Yehova lu ôr kwagh u Iserael u sha ayange a tsuaa la kaa ér : “ Ma ve lu ase a i@@ mba@@ shima i cian Mo waan atindi A@@ m cii ik@@ o gbem la , sha er á kpe ve iyol a ônov vev cii gbem sha won yô . ” Mimi yô , Ruamabera ngu a ase@@ mber a tesen m@@ kposo u kwagh ugen a ugen la kpishi , a aa fatyô u wasen se u zan sha gbenda u Aôndo yô . ( b ) Ka igbenda igen i nyi kpa u kar u nenge i doo u se er tom a mi sha u henen sha itinekwagh ne vighe vighe vea or@@ o ? Nahan yô , ka an je nan@@ á fatyô , man hii nan i gbe u se lu a ishimaveren ser á va lu gu@@ da ke ’ hem@@ ene ? K@@ era yô , ú vande nengen us@@ ene@@ ma mba ior ve zenden ker v@@ í@@ ng v@@ í@@ ng yô , kpa kwa ne yô , or ne lu ôron kwagh ú lu ungwan . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 10 , 11 ) Kpa u hemban cii yô , gba u se civir Yehova sha mimi . I@@ ca gba ga maa mbamaren av hii u henen kwagh vea Mbashiada mba Yehova , nahan ve hingir u fan kwagh u Bibilo i tese jim jim sha kwagh u ka a er shighe u or nan kpe kera la . L@@ in@@ da , kwase u se vande ôron kwagh na la , kaa ér : “ I@@ civir ngi ve a mk@@ or man mk@@ om ken ivese . Se hen ser Yehova va a vese heen hegen ér , ken masejime una kende se ga . ” ( Ps . Er se eren akaa ne nahan , se kera lumun ityom i kpilighyol i Aôndo la gaa ? — Pasalmi 10@@ 4 : 1 , 2 ; 1@@ 45 : 5 ; Yesaia 45 : 7 ; Yeremia 31 : 35 . • Jighjigh man ishimaverenkeghen zua nena ? 19 - 21 . ( a ) Ka sea henen Bibilo a ior nahan se zua a mbam@@ tsera mba nyi ? Yange i mase za kaven ér ort@@ umb@@ un@@ m@@ fe@@ takerada ugen , “ ikp@@ ur Or@@ j@@ a@@ man u fan gbaa kwaghhenen u̱ m - bee u or been ior mba nan@@ ev la , ” na av@@ indi@@ gh a tesen akaa kpishi a yange lu a mimi ga yô . Kpa kanyi yange i na ve Mbakristu mba ken iti mban hingir u lumun u@@ iniongo mba ior mba ve lu Mbakristu ga nee ? M@@ ika kaa ér , shin er akaa a vihi kpishi nahan cii kpa , iji@@ r@@ ôron i sha mimi ia ar a ior wue wue . ‘ M So@@ o u W@@ asen Ve , kpa M F@@ a Er Me W@@ ase Ga ’ M@@ tim u kwaghaôndo u aiegh una kuma yô , Aôndo una mgbegha “ asema a [ u@@ tor mba tar ne ] sha u ve̱ er sha awashima Na , ” ve tim kwaghaôndo u aiegh kera . ( Mpa . Er Icighan Jijingi P@@ ase Inja i T@@ em@@ pel u ken Jijingi Yô ( a ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara mba eren nyi sha ayange ase nee ? Mayange de de@@ en Diabolo a̱ naan we uwer gban ga ! Aluer ior mba se tesen mbara doo se ishima yô , kwagh la una mgbegha se u dondon kwaghwan u Bibilo i we la , ér : “ Kwagh@@ fan yô , ne iyol@@ mor@@ on kpa dooshima yô , gem maan a maa . ” Ior mba Yesu ‘ Doo Un Ishima zan zan A@@ r sha M@@ k@@ ur ’ 18 : 1 ) Aluer m@@ ts@@ wen@@ em kôr or je kpa , doo u nana kav ér aluer nan palegh u z@@ eren keren kwaghwan man m@@ sur@@ shima hen or u nan vese nan ga la yô , a tese ér nan ngu a kwaghfan u mimi . Mba nd@@ eren a nder Yesu shin ku nahan maa á kaa a mbadondon nav mbagenev wener : “ De cie nen ga , za za kaa nen anmgbianev A@@ v , ve̱ za G@@ al@@ il@@ ia , ka ke@@ era vea za nenge a Mo ye . ” ( Aerenakaa 27 : 3 ; 28 : 2 ) Nahan aluer se mba “ zenden sha jijingi ” yô se lu sar sar . ( Gen . 39 : 9 - 21 ) Kpa gema de am@@ een la seer taver un ishima , nahan a zua a mtsera kpishi . Zum u mlu u vough a zough vea m@@ yen yô , i@@ er@@ tom i atindi a sha kwagh u mar la ka a lu nena ? Aluer m nyôr iyol ken idya i eren nahan , me zua a iwasen ker je he ? ’ Gadia mbakp@@ ish@@ iv na jighjigh a Aôndo , kpa kwagh gbe ve u nengen akaa er Aôndo a nengen á la ga . Nahan kpa , se mba sha ayange ne se kav er vor u Aberaham u i er kwagh u ú ken iky@@ ur i Aôndo ya a Aberaham la u lu eren tom u vesen sha u kuren awashima u Aôndo u ôron uumace cii ijir la yô . Ka a soo wener ishima i nyian se sha asorabo a se vande eren ken ijime la , nahan se zer nan ayol a ase ibo gbem , shi se hen ser i de se asorabo a se er la ga . Kpa k@@ an shio . ( Mbaromanu 8 : 15 , 16 , 29 , 30 ) I@@ y@@ ôngo igen i i lu ak@@ ar a ve la kpaa i de ve a asorabo a ve sha ci u naagh ku Yesu la , shi sha ci u jighjigh ve u nan la yô , i na ve ish@@ ô ér mba ak@@ ar a Aôndo er Aberaham nahan . Gba u vea kegh iyol u eren anmgbianev vev tom , a lu u eren tahav sha a ve ga . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 4 , 5 PE@@ E@@ J@@ I 17 - 25 15 : 25 ; 16 : 12 . 16 : 7 , 13 ) V@@ ough er mbamaren ka ve palegh u pasen mbayev vev akaa agen ér ve̱ vese ve̱ kuma u kaven a cii man vea pase ve nahan , kape Yesu kpa yange kegh ér mbahenen nav ve vi@@ a ken jijingi i kuma u vea kav akaa agen sha kwagh u Ter na cii ve , una pase ve a je la . Shi fa kpaa wer , iliam i s@@ ôngo s@@ ôngo i Yesu lamen vea Ter na ve uhar la yange i gba un kwagh kpishi . Yehova ka una veren ior nav yô , a na ve kwagh u a hembe doon cii yô . Ng@@ ur vesen yô , a ker ijiir igen i ior vea ny@@ agh un sha ci u mlu u ishigh nagh shin tar na ga la , a za lu her . T@@ aver u or nana̱ ta ave van@@ ger ér nan ngu Or@@ f@@ ar@@ ishi yô . Ikyav i se tese heen ne ka sha kwagh u nomso@@ or u nan nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô ; aluer kwase kpa nan ngu eren kwagh nahan yô , kwagh ne tese ér nan kera na ishima sha ivaa i nan ga . P@@ IN@@ E I@@ YO@@ L YO@@ U W@@ ER . . . Z@@ U@@ M u Yesu va shin tar ne la , Mbayuda cii lu ôron kwagh u Tartor u Aôndo hen shighe la yar yar . Nahan “ TER dugh Yobu ken ican na kera , zum u a er msen sha ci u ak@@ ar a na la ; TER shi na Yobu akaa kuma er a tsuaa la nahan kwa har . ” ​ —⁠ Yobu 38 : 1 ; 40 : 4 ; 42 : ​ 6 - 10 . Se wa ian yase ikyo sha u tôôn shighe u ma se er akaa a injaa ga la henen Bibilo kpoghuloo shi zan mbamkombo hanma shighe shi pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” sha tahav asev cii . Mbagenev mba a undu yô , ka an@@ ngô na u kwase kua ônov mba an@@ ngô na shon utar , u nomso môm , mba kasev uhar . Nahan a ôr mkaanem man a iyol hiden ijime wener : “ Mo u m hembe gban ijime ken u@@ icighan@@ mbaiorov cii yô , i nam m@@ rumun u sha mh@@ ôôn ne u ôron atô@@ at@@ yev Loho u Dedoo u m@@ ngee u Kristu A ngee a akaa i gande u tôvon la . ” Sha kpôô yô , atôônanongo a a lu sha tar udubu imôngo la aa lu er “ a@@ you ” a i er kwagh u a ken Yesaia 26 : 20 la nahan . ( Ôr . ) Mbam@@ kombo mba tiônnongo gba u kwagh kpa ? Mbam@@ taver mbagenev ka mba noov man kasev vea fatyô u palegh ve ken ivese ga yô , kpa u ngu wer vea k@@ an@@ shio u nôngon a mi ga . ( Yuda 17 , 18 ) Ka mnenge u nyi se lu a mi sha ikyaa ne ve una wase se se “ ver ishima ” sha er se ya awambe shin se lumun ser i ta se awambe ga ? — D@@ ut . ( Luka 17 : 26 , 28 ) Nahan yô , Bibilo tese ér akaa a yange er sha ayange a Noa man Lo@@ ti la tsen@@ ga tesen kwagh u una er sha ayange a ase ne yô . Yesu yange a yar tom a s@@ an@@ ker u jijingi u a lu Mkaanem ma Aôndo la , lu s@@ an@@ ker kpôô kpôô ga . U fatyô u zuan a kwaghwan hen mbat@@ wer@@ ev kua ken ityakerada igen i ia wase u yô . Gba u se cii se tôv asema a ase sha ci u nyi ? Ka loho u dedoo la u “ [ lu ] agee a Aôndo a sha myom u yiman hanma or u nan ne jighjigh cii ” ye . ( Rom . 1 : 16 ) D@@ ugh mtsera u se zua a mi la kera yô , shi se nenge er mbagenev vea lumun a mkaanem ma Yesaia ma Paulu nger ken Mbaromanu 10 : 15 , ma ma kaa ér : “ A@@ ng@@ ahar a mba@@ yôôn loho u akaa@@ doon la a doo tsô ! ” Davidi shi na ityôkyaa i sha uhar i i ne un vangertiôr yô , wener : Yehova kor iyôngo na . ( Genese 18 : 20 , 21 ) A tindi mbatyomov uhar ken gar u So@@ dom , gba u vea tsa hen ya u or@@ perapera Lo@@ ti . Ken inyom i 19@@ 50 la , i lôh@@ ôm vea Gi@@ u@@ se@@ pp@@ e T@@ ub@@ in@@ i ér se za makeranta u mbam@@ ishen u G@@ ile@@ adi , k@@ el@@ ase u sha 16 la . Ken kwa@@ van@@ yom u 18@@ 00 la , i gema Bibilo jimin cii shin a@@ vegher a i ken ijô kposo kposo je kuma er 4@@ 00 nahan . Nahan kpa , mbagenev nyian kpishi icombor ve ta ve kera . Yô , pine nan nana tese u er ka ve hen Bibilo a or yô . Maria yange zua a mk@@ om ken uma na shi kpe un iyol kpaa gadia lu kwa@@ se@@ ya man ngô u civir Aôndo sha jighjigh . A@@ kav a dedoo man a bo a se tim sha mi ne wase se u fan kwagh u a lu u nengen a Aôndo shin nengen a uwegh nagh sha akaa a a lu eren la yô . ( b ) Ka mbampin mba nyi i doo u se hen sha mini ? Iyange igen yô , ort@@ yom ugen ande hen Mose lam a na hen kpe U@@ w@@ oo@@ gh u H@@ or@@ e@@ b@@ i hen ningir u S@@ en@@ ai la . Shin er ma kwagh môm tsô a doo a hembe u lun a ngô u dedoo man ter u dedoo mba ve lu y@@ esen ônov imôngo la ga nahan kpa , u@@ vande eren tese ér mlu u tsombor lun imôngo k@@ ang@@ en@@ aa la una kar a war tilen sha ityough ki or@@ maren u nan lu ga la . Se dondo nen akav a ior mba se hen kwagh ve ne shi se lu per , se keren aan a pa@@ ase Yehova iyol shi nan un icivir er a lu “ Aôndo u mba@@ aôndo , ” shi a lu “ Aôndo u hemban , u age@@ egh , u ci@@ er@@ yol ” yô . — D@@ ut . M@@ kombo u m hii zan la , iorov mba kuman er pue nahan ku@@ mba lu henen takerada u Bibilo u M@@ ika . Aluer u nenge er se lu vough ga , se lu mba@@ asorabo yô , mimi je , ka sha mlumun u sha mh@@ ôôn se zough a ip@@ aan ye , er Paulu yange kaa nahan . Yange due a t@@ ak@@ ar@@ ada u he ken zwa J@@ ap@@ an , mba yer u ér The Bible — The Go@@ spe@@ l According to Matthew . Paulu nger wener : “ Aluer awambe a iv@@ o man an@@ om@@ ab@@ ua man m@@ t@@ w@@ em ma tu@@ le@@ b@@ ua ma i m@@ ishi ma sha mba ve lu wang ga la , tsegha ve sha u ayol a̱ hingir wang yô , man hi@@ r@@ a awambe a Kristu , Un u A na Aôndo nagh ku lun a i@@ ho@@ gh@@ ol@@ ough m@@ ape ga , sha iyol Na sha Jijingi u tsôron , aa kera wanger imo i ken asema a en sha aeren a a lu kpen@@ egh la , sha u eren Aôndo u uma tom ga y@@ ee ? ” Mba civir Aôndo mba ngise man mba sha ayange ne kpishi gba ken imeen ne . Nahan hemba k@@ an sha inja u kaan ér “ as@@ an ” ne tile sha ityough ki mbakur@@ an mba jijingi a ver ve la , gayô mbam@@ zough mba mbatamen . Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér : “ I@@ civir man kunya lu akaa a vesen ken ad@@ in@@ i u Mbag@@ rika man Mbar@@ o@@ ma kua Mbayuda . Ior udubu udubu mba kimbir msen u Yesu u a lu ikyav i tesen la hanma shighe ken c@@ ôô@@ ci . Nahan mbamaren mban ka ve ver ishima u zuan a nyi ? Kwagh@@ bo yange nan@@ gem ashe , gadia mbau@@ ty@@ aav 4@@ 00 lu van sha gbenda , man awashima ve yô lu u va wu@@ an nomso@@ mbaiorov mba hen ya u N@@ ab@@ al , nom u Ab@@ ig@@ ail la kpee je . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem heen ér “ ny@@ iman iyol you ” la tese ér or nana de asaren a nan man mkpeyol u nan la a ishima i nan . Awa@@ shima wou u hiihii sha kwagh ne yô , a̱ lu u ôron I@@ vangeli i iny@@ iin la , man awashima u dondon u sha uhar yô , a lu u ôron Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la cii been . 24 : 14 ) Mbag@@ anden mba ve pasen kwagh u Tartor la mbagenev wa ishima a m@@ te@@ v u sha ican shin mbamtaver mbagenev anyom imôngo . U or@@ kuran nana ver ishima ér atesen a aiegh vihi mlu u ken jijingi u tiônnongo ga yô , gba kpee u nana er sha kwaghwan u Paulu a we ér , “ kundu ishima sha akaa cii , . . . er tom u i@@ vangeli , kure u doo doo ” la . Er nan ve se hingir u lun a alegh a yolough man aeren a se lu a mi nee ? I gber takerada ne sha u u̱ wase Mbakristu u henen kwagh u Yesu , hemban je yô , aeren a na . Shighe u m lu vesen a vese la , i saan mo iyol kpishi u eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba c@@ ôô@@ ci eren la , shi ityesen i Mor@@ mon sha kwagh u tsombor man aeren a dedoo la kpa doom . S@@ ea civir Yehova shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je kpa , aluer se er kwaghbo yô , una kôôm se . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 14 ) Ka sea ver ishima sha kwagh man una va ga nahan kwagh la a na se ishima@@ y@@ in@@ an kpen kpen . U fatyô u eren akaa agen a a dondo ne . Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee Ngu Ô@@ ron Kwagh ( Yoh . 8 : 44 - 47 ) Se er nan ve se hemba m@@ taver nee ? ( 1 Kor . 10 : 13 ) Doo u se umbur kwagh u i nger ken Mbafilipi 1 : 29 la , ér : “ Ne yô , i lumun ne sha mh@@ ôôn er sha kwagh u Kristu yô , ka jighjigh tseegh né na Un ga , kpa né ya ican sha ci Na kpaa . ” Bibilo — I@@ ̱ Doo Ior Ishima kpa shi Í K@@ ighir I@@ ̱ Kwagh ne tese ér a kera tôv ve a ican ga shinii ? Yehova fa wener aluer se or Bibilo se seer fan kwagh na yô , se hemba nengen ser ngu kpôô kpôô , shi se hemba kporom ikyua a na kpaa . ( b ) Shighe u ishima i tsu@@ e Orkristu ker u v@@ ô@@ son or u nan ne jighjigh ga yô , nana gbidye kwar sha nyi ? Doo u ú z@@ eren henen sha kwagh u ú hen wer i er a we shami ga la ga , kpa gema tese iwuese sha isharen i ve lu a mi tsung i wasen we la . Ru@@ tu yange tese ér un ngu a iwuese sha iyua i iv@@ es@@ egh i Aôndo a ne se la Kanyi ka i er mba ve we atindi a Aôndo a perapera ikyo ga laa ? ( b ) Mba i shigh ve mkurem mbara tese iwuese ve hen iyôngo igen nena ? 1 : 3 ) Ka Yesu tseegh Aôndo a gbe un iyol na ye . K@@ ar eren kwagh ne : Aluer mbamhen mb@@ ab@@ ov ya tor ken a we yô , de u henen sha kwagh ve fese , shi er msen . 23 : 14 - 17 ) N@@ om@@ so@@ mbaiorov kpishi yange ve fa er u@@ iniongo mban lu a inja yô , nahan ve z@@ aan a icombor ve jimin cii . — 1 S@@ am . G@@ um@@ or ugen u a lu Orshiada u Yehova yô va ke@@ gh@@ em gbenda hen ta@@ sh@@ an u gir@@ g@@ i ; a tô@@ ôm shin mat@@ o se yem ken af@@ ishi a bran@@ ci u Mbashiada mba Yehova u ken tar u D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic la . ( a ) Ka unô i gbe u vea hemen sha u nan mbagenev i@@ civi@@ r@@ i ? ( b ) Aluer se wa ken ishima ser se hingir mbau@@ ng@@ wan kwagh kpa hungur ga yô , kanyi kwagh se er a atindi a Yehova ? M ver un hen kpe ga@@ mbe wam sha er shighe u ishima i̱ y@@ en@@ em cii yô , me tôô me ôr yô . Man aluer mlu u mba i s@@ enge ér saan ve iyol hegen sha ci u mba gb@@ ong gb@@ ong man mba ivaa ve i lu a zayol shio la kôr gema nahan msaanyol ve la maa una bee ? Aluer se fa kwagh ne nahan yô se n@@ orom ikyaa shighe u ior ve lu l@@ ahan se shin ve lu nyoon ishima a vese la ga . Hii shighe u ayange a masejime a mkur u tar ung@@ un ne hii ken inyom i 1914 la je anyom kar hegen kuma er 9@@ 0 nahan . I ka@@ am ér Iyou i Tartor ne ia doo kenger ga ! ” Alaghga a tôô or shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u ngohol mimi , a hemba er u ver ishima la , kpa aluer sar nan u fan Aôndo , shi kwagh u mimi doo nan shi nan hi@@ di a iyol i nan ijime yô , Yehova una wase nan u fan mimi . Ken masejime yô , i er un batisema a hingir Kwa@@ se@@ shiada . ( Marku 12 : 28 - 31 ) Gba u se wasen ayol ase sha gbar ne kpaa , sha er ‘ un u a lu a kwagh kpuaa la kpaa kwagh una yina un ga ’ yô . Sha kpôô yô , se fa er se lu ken “ ayange a masejime ” a tar u bo ne yô . ( 2 Utor 1 : 1 – 8 : 29 ) Sha nahan yô , m hemba veren ishima sha aeren a na a dedoo la , m lu taver un ishima , m pu@@ u mbamhen nav ga . ” ( Ôr Se@@ kar@@ ia 14 : 1 , 2 . ) F@@ er@@ nan@@ do u se vande ôron kwagh na ken ngeren ugen la kaa ér : “ Yange m ôr Yohane 5 : 28 , 29 sha kwa u hiihii yô , kpiligh mo iyol . O@@ re@@ ti@@ op@@ ia u eren tom ken ya u tor la yange lu or u gema ishima nyôr kwaghaôndo u Mbayuda yô . E@@ i , kwaghwan na la ka u i gbe u se dondon ayange ayange yô . Aluer se “ kaa ” ior mbamhen mban yô , ishima ia yina ve a yina . Bibilo I Ô@@ ron Ka Kwagh U Nan Mo A@@ ge@@ e Ken Uma Wam cii Er U F@@ atyô u W@@ asen Yô Een , sha ikyev i naagh ku ip@@ aa ku Wan na Yesu Kristu la yô , Yehova sôr ian ver i se fatyô u kporom ikyua a iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough ki sha la aa mciem shin iky@@ ar@@ ky@@ ase i gbidyen iyol shio yô . — Mbaromanu 6 : 23 ; Mbaheberu 4 : 14 - 16 ; 1 Yohane 4 : 9 , 10 , 18 . Shi se seer zuan a iwasen igen kpaa . I maa se Iyou i Tartor i he , nahan hegen se mba tsan ken an - iyou ugen u i maa her yô . Ken masejime yô Tindi u Aôndo ts@@ wer Mbaiserael u v@@ ô@@ son an@@ ngô ve u nomso shin u kwase . — Lev@@ iti@@ ku 18 : 9 . Ieren i kwase u ken injakwagh i sule u a saa la tese se nyi kwagh i se fatyô u yaren tom a mi zum u se lu wasen or u nan v@@ ôr yôô ? ( Ka se se nger i yi@@ er ye ) Bibilo i pase ér Yesu ngohol tahav mb@@ ura sha mkur u ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ a kwaghôron u profeti la — ka ‘ ashighe a atô@@ at@@ yev ’ — a ken inyom i 1914 je la . Ve nenge ér ve ya ican ken tar u S@@ ib@@ er@@ ia kpishi , nahan doo u vea er tom hen shighe ne kpoghuloo vea lu a kwagh sha er a wa k@@ undun ve iyol yô . Bibilo ôr se kwagh u or u nan dondon gbenda u perapera la ér : “ Ka atindi a [ Aôndo ] nan z@@ eren henen a ken ishima tugh kua te@@ tan kpaa ye . ” ( Ps . Saan un iyol er Yehova a ne un agee a tsuan kwagh u vough man er un lu civir Yehova a shighe na man agee a na cii hegen nahan . Aluer se mba wan ishima hegen yô , ken tar u he la kpa , alaghga tsô a kera taver se u wan ishima , er Yehova una lu tesen uumace akaa a a soo ér ve er la ga . ​ — Anz . Ka sha gbenda u nyi nahan mba ve lu “ iyôngo igen ” la vea ver ishima ve sha “ akaa a Sha ” ? Aluer mbamaren ou wa u kwagh ér u tsua akaa a ken jijingi yô , nôngo ungwa kwaghwan ve la . A pase ér an@@ ti@@ kristu ka ana ? Or@@ gen u i yer un ér Ser@@ ge , u hanma sev yange a nôngo u kuran ufoto mba iji@@ mba@@ gh sha han@@ see@@ ti na yô kaa ér : “ Yange m hingir u henen sha mbamzeyol av tseegh , shi ishima nyian mo kpishi . A@@ zende a ou nga te ihy@@ agh sha ci u akaa a ve lu a mi laa , shin nga a shi v@@ aan ican sha ato a ou@@ we ? 2 : 24 ) U@@ iniongo mba ne se iember tseegh ga , kpa ka sea seer fan mba ve lu Mbakristu a vese imôngo la yô , m doo u se doo ayol a ase la a hemba taver cii . Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati man Yuda yange ve tagher a nyi , man ve er nena ? T@@ aver Ishima , Yehova Ngu a We ! Mbakristu mba mimi ka ve ver ishima sha er vea sue ma nongo ung@@ un shin ung@@ ura ken ityav mbi tar ne sha kwaghôron ve shin sha ieren ve tsô kpaa ga yô . Er nan ve Yehova hide tsua “ ik@@ urior ” i he sha ityough ki Iserael u sha iyol laa ? Aluer i dugh gbenda man ior mba karen sha ú ga yô , ua hide a wa to@@ ho . Tom ne ka u na se msaanyol shi u kura se , shi u na se hemba kporom ikyua a Yehova man mbagenev Ngeren vev mban s@@ enge ér , mbaapostoli mba Yesu mba i fe ve wuee mbara fa inja i loho u Yesu ga , shi kwagh@@ myer ugen ngu u Yesu tese , kpa lu mbaapostoli kpuaa tseegh kav inja na yô . Kpa ken masejime , ngô na una va u nengen a na yô , a kera soo u nengen a na tsô kpaa ga . Se de@@ en nen mbagenev asorabo a ve a ishima i môm . — Ef . Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La 22 Mbamaren — K@@ ura Nen Mba@@ yev En@@ ev , 9 / 15 Nahan cii kpa , mbagenev vea lu ken tiônnongo je kpa vea venda ityesen i Yehova sha igbenda igen . Nahan va zough a Mbashiada mba Yehova , mba ve nenge ityav ga la yô , maa a nyôr nongo ve u ú tser tar jimin cii ne . Sha shighe u ican ng@@ un nahan , se fa tsô ser Maria yange er msen hen Yehova tsung , shi na jighjigh kpaa ér una kura un kua wan@@ iky@@ und@@ an na la . Satan eren tom a uh@@ ôn kpishi sha er una kure awashima na la yô . Hen shighe la , awashima wam yô lu u hingir or u hemban u fan a@@ yem a sha iky@@ e@@ ky@@ e ken tar u J@@ ap@@ an jimin cii . Aluer u pase nan atô@@ akyaa yô , u ngu dondon ikyav i Yesu , Or@@ tesen u He@@ mban la . ( Ekesodu 19 : 5 , 6 ) Er Yehova eren a ikyurior i Iserael doo doo nahan kpa , ve za hemen u civir un er tese ve nahan ga . Ôr Mateu 13 : 31 , 32 . Heela tseegh ga , ian@@ g@@ ev mbi se fe mbi ica i gbe la mbi wu@@ an ior umiliôn umiliôn , er h@@ ough@@ b@@ ar u a lu kôron ior ayange ne vea angev mbu A@@ I@@ D@@ S imôngo la nahan , kua ian@@ g@@ ev mbi he@@ v mb@@ ig@@ enev kpaa . Aluer se lumun a aie u Satan ne , shi se tile palegh sha gbaa ne ga yô , a vihi kpishi ! Kwagh ne kporom ikyua , maa s@@ a k@@ wan van sha a na . Anyom ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber ken ijime , í lu gb@@ eren ityakerada yase ken ijô 9@@ 0 . Kwagh u hiihii yô , pine iyol you mbampin er mban nahan , wer : ‘ Me fatyô u pasen mbagenev kwagh u atesen a Bibilo a a taver ga la kpa ? Ruamabera wa se kwagh ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Yesu kpe sha ci u asorabo ase , kpa hegen ngu Tor Mesiya Ve ‘ Lu A@@ sema A@@ har ’ Nen@@ a ? ( K@@ ol . 3 : 14 ) N@@ om man kwase ka vea tile sha mimi , vea ember uma shi vea nengen sha mbamtaver imôngo yô , dooshima u mimi a seer taver hen atô ve . Hen shighe la T@@ erem wam vea an@@ ng@@ ôm u kwase , u m dondo sha a na la , ken makeranta u Mbayuda . 6 : ​ 9 , 10 . Er nan ve Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve pasen kwagh torough tor@@ ough@@ o ? Nahan kpa , uumace ka vea kenger sha man tar kua ak@@ um a ve cii a mba@@ an@@ ar mba nengen akaa a mi ken ica , mba i yer ér tel@@ es@@ cop@@ es la yô , kanyi ka ve nenge a mini ? A@@ ge@@ e a icighan jijingi a ne se la ka a tese ken a vese nena ? Man se asange asange se er nan ve se na a saan hanma or iyol ken tiônnongo ? Yesu yange wa mbadondon un tindi ér ve lu mba pasen i@@ vangeli . ( Mat . Ka nyi ka i wase se ve se fatyô u lamen a Yehova ? Aluer ú vande henen sha akaa a i gbe u ú ver ishima sha mi la yô , kwagh ne una wase ú u wan iyol sha er we man mba ú le@@ he ve iniongo la cii ne er akaa a a tese ér ne mba eren sha jighjigh u nan wen yô . — Mbaromanu 12 : 2 . Kwagh u hiihii yô , Yehova pase se mimi u sha kwagh na la . ( Aer . 16 : 9 , 10 ) Jigh@@ ilii yô , up@@ ania 27 mba ve lu ken tar u Fran@@ ce ken inyom i 19@@ 30 la , seer iyenge hingir 10@@ 4 ken inyom i 19@@ 31 . M@@ ôm ken ior mba ve nyôr ken zayol u vesen sha ci u ve kôr ijende a ior mba ken tar yô , lu D@@ ina , wan u Yakob u kwase . • Ka akaa a hange hange a nyi i gbe u ú lam vea mbayev ou sha mi ny@@ ian@@ a ? J@@ e yô , ve er mbahenen batisema ( 1 ) ken iti i Ter , man ( 2 ) ken iti i Wan , man ( 3 ) ken iti i icighan jijingi , lu ken iti i Mb@@ au@@ tar ga . Er nongo u mbahemenev mba uta@@ ankar@@ uhar mba Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la yange ve lu vea Mbahemenev mba Shin T@@ ine ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so nahan , kwagh ne lu u tesen ér mayange je Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara vea fatyô u hemban iorov uta@@ ankar@@ uhar mba ve lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem ga shinii ? Se h@@ ua ak@@ ondo a tsembelee maa se hii u pasen kwagh sha uya uya ave ave je . Nenge imba er kwagh ne yange una taver jighjigh u nan u Mose shi una ta un ih@@ indi iyol la sha wono ! Lu Yehova tindi un ye , shi lu u una na un hanma kwagh u una wase un u za ôron F@@ ar@@ a@@ o loho u Aôndo tindi un la cii . I@@ mba ieren i mimi ne ka i na se hemba kporom ikyua a Yehova , un u a lu Aôndo u dooshima , u hanma shighe cii a keren mkpeyol wase la . Ôr ikyav i i tese ér iniôngon i wasen anmgbianev mba ve hingir u h@@ ôron tom shi ve de u pasen kwagh la i saan ashe ga la . Aluer se ver ishima sha gbenda u mbap@@ asenkwagh mba fan ityesen ve lamen a ior la yô , se kpa se hingir u fan u lamen a ior tsema tsema . Lu akaa a k@@ und@@ an iyol a nyi Ne@@ hem@@ ia nenge a mi shighe u a hide ken Yerusalem laa ? 9 : 33 . Ka An Nan Lu ke ’ A@@ jiir a U@@ jijingi L@@ aa ? Anmgbian King ôr kwagh u yange er un yô , á kaa wener : “ A pa@@ ve@@ m a ior kpa , or môm nana fatyô u p@@ aven mo a Aôndo ga . . . . N@@ om man kwase vea fatyô u wan Yehova ken ivese ve nena ? Aluer mbatamen man udi@@ ak@@ on mba eren nahan yô , vea lu dondon kwaghwan u Paulu ne , ér : “ Se mba se lu a agee ne yô , ka u se̱ waan ishima a mbam@@ yina mba mba ve taver ga la , se̱ keren kwagh u doon se ayol a ase la tsô ga . M hide m za nyôr ken tar u I@@ rel@@ and ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 19@@ 5@@ 9 , maa i t@@ indi@@ m ken T@@ i@@ ônnongo u D@@ un La@@ o@@ gh@@ ai@@ re . 4 Or u nan eren erdoo u mimi nan lumun al@@ am a dang ga , shi nan lumun aeren a atindiakaa a Aôndo a vende la kpaa ga . ( E@@ ks . 14 : 5 - 10 ) Nahan kpa , yange kwagh tser a tser Mbaiserael jighilii ga . Aluer or er ve iyua yô , vea fa nan sha iti i nan var sha iyua shon la , i̱ í yer ér ior ve ungwa ga la . Nahan kpa , a kaa ér : “ Yange m nyôr ken tom u col@@ por@@ te@@ ur ne mer me lu or u te@@ en ityakerada ga , kpa m nyôr mer me lu or@@ shiada sha ci u Yehova man mimi na . ” ( Ekesodu 9 : 20 , 21 ; 12 : 37 , 38 ) Hii sha shighe la je zan zan nyian , mba pasen iti i Yehova , nahan kwagh ne wase ior umiliôn umiliôn ve ta ikyaa a mcivir u mimi . Mba ve civir Aôndo tsuaa la yange ve za hemen u wan ishima , shin yange vea ver ashe gbenda ér myom ngu van fe@@ fa shin vea ver ga je kpaa . I tese er hemen u Solomon u He@@ mban la ua gb@@ anger a za kighir la ken mkaanem man ér : “ A̱ tema tor , hii hen zege@@ mnger zan zan za ar hen zege@@ mnger , man shi hii hen I@@ f@@ i [ u U@@ fer@@ ati ] zan zan ar sha ak@@ ighir a tar . • D@@ y@@ ako u zege@@ ikpelaior kanyi , man vea tese ér ve mba a iwuese sha mi sha mimi nena ? Ka nyi i lu m@@ ny@@ am ma ken jijingi ? A kaa wener : “ M@@ akeranta u m tesen her la yange u yila ior mkohol u tôvon sha kwagh u m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov kua amba@@ akaa la nahan . Sha mimi yô á war ior mbagenev sha iyange i iy@@ ugh i Yehova la je kpa ? I hii Bibilo i henen a or ne man hegen ngu zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe . Se fatyô u van ikyua a Yehova a ishima i gbar gbar , sha ci u se fa ser mayange una kô@@ h@@ ô se ashe ga . ( Ps . 65 : 2 ; Y@@ ak . Aluer nan ngu a inyaregh kuma u nana yam mba@@ ati@@ i uhar ga ye ? Er Y@@ e@@ fe@@ ta lu or u civir Aôndo sha jighjigh yô , a̱ shi nan kpa yange tesen wan na u kwase la akaa a ken Ruamabera hanma shighe . Ity@@ ôkyaa jighilii i se civir Yehova yô , ka sha ci u a doo se ishima . Shighe u se lu eren tom u sôron atôônanongo ve se za tsombor u Mbashiada ugen inya ken inyom i 19@@ 5@@ 9 la Ver Ishima u Eren Akaa a ken Jijingi “ TER u A@@ k@@ um a Sha , U@@ age@@ egh ” 25 : 8 - 18 ) Davidi va kaa a na ér : “ I@@ ̱ wuese TER Aôndo u Iserael , u A tindi u nyian er ú va ke@@ gh@@ em gbenda ne ! ” Hii sha mkohol u vesen u ken inyom i 18@@ 9@@ 3 , u nongo u Yehova er ken gar u C@@ hi@@ c@@ ago la je , i gema nan akaaôron agen sha ci u anmgbianev mba ve eren tom u col@@ por@@ te@@ ur la . Z@@ U@@ M u ú tem ken Iyou i Tartor yô , gema te@@ gh@@ elee kenger ior mba ve tem ker vea we la . Er se fe mlu u mbakp@@ enev wang yô , se taver nen ishima sha er iky@@ u iin yase ia lu a aeren a taregh her ga yô . ( Ef . Ken ityar kpishi mba tôôn abaver ka ve shi ôron kwagh wase gbem . Yesu gema kaa a ve ér : “ Ka mba@@ dedoo kwagh a gbe ve a ort@@ wer ga , saa mba angev mbu ker ve la tseegh . ▪ Ka hanma shighe yange m mase lamen iliam i s@@ ôngo s@@ ôngo vea kwase wam shin or@@ ya wam se uhar , i̱ i̱ har sha kwagh u wan u y@@ esen ga ? ( Yohane 14 : 24 - 26 ) Yange shi@@ ishi m@@ lu@@ a@@ inja u Tartor u Aôndo ke ’ asema a ve man mbamhen vev kpaa . Tar u Satan ne ka u d@@ an se ér se de u civir Yehova , se hemba h@@ aren ishima sha u z@@ endan akaa a a hange se la , kua akaa agen a a lu hange hange ga la . ( 1 Pet . 5 : 8 ; 1 Yoh . 9 : 14 . Mbagenev vea soo u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban , ér : Aôndo ongo mbamsen ci@@ il@@ i ? Aberaham lu or@@ jighjigh ( 2 Utor 5 : 9 – 14 ) Se kpa ka se tagher a imba m@@ taver ne zum u se lu henen Bibilo yô . Nahan kpa , hide icin i í te ken Ekesodu 20 : 5 , i í lu vegher môm ken A@@ tindi a P@@ u@@ e la di ye ? Nahan cii kpa , Mkaanem ma Aôndo na se ib@@ um@@ un ér Yehova una wase se , nahan se kera lu a mciem iyol ga . Er mba ve lu iyôngo igen la ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha ga nahan kpa , ve kpa vea fatyô u veren ishima ve sha akaa a Sha . U@@ ini@@ e@@ zwa mba Aôndo di mba gb@@ end@@ atesen hen a vese , man se fa er Or@@ gban wase a lu a ian i hemen se yô . Ior kpishi ku wua ior mba hen tsombor ve shin mba ve v@@ é a kwaghyan hen tsombor ve shin u@@ j@@ ende vev shin kera mba a tom shin ma kwagh u ve hen ér ka kwagh u nan ve mkpeyol la ga . Y@@ uro@@ pa : “ Ior i Y@@ uro@@ pa kpishi na jighjigh ér i nôngo kwagh kpuaa tseegh sha u been a ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la ken ityar ve . ” — In@@ to@@ l@@ er@@ ance , P@@ re@@ j@@ udi@@ ce and D@@ is@@ cr@@ im@@ in@@ ation : A E@@ uro@@ pe@@ an R@@ ep@@ ort , 20@@ 11 . Ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o kpa , pania ugen , u i yer iti na ér R@@ a@@ ú@@ l yô , yange yar tom a an@@ takerada ne , nahan kwagh u injaa due ker . 2 : ​ 5 - 7 ; Yoh . 1 : 14 ) Er icighan jijingi “ kase ” Maria yô , lu u “ á yilan ” wan u una mar la ér “ Ici@@ ghan@@ wan u Aôndo . ” ​ ​ —⁠ Luka 1 :⁠ 35 . T@@ e@@ ma vea ikyar ú u ken ivese la lam nen sha zayol u a lu inya la . Ikyav i tesen yô , ungwa ase kwagh u or u tôôn abaver ugen yange nger ken pi@@ pa@@ abaver i ken M@@ ex@@ ic@@ o la , wener : “ Sha mimi yô , ig@@ y@@ um@@ ior hemba ing@@ y@@ egh ken Mbashiada mba Yehova , man kwagh u a hembe duen tseer tseer ken ave je yô , ka er ka ve hon@@ do it@@ you doo doo shi ve lu wang shi ve wu@@ h@@ a iyol sha inja kpaa la . ” Ivur i sha 11 la i̱ seer ér mba yaren tom a “ u@@ ik@@ aren mba ic@@ u@@ ghu@@ gh . ” ( b ) Ka iwasen i nyi Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara zua a mi ? Ka sea tsua u yan kwaghyan u injaa je yô , i hemba wasen iyol yase cii . ( Mbaefese 4 : 32 ; 5 : 2 ) Sha mimi yô , Yehova ver se ikyav i dedoo kpishi sha u tesen se aeren a na a doon la . Shi Satan nd@@ era vihin tar anyom 6@@ ,000 , kpa Aôndo una kar a kwaghbo u s@@ at@@ an a ve a mi la cii kera sha ikyev i Kristu ken anyom 1@@ ,000 tseegh ! Nyian kpa , mbahenen mba Yesu kav or@@ kuran ve . Ú nenge er wan@@ iyôngo la a tem ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om shin iky@@ um i or@@ kuran na , i kpe un iyol kpishi kpa ? Kpa aluer se nôngo ser i@@ ember@@ yolough yase i zua sha atindi a Bibilo sha igbenda i iti@@ ar ne yô , i@@ ember@@ yolough yase ia va Yehova a icivir shi ia lu se a iwasen kpaa . — Ps . Ka Mb@@ as@@ adu@@ shi mba ve na jighjigh a mnder u shin ku ga , shi ve lu me@@ en un ve , ve pine un mpin sha kwagh u ivese i veren anmgbian tse la , Yesu lu lamen a ve ye . 17 - 19 . Davidi wa icam kaa ér : “ TER hemba cii , A kuma iwuese kpishi je , icivir Na kpaa gande u kaven . ” 2 : 1 , 5 - 8 ; D@@ an . • Mbakristu mba ken K@@ re@@ ta yange ve lu a imoshima i i hông@@ or i la sha ci u nyi ? Ity@@ esen ne zua sha kwagh u Bibilo i tese ér Yehova ka Aôndo u dooshima man u ôron ijir sha mimi la ga . PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 45 , 32 Ken msen u Mb@@ al@@ ev@@ i er la , ve ter akaabo ahar jighilii a yange Mbaiserael er shighe u ve tôndo zwa sha u@@ wo u S@@ in@@ ai ér vea kura Tindi u Aôndo ica lu a gba ga la . • Ka sha nyi gbenda shighe u iniongo i M - umbur ne a lu u sha inja u hiden gbidyen kwar sha iyol y@@ as@@ a ? • Yesu yange ôr nyi sha kwagh u eren msen sha im@@ anger laa ? 7@@ 3 : 23 , 24 ) Doo se kpishi er Yehova a kuran se sha ci u myom nahan ! U yôôn mkaanem ma Aôndo sha tar cii la yange a lu inja er ka tom u taver kpishi hen mbahenen mba kpuaa mba i na ve ú la nahan . ( 1 Peteru 1 : 3 , 4 ) “ I p@@ aa ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu iyenge 14@@ 4,000 mban “ shin tar ” ér ve za tema tor vea Kristu sha Tartor u sha . — Mpase 5 : 9 , 10 ; 14 : 3 , 4 ; 2 Mbakorinte 1 : 21 ; Mbaefese 1 : 11 ; 3 : 6 . Nahan gba u Mbakristu vea luun tse@@ vaa shi vea veren ishima u fan mbamgbe mba iorov , shighe u ve lu pasen kwagh yô . 18 : 22 - 32 ; 1 Utor 22 : 19 - 22 ) Ashighe agen nga , a mbamaren vea fatyô u nan mbayev vev ian i pasen mnenge ve sha akaa kposo kposo yôô ? Hanma or yô , nan ngu a ian i ungwan imo i Yehova sha u tsuan ak@@ ar a nan shin ungwan ga . ( D@@ ut . ( Ef . 6 : ​ 11 - 13 ) Shi se mba nôngon kwagh kpoghuloo sha er se va Yehova a iwuese yô . M ôron kwagh ne hanma shighe mer , aluer kwase wam ngu a inyaregh shin i@@ kpa yô , una vihi ki keng . ” Er nan i doo u eren msen s@@ ônon jighjigh u nan na ? Tom u Mb@@ al@@ ev@@ i mba ve lu Mbak@@ o@@ h@@ ati la yô , lu u vea nengen sha icighan are@@ ki u ikyuryan man ikyav mbi ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la . Ka mba ve veren ashe hen Yehova ér a̱ yima ve la tseegh vea lu uma vea “ wuese [ un ] sha erdoo Na ” ye . Iyange igen la m za hen af@@ ishi a or@@ fan@@ atindi ugen ken ger@@ i u kiriki ugen . 1 : 2 , 20 . Se kpishi , kwagh u i nengen a mi sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô ga ngu a taver se u kaven kpen kpen . ( Yosua 23 : 1 , 2 , 14 ) Mkaanem man taver ior ishima sha shighe la u lun a jighjigh u nan her . Shighe u Go@@ g@@ i una hii ityav mb@@ in la , Yehova una kaa a mbacivir un ér : “ V@@ a nen , ior A@@ v , nyôr nen ken a@@ you a en , wu@@ he nen ih@@ in@@ da kera cii , yer nen kp@@ egh@@ ee , zan zan iy@@ ugh i̱ kar kera . ” Kpa zum u Saulu shi nôngo sha kwa tar ér una wua Davidi yô , Davidi mase kaven ér doo u una yevese Saulu . Kwagh ugen u sha uhar la yô , er shighe u Yosua kpe ica lu a gba ga la . Kpa hegen ne , mo vea kwase wam se mba saan saan kpishi , gadia ka kwase u lun a aeren a dedoo a Orkristu je zua ga . S@@ unda la ua za hemen a kuma shighe nena ? • Gba kpee u se er nyi sha er Yehova una kohol se ‘ ken bem , se lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ’ shio ? Inja i u “ zenden vea Aôndo ” yô ér nyi , man ka akav a nyi a seer tesen kwagh nee ? Hii shighe la zan zan nyian ior mba kera eren kwagh sha kwaghfan ga . I@@ ca i gbe ga yô , Mar@@ co@@ s kpa va kohol kwase na gba henen Bibilo i Mbashiada mba Yehova lu henen vea kwase na la . ( Anzaakaa 14 : 5 ; 1 Utor 21 : 7 - 13 ) Yakobu yange er kwagh u yaren tom a no@@ mbor sha inja ga la been yô , a kaa ér : “ Anmgbianev av , doo u kwagh ne a̱ lu nahan ga . ” Kwagh u sha uhar yô , ieren yase sha ‘ akaa a kiriki ’ ia tese kwagh u se er zum u se tagher a ‘ akaa a vesen ’ yô . Yange ve kôr un ihyom je ve soo u wu@@ an un . Er i pase ken 1 Yohane 3 : 15 nahan , or nana hingir or@@ wu@@ an@@ or nena ? Aluer an@@ ti or nana er isholibo kpaa , se mba a Or@@ wasen hen Ter , Yesu Kristu Or@@ perapera . PE@@ E@@ J@@ I 23 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 31 , 9@@ 2 NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 15 - 24 12 : 29 — Ka unô yange í tôô ér mba ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av@@ a ? Ka mbatamen je i gbe u vea hemban ôron Bibilo ye Awa@@ shima na lu nyi ? ( 1 Utor 4 : 25 ) Nyian ne , hanma ijiir sha tar pe se lu cii kpa , se mba keghen shighe u tar cii ua hingir paradi@@ so u perapera una tema ker la . ( Pasalmi 1@@ 39 : 1 - 12 ; Mbaheberu 4 : 13 ) M@@ fe u Davidi fa kwagh u Aôndo vindi vindi ne na yô ishima pe@@ ver un sh@@ imi , di er wanye ka nan tema shin iky@@ um i or@@ maren u nan u lun a dooshima ve ishima i kera nyian nan sha kwagh môm ga nahan . Ka i saan ior mba Yehova u pasen kwagh shin er ve lu a zayol u u@@ ange nahan kpaa Bibilo kaa ér : “ U@@ d@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior vea yem hemen hemen vea hemba vihin a vihi kwagh . ” ( 2 Tim . 3 : 1 , 13 ) Akaa a a er uumace ken anyom a karen ne tese wang a a@@ kper@@ an shio ér mkaanem ma gen ma Bibilo i er ne kpa ka mimi . ( Yohane 18 : 37 ) Yesu yange na jighjigh ér mimi ka gbil@@ in@@ kwagh u or nana fatyô u fan ga , ga . N@@ om ka nana ‘ pase ishima i ’ nan ken msen , nana sôn akaa jighilii a a wase tsombor u nan yô , kwagh ne a seer taver ivese . ( Ps . Yehova una ‘ nan@@ de ak@@ e@@ ke a utya a N@@ ine@@ ve aa hingir m@@ ny@@ im , s@@ an@@ ker kpaa una ya ag@@ um@@ au@@ be@@ gha a na . ’ Gbenda u agumaior aa gema nengen mba@@ beenyol hen shighe ne la ua kaha a gbenda u ve nengen ve nyian nee ? Kpa , mbatamen yange ve tsua anmgbian u kwase ugen u á fe tom pania yô , ér á er tom a na imôngo . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ Er I Hii Ve Yange I H@@ ide I Nenge sha I@@ jir I Yange I K@@ ure ken Tar u Rus@@ sia la ken Tar u Fran@@ ce Yô ” la , sha peeji 6 . ) Yange sea za nyôr ape se lu zan yô , anmgbianev asev ve ngohol se doo doo , nahan kwagh ne a doo se tsung . Un di kpa kwagh u mbayev doo un tsung , shi eren a ve doo doo kpaa . “ Un Kp@@ aa , Una Kp@@ orom H@@ er A V@@ en ” ( Yobu 1 : 9 - 11 ; 2 : 3 - 5 ) Er Paulu tagher a atsan a taver kpishi nahan kpa , a kange ishima ér una za hemen u civir Aôndo sha mimi . ● T@@ so@@ mbor na . Sha hiihii la , lu a@@ gb@@ ugh kpuaa tseegh ior teman sha mi ye ; kpa sha iveren i Yehova yô , se za hemen u seer iyenge hanma inyom , zan zan se kar iv@@ in a@@ gb@@ ugh la cii , shi se va ngee se hemba a@@ gb@@ ugh shon ken inya je kpaa ! Aôndo yange na Mbaiserael “ dyako u atô@@ at@@ yev ” nena ? Alaghga tsô ngu tôôn wan@@ she na u a lu il la karen sha mba@@ ati@@ i mba lun m@@ t@@ w@@ em m@@ t@@ w@@ em mba ve ôôn iyol sha at@@ u@@ mba yô . I nger ah@@ on a yange i gba sha kwagh u mkurem ma taver ishe ma yange i shighe Yesu la ke ’ I@@ vangeli iti@@ ar . Kpa or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh la yô , tile ken ica je , lumun u k@@ enden ashe sha tsô kpaa ga , kpa a ta uwegh sha van@@ ger , a gba kaan er : Aôndo , zung@@ w@@ em mhôônom , mo , or@@ sho@@ li@@ bo ne ! ” — Luka 18 : 11 - 13 . Kwagh ne er shighe u ityav mbi tar cii mbi hiihii mb@@ ira kure la . Shi a n@@ ungwa sha akaa agen kposo kposo kpaa . Gba u akaa a se eren la man asaren a ase kpaa aa tese ér se pav a Zege@@ bab@@ ilon sha hanma gbenda cii shi se pav a na sha mimi , ka sha nahan man se kôr cio u kuran ye . Nenge “ Ngeren u M@@ pin ” u ken Tom W@@ ase u Tartor , u A@@ ip@@ or 20@@ 10 la . Yesu va ôr kwagh u yange za hemen sha shighe shon la ér , “ ve fa ga . ” • Hen sha mbam@@ tsera mba ú zua a mi hegen sha u kôron iyol tsaha la man mba ú zua a mi ken hemen la Davidi shi er msen ér : “ T@@ ER@@ E , tes@@ em gbenda Wou , sha u me zende ken mimi Wou ; sôr ishima yam i̱ hingir i môm sha u cian iti You . ” — Ps . Nahan gomoti u Kor@@ ea wa tindi ér or@@ m@@ ishen u nan undu tar u Kor@@ ea nan ze ken tar ugen cii nana de kera hi@@ di ga . A ôr kwagh u mba ve lu ken tiônnongo ga la ér se “ zenden [ a ve ] sha kwaghfan . ” — K@@ ol . Kpa a kundu ishima , a wa ve kwagh her . ( Heb . 5 : 1 - 3 ; 8 : 3 ) Yehova lumun ini@@ av mbi ve naan la , kpa lu u mb@@ ia fatyô u wa@@ men asorabo a mba ve naan mbi la vindi v@@ ini@@ di ga , gadia ve lu been iyol shi kpen kpaa . A saan un iyol kpishi u fan er ikyav na i jighjigh la yange i wase mbacivir Aôndo anyom udubu imôngo yô ! ( Mbakolose 4 : 2 ) Shi a fatyô u kaan kpaa ér , i hingir iky@@ e yen u eren msen . Ka akaa a nyi se lu keghen ser se va nenge a mini ? Se er nan ve se seer lun a ieren nee ? Sha mimi yô , msen yange nam agee a ken jijingi man m@@ sur@@ shima kpen kpen ! ” F@@ o@@ x nger wener ior hii u yilan ityesen ne ér , “ ‘ ityesen i Mar@@ ci@@ on ’ shi ior mba dondon i kpa lu seer a seer , hemban je yô mba lamen zwa u Shi@@ ria . S@@ ea fe yô , ma i kera gbe u se kuran ga . Kwase ugen ôr kwagh u ivese na ken M@@ ag@@ az@@ in ugen u ken tar u Y@@ uro@@ pa ér , sha iyange i ivese yase i “ sha inja i tor ” la : ‘ I tôô se shin iky@@ e@@ ky@@ e i kp@@ el@@ an i̱ any@@ inya any@@ iin . Iky@@ e@@ ky@@ e i kp@@ el@@ an i any@@ inya pue - kar - ahar di gema dondo sha a vese . Shi ak@@ e@@ ke agen di tôô mba ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough . Man lu ku u mbagenev tseegh m nenge a mi ikyua ikyua ga . 4 : 17 — K@@ ain yange zua a kwase na han@@ a ? ( Mbagalatia 5 : 19 - 21 ; Duteronomi 18 : 10 - 12 ) Shi ikyav igen kpa ngi heen i kwaghfan u ken Bibilo u a kom u se har sha mi yô , ikyav shon yô ka i ne : “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh ka nan gba nan jighjigh sha hanma kwaghôron tsô , kpa or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan . ” • Er se yen nahan kpa , kanyi ia wase se ve se za hemen u ungwan kwagh@@ aa ? Shi umbur kwagh u yange wase S@@ em@@ son er imba kwagh u kpilighyol la yô — “ Jijingi u TER kende un sha agee . ” Shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har ken 19@@ 44 la kpa m venda u nôngon ityav , nahan i wu@@ he@@ m ken pur@@ usu ken gar u Le@@ w@@ is@@ bur@@ g ken Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia anyom ahar man ti@@ ôn . Een , u mbamaren wan i@@ civi@@ r@@ yolough i ônov vev ikyo la ka gbe lun fese ga shi ka i gba u mbamaren vea nôngo kwagh tsung kpaa . Ú Nen@@ gen W@@ er Ú Gba Kwagh G@@ aa ? M@@ fe u Aôndo W@@ asen A@@ kur@@ aior u L@@ un ken M@@ zough • Se na uma wase sha u eren ishima i Aôndo nena ? A pase ér mba amba@@ aior la sha ci u mba cir@@ in ior Tartor u sha , shi mb@@ à ma ve nyer la kpaa , mba lumun ve u nyôron ga . I@@ h@@ yom ne ia vihi nan je ? ( a ) Mbakristu Mba@@ aiev mba a ibo sha nyi kwagh@@ a ? 1 : 3 ) Mbagenev ka ve nôngon ér vea hen zwa ugen sha u lamen u ving ving . Kape ah@@ ur@@ aior a a lu imôngo ica i gbe kpa , kwaghôron u nyoon ka a vihi iky@@ ar@@ yan ve je la . ( b ) Yange ve kuren u@@ gb@@ ayol vev nena ? Anmgbianev mban@@ en@@ gen sha kwagh u ajiir a tsan zende ken gar la cii ker a@@ you a tsan ver sha ci u iorov 1@@ 5@@ ,000 , mba yange i ver ishima ér vea za mkohol ne yô . Icighan Jijingi W@@ ase B@@ es@@ al@@ el u F@@ an Tom Nahan kpa , kwagh u gema gba u a pase inja na yô , lu ishimaverenkeghen i yemen sha la . D@@ or@@ ka “ lu a aeren a dedoo kpishi , man i@@ wua i nan kpaa , ” man alaghga u@@ iyua mbara kua uri@@ ga man ak@@ ondo a yange kor sha ci u kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v yô . Yange kaan ér una za a Mbashiada mba ve lamen zwa J@@ ap@@ an mba hen tiônnongo na la ken tiônnongo na u tse la yô , anmgbianev mba hen tiônnongo la umbur ish@@ e@@ bo i Al@@ ber@@ t kenger ior i ken tar u J@@ ap@@ an la . Shi Davidi kaa a M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti ér : “ Ú ya kwagh sha te@@ b@@ ur wam gbem . ” Shin er i lu kwagh u kunya kpishi u lamen sha itinekwagh ne nahan kpa , ka kwagh u i gbe u me fa keng yô . ” 27 : 11 ) Kwagh u ú eren la ngu a bende a Yehova sha ci u “ ka Un A lu koson [ we ] ye . ” ( 1 Pet . U fatyô u henen er yange a vihi S@@ te@@ ve ken ishima er lu kenger ikyar na u ishima ishima ne , lu nôngon a b@@ ou@@ ange ne la kpa ? Yohane kaa wener : “ M nger nongo u Kristu kwagh , kpa Di@@ o@@ tre@@ fe , u tamen a doo un ken a ven yum la , a rumun se ga . Kanyi ia er non@@ go@@ ior u Aôndo zum u mtim una va sha kwaghaôndo u aiegh laa ? 10 , 11 . ( a ) Kanyi akaa nahan mbai@@ ho@@ mov ve we ior mba Aôndo iyol@@ o ? Iky@@ aior igen ka jijingi u cian kwagh la i lu a mi ye , nahan ka ia nôngon ér mbamzeyol vev ve pe@@ ver ve ken ishima yô , ve nyôr m@@ ny@@ am ma yaven a y@@ av ky@@ am@@ aa shin tele@@ v@@ ishen i nengen kp@@ es@@ ee man u m@@ en@@ an mci@@ mb@@ im ma b@@ ov shin man m@@ sô@@ rom h@@ un@@ den man u zan u@@ iniongo , gayô iji@@ mba i eren . Yesu yange kaa ér : “ M fa mbi Y@@ av , mbi Y@@ av kpaa f@@ am . ” Gba u kasev vea ungwan imo i noov vev tseegh ga , kpa vea naan ve icivir kpaa . Aluer se mba eren mbamsen asev hen Yehova n@@ al@@ egh@@ aa yô , se hemba kporom ikyua a na . A kaa ér : “ Yange m nenge er m doo Yehova ishima shi a eren a mo kundu kundu , sha gbenda u mayange m vande fan ga yô . ” AN@@ YO@@ M a karen ken ijime kpuaa la , orgen vea kwase na , ve tema kpe ve iyol hen gar u sha uhar u hemban ke@@ hen ken tar u N@@ or@@ way , u i yer ér B@@ er@@ gen la . “ Ka Un je A ne uumace cii uma man i@@ ôôn kua akaa cii ye . ” Sha kpôô yô , Orkristu nana soo ér i̱ na nan iti i or u m@@ sôr ga . Nahan kpa , ashighe agen nga a Yehova a yaren tom a ikyurior i Iserael sha u tesen ikyav i i̱ we Mbakristu mbagenev kpa ker , í lu mba ishigh ve mkurem la tseegh ga yôô ? Kanyi se hen sha ikyav i A@@ ron laa ? Yehova yange na Yesaia tom ne ken inyom i masetyô i hemen u Tor U@@ shia la , lu inyom i 7@@ 7@@ 8 C.S.@@ Y . Ka icighan jijingi u Yehova tseegh una fatyô u eren ivande ne nyian ye . ” — Ôr 1 Peteru 4 : 1 - 4 . 6 : 14 , 22 . [ Ngeren u kiriki / U@@ foto u sha peeji 22 , 23 la ] A̱ shi nan kpa , uter asev mba tamen mban yange ve lamen sha kwagh u Yehova vea tsombor ve . Mbat@@ im@@ en sha kwagh u ung@@ eren mba sha ikp@@ ande mban yange ve nenge ér yange i nger kwagh môm ken ijô kposo kposo sha ikp@@ ande ne . Apostoli Peteru , un u i wa un tom u ôron ‘ mba@@ ic@@ ôngo Loho u Dedoo ’ la di za er tom ken gar u Bab@@ ilon , ijiir i vesen i í eren kwaghaôndo u Mbayuda her kpoghuloo hen shighe na la . Yesu kaa a vese ér or@@ ihyom la “ ka Diabolo . ” E@@ no@@ shi Kape i lu vough je la , Mbakristu mba ve hen ve fe “ ityesen ” yô ka ve seer zuan a iember ke ’ tom ve . ( Rom . 3 : 23 ; 7 : 21 - 23 ) Nahan kpa , kwagh la tese ér se gba kwagh sha ishigh nagh ga ze . Se hii timen nen sha akaa a yange na ve Y@@ er@@ ob@@ i@@ am hingir tor la . ( Yohane 15 : 20 ) Kpa , sha u eren tom wase sha jighjigh yô , se mba eren tom u u lu hange hange yô . 6 :⁠ 4 ) Kwagh@@ wan u Aôndo yange na i nger ne tese wang ér ka mbamaren i lu tom ve u tesen ônov vev igbenda i Yehova ye , gba u a lu igbenda ve vea tesen ônov vev ga . Zum u a sôn or u yange tôô un tom la ian ér una za mkohol wase u vesen yô , or la kaa sha ishim@@ avi@@ h@@ in ér , aluer anmgbian u kwase ne za mkohol la yô , una de un tom . Nyian ne kasua una fatyô u lun ajiir a vesen a te@@ en akaa . ( 1 Yohane 5 : 19 ) A fatyô u hiden a tar sha mlu u Paradi@@ so u Aôndo yange gba ú ér u̱ lu la hegen u̱ ú lu sha ikyev i Satan her ne ga . Sha nahan yô , naan ve icivir . A@@ ip@@ or 20 - 26 , 200@@ 9 Ashighe agen ka vea nyôr ad@@ ua yô , ve tema ving er or kpe nahan , sha u tesen ér ve ne@@ er perapera . Maa Yon@@ at@@ an ya ijende a Davidi shi za hemen u eren kwagh a na sha mimi . Yange nyôr ken ikp@@ il@@ aior za bende a iky@@ ondo i Yesu . ( L@@ ev . Gba u tar cii ua iv a mba vea lu ken Tartor u Aôndo la . Z@@ ua a mlumun ken ngeren ne . • Yosev : Genese 37 - 50 . 38 : 10 - 12 , 14 - 16 ) Sha mlu u sha ashe yô , a lu inja ér gbenda ngu u se war ga nahan . Mbamaren ou fa ér aluer ve kôôm we ga yô , a tese ér ve kôr u ihyom ! Yange Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a ve yôô loho u dedoo u Tartor ker shighe u ve za zende u hiihii u m@@ ishen la . Tar : N@@ A@@ S@@ A p@@ ho@@ to W@@ a@@ shika u anmgbianev mba ken E@@ st@@ on@@ ia ngerem la kaa ér : “ Ken anmgbianev mba nomso pue mba yange i tindi ve ér ve za pase kwagh ken ityar i í we ndor a tar u Rus@@ sia vegher u shin ity@@ ô@@ tar ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 man u 19@@ 30 la cii , ka we tseegh u mase shin uma ye . ” Yehova ngu a “ hemen [ se ] sha igbenda i perapera , ” man igbenda ne ngi ne se mba hingir yôugh@@ yô@@ ugh shin se mba lun sha ian i vesen ken tar ne ga . I@@ ̱ kaa ér : “ A@@ to ou kpaa aa ungwa kwaghôron ken ijime you u kaan er : Ka gbenda je ne , za nen sha u . ” U ôron Bibilo ayange ayange shi gbidyen kwar sha kwagh u se er shi eren tom sha mi la ka kwagh u hange hange u una wase se se za iky@@ ura sha akaa a ken jijingi yô . 32 : 5@@ 1 , 5@@ 2 ) Ishima yange vihi Mose kpishi shin ure tsung shinii ? Yehova hide a iyol na ijime sha gbenda u hemban cii nena ? Se mba a vangertiôr ser una yima se sha shighe vough man sha gbenda u hemban doon kpa ? M@@ gbe u yange kwagh gba or@@ kur@@ an@@ ilev man kwase la sha kwagh u saa ve la tese se nyi kwagh@@ a ? Ken injakwagh i wanakiriki u jighjigh la , Yesu pase wang ér gba u an@@ nongo u kpuaa u mba i shigh ve mkurem , u i ne un tom u koson ya na ken ayange a masejime ne la , una lu jighjigh shi una lu a kwaghfan . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 12 , 10@@ 4 I@@ OR mba ve tema sha kpo@@ you u sha vea Yesu la yange ve eren ityom kposo kposo . Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 5 PE@@ E@@ J@@ I 21 - 25 Mba@@ yev mba kiriki yô , ka mbamaren ve tesen ve ak@@ ondo a vea hu@@ wa ye . A@@ kur@@ aior kpaa nga a awashima . Mb@@ ara kpaa ka i taver u fan ishima ve jigh@@ li@@ i . 1 : 8 ) Ior mba ve lu ken tiônnongo la lu unô i@@ or@@ o ? Solomon yange pase vangertiôr u un lu a mi la ér Aôndo una ungwa mbamsen vev tseegh ga kpa una wase ve kpaa . Sha nahan yô , zum u Paulu kaa ér , “ M@@ lumun u sha mh@@ ôôn u Ter Yesu Kristu a̱ lu a jijingi wen ” la , lu wan anmgbianev nav mba ken Kristu kwagh ér ve lu a aeren a a zough sha awashima u Aôndo shi a tese ér ve mba Mbakristu yô . ( 2 Tim . 4 : 22 ; ôr Mbakolose 3 : 9 - 12 . ) Se ‘ taver ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo ’ nena ? ( 2 Peteru 1 : 5 , 6 ) Gba u se taver ishima , gadia Yesu kaa ér : “ Or u nana taver ishima zan zan mkur yô , ka nan á yima nan ye . ” — Mateu 24 : 13 . A kaa wener : “ Shighe u m lu gumor la , yange m soo mer mbatamen ve sôron mo . ” He@@ mbe veren ishima sha kwagh u bo shin u dedoo ? N@@ at@@ an ​ — Lu Or u T@@ ilen sha Kwagh u M@@ civir u Mimi D@@ ông ( Yobu 32 : 21 , 22 ) Kpa hide sha vegher ugen yô , mbatamen mba ve eren sha kwaghwan u Yesu lu wa la yô , mba ne alegh a tiônnongo icivir , di vough er Yehova a ne mbacivir sha mimi mbara icivir shi Yesu Kristu kpa a ne mbadondon un sha mimi mbara icivir nahan . Ikyav i tesen yô , nenge mkaanem ma Yesu , ma i nger ken Mateu 10 : 29 - 31 la . A̱ shi nan kpa , ka kwagh u Davidi er je la . 1 : 8 ) Tom u yange i hii u sha ayange a tsuaa la mba eren u nyian sha gbenda u i gbe je i lu a vande eren u nahan ga yô . Sha ayange a tsuaa la , ior mba Aôndo z@@ aan mbam@@ kohol mba vesen . Ka “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la a til sha ityough ki Eliya nyian ye . Nahan kpa , vough er Yuda man Iserael kpa lu nahan , ve pav ker shi mba nôngon ityav ayol a ve kpaa . Kwagh u yange va a any@@ iman la yô lu kwagh@@ ngeren u yange pi@@ pa@@ abaver i ken zwa P@@ oli@@ sh i̱ í yer ér D@@ z@@ i@@ en@@ n@@ i@@ k Z@@ ac@@ ho@@ d@@ n@@ i la i̱ due a mi sha iyange shon la . Kpa Na@@ omi yô , kange ishima ér una yem ken tar na , ken Iserael . Nahan kpa , Bibilo na se akav a tesen a mbamsen mba yange i er sha ci u mbagenev mba yange i jimin a jimin ga , í ter ior sha ati jighilii yô . “ Ior mba Iserael nenge er kwagh tser ve nahan ( gadia kwagh imb@@ ishi ior ) , nahan ve gba y@@ eren ken ub@@ ar man ken ik@@ yô man ken ik@@ we@@ av@@ ande man ken ijô kua shin ah@@ ungwa . ” ( 1 S@@ am . Ish@@ ember i “ isharen i a@@ sh@@ ee ” la tese nyi , man Satan yange mee Ifa sha isharen ne nena ? Se nenge a ikyav i Or@@ gb@@ an@@ akaa ken akaa a a kase se a we atô ne . Er Ne@@ hem@@ ia hide za ken Yerusalem yô , a nenge er ior lu wasen upristi ga yô , shi ior de u kuran tindi u Iyange i Me@@ men kpaa . Sha ci u Bibilo i kaa ér : “ Kristu kpaa ker kwagh u doon sha ci Na ga . ” Er a lu “ ter u aie ” yô , ka a er uityendezwa kpishi kpa a kure ve ga vough er yange er ityendezwa a Ifa kpa kure i ga nahan . Mba ker ken inyom 19@@ 8@@ 2 yô , i er un batisema . Yehova ngu eren tom a Tartor u Mesiya la sha u kuren awashima u a lu a mi sha kwagh u tar man uumace la . Doo u se kpa se na Aôndo jighjigh er Yesu nahan . A̱ lu nan kpa , zum u yange ak@@ ar a Yobu a atar ne nga va nyer yô , “ ve sh@@ ar inya a na imôngo kuma ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar kua a@@ ime di at@@ a@@ ankar@@ ahar ” a u lamen shio . — Yobu 2 : 12 , 13 . Ngeren u sha itinekwagh i “ I@@ liam I Or@@ pasenkwagh Vea Or@@ wan@@ ndor ” la ka môm ken akaa a ken jijingi a Yehova a ne se kpishi sha u wasen se u eren tom u hange hange u a ne se la yô . ( Ps . Er nan ve kon la hingir “ kwagh u s@@ aren ” Ifa ? Anmgbianev mban ka vea nenge ér ka hange hange u geman akaa agen yô , mba cie u kôôm gbenda u yange ve vande pasen atesen agen ken ijime la , shin pasen a sha er a seer wanger ga . Yange kaa a ikpelaior ken K@@ ap@@ er@@ nah@@ um ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” A@@ sember a ken Bibilo a i gem ér ikyo i wan man dooshima la zua nena ? * Nahan kpa , Bibilo kaa wang nahan ér “ injar i isholibo i kimb@@ in yô , ka ku ” — ka ican i yan i tsôron ga . Ity@@ akerada i I@@ vangeli cii pase se wanger wanger er Tartor gba Yesu kwagh tsung yô . Or@@ t@@ yom ugen yange va un inya ; ort@@ yom ne kaa a na ér : “ Mba su@@ ghun we , we u i rumun we sha mh@@ ôôn tsung ne , Ter ngu a we . ” Sha gbar ne yô , apostoli Peteru kaa wener : “ Aluer ne mba eren sha mi man né gema né ya ican kpa né wa ishima yô , ka kwagh u doon hen Aôndo je la . ” IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : OR U K@@ A@@ H@@ AN S@@ U@@ L@@ E U T@@ A@@ A@@ V Ifa gema kimbir tindi u Aôndo wa ve wang ér ve de b@@ enden kon ugen ave ga , vea bende yô vea kpe la . Mbamaren asev yange ve wase se u kôron avur a Bibilo a aa wase se la ken it@@ you . 22 , 23 . ( a ) Kanyi “ ik@@ ondo i civir ” shin “ ik@@ ondo i y@@ is@@ an ” á va kar a mi kera , man á er kwagh ne nena ? Lu u mbaapostoli mban vea er nyi tom@@ o ? Yange se mba h@@ ongo a h@@ ungwa shin ijiir i nyôron ig@@ ir@@ gir@@ do@@ go la nahan maa an - wan@@ kwase u kiriki ugen va kohol se , kaa a vese te@@ gh@@ elee ér : “ M ngu nengen a ma@@ ma wam u vesen ga . ” Tor la He@@ mba Kp@@ aa I nger takerada u Bibilo Tese la sha er ior mba ve fe takerada kpishi ga kpa se fatyô u tesen ve kua mba ve eren u@@ kwaghaôndo kposo kposo kpaa yô . Inja i iti i Yehova la ér “ Ne Kwagh Lu . ” Kwagh ne tese ér Aôndo ka a er hanma kwagh u i gbe u una er cii sha u kuren uityendezwa nav . Paulu kaa ér Yesu Kristu hingir “ ip@@ aa sha ci u ior cii . ” Loho u Tartor ne yange u lu samber ken gar u R@@ i@@ o de J@@ an@@ e@@ ir@@ o kure kure . Ge@@ or@@ ge vea mo se kôr ijende taveraa , ka ker ken uwer u A@@ ip@@ or , 19@@ 60 yô , maa se vôso ayol a ase . U@@ umace vea fatyô u yan g@@ wa u m@@ ningir u tar ú ningir , u i ter ken Yobu 38 : 12 - 14 la ga . Ken uwer u A@@ ip@@ or 199@@ 1 la , i tsua anmgbian S@@ an@@ der@@ son ér a er tom u ikp@@ ur pania hen ic@@ ile i Ne@@ w@@ f@@ oun@@ d@@ land , ken tar u K@@ an@@ ada . Ngeren mba I@@ vangeli mba hembe yaren tom a ish@@ ember@@ ti i “ or@@ henen ” la sha mba dondon Yesu mba yange ve lu a na ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so , ve zenden vea na zum u lu pasenkwagh la , shi tese ve kpaa la . I@@ an You ken T@@ i@@ ônnongo i Gba U Kwagh Yesu yange wase nomso kpishi ve ngohol loho u dedoo shi ve va ar sha aan a tom . Ken imba mlu ne nahan , se fatyô u tesen dooshima er Aôndo nahan nena ? A@@ dooga lu henen ér A@@ hab@@ a una gema ishima ! “ Ka jijingi u cian kwagh , Aôndo A ne se ga , kpa ka u age@@ egh man u dooshima man u kôron iyol tsaha . ” — 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 1 : 7 . ( Ne@@ h . 9 : 38 ; 10 : 30 ) Nahan kpa , anyom nga kar kpuaa yô , Ne@@ hem@@ ia va kav er Mbayuda ve er kasev ken atô@@ at@@ yev tseegh ga , kpa shi ve lu nôngon u tan mlu ve u ve lu ior mba Aôndo tsegha ve sha ci na la kera ku@@ aa yô ! U@@ umace vea time sha ityom i Yehova nena , man doo u kwagh ne una bende a vese nena ? Ve tese ér m - mar u he ne ngu ker a@@ vegher ahar . 6 : 5 ) Kwagh u Mose tsua u eren ne wase un kera va vaa af@@ an@@ yô ga , sha ci u ica gba ga je maa u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba ken Igipiti mba Mose yange undu la , Mbaiserael ya ish@@ ar shami ! ( E@@ ks . OR U T@@ ES@@ EN SH@@ A KW@@ AG@@ H@@ F@@ AN KA W@@ E@@ A ungwa ishember i “ icivir ” la nahan , ka nyi ka i va u ken ishima ? U tesen ikyav yô , tôô wer or@@ vesen u hen ijiir i u eren tom la va kaa a we ér : “ M ngu a loho u dedoo sha ci wou ! Kpa aluer Yesu yange lu ôron kwagh u mnder u shin ku u a lu sha ci u mba vea yem sha la yô , a gba u a na mbam@@ lumun sha mbampin mba ve dondo ne . Nahan kpa , uumace lu m@@ yen her , shi “ mhen u ishima i or ” kpa lu “ u bo , hii sha iyev mbu nan je . ” ( Pasalmi 119 : 1@@ 50 , 1@@ 5@@ 1 ; Yohane 17 : 17 ) Iky@@ ar i se ye vea Yehova ne i kor se shin tar u ú iv a mbamzeyol ne , shi ia va yima se a per a vese sha shighe u a nôngo ityav mbi vesen mbi Armag@@ e@@ don la kpaa . — Mpase 7 : 9 , 14 ; 16 : 13 – 16 . Mba nan kwaghôron u ken igbar kpaa vea fatyô u pinen mbampin mba lun a inja . Paulu za hemen wener : “ Kpa im@@ agh ki Aôndo ki ki t@@ enger ga la yô , ki tile her . ” — 2 Timoteu 2 : 15 – 19 . Nahan yô , ka a inja u se hen sha ityôkyaa i i ne ve i doo u se dondo “ Kristu ” yô . ​ ​ —⁠ Mat . Nahan yô , se waan nen ian yase ikyo sha afatyô wase cii , sha er se civir Aôndo u “ ashighe man aan ” la sha mimi yô . Er mci@@ e u cian Yehova a lu mhii u kwaghfan yô , or u nan lu a kwaghfan ka nan nôngo ér nana zenden sha igbenda i Aôndo shi nana eren sha akaawan a na kpaa . Ka kwagh ugen u nyi yange i er sha ayange a Noa la shi i lu eren hegen kpaa ? Aluer ican i se ye la ia li@@ he nan nan kpaa , se umbur nen ish@@ u@@ en i Aôndo i í tese ken mkaanem ma i ne i nger nahan ne , ér : “ Gadia an@@ can u pe@@ es@@ a u sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee ne ngu sôron se a sôr iengem i tsôron i vesen i g@@ anden cii . ” Ú De W@@ er Akaa A K@@ ar U sha ci u Tartor Kpa ? ( a ) Tese er or a fatyô u wanger iyol i nan ken jijingi yô . ( b ) Kanyi iwasen nahan a fatyô u nan gumor u nan er kwaghbo u v@@ es@@ ene ? Yange kwagh gba I@@ so@@ u sha dyako na u wan@@ i@@ unda la ga , shi ikyav tese wang ér Aôndo kpa yange doo un ishima sha mimi ga . Mbagenev je yô ka ve hen ér ve mba ye kwaghyan doo doo . 3 S@@ aa a M@@ ar Or H@@ egh Ve N@@ ana Z@@ ua a M@@ yom Y@@ ee ? Yange m nenge a mough sha ga@@ mbe , a g@@ ure inya , maa a er msen ving ving shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Gba u se taver ishima tsung ve se pase ior kwagh shighe u i lu tôvon se a ican ye Mbahemenev mba kwaghaôndo kpishi vaa iyol ér , ieren i i@@ ov vev mba ve ze ad@@ ua la ngi er i̱ “ mba ve ne Aôndo jighjigh ga ” la nahan . Kpa aluer u nenge wer u ngu a mnenge u kpe@@ egh sha ior mba ken ityar igen shin aeren a ve shin ijô ve gayô kwa@@ v@@ yolough ve her di ye ? ( Daniel 2 : 44 ) “ M@@ h@@ ôônom maa kôr ” Yesu u a lu Tor u gomoti shon u sha ne “ a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave , una yima uuma mba mba@@ ibanave kpaa . Ior yange ve va ken gar u Bete@@ le@@ he@@ m kpishi hen shighe la , nahan gba u Maria una ker ijiir i ior ve lu ga yô una mar her . U seer yô , a haa jijingi na sha a vese . Man aluer Satan una du@@ ghun Satan kera yô , a pav iyol na ve ; yô , á er nan man tartor na ua shi á lu@@ u ? ” Paulu yange taver mbananjighjigh a na imôngo ishima ér ve ‘ tile dông ve hendan a a@@ yom a di@@ abolo . ’ Se er nan ve se zua a iveren sha ikyev i “ vor ” u Aberaham laa ? NG@@ ER@@ EN U TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 4 PE@@ E@@ J@@ I 21 - 25 Davidi yange venda u or@@ on Saulu iyev , shin er zua a ian i wu@@ an un ashighe agen nahan kpaa . Ior ve shi van wan@@ ye@@ kwase ugen u ve ts@@ aan iyou i môm la inya kp@@ ì@@ í . ( Luka 21 : ​ 20 - 22 ) Shighe u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma va kase gar u Yerusalem ken inyom i 6@@ 6 la , mba ve lu mbau@@ ng@@ wan kwagh mbara dondo kwaghwan u Yesu la . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 1 , 13 ) Shighe u Davidi lu gumor la je fa ér i er un “ kpilighyol . ” U u@@ men atam la ngu kwagh môm aa u geman ior hingir mbahenen shinii ? Yesu lu ôron kwagh u maan iyou kpôô kpôô ga , kpa lu ôron kwagh u lun a aeren a Mbakristu man isharen i eren kwagh u dedoo . ( 1 Yoh . 4 : 8 ) Ka ieren na i tseer tseer i hemban cii . Aluer se wa ak@@ ô@@ v shin angahar sha ci u i@@ vangeli yô , se duen tom kwaghpasen hanma shighe cii shi kwagh ne una ny@@ ô@@ ôso se shi una kura se ken jijingi kpaa . U ishimaverenkeghen la i̱ lu mimi yô , ka keng gba u ú time shi ú ker ú fa kwagh u loho u dedoo la ú ver ishigh sha mi yô . Shighe u mbatamen ve lu eren kwagh sha u kuran ikyum@@ u@@ ile yô , kanyi i gbe u vea umb@@ ur@@ u ? Ve yar tom a mba@@ an@@ ar mba kaan k@@ wen@@ g la , ve shi kp@@ ur@@ un loho u Tartor hen mba ve tem t@@ w@@ ev sha kp@@ em@@ nger la us@@ ati mba kur@@ un i@@ wa imôngo . 3 : 28 ; 1 Pet . 3 : 7 ) Kwase u hanma shighe yô nan ze@@ he a nom u nan g@@ enger g@@ enger di kpa , doo u nana gema inja shighe u nan hen er Yesu yange a kôr iyol na tsaha zum u ishima i vihi un ker la yô . — 1 Pet . ( 1 Mbakorinte 14 : 33 ) Aluer u ngu kohol imôngo a nongo u Mbakristu mba ve eren akaa sha inja sha inja la yô uma una hemba doon we er ior mbagenev umiliôn umiliôn kpa a doo ve nahan . Ka nyi ia wase se ve se lu ken “ mzough u ken jijingi ” ? 38 : ​ 9 - 20 ) Nahan dondo ikyav i mbacivir Aôndo sha mimi , mba wuese kwagh mban ver la . Kwagh la luun di ibo i or yan ken ishima i nan tsô ga , kpa a tese ér ityô cii ôr nan ijir na nan ibo . 4 : 10 ) He@@ en kpa , Peteru yar tom a ishember i “ kposo kposo ” la . Yange “ i na un ish@@ ô sha aeren [ a jighjigh u nan ] la gadia a nyôr a mbatyomov [ Mbaiserael ] man a due a ve sha gbenda ugen kposo , ” nahan ve war sha ikyev i mbaihyomov vev Mbak@@ an@@ aan . Aluer se var a Yehova gb@@ ang gb@@ ang , shi se tile ken mimi dông yô , un vea Wan na Yesu Kristu kpa vea kura se , shi Aôndo una lumun ér ma kwagh shin ma or môm nana ‘ tsu@@ we se sha ikyev na ga . ’ ( Yoh . Gba u Ior Vea Doo Se Ishima 4 : 12 ) Doo u se pine ayol ase ser : ‘ Ka m er msen kpoghuloo sha ci u anmgbianev av mba ve lu sha tar wuee la kpa ? Hen u L@@ un Ishima L@@ egh L@@ egh er Kristu kpa Lu Nahan U hen wer kwaghwan u Bibilo una fatyô u wasen we ga z@@ ee ? Se time sha mbampin mban ken ngeren u timen sha mi u a dondo ne . ( Mbaheberu 13 : 15 ) A@@ an nga ken uuma asev a se seer u@@ men atam , shin se kaa ser , aa se ume “ atam kpishi ” er se lu mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor u Aôndo ne kpa ? Mkaanem ma Aôndo ka i@@ mbor i iwanger i ken jijingi A kaa a ve ér : “ Aôndo wase Una nôngo ityav sha ci wase . ” Shighe kar yô , Yehova pase ér shighe u un er ityendezwa a Mbaiserael la , lu mb@@ um un ‘ bu@@ m ’ a ve ye . — Ese@@ k . 3 : 6 , 7 . Yange za civir Aôndo hen shin@@ ago@@ ge u hen gar na la . T@@ er@@ tamen Yakob yange er kwagh u sôn ken mbamsen nav la nena ? W@@ ea lu wanye shin or@@ beenyol kpa , u ta ashe u nenge a iyol you ken Paradi@@ so kpa ? Saan Yehova Iyol Er Ú Lu C@@ i@@ vi@@ r Un sha Mimi Yô , 4 /@@ ⁠ 15 ( Anzaakaa 17 : 17 ) Yange ve kôr ikyar taver , sha ci u ve kôr i̱ sha dooshima , shi ve eren kwagh sha mimi , shi ve zungwen mhôônom ayol a ve , ve wasen ayol a ve , shi ve t@@ angen iyol kpaa ga . ( Mpase 13 : 16 , 17 ) Shin er ve lu a inyaregh ga nahan kpa , ior mba ve lu er Mbakristu mba ken S@@ em@@ ur@@ na nahan yô , mba yôugh@@ yô@@ ugh ken jijingi , man ka kwagh u kwagh a gbe sha mi jim jim je la ! — Anzaakaa 10 : 22 ; 3 Yohane 2 . Aôndo maa zua ve imôngo , ve hingir nom man kwase . I@@ L@@ ES@@ A 1 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) Doo u ken ya kpa u eren a nan doo doo shi u lu a nan sar sar kpaa , di vough er ka a lu sha Iyou i Tartor kpa u eren a nan nahan . Vea tese u er u er tom a ikyav mbi maan kwagh mbi mb@@ ia fatyô u vihin or iyol la , man shi er u fatyô u kôron ikyav mbi y@@ uh@@ wan k@@ enden a mi sha kpaa yô . ( b ) Ú dondo kwaghwan u ken avur a Bibilo ne nena ? Lu nyi i wase H@@ es@@ e@@ k@@ ia ve dondo ikyav i bo i ter na la ga ? Se kpaa se er nen tom ne hanma shighe cii shi se er nen ú sha gbashima kpaa . U tesen ikyav yô , aluer mbagenev lumun kwagh u Bibilo i tese ga je kpa , se cia u nan ve ian ser ve pase mnenge ve ga . AG@@ B@@ OR 6 ( Z@@ wa Buter ) Lu Mba@@ an@@ aki , ior mba gban ak@@ ôr lu hen ijiir la ye . ( E@@ ks . 5 : 1 , 2 ; 9 : 16 ; 12 : 29 ) Kpa se yô , se va hingir u fan Yehova a ishima yase . Nenge ase kwagh u a vande eren u i nger heen ne . ( 1 Timoteu 6 : 11 ) Ikyav i u lun a ishimataver la hemba di u k@@ angen ishima gban gban ken ican man s@@ ôgh@@ or her dông la . Ka tom u nyi ikp@@ ur mba pania ve eren@@ e ? 25 : 9 — Ieren i tsu@@ wan or u nan vende u tôôn kwase u an@@ ngô u nan la iky@@ ô@@ vough shin ng@@ uhar , shi ha@@ an nan ij@@ er sha ishi la i̱ lu a inja nena ? Kwagh ne kpa lu sha u akuraior a sha won cii a̱ zua a iveren yô . T@@ ôô ase wer ú tile vea kwase u ken kwaghôron u profeti ne sha U@@ wo u Shi@@ on . ( Mbaheberu 10 : 11 ) Yange upristi mba ve lu Mb@@ al@@ ev@@ i mbara ve eren tom ú lun a inja he ’ ior i Iserael cii . ( Aerenakaa 4 : 23 – 31 ) Mayange je tôv@@ ac@@ an u mba@@ ah@@ end@@ anev ve ve a mi la una fatyô u cir@@ in se zwa ga , shin ieren i mba se pasen ve kwagh , i̱ ka ve tese ér kwagh je kpa gba ve sha mi ga la kpaa ia ci@@ r se zwa mayange ga . I@@ sho@@ li@@ bo yange i ya tor ken a ve , kpa ve zamber a Aôndo ér a wase ve vea hide a er ishima na . Man u shi zua a mbam@@ lumun mba wasen we je kpa ? An@@ za a ve a dedoo la nga shi ‘ doon mba ve nengen a la , ’ di vough er akaa a a er ke ’ tar u Z@@ imb@@ ab@@ we ne a tese nahan . Ka se ‘ pase ishimaverenkeghen yase ’ ken tiônnongo zum u se ne ikyar sha mpin ken mkombo shin se lu a ci ker sha igbenda igen yô . A@@ tesen agen kpa nga a ior ve ne jighjigh a mi yô . Shighe kar yô , wan wase , G@@ ary vôso anmgbian u kwase u vi@@ an ken jijingi , i yilan iti na ér K@@ ar@@ in ; nahan ve kaa ér se un@@ yi@@ in cii se lu hen ya môm . M@@ kohol been ng@@ ôm za hi@@ di yô , a nger kwagh sha mkohol u vesen shon ken i@@ pi@@ pa@@ abaver i í yer ér J@@ as@@ per J@@ our@@ n@@ al la . Se mba eren kwagh ne sha u wan uwegh ke ’ mbamkombo sha u wan ats@@ am a ishima i môm man sha u keghen ato zu@@ lee man sha u wan zwa sha shighe u ian i dugh yô . ( Luka 12 : 15 ) I na Mbakristu mbagenev ian i tsuan aluer ve soo u ny@@ iman Yehova shin kpen yô . Ka nyi mbamaren vea fatyô u nan jighjigh ér ia er@@ ee ? Yange a lu u Timoteu una kera tsa a nenge a ya na ashe ga kpa , fatyô u fan jighilii ga . A@@ ar@@ on u i vande ôron kwagh na la kaa wener : “ M zua a ig@@ y@@ um@@ ior ken tar u A@@ fri@@ ka kpishi , i lu zenden keren kwagh u injaa u una wase ve yô . M@@ civir u aiegh yange du@@ mbur ken mbam@@ civir mba im@@ egh kpishi mba hen ity@@ ôn@@ ya . 5 : 25 ) Aluer se nenge ser gba u se lu a a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi agen yô , se fatyô u seer dondon gb@@ end@@ atesen u icighan jijingi sha u a wase se u lun a aeren shon yô . Shighe u mbat@@ s@@ wa@@ m@@ ev ta num sha gar wase la , yange ci@@ er mo iyol kpishi je yô , m kera fa@@ an@@ tyô u lun vea mbagenev imôngo ga . ‘ Kristu K@@ er Kwagh u Do@@ on sha ci Na Ga ’ Shighe u K@@ rist@@ ina lu any@@ e@@ kwase la Mbashiada mba Yehova henen Bibilo a na . M@@ cie u cian or — inja na yô ka u lun a ishim@@ any@@ ian sha kwagh u mbagenev vea ôr sha a mo la — ngu yangen mo u nan iti i Yehova icivir shi eren tom ken tempel na u ken jijingi laa ? ’ — Mpase 2 : 2 - 4 . Yehova ne mba ve lu keren un la injar . Anzaakaa 29 : 25 kaa ér : “ M@@ cie u cian or ka a va a kwagh@@ h@@ ônon , kpa or u nan suur sha TER yô , nana tema doo doo . ” W@@ ea soo u fan kwagh u tom u kasev ve eren ken nongo u Kristu la seer yô , ôr ngeren u sha peeji 23 , u a lu a itinekwagh ér , “ Mbashiada mba Yehova Mba K@@ asev ken A Ve Mba Ve Lu Mbat@@ esen Y@@ ôô ? ” la . [ F@@ o@@ to u sha peeji 10 la ] 4 : 32 ) Aluer or er se kwagh u a vihi se tsung je kpa , se de nen nan er Aôndo kpa a eren nahan . Se fatyô u maan shi kuran mlu u kôôsôô vea Aôndo nena ? Mba@@ fankwagh ts@@ or ts@@ or kaa ér iyenge jighilii i mba@@ beenyol mba i nzughul a ve la ia nongo u kuman er pue nahan ken atô u deri . ( Mpase 7 : 9 , 14 ) Er ve gem us@@ an@@ ker vev ve var in@@ du@@ har a mi yô , nyian je kpa mba ken bem a mba ve lu Mbashiada mba Yehova a ve imôngo la , shi mba ken bem a mbagenev kpaa . Yange tôô gumor ugen , anmgbian Timoteu , tese un u eren tom m@@ ishen . ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 2 , 6 ) Nenge imba er i lu hange hange u se hemba lun per nyian u mtim u tar ung@@ un jimin cii a mgb@@ ôghom ne sha wono ! ( Mateu 11 : 29 ) Zum u i nenge Yesu mk@@ er , shi i kôr un la , a kôr iyol tsaha shi lu ishima legh legh kpaa . Nahan kpa , aluer i kera kende usu la gayô , ua gba k@@ ur k@@ ur maa man@@ ger usu ua p@@ ir , a mase shin ak@@ a a tse@@ en la tseegh . Aluer un de u kuran yô , una lu eren kwagh u Satan soo ér una er la jighilii . Er Solomon a kaa nahan , kwaghfan ngu ken u teman gban tô@@ mon di akaa a ayange a karen la tsô ga , gadia sha kpôô yô , se fatyô u hiden a ayange a karen la ga . Satan yange er tom a akaa ne sha u me@@ en Yesu ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . Shighe u kwase ne nôngo ér una kighir Yosev a y@@ av a na la , Yosev er kwagh fese , “ a undu un a iky@@ ondo na la , a yevese a due ken won . ” ​ — Gen . Yohane hii washika na u sha uhar la sha mkaanem man ér : “ Or@@ tamen ne ngu su@@ ghun ic@@ u@@ wan sh@@ a@@ gba@@ kwase man shi ônov nav kpaa . ” Ka mnenge u iv@@ aagh u nyi ka a na icombor i lu saan saan@@ aa ? Diabolo ka una eren se ican sha mbamzeyol mba ve lu sha inja i saa la nahan , i doo un u nengen kpishi . P@@ ase ase er u hen wer at@@ se a usu u ye@@ ghen la , yange aa lu la . Kanyi yange i na ve Paulu nger kwagh u lu nger hen Mbakolose la ? Maa se er kwagh u a zough sha kwagh u se hen la . * U er nahan yô , alaghga we kpa u kohol anmgbianev mba nomso man mba kasev ( agumaior man mba@@ beenyol , mbau@@ kwa@@ av shin noov man kasev ) udubu imôngo , mba ve ne ayol a ve shi ve lu zuan a msaanyol u ‘ su@@ nd@@ an wuee ’ la . Aluer yange kwagh lu nahan yô , u fatyô u nan jighjigh wer shighe u yange u vihi la gba un kwagh tsung . Sha shighe la , “ iy@@ i@@ av mb@@ i̱ ngee shin tar sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v je kpaa , as@@ a@@ gher a mbi a̱ hingir war war . ” — Luka 11 : 31 ; Pasalmi 7@@ 2 : 7 , 16 . Kape kwagh u maren or he@@ gh la kpa a lu vough je la , ka Aôndo , Ter wase u sha la a ne i maren se he@@ gh ye . “ Iyange i Ter ia va er or@@ mbai@@ v nahan . . . . Tar kua ityom i sha u cii kpaa ia due ken igbar . ” — 2 PE@@ T . Shin er Bibilo i kaa ér Yehova * Aôndo fa hanma kwagh nahan kpa , shi i̱ tese ér gba un ishima u fan akaa a mbacivir un tseegh tsô ga . Ka i lu se ken ishima er apostoli Paulu nahan . A kohol mbau@@ ng@@ wan imo na hemba umiliôn uta@@ ankar@@ uhar , man han@@ mô ve nan lumun iyol i nan u eren ishima i Ter na . ( Ps . B@@ E@@ M : ‘ Sha ayange na yô , i̱ kpe or@@ perapera iyol , man bem a̱ ngee zan zan uwer ua kera lu ga . ’ Ken ashighe a lun inja er ka ashighe a hemban wan ime ken uma wase cii ne kpa Or@@ kuran se ngu a vese man una kura se kpaa . “ De ne nen i@@ wa icighan@@ kwagh ga . ” Ka sha igbenda i nyi nahan kwaghwan u Mal@@ aki a we sha ieren i mimi ga la a lu a inja ny@@ ian@@ a ? Kwagh@@ eren ve ne hingir ikyav i dedoo sha ci wase nyian . Aberaham vande k@@ angen ishima ér una ungwa imo i Aôndo na ken iky@@ aren i vesen ne , je yô lu veren ishima keghen ér una va nenge a wan@@ ye@@ kwa@@ or ne ken hemen shighe u a va nder un shin ku la . ( a ) Aôndo lôh@@ ô Mbakristu mbagenev ér ve ker iyua i nyi ? Er ior mba Yehova nyian kpa ve fe kwagh ne yô , jighjigh u nan ve seer taver , gadia ve kpa mba eren un tom ken ityar 2@@ 35 . Shighe u anyom dubu aa bee la , a na Satan ian ér a tsu@@ gh uumace mba vough shighe u una kar ve iky@@ aren i masetyô la . Yesu ka Or@@ hemen wase , nahan gba u ka un tseegh se dondo un ye Kpa ve gema ve t@@ ôngo ayôôso a Mose ér ngu hemen ve sha u ve za kpe yô . ( E@@ ks . Shi pase ishimaverenkeghen yase sha mlu u ken hemen man er i hii ve se te awambe ga yô . U eren ishima i Yehova ka kwagh u hiihii ken uma ve , nahan mba zough a ‘ m@@ mem ken asema a ve ’ gadia ve ngohol i@@ gb@@ ur i Yesu i le@@ gh@@ em la . — Mateu 11 : 29 , 30 ; Aerenakaa 20 : 35 . W@@ ea sember hingir Orshiada u Yehova je kpa , ka nyi u hembe veren ishima sha mini ? ( Anzaakaa 15 : 22 ) Or@@ gen vea kwase na kaa ér : “ Ashighe a hemban doon cii ken uma wase yô , ka shighe u se tagher a u@@ zayol mba hemban taver la . ” Kpa mbadondon Kristu mba mimi yô , mba gen@@ g ge gen@@ g shi ve fa ityôkyaa i akaa a yange er ken derianyom u a kar la yange er yô . Zum u hanma ortamen nan we iyol sha mbamkombo mba mbatamen , nan time sha akaawan a Ruamabera man a wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a ne la yô , kwagh ka a hemba zan doon cii . Ikyav i tesen yô , alaghga se lu a iyua i fan ityesen tsembelee . Yehova ngu a ur@@ ugh or u ishima i nan i tese ér ‘ sar nan ’ u civir un la . ( Aerenakaa 13 : 48 , N@@ W . ) Ity@@ akerada i ken Bibilo ne wa ityakerada i pasen yi@@ ase ker , kua ityakerada i atindi@@ gh , man i akaaôron a profeti , man ityakerada i ats@@ am , man an@@ zaakaa , kua u@@ washika . Kwase ne pase ityô i ij@@ ung@@ wen na la wener : “ M lu vea nomso@@ or ugen anyom 18 jimin , man mayange saan mo iyol ga , sha ci u a venda u v@@ ô@@ son mo . Er takerada u ôron maan un iyol kpishi yô , a kaa ér i va naan un Iyoukura i ken zwa Buter . Pe@@ tri@@ do@@ u ) , 7 / 15 Bibilo i wa se kwagh ér : “ Z@@ er karen nen ayol a en sha u né fa aluer ne@@ a lu ken jighjigh u nan yô , zer timen nen sha mlu u ayol a en . ” Gba u Se Lu a Jighjigh u Nan ! Gba u se dondo ikyav i Yesu la sha u pasen mbagenev kwagh u Aôndo sha kwaghôron man aeren a ase . ( Nenge Luka 24 : 44 . ) Doo nen ayol a en [ shin “ a anmgbianev , ” N@@ W ] tsung sha dooshima . ” ( 1 Utor 8 : 6 , 29 ) Lu u Mbaiserael kua atô@@ at@@ yev aa fatyô u veren ishigh sha tempel u i yilan sha iti i Yehova la , eren msen . — 1 Utor 8 : 30 , 41 - 43 , 60 . Se kpaa se fatyô u geman mnenge wase sha iwasen i icighan jijingi u Yehova . Shi I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada C@@ ol@@ l@@ ins nger wener : “ Hanma ijir cii ior fa kwagh u dedoo man u bo . ” Yehova kor mba ve soo kwagh na shi ve ongo imo na la . Gba u mba ve soo ér i er ve batisema mbara vea vande eren nyi , man kwagh ne gema va a mbampin mba nyi ? Aôndo ongo mbamsen asev nena ? ( 2 Timoteu 3 : 4 , 5 ; Mateu 24 : 21 , 37 – 39 . ) Yesu yange ta mbadondon un icin ér : “ Ver nen ishima sha ayol a en , asema a en a̱ de yo@@ ho sha h@@ ua u sha kwaghyan man sha ihy@@ un@@ dugh man sha akaa a nyian ishima a uma ne ga , iyange la i̱ de va bu@@ lun ne er kwagh@@ h@@ ônon nahan ga . ” Ior mbagenev yô , se lu a ityakerada i pasen Bibilo ken zwa ve , nahan doo ve kpishi u ngohol i . ” Se mba lôh@@ ôn we ser u̱ tôv sha itinekwagh ne ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo ne aa msen u eren . Ity@@ ough ki sha 7 la pase se kwagh u “ I@@ ny@@ am i vesen iny@@ iin ” wanger wanger — ka be@@ gha man d@@ w@@ em man any@@ am man inyam i ci@@ er iyol i lun a u@@ zege@@ mba@@ any@@ i@@ iv mba iy@@ ôô@@ v . Mar@@ c@@ us : Alaghga me fatyô u eren akaa a ahar ne sha ci wou . Anmgbian u kwase la umbur er kwase ugen gber k@@ we@@ legh lu v@@ aan yô , ér : “ A@@ kpa a@@ ma ! Tor Solomon yange lu a vangertiôr ér nyi ? “ Er akaa cii á va s@@ ough kera nahan yô , doo u né lu ken icighan@@ mlu man né lu civir Aôndo nena ? ” — 2 PE@@ T . U L@@ U@@ N Orkristu la inja na kanyi ? 13 : 2 , 3 ) Kwagh ne yange doo M@@ ano@@ a man kwase na kpen kpen je . W@@ ea soo yô , se mba taver we ishima ser lam a or u nan ne u magaz@@ in ne la , shin mba ve gber un la . “ Jijingi u W@@ en u A nder Yesu shin mbakp@@ enev la ” una fatyô u eren tom sha ci wase , una na se tahav mbu nôngon a asaren a yolough . ( Yohane 15 : 26 ; 16 : 7 ) Ka nahan ve Yesu yange ôr kwagh nahan ye , ér : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ik@@ ev . ” Mbagenev yô , dondo ieren i Adam la , un shon u yange i tsu@@ gh un ga , kpa lu un a ishima na dondo gbenda u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la . Er Yesu lu or u vough yô — sha jighilii yô , lu ih@@ ye@@ mban or u i gbe je nan lu sha won yô — yange tôô tom u pasen loho u dedoo ne . Shi se er kwagh sha kwaghfan aluer se dondo hemen u Yehova shighe u se soo u tsuan an@@ umbe a eren shin iyol@@ wu@@ h@@ an man h@@ we u eren shin ah@@ ur@@ aior a ase shin tom u se er shin makeranta u henen kua akaa agen yô . Kwagh u mbaapostoli er ne va a iveren i Yehova , gadia “ kwaghôron u Aôndo seer ng@@ een ; iyenge i mbahenen seer ken Yerusalem kpishi . ” ( Aer . ( b ) Kwaghôron u profeti u a kaa ér mbacivir Yehova vea civir un “ hii sha uwer u he ne zan zan ar sha uwer u he ugen , man hii sha iyange i me@@ men ne zan zan ar sha iyange i me@@ men igen ” la yô , ikyav na kanyi ? Aluer se mba eren sha Mkaanem ma Aôndo yô , se ngohol icighan jijingi u Yehova . ( Y@@ ak . 1 : 22 - 25 ) Shi akaawan a ka se zua a mi ken ityakerada yase man mbamkombo asev la kpa ka a lu se a iwasen tsung je ! Ken tugh môm tseegh , ort@@ yom wua u@@ sho@@ ja Mba@@ a@@ shi@@ ria iorov 18@@ 5@@ ,000 . “ Su@@ ghun Aôndo yô , A co@@ on A kaa er : Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne , ngi sha ci wen . U tesen ikyav yô , alaghga ishima ia lu zan se iyol hanma shighe sha ci u asorabo a yange se er , shin akaa agen a se er shami ga yô . ( Ps . ( Luka 4 : 4 ; Heb . 10 : ​ 24 , 25 ) Heela tseegh ga , ak@@ u@@ wa ka a kohol imôngo , nahan doo u se kpa se kohol imôngo vea anmgbianev asev mba ken tiônnongo sha er se “ taver asema ayol a ase yô . ” Ka sha nyi gbenda ‘ ashe a Yehova a wanger i gande u una kenger sha if@@ er@@ kwagh@@ a ’ ? ( Anz . 31 : 28 ) Kpa aluer ma kwagh ugen na zayol nyôr hen atô ve yô , nom u lun a erdoo nana kôr no@@ mbor u nan tsaha sha er nana heen kwase u nan sha iliam i nan ga yô . ( 1 Yohane 2 : 16 , 17 ) Kwagh u Yohane a er la tese ér doo u mba ve sember eren ivese la vea ter hanma or u nan ne ve iyua la sha iti man iyua i nan er je kpa ? Kpa er i b@@ unde awashima u Mbayuda ne yô , hingir u vea za tile ken ate@@ jir ken S@@ es@@ aria vea Paulu imôngo vea pase atô@@ akyaa a ve yer un ijir sha mi la . Í la@@ gh ga Paulu yange ma hen ke ’ ishima na ér : ‘ Zum u yange i lu keren mo a ku la , anmgbianev mban kaa a mo ér m@@ ̱ undu Yerusalem . Yesu yange ma venda u ungwan zamber u mba@@ ap@@ ir@@ ashe mbara , kpa er nahan ga . Takerada u New Ca@@ th@@ oli@@ c En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia ( 19@@ 6@@ 7 ) , T@@ ihi u sha 14 la , kaa sha peeji 2@@ 9@@ 9 ér : “ I hen ér ityesen i Ter man wan man icighan jijingi ka Aôndo môm la va mase duen ken mb@@ ee u derianyom u sha un@@ yi@@ in la . Ken inyom la , a he@@ e tartor u age@@ egh ugen , a gema a yima Mbaiserael a due a ve ken kp@@ an . A@@ veren kpishi nga keghen mba ve ti@@ mb@@ ir u hiden va kohol ikyum@@ u@@ ile ga la ken hemen ! Kwagh u m hii eren yô , m za sôn ian hen iji@@ ir@@ tom yam . • Pasalmi u sha 3 la wase se u lun a vangertiôr ser nyi ? H@@ ide lu a mnenge u ken jijingi u vough nahan ú nôngo gbe@@ ev ga . — 2 Timoteu 4 : 5 . “ Hegen Ne Ge@@ ma Ne H@@ ingir N@@ on@@ go@@ ior u Aôndo ” 1 : 35 — A@@ ji a Maria la kpa yange lu ave sha iy@@ av mbu wan na , Yesu laa ? Aluer u soo u fan er u lam a mba ve tesen ér i gba akaa cii anyom kpuaa ken ijime la yô , ôr an@@ takerada u ken zwa Buter u a lu a itinekwagh ér W@@ as Li@@ fe Cre@@ ated ? la , peeji 24 zan zan 28 . Ka se kwagh u civirigh kpishi er Yehova a le@@ he se uumace mba y@@ in@@ an mban ér se va er un tom yô . ( 1 Kor . A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu yô ka V@@ e@@ gher u sha uhar la ôr kwagh u a@@ jir a Aôndo ôr akuraior a a kase Mbayuda la , vegher u sha utar la di gema pase er ior mba Yehova vea hide a civir un yô . 2 : 41 ) Shighe kar yô , kwagh u mbaapostoli lu pasen sha gbashima la za hemen u u@@ men atam . ( Aer . A fatyô u kaan ér ku u ve kpe la ka nagh je ve ne a uma ve ye sha ci u kera mba a ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar ne ga . Gba u mbamaren vea na wan ve tom maa vea aa nan a mi ga . Tsô imo lumun kaa ér : “ M vande civir i , Me shi Me civir i kpaa . ” Sha vegher ugen di yô , u yaven a or u u vese nan ga la ashighe kpishi ngu a va a angev man ivaa p@@ aven man i@@ pi@@ la man ishim@@ avi@@ h@@ in , shi ngu a na icombor i hingir u lun a or@@ maren môm . — Ôr Anzaakaa 5 : 1 - 9 . ( Yoh . 1 : ​ 43 - 50 ) Nahan kpa , mba ve lu hen tugh mbu injaa , mbu i er iniongo i P@@ ase@@ ka ken Yerusalem la na jighjigh ér Yesu ngu Mesiya u ityendezwa la , Wan u Aôndo u uma . ( b ) Ka ieren i nyi i zough sha kwagh u i er ken Mbaefese 4 : 25 laa ? Shi m gba wasen anmgbianev av mba kiriki kpoghuloo je . ( Marku 1 : 9 - 11 ; Yohane 1 : 1 , 14 ) Aluer se mba zenden sha jijingi yô , mayange je se venda mimi ga . N@@ om@@ so@@ or man kwase u ve soo u v@@ ô@@ son ayol a ve , kpa tindi a yange ve la ka ve wa ave shin takerada ne sha ishigh ki mba@@ shi@@ ad@@ av , sha ci u ityôkyaa i i ter shin heen ne . ( 2 Samuel 16 : 23 ) Kpa kwagh ka a er i vihi yô , wanakiriki u jighjigh ne kohol Ab@@ es@@ al@@ om , wan u Davidi ve hemba un ato . Se mba ken tar u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ve hembe doon ior yô . Gba u a er nahan keng keng sha ci u atô@@ akyaa atar : ka sha ci u ( 1 ) ieren la i de ve a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova ga , shi ( 2 ) tiônnongo a za hemen u lun wang shi ( 3 ) wasen or@@ sho@@ li@@ bo la sha u nana gema ishima , aluer gba sha mi yô . Ken inyom i 19@@ 6@@ 3 la , i kaa ér mo m za er tom u sôron atôônanongo . Z@@ a Hemen u Z@@ enden sha I@@ gbenda i Yehova ( Mbakolose 4 : 12 , 13 ) Kanyi yange i̱ na ve E@@ p@@ af@@ era za sôr Paulu ken Roma , man se fatyô u henen nyi kwagh ken mlumun u Paulu yange na laa ? Nahan , u wanger a ha@@ gh@@ el@@ aa u ken ishima ne kera man kuren isharen i gba@@ aôndo i lun uma la yô , uumace due a atesen atô kposo kposo , hii sha ityesen i uma kpen ga la zan zan ar sha ityesen i or ka nan kpe shi i hide i mar nan la . Ngu i@@ mbor i myom wase shi ka un a lu Tor u He@@ mban@@ cii ua kom u mba@@ sh@@ aav kua hanma or u nan lu shin tar kpaa nana wa iyol i nan sha ikyev na ye . As@@ aria yange kaa ér : “ T@@ aver nen ayol . ” Bibilo kpa tese ér nom shin kwase ka una kpe or yô , i nyoon nan ken ishima tsung , shi m@@ nyoon u ken ishima ne a lu a nan ica i gba . ○ She@@ m yange tsa kuma nena , man lu nyi or@@ o ? Jighjigh u nan u mimi yô ka u se fan dedoo ser Aôndo ngu a tahav shi sar un u nan se injar sha m - ongo u se ongo imo na la . Sha gbar ne yô , u u@@ men atam la inja na yô ka akaaôron a sha kwagh u Tartor . Se fatyô u eren kwagh ne sha u eren sha kwaghwan u Yehova a we se ken Mkaanem nam man ken tiônnongo la . Takerada u Yobu shi tese ér aluer uumace mba ve yen , er Yobu nahan ne tagher a ican je kpa , vea fatyô u civir Yehova sha mimi her . Aluer u ngu eren hanma kwagh iyol you yô , alaghga a t@@ ume u iyol shi u zuan a shighe u lun vea tsombor wou kpaa ga . N@@ ana kar gbenda ugen sha er ior mba nan lu hemen la vea tagher a kwaghbo la ga yô . Aluer se suur sha iyol yase ga kpa se suur sha a na yô , una undu se ga . A@@ eren a uumace kaha kposo a a Yehova , sha ci u Yehova eren kwagh u vough hanma shighe cii . I@@ kp@@ elaior la lumun loho la fese je . u A@@ gu@@ su@@ tu 8 , 2@@ 000 , peeji 8 - 10 la . U gem yô , u nenge ior kpishi mba yemen sha gbenda ugen . A@@ L@@ U@@ ER se tôô kwaghôron u profeti u Daniel la se kar sha u Yohane la yô , se kav inja i akaa kpishi a a lu eren nyian man a aa va er ken hemen la kpaa . 2 : 8 , 11 ) Aluer se gema uma wase cii se na sha u eren Yehova tom a ishima i môm yô , se zua a averen kpishi kua inyaregh kpaa . — Ôr Anzaakaa 10 : 22 . Kwase u fan takerada ugen pase inja i ishember i “ to@@ gh@@ or iyol ” la ér ka u “ gbidyen iky@@ ar@@ ky@@ ase shin kun@@ den iyol gb@@ igh gb@@ igh . ” Hen Yehova yô , orumace môm kpa nan ngu a tsa i kuma iyange i môm ga . ( 2 Pet . T@@ ahav mbu tar u lu a mi mbu ur@@ ugh kwagh la kpa mbu kor se sha u kwagh a de eren se ga . I ôr ken Ruamabera kwa kimbir kimbir er Yehova a wuese mba ve eren ishima na yô . Kwagh ne ngu a inja kpen kpen . Kpa mba mor@@ on iyol man mbag@@ en@@ gese iyol yô gema venda Yesu kua loho na la . Sha ayange a Iserael u tsuaa la , M@@ ik@@ al vihi ishima a nom na , Tor Davidi . ( Gen . 3 : 9 - 13 ) Be@@ en cii yô , a kure ve ijir i ku@@ u . I@@ vande i I Er sha Iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i La , 10 /@@ ⁠ 1 ( b ) Se mba eren msen ser i na se icighan jijingi sha ci u nyi ? Aluer icighan jijingi u Aôndo ngu eren tom ken a vese ga yô , se hingir u lun a “ aeren a im@@ egh ” ken a vese . Í lu nahan ú zua a ian i ôron mbak@@ ov wou mba ken makeranta kwagh sha jighjigh wou u nan ve@@ e ? Yange gba u mbahenen mba Yesu vea za pase mba ken atô@@ at@@ yev a i ts@@ ôngo ve ga la kwagh . I@@ NG@@ ER iti i Aôndo i Yehova la kwa dubu imôngo ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures , i̱ yange i gber ken zwa Jam@@ an@@ i ken inyom i 19@@ 7@@ 1 la . I yila Yerusalem ijir . Mpase ne ngu vough sha ci u yange a̱ na naagh ku nan@@ den yô , i nan@@ de inyam i í s@@ enge la sha at@@ se , nahan ih@@ uma i doon i k@@ ôndo i yem sha Aôndo . Or@@ ngeren pasalmi kaa ér Yehova haa icivir iyol sha ci u nyi ? Er ior kpishi lu ken ishima@@ y@@ in@@ an nahan kpa , Yeremia yô , gema lu a ishimaverenkeghen tsung . Er nan ve kwagh u i ter ken Mbaromanu 3 : 23 la a lu kwagh u he hen mbagenev ga , kpa a gem a lu kwagh u he hen mbag@@ en@@ eve ? Kanyi i lu eren mba ve cie iti i Yehova ? Shi se “ gb@@ aan g@@ es@@ a ayol a ase . . . shin ve@@ mb@@ en ayol a ase kpaa ga . ” ( G@@ al . Ka imba uma u nyi i tsengaôron ken Yesaia 65 : ​ 21 - 25 ? • Mbaromanu 13 : 1 , 2 ? Nahan je kpa , Mose wa ishima sha u henen kwagh a ve imôngo . Kwagh ne tese ér , ityesen i i dugh ken Bibilo la ka i lu mba i lu tesen ve la a iwasen hen ‘ hanma ijiir ’ man ‘ ken hanma nongo u Kristu ’ cii , er lu sha ayange a apostoli Paulu la nahan . ( 1 Kor . Aluer ishima ngi eren se ker u eren kwagh sha gbenda u se zua a icivir kpa u ngu wer vihi keng ga . E@@ ̱r Peteru lu@@ ̱ môm ke ’ mbaapostoli mba Yesu yô , lu@@ ̱ mbadondon Kristu , “ Ter ” u í er kwagh na ke ’ 2 Peteru 3 : 2 la jighilii je yange lu ngeren ve washika la ye . ( Yohan@@ e@@ 1 : 29 ; Mpase 21 : 9 ) Tsô ka an nan lu kwa@@ se@@ he la shin kwase u wan@@ iyôngo laa ? • Ka aeren a injaa a i tese ken Yakobu 3 : 17 a nyi i doo u se lu a mini ? Man ka kwagh u hanma or nan lu tô@@ mon je ne gaa ? Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagen kpishi yange ve soon u b@@ i@@ ishi a mo ga , ve yilan mo ér “ Or u gban mk@@ er sha ci u tar u Jam@@ an@@ i . ” Yesu lu ken T@@ e@@ mbe U@@ kase shon , shighe u nenge kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ican kwase la kua mbagenev kpishi lu va eren iyua la . ​ —⁠ Luka 21 : ​ 1 , 2 . ( b ) Ka nyi mk@@ or i hembe lun a inja ci@@ ilii , man ka sha ci u nyi ? Ka nahan ve , zum u F@@ il@@ ib@@ u kaa a Yesu ér : “ Tese se Ter ” yô , Yesu kaa a na ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve , ” ye . — Yohane 14 : 8 , 9 . Mb@@ au@@ tahav kaa ér ort@@ wer ne yange za a ici@@ gh ki wu@@ an or hen ya u Ro@@ ber@@ t za kuma un , Ro@@ ber@@ t fa ga , tsombor na kpa fa nahan ga . Mbagenev ken Mbakristu Mba@@ aiev na jighjigh ér ka Yesu iyol na a lu ort@@ ani@@ vor ne ye . Nahan yô , hemba doon u a yilan ityakerada i hiihii i ken Icighan Bibilo , i í lu 39 la ér nyi ? Mb@@ an ne vea zua a mtsera sha ikyuryan i he la . A kaa ér : “ Akaa a u kaa a la cii , i er a nahan ga , kpa ka ken ishima you tsô u hen a ye . ” Ka jijingi shon môm u i er kwagh na ken Mbaefese 2 : 2 la . Shi a ningir a gb@@ ande ér or a er iyua ga . U@@ a@@ ah@@ e de ish@@ ar shin tar nyian . A̱ shi nan kpa ú kav e̱r i yer Yesu Kristu sha it@@ it@@ om ne yô . Ka ken iti You man se lu ôron kwaghôron u profeti gaa ? Nahan cii kpa , Yehova una gba timin ior n@@ zu@@ gh@@ ur n@@ zu@@ gh@@ ur tsô ga . Ngeren mban pase er se er ve se fatyô u lun kôôsôô a Yehova sha u henen kwagh sha kwagh u ityom i Yesu yô . M nenge mer ior mban ka vea kohol kpishi je kpa ve eren kwagh sha mimi shi ve tesen inja i dedoo , er anmgbian wam u kwase la nahan . 13 : 36 - 43 ) Mba i ishigh ve mkurem mbara yange ve lu pasen kwagh y@@ ugh@@ ur y@@ ugh@@ ur ken ityar i Tartor u I@@ ng@@ i@@ la lu hemen i la . 13 : 8 , 9 . I@@ kp@@ an ne ngi sha ian i i@@ civirigh shi i na i jighjigh shi mba ne i icivir kpaa . Or ne yange hii u wu@@ an ior min@@ iti mba kar 20 nahan yô , maa se ungwa imo i ud@@ as@@ enda sha ihi@@ a i karen . Nahan a hii u zan mbamkombo cica cii , a pav a kwaghaôndo na u tse la , maa a hingir u pasen kwagh u Tartor . A time sha kwagh ne ke ’ kwagh@@ ngeren u a mase ku@@ usu akaaôron ne la . Gba u mba i sar ve u fan mimi cii vea hen kwagh u Bibilo i tese jim jim yô . Or u nan suur sha Yehova taveraa ga yô , ka mnenge u nyi nana lu a mi ? Shighe a karen yô , ortamen la nana pine ve sha u fan er akaa a lu zan hen tsombor ve yô , shi nana seer nan ve iwasen , aluer gba u eren nahan yô . Apostoli Paulu yange wuese anmgbianev mba ken K@@ orinte sha ikyo i ve wa sha akaawan a ortamen Tit@@ u u va sôr ve wa ve la . ( 2 Kor . M@@ ac@@ mil@@ lan nger la , peeji 6@@ 9 ) Kwagh u ôr ne lu mimi ! A@@ tô@@ akyaa er ang@@ ara nahan ka atô@@ akyaa a injaa a aa yange or u dondon atindi a Aôndo ga . — 10 / 15 , peeji 12 - 15 . Doo u hanma shighe yô se timen sha igbenda i se kar ve se wase ior mba ‘ mfe ve a we ime ’ la , sha er vea zua a mlumun sha mpin u a taver uumace , ve zer pinen gbem ne . M@@ pin shon ér : “ Hii nan ve Aôndo a de ifer man ican i yan i lu zan hem@@ en@@ ee ? ” Yange S@@ te@@ ve man Jo@@ di cii lumun ér vea kura ivaa ve . Yange m tôô mer m ngu Kwa@@ se@@ m@@ usu@@ lu@@ mi . Ka nahan ve i er ish@@ or ér ior ve naan iky@@ on hanma shighe ye . U tesen ikyav yô , ôr Awa@@ ke ! Kwagh@@ wan u Anmgbian F@@ ro@@ st ne tese ér kwagh u nongo u Yehova kua kwagh u anmgbianev gba un ishima kpishi . Ma kaa ér : “ Ka sea fa@@ an kwagh sea seer a seer yô , í lu hen shighe la shi se seer kaven ser mfe wase ngu kpuaa tseegh ye . . . . An@@ th@@ on@@ y Mor@@ r@@ is u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la na kwaghôron u masetyô sha itinekwagh ér , “ Umbur , Akaa a i Nen@@ gen a M@@ i la Ka a K@@ aren K@@ era . ” Akaa a ior ve eren , er a@@ you a maan man ish@@ u@@ le iky@@ on man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan kua sh@@ a@@ gba u eren cii ka “ di u z@@ endan ahumbe ityô tsô , ” gadia akaa ne nga ne or uma u injaa shin nga ve a msaanyol gbem sha won ga . ( 1 Yohane 4 : 8 ) Yehova soo ér se lu uma saan saan gbem sha won . ( Pasalmi 10@@ 1 : 6 ) A@@ eren a jighjigh a mbatomov mba Yehova la doo un ishima . Ma kaa ér : “ Iyange ngi van ngi ye@@ ghen er usu u sha at@@ se nahan ; mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol cii , man mba@@ eren@@ af@@ er cii vea hingir atô@@ a@@ y@@ ia , man iyange i i ve la kpaa ia hi@@ a ve kera . ” Mbaiserael yange vea y@@ aan ican tsu@@ see yô , ve vaa af@@ an@@ yô , ve zamber a Aôndo ér a yima ve . Kpa nôngo fa mkav u or u ú henen kwagh a nan la kua shighe u nan lu a mi la kpaa sha er u tsua iyenge i ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange a u hen vea nan hanma kwa u ne tem kwaghhenen yô . Luka hemba ngeren akaa kpishi sha kwagh u uma u Yesu man tom na Anmgbian u yange nger ib@@ aver ne la shi kaa ér : “ Yange saan ior iyol kpishi , nahan ve za na ayol a ve shin Af@@ ishi a Nen@@ gen sha Tom u Nan I@@ wasen sha M@@ kohol sha u eren anmgbianev vev tom . ” ( a ) Ny@@ inya u pu@@ pu@@ u u Kristu a h@@ ende la tile sha ityough ki nyi ? Zum u Paulu ungwa ib@@ aver i doon ne yô , a “ hemba ember cii . ” — 2 Kor . Yehova yange tin@@ d@@ in mbatyomov ér ve wasen mbacivir un mba sha ashighe a tsuaa la sha nyi igbenda nahana ? Ishim@@ averen ngi ér alaghga amba la aa gema igbenda ve . ( Ôr Yohane 10 : 14 , 15 . ) Ior cii vea zua a kwar vough . Kwagh ngu nahan sha ci u ior kpishi mba p@@ aven ivaa nyian . Yange mba pasen ve mba to@@ ho yô , ve er tom u pania zan zan ve kar been tom ve shin tar ne . R@@ O@@ M@@ A Yehova eren kwagh u i gbe un ishima u eren la sha u wan ago@@ yol sha mi , ér a lu nyi je ia er kpa una gema uwegh ga ze ; kpa kuren a kure awashima na er shighe a lu zan tesen la . Or@@ gen Ts@@ ô@@ rom K@@ po@@ o Kpa kanyi ia fatyô u nan se iyol@@ kpen@@ e ? ( Mat . 28 : ​ 19 , 20 ) Kpa lu u hanma or u ken nongo ne nana er tom u nan kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough laa ? Ka a nenge ér hanma nongo u Kristu shin tiônnongo cii ngu dondon atindiakaa a Aôndo vough vough shi ngu ken mlu u dedoo vea Aôndo kpaa . Ve kaa a Mose ér : “ Ne ya kuma ve , gadia ior cii ka u@@ icighan@@ mbaiorov , hanma or kpaa ; TER ngu a ve . ” ( N@@ um . Mbam@@ sen mba ior er sha ci u Paulu la yange ve wase un kpishi , kape mbamsen asev kpa vea wase mbagenev je la . — 2 Kor . Ken a@@ you a civir Aôndo ne cii , yange i kuren mbamgbe kposo kposo sha u@@ iyua mba ior eren sha asema a ve la ; shi lu mbahemenev mba kwaghaôndo tseegh ôron Mkaanem ma Aôndo shi timen shami ga ; shi ken mcivir u Mbayuda man u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la cii , lu mbatamen hemen ken mcivir ye . 1 : 15 — “ A@@ yange kuma ” a eren nyi ? ( Mateu 24 : 45 ) Alaghga isharen i se lu a mi tsung i ma se seer fan loho u Yehova a lu a mi sha ci u orumace la ia mgbegha se u ôron Bibilo “ tugh kua te@@ tan ” — je yô kua shighe u ma kwagh a ze se iyol se k@@ an@@ shio u yaven tugh kpaa . Er@@ doo u Aôndo Be@@ en Mayange Ga • Yange gba u u@@ tor mba ken Iserael vea er nyi kwagh@@ a ? ( Yuda 8 , 16 ) Yô , se venda nen ieren i mba@@ gb@@ an@@ ah@@ on , mba kwagh kuman ve ga la , se gema se ver nen ishima sha akaa a dedoo a “ wanakiriki u jighjigh ” a lu nan se la . Ka gbenda u henen sha kwagh u nyi nahan se fatyô u yaren tom a mi u tesen aeren a Yehova man igbenda na , man ka akav ahar a nyi á tese er alaghga se yar tom a imba gbenda u henen sha kwagh ing@@ in ne ? F@@ ese je maa m hii u ôron azende am man Jo@@ sé Lu@@ is akaa a m lu henen la . Nahan kpa , mbahenen mba Yesu mba ve lu lamen a ve la lu Mbagalatia . Kwagh ne na yô , i mar Yesu lu or u vough , u lun a isholibo iyol shio . — Mateu 1 : 18 ; Luka 1 : 35 ; Yohane 8 : 46 . Á v@@ ingir m@@ w@@ em ma i h@@ ôr ma la ip@@ ye , a ta ij@@ en bredi a mi maa a kaa un shin ic@@ enge i i n@@ ôndo an@@ kure sh@@ imi la , zan zan una kar uman shi o@@ son . Mbat@@ amen di i gema i wa ve kwagh ér ve de lu mba “ eren tahav sha kwagh u i we [ ve ] sha ikyev ga . ” ( Heb . 13 : 17 ; ôr 1 Peteru 5 : 2 , 3 . ) ( 1 S@@ am . 22 : 11 , 18 , 19 ) Davidi nenge ér ka un , un ne ve ku ye . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Yehova er kwagh doo kpishi sha u pasen se akaa ne jimin cii . ( Yohane 3 : 17 , 18 ) Kwagh ne ka kwagh u nan ishim@@ as@@ ur@@ un ga he ? Aluer ú soo u wuese Yehova sha gbashima yô , doo u ishima you ia lu nena ? PE@@ E@@ J@@ I 13 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 8 , 10@@ 2 Shighe u ayange a masejime hii ica lu a gba ga la , ya la cii lu mba i shigh ve mkurem mbara . Yange Yehova ng@@ ur ôron Satan ijir , un shon u yange i@@ yô tile sha ityough nagh la yô , a kaa ér : “ Me ver i@@ ho@@ m hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” Apostoli Paulu ver se ikyav sha u wuese kasev mbagen jighilii sha tom ve u pasen kwagh la — di er nyian kpa mbakur@@ an mba ken Kristu kpa ve nengen tom u kasev mba lun a gbashima ve eren kpoghuloo la ér ka kwagh u injaa nahan . Ikyav tese wang ér er i̱ gbe tar je ka Yesu a lu Or@@ tesen u hemban u a zende shin ú ye ! U er kwagh ne sha u hanma shighe yô wan atindi a Aôndo man akaawan a na cii ikyo . Sha kpôô yô , yange sar Peteru u Yesu a de kpen ga , ka nahan ve ôr kwagh nahan ye . Aluer or ngu cian ér nan er icighan jijingi isholibo yô nana̱ pine iyol i nan ér : ‘ M tu@@ h@@ wa icighan jijingi shinii ? Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar hii shighe u i ôr mkaanem mara je , ior ôr akaa shi nger akaa kpishi sha kwagh u mkaanem ma i er ma kper@@ egh kper@@ egh ga ne . 16 : 31 ) Yehova ka una er tahav shin una ver or ér nana hemen sha ityough nagh sha shighe u a soo la , shin una kaa a nan ér nana sôr ma zayol ugen yô , i tese je ér a tema Tor hen shighe la . Ve pine ér : “ Á er nan ve ú er i@@ mba@@ kwagh la nahana ? Ior yange ve hen ér i gba a gba ie@@ ev mb@@ igen mb@@ in ga , kpa mbi sen sha Aôndo mbi va gba shin inya . Ka gbenda u Yesu yange dondo je ne . ( Yoh . 7 : 46 ) Yesu yange eren tom u pasen loho u dedoo ne kpoghuloo , man ishimat@@ seen na la bende a mbadondon nav kpaa , gadia ve kpa ve tse@@ e ishima sha kwagh u Tartor . 24 : 45 , 46 . Nyian kpa , kwagh u Yehova a er sha ci u ior kpishi la ngu a mgbegha ve u wuese un . W@@ u@@ ese Er I Ver Ior Ve Lu Hemen Se Yô U tesen ikyav yô , yange due ve a mbamhen mba eren iyua . — 1 Kor . 5 : 29 ) Anmgbianev asev mba kasev man mba ve civir Aôndo a ve imôngo nyian la cii lumun ér ka Aôndo a hemen ve ye , vough er kasev mba jighjigh mba sha ayange a tsuaa la nahan . Mal@@ aki kaa a ve ér : “ Doo@@ m a ven ga , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne , Me ngohol nagh ku sha ave a en la ga . . . . Er any@@ ighe una fatyô u lun ken nyityô mzough u uumace nahan cii kpa , any@@ ighe u ken gomoti hemba vihin cii . ( Yoh . 4 : 6 ) Yange ho@@ ol un a angev mbu ior mba pasen ve kwagh la . Nyian ne yô , ze@@ ge m@@ vende u vendan mimi la ngu zan hemen ken ato u ior mba Aôndo ga . Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi i i ne ve i gbe u se wuese Yehova yô . Er Yehova a vende ikyurior i Iserael nahan kpa , ior asange asange ken ikyurior i Iserael vea fatyô u hiden yan ikyar i dedoo vea na . Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Yange mea umbur er ieren yam la i ne ishima i vihi mba ve doom ishima kpishi la tsung nahan , m u@@ le kpishi shi m kera taver ken jijingi ga . Satan “ p@@ ir [ mbananjighjigh ga ] ashe a asema ” nena ? Yange kwagh la na un u “ tôvon nongo u Kristu u Aôndo a ican ng@@ egh , . . . nôngo u timin u kera je ” kpaa . ( Aerenakaa 20 : 28 ) K@@ era ga je kpa , ior mba ve lu “ u@@ i@@ wua ” ne ka Yehova a ver ve sha ikyev i Kristu sha u ve kura iyôngo na shi ve nenge sha i̱ kpaa ye . Na@@ de@@ z@@ h@@ da , kwase u ken tar u Rus@@ sia kaa ér : “ M er nom anyom 28 hegen shi yange m er batisema m hingir Orshiada ka anyom 16 je ne . A@@ pe se mase ôron kwagh u Paulu ken takerada u Aerenakaa yô , ka ken ityough 28 . Se F@@ atyô u Pas@@ en M@@ hii man M@@ k@@ ur u “ K@@ ov Ne ” Kpa ? Ity@@ av mbi V@@ esen mbi yange i nôngo ken inyom i [ 1914 - 19@@ 18 ] la tese ér kwagh ne ka mimi . Yesu kohol ôr kwagh u icighan ishimaveren i ior mba ve soo u lun uma gbem shin tar la nahan ér : “ Saan mba ve lu a ishima i legh legh la iyol , gadia tar ua lu dyako ve je . ” Mbaiserael yange ve nenge ér mba a ape zan ga sha ci u nyi ? “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ngu nan se kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough , kwaghyan ne kua U@@ b@@ ib@@ ilo ker man um@@ ag@@ az@@ in man ityakerada ig@@ enegh ken ijô imôngo . K@@ asev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mbara yange ve vaa un tsung shighe u kpe ken inyom i 36 la . 15 : 4 ) Ka sea ôr kwagh u Aberaham man S@@ ara man Is@@ ak@@ a man Yakob man Mose man R@@ ah@@ ab@@ i man Gi@@ di@@ on man Bar@@ aki kua ior mbagenev mba Bibilo i er kwagh ve la yô , kwagh la a mgbegha se u gbidyen kwar sha kwagh u jighjigh u nan wase . ( Heb . Kwagh gba tar u hegen u ú ban a ish@@ u@@ ghun ne u wan mbag@@ anden ikyo ga . Kanyi Satan a lu nan se ér se civir un@@ u ? 8 : 26 , 27 ) Sha mimi yô , Yehova kav er i lu se ken ishima yô . Er nan ve mbatomov mba Yehova mba jighjigh mbara vea nenge myom u Yehova laa ? F@@ a wer Yesu yange kaa ér ior vea de akaa a ve a eren sha ci u m@@ taver u ayange a masejime ne ga . Ken tugh mbu N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . la , Yesu man mbahenen nav 12 kohol sha kpo@@ you u sha ken Yerusalem sha u vea ya P@@ ase@@ ka sha u umbur myom u i yima Mbaiserael i due a ve ken Igipiti la . ( Luka 18 :⁠ 1 ) Yehova lôh@@ ô se ér se tese ser se na un jighjigh sha u s@@ ônon un akaa a kwagh a gbe se a mi la hanma shighe . Er u@@ ser@@ af@@ im zua ak@@ enge lu wan icam , mbagenev lu tôôn , mbagenev di lu lumun la , ve ter ishember i “ icighan ” la kwa tar , sha u tesen ér Yehova hemba ng@@ un icighan cii . Nahan kpa , ku ua fatyô u ts@@ eren han@@ mô wase cii , a lu hegen gayô ken hemen . Er nan i doo u se de ser ah@@ on a gban a ya tor sha a vese ga ? Kwagh u a hembe lun kwagh u vesen yô , ka kwagh u se eren la tseegh ga , kpa ka ityôkyaa i i ne ve se eren kwagh shon la . U hemban vihin je yô , alaghga mban@@ ah@@ an@@ tar mba b@@ an@@ en a jighjigh , mba Peteru a vande tan icin sha kwagh ve la vea tsu@@ me a vese . Kpa aluer Orkristu nan nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh icin i môm shin ac@@ in ahar di ye ? Ôr Mbaromanu 12 : ​ 14 , 21 . ( Genese 1 : 27 ) Mba@@ wan@@ ndor a vese ka vea doo se ishima yô , kwagh ne a tese ér Aôndo kpa doo se ishima . T@@ so@@ mbor ne maa za haa af@@ o hen gar u S@@ an M@@ ig@@ uel de Al@@ l@@ ende , u ior mba ken ityar igen lu her kpishi yô . G@@ ar ne gba ica a M@@ ex@@ ic@@ o C@@ ity je kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 40 nahan . Een , se fatyô u kaan nahan . ▪ Mbashiada mba Yehova mba tesen ior ér Aôndo ts@@ wer iv@@ a@@ ap@@ av@@ ene ? Inja na yô , Paulu lu kaan heen wener , ‘ er m sember ôron ne nahan , m ngu zamber a ven mer er ase nen kwagh u m soo u ôron ne hegen ne . ’ 18 Akaa a In@@ j@@ aa a A E@@ re@@ m ken Tom u Pas@@ en Kwagh u Tartor La 28 Sha ci u A@@ g@@ umaior — U@@ umace K@@ era K@@ uma u L@@ un ken Paradi@@ so Ga I@@ mba or la nana fatyô u ku@@ wan karen ihy@@ ongo , shin undun mimi . ( Heb . Ieren ve ne na yô , or la gema inja . Nahan aluer nan na kwase u nan icivir sha u wan mbamhen mba nan@@ ev sha ada nahan a hemba lun ieren i sha kwaghfan gaa ? U@@ ̱ ma ve wa ayol a ve sha ikyev i hemen u Tartor u Aôndo u he la yô , ve de ve t@@ ume ityough nôngon ityav keren m@@ hembe — ve nôngo Ity@@ av mbi V@@ esen , shin Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha M@@ ôm la . Nahan kape m@@ ti@@ mb@@ ir u Yesu yange ti@@ mb@@ ir u nyôron ke ’ Be@@ tan@@ i la na un fatyô u eren ivande i ma or môm kpa nana fatyô u hur@@ en kera ga je la . Tar a akaa a a lu shin u kpishi la ngu wanger iyol i ú sha gbenda u kpilighyol , shi i gba ú ér u̱ lu wang , u̱ doo u lun sha ú kpaa . Doo u iyôngo ia ungwan imo i mba i ver ve lu mbakur@@ an la sha ci u nyi ? Mose h@@ ongo sha u@@ wo va nengen kwagh ne nahan yô , ishima vihi un kpishi , nahan a gema ikp@@ ande í ihi@@ ar í Aôndo nger atindi sha mi na un la ta inya , í hembe . Vea er kwagh ne nena ve a lu sha injaa ? A@@ ER@@ EN A I@@ OR Bibilo kaa ér hen “ ayange a masejime ” ne , aeren a ior aa lu vihin gban a gba kera . 9 : 1 ; 11 : 9 . A@@ ka@@ a@@ wan a ken Tindi u Mose la nga a inja nyian kpaa . Er mimi a doo ve ishima shi ve lu a isharen i civir Yehova shi yôôn ang@@ we u Tartor yô , kwagh ne tese ér mimi je ka Aôndo a yer ve ye . — Yohane 6 : 44 , 65 . Alaghga ic@@ ôron u@@ ange shin iyol@@ been gayô mbamzeyol mbagenev mb@@ á yangen we u pasen kwagh kpoghuloo er ngise u pasen nahan . Er fa takerada ken kô@@ le@@ eji yum yô , Ro@@ ber@@ t kuma u nyôron hanma y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i hemban doon cii ken tar na . Yehova tôndo zwa u nan ve kwagh u Adam man Ifa ta kera la , ka uma u tsôron a m@@ nyoon shio ken paradi@@ so shin tar je la . — Mpa . Nahan an@@ ti@@ or u nan bende a na cii nan kera lu wang ga . — L@@ ev . 18 M K@@ ôr M@@ k@@ ai@@ ky@@ ondo u Or@@ yuda K@@ uma Anyom A@@ kun@@ du@@ at@@ ar@@ gber Hegen U keren perapera u Aôndo la wa nyi k@@ ere ? Bibilo ôr kwagh na ér : “ Ka vande , tom Na ngu vough ; gadia igbenda Na cii , ngi jighilii . ” “ Shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; mimi je , ú nenge sha ijiir i nan , nan nan kpaa , kpa nana lu ga . ” Maria man Christ@@ ian@@ a yange ve gba uwer u s@@ ônon Yehova ga . Kwagh@@ hi@@ r ugen kpa ngu u i gbe u se kura iyol yase sha mi yô . Wan na u kwase , F@@ l@@ or@@ ence ( 6 ) yange za er tom u m@@ ishen ken tar u In@@ dia . ( M@@ ika 4 : 1 - 5 ) Shi se cii kwaghôron ne taver se ishima ér aluer mlu wase ngu nan nan kpa , se fatyô u eren kwagh u Yehova a soo hen a@@ vese yô . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u kwa la tese nyi ? U@@ umace zer tagher a i@@ pi@@ la sha ikyo@@ v ikyo@@ v . Kpa i gema i kaa a E@@ ve@@ l@@ y@@ n ér a nger washika a pase ér un lumun u mo undun un , a hemba kpa iwer pue , vough er kasev mbagenev mba i lôh@@ ô noov vev makeranta ne la kpa gba u vea er nahan . U@@ ̱ kwagh a̱ lu nahan yô , a na se mbam@@ pase mba umbur se kwagh . A@@ you a Tartor a i maa la kpishi , Shi@@ r@@ le@@ y man L@@ is@@ a er tom sha mi vea mo . Ity@@ ôkyaa yô , or nana fatyô u kaven inja i Mkaanem ma Aôndo vindi vindi a iwasen Na shio ga . S@@ aa u hen u ny@@ a@@ ghen m@@ vende u vendan atindi la tsembelee ve una ya u ga ye . Shi a kaa ér kasev vea fatyô u nengen a iniôngon i mbagenev shin akaa a kiriki a ve er kposo kposo la , nahan wuese ve . ( Yoh . 13 : 35 ) Man sha mimi yô , shighe u mbahenen Bibilo ka vea za mbamkombo asev yô , ve nenge dooshima u a lu hen atô wase la nahan i doo ve kpen kpen . Yehova Una Ôr Mba@@ aferev I@@ jir Anmgbian Jac@@ k@@ son maa kaa a mba been makeranta ér , “ Aluer ne dondo akaa a ne hen ken Bibilo la ken tom wen yô , ne lu er or@@ fankwagh la nahan . ” Ka hanma shighe cii mbamaren mba wan ônov ikyo ve ne ônov vev akaa a ve sen ve , hen shighe u ve sen la je ga . 15 : ​ 5 - 7 ) Mba@@ cian Aôndo mban fatyô u ‘ nengen ’ a ônov vev ken tar la ken ishima ve sha ci u jighjigh ve u@@ nan . D@@ er@@ ab@@ a u fan kwagh yô , nana p@@ ande a@@ yem , nana y@@ enge cii ve nana mase yemen ye . 18 : 21 . Or@@ gen u yange ungwa ityesen i Yesu i sha u@@ wo , i í fe hegen kpu@@ un la , nger ér : “ Tsô er Yesu been akaaôron ne yô , kpiligh ikpelaior iyol a ityesen Na . ” — Mateu 7 : 28 . ( Yesaia 25 : 8 , 9 ) Se ng@@ ur@@ en fan aeren a Yehova seer yô , kape a lu hemban lun se er ka se se̱ lu a Ter u hemban doon cii man I@@ j@@ ende i v@@ aren a vese je la . N@@ ga atô ahar , ka ( 1 ) “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” man ( 2 ) atam a Tartor . — Mbagalatia 5 : 22 , 23 ; Mateu 24 : 14 . T@@ ôô akaa a yange er ve la kar sha mbamlu ou . I rumun un er a̱ wu@@ h@@ a iyol sha ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u a dedoo a engem ashe man a wang kpaa — gadia ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u a dedoo la yô , ka aeren a perapera a u@@ icighan@@ mbaiorov . ” T@@ erem yange sar ku , m lu anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar hen shighe la , tsô se mough se yem hen ijiir i mbam@@ ishen , i ior mba ve lu mar@@ nya u tar u Au@@ str@@ al@@ ia ken gar u M@@ ap@@ o@@ on ; gar ne ngu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i gar u A@@ ur@@ u@@ k@@ un er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 50 nahan . ( Yohane 5 : 30 ; 6 : 38 ) Se mba a imoshima i dedoo . Se@@ ̱ de b@@ undu nen mbam@@ kohol asev . . . ga . ” ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Ge@@ ma sha uma wase u sha use use la di yô , apostoli Paulu kaa ér : “ Aluer ne@@ a y@@ aan kwagh , shin ne@@ a maan kwagh shin ne@@ a eren nyityô kwagh kpaa , eren nen akaa cii sha ci u icivir i Aôndo . ” ( Mateu 18 : 6 ) Aluer or kera hen ér ieren i nan la ia fatyô u nan mbagenev gb@@ ev mbu nôngon ga yô , alaghga nana hingir u lun a imoshima i i hông@@ or yô , vough er Mbakristu mba ken K@@ re@@ te kpa lu nahan . Aluer se za hemen u eren kwagh ne yô , mayange se er isholibo i vesen ga . Alaghga ieren you i dedoo la ia doo mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga mban , nahan ia ur@@ ugh ve vea hingir mbananjighjigh . ( Anzaakaa 13 : 20 ) Nahan se ‘ zenden ’ nen vea mba ve tesen iengem i Aôndo yô . 30 : 7 - 9 ) I@@ b@@ anave je kpa ka ityôkyaa i nan or za iin ga . 9 : 37 , 38 . ( Y@@ er . Er se lu Mbakristu yô , se mba a tom u pasen ior loho u dedoo shi geman ior hingir mbahenen . Or u i yer nan u yemen sha sha mimi yô , gba u nana pine mbagenev sha u fan aluer nan ngu a ishimaverenkeghen ne yô , ga . F@@ a wer lu icighan jijingi u Yehova u age@@ egh la yange wase mbahenen u ôron mkaanem ma Aôndo vangertiôr ye . Man sha mimi yô , naagh ku ip@@ aa ne ku a tahav kpishi . Ken tar u N@@ ic@@ ar@@ ag@@ ua yô , u@@ de@@ l@@ ab@@ a mba taver inja ka ve nger iti - kwa@@ v ve sha a@@ jingi a mat@@ o ve , inja er : K@@ ur@@ utya shin Y@@ ese shin T@@ a@@ yar gayô Or@@ t@@ ato nahan . ( 2 Samuel 5 : 11 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 2 : 11 – 16 ) Kpa kwagh ka a er i vihi yô , A@@ tor a T@@ ir@@ u va hingir u tôvon ior mba Yehova a ican tsung . Kwagh u injaa môm u se er yô , se sôn Aôndo ser a na se icighan jijingi na . Er lu a inja i mimi shi lu or@@ perapera kpaa yô , á kaa a mbaihyomov nav ken igbar a mciem shio wener , aluer ve nenge ér un er isholibo yô , ve pase i̱ . Ú fatyô u ‘ bu@@ ghun ishima ’ you eren a ior doo doo kpa ? Yange se er zende kuma ah@@ wa an@@ igh@@ eni shin at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin nahan . Se hii zende ne shin gir@@ gi@@ do@@ go , se va mase kuren u sha iky@@ e@@ ky@@ e i kp@@ el@@ an a kp@@ ela . ( Yohane 7 : 16 , 17 ; 8 : 47 ) Sha nahan yô , u Aôndo a sue or ken ijime yô , gba u nana tesen kwagh u Aôndo a pase ken Mkaanem nam la tseegh shi nana venda atesen a a har sha kwaghfan u orumace shin sha aeren a uter la . — Yesaia 29 : 13 ; Mateu 15 : 3 - 9 ; Mbakolose 2 : 8 . Ka gbenda môm u nyi Satan a lu yaren tom a mi u l@@ ahan hemen u Aôndo ? ( Se@@ kar@@ ia 1 : 1 – 14 : 21 ) ( Mateu 11 : ​ 4 , 5 ) Yesu lu er mbahemenev mba kwaghaôndo nahan ga ; yange i doo un u tesen mba ve soo u henen kwagh u Aôndo la . 24 : 45 - 47 ; Ps . 1@@ 00 : 3 ) Wan@@ akiriki ne soo u wasen se cii ér se mon@@ don iengem i Yehova . Pro@@ feti la ôr kwagh u Yehova ken M@@ ika 7 : 18 kaa ér , “ erdoo doo U . ” Nahan Yehova na ve kwar hemba kwagh u ve sôn la . Yakob yange suur sha Yehova sha u a kura un yô , kpa un iyol na kpa lu nôngon ér una kura uma u mba ve lu zenden a na imôngo mbara cii . ( Gen . Yange ho@@ ol Yesu a angev nena ? A@@ K@@ A@@ W@@ E u gomoti u nengen sha kwagh u zende u sha aka@@ ah@@ endan ken tar u Amerika yange kaa ér : “ Ieren i nahan kwagh veren ishima her ga la ka zayol u vesen ken tar wase , man hanma inyom yô , zayol ne ngu a seer a seer . ” Mbam@@ pase O@@ u doom ishima . ’ Aluer u nenge a kwagh u fa kwagh shon yô , ityôkyaa shi ia lu i veren ikyav i tesen wer kwagh shon ga . Yange fa ér mbat@@ ô@@ v@@ on Mbakristu a ican mbagenev vea fatyô u hingir mbacivir Aôndo ken hemen , gadia un kpa vande lun imba or la . Ior mbagen “ mba mhen ve a vihi ” yô , hendan a mimi ku@@ aa je . Orkristu nana ng@@ ur@@ en karen iyol i nan sha u fan shin nan ngu a jighjigh u nan her yô , a gba u nana fa aluer akaaôron a nan man aeren a nan zua sha kwagh u nan s@@ enge ér nan na jighjigh a mi la yô . U fatyô u lôh@@ ôn or u ku u er nan la iwer hen ya wou shin duen ahumbe a man vea nan . Sha nahan yô , “ kwase ” u Yehova u sha ikyav u lu er ‘ kwase u nan mar ga ’ ica i gbe la hingir u wan “ ats@@ am ” ken masejime . — Yesaia 5@@ 4 : 1 ; Mbagalatia 3 : 29 . E@@ i , ve mbagenev kpishi ve wuese ga . Ikyav tese wang ér , ken inyom i 19@@ 35 la , Kristu hii u kohol ior nav mba ve lu “ iyôngo igen ” la . Nyian ne , mba ve lu iyôngo igen la ka ior umiliôn umiliôn mba ve dugh ken akuraior a sha tar cii yô . Vea z@@ aan ahumbe ate@@ tan vea hiden yô , ashighe kpishi ve er tom zan zan ah@@ wa 7 : 00 ai@@ k@@ ighe , shin i hemba nahan . Gba kpee u se fa ser , ishima yase ia na se undu Yehova . Aluer anmgbianev asev doo se ishima yô , kwagh ne una na se agee a wan ishima a ah@@ endan Se mba eren nahan sha ci u nyi ? Ga@@ yô se lu keren ish@@ ô sha ci u kwagh i gbe u ma se er , kpa se k@@ an@@ shio u eren yô . Mbakristu ma ve hingir ab@@ u@@ me@@ aior a a ne jighjigh a ze@@ ge aie yô . ” ‘ Kwase u a lu Yes@@ e@@ bel ’ la lu ken atô ve — alaghga a lu k@@ we u u@@ kase u yange ú lu a an@@ za er ifer T@@ or@@ kwase Yes@@ e@@ bel u ik@@ we pue i Tartor u Iserael nahan la . 12 : 25 , 26 . A@@ go a wan sha mbamkombo nga wasen se u kaven aka@@ ac@@ imin a Aôndo nena ? Er m za ad@@ ua ken c@@ ôô@@ ci ve kuma kwa har shin kwa tar yô , m nenge ior mba lun tagher tagher ken c@@ ôô@@ ci la lu tan g@@ es@@ a ayol a ve . “ Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 12 : 21 . 2 : 1 - 4 ) N@@ agh ku ip@@ aan u Kristu kura na yô , Aôndo na Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban ish@@ ô , ve hingir mbap@@ er@@ apera sha ishigh ki Aôndo shi ve kuma u va lun uma gbem sha won . Nahan ve kav er i lumun ve ve hingir “ ônov mba Aôndo ” yô . — Rom . Sha mimi yô , kwaghwan na ne ngu sha ci wase nyian kpaa . — 2 Timoteu 4 : 5 . “ Shin er una ngô@@ ôr kpaa , kegh un . ” ​ — H@@ A@@ B . ( Yesaia 11 : 9 ) Hen shighe la , uumace cii vea hen kwagh u Yehova Aôndo shi vea dondo aeren a na a doon tsung la kpaa . MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V MB@@ A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A M@@ I L@@ A — Er Nan Se Eren M@@ sen@@ e ? U zuan sha kwagh ne yô , ka kwagh u sha un@@ yi@@ in u hange hange u a fatyô u zuan a mi ken Mal@@ aki ityough 1 la . Shighe u I@@ can i T@@ ser Se Yô ( 2 Timoteu 2 : 15 ) Mbak@@ ur@@ an mba ve vi@@ e ken tom u tesen ne ka ve pase anmgbianev mban iember i vea er mbagenev tom ve vea zua a mi la shi ve pase ve msaanyol u ve ayol a ve ve zough a mi sha u eren Aôndo tom la . Kpa shighe u vea za a ven nahan yô , asema a̱ de nyian ne sha inja kwaghôron i né ôr , shin sha kwagh u né kaa ga , gadia hen shighe la je á na ne kwagh u né ôr yô . Gadia ka ne ne ôron kwagh ga , kpa ka Jijingi u Ter wen A ôron kwagh ken a ven ye . ” ( Mat . M@@ doo u uumace ve doo Kristu ishima la na yô , se nenge ser gba kpee u se er tom u a ne se ne se kure cii ve a mase timin tar ne ye . Se er nahan sha u ( 1 ) eren msen hen na sha kwagh u a ze iyol la man ( 2 ) sha u h@@ aren sha Mkaanem nam man nongo na ser u hemen se shi u sue se kpaa man ( 3 ) sha u eren kwagh u se fetyô cii sha er mzeyol la una p@@ ande yô . — Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; 11 : 14 ; 15 : 22 ; Mbafilipi 4 : 6 , 7 . Akaa a i sôr ne cii wase nena ? Ka nyi i wase un a ze hemen a tom na u pasen kwagh laa ? “ Hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan , kwase kpaa , a̱ cia nom u nan . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 5 : 33 . Kape i lu ve Bibilo i kaa ér “ no@@ mbor u aiegh ” man “ or u eren shiada u mimi ga ” cii ka akaa a hông@@ or@@ ough , a Yehova a ker a ihyom je ne ! — Anzaakaa 6 : 16 – 19 . Ka unô ve lu nongo u Yehova a ver ú kura , u lu “ or@@ kuran ” laa , man kanyi ieren ve lu a mini ? Nenge c@@ a@@ ate i i lu a itinekwagh ér “ M@@ ny@@ am ma Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar ma sha Kwagh u K@@ on la . ” Kanyi ia wase ú u za hemen u eren sha iyol i u tsegh sha ci u Aôndo la shin er mbagenev vea hendan a we nahan kpaa ? • Anzaakaa 24 : 27 tese se nyi sha kwagh u or ‘ maan ya u nana ’ ? N@@ aagh ku bem kura kpa or naan ku a ishima i nan , kpa ku yô í karen a kar kwar . Ú er nan ve or u ú henen Bibilo a nan nana hemba veren ishima sha Bibilo ? U ngu wasen mbagenev sha u ve kpa ve fa icighan iti la kpa ? L@@ am nen sha mbamzeyol enev sha ishima i legh legh man sha mimi kpaa . Ieren you i̱ zua sha kwagh u ú fe wer ka atindiakaa a Yehova la . ( 2 Peteru 3 : 13 ) U zenden sha mnenge a nenge yô , ka u veren ishima yase cii sha akaa a se nengen a mi tseegh la . Kanyi ior ve de u eren sha ajiir kpishi ? Shighe u ôr “ ikpelaior ” injakwagh i ort@@ ani@@ vor la bee kera yô , mbahenen nav pine un ér : “ Inja na nan man U er ve kwagh sha an@@ zaakaa ? ” Ka an yange nan lu Ab@@ ig@@ ail ? A kaa ér : “ Kwaghôron u TER . . . hingir mo ken ishima er usu u hi@@ an , u i ci@@ r u ken ak@@ u@@ he am yô . ” N@@ om u nan di , í kaa a nan ér nana za ng@@ iri@@ gh il@@ ye@@ egh ki nan ki yaven a kwase , nahan nana va a m@@ ny@@ an@@ de@@ m ma nomso@@ or ma wan kwase iy@@ av la . Ka an ken a vese nan soo ér nana seer lun a ishima i wan shi nana seer lun sar sar shi nana seer lun a mlu u dedoo ga . Ior mba ve fe mimi i kom ve ga je kpa , ve taver ishima shighe u ve tagher a ican yô , nahan kwagh ne wase ve ve tile sha mimi . Nahan doo u se lu a ieren i dedoo shi se eren msen a ishima i môm . Er se fe ser Yehova Aôndo lumun a isholibo i eren sha apera ga yô , doo se kpishi shi asema taver se kpaa , hemban je yô se mba afer@@ aior a nzughul a vese kpishi man ishima tsô i te ve k@@ we ga la . ( Mateu 6 : 9 , 10 ) A@@ kur@@ aior man ini@@ on@@ go@@ ior cii mb@@ á lamen zwa u wang ne sha ci u ka ú tseegh u lu zwa u wang u ken jijingi shin tar ye . I@@ ti ne kôr , sha ci u mba gb@@ eren u@@ i@@ pi@@ pa@@ mba@@ abaver cii sha u pasen akaa a a lu zan hemen shin tar la vough . Mbat@@ amen man mbagenev vea palegh u eren kwagh u una hông@@ or mlu u ve lu wang sha ishigh ki Yehova la nena ? ( Anzaakaa 4 : 18 ; Daniel 12 : 10 ) V@@ e@@ gher ugen yô , ka sha m@@ ne u a ne , ve lu u@@ men atam a kpilighyol ken tom kwaghpasen la . ( Luka 22 : 31 ) Inja i kwaghôron u Yesu ne ér nyi ? Kpa mbatomov mba Aôndo mba mimi yô mba ny@@ igh@@ en ér vea b@@ unde tom ga . Kpa ka ityar kpuaa tseegh i lu a inyaregh shin i lu a ishima i tin@@ d@@ in u@@ sho@@ ja ér ve za kôr num ken ityar igen ica , ape ka i taver ik@@ we i i lu nôngon num la u eren sha ic@@ egh@@ zwa ve sha ci u ihyom i ve ker ayol a ve man jighjigh u ve ne ayol a ve ga la ye . “ Yange me a nenge mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci i K@@ at@@ oli@@ k@@ o man i Lu@@ ther@@ an man i E@@ p@@ is@@ cop@@ al kua u@@ c@@ ôô@@ ci mbagen vea veren ag@@ ir@@ g@@ i a u@@ ity@@ a man mba nahan á . . . ken anyom a i lu nôngon ityav la nahan i z@@ am iyol je i zua ga . Yange ve ver ag@@ iri@@ g@@ i ne cii ve á mough ú za tan u@@ bo mba ub@@ om vev mbara ye . Kwagh ne kpiligh mo iyol saa her ! 6 : ​ 9 , 10 ; Mpa . M ER T@@ O@@ M U S@@ Ô@@ R@@ O@@ N AT@@ Ô@@ Ô@@ AN@@ O@@ NG@@ O SH@@ I M H@@ I@@ D@@ E M Y@@ E@@ M SH@@ I@@ N B@@ E@@ TH@@ E@@ L Ngeren u a lu sha peeji 14 la una na mbam@@ lumun sha mbampin mban . 24 : 3 , 4 ) Shi yange pasen mba dondon un mbam@@ nenge nav man er ishima luun un ker la . Me lu hen ijiir ne a kuma shighe nena ? ” Davidi yange lu er wan@@ iyôngo u a ne or@@ kuran na jighjigh nahan . Mbah@@ enen mba kuman iorov er 1@@ 20 nahan , kohol sha kpo@@ you u sha ken Yerusalem sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la . Or@@ pasenkwagh 12 : 11 kaa ér : “ A@@ semb@@ er@@ akaa a mba@@ fankwagh nga er ut@@ ak@@ era yô ; man er u@@ k@@ us@@ a mba i man@@ de i taver yô , kape akaaôron a i kohol a imôngo a lu la , ka hen or@@ kuran môm a dugh ye . ” ( Luka 21 : 20 , 21 ) Akaa a yange za hemen sha ayange a mbaapostoli la wa im@@ agh sha ci u mbacivir Aôndo sha shighe wase ne . Ka sha ikyev i Yesu i yem uumace mba ungwan tindi sha ikyev i isholibo kera ye . ( Rom . Zum u Mbashiada mba Yehova hii pasen we loho u ken Bibilo la , alaghga yange ma kwagh u mimi ugen kôr ou sha m@@ tema , inja er mlu u mbakp@@ enev shin mnder u shin ku nahan . Davidi na zwa i wua nom na , shi a tôô kwase la hingir u na sha er una yer isholibo ve la yô . ( Ivur 6 ) Ka imba mk@@ or u i sar u u̱ zuan a mi laa ? Shin er yange i nger mkaanem ma Mose mara sha ci u Mbaiserael mba tsuaa mbara nahan kpa , mkaanem man ma a inja hen mba ve soo u eren ishima i Aôndo nyian ne cii . — Mbaromanu 15 : 4 . Ity@@ esen i ts@@ eng@@ averen la har sha mhen u nyi , man kanyi i tese ér ityesen ne ngi nan Aôndo icivir ga ? Kanyi i lu mhôônom ma kô@@ ron@@ o ? U fa nena ? Alaghga angev shin akaa agen aa yange ú u suen mcivir u mimi sha ishima you . Kpa zum u or@@ maren nan lu eren a wan u nan nahan yô , alaghga nana wa a wa m@@ g@@ eng@@ am . Doo u se palegh u nyôron nongo a mba ve y@@ eren mlu ve sha In@@ tan@@ et la man mbayev makeranta kua mba se eren tom ijiir i môm a ve mba ka ve s@@ enge ér mba azende ase kpa ve gema ve lu a mba@@ awashima mba b@@ ov la . Shi doo u se palegh mba@@ vendan mimi man mba ve civir Yehova kpa ve gem ve eren akaabo myer la . ( Y@@ er . 38 : 4 ) Yange pase kwagh u a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova hemba anyom 65 . 5 : 30 , 31 . Ve fa je ér ke ’ hemen yô , kwagh ne una hemba van a kwagh u dedoo ker . — Mateu 28 : 19 , 20 ; 1 Timoteu 4 : 16 . I@@ kp@@ ela i uumace ta ikyaa a Satan sha u vendan hemen u Aôndo . ( 1 Mbakorinte 2 : 12 ) Jijingi ne bende a atesen man aeren man an@@ za a mba ve fe Aôndo ga la je ci@@ er iyol . Shi a tese kwagh u i gbe u se er ve se var a mimi yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen ve i va lun uma gbem sha won la ngi sha z@@ ongo ! — 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 – 9 . I@@ y@@ enge ve kpaa ngee gande . Tom u vesen ugen u Marku er yô , lu u Yehova mgbegha un u ngeren môm ken ityakerada i I@@ vangeli la . Paulu kaa wener : “ Aluer me ôr Loho u Dedoo ga yô , kwagh á ts@@ erem . ” Ka mimi u nyi Peteru yange kav , er kwagh u yange za hemen sha kwagh u Mbak@@ an@@ aan mbagenev la a tese nahana ? J@@ e yô ve yila inyom i 19@@ 8@@ 6 la ér In@@ yom i B@@ em sha Tar Cii , kpa inyom ne yange i̱ va a bem sha tar ga . Aluer u soo u seer fan akaa a or shon nan ne jighjigh a mi la man ieren i nan kua mlu u nan yô , a gba u ú kegh ato a nan zu@@ lee hanma kwa u ú hi@@ di u za ser nan cii . Jigh@@ ilii yô , saan mo iyol sha ci u yange m time sha akaa a Orshiada la ô@@ rom la vighe vighe sha u me fa , a lu kwagh u Bibilo i tese jim jim yô . Aluer se time sha ikyav na la nahan , a wase se nena ? ( Mpase 7 : 9 , 15 , 16 ) Nahan , aluer u ngu wan ishima a ican man ngi been ‘ ken we kera ’ ga kpa , fa wer Yehova ngu nengen a ican you , shi a ungwa “ m@@ liam ou ” kpaa . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 7 ) Mbagenev kpishi mba lamen ken zwa ka doon ga sha ci u pe ve lu la yô kape ior ve lamen her je la , shi sha ajiir a ve a tom kpa ior mba lamen dang nahan . Á fa cuku tsô wener ka Satan Diabolo á yer ken i@@ yô á lam a na ga . — Genese 3 : 1 - 6 . Z@@ ende su@@ gh ior . U@@ ̱ gban lamen a mbagenev sha kwagh shon la yô , hii nan ú kera kp@@ era ikyua a mbatamen sha icivir wer ve̱ wase ú ga ? ( Duteronomi 4 : 19 ; Pasalmi 11 : 4 ; Mateu 6 : 9 ; 18 : 10 ) Kpa , “ Sha ” u Eliya k@@ ondo yem la lu sha kwa@@ v@@ aôndo . 9 : 36 ) Yesu eren kwagh a ior kundu kundu shi zungwen ve mhôônom shi eren a ve doo doo kpaa . — 7 / 15 , peeji 15 . Ka unô Yesu a ver ve iky@@ av@@ a ? Ken anyom ne cii , Yehova za hemen u taver se asema vough er a t@@ ende zwa ken Yesaia 41 : 10 nahan . ( Mateu 25 : 14 - 30 ) Nahan kpa , kwagh ne y@@ à@@ ng@@ è ‘ wanakiriki ’ ne u den ér mbakur@@ an mba ve vi@@ e ken “ iyôngo igen ” la ve̱ nengen sha ityom i sha tindi man í hemen la ga . Mba ker ken inyom i 19@@ 5@@ 6 yô , i lôh@@ ô se mkohol u vesen hen ger@@ i u S@@ an@@ to@@ s , ken kpen@@ tar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o . Aluer se kav mlu u or tsembelee ga yô , alaghga se wa nan kwagh u una tsu@@ me a tsu@@ me a nan yô . — Luka 6 : 39 . ( N@@ um@@ er@@ i 3 : 5 - 8 ) Nahan kpa , Mb@@ al@@ ev@@ i kera lu a mci@@ e u cian Aôndo er ve lu a mi tsuaa la ga . I Ter I@@ ti I Aôndo Ken I@@ c@@ am I Ken Z@@ wa Rus@@ sia Tese i kôr or u ú lu henen Bibilo a nan la ken ishima sha u veren ishima sha at@@ ine@@ akaa a Bibilo jighilii PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 4 , 6@@ 1 Jigh@@ ilii yô , Yehova ngu “ ica a han@@ mô wase ga ; ” mba ve keren un cii vea fatyô u zuan a na . Se mba a vangertiôr ser mba ve we ishima a ican la vea zua a mtsera u vesen u a hembe ican i ve lu yan hegen ne yô . — Heb . Un yange eren kwagh sha mimi ga , gadia du@@ ghun inyaregh ken ikp@@ any@@ ar i t@@ il@@ in la . Y@@ A@@ NG@@ E lu ter@@ tamen u ikyurior i age@@ egh , shi lu profeti man or@@ kpen@@ ga kua or@@ hemen kpaa . ( Genese 32 : 20 ; Anzaakaa 18 : 16 ) In@@ i@@ aav kpishi mbi yange Tindi kaa ér i̱ naan la kpaa a fatyô u kaan ér ka “ u@@ i@@ wua ” mba n@@ á@@ n Aôndo sha u keren u̱ doon a na man iwasen na . Er á tim tar u sha ayange a Noa u ú fa Aôndo ga la nahan , kape bo tar u sha ayange ne kpaa una tim ú kpee a b@@ unde ga je la . Yehova fa er lu profeti na ken ishima yô , nahan á sue un , a taver un kpaa . Kpa gba keng u han@@ mô wase nana va ôr Aôndo kwagh u nan iyol i nan . Gbenda ngu . Tsô m ume ityough me@@ gh@@ aa , ice yam lu a a@@ kpen@@ a a v@@ iligh g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an shi m maan iky@@ a shi inyam kpa m ts@@ wer shi m gema keren tse@@ ene@@ ke sha ci u i@@ or@@ il . Alaghga u ngu a mbayev mba hemban anyom pue , mba ve lu zan kô@@ le@@ eji yô . Inja na yô ka u kaan ér or u nan fe takerada ga yô nana fatyô u ngohol mimi shi dondon un ga shinii ? ‘ Er i lu a tim i@@ wo ga je , tsô i mar@@ em ’ 15 , 16 . ( a ) Ka mhen u shami ga u nyi alaghga una na agumaior agen aa ti@@ mb@@ ir u eren b@@ ati@@ se@@ maa ? Akaa a i er ken Ruamabera la ôr se nyi sha gbenda u Yesu eren a ior shighe u lu eren tom u pasen kwagh shin tar laa ? 16 , 17 . ( a ) Ka nyi i gbe u se er ve se ya ikyar a Yehova kôôsôô shi ia lu taver seer a se@@ ere ? Or@@ gen vea kwase na ken gar u F@@ l@@ or@@ i@@ da ken tar u Amerika di yange ve ôr ityough ki takerada la ki ki kaa ér , “ Er I Hii Ve I Doo u Se Eren A@@ i@@ e Ga Yô ” la . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) In@@ yom i tom i masetyô ke ’ derianyom u sha 20 i̱ i̱ kar la , ing@@ y@@ egh ki hemban cii ki mbap@@ asen loho u dedoo gban uwer ga la lu iorov 5@@ ,@@ 9@@ 1@@ 2@@ ,@@ 4@@ 9@@ 2 . Cii man ivese i doo yô , ka i gba u mba ve vese ayol la vea er tom kpoghuloo . El@@ en@@ a p@@ ande shighe u eren tom u sha tôndo la , nahan hingir u eren tom pania . Jigh@@ ilii yô , ka injar i Yehova a t@@ ende zwa u nan se la i ne ve se civir un ga kpa se mba civir un ser a doo se ishima . U tesen ikyav yô , ashighe kpishi anmgbian u kwase ugen u hemban anyom 60 , u a eren tom shin Betel yô , ka a mough a yem sha ajiir a ic@@ aa a za wase mba a@@ ah@@ e a vihi ve akaa la . Shi er a nenge er Tindi u Aôndo a tese kwaghfan na yô , doo Davidi kpishi , tsô a kaa ér : “ A@@ tindi a TER nga vough je , nga hi@@ r , nga taver uma her ; mpase u TER ka u jighjigh , ka a na or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . ” Sha iniôngon na man sha iwasen i icighan jijingi u Aôndo yô , Peteru kô@@ r@@ cio u hemban asaren a shami ga ne , geman tesen iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha man dooshima u t@@ angen iyol ga la . ( G@@ al . Er@@ l@@ en@@ me@@ yer , u lu anyom pue shighe u hii pasen kwagh a ka@@ a@@ de ne la , kaa ér : “ Yange sea za a ka@@ a@@ de ne yô , se kaa a or@@ ya ser , ‘ W@@ ea lumun yô , ma u ôr loho u sha ka@@ a@@ de ne . ’ W@@ AN u Yehova u môm môm la yange lu her . ( Ese@@ kiel 47 : 13 – 48 : 35 ) Nahan Daniel una lu a ijiir ken Paradi@@ so , kpa ka inya tseegh a kar kwar a na un ga . Yange una lu k@@ ov môm vea Yesu shin una lu tamen a na sha anyom kpuaa yô , tese ér yange una kuma anyom 50 shighe u kohol imôngo vea mbaapostoli mbagenev ken Yerusalem ken inyom i 4@@ 9 la . ( Aer . [ Ma@@ p / F@@ o@@ to u sha peeji 31 ] Ikyav i Mose la i tese ér Yehova lumun a mba ve hi@@ di a iyol ijime nena ? Aluer u nenge yô , i nger avur ne inja er mba wan a wa atindi , kaan ér “ de eren ing@@ in shin ing@@ i@@ la ga ” ze . Aluer or ngu eren iji@@ mba yô , nan ngu tesen ér atindi a Aôndo gba nan kwagh cuku ga . Mbam@@ lumun mba a na sha mbampin mban ne vea wase se se hide se time sha mlu wase vea Yehova . M er pania u ke@@ ke shi m er tom shin Betel , i va nam di@@ ak@@ on shi m va hingir ortamen kpaa . ( Mpase 20 :⁠ 6 ) Ô@@ no@@ v mba Aôndo mban vea tema tor a Kristu imôngo ken Tartor u Aôndo shin gomoti u Aôndo a ver sha la . Aluer kwagh ngu nahan yô , Mesiya u ityendezwa la una due ken ikyurior la nena ? Mbah@@ enen mba Yesu de ér atesen a na a bende a ve sha igbenda i nyi ? KW@@ AG@@ H u yange er anmgbian u kwase ugen u i yer un ér L@@ ana , ken tar u Jam@@ an@@ i ken inyom i 20@@ 12 la , ka kwagh u a tsa kpa una hungur un ga . 32 : 10 . • Mbak@@ ur@@ an mba ve vi@@ e la ka ve tsaase mbagenev nena ? Shi nengen sha tom u ngeren Tom W@@ ase ú Tartor shi lôh@@ ôn mba van M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi man mba van M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom shi tin@@ d@@ in ve pe vea za er tom la kpaa . Yange saan ve iyol tsung , nahan ve soo u pasen hanma or cii kwagh u a ne ve msaanyol la . Mbat@@ amen vea fatyô u nan iwasen i ken jijingi sha igbenda kposo kposo . Paulu lu a ityom ken tiônnongo kpishi , nahan kpa fa wener ka sha mfe na man un zough a ityom shon ga , shi ver ishima u zuan a í kpaa ga . Saan or u nan eren nahan la , iyol . ” Shighe kar yô , Tor Saulu nôngo ér una t@@ ume Davidi i@@ w@@ ange ac@@ in ahar cii , kpa Yehova yima un . Á fatyô u ôron kwagh ve , e̱r yange i ôr kwagh u nomso@@ mbaiorov man kasev mba@@ jighjigh mba sha ayange a tsuaa la nahan , ér : “ I taver ve agee ken ish@@ e@@ er . ” — Mbaheberu 11 : 34 . Ivur i sha 9 la kaa ér ngô na “ yila un iti er Y@@ a@@ be@@ shi , a kaa er : Gadia m mar un sha ican . ” S@@ ôn Yehova a wase u ú za hemen u eren un tom kpoghuloo sha afatyô wou cii . S@@ aa mbayev vea za makeranta u vesen ve vea zua a tom u dedoo ga , hemba doon u vea fa akaa a i tesen ve ken kô@@ le@@ eji la a kôr inya . ” Nahan yô , kwagh u i@@ pi@@ pa@@ abaver i ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land i í yer ér Ne@@ u@@ e Z@@ ü@@ r@@ ch@@ er Ze@@ it@@ un@@ g la yange i ôr ken inyom i 200@@ 2 la a de kpiligh se iyol ga , yange i kaa ér , “ m@@ ne u ior nan ayol a ve jighjigh la ngu pan@@ den ken ityar i A@@ bu@@ ter i í lu yôugh@@ yô@@ ugh la je kuma hegen u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo . ” 10 : 22 ) Yange a doo ve u nengen er i za hemen u eren tom a akaa ve er la ken mcivir u Yehova ken anyom aa dondo la kpen kpen . ( Yoh . 5 : ​ 28 , 29 ) Kpa Satan yô , kwaghbo ngu keghen un . Aluer se soo u zuan a mba lun er ka iyôngo nahan , mba se wase ve yô , gba u se dugh aeren ang@@ an nahan ken a@@ vese kera . Ka mea nenge mer agumaior nga keren iwasen man kwaghwan yô , i doom u wasen ve . Shighe u ortamen u ningir sha ugen va sôr tiônnongo shon yô , a ta ib@@ alegh a mo , a za kaa a mo ér mba nan mo tom ken mkombo u una va la . • ikyo@@ mon ? Mba ungwan iti na shon ken ityar 2@@ 35 hegen — ka m - iv u kpilighyol u̱ kwaghôron na u profeti je la . I@@ gbenda I@@ gen i S@@ ur@@ un Mbagenev Ishima Ter ugen yange hide hii u sôron akaa a a vihi shighe u a undu tsombor na la nena , man lu nyi i due ken kwagh ne ? ( 1 Tim . 6 : 19 ) Yange i mar se se lu ônov mba Aôndo ga , sha ci u zum u uumace mba hiihii mbara er isholibo la , uumace cii hingir u p@@ aven a Ter man Or@@ gban ve u lun a dooshima la . ( Aerenakaa 17 : 27 ) Ken ngeren mba un@@ yi@@ in mba ve dondo ne , se time sha ityôkyaa i Aôndo a kaa a vese ér , kwagh u ior asange asange gba un ishima la , man er a tese ior kpôô kpôô er we nahan , ér kwagh ve gba un ishima yô . Ngu koson ior nav nyian ken jijingi . Apostoli Paulu yange wa gumor Timoteu kwagh ér : “ De ze@@ he a org@@ anden ga . ” Shighe u m lu hi@@ an or la , m maan m@@ sô@@ rom kpishi vea azende am shi m maan ta@@ av , shi m iin sha u me zua a inyaregh ki eren af@@ er am la yô . Jighjigh u nan u mbahenen mbah@@ ev mbara seer taver zum u ve nenge a ivande ne yô . — Yohane 2 : 5 - 11 . Shin er angev mbu kpen alegh mbu ne a kera fetyô u lamen tsembelee er ngise la ga nahan kpa , a fa Bibilo na her . Se kav inja i ma sha gbenda ne : Mb@@ ara mba i mar ve he@@ gh la vea tema tor ken gomoti u sha la . Shin u fatyô u y@@ ôron iwer hen ya wou akuma akuma nahan lôh@@ ôn ortamen u sôron atôônanongo shin mbagenev mba ve eren tom hanma shighe la wer ve va ya i vea tsombor wou imôngo kpa ? • Tindi u Aôndo wa sha kwagh u t@@ war la ngu a inja tsung nena ? Nahan ior mba ve lu ‘ wan jighjigh u nan ikyo ’ yô , mba “ zenden sha mimi ” la . Tsô m er msen hen Yehova m pase un mbam@@ nenge av man asaren a ken ishima yam . Wan@@ ye makeranta ugen u henen t@@ wer@@ sôron sha mi yange hii u henen Bibilo , i yilan iti na ér Je@@ an - L@@ ou@@ is . SH@@ A iyange i O@@ k@@ to@@ ba 30 , 19@@ 38 la , ior umiliôn imôngo mba ken tar u Amerika lu ungwan re@@ di@@ o , nahan mba@@ an@@ umb@@ ev mbagenev er in@@ umbe igen inja er mba mbanan@@ abaver nahan , ve yôô ér aka@@ au@@ ma agen o@@ s@@ ough sha i@@ am@@ egh , nga s@@ enen shin tar ne sha u aa tim u kera yô . M@@ nenge Ve Lu K@@ po@@ so ( Anzaakaa 8 : 30 ; Yohane 1 : 3 ) Yehova er tom a Wan na imôngo sha u gban akaa ag@@ enegh cii . U tesen ikyav yô , or a fatyô u kaan ér “ wan ne ngu inja vough . ” Yesu seer tan iwanger sha injakwagh ne ér : “ Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ iyua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” — Luka 11 : 11 - 13 . Mba@@ eren tom u Betel mba i yer ve ér “ Mba Shin Betel ” mbara , mba eren tom ken ij@@ ough@@ ave sha u suen tom u pasen kwagh , u Mbashiada mba Yehova ve eren la . — K@@ ol . 1@@ 10 : 3 ; Yes . 5@@ 2 : 7 ) U er nan ve we kpa u er tom u nan we msaanyol , u ior mba Yehova ve lu eren ne ? Nahan yô , se hemba zungwen nen mbagenev mhôônom cii . Kanyi tom ityakerada i Mbakristu i eren sha ci u mkpeyol wa@@ s@@ a ? Nahan m tôô mer myer u a yil@@ am la lu gbenda u Aôndo ungwa msen wam yô . ” Shin ka u h@@ ure a h@@ ure kwagh u nan er laa ? Ka kwagh u sa@@ gher iyol kpishi er se eren tom u i lu u mayange a kera kimbir eren u ga ne vea mbagenev yô ! Yesu yange kaa ér : “ Na nen , nahan ne kpaa á na ne . ” Hegen B@@ ah@@ ra@@ m ka Orshiada i e̱r un batisema kpaa . Nahan wanger wang , ts@@ wer man mbam@@ yange vea fatyô u tagher ior mba Yehova u yemen hemen hemen sha ikyev i Yesu Kristu , Or@@ hemen ve u hemban la ga . Or@@ gban wase ngu ikyav i vough i̱ or u nan tesen dooshima a iyol t@@ angen shio yô . Mbah@@ em@@ en@@ tar mba vihin tu kpishi ka ve soo u tesen mba ve hemen ve mbara kwagh u i gbe u ma ve fe la ga . Yange y@@ in@@ am ga , sha ci u ishima i nyian mo shi i gba u me eren kwagh sha kwaghfan hanma shighe . Mba za n@@ ô@@ ôr yô , “ Yesu va va ôr kwagh a ve . ” ( M@@ t . I fa mbacivir Yehova ér ka ior mba mimi , mba ve soo any@@ ighe ga yô . Doo u mba i shigh ve mkurem la vea nengen ayol a ve nena ? Kpa taver ishima we kpa kar nenge . ( Yohane 7 : 31 ) Ior mba ve lu ungwan a Yesu la lu sha ian i nengen aeren a Ter ken Wan . — Yohane 14 : 9 . Er@@ doo u Aôndo A̱ Lu Ú a Inja G@@ bem Sha W@@ on ( Yobu 9 : 12 ) Nahan mpin u injaa u i doo u se pine ayol a ase yô ka un ne , Me za hemen u nan jighjigh her taveraa kpa ? Er Paulu vande fan any@@ iman aa lu hen atô u ior mba ken ate@@ jir la yô , a kaa a ve wener ka sha jighjigh u un ne sha kwagh u mnder u shin mbakp@@ enev la í lu ôron un ijir ye . ( b ) Ivur yase i sha inyom i 20@@ 14 ne er nyi , man hii nan ve ivur ne i doo y@@ um@@ u ? Aluer se mba ôron Bibilo shi dondon atesen a i yô , se zua a averen a nyi ? K@@ asev mba@@ y@@ aav mbagenev kpishi kpa er kwagh ne nahan shighe u ve lu eren ityom ve i hen ya yô . Or@@ pasalmi nger wener : “ U@@ ine@@ zwa mba TER ka mba vough je , mba ne iember ken ishima . ” Yehova tesen se nena ? Mkaanem ma Y@@ e@@ h@@ u ôr a Yon@@ ad@@ ab@@ i , u tile sha mimi la ma tese awashima u lu a mi ve er kwagh u Yehova kaa ér a er ne , ma kaa ér : “ V@@ a a mo imôngo , va nenge gbashima wam sha ci u TER . ” ( b ) Jighjigh u nan ngu a inja sha ci u nyi ? Kpa lu nyi jighilii Yesu lu ôron zum u a ta icin ne laa ? 13 : 17 . G@@ uda u Y@@ an I@@ can a u Eren Kwagh@@ bo Tsô wan@@ y@@ em@@ akeranta la kôr mlu na u sha ishi gema , maa gba veren ato a anmgbian wase u kwase la a ishima i môm je . Nahan a kera gba hange hange u vea kange ityough hen shighe la ga . Mayange ga . ” ▪ “ Ka Ne Ne Lu Mbashiada A@@ v Y@@ e ” Er ishima vihi ve a vese yô , ve kaa ér , se mba yan kwagh ga , shi se time ah@@ ungwa gayô vea ta se a wua . Shi aluer u soo u fan ityôkyaa i m eren akaa agen ga yô , gba pinen mo tsô . Zum u Yesu lu yan iwer hen ya u or@@ hemen u Mbaf@@ ar@@ ishi ugen la , a ôr injakwagh sha kwagh u zege@@ iniongo . M@@ til sha mimi u nan la una mgbegha nan u nan iyol i nan sha u va eren ityom igen ken hemen . Yange ter u ken msen u ter wase la , shi wa mbahenen nav kwagh ér ve eren msen ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” 18 : 15 - 17 . Ity@@ ough ki sha utar ki inyam i Yohane nenge a mi la tile sha ityough ki tartor u gar u Bab@@ ilon lu gar@@ tamen u ú la . [ Mkaanem ma sha peeji 21 ] A@@ ti@@ at@@ om a A Tese Tom u Yesu a Er sha u K@@ ur@@ en Awa@@ shima u Aôndo Yô 119 : 1@@ 28 ) Hanma kwagh u una na ve una hemba Yehova ato cii , yange kôr un ihyom . Anyom kar hegen ngee , a yange S@@ ab@@ ina kôr ônov nav mba kiriki mba kasev uhar sha ave , lu kenger zung@@ wa@@ a , er nom na nyôr tse b@@ ôô@@ s@@ u lu yemen tar ugen , sha u za keren tom u a hemba kimb@@ in un inyaregh yô . Ve “ Mba K@@ aan É@@ r : V@@ a ! ” Gadia ma kwagh u vihin ts@@ eren ve ga , ayol a ve taver gb@@ ong gb@@ ong . ( 2 Utor 24 : 3 , 4 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 34 : 3 ) Sha nahan yô , lu u iyange i ji@@ righ i̱ Yehova ia va keng . Bibilo kaa a vese ér Aôndo “ ne mba ve lu keren Un la injar . ” Paulu kaa a ve ér , “ kpa i ôô ne . ” — Ôr 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 . Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu nongo u wanakiriki ne la hemen tom u pasen ior loho u dedoo , shi ve sôr ashighe ve ver a nyôron mbamkombo sha u civir Aôndo shi mba gb@@ eren ityakerada i i har sha Bibilo ken ijô hemba 4@@ 00 . Ikyav tese ér Yehova ver nongo la doo doo je ka ashe tugh ga , shin er mbahemenev man mbatomov mba ú ve hembe lun ken “ iyôngo igen ” nahan kpaa . U Nan Yehova In@@ i@@ ôngon Y@@ ase Cii C@@ i@@ vi@@ r Yehova Hegen u Ú Lu I@@ yev Ne , 5 / 15 3 : 16 ) Yange gba u Yesu una pase ikyurior i Mbayuda loho u dedoo u Tartor ken anyom atar man ti@@ ôn@@ ôô a a dondo la . Kwagh u a doo u se er yô ka u nan or jighjigh kure kure . Saulu lu tor u hiden a iyol ijime shighe u hii hemen la 1 : 6 - 9 ) Man gema ior mba mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev kua mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev mbagenev ve tsu@@ m a ve la di kanyi i lu keghen ve ? An@@ th@@ on@@ y : Ity@@ ôkyaa i môm yô , se na jighjigh ser gba hange hange u se yilan Aôndo sha iti na i Yehova la , di vough er Yesu , u a lu Wan la eren nahan . Ve kaa ér : “ Mayange je se lumun a ityom i Mbashiada mba Yehova ve lu eren la ga . ” P@@ i@@ er@@ ce ; man David H . Yesu lu kaa ér : “ N@@ ea nyôr ken ya yô , su@@ gh nen ya la . Aluer ya la una lu a inja yô , bem wen a̱ lu sha a na . ” I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam ne i samber a isholibo man ku man hông@@ or man atsan agen kpishi je sha tsombor na cii . — Mbaromanu 5 : 12 . Ka nyi gba u Aberaham a lu a mi ve una lu a jighjigh u nan taveraa ? Kwaghôron u profeti u Ho@@ sea u se tim sha mi ne a wase se u zenden vea Aôndo a ishimaverenkeghen i uma u tsôron ken tar u he u a t@@ ende zwa a mi la . Se time sha mbampin mban ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Mbagenev er kwagh ne sha u du@@ ghun ashe nengen akaa a i gbe a lu sha won a a lu hen ningir ve la . ( Yesaia 40 : 29 - 31 ) Apostoli Paulu kpa yange ngohol tahav mbu eren tom na u kwaghpasen la . A@@ you a Mbaiserael kpishi yange a lu a te@@ mbe sha ityough nagh . P@@ ase nan kwa kimbir kimbir wer u nan or ian ér nana er tom ne ka kwagh u civirigh kpishi . Yange m er batisema , m hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova uwer môm kar cii ve m mar wan wam u kwase , u sha uhar u se ii un iti ér Lu@@ c@@ í@@ a la ye . Aluer ishima ngi z@@ eren zan se iyol sha akaabo a a lu eren ne yô , se zua a m@@ mem ken uma wase ga . W@@ ase or u nan p@@ aa ivaa la nana fa kwagh ne , shi pase nan var var wer han@@ mô wase nan zough a iwasen sha u kporom ikyua a Yehova ken msen shi henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke . — Yes . Sha kpôô yô , Aôndo ver ishima ér se er iyua zan zan je se k@@ ung@@ u@@ u ? ( Mateu 4 : 10 ) Yange lu lamen a Satan , kpa nenge i doo u se cii se kura mkaanem nam mara sha wono ! A@@ le@@ x maa de@@ ̱ sho@@ ja . Sha iyange i Mar@@ k@@ us lu hiden la , ig@@ ir@@ g@@ i ti@@ mb@@ ir ah@@ wa imôngo , nahan va nyer yô , se ku@@ ve ayol a ase , se gba v@@ aan . Se mba a iember kpishi sha e̱r ini@@ av y@@ asev mbi ken jijingi mbi lun di kwagh u gban eren tsô ga , kpa mbi lu m@@ tese u tesen m@@ doom ma Aôndo a doo se ishima a ishima yase i môm la yô ! R@@ ah@@ ab@@ i kwase u ken tar u K@@ an@@ aan yange ungwa akaa a Yehova er la cii , nahan akaa ne mgbegha un u eren kwagh sha jighjigh u nan . 10 : 31 - 33 . 48 : 17 ) Se nenge ser atindi a na y@@ uh@@ wa se ga . — 1 Yoh . 5 : 3 . Mba@@ kp@@ ish@@ iv mba ve hembe mbamtaver mban yô , ka ve zua a averen ngô@@ gh . — 7 / 15 , peeji 4 - 5 . Satan shi s@@ enge wener aluer i na un ian ér una kar uumace yô , una yange ior cii u civir Aôndo . Yehova kaa a vese ér se kpishi se fatyô u veren ishima u va lun ken tar u a sôr u ua hingir paradi@@ so la . Shighe u Kristu una va sha iengem na zum u zege@@ can una lu zan u za ku@@ usu la , una kohol mba@@ jighjigh nav mba i shigh ve mkurem la una yem a mi Sha . Kwagh@@ wan u W@@ asen sha Gb@@ aa u Uma u he ’ T@@ so@@ mbor Yesu kaa ér : “ M@@ fe zua a ish@@ ô sha aeren a na . ” ( Mat . Ka nyi i tese ér Yesu yange keren aan a pasen ior kwagh@@ a ? Nahan a@@ dooga anmgbianev mba kasev mban vea er tom sha isharen ve i ve pase ken msen la shi vea nôngo kpoghuloo vea ver ikyav i dedoo kpaa . Mimi yô , se kpa se fatyô u den mbagenev akaa a ve eren a vese sha ashighe ashighe a doon se ga la . Yange hen wener i mar un ken kwaghaôndo u Mbayuda nahan doo u una undu aeren a kwaghaôndo u uter nav la ga shinii ? Kpa Yo@@ a@@ shi gbidye a inya kwa tar tseegh . Zum u Tartor u Aôndo u sha la ua hemen jimin cii yô , mayange uumace vea kera lu a tahav sha tar ga . MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN asev — ter wase kua ngô wase — vea fatyô u lun gbenda u injaa u taver se asema , suen se , shi wan se kwagh kpaa . ( 1 Mbakorinte 15 : 55 ) Nahan cii kpa , lu sha m@@ hembe na man Grika hingir tahav mbu tar sha won cii ye , di vough e̱r i tsengaôron ke ’ kwaghôron u profeti u Daniel la nahan . 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 3 : 4 ( D@@ an . 7 : 9 ) Kwagh@@ wan na wasem u geman uma wam , man kwagh ne na yô , m zua a akaa a doon mo kpishi ken tom wam u m@@ ishen la . Anyom kar hegen imôngo aa mbat@@ im@@ en sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo yange ve nenge a kwagh u ve̱ kaa ér ka “ akaa a kiriki a tan iwanger , a a dugh sha kwa@@ v@@ aôndo wang ga yô . ” Nahan kpa , a pase se atô@@ akyaa ne a ishima na , sha ci u kwagh wase gba un ishima . Ifa yange fa tindi ne tsembelee je er una gber a gber icam a mi nahan . U tesen ikyav yô , dugh kwaghpasen u sha uya uya la kera kpa , se fatyô u pasen ior kwagh sha u ngeren ve washika shin sha tele@@ f@@ on shin pasen kwagh sha gbenda shin sha ajiir a ior ve me@@ men her la shin shighe u ian i dugh la shin sha ajiir a eren kasua . M@@ ka@@ an@@ en mara yange ma taver ior mba ken gar u Li@@ se@@ t@@ era u kaven ga . Kwagh ne ka a va a ivese i he man i hemban do@@ on@@ o ? Yange i mar@@ em sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 19@@ 26 . Nahan kpa , mkur u vesen u kwaghôron ne yô hii ken inyom i 1914 , shighe u i ver Yesu Tor sha la . Ashighe agen yô , afatyô u geman ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ erdoo ” la ér “ mlu u dedoo . ” In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u ut@@ al@@ ent@@ i la tese mimi u kwagh ne . ( Mbaromanu 13 : 1 - 7 ) Aluer kwagh u uumace ve soo la hendan a ishima i Aôndo yô , vea tsua ape ve til yô : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” “ Or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan . ” — AN@@ Z . Yange fa er hii ve Davidi doo Yon@@ at@@ an ishima ga . 23 : 20 – 23 — Ka hanma ort@@ yom í er kwagh na he@@ ene , man iti i Yehova lu “ ken a Na ” inja nena ? ( Aerenakaa 18 : 2 , 3 ) Hen ase ken ishima er vea lamen sha akaa a ken Ruamabera a zan sh@@ imi yô . Nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 200@@ 9 , peeji 15 - 18 . Kwagh u Anmgbianev O@@ u mba N@@ om@@ so man mba K@@ asev mba Ve K@@ ondo A@@ to la a Gba U Ishima ! Sha er or nan yen yum yô , mbamtaver shin mbamzeyol vea fatyô u duen . Yange i ôr kwaghôron u profeti u ken Daniel ityough 4 la sha u ior cii ve fa ér “ U@@ hemban@@ sha ngu a tahav sha tartor u ior . ” W@@ a@@ shika u iwuese man Takerada u tesen ér or ngu a inja i dedoo Yange kp@@ an una soo u tsôron ken kp@@ an sha ci u or@@ vesen na u lun a inja i dedoo yô , a tôndo zwa a or@@ vesen u nan la . Sha mimi yô ka se i gbe u se ya g@@ wa u akaa a i ser i ver sha tar wase ne vough vough nahan ne ga . Shin a@@ dooga se hen ser , doo u se “ ember uma ” er mbagenev kpa ve lu ember nahan . 12 : 2 , 9 , 10 ; 16 : 1 – 3 , 12 – 14 , 31 – 35 , 41 , 46 – 50 . V@@ inc@@ ent a nger , i yer u ér Word S@@ tu@@ di@@ es in the New T@@ est@@ am@@ ent la pase ér ishember ne hemba ôron kwagh u kwaghfan u injaa man mkav . Peteru m@@ ough@@ on hen ya u Kor@@ ne@@ li@@ u yô , á yem ken Yerusalem . Shighe u Yesu lu ôron kwaghôron u profeti u ‘ ikyav i sha m@@ ve u [ na ] man i mk@@ ur@@ tar ’ la , yange yila mbadondon un mba i shigh ve mkurem ve lu shin tar la ér , “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” shin “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh . ” ( 1 Mbat@@ esalonika 5 : 8 ; Mbaefese 6 : 17 ) Een , u se nan jighjigh a a@@ kper@@ an shio ser Aôndo una yima se la kor mhen wase , shi wasen se u lun gen@@ g ge gen@@ g , shin sha ashighe a ican shin ah@@ endan shin shighe u iky@@ aren i ve je kpaa . ( Heb . 10 : 1 - 4 ) Yange doo u Mbayuda mba ve lu keghen m@@ ve u Mesiya u ityendezwa la vea lumun un shi vea na un icivir . Ikyav i tesen yô , Aôndo yange gba hanma kwagh shin tar ne bee jimin cii er yange wa@@ shima nahan , á gba akaa ken l@@ ah@@ adi môm , ka ‘ ayange ’ at@@ a@@ ankar@@ ahar shin shighe u a lu jimin yô . Shi ior yange vea mar wan sha iyange i ma zege@@ iniongo yô , i na wan la iti i ia wase ve u umbur iniongo shon yô . Loho u dedoo u sha kwagh u Tartor u Mesiya la ka kwaghôron u dedoo u ka a bende a asema a ase yô . Ka unô ve lu “ akaa a a lu Sha , ” a i gbe u a kohol a laa ? Ú kohol a tiônnongo anyom kar imôngo , shin ú hii ica ngi a̱ gba ga ? ( b ) Gba u se za mkombo u umbur ku u Yesu la sha ci u nyi ? Tese akav . ( b ) Kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova man Yesu ? ( Mpase 14 : 8 ) Kwagh u yange dondo la hemba lun u kunya cii . ( Yakobu 1 : 13 ) Jigh@@ ilii yô , Bibilo pase se ér Aôndo yange gba orumace na nan uma u vough . Nahan cii kpa , Bibilo wasem u fan mer ai@@ ky@@ ôr la lu u tesen ér Aôndo ngu ts@@ ahan mo ga . Shi Aôndo wase na se “ hanma kwagh u doon cii , ” sha er una wase se u eren tom ne yô . 6 : 6 - 9 ) Ka kwagh u Kwa@@ se@@ kristu ugen , mba yer un ér Ru@@ b@@ i , er shighe u mar wan na u i@@ unda , Joseph je la . M mase fan mer kasev Mbashiada mba ve v@@ aan hen kwase u z@@ aan m@@ ape môm ga ne , kôr ikyar a na ken iwer i karen imôngo i ve v@@ aan hen a na la taver gande u sa@@ ghen . Se er nan ve se dondo ikyav i Yesu man mbahenen mba ken derianyom u hiihii la sha u yan ikyar i dedoo a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ken tiônnongo shi kuran iky@@ ar@@ yan yase laa ? ( M@@ ika 6 : 8 ) Aluer se mba hiden a ayol ase ijime yô se lu a be@@ m@@ shima , sha ci u or u nan hi@@ di a iyol i nan ijime yô nan lu saan saan shi kwagh hembe kuman nan a or u g@@ eng@@ es@@ e@@ iyol . 14 : 24 . Maria yange “ tsua ci u dedoo ” nena , man Mar@@ ta hen nyi sha kwagh ne ? Mbam@@ zeyol mbagenev kpuaa mba ve nôngo u been hen atô ve vindi vindi yô , ka mk@@ ighir man ts@@ wam man m@@ ny@@ agh u ny@@ a@@ ghen akuraior agen . Se kpa , aluer se ver ishima sha mbamzeyol asev yô , se hii u tan a@@ kper@@ an ser Yehova una wase se ga . Gba u se fa ser jighjigh wase u nan una fatyô u nd@@ ôh@@ ôr . ( Nenge ngeren u tesen iyenge , u a lu sha peeji 23 la . ) Ior yange ve er iniongo ne doo ve je yô , shi i seer eren i ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar agen . A pin@@ em mnenge wam sha kwagh u tom u ikp@@ ur pania shin tom u sôron atôônanongo . “ Mba a ishima i tse@@ en sha kwagh u Aôndo kpa ka sha gbenda u kwaghfan ga ” di vough er Mbayuda mba ken derianyom u hiihii la nahan . I tsengaôron ér “ Eliya ” una er tom u wasen ior ér ve hide hen Aôndo , inja na yô una sôr asema a ior . Bibilo pase se kwagh u akav ne a lu jighilii ga . Con@@ stan@@ t@@ ine iyol na lu ityough sha mkohol la , lu hemen iliam i í lu lamen her cii , shi lu un je va a mhen . . . u pasen mlu u Kristu vea Aôndo ér ‘ un vea Ter mba môm tsô , ’ la ye . M@@ kohol la maa gber ityesen ne . M@@ sô@@ rom ma ci@@ h@@ in ka ma vihi or m@@ tem@@ am shi ka ma nzughul a mhen u or kpaa . M@@ in@@ iti uta@@ an mbara vea been je , nana mough a za y@@ av , nana sôn kwagh ugen kpa , de kera eren nan ga . Kpa i ver nongo u Kristu ér u lu ijiir i wuese Yehova Aôndo . Mkaanem ma Aôndo ma wanger gbenda wase hegen tseegh ga , kpa ma wanger gbenda wase ken hemen kpaa . ( Mbaromanu 12 : 12 ) Or môm yange nan tôndo zwa a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la ér á ungwa zamber na la ga , kpa Yehova yô , tôndo zwa ér una kure se ijir . ( Yakobu 1 : 19 ) Ashighe kpishi ka sea hen sha kwagh kpa se nenge a mi er ma se nenge la ga , sha ci u mbamhen mba ve vande lun se ken ishima sha kwagh shon la , nahan ka a inja u se ungwan kwaghwan u vough u mba ve lu Mbakristu a vese imôngo mba ve vi@@ e ve we se la . Ikyav i tesen yô , apostoli Peteru ter u@@ washika mba Paulu ér ve zua sha “ u@@ icighan@@ mba@@ ur@@ u@@ amabera mbagenev . ” Kpa yange fa er mbahenen nav lu er mbayev nahan , sha ishigh ki mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh , mba ve nengen ér ve hemba mfe la yô . Ka akaa a nyi nahan i doo u se na shighe wase man agee ase kua akaa a se lu a mi sha u eren@@ e ? KA SE@@ A hen er se lu ken nongo u Yehova , u u lu sha won cii la nahan , kwagh ne a ta se ih@@ indi iyol kpen kpen . Mbat@@ im@@ en sha kwagh u iv@@ es@@ egh kaa ér ka u pasen nom@@ ou shin kwase wou er nan doo u ishima la i lu ikyav i hemban cii i tesen ér ivese yen doo ga . ( b ) Ka sha igbenda i nyi nahan Mbakristu mbagenev ve gem uuma ve@@ ve ? Ú nengen ior mbagenev er Yehova á nengen ve la kpa ? I@@ wanger , 7 / 1 ( Mbafilipi 4 : 13 ) Icighan jijingi u Yehova ne se “ agee a hemban la . ” Lu sha ityôkyaa i nyi Aôndo lu van a kwagh@@ ts@@ eren sha Shi@@ ria man F@@ il@@ it@@ ia man T@@ ir@@ u kpaa ? Paulu yange taver ve ishima sha iniôngon ve i zan hemen u tilen dông la , á kaa wener : “ Kwagh ne yô [ Mbakristu mba i lu tôvon ve a ican la ] ngu tesen ik@@ av sha mtim u [ mba ve lu tôvon ve a ican la ] , kpa ne yô , gema tese sha myom wen ; man myom ne yô , ka her Aôndo a dugh ye . ( M@@ ar . 10 : 18 ) Sha shighe ugen la Yesu ôô mbahenen nav angahar , nahan a ver mba dondon un ikyav i iyol i hiden a mi ijime . — Yoh . 13 : 1 - 15 . ( 1 Kor . 15 : ​ 48 , 4@@ 9 ) Alaghga tsô a va er a ik@@ yom ve er yange i er a ik@@ yom i Yesu la nahan . Se fa ser kwagh u injaa ngu ken uma , shi aluer se mba civir Yehova yô , se zua a iember i been mayange ga la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 48 , 20 • U nenge wer Mbakristu mba beenyol mba a inja sha ci u nyi ? Sha mimi yô , u pasen loho u dedoo la ka kwagh u ican kpishi . Ka kwagh u ican u du@@ ghun iy@@ ugh man ishima i nyoon ken a vese kera , hemban je yô aluer i̱ due ken kwagh u Paulu a yer ér “ ishima i y@@ u@@ an ” la yô . Marku hingir u ungwan imoshima na shi gbidyen kwar sha kwagh u Ruamabera a er yô . Ashighe kpishi ufoto mba sen@@ e@@ ma man mba sha tele@@ v@@ ishen mba ka i tese ior ve yaven a ayol a ve la ka i lu ior mba ve ne ishima ve sha ayol a ve ga , i gbe lun u yaven a ayol a ve sha be@@ er tsô yô . Inja na yô Tartor u Mesiya la ngu hemen sha hegen je . Aluer se soo ser Yehova a lumun se shi a haa se iveren yô , a gba u se asange asange se sue nongo na shi se dondo akaa a u ny@@ ô@@ ôso sha mkav wase u ken Ruamabera la . Yange Mbayuda mba ken ic@@ ôngo lu ken Roma kpishi man hen shighe ne mbagen hingir Mbakristu . Heela tseegh ga , ieren ne ka i taver tiônnongo cii ishima u lun a mhen u Kristu kpa lu a mi la . Shin ka u hen kwagh u ijiir i kundu kundu i u vese her , u hen kwaghfan shi u pase mbam@@ nenge ou gbar gbar yôô ? Ka “ h@@ we ” u nyi nahan i kaa ér kasev mba ken Kristu ve eren@@ e ? Ka nahan ve or ka nana tese ér nan ngu or u mimi tseegh tsô maa kwagh a bee ga ye . Tsô S@@ te@@ ve er nena sha kwagh ne ? 10 : 24 , 25 Sha mimi yô , ka ior mba y@@ in@@ an ve kohol ve hingir tiônnongo u Kristu ye . He@@ en ne apostoli Yohane ter ator at@@ a@@ ankar@@ ahar a a til sha ityough ki ity@@ ahav it@@ ian@@ kar@@ ihi@@ ar i i hembe ke ’ tar cii la — ka Igipiti man A@@ shi@@ ria man Bab@@ ilon man Me@@ dia kua Per@@ shia man Grika man Roma man I@@ j@@ ough@@ ave i Tar u Wan@@ tor I@@ ng@@ i@@ la kua ú Amerika ve zua ve hembe tahav ke ’ tar cii la kpaa . ( 1 Mbakorinte 5 : 11 - 13 ) Ka unô ve pasen loho u dedoo sha tar cii ér ka Tartor u Aôndo tseegh u lu ishimaverenkeghen i u@@ um@@ ac@@ ee ? — Mateu 24 : 14 . 21 : 12 , 13 ; Yoh . 2 : 14 - 17 . Ro@@ ber@@ t : Ivur la kaa ér vea tema tor sha tar . Shi ka vea hen sha inja i Maria lu a mi la yô , kwagh ne a wase ve nahan mcivir u Aôndo man mlu ve vea Aôndo a hemba doon ve ishima a isharen ve i zuan a m@@ sur@@ shima man msaanyol la . ( Mbaromanu 14 : 12 ) Gba u se fa ser hanma kwa u se er isholibo tsô yô , ka Yehova se lu eren un isholibo ye . ( 2 Tim . 4 : 10 ) Bibilo pase se jighilii gbenda u De@@ ma soo tar ve , hingir u undun Paulu la ga . Nahan Yehova una kua a ikyurior na i i lu er ka kwase na la ken “ deser@@ ti , ” ka ken tar u Bab@@ ilon je la , una hide a i ken Yuda man ken Yerusalem . Mbaiserael yange ve zua a iwasen ken ini@@ av mbi ve naan la nena ? I@@ wer i i dondo la cii , se gema yaren tom a akaa a n@@ umb@@ en a mi a ahar la sha u eren in@@ umbe sha kwagh u ior kpishi mba i er kwagh ve kposo kposo ken Bibilo la . V@@ e@@ gher u sha uhar u ijir ne maa hii . Tartor U Aôndo Ngu Ken Ishima Y@@ ou@@ we@@ e ? Er va gba u S@@ im@@ on una gema eren akaa akuma akuma yô , a er nena ? ( Rom . 6 : 23 ) Nahan kpa , er uumace ve doo Yehova ishima kpishi yô , a ker gbenda u den se asorabo a ase , aluer se na jighjigh a nagh ku ip@@ aan ku Wan na , Yesu Kristu a ne sha iyol na la yô . ( Mat . 20 : 28 ; Yoh . Nahan kpa , E@@ no@@ ki man Noa dondo aeren a ior eren sha ashighe ve la ga , ve gema ve zenden vea Yehova . Mbam@@ lu asev mba kwagh môm a mba Lo@@ ti u yange lu ken gar u So@@ dom u yange ifer ya tor ker la . Yange pristi u tamen la a na naagh sha no@@ mb@@ ua sha ci u asorabo a Mb@@ al@@ ev@@ i kua iv@@ o sha ci u asorabo a ik@@ we igen i Iserael i yange eren tom pristi ga la kpaa Mbakristu mba mimi kpa tagher a kwagh u bo . Nahan kpa , ityendezwa i iv@@ es@@ egh ka kwagh u n@@ umb@@ en sha mi ga . 8 : 44 . Ka akaawan a nyi i doo u mbamaren vea dondo shighe u ve lu ts@@ ahan ônov ve@@ ve ? Mba ve ker num mb@@ á lu ken bem a anmgbianev vev mba ken Kristu , shi ka ve nôngo sha afatyô ve cii ér vea lu ken bem a mba@@ wan@@ ndor a ve kpaa . Kwa@@ se@@ kristu u@@ gen@@ egh yange nger kwagh nahan ér : “ Mimi u Mkaanem ma Aôndo la ka kwagh u hemban cii u a kuran or je la . Doo u mayange se h@@ una kwagh u Yehova a er ga sha ci u nyi ? Mba@@ fan@@ takerada mbagenev kpishi nenge ér i nger i@@ vangeli ne ken masejime , nahan kpa ior kpishi gema gba zwa môm ér i nger ityakerada i Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la cica cii i bee sha derianyom u hiihii la . Nenge ase er erdoo man dooshima ve kaha la . Paulu hingir “ apostoli u atô@@ at@@ yev ” kpa lu sha ci u ityô na yum ga shin m@@ fe@@ takerada kpaa ga , lu anyom shin ityom i dedoo na i i fa un sha mi shighe vese la ga . Kwagh@@ pasen wase iv@@ in mba@@ awashima uhar mba ny@@ i@@ iv@@ i ? Nahan , Yehova tindi Wan na za ityom i do@@ on@@ shima i myom , kpa lu i ji@@ iri@@ gh man i nan ibo ga . Sha mimi yô , ashighe agen kwagh ngu a doo or je nan haa m@@ liam ashe . ( Luka 12 : 32 ) “ An@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” shon una kuma iyenge nena ? Er washika ne a tese wang nahan , jighjigh u nan ken mnder u shin ku ka ishimaverenkeghen i i lu suen Mbakristu mba mimi cii yô . Kpa er nan ve i doo u kwagh a gba se sha kwagh u yange ve er laa ? “ Lu Nen Gen@@ g G@@ e Gen@@ g ” Aluer se kav er i lu Yehova a kom iwuese shi se za hemen u civir un kpaa yô , kwagh ne una tese ér se mba mbah@@ id@@ en a iyol ijime . 7 : 32 - 35 . ( Yeremia 6 : 19 , 20 , Bibilo i New In@@ tern@@ ational V@@ er@@ sion ) Aôndo yange lumun mcivir u mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev mban ga . Nahan kpa , m wuese Yehova kpishi er m zough a ian i i@@ civirigh i eren un tom ken atsan je kpaa yô . N@@ ongo u Yeremia ne nd@@ era taver ior asema ér ve ver ishima sha ashighe a se lu ker ne , kuma u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov imôngo hegen . ( Y@@ er . Ve kaa ér : W@@ a ago tsuaa . Kpa yange fa dedoo ér , er angev mbu kende un inya nahan kpa Yehova una “ su@@ we ” un . Nahan kpa , jighilii yô , ashighe agen ior mbagenev vea soo kwagh wou ga sha ci u ú venda u eren kwaghbo yum . Ka ve hen ér hegen mba kera dondon atindi man akaawan a Aôndo ga , shi u eren nahan la ka u kighir mbagenev . Kwagh ne umbur mo iyua i John hii nan mo yô , yange lu a@@ kwa@@ ti u doon ashe , u iv a iky@@ at@@ akerada i ngeren kwagh ker po@@ o yô . 6 : 33 ) I@@ mo@@ shima you ka i umbur we u eren akaa a hange hange , er Yesu a we se kwagh nahan kpa ? ( Pasalmi 23 : 2 , 3 ) Davidi pase ijiir i mk@@ om man m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol man mk@@ or a du@@ mbur zum u a kaa ér ikyum@@ ile i y@@ av inya ngi me@@ men ken bem hen atô u akaa@@ yan kpishi la . Eli@@ h@@ u ng@@ ur lamen a Yobu yô , a ôr kwagh u ‘ ort@@ yom u Sha , or@@ ta@@ fin@@ ta , môm ken dubu , u una tese or kwagh u a lu vough , u nana er yô . ’ A or se iyev sha asorabo ase ga , A na se injar i sha afer@@ akaa ase la kpaa ga . . . . “ Jighjigh u L@@ un a I@@ man@@ ger Ga ” Igipiti ( Mbaromanu 3 : 24 – 26 ) I gema ish@@ ember@@ kwaghôron i ken Mbaromanu 3 : 25 ne ken Bibilo i̱ í yer ér New C@@ ent@@ ury V@@ er@@ sion la ér : “ Kwagh ne tese ér Aôndo eren kwagh u shami man u vough hanma shighe cii . ” U@@ sha ka hem@@ en@@ tor ; tar di gema ka mba i hemen ve la , inja na yô ka ior mba ve lu sha ikyev i mbau@@ tahav je la . ’ U@@ di@@ ak@@ on ve̱ ker kwaghwan hen mbatamen shi ve ngohol kwaghwan shi ve yaren tom sha mi kpaa . U@@ kô@@ m@@ ati@@ i Mba Nen@@ gen sha U@@ bran@@ ci Tsô maa i hii u henen Bibilo a na je . Yange i kôr mbadondon Kristu ihyom tsung ken inyom i 6@@ 4 , shighe wase ( S.@@ W . ) ne , sha ci u i kaa ér , ve nan@@ de gar u Roma la , shi ve soo uumace ga . Ka mimi , kera gba u se kuran tindi u Iyange i Me@@ men , shin se z@@ aan u@@ iniongo ken Yerusalem hanma shighe ga , kpa se fatyô u henen kwagh ken atindi la . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : 11 ) O@@ ri@@ h@@ yom wase Diabolo ngu zenden “ er be@@ gha u tan k@@ ume ” nahan , man a soo ér una tagher se . H@@ endan a isharen la . D@@ ugh i ken ishima you kera . A kenger sha , a kaa er : M ngu nengen a ior , gadia m ngu nengen a ve er ka ik@@ on nahan , mba zenden . PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 20 , 1@@ 29 Kape ior mba Aôndo ve lu la i doon se u lun ye . Nan ngu eren sha msen u nan sôn ér icighan jijingi a wase nan la kpa ? A pase kwagh u se fatyô u henen sha ieren i eren kwagh a ior sha icivir sha gbenda u Yesu eren a ior la . I@@ wer ngi karen kpuaa yô , Peter lumun ibo nahan ér , u lun vea M@@ on@@ ika “ he@@ gh@@ em er yange m hen mer a lu la nahan ga . ” ( 1 Peteru 3 : 21 ) Awa@@ mbe a Yesu a he@@ e inya sha ci wase la na yô se mba a imoshima i wang sha aeren a a lu kpen@@ egh ne sha er ‘ se er Aôndo u uma tom ’ yô . Mba@@ civir Yehova ka ve taver ishima ve wase ior ér ve hen ve fa kwagh u m@@ doom ma hemen na D@@ ugh u we tsuan wer u civir Yehova la kera yô , ka akaa agen a nyi nahan kpa aa bende a gbenda u ú civir Aôndo laa ? ( Aerenakaa 4 : 23 – 30 ) Or@@ henen Yakobu taver Mbakristu ishima ér zum ve tagher a imeen yô ve er msen hen Aôndo a na ve kwaghfan . Ka nahan ga cii ! 11 : 31 , 32 ; 12 : 4 , 5 ; Aer . 7 : 2 - 4 ) Shighe kar yô , Aberaham tindi wanakiriki na u vesen ken H@@ ar@@ an shin ma ijiir i i lu ikyua a H@@ ar@@ an ér a za er kwase sha ci u Is@@ ak@@ a . Yehova yange lumun aa naagh ku A@@ bel , sha ci u un lu or@@ perapera u nan jighjigh je . Or@@ gen u Na Jighjigh a U@@ ityendezwa mba Aôndo Yô 10 : 4 , 5 ) Nahan yô , se sôn nen Yehova a na se “ Or@@ sur@@ un@@ shima ” u i t@@ ende zwa la , shi se lu nen a vangertiôr ser ‘ Ter wase u A lu Sha la Una na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ’ na . Er se vande henen ken ngeren u ken ijime la nahan , Mbakristu mbat@@ su@@ aa mbara zua a iwasen ken atindi a Mbaromanu , a yange i wa ken Tartor u Mbaromanu jimin cii la . U tesen ikyav yô , aluer Orkristu u eren tom sha tôndo iky@@ ang@@ egh nana za kaa ér i na nan tom u sh@@ igh@@ en iv@@ u@@ e sha iyou i ad@@ ua i Mbakristu mba A@@ i@@ ev , suen kwaghaôndo u aiegh ? — 2 Mbakorinte 6 : 14 – 16 . Zum u apostoli Paulu er msen hen Yehova kwa imôngo ér a̱ dugh ‘ saa u ken iyol ’ na kera yô , Yehova kaa a na ér : “ A@@ ge@@ e A@@ m ka a tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er . ” • Se wa asema a ase ago iyol u timen sha Mkaanem ma Aôndo nena ? Er nan ve i doo u se hide se nenge sha igbenda i se tesen iwuese laa ? I@@ yol@@ tseghan sha ci u Aôndo Ng@@ i Ne M@@ saanyol Shi Yesu tese ér un ngu or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo , gadia ngu kuran se sha u se zua a uma u una va se a msaanyol shi una za a vese ken iengem i tsôron i ken hemen la . ( Yoh . 10 : 10 , 11 ; Mpa . Yange lu Yesu ke ’ ishima nena sha kwagh u kwaghpasen man kwagh@@ tesen ne ? De se time nen sha akav ne atar , sha er aa na se lu a vangertiôr ken tahav mbu Yehova a lu a mi mbu yiman ior nav la yô . K@@ u u Mba@@ civir Aôndo mba Jighjigh Mb@@ ara Ka “ Kwagh u In@@ j@@ aa Kp@@ ishi , ” 5 / 15 Se er kwagh ne sha u henen Mkaanem ma Aôndo sha gbashima sha er se fa un se seer yô . ( K@@ ol . U gban karen ishima tsô henen ser awashima u Lo@@ ti lu a mi ve er kwagh nahan la lu u bo yô , hemba doon u tôvon fan atô@@ akaa a alaghga yange na ve er kwagh nahan la ga he ? ( A̱ shi nan kpa yange a lu z@@ ar u atam a wain a ndor ga , sha ci u shighe la nahan i sun@@ da atam a wain i bee ica i gba . ) Yange lu to@@ or iyol sha kwagh u bo any@@ ighe u mbatomov mba gomoti u yange pi@@ pa@@ mba@@ abaver tôô hingir ve abaver a vesen la . I gema akaa agen sha gbenda u yange i eren mbam@@ kohol la . ( Ekesodu 13 : 6 - 10 ) Er bredi u yange í kaa la a lu a kwa sha mi ga yô , í er un a lu ip@@ ye shi a o@@ so shighe u a̱ co@@ on a̱ karen ior yô . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en ( Tit@@ u 1 : 10 , 11 ) A shi nan kpa , mbamhen vev mba kpe@@ egh mbara mgbegha ve u tesen A@@ tindi a sha kwagh u kwaghyan man mlu u wang . “ V@@ or ” u Ity@@ endezwa La Er i kaa ér ka Yesu i hii nd@@ eren un shin ku yô , kwagh ne tese ér mbagenev kpa a va nder ve shin ku . Kwagh er vihi yô , mbagenev ken tiônnongo tese ér ve tema ken tar u Satan ne doo ve . Yesu Kristu dondo ikyav i Ter na shighe u lu shin tar la sha u wan mbagenev tom sha ikyev . Ken masejime yô , i mase timin F@@ ar@@ a@@ o a ak@@ um a na cii shin Zege@@ mnger u Nyian . ( Mateu 19 : 22 ) Nahan kpa , mbadondon mba Yesu mbagenev yô kwagh ve lu kposo . Apostoli Peteru kaa wener se ‘ ny@@ ô@@ ôso mfe wase , shi se lu gen@@ g ge gen@@ g . ’ Er ieren i dedoo ka i ur@@ ugh ior i va a ve ken mcivir u Yehova nahan , kape ieren i bo di kpa ka i yange ior u va civir Yehova je la . A@@ tô@@ akyaa aa lu kpishi . Ma u shi wasem ma m fe u ! ” Se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban ken ngeren u a dondo ne . A kaa ér , ngeren la kua ngeren mba Bibilo mbagenev mba ikyav i dedoo i tesen er “ yange í ver ngeren her a u m@@ us@@ an shio yô . ” Shi yange hen ats@@ am a du@@ ghun shi gb@@ eren man it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan , akaa a yange fa tsembelee la na yô , a hingir u za eren tor u Iserael tom . ( 1 S@@ am . Umbur wer , “ ashe a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . ” — Ps . Nahan kpa , ka vea nôngo kpoghuloo vea kôr ati a anmgbianev yô , ve lu kaan a anmgbianev mban ér , ‘ Kwagh wen gb@@ am ishima . ’ W@@ ea soo u zuan a iwanger seer yô , nenge ngeren u a lu a itinekwagh ér “ Sh@@ ould You Keep the W@@ e@@ e@@ k@@ ly S@@ ab@@ b@@ ath ? ” K@@ on ne man mngerem man ka ici@@ gh ki um@@ agh shin imb@@ or@@ mnger i or nana ma nana lu iyev i mbak@@ eren m@@ ts@@ ôr lu keren ér vea zua a mi u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen ken ijime la ga . Hii nan ve i doo u se suur sha gb@@ end@@ atesen u Aôndo la , shin er alaghga se fa atô@@ akyaa a i hii ve a tesen se nahan la ga je kpaa ? ( Anz . 20 : 18 ) Kwagh u una wase u ú tôvon sha kwagh u kpen@@ ga la yô , ver ityakerada ihi@@ ar , môm sha u ngeren mbam@@ tsera mba vea fatyô u duen ker la , ugen la di sha u ngeren an@@ z@@ ô aa kpen@@ ga la ua na u nyôr ker la . Yange tese ve kwagh u Tartor u Aôndo shi er u@@ ivande kpaa , nahan kwagh ne wase ve u ts@@ eng@@ an fan kwagh u Tartor la ua er yô . Sha nahan yô , Yesu tese ér mbaapostoli vea lu ken as@@ an@@ de@@ aior a una naan ikpelaior kwaghyan u ken jijingi sha ikyev ve la . 4 : 10 ; 1 Yoh . 2 : ​ 15 - 17 . Mbamaren mba F@@ an Ity@@ esen Mba V@@ eren Ô@@ no@@ v V@@ ev Ikyav i Dedoo Umbur wer shighe u Yesu nder L@@ as@@ ar@@ u man wan u Y@@ ai@@ r@@ u u kwase la cii , a tôô ku a kar sha m@@ nya . Ka shin tar tseegh ior ve kpen ye . M@@ kombo u A Lu sha ci u H@@ enen Bibilo Yô Sha nahan yô , de torough a torough ga . M soo u henen Bibilo . ” A shi nan kpa a lu mpin u sha uhar la una hii van we ken ishima ye . Nahan mba ve ne jighjigh a ityesen i akaa cii gba duen tsô la kera mba a ishimaverenkeghen ga . Mba ve lu nôngon num a Shi@@ on , ônov nav mba ve lu shin tar la , vea gba bo . Man lu nyi je ia na u vea gema henen u shi hiden hen “ u@@ jijingi mba ik@@ oo@@ gh ga mba@@ gban kera tsung ” mba Kwagh@@ aôndo u Mbayuda sha wono ? — Mbagalatia 4 : 9 . Peteru we kwagh sha kwagh u m - ongo u ungwan imo i mba se lu sha ikyev ve la been yô , a taver hanma or cii ishima ér , “ lu nen ishima i môm , shi lu nen mba@@ zung@@ wen@@ mhôônom ; doo nen ayol a en er ka anmgbianev nahan , lu nen mba mhôônom ma ker ve ; shi hide nen a ayol a en ijime kpaa . ” — 1 Pet . Sha kpôô yô , Mbakristu mba we ayol a ve ikyo tsung , ka a nenge a ikyo ve i wan la sha hiihii ga je kpaa . U hen wer , lu nyi i na ve ior soo kwagh u D@@ or@@ ka kpishi nahana ? — Bibilo kaa ér yange er akaa a dedoo kpishi shi naan ior u@@ iyua mba dedoo kpaa . An@@ dre@@ as se te@@ gh@@ elee maa kaa ér , un vande keren tom , mase shin u Ro@@ al@@ d vea wan na u nomso , F@@ ab@@ ian , vea za m@@ ta@@ vi@@ u u tôôn ve tom ne tseegh . Shin er yange ve tôô ér ve yer mba ken mk@@ or nahan kpa , lu u Aôndo una ker ve er ka sha am@@ enger a á te iwanger ken ime i ken jijingi i ve yer ker la nahan . Ka Kwagh u C@@ i@@ vi@@ righ u L@@ un Mba Aôndo a T@@ esen Ve La Ne mba@@ ah@@ end@@ anev mlumun been cii yô , a wa se cii kwagh ér : “ E@@ mber nen , sôr nen mbamlu enev , ungwa nen kwaghwan , lu nen ishima i môm , lu nen bem bem . ” — 2 Kor . Aluer ka nahan je kpa , u lun a aeren a dedoo er iyol i hiden a mi ijime man u eren kwagh akuma akuma shi lun a ishima i legh legh la vea wase se u lumun a mbam@@ gem asev shi zan hemen u lun mba Aôndo a lumun ve yô . Shi yange nenge a gbashima u ior mba Yehova ur@@ ugh ve mbara lu a mi la . E@@ ̱r anyom kar 32 nahan je kpa , m@@ gem u sha iengem ne lu Peteru ke ’ ishima her ndor sh@@ ough sh@@ ough . Kpa aluer ior mba ve suur sha Yehova mbara vea ya ican di ye ? Shi m hen m fa er i lu a inja u lamen a Yehova ken msen a ishima i môm kua sha mimi kpaa yô . Ka nyi u fatyô u tôvon sha mi ken ity@@ aker@@ da yase shighe u ú lu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wou shin u lu eren mcivir u hen tsombor wou laa ? Hanma kwagh cii va lu di mimi nahan vough . — Ôr Se@@ kar@@ ia 9 : 9 ; 11 : 12 . Nyian kpa mbagenev tsua a ishima ve u saan kwa@@ v sha er vea hemba veren ishima sha kwaghpasen yô . Ishim@@ averen i Dedoo sha ci u Mb@@ as@@ und@@ av Kpa hegen ne se fa iyenge ve . Ke@@ ith kaa wener : “ M hingir Orshiada u Yehova shighe u m z@@ ur@@ um u been makeranta u sôron anyi la . Aluer akaa a Aôndo a gbe , a lamen shin a henen kwagh ga la nga wuese Yehova yô , h@@ ile se mba se henen kwagh , se lamen shi se civir un la ve se wuese un ga y@@ ee ? — Mpase 4 : 11 . Shin ka m keren mer mbagenev ve nenge a mo@@ o ? U@@ ̱ tôôn Yehova karen sha ter u yan anyi u yange mhôônom kôr un u nengen a wan na u yange za c@@ in hide , ve ‘ kar a@@ yem , za ku@@ ve un gba su@@ sen un zwa ’ la shi ka di ity@@ ô@@ kwagh igen kposo . Bibilo kaa ér : “ H@@ aa akaa a zan we iyol cii sha TER , tsô Una taver we ; Una rumun er i̱ t@@ enger a mbap@@ er@@ apera mayange ga . ” 1@@ 31 : 1 - 3 ) Kpa Yehova tsaha Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar kua Tor Be@@ le@@ sh@@ as@@ ar sha ci u ihy@@ agh i ve wa la . U nenge er kwagh ne a bugh u gbenda u taver ikyar you a Yehova , seer lun kôôsôô a na kpa ? 13 - 15 . ( a ) Se hemba mp@@ av u sha kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a man m@@ kposo u aeren a ikyurior la nena ? Ior v@@ aan hen a na hanma shighe shi eren kwagh a ve sha civir . Aluer Aôndo er nahan yô , a tese ér ts@@ eng@@ an fan akaa a vihin cii man a eren ye . Gba u vea tese nahan . U tesen ikyav yô , aluer u fa atesen a Bibilo , er ityesen i i pase ityôkyaa i se lu yan ican man kwagh u a lu Tartor u Aôndo man mlu u uumace u ken hemen man i i tese se kwagh u se er ve a saan se iyol la nahan yô , u nenge er Aôndo a lu a kwaghfan kpishi yô . Inja i Mkaanem Man : Luka u a nger takerada u I@@ vangeli la kaa ér Yesu “ gba zenden nyôron ken ag@@ ar a tamen man ang@@ ar@@ ev mba kiriki , lu ôron kwaghaôndo , pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo . ” • Kanyi ia wase se u lun a iember yase her ken a@@ aven a ican je kpaa ? Aluer u ngu hen ijiir i i we at@@ ab@@ am sha Bibilo nahan , u er nena ? Ú Z@@ a Hemen U ‘ Z@@ enden Sha Jijingi ’ Kpa ? Ge@@ ma ken tar u i@@ w@@ oo@@ gh u Yuda , hii shin a@@ kpe@@ kpe a i@@ w@@ oo@@ gh zan zan ar hen K@@ pe u Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la di iky@@ on i t@@ ur lu her kpishi . Yange ior lumun kwagh@@ al@@ ôm u Mbag@@ rika hen shighe la wuee , nahan ish@@ or i kpe@@ hen kpa du@@ mbur . Ka Tor Solomon u ngise hemen tar u Iserael , u i fa un sha kwaghfan na la a nger takerada u Or@@ pasenkwagh ne ye , nahan ngu a akaawan a injaa a a wase se u fan kwagh u a hembe lun a inja ken uma man a@@ gbil@@ in@@ akaa kpaa . ( Habak@@ u 2 : 1 ) Ior mba Yehova mba ke ’ derianyom u sha 20 ne kpa kange ishima u eren nahan . Nahan cii kpa , mba ve s@@ enge ér ve fa kwagh tsu@@ la mbara mba gbe uwer u ts@@ eng@@ an kaan akaa ga . ” 1 : 1 ) Awa@@ shima na yô lu u taver ve ishima ér ve taver ken jighjigh u nan shi ve lu a ishimawan shighe u vea tagher a am@@ een yô . A@@ kô@@ r@@ aior ne man uter vev mba hemban@@ ato mbara iv tar cii a i@@ pi@@ la man asorabo a vesen ag@@ enegh . Yesu maa ande hen mbahenen nav mba hemban iorov 5@@ 00 . W@@ a@@ shika u Paulu la yange taver jighjigh u nan u Timoteu nena ? V@@ ihi kpishi kpa ka kwagh u a lu zan hemen ken tar u ainge je ne , ka i taver ior kpishi u nan Aôndo icivir i i lu i na la . M kav mer , aluer m za hemen u zan hen ajiir a m van@@ den zan la shi m ngu zenden vea ior mba yange m van@@ den zenden a ve la her yô , me fatyô u den inja yam i dang la ga . A@@ dooga tsô , lu iliam ne kpa i̱ va wase Yosev ve venda u eren idya , ér una “ er Aôndo isholibo ” ga ye . ( Gen . ( b ) V@@ or u i@@ yô la yange u za hemen u ts@@ wa@@ men vor u kwase la her nena ? ( Ekesodu 19 : 5 , 6 ) Hegen u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i lu zan hemen ken igbar ne , ka shighe u i lu u Or@@ jir man Or@@ wan tindi u Iserael una wa uwegh sha kwagh ne je ne ! Mba i hii yilan ve sha tse@@ mbe yô , lu agumaior a any@@ iin la . Ishima lu ve l@@ enge l@@ enge , kpa mba pasen ve ér mba tin@@ d@@ in ve cii ken tar môm yô , ishima gba ve sh@@ imi . M@@ A@@ S@@ E shin di ayange kpuaa tsô a er iniongo i P@@ ase@@ ka i inyom i 33 la , sha iyange i N@@ is@@ an 10 . 8 , 9 . ( a ) Ka any@@ iman a nyi yange gba ken tiônnongo u ken Roma laa ? Aber@@ am ( Aberaham ) kaa a tor u So@@ dom wener : “ M kende uwegh agh sha , sha TER Aôndo U@@ hemban@@ sha u A gbe Sha man tar ” la . ( b ) Kwase ugen u henen Bibilo yange hen u dondon kwaghwan u i nger ken 1 Peteru 3 : 1 , 2 la nena ? Ior mba yange ve fa kwagh u Yehova Aôndo ga , shi ve civir un ga zan zan ve kar kpen la , vea zua a ian i geman ishima eren kwagh u dedoo . iyange la ! gadia iyange i TER mgb@@ ôghom ve , ia va er mtim u a dugh hen U@@ hemban@@ agee nahan . ” ( Pasalmi 18 : 18 ) Ka se kav ser mimi mimi je ongo mbamsen asev . Shi a seer kpaa wener or môm kpa nan@@ á fatyô u zuan a myom sha iniôngon i nan ga . Mba@@ beenyol shin mba@@ kpen@@ alegh je kpa ku doo ve ishima ga ; ve soo u lun uma . 16 : 16 ) Shighe u mbahenen mba Yesu mbagenev kav ityesen na igen ga ve , ve de u zan a na ityô la , Peteru za hemen u dondon Yesu her . ( Yoh . U tese iwuese you sha “ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ” la nena ? U hen wer Yehova kura Yeremia , kpa U@@ ria yô a kura un ga sha ci u nyi ? — Yeremia lu a mciem er U@@ ria nahan , kpa Yeremia de u civir Yehova , yevese yem kwagh na er U@@ ria nahan ga . Ka i kura á di vough er atindi na a i@@ gbe@@ tar la nahan , shi aluer sea sun@@ da injar la ave ave ga je kpaa . Lu@@ un er or môm ngu a imoshima ga nahan , u hen wer tar ne ma u hembe vihin ga he ? • Er nan ve i lu sha inja u kuren ikyaa ser Mbakristu cii mba a ian ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? ( Daniel 2 : 44 ) De tee kwaghwan ne wer ka be@@ er@@ kwagh ga . Alaghga u lu henen kwagh u yange er sha ayange a Mose la , shighe u ikyum@@ utya i Mbai@@ gipiti “ ci@@ r ve ijime ” kpa za kpe shin Zege@@ mnger u Nyian la . ( E@@ ks . Ken ityar igen yô , alaghga iwasen ne ia wa iwasen i gomoti a ne mba@@ beenyol la kpa ker . Se dondo ikyav i Yehova i wan mba@@ beenyol ikyo sha dooshima la nena ? Yange or@@ tom ugen u ken tar u Phili@@ pin@@ es yem sh@@ ir ken tar u J@@ ap@@ an maa á za hen mimi u ken Bibilo sha ikyev i Mbashiada mba Yehova . ( Anzaakaa 30 :⁠ 3 ) Kpa er Yehova a lu icighan yô , a soo ér mbacivir un kpa ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov , inja na yô , ka er uumace mba ve yen vea fatyô u lun u@@ icighan@@ mbaiorov kighir la . Gba u se kar ayol a ase keng . A gema a gb@@ ihi ve ken “ ime [ i ken jijingi ] i shin , gbem . ” — Yuda 6 ; 2 Peteru 2 : 4 . Sha hiihii la , ior mba Aôndo hemban eren tom a Bibilo i ken zwa Buter i King James , i i gber ken inyom i 1@@ 6@@ 11 la . Yange er tom ne je yô , mbananjighjigh man mba ve na jighjigh ga cii hingir u yilan un ér Or@@ tesen . Sha nahan yô , mkombo u Iyoukura seer doon un hegen . ” A@@ K@@ A@@ A A MB@@ A@@ Y@@ E@@ V V@@ E Ô@@ R SH@@ A I@@ YO@@ U@@ K@@ U@@ R@@ A N@@ E YÔ Er ior ve yilan se kpishi yum yô , se fa@@ an ityô u lamen a ve cii ga . ” Mbah@@ enen un@@ yi@@ in yange ve tema sha u@@ wo u O@@ le@@ v a Yesu imôngo , ve kegh ato zu@@ lee ve lu ungwan akaaôron a na . Akaa agen kpa nga y@@ uh@@ wan ior ikyav . M@@ h@@ ôônom ma i zung@@ we Davidi sha isholibo i er vea B@@ ate@@ she@@ ba la wa nyi man nyi k@@ ere ? Shighe u N@@ om@@ ou Shin Kwase Wou A Lu Dedoo Ga Yô , 1 / 1 Yehova er ityendezwa ér una hide a ki@@ mbi se inj@@ ô la sha u nan se iveren . ( Yobu 1 : 7 - 12 ; 2 : 1 - 6 ) Yobu yange fa er lu Satan jighilii va un a mbamzeyol ga . Or@@ pasalmi ne nyôr ken icighan@@ jiir u Yehova , za er msen shi hen sha kwagh u una va tser mbaaferev yô . Yehova yange nenge Yobu ér ngu nyi or@@ o ? 10 : 18 ; Yobu 6 : 27 ) Kwagh ne zua sha kwagh u i gem ken S@@ ep@@ tu@@ a@@ j@@ in@@ ta la vough . 17 , 18 . ( a ) Ter ior mba hiden a iyol ijime man mba wan ihy@@ agh mba Bibilo i er kwagh ve la . ( b ) Anmgbian ugen yange de ér ihy@@ agh i na un una gba ica a Yehova ga nena ? er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a l@@ an@@ en kwagh la nahan . Aluer se mba a imba dooshima la yô , una hingir “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough . ” Lu sha ci u Yesu undu tar ne kuma anyom 30 yô . Se Mbakristu se fa ser a he@@ e se , shi a tôv se a ican shi a wa se aie iyol “ sha ci u kwagh u perapera , ” vough er yange i er a u@@ profeti mba tsuaa mbara nahan . 35 : ​ 5 , 21 ; 36 : ​ 6 , 7 . Sha mimi yô , m@@ doo u Aôndo a doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese la zua k@@ ang@@ en@@ aa je a fatyô u p@@ aven veren kposo ga . ( Yobu 16 : 5 ) Zum u á nenge kwase na Han@@ a lu gb@@ u@@ ugh yô , á pine un sha kwaghfan ér : “ Ka nyi ishima i vihin we ? ” Yange na ve ve hen ér ve kuma u eren kwagh môm ga , shin ve gba kwagh ga ze . • Se mba suur sha Aôndo a ishima yase cii sha ci u nyi ? Ashighe agen ka i lu u er u fe kwagh môm ityô ga yôô ? M@@ lu wase ú@@ n@@ à lu nan kpaa , se fatyô u maan isharen i henen kwagh he ’ Yehova shi k@@ angen ishima sha mi kpaa . Nahan hanma shighe yô , ka a kenger foto shon a kaa a iyol na ér , “ Se va zua shighe u mnder u shin ku la . ” D@@ i er Davidi man Habak@@ u man Paulu kpa lu nahan , se kpa gba u se na tahav mbu Aôndo a lu a mi u taver se la jighjigh kua agee na a waren se la kpaa . Ken inyom i 19@@ 6@@ 3 la , K@@ ar@@ l vôso Mar@@ gar@@ e@@ ta , kwase m@@ ishen u ken Jam@@ an@@ i u yange lu eren tom ken B@@ oli@@ vi@@ a yô . Yesu yange lu a a@@ kp@@ el@@ an ken ishima mayange ga , a fa dedoo ér “ saan ” Yehova iyol a na . Nahan cii kpa , yange i nder mba@@ shiada mba uhar mbara shighe u ayange atar man ti@@ ôn kar kera la , vough er kwaghôron u profeti la a er nahan . Yange tôô iyol@@ tseghan na la ér ka ic@@ egh@@ zwa i un tsegha vea Aôndo sha an@@ shighe kp@@ egh@@ ee tseegh tsô ga ! Er se lu a mbamzeyol nahan kpa , se er nan ve se za hemen u tesen dooshima u anmgbianev laa ? 10 : ​ 31 , 32 ; 2 Kor . Or a lu a inyaregh er ma nyi , shin nana lu a akaa kpishi , shin nana za iky@@ ura ken uma nan nan kpa , nana fatyô u gban orgen iy@@ uh@@ we . I wa se kwagh ér : “ T@@ aver nen mba ve yen ishima la asema , wasen nen mba ve taver ga yô . ” Ken ityakerada igen i kwaghaôndo u F@@ ada a gber ken zwa Buter sha ayange ne , kua Bibilo ve i i yer ér The Jerusalem Bible la , i gema as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a any@@ iin la ér “ Y@@ ah@@ we@@ h . ” Ka atô@@ akaa a dedoo a nyi a doo u se har iliam yase sha mi ve se ôr kwagh u una maa mbag@@ en@@ eve ? Nenge , mo m ngu a ônov mba kasev uhar mba ve lu a fa nom ga yô ; yô , shi de nen , m@@ ̱ due ne a ve , er nen a ve er i sar ne yô , kpa ior mban yô , de eren nen ve kwagh ga , sha er ve va nyer hen ha@@ av av yô . ” Mark kaa ér , “ M hide m hen sha kwagh ne yô , m nenge mer ka akaa a kwase wam lu henen ken Bibilo shi yaren tom sha mi la , a ne ve kwagh a lu nahan ye . Alaghga u lu sha ian i wasen anmgbianev mba beenyol er tsombor ne nahan ga , kpa u fatyô u wasen ve u zan mbamkombo shin duen kwaghpasen . ( Pasalmi 1@@ 10 : 3 ; Mbaromanu 10 : 18 ) Ve mban cii ve gba se kwagh je gande . • sha ikyev i mbatyomov ? “ Ka ken ishima ka i na jighjigh sha u zuan a ish@@ ô ye , shi ka sha zwa ka i pase sha u zuan a myom ye . ” ( Rom . Nahan kwagh ne tese wanger wanger ér Yesu hide za hingir Aôndo zum u i nder un shin mbakp@@ enev k@@ ôndo yem sha la ga , kpa lu or u ken jijingi u lun kposo a Aôndo . Ka se fatyô u ôron takerada , shi se kenger mba@@ doon se ishima sha ishi , shi se kenger m@@ m@@ ir u iyange man akaa ag@@ enegh kpaa . ( L@@ ev . Satan fa er Yehova a ker or u i@@ pi@@ la i doo nan ishima ihyom yô . ( Ps . Tom P@@ ania man A@@ veren a u Ve a mi La 19 : 8 — M@@ ne u Lo@@ ti yange gema ônov nav mba kasev na ior i So@@ dom la , yange er lu sha mi je kpa ? 4 : 28 ; Y@@ ak . 2 : 14 - 17 ) Ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii la , kwase u nan nagh mgbegh@@ aa ugen lu ken gar u Yo@@ pa , i yilan un ér D@@ or@@ ka . Yesu ver se ikyav i or nan iyol i nan hen Aôndo la nena ? Ikyav i tesen yô , yange ve er tom a up@@ ip@@ amba@@ abaver u pasen loho u dedoo , sha u vea ar a ior kpishi sha ajiir a ior mba Yehova vese iyenge ga la yô . U m@@ asen yô , u wan ishima a am@@ een man tôv@@ ac@@ an la una wase se . Yehova yange de ér i l@@ aha hemen na u perapera la sha ci u nyi ? H@@ ide sha shighe wase ne di ye ? Mbam@@ pin mbagenev mba ne fatyô u timen sha mi yô ka ve ne : Er nan ve i gbe hange hange u a naan ib@@ aver i kwagh@@ pas@@ ene ? Ka mpin u hange hange u nyi i doo u hanma or u nan vese nom shin kwase nana pine iyol i nana , man ka sha ci u nyi ? K@@ am@@ er@@ on : U kaa vough . Nahan cii kpa , er se vande ôron nahan , iyol va kpe Yeremia . Apostoli Paulu yange kaa a mba i shigh ve mkurem mbananjighjigh a na imôngo mbara ér : “ Nahan yô , dugh nen aie kera , hanma or nana̱ ôron kwagh sha mimi a or u nan we ndor a nan yô gadia se mba alegh ayol a ase . ” Yange gba u Solomon kua Mbaiserael cii vea er kwagh keng ve vea zua a averen ye Ka nahan ve i kaa ér zege@@ ish@@ u i í yer ér wh@@ al@@ e la “ m@@ en@@ a ” Yon@@ a , ayange nga kaa yô , i̱ “ su@@ wa ” un ye ! Nenge ase er ortamen ugen u eren kwagh kundu kundu yange kô@@ r@@ cio u wasen anmgbian ugen u gba uwer u eren ityom i Mbakristu anyom imôngo yô . M@@ lu u hen tsombor u ú vese her la , shin gbenda u ior mba hen ijiir you ve eren kwagh la , ua na yô alaghga a hemba ho@@ gh@@ ol we u pasen mnenge wou sha kwagh taveraa shin pa@@ as@@ aa je kpaa . Gba u Se Lu P@@ er Nenge imba ishimataver ne sha wono ! ( Anz . 28 : 20 ) I ur@@ ugh mbagenev hingir u za y@@ amen k@@ ati mba gbidyen ish@@ or shin ve nyôr ikp@@ en@@ ga igen i mb@@ i@@ en ior , sha ci u i kaa a ve ér vea er nahan yô , vea zua a inyaregh ave ave je . Iyol i Kristu i sha ikyav ne ngi a alegh a a lu nomso man kasev yô man ka mban cii ve zough ve , iyol jimin cii i eren tom tsembelee ye . Ken tar u he la , Aôndo una bee a if@@ er@@ kwagh nena ? A@@ ka@@ a@@ wan a na a doon a a lu ken Mkaanem nam la aa fatyô u wasen se u tsuan t@@ wer@@ sôron shin akaa agen sha kwaghfan . Se ôr gbenda ugen u Aôndo a er erdoo na la ken Genese ityough 24 . Yehova kaa ér : “ Er ngise i ta u kera , i kôr u i@@ ho@@ m , je ma or kera kar hen we ga , nahan Mo Me gema u , ú hingir kwagh u engem zan zan gbem , man shi kwagh u iember sha ik@@ ov ik@@ ov . ” 4 : 7 ) Aluer se yar tom a iyua i i ne se la se mba ‘ eren mbagenev tom ’ yô , se lu eren ishima i Yehova . — Anz . 19 : 17 ; ôr Mbaheberu 13 : 16 . Nahan u nenge wer aluer u pase Aôndo u a t@@ ende zwa ér una su@@ r se asema la er ishima i lu u ker nahan , a hemba wasen we ga he ? — 2 Mbat@@ esalonika 2 : 16 , 17 . Kwagh u yange hemba kôron un ke ’ ishima cii je yô ka er yange nenge kwase la doo nom na ishima kpishi yum la . Kwagh ugen kpa ngu u Ba@@ al yange k@@ an shio u eren yô , man lu u ica a gba ga tsô á tese m@@ yen na ne hanma or nana nenge . ( M@@ ika 6 : 8 ) Er ve ze hemen u dondon akaawan a Ruamabera yô , iv@@ u ve i sha ityough la ka “ ts@@ ar u sha it@@ you u i@@ civirigh ” jim jim . — Anz 16 : 31 . Yange hen ieren ne shighe u lu vea Ter na u sha anyom anyom , lu “ or u fan tom ” u Aôndo sha shighe u i lu gban akaa cii la . ( 1 Peteru 5 : 9 ) Sha mimi yô , ka Satan a ve a mbamzeyol mba ve ts@@ eren se la cii iyol na ga , kpa una fatyô u kôron ave sha mbamzeyol mba se tagher a mi la nahan keren sha u se̱ seer v@@ ôron a v@@ ôr yô . ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ; Yakobu 4 : 4 ) Mayange se de nen ser imba kwagh la i tser se ga ! 5 : 8 , 9 ) Doo u se ver mbagenev ikyav i dedoo sha u eren sha atindi a Aôndo hanma shighe cii . A na ior cii “ ikyav i mimi ” sha mnder u a nder Yesu shin mbakp@@ enev la . — Aer . 17 : 31 ; Luka 24 : 2 , 3 . Nahan kpa , doo u mkaanem ma Yeremia man maa hungur se ga , a kaa ér : “ TER eren dedoo a mba ve veren ishima sha a Na , a uma u a keren Un la . U tesen ikyav yô , ken tar ugen i ôr ib@@ aver i wa Mbashiada aie iyol ér yange ve sue hemen u H@@ it@@ l@@ er zum u i lu nôngon ityav mbi Tar Cii mbi sha U@@ har la . De h@@ on kwagh u Yehova a er ga . Nahan a zer zan S@@ em@@ son iyol “ ayange ayange sha akaaôron a na tsung , man shi lu k@@ umbur a na ” kpaa . ( Yakobu 4 : 4 ) Nahan aluer mba eren an@@ umbe hen makeranta wase er bo@@ l u gbidyen shin am@@ ar a v@@ in@@ in nahan shin mba eren iniongo sha ci u mbatomov hen iji@@ ir@@ tom yase yô , se tsua a ishima yase aluer ka u se za shin se za ga kpaa . Ka se er nahan sha u eren msen shi wan ats@@ am shi keghen ato z@@ ù@@ l@@ è@@ è shi nan naagh sha “ atam a ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh ” — ka mkaanem ma ka se na u wuese Yehova zum u se lu nan kwaghôron shin i ne se tom ken a@@ vegher a mkombo kposo kposo je la . Yehova yange lumun ini@@ av mbi ior naan un sha gbenda u vough man a awashima u dedoo , er Tindi u Mose tese la . Hen ase sha kwagh u Sh@@ ar@@ on , ijiir i kpu@@ un - kpu@@ un i í dondo a kp@@ em@@ nger ne lu hen atô u ag@@ u@@ ngu a Sam@@ aria man Zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la . Yange kaa a ve ér , “ Akaa a M ongo hen T@@ erem cii , M ôr ne a . ” Kwaghôron u profeti u Yakob la tsengaôron ér “ akuraior aa ungwan imo ” i Sh@@ ilo . ( b ) “ I@@ y@@ ôngo igen ” la di ngi ve hen Yehova nena ? ( Mbakolose 2 : 18 , 23 ) Yesu yange tese akav a mba hiden a ayol a ve ijime sha mimi ga la . Heela tseegh ga , se fatyô u pinen ayol ase ser , ‘ Aluer ka mo m lu yan ican ne nahan , a lum nena ? ’ F@@ ese nahan , wan@@ kwase la mough sha ! Kwagh Ka Una Er er Se Ver Ishima la Ga Nahan , I Lu Se Nen@@ a ? ( Yohane 14 : 31 ) Shi a kaa ér : “ M eren akaa a doon Un gbem . ” Gba u Mbakristu mba mimi vea vihi ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh i yange ve er a kasev vev mba ve er iyev la ga . Aluer se er kwagh nahan yô , se lu tsuan uma , ka inja uma i í hembe doon hegen cii je la , man mba ve tsough inja uma ne cii mba a ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron ken tar u he la . — 2 Peteru 3 : 11 - 13 ; 1 Yohane 5 : 3 . Kanyi i tese ér a tim kwaghaôndo u aiegh fele ? TH@@ A@@ I@@ L@@ AN@@ D Yehova yange yima As@@ a , se kpa una yima se . T@@ ime ase sha mkaanem ma or@@ pasalmi Davidi a nger ken Pasalmi 10@@ 3 : 8 - 14 la . Kpa mcivir u se civir un a ishima yase , sha ci u a doo se ishima shi se mba a iwuese kpishi la gba un kwagh tsung . Alaghga vea nenge ér kwagh u mbamaren vev ve lu wan ve la ka u tesen ér i na ve jighjigh ga , hemban je yô , shighe u ve lu hi@@ an la . Nenge i hembe doon u se dondo kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 3 : 5 , 6 ne sha wono ! Er lu Or@@ ro@@ man@@ u yô , zua a ian i eren akaa a atar a i nger ken Bibilo ne : ( 1 ) A pase mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba Mbafilipi ér , er ve gbidye un yô , ve l@@ aha ian i tindi a ne un u eren kwagh u un soo la . Alaghga ú kaa ken ishima you wer N@@ ik@@ o@@ dem@@ u yange una lu i@@ mba@@ or la . Shi alaghga se fa hanma kwagh u iorov mba uhar mba zayol a lu hen atô ve la ga . Mbat@@ yomov mba eren akaa aa á b@@ enden a vese nyian nena ? ( Nenge ufoto . ) Shi ken msen u Ter W@@ ase u ior ve fe un wuee la kpa Yesu kaa ér : “ Ter wase u Sha , i̱ tsegha iti You . ” — Yohane 17 : 26 ; Mateu 6 : 9 , J@@ B . Ka nyi i lu mbamgbe mba uumace mba hemban ci@@ il@@ i ? Mbag@@ anden mba ken tiônnongo ka ve wuese iwasen i agumaior a ne ve la , nahan ve er a ve sha inja . ( Nenge Aerenakaa 17 : 16 , 17 . ) Ka ken Bibilo loho shon u dugh ye , man Bibilo gema ka takerada u i nger u sha tahav mbu jijingi u Aôndo jighilii yô . Na@@ omi kar mar , gadia á be@@ e@@ yol . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i̱ í gem ér “ tsaha ” la ikyav na i hiihii yô , hemba k@@ an kwaghwan man ityesen man mk@@ ô@@ ôm , man ashighe ag@@ enegh yô , ka i lu gb@@ i@@ di@@ v mbu sha dooshima kpaa . MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN mba gum@@ kwase ugen u lun anyom 23 , u vôso nom yô , ungwa ken zende ér wan ve u kwase la n@@ di@@ ir . Se tese ikyav sha akaa atar , er Aôndo yange tsengaôron akaa a ken hemen vough yô . Yange í na Eliya tahav mbu eren nyi zum u wan u nomso u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ke ’ S@@ ar@@ ef@@ ati kpe yôô ? Kwagh u a shi her la cii í nan@@ de . Ka an nan lu kwase u i ôr kwagh na ken Yesaia ityough 60 laa , man ka an nan til sha ityough nagh shin t@@ ara ? • Se na nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura jighjigh nena ? U fa or u Aôndo yange tsua nan ér nana lu Tor kpa ? — A tsua Wan na , u a lu “ Wan@@ tor u B@@ em ” la , ka Yesu Kristu je la . K@@ ER@@ A ke@@ ke yô , iky@@ on i vi@@ an iyol ne ngi ta@@ ven sha gen@@ g er í í lu shin inya i lun sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe la nahan ga . Ka vea eren nahan yô , tiônnongo a nenge ve vough er ior mba ve er ivaa sha tindi nahan . Lu gbenda u nan iwasen ú yange ú lu a inja ken ica yô , gadia Paulu man E@@ p@@ af@@ era cii ve lu ica a K@@ olose . I ver ishima ér nana vese ken mhen man sha mnenge kpaa . ( Anzaakaa 17 : 3 ; 21 : 2 ) Ngu a tahav mbu karen fan mbamhen asev man awashima wase kua asaren a ken atô u ishima yase . Aluer se er nahan yô , kwagh ne una wase se kpen kpen . Kpa , aluer se gema ishima sha mimi , se undu asorabo a ase yô , Yehova una hide a lumun se , una ‘ na se erdoo na a̱ kuma se . ’ 24 : 7 - 14 . 3 : 19 ) Shin er Yesu lu sha nahan kpa , lu hemen tiônnongo u mbahenen nav shin tar sha icighan jijingi . I na mbam@@ lumun sha mbampin mban ken ngeren ne . . Tindi la kaa ér nana za gba inj@@ ô nana yam z@@ end@@ en@@ ya la , nahan nana lu a inj@@ ô iyol shinii ? Kwagh er u kpilighyol yô , C@@ es@@ ti@@ us G@@ all@@ us vea ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a na yange ve undu gar u Yerusalem ve hide ve gba yemen . Ngeren mba uhar mban ôr kwagh u Pasalmi u sha 70 la . I@@ can i yan ia wase mba ve lu a ishimaveren i va lun uma shin tar la nena ? Or@@ henen Yakobu kaa ér : “ Kwagh@@ fan u a dugh Sha yô , hiihii ka u wang , shi ka u bem kpaa , man u sar sar , man u n@@ orom i@@ kaa ga , a iv a mhôônom ma zungwen kua atam a dedoo , ka u s@@ angen sha dooshima ga man shi u im@@ ang@@ er@@ egh kpaa ga . ” — Y@@ ak . Lu Bibilo tseegh nam agee a geman aeren a am ye , shi lu Bibilo wasem u zuan a msaanyol kpaa ye . Shin er vande lun a ity@@ or@@ on ishima , tôvon Mbakristu a ican nahan kpa , shighe kar yô , va gema uma na hingir “ iky@@ agh ki i tsegh ki ” sha u pasen iti i Kristu yô . Ka An@@ der@@ ia iyol na yange za a Peteru hen Yesu ye . Kor@@ ne@@ li@@ u di kohol anmgbianev nav ér ve ungwa kwagh u Peteru lu a mi u ôron ve la . Umbur wer , ka “ mfe u TER ” á lu wasen ior u geman aeren a ve nyian ye , shi ka mfe shon kpaa una gema tar cii ken hemen ye . Cii man shighe ve la yô , mbahemenev mban vande nan Yesu ibo ér ngu or u n@@ um@@ un ior ér ve hendan a gomoti , nahan ve wu@@ an un ku u if@@ er@@ or . S@@ ch@@ wa@@ b mase kuren ér : “ I gbe je ka shighe u kwagh a hembe ts@@ eren tar je ne , nahan gba u ior vea zua ave shi vea sôr mbamzeyol mban fe@@ fa kpaa . ” ( Yesaia 41 : 8 ; Yakobu 2 : 23 ) I@@ ti na ér Aberaham , shi i yila un ken Bibilo ér ka “ ter u . . . mba ve ne jighjigh la cii . ” — Mbaromanu 4 : 11 . Ka mimi , ashighe agen nga a ka i gba u mbatamen vea ôr kwagh ts@@ o@@ om@@ oo yô , er shighe u ve lu kuran ikyum@@ u@@ ile sha ikyev i “ u@@ gb@@ ase@@ ela mba vihin asema ” nahan . ( Aer . 10 : 21 , 22 . Nahan cii kpa , tom ne lu a mbamtaver ker . Nahan kpa , ashighe agen yô , ieren i or ia na uwer a gba mbagenev u wan nan kwagh ken Ruamabera . Ga@@ yô , á fatyô u kaan bredi u a lun a kwa ga la sha m@@ w@@ em ma s@@ am@@ u@@ y@@ ia kpuaa ( ape i fetyô yô , a lu al@@ ak@@ e@@ ma ) a n@@ ungwa mngerem sha mi kpuaa . Ka mfe u nyi mba i shigh ve mk@@ ur@@ en man mba ve lu “ iyôngo igen ” la cii ve lu a mini ? Inja na nan man u gbe ken imeen i kwase u@@ gen@@ e , wan wa@@ ma , man u ku@@ v kwase u u fe nan ga yôô ? ” — Anzaakaa 5 : 18 – 20 . Ka a@@ wen ne je ka a hi@@ a ve i lu er ish@@ an us@@ ough sha kwa@@ v@@ aôndo tugh nahan ye . Kpa ishima za un iyol kpishi , gadia lu henen ér : ‘ T@@ i@@ ônnongo ne una lumun mo je kpa - o ? ( Yes . 30 : 20 , N@@ W ) Er ior ve doo un ishima yô , ka a tese ve shi a tsaase ve . U fatyô u henen nyi sha kwagh u er Marku laa ? Se time nen sha mkaanem ma Yehova ôr a Yesu zum u i er un batisema la tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Aluer se soo ser Aôndo a ungwan mbamsen asev yô , a gba u se nôngo tsung se kuran atindi a na . Ken anyom a m lu sôron mbagenev saan saan la , m zua a akaa a doon mo kpishi , a aa hungur mo ga yô . Sha nahan yô , mnder u shin ku la ka gbenda u Yehova a tese se dooshima man mlumun u sha mh@@ ôôn na yô . — Ôr Yohane 3 : 16 ; Mbaromanu 6 : 23 . 3 : 1 ) Doo u mba ve lu mbatamen hegen la kpa , vea tôv ayol a ve sha mimi vea fa , aluer mba a isharen i lun a tahav shi lun tagher tagher er mbaapostoli mbagenev yange ve er nahan yô . Nahan kpa , doo u i@@ ember@@ yolough ia hingir tamen kwagh ken uma wase ga . Lu u kwagh u kpilighyol una b@@ ur a b@@ ur mbara mba ve ‘ n@@ aregh ayol a ve sha u@@ ga@@ mbe ; ve y@@ aan ag@@ um@@ au@@ ile a ken ik@@ um@@ u@@ ile man ag@@ um@@ a@@ ib@@ ua a ken ity@@ ôr ; ve waan ats@@ am a gbil@@ in@@ gh ’ la kpee . Er Yehova una na se ian ér se̱ er tom sun@@ da u sha injakwagh ne se̱ za kighir la yô , or ngu a̱ fa ga . U soo u seer fan Aôndo , shin se kaa ser , u soo u seer henen kwagh u mba@@ awashima nav man kwaghwan na u una wase se u lun ken kpeyol hegen zan zan gbem sha won laa ? Ka tom u kohol ior u nyi i ter ken Mateu 24 : 31 ? 2 : 17 ) Shighe u se ze mkombo u Mbakristu yô , ka shighe man ijiir i i doo u se palegh u eren akaa agen yô . ( Or@@ pa . Yehova kaa a ve ér : “ Ka nyi man ne vihin inyaregh sha kwagh u a lu kwagh u yan ga , man tom wen u tsung kpaa sha kwagh u a lu u yan kuman ga nahana ? 3 : ​ 16 , 36 ) Er Aôndo a ne Yesu ér a lu nagh ku i@@ w@@ om sha ci u asorabo a ase yô , gba u Aôndo una doo se ishima . • Yehova man Yesu Kristu ve tese ér ve mba Mbak@@ ur@@ an mba lun a dooshima nena ? 22 , 23 . ( a ) Aluer se mba veren ato sha imo i Yehova yô , kanyi kwagh se fatyô u zuan a mini ? ( Luka 11 : 1 ) Nahan Yesu ôr ve an@@ zaakaa ahar sha u tan ve iwanger sha kwagh u msen . Ka awashima u nyi Yehova yange pase sha ikyev i apostoli Paulu ? Ikyav i tesen yô , ka i gba u or nana k@@ ir@@ en ak@@ ondo a nan a he hanma shighe sha er aa lu wang shi aa doo@@ ashe her yô . I@@ ti i tor shon ér Solomon . A nger ér : “ Or u nan ver a@@ kpa u nan gir@@ g@@ ir yô , nan kôr wan u nan ihyom ; kpa u wan u nan a doo nan ishima yô , ka nan tsaha un sha gbashima . ” Tor Solomon u ngise hemen Mbaiserael la yange nger ér : “ Nenge , m@@ liam ma mba i kighir ve la , man ve lu a or@@ sur@@ un ve ishima ga ; mba ve kighir ve la ve lu a tahav , kpa ve lu a or@@ sur@@ un@@ shima ga . ” — Or@@ pasenkwagh 4 : 1 . Alaghga tsô , Yesu yange bugh or@@ ap@@ ir@@ ashe ne ashe kure kure sha er iwanger i iyange ia wa un il@@ y@@ an@@ egh ga yô , gadia p@@ ir ashe ica i gba . MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ A I@@ OR V@@ E P@@ I@@ N H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A L@@ A — Ka Ne Ny@@ agh Ior Mba Yange Ve Eren Kwagh@@ aôndo W@@ en Kpa Ve De L@@ aa ? Apostoli Yohane yange nger ityakerada i Bibilo it@@ ian . Kwagh ne doom kpen kpen . Ior mba Yehova vea fatyô u zuan a ijiir i y@@ eren nena ? ( Mbaefese 3 : 20 ) Yehova yange tese Paulu ér agee na ka a “ tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken ish@@ e@@ er . ” Paulu nger ér : “ Kwagh ugen u i veren ishima sha mi hen mbak@@ ar@@ en@@ kwar yô , ka u ve̱ lu ior mba jighjigh . ” 29 : ​ 11 - 13 . ( a ) U nenge tindi u i we se ér se cia Aôndo la nena ? Awa@@ shima na yô , ka u “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi ” la . A kaa ér : “ I@@ vor la kpaa m@@ ende , i vese . ” ( Duteronomi 6 : 5 ; Pasalmi 4 : 5 ; Anzaakaa 3 : 5 , 6 ; Mateu 22 : 37 ; Marku 12 : 30 ) Mbam@@ pase mba Yehova mba mgbegh@@ an se u doon a mba@@ wan@@ ndor a vese . Zum u se lu ôron an@@ zaakaa a Yesu la yô , doo u se nôngo se fa inja i an@@ zaakaa shon , man er hii ve i nger a ken Bibilo la , man gbenda u se dondo akaa a se hen ken an@@ zaakaa shon la , kua kwagh u se fatyô u henen sha kwagh u Yehova man Yesu la kpaa . 1 , 2 . ( a ) Yesu yange pase nyi sha kwagh u ayange a masejime ? 8 : 44 ; 1 Yoh . 5 : 19 ) Ken mpase u sha mnenge u i na apostoli Yohane la , Yesu pase ér anmgbianev nav mba i shigh ve mkurem mbara “ hemba [ Satan ] sha awambe a Wan@@ iyôngo man shi sha kwaghôron u shiada ve . ” Shighe u Ne Lu ‘ Y@@ an I@@ can ’ Yô Ity@@ ôkyaa i i ne ve i doo u kasev vea hemba wan kwaghwan ne ikyo yô , ka kwagh u Bibilo i kaa ér : “ Kwase u nan er nom yô , i kange nan sha tindi vea nom ” la . ( Aerenakaa 17 : 14 ) Shi yange tindi gumor Timoteu ken T@@ esalonika tswen je kpaa . U@@ pristi kua u@@ profeti zua zwa ér vea wua Yeremia . U tesen ikyav yô , yange nger Mbakristu mba ken G@@ alatia washika ér : “ M@@ lumun u sha mh@@ ôôn u Ter wase Yesu Kristu a̱ lu a u@@ jijingi enev , anmgbianev . Ka wan u nomso se lu ôron kwagh na heen ye , nahan kpa akaawan a se er kwagh sha mi saa sha wan u nomso tseegh ga . Mbam@@ sen mba ka u er zum u ican i tser u la , vea wase u u nôngon a mbamhen mba kpe@@ egh . B@@ ill kaa ér : “ M ngu a af@@ an@@ yô a v@@ aan ga . ” Hii ken inyom i 2@@ 000 la je , mo vea kwase wam An@@ it@@ a se mba wasen tom u tesen mb@@ al@@ amen zwa Ar@@ ab@@ ia Bibilo hen gar u E@@ s@@ kil@@ st@@ una , ken tar u S@@ we@@ den . Or@@ jir u perapera u Yehova a tsough la una va pine han@@ mô wase kwagh asange asange . Yô se lumun nen mkaanem ma or@@ pasalmi man , a nger ér : “ Me hen kwagh kpaa sha tom Wou cii ; me hen kwagh ken ishima sha aeren a O@@ u . ” — Pasalmi 7@@ 7 : 12 . As@@ a yange kera pine Yehova iwasen er vande pinen un shighe u Mbak@@ u@@ shi ta ityav sha a na la nahan ga . Aluer ka u or u nan er idya la nana de u lamen a or u nan er idya a nan la ga , er sha iji@@ ir@@ tom nahan yô , i lu sha ashighe a i gbe hange hange la tseegh . Er ve lu yemen sha gbenda la , Na@@ omi zer k@@ umbur a Ru@@ tu er a̱ hide hen ior nav , kpa wan@@ kwase u ken Mbam@@ o@@ ab@@ i ne kaa a na ér : “ De z@@ em iyol wer , m@@ ̱ de u zan a we , m@@ ̱ undu u , m@@ ̱ hide ga ; . . . ior ou ka ior av ; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam . ” 1@@ 10 : 3 ) Ior kpishi nyian hemba gban ve u lun a inyaregh shi teman a tema . A kaa ér , “ Yehova lu suen se . Ka nongo u i yer ér S@@ al@@ vation Ar@@ my u yange W@@ il@@ liam man Ca@@ ther@@ ine B@@ oo@@ th hii la yange ú due a ang@@ we u yôôn ne ye . 7@@ 3 : 2 , 3 , 12 , 13 , 17 . Zum u mbatamen mba ken Kristu ve lu eren tom ve u kuran iyôngo la yô , vea fatyô u pinen mbampin mba vea wase mba ve ‘ yen ishima ’ la u zuan a ishima sur@@ un ken Mkaanem ma Yehova . M@@ doo u anmgbianev asev ve doo se ishima la una mgbegha se u “ wasen . . . u@@ icighan@@ mbaiorov sha u@@ gb@@ ayol vev ” er se fetyô la . Ken inyom i 19@@ 55 la , i t@@ indi@@ m vea or@@ m@@ ishen ugen ken tar u Par@@ ag@@ u@@ ay , ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Amerika . Ashighe kpishi yange ve yila se ve wa se kwagh , ngô wase je yô waan se kwagh a m@@ liam ashe . Aluer se fa Yesu yô , kwagh ne una wase se u fan akaaôron a profeti a ken Bibilo nena ? ( Mbaromanu 12 : 10 ) Apostoli Paulu nger wener : “ Ma or nana̱ de keren kwagh u doon sha ci u nan iyol i nan tsô ga , kpa i̱ lu kwagh u doon orgen kpaa . ” Shi yange wa ve kwagh sha er una kôôm akaa a vihin a a lu zan hemen ken atôônanongo la yô . Yehova tese iyol hiden a mi ijime sha u eren kwagh a uumace mba y@@ in@@ an mban tseegh ga kpa shi a tese wener una fatyô u zungwen mba ve lu a ishima i legh legh mhôônom , ngu a kôr ve a mough a ve sha , shi k@@ enden a mbah@@ id@@ en a ayol ve ijime sha kpaa . Yange kera soo u lamen vea mo sha kwagh môm môm ga . ( Genese 6 : 11 ) I@@ pi@@ la lu ior kwagh u he ga . Ka akaa a nyi a lu ken kwagh ne , shi u kaven a la una seer mgbegh@@ an we u lun a aeren a vough a Mbakristu la nena ? U tesen ikyav yô , kwagh@@ tôvon ugen u yange i due a mi ken inyom i 20@@ 10 yô , tese ér In@@ tan@@ et ya agumaior ishima ken tar u Kor@@ ea hemba iorov 18 ken atô u iorov 1@@ 00 . Tor u jighjigh H@@ es@@ e@@ k@@ ia suur sha Yehova vangertiôr . Kpa aluer i fa se ér se mba ior mba eren nom@@ or shin mba wan ts@@ wam di ye ? ‘ A@@ ny@@ iman gba hen atô ve tsung , ’ maa ve pav zende , Paulu yem gbenda na Bar@@ n@@ ab@@ a kpa yem u na . 9 : 9 , 10 . K@@ er igbenda i eren a ior dedoo . Me@@ li@@ ka ka a tôô ityakerada ken ijô kposo kposo , shi mba@@ wan@@ ndor a na mban kpishi ka ve ngohol u@@ tra@@ k man um@@ ag@@ az@@ in . Kwagh u Yesu va ôr a mbahenen nav ken masejime la tese mimi u kwagh ne . A kaa a ve ér : ‘ Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ’ ( Mat . Nahan yô , ij@@ ung@@ wen i Yakob la tese se nyi ? Ka hanma i@@ wo alaghga or@@ pasalmi yange kende ashe sha í , man er nan ve er nahana ? ( 2 Peteru 3 : 16 ) Se mba eren nahan ga , kpa ka se nôngo kpoghuloo se kav kwagh u i er ker la . — Mbaefese 3 : 18 . T@@ so@@ mbor u Yakob tsa ken tar u Igipiti , hen haregh u if@@ i u N@@ il la je nôngo u kuman anyom 20@@ 0 , hen ijiir i i yilan ér Go@@ sen la . Yange ka va kom sha shighe u Tartor u Aôndo u Yesu a lu tor u u la ua hii u hemen sha yô , Yehova wase ior nav u kaven akaa a aa lu eren sha shighe shon yô . Bibilo ngi ‘ iwanger i gbenda wase ’ shighe u i̱ pase se mba@@ awashima mba Aôndo a we u va eren ken hemen la . ( Ôr Mbafilipi 2 : ​ 19 - 23 . ) I pase se sha mkohol ne ér a lu tin@@ d@@ in se hen ijiir igen . Aluer awashima wase ngu vough , loho wase kpa wanger , shi igbenda i se pasen ior kwagh la kpa doo yô , kwagh ne una wase se u pasen ior atô kposo kposo loho u hemban doon cii — ka loho u dedoo u Tartor u Aôndo je la . KA I lu se ican ga cii u kaan ser se suur sha Aôndo , kpa gema ka kwagh u taver kpishi u tesen sha aeren a ase ser se suur sha na . Kpa Yehova ta un icin ér aluer a er nahan ga yô , isholibo “ kegh sha h@@ unda je . ” Aluer se fa er i hii ve Yehova a we ishima yô , mayange je se kure ikyaa ser ngu eren ne@@ gh ne@@ gh sha uityendezwa nav ga , kpa kwagh ne una wase se u keghen myom na . M va soon mer me er batisema me hingir Orshiada u Yehova yô , doo tsombor wam a mo ga . Ken A@@ fri@@ ka yô , ior ka vea haa ish@@ angen ga yô , kwagh ne ngu a tese ér ve tema kpe ve iyol keng ga . Me@@ i 15 , 200@@ 9 3 , 4 . ( a ) Lu nyi i mgbegha Davidi ve tagher ishigh a Go@@ li@@ ati ? M@@ yange gema lu di môm tsô — l@@ ù u vea ya kon u mfe u fan kwagh u dedoo man u bo la ga . Kwagh u Mose ôr la tese ér un na iji@@ r@@ ôron i Yehova jighjigh shi un suur sha i kpaa . Ka kwagh u nyian ishima u nyi yange er ken Igipiti ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . laa ? Yesu na un mlumun u alaghga una lan ior kpishi ishima yô . U eren nahan la tese ér Yehova lumun ér i̱ naan i@@ w@@ om sha awambe . Nahan shighe u i lu ôron kwagh u ior mba ve lu uma hen ma shighe man í ter ish@@ ember@@ ti i “ k@@ ov ” yô , a fatyô u pasen mhii man mkur u k@@ ov shon jighilii ga , saa di u ôron shighe u ior mba ken k@@ ov shon ve lu uma la tsô . Kwagh ne ngu ôron kwagh u akaa a Yesu er shighe u lu sha , man shighe u va shin tar la . ( Yoh . 5 : 28 ) Heela tseegh ga , Paulu kpa ta icin ér : “ De veren nen iyol ian sha u i̱ kende asaren a i la ga . ” ​ — Rom . Ka kwagh u á tese se je ne , ér : Er se lu mba civir Yehova yô , kwagh môm je kpa ngu u se cia hen mbai@@ ho@@ mov asev ga . M er batisema yô , m kange ishima u eren tom u pasen kwagh la hanma shighe . Ior umiliôn imôngo mba ve lu z@@ endan perapera ityô sha mimi yô tsegha ayol a ve sha ci u Yehova shi i er ve batisema kpaa . P@@ ine iyol you ase : ‘ Mimi mimi je m fa awashima u Aôndo a we a orumace man tar ne kpa ? Kwagh u i kaa ér “ i yer ” kwaghfan man mfe u injaa ken Kristu la tese ér or a fatyô u zuan a mi ga ze . U T@@ ilen sha Mimi hen A@@ t@@ ô u A@@ yôôso A ken S@@ i@@ er@@ r@@ a Le@@ one Kpa , ka we iyol you u bugh gbenda ve , mbagenev vea pine u mpin sha kwagh u ú ne jighjigh a mi la ye . Sha kpôô yô , gba u or nana pase un kwagh u lu ôron la ve una kav ye . Or u nan lu a dooshima yô , ka nan tese sha ieren i nan , kua sha mkaanem ma nan ér kwagh u mba nan soo kwagh ve la , gba nan ishima , shi nan te iyol sha kwagh ve kpaa ga , ka a gba u nana er kwagh sha ci ve kpa , nan t@@ angen iyol ga . Maa se ôr mbagenev kwagh u se hen la saan saan . — Pasalmi 7@@ 7 : 11 , 12 ; Luka 8 : 18 ; Mbaromanu 10 : 15 . ▪ M@@ lu u tar u ainge , u ior ve eren akaa a@@ yem a@@ yem shi akaa a d@@ an@@ en ior kpa a ngee yum ne na yô , ka i lu se ican kpishi u teman inya ijiir môm henen sha kwagh . ▪ W@@ ase mbayev mba kiriki ve fa er i hii ve ka i gba u a dondo igbenda igen keng ve a er akaa ken tiônnongo yô . ( Genese 3 : 1 – 6 ) Yange ny@@ iman agee a Yehova ga , kpa gema gba ah@@ on sha hem@@ en@@ tor u Yehova man ian na i hemen la . Shi lu ‘ or u yôôn kwagh u perapera . ’ ( Aerenakaa 2 : ​ 1 - 4 ) Sha iyange shon i môm la , i taver mbagenev ken Yerusalem ishima ér ve er batisema sha mnger . ( Yoh . 2 : 13 - 17 ) Kwagh u Yesu er sha ut@@ aha ne wase mbahenen u umbur kwaghôron u profeti u Tor Davidi u a kaa ér : “ Ishima i veren sha iyou You la wu@@ am ” la . ( Ps . Yange Diabolo va ve a tôv@@ ac@@ an u kpilighyol tar sha won cii , kwagh la yange una er a̱ lu ab@@ ur@@ ab@@ ur shin a̱ lu sha apera kpaa . ( E@@ ks . 3 : 2 , 7 , 8 , 10 ) Mose hi@@ di ze ken Igipiti yô , gba u ‘ or u lu ishima legh legh hemba hanma or sha won cii ’ ne una lu a jighjigh u nan kua ishimataver ve una za lam a F@@ ar@@ a@@ o ye . Ior kp@@ is@@ i ka i taver ve u nan jighjigh ér kwagh gba Aôndo u@@ hemban@@ agee sha kwagh ve . Ka nahan ve mkaanem ma Bibilo ma lu kposo a nyityô kwaghwan u ior cii ye . Mba va s@@ ôôn he ’ ya la yô , ve su@@ gh i@@ wa shon shi ve ôr e̱r i saan ve iyol u zuan a ian i lamen a i̱ nahan . 7@@ 8 : 40 , 41 . Nahan kpa , aluer ú soo u ôron kwagh u uma na yô , takerada u hemban doon — dugh ung@@ eren mba I@@ vangeli kera yô — u ú fatyô u ôron yô ka takerada u i yer ér The Gre@@ at@@ est Man Who E@@ ver Li@@ ved la , ngu ken ijô 1@@ 11 . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Gbenda u Yehova a hemen la ka u na se soo u kporom ikyua a na sha ci u nyi ? Kape kwase kpa nana er nom ve a lu je la . Kwagh ka a er i vihi yô , ashighe agen Mbakristu mbagen ka ve h@@ unde ishima sha mlu u ashighe ne a lu torough torough ne , nahan ve yem henen ér , er ve lu civir Aôndo yô akaa a injaa nga karen ve . A@@ ny@@ iman yange gba K@@ y@@ le vea kwase ugen u ve eren tom imôngo yô . M@@ hen u lun a inja i wang u Yosev yange lu a mi la , kua isharen i eren ishima i Yehova la kohol cii yange un dang u eren . Bete@@ she@@ ba zu@@ ngu ku u nom na been yô , Davidi maa kua a na hingir kwase na . — 2 Samuel 11 : 1 - 27 . ▪ K@@ egh ato zu@@ lee sha er u ungwa mnenge u or@@ ya la sha itinekwagh la yô . • Mba ve lu sha ikyev i Kristu ka ve tese ér ve lumun un sha mini nena ? Aluer u ngu a mbamzeyol ken ivese yô , de ti@@ mb@@ ir u pinen Mbakristu mba ve vi@@ e la wer ve na u iwasen i ken jijingi ga . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Peteru yange hii u mir@@ en sha ci u nyi ? A saan Mbashiada mba Yehova iyol u tesen we er ka ve hen Bibilo a or hen ya u nan gbilin , ken atô u min@@ iti mba kuman er 10 nahan ken hanma kasua yô . Sha ityough ki ôron an@@ zaakaa kua akaa a h@@ ô@@ mon a h@@ ôm la yô , gema tôô shighe ta iwanger sha Mkaanem ma Aôndo . ( Genese 25 : 8 ) Shighe u Aberaham lu anyom 1@@ 7@@ 5 la , lu u una fatyô u hiden henen sha g@@ ô@@ g@@ ô shighe u lu uma la shi zuan a mk@@ om . 1 : 38 ; 13 : 10 ) Yesu yange nenge Mkaanem ma Aôndo ér ka tahav mba hemban cii . Aluer se tôô kwagh u yange er ne se kar sha mlu u sha ayange a ase ne yô , kwagh la una na se hen kwagh kpishi je . 2 :⁠ 8 ) Nahan doo u mbananjighjigh a vese imôngo vea kaa ér “ amen , ” inja na yô , “ i lu nahan , ” sha shighe u i k@@ ur msen la yô . ( Yoh . 16 : 8 ) Aôndo yange na ior icighan jijingi na , ve nger Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika , u a lu a inja sha “ my@@ ese u ken perapera ” la . ( 2 Tim . Nahan kpa , shi gba u se fa tom u ú hembe lun hange hange u se er keng , hen ma shighe yô . 17 : 3 , 5 , 7 , 16 . 3 : 20 ) Er ‘ tar u mba i shigh ve mkurem la u lu sha ’ yô , ka vea kp@@ een yô , ve undu tar ne , ve yem sha , ve za ngohol kwagh u hemban doon cii , ka uma u kpen ga je la . Ken mk@@ er ugen u i gba ken tar shon la yô , mba ve lumun ér sha mimi yô , ve fa u ho@@ gh@@ ol iyol a ônov vev ga la war kuman vegher jimin ken mba i pine ve kwagh la . [ Ma@@ p / F@@ o@@ to u sha peeji 29 ] N@@ om@@ so mbagenev mba nengen sha icombor ve ga . ( Yeremia 10 : 23 ) S@@ aa Tartor u Aôndo ua va ve ior vea de u eren mbagenev ican ye . M@@ L@@ U u ken jijingi u tiônnongo u ken K@@ orinte yange gba apostoli Paulu ishima kpen kpen . I . Kpa aluer u gba ken imeen , er imeen i ka i na or er idya la nahan yô , kwagh la una va u a ican kpishi . Er ve lu zenden nengen ang@@ ar@@ ev mba ken kpen@@ tar u B@@ av@@ aria ken tar u Jam@@ an@@ i yô , vea za s@@ ôôn hen Iyou i Tartor je ve tile , Mbashiada mba hen ijiir la ve due ve kegh ve gbenda . 21 : 43 ) Mkaanem man tese wang ér , lu u m@@ gem una va sha kwagh ne . Lu hanma shighe nahan Yesu man mbaapostoli nav er P@@ ase@@ ka ve u masetyô la , man lu nyi i va er sha iyange sh@@ on@@ o ? Yehova ongo u@@ zamber asev shi ngu a kav mlu wase i hemba hanma or cii . Ken inyom i 19@@ 5@@ 9 la , af@@ ishi a bran@@ ci na zwa ér or u nan fetyô cii , nana mough nana yem ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ be@@ c , ape kwagh hemba gban sha mbai@@ vangeli la . • Se wase mba he@@ v nena ve vea nôngo a mk@@ ighir u mbak@@ o@@ v@@ o ? Kanyi i tese ikyav i tahav mbu kpilighyol mbu Aôndo a lu a mi laa , man ngise yar tom a tahav mbu sh@@ on@@ ov nena ? Doo u kwagh ne una mgbegha se u nan shighe ken tom u kaan ior loho u Aôndo la nena ? 10 , 11 . ( a ) Anmgbian u kwase ugen yange er nena shighe u i lu tôvon un a ican laa ? 9 : 11 , N@@ W ) G@@ um@@ or ugen u a eren kwagh sha shighe yô , iti na ér Jo@@ sé . * A kaa ér : “ Kwagh u una wase hanma or u zan mkombo sha shighe yô , ka u fan shighe u ka i tôô nan u yemen sha gbenda la . ” Doo u Mbashiada mba Yehova vea za ivese i or u hen tsombor ve shin ma hur@@ or ve u nan lu Orshiada ga yôô ? 3 : 7 ) Kwase kpa ka nan nôngo u kaven mnenge u nom u nan . 19 , 20 . ( a ) Kanyi ia wase mba ve er isholibo vea taver ishima vea hide hen Yehova ? Nahan yô , sôn nen Ter u sun@@ da , A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” — M@@ AT@@ E@@ U 9 : 37 , 38 . Yehova Ka Aôndo U Ishim@@ a@@ wan Se fatyô u hiden a bem la ken asema a ase her sha u gbidyen kwar fan ser mayange Yesu kaa ér mba fe m@@ lu@@ a@@ inja wase ka lu sha u tôôn kwagh u se eren la karen sha u mbagenev la ga . Ka hanma ijiir yange mk@@ om u Yesu due ? S@@ ea sember fan mimi shin sea tsa ken mimi ica ia gba je kpa se za nen hemen u vesen ken mimi shi se seer taver iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova . • Ity@@ ôkyaa i se lu shin tar heen yô ka nyi ? ( c ) Mbakristu mba hemban jimin cii sha ci u nyi ? Ka igbenda igen i nyi se seer dondon Yesu Kristu u a lu Or@@ m@@ ishen u hemban cii laa ? ( Mat . 15 : 3 - 6 ) Se soo ser , kwagh u se tsough u eren la a̱ va Aôndo a civir shi a̱ na tiônnongo iti i dedoo . — 2 Kor . F@@ ese nahan , maa gema inja . U tesen ikyav yô , sôr ian ver u duen kwaghpasen vea or u nan fe gbaa kwaghpasen u kwagh a gbe ú sha mi la tsema tsema yô . Davidi yange karen mhôônom ma Yehova sha igbenda iti@@ ar been yô , a tese kwagh u ngu a mgbegha Un u zungwen uumace mba ve yen la mhôônom yô . A kaa ér : ‘ Un yô , A fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ’ A kaa ér , “ De ze ikyua a ior mbara mayange ga ! ” Sha ci u atô@@ akyaa ne man agen yô , ior mba fe ôron Iky@@ uryan i T@@ se i i̱ hembe ngee ken Bibilo la ga . ” Cii man u nyôr iyol ken ma i@@ ember@@ yolough yô , hii pinen iyol you wer , Ka nyi ? Inja na yô , ‘ Ka nyi i lu ken i@@ ember@@ yolough i í doom ishima laa ? ’ Shighe u Yesu kpe kera anyom lu a iv 30 kpaa ga la , apostoli Paulu kôr cio u ôron kwagh u loho u dedoo wener i yôô ú hen Mbayuda tseegh ga , kpa “ i yôô u hen akaa a i gbe a sha won cii . ” — Mbakolose 1 : 23 . ( Yesaia 45 : 18 ) Shi se fa kpaa ser gbenda u ú hembe doon u se eren a uma wase yô , ka u dondon kwaghwan u injaa u Bibilo la . Mateu shi kaa ér : “ [ Yesu ] tôô iy@@ ongo , su@@ ghun yô , A na ve , A kaa er : Ne cii ma nen sh@@ imi . ” ( Mat . U nenge a agumaior a aa fatyô u nan ayol a a , er Timoteu nahan kpa ? Shi@@ r@@ le@@ y : Een ! Tsô Yesu kaa a na er : Nahan ônov yô , ve tema enger enger . ” Sha nahan yô , kwaghôron wase una naan mba hen tsombor wase ishim@@ avi@@ h@@ in ga , kpa una maan ve a maa . — Mbaromanu 14 : 19 . W@@ ea wa ishima u va tôôn pania shi zuan a iember i i lu ker la yô , u er nena ? 19 : 5 ) Mbaiserael yange vea tile sha mimi yô , mcivir ve man uma ve jimin cii a kaha kposo a u akuraior agen cii . A@@ F@@ I@@ SH@@ I A B@@ R@@ AN@@ C@@ I : • Er i ‘ ker se i@@ ho@@ m ’ nahan kpa , mlu wase ngu nena ? ( Yohane 10 : 1@@ 6@@ a ) Shin er i gbe u vea lu sha ga nahan kpaa , averen a mba i shigh ve mkurem ve zough a mi la ve kpa vea zua a mi . Se e̱r kwagh ne nena ? Er m due kwaghpasen sha iyange shon la yô , m na wan@@ kwase ugen u lun anyom pue - kar takerada . I ver “ or ” u cian Aôndo u i er kwagh na ken Pasalmi 1@@ 12 la doo doo nena ? He@@ mba doon u se ôr avur a Bibilo a a sue ityesen yase la . G@@ um@@ or ugen u lun anyom 23 , mba yer iti na ér R@@ am@@ ó@@ n , a kaa ér : “ Shighe u m lu ken makeranta la , i taver mo u pasen mbayev mba ken k@@ el@@ ase wam akaa a m ne jighjigh a mi la . Ka injakwagh shon i Yesu ôr je ne : “ Tartor u Sha ngu er or u te@@ en kasua , keren uta@@ gbe@@ de mba dedoo . Lu shighe u vihin kpishi , gadia ic@@ egh za hen ti@@ ôn@@ tar la cii , nahan ij@@ en gba . ( Yes . 5@@ 6 : 6 , 7 ) Kwagh ne na yô , ve man Iserael u Aôndo cii ve za hemen u lun ken bem . ( b ) Ka ityendezwa i vesen i nyi Yesu er a mbahenen n@@ av@@ a ? Umbur wer , ken avur ne yô , ishember i Yesu una lu “ van ” la ngi ôron kwagh u m@@ ve u Yesu una va u va ôron ijir shi timin mbaaferev , shighe u mk@@ ur@@ tar la . ( Duteronomi 32 : 46 ) Lu u Mbaiserael vea “ ver ato dedoo . ” Nenge ase er wanye u nan ongo ka nan hen zwa u lamen yô . U se gbidyen kwar sha kwagh u se lu henen la tsembelee yô , ka akaa a nyi nahan i gbe u se er@@ ee ? Peteru yange za ish@@ u kôron tugh mb@@ ura nahan , hen sha kwagh u i doo u una er a uma na hen shighe u tom u Yesu u pasen kwaghaôndo shin tar la kure la je kpa ? Hegen u fatyô u kaven er yange lu wan@@ y@@ en@@ om@@ so u imba kwagh la i er un la ken ishima yô . Kanyi ia wase se u lun per ken ji@@ jing@@ ii , man kwagh ne una na sha u iyange i Yehova la i va “ fese ” nena ? Ka nahan ve yange kundu ior kpishi iyol u lun vea na ye . — Mateu 11 : 28 - 30 . Mbakristu mba lun iyev man mba@@ beenyol kpishi mba zough a aan a vea za hemen ken tar u ainge ne , di vough er Ro@@ ber@@ t nahan . Davidi maa tindi i za va un a B@@ ate@@ she@@ ba hen ya u tor , nahan a y@@ av a na . — 2 S@@ am . Ashighe kpishi Yesu yange a na mlumun ti@@ ôn@@ ôô zum a fe ér una lam g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an kpa a wase ga yô . Er yange ve seer lun imôngo yô , ve hemba fan ayol a ve seer . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | KA A IN@@ J@@ A U ER@@ EN M@@ S@@ EN@@ E@@ E ? M wa dang shi m hingir or u keren kasev kpishi . Yange Mose ng@@ ur wan ônov mba Iserael kwagh zum u ve kohol shin U@@ kpu@@ un@@ kpu@@ un mba Mo@@ ab@@ i cii man ve mase nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa la yô , a kaa a ve ér : “ Ver nen ishima sha akaaôron a m pase ne nyian ne cii ; sha er [ ne ] wa ônov enev kwagh , ve̱ waan akaaôron a tindi ne cii ik@@ o , ve̱ eren sha mi yô . ” Iyange igen yô , or yila se sha ah@@ wa at@@ ar@@ atar pe@@ pe , nan kaa ér nom u kwase la shi gbidye un . ( Mat . 13 : 22 ) Ior kpishi nenge ér inyaregh k@@ ia na ve msaanyol shin u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav a na vea za iky@@ ura . Sha kwagh u mk@@ or u Aôndo a lu kuran se la yô , or@@ pasalmi kaa ér : “ Ú kera cia mci@@ er@@ yol u ut@@ u mayange ga , shin iv@@ aan i i keren i ate@@ tan la kpaa ga , shin b@@ ou@@ ange u a zenden ken ime kpaa ga , shin mtim u timin sha iyange sha te@@ mbe kpaa ga . ” Shi i due a Ab@@ aver a Tartor Na@@ mba 3 . “ Ka an nan lu or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh , u fan kwagh , u ter u nan una wa nan ya sha ikyev sha u nana̱ karen ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? ” ​ —⁠ L@@ U@@ KA 12 :⁠ 42 . Yange i na Mbaiserael Tindi u Mose , a ini@@ aav man u@@ iyua mba kp@@ ish@@ iv mbara , sha u wasen ve u kporom ikyua he ’ Aôndo shi zan hemen u doon a na shi zuan a iveren na zan zan V@@ or u ityendezwa la ua kar van . Er nan i lu kwagh u ican u fan ior mba ve lam ken takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban laa ? Iyange la ia hungur mo mayange ga . Ka ak@@ e@@ ke a ase la yange hemban wasen se cii ye . 5 : 22 ) Heela tseegh ga , aluer se mba kuran atindi a Aôndo yô jighjigh u nan wase una seer taver . Yesu yange tsengaôron ér ken hemen , shighe u Tartor na ua lu hemen tar la , mbakp@@ enev cii vea due shin i@@ war kera . Hanma tra@@ k yô ngu a “ M@@ pin u H@@ enen sha M@@ i ” ken ijime , kua avur a Bibilo a u hide u za sôr nan ve ne lam mi yô . Kpa shighe kar yô , ator la agen kpishi hingir u hemban Aôndo ato , shi Mbaiserael kpishi dondo ieren ve i bo la . Des@@ i@@ der@@ i@@ us Er@@ as@@ m@@ us , or D@@ ut@@ ch u ke ’ derianyom u sha 16 , u̱ yange i wuese un yum la kaa ér : “ S@@ ar@@ em ka ma i gem ityakerada i icighan@@ egh ne ke ’ ijô cii . ” M gba kenger ve , nahan m mase nengen er mci@@ mb@@ im ma b@@ ov ma nzughul a vese se saa ishe cica cii yô . 19 , 20 . ( a ) Ka mbam@@ tsera mba nyi ú zough a mi u lun Orkristu ? Aluer se nôngo kpoghuloo se mba eren sha ityesen i Ruamabera yô , se fatyô u wasen ior u fan mimi . ( 2 Tim . Ka shighe u se vihin sha u pasen loho u dedoo u Tartor la tseegh i lu u keren perapera u Aôndo ga . 1@@ 20@@ ,@@ 1@@ 7@@ 2 Mbag@@ anden mba ve lu Mbakristu vea ‘ er tom u dedoo sha ci u Aôndo kua iyou na ’ nena ? Ken uwer u Me@@ i ken inyom i 19@@ 45 la , sho@@ ja i tar u So@@ vi@@ et ngohol pur@@ usu u yange lu ken W@@ al@@ d@@ he@@ im la , nahan F@@ ri@@ e@@ da zua a ian i hiden yemen ken gar u M@@ ag@@ de@@ bur@@ g za hii tom na u pasen kwagh ken igbar la , kpa yange er tom ne gbem ga . A lu ú tôv sha ikyav na ne doo doo yô , ú lumun wer ngi a inja hen a we kpaa . — Nenge a@@ kwa@@ ti u sha peeji 5 la . ( 2 Kor . 8 : 1 - 4 ) Yô , se cii se ‘ naan nen kwagh er se fetyô la , sha iveren i Yehova a ver se la . ’ — Ôr Duteronomi 16 : 17 . Er Yehova a fe mlu wase u isholibo la yô , a “ kegh iyol u den [ se ] kwaghbo , ” aluer se gema ishima sha mimi yô . — Pasalmi 8@@ 6 : 5 . ( b ) Se er nan ve se tsua or u se ungwa imo i nana ? Ma ityôkyaa i injaa ngi i or a venda ér nana er batisema ga yôô ? ( Anz . 17 : 22 ; 1 Tim . Aluer se er tom a mba@@ an@@ ar mban sha inja yô , vea lu se a iwasen kpen kpen je . ( Mbaefese 4 : 14 ) Aluer mbamhen asev man asema a ase cii iv a akaawan ang@@ ara yô , se kuma u yaren tom a a sha u tsuan akaa . Pro@@ feti Amo@@ shi lu ic@@ an@@ or u kuran ilev , shi eren tom sule ashighe ashighe . 4 : 1 - 3 ; 5 : 1 , 2 . ( Luka 22 : 28 - 30 ) Yesu una na mba i tsough ve la tahav mbu lun “ upristi sha ci u Aôndo wase , vea tema tor sha tar . ” Ieren i gen@@ gese iyol la ka kwaghbo sha ci u nyi ? Bibilo kaa ér : “ M@@ kpeyol u ab@@ u@@ me@@ aior kpaa una tim a kera . ” Nenge er yange a saan un iyol u undun uma na u tse la sha wono ! Ka mea hen sha awashima wam u hii iyev je m lu a mi mer me civir Aôndo shi me wase ior mbagenev la nahan , m kav mer m zua a hanma kwagh u yange m lu keren cii , kua akaa agen kpaa . ( Aerenakaa 4 : 8 , 13 ) Icighan jijingi shi yange na S@@ ef@@ anu u eren shiada vangertiôr hen M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v . Ve pine mbampin amba er : “ Er se lu k@@ we@@ ior u In@@ dia nahan kpa se doo Yehova ishim@@ aa ? ” Ngeren mba uhar mban time sha akaaôron a profeti a a lu ken takerada u Yesaia , a a k@@ ur sha Yesu Kristu yô . S@@ ar@@ em u ma m lu a nom ken uma wam tsung , er ag@@ um@@ au@@ kase kpishi ka i sar a nahan . J@@ e yô , anmgbian ugen han@@ ger ér se tsa sha ga@@ mbe na u shin ig@@ ir@@ g@@ i , u a ts@@ ôr sha ci na la , sha er se de tem shi@@ sha shin iky@@ ôn tugh k@@ ak@@ a ga yô . Yange tese ér Yehova a doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii , shi or u nan we ndor a we yô , nana doo u ishima er we iyol you nahan . ( Mat . Maa a p@@ ase@@ m inja i kwagh u á ôr ken Iyoukura la . Er se lu a tom u pasen ior mba sha tar cii loho u dedoo u Tartor ne yô , se gema ityakerada i pasen Bibilo ken ijô kposo kposo je hemba 7@@ 00 . Mkaanem ma sur@@ un ishima man maa kure sha gbenda u kpilighyol kpen kpen sha shighe u iyange i iyev i or@@ on i Yehova la ! Se fatyô u henen sha kwagh u se er ken Bibilo la sha u hiden gbidyen kwar sha kwagh shon , man sha u pinen ayol a ase mbampin inja er : ‘ Kwagh u m er ne tes@@ em nyi sha kwagh u Yehova A@@ ôn@@ doo ? Yeremia kpa yange ure . Gba u se gema ishima sha mimi , er Davidi man M@@ an@@ ase nahan . ( b ) Na ikyav i tesen er icighan jijingi a lu eren tom sha u pasen mimi mba ken Bibilo wang yô . Vea soo u seer kôron iyol tsaha aren sha i@@ aven i ve nenge ér uumace mba ve yen vea fatyô u aren yô . PE@@ E@@ J@@ I 7 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 1 , 33 Er Davidi lu or u cian Aôndo nahan kpa , er asorabo a vesen . ( Pasalmi 65 : 2 ) Yehova wasen ior nav er i gbe u una wase ve la , man iwasen ne wa m@@ de u Aôndo a den or@@ sho@@ li@@ bo u nan hi@@ r hen a na a ishima i nan cii la asorabo a nan la kpa ker . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 36 - 39 . Er Yesu ter ishima man uma kua mfe kposo kposo yô , yange lu ôron var var ér gba u se tese ser Aôndo doo se ishima a ishima yase jimin cii , sha gbenda u se eren akaa ken uma wase la man ken mbamhen asev kpaa . ( Yoh . 17 : 3 ; Ef . ( Yoh . 6 : ​ 5@@ 2 - 6@@ 6 ) Ior mban kera fa er Yesu ôron an@@ zaakaa sha er una kar ve una fa aluer vea wa iyol u geman mbamhen man aeren a ve a bo la ga . ( Yes . 6 : ​ 9 , 10 ; 44 : 18 ; Mat . ( Ôr Mbafilipi 1 : 9 - 11 . ) 1 : 1 ; 11 : 13 ) Tsô , er nan ve Paulu yange nger kwagh sha kwagh u num u iyol na lu nôngon laa ? N@@ om u a lu Orkristu la kpa , a de keghen ato a kwase na tseegh ga , shi a nôngon u pasen un ishima na wang kpaa . Cii man se hii u samber a ang@@ er@@ e@@ ke yô , doo u se tese kwaghfan sha u umbur ser , aluer se er nahan yô , se ts@@ enda ing@@ y@@ ur sha ahumbe . 20 : 11 ) Yange i fa Yeremia ér ngu a vangertiôr man ishimataver je yô , shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar ne la , mbagenev lu kaan er ka Yeremia a nder shin ku ye ! — Mat . K@@ egh TER , lu dông , ishima you i̱ taver ; een , kegh TER . ” — Pasalmi 27 : 1@@ b , 14 . ( 1 Yohane 5 : 3 ) Aluer ú kporom hen Yehova yô , ú fa er kwagh ne a lu mimi yô . Aluer ve er nahan ga yô , ônov vea gande ave . ” Yange ior t@@ indi@@ m a ah@@ u a mon@@ don a do@@ on@@ ashe man u@@ ka@@ a@@ de kpishi mba su@@ ghun mo . Er a lu tor u tar ne yô , ngu keren ér una “ ya ” mbacivir Yehova mba jighjigh mbara . Ikyav i tesen yô , ngeren ugen ken Iyoukura [ zwa Buter ] i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 19@@ 22 , u a lu a itinekwagh ér “ Ser@@ vice E@@ s@@ s@@ ential ” la umbur Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ér ka hange hange u “ ôron ior loho u i gber ken ityakerada yase ne shi pasen ve kwagh sha uya uya shi pasen ve er Tartor u sha u mgb@@ ôghom yô . ” Se er nahan yô , se zua a mfe . Kwagh ne ka any@@ igh@@ ee ? Doo u se kange ishima ser se er nyi , man ka sha ci u nyi ? Nahan i gba bu@@ ghun af@@ ishi a gba@@ at@@ om a Mbashiada mba Yehova ken ityar kposo kposo . Shi u fatyô u kp@@ el@@ an h@@ w@@ ange sha akaa a vesen a u er la , shin ngeren akaa kpuaa ken kpe takerada , a a wase u shighe u u lu wan ago@@ yol sha kwaghôron u u soo u nan , shin u soo u hiden za sôron ior shin za taver ma anmgbian ishima ken Ruamabera yô . Noa lu anyom 4@@ 8@@ 0 hen shighe la . ( Gen . De m pase er Bibilo i ôron i lu kwagh u nan mo agee ken uma wam cii yô . ( Yosua 17 : 14 – 18 ; 18 : 3 ) Shin er ônov mba Iserael z@@ enda Mbak@@ an@@ aan ken atô ve cii ga nahan kpa , mba ve shi her la kera lu a tahav mbu vea nôngo kwagh a Iserael ga . 25 : 7 ) Nyian ne , se mba nôngon ityav mbi ken jijingi a Satan man mbadondon un . M@@ ôm ken mba i tindi ve la lu R@@ a@@ be@@ sh@@ ake , u lu or@@ shua u tor la . “ A@@ te@@ jir ne nenge yô , ka kwagh u kpiligh iyol kpishi er ma kô@@ ti [ ken tar u Rus@@ sia ] a ter iti i or môm tsô u i s@@ enge ér i nzughul a nan sha u yangen nan u eren kwagh u imoshima i nan i tese nan la sha a@@ yom ga yô . ” — Iky@@ um 1@@ 29 . Yange nenge u lu or@@ perapera shi u lu or u cian Aôndo y@@ um@@ u ? Kp@@ aa , á de ér Mkaanem ma Aôndo ma venda kwagh a ve . • Ka akaa any@@ iin a nyi aa wase mba ve vese ayol a ve la u sôron za@@ yol@@ o ? “ I@@ ̱ wuese TER , Aôndo , Aôndo u Iserael , ka Un tseegh A eren akaa@@ kpilighyol ye , man shi i̱ wuese iti Na i di@@ on tsung gbem sha won ; tar cii u̱ iv a iengem Na . 12 , 13 . ( a ) Bo@@ a@@ shi yange tese ikyo i wan tsung sha tindi u Yehova u ip@@ aan la nena ? Kwagh u apostoli Paulu yange lu ôron heen yô lu kwagh u iy@@ ugh i Aôndo . Tese gbenda môm u imoshima yase ia kôôm se yô . Yange se bee makeranta u G@@ ile@@ adi u sha 23 la ken iy@@ aagh ki gen@@ egh ikyua a gar u New Y@@ or@@ k ken mhii u inyom la . 15 , 16 . ( a ) Ka se fatyô u kaven er i lu uumace mbagenev ken ishima la sha ci u nyi ? Er nan ve mbagenev tile sha mimi shighe u i va sôr ve la ga , man lu nyi i gema i er@@ ee ? Ú eren kwagh a mbagenev kundu kundu er Yesu nahan shin u han@@ ger wer mbagenev ve er kwagh u g@@ anden ve tahav ken iny@@ aa ? A̱ shi nan kpa lu ishember i “ man h@@ u ’ ” ne i yila ér “ man@@ a ” ye . M@@ w@@ em ma W@@ u@@ an . Se time sha mbampin utar : ( 1 ) Ú hii u henen Bibilo a or nena ? A lu iky@@ aren i nyi a va ta ior shighe u a tim “ Zege@@ bab@@ ilon ” kera laa ? D@@ ugh u van a mhen u taregh ken mkombo u Mbakristu sha kpa , u eren imba h@@ we la una ji@@ re mbamhen mba h@@ wan@@ ger@@ egh ken mbagenev . ▪ Ka nyi me er ve ishima ia taver kwase wam shin or@@ ya wam u seer lamen a mo gbar gbar sha akaa a ken Bib@@ il@@ oo ? N@@ on@@ go@@ ior ne lu Mbayuda mbananjighjigh man mbananjighjigh mba ve nyôr a nyôr Mbayuda , mba Aôndo tsua ve ér ve “ yôô aeren a Na a age@@ egh , ” Un u A yila ve la . S@@ E MB@@ A U@@ M@@ A SH@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E U D@@ O@@ O@@ N K@@ P@@ I@@ SH@@ I Yange Ke@@ ghen a K@@ egh Iyol u Nan Mb@@ agen Jighjigh I lu nahan ú ôr ma kwagh@@ ngeren ken magaz@@ in mba í ter ati ve sha heen ne , maa ú kaa ken ishima wer ka sha ci wou jighilii je í nger kwagh shon kpa ? ( Mateu 18 : 2 – 4 ) Yesu yange pase tindi u vesen ne ér : “ Hanma or u nan kende a iyol i nan sha yô , á hi@@ re a nan ijime ; man u nan hi@@ r a iyol i nan ijime yô , á kende nan sha . ” — Luka 14 : 11 ; 18 : 14 ; Mateu 23 : 12 . P@@ ania ka Orshiada u Yehova u nan ver ah@@ wa a nana pasen kwagh ken hanma uwer yô . Yehova yange tese wener ieren i Mbaiserael la i̱ doo un ga nena , man ve di yô ve gema ve er nyi ? ( Pasalmi 119 : 17 , 65 , 9@@ 4 , 1@@ 22 , 1@@ 25 ; Mbaromanu 14 : 8 ) Nenge imba er i ne se icivir i eren Yehova tom shi civir un a Mbashiada nav imôngo ne sh@@ a@@ wono ! Tom ne ka u kiriki ga , nahan kpa Yehova ka a ember kpishi shighe u ka una nenge ior nav vea dondo jighjigh u nan sha mimi vea karen loho u dedoo a mbagenev yô ! ( 1 S@@ am . 28 : 4 - 8 ; 31 : 3 , 4 ) Ruamabera ôr kwagh u tor u Mbaiserael u hiihii , u hemba ato la ér : “ Saulu kpe sha ci u kwaghbo u a er TER la , man sha ci u a wa imo i TER ikyo ga , man sha ci u a pine jijingi u or@@ kpen kwagh , a pine TER ga . ” — 1 K@@ ron . Kwagh u or nan lee yô , shi ka un je nana sun@@ da ye . ” ( G@@ al . ( Nenge Anzaakaa 10 : 28 . ) Mkaanem ma Aôndo ma a wase u sha ikyaa ne nena ? Yange yar tom a Davidi sha u kuren ityendezwa i a er wener una na vor u Aberaham tar u K@@ an@@ aan jimin cii , “ hii hen if@@ i u Igipiti zan zan za ar hen zege@@ if@@ i , ka if@@ i u U@@ fer@@ ati je la ” la . — Genese 15 : 18 ; 1 K@@ ron@@ i@@ ku 13 : 5 . Nahan kpa , dooshima na man mhôônom nam ma zungwen mgbegha un er kwagh u yange nyoon un kpishi , kpa nenge ér a kuma sha ishima na vough yô , a na Wan na va kpe sha u p@@ aan se . — Mbaromanu 5 : 6 - 8 . In@@ j@@ akwagh ne kure sha ayange a ase nena ? Ôr ase kwagh u ior mban ve pase ne . U tesen ikyav yô , aluer nom za y@@ av a kwase ugen yô , kwase u nan una fatyô u p@@ aven a nan shin den nan kwaghbo la . Ka i doo mba@@ fankwagh tsung u ‘ kohol akaaôron imôngo ’ aa tese kwaghfan u Yehova , u a lu “ or@@ kuran môm ” la . * ( Pasalmi 19 : 1 ; Yesaia 40 : 26 ; Aerenakaa 14 : 16 , 17 ) Mba a mnenge u Paulu kpa yange lu a mi la , ér : “ Hii sha i@@ gbe@@ tar je mba nengen a mlu [ u Aôndo ] u i nengen a mi sha ashe ga la , inja na yô , ka agee a Na a tsôron man mlu Na u sha inja i Aôndo la , mba nengen a mi sha ashe a ishima ken aeren a Na ” la . — Mbaromanu 1 : 20 ; Psalm 10@@ 4 : 24 . Kwagh ka a er i vihi yô , kwagh yange gba mbamaren asev mba hiihii mbara ér Aôndo a̱ lu Or@@ hemen ve ga , nahan ve tsua ér vea lu sha tse@@ ene@@ ke ve a na shio . Kwa@@ gen la , a kaa sha ishigh ki mba a eren tom a ve imôngo la ér : “ M@@ ea eren tom ah@@ wa kpuaa nahan ma i do@@ om@@ o ! ” Mbat@@ yomov ka ior mba ken jijingi mba ve lu sha yô . Er Yesu lu zenden ken tar u Ity@@ endezwa la cii sha angahar yô , yange a v@@ ôr ashighe agen , nahan kpa , ma kwagh môm yange un u pasen ior mimi sha gbashima ga . ( Yoh . Pro@@ feti Yesaia ôr kwagh u Yehova kaa ér : “ Una ko@@ so ilev N@@ av er or@@ kur@@ an@@ ilev nahan , Una kohol ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ y@@ ông@@ ov sha uwegh N@@ agh , Una tôô ve Una wa sha iky@@ um Na , Una za a mb@@ i@@ a@@ mb@@ en@@ ônov te@@ gh te@@ gh . ” Í ôr mkaanem ma zamber a Iserael man ken Ho@@ sea 14 : 1 , 2 , ma kaa ér : “ We , Iserael , hide hen TER , Aôndo wou ; gadia u nôngo gb@@ ev sha ifer you . Alaghga tsô wan ne yange lu “ I@@ man@@ uel ” shon u Yesaia tsengaôron la . Ka ishimaverenkeghen i nyi yange Yobu lu a mi , er i nger ke ’ Yobu 14 : 13 - 15 la nahana , man kwagh ne una su@@ r mba ve lu ke ’ m@@ zu@@ ngu ainge mbara asema nena ? Or u nengen sha kô@@ mp@@ eni ne fa kwagh u una er ga tsô , a hide a takerada u M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn la zung@@ u@@ lu@@ u . Doo u M@@ civir u Yehova Una Lu Kwagh u Hi@@ ihii ken Uma W@@ ase sha C@@ i u Ny@@ i ? Heela tseegh ga , Yesu ka “ W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii , ” shi Yehova yange yar tom a na lu “ or u fan tom ” sha u gban akaa ag@@ enegh . Tsô , ka an nan lu ‘ tor u tar nee ’ ? Mba ve lu zungwen ku u or ve yô , kaa ér ka vea lam a or nahan , ishima i pe@@ ver ve kpishi je . Paulu kaa ér , ‘ m ngu a ishimaverenkeghen sha Aôndo mer mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku . ’ Kpa ka ican kpishi u suur sha Yehova wer una na u kwagh u u soo la . Ka akaa a injaa agen a nyi nahan se fatyô u henen ken Ity@@ esen i sha U@@ wo laa ? Ity@@ akerada i u@@ kwaghaôndo i ngise cii , ka Bibilo tseegh i pase kwagh u dooshima u Aôndo vighe vighe ye . U dondo gbenda u Yesu tesen la nena ? N@@ ôngo Ior Ve Z@@ aan Iky@@ ua a We SH@@ I@@ G@@ H@@ E U GB@@ A U M@@ E T@@ S@@ U@@ A KW@@ AG@@ H U M@@ E ER YÔ 5 : 8 ) Una ko@@ so se sha gbenda u se ver ishima ga yô , alaghga una mgbegha ma anmgbian u se civir Aôndo vea nan imôngo ér nana wase se shin nana na se tom . Kpa hen shighe u i nger Pasalmi 8@@ 3 la , ior i T@@ ir@@ u lu ihyom a Iserael shi ve ta ikyaa a mbaihyomov mba Iserael kpaa . M va z@@ ur@@ um anyom 30 yô , maa m undu ya , m za lu hen gar ugen . Yehova yima Aberaham man mba hen tsombor na sha ashighe kpishi kpishi . ( Gen . ( 2 T@@ es . Or a er nan ve jighjigh u nan una taveraa ? Nahan m ci@@ h@@ i kunya , m pase kwase wam er m lu nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô . ( b ) Yehova yange ungwa msen u Yesu sôn un kwagh sha ci na iyol la nena ? U K@@ ô@@ ôm An@@ za a K@@ pe@@ egh Shighe u ve lu ken Bab@@ ilon la , ve lu hen atô u ior mba ve lu a mfe sha kwagh u Yehova cuku tseegh , shin ve fa un ga ku@@ aa yô . Gba u mbatamen vea kegh iyol u wasen nyityô or u jighjigh u nan u nan a lu nd@@ ôh@@ ôr cii . Bibilo kaa shami vough ér : “ M@@ hen u ishima i or ka u bo , hii sha iyev mbu nan je . ” A kaa ér : “ Nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” — Mateu 28 : 19 , 20 . Ashighe agen , ior mba Aôndo je kpa ka ve hungur mnenge u Yehova sha kwagh u iv@@ es@@ egh . Apostoli Peteru kaa vough nahan ér se fa “ er ishima i wan i Ter wase la i lu myom yô . ” — 2 Pet . Or u civir Aôndo ka nana gba yô , ka m@@ ke@@ he u isholibo i nan er la kwagh ka a hemba gban sha mi ga , kpa ka ishima i ka nan kange ér nana mough sha , nana hide a tile sha angahar a nan vough la . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Doo u ú lu a akaa a kwase wou shin nom@@ ou a eren , a u nenge wer doo u una gema inja sha mi la ken ishima ga , kpa gema nger akaa a we u eren a i doo u ú gema inja sha mi la shin takerada . Shi i nengen mbahenen nav ér mba “ ior mba fan takerada yum kpaa ga , [ shi ] ve lu ior mba lun sha kwa@@ ri@@ kyaa ga . ” Mose na uityendezwa mban jighjigh . J@@ on : Er nan u fe wer mkur u vegher u sha uhar u kwaghôron u profeti la gba zua sha kwagh u Tartor u Aôndo ? Akaa a W@@ asen Se u Z@@ u@@ an a M@@ kav He@@ en ne Aôndo er ityendezwa ér ku ua kera lu ga , nahan kwagh ne t@@ è@@ s@@ è je ér ônov mba á va mar he ’ shighe la cii á kera lu u̱ vea vese vea bee iyol — maa vea ku@@ usu shin ku ga . Nahan kera taver se er i hii ve Yehova a soo ér i pase ior iti na la ga . — Ôr Yohane 17 : 3 ; Mbaromanu 10 : 13 , 14 . ( Mateu 12 : 38 , 39 ) Er Yesu venda u eren ivande la kpa alaghga tsu@@ me mbagenev kpishi . ( b ) Sha kwagh u ung@@ eren mba I@@ vangeli mbau@@ tar la ve er yô , kanyi i til sha ityough ki us@@ aa ? — Nenge ngeren u shin kpe la . Yesu Kristu ngu hemen zege@@ tom u kohol ior ken jijingi nyian ne . ( a ) Hii nan ve Yehova a ne se iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mbi dedoo mbi henen Bibilo a mini ? Nahan á hen ér “ ka TER A ne ye , shi ka TER A ngohol kpaa ye . ” A@@ ka@@ ah@@ endan ka a̱ karen a̱ eren ayôôso je kpa kwagh a gba or ti sha mi ga . Tsô a tsu@@ wa môm - ken - u@@ pue ken hanma kwagh , a na un . ” — Genese 14 : 18 - 20 . Er Se Er Ve Se Ny@@ ôr ken M@@ mem u Aôndo Nyian Yô Gadia inja i “ Satan ” ér “ Or@@ h@@ end@@ an@@ kwagh . ” Kwagh môm u a dugh tseer tseer sha kwagh u ity@@ am@@ egh ki jijingi yô , ki gem kposo ga . ( Yohane 14 : 15 , 21 ) Nahan yô , m@@ doo u Yesu a doo se ishima la a̱ mgbegha se se pase ior mimi shi se kura atindi a na ag@@ enegh kpaa . Sha ayange a Yesaia la , Mbaiserael gbaa di nan Yehova ini@@ av tsô , sha ci u tindi tese ér ve eren nahan . Er m nenge kôr an@@ gb@@ o ken u@@ we yô , ci@@ er mo iyol , maa m hide m due fese . Ka sea z@@ aan sha ajiir a sha In@@ tan@@ et a lamen a ior her la fele fele , shin sea ôron shi sea tin@@ d@@ in ior a il@@ yo@@ ho sha In@@ tan@@ et nd@@ ur@@ u@@ u , shin sea t@@ ume ityough eren akaa a a doon se u eren la , shin sea soo u fan hanma kwagh u a lu zan hemen ken an@@ umbe a eren yô , akaa ne a ya se shighe kpishi . Sha kwagh u Marku a er yô , lu u Mba@@ apostoli vea tôô gb@@ ough shi vea lu a ak@@ ô@@ v shin angahar ; kpa Luka gema kaa ér ve de tee kwagh môm ga , gb@@ ough tsô kpaa ga . Ôr Yesaia 5@@ 3 : 11 , 12 . S@@ te@@ ve u se vande t@@ eren kwagh na la , yange er kwagh sha kwaghfan sha u hiden nengen sha ityom i lu a mi ave la . Shin a@@ dooga S@@ heal@@ ti@@ el yange vôso kwase maa kar kpe , nahan Pe@@ d@@ aia mar Ser@@ ub@@ a@@ bel a kwase na ne sha er una ver an@@ ngô na ne tse yô . — Duteronomi 25 : 5 – 10 . K@@ on ne taver am@@ ise kpishi shi am@@ ise ne nga a wa a yem shin inya ca a za kôr sha av@@ ande . Ka mimi , alaghga or môm nana fa ga , kpa doo u se umbur mkaanem ma Yesu man , ma kaa ér : “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” Kwase ne gema s@@ enge ér ityakerada i Mbashiada mba Yehova ngi i na ior ve kôr u@@ kwaghaôndo mbagen ihyom . Kwagh u apostoli Paulu yange wa Timoteu ér , “ Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa ” la , wa Mbakristu ci ca cii ker . Shi Aôndo gba u sha gbenda u ú fatyô u tilen sha jighilii yô . Aluer ú tsua gbenda u shami ga yô , ú na van@@ ger a nyoon Or@@ gban wou la ker kpen kpen . Er se lu henen Bibilo a nan yô , a@@ dooga se hemba fan mlu u nan cii . Sha kpôô yô , Yehova yange er kwagh a Aberaham sha inja i ijende a ijende . — Yes . ( Yoh . 14 : 15 - 17 ; 16 : 12 , 13 ) Icighan jijingi u Aôndo una hemen se sha ci u fan Ter wase tsembelee . 1 , 2 . ( a ) Ken akaa a se tsough u eren cii , doo u awashima wase jim una lu nyi ? I@@ y@@ ua i injaa i uma u tsôron la i sar u we@@ e ? Kpa u ngu wer , shighe u ve lu zan Yerusalem la , ve wa ishima u za tsan ker gbem ga . D@@ ugh as@@ ande a ior kpuaa ken S@@ ar@@ dis@@ u aa yange i wuese ve la kera yô , tiônnongo ne yange zua a iwuese ga cii . Ity@@ ôkyaa i vesen ngi i i ne ve i doo u á vande sôron amba@@ akaa la cii man á er ivese yô . Ken inyom i 4@@ 9 S.@@ W . la , mbahemenev mba shin t@@ ine mba Mbakristu time sha kwagh ne . Hi@@ ihii yô , iji@@ r@@ ôron i sha mimi i Yehova la í na yô , eren a mbacivir un sha gbenda u perapera , shi te ikyaa ken a ve kpaa . Nahan kpa a nger ér : “ M nenge akaa cii hingir mo m@@ saa sha ci u mfe u fan Kristu Yesu T@@ erem la a hembe ica yum yô . ” Shin er u ‘ kuman sha mzough u ken jighjigh u nan , man mfe ’ la a lu kwagh u hange hange nahan kpaa , shi kape i lu kwagh u hange hange u se tese ikyav i jijingi u Aôndo sha a@@ vegher a uma wase cii je la . P@@ ine F@@ a N@@ ana V@@ ande T@@ ô@@ v@@ on sha Kwagh Sh@@ on Yô . Aber@@ am yange lu a akaa a eren kpishi aa una er cii man una mough zende yô . Nenge ase mbamhen mba i dugh a mi shin heen ne . Paulu iyol na kpa kav er ashighe agen yô ka se pase loho u dedoo ‘ sha ishima i gbar gbar ’ ga nahan . M@@ ac@@ mil@@ lan , u a e̱r Aôndo tom s@@ ú@@ á@@ à war kuman anyom 60 la . A kaa wener : “ M hemba k@@ angen a kange ishima cii u zan hemen a jighjigh wam u nan a uwer gban shio . Shi Aôndo una yange ér ma ican i de eren or ga nahan , kwagh la ma a tese ér ka un a lu or@@ aie u hemban cii ga he ? Ka vough er Mb@@ al@@ ev@@ i ve pase ken msen ve la nahan , ér : “ We U ngu TER , Aôndo u U tsough Aber@@ am , U dugh a na ken U@@ r u Mbak@@ al@@ di man U ii un iti W@@ er Aberaham . Alaghga a gba u ú hide u hen sha akaa a ken s@@ ati môm , shin uwer môm , shin inyom i môm gayô a hemba nahan je kpaa . Ken masejime yô , a due sha tar a@@ ve@@ ve . Aluer se mba a mnenge u vough sha kwagh u se fatyô u eren yô , se kera ure ga . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) A@@ in@@ ge ne , se mba nengen a kwagh u profeti Mal@@ aki tsengaôron ngise ngise la wang , ér : “ N@@ é gema né kav m@@ kposo u or@@ perapera a if@@ er@@ or , man u or u civir Aôndo a or u civir Un ga la . ” — Mal@@ aki 3 : 18 . Ashighe kpishi ior ka vea undu dooshima u Yehova sha ib@@ ume yô , i lu sha ci u ve nyôr iyol ken ma ieren i bo , ka lu sha ci u atesen a nôngo u Yehova doo ve ga ze . Una lu tor ken ya u Yakob gbem sha won ; tartor Na kpaa ua bee mayange ga . ” U palegh anmgbianev asev shighe u mbamzeyol ve dugh la yô , gu@@ da se wasen ayol a ase sha er se za hemen u lun imôngo vea ior mba Aôndo , nahan se zua a mk@@ or ken “ ave a tsôron ” a Yehova yô . — D@@ ut . ( 1 Peteru 2 : 11 ) I@@ ember@@ yolough i bo samber wuee ; ken uya mbaiorov je kpa a fatyô u nengen a mi ken ityakerada man sha T@@ ele@@ v@@ ishen man In@@ tan@@ et kua ic@@ er i vi@@ di@@ o kpaa . Nahan inja ne ngi lu a awashima . Shighe u Davidi man ior nav lu zan u za tan num sha N@@ ab@@ al a ya na la , gumor ugen za ôr Ab@@ ig@@ ail , kwase u N@@ ab@@ al u fa kwagh kpishi la , kwagh u N@@ ab@@ al er la , shi kaa a na ér a er kwagh sha mi fe@@ fa . Bibilo tese ér ayôôso lu hen atô u ior mba ken u@@ ip@@ aven mban . ( Yoh . Z@@ a Hemen u D@@ on@@ don Yesu Bibilo tese ér ashighe agen mba@@ jighjigh mbagenev mba taver ishima je kpa yange i taver ve u eren kwagh u i kaa ér ve er yô . Aluer mbatamen kaa a or@@ pasenkwagh ér nana hen kwagh a ma or u h@@ ôron tom , u nan soo iwasen , man anmgbian u nan lu henen kwagh a or u h@@ ôron tom la va fa ma isholibo i vesen i or u h@@ ôron tom la yange nan er yô , doo u nana er nyi ? Aluer se mba a ieren i wan mbagen ikyo yô , ia wase se u eren kwagh ne . • Aluer Mbakristu er ivese sha tindi yô , kanyi i doo u vea er ave ave er i bee ivese la je ? ( Ekesodu 3 : 15 ) Yange i nger iti ne sha as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a ken zwa Heberu , kpa i va gema i nger i er í yer í ainge nahan . Akaa a mbagenev ken ve ungwa Yesu ôr shi ve nenge un er la doo ve , nahan ve na un jighjigh . Kpa Paulu za hemen u taver Mbakristu cii ishima ér vea lu akaa a ve a ayange ayange la yô , i kuma ve ; ka kwaghyan man ak@@ ondo man ijiir i tsan je la . Anmgbian ugen u lun anyom 21 ken tar u G@@ u@@ am , u i yer un ér Jo@@ el yô , kaa ér : “ Mbat@@ amen ka ve nam mba@@ as@@ a@@ im@@ ent@@ i sha u tesen ér ve nam jighjigh . Z@@ a aren hen ijiir igen yô , or u ken tsombor ugen hen ya u Tor Saulu , u i yilan iti na ér Sh@@ im@@ e@@ i yô , due gba tu@@ h@@ wan un , keren un a@@ wen shi ha@@ an un ih@@ undu . — 2 S@@ am . Umbur kwagh u A@@ do@@ l@@ f man ah@@ ur@@ aior a na la , ve mba ican i yange ve ya ken ga@@ adi la i̱ na ve u lun a an@@ za a injaa la . ( Anzaakaa 12 : 18 ) Mbakristu mba fan kwagh ka ve yar tom a tahav mbu no@@ mbor sha u sur@@ un asema a mba@@ y@@ in@@ an@@ asema man mba ku u er ve la kpaa . M lôh@@ ô ve mer ve nyôr ker , maa se hii u henen Bibilo imôngo je . Ashighe agen ka se tagher a mbamtaver . Se er nan ve se za hemen u lun a Yehova kôôsôô ? 7 : 4 ; 14 : 1 . Apostoli Peteru nger ér : “ Mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen , shi A fa u kuran mbaaferev zan zan á ar sha iyange i iji@@ righ la , sha u ts@@ ahan ve . ” ( 2 Pet . Yehova ka “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen kua m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . ” Yesu yange tese ér un na mbahenen nav jighjigh nena ? Shi ka se hii u pasen loho wase sha gbenda u ior mba hen haregh wase vea lumun u yô . Shin er Mbakristu ve lu ior i tar ne ga nahan kpa , mba shin tar ne . Hanma or ka nana̱ vesen nana̱ waan iky@@ ondo kera yô , i lu kwagh u nan er la í kôr nan sha mi ye . W@@ ea lu a shighe yô , me fatyô u tesen we ivur i môm ken avur a a hembe doon mo yô . Nahan kpa , wea eren nahan yô , de k@@ umbur a wan wou sha akaa a u lu veren ishima keghen wer a er la , nahan a hingir u y@@ in@@ an ishima ga . ( K@@ ol . Kwagh u U@@ di@@ ak@@ on Vea F@@ atyô u Eren La Zum u ve lu yemen sh@@ ir ken Igipiti la Yesu una na mlumun sha mpin ne nena ? A nger iti i Iyoukura man Awa@@ ke ! , u i lu Mbashiada mba Yehova ve gb@@ eren la wener ka um@@ ag@@ az@@ in mba ve hembe i@@ vangeli i pasen cii yô , a kaa ér : “ Ma or nana fatyô u wan Iyoukura shin Awa@@ ke ! Lu shighe u A@@ tindi a Aôndo doo un ishima hemba cii je la . Kanyi i gbe u se fa sha kwagh u afer@@ akaa ase ? Sha nahan yô , ka ne tese ner u yilan ne sha iti i Yehova la ka ne kwagh u tan ave van@@ ger a mi . Á kaa a ve ér : “ Ne hendan a imo i TER , Aôndo wen , ne na Un jighjigh je ga , ato kpa ne ver sha kwaghôron Na ga . Zum u se lu ôron kwagh ken Bibilo sha kwagh u ijir i Aôndo ngise ôr mbagenev la yô , gba u se umbur ser nyi ? Kwagh u Kor@@ aki la ka ic@@ in@@ tan he ’ a@@ vese . ( b ) Kristu shi una va er tom a s@@ an@@ ker na ne nena ? F@@ a shighe u akaa a aa lu eren zum u zege@@ can una hii la vindi vindi sha ci u nyi ? Anzaakaa 14 : 15 kaa ér : “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh ka nan gba nan jighjigh sha hanma kwaghôron tsô , kpa or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan . ” Kpa ú ngu wer Yehova wa ishima ér u zende zende u uma wou la ti@@ ôn@@ ôô , hii shighe u ú lu iyev ú lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol la zan zan u kar been iyol a mbam@@ nyoon sha mi ga . Bibilo tese ér Aôndo yange l@@ ôô “ kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo ” ken sule la , shi ta Adam man Ifa icin ér ve de ye atam a ú ga , aluer ve ya yô , vea kpe kpee . Nenge ase ken ishima er mbayev uta@@ ankar@@ uhar mba@@ ̱ ve yevese ityav ve undu mbamaren vev la yange ve nenge a kwagh@@ hendan u lu u Mbashiada mba Yehova la ve , ve ember la yôô . P@@ ine iyol you wer : ‘ M nengen ior er Yesu nengen ve la shighe u m dugh kwaghpasen kpa ? Ma ijiir i môm ig@@ enegh ngi ken ung@@ eren mba I@@ vangeli i i tese ér Yesu yange vande ôron mkaanem ma kundu kundu man ne nahan a ve sha ma shighe u@@ gen@@ egh ga . Ve yô , ka vea gba g@@ es@@ a ne zan zan vea za kure tseegh kpa , i lu ve kwagh u vesen . Tom u se lu a mi u wasen Orkristu u nan v@@ ôr la hemba agee a ase ken inya ga , di er injakwagh i se er kwagh u i vighe vighe ne i umbur se nahan . Aluer se soo ser Yehova a lumun mcivir wase yô , doo u se er nyi ? ( Ne@@ hem@@ ia 12 : 43 ) Ne@@ hem@@ ia tsa ken Yerusalem anyom pue kar ahar , tsô a hide sha tom na u shir@@ en Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta la . Wan na ne lu anyom 26 tseegh tsô . Kwagh@@ henen u sha tse@@ ene@@ ke la ka gbenda môm u Yehova ‘ Una kura se sha u se kera nôngo gb@@ ev ga ’ yô . A@@ veren A@@ a V@@ a sha Mb@@ au@@ ng@@ wan I@@ mo i Yehova 16 : 25 ) Aluer i wu@@ he u ken pur@@ usu a takerada u ats@@ am shio nahan , ka ats@@ am a ase a Tartor a me u fatyô u wan@@ a ? Yon@@ at@@ an lu wanye u taver ishima kpishi , nahan a kua a wanye u t@@ il@@ in un ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev ve yem ve za nôngo ityav a k@@ we u@@ ity@@ a u Mba@@ fil@@ iti ugen . Nahan kpa , sha tahav mbu Yehova yô m tile dông . M ngu veren ashe keghen iyange i me nenge a A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a ken Paradi@@ so la ! ” Shin er m er batisema nahan kpa , gba u me za hemen u kighir ity@@ or@@ on@@ shima yam la . Shi kwagh ugen u yange seer nan m@@ taver ne yô lu m@@ ser@@ akaa u Mbahemenev mba Shin T@@ ine yange ve ver sha u tesen mbatamen ityom ve , kua u nan ve ityesen sha akaa a iji@@ r@@ ôron kpaa la . Gbenda u vesen u karen fan aluer se mba ken jighjigh u nan her yô , ka u je ne : Gba u hanma shighe u se tem u ôron Mkaanem ma Aôndo yô se er msen shi se gbidye kwar sha kwagh u ma er la kpaa , shi se nenge aluer ieren yase zua sha kwagh u se hen la yô . Er i@@ been@@ egh ngohol Yesu sha ashe a mbahenen kera cii yô , mbatyomov mbara kaa ér : ‘ Un Yesu u i tee Un her a ven i yem a Na Sha ne , er ne nenge Un A kende A yemen Sha nahan , kape m@@ hi@@ r kpaa Una hi@@ re vough je la . ’ — Aerenakaa 1 : 9 – 11 . Apostoli Yohane yange wa mba nan jighjigh a na imôngo kwagh ér tar u de doon ve ishima ga , shin akaa a shin tar ga , sha ci u “ tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” — 1 Yoh . Ka sha igbenda i nyi nahan se ‘ eren akaa a ase sha mimi ’ ? Shin e̱r yange lu inja e̱r ka ngô@@ ôr nahan kpa , lu@@ ̱ u̱ Habak@@ u a̱ de v@@ ôron ga shin a̱ gb@@ aan uwer kpaa ga . Yehova una tindi Wan na Yesu Kristu ér a kohol ak@@ um a mbatyomov mba sh@@ aav a ta num sha ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a mbahemenev mba aferev mba shin tar cica cii . — Mpase 16 : 14 ; 19 : 11 - 16 . Yehova Aôndo ngu a tahav mbu sôron mzeyol ne . Ka sha gbenda u nyi nahan ve mban ve ye ikyar a A@@ ôn@@ doo ? A ‘ I@@ v A@@ sema a A@@ se , ’ 9 / 1 14@@ 1 : 5 ; Anz . Bibilo ka i na “ or@@ l@@ an@@ enkwagh m - er u sha u@@ ee , man wan@@ ye@@ kwa@@ or mfe kua m - er u sha inja . ” Wan@@ kwase ugen u i yer un ér J@@ en@@ n@@ y yô , yange nger kwagh ken makeranta sha shighe u lu anyom 13 yô , a kaa wener : “ Ieren i mimi ka kwagh u injaa u a doom ishima kpishi yô . Ishima mgbegha iyôngo igen la ker u seer ungwan imo i Tor ve u iengem la , shi ve wuese ian i civirigh i ve lu a mi i lun imôngo vea as@@ ande a nongo u kwa@@ se@@ he , a a shi shin tar la kpaa . I@@ civir i Mbam@@ e@@ de man Mb@@ ap@@ er@@ shia yange ve zua a mi zum u vea hemba ityav la yange i hemba doon ve a ish@@ ar i yan . Kpa gba u se eren tom taveraa shi se nôngo kwagh kpoghuloo sha er se kuma sha i@@ aven la yô . ( Anzaakaa 8 : 27 - 30 ; Yohane 1 : 3 ) Nahan kuma vough e̱r Wan yange zua a iember ken ityom la nahan , ka nahan ve i kaa ér i gba akaa ne “ sha ci “ na ye . Hen shighe ne , se mar wan u kwase ugen , nahan doo se kpishi er se fa ser tsombor wase ua fatyô u va lun uma gbem shon ken paradi@@ so shin tar yô . Or@@ tom u ter u nan una va , man una va kohol nan eren nahan la yô , á saan nan iyol . ” — Luka 12 : 42 , 43 . No@@ ve@@ mba 3 - 9 , 200@@ 8 Kwagh ne kua u karen a hanma m@@ vihi u ku u ve a mi la cii kera , gadia kwaghôron u profeti la za hemen kaa ér : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii . ” Tom u pania wase agumaior man mbag@@ anden mba ve eren u sha gbashima la u zan iky@@ ura . I@@ ca i gbe ga yô , se cii se lu henen Bibilo a iorov mba kuman 8@@ 0 . ( Yohane 6 : 44 ) M@@ we u Yesu yange waan kwagh u mbahenen nav sha ada la due tseer tseer sha m - er u yange eren a ve la . Ts@@ wam eren na yô , tar cii tema sha nomso@@ or hegen . Man iniongo kpishi i í lu eren akaa a ts@@ wam ne s@@ enge ér ngi ken kwaghaôndo ng@@ un gayô ng@@ u@@ la . Mba yer kwase shon ér Mar@@ th@@ a V@@ an D@@ a@@ al@@ en . Er ivur ne i tese nahan , ka mlu u ú lu ker la una wase u u̱ fan gbenda u ú na mlumun ye . Gadia ka ken ishima ka i na jighjigh sha u zuan a ish@@ ô ye , shi ka sha zwa ka i pase sha u zuan a myom ye . ” — Rom . “ Se mba alegh ayol a ase . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 4 : 25 . Se mba ken shighe u ior ve eren sha asema a ve , ve kera fe m@@ kposo u kwagh u bo man kwagh u dedoo ga yô , shi mbamlu mba ve taver u p@@ aven ifer a kwagh u dedoo la . Yange nenge er mkpeyol u if@@ er@@ or a lu u tsan gbem ga yô , shi fa er Yehova una va sôr hanma kwagh cii vough yô . Kwagh ugen u a lu yô , ku tese ér u keren u@@ yôugh@@ yô@@ ugh mbaakaav man tahav ken uma la cii ka gbil@@ in@@ kwagh dang je . Tom u geman ior hingir mbahenen man u l@@ ôôn iv@@ or kpôô kpôô la gba zua sha nyi gbenda ? Timoteu hi@@ di yô , a pase Paulu er Mbat@@ esalonika ve lu a jighjigh u nan kpishi yô . Ka mhen u nyi yange Yesu hemba pasen kwagh na wang sha Ity@@ esen na i sha U@@ wo laa ? 27 : 10 ) Aluer se kav er se doo Yehova ishima shi a we se ikyo yô , se hemba kporom hen a na cii . Bibilo kaa ér : “ Ior hii u eren idya a ôn@@ kasev mba Mo@@ ab@@ i ; . . . ior ve ya , shi ve g@@ ure ve civir mba@@ aôndo vev kpaa . ” Shi ma wa mci@@ e u vough u cian u vihin Aôndo ishima la ker , sha ci u ngu Or@@ jir u He@@ mban@@ cii man U@@ hemban@@ agee kpaa , shi ngu a tahav man agee a ts@@ ahan mba ve hembe un ato la . Yange mba hembe Aôndo ato ken sule u E@@ den shighe kar yô , ieren i nomso man kasev cii hingir u vihin tsung , man ken derianyom u a kar ne , ieren ve ne hemba vihin cii . Or@@ maan ngu a tahav mbu maan kwagh u a soo cii a iny@@ at@@ y@@ u@@ u . Kpa aluer a@@ kper@@ an a tan nen@@ ger se di ye ? Aluer ú soo u eren iniongo shin a̱ lu tsombor wou kpaa , ú nenge wer doo u ú lôh@@ ô mbagenev kpaa ga he ? M@@ fe u vough u se zough a mi ken Mkaanem ma Aôndo la una wase se u seer soon Yehova shi kaven igbenda i a eren kwagh a ior la kpaa . Aluer tsombor ngu eren nahan yô , Aôndo una ver ú doo doo , shi ua na Yehova , Aôndo u erdoo icivir ken tiônnongo man hen ningir ve kpaa . — 1 Peteru 2 : 12 . M mough zende ne sha use shin tse - mat@@ o wam u taver iyol . M kar sha gbenda u k@@ oo@@ tar , u ú kar ken ityar kposo kposo ken tar u Amerika la . ( Mbaromanu 3 : 23 ) Bibilo tese ér ka isholibo i ve a ku ye . ( 1 Mbakorinte 10 : 31 ) Aluer se mba dondon ikyav i Yesu la yô , se kpa mba@@ wan@@ ndor a vese vea doo se ishima , kpa se lu ior i tar u bo ne ga . Aluer kwase la va kav angev mbu nan shin iji@@ mba i ngise nan e̱r ( shin or shon ngu iky@@ ôm shin nan kpe ij@@ ua je kpaa ) gema kwagh ke ’ ivese i ve er hegen la ga . Mbagenev yô gba u a z@@ eren umbur ve gbem , shi mbagenev di yô , gba u a tsu@@ gh@@ ur ishigh sha a ve . Shighe u se za nyôr ken tar u I@@ tal@@ ia la , mbap@@ asenkwagh lu 4@@ 9@@ 0 tseegh . A er nahan sha u tesen ér iniôngon i uumace ve lu nôngon ér vea hemen ayol a ve a na shio la ia lu ve a iwasen ga . ( Yohane 11 : 6 ) U fa er i hii ve Yesu yange kar a kar za wase L@@ as@@ ar@@ u ga kpa ? — * De se lam sha kwagh ne . Gba u se er nyi ve se hingir ‘ iwanger i t@@ ara ’ ? Kwaghôron u profeti u i nger ken Mpase ityough 6 la pase kwagh u Yesu ér a h@@ enda ny@@ inya u pu@@ pu@@ u . Yange or nana na nagh kpa nana̱ nzughul a anmgbian u nan yô , Yehova a nenge nagh ku nan ku@@ la ér ka gbil@@ in@@ kwagh . Er alaghga amba atsan la aa lu seer a seer ken “ ayange a masejime ” ne nahan kpa , nga he@@ gh hen a vese ga . Cii man Aôndo a lumun se yô , gba kpee u se er nyi ? Nahan kpa , m@@ til u a tile a hendan kwagh a atesen a c@@ ôô@@ ci dông la na yô ior soo kwagh na kpishi , kpa lu ior mba kwagh u pati@@ i gba ve ishima , ve lu keren iky@@ er@@ eve i van a ah@@ endan la ve soo un yum nahan ye . 7 : 31 ; 1 Yoh . 4 : 8 ; nenge Marku 9 : 17 - 27 . A zamber ken msen na la ér : “ Aôndo wase , Ú shi ôr ve ijir gaa ? Yesu ngu wasen se u kaven ér , Yehova ngu ter u mbayev nav ve doo un ishima , u a kegh iyol u kuren mbamgbe vev yô . Ka washika u nyi icighan jijingi yange mgbegha apostoli Paulu mase ngeren nee ? Aluer anmgbian u beenyol nan fetyô u ungwan akaaôron a ken mbamkombo sha tele@@ f@@ on ga yô , mbatamen ve kura akaaôron la ken tser sha ci u nan . Kpa or u tsombor na lu sha kwar ikyaa tsô kpaa ga , u yange kpe i zu@@ lum anyom 2@@ ,000 hegen ne , pase loho u injaa , u nan ishimaverenkeghen man m@@ sur@@ shima . Or môm nana de eren batisema sha ci u i kaa a nan ér nan hen kwagh ica i gba yum , shin azende a nan nga eren batisema yum ga . A shi nan kpa , yange lu or@@ wa@@ sen@@ mhen u ior naan un icivir kpishi yô , shi eren a mba@@ ats@@ anev dedoo kpaa . J@@ an@@ ina maa gbidye iwer , kaa ér : “ Kwagh ne kpiligh mo iyol@@ o . Alaghga u ngu henen iliam i sha ave shi u ngu ken tiônnongo u a eren mkombo ken iliam i sha ave tseegh yô . Kwagh ngu u una pav se a Yehova ga , saa sea dondo gbenda u bo tseegh . ( Rom . ( 1 Pet . 4 : 4 ) Kpa , fa wer u kôr azende a he , hemban je yô , vea Yehova man Yesu Kristu . Hegen je kpaa ne mba wang sha ci u kwaghôron u M er ne la . Nahan u fatyô u su@@ ghun Aôndo sha “ kwaghyan ” u ú ye ayange ayange la kpaa . A kaa ér : “ Ka We tseegh , m er U isholibo ye . ” I@@ jiir i sha uhar i m pase kwagh her ken tar u I@@ rel@@ and yô lu L@@ ar@@ ne . M pase kwagh hen ajiir ne mo tswen ul@@ ah@@ adi at@@ ar@@ atar , sha ci u ikyar yam i se eren tom pania imôngo la za M@@ kohol u The@@ o@@ cr@@ atic In@@ cre@@ ase ken gar u New Y@@ or@@ k ken inyom i 19@@ 50 . Shin er mo vea azende a am se z@@ aan u@@ iniongo man am@@ ar a v@@ in@@ en imôngo nahan kpa , ashighe kpishi i hu@@ an mo shi m u@@ le kpaa . I@@ t@@ yom ngi ken tiônnongo nyian kpishi , er sha ayange a Timoteu kpa lu nahan . Tsô a gema gbenda u a pasen kwagh la nahan a hingir u pasen kwagh sha tele@@ f@@ on . Yehova We Se A@@ go@@ yol sha Kwagh u ken Hemen M@@ ci@@ em ma a gba mba ve lu ken vegher u Satan la iyol , vea hingir t@@ um tu t@@ um , nahan vea hingir u wu@@ an ayol a ve . Shi yange m tsa hen ya wam iky@@ ang@@ egh kuma anyom 13 shi m tema kp@@ em iyol , kpa m va hingir u za tsan vea tsombor ugen , shi m kera tema kp@@ em iyol er ngise nahan ga . Kwagh ka a er yô , i yila or u a h@@ ende ny@@ inya i sha un@@ yi@@ in la ér K@@ u , shi H@@ a@@ de gema ngu van un ken ijime . 3 : 15 ) Er ior mba Aôndo ve dondon akaawan a Aôndo sha gbashima yô , ka ve eren kwagh kposo a akuraior agen a a kase ve la . ( Yoh . 17 : 15 , 16 ; 1 Yoh . Cii ve u na mlumun sha mbampin mban a ishima you i môm wer een yô , a gba u ú fa Yehova a kôr inya . Nahan kpa , iorov 3@@ 7@@ ,@@ 5@@ 6@@ 3 na ib@@ aver i shiada i ve er la , ka m@@ seer u iorov 4 ken deri . Sha mimi yô , batisema ka a bugh se gbenda u zuan a averen kpishi , kpa ka kwagh u se tôô un wer wer ga . Kwaghôron u S@@ te@@ p@@ hen M@@ c@@ do@@ well Doo u se er hanma kwagh u Ruamabera a lumun a mi cii sha er se wase mbagenev ve ngohol loho u dedoo yô . — 1 Kor . Nahan ka ve er nyityô uma u ve soo la cii , ashighe agen yô ve eren sha m@@ lan , ashighe agen di ve fa doo doo je kpa ve eren akaa a iyol ve i i yen la i mgbegha ve ér ve er yô , kwagh tsô gbe ve ér akaabo a uma u ve lu eren la aa bende a ve shin ior mbagenev ga . Shi u fatyô u ngeren akaa a u soo u yaren tom a mi la shin eren ikyav hen avur a u soo u umbur la . 18 : 35 ) Kwagh u Yesu ôr ne wanger wang . ( Rom . 12 : 1 ) Alaghga kwagh ne yange una umbur Mbayuda ini@@ av mbi ve naan ken mcivir ve cii ve ve va hingir mbadondon Yesu la . I@@ L@@ OR@@ I@@ N 1 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) K@@ AT@@ S@@ IN@@ A A@@ L@@ A 1 ( zwa Buter ) Uma Wou Una Lu a Inja Alaghga mbagenev shin mba hen tsombor wase je kpa vea n@@ aha se tar shin vea nôngo u yangen se u eren tom u pasen kwagh la . Ro@@ ge@@ li@@ o kaa ér : “ Yange taver se kpishi u undun tsombor wase man azende a ase . ” Mba@@ waren af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v Er se eren kwagh sha mimi shi se lu wang , shi se ongo tindi nahan kpa , hii nan ve i ker se ihyom yum nahana ? ( Rom . Or u lun ta ta ta nan ngu er or u nan lu shin t@@ so u lun a n@@ aha shio shin zege@@ mnger u kp@@ ian@@ ger nahan Sha nahan yô , iwanger i ke ’ jijingi mon@@ do sha kwaghôron u profeti u Ese@@ kiel la ke ’ mhii u derianyom u sha 20 la je zan zan kar been . Er dooshima a lu ieren i dedoo i Aôndo wase u tsôron yô , una za hemen u lun gbem sha w@@ ôn . ​ —⁠ 1 Yoh . 4 :⁠ 8 . Se er nan ve se lu a ishima i wang shi se lu mba kôron num kpaa ? M@@ ar ua taver we , nahan alaghga u kure iyange nyian ga . 10 : 29 - 31 ) Or môm shin ma kwagh môm kpa ngu u una fatyô u p@@ aven se a dooshima u Aôndo ga . OR U civir Yehova ugen lu zenden sha pasen kwaghaôndo , tsô za ya ga@@ du@@ ga a pristi ugen . Kanyi ia wase se ve se za hemen u civir Yehova a ishima i m@@ ô@@ mô ? Ka m@@ doo u Aôndo kua or@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima la a ne ve se tse@@ e ishima sha tom ye I@@ y@@ ua i msen u eren la kpa shi ka iveren ig@@ enegh i Yehova a ne mba ve lu ikyua a na yô . Ieren ve ne yange i vihi je yô , icombor je kpa kera lu ken mzough ga . Nenge er wanye ka nana wuese mbamaren sha kwagh u ve er nan la ve i doo ve sha wono ! Aôndo una va kar a isholibo man ku u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Adam i ve a mi sha a vese la kera . Ka un tseegh a lu a tahav mbu yiman mbatomov nav ken an@@ zughul a ken tar ne ye , shi a tôndo zwa wener una er nahan . • Iyol i or ngi kwagh môm a tiônnongo u Kristu sha nyi gbenda ? 15 :⁠ 19 . Gadia se ungwa er TER tôndo Zege@@ mnger u Nyian sha ishigh y@@ enegh , zum u ne due ken Igipiti la . ” Kwagh@@ wan u Yesu wa se wener asema a̱ de nyian se sha ci u u@@ gb@@ ayol mba uma ga , kua ityendezwa i̱ á er wener , “ akaa ne cii á seer [ se ] a ” la , tese ér ka u se gba teman a tema tsô ga , kpa se eren akaa a a wase se yô . — Mateu 6 : 25 , 33 . Ka unô Yehova ka a tindi ve sha u ve wase mbacivir un mba ve lu ken im@@ e@@ ene ? He ’ shighe la yange va nyôr ke ’ Yerusalem sha ci u In@@ i@@ ongo i A@@ t@@ umbe “ kpa lu ken igbar ga , lu er ka ken myer yô . ” ( Mateu 21 : 42 , 43 ) Yesu shi ôr kwagh ugen u tesen ér Yehova venda ikyurior i í tsegh i̱ sha ci na la . Á kaa ér : “ Yerusalem , Yerusalem , we u u w@@ oo u@@ profeti man u te mba i tindi ve her a we , a@@ wen ne ; ka ac@@ in a me je man i lum pe kohol ônov ou er ngô@@ iky@@ egh ka a kohol ônov nav shin a@@ kp@@ er a na nahan , kpa ne rumun ga ! TER W@@ A@@ S@@ E U SH@@ A H@@ E@@ MB@@ A F@@ AN Ka nyi ia wase Orkristu ve nana tsua akaa sha kwagh@@ f@@ ana ? U tesen ikyav yô , aluer se tagher a imeen i eren kwagh u Yehova a vende nahan doo u se er nena ? Kwagh ne ka a gema a bende a mba ve lu ken tiônnongo u Kristu ga la sha gbenda u dedoo . Kwagh@@ môm A De P@@ aven We a Yehova Ga Ngeren u dondon ne una na mlumun sha mbampin mban . Tsô ior mba ve kohol mbara er nena ? Ne Mbamaren man Mba@@ yev , L@@ amen Nen ken Dooshima , 5 / 15 Ô@@ no@@ v mba dondon an@@ za a dedoo a mbamaren vev Man zum u ka ne@@ a nan nagh sha i@@ wan@@ kwagh , shin kwagh u a lu u@@ ange yô , ka kwaghbo gaa ? Yange sar un sha mimi u eren kwagh u vough , kpa tahav mb@@ ugen lu hendan a na . Kpa er se fe ser hanma shighe yô , Yehova una za hemen u soon mba ve lu “ mba N@@ av ” shi ve dondon igbenda na la yô , se zua a m@@ sur@@ shima . — 2 Tim . 2 : 19 ; ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9@@ a . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo ka ve tôô shighe ve u eren tom kpoghuloo sha ci wase . Eli@@ f@@ as@@ a yange lu ken T@@ e@@ man ken tar u E@@ dom , S@@ of@@ ar gema lu hen atô u imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man ity@@ ô@@ tar i tar u Ar@@ ab@@ ia la , nahan ajiir a ve yange gba ica a U@@ shi , u lu ijiir i Yobu , u̱ alaghga yange lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u Ar@@ ab@@ ia la ga . Paulu yange ôr kwagh u i nger ken N@@ um@@ er@@ i ityough 16 , sha kwagh u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Kor@@ a la , maa ôr mkaanem man . Ka inja er Mbayuda han@@ ger ér saa i lu ijiir i ta@@ ven sha keng vea maa shin@@ ago@@ ge her ga nahan , sha ci u lu hanma shighe ve zuan a ijiir i ta@@ ven sha i vea maa shin@@ ago@@ ge her shi una ver ishigh sha Yerusalem ga . ▪ U nenge wer gba u ú seer lun a vangertiôr ken tahav mbu Yehova a lu a mi u koson we laa ? Kpa , se fatyô u kaan ser er A@@ m@@ n@@ on man Ab@@ es@@ al@@ om , an@@ ng@@ ôô@@ v mba A@@ don@@ iya mba vesen vande kpen kera , shi a@@ dooga an@@ ngô na u i yilan ér K@@ ile@@ ab@@ i la kpa kpe kera yô , A@@ don@@ iya hen ér un due tamen ken ônov mba Davidi , nahan tor ka u na . K@@ asev mba wasen mbat@@ wer@@ ev tom yevese nyôr ken iyou i lu la , kpa kwagh lu u vea er u wasen un ga . Hanma shighe u ka sea er kwagh sha ishima i Aôndo cii yô , ka se zua a mtsera . Paulu nger ér : “ De ze@@ he a org@@ anden ga kpa wa a wa nan kwagh er ka ter nahan ; er a mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior kpaa er ka anmgbianev nahan , kasev mba g@@ anden kpaa er ka ung@@ ô nahan ; mba@@ y@@ ev@@ kasev kpaa er ka anmgbianev mba kasev nahan sha mlu u wang cii . Mba iveren sha ci u Yehova wa ve tom u pasen loho u Tartor sha ikyev . 5 Er Ú Ôr Bibilo Ú K@@ av Yô — 2 . Shighe u Yehova lu nan ikyuryan i Tindi la , a kaa a ikyurior i Iserael ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan ikyuryan Y@@ am ikyo kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye ; gadia tar cii , ka u Wam je . Er Yehova á ne se ian i pasen kwagh her yô , se za hemen u keren mba vea er kwagh sha kwaghfan , vea ngohol m@@ rumun na u sha mh@@ ôôn la cii . Ve lu mba “ inyaregh doo ve kpishi , ” mba ve ‘ y@@ aan uya mba kasev mba co@@ gh@@ ô@@ lo@@ v ’ yô . Kwagh tsô gba ve u veren ishima sha mba@@ beenyol man mba ve lu ken ibanave la ga , kpa kwagh hemban gban ve u dondon aeren a uter vev . I lôh@@ ô Yesu iniongo i kwa@@ se@@ he la kua mbahenen N@@ av kpaa . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 2 : 1 , 2 . Mo vea kwase wam El@@ si@@ e se hemba anyom 8@@ 0 hegen , kpa se mba her gb@@ ang gb@@ ang . Yange tindi la una kange un yô , ma lu inja er ka u kighir or u nan nengen kera wang ér nana wa a@@ jingi a i er sha ci u wasen mba nengen c@@ ing nahan ga he ? N@@ gi@@ se la kpa , Bibilo taver uter asema ér akaa a ve eren ayange ayange la ve eren a vea ônov vev imôngo , shi ve lamen a ve , ve tesen ve sha ashighe shon kpaa . W@@ ase Mbagenev Ve F@@ a u Eren Akaa A Ve Lu a M@@ fe sha M@@ i la T@@ se@@ mbelee ( 2 Tim . 4 : 20 ) Shighe u E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u lu “ dedoo ga mimi , mgb@@ ôghom a ku ” la kpa , ikyav tese ér Paulu bee ijende na i ishima ishima ne angev sha ivande ga . — F@@ il . Mbaheberu 3 : 5 kaa ér , “ Mose lu or@@ tom u jighjigh . ” ( Mbaheberu 13 : 15 ) Ka sha u eren tom a mbayev vev ken tom ne tseegh mbamaren vea fatyô u veren ishima ér mbayev vev vea zuan a ityesen i i gbe u vea zua a mi sha u hingir mbatomov mba lun a ‘ kunya ga mba pasen kwaghôron u mimi la jighilii ’ ye . ( G@@ al . 5 : 22 , 23 ) Doo u se sôn Yehova ser a na se jijingi na shi se nôngo kpoghuloo se lu a ity@@ am@@ egh ki jijingi la , shi se lu a vangertiôr ser Aôndo una wase se se seer lun a ishima i legh legh . Nahan kpa , saa or u civir Aôndo nana lu vough ve , nana kô@@ r@@ cio u kaven ishima i or ga . Ieren i dedoo ve la ngi i er shiada u kpilighyol hen ati@@ ca man mbayev makeranta mba ve henen makeranta a ve imôngo la . Shighe u isholibo du@@ mbur shin tar sha ayange a Noa la , “ vihi [ Aôndo ] ken ishima ” kpishi . Nahan kpa , ver ishima sha er u pine nan mbampin a kar ikyaa inya ga yô . M@@ w@@ oo u yange m wua wan wam u ken u ya la ka kwagh u hungur mo ga . . . . Kwagh@@ wan u Yesu wa ér se eren msen ‘ ken iyou i ken i@@ u@@ v ’ la inja na ér nyi ? K@@ asua mba kar uhar yô , i de or@@ vesen na la tom , nahan or@@ vesen u he u i va a na la pine anmgbian la mba@@ awashima nav . Sha nahan yô , lu u saa una pase ve kwagh u m@@ hi@@ di na man ape un ze ga , shin gba u una va pase ve ityôkyaa i i ne ve i lu inja e̱r un ngô@@ ôr la kpaa ga . Ka An Nan Lu Or@@ wan@@ ndor a V@@ ese ? ( Luka 11 : 4 ) Nahan , ka sea er isholibo yô ka i lu vough er se mba Yehova a inj@@ ô nahan . Nahan kpa , Paulu yange ôr kwagh u u̱ ‘ doon a anmgbianev ’ ( ka p@@ hi@@ ·@@ la@@ ·@@ de@@ l@@ ·@@ p@@ hi@@ ʹ@@ a je la ) man u ‘ doon a or sha dooshima ’ ( ka p@@ hi@@ ·@@ lo@@ ʹ@@ stor@@ ·@@ go@@ s je la , man ishember ne ngi a ase@@ mber ker ahar , ka p@@ hi@@ ʹ@@ lo@@ s man stor@@ ·@@ ge@@ ʹ je la ) . U tesen ikyav yô , ahumbe a a kase tar wase ne la nga wasen se u ôôn tseegh tsô ga , nga a kura se kpaa . Lu dooshima mgbegha un gaa ? “ Vea ta num sha a we , kpa vea hemba u ga . ” — Y@@ ER@@ E@@ M@@ I@@ A 1 : 19 . Á kaa ér : “ M@@ saanyol u ior ve keren la ka kwagh u vesen môm u a gem a ne ior ishima vihin yô . ” Kwagh u sha uhar yô , time ase sha kwagh u ior mba Yesu lu lamen a ve zum a ôr mkaanem ma ken Luka 17 : 21 ma ior kpishi ve lan ma ga ne . Mbahemenev mba kwaghaôndo kpishi sue hemen u uumace , nahan kwagh ne na yô mba hendan a mba ve pasen kwagh u Tartor u Aôndo sha mimi la shi mba tôvon ve a ican kpaa . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : N@@ om man kwase mba ve de tom yô , ve tema sha V@@ ar@@ enda mba henen Bibilo a or ken gar u C@@ am@@ p Per@@ r@@ in . Yehova ungwa msen u As@@ a er a ishima i môm ne kpa ? N@@ oo@@ v man kasev mba ve lamen ayol a ve nahan la kaa ér , kwagh la ka a na i kera hu@@ an ve ga , shin ve kera y@@ u@@ e or u ve vese la ga . — Or@@ pa . Er Yohane man Yesu ta icin nahan , iyange i iy@@ ugh i Aôndo va sha a ve . ( a ) Aberaham yange tese ér un ngu a jighjigh u nan u t@@ enger ga la ken uityendezwa mba Aôndo nena ? ( b ) Ka sha igbenda i nyi nahan se dondo ikyav i dedoo i Yobu laa ? Een , zan zan shighe u m bee iyol , m m@@ ende iv@@ u kpaa , de undun mo ga , Aôndo , saa me kar pasen agee a O@@ u hen k@@ ov u ua va la , man tahav O@@ u kpaa hen hanma or u nana va lu la . ” ​ —⁠ Ps . Alaghga a taver se u nan jighjigh ser kwagh u injaa ngu ken a vese u vea nenge a mi yô . Yange kwagh hemba gban Davidi sha mlu na vea Aôndo . 19 : 6 - 9 . Kristu yange kôôm tiônnongo u ken La@@ od@@ ish@@ ia u eren kwagh da@@ al@@ aa la . Kpa hide sha kwagh u imoshima yase di ye ? Se fa , se cii se yina , nahan ka se kwagh u he u fan ser ashighe agen an@@ zughul aa fatyô u lun hen atô u anmgbianev , er shighe u Paulu la kpa an@@ zughul lu hen atô u Mbakristu nahan ga . Er nan ve a lu shami ga u uumace henen ér Yehova ban a ieren i eren kwagh u vough man kwagh u perapera laa ? Shi akaa ag@@ enegh er akaa a nan@@ den se it@@ you hanma iyange man g@@ es@@ a u ken makeranta man sha ijiir tom kua im@@ i@@ em@@ nger i keren nahan nga a na yô isharen ne i hemba taver a taver ken a vese cii . ( Mateu 24 : 36 ; 25 : 13 ) Takerada ugen u timen sha akaa ôr ér ishember i̱ tesen ieren i̱ í yar tom a i̱ heen ér “ u torough a kwagh ” ne , inja i i̱ yô ér u “ ‘ nôngon sha u kwagh a er fese , ’ nahan i̱ zua kôôsôô a u eren kwagh sha ‘ ishimat@@ seen , man u nôngon kwagh kpoghuloo shi wan kwagh ikyo kpaa . ’ Mbaiserael mba tsuaa mbara yange ve zua a ian i civirigh i nengen u@@ ivande mba nyi ? Shi hen sha akaabo a iji@@ mba i eren i ve a mi la kpaa . 11 : 23 . • Ka akav a ken Bibilo a tan se icin a nyi aa wase se u ‘ kur@@ ana ’ ? A kaa ér : “ M ngu wan ne kwagh , ne ôn@@ kasev mba Yerusalem , ka nyi man ne kpo@@ gh@@ ol dooshima , man ka nyi ne nd@@ eren un er i lu a kuma un ga nahana ? ” ( Aer . 8 : 5 - 8 ) Paulu yange za ken Shi@@ per@@ u man A@@ shia u K@@ iriki man M@@ ase@@ don@@ ia man Grika kua I@@ tal@@ ia man sha ajiir agen kpaa vea ak@@ ar a na , ve lu pasen loho u Kristu . Kpa Yehova na se ib@@ um@@ un ér : “ Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” — Pasalmi 32 : 8 . ; W@@ ar@@ d@@ le , J . Alaghga mbagenev vea pine ér : ‘ Kpa er nan ve Aôndo a de ér isholibo i lu shi or nana de kera lu er yange er nan sha hiihii la ga ? Se yina ishima se yem zungwen tsung shinii ? Ashighe kpishi yange a kaa a mo ér , “ Z@@ a hemen u eren tom ng@@ e@@ egh ken nongo u Yehova hanma shighe , nahan u palegh mbamzeyol kpishi . ” A̱ shi nan kpa , ruamabera ne lu ruamabera u ats@@ am a yange i waan i t@@ eren akaa a vesen a a er ken Iserael yô , shi alaghga Mbaheberu fa ruamabera ne tseer tseer . Hanma inj@@ a@@ or i se zough a nan cii , sea lam a nan sha gbenda u pu@@ un nan a pu@@ u ga , kpa a lu sha icivir yô , se fatyô u pa@@ ase gbenda u nana kegh ato a vese , nahan ken masejime yô , nana va due ken iky@@ ang@@ enev mbi kwaghaôndo u aiegh kera yô . — Aer . Zum u mbahenen mba Yesu kpa ve ne ayol a ve ér i er ve batisema yô , mba dondon ikyav na la . Se dondo mcivir u civir Aôndo la nena ? Ve nôngo ér vea tôô i kera sha u yangen tom u pasen kwagh u Tartor la , kpa ve k@@ an shio . Ka mbam@@ gem mba nyi nahan vea va a iky@@ aren sha mlu wase u ken ji@@ jing@@ ii ? Wan@@ iky@@ und@@ an u i sember maren un yô ker iyol tsaha ga . Ka sha atam a ve man né fa ve ye . ” ‘ TER [ Yehova ] ka A sôr mba asema a vihi ve tsung la , A kange ve av@@ av . ’ — Ps . Hen a ve yô , ka a ôron kwagh u ishember i cian or la yô , i lu sha gbenda u bo tseegh . Shin ajiir agen a sha In@@ tan@@ et vande pasen ér kwagh shon ka u mimi ga ? ’ ( b ) Se tese ser kwaghwan u Yehova a ne se nyian la ngu se inja nena ? A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A ior kpishi vea hen ér ka a inja u hiden a iyol ijime ken tar u ainge ne ga . Sha nahan yô , doo u a vande tesen nan cii ve nana mase ngeren iky@@ aren la ye . U tesen ikyav yô , ken tar u Amerika , ape af@@ ishi ase a shin it@@ ine a lu la , i wa atindi a a ne ior ian i eren kwaghaôndo u ve soo cii man ian i lamen a mbagenev sha kwagh u ve ne jighjigh a mi la , kua i kohol imôngo la kpaa . ( Mateu 23 : 38 ; 1 Mbakorinte 16 : 22 ) Er Mal@@ aki 4 : 1 ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan , ken inyom i 70 S.@@ W la , ‘ iyange i . . . ye@@ ghen er usu u sha at@@ se nahan ’ la i̱ va sha Iserael u sha iyol la . Kwagh u yange hemba doon un je yô lu gbenda u ve lu yaren tom a Bibilo la . Nahan cii kpa , m nenge or u ngise lu a gb@@ on@@ gb@@ on iyol ne lu v@@ ôron seer a seer . Yesu fa er un doo Peteru ishima yô , nahan kpa shi kav er gbenda u Peteru hen kwagh la lu u vough ga yô . U nenge wer Yesu ngu an@@ iky@@ und@@ an u i sember maren un yôô ? Shin ngu or u nan s@@ ôôn kpen@@ e ? Shi umbur wer or@@ kur@@ an@@ ya yange nan lu a tom u eren . ( Yobu 9 : 32 ) Er Yobu kpa er nahan , aluer se hii u fan mhen u Yehova yô , kwagh ne una mgbegha se u kaan ser : “ Nenge , akaa ang@@ an ka akaa a ken kpe u aeren a Na tsô ; ka ani@@ vur u a@@ un a Na tsô , se ongo ye ! ( Ekesodu 19 : 5 , 6 ) Nahan kpa , Mbaiserael ungwa imo i Aôndo ga . O@@ k@@ to@@ ba - Di@@ se@@ mba 200@@ 9 Kpa Yohane u eren batisema kpe cii shighe la ye . — Aer . 2 : 1 - 4 . ( Mateu 24 : 45 ) “ Wan@@ akiriki ” u a lu nan “ kwaghyan ” u ken jijingi la ka tiônnongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 6 - 12 , 20@@ 12 M@@ cie u C@@ ian Aôndo man M@@ cie u C@@ ian O@@ ru@@ m@@ ace Tsô a pine un aluer una kav kwagh u a lu ôron la yô . Yange se lu shin t@@ so , se pasen kwagh hen u@@ ger@@ i uhar , mba hen ti@@ ôn@@ tar u D@@ r@@ en@@ the . Mba i shigh ve mkurem mba ve lu sha tar mbara cii mba tem imôngo shin mba timen sha akaa a ken Bibilo imôngo sha er vea gema a pase anmgbianev akaa a he a ken Bibilo a ve tôv sha mi laa ? ( 2 Kor . 4 : 9 , 16 ) Sha iwasen i Yehova yô , se fatyô u tagher a atsan vangertiôr . — Ôr 2 Mbakorinte 4 : 17 , 18 . ( 1 Peteru 4 : 11 ) Shi yange Paulu har sha agee a Aôndo a ne la zum u a kaa nahan la , ér : “ M rumun ish@@ e@@ er sha ci u Kristu kua ah@@ een kpaa , man aka@@ ats@@ eren man mbam@@ te@@ v mba sha atsan man atsan a eren kpaa , gadia ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ” M@@ civir u Ba@@ al a akaa ve a sôron sha ci u iy@@ i@@ agh ki doo la , man idya ve i eren ken kwaghaôndo la yange du@@ mbur ken tar la . Zege@@ pristi u Mbayuda ugen , u un kpa lu môm ken mba yange ve ôr Yesu ijir shi ve na zwa ér i wua un la , lu K@@ a@@ y@@ a@@ fa . Nahan , “ akaa@@ injaa ” a aa iv Iyou i Yehova la a lu nyi ? D@@ ugh Yehova sha yô , or môm fa kwagh u akaa a i gbe a la cii , kua uumace kpaa tsembelee er Yesu nahan ga . ( Genese 1 : 31 ; 3 : 15 ) Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mb@@ à ve k@@ à@@ r la , kpishi ken orumace dondo sha angahar a Adam man Ifa la , kpa Yehova gema ijime a tsombor u orumace sha ci u i@@ he@@ mb@@ e@@ ato i̱ i̱ samber wuee la ga . 10 : 23 ) Nahan yô , gba hange hange u se eren msen hanma shighe , shi se dondon hemen u icighan jijingi , shi se ungwan imo i Yehova hanma shighe . M@@ nenge u Mose nenge a “ u i nengen a Na ga la ” wase un kua ior nav shighe u kwagh tser ve la nena ? Er Yobu ungwa mkaanem ma Yehova shi er i umbur un akaa a Aôndo a er sha agee a na la yô , kwagh ne wase un “ nenge a Aôndo ” shin fa mimi sha kwagh u Aôndo . “ Ka nyi TER A keren her a we , saa u eren kwagh u mimi man u soon u zungwen mhôônom , man u hiden a iyol ijime er u zenden vea Aôndo wou la gaa ? ” — M@@ I@@ KA 6 : 8 . Í hi@@ la maa a@@ you u@@ deri imôngo kera kpaa . Se cii se hen kwagh sha kwagh ne ! Sha kpôô yô , alaghga ashighe agen a hu@@ an se shin se u@@ le kpishi . Or@@ gen u i yer un ér S@@ ven yô , kaa ér : “ F@@ a mbam@@ yen ou , shi palegh ve vough er ka angev nahan . ” Kpa up@@ ania mba gem mba nengen ér ve hemba anmgbianev vev mba nomso man mba kasev sha ci u mba hembe vihin shighe ken tom u kwaghpasen a ve yum ga . In@@ yom i i bugh at@@ ab@@ am u i wa sha tom u Mbashiada mba ken Rus@@ sia la , anmgbian Matthew , u a lu mar@@ nya u tar u Gre@@ at B@@ rit@@ ain la lu anyom 28 . Nahan a nger Timoteu washika u masetyô . Ve za zua a S@@ ho@@ b@@ i man M@@ ak@@ ir man Bar@@ sh@@ il@@ ai , ior mban lu ior mba taver asema kpen kpen . Man er se lu tesen ser kwagh u ior mba se pasen ve kwagh la gba se ishima , shi se lu nôngon kpoghuloo ser ityesen yase i kôr ve ken ishima la , se hemba lun a gbashima sha tom u pasen kwagh la . ( Mat . Nahan inyam la kpa iyenge i i la pase se aeren a i . Eliya lu môm ken u@@ profeti mbara . ( Anzaakaa 8 : 30 ) Shighe u uumace hemba ato ken E@@ den la , W@@ ani@@ unda u Aôndo ne nenge er Ter na er kwagh a uumace mba asorabo ne sha iyol hiden a mi ijime yô . ( b ) Aluer se fa ser ma or u ken tiônnongo nan er isholibo i vesen yô , doo u se er nyi ? Sha shighe u Yesu hii tom na ica lu a gba ga la , a kaa a mbahenen nav ér ve pase loho u dedoo u Tartor u Aôndo hen Mbayuda tseegh . 21 : ​ 2 , 9 - 14 ) Shighe u Bibilo i pase er ônov mba Aôndo mba ken jijingi ve doo un ishima yô , we kpa kaa wer , “ Ka mo je la . ” N@@ um nôngon b@@ an@@ en hen b@@ aa ne ga . U Nan Akaa A I Nen@@ gen a M@@ i Ga la Jighjigh E@@ ̱r Peteru ng@@ ur ôron kwagh u imba isharen la yô , á kaa ér : “ Sha kwagh u myom ne yô , u@@ profeti . . . tôv un ve time vighe vighe je . . . . Sha mimi yô , mk@@ ange u se kange ishima ser se er sha iyol@@ tseghan yase vough la una ku@@ la se se palegh uh@@ ôn mba tar u Satan u ú lu u@@ ange ken jijingi man sha an@@ za man sha iyol kpaa ne . A nger kwagh ér : “ Umbur nen ayange a karen la zum u kwagh va wanger ne la , ne nôngo ng@@ egh sha atsan a a tser ne la . ” Yohane nger ér : “ Saan or u ôron akaaôron a profeti ne iyol kua mba ve ongo ve we ikyo sha akaa a i nger k@@ er@@ egh la kpaa . ” ( Mpa . Ikyav i tesen yô , iy@@ ough “ i di@@ o ” yan kpa “ iy@@ ough i yan kpishi doo ga . ” ▪ Ngeren mba I@@ vangeli pase ér , shighe u ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el va ande hen Maria sha u pasen un ér una wa iy@@ av la , yange kaa a na ér una ii wan na la iti ér Yesu . Mba@@ aferev mba ongo kwaghwan ga vough “ er i@@ gb@@ in@@ de i i k@@ ondo ato a i ” nahan . Z@@ wa u vesen u i lamen ken tar ne yô , ka zwa Mal@@ ag@@ as@@ y , kpa mba lamen zwa ne sha ajiir agen kposo kposo . Kanyi kwagh igen Yesaia a tsen@@ ge@@ ôron sha kwagh u “ gar u taveraa ” nee ? Ka icivir man iengem i Yehova i nyi se nengen a mi sha kwa@@ v@@ aôndo ? M@@ in@@ iti mba karen kpuaa , nongo shi ngu kporom yô , i@@ kpa na shi kuma kwase ne ken ijime . Nahan Yesu dugh u@@ jijingi mba hông@@ or@@ ough mba ve lu ken or la kpishi la kera a mciem shio . ( M@@ ar . ( Yon@@ a 2 : 1 , 2 , 10 ) Ka kwagh u sur@@ un se ishima kpishi u fan ser aluer mlu wase una vihi nan nan kpa , se fatyô u yilan Yehova , “ zamber ” a na ! — Ôr Pasalmi 55 : 1 , 16 . Ka a inja u ne mbamaren ne tesen ônov enev ve fa ér ve doo ne ishima shi kwagh ve gba ne ishima kpaa . ( Mbakolose 3 : 20 ; 1 Peteru 3 : 1 ) Nahan kpa , Bibilo kaa ér gba u nom nana “ var ken kwase u nan , ve uhar vea hingir iy@@ ô@@ gh i môm ” ; Bibilo ôr kwagh u or@@ maren man wan u nan nahan ga . • Yehova ngu wasen se u lun a ishimat@@ seen sha tom u pasenkwagh nena ? O@@ T@@ A 1 ( Z@@ wa Buter ) Se tese iwuese sha iyua i Aôndo a ne se i lamen la nena ? Umbur wer , ka Yehova Aôndo yange pav Zege@@ mnger u Nyian shi er iyange tile jigh jigh ye . Yehova karen kwagh u se lu ken atô la nena ? A kaa ér : “ Y@@ e@@ men nen hemen sha mi . ” I@@ mba k@@ on@@ j@@ o u gbidyen ne ka a gema mimi sha a@@ yom á hingir ic@@ ugh , shi á samber a aie ér ka mimi . Bibilo tese ér u@@ kwaghaôndo mba atô ahar , ka kwaghaôndo u mimi man kwaghaôndo u aiegh . Paulu wa se kwagh kaa ér : “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , u i we b@@ ar sha mi yô , sha u fa nen er i doo u ne@@ a ôr kwagh a hanma or yô . ” ( K@@ ol . Kpa ve lu a mi je . U keren u van a bem ken tiônnongo kpa ? N@@ agh ku ip@@ aa ku Yesu ku ku lu gbenda u van a uma u tsôron la kpa ka kwagh u a zough sha tindi yô . Se fatyô u henen akaa a injaa kpishi ken akaa ne . 19 : 11 - 21 ) Í wa Mbakristu mba mimi kwagh ér ve kuran . Yesu kaa wener : “ U nan nyer sha h@@ unda yô , nan ngu or@@ kuran u iyôngo je . Yange i tsengaôron ér iyôngo igen la ia sue Mbakristu mba i shigh ve mkurem la nena ? Kpa , Ruamabera tese ér mbacivir Aôndo cii a fatyô u yilan ve ér mbakur@@ an@@ ya . Shighe u Yesu er tom na shin tar ne zu@@ lum u kuren la , za ken tempel , za tem ker yô , á “ nenge ikpelaior lu ha@@ an inyaregh ken a@@ kwa@@ ti u iny@@ ar . ” U môm yange kaa ér gba u una za nenge sule u un sember y@@ amen yô . ( Pasalmi 37 : 10 , 11 , 29 ; Yesaia 11 : 6 - 9 ; 35 : 5 , 6 ; 65 : 21 - 23 ) Nahan kpa , a vande nd@@ eren mbagenev cii ve a mase nd@@ eren mba vea lu uma shin tar la ye . We kpa , alaghga ú ngu ken mbamlu mba taver tsung er Davidi nahan . “ Ne H@@ ung@@ ur a Mo Ga ” “ Ior O@@ u vea na nagh sha ayol a ve sha asema a dedoo ” Ikyav i môm tsô ngi i tesen ér Davidi due hen ze@@ ge ijiir , shin tsombor na lu u iny@@ ar ga . Mba@@ yev ka vea ng@@ ur@@ en vesen yô , i gba u vea seer fan kwagh u y@@ av@@ a@@ or , a kera lu di u fan gbenda u kwase ka nan wa iy@@ av shi nan mar wan la tseegh ga . Yehova lu pase er ishima i lu un ker sha shighe u Yesu er batisema la nena ? ( Marku 7 : 13 ; Aerenakaa 5 : 37 ) Zum u i mar Yesu la nahan , ikyurior la vande geman ijime a mcivir u wang kera kpaa . 4 : 6 , 7 ) Er M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a a lu suur sha Aôndo ken msen yô , ngu nôngon a angev nav mbu mbu lu hemban gban a gba kera la . Er Nan I Lu H@@ ange H@@ ange u Nan Mb@@ au@@ tahav I@@ civi@@ r@@ i ? Doo u Se So@@ o Yehova Vea tes@@ em dooshima ga yô , ma m fetyô u eren tom ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh ne ga . ” Ikyav i tesen yô , N@@ im@@ ro@@ di u lu wan u Noa u k@@ ov u sha utar la yange venda hemen u Yehova jing@@ ir ityough . Hanma sev i tese ior “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” sha u@@ ger@@ i mba vesen 8@@ 0 ken tar u Amerika . Shi i kimbir ôron i@@ mba@@ kwagh ne ken ivur i sha 10 la kpaa . Er injakwagh la i tese nahan , shighe u ter la za hide la , a nenge or@@ tom na u hiihii , u i na un tal@@ ent@@ i uta@@ an la , man u i na un tal@@ ent@@ i uhar la , ve lu jighjigh shi ve er kpen@@ ga , ve zua a mtsera kuma sha inyaregh ki na ve la vough . Ken iliam i s@@ ôngo s@@ ôngo i Yesu lam vea mbahenen nav mba@@ jighjigh hen tugh mbu N@@ is@@ an 14 la , a tôô iyol na a kar sha “ kon u wain u mimi , ” a tese m@@ kposo u ú man ‘ wain u bo ’ u Iserael u mba b@@ an@@ en a jighjigh la . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange kôr tom ave ken derianyom u hiihii la , er ú je tôndo iyol , tar cii lan ga . Anmgbianev kpishi ka ve vihi ah@@ wa kpishi hanma uwer sha u wan ago a mbamkombo . ( Mateu 7 : 12 ) Aluer kwagh u ú soo wer ne er la ka u ne fatyô u va eren un ken hemen ga yô , vande tôôn ian hen or@@ maren ugen la cii ve u mase ôron mbayev ou awashima wou ye . Mbam@@ pin mba H@@ id@@ en Umbur Kwagh * Kpa nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura ku sha ci u uumace tse@@ gh@@ e tsô shin , ku tese ér kwagh gba Aôndo sha kwagh wou kpaa ? 6 , 7 . ( a ) Ka kwaghbo u nyi Adam yange va a mi sha ônov nav ci@@ ilii ? Or@@ pasalmi Davidi ôr kwagh u u@@ j@@ ende mba b@@ ov wener : “ M tem a u@@ gbil@@ in@@ mbaiorov imôngo ga ; lun yam a mba@@ a@@ yomov imôngo kpaa ga . ” Ashighe agen yô , kwaghwan u mba@@ fankwagh ts@@ or ts@@ or je kpa ka a lu a iwasen ga . Hanma or u nan umbur ayange a tom lu hiin a hii ken tar u B@@ ra@@ z@@ il la di tsô yô , á doo nan kpishi u nengen ér tar u B@@ ra@@ z@@ il zua a m@@ seer u he u iorov 6@@ 0@@ 7@@ ,@@ 3@@ 6@@ 2 ken inyom i 200@@ 3 la ! Maa a se m@@ ugh m@@ ugh a kaa ér : “ Er mo nahan kpa kwagh gba ve a mo yô , doom je gande ! ” Ior mba ve tsough u iv@@ in asema a ve aa ufoto mba iji@@ mba@@ gh cii mba yevese idya i eren ga . Mba ve lu a kwagh ave shi ishima i mgbegha ve ker yô , mba ne kwagh u hanma ve nan nenge i doo nan u nan cii . ” — The First Apo@@ lo@@ gy , J@@ ust@@ in Mar@@ ty@@ r , c . ( Mbaromanu 7 : 21 - 25 ) Gba u se yar tom tsembelee sha u wu@@ an asaren a bo la . “ V@@ ihi se u ôron ne ser , gomoti u ken tar u Kor@@ ea venda takerada wen u yemen ken tar ugen za eren tom m@@ ishen la shi i soo ér ne lu ken tar ne kpaa ga . . . . • Yehova ne se agee sha u se hendan a ihyom i Satan nena ? Se kpa se mba wuese Yehova er Davidi , u hingir u yevese za y@@ eren sha ishima na ga , kpa wa icam kaa nahan , ér : “ Gadia erdoo Wou doo , hemba uma ; zwa wam ua wuese We . Shi se fatyô u eren kwagh sha gbenda u ua tese dooshima wase yô . Ka ishimataver i nyi se zua a mi sha akaaôron a i nger ken magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! Kwagh shon yô , ér : kwagh ker Yehova iyol , nahan akaa a se eren la nga a bende a na ke@@ he@@ lee je . ( Luka 12 : 31 ) Een , ka se zua a mbam@@ tsera mba mimi sha u keren Tartor u Aôndo . Yehova kpaa , aluer se hen sha akaa a a er sha ci wase la cii yô , a saan se iyol u ôron mbagenev kwagh na . ( Mbaromanu 12 : 12 ) A u geman h@@ aren a har ishima yase sha msaanyol u yange se vande lun a mi la yô , se fatyô u gbidyen kwar sha ityendezwa i Aôndo i been a ican i yan kera la . R@@ i@@ se@@ pa lu kuran ak@@ om ve ate@@ tan man tugh zan zan shighe u iy@@ ugh i Yehova kar hiden ijime ve ic@@ egh bee la . Ka uumace se nôngon ityav a ve ga , kpa ka u u@@ jijingi mba aferev . Yô de se ver nen ishimaverenkeghen i Tartor ne sha ishigh y@@ ase@@ gh shi se sôr mnenge wase shighe u i gbe u eren nahan yô , shi se kera ker ge@@ de ge@@ de ken uma wase ga . Kanyi ia er mba ve ongo imo i wanakiriki ne ken hemen , shighe u ‘ ici@@ gh@@ ang@@ ar , ka Yerusalem u he [ u i lu iorov 14@@ 4,000 ] la , una sen Sha , her Aôndo , a sôr un er kwa@@ se@@ he u i er un h@@ we iyol sha ci u nom na ’ laa ? Nahan kpa , Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba V@@ esen mba A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren Kwagh sha Ishima i Nan la kure ijir ne ér , M@@ zough u Ity@@ ar i Y@@ uro@@ pa kaa ér , or ngu a ian i vendan tom sho@@ j@@ aa , aluer akaa a nan ne jighjigh a mi ken kwaghaôndo u nan taveraa la lumun nan u eren tom sho@@ j@@ aa ga yô . ( Mat . 24 : 24 ) U sha uhar yô , kwagh u se har ashe sha mi la una fatyô u k@@ enden se a isharen i bo shin i dedoo ken ishima . * Nahan cii kpa , Solomon vande ngeren icam igen , anyom kar er 20 nahan , i i tese ér dooshima u hen atô u nomso@@ or man kwase una fatyô u lun gbem yô . Ashighe agen mba@@ ang@@ er@@ ev ka ve ôr akaa a dang sha iyol i mbagenev . Sha mimi yô , Yehova lu a tahav sha akaa a a lu zan hemen la . — Gen . A@@ ka@@ a@@ wan a ken Bibilo aa hemen se yô , se kera ker igbenda i tesen ér atindi a Aôndo yina ga ; shin se dondo mba ve karen tindi u Aôndo la ga . Ka hingir nahan yô , kwagh kera gba sha ini@@ aav mbi nan ini@@ e i yange Tindi tese la ga . ( Mateu 24 : 45 ) U tesen ikyav yô , nenge ngeren u ken a@@ kwa@@ ti u a nôngo u lun ken mkur u hanma ityough ki takerada u D@@ ra@@ w C@@ lo@@ se to Jehovah , a lu a itinekwagh ér “ Qu@@ e@@ tions for Me@@ dit@@ ation , ” ( Mbam@@ pin mba H@@ enen sha Kwagh ) la . “ Tindi u vough u a pasen se a to@@ ho la ” ka Tindi u Mose ga , sha ci u Tindi u Mose la yange p@@ on a p@@ on isholibo i or , shi va kure sha Kristu . ( Mat . 5 : 17 ; G@@ al . Mbagenev hen ér se mba ken tar u ior ve nengen ér tar@@ yan hemba ng@@ un a inja a u k@@ undun ishima eren kwagh u injaa yô . Shi ve fa er kwagh a hembe gban ior nyian u wan iyol ve ikyo tseegh yô . Nahan kpa , Or@@ wasen ugen ngu , u a lu a tahav kpishi , shi a lu a igbenda kposo kposo i wasen se yô . Ka akav a yange tese wang ér Yesu ka Mesiya u mimi u Aôndo tindi un la . Yehova — Ka “ I@@ jiir Y@@ ase i T@@ e@@ man ” Aluer u dondo kwaghwan la yô , una wase u ú nan Yehova icivir shi zuan a mk@@ om u tsôron . Tsô a kaa ér : “ T@@ ô@@ ôm , gb@@ i@@ him nen shin zege@@ mnger , tsô zege@@ mnger una tile ne ving ; gadia m fa ka sha ci wam man zege@@ ur@@ a@@ ahumbe ne , a tser ne ye . ” — Yon@@ a 1 : 12 . Nahan kpa , Bibilo pase tahav mb@@ ura ér ka icighan jijingi u Aôndo , ka un a lu tahav mbu hemban sh@@ a@@ won cii ye . 7 , 8 . ( a ) Ka atô@@ akaa agen a ken Ruamabera a nyi se lu a mi sha u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbah@@ en@@ ene ? ▪ Yesu ter ishember i msaanyol la ken mkaanem ma yange hii ôron ken ityesen na i sha u@@ wo i í ze g@@ wa yum la . Yesu wa mbadondon un ago sha ci u igbenda kposo kposo i ior vea lu nengen loho u dedoo ne la . ( b ) A@@ g@@ umaior nga ‘ karen ayol a ve sha u vea taver sha u civir Aôndo ’ nyian nena ? 15 : 10 - 13 . Ka unô ve hemen ken tiônnongo , man tom la wa nyi k@@ ere ? Yange due ken asema a ve . Ka ve mba shin tar mb@@ à ve til sha ityough ki “ kwase ” na u sha la je la . 17 : 14 , 15 . Ior mba zenden sha mimi mba suen tom ve u pasen kwagh hanma shighe ne nena ? Yehova yaren tom a mbatyomov sha u wasen uumace nena ? Ka er vea lu eren kwagh a as@@ ande a anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu shin tar la , a tese ér mba iyôngo shin iv@@ o ye . Shighe u lu ken Roma la , Paulu soo u tin@@ d@@ in un ken K@@ olose . Saan mo iyol kpishi , nahan m kaa a E@@ d@@ ith mer , “ Se za ungwa kwagh u a ôr la ! ” KW@@ AG@@ H@@ W@@ AN U IN@@ J@@ A@@ A U U@@ N@@ A N@@ A I@@ V@@ ES@@ E I@@ A D@@ O@@ O YÔ U Ô@@ ron Takerada u Mbat@@ esalonika u sha 1 man u sha 2 kua Timoteu u sha 1 man u sha 2 As@@ av - as@@ av , 9 / 15 Yange se k@@ usu iember yase her sha ci u se ver ishima sha iky@@ ar@@ yan i dedoo i se ye a Yehova la . ” I@@ mo shon kaa ér : “ Ka Mo , Aôndo u ter@@ u , Aôndo u Aberaham man Aôndo u Is@@ ak@@ a man Aôndo u Yakob . ” Tor Saulu yange nenge ér hemba doon u una na nagh iyol@@ na a u dondon kwaghwan u i kaa a na ér a kegh Samuel a va na nagh la . De aeren a ou a tse la , gema lu aeren a he , a a wase ikyar u una seer nan we jighjigh yô . Ka nyi Yohan@@ a yange er sha u suen tom u Yesu u pasenkwagh la , man ka nyi se fatyô u henen ken ikyav na laa ? Apostoli Paulu yange kaa ér “ Iserael cii vea war . ” Er Yesu a lu Tor u uumace yô , una er ve akaa a doon kpishi . ( Aerenakaa 9 : 1 , 2 ) Hii nan ve Paulu lumun a af@@ er a i eren Mbakristu la shi un kpa eren ve afer@@ akaa kpishi ? ( b ) Er nan ve Yehova a we atindi ér u̱ dondo ? Ka iorov u me yange ve war M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara , man lu sha ci u nyi ? Shighe a karen yô , isharen i eren isholibo ne ia ji@@ re iyol . U Tese M@@ ze@@ hemen Wou N@@ ana ? Nahan yô , er se lu pasen ior loho u dedoo u Tartor ne yô , se umbur nen ser aluer se mba geman ior hingir mbahenen hanma shighe ga je kpa , loho la ngu “ mpase ” hen a ve . 20 : 6 ) Kwagh u doon tsung ne una kure sha mi kpee , a b@@ unde ga , gadia “ Aôndo ver iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la doo doo , A tsegha i kpaa . ” Yange m ungwan er a su@@ ghun mbak@@ aven ishigh shi a ne ve icivir yô . ” Mbam@@ sen asev mba tesen er im@@ ura i ker se sha kwagh u mfe man kwaghfan man mkav kpa ? 24 : 45 ; 28 : 19 , 20 ) M@@ ôm ken ityakerada ne yô ka takerada u Bibilo Tese , u u lu ken ijô 1@@ 7@@ 9 la . I@@ sho@@ li@@ bo yam ng@@ im sha ishi gbem . . . . Ver shighe u me@@ men tswen sha er u hide u zua a agee ou her yô . Kwagh u a hembe cii yô , haa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” — Mbakolose 3 : 9 - 14 . Yosua shi nenge sha ashe na er Yehova yima ikyurior i Iserael shi na ve hanma kwagh u ve soo cii ken zende ve u ken “ zege@@ deser@@ ti u ci@@ er@@ yol ” u S@@ en@@ ai la yô . Kape se kpa , i gbe u se pasen loho a ishimaveren i hiin Bibilo i henen a ior je la . Umbur msen u Yesu yange er hen Yehova ne , ér : “ M ngu su@@ ghun We , T@@ ere , Ter u Sha man tar , sha er U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gem U pase an@@ iky@@ und@@ anev a yô . Sha gbenda shon ne môm , kwaghwan u Yesu na zum u á ôr injakwagh i sha kwagh u an@@ u@@ un@@ au@@ kase la á bee la kpa kape a hii lun sha ci u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba yange ve lu cii man inyom i 19@@ 19 je la , nahan kpa kwaghwan ne tser sha hanma Orkristu cii . Kwagh ne na yô , Mbayuda lumun a ityesen i aiegh i Mbag@@ rika tesen ér uma kpen ga , shi tar ugen ngu shin inya , ape i ts@@ ahan mbakp@@ enev la . Kwagh ne na Ter u sun@@ da icivir shi va se a iember ken asema kpaa . ( Anzaakaa 4 : 23 ; Mbaefese 5 : 15 ) Aluer u kera ngu ken nongo u Kristu ga yô , er nan u nenge sha er a hide a we ga ? Ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne ” la , ngu sha peeji 13 . Ken tar u he la , Yehova una lu ‘ ijiir i teman ’ i ior nav sha gbenda u vesen nena ? Ka Aôndo u kwaghfan na a gande ôron la tseegh una fatyô u nan ér or@@ uma a vese ken ngô u nan sha ivande nahan ye . Shighe u F@@ il@@ ib@@ u lu pasen loho u dedoo ken Sam@@ aria la , ior kpishi er batisema . Ity@@ ar kpishi ver anyom a or a kuma ve nana ma m@@ sô@@ rom yô . Nahan sea hen ser tindi u i we la doo kuma ga je kpa , ka a inja u Mbakristu vea kura atindi a Shi@@ sar . — Mbaromanu 13 : 5 . Kape ken Bibilo kpa mbagenev ve lu a ati kpishi je la . Shi lu u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la una tagher a kwagh ugen u karen jighjigh na la . Yange i kaa a ve ér : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii aa nenge er i lu yilan we sha iti i TER yô , nahan aa cia . ” ( D@@ ut . I kaa ér vea tema tor . Nahan vea hemen unô ? A been yô , iji@@ r@@ ôron i Yehova ia va sha tar u Satan u kpen@@ ga eren kua shi p@@ ati u ú kpaa la . Sha kpôô yô tom u Yehova na Yosua zum u a kaa a na wener : “ Wan@@ akiriki Wam Mose kpe ; yô , mough hegen , we man ior ne cii , per Y@@ ord@@ an ne , yem nen ken tar u M lu nan ve la , ka ve Mbaiserael ” la , lu zege@@ tom u kiriki ga cii ! 7 : 29 - 31 ) Kpa kwagh zough Mbakristu a tar ne nena ny@@ ian@@ a ? Hen ase sha iniôngon i anmgbian ugen u a lu or@@ ak@@ on@@ do@@ ato u lun a tsombor yô . Kpa aluer TER Una er kwagh u he , inya ia aver zwa u i , ia m@@ en@@ a ve kua ior vev cii , vea haa shin She@@ ol uma yô , fa er ior mban ve l@@ aha TER yô . ” Or@@ hemen u nongo ne ngu a kwaghfan , shi ngu a tahav kpishi , a wa aie dedoo shi ka or u wu@@ an ior , u mhôônom ma ker un a or ga yô . I vande ôron se ken takerada u Mpase ér : “ Or u nan hembe yô , kape á haa nan ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u iyol je la , man Me ese iti i nan ken ruamabera u uma kera je ga . ” Nahan u mase nengen er i hii ve i lu a inja u ú tsua akaa a hange hange ken uma wou yô . — Ef . Sha mimi yô , injakwagh ne tese ér mhôônom ma zungwen ma kua u keghen iyol u den or kwaghbo u nan ! Ka i tôô shighe u y@@ esen mbayev shi ka i gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se er kwagh ne ye . ( 2 Mbakorinte 4 : 2 ) U lumun wer Mbashiada mba Yehova mb@@ á eren kwagh shon môm tsô gaa , man mba tesen akuraior cii mimi gaa ? F@@ a Iyol You 22 : 18 ) Kwagh ne tese ér mba ve nenge mcivir u civir Aôndo shi nan Wan na icivir ér ka kwagh u injaa la vea fatyô u lun a vangertiôr ér vea va zua a averen a V@@ or u Mesiya u a va a mi la . ( Mbaefese 6 : 12 ) Nyian je kpa , az@@ ô@@ v a Satan Diabolo a lu hemen a ne nga tu@@ ur mbahemenev mba tar ne kua uumace jimin cii ken ijime ér ve er afer@@ akaa a kpilighyol , er ini@@ um i nôngon timin ik@@ we@@ ior jimin cii man ts@@ wam u eren kua i@@ w@@ oo - or nahan . K@@ un@@ ya kôr An@@ ne a na , nahan a tôndo zwa ér una nger un washika . Ity@@ esen i Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o i i kaa ér hii sha apostoli Peteru je , i za hemen u veren po@@ op@@ u ér a tile sha ityough nagh zan zan nyian . J@@ e ka u henen a hen ga . Doo u se wuese ve hanma shighe sha er ve lu mbau@@ ng@@ wan imo i Aôndo shi ve t@@ angen iyol ga yô . Gadia se mba a agee sha ikpelaior i vesen i i ve ityav hen vese ne ga , man se kera fa kwagh u sé er ga , kpa ashe ase nga sha a We . ” ( 2 K@@ ron . E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki tese ieren i dedoo igen kpaa , ka erdoo je la . ( 2 Timoteu 3 : 15 ) Yange nenge er akaa a Paulu man Bar@@ n@@ ab@@ a lu ôron sha kwagh u Mesiya la lu mimi yô , er ngô na kua ngô na u tamen kpa nenge nahan . Mkaanem ma Yehova ma k@@ ur sha mi hanma shighe cii . — 1 Utor 9 : 7 , 8 ; Yeremia 25 : 9 – 11 . Hen tsombor wam yô , se mba lamen kpishi , hemban je yô , shighe u se tem kwaghyan yô . Anmgbian u kwase ne kaa ér : “ M nenge a kwaghfan u mkaanem m@@ agen ma Yesu ôr la je kpiligh mo iyol . Or@@ pasenkwagh la bugh ityough ki sha môm ki takerada u Bibilo Tese la ôr ikyum@@ hi@@ ange i sha 11 , sha itinekwagh i kiriki i i kaa ér “ Aôndo Ka Una Nenge a̱ Eren Se Af@@ er@@ akaa Nahan , Í Lu Un ken Ishima Nen@@ a ? ” la . A z@@ ur@@ um u or@@ nan@@ kwaghôron una kure kwaghôron na yô , una kaa ér shighe kuma u eren kwagh u Yesu yange kaa a mbaapostoli nav ér ve eren la ve . T@@ aver mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa kpishi u pasen inja i kwagh u a lu ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I PE@@ T@@ ER@@ U yange nger washika na u hiihii la shighe wa karen cii ve tor N@@ er@@ o hii u tôvon Mbakristu a ican ken Roma ye . Tindi u Mose yange lu a akaawan sha kwagh u iv@@ es@@ egh man ityendezwa i iv@@ es@@ egh kpaa . Y@@ e@@ vese I@@ y@@ ugh i I Lu V@@ an La ( Pasalmi 10@@ 3 : 20 , 2@@ 1@@ ;@@ 14@@ 8 : 2 ) K@@ e ’ tugh môm tseegh , môm ke ’ mbatyomov mban wua mbau@@ ty@@ aav Mba@@ a@@ shi@@ ria iorov 18@@ 5@@ ,000 mba yange ve kase ityav a gar u Yerusalem la . Kwagh@@ tôvon ugen tese ér , “ ka ngeren mba sha ikp@@ ande ne kpuaa tseegh i fetyô u ôron ve sha ayange ase ne ye . ” Zum u mbahemenev mba Mbayuda anger mbahenen la , mayange je ve hen ken asema a ve ér vea de u pasen kwagh sha ci u mba kighir ve yum ga . I lu nahan m@@ taver shin tôv@@ ac@@ an na yô , ka u ken ishima “ er ka i@@ kpa i sha m@@ nyi nahan ” ve@@ e ? M@@ lumun : Se mba Mbakristu ! Er i lu nahan u ure imba ne ve@@ e ? Takerada u i yange i yilan u ér The H@@ ar@@ p of God la Se lu timen sha mbam@@ lumun mba sha hanma mp@@ in@@ i , man se gbidye kwar sha nyi ? Kwagh u er sha iyange ne la lu kwagh u vesen u yange ma wase A@@ hab@@ a ma gema ishima yô . Shighe u Yosua kpe kera la , Yehova za hemen u tesen er tahav nav mb@@ ua fatyô u taver mba@@ jighjigh agee yô . Bibilo kaa ér : ‘ M@@ k@@ ur una va . ’ Yesu kar m@@ ve na sha nyi ? Kanyi nom man kwase vea er ve vea za hemen u lun kôôsôô ? Ken masejime yô , á hide a kohol mba ken Iserael man Yuda mba í kôr ve , ve lu uiky@@ angen la , á hide a ve hen tar ve , á va ver ve doo doo , ve lu ken mk@@ or shi á na ve m@@ ze@@ hemen kpaa . M kaa a kwase wam man mbayev av mer ve za yer ken iky@@ on i a@@ y@@ ab@@ a i i lu shin k@@ ung@@ ur wase la . Ior mban cii va nyi ? ( Ôr Mateu 19 : ​ 28 , 29 . ) M@@ akeranta u H@@ enen A@@ ts@@ am u ken gar u S@@ t . Ka nyi Bibilo i pase se sha kwagh u una va er nee ? “ A yila sha imo i g@@ enger g@@ enger a kaa er : A yô@@ h@@ ôr ve , Zege@@ bab@@ ilon yô@@ h@@ ôr ve . ” Yange m kav kwagh u i̱ lu ôron jighilii ga . Nahan kpa , akaa lu kpishi sha u lun or@@ jir hemba di mfe u fan Tindi la . Tom u pasen kwagh ka u taver se mbagenev u eren kpen kpen . Ior mba yange ve nger i̱ la kpa mba a ishima ker di er se nahan . 3 : 3 ) Yehova yange yar tom a Kristu Yesu , ‘ Or@@ t@@ yom na u ikyuryan ’ la sha u wanger Mbaiserael mba ken jijingi mban . Sha er me hemba mzeyol ne yô , m nenge mer gu@@ da yô , me ker tom u he , a kimb@@ in mo inyaregh kpuaa kpa me gbaa eren u tsô . Iyange igen yô , Orshiada u henen Bibilo a mo la pin@@ em ér , “ Kanyi jim u we ishima u eren a uma w@@ ou@@ we ? ” Yehova ngise wase u hiin tom u pasen ior mba lamen ijô kposo kposo kua ior mba ken akuraior kposo kposo kwagh la sha shighe u doon kpishi nena ? Kpa gema lu u a̱ “ kegh , ” shi ishima i luun un torough torough hanma iyange i sev mbu av cii . “ T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en . . . , tsô né zua a m@@ mem ken asema a en . ” — M@@ A@@ T . Shighe u ityav hii ken tar u Kor@@ ea ken inyom i 19@@ 50 la , John pine mbahemenev mba adu@@ aav kposo kposo mbampin sha kwagh u ave a ve we sha ityav mb@@ ira la . I na se kwaghôron ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo ? ( Yobu 2 : ​ 1 - 8 ) Kpa iky@@ aren i Yobu yange i saa he@@ ela tseegh ga . E@@ i , sha ci u or@@ ngeren pasalmi zamber a ve ken mkaanem man ér : “ Nahan yô , ne u@@ tor , lu nen a mfe , ungwa nen ityesen , ne mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba tar@@ ev . ” Shighe u u nder shin ku la u lu gb@@ ang gb@@ ang . Gadia kwase u yange m keren un a ker la kpa m vôso un hingir kwase wam , shi ta@@ av kpa m de u man . Tartor u Mesiya u Aôndo , u Yesu Kristu una hemen ú la ua ‘ hembe ity@@ artor [ i uumace ] cii avur avur . ’ Nyian ne ior kpishi kav er mbamzeyol mba vesen kua akaa a kpilighyol a lu eren ayange ayange yô , shi alaghga pe uma ve a ver ishigh la doo ve ga . • Ka igbenda i nyi nahan se fatyô u tesen ishima i legh legh shi eren a mbagenev kundu kundu ken bo@@ tar ne er Kristu kpa eren nahana ? Takerada u pasen ase@@ mber a ken Bibilo ugen di pase ér i ter ishember i ken zwa Grika i pasen ieren ne sha gbenda u tesen ér mba eren kwagh kpoghuloo shi mba hemban eren un a akaa agen cii . ( b ) Yange i wa Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ago@@ yol sha nyi tom@@ o ? 28 : 19 , 20 ) Er Kristu ngohol tahav mbu hemen ken inyom i 1914 la yô , ngu hemban ‘ lun a ’ mbahenen nav cii , shi ngu eren tom u Or@@ hemen ve la kpoghuloo je . Kanyi kwagh u va eren heen nee ? ” Ngeren Mba T@@ im@@ en sha M@@ i 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 12 - 20 Nahan kpa , ishember i ken zwa Heberu i i̱ er kwagh u erdoo la i ôr kwagh hemba di u eren kwagh a ior kundu kundu sha ci u ve doo se ishima la . Yô , hen ase akaaôron a profeti a ken Bibilo la . “ Ter tindi Wan sha u A̱ lu Or@@ yiman u tar . ” — 1 Yohane 4 : 14 . Nenge ase ken ishima you er tar ua lu zum u : “ T@@ a@@ ai@@ k@@ ôngo man i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya vea lu sar sar , deser@@ ti una ember , una mon@@ do er ish@@ o@@ h@@ ough nahan , una mon@@ do mgb@@ es@@ ee , man una ember , una ember a icam zwa ; . . . . ( Yohane 3 : 16 , 15 : 13 ) Nahan hemba k@@ an a inja u se tese iwuese sha dooshima u ve er a vese la sha u lun a aeren a wang . Ken kwaghhenen ne man u una dondo la cii , se lu timen sha akaa a injaa a a lu ken takerada u Lev@@ iti@@ ku , u a Aôndo a ne se la , man kwagh ne una wase se se lu wang ken mcivir u se civir Aôndo la . Ishim@@ a@@ wan i Yehova Ng@@ i A B@@ ee Ga • Hii nan ve yange Yesaia wuese iti i Yehova ? 7 : 21 - 23 . ( Gen . 22 : 18 ) Kpa ian i lun ikyurior i Aôndo shi lun ikyav hen akuraior agen la gba Mbaiserael kpishi kwagh ga . Yange m hen mer , u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la ka tom u taver yum ga . ( Yohane 16 : 12 , 13 ) Nahan yange gba u icighan jijingi u Aôndo una wase mbahenen mba Yesu mba mimi vea kav mimi u Aôndo lu pasen ve un kure kure la . Kwagh u er ne ka ikyav i doon tsung i í gbe u se dondo , shighe u Yehova a kôôm se sha ma gbenda yô . Orkristu u nan vi@@ e ken jijingi yô , nan fa ér gba u nana lu a mfe tseegh tsô ga . Kwagh ne wa u dondon ikyav i jighjigh u nan man gbashima ve la . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Mbaromanu 15 : 4 ) Er i lu nahan yô , se fatyô u pasen nan kwagh u a lu Tartor u Aôndo sha shighe u i gbe i doo yô , shi se fatyô u tesen ken Bibilo er ua sôr mbamzeyol mba se lu a mi ainge ne kpaa yô . Kpa agee ne ka a kura se mbacivir Yehova sha mbamzeyol mba tar ne man num u Satan , tor u tar ne a lu nôngon a vese la . Er Mose vi@@ a ken jijingi yô , a na Yehova “ u i nengen a Na ga la ” jighjigh shi a na jighjigh ér uityendezwa nav kpa vea kure . — Heb . Er sha i@@ gbe@@ tar je se yen yô , se fatyô u hungur nyi kwagh@@ a ? U tesen ikyav yô , er Yesu wa mbaapostoli nav kwagh ér ve lu per , ve kuran hen tugh mbu i kôr un la nahan kpa , ve gba m@@ ny@@ am ac@@ in imôngo . Ikyav tese ér , ka shighe u Yosua lu uma la je ve hemba gar u La@@ ishi la ityav ve ngohol un ye . — Yosua 19 : 47 . Ka Hanma Or J@@ e Nan Lu a Mbam@@ lumun Mba N@@ ana ? Paulu , u lu apostoli u Kristu la shi pase tom u vesen ugen u nongo u Kristu u eren yô . A kaa ér : “ Y@@ a u Aôndo , ka nongo u Kristu u Aôndo u uma je la , ka ity@@ ô@@ gh man im@@ agh ki mimi a suur sha mi yô . ” Hii nan ve i eren mbamaren ican u y@@ esen ônov ve@@ ve ? Lu sha u tesen ér mba a er ve batisema sha mnger man sha jijingi la , uma ve una gema kpishi je . Nahan u fatyô u pinen iyol you wer : ‘ Mbam@@ nenge av sha itinekwagh ne gema ken anyom aa a kar ne nena ? M nenge Jijingi lu s@@ enen Sha er ka ik@@ ung@@ ugh nahan , va tema sha a Na . Kwagh ugen u mba hen tsombor vea er ve jighjigh u nan ve una hemba taver shi vea wase tsombor cii ua lu kundu kundu yô , ka u tsuan akaa a ken jijingi a vea er yô , shi keren u eren a kpaa . 15 : 27 , 28 . Hen shighe na la , kasev kpishi ken Mbayuda nengen ér saa kwase nana mar wan u nomso , hemban je yô , wan la nana lu profeti ve , kwase la nana zua a msaanyol u mimi ye . Kwagh u a hembe doon u se er a uma wase yô , ka u dondon mkaanem ma Aôndo shi henen kwagh sha ikyev i Wan na , Yesu Kristu . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 10 ) S@@ ar ú pe lun môm ken mba a kpiligh ve iyol a Wan u Aôndo u una hemba la kpa ? Gba u se suur sha Aôndo hanma shighe cii hemban je yô shighe u ishima i lu y@@ in@@ an se sha kwagh u mlu wase u ken hemen la . Ken masejime yô , kwase u Lo@@ ti kera yar tom sha ic@@ in@@ tan i mbatyomov mban ga , tsô a gema ashe ijime . Aluer se mba civir Aôndo sha ci u se soo u tesen iwuese shin su@@ ghun un yô , una lumun kwagh u se er sha ci na la . K@@ era je kpa , i vande tôvon mbahenen mba Kristu umiliôn umiliôn a ican sha igbenda kposo kposo kpa ve za hemen u tesen jighjigh ve her . Gba u ú wase wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la u ny@@ ô@@ ôso “ mhen ” na sha er una fa u eren mhen u injaa sha kwagh iyol@@ na yô , ka nahan man una vese a hingir org@@ anden u injaa ye . Mbashiada mba Yehova hemba veren ishima sha u pasen ior kwagh kpoghuloo a hanma kwagh ugen cii An@@ ti@@ ai@@ r@@ c@@ ra@@ ft g@@ un : U@@ .@@ S . M@@ k@@ ur u vihin tsung u gar u P@@ om@@ pe@@ ii man gar u H@@ er@@ cul@@ an@@ e@@ um la yina kpishi sha ze@@ ge mtim u ci@@ er iyol u Yerusalem u shighe ne nahan vande van anyom kar ken ijime at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin la , shin er mtim ne lu u sha ikyev i orumace nahan kpaa . ( a ) Aluer or@@ maren undu wan u nan , nan gema nan ngu tin@@ d@@ in nan a inyaregh man u@@ iyua tseegh yô , kwagh ne una bende a wan shon nena ? Er ve henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke ve tsembelee yô , kwagh la na ve iember kpishi shi a wase ve u ‘ vesen ken kwaghfan u Aôndo . ’ Se@@ te@@ mba 28 , 200@@ 9 – O@@ k@@ to@@ ba 4 , 200@@ 9 ( Luka 3 : 23 ) Mbamaren kpishi ka a gba u wan ve u nomso shi u kwase nana undu ya nana za lu ap@@ en@@ an nahan , ve ta ave van@@ ger a wan ve la shi i wa vihin ve je kpaa . Ka nyi ia wase se u kohol iyol@@ o ? Kpa a o@@ s@@ ough he ’ atô ve te@@ gh@@ elee a war . Aluer u ker iwasen ga yô , kwagh a er u bo . K@@ era ga je kpa , ve vese iyenge ga . Zum u Yesu lu shin tar ne yô , un iyol na kpa ish@@ u@@ en i mbahenen nav sue un la doo un . M Nenge a Dooshima hen I@@ jiir i Y@@ ôron I@@ wer , 5 / 15 U nenge a na ken ishima you , er a lu kuran ilev la kpa ? ( Marku 10 : 17 - 22 ) Nahan kpa , Yesu kôron ijende a ior dang dang ga . Yesu yange kaa a mba ve lu ungwan Ity@@ esen na i sha U@@ wo i i fe i wuee la ér mbaihyomov vev ve doo ve ishima , shi ve eren msen sha ci u mba ve lu tôvon ve a ican la kpaa . Ken kwaghaôndo kpaa ic@@ ugh ngi . Shi Yesu lu veren ashe a injar i va teman Tor man i lun Zege@@ pristi sha ci u mkpeyol u uumace la . John shi kaa ér , “ Mba@@ yev mba ngô@@ ôr nengen a kwagh ga . “ Aber@@ am mough a ut@@ ent@@ i nav yem za tema hen ik@@ on i ter@@ e@@ b@@ in i M@@ am@@ re i i lu ken He@@ ber@@ on la . S@@ ny@@ der , or u a nengen sha ijiir i koson akaa i ken Iserael la kaa ér , Kwagh@@ ngeren u “ I@@ c@@ am i Shin Zege@@ mnger la hide zua ij@@ em i i lu hen atô u Zege@@ mnger u K@@ u@@ ugh la . . . man ngeren u ken zwa Heberu u i yer ér A@@ le@@ pp@@ o C@@ o@@ de@@ x la . ” Yehova vande tesen tsuaa je ér mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato doo un ishima . Yange m kav er mba ishima i yen ve la ka ve ôr akaa kpishi a ve we ishima u ôron ga yô . Davidi hen ér U@@ ria una va y@@ av vea kwase na , nahan a kaa loho a na ér a̱ mough ke ’ utya a̱ va . 12 : ​ 12 , 17 . V@@ ar a Yehova : S@@ aa Yehova una doo se ishima shi se ungwan imo na ve se ‘ tsua uma sha er se lu uma ’ ye . Kpa ka cii la ga , gba u se ‘ var a Yehova ’ kpaa , inja na yô se gba uwer u eren ishima na ga . Duteronomi 6 : 6 , 7 kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a m kaan we nyian ne , a̱ lu u ken ishima , tesen ônov ou a sha gbashima je , ôron kwagh u a , zum u wea tema hen ya wou man zum u wea zenden sha gbenda man zum u wea y@@ av inya man zum u wea m@@ ough@@ on sha ” yô . ( Pasalmi 14@@ 7 : 3 ) Yehova suen shi sur@@ un mba asema a vihi ve tsung la ishima nena ? Ve V@@ enda u C@@ i@@ vi@@ r J@@ imin Cii Ivur i sha 24 la kaa ér : “ Mbagenev na jighjigh sha akaa a i ôr la ; kpa mbagenev yô , na jighjigh ga . ” Er ishima i Aôndo , de eren i or ga . Aôndo yange mgbegha E@@ no@@ ki ôr kwaghôron u profeti kaa ér , Yehova una va “ a u@@ icighan N@@ av udubu udubu , sha u Una ôr ior cii ijir ; mba ve vende Aôndo la cii Una na ve ibo sha aeren a ve a vendan Aôndo la cii , a ve er ve venda Aôndo la man shi sha akaaôron a vihin cii a mba@@ asorabo mba ve vende Aôndo la ve lu ôron sha a Na yô . ” Akaa a uma a shin tar cii , hii sha a a ve@@ gh@@ em i gande u nengen a mi sha ashe la , man it@@ yo@@ ho man un@@ or@@ tar man u@@ zege@@ mba@@ ish@@ u@@ u@@ v man uumace cii , ka kwagh u i yer ér D@@ N@@ A la a wasen ve u ts@@ eren tsombor ye . Ashighe kpishi ka se lu a kwagh môm u eren sha mbamzeyol asev ga , saa u suur sha Yehova . Lu jighjigh , ar ken ku je man Me na u ts@@ ar u uma . ” — Mpase 2 : 10 . 12 : 12 ; 13 : 21 ; 14 : 24 - 31 ; 16 : 4 ; Ne@@ h . 1 , 2 . ( a ) Ka nyi mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev yange ve soo u f@@ ana , man Peteru gema kaa ér nyi ? Yange kaa ér alaghga or nana ungwa loho ne , ‘ kpa an@@ zughul a tar ne a nyian ishima man ic@@ ugh i iny@@ ar vea va imb@@ ishi kwaghôron la , una kera ume atam ga . ’ ( Mat . A kaa a Yehova ér : “ Ka ishima Y@@ am ga , i̱ lu ishima You i̱ er ye . ” A@@ le@@ kes@@ an@@ der u V@@ esen U tesen ikyav yô , i yila h@@ ua u eren ér “ ak@@ ombo a civir . ” ( Luka 6 : 45 ) Shighe u se lu lamen a mbagenev kpa , se palegh u hemban veren ishima sha aan a tom a se zough a mi man akaa a se er la . Nahan kpa , batisema u ka i er ve shin mnger la ka i lu u tesen ken igbar ér ve vande tseghan ayol a ve sha ci u Aôndo ken msen . Or@@ hemen u Aôndo a ver la una er kwagh sha ci u mba@@ ibanave man mba ve lu ken ican la . Na Ior Cii V@@ e@@ ̱ Nenge M@@ ze@@ hemen wou I Doo Ú U H@@ enen Mkaanem Ma Aôndo Aluer se wa ago@@ yol nahan yô , kwagh la una mgbegha se u pasen kwagh tsembelee a Mkaanem ma Aôndo . — 1 Kor . ( Mateu 5 : 37 ) Mbakristu mba ve t@@ ende zwa yô i̱ lu ve kwagh u gbashima je . Er va gba u a mough a kô@@ mp@@ eni la a yem a mi ijiir igen yô , i na L@@ or@@ e@@ t@@ ta ian@@ tom i vesen hen jiir i he ne . Er nan ve uumace kpishi ve k@@ an shio u zuan a bem u mimi man m@@ saan@@ yol@@ o ? Ne anmgbianev mba ne lu agumaior , ne fatyô u nan ayol a en sha ci u mbag@@ anden mba ken tiônnongo , sha u wasen ve sha hanma gbenda u ne fetyô cii . I@@ Y@@ A@@ NG@@ E i vesen i Yehova ka iyange i ah@@ wa 24 ga . ( 1 Mbakorinte 15 : 32 ) Mbagenev yô , er ve fe ér uma tse ga , ngu a kar kera fe@@ fa yô , ve nyôr keren mk@@ or man uma u kundu kundu sha u omb@@ on akaa a iyolough . Mbat@@ amen , hemen nen sha u sur@@ un iyôngo asema Gba u nom nana hen u nengen iyol i nan er or@@ kur@@ an@@ ilev nahan , shi nana nengen mba ve lu sha ikyev i nan la er ka iyôngo nahan ve nana fatyô u hemen ve er Yesu nahan ye . Aluer se de u ‘ eren mbagenev ’ tom yô , kanyi ia er@@ ee ? Se mba m@@ yen her , nahan se mba gbe angev shi se mba been iyol , shi ken masejime yô ku ú mase h@@ ungwan a vese . Ishim@@ a@@ verenkeghen i se lu a mi vangertiôr ser uityendezwa mba Yehova vea kure shami la ia lu er ag@@ un@@ du@@ utya u iy@@ ôô nahan , una kura mbamhen asev shi una na se bem ishima kpaa . Sha nahan yô , de kera we a wa ah@@ ô u karen kwagh u i tese u la sha Mkaanem ma Aôndo , ma ma lu i@@ mbor i mimi la ga . Mpase la yange ku@@ le ikyaa kpa ? Hii nan ve Yosev yange palegh un ér maa kwagh a̱ bee ga ? Shi nenge ase kwagh u yange na ve A@@ ron er wan@@ b@@ ua u z@@ en@@ aria la kpaa . ( Pasalmi 27 : 14 ; Yesaia 5@@ 4 : 17 ) Tsô se , er ikp@@ ela i Mbakristu mba ve vande lun a@@ vese la nahan , se tile nen dông ser ishimaverenkeghen yase ka kwagh u b@@ un@@ den ga — se lu nen Mbakristu mba jighjigh mba tilen p@@ al@@ egh@@ aa mba ve lu ior i tar ne ga yô . Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN U V@@ ER@@ EN I@@ SH@@ I@@ M@@ A Ior nd@@ era keren mlumun sha mpin ne anyom udubu imôngo , man zan zan hegen kpa mba a zua a mi ga . Ka mngerem ma nyi i le@@ he uumace cii ér ve “ va ” ma ? Anzaakaa 24 : 23 kaa ér : “ U tan ken or sha dooshima sha ijir yô , doo ga . ” Ma u nd@@ ôh@@ ôr , gayô , ma u tse@@ e ! Se tsu@@ gh nan ga , se ii nan ga , shin se er ny@@ ity@@ ô@@ kwagh igen i p@@ eren tindi u Yehova kpaa ga . Anzaakaa 4 : 18 kaa ér : “ Gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe . ” ( Mateu 3 : 16 ; Marku 1 : 10 ) Ikyav tese wang ér Yohane u Eren B@@ atisema yange m@@ ir Yesu shin mnger . Shi aluer hanma shighe ishima ngi nyian se sha kwagh u mkpeyol wase kpa ng@@ ura a wase se ga . 1 : 24 ; 1 Pet . Yesu ôr mbaapostoli nav an@@ zaakaa ahar a aa wase ve vea fa er i hii ve i gbe u vea cia tôv@@ ac@@ an ga yô . Or@@ gen di nan kaa ér ior mba gbe di nan Aôndo jighjigh tsô , mba a ma ityôkyaa i suen jighjigh ve la ga . Kpa sha mimi yô , Yosev lu di ter@@ k@@ yo@@ son u Yesu tsô . W@@ a Iyol Ke@@ ghen a K@@ egh Iyange i V@@ esen i Aôndo 7 : 13 , 14 ) Yesaia yange tsengaôron kwagh u Tor u Tartor la ér : “ I@@ c@@ eren una tser sha ikp@@ ugh@@ ur u Y@@ ese , gbaa una due ken am@@ ise na , una ume atam je ; Jijingi u TER Una lu sha a Na , ka Jijingi u kwaghfan man u mkav , Jijingi u wasen henen kwagh man u age@@ egh , Jijingi u mfe man u cian TER . ” Yehova una wase se u nôngon a m@@ nyoon u ken ishima shi keren hanma gbenda cii u nôngon a m@@ vihi u a ve ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la . Ne l@@ ôô kpishi , kpa ne sun@@ da kp@@ egh@@ ee ; ka ne ya kwagh kpa i kuma ne ga . . . . Se mba veren ashe gbenda a shighe u mbamzeyol mban vea kera lu sha won ga la . Sha kpôô yô , tom u Yesu a er sha u kuren kwaghôron u profeti u V@@ or u ityendezwa ne kaha kposo . Apostoli Peteru kaa ér : “ Ka sha ci ve je man á t@@ eren gbenda u mimi ne sha dang ye . ” Ashighe agen yô , ka i lu mba fan ityom ne ka ve er i ye , kpa ashighe kpishi , ka i lu mba ve ne ayol a ve , mba ve lu a mfe sha tom la kpishi ga , ka ve er u ye . I@@ man@@ de i Na@@ a@@ man la yange i hide i kôr Ge@@ ha@@ shi , or u wan h@@ ua la ! — 2 Utor 5 : 20 - 27 . Ior kpishi ken tiônnongo la nenge ér kwagh môm yange ve u tan ikyaa a Yehova shi tesen ikyav i kwagh ne sha u eren batisema u Mbakristu la ga . — Aerenakaa 8 : 26 - 36 . Paulu nger mbananjighjigh a na imôngo washika kaa ér : ‘ Aôndo vande veren se sha u Una lumun se , se̱ lu ônov N@@ av ken Yesu Kristu ’ yô . Mpase u sha mnenge u i nger ken Ese@@ kiel ityough 1 man ken Daniel ityough 7 la tese vighe vighe er Yehova a lu eren tom sha u kuren awashima na yô . Yange i wu@@ he Au@@ g@@ ust D@@ ick@@ man@@ n ke ’ af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a ke ’ gar u S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen ke ’ inyom i 19@@ 37 la . Yange henen kwagh hanma iyange , nahan ica gba ga maa er batisema . Ka un a lu W@@ ani@@ unda u Aôndo ye . Gba u Se H@@ unde Ishima Ga Aluer kwase u ken Kristu ngu ishima legh legh shi ngu ving je kpa , kwagh ne tese ér mbam@@ nenge nav shin mbamhen nav mba a inja ga ze . Ken [ ung@@ eren ] shin mbam@@ gem mba Bibilo mba tsuaa mbara kpa ivur ne ngi a ishember i Aôndo la ker ga . ” Kwagh@@ tôvon ne tese kwagh u vihin tsung u a lu eren yô — a tese ér aie man ic@@ ugh i du@@ mbur ken tar u ainge ne ngee gande . Sha nahan yô , a fatyô u yilan kwase u Yesaia la ér ini@@ un@@ kwase , kua Maria , wan@@ kwase u ken Mbayuda la kpaa . S@@ im@@ on yange nôngo kpoghuloo hen zwa P@@ ala@@ u , u u lu wasen un u ‘ bu@@ ghun ishima na ’ hen anmgbianev mba nomso man mba kasev mba hen haregh la yô . ( 2 Kor . Ka un a lu “ i@@ mbor i uma ” ye “ i@@ ku i waren kpaa ” ka hen a na i lu ye . Doo u se kura ayol a ase sha ieren i keren u lun sha tse@@ ene@@ ke wase la sha ci u nyi ? S@@ aa se vande lun a mhen u s@@ angen a s@@ ange ior ga la keng ve , se er kwagh a mbagenev sha m@@ s@@ ange ga ye . Dooshima been mayange ga . ’ Aôndo yange venda A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira sha ci u nyi , man kwagh la tese se nyi ? In@@ j@@ ar i makeranta hingir nena ayange nee ? Alaghga se mbagenev ka sea hen sha akaa a ngise se er la yô se ure tsung . Se er nan ve se kô@@ r@@ cio u geman er i gbe u se gema laa ? A shi nan kpa lu hen shighe la Davidi hingir or u fan ats@@ am a wan man it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi ku@@ h@@ wan tsema tsema ye . • Kwaghôron u profeti u i nger ken M@@ ika 5 : 5 la na se ib@@ um@@ un ér nyi ? Ka kwagh u Or@@ jir Gi@@ di@@ on u lu môm ken mba “ ve hemba ity@@ artor ityav sha jighjigh u nan ” la kpa yange er je la . “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” wase se u zuan a shighe u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase , shi henen kwagh vea tsombor wase , sha u veren ai@@ k@@ ighe môm u á eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ken hanma kasua yô . 6@@ 28 / 6@@ 28 ․ ․ ( Mateu 10 : 22 ) Sha mimi yô , u henen sha kwagh u Aôndo a kaa la ka kwagh u hange hange aluer se soo ser se za hemen u lun a jighjigh zan zan mkur yô . — Luka 21 : 19 . Jighjigh u Nan man M@@ nder u Shin K@@ u V@@ egh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa yange vande lun a iky@@ ô@@ mp@@ eni man igbenda i zenden , shi eren kpen@@ ga . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 - 10 ) M - iv u kwaghôron u profeti u ke ’ Bibilo la tese gbar gbar ér i@@ aven ne ka “ ayange a masejime ” je ne . U fa kwaghbo u a lu ken ieren i hi@@ an a nomso@@ or shin kwase la kpa ? Yange k@@ ôndo yem sha , za tema ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Yehova , lu keghen zan zan i kar veren un tor u Tartor u Yehova sha . U dondon yô , se lu a jighjigh u nan . Ka I@@ jiir Y@@ ase i C@@ i@@ vi@@ r Aôndo J@@ e Ne Yange gba u á umbur ior i Iserael ér shighe u ve ya iky@@ ur a Yehova la , ve tôndo zwa ér vea ungwan imo na tsung je . F@@ ese je maa ior cii dondo un gba wan icam shon , ér : ( Pe@@ eji 18@@ 9 ) la , ve due a mbamhen mba inj@@ aav sha gbenda u hiin kwaghôron a or@@ maren sha at@@ ine@@ akaa a á b@@ i@@ ishi a kwagh u y@@ av@@ a@@ or yô . 11 : 24 , 25 , 27 ) Yosev yange venda imeen i kwase u Po@@ ti@@ far , shin er fa ér ngu a tahav mbu or@@ on iyev shi eren un kwagh u bo nahan kpaa . Aluer sar se u va waren iyange i Yehova la keng keng yô , se tese ikyav i kwagh ne sha u lun ‘ ken icighan@@ mlu man lun a aeren a civir Aôndo . ’ • Yesu yange tese ieren i s@@ angen a s@@ ange ga la ken ityesen na nena ? Kpa , lu awashima u Yobu yange gba ah@@ on sha mi ye . Yesu ngu hemen vegher u nongo u Yehova u a lu shin tar la , tesen un u nan ishima sha tom u pasen loho u dedoo la shi suen mba ve lu eren tom ne la sha er vea taver ken jijingi yô , shi wasen mbagenev u fan Yehova shi civir un . Tom u Paulu lu ôron kwagh u u la lu tom u geman ior hingir mbahenen . I vande henen Bibilo a mo di@@ ke di@@ ke ga , kpa atesen a mimi a tamen la lum ken ishima wang . Ikyav i tesen yô , zum u Yehova soo u timin tar u mbaaferev sha mngerem ma de@@ e@@ mee la , a kaa a Noa ér : “ Er t@@ so sha kon u go@@ f@@ er . ” Ikyav i tesen yô , ior kpishi ken B@@ er@@ ea , gar u M@@ ase@@ don@@ ia la yange “ ve rumun kwaghôron [ u Aôndo ] la sha gbashima shi ve lu timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange sha [ akaa a Paulu man ah@@ ur@@ aior na lu pasen la ] u vea nenge shin akaa la aa lu nahan yô . ” Yehova hungur a mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve lu sha tar wuee ken u@@ kwaghaôndo mba aiegh la ga . Sha kpôô yô , E@@ no@@ ki lu a vangertiôr ! ​ —⁠ Gen . Se kpa doo u se yar tom a Mkaanem ma Aôndo nahan se p@@ enda ishima sha akaa a i gbe u se seer zan hemen sha mi la . — 1 Tim . Mbahemenev mba adu@@ aav kôr atindi a Aôndo goo@@ m a mi nena ? Shi ka ishember shon i môm i yar tom a i u pasen kwagh u jighjigh u Yehova ye . ( D@@ ut . Se kav inja i mkaanem ma apostoli Paulu ne vough , ma kaa ér , “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — F@@ il . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 4 : 12 ) Sha ayange a Iserael u tsuaa la , ish@@ u@@ le i doon ashe yange i lu a iky@@ a@@ y@@ u@@ e i m@@ enden atô kposo kposo man u@@ im@@ on@@ don mba human doon man iky@@ on i tilen gen@@ g kpaa . Y@@ A@@ NG@@ E mba b@@ enden K@@ ing@@ s@@ le@@ y uwegh sha k@@ w@@ ende yô , maa a hii Bibilo i ôron . Lu as@@ a@@ im@@ ent@@ i na u hiihii ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo ken tiônnongo je la . 13 : 14 , 21 , 22 ; 15 : 1 , 2 ; Ps . Shighe u ikyar u a lamen a we yô , ‘ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa geman ngô@@ ôr a kwaghôron , ngô@@ ôr a iy@@ ugh kpaa . ’ Ken injakwagh i iv@@ or i dedoo man i bo la , Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen er m@@ vende u vendan mimi la una na a taver kpishi u fan kwaghaôndo u mimi yô . 1 : ​ 3 - 5 ; 12 :⁠ 46 . 17 : 24 . Jijingi u Aôndo yange mgbegha Solomon nger ér : “ Nenge ase , ka gbil@@ in@@ kwagh ci ca , ka u z@@ endan ahumbe ityô tsô ! Ka mngerem ma iyolough ga . Ishima ia fatyô u taver we u pasen jighjigh u nan wou nena ? Ú umbur ik@@ wa i Yehova yange wase u ken ashighe a ken ijime la kpa ? Eliya za nyer ken S@@ ar@@ ef@@ ati yô , a nenge a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen u lun ican ican , lu s@@ angen a@@ ye@@ gh@@ el@@ ai@@ ky@@ on . Nyian kpa gba u se cian Yehova shi se dondon igbenda na kpaa . I kaa ken Yesaia 26 : 20 ér : “ V@@ a nen , ior A@@ v , nyôr nen ken a@@ you a en , wu@@ he nen ih@@ in@@ da kera cii , yer nen kp@@ egh@@ ee , zan zan iy@@ ugh i̱ kar kera . ” U hen wer aluer u hii m@@ liam yô , m@@ liam ou mara ma a seer ve ij@@ ung@@ wen@@ e ? Er i kera lu or môm tseegh nan lu tsuan akaa a a er ken nongo u Yehova ga yô , aeren a mbatamen shin ‘ ior mba Yehova a ne ve lu u@@ iyua ’ la cii nga a wase nongo u Yehova kpen kpen je . ​ — Ef . Satan una fatyô u kighir ior ér ve er af@@ er ga , kpa ka un a lu ityough sha u “ tsu@@ ghun tar cii ” ye . — Mpase 12 : 9 , 12 . Shin alaghga ka ma or u doon se ishima nan nenge ape kpen shin nan kpe a kpe jim jim ye . A@@ tô@@ akyaa a L@@ un a I@@ wuese I@@ l@@ yo@@ ho la ngi dugh he ’ I@@ mbor i i hembe ta@@ ven a nyityô ijiir i or nana fatyô u henen ér uuma mba shami cii yô . 2 : 14 ) Shighe u nom man kwase ve lu tsuan akaa hen tsombor yô , kwase nana pase mhen man mnenge u nan sha icivir , kpa nana zan hemen u ungwan imo i nom u nan her . Mbaiserael man Mbai@@ gipiti cii lu a vande nengen a imba kwagh ne ga . Mpase 21 : 3 kaa ér : “ Nenge , t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior , Una tema a ve . ” 7 : 3 - 8 , 17 , 25 ) Sha nahan yô , Satan na Ifa hingir u lun a isharen sha kwagh u Or@@ gban na wa un tindi sha mi la . Gba u Se T@@ ile D@@ ông Takerada u ken Bibilo u Mbaheberu man Mal@@ aki la tese ér Yehova ngu a iwuese sha tom u se lu eren un la nena ? PE@@ E@@ J@@ I 24 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 3 , 6@@ 6 Maria ôr kwagh a wan na sha gbenda u tesen ér ka un pe ng@@ u@@ la ma a er kwagh sha mi yô , a kaa a na ér : “ Ve mba a wain ga . ” Yesu , or@@ jir u Aôndo a tsough la ‘ er ijir sha kwagh u A nenge sha ashe tsô ga , kwagh kpaa gbe kuren sha er A ongo sha ato Na tsô ga . ’ ( Yes . Shighe u i va er Christ@@ ine batisema hingir Orshiada u Yehova la nahan , kera lu kwa@@ se@@ mbai@@ v ga . Mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev kaa ér ka Satan ; mbagenev kaa ér ka Adam . Shi um@@ ag@@ az@@ in mba i yer ér Iyoukura man shi Awa@@ ke ! A@@ k@@ ik@@ o : “ T@@ or@@ u yange eren hanma kwagh u tsombor na u soo cii , a u van@@ den tu@@ men id@@ y@@ u a mo shio . ( 1 Peteru 4 : 11 ) Nahan yô , sea lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la shin sea lu iyôngo igen la kpaa , se nenge nen ian i se lu a mi i eren shiada la ser ka icighan@@ kwagh . Kwagh ugen u una wase se yô , ka u seer lun a iwuese sha kwagh u i vande nan se la . Yesu Kristu Lu Or@@ m@@ ishen u He@@ mban Cii Man shi han@@ mô u i sar nan ka lun u hiihii ken a ven yô , nana̱ hingir wanakiriki wen . ” — Mateu 20 : 26 , 27 . Shighe u or saa ku hen tsombor yô , kanyi ú ôr shin ú er sha u nan ishim@@ as@@ ur@@ un@@ u ? Yesu iyol na kaa ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” ( Yoh . Aluer tahav yina se iyol shin ishima yina se kpishi je kpa , doo u se kure ikyaa fese ser mbamtaver mban vea yange se u eren tom u pasen kwagh la sha gbashima ga . ( a ) Yange i n@@ zu@@ gh@@ ur a icighan tom sha ayange a Mose la nena ? Shighe u Solomon lu gumor her la , a kaa ken msen a iyol i hiden a mi ijime ér : “ M ngu wanakiriki u kp@@ egh@@ ee tsô , m fa u duen man u nyôron kpaa ga . ” Paulu nger nahan ér : “ Aluer gbashima una lu yô , á rumun un sha kwagh u or nan lu a mi la , ka sha kwagh u nan lu a mi ga la ga . ” — 2 Mbakorinte 8 : 12 . ( Anzaakaa 19 : 17 ) Se dondo nen ikyav i tesen i ter@@ tamen Yobu la , un yange ver ishima sha u yiman ‘ ic@@ an@@ or u nan vaa er i̱ wase nan la , kua anc@@ ôgh@@ ol , u nan lu a or u wasen nan ga ’ la , man ‘ or u nan mgb@@ ôghom u saan ishe la . ’ Kpa aluer Orkristu u nan er batisema nan er isholibo i vesen , sha ci u yina nan iyol di ye ? Kape atindi a Aôndo a we sha kwagh u an@@ za a dedoo la kpa í gem a ga je la , shi a fatyô u karen á sha kpe shin p@@ eren á yemen iyol ish@@ ô kpaa ga . Shi se fatyô u ôron ityakerada i yi@@ ase , i i nger sha kwagh u an@@ umbe a p@@ il@@ agh a Mbaromanu eren la , man a@@ yem a ve gb@@ aan sha any@@ inya la , kua it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v vev mbi ku@@ h@@ wan sha atô@@ akaa kposo kposo , agen lu a iji@@ mba@@ gh la . I ôr ken Anzaakaa 10 : 22 ér : “ I@@ veren i TER ngi ve a inyaregh , tom u nyo@@ on@@ yol seer ma kwagh sha i ga . ” An@@ inyam ugen u nd@@ ahar , u una fatyô u tesen se kwaghfan kpishi yô , ka ak@@ u@@ wa . M@@ kombo u C@@ i@@ vi@@ righ Shighe u Solomon bee iyol ve hemba Yehova ato la , Yehova ver mbah@@ endan kwagh a na . Bibilo Ny@@ ôr ken I@@ c@@ ile i M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar Hi@@ ihii yô , lu Yehova iyol na tsua Yesu ér a lu Mesiya , Or@@ hemen ye . Kwagh u Na@@ omi la tese ú u suur sha Aôndo nena ? Ken M@@ ika 7 : 18 , 19 la , profeti la ta iwanger sha isharen i Yehova a lu a mi u den mba ve gem asema la asorabo a ve la . Kpa pe@@ pe ne yô , ngu yemen sha u za te@@ en ky@@ e@@ e@@ ke ga . Ikyav i tesen yô , se ôr ken 1 Mbakorinte 13 : 4 ér : “ Dooshima we ishima . ” 17 : 24 - 27 ) Sha kpôô yô , ior vea fatyô u zuan a Aôndo . Shighe u any@@ iman a lu sha kwagh yô , doo u ne gba g@@ es@@ a u hemban kwagh@@ ny@@ iman ga , kpa hemba doon u keren gbenda u sôron mzeyol la . Ka u@@ zayol mba nyi alaghga mbap@@ asenkwagh mbagenev vea lu tagher a mini ? Tsô sha iyange ig@@ enegh shighe u O@@ s@@ man lu anyom 20 la , á nenge a takerada u@@ gen@@ egh u lun a i@@ gb@@ ende i k@@ wer shin iky@@ agh ki ha@@ an ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough , i haa ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough sha ú . Sha kpôô yô , nenge er uma jighilii je kpa a lu kpe@@ gher kpe kpe@@ gher sha wono ! 17 : 25 . Yehova una na iveren sha imba iwasen i nan mbagen sha dooshima ne kpee je . — Yesaia 6@@ 1 : 5 . Yange môm ke ’ Mbashiada mba Yehova hen Bibilo a ior mban , nahan ve mase nengen a mimi u kwagh u Bibilo i kaa la ye , ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , ma tem gbilin ga . ” Ve uhar mban cii lu awashima ve u wu@@ an ma orgen kpee ga , kpa ve hen i@@ w@@ oo or sha igbenda kposo kposo , nahan kera lu ve kwagh ga . Se Nenge Nen Tom u Kwagh@@ pasen er Aôndo a Nen@@ gen Ú La ( E@@ ks . 19 : 2 - 9 , 16 - 19 ; ôr Ekesodu 20 : 18 ; Duteronomi 4 : 9 , 10 . ) Kwagh ne lu mhii u iky@@ ur i Aôndo ya a Mbaiserael la . M@@ kohol la been , shighe kar yô , Yehova maa ver gbenda u kohol ior ijiir i môm . Se nenge ser u nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” — Aerenakaa 20 : 35 . Nahan Yesu una er kwagh u or ne kaa ér a er un la kpa ? Sha nahan yô , Mbakristu mba mimi mba Bibilo i tsaase imoshima ve yô , mba ze ityav shin mba henen ityav mbi nôngon ga . Bibilo kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a doon . . . nyo@@ ho ken uma , ka mkpeyol ken ak@@ u@@ he . ” Vea fatyô u zuan a gbenda u bem u mimi man msaanyol . Nahan kpa , ka ishima you u nan kwagh u ú soo u nan un jighjigh la jighjigh . 36 : 15 - 17 . Ka i doo Yehova , u a “ er or zwa ” la u ungwan ats@@ am a wuese un , a se we sha ak@@ enge a ase la . — E@@ ks . Takerada Ú Ú Ne Awa@@ shima Yô Yange “ doo [ un ] a ônov mba iorov tsung . ” ​ —⁠ Anz . G@@ ab@@ er@@ i@@ el kpa yange kegh iyol u pasen Maria akaa seer sha akaa a mimi a Maria vande fan la . 17 , 18 . ( a ) U@@ washika mba yange í nger atôônanongo at@@ a@@ ankar@@ ahar a ken A@@ shia u K@@ iriki la tese nyi sha kwagh u iwuese i Yesu ? Lu@@ un er Adam man Ifa yange vea er isholibo ga yô , Aôndo ma a hemen tar nena ? Hi@@ ro@@ o hide gbidye kwar sha anyom a a er tom ne la , nahan a kaa ér : “ Yange saan mo iyol kpishi er m fatyô u wasen anmgbianev mba nomso man mba kasev u seer taver ken jijingi yô . ” Takerada ugen u mbag@@ e@@ man Bibilo ve nengen ase@@ mb@@ er@@ akaa k@@ er@@ egh yô kaa ér a fatyô u shi geman kwaghôron la ér “ Aôndo tôô se mciem ken asema kera . ” Aluer i kaa ér or yer mfe yô , u ngu wer nan tesen a tese mfe u nan ga ku@@ aa ga ze . Mose pase ér : ‘ TER , Aôndo wou , A̱ doo u ishima , ungwan imo Na , var a Na . ’ A tôndo zwa ér una de , kpa de ga . ( Luka 16 : 14 ; 20 : 47 ; Mateu 15 : 5 , 6 ) Ka nahan ve , Yesu ôr injakwagh sha kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria u dedoo la kaa ér pristi man Or@@ le@@ v@@ i ve ase@@ gh sha or u mban@@ um@@ un@@ gbenda gbidye un vihi un iyol la kpa ve wase un ga ye . — Luka 10 : 30 - 37 . M@@ ano@@ a pine ér : “ Ka hanma inj@@ am@@ kor sé kura wan sh@@ on@@ o , man tom na yô , á lu nyi tom@@ o ? ” Sha shighe u aie u eren lu ga la , akaa yange lu nena sh@@ a@@ a@@ la , man shin tar di lu nena ? ( Yohane 14 : 31 ) Mb@@ ad@@ on@@ don mba Yesu mba sha ayange ne kpaa , er ve kpa Aôndo a doo ve ishima , man i lu dooshima ne a lu mgbegh@@ an ve yô , mba eren tom u pasen ior kwagh la sha gbashima je . A tsua u maan iyou i mnder u i̱ lu@@ ̱ kper@@ egh kper@@ egh yô , man er i gba je lu a̱ vande maan iyou ga . U@@ ̱ fan mhii u atesen a kwaghaôndo u aiegh ka kwagh@@ gen , shi u iv@@ in a ke ’ mhen wou ka di kwagh@@ gen kposo je . ( Ôr Yuda 6 . ) 1 : 1 - 9 . 5@@ 1 : 18 . “ Or u kwase a mar nan yô , ayange a nan nga ci@@ ôn tsô , man a iv a ican kpaa . A@@ eren ang@@ an nahan cii lumun a kwaghôron u Bibilo ne , ér : “ Hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . ” — Yakobu 1 : 14 . Yehova fa akaa a se tagher a mi ken uma cii , man ka sea vaa sea yila un yô , a yima se . Ng@@ ô ugen kaa wener : “ Sat@@ i u a kar la , wan wam J@@ av@@ an za iy@@ ou@@ ci u za nengen a ort@@ wer . Nahan ort@@ wer shon pine un ér una fa aluer sea pase un gbenda u vough u eren a il@@ ye@@ gh@@ egh ki hen iky@@ um la , man er i doo u n@@ zu@@ gh@@ ur a ki ga yô . Nahan kpa , ing@@ y@@ egh k@@ in ka ing@@ y@@ egh ki ah@@ wa a yange se er tom a mi cii ken mcivir wase la ga , sha ci u se wa shighe u ka se tôô se er akaa , er u sôron anmgbianev shi zan mbamkombo shi henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke shi gbidyen kwar sha mi la ker ga . U nenge er mba ve ne Yehova ibo sha if@@ er@@ kwagh i i ze hemen shin tar la , ve hembe tu@@ h@@ wan “ icighan@@ ti ” na la cii kpa ? ( Yohane 10 : 16 ) Ve mban vea ‘ er Yehova tom tugh man te@@ tan . ’ Ikyav i tesen yô , wan@@ nomso la soo gbenda u wan@@ kwase la lamen a mbagenev la . Hegen je kpa , se mba a aan kpishi a tesen dooshima u anmgbianev la , cii ve zege@@ can la una hii ye . Ashighe a I@@ can Lu M@@ gb@@ ô@@ ho@@ m Yange i ta iwanger sha kwagh u Tartor u Aôndo ken mkohol u vesen u ken gar u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , O@@ hi@@ o ken inyom i 19@@ 19 la . ( Yohane 8 : 36 ; 1 Mbakorinte 15 : 22 ) Yesu yange kaha kposo a ior mbagenev cii , sha ci u yange i ôr un ijir i wu@@ an un lu sha ci u a er isholibo yum ga . Nahan kpa , doo Mar@@ k@@ us u henen kwagh u i lu tesen un ken G@@ ile@@ adi la , shi mo kpa m zua a msaanyol ken tom wam u pasen kwagh la kpishi je . Ikyav i tesen yô , ôr avur a hiihii a washika u apostoli Paulu ngise nger Mbaefese la . Nahan yô , de se gb@@ ir nen ashe ken mhen u Kristu sha iwasen i mb@@ ang@@ eren I@@ vangeli la . Kpa Yesu yange er ityendezwa ér “ Jijingi u mimi ” la una ‘ umbur ve akaa a un er ve cii . ’ N@@ ga un a inja . Zum u Davidi va nyôr a are@@ ki u ikyuryan la ke ’ Yerusalem yô , kwase na M@@ ik@@ al “ ta ashe hen ian@@ iy@@ ough@@ ough za nenge tor Davidi lu tsu@@ wen v@@ in@@ en am@@ ar sha ishigh ki TER ; tsô a l@@ aha un ken ishima na . ” Shi se nenge er a kende Satan man az@@ ô@@ v a na shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la yô . Akaa ne a karen kera , mbaaferev cii vea kera luun ga yô , se nyôr ken mlu u he . ( Duteronomi 11 : 6 ; N@@ um@@ er@@ i 16 : 16 - 35 ; 26 : 10 ) I@@ yol@@ gen@@ gese i Kor@@ aki la yange i va un a kunya — Aôndo venda ve ! Ity@@ ôkyaa í Eren T@@ egh@@ elee Shi se hen ser shighe u Yesu lu eren tom u pasen kwagh shin tar la mhôônom kôr un a ior kpishi nahan bee ve angev mbu sha iyol man mbu ken jijingi . Inja na yô , ka Yehova yange hii kwagh u dooshima u mimi la ye . Ka nyi yange Paulu lu ôron zum u á kaa wener : “ Hanma shighe u ne@@ a y@@ aan bredi ne man shi ne@@ a maan iy@@ ongo ne yô ” laa ? Se cii mbamlu asev mba kposo kposo , shi se due sha ajiir kpa kposo kposo , nahan kpa aluer se mba ungwan imo i Aôndo yô hanma wase nana fatyô u eren kwagh u vough sha u tesen ér kwagh u Satan Diabolo kaa ér uumace vea k@@ an shio u civir Aôndo shighe u ve tagher a ican la ka mimi ga . Aluer se hide se gbidye kwar sha imeen ne yô se nenge ser Diabolo yange nôngo ér una mee Yesu a er idya ga . Ka sha nyi gbenda nahan Yehova una gema u ú hingir kwar na ? 21 : 27 ; Aer . 2 : 29 - 36 ) Er Yakobu pase hen mkombo u vesen u ken Yerusalem la nahan , kwaghôron u profeti ne yange lu kuren sha mi , i lu kohol mba i shigh ve mkurem , mba vea ya dyako u Tartor u sha vea Yesu la , ken Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev cii . Bo@@ a@@ shi yange tese ér un veren ato a Yehova nena ? Jigh@@ ilii yô , u@@ profeti mba Ba@@ al mba 4@@ 50 man shi u@@ profeti mbagenev 4@@ 00 mba A@@ sh@@ era u yange i gba un er ka il@@ ye@@ gh@@ egh ki nomso@@ or ki hen iky@@ um la , ve “ y@@ aan kwaghyan sha te@@ bu@@ l u Yes@@ e@@ bel ” kwase u A@@ hab@@ a . — 1 Utor 16 : 30 – 33 ; 18 : 19 . Amo@@ shi 2 : 12 kaa ér : “ Ne na mban@@ as@@ ar@@ i wain er ve̱ ma ; man ne ta u@@ profeti icin ner : De er nen kwaghôron u profeti ga . ” Ka mbamsen mbagenev mba nyi se fatyô u eren@@ e ? Man er m lu Orshiada u Yehova yô , hii shighe la je m seer k@@ angen ishima mer me za hemen u civir un a n@@ em uma la , ka Yehova Aôndo je la . — Pasalmi 9@@ 0 : 12 ; Yesaia 43 : 10 . U eren kwagh ne he ’ or u wan ndor a vese la ka tom u ember u van a msaanyol u vesen kpaa . Nahan yô , iwuese yase ne mgbegha se u civir Aôndo a agee a ase man akaa ase man mfe wase cii . ( Ps . 19 : 14 ) Ka se hide a iyol ijime , se sôn un ser , a tôv se a nenge aluer se mba a ma isharen i bo ken a vese i ia na se za er isholibo la kpa ? ( Ps . L@@ am Z@@ wa u W@@ ang la T@@ se@@ mbelee Yange gba u ior i Iserael ia ya iky@@ ur a ior mba ken tar la ga shi vea er kasev ken á shin vea tôô wan ve u kwase vea na or u ken á kpaa ga . ( D@@ ut . Heela tseegh ga , i s@@ aren ve ka maan i@@ war i u@@ profeti shi sôron í kpaa sha u ior ve̱ nenge er ve ne iyua mgbegh@@ aa yô , shin er ve lu “ ônov mba mba@@ wu@@ an u@@ profeti ” nahan kpaa . — Mateu 23 : 13 - 15 , 23 - 31 . M kaa a ve mer , m soo u tôôn avur a Bibilo shon za lamen sha mi vea f@@ ada u hen ijiir yam la . Iyange i iji@@ righ i Aôndo i i lu van sha “ mba ve tem sha won cii ” la i mgb@@ ôghom . Bibilo kaa ér , “ zende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , ” shi i̱ kaa ér , “ u@@ j@@ ende mba b@@ ov mba vihin mbamlu mba dedoo . ” Ka G@@ om@@ na Ne@@ hem@@ ia yange nger takerada ne ye . U ôr akaa a doon , a a tese er ka sea kange ishima u eren kwagh u dedoo shi sea suur sha Yehova Aôndo a ishima yase cii ve kwagh ne a kende a mcivir u mimi sha yô . 5 : 6 - 8 ) Apostoli Yohane nger ér : “ Ka sha kwagh ne man i pasen dooshima u se doo Aôndo ishima la ye , er Aôndo tindi Wan Na u môm môm shin tar , sha u se̱ lu uma sha a Na . Ter wase u a de asorabo la ka a kegh iyol u ngohol mba ve hide a ayol a ve ijime , nahan ve gem ishima la . — Yes . Alaghga u soo u fan akaa a mimi a á lu ker la — akaa a ior man akaa a yange za hemen la , man ajiir kua akaa ag@@ enegh kpaa . V@@ enda Mba@@ aie mba Satan a S@@ a@@ mber a M@@ i La 19 Le@@ o man E@@ un@@ ice , cii man ve mase kpen ye Nahan taver Diabolo u mgbegh@@ an P@@ il@@ at@@ u u eren ishima ga . Satan seer ny@@ ô@@ ôso iniôngon na i tsu@@ ghun ior la ken ayange masejime ne nena , man ka unô jighilii a an ve van@@ g@@ era ? Aluer ú nenge yô , shin er yange lu a tahav mbu or@@ hemen nahan kpa , yange nzughul a tahav nav ga , kpa zamber a zamber a na sha er vea lu ken ij@@ ough@@ zwa i môm shi una wase un yô . Or u Yehova ka nana kpe a kpe je kpa , dooshima u Yehova a lu a mi sha a nan la a za hemen . U môm soo ér una eren tom ken sule la hanma iyange . Er cian Aôndo kpishi yô , a lumun ibo sha akaabo na cii , nahan a sôr gbenda na shi sôr mlu na vea Yehova kpaa . 5 : 42 ; 20 : 20 . Nahan kpa , ic@@ ile tsô t@@ enger mbaapostoli mbara sha it@@ you ga , ve za hemen u eren sha imo i ort@@ yom kaa a ve ér ve pase kwagh la . A ôr kwagh u “ ayange a masejime ” a ican a aa va cii man Tartor u Aôndo ua mase timen tar ne kera la . ( E@@ ks . 34 : 27 ) Shi Yeremia kpa Yehova yange kaa a na ér : ‘ N@@ ger akaaôron a M er a we cii ken takerada . ’ — Y@@ er . U tesen ikyav yô , shighe u zege@@ pristi man mbau@@ tahav mbagenev mba ken M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kaa a mbaapostoli ér ve de u pasen kwagh la kpa ve ungwa imo ve ga . Kpa , ishima gba Yeremia awambe ga , shi a or iyev kpaa ga . Yesu yange lumun a mimi u Bibilo u a kaa ér mbakp@@ enev “ fa ma kwagh ga , ” kpa ka inja er mba m@@ nya nahan la . 7@@ 9 : 13 ) Heela tseegh ga , dooshima u Aôndo a lu a mi sha a vese la una va seer duen ken igbar ken kwagh u una va er sha ci wase sha ikyev i Tartor u Mesiya la . Ka nahan ve Bo@@ a@@ shi , ter@@ tamen u Yesu nenge ic@@ an@@ kwase u ken iky@@ ur igen lu yaren t@@ war yô , á er kwagh a na er Aôndo vande tese un nahan ye . Ka mimi , am@@ een aa fatyô u nan se ij@@ ung@@ wen shin ishim@@ any@@ ian je kpaa . M@@ cie u Davidi cian Aôndo la wase un wua Go@@ li@@ ati nena ? Nahan cii kpa ka an je nan fe kwagh u tahav mbu u@@ dugh akaa tilen a mi ne vindi vindi ? “ Sha ci u mba a injar i dedoo sha tom ve u sha ican [ la ] . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) Aluer se kporom ikyua a Yehova ke ’ msen u eren yô , una undu se mayange ga . 18 , 19 . ( a ) Daniel lu a nyi ishimaverenkeghen i hiden lun uma ? Se kpaa se fa Yehova sha u timen ken Ruamabera man sha akaa a i@@ gbe@@ tar shi se mba nengen er a ongo mbamsen asev yô , nahan se suur sha a na . N@@ ôngo kpoghuloo u yaren tom sha atindi a Aôndo , nahan tese wer ú soo u wan iyol you sha ikyev i hem@@ en@@ tor na la . Alaghga vea kaa ér or er ve kwagh u vihin , shin ma anmgbian er isholibo kpa mba nengen sha mi ga , shin taver ve u lumun a ma ityesen igen . Ka nahan ve Mose yange kaa a Mbaiserael nahan ye , ér : “ TER , . . . Aôndo u Aberaham man Aôndo u Is@@ ak@@ a man Aôndo u Yakob , t@@ indi@@ m hen a ven . ” — Ôr Ekesodu 3 : 15 - 17 . I@@ T@@ Y@@ Ô@@ K@@ Y@@ A@@ A I I@@ OR V@@ E SO@@ O I@@ YO@@ U@@ K@@ U@@ R@@ A N@@ E YÔ Zum u ior mba hen n@@ ing@@ ir@@ tar , u i yer ér S@@ outh P@@ a@@ ci@@ fic la zua a Iyoukura ne yô , ve kpishi ve nger ér : “ Hegen anmgbianev ka ve hemba kaven kwagh u i nger ken Iyoukura la tsembelee . ” ( Mbaheberu 12 : 26 , 27 ) A tim tar ne kera cica cii sha er tar u he u Aôndo una ver la ua kar a tema yô . I lu nahan gba u me nger kwagh sha u zamber a ior mba m tindi ve a loho la mer ve yam anyi sha ci u loho shon lu u vough ga shin lu aie ku@@ aa ve@@ e ? Gba u se maan mngerem ma inj@@ a@@ am man , sha u gbidyen kwar sha akaa a se lu henen la , shi tôvon sha a sha er se shi@@ ishi Mkaanem ma Aôndo ken asema ase yô . I@@ mba kwagh ne yange i er shighe u imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Per@@ u t@@ enger shi ij@@ ever@@ ahumbe vihi ajiir agen ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika yô . Anmgbianev mba se civir Aôndo imôngo vea taver se ishima nena ? * Kpa ityendezwa la ka i mimi nan je ? Doo u iniongo ne ia lu u kwagh u vesen sha ci u nyi ? Nahan gba u a na mlumun sha mpin u hange hange ne , ér : Ken iniongo la cii , ka han@@ mô nongo lu u@@ wua ? Ngeren ugen kaa ér kwaghwan ne “ ka zamber u i zamber ér i ver ishima tseegh ga , kpa ka u kaan ér se lu a ma mhen : ú lumun a ityesen la fele fele je . ” K@@ asua u a bee la m nenge a we ken mkombo u Umbur ku u Yesu Kristu nahan doom kpishi . Se Mbakristu mba mimi yô doo se u tan i@@ ha@@ gh er Yehova a lu Aôndo wase yô . ( Mbakolose 3 : 19 ) U nenge wer aluer nom ngu eren akaa ne cii nahan kwase na una soo un shi una na un icivir ga z@@ ee ? Er shighe u “ zege@@ can ” a lu mgb@@ ôghom yô , ka hegen i lu shighe u se pase kwagh u Tartor kpoghuloo shi se gema ior vea hingir mbahenen ye . • Kanyi kwagh i mgbegha se u kera lun uma sha ci wase ayol a ase ga ? M@@ hen u a wase mbamaren kpishi u fan kwagh u a lu wan ve u nomso shin u kwase ken ishima yô , ka u pinen mbampin mban : “ U nenge kwagh u lun Orkristu la nena ? Alaghga u nenge a ishember i “ ayange a masejime ” la ken kwaghôron u profeti u i nger sha heen ne . Se mba sha ayange ne kpa se fatyô u seer henen kwagh u Tartor la ken Bibilo , er Mbayuda kpa hen nahan . Hanma inyom yô , ior mba kuman er m@@ iliôn uta@@ an nahan ka ve kpe sha ci u ta@@ av u man . Z@@ a Hemen u L@@ un sha Iky@@ ev i Hemen u Kristu La Aluer nom man kwase mba eren kwagh sha inja sha inja nahan yô , ivaa ve ia za a doo , shi vea zua a iember kpaa . Shi er se s@@ ôôn timen sha kwagh ne ken kwaghhenen wase nahan , ikyav tese wang ér , ka shighe u mkur la je se lu ker hegen ne . Ve ka ior mba Aôndo ! 5 : 3 ; F@@ il . 13 : 7 ) Sha iyange i N@@ is@@ an 14 , ken inyom i 33 la , Yesu kaa a mbahenen nav ér : “ Hen tugh mb@@ un , ne cii á na ne an@@ zughul sha kwagh Wam , gadia i nger er : Me gbidye or@@ kur@@ an@@ ilev , ilev mbi ken ik@@ um la mb@@ ia sa@@ mbe . Kpa kwagh ne cii er sha er ur@@ u@@ amabera mba u@@ profeti ve̱ kure sha mi vough yô . Er nan ve ú sôr ian u ver i a hemba kera kera kpa tsombor wou ua ya kwagh imôngo kwa môm ken hanma sev ga ? ( M@@ ika 6 : 8 ) A@@ eren ne nga hange hange zum u i lu tsuan kwagh u a gbe a zough a uma man icighan@@ tom i ‘ iyôngo i [ Yehova ] A koson ’ la i eren yô . — Pasalmi 1@@ 00 : 3 . Kwase u suen nom u nan ka nana nenge nom u nan una eren ityom ken tiônnongo u Kristu nahan i lu nan ken ishima nena ? Kpa ikyav i u lun a ishima , shin ishimawan la ka u “ yan ican gbem ” ga ; ishember la i tese ikyav i m@@ vende u or vendan ér e̱r kwagh a vihi nahan kpa mayange nana gba uwer u keghen ér gu@@ da ngu va van ga . ( Mbaromanu 12 : 1 ) Nahan cii kpa , Wan u Aôndo , u ‘ mhôônom ma ker un a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave ’ la , keren kwagh he ’ a vese ka hembe kwagh u se fatyô u nan la ga ; Yehova kpa eren nahan ga . Nahan kpa , kwagh u Saulu bu@@ m a u henen sha mi shio la na yô , ve kera hemba ityav cii ga . Aluer u nenge wer zayol u u lu tagher a mi la ka hen ior mbagen shin ka hen ikyar u u ken ivese kpa , umbur wer Davidi yange zua a agee a wan ishima , nahan we kpa kape u zua a mi je la . ( b ) A ôr mbakp@@ enev ijir nena ? Wan@@ akiriki u Elisha nenge a any@@ inya kua ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya a mbatyomov . — 2 Utor 6 : 15 – 17 . Een se mba a mi . L@@ un yô , kape Yehova a lu a tahav mbu fan kwagh u ken hemen je la , nahan kpa a tsen@@ ga veren kwagh u hanma or nana er kua kwagh u una due ken ieren yase ga . Sha nahan yô , ônov mba Adam mba ve ne nagh ku Yesu Kristu ku Aôndo t@@ ôn@@ do@@ zwa a mi la jighjigh mbara cii Yehova una de ve asorabo ve . Ka sha ishe je i yam ne ye . ’ Ng@@ ô u On@@ es@@ m@@ us nengen er mlu u wan na a gem yô , doo un kpishi , nahan un kpa lumun ér i hen Bibilo a na . Aluer u tile shin it@@ ine i kon la yô , u nenge a iky@@ a i kon shon kpuaa tseegh , nahan u kera nenge a m@@ doom ma kon shon jimin cii ga . 12 : 7 - 11 ) Sha kpôô yô , m@@ ne u i na ve u@@ iyua mba ken jijingi mba eren u@@ ivande la tese gbenda u he u Yehova una kure awashima na la . Akaa ne cii nga wasen akaa a ke ’ tiônnongo u zan hemen sha inja sha inja . 7 : 2 , 3 . ( Mbaefese 3 : 10 ) Mbat@@ yomov ka ve zua a iwasen sha u nengen gbenda u Yehova a eren kwagh a tiônnongo u Kristu sha kwaghfan la shi kaven kpaa . Or@@ ngeren Pasalmi 1@@ 11 ôr atô@@ akyaa kpishi a a ne ve i doo u se wuese Yehova ken mkohol yô . T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A U U W@@ A@@ S@@ E S@@ E U K@@ A@@ V@@ EN K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U YÔ ( a ) Er nan ve akaa a sha kwagh u lun kwa@@ v shin eren ivaa la a taver u tsu@@ ana ? * Kpa ka nyi Yehova a we ishima u va eren a Sat@@ ana ? KA N@@ Y@@ I I@@ A ER OR@@ I@@ H@@ YO@@ M U A@@ Ô@@ N@@ D@@ O U T@@ A@@ M@@ EN L@@ A@@ A ? ( Anzaakaa 27 : 11 ) Nahan cii kpa , cii man iember ne i̱ lu i zan hemen shi i̱ lu kwagh u wuese Yehova yô , gba u mbah@@ ev mban cii vea lu ‘ zenden ken Kristu , vea wa am@@ ishe ken a Na shi a maa ve ken a Na , shi á taver jighjigh u nan ve la kpaa . ’ Marku ‘ Lu a Inja Kp@@ ishi sha Tom ’ 6 U U@@ men A@@ ta@@ m a Tartor Se kpa kape ieren yase ia fatyô u lun je la . Er i mar K@@ ain ken isholibo nahan kpa , yange lu a ian i tsuan kwagh u vough . 14 : 6 - 9 ) Anyom yange kar er ak@@ un@@ du@@ ahar nahan kpa Yosua man K@@ al@@ e@@ bu lu uma her shi ve lu dondon Yehova a ishima i môm , nahan Aôndo tsua Yosua ér a hemen Mbaiserael a nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la . C@@ i@@ vi@@ r ior mba ve ze ati sha an@@ umbe a eren shin ior mba@@ du@@ en@@ ati mba@@ ainge mbagenev ga . 27 : 41 ; 32 : ​ 3 - 8 ; 33 : ​ 3 , 4 . ( Nenge foto u a lu sha peeji 14 la . ) Nahan kpa , shi se mba zough a msaanyol jim jim . Nahan kpa , hen shighe ne ve mgb@@ ôghom a kp@@ i i Tar u Ity@@ endezwa la . Kpa , tom u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara lu a mi u eren la lu ze@@ ge tom u kiriki ga vough er mbahenen kpa lu a ze@@ ge tom ken inyom i 33 S.@@ W . la nahan . Er i lu nahan yô , Yehova nenge ikyaa ne nena ? Yesu yange er tom u Or@@ hemen shighe u lu pasen kwagh shin tar la nena ? Shin er Mbakristu kpishi mba ve lu anyom 50 shin ve hembe nahan la , ve lu a aan a dedoo a seer eren Yehova tom sha igbenda igen nahan kpa , ka ve cii vea fatyô u eren kwagh ne ga . U tesen ikyav yô , ka i taver agumaior ase a ken makeranta u eren kwagh u vough kpishi sha ci u hanma shighe yô , mbagenev ka ve nôngon ér vea kighir ve ve er kwagh u hanma or nan lu eren la . ( 1 Pet . Á tese se ér se gema ior ve hingir mbahenen shi se na “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la jighjigh . 12 : ​ 10 - 13 ; 23 : ​ 27 , 28 ) Kape nyian kpa i gbe u ior mba Yehova vea kura zwa ve hen ape ior mba vendan mimi kua afer@@ aior a eren at@@ ser@@ egh sha u kuren mba@@ awashima vev ve lu je la . ​ —⁠ Mat . Yange sar tsombor na man ak@@ ar a na er ma ve lu a tahav mbu tôôn angev nav mb@@ ura kera kua m@@ nyoon u lu ker la kpe kpe ! Yehova ne se iwasen i kwagh a gbe se a mi nyian la — Nahan “ ve due ” sha u za keghen un gbenda , ve lu pasen kwagh vangertiôr kaan ér “ shighe u atô@@ at@@ yev ” ngu kuren ken inyom i 1914 la . — Luka 21 : 24 . Aluer u ngu eren ishima i Aôndo yô , ka injar i nyi u ver ishima wer u zua a mini ? Er “ isholibo nyôr shin tar sha or môm [ Adam ] , ” shi ‘ injar i isholibo i kimb@@ in i lu ku ’ yô , uumace cica cii kuma ku . Iyol i hiden a mi ijime kanyi , man í kaha kposo a iyol@@ gen@@ gese nena ? Or@@ s@@ am@@ aria ne yange ase@@ gh sha Or@@ yuda ugen u mban@@ um@@ un@@ gbenda gbidye un vihi un iyol kpoghuloo yô . 4 Loho u Yesu Kristu B@@ ende a Ior Nen@@ a ? ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 1 , 1@@ 20 Zum u se er kwagh nahan yô , se mba dondon ikyav i hemban doon cii . Shighe kar yô , Paulu man ak@@ ar a na za ken gar u F@@ ilipi ken M@@ ase@@ don@@ ia u za keren mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi . U tesen ikyav yô , aluer ka In@@ de@@ x u lu timen ker yô , u fatyô u nengen ishember i “ D@@ ating ” ( I@@ shi@@ ôr ) shin “ Mar@@ ri@@ age ” ( I@@ vaa ) la . Bibilo i New World T@@ rans@@ lation — With Re@@ fer@@ ences ngi a akaa a nyi a a fatyô u wasen se u henen kwagh iyol yase ? ( Mateu 6 : 33 ) Kanyi ia er ishima yase i sha injakwagh la aluer ishe yase ngi dedoo ga yôô ? Gbenda môm u vesen u Yehova hii u sôron akaa sha u kuren awashima na yô , lu u pasen “ kwagh@@ myer ” na kure kure er shighe lu karen yô . — Mbaefese 1 : 10 ; 3 : 9 . Anyom nga kar ér 1@@ 000 nahan yô , jijingi mgbegha E@@ s@@ era nger ér : “ P@@ ine@@ ha@@ shi wan u E@@ le@@ as@@ ar lu or u nengen sha a ve , sha ayange a tsuaa la ; TER lu a na imôngo . ” Er or u fan kwagh la nenge a at@@ ser@@ egh a mbahemenev mba kwaghaôndo yô , a kera na Aôndo jighjigh ga . Mba ve lu ken tiônnongo u ken F@@ ilipi la yange ve hemba lun a ityôkyaa i lun saan saan cii . Se er be@@ er tsô , se zua a kwagh môm ken akaa a i tese ken Mal@@ aki 2 : 1 - 9 la ga . ‘ Icighan Jijingi yange mgbegha ’ u@@ profeti kua mb@@ ang@@ eren Bibilo nena ? Tom u m@@ ishen ken tar u G@@ u@@ y@@ ana na se iember Sha mimi yô , akaa a tseer tseer a Mose man A@@ ron er la tese m@@ til sha mimi ve hen Yehova man m@@ doo u ior doo v@@ é ishima la . Yehova sôr gbenda ver u den mba ve zenden vea na la asorabo ve , shi a na ve ishimaverenkeghen i va zuan a uma u tsôron , man ka ishimaverenkeghen i ia b@@ unde ga yô . K@@ era za hemen u lun vea ior mba ve civir Yehova la ga , hide hingir u kôron ijende vea ior mba ve civir mba@@ aôndo mba aiegh yô . Pasalmi u sha 7@@ 2 ôr se akaaôron a profeti a a pase se vighe vighe er Tor u tsôron , u vough ne una hemen yô . Vea fatyô u yevese za tan ken Yehova , un u á ne mk@@ or sha hemen u Tartor na la . ( Duteronomi 13 : 17 ) Nahan aluer se er kwaghbo tsung kpa se tese m@@ ge@@ m@@ shima sha mimi yô , Yehova una ‘ na erdoo na una kuma se , ’ shi se lu a ityôkyaa i “ sé ember ” yô . ( 1 S@@ am . 2 : 30 ) A@@ mba@@ aior ne ka a lu ak@@ ar a Yehova , shi mbacivir Aôndo mbagenev kpa ve wuese ve . — Anz . Yange vea lu kasev mba gban ah@@ on , mba ma kwagh kuman ve ga yô , kwagh ve ma lu nahan ga . D@@ or@@ ka yange kure mbamgbe mba Mbakristu nena ? Gbenda u hemban lun vough u se fatyô u ngohol icighan jijingi u Aôndo yô , ka u s@@ ônon ser a na se jijingi shon . Shighe ne i lu tôvon Mbashiada a ican kpoghuloo . . . . Er ngô u Ma@@ x a ôr nahan , ka tom u hanma or hen tsombor u nengen ér ya ngu tsembelee . Apostoli Paulu seer ôron akaa a tan iwanger sha kwagh ne , á kaa ér aeren a ior ve eren a mbagenev la aa gema kpishi . I nger ke ’ Yesaia 65 : 17 - 19 ér : “ Nenge , M ngu gban U@@ sha u he man tar u he kpaa ; á kera umbur akaa a tsuaa la ga , man shi aa kera va or ken ishima kpaa ga . Nahan , mayange “ á kera zua a na ” ga . — Mpase 18 : 21 . Ken u@@ washika mba uhar mba Paulu nger hen Timoteu la , a wa Timoteu kwagh sha igbenda kpishi i í doo u or nana zenden shami yô . ( Mbakolose 2 : 8 ; 1 Yohane 2 : ​ 15 - 17 ) Se er nan ve se palegh kwagh ne ? Zum u a ver mba 14@@ 4,000 mbara ikyav sha at@@ su@@ l a bee yô , a pase “ ahumbe ” a mtim aa va ta sha tar u bo u Satan ne . O@@ k@@ to@@ ba 11 - 17 , 20@@ 10 Alaghga kwagh u mbagenev vea kaa ér se mba la , a lu sha mnenge u orumace di tsô . Davidi gba angev , tsa hen inya je mbaihyomov nav mbagenev hen ér alaghga “ una kera mough ga . ” Shin er Paulu taver anmgbianev nav asema ér ve wa ishima a mba akaa a a bende a imoshima ve lu zan ve iyol la nahan kpa , á gema á venda ib@@ um@@ egh a mba ve lu kighir mbananjighjigh a ve imôngo ér ve kuran Tindi u Mose sha ci u myom ve la . ( Ps . 37 : 34 ) Nahan se lu saan saan , se hungur er hegen je kpa Yehova a lu nan se averen kpishi la ga . A@@ K@@ A@@ A@@ B@@ O AG@@ EN@@ E@@ G@@ H A Í ER K@@ EN I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L YÔ ( Ps . 12 : 8 ) I@@ d@@ ya i samber hegen wuee je yô , a@@ dooga u pine wer , ‘ Or a fatyô u lun wang je he ? ’ Yange a sh@@ alegh a kwaghôron u nan kua Iyoukura i H@@ enen ken zwa Ish@@ pania . Ashighe kpishi , ka hen ijiir i mbag@@ e@@ man@@ kwagh ve eren tom la ka i sôr ase@@ mber a kwagh u i gem la vough vough shi i wa ufoto sha mi , maa i mase tin@@ d@@ in a mi hen bran@@ ci u gb@@ eren ityakerada la sha In@@ tan@@ et ye . Er tar ú ú lu@@ ̱ cii man M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee mase van la ngu karen kera yô , hen shighe ne orumace ar sha i@@ aven i he . Kpa doo u ne mba ne lu zan makeranta her yô ne nôngo kwagh tsung sha er ne ya iky@@ aren tsembelee yô . A shi nan kpa u vande kaven er ior kpishi ve nengen akaa a á gem ken uma ve la sha gbenda u bo tseegh yô . Zum u se soo ser se su@@ r mbagenev asema yô , ka i doo kpishi u ôron kwagh a ve sha mh@@ ôôn . Kpa gomoti u tar cii , u mhôônom ma ker un a ior la yô , una nenge ér hanma or nan zua a kwagh u a gbe nan yô . Alaghga mbagenev vea hemba veren ishima sha Iyou i Tartor ve sha u i lu wang yô , a mbagenev . Sha ci u nyi ? Aluer mbamaren ver shighe shi mba nengen sha mbayev vev shi ve er hanma kwagh u ve fetyô cii sha u tesen ve gbenda u dedoo er ve lu iyev la yô , vea ver ishima ér ken hemen yô , mbayev vev vea hingir mbacivir Yehova . K@@ ohol cii yô , m za ken ityar kuma er 70 nahan . Er m soo mer i doo ve a mo yô , m ker tom sha ajiir imôngo , kpa sha hiihii la m lu keren u sha gbashima ga . Kpa a na or u veren ishima sha kwagh ga ih@@ yô shon yô , ia fatyô u vihin nan iyol ke@@ he@@ lee je . Shighe u Yesu lu shin tar la , yange pase ior iti i Yehova tseegh ga . Mba ve tesen dooshima yô mba ne Yehova icivir . 24 : 14 ) Ior mba ve s@@ enge ér ve mba mbadondon Kristu la mba eren tom ne ga , shi vea fatyô u eren u kpaa ga . Á za hemen kpishi , í mase eren un batisema ken uwer u Me@@ i 5 , 200@@ 2 . Se taver ishima se tôô ikyav y@@ asev mbi tsuan akaa a se soo u eren la iyol yase man sha inja nena ? Aluer i maa a@@ wen ne hingir e@@ ev mbu doon kenger yô , u fatyô u kaan wer orgen ngu u nan t@@ ende a@@ wen la vough vough nan tindi a mi hen ior mbara cii yô . Gadia ne mba a mba@@ ats@@ anev gbem , kpa Mo yô , né kera lu a Mo her a ven gbem ga . ” K@@ asev mbagenev mban@@ an jighjigh ga fa ior mbagenev ken nongo u Kristu . Ka kwaghwan u nyi Paulu wa Mbaheberu mba ve lu Mbakristu la , man kwaghwan na la lu u vough nena ? “ Ior hemba ng@@ een ken tom u tic@@ aa aa hanma tom ugen cii . U tesen ikyav yô , Yobu yange lu lamen a ior mba ve nenge ér ve mba ôron kwagh sha kwaghfan yô , kpa Yobu kaa ér : “ M zua a ma or@@ fankwagh ken a ven ga . ” u A@@ gu@@ su@@ tu 8 , 199@@ 1 u a kaa ér “ Ka Akaa a Ny@@ i Nahan Or N@@ ana Er Shighe u Nan K@@ era Lu a Tom Ga ? ” Se nenge ieren i mba ka ve de akaa agen a kar ve sha ci u Tartor la nena , man ka nyi i doo u se cii se hen sha mi zu@@ lee ? ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Nahan yô , mba ve lu a jijingi u Aôndo sha mimi , nahan Aôndo a suen ve la , vea doo ayol a ve sha mimi . ‘ Ity@@ ar@@ t@@ enger . ’ Ieren i ior kpishi nyian ve eren sha tom u pasen kwagh ne zua sha ieren i ior kpishi er sha ayange a Noa la nena ? Yesu ka “ uma ” sha nyi gbenda ? Se time sha kwagh u i gbe u se palegh la , man kwagh u i gbe u se lu eren sha u wan iyol keghen a kegh m@@ ve u iyange i vesen i Yehova la . T@@ i@@ ônnongo u Mbashiada mba Yehova u hen haregh la yange una nyôr mkombo yô , un kpa a gba timen sha akaa a i lu henen la ken pur@@ usu . Mbam@@ lumun mba na ken Bibilo la doom kpishi , nahan m lumun mer a hen Bibilo a mo . ” — Mkaanem ma G@@ ill , kwase u ken tar u I@@ ng@@ i@@ la . Sha uhar yô , kwagh u er la lu zege@@ kwagh . Yange fa kwagh u Yehova ôr ke ’ sule u E@@ den la je ka u tu@@ nan ga , u yange kaa nahan la , ér : “ Ka sha ci u nahan man or ka nan undu ter u nan kua ngô u nan , nan var ken kwase u nan , ve hingir iy@@ ô@@ gh i môm ye . ” Aluer m de aeren a Satan ne ny@@ ô@@ rom ken ishima nahan , m@@ doo u Yehova kua atindiakaa a na a perapera a doom ishima la una mgbegh@@ am u eren kwagh sha aeren a bo ne fese , nahan undun a kpa ? ’ — Aer . 19 : 19 , 20 . Shi ka hange hange u vea wa ago iyol u va nengen sha mbamgbe mba ken jijingi mba wan ve la kpaa . Aluer kwagh ngu nahan yô , doo u se umbur er mbacivir Yehova ve lu a mbam@@ yen vev nahan cii kpa , ve doo un ishima ga he ? Ú nenge a m@@ nyoon u or@@ ngeren la yange lu a mi ken ishima la ga he ? I@@ ny@@ at@@ y@@ u@@ u i i nongo sha i@@ yô la tile sha ityough ki ior mba ve lu sha ajiir a tartor u I@@ ng@@ i@@ la man Amerika u hemen la . Satan yange hen ér akaa a Yesu nenge a mi la aa doo un , nahan una soo u lun or@@ hemen tar u hemban sha won cii . Ru@@ tu yange er sha mkaanem nam vough nena ? A@@ ti a ior mba ngise a i nger ken avur ne la tese ér mcivir u mimi har sha kwagh@@ hi@@ r ga , kpa a har sha akaa a yange er kpôô kpôô yô . I@@ gbenda kposo kposo i Satan una fatyô u me@@ en se la . 2 : 17 ) Mbakristu mba lun kwa@@ v kpishi mba zough a mk@@ om sha u dondon ikyav i D@@ or@@ ka u yange “ lu a aeren a dedoo kpishi , man iyua i nan kpaa ” la . M@@ ôm ken akaa kpuaa a I@@ vangeli i Mateu man Marku man Luka man Yohane i ôr sha kwagh u Yosev man Maria yô , ka kwagh u i kaa ér , Maria yange maren Yesu ayange nga kar 40 yô , un man Yosev ve za ken tempel ve za na nagh sha “ mba@@ ati@@ i uhar , shin u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar ” la . PE@@ E@@ J@@ I 10 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 119 , 32 Sha kpôô yô , se kpa se lumun u den akaa ag@@ enegh a se lu a ian i eren yô , aluer ka u kwagh ne una wase “ mba ve taver ga ” la u civir Aôndo a vese imôngo yô . Anmgbianev mba fe ér R@@ ic@@ hard fa er mkombo la a b@@ undu ga yô , maa ve mough ér vea za ôr un , kpa ve za zua a na tile hen Iyou i Tartor ken won lu wan ishima keghen ér i va bugh h@@ unda . Ka inja ér ikyar i As@@ a ya vea Yehova la kera taver hen shighe la er tsuaa la ga nahan , shi ikyav tese ér iky@@ ar@@ yan na vea Yehova la doo ga zan zan kar kpen ken inyom i sha 41 i m@@ tem@@ tor la . — 2 K@@ ron . Kwagh za or u ngise lu or@@ kur@@ an@@ ilev ne iyol ga , a fa ér er un lu zenden ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea Yehova , Or@@ kuran un u sha la inja er un tema ken iyou na nahan la je , una nengen sha a na doo doo hanma shighe . Ng@@ i sha inja nena ? Kpa ú nenge kwagh u ior mbagenev ve lu eren a tar ung@@ un man a uumace er ve nahan ne yô , ú hen wer kanyi dyako mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh shi vea va ya sha wono ? ” — Mateu 5 : 5 ; Pasalmi 37 : 11 . Ka nyi ia na ve se hen ser se er icighan jijingi isholibo ? M ngu a ishima veren u yaren tom a takerada ne hii nyian zan zan yem ken hemen . ” Ma or@@ ihyom môm tsô kpa ngu a fatyô u cir@@ in ior mba Aôndo mba taver asema mban zwa ga . — Mbaromanu 8 : 31 . Ashighe agen ka i s@@ ar@@ em u eren as@@ enge a mba vea fa ér ka as@@ enge yô . ” Ka nyi i ne ve Yehova a de ér if@@ er@@ kwagh i za hemen sha an@@ shighe kpuaa ? N@@ ôngo sha afatyô wou cii u eren nahan . Man A kpe ka sha ci u ior cii sha u mba ve lu uma yô , ve̱ de kera lu uma sha ci ve ayol a ve ga , kpa i̱ lu sha ci u Un u A kpe sha ci ve shi i nder Un kpaa la . ” — 2 Kor . ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Nahan yô , er Yesu kpa waan nongo na ikyo nahan , kape noov kpa ka a taver ve u wan icombor ve ikyo nan nan kpa ve de ga , ve waan í ikyo sha u hemen í sha akaa a ken jijingi shi nengen sha í doo doo je la . Noa In@@ yom i 2@@ 9@@ 70 C.S.@@ Y . i mar N@@ O@@ A Mbashiada mba Yehova mba kaan a we gbar gbar ér we kpa u er nahan . Aluer asema a ase nga iv@@ in a iwuese seer a seer yô , a hemba s@@ aren se u hingir mbak@@ aven Aôndo u mimi la . — Ef . Alaghga ican i iny@@ ar shin angev , gayô mbamtaver mbagenev vea na yô , vea kera tesen ayol a ve dooshima shi vea naan ayol a ve icivir ga . Aluer se mba eren tom u pasen kwagh la sha gbashima yô , ishima yase i sha injakwagh la ia lu gb@@ ang gb@@ ang . A kaa ér : “ Han@@ mô ve nana kera tese or u wan ndor a nan , shin anmgbian u nan er : F@@ a TER ga ; gadia ve cii vea f@@ am , á hii sha u kiriki ve zan zan ar sha u vesen . . . gadia Me de ve ifer ve , asorabo a ve kpaa Me kera seer u umbur a ga . ” — Y@@ er . ( Mpase 21 : 4 ) “ Vea maa uya man vea tema k@@ er@@ egh , vea kaha ish@@ u@@ le i iky@@ on i wain , man vea ya atam a i . ” — Yesaia 65 : 21 . Umbur wer , aluer mimi je ka u se er akaa er Yesu yô , gba u se nôngo sha afatyô wase cii u van@@ den fan u henen kwagh ke ’ ishima e̱r un nahan shi lun a imba mlu na u ke ’ ishima la shi gbidyen kwar sha akaa di vough e̱r un nahan , shin e̱r se lu uumace nahan kpaa . 18 , 19 . ( a ) I@@ c@@ am i m@@ hembe i i we ken Ekesodu ityough 15 la tese er a lu mba vea war num tan u Go@@ g@@ i la ken ishima nena ? Yange ve tesen ior A@@ tindi a Aôndo ga . Kpa gba u tom ne ua lu kwagh u hiihii ken uma wase . Kwase ne shi kaa ér : “ Ka a za p@@ aven ivaa sha k@@ oti a been yô , zayol ugen a hii . Yehova una nenge num u a ta sha mbacivir un la ér ka un iyol na i lu tan num sha a na ye . Yehova er sha kwagh u Solomon sôn un la , nahan á na un mkav man mfe mgbegh@@ aa je sha u a ôr Iserael ijir , shi Á seer un inyaregh man icivir kpaa . Tsô Yesu yila un ér : “ Maria ! ” Hi@@ ihii yô , hanma shighe cii se fatyô u wan m@@ doo u Yehova Aôndo a doo se ishima la ken ishima yase . Se been he@@ ela yô , se fatyô u henen a nan imôngo er i hii ve ishimaverenkeghen ne i kom u se har sha mi yô . Er Bibilo i er se kwagh u una wase se ken uma , kpa i pase se akaa kpishi vindi vindi ga , sha u se na Aôndo u a nger i̱ la jighjigh taveraa nahan , i kuma se . — Ôr takerada u Kp@@ orom hen Yehova la , sha peeji 18@@ 5 zan zan 18@@ 7 . 2 : 44 ; 2 Pet . 3 : 13 ) Mbat@@ yomov mba@@ sh@@ aav mba eren ishima i Yehova , nahan aluer se mba eren msen ser , i er ishima i Aôndo shin tar yô , se mba s@@ ônon Aôndo ser a̱ kure awashima na sha tar , shi a tim mba ve lu hendan a na nyian ne , vough er yange tim ve sha ashighe a tsuaa la nahan . — Ôr Pasalmi 8@@ 3 : 1 , 2 , 13 - 18 . Á venda ve , nahan ishimaverenkeghen ve i yemen sha la maa saa ve ashe . Gba u mbatamen vea vande s@@ ônon jijingi u Yehova ken msen cii , vea nenge sha ma zayol ye . Er iyenge i mbap@@ asen loho u Tartor i lu seer ne , man er se lu mgb@@ ôghom a mkur u tar ne la , kwagh hemba gban torough torough sha ajiir a civir Aôndo ker cii . ( Yes . • Se tese ser se na ayol a ase sha u eren ishima i Aôndo nena ? ( Ekesodu 20 : 1 , 3 ) Shighe u i wa Mbaiserael tindi shon la , ve lumun u kuran un . ( Yohane 10 : 1@@ 6@@ b ) Ve z@@ om cii mba mzough u anmgbianev tar sha won cii mba lun a dooshima . A@@ ti@@ ator a Yuda yange wa Yeremia kwagh iyol ve kaa ér ngu nan mbau@@ ty@@ aav kua ior cii iyol@@ kpen , nahan tor kaa a ve ér ve̱ er un kwagh u ve soo cii . Mkaanem ma Aôndo ma er takerada u tesen ape kwagh u injaa a lu nahan . Ma tesen se ape se za ve se zua a akaa a injaa a Aôndo a t@@ ende zwa u nan se la . Hi@@ ihii yô , se mba a Mkaanem nav ma a ne i nger la , ka Icighan Bibilo je la . Er akaa a nan iyol@@ kpen a lu nahan kpa , kanyi kwagh i doo u se lu a mi ken ishima ? Kwagh@@ môm u yange gba u me gema inja sha mi yô lu sha vegher u azende a am la . Yesu yange lu “ iwanger i akuraior ” ken derianyom u hiihii la sha nyi gbenda , man hen shighe wase ne kpa ngu iwanger nena ? Ken uma wam cii , lu shighe u ishima vi@@ him tsung je la . Or la ka nana seer vesen ken jijingi , shi nana soon ér nana er batisema yô , mbatamen ve tema a nan ve pine nan ér , “ Ú tsegha iyol sha ci u Yehova ken msen ve@@ e ? ” Kwagh ne na yô , ‘ M@@ an@@ ase fa er [ Yehova ] A lu Aôndo u mimi ” yô . ( 2 K@@ ron . Yange Mbaiserael vea kuran atindi a Aôndo sha ishima i môm shi vea naan un ini@@ av mbi dedoo shi vea wuese un sha ats@@ am yô , ve lu tesen ér Aôndo doo ve ishima . 3 : 26 – 30 . ( Pasalmi 11 : 5 ) Nahan Yehova u a lu Aôndo u@@ hemban@@ agee cii , perapera a doo un ishima kua kwagh u mimi ne nahan , mayange una zer wan ishima a kwagh u un ker un ihyom la kp@@ ii sha won ga . Hi@@ ihii yô , doo u se pine ser : Uma yange hii nena ? Kwagh ugen u nan se msaanyol u Yesu ôr kwagh sha mi hen kpe u@@ w@@ oo@@ gh u G@@ al@@ il@@ ia yô , ka un ne : ‘ Saan mba ij@@ en i ker ve , man im@@ ura kpaa , sha kwagh u perapera la iyol , gadia vea ide . ’ Sha gbar ne yô , Mose zamber ér : “ T@@ ER@@ E , hide , shi nan je ? ( b ) Aluer se mba lun sar sar yô , a wase se nena ? De se tôv se fa ati a mbagenev mba vea hemen vea Yesu imôngo sha la . Kwagh la yange wase Yobu u sôron mhen na sha u a̱ fa e̱r un til sha ishigh ki Or@@ gban akaa a sha won cii shi i lu u̱ una pase kwagh na sha ishigh N@@ agh yô . Apostoli Paulu yange lu a ieren i hiden a iyol i ijime ne , gadia a kaa a mbatamen mba ken tiônnongo u ken E@@ fese la ér : “ Hii sha iyange i m hii tan ng@@ uhar ken A@@ shia je , ne ayol a en kpaa ne fa inja i mlu wam i m lu a ven sha ayange la cii , er m lu eren tom u Ter , m hide a iyol yam ijime cii ” yô . M lu or@@ sho@@ ja u kuman anyom 20 , u yange m gba b@@ ou@@ ange ugen yô . E@@ ri@@ c : Een , m lumun a we . Nenge ase akaa agen a yange er a á tese ér Yehova una fatyô u eren ityom i kpilighyol a ityakerada i i ne ior la . Satan ngu tan num sha ior mba Aôndo ka seer a seer . ( Mateu 2 : 13 - 15 ) Lu kwa u sha uhar u yange gba u Maria una undu ijiir na una yem ijiir igen je ne , kpa kwa ne yô gba u una yem ken tar u u lu u na ga yô . 18 : 1 , 3 ; 20 : 41 , 42 . “ Wan@@ akiriki u bo ” la due han@@ a , man yange hii nena ? Er U@@ r lu a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nahan kpaa , gema lu a akaa a zan iyol kpishi hen nyityô or cii u nan lu a ishima i eren Aôndo u mimi tom yô . ( Yesaia 48 : 17 ; 1 Yohane 5 : 3 ) Ieren i ungwan kwagh la ia wase u nena ? Shi gema nenge ase er “ se wanger . . . ayol a ase sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol kua ken jijingi ” ve se zough a mbam@@ tsera yô . ( 2 Kor . Se fatyô u henen kwagh ken iy@@ ôn . Kpa er yange i wu@@ he un yô lu u una fatyô u zan ga , nahan alaghga anmgbianev mbara yange ve za sôr atôônanongo sha ci u Paulu , ve za a il@@ yo@@ ho na shi ve hide un a abaver kpaa . Se fa keng ser ij@@ ung@@ wen i ken ishima i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la yange ia gema a hingir iember i vesen . ER I lu nahan or na ú ibo ga@@ egh sha kwagh u ú er , shin nan pu@@ u kwagh u ú er aa u tôvon fan er i hii ve ú er kwagh shon shio ve@@ e ? L@@ amen dang nahan yô , mba@@ shiada mba 10@@ ,000 mba ken gar u Mo@@ sc@@ ow cii nger p@@ it@@ ishen a@@ ve@@ ave , wa ave sh@@ imi ér k@@ oti la a venda “ erdoo ” u kwase la lu sen@@ gen ér un ngu tesen ve la . ( 1 Utor 22 : 6 , 9 , 15 - 17 , 23 - 28 ) Shi umbur Yeremia man gbenda u mba tôvon un a ican man ku yange ve er un ican la . — Yeremia 20 : 1 - 9 . Kpa anyom kar ahar man ti@@ ôn nahan tseegh maa se pav ivaa la . Aluer i tôô no@@ mbor u orumace i kar sha no@@ mbor u ka@@ gher man u b@@ lu@@ e wh@@ al@@ e la yô , no@@ mbor u or gba kwagh ga , sha ci u ú li@@ he ga shi ú y@@ uh@@ wa kpaa ga shi ngu a agee kuma sha ini@@ ombor i ish@@ ôso ne ga . ( Rom . 12 : 3 , 9 ) Shi a kaa ér : “ Hanma or u uma nana̱ ungwan imo i tahav mbu nan lu mbu sha ik@@ ev la . ” Ior kpishi fa kwagh u i nger ke ’ i̱ la uwer uwer . I@@ makeranta ne ka i tese ior ityom i ken af@@ ishi man mat@@ o u sôron kua kô@@ m@@ pu@@ ta man tom u sôron u@@ g@@ ông@@ or mbam@@ ng@@ er@@ ev man ityough ki eren kua ityom igen wue wue sha shighe kpuaa tseegh . Apostoli Yakobu yange nger ér : “ Se cii se mba nenge gb@@ ev sha akaa kpishi . C@@ ia Yehova , W@@ aan A@@ tindi Na Iky@@ o Nenge imba icivir i i ne se ne sha wono ! Doo u imba ieren ne ia lu ken tiônnongo u ior mba Yehova ga . Kwagh ka a lu nahan sha ci u i@@ usu i sha igbenda man i sha mba@@ ag@@ iri@@ g@@ i mba an@@ umb@@ ev man i ken a@@ you , hemba ng@@ in a tahav shin hemba doon a iwanger i as@@ an ka a mon@@ do la y@@ um@@ u@@ u ? Aôndo yange tindi Wan na shin tar ; yange m@@ us@@ an uma na zum u lu sha la a va wan ken iy@@ av mbu ini@@ un@@ kwase i Mbayuda igen , i yilan i ér Maria . Se de nen ser “ mise u y@@ u@@ an ” shin ma or u ken tiônnongo nana gba ah@@ on sha gbenda u i eren kwagh la sha u yangen se u ‘ du@@ ghun ih@@ yange i n@@ ôô sha ci u angahar ase ’ ga . ( Mpa . 7 : 17 ) U@@ umace cii vea hingir vough , man kwagh ne una lu kwagh u i@@ ember@@ egh kpishi hen mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun uma gbem shin tar la . Ashighe agen yô , se er ini@@ umbe sha avur a Bibilo agen , gayô se kar iyol er se due u za pasen kwagh ken won ve se lam a ior yô . I@@ ca gba ga tsô i va kaa a na ér wan@@ kwase la kpe . ( b ) Hii nan ve i doo u se vaa af@@ an@@ yô sha ma kwagh u se de a kar se sha er se hemba civir Yehova ga ? Yange kaa sha ikyev i Yesaia ér : “ K@@ ende ashe , kenger hanma ian , nenge ; ve cii mba kohol mba van her a we ; ônov ou mba nomso mba m@@ ough@@ on ken ica , van her a we , ônov ou mba kasev kpaa , mba van a ve sha ih@@ an . ” Lu nyi Peteru er sha jijingi u Aôndo sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la man shighe u iniongo shon bee kera laa ? ( Mateu 5 : 7 ) Sha gbaa u atindi@@ gh yô , í nenge ér mhôônom ma zungwen yô ka kunya u or@@ jir nan lu a mi sha or u nan er kwaghbo v@@ é nan p@@ ande m@@ tsaha u nan la . Ka ikyav i ken Bibilo i nyi i tese ér ka hange hange u “ pasen er TER A lu u perapera yô ” ? Ka ‘ i saan Yehova iyol ’ sha ci u se na un kwagh u una gema a kaa imo a or u á lu l@@ ahan un la yô . Yange lu a takerada u m@@ tsegh shin di@@ gi@@ ri@@ i he ’ ma makeranta u tesen mbahemenev mba@@ adu@@ av sha u tesen ér un ngu or@@ tom ga , shi yange lu ma or nan tsegha un kpaa ga . 16 : 14 — Ka jijingi u bo u nyi lu ha@@ an Saulu mciem iyol@@ o ? Davidi pine Yehova kwagh u una er yô , ér : “ Aluer me z@@ enda ior mban ijime yô , me kohol ve kpa ? ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 60 , 6@@ 4 Aluer ka u se za hemen u zuan a mtsera sha ikyar i se ye vea Yehova Aôndo kôôsôô ne yô , ka a inja u se za hemen u hendan a akaa a vihin mlu wase u ken jijingi , amba er u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba b@@ ov man m@@ de u den orgen kwaghbo ga shin u wan mba@@ ibanave ikyo ga la nahan . Er nan ve i lu hange hange u Mbakristu vea ‘ ny@@ agh awambe ’ ? ( Yohane 8 : ​ 28 , 29 ) Yesu yange ôr ken msen ér : “ Ka ishima Y@@ am ga , i̱ lu ishima You i̱ er ye . ” ​ —⁠ Luka 22 :⁠ 42 . Tsô una za h@@ an ve una zua a kwaghwan u injaa sha wono ? I@@ wer kar kpishi kpa Davidi pase or môm isholibo na la ga , lu eren ityom na her vough vough . “ [ Aôndo ] eren akaa cii sha mhen u awa@@ 7@@ shima Na . ” ​ — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 1 : 11 . Sha shighe u inyom i 19@@ 00 la nahan , i gema Bibilo ken ijô ime ? Hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ M kav er i kp@@ em iyol kpishi sha mk@@ or u m kor tindi u Bibilo sha kwagh u awambe man idya i eren la kpa ? ’ Ashighe kpishi ka i lu kwase nan soo u geman kwaghaôndo u nan ye . Hen ase sha akav a ahar ne . Kpa mayange ve ts@@ aham sha ishim@@ avi@@ h@@ in ga , shin ve ts@@ aham a u ôron mo ityôkyaa shio ga . R@@ a@@ ma Shighe u lu iyev la , a wua iky@@ ô@@ r@@ or Go@@ li@@ ati , u lu tu@@ h@@ wan Yehova kua Mbaiserael la . P@@ ip@@ a@@ abaver la kaa ér , “ tar ne ngu nôngon ér ua lu a inyaregh kpishi . ” Yange m shi veren ashe a m@@ ve na la . 32 : ​ 9 - 12 . Kwagh ne una ng@@ ur@@ en eren yô , a lu mhii u zege@@ can je la . Apostoli Peteru yange pase ér se̱ lu a isharen i zuan a mfe u Bibilo la , shi yange kav e̱r alaghga a gba u a k@@ em a k@@ em imba isharen shon kpaa yô . Kpa se lu nôngon ser se dondo atindiakaa a Bibilo la sha u tesen ve dooshima . A er ityendezwa nahan ér : “ I@@ yi@@ av mb@@ i̱ ngee shin tar sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v je kpaa , as@@ a@@ gher a mbi a̱ hingir war war er Le@@ b@@ an@@ on [ u tsuaa la ] yô , ior ve̱ h@@ ôm ken ag@@ ar er to@@ ho u m@@ enden hen inya yô . ” — Pasalmi 7@@ 2 : 16 . Shi hanma i@@ aven cii , ior ka ve lu mba ve tsough u wan ayol a ve sha ikyev i Aôndo yô , shin er ka ve lu ken tar u O@@ ri@@ h@@ yom u Aôndo u vesen a tem tor sha u ne nahan kpaa . 4 : 11 ; 1 Tim . 5 : 13 ) Nahan kpa , aluer se soo ser se taver anmgbianev asev asema yô , gba u se fa ve sha mimi . A gba u se fa mlu u uma ve man aeren a ve man mlu ve u ken jijingi man agee a ve man mbam@@ yen vev . Ka aeren a Yehova a ahar a nyi se fatyô u seer lun a iwuese sha mi ? ( Mbaromanu 16 : 17 ) Se “ palegh ” ve sha u tilen p@@ al@@ egh@@ aa a mbamhen vev — aluer vea lu ôron mbamhen mban iyol ve shin vea nger shin takerada shin vea due a mi sha in@@ tan@@ et kpaa . M@@ kombo ne yange taver mo u zan kpishi . 15 : 3 . John pase un mlu u mbakp@@ enev , man akaa a a ôr un la cii har sha Bibilo . Nahan lu an As@@ a kaa ér nan va a bem laa ? A y@@ av mem mem . Ikyav tese wang je ér , kwase ne “ ye kwaghyan u or@@ uh@@ we ga . ” ( Mateu 5 : 6 ) T@@ aver mo er or a lu ken ibanave ve a de a saan nan iyol la . 10 : 14 ) Yehova soo ér jighjigh u se ne un la a har sha atô@@ akyaa man akav a mimi , i de lu sha mbamhen mba uumace shin aeren a u@@ kwaghaôndo ga . Cii man akaa ne a er yô , saa a vande timin tar ne kua u@@ gomoti man u@@ kwaghaôndo kua mba@@ eren kpen@@ ga cii kera . ( b ) N@@ ongo u Yehova wase atôônanongo aa lu a inyaregh ki maan Iyou i Tartor ga laa ? A nger ér : “ Aluer kwaghyan una hingir ity@@ ô@@ kwagh i nan anmgbian wam gb@@ ev mbu nôngon yô , mayange me kera ya inyam ga , sha u i̱ de ne anmgbian wam gb@@ ev mbu nôngon ga yô . ” ( 1 Kor . “ Akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ” — MB@@ A@@ F@@ I@@ L@@ I@@ P@@ I 4 : 6 . Ka nahan ve , hanma msen u m eren cii , ka m er ken iti i Yesu ye . I lu nahan u nenge wer or môm môm nan ngu ken tiônnongo u ú fatyô u yan ikyar a nan ga ve@@ e ? Kpa ka m hide m umbur ish@@ enge i tsombor wam ne , i kaa ér : “ Ishima i de nyian we sha akaa a u fetyô u eren ga la ga . A na se hanma kwagh u i gbe u se lu a mi ve se ember uma cii . U tesen ikyav yô , kwase ugen , mba yer un ér L@@ y@@ dia , * yange kav ér shighe u gomoti u T@@ y@@ em@@ imôngo lu hemen ken tar u E@@ ast G@@ er@@ many la , adu@@ g@@ wer a i yer á ér St@@ as@@ i shin St@@ ate Se@@ c@@ urity Ser@@ vice la nger akaa shin takerada kpishi a yange un eren ken i@@ u@@ v yô . Uma wase una hemba lun a inja shi se zua a mk@@ om kpaa sha ci u se mba eren ka ishima yase ga kpa ka i Aôndo . • Ka kwaghbo u nyi ú tagher a mi sha ikyev i ‘ if@@ er@@ or ’ Sat@@ ana ? Se fatyô u kaan ser m@@ ze u se lu zan hemen ken jijingi ne ka ivande sha ci u nyi ? Mbam@@ taver mba uma shin mbamtaver mbagen ka ve tu@@ le mbagenev ve hide a ve ijime sha ashighe agen , shin ve hingir u h@@ ôron tom je kpaa . Loho u Aôndo u nan ior ishimaverenkeghen ne ua taver we ishima er yange u taver J@@ a@@ y@@ ne man tsombor na nahan . ( Yobu 42 : 12 - 17 ) Nenge er yange a yô@@ h@@ ôr Yobu iyol , shighe u Aôndo ver un doo doo sha igbenda kpishi , shi angev nav mbu nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima mb@@ ura bee , nahan inyam na hide hingir ‘ er sha ayange a a lu iyev la ’ sha wono ! Nahan kpa , sea za nyôr sea nenge a anmgbianev mba va keghen se gbenda saan saan la nahan , se kera umbur ican i se shi yan sha gbenda la ga . • Er nan ve kwagh u mba ve civir Yehova ica i gbe la a gbe un ishima ? ( Mbaheberu 13 : 7 ) Ka er mbatamen ve lu mbah@@ e@@ men yum ve i gbe u a er kwagh ne ga . Yange er kwagh sha atindi a perapera . M@@ lu u kwagh u ku@@ ugh a lu ior ken asema kpishi ne na yô , ior ka ve vaa ku u a@@ sh@@ a@@ gba@@ aior shin mba@@ du@@ en@@ ati ve sar la je i gande . Nahan cii kpa , a lumun u za eren tom ken tar u@@ gen@@ egh a ishima i môm . ( Gen . 19 : 12 - 26 ) Shighe u Yehova tim F@@ ar@@ a@@ o man mbau@@ ty@@ aav nav shin Zege@@ mnger u Nyian la , Á kura ior nav nahan ve war . ( E@@ ks . kpa ken kwaghôron na cii ôr kwagh môm tsô ter iti i Aôndo ga , shin er yange ôr Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu ac@@ in imôngo nahan kpaa . Kpa u hemban cii je yô , m ngu a ishimaveren i hemban cii i va lun uma gbem sha won shin tar . ” A@@ veren nga kpishi sha ci u mba ve lu a ishima i legh legh la cii . Ken injakwagh i iv@@ or i dedoo man i bo i Yesu ôr la , inja i a@@ vegher a injakwagh shon , a i nger shin heen ne ér nyi ? Mose ver se ikyav i dedoo i i tese se kwagh u i doo u se er shighe u mbagenev ve zough a aan a tom ken mcivir u Yehova yô . Lu u or a due ken ya u R@@ ah@@ ab@@ i yô , nana war mtim u gar la ga . ( Yo@@ s . Sha mimi yô , imba mlu u kwagh lun kposo kposo la una fatyô u nan sha u tar u̱ h@@ ôm kpaa . — Pasalmi 10@@ 4 : 24 . Gba u or u nan we or tom sha ikyev , man u i we nan tom la , vea fa vighe vighe kwagh u i gbe u una due ken tom shon la . Shi gba u ve mba uhar mbara cii vea fa ashighe a i gbe u or u i we nan tom sha ikyev la nana pasen or u nan ne nan tom la er tom la u lu zan yô . “ Or@@ kuran ” u Y@@ en@@ gen K@@ era V@@ i@@ e V@@ i@@ e I@@ ca a gba ga tsô tar u bo ne ua kar kera , nahan Tartor u Mesiya ua gema nengen sha uumace cii . ( b ) Ka akaa ag@@ enegh a ken ib@@ aver i sha inyom a nyi a tese ér , mbacivir Yehova mba lun per ken ji@@ jing@@ ii ? Shin alaghga a tindi u a loho sha In@@ tan@@ et , ú ú lu inja er ka u bo ga yô , kpa u bu@@ ghun u yô , maa ua hingir foto u iji@@ mba@@ gh u i er ér a de mir@@ en sha kô@@ m@@ pu@@ ta fele ga yô . M@@ fe u se lu a mi sha kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku , kua iwuese i se lu a mi sha erdoo u Yehova la taver ib@@ um@@ un yase i tilen sha jighjigh u nan wase her dông . Ka kwaghaôndo u nyi a lu a dooshima shi a suen ityav ga ? Hanma kasua yô , Anmgbian Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l a tindi ma i@@ pi@@ pa@@ abaver a kwaghôron u ken Bibilo . Peteru lu kaan ér nyi zum u a wa Mbakristu kwagh ér ve “ undu . . . ang@@ er@@ e@@ ke cii ” laa ? Ka sha igbenda i nyi nahan mbatamen mba ken Kristu ve lu ior mba i ne ve lu “ u@@ i@@ wua ” ? Una m@@ us@@ an uma u Wan na sha una va wa ken iy@@ av mbu Maria maa una er tahav mbu t@@ omov nav shin icighan jijingi na una “ sen ” sha Maria , nahan icighan jijingi shon una kura wan la sha er isholibo ia bende a na ga yô . Se fatyô u karen kwagh ne sha gbenda u ka i tsu@@ we mngerem shin ij@@ ôr la . ( Yohane 8 : 44 ) Hii sha aie u Satan er Adam man Ifa , gema ve hen Aôndo kera la je Satan hingir or@@ wu@@ an@@ or zan zan hegen . Nahan cii kpa , alaghga tsô u nenge er u lun a imoshima i eren tom ken or er ka or@@ shiada la tseegh yô , i tese ér or la nana dondo gb@@ end@@ atesen u imoshima i nan la ga yô . Ka kwagh u hanma inyom Mbashiada mba Yehova ka ve kohol imôngo sha iyange i Yesu kpe la , ve umbur je la . Ver nen ishima , kuran nen , gadia ne fa zum u shighe la una kuma ga . ” Ashighe agen ityom i ka se ngee a mi i eren yum ne ka i na se iyol@@ kpen fe@@ fa kua ishima i v@@ ôron kpaa . Er se lu nengen sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya yô , se luun a ian cuku i henen kwagh ga . ( Nenge foto u sha peeji 15 la . ) 17 : 5 - 8 . Kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Noa la yange doom kpishi ! ▪ Se fatyô u kaven Aôndo kpa ? “ H@@ ide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ku lu sha a ven nahan , sha er shighe á va kuma vough yô Una kende ne sha . ” ​ — 1 Peteru 5 : 6 ( 1 Mbakorinte 10 : 11 ) Nahan alaghga ú pine wer , ‘ Takerada u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia ngu a inja sha shighe wase ne nena ? ’ Mkaanem ma Mose seer ôron ne ma p@@ on mbamhen mba ken asema a ve la , ér : “ Shi tom u pristi kpaa ne mba k@@ eren@@ e ? ” Kpa , aluer se venda a venda ku@@ aa ser orgen nana de hemen se ga tsô maa kwagh k@@ ure@@ e ? 3 : 5 . A saan se iyol tsung u eren tom imôngo , nahan kure kure tsô se hingir vough sha hemen u Kristu la . Er nan ve i doo u se eren msen sha gbenda u ieren yase ia fatyô u b@@ enden a mbagenev laa ? 2 : 8 , 9 ) Sha nahan yô , a er nan ve Mbakristu vea nyôr ken m@@ mem u Aôndo , inja na yô , vea lu a kwar ken m@@ mem na ny@@ ian@@ a ? Er nan ú nenge ken ngeren mba i t@@ ér ne , shi ú ver ishima ú nenge er an@@ zaakaa la a pase kwagh u i lu ôron kwagh sha mi la vough ga ? Nenge ase kwaghôron u profeti ugen u Aôndo yange ôr sha kwagh u ior nav mba tsuaa mban yô . Aluer ka ú nahan yô , de se time sha igbenda i se ker shighe ke ’ uma wase sha u ôron Mkaanem ma Aôndo man kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke man mhen u henen ke ’ ishima kpaa yô . ( 2 Utor 5 : 1 - 3 ) Kwagh u wan@@ kwase ne er la ka ikyav i dedoo hen iky@@ aior i i suur sha Yehova ér a na ve ishimataver vea pase ati@@ ca ve man mba ve ze makeranta a ve imôngo kua mbagenev kwagh la . Ior kpishi mba yange Mbashiada za ve inya la yange kwagh gba ve sha loho la ga , mbagenev je yô ve hendan a ve jim . Mbagenev ken a vese ka ve fatyô u m@@ ough@@ on yemen sha ajiir agen shin ve yem ken iti@@ ar igen je kpaa , sha u za yôôn loho u dedoo sha ajiir la , er Marku kpa er nahan . Aluer se tagher a nyityô m@@ taver je kpa , Yehova una ungwa “ M@@ sen u sha jighjigh u nan ” u se er hen a na la . ( b ) A@@ heen ne p@@ ande msaanyol wase shinii ? ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) M kav mer aluer m soo u zuan a iwasen sha gb@@ end@@ atesen u Yehova , ú a tesen se sha dooshima la yô , a gba u me de akaa agen kpishi a m eren la . ( Mbaefese 4 : 22 - 24 ) Akaa a Mkaanem ma Aôndo ma tesen la aa fatyô u geman ior mba ve cie ashe vea hingir Mbashiada mba Yehova mba pasen kwagh a vangertiôr man mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor sha gbashima kpaa . — Yeremia 1 : 6 - 9 . Ken inyom i 19@@ 40 la , Mb@@ an@@ az@@ i lu hemen tar u Jam@@ an@@ i , nahan ve ngohol ti@@ ôn@@ tar u Al@@ s@@ ace - L@@ or@@ ra@@ ine hingir tar u Jam@@ an@@ i , nahan gomoti u he la kaa ér mbak@@ av@@ en@@ shigh cii ve nyôr p@@ ati u N@@ az@@ i . ( Ôr Duteronomi 7 : 6 . ) Se taver ashe iky@@ ôr sha er se gba m@@ ny@@ am ken jijingi ga nena ? Nahan Yehova ver mba ve lu a ieren i nan un kwagh la mgbegh@@ aa , sha u tesen ve kwagh u vea er yô , shi nan ve iember a ik@@ ighir shio . “ Mo man Re@@ be@@ k@@ ah se mba a ajiir a ka se soo u zenden shin nahan iky@@ e@@ ky@@ e gayô nahan mat@@ o zan her yô . A kaa wener , “ hiihii la , lum er ka mimi ga nahan . Tsô ior gba pinen mbampin , se di se lu nan ve mbam@@ lumun ken Bibilo , M@@ el@@ es@@ i@@ o gema lu ta@@ fin@@ ta wase . U shi seer sha iengem i Aôndo yô , kanyi Mbakristu mba i j@@ í@@ r ve ke ’ ishima mbara ve nengen a mini ? Mba ngeren akaa a gba u Mbakristu vea er yô , ve kure washika la sha mkaanem man , ér : “ Aluer ne ny@@ a@@ ghen akaa ne nahan yô , á kpe ne iyol je . A̱ shi nan kpa , yange ve lu mbatyomov , gadia hen shighe ne i lu a gba uumace ga . I@@ J@@ Ô I I G@@ E@@ M KW@@ AG@@ H K@@ ER YÔ Kpa or@@ maren u kaven kwagh yô nan@@ á gbidye kwar nan@@ á fa kwagh u a lu gb@@ ayol u wan@@ iky@@ und@@ an shon jim la , nana kera er kwagh sha ci u wanye la ngu son@@ don m@@ liam yum ga . U ngu nengen a uwegh ku Yehova sha akaa a a lu eren ken uma wou la kpa ? ( Marku 4 : 11 ) Se ôr ivur ne nahan u ver ishima u fa kwagh u a lu kwagh@@ myer ne kpa ? — Ka kwagh@@ myer u Tartor u Aôndo , u Yesu yange tese se ér se eren msen ser u̱ va la ! — Mateu 6 : 9 , 10 . M@@ nenge u Yehova nenge Eli@@ ab@@ i la yange kaha kposo a u Samuel nena , man kwagh ne tese se nyi ? U van@@ den henen sha kwagh shi ôron kwagh a wanye kundu kundu nahan ne una hemba wasen nan a u nyoon a nyoon ishima a nan la . M henen sha kwagh u aeren a yange m hii nengen a mi ken nom@@ om shin kwase wam ve a doom ishima la kpa ? ’ Ka u ape wuese Yehova kpa ? Icighan jijingi wase Paulu hingir u ôron kwagh nena ? Shi yange ve yevese a@@ yem la ve kure a doo doo kpaa . ( Pasalmi 37 : 11 ) I@@ kp@@ elaior i lun ij@@ en ia kera lu ga , gadia “ iy@@ i@@ av [ mb@@ ia ] ngee shin tar sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ v je kpaa . ” Kpa Peteru kaa ér : “ [ H@@ we wen ] a̱ lu or u ken myer u ken ishima la , a h@@ we u saan ishe ga , u ishima i legh legh man u lun ving la ; ka kwagh u hemban sha mnenge u Aôndo je la . ” Nahan kpa as@@ ande a ior agen hen gar u Li@@ se@@ t@@ era nenge ér ka mba@@ aôndo ve ve hen a ve ga ; yange ve fa ér ka uumace kpôô kpôô ve ve u pasen ve loho u doon tsung ye . Ve yem ken ze@@ ge ic@@ ile i R@@ ho@@ de i ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i C@@ ar@@ ol@@ ina , ken tar u Amerika , ape kwagh hemba gban sha mbap@@ asenkwagh la . Sha tar jimin cii nomso man kasev mba ve lu ati@@ ca kuma er m@@ iliôn 48 nahan . ” Sha igbenda igen yô , m@@ til u tilen sha mimi ngu er g@@ ir u i maa i kase ya cii i tser sha u a yange mbaaferev , kua akaabo u̱ nyôron ken ya la , nahan a kura mba ve lu ken ato u ya la yô . ( Anzaakaa 1 : 11 – 19 ) Shighe u Orkristu nan de mbak@@ ov mba nan@@ egh ve mgb@@ egh nan ken ijime u eren kwaghbo yô , u gba tôvon kpa alaghga hen shighe la nan yer inja or i nan lu jim yô . ( Genese 1 :⁠ 2 ) Shi ka icighan jijingi ne Aôndo yar tom a mi , mgbegha iorov 40 , nahan ve nger mbamhen nav ken Bibilo ye . I ôr kwagh u mbagenev mba ve civir Yehova sha shighe u E@@ no@@ ki la ga , kpa ikyav tese wang ér lu un tswen , gayô lu môm ken ior kpuaa mba ve civir Yehova hen shighe la yô . P@@ ase mzeyol u or@@ sule u i er kwagh na ken injakwagh ne a tagher a mi la man gbenda u a tsough u nengen sha mzeyol shon la . Hii nan i lu kwagh u injaa u dondon ikyav i Yes@@ u@@ u ? Yesu yange kaa ér : “ I@@ y@@ ôngo Y@@ am ngi ongo imo Y@@ am , Mo kpaa M fa i , ngi dondon sha a Mo kpaa . M wasen u kôron mbai@@ v mba ken gar u Mo@@ sc@@ ow shi yange m za kôron num sha ajiir a i lu eren ayôôso ken tar u Rus@@ sia cii . Yesu yange ôr ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la ér : “ Saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol , gadia á zung@@ we ve mhôônom . ” Kwagh ne a̱ na se m@@ sur@@ shima man iember kpaa . Kwaghôron u profeti u Amo@@ shi la ngu a loho u vesen u nan mba ve lu a ase@@ ma@@ am@@ imi cii ishimaverenkeghen . Bibilo i í lu Mkaanem ma Aôndo la lu a kwaghwan u hemban cii sha ci ve . K@@ era lun a ko@@ bo ga yô , a c@@ in a hide hen Yehova a an@@ z@@ ô iyol po@@ o . ( b ) Kanyi se fatyô u henen sha m - er u yange Mb@@ al@@ ev@@ i eren ityom kposo kposo laa ? Zum u Yesu ts@@ eng@@ ap@@ asen kwagh u una va er sha shighe u mkur la , a kaa ér una ver nongo u ua naan ior “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” yô . ( Mat . ( Yobu 1 : 7 ; 2 : 1 , 2 ) Shi ken Yobu 38 : 4 - 7 di i nger ér “ ônov mba Aôndo cii ger am@@ o sha iember ” shighe u Aôndo “ tim im@@ aagh ki taregh la . ” Gba u kwagh ne a gema gbenda u se nengen Yesu kua atesen a na laa ? Nahan ka nyi je vea zua a mini ? Mba@@ kp@@ enev jim yô , mlu ve ngu nena ? ’ A@@ kur@@ aior ne aa fa shin aa fa ga kpa nga eren akaa hegen a a yem a ve zan zan vea za tagher van@@ ger a Aôndo yô . I@@ ca a gb@@ aan ga yô sule u or@@ sule ne u kuma u su@@ nd@@ an . I ta se icin ér se de zough kwagh “ sha i@@ gb@@ ur i môm a or u nan ne jighjigh ga , imôngo ga . ” Nahan , aluer se mba a atô@@ akyaa a injaa a nan ior jimin cii icivir yô , doo u se hemba nan mbananjighjigh a vese imôngo icivir ga he ? — Yoh . Aôndo u hemban ken mba@@ aôndo mba Mbaromanu civir yô , lu J@@ up@@ it@@ er , u iti na igen lu O@@ p@@ tim@@ us Ma@@ x@@ im@@ us , i nengen un ér a hemba doon shi hemba ng@@ un a tahav cii la . ( Mateu 1 : 21 ; Luka 1 : 31 ) Yehova na se myom sha tom u Yesu er la man ku na u á kpe sha u nan naagh sha ci wase la , nahan kwagh ne kure sha inja i iti na la vough . — Yohane 3 : 16 . Mba z@@ ô@@ mon a mbamhen mbaiorov kure kure . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Kwagh@@ pasen ken iliam i sha ave i í yer ér B@@ ra@@ z@@ il@@ ian S@@ ign L@@ angu@@ age la , ken gar u R@@ i@@ o de J@@ an@@ e@@ ir@@ o Kpa kwagh ne gande u or a er ga . Mbashiada mba Yehova mbagenev ngise ve lu mba man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov , mbagen lu mbah@@ un@@ den m@@ sô@@ rom , shin mbai@@ dy@@ ar@@ ev shin mba nôngon num shin mba - iv shin mba@@ eren@@ aie . Yange se naan ior icivir sha m@@ kaan kua sha ieren kpaa , nahan kwagh la wase se kpishi u pasen kwagh a ayôôso shio . Se soo ser mbayev asev mba kiriki ve lu er Mbakristu mba ken F@@ ilipi , mba Paulu wuese ve sha ci u ve waan kwaghôron u Yehova ikyo a mk@@ ighir shio la nahan . 1 : 11 ) Shighe kar yô , Mic@@ hi@@ k@@ o va vôso anmgbian u fankwagh ugen , nahan saan un iyol er yange wa ishima yô . Gadia ka an nan fa mhen u T@@ ere ? Shin ka an nan lu or u wasen Un kwagh@@ h@@ en@@ ene ? PE@@ E@@ J@@ I 18 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20 , 7@@ 5 Ken ashighe a ase ne kpa , se nenge er ajiir a pasen kwagh a lu seer a seer yô . Yesu ta icin ér or u nan we kwagh ishima a an@@ ngô u nan yô nan ngu eren isholibo i vesen . Yesu yange venda a n@@ aa ? Ka nyi se fe sha kwagh u “ u@@ iyua mba been ior angev ” mba i na Mbakristu mbagenev sha ayange a mbaapostoli laa ? Se mba ken tar u nomso man kasev kpishi ve lu “ mb@@ al@@ un wang ga , man mb@@ al@@ un a dooshima ga ” yô . S@@ aa or a hide a iyol i nan ijime nan@@ á ver ishima sha mkaanem ma Aôndo ma profeti la hegen cii man t@@ so a kua a kar ihy@@ ongo ye . M@@ h@@ ôônom kôr un a we sha ican you la shi ngu nengen sha a we kpaa . ( b ) Akaa ne aa karen kera yô , se nyôr ken mlu u nyi ? ( B@@ ugh peeji u hiihii u ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i la , nahan nenge ape i nger ér M SO@@ O M@@ ER I V@@ A H@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O A M@@ O la ) ( Ôr Mateu 6 : 30 - 34 . ) Zum u isharen ka i j@@ ile iyol kera yô , i gema i mar isholibo . I@@ sho@@ li@@ bo di ia va vese yô i gema i dugh ku . ” ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 19 , 20 ) Sha kpôô yô , u lun “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo ” ken tom u tesen ior Bibilo , u se lu eren u tar sha won cii ne ka kwagh u civirigh tsung ! — 1 Mbakorinte 3 : 9 . 48 : 14 ) Or@@ henen Yakobu u lu Orkristu la kaa ér : “ Kwagh@@ fan u a dugh Sha yô , hiihii ka u wang , shi ka u bem kpaa , man u sar sar , man u n@@ orom ikyaa ga , a iv a mhôônom ma zungwen kua atam a dedoo , ka u s@@ angen sha dooshima ga man shi u im@@ ang@@ er@@ egh kpaa ga . ” — Y@@ ak . A nger ér : “ U@@ sha mba ve lu hegen kua tar cii , ka sha imo la i môm i môm man i ver shi i kuran ve sha ci u usu , zan zan á va kuma sha iyange i iji@@ righ man mtim u mba ve vende Aôndo la ye . ” ( Mbafilipi 1 : 9 , 10 ) I@@ t@@ yom i mbakur@@ an mba sha ikyev i Yesu mban ve lu a mi ne kua u hemen ken tom u i@@ vangeli man u tesen ken tiônnongo man u kuran iyôngo i Aôndo tsembelee la kpaa . — 1 Timoteu 4 : 16 ; Mbaheberu 13 : 7 , 17 ; 1 Peteru 5 : 2 , 3 . ( Mbaheberu 10 : 22 ) Mkaanem ma i er heen ne ma tese gbar gbar er yange i naan naagh sha ikyev i Tindi la yô . “ Nenge , Tor Wou Ngu V@@ an ” Í W@@ a Se A@@ go T@@ sema T@@ sema u H@@ endan A Diabolo Sha ayange a mbaapostoli la , Mbakristu zua a mtsera sha ikyev i tar u Mbaromanu . Mayange i de hungur we er i doon Satan u yaren tom a mbamzeyol asev sha u t@@ ul@@ en se ér se de u pasen loho u dedoo shin se de u dondon atindi a Aôndo nahan ga . Shighe u ve lu yemen sha gbenda la akaa a vihin er kpishi . Yehova yange eren kwagh a ve sha mimi shi waan ve ikyo vough er mbamaren ka ve wa wan ve ikyo nahan . ( 2 Samuel 12 : 11 ) Er nan ve Yehova kaa ér una er kwagh a na nahana ? Yange mba gem ngeren mba ve k@@ um iyenge er 3@@ 8@@ 0 la yô , mbat@@ im@@ en sha akaa mase kaven ér ngeren mbara lu iliam i ator a Mbai@@ gipiti ( A@@ m@@ en@@ ho@@ te@@ p I@@ I@@ I man A@@ k@@ h@@ en@@ at@@ on ) kua ity@@ artor i Mbak@@ an@@ aan . Kwagh u vesen ugen u i gbe u uumace vea lu a mi yô , ka gomoti u dedoo . Ior mban mb@@ á nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon ne sha ci u mb@@ á ior mb@@ à civir Yehova yum ga . Ishim@@ a@@ verenkeghen ne shi i doo ts@@ ôô ! Kwa@@ gen la m nyôr ken sh@@ ôô@@ p@@ u igen mer me yam kwagh , kpa i z@@ end@@ am ér mo m due kera . He@@ en ne Yehova tôô Iserael kar sha wanye u kiriki . In@@ i@@ ongo I Be@@ en M@@ akeranta U G@@ ile@@ adi I Sha K@@ wa 1@@ 23 Er se lu ken ashighe a ican yô , mbacivir Yehova mbagenev tagher a atsan a vihin kpishi a ka a na asema a vihi ve shi ve hingir gb@@ u@@ u kpaa yô . 24 : 15 ) Ken tar u he la , vea nenge a akav kpishi a a tese er i doo u wan ayol a ase sha ikyev i hemen u Yehova yô . ( Aerenakaa 2 : 21 ; 4 : 10 - 12 ; Mbaromanu 10 : 13 ) Ka ve pase ke ’ Bibilo vough vough e̱r i lu Tartor la tseegh ú lu ishimaverenkeghen i uumace mba ican i tser ve ne yô , shi ve tese er hegen je kpa akaa aa lu gu@@ da aluer se dondo akaawan a Aôndo yô . ( Aerenakaa 2 : 1 – 12 ) Lu sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i ne nongo u Kristu , kua tom u pasen ior mba lamen ijô kposo kposo kwagh sha tar jimin cii la hii ye , man zan zan hegen kpa mba eren u her@@ egh . I@@ mba@@ or la nan nengen kwagh u Bibilo i er ken 1 Yohane 2 : 17 la be@@ elee ga , i kaa ér : “ Tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” Mbakristu cii mba wasen u geman ior hingir mbahenen nena ? Se fa ser ica a gba ga tsô Aôndo una va a “ iyange i iji@@ righ man mtim u mba ve vende Aôndo la ” sha bo@@ tar ne . ( 2 Pet . Sha nahan yô , doo u mbatamen vea hide a ayol a ve ijime shi vea er tom imôngo ken mzough . Paulu yange er nena ? Kpa Amo@@ shi shi ôr kwaghôron u profeti kaa ér , nyityô or ken Iserael u nan hi@@ di hen Aôndo cii yô , nana zua a iveren . A v@@ ôr kpishi , nahan a za tema hen it@@ ine i kon u y@@ uni@@ per , man lu di kon u waren lun a m@@ ure hen tar u lun gb@@ ur@@ um@@ aa ne cii je la . — 1 Utor 19 : 4 . Shin er se lu mba@@ van@@ nya shi se fa zwa F@@ r@@ en@@ ch kuma se ga nahan kpa , se kav er ior mbara fa kwagh shi ve ngohol mba@@ van@@ nya kpaa yô . ( Ps . 8@@ 9 : 14 ) Tartor u Mesiya la ua va vihi , nahan shi a gba u a kar a u k@@ er@@ aa ? Iky@@ uryan igen i tese ér kwagh a lu nahan ga . M sôn Fran@@ ci@@ sc@@ o Bibilo , nahan a nam Bibilo môm kua takerada u i yer ér The Tru@@ th That Le@@ ads to E@@ tern@@ al Li@@ fe la . 5 - 8 . mba he@@ v ken uwegh ku gen@@ egh . Yange de@@ en ér ieren i g@@ es@@ egh@@ ee i mbagenev la i̱ bende a inja na i dedoo i yange lu a mi sha mcivir u civir Aôndo la mayange ga ; se kpa se na ian ga . 22 : 5 . U zuan a inyaregh shi eren kwagh a mi la ka kwagh u hange hange ken uma . M@@ lu u ufoto mba iji@@ mba@@ gh kpa ngu geman . Nahan yô , aluer Yehova na u iwasen i kwagh a gba u sha mi la yô , mayange i de taver we u ngohol i saan saan ga , hemban je yô , shighe u u lu ken ican yô . ( Ps . • Aluer se a soo u tilen sha mimi yô , ka akaabo a nyi i gbe u se fa shi se palegh á ? Yesu yange tese ér “ nongo u Kristu u Aôndo ” ua eren kwagh sha inja man ken ij@@ ough@@ ave nena ? ( 1 Timoteu 6 : 20 ; 2 Mbakorinte 11 : 13 – 15 ) “ Mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh ” mba “ ve venda kwaghôron u TER ” la s@@ enge ér kwaghfan u taregh ka iwanger , nahan aluer u ngu a mfe u vough u ken Bibilo ne yô , una wase ú ú palegh kwaghfan u taregh la . — Mateu 11 : 25 ; Yeremia 8 : 9 . 1@@ 28 : 3 , 4 ) Sha shighe la , kwase u O@@ ri@@ serael yange nana mar ônov ga yô , nan pav a kwase la sha at@@ ser@@ egh . N@@ ana ôr ior mba nan mba ve lu ken kwaghaôndo ugen , shin ve eren kwaghaôndo ga ku@@ aa la kwagh nan ve , a kôr ve ken ishima ? Mbakristu kaha kposo a ior i tar ne sha kwagh u ieren i n@@ di@@ ar alegh a y@@ av@@ a@@ or la nena ? Ka inja er Bibilo i ken zwa Jam@@ an@@ i i yange i hii ngeren iti i Yehova ker yô , lu i or@@ i@@ vangeli u mba R@@ oman K@@ at@@ oli@@ k@@ o u duen iti tseer tseer u i yilan un ér Jo@@ han@@ n E@@ ck nger i war kuman anyom 5@@ 00 hegen ne . K@@ e ’ zwa Grika yô , ishember igen i i lu hange hange ke ’ m@@ civi@@ ra@@ ôndo yô ka le@@ i@@ ·@@ t@@ our@@ ·@@ gi@@ ʹ@@ a , i̱ í gem í nger ke ’ New World T@@ rans@@ lation ér “ tom u eren ior ” la . Shin er vor u Yesu ta la kpishi ume atam ga nahan kpa , hemba veren ishima sha kwagh u dedoo u un lu eren la . Tsô a nan@@ de a na ér , “ kanyi u lu eren ken iyou ve i lu kwagh u ú due sha won ga ? Jigh@@ ilii yô , Aôndo iv B@@ ase@@ le@@ l man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i a mfe u eren tom u gba u vea er la cii . — E@@ ks . Mbakristu mba mimi cii nengen ér sen@@ e@@ ma ka kwagh u hông@@ or@@ ough . . . . Shi a nger ér : “ Ity@@ akerada i mbat@@ esen atindi a Mbayuda . . . pase se er yange i y@@ aan P@@ ase@@ ka cii man i va hembe T@@ em@@ pel , ken inyom i 70 la tsô kpaa ga . ” Mkaanem ma Aôndo Ma Hemen We Shighe u Ú Lu Ts@@ wen Yô 2 : 22 ) Mayange de lumun wer imba kwagh ne i er u ga . Shighe ugen mngerem ka ma ban , shighe ugen usu u lu ga , shi shighe ugen y@@ av mbu nyoon se , kpa se mba henen Bibilo a ior kpishi , er se soo la cii ! ” T@@ ime sha kwagh u a lu erdoo la , man er una fatyô u b@@ enden a no@@ mbor yô . ( Aer . 4 : 13 ) Nahan shighe u se lu eren tom ne yô , ka kwaghôron u profeti je se lu kuren ye . ; C@@ z@@ y@@ z@@ y@@ k , J . Yobu yange taver ishima ken ts@@ wam man i@@ pi@@ la i vihin tsung i tagher a mi sha ikyev i Satan la . Ka imba Aôndo u ú soo u civir ne ga he ? ○ S@@ aven ôron kwagh u i hen la 18 , 19 . ( a ) Kanyi i lu keghen mba ve lu hendan a hemen u Yehova laa ? M@@ akeranta u vesen ugen , u í yer ér The L@@ anc@@ et and Un@@ i@@ vers@@ ity C@@ ol@@ le@@ ge L@@ on@@ don la yange u due a ib@@ aver ken inyom i 200@@ 9 ér : “ M@@ tse@@ e u tar u lu tse@@ en g@@ anden ikyaa inya shi u lu nd@@ ôh@@ ôr g@@ anden ikyaa inya la ka zayol u hemban cii , u nan uumace angev sha tar ken derianyom u sha 21 ne . ” Lu wan na u hiihii je ne . Or@@ ngeren ugen pase inja na ér ka “ kwagh u i er a er sha dooshima , i ôr a ôr sha zwa tseegh ga yô . ” Adam man Ifa yange mba gbe ken isholibo nahan maa Yehova pase gbenda u una kar a kwaghbo u i@@ he@@ mb@@ e@@ ato ve i ve a mi la kera yô . Kpa er hegen m pase ve yô , k@@ am er i shi@@ ri@@ m ikyav mba y@@ uh@@ wan mbi m tee sha ak@@ ende nahan . Mbagenev yô , ka ve hingir u nengen a iwasen i tsombor ve man ak@@ ar a ve shin averen agen a ve zough a mi la zum u ior mbara , shin akaa a ve lu a mi la , a kera lu ga la tseegh . Lu a zayol u nan un ishim@@ avi@@ h@@ in kpishi . Hanma ve yô , saan nan iyol , kpa saan ve cii iyol sha igbenda kposo kposo . Mkaanem ase@@ m ma a fatyô u taver mba civir Yehova mbagenev ishima . “ Tsô á bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe , man á bugh mbak@@ on@@ don@@ ato ato . I@@ mba mlumun la alaghga ia na or a hen ér ka ior mbagen ve ôron we kwagh u ú er ye , sha nahan yô , ú ngu môm ken mcivir u im@@ egh . • Kanyi kwagh yange i er ve hingir u Mbayuda mba ve lu Mbakristu la vea zua a ian i waren mtim u Yerusalem laa ? ( 2 Mbakorinte 3 : 5 , 6 ) Man mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev vea ôr nyityô kwagh kpa gba u se za hen ijô i ngise í nger Bibilo a mi la sha u va hingir mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo ga . 1 : 17 ) Nahan kpa , Yesu gema tsua u yilan Yehova ér “ Ter . ” Í mase nan ve takerada u tesen ér ve bee makeranta u m@@ ishen shi i na ve ajiir a za eren tom m@@ ishen her kpaa . • Satan yar tom a i@@ heen sha u una nôngo yô , una vihi m@@ til sha mimi u Yobu man Yesu nena ? A gema uma na u vough la a na sha ci u uumace cii . Ken iwer 18 i Ar@@ ne mase lun uma la cii , lu sha ga@@ mbe shi i gba u a nengen sha a na hanma shighe cii . Doo nengen kpe kpe ! Aluer ú hen sha mbamzeyol mban nahan yô , vea wase u , u gbidye kwar sha kwagh ne sha inja . — Anzaakaa 13 : 16 ; 22 : 3 . Shin er mbatomov mbara yange ve fa ih@@ wa i ter ve una hide ga nahan kpa , ka keng je yange vea fa tugh mbu una hide la . Kwagh ne tese kwagh u una fatyô u eren ikyurior i gban ah@@ on jimin cii yô . 31 :⁠ 6 ) Mkaanem mara taver mo ishima kpishi ! Gba u se soo un kwagh a shi sha mi ga . Mbagenev ka vea tese icivir sha shighe wase nahan , i doo se sha ci u nyi ? Ka una er nahan i vi@@ him kpishi ! Kwagh ne tese ér hanma or u nan de u henen Bibilo shin ku@@ mban imôngo a ior mba Yehova cii yô mba@@ it@@ yomov vea haa nan kera er ish@@ u i bo la nahana ? T@@ or@@ kwase u She@@ ba yange mough ken tar na zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ ,@@ 4@@ 00 va u va karen Solomon “ sha mbampin mba c@@ imin . ” Sha iwasen i icighan jijingi u Yehova yô , ica i gba ga tsô ve iv Yerusalem a ityesen ve . ( Aer . Ken inyom i 19@@ 50 la , i t@@ indi@@ m hen gar u H@@ a@@ ar@@ le@@ m . Aluer kwagh ngu a vande eren we nahan ga yô , alaghga a taver we u lumun . 32 Iyange i He@@ mban Hanma Iyange I@@ gen Cii Ka gbenda u nyi u hembe lun vough cii u se ngohol icighan jijingi u Aôndo ? ( 2 Mbakorinte 11 : 14 ) Nenge ase ikyav i tesen sha kwagh u tar u eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav , ú tesen an@@ umbe sha tele@@ v@@ ishen , kua us@@ ene@@ ma man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v man akaa a ngeren a nger la . Shin er soo u civir Yehova kpoghuloo nahan kpa , tom na u eren u@@ fi@@ im la na yô , taver un kpishi u eren kwagh ne , nahan vihin un tsung je . Hanma shighe cii yô , ib@@ aver i inyom i tom ka i lu sha kwagh u tom u inyom i i sember karen yô . I@@ ̱ K@@ aha K@@ po@@ so a Dooshima man Ieren i Mimi 19 : 24 , 30 . Vea zua a m@@ sur@@ shima u ve keren la han@@ a ? Se ember kpishi sha er nyian ne i gem Bibilo ne jimin cii shin a@@ vegher a i̱ ken ijô 38 shi i gber i̱ í hembe u@@ kô@@ pi 10@@ 6@@ ,@@ 4@@ 00@@ ,000 yô . Ior udubu udubu mba ken ityar kposo kposo nyôr mkohol ne imôngo ken ag@@ ar at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin . Yehova er se ijir sha mimi wase , er Davidi a ôr nahan . Or@@ pasalmi ugen yange va nger kwagh sha akaa a yange za hemen la ér : “ K@@ pas@@ h ! 18 : 25 ) Aôndo hii tom sha kwagh ne ken dooshima , a tindi Wan na u môm môm la shin tar . Kanyi i tese ér icighan jijingi lu eren tom jighilii ken uma man tom u Wan u A@@ ôn@@ doo ? 14 , 15 . ( a ) Ior mba Aôndo cii mba a “ ish@@ ô ” sha nyi gbenda ? S@@ op@@ hi@@ a : Een , mkaanem mara tese nahan . Mkaanem ma ve ne la ma due ke ’ ishima ve shin ka di sha ity@@ umb@@ u@@ z@@ wa@@ a tse@@ egh@@ le ? Er nan ve se uumace se fatyô u hemban nan Aôndo icivir aa akaa a i@@ gbe@@ tar a lun a uma ga laa ? Aluer mbak@@ ov mba wan@@ ye@@ kwa@@ or mba kighir nan ér nana ma mci@@ mb@@ im dang dang shin nana ma m@@ sô@@ rom kpishi shin nana er idya , man mbamaren mba wanye la mba nôngon ér vea kôôm mhen u nan , nana nenge er i doo u eren amba@@ akaa la ga yô , doo u a na mbamaren mbara ib@@ oo ? K@@ am@@ er@@ on : M soo u wuese we sha akaa ahar , J@@ on . Ashighe kpishi ka nan nzughul a ats@@ an@@ aior kua mba ve lu a or u wasen ve ga la . Se mba nengen m - iv u kwaghôron u apostoli Paulu ôr ér : “ U@@ d@@ ang@@ mbaiorov man mbat@@ su@@ gh@@ un@@ ior vea yem hemen hemen vea hemba vihin a vihi kwagh . U fatyô u ôron ngeren mban sha In@@ tan@@ et , hen ijiir i w@@ w@@ w@@ .@@ wat@@ ch@@ to@@ wer@@ .@@ or@@ g la . S@@ ea lu a imba kwaghyan ne ga nahan ma se er nena sha wono ? Ken ngeren ne , se lu timen sha ieren na i hiden a iyol ijime man i mhôônom ma kôron la ; ken ngeren u dondon la di se time sha kwagh u ishimataver man mkav na la . ( Yosua 1 : 7 , 8 ) Ka sha ci ve jim je Bibilo i ôron i hembe lun a “ inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa ” ye . — 2 Timoteu 3 : 16 . Ka nahan ve , Bibilo i yer Yehova Aôndo ér “ Ter ” ye . Kp@@ en@@ ga ve ne za iky@@ ura kpishi , je ve tôô ior mbagenev tom . Jijingi la wasen se sha gbenda u vesen ken tom u pasen kwagh u Tartor u se eren hanma shighe la . ( Yobu 14 : 1 ) Alaghga u ngu or@@ maren u ú lu nôngon kwagh tsung sha u tesen mbayev ou akaawan a ken Bibilo yô . M@@ k@@ ur mgb@@ ôgh@@ om@@ ô ? Mic@@ hel@@ le : To@@ o , me tese ikyav nahan tsô alaghga a wanger we . Tsô pro@@ fes@@ ôr vea kwase na gba keren or u nana esen ve iyou yô , ord@@ as@@ enda ne maa na ve ian ér ve tsua or@@ kwar u kwase môm . Ne uter , shighe u i gbe sha mi cii , mough nen tugh , na nen wan kwaghyan shin m@@ us@@ an nen un ib@@ y@@ ôr , sha er kwase wen una mem yô . Nahan lu u se tsua kwagh u yange taver se u tsuan yô . Paulu yange pase ken avur ne wener , ken atô@@ akyaa a yange Aôndo na amba a u@@ iyua ne ken tiônnongo yô , lu sha u se cii se̱ ‘ va kuma sha mzough u ken jighjigh u nan man mfe , ’ shi se̱ hingir ‘ u@@ ig@@ y@@ an@@ den@@ mbaiorov ’ shi ‘ se lu a m@@ lu@@ yol u Kristu la ’ kpaa . Ka H@@ an Ú Z@@ ua a B@@ em@@ shima ? Kpa u z@@ eren ungwan shin nengen á la una fatyô u been ve mciem iyol kera . Se zua a mlumun sha mbampin mban ken an@@ zaakaa ahar a Yesu yange ôr yô . Sha nahan yô , ngu a ian i wan se atindi shi pasen se awashima u i gbe u se lu a mi ken uma wase la , shi tesen se er se kure awashima shon yô . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , mbap@@ asenkwagh seer iyenge kpishi ken D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic man Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e kua Na@@ j@@ er@@ ia . * ( Anzaakaa 20 : 5 ) Heela tseegh ga , de lumun wer ieren i mbagenev i̱ yange ú u ôron ve akaa a a doo ú yum la ga . ( b ) Mbah@@ enen mbara yange ve tsua u eren nyi , man lu nyi i due k@@ ere ? Ú kange ishima hegen u eren sha ishima i Aôndo vough ken uma wou cii er ú tsough u eren nahan la kpa ? U lun a mkav sha akaawan a Bibilo shi yaren tom sha mi la taver hemba u dondon atindi a i we yô . ( Luka 10 : 2 ) Saan se iyol hegen kpishi er ‘ ikyurior i ng@@ een ’ iyenge , i̱ mba i shigh ve mkurem la i lu hemen se shi ‘ mb@@ as@@ und@@ av ’ kpa ve lu ng@@ een seer a seer yô . ( Yes . Se er ú zan zan mk@@ ur@@ tar je . Nyian kpaa , aluer mbamaren mba a gbashima sha tom u pasen kwagh yô , gbashima ve la una wase ônov vev mba nomso man mbak@@ asev kpen kpen , una mgbegha ve u eren tom i@@ vangeli ne sha gbashima ken uma ve cii . 7 : ​ 9 , 13 , 14 ) Gba u se dondo ikyav ve i dedoo la . ​ — Mat . Dooshima ka a na se soo u eren akaa a doon a mbagenev . ( Rom . Shi ve tagher a mba@@ vendan mimi zum u ve lu eren ityom i taver yô . M lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin tseegh hen shighe ne , kpa ka m umbur er yange i saan mbamaren av iyol kpishi u ôron akaa a mimi a ken Bibilo a ve sember zuan a mi la . ( b ) Mba@@ yev vea dondo ikyav i Yesu la nena ? Nenge ase akaa a a ne ve Yesu a kom u hemen yô . Kanyi kwagh se er sha u kôôm kwagh ne ? Ka kwagh u injaa u nyi yange Yesu ôr a mbahenen nav zum u a mase shin vea ve sha kpo@@ you u sha laa ? 7 , 8 . ( a ) Ka akaa agen a nyi se hen ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u ort@@ ani@@ vor u y@@ av laa ? Yehova ‘ Un@@ du@@ m Ga ’ Ka ikyav i nyi Paulu yange na i tesen ér Yesu nder shin ku@@ u ? ( b ) Mba a nder ve la vea hii uma u he nena ? ( Yohane 1 : ​ 19 , 31 ; 3 : 22 ; 4 : ​ 1 - 3 ) Yange ior fa kwagh u batisema u eren nahan ne ken Yerusalem cica cii . U ôr kwagh u ihy@@ ur@@ an i í due sha , lu er “ ij@@ ever@@ ahumbe ” man “ ini@@ ombor ” i lun “ er ka i usu ” la nahan , kanyi u hen ken ishima you@@ we ? I due a ngeren u pasen kwagh u uma u J@@ ack Na@@ than ken Iyoukura i zwa Buter , i Se@@ te@@ mba 1 , 199@@ 0 , peeji 10 - 14 . I@@ b@@ aver i kwagh u angev mbu i bee or ne sha ivande ne ar a Mbaf@@ ar@@ ishi mbagenev mba kwagh u mimi doo ve ishima ga mba ve vande wan kwagh ayol a ve ér or u nan ne Yesu jighjigh yô vea dugh nan ken shin@@ ago@@ ge kera la . A@@ ka@@ a@@ ôron a a tese kwase u lun a inja la mase kuren ér : “ Na nan sha atam a ave a nan , man ityom i nan i̱ wuese nan hen ih@@ in@@ d@@ ag@@ ar . ” — Anzaakaa 31 : 31 . Kwase na kaa ér : “ Or@@ ya wam lamen kpishi ga . ( 1 Timoteu 5 : 11 - 15 ) Aluer kwase Kristu nenge ér ka i taver nan ga u nyôron iyol ken kwaghôron u una fatyô u van a ang@@ er@@ e@@ ke yô , doo u nana yar tom sha kwaghwan u Paulu a we ér kasev “ ve̱ de lu mba@@ ang@@ er@@ ev ga , ve̱ lu mbak@@ und@@ un@@ asema ” la . Mbashiada mba Yehova umiliôn imôngo sha tar cii mba nôngon kpoghuloo ér vea dondo kwagh u ve hen ken Bibilo la . Yesaia yange er kwagh u “ iky@@ ondo i cir@@ in ” been cii yô , a kaa ér : “ Una tim ku sha won kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii . ” Aôndo wa Tindi ér a̱ naan naagh yô , i na ve ci ken naagh kura , nahan kpa kuma ve ga , zum u a nan@@ den naagh yô , ve tindi ma or@@ tom ve ér nana za ngohol inyam i k@@ ô hen or u nan@@ den naagh la , cii man i mase nan@@ den ah@@ ôm a inyam la nan naagh ye . Aluer se mba “ eren kwaghbo , ” se gema ishima ga yô kwagh ne tese ér nyi ? Man kwagh ne ka ian i doon kpen kpen . • Shighe u Yosev man Mose man Yosua man Samuel be@@ e@@ yol la ve taver jighjigh u nan u mba ve civir Aôndo imôngo la nena ? Aôndo soo ér mbamaren ve tese ônov vev kwagh na , shi a soo ér ônov kpa ve ungwan imo i mbamaren vev . M@@ cie u Mary cian Aôndo la wase un lu a imoshima i wang , nahan ica i gba ga je maa a er batisema . Se fatyô u ôron ken mkaanem m@@ agen ser , aluer u tsua kwagh u u soo u eren ken jijingi la yô , doo u se zua a msaanyol sha u eren akaa a aa wase se u eren kwagh shon la . Ve zung@@ ur ayol a ve ve gba ken mee u Satan a h@@ ônon la . ( Genese 2 : 16 , 17 ) Lu@@ un er yange nom man kwase u hiihii la vea ongo imo i Aôndo yô , ma ve tese ér ve sue hem@@ en@@ tor u Yehova . Shin a hemba un u kaan a ish@@ u la ér i̱ za su@@ wa or shon u i men laa ? Ka kom iyange i Sat@@ i yô , ior mban cica cii kohol ken a@@ de@@ da u lun ha@@ av p@@ aa p@@ aa , ve hemba iyenge 3@@ 00 ; ve tema sha u@@ ben@@ ci man mk@@ ôn@@ om ma ro@@ b@@ aa . Kpa gema ka kwagh u Yehova a tsough ér una er sha ci u uumace man tar ne er yange soo ér i lu sha hiihii la . U tesen ikyav yô , Paulu man Yakobu kua Peteru vea Yuda mba ve kpa ve nger Bibilo la cii ve kaa ér ve mba ikp@@ an i Aôndo man i Kristu kpaa . Ka sea fa mimi mba sha kwagh u Tartor yô , i gba u se kpa se pase mbagenev shi se tese ve akaa a injaa a se fe la . Sha nahan yô , Davidi nger sha jighjigh u nan man vangertiôr nahan ér : “ Ka ken Aôndo man sé eren aka@@ age@@ egh ye ; gadia ka Un , Una nd@@ yar mba@@ ah@@ end@@ anev asev shin angahar ye . ” Or ka nana za lu vea mb@@ aior ken ica hi@@ in@@ ii yô , i lu nan ican kpishi u dondon aeren a ity@@ ôô a ve . ( Pasalmi 5@@ 2 : 1 - 5 ) Aôndo shi wase se u lun a ishimaverenkeghen ser , ica a gba ga tsô una bee a akaabo a ifer i ve mba un doo ve ishima a mi la cii . 4 : 14 . 2 : 14 - 17 ) Sha nahan yô , Yesu er tom na u wanger tempel la shighe kar . Er hen Yehova kpa i lu nahan , se kpa ka i doo se kpishi u eren erdoo hen mba kwagh a tser ve la . ( Marku 13 : 10 ) Yange i suen tom u pasen kwagh u Mbakristu mba tsuaa la sha u@@ iyua mba ior naan sha asema a ve la . G@@ uda va un kpuaa , maa shi hide vihi un iyol , shi gba angev mbu kpen alegh kpaa . Kape i er kwagh sha iyol i Yesu ke ’ takerada ugen u i s@@ enge ér ngise or@@ vesen ugen ke ’ tar u Roma nger ú je la . S@@ aa se h@@ ungwa shin “ an@@ gb@@ i@@ ôr ” a tar ne sha u se nenge shin kwagh a̱ lu u á saan se yôô ? 1 F@@ a Kwagh u A Lu Z@@ ayol la T@@ se@@ mbelee . Aôndo wa uumace tindi ér ve de eren a awambe dang dang ga . Ity@@ ôkyaa i V@@ esen Í I@@ a Na Ve Se Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr Yô Yesu yange tôndo zwa a mbahenen nav ér una tindi ve a “ Or@@ sur@@ un@@ shima , ka Icighan Jijingi je la . ” I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 5@@ 8 Ken derianyom u sha 20 la , u@@ c@@ ôô@@ ci mba Mbakristu Mba@@ aiev mbagenev hii u keren gbenda u van a u@@ c@@ ôô@@ ci cii ken mzough . Shi á kaa wener : “ E@@ mber nen sha ishimaverenkeghen , waan nen ishima ken ican . ” Mba eren Yesu batisema ken inyom i 29 S.@@ W . la kera yô maa á “ hii u ôron kwaghaôndo , gba kaan er : Ge@@ ma nen asema , gadia tartor u Sha mgb@@ ôghom ve . ” ( Mateu 19 : 4 - 6 ) Nahan sha iwasen na yô , u fatyô u zan iky@@ ura ken ivaa you . U nenge er ufoto mban ve tese “ mba@@ fankwagh ” iorov utar kua mbakur@@ an@@ ilev , er ve ze u nengen wan@@ iky@@ und@@ an Yesu kpa ? — U@@ foto mban nahan ka a va kuma shighe u K@@ ir@@ im@@ ishi ve de ish@@ ar . 13 : 5 ) Shighe kar yô , a er zende vea Bar@@ n@@ ab@@ a , shi ken masejime yô , a za er tom vea Peteru ken tar u Bab@@ ilon kpaa . ( Aer . Shi , Or@@ yuda u timen sha kwagh u mba@@ yi@@ ase , F@@ la@@ vi@@ us Jose@@ ph@@ us la kpa ôr kwagh ter Yesu . Lu u as@@ ande a ve agen aa hide sha u va maan gar u Yerusalem kua tempel na , man kwagh ne va er sha mi nahan vough . — Y@@ er . 6 : 13 , 17 ) Yehova kaa a Noa ér a er t@@ so u lun er ze@@ ge a@@ kwa@@ ti nahan . Ve er akaa@@ yan a nyo@@ h@@ on kua wain u nyo@@ h@@ on kpaa . ▪ “ Ka an nana pav se a dooshima u Kristu ? ” — Rom . ( Anzaakaa 22 :⁠ 1 ) Sha kpôô yô , aluer se er iti i dedoo hen ijiir yase yô , ka kwagh u injaa je se lu a mi ye . T@@ aver u kaan ér kwagh er nahan . ( Mbaromanu 5 : 12 ) F@@ a wer , ka or nana fatyô u eren imba kwagh ne ye , ka ifer i ken ishima i or ga . Er i lu ken ikp@@ en@@ tar ig@@ enegh nahan , kape Mbashiada mba Yehova mba ke ’ tar u Ne@@ ther@@ lands kpa ve lu a shima i tse@@ en i eren tom ve sha u yôôn I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho i dedoo hen hanma ikyurior , man hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior je la . — M@@ p@@ ase@@ 14 : 6 . Kpa se cii se fatyô u ôron kwagh ve ken Mkaanem ma Aôndo man ken ngeren mba se gber ken ityakerada yase la . Nenge ase kwagh u Yesu ôr shighe u lu eren msen hen Ter na ne . Mkaanem nam mara ma se a inja kpishi , sha ci u se kpa sar se tsung u fan kwagh u una er ken hemen la . Yesu yange kaa a Mar@@ ta u an@@ ngô na L@@ as@@ ar@@ u kpe kuma ayange any@@ iin la ér “ An@@ ngô@@ u una nder . ” Akaa a yange er Yesu shighe u lu orumace la man mlu u lu kôôsôô vea ior mba y@@ in@@ an la wase un kpishi kuma u lun Tor . Yange i doo un u pasen kwagh sha go@@ do@@ b@@ i ugen u kar sha ishigh ki C@@ ôô@@ ci i Mbar@@ oman K@@ at@@ oli@@ k@@ o yô . Er m lu zan sha gbenda la , m er msen kwa imôngo , cii ve m mase za nyôron her ye , m lu ôôn fe@@ e fe@@ e . Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba ken F@@ ilipi washika sha kwagh u E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u , u lu or@@ tom a na imôngo la wener : “ W@@ aan nen amba@@ aior la ikyo . ” Er kera kpa vande lun iky@@ e i Aber@@ am nahan , hanma ijiir i una za cii m@@ civi@@ ra@@ ôndo a lu kwagh u hiihii ken uma na . — Genese 13 : 3 , 4 . Ka kwagh u Yesu yange ôr je U@@ b@@ ib@@ ilo mban ve er laa ? Lu u gumor ne una hingir ikyar - tom u Eliya , shi lu u una wase un tom anyom imôngo je . Yange hemba gban un ishima u eren er Ter na soo ér a er la , shi doo un tsung u eren ishima i Aôndo kpaa . Shighe u se lu eren tom u zenden sôron u@@ haregh , er inyom i 19@@ 60 lu yemen u za been la , i lôh@@ ôm ér m za M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha 36 la , m za hen kwagh iwer pue . Lu u makeranta ne ua hii ken Fe@@ be@@ war@@ i 19@@ 6@@ 1 hen gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k . Aluer nan suur sha mhen u or tseegh yô , alaghga a lu nan inja er mhen la doo , shi ngu vough kpaa nahan . ( Genese 13 : 5 - 7 ) Kwagh@@ yan man mngerem ma man yange yina ilev mbi Aber@@ am man Lo@@ ti ken tar la . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a Mbah@@ enen Bibilo yange a tindi mban@@ an akaaôron sha ajiir kposo kposo ve za na akaaôron shi ve tese “ ini@@ umbe i E@@ ure@@ ka ” la her , maa ve bugh atôônanongo a he . Yehova pase ér un va a mtim ne ken atô u anyom 1@@ 20 , shin er Noa lu a fa kwagh sha mi ga nahan kpaa . Nahan gbidye ase kwar sha mpin ne : Kanyi iyua nahan ú na Yehova Aôndo u a lu Or@@ gban wou laa ? 4 : 18 - 22 ) Lu nyi i wase nomso mban u tsuan ér vea er tom u pasen kwagh hanma shighe laa ? Mba ve ne akaaôron ang@@ an nahan jighjigh yô , alaghga vea lumun a mhen u shami ga u henen ér ve mba a ian i civir Aôndo sha gbenda u ve soo la fese je — shin ityôkyaa ngi i vea civir un ga . — Anzaakaa 14 : 12 . ( b ) Er nan ve i saan mba@@ cian Yehova iyol@@ o ? Ka hanma atôônanongo se lu timen sha il@@ yo@@ ho i Kristu tindi hen ve ken ngeren u ken hemen laa ? Kwagh ne doo d@@ as@@ enda mbara , maa ve bugh an@@ ar ve u kuran iky@@ enge i or la . Se vande nengen er Ab@@ ig@@ ail hii u keren gbenda u sôron mzeyol u lu inya ne yô . Cii man Yehova a̱ ver se doo doo , shi á kôôm se yô , gba hange hange u se ume ity@@ am@@ egh ki jijingi ken vese shi se na sha u ki vese doo doo yô . U er nan ve u de m@@ sô@@ rom ma maan dang dang na ? “ M ngu ôron kwagh ne nahan . . . sha u né eren kwagh sha inja man né var a Ter er akaa a zan iyol aa kera lu ga yô . ” — 1 K@@ OR . Ior mban cii yange ma ve fatyô u palegh imba ku ng@@ in ne nahan , luun er yange vea hen kwagh sha kwagh ne yô . Or@@ t@@ yom la va kaa a kasev mbara ér ve gb@@ ir ashe ken u@@ war la ve nenge er u lu ker gbilin yô . Paulu yange pase kwagh ken Tartor u Roma cii tser . Ka nagh ku Yehova ku nyi ku lu ku hemban ci@@ il@@ i ? E@@ L@@ I@@ Y@@ A yange soo u lun tswen , eren msen hen Ter na u sha la . Lu@@ un er nana kegh ato nana ongo ityom i ngô u nan la dedoo nahan , ma nan za tsu@@ m ma nan yam mkurem ma nyian ga . Yesu yange er kwagh a or@@ im@@ ande ugen nena ? Er tar u se lu ker ne u lu sha ikyev i Satan Diabolo yô , gba u se nôngo kpoghuloo se kôr kwagh u a vihi Yehova ishima la ihyom , kpa kwagh u a doo un ishima la , se kpa una doo se ishima tsung . ( Ps . 9@@ 7 : 10 ; 1 Yoh . U fatyô u henen nyi hen Aber@@ ah@@ a@@ ma ? Gadia mayange ma or nana kôr iyol i nan i@@ ho@@ m ga kpa nan koson i shi nan kor i kpaa . ” ; R@@ ie@@ de@@ l , A . Shi@@ ada i á er la doo ior mbagenev kpa mbagenev yô doo ve ga . Gba u mbamaren vea tese mbayev vev Mkaanem ma Aôndo sha gbashima , sha er vea fatyô u ungwan imo i Yehova , nahan lun a mhen na sha ma kwagh hanma ijiir i ve lu cii . ( D@@ ut . I de kpiligh se iyol ser tar ne ban a ishimaverenkeghen i mimi ga . Ka hanma shighe nahan “ shighe u atô@@ at@@ yev ” la una kure , man Tartor u Aôndo di ua hii hemen hanma sh@@ igh@@ ee ? Se mba a imba vangertiôr ne hen Yehova je he ? ( Mbagalatia 6 : 10 ) Ve yar tom sha mkaanem ma Anzaakaa 3 : 27 la , ér : “ De ny@@ um u eren kwagh u dedoo a mba ve kom un la ga , zum u u lu a tahav mbu eren un yô . ” Yesu kpa yange ôr kwagh u paradi@@ so u shin tar ne . Iyoukura [ zwa Buter ] i Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 8@@ 2 , peeji 3 zan zan 7 . Ny@@ ityô ican i i̱ tser ve cii kpa , Yehova kegh a kegh iyol u nan han@@ mô ve ishim@@ as@@ ur@@ un man tahav mbu ken jijingi . ( Luka 23 : 43 ; Mpase 14 : 1 ) Sha mimi yô , tom u Mbakristu ve eren la ka ikyav i tesen mhôônom ma Yehova . Alaghga vea m@@ ende iv@@ u sha it@@ you , kpa mba a nyôr ken mlu u kor kor u Solomon a er kwagh na la ga . Aluer se er nahan yô , alaghga vea hii u keghen ato a vese . ” “ Lu nen mbak@@ aven Aôndo er ônov mba doon ishima nahan . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 5 : 1 . Yehova ka una nenge a tôvon mbatomov nav mba jighjigh a ican kpa vea civir un her shi kwagh a gba ior sha loho u Tartor u ve pasen la ga kpa vea za hemen u pasen u shi uma una taver ve kpa vea z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu nahan , i doo un kpen kpen . Nahan kera fa@@ an@@ tyô u veren ishima sha akaa a ken jijingi ga . Shi mba ve lu a awashima u eren ivaa la kpa vea wa ago@@ yol nena ? Aluer i nger ati a akaa ne i na se a na yô , a gba u a naan se ati a he hanma shighe cii . ( 1 Kor . Shighe u i z@@ end@@ am ken makeranta ken inyom i 19@@ 42 la , Mbashiada lu ken tar u Amerika kuma er 6@@ 0@@ ,000 nahan . ( Duteronomi 34 : 9 ; Mbaefese 1 : 16 , 17 ) Yehova b@@ undu u nan kwagh u kwagh a gbe sha mi sha u eren tom wase u geman ior hingir mbahenen ne ga kua sha u se kure tom wase doo doo sha tar cii la kpaa . — 2 Timoteu 4 : 5 . Shin ka Yehova Aôndo a kom iwuese ? — Anzaakaa 3 : 19 ; Yeremia 10 : 12 . U tesen ikyav yô , imba iyange la yange i va sha tar u Bab@@ ilon u tsuaa la ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ Y . la , shighe u Mbam@@ e@@ de man Mb@@ ap@@ er@@ shia hemba ve ityav la . A ver tsombor u kiriki u Na@@ omi man Ru@@ tu la doo doo , shi ken masejime yô , Ru@@ tu vôso Bo@@ a@@ shi , O@@ ri@@ serael . Kwagh la na yô , u̱ ma er kasua a tal@@ ent@@ i la sha er akaa a or@@ vesen na aa seer a seer yô , a za ii shin inya . ( Mateu 7 : 15 ; Marku 13 : 22 , 23 ) Apostoli Paulu nger ér : “ Ka Sha man i lu pasen iy@@ ugh i Aôndo ye . Ng@@ i van sha hanma m@@ vende u i lu vendan Aôndo man sha hanma ifer i ior mba ve lu kighir mimi inya ” cii . Shighe u T@@ ed lu eren tom na u Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine la , mo di m lu eren tom u esen shi k@@ ir@@ en a@@ you shi m yaren hen ijiir i eren ityough . Ka nahan ve Bibilo i kaa ér : “ Or u nan lu per . . . yô , i saan nan iyol ” ye . — Mpa . • Mbakristu cii mba a vangertiôr ér nyi ? Hii shighe la je , m kera nenge a na mayange ga . 2 : 1 - 3 ) U na mbam@@ lumun sha mbampin mba wer nyi ? Tom M@@ ishen Orkristu nana va a bem hen ya u nan u or u nan jighjigh ga na lu her la nena ? Yesu fa kwagh ne , nahan zungwen ve mhôônom ken ityesen na shi kunya kpa kôron un a ve . Kpa yange m fa er Yehova a doom ishima shi m soo u civir un gbem sha won yô . De se nenge nen sha mpin ne ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo ne . • Kanyi ia wase ú u eren akaa a tesen ér u tsegha iyol you sha ci u A@@ ôn@@ doo ? Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu uma sha shighe u m - ande u Kristu ken Tartor u agee na la . ( F@@ il . 1 : ​ 9 , 10 ) Ka sea er nahan yô , se seer wuese Aôndo kua akaa a a ne se la cii . ( Rom . Mpase 1 : 16 , 20 ôr kwagh u mbatamen mba yange ve lu ken mbam@@ zough mba mbatamen ken tiônnongo u mba i shigh ve mkurem la ér , mba “ as@@ an ” shin “ mba@@ it@@ yomov ” ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Kristu shi ka un a lu hemen ve kpaa ye . * Nahan kwagh u Bibilo i kaa ér Mbakristu ve “ lu . . . mbak@@ aven Aôndo ” la , ka inja er Yehova iyol na ngu kaan a ve ér : ‘ M na ne jighjigh . Er lu eren msen yô , ter [ un ka Orshiada u Yehova ga ] la lu v@@ aan s@@ ông@@ or , man hanma or u yange nan lu ken kpo@@ you u ken iy@@ ou@@ ci la cii m@@ liam haa nan ashe . Nahan , mbagenev vea pine ér : ‘ Hegen u or@@ ku@@ sua ne a kera lu a ko@@ bo môm ave ga ne nahan una zuan a kwaghyan man iky@@ ondo man ijiir i tsan h@@ an sha wono ? Hegen yô , V@@ ania fa e̱r Aôndo a gb@@ ihi un ga yô . Yange i wua azende a A@@ le@@ x kpishi sha ashe na , kpa un yô war . B@@ ee kera yô , yange m tôndo zwa u nengen sha a na sha ashighe a doon man a doon ga cii , anyom kar hegen je kuma 60 . Mbamaren vea fatyô u wasen mbayev sha u Mkaanem ma Aôndo maa doo ve ishima nena ? D@@ A@@ L@@ U@@ W@@ O@@ N 8 ( zwa Y@@ or@@ ub@@ a ) 3 : 5 ; 4 : 8 ) Nahan , de se time nen sha u@@ pasalmi mban , se nenge er vea wase se u lun a vangertiôr shi seer suur sha Aôndo kpaa yô . Yange o@@ s@@ ough sha w@@ in@@ do@@ u u sha kpo@@ you u sha utar va gba shin inya , i “ tôô un kpen@@ egh . ” Kwagh ne una gema uma wou jimin cii . — Ps . ( b ) Kanyi se time shami ken ngeren mba uhar mba timen sha mi , mba ve dondo laa ? K@@ P@@ I@@ L@@ I@@ G@@ H apostoli Peteru iyol a kwagh u ungwa la . Aluer kwagh ngu nahan yô , nenge wer kwaghwan la due hen Yehova , nahan dondo kwaghwan shon . Mbagenev nenge ér Mateu yange nger I@@ vangeli na la ken zwa Heberu , shi alaghga tsô , lu un va gema i ken zwa Grika ye . Se nenge a uwegh ku Yehova sha akaa a a lu eren ken uma wase la nena ? N@@ ger n@@ amba sha ase@@ mber ne sha ad@@ ondo ad@@ ondo ; hii sha ishember i kwagh u ú hen wer nom@@ ou shin kwase wou hemba soon la . Alaghga tsô ka m - ban u isharen a lu yangen ma or u nan er batisema u keren tom ken tiônnongo ye shinii ? Yehova fa hanma kwagh u i gbe u or a fa sha kwagh u uumace man ivaa i eren cii . Or@@ pasalmi Davidi yange wa icam ér : “ Mo m ngu ic@@ an@@ or , or@@ ibanave kpaa , nahan kpaa , TER ka A umbur mo ; ka We U lu iwasen yam man Or u yiman mo kpaa ye . ” ( Anz . 21 : 5 ) Kpa se lu a mnenge u mimi sha kwagh nena ? Yehova yange eren kwagh a tsombor u Aberaham nena , man kwagh ne tese ér a wa akuraior agen ikyo ga ku@@ aa ga sha ci u nyi ? Man u hemban cii yô , er nan ve Yehova a soo ér mbatomov nav ve er batisema ? 6 , 7 . ( a ) Ka nyi Bibilo i er sha kwagh u hem@@ ene ? Ka loho u nyi u@@ profeti mba jighjigh mban ô@@ r@@ ôô , man ú ôr akaa wang sha ci u ior mba Yehova nyian nena ? Er i tese ken Pasalmi 3 : 1 , 2 nahan , lu nyi Davidi tagher a mini ? Er anyom lu karen yô , ityar kposo kposo sha tar cii lu eren u@@ ic@@ egh@@ zwa mbagenev kpaa sha u yangen ieren i ny@@ a@@ ghen mbagenev la . Nahan gba u me gema akaa a yange m lu a mi la cii me na kera , shi m er ak@@ ondo iyol m hingir id@@ ye@@ legh gb@@ u@@ gum@@ aa ken iyou i k@@ ir@@ en ak@@ ondo shi wanger iyol , ape m zua a anmgbianev mba kasev mbagenev mba ken tar u Ne@@ ther@@ lands la . Or@@ kur@@ an@@ ya U Jighjigh Man Mbahemenev Mba Shin T@@ ine Mba Ve T@@ il Sha Ity@@ ough N@@ agh la U tesen ikyav yô , er i lun u inja er anmgbian shon nan hemba ngu a ibo sha kwagh la nahan kpa , alaghga mnenge u Aôndo a lu a mi sha kwagh shon la kaha a u wou . Shi A kaa er : . . . akaaôron ne ka a jighjigh man ka a mimi kpaa . ” — M@@ P@@ A@@ S@@ E 21 : 5 . Alaghga a lu se ape vendan atindi a Bibilo hen ijiir tom yase shin ken makeranta . Takerada ne pase ér , myer u Aôndo yila or u ken injakwagh ne ér ib@@ u@@ me@@ or la tese er “ i lu gbilin tsô or@@ ny@@ ar la kohol akaa sha ci u kp@@ er yô . ” Cii man shighe ne yô , mbacivir Yehova nengen nongo ne ér ka Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Aôndo , kpa ve lu a gbashima yum ga yô . Shin er hanma or nan nenge ér mhen u nan ka u shami nahan kpa , ve cii ve na Mkaanem ma Aôndo icivir , man icighan@@ ruamabera lu kwagh u na ve ve fatyô u kuren ikyaa la je la . — Ôr Pasalmi 119 : 10@@ 1 . Heela tseegh ga , semb@@ er@@ ee ne , pi@@ pa i tôôn abaver igen kaa ér : “ In@@ i@@ um i ior ve lu nôngon wu@@ an mbagenev kpishi man ayôôso a ior ve lu eren nyian , a lu van a mzeyol ne cii ka kwaghaôndo a lu ave sha mi ye . ” Ior na jighjigh ainge ér a lu gumor za y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ga yô nana lu kwagh ga . • Se tese ser kwagh u ior gba se ishima sha mimi nena ? 47 : 1 , 12 - 15 ) Se venda ak@@ ombo a civir er Aôndo a kaa la , nahan kwagh ne hingir mk@@ or hen a vese . — Ôr Duteronomi 18 : 10 - 12 ; Mpase 21 : 8 . ( 2 T@@ es . 1 : 8 , 9 ) Heela tseegh ga , aluer Orkristu hen ér , er i lu u “ mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea [ va ] nder shin ku ” yô , ka hange hange u pasen kwagh kpoghuloo ga yô , nan tsu@@ me kpishi . ( Aer . Man aluer M@@ ea lu or@@ vesen yô , mci@@ a u i ci@@ em ngu han@@ a ? Yange a hii nan Yehova nagh ku i@@ w@@ om sha ci u asorabo a mba ve lu upristi la , maa a mase nan nagh sha ci u mba ve lu upristi ga la . H@@ I@@ I ken inyom i 199@@ 2 la je , Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine hii u tsuan mbatamen mba ve vi@@ e ken jijingi yô , sha u ve wasen u@@ kô@@ m@@ ati@@ i vev tom . Yehova Pas@@ en Akaa “ Hii Sha M@@ hii Z@@ an Z@@ an M@@ k@@ ur ” Mbah@@ enen mban yange ve venda u den kwaghpasen iny@@ igh i môm , tsô i ta ve icin maa i pase ve . [ P@@ ic@@ ture ] Zum u mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan ka vea time sha m@@ nd@@ era u i fe n@@ der@@ an iyol i uumace yô , ka i kpiligh ve iyol . A@@ an a civirigh mough a vese ke ’ mgb@@ e@@ jime wase u ke ’ isholibo la kera k@@ é@@ nd@@ è a vese sha ga . ▪ Z@@ ua a I@@ wasen ken Bibilo i Ô@@ ron 10@@ 3 : 8 . Yange ior wa Mbashiada akaa iyol kpishi a ve er ga yô . D@@ ondo kwaghfan u a lu ken Mkaanem nam la . Kpa ngô ve kaa a na ér a̱ de we ikyo ga , ve mba eren kwagh u i gbe u Mbakristu vea er tsô . Aluer or er se kwaghbo yô , er nan ve se tee kwagh la a lu se ian i dedoo i se hen u den mbagenev kwaghbo ve ga ? Kpa er se fe nahan , yange kwagh va gema , shin gema ga ? Nahan cii kpa , una fatyô u wasen se geman uma wase sha er se za hemen u civir un er a soo la yô . ( b ) Ka sha nyi gbenda i@@ er i Ru@@ tu “ i masetyô ” la yange i̱ hemba ‘ i@@ er i tsuaa ’ laa ? Nahan á wase mbam@@ k@@ er@@ ev mban , á yer ve , tsô ve kpa ve tôndo zwa a na ér vea yima un . Er nan ve tô@@ ôm shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an nahana ? Kpa kasev mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô , ka ior mba ken nongo u Kristu ve la , ve pase ve ad@@ ua ga , kpa ka ve due ve za pase ior kwaghaôndo sha uya uya kua sha ajiir agen kpaa . Er nan ve i doo u se kura tindi u í we se ér se gema ior ve hingir mbahenen laa ? Ken derianyom u hiihii la , Yesu ta mbahenen nav iwanger . • Kanyi i doo u ia mgbegha se ve se tsua u eren batisema ? Aluer se mba wan mba beenyol ikyo yô , se zua a averen kpishi . ( Mat . 6 : 23 ) Yehova nengen m@@ t@@ ôm man h@@ ua nena ? Yehova yange er kwagh a Davidi sha mimi sha ci u nyi ? Yange vea ta@@ m icin sha kwagh , kpa mea hemba ato , mea er kwagh shon yô , ve ts@@ aham kpee . ( Ps . 31 : 5 ) D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i T@@ iv , i Se@@ fan G@@ y@@ ang@@ gy@@ ang a nger la , pase ishember i mimi la ér : “ ( Kwagh shon ) ka vough nahan , aie ngu sha mi ga . ” Ka sea nenge er mbah@@ ev mban ve lu vesen ken jijingi nahan , i doo se kpen kpen ! Gba u or u nan civir Yehova nana “ lu a ave a wang ” tseegh ga , kpa nana lu or u lun a “ ishima i mimi ” kpaa . 12 : 9 ) Nenge ase er kwagh ne yange er yô . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron Takerada u Mpase As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u Hi@@ ihii ( Mpase 12 : 9 ) Ngu a gema a@@ yom a na ga . Kape Yehova sôr ivese i hiihii la ver je la . Mbakristu mba ve lu sha derianyom u hiihii man u sha uhar S.@@ W . la ve lu uma sha shighe u Tartor u Roma s@@ an k@@ ondo la . Mba a vangertiôr ér Yehova una fatyô u nengen sha u@@ gb@@ ayol vev mba ayange ayange la . — Mat . Kwagh er vihi yô , se mba ken tar u ior ve eren kwagh a mbagenev sha gbenda u vea kera na ve jighjigh ga yô . Shi umbur wer , “ se mba mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo je . ” ( 1 Kor . Ior kpishi ka i taver ve u kaan a or ér ‘ yam anyi . ’ Jighjigh u nan wase a mgbegha se u pasen ior kwagh ken igbar . — 2 Kor . Kape i lu ve i yer ah@@ i ér “ mbat@@ wer@@ ev mba hemban cii mba ken iyol ” je la . Y@@ E@@ SA@@ I@@ A yange er tom na u profeti sha mimi . Sha nahan yô , ashighe kpishi ka i zua “ ishima ” vea mk@@ ende u k@@ enden or ken van@@ ger man mbamlu mba ken ishima , kpa “ mfe ” jighilii yô ka kwagh u a gbe a zough sha mhen yô . Ashighe kpishi ka ve hii nengen a iti i Yehova zum u ve er Pasalmi 8@@ 3 : 18 yô . U fa kwagh u Yeremia yange va ôr a Yehova anyom kpishi ken hemen kpa ? — A kaa a na ér , “ M fa u ôron kwagh dedoo ga , gadia m ngu wanye je . ” 5@@ 4 : 17 ; F@@ il . Lu cian ér ior vea gema henen ér un ngu profeti u aiegh sha ci u i kera tim gar la er yange kaa la ga yum . Sha kpôô yô , A na Satan ya kunya kera kpaa , sha m@@ hembe u M@@ i@@ ka@@ el , ort@@ yom u sha u tamen — ka Yesu Kristu u a lu Tor u he u Aôndo a ver la , a hembe un la . So@@ dom ? Shi ‘ ior mba i ne ve lu u@@ iyua ’ la kua U@@ kô@@ m@@ ati@@ i Mba Nen@@ gen sha U@@ bran@@ ci man Mbak@@ ur@@ an mba N@@ ingir Sha man mbatamen mba ken tiônnongo , mba ve cii i lu icighan jijingi a tsough ve la . Kwagh ne na yô , ngô u Ng@@ ôm gba tu@@ ur Ng@@ ôm ér a pav ivaa . Gba hange hange u se ungwa imo i Yehova shi se dondo atindi a na . Hii ken inyom i 19@@ 6@@ 1 zan zan 19@@ 65 la , i lu tôôn shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an nyôron kwaghhenen a iniongo it@@ ian , i yange lu ior mba nengen sha bran@@ ci tseegh , mba i tsaase ve sha tom u nengen sha bran@@ ci ve hemba iyenge ker yô . 4 : 3 , 4 ) Se yô ka awashima u tom wase u pasen kwagh la ga . Or@@ t@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el yange wase Maria nena ? Hen shighe ne nahan mbamaren av vande yemen t@@ w@@ ev ken tar u N@@ or@@ ther@@ n I@@ rel@@ and , nahan maa m za kohol ve ken inyom i 19@@ 37 la . Eliya kaa a na ér : “ A@@ v@@ ure aa kera gba ga , ura kpaa ua kera n@@ ôô ken anyom ne ga , saa sha imo yam . ” 17 : 9 . Mba gb@@ eren ityakerada yase i pasen Bibilo la ken zwa la kpaa . Aluer nan er nahan ga yô ‘ or u or@@ on iyev sha awambe nana z@@ enda or u nan w@@ oo or la nana za wua . ’ — D@@ ut . U tesen ikyav yô , se fatyô u pinen ayol a ase ser : ‘ Ka icighan jijingi u Aôndo a lu hemen mo mimi je kpa ? ( Mateu 12 : 33 ) Nahan gba u se venda nyityô i@@ ember@@ yolough i bo i mgbegh@@ an or ér nana er i@@ pi@@ la man iji@@ mba shin nana civir ak@@ ombo . Nahan a̱ shi nan kpa m - u@@ le u ‘ ul@@ en ’ ne yange lu kwaghyan u h@@ ôron . A̱ shi nan kpa , ura yange u n@@ ôô ga zan zan shighe u sun@@ da kar been ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba . M er msen sha kwagh u ikyar i m ye vea Aôndo la kpa ? Ka akaa a nyi nahan F@@ il@@ ib@@ u er ken tom i@@ vangeli na laa ? Man shi han@@ mô u nan undu uya shin anmgbianev mba nomso , shin mba kasev , shin ter , shin ngô , shin ônov , shin ish@@ u@@ le sha ci u iti Y@@ am yô , nana shi á zua a mi kwa ak@@ un@@ du@@ atar shi nana zua a uma u tsôron kpaa . ” ( Mat . Se fatyô u nan jighjigh gbar gbar ser , Yehova una yima mba ve civir un la sha shighe u “ Zege@@ can ” i i̱ lu van la . — Mateu 24 : 20 – 22 ; Mpase 7 : 9 , 14 . Shin er Yesu lu or u vough nahan kpa , yange lamen a Yehova hanma shighe . Be@@ en yô , tese adu@@ g@@ wer la Yo@@ a@@ shi , nahan ve mase kaven er i lu un i gbe u una lu tor jim jim yô . 19 , 20 . M eren tom@@ a@@ ve@@ egh , nahan ka i doom u kp@@ el@@ an ufoto sha p@@ ent@@ a shi k@@ or@@ on kwagh shi m tu@@ men ak@@ ondo a sha ga@@ mbe man a z@@ eren shi maan at@@ es@@ a kpaa . Aluer mimi je Aôndo yemen a mbayev yô , hingir inja er ngu Or@@ gb@@ an@@ akaa u a lu a dooshima ga , a lu or u wan h@@ ua kpaa ga z@@ ee ? Mba@@ civir Yehova nd@@ era wasen ayol a ve ka kwagh u nyian a mi ga . Ngeren u a lu sha peeji 18 la tese akaa agen a tsombor ua fatyô u karen iyol sha mi shighe u ú civir Aôndo ai@@ k@@ ighe yô . Á doo Mbashiada mba Yehova mb@@ à ve lu hen ningir wou la u wasen we , sha er ú hen ú fa akaa a á k@@ ou ken mcivir u civir Aôndo a ishima i môm man sha mimi kpaa la yô . A kaa ér : “ Er [ Yehova ] , Aôndo wou , A lu u uma ne . ” Paulu yange nger ér : “ A@@ sema kera nga y@@ in@@ an se ga ; . . . or wase u k@@ imi ne mba gem un he@@ gh ayange ayange . Anmgbian Ru@@ ther@@ for@@ d maa kaa ér : “ Nenge , mba@@ shiada mbah@@ ev mba Tartor mba hemban 1@@ 5@@ ,000 ! ” ( Yeremia 25 : 9 - 11 ) Mkaanem man yange ma kure sha mi vough , ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la , Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va ta num sha gar u Yerusalem , tim un gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u kua tempel u lu ker la kpaa . Shighe u Paulu lu uiky@@ angen anyom ahar hen ya na la , lu a ian i pasen kwagh sha uya uya ga . I@@ ̱ wasen mba Aôndo a doo ve ishima la u geman uuma vev sha u ve̱ zua sha ishima na yô , shi i̱ wasen ve u zuan a msaanyol sha u “ zenden sha tindi u TER ” kpaa . A kaa a or u ken jijingi u yange hii ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne la ér : “ Me ver ihyom hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” — Genese 3 : 15 . Shighe u ka a dugh or@@ sho@@ li@@ bo u nan vende u geman ishima la ken tiônnongo kera yô , nan hide shi nan hingir sha ikyev i tar u Satan . A@@ kav ne tese er Mbaiserael yange ve n@@ ungwa mcivir u nd@@ ôh@@ ô@@ ri@@ shima u atô@@ at@@ yev la sha mcivir u wang u Yehova Aôndo yô . I@@ sa@@ bel di kaa ér : “ Tom u se va er heen ne wasem , m ‘ bende m nenge er Yehova a doo ’ yô . ” ( Ps . Se hen nyi hen Mbakristu mba sha ayange a tsuaa laa ? Kpa sha iyange i Se@@ te@@ mba 1 , 19@@ 47 yô , i shi i na Mbashiada mba Yehova ian i eren tom ve ken tar u Fran@@ ce . Ikyav i tesen yô , aluer u ngu man@@ den an@@ a@@ de@@ da man u soo wer u zua iky@@ on ihi@@ ar yô , ka ha@@ ma man k@@ us@@ a tseegh i gbe u ú lu a mi ga . Jighjigh u nan man mfe u anmgbian u beenyol ne wase mba@@ y@@ ev@@ kasev mba uhar mbara kpishi , shi un kpa saan un iyol u lun a ve imôngo . Elisha shi kaa a Yo@@ a@@ shi ér a tôô av@@ aan a na a gbidye inya . U z@@ eren henen sha amba@@ akaa la una seer se ij@@ ung@@ wen shi una yange se u zuan a iember ken mcivir u mimi . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Heela tseegh ga , Aôndo yer mba mor@@ on iyol mba@@ awashima nav kpa a gema a pase mbah@@ id@@ en a iyol ijime mba@@ awashima mban . U hii iliam a or sha kwagh u i nger ken Mateu 5 : 3 la nena ? Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken k@@ l@@ ase u C@@ ar@@ ol yange ve shi nahan un tar , sha ci u imoshima na i Bibilo i tsaase i la lumun un u ember u@@ iniongo mba kwaghaôndo shin u@@ iniongo mba civir tar ga yum . ( 2 Peteru 2 : 9 ) Nyian di ye ? Mbah@@ u@@ av mba yaven tugh ga , ka ve tsa henen kwagh u vea e̱r ve vea ngohol ish@@ u@@ le man a@@ y@@ ough a mba wan ndor a ve yô . Se fa kwagh u ityom i Yehova kuma nena j@@ imi ? ( Aer . 20 : 35 ) Pau@@ la shi kaa ér : “ Aluer u de u eren tom u sha tôndo shi u undu ya wou u injaa yô , a gba u ú suur sha Yehova a ishima i môm . ( b ) Se er nan ve se zua a averen sh@@ on@@ o ? Aôndo nengen a amba@@ aior la shi we ve ikyo kpaa . Se fa ser , aluer Satan yange se u ‘ eren mbagenev ’ tom yô , una vihi mzough wase . ( K@@ ol . Lu or u eren tom taveraa shi lu or@@ kuran u wan mbagenev ikyo man u lun a dooshima shi lu ijende i mimi kpaa . Gbenda u Iyoukura ka i pase kwagh la ka ikyav i doon tsung , i̱ tesen mo er me er kwagh ne yô . ” — 2 Tim . Ici@@ h@@ i Ng@@ i Ve a I@@ c@@ ur i K@@ ur@@ an Sha ( Genese 1 : 28 ) Mbamaren asev mba hiihii mbara yange ve lu a ian i vesen i samber a Paradi@@ so u ken E@@ den la ts@@ eren tar . Kwaghôron ka a hemba wanger aluer i̱ dugh ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i man ase@@ mb@@ er@@ a@@ kwaghôron a á lu hange hange ga la kera yô . Ashighe agen je yô , yange ve nger kwagh sha ayol ave , ve pase ishima ve kua atsan a ve kpaa . Tar jimin cii ua lu ken mzough , ior cica cii vea lu civir Yehova , Aôndo u mimi . — Mpase 21 : 4 , 5 . ( Y@@ ak . 1 : 2 - 4 ) Shi umbur kpaa wer , “ mba ve civir Aôndo la Ter fa u yiman ve ken imeen . ” — 2 Pet . ( Mbaromanu 2 : 4 ) Aluer se gbidye kwar se nenge ser se mba a ieren i Yon@@ a lu a mi sha Mb@@ an@@ ine@@ ve hiihii la kpuaa tsô kpa se er msen se sôn iwasen sha er se lu a mnenge u Yehova kpa a lu a mi la yô . Ge@@ ha@@ shi yange er aie nahan zua a injar i bo kpen kpen ! ( Mbaromanu 15 : 12 ) Yesu yange due ken “ ikp@@ ugh@@ ur u Y@@ ese ” zum u lu orumace shin tar la , sha ci u yange i mar un ken tsombor u Davidi , u lu wan u Y@@ ese la . Nahan i gba u a sôr u sha er mba ve zenden sha u la vea er ai@@ ky@@ ôr ga shi ua tsa yô . ( Mateu 4 : 4 ; 6 : 33 ) Kwagh ka a er i vihi yô , ior kpishi na uma ve jimin cii sha u keren inyaregh . Yesu kaa ér : “ A@@ yange nga van sha a we , a mbai@@ ho@@ mov ou vea maa u gar , vea wa u atô , vea kura u hanma imb@@ usu . Bibilo kaa ér : “ TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ” Yobu yange hide a iyol jime ngohol kwaghwan u injaa hen Eli@@ h@@ u , shi lumun ér Yehova a kôôm un . Davidi pase ken icam la er Yehova kura un shi mhôônom kôr un a na ken ican na yô . Er nan hii a hii u vesen la , alaghga se fa ga , kpa shighe a karen yô m@@ vese u nan la una due ken igbar . ( Ôr Mateu 5 : 21 - 25 . ) Wan@@ akiriki u Yehova a Ts@@ ough Yô , 1 /@@ ⁠ 15 K@@ O@@ N ugen hen kpe@@ if@@ i u kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia ken tar u Amerika , mba yer u ér L@@ one C@@ y@@ pres@@ s . ( Luka 14 : 11 ) Sha kpôô yô , Yesu soo ér mbadondon un ve hide a ayol a ve ijime , inja na yô , a soo ér ve k@@ enden a iyol sha , ve henen ér ve hemba gban kwagh a mbagenev , shin ve eren kwagh inja er ve hemba mbagenev ga . ( Mateu 7 : 13 , 14 ) Ka nongo u Mbakristu mba mimi u lu zenden vea Aôndo imôngo sha gbenda u mcivir u mimi ne ye ; nongo ne ngu môm tseegh . Kristu Yesu una teman tor u tar ne , ua luun sha ikyev na yô , ma ityôkyaa ia kera lu i veren orgen tor shin veren hemen ugen ga . I@@ wer ngi kar iny@@ iin yô , sha iyange i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 19@@ 40 la , i erem batisema shin ity@@ u@@ ngu igen ken won u Ch@@ att@@ an@@ oo@@ ga , nd@@ ôh@@ ôr sha iyange la kpen kpen . Ngeren u ken Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 15 , 200@@ 9 , u a lu a itinekwagh ér , ‘ Yange U V@@ ande Eren T@@ om@@ oo ? 19 , 20 . ( a ) Mba vea lu sha ikyev i Tartor u Aôndo la cii vea tese ér , ve lumun hemen u Yehova shin ve venda u nena ? U er nahan yô , u seer kporom hen Yehova , “ Aôndo . . . u mbau@@ m@@ av ” la . Mba ve eren nahan la mba zan sha gbenda u vea za iky@@ ura ken uma ve yô , shi ve kuma iwuese kpishi je . N@@ ana eren nahan yô , nan ngu tesen ér ian i nan ken tiônnongo gba nan kwagh . Paulu ôr kwagh u mnder ve ér : “ I@@ ny@@ am man awambe fatyô u yan dyako u tartor u Aôndo ga , . . . gadia á t@@ ôngo ikp@@ am@@ kor man á nder mbakp@@ enev vea kera lu mbah@@ ôôn ga je , man se yô , á gema se a gema . Shi Yehova ko@@ so mimi her , ken Mkaanem nam . Ka sea nôngo tsung sea civir Aôndo sha mimi man a ishima i môm yô , se zua a mbam@@ tsera kpishi . Er lu inja er ve venda u zan mkohol ne nahan kpa , Jo@@ su@@ é na ve iti na kua n@@ amba u tele@@ f@@ on u af@@ ishi a bran@@ ci , ape lu eren tom la . Kpa Bibilo tese ér i̱ hemba gban se ishima u eren kwagh u Aôndo una lumun se yô . Gadia Mba@@ am@@ on man Mbam@@ o@@ ab@@ i , ve mough ityav a ior mba ve tem sha u@@ wo u Se@@ ir la , er vea wua ve , vea tim ve pur@@ u@@ tu@@ tu . I@@ t@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ku@@ h@@ wan man am@@ o a ka i wa sha mi la aa fatyô u b@@ enden a mbamhen asev , nahan b@@ enden a ishima yase i sha injakwagh la kpaa . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : M@@ S@@ Ô@@ R@@ O@@ M Y@@ A T@@ OR K@@ EN A N@@ A SH@@ I A N@@ Ô@@ NG@@ O É@@ R U@@ N@@ A W@@ U@@ A I@@ YO@@ L N@@ A De se pav ase nen atesen a vesen la ker i@@ kpen i@@ kpen , sha er hanma kpen ua tile sha hanma iyange i ken uwer yô , ishimaveren yô ka u u̱ yar tom sha mi ken uma wou . Ver ishima nenge kwagh u Yehova lu ôr sha kwagh u Mbaiserael la , wener : “ Ma ve lu ase a i@@ mba@@ shima i cian Mo waan atindi A@@ m cii ik@@ o gbem la , sha er á kpe ve iyol a ônov vev cii gbem sha won yô . ” — Duteronomi 5 : 29 . ( Ivur 46 ) Ikyav tese wang ér “ uwegh ku TER ” lu sha Eliya , lu wasen un sha gbenda u kpilighyol . Kanyi se hen ken injakwagh i i er kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir laa ? Ka a umbur mo ér aluer ha@@ gher nan nan , shin mea nyôr ken nyityô mlu kpa , Yehova una k@@ ende@@ m ga , aluer mo kpa m ngu civir un sha mimi yô . ” U tesen ikyav yô , Yesu yange tsua kwagh u una er a uma na yô sha kwaghfan . Shi kon ka ua za am@@ ise shin inya yô , ú zua a mngerem kua kwaghyan shin inya kpishi . Sha kpôô yô , mimi u Bibilo geman uuma mba iorov . Nahan se fatyô u nan mlumun sha mpin u Yesu la ser een . * U yôôn ang@@ we u pati@@ i la ka gbenda u Aôndo una va a gomoti u dedoo man tar u doon la shinii ? Ka akaa a injaa agen a nyi yange kohol lu ke ’ dyako u ônov mba Iserael laa ? 12 Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor — L@@ amen a Ô@@ no@@ v O@@ u sha Kwagh u Y@@ aven a Or U@@ ter vev mbatamen yange ve tsua a ishima ve ér vea ya ikyar a Yehova sha imba gbenda la . ( E@@ ks . Kpa u ngu wer ka sha ci u kwagh u nomso@@ or yaven a kwase la ngô@@ ôr nan un ishim@@ avi@@ h@@ in yum ga . Ka isholibo i ior mba sha ayange a Noa i nyi Yesu ôr kwagh sha mini ? ▪ K@@ Ô@@ M@@ AT@@ I@@ I U N@@ E@@ NG@@ EN SH@@ A KW@@ AG@@ H@@ NG@@ ER@@ EN : Ka tom u kô@@ m@@ ati@@ i ne u nengen ér i er shi i samber a kwaghyan u ken jijingi la sha ci u anmgbianev man mba ken won cii . Kpa kwagh er vihi yô , er Ifa ya ity@@ am@@ egh ki kon la yô , lu tesen ér ka Yehova a hembe gban kwagh ken uma na ga . Gbenda u Yehova S@@ ur Pro@@ feti Na Ishima shi T@@ aver Un Kp@@ aa La Yange m er msen ne at@@ ôôn at@@ ôôn , shi m nôngo mer me fa kwagh u hanma ti@@ ôn a lu ôron yô . I nger mkaanem man ken ityough ki Bibilo ki hiihii k@@ ira . “ Sha z@@ wan@@ yo@@ h@@ on na la a hemba un . ” Kanyi ior mban cii ve lu keghen nee ? C@@ ar@@ ol u se vande t@@ eren mkaanem nam ken ngeren ne la pase mnenge na sha kwagh ne , ér : “ M fa nom@@ om ngu a aeren a dedoo kpishi , nahan kpa , tom u se er u y@@ esen mbayev imôngo ne wasem m seer fan aeren na a dedoo agen . ( b ) Aluer or u se henen Bibilo a nan la nan fa aeren a Aôndo yô , kwagh ne una wase nan nena ? 2 : 17 ; 3 : 5 ) Nahan Satan lu kaan ér Ifa una fatyô u hingir sha tse@@ ene@@ ke na , a hemen u Yehova shio . Aluer sar u u̱ za pasen kwagh ken tar ugen yô , er msen sha kwagh ne shi dondo kwagh u ú sen ken msen la kpaa . Me lu vea na nahan una taver mo ishima ér m vande keren Tartor la ken uma wam shi m civir Yehova sha mimi kpa ? ’ Ken inyom i 19@@ 8@@ 5 la , a hide a gba g@@ es@@ a u a@@ yem a yevese ma@@ i môm la , yevese bee ken shighe u i gba je or lu a yevese fele nahan ga yô . Wan u Aôndo u i va hingir u yilan un ér Yesu la soo uumace kpishi . 3 : 1 , 2 . Ikyav i i̱ hembe duen tseer tseer ken akav ne je yô ka tom u Yesu ôr ér ior mba Aôndo mba jighjigh cica cii vea lu eren la , á kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Mo vea N@@ el@@ li@@ e shighe u se er ivese ken inyom i 19@@ 42 la M@@ kposo u Mbashiada mba Yehova man Mbakristu Mba@@ aiev ainge la kpa shi ka kwagh u a til tseer tseer yô . Sha ayange la mbaaferev vea yevese a̱ za yer h@@ an h@@ an , vea yer kp@@ ile kp@@ ile , inja er ve time a time ve za “ ar shin She@@ ol ” je kpaa , ve fatyô u waren iji@@ r@@ ôron i Yehova sha a ve ga . Takerada ne taver ga , shi ú ôr kwagh jighilii man ú har sha Bibilo tseegh . Mbai@@ ho@@ mov O@@ u V@@ e@@ ̱ Doo Ú Ishima Mbagenev yange i nzughul a ve ve k@@ an@@ shio u lamen , mbagen di ve p@@ ir ashe , mbagenev ve h@@ unde a h@@ unde , shi mbagenev di yô agee ve a taver a hemba a sha gba@@ aôndo la . Tor Solomon u lu tor u fan kwagh la kaa wener : “ M gema m nenge tom u ican cii , man hanma tom u i er u u hembe doon yô , i lu sha i@@ wu@@ he i lu eren u ye . Kwagh ne kpaa ka gbil@@ in@@ kwagh man ka u z@@ endan di ahumbe ityô tsô . ” Alaghga ú hen wer hanma kwagh u i gbe u a fa sha kwagh ve cii yô , i fa bee kera kpaa . U tesen ikyav yô , anmgbian u kwase ugen yange nyôr b@@ ôô@@ s@@ u , nahan soo ér una ki@@ mbi inyaregh . Kpa ijende na venda a na , ér ape a lu zan la li@@ he kuma u una ki@@ mbi kwagh ga , nahan a de . Aluer or wa kwase u nan ikyo ga yô , a venda mbamsen mba nan . Kanyi yange i za hemen ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k , ken inyom i 1914 laa , man shighe kuma u eren nyi ? Nahan , a tôv Mbakristu a ican kpoghuloo , “ lu suen u tan k@@ ume sha . . . nomso shin kasev kpaa , ” lu nôngon wener una tim ve cii sha . — Aer . 7 : ​ 12 , 16 ; Y@@ er . Shighe u Yesu lu iyev la , a shi nan kpa er tom u or@@ k@@ ap@@ in@@ ta vea ter ikyo@@ son na Yosev . Yesu yange kaa ér m@@ ve na la una lu er “ ayange a Noa ” nahan . 8 : 1 , 2 — “ Iky@@ ese i at@@ am@@ ai@@ ky@@ on a inyom ” la tile sha ityough ki nyi ? Zum u u ker cio u eren kwagh ne yô , u nenge wer mimi je u fatyô u m@@ asen ôron Bibilo been . Kpa , mfe u mbap@@ ati@@ v mbagenev ve ban a mi sha akaa a taregh la yô , hemba k@@ an kwagh u anger bem u mar@@ nya u tar ne man m@@ lu@@ imôngo u ty@@ ôô cii . ” ( Yohane 4 : 34 ) Mkaanem ma or@@ pasalmi man kure sha Yesu . 13 : 1 , 2 ; H@@ a@@ b . Zum u iy@@ ugh i Yehova ia y@@ egh sha tar u ifer ne la , nenge er a saan se iyol sha er se ne nagh ku ip@@ aan ku Yesu jighjigh shi se ze hemen u tesen iwuese sha mi la yô ! Me@@ g@@ an : Nenge kwagh u i kaa ne : ‘ Kpa iyua i sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo yô , ka uma u tsôron ken Kristu Yesu Ter wase . ’ Shi Yehova yange de orgen u i dugh un ken tiônnongo u ken K@@ orinte kera sha ci u a er idya i nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima , kpa va gema ishima la isholibo na . ( 1 Kor . 5 : 1 - 5 ; 2 Kor . 5 : 11 , 13 ) Ve fa er ishember i “ ma or ” la i we ior mba hen tsombor ve mba ve lu hen ya môm a ve ga la kpa ker yô . ( Anzaakaa 22 : 3 ) Kwagh@@ wan ne ka u injaa , u se fatyô u dondon un sha kwagh u u@@ a@@ ah@@ e yô . A@@ ng@@ ev Mb@@ u De Y@@ angen We I@@ ember Ga , 12 / 15 De T@@ su@@ ghun Iyol You sha M@@ hen u A@@ i@@ egh Ga , 3 / 15 ( a ) I@@ vaa ngi i zua unô i@@ or@@ o ? I@@ gbenda kpishi i ka ve ker u nôngon a angev mb@@ ura la zua sha kwaghwan u Bibilo u lun a inja hanma shighe la . ( Pasalmi 1 : 1 – 24 : 10 ) Sha ci u á fa ér ka Yehova a er a na dedoo , a ne un akaa a un lu a mi cii ye . ( Nenge ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ I@@ ti i Aôndo la K@@ ôr sha a Na Kp@@ ishi ” la . ) Shi ve yô@@ h@@ ôr iyou i Ba@@ al kpaa , ve gema i i hingir ah@@ ungwa a wanger iyol her , kera lu ijiir i a fatyô u eren mcivir her ga . — 2 Utor 10 : 20 - 27 . Heela tseegh ga , yange venda my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or ke ’ won u iv@@ es@@ egh la kpaa . — Genese 1 : 27 , 28 ; 2 : 24 ; Mateu 5 : 27 - 30 ; 19 : 5 . Kwagh ne taver un ishima u nengen sha ikyaa i taver ne , nahan a wase anmgbian na u er kwaghbo ne ken jijingi . — 1 Tim . Umbur wer mkaanem ma Aôndo kaa a H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia ér ve nger ne ma bende a Mbayuda mba sha shighe ve la sha gbenda u vesen kpen kpen . “ Ge@@ ma nen ayol a en na nen nagh ku uma a mi , icighan@@ nagh ku doon Aôndo . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 12 : 1 . M nenge a iky@@ a@@ y@@ u@@ e kpishi kpa m lu a inyaregh ki me yam ga . ( 2 Peteru 3 : 9 ) Se zua a ishim@@ as@@ ur@@ un ken Ruamabera ser Yehova soo ér ior ve̱ gema asema ve̱ war . Heela tseegh ga , Tor Solomon u yange ngee a inyaregh kpishi , zan zan hegen kpa i lu ior kpuaa tseegh ve lu er un nahan la , ôr kwagh u ieren i ior kpishi ve lu a mi nyian i keren inyaregh kpoghuloo la . Lu her ave ave ga . Á wa icam wener : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a ken zwa wam man mhen wam u ken ishima , ve̱ lu kwagh u kuman We ishima , T@@ ER@@ E . ” Doo u se kpa se er Yehova Aôndo tom sha imba ishima la . Nenge Awa@@ ke ! 23 : 22 ; 1 Tim . ( Ôr Mbagalatia 5 : 13 . ) ( Ps . 6@@ 8 : 1 , 12 , 18 ) Yesu kpa hemba tar ne ityav , nahan a zua a ikp@@ an i í ongo imo na yô . Yesu Kristu kpa i yila un sha iti ne ken I@@ vangeli i Mateu man Marku man Luka kua Yohane kuma er kwa 8@@ 0 nahan . Kwagh ne tese ér i mar Wan u Aôndo shin tar , lu orumace kpôô kpôô , yange gema a gema iyol na hingir or ga . ( b ) Kwase nana er kwagh sha kwaghfan nena , man gba u nom nana nôngo u eren nyi ? ( Mateu 5 : 3 ) Er i ne se tahav mbu lun a mlu u ken jijingi nahan kpa , alaghga mbam@@ kighir mba ken tar u ifer ne shin an@@ zaakaa er h@@ w@@ ev nahan aa na se kera kav kwagh u a gbe se la ga . M@@ ge@@ m@@ shima u mimi wa u ‘ anden asema a ase , ’ ka “ ak@@ ondo ” ga . Se lumun a mimi u vesen ne ser : Yehova una ta mba ve civir un sha mimi la kera ga ! ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ) Nenge ase sha igbenda igen i mbatamen ve lu nôngon u lun a inja i Kristu sha nd@@ or@@ wan ve a mbagenev ken tiônnongo la . A kaa ér mba ve eren ‘ ang@@ er@@ e@@ ke shi ve a@@ mber sha akaa ’ cii mba ‘ lamen sha akaa ka doon ga . ’ ( 1 Tim . Mbat@@ im@@ en sha akaa ker ah@@ ab@@ a ér , sha ayange la or môm tswen nan ya ish@@ am@@ akaa i nôngo u kuman u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 20@@ 0 nahan ken inyom , nahan kwaghyan ne a na nan agee ken iyol kpishi . Ieren i Ny@@ a@@ ghen Mbagenev la I@@ a B@@ ee — Hanma Sh@@ igh@@ ee ? Vea war “ zege@@ can ” la , vea lu ken “ zege@@ ikpelaior ” la . Se tese ser se na jighjigh ser Aôndo una “ kure ijir ” sha ci wase nena ? Ken inyom i 31 S.@@ W . la , er Yesu lu zenden pasenkwagh ken G@@ al@@ il@@ ia yô , “ ugen ken Mbaf@@ ar@@ ishi yila [ Yesu ] iwer . ” Yehova taver se sha ikyev i mbamkombo mba tiônnongo u Mbakristu la . Er nan ashighe kpishi ka sea wa b@@ a@@ a@@ ji u mkohol ve i lu ior ican ga u hiin iliam a vese , man ka nyi se hen ken kwagh ne ? 8 : ​ 4 - 8 ) Mimi yô , yange uwer gba un u eren kwagh u ior nav soo la je yô , hingir u Yehova una kaa a na ac@@ in atar ér a ungwa imo ve . Kpa er se lu eren tom ape ior kpishi ve lu ungwan loho u Bibilo yô , kwagh ne na uuma asev doo je gande . Kpa yange kange ishima ér una za hemen u nôngon kwagh shi taver seer a seer . Yange na a na jighjigh tseegh ga kpa shi a tese ishimawan man kwaghfan man ishimataver man dooshima u t@@ angen iyol ga la . A@@ L@@ U@@ ER S@@ E MB@@ A C@@ I@@ V@@ I@@ R A@@ Ô@@ N@@ D@@ O YÔ , SA@@ A S@@ E L@@ U W@@ AN@@ G K@@ EN@@ G Alaghga ú nenge a ior mba ve kor tindi sha l@@ an@@ shima , sha ci u cian m@@ tsaha yô . Sha nahan yô , i na ian ér i gema ishember i “ uma ” la i zua sha kwagh u i lu ôron van ve i va ter i la , er i vande tesen igbenda kposo kposo i kaven inja i ishember ne ken ngeren mba seer mba ve lu ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures — With Re@@ fer@@ ences la nahan . Mba Yange Ve N@@ ger Kwagh u Yesu La , 7 / 1 Kpa ve gema ve wa un tom u kuran ish@@ u@@ le iky@@ on i wain . Una lu nan ri@@ po@@ ti i aiegh shi una lu iin mbagenev kpaa . M@@ tim u timen ken Yesaia ityough 60 ne bende a we nena ? Zum u ka sea tsuan akaa sha er atindiakaa a Bibilo a tese shi se nenge er Yehova una na se averen yô , ka i hingir se er se hemba mban ikyua a na nahan . P@@ ase ikyav i ish@@ ember@@ kwaghôron i̱ “ jighjigh u nan ” la , e̱r yange Paulu yar tom a mi ken washika na u a tindi a mi hen Mbaefese la . Cii man a bee a any@@ ighe kera yô , gba u a ker gbenda ugen u sha uhar u ú hembe taver yô : ka u geman shima , shin se kaa ser u geman asema a ior je la . Shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har , ken inyom i 19@@ 44 la , i nam wa@@ da ér m nyôr sho@@ ja . “ Vea H@@ ingir Ior A@@ v ” ( Yobu 34 : 10 ) Aluer á er if@@ er@@ kwagh yô , kwagh la una tese ér ngu Aôndo u dooshima ga , kpa er se hen ken Bibilo ve se fe nahan , un “ ka dooshima . ” Ve er tom a gbenda u tôvon sha akaa a i du@@ ghun shin inya la , ve tôv sha ngeren ne , nahan ve mase kaven ér a̱ shi nan kpa yange i nger un shighe u Yesu kpe anyom kar 20@@ 0 shin 3@@ 00 nahan la . • G@@ u@@ y P@@ i@@ er@@ ce yange ts@@ è@@ r tsombor shi y@@ è@@ s@@ è ú kera cii ve , un man kwase na ve mase hiin tom pania ke ’ uwer u A@@ ip@@ or , ke ’ inyom i 19@@ 8@@ 2 la ye . 18 U Ngu W@@ u@@ ese A@@ veren O@@ u sha Mimi Kpa ? Ka . . . ( Yeremia 1 : 1 , 2 ; 6 : 13 ; 23 : 11 ) Tsô , yange Yehova yila Yeremia ér a̱ lu profeti nahan , lu un ken ishima nena ? Or@@ tamen u ken tiônnongo u Kristu u yange hen Bibilo a mo la wasem kpishi . ( Ôr Pasalmi 18 : 25 . ) Or@@ tamen ugen kaa wener : “ Ka mea tôvon anmgbian u nomso shin u kwase u beenyol u nan y@@ ese mbayev ken mimi ne yô , hanma or nan kegh ato a ve zu@@ lee . ” ( Ekesodu 33 : 20 ) Yehova ngu Aôndo u iengem tseegh ga , ngu a awashima u engem kpaa , awashima shon yô , ka u una yar tom a Tartor na , una p@@ aa hem@@ en@@ tor na iyol . Kanyi i gbe u Orkristu nana er aluer ka u nana lu ortamen shin di@@ ak@@ on yô ? I tesen tser u “ E@@ ure@@ ka ” la , ape ior ve ku@@ mba kpuaa shin ve ku@@ mba u@@ deri imôngo kpaa cii . Sha kpôô yô , se fatyô u hemban mbamzeyol mban . Mbamaren av eren kwaghaôndo kpoghuloo , nahan ve y@@ es@@ em iyev je sha u m civir mba@@ aôndo mba Sh@@ into yô . Kpa gba u vea dondo ikyav na la . ( F@@ il . A kaa ér : “ Gadia ka sha ci u [ kwaghaôndo u pasen ] man M dugh ye . ” Zum u u@@ sho@@ ja kôr Yesu la , ve kôr Marku , kpa a o@@ s@@ ough a yevese , a undu ve a iky@@ ondo i a h@@ ua iyol la . — Marku 14 : 5@@ 1 , 5@@ 2 . • Hii nan ve i gbe hange hange u ú zenden vea Aôndo ? Kwagh u Yehova a er sha u yiman se la gba ave tsô . Er Solomon “ doo Aôndo ishima kpaa , . . kasev mba akuraior agen na un a er kwaghbo . ” ( Ne@@ h . ( Yohane 17 : 16 ) E@@ ̱r yange mba been mkombo u P@@ ati u M@@ zough u M@@ ala@@ w@@ i ke ’ inyom i 19@@ 7@@ 2 la yô , ts@@ wam hide taver a taver . Kwagh@@ henen u a dondo la una time sha atô@@ akaa a a ne ve mbagenev ka ve undu ikyum@@ u@@ ile i Aôndo yô . Alaghga we kpa , ú fa mbagenev mba yange ve de akaa agen d@@ an ve kure kure , nahan ve de u eren ityom i Orkristu shi ve undu tiônnongo kpaa yô ; man kwagh tsô gba ve u hiden va civir Yehova ga . Nenge ase kwagh u Noa , u yange lu ken bo@@ tar , kpa sar un u lun kôôsôô a ior mba ken tar la ga yô . Bab@@ a wam gema kaa ér : “ A lu Bibilo i henen yô , ng@@ ura gba se yum . ” Aluer tom shon ka u ua na yô u zenden sha kpishi , nahan u kera fa@@ an@@ tyô u civir Aôndo shin lun vea tsombor wou imôngo ga di ye ? Mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh kpaa kape ve eren je la gaa ? M fa , Yehova ny@@ um or môm dooshima na ga , nana lu kwa@@ v shin nana er ivese kpaa . ” ( Mbaefese 3 : 11 ) Nahan cii kpa , Yehova gem er a nenge kwagh a lu zan la , di vough er we kpa u fatyô u geman ishima you sha kwagh u ma or u nan eren akaa a doon we ga hanma shighe la nahan . I@@ can@@ kwase ugen yange ya ican a angev mbu vihin tsung anyom 12 . T@@ so@@ mbor ne yange u ôr abaver a i due a mi hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et sha kwagh u ijir i A@@ te@@ jir u V@@ esen kure la . W@@ a@@ shika la kaa ér : “ Hen anmgbianev , ican i anmgbianev asev mba ken tar u Rus@@ sia ve tagher a mi la , kua jighjigh u nan u ve tese la kôr ônov asev ken ishima tsung . A@@ ti ve ér C@@ o@@ dy man L@@ ar@@ is@@ s@@ a . Jighjigh u nan yange wase ior mban , nahan ve de ér ma m@@ taver u ve lu tagher a mi la a yange ve u nengen a kwagh u Aôndo lu eren sha ci ve la ga , shi uityendezwa mba ve lu a kure ga la kpa , ve na jighjigh ér vea kure sha mi cii . Or môm nana kera lu a ian i gban ah@@ on sha iji@@ r@@ ôron i Yehova ga . ( Mbaefese 4 : 24 ) Ve hingir kwagh u Yehova , nahan mba uma sha u civir un , ka sha u eren ishima ve ga . U@@ ̱ nan kwaghôron u Aôndo u profeti jighjigh la wasen se u kaven Mesiya . Yange M nôngo ac@@ in imôngo mer me de u man kpa lu gban her ga . ( Mbaheberu 12 : 2 , 3 ) Nahan Paulu yange er msen ér : “ Aôndo u ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un A̱ na ne , lu nen ishima i môm ayol a en sha inja i Kristu Yesu la . ” Lu u S@@ ar@@ ai una kaa ér un ngu an@@ ngô u Aber@@ am u kwase sha ci u ve lu anmgbianev mba sha ter . Ieren ve ne ka i taver mo ishima kpen kpen . ” 1@@ 5@@ ,@@ 5@@ 9@@ 7@@ ,@@ 7@@ 46 Ma A@@ hi@@ r a Dedoo Ng@@ aa ? Ve kase Yerusalem cica ve wa atô ; lu inja er i y@@ is@@ a mbam@@ aan g@@ il@@ gar la , ape zan ngu ga nahan ! Ity@@ ough ki sha uhar ki inyam la tile sha ityough ki tartor u A@@ shi@@ ria . Zum u orgen kuma Ke@@ ith uwegh sha h@@ unda yô , kwase na za bugh or shon h@@ unda , kpa Ke@@ ith iyol@@ na yô , tema lu shin atô ya . B@@ ee kera yô , Yesu kaa ér : “ H@@ er ape ior ihi@@ ar shin iti@@ ar ve kohol ken iti Y@@ am yô , Mo kpaa M ngu ve her atô je . ” G@@ um@@ or ugen u a lu eren tom shin Betel hegen yô , kaa ér : “ T@@ erem man ng@@ ôm yange ve hii tom pania cii ve vôso ayol a ve ye , man er ve vôso ayol a ve kpa ve lu eren u her . Shi ve nôngo ve wase se cica cii u lun a ishima i eren tom pania . Nahan kpa , se asange asange se fatyô u pinen Aôndo ser a lumun se ken tsombor na , se hingir mbacivir un mba a lumun ve yô . Mose yange tagher a mbamtaver mba ve tsaase ishima i legh legh na yô Yange ve yima S@@ ha@@ der@@ aki man Me@@ sh@@ aki man A@@ be@@ di - ne@@ go man Daniel kua Peteru sha ikyev i mbaihyomov vev , kpa S@@ ef@@ anu man Yakobu yô ve yima ve ga . Yesu kaa wener Aôndo “ ka A er iyange Na i̱ due i̱ ta sha mbaaferev kua mbam@@ imi kpaa , man ka A n@@ ôô ura sha mbap@@ er@@ apera man mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpaa . ” Kpa , ayange nga kar , hen shighe u i lu nôngon a ver tiônnongo u Kristu la yô , tom u apostoli la seer kua “ tom u or@@ kuran ” kpa sha mi . ​ —⁠ Aer . N@@ ana nôngo ac@@ in imôngo je sha u nana wase wan la nana̱ de u eren kwaghbo yô . Paulu lu or u wan ishima , u eren kwagh a ior kundu kundu hanma sh@@ igh@@ ee ? Kwa@@ gen la ôr mbahenen nav kwagh u kp@@ an ugen u yange er ter na tom iyange jimin cii ve mase hiden hen ya yô . Sha shighe la , i kaa a mbahemenev mba uumace ér ve wa ayol a ve sha ikyev i Or@@ hemen u Aôndo a tsough la . Me dondo ikyav i Yesu la , me nôngo sha afatyô wam cii me er a nan sha u@@ ee shi me tese nan dooshima , shi me wa nan ikyo kpaa . ” I@@ gbenda i iti@@ ar shon i se ongo imo i Yehova sha ci u a doo se ishima yô , ka i je ne : ( 1 ) Mba ve doo Yehova ishima la , se kpa ve doo se ishima , ( 2 ) se mba ne mbau@@ tahav icivir , man ( 3 ) se mba nenge ser se lu wang sha ishigh ki Aôndo . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 7 - 16 A tim tar u Satan ne kera gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u kua ior mba keren ér vea za ati man mba z@@ endan inyaregh ityô mbara cii , “ kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” Aluer se kpa se k@@ usu mkaanem ma Aôndo a ne i nger , ma ma lu “ ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera ” la ken asema a ase yô , se fatyô kaven jighjigh u nan u Eliya la . — Mbaromanu 15 : 4 . Ka ior asange asange ka se lam a ve shighe u se dugh kwaghpasen ye . 3 : 27 ; 1 T@@ es . 5 : 25 ) Ny@@ ityô kwagh i i tser ma anmgbian wase cii , awashima wase i lu u wasen nan ser nana tile dông nana na i saan Yehova iyol . Aôndo yange wa tindi ér hanma kwagh u ken gar la cii yô i̱ tim , i̱ mase shin akaa agen aa yange lu u a yar tom a mi ken mcivir u Yehova yô . Inja i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i por@@ ·@@ ne@@ i@@ ʹ@@ a , i̱ í gem i̱ ér “ idya ” la nôngo u samber sha aeren a iji@@ mba@@ gh wuee . Mba p@@ ini@@ m kwagh sha mi yô , m kaa mer , “ M fa hanma kwagh sha kwagh u batisema ga . ” [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 18 la ] Kwagh u i er a vese sha mimi ga , shin se nenge ser yange i er a vese sha mimi ga yô . Ôr ngeren u ken Awa@@ ke ! Sha nahan yô ka a inja kpishi u suur sha Yehova , i de lu sha ayol a ase ga . Mbam@@ nenge mba mba@@ fan@@ takerada mban mba shami je kpa ? ( Pasalmi 5 : 12 ) Mimi je , Aôndo nengen a iniôngon i se nôngon ser se er ishima na la , shi i gba un kwagh kpaa . 11 : 12 , 13 ) Nan “ y@@ ugh fe@@ fa ga . ” Sha kpôô yô , aluer se ver ishima sha il@@ yo@@ ho i i lu ken washika u Yakobu man Peteru yange ve nger la yô a lu se a inja . — Heb . 1 , 2 . ( a ) Ka iyange i vesen i nyi Mbakristu ve lu ke@@ gh@@ ene ? ( Luka 22 : 43 ) Paulu di yange lu yemen uiky@@ angen ken Roma yô , a za ase@@ gh sha anmgbianev hen kasua u A@@ pi F@@ or@@ um man A@@ t@@ umbe A@@ tar , kwagh ne doo un je a “ su@@ gh Aôndo , nahan ishima taver un . ” ( Ps . 119 : 1@@ 5@@ 8 ) Ka hange hange u se palegh h@@ ua shin ma isharen i keren ser se lu sha ian i ut@@ aha , i̱ ia na se hingir u vihin mlu wase a Yehova la . Ma pase se akaa a i gbe u se fa sha kwagh na la , man er a eren kwagh a uumace yô . Ka nahan ve , i doo u se vande wan ago@@ yol ye . Mba kaan a uter ér ônov vev ve doo ve ishima shi ve eren kwagh a ve kundu kun@@ du@@ u , shin ior nenge ér ityôkyaa ngi ga ? Ka an nan hembe lun a tom u nengen ér se mba ken mimi ne here ? Mba ve fe u tsembelee la vea fatyô u wan we kwagh u injaa . Ka sha er ve kpaa ve lu a ishima i tesen iwuese , di vough er or u i mar un a ashe a p@@ ir@@ in kpa i bugh un a la nahan . Eliya pine ve kwagh u kôr ve sha m@@ tema yô , á kaa ér : “ Shi nan je , man né de u lun asema ah@@ ara ? ” Kanyi yange i er sha shighe u Yesu la sha u kuren kwagh u i tsengaôron ken Pasalmi 35 : 11 laa ? ( Yesaia 44 : 6 ; Yohane 17 : 3 ; 1 Mbakorinte 8 : 5 , 6 ) Nahan kpa , se fa er mbam@@ kposo mba vesen — kua any@@ im@@ an@@ akaa je kpaa — a lu hen atô u iniongo i u@@ kwaghaôndo kpishi i̱ í s@@ enge ér ngi civir Aôndo u mimi la yô . A pase kwagh u shighe u “ Wan u or ” una va ôr “ akuraior cii ” ijir la . ( Ef . 5 : 26 ) Loho u Aôndo a tindi ér ior ve va “ ngohol mngerem ma um@@ am ” sha u ungwan loho u dedoo u Tartor shi eren kwagh u kaa la ngu sha ci u ior cii . ( Daniel 10 : 11 , 12 ) Kanyi yange i wase Daniel u hiden a iyol ijime ? “ K@@ ain man nagh nagh yô , [ Yehova ] lumun ga . ” 15 : 19 ) Ken hemen yô , mba i shigh ve mkurem ve mase shin shin tar la vea ‘ dondo ’ wan@@ iyôngo vea yem sha . — Yoh . 13 : 36 . Yehova yange ôr kwagh u kwaghôron na kaa ér : “ Una hide her a Mo gbilin ga . ” Shi a kaa ér : “ Iky@@ ôr ia la@@ gh un sha kwagh u M tindi un u eren yô . ” Ka se tese ser se tsua Aôndo ser a̱ lu or@@ hemen wase sha u keren mcivir u a lu u mimi la shi dondon gbenda shon u civir un sha mimi , er i tese ken Bibilo i i lu Mkaanem nav la nahan . Apostoli Paulu kaa ér : “ Kwagh u a s@@ ar@@ em yô , m eren un ga , ka kwagh u a s@@ ar@@ em ga la je m eren ye . ” — Mbaromanu 7 : 15 . Er se lu timen sha igbenda ne la , hen er u hemba suur sha Yehova yô . Nenge ase ikyav ne : I nd@@ era nengen tom u tic@@ aa ér ka tom u civirigh je ka kwagh u hegen ga . Kwagh hemba gban un sha u kwagh a̱ za i doo tseegh , lu ember er tor u Iserael kpôô kpôô a hi@@ di bem bem yô . U tesen ikyav yô , er se kera lu her ga yô shi se fatyô nengen sha akaa a zan tsombor wase iyol ken ishima la kpa , man iky@@ ar@@ yan ve vea Yehova yô ia lu nena ? Shighe ngu u iyou la yange i lu tsembelee yô , kpa kera ngi nahan ga . Ka mbap@@ er@@ apera tseegh i ne ve ian ken “ gar u taver ” u Yehova la ye , ka nongo na je la Er Peteru a kaa nahan , kwase nana fatyô u ur@@ ugh nom u nan sha kwaghôron tseegh ga , nana ur@@ ugh nan sha ieren i nan i dedoo la kpaa . Sha ci u kwagh u Yesu er la na yô , a ver uma na sha z@@ ongo . Yange mba nd@@ eren Yesu Kristu shin ku yô , a ande hen mbahenen nav shi na ve tom u injaa cii ve mase k@@ ôn@@ don yemen sha ye . Shighe u m lu ken pur@@ usu la , m er msen hen Yehova , m zamber a na mer a wasem . ( E@@ ks . 14 : 30 , 31 ) Kwagh ne yange ma lu kwagh u taver jighjigh ve u nan kpen kpen ! ( Yohane 6 : 6@@ 6 - 6@@ 9 ) Mkaanem man yange ma a doo Yesu kpen kpen . Mba ve vende u undun igbenda ve i bo cii Yehova una tim ve . Me yar tom a mi sha u wasen mbagenev nena ? ’ M tem yô , m ungwa akaa a ve ôr la doom . ( Yesaia 42 : 14 ) Wan na yange ‘ ver se ikyav ’ sha iyol i a kôr tsaha shighe u lu yan atsan la . H@@ ar@@ old C@@ or@@ k@@ er@@ n Davidi yange civir Aôndo iyev zan zan kar been iyol shi Yehova kpa er it@@ yo@@ m@@ akaa i vesen sha ikyev na . Ka keng ú hen sha kwagh ve , gadia ior hemba mban a inja a iky@@ á@@ v . Sha iyange i Me@@ i 22 , 19@@ 45 la , gomoti u tar u K@@ an@@ ada dugh at@@ ab@@ am u a wa sha tom wase la kera . • Zum u i lu se inja er se kuma ga yô , bem u Kristu una fatyô u sur@@ un se ishima nena ? K@@ era shi ica ga tsô Yehova una yar tom a Yesu Kristu man mbatyomov mba@@ age@@ ev sha u ôron mba “ ve fe Aôndo ga man shi mba ve we Loho u Dedoo u Ter wase Yesu ikyo ga la ” ijir . Nahan kpa , a hen ér mbagenev kpa vande yemen ken won nahan , kpa kwagh za icombor ve iyol ken jijingi keng ga . ( 1 Mbakorinte 14 : 33 , 40 ) Shi kô@@ m@@ ati@@ i ne a̱ fa gbenda u mba ve soo u v@@ ô@@ son ayol a ve la ve we ishima u sôron Iyou i Tartor shon ker la , nahan ve nenge aluer ka u a yôô ér ka eren kwagh ker yô . Se er tom a kwagh u se hen la ken uma wase nena ? Ese@@ kiel hide a iyol ijime shi taver ishima , ka nahan ve fatyô u eren an@@ umbe a ahar a yange tsen@@ ga pasen kwagh u una er ken hemen la ye . 4 : 7 . Sha nahan yô , ka un tseegh una yima ior tsembelee ye . Loho u dedoo u se pasen yô , ser , dooshima u Yehova a lu a mi la na yô , a kegh iyol u den asorabo sha ikyev i Kristu . M@@ on@@ i@@ qu@@ e u se vande t@@ eren kwagh na la kaa ér : “ Er m ze mbamkombo hanma shighe shi ashighe kpishi ka m pasen kwagh er m fetyô la yô , m fatyô u wan ishima . ( b ) Ka nyi mbayev vea er ve ia wase ve shighe u ve lu hi@@ an laa ? Yesu kpaa yange kom anyom 12 yô , a “ lu yemen hemen hemen sha mfe . ” I nger mkaanem nam man ken i@@ pi@@ pa@@ abaver igen ken tar u Fran@@ s ( Fran@@ ce ) . M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma wan@@ kwase u i yer un ér Z@@ ah@@ r@@ a , ma i nger vegher u ken iy@@ an ne tese kwagh u vihin tsung , u a lu zan hemen yô . 12 : 14 ) Gbenda môm u se veren mba ve te@@ v se a ican la yô , ka u eren msen sha ci ve . T@@ er@@ tamen ne lu a wan u nana ya dyako na ga . 30 : 8 ) A@@ g@@ ur yange fa er inyaregh ki lu a inja la wang , nahan kpa , shi yange fa er ic@@ ugh i iny@@ ar i taver kpishi yô . Yange i mar ter@@ em u tamen tamen , Tho@@ m@@ as ( 1 ) * W@@ illi@@ am@@ s sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 20 , 18@@ 15 , hen gar u H@@ or@@ n@@ c@@ ast@@ le , ken tar u I@@ ng@@ i@@ la . 5@@ 8 : 7 — Mba@@ aferev ka ve “ s@@ ough kera er mngerem ma ku@@ wan kera nahan ” nena ? Nenge er i nger ishember i í gem ér , “ fan kwagh ” la ken U@@ b@@ ib@@ ilo kpishi ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu yô . Yesu yange tsua wanakiriki u jighjigh la sha ci u nyi , man u kange ishima u eren nyi ? U tesen ikyav yô , nana waan kwase u nan ikyo sha akaa a kiriki je kpaa . Ikyav igen i sha ayange a ngise la tese se gbenda môm u se fatyô u wasen ve yô . ( Mbafilipi 2 : 22 ) Paulu yange nôngo ér Timoteu shin ma orgen nana lu or@@ henen na ga . He ’ shighe ne yô , Yesu lu ken iyol i ny@@ am man awambe , nahan a hingir u lun ke ’ mbamlu man akaa a mgbegh@@ an ieren i or a yange lu sha tsuaa ve ta@@ an ashe kenger a kenger la . Apo@@ l@@ o kôr sha gbenda hegen , lu u kwagh u i tese un ne una wase un u seer lun a mfe u vough sha m@@ ser@@ akaa u Aôndo a ser a ver u waren uuma mbaiorov la . Mba@@ yevese ityav mbara kpa yange ve wa ityough eren tom la ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so vea anmgbianev mba ve lu hen ningir shon la imôngo sha u seer sôron ajiir a tsan . ( b ) Ka loho u nyi se kpa se fatyô u y@@ ôôn@@ ô ? I@@ jiir i mbau@@ ty@@ aav mban vea kohol her la ka ijiir i kpôô kpôô ga . Sha kpôô yô , una kporom ikyua hen a vese . Wan@@ nomso u kuran ilev la nyôr ken ya u Solomon za zua a wan@@ kwase la her , tsô a kaa ér : “ U doo ashe tsô , we u u doom ishima , u doo ashe tsô . ” U tesen ikyav yô , shighe u se nyer mat@@ o yô se fatyô u hiin iliam a ior mba ve tem ikyua a vese la sha ma kwagh u Bibilo i er yô . Mbagenev nenge ér tom u eren kpoghuloo hanma shighe ngu pan@@ den iyol@@ kpen . “ Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga , saa di u doon u una fatyô u maan a maa kwagh ape kwagh a gbe sha mi yô , nahan mba vea ungwa kpaa vea zua a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 4 : 29 . • Hii nan ve ior mba ken tar u hegen ne ve nyoon ishima y@@ um@@ u ? “ N@@ yo@@ on nen ishima , kpa de eren nen isholibo ga , iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . De ne nen di@@ abolo ian ga . ” ( Ef . Yô , na Yehova ian a ver u sha aan a injaa ken hemen . Ikyav i Yesu la tese ér aluer Orkristu soo u vi@@ an ken jijingi yô , gba u nana fa Bibilo tsema tsema . Bibilo pase se er Yesu yange er tom a jijingi u Yehova sha u hemen apostoli Paulu kua mbagenev mba ve lu zan zende u sa@@ gher iyol vea na mbara gbenda yô . ( Aer . Yakobu seer tan iwanger sha kwagh ne zum u a kaa ér : “ Ity@@ am@@ egh ki perapera yô , ka i l@@ ôô ki sha bem sha ci u mba ve ker num la . ” ( Y@@ ak . Ity@@ ôkyaa i i ne ve ka se hide se za sôr mba se vande pasen ve loho u dedoo yô , mbamlu vev man inja ve ia fatyô u geman . Se za hii nyôron hen u@@ c@@ ile mba C@@ ar@@ ib@@ be@@ an . Ka jijingi u Aôndo a lu tahav mbu hemban sh@@ a@@ won cii ye . Tsô , ken mb@@ ee u inyom i 18@@ 31 la , i kera na or ian i eren batisema ga , yange i er ior batisema iwer kar a at@@ ar@@ atar tseegh tsô maa i hide i yange ve u eren . Ka Mbashiada mba Yehova , mba ka ve due ve za sha ijiir a ior shi ve pasen mimi u Bibilo la tseegh , i lu inja er kwaghaôndo ve la wa ikyo sha kwagh u ior ye . ” Apostoli Paulu yange nger wener : “ Ka an nan fe mhen u Ter je u nana tese Un kwagh@@ a ? ” ( 1 Kor . Yange m za mkombo u i er sha mkohol shon , sha ci u up@@ ania mba ve soo u eren tom u m@@ ishen la . K@@ per@@ nan mba nengen tser u vi@@ di@@ o mba been yô , S@@ us@@ ana maa ta iwanger sha kwagh u t@@ wer@@ sôron a awambe shio u Mbashiada mba Yehova mbagenev ve lumun la . Se kpa doo u se hungur Yehova mayange ga , shi se za hemen u civir un sha mimi kpaa . Alaghga a taver mbatamen mba fan tom tsema tsema mba ve zer eren ityom i vesen kpishi i ho@@ gh@@ ol ve yô u wan mbagenev tom sha ikyev . H@@ ide@@ m a iember i myom Wou her , su@@ w@@ em , m@@ ̱ lu a jijingi u vangertiôr . ” ( Ps . Sha nahan yô , doo u se za hemen u henen Mkaanem ma Aôndo zu@@ lee . Aluer se er nahan yô , kwagh la una wase se se soo un sha gbenda u se kera lu a mciem u hingir kwagh na ga yô . — 1 Yoh . 4 : 18 . Aluer se hen kwagh u Noa , u lu môm ken mba Paulu ter kwagh ve la yô , se umbur kwagh u Yesu ôr ne , a kaa ér : ‘ Er i lu sha ayange a Noa nahan , kape sha ayange a Wan u or kpaa á lu je la . ’ 22 : 44 — Yesu yange ya ican tsung sha ci u nyi ? ( Luka 11 : 13 ) Ka kwagh u taver se ishima kpishi er Yehova a t@@ ende zwa u nan se tahav mb@@ un sha u se er kwagh sha inja nahan ! U tesen ikyav yô , i ver as@@ an man ityar i lun er tar wase ne nahan , i uma a lu ker ga yô , ngi ningir sha shighe vough vough , a an@@ zughul shio . Aluer m palegh imba kwagh ne yô , me seer zuan a msaanyol man be@@ m@@ shima nena ? Yange “ mhôônom kôr ” Yesu a zege@@ ikpelaior “ sha ci u i t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee er iyôngo i i lu a or@@ kuran i ga ” nahan . M@@ ze u profeti u kwase la una za a na imôngo la una wase un kua nomso@@ mbaiorov mba ve lu a na la vea fa je ér Aôndo ngu a ve , nahan vea taver ishima dông je . Ve kav er ‘ i@@ vangeli ’ i i gbe u a pase i á tser tar , sha u i̱ lu mpase hen A@@ tô@@ at@@ yev shin akuraior cii la i lu i@@ vangeli i tartor u ú lu van ken hemen ga , kpa i lu i@@ vangeli i wasen ior u fan ér Mesiya , un u a lu Tor la hii u hemen tar ne yô . ” U se tilen p@@ al@@ egh@@ aa a tar la á lu u tesen ér se ta ikyaa a mimi ne . ( Anzaakaa 1 : 4 ) Aluer u er sha akaawan a Bibilo yô , “ m - er u sha inja una kuran we , mkav kpaa una ku@@ mban we , sha u á yima u sha gbenda u ifer ” yô . Doo@@ m kpishi er yange m lu a ve kôôsôô nahan . Yesu yange kaa a mbaapostoli ken avur a se sember ôron mkaanem man ker la , kua ken Mateu 10 : 5 - 10 ( N@@ W ) cii ér ve de he@@ e , shin luun a “ uri@@ ga uhar ” ga . ( Heb . 1 : 3 ) Er Ter Yesu Kristu a lu P@@ risti u T@@ amen shi a lu Tor yô , ngu wasen mbadondon un sha er vea tese er perapera u Aôndo a hembe cii yô . Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u Yehova man mbahemenev mba uumace sha kwagh u mimi ? Nahan yô , mlu u tsôron u Aôndo la yem ken ijime zan zan ik@@ ighir ngi ga . Aluer se ts@@ wer m@@ sô@@ rom ma man jimin cii je kpa , kwagh ne kuma sha injar i se va lu ken tar u@@ he u perapera u Aôndo la ga . — 2 Peteru 3 : 13 . Ka unô i ne ve tom u pasen kwagh la ? Kwaghôron u K@@ undu K@@ undu hen T@@ so@@ mbor Ishima yase ia kar iyol i i̱ tsô ia gba henen u eren aeren a wang ga . I@@ ca a gba ga tsô Yehova una tim un u yange hii van a afer@@ akaa , Satan Diabolo u a lu tu@@ ur tar ken ityô ken myer , u lu eren akaabo la . Se mba w@@ o@@ ho iyol sha inja yase ; se mba ye akaa@@ yan a se soo la , shi se mba eren kwagh sha m - er wase . Kpa umbur wer , Yesu u lu or u vough la je kpa yange orgen er a na dang , man lu or u doon un ishima , u a na nan jighjigh yô . M@@ lu@@ a@@ inja u M@@ ge@@ m@@ shima man M@@ gem Kpa , lu Davidi Yehova tsua ér á va lu tor u Iserael ken hemen ye . U m@@ asen kuren yô , gba u tar wase kua ityar igen i í ningir iyange la ia kpe@@ ese akuma akuma shi ia lu sha ihi@@ ange i i vough sha er inyom ia aven shi f@@ am ua gb@@ aan yô . Tar wase ne yô , ka tahav mbu uwer u lu a mi u ur@@ ugh akaa tilen a mi ijiir i môm la mbu ne ve u kpe@@ ese ye . Hi@@ ihii yô , a yila mbaapostoli nav mba 12 mbara a “ tindi ve er ve̱ za ôr kwagh u tartor u Aôndo . ” Kpa kwagh u a gem a lu yô , mba a agee man tahav mbu mbu dugh hen Yehova man mba keghen a ishimat@@ seen ér Tor ve a tese ve gbenda u vea za hemen a tom u Aôndo yô . ” Shi de ne iyol you ibo sha ci u ishima vihi u yum ga . ” Mba@@ yev ka ve soo mbamaren vev shi i doo ve u eren ishima ve kpaa . Kwagh u u@@ du@@ g@@ wer mbara ôr la lu u mimi . Ieren i wan iyol na ikyo tseegh la na yô , uumace hingir ikp@@ an i m@@ yen . Kwagh@@ henen — Ve A In@@ j@@ ar Shi Saan Iyol Kp@@ aa Kanyi i lu kwagh u vesen u akaawan a Aôndo a hemen se ? Paulu kaa ér : “ Kape i nger kpaa la er : Or u hiihii la , Adam , hingir or u uma . ; Su@@ á@@ re@@ z , M . Aluer se kegh ato a na shi se kporom ikyua a na yô , una na se agee a eren ishima na . H@@ ide hen ase sha kwagh u batisema u yange i er ior sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la ; u hen wer a mar or he@@ gh nyian nena ? “ hanma kwagh u a kom icivir ” 1 , 2 . ( a ) Kanyi i tese ér hanma or ken tiônnongo yô nana fatyô u lun sha ian i ia gba nan kwagh@@ a ? U na mlumun sha mbampin mba i pin ken ikyum@@ hi@@ ange la nena ? Kwagh môm u una wase se u lun a ieren i hiden a iyol ijime yô , ka u henen sha m@@ hembe u Yehova a hembe se i yem zende zende la . Yange vea nyôr ken G@@ ati a na imôngo shin vea nyôr ga kpa , se fa tsô ser zum u Davidi ôr ve er Yehova shi a yem un yô ve ember a na kpishi . 6@@ 8 : 18 — Ka unô yange i ngohol “ u@@ i@@ wua hen ” ve ? 1 : 10 ) Ashighe kpishi Kristu ngu a tese dooshima na sha ikyev i mbatamen mba ve lu mbakur@@ an ken tiônnongo la . ( Pasalmi 14@@ 8 : 12 , 13 ) Aluer se tôô sh@@ a@@ gba kua akaa a tar ne u ne ior se kar sha tom u eren Yehova hanma shighe la yô , se lumun ser mimi je ka tom ne ú hembe lun gbenda u nan or msaanyol man mk@@ om ken uma ye . ( Mateu 11 : 12 - 14 ; Marku 9 : 11 - 13 ) I tindi mba ve til sha ityough ki Eliya nyian ne “ er iyange i vesen i ci@@ er@@ yol i TER i lu a va ga ” ne . Una su@@ r se asema shighe u se tagher a imeen shin se nyôr ken zayol u vesen yô . — 2 Kor . Ikyav tese ér lu Yohane tseegh ungwa imo i Aôndo shighe u er Yesu batisema la ye . Kwagh u nyoon we môm ngu ga . Mbam@@ zeyol mba I@@ c@@ ombor i L@@ un a T@@ er@@ k@@ yo@@ son Shin Ng@@ ô@@ k@@ yo@@ son , 7 / 1 Kwaghôron u J@@ an@@ n@@ y : Mo man Mar@@ k@@ us yange se nger ayol a ase washika kwa imôngo ken hanma kasua . Alaghga mbagenev vea kaa ér hanma or kpa nana fatyô u ts@@ eng@@ an ôron ér ma ikyurior ia kera va lu ga , a̱ lu i agee je kpaa . Ka amba a mpin a nyi i gbe u saa mbamaren vea wase ônov vev u zuan a mbam@@ lumun sha mi keng - e ? Paulu yange gema gbenda na u pasen kwagh zum u lu pasen ikpelaior i ken Li@@ se@@ t@@ era kwagh nena ? • Er nan ve ka se er msen ser Tartor u Aôndo u̱ va ? ( Ivur 11 ) Yehova yange na ian ér mba ican i ker ve kpishi mbara yô , ve̱ na un nagh ku isholibo a awambe shio . U hen wer mbamsen mba s@@ ônon iveren mbara mba sh@@ am@@ in@@ ii ? “ N@@ Y@@ Ô@@ R N@@ O@@ NG@@ O SH@@ A T@@ O@@ M U SH@@ A M@@ I@@ M@@ I L@@ A ” U bugh uwegh O@@ ugh , U ne hanma kwagh u uma sha isharen na , ka kom un . ” Aluer se time sha kwagh u mbagen mba ve lu ken “ ikp@@ ela i mba@@ shiada ” ne yô , una wase se u ‘ gban a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la . ’ Tartor u Aôndo ua bee ityav shi ua kar a angev kera man ij@@ en kua ku je kpaa . “ C@@ i@@ vi@@ r Un a Ishima i M@@ ôm ” De se time sha mbampin utar , mbampin mban vea wase se , se nenge er i doo u a saan se iyol u eren tom ne yô . Ity@@ ôkyaa i vesen yô , ka sha ci u “ se mba bem bem a Aôndo . ” A@@ ts@@ am a i nger sha iky@@ at@@ akerada yô : S@@ ci@@ enti@@ fic M@@ u@@ si@@ c L@@ ib@@ r@@ ary ( I@@ jiir i H@@ enen A@@ ts@@ am ) i M@@ akeranta u H@@ enen A@@ ts@@ am u Kp@@ en@@ tar u S@@ ain@@ t - Peter@@ s@@ bur@@ g la , mba yer i sha iti i N@@ .@@ A . Kpa Yesu yô yange gema ôr igbenda i tsuan kwagh ihi@@ ar tsegh . U m@@ à sôn ér anmgbianev mbara ve̱ na un inyaregh yô , de gema kaa ér ve̱ dugh asange a k@@ yo@@ bo@@ o a yange lu shin p@@ an p@@ an na u zamber a mi la cii ! Se er kwagh ne sha u henen Mkaanem nam shi zuan a averen a na . — Anz . Shi zum u ityar i i lu a kwagh ave ka ia tôô kwaghyan u ne@@ er i ia za na ityar i i lu ken ibanave la ér ka “ iwasen ” yô , mb@@ as@@ u@@ le@@ v kua mbakp@@ eng@@ av mba hen ity@@ ôn@@ ya ka ve kera lu a kpen@@ ga ga , nahan kwagh ne a seer van a ibanave cii . Kpa alaghga or a kaa ér , ‘ Ka kwagh u kpilighyol u z@@ a̱ kaan ga , akaa tsu@@ le ior ainge je ka u̱ a de taver ve u̱ zan mbamkombo hanma shighe ga . ’ ( Ru@@ tu 1 : 16 ) Ken masejime yô , Ru@@ tu shi pase erdoo sha u lumun ér una vôso Bo@@ a@@ shi , an@@ ngô u nom u Na@@ omi u vesen . Nenge ase yô , zan zan hen shighe la kpa m lu a vande nan kwaghôron ken ma tiônnongo ga ! 12 : 17 ) Shighe u i lu nôngon Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la kpa i tôv anmgbianev asev a ican kpoghuloo . “ Er m lu eren Yehova tom ne , m zua a mbam@@ tsera mba or a fatyô u zuan a mi ken y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ga yô . ( 1 Timoteu 3 : 15 ) Yesu yange yila mba ken tiônnongo la ér ka “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh , ” kua “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh , u fan kwagh ” kpaa . A fatyô u den se a asorabo ase sha ikyev i jighjigh u se ne naagh ku Yesu la . * Aluer ka nyi je yange i er kpa , ka inja er Maria lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol sha shighe u Yesu bee tom na shin tar la nahan . A vese je hemba er ior kpishi hen la . U Ngu Nahan M@@ ato u M@@ k@@ urem Ma S@@ ôôn Be@@ en K@@ er Y@@ ôô ? D@@ i er sha a@@ vegher a taregh agen kpa i lu nahan , ior mba ken tar u L@@ at@@ vi@@ a mba g@@ anden man mba kiriki kua amba@@ aior agen wue wue cii mba won@@ g@@ or loho ne di er u@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba i nger shin heen ne ve tese nahan . Kwagh@@ yan man kwagh@@ man gema lu ker kpishi . Aluer ka nahan yô , se mba karen Yehova . Shi yange ve hii tom u pasen kwagh hanma shighe la iyev , u môm ken a ve lu anyom 21 , mbagenev mbara yina nahan . Yange ve dondo kwaghwan u a lu ken Or@@ pasenkwagh 12 : 1 la . Nyian kpa ‘ h@@ unda u vesen man u age@@ egh bugh ’ sha ci u hanma or u nan civir Yehova cii sha er nana er tom u pasen kwagh yô . Kpa m due ken won mer me za fa ior mba ve lu la . Se vôso ayol a ase ken inyom i 19@@ 48 . Aerenakaa 28 : 4 kaa ér , ior mba hen M@@ el@@ it@@ a yange ve hen ér apostoli Paulu ka or@@ wu@@ an@@ or . ( E@@ ks . 19 : 5 - 8 ) Iky@@ urior la cii maa hingir u yan ikyar k@@ ang@@ en@@ aa vea Yehova . ( Mbakolose 3 : 23 ) Ikyav i tesen yô , alaghga se kaa a ayol a ase ser , ‘ Iyange i Yehova ngi van je kwagh u tu@@ nan ngu sha mi ga , kpa ia va ave ave ne ga . ’ Or@@ t@@ yom hemen Peteru due a na hen h@@ undu u iy@@ ô@@ gh u vesen la Hanma or u nan lu civir Yehova cii nana tagher a am@@ een a aa fatyô u p@@ aven nan a Yehova yô . ( 1 Kor . ( Yohane 8 : 44 ) Inja i Diabolo ér “ Or - m@@ s@@ ende , ” iti ne tese ér ngu nom@@ or u s@@ enden Aôndo ityough shi vihin mkaanem nam ma ma lu a inja la , man icighan iti na kpaa . Ior mbagenev hen ér akaa ne cii tese iy@@ ugh i Aôndo , nahan Aôndo va a ian@@ g@@ ev mb@@ in sha u ts@@ ahan mba@@ asorabo . Nahan kpa , ashighe kpishi ka se vaa sha ci u ishima vihi se ker . Mkaanem ma ôr a mbayev nav la tese jighjigh na u nan . Yehova Aôndo er ityendezwa a na ér : “ A@@ kur@@ aior a sha won cii aa zua a iveren ken tsombor wou , sha ci u , u we imo Y@@ am ik@@ o yô . ” Yange i naan naagh ku sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia la nena ? E@@ ̱@@ R Ú er mkaanem ma i ne i nger m@@ á sha t@@ inekwagh yase ne nahan , ishima nyian we sha mlu wou je kpa ? Ú wa iyol u kegh a kegh u eren tom a shighe wou man agee ou man mfe wou man akaa a ou kpaa sha u civir Yehova Aôndo shi eren akaa sha ci u mbagenev , shin aluer u eren nahan la una na ú “ v@@ ôr gbe@@ da gbe@@ da ” ashighe ag@@ enegh kpa ? Mbat@@ yomov yange ve wase or@@ jighjigh ugen u i yilan un ér Lo@@ ti la . 24 : 15 ) Sha kpôô yô , se fatyô u kaven gbenda u Aôndo yange er ivande i nd@@ eren ior shin ku sha ayange a tsuaa la tsembelee ga , shin gbenda u una va er i̱ ken hemen la kpaa ga . Zum u mbamhen ve ngee se ken ishima yô , doo u se wa ikyo sha er se tôô mbamhen mban se ôr ior wue wue ga yô . Kpa Yesu gema fa akaa a injaa agen kpishi a aa va er ken hemen , a ior kpishi fa iv@@ ur@@ ugh ga yô . M@@ fe wase z@@ ur@@ um a u Yesu cuku tsô kpaa ga . “ K@@ aren nen fa@@ an nen kwagh u a doo Ter ishima yô . ” — E@@ F . Doo u se time sha mbamlu asev vighe vighe , sha ci u vea fatyô u b@@ enden a kwagh u se eren ken tiônnongo la . Nahan kpa , t@@ ati@@ v za hemen lu eren akaa a ve eren ayange ayange ke@@ ke la , kwagh gba ve sha mi ga . Aluer ú kenger sha e@@ ev mb@@ ura je tsô ú fa er ú yen sha mbu ica nahan . Ikyav tese ér e@@ ev mbu i maa mbu ér mbu mgbegha ior ve civir or@@ hemen ne la ka ikyav i tesen er tar u nengen sh@@ a@@ gba u eren yô — ka u nan or hingir ze@@ gen@@ an shi nan mbagenev nengen ér ve gba kwagh ga je la . Er ma se gb@@ aan ah@@ on sha kwagh yô hemba doon u se er nena , man ka sha ci u nyi ? Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér Me@@ li@@ ka yô , tse hen ya u i kuran un kpoghuloo , u ka i lu ican nyôron her yô . Yange wa iyol sha kwaghôron na ne tsembelee ; a nger kwagh u una ôr la ken kwagh@@ ngeren u mba@@ ap@@ ir@@ ashe u i yer ér B@@ ra@@ il@@ le la , been yô a ôr gbem a kôr ken it@@ you . Dooshima u ú lu a mi sha Yehova man ikyar u ken ivese man mbayev ou la a mgbegha u u kuren tom u nengen sha mlu u tsombor wou u ken jijingi la . Mba@@ civir Yehova ember sha ishimaverenkeghen i va nengen er a gema tar ua hingir paradi@@ so kpôô kpôô la kpen kpen ! — Luka 23 : 42 , 43 . Alaghga tsô shighe u Samuel mough u yemen ken Bete@@ le@@ he@@ m la , taver un kpishi lu henen shin ishima ér , ‘ Me fa wan u Y@@ ese u Yehova a tsough la nena ? ’ ( Anzaakaa 27 : 11 ) Shin er ve lu iyev iyev nahan kpa , ve na jighjigh a vangertiôr ér mkaanem ma ma kaa ér : “ Ver ishima sha or u vough , shi nenge sha or u mimi kpaa , gadia injar ngi sha ci u or u bem ” la ma sha ci ve . — Pasalmi . 37 : 37 . Ka ve hen ér akaa cii nga her di er a lu sha ayange a tsuaa la nahan . Yesaia kaa ér : “ I@@ h@@ in@@ d@@ ag@@ ar you kpaa ia luun i@@ vegher gbem , á wu@@ hen i tugh shin te@@ tan kpaa ga , sha u i̱ va u a akaa a injaa a akuraior ” yô . Aluer se lumun ser Aôndo a lu ken ivese yase yô , ka averen a nyi se zua a mini ? I@@ makeranta i u@@ shin@@ ago@@ ge la yange i tesen mbayev mba lun anyom 6 zan zan 13 Cii man Yesu va shin tar yô , lu vea Aôndo er “ or u fan tom ” nahan , ‘ doo un a ônov mba iorov tsung ’ ! ( Anz . ( 1 Pet . 5 : 2 , 3 ) Heela tseegh ga , mbatamen mba ve ver ikyav i dedoo sha kwagh u jighjigh u nan man ityesen man uma ve u Orkristu la , fa ér mbagenev vea fatyô u kaven jighjigh ve u nan la , nahan kwagh ne ne ve mk@@ om . — Heb . E@@ i , ka a wase ve sha er vea wa ishima a ityom i i we ve sha ikyev la shi vea za iky@@ ura kpaa yô . Y@@ er@@ ob@@ i@@ am yange ungwa loho u ji@@ righ u Yehova la nahan ishima vihi un kpen kpen . * Aluer se soo u lun ken zege@@ tsombor u Yehova u a lu sha man shin tar la yô , gba kpee u se lu wang shin se lu u@@ icighan@@ mbaiorov . ( 1 Pet . ( b ) Ka kwaghwan u injaa u nyi a lu ken Ekesodu 23 : 2 ? Anyom atar nga kar yô , tiônnongo ugen hen gar u L@@ ou@@ v@@ ain , ken tar u B@@ el@@ gi@@ um , na se ijiir i tsan gbilin hen Iyou i Tartor ve la , sha kp@@ ar@@ you ve u sha . ( Yobu 6 : 2 , 3 ) Yange fa er i lu Satan jighilii a lu uwegh sha atsan a na ga , nahan hen sha lan ér Aôndo gema ijime a na . Yange m vesen yô , m gema civir aôndo u i yer ér D@@ ud@@ ua O@@ du@@ du@@ wa , u ityô i Y@@ or@@ ub@@ a i civir ken ad@@ in@@ i ve la . Kwaghôron wou b@@ enden a kwase wou shin nom@@ ou nena ? ( b ) Er nan i hingir torough torough u mba ve de u civir Yehova sha gbashima la vea hide hen a n@@ aa ? A shi nan kpa , er ka u hen kwagh sha ikyav i ma ijende you kua aeren a nan a dedoo la , ve u hingir u nan nan icivir nahan , kape u soo wer u hen kwagh hen Kristu shi u dondo ikyav na je la . Or@@ hemen gbaa u kwaghhenen u i yer ér C@@ enter on A@@ g@@ ing , He@@ al@@ th and H@@ um@@ an@@ ities , u hen Ge@@ or@@ ge W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on Un@@ i@@ ver@@ st@@ ity la , iti na ér Gen@@ e C@@ o@@ hen , kaa ér : “ Zum u se tsaase m@@ hi@@ r@@ ini@@ m asev yô , a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a n@@ der@@ an uma aa a lu ker la ka a seer wan am@@ ise shi m@@ enden an@@ gb@@ ir@@ av mbagenev , nahan u@@ j@@ u@@ an mba m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma shon kpa ve seer ng@@ een . ” Mbam@@ k@@ er@@ ev mba í tindi ve hen gar ne hide va kaa ér , ngu a ior kpuaa tseegh , nahan i̱ lu ior kpuaa ve̱ za hemba un ye . Shi tindi la na u@@ k@@ oti ian i cir@@ in u@@ kwaghaôndo mba ve tesen ior ér ve kôr mbagenev ihyom yô . Yange or@@ ya ugen u i yilan un ér H@@ ill@@ ary Go@@ sl@@ in la , ongo môm ken akaaôron a ken Bibilo a i kura ken ic@@ er la yô , a sôn or@@ pasenkwagh la ér a na un ger@@ am@@ af@@ on la una tsa a mi kasua môm , sha er mba@@ wan@@ ndor a na kpa ve ungwa loho u Tartor yô . U tesen ikyav yô , mbagenev ka ve ker t@@ wer@@ sôron u ú hendan a kwaghwan u Yehova yô . 27 : 20 ) Bibilo ôr kwagh u Solomon , wan u Davidi ér : “ TER kende a Solomon sha kpishi sha ishigh ki Iserael cii , A na un icivir i tor i ma tor ugen u nan vande a na ken Iserael nan lu a zua a mi nahan ga yô . ” ( 1 K@@ ron . Shi u ôr akaa agen a yange er ken atô u anyom 40 yô . Hii sha shighe u ku u Tor Saulu kar za kure shighe u Tor Davidi kpe la . Mbam@@ kombo mba Mbakristu mba a iwasen kpishi hen mba ve zenden ken mimi la Kpa lu nen saan saan , ember nen gbem sha kwagh u M lu gban yô . . . Ngu a tahav mbu kuran mbacivir un mba jighjigh sha gbenda u á soo cii . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 2 : 3 - 15 ; Ru@@ tu 4 : 20 - 22 ; Mateu 1 : 5 , 6 ) Shi er mbagenev mba ve kpa ve undu uma u iji@@ mba@@ gh nahan , una va zua a injar igen kpaa — ka mnder u shin ku u a nder un una lu ken paradi@@ so shin tar je la . Iyange igen yô , a za ken Iyou i Tartor sha u za eren ayôôso . Mba ve lu yemen sha mbara kpa ka i er ve batisema shin mnger . Hen Or@@ t@@ yom u hen F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia Ken washika u hiihii u apostoli Paulu nger ortamen Timoteu la , a ôr un akaa a or nana er ve nana kuma u lun ortamen shin di@@ ak@@ on ken nongo u Kristu yô . 12 : 12 ) Nahan ngu nôngon sha afatyô na cii ér una mee ior mba Yehova ve de u civir un sha mimi . ( Pasalmi 65 : 2 ) Er se gem ishim@@ any@@ ian yase cii se ne Ter wase u sha ken Wan na u ishima ishima la yô , nahan ‘ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ngu kuran asema a ase man mbamhen asev ’ kpaa . — Mbafilipi 4 : 6 , 7 ; Mateu 6 : 9 ; Yohane 14 : 6 , 14 . 5@@ 7 : 7 ) Shighe u wan ats@@ am ken mbamkombo asev la ka ian i injaa i se ‘ wan ats@@ am a wuese ’ Yehova a ishima i taver . Kpa Mo yô , M kaan ne M@@ er : Doo nen a mbaihyomov enev , man shi eren nen msen sha ci u mba ve te@@ v ne a ican yô ; sha er né lu ônov mba Ter wen u A lu Sha yô , gadia ka A er iyange Na i̱ due i̱ ta sha mbaaferev kua mbam@@ imi kpaa , man ka A n@@ ôô ura sha mbap@@ er@@ apera man mba ve lu mbap@@ er@@ apera ga kpaa . ” ( Mat . ( Genese 2 : 17 ) Ifa kpa i ôr un tindi ne , kpa Diabolo va lam a na sha ikyev i i@@ yô kaa ér : “ N@@ é kpe je ga ; gadia Aôndo fa iyange i né ya a la , iyange la ashe aa bugh ne , né hingir er Aôndo nahan , né gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo . ” Sha mimi yô , ishimataver yange i wase Yobu kpen kpen . U tesen ikyav yô , se fatyô u kaan ser m@@ til u N@@ ab@@ oti tile sha mimi shighe u i lu tôvon un a ican la , man ku na la cii , umbur se kwagh u m@@ til sha mimi u Kristu man mba i shigh ve mkurem la . Kwagh ne ka ivande i kpiligh iyol@@ o ! ” Sha mimi yô , akaa a dang ne kase se ningir tser . M@@ kav u Mic@@ ha@@ el man Maria kav mbamzeyol vev shi za ker iwasen la tese wang ér ve na ishima sha ivaa ve la shi sar ve u eren kwagh u ve fetyô cii sha er ia doo yô . Or@@ hemen kwaghaôndo u mba gb@@ eren ic@@ u@@ l inya he ’ tar la kaa a na ér a̱ er ikyav i ia tese ér un ngu mes@@ iya yô . Gba u se lu a mnenge u vough sha kwagh u se fatyô u eren er tahav asev mbu kom la ve se zua a iember man mk@@ om ken mcivir u se civir Aôndo la ye Ve soon mba@@ van@@ nya ga shi ve yaven a ayol a ve sha igbenda kposo kposo . ” Nahan , hide sha kwagh u ase@@ mber a i m@@ á@@ gh i yer ér “ sha man tar ” la yô , C@@ y@@ clo@@ pe@@ dia ne shi pase kwagh sha mi nahan ér , ‘ sha kwaghôron u profeti yô , ish@@ ember@@ kwaghôron la tile sha ityough ki mlu u ior ve lu sha aan kposo kposo ke ’ p@@ ati la . “ T@@ or@@ kwase ” la kpa saan un iyol . T@@ or@@ kwase la tile sha ityough ki vegher u nongo u Yehova u sha , u a k@@ ou “ ôn@@ kasev mba tor@@ ov ” ker la . Ô@@ n@@ kasev mba tor@@ ov mbara tile sha ityough ki u@@ icighan@@ mbatyomov . Loho u Dedoo Ngu U I G@@ be u Ior Cii Vea U@@ ng@@ wa Yô , 6 / 15 M@@ nenge u Yesu sha kwagh he ’ kwa ne kaha kposo a mnenge na u tsuaa la nena , man ka nyi i̱ ne m@@ gem sh@@ on@@ o ? Shi a@@ dooga je yô , ve er se mbagenev kpa kwaghbo . Ka ish@@ ember@@ ti shon ne i môm môm Paulu kpa yange ôr i̱ zum u á kaa ér una ‘ za a ijir na hen Shi@@ sar ’ a̱ wasen un ungwan la ye . Mba i yer ve shin Betel , ve lu za wasen tom hen W@@ all@@ k@@ ill man W@@ ar@@ wic@@ k la fa ér iyange igen tom la ua bee , nahan a gba u vea hide a yem sha ajiir a ve . NG@@ I@@ S@@ E apostoli Peteru ôr kwagh u mlu u uumace u ken hemen man kwagh u tar ne , wener : “ Se mba keghen U@@ sha mba he@@ v je man tar u he u perapera una tema ker yô , sha ityendezwa [ i Aôndo ] la . ” Nahan kpa , kpe@@ tar la yange ua lu h@@ an kpa , lu u una ker gbenda una yem kwagh na ye . ( a ) Ka unô ior ve lu er ka inya i i̱ lu a us@@ aa la nahana ? 4 : ​ 31 , 32 ) Ka sea ôron kwagh a or legh legh man sha icivir yô , nan nenge ér kwagh u se lu ôron nan la ka u mimi shi se mba ne or icivir kpaa . ​ —⁠ Mat . ( Anzaakaa 12 : 18 ) Sha kpôô yô , mkaanem ase@@ m ma a tahav kpen kpen . Ish@@ an i sha U@@ se i Yehova ngi sha te@@ mbe hegen , i̱ wa iyol u eren sha awashima u Aôndo sha u zan hemen iv@@ in m@@ gem u sha iengem la — “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee la . ” ( Pasalmi 14@@ 8 : 12 , 13 ; Yo@@ el 2 : 28 , 29 ) Ken inyom i 200@@ 3 la kwa@@ r@@ karen u i kar vough yô tese ér hanma uwer yô iorov 8@@ 2@@ 5@@ ,@@ 18@@ 5 tese ér mba a ishima i eren tom ne torough torough , nahan ve nyôr tom pania sha an@@ shighe kpuaa , mbagenev nyôr ú shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Aluer mba ve lu v@@ ô@@ son ayol la er kwagh u ve fetyô cii sha er iky@@ ar@@ yan ve ia seer taver ken ivese ve yô , vea palegh zayol ne . — Ef . ( Yakobu 1 : 19 ) I@@ mba kwaghwan ne i sôron iliam i̱ hingir vough . Anzaakaa 23 : 20 kaa ér : “ De luun a mbam@@ an@@ m@@ sô@@ rom imôngo ga . ” ( Luka 12 : 48 ) U seer sha m@@ ver u veren Mba Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci la yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine ka ve ver mbatamen mba shin Betel man mbakur@@ an mba ningir sha mbara . Er inyam la i lu “ iyenge i or ” shin “ n@@ amba u or ” yô , kwagh ne tese ér inyam la ka kwagh u orumace , ka ij@@ ô@@ v ga . I@@ angev mbi Yesu been ior shighe u lu shin tar la taver “ zege@@ ikpelaior ” asema nyian , shi saan ve iyol sha ci u ken hemen yô , Yesu una bee ve hanma nyityô u@@ ange cii . ( Mpa . Ken Mbam@@ kombo V@@ ev Mba Mbakristu . ( Aer . 20 : 28 ) Ka ve umbur er hanma iyôngo yô , yange i yam i sha awambe a Kristu Yesu yô . Jigh@@ ilii yô , i ter ish@@ ember@@ ti i dooshima la kwa tar@@ atar ken avur a se er sha heen ne . Se mba ken nongo u Yehova a ver sha u kuran se ken jijingi la kpa ? Anyom nga kar yô , Noa er ze@@ ge tom u gban t@@ so la bee , nahan hen zum la , ‘ Ter kaa a Noa er : We a ya wou cii , nyôr nen ken t@@ so . ’ ( Gen . Kwagh môm u ú fatyô u eren yô , tsua wer u eren msen hanma iyange . Shi gba u me de u lun imôngo a mba man ta@@ av kpaa . • Ka akaa a nyi nahan nga a na ior mba Aôndo ve ure ashighe ag@@ ene ? Anyom kar imôngo hegen aa Mbashiada mba Yehova ve nenge ér ka a inja u dondon kwagh ugen u yange i er hen iniongo i Yesu za ken K@@ ana la yô . Yange Zege@@ bab@@ ilon “ hii ” gban , “ maa ” i kohol ônov mba Tartor sha shighe u sun@@ da hii la . Shi or yange nan fatyô u zuan a icivir sha ci u nan er kwagh sha inja , shin nan er kwagh u a hembe mbagenev ica je yô . Su@@ e , pania ugen u a po@@ so anyom 50 yô kaa wener : “ Mbam@@ taver yô , u tagher a mi keng a b@@ unde ga , kpa averen a u gema u zua a mi la aa hemba mbamtaver mba shon . Mba@@ civir Aôndo sha mimi fa je ér Hemen ú Kristu ú Anyom D@@ u@@ bu la mgb@@ ôghom . Yange a̱ lôh@@ ô un iniongo yô , a tôô shighe la a ôr ior akaa a ken jijingi . Pasalmi 10@@ 3 tese se ér mbatyomov mba eren ishima i Yehova sha nena ? Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 18 : Ôr takerada u Kp@@ orom hen Yehova la , peeji 2@@ 8@@ 8 - 2@@ 8@@ 9 . U lun Orkristu la shi wa an@@ za a dedoo man akaa a nga a na ve i fa se ér se mba Mbakristu la kpa ker . U tesen ikyav yô , nenge ase mkaanem ma i nger ken mhii u takerada ugen u ú er kwagh u mbam@@ ze@@ hemen mba orumace nan sember zuan a mi ken gbaa u kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke ne . Ken inyom i 20@@ 10 la , On@@ es@@ m@@ us za M@@ akeranta u H@@ enen Tom P@@ ania la , nahan doo un kpishi er môm ken anmgbianev mbau@@ har mba yange ve za hii pasen un kwagh la , lu or@@ tesen na ken makeranta ne yô ! Ka akaa a nyi yange er ve ic@@ in@@ tan i Yesu la hingir u duen ken i@@ gb@@ ara ? Er Yehova yange er ya u doon tsung ne sha ci wase nahan kpa , a fa je ér cii man i saan se iyol shi se zua a mk@@ om yô , gba u se lu a akaa a yolough tseegh ga . Yange m henen kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke la ga . Er m lu or u fan tom@@ a@@ ve@@ egh ga yô , ica i gba ga cii tsô m nenge mer ityom i m eren la yina u van mo a kwagh u una kuma u koson tsombor wam yô . ( Mateu 24 : 14 ) Mba wasen mba@@ wan@@ ndor a ve ér ve fa Aôndo sha er vea zua a mbam@@ tsera mba been mayange ga yô , man ka cii kwagh u una va ve a mbam@@ tsera mban je ne . Alaghga noov mba ve ne jighjigh ga mbagenev vea yange kasev vev Bibilo i henen ga , kasev kpa nahan . Gbenda u wan@@ kwase ne ôr kwagh u Elisha la na yô Na@@ a@@ man na jighjigh ér alaghga tsô una fatyô u been un angev mimi . I er un batisema sha iyange i J@@ ul@@ ai 22 , 19@@ 55 . Ity@@ esen ne samber kure kure ken atô u u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo , kpa any@@ iman lu sha kwagh u ityesen ne kpishi . ” Un “ eren perapera sha igbenda Na cii , man shi eren dedoo ken ityom Na cii kpaa . ” Ity@@ am@@ egh ki jijingi k@@ in ka ki wase ior u him@@ en iy@@ ongo , kpa aeren a iyolough yô , nga ve a mp@@ av tseegh . A@@ g@@ umaior a dedoo kpishi i y@@ ese á hen tsombor u ú lu a or@@ maren môm tseegh yô , kpa hegen mba civir Aôndo ken atôônanongo a Mbakristu a Mbashiada mba Yehova a a lu udubu udubu sha tar jimin cii la . E@@ i , gadia Yesu ôr akaa kpishi a tesen er tar ua lu sha ayange a mkur una mgb@@ ôghom la . Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev yange ve nger kwagh u mba ve lam a ve la shin inya ga , nahan ve fatyô u hiden za sôron ve cii ga . Ishima i̱ sha injakwagh la kanyi , man er nan ve i gbe u se kura ii ? ( b ) Aluer u kegh iyol u eren tom sha ci u iwasen i mbagenev yô , mbayev ou vea hen nyi k@@ ere ? ( Mbaheberu 13 : 18 ) Sha mimi yô , aluer se tsaase mkav wase u ken ishima la kua imoshima i Aôndo a ne se la yô , kwagh ne una wase se u tsuan tom u se er la sha inja . Kpa kwagh ngu u una fatyô u karen a ku kera yô , ka mnder u Yehova una va nder ior shin ku sha ikyev i Wan na la . Kpa , yange i undu tiônnongo ken ime ga . Kwagh u a hembe cii yô , haa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” — Mbakolose 3 : 13 , 14 . Lu Ny@@ i Kwagh He@@ mba Gb@@ an Sh@@ ami ? ( a ) Iyoukura yange i ôr kwagh u mimi u se fe ne ken inyom i 1914 la ér nyi ? ( M@@ al . 3 : 18 ) Tom u Mbakristu mba mimi yange ve mough u eren kpoghuloo shighe u i seer ve agee la tese ér shighe la lu mhii u sun@@ da . Cii man m pase iyol yam hen a na yô f@@ am kera kpaa , maa pin@@ em ér : “ Shi u zua a ma ib@@ aver ken Igipiti je he ? ” Akaa a Yesu wa nyi man nyi k@@ ere ? Sha shighe la ivande er , tempel iv a i@@ been@@ egh sha u tesen ikyav ér Yehova ngu hen ijiir shon ken iengem . 3 , 4 . ( a ) Er nan ve i doo u se hendan a isharen i wan iyol yase ikyo tseegh la laa ? ( Yakobu 4 : 8 ) Umbur mkaanem ma Yuda kaa nahan la , ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima yô , maan nen ayol a en ken icighan@@ jighjigh wen u nan , eren nen msen ken Icighan Jijingi . U@@ ivande mba Yesu er la tsen@@ ga tesen nyi ? ( Aerenakaa 20 : 29 , 30 ; Mbat@@ esalonika 2 : 3 ) Sha u iv@@ in kwaghôron na yô , zum u mbaapostoli kpe bee kera yô , m@@ vende u vendan mimi ne hii u wan im@@ aagh zan zan Mbakristu Mba@@ aiev kar duen . Ka ve er tom u i@@ vangeli la taveraa . ( a ) Aberaham yange tese jighjigh u nan u nyi ken uityendezwa mba Yehov@@ aa ? Ka sea er nahan yô , se seer wuese icivir man iengem i Aôndo la . Apostoli Paulu ngise nger Mbakristu , mba ken atô ve yô , lu mba ica a gba ga tsô vea tagher a bo tôv@@ ac@@ an u Tor N@@ er@@ o va a mi la , á kaa a ve wener : “ Se mba wuese ken atsan ase a yan kpaa , gadia se fa ican i yan i ne ishima i taver , ishima i taver di gem ne mk@@ om , mk@@ om gem ne ishimaverenkeghen . I@@ wer ngi kar kpuaa , ka kom uwer u J@@ ul@@ ai inyom i 200@@ 3 la yô maa A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ a saa ku ; á ver mbananjighjigh a na imôngo ikyav i dedoo i sha kwagh u jighjigh u nan man ishimataver kpen kpen . ( Tit@@ u 2 : 14 ) Ken tar u hông@@ or@@ ough ne , ka kwagh u ican kpishi u lun wang , hemban je yô agumaior . Se kpishi yange se sôr mbamlu mba vesen ken uuma asev sha u se kuma u eren batisema u Orkristu yô . Nahan cii kpa , saa se za hemen u eren aeren a Aôndo a perapera la her ken uma wase cii . ( b ) Anzaakaa 14 : 15 una wase se shighe u ior ve lu wan se kwagh sha kwagh u t@@ wer@@ egh nena ? Kwase u ken tar u B@@ ul@@ gar@@ ia , u i yer un ér I@@ r@@ ina yô , ôr kwagh u mimi jighilii ér , “ Aluer u fa iti i Aôndo ga yô , u fatyô u yan ijende a na ga . ” Mpase 11 : 3 ôr kwagh u mba@@ shiada uhar mba vea ôr kwaghôron u profeti ayange 1@@ ,@@ 2@@ 60 yô . Hen ase sha kwagh u yange za hemen ne : Yesu t@@ ume a@@ kpa sha ikyar , z@@ enda mba ve lu te@@ en ib@@ ua man iyôngo ken tempel la kera . Gba u han@@ mô wase nana hen ityesen i injaa ne . Hii shighe u lu iyev la je , i tese un na jighjigh a ityesen i or ka nana kpe yô i hide i mar nan la . Yange ve hingir ônov nav ayol a ve gadia ve lu eren akaa er un nahan . Ken anmgbianev av mban , mba kasev mba un@@ yi@@ in , u nomso môm . Apostoli Paulu kpa i wase un kua iorov 2@@ 7@@ 5 mba t@@ so ur a ve shin zege@@ mnger u ken ic@@ ile i M@@ el@@ it@@ a , ikyua a ic@@ ile i S@@ ic@@ ily la . Sha ityôkyaa ne yô , ikp@@ ela i ini@@ aav vev mb@@ i@@ la hingir Yehova kwagh u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima , á kaa ér : “ In@@ i@@ av mbi nan@@ den mbi sha an@@ om@@ ai@@ y@@ ôngo , man ah@@ ôm a u@@ icighan@@ mba@@ ab@@ u@@ av du@@ em ishima ; awambe a ab@@ ua man ag@@ um@@ ai@@ y@@ ôngo kua u@@ kp@@ ev kpaa , kera doom ga . ” — Yesaia 1 : 11 . Er Timoteu lu ortamen yô , yange gba u una “ ver ishima ” u ôron Ruamabera duen sha , sha er mba ve lu a u@@ kô@@ pi mba Ruamabera ga la kpa vea ungwa yô . Shi yange se za a or u eren ta@@ fin@@ ta kpaa . I yilan un ér R@@ ol@@ f K@@ el@@ l@@ ner . Mbamaren man mbagenev ken tiônnongo vea fatyô u wasen mbayev mba ve undu uter vev la sha u vea ‘ tile a ishima ’ nena ? — Luka 15 : 17 . D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I T@@ E@@ M@@ A T@@ OR Jigh@@ ilii yô , aluer se soo u eren ishima i Aôndo yô , gba u se tsua u eren kwagh u a lu u vough la , shi se kange ishima u eren un kpaa . Icighan Jijingi u Aôndo W@@ asen Se Ior mba ken gar u So@@ dom u sha ayange a Lo@@ ti la lu an@@ za nena ? ( The New T@@ est@@ am@@ ent , by W@@ il@@ liam Bar@@ cl@@ ay , 19@@ 6@@ 9 ) “ Ka ken ku u Kristu man i de se akaabo ase shi i pase se i to@@ ho ye . ” Aluer u soo u seer fan kwagh u Aôndo a we ishima u va eren sha ci u uumace mba jighjigh mba ve lu shin tar ne yô , nenge ityough 3 man ityough 7 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Yesu una wase se sha ci u nyi ? “ I@@ a Y@@ e@@ vese a Y@@ e@@ vese Nan ” “ N@@ A@@ H@@ A mat@@ o u taver iyol shi lu a ma@@ shin u ur@@ ugh mat@@ o shi haa mkurem kpishi . Mbagenev hen ér Bibilo ngi zwa môm sha kwagh u shighe u ic@@ egh za ken tar u Iserael la ga . ( D@@ ut 31 : 12 ) Ú fatyô u nôngon sha afatyô wou cii zan mkohol u vesen hen ningir wou ken inyom ne kpa ? W@@ ase wan wou u nomso shin u kwase a fa u duen a mhen sha kwagh shi a wa iyol sha mbam@@ lumun mba a lu un ican u nan ga shi una na ve a vangertiôr kpaa yô . — Ps . 55 : 2 . Yange a tese ior kwagh wang shi a ta ve iwanger sha kwagh i kôr inya sha shighe u a nenge ér doo u una er nahan yô . ( Mbaromanu 3 : 23 ) Se er nan ve se za hemen u lun ken bem a ior ci@@ il@@ i ? Kwase ugen , mba yer un ér Mic@@ hi@@ k@@ o , a kaa ér : “ Shighe u se sember eren ivese la , m mase kaven er se lu a igbenda kposo kposo i lamen sha mbamzeyol asev yô . Aluer se fa ser Kristu ngu hemen ken Tartor na hegen , kpa se fatyô u nengen a na ga yô , kwagh la una wase se se kuran . S@@ E MB@@ A ken tar u ic@@ ugh man aie ve de ish@@ ar yô . Ngeren ne time sha igbenda i Yehova a tese ér un ngu Or@@ kur@@ an@@ shighe u He@@ mban yô . Ese@@ kiel kaa ér Noa yange una lu uma sha shighe na la yô , ma i yima ônov nav sha ci u perapera u ter ve ga . Nahan yô , gba u se gbidye kwar sha kwaghôron u profeti ne zu@@ lee . — 2 Pet . ( Yesaia 43 : 10 ; 1 Mbakorinte 3 : 9 ) Aluer u fa akaa ne cii yô uma una hemba doon we cii ! I ôr se kwagh u ityav mbi yange mbi gba sha la hen ijiir ne . Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Mbamaren av yange ve mough ken tar u Al@@ b@@ ania ken inyom i 19@@ 39 la , ve za tema t@@ w@@ ev hen Mar@@ e@@ e@@ ba , ani@@ jiir ugen ken kpen@@ tar u Qu@@ e@@ en@@ s@@ land , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . U gema U kera ng@@ um or u zungwen mhôônom ga ; ka sha agee a uwegh O@@ ugh U te@@ ve@@ m a ican ye . ” “ H@@ U@@ R@@ OR W@@ A@@ M . ” Shighe u won@@ om dondo akaawan a Bibilo shi haa hanma kwagh u gba zua a kwagh u mba@@ im@@ ev cii kera yô , a kô@@ r@@ cio u o@@ s@@ ough sha ikyev i u@@ jijingi mb@@ ab@@ ov kera . Nyian di ye ? Gba u saa se za sha gbenda u mimi keng ve se ungwa imo i Yehova ye . Zum u ate@@ jir la ungwa kwaghôron u Peteru man Yohane yô , a “ kav er ve luun a Yesu ityô yô . ” Shin alaghga se h@@ una kwagh u Bibilo i we sha kwagh u i@@ ember@@ yolough man In@@ tan@@ et man u zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti la je kpaa . Shighe u i lu nôngon ityav la i tôv ve a ican kpishi nahan kwagh ne p@@ ande ve iyenge , man shighe u ityav va bee la nahan lu Mbashiada kpuaa tseegh lu uma ken jijingi shin lu a kpe kpôô kpôô ga ye . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 la , kanyi yange i hen sha kwagh u Tartor man iniongo i ihi@@ ar i hendan a iyol i í laa , man kwagh ne ngu a iwasen nena ? Shighe kar yô , Yesu va ôr kwagh u A@@ bel ér , yange lu uma “ hii sha i@@ gbe@@ tar . . . je . ” 3 : 17 ) Yange inyam i sha injakwagh ne due shighe u i ver M@@ zough u Ity@@ ar Sha W@@ on Cii la , kpa i va nder un ken masejime , hingir M@@ zough u Ity@@ ar Cii . 3 : 18 , 19 ) De se time nen sha akaa a se er ve se hendan a jijingi u taregh yô . Shighe u Adam man Ifa lu ken sule u E@@ den her la je , Yehova tsengaôron er una sôr mzeyol ne yô . Kpa l@@ ù u mbaapostoli vea ôr ma or mpase u ve nenge la ga zan zan Yesu una va kar nd@@ eren shin ku . E@@ li ongo ku u ônov nav mbara yô , un kpa maa yem ityough t@@ ingir , gadia lu or u beenyol je , “ lu or@@ jir hen Iserael anyom ak@@ un@@ du@@ ahar . ” ( 1 Mbakorinte 15 : 20 - 28 ) Er Kristu a lu “ iy@@ i@@ agh ki tsu@@ st@@ wa@@ agh ” ki mba ve lu m@@ nya shin ku mbara di tsô yô , ka u mbagenev kpa a va nder ve keng . Aluer kape kwagh a lu ne yô , ú ngu tswen ga . Nahan a pase Yehova kwagh ne ken msen shi a nger u@@ bran@@ ci kposo kposo u@@ washika , a pine ér i ôr un akaa a aa fatyô u ts@@ eren anmgbianev mba kasev mb@@ al@@ un kwa@@ v ken tar ugen la . Kwagh shon yô lu mk@@ om u or ka nana vande keren tartor u Aôndo ve nan zua a mi la . Tsô i er ve batisema kuma er iorov dubu utar nahan , ve hingir Mbakristu . — Aer . 2 : 37 - 41 . ( 1 K@@ ron . 29 : 23 ) Nahan kpa , Yehova shi tôndo zwa ér or u ken tsombor u Davidi , un “ u i lu kwagh na jim ” la una va hide a ngohol tô@@ gh ku tor kura . — Ese@@ k . Una ko@@ so ilev N@@ av er or@@ kur@@ an@@ ilev nahan , Una kohol ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ y@@ ông@@ ov sha uwegh N@@ agh , Una tôô ve Una wa sha iky@@ um Na , Una za a mb@@ i@@ a@@ mb@@ en@@ ônov te@@ gh te@@ gh . ” — Yesaia 40 : 10 , 11 . Se mb@@ á yemen ken mlu u shighe ka hemban zan de@@ gh@@ ôô cii ! Er i mar se se yen nahan kpa , se fatyô u lun a vangertiôr ser nyi ? Umbur wer , ka taver uumace mba ve yen ne u gban ke ’ idya i eren ga . Shighe u Or@@ henen Bibilo ugen , u i yilan un ér Fran@@ k P@@ l@@ at@@ t , lumun u eren ityom i i bende a ityav mbi nôngon ga , kpa gema venda u za nôngon ityav shighe u i kaa ér a yem ityav yô , i na un ican kpoghuloo shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Kpa , a kaa ér : “ Akaa a a lum mtsera la cii , a gema hingir mo m@@ saa sha ci u Kristu . . . m nenge a hingir mo hông@@ or sha u Kristu Una lu mtsera wam yô . ” Nahan hanma ijiir i yange vea za cii yô , ve zua a msaanyol sha u pasen kwagh vea atôônanongo a hen ijiir i ve ze tom la . Ka sea wasen mbagenev ken jijingi yô , kwagh ne a na se kera zer henen sha mbamzeyol asev ga . Akaa a i nger ken um@@ ag@@ az@@ in mbara wasem u tilen dông shighe u mbagenev hii u karen jighjigh wam u lu vesen a vese la . T@@ ere ! man nana nyôr sha tartor u Sha ga , saa u nan eren ishima i T@@ erem u A lu Sha yô . ” — Mateu 7 : 21 . Ka nahan ve Yesu yange seer wener : “ I@@ kav Y@@ av kpaa pe@@ ese ” ye . ( Mateu 3 : 17 ) Shi se mba a iwuese e̱r Aôndo a pase mimi sha u nan mb@@ ang@@ eren Bibilo mbara icighan jijingi sha u ve̱ nger i̱ nahan . Nahan kpa , m@@ ne u Aôndo a hi@@ la ne if@@ er@@ kwagh ian ne shi va mbacivir Aôndo sha mimi a mbam@@ tsera kpaa . C@@ u@@ ku tsô kpa m fa mer makeranta ne ua va bende a uma wam ken hemen ga . Ú he@@ e nan hen te@@ mbe sha u pu@@ un nan taver taver shinii ? Hii shighe la je , lu inja er me war ga nahan . 20 : ​ 7 - 10 ) K@@ u ngu keghen Satan , kpa we yô kwagh wou ngu nahan ga ! S@@ ende@@ gh ér se hen ma zwa cii ve se fa un shin mba@@ awashima nav ga . Nahan se kaa a ve ser doo , kpa i lu hen ya wase tseegh , shighe u ve lu vea J@@ an@@ e , ngô ve u a mar ve la shin tsombor na yô , ve de y@@ erem ér Ma@@ ma ga . I pase m@@ kposo u a lu hen atô u Mbakristu Mba@@ aiev man Mbakristu mba mimi la vough , ken mkaanem ma Yehova man , á kaa ér : “ Nenge , mbayev A@@ v vea ya kwagh , kpa ne yô , ne@@ a lu ij@@ en ; nenge , mbayev A@@ v vea ma kwagh , kpa ne yô , ne@@ a lu im@@ ura . Se cii , sea lu mbayev shin mbag@@ anden kpaa , se fatyô u seer dooshima wase sha u kohol imôngo a Mbakristu mbagenev vough er mbayev mba kiriki kpa ka ve hen dooshima hen ya nahan . Umbur wer , shighe u Noa man tsombor na due ken t@@ so , zum u mngerem ma de@@ e@@ mee uma kera la , Yehova kaa a ve ér : “ Hanma inyam i sha tar cii . . . , né ci@@ er ve iyol , vea cia ne . ” Se F@@ atyô u T@@ esen Dooshima W@@ ase Nen@@ a ? Bibilo ka i@@ mbor i mfe man kwaghfan . ( Ôr Mbaromanu 7 : 24 . ) Anmgbian u kwase ugen mba yer un ér Dani@@ è@@ le , un sôron Mbashiada mba Yehova mba ve lu sha ajiir a nengen sha mba@@ beenyol je i war kuman anyom 20 nahan hegen la . Ity@@ ôkyaa i vesen i ngô u Ma@@ x a nengen sha ya na tsembelee yô , ka sha ci u a soo u eren ishima i Aôndo . Ú@@ N@@ A jighjigh wer Aôndo de ú a asorabo ou kpa ? • Ka nyi ia wase ú ú fatyô u zenden vea Aôndo ? Ka sea tagher a atsan kposo kposo nahan Aôndo a taver se ishima nena ? Mbah@@ enen mba Kristu mba kor tindi u a we ve ér ve̱ lu a dooshima u t@@ angen iyol ga la Se eren akaa er tahav ase mbu kom la cii yô , se mase wan Yehova akaa agen cii sha ikyev . Ior kpishi vea kaa ér , ve fa ityôkyaa i yange gba u Yesu una kpe sha ci u uumace ga , shi vea kav er Aôndo a tese se dooshima sha ku u Yesu la kpaa ga . Shighe u nom man kwase ve vese ayol a ve la je , hemba doon u vea kange ishima u eren kwagh er Yehova a tese nahan — doo u vea dondon kwaghwan u ior ga . — Anzaakaa 14 : 12 . 38 : ​ 8 - 12 , 16 . Ior lu seer van a va ( Genese 4 : 5 ) U ngu wer yange lu nagh ku K@@ ain kura doo ga ze ; sha ci Tindi u Aôndo yange va na Mbaiserael la na ian ér i naan nagh sha iy@@ i@@ av mbi ken sule kpaa . Ior mba yange i er a ve doo doo , se er kwagh ve heen se sember been ne , yange ve tile wang sha ishigh ki Yehova Aôndo shi ve er awashima u Aôndo sha ma gbenda kpaa . Mba@@ civir Yehova sha jighjigh mba ve kpe mbara vea zua a “ mnder u hemban doon ” la , kua mba ken zege@@ ikpelaior mba ve kpe ken ayange a masetyô a tar ne la kpaa . ( a ) Kanyi i tese ér D@@ or@@ ka yange eren tom kpoghuloo ken tiônnongo ? Er nan a@@ yom a Satan wa sha u vihin awashima u Aôndo la yange gba shami ga ? Nahan , sha shighe u mkur ne , Yesu una tema a ôr ior ijir . De se time sha akaa agen a u@@ gomoti mba uumace ka ve ver ishima ér mba ve lu mar@@ nya u tar ve ve̱ eren , a a lu kwagh@@ môm a akaa a i gbe u mba ve lu mar@@ nya u Tartor u Aôndo kpa vea eren la . Nahan se nenge er ian i se lu a mi i lun mar@@ nya u Tartor u Aôndo la i lu i vesen yô . Apostoli Paulu wa kwagh u vough sha kwagh ne , ér : “ S@@ é kera na anmgbian an@@ zughul ga shin ityôkyaa i nôngon gb@@ ev kpaa ga . ” Ne agumaior , mayange de lumun nen ner “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” a mee shi a kôr ne ga . Takerada u B@@ en@@ ef@@ it From The@@ o@@ cr@@ atic M@@ ini@@ stry S@@ cho@@ ol E@@ duc@@ ation la tese se u tôvon sha kwagh ken ityakerada i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a ne se la . Ngeren u a hii sha peeji 33 zan zan 38 , u a lu a itinekwagh ér “ How to Do R@@ es@@ ear@@ ch ” la pase kwagh ne . ( Mat . ( Yeremia 38 : 4 - 6 ) E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki una er nena ? Aluer se suur sha Yehova u ak@@ um a sha yô , or a tsu@@ me a vese mayange ga . Vea fatyô u nyôron ken ior man ish@@ ôso . Aluer ne dondo gbenda u Yehova yange tese Yesu la yô , ior kpishi vea zua a mtsera . 15 : 24 , 28 . Ashighe kpishi yange i tse@@ e iyol ken tar u S@@ om@@ al@@ ia man tar u Er@@ it@@ re@@ a je i kar ikyaa inya . Nahan se palegh nen u k@@ enden a ayol a ase sha la . B@@ ee kera yô , Aôndo ngu môm tseegh , shin kape i lu la ga ? ’ Or@@ pasalmi nger ér : “ Mba karen ak@@ ondo am hen ayol a ve ; mba eren ish@@ or sha ri@@ ga wam . ” ( Ps . 22 : 18 ) Lu kwagh u er je la . Loho u i tindi “ tor u T@@ ir@@ u ” a mi la ôr kwagh u ator a T@@ ir@@ u man Satan , un u a lu or@@ m@@ s@@ ende u hiihii , u “ a tile sha mimi ga ” la . ( Aerenakaa 15 : 21 ) Vea been yô , ve ôr ngeren mbagenev ken akaaôron a u@@ profeti , ka ha@@ f@@ tar@@ ah@@ s je la , maa ve pase shi ve ôr mtsera u mbau@@ ng@@ wan vea zua mi ken ngeren mba shon yô . I kaa er “ vor imôngo ” ga , inja na yô , ka kpishi ga , kpa ngu môm tseegh er , “ man shi vor wou ” , inja na yô , ka Kristu je la . ” Kwagh@@ bo ngu sha u henen kwagh imôngo sha akaa a a gbe se ishima , amba er iyol@@ wu@@ h@@ an kua h@@ we shin i@@ ember@@ yolough i eren nahan ga . Ng@@ ur hiden yô , a nenge a takerada u pan@@ den lun iyol gese gese ne lu shin iky@@ agh ki ha@@ an iny@@ ar@@ ev sh@@ imi . ( Mpase 2 : 10 ) Mba ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia kpaa Yesu wuese ve , á kaa ér : “ U k@@ usu kwaghôron Wam [ shin u ungwa kwaghôron Wam ] , u kera ny@@ iman iti Y@@ am ga . S@@ aa or nana tsaha iyol i nan shi nana fa u sôron aka@@ aeren a nan veren sha inja sha inja shi nana lu a ishima i t@@ angen iyol i nan ga ve nana kôr cio u eren tom pania ye . Bibilo kaa ér : “ I va a mbayev mba kiriki her a Na er A̱ p@@ enda ve ave sha it@@ you , A̱ er msen ; kpa mbahenen gema z@@ ôh@@ ô a ve . ” Aluer se venda hemen u Aôndo kpa una kighir se ga . Yesu er kwagh u im@@ enger i wanger la been yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ Kape ne kpaa iwanger yen i̱ wanger sha ishigh ki i@@ or@@ ough la , sha u ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Ter wen u A lu Sha yô . ” Yehova na zwa ér aluer or ya nagh ku bem , ku ku kua nagh ku i naan a ishima i dedoo ne , man nan ngu wang ga yô , i wua nan . ( L@@ ev . Nenge kwagh u Yesu er zum u mbahenen nav lu yangen mbamaren mbagenev ér ve de ve a mbayev vev hen a na ga la . Kpa lu nyi i wase un ve ishima vihi un gande ga ? ( Mbaheberu 11 : 6 ) Or@@ jighjigh Bo@@ a@@ shi yange fa er Aôndo a lu a ieren ne yô . Gadia a kaa a Ru@@ tu , wan@@ kwase u Mo@@ ab@@ i u nenge sha ngô u nom na , u lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la ér : “ TER A̱ er a we dedoo sha aeren a ou la , ma u zough a injar i kuman gb@@ ing gb@@ ing hen TER . ” ( b ) Mba er ishember ne ken mbamsen sha inja vough nena ? Anmgbian H@@ er@@ d maa taver mba ve lu hen mkombo la asema ér : “ Doo u se su@@ gh Yehova sha kwagh ne . N@@ gi@@ se Davidi nger wener : “ TER ka A kôr mba ve gbe la cii , k@@ enden a mba ve lu ng@@ ugh ng@@ ugh la sha . ” — Pasalmi 1@@ 45 : 14 . Ka loho u dedoo u nyi í lu pasen ny@@ ian@@ a ? Se er nahan yô , se za hemen u zenden sha gbenda u myom la shi se seer kporom ikyua a Yehova , u Yesu yange dondo ikyav na a m@@ shi shio la . ( Mbaefese 5 : 15 - 17 ) Kwagh@@ wan ne y@@ is@@ a sha a@@ vegher a uma u se Mbakristu mba se tsegh ayol a ase ne cii , kua u keren shighe u eren msen man u henen kwagh man u zan mbamkombo man u nôngon pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” ne ng@@ e@@ egh sha er se fetyô la . — Mateu 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 . Yehova soo wener u@@ sha ve iv a mbatyomov shi tar kpaa u iv a uumace mba ve we ayol a ve saan saan sha ikyev i hemen na u perapera sha ci u dooshima u ve lu a mi sha na man shi hanma kwagh u a gbe a zough sha iti na cii la . ( 1 Mbakorinte 7 : 39 ; Mbaheberu 13 : 4 ) Aluer se wa ken ishima ser mayange je se hingir mbau@@ ng@@ wan kwagh kpa hungur ga yô , se wa akaawan ang@@ an ikyo tsembelee kua agen kpaa a a dugh hen Aôndo yô , shi se yar tom a á kpaa . “ Ka an ken a ven nan lu or u fan kwagh man or u kaven kwagh@@ a ? Heela tseegh ga , er Yehova a doo se ishima shi se kor atindi a na yô , suen se sha icighan jijingi na , u a lu tahav mbu hemban sha won cii la . 1 : ​ 5 - 8 . De se nenge er yange kwagh ne er yô . Paulu shi ôr kwagh u mcivir u aiegh ken gbenda ugen kpaa . Mba ve y@@ eren asorabo a vesen a ve er la cii Yehova lumun mcivir ve la ga . Yange nôngo sha afatyô na cii ér i gema nengen sha mbau@@ angev doo doo , sha mh@@ ôôn man ken mkpeyol kpaa . ( Mateu 24 : 3 ) Sha kpôô yô , icin i yange Yesu ta ve ér ve̱ de er ma orgen mpase u sha mnenge la ga zan zan una kar nd@@ eren shin ku la t@@ è@@ s@@ è ér mk@@ ende u á kende a na sha , shi á na un icivir la una va zum u una nder shin ku kera la . Gadia Bibilo kaa ér : “ Lu nen saan saan ken TER , ember nen tsung , ne mbap@@ er@@ apera , g@@ enger nen imo sha iember , ne mba asema a en a lu jighilii cii yô . ” — Pasalmi 32 : 11 . Saulu — Tor u Y@@ in@@ an Ishima Mbagenev mba ve ker ha@@ ya hen ya wou la ka ior mba dedoo , mba ve veren ishima sha ya shi ve nôngon ér vea eren kwagh a mba@@ wan@@ ndor a ve doo doo yô . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Grika i í gem ér “ kôôm ” la shi a fatyô u geman i̱ ér “ tese akav a kuman ken ato ” kpaa . S@@ é ya tar sha wono ! Nahan ka va z@@ ur@@ um ate@@ tan , sha iyange i N@@ is@@ an 14 la yô , i man@@ de un , maa va kpe ate@@ tan . Y@@ A@@ NG@@ E i mar se se lu pue hen tsombor wase . Se lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i haregh u O@@ st@@ ro@@ bo@@ th@@ n@@ ia , ken tar u F@@ in@@ land . Apostoli Paulu yange taver ak@@ ar a na a ken tiônnongo u ken Roma la asema ér ve “ eren . . . a mba@@ van@@ nya dedoo . ” ( Rom . T@@ ele@@ ph@@ one : ( 0@@ 5@@ 2 ) 20@@ 20@@ 20 Yange gba u me yem ijiir i môm vea anmgbian wam ga nahan , vi@@ him kpishi ! NG@@ Ô@@ M yange pin@@ em ér : “ Er nan jim u soo u civir uter ou mbat@@ sev ga ? Mo M ngu Or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ; or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo ka A gb@@ ihi uma na sha ci u iyôngo . ” Aluer or@@ ya la tsua mpin môm ken mbampin mbara yô , ortamen u zenden sha ne a bugh tra@@ k la , a time sha mlumun u Bibilo i ne sha mi la vea nan . Ka ve vea va er tom u geman Tar , hingir paradi@@ so la saan saan , zan zan tar cii ua hingir paradi@@ so ye . ​ — Ps . Gbenda môm u eren a mba@@ van@@ nya dedoo yô , ka u lôh@@ ôn ior kposo kposo mba ken tiônnongo wer ve va ya iwer hen ya wou . Nahan kpa , yange i wa atindi ne di tsô ér a̱ kura mkpeyol ve , shin a̱ tese ve gbenda sha kwagh u t@@ wer@@ sôron ga . Aluer se mba ôron Bibilo hanma shighe yô , zum u se lu eren msen yô se umbur avur a injaa . Ver ishima sha ma itinekwagh . 1 : 5 , 6 ) Nahan cii kpa , Solomon va hingir u lun a won@@ ov man icombor i i civir Yehova ga yô ken Mba@@ am@@ on . Mbaiserael mba ve gema asema la yange ve fatyô u nan Aôndo nagh sha ‘ ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v ve , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua . ’ ( a ) Ka sha igbenda i nyi nahan Yehova yange yar tom a Mose sha u yiman I@@ ser@@ a@@ elee ? Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ve ungwa ic@@ in@@ tan i Yesu la , nahan ve nôngo kpoghuloo mba per shi mba kuran kpaa . Mba er mbamaren av batisema inyom i môm i kar yô , mo kpa m tsegha iyol yam sha ci u Aôndo . Mba Aôndo a nenge ér mba mbap@@ er@@ apera la kpa loho u bo ne ngu b@@ enden a ve , kpa u ta ve mciem iyol ga . U Ô@@ ron Takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban A@@ ts@@ am Cii i Solomon As@@ av - as@@ av Nahan , er Bar@@ aki lu s@@ ende@@ gh ér De@@ bor@@ a a̱ za a na imôngo nahan kpa , kwagh ne ka ikyav i tesen ér lu or u taver ishima ga ze , kpa kwagh ne gema tese ér yange lu a jighjigh u nan taveraa je . Ken akaa a yange ôr ve ne yô lu tindi u wa ve , u ken hemen yô una va hingir kwagh u ior a fa mbadondon nav sha mi la . A@@ tô@@ akyaa ne kua atesen a kwaghaôndo a yange ve vande nan jighjigh a mi la , shi mlu u ityough ki lu mbagenev ker vough ga la je kpa una na vea hen nahan . Anyom nga karen yô , Yosev tagher ishigh a anmgbianev nav , ve mba yange ve tee un ken kp@@ an a kunya shio la . I yilan un ér Eliya . Shi zwa su@@ sen ka ikyav i tesen m@@ til sha mimi shin u lun jighjigh . Ior cii maa kaa zwa môm ér : “ Akaa a TER A kaa cii , sé er . ” ( E@@ ks . Yesu kaa a mbahenen nav cii man a k@@ ôndo a yem sha nahan ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi , tesen nen ve u kuran akaa a M we ne kwagh sha mi cii . ” U@@ zayol mbagenev ka mba orumace môm kpa nana fatyô u sôron ga yô . • i lu kwagh u hange hange u Mbakristu vea er@@ ee ? Yange taver profeti la ishima nahan ér ‘ iji@@ r@@ ôron i i tsengaôron kwagh u í ne ia va keng . ’ 5 , 6 . ( a ) Er nan ve yange Yakob doo Yehova ishima ? Sha nahan yô , yange na Mose akaawan a hange hange ér a wa ken Tindi u ikyuryan la . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 6 : 4 – 13 ) Tor ongo nahan yô a hen ér un kôr un a kôr sha m@@ tema je , nahan a seer wuese un m@@ doom . Shi ka se nôngo ser se wase mbagenev , ve taver jighjigh ve u nan . E@@ i , kpa aluer se za hemen u suur sha a na ser a̱ wase se yô , una kura se sha hanma kwagh u una na se gbe@@ ev ken jijingi cii . Sha kpôô yô , Mbakristu kpishi sha derianyom u hiihii la lu mba@@ ats@@ anev . De se time nen sha akav agen aa a tese er ma ne iwasen shi ma tesen gbenda la . Mbamaren man mbayev luun a shighe kpishi u teman imôngo shi lamen . Hen shighe la ‘ jijingi iyol Na una er msen sha ci wase sha mbam@@ k@@ in asev mba ve gande u pasen ’ mbara . A shi nan kpa , ka kwagh u Paulu lu ôron zum á nger ér or nana fatyô u lun sha ikyev i isholibo shin perapera je ne . 2 :⁠ 2 ) Jijingi la una fatyô u mgbegh@@ an se se hen ser saa se dondon gb@@ end@@ atesen u nongo u Yehova keng ga . Sha mimi yô , mbam@@ gem mbagenev kpishi vea fatyô u van a an - m@@ taver . Yakobu 4 : 8 pase er u er ve u ya ikyar ne yô , ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” Akaa a yange er sha ayange a Iserael u tsuaa la man Mbakristu mba hiihii la tese ér Yehova ka Aôndo u eren akaa sha inja sha inja nena ? Zum u ú lu ôron Mkaanem ma Aôndo yô , ashighe agen u fatyô u ta@@ mber hiden henen sha kwagh u ú lu ôron la . “ Gadia er i lu ken Adam man ior cii ve lu kpen yô , kape ken Kristu kpaa , á gema ior cii vea hingir mbau@@ m@@ av la . ” ​ ​ —⁠ 1 K@@ OR . M@@ fe@@ doo : Loho , m fa u soo ngô u . 5 A K@@ ar a Mbam@@ zeyol Mba U@@ umace Cii sha Tar J@@ imin Cii K@@ era Yange ishima vihi un sha ci u kera fa m@@ nyo@@ ho@@ m ma kwaghyan shin kera ungwan tsembelee ga yum ga . ( Yobu 27 : 5 ) Pasalmi u sha 26 la tese se kwagh u una wase se u tilen sha mimi yô . Er ishimaveren i mbacivir Yehova mban lu u pasen loho u dedoo ne sha u i̱ tser tar yô , ve gba pasen ú sha gbenda u yange u lu ú he man u gbar gbar man u vighe vighe yô . Yange í yar tom a inyaregh ki kp@@ an@@ de@@ gh k@@ ira sha u sôron tempel man tom u yange i eren ker la man naagh ku yange i naan ayange ayange sha ci u ikyurior la kpaa . Anmgbianev mba kasev mbara mba lamen vangertiôr nah@@ a@@ la yô , i pase ve . 24 ․ ․ ․ ․ ․ Yesu lu ôron kwagh u m@@ gem u geman ior hingir mbahenen shinii ? Yange á er z@@ em z@@ em yô , ma i fatyô u been a mcivir u Ba@@ al ken Iserael ga . ” ( Mateu 14 : 14 ) Shi yange a wa ikyo sha mbam@@ yen man u@@ gb@@ ayol mba ior mbagenev kpaa . Kpa heen nahan yô , an@@ takerada la vihi tar yem ca kera kpaa . Shighe u Paulu nger washika na hen Mbaefese la , or@@ sho@@ ja u Mbar@@ o@@ ma lu kuran un , man alaghga je yô ashighe agen yange á hu@@ wa ikyav mbi u@@ ty@@ aav cica cii iyol . • Aluer or lam a we dang nahan ka avur a Bibilo a nyi aa wase ú we ? 3 : 22 . Shighe u ior ka vea nenge a ieren i dedoo i Orkristu , nahan vea kav er i lu jighjigh u nan u nan la á ne ve nan lu a imba ieren la yô , kwagh ne ngu a na Aôndo icivir . Yehova ngu tesen se hegen ér se eren kwagh ken mzough , sha er se va lu bem bem vea mbagenev ken tar u he yô . U tesen ikyav yô , mbagenev mba ve eren kwaghaôndo yô hen ér or ka nana kpe yô , ka Aôndo je a yer nan ér nana za kohol un nana hingir ort@@ yom ye . Zum u Yesu bee “ akaaôron ” na a Sha U@@ wo la yô , “ kpiligh ikpelaior iyol a ityesen Na . ” ( Mat . Shin er ka i doo anmgbianev asev u nan se iwasen hanma shighe nahan kpa , doo u se ver ishima ser ve vihi shighe ve cica cii sha u wasen se ga . ( Mbaheberu 9 : 6 , 7 ) Yesu kpa yange dondo kwagh u i van@@ den eren la , nahan mba nd@@ eren un hingir or u ken jijingi yô , á k@@ ôndo á yem sha . 8 : 1 , 2 , 7 - 12 ; 9 : 15 , 18 ) Lu kwagh u Yohane nenge a mi ken mpase u sha uta@@ an je la . Aluer kwagh ngu nahan je kpaa , ku ka kwagh u nan zayol shi u tan h@@ indi iyol kpaa , man mciem ma ku@@ ugh ma tser tar cii . Zum u Davidi kpe anyom kar er 3@@ 60 nahan la , M@@ an@@ ase tema tor sha Yuda , a hemen anyom 55 . Kwase ugen u i yer un ér Dani@@ el@@ la , u lu vea nom na kuma anyom 5@@ 8 yô , yange nenge er noov shin kasev kpe mbagenev kpishi yô . W@@ ase Mbagenev Ve Er Kwagh u Bibilo I Tese Yô , 2 / 1 Gba u mbayev vea hii u henen aeren a wang shighe u ve lu cuku la je , hemban je yô ken ayange a bo a mkur a mgb@@ ôghom ne . Kpa aluer or u nan er isholibo i vesen la nan venda u geman ishima shi nan venda u ngohol kwaghwan u mbatamen ve we nan sha dooshima la di ye ? Shi zum u ú zua a kwase u nom@@ ou a hi@@ di a er la shin nom u kwase wou a hi@@ di a vese la kwa@@ gen kpa er nahan : Alaghga lu sha ci u Yesu wa or la ikyo , ka nahan ve bugh un ashe sha imba gbenda ne ye . Mba pasen hanma or u i sar nan u ungwan cii ér ka Yehova a gbe akaa cii sha inja ye , sha nahan yô a kuma u se na un icivir . — Pasalmi 19 : 1 , 2 ; 1@@ 39 : 14 . ( b ) Ú pase kwagh u a lu jighjigh u nan wer nyi ? ( Genese 5 : 22 ) I ôr anyom a E@@ no@@ ki tsa sha won cii , mba been yô , ngeren la za hemen ér : “ E@@ no@@ ki gba zenden vea Aôndo , kpa va kera lu ga , gadia Aôndo yem a na . ” Gbenda u Yesu Yange Eren a Ior La ( b ) Se palegh u tsu@@ ghun iyol yase nena ? Ior mba hen haregh u Yeremia lu pasen kwagh her la yange ve fa keghen ato a na ga cii , shi ashighe kpishi yange ve hendan kwagh a na taveraa . Ka a tôv vighe vighe sha akaa a Ruamabera a kaa ér anmgbianev vea eren ve vea kuma u a ver ve mbatamen shin udi@@ ak@@ on la , cii kaan ér ve kuma ye . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una tôv sha igbenda igen i vea er kwagh ne yô . 4 : 9 , 10 ) Kwagh er vihi yô , noov man kasev kpishi nyian ka ve lu imôngo shighe cuku tseegh . Nahan kpa , mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe la kav ér , ka vea suur sha Yehova yô , kwagh ne a wase ve ve za hemen u eren tom pania . Er nan ve yange i kera wa ikyo sha tom u i eren ken tempel la tsembelee ga , man lu unô Ne@@ hem@@ ia na ve ibo sha kwagh ne ? Hen Kwagh ken In@@ j@@ akwagh i T@@ al@@ ent@@ i La , 3 / 15 Ma shighe môm kpa m lumun a na ga . Kwagh u tsaase anmgbianev ken atôônanongo la ka kwagh u vesen nyian sha ci u nyi ? Or u nan er idya yô , nan kera er kwagh a or u nan vese la sha mimi ga , shi nan tôô ishima i nan cii nan ver sha orgen . ( Mbaromanu 14 : 7 , 8 ; 2 Mbakorinte 5 : 15 ) Hen shighe la maa nan hingir kwagh u Yehova , nahan i doo nan u eren ishima i Aôndo er Yesu kpa doo un nahan . Hii nan ve i hembe doon u or a hen sha kwagh vighe vighe cii man nana mase tsuan kwagh u nana ere ? Nenge er Yesu iyol na a pase kwagh u ú yô . A kaa ér : “ Ka an nan lu or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh , u fan kwagh , u ter u nan una wa nan ya sha ikyev sha u nana̱ karen ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? Z@@ an zan nyian kpa tsombor ne ngu su@@ ghun Aôndo sha averen a yange ve zua a mi hen anmgbian u beenyol ne . Mbaiserael di hingir kwase na u sha injakwagh , i yilan ve i suur sha iti na . Ne sôr mzeyol ne nena ? De gbe tôôn tsô wer kwase wou shin nom@@ ou soo ér u lamen a na sha gbenda u i vande ho@@ gh@@ ol we u lamen a ior la ga . Tsô aluer kwagh gema ken ikyar i ú ye vea Yehova la di ye ? Ior kpishi zum u ve fa iti i Aôndo yô , doo ve je gande . Tom u C@@ ol@@ por@@ te@@ ur , 5 / 15 Mbat@@ amen mba ve soo u kuman sha kwagh u Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la ma pase nahan yô , ka ve hide a ayol a ve ijime shi ve pine Yehova sha gbashima ér a̱ na ve “ no@@ mbor u ior mba henen kwagh ” sha er vea fatyô u sur@@ un mba ve lu yan ican la asema sha mkaanem ma k@@ und@@ un@@ yol yô . ( Pasalmi 14@@ 7 : 11 ; Anzaakaa 27 : 11 ) M@@ doo u Aôndo a doo se ishima la ka a mgbegha se u eren ishima na , shi mci@@ e u cian Aôndo la yangen se u vihin un ishima . Ashighe kpishi anmgbianev ka ve kaha , kpa ng@@ u@@ la tese ér kera mba anmgbianev ga ze . Yesu yange fa kwagh u una er ga shinii ? ( b ) Mbashiada mba Yehova mba ne ini@@ av vev nena ? A gema a wase Davidi shi a kura un sha ikyev i mbaihyomov nav kpaa . — 2 Samuel 10 : 10 ; 20 : 6 ; 21 : 15 - 17 . Cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , a ande hen ve , a kaa a ve ér : “ N@@ é va ngohol agee shighe u Icighan Jijingi Una va sha a ven yô , man né lu mbap@@ asen kwagh Wam ken Yerusalem man ken Y@@ u@@ dia cii kua Sam@@ aria kpaa , zan zan á ar ken ik@@ ighir i tar je . ” I@@ m@@ end@@ enev mb@@ in ka mbi vese mbi y@@ is@@ a u@@ f@@ alu@@ wa mbara ga , kpa ka mbi na u@@ f@@ alu@@ wa mbara ve tile tsembelee shi ve zua kp@@ i@@ aan . Yehova S@@ ú@@ è Pro@@ feti Na Mkaanem ma Paulu man pase mlu u tar u sha ayange a na la , shi ma pase wanger wanger er tar wase ne u lu ken ime sha kwagh u akaa a ken jijingi man aeren a dedoo yô . Kwagh ne doo R@@ ick@@ y man K@@ end@@ r@@ a je ka ashe tugh ga . Doo ve sha ci u R@@ ick@@ y ngu wasen tom hen W@@ ar@@ wic@@ k tseegh ga , kpa shi doo ve sha ci u ve va yô , kwagh ne ngu wasen wan ve u vesen ken jijingi . ​ —⁠ Anz . Hi@@ ihii yô , Satan yange tsu@@ gh Ifa ken sule u E@@ den . Shi ka ken zwa ne kpa i tesen mba ve ze makeranta hen I@@ jiir i Ny@@ ôron I@@ makeranta i Watchtower ken gar u P@@ atter@@ son , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , tar u Amerika la ye . D@@ y@@ ako u T@@ so@@ mbor Wam U Y@@ e Z@@ an Z@@ an I@@ k@@ yo@@ v I@@ ti@@ ankar@@ ihi@@ ar La 9 Man ka ityesen i nyi se zough a mi sha ishimataver man m@@ til sha mimi man ijende ve nee ? — Anzaakaa 17 : 17 . M@@ lu u ken jijingi la ka nyi ? Er i nger ken Mbaheberu 5 : 14 nahan , kanyi i lu ikyav i tesen m@@ vi@@ e wase ? Sha mimi yô gba u se wa ishima ve se zua a uma u tsôron ye . ( 2 K@@ ron . 1 : 7 - 10 ) ‘ T@@ ô@@ v ken Mkaanem ma Aôndo , time ker vighe vighe , ’ sha er u fa ishima i Yehova shi u zua a mfe na u vough la yô , er u@@ profeti mba tsuaa mbara er nahan . ( 1 Pet . Nyian kpaa , “ mba Aôndo A doo ve ishima yô , ” eren ‘ akaa cii sha u i̱ lu ve a inja yô , ka ve mba i yer ve sha awashima Na je la . ’ T@@ sua nen shighe u ne hen ner a lu ne ha@@ gh@@ el@@ aa ga yô . Hii Shighe u Wan Wou A Lu I@@ yev La Kpa kwaghwan u ortamen ugen wasem u lun a mnenge u vough sha mlu wam . ” Yesu yange tese m@@ doo u mbayev mb@@ akiriki ve doo un ishima la sha u ku@@ ven ve shi veren ve doo doo kpaa . ( Mateu 5 : 29 ) Gba u or a yange ishe i nan u kenger akaa a a lu a ikyo@@ o@@ gh ga la keng . Alaghga akaa a Ab@@ es@@ al@@ om tôndo zwa u nan ve la yange sar ve . Or@@ tamen la ter un kwagh u i er ken 1 Timoteu 3 : 1 la , maa kaa a na ér tiônnongo zua a loho ér i na un ortamen . Alaghga a lu ieren i hen ijiir yen u anmgbianev man mba@@ wan@@ ndor kua mbagenev hiden va ku@@ mban kpishi shighe u i ii ku kera yô , sha er vea ya tar a ember shi vea v@@ ine am@@ ar a it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough g@@ ong g@@ ong yô . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E kpishi ka se hen kwagh a ior ken takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Inja na yô , er wan wou a dugh a i@@ wan la , alaghga u “ u@@ le kpishi , ” man shighe a kar je ve i@@ wan la ia ho@@ gh@@ ol we ye . Ior kpishi mba veren ishima ér zum u vea kpe yô , vea yem vea za lu uma ken tar u u@@ jijingi . N@@ om shin kwase ka nana soo u y@@ amen ma kwagh u vesen , nahan nana ôr ikyar u nan yô , kwagh ne á tese ér nan wa nan ikyo shi mhen u ikyar u nan la gba nan ishima . Yô , se dondo nen ikyav ve i hiden a iyol ijime shi keghen iyol u eren Yehova tom la . We ú nenge nena ? ( Pasalmi 46 : 9 ) Shi a tôndo zwa wener : “ Ma or u nan tem [ ken tar na u ua lu wang la ] kpaa nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga . ” Ken ngeren ne , se zua a mkav sha awashima u Aôndo lu a mi ve , ver orumace shin tar yô . Zum u se gem Yehova a hingir ish@@ u@@ ur yase , se suur sha a na a ishima yase i môm yô , mkaanem ma or@@ pasalmi la maa iv sha a vese , ér : “ Una er perapera wou , una due ken igbar er iwanger yô , mimi wou kpaa una lu er iyange ka ia lu sha te@@ mbe nahan yô . ” I@@ ov i ts@@ oo man ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger a tan sha t@@ so man kp@@ er u lun c@@ us@@ a c@@ us@@ a , u Peteru kôr sha ave la cii lu akaa a yange vande ho@@ gh@@ ol a mi yô . • Hii nan ve i doo u se na mkaanem ma Yehova jigh@@ jigh@@ i ? Yesu kaa a mbagenev ér ve “ taver ishima . ” Di@@ se@@ mba 15 , 200@@ 9 ‘ Vea nenge ér or fa kwaghaôndo wam la ga yum ye ? ’ ‘ I@@ ̱ D@@ E tsu@@ ghun ne ga . I pase m@@ lu@@ a@@ inja u mci@@ e u cian Yehova la ken ityough ki sha 10 zan zan 24 la . Ngeren u kpuaa ne kure nahan ér : “ Tsô Aôndo er un kwagh u a sôn la . ” Nahan kpa , aluer u tese nan erdoo shi u er kwagh sha kwaghfan yô , alaghga u fatyô pinen or@@ ya la mpin u vough u una wase nan , nana soo u ungwan loho wase yô . — Ôr Mbakolose 4 : 6 . A@@ tsan a Paulu yange hingir “ icivir ” sha ci u mbagenev nena ? Ka se ker u nan atô@@ akyaa shin se kaa ser kwagh u se er la vihi jo@@ o ga . Kwagh u yange doom a na je yô , lu ôron ngeren mba i henen ken mkombo ga la , shi lu ôron avur a ruamabera aa lu ker la . Ka mbamtaver mba nyi mbatomov mba Yehova ve tagher a mini ? Se nôngo u kaven atsan a ve lu yan la . I wa se kwagh ér : “ Ken ijime i iyol@@ gen@@ gese yô , ka mtim , ken ijime i ic@@ een ka mgb@@ e . ” Yange m kaa mer kwa@@ gen u va yô , me pine u . Yesu Kristu yange ôr kwagh u icighan@@ ruamabera kaa ér : “ Ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” — Yohane 17 : 17 . 119 : 1@@ 28 . Hi@@ ihii yô , gba u se fa mbam@@ yen asev , nahan se fa kwagh u se er ve se nôngo a ve yô . Er ve nam mlumun ga yô , m hide m gba henen sha kwagh u uma wam zu@@ lee , kua er i hii ve m soo u lun or@@ m@@ ishen u Mor@@ mon la kpaa . I W@@ a A@@ kur@@ aior A@@ go@@ yol sha ci u “ Ity@@ esen i Ter ” Kpa gba u se kegh iyol u eren kwagh a ior kundu kundu nahan sha ci u nyi ? “ I@@ jiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” la kanyi , man ka unô Aôndo a kor ve hen ijiir sh@@ on@@ o ? Nahan kwase ne kaa ér ve za hemen a kwaghhenen ve . Er se lu tagher a atsan kpishi , er ah@@ endan man angev man iyol@@ been man i@@ ur@@ en man ican i iny@@ ar shi se zungwen ku u mba@@ doon se ishima nahan kpa , se fa ser akaa ne cii a saa eren se gbem ga . Í lôh@@ ô mba ve lu ungwan loho u Aôndo la ér ve di ve gema ve yila mbagenev kpa ve “ V@@ a ” nena ? Shi í ôr mkohol u ior cii er vea teman af@@ o shi vea he@@ mb@@ en af@@ o kpaa yô . Una kure kwagh ve nahan sha ci u ve l@@ aha Aôndo , shi afer@@ akaa a ve la bu@@ la mbagenev . Aluer i tsua u u̱ nan kwaghôron sha tse@@ mbe yô , ôr avur a Bibilo jighilii . Er Ruamabera u Yakobu nger la a er var var ér se zungwen anmgbianev mhôônom nahan kpa , ng@@ un ka u kaan ér ka mba ken tiônnongo u Kristu tseegh se zungwen ve mhôônom ga . Heb . Er Yesu a lu tor u Aôndo a tsough un yô , yange tese ér un hemba az@@ ô@@ v agee sha u du@@ ghun ior mba az@@ ô@@ v lu n@@ zu@@ gh@@ ur a ve la ken iky@@ ang@@ enev mbi az@@ ô@@ v kera . ( M@@ ar . Jighjigh u lun a im@@ anger ga la shi yangen se u lun a uma u igbenda ihi@@ ar . 1 - 3 . ( a ) Ior ka ve tese ér aeren ve a wang gba ve kwagh ga nena ? Sha mimi yô , ieren i mbagenev ken ve yange i̱ nôngo u lun nahan . Mbat@@ amen mba ken Kristu mba dondon ikyav i Yesu sha u eren mbamkombo mba taver ior asema nyian nena ? Nahan se fatyô u kaan vough nahan ser , ikyav la ka m@@ ure ; kwagh u ikyav la i til sha mi la di ka kwagh shon kpôô kpôô . ” Lu sha ityôkyaa ne “ M@@ i@@ ka@@ el kua mbatyomov nav ” kera ti@@ mb@@ ir ga , ve ta num sha “ D@@ ar@@ ak@@ on a mbatyomov nav ” sha u kwaghbo a de lu ikyua a Tartor la ga ye . ( Aer . 20 : 29 , 30 ) M@@ vende u vendan mimi ne yange due ken igbar shighe u mbaapostoli kpe bee la . — 1 Yoh . Akaa a i nger ken takerada u Yohane a yange er cii man Yesu lam a N@@ ik@@ o@@ dem@@ u la man akaa a a er shighe u ve lam ve bee la cii , tese ér Yohane u eren B@@ atisema man mbahenen mba Yesu cii lu eren ior batisema sha mnger . Er kwagh u Davidi la a tese nahan , aluer se mba gbidyen kwar sha mimi u se hen sha kwagh u Yehova la yô , a wase se nena ? Nenge ken Iyoukura [ zwa Buter ] i J@@ ul@@ ai 1 , 199@@ 2 la , peeji 31 . Akaa a yange m hen ken Bibilo la wasem u nengen mer gba u me gema uma wam vindi vindi . Er un u i ver un Tor u Tartor u Aôndo la lu shin tar hen shighe la yô , Tartor la mgb@@ ôghom . ( Mbaefese 5 : 22 , 23 ) Kwagh ugen u á kom u veren ishima sha mi yô , ka Yesaia 55 : 4 hen ape i kaa a vese ér : “ Nenge , M ver un M@@ er , a̱ lu shiada hen ior a̱ lu or@@ hemen man or@@ wan akuraior kwagh ” la . I@@ t@@ yom i vesen i Yehova na Kor@@ aki shighe u Mbaiserael lu eren zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la , kuma un ga . Aluer u umbur yô , Yesu yange za iniongo i iv@@ es@@ egh igen . ( b ) Ka inja i ish@@ ember@@ ti i “ i@@ ho@@ m ” i nyi se time sha mi ken kwagh@@ ngeren nee ? Yange i fa ior kpishi mba ken ic@@ ile la sha inja i dang , kpa mbagenev gema an@@ za a ve , hingir Mbakristu mba mimi . 2 : 1 , 2 — “ A@@ kav ” a yange í haa af@@ o ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo sha ik@@ we iti@@ ar - iti@@ ar í kase la lu akav a nyi ? Doo u se wuese anmgbianev asev mba ken Kristu mba ve ver ikyav i dedoo sha jighjigh u nan ve man dooshima ve la . Ka agumaior je i hembe han@@ gen Satan u tsu@@ ghun ve ye . Ka sea nenge il a kôr sha iky@@ ondo yase yô , ka se k@@ ire í ave ave la je . Ity@@ ôkyaa i vesen i se kohol imôngo yô , ka u civir Yehova . Y@@ ES@@ U yange ôr injakwagh igen sha kwagh u Tartor ér , or@@ sule ugen l@@ ôô u@@ wua shin iv@@ or i dedoo ken sule na , maa or@@ ihyom ugen va l@@ ôô iv@@ or i bo k@@ er@@ egh . ( 2 Peteru 2 : 7 , 8 ) Aluer ka nahan yô , kundu ishima . 3 : 12 . Er kwagh u Ju@@ li@@ en la a tese nahan , alaghga a gba u se palegh u veren ishima sha mbam@@ yen mba or ve , se fatyô u nengen a aeren a dedoo a nan , man akaa a se wase nan nana fa u eren tsembelee la ye . Yehova O@@ ng@@ o M@@ liam A@@ sem , 3 / 15 Ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la yô , ish@@ ember@@ ti i̱ í gem ér “ or@@ henen ” la inja i i̱ jighilii yô ér or u nan kôôm ishima i nan nan ver sha kwagh , shin or u henen kwagh . D@@ ave G@@ ro@@ s@@ s@@ man , or@@ ngeren akaa man or@@ vesen ken sho@@ ja ôr er u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba p@@ il@@ agh ve b@@ enden a ior yô , wener : “ Se mba aren sha i@@ aven i ka sea nenge an@@ umbe a bu@@ lan mbagenev shi nan ve ican kpa i kera bee se kwagh ga , i gema i doo se a doo : ishima tsô ka i vihi se ker ga , kpa ka i saan se iyol i lu se inja er ka se iyol yase je se lu eren an@@ umbe shon nahan . Ka akaa agen a nyi se fatyô u eren sha u wasen shi sur@@ un anmgbianev asev mba ken Kristu asema ? Alaghga Satan una kera na se tartor u sha won cii kua iengem i u ér se civir un ga . Kanyi vangertiôr se fatyô u lun a mi ny@@ ian@@ a , ka “ ik@@ urior ” i perapera i nyi i̱ doo se ishima , man ka “ gar u taver ” u nyi “ ik@@ urior ” la i lu a mini ? ( a ) Ka mbampin mba nyi Yesu pine mba ve lu ungwan a na laa ? Lu u a hemba lun sha inja shi a hemba doon aluer ve za hemen u taver ishima yô . Hii shighe la je , m nôngo sha afatyô wam cii sha er me ta dooshima u yange m hii lun a mi sha Yehova la kera ga yô , hemban je yô sha ashighe a m lu tagher a atsan man mbamtaver la . Kpa a kaa ér , Aôndo “ ungwa ato sh@@ ou@@ n . ” Yehova una ngohol mba@@ van@@ nya mban nena ? Aôndo yange wa Adam tindi ér : “ K@@ on u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la , de ye u ga , gadia iyange i ú ya u la , ú kpe je . ” ( Mpase 12 : 9 ; 1 Timoteu 2 : 14 ) Shi i yila un kpaa ér “ or@@ bo . ” — Mateu 6 : 13 ; N@@ W . Mbat@@ amen ka ve kura ikyum@@ u@@ ile “ sha gbashima . ” Kwagh ne a na kwagh a tser ve , shi i va mase yemen a ve uiky@@ angen kpaa . 28 : 19 , 20 . Kpa lu u u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov vea kar imôngo cii man tsombor u Aberaham ua lu “ iyenge er as@@ an a Sha ” shin “ er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger nahan ” ye . Ka nyi yange i gema kposo ken uma u Davidi shighe môm ga ? I wase se u vendan a@@ gbil@@ in@@ akaa nena ? Gi@@ u@@ se@@ pp@@ e Rom@@ an@@ o lu or@@ nan@@ kwaghôron u ken igbar sha iyange L@@ ah@@ adi pe@@ pe , mo m gema m lu or@@ ky@@ ôn . M@@ ika 4 : 1 - 4 ngu kuren nyian nena ? Or@@ jir u ke ’ Iserael u tse@@ en ishima yila iyol na ér un ngu u̱ hemban nd@@ ahar ke ’ ya u ter na cii . Kwagh ne kpaa ka ityôkyaa igen i í ne ve i doo u se fa e̱r i gbe u se ‘ hingir inja i môm a tar ne ga ’ aluer se soo u eren sha atindiakaa a Aôndo , man sha er se “ hingir kwagh u h@@ we@@ egh sha ityesen i Aôndo Or@@ yiman wase sha akaa cii ” yô . — Mbaromanu 12 : 2 ; Tit@@ u 2 : 10 . Se nenge ase hegen er i doo u se mase kuren ikyaa yô . Hanma wen yô , nana tsua kwagh môm shin akaa ahar ken akaa a ne nger la a nana fatyô u eren yô . Kpa gema ungwa ase msen u yange er hen Aôndo la , ér : “ K@@ pe ah@@ ii , ma U y@@ erem shin She@@ ol , ma U y@@ erem zan zan iy@@ ugh You ma i kar kera , ma U ver@@ em shighe , ma U shi U umbur mo ! Een , Yesu lu kaan a ve ér e̱r ve lu z@@ endan akaa ve a ifer yô , vea zua a mtim u gbem sha won . Kanyi agumaior a Mbaheberu atar tagher a mi kpa ve tile sha jighjigh ? Tom u ikp@@ ur pania ne shi wase ivese yase kpaa . Shi hanma shighe u mea z@@ aan zende yô m za vea kwase wam man wan wase . Yesu yange hemba veren ishima sha mbam@@ yen mba ak@@ ar a na a mimi ne ga , nahan ker kwagh u doon sha ci ve . Aôndo wam , ka sha a We m suur ye . ” Ka se tese mbagenev erdoo sha u wan ve ikyo tsung , shi nôngon ser i kpe ve iyol . • Ka kwar - h@@ ônon u nyi Diabolo a lu yaren tom a mi sha u vihin mzough wase ? ( Mbagalatia 6 : 16 ) Tsô Satan ker gbenda fese ér una hông@@ or ikyurior i he i̱ ke ’ jijingi ne . Kwaghôron u profeti u Ho@@ sea na se ityôkyaa i lun a ishimaveren ser Yehova una kure ityendezwa na i va nd@@ eren mba ve kpe la ( Y@@ ak . Er se yen yô , se fatyô u t@@ eren akaa a dedoo a Yehova a lu eren a ior nav hegen la cica cii ga . Shi ve time ah@@ ungwa sha ci ve ayol a ve sha u yan ikyar a Igipiti man A@@ shi@@ ria ér ve wasen ve ityav . Er se fe mbam@@ yina mba anmgbianev asev nahan kpa , se mba gem ishima se mba veren a ver sha ve je ga . Yange m fa kwagh u me er yô ! Yô se za nen hemen u dondon Yesu a ishima i môm . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) “ Ishima i môm ” ka nyi ? ( Mbaromanu 12 : 3 ) Hanma or u nan dondo kwaghwan ne cii nan ngu or u hiden a iyol ijime . “ Z@@ er timen k@@ imi tugh man ate@@ tan . ” — YO@@ S@@ U@@ A 1 : 8 . Lu u u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mban vea nôngo sha u zuan a mbat@@ wer@@ ev mba ve soo u eren tom ken ij@@ ough@@ ave i môm a vese sha m@@ til u Mbakristu sha kwagh u awambe la yô . ( S@@ ef@@ ania 3 : 11 ) Nahan lu u a kar a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol mba yange ve venda atindi a Aôndo ve gema ve lu eren afer@@ akaa la kera . H@@ es@@ e@@ k@@ ia kpa yange er kwagh sha ib@@ ume shin alaghga je yô er kwagh sha im@@ anger zum u a tese mbatomov mba tor u Bab@@ ilon akaa a na a injaa la . ( Mbaheberu 4 : 9 , 10 ) Nahan se pine ayol a ase ser : “ Kanyi i hembe lun kwagh u vesen ken uma wa@@ ma ? A ver a ver ashighe a se eren msen hen a na ga . Zum u akaa a ver ver a ken kwaghôron a lu a inja shin a lu hange hange sha u ôron kwagh var var yô , á ver ishima nahan á ôr akaa shon . Sha nahan yô , i lu veren ishima ér tom wase ua seer vesen . AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN u Maria pase un man an@@ ngô na u kwase u kiriki u i yilan un ér Lu@@ cy la kwagh u Yehova . Yesu zua a nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu nan kwaghyan sha ashighe ashighe aa uwer gban shio sha shighe u m - ande na ken inyom i 1914 la je kpa ? Anyom nga kar kpuaa yô , ityough nan@@ de wan ne kpoghuloo shighe u ve yar ken ity@@ ev yô , nahan i tôô un i hide a na ken ya , a va kpe “ sha iky@@ um ” i ngô na . Yehova nam m hingir u nengen mer i wam ik@@ yô , sha u van a mo ken tsombor u mbananjighjigh mba sha tar cii . “ Me tindi . . . ( b ) Yesu yange nenge iyua i kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu ic@@ an@@ kwase la nena man á nenge i̱ nahan sha ci u nyi ? MB@@ A@@ ER@@ EN an@@ umbe ka ve er nan ve ve fa an@@ umbe ve za kighir pe ve kighir laa ? 37 : 5 , 7 ) Una na se averen kpishi sha iniôngon i se lu nôngon ser se civir un , u a lu Ter u mimi tswen tseegh la . Doo u se geman ashighe a se pasen kwagh la sha u se zua a ve her yô . O@@ ru@@ m@@ ace môm fa kwagh ne kuma sha a na ga . • Zum u í wa Yesu ikyaa iyol ér á per tindi u Iyange i Me@@ men shi á tu@@ h@@ wa Aôndo yô , á tese ikyav i nyi ér un ngu Mesiya ? ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Pro@@ feti Daniel tsengaôron wener shighe ne una kuma yô , “ mfe . . . una seer . ” Er nan ve se ne jighjigh taveraa ser kwagh a lu nahana ? Kwagh zough ve a u sha i@@ wa@@ bu@@ ter , i Mbakristu ve eren akaa ve a mi la kua igbenda i lamen , i ve samber a mfe u Bibilo sha mi sha tar cii ken ijô u@@ deri imôngo la . Yesu yange wa kwagh ér : “ Kwaghôron wen yô , ‘ Een ’ wen a̱ lu ‘ Een ’ her@@ egh , man ‘ e@@ i ’ wen kpaa , a̱ lu ‘ e@@ i ’ her@@ egh . ” ( Pasalmi 119 : 5@@ 2 ; 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ; Mbaheberu 4 : 12 ) Sha mimi yô mba yaren tom a ityakerada i pasen Bibilo la kpa sha inja , sha er mba ve lu a gbashima yô vea fatyô u seer zuan a mfe u Bibilo sha shighe u ve dugh gbilin yô . ( Luka 2 : 44 - 46 ) Er Yesu lu wanye la je , lu a mkav man isharen sha Ruamabera . 12 : 7 ) Aluer se lumun tsaha u Yehova shi se za hemen u civir un sha mimi yô , a tese ér se lumun ser a tsaase se . Yange a “ s@@ ende@@ gh ” shi a tese ve kwagh i kuma ve . Anyom kar hegen sha shighe u E@@ du@@ ar@@ do man No@@ e@@ mi yange ve kav mkaanem ma ngise Paulu a ôr la , wener : “ M@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera . ” Kpa m@@ doo u Mbakristu mba jighjigh mba sha tar cii ve doo Aôndo ishima la yô , ka kwagh u been mayange ga . — Yohane 3 : 36 . Er Mbakristu mba i shigh ve mkurem mban ve lu Mbaiserael mba ken jijingi yô , ve lu ken i@@ kur@@ yan i he i Yehova ya vea “ Iserael u Aôndo ” la . A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia M@@ ngohol u Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha uhar yange ngohol ajiir wue wue shi hide ngohol ajiir a na a tse man m@@ te u ajiir ne lu tan un kp@@ an@@ de@@ gh la yange tese ikyav je ér tartor u imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la seer lun yôugh@@ yô@@ ugh . — 2 Samuel 8 : 6 ; 2 Utor 14 : 23 - 28 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 8 : 3 , 4 ; Amo@@ shi 6 : 2 . Ve tindi Paulu a inyaregh sha ci u ve soo ér ishima i nyian un sha kwagh u iny@@ ar ga , kpa a hemba nan shighe na sha tom u pasen kwagh la . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 6 , 7 ] ( Genese 47 : 28 ) Kwaghôron u profeti u Yakob ôr i nger ken Genese 4@@ 9 : 1 - 28 la kure sha mi vough shi ngu kuren her kpaa . Yeremia yange zua a iember ken tom na . Alaghga mba ka ve ôr mkaanem mara , vea nenge ér anmgbianev mba kasev mb@@ al@@ un kwa@@ v hemba ng@@ een a anmgbianev mba nomso mb@@ al@@ un kwa@@ v . Yange a zende g@@ ô@@ g@@ ô zende sha angahar , a pase ior loho u dedoo , keghen a kegh ér ve va hen a na ga . ( Mat . I@@ y@@ ongo i m@@ á@@ n ken a@@ y@@ ough a adu@@ agh je kpa yange i nôngo u ts@@ w@@ eren ér hanma or nana̱ geman van a i̱ nan . ( b ) Yesu yange lu a mfe kpishi , shighe u lu anyom 12 tseegh la nena ? Ka mbam@@ kighir mba ke ’ won@@ iyolough mba nyi ve ne i taver mbagenev u lun a an@@ za a wang - na ? 3 : 3 , 4 ) Ka nyi i na ve ior mbagenev ka ve ôr kwagh nahana ? Ôr kwagh u a tese ér doo u se gba uwer u pasen anmgbianev asev mimi ga yô . A kaa ér : “ L@@ um vough er Yehova lu lamen a mo hen tugh mb@@ ura nahan . Ka Yehova tswen a kom u nan ityôkyaa i una fatyô u den se asorabo ase shi p@@ aan se sha ikyev i m@@ tsaha u ku u tsôron la ye . Kape Mbakristu mbagen kpaa ka ve hemba henen shi kôron aeren a Mbakristu fele a mbagenev je la . 11 :⁠ 9 ) Yehova Aôndo u loho ne u dugh her a na jighilii la soo ér i saan ne iky@@ aior iyol sha ayange a ne lu iyev ne tseegh ga , kpa kua shighe u ne va hingir mbag@@ anden la kpaa . Bibilo ngi Mbashiada mba Yehova zege@@ kwagh di er yange i̱ lu Mbakristu mba tsuaa mbara nahan . TER wase u sha u a mgb@@ ough a kwaghfan la fa kwagh u a doo sha ci wase yô . Kpa ka erdoo tseegh se eren a anmgbianev mban ve se za hemen u lun ken paradi@@ so wase u ken jijingi ne ga . Hi@@ ihii yô , uumace van@@ den v@@ ô@@ son ayol a ve anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 cii man shighe ne ye , nahan ityôkyaa lu i ôron kwagh ne inja er ka kwagh u he ga . ( Yohane 1 : 1 ) Nahan kpa , lu u tesen orumace jighilii na ve va shin tar ye , “ A gema iyol Na hingir gbilin er A tôô mlu u or@@ tom , ” a undu i@@ aven na i vesen i sha la yô . Nahan a hen u kuran tindi u a kaa ér : “ Or u iin nana̱ de kera shi iin ga ” la . — Mbaefese 4 : 28 . ( b ) Ka igbenda igen i nyi nahan se tese ikyo i wan sha anmgbianev mba kasev mba ve lu kwa@@ v ken tiônnongo u Kristu wase laa ? Nahan yô , dugh nen aie kera , hanma or nana̱ ôron kwagh sha mimi a or u nan we ndor a nan yô gadia se mba alegh ayol a ase . Nahan yô , doo u se kpa se kpe iyol se hen sha mlu wase . Ieren yam i Orkristu la kpa lu vihin . ( Aerenakaa 22 : 3 ; Mbafilipi 3 : 4 , 5 ) Nahan cii kpa , yange kav a iyol hiden ijime ér mk@@ om u un kom u lun or@@ tom la ka sha mfe u henen im@@ akeranta i vesen ga , kpa ka hen Yehova Aôndo . Nahan ort@@ yom la kaa a na ér : “ De eren nahan ga . Mkaanem ma iwuese shon môm môm yange i kimbir wan ma sha m@@ tsegh u tseghan tempel u Yehova u yange Solomon wan u Davidi maa la . Er nan ve i gbe u inyaregh k@@ ia doo de ishima ga ? • Kanyi Satan a er sha u nôngon ér una yange Kristu a̱ de kuren m@@ hembe na ga , man kanyi i ve k@@ ere ? Ken hanma mlu u orumace cii mb@@ à nôngon kwagh du@@ mbur . Er se lu dondon ikyav i Ter wase u sha , u lun a dooshima shi zungwen mhôônom shi wan ishima la , a doo u se kpa se geman ishima sha kwagh . ( Mateu 13 : 31 ; 23 : 23 ; Luka 11 : 42 ) Alaghga ior mba i lôh@@ ô ve iniongo la yange mba ye kwaghyan mba been cii yô , i va na ve a al@@ ak@@ e@@ ma u kaan u i nongo atam a al@@ mon@@ di man iy@@ ough man il@@ yô@@ gh@@ ônov mb@@ ig@@ enev sha mi yô . Hii shighe u yange i ver wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la je , ngu ‘ geman ior kpishi mba hingir mbap@@ er@@ apera . ’ ( D@@ an . Zum u vea ungwa imo i Aôndo yô , ve zua a mtsera ken atindi a na . Maa ve kura ve haa shin u@@ z@@ war , ve wa mngerem ma shin ity@@ e@@ ku sha mi , ve jiir ayange imôngo . ( 1 Mbakorinte 10 : 31 ) Se soo u tesen ser se mba ‘ shir@@ en Ter tom ’ sha akaa a se eren ayange ayange la , kua sha akaa a kiriki kpaa . — Mbaromanu 12 : 11 . Yange m nôngo mer me de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ om . • Ka sha ityôkyaa i nyi jighilii yange Yehova na upristi mba ken Iserael ibo ? Hi@@ ihii yô , mfe u Aôndo la ngu a inja je zua ga . 6 : 11 ) Han@@ mô wase cii gba u nana dondo kwaghwan u a lu ken 1 Peteru 5 : 9 ne , ér : “ H@@ endan nen a na , tile nen dông sha jighjigh . ” 31 :⁠ 7 ) Dooshima u Yehova a lu a mi sha a vese la una mgbegha un u yiman se sha ikyev i hanma zayol cii . ​ —⁠ Ps . ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ; 15 : 10 ) Nahan yô , kanyi se fatyô u henen hen Paulu , ua lu or@@ tom a vese imôngo laa ? Y@@ a wou ka ijiir i ‘ ishima i nyoon man u hendan kwagh a orgen kua mp@@ av ’ ve du@@ mbur her shinii , ka ijiir i “ dooshima man msaanyol man bem ” ve du@@ mbur here ? M nenge a ab@@ uter kpishi kua i@@ or@@ il man ior - nyian ken mbamkombo enev . Ve cica cii ishima ve ngi i môm , mba eren mbi - mbi - mbi ga , sha ci u mba anmgbianev . Nahan yô , se mba zuan a iwanger sha akaa a Ruamabera a tese la seer sha ashighe ashighe . Anmgbian ugen ke ’ tar u K@@ am@@ ar@@ on kôr cio u hiin Bibilo i henen a mbagenev ke ’ non@@ go@@ ior u nahan ior tar nena ? “ I@@ ̱ saan we iyol ken TER , man Una na u asaren a ken ishima you ye . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 37 : 4 . Shighe u Mbashiada hii u yilan a@@ jir ke ’ mba@@ ate@@ jir mba ke ’ Jam@@ an@@ i sha u kp@@ el@@ an ish@@ ô ve la yô , gb@@ ar@@ tom u i yer ér Re@@ ic@@ h@@ ’s M@@ ini@@ stry of J@@ ust@@ ice la e̱r g@@ ô@@ g@@ ô mbamhen sha u nôngon ér ve̱ de waren ga yô . In@@ j@@ ar i Dedoo i T@@ esen Mba@@ yev ( a ) Yesu pase kwaghfan u wanakiriki na u jighjigh la nena ? 6 : 11 — Er nan ve Yesaia pine Yehova ér : “ Z@@ an zan hanma yange je , T@@ ere ? ” Ka se er msen hen Yehova ser a na se jijingi na shi a wase se se pase mkaanem nam sha ishimataver , er Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la kpa yange ve er nahan . — Aer . Sha kpôô yô , ishima yange ia taver Yesu kpishi zum u Ter na lumun un la ! Shi ieren na la tese ér a kuma u lun or@@ henen u Yesu ga . — Luka 18 : 22 , 23 . Doo u se fa ser , gba u mba ve vese ayol a ve la vea zua a shighe u henen Bibilo shi eren akaa agen imôngo . — Mat . Shi se kav er i@@ aven i hiihii i zege@@ can la yange hii ken inyom i 1914 la ga yô . Nenge ase igbenda igen i yange akaa lu Wan u Aôndo kposo shighe u va shin tar la . K@@ u ua fatyô u wu@@ an se shighe u̱ se lu p@@ eren go@@ do@@ b@@ i shin se y@@ av ken iyou yase je kpaa . ( Genese 29 : 32 – 30 : 24 ; 35 : 16 - 18 ) Ô@@ no@@ v pue kar môm ken ônov mban lu a icombor sha ati a ve , kpa Yosev lu a tsombor sha iti na ga . Yesu yange yila Satan ér “ tor u tar ne . ” Man aluer shighe u mbayev ve soo la kaha kposo a u mbamaren yô , mbamaren vea er nena ? U ngu gb@@ ong gb@@ ong shi saan we iyol u eren tom wou shi u ngu a azende kpa kpishi , ma kwagh u zan we iyol ngu ga . U nôngon wer u zua a or u u fatyô u henen Bibilo a nan kpa ? Hen zum la mba ve lu ken Y@@ u@@ dia , ve̱ yevese ve̱ yem sha i@@ wo . ” — Luka 21 : 20 , 21 . U ‘ wa ian you ikyo ’ sha u ôron takerada ne , alaghga je yô ôron u sha kwa har ve@@ e ? 2 : ​ 5 , 6 . Yange tsua u eren akaa akuma akuma ken uma na sha er una na shighe kua agee a na cii sha tom u pasen loho u dedoo la yô . Ka vough u or eren msen hen Maria , ngô u Yesu u shin tar ne shin hen “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” la pinen ve sha u ve lu or@@ him@@ en hen atô u nan vea Aôndo ? Mbaiserael mbagenev mba nengen nahan yô , ve kure ikyaa ér ka sha ci u mcivir u aiegh , nahan ve wa iyol u za tan ityav sha a ve . — Yo@@ s . Anzaakaa 3 : 5 wa se kwagh ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii . ” Shin er lu tor u hemban sha tar cii , er kon u u t@@ av je za kôr sha kwa@@ v@@ aôndo la nahan kpa , i gber un kera ‘ ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar ’ kar . He@@ en kpa ikyav i Yesu ver la ia wase se . Hanma inyom yô , ka se kaa ser mbam@@ kohol mban mba doon seer a seer ! * Shi a luun shighe u mkohol u vesen yô , ya ne a hingir ve h@@ ô@@ te@@ l u tsan . Sha shighe ugen la , tsu@@ we Aberaham ken ishima , nahan a ôr kwagh a Yehova ts@@ o@@ om@@ oo kpishi . • Ka nyi ú lu a mi u ôron sha kwagh u tom u mbai@@ vangeli mba sha ashighe a tsuaa la man mba sha ayange nee ? Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken k@@ l@@ ase na mbagenev yange ve kaa ér Mbashiada mba Yehova lumun a “ Iky@@ uryan I T@@ se ” ga , shi ve lumun a Yesu Kristu kua Maria kpaa ga . la . Shi yange ve hen atô@@ akaa 36 a cir@@ in ken a vesen la ken magaz@@ in u Iyoukura la seer sha at@@ ine@@ akaa a henen jim jim 5@@ 2 la . Takerada u ats@@ am , u ats@@ am 2@@ 25 a lu ker la , yange i gema u ken ijô hemba 1@@ 00 . Heela tseegh ga , gba u Aôndo una doo se ishima a ‘ mfe wase cii , ’ inja na yô , ka mkav wase jimin cii je la . Aluer u vande fan u yaren tom a iky@@ agh ki tom@@ ough ki i gbe u ú er tom a mi ga yô , ôr anmgbian u nan nengen sha tom shon la . 7@@ 3 : 15 - 17 . Sha shighe ugen la wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen u lun a inyaregh kpishi va pine Yesu kwagh u una er ve una zua a uma u tsôron yô . ( Yobu 1 : 1 ) Ka i@@ mba@@ or i Yobu lu je la . Se kav er i hii ve ishima ka i nyian se sha akaa ne yô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 2@@ 13 , 55 12 : 2 ) M@@ ôm ken akaa a hemban doon cii a aa wase se u eren nahan yô , ka u ôron Mkaanem ma Aôndo n@@ du@@ ur@@ u@@ u . Kpa , umbur wer Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ V@@ ande keren nen tartor Na man perapera Na , man akaa ne cii á seer ne a ye . ” W@@ ea soo u seer fan er u er msen ve Aôndo una ungwa yô , ôr ityough 17 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? A pase se kwagh@@ myer u awashima Na u A wa ishima ken Kristu sha u sôron akaa cii sha ci u shighe una va kuma vough la yô , Una kohol akaa a a lu Sha man a a lu shin tar kpaa ci ca cii sha ikyev i Kristu . ’ ​ —⁠ Ef . Lu u a fatyô u zuan a Mbaiserael mba ken jijingi mba 14@@ 4,000 , mba vea hingir vegher u kiriki u vor u Aberaham la cii , ken ikyurior i Iserael i sha mar@@ ami la kpa ? Ka averen a nyi mba ve eren tom m@@ ishen vea fatyô u zuan a mini ? Ish@@ ember i “ Iky@@ uryan i T@@ se ” la ngi ken 2 Mbakorinte 3 : 14 ken Icighan Bibilo . D@@ or@@ ka lu kwase ugen u lu a “ aeren a dedoo kpishi , man i@@ wua i nan kpaa ” yô . A taver kpishi u zege@@ ya u Aber@@ am la nahan a̱ lu myer ken Igipiti yô . Nahan yange gba u Noa man tsombor na vea lu a jighjigh u nan taveraa ve vea fatyô u gban ze@@ ge t@@ so shi nyôron a inyam ker an@@ za kposo kposo ye . 9 , 10 . ( a ) Yehova yange de ér Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ve er nyi ? Aluer U Er Kwagh@@ bo D@@ i Y@@ e ? Ieren i Mbag@@ i@@ be@@ on yange i̱ kaha kposo . Kwagh u Bibilo i er sha kwagh ve la tese ér yange ve suur sha Aôndo ér a er ishima na . Sha ci u un man Ter na cii mba te ikyaa a ma nongo shin tar ne sha kwagh u ayôôso a mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a ga . Hanma kasua ka mea tema vea we sea timen sha akaa a ken Bibilo imôngo nahan , i doom je i zua a ga . Aluer u na jighjigh a ishimaverenkeghen ne e̱r i̱ er ityendezwa ken Bibilo nahan yô , alaghga u lumun wer , ‘ een . ’ M@@ nder u Yesu shin ku la na se ib@@ um@@ un ér a ôr mba ve lu shin tar la ijir sha atindi a Yehova a doon tsung la . Z@@ a mbamkombo vea anmgbianev mba hen ity@@ ôn@@ ya mbara , shi due kwaghpasen vea ve . ( b ) Ka an ka i tôô er nan ngu or@@ tom ke ’ Mbakristu Mba@@ ai@@ eve , man ka sha ci u nyi akaa a lu kposo ke ’ Mbashiada mba Yehova ? Un u a lu wan u tor u kwase ken u@@ ip@@ aven mba taregh la , a hingir u tan kp@@ an@@ de@@ gh ! ” M hii u ôron Bibilo ! ” Aluer sar ú yô , za hemen u taver jighjigh u nan wou , shi ‘ kohol iyol gadia ka hen shighe u ú ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ’ — Mateu 24 : 43 , 44 . Ka ikyav i vesen i nyi i fe Mbakristu mba mimi sha mini ? Man ikyav tese wang ér ica a gba ga tsô , ua va hemen tar ne cii . Ka i̱ na se iember i ia wase se u wan ishima sha ashighe a ican yô . Shi a@@ dooga se u@@ ve ityough u eren akaa ken tar u ica a gba ga tsô ua kar kera ne . Gba u se lu a jighjigh ve se hemba mbamzeyol mba lun er ka u@@ wo nahan , mba ve yangen se u zan hemen ken jijingi la ye . Shi gba u se lu a jighjigh ve se wa ishima a mbamtaver ye . Se kura ayol a ase sha ikyev ve nena ? Takerada shon tese ér Wan u Aôndo u môm môm la lu vea na sha ikyo@@ v ikyo@@ v , lu “ ember sha ishigh N@@ agh gbem , ” lu eren ishima i Ter na saan saan . Ú fa kwagh u yange na ve H@@ a@@ man gba kpa ? Doo u se ôron kwagh a mba ve tee se tom shin mba ve eren tom a vese la ku ku ku ga , kpa se pase ve wang er akaa a ken jijingi a lu se kwagh u hiihii yô , hemban je yô , ve mba akaa ne a gbe ve kwagh ga la . Er mhôônom ma Yehova a zu@@ ngu se la ma vihi iji@@ r@@ ôron na i sha mimi la ga nahan kpa , a fatyô u kaan ér ma b@@ enden a iji@@ r@@ ôron na i sha mimi laa ? Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A̱ D@@ O@@ O Ú I@@ SH@@ I@@ M@@ A , SH@@ I K@@ U@@ R@@ AN AT@@ IN@@ D@@ I N@@ A K@@ P@@ A@@ A Kpa akaa a ken jijingi yô , nga s@@ aren ve cuku tsô kpaa ga , mba a s@@ aren ve je kpa isharen ve la ngi pan@@ den . Ng@@ un kpa usu sen sha hi@@ a un a ior nav cii . Hen ase er kwagh ne i lu mimi sha akaa ahar a i gbe u ú tsua ne yô . Ga@@ fa u hiihii la va tema sha az@@ enger a kon u se@@ d@@ ar , ka tor u gomoti u tsombor u Davidi je la . 40 : 29 - 31 ) Sha nahan yô , doo u se pine ayol a ase ser , Er nan jim ve m nengen ityom i ken jijingi la mer ka ikyav mbi y@@ uh@@ wan@@ a ? Yesu kaa ér mbacivir Aôndo sha mimi vea “ civir . . . ken mimi kpaa keng . ” ( 1 Kor . 6 : 9 , 10 ) Ka z@@ ange u dondon atindi a Aôndo ga . Ior mba ve hingir Mbashiada mba Yehova cii ka ve hen atesen a Yesu ne , nahan ve gema aeren a ve , ve hingir u wasen mba mba@@ ibanave . Kwagh u lu hange hange yô , lu kwagh u yange na ve or@@ tom ne hingir u lun a inj@@ ô iyol la ga , kpa lu inj@@ ô i yange i de or@@ tom ne a mi ve un gema er a or@@ tom ugen c@@ a@@ veraa u lu un a inyaregh kpuaa la . Ny@@ ityô mfe i B@@ es@@ al@@ el yange vande lun a mi cii , icighan jijingi va seer tsaase un . * Ieren ne ka i sha ts@@ wam shi i tese dooshima u i gbe u mbamaren mba ve lu Mbakristu vea tese ônov vev la ga . Davidi yange fa er Tindi kaa ér i de ye awambe ga , kpa i haa a inya sha ishigh ki Yehova yô . S@@ aa a er Yehova tom keng , man ka u a er ú kpaa . Paulu lu kaa wener : “ Gadia ka jijingi u cian kwagh , Aôndo A ne se ga , kpa ka u age@@ egh man u dooshima man u kôron iyol tsaha . Mbakristu mba mimi yange ve tese ér mba ‘ nongo u Yehova a dugh sha ci u iti na ’ la nena ? Yesu yange wase u him@@ en uumace a Aôndo nena ? Ken mba ve lu eren tom u tartor u Aôndo a mo imôngo yô , ka ve tseegh ve lu mba ken ic@@ ôngo ye . Ve sur@@ um ishima kpishi je . ” — Mbakolose 4 : 10 , 11 . Kanyi ia mgbegha se u ungwan imo i Aôndo a mk@@ ighir shio ? Yange nenge ér una fatyô u lamen a Yehova sha hanma kwagh cii , shi ker iwasen hen a na shighe u akaa agen tsu@@ me un kpishi la je kpaa . Shighe u Paulu lu a gema ishima ga la nengen Mbakristu nena ? Hii shighe la je , uumace cii kera lu ken tsombor u Yehova u sha won cii ne ga , kpa u hingir u p@@ aven a Aôndo . ( Ivur 24 ) Ngeren u pasen Bibilo ugen kaa ér inja i ishember i “ ishima i vihin Y@@ am ia y@@ egh a y@@ egh ” la “ jighilii yô , ka ‘ ah@@ en@@ ga aa y@@ ugh@@ ur mo , ’ man ishember ne ka kwaghôron u sha injakwagh u a tese ishima vihin kpishi yô . ” L@@ en@@ a , u i vande ôron kwagh na la yange fa@@ an yan kwagh ga , sha ci u á shi henen ér un ngu a icivir iyol ga , kwagh ne na yô , zua a bo u@@ ange ne . * Nahan kpa , Yesu er kwagh u a hembe ng@@ ura yô sha ci wou . ( Genese 2 : 5 - 23 ) Se hen se fa er yange er kwagh a orumace yô , se fa er yange ta se kera shighe u isholibo hii nyôron ken tsombor u uumace la ga , kpa ker igbenda i yiman se yô . 3 : 5 - 7 . S@@ ar Aôndo U@@ hemban@@ agee u eren kwagh ne shi ngu a tahav mbu eren nahan kpaa , man kera shi ica ga tsô una er kwagh ne . la deri môm , u@@ kô@@ pi mbagenev lu ken zwa Buter , mbagen ken zwa Jam@@ an@@ i man zwa I@@ tal@@ ia . I nôngo kpoghuloo ér a tim Bibilo kera , kpa Yehova kura Mkaanem nam . ( I@@ c@@ am 1 :⁠ 1 ) Nahan kpa , Solomon ter ati a ior mba ve lam ken icam ne ga . ( Mpase 20 : 6 ) Ken masejime yô , zege@@ ikpelaior i iyôngo igen la kpa i gba u@@ dugh i van a ve hen iwanger i Yehova ne . A tim ve kera ga , gadia Yehova tôndo zwa ér , ‘ k@@ or@@ ough ’ ku or@@ perapera yô a ‘ k@@ enden ku sha , sha icivir . ’ ( Ps . Aluer or ngu a a@@ kper@@ an sha ityendezwa i Yehova a er wener Una nenge sha mbatomov N@@ av la yô , Satan una za hemen u karen nan sha igbenda kposo kposo zan zan nana de u zan mbamkombo . Er kwaghôron ne bende a Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev nahan kpa , lu Mbaiserael mba vendan mimi mba sha ashighe a tsuaa mbara jighilii Paulu lu ôron kwagh ve ye . Wan@@ kwase u kiriki ne yange kaa a kwase u Na@@ a@@ man ér un fa kwagh u una bee nom na angev mb@@ un yô . Kwagh ne tese wang je ér Peteru yange suur sha iwasen i icighan jijingi ve er akaa a kpilighyol nahan ye . Kpa , ikp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ugen , B@@ en@@ j@@ am@@ in S@@ po@@ ck ôr ken kwagh@@ ngeren ugen u ken takerada u vesen u i yer ér Bab@@ y and Ch@@ il@@ d C@@ are ( inyom i 199@@ 8 ) , mgb@@ er u sha uta@@ ankar@@ uhar la wener : “ Ka a gbidyen mbayev yô , ve hii u henen ér mbag@@ anden ka ior mba eren kwagh sha asema a ve , ka vea lu a ibo sha kwagh je kpaa . ” Kwase na kaa ér : “ Ve za kasua vea za yam ak@@ ondo . ” Yesu yange tese mbagenev u lun mbai@@ vangeli , di er yange er msen nahan . Se W@@ u@@ ese Yehova Kp@@ ishi sha Er@@ doo Na Jigh@@ ilii yô , ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mban jimin cii a@@ yom a Satan nga a gema ga . U ‘ L@@ un A@@ ve sha I@@ wasen i i Lu Nan ’ ( u@@ iyua ) , 11 / 15 Er nan ve takerada ne ú lu a mbap@@ u@@ un u kpishi nahana ? Alaghga iyev wen je , mbamaren enev tese ne ufoto mba tesen er uma una lu ken paradi@@ so yô . R@@ im@@ s@@ k@@ y - Kor@@ s@@ ak@@ ov ; gbenda : Iyou i V@@ esen i K@@ o@@ son Ity@@ akerada i tar u Rus@@ sia , i ken gar u S@@ t . ( 1 Timoteu 1 : 11 , N@@ W ; Genese 2 : 7 - 9 ) Zum u se ng@@ ur keren u zuan a mkav sha u fan mlu u ke ’ hemen u Aôndo a t@@ ende zwa a ior nav la yô , mayange i de kpiligh se iyol u fan mbamlu mba vea va na se iember man tar@@ yan u tsan gbem sha won la ga . Aluer se time sha avur a ken Bibilo a a er kwagh u mba yange ve nder shin ku la tsembelee yô , se fatyô u kaven er mnder u shin ku una va lu la . — M@@ ar . Tsô Peteru kar gba duen ér una za tile ikyua a pu@@ ad@@ wer , ape ior a kera nenge a na tsembelee ga yô , kpa wan@@ kwase ugen shi nenge a na , kav un , maa gba ôron kwagh u wan@@ kwase ugen la vande ôron la , ér : “ Or ne kpaa lu a Yesu , Or u N@@ as@@ are@@ ti ne imôngo . ” Kpa kwagh ne ka u tesen ér Yehova kighir or a jijingi na ga . Hii nan ve aeren a Yesu doo ior y@@ um@@ u ? Ka Ter A lu timen kwagh wam , kuren un ye . ” — 1 Kor . ( 1 Mbakorinte 11 : 1 ; 1 Mbat@@ esalonika 1 : 6 ; 1 Peteru 2 : 21 - 25 ) Sha iyange i A@@ ip@@ or 19 , 2@@ 000 la , i umbur iorov mba yange kohol cii yô ve lu ing@@ y@@ egh 14@@ ,@@ 8@@ 7@@ 2@@ ,@@ 0@@ 8@@ 6 la atô@@ akaa a á ne ve Yesu á doo ve ishima shighe u ve za M - umbur u umbur ku na u sha hanma inyom la . Loho u dedoo u Tartor u Aôndo u se pasen ior la , ngu gem ga , kpa se mba gem igbenda i se pasen ior ú la . U nan kwagh imba la ngu a va se a msaanyol , gadia Bibilo kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” * ​ — Aluer u kaa wer een yô , fa wer ior mbagenev kpishi kpa hen nahan . C@@ ar@@ l@@ o vea kwase na kaa ér , “ Zum u i lu inja er kwagh môm ngu zan ka doon ga la kpa , mayange de yen ishima ga . N@@ oo@@ v vea wase kasev vev mban@@ an jighjigh ga la nena ? Peteru kera lu uiky@@ angen ga ! Ashighe kpishi ka i gande mbau@@ tahav ve kaha mba@@ ag@@ ir sha gbenda sha u pan@@ den aka@@ ah@@ endan a@@ yem . De Nen@@ gen M@@ civir u Yehova Be@@ elee Ga Ken injakwagh i Yesu i ort@@ ani@@ vor la , a kaa ér “ mk@@ ighir u sha ican shin m@@ te@@ v u sha ican ” una m@@ ough@@ on a ior mbagenev sha ci u kwaghôron la yô , vea nôngo gb@@ ev fese . 5 : 26 ; 6 : 5@@ 3 — Inja i u lun a ‘ uma ken iyol ’ la ér nyi ? Kpa doo u kwagh u vesen ne una hungur se ga . Ngeren ne una tese er Yehova a ze hemen u lun Tor hanma shighe yô , shi una pase er a tem Tor sha akaa a sha man a shin tar a a gbe la yô . Ity@@ ôkyaa i môm yô , alaghga a lu sha ci u sar u u̱ seer eren akaa sha ishima you . Na@@ a@@ man hide hen Elisha va kaa ér : “ Nenge , hegen m fa Aôndo ugen ngu sha won ga saa ken Iserael . ” Mbah@@ enen Bibilo mba ve shi her mbara kpa yange taver ve mbagenev kpishi u pasen kwagh sha uya uya , hemban je yô sha hiihii la . 15 : 19 . I@@ ti i wan u Ho@@ sea u hiihii , u mar vea G@@ om@@ er la ér Yes@@ er@@ e@@ el . Gadia mba@@ aôndo mba akuraior cii , ka a@@ gbil@@ in@@ akaa t@@ so . ” — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 25 , 26 . 22 : 6 ) J@@ im@@ my maa a kaa a ngô na ér , “ Ma@@ ma de hi@@ di ga . A doo se kpishi u teman ken bem man eren a ior cii dedoo sha hanma ian i se zough a mi la cii . ” Mayange de nengen ian i u lu a mi i eren tom vea Yehova la wer ka be@@ er@@ kwagh ga . Tese kwagh ne sha u eren shiada sha kwagh u iti na shi pasen ior kwagh u Tartor na hanma shighe u ian i dugh cii . Ity@@ av mbi i er kwagh u mbi ken Mbaefese 6 : 12 , í tee mbi i kar sha war s@@ ôôn ken zwa u yange i hii ngeren Bibilo la wase se u fan a@@ yom a Satan nena ? ( Pasalmi 27 : 10 ) Heela tseegh ga , se mba a ib@@ um@@ un ne nahan ér : “ TER Una gb@@ ihi ior N@@ av kera ga , sha ci u iti Na i vesen la . ” — 1 Samuel 12 : 22 . Akaa a a er ken anyom 1@@ 00 aa kar ne tese kwagh ne nahan . Hanma or nan ngu ember a azende a nan . 7 : 9 , 14 ) Mba vea war mban vea lu “ ikpelaior ” tseegh tsô ga , kpa a lu ‘ zege@@ ikpelaior , ’ ior mba ve ngee kpishi yô . Ior mba vendan mimi kpa mba er a@@ gbil@@ in@@ akaa , ka ve s@@ enge ér kwaghfan ve hemba u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh . ” Mbam@@ hen mba shon kua akaa shon a ve we@@ shima u eren yô , ka : U duen a igbenda i ior vea er ish@@ wal@@ ans@@ i shi vea seer henen takerada yô , shi ityar i i lu yôugh@@ yô@@ ugh la kpaa i̱ de ityar i i lu vesen a vese la an@@ z@@ ô ve ; shi i̱ na ityar i i hembe gban ican la ian i ia fatyô u te@@ en akaa ken ityar igen z@@ ange yô , shi i̱ maa a@@ you a ats@@ an@@ aior a̱ fatyô u kôron ha@@ ya her yô . Mar@@ gar@@ it@@ a kaa ér , “ Zum u kwagh ne erem yô , lum er me kpe nahan . ( Rom . Nahan Paulu kaa a ve ér : “ Ne ide kera ve , ne hingir mb@@ any@@ ar@@ ev kera ve , ne ya tor , kpa se lu ga . Sha kpôô yô , mbamzeyol mba se tagher a mi mbara cii ka sha ci u l@@ an@@ egh ase@@ gh shin akaa a se tsough u eren sha lan la ga . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Genese — I Kwagh ugen u se time sha mi yô , ka mnder u i hii u nd@@ eren Mbakristu mba i shigh ve mkurem shin ku , shighe u i ver Tartor ica lu a gba ga la . * ( Mpa . M@@ lu u Yesu luun sar sar la tese se nyi ? Mbamaren mba ve lu Mbakristu kav ér mbamgbe mba ke ’ jijingi mba ônov vev mbara mba pan@@ den mb@@ á k@@ ur ve sha kwagh u ve ongo ke ’ mbamkombo la . Hanma shighe u Mbashiada mba Yehova vea man@@ de ve uwegh sha h@@ unda cii , ve er a@@ yom e̱r ve mba her ga nahan . Gba kpee u se venda mcivir u aiegh sha ishimataver , se gema se sue mcivir u mimi . Tsô er nan ve se kaa ser yange lu ort@@ om@@ o ? Aluer ka nahan yô , lu a mnenge u Aôndo sha kwagh u iv@@ es@@ egh . Se kpa ishima i veren yase i mgbegha se u suur sha Yehova man u nan ayol a ase a ishima i môm sha ci u civir un . 23 , 24 . ▪ Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr — Yehova Ka Or@@ wasen We ! Hi@@ di gbe nengen akaa a ken jijingi sha gbenda u dedoo yô , a mase kaven er Yehova a ker kwagh u bo ihyom man er shighe a va kuma vough tsô una tim mbaaferev kera nahan . Shighe u Aberaham lu uma la , Yehova er uityendezwa a na imôngo . Nahan kpa , aeren ve a dedoo la hemba h@@ aren sha u van a m@@ ze@@ hemen u akaa a Tartor shi eren tom u geman ior hingir mbahenen la . — Aerenakaa 9 : 36 - 42 ; Mateu 6 : 33 ; 28 : 19 , 20 . 10 : 13 . ( Heb . 12 : 2 , 3 ) Aluer se mba veren ashe sha uma u jighjigh u Kristu yange lu zan zan kar nan uma na sha u p@@ aan se la yô , kwagh ne una wase Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kua ak@@ ar a ve , a a lu iyôngo igen la u zan hemen u civir Yehova sha mimi , nahan kera ‘ y@@ in@@ an ishima ga . ’ — Nenge Mbagalatia 6 : 9 . ; A@@ ust@@ in , D . Yange lu a tile un iyol ga tsô , shi usu za va , tse@@ e b@@ a@@ veraa je gande un hide nyôr ken b@@ ar sha er una war m@@ tse@@ en@@ em mara yô . — 1 Utor 19 : 11 , 12 . Bibilo pase se kwagh u a ne ve hii ken inyom i 1914 la je tar u lu vihin seer a seer nena ? Á tsua ior ken “ hanma nongo man hanma zwa man hanma non@@ go@@ ior ” sha u ve za “ tema tor sha tar ” a Kristu imôngo ken gomoti u sha la . M soo mer wan wase u kwase la a hen ér una fatyô u kôron ave sha m@@ kposo u a lu hen atô wase la eren ishima na ga . I@@ liam na i ji@@ mba@@ gh la kende gumor ne isharen je a kera fatyô u palegh i ga . Í vande pasen ken mpase u Yohane nenge a mi la ér í na Yesu “ ish@@ in@@ d@@ an i ku@@ ugh man i H@@ a@@ de kpaa . ” Gadia se mba “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo . ” — 1 Mbakorinte 3 : 9 . Peteru yange nenge wener ka hange hange u Mbakristu vea nder “ ishima ve i wang ” la sha er vea venda “ Tindi u Ter ” Yesu Kristu la ga yô . ( Mateu 11 : 4 , 5 , 28 - 30 ) Yange ng@@ een a aka@@ aeren kpa hungur a u@@ gb@@ ayol mba ior mba ican i er ve la ga , di e̱r l@@ ù er a kwase u ha@@ an awambe u yange va s@@ ú@@ é@@ é va bende iky@@ ondo na ave la , shin or@@ ap@@ ir@@ ashe u s@@ ônon kwagh u yange venda u h@@ ú@@ á@@ n ving la nahan . Shighe u Mose pase Yehova zayol na u lu a mi sha tom u i na un la , Yehova na un ib@@ um@@ un sha u kaan a na ér : “ M NG@@ U ER M L@@ U@@ U@@ N YÔ . ” ( Yeremia 7 : 31 ; 1 Yohane 4 : 8 ) U m@@ asen yô , O@@ s@@ man yange ôr ken takerada ne fa er shighe a shi di cuku u Yehova una va a paradi@@ so shin tar ne ior a tema ken ú gbem sha won yô . Yesu na ityôkyaa wener : “ Man ng@@ in ka iji@@ r@@ ôron ne : iwanger va nyôr shin tar man ime gema hemba doon ior a iwanger , gadia aeren a ve lu a bo je . Yehova wa se loho u dedoo sha ikyev . Ieren yen i tese ônov enev ér ne na jighjigh sha mimi ner , hemba k@@ an a inja u lun yôugh@@ yô@@ ugh ken jijingi , a u lun yôugh@@ yô@@ ugh sha iyol . — Mat . Jigh@@ ilii yô , Yesu yange ver ishima ér mbagenev kpishi vea kegh ato a ityesen na , sha ci u zum a wase mbahenen nav u kôron ish@@ u sha ivande la , a kaa a Sh@@ im@@ on ér : “ Hii nyian je zan zan ken hemen kpaa [ ne ] mase kôron ior . ” A mough ityough sha a kenger mo sha ishi maa a se te@@ gh@@ elee . ( 1 Peteru 2 : 21 ) Yange m fa mer , er m lu nôngon kpoghuloo mer me lu a aeren a Orkristu nahan kpa , kwagh ne una gema gbenda u m eren kwagh sha mar@@ ami wam la ga . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 22 , 40 Aluer ú er nahan yô , ú war zum u Aôndo una kure kwaghôron na u a kaa ér : “ Me kar a mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol ken a we kera cii , man mayange ú kera seer tesen im@@ anger you sha icighan@@ wo Wam ga ” la . — S@@ ef@@ ania 3 : 11 . Ngeren mba uhar mban vea wase se u kuran m@@ ve u iyange i Yehova . Sha ayange la iny@@ am@@ ky@@ ume de ish@@ ar . Se time sha mpin ne kua mbampin mbagenev sha kwaghôron u Yesu u profeti ne ken ngeren u a dondo la . I@@ mba ieren ne ngi hen ior mba sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh tseegh ga . Yesu yange kaa a mbaapostoli nav mba@@ jighjigh mbara sha shighe u ver iniongo i M - umbur la ér ve cii ve̱ ma shin iy@@ ongo la imôngo . Shin er or kom agee sha a na ga nahan kpa , yange ishima ia wa zan un iyol keng zum u wan na u môm hemba ato hingir Satan la . Alaghga akaa ag@@ enegh yange wa lun gu@@ da a ainge ne , kpa mimi je a fatyô u lun sha akaa cii ga . 24 : 1 - 4 , 10 ; 27 : 42 - 45 ; 28 : 1 , 2 , 10 . Yesu ta se icin ér : “ Kwagh á tser ne zum u ior cii vea wuese ne , gadia kape uter vev er a u@@ profeti mba aiev je la . ” Er nahan yô , ve kaa ér : “ S@@ é c@@ in@@ ge nen mi u maan je . ” Aluer Yehova ôr imba kwagh ne a we nahan , a lu u nena ? Mba@@ jighjigh kpishi mba i er kwagh ve ken Bibilo la yange ve nengen a akaa a Aôndo tôndo sha mi la ken ishima ve . A mough a ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya a na man mbah@@ endan a , a ci@@ r Mbaiserael ijime ér una za kôr ikp@@ an na a hide a mi , man lu ikyum@@ utya i Igipiti i hemba agee sha tar cii hen shighe la ye . Anyom kar je nôngo u kuman er 30 nahan , maa S@@ tel@@ la , kwase u henen Bibilo vea A@@ li@@ ce la , zua a washika u A@@ li@@ ce nger un yô . H@@ ide hen ase sha shighe u Adam man Ifa ve lu ken sule u E@@ den , ve lu vough a m@@ shi shio la . Shighe la ve lu ken tsombor u Yehova u u lu ken bem man ken mzough la . Aberaham yange na jighjigh ér Yehova una fatyô u nd@@ eren wan na , sha er uityendezwa nav cii vea kure sha mi yô Shin er yange wan@@ kwase la venda Solomon nahan kpa , i iv Solomon a tahav ér a̱ nger kwagh u yange er ne . Timoteu yange vi@@ an ka kom u una er ityom i vesen kpaa yô , Paulu undu un ken E@@ fese shi na un tom u tsuan mbatamen man udi@@ ak@@ on veren ken tiônnongo ne . ​ —⁠ 1 Tim . 17 : 22 ) Yesu shi er msen sha ci u mba vea va hingir mbadondon un mba i shigh ve mk@@ ur@@ en la cii , a kaa ér : “ T@@ ere , mba U n@@ em yô , k@@ am ka ve̱ lu a Mo imôngo ape M lu la , sha u ve̱ nenge icivir Y@@ am i U n@@ em la ; gadia M doo U ishima je er i lu a gba tar ga yô . ” Aôndo we ishima . Aberaham yange zua a averen kpishi sha u wan ikyo sha atindi a Yehova Kpa sha mimi yô , ung@@ ôô@@ v kpishi mba eren kwagh ne ka lu sha u dondon di tindi tsô ga , shin ka i lu u̱ don@@ don@@ o ? Yehova na mlumun ken Bibilo jighilii shi ka mlumun u ut@@ aha kpaa , wener : “ Er U@@ sha ve t@@ av sha ve gbe ica a tar nahan , kape igbenda Y@@ am i t@@ av i hembe igbenda yen la , mbamhen A@@ v kpaa ve hembe mba enev je la . ” Takerada u Ô@@ ron . . . Ity@@ ough ki sha 3 la ôr kwagh u a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova sha mbahemenev mba tar la man u@@ profeti mba p@@ eren atindi la kpaa . S@@ aa se lu a mfe u vough shi dooshima una mgbegh@@ an se shi se ôron kwagh sha kwaghfan ve se kôr cio u maa mbagenev ye . Se Umbur Akaa a Do@@ on Se U fatyô u tsaase iyol you sha er u civir Yehova shi u sue Tartor na sha mimi nena ? Ior mba@@ jighjigh mba sha ayange a ngise la yange ve wase mba v@@ é v@@ ôr la nena , man se fatyô u dondon amba a akav a ken Bibilo la nena ? Ka t@@ am@@ enkwagh u nyi yange Yesu lu ôron ken injakwagh na i Or@@ s@@ am@@ aria or@@ wan@@ ndor laa ? Aluer se fa mlumun u sha mpin ne yô , se kav inja i u maren or he@@ gh la vough . 1 : 4 ) Nahan , aluer doo se a mbagenev sha ci u ityom i ve er la , shin se ta ihy@@ agh sha ci wase ayol a ase je kpa , a lu kwaghbo ga . ( Yohane 3 : 16 ) U or nana̱ na Yesu jighjigh yô , gba u nana vande lun a mfe sha kwagh na kua Ter na Yehova kpaa . Dooshima na kaha ga shi gbe inya ga er ka iyange , i̱ mayange je i̱ gbe uwer u tan iwanger shin tar ga la nahan . ( L@@ ev . 19 : 33 , 34 ) Shi gba u vea kura atindi a Yehova cica cii . — L@@ ev . Kpa takerada u i yer ér The I@@ m@@ peri@@ al Bible - D@@ ic@@ tion@@ ary la kaa ér , “ ma ijiir i môm ken Iky@@ uryan i He tsô kpa . . . ôr kwagh u tesen ér c@@ ôô@@ ci ka iyou i kpôô kpôô i Mbakristu ve kombo ker sha u civir Aôndo ga . ” Aluer amba a@@ eren@@ egh ne k@@ ôô se iyol se kpa se hii u eren á nahan a vihi kpen kpen ! U nenge a kwagh u Aôndo yange kaa ér aluer vea ya kon la ve una er ve la kpa ? I@@ wer at@@ ar@@ atar i m lu ken makeranta u G@@ ile@@ adi la ka kwagh u hungur mo ga . Nahan doo u anmgbian la nana umbur kwagh u ortamen la nan hii wan nan la tseegh , shin nana umbur mbamzeyol mba nan ter la kpaa ? A iwasen i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” shio yô , ma se fetyô u kaven inja i kwagh u se ôron ken Mkaanem ma Aôndo la vindi vindi ga , shi ma se fe er se yar tom sha mi kpaa ga . U Ngu “ K@@ eren ” u Eren Tom Nen@@ a ? • Jighjigh u nan ngu a wase se u hendan a am@@ een kposo kposo nena ? Daniel “ doo ior ishima kpishi ” sha ci u hiden a iyol ijime shi cian Aôndo shi henen kwagh kpoghuloo shi eren msen hanma shighe . Yange fa u tôvon sha kwagh a ior , shi una ôr kwagh yô i doo ior je i gande u vea h@@ una kwaghôron na la . Nahan se yem u za eren Yehova tom , shi un kpa ta se kera ga . ” Hii nan i lu kwagh u injaa u mbayev veren ato ke ’ mbamkombo ? Ity@@ ôkyaa igen kpa ngi i i doo u se fa yô . 5 : ​ 12 , 13 . M@@ hen u Or Una P@@ ase Nan Kwagh u V@@ ough@@ l@@ o ? 119 : 9@@ 7 - 10@@ 1 . ( N@@ um@@ er@@ i 11 : 4 - 6 ; 14 : 2 - 4 ; 21 : 5 ; 25 : 1 - 3 ; 1 Mbakorinte 10 : 6 - 11 ) I luun er yange Yehova un@@ á tim ior nav kera cii kpa yange ma lu a ish@@ ô , kpa gema wa a wa ishima a ve . — N@@ um@@ er@@ i 14 : 11 - 21 . Kwagh ne wase ivaa yase taver kpen kpen . ” Shi vea wase se se nenge er se kpa se er tom a akaa a se hen ken an@@ zaakaa shon ken tom wase u pasen kwagh la yô . Man gba u se hemba wan ikyo sha ieren yase a mba ve hemen ken tiônnongo la cii . — Ôr Mbaheberu 13 : 17 ; Yuda 8 . A kaa wener : “ Yange m fa pe me za zua a inyaregh ki shon tsô kpaa ga . Nahan ka vea nenge ma anmgbian u nomso shin u kwase nana nôngon gb@@ ev , shin nana ‘ nôngo gb@@ ev ’ yô , ve kegh iyol u wasen nan . ( G@@ al . Yange i môm kpa se tsa ij@@ en ga . ” Ikyav i tesen yô , injakwagh i Paulu ôr ken washika na u nger hen Mbaheberu la ia fatyô u wasen ior u nan jighjigh nyian kpaa . Lu sha awashima u nyi ? • Ka akaa a dedoo a nyi mbayev vea fatyô u zuan a mi sha u ungwan imo i mbamaren ve@@ ve ? Ikyav tese ér anmgbianev mba ken K@@ orinte yange mba zough a washika u Paulu nger ve la yô , “ u@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli ” mbagenev ken tiônnongo la gba un ijir ér , er kwagh zwa môm ga , sha ci u ngu eren akaa a a t@@ ende zwa ér una er la ga . Kwagh ne yange wase . Iky@@ agh ki u@@ ty@@ aav ki se lu a mi yô , ka ‘ mfe u Aôndo ’ u una fatyô u “ ha@@ an hanma mhen ab@@ at@@ a sha u a̱ wa Kristu ik@@ o ” yô . ( Luka 21 : 24 ) “ Shighe u atô@@ at@@ yev ” la una kuren yô , Tartor u Aôndo u ú lu sha la ua kar a tema , man a lu Yesu una lu Or@@ hemen ú u vough ye . U zua a iwasen ken kwagh u u hen ken takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban la nena ? “ N@@ E@@ NG@@ E , A@@ Y@@ A@@ NG@@ E NG@@ A V@@ AN ” A@@ zende a na kpishi vande m@@ ough@@ on yemen ken ityar igen sha er vea za seer zuan a inyaregh yô . Ma orgen môm nan lu sha ian i eren ishima na la er wan na Yosev nahan ga , gadia Yosev lu aa tahav kpishi . Shi ior mba ne ati a ve kpôô kpôô keng ga . Shi ve kav ér ashighe kpishi ior ka ve er a ajiir a ve tsembelee ga , nahan ian@@ g@@ ev mbi hingir u samber fele . Er Solomon hii u dondon Yehova a ishima na i môm nahan kpa , shighe u bee iyol yô , kasev nav gema un ishima , a dondo mba@@ aôndo mbagenev ; “ ishima na lu sha TER , Aôndo na , vough , er ishima i ter na Davidi nahan ga . ” 1 : 8 ) Ka hanma shighe i doo u a hii u tesen wanye akaa a Aôndo , man doo u ityesen ne ia wa nyi man nyi k@@ ere ? Kpa i lu hendan a tom ve u maan tempel la . ( Yobu 2 : 4 ) Kwagh u Satan ôr la ka mimi kpa ? Nahan kape mci@@ e u vough a lu la , ne a na m@@ doo u doon ityough a Aôndo tseegh ga , kpa er se vande henen ken kwaghhenen u a kar la nahan , shi kuran se sha ikyev i iyol@@ vihin kpaa . Aluer sea kpe sha jighjigh cii man shighe u Yehova una mase timin bo tar ne kpa , se mba a ishimaverenkeghen i “ mnder u hemban doon ” la , ka mnder u hemban doon sha ci u mba a nder ve la vea lu a ishimaveren i zuan a uma u tsôron . 4 : 8 - 10 ) Ve venda u nan@@ den kwagh@@ hum@@ an@@ doon sha ci u icivir i tor u tartor u Roma ( Nenge foto . ) Bibilo kaa ér : “ Aôndo na Solomon kwaghfan man mkav kpishi je , kua ishima i bu@@ ghun , ngee er wa@@ ar@@ a@@ wa u hen kpe@@ zege@@ mnger yô . A gba u vea lamen sha ci ve , vea hingir aka@@ we ve shi vea ningir a ve sha shi vea eren ve akaa agen , ka nahan ve a nenge sha ve tsembelee ye . — Anz . Tom wase yô , ka u pasen kwagh , a jighjigh u nan ser Yehova una na se iveren . T@@ ôô ase wer , u zua a ian i pinen Aôndo kwagh na iyol na shi keghen ato ungwan er una pase u aeren a na kpaa yô . • Er nan ve i doo u se de ser mhen u henen ser se gba kwagh ga la a yange se u eren msen hen Yehova ga ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 14 ] “ A@@ kor pue ” la tile sha ityough ki u@@ gomoti mba ainge mba ve lu suen “ inyam ” shon i i lu “ nyian b@@ ong ” la cica cii . * ( Mpa . ( b ) Kanyi ia na ve alaghga orgen nana nenge ér injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u mbatomov mba ve yar sule la tese kwagh u i er shami ga yôô ? Nahan kwagh u ve er ne lu Aôndo u He@@ mban@@ agee je ve lu l@@ ahan ye , gadia mba i shighe ve mkurem mbara tile sha ityough ki “ Yerusalem u Sha , ” shin Tartor u Mesiya la . — Heb . Iyange igen ken inyom i 19@@ 5@@ 1 la , agumaior agen any@@ iin , a hemban anyom 20 kpuaa nahan , za hen at@@ umbe a gbidyen wa@@ ya agen ai@@ k@@ ighe hen gar u I@@ t@@ ak@@ a ( I@@ th@@ ac@@ a ) , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , za tile her gba yilan ior vev mba ve lu sha ajiir agen ica yô . Iyange i J@@ iri@@ gh , 10 / 1 Kanyi tseegh ia na ve jijingi u taregh una hemen se ? Mbagenev di yô , vea pine ayol a ve ér : ‘ H@@ ang@@ em u lun or u du@@ ent@@ i ? Or u m@@ enden iv@@ u haa k@@ oti u gban anu anu va ande hen ape nengen la . Se er nahan yô , se seer lun a iwuese sha dooshima u been mayange ga u Yehova a lu a mi sha a vese la . ​ — F@@ il . Ka kwagh u i@@ civirigh kpishi er se lu mba@@ fan Yehova nahan ! ( Ef . 2 : 20 - 22 ) T@@ em@@ pel ne lu kwagh môm a “ t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u mimi ” u Paulu yange va ôr kwagh na ken washika na u nger hen Mbaheberu laa ? 11 , 12 . ( a ) Ka ken am@@ een a nyi Yosev yange zua a erdoo u Yehova ? Hii hen shighe la je , ma tor kera hemen Mbaiserael ken Yerusalem sha ityough ki Yehova ga . Takerada u I@@ c@@ am i He@@ mban la ka icam i doon tsung je yô , i yila i ér “ icam i hemban ats@@ am cii . ” U hen wer ka an nan lu “ U@@ hemban@@ sha ” ? ( Mat . 5 : 3 ) A “ p@@ ir [ mbananjighjigh ga ] ashe a asema sha u ve̱ de nengen a iwanger i Loho u Dedoo u iengem i Kristu u A lu i@@ been i Aôndo la ga . ” ​ — 2 Kor . D@@ i vough er A@@ na yange lu eren msen he ’ Yehova gban uwer ga shi lu civir un hanma shighe ke ’ tempel nahan , kape m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase kpaa a k@@ ou msen man mkombo u zan je la . — Mbaromanu 12 : 12 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 . I kaa a vese ér : “ K@@ asev mba ken akuraior agen kpishi doo tor Solomon ishima , lu wan u tor F@@ ar@@ a@@ o kua kasev mba Mbam@@ o@@ ab@@ i man Mba@@ am@@ on man Mbae@@ dom man Mba@@ shi@@ don kua Mbah@@ iti . ” Lu u aluer ve tsaase imoshima i yange Aôndo na ve la tsembelee yô , ia kura ve vea eren a mbagenev e̱r ve ayol a ve ve soo ér i̱ eren a ve la nahan . Kwase u tôvon akaa a mba@@ yi@@ ase ugen , mba yer un ér P@@ at@@ ri@@ cia O@@ ’@@ T@@ oo@@ le kaa ér : “ Ka akaa kpuaa tseegh yange hemban zan mba P@@ ur@@ it@@ an iyol a kwagh u lun or@@ iny@@ ar ye . M@@ ishe u kon la ngu wang shi u tile sha ityough ki Yehova , u a ne Iserael u ken jijingi uma la . ( Yes . 10 : 20 ; Rom . Or u an@@ you ne lu u na la kaa ér se ki@@ mbi un inyaregh ki kuman u@@ do@@ la 9@@ 00 , man lu inyaregh ki i na se iyua sha ivese yase vough je la . Nahan vea lu mba@@ ôron kwagh sha ci u U@@ hemban@@ sha . I@@ jiir shon yô ka ken nongo u Kristu . Yange saan se iyol er ken masejime yô , se fatyô u tôôn Jo@@ el sha iy@@ ou@@ ci hiden a na hen ya nahan ! Iky@@ ôr ngi la@@ ghen kwagh u Aôndo a we ishima u eren la hanma shighe cii . — Yesaia 55 : 10 , 11 . 6@@ 4 : 8 ; Mat . 6 : 9 ) Sha nahan yô , ve cii mba anmgbianev mba ken jijingi shi vea fatyô u lun ken mzough u dedoo u or@@ pasalmi a pase kwagh na la ; a kaa er “ Nenge , aluer anmgbianev vea tema imôngo , ishima ve ia lu i môm yô , á doo yum á h@@ ôm kpaa . ” — Ps . A doo se ishima shi se soo u ungwan imo na . Nyian kpa ior kpishi venda u eren ityom i u@@ ke , ve gema ve na shighe ve man akaa a ve lu a mi cii sha u kuran atindi a Yehova sha gbashima je . Ken masejime yô , i va pine or u vande p@@ ir@@ in ashe ne kwagh u or u nan bugh un ashe la yô , a kaa ér : “ Hii sha i@@ gbe@@ tar je mba a ungwa er i bugh or u i mar nan a ashe a p@@ ir@@ in , ashe ga . Ka Hanma Shighe Tartor u Aôndo U@@ a V@@ a ? Ma gbenda ngu u se kar ve se fa ser mimi je , or ka nana kpe kpa kwagh u nan bee ga yôô ? Nahan i kôr un i za wu@@ he , tse ken pur@@ usu us@@ ati mba kar yô , i dugh un i yem a na ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a i yer ér S@@ ach@@ sen@@ ha@@ u@@ sen la . Í shi tan un mciem iyol shi gbidyen un ken af@@ o ne . A ngohol Bibilo kua ityakerada ig@@ enegh i Wat@@ ch To@@ wer a nger yô . Se tese ser Yehova doo se ishima nena ? Aluer Orkristu er isholibo i vesen yô , Bibilo pase kwagh u i gbe u nana er la wang . Mba a ishimaverenkeghen ér vea va lu uma ken paradi@@ so shin tar gbem sha won . Er se vande henen nahan , saa se nôngo kwagh kpoghuloo ve se suur sha Yehova ye . ( Mbaromanu 11 : 13 ) Yange za ken gar u Roma , shi alaghga za ken tar u Ish@@ pania kpaa . Nenge imba msaanyol i a va saan ve iyol u nyôron ke ’ tar u he sha ikyev i gomoti u Tartor u sha a averen a ng@@ een tsung man uma u tsôron gbem la ! — Mpase 7 : 9 - 17 . Nahan Mkaanem ma Aôndo wa mbau@@ m@@ av kwagh ér : “ Hanma kwagh u uwegh ough ku zough a mi u eren yô , er un sha agee ou je , gadia ma tom shin mhen shin mfe shin kwaghfan mba shin She@@ ol h@@ en@@ pe u ze la ga . ” Ka akaa a nyi nahan ka a na ve i gba u hanma iyange yô se lamen vea Ter wase u sha laa ? Sha nahan yô , u du@@ ghun iti i Aôndo i i lu ken ngeren mba Bibilo mba tse@@ v kwa udubu imôngo la , tese icivir sha Aôndo u a ne i nger i la ga . * — Mat . Doo U Se Nen@@ gen Ior Er Iyange I Yehova I Lu M@@ gb@@ ôghom Ne Nen@@ a ? Ngu a tahav mbu una fatyô u p@@ aven ior nav aa tar ne veren ve hen ijiir i kundu kundu , ape bem a lu yô . Ishim@@ a@@ wan : Or@@ henen Yakobu taver Mbakristu asema ér : “ Anmgbianev , wa nen ishima zan zan m - ande u Ter . ” Er ken derianyom u sha 19 la , ityar igen kpuaa lu zuan a inyaregh sha iky@@ ô@@ mp@@ eni man kpen@@ ga u eren hemba er i van@@ den zuan a mi la yô , ior mba lun tagher tagher mbagenev na ishima tsung sha u been a ibanave . Ity@@ ôkyaa yô , lu u ‘ Yehova una va kar , sha u za ts@@ ahan Mbai@@ gipiti ; kpa zum u una nenge awambe sha kp@@ an@@ de@@ h@@ unda u sha man sha ikp@@ ande i a@@ mb@@ usu a h@@ unda la , una kar , una rumun Or@@ tim@@ in@@ ior er a̱ nyôr ken a@@ you a ve , a̱ tsaha ve ga . ’ M za nyôr makeranta ugen u kwaghaôndo , u u lu er makeranta u f@@ ada nahana yô , hen gar u P@@ u@@ e@@ b@@ la . ( b ) Ikyav la shi ia tese nyi ig@@ ene ? Er nan ve i doo u se time sha kwagh u ah@@ on a gban ny@@ ian@@ a ? U tesen ikyav yô , inyam i ke ’ Daniel ityough 7 la tile sha ityough ki nyi ? M ngu a iwuese sha an@@ takerada ne sha ci u ú na tic@@ a wam tsu@@ am ér mo m ngu ‘ wan@@ y@@ em@@ akeranta u nan kom u ngohol iyua hen s@@ ati yô . ’ ” U tesen ikyav yô , E@@ der@@ sh@@ ei@@ m kaa ér Mbayuda nengen ér , kwagh u i er ken Genese 8 : 11 la tsengaôron kwagh u Mesiya . Tar ne iv a if@@ er@@ kwagh , shi u@@ gomoti mba uumace kpa mba k@@ an@@ en shio u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba kiriki mba ior mba ve hemen ve la je kpaa . U hemban cii yô , u seer kporom hen Yehova . Yosua una fatyô u zuan a ishimataver ken ruamabera u yange i nger sha iwasen i jijingi la . Ken anyom pue a a kar la , ior mba hemban iyenge er 2@@ ,@@ 7@@ 00@@ ,000 nahan tsua u civir Yehova shi eren batisema sha u tesen ikyav i iyol@@ tseghan ve sha ci na . I@@ sho@@ li@@ bo ngi er i@@ yô , i i we iyol i lu keghen u gb@@ eren se nahan . ( Rom . * Shighe u ityav mb@@ ira bee kera la kpa , ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar k@@ in tese tahav mbu ki ashighe kpishi . Nahan yange a p@@ ev kp@@ an to@@ gh sha sua yô , i tese ér nan lumun u zan hemen u shir@@ en or@@ vesen u nan shi ungwan nan . Aôndo pine inja er tar wase ne ka iy@@ ough yô , ér : “ Ka an nan ver i@@ wen i sha z@@ ongo i u ? ” Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken kô@@ le@@ eji ugen ken gar u Ne@@ z@@ lo@@ b@@ n@@ a@@ ya ken tar u Rus@@ sia lu henen ityakerada kposo kposo i Or@@ ru@@ s@@ sia ugen u ngeren akaa , mba yer or ne ér M@@ ik@@ ha@@ il B@@ ul@@ g@@ ak@@ ov . P@@ ase er i hii ve alaghga yange a taver Mose u eren tom u Yehova na un la yô . ( b ) Ka nyi ia wase se u eren mbamsen mba kôron ken ishima ? Ka i doo ve kpishi sha er i lôh@@ ô ve ér ve va ya kwaghyan sha te@@ bu@@ l u Yehova yô , shi v@@ é soo ér vea wu@@ h@@ a iyol tsembelee kpaa . Or@@ ngeren ugen yange kaa a Yesu wener una za a Yesu hanma ijiir i a ze cii . Kpa aluer se mba eren tom kpoghuloo ser se dugh mbagenev inya - ashe yô , kwagh ne una va a g@@ es@@ a u gban kua ihyom man iy@@ uh@@ we . Ôr Pasalmi 45 : 12 , 14@@ b , 15 . J@@ ul@@ ai 19 - 25 , 20@@ 10 Zum u a su@@ gh Maria ér “ we u i rumun we sha mh@@ ôôn tsung ” la , “ ishima ta un k@@ we kpishi ” sha kwaghôron ne , nahan gba henen inja ish@@ u@@ ghun ne , gadia or lu a vande su@@ ghun un nahan ga . U ngu vesen ken jijingi je he ? Se@@ ̱ de b@@ undu nen mbam@@ kohol asev mba adu@@ aav er mbagenev ve eren nahan la ga , kpa sé taver nen asema ayol a ase , [ se ] seer eren nahan er [ se ] nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yô . ” ​ —⁠ Heb . Nahan mo kpa m civir u . 15 : 2 - 5 ; Heb . 11 : 5 ; 12 : 11 ) Ior mbara lu mbaapostoli mba aiev . Nenge a Ieren i Dedoo i ken Mbagenev Yesu ngu lun pristi gbem sha won a u ma or ngohol un tô@@ gh shio . Yehova pasen ve “ kwagh@@ myer ” na sha ikyev i u@@ profeti nav sha er vea fa mba@@ awashima nav man er vea er sha mba@@ awashima mbara vough yô . — Amo@@ shi 3 : 7 . K@@ wa u sha utar u Satan nôngo ér Yesu a de eren ishima i Aôndo ga la , “ di@@ abolo yem a Na sha g@@ ô@@ g@@ ô@@ wo u ta@@ ven tsung , tese Un ity@@ artor i sha won cii kua icivir i i . ” ( Mbaromanu 2 : 1 ; 14 : 4 , 10 ) Mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a Yesu la tôô ken asema a ve ér ve ne@@ er perapera , nahan ve pu@@ u Yesu kua mbadondon nav kpa sha mi . Inja i ishember i “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” la ér nyi , man i yar tom a i̱ ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la nena ? I kaa a vese ken Mkaanem ma Aôndo ér : “ Saan or u nan cie TER la iyol . ” — Pasalmi 1@@ 12 : 1 . Á na ikyar ér : “ A@@ ka@@ abo du@@ mbur ainge . K@@ ü@@ bl@@ er - Ro@@ ss za hemen u kaan ér : “ Shighe u any@@ e@@ kwase ne lu iyev je zan zan va hingir kwase g@@ anden je kpaa , ishima lu vihin un a Aôndo her , anyom yange nga karen ik@@ un@@ du@@ gber wan na u kiriki va kpen yô , maa zua aa angev mbu sh@@ im@@ av . ” la , mhen wase la ngu a lu shami ga shinii ? U tesen ikyav yô , alaghga mbagenev vea t@@ ôm ér Aôndo a̱ lu or u wu@@ an ior , u̱ tom na i lu u ts@@ ahan mbaaferev fese yô . Kwagh ne tese wang je ér tom u Eliya ne lu gbil@@ in@@ kwagh ga , gadia lu u awashima u Yehova una yem hemen hemen a ma kwagh u yangen un shio . Sha ci u ikyav tese ér gar u F@@ ilipi lu môm ken ag@@ ar a Tartor u Roma na ior mba ker ian i lun mar@@ nya u ú la . 19 : 9 , 10 , 15 , 34 . Mose ngise er msen hen Yehova kaa ér : “ Hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev je zan zan gbem sha won , U ngu Aôndo . ” Ieren i eren kwagh sha mimi la i̱ lu se kwagh u se z@@ enda i ityô sha gbashima yô . De ze zwa sha hanma kwagh ga . U ngu môm ken mba ve ve hanma shighe sha u ‘ va g@@ ur@@ en sha ishigh ki Yehova ’ la kpa ? Ken inyom i 200@@ 8 la , se iv anyom 50 ken tom wase u ikp@@ ur pania la . Jose@@ ph@@ us kaa ér yange i wua Mbayuda hemba m@@ iliôn môm , i gema i kôr iorov 9@@ 7@@ ,000 i yem a ve uiky@@ angen . Aluer ma m@@ yina u se lu a mi la zer a vese yô , se tese ser se suur sha Yehova sha u zamber a na ken msen . “ Mba Kwagh a G@@ be Ve sha Akaa a ken Jijingi La ” ( G@@ al . 6 : 18 ) Inja i ishember i “ jijingi ” i Paulu a ter heen ne ér nyi ? Awa@@ shima u vesen u ityesen ne yô , ka u civir Yehova . Mba ve lu sha tindi ga yô , m hingir ve er or u sha tindi ga yô , . . . nahan kpaa m ngu or u sha atindi a Aôndo ga ze . ” M@@ doo u mbananjighjigh a vese imôngo ve doo se ishima la hemba imba dooshima la . Aluer nan lumun a mnenge u or@@ ya u nan sha ma kwagh ga kpa , nana pase nan shighe u ve lu ve uhar tseegh yô . ​ —⁠ Ef . O@@ ’@@ d@@ am mba eren kwaghaôndo u i yer ér sh@@ am@@ an@@ is@@ m la . ( Pasalmi 1@@ 45 : 18 - 20 ) Pasalmi ne tese ér Yehova una yima se shighe u i mee se asange asange la shi una va yima ior nav jimin cii sha shighe u “ zege@@ can ” la . Nyian ne ior kpishi mba yaren tom sha mkaanem ma i ne i nger ma taver se ishima ér se̱ lu tse@@ vaa la kpa ? 3 : ​ 14 - 17 ) Kanyi i tim se sha mini ? Alaghga ka kera saan un iyol ga , shin a hii u lamen sha iyol i anmgbianev mba ken tiônnongo g@@ es@@ egh@@ ee shin kera soon ér or a fa kwagh na ga . Tsô Paulu lu kaan ér nyi ken washika u nger Timoteu laa ? Yehova ôr kwagh u Yesu ac@@ in ahar ér , “ Wan Wam u ishima ishima , u i doom a Na yum ” yô . ​ —⁠ Mat . U tesen ikyav yô , yange i kaa ér Aôndo shighe Mose man A@@ ron kua Tor Davidi cii mkurem , inja na yô , Aôndo tsua ve na ve tahav man ityom kpaa . Ka sea pasen jighjigh wase u nan ken mbamkombo yô , kwagh ne a wase kpishi u “ maan a maa nongo u Kristu . ” 16 : ​ 17 , 18 . Er í yer kwagh ne ken Bibilo i̱ ken zwa T@@ iv ér “ iy@@ ough ” nahan kpa , kwagh u í er heen ne a fatyô u lun iy@@ ough jim ga . U fatyô u timen sha it@@ ine@@ kwaghôron shin sha ivur Bibilo . Kpa er ior lu a mbam@@ nenge kposo kposo sha kwagh ne yô , lu kwagh u una fatyô u van a ayôôso ken tiônnongo fese je . Heela tseegh ga , se mba nôngon ityav mb@@ in tswen ga . Nyian ne , Mbakristu vea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin lun uma shin tar gbem sha won kpa , icighan jijingi una wase ve 24 : 45 , 47 . I@@ jiir i kundu kundu man ikyav i mbamaren ve ver i ôron takerada la ia wase mbayev vea soo takerada u ôron . L@@ y@@ man A . Yehova una fatyô u taver we ishima , er a taver mo nahan . ” ( Aerenakaa 13 : 4 - 12 ) Nyian kpa loho u dedoo ngu van a mtsera ken uuma mba ior i Shi@@ per@@ u kpishi her . Yehova hemban nan mbacivir un icivir . ( Mateu 6 : 22 , 23 ) Or u nan ver ishe i nan jighilii yô , mhen u nan ka a lu wang , nan eren h@@ ua ga , shi nan keren kwagh u nan iyol i nan tseegh kpaa ga . Aluer ne mba hembe tôôn a tôô kwagh sha inj@@ ô yô , hemba doon u ne fa kwagh u ne soo la jighilii , shi ne ngeren inyaregh ki ne vihin la shin takerada . Yange eren kwagh a ve sha gbenda u á lu ve inja er á soo ve ga ze , shin sha gbenda u vea hen ér ve yina u eren akaa a yange tesen ve la ga . ; S@@ an@@ ti@@ k@@ k@@ o , M . Yange or a kar tôôn ityakerada ne sha iky@@ e@@ ky@@ e ne shighe kpuaa tseegh kpa , nan fa u kuran ityakerada kpishi sha iky@@ e@@ ky@@ e ne , kp@@ el@@ an i uwegh môm tseegh . Alaghga mbagenev vea cian ashe sha mar@@ ami ve je , shin vea lu ior mba lamen kpishi ga , nahan alaghga a taver ve u eren kwagh gb@@ ugh gb@@ u gb@@ ugh shin pasen er i lu ve ken ishima la gbar gbar . U tesen ikyav yô , ka i lu ican ga u vihin ishima sha mbam@@ yen mba orgen shi hu@@ nan hanma kwagh u nan er cii . ( a ) Ka atindi a kwagh@@ geman a nyi K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Ge@@ man Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la yange dondo shighe u lu eren tom na laa ? Yehova kaa ér : “ U nan bende a ven yô , nan bende a hon@@ g@@ or@@ she [ wam ] . ” E@@ p@@ af@@ era yange mough yem zende u ican tsung ken Roma sha u za teman id@@ y@@ u vea Paulu sha kwagh u mbamlu mba ken tiônnongo u ken K@@ olose la . Ashighe kpishi ka i lu a inja u tesen wan@@ y@@ em@@ akeranta ugen foto shin ngeren ugen ken ityakerada yase . Yange m er tom m@@ ishen ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or nôngo u kuman anyom 29 . Er Mbam@@ kohol Mb@@ av@@ esen U@@ tar S@@ ôr Uma Wam Yô ( Ôr 1 Mba@@ T@@ esalonika 3 : ​ 1 - 3 , 6 . ) Kwagh@@ henen u hen tsombor hembe wasen zum u i henen un hanma shighe yô . Aluer kwagh ngu nahan yô , “ dugh tse@@ or kua aeren a na la [ ken a we ] kera . ” Se kera h@@ una kwagh zan zan se ure ga , kpa ishima ia hemba taver se shi se taver ken jijingi kpaa . Mimi la gema ga . Yange nôngo a atsan shon nena ? Mbashiada mba ve lu ken tar u C@@ ent@@ r@@ al A@@ fri@@ can R@@ ep@@ ub@@ lic la yange ve nenge lu ve ian i civirigh u nan mba ve lu ken ican mbara iwasen . Mbashiada mba Yehova ka ve hen Bibilo a hanma or u i sar nan u kporom hen Aôndo yô . Ka sea tsegha ayol a ase sha ci u Aôndo yô , se tese ser se mba a jighjigh u nan . Se fatyô u nan mbananjighjigh a vese imôngo icivir nena ? S@@ us@@ an kaa ér mkaanem ma kasev mba Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mbagenev ve ôr a na sha dooshima la , wase un , nahan un kange ishima u suen mo er un fetyô la cii . S@@ ar u u lun ikyua a Aôndo ? ( Yeremia 3 : 12 ) Shighe u ior nav gema ishima sha mimi hide hen a na la , a de ve kwaghbo ve . A@@ vur a Bibilo ne pase se nyi sha kwagh u “ ônov mba Aôndo ” mb@@ ana ? 7 :⁠ 42 . 7 : 4 — M@@ tim u a tim Mbayuda la una “ za tor iyol ” nena ? U môm lu or@@ m@@ ishen ken ve@@ gh@@ er@@ tar u S@@ outh Amer@@ ica , ugen la di eren tom ken ijiir yase i tamen i ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , New Y@@ or@@ k la . ( Mateu 5 : 3 ; Luka 21 : 34 ) Ka i lu inja er se hungur a hungur a aeren a sha dooshima a Aôndo a eren sha ci wase la nahan . Or@@ pasalmi tese ér hanma shighe yô Yehova we iyol keghen a kegh u nengen sha mbamgbe mba ior nav nena , man kwagh ne taver se ishima nena ? Man se palegh u vihin jijingi u Yehova ishima nena ? Man shi u kwase a mar nan , nana lu perapera ? ’ A pase se er i hii ve un gbe uumace yô , man kwagh u una va er sha ci u uumace la kua kwagh u a soo ér se er la kpaa . Aluer se mba mbat@@ esen man mbah@@ e@@ men yô , se mba dondon ikyav i Yesu man Yehova iyol na á ver yô . — Pasalmi 48 : 14 ; Mpase 7 : 17 . D@@ ugh kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke ve man mbamkombo mba ve z@@ aan la sha yô , mlu u ve lu vea apostoli Paulu kôôsôô la kpa wase ve . Ikyav tese ér Marku de ér iyol i kpe un sha ci u Paulu venda ér una de ze a ve ityô ga yum ga , kpa a za hemen u eren tom m@@ ishen hen haregh ugen vea Bar@@ n@@ ab@@ a . ( Aer . Ka a̱ tôvon ior mba Yehova a ican kpa ka ieren i nyi ka ve tese ? Zum u se tese kwagh yô , se mba nan mbagenev kwagh ; ka se na akaa ag@@ enegh a se lu a mi yô sha u wasen ve . ( Mat . 4 : 3 , 6 ) I yila Yesu vough nahan ér ‘ Wan u Aôndo u môm môm . ’ Ka mbamaren i lu u vea er kwagh ne ye . Alaghga a tese ior kpishi mba i kighir ve a batisema la ér zum u ve kpe yô , vea yem sha . Kpa u fatyô u hemban ah@@ endan ne cii . Kpa Elisha kaa a na ér : “ De cie ga ; gadia mba ve lu a vese , hemba mba ve lu a ve la iyenge . ” Kanyi yange i na ve Daniel lu “ or u doon ishima tsung ” ? Sha ci u “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ikyurior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una lumun nan . ” — Aer . 10 : 34 , 35 . Mbagenev di mba u@@ ange shin ve u@@ le , gayô mba yan ican sha ci u ma kwagh u ve tsough u eren sha lan yô . Aôndo tese nyi kwagh sha u den or ér nana er ishima i nana ? ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Jijingi ne ka a na se agee a se wa ishima ken ican yô . Iyange ne lu i yan tar ga . Kanyi i tese ér Yesu ngu wasen mbadondon un mba i shigh ve mkurem laa ? Paulu yange zua a mtsera ken ishimawan i Yesu la nena , man kwagh ne tese se nyi ? Nahan á undu C@@ ôô@@ ci i Pro@@ t@@ est@@ an@@ ti la a kohol Mbah@@ enen Bibilo ken tom ve u pasen kwagh ken igbar la . Yehova una yima ior nav mba@@ jighjigh . Se P@@ alegh M@@ civir u A@@ i@@ egh Nen@@ a ? * Mba pasen loho u dedoo ne , shi mba tesen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi umiliôn imôngo igbenda i Yehova . Ka aan a civirigh a nyi Yehova a ne ior n@@ av@@ a ? 10 : 11 , 12 . 8 : 15 - 17 ; G@@ al . 3 : 29 ) Icighan jijingi yange er tom ken mbahenen mba Yesu mba sha derianyom u hiihii la , nahan i̱ wase ve u pasen kwagh a ishima i tse@@ en shi i̱ na ve tahav mbu eren ityom i age@@ egh kpaa . ( Aer . 1 : 8 ; 2 : 1 - 4 ; 1 Kor . Yange ve nger akaa a kwagh a gbe ve a mi ga la shin inya , shi ken atô u iwer iti@@ ar , ve due hen ze@@ ge ya u ve lu her la ve za nyôr ha@@ ya hen ya u kiriki , shi ve tee akaa agen ve ki@@ mbi an@@ z@@ ô ve cii . Takerada u Mpase shi tese ér mba@@ any@@ iny@@ av mbagenev a any@@ inya a ve u@@ ka@@ la kposo kposo dondo sha a na . K@@ era ga je kpa , u̱ pasen mbagenev mimi ka gbenda u eren kwagh a ve sha dooshima . Saulu / Davidi / Solomon : 1@@ 1@@ 17 / 10@@ 7@@ 7 / 10@@ 37 C.S.@@ Y . U Wan Ishima a U@@ a@@ ah@@ e Er u@@ a@@ ah@@ e ve lu eren pu@@ usu pu@@ usu shi ve lu vihin akaa seer a seer yô , ka nyi or a er ve nana wa ishima ? Yange í kuma je iv haa inya . Kanyi kwagh ia wase se u kôron kwagh u se hen sha tse@@ ene@@ ke wase la saan a mi ken ishima yase ? ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ; Mateu 22 : 39 , 40 ) Shi yange Tindi bende zwa sha er lu u Mbaiserael vea eren a u@@ shir@@ mbaiorov yô . U kaan ér “ asema a̱ de nyian ne . . . ga ” shin “ asema a de y@@ in@@ an ne ga ” la tese ér u hiin a hii tsô kpa se de hiin u lun a ishim@@ any@@ ian shin ishima@@ y@@ in@@ an ga . Ka sea ng@@ ur@@ en tesen mbagenev ke ’ Bibilo yô , iky@@ ar@@ yan yase a Yehova i taver a taver 6 : 4 ) Akaa a Yehova a eren cii ka sha u kuren awashima na la . Or u eren ah@@ ir ugen lu ken ic@@ ile i Shi@@ per@@ u , lu nôngon wener una yange tom u Paulu la sha aeren a na a sha ic@@ ugh man sha u goo@@ m a gbenda u mimi . Nahan yô , aluer u soo u nyôron iyol ken aeren a hen ijiir you yô , pine iyol you mbampin mban : Ieren ne i̱ taver ior asema u nan jighjigh ér aluer ma iny@@ on er imo shin ve tagher a ma kwagh hen gbenda yô , kwaghbo shin kwagh u dedoo una er ve shinii ? ( Mateu 16 : 18 ) Peteru man Paulu yange ve fa dedoo ér ka Yesu iyol@@ na a lu vande u i tsen@@ ge@@ ôron kwagh u ú la ye . Han@@ n@@ ah shi kaa ér : “ M fa , Yehova ma a ur@@ ugh kwase ne sha ma gbenda ugen ér a fa un , kpa ka er yange se yem ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh nahan ve se zua a na shi se wase un fa Yehova ye . M@@ nger u i nger ish@@ ember@@ ti i “ tsaha ” la ken Bibilo yô , i̱ tese m@@ nzughul u nzughul a an@@ ye shin eren ts@@ wam a nan ga . Ieren i dedoo shin ieren i bo i bende a Yehova Aôndo nena , shi er nan ve i lu kwagh u wasen se u fan kwagh ne nahan ken ishima yase ? Anmgbian ugen i yer un ér W@@ arr@@ en , u a wase anmgbianev kpishi ve vese ken jijingi yô , pase ityôkyaa i i doo u eren nahan yô . U hen wer doo u or a hemen we ken uma wou u a lu inja er ka zende ne ga he ? Ish@@ ember i ‘ na kwa - ndor ’ ne i̱ pase kwagh u ior ve eren ken ityar la yô ; ka i tôô kwa u ndor u kon ugen gayô kwaghyan , i lam zwa j@@ ô@@ v sha mi , a̱ nengen a wan@@ ye@@ kwase yô , i gema i na nan . 4 : 15 ) Doo se kpishi u fan er Tor Yesu Kristu a lu hemen sha hegen , shi i gi@@ ri@@ m un iyol u nan uumace mba ve lu yan ican la m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol nahan ! Ikyav tese wang ér ka “ Wan [ u Aôndo ] u môm môm ” la yange lu vea na ye . — Yohane 1 : 14 ; 3 : 16 . ( Ôr Duteronomi 15 : 7 ; Anzaakaa 16 : 9 ; Aerenakaa 2 : 26 . ) Ken masejime yô , se va ungwa ser i z@@ enda un kua tsombor na cii hen ijiir la kera , ve mough ve yem t@@ w@@ ev ken tar u I@@ ng@@ i@@ la . T@@ so@@ mbor Wam N@@ go@@ ho@@ l Mimi u Bibilo ( Duteronomi 32 : 4 , 5 ) Sha mimi yô , yange lu or u ken jijingi u hemban@@ ato u a hingir Satan la yange mgbegha Adam man Ifa ye , kpa yange ve lu a asema a vough nahan yange ma ve fatyô u vendan mbamhen nav mba sha ifer la kera . — Genese 3 : 1 - 19 ; Yakobu 4 : 7 . Ka ican i nyi anmgbianev mba ken Roma yange ve ya sha u taver Paulu ishima ? Nahan lu u m@@ tsaha u una va sha akuraior a atar a á lu an@@ ter@@ ev mba Iserael ne , una vihi tsung . I@@ t@@ yom I kpilighyol I ken Hemen Z@@ a Nen Hemen U Eren Sha Akaa A Ne Hen La Kanyi i ne ve “ akaa@@ injaa ” a lu van ken mcivir u mimi ? “ E@@ mber nen a mo imôngo , gadia m zua a iyôngo yam i i saa la ve ! ” — L@@ U@@ KA 15 : 6 . Aluer se de t@@ wer@@ sôron u hingir kwagh u vesen ken uma wase yô , se fatyô u hingir ior mba wan ayol a ase ikyo tseegh . Ken masejime yô , a kende a kaa a vese ér , “ Hegen ne fatyô u yemen kpa kwagh a er ne ga . ” Bibilo kaa ér : “ Aôndo ungwa imo i M@@ ano@@ a . ” ( Mba@@ j . Kwagh@@ yan una kera ban ga . A kaa ér , “ A@@ sema a en a̱ taver , ne cii mba ne veren ishima , ne keghen TER yô . ” — Ps . Daniel 2 : 44 I@@ jiir i nyôron u : Ka af@@ ishi a bran@@ ci ka a tese ape a nyôr u ye . Kwagh ne taver Gi@@ di@@ on kpishi , a gba henen er un nahan una “ yima Iserael sha ikyev i M@@ i@@ di@@ an ” yô . I gema ivur ne ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la ér : “ Sha er ior ve̱ fa er we , u i yer iti you ér Yehova la , i lu we tseegh u lu U@@ hemban@@ sha , sha tar cii yô . ” Or u ken tar u D@@ en@@ mar@@ k , or@@ vesen S@@ ven T@@ i@@ to A@@ c@@ hen , u a timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase shi a fe kwagh u akav a kper@@ an tsema tsema yô , nger ken takerada u i yer ér S@@ y@@ mb@@ ol@@ s Ar@@ ound U@@ s la ér , ior mba ve lu Mbakristu ga mban yange ve yaren tom a ter@@ an@@ kon sha u “ eren ah@@ ir . . . shi lu kur@@ ai@@ yol man kwagh u doon iky@@ ôr kpaa . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 1 , 9@@ 7 E@@ ri@@ c : Kwagh u u er la ka mimi . Nahan u pine iyol you wer , ‘ Doo u me sa@@ gh ikyav y@@ agh ci@@ ilii ? ’ Kpa a hemba doon aluer u lam a af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar wou cii ve u er imba iyua ne yô . Sha nahan yô , i za kohol or@@ ken@@ gese abaver la i kaa a na ér a̱ hide a̱ gber kwagh@@ ngeren u sôron kwagh u yange ve vande duen a mi la . Ka sea ôron Bibilo yô , se ungwa imo i Yehova ken ijime yase ér , “ Ka gbenda je ne ” Sha tahav mbu jijingi na yô , Aôndo na ve ishimaverenkeghen i sha la ngi ken a ve taveraa , je yô , ve wa ikyo u undun akaa a i ho@@ gh@@ ol ve a mi shin tar ne kua ishimaveren i ve lu a mi sha akaa a shin ú la kpaa ga . — 2 Mbakorinte 5 : 1 - 5 , 8 ; 2 Peteru 1 : 13 , 14 . Er apostoli Paulu ng@@ ur karen Yehova sha ter u nan lu orumace yô , a nger wener : “ Ka hanma wan man Ter A de kôôm nana ? . . . Se H@@ endan A A@@ z@@ ô@@ v Nen@@ a ? Ka atô@@ akyaa a nyi nahan yange na ve u va hingir u kaven er Bibilo i lu a inja ? ( Ôr Aerenakaa 17 : 26 , 27 ; Pasalmi 1@@ 45 : 18 . ) Se mb@@ á a vangertiôr ser ica a kera gba ga tsô , mkaanem ma Habak@@ u mara maa iv . Sha kpôô yô , kwagh ne lu ikyav i vesen i tesen ér Yesu de un kwaghbo na ele@@ gh ele@@ gh je ! ( Yosua 1 : 2 ) Lu u Yosua una hemen ikyurior i̱ lun iorov umiliôn imôngo una nyôr a ve ken Tar u Ity@@ endezwa la . Or@@ henen Yakobu nger wener : ‘ Ma orumace môm nana fatyô u kôôm no@@ mbor ga . ’ Aluer se fa ior mba se lu la wang , shi se fa mlu wase vea Tor u He@@ mban@@ cii yô , kwagh la una mgbegha se se “ ta i@@ ha@@ gh ken Ter . ” Aôndo u He@@ mban@@ agee tese ér un ngu a tahav sha akaa a shin tar nena ? Mb@@ agen ken makeranta shin sha ijiir tom yase vea yer iyol ér ve mba ijende a vese kpa a lu sha ci u keren gbenda u vea zua a kwagh hen a vese tseegh . ( Mpase 21 : 4 ) Aôndo una va a mbam@@ gem mba doon tsung mban nena , man se zua a mtsera sha ityendezwa ne nena ? Er i gbe u a sue kon u L@@ one C@@ y@@ pres@@ s nahan , kape mbag@@ anden kpa i doo u a eren a ve sha icivir je la ( 2 Mbakorinte 10 : 10 ; 11 : 5 ) Í luun er Paulu yange una fe kwaghôron shin una fe ga kpaa , yange kuma icivir sha er l@@ ù apostoli yô . Zum u va nenge ér un zu@@ lum ken ku yô , a hingir u keren ish@@ ô iyol na ng@@ een g@@ anden , “ a na ish@@ ô iyol na sha ishigh ki Aôndo . ” ( Ese@@ kiel 18 : 23 ) ‘ S@@ ar Yehova u ior cii ve̱ gema asema . ’ 14 : 23 ) Anyom nga kar yô , Paulu nger Tit@@ u , u lu ikyar na ken tom u pasen kwagh la washika , kaa ér : ‘ Kwagh u m undu u ken K@@ re@@ te yô , ka sha u sôr akaa a kwagh a shi sha mi yô , shi ver mbatamen sha ag@@ ar ag@@ ar er lu m kaa u nahan . ’ Tor A@@ ha@@ shia , wan u A@@ hab@@ a man Yes@@ e@@ bel , yange o@@ s@@ ough gba , nahan a pine ér : “ Me war angev mb@@ un kpa ” ? Nan kpa i mar nan ken isholibo , vough er se nahan . ( Rom . 8@@ ,@@ 0@@ 5@@ 0@@ ,000 Doo u se tôv ayol a ase se nenge , aluer se mba dondon gb@@ end@@ atesen u nongo u wanakiriki ne yô . Man ken won iy@@ ough di ye ? Ga@@ yô hen sha kwagh u “ Mbakristu ” mba ainge mba ve “ var ufoto mba In@@ i@@ un@@ kwase shin atô a u@@ gb@@ u@@ u@@ ka vev ” ve lu nôngon ityav , “ di vough er ior mba ngise ve nger ati a u@@ icighan@@ mbaiorov sha ity@@ ô@@ ugh ki us@@ an@@ ker vev la nahan la . ” 19 : ​ 7 - 10 ; Yes . 48 : ​ 17 , 18 ) Mbakristu mba mimi mba a iwuese kpishi , er Aôndo a lu nengen sha a ve sha dooshima yô , nahan ka ve dondo kwagh u a kaa ér ve er la . SH@@ A iyange i N@@ is@@ an 14 ai@@ k@@ ighe , ken inyom i 33 la , Yesu man mbaapostoli nav 12 er iniongo i P@@ ase@@ ka i Mbayuda eren la sha kwa u masetyô . ( b ) Kanyi i gbe u se er ve se wa icivir i mbayev asev ikyo zum u se kôôm ve laa ? N@@ ongo u Yehova Ngu S@@ a@@ mber Kwagh ka a er i doo yô , i kaa a Timoteu ér : “ Sha ayange a masejime yô , mbagenev vea undu jighjigh u nan , vea ver ishima sha u@@ jijingi mba tsu@@ ghun ior man sha ityesen i u@@ jijingi mba b@@ ov . ” ( 1 Tim . ( Anzaakaa 13 : 1 ; 22 : 15 ) Aluer ka u mbayev vea kera lu a l@@ an@@ egh kura sha ishima ga yô , gba u mbamaren vev vea kôôm ve sha dooshima . Sha kpôô yô , ‘ mfe una fatyô u doon se ken uma wase . ’ — Anz . Ka i lu ú nena sha akaa a vesen a Yehova la man mkaanem ma ma lu ken Pasalmi 40 : 5 la ? Ka mbamtaver mba nyi mbagenev ve tagher a mi sha ci u akaa a nongo wase u ny@@ ô@@ ôso laa ? ( Tit@@ u 1 : 2 ) Ken anyom a ak@@ ar udubu udubu ne , a tese wener se fatyô u nan uityendezwa nav jighjigh . N@@ um@@ er@@ i ityough 12 ôr se kwagh ugen u yange er , u a tese ér mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh doo Aôndo ishima yô . Aluer perapera u Aôndo doo se ishima yô , ka averen a nyi nahan se zua a mini ? Hanma ieren na i se time sha mi yô , se na mbam@@ lumun sha mbampin mba utar mban : Inja i ieren ne ér nyi ? Yesu yange civir Aôndo sha mimi zan zan kar kpen , nahan mase tesen ér Satan ka or@@ aie shi akaa a a we Yehova man uumace iyol la cii ka mimi ga . ​ —⁠ Mpa . “ D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera kua hanma inja i dang kpaa . ” ​ — 4 : 31 . A gema a ver kp@@ ande , a nger sha mi ér : “ Hen A@@ tic@@ a ! Yesu shi yange iv mkaanem ma profeti ma m@@ á lu ke ’ Yesaia 5@@ 3 : 12 la . Í nger her ér : “ A gb@@ ihi uma Na ken ku je , shi i wa Un ken mbaaferev kpaa ; nahan kpaa , ka Un je A tee isholibo i ior kpishi sha iyol Na , man A shi A sôn sha ci u mbaaferev kpaa ye . ” Shighe u m hii u henen Bibilo la , ishim@@ an@@ yo@@ on na la hemba gban kera cii . ” Yange se fa ser se zua a ian i tesen ser se ta ikyaa a m@@ tem@@ tor u Yehova . . . . Yesu er msen sha ci u mba ve na un jighjigh la wener : “ M eren msen . . . sha u ve cii ve̱ lu kwagh môm , er We Ter , U lu ken a Mo , Mo kpaa M lu ken a We nahan , sha u ve kpaa ve̱ lu ken a vese . ” — Yohane 17 : 20 , 21 ; 1 Peteru 2 : 21 . K@@ am er kwagh la ka shami ga yô . Ken shighe u ican ne , Kwa@@ se@@ shiada u ken Fran@@ ce la za hemen u tin@@ d@@ in mo a ityakerada i i har sha Bibilo la , shi L@@ in@@ h lu nan mo ishimataver kpishi . ( Yoh . 7 : 16 ; 8 : 28 ) Yange henen Icighan Ruamabera kpoghuloo sha er una ter i ken kwaghôron na , shi una p@@ aa i iyol shi una pase i yô . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Ivur ne tese ér ka Aôndo a ve a akaabo sha tar ga , kpa ashighe kpishi ka i lu or@@ ihyom na , u i yer un ér “ or@@ bo ” la . Shi Bibilo yila un kpaa ér “ Diabolo . ” — Mpase 12 : 9 , 12 . ( 2 Mbakorinte 2 : 11 ) Sha mimi yô , Mkaanem ma Aôndo ma ôr se kwagh kpishi sha atsan a a ts@@ eren Mbakristu mba mimi la . ; B@@ ud@@ an@@ ov , M . Shi time sha igbenda i se fatyô u tesen ser se mba a ieren i doon Aôndo ne ken kwaghôron wase ayange ayange yô . Ka mbampin mba nyi nahan i doo u se pine ayol ase sha kwagh u eren msen sha ci u mbagenev laa ? Nahan kpa , aluer se fa ser hemba k@@ an a inja u se eren erdoo yô , hemba doon u or@@ civir Yehova nana nôngo sha afatyô u nan cii nana er erdoo sha er nana gema ior mba ve taver inja mbara yô . ( Anzaakaa 23 : 22 , 25 ) Nahan kpa , aluer u na kwase shin nom@@ ou u ne pav la ian hen ya wou kpishi yô , alaghga u na ishima ia vihi kwase wou shin nom@@ ou u he la . ( Mateu 23 : 13 ) Yô , aluer Mbaf@@ ar@@ ishi vea nyôr Tartor u Aôndo ga yô , shi Tartor la ua lu ve ken asema he ? Yesu kaa ér : “ Uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” — Yohane 17 : 3 . 23 : 15 – 17 . G@@ um@@ or ugen u henen Bibilo yange nengen er mbatomov kpishi mba lun a gbashima lu eren Yehova tom saan saan hen af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la yô , a pine ér : “ Kanyi me er ve me fatyô u lun he@@ ene ? ” ( Luka 12 : 42 ; Mbaromanu 15 : 4 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Shi gba u se ver ishima sha ikyav i Yesu Kristu man ityesen na la tsembelee , un u a lu “ iwanger i tar ” man “ m@@ mon@@ do u iengem [ i Yehova ] ” la . — Yohane 8 : 12 ; Mbaheberu 1 : 1 - 3 . Kpa kwagh ne tese ér Mbakristu mba mimi gba teman tsô wa ave mba eren kwagh u wasen sha mbamzeyol mba uumace ve lu ker ne ga ze . B@@ atisema Ka a Tese É@@ r Or Ngu Orshiada u Yehova Í tsua mbagenev lu mbatamen shin mbakur@@ an , mba vea ‘ fatyô u wan ior kwagh sha inja i ityesen i dedoo shi yangen mba ve ny@@ iman ’ kwagh la kpaa . Ve kpishi ve kaa ér ve soo u zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti , sha er vea bee yô , vea zua a tom u injaa yô . Saan mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh iyol , sha ci u vea “ ya dyako u tar . ” Ishim@@ at@@ aver di wasem u civir Aôndo sha mimi shi lumun mer kwagh môm a vihi iky@@ ar@@ yan yam vea Aôndo ga . ( b ) Se hen nyi ken ngeren u a dondo nee ? A@@ veren a ken hemen a ior mban lu nengen a mi ken ishima ve la wase ve nena ? Nan ng@@ ur yemen sha gbenda u nan tsough la yô , alaghga ura va hii u n@@ ôôn kpo@@ o shin um@@ ato za ngee sha gbenda la gande , gayô i y@@ is@@ a u , nahan gba u nana tôô gbenda ugen . Er Yehova a Hemen Nyian La A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a i er ken Bibilo tese wang ér se mgb@@ ôghom a mkur u ayange a masejime a tar ne . Yange dondon kwaghwan u a lu ken 1 Yohane 5 : 3 la . Hen shighe u ikpelaior lu nengen tser ne la , ior mba ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa lu hemban suen p@@ ati u Mb@@ an@@ az@@ i la cii , nahan p@@ ati ne lu van a ayôôso . Or@@ atindi@@ i la er washika la been yô , a kende fele a kaa ér : “ Nenge , m soo mzeyol ga . • Yobu yange taver ishima nena , man lu nyi i due ken ishimataver na laa ? Shin er a tema ken ku@@ ur la nahan kpa , i saan un iyol u kohol imôngo vea tiônnongo . Ka akaa a nyi Ter u i sember veren un tor la wa sha ikyev i wanakiriki u jighjigh laa ? ( 5 ) Ro@@ s@@ a , D . Gba u han@@ ma@@ or cii nana fa Yehova man mba@@ awashima nav , nana̱ lamen nyityô zwa shin nana̱ lu or u ken nyityô tar shin nana̱ lu or@@ ny@@ ar shin ic@@ an@@ or kpaa . E@@ i , Yehova gem kposo ga . Mbagenev hen ér u zuan a inyaregh seer a seer la una na ve mk@@ or ken hemen , kpa sha mimi yô , inyaregh k@@ ia fatyô u kuran se gbem ga . Yange ve pav a kasev vev mba sha u@@ ye la sha ityôkyaa i ikyo@@ o@@ gh ga sha er vea hide a vôso ig@@ y@@ um@@ u@@ kase yô . J@@ an@@ awar@@ i 15 , 200@@ 8 Nahan cii kpa , yange se ver ishima ser i gema eren kwagh ne ken mbamkombo mba tiônnongo ga , shi doo u a nenge ér gba u a er nahan kpaa ga . He@@ en ne , apostoli Paulu ôr kwagh u i nger ken H@@ ag@@ ai 2 : 6 ér Yehova una “ t@@ enger Sha man tar ” la . Kpa ônov mba Adam per tindi u Aôndo , er un nahan ga , nahan í ôr ve ijir sha isholibo shon ga ; shi i lu a wa ve tindi sha ma kwagh kpaa ga . ( Gen . Yange ior soon u sô@@ som a Yesu . ( Luka 3 : ​ 15 , 16 ) Shighe u Yesu lu anyom 30 ve za hen Yohane sha mb@@ ee u inyom i 29 ér a er un batisema la , Yesu hingir Mesiya sha shighe vough . ( D@@ an . Aluer ka nahan yô , u nenge kwagh u ishimaveren i va v@@ ô@@ son kwase shin nom la nena ? ( Pasalmi 14@@ 8 : 1 , 2 , 12 , 13 ) Een , de se wuese nen Yehova sha ityom na i vesen la hegen man gbem sha won kpaa ! Nahan me kera tsua or@@ hemen ugen ga . A lu iky@@ á@@ v mbi taver ishe mbi eren h@@ we a min@@ ii ? U ôr akaa a yange er ken atô u anyom a hemban 12 , hii ken inyom i 4@@ 5@@ 6 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la zan zan per inyom i 4@@ 43 C.S.@@ Y . la . Anyom ne lu a injaa kpen kpen . Ity@@ esen i mba@@ aôndo utar ken môm la lu kwagh u mba ve civir mba@@ aôndo mba aiev ken tar u Bab@@ ilon la ve na jighjigh a mi taveraa yô . Ngeren la tese ér kwase la lu a “ i@@ deri ihi@@ ar ” tseegh , nahan yange una soo yô ma er iyua a môm ma ver môm her . Nahan ôr ve er un man kwase na ve yer wan u Tor A@@ ha@@ shia yô . Aluer ú vande hiin u henen kwagh he ’ tsombor kera cii yô , ú er nan ve ú za hemen a ashighe a ú ser ú ver sha ci u kwaghhenen shon laa ? Yange i wa ityakerada yase shin mba@@ a@@ kwa@@ ti , i mough a mi sha gir@@ gi@@ do@@ go hen P@@ r@@ ag@@ u@@ e , gar@@ tamen u tar u C@@ he@@ ko@@ se@@ lo@@ v@@ ak@@ ia la i va ver hen ang@@ ar ugen u lu ikyua a ani@@ jiir ne la , maa or@@ sule ne di a va tôô mba@@ a@@ kwa@@ ti mban shin iky@@ e@@ ky@@ e i i kp@@ el@@ an i sha any@@ inya , i ashighe kpishi i tôôn mba@@ zan me@@ m@@ yol sh@@ imi yô . Aluer agumaior hen u ôron Mkaanem ma Aôndo cii been sha tse@@ ene@@ ke ve yô , ng@@ u@@ la kpa a lu gbenda u dedoo ugen u vea fatyô u kporom ikyua a Yehova yô . Kpa er nan ve ashighe agen ka i taver se u nan ve icivir y@@ um@@ u ? Mbam@@ taver Mba Vea F@@ atyô u Y@@ angen Se I@@ ember Yô Ka sea tsua u dondon gbenda u uma ne sha ci u Aôndo doo se ishima yô , se na i saan un iyol . ( Anz . U nengen sha mba ve lu ken ibanave shi wasen ve la ka ikyav i í fe kwaghaôndo u mimi sha mi yô . M@@ ve u amba@@ aior a civir sha gbashima ang@@ ara la una na iyou i Yehova ia doo@@ ashe ga he ? Yesu kaa ér mbap@@ er@@ apera vea ‘ engem sha Tartor . ’ Sha kwagh u orgen ken mba@@ fan@@ takerada mban a er ken ngeren u a hi@@ di a ser la yô , Yesu yange yila Yuda ér “ I@@ j@@ ô@@ v i sha P@@ u@@ e kar utar , ” ka “ jijingi u sha pue kar utar ” ga . Yange hii kwagh u M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la , ken atôônanongo ken inyom i 19@@ 43 la . “ Z@@ an Z@@ an M@@ kur@@ tar J@@ e ” Kpa anmgbianev av mba nomso man mba kasev un@@ du@@ m ken ashighe a taver tsung la ga , Yehova kpa za hemen u suen mo . ​ —⁠ Ps . Yange lu ôron ér saa a mar or he@@ gh ve nana kuma u hemen sha tartor u sha vea Kristu imôngo ye . 3 : 2 - 4 , 13 . A va tôndo zwa ér Maria una mar wan , wan la “ Una lu Zege@@ or , á yilan Un er Wan u U@@ hemban@@ sha . ” Un vea kwase na Pen@@ n@@ y , yange ve hii u eren tom pania ken inyom i 19@@ 8@@ 2 la , ka ker ken inyom i 19@@ 8@@ 6 la yô , a hii u eren tom u ortamen u sôron atôônanongo ken tar u Amerika , er tom ne je kuma anyom 11 . M@@ ci@@ em man Dooshima Mba Eren Tom Kwagh@@ môm Ke@@ ij@@ i kaa ér : “ Yange a lôh@@ ôm iniongo m@@ ape yô , m lam vea kwase wam ga tsô maa m lumun u zan je . Kpa Mbashiada mba Yehova yô , mba nengen orumace môm ér nan ngu or@@ hemen ve ga . Mba been yô , ve lôh@@ ô i@@ wa la a@@ yem sar sar maa ve kôr gbenda ave yemen . ( N@@ um@@ er@@ i 12 : 3 ) Kpa ka inja e̱r Kor@@ aki yange er Mose vea A@@ ron iy@@ u@@ he shi kôr iti@@ duen ve la i@@ ho@@ m nahan , nahan kwagh la na un u kaan — sha m@@ lan — ér ve gba k@@ é@@ nd@@ è@@ n ayol a ve sha sha apera man sha ishima ve tsô sha er vea hemba ior i Yehova yô . — Pasalmi 10@@ 6 : 16 . Kwagh u yange er Mbaiserael la tese ér isharen i yolough ia fatyô vihin mba ve lu tse@@ vaa ga yô . Or@@ tim@@ en@@ sh@@ a@@ akaa ugen , iti na ér Mic@@ he@@ l F@@ i@@ ze , a kaa ér : “ Ka i hemba doon wanye u lamen a ter u nan shighe u ve lu n@@ umb@@ en imôngo yô . ” Nahan cii kpa , ku ng@@ ua bee ga . 1@@ 38 : 6 ) Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v ityough 9 tese er i doo u hiden a iyol ijime yô . Yesu yange wa mbahenen nav kwagh ér nyi , man ior mba nengen loho u Tartor ne nena ? Nahan kpa , angev va kôr S@@ mit@@ a kpo@@ o , tsa kuma kasua ga tsô maa kpe je . Kwagh ne ci@@ er tsombor na man azende a na iyol kpishi ! Yehova yange ungwa mbamsen nav kpa ? Shi i ver a@@ zu@@ ku - as@@ an ne kpishi ken a@@ zu@@ ku - as@@ an a vesen , a@@ zu@@ ku - as@@ an a vesen ne di ken a@@ zu@@ ku - as@@ an a vesen a vesen . ( Yosua 22 : 10 ) Kpa ik@@ we i i lu vegher u shin ity@@ ô@@ tar i Y@@ ord@@ an la gema nenge kwagh u ve er ne ér , ve venda Aôndo , tsô maa ve wa ago a utya cica cii ve bee , kpa er ve tindi ior za lam a ve yô , ityav maa b@@ unde . Yehova na se kwagh u a hembe u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ica yô , man kwagh ne ka kwagh u mba ve hembe inyaregh cii la ve fe zuan a mi ga yô . Adam kpa va dondo kwase na ve hemba Aôndo ato , nahan ve l@@ aha ian i Aôndo a lu a mi i hemen la kua akaawan a na a dedoo la . Sha kpôô yô , a fatyô u to@@ on ishimaverenkeghen karen sha iwanger i sha use i ka i wanger wang ken uma wase , i na se bem man msaanyol kua awashima man ishimataver la , ka sha ani@@ wanger u mon@@ don ken ime ga . J@@ en@@ n@@ y yange nger kwagh ne anyom kar kuma at@@ a@@ ankar@@ ahar hegen . Adam man Ifa yange ve lu a uma u vough . Nahan ve z@@ aan ad@@ ua , shi ve eren ga@@ do u kwaghaôndo ve sha ikyev i p@@ ase@@ t@@ ô shin f@@ ada , shi ve ngohol kwaghwan hen or@@ i@@ vangeli ve sha er Aôndo a̱ lumun ve yô . I@@ so@@ u lu or u wuese kwagh ga , gadia a tee dyako na u wan@@ i@@ unda sha ci u kwaghyan ér una war ij@@ en . Ka i hemba gban nomso kpishi ishima u zan makeranta u vesen shi zuan a tom u a kimb@@ in ve inyaregh kpishi yô . Y@@ e@@ h@@ u lu tor@@ utya u tagher tagher , shin kur@@ utya u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a tar u Iserael je kpaa . Kpa nom na gema tema ape lu la gi@@ gh gi@@ gh , t@@ enger ga cii . ​ —⁠ 1 Samuel 25 :⁠ 37 . Ken inyom i 19@@ 5@@ 2 la , ve tôô me@@ m@@ yol sha u za sôron mbamaren vev ken tar u Amerika . Mbakristu mbagenev na iwasen sha u zan hen ajiir shon za maan A@@ you a Tartor gbilin . M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki , u lu tor u S@@ al@@ em shi lu “ zege@@ pristi u Aôndo U@@ hemban@@ sha ” la , ver Aberaham doo doo shi wuese Aôndo er a wase Aberaham u hemban mbaihyomov nav ityav yô . Nahan kpa , Bibilo seer pasen se kwagh u Tor As@@ aria u i yilan un kpaa ér , Tor U@@ shia la ijiir igen . Ma u nd@@ ôh@@ ôr , gayô , ma u tse@@ e ! . . . I@@ mba kwagh la ia tese aluer se mba ‘ vough man jimin , sé kera yina sha kwagh môm môm ga yô . ’ Paulu kaa ér : ‘ Akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen man sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun , man bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii una kura asema a en . ’ ( F@@ il . Mic@@ ha@@ el , wan wam u lu anyom any@@ iin la , yange a undu ikyav nav mbi ini@@ umb@@ ev hen inya ken iyou s@@ ar@@ em s@@ ar@@ em . U ve ken tiônnongo yô , Yehova tese u Mkaanem nam . A pase u a tu@@ h@@ wa sha ikyev i mciem ma kwagh u mba@@ im@@ ev man atesen a aiegh a kwaghaôndo , a tese u u̱ eren kwagh er Kristu nahan . Gadia mtim man i@@ pi@@ la mb@@ am sha ishi ; n@@ um@@ su@@ wen ngu , man ah@@ endan gema mough . ” — Habak@@ u 1 : 2 , 3 . Ka nahan ve Mbakristu man Mbayuda kua Mbam@@ usu@@ lu@@ mi cii ve ne un icivir ye ! U dondo ikyav i ishimataver i Yesu la nena ? Paulu pase wener un man Mbakristu mba i shigh ve mkurem a na imôngo la v@@ é “ mba mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Kristu za iyol er ka Aôndo A lu ôron kwagh a ven ken a vese ” nahan . 17 , 18 . ( a ) Paulu yange nengen mba ken tiônnongo nena ? Ka vangertiôr u nyi se fatyô u lun a mi ? Ka i doo se u vihin ior asema ker ga . Nahan kpa , aluer nan er kwagh u ior a kera na nan jighjigh ga yô , alaghga ica ia kera gba ga je tsô orgen nana kar a tema sha ian i nan la . U@@ C@@ Ô@@ Ô@@ C@@ I mba Mbakristu mba aiegh mba a mbahemenev mba ve lu uumace yô , er po@@ op@@ u u ken gar u Roma la man ub@@ ish@@ ô@@ p mba ve hemen u@@ c@@ ôô@@ ci mba ken ityar i i lu vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la nahan , kua mbahemenev mba u@@ kwaghaôndo mbagenev . U nan ior akaa a kuren u@@ gb@@ ayol vev la ngu a wase ve sha an@@ shighe kpuaa tsô . AN@@ YO@@ M : 31 Shi kwagh ugen yô , er Yehova a hembe agee sha won cii nahan kpa , eren ifer ga . Aluer se soo u lun ken “ mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la ” yô , ka nyi i gbe u se za hemen u eren ny@@ ian@@ a ? ( Yohane 6 : 44 ; Aerenakaa 4 : 13 ) Z@@ ak@@ era wase har ka sha Yehova , un u a ur@@ ugh mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi a ve a ve ken mimi la . ( Aerenakaa 7 : 5@@ 8 ; 8 : 1 , 3 ; 1 Timoteu 1 : 13 ) Lu zan hemen u “ tan k@@ ume sha mbahenen mba Ter man shi u wu@@ an ve kpaa . ” A@@ Ô@@ N@@ D@@ O u tsôron la yange gba mbatyomov man uumace cii ér ve ember uma shi i saan ve iyol , er un nahan . K@@ wa gen la tser lu gb@@ eren icam kaan ér ‘ P@@ u@@ lu@@ gh a P@@ u@@ lu@@ gh Y@@ e@@ men sha U@@ wo Wou Er An@@ ny@@ on Yô , ’ kpa sha ape nengen la yô , de lu ze@@ ge any@@ am@@ ag@@ ur@@ u@@ g@@ u u i yilan ér gi@@ g@@ an@@ to@@ sa@@ ur@@ us la lu karen ye , ka inyam i yange i lu cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mase van je la , gba iky@@ ôr ish@@ ar d@@ ye ” ! Sha nahan yô , doo u noov vea hide vea gbidye kwar sha kwagh u mhii u iv@@ es@@ egh . Sha nahan yô , mba u@@ men atam sha ishimawan . ( 1 Pet . 3 : 15 ) Lu@@ un er anmgbian u se ter kwagh na sha heen ne yange una de ér ishim@@ avi@@ h@@ in kua iliam i dang i or@@ ya la i na un ishim@@ avi@@ h@@ in yô , ishima ma i gba or@@ ya la sh@@ imi er i gba un nahan la ga ; alaghga je yô , ma i hemba vihin un cii . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron U@@ washika mba Yohane man u Yuda As@@ av - as@@ av A kaa wener “ ape suur ityough ” kpa ban un . Yesu yange yila mbahenen nav ér ak@@ ar a na . ( Yohane 17 : 3 ) I@@ e@@ ev mbi kwaghaôndo mbi mbi nengen ga , mbi fe kwagh ga , shin mbi lamen kpaa ga la mb@@ ia wase or sha u nana fa Aôndo shi nana civir un sha gbenda u a lumun la ga . Lu u vea er shiada sha ci u Yehova u a lu Tor u He@@ mban sha W@@ on Cii la sha ishimataver . Nenge i doo u se palegh u kenger a@@ gbil@@ in@@ akaa sha er se tôô imba u iky@@ a la ken ishima ga sha wono ! ( Pasalmi 26 : 12 ) Sha mimi yô , mbamkombo mba atôônanongo a nyer la ka vegher u mcivir wase , nahan gba u se tese icivir sha ve shi se ver ishima sha akaa a i ôron ker la kpaa . As@@ ami kaa ér : “ Yange m nenge mer K@@ at@@ sur@@ o haa iyol inya a wan wase u kwase la ngee gande , un di gema lu nengen ér mo ka m tsaha wan wase u kwase la i ngee yum . ” Mba@@ fil@@ iti maa mough a ikp@@ ela i ak@@ um@@ au@@ t@@ ya sha u vea va ta num sha Iserael yô . Ior kpishi gema aeren a ve sha er vea er ishima i Aôndo yô . M karen iyol sha an@@ umbe ne kpoghuloo , nahan m tôô iy@@ ongo i ta@@ e k@@ won do ac@@ in imôngo ken kpen@@ tar u Par@@ ana la . M@@ ag@@ az@@ in u T@@ ime , u J@@ an@@ awar@@ i 24 , 200@@ 5 la kaa ér : “ I@@ makeranta i vesen kpishi ngi eren kwagh er í fa ape tar u ver ishigh ga nahan . Se ya ikyar a Yehova shi se mba zough a iwasen hen mzough u anmgbianev u a lu sha tar cii la . Alaghga a kpiligh mbagen iyol sha kwagh u avur agen a a tese inja er Yesu venda Bibilo i henen la . U ôron kwagh g@@ es@@ egh@@ ee sha m@@ ke@@ he@@ m ma wan@@ ye@@ kwase nan ke@@ he la una fatyô u n@@ á@@ n nan u̱ han@@ gen kwaghyan sha u nôngon ér nan@@ á p@@ ande m@@ ke@@ he@@ m . A shi nan kpa , kwaghhenen ne wase u u seer ng@@ un a iwuese sha takerada u Bibilo u Aôndo a ne i nger ne . Yange ci@@ er kwase wam iyol kpishi sha zege@@ tom u i nam la , kua ijende i se lu zenden la . Er sôô kwase la ke ’ ishima er ng@@ ura a vende un yum yô , maa a wa Yosev kwagh iyol ér a soo u kighir un yaven a na . Ve su@@ gh@@ um kundu kundu shi ve nam icivir kpishi . Kanyi yange i na Mose ishimataver u tilen sha ishigh ki F@@ ar@@ a@@ o ? “ Me tese m@@ hembe Wam man m@@ tsegh Wam , Me pase iyol Y@@ am ken igbar sha ashe a akuraior kpishi ; nahan man vea fa er Mo M lu TER ye . ” Shighe kar yô , ortamen u sôron atôônanongo va pine un ér , “ G@@ ary , er nan u hingir pania u ke@@ ke ga ? ” PE@@ T@@ ER@@ U ER T@@ O@@ M A “ U@@ I@@ SH@@ IN@@ D@@ AN MB@@ A T@@ AR@@ T@@ OR ” 9 - 11 ) Mbakristu mba palegh ityakerada i mba vendan mimi kua ajiir a sha tele@@ v@@ ishen a ve pasen il@@ yo@@ ho ve la kua ajiir a sha In@@ tan@@ et a á lu a atesen a ve la . — 7 / 15 , peeji 15 - 16 . Kpa kanyi yange ve eren@@ e ? Kwagh ne tese ér anmgbianev mba Kristu mbagenev mba i shigh ve mkurem mbara vea lu uma shin tar zan zan shighe u zege@@ can u i tsen@@ ge@@ ôron la una hii . Aluer se mba cian Yehova ga yô , se fatyô u zuan a kwaghfan ga , gadia ka un a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa cii ye shi ka un a lu Or@@ ngeren Ruamabera kpaa ye . W@@ ase mbayev ou ve kôr ijende vea Mbakristu mbagenev mba inja ve i doo yô , agumaior man mba@@ beenyol cii . 1 : 5 ) P@@ ine iyol you wer , ‘ M wa ishima mer me hen nyi hen shighe u m tem u henen Bibilo nee ? ’ J@@ er@@ ome yange hide ôr er mhen na ne a lu shami ga yô , kpa ior mba a mhen ne ken asema a ve her , shi mbahemenev mba kwaghaôndo u F@@ ada kpa mba yaren tom a mi her dông . Akaa a ken jijingi man kwagh u Tartor hemba gban we man ikyar u i ken ivese ishima kpa ? Mba henen kwagh la inja er ka i hen kwagh ken k@@ l@@ ase nahan ga ; ka kwaghhenen u i henen ishigh a shigh u i goo@@ m a mi sha u a̱ gba sha mlu wou vough kua mkav wou man m@@ fe@@ takerada wou kpaa yô . ( Gen . 3 : 15 ) Mose di yange “ ver ashe sha injar , ” shi tese jighjigh u nan shi Yehova za hemen u doon un ishima . ( Pasalmi 12 : 6 ; Anzaakaa 30 : 5 , 6 ) Yange i kaa a or@@ im@@ ande Na@@ a@@ man ér a̱ ôô iyol shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an kwa ta@@ ankar@@ uhar , ee yô , maa im@@ ande na la bee un iyol jimin cii . — 2 Utor 5 : 10 , 14 . Ka nyi yange man i na Bar@@ u@@ ki m@@ saan@@ yol@@ o ? Ka u keren akaa a vesen shinii , ka u eren Aôndo tom sha mimi , nahan waren mtim u Y@@ erusal@@ e@@ me ? — Y@@ ak . 5 : 6 - 9 ) Nenge ase igbenda iti@@ ar i se fatyô u eren kwagh ne yô . Shighe kar yô , se yem ken ru@@ um@@ you u i tar se iky@@ agh ker shin Betel la . Nenge kwagh@@ kper@@ an u sha peeji 12 - 13 la . 2 : 6 — Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba “ sha ajiir a Sha , ” shin er ve lu shin tar nahan nena ? Kape kwagh u Mbashiada mba Yehova kpa a lu vough je la . U wasen mba ve v@@ ôr la ngu a va a averen hen vese cii . Kpa saa a de u asorabo a ou sha ci u nagh ku Kristu kura ve , u zua a averen ne ye . Gbenda môm yô , ka u van@@ den keren perapera u Aôndo , sha u dondon akaawan a Aôndo a we sha kwagh u iny@@ ar la nahan eren kwagh u vough . ( Anzaakaa 5 : 3 , 4 ) Ken tar u aeren a wang a saa ishe ne , ú ver ishima sha aeren a ou a wang shi ú kura a nena ? Er@@ doo Ngu a Inja Nan J@@ e ? N@@ om na kaa nahan ér , “ hanma or ken gar wase cii yange nan lan gbashima u G@@ wen lu a mi sha i@@ vange@@ l i pasen la ga . ( 1 Pet . 2 : 17 ) Er nan u dondo mbamhen mba i dugh a mi shin heen ne shighe u ú lu eren M@@ civir hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la , sha er tsombor wou ua seer fan kwagh u nongo u Yehova shi ua seer lun a iwuese sha u ga ? Nahan u wa ikyo sha ic@@ in@@ tan la ga he ? ‘ Gadia doo m - iv u Aôndo cii u teman ken a Na je . Er A va a bem sha awambe a sha kon u m@@ tsaha Na la yô , lu sha a Na je man Aôndo h@@ ime akaa cii a iyol Na ye . ’ — Mbakolose 1 : 19 , 20 . Aluer u kegh iyol u ungwan hanma kwagh u mbayev ou ve soo u ôron we cii yô , alaghga tsô vea ôr u hanma kwagh u a lu ve ken ishima cii , shi vea lumun gb@@ end@@ atesen wou kpaa . Ikyav i tesen yô , ka u Mbakristu vea palegh ak@@ ombo man idya man awambe . Ka m@@ vese u nyi i gbe u Mbakristu cii vea nôngo vea nyôr sha mini ? 30 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Yesu Hen u U@@ ng@@ wan Kwagh Ka itinekwagh i se lu timen sha mi ke ’ kwagh@@ ngeren u a dondo ne je la . I@@ an i U Lu a M@@ i I Eren Tom Vea Yehova la I Gba U Kwagh ! M@@ yom : M vande ng@@ un a or@@ hemen u hemen na u hembe doon cii yô . I@@ ng@@ y@@ egh y@@ ase@@ gh ki seer a seer , kpa ka u mô wase môm nana ya g@@ wa sha kwagh ne ga . Hen ase sha kwagh ugen u alaghga una fatyô u zan hemen ken nongo u Kristu yô . Yange m nenge mer m kuma u nan kwaghôron la ga , nahan ka va kom u me na un yô , i m@@ us@@ an mo i yem a mo hen tiônnongo ugen , maa m sh@@ ir ishima fo@@ o . Nahan je kpa , ve zua a mk@@ om ga , shi saan ve iyol kpaa ga . * Kwagh ne tese ér T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la mb@@ ua due ken angahar a iy@@ ôô la . Shighe u se lu wan ago@@ yol a duen kwaghpasen yô , se fatyô u lun a ieren i Paulu la nena ? • Ka sha igbenda i nyi nahan Pasalmi u sha 4 la una wase se se hemba suur sha Yehova ci@@ ilii ? Kpa , fese nahan ishima hii u vihin ior mbagen ker zum u ve ungwa ér mbam@@ zough mba ngohol u@@ iyua mba i fe ve wuee mba yan inyaregh yô . Er se fe ser gba u se wasen ayol a ase yô , se mba ti@@ mb@@ ir u wasen anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mbananjighjigh la ga . ( Pasalmi 26 : 9 , 10 ) Yange Davidi soo ér i ma@@ gh un imôngo a mba@@ asorabo mba ve lu a ibo sha inja i dang shin ve iv a inyaregh ki y@@ amen ish@@ ô ken ave po@@ o la ga . Mba ve ngohol loho u dedoo u mbahenen mba Yesu lu pasen la doo ve ishima kpen kpen ! 4 , 5 . ( a ) Ka “ i@@ wua ” i nyi Yesu a ter ken Mateu 5 : 23 , 24 ? Hen ase sha kwagh ne : Alaghga anmgbian nana na se iwasen shighe u ai@@ ky@@ ôr a er se yô , nahan a doo se kpishi . 11 : 25 , 26 . Ka hanma or cii nan ne jighjigh nahan ga . Alaghga ort@@ wer shin or@@ wasen mbat@@ wer@@ ev tom vande ôron we imba kwagh ne cii ve mase eren we t@@ wer u gba u á er ú la ye . Hen fa er Mbakristu vea fatyô u tesen nyian ér ‘ Yehova fa ve ’ shi ve “ pav a ifer ” yô . 3 : 19 ) Nahan kpa , aluer se mba timen sha akaaôron a Bibilo sha ci u Yehova doo se ishima shi mimi doo se ishima yô , se seer fan Mkaanem ma Aôndo , nahan jighjigh wase u nan kpa una seer taver . ​ —⁠ K@@ ol . U fa kwagh ne nahan ka u ken ishima nena ? Man u nenge ian i u lu a mi i civir Yehova , Aôndo u mimi tswen la nena ? Saan se iyol u fan e̱r ishim@@ avi@@ h@@ in i Yehova ngise vihi a mbacivir un mba i shigh ve mkurem — v@@ é na ian í yem a ve ken iky@@ ang@@ enev mbi ken jijingi ken inyom i 19@@ 18 la — i̱ bee kera nahan . • mba wan se mba@@ aie iyol Sha A@@ yange Ne Kpa Ior Mb@@ á C@@ i@@ vi@@ r Aôndo ken M@@ zough ( Mat . 13 : 18 , 19 ) Er or@@ sule ka nan er tom a ikyav mbi t@@ omov kposo kposo sha u ts@@ ôgh@@ ol inya , k@@ ahan i , shi l@@ ôôn iv@@ or nahan , kape ken anyom a karen ne la kpa , Tor wase a er vough je la . Apostoli Paulu kaa wener “ zum u i yila [ Aberaham ] yô , ” a ven@@ gese imo i Aôndo man “ a due kpa a fa ape a lu zan je ga . ” ( I@@ c@@ am 8 : ​ 8 - 10 ) Kape nomso man kasev mba ve civir Aôndo la kpa ka ve kegh zan zan ve va tese or u vese la dooshima tseegh je la . Kpa ú ngu wer yange lu a lu a ishima i eren kwagh sha inja ga ze ! Sat@@ i karen môm yô , mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev kpa na akaaôron a pasen jighjigh u nan ve . Lu “ Icighan Jijingi mgbegha ” u@@ profeti man mb@@ ang@@ eren Bibilo ye , sha ci u Aôndo yange lamen a ve shi mgbegh@@ an ve shi kôôm ve sha tahav mbu t@@ omov nav . A@@ A@@ H@@ E ka kwagh u i t@@ eren sha abaver hanma shighe yô . ( Aerenakaa 3 : 21 ; Mbaefese 1 : 10 ) U lun uma gbem sha won ke ’ mlu u paradi@@ so la ka awashima u Aôndo yange hii wan sha ci u orumace je la . Shi Yehova na se kwaghyan u ken jijingi kpaa mgbegh@@ aa . Kpa kwagh ugen gema ngu , u a lu mimi yô : Aluer or kighir iyol i nan ér nana zung@@ we ga yô , nan ngu bu@@ lan iyol i nan . ( Ôr 2 Samuel 15 : 23 - 25 . ) Hii shighe u m er batisema la je , m tagher a akaa kpishi a mea ker iyol tsaha ga ma m er i@@ pi@@ la yô . ( Ekesodu 16 : 14 , 15 , 23 , 26 , 33 ; 26 : 34 ; Mbaheberu 9 : 3 , 4 ) Ma or môm kpa yange i na nan ian i yan man@@ a u yange i ko@@ so la ga . Er se lu mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo nahan , hanma wase nan kange ishima ér nana er tom u pasen loho u dedoo la sha agee a nan cii kpa ? — 1 Kor . Or u se tese ikyav sha a nan tseer tseer ser yange nan lumun ér jijingi u Aôndo a mgbegha nan u eren un tom yô , ka Yesu Kristu . Yange i num kuren ave kpu@@ lu kpu@@ lu . “ Ior cii m hingir ve hanma kwagh cii , sha u a lu nan nan kpaa , me yima mbagenev yô . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 9 : 22 . MB@@ A eren iniongo i been M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi la ken atô u hanma iwer at@@ ar@@ atar , man hanma kwa yô ka i lôh@@ ô tsombor u Betel u ken Amerika cii . A shi nan kpa ruamabera ne lu kô@@ pi u hiihii u i nger un i bee anyom kar kuma er 8@@ 00 nahan la ! Se fatyô u tsuan ser se soo Yehova , Aôndo u mimi la , shi se civir un er H@@ es@@ e@@ k@@ ia nahan . 10 : 13 ) I@@ can i môm i ve tagher a mi yô , ka i tôv ve a ican kpoghuloo sha ci u ve taver ishima u civir Aôndo sha mimi yum . Alaghga vea hen er inyaregh ka ki na i hemba kpen or iyol shi nan ember uma kpaa , nahan vea hen ér ki hemba gban kwagh . Se vande timen sha il@@ yo@@ ho i Yesu yange tindi hen mbatyomov shin mbakur@@ an mba ken tiônnongo u E@@ fese man S@@ em@@ ur@@ na man Per@@ e@@ g@@ am@@ u la . Aluer Yehova doo se ishima yô , kwagh la una mgbegha se u kaven Yesu , dondon un ijime sha hanma gbenda cii . Aluer ka u se nyôr iyol ken i@@ ember@@ yolough man kwagh la una na se kende akaa a injaa , er kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke man mcivir u hen tsombor , shin se de u zan mbamkombo mba Mbakristu shin pasen loho u dedoo u Tartor yô , doo u se vihi shighe sha imba i@@ ember@@ yolough la ga . 34 : 15 ) Ka se nôngo sha afatyô wase cii ser se dondo Yehova sha u kenger sha anmgbianev asev shi keghen ato a ve , inja na yô , ka se na ishima yase cii sha kwagh u ve lu ôron se la , hemban je yô , mba ve ve hen a@@ vese ér se wase ve yô . F@@ a wer alaghga or u nan pav ivaa la nana soo u lamen sha akaa a a ne ve nan hingir u va p@@ aven ivaa la vighe vighe ga . Bo@@ a@@ shi yange tese wang ér un ngu a mlu u ken jijingi shi un ngu or u veren ato a Yehova sha akaaôron a na man aeren a na a sha dooshima la kpaa . Yehova una sôr akaa , una kohol akaa a sha man a shin tar cii aa lu ken mzough Heela tseegh ga , una fatyô u been a ican i ku u ve a mi la kpaa . Mar@@ c@@ us : Aluer mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba yan dyako u tar yô , kwagh la tese ér ior vea lu uma shin tar ga he ? Se er nen tom u pasen kwagh kpoghuloo ken l@@ ah@@ adi shon . Se mba a ish@@ u@@ ghun kpishi sha ityom i amba a iniongo ne i eren la . Kwagh u m hen ne kô@@ rom ken ishima kpishi . Mbakristu mba ken E@@ fese mba sha derianyom u hiihii la yange ve na Aôndo icivir nena ? Alaghga u pine wer , ‘ Er nan ve Aôndo ngu a na ian ér kwagh a er nahana ? ’ Ka mbadondon mba Kristu kpuaa tseegh ve lu a ishimaverenkeghen ne ye , er mbaapostoli mba jighjigh mbara nahan . ( Luka 12 : 32 ; 22 : 19 , 20 ; Mpa . Shin er se yen nahan cii kpa , se fatyô u zuan a msaanyol . ( Yes . 48 : ​ 17 , 18 ; Mat . Sha ashighe ang@@ an nahan , doo u se dondo kwagh u Yesu a we se ér se eren msen la — se fatyô u ts@@ eng@@ an eren msen sha akaa ne kua shighe u se tagher a am@@ een shon kpôô kpôô la kpaa . I tesen un dooshima shi i waan un ikyo hanma shighe . * M@@ lu u t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el man tempel u Mbaiserael civir Aôndo ker la tese akaa a Mesiya u una va ken hemen la una er yô , hii sha nagh ku una na zum u una kpe la zan zan kure sha m@@ yem na u una k@@ ôndo a yem sha la . — Nenge ngeren u a lu sha peeji 7 la . Yange ve ya dyako i isholibo man ku@@ u ? Kape se kpa shighe u se lu nôngon ser se wase or u nan v@@ ôr ken jijingi yô , gbenda u se lu yaren tom a mi u wasen nan la u tese ér se mba eren kwagh ne sha ishima i môm man sha inja kpaa je la . ( Yohane 6 : 44 ) Er Yehova a ur@@ ugh se ér se̱ dondo Yesu di tsô yô , A soo ér se̱ war kpee . 13 , 14 . ( a ) Er nan ve i lu kwaghbo kpishi u Mbakristu soon akaa a tar@@ egh@@ a ? Er nan ve uumace vea fatyô u nengen a ‘ iengem i icivir i Yehova man u@@ lum na ’ la sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô ga ? Kpa Yehova gema kighir B@@ ala@@ am ver ve doo doo . “ Ka mea ôr ityakerada i kwaghaôndo u H@@ in@@ d@@ u u m lu ker la je kpa , m kav ga . Nahan mba s@@ angen ior nyian nena ? Ú wuese anmgbianev mba kasev mba ve ongo tindi u Aôndo sha mimi mba ve lu a er noov ga la kpa ? Kwagh la a̱ de hingir iky@@ e yase ga , sha ci u ig@@ y@@ um@@ ior man u@@ tse@@ mbaiorov cii ka ve zua a mtsera kpishi sha u zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe la . A@@ tindi a Ter Yesu Kristu man ikyav i yange ver la tsaase imoshima ve . Lu u a er nyi sha ci u mba ve lu ken ikyuryan i he laa ? Lu@@ un er mbau@@ tahav mba Mb@@ an@@ az@@ i yange vea k@@ erem sha kwa har u̱ pasen kwagh u Tartor u Aôndo yô , ma ve ts@@ aham tsung , kwagh u b@@ un@@ den ma lu ga . Nahan kpa , de se nenge sha a@@ vegher atar a non@@ go@@ ior u Yehova u ze hemen yô : ( 1 ) ve zua a iwanger i ken jijingi i vesen kure kure , ( 2 ) ve hemba fan tom u eren man u samber a ú wuee , kua ( 3 ) m@@ gem u sha shighe vough u ken hemen ú nongo ne . ( Y@@ ak . 1 : 22 ) Sha nahan yô , de se time nen sha akav a ken Bibilo kua atindiakaa agen a aa wase se se za hemen u ‘ keren fan kwagh u a doo Ter ishima yô . ’ — Ef . Ka una mough u zan mkombo yô , a yemen sha kpe - gbenda , a ôron ajiir a um@@ ato ve til ve tee ior la sha er una za fa ape k@@ ahan yemen hen Iyou i Tartor yô . 42 : 1 - 6 . Or@@ kuran u hiden a iyol ijime ngu a umbur wener kwagh u un lu eren la gba u a lu “ tom u dedoo , ” a lu ian tom i vesen i van a icivir sha iyol i nan ga . Yange ityough k@@ ig@@ enegh ki ke ’ takerada la p@@ ande time sha mpase u sha mnenge u Ese@@ kiel u sha kwagh u tempel la . Habak@@ u 2 : 14 na mlumun ér : “ Tar ua mgb@@ ough a mfe u iengem i TER , er mngerem ma ngee ma ci@@ r zege@@ mnger nahan . ” Er loho wase u hembe doon nahan cii kpa , ior kpishi lumun u ga . 20 , 21 — Se ‘ lu ken dooshima u Aôndo ’ nena ? 5 : 3 ) Shi ngu wasen se u kera lun a ibo sha awambe a ior ga . ▪ Shighe u wan wou u nomso lu iyev la , gb@@ ih@@ in we ga cii . K@@ ar@@ l ken inyom i 19@@ 43 la vea T . Nahan kpa , profeti M@@ ik@@ aia yange nenge a ort@@ yom lu lamen a Yehova jighilii ken mpase u sha mnenge . Sha mimi yô , kwagh u yange tile tseegh tseegh ken tar la cii yô lu tempel u ta@@ ven sha gen@@ g u yange i maa i gber angahar a un@@ den sha mi sha u za civir N@@ an@@ na , aôndo u u@@ wer@@ egh la . W@@ ea soo u seer zuan a iwanger yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? u i tese foto u ú heen ne , sha peeji 23 - 25 man peeji 19@@ 7 - 20@@ 1 . “ I@@ t@@ yom i [ Aôndo ] hung@@ u@@ l ” Mbaiserael mba i due a ve ken Igipiti mbara , “ ve kera kegh awashima Na la ga . ” ( Ps . A@@ kav nga kpishi a tesen ér Yehova yange er tom a tahav nav mbu gban akaa la sha inja sha inja . Yange kaa a ortamen ne ér , kwase la eren kwagh a na kundu kundu ga shi nzughul a na kpaa . 3 ‘ Kwagh@@ yan Wam yô , Ka U Me Er Ishima i Aôndo ’ 14 Akaa a V@@ an a M@@ saanyol Hen T@@ so@@ mbor — Na Ishima sha I@@ vaa You • Ken akav a tesen a ken Ruamabera a nomso man kasev mba ve we ishima a us@@ aa kposo kposo ken iyol la , ka han@@ mô jim i̱ hembe maan we iyol@@ o , man ka sha ci u nyi ? 11 : 1 ) Dooshima hemba jighjigh u nan man ishimaverenkeghen sha ci u un yô been mayange ga . Se tôô ser Kwa@@ se@@ shiada ugen u i yer un ér Mic@@ hel@@ le yô , va hen ya u or@@ wan@@ ndor a na , u i yer un ér S@@ op@@ hi@@ a yô . Kape mo kpa mimi ne a doom ishima laa ? Nahan cii kpa , se mba a ityôkyaa i eren te@@ gh@@ elee . Kwagh ugen yô , doo u se ver ishima zu@@ lee sha akaaôron a profeti a Aôndo a a lu ken Bibilo la . Tom u mo man G@@ er@@ r@@ i se eren ne lu tom u taver , kpa se lu eren u saan saan . Takerada u i yer ér M@@ ish@@ n@@ ah , u yange i nger u ken derianyom u sha utar sha u pasen atindi a Mbayuda wa ngise ngise la kaa ér yange i waan ats@@ am a iwuese ne hen iniongo i P@@ ase@@ ka man u@@ iniongo mbagenev mba utar mba Mbayuda eren ken inyom yô . Ka ior mba tar u nengen ér ka mba@@ fankwagh la cii ve lu mba@@ fankwagh mimi sha ishigh ki Aôndo ga . Af@@ ishi a ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or nger ér : “ Mbashiada mba do@@ on@@ shima mban mba hemen mbagenev sha u za pasen kwagh sha ajiir a ic@@ aa shi mba timin atôônanongo a he shi mba maan mlu u ken jijingi u anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba sha ajiir a ve lu eren tom her la kpaa . ” 2 : 3 ) A timin bo tar ne kera cii yô , “ mbap@@ er@@ apera vea tema sha tar . . . . Sha gbaa ne yô , u̱ gban uwer ga la ka u zan hemen , man ka kwagh u i gbe u se cii se er je la . — Pasalmi 9@@ 7 : 11 ; 119 : 10@@ 5 . Shighe ne lu shighe u vea lu ‘ ny@@ uman ayol a ve ’ ga , sha ci u vea er nahan yô , vea ‘ m@@ en@@ a ayol a ve . ’ — G@@ al . 16 , 17 . ( a ) Aluer sea er isholibo i vesen yô , a gba u se er nyi ? Er ma eren a mbahenen nav nahan yô , gema wuese ve a wuese shi taver ve a taver ishima kpaa . 24 : 14 ; 28 : ​ 19 , 20 ) Ma kwagh ngu u a lu yangen we u eren kwagh ne yôô ? Zum u Yehova wa or tindi ne kpa yer un kwagh môm ga , a kaa a na ér : “ Hanma kon u ken sule ne , gbaa yan u tsô , kpa kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la , de ye u ga , gadia iyange i ú ya u la , ú kpe je . ” ( Luka 8 : 1 ) Yesu iyol kaa ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” N@@ ana yer isholibo la sha ci u nan ngu cian ér a ngohol ityom i nan lu a mi ken tiônnongo la , shin nana na mba hen tsombor u nan kua azende a nan vea va ah@@ enge shinii ? Kwagh ne nam msaanyol kpishi . ” Aluer se lumun u wasen mbagenev yô , mkaanem ma i er ken Anzaakaa 11 : 25 la ma a kure sha vese . Yehova shi na mbamaren kua noov cii tahav , man gba u ve̱ yar tom a tahav mb@@ un sha u wasen shi y@@ esen shi wan ior ikyo kpaa . ( Luka 6 : 46 ) Kwagh ne tese ér Yesu soo ér mba ve lumun ér un ngu Ter ve cii , ve eren akaa a ve t@@ ende zwa u eren la , er Paulu eren nahan . A kaa ér : “ A@@ ts@@ ôngo nga a ijô , iny@@ on i sha kpaa ngi a a@@ ya ; kpa Wan u or yô , ngu ape suur ityough ga . ” ( Or@@ pa . 3 : 4 ; 7 : 2 - 4 ) Sha kpôô yô , er se tse ku ga yô , gba u se “ nôngo ” kwagh kpoghuloo ve se zua a myom ye . ( Ôr Yosua 5 : 13 - 15 . ) Aluer se ungwa icin i Aôndo a te se ér se due ken kwaghaôndo u aiegh kera shi se ‘ de b@@ enden kwagh u hông@@ or@@ ough ave ga ’ la yô , u@@ kwagh@@ hi@@ r vea tsu@@ me a vese ga . — 2 Kor . Kwagh u vesen u nan we ishima u eren yô , ka u kôôm iyôngo i nan , yemen a i hen ijiir i “ to@@ ho u doo her ” yô . ( Ese@@ k . Aluer se soo u fan ser i@@ ember@@ yolough i se tsough la i doo shin i doo ga yô , gba u se pine ser : ‘ Ka nyi i lu ken i@@ ember@@ yolough laa ? 3 : 20 ) Mimi je , shighe u Aôndo pase kwagh u una er ken atô u anyom 1@@ 20 la , akaa agen kpa lu her , aa gba u a er yô . 17 : 25 - 27 ) Kpa lu inyaregh ki zuan a mi lu Davidi kwagh u vesen ga . 24 : 3 ) Nahan Aôndo tsegha ve , shin pav ve ver kposo , ve lu ior nav . ER I H@@ I@@ I V@@ E I T@@ A@@ V@@ ER MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V U N@@ AN J@@ I@@ G@@ H@@ J@@ I@@ G@@ H A KW@@ AG@@ H N@@ E YÔ : Ior kpishi mba ve ne Aôndo jighjigh yô ka ve nenge ér a gba ica a ve . Alaghga akaa a nan iyol@@ kpen shin angev gayô akaa agen yange na yô , ve kera lu a ishimat@@ seen ga nahan ve v@@ ôr ken jijingi . N@@ om na lu a ian i fan kwagh sha mi . SH@@ A mimi yô , shin tar ú u@@ a@@ ah@@ e ve eren hanma iyange ne nahan , u fan ér kera shi ica ga tsô ityav man ifer man ij@@ en kua mk@@ ighir kpaa vea kar kera er Bibilo i ôr nahan la , ka kwagh u nan ishim@@ as@@ ur@@ un kpishi . A lu nan kwaghôron u a har sha Bibilo ne tar sha won cii , ken ityar i hemban 2@@ 30 . Hegen Mbashiada mba Yehova sha tar cii , vea fatyô u kôron ish@@ ô i ate@@ jir ne yange na ve la ken u@@ we pasen mbagenev ér tindi lumun a mcivir ve . Yehova yange tsua Mose ér a lu or@@ hemen Mbaiserael ; sha nahan yô , Yehova na un tahav kpishi . ○ U@@ profeti mba uhar mba alaghga yange ve ver Yo@@ shia ikyav i dedoo la lu ana man ana , man u hen wer doo u se kôr ijende a amba a ior la sha ci u nyi ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 25 ] Kwagh ne una bende a vese man aeren a ase nena ? M@@ O@@ S@@ E yange lu anyom 40 shighe u yevese F@@ ar@@ a@@ o , undu tar u Igipiti za lu ken tar u M@@ i@@ di@@ an la . Nahan , m za c@@ ôô@@ ci ne iwer imôngo , shin er kunya kô@@ rom a iyol yam nahan kpaa . ( Ef . 6 : ​ 5 - 8 ) Shi ka sea eren tom kpoghuloo yô , se va Ter wase u sha la a iwuese . Tar u Roma tôv mbahenen mba Yesu a ican sha er vea nôngo vea sar Kwagh u Kristu u mimi la kera yô . Er i mar se ken isholibo yô , se mba henen kwagh u mbagenev sha gbenda u doon ga , shi se mba lamen a ve sha inja kpaa ga . 34 : 7 ) Maa ônov mba Yakob mbagenev mbara za ta num sha gar u She@@ k@@ em , shi ya ish@@ ar sha gar la shi kôr kasev man mbayev cii yem a mi uiky@@ angen . T@@ ime ase sha kwagh u Y@@ eho@@ y@@ ada , or u beenyol u shi lu P@@ risti u T@@ amen la tsô ú nenge er un kpa mkaanem man yange ma kure vough sha kwagh na yô . Nahan kpa a nenge ér ka un kwagh u cuku u yan ican ne sha er una za hemen u lun vea tsombor na imôngo ken akaa cii , er Yehova a soo ér mbamaren ve eren la . R@@ a@@ ú@@ l yaren tom a an@@ takerada u Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations la sha u pasen ior mba lamen zwa Ar@@ m@@ en@@ ia man zwa Ch@@ ina man zwa Buter man zwa Jam@@ an@@ i man zwa H@@ indi man zwa Kor@@ ea man zwa Per@@ sia man zwa Rus@@ sia kua zwa Z@@ ap@@ o@@ te@@ c . R@@ yan kaa ér : “ Yange m ôr hanma kwagh u i nger ken ityakerada yase sha kwagh u ishimaverenkeghen i i k@@ ur sha mi ga yô . ” Ashighe agen or ka nan na se iwasen sha an@@ kwagh u kiriki kpaa . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , m va de u nengen a Mbashiada , sha ci u tsombor wam kaa a ve ér ve de kera ve hen ya wase ga . P@@ ip@@ a@@ abaver i í yer ér The New Y@@ or@@ k T@@ im@@ es la i̱ na ib@@ aver ér ior mban na jighjigh ér Mbayuda man Mbam@@ usu@@ lu@@ mi man mbagenev kpaa “ alaghga mba sha ian i nyôron tartor u sha la [ di vough e̱r Mbakristu kpa ve lu a í nahan . ] ” “ Zege@@ ikpelaior ” i i̱ ver ato sha kwagh u jijingi a lu ôron la kpaa , vea ember uma ken paradi@@ so shin tar h@@ en@@ pe vea ma “ if@@ i u mngerem ma um@@ am ” shi a bee ve angev sha “ ika i kon ” i i lu her la kpaa . — Mpase 7 : 9 ; 22 : 1 , 2 ; Luka 23 : 43 . Han@@ mô wase nan tagher a mbamzeyol mba i gbe u nana wa ishima a ve keng yô . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve se fe ser Yesu ngu a vese nyian , shi una va lu a vese ken hem@@ ene ? ( 1 Yoh . 4 : 8 ) Bibilo yase i henen la wase se u fan or u nan ne ve akaa a vihin ne kpishi a lu eren shin tar yô . Ashighe agen yô , hanma wase ka nan gba lun a mnenge u nan sha gbenda u nan hen ér se sôr mzeyol u a lu inya la tsô . Ken ngeren u karen la , se pase ser ken anyom a a sember karen ne , wanakiriki u jighjigh la hemba veren ishima u pasen iwasen i or a zua a mi sha u dondon akaawan a Ruamabera la , a kera hemba veren ishima u pasen kwagh u akaaôron a profeti a til sha mi la ga . Doo u se kura ayol a ase sha ikyev i nyi ? Kpa kwagh ka a er i vihi yô , usu u ve nenge a mi la lu ú ua tese ve ape ve soo u zan la ga . Un man Ng@@ ô u ter@@ em cii yange ve er tom anyom imôngo shighe u ve na ayol a ve u wasen tom u maan kwagh u Mbashiada lu eren ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia man Solomon Is@@ land la . ( Genese 3 : 1 – 6 ) Sha derianyom u hiihii la kpa mbagen ken tiônnongo u ken K@@ orinte la lu a imba ieren i eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke ve la . Hen ijiir i nan i@@ w@@ om her la , Yehova anden her ken i@@ been@@ egh ki wanger . ​ —⁠ E@@ ks . I@@ tyô i Mose yange i̱ hemba Yehova ato nena ? “ K@@ uma Hegen ! ” Shi er se lu gbidyen kwar sha mbam@@ tsera mba ve lu sha u ‘ van@@ den keren tartor u Aôndo man perapera Na ’ la yô , jighjigh u nan wase una seer taver a taver . — Mat . nahan ve utar mbara cii ve yem ken Iyou i Tartor . I ôr se ken Ruamabera ér sha shighe ugen la , cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va sha ayange a Noa la yô , ôn@@ kasev mba shin tar hii u doon mbatyomov mbagenev ishima . Ka isharen i nyi i gbe u agumaior aa p@@ al@@ egh@@ a , man ka sha ci u nyi ? A nenge a kwagh lu zenden sha ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger ! Nahan cii kpa , gba u mbatamen mba i ne ve tahav nyian mbu eren akaa sha ci u Yehova shin nongo na la cii vea wa ikyo sha er vea er tahav a hemba mbu i ne ve la ga yô . Paulu za hemen ôr kwagh u “ akaa a a lu Sha ” la , inja na yô , ka mba vea ya dyako a Kristu imôngo la ér : “ I vande veren se . . . sha awashima u Un u A eren akaa cii sha mhen u awashima Na la . ” Ior i N@@ ini@@ ve yange i ungwa ic@@ in@@ tan i Aôndo nena ? Aluer se pine or mbampin sha kwaghfan man sha gbenda u kundu kundu yô , kwagh la una na loho u dedoo la ua nyôr nan ken ishima . Er msen kpoghuloo , nahan nenge aluer ka u u fatyô u pan@@ den shighe u u eren tom u u@@ ke shin akaa agen la , sha er u hemba zuan a ian i lun imôngo vea mbayev ou yô . Kpa ior mba akaa a ken jijingi a gbe ve ishima yô , mba we atindiakaa a Aôndo ikyo . U soo wer i de luun we ican u lumun atindi a mbamaren ou kua mk@@ ô@@ ôm ve gaa ? Se tese jighjigh u nan wase shighe u i ser akaa ken nongo u Yehova la nena ? [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 19 ] Re@@ be@@ ka K@@ egh Iyol u Eren Ishima i Yehova Shi ieren ve shin aeren a ityô ve je kpa a a kaha . Yange i nder Yesu shin ku , ka kom u una k@@ ôndo a yem sha yô , a kaa a mbahenen nav ér : “ T@@ ahav mbu Sha man mbu sha won cii i wam sha ik@@ ev . ” ( Mat . Hii ken inyom i 1914 la je tar ngu ken ayange a masejime shin “ mk@@ ur@@ tar . ” ( Mat . We kpa alaghga u ngu a ma mzeyol u ú lu nôngon a mi yô . Yange lu u a va lu ke ’ hemen , hii he ’ shighe u i nger washika u Peteru u sha uhar la man takerada u Mpase la kpaa , gadia ve h@@ ôn uwegh sha “ Sha u he man tar u he ” ú ke ’ hemen . ( Rom . 12 :⁠ 9 ) Er se lu dondon “ Aôndo u mimi ” yô , doo u se ôron shi se eren kwagh sha mimi hanma shighe cii . M@@ zough u Tar Cii , 6 / 1 D@@ y@@ ako u “ iyôngo igen ” i Yesu la ngu shin tar u ú lu gbaa u Tartor u sha la . Be@@ t@@ ty lu tamen a mo anyom ahar , lu wan@@ ye@@ kwase u wan or ikyo kpen kpen . A shi nan kpa akaa@@ yan agen a Tindi u Mose ts@@ wer kpa lu ken kwaghyan u tor na ve la . Tim : U fa ga . Mimi je , ka er Aôndo yange wa ishima anyom 1@@ 20 la ve , i fatyô u eren akaa la shi waren uuma mba iorov , nahan uumace an@@ igh@@ eni mba ve tile sha mimi la ve “ war sha mnger ye . ” Er tahav mbu lu gbaa kwagh u vesen u mlu u̱ Aôndo yô , u fan tahav nav wang man e̱r ka a yar tom a mbu la una wase se u kporom ikyua a na shi dondon ikyav na sha u yaren tom a hanma tahav mb@@ ù mb@@ ú lu se sha ikyev cii doo doo . — Mbaefese 5 : 1 . Hanma ijiir i or me ma cii maa na nan uma u tsôron . Doo u kwaghôron wase una luun u kundu kundu sha ci u nyi ? Ikyav tese wang ér injakwagh ne ngi ôron ka kwagh u ayange a masejime ne , aa kure sha shighe u zege@@ can la . K@@ er M@@ civir u Mimi Yehova kaa ér : “ Me haa ne i@@ fan , Me wa iveren yen kpaa i@@ fan ; een , M vande wan i i@@ fan kera kpaa , sha ci u ne ver ishima [ sha tindi wam ] ga yô . ” Ve mbagenev kpishi , ka vea undu kwaghaôndo u yange ve na jighjigh ér ka u mimi la kpa i kuma ve ga . De henen wer a taver ônov ou u kaven aka@@ ac@@ imin a Aôndo ga . Kanyi kwagh í er sha u wasen mba@@ beenyol mba ve lu Mbakristu laa ? Aluer se mba samber a kwagh fele yô , kwagh la una fatyô u van a zayol . 1 , 2 . ( a ) Ior kpishi wase mbagenev nena ? “ A M@@ ough hen A@@ t@@ ô u Ior ” ( Mateu 24 : 45 ) Shi Mbakristu mba ve vi@@ e la kpa se ker iwasen hen a ve . Orshiada ugen ken tar u I@@ tal@@ ia u lu der@@ ab@@ a u kô@@ mp@@ eni u mat@@ oo ugen yô , iti na ér E@@ m@@ ili@@ o , yange nenge a ani@@ kpa u lu a inyaregh ker kuma u@@ do@@ la 6@@ 8@@ 0 ( ₦ 9@@ 6@@ ,@@ 5@@ 60 ) yô . ( Yobu 15 : 15 ; 22 : 2 , 3 ) Eli@@ f@@ as@@ a shi yange wa Yobu aie iyol kpaa . ( H@@ a@@ g . 1 : 5 ) A umbur mbacivir Aôndo mbagenev mbara mba@@ awashima man uityendezwa mba Aôndo er a ior nav la , sha u una nder mhen ve yô . ( H@@ a@@ g . U@@ pania yange ve er tom u injaa sha u zan a loho u Tartor hen ior sha uya vev . Er se lu ken af@@ o a mba yevese ityav la je , m pase gumor ugen u ken tar u I@@ tal@@ ia , u i yilan iti na ér Gi@@ u@@ se@@ pp@@ e T@@ ub@@ in@@ i yô , kwagh u ishimaverenkeghen ne , un kpa kwagh ne doo un kpishi . Aôndo Ver Tor Na Or môm kpa nana fatyô u kaan ér Davidi lu or u civir Aôndo sha mimi hen shighe la ga , shin ka nahan ga ? Í yar tom a ish@@ ember@@ kwaghôron i “ er wa@@ ar@@ a@@ wa u shin zege@@ mnger ” la sha igbenda kpishi ken Bibilo . PE@@ E@@ J@@ I 23 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 7@@ 7 , 7@@ 9 Ka nahan ve Yesu kaa ér i ‘ mar ve he@@ gh ’ ye . Mbat@@ amen mba ken Kristu vea yar tom a u@@ iyua mba i ne ve la nena ? 8 : 9 — Ish@@ ember i “ Tar u I@@ civirigh ” la tile sha nyi ? Nahan kpa , lu kwagh u mkaanem ma Yesu mara tese cii la ga . Kwagh@@ yan ne yange a umbur ve er awambe a wan@@ iyôngo yange yima ônov vev mbai@@ und@@ av zum u ort@@ yom wua ônov mbai@@ und@@ av mba Mbai@@ gipiti sha iyange i N@@ is@@ an 14 ken inyom i 1@@ 5@@ 13 C.S.@@ Y . la yô . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 ) A@@ eren a ity@@ ôô a ken ityar igen yô , ka i gba kasev i@@ wan shin ityô . Ru@@ ther@@ for@@ d lu lamen sha itinekwagh i i kaa ér “ Mba@@ yev mba Tor ” la . S@@ ev mbu aven yô , ikpelaior kohol lu nengen er lu been ior angev yô . Ka i gba u Mbakristu mbagenev vea wa ishima a am@@ een agen a hen tsombor . Kpa msen la tese se gbenda u se eren mbamsen asev yô . Yehova gba nomso man kasev ér ve lu uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar . ( Yobu 42 : 7 - 9 ) Shi Yehova kaa ér Yobu kpa a er kwagh . Inja i ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ eren sha u i̱ va fe@@ fa ” la ér “ u torough a kwagh . ” ( Mpase 7 : 9 , 10 ) Shi i kohol Mbakristu mba mimi cii hingir nongo môm sha er vea taver ayol a ve asema shi vea wasen ayol a ve yô . A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron ken uwer u J@@ un yô ka Sha ayange a tsuaa la , or@@ kur@@ an@@ ya yange nan lu kp@@ an u i ne nan jighjigh , u i ver nan sha ya shin kpen@@ ga u or@@ vesen u nan ér nana nengen sha mi yô . T@@ ime ase sha kwagh ne : Shighe u Yehova lu ôron kwagh u mtim u a va tim Go@@ g@@ i la , a kaa ér : “ Me gema u , Me na iny@@ on i ts@@ wam i lun an@@ za kposo kposo kua iny@@ am@@ to@@ ho sha u i̱ ya u ” yô . ( Ese@@ k . Lu u mkaanem m@@ à i nger ke ’ Anzaakaa 13 : 12 la ma a iv sha a ve kpee , ér : “ Ishim@@ a@@ verenkeghen i i zough a mi ga yô , ka i na ishima i ur@@ en ; kpa isharen i ia kure sha mi yô , ka kon u uma je . ” ( b ) Ka shighe u doon tsung u nyi á lu keghen se ken hem@@ ene ? A nger kwagh sha kwagh u kwa@@ v ér : “ Kwa@@ v ka kwagh u nan or u msaanyol , ka kwagh u yangen a yange or msaanyol ga . Sha nahan yô , yange ve wa ikyo a kwagh@@ yôôn u ke ’ iky@@ u@@ men mkohol u i z@@ ù@@ a ke ’ uwer u Se@@ te@@ mba 19@@ 22 la sha gbashima . Yange i yôô kwagh shon nahan ér : “ Iyange ne ka i hemban ayange cii . Akaa a a lu tesen ér se mba ken “ ashighe a ican ” ne la vihi hemba hanma kwagh u uumace vande tagher a mi , cii man inyom i 1914 la . U tesen ikyav yô , aluer i ôr sha abaver ér afer@@ aior kighir kwase y@@ av a nan yô , u fatyô u kaan a wan wou wer : “ V@@ i@@ him kpishi er nomso mbagenev ve nzughul a kasev nahan . Aôndo kaa a ve ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan i@@ kur@@ yan Y@@ am ik@@ o kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye . ” Ka m su@@ gh Yehova sha hanma iyange sha er á n@@ em ian i m fa un shi m civir un nahan , shi ka m su@@ gh un sha averen a á lu nan mo la kpaa cii . ” Kwagh ne tese wang ér se fatyô u yan ijende a Aôndo , lun a na kôôsôô . Aôndo kegh iyol u ungwan mbamsen mba ior mba ve ve sha ishigh nagh la , kpa saa vea va hen a na sha jighjigh shi vea eren akaa a dedoo a ishima i mimi man i vough kpaa . Se kar mbamlu mba m - er tom man inj@@ ar@@ tom i̱ kimb@@ in or i sha ayange a Yesu la a i̱ sha ayange ase ne nena ? Or@@ tamen u zenden sha ne shi a pine wener , ‘ Ú na jighjigh wer ig@@ y@@ am@@ usu ngi ? ’ Kpa mba uta@@ an mbagenev mbara yô , er kwagh sha kwaghfan . Kwagh u una tese ér zege@@ can la hii yô , ka mtim u a hii timin kwaghaôndo u aiegh la . Kwagh u sha uhar yô , Yehova pase iyol na hen a vese . C@@ i@@ vi@@ r Nen Aôndo “ Sha I@@ mo i M@@ ôm , ” 9 / 1 U taver ken jijingi dông her shi lun tse@@ vaa la una wase se u tagher a am@@ een kpishi a a ze se iyol la kpaa . Kwagh ne yange er vough er Yehova tsengaôron nahan , ér : “ Ka ne né nôngo ityav . . . ga . ” Yesu pase mbaapostoli nav ér : “ Or@@ sur@@ un@@ shima , ka Icighan Jijingi je la , u Ter Una tindi ken iti Y@@ am yô , ka Un je , Una tese ne akaa cii , man shi Una umbur ne akaa a M er ne cii kpaa ye . ” ( Yoh . Yehova lam a ve sha ikyev i H@@ ag@@ ai ér : “ Shin shighe kuma u ne ayol a en ne tsa ken a@@ you a en a i ci@@ r a ikp@@ ande sha yô , er iyou [ i civir ker ] ne i gema i lu al@@ ô@@ gh nahana ? . . . M@@ lu u ken Jijingi Ngu H@@ ange H@@ ange A pine Yesu mbampin , kpa a zua un a ibo ga . U@@ s@@ ati mba kar kpuaa nahan , mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mban kpishi hii u zan mbamkombo ken Iyou i Tartor . M@@ ag@@ az@@ in u Awa@@ ke ! Ka i fa shighe u eren M - umbur hanma inyom nena ? S@@ unda Kwagh u Dedoo sha u Z@@ enden vea Aôndo , 12 / 1 Ú soo u dondon ikyav i A@@ na la sha u k@@ angen ishima wer mayange je ú b@@ unde mbamkombo ga kpa ? Nenge ngeren u ken mgb@@ er ne , u a lu a itinekwagh ér , “ Er I Hii Ve u D@@ u@@ ghun Or ken T@@ i@@ ônnongo K@@ era la I Lu u T@@ esen Nan Dooshima Yô ” la . Yange i doo un u nengen er mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ve lu ungwan loho u dedoo yô . 28 : 19 , 20 ) Ka se pase kwagh sha ity@@ emb@@ e@@ kasua man sha u@@ go@@ do@@ b@@ i man sha ajiir a ior ve lun her cii . ( Aer . Apostoli Paulu yange nger kwagh hen Mbakristu mba ve lu Mbaheberu ken derianyom u hiihii la wener : “ M@@ mem shi her sha ci u non@@ go@@ ior u Aôndo er u sha iyange i Me@@ men la nahan . Ngu “ ica a han@@ mô wase ga . ” V@@ e@@ gher u ihy@@ ul@@ en@@ ruamabera ne ngu a inja sha ci u nyi ? Kpa vea er nena sha imba aie nee ? 4 : 7 - 12 . Kwagh u yange er sha ayange a Davidi sha shighe u profeti Samuel kpe kera ica lu a gba ga la ka ikyav i tan se icin . Ka mimi , i@@ ember@@ yolough igen ka i doo ga . Umbur wer tom u ú lu eren ng@@ e@@ egh je sha u yôôn iti i Yehova la ngu gbilin ga . ( 1 Kor . T@@ ime ase sha kwagh u mbamaren mbagenev ve er yô . U lun a Bibilo shin nan jighjigh ér í na ve i nger i̱ la tseegh yô , kuma ga . Ken inyom i 20@@ 12 ne , hanma mgb@@ er u henen ken T@@ i@@ ônnongo yô , una luun a foto u tesen er Mbashiada mba Yehova ve lu pasen kwagh yô , sha u umbur se tom u Aôndo a ne se , ú eren shiada sha kwagh u Tartor u Yehova kpoghuloo la . “ Kpa se yô , ka jijingi u taregh se ngohol ga , kpa ka jijingi u A dugh her Aôndo la , sha u se̱ fa akaa a Aôndo A ne se sha mh@@ ôôn yô . ” — 1 K@@ OR . Sha kpôô yô , zan zan nyian kpaa ior mb@@ á mba ve tesen dooshima u Mbakristu la sha mimi yô . Mbashiada mba Yehova mba tesen sha mimi ér mba “ i@@ or@@ van@@ nya ” ken tar u Satan ne , sha igbenda i se ter sha heen ne kua igen kpaa . ( Luka 2 : 40 - 5@@ 2 ) Nenge ikyav i dedoo i Yesu a ver ig@@ y@@ um@@ ior yase sha wono ! U@@ umace bugh ashe kpen kpen , nahan igbenda ngi kpishi i vea fatyô u hi@@ an a orgen yô , igbenda ne igen ka i ken myer . Takerada ne shi ôr se kwagh u jighjigh u nan u atô@@ at@@ yev a yange cian Aôndo la man iyol hiden a mi ijime i mba@@ asorabo mba ve gema asema la . P@@ ip@@ a@@ abaver i T@@ ime la ôr kwagh u kwagh@@ tôvon u i tôv ior mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu ken tar u Amerika la ér : “ I@@ orov ak@@ un@@ du@@ atar kar môm sha ityough ki deri na jighjigh ér Aôndo soo ér ve lu yô@@ ugh yô@@ ugh . 5 : 12 — Inja i mkaanem ma i kaa ér “ ashe na nga er ati@@ i hen kpe u i@@ wa@@ gh@@ egh yô , i ôô a sha at@@ u@@ mba , a tema hen u@@ wa@@ gh u ng@@ een a mngerem ” la ér nyi ? M@@ lu u tom u pristi ne yange lu kwagh môm a u sha ayange a Mal@@ aki , ken derianyom u sha uta@@ an C.S.@@ W . la . B@@ em : Er@@ doo , m su@@ gh u er u w@@ em ikyo yô . Aluer u ngu Orkristu u nan tsegh iyol i nan sha ci u Aôndo yô , uma wou una hemba lun a inja cii . Doo u ne nger gbenda u tesen er tsombor wen ua vihin inyaregh la kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh ga . Shi Bar@@ de@@ t kaa ér , er mba@@ fan@@ takerada kpishi h@@ una ér or u nan lu Orkristu ga nana fatyô u ngeren ishember i Kristu la ga nahan kpa , “ lu u Jose@@ ph@@ us una fatyô u yilan ishember i Kristu la ga ze . ” ( Mbaefese 4 : 17 , 18 ) Sha nahan yô , mbadondon mba Yesu ‘ venda m@@ we u i we Aôndo ik@@ o ga la man asaren a taregh kpaa , mba zenden tse@@ v tse@@ v man sha jighjigh man sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo kpaa ken tar u ainge ne . ’ — Tit@@ u 2 : 12 . Shi se nenge er hanma shighe mkaanem nav ka ma kure shami vough yô . D@@ y@@ ako wase u ken jijingi ne shi una fatyô u nan se se lu a mk@@ or u ken jijingi u or nana zua a mi m@@ ape gen ga saa ken nongo u Yehova tseegh yô . Aluer ka nahan kpa , hemba doon u ú er kwagh sha kwaghfan sha u teman lamen sha ikyaa i hange hange ne . Mba@@ shir@@ en un tom kua mba@@ vendan mimi kpaa “ ka mbatomov mba ic@@ u@@ ghu@@ v , ” mba ve kpaa “ ve lu geman ayol a ve er ka mbatyomov mba perapera ” nahan yô . Or@@ t@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el yange kaa a Maria ér : “ Icighan Jijingi Una sen sha a we , man agee a U@@ hemban@@ sha la kpaa aa kase u ; ka sha ci u nahan man Un u á mar Un la á yilan Un er Ici@@ ghan@@ wan u Aôndo ye . ” Mpase 12 : 12 pase er i hii ve kwagh a lu nahan yô , ér : “ Nahan yô , ember nen ne U@@ sha , man shi ne mba ne tem ker kpaa . Nahan kpa , ka m nôngo u ur@@ ugh nom@@ om sha ieren yam i dedoo la , a ‘ kwaghôron shio . ’ R@@ U@@ S@@ S@@ I@@ A Er nan ve i doo u u keghen ato a ior ken tom u pasen kwagh@@ a ? Aluer or ngu eren iniongo yô , i de hungur nan u nengen sha i tsembelee ga , sha er nana fa kwagh u a lu zan hemen her yô . Anyom nga kar kpuaa yô , an@@ nongo wase ne vese zan zan je hingir tiônnongo . U@@ ̱@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mban cii mba tesen ikyav ér akaa nga a aa fatyô u v@@ í@@ h@@ í@@ n be@@ m@@ shima yô . U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u or u nan lu a ieren i nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh hanma shighe la . Mbamaren asev yange ve nôngo kwagh ve gema ijime ve gema iky@@ um ér vea wase se , kpa se venda iwasen ve la . C@@ ar@@ ol@@ ine gema na mlumun ér : “ Se mba Mbashiada mba Yehova . ” U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Genese — I , 4 / 1 Yange ve lu sha z@@ ong@@ ough ku Tar u Ity@@ endezwa la , man Aôndo yôô sha ikyev i profeti Mose wener : “ Ka we [ Yosua ] ú yem a ior mban ken tar u TER lu bu@@ m a uter vev er Una na ve u la ye ; shi ka we kpaa ú na ve vea ngohol u kpaa ye . ” Ka hanma i@@ ember@@ yolough cii i doo sha ci wase ga . Ishima i yange m kange la ngi a gema ga ” Ity@@ ôkyaa yô , ka ken derianyom shon i hemba nôngon ityav cii ye . N@@ ôngo Ior Ve Nenge M@@ ze@@ hemen Wou La N@@ gu@@ la na mlumun ér , “ ka í I@@ gbe@@ tar . ” 6@@ 9 : 33 ; 14@@ 7 : 3 ) Yesu una fatyô “ u zungwen a vese imôngo ken ase@@ er a ase , ” sha ci u “ i mee Un sha hanma gbenda cii vough er se nahan . ” ( Heb . ( Yesaia 41 : 8 ) Nenge imba er iliam i Yehova a Aberaham ne i̱ tese se ér Yehova ka Aôndo u hiden a iyol ijime u a eren kwagh a mbacivir un mba shin tar ne sha icivir sha wono ! Nahan m kaa mer , aluer Yehova yange wase Yobu man ak@@ ar a na a atar la u him@@ en iy@@ ongo yô , mo kpa una wasem u him@@ en iy@@ ongo vea mbatamen mba ken nongo u Kristu ! ” — Yobu 42 : 7 - 9 . Een , ah@@ i am aa ember , aluer zwa wou ua ôron akaa a vough yô . ” Sha iyange i T@@ om@@ ahar u uwer u N@@ is@@ an 11 la , Yesu shi za nyôr ke ’ tempel sha u una tese yô . Nahan kpa , gba u se umbur ser gbashima ka di kwagh u tesen er ishima i lu se ker la sha iyol shin tesen msaanyol wase tsô ga , shi gbashima har sha aeren a or kpaa ga . ( Ôr Luka 4 : 43 . ) ( Yo@@ s . 6 :⁠ 5 ) Er R@@ ah@@ ab@@ i tema ya sha gir@@ gar yô , ijiir i mbam@@ k@@ er@@ ev tese un ér a kohol her a tsombor na la kera lu i waren ga . Kpa Mbaiserael mba ve ungwa imo i Yehova la va bee iyol shi kpe . K@@ ov u ú lu uma zum u mbara kpe kera la ‘ fa Yehova kua tom u a er sha ci u Iserael la ga . ’ Bibilo ngi er ka ngeren u tesen or gbenda u eren hanma kwagh kuren vough nahan . S@@ aa a tsaha wanye sha mlu u nan vough ve m@@ tsaha la una lu u sha dooshima ye . M@@ fe@@ doo : M ne . 1 : 1 — Hii nan ve Ho@@ sea ter u@@ tor mba Yuda un@@ yi@@ in , kpa gema ter tor u Iserael môm tseegh shighe u lu eren tom na u profeti laa ? * Nahan kpa , gema fa ityesen i Mbakristu i sha kwagh u mhii u or man uma u nan kua mkur u nan cii , shi lu a iyua i sha mar@@ ami i kaven kwagh vighe vighe . Un u a “ karen asema ” la venda Eli@@ ab@@ i kua ônov mba Y@@ ese mbagenev at@@ er@@ atar mba ve va sha ishigh ki Samuel la cii . — Anzaakaa 17 : 3 . Ishima yange ia vihi Aberaham a Lo@@ ti kpa yange ko@@ so kwagh la ken ishima ga . Shighe ne kar yô , Paulu ‘ lu lumun mba ve lu nyôron her a na cii . A lu ôron kwagh u ( 1 ) tartor u Aôndo , a lu tesen akaa a sha ( 2 ) Ter Yesu Kristu . ’ ( Aer . Shighe u Paulu nger Mbaheberu washika la , a pase igbenda ihi@@ ar i Orkristu nana fatyô u tan jighjigh u nan kera ve , nana kera za hemen u civir Yehova ga yô . Se time ase sha kwagh u u er shighe u a@@ ah@@ e a tser u yô , sha er u kera ya ican yum ga yô . [ F@@ o@@ to u sha peeji 5 la ] ( Mpase 7 : 9 - 14 ) Vea nenge er mkaanem man ma a kure yô , ma kaa ér : “ Gadia shi c@@ ôh@@ in tsô if@@ er@@ or á kera lu ga ; mimi je , ú nenge sha ijiir i nan , nan nan kpaa , kpa nana lu ga . 1 , 2 . ( a ) Ka mbam@@ yange mba nyi mbayev kpishi ve lan ga ? 9 : 3 - 6 , 14 , 15 . Sha kpôô yô , doo u mayange se mem u su@@ ghun Yehova sha ze@@ ge iyua ia ne se ne ga . Ior yange ve nengen a upristi shi ve ungwan ih@@ uma i ini@@ aav mbi nan@@ den la . Yange una zua a or ga yô , anmgbianev mbagenev ve nger akaa ve na un a wasen un u kaven kwagh u i lu pasen ken mkombo la . W@@ ea lu van@@ den eren kwagh u ú fe wer ngu shami ga ken myer yô , kanyi i doo u ú ere ? Nahan anmgbianev ve kura akaaôron a i ne ken mbamkombo la ken ic@@ er , ve za na On@@ es@@ m@@ us a ungwa hen ya . * Ve kaa a Mose man A@@ ron ér : “ Ne ya kuma ve , gadia ior cii ka u@@ icighan@@ mbaiorov , hanma or kpaa ; TER ngu a ve ; man ka nyi ne k@@ enden ayol a en sha je er ne hemba ior i TER cii nahana ? ” — N@@ um@@ er@@ i 16 : 1 - 3 . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Aluer se fa dedoo ser se doo Aôndo ishima yô kwagh ne una wase se se tôô ken ishima ser hanma kwagh wase cii una za a doo , shi se ember kpaa . ( 2 Peteru 3 : 13 ) Shi ú nenge sha ashe a jighjigh u nan la er Yehova Aôndo a lu jim jim kua Yesu Kristu man Tartor u Aôndo kpaa , i lu aiegh ga yô . U fa er se er ve se tese ser Yehova doo se ishima kpa ? — Gbenda môm yô , ka u kaan ser a doo se ishima . Er se lu hen atô u ‘ mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba inyaregh ki doo ve ishima man mbah@@ a@@ gher sha akaa man mbag@@ en@@ gese iyol man mba lun wang ga ’ yô , ka i gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se eren kwagh sha mimi ye . ( 2 Tim . Mbakristu mba ve tsegh ayol a ve lumun u eren nyi er Paulu kpa yange er nahan ? • Mbamaren mba tesen mbayev vev inja i dedoo nena ? Nahan una fatyô u yaren tom a ior kposo kposo ken tiônnongo , kua we kpaa , sha u wasen mbagenev u eren kwagh sha inja . ( Yes . Yesu yange hen nahan ér : Aluer wanye sôn ish@@ u yô , ter u lun a dooshima nan@@ á gema a na un iy@@ ôô ? Or@@ fan@@ takerada ugen kaa ér ashighe agen yô ishember i ken zwa Heberu i “ fa ” la ka i ôr kwagh u “ fan or vighe vighe . ” Yehova una tim u@@ gomoti mba uumace mba ve lu hegen la , ka “ u@@ sha ” je la , man mbaaferev , ka “ tar ” je la , kua “ ase@@ ma@@ akaa ” a shin u la cii . Yesu yange pase mbadondon un ér : “ [ Ior ] vea na ne ken ican , vea wua ne kpaa ; akuraior cii aa kôr ne ihyom sha ci u iti Y@@ am . ” ( 1 Mbakorinte 10 : 11 ; 1 Timoteu 6 : 6 - 10 ) Se var a Yehova shi se mba kuran atindi a na kpaa . Mbagenev wa uuma vev ikyo ga , ve venda u g@@ ur@@ en e@@ ev mb@@ ura inya . Shi , time ase sha kwagh u Y@@ ai@@ r@@ u , or@@ vesen u shin@@ ago@@ ge u ke ’ K@@ ap@@ er@@ nah@@ um la yôô . T@@ ôô ase wer ort@@ wer wou kaa a we ér un soo u ôron we loho u dedoo . Aluer ú zua a z@@ ak@@ era kpuaa tseegh je kpa , ha@@ gh@@ el@@ aa u ken ishima you la una war pe@@ ver , shin a̱ b@@ unde kpa ú lu hemban nôngon a mi , shi ú fa gbenda u zan hemen u nôngon a mi kpaa . 11 : 16 ) I@@ t@@ ine na la di tile sha ityough ki Yesu , u a lu vegher u vesen u vor u Aberaham la . K@@ u u Kristu la shi bugh gbenda u uumace mbagenev vea za tema tor sha , a na imôngo yô . ( Genese 6 : 9 ; 1 Peteru 3 : 20 ) Kape se kpa saa se ‘ waan u@@ ini@@ e@@ zwa mba Aôndo ik@@ o ’ shi se eren ishima na kpaa keng ve se war mkur u tar ne je la . — Pasalmi 119 : 4 . Yesu kaa ér : ‘ Shighe la mbap@@ er@@ apera vea engem . ’ Se cii ka i sar se u wasen mba hen tsombor wase sha u ve ngohol loho u dedoo . ( Yo@@ s . Yange m kom anyom pue yô , i za wam ken makeranta u gomoti ken ic@@ ile igen ; lu makeranta u gomoti u ú lu hen ijiir la cii je la . Er u shin hen ijiir i môm gbem sha kwa u hiihii la i lu kwagh u shami ga yô , kanyi se fatyô u eren@@ e ? ( Yakobu 4 : 4 ) Yakobu fa kwagh u Yesu lu ôr a mbahenen nav yô , wener : ‘ Mba ior i tar ne ga , er Mo kpaa M lu or u tar ne ga nahan . ’ — Yohane 17 : 14 . A s@@ enge ér anmgbianev asev per atindi a tar ve man a tar cii u lumun a mi la kpaa . Hanma ieren yô , se lu timen sha mbampin mban : Inja i eren shon ér nyi ? ( Mbaheberu 2 : 1 ) Ka kwagh u Jo@@ sé Á@@ ng@@ el kpa yange er je la , á kaa wener : “ Anyom an@@ igh@@ eni cii m fa@@ an eren msen hen Yehova ga . Tese mbam@@ tsera mba u fatyô u zuan a mi sha u henen Bibilo hanma shighe la . “ A@@ ka@@ a@@ ôron ” shon a í gbe u a tesen ônov la kanyi ? U@@ umace mba a ieren i ôron mbagenev ijir shi s@@ angen a s@@ ange ior . Ka i saa se u fan gbenda u Yehova una va kure uityendezwa nav la , man isharen ne ka i sha gba@@ aôndo je . ( Duteronomi 22 : 8 ) Er Mbayuda mba tsuaa mbara eren akaa sha tor@@ y@@ ough@@ ough yô , yange i gba u a wa ig@@ yar kpee sha u kuran ve . Takerada u i yer ér En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia Jud@@ a@@ ica la ôr kwagh u ieren i perapera nahan ér : “ Per@@ apera ka mhen u i gbe duen a mi tsô ga , kpa ka ieren i eren kwagh jighilii man vough sha hanma gbenda cii . ” Shighe u Paulu yem zende na u m@@ ishen u sha uhar la , ikyav tese wang ér Yesu lu hemen tom u pasen kwagh la sha ikyev i icighan jijingi . Ishim@@ at@@ aver i Aôndo Na Un La ( 1 Mbakorinte 4 : 7 ) Nahan aluer se mba man@@ ger sha ci u ma kwagh u í ter sha heen ne yô , se vihi mlu wase a na . A kaa ér , “ mbamaren av yange ve z@@ aan mkombo a mo ken Iyou i Tartor , kpa m henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wam ga shi m keghen ato ken mbamkombo kpaa ga . ” ( Luka 12 : 42 ) Nahan i na wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ne tom u nengen sha mbananjighjigh cii . Ka ve s@@ enge ér mba ôron kwagh ken iti i Aôndo , kpa mba h@@ aren mkaanem ve@@ m sha Ruamabera ga shi akaa a ve ôron la kpa ka a gbil@@ ini@@ gh . Gba u se eren msen se s@@ ônon icighan jijingi hanma iyange , hemban je yô , sha er una wase se ken kwaghpasen yô . ( 3 ) Hen shighe la , nongo u Yehova ua wa mbatamen kwagh u se dondo ve se war yô , kpa sha mnenge u orumace yô , a lu inja ér kwaghwan shon ngu a inja keng ga nahan . Gba u mbacivir Aôndo vea nôngo a vese ken jijingi sha er vea hingir Mbakristu mba ve vi@@ e ken jijingi yô . Yange mba du@@ ghun ngeren ne ape i ko@@ so un anyom u@@ deri imôngo ken tar u Igipiti , u u tse@@ e kpishi la kera yô , ngeren u sha ak@@ ô@@ v ne kera taver ga shi hii u saan ishe . Sha mimi yô yange lu sha ci u mtsera na iyol na shin lu uwer gba un u eren ishima i Aôndo ga . Nahan kpa mhôônom kôr un a ve , a kaa ér : “ Jijingi yô , lumun , kpa iyol yô , ngi a agee ga . ” — M@@ ar . Se undu gbenda u ior mba ken tar ve eren akaa sha u keren mtsera ve tseegh la , inja er u nôngon sha u vea lu yôugh@@ yô@@ ugh shin u keren iti@@ zan nahan . Or u civir Yehova u nan tsegh iyol i nan sha ci na , shi nan lu dondon Wan na sha mimi môm u nana soo u l@@ ahan nagh ku Yesu kura je kpa nan ngu ga . Sha nahan yô , aluer nan ngu a ikyav i tesen wang ér i tsegha nan sha jijingi ga yô , nana ya bredi shi nana ma wain u i umbur ku u Yesu a mi la ga . Sha ayange a i lu ngeren Bibilo la yô ikyav i ishember i “ or u i w@@ oo nan sha ci u jighjigh u nan u nan ” la lu nyi , kpa ikyav i ishember ne nyian ér nyi ? ( Ps . 1@@ 33 :⁠ 1 ) Yesu yange er msen hen Ter na sha kwagh u Mbakristu mba mimi , kaa ér : “ Mo ken a ve , man We di ken a Mo , sha u ve̱ hingir kwagh môm vough yô ; sha er tar u̱ fa er We U t@@ indi@@ m man shi er ve doo U ishima er M doo U ishima nahan kpaa yô . ” ( Yoh . * Kpa a gema “ A za tema sha uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo gbem . Ngu m@@ asen keghen zan zan á va gema mbaihyomov N@@ av vea hingir Un kwagh u p@@ endan angahar a Na sha mi . ” ​ — Heb . Z@@ a Hemen u E@@ mber ken Tom S@@ unda Ne Er i lu a tim i@@ wo ga , man er ag@@ u@@ ngu kpaa lu a lu ga je , tsô i mar@@ em . . . . ( Luka 21 : 11 ) I@@ pi@@ pa@@ abaver i i yer ér S@@ ü@@ d@@ de@@ u@@ ts@@ c@@ he Ze@@ it@@ un@@ g la kaa ér , “ angev mbu ha@@ an ah@@ en@@ ga yange mbu wua ior ken inyom i 19@@ 18 je kuma er m@@ iliôn 20 zan zan m@@ iliôn 50 nahan . Man we ka nyi u ne jighjigh a mini ? ” Kwagh M@@ ôm a De Y@@ angen We u Z@@ u@@ an a I@@ civir Ga Doo se kpishi er i lu u ma tahav mbu im@@ egh shin mbu uumace mb@@ ua fatyô u yangen Yehova u kuran Mkaanem nam ga yô . Yehova pase ér ka una va a mtim sha ior je kpa , un ker mba ve lu mba@@ dedoo la , un yima ve . — Genese 18 : 22 - 33 . Yesu kaa ér “ an@@ ti or u nan ne Un jighjigh ’ yô nana zua a uma u tsôron , man er nan ve i gbe u saa se ungwa imo na kpaa keng ve , se zua a uma u ts@@ ô@@ ron@@ o ? I@@ ti ne kôr sha takerada ú í yer ú a mi ne kp@@ ian je zua ga , gadia ú pase er yange hii ve sha man tar ve hingir u va lun la , man er yange i sôr tar i ver sha u orumace a̱ tema sha ú kpaa , kua er yange í hii ve uumace va hingir u lun shin tar yô . Aluer u n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr ken kwaghbo yô , kanyi ia er u we ? 1 : 34 , 35 ) Se kpa ashighe agen iliam i dang i mbagenev ia fatyô u tur@@ en jighjigh wase u nan , nahan se hingir u gban ah@@ on sha gbenda u Yehova a lu eren kwagh a vese la . Aôndo gbe Adam cii yô , a sh@@ ir ashe sh@@ a@@ a@@ la a nenge “ hanma kwagh u Un er yô , lu u doon tsung . ” — Genese 1 : 26 - 31 ; 2 Peteru 2 : 12 . ( 1 Yoh . 2 : 15 , 16 ) I@@ ny@@ aregh ki soon shin isharen i omb@@ on inyaregh shi lun a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la ia fatyô u vihin ishima i Orkristu ker , nahan mgbegh@@ an nan u eren akaa a sha ishima i Aôndo ga . Mbat@@ amen man mbagenev ken tiônnongo vea sue ikp@@ ur mba pania nena ? * Shighe u Yesu una tema sha iky@@ ôn@@ ough ki torough sha , una lu hemen tar ne la , Yesu una nder mba ve lu yaven shin i@@ war la cii vea hide a lu uma . Se fatyô u kaven mhen u mb@@ ang@@ eren Bibilo kua mbagenev mba i ter kwagh ve ken Bibilo la , man er ishima lu ve ker la kpaa . M nenge er Yehova á hembe lun ijende yam hegen cii yô . ” Hegen m na jighjigh a a@@ kper@@ an shio mer , tom na u he la , ngu nan un mk@@ om man msaanyol kpishi . Nahan kpa , er ajiir a t@@ ung@@ un iyol a Mbar@@ o@@ ma la yange kua akaa a a lu a bo ker a h@@ ônon Mbakristu mba tsuaa mbara nahan , kape Satan a lu h@@ ônon Mbakristu mba sha ayange ne sha ajiir a me@@ men her eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav la sha iji@@ mba i eren shin m@@ sô@@ rom ma man karen ikyaa inya je la . Aôndo seer pasen kwagh u Mesiya kure kure sha ikyev i Davidi man u@@ profeti mbagenev . Yehova Ka “ Or@@ pas@@ en@@ aka@@ am@@ yer , ” 6 / 15 Nahan cii kpa , Mbakristu mba i shigh ve mkurem , shin “ ônov mba Lev@@ i ” mban je kpa yange gba u a wanger ve . A pase er mba@@ asorabo mban vea fatyô u vihin mbagenev yô , vough er an@@ kwa u cuku ka a zua sha ij@@ en@@ m@@ we cii nahan . Ikyav tese ér Yehova yange mgbegha N@@ at@@ an man Ga@@ di , or@@ nen@@ gen@@ akaa la , sha u ve tese Davidi er una er tom u kohol mba ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough 4,000 sha ci u mcivir u ken tempel yô . — 1 K@@ ron . Yesu yange tôôn tom na nena , man kanyi ieren mbahenen nav ve lu a mi ainge ? Mb@@ ap@@ asenkwagh asange asange Aluer se hingir ta ta ta shighe u se nyer ken mlu u taver yô , se fatyô u zuan a ku je kpaa . — Y@@ ak . Ieren i id@@ yaa i G@@ om@@ er la tese nyi ? Kanyi i doo u se maa , man se time sha mbampin mba nyi ? Kwagh u a shi la cii or@@ kur@@ an@@ ilev la nan yem a mi . Inja i u gbidyen kwar sha kwagh la yô , ka u veren ishima yase cii sha kwagh , henen sha mi zu@@ tu@@ u , aluer ka u dedoo shin u bo kpaa . ( Ps . 7@@ 7 : 12 ; Anz . Dooshima ka môm ken “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi . ” ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 3 , 24 , 25 ) Sha kpôô yô , ter u H@@ es@@ e@@ k@@ ia lu if@@ er@@ or kpen kpen . Aluer se soo u zenden vea Aôndo yô , se de nyi i@@ eren@@ e ? Alaghga u pine wer , ‘ Aôndo sur@@ un se asema shi ne se agee a se taver ishima her nena ? ’ Yesu kaa ér : “ Jijingi u Ter ngu sha a Mo , sha ci u A sh@@ igh@@ em mkurem , A t@@ indi@@ m er M@@ ̱ yôô Loho u Dedoo hen mba@@ ats@@ anev , M@@ ̱ yôô , i̱ pase mba@@ kwa@@ re@@ v , i̱ tu@@ h@@ wa , i̱ bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe , man M@@ ̱ pase mba i nzughul a ve ve gbe c@@ aver yô , M@@ ̱ tu@@ h@@ wa , shi M@@ ̱ yôô inyom i erdoo u Ter . ” Yesu er u@@ ivande kpishi mba tesen ér un ngu Mesiya . Ior mba Aôndo mba sha ayange ne kpa , za hemen u keghen , sha ci u akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la , nga kuren her . Gbenda u ú lu a inja u hemban cii ú “ eren kwagh u dedoo ” yô ka u hanma shighe lun a ci ken tom u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . ( Pasalmi 5 : 6 ) Mbashiada mba Yehova sha tar cii mba kaven Aôndo ve sha u nôngon kpoghuloo lun ior mba mimi . Er nan ve m lu a angev mbu sh@@ im@@ av@@ a ? Nyian ne , kwase ka nana lu iy@@ av yô , nan wa iyol iwer imôngo sha ci u wan u nana va mar la , man se na jighjigh ser ka kwagh u Maria kpa er je ne . Shi Bibilo i̱ we kwagh u wasen ior u tan aeren a ve a bo la kera kpaa . Kape i lu ve Paulu kaa ér : “ Ne yô , i tese ne kwagh u Kristu nahan ga ” je la . — Ef . A@@ ts@@ am kpishi ken ats@@ am a Mb@@ al@@ ev@@ i waan shi ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v sha mi la lu Davidi iyol na dugh a ye . Ka sha u civir Aôndo tseegh or a tese mimi u nan ga . A@@ gu@@ su@@ tu 8 - 14 , 20@@ 11 ( Ôr Yohane 4 : 35 , 36 . ) Yange i za hemen a kwagh ne zan zan i kar maan tempel u ken Yerusalem la kuren . Aluer se mba pinen Yehova u a fe akaa cii la ser a tese se kwagh u se er yô , kwagh ne una wase se u ‘ zan sha gbenda ’ u a lumun a mi la . — Yes . Ka unô i gbe u vea hemen sha u nan mbagenev i@@ civi@@ r@@ i ? Gba u mbayev vea y@@ aan kwaghyan u dedoo hanma shighe , ka nahan man vea vese a ts@@ o@@ ghul ior ye , nahan kape asema ve kpa a lu je la . • I@@ vor i dedoo la Yange nôngo kwagh kpoghuloo , lu zenden veren atôônanongo sha ajiir kposo kposo . ( Ps . 5@@ 1 : 10 ) Se fatyô u s@@ ônon ser , jijingi u Aôndo a er tom ken a@@ vese sha er se eren kwagh sha ishima na yô . Maria , ngô u Yesu kpa yange tagher a imba m@@ taver ne . Kape sha ayange a Lo@@ ti kpa lu je la . Yesu kaa ér : “ Hanma or u nan eren ishima i Aôndo yô , ka nan je nan lu an@@ ng@@ ôm u nomso man u kwase man ng@@ ôm kpaa ye . ” ​ — M@@ ar . 3 : 35 . Yange i vande zuan a ityakerada igen i í yer la ken wan@@ ger@@ n@@ yom u inyom i 199@@ 0 la . Yesu u ve lu pasen ior ér ngu Wan u Aôndo la kpa i wua un kera . “ Er Wan@@ iyôngo u i Z@@ e a mi sha u Z@@ a S@@ ôngon Yô ” Sha nahan yô , mbah@@ e@@ men tar mbagenev mba a vangertiôr ér tar cii ua fatyô u lun ken mzough , alaghga ve hen nahan sha ci u aluer tar cii ngu ken mzough ga yô , ua vihi je a gande . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 13 ; Yohane 17 : 3 ) Ka kwagh u shami ga u henen ér uumace mba ve yen ne vea er kwagh nahana ? Yange er kwagh u Adam kaa un la ga . ( Gen . 2 : ​ 16 , 17 ; 3 : 3 ; 1 Kor . ( Daniel 12 : 4 ) “ Sha ayange a masetyô la , ” shin vegher u masetyô u shighe u mkur la , Go@@ g@@ i u tar u M@@ ago@@ g@@ i — ka Satan Diabolo je la — una ta num u masetyô sha ior mba Yehova . Alaghga Han@@ a yange una y@@ aan ican hanma shighe sha u z@@ eren henen sha kwagh ne hen ya . Shi er ior k@@ umbur a A@@ ron ve er wan@@ b@@ ua nahan kpa , ken masejime yô , a tese ér un lumun a mcivir u e@@ ev mb@@ ura ga , sha ci u a kohol ônov mba Lev@@ i cii , ve ta ikyaa a Yehova dông . M er msen hen Aôndo maa m yem hen tiônnongo shon . 4 : 18 ) Yehova yange pase iti na hen nomso@@ or man kwase u hiihii la ; nahan Ifa va maren K@@ ain yô , a yila sha iti ne . ( Gen . ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 , 4 ) Akaa a á soo hen a vese yô , ka ishima i mimi man m - ongo u ungwan un u á har sha jighjigh u nan man sha dooshima kua mci@@ e u cian un a ishima môm , soon ser se er kwagh u vihin un ga la . ( a ) Kanyi mtsera se zough a m@@ in sha u henen sha tahav mbu Yehova ? H@@ ag@@ ai 1 : 6 pase mlu u Mbayuda nena , man inja i mkaanem ma i er ken ivur ne ér nyi ? Ka sha nyi gbenda nahan Mbakristu ve lu tan iv@@ or ainge ? Shighe u se vaa se ve her a na yô , se lu a vangertiôr ser una ungwa se . G@@ er@@ hard ngu ortamen ken tiônnongo u Mbashiada mba Yehova . Anmgbian ugen ken tar u Amerika , u i yer iti na ér Ph@@ illi@@ p yô vea kwase na R@@ acqu@@ el kpa lumun a kwagh u E@@ s@@ s@@ ly a kaa ne ; ve cii ve hemba anyom 30 kpuaa . Yehova ka Or@@ kur@@ an@@ ilev u lun a dooshima , u a tesen se shi a kuran se yô . ( Pasalmi 45 : 14 , 15 ; Mpase 7 : 4 ; 21 : 2 , 9 ) Kpa ken Me@@ i 31 ken inyom i 19@@ 35 la i na kwaghôron sha mkohol u vesen u Mbashiada mba Yehova ken gar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , D@@ .@@ C . , ken tar u U@@ .@@ S.@@ A , nahan i pase ken Ruamabera vindi vindi ér “ zege@@ ikpelaior ” ( “ ikyum@@ ior i vesen , ” King James V@@ er@@ sion ) la ka “ iyôngo igen ” i i lu uma ken shighe u mkur ne . 19 : 30 - 38 — Er Lo@@ ti yange ma m@@ sô@@ rom h@@ unde , je y@@ av a ônov nav mba kasev mba uhar mbara , wa ve iy@@ av kpaa nahan , kwagh yange gba Yehova sha mi ga shinii ? Yehova Aôndo ngu a mhii ga , shi vande ng@@ un a kwaghfan kpaa . Ge@@ ma nenge ase mbam@@ tsera mba ve lu ken u den or a kwaghbo yô . Yange pase ityôkyaa i í ne ve i gbe u ior nav vea cia ga la , ér : “ Gadia M ngu a we . ” Gbenda u sha uhar u u@@ kwaghaôndo ve lu l@@ ahan Aôndo yô , ka sha aeren a ior vev . Nahan m kaa a ishima yam mer , hanma shighe u i lu s@@ aren mo u man ta@@ av cii yô , me er msen hen Aôndo , me kera ma cii man me hide me gba zamber mer a̱ de@@ m a isholibo yam ga . “ Mba lamen ga , zwa kpaa mba a m@@ in ga , mba fetyô u ungwan imo ve kpaa ga . ” Shi kwagh ne umbur se kwagh u m@@ til sha mimi u ior kpishi mbagenev mba ve lu ‘ iyôngo i Ter igen ’ la . Alaghga m@@ vi@@ hi@@ yol ve la na yô , ve seer veren ishima sha akaa a ve eren man sha akaa a a hembe lun hange hange ken uma yô . ” — 2 Mbakorinte 12 : 10 . Satan yange lu or u hiihii u venda mimi . Ka sha igbenda i nyi nahan Mbaiserael yange ve lu z@@ endan ‘ u@@ gbil@@ in@@ mbaaka@@ av@@ a ’ ? Timoteu yange nenge Paulu lu eren kwagh u ôr ne , er cia ican ga , lu nôngon ér una pase mbagenev loho u dedoo yô . Hen kwagh u mba ve lu mar@@ nya u Tartor jim jim la . ( 2 Timoteu 4 : 10 ) Ma or u nan lu eren tom sha ci u mbam@@ tsera mba nan@@ ev tseegh yô , nana fatyô u eren nahan vough . Hii nan ve yange lu hange hange u Yesu una kpe ? Zum u se er takerada u Daniel yô , ka mbampin mba ny@@ i@@ iv nahan alaghga se pine , man ka takerada u nyi ua wase u nan mlumun sha mbampin mba sh@@ on@@ o ? 21 : 1 – 28 : 20 ) Aluer u er nahan yô , u fatyô u zuan a mkaanem ma inj@@ aav ma u taver ‘ or u nan v@@ ôr ’ la ishima a mi yô . Hanma kwa u yange una kenger as@@ an sha kwa@@ v@@ aôndo yô , a umbur ityendezwa i Yehova er a na ér una seer tsombor na iyenge la . 7 - 9 . ( a ) Davidi yange suur sha tahav mbu Aôndo a lu a mi u yiman ior nav la a ishima i môm sha ci u nyi ? Paulu kaa ér i sh@@ ir “ hanma ikyav ” tseegh ga , yange ôr kwagh u i sh@@ ir “ isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur ” la kpaa . Yesu lu Mesiya shon . I ker ah@@ ab@@ a ér mba yange ve za mkohol la hemba iorov 1@@ 1@@ 5@@ ,000 . Shighe a va z@@ aan d@@ ô@@ ôr yô , se kera fatyô u lun uma a iwanger i ken jijingi shio ga , di vough er iwanger i kpôô kpôô ne kpa se fatyô u lun uma a í shio ga nahan . — Luka 1 : 7@@ 9 . ( a ) Ts@@ aha u mbamaren ve ne mbayev vev sha dooshima la ka ikyav i tesen ér nyi ? Kwagh u yange er ve la tese mimi u apostoli Peteru u lu Orkristu la yange va ôr kwagh sha mi ken mase ijime la , á kaa ér : “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ior ga , kpa ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie Un , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” — Aerenakaa 10 : 34 , 35 . ( Anzaakaa 12 : 18 ) Sha ci u m@@ yen u se yen yum la yô , se cii ashighe kpishi ka se per atindi sha no@@ mbor wase . Shi una ver iniôngon i̱ ú lu nôngon la doo doo sha er ú kôr cio u kaven kwagh u a lu tesen we la yô . — Pasalmi 25 : 4 . 7 : 22 ) Kpa averen agen kpa nga , a se zua a mi yô . Mba@@ wan@@ ndor mbagen yô , ka ior mba se dugh se za pasen ve kwagh la . Doo u a tese mbayev ve fa gbenda ú vough ú í gbe u eren a il@@ ye@@ gh@@ egh ki hen iky@@ um la , man er í gbe u a n@@ zu@@ gh@@ ur a ki ga yô . Timoteu yange bugh ishima na sha u ngohol atesen a apostoli Paulu Kpa me nengen sha u@@ gb@@ ayol av nena ? MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A mba ken tar u Jam@@ an@@ i hemba ijir ken A@@ te@@ jir u A@@ t@@ indi@@ gh u Shin T@@ ine ken gar u K@@ ar@@ l@@ s@@ ru@@ he je vaa kaa . Aluer u fa atesen a Bibilo yô , kwagh ne kpa una wase u u lu a vangertiôr wer mimi je Bibilo ka Mkaanem ma Or@@ gb@@ an@@ akaa . Kanyi Yesu a tese sha kwagh u ishima@@ wan@@ a ? Z@@ a Hemen u Su@@ en Tartor u Aôndo sha Mimi Er Yehova a kegh iyol u yiman mba ve civir un mbara shighe u mbagenev ve te ve kera yô , una kera sue ve ken nyityô ican i i tser ve cii gaa ? Shin er iyenge ve lu udubu kpuaa tseegh nahan kpa , ve kav er gba u vea er kwagh torough torough hen shighe ve la yô , nahan ve hii u pasen loho u dedoo sha ishimat@@ seen . Bibilo yange i tsengaôron ér ini@@ un@@ kwase ia va mar Mesiya shi a l@@ aha un kpaa . Bibilo ôr kwagh ne tsa hemba anyom 7@@ 00 cii ve kwaghôron ne va kure sha mi ye . A@@ K@@ A@@ A A V@@ AN A M@@ SA@@ AN@@ YO@@ L H@@ EN T@@ SO@@ MB@@ OR Sha iwasen i Aôndo yô , ken inyom i 200@@ 2 la , i ker gbenda sha er se lu a ijiir i tsan sha kp@@ ar@@ you u shin inya yô . Aluer mbatamen mba wan mbagenev ityom sha ikyev yô , ieren ne ia wase mbatamen u yan ikyar a ve k@@ ang@@ en@@ aa . Shi ashighe kpishi Bibilo ka i kaa ér u@@ wo u Aôndo ua va ior a averen man mk@@ or . ( Ps . Nenge ase imba iember i una lu a mi u su@@ ghun ve za hiden la — shi e̱r ve di kpa a saan ve iyol u fan ér ve mba a anmgbianev mban@@ om@@ so mbagenev uta@@ ankar@@ uhar kua mbak@@ asev utar mba doon kasev kpaa yô ! — Yobu 1 : 1 , 2 , 18 , 19 ; 42 : 12 - 15 . Nahan gba hange hange u se ungwa kwaghwan u Ruamabera sha u ‘ veren ishima sha akaa a a lu ts@@ eren se ’ la shi ‘ nd@@ eren mhen wase u wang ’ la kpa ? Ruamabera kaa a vese ér an@@ ti@@ kristu “ ngu sha tar . ” ( Mbafilipi 4 : 11 - 13 ) Hii ken inyom i 19@@ 55 zan zan inyom i 19@@ 6@@ 1 la , i nger akaa a ior mba nan jighjigh mba Yehova wase ve ken ican la ken Iyoukura sha itinekwagh i i kaa ér , “ P@@ ur@@ su@@ ing My P@@ ur@@ pose in Li@@ fe ” la . Shi agumaior aa fatyô u nôngon sha er aa kuma u nyôron hen “ h@@ unda u vesen man u age@@ egh ” u i bugh ken a@@ vegher kposo kposo a tom u eren hanma shighe la yô . A@@ vur ne shi ôr kwagh u mba ve kenger sha aan , mba ime i we ve la , nahan kwagh ne pase er or ka nana be@@ e@@ yol ve nan kera nengen tsembelee ga yô . Kpa , ka shighe u ican i tser se tseegh i gbe u una wase se ga , gba u una wase se sha ashighe agen kpaa . 1 Mbat@@ esalonika 5 : 3 Nahan cii kpa , Yehova Aôndo soo ér ior ve fa mimi sha kwagh na . — Ôr 1 Timoteu 2 : 3 - 5 . ( Yohane 8 : 44 ) Mayange i de er kwagh wase nahan ga ! Mbar@@ o@@ ma kôr un za a na hen M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , ate@@ jir u tamen u Mbayuda la . Er nan ve se fe ser kwaghwan u “ kuran nen ” la ngu sha ci u Mbakristu mba mimi ? “ KA N@@ Y@@ I ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” ( Mat . U tesen ikyav yô , nenge ase gbenda u ngise se kav injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria u wan erdoo la . Pro@@ feti Yo@@ el yila shighe la ér , “ iyange i ime i wan mgb@@ igh mgb@@ igh . ” 11 : 29 . Ter zu@@ lum ve . ’ ( F@@ il . Ka kwagh môm u nyi nahan una wase se u pasen kwagh vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? ( E@@ s@@ era 1 : 1 - 3 ; 2 : 1 , 2 ; 3 : 12 , 13 ) Nahan kpa , ka cii kwagh u kwaghôron u profeti u Yesaia shon yange h@@ ôn uwegh sha mi tseegh laa ? Ka S@@ ea Su@@ ur sha Yehova a Ishima Y@@ ase Cii Yô , Se Lu a V@@ ang@@ er@@ tiôr 33 : 24 . Shin er ashighe kpishi i m@@ us@@ an se tom nahan kpa , mayange hungur se er se tsegha ayol a ase sha ci u civir Yehova a ishima yase i môm la ga . Nahan yô , nongo sha afatyô wou cii za hemen u timen ken Mkaanem ma Aôndo . Pro@@ feti Yesaia tsengaôron ér : “ Sha ayange a masetyô yô , u@@ wo u iyou i TER ua tile dông , ua t@@ av sha ua hemba i@@ wo cii , á kende u sha , ua hemba ag@@ u@@ ngu ; akuraior cii aa k@@ ôndo sha u i@@ u@@ u . Mbamaren vea fatyô u wasen ônov vev vea henen u tsuan akaa a van Aôndo a icivir . Ka nyi “ zege@@ ikpelaior ” la i lu eren he@@ gen@@ e , man ica a gba tsô , nyi ia er ve ? Mayange se er nen kwagh inja er Yehova a fatyô u nengen kwagh u se eren la ga nahan ze Er Yesu a lu P@@ risti u T@@ amen yô , ka nagh ku nyi yange gba u una na ve a de mba ve ne un jighjigh la asorabo a ve ye dyako i a la cica ci@@ ilii ? 16 : 24 . Se mba ze hemen ken jijingi sha u v@@ aren a mimi u i pase ken igbar la ityô Un vea nom na cii ve hen ér vea fatyô u nengen sha ônov uhar ga , sha ci u m@@ taver u iny@@ ar , nahan lu ve pe vihin iy@@ av mb@@ ura . ( Luka 12 : 4@@ 9 ) Man sha mimi yô , yange haa usu sha tar . I@@ jir kôr mb@@ ab@@ an@@ ke mbara , nahan gba u a wu@@ he ve anyom anyom . Er Tartor u Aôndo ú lu kwagh u tar ne ga , Tor Yesu Kristu kpa a lu or u tar ne ga yô , se kpa se fatyô u lun ior mba ú ga . Nenge an@@ usu kp@@ egh@@ ee kpaa ka a nan@@ de in@@ gb@@ ai@@ ky@@ on yô . Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye . ” Ma kaa ér : “ I@@ j@@ in@@ ga i he@@ mb@@ en Una so@@ mb@@ o i ga ; mo@@ u u im@@ enger u y@@ ugh@@ ur m@@ ny@@ im kpaa , Una p@@ ir ga . ” ( Mat . * — Gen . Ikyav tese ér lu sha ci u tom u Aôndo na un u wasen Eliya la gba un kwagh . • Iky@@ urior i Iserael i ngise la yange i hingir u lun a ibo sha kwagh u mcivir u Ba@@ al nena ? M@@ yom : Ka shami , kpa hanma shighe u i gbe u u̱ fan cii yô , a saan mo iyol u ôron we . Kwagh u vesen u i gbe u a er sha ci u uumace yô , ka u him@@ en ve a Aôndo . Ú fa ma or u ityakerada i i har sha Bibilo i i lu gb@@ eren sha ci u mba@@ ap@@ ir@@ ashe ne ia wase nan yôô ? Ú timen sha mbampin mbara la una wase u u maan m@@ doo u mimi mba Yehova a tesen we ve doo u ishima la . Mba gb@@ eren ityakerada yase i pasen Bibilo la hegen ken ijô i hemban er 7@@ 00 nahan . Lu nyi i wase Yohane u i yilan ér Marku la u veren ishima sha ityom i ken ji@@ jing@@ ii , man lu averen a nyi yange zua a mini ? Sha tahav mbu Yehova yô , Yeremia er kwagh u ma fatyô u eren sha tahav nav tseegh ga yô . — Ôr Yeremia 20 : 7 - 9 . ( Mat . 6 : 33 ) Alaghga se lu a mfe u eren tom u pasen kwagh ne , kpa saa se sôn icighan jijingi shi se lumun ser a hemen se ve se fatyô u eren tom u Yehova a ne ior nav sha ayange ne ye . — Luka 11 : 13 . ( Aerenakaa 16 : 2 ) Yange Timoteu er nyi ve i wuese un yum nahana ? D@@ ugh u pasen kwagh ah@@ wa 1@@ 00 hanma uwer la kera yô , shi i gba u me na akaaôron hanma kasua , shi me sôr iniongo i henen takerada iti@@ ar , shi me nenge sha ri@@ po@@ ti man akaa agen , shi me nger ri@@ po@@ ti kpaa . C@@ rist@@ ina fe ér un man nom na E@@ ri@@ c ve nôngo u lun kwa@@ v môm vea ortamen u sôron atôônanongo la kua kwase na , shi un vea nom na ve vande eren imba tom ne yô , a kaa ér : “ N@@ om@@ om kpa ngu ortamen ! Mba@@ yev ka vea naan mlumun nahan i doo ve kpen kpen shi kwagh ne ka a wase ve kpaa . ER S@@ E W@@ A MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V I@@ T@@ YO@@ M SH@@ A I@@ K@@ Y@@ E@@ V YÔ Hegen a nyôr ke ’ gar u i wa tindi ér i̱ kôr un la a mciem shio ! We kpa ashighe agen ishima ka i za ú iyol nahana ? Apostoli Yohane nger wener : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , ” kwagh ne wa tindi u í we se ér se pase loho u dedoo shi se gema ior ve hingir mbahenen la kpa ker . — 1 Yohane 5 : 3 ; Mateu 28 : 19 , 20 . Ken masejime yô , L@@ é@@ o@@ po@@ ld hingir ortamen u nengen sha af@@ ishi a bran@@ ci . I@@ mo@@ shima i i gbe i i@@ wan er ka sha “ iy@@ ô@@ gh ki a@@ ci@@ v@@ in ” nahan la ka i lu nena ? Ishima ka i vihi iky@@ ar@@ em a mo sha ci u m ngu dedoo ga y@@ um@@ u@@ u ? Kwagh u i tsen@@ ge@@ ôron ken 2 Timoteu 3 : 1 - 5 la er nôngo u kuman anyom deri hegen . I@@ t@@ yom ne cii ka Aôndo a ne se ye , nahan ngi a inja kpishi . Nahan cii kpa , a kaa a mbayev nav ér : “ De gbe nen uwer u su@@ ghun ior ga . Ka kwagh u Yehova a soo ér ne er je la . ” — Mateu 5 : 47 , 48 . N@@ ongo U Kristu U@@ ̱ W@@ u@@ ese Yehova Alaghga tsô ngô na , Ab@@ iya , u se fe kwagh na cuku tseegh la tese wan na u nomso ne aeren a dedoo shinii ? ( 2 Timoteu 4 : 3 - 5 ; Luka 21 : 8 ; Aerenakaa 20 : 29 , 30 ; 2 Peteru 2 : 1 - 3 ) Timoteu man Mbakristu mba jighjigh mbagenev yange ve yar tom sha kwaghwan u a dugh hen Aôndo ne . Lu er mbaapostoli mba jighjigh mbara nahan . Shin er mfe ne a lu ken Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo anyom udubu imôngo hegen nahan kpaa , ve venda un ér á taver ga yum , sha nahan yô , ve fatyô u ngohol shi kaven un ga . — 1 Mbakorinte 1 : 18 - 21 . Mimi je , Aôndo nenge ér awambe nga a inja kpishi je . Kwagh shon kanyi ? I wu@@ he anmgbianev asev mbagenev ken pur@@ usu sha ci u mba p@@ al@@ egh@@ aa a tar yum . ◇ Ver go@@ go hen ijiir i i lu v@@ a@@ an@@ aa shi inya i taver yô . U Ô@@ ron Takerada u Yesaia As@@ av - as@@ av , 2 / 1 Kpa lu U@@ zege@@ mbai@@ w@@ oo@@ v mban tseegh anmgbianev karen sha mi ga . Ng@@ ô u nan we tsombor u nan ikyo yô , ka nan ver ishima sha mkpeyol u ú shi nan nenge ér ngu tsembelee kpaa , nahan kpa gba u hanma or hen tsombor nana wase un ve una fatyô u eren tom ne sha inja ye . Nahan kpa , u tilen sha mimi la hemba di u eren kwagh u mimi tseegh la ken inya . Shi mkohol u ior cii hingir a@@ y@@ ongo a Mose man A@@ ron . Ú ngohol Yesu ken ya wou shi ú ver ato a na kpa ? 13 Yange Doo@@ m u L@@ un Vea Mbag@@ anden Mba F@@ an Kwagh Kpa , ka u se gema se wuese iti na , shi se s@@ ônon ser i̱ tsegha í kpaa . — Pasalmi 7 : 17 ; Mateu 6 : 9 . Nahan kpa , mbam@@ tsera mba kpishi mba ve̱ ve sha u de@@ en or a kwaghbo yô . Yehova una er nyi sha ci ve ken hem@@ ene ? I@@ ca gba ga je maa m nyôr gir@@ g@@ ir i shin mnger vea anmgbianev mbagenev uta@@ an , mba ve lu mar@@ nya u tar u Au@@ str@@ al@@ ia yô , se lu yemen ken gar u New Y@@ or@@ k ; lu u a tôô se uwer jimin man ti@@ ôn . “ Or u Nan V@@ ende I@@ ny@@ aregh K@@ i Y@@ amen Ish@@ ô la yô , N@@ ana Lu Uma ” ( Yohane 17 : 26 ) Kp@@ iligh se iyol er Yesu yilan sha iti i Aôndo shi tesen mbagenev i ga . Anyom nga karen any@@ iin , ka kom sha shighe u iniongo i P@@ ase@@ ka la yô , mbau@@ ty@@ aav mba Mbar@@ o@@ ma hide va sha ikyev i K@@ ur@@ utya Tit@@ u u yange kange ishima ér sar una bee a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Mbayuda kera vindi vindi la . S@@ aa il@@ egh ki i ne un nagh a mi la ki a lu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol ga shin ki a lu a m@@ shi shio ve Una lumun nagh ku@@ la ye . ( Anzaakaa 29 : 22 ) Aluer ú eren nahan yô , sôn Aôndo a wase ú sha er ú hemba asaren ne shi ú kôron iyol you tsaha nahan ú de ishim@@ an@@ yo@@ on yô . “ U@@ wer u̱ de gbe ne sha gbashima ga , luun nen mbat@@ seen asema , shir@@ en nen Ter tom . ” ​ —⁠ R@@ O@@ M . Se fatyô u nengen a kwaghfan u Yehova man aeren a na agen a a hembe cii la ken akaa a a gbe la . Z@@ ua a mtsera kpishi ken mbamkombo sha u van@@ den wan iyol sha a ve tsembelee , shi zum u ú nyer mkombo yô , ngeren akaa shin inya . Aluer or kpe ga yô , a fatyô u nd@@ eren nan shin ku ga . Kwagh@@ henen maan mbayev iyol kpen kpen . M@@ gem u Bibilo . J@@ AN@@ A@@ W@@ AR@@ I 28 , 20@@ 13 – F@@ E@@ B@@ E@@ W@@ AR@@ I 3 , 20@@ 13 Davidi pase wener : “ TER Una sue nan sha ga@@ mbe u nan u u@@ ange ; Ú gema my@@ av@@ inya u nan la sha iyange i angev mbu nan . ” ( Ps . Kwagh ne ngu nahan sha ci u m - ôô u or u ishima i vihi nan ka nan ôôn ts@@ wam ts@@ wam shin nan us@@ an ah@@ en@@ ga la . Yange Yuda hemba ityav je gande ôron . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 14 : 2 - 12 . Doo se mba yange ian bugh se i wasen ior anyom kpishi ken ijime la tsung . ” — 1 Kor . Alaghga mbagenev vea hen nahan . Mbakristu mba ne ini@@ av sha u@@ ile nyian er Tindi u Mose tese nahan ga , kpa mba ne nagh sha u eren tom a shighe ve man agee a ve man akaa a ve cii sha u civir Yehova . Yehova Ka “ Or@@ yiman ” W@@ ase Ka her kpa yange za zua a or u lu u@@ ange ica i gba cii man i va mase maren Yesu shin tar la ye . ​ — Ôr Yohane 5 : ​ 5 - 9 . ( 2 Peteru 3 : 13 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Doo u se wuese Aôndo u dooshima u a er kwagh a hanma wase sha icivir , a ne hanma wase iyua i hemban doon i tsuan kwagh u se soo u eren la ! ( Anz . 7 : 25 ) Kwagh ngu u se hen sha kwagh ne yô : Aluer se soo ser jijingi u Aôndo a̱ hemen se yô , gba u se palegh kwagh u una na se gba ken imeen yô . Er akaa a ve lu a mi la kuma ve ga yô , isharen i bo i tô@@ mon akaa a orgen la kar ya tor ken a ve , ve hingir u kera eren tom a tahav mbu ve lu a mi sha ikyev la sha inja ga , man kwagh la m@@ ire a ve ken mtim man m@@ sa@@ a@@ ishe kpaa . Lu kwase u taver ishima tsung , nahan kwagh ne wasem u nôngon a mbamlu mba taver mba m nyôr ker mbara . ” Shighe u lu pasen kwagh la cii , a tese ér un kegh iyol i nan nagh sha uma na . ( Mat . Bar@@ ry kaa ér : “ Ka m wa ônov av tom u keren mkaanem ma vea ôr ken kwaghhenen u hen tsombor wase yô . Kpa una er nan ve una fa kwase u shami laa ? Yesu yange taver mbadondon un ishima ér : “ Kape ne kpaa iwanger yen i̱ wanger sha ishigh ki i@@ or@@ ough la , sha u ve̱ nenge aeren a en a dedoo man ve̱ civir Ter wen u A lu Sha yô . ” — Mat . Ho@@ sea pase er m - ban u jighjigh u nan u Mbaiserael la lu ib@@ um@@ egh man gbil@@ in@@ kwagh kpaa yô , á kaa ér : “ Ve l@@ ôô ahumbe , vea gema á sun@@ da hi@@ ar . ” Anmgbianev mba ken ityar i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh u Tartor la ka ve wuese anmgbianev mba ve undu ajiir a ve sha u va pasen kwagh ken tar ve la kpen kpen . ( Heb . 12 : 2 ) Se hen se fa er Wan u Aôndo a hembe ato gayô . 7 Ka Un@@ ô Ve Lu Pas@@ en Loho u Dedoo Sh@@ on@@ o ? Nyian kpa , kape mba civir Aôndo kpishi , mba ve er ma kwaghbo ga , kpa i wu@@ h@@ u ve sha ci u jighjigh ve u nan la ve ze hemen u pasen kwagh saan saan je la . Ve kaa ér : “ Akaa a TER A kaa cii , sé er . ” ( E@@ ks . Se fatyô u zan hemen u lun a mlu u torough torough ken ishima nena ? U u@@ ven it@@ you ken tom u Mbakristu u pasen kwagh la una wase se u kera lun a ishim@@ any@@ ian sha m@@ ze@@ hemen u mbaaferev ga nena ? Kwagh@@ myer u A Ne M@@ saanyol Yô Shighe u Z@@ ayol A Lu hen A@@ t@@ ô u Ior Kp@@ ishi Yô 5 : ​ 15 , 16 . Na@@ a@@ man lu kur@@ utya u sho@@ ja i tar u Shi@@ ria . Aluer or@@ nan@@ jighjigh umbur er iyange igen kwase shin nom u nan una fa mimi yô , kwagh la una na a saan nan iyol . Kwagh u vesen u ken awashima na la yô lu sha u nom man kwase ve mar ve ‘ iv tar . ’ — Gen . Paulu shi kaa ér nomso mba i tsough ve cii yô , ve lu “ ior mba ve lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ga man ior mba ve lu a kwase môm ” tseegh yô . Mba@@ civir Aôndo kpishi nyian ka ve er tom shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha er vea nenge sha mbamgbe mba icombor ve mba hange hange mbara yô . Yange i hide i sôr Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la sha ci u nyi ? Ka ve ker azende sha kwaghfan , nahan ve ya ijende a ior mba ve lu a jighjigh u nan taveraa , mba vea wase ve u wan ishima a ican shi taver ken jijingi yô . Nenge wer kwaghwan wou la zua sha kwaghfan u a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . Er ashighe agen ka i lu ve cii ve eren tom u zuan a inyaregh ga nahan kpa , mb@@ á eren kwagh a inyaregh vev sha kwaghfan shi mba wasen ayol a ve sha iny@@ ar kpaa , nahan kwagh ne wase ve u koson ayol a ve . Ho@@ sea lu môm ken ve . ( Mbaheberu 10 : 12 , 13 ) Nahan yô , shighe u Yesu yem sha la lu u una kegh shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve una mase hingir tor ye . Ikyav la K@@ era Gba Ve Kwagh Ga Nahan kpa , shighe u Yesu lu shin tar la , a shi nan kpa lamen zwa Heberu man zwa Shi@@ ria . Kwagh u tiônnongo u ken gar u F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia la tese se nyi ? N@@ ga wasen se sha hanma gbenda cii — sha iyol man ken mhen man ken mlu man ken jijingi kpaa . Ka ak@@ um a sha a nyi Yehova a lu a mi , man kanyi ikyav i̱ lu i̱ tesen se tahav ve@@ ve ? I@@ y@@ ugh i Aôndo ka ishim@@ avi@@ h@@ in na i perapera , i í gbe k@@ enden k@@ enden tsô ga yô . Saan un iyol hen haregh na u he ne j@@ ee ? Shi doo u se wa iyol se kegh a kegh u kôôm mbamhen asev shighe u i gbe ‘ ah@@ on ’ sha ieren yase shin i kôôm se yô . I@@ gbenda I@@ ti@@ ankar@@ ihi@@ ar i Se Ôr Bibilo Ve Se Z@@ ua a I@@ wasen Yô , 10 / 1 Iyange igen yô , mgb@@ ian@@ kwase i anmgbian wam u nomso zamber a mo ér m tôô un shin mat@@ o wase m za gb@@ ihi un hen ya na . Sha ayange a Yohane u Eren B@@ atisema la , “ nongo la cii lu veren ashe , lu henen ken asema a ve sha kwagh u Yohane er , shin ka Kristu je ne@@ ou ? ” Er up@@ ania mba t@@ angen iyol ga mban tagher a mbamtaver nahan kpa , ve za hemen u lun a mnenge u vough . M@@ lu u lun sha tse@@ ene@@ ke kera suur sha hemen u Yehova ga la una va a m@@ soo u or soon iyol i nan tseegh man ihyom kua ts@@ wam man i@@ pi@@ la kua ityav man ku je a b@@ unde ga cii . Mba@@ aôndo mba Mbaromanu yange ve civir la ngee kpishi je gande u ôron . Sha shighe ugen la , a kaa a ve ér : “ Kwagh á tser ne , ne mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi ! Alaghga ku u or gban kpen kpo@@ o sha ai@@ ky@@ ôr shin a@@ ah@@ e la ua y@@ av i@@ wan - a@@ mbe ua lu keghen a kegh u p@@ aven se a hanma kwagh u a doo se ishima cii . Lu D@@ om@@ it@@ ian u tema tor sha Mbaromanu , hii ken inyom i 8@@ 1 zan zan 9@@ 6 la yange lu tor u Mbar@@ o@@ ma u hii kaan ér i civir un er aôndo nahan ye . Mbashiada mba Yehova mba a ieren i g@@ es@@ egh@@ ee shinii ? Yange gba u Mbakolose vea lu “ vough ” sha nyi gbenda ? I@@ kp@@ ur mba pania mba eren tom u pasen kwagh la ah@@ wa 1@@ 30 ken uwer . Mba hembe tin@@ d@@ in ve hen haregh u kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh her yô . Yange í nôngo Ity@@ av mbi Tar sha won cii Mb@@ i sha M@@ ôm la a ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi he@@ v mbi ci@@ er iyol kpen kpen , er ag@@ ir@@ g@@ i a pur@@ ugh man um@@ ato mba bu@@ gh@@ ur - ityav man ag@@ ir@@ g@@ i a zenden shin atô mnger man ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov mbi kp@@ ur@@ un sha ahumbe wu@@ an ior nahan . U Er Nan Ve Yehova Una De U Kwagh@@ bo ? 11 / 15 14 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Ity@@ ôkyaa i Yesu T@@ imb@@ ir Yô Mbagenev ken atô u mba yange hen Bibilo a ve la hingir Mbakristu mba eren batisema , kua mbagenev ken icombor ve kpaa . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase a ken Bibilo , u i yer un ér Luka la kaa ér : “ Ka hen An@@ ti@@ o@@ ki man i hii yilan mbahenen er Mbakristu ye . ” ( Mbaheberu 4 : 15 ; 13 : 8 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara lu a ishimaveren i va eren tom u upristi mba kiriki sha ikyev i Kristu ! ( b ) Mbakristu mbagen yange ve kera fatyô u tilen dông sha ityesen i Aôndo ga nena ? I pase hanma ij@@ ung@@ wen man msaanyol u uumace ve tagher a mi la cii , ken ats@@ am man mbamsen mban . Genese 24 : 28 - 6@@ 7 mase pasen kwagh u wanakiriki u Aberaham , u i er kwagh i ter un ken ngeren u a kar la . Yehova una kura se zan zan se war mtim u tar u ifer ne , se nyôr ken tar u he u Aôndo u perapera la . Mba@@ fan@@ takerada mbagenev yô , na ayol a ve ken aka@@ ah@@ enen a sha kwagh u ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i , inja er kwagh henen u sha mkaanem ma ngeren u Bibilo la nahan . Nahan lu u una ú ityakerada ne ua wase Mbakristu man “ u@@ icighan@@ mbaiorov imôngo cii u kaven er i@@ gb@@ anger man ini@@ e@@ mbe man m@@ t@@ av man m@@ ze ” u mimi a lu yô . Mo M ne i uma u tsôron , ia tim mayange ga , ma or kpaa nana tsu@@ w@@ em i sha ik@@ ev je ga . ” Hanma shighe yô Yesu yange ôron kwagh sha ut@@ aha — lu tahav mbu Ter na man mbu Ruamabera u Aôndo n@@ á i nger la . — Mateu 4 : 1 - 10 ; 7 : 29 ; Yohane 5 : 19 , 30 ; 8 : 28 . Yesu kpa , zum u mbahenen nav lu yangen ior ér ve de ve a mbayev vev mb@@ akiriki hen a na ga yô , a kôôm mbahenen nav ér : “ De nen mbayev mba kiriki , ve̱ va her a Mo ; de kera yangen nen ve ga . ” Mbagenev kpishi yange shighe kar cii ve ve hen u lamen sha ishigh ki ior ye . A@@ g@@ un@@ du@@ utya wase u sha inja kwagh la ka a kura mhen wase sha er se tsua akaa sha kwaghfan , se ver akaa a a hembe lun a inja la hiihii shi se tile sha mimi kpaa yô . 6 : 10 - 12 ) T@@ e se icin ken Mkaanem nam kua ken ityakerada i pasen Bibilo i nongo na u gb@@ eren la sha er se palegh h@@ ôn u inyaregh ki s@@ aren kua iji@@ mba i eren man an@@ umbe a p@@ il@@ agh kua u eren akaa a lun a injaa ga sha In@@ tan@@ et man amba@@ akaa la nahan . J@@ e yô , m nengen mer m hemba mbak@@ ov wam . Shin i lu nahan u undu tom u u@@ ke sha ci u akaa a ken jijingi , maa u nenge a mkur u ityendezwa i Aôndo a er ér , ‘ me kende u ga ’ la sha a we ve@@ e ? ( Heb . Shin u fatyô u seer shighe u ú pasen loho u Tartor la nahan sôron ian i eren tom u pania kpa ? Ior kpishi mba dondon ikyav i Yesu man Paulu la sha u lumun ér kwagh@@ môm a d@@ an ve u civir Aôndo ga nena ? Se@@ kar@@ ia 12 : 3 kaa ér : “ Sha iyange la , Me er Yerusalem una hingir ior cii i@@ wen i y@@ uh@@ wan . ” Re@@ be@@ ka kaa ér : “ N@@ yô@@ rom iyol a ôn@@ kasev mba Mbah@@ iti mban . Se fatyô u kaan ser Yehova za hemen u lun ijiir yase i teman sha ci u nyi ? Shighe u iorov uhar ve lu sô@@ ôr ayol la , alaghga vea nenge ér dooshima ve la ka u injaa tsung , nahan vea er ivese kpa a saan ve iyol kpee . Ishima i yange ve lu a mi i pan@@ den kwagh u ve lu a mi “ kpishi ” la geman nan anmgbianev vev mba ve lu a mi ga la tese dooshima ve . — 2 Mbakorinte 8 : 8 , 13 - 15 , 24 . Kwase ugen ken tar u Philipp@@ ines , mba yer un ér H@@ il@@ da , yange soo u den ta@@ av u man . Tsô B@@ er@@ y@@ l vea nom na kaa ér , aluer u fan Aôndo ne or msaanyol shi ngu a na uma u nan a lu a inja yô , ve kpa ve soo u fan un . Mbam@@ kombo mba Mbakristu man mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen kpaa ka ve wase se u taver ashe iky@@ ôr sha er se me@@ er m@@ ny@@ am ken jijingi ga yô . ( a ) Yosua 23 : 6 tese ér ka nyi , i gbe u se taver ishima ve se ere ? Kwagh@@ wan u Yehova wase ú u palegh mbam@@ ze@@ yol@@ o ? Mbagenev sha ayange a mbaapostoli la yange ve tese ieren i dang nena , man alaghga lu nyi i na ve ve er nahana ? Nenge ase imba iveren i vesen i ia lu zum u a nder Aberaham man S@@ ara , kua Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka — een , kua mbagenev kpaa kpishi , man “ u@@ profeti cii ” — vea lu uma shin tar la ! Er se lu tesen mbagenev la , a er nan ve se fatyô u tesen ser mimi mba se hen ken Mkaanem ma Aôndo la ve doo se ishima ? Kpa iwasen yam i hemban cii yô , i due hen “ or u tsan sha won ” la , ka Yehova Aôndo je la . Sha kpôô yô , “ Yehova wasen se ! ” Kpa vea er nahan yô , ve kua ônov vev cii vea kpe , vough er Aôndo vande tan ve icin nahan . Gbenda u se er kwagh shighe u mba ve hemen se la ve ny@@ ô@@ ôso akaa ken tiônnongo u Kristu sha tar cii la , ua bende a mfe u Yehova a fe se la . • Se er nan ve se hemba ityav mbi ken jijingi laa ? ( Mbagalatia 4 : 8 – 11 ) Kpa , er Paulu ôr nahan , ve cii ve lu ‘ mba doon Aôndo ishima . ’ Hen shighe la m@@ kposo u vesen una kera lu hen atô u mb@@ any@@ ar@@ ev man ats@@ an@@ aior ga , a kera gba u ior a nôngo kwagh tsung cii ve vea zua a kwagh u vea ya a lu uma ga . U pasen kwagh sha ut@@ ent@@ i shighe u tar t@@ enger ken tar u H@@ a@@ iti la Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve hingir ônov mba Aôndo , ve lu a ishimaveren i zuan a uma u tsôron sha la , Yehova hingir “ Ter ” ve , man ka sha inja je . ( Rom . Hii nan ve i lu hange hange u veren ishima sha a@@ vegher a “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” la ci@@ il@@ i ? ( Mbaheberu 12 : 2 ) Sha shighe ugen la , Yesu lu tesen ior gbenda u vea civir Aôndo sha mimi yô . Tsô orgen tôndo un iliam sha zwa , kaa a na ér “ Or@@ tesen , kaa an@@ ng@@ ôm a̱ kar dyako vea mo . ” Se mba ‘ zenden sha atindi a Yehova ’ sha u zuan a mfe u vough u Mkaanem nam la man sha u eren sha mi ke ’ uuma asev kpaa . Yange ve venda u ngohol loho u Yesu la , sha ci u ve ci@@ gh@@ ir asema . — Mateu 13 : 10 - 15 . Kape se kpa , aluer se nder mhen wase u wang la ga ve , mbamhen mba aiegh vea nyôr se ken ishima je la . Gba u hanma iyange yô se su@@ ghun Yehova sha er se doo un ishima kpishi yô . ( Yoh . Aluer ka u Aôndo una lumun mbahemenev mba tar@@ ev yô , kanyi i gbe u vea er@@ ee ? Kape Tartor la u lu a averen a doon tsung ve kwaghôron u profeti u ken Bibilo a er kwagh u uma u ker i doo yum ne , ér : “ Mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh yô , vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem . ” Shi se time sha kwagh u se fatyô u henen hen Yesu sha kwagh u ngohol jijingi u Aôndo la . Kwagh la ngu tesen ikyav je ér se nan@@ gem a “ iyange i TER i vesen i ci@@ er@@ yol ” la . • Hii nan ve i doo u se ta@@ ver@@ shima ken tom sun@@ da shi eren ú torough tor@@ ough@@ o ? Kanyi kwagh se fatyô u eren aluer msaanyol u z@@ endan ngu nôngon u imb@@ ishi mcivir u se civir Aôndo yôô ? U nan mkaanem ma Aôndo jighjigh la ngu a na se fa dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan shio ser , Yehova una wa ikyo sha u@@ gb@@ ayol asev mba sha ayange ayange la , shi se fa ser ken tar u he la yô , una na mba a doo ve ishima la cii akaa mgbegh@@ aa . ( 2 Mbakorinte 13 : 11 ; Yesaia 9 : 6 ) Aluer u fa awashima ve yô , a hemba wanger we . 6 : 18 , 19 ) Er i gbe u se na uityendezwa mba Aôndo jighjigh taveraa nahan kpa , ka nyi igen ia fatyô u wasen se u eren tom u nengen sha mba@@ beenyol laa ? S@@ on@@ ja tôô tele@@ f@@ on , se mba lamen ka ze de@@ gh@@ ôô yô , a lumun wener i tindi un a takerada u ú har sha Bibilo yô . Sha nahan yô , se kera fatyô u zan zende za ember ivaa yase la ga . Anmgbian ugen u lu wan@@ ye@@ kwa@@ or yô gema uma na nena , man a vaa af@@ an@@ yô ga sha ci u nyi ? ( Ôr Mpase 20 : 12 , 13 . ) 4 : 8 – 6 : 18 — Er nan ve yange i nger avur ne ken zwa Shi@@ ria ? — A@@ vur ne hemba ôron kwagh u u@@ washika mba mbatomov mba gomoti yange ve nger u@@ tor kua mbam@@ lumun mba i na ve la . Kape i lu ve ka sea dondo kwaghwan u Ruamabera sha kwagh u ivese man i@@ ember@@ yolough man azende a ase man tom u eren kpoghuloo man ieren i mimi man u y@@ esen ônov kua aeren a dedoo ve i kpe se iyol je la . We kpa u fatyô u eren kwagh nahan . ( 1 Pet . 4 : 10 , 11 ) Aluer mba eren tom ne yô , vea wase hanma or ken tiônnongo cii nana nenge er i doo u se palegh vegher u tom wase u Mbakristu ne ga yô . ( Ese@@ k . Aberaham man S@@ ara kpa Paulu yange ter ve ape ôr kwagh u “ ikp@@ ela i mba@@ shiada [ i i ] kase se ” la . ( Luka 22 : 32 ; Yohane 21 : 15 - 17 ) Nahan yô , Mkaanem ma Aôndo tese se ér dooshima wase a gb@@ anger a kua mba ve v@@ ôr ken jijingi la kpa ker , ka mba alaghga ve kera kohol imôngo a tiônnongo u Mbakristu ga je la . Kanyi akaa Mbakristu Mba@@ aiev ve ban a mi man á gem a mgb@@ ough ken Mbashiada mba Yehova ? ( Pasalmi 40 : 9 ) Shighe u Paulu kaa ér Yesu wuese Aôndo ‘ her atô u mkohol ’ la lu ôron kwagh u mkohol u nyi ? • Hii nan ve i doo u se wase ior ve seer fan dooshima u Yehova ? Akaa a lun aa agee tsung aa a lu sha ikyev i Yehova ne cii tese ér sha kpôô yô , ka un a lu U@@ hemban@@ agee cii ye . Yehova kaa a mbacivir un ér ve z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu nahan ka sha inja je . Shighe ze de@@ gh@@ ôô yô , an@@ umbe a ityô cii lumun a mi la kera gba doon ior ga , tsô ve de ang@@ ara ve gba eren an@@ umbe a ji@@ mba@@ gh a vihin tsung man am@@ ar a v@@ in@@ en kpaa . 5 : 7 ) Ve u@@ ve ityough ken akaa a ve , nahan ve kera nenge a kwagh u Aôndo a lu eren la gaa ? I@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya I@@ a H@@ ingir I@@ nya i Dedoo . Kpa shighe u i er a la , lu iorov ume jim nenge a m@@ doo@@ ashe u a laa ? Nahan , er nan ve i doo u Orkristu nana hen u den mbagenev kwaghbo ve ? Aluer nan za hemen u eren nahan yô , nana va pase Yehova “ Or@@ kur@@ an@@ ilev man Or@@ kuran u uuma ” asev kwagh u nan lu eren la . Ngeren u kiriki u a lu ken ngeren ne la , due a mbamhen mbagenev mba a fatyô u dondon shighe u eren mcivir u hen tsombor la shin kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke yô . Mose tsa sh@@ ir anyom 40 , lu kuran ilev . Ka Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” mba ve ne se kwaghyan u ken jijingi sha ung@@ eren vev man mbamkombo mba tiônnongo kua mbam@@ kohol la a lu ity@@ ô@@ ugh ki mzough u anmgbianev ne ye . ( Mat . 24 : 45 - 47 ; Aer . Er Kwagh@@ aôndo u Mbakristu seer samber la , lu Mbakristu vea ya ikyar a tar , vea hingir u eren kwagh u tar u eren la shi vea hingir ior i tar ne shinii ? ( Yakobu 3 : 8 ) Yakobu yange fa kwaghôron u mimi ne , ér : N@@ ombor u me@@ men mayange ga la ngu a tahav mbu bu@@ lan or . ● “ Ikyav ngi i tesen ér Yesu yange lu ga . ” Sha nahan yô , Yesu kaa ér : “ Saan ne iyol zum u ka a heen ne , a tôvon ne a ican , man a t@@ eren ne sha hanma inja i ifer sha aie , sha ci Wam yô , ember nen , i̱ saan ne ken ishima tsung , gadia injar yen vese Sha . ” Lu u Mesiya una nyôr ken Yerusalem sha inja i tor . A@@ tô@@ akyaa agen kpa nga a a tese ér ka Aôndo a ne i nger Bibilo yô . Bibilo hide ny@@ iman iyol i i̱ ga , i̱ gba zwa môm vea sa@@ in@@ s@@ i , shi akaaôron a profeti a ken Bibilo nga kuren sha mi vough , shi mba yange ve nger Bibilo la ôr kwagh sha mimi . 2 : 47 . Zum u i yôô ér a lu eren M@@ kombo u Umbur K@@ u u Yesu ken zwa u M@@ ap@@ u@@ du@@ ng@@ un , shi i gber iky@@ at@@ akerada i lôh@@ ôn ior M - umbur ken zwa shon kuma 2@@ ,000 , sha u za lôh@@ ôn ior M - umbur ne a mi yô , kwagh ne na Maria I@@ sa@@ bel gba henen sha kwagh u una er yô . Ka been cii yô , u@@ icighan@@ mbaiorov kua u@@ icighan@@ mbau@@ kasev cii kohol imôngo , doo ve kpishi u ungwan er mbahenen mban lu “ ôron kwagh ken ijô igen ” yô . Yesu kaa ér : “ ‘ Een ’ wen a̱ lu ‘ een ’ her@@ egh , man ‘ e@@ i ’ wen kpaa , a̱ lu ‘ e@@ i ’ her@@ egh . ” Hii shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va la je , She@@ m man tsombor na tsa ken t@@ so nôngo u kuman inyom jimin cii ve ve mase duen shin t@@ so la , ha@@ an angahar sha tar@@ egh@@ iny@@ aa ye . Kwagh ne na yô , or ne gb@@ ihi mzough u tsombor na cii ér una tese tsombor na akaa a dedoo a un zough a mi ken takerada ne yô . Kpa u kenger ma haregh g@@ es@@ egh@@ ee la una fatyô u yangen iniôngon i se nôngon ser se hii u henen Bibilo a ior la . 15 , 16 . ( a ) Ka akav a nyi a tese ér mtsera ngu sha u wasen ior mba lamen ijô ig@@ enegh ? Kape mk@@ or u ken ishima kpa a lu m@@ ny@@ am@@ ci@@ em hen ior kpishi je la . Ka kwa@@ r@@ gbidyen u nyi ua wase u u̱ fan kwagh u ú er a uma w@@ ou@@ we ? ( Yoh . 13 : 34 , 35 ) Shi hen sha averen a ka se zua a mi sha ci u se mba ken mzough wase u anmgbianev u sha tar cii , mba ve t@@ angen iyol ga la yô ! Kanyi mzeyol yange i va hen atô u mbakur@@ an@@ ilev mba Aber@@ am man Lo@@ ti , man er nan ve yange lu hange h@@ enge u a kure kwagh la fese ? U Nen@@ gen sha Akaa a Kristu a Shin Tar PE@@ E@@ J@@ I 6 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 2 , 1@@ 20 U er nan ve we kpa u de Yehova una lu kwar w@@ ou@@ we ? Nahan kpa , er yange ver iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe ne sha iyange i N@@ is@@ an 14 , ai@@ k@@ ighe u iniongo i P@@ ase@@ ka i Mbaiserael yange ve eren kwa môm ken inyom la yô , a shi nan kpa , Yesu yange wa ishima ér i eren iniongo i M - umbur ne sha gbenda shon ne môm . U yem kpa a hemba ú u zan hemen u civir Yehova ga . ” ( 2 Tim . 3 : 1 - 5 ) Nahan er ne lu ken tar u bo ne yô , a lu ne ican kpishi u lun a aeren a dedoo . Gbenda u atôônanongo kpishi a nengen sha mba@@ beenyol la ka ikyav i dedoo . Sha nahan yô , cii man zege@@ can la a hii yô , a vande veren mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem , mba ve shi her shin tar la cii ikyav sha at@@ su@@ l a ve . ( Mpa . U “ pasen kwaghôron la jighilii ” la hemba di u tan or iwanger sha avur a Ruamabera sha inja vough tseegh tsô la . 27 , 28 . ( a ) Kwagh u mimi u se nenge a mi ken m - iv u akaaôron a profeti a ke ’ takerada u Daniel la kanyi ? U nengen ma takerada u Mbakristu u injaa henen Bibilo a nan la alaghga a lu kwagh u a lu hange hange u una wase nan cii je la . Sha nahan yô , Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ un 15 , 200@@ 4 , na akaawan a injaa sha itinekwagh ne ken kwagh@@ ngeren u “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La ” la . E@@ du@@ ar@@ do yange kange ishima u eren hanma kwagh u un fetyô la cii sha u sôron mlu na vea tsombor na shi taver u ken jijingi . Ishim@@ a@@ verenkeghen i mnder u shin ku i Lu@@ c@@ í@@ a lu a mi la wase un u wan ishima shi lun sar sar shin er fa ér angev nav mb@@ ua bee ga nahan kpaa . Na Yehova kwagh wou u injaa u hemban cii , ka uma wou je la . A wa iy@@ av a mar wan@@ nomso , a ii un iti er Samuel . — 1 S@@ am . S@@ ti@@ ch@@ ting A@@ t@@ l@@ as van S@@ to@@ l@@ k , Ro@@ t@@ ter@@ d@@ am U dondon yô , “ her atô ” u Mbakristu mba mimi mbara je , mbagenev vea hingir mba@@ vendan mimi , mba ôron “ akaa a g@@ es@@ egh@@ aa . ” Er nan ve u lun a “ akaa kpishi ” la una na or a tsa “ anyom kpishi ” ga ? A shi nan kpa shighe u Mose bee iyol la wase Yosua nena ? ( 1 Yohane 5 : 19 ; Mpase 12 : 9 ) Ka Satan je a samber a any@@ ighe kpoghuloo ye . • gbenda u ashe man mhen man ishima ve eren tom imôngo laa ? Ka ikyav i du@@ ghun or ken tiônnongo kera i nyi i tese he@@ en@@ ee , man er nan ve i wa Mbakorinte kwagh ér ve hide a or la ken tiônnongo ? Kwagh ne ka a seer se agee se za hemen u zenden sha gbenda u uma la a iember . Mbahe@@ men mba@@ ad@@ ua ka ve tsu@@ gh ikpelaior sha u tesen ve atesen a aiegh , inja er ityesen i uma kpen ga , man i ig@@ y@@ am@@ usu man i Mb@@ au@@ tar la nahan . — 2 Timoteu 4 : 3 , 4 . K@@ en@@ ne@@ th L@@ it@@ tle kaa wener ica a gba ga tsô K@@ an@@ ada una gema gb@@ eren um@@ ag@@ az@@ in kpishi sha ci u tar u Amerika man u K@@ an@@ ada , nahan tom u bran@@ ci ne a lu a mi u gb@@ eren ityakerada la ua seer a kuma kwa pue . A kaa ér : “ Er m lu zan hemen ken mcivir u Aôndo yô , s@@ ar@@ em u eren ishima i Yehova shi pan@@ den akaa a Yehova a n@@ em la nan un , nahan m tôô tom u pasen kwagh hanma shighe la . ” Mpase u Yesu yange na la zua sha ashighe a se lu uma ne . — Mateu 24 : 3 - 14 ; 2 Timoteu 3 : 1 - 5 . M na jighjigh mer mimi je Yehova yange ungwa mbamsen av . Se mba tesen ishimat@@ seen sha iyou i Yehova sha gbenda u se suur sha a na man m - er u se eren sha akaawan a na man mnenge u se nengen sha ajiir a se kohol her se civir Yehova la . ( a ) Daniel 7 : 13 , 14 tese ér Yehova na Wan na nyi ? Sha nahan yô , or a vendan u civir mba@@ aôndo mbara yô , i nenge ér nan hemba tar la ato . Yange Yesu er msen hen Ter na kaa ér : “ Man uma u tsôron yô , ka u ve̱ fa U , We Aôndo u mimi tswen , man shi Un u U tindi la , ka Yesu Kristu . ” Sha nahan yô , Habak@@ u ngu a mbampin mba@@ ̱ tôvon sha kwagh ken ishima na . Nenge ishimataver i dedoo i kwagh ne a lu a mi hen a vese ainge er se vande veren Tartor hiihii ken uuma asev ne sha wono ! — Mateu 6 : 33 . A@@ veren a m zough a mi man aan a tom a m lu sha mi la , he@@ mb@@ am ny@@ ity@@ o iny@@ ar i alaghga ma m zough a mi la cii . 27 : 46 ) Ve kegh ér i na ve atindi kpu@@ un , a kaan a ve ér er nahan shin de eren nahan ga ze . ( 1 Pet . 3 : 20 ) Shighe va kom vough yô , Aôndo pase Noa awashima na ne , shi na un tom u gban t@@ so . ( G@@ e 6 : 2 , 4 ) , 6 / 15 Ver shighe u hanma iyange cii yô , u ôron takerada vea mbayev ou yô . Kwagh ugen kpa ngu u a ne ve Yesu hemba fan ityesen a mbahemenev mba kwaghaôndo yô . Kpa shighe u Yehova ver un ér a tema Tor la lu a kuma ga . Aluer se soo ser tiônnongo a lu a ieren i dedoo yô , gba u se lu a gbashima sha tom u pasen kwagh la . ( 1 Peteru 5 : 8 ) Kwagh ne kua hanma wase kpa ker cii ! Sha ashighe a i lu ngeren Bibilo la , Yehova de i ta Se@@ kar@@ ia a@@ wen i wua . . . Er m lu dondon akaawan a Bibilo ne nahan yô , kwagh u mbagenev gb@@ am ishima tsung , ior - il man ab@@ uter cii . 27 : 14 ) Dooshima u t@@ angen iyol ga la ngu a wase se u taver ishima shighe u i lu tôvon se a ican je kpaa . ( Yoh . 13 , 14 . ( a ) Ka agee a Aôndo yange tese sha kwagh u Bab@@ ilon a nyi alaghga or@@ pasalmi lu ôron kwagh u a ? Me mar un wan kpa a doom a doo . ’ ( b ) Lu hanma shighe Yesu va sôr tempel u ken jijingi laa ? Sha mimi yô , aluer ú tsegha iyol you sha ci u Yehova shi ú lumun u eren ishima na yô , ishima ia hemba taver we u hendan a isharen i eren kwaghbo la cii . U@@ umace mba asorabo mban vea er nan ve Aôndo una zung@@ we ve mh@@ ôôn@@ om@@ ô ? • Ka sha igbenda igen i nyi se fatyô u u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo ? Ôr Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 200@@ 5 , peeji 29 . [ Ngeren u shin kpe ] Aluer up@@ ania mba ke@@ ke mba he@@ v ngee kuma ing@@ y@@ egh i í soo la ga yô , a fatyô u lôh@@ ôn up@@ ania mba ke@@ ke mbagenev mba ve ze makeranta ne ken anyom at@@ aan a karen la ga yô , ér shi ve za u . M@@ akeranta u Mbat@@ amen Mba ken T@@ i@@ ônnongo Er lu vesen ken G@@ al@@ il@@ ia yô , ka keng je yange una lu a ian kpishi i nengen akaa a Yehova a gbe la . ( Mateu 24 : 21 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba or u a lu a k@@ or@@ ough ku in@@ ki ku or@@ ngeren a til sha ityough vev la , hemen tom u veren ikyav sha at@@ su@@ l a ior ne , ka tom u pasen loho u Tartor shi geman ior hingir mbahenen je la . Ka tahav mbu nyi mbu lu icighan ut@@ aha , man doo u se de ser mbu er tom ken uma wase nena ? Shighe kar yô , m hii u man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov kua iky@@ ôh@@ ô g@@ anden ikyaa inya , shi eren iji@@ mba kpaa . Satan ngu eren akaa a pan@@ den u@@ lum u Bibilo , i i lu takerada u injaa u ú er se kwagh u Or@@ gban wase u do@@ on@@ shima la . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ngu hemen ior nav sha “ igbenda i perapera ” sha Mkaanem nam kua icighan jijingi na . ( Ps . Ka ikyav i dedoo i nyi mba i shigh ve mkurem mba@@ jighjigh mbara ve v@@ ere ? ( 2 Mbakorinte 3 : 18 ) S@@ ea lu a ishimaveren i yemen sha shin i lun shin tar kpaa , aluer se seer fan Yehova yô se hemba lun er un nahan cii , ka u fan aeren a na man i@@ mba@@ or i a lu er i pase ken Bibilo je la . Davidi nger ér : “ Ishima You [ Aôndo ] i legh legh [ shin “ iyol hiden ijime , ” N@@ W ] erem m gba iky@@ ôr . ” ( 2 S@@ am . Man kwagh ne kua myer u Aôndo yila Shi@@ ru@@ shi ken tar u Per@@ shia ér a va ngohol Bab@@ ilon , a tim gar la kera la . Alaghga or@@ pasenkwagh shon nana fa akaa a injaa agen kpishi sha itinekwagh i ve lu timen sha mi la , kpa aluer nan soo ér kwaghôron u nan la a wanger yô , nana ôr akaa a a lu hange hange la tseegh . Er B@@ ran@@ don soo Kwagh u i@@ yô yum yô , kwagh ne na un ican kpishi , shi ishima za un iyol er i zough i@@ yô vea Satan yô . Mimi J@@ e Se F@@ atyô u Eren Kwagh u Do@@ on Aôndo ? 12 U F@@ a Kpa ? 15 Sha mimi yô , ke ’ haregh mbagenev ka ior kpuaa tseegh ka i gba ve ishima u henen kwagh u Yehova ye . Mbayuda mbah@@ emb@@ an@@ ato mba i yilan ve ér Ze@@ al@@ o@@ ts mbara za yer ken tempel , nahan ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbaromanu hii u yô@@ h@@ ôr gir@@ gar u tempel la . Sh@@ im@@ i@@ on yange fa ishimaverenkeghen i sha kwagh u Mesiya i í nger ken Ruamabera la , man mk@@ egh u yange lu keghen shighe u kwagh ne una kure la bende a uma na . Aluer se tagher a mzeyol ne yô , iyol ia kpe se ker shi se v@@ ôr ken jijingi kpaa , nahan a kera sar se u civir Yehova ga . Yesu yange kaa a mbadondon nav ér a na ve jijingi u Aôndo , a kaa ér : “ Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev u@@ iyua mba dedoo yô , man hi@@ re Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga y@@ ee ? ” Kpa ka@@ a@@ de u pasen kwagh ne wase mbap@@ asenkwagh u pasen loho u Bibilo ti@@ ôn@@ ôô a ican shio . Nahan shighe u kuma u Yosua una kpe la , a ôr kwagh a ityô na Mbaiserael a ishima i môm , a kaa ér : “ Ne kpaa ne fa ken asema a en cii kua ken uuma enev cii kpaa , ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” Mbai@@ hyomov lu nôngon ér vea yange kwagh@@ maan ne , ve zer gbem tsô tor wa tindi ér i de tom ne . I fa iyenge i “ zege@@ ikpelaior ” la ga Kwagh u mba ve lu mba nav la gba un ishima tsung je . ( Heb . 5 : 14 ; 6 : 1 ) Or u nan henen sha kwagh u Yehova man Yesu shighe kpuaa tseegh yô , nana fatyô u zan hemen u taver jighjigh u nan ga . Se time sha akaa atar a se ter heen ne môm môm . Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har mb@@ ira mbi hiin ica i gbe ga yô , i ci@@ r tom u Mbashiada mba Yehova , ú gb@@ eren ityakerada i pasen Bibilo la ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Er i Hii Ve Ka i T@@ aver Mbat@@ amen Mbagenev Yô Yesu yange pase er i hii ve un ôron kwagh sha an@@ zaakaa la nena ? Kpa mhen u lun a isharen i ji@@ mba@@ gh a ve la lu kwagh u una va or@@ perapera ne ken ishima ga cii . A zamber a mba ve lu Mbakristu a na imôngo la “ sha mhôônom ma kôron ma Aôndo ” man “ sha ci u dooshima , ” a u geman tesen a tese tahav nav mbu apostoli la . “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” — Yohane 3 : 16 . Sha mimi yô , Aôndo tsua ôr môm ér nana taver mbagenev asema u keren ian i civirigh ne ga . 7 , 8 . ( a ) Ka ikyav i dooshima u sha tindi u nyi nahan Yehova a tese ken ieren na a ior nav laa ? Yobu yange wa ishima a ican i i tser un la , ken masejime yô kaa ér : “ Lu m ungwa ag@@ wa Wou sha m - ongo u ken ato ; kpa hegen yô , ashe am nenge a We . ” Yehova na i nger Bibilo sha ikyev i jijingi na , nahan Bibilo ne pase se aeren a na a doon tsung la , kua mba@@ awashima nav . ( Mateu 20 : 28 ; Mbaheberu 9 : 14 ) Ka nahan ve awambe a Yesu kpa á lu se icighan@@ kwagh , u “ injaa ” ye . — 1 Peteru 1 : 19 . ( Mpase 7 : 9 , 10 ) Ú lumun u van m@@ le@@ he u Yehova a lôh@@ ô ior ér ve̱ va nyôr nongo a mba i saan ve iyol mban kpa ? Kpa shighe u Paulu tôô ityesen ne kar sha ian i lu a mi i lun kp@@ an u Aôndo man Kristu la , a nenge i nena ? Ka kwagh u a lu sha peeji u hiihii u ijiir shon je ne . Yehova una ver ve doo doo shi una yar tom a ve , aluer ve hide a ayol a ve ijime sha mimi yô . Er nan u soo wer u za hemen u henen kwagh u aeren a Yehova la se@@ ere ? 5@@ 1 : 1 - 5 ) Er Yehova a zu@@ ngu mhôônom yô , ngu a umbur er se lu mba@@ asorabo yô . 11 : 8 . Ka nyi i wase ve ve ze iky@@ ura shi ve lu ken m@@ saan@@ yol@@ o ? Nahan kpa , alaghga imoshima yase ia kpu@@ su@@ gh se , sha u tan se icin sha kwaghbo u a kegh iyol u va eren se la . A lu se pe lamen a or u se hen ser nan hii se iy@@ ongo la . Kpa Yehova er a er ityendezwa ér una kura ior nav tseegh ga , a er kwagh hemba nahan . Nahan yô , wase nen ônov enev ve “ tsu@@ wa uma , ” man aluer ve er nahan yô , vea “ lu uma . ” ( Aerenakaa 18 : 24 - 26 ) A doo ior u lun a vese imôngo , hemban je yô mba civir Aôndo . 1 : 3 , 4 ; 2 : 9 ; 3 : 8 . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka nyi u er sha u i̱ lu wan wou z@@ ange u lamen a we@@ e ? Daniel ityough 6 pase er Daniel yange er kwagh sha ishimataver nena , man lu nyi i due k@@ ere ? ( Mbaheberu 2 : 1 ; 3 : 12 ; 6 : 6 ; 10 : 39 ; 12 : 25 ) Ka nahan ve vea lu “ vough ” sha iyange i sôron ve man ish@@ ô i nan ve i masetyô la ye . — 2 Mbakorinte 5 : 10 ; 1 Peteru 2 : 12 . De se nenge akav a injaa , a i doo u agumaior a a lu Mbakristu la vea dondo yô . Zum u se lu keren or u se vôso yô , se er sha kwaghwan u i we se ér se vôso or “ ken Ter tseegh ” la kpa ? — 1 Mbakorinte 7 : 39 . ( Mbaheberu 12 : 1 - 3 ) U se timen sha ikyav i Yesu vighe vighe shi nôngon sha u se dondon mkaanem nam man ieren na la una wase se u maan m@@ civi@@ ra@@ ôndo man tesen un sha gbenda u vesen kpaa . Ka se zua a inyaregh ki se gb@@ eren ityakerada a mi la han@@ a ? Bibilo tese gbenda ugen sha mkaanem ma taver nahan ér : “ Aluer ma or nana hen er nan ngu ma kwagh kpa nan gba kwagh ga yô , nan ngu tsu@@ ghun iyol i nan . ” Yo@@ a@@ shi na zwa i ta Se@@ kar@@ ia a@@ wen , i wua . “ A@@ yange a bo ” ne ka nyi ? Ve nenge ér aluer mba a ieren i dedoo yô , ieren ve la ia mgbegha ior vea wa ve ikyo shi vea b@@ an@@ en ape ve lu ga . “ Tar Cii u̱ I@@ v a I@@ engem Na ” Nahan se er nan ve se kav injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u wanakiriki u jighjigh laa ? 4 : 8 ) U@@ foto mbai@@ ji@@ mba@@ gh ka akaa a hông@@ or@@ ough man vea fatyô u vihin mlu wase vea Aôndo . ( H@@ ag@@ ai 1 : 1 , 12 ; 2 : 21 ; Se@@ kar@@ ia 6 : 11 ) Lu@@ ̱ ior mban hingir “ U@@ sha u he ” la ye . Nahan kpa , ngô u or@@ ya na tôô an@@ iky@@ und@@ an , u lu er a kpe ne , gba ôôn un iyol , ica i gbe ga yô a hii u t@@ enger shi ôôn kpaa , tsô a gba v@@ aan ! Bibilo tsen@@ ge@@ ôron ér ieren i ifer ia seer a seer ken “ ayange a masejime ” ne . U tesen ikyav yô , kwagh a fatyô u eren nahan sha ajiir a a lu shin p@@ ev , ikyua a zege@@ mnger shin ajiir a a lu ikyua a ik@@ we u vesen , ape tar u t@@ enger fele fele yô . D@@ en@@ n@@ is kaa wener : “ M@@ fe u se z@@ ou a mi sha u maan A@@ you a Tartor la wase se u maan a@@ you a anmgbianev mba ij@@ ever@@ ahumbe vihi la , nahan kwagh ne saan se iyol kpen kpen . De lumun wer iliam i dang i mbagenev i bende a we ga . 18 : 7 , 8 . Ve lu kposo a an@@ ny@@ am@@ ev , sha ci u uumace mba a eren a Aôndo , shi mba a ian i tsuan kwagh u ve soo u eren yô . Ikyav i Maria ver la tese se nyi ? ( 1 Peteru 2 : 11 ) Sha mnenge u ken jijingi yô , Mbakristu mba mimi mba “ u@@ shir@@ mbaiorov man i@@ or@@ van@@ nya ” sha ci u kwagh u ve har uuma vev sha mi jim jim yô ka ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won la — mba i shigh ve mkurem ken jijingi yô vea yem sha , kpa “ iyôngo igen ” la yô ia lu uma ken paradi@@ so shin tar . Aluer kwagh ngu ken ivese nahan yô , a gba u or u kwagh a bende a nan nahan ken ivese la nana hen u seer kôron iyol tsaha . ( b ) Ashighe kpishi ka a yar tom a kwa ken Bibilo yô i lu ôron nyi , man se time sha mpin u nyi sha gbenda u Yesu yar tom a kwa ken injakwagh na laa ? Shi ma su@@ r ior umiliôn imôngo mba ior vev ve saa ku la asema je zua ga ! Mkaanem ma Paulu ma i nger ken Mbaefese 4 : 31 , 32 la ma kaa ér se er nena ? Se tôô u@@ peeji mba iky@@ at@@ akerada ne cii se z@@ or sha nôngo vough vough hingir ih@@ ur@@ en@@ ruamabera u li@@ hen g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an , se gema se tôndo an@@ kon ker at@@ ôôn ahar se kange sha a@@ vegher a ahar a ih@@ ur@@ en@@ ruamabera la . Se lu bem bem a “ ior cii ” nahan uma wase una hemba lun a injaa ? Yehova lu a Yosev , “ A na doo or@@ kur@@ an@@ ga@@ adi la a na . ” Aôndo kaa a na ér : “ De cie ga ; de luun a mciem iyol ga ; gadia TER , Aôndo wou , ngu a we h@@ en@@ pe ú za cii . ” ( Yo@@ s . A@@ in@@ ge ne kpa , Mbashiada mba Yehova mba tesen dooshima u anmgbianev la sha u kuren mkaanem ma ma lu ken Yesaia 2 : 4 la ; ér : “ Vea gema us@@ an@@ ker vev , vea var in@@ dy@@ uhar a mi , a@@ w@@ ange a ve kpaa aa hingir ah@@ ô a sôron ik@@ on a mi ; ik@@ urior igen ia kera tsu@@ wa s@@ an@@ ker a ik@@ urior igen ga , vea kera hen ityav mbi nôngon kpaa ga . ” M@@ lu wou una lu nan nan je kpa , aluer ú ya ikyar a Yehova Aôndo yô , hanma shighe cii ú umbur wer m@@ doo u ú doo un ishima la hemba u ú doo nyityô orumace ishima cii ! Alaghga ishima ia za mbagenev iyol sha ci u mbamzeyol mba ve nenge ér vea fatyô u hemban ve sha tahav vev ga yô . Kpa aluer yange ve er kwagh nahan yô , ve tese icivir sha nagh ku Yesu na la ga . 25 : 37 - 42 . ( Ne@@ hem@@ ia 8 : 8 ) Ter ugen lu u yange wase ônov nav uta@@ ankar@@ uhar cii sha u kwagh u Yehova a̱ doo ve ishima yô . Sha nahan yô , saan se iyol kpishi u nengen er anmgbianev asev sha tar cii ve lu eren tom u Kristu ne sha gbashima nahan ! T@@ so@@ mbor ne ka u kaha c@@ in@@ ka@@ fa kua ats@@ ak@@ a hen an@@ tsa ve i kuma u vea ya iwer iti@@ ar . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 9 : 8 ) Sha nahan yô , tartor u Yuda yange u tile sha ityough ki Tartor u Aôndo , inja na yô u lu gbenda u Yehova hemen yô . Mbam@@ kombo asev man mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen ka ve wase se u pasen kwagh vangertiôr shi wan ishima shighe u ior mba hen haregh wase ve soo u keghen ato a vese ga yô . ( Aer . Se mar John , wan wase u hiihii la ken inyom i 19@@ 41 . “ Saan mba i eren ve ican sha ci u kwagh u perapera la iyol . ” — Mateu 5 : 10 . ( Aerenakaa 4 : 1 - 4 , 13 ) Sha kpôô yô , yange ve iv a icighan jijingi . B@@ em u sha Tar Cii La — Una V@@ a Nen@@ a ? 2@@ 43 — I@@ ng@@ y@@ egh ki a@@ jir a Mbashiada mba Yehova ve sember hemban ken mba@@ ate@@ jir mba vesen sha tar wuee yô Ken inyom i 30 la Yesu er nyi ken tem@@ pe@@ lee , man lu sha ci u nyi ? A er nan ve se fatyô u lun a imba mhen i Yesu Kristu lu a mi laa ? ( Mateu 24 : 14 ) Mkaanem ma mimi ma Yesu yange ôr ne ma ngô@@ ôr hungur se ga ; á kaa ér : “ H@@ er Aôndo yô , akaa cii a fatyô . ” I@@ mba iniôngon la ka i wase ior asange asange mba kwagh a tsu@@ le ve la , kpa ma or môm shin mzough u una kar a ican i yan sha tar kera cica cii je kpa ngu ga . Kpa ape tar ú lu ve ú lu ningir iv@@ u@@ en usu i ci@@ er@@ yol ne gba ica akuma akuma . Mbamaren av hen gar u Ro@@ ch@@ es@@ ter ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k Shi doo u se fa kpaa ser Yehova kôr mcivir u sha at@@ ser@@ egh ihyom . Mkaanem ma Yesu man tese iwuese i lu a mi sha kwagh u i tese un la , a kaa ér : “ M er akaa er Ter A tes@@ em yô . ” ( Yoh . Gbenda u vesen môm u se wa am@@ ishe a za shin inya yô , ka u timen sha Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la sha gbashima . Nahan hemba doon u dondon kwaghwan u Paulu ne , a kaa ér : “ N@@ ôngo nen ng@@ egh je sha u teman ving , lu nen sha kwagh wen ayol a en . ” 6 : 9 . A fatyô u nan anmgbian u kwase u nan fe u eren a ijiir ér i̱ doo ashe tom u p@@ endan u@@ f@@ alu@@ wa vough vough hen ijiir i eren mkombo u umbur ku u Yesu . Ken anyom a sember karen ne , nongo u Yehova hemba veren ishima u tesen akaa a ken jijingi sha gbenda u wang man u taver ga . Ken ashighe a karen ne , i var u@@ gb@@ u@@ u@@ ka mba li@@ hen ity@@ am man u@@ in@@ dy@@ er@@ gb@@ u@@ u@@ ka kua ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev mbi vesen mb@@ ig@@ enev sha mhii u derianyom u sha 20 la . Af@@ ishi a bran@@ ci agen ken tar u Y@@ uro@@ pa kaa ér : “ Mb@@ ap@@ asenkwagh mba kasev mba ken atôônanongo ase kpishi , man ashighe agen je yô ka ve hemba ng@@ een kpaa . Er se lu mba civir Aôndo sha mimi yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser una sue se shi una su@@ r se asema sha ci u nyi ? Anmgbianev nav mbara lu unô ? Man mase zan lu a̱ er nom ga kpa ? ( a ) Ka hanma shighe Yesu una ôr uumace ijir ér mba iyôngo shin iv@@ o ? Yehova , Ter u lun a dooshima man Or@@ kuran u ior nav yange a tese er un lu a Iserael yô . 13 :⁠ 1 ) N@@ oo@@ v mbagenev mba dondon Kristu sha gbaa ne ga . Yange ôô mbaapostoli nav angahar , nahan á tese ve ityesen igen injaa . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A u lumun wer , u lun per shighe u u lu ken makeranta la ka kwagh u injaa . Shighe u ior mba Yehova hii u pasen loho u dedoo ken tar u Amerika la , lu ican kpishi u zan zende . Peteru man An@@ der@@ ia mba ve lu an@@ ng@@ ôô@@ v la lu ior mbak@@ ô@@ ron@@ ish@@ u . 3 : 25 . M@@ nder u Shin K@@ u — Ka Ishim@@ a@@ verenkeghen i Nyian Ga Er m lu a or u tesen mo er me er ishima i Aôndo ga yô , m gba zenden a ud@@ ang@@ mbaiorov mba wan i@@ pi@@ la sha ajiir a ku@@ h@@ wan kwagh . 20 : ​ 1 - 3 ; 21 : ​ 3 , 4 . Er nan eren a mba@@ van@@ nya doo doo yô , ka nan taver agumaior kua mba ve sember van ken mimi la asema . ( b ) Í wase ú u vesen zan zan hingir Orkristu nena ? Shin er yange ve lu henen Bibilo imôngo nahan kpa , ve gema ve lu maan mlu ve u ken jijingi la sha inja i nom man kwase ga . “ Z@@ a gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen , eren nen ve batisema ken iti i Ter man Wan man Icighan Jijingi . ” — M@@ AT@@ E@@ U 28 : 19 . Ior kpishi mba ve yem sh@@ ir ken ityar igen yô , ka vea maren wan yô , ve hide a mi ve za na ior vev ken ya ér ve koson ve , sha er vea za hemen u eren tom , zuan a inyaregh ken ityar i ve lu sh@@ ir ker la yô . Ken kwagh@@ ngeren ne , se time sha akav a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo man mba sha ayange ase ne , a a tese ér mba ve cie Aôndo yô ka ve zua a agee a hendan a isharen i eren kwaghbo shi ve taver ishima sha u eren kwagh u dedoo kpaa la . Yange na iyol na u wasen anmgbianev nav mba nomso man mbak@@ asev mba ken Kristu . Aluer se de asorabo a se eren la shi se vaa af@@ an@@ yô sha asorabo shon shi se gema ishima se hide hen Yehova yô , ‘ una de se kwaghbo wuee . ’ Ka mbampin mba sha kwagh u kwaghyan man kwagh@@ man mba nyi i doo u se pine ayol a ase ? Bo@@ a@@ shi Yange Ver A@@ to a Aôndo 7 / 1 Or A K@@ pe Yô Kwagh U Nan B@@ ee ? 3 / 1 M@@ gem u Bibilo i B@@ y@@ ing@@ t@@ on la gema vegher u masetyô u ivur i sha 4 ne , ér : “ Sha iyange la je ityom i nan i dedoo saa ishe vindi vindi . ” — Pasalmi . 14@@ 6 : 3 , 4 . Or@@ gen u timen sha akaa a ken Bibilo u i yer un ér Al@@ ber@@ t Bar@@ n@@ es la kaa ér inja i kwaghwan u Yesu a kaa ér i “ za kaa nongo u Kristu ” la yô , “ ka u za ôron ior mba i ne ve ian ér ve nengen sha zayol u a zough anmgbian ugen a ugen la , inja na yô ka mbahemenev mba c@@ ôô@@ ci shin mba ve til sha ityough vev je la . Mbafilipi 2 : 8 - 11 kaa ér : “ [ Kristu Yesu ] hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u [ kon u m@@ tsaha ] je . Ka aeren a nyi nahan se lu a mi ve aa wase se u ha@@ an or u he iyol@@ o ? Ve soo u fan mimi sha kwagh u Or@@ gban se , shi ve soo u henen kwagh u Bibilo i tese sha ityôkyaa i se lu uma la kpaa . Bibilo pase se er i hii ve profeti u Aôndo la pine Yehova ga tsô maa yem gba za yan kwaghyan u tse@@ profeti la lôh@@ ô un la ga . Ps . ▪ ‘ Ka a sar wan wam u nomso shin u kwase u lamen a mo nahan , i lum ape lamen a na kpa ? ’ Inja i Mkaanem Man : Kristu yange kaa a mbadondon un ér ve doo ayol a ve er ve doo un ishima nahan . Sha kpôô yô , se cii se mba we ishima a atsan , a vesen shin a kiriki . Tor u Tar ne Tese I@@ mba@@ or i Un Lu J@@ im Yô Ishima yange i̱ za Ne@@ hem@@ ia iyol je lu il@@ ian ga , gadia a zua a loho ér kwagh tser Mbayuda shi í ôr un ér kpe@@ kpe u gar u Yerusalem yô@@ h@@ ôr gba , ih@@ in@@ da i gar kpaa í hi@@ a ci ca cii . ( Or@@ pa . 7 : 12 ; Luka 16 : 9 ) Kpa aluer se de ser inyaregh ki keren ki yange se u eren ityom i Mbakristu yô , k@@ ia hingir aôndo hen a vese . 19 : 11 , 13 , 16 . ( Anz . 3 :⁠ 7 ) D@@ ondo kwaghwan u Mose yange wa ior mba Aôndo sha ayange a tsuaa la . Yesu ongo kwagh ne nahan yô , á tôô shighe á ker or ne doo doo . Aluer se mba a dooshima u Kristu kpa lu a mi la yô , se fatyô u eren kwagh a ior mba ve lu a mbamlu kposo kposo cii ken bem . I@@ she i i lu dedoo yô , ngi d@@ an@@ en ga ( Yesaia 45 : 14 , N@@ W ) I@@ y@@ ôngo igen la ngi van ken ijime i mba i shigh ve mkurem la kua Mbahemenev mba Shin T@@ ine sha u dondon hemen ve . Gadia Yehova kaa ér : “ Me kohol ne cii kpee je , we ya u Yakob , Me kohol as@@ ande a Iserael a a shi her la je , Me zua ve imôngo er iyôngo ken ity@@ ôr nahan man er ik@@ um@@ u@@ ile ken atô u ijiir ve i yan to@@ ho yô ; á h@@ ura i@@ u@@ u sha m@@ ngee u ior . ” Pasalmi 7@@ 2 tese nahan shi a ta iwanger sha averen a se va zua a mi sha ikyev i Yesu Kristu , Solomon u He@@ mban la . — Ps . Ior mba a vaa iyol sha kwagh u atindi ne ga . 3 : 1 ) Anmgbian u kwase ugen , mba yer un ér Christ@@ ian@@ a , yange dondo kwaghwan ne , shin ér tôô un anyom imôngo u ur@@ ugh nom na nahan kpaa . I@@ ti i u môm ér I@@ vande i Aôndo , ugen la di ér , M@@ nder u Shin K@@ u . Se F@@ atyô u Eren U@@ ter U@@ har Tom Ga Ka kwagh u taver se ishima u fan ser Aôndo nengen a inja yase i dedoo la shin er se lu vough ga nahan ga he ? 6 : 1 - 21 ) Kpa Bibilo yô pase ic@@ egh@@ zwa i Paulu er la jighilii ga . U soo wer we kpa u lu er ve nah@@ an@@ aa ? N@@ om@@ so man kasev mba sha ayange a tsuaa er Samuel man Davidi man S@@ em@@ son man R@@ ah@@ ab@@ i man Mose man Aberaham man S@@ ara man Noa kua A@@ bel nahan cii mba ken tsombor ne . T@@ ahav mbu Tar cii mbu Amerika vea I@@ ng@@ i@@ la la maa hingir ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar ki inyam la . M@@ h@@ ôônom nav ma kôron man mk@@ or na la mgbegh@@ am u kaven un shi dondon ikyav i Wan na Yesu Kristu yange a ver la kpaa . Kpa Daniel iyol na yô , lu a nyi ishima@@ veren@@ ke@@ gh@@ ene ? Nyian ne , kwaghpasen doom ishima kpen kpen . Aluer se er tom a ishima i môm sha u geman ior hingir mbahenen yô , se lu ‘ koson akaa a injaa sha ci wase Sha , ’ di vough er Yesu lu kaa nahan . ; M@@ c@@ Be@@ ath , A . Bibilo kaa ér : “ Er Solomon va bee iyol yô , kasev nav gema un ishima , a dondo mba@@ aôndo mbagenev ; ishima na lu sha TER , Aôndo na , vough , er ishima i ter na Davidi nahan ga . ” Mbam@@ tsera mba una zua a mi mbara hemba ng@@ een a mbamtaver shinii ? Er i ne “ Iserael u Aôndo ” u a lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la tom ér a er nahan , kape hanma or u ken non@@ go@@ ior la kpa nan lu a tom u nana er iyol i nan je la . Kpa ka di tsô er ka sea nôngo kwagh nan nan kpa ish@@ e@@ er i iyolough yase i yangen se yô . Ieren i keghen kwagh shi ia fatyô u wasen se u kera y@@ in@@ an ishima shighe u ah@@ endan shin angev shin iyol@@ been shin mbamzeyol mbagenev ve tagher se u shir@@ en tom u Tartor ne ga . 16 : 1 , 37 – 40 ; 21 : 29 , 30 ; 22 : 19 — Ka akaa a mcivir u Aôndo a nyi yange i eren ken Iserael hii shighe u i va a A@@ re@@ ki ken Yerusalem zan zan shighe u i maa tempel laa ? Ú kav ityôkyaa i i hii ve Yesu yange tese mbadondon nav ér ve eren msen nahan kpa ? ( Pasalmi 119 : 1@@ 6@@ 1 – 1@@ 6@@ 8 ) T@@ ô@@ v@@ ac@@ an je kpa yangen se u zuan a “ bem u Aôndo u a gande hanma mfe wase cii ” la ga . Se fa mbam@@ lumun sha mbampin mba ior mba@@ fankwagh mba tar ne ve n@@ é@@ n@@ ge anyom udubu imôngo hegen ér vea fa , kpa ve k@@ an shio yô . Zum u Yesu lu tin@@ d@@ in mbahenen mba 70 la , a kaa ér : “ S@@ unda yô , ngee , kpa mbatomov yô , gema mba ci@@ ôn tsô ; nahan yô , sôn nen Ter u sun@@ da A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” U se u@@ ven ityough ken tom kwaghpasen man mbamkombo mba zan kua kwaghhenen wase iky@@ ang@@ egh la — kua akaa agen a ka se lu a mi a eren kpe@@ te kpe@@ te la cii — mayange ka ityôkyaa i ia yange se u lun wang ga , sha er Aôndo una lumun se shi ior kpaa vea lumun se yô . Se fatyô u ‘ hendan a na , tilen dông sha jighjigh wase u nan ’ kpa ? ( 1 Pet . Shi mbakp@@ ish@@ iv tsua ayol a ve u zan a mo sha iy@@ ough@@ ci . ” Yange i iv mbahenen mba Yesu iorov 1@@ 20 mba ve kohol ken kpo@@ you u sha la a icighan jijingi . T@@ esen ônov ou sha gbenda u a maa ve iyol a M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la yô U@@ ng@@ wan Kwagh shi T@@ aver Ishima er Kristu Nahan , 9 /@@ ⁠ 15 I@@ ca ia kera gba ga tsô , Yesu una bee a ican i yan i uumace ve lu yan la cii sha tahav mbu torough nagh mb@@ ura . — Ôr Pasalmi 7@@ 2 : 8 , 12 , 13 ; Daniel 2 : 44 . ( Daniel 9 : 2 , 5 , 7 ) Se fatyô u zuan a kwaghfan ken ikyav i tseer tseer i Daniel a ver ne shi nôngon maan i̱ shi tesen iyol i hiden a mi ijime ken akaa a se eren la cii kpa ? Sha shighe u Aberaham man Is@@ ak@@ a la Yehova tese ér un ne se akaa cii nena ? Kwase Kristu ugen yange soo u zan iniongo vea gumor ugen u lu Orkristu ga yô . Nahan kpa , er Yesu vande ôron nahan , or la lu a mzeyol . Er u fe nahan , á fatyô u vihin akaa ne shi aa fatyô u saan fele . Nahan cii kpa , er m soo u hemban lun ken mkpeyol yô , m hii u henen kwagh u re@@ di@@ o man usu u l@@ at@@ ri@@ ki , man tom ne wasem u kaven er atindi a i@@ gbe@@ tar kpishi a eren tom ken mzough yô . Mbashiada mbagenev ka ve gbidye kwar sha mkaanem ma Yehova shighe u ve lu yaren tom yô . KW@@ AG@@ H@@ M@@ A@@ AN U A L@@ U Z@@ AN H@@ E@@ M@@ EN YÔ Ka sha ci u ka i doo Yehova , “ Aôndo u perapera ” la a ior nav zum u ve er kwagh u perapera yô . Ka mbampin mba tôvon ishima yase mba nyi se fatyô u pinen ayol a ase ? 19 : 19 - 21 ) “ Mba TER A w@@ oo ve la , vea lu hen inya , á hii sha ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ in zan zan á za ar ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ ira . ” ( Y@@ er . 3 : 16 ) Apostoli Paulu nger ér : “ Aôndo tese se dooshima Na sha ku u Kristu A kpe sha ci wase er se lu mba@@ asorabo her la . ” Kpa mba ve taver ityough , ve hendan a Aôndo la yô , ka ve hingir “ ikyav mbi iy@@ u@@ ghu@@ v mbi i ver mbi sha ci u mtim ” yô . — Rom . ( Yoh . 17 : 3 ) Mkaanem ma Paulu a er ken Mbafilipi 3 : 14 la pase isharen i lu a mi tsung i zuan a uma u tsôron la wanger wanger . Nyian kpa luun er ka sha tahav mbu icighan jijingi ga yô , ma se kav “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” ne ga . — 1 Mbakorinte 2 : 10 ; 4 : 1 ; Mbakolose 1 : 26 , 27 . Í geman ku cica cii í naan Aôndo , di er Yesu Kristu kpa kar a ishima na gema uma na cii na naagh a mi ér a̱ lu ip@@ aan nahan . “ Eren nen msen gbem . Yesu yange kpen shi mba nd@@ eren un shin ku kera yô , tom u keren ior mba inj@@ aav la hemba taver a taver cii . Sha nahan yô , se tese ser Yehova doo se ishima shi sar se tsung u civir un gbem sha won . ( Mpa . 19 : 8 ) Sha nahan yô , aluer ior soo ér Yehova a lumun ve yô , a gba u vea lu wang sha iyol . Nenge ase ikyav i H@@ ort@@ ê@@ n@@ cio ne . Shi se kav kpaa ser , aluer ior mba se pasen ve kwagh mbara hingir mbahenen ga je kpa iyol i de kpen se ga . A@@ Ô@@ N@@ D@@ O una tsa a tim mbaaferev kpa ? ( Ôr Yesaia 30 : 21 . ) 11 , 12 . ( a ) M@@ kar u Bibilo i kar as@@ an sha wa@@ ar@@ a@@ wa la tese nyi kwagh i kpilighyol ? ( Yes . 45 : 18 ) O@@ ru@@ m@@ ace u yange hii gban yô , lu Adam . Aôndo gba un a isholibo shio , shi na un ya u doon tsung ; ka sule u E@@ den je la . Tsô se kaa ser , “ A@@ pe se lu ne kpa vihi se ga , kpa aluer gba u eren tom ijiir igen yô , se za . ” Er yange Mbayuda s@@ ôngo Yehova Wan nahan je kpa , a seer wan ishima a ve zan zan anyom atar man ti@@ ôn , lu ve tseegh lu nan ian ér i̱ yila ve ve̱ va hingir vor u ken jijingi ú Aberaham la ye . Kpa aluer se mba a mhen u Kristu ken a vese yô , se fatyô u wan ishima . Ken inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ Y . la , Mbaiserael kohol iyol u nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa . “ Ka shiada u sha kwagh u Yesu a lu jijingi u akaaôron a profeti ye . ” — M@@ P@@ A@@ S@@ E 19 : 10 . Shin er ior mba ve lu tagher tagher ken c@@ ôô@@ ci mbara lumun ér Yesu Kristu ka Wan u Aôndo ga nahan kpa , ior mba i nengen ve ér ve gba kwagh ga mbara kpishi gema kav or u Yesu Kristu a lu jim jim la wang , shi ve lumun a kwagh u ve ôr ken Ruamabera la . Shi Bibilo kaa kpaa ér : “ Tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” Nahan yô , mbatamen shin mbakur@@ an yange ve tile sha ityough ki nongo u Kristu sha u sôron mbamzeyol shi or a er kwaghbo yô ve nenge sha mi . I@@ y@@ ôngo igen la er a anmgbianev mba Kristu doo doo sha u suen ve ken m - iv u iv@@ in icighan tom u pasen kwagh la Er se lu mbadondon mba Yesu yô , se dondo gbenda u Yesu naan mbagenev icivir vough er Ter na la nena ? Kwagh ne na yô atôônanongo kpishi nga a ior mba ken ityar igen hen u@@ haregh vev , nahan “ h@@ unda u vesen ” u van se a aan a he a pasen ior mba ken akuraior a hanma zwa cii loho u dedoo bugh sha ci wase . — 1 Mbakorinte 16 : 9 . Nahan lu u tiônnongo a kera tôô ikyav mbi nengen sha kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mban ga . Ve kaa ér : “ [ Yehova ] ta ikyaa ken a ve ” ! Doo u mimi u Bibilo u hange hange u Mbakristu ve fe sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev ne una bende a gbenda u ve iin iky@@ u la nena ? Nahan ishima mgbegha ve ve tsua ér , aluer ve soo u maan ta@@ av yô , vea ma sha ishigh ki or@@ m@@ ishen la , gayô vea de ta@@ av ku@@ aa . Peteru shi t@@ una wener fan tsô kpa un fa un ga ! — Marku 14 : 27 - 31 , 6@@ 6 - 7@@ 2 . Yehova ôr kwagh a ve sha ikyev i profeti Yesaia , kaa a ve ér , er ‘ ve lu ikyurior i eren kwaghbo ’ yô , ini@@ aav vev man mk@@ or u ve kuran uwer u he man iyange i me@@ men la kua mbamsen vev cii je kpaa , nyôr un iyol a mi . Mbagenev lu van a mp@@ av ken tiônnongo sha u tesen ér gba u a kuran Tindi u Mose . A kaa ér gba u ú na shighe wou u u@@ ye la jimin cii sha u pasen kwagh u Tartor ga . Se mba a vangertiôr ser hanma or u nan er Iyoukura , u nan nengen Bibilo ér ka icighan takerada , shi i sar nan u fan kwagh u takerada ne u tese cii yô Iyoukura ia za hemen u doon nan ishima . ( Mbaromanu 7 : 18 ) Mbam@@ yina mba Paulu vande lun a mi la na yô á fa er i lu kwagh u ican kpishi u nôngon a asaren man mbam@@ yina mba iyol yase i vough ga ne yô . Li@@ dia , kwase u ken F@@ ilipi , u lu ken nongo u Kristu u sha ayange a tsuaa la di , Bibilo wuese un sha erdoo na . ( Aer . Kpa m gema m hemba h@@ aren ishima yam sha gbenda u Yehova a de@@ m asorabo am shi a w@@ em ikyo sha mimi kpaa la . ( 1 Utor 14 : 1 , 12 , 13 ) Mkaanem man pase se nyi sha kwagh u Ab@@ iya ? Mbashiada mba Yehova mba ken tar u A@@ fri@@ ka kpishi ii ônov vev ati aa a zough sha at@@ ine@@ akaa a mbam@@ kohol mba vesen man mba kiriki mba Mbashiada lu eren shighe u ve mar ônov vev mbara yô . Aluer ka nahan yô , u ya ikyar i doon tsung a Aôndo . Nahan kpa , lu mnenge u Yehova la lu kwagh u vesen ye , lu kwagh u ior hen shin gbenda u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la nenge iyol na la kpaa ga . Ashighe agen ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar k@@ ira ka ki tese tahav mbu ki . 19 : 11 ; 20 : 10 ; Rom . U fa ityôkyaa kpa ? — * Se n@@ aha mat@@ o hanma iyange , tugh a ilen yô , se tsa ken t@@ ent@@ i . Sha mnenge u sha gba@@ aôndo je kpa se fa ser mb@@ à á nder ve vea lu shin tar ne la a nder ve a ayol a uumace . Shi gba u vea “ undu iny@@ ar@@ ev [ vev ] cii ” a ishima i môm sha er vea er sha ic@@ in@@ tan i Yesu la yô . Hen ase sha kwagh u Tor Davidi , u hemen ikyurior i Iserael u tsuaa la . Kwagh@@ yan u ken Jijingi u A@@ yange A@@ yange U fatyô u eren nyi , shighe u u gem akaa cii u we sha ikyev i Yehova laa ? U nenge akaa a anmgbianev mbagenev uhar ve pase la nena ? Kpa jijingi u Yehova nder mhen na man ishima na , iv un a mfe man ishimaverenkeghen kua dooshima . Yange se zua a averen sha igbenda igen kpaa sha ci u iti i dedoo i se lu a mi la . Ieren i hiden a iyol ijime i Yesu kaa a mbaapostoli nav ér ve lu a mi la , lu ieren i Mbayuda mba sha ayange a na la lu a mi je he ? Mba hen tsombor ve ver ishima ve palegh u kôron ave sha an@@ ka@@ am ma kiriki , sha er vea vihi bem u i gbe u una lu hen ya ve la ga yô . • I@@ civir i i ne se i yer se sha iti i Yehova la wa nyi k@@ ere ? Kpa i lu nahan u ungwa or kaa ér , “ U ku@@ am , me kua u ” ve@@ e ? ( Pasalmi 37 : 25 ; Mateu 6 : 33 ; 1 Peteru 5 : 7 ) Anmgbian u kwase u beenyol Mar@@ th@@ a , yange a shi taver mbagenev ishima wener : “ Ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i tser ú cii kpa , de undun Yehova ga . Aluer se tese gbashima nahan yô , Yehova una wase se . Tese ikyav i dedoo i ishimawan . ( 2 T@@ es . 3 : 4 ) Mbat@@ amen ka ve dondo akaawan a ken Ici@@ ghan@@ ruamabera kua kwagh u nongo u Yehova u kaa la , mba we atindi a ve kpe@@ te kpe@@ te ér tiônnongo a kuran ga . 10 : 10 ) Ka shighe u yange i lu eren se batisema la tseegh se “ pase ” jighjigh u nan wase ga , kpa se mba pasen kwagh u Yehova sha hanma ian i i dugh cii , kua shighe u se dugh kwaghpasen la kpaa . ( Mat . 28 : 19 , 20 ; Heb . He@@ mba veren ishima sha kwagh u wan wou una fatyô u eren la , gadia una fatyô u eren akaa imôngo je . ” Man se tese ser Aôndo doo se ishima nena ? Sha nahan yô , ve hingir “ ity@@ ô@@ gh man im@@ agh ki mimi a suur sha mi ” ken ashighe a ican a “ masejime ” ne yô . — 1 Timoteu 3 : 15 ; 2 Timoteu 3 : 1 . Kpa Yosua man K@@ al@@ e@@ bu , mbam@@ k@@ er@@ ev mba uhar mban yô , sar ve tsung u nyôron ken tar u ityendezwa la . U@@ pasalmi mba doon tsung mba Davidi nger la tese er yange er msen kpoghuloo ér Aôndo a war un sha ikyev i Saulu yô , man er yange na Yehova jighjigh shi gba un ishima kpishi u nan iti i Aôndo icivir kpaa yô . Shighe u anyom 1@@ ,000 a hemen u Tartor ua bee la , uumace mba ungwan tindi cii vea due ken iky@@ ang@@ enev mbi isholibo i Adam i ve a mi la man ku . ( b ) Er nan ve yange i nger mbam@@ shi mba mbakur@@ an mban ken Bib@@ il@@ oo ? Sha ci u se ya dyako i lun a ieren b@@ an@@ en a iwuese la . Ú fatyô u kaan wer ieren i ú eren a mbayev ou mba kiriki la tese ér ú tôô ve wer mba iyua i Or@@ gb@@ an@@ akaa u hemban cii a kende sha uwegh nagh , a we ú sha ikyev kpa ? Anyom a ou aa lu nan nan kpa , mba taver we ishima ér u lumun u civir Yehova a ati@@ mb@@ ir shio . Mbashiada mba Yehova mba Nen@@ gen I@@ vaa Nen@@ a ? “ A@@ tindi A Ter ” Gba Ú Ishima Kpa ? ( Pasalmi 1@@ 39 : 1 , 2 ) We kpaa ú fatyô u lun a vangertiôr wer Yehova fa ú shi a fa mlu wou kpaa . “ Ne F@@ a Iyange Shin I@@ h@@ wa Kp@@ aa Ga ” Umbur wer , Paulu shi yange ôr wener se mba a ityav mbi nôngon a “ a@@ yom [ “ at@@ ser@@ egh ” ] a di@@ abolo ” man “ u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ” Ka icighan jijingi . Ve lu a ian i eren kwagh sha asema a ve , kpa sha akaa a Yehova wa ve atindi sha mi la yô , lu u vea gema ken iy@@ an shin ken im@@ ese ga . S@@ ea v@@ ôr ken jijingi nan nan kpa ka mbamzeyol mba tar u ú vihi cica cii ne ve ne ve sé v@@ ôron ye . Er imba z@@ ar la ua fatyô u lun aa kwa sha mi yô , í lumun ér i̱ na naagh ku nan@@ den a mi ga . A kaa a u@@ sho@@ ja nav ér : ‘ U@@ if@@ i mba dedoo mba ken tar wam mba me ôô iyol sh@@ imi yô . ’ Yesu pase ér : “ Tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” ( b ) Kanyi ia wase se se za hemen u u@@ men atam ken u@@ haregh mba i fe keghen ato sha loho ne ga laa ? Nahan kpa , gema lu a ityôkyaa i i na ve tsua itinekwagh shon yô . ( Mat . 19 : 13 - 15 ; Yoh . Yehova soo ér i̱ saan se iyol ken tom na u se eren ne . “ Saan Mba Ve Lu a Ishima i L@@ egh L@@ egh la Iyol ” • Kanyi alaghga ia lu mise u ka u na mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ve undu tiônnongo ? ( 1 Mbakorinte 13 : 4 ) Er@@ doo zua a dooshima , i ôr kwagh u dooshima ken Ruamabera ajiir imôngo . Man kanyi i gbe u or a lu a mi sha u zuan a m@@ yo@@ mo ? Yehova ta un icin ér gbenda u a eren akaa la , una va za ya ga@@ du@@ ga a kwaghbo nahan a wa un kwagh ér a̱ gema a̱ “ er sha mi . ” Ngeren ne na mbam@@ lumun sha mbampin mba inj@@ aav mban . Nahan er ‘ Aôndo á lu jijingi ’ yô , uumace vea fatyô u yaren tom a igbenda i kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke la timen sha kwagh na ga . Takerada u Anzaakaa tese akaa a wasen se u lun a mci@@ e@@ aôndo la sha al@@ ô sha al@@ ô . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 27 , 2@@ 13 Aôndo tsua Yesu ér a lu Tor . 20 Kwagh Gba sha Kwagh u Or u Nan Nen@@ gen Tom u u Eren Y@@ ôô ? Maa a bee a if@@ er@@ kwagh cii sha tar kera , shi zege@@ ikpelaior ia war vegher u masetyô u zege@@ can la . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu Kristu lu shin tar la , itinekwagh i pasen ior kwagh sha mi yô , lu Tartor u Aôndo . Bibilo kaa ér : “ De luun a mbam@@ an@@ m@@ sô@@ rom imôngo ga , shin a mba@@ eren h@@ ua sha inyam kpaa ga . ” Aluer se ôr avur a Bibilo ne shi se time sha mi vea nan yô , aa ta nan iwanger . Nahan kpa , orgen gema ngu , u ú na nan jighjigh kpa nana nzughul a we ga yô . Kpa aluer nom u nan una kpe kera yô , nan ngu sha ian i nan iyol i nan , nana fatyô u eren nom sha ishima i nan , kpa i̱ lu ken Ter tseegh . ’ — 1 Kor . Gbenda ugen u fan m@@ doom ma Yehova yô ér ngu a ‘ erdoo wuee . ’ Ity@@ akerada er u “ Bibilo Tese ” la ka i wase se u tesen ior kwagh ken mzough 7 : 10 - 16 ) Anmgbian u kwase ne nana hen sha kwagh u ortamen la a er a nan la shin nan vande tsuan kera ér nana undun nom u nan laa ? Mbah@@ enen Bibilo ( ka iti i ngise í yilan Mbashiada mba Yehova je la ) tema mkohol ken gar u C@@ ed@@ ar Po@@ in@@ t , ken ip@@ av@@ en@@ tar i O@@ hi@@ o ken tar u Amerika ken inyom i 19@@ 19 , hen shighe ne J . Ka nyi kwagh nahan i doo u ú seer eren sha er u wa iyol u kegh a kegh iyange i Yehova laa ? Ro@@ ber@@ t : Mimi yô , gba u me hen sha kwagh la . Er se lu nôngon ser se tile sha mimi yô , se mba we ave sha akaa a a na ve se er kwaghbo ga . De se nenge er u dondon akaa a Bibilo i we se sha kwagh u ieren i dedoo la una wase se u kuran ayol a ase yô , man er kwagh ne una ur@@ ugh ior a va a ve ken mcivir u mimi kpaa yô . Kpa ashighe agen di yô , sen@@ ou yange a hi@@ re a ci@@ r ihi@@ ange i ior ve kar ve i dugh sha gbenda la cii , nahan wan@@ ger@@ n@@ yom ua hiin yô , sen@@ ou a nd@@ ôh@@ ôr gb@@ ô@@ d@@ u gb@@ ô@@ d@@ u , i hingir ican u karen sha mi . 15 , 16 . ( a ) Shighe u se lu nan ior icivir yô , ka unô ken tiônnongo i doo u se kenger ve ashe ashe ga , man ka sha ci u nyi ? 38 : 2 - 4 ) Hen shighe la , Go@@ g@@ i una ta num sha “ mba i za kor ve ken akuraior la , ” ka ior mba Yehova je la . U@@ umace vea luun a hanma kwagh u i ne sha ikyev i Yesu ér ve zua a uma tsôron ken Anyom D@@ u@@ bu a Kristu una tema Tor la yô , akaa shon aa lu er ‘ if@@ i u mngerem ma um@@ am , u lun wang er k@@ ru@@ se@@ ta@@ lu nahan . ’ Tsô m kaa ken ishima mer , ‘ K@@ wa ne di kanyi ve soo u ô@@ ron@@ o ? ’ Yehova na se ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi cica cii sha u mbi a wase se u “ hendan a a@@ yom a di@@ abolo yô . ” I@@ ca gba ga tsô , anmgbian ne vea kwase na gba henen Bibilo a ior je hemba iorov 20 ken hanma s@@ ati . Ka se ôr Bibilo hanma sev hen tsombor wase sha u tesen ser se mba a iwuese sha iyua i Yehova a ne se ne . ” ( b ) Kwagh u i nger ken Yesaia 6@@ 6 : 23 la ngu kuren kera kpaa nena ? 20 Bibilo G@@ em Ior Ka vangertiôr u nyi se lu a mini ? Ú er kwagh ne nena ? H@@ ag@@ ai hii tom u profeti ken uwer u sha at@@ ar@@ atar , ken inyom i 5@@ 20 C.S.@@ Y . la . ( Genese 12 : 10 - 20 ; 20 : 2 - 7 , 10 - 12 , 17 , 18 ) Akaa a yange er Aberaham ne seer taver jighjigh na . Nyian ne “ ik@@ urior ” i he ngi i Yehova a lu Or@@ jir man Or@@ wan tindi man Tor u í u i nengen a na ga yô . Sha nahan yô , doo u ashighe agen se tile se pine ayol a ase ser : ‘ M kange ishima u eren kwagh u tesen mer m tsegha iyol yam sha ci u Aôndo er shighe u i erem B@@ atisema la nahan kpa ? 7 Gbenda U M@@ yer U Sha 4 . Kwagh ne ka gbenda u bo u zenden sha mi kpen kpen ! Aluer se soo ser se za hemen u lun u@@ icighan@@ mbaiorov yô , gba hange hange u se eren kwagh ne . Kwagh@@ ngeren u Bibilo ôr kwagh u ior kpishi mba ve kegh atô shi ve er sha kwaghfan u Aôndo , man ve zough a iveren yô . Yange soo ér or a ôron un kwagh u dedoo man u bo ga , kpa una eren kwagh ne iyol na . 7 : 9 , 14 - 17 . Kpa hanma kasua yô , tsombor ne u mough u va mbamkombo ken ger@@ i sha ican . Aluer u fatyô u kuran ivese you ga je kpa , ka nyi i dedoo ia fatyô u duen ken iniôngon you laa ? Hen shighe u yange Yehova lu ôron Iserael man Yuda ijir la je kpa yange hungur un u wan ishima a ve ga . A nger ér : “ I@@ civir i̱ lu i Na ken nongo u Kristu . ” — Ef . ( Yesaia 43 : 10 – 12 ) Shi kwagh ugen yô , se mba eren tom u pasen ior loho u dedoo ne sha ci u se fa aeren a Yehova man igbenda na kpaa . He@@ mba doon u se na icighan jijingi ian a shi@@ ishi dooshima ken vese . “ Er nan we ken ishima i nan la . ” Yehova una tim or u nan hembe ato la fese , gadia akaa a hemen u uumace u ve a mi la na yô , mayange una kera de ér shi or a hii if@@ er@@ kwagh igen ga . Noa kpa nahan , er nan ve se fe iti na ? Shighe u Eliya va lu ken b@@ ar ne , Yehova lam a na . Hanma vegher u uma u Mbaromanu u ken igbar man u ken i@@ u@@ v cii , i henen ér a har sha ini@@ e@@ zwa i mba@@ aôndo . Ka unô vea fatyô u van sha ishigh ki Aôndo ken tempel u ken jijingi nee ? Er i ‘ er a [ apostoli Paulu man ak@@ ar a na ] dang ken F@@ ilipi ’ yô , yange ve “ lu vangertiôr ” u shi lamen a ior mba ken T@@ esalonika nena ? U eren nahan sha mimi la , wase ior kpishi u fan ér mba sha ian i seer tom ve sha u tôôn tom u eren hanma shighe shin yemen tom hen ape kwagh a hembe gban sha mbatomov la . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Yesaia a er sha kwagh u Wan u Aôndo la tese se nyi ? Alaghga yange igbenda i eren ikp@@ en@@ ga due sha a ve kpa ve gema ijime a mi sha ci u m@@ te u yange ve ta iky@@ ondo uya ér vea lu kuran tse@@ vaa la . 16 : 23 – 29 . Kwa@@ gen la , gba u una bu@@ m sha u tesen ér kwagh ugen u yange nger yô lu u mimi . ( G@@ al . ( Mbaromanu 16 : 3 - 5 ) Kwagh ne na ve u zuan a ishimataver man kwaghwan sha u lun a dooshima ayol a ve kua aeren a dedoo kpaa . Shighe u Yehova una tim tar ung@@ un ne la , inyaregh k@@ ia lu a iwasen ga . Yô , umbur wer Yehova hemba ku agee yem zende zende , kighir ngi ga . Er se lu keghen mkur u uityendezwa nav la , Yehova soo ér i saan se iyol je ka ashe tugh ga . A kaa a ve ér : “ Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” ( Mat . Nahan mayange je se tôô ian i civirigh ne ser ka be@@ er@@ kwagh ga ! Ikyav i tesen yô , tôô ase wer u ngu nahan mat@@ o sha gbenda , maa u za nyôr pe aka@@ ah@@ endan a ngee je i lu u ú kera fatyô u eren a@@ yem ga yô . I@@ p@@ aa la bugh gbenda u uma u tsôron sha ci u mba ve ne Yesu jighjigh cica cii . — Yohane 3 : 16 . Á gba uwer sha iniôngon na i á lu tsu@@ ghun uumace la ga cii . D@@ i er Solomon yange kaa nahan , ka akaa a nyi yange wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen hii u eren zan zan kar za eren id@@ yaa ? I@@ ca i gbe ga yô , mba@@ y@@ ev@@ kasev mban gba samber a takerada la sha mbagenev , maa mbagen kpaa gba keren ér ma ve zough a kô@@ pi ve . Ka akaa agen a nyi se fatyô u henen ken msen u Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve wa ago@@ yol sha mi tsembelee ne ? ’ — Ps . Ab@@ es@@ al@@ om di zua zwa sha ter na Davidi ér una ngohol tor . Kanyi ityakerada i wasen u henen Bibilo a mi yange Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l ng@@ ere ? Se N@@ orom Iky@@ aa Ga sha Hanma Kwagh C@@ i@@ il@@ i ? Ve shighe un tsu@@ r iyol sha u mngerem ma de nyer ker ga yô , shi ve ombo kwaghyan ker po@@ o , shi ve nyôr a inyam atô kposo kposo ker . ( Mateu 3 : 1 , 2 ; Luka 3 : 18 ) Awa@@ shima na jighilii yô , lu “ u pasen kwagh , ” man yange tese jighjigh u nan kpishi sha u eren kwagh ne , shi er kwagh ne a ishimaveren ér “ ior cii ve̱ na jighjigh . ” Aluer ne er nahan yô , kwagh ne una wase ve u wuese Aôndo u uma . “ Hii iyev wase je , se uhar cii se mba ku@@ su@@ su@@ s@@ u kpishi . ( Mbaromanu 12 : 21 ) Sha mimi yô , kwagh u dedoo una fatyô u hemban kwagh@@ bo@@ o ? 3 : 13 ; D@@ an . Shighe u Paulu lu ngeren washika hen Mbakristu mba ken gar u K@@ orinte , mba@@ ̱ ikyav tese ér mbagenev ken ve lu a iyua i lamen ijô la , a pase ve ér , “ ijô i lamen ne ka ikyav sha ci u . . . mba ve ne jighjigh ga la . ” * — 1 Timoteu 6 : 12 , 19 ; 2 Peteru 3 : 13 . Icighan jijingi yange mgbegha apostoli Paulu ta Mbakristu mba i shighe ve mkurem vea na imôngo la imba icin ne . ( Luka 5 : 27 – 39 ; 10 : 42 ; 19 : 1 – 10 ; 24 : 28 – 32 ) Mbah@@ enen nav mba tsuaa mbara dondo ikyav na ne . D@@ ondo Or u A He@@ mbe F@@ an u Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen La , 12 / 1 Kwagh u Tor Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati ne tese se ér shin er se lu vough ga nahan kpa Yehova nengen a inja yase i dedoo nena ? Shi kwagh ka una gba u a iwasen kpa , ve kegh a kegh iyol u wasen we . Paulu pase ér : “ Kwaghôron u dedoo u u zough a m@@ in hen mo yô , a̱ lu u ik@@ av i zan sha mi sha kwagh u jighjigh u nan man dooshima u ken Kristu Yesu . Kanyi i wase Mbakristu mbagenev u nengen mbamlu vev sha gbenda u v@@ ough@@ loo ? Er yange i eren sha ayange la shi Tindi kpa na ian yô , lu a kwase ugen — i yilan ér Pen@@ ina . ER M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M ma John man C@@ ar@@ ol man ma tese nahan , gbenda u yange i y@@ ese u la ua fatyô u b@@ enden a gbenda u ú ts@@ ahan ônov ou la kpishi je . Ka ity@@ am@@ egh ki nyi icighan jijingi ka a wase se u um@@ ene ? Diabolo fa u yaren tom a mhen ne sha u yangen ior u civir Aôndo . Tindi yange venda awambe a yan , nahan i y@@ aan á ga sha ci u á tile sha awambe a a va haa inya sha ci u asorabo a tar ne la ; man sha shighe u Mbakristu la kpa lu u vea y@@ aan á ga , sha ci u lu u vea tôôn á hanma shighe cii ér ka kwagh u a til sha awambe a í he@@ e inya sha ci u m@@ de u asorabo yô . ” Bibilo kaa a vese ér Aôndo ka dooshima . Af@@ ishi a ken C@@ an@@ ada la nga nengen sha tom u gema kwagh ken ijô 12 i i lamen ken tar la yô Shighe u Yohane nenge a mpase u sha mnenge sha kwagh u inyam la , lu tartor u Roma lu hemen ye . Lu an Davidi wuese nan ér nan yima un@@ u ? Yange m na agee a am cii sha u wasen ityom i mbam@@ zough mban ve eren la . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 20 , 6@@ 4 Shin er vihi ve sha ci u ve mar ônov ga nahan kpa , ve za hemen u eren kwagh a ayol a ve sha mimi shi civir Yehova imôngo sha jighjigh . Yange Aôndo er Satan Diabolo u a lu “ tse@@ yô ” la ijir , ne un ibo i ku@@ ugh cii yô , a kaa ér : “ Me ver i@@ ho@@ m hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” Tese ikyav er se fatyô u tilen sha mimi hen Yehova zum u se tagher a am@@ een a taver kpaa yô . 3 : 10 ) “ U@@ sha ” man “ tar ” u i ter heen ne tile sha ityough ki nyi ? Zege@@ kwagh u yange er ne karen kera cii yô , m@@ te@@ v u sha ican mough sha mbahenen ken Yerusalem , “ ve mba i sa@@ mbe ve la yô , ve yem h@@ an h@@ an , ve lu yôôn Loho u Dedoo . ” 4 - 6 . ( a ) Se mba a iwuese ser Noa man Mose yange ve er ityom i Yehova na ve la sha ci u nyi ? ( Mbaheberu 10 : 23 - 25 ) Mbagenev mba er mbayev mb@@ akiriki mba ve han@@ gen kwaghyan nahan , gba u a taver ve ishima hanma shighe ve vea ya kwaghyan u ken jijingi la ye . N@@ so@@ mba , m kera ngu Orshiada u Yehova ga , sha u i p@@ ase@@ m yô . ” Wan u kuran ilev la kaa ér kwaghôron u wan@@ kwase la nyo@@ ho shi doo er at@@ u@@ mba shin iy@@ ough i hemban nyo@@ h@@ on cii nahan . 38 : 1 , 2 , 9 - 12 . ◆ T@@ ab@@ it@@ a : Aerenakaa 9 : 36 - 41 . Man zum u or u mimi nan t@@ ende zwa a or sha kwagh yô ka nan nôngo kpoghuloo nan er sha ityendezwa i nan la . Mba@@ yev mban di vea fatyô u tesen anmgbianev vev mba ken ijime sha er ve kpa vea eren nahan yô . Hen u van@@ den wan ago sha kwagh . ” Doo u se ‘ kaha se undu ’ mcivir u Yehova se dondo ieren ve laa ? A@@ L@@ U@@ ER i pine ú ér uma wou ngu ú a inja nena yô , ú na mlumun wer nyi ? Nahan a nam ian la , kpa lu kimb@@ in mo inyaregh ki van@@ den kimb@@ in mo la her . Nahan cii kpa , Paulu yina ishima ga , hanma or u yange nana va her a na yô , a pase nan kwagh . Kwagh ne wa u eren kwagh u ve zough a iember sha mi la ker , ka u ôron mbagenev loho u dedoo — ka “ Loho u Dedoo u tartor ” je la . S@@ us@@ an vea mo se mar ônov uhar , ka J@@ es@@ se man Paul je la . ( b ) Ka nyi i gbe u se er nyian sha er jighjigh wase u nan una hemba ta@@ ver@@ a ? Nahan kpa , saa vea lu ken ikyum@@ u@@ ile i Aôndo ve vea ember mlu u kundu kundu man msaanyol u Davidi a er ken Pasalmi u sha 23 la ye . Daniel shi nenge a u@@ sha ken mpase u sha mnenge ; a nenge a “ Or . . . lu er ka wan u or nahan , ” i na un “ m@@ tem@@ tor u tsôron . ” Alaghga a tsu@@ me tar u fan un shon ne , kpa se yô ngu myer hen a@@ vese ga cii . ( Mateu 4 : 23 ; 11 : 1 ) Man ka nahan ve , Yesu yange wa mbadondon nav tindi ér i de lu di tom u pasen loho u Tartor tseegh ve eren ga , kpa ve wase ior mba ve lumun loho ne la u hingir mbahenen nav ye . Se mba eren kwagh ne sha u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” sha hanma ian i í dugh cii . A soo u vihin ishima yase . Or ka nana lu u nana kighir ior ér ve kura tindi ga , shin ior ka vea fa ér vea per tindi kpa a kôr ve ga yô , ka vea lu ior mba ve van@@ den kuran tindi je kpa , ishima i hemba taver ve u eren kwagh u kera yô , ma ve er ga yô . Gba u se pine ayol a ase ser , ‘ Ka m zer ôron um@@ ag@@ az@@ in mba taregh man pi@@ pa@@ mba@@ abaver shin nengen tele@@ v@@ ishen shin ungwan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough shin eren an@@ umbe a ke ’ vi@@ di@@ o i kuma shighe nena ? Or@@ van@@ nya la lu Eliya , profeti u Aôndo . He@@ mban cii je yô , ka Mbakristu mba ve lu mbakur@@ an mbara je vea hemba wan ishima ye . O@@ b@@ a@@ dia ver se ikyav i dedoo kpen kpen , hemban je yô mba ve lu civir Yehova sha ican la . ( Mateu 12 : 34 ) Sha kpôô yô , ka se soo u ma se lamen sha akaa a a lu se a inja yô . Yehova , Aôndo u hemban@@ agee ngu a agee man tahav kpishi je ne@@ er a ne@@ er . Ken K@@ az@@ an@@ la@@ k di , anmgbian ugen u a lu mar@@ nya u tar u B@@ ul@@ gar@@ ia yô , iti na ér Or@@ l@@ in , yange mough ken I@@ tal@@ ia va sha u va yôôn ang@@ we ne . Nahan kpa , cii man se va nyôr ken mlu ne yô , a gba u se lumun u eren akaa a Yehova a soo la . ( Yes . ( Pasalmi 1@@ 27 : 3 ) Mbamaren mba ve hii mar , er Ch@@ ar@@ les man Mary nahan , fa ér mbayev vea fatyô u geman mlu u ken ivese kpo@@ o . A@@ i@@ e u samber a mi ka iky@@ agh ki n@@ um@@ ugh ki lun a tahav kpishi . Shi gba u se lu a mi ken ishima shighe u se pasen ior mba hen haregh wase “ Loho u Dedoo u Aôndo ” la sha ci u nyi ? — M@@ ar . 1 : 14 ; Rom . Aluer se mba a mci@@ e@@ aôndo yô , una wase se se hemba mci@@ e u cian or la . ( 1 S@@ am . Kwagh u se fe yô , mbagenev ken mba i shigh ve mkurem ve lu “ mbatomov mba Aôndo wase ” shin tar la , vea lu her shighe u a pase ahumbe a mtim , a zege@@ can la . ( Mpa . U tesen ikyav yô , mbat@@ im@@ en sha akaa kaa ér , an@@ iky@@ und@@ an ka nan kav akaa a a lu zan hemen ken won u iy@@ av mbu ngô u nan la shi nan er kwagh shami kpaa . A kaa ér , “ mo m mase shin tswen , ” inja er lu un tswen mase lun or u civir Yehova u shi ken tar la ye nahan . Man ka sha jijingi la se zuan a iwasen hanma shighe , sha er se yina ishima ken ayange a masejime ne ga ye . — Yes . 22 : 37 - 39 ) Aluer ishima tse@@ e se u eren akaa a dedoo yô , se zua a iember man msaanyol hegen kpishi . 6 : 1 - 3 ; 8 : 4 ; Ne@@ h . 9 : 21 ) Nahan kpa , ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ken hemen mbara cii , kwagh kera gba ikyurior ne a atindi a Aôndo ga ; er Aôndo tindi u@@ profeti nav ér ve wase ve , ve hide hen a na nahan kpa , ve soo ga . U T@@ esen sha T@@ e@@ mbe “ K@@ asua ” I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Mbaiserael ne yange i kpiligh Yesaia iyol kpishi , nahan a soo u fan ape vea taver ityough a za kighir yô . Gba u se tsaase mkav wase sha u dondon atindiakaa a ken Bibilo , vough er or u eren an@@ umbe kpa ka i gba u nana tsaase alegh a iyolough a nan ve nana fatyô u hemban an@@ umbe nahan . ( Mateu 10 : 18 - 20 ; Yohane 14 : 26 ; Aerenakaa 4 : 5 - 8 , 13 , 31 ; 15 : 28 ) U ma@@ ghen jijingi u Yehova man iniôngon yase la una va se a m@@ ze@@ hemen er se lu tsuan u eren akaa a hange hange ke ’ uuma asev la shi kwagh la una na se ishimataver i eren akaa shon a se tsough u eren la za kuren . AG@@ U@@ NG@@ U a hor@@ on ityough a a lu ken tar u Igipiti la umbur se kwagh u ator a ngise hemen tar shon la . Yange a vihi Diabolo u nengen er mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ken tar u Fran@@ ce lu ngohol loho u dedoo ne kpen kpen . Nenge ase kwagh u yange er ne . Lu shighe u i na Kristu Tor sha ken inyom i 1914 ica lu a gba ga la , i z@@ enda Satan sha kera ye . ( Mpa . Y@@ A@@ NG@@ E i fa Mbakristu mba ken F@@ ilipi mba sha derianyom u hiihii mbara sha m@@ ne u ve naan kwagh mgbegh@@ aa sha u suen mcivir u mimi la . U L@@ un Uma G@@ bem sha W@@ on Shin Tar 11 : 6 ) Kpa awashima wase i lu dooshima u t@@ angen iyol ga la . Sha iyange i masetyô i iniongo shon la , ishima vihi Mbayuda ker a Yesu sha ci u kwagh u a kaa ér un vande lun cii man un mase va hingir orumace la , nahan ve tôô a@@ wen ér vea ta un . Yesu kaa ér : “ Shighe u né nenge akaa ne aa eren yô , fa nen ner , Tartor u Aôndo mgb@@ ôghom ve . ” Saulu yange er afer@@ akaa kpishi sha ci u lu a mfe u vough ga Aluer ishima vihi u ker sha ci u ú ngu or@@ sho@@ li@@ bo yô ka kwagh u dedoo je la , gadia kwagh ne una wase u , zum u ú er isholibo yô ú fa wer u er kwagh u vihin tsung , nahan u taver ishima u kera er kwagh nahan ga . Kpa Yehova ungwa msen u a er hen a na la , nahan a yima un shi a seer un anyom 15 sha ayange a uma na . Ikyav i tesen yô , Yesu yange kav wang er yange hii ve kwase u lu yan ican a imb@@ or@@ awambe la bende a na yô , shi er kwagh a na sha mfe man sha mh@@ ôôn kpaa . Gbenda shon yô ka anmgbianev mba ve civir Aôndo a vese la . Ikyav i tesen yô , yange a tôô C@@ ar@@ ol a za a na hanma ijiir i a soo cii shi a wase un u y@@ amen akaa a hange hange , shi er akaa agen kpishi sha ci na kpaa . Shi mbatamen mba ken Kristu kpa wa u kwagh ken Bibilo . Shi er u er ivese je , a̱ lu or u dedoo shin a lu u dedoo ga kpa , i kange u vea nan , mp@@ av ngu ga saa ku . Tom u K@@ eren Ior la Z@@ a Doo • Hii nan ve i gbe u se ver ishima sha m@@ ye u se ye kwagh ke ’ jijingi laa ? Kwagh ne na yô , ka se nôngo tsung se lam sha u@@ zayol asev imôngo , se sôr ve . ” Aôndo yange tema tor sha Iserael , kpa umbur er ve lu ior mba y@@ in@@ an yô . K@@ am kwagh u shin henen sha mi di@@ di . 9 : 20 ) Ashighe kpishi ka se fa er i hii ve ma kwagh a er la i kuma se ga . Lu nyi i na ve Yesu kaa a or@@ im@@ ande u bee un angev la ér , ‘ M lu@@ m@@ un@@ u ’ ? Yesu lu a zege@@ tom u pasen ior kwagh , man lu u tom ne ua bende a mlu u uumace u ken hemen la . Kpa aluer se wa ishima ‘ ken icighan@@ mlu man mcivir u sé lu civir Aôndo er se lu keghen m@@ ve u iyange i Aôndo yô , ’ se fatyô u wan ishima a ak@@ aren za kuren doo doo . Ú nenge gbenda u Aôndo a er or la nena ? Hegen u ngu a ian i yaren tom a u doo doo . ‘ Akaa agen ’ a Yesu lu ôron ne , ka akaa a hange hange a ken uma je la , ban se shighe môm ga . Kanyi kwagh se fatyô u henen ken M@@ ika 7 : 18 , 19 ? Se iorov 50 shin ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber kar se nyôr mkombo ken an@@ you u ho@@ gh@@ o@@ loo . I@@ yi@@ av mbi tsu@@ ts@@ wa@@ av mbi sh@@ a@@ ir mbi yange i na nagh a mi sha iyange i N@@ is@@ an 16 la tile sha mnder u i nder Yesu shin ku la Aluer u vande fan ase@@ mber a ats@@ am ne kua it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi i ko@@ ho sha mi la ken ya tsembelee yô , u fatyô u wan a ken Iyou i Tartor vangertiôr . Ka aan a nyi nahan aluer se mba tsuan shighe u vough u lamen ve a wase kpishi ? Ng@@ i a akaawan a a hembe doon sha kwagh u uma u he ’ tsombor man ieren i sha use use yô . 21 : 5 , N@@ W . U@@ kwaghaôndo kpishi ken Mbakristu mba@@ aiev nenge ér Aôndo ka Mb@@ au@@ tar . Paradi@@ so u ken Hemen u Una T@@ ser Tar Cii La ! Bibilo kaa a vese ér : “ Ge@@ ma nen ishima i nyian yen la cii , haa nen sha a Na , gadia ka Un A lu koson ne ye . ” — 1 Peteru 5 : 7 . Kpa aluer yange una ci@@ r ve zwa ga yô , ura ua ci@@ r ve zwa kpee , sha ci u yange u n@@ ô@@ ôr vough er Noa tsengaôron nahan ! Ka kwagh u ú fatyô yô . Aôndo ongo mbamsen mba i kimbir a kimbir la ga . Aluer wan u bem una lu her yô , bem wen una lu sha a nan ; una lu ga yô , una shi á hi@@ re hen a ven . ” Sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 23 , shighe u mase shin di iyange i môm tsô mkohol una hii la , mba ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u M@@ kohol za hide a ib@@ aver i dedoo ér : I lumun ér se er mkohol ! Ka sea eren kwagh a mba hen haregh wase er se kpa se soo ser i eren a vese la yô , se zua a averen kpishi . Er Paulu lu hemen a imo sha kwaghôron yô , ior i Li@@ se@@ t@@ era yila un ér H@@ er@@ e@@ me , Bar@@ n@@ ab@@ a di ve yila un ér Se@@ use . Kape Mbashiada mba Yehova kpa ve eren nyian je la . Aluer ú er nahan yô , ity@@ am@@ egh nagh ki injaa ki ki k@@ ou dooshima kpa ker la k@@ ia hemba ng@@ een a ngee ken uma wou cii . T@@ aver imba wanye la ishima nana̱ yar tom a kwagh u i henen la sha mlu u nan kpôô kpôô . M@@ ika ôr kwaghôron u profeti kaa ér Or@@ hemen , u i lu Aôndo je a ver un — shi “ m@@ dugh Na [ a ] hii tsuaa je sha ayange a ngise ngise ” — la , una due ken Bete@@ le@@ he@@ m . Shin a nenge er m lu yan ican je@@ o ? Lu hen shighe ne Al@@ ber@@ t hii u kuren mgb@@ e na u ken jijingi ye . A vaa af@@ an@@ yô sha kwagh ne ga cii . G . E@@ i , Paulu pase wener : “ M lu pasen Mbayuda man Mbag@@ rika kwagh u ishima i geman hen Aôndo man kwagh u jighjigh u nan Ter wase Yesu Kristu la . ” “ S@@ ar [ Aôndo ] u ior cii ve war . ” Kwagh@@ gen u a seer sha akav a tesen a vihin kpishi a i t@@ ér sha heen ne yô , ka ts@@ wam eren u ú mough ú taver sha mhii u derianyom u sha 21 ne . ( Pasalmi 119 : 34 ) M@@ sen wase a̱ de lu u zuan a ishima i kaven kwagh tseegh ga , kpa se sôn Aôndo ser a na se ishima i eren sha akaa a se lu henen la kpaa . Shi se time sha igbenda i se maa ayol a ase shi se wase anmgbianev mba nomso man mba kasev ken tiônnongo wase yô . Davidi nger wener : “ Saan or u i de nan kwaghbo u nan la iyol , man i ci@@ r isholibo i nan kpaa yô . Apostoli Yohane umbur se er se lu a ian i wasen ve yô . Mba ve lumun Kristu , un u a lu “ Tor u u@@ tor ” cii la mba a vangertiôr sha kwagh u mlu ve u ken hemen la . 1 : 5 ) Man Yehova ka a er ior nav mba ve lu agumaior je kpa , ve hemba mba ve we atindi na ikyo ga la kwaghfan , kua mba ve s@@ enge ér ve mba “ mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh ” mba ken tar ne la kpaa . — Luka 10 : 21 ; ôr Pasalmi 119 : 9@@ 8 - 1@@ 00 . A@@ yange nga va kar yô , G@@ ü@@ n@@ ther ôr kwagh kaa wener : “ Be@@ em keng er p@@ ast@@ ô ugen la kpa lu s@@ ônon Aôndo ér a̱ ver ve doo doo , a̱ kura ve shi a̱ na ve m@@ hembe nahan . Jijingi u Yehova hemba hanma kwagh u soo u yangen tom u maan tempel la cii . 20 , 21 . ( a ) Er nan ve i doo u se eren msen ken “ ayange a masejime ” ne gbe@@ me ? ( Yes . 41 : 10 ) Aluer u ngu môm ken “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo , ” man u ngu eren ic@@ ôron - tom u tesen mbagenev ityesen i Yehova yô , kera ka iveren u zough a mi gaa ? — 1 Kor . ( Pasalmi 9@@ 0 : 15 , 16 ) Alaghga Mose yange lu s@@ ônon ér Aôndo a̱ ver Mbaiserael doo doo a iember , i̱ zua vough , shin i̱ tsa vough er ayange a ve ya ican man anyom a yange kwaghbo tser ve la nahan . Or O@@ ng@@ o M@@ sen Wam J@@ e He ? Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 2 PE@@ E@@ J@@ I 7 - ​ 11 Ken uma u Yesu kua tom na u pasen kwagh la jimin cii , yange ôron kwagh u mimi tseegh . * Nahan kpa , gba u mbatamen vea yôôn kwagh ne hanma shighe ga . Apostoli Paulu yange nger wener : “ As@@ aren a iyolough nga hendan a Jijingi , asaren a Jijingi di kpaa nga hendan a iyol . ” Kwagh@@ wan u Aôndo u a lu ker la una kura u sha akaa a vihin tsung a isholibo i eren ma i nyer a we ker la . Er u fe nahan yô , ka u ape lun a aeren a u doo@@ ashe sha ishigh ki Aôndo la ga he ? Wan wam kaa a mo ér saa kp@@ er shi akaa ér ‘ Bab@@ a , shi se lam sha kwagh ne sha iyange igen ga ? I naan Mbashiada mba Yehova cii kwaghyan kwa har ken iyange , gadia mba heen sha ci u ve er if@@ er@@ kwagh ga , kpa mba heen sha ci u akaa a ken Bibilo a ve ne jighjigh a mi la . ” Aluer se soo u vendan mbamhen mba@@ aiev shi nan Yehova jighjigh her dông , sha er se za hemen u lun a ishima i wang yô , gba hange hange u se lu a imba dooshima man mkav la — 1 Tim . • Mbat@@ amen vea lu a mhen u Kristu sha mba@@ asorabo nena ? Kwagh u masetyô yô , aluer mbagenev undu mimi shi gema ijime a Yehova je kpa , doo u mayange se tôô ser vea kera hide ga ze . ( Aer . 2 : 41 , 47 ) Tom yange za mbap@@ asenkwagh mba hiihii mban kera je yô , “ kwaghôron u Aôndo seer ng@@ een ; iyenge i mbahenen seer ken Yerusalem kpishi ; upristi kpishi kpaa lu wan jighjigh u nan la ikyo . ” ( Aer . Doo u se wase or u nan lu henen Bibilo la nana fa er kwagh u nan lu henen la a bende a nan shi a lu nan a inja yô , shi nana fa er aluer nan dondo kwaghwan u Ruamabera ve una wase nan yô . — Yes . 13 : 18 ) Nahan Mbakristu mba eren tom sha ci u or u nan tee ve tom la ka yen sha injar i ve ngohol la ga . Yehova na mlumun sha u tesen m@@ kposo u or@@ perapera a or u nan lu perapera ga yô , ér : “ Nenge , ishima na man@@ ger , ngi ken a na vough ga ; kpa or@@ perapera yô , ka sha jighjigh u nan , u nan ne la , man nana lu uma ye . ” Satan kaha kposo a Yehova ku@@ aa je . 10 : 24 , 25 ) Kwagh ne hemba di u gban lun imôngo vea mbagenev ijiir i môm er se za kasua shin se za hen ma ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh nahan tsô la . H@@ ide hen ase sha kwagh u R@@ am@@ ó@@ n , gumor u se vande t@@ eren kwagh na ken ngeren ne , u yange henen ér aluer un pase iyol@@ na ken makeranta ér un ngu Orkristu ve una ya kunya la . Ish@@ aren i iyolough na ior kpishi gb@@ ev mbu nôngon . Aluer se soo u nôngon ityav a Satan yô , gba kpee u se za hemen u nengen akaa a yolough akuma akuma . ​ — Ôr 1 Timoteu 6 : ​ 6 - 10 . Paradi@@ so la una lu sha shin una lu shin tar gayô una lu hen ma ijiir igen hen atô u sha man tar ape uumace ka ve za kegh shighe u á ôr ve ijir yôô ? ( 1 Peteru 2 : 12 ) A@@ gbar a pasen kwagh inja er kwaghpasen u sha uya uya man kwaghpasen u ian a due la bugh se aan kpishi a se na ve iwanger yase ia wanger yô . Yange vea fe kwagh u una va er ken hemen , zum u ve tema vea Yesu sha iyange la yô , ma kpiligh ve iyol a mkur u mkaanem ma se ôron ken Mateu 24 : 14 nyian la ! Yange fa awashima ve la cica cii , nahan lumun ér ve b@@ ume un ga . ( Mbaromanu 15 : 4 ) Inja i “ Ba@@ al ” yô ka “ or u kwagh ” shin “ ter . ” Nahan cii kpa , ka mea lu vea anmgbianev mba nomso man mba kasev mba shin Betel man mba ken tiônnongo yô , i doom kpishi . Yesu yange ôr kwagh u b@@ um@@ un ér nyi ? 6 , 7 . ( a ) Lu unô ve va Paulu ah@@ enge ken Roma , man lu unô di ve gema ve taver un ishima ? Yehova We Ve Iky@@ o sha Mimi Apostoli Yohane ôr ken Mpase , takerada u Bibilo u masetyô la ér , Yesu , un u a lu M@@ i@@ ka@@ el ort@@ yom u tamen la , yange hemba Diabolo man az@@ ô@@ v a na ityav , shi á ôr kwagh u vihin tsung u a dugh ken m@@ zende u i z@@ enda ve sha kera la . Mbagenev mba eren tom u m@@ ishen , mbagenev ka mbatamen mba sôron atôônanongo , man mbagenev di mba eren tom shin Betel sha ajiir kposo kposo sha tar . Yange i taver Mbakristu cii ishima ken 19@@ 22 ér ve̱ lu a ci ken tom u kwaghpasen . 9 : 1 - 4 , 15 - 21 ) Yange lu u ini@@ av mb@@ ira mb@@ ia lu a ac@@ ôgh@@ or ga , sha ci u mbi lu pasen kwagh u nagh ku vough ku Yesu una va na la . la , peeji u sha 2@@ 15 - 2@@ 18 . Or@@ tamen u hemen Iyoukura i H@@ enen a nenge ér un na tiônnongo ian i pasen kwagh u hanma foto , sha er anmgbianev vea tese er foto shon a zough sha kwagh u i lu henen la shin a bende a ve ayol a ve yô . M@@ gem u Bibilo i i yer ér The Ho@@ ly Bible ​ ​ —⁠ New In@@ tern@@ ational V@@ er@@ sion la di gema ishember ne ér “ m@@ gem u a gema akaa cii aa hingir he@@ gh la . ” Mbakristu mbagenev gba sha ikyev i m@@ hange u i hange ve u fan akaa la , nahan ve hông@@ or mbamhen vev man asema a ve sha u kenger ufoto mba iji@@ mb@@ av shin mba i yaven a ior ker jighilii mbara je kpaa . Ka sha atô@@ akyaa a nyi ishima i vihi Go@@ g@@ i kpishi a mba ve lu “ zege@@ ikpelaior ” i í pase kwagh u i̱ ken Mpase 7 : 9 laa ? Ka sha imba gbenda ne yange Yesu ver kwaghyan u m - umbur la ye — lu kwaghyan u una lu m - umbur yô , nahan una wase mbahenen nav u umbur akaa aa a lu a inja kpishi aa yange er sha iyange i hange hange ne . Doo u mba@@ beenyol mba civir Aôndo vea fa nyi kwagh@@ a , man kanyi se time sha mi he@@ gen@@ e ? Lu Nen Mba@@ eren Aôndo Tom mba T@@ esen Ieren i Dedoo ( Mbaromanu 2 : 24 ) Sha mimi yô , Iserael s@@ an ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na i gba tsô gba a mi la k@@ ondo sha m@@ vende u a venda Yesu la , sha shighe la je Yehova kpa maa venda un . — Mateu 21 : 42 , 43 . Akaa a yange taver mo kpishi u den yum yô lu kasev mba keren man shi do u gbidyen . ( Luka 18 : 27 ) Un u a gbe sha man tar la soo ér ior ve zua a Na shi ve fa Un . Ka nahan ve á ta Mose icin wener , ieren i Mbaiserael i dedoo shin i bo ia fatyô u b@@ enden a ônov vev man ônov mba ônov vev mba a va mar la ye . Kpa er se lan a@@ yom a Satan ga yô , se fatyô u den ser a ya mtsera sha a vese ga . ( 2 Kor . Se na jighjigh ser , takerada u he ne ua mgbegha hanma wase nana pine iyol i nan ér : ‘ M ngu dondon Yesu sha mimi kpa ? Er i wa Solomon im@@ aagh ki dedoo ken jijingi , shi un kpa hii doo cii nahan kpa , yange kera lu a iwuese sha gbenda u vough la ga . Umbur wer shighe u Yehova kaa a Solomon ér a sôn un kwagh u a soo la , tor Solomon sôn kwaghfan sha er una hemen ior nav yô . Kpa er za er tom shin Betel c@@ in hide yô , a wuese kpishi er i er a na shin Betel doo doo yô . Yakobu shi pase ér kwaghfan u a dugh sha la ka u injaa kpaa . N@@ gi@@ se la , er ken inyom 10@@ 1 va ken inyom i 20@@ 0 nahan , Mbayuda mbagenev na jighjigh ér ul@@ ah@@ adi 70 mbara hii sha shighe u i tim Yerusalem ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . M@@ gbe u kwagh yange gba or@@ kur@@ an@@ ilev ne man kwase ne kpishi sha kwagh u a saa la , tese sha gbenda u kiriki er ishima ka i lu Yehova ker la man mbatyomov mba sh@@ aav kpaa la . Inja i ishember i “ m@@ ve , ” i mbaapostoli pine la di ér nyi ? • Ka aeren a Mbakristu a nyi aa wase se u van@@ den keren Tartor u Aôndo ? Umbur kwagh u wan u Tor Solomon , u i yilan un ér R@@ eho@@ b@@ i@@ am la . Yehova ngise ôr kwagh sha ikyev i profeti na Yesaia ér : “ Awa@@ shima Wam una lu je , Me er kwagh u a doom ken ishima u eren la cii . ” Se mba a ish@@ u@@ ghun kpishi sha er Yehova á ne “ wanakiriki ” ne kua Mbahemenev mba Shin T@@ ine ian sha igbenda wue wue , u yaren tom a akaa a gb@@ eren ityakerada ne man iniongo i í ver sha tindi ne sha u nan sha u i̱ fa iti na tar sha won cii yô ! ( Marku 7 : 33 ) Yesu been kera yô , a kenger sha maa a e̱r msen a sh@@ í@@ r ishima . Iky@@ urior i lun a imba hông@@ or u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima man ts@@ wam u ng@@ u@@ la nahan yange i̱ lu a ma ian i shi lun her@@ egh@@ e ? . . . ( 1 Samuel 16 : 7 ) Ashighe agen je yô , ifer or je kpa ka nan yer iyol i nan ken ieren i dedoo ga yô nan yer iyol ér nan ngu or u Aôndo . Nahan er K@@ ar@@ me@@ l hingir i@@ kpo@@ gh@@ on@@ ya yô , lu ijiir i dedoo i tesen ken igbar er mcivir u Ba@@ al a lu u mimi ga yô . Cii man Yehova yange tsua Mbakristu mban ér ve yem sha yô , ve vande lun a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar ne gbem sha won . Sha ayange a i lu ngeren Bibilo la , or nana “ n@@ aregh ave ” a nan , inja na yô nana samber ak@@ ev@@ a@@ ve@@ egh a nan , nana kende a sha yô , i tese ér nan ngu eren msen . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 13 . Shi yange gba u Mose una kav aeren a Yehova shi aa doo un ishima sha er kwagh ne kpa una wase un u eren kwagh a Mbaiserael sha inja yô . Nahan kpa , ken inyom i 19@@ 15 la , lu iniongo 14 ken atô u iniongo 8@@ 6 i i tesen “ In@@ i@@ umbe ” ne la , naan ri@@ po@@ ti hanma shighe ye . ( b ) Yange wea nenge mô ken ityom shon i sha shighe u Mose man u Yosua la nahan , yange ma ú er nena ? Shi a kaa kpaa ér : “ U nan dugh sha Aôndo yô , nan ongo mkaanem ma Aôndo . ” 6 : 19 , 20 ; Ôr 1 Yohane 2 : 15 - 17 . ) Nahan cii kpa , Yehova soo ér ior ve̱ civir un i̱ lu sha ci u un ta ve ih@@ indi iyol yum ga . 3 ER KW@@ AG@@ H U Ú H@@ EN L@@ A . 15 : 22 - 26 ) Ken masejime yô , a tim ku u se ye dyako u ú hen Adam la kera . Or u i yilan un ér Sh@@ im@@ on ne yange hingir u eren kwagh sha inja i iti na i Peteru shin V@@ ande , i Yesu na un la , gadia a hingir or u taver , u hanma shighe yô , eren kwagh u wasen mbagenev ken nongo u Kristu . Ashighe ag@@ enegh nga a alaghga se tagher ishigh a kwagh u Ruamabera a ze zwa sha mi jighilii ga shin ityakerada yase i i har sha Bibilo ne kpa i we zwa sha mi ga yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen yase i mnder u shin ku la ia lu her dông nena ? Kpa hegen , er m ze mbamkombo a kwase wam yô , m kav er yange m er lu shami ga yô . T@@ Ô@@ Ô wer gba u ú tile sha ishigh ki tor u hemban tahav sha tar cii , u lam a na sha ci u ior mba Aôndo . A lu u nena ? Ka aeren a nyi yange gba u H@@ ag@@ ai una lu a mi sha u dondon kwaghwan u ort@@ yom laa ? Han@@ mô wase yô nan ngu ken mlu u a hembe vihin a u se ter heen ne . Yesu tsengaôron ér : “ Zum la zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . ” Ity@@ ough ki sha at@@ er@@ atar la di ta se icin sha aeren man mbamhen mba vea fatyô u vihin iky@@ ar@@ yan yase a Yehova la . Nahan kpa , aluer se mba dondon ikyav i Yesu yô , se nengen tom wase vough er kwaghyan nahan . ( Yoh . Anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve lu kwa@@ v yô , vea fatyô u henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke ve sha ian ne . U@@ ̱ L@@ un Kwa@@ v ken M@@ ase@@ jime 8@@ 4 : 11 , 12 . 2 : 5 - 9 . Kwagh ne na yô , saan mo iyol shi k@@ on@@ dom iyol kpaa . ” ( Luka 17 : 5 ) Yange i ungwa msen ve ne , sha ci u sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , i haa icighan jijingi sha a ve shi i wase ve , ve seer kaven awashima u Aôndo . I wa ve kwagh ér ve “ zenden i [ de ] lu sha iyol ga kpa i lu sha Jijingi . ” T@@ ôô shighe gbidye kwar sha akaa a dedoo a u lu a mi hegen la . b . Ve eren “ perapera ” ér ior ve nenge . Kwagh la yange doo mbamaren av je zua ga . U tesen er mtsera a lu sha u yaren tom a Bibilo ken tom wase yô , ôr vande eren u ú zough a mi sha u yaren tom a Bibilo la shin pase kwagh u v@@ à@@ nd@@ è è@@ r@@ è@@ n u i nger ken ikyum@@ hi@@ ange sha heen ne a tese yô . Yange ôr kwagh u mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi ér : “ Akaa a ve kaan ne cii , er nen a , waan nen a ikyo kpaa , kpa de eren nen er ve eren nahan la ga ; gadia ka ve kaa a kaa kwagh , kpa ve eren sha mi ga . ” ( Mat . Ishim@@ averen i mbara mba ve te ikyaa ke ’ ior mba i shigh ve mkurem la ngi nan j@@ imi ? Ve tese h@@ ua sha u keren ér vea seer lun a akaa . Lu Mb@@ ab@@ ab@@ ilon mba ve fa ityav shi ve hemba akuraior kpishi ityav la ve kohol ve lu “ or@@ im@@ ang@@ er@@ egh ” ne ye . Or@@ t@@ yom ng@@ un di tom na lu nyi ? Se@@ te@@ mba 7 - 13 , 200@@ 9 Or@@ hemban@@ ato ne maa hingir O@@ ri@@ h@@ yom u hemban man Satan ( Or@@ h@@ end@@ an@@ kwagh ) man Diabolo ( Or - m@@ s@@ ende ) man i@@ yô ( or@@ cu@@ gh ) man dar@@ ak@@ on ( or@@ wu@@ an@@ or ) . — Mpa . Sha ci u ka Tartor u sha , u ú lu gomoti u sha ikyev i Yesu Kristu la ú lu gbenda u Aôndo una hemen tar cii ye , gadia ngu a ian i hemen sha won cii . — Pasalmi 2 : 7 – 12 ; Daniel 7 : 13 , 14 . • Akaa a yange er ke ’ ah@@ wa a masetyô a uma u Yesu la tese nyi sha mlu n@@ aa ? Apo@@ l@@ o hingir u fan tom u geman ior mbahenen tsembelee A shi nan kpa G@@ om@@ er wa iy@@ av mbu wan na u kwase ne man cir@@ in na cii sha idya na i eren la . Aluer u ngu gbidyen kwar sha kwagh u u fatyô u va eren shighe u Aôndo una kure akaa a t@@ ende zwa a mi la yô , a saan we iyol je ka u henen ga . Hen shighe la , wan ve u sha uhar , Ar@@ th@@ ur B@@ ak@@ e@@ well ( 5 ) W@@ illi@@ am@@ s , lu anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin . Yehova yange pase u@@ profeti nav kwagh u una er yô . — A@@ mo . 3 : 7 . Se eren nahan yô , se fatyô u taver anmgbianev asev ishima kua mba i sar ve u fan mimi , mba ka se zua a ve shighe u se dugh kwaghpasen la . ( Mateu 7 : 22 , 23 ) W@@ anger e̱r kwagh u a lu kwagh u hange hange i lu u se veren ishima kaven kwagh u loho u dedoo u Tartor u lu jim jim shi eren sha mi kpaa yô . — Mateu 7 : 24 , 25 . Bibilo kaa ér : “ Er i lu ken Adam man ior cii ve lu kpen yô , kape ken Kristu kpaa , á gema ior cii vea hingir mbau@@ m@@ av la . I@@ gbenda ngi kpishi i se na ve or a soo u ungwan loho u dedoo yô . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 18 ] U eren kwagh sha kwaghfan una wase se u lun a mnenge u vough sha tom wase u pasen kwagh la nena ? ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Ken uma u an@@ ye cii , hemban je yô shighe u ka nan henen a hen kwagh la , ka mbamaren mba nan ka ve hemba lun azende a nan a s@@ ôngo s@@ ôngo ye shi ka ve kpa ka ve hemba eren akaa a aa bende a uma u nan ye . Kpa kwagh ne gema tese ian i ve lu a mi ken jijingi sha m@@ ver u i ‘ ver ve ikyav sha Icighan Jijingi u ityendezwa ’ la . — Ef . U@@ d@@ as@@ enda tôv un shi ve er un ican kpishi sha er vea kighir un a na ve ati a anmgbianev mbagenev yô . Kpa cii man shighe la yô , tom lu kpishi u Yesu una er yô . “ Z@@ a nyer hen ya u Or@@ f@@ ar@@ ishi la yô , A za tema kwaghyan . Nahan kpa , aluer se soo ser i saan se iyol yô , se mba a mgb@@ e u vesen ugen u i gbe u se kure yô . Nahan kpa wan shin vor ne ua saa sha Solomon , wan u Davidi u una tema tor sha ityough nagh la ga , gadia ikyuryan la kaa ér : “ Me ver iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough k@@ ia lu gbem . ” Shi aluer kwagh u t@@ wer@@ egh hingir se t@@ am@@ enkwagh yô , alaghga se gba kighir mbagenev ser ve lumun t@@ wer u sha ishima yase shin ma kwaghyan u una bee ve angev yô . Se fa nahan sha ci u akaa a ka ve tsua u eren sha kwagh u tom u u@@ ke man u zan makeranta u vesen , man u keren akaa a iyolough kua shighe u ve vihin sha u eren an@@ umbe kua akaa agen a nan ve msaanyol la . Mba eren tom ve ne sha agee a ve cii . K@@ ura Ieren i Dedoo i T@@ i@@ ônnongo Wou La , 2 / 15 Yange or u beenyol u@@ gen@@ egh a zer va sôron mo sha ijiir tom yam , i yilan un ér An@@ ton@@ is , lu Orshiada u Yehova . Er a lu or u ken jijingi yô , una ta num iyol@@ na ga , kpa una yar tom a iniongo i uumace sha u eren akaa aa a soo la . Man iorov iky@@ un@@ du@@ gber kar môm sha ityough ki deri . . . lumun ér aluer or na Aôndo inyaregh ki nan yô , Aôndo una seer nan inyaregh ki gen sha mi ngô@@ gh . ” Gb@@ id@@ ye kwar sha shighe u ka u vihi u eren i@@ ember@@ yolough la kpaa . M@@ tim u a s@@ ôôn van sha “ mba ve vende Aôndo ” la , una gema a va a tar u he u “ perapera una tema ker ” la . — Ôr 2 Peteru 3 : 6 , 7 , 13 . A@@ ku@@ v@@ au@@ t@@ ya , ka jighjigh u nan je la . Aluer u pine ior mpin ne yô , vea na u mbam@@ lumun wue wue . “ Ka Aôndo je A lu eren tom ken a ven ye , sha u kwagh u a doo Un la a̱ sar ne , shi ne@@ ̱ eren sha mi kpaa . ” Yange i na agumaior udubu imôngo takerada u i yer ér Ch@@ il@@ dren la sha mkohol la . Nahan Solomon dondo ikyav i ter na sha u kporom ikyua a Yehova kpa ? Or@@ pasalmi pase imba isharen la zum u a kaa ér : “ B@@ ugh@@ um ashe , m@@ ̱ nenge akaa@@ kpilighyol a ken atindiakaa a O@@ u la ” la . 4 : 6 , 7 ) Nahan doo u se hen sha gbenda u se eren mbamsen asev la ga he ? Sha mimi yô , aluer or u eren kasua u ta@@ gbe@@ de nan zua a ta@@ gbe@@ de m@@ ape yô , nana hii tôvon fan ishe i í lu te@@ en un ken kasua la cii ve nana yam un ye , sha er nana tee a zua a li@@ ba yô . Akaa a se ter sha heen ne cii tese er ieren i dedoo i mba@@ beenyol ka i bende a mbacivir Yehova a ve imôngo sha gbenda u dedoo yô . “ Mbat@@ omov av mba lumun kwagh u ve er sha ar la ga ” Er Bibilo i tsen@@ ge@@ ôron nahan , se mba ken “ ashighe a ican ” je ka ashe tugh ga . U Ô@@ ron Takerada u Yohane u sha 1 man u sha 2 man u sha 3 kua u Yuda As@@ av - as@@ av , 12 / 15 Doo u se dondo Aôndo , u a den mba ve gem ishima sha asorabo a ve a ishima i môm la . U@@ ̱ ôron ivur Bibilo pa@@ ase pa@@ ase shin tse@@ ver kwaghôron u a dugh shin ishima you di kpuaa la tseegh kpa kuma . Or@@ gen u i yer un ér Z@@ b@@ ign@@ i@@ ew yô , pase zayol na ér : “ A@@ ng@@ ev mbu sha u@@ j@@ u@@ an mba iyolough tsa a mo anyom imôngo shi mbu um@@ am mo agee ken iyol shi vihin u@@ j@@ u@@ an mba iyolough av môm môm . Kpa kwagh u lu se ican yô , lu tsombor u se undu la ; kwagh ne taver se je hemba er se ver ishima la . Heela tseegh ga , ka we kpa u lu ityough ki kwase wou ye . Lu gbenda ugen u nyi Eli@@ sa@@ bet@@ u er kwagh a nom na sha mimi ? • Ka akaa a yange er sha shighe u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia a nyi nahan á ne ityakerada ne i lu a inja ny@@ ian@@ a ? Ishima ngi mbamaren mbagen ker sha kwagh u mkaanem ma Yesu yange kaa ér Aôndo una nenge sha mbatomov nav la nena ? Shi hii ken inyom i 19@@ 48 zan zan 19@@ 50 la , iyenge i mbap@@ asenkwagh seer kpishi je ! Se time nen sha kwagh u ayange a profeti H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia la . U@@ profeti mban lu Mbaheberu . Iyoukura i Di@@ se@@ mba 1 , 19@@ 24 ôr kwagh u gbenda u he u aren a ior ne ér : “ Se na jighjigh ser re@@ di@@ o ka gbenda u injaa man u ican ga , u samber a loho u mimi , man i gbe je mba a vande eren tom a gbenda ne ga . ” Kwagh ugen yô , se fatyô u yaren tom a kwaghfan wase man agee a ase kua inyaregh y@@ ase@@ gh sha u eren tom u waren uma , u tiônnongo a lu eren ne . Nahan kpa , se fa ser Yehova ngu a aeren agen kpa kpishi , a doon tsung . Aluer Aôndo Doo Se Ishima yô Se K@@ ur@@ an A@@ tindi a Na Nahan kpa , aluer vihi mbamaren vev iyol yô , alaghga kwagh u una hii van ve ken ishima yô á lu , ‘ S@@ é de tom wase ne se hide se za nenge sha mbamaren asev . ’ M@@ h@@ ôônom maa kôr un a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave , una yima uuma mba mba@@ ibanave kpaa . ” — Pasalmi 7@@ 2 : 12 , 13 . Aluer Se W@@ a Ishima a A@@ tsan yô Se Z@@ ua a In@@ j@@ ar , 9 / 1 Aluer se mba ôron kwagh sha mimi a mba@@ wan@@ ndor a vese yô , mayange se er aie sha er se zua a iwasen hen mbahemenev mba gomoti ga . Nahan a gba u tar u ú hingir ice anyom 70 la ua hide a ume iy@@ i@@ av man wain u nyo@@ h@@ on kua mkurem kpaa . 4 : 8 ) Sha nahan yô , u fan Aôndo la wa u ungwan imo na kpa ker . Se cii ka sea y@@ aan ican yô , se pine er i hii ve se lu yan ican yô . U kôron no@@ mbor wase tsaha la saa sha u wan ikyo sha gbenda u se lamen la tseegh ga . Mkaanem ma Yesu ôr sha kwagh u sun@@ da la ma a inja kpishi sha ayange a ase ne . Shighe kar yô , ak@@ ar a Yobu a mimi ga atar , wa un kwagh iyol ér a er kwagh u dang . ( Duteronomi 11 : 26 – 28 ) Nahan yô , ka a inja u se hingir nen ‘ mbau@@ ng@@ wan ityesen sha asema a ase je , ’ se eren nen ishima i Aôndo i̱ á pase se ér se eren la . — Mbaromanu 6 : 17 ; 1 Yohane 2 : 17 . 3 : 17 ) Kpa umbur wer yange á hemba kôron Yehova iyol a Aberaham ica je . Mkaanem ma Yehova ôr a Tor Davidi u hemen Iserael u tsuaa , ma i nger ken Samuel u sha U@@ har ityough 7 la , maa na mlumun sha mpin ne . Er tôô ér un ngu aôndo ior ve civir un yô , nengen Mbaiserael mba ve lu ikp@@ an na la ér ve gba kwagh ga . ▪ Se F@@ atyô u Z@@ an Hemen u L@@ un W@@ ang Kpa ka m var af@@ an@@ yô sha ci u yange m hii tom ne fele ga . ” Takerada ne ts@@ eng@@ ap@@ asen akaa a a lu eren ainge ne . Yange ôr kwagh ne nahan ver ishigh nena ? — 2 Utor 6 : 11 - 16 . Jigh@@ ilii yô , nom shin kwase môm u lun vough hegen kpa nan ngu ga . A@@ mba@@ akaa la nga a doo u eren kpen kpen , aluer i er a akuma akuma yô . 28 : 8 – 19 . Kpa ayange nga kar kpuaa yô , Anmgbian K@@ nor@@ r pase ve ér gba u vea lu shin Betel vea eren tom sh@@ imi . Ken inyom i 19@@ 35 la , í pase ior mba ve lu “ zege@@ ikpelaior , ” mba i er kwagh ve ken Mpase 7 : 9 - 17 la wang . Ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ W . la , er Amo@@ shi nger kwaghôron na u profeti la anyom kar je kuma er 60 nahan yô , Mba@@ a@@ shi@@ ria va ta num sha tartor u Iserael la , hemba ú . H@@ endan Nen a C@@ ôô - or u U@@ nd@@ un Mimi La Sha kwagh u Bibilo i ôr yô , mba ve lu eren tom u mbatomov la kua un@@ o ior k@@ ere ? Aluer mzeyol shon ka u vesen shin u kiriki kpa , ka hange hange u nom man kwase vea hen u sôron akaa a á lu zayol la . W@@ a Ishima ke ’ T@@ om@@ shir@@ en Ne Ka inja er apostoli ne yange hingir Orkristu anyom kar hemba pue kpa ior hemba fan un sha iti na i Heberu i Saulu la nahan . ; P@@ ap@@ a@@ ya , S . Ka mba ve ye bredi shi ve me wain la tseegh akaa a i ter sha heen ne a lu sha ci ve ye , nahan aluer mba ve lu a ishimaverenkeghen i lun shin tar ne kar a ishima ya bredi shi ma wain la yô , a lu sha mi ga cii . Yange kaa a mbah@@ endan a na ér : “ Mo M va ken iti i T@@ erem , kpa ne lumun Mo ga . ” ( Yoh . Nahan kpa se mba a loho lu dedoo . Kpa m kaa mer , er m tsegh iyol yam sha ci u Aôndo sha u eren ishima na yô , me dondo kwaghwan na sha ing@@ in kpaa . ” Shi un man tsombor na ve er msen ér Aôndo a wase un u zuan a tom u u@@ ke u ua yange un u eren akaa a ken jijingi vea ve ga yô . Ka nyi igen kpa ia wase se u seer tsuan ase@@ mber a v@@ ough@@ l@@ o ? Er yange Paulu lu ke ’ hemen u tom u Mbakristu yum yô , alaghga mbagenev vea ver ishima ér a doo un u duen tseer tseer , shin tesen ior tahav nav je kpaa . H@@ ingir un iyol ji@@ k@@ ii , á hu@@ an ving á ungwa iji@@ r@@ ôron i Yehova ôr sha zwa u N@@ at@@ an wener una tsaha un keng keng la . Yehova wa iyol kegh a kegh u ungwan mbamsen asev . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 26 ] Yange kpiligh mbau@@ tahav mba ad@@ er a pu@@ pu@@ u kua mbau@@ tahav mba ken sho@@ ja iyol sha gbenda u se lu eren akaa a vough vough la . Sha hiihii la , lu Solomon maa tempel u ken Yerusalem la sha ig@@ y@@ u@@ ngu ye . Shi yange maa u@@ kp@@ ar vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh kua ity@@ ô@@ tar i ig@@ y@@ u@@ ngu la sha er una er te@@ mbe u̱ ningir im@@ aagh k@@ ira i tser yô . 31 Sha ci u A@@ g@@ umaior — Or@@ gen u Na Jighjigh a U@@ ityendezwa mba Aôndo Yô Shi ka se su@@ gh Yehova Aôndo shighe u se lu ôron kwagh u mba@@ awashima nav vea mba se civir a ve imôngo ken mbamkombo mba Mbakristu shin se lu lamen sha akaa a ase kpaa yô . 3 : 14 ) Shi aluer se mba a dooshima ayol a ase ga yô , se kera fatyô u eren tom u pasen loho u dedoo sha gbashima ga . G@@ um@@ or ne yange war ku doo un kpishi , anyom nga kar at@@ aan yô , kwase na mar un wan@@ nomso u i@@ unda , tsô a ii un iti la . Ikyav tese wang je ér , yange i mar Yesu tsa kuma iwer imôngo cii ve ve za nyôr hen ape lu la ye . — Mateu 2 : 9 - 11 . ( Yohane 14 : 26 ) Er jijingi a lu hemen se shi Yehova a ongo mbamsen asev yô , se mba ember “ bem u Aôndo ” u a g@@ an@@ de@@ ôron ne , gadia ne se m - mem . Mba eren an@@ umbe a icombor ve . . . Mba i sar ve ka Aôndo a̱ sue ve yô saa atesen a ve cii aa har sha Mkaanem nam tseegh K@@ era kpa ka jijingi u Aôndo a tesen se kwagh u i gbe u se er la sha ikyev i tiônnongo ye . — Ôr Mpase 3 : 6 . ( 2 Mbakorinte 6 : 7 ) Ken akaa a at@@ a@@ ankar@@ ahar a a nd@@ ôh@@ ôr Yehova ishima la kua “ no@@ mbor u aiegh ” man “ or u eren shiada u mimi ga , u nan eren aie ” yô . Shi Ici@@ ghan@@ ruamabera tese ér Yehova una kure awashima na u hiihii la . Or u nan hembe tesen ikyav i geman iyol i nan n@@ á@@ n Yehova yô ka Yesu , un u̱ yange i s@@ ende un ityough sha aie ér ka or@@ num , shi i kaa ér ngu n@@ zu@@ gh@@ ur a atindi kpaa la . Nahan gba u se dondo ikyav i Yesu , ka nahan man se tese ser se mba veren ashe sha a na ye . Nyian ne kpa , kape Yehova a taver mba civir un je la , shin er a eren kwagh ne sha kwaghyan u sha ivande ga nahan kpa , ngu taver ve sha gbenda u hemban lun a inja cii . Lu loho u i na Paulu kua Mbakristu mba ve kpa i shighe ve mkurem sha ayange la je la . Er Yehova ungwa msen na ne fese yô , kwagh ne mgbegha un u eren ishima i Yehova je kera lu ashe tugh ga . ” 6 : 6@@ 8 ) Kpa akaa agen lu a Yesu ôr ken ityesen na , a yange wanger un ga zan zan iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i kar van yô . ( Mbaheberu 12 : 2 ) Se kpa se fatyô u eren kwagh nahan . Kwagh ne er nahan sha ci u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la lu a gbashima , nahan Yehova kpa ver gbashima ve la doo doo . Sha shighe ugen la Saulu , u yange va hingir tor u Mbaiserael la , yange lu or u hiden a iyol jime . Mba i nengen ve ér ve fa a@@ yem a gban tsema tsema la , ka ve gb@@ aan a@@ yem a awashima môm tsô , ér vea hemba . Aluer se kpa se taver ishima u eren ishima i Aôndo yô , kwagh ne una wase mbagenev , hemban je yô agumaior , a aa va hingir mbacivir Aôndo sha gbashima la . Aluer u ngu wan ishima a wan wou u kwase shi eren a na kundu kundu yô , una nenge er kwagh na a gbe u ishima yô . Aluer ka we i gbe u u za A@@ ng@@ ela inya nahan , u taver ‘ or u v@@ ôron ’ ne ishima nena ? “ Kp@@ an Wou u Kwase Ng@@ un ” Ka ieren i ior kpishi ve eren nyian ne ga he ? ( Mbaefese 6 : 4 ) Mba@@ yev di kpa , i wa ve kwagh ér : “ U@@ ng@@ wan nen imo i mbamaren enev , civir ter@@ u man ngô@@ u . ” Er se tim ken Ho@@ sea ityough 1 zan zan 5 nahan , u zua a iwasen nena ? V@@ e@@ gher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh di gbenda lu u zan shin Zege@@ mnger u B@@ ar la . Gbenda ne kar ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u lun a ap@@ ev man ub@@ ar kpaa . Ú nenge er ikyaa ne i bende a we kpa ? Ú t@@ ér ati a ônov mba I@@ she@@ ma@@ el man ônov mba Aberaham mba hen Ke@@ tur@@ a , kwase na u sha uiky@@ a la kua ati a ônov mba I@@ so@@ u kpaa , ngu been yô maa ú t@@ ér ati a ônov mba Iserael mba 12 la . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 2 : 1 . Ú hemba veren ishima sha mi tsung ga he ? Hanma or u sha ayange a Mal@@ aki la cii yange nan tôô ikyav mbi nan iyol i nan , man se kpaa kape a lu je la . Y@@ A@@ NG@@ E i mar@@ em ken inyom i 19@@ 32 , hen gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Mbamaren av z@@ aan ad@@ ua ga , kpa ve gema ve na Aôndo jighjigh . Sha kpôô yô , ma tindi shin kwaghwan môm u orumace u nan lu tse@@ v tse@@ v shin nan lu or u mimi nana wa ve una kure awashima ne je kpa , ngu ga . Er i wa kwa sha bredi ne ga yô , a m@@ or ga , kpa a lu p@@ aa p@@ aa shi a uma , nahan lu ican u co@@ on un ker a@@ vegher a@@ vegher ga . Paulu maa yar tom a injakwagh ne sha u tesen wener Mbakristu mba i shigh ve mkurem vea fatyô u lun sha ikyev i Tindi u Mose shi sha shighe shon môm lun sha ikyev i Kristu ga . Bibilo ôr kwagh u u@@ jijingi mba ungwan imo i Aôndo shi i̱ ôr kwagh u u@@ jijingi mba yange ve hemba un ato la . Ity@@ av mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ia been a bee nahan maa , se nenge a u@@ ivande kpishi , sha ci u or môm nana kera gba angev ga . ( Yes . U fatyô u nengen a akaa a Aôndo t@@ ende zwa a mi la sha ashe a ken ishima , nahan tôôn wer u ngu zuan a akaa shon kpa ? TER ugen ken tar u Philipp@@ ines , u a lu Orkristu yô , iti na ér C@@ ar@@ lo@@ s , * a kaa ér : “ Doo@@ m kpishi er hegen wan wam u kwase a hingir or u civir Yehova nahan , shi m fa mer un kpa doo un . ” Aluer ve nenge yô , alaghga kwagh shon una bende a gbenda u ve nengen kwagh u y@@ av@@ a@@ or la gbem sha won . Shin ka mat@@ o w@@ ou@@ we ? ” “ U@@ sho@@ ja mba Jam@@ an@@ i yange ve tsu@@ le k@@ w@@ ange shin i@@ w@@ enge , i nger sha mi ken zwa Jam@@ an@@ i ér Go@@ t@@ t m@@ it un@@ s ( Aôndo Ngu a V@@ ese ) . Ka shighe u i gbe u ú hemba wasen wan wou u nomso shin u kwase la sha igbenda kposo kposo je ne . Tese ikyav i “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” a nongo u wanakiriki u jighjigh a pasen la . ( 2 Tim . 1 : 5 ) Alaghga tsô Paulu fa tsombor ne shighe u hii zan zende hen ijiir la anyom a karen ken ijime la . U@@ T@@ OR MB@@ A K@@ EN T@@ SO@@ MB@@ OR U D@@ A@@ V@@ I@@ D@@ I MB@@ A V@@ E M@@ A@@ S@@ E V@@ AN K@@ EN I@@ J@@ I@@ M@@ E N@@ A L@@ A Er nan ve myer u i yer mbahemenev mba Mbakristu Mba@@ aiev ér “ or u vendan atindi ” la i lu sha mi ? Shi yange ta iniongo i Kristu icin sha kwaghbo u hemban vihin cii u lu van la , ka m@@ vende u vendan mimi je la . ( Mbafilipi 4 : 6 , 7 ) Shighe u se tagher a bo tôv@@ ac@@ an yô , bem u Aôndo ne ngu a wase se u tilen dông shi k@@ angen ishima gb@@ ang , kera tan a@@ kper@@ an ken ishima ga , shin cian kwagh môm kpaa ga . A@@ dooga yange dugh Pasalmi 1@@ 42 ken b@@ ar u A@@ du@@ lam gayô ken b@@ ar u Eng@@ e@@ di . Kwagh u sha utar yô , gba u se zenden ken iti i Aôndo sha u dondon atindi a na a perapera saan saan , sha er se va a ih@@ ye@@ en sha icighan@@ ti u Ter wase ga yô . ( 1 Yoh . “ H@@ A@@ L@@ E@@ L@@ U@@ Y@@ A ! ” Bibilo kaa ér : “ Ter nder ; A ande hen Sh@@ im@@ on [ Peteru ] ! ” Kape Diabolo kpa á soo wener una z@@ ôh@@ ô se ken jijingi je la . Nahan Davidi soo ér kwagh a er nah@@ a@@ la ga . Bibilo shi ôr ieren igen i yange i lu sha ayange a Noa la , i̱ kaa ér : “ Tar vihi sha ishigh ki Aôndo , man tar mgb@@ ough a apera kpaa . ” Alaghga mbamzeyol mba erdoo a ve mbagenev a mi vea na yô vea yem cian u shi eren a or doo doo ér shi alaghga vea va zua aa ah@@ een . ( 2 Kor . 8 : 18 , 19 ; 12 : 18 ) Shighe u i hii wu@@ hen Paulu ken pur@@ usu ken Roma la , yange tindi T@@ ik@@ i@@ ku u lu or u mimi la a u@@ washika hen anmgbianev mba nan jighjigh mba ve lu ken E@@ fese man K@@ olose la . ( Ef . 6 : 21 , 22 ; K@@ ol . S@@ pl@@ an@@ e man A . Ity@@ akerada yase pase ér Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i la ka iti i yange i na Satan Diabolo shighe u i da@@ ar un Sha i gb@@ ihi shin tar ne la , ica gba hegen . Á kaa ér : “ Yange m umbur ivur ruamabera i i̱ doom ishima yum la , i̱ yô ka Anzaakaa 3 : 5 , ivur ne i̱ kaa ér : ‘ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . ’ Ikyav i tesen yô , se soo u tesen ior ser tom u eren Yehova ‘ Aôndo u saan saan la ’ ka kwagh u hemban ken uma cii u i doo u or a er yô . Gadia ve fa ér aluer ve er tom taveraa ga yô , icombor ve ia ya ican . Ma orumace môm kpaa nan er tom he ’ ior ú lun a icivir er ú Yesu la nahan ga . Tindi yange kaa ér , i̱ na hanma tsombor dyako u iny@@ aagh , saa k@@ we u Lev@@ i u u lu k@@ we u upristi la tseegh . Yehova yange gba nyi ? Paulu pase kwagh u yange due ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ne sha ish@@ ember@@ ti i môm , ér : dang . Hii ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 19@@ 5@@ 4 la je , m ngu eren tom shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la zan zan nyian . Aluer ka u se yar tom a mkav wase u ken ishima la sha u henen sha kwagh yô , gba u se time sha kwagh shon , man gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se fatyô u eren nahan ye . Er u soon Aôndo i lu kwagh u gban k@@ enden or ken ishima tsô ga , kpa i lu ieren i tesen dooshima u mimi nahan , kape u soon or@@ wan@@ ndor a vese kpa i lu je la . 11 : 28 ) Sha kpôô yô , aluer se mba suur sha inyaregh ki se ko@@ so shin ki se yam kwagh se we a@@ ji@@ a , shin se mba suur sha mfe wase , henen ser se ker inyaregh ken tar ne se zua a mi yô , ka Satan , u a lu “ aôndo u tar u ainge ne ” la je se lu suur sha a na ye . ( 2 Kor . 4 : 4 ; 1 Tim . Yesu kaa ér Aôndo “ na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” 16 : 1 , 12 . S@@ ea lu agumaior shin sea bee iyol , shin sea lu a kwagh ave shin sea lu a mi ga , gayô sea lu gb@@ ang gb@@ ang shin sea lu ga kpa , ka se nôngo sha afatyô wase cii sha u pasen mbagenev akaa a se ne jighjigh a mi la . Aluer ne tôô or u nana wasen ve hen ya yô , a@@ dooga kwagh la tseegh kpa una wase ve u eren akaa sha tse@@ ene@@ ke ve . T@@ ôô ase wer alaghga a fatyô u zuan a iorov pue hen haregh wou la cii man mkur una va ye . Nahan kpa Yehova gema tsua un . Lu ihy@@ agh iv Satan ken ishima ve mee uumace ve venda hemen u Aôndo ken E@@ den ye . Er tar ú gbe ica a Aôndo , shi Satan á tsu@@ gh ú nahan kpa , se ior mba Yehova yô , se mba a mfe u mimi la . Kwagh u Mbakristu yange ve er sha shighe u a tôvon ve a ican la hemba m@@ vende u yange ve venda u dondon tindi u gomoti u ve nenge ér a hendan a tindi u Kristu la ga . ” Kpa Mbaiserael mbagenev mba sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la nenge iyange ne er ayange agen nahan , ve lu eren ikp@@ en@@ ga ve sha iyange i me@@ men . Ka sea lu vea anmgbianev asev mba nomso man mba kasev imôngo ken mbamkombo shin sha ashighe agen nahan dooshima ve man jighjigh u nan ve man mlu ve u sar sar man kwaghfan ve la a taver se ishima kpen kpen . Alaghga hegen u fa akaa a injaa a i doo u ú er yô . U zungwen or mhôônom eren a nan doo doo la kaha kposo a erdoo sha igbenda kpishi je . Nahan kpa , lu u vea taver ishima ken ityav mbi nôngon tseegh ga , gba u vea taver ishima vea ungwan imo i Yehova kpaa . 2 : 10 ) Shin lu Mbakristu mba eren kpen@@ ga man mba@@ z@@ ende@@ v samber a mimi ken Roma ? Se zua a ishimataver han@@ a ? PE@@ E@@ J@@ I 26 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 45 , 27 ( Marku 12 : 30 , 31 ; 13 : 9 - 13 ) Yehova ver ikyav sha aeren a kasev mba lun a inja i dedoo shi lun a ishimataver mban er yange ver ikyav sha aeren a Shi@@ f@@ era man P@@ ua nahan , shi una tese ve dooshima na sha u ngeren ati a ve ken “ ruamabera u uma ” la aluer ve za hemen a jighjigh ve u nan her zan zan mkur yô . — Mbafilipi 4 : 3 ; Mateu 24 : 13 . Tsô , ka nyi i lu za hem@@ ene ? Fe@@ be@@ war@@ i 15 , 20@@ 10 • Kanyi ia wase se u civir Yehova a ishima i ta@@ ver@@ a ? Aluer ú soo wer ú seer zuan a mkav sha akaa ne shin ú soo wer or nan va hen Bibilo a we gbilin yô , tindi Mbashiada mba Yehova a loho sha ad@@ er@@ e@@ shi ve u sha In@@ tan@@ et u w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g . la ( Yuda 16 ) Heela tseegh ga , mba@@ y@@ aav ka vea su@@ ghun Aôndo shighe ve lu eren msen vea mba hen tsombor ve yô , ve taver kasev vev man mbayev vev asema u lun a ish@@ u@@ ghun . ( b ) Ka nyi se hen ken ngeren u dondon ne ? Hii shighe la je , m nenge mbamkombo mba vesen mban mer ka môm ken akaa a hemban doon a Mbakristu ve eren ken uma ve yô . Sha utar yô , se fatyô u nan Aôndo icivir sha u eren sha atindi a na . A kaa a ve ér vea lu a “ ikyav i umbur , ” shi una na ve “ ic@@ ô@@ ron@@ ti ” ken iyou na “ u una bee mayange ga ” yô . Wan@@ kwase shon yange kpe ica i gba ga maa Yesu nder un . — Luka 8 : 41 , 42 , 4@@ 9 - 5@@ 6 . 5 : 5 — Inja i kwagh u i kaa ér i “ na [ if@@ er@@ or ] sha ikyev i Satan sha u á vihi iyol i nan kera , kpa jijingi u nan yô , a̱ war ” la ér nyi ? Y@@ a u nan ngu a lu ijiir i kundu kundu man i mk@@ or . Dooshima a M@@ gb@@ egh@@ a Ú u Yes@@ en Wan Wou Doo u se pine ayol a ase ser : ‘ D@@ ugh anmgbianev mba m hembe v@@ aren a ve la sha yô , kwagh zuan mo a mbagenev shin m dugh kwaghpasen vea anmgbianev mba nomso man mba kasev mbagenev je kpa ? Jo@@ an nger wener : “ M@@ lu imôngo wase saa he@@ ela tseegh ga ; kpa , a gema a vese zan zan a hingir iky@@ ar@@ yan i í shi hegen i kom anyom 35 yô . Kwagh ne tese ér lu u Aôndo una ver k@@ ov u u@@ profeti , nomso man kasev , di er yange ver Davidi man Yo@@ el kua De@@ bor@@ a nahan shi lu u una yar tom a ve u ts@@ eng@@ an@@ ôron akaa ken hemen shinii ? ( D@@ ut . 29 : 17 ) Mba ve soo u eren ishima i Aôndo cii gba u vea palegh ak@@ ombo a civir . Kpa ishe i wan@@ kwase la h@@ ôn sha tom u pania . ( b ) Aôndo yange nenge sha Mb@@ al@@ ev@@ i nena ? • Tom u geman ior hingir mbahenen ne ka u kar m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la nena ? Ken masejime yô , Ter wase u sha u se doo un ishima tsung la una “ ho@@ gh@@ om cii ken hanma or . ” ​ — 1 Kor . [ ijô 1@@ 20 ] Ka akaa a nyi nahan a ne ve i gbe u Mbakristu vea hendan a jijingi u tar nee ? Ú umbur mkohol u vesen u yange u hii zan , shin u yange i er u batisema sha mi la kpa ? Nahan cii kpa , mba va nd@@ eren ve shin ku kpee je . — Mpa . Se lu tôvon fan er se ( 1 ) pinen mbampin sha u fan kwagh u a lu or ken ishima la , shi se ( 2 ) henen sha kwagh u Ruamabera a kaa la vighe vighe vea or , shi se ( 3 ) eren tom a an@@ zaakaa sha u wasen or kaven ma ity@@ ô@@ kwagh yô . Dooshima u Aôndo bende a vese sha gbenda ugen u nyi ? Alaghga msen u yange er a ishima na i môm ne lu sha kwagh u iny@@ aagh keng ga , kpa lu sha ci u mtsera u ior mba hen tar na . Yehova Kor mba Ve Su@@ ur sha a Na Cii , 6 / 1 Yange i kôr ve i yem a ve uiky@@ angen ken tar u Bab@@ ilon ken inyom i 6@@ 17 Cii man Shighe u Yesu la . U F@@ atyô U Z@@ an Hemen u “ K@@ ur@@ an ” Kpa ? 5 Er Kwagh u Ú Ts@@ ough La Kanyi i lu eren ainge ne ? ( Mbaromanu 16 : 3 , 4 ) Mbakristu mbagen mba sha ayange ne kpaa ka ve ny@@ ô@@ ôso atôônanongo shi ve wase mbacivir a ve imôngo sha igbenda kposo kposo er A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ se@@ ka nahan , ashighe agen je yô , ka ve tee uuma vev sha u y@@ eren mbacivir Aôndo mbagenev , sha er mba ve lu tôvon ve a ican la vea er a ve sha i@@ pi@@ la shin vea wua ve ga yô . Bibilo kaa ér : “ M veren ashe yô , nenge , ny@@ inya u pu@@ pu@@ u lu . • Kanyi i lu tom sun@@ da u sha injakwagh ne ? Mb@@ á nôngon ityav a unô ? U tesen ikyav yô , i ôr ken Luka 22 : 4@@ 9 ér mbahenen mba Yesu yange ve pine un sha u vea fa aluer gba u vea nôngo ityav shighe u i lu nôngon ér a kôr un la yô . “ Mba ve kpe ken Kristu la vea vande nd@@ eren . ” — 1 MB@@ AT@@ E@@ SA@@ L@@ O@@ N@@ I@@ KA 4 : 16 . Hegen se time nen sha akaa a i nger ken Pasalmi 7@@ 2 la , sha er se fa kwagh u averen a aa lu sha ikyev i hemen u Yesu Kristu , u a lu Solomon u He@@ mban la yô . Ka i gba u se za hemen u nôngon kwagh shi se fa ityesen ve se fatyô u kpo@@ gh@@ or mba ve lu m@@ nya ken jijingi la ye . ( Or@@ pasenkwagh 7 : 20 ) Aluer se sô@@ som a Yehova a ishima i môm yô ashe na a̱ lu sha a@@ vese , a lu u nan se a na ibo ga , kpa a lu sha u una nenge u@@ iniôngon asev shi una ungwa mbamsen asev mba se pin un iwasen la shi una de se a asorabo kpaa . Yange soo ér kwagh u i vande eren a na ken c@@ ôô@@ ci la shi a kimbir ga . Ma if@@ er@@ or u age@@ egh u i nengen a nan ga ngu tu@@ ur uumace ken ijime ér ve eren afer@@ akaa ? Er Paulu tagher a mbamzeyol , kpa za hemen u eren tom sha ci u anmgbianev mban yô , a tese ve ér u lun Orkristu la ka ian i i@@ civirigh i hemban cii . Ka keng je yange á saan un iyol tsung u gbidyen kwar sha ashighe kpishi a ngise lu sha ve ngohol ityesen hen Yehova la . N@@ E@@ NG@@ E PE@@ E@@ J@@ I 16 - 17 . Wan u ishima ishima ne yange soo wener ior ve fa iti i Ter na shi ve yilan sha i kpaa . Mbashiada mba hemban iy@@ en@@ ge@@ ior m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan mba ôron mbagenev ken ityar i kuman er 2@@ 36 nahan , kwagh u Tartor la ua er yô , shi mba wasen ve u dondon atindi a perapera a Aôndo , u a we ishima u been a ican i yan man m@@ nyoon kpaa la . Lu u ior mban vea time a fa anyom a ngeren ne a tse la ; vea gema un ken zwa ugen , shi vea pase inja i nger shon la kpaa . Dooshima u Aôndo ne kô@@ rom ken ishima , nahan m gema ihyom yam la hingir dooshima . 6 :⁠ 7 ) Kwagh ne tese ér , ka mbaapostoli yange ve lu a tom u nan ior kwaghyan u ken jijingi la kpôô kpôô ye . ​ —⁠ Aer . 2 :⁠ 42 . Er Mbaiserael lu yemen yô , kwagh er u taver kpishi . He ’ shighe la Davidi lu ig@@ y@@ an@@ den@@ or u alaghga yange po@@ so di anyom 50 nahan da@@ al@@ aa yô . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A k@@ us@@ un mfe u akaa a aa va e̱r ke ’ hemen la lun a mi un tswen ga . Tsô a yer ve sha ha@@ av mbu iyou , kpa a gema a kaa a mbatomov mba tor ér : “ Een , nomso@@ mbaiorov mbara va her a mo , . . . man shighe u wu@@ hen h@@ unda , shighe u ime i we la , nomso mbara due . ” Alaghga Aôndo una ungwa msen wase sha u nan se agee a wan ishima a mzeyol shon . — Ôr Yesaia 40 : 29 ; Mbafilipi 4 : 13 . 15 : 22 ) Kpa cii man se zua a averen ne yô gba u se ungwan un hanma shighe cii . Er mbatyomov mba jighjigh ve lu a aeren kposo kposo nahan , Mbakristu kpa mba a aeren a ve kposo kposo kua mbam@@ shi kposo kposo . U ôron kwagh ha@@ an mb@@ ab@@ ov kera yô , akaa a injaa a lun a mimi agen kpishi a ke ’ Ruamabera nga “ ican u kaven . ” Heela tseegh ga , u̱ u@@ c@@ ôô@@ ci kpishi ma ve lu tilen sha an@@ za a h@@ aren sha Bibilo la yô , ka vea kenger aeren a id@@ yaa er iji@@ mba i eren man u nomso yaven a nomso la ashe ashe , ga yô ve suen a sue á jighilii . Yesu ka Tor u vough sha ci u mhôônom ma ker un a ior . “ H@@ endan nen a di@@ abolo tsô una yevese ne . ” — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 4 : 7 . Hegen ka shighe u gban uwer u eren tom u Tartor ga , kpa ka shighe u i doo u se time sha inja i kwagh u i nger ken Yeremia 12 : 5 la yô . Ken ityar kpishi , ior mba lun a af@@ er ke ’ ishima nôngo u yangen — een , cir@@ in — my@@ ee u yôôn loho u dedoo u Tartor u Aôndo ne . Shin er or@@ perapera Yobu lu a Icighan Ruamabera ga nahan kpa , yange fa mimi sha kwagh u mbakp@@ enev . Er nan ve Yesu palegh u duen a atesen a na ? ( Marku 4 : 37 - 41 ; 8 : 2 - 9 ) Heela tseegh ga , Yesu yange tese ve atindiakaa a uma a a fatyô u wasen ve u nengen sha mbamzeyol vev di@@ ke di@@ ke yô , shi aa iv asema a ve a ishimaverenkeghen i hemen u perapera sha ikyev i Mesiya la . Nyian ne , mbatamen kpishi ka ve hemen ken mbamkombo mba tiônnongo . Ishima wan na i eren kwagh a ior mba hen tsombor na sha dooshima la cii i saa ishe ga . Yange p@@ ase@@ m kwagh shighe u ian due yô . Lu hiin yam u ungwan mimi je ne . sha hanma shighe cii . Hanma inyom yô , ka i gber ib@@ aver i tom u pasen kwagh la ken takerada u Y@@ ear@@ book man ken Tom W@@ ase ú Tartor u Fe@@ be@@ war@@ i . • V@@ ough er ngeren u sha i@@ wen nahan , yange i nger isholibo ken m@@ shi@@ am ma mbamaren asev mba hiihii mbara . — M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La , peeji 5@@ 8 , ikyum@@ hi@@ ange 13 . Alaghga u fatyô u wasen a . — Ôr Mbakolose 4 : 6 . Nahan se sôn Yehova ser a tese se kwagh u se er yô . ” Ior kpishi nenge ér shighe u a hembe doon u vea hen kwagh yô , ka pe@@ pe pe@@ pe shighe u ka ve lu per tse@@ vaa la . ( Rom . 15 : 13 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i Aôndo a ne se ne ka i wase se u wan ishima a akaa a karen jighjigh wase u nan . Ng@@ ôm yange za wam ken k@@ we u mba gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh sha ag@@ u@@ g@@ u , mba i yilan ve ér Z@@ el@@ ta M@@ op@@ ē@@ ds ( shin The Go@@ l@@ den M@@ op@@ ed ) la . Yange vea tagher ishigh a ma mlu u vihin yô , ve er kwagh sha ishimataver man sha kwaghfan kpaa . A lu mcivir u mimi u ken ze@@ ge tempel u ken jijingi u Aôndo la tseegh una lu sha tar ye . Paul at R@@ ome la kaa ér , “ sha ayange a Mbar@@ o@@ ma la ior hingir ônov mba ior mbagenev , nahan Mbar@@ o@@ ma yange vea ôron kwagh u tsombor yô ve ter ieren ne kpaa . ” Yange uma u tsôron man ku lu ve sha shi , nahan lu u vea tsua kwagh môm . 1 : ​ 19 - 28 ) Aluer u tôô shighe u hen sha msen u a er sha ihy@@ ongo la yô , kwagh ne una wase u u hemba fan u eren mbamsen ou , shi una wase u u fa wer , shighe u ishima i vihi u sha ma mzeyol la kpa , u fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima , aluer u sôn Yehova sha jighjigh u nan wer una ungwa u yô . ​ —⁠ 1 S@@ am . U tesen ikyav yô , se fatyô veren ufoto mba ior mba doon nan ishima shin akaa a mbayev ve kp@@ er yô ken iyou i nan la . Kanyi kwagh ú er sha u zuan a amba a@@ veren@@ egh laa ? A fatyô u lun sha ma kwaghôron u i ne ken Iyou i Tartor shin ngeren u ken um@@ ag@@ az@@ in asev , u a pase se ma mhen u kpe@@ egh shin ieren i shami ga i se lu a mi yô . ( b ) Alaghga Aôndo una ungwa mbamsen asev nena ? Gadia kwagh ne una fatyô u van a ayôôso ken tiônnongo . Nahan kpa , Paulu umbur Mbakorinte er un pase ve kwagh u Yesu Kristu yô . Er Aôndo a Nen@@ gen I@@ fer@@ kwagh La I@@ t@@ inekwagh i ken Pasalmi u sha 119 ne yô , ka m@@ lu@@ a@@ inja u Mkaanem ma Aôndo shin loho u Aôndo la . Kwagh u vesen u ak@@ ar a Yobu a atar la ôr a na yô ér a er kwaghbo , ka nahan ve Aôndo a tsaha un ye . Nahan mpase u Paulu pase kwagh u a lu dooshima la hii sha mpase u a pase mlu u Aôndo sha igbenda i ihi@@ ar ne , ka un u i lu sha ikyev i Kristu man a we ishima shi a lu a erdoo hen mba i gbe u Aôndo ma a k@@ ur ve ijir ma a ne ve ibo la je la . ” A ter kwagh u asaren a iyolough man m@@ s@@ ange u sha dooshima , man amba@@ akaa la nahan . ( Y@@ ak . Kpa , nenge imba gbashima u ior ve tese sha u keren z@@ en@@ aria u m@@ lu@@ a@@ inja na man ishe kasua na í tse gbem ga la sha wono ! L@@ O@@ H@@ O u vesen u ngô u Tor L@@ em@@ uel u sha ayange a tsuaa tindi hen a na la yange u lu a kwagh u hange hange ugen ker , u kwase nana er ve nana lu kwase u injaa yô . Kwagh ne tese ér kwagh u pro@@ fes@@ ôr ne a ôr la ka mimi . Uma na kera lu er yange vande lun la ga . — Yohane 1 : 41 . Er i̱ va de Gen@@ iv@@ al tom je kpa , de u nan môm - ken - u@@ pue ga . M@@ h@@ ôônom Ma K@@ ôron We a Ior shi De@@ en Ve Kwagh@@ bo Sha shighe ugen la Yesu kaa ér “ mba te@@ en mba@@ ats@@ ator uhar sha tor@@ o . ” 2 : 22 , 36 - 41 ) Er Yesu kaa ér i eren nahan , yange i er ve batisema shin mnger ken iti i Ter man Wan man icighan jijingi . — Mat . 24 : 3 - 5@@ 1 ) Akaa ne nga hemban anger uumace jimin cii hegen . Paulu ôr kwagh ugen sha kwagh u tom u mba i ye ikyuryan i he a ve la kaa wener : “ Se cii se kera mba a ik@@ ondo i y@@ is@@ an sha ishi ga se mba nengen iengem i Ter . ” Ve kpa a tim ve kera sha er tar u he u perapera ua va yô . — Mpase 17 : 3 – 6 ; 19 : 19 – 21 ; 21 : 1 – 4 . U@@ zege@@ mba@@ a@@ y@@ ough mban ve lu a i@@ war i i koson ik@@ yom i U@@ f@@ ar@@ a@@ o mba ve kpe la ker yô . A vihi u , ua hingir gbilin . Inja i ishember i “ Satan ” la ér “ Or@@ h@@ end@@ an@@ kwagh ” man Diabolo di ér “ Or@@ m@@ s@@ ende . ” Ú fatyô u pasen ikyav i m@@ gem u sha iengem la kpa ? Kpa gema mbaaferev yô kwagh ve kaha . ( 2 Mbakorinte 4 : 7 ) Kwagh ne ka gbenda u dedoo u tsaase se sha er se fatyô u tagher a hanma imeen i ia va sha a vese ken hemen cii yô ! I@@ wer ngi karen yô , maa i mar wan la — lu wan nomso . Hanma or , kua akaa a i ter ken injakwagh la cii , tile sha ityough ki kwagh u una va er ken hemen yôô ? ( 1 Kor . 10 : 20 ) Shighe u kwagh a lu nahan yô , i na kwaghôron u ku@@ ugh akuma akuma ken Iyou i Tartor shin hen ma ijiir igen sha er mbananjighjigh mba or u doon ve ishima nan kpe la vea zua a “ ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera ” yô . ( Rom . Shighe u yaven la kpa , ka shighe ugen u ter nana fatyô u seer taver dooshima u a lu hen atô ve la yô . Kwagh ne ngu a na se seer lun kôôsôô a ve shi a ny@@ ô@@ ôso mlu wase u Mbakristu la . ( Yohane 13 : 36 ; 14 : 2 , 3 ) Vea tema tor a na imôngo ken Tartor na . ‘ I@@ fer@@ or nan nenge , vihi nan , nan yan anyi nan s@@ ough kera ; isharen i if@@ er@@ or ia saa ishe . ’ ( Ps . Mba kighir or ér nana er i@@ wua ga . Mbamaren av mba hiin kwaghpasen ica i gbe ga yô , se mough se yem hen n@@ ing@@ ir@@ tar u B@@ rit@@ ish C@@ o@@ lu@@ mb@@ ia , se gema zan mbamkombo vea tiônnongo ugen , u anmgbianev ngohol se her saan saan yô . Ka kwagh u yange orgen ôr kwagh@@ ngeren u ken Iyoukura ( zwa Buter ) i ken Me@@ i 1 , 200@@ 2 , peeji 28 - 31 sha itinekwagh i í kaa ér “ Jehovah Is Gre@@ ater Th@@ an Our H@@ ear@@ ts ” ( Yehova He@@ mba A@@ sema A A@@ se ) la ve , nger je ne . Se “ su@@ gh [ Yehova ] ken mkohol u tamen ” nena ? Er msen shi hide nenge sha gbenda u u henen kwagh la . Saan ve iyol je yô , hanma tugh wan wam u kwase ngu a kaa ér un soo u henen takerada u he la . ” Er nan ve i lu kwagh u ican kpishi u kuran mlu wase u Mbakristu laa ? Kp@@ ishi ke ’ as@@ ande a a shi her@@ egh ne bee iyol k@@ umbur k@@ umbur , man e̱r anyom a lu karen yô , ing@@ y@@ egh ki ior mba i shigh ve mkurem sha mimi la kpa ngi pan@@ den a p@@ ande . “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” — M@@ AT@@ E@@ U 28 : 19 . Anmgbian u kwase ugen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , u i yer un ér El@@ v@@ ina yô , kaa ér : “ Lu dooshima u anmgbianev mba nomso man mba kasev tes@@ em la yange wasem u tilen ken mimi dông ye . ” R@@ al@@ ph u se er kwagh na ken mhii u ngeren ne la kaa ér : “ Se hen Bibilo a ior mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la man Ch@@ ina man Jam@@ a@@ ica man S@@ we@@ den , kua u@@ ity@@ a@@ gh@@ er@@ mbaiorov mba ken tar u G@@ han@@ a . Er nan ú n@@ em ian wer m pase ú kwagh u Mbashiada mba Yehova ve ne jighjigh a mi la ga ? ” Kwagh u yange na ve tar hemba vihin cii je yô , mbatyomov mba b@@ ov yange ve sen sha ve va vôso ôn@@ kasev je ve mar ônov , i yilan ve ér A@@ kô@@ r@@ aior , “ ior mba age@@ ev ” mba sha ayange a ngise shin “ mba@@ du@@ en@@ ati . ” Gba u se kaa ser avur a ahar ne cii ka akaaôron a profeti kposo kposo a sha kwagh u Mes@@ iy@@ aa , shin ka kwaghôron u profeti la môm i hide i kimb@@ iri@@ i ? Kwagh u U@@ s@@ a er la lu kwaghbo u vesen , kpa jighilii yô lu Davidi wa Tindi u Aôndo ikyo ga ve kwagh u kpilighyol ne er ye . ( 1 Peteru 3 : 7 ) T@@ ôô wer ú kôr gb@@ ande u engem ke ’ u@@ we u i er sha ge@@ l@@ ase yô , hembe he@@ mb@@ en fe@@ fa a ij@@ ôn@@ d@@ ough je ka u henen a hen ga . Mbaiserael fa er Yehova lu hemen ve sha ikyev i Mose yô , nahan ve lu zan a mbamzeyol vev atô kposo kposo hen Mose . Nahan kpa , doo u se fa shighe u i doo u se ‘ lu sha kwagh wase ayol a ase ’ yô . Yesu lumun u eren kwagh u kwase la sôn la , nahan a bee wan na u kwase angev . — Mat . Ior kpishi mba ve k@@ er@@ cio u hendan a m@@ te@@ v u sha ican yô , ve hendan a mi sha u gbidyen kwar sha ikyav i ior mba tilen sha mimi , mba i er kwagh ve ken Ruamabera la , kua ikyav i Yesu man atesen na . Ka mbaapostoli je yange ve hemen nongo u Kristu u tsuaa la ye , kpa lu ve tseegh ga . Ka ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi Aôndo yange na Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mba i tôv ve a ican kpoghuloo laa ? Yehova na ve ibo , man lu sha inja je . Lu “ akaa ” a nyi yange i tese ve ? Aberaham inyom i 20@@ 18 C.S.@@ Y . i W@@ ea soo u fan er yange i nengen sha upristi la vighe vighe yô , ôr takerada u In@@ sight on the Scriptures , T@@ ihi u sha 2 la , Pe@@ eji 6@@ 8@@ 4 . Zum u se tese ikyav i iyol@@ tseghan yase sha ci u Aôndo se er batisema shin mnger la , se kpe ku sha aeren a ase a tse la , kpa awashima wase yô ngu uma . Ka akaa a nyi nahan á kpilighyol sha kwagh u iyange ? Ú Z@@ ende Vea Aôndo Kpa ? Er se fe ser Yehova una va tese ken tar u he ér un ngu a tahav sha akaa a shin tar la nahan , doo se kpishi . Mkaanem ma Davidi ôr ér “ We U k@@ enden mo ityough sha ” la tese ér , yange fa ér ka Yehova una na un iwasen i yange lu keren la ye . Se fatyô u dondon Kristu kôôsôô . Aôndo nder U@@ ti@@ ku hide lu uma her ! Ka nana ng@@ ur@@ en vesen je kpa , ishima i de nyian ve sha kwagh u nan ga . Kwagh u Yesu ôr ér tar u bo ne ua kure la ka “ Loho u Dedoo . ” ( A@@ mo . 9 : 11 ) Kpa lu u a va hide a maa “ ity@@ umbe ” la , nahan Yesu , u due ken tsombor u Davidi la , una lu tor u i@@ gbe@@ ke@@ ke . ( Ese@@ k . ( Mpase 18 : 20 ; 19 : 1 , 2 ) Nenge ase sha kwagh u yange er Yerusalem u sha derianyom u hiihii la , man Mbakristu mba ve lu ker la kpaa . I nger kwagh u a@@ jir a Yehova ôr Yuda man Iserael kua akuraior a a kase ve la ken takerada ne , nahan kpa ú hemba ôron kwagh u ‘ myom u Yehova , Aôndo ’ aa a@@ ji@@ ra@@ ôron a na la . ( Marku 12 : 28 – 30 ) Nahan , gba u mbamaren vea hii tesen ônov vev kwagh u Yehova , vea pase ve ityôkyaa i i ne ve i lu un tswen a kom u una doo se ishima a uma wase cii , shi se civir un a ishima yase cii kpaa yô . Hanma shighe cii yô , se gb@@ aan any@@ iman , kpa iyange igen yô , se nôngo num kpoghuloo . Shi nenge , i mar@@ em ken ifer , ka ken isholibo je , ng@@ ôm wa iy@@ av av ye . ” ( Ps . Mba za hi@@ di a na yô , u fa kwagh u bo tor la er kpa ? — Yange wua U@@ ria sha s@@ an@@ ker ! — Yeremia 26 : 8 - 24 . Jigh@@ ilii yô , doo u se pinen ior mbampin kpishi ga . Er lu inja er mbaaferev lu eren hanma kwagh u ve soo u eren la nahan kpa , Mose na jighjigh ér vea va kar kera . 20 : 10 - 13 . Ken inyom i 199@@ 6 la , m za mkohol u ityar ityar u Mbashiada mba Yehova er hen gar u T@@ all@@ in@@ n , ken tar u E@@ st@@ on@@ ia , ikyua a ag@@ iri@@ g@@ i u m gb@@ aan a@@ yem sha ag@@ u@@ g@@ u her la . Se kar an@@ h@@ ua u vihin ashe ugen se due kasua la imb@@ usu ; se mba ze de@@ gh@@ ôô yô , se za ar hen iyou igen i i ye tsegh yô , i nger kwagh sha tse kp@@ ande i var shami ér : “ L@@ ong J@@ our@@ ne@@ y S@@ po@@ t ” ( “ I@@ jiir Me@@ men i Mba@@ zan Z@@ ende u I@@ c@@ aa ” ) . Shi i̱ za hemen ér : “ Aluer ú gba uwer sha iyange i ican yô , agee ou vese ga . ” Nenge imba er i doo u se ver ishima sha loho ne sha wono ! Kpa ka ve wase mba@@ ats@@ anev man mbau@@ angev , kua mbayev mba kiriki man mbag@@ anden . U hen wer ka unô yange ve soo u fan kwagh@@ myer u injaa nee ? — Ka mbatyomov . “ Aluer Aôndo Una doo or ishima yô , nan kpaa Aôndo fa nan . ” — 1 Mbakorinte 8 : 3 . M@@ ac@@ mil@@ lan , u yange lu ortamen u sôron atôônanongo sha ayange a Anmgbian Rus@@ sel@@ l la . Nenge kwagh@@ ngeren u itinekwagh na i kaa ér “ Ver Ishima sha Mkaanem Ma Aôndo ma Pro@@ feti , ” u a dugh ke ’ Iyoukura i uwer u A@@ ip@@ or 1 , 2@@ 000 la . Kwagh ne kua hanma ieren i y@@ av@@ a@@ or i Ruamabera a vende cii , ka u yaven a or u u vese ga je la . Takerada u Ese@@ kiel pase itinekwagh la , kwa kimbir kimbir nahan ér , “ akuraior aa fa er Mo M lu TER yô . ” Kanyi ia na or u Aôndo a doo nan ishima u palegh mhen u eren kwagh sha ci u asaren a bo laa ? • Yesu yange ver kasev ikyav nena , man aluer ve dondo ikyav ne yô , ka kwagh u dedoo u nyi una due k@@ ere 45 : 4 . Bibilo tesen we er ú hii ve ú kporom ikyua a Aôndo yô ( Mateu 10 : 13 ) Kwagh@@ ngeren u Luka sha kwagh u ityom i yange i tindi mbahenen mba 70 la wa mkaanem ma Yesu mara ker , ér : “ Aluer wan u bem una lu her yô , bem wen una lu sha a nan ; una lu ga yô , una shi á hi@@ re hen a ven . ” Sha nahan yô , lu nyi Paulu lu ôron shighe u kaa ér , “ hanma or u nan t@@ eren iti i [ Yehova ] yô , nana̱ pav a ifer ” laa ? * Kpa mba@@ asorabo , er se nahan , se fatyô u eren kwagh nahan je kpa ? M pase kwagh hanma shighe ka anyom pue je ne . ( Yeremia 50 : 29 , 31 , 32 ; Daniel 5 : 20 ) Mba@@ civir Yehova mbagenev je kpa í mee ve í yem a ve ke ’ mtim . 12 : 11 ) Aluer Yehova doo se ishima yô , gba u se palegh u nengen tsaha na be@@ elee , shin vihin ishima zum u a we se kwagh la . Yehova wasen se sha ikyev i icighan jijingi , nahan ish@@ e@@ er yase i̱ gem i̱ ke@@ hen agee a na la . K@@ ing@@ s@@ le@@ y eren as@@ a@@ im@@ ent@@ i na been yô , tiônnongo cii kure ave saa her , shi mbagenev vaa sha ci u iniôngon i or@@ henen Bibilo u he ne . ( Pasalmi 37 : 10 , 11 ; Mpase 21 : 1 - 4 ) Alaghga ú ngu a iwuese kpishi sha ci u erdoo u Yehova a er a we la . Ka mgb@@ e u kwagh u mbagenev ka a gba se ishima sha mimi la ngu a na se lu a ve sar sar ye , shi ka se tese ser kwagh u mbagenev gba se ishima sha u eren akaa a nan ve iwasen shi lamen a ve sha gbenda u tesen ér se wa ve ikyo . ( Genese 12 : 2 , 3 , 7 ) Er Aber@@ am lu a̱ mar wan ga yô , gba keng u una lu her uma . Á lu tar u “ ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga ” yô . ( Ivur 12 ) Yehova una er a na dedoo nena ? Se vôso ayol a ase sha iyange i J@@ un 30 , 19@@ 40 . ( 2 Timoteu 3 : 1 , 3 ) U@@ ter kpishi de nengen sha icombor ve , nahan gban ng@@ in hen te@@ mbe tsô . We kpa ka i@@ mba@@ or i u lu laa ? Ka i taver u zuan a imba shighe ne ken tar u ior ve ngee a akaa a eren ave yum ne . ( Yesaia 5@@ 3 : 12 ; Ese@@ kiel 18 : 4 ; Yakobu 5 : 20 ) Shi ve fa kpaa ér “ mbakp@@ enev yô , fa ma kwagh ga . ” — Or@@ pasenkwagh 9 : 5 , 10 . Ter ati a ior mbagenev mba yange ve na Mkaanem ma Aôndo icivir yô . Ka aan a nyi nahan se lu a mi , a se fatyô u tôôn shighe gbidyen kwa@@ r@@ a , man se er nan ve ieren i gbidyen kwar sha kwagh la ia doo se ? ( Ôr Mbaheberu 12 : ​ 1 , 2 . ) U lun imôngo a mbananjighjigh mbagenev la wase un nena ? — Aer . Se eren nahan yô , se za hemen u u@@ men atam , se use ken jijingi ken ayange a masejime , a a mgb@@ ough a ican yum ne ga . — Ôr Pasalmi 1 : 1 - 3 ; 35 : 28 ; 119 : 9@@ 7 . T@@ A@@ R N@@ A : L@@ E@@ B@@ AN@@ O@@ N Davidi yange er msen haa mbamzeyol nav sha Yehova , shi er tom sha msen la kpaa ( Mbaromanu 12 : 1 , N@@ W ) Paulu ter ishember i “ nahan yô ” ken ivur ne , man inja i ishember ne yô ka “ sha ci u ityôkyaa ne yô . ” ( Anz . 31 : ​ 10 - 31 ) K@@ asev ka vea ungwan imo i noov vev yô , kwagh ne a va a bem man msaanyol , shi tsombor u eren kwagh ken mzough , nahan ve cii ve zua a mk@@ om sha ci u ve fa ér mba eren ishima i Aôndo . ​ —⁠ Ef . Tindi hi@@ r@@ a lu m@@ ure u akaa a doon a a va er la . ( Tit@@ u 2 : 3 ) Kwase u ngeren akaa , C@@ ar@@ ol@@ ine K@@ n@@ ap@@ p ôr kwagh u ka i er ve or hingir or u m@@ sôr la ér : “ Or hingir or u m@@ sôr ken sev môm ga , ka nan hii sha ma@@ f@@ o u maan , maa nan gba man kure kure , nahan ka ma a gba yan tor ken a nan kpa nan kera fe ga . ” K@@ era doom u gbidyen a gbidye bo@@ l ne tseegh ga , m hingir u keren mer sea zua bo@@ l yô se hemba keng . ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 15 : 13 ) Alaghga gbenda u Yehova tese se dooshima u vesen sha u nan wan na sha ci wase la ua kpiligh we iyol kpen kpen . [ U@@ foto mba sha peeji 20 , 21 ] 4 : 8 – 11 . Paulu yange ôr kwagh u orgen ken K@@ orinte u i shighe un mkurem , u i dugh un ken tiônnongo kera la , ér : “ Sha i@@ mba@@ or la yô , er mba ve hemba ng@@ een la vea tsaha nan yô , kuma . Nahan yô , gu@@ da gema de nen nan kwagh la man shi su@@ r nen nan ishima kpaa sha u ij@@ ung@@ wen i tsung la i̱ de hembe nan ga yô . ” Nyian ne kpa , mbamaren vea fatyô u veren mbayev vev imba ikyav ng@@ ira nahan sha er vea dondo yô . Zum u u@@ du@@ g@@ wer za ken sule u G@@ es@@ e@@ man@@ e u za kôron Yesu la , a pase iyol na hen a ve gbar gbar . ( Yoh . L@@ ou@@ is . Er Yosev lu sô@@ ôr un a sô@@ ôr la , a wa y@@ av sha ivande sha iwasen i icighan jijingi . Ity@@ akerada yase man mbamkombo mba Mbakristu man mbatamen cii ka u@@ iyua mba dedoo mba Yehova a ne se yô . Hegen mba@@ y@@ ev@@ kasev mbara hemba fan kwagh u Mbashiada mba Yehova ve lu jighilii yô . ” Nahan zum u se nenge akaa a i@@ gbe@@ tar a i̱ er á vough vough man kwaghyan u a ngee shin tar sha “ ajiir ” kpishi ( ka kwagh u i er je la ) nahan ka sha inja u se kaan ser or ( ka u nan er kwagh shon je la ) ngu u nan er ú ga z@@ ee ? ’ 5 : 14 . Yehova ka a sôr u@@ zayol mba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ve a mi la nena ? Er saan mba@@ am@@ an@@ de@@ v mban iyol sha kwagh u doon u ve zua a mi la yum yô , ve hungur a ior mba ken gar u Sam@@ aria hen shighe la ku@@ aa . Shighe u Yesu ôr injakwagh sha kwagh u kp@@ er u kp@@ el@@ an la , lu ôron kwagh u m@@ vese u Tartor u̱ se ter sha heen ne . “ Me hen kwagh kpaa sha tom Wou cii . ” ​ — P@@ S . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 5@@ 7 , 5@@ 2 Ka ieren i nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ a , man ka sha ci u nyi ? ( 1 Tim . 4 : 6 ) Aluer u ngu eren kwagh ne yô , u lu sha ian i dedoo i wasen mbagenev ken jijingi , shi jighjigh wou u nan kpaa una seer taver . Y@@ ôô loho u dedoo a mlu u saan saan Ka sha ing@@ y@@ egh ki se ne la Yehova a lumun a mcivir wase ga , kpa ka er se lu civir un la — u civir un saan saan man a ishima i môm kpaa . — Pasalmi 1@@ 00 : 1 - 5 ; Mbakolose 3 : 23 . I pase kwagh ne ken Tom W@@ ase ú Tartor u O@@ k@@ to@@ ba 200@@ 8 , ér : “ Mba taver mba@@ y@@ aav asema ér ve er tom ve u Yehova a ne ve la sha inja ; gba u vea ver ishima sha u henen Bibilo tsema tsema a icombor ve hanma shighe . ” Ngu nengen sha tom na u ken tiônnongo la nena ? Yehova una tsaha Mbaiserael sha asorabo ve . Alaghga atesen a aiegh aa na vea lu a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u Aôndo . Shighe kar yô , Orshiada ugen kaa ér : “ Hanma kwagh u kwase la a er sha a vese cii , a ôr sa@@ gher sa@@ gher man sha iyol i kpiligh kpaa . ” 3 : 17 — Shighe u Peteru ôr kwagh u “ vande fan ” la , lu ôron ér nyi ? Ng@@ un ne kpa , i lu dooshima a mgbegha se u eren ye , i de lu sha mk@@ ighir ga . Anmgbian u kwase ugen , u i yer un ér El@@ la la , ôr kwagh u tom na u yange er shighe u lu shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova ken A@@ fri@@ ka yô , ér : “ Shighe u m va Betel hiihii la , m hen mer me lu shin Betel gbem ga . 3 : 16 ; 2 K@@ ron . Shighe u m due ken pur@@ usu la , m uma m hingir kpu@@ k@@ ô kpu@@ k@@ ô . Akaa agen a Paulu a seer ôron la kpa nga ôron kwagh shon môm tsô . — 1 Timoteu 5 : 10 . Maa M@@ fe u Ú F@@ e I W@@ anger We la A̱ T@@ aver Ashighe kpishi ka i sôr gbenda u u lu vihin la sha u cir@@ in ajiir a a pav ik@@ we la . Tsô , ka gbe u mbam@@ ishen kpuaa tseegh vea mase eren tom ne yô , ve hingir u eren u tugh man ate@@ tan zan zan ve kar gb@@ eren Bibilo jimin cii been ken uwer u J@@ un 18@@ 35 . Akaa ka a geman hen iji@@ ir@@ tom fele fele . Kpa tsaha u Bibilo ua kura ve . 1 :⁠ 1 ) Kwagh u Yehova wa ishima zum u í er wan na ican , i n@@ aha un tar , shi i wua un er ka if@@ er@@ or la gande kwagh u se fatyô u eren yô . 5 : ​ 18 - 23 . Ior kpishi vea nenge a iyou la yô vea kaa ér i hembe i̱ kera , gadia i̱ kera doo u nengen sha ashe ga . H@@ it@@ l@@ er yange bu@@ m ken inyom i 19@@ 34 la ér una tim Mbashiada mba Yehova ken Jam@@ an@@ i vindi vindi . Nahan yô , mayange se kende nen mbananjighjigh a vese imôngo sha u tu@@ men ityough ken tom wase ga . Se fatyô u ôron Mbafilipi 2 : 9 , ape apostoli Paulu a pase kwagh u Aôndo yange er zum u Yesu kpe kera ve , nder un shin ku la kpaa . Tese I@@ wuese sha U@@ icighan@@ mbaakaav Een , yange ver un . ( Or@@ pa . 9 : 2 , 10 ) Aluer u ngu gumor , man u hen sha awashima u uma , man er uma a li@@ he ga yô , u nenge wer doo u ú palegh u “ zenden . . . er atô@@ at@@ yev a zenden ” la , kpa u gema u lu uma sha gbenda u u zua a mk@@ om ga he ? — Ef . ( Mateu 24 : 45 – 47 ; Pasalmi 25 : 9 , 10 ; Yesaia 30 : 21 ) T@@ i@@ ônnongo u mba ishigh ve mkurem la ka “ ity@@ ô@@ gh man im@@ agh ki mimi a suur sha mi yô . ” ( b ) Yesu yange tse@@ e ishima sha tom u kwagh pasen nena ? Zum u i yôô ér kwagh gba sha mba vea pasen kwagh hanma shighe yô , ior kpishi er nena ? Kwagh ka a er i vihi yô , dooshima ban hen icombor nyian kpishi . A tsengaôron ér “ vor ” ugen ua due , a c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar , u di ua gema a c@@ agh Satan ityough n@@ j@@ ighe n@@ j@@ ighe . — Genese 3 : 15 . 17 : 5 , 9 ) Nahan or@@ pasalmi tese ieren i sha kwaghfan , gadia a er msen hen Yehova ér : “ Tindi iwanger You kua mimi Wou , ve̱ hemen mo . ” Ú Hen Ny@@ i ken . . . Hii sha shighe u A@@ bel la je zan zan , Aôndo ngu ngeren ati a mba a va umbur ve a na ve uma u tsôron la shin takerada . ( Yesaia 6@@ 4 : 6 ) Heela tseegh ga , se mba hen atô u ior mba kwagh a fe gban ve sha igbenda i perapera i Yehova ga yô . U tesen ikyav yô , alaghga se gba angev je se nôngo ku shin a tôv se a ican je se z@@ ur@@ um ken ku . • Ken uwer u Di@@ se@@ mba 199@@ 8 la , Mbashiada mbak@@ asev uhar zua a ts@@ of@@ on@@ sho@@ ja u tar u ngise lu So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la . Sha nahan yô , hanma mkombo cii una fatyô u van se a mbam@@ tsera aluer se ver ato shi se mba bu@@ ghun U@@ b@@ ib@@ ilo asev nengen ker shighe u i lu ôron í la yô . — Aerenakaa 2 : 1 - 4 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Sha kpôô yô , ish@@ ôso ne ngi tesen se kwaghfan u Aôndo u hemban@@ agee cii la ! K@@ ohol imôngo vea mbacivir Yehova hanma shighe cii , shi ver ishima sha akaaôron a i ne ken mbamkombo mba Mbakristu la . M ngu timen sha kwagh u nagh ku ip@@ aan kura ayange ne , nahan me pase u sha gbenda u a taver we u kaven ga yô . Aôndo kaa ér : “ Ka Mo TER , ka iti yam je ne ; icivir Y@@ am Me na orgen ga , iwuese Y@@ am kpaa Me na ie@@ ev mbi gban a gba la ga . ” — Yes . Saulu kera nenge ‘ iyol na kp@@ egh@@ ee ’ ga . Nahan kpa , fa wer gba u ú er a or u ú lu henen kwagh a nan la sha icivir , sha u n@@ á@@ n nan i@@ civi@@ r@@ yolough . “ M V@@ aa Af@@ an@@ yô ” Aluer or wou shin ma ijende you ka nan lam a we shighe u nan soo ér we u na nan inyaregh shin u na nan iwasen sha ma kwagh tseegh nahan , u nenge nan nena ? Shin er Solomon yange pase er iyol@@ been i lu shighe u hemban doon ken uma u or ga nahan kpa , kwagh u Mbakristu mba been iyol ve fetyô u eren sha u wuese Yehova la cii ngu a gba un kwagh kpen kpen . 8 : 22 - 26 — Yesu yange bugh or@@ ap@@ ir@@ ashe ugen ashe kure kure sha ci u nyi ? Kwagh u sha utar u i ôr ken S@@ ef@@ ania 2 : 3 yô ér , aluer sar se ka i̱ yer se sha iyange i iy@@ ugh i Yehova yô , saa se ‘ ker ishima i legh legh . ’ Me er tom a kwagh u m hen ken injakwagh ne nena ? Alaghga H@@ ag@@ ar , u yange va hingir kwase u Aber@@ am u sha uiky@@ a ken masejime la , yange una lu ken ikp@@ an i u@@ kase i yange i na Aber@@ am hen shighe ne la . — Genese 16 : 1 . 1 : 5 - 11 — Ka unô ve lu aka@@ au@@ ma a any@@ iin la ? 2 : 15 ) Shi , aluer gba sha mi yô , u fatyô u den akaa a a lu hange hange keng ga la , shin eren a sha shighe ugen sha er u fatyô u duen kwaghpasen sha ashighe a tiônnongo a ver u duen kwaghpasen la yô . — K@@ ol . 1@@ 12 : 10 ) K@@ era shi ica ga tsô mba ve hendan a ior mba Aôndo cii vea “ s@@ ough kera ” sha ihyom ve la . Sha kpôô yô , alaghga mbayev ou vea gema kaan a we ér u hide u ôr ve kwagh u ú vande ôron ve la . Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu mba ngise mba ve cian kwagh ga la lu jighjigh zan zan ar ken ku ( Yosua 1 : 8 , 9 ) Er Yosua ungwa imo i Aôndo yô , lu taveraa shi taver ishima , nahan iky@@ ôr la@@ gh un sha akaa kpishi . Sha ashighe a Mbaiserael tema kpe ve iyol ga la cii , Aôndo lu a ve , er a tôndo zwa nahan . “ De h@@ undu nen m@@ sô@@ rom ga , dang ngu k@@ er@@ egh . ” ​ — 5 : 18 . ( a ) Shighe u Mbayuda lu uiky@@ angen ken tar u Bab@@ ilon la , ka mbamhen mba aiegh mba h@@ an nahan yange ve lumun a mini ? Ior kpishi mba yange ve ôron Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer ( kape i yilan Iyoukura hen shighe la je la ) , mba ve undu mba@@ ad@@ ua vev la , yange sar ve kpishi u lun imôngo a mbagenev mba ve kpa im@@ ura i ken jijingi kôr ve yô . Se kpa se soo u dondon akav a dedoo a mbahenen mbara , nahan ven@@ gese sha gbashima man a a@@ kper@@ an shio sha myer u i yer se ér se va lu mbadondon Yesu la . ( Heb . Alaghga nana tôô ér “ zege@@ can , ” u a lu mkur u kwaghôron u profeti u Yesu la , ngu a mgb@@ ôghom ga , nahan ka hange hange u nana “ kuran ” ga . — Mat . Mpase 20 : 12 kaa ér : “ I ôr mbakp@@ enev ijir sha akaa a i nger ken ur@@ u@@ amabera mbara , sha aeren a ve . ” A@@ eren ne ka aeren a vea er shighe u a nder ve kera la . Mbat@@ omov mba Aôndo mba kuman iyenge er m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar nahan , mba ve lu ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova a a hembe 1@@ 00@@ ,000 la mba eren tom u pasen kwagh ne sha gbenda u vesen kpen kpen . I@@ ca gba ga tsô , maa m de u eren tom pania kua tom u di@@ ak@@ on . Doo u mba ve ve mkombo cii vea kav ér ka anmgbian u kwase ne jighilii a lu hemen kwaghhenen ga , nahan sha ashighe a henen kwagh agen yô , a lu hange hange u una kange ityough keng ga . Sha ayange a Tor Solomon la je tsô i kav kwaghbo u a lu ke ’ m@@ vihi u vihin shighe sha u z@@ endan a@@ gbil@@ in@@ akaa ityô shin mfe u bu@@ lan or la . Ka m@@ seer u ior mba Yehova u nyi u nenge a mini ? Ngu Or@@ koson se u hemban cii , kua Or@@ kuran se u a fatyô u tôôn un karen sha ma orgen ga , u a soo ér se kporom hen a na yô . ( Y@@ ak . Ngu a aeren a dedoo a mo kpa m lu a mi sha ci u m ngu Orkristu la kpa ? ’ ( Tit@@ u 1 : 2 ) Aluer se mba ember sha ishimaverenkeghen la , shi se zer umbur mlu u dedoo u ken hemen u Yehova a t@@ ende zwa la yô , se fatyô u wan ishima ken ican . — Mbaromanu 12 : 12 ; 1 Mbat@@ esalonika 1 : 3 . Sha nahan yô , gba u shighe u se dugh kwaghpasen yô , se pasen ior kwagh a Mkaanem ma Aôndo sha afatyô wase cii . 16 , 17 . ( a ) Kanyi i lu ‘ dyako u mbayev mba T@@ ER@@ E ’ ? Kwagh ne yange a na ishima i vi@@ him a na shighe ugen kpishi . Ka vough er Yesu kaa nahan , ér : “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi la iyol . ” — Mateu 5 : 3 . Sha nahan yô , Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ I@@ v@@ u ka ts@@ ar u sha it@@ you u i@@ civirigh , mba zuan a i sha gbenda u perapera . ” — Anz . Nenge er i doo kpishi u lun ken atô ve sha wono ! Nahan kpa , a de ér ishima i vihi un i sar her ga . Lo@@ ya ugen u lu p@@ aan Mbashiada iyol yô , kaan ér kwagh u pro@@ fes@@ ô la nger la zua sha kwagh u or@@ hemen c@@ ôô@@ ci i Or@@ th@@ o@@ do@@ x i tar u Rus@@ sia nger la yô , pro@@ fes@@ ô la ny@@ iman ga . Sha u mhen u Kristu a̱ nyôr a shi@@ ishi mbaapostoli mbara ken asema yô , lu u vea gb@@ ihi Yesu ga . Y@@ a Iky@@ ar K@@ ôô@@ sôô Vea Yehova Ieren yase sha akaawan a se zough a mi ken akaa a Yehova a ne se ne kpa i b@@ enden a mlu wase u ken jijingi . Man zum u ú er isholibo i vesen di ye ? 3 : 9 , 10 ) Mba@@ y@@ aav mbagenev ka vea eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor ve ai@@ k@@ ighe yô , ve tsua môm ken a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi la kpa ve time sha mi . Hanma or u nan lu z@@ endan ahumbe cii nana zua a kwagh môm ga . Doo se kpishi er se lu ngohol “ kwaghyan ” sha ikyev i wanakiriki u Aôndo ne nahan . Ka hanma kwagh u Ruamabera a kaa ér ngu “ vough ” una lu vough vindi vindi ga . Alaghga a taver mbagenev u dondon hemen u mbatamen sha ci u nyi ? De se hii timen sha mbamzeyol mbagenev mba uter ka ve tagher a mi la . ( 1 Timoteu 6 : 16 ) Nahan cii kpa asema a ase a sha injakwagh la kpa gba zua sha kwagh ne , gadia ka a á ne ve se veren ishima sha mkaanem ma Aôndo ma profeti ye . Lo@@ ti dugh yô a kaa ér : “ Doo U a wanakiriki wou , U zung@@ w@@ em je [ er a mo doo doo ] , er U yem uma wam yô . ” Man iji@@ r@@ ôron i ku@@ u lu kwagh u sha Tindi je . Doo u se waan ior kwagh ga@@ egh ga . ( Anz . Shighe u a tim Satan man ityom na cii gbem sha won , nahan “ mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh vea ya dyako u tar , á saan ve iyol sha m@@ ngee u bem ” la , a saan se iyol je a zua ga ! ( Ps . A kaa a na ér : “ De ze ikyua hen ape mngerem ma ji@@ re la cuku tsô kpaa ga . Ici@@ ghan@@ ruamabera pase se aeren a dedoo a Ter wase u sha la . A pase se dooshima na u hemban u á tese sha ci wase man msaanyol u tsôron u a ver sha ci u mbacivir un mba jighjigh la . V@@ a been iyol yô , “ kasev nav gema un ishima , a dondo mba@@ aôndo mbagenev . ” Ô@@ no@@ v ou mba a mbampin mba vea soo u pinen we sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or yô , kpa alaghga vea hii iliam a we sha itinekwagh ne ga . 4 , 5 . ( a ) Kanyi kwagh takerada u Anzaakaa 18 : 10 u er ér gba kpee u se er ve Aôndo una kura se ? Doo u se ôron mbagenev ijir ga sha ci u nyi ? Shighe u i z@@ enda Adam man Ifa ken sule u E@@ den kera la , Yehova lumun ér ve shin ônov vev ve kar ve nyôr ken Paradi@@ so la ga . Er nan ve or@@ ngeren Bibilo ne ôr mkaanem mara ? Ka akaa a nyi nahan a hembe gban we ishima ? N@@ agh ku I@@ p@@ aan K@@ ende a Per@@ apera u Aôndo Sha Shi u fatyô u taver anmgbian wou ishima sha u lamen sha kwagh u or u i er kwagh u nan ken Bibilo , u mlu u nan a zough sha u anmgbian wou ne yô . Se hii nan ve se waan kwagh u mbananjighjigh a vese la sha ada ? Shi , zum Yesu kaa a Peteru ér a zende sha kwa@@ v@@ mnger ken Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia , a za kohol un la kpa , Peteru fatyô er nahan sha iwasen i icighan jijingi . 4 : 4 ; 7 : 9 . Tsô maa m hii u ôron Iyoukura man Awa@@ ke ! Yesu yange eren msen sha ci u mbagenev . Mb@@ ap@@ asenkwagh kpishi za , za taver Mbashiada mba hen ity@@ ôn@@ ya mbara asema , shi ve zua a mba keghen ato a ve kpaa . ( Luka 14 : 28 , 29 ) Kape u maan m@@ til sha mimi la kpa i lu kwagh u taver je la , nahan kpa iniôngon yase la i saan gbilin ga . Aluer ú er nahan yô , ú lu kposo shi ú lu a inja hen mbagenev , ieren you la ia va Yehova a iwuese — un u a ver ikyav i eren erdoo la . Nahan , se kure ikyaa ser nyi ? Yange pine ian i eren msen hen Yehova vea vese . Er i gbe je ior mba a lu a mfe man isharen i wu@@ an mbagenev sha ci u zwa ve shin kwaghaôndo ve shin nongo ve er shighe ne nahan ga . ” • Er nan yange gba u Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la vea er kwagh torough tor@@ ough@@ o ? Yô , de se nenge er i hii ve i saan se iyol a mar u Yesu la kpishi yô . Luka 7 : 11 - 15 Nahan kpa , Mbashiada mba ken ityar igen yange vea va u pasen amba a ior la kwagh yô , mbagenev ve kegh ato . Er se lu ken ashighe a ican nahan kpa , se hen nyi sha kwagh u Aôndo wa Bar@@ u@@ ki man gbenda u Bar@@ u@@ ki dondo kwaghwan shon laa ? “ I@@ engem i as@@ an ” a lu a mi la ta ih@@ indi iyol kpen kpen . ( Gen . 4 : 11 - 13 ) Shighe u aka@@ we u Yeremia u i yilan un ér Bar@@ u@@ ki la ure shi ishima za un iyol la , Yehova wa un kwagh u yange wase un u nengen a kwagh u lu zayol na jighilii yô . Yehova kaa a ikyurior i Iserael cii ér un gbe i@@ wu@@ he , nahan ve civir un a ishima i môm . E@@ L@@ I@@ Y@@ A yange yevese ken ura er kwa@@ v@@ aôndo lu wan ime seer a seer la . U@@ pania uhar mbagenev yange ve nger akaa kposo kposo a mb@@ al@@ un a isharen na ve la kuma 6@@ 4 . M@@ zamber di ka u hiden a iyol jime s@@ ônon Aôndo kwagh u a gbe se la kpoghuloo . Yange i due a takerada u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k , T@@ ihi u sha 2 la sha M@@ kohol u V@@ esen u Mbashiada mba Yehova , u lu a itinekwagh ér “ Jijingi u Aôndo a Hemen We ” la ( Takerada shon ka u ken zwa Buter ) . ( Aerenakaa 10 : 22 , 44 – 48 ) Nenge er aluer ka we ort@@ yom wase ú ú zua a or u uma u tsôron a gbe nan ishima tsung ve a lu ú ken ishima sha wono ! Kwagh u S@@ ar@@ ah F@@ er@@ g@@ us@@ on ôr ken inyom i 19@@ 15 ér ‘ S@@ unda shi her vese ’ la yange lu mimi . — I zua a ngeren u pasen yi@@ ase yase ne ken tar u B@@ ra@@ z@@ il . Kwagh@@ ngeren la tese ér Yehova yange bugh gbenda hen atô u mngerem ma yange ma lu tagher ve la , lu I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an je la , nahan nomso@@ mbaiorov udubu imôngo man kasev man mbayev kar sha taregh iny@@ aagh . Alaghga ú ngu yan ican a angev shin or u ú vese nan kpa nan ne jighjigh ga la nan ngu hendan a we shin m@@ yo@@ ho@@ m ma ityom i hen tsombor shin ma zayol ugen u taver . Mbagenev di yô , fa a fa mbamaren vev ga ku@@ aa . Alaghga ú nenge a kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v shin nomso mba kasev vev ve saa ku kera man ve ‘ b@@ undu ’ mkombo u van mayange ga yô . ( Ivur 30 ) Nahan mba ve eren asorabo sha apera , ve nengen ér mbagenev mba a ice sha it@@ you ga la cii ve er te@@ gh@@ elee . Aluer se mba nôngon ser se seer kaven Mkaanem ma Yehova yô , icighan jijingi una wase se , gadia “ jijingi te@@ v akaa cii , zan zan aka@@ ac@@ imin a Aôndo je kpaa . ” — 1 Kor . Ken kwagh ne kpaa shi se zua a mlu u been M@@ civir u sha inja i Kristu u mimi u sha ayange ase ne la . K@@ ur@@ t shi kaa ér : “ I@@ ca gba ga tsô maa m gema kaven ieren na i dedoo la . Er se vande nengen ken ngeren u a bee la nahan , tom u “ pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ” la lu kwagh u hiihii ken uma u Yesu . Nahan kpa , kighir se ér se er ishima na ga . “ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due kpaa . ” — Yohane 5 : 28 , 29 . Ka sha u dondon atindiakaa a Bibilo shi tesen mbagenev kpaa ér ve kpa ve̱ er nahan , sha nahan yô mba lôh@@ ôn ve ér ve kpa ve̱ va zua a averen a paradi@@ so shon ne . — Mateu 28 : 19 , 20 ; Yohane 15 : 8 . Ve kpa sar ve er or u h@@ ôron tom la ma nan hi@@ di ken tiônnongo sha er Aôndo una kura nan shi una wase nan shi una ver nan doo doo yô . ( D@@ ut . 33 : 27 ; Ps . 9@@ 1 : 14 ; Anz . Hen shighe la gar ne lu gar@@ tamen u tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on . Ka a ter ishember i “ yevese ” la wea ungwa nahan kanyi ka i va u ken ishima ? A̱ shi nan kpa , shighe shon u i va z@@ enda un sha la lu shighe u Yesu Kristu ngohol tahav mbu Tartor ken inyom i 1914 ica lu a gba ga la . Se seer timen sha kwaghôron u profeti u Amo@@ shi la yô , a ôr nyi kwagh ze@@ ver ze@@ ver@@ ee ? Ú tese jighjigh wou Ngeren ne tese er “ icighan jijingi mgbegha ” mba yange ve nger Bibilo la man er i hii ve se fatyô u nan jighjigh ser ka Aôndo a ne i nger Bibilo la kpaa . Shi se tin@@ d@@ in a ityakerada ken ityar kposo kposo , i i pin i yô . ( Ivur 13 ) Sha mimi yô , hanma tindi u Yehova a we se shin hanma kwagh ua kaa a vese ér se er cii ka sha ci u mkpeyol wase . 6 , 7 . ( a ) Or@@ pasalmi taver se ishima ér mayange je , Yehova una de u wasen se ga , nena ? Akaa ne cii tese mimi u mkaanem ma Yesu ôr a mbahenen nav ér : “ Lu vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican ” la . Inja i u “ tesen ” yô ér “ u tesen or kwagh sha u z@@ eren kimbir kwagh shon gbem shin u wan kwagh shin u taver or ishima sha kwagh shin shi@@ ishi or kwagh ken ishima . ” • Ka kwaghwan u nyi i we se ken Mbaromanu ityough 12 ac@@ in imôngo ? Shighe u Yesu hii u sôron tempel ken inyom i 1914 la , lu nyi nenge a mini ? Ishim@@ a@@ verenkeghen i Mbakristu mba i shigh ve mkurem kua iy@@ ongo igen la cii , ngi er “ im@@ an@@ de@@ t@@ so i uma i dông i i t@@ enger ga ” nahan . Aôndo iyol na kaa a Habak@@ u ér : “ Una b@@ unde ga ” ! Sha ityôkyaa injaa ne yô , Bibilo wa se kwagh ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Yange m lumun atesen kpishi a kwaghaôndo u Mor@@ mon la , nahan kpa , atesen la aa zua sha a Bibilo kpa m fa jighilii ga . Anmgbian u ng@@ ôm ne t@@ indi@@ m a Awa@@ ke ! Lu nyi man nyi ? Yange i y@@ ese M@@ an@@ ase hen tsombor u civir Aôndo . 28 : 6 . Kwagh u i soo yô ér , aluer u fatyô yô , palegh u vihin iyol shi vihin mbagenev kpaa iyol zum u ú yar hen ijiir i maan kwagh yô . — Anz . Umbur wer , yange i tsua Yon@@ a ér a lu profeti u Yehova Aôndo . I ôr kwaghôron u profeti sha kwagh ve ken Pasalmi 6@@ 8 : 11 ér : “ Ka Ter man A kaa imo Na ye ; kasev mba ve yôôn loho u dedoo ka iky@@ um i vesen . ” Yesaia yange ôr kwaghôron u profeti ugen u a tese ér doo u se kohol imôngo hanma shighe sha u civir Aôndo yô . Ior mba ve dondo ikyav ve i bo la kpa , ica a gba ga tsô vea kav nahan . — Gen . P@@ in er i hii ve Aôndo a ne ican i yan ian yô , Orshiada la ôr avur agen ken Bibilo , kua Pasalmi 37 : 39 kpa sha mi , i kaa her ér : “ M@@ yom u mbap@@ er@@ apera yô , due hen TER je , ka Un A lu gar@@ utya ve sha iyange i mzeyol ye . ” Or@@ fankwagh la kaa a na ér : “ V@@ ande za kohol ing@@ y@@ ur la cica cii man me de u kwaghbo wou ye . ” B@@ em una de ish@@ ar . Yange m soo mer , me kera za hemen u lun ken imba uma ne vea na ga , kpa er m lu vea na ica i gba yô , m lu a ishima sh@@ imi i eren kwagh ne ga . ” Kwaghôron u profeti shon kaa ér : “ Vea hingir kwagh Wam jim je , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne , sha iyange i Me er i la ; Me er a ve dedoo er or ka nan er a wan u nan u a sh@@ ir nan tom dedoo nahan . ” — Mal@@ aki 3 : 17 . Nahan ú mase kaven wer , mhôônom ma zungwen ma Yehova ma saa sha u zungwen or u nan er kwaghbo mhôônom sha u pan@@ den tsaha u nan tseegh ga , kpa ma fi@@ ir mhôônom ma kôron kpa ker . Or u dedoo ka nan eren a mbagenev dedoo . Nahan , Yesu lumun wener angev mb@@ ura mbu na kwase la ican kpishi man alaghga je yô a lu ican i sha iyol man i ken ishima kpaa . 4 Se Ôr I@@ jir G@@ bem Se K@@ ar He@@ mban ! Iky@@ uryan i he la i lu sha ci u Mbayuda man mba ve hingir Mbayuda la tseegh - lee ? ( Se@@ kar@@ ia 1 : 3 ) Mbam@@ pase mba sha mnenge ani@@ eni mba Se@@ kar@@ ia mase ôron la tese er Aôndo sue tom u maan tempel la yô . A pase ityôkyaa ér : “ U erem m [ ngu ] kwagh u ci@@ er@@ yol man u kpilighyol kpaa . ” Nahan zum u Han@@ a za ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el yô , a er msen hen Aôndo sha kwagh ne . Mbafilipi 4 : 5 : “ Ior cii ve̱ fa ishimawan yen doo doo . ” Hen u U@@ ng@@ wan Kwagh , 4 / 1 Yehova una wase se sha igbenda ne cii . ( Luka 11 : 13 ) Doo u hanma shighe se s@@ ônon Aôndo jijingi na shi se lumun gb@@ end@@ atesen na . Kwase ugen u yôôn ang@@ we u Tartor sha hanma shighe yô hen Bibilo a na ken takerada u M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La . Hi@@ ihii yô , gba u se hemba kwagh u ngu a yange se u suur sha a na la , se tile her . Mba K@@ ôron Mimi I@@ h@@ yom Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara hemen sha u eren kwagh ne . Kpa se hemba mban ken mzough sha ci u se mba lamen “ zwa u wang ” u mimi u ken Ruamabera la . — Ôr S@@ ef@@ ania 3 : 9 . ( Luka 12 : 24 ) Kwagh u Yesu soo ér se fa ken injakwagh i mba@@ ats@@ ator la due wang hegen : Aluer Yehova nengen sha an@@ ny@@ on@@ ov mba nd@@ ahar kpishi mban yô , h@@ ile uumace mba ve soo un shi ve civir un ne ve una nenge sha a ve ga y@@ ee ? Kwagh ne ngu inja er or@@ u@@ ange u nan vende u zan hen ma ort@@ wer ér a sôr nan angev , sha ci u ort@@ wer la ngu a ieren igen i i̱ doo nan ga yum nahan . Mbahemenev vev je kpa ve yina sha tom u pasen kwagh ne , shin er ve hen im@@ akeranta i taregh man í kwaghaôndo anyom a ngee nahan kpaa . Mbashiada mba Yehova mba ke ’ tar u M@@ ala@@ w@@ i yange ve tagher ishigh a tôv@@ ac@@ an u p@@ il@@ agh u taver tsung ke ’ mhii u inyom i 19@@ 6@@ 7 la je zua ga . Yehova yange tindi Amo@@ shi han@@ a , man lu sha ityôkyaa i nyi ? Ka kwagh u yange er Ph@@ illi@@ p man R@@ acqu@@ el shighe u ve lu pasen kwagh hen ijiir igen i i lamen zwa N@@ ah@@ u@@ at@@ l je la . Nahan kpa , ka iorov u me ve fe ér imba mcivir u civir ie@@ ev mbi kwaghaôndo la hii sha atesen a ngise lu tsuaa u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo cii man kwagh u Kristu laa ? M K@@ er Kwagh u Una L@@ um a Inja Yô Aluer u ngu henen Mkaanem ma Yehova yô , ma a na una doo u ishima . 24 : 14 ; 28 : 19 , 20 ) Se wuese ikyav i hemban cii i Yesu yange ver se la kpen kpen ! Er kwagh u yange er ne a tese nahan , zum u ahumbe a to@@ on a va te sha t@@ so u iv@@ es@@ egh yô , u duen shin t@@ so shon kera la ka kwagh u hemban doon u eren la ga . Zum u Paulu ter ish@@ ember@@ ti i “ tar ” la he ’ shighe u a akaa nahan ér “ kwaghfan u tar ” kua “ asaren a taregh ” la yange ter ishember la sha inja i ka kwagh u dedoo ga . I@@ mo@@ shima i Paulu yange i mgbegha un u eren kwagh ne . N@@ oo@@ v man kasev mba ve soo ayol a ve yô , ka ve ember uma imôngo sha mimi . ( Mbaefese 4 : 25 ) Er ve lu ‘ alegh a ayol ave ’ yô , kwaghôron u mimi man ij@@ ough@@ ave i k@@ ang@@ en@@ aa ngi hen atô u nongo u Iserael u ken jijingi u a lu — “ iyol i Kristu ” la . A soo ér ve suur sha Yehova , u una na ve averen a tsôron la . “ Lu Nen A Ish@@ u@@ ghun ” Doo u hanma kwagh u i er hen ivese cii una tese ér i er hanma kwagh ken iti i Yesu . 12 : 5 ; 13 : 7 ) Aberaham man Lo@@ ti kure ikyaa ér hemba doon u vea pav . M ngu a fa or u nan yaven a kwase shin nom u nan tseegh , shin nan soo ér kwagh a lu nahan kpaa ga . ” M@@ kav u nan kua mfe u nan ne ka a wase nan u h@@ aren jighjigh u nan man aeren a nan kua atesen a nan cii sha akaa a Yesu yange tese la . Aluer we kpa u ngu nôngon wer u er akaa a u we ishima u eren ken mcivir u Yehova la yô , de gbe uwer ga . ( E@@ ks . 32 : 25 - 29 ) — 5 / 15 , peeji 21 . Shi Tindi la yange pase vighe vighe , er mbau@@ kwa@@ av vea eren kwagh ayol a ve man er vea eren a kasev sha icivir yô . 4 : 1 ) Shi yange taver mba ve lu eren tom a na imôngo la ishima ér : “ S@@ é gba nen uwer u eren akaa a dedoo ga , gadia shighe á va kuma yô , sé sun@@ da aluer se yina ishima ga yô . ” — G@@ al . Shighe u Yesu tsengaôron ér a pase akuraior cii kwagh la yange kar anyom kuma 30 kpaa ga tsô Paulu nger ér ‘ i yôô Loho u Dedoo hen akaa a i gbe a sha won cii . ’ 119 : 6@@ 4 ) Ruamabera ôr akaa kpishi a Yehova er sha u tesen mbacivir un erdoo yô . Alaghga mbatamen vea er kwagh sha lan , u una doo se ga yô . Sha shighe wase ne kpa Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara mba eren tom u u lu inja i môm a u Eliya la yô . Kpa kwa ne yô , saan mo iyol kpishi , gadia ior mba m nenge a ve hen mkohol la hemba iorov 1@@ ,@@ 5@@ 00 . Yange lu sha ci u P@@ il@@ at@@ u de ikpelaior kighir un . Sha kpôô yô , yange ôr loho shon u yange vande ngeren la jighilii hen ati@@ ator a ken Yerusalem la , man sha mimi yô , yange a taver un u eren kwagh ne kpishi je . Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u Mbakristu mba mimi man Mbakristu mba@@ aiev sha kwagh u loho u Tartor laa ? Man lu kwagh u m er kpaa je la . Wan u hen tsombor ne u nomso yange hii zan ken tar la za wase an@@ nongo ugen . E@@ d@@ ith di nger kaa wener : “ M fa wang er kwagh ne a lu kwagh u hemban taver u eren ken tar ne cii yô , kpa se fa ser Yehova una wase se u hemban mbamtaver mba alaghga kwagh ne una va a mi la cii . . . . 9 : 6 ; Rom . Nahan m - er u ve lu eren ôn@@ kasev ken akuraior agen la lu kwagh u van a mzeyol sha mcivir u mimi . Alaghga orgen nana kure ikyaa kp@@ ase ér jighjigh u nan u Lo@@ ti taver ga shin a taver ityough . Kwagh ne yange wasem kpishi , gadia m de u ngohol ta@@ av hen a ve gbilin ​ —⁠ mba man ta@@ av mbagenev mba se eren tom imôngo la kera naan mo ta@@ av ga . Nahan kpa , er tsombor u uumace u doo Yehova ishima yum yô , a na Wan na u môm môm la hingir ip@@ aa sha u yiman se . S@@ an@@ ker u esen ts@@ or ts@@ or due ken zwa Na sha u Una gber akuraior yô . Ka Un Una tema tor sha a sha tô@@ gh ku iy@@ ôô@@ gh ye . [ F@@ o@@ to u sha peeji 11 ] Kanyi ia wase se se zende sha mimi her ? Ka mbamlu mba nyi nahan u lu ker ve alaghga a gba u u tese imba ishimataver i Eliya laa ? 12 :⁠ 10 . Gba u se za hemen u pasen kwagh u mtim u Mbakristu Mba@@ aiev , mba ve til sha ityough ki Yerusalem u yange lu jighjigh her Aôndo ga la , aa uwer gban shio . Yesaia yange nenge ken mpase u sha mnenge akuraior cii lu zan i@@ u@@ u u za civir Aôndo sha mimi . Se kpa se fatyô u lun a imba vangertiôr la . — H@@ a@@ b . Aluer gu@@ da va sha angev mb@@ ura kpuaa tseegh kpa , ember nen . A@@ vur a Bibilo a u fatyô u ôron ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i - A@@ ip@@ or yô ka 10 , 11 . ( a ) Er nan i doo u noov vea hemba henen kwagh sha ikyav i Yesu laa ? M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la una wase mba hen tsombor sha gbenda u ve nengen ayol a ve la nena ? ‘ Ior Mba I Ne Ve Lu U@@ iyua La ’ 10 : 5 - 7 ; 11 : 1 ; Luka 10 : 1 . Yange dondo ikyav i bo i ter na la ga . Tor Davidi beenyol yô , a kaa a wan na ér : “ Nahan yô , we wan wam Solomon , fa Aôndo u ter@@ u , civir Un a ishima i môm man ishima i gbar gbar kpaa ; gadia TER te@@ v asema cii , man A kav hanma mhen cii . Aluer ú ker Un yô , ú zua a Na ; man aluer ú undu Un yô , Una ta u kera , Una h@@ unde ishima a we gbem je . ” ( 1 Kor . 9 : 27 ) Nahan se kange nen ishima se er nen sha kwaghwan u Yesu a we sha kwagh u aeren a wang la , sha er mayange je , se er kwagh u una l@@ aha nagh ku ip@@ aa ku Yesu kura ga yô . — Mat . A lu kwagh u injaa kpishi aluer se time sha kwagh u i nger hen ape yange i hii t@@ eren tindi u hiihii ken Bibilo la yô . 19 , 20 . ( a ) Inja i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i tesen ieren , i i̱ gem ér “ u zungwen mhôônom ” shin “ u lun a mhôônom ma kôron ” la ér nyi ? Ka a inja u ini@@ av mbi iwuese mbi se ne Yehova la mb@@ ia kua inja i mimi man mhen u vough kpaa sha mi gaa ? Nahan Yesu kaa ér : “ T@@ ôô nen i@@ wen ne kera . ” Aluer hanma shighe cii tor ngu h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom yô , a er nan ve nana kure ijir sha mimi man ia wanger wang man ‘ tindi una hung@@ u@@ l nan ga shi nan@@ á vihi ijir i mba ican i tser ve la kpaa ga ’ ? — Anzaakaa 31 : 4 - 7 . ( 1 Utor 3 : 10 - 14 ) Er Yesu yange ôr nahan , Solomon yange fa kwagh ts@@ enger ts@@ enger je , tor@@ kwase u Se@@ ke@@ ba za ungwa mough er g@@ ô@@ g@@ ô zende za ér una za nenge iyol na . — 1 Utor 10 : 1 , 4 - 9 . Er a lu dondon ikyav i or@@ vesen na yô , a gema keren iv@@ aan zan ikyua a kwagh u a soo u tan la . zege@@ ur@@ a@@ ahumbe la maa de . ‘ Se soo u zan makeranta , se soo u za nengen a azende ase man tsombor wase a mciem iyol ser or a kôr se sha gbenda ga . U tseghan ayol a ase sha ci u Yehova la ve a msaanyol , sha ci u a wa u se geman ayol a ase cii wan sha ikyev na la ker . E@@ ̱r yange lu ke ’ ip@@ aven i Mbak@@ o@@ h@@ ati yô , yange lu a ian i civirigh i eren Yehova tom ke ’ t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el je zua ga ! Nahan kpa , Bibilo gema kaa ér ma or ken tsombor u Yesu yange ma fatyô u ts@@ eren la , hingir ip@@ aan shon vea na imôngo ga . Ú ng@@ ur@@ en ôron Bibilo i̱ í ôron ken hanma s@@ ati la sha u wan ago a zan M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la yô , kwagh u ú hen ken Ekesodu ne una kôr ú ken ishima kpee je . Zege@@ mnger u B@@ ar la tile sha ityough ki mbakp@@ enev mba ve lu shin u@@ war la . 8 : 35 , 36 ) Nahan mlu wou vea Aôndo una lu kwagh@@ môm a u Mbakristu mba Paulu nger kwagh ve ér : “ Ne kera mba kwagh wen ayol a en ga . Gadia i yam ne a yam sha ishe je ” la . ( 1 Kor . U fatyô u eren kwagh sha kwaghfan sha er u nenge a kwagh u dedoo ken wan wou u a lu hi@@ an la kpa ? Yeremia nger ke ’ takerada u U@@ k@@ we@@ legh nahan ér : “ Ka sha erdoo u TER man i tim se ga ye , sha ci u mhôônom N@@ am ma zungwen ma been mayange ga , ve mba he@@ gh hanma sev ; jighjigh Wou gba i@@ kôr . ” O@@ k@@ to@@ ba 25 - 31 , 20@@ 10 ( 1 Mbakorinte 1 : 26 – 29 ; 3 : 1 ; Mbakolose 2 : 18 ) Nahan kpa , lu erdoo u Yehova man awashima na u perapera mgbegha un a tsua Paulu ye . Ior mba i er kwagh ve ken Bibilo kpishi yange ve lu a jighjigh u nan man ishimataver . ( b ) Ka sha nyi gbenda Yehova man M@@ an@@ ase cii ve ver se ikyav sha kwagh u iyol hiden a mi ijime i se don@@ doo ? Er Orshiada la pase un atô@@ akyaa agen ken Ruamabera been yô , a na un takerada u i henen Bibilo a mi u i yer er M@@ fe u Una V@@ a a Uma u T@@ sôron La la . 13 : 1 — Kwagh u ivur ne i̱ er ne gema ny@@ iman a ny@@ iman kwagh u Yosua 11 : 23 a er la ga z@@ ee ? Yobu tôô shighe u una lu shin She@@ ol la kar sha “ mnenge u sha ican ” na — inja na yô , a gba u una kegh shin She@@ ol kpee je . Ior mba se ya ikyar a ve ve a saan se iyol yô , ka mba Yehova a doo ve ishima la . I sôr un te@@ gh te@@ gh tsô , hide hii u zenden . Ka sha ci u nyi se fatyô u nan akaaôron a profeti a Yehova Aôndo la cii jighjigh a u shin uwegh shio ? Armag@@ e@@ don a va yô , a gb@@ ihi ior mba ve nôngon u timin “ Un u i shigh Un mkurem ” u Yehova la ke ’ m@@ tsu@@ m . Or@@ gban wase fa er azende a ase aa fatyô u vihin se shin wasen se yô , gadia se mba vough ga , nahan a wa se kwagh doo kpen kpen . A kaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” Akaa ne M ngu wan ne tindi sha mi , sha er ne@@ ̱ doo ayol a en yô . ” B@@ ri@@ an : M ngu kaan mer : Bibilo ngi a akaawan a hange hange a a lu a inja nyian vough er sha ayange a i nger a la kpa lu a inja nahan . Nahan kpa , apostoli Paulu wase se u nengen a kwaghbo u alaghga se tagher a mi , u Mbayuda mba ve lu uma sha ayange a na la kpa tagher a mi la . Mimi je , er yange m b@@ un@@ den mbamkombo sha ci u tom ga yô , Yehova ver@@ em doo doo . M@@ pin u a gem a lu yô , ér , ne er kwagh a aan la nena ? ( Ôr Luka 12 : 15 - 21 . ) 13 , 14 . ( a ) P@@ ase inja i injakwagh i Yesu a er sha kwagh u ort@@ ani@@ vor la . ( b ) Ka an nan til sha ityough ki ort@@ ani@@ vor laa , man iv@@ or la di kanyi ? ( Pasalmi 119 : 5@@ 1 ) Zum u se lu eren msen hen Aôndo yô , alaghga se umbur akaa a injaa a i er ken Mkaanem ma Aôndo yô , ‘ nahan ishima ia pe@@ ver se . ’ Yô tôô ase wer Aôndo ngu pinen we mbampin mbagenev seer a seer , ér : “ We u h@@ ungwa shin a@@ mbor a zege@@ mnger mayange kpa ? U zende ken ajiir a i@@ u@@ v a shin ai@@ v kpa ? ” U tesen ikyav yô , hen ase sha kwagh u atindi a i@@ gbe@@ tar a Yehova a we sha kwagh u m@@ ningir u tar la . Yange i mar T@@ ed ken inyom i 19@@ 25 la , ken gar u K@@ ent@@ u@@ c@@ k@@ y , tar u Amerika . Yange tsegha iyol na sha ci u Yehova , i er un batisema shighe u lu anyom 15 la . Yange mba h@@ ongo tor u masetyô u ken tsombor u Davidi tor yô , Yehova de shighe kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve Un u “ i lu kwagh na jim ” la kar tema ye . Er yange vande fan Ruamabera “ hii iyev je ” yô , ka keng mbat@@ esen un mbara yange a lu ngô na kua ngô na u tamen kpaa , sha ci u ka inja er ter na lu or u nan jighjigh ga nahan . — 2 Timoteu 1 : 5 . Ka saan mbatamen iyol sha iniôngon i hanma ve nan nenge sha u i kpe tiônnongo iyol la Aluer we kpa u ngu eren tom u pania yô , se wuese we kpishi . Á er kwagh ne sha u tesen ve sha erdoo man a ishimawan . ( Duteronomi 7 :⁠ 9 ) Shi ka Yehova kpa a lu i@@ mbor i mimi ye . Yange Mbaiserael mba sha ayange a ngise la vea dondo atindi a Aôndo vighe vighe , shi vea kura u@@ iniongo nav mbara kpaa yô , ve zua a iveren hen a na . U na mlumun sha mpin ne nena ? He@@ mba k@@ an a inja u keghen ato shighe u mkombo a lu zan hemen la shi henen sha igbenda i se er sha akaa a se ongo la sha er se sôr mlu wase vea Yehova Aôndo , Ter wase u sha la kua anmgbianev asev mba se civir Aôndo a ve imôngo yô . — Pasalmi 22 : 22 ; Marku 4 : 24 . ( a ) Ka loho u dedoo u nyi se samber a mini ? Pasalmi 119 una wase se sha igbenda kposo kposo . Shi yange i doo se u zan mbamkombo mba tiônnongo , shi se nengen mbamkombo mban ser ka kwagh u taver se ishima , se nengen ve er ka mngerem ma nd@@ ôh@@ ôr ma or u im@@ ura i ker nan nan za ase@@ gh sha mi ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo nahan . Aôndo kaa ér : ‘ M fa atsan a ve la . ’ Zum u or nan er batisema yô , ka nyi ka i ere ? Hanma or cii kwagh u nan gba Yehova ishima , shi doo u se nengen mbagenev er un kpa a nengen ve nahan . — K@@ ol . Kpa una fatyô u geman aeren a ior shi ngu geman ior kpaa ! Hanma kwa u ka a ôron kwagh u iji@@ r@@ ôron i mimi yô i nôngo u lun u ôron or ijir ken ate@@ jir , man iji@@ r@@ ôron di gema ka u ts@@ ahan or u nan per tindi yô . Mbamaren man mbayev mba nengen ayol a ve nena , kpa ka m@@ taver u nyi ashighe agen ka ve tagher a mini ? Nahan kpa , Yehova kav er Davidi gema ishima yô , gadia a lu a “ ishima i zamber , i ur@@ en tsung , ” nahan Yehova de un kwaghbo la . Aluer u due kwaghpasen sha uya uya , man u tôndo zwa wer u hide u va sôr ma or yô , Een wou a lu Een her@@ egh . Fran@@ k Z@@ ul@@ l@@ o ( Yoh . 13 : 12 - 15 ) Ka sea ôr er yange tese mbahenen nav tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen la nahan , i saan se iyol kpishi . Davidi kpa i fa un ér ka kur@@ utya shin or u ku@@ h@@ wan kwagh shi du@@ ghun ats@@ am ga , kpa i fa un ér ka ‘ or u sha ishima i Aôndo vough . ’ Aluer Orkristu kera wa jighjigh u i ne nan la ikyo ga , nahan nan tôô kwagh u a lu u nan ga yô , nana vihi mzough u dedoo la . * Ken inyom i 19@@ 5@@ 6 la , A@@ y@@ ough a I@@ dy@@ u@@ ugh ahar a shin t@@ ine aa tar u United St@@ ates la due a tindi u tesen ér ishember ne i hingir ishember i tar u United St@@ ates ua ôron , shi a fa ú a mi yô . Yehova ne iyôngo na jimin cii kwaghyan u ken jijingi kpishi . K@@ E ’ A@@ NG@@ A@@ R u kiriki ugen u ke ’ imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u T@@ ha@@ il@@ and la , nomso@@ or ugen vea kwase na , ve cii mba Mbashiada mba Yehova , ve kar u ôron zwa u k@@ we@@ ior u sha á@@ g@@ ú@@ ng@@ ù ú ve sember henen la nengen . ( Anz . 27 : 11 ) Nahan kpa anmgbianev asev mbagenev tagher a imeen , kpa gema tsua u eren kwagh er I@@ so@@ u nahan , ve kera kura dyako ve la ga . Mbae@@ dom due tsombor ken Aberaham sha ikyev i I@@ so@@ u , u̱ lu ah@@ ina vea Yakob la . Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la , apostoli Peteru wa ikpelaior mba ve lu ken Yerusalem sha shighe shon la kwagh kaa ér : “ Ge@@ ma nen asema , i̱ er han@@ mô wen batisema ken iti i Yesu Kristu sha m@@ de u asorabo a en , tsô né ngohol Icighan Jijingi i@@ wua je . ” Akaa a Aôndo a umbur se hanma shighe ne a̱ doo se ishima . Mb@@ an ne ka “ iyôngo igen ” i Ter , í yô , ngi a ishimaverenkeghen i yemen sha za teman tor a Kristu imôngo ga , kpa ia ember uma u tsôron shin tar u paradi@@ so . N@@ oo@@ v man kasev mba ka vea lu ken imba mlu ne kpa ve lu a mk@@ om her yô , ka ve tôô ér ka ikyar ve la tseegh nan gbe angev ga , kpa ka ve uhar cii ve gbe angev mbu shon ye . Nahan kpa , agumaior agen a a lu vesen a vese yô nga tem zwa gbilin ga . Tom u Timoteu la yange lu nyi man nyi ? Er ior kpishi ve kera dondon atindi a Bibilo cuku ga nahan kpa , ashighe kpishi ka se nenge mbagenev ve er kwagh u dedoo , ve gema ve palegh kwaghbo . ( Pasalmi 119 : 1@@ 45 – 14@@ 7 ) Shi Aôndo ngu ikyua a vese sha ci u sé palegh iji@@ mba i eren , shi se tôô mkaanem nam ser ka ma mimi vough er Yesu kpa er nahan . Mar@@ c@@ us : Ishim@@ a@@ verenkeghen la doo kpen kpen . Ka ityav mbi Armag@@ e@@ don ; ityav mbi Aôndo una nôngo vea bo@@ tar ne la . ( Mpa . 5 : 46 , 47 ) Mbakristu mba mimi mba ny@@ a@@ ghen ior mbagenev sha ci u ve fa takerada ga shin ve due ijiir i môm ga yum ga ; shi mba tesen dooshima ve hen mbara mba vea fatyô u hiden tesen ve dooshima la tseegh kpaa ga . 6@@ 3 : 6 . Akaa a yange er Aberaham la taver jighjigh u na Yehova la nena ? H@@ I@@ I sha ayange a Mbaiserael mba ngise mbara je , tiônnongo lu gbenda u vesen u Yehova nengen sha ior nav shi tesen ve kwagh u vea er yô . Mbat@@ im@@ en sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo ker ah@@ ab@@ a ér , ij@@ u@@ ku - as@@ an i tar wase kpa ú lu ker ne ka di môm ken a@@ zu@@ ku - as@@ an a a lu iyenge er hii b@@ iliôn 50 zan zan b@@ iliôn 1@@ 25 la tsô . PE@@ E@@ J@@ I 23 Ga@@ yô , kwaghôron la tese ér er Na@@ omi lu a or ijime ga nahan kpa , alaghga ngô u Ru@@ tu man Or@@ pa lu a ior hen tsombor ve mba vea nenge sha ve doo doo yô . Kwagh ne gema due a mpin ne , ér : “ Ka hanma shighe nahan , mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem la vea venda u wasen mbagenev ken a ve ? ” ( 1 Mbakorinte 3 : 9 ) Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ We u u tesen mbagenev ne u kera tese iyol you gaa ? Ng@@ ôm yange a kaa a mo ér Aôndo nengen hanma kwagh u m eren cii , nahan aluer m taver ityough yô , una ts@@ aham . Paulu kaa a vese ér se “ zua a Na . ” — Ivur 27 . N@@ om na kpa tese ieren i soon iyol na tseegh la , sha u eren kwagh ér i doo kwase na a na . In@@ j@@ akwagh i iyôngo man iv@@ o la tese se nyi sha kwagh u ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron laa ? Mpase u sha mnenge u Yohane la tese ér nyi , man ka sha ci u nyi ? A@@ ka@@ a@@ ôron a Yesu man ikyav na i dedoo i a ver se la i̱ wase se se hingir mba nan nagh . Iyange la ka iyange i vesen hen Mbakristu kua mba i sar ve u fan mimi la . ( Yobu 2 : 3 ) Alaghga u@@ gomoti vea ci@@ r tom u mbacivir Aôndo shi vea wu@@ he ve shi vea nzughul a ve shi vea kaa ér “ i de lumun ve hen ma ijiir ga ” je kpaa . Ve gba keren a@@ yom a wu@@ an Yesu tseegh ga kpa shi ve lu keren gbenda u vea tim av@@ indi@@ r a tesen gbar gbar er á lu or u eren ivande la . ( b ) Ka ieren i nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ e ? Ka kô@@ pi wou je ne . Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem ér “ mhôônom ma zungwen ” la , ka u kunya kôron or a mba ve lu yan ican la . 10 , 11 . ( a ) Se mba er kwagh zua se a tar ga nahan sha nyi gbenda ? A doo ú u kenger sha usu la gbe@@ mee ? Sha anyom a Yesu lu ken N@@ as@@ are@@ ti la cii , lu tom@@ a@@ ve@@ egh u man@@ den iky@@ on la alaghga yange hen sha ikyev i Yosev u lu ter - ikyo@@ son na la ye . U tesen ikyav yô , mbat@@ ô@@ v@@ on@@ kwaghfan kav ér m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma uumace ma a tahav mbu vesen kpishi mbu umbur kwagh . Zum u mbahenen mba ve lu sha ajiir agen ungwa zayol u anmgbianev vev mba ken Kristu mbara yô , ve er nyi ? Aôndo ngohol nagh ku A@@ bel , kpa venda ku K@@ ain . Mba been makeranta u G@@ ile@@ adi yô , i tindi ve cii ken tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o . Hen shighe la , Mbashiada mba Yehova lu ken tar u P@@ u@@ er@@ to R@@ ic@@ o iorov at@@ ar@@ atar tseegh . ( Yohane 13 : 35 ) Mbakristu mba mimi mba we ayol a ve ikyo shi mba nenge ityav ga . I@@ gy@@ um@@ ior ia gbidye kwar sha ieren ve i ve lu a mi sha kwaghhenen u hen tsombor la nena ? Mbamaren mba ve lu Mbakristu la vea kura mbayev vev nena ? 16 : 4 , 5 ) F@@ a wer ka er atôônanongo la yange ungwa imo i mbahemenev mba shin it@@ ine mba ve lu ken Yerusalem la ve , a za iky@@ ura ye . Sha ci u mba hembe zuan a ior ken kasua . M@@ doo u mimi u Bibilo a doo mbah@@ ev ishima la ka una gba seer shi vea gba vesen zan sha u i̱ er ve batisema yô , se cii se wa uwegh ken m@@ wase u wasen ve la , aluer anyom ase aa lu nan shin tahav asev a̱ yina nan kpaa . Yange nyôr ken hanma ya shi nôngo u pasen hanma or cii kwagh ( Ivur 26 ) . ( Yohane 13 : 34 ) Bibilo pase ér noov ve dondo kwaghwan u Yesu ne , i̱ kaa ér : “ Ne noov , kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima man A ne iyol Na sha ci u u nahan . . . Tor Davidi yange “ wa ishima ” u maan iy@@ ough sha ci u iti i Yehova . ( 1 K@@ ron . D@@ ondo Ikyav I Yesu Sha U T@@ esen Ior Sha Dooshima Shi ngu kohol “ zege@@ ikpelaior ” i i lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar gbem sha won la ken “ hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa kpaa . ” — Mpa . “ Er@@ doo u or yô , ka un a doo ior ye . ” — AN@@ Z@@ A@@ A@@ K@@ A@@ A 19 : 22 . ER B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O Y@@ A@@ NG@@ E I G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M YÔ : Yange m na jighjigh mer Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo ica i gba . ( Ps . 14@@ 1 : 5 ) I pase imba ihy@@ agh ne ér ka u “ gen@@ gese iyol ” shin ka “ ieren i mba@@ wan im@@ anger ka ve tese sha ci u ve na jighjigh ér ve hemba mbagenev , kpa ashighe kpishi i lu nahan ga la . ” K@@ o@@ son iyôngo yam ” la seer taver apostoli u gema ishima ne ishima ér Yesu na un jighjigh her . U eren tom ne hen “ akuraior cii ” la tseegh kpa lu kwagh u kiriki ga . ( b ) Er nan ve ior kpishi ve lu a a@@ kp@@ el@@ an a tan sha kwagh u uma u tsôron shin t@@ ara ? ( Lev@@ iti@@ ku 18 : 6 - 20 ; nenge ke ’ Iyoukura ( Z@@ wa Buter ) i̱ uwer u Ma@@ ac@@ i 15 , 19@@ 7@@ 8 , peeji 25 - 28 la . ) • Se wuese Yehova aa “ inyaregh ” y@@ ase@@ gh nena ? Nahan kpa , ka ieren i kwaghfan u suur sha hemen u Yehova la . Aluer se mba pasen kwagh man or za lam a vese dang nahan , se kôr iyol tsaha nena ? Nahan kpa , mba Mkaanem ma Aôndo ma doo ve ishima shi ve yaren tom a ma la yô , averen a vesen aa kohol ve hegen man ken hemen kpaa . Shighe kar yô , Yehova na ve injar i vesen sha ivande , nahan ve mar wan@@ nomso ken iyol@@ been . — Luka 1 : 8 - 14 . 31 : 3 - 5 ) Ior mba lun a “ kwaghfan ken asema ” yange ve er tom vea B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i u lu wasen B@@ es@@ al@@ el u eren tom u injaa la . Mbashiada mbara maa gba a mi henen Bibilo a G@@ r@@ ace je , mba ker ken inyom i 199@@ 6 yô , G@@ r@@ ace maa er batisema . W@@ ase Mbagenev V@@ e@@ ̱ Z@@ ende Z@@ ende U U K@@ om Yehova Yô Ka sea eren tom vea anmgbianev mba ve lu agumaior la imôngo yô , kwagh ne a wase ve sha ci u nyi ? Ga@@ yô , se fatyô u kohol ve nengen ma tser u D@@ V@@ D , u ú lu a itinekwagh i í har sha Ruamabera yô . Kpa se za hemen u pasen loho u dedoo . Anmgbian ugen nger wener : “ Ior yange ve yila se i kpiligh iyol . Ken inyom i 19@@ 40 la , gba u a gber Orshiada ugen u i yilan un ér Fran@@ z la ityough ken tar u A@@ ust@@ ria , sha ci u venda u ny@@ iman Yehova yum . Mbagenev ka ve ya ican sha u wasen mbagenev , je yô ior kaa ér imba iwasen la ka “ erdoo u sha mh@@ ôôn . ” Gba u noov vea eren a kasev vev nena ? “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la ka gb@@ enger or môm tseegh ga . • Kanyi i lu kwagh@@ wan@@ a ? Kwagh u ngise erem la tes@@ em er i doo u se suur sha mhen u orumace ga yô . ( b ) U se yaren tom a kwaghfan la una mgbegha se u eren nyi kwagh@@ a ? Shi a kaa ijiir igen la ér uma ka “ gbil@@ in@@ kwagh u a@@ gbil@@ in@@ akaa . ” “ Zege@@ p@@ ev ” u a lu her atô u i@@ wo i ihi@@ ar la tile sha ityough ki nyi ? ( Duteronomi 4 : 39 ) Yesu yange kaa a mb@@ ang@@ eren mba ve lu henen akaabo sha a na la ér : “ Ka nyi ne henen kwagh u bo ken asema a ene ? ” Se pase kwagh zan zan a@@ ôn@@ do@@ a@@ im@@ egh hii u ha@@ an , kpa se soo ser se mase zan sha uya mba ve shi la sha er se bee go@@ do@@ b@@ i la yô . Davidi yange fa er ‘ Yehova a zu@@ ngu mhôônom ’ shi a “ ze@@ he gbem ga ” yô . Kanyi tom mbatyomov ve lu eren hii shighe la zan zan ny@@ ian@@ a ? Er nan ve ka sea wuese mbagenev ken tiônnongo ve , seer van a iember ken ti@@ ôn@@ non@@ go@@ o ? K@@ asev mba Aôndo a lumun ve la vea ya dyako i uma u tsôron kwagh môm a nomso mba Aôndo a lumun ve la , man kasev mbagenev je yô vea ya dyako ve i uma u tsôron la sha , h@@ en@@ pe ‘ nomso@@ or kua kwase ve lu ga ’ la . Ver ishima sha mlu wou u ken hemen la . Aôndo una wase se se zua a mkav , a lu inja vough er á tema a vese ngu pasen se ruamabera nahan . Nahan á tsu@@ gh un ér Yehova ngu ny@@ u@@ men un ian i eren kwagh sha ishima na , kpa sha mimi yô , kwagh lu nahan ga . Yon@@ a 1 : 5 kaa ér mbat@@ so@@ ov mbara lu ha@@ an ikyav mbi mbi lu shin t@@ so la ken mnger sha er vea he@@ gh@@ em un yô . Nahan cii kpa , mbam@@ zough mba mbatamen nyian mba dondon ikyav i mbahemenev mba shin t@@ ine mba sha derianyom u hiihii la , sha u lamen sha akaa gbar gbar shi keren u dondon kwagh u Ruamabera a tese la . Er i kende Un sha A lu ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo man er A ngohol ityendezwa i Icighan Jijingi hen Ter A haa Un yô , ka kwagh shon u ne lu nengen shi ne lu ungwan kpaa je ne . ” ( b ) Kwagh u yange ve er la tese se ér yange ve nenge kwagh u saa ve la nena ? Or@@ gen u yange kwagh u ufoto mba iji@@ mba@@ gh ya tor ken a na yô , mba yer un ér Ju@@ an , a kaa ér : “ Ashighe kpishi ka mea nenge a kwase u do@@ on@@ ashe yô , m soo u hiden sôron kenger nan . ▪ P@@ ase ve awashima u mbamkombo mba tiônnongo man mbam@@ kohol shi pase er mbayev vea fatyô u zuan a mtsera ken mbam@@ kohol man mkombo mban yô . ( Pasalmi 9@@ 1 : 1 , 2 ) “ I@@ jiir i y@@ eren i U@@ hemban@@ sha ” la ka ijiir i sha ikyav í mk@@ or wase , man hemban cii je yô hen mba i shigh ve mkurem mbara , ka ve mba kwagh a hembe gban Diabolo a ve yum je la . Armag@@ e@@ don , 4 / 0@@ 8 Kpa mlu u Mbakristu ngu kposo kposo , nahan vea fatyô u eren Yehova tom kwagh@@ môm ga . M@@ A@@ L@@ A@@ W@@ I Kwa@@ gen u mbatyomov wase or u civir Aôndo yô , lu shighe u Yesu hemba am@@ een atar a Satan mee un ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo la . Yange m vaa af@@ an@@ yô sha kwagh la kpishi shi m soo mer kwagh shon a duen ken ishima sha . ” Ka i doo se u eren ishima i Aôndo kpa ? Or u yange nan er isholibo kpa nan gem ishima hegen yô nana̱ hide hen Yehova nana̱ va dondo igbenda na , shi nana̱ na un nagh ku iwuese kpaa . Kwagh ne due a kwagh u vesen ken igbar . Kpa kegh ase ato hegen , ungwa ayôôso kposo kposo a a lu zan hemen la . Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér Han@@ n@@ ah yô , ngu eren tom u pasen kwagh la vea nom na p@@ at@@ ri@@ ck hen ger@@ i u Ma@@ j@@ ur@@ o , hen u@@ ic@@ ile mba ken tar u Mic@@ ron@@ es@@ ia , mba i yer ér Mar@@ shall la . 5 , 6 . ( a ) Yange gba u mbamaren mba ken Iserael vea lu mba@@ shiada sha kwagh u Yehova nena ? Aluer se soo ser ishimaverenkeghen yase la i kure sha mi vough yô , ka “ icighan@@ mlu ” man aeren a “ civir Aôndo ” a nyi i doo u se lu a mini ? [ Ma@@ p / F@@ o@@ to u sha peeji 15 ] Mo vea S@@ im@@ on A kaa ér : “ Gadia [ atô@@ at@@ yev la aa ] gema ônov ou vea de u dondon Mo , vea gema á civir mba@@ aôndo mbagenev ; nahan ishima á vihi TER a ven , Una tim u fese je . ” ( D@@ ut . Mbam@@ pin mban ka mbampin mba hanma wase nana na mlumun sha iyol i nan yô . ( Yesaia 60 : 7@@ b ) Yehova lumun a ini@@ aav man tom u atô@@ at@@ yev ne . Yehova yange kaa ér ic@@ egh k@@ ia za ken tar u Iserael shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha ayange if@@ er@@ or , Tor A@@ hab@@ a hemen la . De g@@ ur ve inya ga , shi de civir ve kpaa ga . ” Se wuese nen m@@ doom ma nongo u Yehova , nahan se “ eren nen akaa cii , ah@@ on a̱ de lu sha mi ga . ” ( b ) Ka hanma shighe nahan i gbe u mbatamen vea hii u tesen mba ve kom u lun di@@ ak@@ on shin ortamen laa ? U timen sha mbampin mban u been yô , alaghga u kure ikyaa wer gba u una sôr inja sha a@@ vegher agen cii ve una er batisema ye . Aluer ú ker Un yô , ú zua a Na . ” ( Yoh . 17 : 17 ) Shi cii man Yesu k@@ ôndo yem sha yô , a ôr kwagh u tesen ér una ver “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” sha er una naan ior nav kwaghyan sha ashighe ashighe yô . ( Mat . Yange kpiligh or ne iyol kpishi er a@@ sh@@ a@@ gba@@ aior a a fe takerada ne a ne jighjigh ér ka hen Aôndo Yesu a dugh ga yô , nahan or u angev bee un ne wa ve kwagh a mciem shio ér ve lumun ikyav i i lu ken igbar je i lu ashe tugh ga ne , á kaa ér : “ Or ne Una dugh sha Aôndo ga yô , ma A fetyô u eren ma kwagh ga . ” “ Shi Tom u P@@ risti Kp@@ aa Ne mba K@@ eren@@ e ? ” Er nan ve i gbe hange hange u mbamaren vea ker iwasen hen Aôndo hegen sha er vea y@@ ese ônov ve@@ ve ? A@@ ka@@ abo ne cii aa fatyô u ur@@ ugh se ér se de u henen sha tom u injaa u Yehova a ne se ér se er la . Iky@@ aior ka ia umbur u a gbe ve la yô ve lu iky@@ aior i fan kwagh . Aôndo soo ér se fa un shi se wa loho u dedoo u Tartor u a er se sha ikyev i Wan na la ikyo . Nahan ishima ve wa a@@ kpe@@ ma her tsô . Kanyi ia wase u ú ve ú fa wer ú ngu a za iyol u m@@ sô@@ r@@ o ? Shighe u shi anyom er 4@@ 55 u a mar Yesu la , ikp@@ ela i Mbayuda kua mbayev vev kpishi kohol hen te@@ mbe ken gar u Yerusalem . I@@ ̱ kuma i se kura i̱ yô . Ior kpishi fa u eren akaa ne , kpa mba yaren tom a mi ga ; ka ve vihin shighe ve sha ityom i í lu a mtsera ga yô . Er u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ve tse gbem ga nahan kpa vea fatyô u b@@ enden a vese . U fan or u nan hembe lun agee ka kwagh u ican ga . Yehova na se ‘ ishimaverenkeghen i ka i iv se a iember gb@@ ing kua bem kpaa ’ yô . Alaghga Noa man Aberaham man Yosev man Mose kua mbagenev kpishi kpa yange ve fa er jighjigh ve u nan la una bende a k@@ ov u u lu van la ga . N@@ gi@@ se i ôr injakwagh igen ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron kpishi yum la , kwaghbo ban sha mi ga , kpa u nan k@@ usu zwa u nan yô , nan er sha kwaghfan . ” 4 : 16 ) Mimi yô , Yehova vea wan na ve kuma u se er tom a tahav asev cii man a shighe wase cii sha u wuese ve ! ( M@@ ar . Er u wa iyol i za pasen kwagh ken tar ugen yô M@@ doo u Mimi mba Aôndo Doo Un S@@ aa H@@ er La Wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la lu er sule u i we u ig@@ yar nahan sha ci u dooshima na lu sha wan u kuran ilev , u una va vôso un la tseegh . E@@ ri@@ c : Een - een . 26 : 19 — ‘ Kwa@@ v@@ aôndo ua hingir er iy@@ ô@@ gh ki iligh nahan , tar di ua hingir er to@@ gu@@ la nahan , ’ inja nena ? ( Duteronomi 28 : 47 ) Aluer u lumun tsaha u Yehova yô , u fatyô u civir un a ishima i saan saan gbem sha won . — Pasalmi 1@@ 00 : 2 . U Na M@@ lumun W@@ er Ny@@ i ? • A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a sha kwagh u Wan@@ akiriki la , a u tim sha mi la wa u ago a umbur ku u Yesu nena ? A been cii yô , Yesu Kristu , u a lu “ Tor u u@@ tor ” la , una sôr akaa a gba@@ aôndo a shin tar la cii aa hingir vough . Akaa at@@ aan a hiihii la ôr kwagh u mtim u tar u Satan . Man tar yô , ngu karen kera kua isharen i u kpaa ; kpa u nan eren ishima i Aôndo yô , nan ngu lun gbem sha won . ” • Se tese ser se fa ser ka Yesu a lu Sh@@ ilo nena , man ka jijingi u nyi i doo u se p@@ al@@ egh@@ a ? Er m ôr ivur Bibilo ne yô , m nenge er kwaghbo wam a ke@@ he yô , nahan m vaa . Man we nom kpaa , u fa nana , alaghga ú va yima kwase wou shinii ? ” 29 : 18 ) Kwagh u iky@@ aior ne ngu er Mbaiserael mba sha ayange a Yesaia mba ve de u civir Aôndo ve gema ve lu keren ‘ msaanyol man iember shi ve lu yan inyam shi man wain ’ la nahan . ( Yes . Kwagh ne yange nam ishimaverenkeghen i mimi , nahan m kera lu a a@@ kper@@ an a tan sha kwagh u mlu u ken hemen ga . ” Yesu yange eren kwagh a mbayev kpaa , lu mbag@@ anden tseegh ga . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Hanma iyange cii , se mba tagher a akaa a zan iyol tsung a ka a na i gba u se tsua kwagh u se er yô . De de@@ en wer akaa amba er uma u yôugh@@ yô@@ ugh , man ahumbe a man kua i@@ ember@@ yolough ve tu@@ le isharen i ú lu a mi i nan iyol you sha u eren tom ken mcivir u Aôndo la ga . M@@ tse@@ en@@ em ma iyange mara ka ma bende a we . Sha kpôô yô , alaghga ior umiliôn imôngo vea nenge ér kwagh gba ve a iyol kôron tsaha keng ga . O@@ K@@ T@@ O@@ B@@ A 19 - 21 , 200@@ 1 Nahan se nôngo nen kpoghuloo se kura nen i . Ken injakwagh la , gumor la fatyô u nyôron makeranta la ga sha ci u ngu mar@@ nya ga . Tar u Iserael u wan@@ kwase ne lu ker la yange u shi nôngon ityav vea tar u Shi@@ ria u u wa ndor a u la . 44 : 25 , 26 ; Yes . ( Ôr Mbafilipi 4 : 6 - 9 . ) Shi ka hanma kwagh u se er ken Bibilo cii se za zwa sha mi ga . Nahan kpa , hen shighe ne a tsegha uma na sha ci u Yehova . Shi , er iliam yam ka i taver u kaven yô , m gema m ngu a vangertiôr , sha ci u m fa mer Yehova fe hanma kwagh , nahan mea er msen shin ishima ving , shin mea lu lamen tsu@@ ku ku tsu@@ ku kpaa , una fa kwagh u m lu ôron yô . — Ps . Bibilo na se ib@@ um@@ un ér : “ A@@ she a Ter yô , nga sha mbap@@ er@@ apera shi veren ato sha zamber ve kpaa . ” ( 1 Pet . Kwagh u nenge a mi la bende a na kpishi , je yô , ishima mgbegha un u du@@ ghun ats@@ am a kôron ken ishima tsung , sha u wuese Or u a gbe akaa a kpilighyol shon la . Adam man Ifa yange ve lumun gbenda u Aôndo zua ve ivaa sha er vea wasen ayol a ve la . — Gen . 10@@ 5 :⁠ 4 ) Gbenda môm u ú er kwagh ne yô , ka sha u eren msen a ishima i môm hen Aôndo . Lu a M@@ hen u V@@ ough Ôr Iyoukura [ zwa bu@@ ter ] i No@@ ve@@ mba 1 , 199@@ 5 , peeji 11 - 15 , 19 , 30 , 31 la . Yehova hemba fan mbamgbe enev a ven , man una kure ne mbamgbe enev cica cii , shi una na ne injar sha ishimawan yen kpaa . Ka tahav mbu nyi i doo u mba ve lu “ iyôngo igen ” la vea hemba mbu ato ga ? Ka ve nôngo ve tsua akaa vea er la akuma akuma . Bibilo ka ngeren u tesen ajiir , u una wase u u̱ fan gbenda u uma u vough , u ú za sha mi yô . Ishim@@ a@@ verenkeghen i Aôndo a ne se ne hemba nyityô kwagh i tar ne ua na se cii . Awa@@ shima wase ka u lun Mbakristu mba ve ôron shi ve eren kwagh u ve henen la , mba ve we ago iyol hanma shighe sha u wasen mbagenev shi nan ve m@@ mem er Kristu nahan . ( Ivur 1 , 2 ) Ish@@ ember i “ yila ” man i “ ker ” la tese ér gba u se nôngo kwagh ng@@ e@@ egh , se tesen sha mimi ser se mba a gbashima . I@@ aven I@@ gen i In@@ i@@ umbe La Lu sha ci u “ tar u ainge ne u doo un yum yô . ” L@@ ù u ior mba ve vende ù keghen ato a Yesu jimin cii á t@@ ì@@ m ve kera . — Duteronomi 18 : 18 , 19 ; Aerenakaa 3 : 22 , 23 . Nahan kpa , saan mo iyol ga . Kpa , sha ayange ase ne yô ior mba Aôndo er nahan ga , ve lumun kwaghwan la . Nahan hide gbidye kwar sha mkaanem nam mara . Kpa kwagh u hemba doon se her cii yô , ka ior mba yange ve hen kwagh u Yehova la . Or@@ pasalmi ne ter akuraior pue a a zua zwa ér aa tim ior mba Aôndo yô . ( G@@ al . 6 : 7 , 8 ) Nahan pine iyol you wer : ‘ M fa er a@@ yom a Satan la a lu ic@@ ugh jim kpa ? M@@ zeyol u V@@ esen u Maria T@@ a@@ gher a mi Yô Yange K@@ pe sha Iky@@ aa i Tindi M@@ lu u ken hemen ne ka u i@@ en@@ ge@@ m@@ egh kpen kpen ! — Pasalmi 37 : 11 . Gba u Mbakristu vea kegh iyol u eren “ hanma msen man m@@ zamber cii , ” ka nahan man vea hendan a Satan ye . A ôr kwagh u ayange ase ne wener : “ Dooshima u mbagenev kpishi una nd@@ ôh@@ ôr . ” ( 2 K@@ ron . 33 : 12 , 13 ) Bibilo ter mkaanem ma M@@ an@@ ase ôr ken mbamsen nav mbara jighilii ga , kpa se tôô ser alaghga yange ma nôngo u lun kwagh@@ môm a mkaanem ma Tor Davidi ma i nger ken Pasalmi u sha 5@@ 1 mara . Nenge ase ikyav i Yesu ver la . Hii shighe u i gba tar la je , uumace doo un ishima . ( b ) Inja i mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 22 : 37 la ér nyi ? Yehova yange tese Mbaiserael mba tsuaa mbara ér un ngu a tahav mbu eren kwagh u or@@ maan ka nan er a iny@@ at@@ y@@ u@@ u la . Or u nan lu civir ter ugen kposo , i lu Yehova ga yô nana va ah@@ enge ( Pasalmi 34 : 18 ) A@@ kper@@ an nga ga , hanma or u ‘ ishima i vihi nan ’ shin nan “ lu a ishima i zamber ” cii nana fatyô u zuan a ishimataver man ishimaverenkeghen i kwagh u ken hemen ken Bibilo . M@@ kav la una wase se u nengen a kwagh u Yesaia yange yila ér U@@ sha u he man tar u he la . Ka kwaghwan u nyi a lu ken Mbaefese 5 : 22 - 25 ? A nger ér : “ Yô , se nôngo nen tsung u nyôron ken m@@ mem la sha er ma or nana̱ de gb@@ aan sha inja i i@@ he@@ mb@@ e@@ ato la ga . ” ( Heb . 2 : 9 - 11 . Sha nahan yô , de se yar nen tom a hanma ian cii se kporom nen hen Yehova , shi se wuese un sha akaa a á ne se ér a wase se se fa un vighe vighe la . Kpa alaghga u kaa wer , ‘ Aôndo ngu vough , eren kwagh kpe ga . ’ Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O yange vande gban akaa a nan iwanger sha u i fa@@ an shighe a mi , ica i gba cii ve mase gban or ye . 18 : 35 ) Yesu yange been kwagh u msen u Ter wase la yô , maa var inya ôron kwagh sha ikyaa ne . Ikyav i kwagh ne , hiihii yô , saa se nôngo taveraa se zua a mkav u vough u sha kwagh u akaa a Aôndo a soo la , di er i nger ken Bibilo , Mkaanem nam nahan . ( Genese 4@@ 9 : 19 ) Aluer or ôr mkaanem man fese yô , alaghga nana hen ér ka ma dedoo ga . Ken inyom i 19@@ 15 la , a kaa ér hanma shighe cii i kpiligh un iyol er Mbah@@ enen Bibilo kpishi lu veren ishima ér ica a gba ga tsô vea yem sha yô . A kaa ér : “ Shin mea karen ken p@@ ev u m@@ ure u ku@@ ugh kpaa , me cia kwagh u bo ga , sha ci u We U lu a mo yô ; a@@ ga Wou man gb@@ ough O@@ ugh ka ve sur@@ un mo ishima . ” ( Yesaia 30 : 21 ) Se fatyô u kaan ser Bibilo ngi er ka ‘ imo i i za va lu@@ ee , ’ i Yehova a hemen se a mi nyian , shi a kôôm se , shi a taver se , shi a pasen se ér se doo un ishima la . Se mbagenev kpishi a saan se iyol a iyua i or ne se sha ci u se doo nan ishima la , kpa i nan ne se sha ci u gba kpee u nana er nahan la yô , a saan se iyol a mi ga . ( 1 Utor 18 : 13 ; 19 : 18 ) U fatyô u wasen Mbakristu mba i lu tôvon ve a ican , er O@@ b@@ a@@ dia yange wase ior mba Yehova nahan kpa ? Kwagh u se er ve se lu ken dooshima u Aôndo yô , ka u eren msen “ ken Icighan Jijingi , ” shin sha tahav mbu icighan jijingi . Aluer nan ôr nahan yô , se fatyô u pasen nan er ikyav la i gbe sha gb@@ ir yô . Ken takerada u Mpase la , Yohane ter Orkristu u i yilan un ér An@@ ti@@ pa , u yange i wua un ken gar u Per@@ e@@ g@@ am@@ u , u lu ijiir i vesen i í civir tor ker la . Yesu ngise tese mbahenen nav ér ve ‘ doo ayol a ve ’ shi ve de ‘ lu ior i tar ne ga . ’ Ka nyi i lu u ‘ z@@ eren timen ’ ken Bibilo ? Kanyi i Lu Armag@@ e@@ don ? M@@ cie u cian Aôndo S@@ aa vea gema uuma vev , ga yô ieren la ia yem a ve ken ku , man alaghga je yô a lu mtim u sha ikyev i Aôndo . — Mateu 7 : 13 , 14 . Nahan kpa , batisema tseegh yô una fatyô u yiman se ga . K@@ wa ne kpa , kwagh u m ôr ken Bibilo la wasem . Alaghga mbagenev yange ve lam a Se@@ kar@@ ia sha ave sha u pinen un iti i wan ve . Aluer u soo u fan ityom i u@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba at@@ ar@@ atar mbara ve lu a mi yô , ôr Iyoukura i Me@@ i 15 , 200@@ 8 , peeji 29 . Kpa gu@@ da yô , i̱ ôr kwagh wase di er ngise i ôr kwagh u tiônnongo u T@@ i@@ ati@@ re u ken derianyom u hiihii la nahan , ér : “ M fa aeren a ou man dooshima wou man jighjigh u nan wou man tom wou man ishima i taver you , man er aren a ou a masetyô la hemba ng@@ een a a hiihii la ” yô . Er ishima yange i vihi Paulu ker ashighe agen nahan kpa , a geman gbenda na u pasen kwagh nena ? Yesu yange pine wener : “ Ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter u nan una wa nan ya sha ikyev sha u nana naan ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? ” T@@ ime sha kwagh u Bibilo i er ne , nahan nenge er Mbakristu mba mimi ka ve wase amba ne sha mimi yô . ( Mpase 11 : 15 ) Kwagh ne tese ér mkur u tar ne mgb@@ ôghom . A̱ shi nan kpa yange kwagh tser E@@ no@@ ki [ shin H@@ en@@ o ] , í lu keren un aa ku , kpa Aôndo kera de ér a̱ ya ican sha ikyev i mbaihyomov nav ga . Mbat@@ amen mba veren ishima ka ve nôngo ér hanma or ken tiônnongo ve yô nana de gbe inya sha iyange la ga . Mimi yô , yange gba u a nam imba m@@ tsaha la . ” ​ — Heb . Ashighe kpishi , mbagenev ka ve gba ah@@ on sha ci u ve kav gbenda u Aôndo a eren kwagh ga . Shi gba u se lu a ngeren u ior vea ôr sha ayange ne kpa vea kav wang , er ngeren mba mbahenen mba Kristu la kpa taver ior mba sha ayange la u kaven ga , shi ve lu ican u ôron ga nahan . ” Ter : Kape i lu u ken ishima a Aôndo laa ? Kwagh u Mar@@ c tsua u eren la kaha a u A@@ my tsua la , man kwagh u due ken akaa a ve tsua la tese ér doo u se dondo kwaghwan u ngise i wa Mbakristu mba ken gar u K@@ orinte u tsuaa la . Er Tom a Shighe Wou sha Inja A@@ ip@@ or 15 , 200@@ 9 12 : ​ 1 - 17 ) Nahan yange se hen ser a shi nan kpa Go@@ g@@ i ka iti i Satan igen . 19 : 14 — Ka unô vea kohol Yesu sha u nôngon ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ il@@ aa ? I har ityesen ne sha mhen u henen ér , er Aôndo a lu a tahav mbu ts@@ eng@@ an@@ fan kwagh ken hemen yô , van@@ den fan er hanma kwagh una za a kure yô . Ter ugen , iti na ér An@@ dr@@ e , á kaa ér , “ er ônov ou ve lu g@@ anden la , doo u ú gema gbenda u ú y@@ esen ve la , shi ú eren mhen sha kwagh a ve . ” ​ —⁠ 2 Timoteu 3 :⁠ 14 . 1 : 4 ; Luka 6 : 31 ) Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o yange nenge a mimi u kwagh ne . ( 1 Yohane 4 : 9 , 10 ) Nahan ka Aôndo yange hii keren gbenda ye , lu or ga . Shi a za hemen ér : ‘ Dooshima wen a̱ de lu sha im@@ anger ga . ’ ( Mbaheberu 5 : 14 ) Nahan yô , se ver nen ishima sha iliam yase man ieren yase sha er se zende er ka mba@@ fankwagh nahan , shi se ‘ waan ian yase ikyo ’ er ayange ne a lu a bo yô . [ Bo@@ x / U@@ foto mba sha peeji 12 ] ( 1 Samuel 15 : 22 ) Kwagh ka a er i vihi yô , isharen i uumace i sha mar@@ ami u nan la ka ikyo i wan ga kpa ka ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato . Mic@@ ha@@ el kaa wener : “ M soo u eren iyua ! ” ( Ôr 1 Yohane 2 : 15 , 16 . ) • Ka sha ityôkyaa i nyi Yehova ka a er erdoo a ior ci@@ il@@ i ? N@@ aagh ku Nan sha u B@@ em A̱ Lu Kwagh u er la doo mba ve lu ungwan la ga , nahan ve gba ôron akaa a tesen ér gumor la er kwagh u doon ve ga , je iky@@ enge ve m@@ ile a iky@@ enge na , or kera ungwa a na ga . Hanma inyom yô lu ayange 3@@ 60 , shin kohol cii yô lu ayange 2@@ ,@@ 5@@ 20 . U tesen ikyav yô , wan u kuran ilev la , yange wuese ashe a wan@@ kwase la kaa ér , “ nga er [ ashe a ] ati@@ i ” nahan , sha ci u ashe na doo un as@@ enge bee . D@@ i vough er im@@ end@@ enegh ki he@@ gh ka ki ta to@@ mb@@ o sha u tse u i lee la ki due nahan , kape iyol i Orkristu u i shigh nan mkurem u i nder nan la kpaa ia lu kposo a iyol i orumace je la . Ka h@@ an ke ’ Bibilo se fatyô u zuan a j@@ im@@ in@@ kwagh sha ini@@ aav mbi n@@ á@@ n mbi sha Tindi laa ? E@@ ̱r se lu@@ ̱ timen sha itinekwagh ne yô , doo u se kav ser ga@@ do u ior u sha kwagh u iv@@ es@@ egh la kaha kposo sha ajiir wue wue kua akaa a ka i er sha u v@@ ô@@ son kwase la kpaa , shi mba eren un sha ashighe kposo kposo kpaa . Nahan kpa , er I@@ gn@@ a@@ cio za hemen u henen Bibilo shi eren sha akaa a a lu henen la yô , a undu inja na i ts@@ wam la hingir u lun a ior ken bem . U tesen ikyav yô , yange nger Mbakristu mba ken K@@ orinte washika ér : “ Sha kwagh u inyaregh ki kohol sha ci u u@@ icighan@@ mbaiorov la yô , ne kpaa , er nen er lu m wa nongo u Kristu u ken G@@ alatia la kwagh nahan . M@@ ge@@ m@@ shima ve la una na ishima ia gba Aôndo sh@@ imi je he ? Sha nahan yô , zum u í mee u ér u er kwagh u ú fe wer ka u bo sha ishigh ki Yehova yô , umbur wer hanma shighe u Yehova a kaa ér u er kwagh yô , ka sha ci u mkpeyol wou . Kwaghôron ne due m@@ ape môm ke ’ ma kwagh@@ ngeren u ke ’ Z@@ wa Heberu u á shi her kpaa ga . A ôr un mkaanem ma ma lu ken Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 la , ér : “ Man u sha uhar u a lu er un yô , or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” Or u m lu lamen a nan la nana ungwa ase@@ mber a m tsough u ôron la nahan , a lu nan nena ? ’ “ Tom u pasen kwagh ” la ka gbenda u tsaase kwaghpasen wou shi wasen mbagenev kpa ve zua a myom . Shi a kaa ér m@@ vende u vendan atindi una seer , shi mbat@@ esen mba ken u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev vea tsu@@ me a ior kpishi , shi a kôr Mbakristu mba mimi ihyom shi a tôv ve a ican kpaa . Kpa u ngu wer , aluer or fatyô u pasen gbenda u i eren ma t@@ wer ga yô maa ng@@ u@@ la tese ér t@@ wer shon n@@ ungwa ak@@ ombo sha mi ga . ( Mbaromanu 12 : 12 ) Nahan kpa kwagh u una wase se yô , ka u henen sha ishimaverenkeghen yase ne hanma shighe . A kôr kwase u Po@@ ti@@ far sha m@@ tema , man ng@@ ura nôngo ér una mee un . Een , man ka lu shighe u i gbe ve i doo la tseegh ga . Pro@@ feti la hii nengen a inyam iny@@ iin i gban ak@@ ôr . Er kera shi ica ga u Yesu una kpe la , a kaa a mbahenen nav ér : “ Aluer ne@@ a lu ior i tar ne yô , ma ne lu kwagh u tar jim , ma ne doo tar ishima ; kpa er ne lu ior i tar ne ga , Mo M gem M tsough ne shin tar ne kera yô , ka nahan man tar u ker ne ihyom ye . ” — Yoh . 10@@ 4 : 24 ) Sha man tar kua akaa a a lu ken a ve cii tese ér Yehova ka I@@ mbor i agee a vesen kua tahav mbu been mayange ga . ​ —⁠ Yes . ( Yobu 1 : 9 ) Kwaghôron u a lu ken takerada u Yobu la tese ér shin er Yobu tagher a am@@ een man ak@@ aren nahan je kpaa , seer sô@@ som a sô@@ som a Yehova cii . T@@ aver ve asema ve hendan a Diabolo hegen , nahan ve kporom hen Aôndo . — Y@@ ak . 11 : 34 ) Yehova yange mgbegha Gi@@ di@@ on sha icighan jijingi ér a nôngo ityav a sha ci u ior N@@ av . Er ve lu ken Bab@@ ilon la , Peteru tindi ish@@ u@@ ghun hen anmgbianev , shi a kaa ér : ‘ Wan wam Marku kpaa ’ ngu su@@ ghun ne . — 1 Peteru 5 : 13 . N@@ ôngo u nengen a akaa a a lu ôron we la , shi fa er a lu eren kwagh hen shighe u i doo un iyol ga la yô . Kape ior mba ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia la kpa ve fe kwagh u ken Bibilo cuku tseegh je la . U tesen ikyav yô , aluer taver or u ú henen kwagh a nan la u lumun ma ityesen shin nan ngu a mbampin kpishi sha ma ityesen , sha ci u kwagh u nan vande nan jighjigh a mi la yô , a lu shami aluer ú tese nan ape i er kwagh shon ken ngeren u seer la wer nana time sha mi iyol i nan yô . ( Genese 3 : 6 ) Mba eren nahan yô , ya ve u lu Paradi@@ so u doon ashe la saa , lu kwagh u mbayev vev kpa vea kera za her ga . M@@ cie u cian ér ior a va sem la una fatyô u lun ityôkyaa i môm i ia na or a ta anu u kaan ér i ya nan anyi yô . Yange tôô kwa wa ken m@@ we . A@@ ka@@ a@@ wan a injaa a a lu ken ity@@ ou@@ v mb@@ in ne tese akaa a ka a na ve kwagh u or a vihi Aôndo ishima yô . Shi a tese kwagh u se er ve Aôndo una zung@@ we se mhôônom man er i hii ve i doo u se ta mbaaferev icin yô . Er u lu Orkristu u beenyol nahan kpa , aluer u ngu civir Yehova sha mimi her yô , fa wer we kpa u fatyô u lun a vangertiôr wer Yehova una za hemen u suen we ayange ayange . Shi er Yesu lu a isholibo iyol ga yô , nagh ku na a uma na la lu ku injaa kpen kpen . Se tese ser se mba suen nongo u Yehova nena ? ( a ) Aôndo yange na Adam tom u nyi ? ( a ) Ka nyi Yesu yange lam a mbahenen nav sha mi kwa kimbir kimb@@ ir@@ i ? Ikyav igen i tesen ér jijingi u Aôndo hemen B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i yô , lu m@@ tse u tom u ve er la tsa kpishi , sha gbenda u kpiligh iyol la . Ior kpishi vaa mtim u zege@@ gar la . Ken tar u hegen ne , ior mba hemban “ nengen ” ufoto mba iji@@ mba@@ gh ken igbar cii , hemban je yô , sha In@@ tan@@ et . Kpa Paulu yô , fatyô u tesen ér Yesu tindi un , sha ci u akaa a yange gba u una taver ishima a mi la , amba er ga@@ adi u nyôron man gb@@ i@@ di@@ v man u zan ijende i ci@@ er@@ yol man mbamtaver man ij@@ en man im@@ ura man m@@ tse u tsan per kua ishima i nyian i sha iniongo i Kristu cii la nahan . Nahan kpa , er icighan jijingi tese la yô , yange shi a kwagh her doo doo u ôron a atôônanongo a any@@ iin aa a mase shin la . T@@ ime ase sha kwagh u er anmgbian u kwase u i yer un ér , K@@ a@@ thy la yô . Nahan , e̱r se lu mba civir Yehova yô , de se za nen hemen u eren Ter tom taveraa , se keghen iyange i se va fatyô u ng@@ or@@ on ak@@ enge pinen ser : “ K@@ u , m@@ hembe wou ngu han@@ a ? ” la . ( Mateu 24 : 44 ) Shighe u Yesu ôr mkaanem man la , un iyol@@ na kpa kohol iyol lu keghen iky@@ aren i vesen i una tagher a mi yô , iky@@ aren ne lu ku na u ú p@@ aa se cii la . Vea hemen unô , shi ka nyi ia lu sha ikyev ve ? Yehova er akaa a Tartor a hange hange ne sha tindi , sha ikyev i uiky@@ ur@@ mba@@ yan . U@@ iky@@ ur@@ mba@@ yan mban ka u@@ ic@@ egh@@ zwa mba sha tindi mba Yehova shin Wan na , Yesu Kristu ve er yô . Pasalmi 7@@ 8 : 38 kaa ér : “ Er mhôônom kôr Un yô , A de ve ifer ve , A tim ve ga ; een , ac@@ in imôngo je A de ishima Na i vihin , A kera kpo@@ gh@@ or iy@@ ugh Na cii ga . ” Yesu wuese tiônnongo la sha ishimawan ve la been kera yô , á kaa ér : “ Kpa kwagh shi@@ m a we , ka er u undu dooshima wou u hiihii la yô . ” Sha ayange a m - undu u undun mimi hemba ng@@ een la je kpaa , Kwagh u Kristu u mimi lu uma ken mbagen her . A kaa ér , er “ mngerem ma de@@ e@@ mee lu a va ga la , ” ior mban lu yan tar , ve lu “ yan akaa , man akaa ” shi ve lu “ eren kasev , nan kasev ken u@@ no@@ o ” kpaa . ( Ivur 10 ) Yehova gba ôron mkaanem man tsô ga . ( Anz . 13 : 12 ) Shi a kaa ér : “ Kwagh ne na yô , m hii u kaven mer gba u me hen u wan ishima shi hiden a iyol ijime , nahan gba u me de Yehova una tsaase mo . ” K@@ ohol imôngo a ior mba ve ne jighjigh a kwagh u Bibilo i tese la . I@@ mba kwagh ne ia fatyô u eren se ny@@ ian@@ aa ? Ior mban kuma mba se na ve icivir man se sue ve a ishima yase môm cii , aluer vea lu ken mba i shigh ve mkurem la shin vea lu ga je kpaa . Yehova na se ijiir i se kura ayol a ase kua ikyar i se ye a na la yô , man ijiir la ka tiônnongo u Kristu . “ Jijingi u TER Una lu sha a Na . ” — Y@@ E@@ S . 3 : 16 , 29 ; 6 : 16 . ( a ) Hii nan ve yange i kaa a Mbaiserael ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima ” ? Nahan Ru@@ tu tsua kwagh u injaa kpishi . • Kanyi kwagh ia wase se u lun a mnenge u vough sha mlu u̱ ningir u tiônnongo wa@@ s@@ a ? la , ken Awa@@ ke ! u J@@ ul@@ ai 22 , 200@@ 3 . Ter na gema kaa ér un ngu zan mkombo ga . Yehova kera k@@ é@@ nd@@ é@@ n lamen a vese ainge jighilii sh@@ a@@ a@@ la ga . K@@ era cii yô , mlu u asema a uumace jimin cii ngu nena , kpa Mbakristu mba mimi yô , kwagh ve ngu di nena ? Jijingi u taregh ne eren tom sha igbenda kposo kposo . M@@ s@@ enge u i s@@ enge ér ie@@ ev mbi kwaghaôndo ka igbenda i wasen u civir Aôndo la ka kwagh u taver tsung . A nder mba@@ jighjigh mba yange ve kpe cii man Yesu va na nagh ku shon la kua mbagenev kpishi mba yange ve kpe ken m@@ lan , nahan ve civir Aôndo ga la kpaa . 15 : 37 – 41 . E@@ du@@ ar@@ do yange fa ér un er ishima i Yehova sha u hiden va kohol tsombor na . 16 : 1 , 2 ) Nahan Paulu tsua Timoteu ér a hingir ikyar na u ken zende . Ho@@ sea 7 : 14 pase er ishima i vihi Yehova a ior nav yô , ér : “ Ve yil@@ am sha ishima i môm ga , kpa mba ng@@ or@@ on sha u@@ ga@@ mbe vev . ” Or u timen sha akaa a taregh kaa ér , ainge ne “ i ver ishima ér ior ve tsua ikyav i kwagh u a lu u eren uma u a doo man u sha inja la ayol a ve . ” Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : M vese hen ang@@ ar u kiriki ugen u i ker ish@@ u her yô , mba yer gar ne ér Ro@@ be . I@@ B@@ AN@@ A@@ V@@ E man ts@@ wam hii shighe u orumace gba ken kwaghbo la je . Mba@@ fankwagh ts@@ or ts@@ or kaa ér aluer u@@ de@@ l@@ ab@@ a hemba veren ishima sha gbenda jighilii yô a fatyô u palegh i@@ ku kpishi i ior ve lu kpen ne . Er mba dondon Yesu mba tsuaa mbara “ kange asema sha ityesen i mbaapostoli ” yô , ve na tiônnongo cii lu ken mzough . ( Aer . Ken tar wase u ainge u T@@ V , man u@@ vi@@ di@@ o man u@@ kô@@ m@@ pu@@ ta ne , takerada u ôron kera gba ior kwagh ga , mbagen de a de u ôron ku@@ aa je , shin mba kera fe ôron ú kpishi ga . Man kanyi se er sha u lun a ishima i i lu sha ishima n@@ aa ? 29 Bibilo G@@ em Ior Nahan kpa , Yesu za hemen u suen hemen u Aôndo la , shi tese ér orumace u vough nana kô@@ r@@ cio u tilen sha mimi hen Yehova , aluer nan tagher a mbamtaver mba vihin tsung je kpaa . We u u kaan wer , i̱ de eren idya ga ne , u gema u ngu eren idya ? Nahan hange un tsung u ma un z@@ ou ishigh a hur@@ or tom na Timoteu , tsô a nger un wener : “ N@@ ôngo , va kohol mo fe@@ fa . ” I@@ angev mbi b@@ ov an@@ za er angev mb@@ u̱ i yer kô@@ v@@ or@@ a ér A@@ I@@ D@@ S la , man ian@@ g@@ ev mb@@ ig@@ enev mbi í zough a mi sha my@@ av u yaven a or la cii mbi samber sha tar wuee . 13 : 1 , 14 , 15 ; 17 : 3 , 9 , 10 ) Shighe u Yohane lu ngeren takerada u Mpase la , u@@ tor uta@@ an ken mba uta@@ ankar@@ uhar mbara gba , u môm lu her , ugen la yô , lu “ a va ga . ” ( b ) Ka sha igbenda i nyi nahan alaghga mbak@@ ov wou vea nôngo ér vea kighir we ? I@@ d@@ ya i eren ka môm ken igbenda i hemban vihin cii , i eren kwagh a or sha mimi ga . 32 : 8 ) Kpa cii man u lu a Yehova kôôsôô yô , gba kpee u u na jighjigh wer ongo msen . S@@ ar Aôndo “ u ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la . ” ( 1 Tim . A@@ I@@ P@@ OR 16 - 22 , 20@@ 12 Aluer se er isholibo je kpa , doo u isholibo la ia vihi mlu wase a Yehova Aôndo ga . Yange tesen ior sha dooshima man sha gbenda u a wase ve yô , shi lu been ior “ hanma inj@@ au@@ ange ” kpaa , man kwagh ne tese wang ér Aôndo ngu a na . P@@ ase se@@ ma@@ kwagh u Yesu a er ken Mateu 5 : 29 , 30 la . ( Duteronomi 23 : 12 - 14 ) A̱ shi nan kpa , u zenden yemen ken ak@@ ôn@@ go@@ af@@ o@@ gh la lu Mbaiserael tom u kiriki ga , gadia af@@ o a Mbaiserael yange ke@@ he kpishi , nahan kpa , kwagh ne wase u yangen angev mbu i yer ér ty@@ p@@ ho@@ id la man mbu nyian awambe . Doo u se kure ikyaa ser Aôndo una kohol mbacivir un shin tar ne , vea eren akaa sha inja sha inja sha ci u nyi ? ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ; Yuda 22 , 23 ) Kwagh u una fatyô u wasen wan u nan goo@@ m nan undu gbenda la yô , ka u@@ iniongo mba g@@ ong g@@ ong mba ini@@ e@@ gbenda i ken jijingi i lu her ga la ga , kpa ka mkombo u una wase nan u lun a isharen sha akaa a ken jijingi yô . Hanma s@@ ati yô , Mbahemenev mba Shin T@@ ine ka ve tema mkombo sha iyange i T@@ om@@ atar . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Ôr wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la an@@ zaakaa a aa wase un u nengen a iwasen i atindi a Aôndo yô . Alaghga yange se lu a inyaregh kpa hegen se gba ican , shin yange se lu gb@@ ong gb@@ ong kpa se mba dedoo ga hegen , shin alaghga or wase u doon se ishima sar ku . Ka aeren a nyi nahan aa tese ér se mba a kwaghfan nee ? A@@ tic@@ a na tsa fa er yange i hii ve er kwagh nahan ga , kpa aluer ú kporom hen Yehova yô , se na jighjigh ser ú fa . ( Yakobu 1 : 13 ) Kpa , Yehova gema tôndo zwa ér una wase se se wa ishima a nyityô zayol u se tagher a mi cii , shi una bugh se gbenda u hemban hanma imeen i se tagher a mi cii . ( b ) Mbagalatia 6 : 9 taver se ishima ér nyi ? Hii Nan Ve I@@ ng@@ y@@ at@@ u I N@@ ge@@ e Y@@ um N@@ ah@@ ana ? Yange ve de tom u kôron ish@@ u u ve eren la , ve hingir u eren tom u pasen kwagh u Tartor . I pine se ér , ‘ Ne lumun u za eren tom u sôron atôônanongo ken tar u N@@ ep@@ al kpa ? ’ Nahan kpa or a er nan ve nana er ivese i nan doo doo ? Kanyi ú fatyô u pinen iyol you sha kwaghwan u a lu ken 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 - 7 laa ? Kwagh ne er fese je ci@@ er mo iyol . ” Shi ka ma mgbegha se u eren msen hen Aôndo ôron un kwagh u a lu ken atô u ishima yase yô . Aluer se mba a imba mhen i Yesu kpa lu a mi la yô , mayange iember i Yehova ia kar se ga , aluer akaa nga eren sha er se nenge ser ma a er la ga shin sha shighe u se nenge ser ma a er la ga kpaa . A@@ tsan a Yesu nenge lu eren ior la wa un ago@@ yol u hingir tor man P@@ risti u T@@ amen u dedoo A@@ fri@@ ka : “ I@@ pi@@ la man ieren i nzughul a kasev la za hemen u samber wuee ken ityar i ken A@@ fri@@ ka kpishi . ” — A@@ m@@ n@@ es@@ ty In@@ tern@@ ational R@@ ep@@ ort 20@@ 12 . Gba u ú eren tom vea or u nan lu kwase wou shin nom@@ ou ga yôô ? Or shon yange ôr kwagh kaa wener : ‘ M na uma Wam , sha u Me shi Me ngohol un kpaa yô . Mbam@@ lumun sha Mbam@@ pin mba sha Akaa a ken Ruamabera : • Yehova hemen se sha kwaghfan nena ? Ô@@ no@@ v nav uhar mb@@ á eren tom hen af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova ken gar u S@@ el@@ ters ken Jam@@ an@@ i . U tesen ikyav yô , zum u Mbaiserael za Mose i@@ ve@@ ver iyol shi hemba un ato yô , Yehova kaa wener ka un je ve hembe un ato ye . ( N@@ um . U eren msen imôngo a tsombor wou shi ne mba henen kwagh imôngo shi ne mba tsough akaa a ken jijingi a ne eren la shi ne mba lamen sha akaa a vesen a tsombor wen ua eren la hanma shighe kpa ? “ G@@ ar ” la di gem te iwanger na i ken jijingi sha ior mba i p@@ aa ve ken akuraior cii la sha u ve zenden ken i yô , shi ve ve a averen kpaa . — Mpase 21 : 22 – 25 . Nahan cii kpa , ashighe agen yange a tsua kwagh u kpe@@ egh u una va un a ican kua mbagenev yô . Ka akaa a dedoo a nyi yange Mbaiserael er shighe u Mb@@ al@@ ev@@ i kohol ve imôngo laa ? ( Ôr Mbaheberu 2 : 1 ; 3 : 12 . ) Se V@@ ôr kpa Se Y@@ ina Ishima Ga , 9 / 1 Kpa u ngu wer se mba tee kwagh u Bibilo i er la se mba pu@@ un mbagenev a mi , shin kighir ve ér ve gema inja ga . De se nenge nen sha igbenda iti@@ ar i mbamaren ve k@@ ur mbamgbe mba tsombor ve la . M@@ fe u sha mar@@ ami u a mgbegh@@ an iny@@ on kpishi u eren kwagh la ngu a wase i u fan shighe u ia mough zende yô . M@@ A@@ K@@ ER@@ AN@@ T@@ A U SE@@ ER H@@ EN@@ EN U@@ ̱ yan kwaghyan u ke ’ jijingi sha ikyo ga la na mbagenev v@@ ôr sha jighjigh u nan ve — shin ve undu a undu gbenda je kpaa . — 1 Timoteu 1 : 19 ; 4 : 15 , 16 . Or@@ pasalmi nger kwagh sha kwagh u Yehova ér : ‘ Er@@ doo Wou a̱ shi hingir kwagh u sur@@ un mo ishima . ’ Wan u Y@@ e@@ fe@@ ta u kwase yange wa ishima u lun kwa@@ v ga . Ve lumun u eren kwagh a ishima i gbar gbar . Ú nenge sha afatyô wou u kuran ônov ou nena ? In@@ yom i i kar la , mbap@@ asen kwagh u Tartor mba kuman iyenge 6@@ ,@@ 9@@ 5@@ 7@@ ,@@ 8@@ 5@@ 2 nahan “ er tom u i@@ vangeli ” ken ityar i kuman 2@@ 36 . — 2 Tim . Mbah@@ enen Bibilo mba sha ayange tsuaa la , kav ishember i i “ anmgbianev av ” la ér , ngi ôron kwagh u mba vea va hemen vea Kristu imôngo la , man uumace cica cii , mba vea va hingir vough shin tar la . Yange kwagh gba Paulu a imba ishimataver la , man ior mba uta@@ an mban kure mgb@@ e na ne . Cii man se na nan atô@@ akyaa a a tese ér Aôndo ngu yô , hemba doon u se hii zungwen a nan shi se pase nan er i lu kwaghbo u or pinen er i hii ve se ye ican la ga yô . ( H@@ a@@ b . • Bibilo tsengaôron ér m@@ vende u vendan Aôndo una samber wuee nena , man kwaghôron u profeti ne ngu kuren nena ? N@@ gi@@ se la , aka@@ ah@@ endan taver ishe kpishi shi igbenda kpa doo ga . N@@ gi@@ se ishimawan lu inja i dedoo hen Mbag@@ rika mba ken derianyom u hiihii la ga . Shin er F@@ il@@ em@@ on lu a ian i ts@@ ahan On@@ es@@ im@@ u c@@ oho@@ loo nahan kpa , Paulu kaa a F@@ il@@ em@@ on ér a̱ “ lumun un , ” gadia Paulu vea F@@ il@@ em@@ on ve lu ijende , shi ve doo ayol a ve . — F@@ il@@ em@@ on 10 , 11 , 15 - 18 . Ka i de mbagen tom sha ci u ve nder tsuaa ve yar tom ga , shin ve y@@ av sha tom . Alaghga mbagenev vea pine ayol a ve ér , ‘ Aluer wan wam tagher a imeen , sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav nahan , una za hemen u civir Yehova saan saan man sha gbashima kpa ? ’ Ka mba vea tile sha gbenda u Aôndo a lumun a mi la tseegh vea lu a ishimaverenkeghen i va waren iyange i Yehova ye . Kpa , a de “ a mough ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la , lu tsan gbenda yemen zan zan a za nyôr ken Betel , h@@ en@@ pe t@@ ent@@ i na lu hiihii , hen har@@ ga u Betel vea A@@ i la ; ka h@@ en@@ pe a ta at@@ se u nan nagh sha mi hiihii la . ” Umbur mba@@ jighjigh er E@@ no@@ ki man Noa nahan . ( Yobu 38 : ​ 4 , 7 ) Yehova gba orumace “ nan yina sha mbatyomov mba S@@ ha@@ av . . . kp@@ egh@@ ee , ” kpa a er nan sha “ i@@ been ” Na , sha er uumace vea fatyô u lun a aeren a Aôndo la yô . ( Heb . Ka sea eren Yehova tom a ishima yase cii sha u eren hanma kwagh u mbamlu asev ve ne se ian i eren yô , i doo un a vese kpishi A kaa ér : “ M venda u lun a akaa ha@@ mbe ha@@ mbe sha apera je . u ior mba ken ityar kposo kposo ku@@ mba ne tese ér kwagh ne ka mimi . Aluer ú soo u zuan a iwanger sha mbampin mban seer yô , a doo Mbashiada mba Yehova kpishi u tan we iwanger . ( Yakobu 5 : 11 ) A fa ér Mbakristu mba ve lu kwa@@ v sha asema a ve ga la cii mba a mbamzeyol mba ashighe agen ka ve na ve ve ure yô , nahan jighjigh ve la doo un ishima kpishi . ( Genese 3 : 15 ) Ikyav tese wang ér mhôônom ma ker Satan a agumaior ga . Kanyi kwagh jim apostoli Yohane hemba lun a iwuese sha mi , man ka mlu u nyi a lu a mi vea Ga@@ y@@ u j@@ imi ? ( Mbaefese 2 : 1 , 2 ) Sha kpôô yô , alaghga u kaa wer , Satan u a lu “ tor u tahav mbu humb@@ ev ” la samber a ieren i ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato la sha tar cii . Hanma or u nan lu keren tom ken tiônnongo u Kristu cii , a gba u a waan nan kwagh ashighe ashighe . Mkaanem ma ma lu ken Pasalmi 2 la taver jighjigh u nan wase kpishi , gadia Aôndo una fatyô u been a nyityô mzeyol cii . Lu nyi i wase Mbashiada mba Yehova iorov 2@@ 30 zende zende u ku@@ ugh shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I lu yemen u za ku@@ usu la kpa kwagh er ve ga ? ( Pasalmi 26 : 6 , 7 ) Davidi yange soo ér una lu iyol wang sha er una fatyô u civir Yehova shi una pase er un civir Aôndo yô . Yange Mbashiada mba Yehova mba za lamen a na hen ya na yô , kwagh ne nder isharen i lu a mi sha kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Aôndo man mlu wase u ken hemen la . Kpa A@@ k@@ an yô , lu h@@ ua na ve hingir or u wan at@@ ser@@ egh ye . 20 :⁠ 28 . Jighjigh u Nan u Mimi 15 : 1 - 5 . Kwagh ne kua asaren a ase man mbamhen asev man aeren a ase man an@@ za ase man tahav asev man akaa a a mgbegh@@ an se u eren kwagh la , kua mba@@ awashima asev kpaa . E@@ ̱r lu tar@@ nahan yange i lu ve ka nahan anmgbian ne yô , ve pine un ér a̱ ôr ve ityôkyaa i i hii ve a ne ityesen i Mb@@ au@@ tar man í gy@@ am@@ usu man í uma kpen ga la jighjigh ga yô . ( 1 Utor 15 : 9 - 13 ) Er As@@ a ver Mbayuda ikyav i dedoo yô , a kaa a ve ér “ ve̱ ker TER , Aôndo u uter vev , ve̱ wa atindiakaa ikyo kua u@@ ini@@ e@@ zwa kpaa . ” Paulu yange t@@ è@@ s@@ è ikyav i mnder u á nder Mbakristu mba i shigh ve mkurem la nena ? Or u se vese la , shin mbamaren asev je kpaa , vea fatyô u taver se ishima sha gbenda u mimi ne . Er Iyol i hiden a mi ijime í k@@ ough mfe u or fan mbam@@ yina mba nan@@ ev yô , a fatyô u ôron kwagh kaan ér Yehova hi@@ di a iyol ijime ga . Er nan ve or@@ maren u wan ishima nan lu or@@ maren u ha@@ an iyol inya ga ? ( Mpa . 1 : 16 , 20 ) Nyian ne , mbatamen mba ken tiônnongo kpishi ka mba ve lu ken iyôngo igen yô . Ikyav i Ishim@@ a@@ wan i I@@ a Lu G@@ bem sha W@@ on Yô Sha mimi yô , ka a dugh or ken tiônnongo kera yô , t@@ so a ur nan ken jijingi , kpa gba u maa a er kwagh a nan ts@@ o@@ om@@ o@@ on a za gande ga . Tese ikyav er se er tom a Ruamabera sha kwaghfan ve alaghga se wase mbahenen Bibilo vea za iky@@ ura yô . ▪ De Yehova A T@@ aver I@@ vaa You shi A K@@ ura I Shighe u Yon@@ a za nyer ken gar u N@@ ine@@ ve yô , á gba pasen ior i ken gar shon la loho aa ishima i taver , lu kaan a ve wener ieren ve i bo la ar a Aôndo shi pase kpaa wener á lu timin gar ve la ken atô u ayange 40 . Er nan ve ityav mbi Armag@@ e@@ don mb@@ ira mbi lu hange han@@ ge@@ e ? U tesen ikyav yô : Lu ini@@ un@@ kwase mar Yesu ke ’ Bete@@ le@@ he@@ m ye . * — 1 Utor 18 : 24 , 25 . Ken inyom ne , a lu umbur ku u Yesu sha iyange i T@@ om@@ at@@ aan , A@@ ip@@ or 3 . M zough a iember ken tom wam u pasen kwagh la shi mlu wam vea Yehova hemba taver hegen cii . Kwagh u er la tese se nyi ? ( Mateu 20 : 28 ) Yehova vande eren ityendezwa a vese ér ‘ Una rumun er i̱ va mee se i̱ hemba agee a se ga ’ ze gaa ? Kwagh gbe Yehova sha kwagh u se tsough u eren laa ? Shin er i na un tom u vesen ken tiônnongo sha shighe u mbaapostoli la nahan kpa , a er akaa a vihin tsung . ( Mat . 16 : 18 , 19 ; Yoh . 13 : 38 ; 18 : 27 ; G@@ al . S@@ aa se lu a ishimaverenkeghen ve a saan se iyol hegen ye . ( Mat . 19 : 6 ) Mayange de henen wer , ityom i u eren ken tiônnongo la hemba gban kwagh a kwase wou shin nom@@ ou ga . Kpa aluer or ngu henen nahan yô , nan kav kwagh u Yesu lu pasen la jighilii ga . ( Ôr Pasalmi 10@@ 3 : 8 , 9 . ) Aôndo shi gem akaa aa á we ior nav la , sha u á zua sha mlu ve man mbamgbe vev kpaa yô . Kwagh@@ tôvon tese ér ken ityar kpishi kwagh hemba gban sha mba ve lu a mfe u eren kpen@@ ga man ityom igen yô , ka sha mba been y@@ un@@ iv@@ as@@ iti ga . Yesu er tom he ’ ior cii sha u m@@ us@@ an ikyuryan i Tindi veren igen nena ? Kpa ior kpishi ayange ne mba m@@ asen kaven ér mnenge u Mbashiada la kuma u timen sha mi . Se nôngo a mbamzeyol nena , man ka sha ci u nyi ? A lu u hen sha ivur ne yô , u kav wer aluer u pu@@ u iyol you shi u nenge wer u gba kwagh ga yô a doo Satan , un u a lu or@@ m@@ s@@ ende la kpishi ; kpa Yehova yô eren kwagh nahan ga . Nahan yô , er lu Aôndo va a ieren ne shin na zwa ér ior ve eren ikp@@ ela u@@ kase ga nahan kpa , gema ver atindi a ny@@ ô@@ ôso ieren ne . Er Satan soo u hông@@ or a mcivir u Yesu yô , va u va karen un . Nahan je kpa , sha mnenge u mbagenev yô , u lun wang ka kwagh u hanma or iky@@ ang@@ egh , ka kwagh u orgen nana wa ave sha mi ga . ( Mateu 28 : 19 , 20 ; Aerenakaa 1 : 8 ) Mba@@ apostoli fa er kwagh u Yesu a er cii i lu ishima i Aôndo nahan . Aluer atindi a Aôndo nga se ken ishima yô , se lan gbenda u se zende sha mi ga . 19 : 27 — Tindi u yange í wa ér “ de hon@@ don nen ityough gbil@@ it@@ iti ga , ” shi “ de t@@ ende nen indi@@ er yen ken a@@ kpe ga ” la , inja na ér nyi ? A fatyô u kaan ér mfe u mimi seer nyian sha ci u nyi ? “ Ka nyi ia lu ikyav i sha m@@ ve Wou la man i mk@@ ur@@ t@@ ara ? ” — M@@ A@@ T . Alaghga Satan una yar tom a mbatomov nav mba shin tar sha u nan Mbakristu mzeyol kpishi . Ashighe kpishi ieren i dedoo i Mbashiada mba Yehova la ka i tese ér akaa a i we ve iyol ne cii ka mimi ga . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i i cuku i i pase ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i man ase@@ mber a kwaghôron a i er tom a mi ken Bibilo yô Tom u V@@ esen U@@ gen Zum u i lu pinen orgen u hemen kwaghaôndo akaa sha tele@@ v@@ ishen sember sember ne yô , a kaa sha kwagh u kwaghaôndo u a lu u mimi la nahan wener : “ Ḿ han@@ ger mer kwaghaôndo ka u mimi aluer a gema or u nan dondon atindi na la nan hingir or u mimi yô . ” 12 : 9 ) Gba u se eren kwagh sha mimi shi se taver ishima shi se kôron ayol a ase tsaha ve se fatyô u nôngon a mbam@@ yen asev ye . M fa kwaghwan u Bibilo u i nger ken Mbaefese 4 : 29 ér : “ Ma kwaghôron u dang a̱ de dugh ken zwa wen ga ” la . Heela tseegh ga , er Mbakristu mba tsuaa mbara venda ér vea civir tor ga yô , í wa ve kwagh iyol ér mba mbaihyomov mba Tar u Roma la . Nahan kpa , lu u ashighe a at@@ a@@ ankar@@ ahar la aa been yô , Aôndo una tsua Or@@ hemen u he , a lu ma orumace shin tar ga , kpa a lu or u sha , u nana hemen ior nav yô . Yehova yange na Yesu injar i tsôron nena ? W@@ ea soo u seer fan akaaôron a profeti a yange kure sha Yesu yô , ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Alaghga akaa ne a lu akaa a vihin shighe kpishi aa fatyô u wan ve a@@ gbe u eren akaa a a hembe lun a inja la . Ior mba ken mzough ne dondo mhen u Mbag@@ rika mba tsuaa mbara , ve na jighjigh ér ka mhen u or man kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke tseegh a lu gbenda u tan ior iwanger sha kwagh ye . U F@@ atyô u Pas@@ en Kwagh u Jighjigh u Nan Wou Kpa ? Pau@@ l@@ o ngu a vangertiôr ér mbamsen nav mbara yange ve wase un . ( 1 Peteru 3 : 1 , 2 ) Kpa a hemba doon aluer ve mba uhar mbara cii ve lumun u dondon atindiakaa a Aôndo ken uma ve shi ve nôngo kpoghuloo u suen ayol a ve , er ve lu civir Aôndo yô ! ( Pasalmi 10@@ 4 : 10 - 28 ; 1@@ 45 : 15 , 16 ; Aerenakaa 4 : 24 ) Aluer se hen sha akaa a Aôndo a eren sha u se lu uma la yô , se nenge er se doo un ishima yô . Yehova yange na Eliya tahav u nd@@ eren wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ or u nomso la kpaa . Kwagh ne tese a ah@@ on a gban shio ér Yehova ngu eren tom na ú kohol mbacivir un sha mimi mbara fese fese cii man mhii u “ zege@@ can ” i i lu ikyua ikyua ne ia mase van ye . — Mateu 24 : 21 ; Mpase 7 : 9 - 14 . Mayange je , akaa la aa kera va ve ken ishima ga . ( Mpa . Akaa a se tsough u eren la aa na se wa ishima shin se v@@ ôr ken mcivir u se civir Yehova la nena ? Hii shighe la je , a nôngo sha afatyô na cii a tese se ônov nav kwagh u lu henen la . Nahan kpa , aluer se mba karen iyol yase sha u za keren ‘ u fan inja or i se lu ’ la a Yehova shin tiônnongo u Kristu shio yô , iyol karen la ia wase se ga shi ia va se a mzeyol ken jijingi kpaa . Ka ieren i nyi yange Yon@@ a tese shighe u zege@@ ur@@ a@@ ahumbe anger mbat@@ so@@ o@@ v@@ o ? Ken mbam@@ gber mba tse@@ v mba Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la , yange i nger avur a ken takerada u Yobu man u U@@ pasalmi la sha gbenda u tesen ér yange i nger ityakerada ne sha hiihii la ér ior ve kimbir shin ve waan ats@@ am a mi . Aluer u hii Bibilo i ôron ica ngi a gba ga yô , alaghga a doo u ú vande hiin sha takerada u Marku u u er kwagh u tom u Yesu kp@@ ase kp@@ ase la . D@@ i e̱r ity@@ ou@@ v mbi hiihii mb@@ i@@ la mbi tese nahan , ka afer@@ aior man ator a ve , kua Satan , or@@ hemen u i nengen a na ga la a kar a ve kera ye . Ken Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la , a shi a za hemen hemba nahan je kpaa zum u a kaa nahan la , ér : “ Ne ungwa i kaa er : Doo a or u nan we ndor a we yô , gema kôr or@@ i@@ ho@@ m wou i@@ ho@@ m . B@@ O@@ T@@ A@@ R ne wa ityô sha aie u vesen u i kaa ér orumace nana fatyô u hemen tar a iwasen i Yehova shio la . ( Ps . Yange gba u vea fa ér Yesu ka P@@ risti u T@@ amen u Yehova , shi ka un a lu Or@@ hemen , a lu ityough sha tiônnongo u Kristu kpaa ye . — Mbakolose 1 : 13 , 14 , 18 . Í T@@ aver Mba Be@@ en M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi A@@ sema É@@ r Ve “ Hii u T@@ im@@ en ” G@@ um@@ kwase ugen u a ze mbamkombo sha shighe yô , mba yer un ér S@@ an@@ dr@@ a , a kaa ér : “ Kwagh u ka a doom u zan mbamkombo tsuaa yô , ka m zua a ian i su@@ ghun anmgbianev mba nomso man mba kasev shi lamen a ve , nahan seer fan ve . ” Shighe la kar yô , ity@@ artor i vesen hemen tar cii sha ad@@ ondo ad@@ ondo kar yem , kpa H@@ ar@@ an lu her . Shin er anmgbianev yange ve lu a mbam@@ nenge mba kpe@@ egh sha kwagh u ayange a masetyô sha shighe u inyom i 19@@ 00 kar ica lu a gba ga la nahan kpa , lu ikyav i dedoo i nyi ve kpishi yange ve v@@ ere ? 16 , 17 . ( a ) M@@ nder u Yesu shin ku la tese ér hanma kwagh u Yesu er cii lu mimi nena ? U n@@ ure ga@@ egh u due ken af@@ ishi a ort@@ wer la kera er or u p@@ ir@@ in usu nana er shighe u ya a gbe usu nahan ga . Er i lu pasen loho u dedoo ne sha tar cii yô , mba nan jighjigh a vese imôngo kua mba zungwen mba ve lu ngohol loho u Tartor ne cii yô , mba zuan a m@@ sur@@ shima u ken Ruamabera la . Ka un je a hembe lun vegher u vesen u an@@ ti@@ kristu ye . — Mpase 18 : 2 , 3 ; Yakobu 4 : 4 . Or@@ yuda u yange lu sha ikyev i Tindi yô alaghga yange nan@@ á fatyô u eren nahan , kpa Yesu yô mayange lumun ér doo u mbadondon un ve̱ er kwagh nahan ga . U L@@ amen vea Aôndo Kpa ? Hen er ka i saan Yehova iyol kpishi zum u ka una nenge or u civir un sha jighjigh nana venda kwaghbo , nana gema a er kwagh u shami , ken igbar shin ken i@@ u@@ v la . ( Ps . 15 : 1 , 2 ; Anz . Ka a̱ va t@@ ume se iyol yô , se lam a ayol a ase sha kwagh u mimi u Bibilo man e̱r Yehova a suen se la . ” ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 36 ; Pasalmi 1@@ 30 : 3 ; Or@@ pasenkwagh 7 : 20 ; Yakobu 3 : 8 ) Sat@@ i u sha utar man u sha un@@ yi@@ in la kpaa za hemen u eren nahan vough . Se fa er Yakob yange zua a anmgbian na R@@ ah@@ el yô . ( Yeremia 31 : 31 - 34 ; Mbaheberu 12 : 22 - 24 ) Yesu di gema ka or@@ him@@ en . Or la maa er sha imo i Yesu , a mough sha , a tôô ga@@ mbe na , a gba zenden . Maa a yila g@@ enger g@@ enger ér : “ L@@ as@@ ar@@ u , due ken won ! ” ( Yo@@ el 2 : 11 , 31 ; Ese@@ kiel 38 : 14 - 18 , 21 - 23 ) Ny@@ ityô kwagh i se tagher van@@ ger a mi hen shighe la cii kpa mkaanem ma Davidi man ma a kure sha a vese , ma kaa ér : ‘ Ve yila ; TER ungwa ve , A dugh ve ken atsan a ve cii . ’ — Pasalmi 34 : 17 . Aluer se soo ser se za hemen u taver ishima yô , saa se ungwan kwaghwan u Aôndo hanma shighe cii . Shi yange kav ér u̱ una zua a iwasen i mfe na u he u sha kwagh u Kristu la yô , saa una er kwagh sha u geman mlu u uma na la keng . — Mbaromanu 2 : 4 ; Mbaefese 4 : 24 . Se fatyô u torough a shighe u a shi her ne ga zan zan iyange i Yehova la ia kar van . 5 : 48 ) Yesu yange lu taver mba ve lu ungwan a na la ishima ér ve dondo Yehova , ‘ Ter ve u Sha ’ la sha u samber a dooshima ve ku@@ an mbaihyomov vev kpa ker . U seer yô , tom ne ngu hiden ijime ga cii . ( Ps . 7@@ 3 : 28 ) Aluer se mba kohol a mba nan jighjigh mbagenev imôngo ken mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe yô , se fatyô u nengen a kwagh u or u a nger pasalmi la yange nenge a mi la . Mba hen T@@ so@@ mbor kpa Ve De N@@ orom Iky@@ aa Ga 6@@ 8 :⁠ 19 . Nahan sha ga@@ do u sha ayange la yô , lu u una hingir kwase u wan u Davidi u nana tema tor sha ityough nagh la . Nahan ken inyom i 19@@ 48 la , bran@@ ci u tar u Fran@@ ce tsua mbatamen mba sôron atôônanongo mba hiihii sha er vea wase u tsaase mbap@@ asenkwagh mba he@@ v mban yô . Shighe u Yesu lu yan kwaghyan u masetyô vea mbaapostoli nav la , a gema bredi man wain la sha ivande hingir iyol na man awambe a na kpôô kpôô ga . ( Mbaefese 3 : 11 ) Awa@@ shima u Aôndo ne gban k@@ an di kwagh u a we ishima u eren tsô ga ; inja er a nger hanma kwagh u a soo u eren vough vough a ver ga . Se mba eren tom wase u Mbakristu u pasen kwagh la kpoghuloo gadia Aôndo doo se ishima kua mba@@ wan@@ ndor a vese kpaa , nahan kwagh ne ngu wasen se u wan ago@@ yol sha ci u iyange i vesen i Yehova la . — Mateu 22 : 37 - 39 . Inja na yô , Yesu yange a tôô avur a Bibilo kposo kposo á a lu ôron injakwagh i môm yô a va a mi ijiir i môm shi a pase á i wanger je i kpilighyol , kwagh la yange wase mbahenen nav u nengen a gbenda u mimi u ken jijingi la wang . Eliya kaa a mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev mban ér , “ G@@ enger nen am@@ o . ” Er ve tese gbashima sha tom u pasen kwagh la yô , Yehova na ve injar . Kanyi i lu keghen uumace kpishi ken hem@@ ene , man a wase mbagenev nena ? Shi se hen kpaa ser tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia man Yo@@ shia cii ve lu ator a hiden a iyol ijime , shi ve waan Tindi u Aôndo ikyo . Ior mba Aôndo cii mba a ian i civirigh i zuan a mtsera ken mkur u ityendezwa i kpilighyol , i i̱ lu ikyuryan i bem ne . Kpa se mba nengen a mkur u kwaghôron u ken Mbaheberu 8 : 10 la , ijiir la kaa ér : “ Ka i@@ kur@@ yan Y@@ am i Me ya a ya u Iserael je ne , er ayange a ng@@ ara aa kar kera yô , kape Ter A kaa la . ( 1 Yoh . 2 : 15 - 17 ) Nahan kpa , aluer se mba dondon ikyav i Yesu Kristu , shi Yehova doo se ishima a ishima yase cii yô , se fatyô u ny@@ a@@ ghen m@@ vende u vendan atindi la . U tesen ikyav yô : Aluer or ngu zan zende , nan za tsu@@ me gbenda kpa nan venda ú pinen mbagenev sha ci u kunya kôr nan yum nahan nana nyôr ape nan lu zan la sha won kpa ? Aluer u za ivese i sha tindi i i lu or@@ jir shin ma or u gomoti a ne nan ian i zuan ivese nan lu hemen yô , alaghga a gba u ú tema u nenge a nenge tseegh . Ka ican i nyi yange i tser Aber@@ am man S@@ ar@@ ai , man Yehova war S@@ ar@@ ai nena ? “ Uma wam kor mbam@@ pase O@@ u , ve doom ishima tsung je ! . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 119 : 1@@ 6@@ 7 . Yesu yange kpe sha ci u jighjigh u nan , nahan a kende a hem@@ en@@ tor u Ter na sha , shi a na i@@ w@@ om a uma na kpaa , i@@ w@@ om ne bugh se gbenda u zuan a myom . Ior mba Aôndo mba ser aan agen kpaa mba veren a vea ku@@ mba an@@ iniongo u da@@ al@@ aa vea ember imôngo yô . Er i lu wanakiriki u jighjigh la a ne se kwaghyan u ken jijingi u kwagh a gbe se a mi yum ne yô , doo u se zua a mlumun sha mpin ne . Yehova yange yar tom a Wan na u môm môm la , ng@@ u@@ la lu vea Aôndo er or u fan tom nahan sha u gban akaa agen , inja na yô , ka akaa cii dugh Yesu iyol na kera je la . Ka akaa a tsuan u eren a nyi nahan a lu a n@@ umb@@ en a mi ga ? 1 : 9 , 10 Kwagh ugen u una wase se u sôron akaa ken uma wase yô , ka u timen sha aeren a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la shi gbidyen kwar sha sha aeren a ve a dedoo man a dedoo ga la kpaa . Heela tseegh ga , er alaghga ú lu a ishim@@ any@@ ian sha kwagh u mkpeyol man ikyaa i iny@@ ar man mlu u ken hemen kua m@@ hange u i hange ú a tsombor wou man mba ú eren tom a ve imôngo mbara kua mba@@ wan@@ ndor a we mbara kpaa nahan , hii nan i gbe u ú ver ishima sha ityom i Aôndo i kp@@ iligh@@ yo@@ loo ? Sha nahan yô , ka ve er tom a m@@ mem shio ér vea ombo u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , shi ve hen ér ka akaa a a ne or mk@@ or man msaanyol je la . — Pasalmi 4@@ 9 : 6 , 11 , 12 . A gema a kenger shin inya , nahan alaghga a nenge am@@ enger nga ye@@ ghen i@@ usu m@@ u@@ en@@ em m@@ u@@ en@@ em ken K@@ ap@@ er@@ nah@@ um kua ag@@ ar agen a a lu ikyua a K@@ ap@@ er@@ nah@@ um la . “ T@@ ER@@ E , U tôv@@ om , U f@@ am . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 1@@ 39 : 1 . Ve p@@ ande inyaregh k@@ ira ve ki@@ mbi sha akaa agen , mba hi@@ di mba za nyer hen ya yô , kpiligh ve iyol sha ci u ve nenge inyaregh shi ken i@@ kpa i F@@ er@@ nan@@ da je nôngo u kuman sha iyenge iny@@ ar i ve za dugh ken b@@ an@@ ke la . Aluer u ngu wan ikyo sha amba@@ akaa ne yô , kwagh u injaa una due ken ikyo i wan you la . ( Daniel 7 : 14 ) Sha ci u Yesu una dondo dooshima u Aôndo yô , bem man msaanyol una du@@ mbur sha hemen na . M@@ cie u cian Aôndo una na a hide a saan or iyol nena ? Shighe u inyom i 1914 la lu za been la , i tese ior “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la kuma iorov 9@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ken tar u N@@ or@@ th Amer@@ ica man Y@@ uro@@ pa kua Au@@ str@@ al@@ ia kpaa . M nenge mer aluer nom man kwase mba n@@ orom ikyaa sha kwagh ga shi mba a kwaghfan yô ivaa ve ia za iky@@ ura . ” Ú ngu eren nena sha kwagh ne ? * Shin er kwagh ne lu kwagh u ican kpishi nahan kpa , yange er Aôndo tom zan zan kar kpen . Ve tsua anmgbianev mba nan jighjigh a na imôngo mba vea fatyô u wasen un yô . Kwagh ne tsu@@ me ga , Paulu ngu ôron heen ka kwagh u ishimaverenkeghen i uma u vough i yange se hii lun a mi la ga . No@@ ve@@ mba 10 - 16 , 200@@ 8 Nahan m ne jighjigh mer iti i Aôndo ér Yehova yô , shi m gba henen mer kanyi igen kpa m fe ga . Se mbagenev kpishi shighe u se lu gbidyen kwar u duen kwagh pasen la se lu henen ken ishima yase ser , ‘ Mayange me fatyô u pasen kwagh sha uya uya ga . ’ Alaghga ishima a vihi nan ker a mbagenev zum u ve er kwagh a nan u doon ga yô , hemban je yô shighe u or nzughul a nan yô . A@@ ka@@ ah@@ ônon A Satan H@@ ôn Mbakristu mba T@@ su@@ aa La ( Mbaefese 3 : 14 , 15 ) Lu u ior mba uhar mba hiihii mbara vea fatyô u tan ashe ken hemen nengen er tar ua iv a tsombor ve yô — a lu an@@ ng@@ ôô@@ v mba sha tse mba lun vough mba lun saan saan shin tar u paradi@@ so shi kohol imôngo sha u civir Or@@ gban U@@ hemban@@ cii . Sha nahan yô , se hemba ashighe a ican la . ” Kwagh ugen u or@@ kur@@ an@@ ilev yange nan er yô , i lu u zan a iyôngo i nan hen ape to@@ ho u he@@ m , man ape mngerem ma lu yô . Ka han@@ a Apo@@ l@@ o zua a iwasen i yange gba u una zua a mi la man a zua a iwasen ne nena ? Sha ayange ne kpa Mbashiada mba Yehova taver ishima ke ’ tom u Mbakristu ne , shin e̱r ve tagher a tôv@@ ac@@ an u vihin tsung nahan kpaa . ( 1 Mbakorinte 4 : 16 ) Shighe u Paulu yange zua vea mbatamen mba Mbaefese ken M@@ ile@@ te yô , a umbur ve ér ityough y@@ uh@@ wa un sha u tesen ve ken “ igbar man ken uya ” ga . 26 : 8 ; 27 : 4 . Akaa agen nga a Yehova Aôndo yange de ér ior ve eren zan zan shighe va kuma u una pase kwagh u a lu u vough yô . Ka akaa a nyi nahan yange i zua a iwanger sha mi ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 8@@ 0 laa ? SH@@ I@@ G@@ H@@ E U M L@@ U I@@ Y@@ E@@ V L@@ A : Yange i mar@@ em hen ang@@ ar ugen ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar K@@ az@@ ak@@ h@@ st@@ an , ikyua a gar u T@@ a@@ sh@@ k@@ ent er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 20 nahan . M kav hen shighe ne mer wan wase u kiriki ngu a c@@ ôron u@@ ange . “ M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M O@@ U KA I@@ M@@ E@@ NG@@ ER I A@@ NG@@ A@@ H@@ A@@ R A A@@ M ” Nyian kpaa , Mbakristu nenge er akaawan a Yehova a hemen ve ken akaa a ve lu eren cii , akaa an@@ za er u tsuan ah@@ ur@@ aior man i@@ ember@@ yolough man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ungwan man ityakerada i ôron nahan . A kaa ér : “ Mo yô , m er ne batisema sha mnger tsô , kpa W@@ en [ Yesu ] yô , Una er ne batisema sha Icighan Jijingi . ” Se fa kwagh u a ne msaanyol u mimi yô . N@@ ôngo u henen sha mbamzeyol mbagenev mba ve lu zan nan iyol la . Kwagh ne tese ér az@@ ô@@ v je kpa aa fatyô u yangen mbatyomov mba Yehova u timin mba Yehova a we ishima u timin la ga . Alaghga se mba nan mbagenev icivir sha ci u tahav mbu ve lu a mi shin ian@@ tom i ve lu sha mi la kpa , Aôndo yô ne ior icivir sha ci u nyi ? Ka a sôr akaa ken nongo u Yehova shin sha ityesen i ken Bibilo nahan , mbacivir Aôndo sha mimi ve er nena ? 18 , 19 . ( a ) Kwagh u er S@@ em@@ son la na se vangertiôr u nyi ? Nahan kpa , Yehova de mbaihyomov mba Yesu wua un . Ivur i sha inyom i 20@@ 11 ne ér : ‘ Su@@ ur sha iti i Yehova . ’ — S@@ ef@@ ania 3 : 12 . Ior mbagenev hen ijiir la tese up@@ ania mban ityakerada i Mbashiada mba Yehova igen , i i de u gb@@ eren ica i gba , kpa ve lu ôron her yô . 19 : 15 , 24 , 25 . Ity@@ ar ngi nôngon num a ityar igen , shi ior mba ve lu tar môm je kpa mba nôngon num ayol a ve . ( Gen . 42 : 5 - 7 ) Yosev yange una soo yô , ma er a an@@ ng@@ ôô@@ v nav vough er yange ve er a na kua ter na nahan . Kwagh u hemban cii yô , uma u Yobu shi pase se akaa a a wase se shighe u ican i tser se yô . U tesen ikyav yô , zum u Mbaiserael hemba gar u A@@ i ityav , ngohol un la , Yosua “ ôr akaaôron a t@@ indi@@ gh cii , iveren kua i@@ fan la , er i nger ken ruamabera u tindi la cii yô . . . sha ishigh ki mkohol [ shin tiônnongo ] u ior i Iserael . ” ​ —⁠ Yo@@ s . 27 : 1 - 4 ) Aluer u lumun a mkaanem ma Davidi ôr heen ne , shi mlu wou na u ian yô , ú z@@ aan mbamkombo mba tiônnongo vea mbacivir Yehova a we imôngo hanma shighe cii . — Heb . Ka hanma shighe Ter la una hide sha u va ôron iyenge i iny@@ ara ? Una ta ikyaa a ior nav , una tim mbaihyomov vev cica cii , ieren i mimi ia du@@ mbur hen shighe la , shi mba ve civir Aôndo u mimi cii vea zua a myom . Yange Davidi soo ér una vihi Un u a fetyô u eren ityom i kpilighyol ne ishima ga . U Eren Kwagh sha Shighe la Ngu H@@ ange H@@ ange ken M@@ civir u Yehova Ma a we anmgbian u nan lu keren u yan ijende a ior sha In@@ tan@@ et mba fan tsô kpa nan fe ve ga ku@@ aa la ér nyi ? Nahan mba i shigh ve mkurem mbara “ ember kpishi ” je . Hegen ne m nenge er ityesen ve la yange i lu i wasen mo kpishi yô . la due a i@@ gb@@ end@@ a@@ akaa an@@ igh@@ eni i i wase ior kpishi u vihin inyaregh sha inja shi gban ishima iky@@ ôr shighe u ve lu a tom ave ga yô . Or@@ mimi ka u nan eren aie ga shi nan we ci@@ m ci ci@@ m kpaa ga yô . R@@ ic@@ hard u a lu anyom 14 la wuese mbamkombo mban , á kaa ér : “ Mbam@@ kombo mban mb@@ am a inja je zua ga . ( I@@ c@@ am i He@@ mban 4 : 11 ) U wan iyol yase ikyo ka kwagh u doon u eren , sha ci u se soo u tan mba ve ve ikyua a vese la ih@@ uma i bo ga . M nyôr mat@@ o u yemen ken ang@@ ar ugen ; ihy@@ undu lu sha gbenda kpishi . • Er nan ve i lu kwagh u shami u yilan Yehova ser “ Ter wase ” ? Ken ityar kpishi , ka i er agumaior kpishi batisema . Umbur ken ishima you m - sue u u@@ icighan mbatyomov ve lu suen se ken tom u i@@ vangeli ne kpaa . Er Mbayuda mba sha derianyom u hiihii mbara hen ér mba tsombor u Aberaham u sha mar@@ ami , man sha ityôkyaa ne yô a lumun ve nahan kpa , yange ve lu keghen or môm u nana lu Mesiya shin Kristu la . — Yoh . ( Yohane 5 : 30 ) Yange i saan Yesu iyol kpishi u karen a ishima civir Aôndo . Bibilo pase ér ka hange hange u se kura ashe a ase nena ? Jo@@ y@@ ce kaa ér : “ Ior yange ve shi kaan ér a saa uma na ishe sha ci u te@@ en mci@@ mb@@ im ma b@@ ov shi iin shi eren akaa a bo agen kpa kpishi . 9 , 10 . ( a ) Yesu ngu “ Or@@ wasen ” se shighe u se er isholibo nena ? Kwagh ne umbur se kwagh u anmgbianev mba ken M@@ ase@@ don@@ ia mba sha ayange a tsuaa la . V@@ or u Satan yange u due ken igbar shighe u i tim tar sha mnger kera la nena ? ( b ) Ú pase inja i “ akaa@@ injaa ” wer nyi , man ka sha ci u nyi ? Aluer orgen gema ôr kwagh sha a vese shin nan er kwagh a vese u doon se ga di ye ? Peteru shi wa mbatamen kwagh ér ve kuran ikyum@@ u@@ ile , “ i̱ de lu sha ci u mtsera u dang ga , kpa i̱ lu sha gbashima . ” E@@ ri@@ c kaa ér : “ Anyom ahar ken ijime la , an@@ nongo wase u a lu hen ang@@ ar u T@@ angu@@ i@@ é@@ ta la , lu a mbap@@ asenkwagh iorov 9 . Hegen se kuma iorov 30 . Nahan kpa , takerada ugen u timen sha akaa kaa ér : “ Ish@@ ember i tesen ieren i ken zwa Grika ne ka ishember i̱ pasen kwagh u a lu eren ave ave yô , man i̱ ôr kwagh u tindi u i we ma or ér nana de kwagh u nan lu eren zan a mi ave la . ” ER KW@@ AG@@ H N@@ E : Ver shighe ken hanma kasua u ne lamen sha gbenda u ts@@ ahan ônov enev yô , nahan lam nen sha hanma any@@ iman a ne gbe sha kwagh ne cii . Ikyav i tesen yô , u fatyô u wan ago iyol a za eren tom ijiir igen shin ken tar ugen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô . Se su@@ gh Yehova er se lu civir un heen sha ian i pania la nahan . Kwagh ne una wase se u fan gbenda u Yehova una fatyô u lun kwar u Mbakristu nyian la . Hii sha i@@ gbe@@ tar je , mbacivir Yehova sha mimi ka vea tagher mbamtaver nan nan kpa , ve lu a iember her . Mba nyer ker yô , ken inyom i 19@@ 13 la , mbamaren nav hingir Mbah@@ enen Bibilo , er yange i yilan Mbashiada mba Yehova hen shighe la la . Nahan kpa , ‘ hanma ity@@ um@@ ugh ki i var sha ci u vihin se iyol cii ’ ki fatyô u yangen tom u pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la ga . ( Yes . G@@ um@@ or ugen yange va kaa a Mose ér El@@ da@@ di man Me@@ da@@ di mba ôron kwagh er u@@ profeti nahan ken af@@ o — shin er yange ve lu shighe u Yehova haa jijingi na sha mbatamen 70 mba yange gba u vea wasen Mose la ga nahan . Nahan kpa , kwaghpasen ka a ka di kwagh u hiihii ken akaa a i gbe u a er sha u geman ior hingir mbahenen la tsô . Ka sha ci Na man m de akaa cii a sa@@ am ye , m nenge a hingir mo hông@@ or sha u Kristu Una lu mtsera wam yô . ” — Mbafilipi 3 : 8 . Or@@ ngeren la ka or u ikyo@@ o@@ gh shin nan ngu samber di a samber a mbam@@ nenge mba nan tsô ? Aluer mba a̱ sôr un he ’ shighe u se soo ser ma i ser un la ga nahan , se lumun u keghen kpa ? Nahan mayange i de hungur we er a vihi tu tsung ga ! Shi er yange Mbar@@ o@@ ma ve yaren tom a a@@ wen u nyôron ken ajiir a eren u@@ iniongo mba injaa yô , alaghga “ i@@ wen i pu@@ pu@@ u ” la ia lu tesen ér mba i shigh ve mkurem mbara kpaa mba nyôron a ve sha ijiir i sha hen iniongo i iv@@ es@@ egh i Wan@@ iyôngo la . Nahan kpa , er ah@@ wa pue kar uhar ut@@ u nahan , i sôr ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh la cii i bee , hingir ker wang ! Hen sha averen a u zough a mi sha ci u ikyo i wan you sha loho u dedoo la . I@@ wer ngi karen kpuaa yô , Yehova er akav kpishi a tesen ér Yesu ka Wan na je . Ity@@ esen i Yehova a lu tesen se ne ia fatyô u lun se a inja nena ? Yange i kaa a vese ér se hingir alegh a mzough ne . Ka shami u lamen sha akaa a ke ’ Bibilo shin henen sha er a@@ vegher a tar u he u ityendezwa , a i lu a̱ pase wang ga la aa va lu yô . Yehova yange vande fan tsuaa ér Wan na una va tagher ishigh a kwagh u a fatyô u kaan ér a c@@ agh un a c@@ agh yô . Ka se yange se ver uwer sha er m - u@@ dugh u ú la una na m@@ gu@@ usu u mnger , u á gu@@ usu kpa i g@@ anden a@@ kpe a ut@@ ye@@ ku asev iyol ga shin se ayol a ase kpaa ga la ze . Anmgbian u kwase ugen ken tar u K@@ en@@ ya , u i yer un ér S@@ ar@@ ah yô , kaa ér : “ Yange m er msen sha ci u kwase ugen u m henen Bibilo a na , u m nenge mer kera soo u henen kwagh ga yô . Ieren i Yesu i n@@ orom ikyaa sha kwagh ga la . Mba@@ du@@ gh@@ un@@ akaa shin inya zua a ung@@ eren mbagenev mba ve er kwagh u ior man akaa a yange er , i nger ken Ruamabera yô . I@@ kp@@ elaior la yô soo ér i wua Yesu kpee . Kwagh@@ henen la man ityakerada i se henen kwagh a ior ker la cii ka gbilin . Tor Yo@@ a@@ shi yange war ku sha iky@@ u@@ ur shighe ú lu wan@@ ky@@ und@@ an la . Orshiada u Yehova ugen ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine , ape ngise í ci@@ r tom u pasen kwagh hemba anyom 50 la kaa wener : “ Z@@ ayol u Mbashiada mba Yehova tagher ishigh a mi la lu sha ci u ior soo kwaghaôndo wase ga yum ga . . . . Ka nyi Bibilo i er se sha kwagh u Ab@@ ig@@ ail ? ( Cii Shighe u Yesu ) la , lu ator 4 ken atô u ator 19 a yange hemen tar u Yuda , u ú lu ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la tseegh tese gbashima u mimi sha mcivir u Yehova ye . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ Ne uter kpaa , de eren nen a ônov enev er vea y@@ u@@ we ga kpa y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” Kwagh ugen yange er ônov mba Adam uhar , u a wase se u fan kwagh u Aôndo a soo ér uumace mba ve yen ne ve eren aluer ve soo u kporom hen a Na yô . Ity@@ akerada i I@@ vangeli ngi wasen se u fan kwagh u aeren a Ter tsembelee nena ? Kwagh@@ ngeren u a dondo la una tese ú er ú dondo ikyav i apostoli Paulu la ve u seer vesen ken jijingi yô . Sha nahan yô , agumaior ne ver kwagh u mimi hiihii ken uma ve ga . ​ — Mat . Kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u ayange a masejime la tese ér una hii u ôron akuraior cii ijir shighe u a tim kwaghaôndo u aiegh kera la . Kwagh ne lu ib@@ um@@ un i tesen ér , a̱ lu nyi je ia va er kpa , sha mb@@ ee u iyange i me@@ men i Aôndo la , una kure awashima na ne kpee a b@@ unde ga . — Gen . I@@ gbenda na ngi jighilii shi ngu jighjigh shi Un ka u mimi kpaa . Mayange je de nengen mbam@@ tsera mba ve lu sha u zan anmgbian u beenyol u nomso shin u kwase u ken jijingi inya la wer ka be@@ er@@ kwagh ga . Jighjigh ne ngu er ze@@ ge ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya nahan , man kor se sha ikyev i “ av@@ aan a usu ” a Satan . ( Mbaheberu 10 : 31 ; 12 : 29 ) Aluer u ngu a kwase shin nom yô , doo u ne ôron ngeren mba ve er kwagh sha itinekwagh ne mbara imôngo sha ashighe ashighe . Mbakristu mba i shigh ve mkurem kua mba ve lu “ iyôngo igen ” la cii zua a mtsera ken tindi ne . — Yoh . 10 : 16 . Yehova yange vihi iji@@ r@@ ôron na i mimi shighe u zung@@ we Davidi mhôônom la shinii ? Nahan aluer gba ve u y@@ amen ici@@ gh ki man shin ma kwagh@@ gen kpaa , a kera taver ve u pinen we iwasen ga . E@@ hu@@ di yange yar tom a s@@ an@@ ker na sha mfe man sha ishimataver kpaa . Anzaakaa 6 : 30 – 35 tese ér aluer ij@@ en kôr or man nan ii yô , alaghga ior vea zung@@ we nan mhôônom , kpa or u nan er idya yô , ior ka ve l@@ aha nan , gadia nan ngu a mhen u bo , man ka “ uma u nan [ je ] nan lu timin ye . ” Kwaghôron u J@@ an@@ n@@ y : Ng@@ ôm yange hingir Kwa@@ se@@ shiada ken inyom i 19@@ 45 , shighe u m lu anyom 11 la . ( b ) As@@ ande a mba i shigh ve mkurem la haa usu sha tar ken jijingi nena , man kanyi i dugh k@@ ere ? Se zua a mfe , nahan se er kwagh sha kwaghfan sha u tsuan akaa a se soo u eren la sha inja . — Ps . ( 1 Mbakorinte 4 : 17 ) Ka nahan ve yange soo ér ijende na ne a lu a na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so zum u kuma u una kpe la ye ! Nahan cii kpa , alaghga vea lu “ mb@@ any@@ ar@@ ev ken jighjigh u nan ” vough er mba ve hembe lun tagher tagher la nahan . De se time sha atô@@ akyaa any@@ iin . Pro@@ fes@@ ôr ne pase un ér ityesen i mhen man ieren i or kaa ér ior mba ve fetyô u tsuan kwagh u vea er ga la ken masejime yô ka ve vihi mlu vev . ( 1 K@@ ron@@ i@@ ku 28 : 9 ) Solomon iyol na kpa yange sôn “ ishima i fan kwagh . ” ( b ) Mbashiada mba Yehova mba tesen dooshima u t@@ angen iyol ga nyian nena ? Aluer tom u pasen kwagh taver hen haregh wou yô , ikyav i dedoo i u@@ profeti mba tsuaa la ia wase u nena ? Sha shighe ugen la , Yesu pase ér : “ Kpa shighe ngu van , a kuma je ve , u mba ve civir sha mimi yô , vea civir Ter ken jijingi kua ken mimi , gadia ka mba ve civir Un nahan ne je Ter A keren ye . I@@ wer yange i kar imôngo cii ve ve za nenge Yesu ye . ” Kwagh u Paulu er ne tese wang ér aluer se pase asorabo a ase shi se gema inja yô , Yehova kegh iyol u den se asorabo a vesen je kpaa , sha ci u nagh ku Yesu kura . Yesu yange fa dedoo ér a nder un shin mbakp@@ enev . 19 : 1 - 3 . 12 : 6 . Aluer sar se Mbakristu u i maa se yô , gba u se lu imôngo a nongo u Kristu . Ngu a mnenge môm vea mo sha kwagh u an@@ za a dedoo man aeren a wang je he ? ( Yakobu 5 : 13 - 18 ) Ka hange hange u eren kwagh ne fese gadia Yesu ngu van fe@@ fa sha u va ôron ijir . Aluer se er nahan yô , se fa ishima na shi se er i̱ er Bibilo i tese se nahan , shin ka nahan ga ? Kwagh u a ne se msaanyol u mimi yô , ka mlu wase vea tsombor wase shin inyaregh ki se lu a mi kpishi la ga , kpa ka u eren ishima i Aôndo sha mimi . Ashighe kpishi a tema a keghen shighe u ter na una k@@ ur tom yô . Shighe ze de@@ gh@@ ôô yô , tic@@ a ugen gba va karen , tsô a nenge i lu eren ke ’ k@@ l@@ ase la yar yar nahan a pine ér i̱ ôr un kwagh u a lu zan hemen yô . H@@ aregh wase la wa kpen@@ tar u In@@ di@@ ana man Mic@@ ha@@ g@@ an man O@@ hi@@ o ker . Kwagh u i wa Paulu iyol ér , er kwagh zwa môm ga la yange ma tese ér , aluer akaa a se eren ayange ayange ne kpa Paulu t@@ ôn@@ don zwa sha mi eren ga yô , kwagh u yange pasen la kpa kuma u or a suur sha mi ga . Ken iliam i Orshiada ne a na cii á ôr ma kwagh u tan ikyaa a k@@ we pati@@ i na la shin ma k@@ we pati@@ i ugen ga . Kpa , gba u se henen sha kwagh u se er ken Bibilo la sha er se zua a iwasen yô , di vough er ka i gba u se ta@@ m kwaghyan se m@@ en@@ a , iyol yase ia ngohol un ve una wase se nahan . Akaa a i er ken u@@ kwagh@@ hi@@ r mban cii tese ér kwagh u i er ken Bibilo ér uumace cii duen hen ior mba yange ve war mngerem ma de@@ e@@ mee ma yange ma tim tar u ifer la ka mimi . 10 /@@ ⁠ 1 U@@ gen di shi kaa ér : “ Ô@@ no@@ v asev mba keren akaa ken ityakerada yase ayol a ve shi mba henen kwagh kpoghuloo kpaa , nahan doo ve . Gbenda môm u mbamaren vea wase mbayev vev u dondon atindi a ve we ve la yô , ka sha u veren ve ikyav . Er nan ve se fe ser Yesu yange tese mbahenen nav u eren tom u i@@ vangeli ? Ken inyom i 199@@ 5 la , i na un di@@ ak@@ on , nahan hanma shighe yô , ka a lu a ityom ave hen Iyou i Tartor , a tesen anmgbianev aka@@ ate@@ man shi a nengen sha mba@@ an@@ ar mba samber a iliam . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen u i yer un ér Phili@@ p S@@ cha@@ f@@ f la yange ôr kwagh u wan@@ nomso ne ér : “ Yange nger kwagh môm ga , kpa ieren na man akaaôron a na mgbegha ior u ngeren ityakerada shi du@@ ghun ats@@ am shi pasen kwagh shi kper@@ an akaa kpaa , kua mba nan akaaôron cii . A hemba b@@ enden a uumace a ior mba zan ati mba sha ashighe a tsuaa man mba ainge cii . ” A nger he ’ Mbakristu mba ve lu Mbayuda mbara nahan ér : “ Se fa dedoo ser , se mba a imo i dedoo ken ishima , sar se u zenden tsembelee sha akaa cii . ” — Mbaheberu 13 : 18 . Ka I@@ can u Z@@ an sha A@@ jiir La “ Tindi iwanger You kua mimi Wou , ve̱ hemen mo . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 43 : 3 . ( Mateu 5 : 14 - 16 ) Sha nahan yô , se tôv sha igbenda i vesen ihi@@ ar i ia na ior cii vea fa m@@ vi@@ e wase yô : ( 1 ) u seer kwaghfan , man mkav man mfe ; ( 2 ) u tesen ikyav i m - um u ity@@ am@@ egh ki jijingi la . Aluer u ‘ tile dông sha jighjigh u nan ’ yô , Diabolo una fa u ityô ga . ( 1 Pet . 5 : 8 , 9 ; G@@ al . Ngeren mba uhar mban vea time sha akaaôron a profeti a sha kwagh u zege@@ u@@ ee u i er kwagh na ken takerada u Daniel ityough 2 la , man inyam i í er kwagh u i kua e@@ ev mbu i ken Mpase ityough 13 man 17 la . Yange gba Yesu ishima u tesen iengem i Yehova sha akaa a a tesen ior la di er Mose kpa er nahan . ▪ T@@ aver I@@ vese You sha Kwaghôron u Dedoo Yange due a iky@@ e@@ ky@@ e i tôôn ityakerada ne sha mkohol u vesen u Mbah@@ enen Bibilo zua ken gar u C@@ inc@@ in@@ n@@ ati , ken kpen@@ tar u O@@ hi@@ o , ken inyom i 19@@ 0@@ 8 la , nahan doo mba ve lu hen mkohol la kpen kpen . Aluer se umbur kwagh u mimi ne yô , una mgbegha se u nôngon sha afatyô wase cii suur sha Mkaanem ma Aôndo shighe u se lu tsuan akaa a se er ken ivaa yase yô . Alaghga Aber@@ am yange mem sha gbenda hen ape ngise lu ijiir i kasua u K@@ ar@@ ke@@ m@@ ishi hen kpe u U@@ fer@@ ati y@@ ande la la . © G@@ .@@ M@@ .@@ B . Kpa a za hemen u nahan t@@ so ne her sha u una per zege@@ mnger ne yô . Nahan kpa , kwaghôron u profeti u M@@ ika la tese ér , as@@ ande aa hide ken Yuda , shi Yehova una hiden a veren Shi@@ on her yô , una nenge ér i hembe mbai@@ ho@@ mov nav cii avur avur . Kanyi se kange ishima u eren sha gbaa u mbam@@ pase mba Yehova ? Hen shighe la , ortamen u sôron af@@ ishi a bran@@ ci due a mhen ér m hingir or@@ wasen un . Mbagenev yô , ka ve yar tom a shighe u i due ahumbe ate@@ tan la sha u henen kwagh ti@@ ôn@@ ôô . Cii man se time sha kwaghwan u jijingi mgbegha Paulu nger , sha u wan Mbakristu mba ve lu Mbaheberu mbara kwagh , sha er se fa kwagh u kwagh ne a tese se la yô , de se vande timen nen sha kwagh u yange na ve Paulu nger washika la , kua kwagh u lu nôngon er una taver mba@@ ôron mbara asema u eren la kpaa . Shi ôr 1 Utor 16 : 30 - 33 . ) Doo u han@@ mô wase nana wa ago iyol sha er nana lu hen hanma i@@ aven i mkohol u vesen cii yô . — Anz . Mo man G@@ er@@ r@@ i cii yange kpiligh se iyol kpishi er i tindi se ér se za sôron atôônanongo a i@@ or@@ il ken kpen@@ tar u Al@@ ab@@ a@@ ma yô ! • Ka aeren atar a nyi aa wase se u lun tse@@ vaa ken jijingi her@@ egh ? Cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma va yô , Yehova kaa ér : “ Shi ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar , tsô Me n@@ ôô ura sha tar ayange ak@@ un@@ du@@ ahar , ate@@ tan kua tugh kpaa . ” ( Gen . U@@ ̱ eren sha mbam@@ pase mba Yehova la pav se ver kposo se hingir mba wang mba i lumun se u eren tom na yô Or@@ timen sha akaa a kwaghaôndo u ken tar u B@@ ra@@ z@@ il In@@ á@@ cio S@@ tri@@ e@@ der na u@@ c@@ ôô@@ ci ibo wener ve tôô kwagh u môm - ken - u@@ pue hingir ve gbenda u “ sôron mbamzeyol mba sha ajiir a ve , ” nahan a kaa ér imba ieren la ka i “ shami ga , ka i nzughul a nzughul kwagh , shi ngi goo@@ m a kwaghaôndo yemen a mi kpe kpaa . ” K@@ asev vea hen nyi sha ikyav i kasev mba i er kwagh ve ken Bibilo la , er Ab@@ ig@@ ail nahana ? Satan shi tsu@@ gh mbatyomov mbagenev kpishi , nahan ve hingir az@@ ô@@ v . ( Mpa . Hemen U Yehova Man Tartor U Aôndo Ka Ny@@ i i Lu Loho u Bibilo ? 11 / 1 Nahan yô , mayange se b@@ unde nen u su@@ ghun Yehova sha e̱r a ne se ian ér se kpa se̱ lu uwegh ke ’ mcivir u wang nyian ne ga . 13 , 14 . ( a ) Se er kwagh sha kwaghfan sha gbenda u se ser t@@ wer la nena ? Shighe u H@@ er@@ o@@ de pine Yesu mbampin la , Yesu bugh zwa na tsô kpaa ga . Ikyav i hemban cii i tesen er se doo Aôndo ishima yô , ka m@@ ne u yange na wan na , Yesu sha u a p@@ aa uumace la . • Yesu lam a N@@ ik@@ o@@ dem@@ u sha kwagh u nyi ? Mbamaren av fa takerada kpishi , nahan ve soo u y@@ esen se doo doo , hen atô u ior mba inj@@ aav kua mbam@@ imi . Yehova hemba sha won cii , nahan kpa Pasalmi 1@@ 13 : 6 , 7 kaa ér : “ Un u ka A sh@@ ir ashe shin [ ka a hide a iyol na ijime sha er una wase or u gban ijime ] sha u Una nenge Sha man tar la , Ka A dugh ic@@ an@@ or shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kera , A mough a nan sha , A kende a or@@ ibanave shin ti@@ h@@ i u@@ ih@@ yô@@ gh sha . ” De se tese ikyav ken Bibilo sha kwagh u profeti Eliya . ( Anzaakaa 12 : 18 ) Kwagh ka una lu nahan kpa , mbakur@@ an mba or@@ on iyev sha u lamen dang dang shin eren ma kwagh u vihin ga . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u or u tan iv@@ or la tese se nyi sha kwagh u z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ity@@ ôô ? Kwagh@@ bo u palegh hiin ken ishima . Ngu veren mba ve lu nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve mase shin shin tar nyian la doo doo . Ka h@@ an Tartor u Aôndo u lu ? Shi kape aluer se nenge gbenda u tiônnongo u Yehova u tar sha won cii la a eren tom la kpa , “ kwaghfan u Aôndo u a du@@ mbur la ” una doo se je la . — Ef . Shighe u a ze atôônanongo inya yô , una nôngo u fan kwagh u mba i soo u veren ve mbatamen shin udi@@ ak@@ on la , una due kwaghpasen a ve imôngo , aluer gba sha mi yô . Er i lu nahan je kpa , nongo u wanakiriki ne ngu zan iky@@ ura ken tom ne kpen kpen ! M@@ hen ne ka u una tsu@@ gh or a tsu@@ gh , sha ci u or u nan nyer iyol ken isholibo yô , ia yem a nan ityough t@@ ingir . — Mbaromanu 8 : 6 . A@@ kav a ahar ne cii tese er mtim yange nan@@ gem shi í tsengaôron mbacivir Yehova kwagh sha mi yô . 31 : 31 - 33 . Ka shighe u or lu iyev la i hembe doon u nana ‘ fa Aôndo u mimi tswen , man shi Yesu Kristu , Un u a tindi la , la ’ ye . Bibilo na mlumun sha mpin ne ér nyi ? U se hingir kwagh u Yehova la ka ian i civirigh tseegh ga , a wa tom kpa ker . • Ka ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a nyi Yehova a fatyô u yaren tom a mi sha u suen ior n@@ av@@ a ? Mb@@ ang@@ eren I@@ vangeli mba un@@ yi@@ in mbara cii er shiada sha mkaanem ma Yehova Aôndo ôr wanger wanger sha u tesen ér un lumun Yesu shighe u lu duen shin mngerem ma I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . ( Mbaheberu 9 : 13 , 14 ) Kpa , aluer se za hemen u eren isholibo sha apera yô , imoshima yase ia hông@@ or nahan se kera kuma u eren Aôndo tom ga , gadia se kera lu wang ga . ( Mateu 18 : 21 , 22 ; Marku 11 : 25 ; Mbaefese 4 : 32 ; Mbakolose 3 : 13 ) Er ior mba kwagh a zough ve mbara cii ve lu ior mba i mar ve ken isholibo yô , ka ashighe cii alaghga vea fatyô u keren bem z@@ ange ga . Shighe kar yô , an@@ ngô na u kwase nger ken Iyoukura wener : “ Hen shighe u tsombor wase lu ken ishim@@ any@@ ian kpishi la , se kange ishima ser m@@ doo u Aôndo a doo se ishima la a luun kwagh u hiihii hen a vese hanma shighe cii . ” ( Ôr 2 Mbat@@ esalonika 2 : 3 , 6 - 8 . ) Kape isharen i u lu a mi u civir Aôndo la kpa ia bende a ivaa kua tom u ú soo u eren la je la . Yehova Aôndo tôndo zwa u̱ van a bem sha tar cii , á lu sha u l@@ ough@@ on a l@@ ough tar ung@@ un ne ga , kpa á lu sha u hiden van a “ tar u he ” ú “ perapera una tema ker yô . ” Tsô a bende a Yesu , fese nahan imb@@ or@@ awambe na la maa tôndo . Hegen ne , atôônanongo a ken zwa P@@ ort@@ u@@ gu@@ ese nga ken kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia kuma er pue nahan . I ngohol Sam@@ aria Yange tese mkav shi mhôônom kôr un nahan a nenge sha u@@ gb@@ ayol vev mba sha iyol mbara . Yehova yange lamen a ior nav ken zwa Heberu tse@@ egh@@ lee ? 39 : 12 . I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 1 ( Z@@ wa E@@ fi@@ k ) Orshiada ugen yange lôh@@ ô or u eren tom a na imôngo ér a̱ va nenge akaa a yange i ts@@ en sha u ior ve̱ nenge la . Kwagh ne nam ishimaverenkeghen i me suur sha mi sha ayange a uma wam cii yô . A fatyô u kighir iv@@ or ne sha apera ér i̱ vese ga . Shighe u or kaa a Orkristu ér nan soo u v@@ ô@@ son nan yô , doo u nana hen sha kwagh ne tsembelee sha ci u nyi ? Shi Eli@@ sa@@ bet@@ u yange tile sha mimi sha gbenda ugen kpaa , u u kom iwuese yô . T@@ A@@ R N@@ A : SO@@ U@@ T@@ H A@@ F@@ R@@ I@@ C@@ A Shighe a karen yô , u fatyô u tsuan wer u naan mlumun ken mkaanem ou . Y@@ A@@ NG@@ E tse@@ or ugen ken ic@@ ile i C@@ ar@@ ib@@ be@@ an due ken tsu@@ m na shighe u ij@@ ever@@ ahumbe i̱ va i̱ kar kera cii yô . Yo@@ shia tindi i za “ dugh ak@@ u@@ he shin i@@ war la , a nan@@ de a sha at@@ se ” a ken Betel la , vough er i tsen@@ ga pasen nahan . Iyange i sev mbu la@@ gh@@ em yum ga yô , ve kua a mo se za sôr ior shin se za hen kwagh a ior vev mba ve timen ken Bibilo a ve la . Kpa wan@@ nomso u kuran ilev la yô , gema gba un kwagh . Kwaghôron na la yange bende a Mbayuda man mba ve nyôr a nyôr Mbayuda mba kuman iorov er 3@@ ,000 nahan , tsô ve gema asema , i er ve batisema shin mnger . Tor vea ior nav cii , kua kasev vev man ônov vev cii yange ve kohol ken iyou i Yehova sha u eren msen . Yange ve er tom imôngo anyom kpishi sha u samber a loho u dedoo . Shi u fa shighe u a va kimbir mkaanem ou mara kua gbenda u a ôr ma la kpaa ga . Shi á wa se kwagh ér : “ Z@@ a nen sha u . ” * Á zua a ikyar sha mbampin mba ma kwaghaôndo môm lu a vande nan ikyar sha mi ga yô . Sha ci u kwagh u i nger ken 1 Mbakorinte 11 : 23 - 25 la , ér : “ Ter Yesu tôô bredi hen tugh mbu i nenge Un mk@@ er la , su@@ ghun Aôndo yô , A co@@ on A kaa er : Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne , ngi sha ci wen . Lu kwagh u han@@ mô ve yange ma nan kar a ishima ma nan er a Yesu man anmgbianev vev je la , kpa ve er nahan ga . Ve va nyôr sha shighe u í lu yôôn ku u Jon@@ a@@ than hen tiônnongo la vough . Tsô Yesu ôr kwagh a ve u tesen ér mhôônom kôr un a ve shi un de ve a asorabo a ve kpaa , ér : “ Mimi je , jijingi yô , lumun , kpa iyol yô , ngi a agee ga . ” — Marku 14 : 32 - 38 . Mba keghen iyange i dedoo , i i lu ve a inja kpishi yô . Er noov vea dondo ikyav i Yesu ne yô . Yange er lu kwaghbo ga z@@ ee , shi lu mciem kpôô kpôô ma na ve er kwagh nahan ga he ? ’ 4 : 1 , 2 . Doo Aôndo a Mba@@ civir Un ( Yakobu 4 : 8 ; 1 Yohane 5 : 14 , 15 ) Aluer se mba “ zenden vea Aôndo ” sha jighjigh shi se hingir ak@@ ar a na yô , se na a saan Ter wase u sha la iyol shi se wuese un kpaa . Nyian ne , Yehova ongo mbamsen mba mbacivir un ve eren a ishima i môm ayange ayange la . Se er nan ve se kav Or@@ gban se sha gbenda u se yaren tom a tahav asev laa ? I@@ ̱ de tsu@@ ghun ne ga , mba@@ dy@@ ar@@ ev shin mb@@ as@@ ô@@ ron@@ ak@@ ombo shin mba@@ vihin ivaa sha idya shin nomso mba ve yaven a ayol a ve . . . vea ya dyako u tartor u Aôndo je ga . ” 1 : 25 ; 7 : 41 , 42 ; 8 : 39 - 41 . Yehova ka una na mimi ian u vesen ken ishima i or u mimi yô , mimi ne a vesen sha ad@@ ondo ad@@ ondo . — Aer . Sha nahan yô , profeti Yesaia u sha ayange a ngise la lu ôr mimi nahan wener saa shighe u ior vea ‘ kera hen ityav mbi nôngon ga ’ la ityav mb@@ ia bee ye . — Yesaia 2 : 4 . Kpa lu u akaa agen kpa aa er Peteru hen tugh mb@@ ura . Mbashiada yange ve yar tom a ruamabera sha inja sha u sur@@ un mba ve lu ken m@@ zu@@ ngu la asema ac@@ in ahar nena ? Shin er i y@@ ese Mose ken ad@@ in@@ i u ikyurior igen nahan kpa , yange hemba soon ér ior ve fa un ér un ngu or u civir Yehova , a u i fa un ér un ngu wan u wan@@ tor F@@ ar@@ a@@ o la . Kape kwagh u Tho@@ m@@ as man D@@ or@@ is kpa yange lu je la . Yô de se tese nen iwuese sha mbam@@ zough mba i ser ve sha u ve̱ ny@@ ô@@ ôso se ke ’ jijingi shi ve̱ na se u lun a dooshima man a aeren a dedoo ne . — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . 14 : 10 , 13 – 16 ; 22 : 17 – 19 . De shi se hen nen kwagh ugen kpaa hen Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob . M@@ lu u kundu kundu u paradi@@ so ne doo , shi a kundu iyol kpaa . 12 , 13 . ( a ) Ka atô@@ akaa a nyi a ne ve i ngeren ib@@ aver i tom wase u pasen kwagh@@ a ? Ve za hemen u civir Yehova sha ci u ve umbur dooshima u yange ve hii lun a mi sha a na la . B@@ ri@@ an : Doo yum . Ter na , H@@ es@@ e@@ k@@ ia lu môm ken u@@ tor mba ken Yuda mba hemban doon inja cii . Kwagh u Ve Lu a M@@ i Kp@@ ishi la W@@ ase sha I@@ b@@ anave I Mbagenev ( iyua ) , 11 / 15 Kpa kwaghwan u a kaa ér ‘ de dondon ikpelaior ’ ga la ngu sha ci u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v man mba eren shiada sha ijir tsô ga . Kpa , lu nyi Paulu lu ôron zum a kaa ér se ôron kwagh sha mimi a or@@ wan@@ ndor a vese laa ? Sha nahan yô , nôngo nen sha afatyô wen cii kura nen mbayev enev sha u zan hemen u tesen ve gbenda u mimi ! Or la maa na B@@ er@@ n@@ ar@@ da n@@ amba na u gbidyen wa@@ ya , nahan a hide a sôr un sha wa@@ ya u gbidyen . 4 : 8 ) U tesen ikyav i kwagh ne yô , de se nenge nen er Yehova yange lu er ka ya nahan hen mbacivir un mba jighjigh , Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob yô . ( 1 Pet . 1 : 22 ) Ieren ne ngi kposo a ieren i t@@ angen iyol la , gadia ka dooshima u i tesen un sha m@@ kaan man aeren aa a lu a iyol@@ t@@ angen ker ga yô . — Ôr 1 Mbakorinte 13 : 4 - 7 . 18 , 19 . ( a ) Sha iyange i se er batisema la ka se pase ken igbar ser nyi ? Kwagh u se mbagenev kpishi se soon u henen sha mi ga yô , ka ku wase . Er mk@@ ur@@ tar a mgb@@ ôghom ne , ka u nena ? Ka “ akaa ” a nyi yange i wa wanakiriki la sha iky@@ eve ? ( Pasalmi 37 : 11 ; 2 Peteru 3 : 13 ) Kpa aluer gema taver se u lun ken bem a anmgbian ugen u nan ne jighjigh a vese imôngo di ye ? Een , aluer se suur sha a na sha mimi yô , gadia Kristu kaa ér : “ Han@@ mô u nan sen yô , nan ngohol ; u nan keren kpaa , nan zough a mi ; u nan man@@ den uwegh kpaa á bugh nan . ” M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ú eren ai@@ k@@ ighe la , una fatyô u wasen we man tsombor wou u hingir mar@@ nya u Tartor Ú nenge wer ka tom wou u pasen ior loho u dedoo vough er apostoli Paulu nahan kpa ? Er a lu Tor u Tartor u Aôndo yô , ngu a tom kua tahav mbu van a mbam@@ gem mba i gbe u una va a mi sha u ior ve lu ken bem shi ve zua a mk@@ or shin tar yô . Ka se wuese Aôndo shi se pase un mbamzeyol asev shi se sôn un akaa a a gbe se la zum u se er msen yô Alaghga ia yem to@@ ho u yan ikyua ikyua , maa ia ya a yem ken ica zan zan ia hingir u za undun iyôngo igen la . Kwagh u ort@@ wer ne a lu ôron jighilii yô ka u se vande henen kwagh u se er ve se er a ijiir yase tsembelee yô , shi se er kwagh shon nahan se palegh mbamzeyol . Ngeren mban zua sha Ruamabera nena ? * V@@ anger man ave a e@@ ev mb@@ ura , a i er sha az@@ ur@@ fa la tile sha ityough ki tartor u ua dondo sha tartor u Bab@@ ilon la . A@@ you a i civir Aôndo ker ne yange a lu nena ? Er Aôndo u hemban@@ agee a we ishima , un môm môm shi a nyoon ishima fele ga shi tahav nav mbu vese la tese ér ishimawan na la ka mk@@ er u kôron iyol tsaha sha ishima na . Een , kpa ka Aberaham yange i ya ikyuryan a na ér akuraior a sha won cii aa zua a iveren ye . I pase kwagh u mbatyomov mba ve lu eren Aôndo tom saan saan la ér ka “ mbatomov N@@ av , mba [ ve ] eren sha ishima Na yô , ” shi un kpa a na ve icivir sha u yilan ve ér “ ônov ” nav . De se ‘ kaa nen a vangertiôr ser : Ter ka Or@@ wasen se . ’ — Mbaheberu 13 : 6 . ( Mbaromanu 3 : 24 ; 5 : 1 ) Nahan , ve ngohol “ tar ” u ken jijingi shin iky@@ asen u tom ape vea ember paradi@@ so u ken jijingi la di er Mbaiserael mba i hide a ve ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon la nahan . Kpa lu hanma shighe nahan anyom ne hii ? ( Aerenakaa 4 : 1 - 3 , 18 - 21 ; 5 : 17 , 18 , 40 ) Shin er tôv@@ ac@@ an lu zan hemen nahan kpaa , mbaapostoli mba Yesu man mbahenen nav mbagen za hemen u pasen loho u dedoo her vangertiôr . — Aerenakaa 4 : 29 - 31 . Heela tseegh ga , kwagh gba sha mba vea kuma u za eren tom ken ityar igen la kpishi . Mimi u injaa u i pase ken Bibilo ne ta iwanger vindi vindi sha kwagh u or , man mlu u nan u ken hemen kpaa . Kpa u yange Yesu ma er ityom i age@@ egh kpishi he ’ ijiir la yô , de p@@ on a p@@ on m@@ soo u yange ve hemba soon ayol a ve la kua m - ban u jighjigh ve la kpaa . 10 : 7 ; Luka 3 : 21 ) Nahan batisema u Yesu la tese ér a na iyol na hen Aôndo sha u eren ishima i Ter na . Ruamabera kaa a vese ér : “ S@@ ara wa iy@@ av mar Aberaham wan@@ nomso er a bee iyol nahan kpaa , sha shighe u Aôndo lu kaa un la vough . ” — Gen . U er nahan yô , u zua a iwasen . “ Mbat@@ amen mba nongo u Kristu ” vea wase u sha gbaa ne kpishi je . Nahan kpa , ikyav tese wanger wanger ér Apo@@ l@@ o “ fa di batisema u Yohane tsô . ” Kanyi ia fatyô u tu@@ ur or nana er id@@ yaa ? Aluer se ver ishima sha akaaôron a profeti a a k@@ ur sha Yesu Kristu kpôô kpôô la tseegh je kpa , a taver u gban zwa môm sha kwagh u iyenge i akaaôron a profeti shon jighilii . Mb@@ al@@ ev@@ i yange ve zua a dyako jighilii ken Tar u Ity@@ endezwa la ga , saa di ag@@ ar 48 a í na ve sha ajiir wue wue ken tar u Iserael jimin cii la tseegh . 1 : 21 , 22 . Akaa a a er uumace ken anyom a karen ne tese wang ér nyi ? Se time sha kwagh ne ken ngeren u a dondo ne . Yesu yange lu kaan ér ka sea er msen yô , Aôndo a soo u ungwan mbamsen asev ga shinii ? Shighe u “ hi@@ an a hi@@ a or ” la , ka shighe u isharen i y@@ av@@ a@@ or ka i taver ken agumaior kpishi yô , nahan kpa , agumaior a á kor atindi a Bibilo yô , nga ker cio u lun wang sha aeren a ve . ( 1 Kor . 7 : ​ 36 , N@@ W ; K@@ ol . Kpa kohol cii yô , m zua a mk@@ om gadia m palegh iti i Yehova iyol shi m pase atô@@ akaa a tesen m@@ til wam u a har sha Ruamabera la kpaa . ” Lu icighan jijingi na Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v agee sha u ve yiman Iserael ye . U fa msen ne kpa ? “ K@@ on u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la ” tese ér ka Aôndo a lu a ian i tesen ve kwagh u dedoo man kwagh u bo ye . Ka or@@ cu@@ gh , ka An@@ ti@@ kristu je la . ” — 2 Yohane 7 . Ma or a fatyô u ôron iyenge i zege@@ ikpelaior i i dugh ken zege@@ can shi i lu a an@@ d@@ ar a av@@ il@@ egh sha ave shi i dugh ken akuraior cii la ga , nahan kpa , saa a pase Loho u Dedoo keng ve a zua a zege@@ ikpelaior i waren zege@@ can u una va la ye . ” ​ —⁠ D@@ an . Yehova yange nenge a ieren i Wan na la shi tese ér Un lumun a na kpaa . Kanyi akaa u hen wer D@@ ina yange una eren vea azende a na a ken K@@ a@@ an@@ aan laa ? Ve gba ah@@ on ér ‘ ka Mose ape yan tor sha a ve , ’ shi ngu nengen ér orgen ngu er un ga . ( N@@ um . Shighe u Hanma M@@ te@@ v u T@@ ô@@ v@@ on Ior a I@@ can Cii Una B@@ ee La Mba ne T@@ i@@ ff@@ any ian ér a̱ pase ase kwaghôron u profeti la yô , a mough sha a ôr kwagh wanger ke ’ ato wang er a vande wan ago a kegh a kegh nahan . Ka ican tsung u zuan a or u mimi ayange ne , kpa ka kwagh u taver or ishima kpishi u fan ér ior mba ve lu Mbashiada mba Yehova mba mimi yô mba inja kposo . ” 23 : 1 ) Se kav hegen er yange ma se lu a mciem shighe u gba u se hii pania la ga yô . Yange yem ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or ken inyom i 19@@ 8@@ 5 shighe u lu anyom 70 la , man a er tom sha jighjigh zan zan a kar kpen ken inyom i 200@@ 8 sha anyom 9@@ 3 . • Hii nan ve i gbe u se kure ikyaa ser Yesaia 6@@ 6 : 22 - 24 tsengaôron akaa a a lu van a va ke ’ hemen laa ? ( Anzaakaa 22 : 5 ) Er Satan a lu “ aôndo u tar u ainge ne ” yô , nyityô kwagh i ior kpishi ve eren i cii una nôngo u lun a kwagh@@ h@@ ônon na môm ker keng . — 2 Mbakorinte 4 : 4 . 1 Yohane 2 : 15 , 16 . Se de ser kwagh la a bende a mcivir u se lu civir Yehova a ishima i môm laa ? Nahan kpa , lu il@@ y@@ ahan i i l@@ aha iti i Yehova man kwagh u tser ior mba i yilan ve sha iti shon la er msen sha mi ye . ▪ D@@ ondo Ikyav i Ishim@@ at@@ aver i Yesu man M@@ kav Na La A kaa ken washika na la ér : “ M soo u eren iyua ne sha ci u tom u i lu eren sha tar cii la . Yesu man Paulu kua Timoteu cii ver mbacivir Yehova nyian ikyav i dedoo sha ci u nyi ? Yange i yôô ang@@ we la u@@ kasua uta@@ ankar@@ uhar sha shighe u f@@ am , nahan i mase kuren un sha mkohol u vesen u “ K@@ ur@@ an Nen , ” u i ku@@ mba hen S@@ of@@ ia , gar@@ tamen u B@@ ul@@ gar@@ ia sha uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 14 - 16 , ken inyom i 200@@ 9 la . Ity@@ endezwa i Bibilo i er sha kwagh u mnder u shin ku la i̱ kar a m@@ nyoon u ka se zua a mi zum u or kpe se la kera ga . Mbagenev yô , alaghga vea hii u eren kwagh sha loho u se pasen ve la ave ave je . ER@@ EN KW@@ AG@@ H U A Z@@ O@@ U@@ G@@ H SH@@ A I@@ SH@@ I@@ M@@ A@@ V@@ ER@@ EN@@ K@@ E@@ G@@ H@@ EN YO@@ U L@@ A YÔ 24 : 15 ) Nahan kpa , mba vea venda u dondon igbenda i Aôndo la cii , a de ve ér ve za hemen u lun uma , nahan ve va vihi bem u una lu ken tar u he la ga . Man kwagh ne ka ityôkyaa i vesen i tesen erdoo ken iliam yase kua ken akaa agen a se eren ken uma wase ayange ayange la . Yange ve fa e̱r a lu hiden tugh yô — kpa a l@@ ù hanma ih@@ wa j@@ imi ? J@@ ones yange de ér kwaghbo la a yange un kwagh môm môm ga . Ka saan mba civir Aôndo iyol sha akaa a ior ve we ve iyol ér mba afer@@ aior la ga , nahan kpa kpiligh ve iyol er i hii ve ior ve lamen sha ve dang ga . Aluer imba kwagh ne er mô wase kpa , nana palegh mhen u taregh , nana de kaan ér “ S@@ aa a nenge sha ikyaa ne a kure ” shin “ i tsaha anmgbian ne kpee ” ga . 7 : 32 - 34 ) Nahan se hen nyi sha ic@@ in@@ tan i Yesu laa ? Shin er Mbakristu ve ne ini@@ aav kpôô kpôô — sha inyam shin iky@@ a@@ y@@ u@@ e — ga nahan kpa , mba aa tom u eren shiada sha loho u dedoo u Tartor ne , shi geman ior hingir mbahenen mba Yesu Kristu kpaa . Or la kaa a Yesu ér : “ Umbur mo zum u W@@ ea nyôr sha tartor Wou yô . ” I@@ c@@ in@@ tan na la wanger , nahan u er kwagh u nan kaa u la . Alaghga kwagh u hiihii u ú soo u eren yô , á lu u karen ngohol tom la eren u iyol you . Yange una kuran iyôngo yô , a nenge a ityom i age@@ egh i Yehova a er yô : a nenge as@@ an a ci@@ r sha kwa@@ v@@ aôndo kpu@@ lu@@ aa man “ iny@@ am@@ to@@ ho ” kua “ iny@@ on i sha aôndo . ” * Ge@@ ma di sha vegher ugen yô , er se lu ngeren kwagh ne zan a mi ave ne í ts@@ wer tom u Mbashiada shin í ci@@ r ú ken ityar je kuma ityar 28 , shi ve kpishi í n@@ zu@@ gh@@ ur a ve , mbagen yô akaa saa ve sha ci u jighjigh ve u nan . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda mbagenev yange ve nenge ér , aluer nomso@@ or lam a kwase yô , kwagh la una na a sar nan u yaven a kwase la . 8 : 34 , 35 ) Yange lu u ica a gba ga tsô Yesu una na nagh a uma na shi ver ishima ér mbadondon un cii ve kegh iyol u nan uma ve sha ci u tom u Aôndo . Aluer se mba nôngon u kaven mnenge u mbagenev ve lu a mi sha kwagh yô , se va a mzough ken tiônnongo . — F@@ il . I@@ jiir ne kaa ér : “ Y@@ ôô kwaghôron Na [ yôôn torough torough je , N@@ W ] , a lu sha ian i doon , shin a lu sha ian i doon ga kpaa , kôôm , yangen , waan kwagh , sha ishima i wan tsung man sha ityesen kpaa . I@@ wer ngi karen kpuaa yô , i kaa ér mo m hide shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la , a za seer tsaase mo . Sha ci u jighjigh ve u nan la yô , vea fatyô u lun a vangertiôr ér ave a tsôron a Yehova nga suen ve gbem sha won . — Duteronomi 33 : 27 . ( Anzaakaa 24 : 10 ) Ishim@@ a@@ y@@ in@@ an ia fatyô u vihin m@@ til sha mimi wase di er h@@ ur ka a vihi ha@@ av mbu iyou nahan . Mbagenev lumun akaa ne ve pase a je nahan ve tsu@@ me gbenda sha kwagh u jighjigh u nan ” ve . — 1 Tim . E@@ s@@ era hemba ôron kwagh u icombor i Yuda sha ci u ka ken k@@ we ne tsombor u Tor Davidi due ye . U nenge wer doo u we vea kwase wou kpa ne eren nahana ? Mkaanem ma Aôndo wa u kwagh ér u̱ er tom a ‘ mhen wou ’ sha er u kar u fa kwagh u Aôndo lumun un yô . Er Adam ya kon la yô , tese ér a venda Yehova , a tsua u lun sha tse@@ ene@@ ke na , nahan kwagh la va un a mtim . N@@ gi@@ se Yehova de ér mba@@ ats@@ an@@ av ve̱ na un naagh ku nan@@ den sha mba@@ ati@@ i shin u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v , i̱ de lu iyôngo í í taver ishe la kpee ga . • Í ôr sha ayange a ase ne var var ér doo u se pasen ior kwagh sha uya uya nena ? A@@ tesen a aiegh agen a mba@@ vendan mimi mban tesen yô , lu ityesen i Aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la , man ityesen i uma kpen ga la , kua ityesen i ve tesen ér Aôndo una nan@@ de ior ken ig@@ y@@ am@@ usu gbem sha won la . Orkristu u i er nan batisema yô , nan lumun ér mcivir u Aôndo una lu kwagh u hiihii ken uma u nan . Tar la cii yange u de u civir Yehova , u yem i@@ pi@@ la i eren . ‘ A@@ she a TER nga sha mbap@@ er@@ apera , A kegh ato sha u ungwan myer ve kpaa . ’ Mbah@@ enen za hemen u wuese Aôndo ken igbar man sha ishimat@@ seen kpaa , shi iwuese ve ne va a akaa a dedoo . — Aerenakaa 2 : 4 , 11 , 41 , 46 , 47 . Yange lu u Mesiya una na nagh sha uma na ! Ka a@@ kpe a m@@ sôr a me ka m ma ken hanma kasua ? Akaa a ci@@ er@@ yol er ior mbagenev , a ve ne jighjigh ér ka u@@ jijingi mba mbakp@@ enev ve er ve a yô . Kwagh ugen yô , Yehova fa mbam@@ yen asev cii . ( Ps . Alaghga kwaghhenen wase una shi@@ in a kuman ih@@ wa jimin , kpa aluer ashighe ag@@ enegh ka min@@ iti pue tseegh kpa , se hen kwagh je . 31 : 12 ) Ka ior mba yange gba u a kohol ve ken mcivir je ne : nomso man kasev man mbayev mba kiriki . N@@ gi@@ se S@@ ara naan tahav mbu Aberaham icivir man saan un iyol kpaa M Nenge M@@ seer u Tom Shin Af@@ ishi a B@@ ran@@ ci De m ôr u iwasen i ve mbagenev ve n@@ em , hii shighe u m lu wanye la je . U Z@@ u@@ an a Akaa a In@@ j@@ aa a i Y@@ er La ( E@@ st@@ on@@ ia ) , 8 /@@ ⁠ 15 Sha nahan yô , ka ve umbur ku ne i hemba kwa môm tseegh ken inyom . Er nan ve orgen ken tar u J@@ ap@@ an u hemban g@@ es@@ a u a@@ yem a sha iky@@ e@@ ky@@ e yange de an@@ umbe ne ér una er Aôndo tom@@ o ? U tesen ikyav yô , Yohane ôr kwagh u “ ati pue kar ahar a mbaapostoli mba pue kar uhar mba Wan@@ iyôngo ” la . A hen u cian Aôndo , shi a fa ér Yehova soo wener mbatomov nav ve soo un a ishima ve cii man a mfe ve cii man a uma ve cii kua agee a ve cii . Kwagh gbe Aôndo sha mlu u or u ken won la ga , kwagh hembe gban un sha mlu u or u ken atô la . M@@ akeranta u yange za la pase var var ér gba u mbap@@ asenkwagh vea hiden vea za sôron mba yange ve hii tesen isharen la zan zan vea kar zuan a ve her . Sha ikyaa ne kpa Aberaham er ma kwagh shin ôr ma kwagh ga . Yehova ver Yesu ér a lu Or@@ jir , nahan se mba a ian i kuren or môm ijir ga . Su@@ k@@ h@@ i ôr a ahan zwa ér : “ Yehova kaa a vese ér , ‘ kar@@ em nen ase , tsô me haa ne iveren . ’ ( Anzaakaa 4 : 18 ) Nahan se undu nongo u ú doo Aôndo ishima , a lu yaren tom a ú ne ga , sha ci u ikyav tese wang ér Aôndo lumun ú . — Aerenakaa 6 : 7 ; 1 Mbakorinte 3 : 6 . A@@ men , man shi A@@ men kpaa . ” — Ps . I@@ wasen i mbacivir Yehova mba ve vi@@ e la ia fatyô u pan@@ den se m@@ yo@@ on u ican i̱ ken ishima man i̱ sha iyol i̱ ve se a mi la vough er mkurem ma le@@ gh@@ em nahan . K@@ pe@@ kpe u apostoli Paulu a er kwagh na ken Mbaefese 2 : 11 - 15 ér yange pav Mbayuda a A@@ tô@@ at@@ yev la lu kpe@@ kpe kpôô kpôô ? I@@ an i i@@ civirigh i se lu a mi i yilan se suur sha iti i Aôndo la gema na se tom u nyi ? Me gema ieren ne nena ? A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Sha dondo sha a Na , ve lu sha any@@ inya a pu@@ pu@@ u , ve haa ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u a dedoo a k@@ ung@@ un a wang iyol . E@@ no@@ ki man Noa yange ve “ zenden vea Aôndo imôngo . ” ( b ) Ka nyi se time sha mi ken ngeren ne man ngeren u una dondo laa ? 13 : 5 — Kanyi i lu ‘ Shi@@ h@@ or u@@ wa@@ gh u I@@ gip@@ iti@@ i ’ ? Se asange asange ka sea lu a ieren i dedoo yô , se na mzough a lu ken tiônnongo shi tiônnongo a za hemen u lun a ieren na i dedoo la . ( 1 Kor . 24 : 1 , 2 ) Ka nahan ve Yesu ôr kwagh ne ye , ér : “ Hanma or u nana pav a kwase u nan , kpa a lu sha ci u idya ga man nana gema á er kwase ugen yô , ka idya je nan er ye . ” — Mat . 1 : 17 ) De se time se fa er a lu ijiir i teman i ior nav la . Ne A@@ g@@ umaior , Mkaanem Ma Aôndo Ma Hemen Ne , 11 / 15 Yange i kaa a na sha mkohol u ningir la ér a̱ tese ikyav e̱r ka i er shiada sha wa@@ ya u gbidyen yô a nenge . M@@ ̱ nenge mer me fatyô u civir Aôndo imôngo vea nan ke ’ uma wam ci@@ il@@ i ? K@@ e ’ mhii u uwer u Me@@ i ke ’ inyom i 3@@ 34 C.S.@@ W . la , A@@ le@@ kes@@ an@@ der mough u nôngon ityav hemban akuraior . ( 1 Mbakorinte 15 : 8 – 10 ) “ U@@ i@@ hemban@@ mbaapostoli ” mba Paulu ôr kwagh ve la kua mbah@@ endan a na mbagenev kpaa cii venda u ngohol Paulu man kwagh@@ tesen na u ken Ruamabera la . Ka se kegh iyol u eren nyityô tom i i ne se cii sha ci u se na jighjigh taveraa ser ka ijiir i se civir Aôndo shin ian i se civir un sha mi la i lu kwagh u vesen ga , kpa ka Yehova Aôndo u se civir la . ( Yeremia 39 : 16 – 18 ) Yehova yange yima E@@ be@@ d@@ im@@ ele@@ ki kua Yeremia sha ikyev i ati@@ ator a Yuda a ifer la shi yima ve sha ikyev i Mb@@ ab@@ ab@@ ilon mba ve va tim Yerusalem la . Han@@ mô wase nana̱ nôngo u eren kwagh u doon or u nan we ndor a nan la i̱ lu sha gbenda u doon man shi u maan nan a maa kpaa . ” Lo@@ ya u lu ôron ijir sha ci u anmgbianev asev yô pine ér : “ Ka unô ken T@@ i@@ ônnongo u Mbashiada u ken gar u Mo@@ sc@@ ow la ve per t@@ indi@@ i ? ” Zum u Yesu lu shin tar ne la , mbahenen nav de akaa ve a eren cica cii gba dondon un ijime saan saan je . U tesen ikyav yô , zum u i lu eren mkombo ken zwa u V@@ ie@@ t@@ nam yô , or@@ beenyol ugen kighir mough sha kaa wener i na un ian una ôr kwagh . ( Y@@ ak . 3 : 17 ) Shi ishember shon tese u keren ng@@ egh ng@@ egh ga kpaa . M kange ishima mer mayange je me de u pasen kwaghaôndo ga . ” K@@ e ’ inyom shon la H@@ ung@@ ary man P@@ ol@@ and cii wa tindi u lumun a tom u Mbashiada mba Yehova ken ityar ve . B@@ en@@ j@@ am@@ in kaa ér : “ Zum u m kaa a or@@ m@@ ishen la mer m soo u lun pania yô , a kaa ér : ‘ U fa er u fatyô u za eren tom ken tar u To@@ go kpa ? ’ ” Tom u ior mba Yehova ve shir@@ en un sha gbashima la tese ér , mimi je sar ve tsung u civir Aôndo a ishima i môm . Z@@ ua a tom u dedoo , lu a inyaregh sha er kp@@ er u hingir pu@@ un@@ g ga yô . ’ A kaa ér : “ Aôndo u Una rumun sha usu la , ka Un A lu Aôndo ye . ” Doo u se pine ayol a ase ser , ‘ M timen sha kwagh u mcivir u Aôndo er Davidi nahan kpa ? ’ ( Or@@ pa . 7 : 12 ) Yesu tese mbahenen nav ér ve p@@ enda ishima sha akaa a ken jijingi . ; Ro@@ di@@ el , P . Kanyi se hembe lamen sha mi shighe u se lu ken kwaghpasen man ken mbamkombo man ken ya ? S@@ ar nan ka kuren u@@ gb@@ ayol mba ior mba ve doo nan ishima la . Kwaghôron u profeti ne ôr kwagh u ity@@ artor shin u@@ gomoti mba i tese ve ken a@@ vegher kposo kposo a zege@@ u@@ ee u Daniel yange pase inja i mbu la . — 6 / 15 , peeji 17 . Hii nan ve Yehova yange tim mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara ken E@@ den kera ga ? Shighe ugen la , gba u se za me@@ m@@ yol ken tar u S@@ we@@ den , kpa T@@ ed gema kaa a mo ér : “ M@@ el@@ it@@ a , i wa at@@ ab@@ am sha tom u pasen kwagh ken tar u P@@ ol@@ and , nahan s@@ ar@@ em u zan ker , za taver anmgbianev ishima . ” Nahan kpa , mba ve yaven ken jijingi yô , alaghga vea lu a akaa a eren kpishi , kpa a lu akaa a ken jijingi ga . Mayange se de ser iyol@@ gen@@ gese shin mciem ma cian kunya ma hingir se kwagh u vesen ga . M@@ doo u Yehova a doo se ishima la ngu a mgbegha se u wan uma ikyo , er un kpa a we uma ikyo nahan . Yehova ka Aôndo u mh@@ ôôn kpen kpen ! — E@@ ks . KW@@ AG@@ H U M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O M@@ A T@@ ES@@ E YÔ : Aôndo yange na se Bibilo maa de kwagh wase ga . Ken derianyom u hiihii la , mbagenev tese ér ve ban a iyol hiden a mi ijime nena , man kwagh ne va ve a mzeyol nena ? Ka i er tom u pasen kwagh la anyom a kar cii ve , i va mase nengen a atam a tom shon u um ye . Inja na yô , Aôndo una za hemen u doon mbayev ishima shi vea za hemen u civir un shighe u vea vese a lu sha tse@@ ene@@ ke ve la kpa ? Er Davidi yange gema ishima sha mimi yô , nahan Yehova de un a isholibo Kwagh a lu nahan sha ci u nyi ? Yange gba u mlu u Timoteu vea kasev una lu a ac@@ ôgh@@ or ga . A nger wener : ‘ Kwaghôron u TER gema hingir u nan mo i@@ heen man tar@@ nahan iyange jimin cii . Kwagh ngu hemba nahan , we iyol you kpaa u zua a iwasen sha kwagh ne . Ka i taver u fan er loho ne u samber ken ityar i i we at@@ ab@@ am la , man ashighe kpishi kwagh u ka a due ker la ka a kpiligh se iyol . ( 1 Timoteu 1 : 15 , 16 ) Aluer ka nyi je yange sea vande eren kpaa , aluer se har jighjigh u nan wase sha Yesu yô , una wa ishima a vese — kpa , den yô una de veren ashe a vese ér se̱ “ er aeren a a kom m@@ ge@@ m@@ shima la ” ga . ( 1 Yohane 2 : 16 ) Gba u mbahenen mba Yesu vea de ér isharen i tar ne i ya tor sha a ve ga , kpa vea ver ishe ve dedoo nahan vea hemba h@@ aren ishima ve sha u eren ishima i Aôndo . — Mateu 6 : 22 – 24 , 31 – 33 ; 1 Yohane 2 : 17 . Er i lu tôvon Mbashiada mba ken tar u M@@ ala@@ w@@ i a ican kpishi nahan kpa , ve de u eren nyi ga ? ( Ps . 27 : 4 ) Nahan doo u se time sha mbampin mba utar mban : Doo u ú civir Aôndo sha ci u nyi ? Shighe u Paulu lu ngeren kwagh sha kwagh u Mbakristu mba ken gar u M@@ ase@@ don@@ ia la , a kaa ér : “ Sha mk@@ ar u i kar ve sha atsan kpishi la iember ve i tsung kua ibanave ve i tsung la i na ve hemba eren i@@ wua gen@@ ge@@ e gen@@ ge@@ e . Aluer se ver ishima sha akaaôron a profeti a ken Bibilo la kua kwagh u Yehova man Yesu Kristu ve lu eren hegen la yô , se kô@@ r@@ cio u nengen a akav a a lu tesen ér mimi je , se mgb@@ ôghom a mk@@ ur@@ tar la . 5 : 2 - 5 . Yobu hide a iyol na ijime lumun mk@@ ô@@ ôm la , shi gema ishima kpaa . Yô , kwase wou ng@@ un , kua a na , yem . ( Luka 2 : 47 ) Kape nyian kpa kwagh u mbayev mba kiriki mba civir Yehova mba ka ve taver ishima ve ôr ati@@ ca a ve man mbak@@ ov ve mba ke ’ makeranta kwagh u Aôndo man Bibilo la á lu vough je la , man ve kpa ashighe kpishi ka ve zua a mtsera u doon . N@@ gi@@ se Yehova venda Mbaiserael mba hemban@@ ato , mba ve lu eren “ if@@ er@@ kwagh ” shin ve lu civir ak@@ ombo la . Paulu kpa ôr kwagh u imo i ken ishima ne . “ I@@ veren i TER ” — ka kwagh u a wasen ior nav ve ve lu zan hemen ken jijingi je la . Sha nahan yô , e̱r “ shighe u mkur ” hii yô , Yehova shi lu a or@@ kuran u tilen kura , lu kpu@@ su@@ gh ior ér ve̱ ver ishima sha m - iv u mba@@ awashima N@@ av mbara . Nahan kpa a haa “ kwagh u a lu a mi sha u koson iyol na cii ” la . — Marku 12 : 41 - 44 ; Luka 21 : 2 - 4 . ( Yohane 5 : 20 ) Kwagh ngu a er i vihi yô , ior mbagenev doo ior ishima shi mba ne ve civir kpaa , kpa mayange je mba a ungwa ior mbara wuese ve sha won ga . Jighjigh u nan u Maria lu a mi taveraa la wase un u eren ishima i Yehova , Aôndo na . Aôndo haa icighan jijingi na sha Sh@@ im@@ i@@ on shi kaa a na ér una lu uma una nenge a Mesiya . Inja i ishima i legh legh yô ka u eren kwagh a mbagenev sha gbenda u kundu kundu . ( Yuda 11 ) K@@ ain yange h@@ ure kwagh u Yehova wa un sha dooshima la kera , gema dondo gbenda u ihyom i wu@@ an or la sha apera je . ( b ) Yesu lu tese er loho la u lu kwagh u injaa u wasen sha mbamlu kposo kposo mba ior tagher a mi la nena ? Mbat@@ amen ka ve t@@ ume id@@ y@@ u imôngo sha mbamgbe mba tiônnongo , sha er vea fa gbenda u hemban doon u vea kure mbamgbe mba shon , man er vea hemen ikyum@@ u@@ ile tsembelee la kpaa . Anmgbian u lu nahan iky@@ e@@ ky@@ e la n@@ aha i̱ ka kom um@@ it@@ a 5@@ 00 nahan yô , a gema i̱ aa ikyav shami a li@@ an ken it@@ ine kon . Una fatyô u taver ishima ngohol mimi u Mbakristu la nahan ny@@ ô@@ ôso iyol sha u dondon kwagh u Ruamabera a kaa ér or nana lu nom u kwase môm tseegh la kpa ? A@@ tô@@ akyaa A Aôndo A L@@ um@@ un a M@@ i Ga Yô Mba@@ apostoli ‘ ember er i nenge ér ve kuma u yan ican i ah@@ e@@ enegh ’ sha ci u jighjigh ve yô Se nôngo se hungur a akaa a tse a a kar la , se civir Aôndo sha afatyô wase cii hegen , shi se ver ishima yase cii sha averen a a lu keghen se ken hemen la ! Kwagh ne ve se a iember i ngohol a ngohol kwagh la . Nahan a taver se ishima ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , de or@@ on nen iyev sha kwagh wen ga , kpa na nen iy@@ ugh i Aôndo ian , gadia i nger er : Ka Mo Me or iyev ye , ka Mo Me ki@@ mbi ye , kape Ter A kaa la . ” — Mbaromanu 12 : 9 , 14 , 16 - 19 . Kpa aluer ve venda u eren kwagh ne di ye ? Sha ayange a tsuaa la , ior mba Yehova vea lu ken mzough shi vea wasen ayol a ve sha ashighe a ican yô , i doo un kpishi u kuran ve . 8@@ 4 : 11 ) Shi a kaa ér : “ Uma wam ngu er yange m hen mer una lu la jighilii ga , nahan cii kpa , saan mo iyol shi me za hemen u lun sar sar kpaa . ” N@@ om man kwase kpa mba er mb@@ as@@ u@@ le@@ v mbara nahan . Nahan doo u kwaghwan u injaa ne una lu ivur i sha inyom i 20@@ 11 ; kwaghwan shon ér : ‘ Su@@ ur sha iti i Yehova . ’ ( Se@@ f . ( Tese akav . ) ( Ôr Pasalmi 9@@ 7 : 10 . ) M pine un mer , ‘ m va er nyi ? ’ ( b ) Lu u Davidi una ker iwasen hen ana ? Z@@ a Hemen u M@@ aan T@@ i@@ ônnongo , 6 / 15 Nahan yange i pav iyôngo a iv@@ o , i nyôr a iyôngo ken ity@@ ôr igen kposo a iv@@ o , sha er iv@@ o ia bu@@ la iyôngo ga yô , hemban je yô ung@@ ô@@ mbai@@ y@@ ông@@ ov man ôn@@ o@@ v@@ ­@@ mbai@@ y@@ ông@@ ov . Yange wea lu ken an@@ ikyum@@ utya u cuku la nahan , ma u nenge wer kwagh a er u ga , shin er u fa ny@@ i@@ aan wer i p@@ ande an@@ om@@ aior kua mba ve lu tse@@ vaa ga mbara ken ikyum@@ utya you la nahan kpaa h@@ a ? ( 2 Utor 2 : 14 ) Yehova yange ungwan un sha u tesen ér jijingi na ngu sha Elisha hegen . Shi a sue mnenge u or@@ fan@@ takerada ugen yange nger la , wener : “ M@@ lu u i lu kwagh u or nana fatyô u fan kwagh u ior ve lu yan ican ga ne ka môm ken akaa a Aôndo aa or a fatyô u fan ga yô . ” Sha nahan yô , se hen “ u ng@@ een a kwagh wuee man shi u b@@ an@@ en a kwagh kpaa . ” Mbakristu vea er nan ve vea za hemen u lun a bem ken ishima ? ( Genese 7 : 17 - 22 ; 18 : 20 ; 19 : 24 , 25 ; N@@ um@@ er@@ i 16 : 31 - 35 ) Nahan kpa , aluer u time sha kwagh u ajiir ne a er yô , u fa atô@@ akyaa atar , a a tese ér hanma mtim u Aôndo tim ior sha ayange la cii kaha kposo a u@@ a@@ ah@@ e mba sha ayange ne yô . P@@ ase mbam@@ tsera mba ka sea tsua u eren ishima i Yehova ve , se fatyô u zuan a mi la . Yesu ngu a mfe kpishi sha kwagh u iv@@ es@@ egh , sha ci u yange lu shighe u i gba nom man kwase u hiihii la man shighe u Aôndo zua ve ivaa la kpaa . In@@ yom kar i môm yô , i er mbamaren av batisema , ve tese iyol@@ tseghan ve sha ci u Yehova ken igbar . V@@ ande K@@ eren Nen “ Per@@ apera Na ” Yange ishima tse@@ e ator any@@ iin ken Yuda u eren akaa a dedoo nena ? Yange lu u “ Pro@@ feti ” la una za iti sha u eren ivande been ior angev shin n@@ á@@ n mba ij@@ en i ker ve mbara kwaghyan sha mh@@ ôôn@@ ôô ? Akaa a i pase shin heen ne tese mkav u he sha kwagh u i vande pasen ken Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ un 15 , 199@@ 2 , peeji 17 zan zan 22 , man Iyoukura ( zwa Buter ) i O@@ k@@ to@@ ba 1 , 19@@ 7@@ 5 , peeji 5@@ 8@@ 9 zan zan 6@@ 0@@ 8 la . ( Aerenakaa 15 : 29 ; 21 : 25 ) Ka tom ve u tsuan kwagh u vea er yô . Ka sea nôngo tsung ser se er kwagh u vough kpa se k@@ an shio , ashighe agen je yô se er asorabo a vesen je kpaa . — Rom . Aluer se soo u kporom hen Aôndo yô , saa se dugh hanma iv@@ ur@@ ugh ki iyol@@ gen@@ gese man iy@@ u@@ he man m@@ hange ken a@@ vese kera . Shi aluer ú ngu pasen kwagh sha ajiir a te@@ en kasua yô , er a mba te@@ en kasua doo doo sha u lamen a ve ti@@ ôn@@ ôô , sha er ú vihi ve shighe u kasua ga yô . Iyange i Yehova Ng@@ i V@@ an ! Ken inyom i 199@@ 5 la , kwagh ugen shi er ken uma wam , u yange nam msaanyol kpishi yô . Yange i lôh@@ ôm mkombo u m - umbur ugen ken R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck . Ishima i se lu a mi i eren tom wase la alaghga ia fatyô u mgbegh@@ an se u hiden gbidyen kwar sha ayol a ase . Kpa mbayev mba ve lu a hii u henen u kôron iyol tsaha ga yô , ka ve va hingir “ mbayev mba lun tswen , mba kwagh a tem duen ve ishima ga shi ve taver ityough yô . Se time sha vegher u hiihii man u sha uhar u tom wase u pasen kwagh la ken ngeren ne . Yange lu or@@ pasalmi la er “ iny@@ on i i tem sha tor tswen dang ” nahan , inja er ngu nôngon a mbamzeyol nav tswen yô . ( Ps . Iyol i se tsegh sha ci u Yehova la wa ic@@ egh@@ zwa i undun gbil@@ in@@ kwagh kpa ker . M@@ sen u Y@@ a@@ be@@ shi er la tese ér kwagh u mcivir u mimi gba un ishima , shi a na un u a ongo msen la jighjigh shi a suur sha a na kpaa . Heela tseegh ga , kwagh u se nenge a mi yô , imba mci@@ e ne yange i y@@ uh@@ wa ikyav ga , kpa i̱ gema i̱ lu i@@ mbor i mk@@ om . M@@ kombo u Mbaiserael ku@@ mba hen kpe u U@@ wo u S@@ in@@ ai sha u ngohol ityesen hen Yehova la lu mkohol u vesen u i hii ôron kwagh na ken Bibilo je la . M Z@@ a Hemen u Eren Yehova Tom K@@ po@@ ghuloo • I@@ man@@ ger man icivir i keren i gbil@@ ini@@ gh ia fatyô u van a am@@ een nena ? 2 , 3 . ( a ) Er ior kpishi ve ne jighjigh ér Satan ngu kpôô kpôô ga yô , kwagh ne gema wase un a wase inja nena ? Paulu umbur mba ve lu Mbakristu a na imôngo la ér , aluer ve soo ér kwagh u ve lu eren la a lu “ kwagh u doon sha ishigh ki Aôndo ” yô , gba u vea kuren mbamgbe mba sha iny@@ ar mba mbamaren vev man mbamaren mba mbamaren vev mba been ayol . ( 1 Tim . Ka mtsera u nyi se fatyô u zuan a mi sha u eren kwagh u ivur i sha inyom i 20@@ 11 ne i kaa laa ? 6 : 12 , 19 ; 2 Pet . ( Yeremia 1 : 19 ) L@@ ù u or a ta num sha Yeremia yô , a lu Aôndo jim je nan te num sha a na la . 8 : 8 ; 9 : 17 ; 13 : 16 . ( Mpa . 19 : ​ 20 , 21 ; 20 : 9 ) Nahan doo u a yila mba vea hemba Aôndo ato shighe u Anyom D@@ u@@ bu aa bee la cii ér “ Go@@ g@@ i man M@@ ago@@ g@@ i . ” * ( 1 Kor . 14 : 3 ) Mbat@@ amen mba ken Kristu nyian vea er nan ve akaaôron a ve ne ken mbamkombo la aa maa anmgbianev vev ken jijingi shi aa su@@ r ve asema shi aa taver ve asema ? Aluer Aôndo de ér Satan a wua se mbagenev je kpa , se lu a vangertiôr ser Aôndo una bee a nyityô ican i Satan a ve a mi sha a vese cii . Er se lu Mbakristu mba i er se batisema yô , doo u se har ishima yase sha awashima u nyi ? Un kpa shighe ugen la a va hingir u ungwan a@@ aven a kwaghaôndo sha re@@ di@@ o man sha tele@@ v@@ ishen . 26 ‘ Ge@@ ma Ishima , T@@ aver Anmgbianev O@@ u A@@ sema ’ Ka zayol u vesen u nyi nahan alaghga wan wou u a lu hi@@ an a hi@@ a la ka nan tagher a mini ? U nenge a kwagh u Yesu soo ér se fa ken injakwagh ne kpa ? Mbagenev mba ve tsough u eren imba ivese ne yô , ka ve lôh@@ ô iorov kpuaa hen tsombor ve shin azende a ve a a lu Mbakristu yô ér ve va lu ve shiada shin ve ember a ve imôngo . Nahan Yehova tindi Yesaia “ ac@@ in imôngo ” ér a za lam a ior mba ve lu ungwan kpa kaven ga , shi ve soo u zuan a mfe kpaa ga la . F@@ a nen ner ne doo tiônnongo ishima man kwagh wen gba un ishima kpaa . ( a ) Shighe u i kôôm Orkristu shin i tsaha nan yô , kwagh ne una fatyô u hingir iky@@ aren hen a nan nena ? Dooshima ka kwagh u hange hange ken tom wase u pasen kwagh ne . B@@ ee kera yô , or u nan tindi or yô , nan hemba nan . ” Yange i wua mba@@ jighjigh mban kpishi , kpa mbagenev yô yevese undu bo ijiir u i lu tôvon ve a ican ne , man ka inja er ka kwagh u yange hemba doon u vea er sha shighe u tôv@@ ac@@ an ne je la . A fa hanma kwagh shi ngu a nenge i hemba hanma orumace shi ngu a fa kwagh u una due ken hanma kwagh u se hii u eren cii . M@@ hen wase : Aluer se soo ser zende wase u lu wang yô , a gba u se lu a mhen u vough . Nahan m hii u ôron azende am mer m ngu henen Bibilo shi m hii u pasen ve kwagh u m lu henen la kpaa . Ity@@ ôkyaa i vesen i i ne ve se we ishima ken tom kwaghpasen yô ka sha ci u Yehova doo se ishima shi sar se u tesen iengem na . Er Satan yange hemba Yehova ato , shi Yehova a de ér bo@@ tar u s@@ at@@ an ne a za hemen her je , hanma or nana za hemen u yan ican i i dugh ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Satan la , kua Mbakristu kpaa cii . * U fatyô u lamen a mbagenev mba ve er tom u pasen kwagh la anyom kpishi yô . Kpa umbur wer : “ M@@ sen u eren tsung u or@@ perapera ngu a agee kpishi je . ” Aluer se seer fan imba or i Aôndo a lu yô , una seer doon se ishima shi a hemba doon se u cian un kpaa . ( Ôr Anzaakaa 24 : 3 . ) Iky@@ urior i He sha Iky@@ ev i Hemen u Aôndo Anmgbianev mba Noa mba nomso man mba kasev yange vea lu uma shighe ne yô , ve kpa ve kpe shin mngerem ma de@@ e@@ mee mara . ( Gen . M@@ hen u Aôndo va shin tar va hingir Yesu ken mlu u orumace la due ica gba je , kpa lu sha ayange a Yesu lu shin tar la ga . M@@ hen ne har sha ityesen i Ter man Wan man Icighan Jijingi ka Aôndo M@@ ôm la . Orkristu nan gbe undun Jighjigh u nan ken iyange i môm kpo@@ o ga . 11 : 8 - 10 ) Anyom kar kpishi kpa , jighjigh u Aberaham taver her dông . Er se tese ken ngeren la nahan , lu mba ve civir Aôndo a Paulu imôngo la , yange wa ve kwagh ne ye , kua se kpaa , a kaa ér : “ S@@ é sh@@ ir nen hanma ikyav kua isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur la , sé gba nen a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la . ” — Heb . Eliya gema kaa ér nyi sha kwagh u wanakiriki na sôn un ne ? I ver as@@ an ne sha inja sha inja ken a@@ zu@@ ku - as@@ an , man hanma ij@@ u@@ ku i as@@ an yô , ngi a ityar ker kpishi kua as@@ an ub@@ iliôn ub@@ iliôn shin u@@ tr@@ iliôn u@@ tr@@ iliôn je kpaa . Yange m time sha akaa a m na jighjigh a mi ken kwaghaôndo u Mor@@ mon la seer zan sh@@ imi , shi m lam a mbahemenev mba tagher tagher mba ken kwaghaôndo ne kpaa . Iyange i Yehova i mgb@@ ôghom , nahan kwagh ne bende a ieren you ayange ayange kpa ? 7 : 9 ) Nahan kpa ka ve ve lu nongo u wanakiriki u bo la ga . ( Genese 3 : 15 ) Er yange lu u V@@ or la ua due ken Aberaham yô , kera lu il@@ ian er yange hii ve Satan kôr un ihyom nahan la ga . Nahan cii kpa , akaa a i tim sha kwagh u iyol i orumace ve i zough a mi la tese ér , alegh a iyolough a yange i nenge ér nga a iwasen ga la kpa nga a iwasen tsung . U fa kwagh u Yesu ôr a na kpa ? — A kaa ér “ m rumun . ” Aluer ma kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ngu a or ijime ga shin ior mb@@ á je kpa vea fatyô u nan iwasen ga yô , Ruamabera taver mbananjighjigh a nan ityô mbara asema ér ve̱ wase nan : “ M@@ ci@@ e@@ aôndo u wang u a lu a ac@@ ôgh@@ or iyol sha ishigh ki Aôndo ga yô , ka un ne : ka u za sôron anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ken ican ve . ” — Yakobu 1 : 27 . Alaghga ij@@ en ngi kôron wan shin gba u a er ma kwagh ugen sha ci u nan , nahan mhôônom kôr ngô a wan u nan la kpishi , tsô a na un kwagh u a sar un la . M@@ ne u i na un pristi la tile sha ityough ki Mesiya . I@@ J@@ Ô ngi je kuma er 6@@ ,000 nahan í ior ve lamen tar sha won cii hegen yô . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 19 ] Alaghga se nenge ser se kuma u eren ma tom ken tiônnongo shin tom u Ruamabera a tese ér se eren la ga . Kwagh@@ aôndo u ú soo u tsuan wer a hingir kwaghaôndo wou cii , yar tom a mfe u vough u Bibilo la , i̱ de lu atesen a ior a aiegh shin kwagh u orgen nan er ú ga . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Ivur ne wase se u fan ér ka ieren i wan kwagh ikyo ga shin ieren i dang tseegh ia na ve or nan lu ijende i bo ga . Un kpa yaren tom a i@@ pi@@ la shin ts@@ wam man aie u eren . Nahan ve yer Yo@@ a@@ shi , i wua un ga . Nahan , kwaghôron wou una su@@ r nan ishima . E@@ du@@ ar@@ do pase wener : “ Ka iky@@ e yase u nan ior kwagh , shi ka i doo se u eren nahan kpaa . ” Nahan kpa shi a kaa wener : “ M ver ik@@ ighir i eren kwagh ne . ( Ôr Mbaheberu 5 : 14 . ) T@@ ôô ase wer u soo wer u wase wan wou u kwase u a lu hi@@ an a hi@@ a yô , a palegh ijende i bo . Kpa a er kwagh sha inja kpishi , a sôn Yehova ér a wase un una bee a hanma mnenge u kpe@@ egh u lu un ken ishima la cii . Yange ku s@@ ar@@ em , nahan m nôngo mer me wua iyol yam , kpa m k@@ an@@ shio . Nahan kwagh kera gb@@ aan ve sha akaa a ken jijingi ga . Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la tese icivir sha iti i Aôndo sha u wan i sha ajiir a i gbe u ia lu ken Bibilo la vough vough ken ijô i hemban er 1@@ 30 nahan i i gem Bibilo ne ker la . “ A z@@ ôr atam a u , a ya , shi a na nom na , u lu vea na la , un kpaa ya je . ” Kpa mba lumun un ér ngu wan u or u hen tar la yô , á hingir u lun sha i@@ aven i he . “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem . ” Ve kpa á ôr ve atsan man mbamtaver mba vea va tagher a mi ken hemen la , nahan á kaa a ve ér ve za pase ior ér : “ Tartor u Aôndo mgb@@ ôghom a ven . ” Er Mbakristu mba ve lu mbakur@@ an la ve lu mbakur@@ an mba ken jijingi yô , kwagh gbe ve sha mbamzeyol mba iyôngo kpen kpen . Heela tseegh ga , upristi mbagenev soo u doon ityough a mbahemenev mba Roma . A@@ sember agen a yange i gema a cii gbenda môm la , hegen ka i gema a er kwagh u i lu ôron van la a tese yô . Vea vande keren Tartor je kpa , shin vea gema u a gb@@ ihi ken ijime ? ( Genese 1 : 27 , 28 ) N@@ oo@@ v mba ve lu Mbakristu yô , mba nengen ér nomso hemba gban kwagh a kasev ga , kpa mba dondon akaawan a Bibilo sha u eren kwagh a kasev sha inja , nahan kwagh ne ka a na kasev vev ve lu saan saan . — Mbaefese 5 : 28 , 29 . ( Anzaakaa 13 : 12 ) Alaghga mbamzeyol man mbamtaver vea na yô se ure kpishi shi kunya ua kôr se a iyol yase kpaa . Yobu er kwagh u Yehova kaa la , nahan Yehova ver un doo doo sha ieren na i den mbagenev a kwaghbo la . Iyange igen er Mose lu kuran ilev yô , a nenge a kwagh u kpiligh un iyol , a nenge age@@ va lu ye@@ ghen usu , kpa “ age@@ va la hi@@ a ga . ” Or ka nana eren batisema yô , nan hingir or@@ tom u Yehova u nan tsegh iyol i nan yô , nahan i hingir u yilan nan sha iti i Yehova . “ hanma kwagh u mimi ” Shighe u kwagh a tsu@@ r mbagenev yô , alaghga vea pine ér , ‘ Er nan Yehova a de ér kwagh ne a er@@ e@@ me ? ’ “ Yange m hi@@ di m ze ken af@@ ishi am sha iyange la yô , m mase nengen a ityakerada kpuaa tseegh . K@@ E@@ I@@ T@@ H , OR U K@@ U@@ H@@ W@@ AN I@@ T@@ YO@@ G@@ HO@@ L@@ O@@ U@@ G@@ H U Z@@ AN G@@ W@@ A , U K@@ EN T@@ A@@ R U I@@ NG@@ I@@ L@@ A kaa ér , “ Ka m ôr Bibilo ashighe agen , kpa m ngu a nenge a kwagh môm ker u doon mo ga . ” Mba kera eren kwagh u una na a saan Yehova iyol ga . ( Yes . ( 1 Mbakorinte 16 : 9 ) M@@ lu wou una na ú ian i eren tom ugen seer je kpa ? Kwagh ne ka kwagh u i doo u se hen u eren yô . Er anmgbianev mbara doo Paulu ishima kpishi , er wan ka nan doo ter u nan ishima nahan yô , a nger ve washika sha u kôôm ve sha ieren la . ( 1 Kor . Takerada ugen u ú er kwagh u ityar i Bibilo i er kwagh u í la pase ér or@@ van@@ nya ugen yange s@@ enge wener iyôngo ngi fe or@@ kuran í sha iky@@ ondo i nan , ka sha imo i nan ga . Kpa u kôron atesen a Bibilo geman sha u a̱ zua sha mhen u ior ve lu a mi wuee la yô , gema ka kwagh ugen kposo . Umbur wer yange mbaapostoli mba Yesu vea er kwagh u kpe@@ egh , una wa ve kwagh , vea kôr cio u kôôm ape ve er i shi la ave ave la ga je kpa , iyol i kpe un u wan ve kwagh ga . Armag@@ e@@ don a karen yô , Tartor u Aôndo ua va a “ tar u he ” u doon tsung “ u perapera una tema ker yô . ” Nahan a seer kaan wener : “ Kpa mfe zua a ish@@ ô sha aeren a na . ” — Mateu 11 : 16 - 19 . Aluer u ngu ungwan er ve eren mbamsen vev yô , vea lu yan ikyar i mimi vea Yehova kpa ú fa . Ka ityesen i nyi se zough a mi ken m@@ ser@@ akaa u or nan naagh a ishima i nan man t@@ war u y@@ ar@@ ene ? 1 : 15 , 16 ) Kpa er mbatamen mba ningir sha nyian kpa ka ve er nahan , ashighe agen ka ve b@@ unde zende . Aluer gba u se dondo Tindi u V@@ esen ne shighe u se eren kwagh a mbaihyomov asev yô , hemba k@@ an a inja cii u se dondo un shighe u se lu pasen ior kwagh , mba ve kpishi “ i sar ve u zuan a uma u tsôron ” la ga he ? — Aer . Mbaiserael mba i kôr ve ikp@@ an mban suur sha Yehova , nahan a yima ve sha gbenda u kpilighyol kpishi shin Zege@@ mnger u Nyian . ( Yeremia 33 : 11 ; Yohane 3 : 29 ) Alaghga Mbakristu mbagenev vea soo u eren ze@@ ge iniongo i iv@@ es@@ egh i vea vihi inyaregh kpishi kua shighe u wan ago@@ yol ga . T@@ ir@@ s@@ a 16 : 21 ; Yoh . 14 : 12 ) Yesu una hide a yem sha yô , una ko@@ so mbadondon un mba shin tar mbara tsembelee ken jijingi nena ? Ka nyi se lu timen sha mi ken ( a ) ngeren nee ? Kpa , Aôndo venda u@@ kwaghaôndo mba ve de u suen awashima na , ve gem ve lu suen awashima u uumace ve lu a mi ér vea kohol akuraior cii ken mzough la . Lu A M@@ hen U Kristu Kpa Yange Lu A M@@ i La Aluer u er nahan yô , tsombor wou ua lu ijiir i bem man mzough vea du@@ mbur yô . ​ —⁠ Ps . Sha ci u ior ka ve soo u eren kwagh u una wase ve yô , shin civir or shin kwagh ugen u a hembe ve , sha er a saan ve iyol yô . Ka nahan ve takerada ugen u pasen ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken Bibilo ú er kwagh nahan ye , ér : “ ‘ W@@ ang ’ man ‘ ac@@ ôgh@@ or ’ ka ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a a fe zuan sha kwagh u tsembelee u iyolough kpee ga , kpa a lu mkaanem ma kwaghaôndo di tsô yô . ( Mbakolose 3 : 13 ) Doo u se de Mkaanem ma Aôndo ma lu im@@ enger i angahar a ase sha akaa a i ter sha heen ne cii . ( Luka 11 : 13 ) Shi kor mba ve lu nôngon sha afatyô ve cii ér vea tile sha mimi la ken jijingi . — Anz . ( Yes . 46 : 11 ) Kwagh u sha utar yô , Yehova na u “ agee a hemban la ” sha er u kure tom wou u pasen kwagh la doo doo yô . U tesen ikyav yô , Aôndo pase ken Mal@@ aki 2 : 16 wang ér : “ M kôr ivaa i p@@ aven ihyom . ” Yehova venda ve , maa kar a iveren na hen a ve kera , gema na tar u he , Iserael u ken jijingi . — Mat . Iky@@ um@@ utya ne yange ia kuma iorov m@@ iliôn môm jimin , kpa ikyum@@ utya i As@@ a yô , i̱ yina sha ikyum@@ utya i Mbak@@ u@@ shi la kuma kwa har . Se fa nyi sha kwagh u Ho@@ sea ? Sha kpôô yô , ityesen i vesen i Mbakristu ve tesen yô ér , or a hii u iy@@ ongo kpa , de or@@ on iyev ga . J@@ A@@ M@@ A@@ I@@ C@@ A Se fatyô u zan iky@@ ura sha u civir Yehova a ishima i môm nena ? Gbenda u hemban doon u se fa kwagh u Ter yô , ka u henen kwagh u Wan na u môm môm la tesen shi eren la . 48 : 16 . Nahan kpa , lu kwagh u gba u a er cii la ga . ( Luka 17 : 27 – 30 ) Sha ayange ne kpa , kape “ mtim una ande sha ” mbaaferev “ ib@@ u@@ v ” je la . Sha gbenda ne yô , se fatyô u ngohol kwaghôron u Aôndo tsembelee je man se “ ume atam sha ishimawan . ” — Luka 8 : 15 . Mbakristu mban mba ken ze@@ ge ger@@ i ugen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Amerika . Mba pasen mba@@ wan@@ ndor a ve kwagh kundu kundu . Sha nahan yô , Paulu shi kaa ér : “ hemen nen sha u nan ior icivir . ” Or@@ tamen u zenden sha ugen yange wase W@@ ik@@ tor , u se vande t@@ eren kwagh na la . Kanyi nahan ashighe kpishi imba mhen ne i dugh a mini ? Sha mimi yô , Yehova nenge mba@@ beenyol mba ve lu civir un sha jighjigh la ér mba sh@@ ilen un tom , shi kpe ve iyol ken jijingi , shi mba Mbakristu mba ve lu eren tom kpoghuloo — ve lu pasen agee a na yô . — Mbafilipi 4 : 13 . E@@ i , he ! Yange i gba u or@@ kuran ilev nana zende kpishi . Ior mba ve due sha ajiir kposo kposo cii mba a ishimaveren i va waren “ zege@@ can ” u a lu van la sha u va ‘ man mngerem hen a@@ mbor a mngerem ma um@@ am ’ ken tar u he la . — Mpase 7 : 14 - 17 . B@@ A@@ SH@@ AN Yange i tsua or@@ hemen u i@@ er@@ tom ken inyom i 19@@ 19 la sha hanma tiônnongo u yange una pine ér i̱ sôr un sha ci u tom u kwaghpasen cii . Or@@ fankwagh ka nan vande henen sha kpen@@ ga u i tese nan ér nana er la cii ve nan lumun u eren shin nan venda ye . Se mba tagher a akaa a karen m@@ til sha mimi wase ayange ayange . Er nan ve apostoli Paulu hingir u va tilen hen ate@@ jir u G@@ om@@ na F@@ es@@ e@@ tu man Tor H@@ er@@ o@@ de A@@ gri@@ pa u sha U@@ h@@ ara ? I kaa a vese ér : “ Jijingi u idya tsu@@ me a [ ior mba ken tartor u ik@@ we pue la ] , ve yem ken idya , ve gb@@ ihi Aôndo ve . . . . Takerada ugen ôr kwagh u Or@@ ro@@ ma u ngeren akaa ugen u i yilan un ér P@@ l@@ in@@ y u V@@ esen la yange ôr sha kwagh u ta@@ gbe@@ de yô , ú kaa ér , yange ta@@ gbe@@ de “ hemba gban ishe a akaa a injaa agen cii . ” ▪ Se W@@ a Nen A@@ yol a A@@ se Iky@@ o shi Se T@@ aver Nen A@@ yol a A@@ se A@@ sema P@@ ase er yange i eren tom a an@@ ar u ku@@ h@@ wan ic@@ er u i yer ér ger@@ am@@ af@@ on la yô . U@@ wer u J@@ an@@ awar@@ i yange ua been shin a̱ kôron a kôr ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i nahan maa u hii u kp@@ aren u@@ ikp@@ aren mba lun nyian man pu@@ pu@@ u mba do@@ on@@ ashe . Nahan ka ve saa pinen un mbampin kposo kposo , inja er , ‘ Aluer or ngu Orshiada u Yehova yô , kanyi akaa nahan nana eren@@ ee ? ’ G@@ ir@@ gar yô@@ h@@ ôr iyol na har inya , or môm tsô kpa za uwegh sha mi ga . “ Hemen Nen sha u Nan Ior I@@ civir ” Kwagh ne tese icivir , shi Paulu lam a A@@ gri@@ pa sha kwaghfan , nahan á tese wener un wa un ikyo . 12 : 1 - 4 ) I@@ wuese i se lu a mi la ka i mgbegha se u dondon hemen u ‘ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter na a we un ya sha ikyev sha u a naan ve kwaghyan sha ashighe ashighe ’ la . Aluer u ngu henen akaa a i nger ken U@@ pasalmi la yô , aa na u hemba fan u eren msen shi vea wase ú u keghen shighe u Aôndo una ungwa mbamsen mbara la . Yesaia 5@@ 3 : 2 - 7 tsengaôron ér : “ Lu a ma mk@@ om@@ ashe , . . . ga . ( b ) Yehova er nan sha mlu u ishima i lu Mose ker ér un yina laa ? A@@ ny@@ iman man kwagh@@ tu@@ nan man zwa z@@ ôh@@ ôn cii ka aeren aa a du@@ mbur ken ior mba ve lu a uma u taregh yô . Hii nan ve mnder u Eliya nder wan u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol shin ku la a su@@ r se ishima nyian y@@ um@@ u ? ( Mateu 16 : 28 ) A@@ yange nga karen at@@ ar@@ atar yô , Yesu kua a Peteru man Yakobu man Yohane yem a ve sha g@@ ô@@ g@@ ô@@ wo ape yange i gema mlu na sha ish@@ iv vev la . Aluer ú er nahan yô , alaghga kwagh ne una wase nan u lamen a we a mciem shio . Yange gbe tar tsembelee cii been kera yô , a mase gban Adam , or u hiihii la , sha i@@ been na . ( Gen . Awa@@ shima u Satan kanyi , man ngu keren ér una kure awashima na ne nena ? Ashighe kpishi gb@@ end@@ atesen ve ngu ze kpe , shi jighjigh u or ne “ mbat@@ ar@@ ev ” cii una ngô@@ ôr van nan ah@@ enge ga . 2 Mbakorinte 8 : 12 Se fatyô u yaren tom a an@@ takerada u i yer ér The D@@ iv@@ ine N@@ ame That Will E@@ nd@@ ure F@@ or@@ ever la , i gema ú ken ijô 6@@ 9 . Nahan m za hen mbahemenev mba makeranta la m za pase ve mer yange m za makeranta ken gar u Ch@@ att@@ an@@ oo@@ ga . A@@ K@@ U@@ R@@ E 1 ( Z@@ wa Y@@ or@@ ub@@ a ) Se fa@@ an nahan cii yô , se sôn Yehova ser a wase se , shi se umbur ser “ A fa aka@@ am@@ yer a ken ishima ” yase cii . Shighe kar de@@ gh@@ ôô yô , mbahenen seer hingir iorov 3@@ ,000 , shi ve va seer hingir iorov 5@@ ,000 . . . . ( Yoh . 1 : ​ 29 , 36 ) I ôr kwagh u iyôngo ken Bibilo ér , ior yange ve naan Aôndo nagh a mi sha ci u m@@ de u asorabo a ve man sha u kporom hen Aôndo . Yesu yange tese ér un ngu pasen ior kwagh u Ter na a ishima na nena ? Ken derianyom u hiihii la , Paulu vea hur@@ or na Timoteu yange ve tagher a ah@@ endan hen ior mbagenev mba ken tiônnongo . A soo ér se lu uma gbem sha won . Sha nahan yô , ats@@ an@@ aior je kpa fa@@ an@@ tyô u nan Yehova nagh saan saan . Ka ityar i h@@ an ia hemba tahav sha tar cii shighe u Armag@@ e@@ don una va laa ? Ishim@@ a@@ wan i Yehova ma i dugh ken igbar nahan ga , luun er gba u una er kwagh sha m@@ yen man asorabo kua mbamgbe mba uumace ga yô . Nahan kpa , “ ve fa ga zan zan mngerem ma de@@ e@@ mee va , va ku@@ wa a ve cii . ” — Mateu 24 : 38 , 39 . ( Aer . 15 : 36 ) Aluer u sôr ma anmgbian u bee yô , sôr ian ver i duen kwaghpasen vea nan imôngo . Mbah@@ enen mba Yesu Kristu mba taver asema mba tsuaa mbara lu jighjigh zan zan ar ken ku shin er ve ya ican kpishi nahan kpaa . C@@ ar@@ ol vôso D@@ en@@ n@@ is Tru@@ mb@@ or@@ e , man hii shighe la zan zan hegen , mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe ne imôngo . V@@ or u van a iveren la due ken wan na Is@@ ak@@ a man wan u wan na Yakob . Ishima i legh legh ia yange se u gen@@ gese iyol shighe u akaa a gem ken uma wase la shi ia wase se u nôngon a mbamtaver sha gbenda u vough kpaa . Ve lu ‘ mba i tese ve kwagh u ken A@@ tindi shi ve fe doo doo je er ve mb@@ á mbah@@ e@@ men mba mba@@ ap@@ ir@@ ashe shi ve mb@@ á iwanger i mba ken ime , mbat@@ esen mba ve lu a kuma ga la . ’ Er se cii yange se eren tom u u@@ ke hanma shighe nahan kpa , se soo ser se hingir pania kpôô kpôô . Shighe kar yô , ishima na iv a iember , nahan a er msen , a wuese Aôndo tsung . — Ôr 1 Samuel 1 : 10 , 12 , 13 , 26 , 27 ; 2 : 1 . ( Mateu 25 : 8 ) A mkurem shio yô , am@@ enger a y@@ egh ga . Nahan a pin@@ em ér “ Ka ityesen i h@@ an i lu i mimi ? ” Er iv@@ or i í lee la i lu kwaghôron u Tartor yô , a̱ shi nan kpa atam ne a lu akaaôron kpishi a iv@@ or ne . A@@ h@@ umbe a maan yange lu kwagh wam , kpa un hemban soon u lun hen ya . ” Ne A@@ g@@ umaior , ‘ Ver Nen Ishima sha Akaa a i Nen@@ gen a mi Ga La ’ Ken derianyom u hiihii la , mbahemenev mba Mbayuda yila mbaapostoli mba Yesu Kristu ken Yerusalem , ve wa ve tindi ér ve mem u pasen kwagh ken iti i Yesu . Ruamabera pase akaabo a ior mba ngise Yehova tsua ve ve lu hemen mbacivir un la gbar gbar . Ka nyi i lu zwa u wang laa , man se mba “ lamen ” u nena ? Aluer ne mba lamen sha kwagh u ne er la yô , kwagh ne una wase ve u zan iky@@ ura . U nenge er i hii ve i lu ior kpuaa tseegh vea fatyô u ôron Bibilo shi kaven mimi u sha kwagh u Aôndo , i lu hanma or ga ve ga ? U fatyô u eren kwagh ne nena ? Nahan ka hange hange u se yôô Tartor la sha gbashima shi se dondo atindiakaa a Tartor la kpaa ! Yange mba we un kwagh ér a̱ ôr Bibilo jimin cii a̱ bee yô , nahan a lumun maa a var a mi ôron Bibilo hanma shighe je . 7 : 1 ; Mat . 7 : 14 ; Ese@@ k . • Ka akaa a a lu eren ainge a nyi a ne i saan Mbakristu i@@ yo@@ loo ? Nahan mayange je m wa kwagh ishima a or ga . Yange tindi ior . Nahan vea fatyô u eren msen vangertiôr , di er or@@ pasalmi kpa yange er nahan , wener : “ Kpa mo yô , m suur sha erdoo Wou ; ishima yam ia ember myom Wou . ” ( Yohane 14 : 12 ) Lu u mbahenen mba Yesu vea pase kwagh kpoghuloo er Yesu nahan , kpa vea hemba pasen kwagh ajiir wue wue cii . Alaghga se mba hen haregh u ior kpishi ve lu a ngohol loho ne ga yô , shi se mb@@ á sha ian i se fatyô u m@@ ough@@ on yemen t@@ w@@ ev hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor la ga . I@@ wer kar at@@ ar@@ atar nahan kpa , Le@@ on@@ ar@@ do fatyô u v@@ aan ga . ( a ) Gba u se er nyi ve mbatyomov mba Aôndo vea wasen se ? Ishim@@ a@@ verenkeghen yase la har sha nyi , man ka hanma shighe a pase Kristu ken i@@ gb@@ ar@@ aa ? PE@@ E@@ J@@ I 12 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 2 , 8@@ 4 Ken inyom i 199@@ 0 - 199@@ 5 la , anmgbianev asev mba ken Rus@@ sia hide zua a ian i eren kwaghaôndo ve , í yange i ci@@ r ken inyom i 19@@ 17 la . Ity@@ esen i i dugh hen Yehova la ka i na yô se fatyô u yan ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa . ( D@@ an . 10 : 21 ) Or@@ henen Yuda kpa tese ér M@@ i@@ ka@@ el yange van@@ den eren kwagh vea Mbaiserael ica i gba cii man shighe u Daniel la ye . ( a ) S@@ av@@ ôron igbenda igen i se fatyô u lun a iember yase her yô . ( b ) Ka atô@@ ôkyaa ag@@ enegh a nyi ú fatyô u du@@ ghun sha ati a aa na or i@@ emb@@ ere ? 18 : 25 ; K@@ ol . 3 : 23 - 25 ) Or ka nana kuma ng@@ uhar kera nana gba kpa nan saan hen inya ga , ka nan nôngo nan mough sha . Shi Utor u sha U@@ har ôr kwagh u ityom i Pro@@ feti Eliya man Elisha kua Yesaia er yô . Ken M@@ hen . Vea er kwagh er or@@ ku@@ sua , u za zua a ta@@ gbe@@ de u gban ishe kpishi ve sa@@ gher un iyol tsung , u Yesu a kaa wener a ‘ yem a za ’ tee akaa a na cii sha er una yam ta@@ gbe@@ de la nahan je kpa ? Se mba tagher a iky@@ aren nyian i i ze kwagh môm a i Mbaiserael yange ve tagher a mi la . Ka han@@ mô ken anmgbianev mba kasev mba uhar mbara ú soo wer nana lu ijende you@@ we ? Se cii se mba zough a mtsera ken M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la hanma kasua . Inja i B@@ atisema u Yesu Er La Kpa , saa se za hemen u tilen sha jighjigh zan zan mkur ve se ember m@@ hembe u Yehova una hemba la ye . ( Yeremia 17 : 9 ) Yesu iyol@@ na kaa ér : “ Ka ken ate@@ gh@@ atô ken asema a ior je akaabo a henen , man idya i eren , man i@@ iv , man i@@ w@@ oo - or , man shi ivaa i vihin sha idya , man u tô@@ mon akaa , man af@@ er a eren a dang . . . . ve dugh ye . ” Lu inja er kwaghbo y@@ is@@ a sha tar cica cii shi kwagh kera gba or sha ma zayol ga nahan . A er nan man Davidi una hungur a imba erdoo ne sha wono ? I@@ t@@ inekwagh i ken Pasalmi u sha 119 la ér nyi , man i nger icam ne nena ? I@@ Y@@ A@@ NG@@ E i Mba@@ jighjigh Cii i sha uwer u No@@ ve@@ mba 1 , 1@@ 7@@ 55 la , tar t@@ enger pe@@ pe ken gar u L@@ is@@ b@@ on sha shighe u ior nyôr ad@@ ua yô , kwagh ne er ci@@ er iyol kpishi . Be@@ he pase ityôkyaa ér : “ Ior kpishi , kua a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a tôv@@ on@@ akaa soo u fan ér or u@@ hemban sha won cii ngu u nan gbe akaa ga sha apera . ” ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Mbakristu mba yange i tsua ve ér ve tesen Mbakristu mbagenev la lu u vea “ kôr ave taveraa sha kwaghôron u jighjigh . ” 4 : 17 . Aluer se ver ishima ser iyange la ia va fe@@ fa ga yô , se gba uwer u eren ityom i ken mcivir wase la . ( a ) U@@ umace mba ve yen ne vea er nan ve a lumun ve ken tsombor u A@@ ôn@@ doo ? Ka iorov kpishi ken a ve ve lumun ér ve mba Mbakristu ga . I W@@ a Ior Kwagh sha “ Akaa A I Lu A Nenge A M@@ i Ga ” La Yehova yange gema tar cii wa sha ikyev i uumace nena ? Shighe u Yehova lu gban akaa shin tar la , yange mase gban uumace . Sha nahan yô , m lu a inyaregh kpishi shi ior kpishi nengen mo ér m za iky@@ ura . Er se nenge ken ity@@ ou@@ v mbi hiihii mbi ihi@@ ar mbi takerada u M@@ ika ne nahan , kpiligh we iyol er ainge kpa akaa a lu er sha ayange la kpa lu nahan ga he ? S@@ ef@@ anu yange er msen hen Aôndo sha ci u mbat@@ ô@@ v@@ on un a ican , man msen na la va a kwagh u dedoo . Nahan kpa , D@@ ina tsu@@ gh iyol na kpishi . ; V@@ an@@ e@@ g@@ as , C . Akaa agen ahar kpa nga , a nga a na ve ivaa i doo yô ; akaa shon yô ka : inja i mimi man kwaghôron . Shin er ior mba ken tar u Yuda u tsuaa la kpishi va hingir u vendan mimi nahan kpa , mbagenev lu mba ve ‘ suur sha iti i Yehova ’ yô . ( Luka 12 : ​ 16 - 21 ) Ka sea er akaa a doon Yehova yô , a ember . 32 Kp@@ orom hen Aôndo ​ — “ Icighan , Icighan , Icighan , Kape Ter . . . A Lu La ” ( Pasalmi 37 : 4 ) Kpa kanyi ia na ve u̱ fan Yehova kua aeren a na a ng@@ een kpishi la a lu se kwagh u ‘ saan i@@ yo@@ loo ’ ? Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , agumaior any@@ iin , a a lu Mbaheberu yô tese ér a hen kwagh u a hembe lun a inja cii yô . K@@ icin yase lu h@@ ua u karen nyôron ken iyou shi se y@@ ôron sha at@@ se a Buter a i yer ér sto@@ ve la . Kwagh ne na gba u á vande kohol iyol . Shin ka ú han@@ g , ishima ngi nyian we sha kwagh u kp@@ ere , shin sea kera s@@ av a s@@ av mkaanem ma Th@@ or@@ e@@ a@@ u ga yô , ú ‘ ngu yan ican a zwa bu@@ ghun shi@@ oo ’ ? Yange a ôôn ve av@@ av a been yô , i yem a ve fese ken a@@ you a cuku a p@@ aven ior ker , a i er sha m@@ yô , i wa e@@ e@@ k@@ ôn@@ d@@ ishen ker la . “ I@@ hur@@ an [ vande duen ] sha , lu er ij@@ ever@@ ahumbe nahan ” sha iyange shon . Mpase u sha mnenge u sha un@@ yi@@ in u í nger ken ityough ki sha 3 la tese ér Satan lu hendan a Mbayuda taveraa ér ve de maan tempel la kuren ga . Shighe u se hi@@ di u za sôron ve yô , se fatyô u tesen ve er se lu henen sha akaa a yange ve ôr ken imôngo yase igen la yô . Zum u Samuel nengen a Eli@@ ab@@ i , wan@@ i@@ unda u Y@@ ese yô , á kaa ken ishima na ér un zua a zua a or u Aôndo a shighe nan mkurem la je ve . 15 : 1 , 2 ) Shighe kar yô , As@@ a va kera dondo kwaghwan u dedoo la ga . “ Mo M ngu Aôndo . . . , u M pasen hii sha mhii zan zan mkur , man hii sha ayange a tsuaa la je , akaa a a lu a vande eren ga la . ” — Yesaia 46 : 9 , 10 . Er nan ve Elisha sôn un kwagh ne sha shighe nee ? ( Yobu 14 : 1 ) Alaghga a tôv se a ican shin se tagher a ak@@ aren agen a a gbe a zough sha kwagh u jighjigh u nan wase yô . A shi nan kpa jighjigh u nan u E@@ no@@ ki yange har sha mfe u nyi ? Ka se tese ser se mba a iwuese sha mkaanem ma Aôndo sha u dondon kwagh u ma ôr la . Mayange se dondo asaren a ase a bo la ga , kpa se nôngo se hemba mbam@@ shi asev . Yange nger washika hen anmgbianev nav mba ken K@@ orinte mbara kaa ér : “ Mo yô , kwagh u m ngohol un hen Ter yô , m gema m na ne mer : Ter Yesu tôô bredi , . . . su@@ ghun Aôndo yô , A co@@ on A kaa er : Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne , ngi sha ci wen . A na mbam@@ lumun sha mbampin mba hange hange mban ken ngeren mba ve dondo ne . 6 : 32 , 33 . • Kanyi ia wase se ve se hemba mp@@ av u tesen sha kwagh u aeren a ity@@ ôô man ieren mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a i lun a mi laa ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 11 ] Lu shighe u Kristu una ver nongo u mba vea naan ior kwaghyan u ken jijingi laa ? • Er nan i doo u a sar se ér Yehova a̱ kar se ? Kwagh@@ aôndo u aiegh tesen mimi sha kwagh u Aôndo ga . Akaa a Solomon ôr un la doo un tsung shi doo un kpishi er tartor u Solomon lu yôugh@@ yô@@ ugh yô . Akaa a yange za hemen ken sule u or u l@@ ôô iv@@ or la tese shighe man gbenda u Yesu una kohol non@@ go@@ ior u u lu er u@@ wua la , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba vea hemen vea Yesu ken Tartor na mbara je la . Ka ne né lum tartor u upristi kua ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or ye . ” — Ekesodu 19 : 5 , 6 . Davidi yange hingir or u age@@ egh u taver ishima , gadia a suur sha Yehova hii shighe u lu iyev la je , cii ve va mase nôngon kwagh a Go@@ li@@ ati , iky@@ ô@@ r@@ or u Mba@@ fil@@ iti la kpaa ye . 11 : 8 - 11 ; 13 : 14 . ( Aerenakaa 24 : 24 , 25 ; Mbakolose 4 : 6 ) Se mba pasen hanma inj@@ a@@ or cii loho u dedoo u Tartor shi se mba eren a ve doo doo kpaa . Kwagh ne una na yô , a yima ior mba Aôndo . Nahan gba u Mbakristu vea gema nena ? Tar ne ka u nôngon ér ua vihi mlu u Mbakristu nyian nena ? Kwase u p@@ aven ivaa ugen u i yer un ér Wan@@ da la kpa ishima yange i nyian un sha kwagh u mlu na u ken hemen , a kaa ér : “ Yange m na jighjigh mer shighe a karen yô , kwagh a de u gban ior mbagenev , kua mba m civir Yehova a ve imôngo la , sha kwagh wam man u mbayev av . Ka sha ityendezwa i vor la je uumace mba jighjigh lu a ishimaverenkeghen ér Aôndo una undu awashima na sha ci ve ga ye . ( Luka 1 : 30 - 33 ) Heela tseegh ga , Yesu tsua mbahenen nav mbagenev ér ve hemen a na imôngo . A kpe a ishimaverenkeghen i mnder u shin ku . — Mbaromanu 8 : 38 , 39 . Kpa er kaa ér K@@ im@@ ha@@ m a yem a tor a za zua a injar i tor ver la yô , kwagh ne tese ér lu or u ishima i dedoo . Lu u shighe a karen yô , mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar la kpa , vea gema eren nahan . 1 , 2 . ( a ) Ka akaa a ci@@ er@@ yol a nyi a eren ayange ayange ? Ish@@ ember i “ doom ken ishima ” la tese u shin henen sha Mkaanem ma Aôndo di@@ di , sha iember . I pase ikyav i u nan kwagh jighjigh ér ka u “ lumun ér kwagh ka u mimi shin ka u vough shin ngu kpôô kpôô kpaa . ” Yange mba eren un batisema yô , maa a hingir or@@ tom u i tsegha un yô ( b ) Shighe u mbatamen ve er kwagh a or@@ sho@@ li@@ bo sha ishima i legh legh man sha dooshima yô , ka nyi ashighe kpishi ka i due k@@ ere ? Kanyi se fatyô u henen ken ikyav i Tor Davidi laa ? Nahan cii kpa as@@ ande ag@@ enegh ke ’ nomso@@ mbaiorov man kasev mba lun a ishima i mimi gema ngohol mimi u Yesu tese la ave ahar . 14 , 15 . ( a ) Ieren i Yesu er a Mateu Lev@@ i la i̱ pase nyi sha aeren a Mbaf@@ ar@@ ishi ? Ieren You I Z@@ ua sha M@@ sen u Ter W@@ ase La , 6 / 15 Alaghga yange a lu Eliya ican kpishi u pasen atô@@ akaa a ishima za un iyol sha mi ne , nahan kpa a de ér iyol@@ mor@@ on shin kunya u yange un ga . Ka hanma Orshiada u Yehova cii nana tsua gbenda u nan soo ér i̱ er nan t@@ wer la kwagh@@ môm a Mbashiada mbagenev ga . Takerada ugen u pasen kwagh u Bibilo kaa ér : “ T@@ ôô ase wer u wa a@@ kp@@ er u ngu pur@@ ugh er u fatyô la cii , yemen sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , nahan hanma kwa u u gbidye a@@ kp@@ er yô , ka u seer gban ica a ity@@ ô@@ tar . ” Ior Mba K@@ eren ‘ T@@ a@@ gbe@@ de U L@@ un I@@ she@@ ’@@ kpishi Nyian Nahan i na Mbaiserael ian i nan ve shin te@@ en ve imba z@@ end@@ en@@ ya u kpen la . Ngeren ne ôr atô@@ ôkyaa at@@ aan a a ne ve i doo u se dondo “ Kristu ” shi se hemba eren nahan cii yô . Kwagh ne lu nahan sha ci u Adam man Ifa yange ve kura tindi u Aôndo wa ve sha kwagh u “ iyange i sha uta@@ ankar@@ uhar la ” sha u lumun m@@ ser@@ akaa u yange sôr ver sha ci ve la gbem ga . ( a ) Ka unô ve lu “ vor ” u kwase laa ? ‘ Ver Ishima sha Tom Wou ’ Ka sea due kwaghpasen vea mbagenev yô , se zua a ian i henen igbenda i injaa i pasen kwagh i se lu a vande fan ga yô . Shi gba u Aber@@ am una mough zende kpee . Shi kwagh ugen yô , Kwa@@ se@@ kristu nana de vende kwagh a nom u nan shin ny@@ iman kwagh a nan sha ishigh ki mbayev ga . Nahan kpa , hegen ne , mba geman Iyoukura ken ijô 2@@ 40 nahan , shi Iyoukura mban kpishi ka i due a mi shighe môm vea i ken zwa Buter la . Kpa uma u kpen ga man u h@@ ôôn ga u vea lu a mi man mfe u vea zua a mi shighe u vea lu wasen uumace sha u ve hingir vough la una na yô , vea za hemen u lun ator shi Yehova una za hemen u eren tom a ve sha u kuren mba@@ awashima nav gbem sha won . Kwagh lu nahan sha ci u yange civir Yehova shi cia un anyom kpishi , nahan Yehova ver un doo doo . Ikyav i tesen : Yange i hii gb@@ eren Iyoukura i hiihii la ken uwer u Ju@@ ly 18@@ 7@@ 9 la . I gber Iyoukura la kuma u@@ k@@ op@@ i 6@@ ,000 , shi i gber i ken zwa Buter tseegh , shi i lu a ufoto ga . Ken inyom i i bee la , i er mbam@@ kohol mba vesen 1@@ 20 sha tar cii ken iliam i sha ave i ken iti@@ ar kposo kposo . ; De@@ g@@ an@@ d@@ t , B . Shi atôônanongo 11 man iniongo 3 ngi eren mbamkombo ken I@@ liam i sha A@@ ve I Ior mba ken Tar u H@@ on@@ d@@ ur@@ as la Mbagenev yô ka mzeyol u ij@@ en man m - ban u iky@@ ondo i ha@@ an iyol . Alaghga vea nôngo ér vea s@@ ende or@@ maren ugen ityough a ugen sha er vea zua a kwagh u ve lu keren la yô , kpa tahav mbu mbamaren mbu lun ke ’ mzough k@@ ang@@ en@@ aa mb@@ ura ka mk@@ or he ’ mbayev . ( 1 Kor . 11 : 25 ) Aôndo yange tsengaôron sha zwa u profeti Yeremia ér Una ya iky@@ ur i he i ia lu kposo a ikyuryan i Tindi , i ya a Mbaiserael la yô . Kpa mba zough a msaanyol ken u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mban kpa ? “ Ú va wa iy@@ av ” ú mar wan u nomso ” Shin er lu ken d@@ wer u tor nahan kpa , a er kwagh sha ishima i Aôndo vough , gadia a lumun u nan uma na sha u p@@ aan ior mba Aôndo . Kpa er iliam na a Yehova i tese nahan , Yehova yange hemba lun a mnenge u vough sha kwagh u Gi@@ di@@ on a Gi@@ di@@ on iyol na je kpaa . — Ôr Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 6 : 11 - 16 . ( Anzaakaa 20 : 5 ) Aluer u due a bo@@ k@@ oti u mnger shin ij@@ ôr gy@@ aver gy@@ aver yô , mngerem ma a lu sh@@ imi kpishi ga . Jac@@ k@@ son man M . Ka kwagh u doon tsung u fan er Yehova Aôndo a nengen shi a lumun a iniôngon yase i se nôngon sha er se nenge sha mba hen tsombor wase mba ve lu u@@ ange la nahan ! Aluer se mba tesen sha iyol ser ishima vihi se ga , kpa ken atô wase yô , ishima gema vihi se kpishi yô , a hingir se ha@@ gh@@ el@@ aa . Or u i lu iky@@ e i nan u pu@@ un a pu@@ u mbagen yô nana kaa ér nana dugh ani@@ v@@ ur@@ kon u a lu anmgbian u nan ken “ ishe ” yô . Kpa akaa ne tese ‘ ikyav i m@@ ve u Kristu la man i mk@@ ur@@ tar . ’ — Mateu 24 : 1 – 14 . ( Aerenakaa 20 : 35 ) Ka nahan ve i saan se iyol u eren akaa sha ci u azende a ase man tsombor wase kpaa ye . Heela tseegh ga , iyol kôron tsaha ia wase se se ver shighe u se wan ago sha mbamkombo , shi zum u se ze mbamkombo kpaa se wa zwa sha akaa a i lu ôron la . Shi ashighe kpishi ka i gema ishember i ken zwa Heberu ne ér “ iengem , ” man kwagh ne tese icivir i ka i na or u i lu nan nan icivir la . Umbur kwagh u Paulu yange ôr ve ne , ér : “ De p@@ ir@@ in nen Jijingi ga . Kanyi i tese ér iyol kôron tsaha ngi hange hange ? Hen shighe wase ne kpaa , u@@ gir@@ gar mba tar ne vea hingir u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav zum u vea tagher a iky@@ á@@ v mbi u@@ ty@@ aav mbi sh@@ aav mbi Aôndo , mbi una yar tom a mbi una her a her van a mtim la yô . Aluer se suur sha Yehova yô , se wa ishima a ishim@@ any@@ ian , nahan a lu inja er i ‘ dugh se shin ihy@@ ungwa i mtim man ken am@@ gb@@ i@@ ôr a ti@@ her ’ nahan . 1 , 2 . ( a ) Kanyi kwagh or tôôn abaver u i@@ pi@@ pa@@ abaver igen yange ôr sha Mbashiada mba Yehova ? Kwagh u sha uhar u se zua a mi ken mkaanem ma Peteru mara yô ka un ne : Yehova we ishima sha ci u sar un u ior cii ve gema asema . ( 1 Samuel 30 : ​ 1 - 19 ) Nahan Davidi dondo ikyav i Yehova Aôndo , un u kasev mba jighjigh , mba taver asema shi fan kwagh er Ab@@ ig@@ ail nahan ve doo un ishima shi a we ve ikyo kpaa la . Zum u m va hii u fan mbamhen mba kwase wam man aeren a na kua mbamgbe nav , un kpa lu fan mo nahan la , yange wa lun se ha@@ gh@@ el@@ aa ! W@@ ea lu wan@@ ye@@ kwa@@ or yô , umbur wer gba u ú nôngo kwagh kpoghuloo ve u henen kwagh sha inja man sha kwaghfan kpaa ye . Lu Tindi u Mose lumun ér ior ve naan ini@@ av gaa ? ’ Ôr ase ivur Bibilo shon . “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ngu a shi wan se kwagh ér se ôron Bibilo hanma iyange . Er mbam@@ nenge mba iorov sha kwagh u mlu u wang a lu kposo kposo ainge , shi akaa a ve nenge ér nga wang la kpa a zough ga nahan kpa , gba u se kav shi se yar tom sha kwagh u Yehova a nenge ér ka u wang shi á lumun a mi la . Ity@@ esen ne ka i wa anmgbianev kpishi ago@@ yol u va wasen tiônnongo sha u a za hemen u eren kwagh ken mzough shi civir Aôndo sha mimi . Er ikyav i dooshima u Yesu ver la mgbegha ve yô , ior mba hemban 20@@ ,000 na ayol a ve sha u za wasen anmgbianev vev , mbagenev undu mkpeyol u hen u@@ y@@ aav vev shi ve de ityom ve kpaa sha u za wasen anmgbianev mba a@@ ah@@ e er va la . Aôndo yange gba mbatyomov ér ve lu sha , been cii yô , a gba or ér nana lu shin tar i̱ kpe nan iyol . Or@@ ya wam zer nzughul a mo anyom anyom shi mo kpa m lu den un kwaghbo nahan gbem . Hegen ne , ú fatyô u kaven er i hii ve , Yesu u Ter na doo un ishima la yange er msen ér i tsegha iti Na kpa ? Pro@@ feti Yesaia yange na mbah@@ e@@ men tar u Iserael mba sha ayange a na la ibo , sha er yange ve har ishima sha “ ijiir i aiegh i y@@ eren ker ” yô . Er nan i doo u aluer or nan ngu nahan mat@@ o yô , nana ma m@@ sô@@ rom ga ? Ieren i Or@@ tom u Kristu Shi aluer mb@@ as@@ u@@ le@@ v soo ér vea zua a iy@@ i@@ av kpishi yô , gba u vea ur mbi mngerem . Kpa aluer or ya ikyar a Aôndo doo doo yô , a saan nan iyol shi nana za iky@@ ura kpaa . V@@ ande u sha ikyav ne ngu sha taregh ny@@ agh ga , gba u or u i er kwagh na ken injakwagh ne una ‘ time a za sh@@ imi ’ ve nana zua a u ye . Yange ve yôô ic@@ in@@ tan i Yehova a shighe ve man agee a ve cii . ( Mat . 5 : 28 ) Kwagh ugen yô , se mba eren kwagh sha mimi a mbacivir Yehova mbagenev sha u palegh ang@@ er@@ e@@ ke shin vihin ve iti shin lamen sha ave g@@ es@@ egh@@ ee la , shi se mba keghen ato a imba iliam la tsô kpaa ga . — Anz . 3 , 4 . ( a ) Ka akaa a nyi nahan aa fatyô u nan se iv@@ ô@@ ron@@ o ? 27 : 11 ) Heela tseegh ga , er ne fe ner Yehova lumun a ven yô , isharen i ne lu a mi i civir un la ia hemba taver a taver cii . Alaghga tsô yange ve yar tom a iyua i̱ í na ve i̱ ôron kwaghôron u profeti la sha u wasen anmgbianev vev mba ken Kristu mba ken gar u S@@ es@@ aria la . Kwagh u a nenge a mi la ta un ishima k@@ we . Aberaham yange kpe anyom kar 3@@ 29 hen shighe ne ; Is@@ ak@@ a kpa kpe kuma anyom 2@@ 24 hen shighe ne , shi Yakob kpa kpe kera kuma anyom 19@@ 7 nahan . ( Yesaia 12 : 4 , 5 ; Mateu 6 : 9 ) Shi gba u vea samber a iti la sha u ior ve̱ fa í yô . — Ekesodu 3 : 15 ; Yohane 17 : 26 . Takerada ugen u u er kwagh u u@@ kwaghaôndo yô kaa ér mba a er tom u pasen kwagh “ kpoghuloo je i nôngo u ts@@ eren tar cii , ” er Mbashiada mba Yehova nahan ga . ( G@@ al . 5 : 19 - 22 ) Ish@@ ember i “ erdoo ” la di i gema hingir u “ tesen or dooshima sha mimi , k@@ enden nan ga , ” man kwagh ne hemba tesen kwagh u i soo la vough . Ashighe agen ka ôron kwagh u ishember i “ uma ” la yô , mba ôron kwagh u orumace , nahan yô inja i ishember i “ uma wam ” la yô , ka “ we . ” Aluer ve suur sha ana yô , vea lu “ zan zan gbem . ” Nahan u@@ kwaghaôndo mba Mbar@@ o@@ ma yange ve lu atô kposo kposo , di vough er ior mba ken tartor u Mbaromanu kpa lu a aeren a uter kposo kposo nahan . A@@ i@@ e ugen u yange i va due a mi u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken hemen yô , ka ityesen i Mba@@ aôndo U@@ tar ken M@@ ôm la . Ior yange ve na ayol a ve sha u y@@ ôron , nahan ve er kwaghyan u pe@@ pe man u ate@@ tan kua u ai@@ k@@ ighe sha er ior vea ya yô . Ken atô u kwa@@ van@@ yom u 199@@ 0 la , ve ta ityav sha a vese sha u wan se ijir . Paulu iyol@@ na yange ya atsan kpishi , kpa Yehova na un tahav mbu wan ishima . A@@ go a wan iyol zan mbamkombo la kpa ka kwagh u hange hange sha ci u mtsera u hemban vesen cii ve ken mlu u se lun a zwa wan ken mbamkombo la . ( 1 Kor . 2 : 10 ) Heela tseegh ga , ho@@ gh@@ or ve u eren tom sha mkav u ken ishima la , inja na yô mba eren sha akaa a ve fe la , man kwagh ne wasen ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo . Ishima ia vi@@ him a n@@ aa , shin me er kwagh u a kaa la a ishima i vihin shio ? ’ “ Ity@@ av mb@@ ira bee ken inyom i 19@@ 45 , nahan kpa , i kaa ér se za pur@@ usu anyom pue sha ci u se venda u nôngon ityav yum . Ú nenge yô , mbakp@@ ish@@ iv ken tar nyian nenge ér atindi a Bibilo sha kwagh u aeren a dedoo la ya tsegh man á kera kuma u a lu kuran á ken tar u ainge ne ga . Ior kpishi ken tiônnongo u Kristu nyian mba a iwuese kpishi hen mba yange ve wase ve u kaven Bibilo la . 19 : 7 , 8 ; 21 : 9 ; 2 Kor . I ôr ken 1 Yohane 5 : 19 ér , “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” Aluer u soo u fan Bibilo yô , . . . sôn Aôndo a na u jijingi na shi ôron Bibilo a ishima i gbar gbar shi ngohol iwasen hen mbagenev Nahan lu inja er ve kpa mba ôron kwagh u Ru@@ tu , wan@@ kwase u ken Mbam@@ o@@ ab@@ i yange ôr a Na@@ omi la , ér : “ Ior ou ka ior av ; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam . ” — Ru@@ tu 1 : 16 . A hii Pasalmi u sha 23 la ér : “ TER ka or@@ kuran mo , kwagh môm b@@ anem ga . ” Kpa ne yô , lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu wen cii , er Un u A yer ne la A lu icighan nahan . Gadia i nger er : Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo M ngu u Icighan je . ” — 1 Peteru 1 : 14 - 16 . “ M@@ fe [ u mimi ] ” seer nahan ka sha ityôkyaa i injaa je . Kwagh u kpiligh mo iyol yô , anmgbianev av mba ve kpa ve undu mimi mbara kpa za mkohol la . Ka sha u zan makeranta u zan g@@ wa tsung - n@@ u ? Ter u a soo ônov nav yô , ngu a kegh ato a ve shighe u ve soo u lamen a nan yô . Sha nahan yô , ung@@ eren mban vea wa se ago a umbur ku u Yesu , u a lu eren ken ai@@ k@@ ighe u A@@ ip@@ or 9 , 200@@ 9 la . Man aluer Yehova doo se ishima yô , kwagh ne una mgbegha se u dondon aeren a na ne , eren kwagh a anmgbianev asev kua mba se pasen ve kwagh la sha inja . 24 : 21 ) Er yange gba u Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la vea palegh u gban iy@@ ongo ayol a ve nahan , se kpa kape i gbe u se er keng je la . Kpa sha shighe u lu iyev lu a̱ kav kwagh tsembelee ga la , yange er msen ér i̱ na un ishima i fan kwagh — msen la Yehova ungwa un sha u nan un kwaghfan man mkav . Yesu yange ver ikyav i vough i tesen mbagenev kwagh tseegh ga , kpa shi me@@ men , yan ikyar i injaa a mbagenev kpaa . ( Luka 5 : 27 - 29 ; Yoh . Ôr ngeren u Awa@@ ke ! Or@@ tesen u T@@ amen ne maa yar tom a ian ne sha u pasen ikpelaior ityôkyaa i i hii ve i gbe u vea ungwa imo la yô , shi kwagh u ku na ua va a mi la , man ityôkyaa i i ne ve i doo u vea na jighjigh la kpaa . Shi i ôr ken Yohane 3 : 16 ér , “ an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” Shi a wa mlu u mhen asev man mlu u ishima yase ú a kua aeren ase man mcivir asev cii ker la . Anyom kar udubu imôngo hegen sha shighe u Yo@@ shua lu tôô tô@@ gh ku Mose ku hemen Iserael la . Ka hembe lun mbap@@ asenkwagh mbagenev ican ga u hiin iliam a or@@ ya sha ase@@ mber kpuaa a i nger ken a@@ kwa@@ ti u a lu shin inya ne maa nan nan tra@@ k . Jijingi u Aôndo yange mgbegha un nger ér : “ Mba ve cie Aôndo yô , vea tema doo doo , gadia ve cia Un . ” ( Or@@ pa . Nahan i wa u@@ tor mba sha won cii kwagh ér ve su@@ se Wan zwa , inja na yô ve ngohol un ér ka un a lu Tor Mesiya ye . Kwagh ne ngu vough sha ci u , cii man i̱ ngohol naagh ku i ne la yô , yange i gba u a na ku a ishima i mimi , shi kwagh u i ne naagh a mi la kpa una lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga . Mkaanem ma Yehova á ne i nger la ma a “ inja sha ityesen , ” shi ka ma wase mbatomov mba Aôndo ve “ kuma ” shi ve “ lu a ago@@ yol sha ci u hanma tom u dedoo . ” I kaa ken Bibilo ér Aôndo ver un Or@@ hemen sha u a yima tsombor u uumace cii yô . — Aerenakaa 5 : 31 . Shi yange i ker igbenda i nôngon zuan a mbara mba i lu a̱ zua a ve ga la kpaa . 32 : 5 ; 119 : 9@@ 7 ; Anz . I@@ j@@ en@@ awambe i ter man ngô ka vea y@@ av imôngo ve i̱ j@@ ile ken ngô la , ka i̱ vese ken atô u ayange 2@@ 70 tseegh i̱ hingir wan@@ iky@@ und@@ an nan hingir u lun a a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a n@@ der@@ an uma umiliôn umiliôn . Nahan kpa , aluer or@@ hemen kwaghaôndo zua ior ivese ken iyou ad@@ ua yô , ishima a hemba nyian cii ér mzeyol una lu . Nahan kpa Saulu kua ior mba ve lu a na la er akaa a i kaa a ve wang ér ve er la ga , Saulu man ior nav war Tor A@@ g@@ ag@@ u “ man iyôngo i hemban doon man ib@@ ua man ilev mbi ke@@ hen man an@@ iy@@ ông@@ ov kua akaa a doon cii , ve tim a ga . ” I gber Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i Mbashiada mba Yehova ve gem i la jimin cii shin a@@ vegher a i ken ijô 8@@ 3 , shi Bibilo ne ngi sha ad@@ er@@ e@@ shi u sha In@@ tan@@ et u w@@ w@@ w@@ .@@ wat@@ ch@@ to@@ wer@@ .@@ or@@ g . la ken ijô 17 . Ka Mo TER gaa ? ” — E@@ ks . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u ka wea tagher a mbamzeyol nahan , ka ú er nena ? Ka akaa agen a nyi nahan ka a yange ve u lamen gbar gb@@ ara ? Ka Hanma Shighe i Doo u Aôndo Una Hemen Se ? U@@ umace ka ve soo u keren ish@@ ô sha kwagh . Apostoli Yohane yange nenge a mpase sha kwagh ugen u Tor Mesiya una er sha “ iyange i Ter , ” shighe u a na un tor ken inyom i 1914 a bee kera yô . 12 : 9 ) He@@ mban cii je yô , m@@ doo u Yehova a doo se ishima la una mgbegha se u v@@ aren a dyako wase la . — Ps . Ka mimi shon u Mbashiada mba Yehova ve taver we ishima ér u̱ time sha mi je ne . — Yohane 4 : 24 ; 8 : 32 ; 17 : 3 . Una hemen ior nav shi una yima ve sha ikyev i ityar i í lu kighir ve la kpaa . U hen wer se kpa iyol ia fatyô u kpen se shighe u se tagher a mbamtaver , er Mbayuda mba sha ayange a H@@ ag@@ ai mbara nahan ga he ? Zum u Yesu lu lamen a mbahenen nav hen shighe shon la , a tôô ku a kar sha m@@ nya . Paulu vea Bar@@ n@@ ab@@ a yange ve wa ishima a nyi zum u ve lu eren tom m@@ ishen imôngo laa ? Ity@@ ôkyaa igen i Yehova a doo se ishima yô , ka sha ci u kwagh u a er a vese la doo se . Solomon kpe ken inyom i 9@@ 9@@ 7 C.S.@@ Y . la , a tema tor anyom 40 . Or u nan ze g@@ wa Sat@@ i u a bee la , f@@ am u sha je a hungur a nan . Inja i ase@@ mber ne ér nyi ? Mba ve ker mimi u Bibilo ihyom la nôngo kpishi kpa , ve k@@ an@@ shio u yangen mimi ne u samber . Apostoli Paulu na mlumun ér : “ Ior kpishi ve hingir mba@@ asorabo sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i or môm ” la . Ng@@ ô na pin un ityôkyaa i lu v@@ aan yô , a kaa ér ka sha ci u kwagh u un lu nengen la doo un . ( Mat . 24 : 7 , 8 ) Sha shighe u zege@@ can la je yô , a va hemba vihin cii . ( Yobu 1 : 9 , 10 ; 2 : 4 ) Aôndo una palegh mbacivir un cii a hanma inja ican nahan , kwagh la ma a tese ér kwagh u Satan kaa la ka mimi ga he ? ( b ) U s@@ ônon Aôndo kwaghfan la ngu a wase se nena ? Shi i tsaase anmgbianev mba nomso man mba kasev kpishi ken M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi la cii ve i mase tin@@ d@@ in ve ér ve za er tom u m@@ ishen ye . Maa mba ker uwer u A@@ gu@@ su@@ tu inyom i 200@@ 5 la yô , i tsu@@ am m hingir môm ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine . ( b ) Yehova yange soo ér uumace cii ve nengen ayol a ve sha hiihii la nena ? ( b ) Aluer se za hemen u l@@ ôôn shi ur@@ un mngerem yô , kanyi ia ere ? ( 1 Peteru 2 : 21 ) Ishim@@ averen yase yô , ka u been Yesu sha er se fetyô la cii . Ú hen wer a kuma u una doo ú ishima gaa ? Maria kpa yange a za , shin e̱r yange i lu nomso@@ mbaiorov tseegh i lu hange hange u vea za nahan kpaa . 13 : ​ 1 , 2 ) Apostoli Paulu nger wener : “ Doo nen ayol a en tsung sha dooshima . ” ​ —⁠ Rom . Mimi ugen u doon kpishi una wase se u zuan a mlumun sha mpin ne ; mimi shon yô ka un ne , Yehova Aôndo na hanma or iyua i tsuan kwagh u nan soo u eren yô . ( Duteronomi 9 : 1 , 2 ) Sha kpôô yô , mba gban ak@@ ôr mban lu ior mba or môm kpa lan kwagh ve ga yô ! Ka se zua a aan a dedoo a lamen sha akaa a ken jijingi shighe u i kase kwaghyan yô U@@ d@@ as@@ enda mba í vihi ve iyol zum u iniongo i kwaghaôndo lu eren ayôôso ken tar u In@@ dia ken inyom i 19@@ 47 la Kpa ken inyom i 19@@ 55 la , Mbashiada mba kuman iorov 10@@ 7@@ ,000 nahan nyôr mkohol ken gar u N@@ ure@@ mb@@ er@@ g , hen ijiir i H@@ it@@ l@@ er man mba suen un van@@ den kohol her la . Hanma Sat@@ i man L@@ ah@@ adi yô , ngu a dondo mbap@@ asenkwagh mba ve pasen kwagh hen haregh u doon tsung yô , ka ihy@@ ongo i K@@ a@@ o@@ h@@ si@@ un@@ g , i i hembe ke@@ hen ken T@@ ai@@ wan la je la . 3 : ​ 1 , 13 - 18 . ( b ) Ka gbaa uma wase u nyi Bibilo i we se kwagh sha mini ? [ Mkaanem ma sha peeji 30 ] S@@ é nenge nahan i@@ eren@@ kwagh i Yon@@ a er heen ne i̱ tese ieren i ishimataver man ishima i legh legh man dooshima ga he ? Nahan u ma se lu wan ishima a mbamzeyol yô , se gema se hingir u gban a gba ah@@ on sha akaa . Paulu ôr kwagh u ak@@ ô@@ van@@ g@@ ahar sha u tesen iyol wan i se we se kegh a kegh sha u pasen hanma or u nana ungwa loho u Tartor ne cii la . Er i lu zege@@ tom u nengen sha ityom kpishi nahan kpa , Mic@@ ha@@ el u a lu ortamen hegen la kaa ér : “ Ka m zua a mk@@ om kpishi sha u wasen anmgbianev . ( Mateu 25 : 40 ) Ken takerada u Mpase di , i pase sema kwagh u i er ker la ér , “ a tim Roma u a lu Zege@@ bab@@ ilon la n@@ j@@ ighe - n@@ j@@ ighe . ” Kwase ugen ken tar u S@@ we@@ den yange kav wener ken ayange a un lu uma ne cii ka kwagh u un lu keren je ne . — Yohane 13 : 35 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 11 . Ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la , Yehova tsaha tar u Yuda , u u venda mimi la sha shighe u yange ver la vough . Ka akaa a nyi se time sha mi ve aa wase se u lun ior mba i tsegh ve ? Yange ú fa wer ú ngu eren kwagh u a lu u shami yô , ú ngu eren ishima i Aôndo , nahan ú fa dedoo wer a lumun a we . Í maa bran@@ ci u he ke ’ gar@@ tamen u tar la kpaa . Se fatyô u wasen anmgbianev mba kasev mba jighjigh mban nena ? Nahan yô , se ver nen ishima mayange inya i ken ishima yase i sha injakwagh la i de taver gb@@ ang gb@@ ang shin i zan sh@@ imi ga ze ga , shin us@@ aa ve m@@ ende sha i̱ ga , kpa inya ne i̱ le@@ gh@@ em shi i̱ za sh@@ imi kpaa . ( Gen . 3 : 15 ) T@@ su@@ aa je tsô , Aôndo nd@@ era wasen mbacivir un mba@@ jighjigh u hendan a m@@ te@@ v u sha ican u sha ikyaa i kwaghaôndo shi hendan a mk@@ ighir u bo u mbak@@ ov shi wan ishima a atsan agen atô kposo kposo . I@@ ca kera gba ga je maa Tor ne lu a ityakerada yase po@@ o ! Kwagh u A He@@ mbe L@@ un Se a Inja Yô Hemen u Satan ngu keren mkpeyol u mbagenev ga . Nahan Yehova na se ib@@ um@@ un ér aluer un de se asorabo ase yô , mayange una va kera umbur a ken hemen una tsaha se sha a ga . Ka “ av@@ aan a usu ” a nyi Satan a yaren tom a mi sha u vihin jighjigh wase u nana ? 28 I@@ veren i Yehova Na Uma Wam Doo J@@ e Z@@ ua Ga Shi i ver ufoto mban sha In@@ tan@@ et pe ior vea fatyô u nengen a mi fese yô . Sha nahan yô , se kera lan er i hii ve u nôngon wer u tese wan wou u kiriki akaa a a gbe u ishima la ga . Y@@ A@@ NG@@ E kwagh k@@ unda ior mba ken Yerusalem iyol ve lu ôron kwagh a mi . • In@@ j@@ akwagh i Yesu a er sha kwagh u mba@@ ats@@ ator man sha kwagh u m - er u i er iyenge i ice yase i sha it@@ you la tese se nyi ? Ve soo ér imoshima ve i mgbegha ve u eren kwagh u a zough sha kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma tese ér ka u vough la , shi palegh u ma tese ér ka u bo la . Hegen ne , se time nen vighe vighe sha a@@ yom agen a Satan á lu eren sha u tesen ér kwagh u un we Yehova iyol kua mbacivir un la ka kwagh u mimi yô — ngu heen se sha u wan se mba@@ aie iyol . Aluer se soo ser se tsua akaa a se soo u eren la sha inja yô , gba u se y@@ aan ‘ kwaghyan u taver u a lu sha ci u mbag@@ anden la . ’ Ka akaa a nyi or u nan ure kpishi nana er ve a wase nan@@ aa ? Or ne lu henen kwagh na iyol@@ na tseegh , er una mem una ya kwagh una ma kwagh shi una ember y@@ agh y@@ agh yô . Kwagh ne yange hii eren sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i ken inyom i 33 , shighe u Yesu Kristu kpe kera us@@ ati kar kpuaa la . 18 , 19 . ( a ) Ka nyi kwagh ia vande eren keng ve a fatyô u eren ishima i Aôndo shin tar vindi v@@ indi@@ i ? Kpa kwagh gema er vihi yô , noov man kasev mbagenev mba soon u tesen ikyar ve dooshima shin tsan a nan hen iky@@ a ga , shi nomso mbagenev ka ve nenge ér aluer or ngu eren a kwase u nan kundu kundu man sha u@@ e yô , nan ngu nomso@@ or ga . ( Gen . 4 : 6 , 7 ) Ashighe agen yô , mpin u Yehova môm tseegh kpa yange a na or nan er kwagh sha inja . 1@@ 39 : 23 , 24 . ‘ Se Na Nen Yehova I@@ y@@ ua ’ 20 Shi i ter kwagh u M@@ i@@ ka@@ el ken Mpase 12 : 7 . Ivur ne pase se kwagh u ityav mbi “ M@@ i@@ ka@@ el kua mbatyomov nav ” nôngo vea Satan Diabolo man mbatyomov nav mb@@ ab@@ ov , nahan z@@ enda ve sha Tartor kera la . Se er nan ve se nyôr ken m@@ mem u Aôndo ny@@ ian@@ a , man alaghga a taver se u ungwan imo na sha ci u nyi ? Sha kpôô yô , se mba a atô@@ akyaa kpishi a se suur sha Yehova a ishima yase cii yô , gadia ngu Or@@ jir u a eren kwagh u vough hanma shighe cii yô . Ieren ne ngi i tese inja or i se lu yô . Aluer kwagh la fatyô u kuren ga kpaa , shighe u ú lu keren aan agen a him@@ en iy@@ ongo la , za hemen u s@@ ônon Yehova wer a tese ú gbenda . — Mbaromanu 12 : 18 . N@@ ana eren batisema yô , ityesen i nan la ia kua akaa er u wasen tom u nengen sha Iyou i Tartor . Aluer u dondo akaawan a injaa a Bibilo i we la yô , we kpa kwagh wou una lu er ter ugen u i yer un ér K@@ en@@ ne@@ th la nahan . Doo u mbamaren man mbayev kpa vea lamen ayol a ve kundu kundu . ( Mat . Kpa , ityesen i shighe u injaa la ka í dedoo je kpa ? Ity@@ esen la tese u keren mkpeyol u mbayev mba kiriki je kpa ? U hen wer tahav mbu nzughul a mi ka môm ken akaa a ats@@ an@@ aior man ior mba k@@ ak@@ a ve lu v@@ aan sha tar ga z@@ ee ? Mba saan saan her shin er mbamlu mba shin tar ve kaha kposo a kwagh u Yehova yange wa ishima ér i̱ lu sha hiihii la i yem ca kpishi nahan kpaa . S@@ to@@ c@@ k@@ b@@ y@@ te /@@ ⁠ Ge@@ t@@ ty I@@ m@@ ages Tsô a ngohol mimi , sha ci u “ kpiligh un iyol a ityesen i Ter . ” ( Aer . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 8@@ 6 ( 1 Samuel 20 : 12 - 17 ) Er Yon@@ at@@ an lu or@@ maren u M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti u cian Aôndo , shi lu ikyar u Davidi u mimi yô , yange ma fatyô u tesen wan na u k@@ iri@@ r@@ ki la u keren tahav mbu tor@@ ov ga . Aluer or dondo kwaghwan u i we ke ’ an@@ takerada u i yer ér Ex@@ am@@ ining the Scriptures D@@ a@@ ily — 199@@ 9 ? la nahan kanyi mtsera nan@@ á zua a mi ? Or@@ tamen ka nana sôron ishima i or@@ ngohol ityesen la nana been kera cii yô , maa nan tese nan kwagh u i gbe u nana tese nan la . Nahan kpa , ‘ mlu u wang ne gi@@ ri@@ m iyol ’ za ica ga cii . Er Paulu yange tese nahan , ka a̱ l@@ ôô kwagh shin inya yô , saa ka a vande kpen cii ve a gema a m@@ ende a hingir iy@@ i@@ agh ki he@@ gh ye . Satan yange mee Adam man Ifa ér ve̱ lu a imba mhen la . Kwagh u i nger ken Bibilo la tese ér i@@ yô yange i wua mba gban ah@@ on mbara kpishi . Or u timen sha mlu u iny@@ aagh ugen , I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada W@@ al@@ ter C . Mbak@@ ur@@ an pur@@ usu mbagenev kpuaa lumun ér se za hemen a mbamkombo asev mba henen Bibilo , mba se lu eren la . I@@ OR kpishi nenge ér mk@@ om ka kwagh u a fatyô u y@@ amen un ken kasua ga yô , man kwagh ne tese mimi u injakwagh i í ter heen ne . ( Mbaefese 4 : 20 - 24 ) Een , aluer Bibilo gba se kwagh je hemba mhen u or shin aeren a mb@@ aior shi se yar tom a i̱ sha mimi yô , mimi je ia na se kuma u lun mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo . Apostoli Paulu yange a pase ior loho u dedoo sha gbenda u taver ga , sha er vea kav yô . Or ne lu anyom 25 , eren tom pania , i yilan un ér James F@@ re@@ der@@ ick S@@ co@@ t@@ t . D@@ i vough er í ts@@ eng@@ ap@@ asen nahan , “ ang@@ ôgh@@ ime ” wa “ ci@@ r akuraior ” cii . ( Genese 29 : 18 - 21 ) U tesen ikyav igen yô , cii man David yange vôso wan u Saulu yô , lu u saa una vande hemban Mba@@ fil@@ iti ityav . ( Genese 3 : 8 - 10 ) Aôndo yange gba uumace ér ve lu sha tse@@ ene@@ ke ve ga ; gba u vea lamen a Na . Wan u Aôndo , Yesu Kristu , pase kwagh u Aôndo a soo hen a vese la sha ishember i môm tseegh . — Ôr Marku 12 : 28 - 31 . Aluer nan kôr ityough ga yô , nana vihi inyaregh k@@ in cica cii — di vough er wan u ken injakwagh i Yesu u a undu ter na la nahan . Alaghga u zua a mfe u Aôndo la shi u sôr uma wou , nahan u ngu or@@ pasen loho u nan lu a̱ er batisema ga yô . Shi yange gba u una wa im@@ aagh ki tiônnongo u Kristu , u lu u una er tom u geman ior hingir mbahenen , a ar ken ik@@ ighir i tar la . — M@@ ar . Hen ase yôô , kwaghyan una kera ban ga , kwaghyan una kera yina ma or ga , shi or môm kpa nana lu ij@@ en ga ! Shighe u Tor Davidi nger mkaanem ma ken Pasalmi 37 : 25 la , yange “ bee iyol , ” kpa er yange ôr nahan , mo kpa “ m ngu a nenge i ta or@@ perapera kera ga . ” Jijingi u taregh ne ior mba hendan a Mkaanem ma Aôndo . Davidi kaa ér : “ W@@ a TER gbenda wou sha ikyev , suur sha a Na , Una er sha mi vough . ” A shi nan kpa Mose yange ver ishima sha uityendezwa mba Aôndo er a uter nav mba tse@@ v la shi sar un tsung u kohol iyol i eren ishima i Aôndo . Alaghga ne tagher a ah@@ endan a mbak@@ ov ken makeranta tsung je . Shi hemban cii je yô , ngi i va Yehova Aôndo u yange hii zuan nomso@@ or man kwase imôngo la a icivir . — Genese 2 : 18 , 21 – 24 ; 1 Mbakorinte 10 : 31 ; Mbaefese 3 : 15 ; 1 Mbat@@ esalonika 5 : 17 . F@@ o@@ to u iji@@ mba@@ gh ka a vihi a@@ vese man icombor sha ci u Alaghga ishember i̱ “ paradi@@ so u ken jijingi ” la , ia due se ken ato tsu@@ mee , shin ia taver se u kaven , kpa í tsengaôron kwagh u imba paradi@@ so la , man ngu jim je . Hii shighe u i ver tartor u Aôndo sha la je , ikyav tese wang ér ior mba Aôndo mba ember paradi@@ so u ken jijingi , lu kwagh u Paulu nenge a mi ken mpase u sha mnenge la je la . Kwagh gba un sha kwagh wou kua mba@@ awashima ou kpaa . I@@ ny@@ am ia va gema inja ken hemen nena ? Mba@@ civir Yehova Mba A Ishim@@ a@@ verenkeghen I Mimi Hanma iyôngo yô , ngi a inja vough er alegh a iyol i orumace nahan . SE@@ ER TI@@ M@@ EN SH@@ A KW@@ AG@@ H N@@ E . Ka i er ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh shi i wa uwegh shin takerada u iv@@ es@@ egh kpaa . ( Mateu 6 : 25 , 33 , 34 ) Apostoli Peteru wa se kwagh ér se ‘ gema ishima i nyian yase cii se haa sha Aôndo , gadia ka un a koson se ye . ’ Kpa kanyi akaa nahan i doo u mbatamen vea umbur shighe u ve lu wan mbagenev tom sha ikyev laa ? M@@ ika yange tôô Mbaiserael mba b@@ an@@ en a jighjigh u nan mban kar sha “ saa ” man “ ig@@ yar i sha us@@ aa . ” Shighe u m lu vesen hen ang@@ ar u Eli@@ za@@ be@@ th , ken kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , ken tar u Amerika la , E@@ d@@ ith lu a vande undun ijiir na zan ica shin zuan ishigh a or u ken tar ugen ga . Bibilo ôr kwagh u ior mba ve civir Yehova sha ayange ne ér : “ Tsô mba@@ cian TER kpaa gema ôr kwagh ayol a ve ; TER kpaa ver ato , ungwa , i nger ruamabera u umbur akaa sha ishigh N@@ agh , sha ci u mba ve cie TER , man mba ve civir iti Na yô . ” Gba u Ú Lu a Bibilo Shighe u Paulu lu ngeren washika hen Mbakristu mba ken K@@ orinte la , a pase gbenda u yange un kar ve un kôôm iyol na yô . Mkaanem man yange ma hii kuren sha ior mba Aôndo mba sha ashighe a tsuaa , mba i hide a ve ken tar ve la ; se kpa mkaanem man na se mba a vangertiôr ser tar u he la ua va kpee , a b@@ unde ga . Nahan tseegh kpa , ne mba eren kwagh u injaa ken tom u pasen kwagh ne ! ” I tindi atôônanongo a ken tar u J@@ ap@@ an a takerada u The Bible — The Go@@ spe@@ l According to Matthew la hemba u@@ kô@@ pi m@@ iliôn môm , shi hanma uwer yô , Mbashiada mba Yehova ka ve na ior u@@ kô@@ pi udubu udubu . ( Luka 23 : 43 N@@ W ) Yange kaa a or la ér a̱ gba nan jighjigh tsô , shin aluer una zua a injar ga je kpaa ga . Nahan a ver ishima sha kpen@@ ga u eren ; lu henen ér aluer un hingir or@@ ny@@ ar yô , a̱ hemba un u wasen ior sha u ve fa mimi sha kwagh u Aôndo kpa , u@@ gb@@ ayol vev di tsô yô , una nenge sha mi . D@@ ugh ityesen i Bibilo i mba been makeranta u G@@ ile@@ adi u sha K@@ wa 1@@ 24 ve ngohol la kera yô , ve pase kwagh kohol cii kuma ah@@ wa 3@@ ,000 . 6 : 1 , 2 ) Ka u lun ortamen tseegh i lu ityôkyaa i vesen i Mbakristu vea za hemen sha mlu u vi@@ an la shinii ? Gbenda u i eren ivese man u@@ iniongo mba av@@ es@@ egh la kaha sha ajiir kposo kposo . Pro@@ fes@@ ôr Ro@@ ber@@ t W@@ o@@ h@@ l nger ken takerada na u i yer ér The Gen@@ er@@ ation of 1914 la wener : “ Ior mba yange ve nenge ityav mb@@ in sha ashe ve la na jighjigh ér tar u dedoo yange ú kure , ugen gema hii ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu inyom i 1914 la , man mayange je vea dugh jighjigh ne ken ve sha won ga . ” peeji 2@@ 8@@ 9 – 2@@ 9@@ 0 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber ú ye . A fa u@@ iniongo asev cii shi una na se injar kpaa . Or@@ hemen wase ngu vough . I nger ijô kposo kposo kua a@@ gb@@ eng@@ er@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a a til sha ityough ki ijô shon kpaa ken at@@ ine@@ akaa a an@@ takerada ne . Yesu na ian ér any@@ iman shin mbam@@ pav ve lu hen atô u mbahenen nav ga ; shi á na ve tahav mbu geman mimi u ken Bibilo la sha u a zua sha aeren a ve a ity@@ ôô shin sha aeren a kwaghaôndo u ior mba hen ajiir a vea lu zenden zan la ga . Wan@@ ye u anyom pue kar ka nana soo ér nana lu sha tse@@ ene@@ ke u nan yô , kwagh ne kpa ka a yange nan kwaghôron vea mbamaren mba nan . Amo@@ shi pase m@@ vihi u tar la vihi je gba kera la vighe vighe , shin er m@@ lu@@ ashe u ú tese kwagh ugen kposo nahan kpaa . Ken inyom i 19@@ 5@@ 1 la i lôh@@ ôm vea up@@ ania mbagenev pue ken tar u I@@ ng@@ i@@ la ér se za k@@ l@@ ase u sha 17 u M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ken S@@ outh L@@ an@@ sing , ken gar u New Y@@ or@@ k . A@@ veren a Ú Z@@ ua a M@@ i Hegen man ken Hemen Yô ( a ) Ka an nan lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” shin “ or@@ kur@@ an@@ ya u jighjigh ” ? “ Saan mba ij@@ en i ker ve , man im@@ ura kpaa , sha kwagh u perapera la iyol ” M@@ pin ne ka u hange hange . Ikyav i tesen yô , yange “ Yuda man Iserael ve tema doo doo ” shighe u Solomon tema tor la . ( Mbaheberu 3 : 4 ) Nahan kpa , aluer se ôr kwagh kôr ken ishima nan je kpaa , ka hanma or nana lumun a kwaghôron wase ga . Jijingi ne ka agee a a dugh hen Aôndo , a eren tom ken ior shin akaa agen sha u kuren awashima na yô . Or@@ pasalmi As@@ av wa icam ér : “ M ngu a We gbem , U kô@@ rom sha uwegh agh ku y@@ an@@ egh . Kpa mpin ugen yô , A er nan ve u fa wer mimi je mba va nd@@ eren ior shin ku@@ u ? I nger ke ’ mkur u ivur la ér : “ [ I@@ wanger you man mimi wou ] ve̱ za a mo sha icighan@@ wo Wou , man hen ajiir a U tem la . ” ( Mbafilipi 2 : 8 ) Nahan kpa , a zamber ma shighe môm sha akaa a a lu tesen la sha ci u i de kera ne un ican ga ze . I@@ ca kera gba ga je se fa ayol , maa se er ivese , shi se hii u eren tom u pasen kwagh hanma shighe la imôngo . Er msen shi ver ishima shighe u ú lu ôron Bibilo yô . Cii man se za yô , i vande kaan a vese ér mba za tsaase se sha u se̱ hingir mbam@@ ishen keng ga , kpa ka u wan se ago@@ yol sha er se hemba fan u eren tom u ningir sha la tsembelee yô . Nahan kpa , i ta ish@@ u ne gb@@ u@@ u@@ ka , maa i su@@ wa or@@ ts@@ oo la , nahan mbat@@ so@@ ov mbagenev ur@@ ugh un due a na sha tar uma shi vihi iyol kpishi ga . Yehova u a ne “ hanma nagh ku dedoo man hanma iyua i vough ” la ne ior nav mba@@ jighjigh akaa a dedoo tseegh . — Yakobu 1 : 17 ; Yesaia 25 : 8 . Sha gbaa ugen di yô , aluer ikyar u ngu nengen sha a we kpa , akaa agen nga a u fatyô u eren iyol you , a mzeyol shio yôô ? Nahan kpa , Yesu yange una lam ijô ne shin una lam i ga kpa , Bibilo kera pase ga . Alaghga mban kpa Davidi er kô@@ pi vev shinii ? 2 : ​ 11 , 12 , 17 ) Aluer u ngu Orkristu u ú lu nom yô , umbur kpaa wer kwase wou la shi ngu anmgbian wou u kwase ken Kristu . “ Tsô Aber@@ am yem er TER kaa Un nahan . ” — Genese 12 : 4 . Kwagh@@ yan wase u ken jijingi la ka u taver , nahan gba u se tôô shighe sha u yan un kure kure sha er se zua a mbam@@ tsera yô . — Mbaheberu 5 : 14 ; 10 : 24 . Shi mba ve kav mnenge u Aôndo a lu a mi sha kwagh u uma yô , ka ve palegh u eren akaa a vihin or iyol hen iji@@ ir@@ tom man hen ya kua shighe u ve nyer mat@@ o kpaa . U se̱ na mlumun sha mbampin mban yô , a gba u saa se hii kaven kwagh u a lu mci@@ e u cian Aôndo la man e̱r imba mci@@ e ne i we im@@ aagh ki iky@@ ar@@ yan yase a Yehova yô . Ashighe kpishi , tsombor ka u soo ér mbamaren mba been iyol ve za hemen u lun sha tse@@ ene@@ ke ve . Tom m@@ ishen ú ior mba Yehova nyian ve lu eren la ka gbenda môm u tesen ér Aôndo doo ve ishima shi ve sue Tartor na sha mimi . Yes@@ er@@ e@@ el yange gba ica kuma er um@@ ai 20 nahan , man Eliya kpa gande iyol hen shighe la . “ Aôndo ka jijingi je ; mba ve civir Un yô , ka u ve̱ civir ken jijingi kua ken mimi kpaa keng . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 4 : 24 . Jigh@@ ilii yô , takerada u i@@ gbe@@ tar la pase se kwagh u Or@@ gb@@ an@@ akaa kpishi je . Tom ne ka u Aôndo , man cii cii je , tom u or zough a mi ke ’ nongo u Ter yô , ka kwagh u Ter á nenge ér nan kuma u a na ú la ; man mo m fa tsô m yina sha tom ne . ” Mo kpa m due , shin er vi@@ him nahan kpaa . Gb@@ a@@ at@@ om u ken tar u Philipp@@ ines la na ib@@ aver nahan ér : “ Ken inyom i 199@@ 0 la , se zua a ib@@ aver nahan ser , ior mba ve lu ashe a Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la vea lu teman imôngo i nan ityesen ken tar u Philipp@@ ines heen . Yesu tese sha mkaanem ma hiihii ma msen u sha ikyav ne wener mbamsen mba se eren hen Yehova la ve tese ér se mba ikyua a na shi ve na un icivir kpaa . Zum u a lu anyom 17 la , a hingir kp@@ an u Po@@ ti@@ far , or@@ vesen u mbakur@@ an F@@ ar@@ a@@ o u Igipiti la . A va tim hanma vegher u hemen u Satan cii kera ken mkur u bo@@ tar u a mgb@@ ôghom ne . ( 2 Peteru 2 : 5 ) Nahan cii kpa , ior mbara venda u ungwan loho u ic@@ in@@ tan , ú yange Noa lu ôron la . * A ôr kwagh u zege@@ can la a kaa ér : ‘ Vea nenge a Wan u or Una lu van sha a@@ been . ’ • Lu an@@ z@@ ô a nyi Yesu lu ôron shighe u wa se kwagh ér se sôn i de se an@@ z@@ ô ase laa ? Hi@@ ihii yô , kwagh ne wase se se seer zuan a mkav . Er mbatyomov uhar za hen Y@@ e@@ h@@ u , kpa a bugh zwa a ve ga yô , a za mase zuan a Tor Y@@ e@@ hor@@ am vea ikyar na , A@@ ha@@ shia , u lu tor u Yuda la , han@@ mô ve lu shin iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya i nan . Ar@@ th@@ ur shi yange pase tsombor na kwagh u lu henen la . Shighe u i yôô ér a lu hiin M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ken inyom i ia kôr la , isharen i eren tom m@@ ishen la kende ken a mo . Ka mpin u hange hange u nyi i gbe u se pine cii ve se tsua u eren nyityô kwagh i se soo u eren@@ e , man ka sha ci u nyi ? B@@ ran@@ ci u ken tar u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e la wa ago a nengen sha mbamgbe vev mbagen kpishi . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Satan la due a mpin sha ian i Aôndo a lu a mi i hemen la . Kpa , alaghga ú soo u nyôron ma kwaghaôndo ga . Gba u se lu a ishimawan zum u se lu zungwen ku u or wase yô , gadia ishima i tem se sh@@ imi hen shighe la ga . 15 : 4 ) Doo u se s@@ ônon jijingi a ishima i môm sha er una wase se se palegh am@@ een aa a mgbegha se u eren akaa a a vihi mlu wase vea Yehova la . Kanyi mbagenev ve er sha er vea lu tse@@ vaa here ? Mbam@@ gem mba Bibilo mba udubu imôngo , kpa ve gema ve kaha sha gbenda u ve gem loho u u lu ken ngeren mba hiihii mbara vough la . 11 : 33 - 35 , 38 ; Aer . 8 : 2 ; 9 : 39 ) Nahan cii kpa , ma shighe môm kpa ve zung@@ we za kar ikyaa inya er ior mba sha ayange a ve la eren nahan la ga . ( Luka 23 : 27 , 28 ; 1 T@@ es . Se nenge a ikyav i kwagh ne ken Ho@@ sea 11 : 1 – 4 , ijiir la kaa ér : “ Zum u Iserael lu wanye yô , a doom ishima ; ka ken Igipiti man M yila wan wam kpaa ye . . . . ( Pasalmi 65 : 4 ) Shi yange fa kpaa ér Aôndo una kure ityendezwa i a er a na ér una ver un tor la shi una kar a Saulu kera sha shighe u a nenge i doo un la . — 1 Samuel 26 : 10 . Tsô gumor ne s@@ ende@@ gh a ter na ér a̱ na un ian una yem a za hen makeranta ken gar u B@@ ang@@ al@@ or@@ e ken tar u In@@ dia sha er una za hemen u henen Bibilo yô . Tom u lun or@@ maren la ua na yô , alaghga ishim@@ any@@ ian i nom shin kwase la ia hingir u duen ken igbar , kua mbamzeyol vev mba ve fetyô u sôron ga la kpaa . M@@ kp@@ er u i kp@@ er foto shon la doo u kpishi . Kape dooshima kpa a eren tom je la . Kanyi yange Davidi kav sha kwagh u mfe u Yehova , man kanyi i doo u se kpa se kav keng - ne ? De se time sha kwagh ne ken kwagh@@ ngeren u a dondo ne . Bibilo wa se kwagh ér : “ Ka ken ishima man afer@@ akaa a henen kua i@@ w@@ oo - or man idya man iv man mbam@@ pase mba sha aie man ity@@ uh@@ wan@@ ev ve dugh ye . ” ( Mat . Nahan Ng@@ ôm pin@@ em ér , “ Yange gba u vea er nyi ? ” ( c ) Ú er erdoo hen tsombor wou nena ? Aluer se mba ungwan mbam@@ pase mba Aôndo yô se lu icighan , shin á ver se kposo sha ci u tom na . U fa u wasen mbagenev u tôvon sha atindiakaa a ken Bibilo shi gbidyen kwar sha Mkaanem ma Aôndo je he ? Se fatyô u kaan a or@@ ya ser se soo u lamen a nan , zum i gbe sha mi yô . U lun or@@ dondon u Kristu wa nyi man nyi k@@ ere ? Kanyi i ne ve ivese ve i doo y@@ um@@ u ? Ú hii ke ’ ajiir a ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u wa@@ ar@@ a@@ wa ú lu kpishi , a zough ikp@@ i a i@@ omb@@ or@@ tar i S@@ ah@@ ara ke ’ imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la zan zan va ar shin ak@@ ô a shin ijiir i ic@@ e@@ en@@ yolough i lu kpishi i yer ér C@@ as@@ am@@ ance ke ’ vegher u imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu “ an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” la man “ zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen , ” i i lu ng@@ een seer a seer la mba zan sha icighan@@ gbenda la shi mba lôh@@ ôn mbagenev ér ve va kohol ve . ( Luka 12 : 32 ; Mpa . 7 : 9 ; Yoh . Gadia ka sha u ôron u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav sha iyol@@ gen@@ gese man sha asaren a iyolough man iji@@ mba i eren ve me@@ en ior mba ve sember duen ken mba ve lu ken m@@ tsu@@ m la , ye . Satan soo u ye@@ gher se er u@@ wua nahan . Ken masejime yô , hanma kwagh u ortamen la nan er cii una doo se ga , nahan se kpaa se hingir u lamen sha iyol i nan dang . Kwagh@@ wan : Mbamaren mbagenev mba i gbe ve ishima u ônov vev ve tsua u civir Yehova ken uma ve jimin cii yô , ka ve p@@ enda ishima sha ityom i ônov mbara vea a va er la je ve kera umbur u wuese ônov vev sha kwagh u ve lu h@@ il@@ an eren la kpaa . 34 : 10 ) Mose yange lu profeti u n@@ umb@@ en a mi ga . Yesu lu kaan ér wain u kpôô kpôô ngu sha ga . Nahan cii kpa , mbamaren kav er tom u tesen ônov vev ken jijingi la u lu a mbamtaver ker yô . Ka ieren i ior ve ne jighjigh ér aluer ve bugh Bibilo yô , ivur i ashe a hii gb@@ eren ve sha mi sha peeji u ve bugh la cii , ia na ve iwasen i ve soo la yô . Y@@ en@@ gen Ikyav You Mb@@ i U@@ ty@@ aav Mb@@ i ken Jijingi Mb@@ ira Iyol Yange anmgbian ugen man tsombor na lu a iember ve her shin er hanma kwagh u ve lu a mi cii saa la nena ? Ishima mgbegha ve ker u wuese Yehova sha ci u akaa na a vesen a a zough sha i@@ gbe@@ tar la . Ikyav i tesen yô , yange gba u Mar@@ gar@@ it@@ a una zua a tom . 33 : 23 , 24 — Ka “ icombor ihi@@ ar ” i nyi i er kwagh u i he@@ en@@ ee ? H@@ ide shi nenge mkaanem ma ken Yohane 11 : 33 - 35 ma se nger sha heen ne . Na ase ort@@ aregh wou kwagh la ; á doo un a we kpa ? K@@ ain kpa Aôndo lamen a na cii ve iy@@ uh@@ we kange un ken ishima za wua an@@ ngô na ye . Kape we kpa Ter wase u sha la a wuese tom u ú lu eren sha ci na la je la . Nahan kpa , Yeremia wa ishima ken tom na u profeti , u u taver kpishi la je hemba anyom 40 , sha ci u yange suur sha Aôndo a ishima na i môm . — Y@@ er . Se lumun hemen u Yehova shi se mba ongo imo na , shin er alaghga se fa ityôkyaa jighilii i i ne ve Bibilo i kaa ér se er akaa agen ga nahan kpaa . Kanyi yange i sôr ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 20 laa ? Shi se nenge kwaghwan na u a kaa ér se̱ z@@ aan mbamkombo mba Mbakristu la ashe ashe ga . ( Aer . 20 : 30 ) Takerada ugen pase ityôkyaa i vesen i môm , i yange na ve ior hingir u lun a mbamhen mba g@@ es@@ egh@@ aa yô , ér : “ Mbakristu mba yange i tese ve kwaghfan u Mbag@@ rika yô , hii u nengen ér doo u vea tôô kwaghfan la , vea pasen jighjigh ve u nan a mi , sha ci u vea zua a mk@@ om shi vea gema mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mba ve fa takerada la . ” Yange or a dondon kwaghwan u Bibilo u a kaa ér se ‘ ver ishe yase jighilii ’ la yô , akaa a d@@ an@@ en nan u civir Yehova a kera ngee er a ngee nyian nahan ga . — Mat . “ Z@@ ende W@@ en U Hen A@@ tô@@ at@@ yev U@@ ̱ Lu W@@ anger W@@ anger ” U K@@ aven Inja i M@@ sen u Ter La Kpa ne yô , M kaa ne M@@ er , ka ne né ya dyako u tar ve ye , Mo Me na ne u , u̱ hingir kwagh wen jim , ka tar u at@@ umb@@ ab@@ ua a du@@ mbur ken u kua iy@@ ough kpaa . ” . T@@ esen ve kua kwase wou shin nom@@ ou hanma shighe wer , ve doo u shima . Man yange na jighjigh ér Ab@@ ig@@ ail una er mhen u waren ve cii . Kwase kpaa “ a̱ cia nom u nan . ” Kwagh u kende ga@@ egh ôr ne tese ishimataver . PE@@ E@@ J@@ I 19 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 1 , 11 Ka kwagh u hemban doon u hanma or nana fatyô u eren je ne . — Mbaefese 5 : 1 , 2 . Mbam@@ gem vea za hemen u van ken uuma asev . ( Pasalmi 37 : 29 ) Yange gba uumace ér ve lu ken Paradi@@ so shin tar ne gbem sha won . ( Ekesodu 32 : 4 , 35 ) Nahan a̱ shi nan kpa lu ityôkyaa i i na ve ve cia u kporom ikyua a Mose hen ihy@@ ongo ne je la . Gbenda u mba Ve Z@@ u@@ ngu Vea Z@@ ua a M@@ saanyol Yô K@@ le@@ in sh@@ ile tom u eren hanma shighe la kuma anyom 60 hen shighe la . Se hen ken kwagh@@ ngeren u a kar la ser Yehova ka Aôndo u mimi . Nahan kpa , nyityô kwagh i̱ orumace nana fatyô u eren sha ci u orgen cii ngu kpuaa tsô , aluer se tôô se kar sha “ myom [ u Aôndo ] ” la yô . Shighe u H@@ enen u Be@@ en : Ken anyom a a sember karen ne , i gema eren makeranta ne ayange ahar shin ayange ahar man ti@@ ôn sha ci u mbakur@@ an mba ningir sha , iyange i môm man ti@@ ôn di sha ci u mbatamen mba ken tiônnongo , man iyange i môm sha ci u udi@@ ak@@ on . Kwagh ne tese ér ior mba hemban iyenge sha tar vea fatyô u ôron Bibilo ken zwa u i y@@ ese ve a mi la . Kpa iyange ka ia goo@@ m nahan a er nena ? 1 : ​ 3 , 4 ) Paulu shi yange er msen sha ci u Mbakristu mba ken gar u T@@ esalonika . K@@ e ’ inyom i 199@@ 7 la a zua a Mbashiada mba Yehova , nahan a kav ér ve nenge un kp@@ è@@ n@@ é@@ n@@ é@@ né ga . Kwaghôron wase gba bende a mcivir wase nena ? 10 , 11 . ( a ) Yesu ng@@ ur tin@@ d@@ in mbaapostoli mbara ityom yô , kanyi yange kaa a ve ér ve̱ ere ? Davidi yange tagher a atsan kpishi ken uma na . ( 1 S@@ am . Yehova yange tsaha Eliya ér a t@@ ôm ku yum ga , kpa gema wase un . Yehova ver mbamaren ikyav , gadia a fa ape hanma or u civir un nan eren i doon man ape nan eren i doon ga la kpaa . ‘ Er nan ve ican i yan i ngee yum nahana ? ’ U fatyô u tôôn shighe u ú lu keghen ort@@ wer shin shighe u ne lu ken ahumbe sha iji@@ ir@@ tom shin ken makeranta la sha u ôron takerada ne . G@@ R@@ I@@ KA 8@@ 3 : 18 ; 1@@ 15 : ​ 4 - 8 ; 1 Yoh . Se fatyô u lun er imba kon la nahan . Ka sha ci u nyi Yesu va shin t@@ ara , man á ver ishima sha kwagh u yange va a na shin tar la nena ? Kwagh u sha uhar yô , a gba u se er tom sha kwagh u se hen la . Mba ve lu zege@@ ikpelaior la mba l@@ ahan kwaghyan u ken jijingi u i ne ve sha ikyev i Mbahemenev mba Shin T@@ ine la ga . De se time sha kwagh u iorov uhar , nahan se nenge er aeren ne yange na kwagh ve doo Yehova ishima yô . R@@ yan kaa ér : “ Yange m ver ishima mer ica a gba ga tsô a tsu@@ am ér m lu ortamen hen tiônnongo u he ne . In@@ yom kar jimin , kpa kwagh er nahan ga . ” Sha utar yô , á tôndo zwa a ve ér : “ Me luun a ven ayange ayange . ” ( Ekesod@@ us 19 : 4 , 5 ) Yesu lu or@@ him@@ en u i@@ kur@@ yan i he i yange i na m@@ mar u ikyurior i he i “ Iserael u Aôndo , ” u á kohol cii a lu Mbakristu mba i shigh ve mk@@ ur@@ en sha jijingi ke ’ akuraior wuee la . Lu@@ un er Mbaiserael yange vea gem asema , vea ker Yehova nahan , mlu ve ma doo kpen kpen ! Or@@ gen ngu ken Bibilo u yange Aôndo ôr kwagh u nan ér ka hur@@ or na yô — yange lu ter@@ tamen Aberaham . U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Mbakorinte As@@ av - as@@ av Saan Se Iyol sha M@@ te@@ v u I Lu T@@ ô@@ v@@ on Se a I@@ can Er U@@ profeti Nahan La A fatyô u nengen a m@@ lu@@ a@@ inja u mgbegha u dooshima mgbegh@@ an or la ken gbenda ugen kpaa . Aluer i na or u nan lu a tahav ing@@ y@@ at@@ u yô , kwagh la una fatyô u wasen or u nan ne í la u yan iky@@ aren shin ngohol takerada u hendan mat@@ o shin zuan a tom u sha tôndo shin hemban ijir je kpaa . Doo u me hii u gbidyen kwar sha kwagh ne hegen nena ? — Luka 6 : 46 - 4@@ 9 . 43 : ​ 10 - 12 ) I@@ an i civirigh i hemban doon cii i hanma wase nana fatyô u zuan a mi yô , ka u lun “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo . ” Yobu ya ican kpishi , tsô a kaa ér : “ Or u kwase a mar nan yô , ayange a nan nga ci@@ ôn tsô , man a iv a ican kpaa . ” [ F@@ o@@ to u sha peeji 16 ] K@@ ohol cii yô , takerada ne ôr akaa a yange er ken atô u anyom 70 — hii ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . Ikyav i tesen yô , doo u se pine kwase u anmgbian u i shigh nan mkurem la , er nana va lu uma shin tar gbem sha won a nom u nan shio ve , a lu nan la ga . U er nahan yô , u zua a mk@@ om . Yesu yange fa er gba u a tsaase mbahenen nav , sha er vea fatyô u tesen mbagenev tsembelee yô , nahan a tese ve er vea pase kwagh yô . Ish@@ ember i kunya shio ne jighilii yô , i̱ tese inja i bo . U@@ umace mba a ian i tsuan ér vea civir Aôndo shin vea civir un ga . Shi m hen u veren ishima sha mbamgbe mba ken jijingi mba ior mbagenev , ka di mba av tseegh ga . ” Doo u se umbur ser Yehova ver mbatamen ér ve “ ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo . ” ( Aer . Ka tindi u nyi Yesu yange na mbahenen n@@ av@@ a , man ka ikyav i nyi a v@@ ere ? ( Luka 2 : 4@@ 9 ) E@@ ̱r Yesu lu wanye nahan kpa , ish@@ ember@@ ti i “ T@@ erem ” la gba un ishima shi i lu un a inja tsung je . 10 , 11 . Ka vea za ad@@ ua ashighe agen je kpa , ve nenge kwagh u Bibilo i er sha kwagh u Adam man Ifa la ér ka kwagh@@ al@@ ôm tsô . Sha ayange la k@@ we u D@@ an hemba gar u La@@ ishi shin Le@@ sh@@ em ityav , ngohol un , gema maa gar ve her , ii un iti ér D@@ an . Kanyi yange i wase wan@@ y@@ em@@ akeranta u kwase ne ú lun a ieren i mimi nahana ? Ior mban ka ve na yô , tartor ne u kera er kwagh sha ut@@ aha , er iy@@ ô@@ gh nahan ga . Shi er ior ve lu a mbam@@ nenge kposo kposo shi ka a er ish@@ angen kpa or nan hemba sha vo@@ ta cuku tseegh yô , nan kera lu a tahav mbu eren akaa a yange nan tôndo zwa ér nana er la ga . Se nenge a tahav mbu Aôndo ken akaa ahar a a gbe a ér a kuran se yô ; ka ahumbe a a kase tar wase ne la , man tahav mbu tar u lu a mi mbu ur@@ ugh kwagh , mbu i yer ér mag@@ ene@@ e@@ ti la je la . Kpa , aluer nom ngu a kwaghaôndo na , kwase di kpa ngu a u na , sha ci u ve vôso ayol a ve kera cii ve u môm ken ve nan va hingir Orkristu di ye ? Kpa , Yehova tôndo zwa ér una er ah@@ endan a lun er ka ‘ u@@ wo ’ ne aa hingir “ sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe . ” Er washika u hii ngeren ve la na ve ishima i vihin nahan kpa , Paulu ember sha ci u ‘ ishima i vihi ve , ve gem ishima yô . ’ — 2 Kor . S@@ op@@ hi@@ a : A@@ a@@ ho@@ o ! Sha mimi yô , a wase kpen kpen je . J@@ im je yô , hanma di@@ ô@@ ya nôngo u lun a Bibilo i i yer ér King James V@@ er@@ sion la , nahan ior mbagenev kav e̱r ‘ mkaanem ma Aôndo ma lu uma , ma tem gbilin ga yô . ’ ( a ) Er nan ve alaghga ishima ia vihi se ker ashighe ag@@ ene ? Iyange a been yô í za c@@ in í hide , í wa am@@ o kpuaa maa í y@@ av . Nahan Davidi nger wener : “ Mbai@@ ho@@ mov av ka ve shi nd@@ yaren mo angahar di@@ di ; gadia mba ve nenge ityav a mo sha iyol@@ gen@@ gese yô , mba kpishi je . ” Sha kpôô yô , er Kristu a kpe sha ci wase nahan , doo u se lu uma sha ci na , a kera lu sha ci wase ayol a ase ga , gaa ? Nenge wer i kar iyol ne sha mimi sha u pinen mbayev ou ve pase er i hii ve ve ne mbam@@ lumun mba ve ne sha mbampin mba i pin ve la yô . Ity@@ ôkyaa yô , se mba ken “ ayange a masejime . ” Mbakristu mba tesen ér Aôndo doo ve ishima tsung sha u geman ior hingir mbahenen Lu imba or u i t@@ ér ken Anzaakaa 17 : 17 ér : “ H@@ ur@@ or yô , lu a dooshima gbem , man shi i mar anmgbian sha ci u ayange a ican . ” • A@@ g@@ umaior aa zua a iwasen i eren akaa a ken jijingi han@@ a ? ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Kpa se wase ve er se fetyô la tseegh . Saan ior kpishi iyol er i ne mba@@ abaver ian i ôron kwagh u ve soo u ôron la yô , kwagh la na ve ian i zuan a mkaanem ma a fatyô u yaren tom a ma yô . 5 , 6 . ( a ) Er nan ve i doo u se har ishima sha Mkaanem ma Aôndo ser ma wase se u wan ishima a ic@@ ana ? In@@ i@@ ongo i Kristu i yange i lu hen shighe la eren tom ayange ayange nena ? Er i gbe hange hange u se lu a jighjigh u nan yô , de se time nen sha mbampin mban . Ve er a Na dang , ve kera mba ônov N@@ av ga , mba a ac@@ ôgh@@ ol iyol . ” “ Zum u A k@@ ôndo sha yô . . . , A na ior u@@ i@@ wua kpaa . ” ( 2 Timoteu 3 : 10 ) Sha mimi yô , Timoteu dondo ikyav i Paulu la jighilii . Aluer se hen sha ityôkyaa i vesen i i ne ve se ze mbamkombo la yô , kwagh la una mgbegha se u eren nyi ? C@@ A@@ L@@ A@@ B@@ A@@ R 6 ( Z@@ wa Buter ) Nahan doo u se pine ser , ‘ Ishima ka ia vi@@ him ker kpishi sha asorabo a am , nahan m hii u henen mer atindi a Yehova taver y@@ um@@ u@@ u ? ’ Shi ka gbenda u se nengen mbagenev la ka se er kwagh a ve ye . M@@ k@@ urem yange ma a lu se ken mat@@ o yô , se yem kwaghpasen , se suur sha Yehova ser a wase se . ” Aluer se “ lu uma sha Jijingi yô , ” se eren kwagh nena ? De se tôv sha akaa ahar a Yesu ôr a Mb@@ as@@ adu@@ shi shighe u lu nan ve mlumun la . Ikyav i tesen yô , or@@ kuran u ningir sha u Mbashiada mba Yehova ugen nger wener : “ Hegen anmgbianev mba nomso man mba kasev gema zenden a Bibilo ken u@@ we shighe u ka vea eren shiada u sha uya uya yô . A na uumace iyua i injaa tsung sha tom na u pasen kwagh la , iyua ne ka loho u u pase mimi sha kwagh u Aôndo man awashima na la . I er nahan sha er uma ve una fatyô u hiden va nyôron ken ik@@ yom ne yô . Tsô m kaa a E@@ d@@ ith mer , “ De se wa ave shin foo@@ m mban . ” Ka unô ve nôngo ér vea na i hungur a iti i Aôndo kp@@ um kp@@ um@@ u@@ u ? Anyom nga kar any@@ iin yô , i tsua un ér a za nengen sha af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia la . Yehova tese m@@ hembe na sha u iv@@ in mba@@ awashima nav mba sha kwagh u Tartor na la . Kwagh ne na yô , i hingir u civir tor . I@@ ca i gbe ga yô , gba maan mo iyol u civir Yehova . F@@ ese nahan Satan ta num sha vegher u vesen u “ vor ” u “ kwase ” u Aôndo u sha ikyav la . ; C@@ an@@ al@@ it@@ a , L . Kpa saa mbacivir un vea kohol imôngo , vea eren akaa sha inja sha inja ve vea fatyô u eren kwagh ne ye . Shighe u vea karen sha u@@ go@@ do@@ b@@ i yô , mbak@@ aren gbenda ve haa ashe sha a ve . Nahan doo u se kpa se hen u eren kwagh a ior cii sha dooshima , se s@@ angen a s@@ ange ga , er Paulu kpa eren nahan . Pasalmi 1@@ 36 la pase ér a yima ve sha erdoo na ( Ivur 10 - 15 ) , shi a hemen ve gbenda ( Ivur 16 ) , shi a kura ve kpaa . Doo u ve cii vea fa kwagh u i gbe u or u i we nan tom la nana kar a ishima nana er iyol i nan yô . Yehova pase sha ikyev i S@@ ef@@ ania u lu profeti na la ér : “ Hen shighe la Me gema zwa u ior ua hingir zwa u wang , sha u ve cii ve̱ yila sha iti i TER , man ve̱ er Un tom sha ishima i môm yô . ” ( Se@@ f . Aluer ka nahan yô , kwagh u Ruamabera a er sha kwagh u Timoteu la una wase u . 13 : 22 ) Er se lu u@@ shir@@ mbaiorov ken tar ne nahan , aluer kwagh u se lu a mi la kuma se yô , kwagh la una wase se se palegh u gban ken h@@ ôn u kera u@@ men atam ga la . I@@ gbenda i yange wasen mo u vihin inyaregh sha inja sha inja la kpa wasem , nahan m eren tom sha ashighe ashighe kuma anyom 32 , kwagh ne na yô m hemba zuan a shighe u nengen sha tsombor wase shi nengen sha akaa a ken jijingi kpaa . De un nen a yem kwagh na ! ” Mba fe mcivir u mimi sha dooshima . Dooshima Ne Ishim@@ at@@ aver , 10 / 1 Kpa aa wase ú u ungwan imo i Yehova , shi u seer yan ikyar a na shi u l@@ ôô ken jijingi kpaa . Zum u i wu@@ he Paulu ken pur@@ usu sha kwa har ken inyom i 65 la , a nger Timoteu u lu ken E@@ fese la washika , shi a kaa ér : “ K@@ ua a Marku , va a na . ” ( 2 Tim . Yange de ér ve ya ican ne , vough er ka a de Mbakristu cii ér ve tagher a atsan kposo kposo nahan . “ Wan wam , ungwan ityesen i ter@@ u , tindi u ngô@@ u kpaa , de te un kera ga . ” — Anzaakaa 1 : 8 . ( Mat . 5 : 3 ) Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve za gema ior ve hingir mbahenen sha er vea wase ve vea fa gb@@ ayol ve u ken jijingi la , shi vea ker gbenda u kuren un kpaa yô . Ka takerada u ú dugh tseer tseer , ú pase mlu u Aôndo man mba@@ awashima nav ken igbar yô . Vea hemba soon u eren iniongo i vea lôh@@ ô ah@@ ur@@ aior man mba hen tsombor ve kpuaa yô . Yesu kaa ér : “ Er lu sha ayange a Noa nahan , kape m@@ ve u Wan u or kpaa una lu la . Ve kaa ér : “ Aluer tsombor wou doo u ishima yô , yem . Yesu kaa ér : “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . M@@ ôm ken akaa a Yehova a ne se sha u koson se ken jijingi yô , ka mbamkombo mba i eren hanma kasua ken Iyou i Tartor la . ( Mat . 24 : 31 ; 25 : 10 ; Yoh . 14 : ​ 1 - 3 ; 1 T@@ es . Kwaghôron u profeti u i hii ôron ken Bibilo la je maa ôr kwagh u “ vor ” ú ua kar a kwagh u isholibo i̱ ve a mi la kera , shi ua c@@ agh Satan ityough kpaa yô . Kape Bibilo kpa i nger a@@ vegher a i̱ agen sha “ ih@@ ô@@ we u Aôndo ” je la . ( E@@ ks . U Eren Kwagh sha Jighjigh ken T@@ om@@ shir@@ en W@@ ase ‘ De H@@ ung@@ ur u Eren a Ior Dedoo Ga ’ Shi hen shighe ne Yehova lu a na her , gadia lu Aôndo lu mgbegh@@ an un u ngeren ityakerada i Bibilo ye . Nahan ú er nena ? ( Aerenakaa 19 : 6 ; 1 Mbakorinte 12 : 10 , 28 ; 14 : 18 ) Kpa nyityô iyua i sha icighan jijingi u Aôndo cii yô , i na i̱ sha u kuren awashima u dedoo a mi . ( 2 Yohane 4 ) Kanyi yange i wase ve u wan ishima ? ( Aerenakaa 6 : 12 ; 7 : 55 , 5@@ 6 ) T@@ su@@ aa la , icighan jijingi vande mgbegh@@ an mbahenen u pasen kwagh a vangertiôr . 6 : 35 - 44 ; Luka 9 : 10 - 17 ; Yoh . 6 : 1 - 13 ) Yesu kaa a mbahenen nav ér ve̱ ôr ikpelaior la i tema sha to@@ ho u samber hen inya ; ve tema ak@@ um ak@@ um , iorov ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber man deri deri . S@@ ur@@ un Nen A@@ sema A@@ yol A E@@ n Yesu pase ér ib@@ u@@ me@@ or la tile sha ityough ki mba yange ve ungwa akaaôron a na kpa ve er sha a ga la . Ka mimi , gba u mbamaren mba ve lu Mbakristu yô , vea pase mbayev vev ér doo u vea nenge akaa a ji@@ mba@@ gh ga . Mbat@@ ô@@ v@@ on sha akaa a ken Bibilo kpishi tôô ér “ kasev ” mba Solomon lu ôron kwagh ve la lu kasev mba ken akuraior agen kua kasev mba sha uiky@@ a mba lu a mi kpishi shighe u be@@ e@@ yol ve , ve na un hingir u civir mba@@ aôndo mbagenev la . ( 1 K@@ i . “ Kwaghôron Wam , u a dugh ken zwa Wam . . . [ la ] iky@@ ôr ia la@@ gh un sha kwagh u M tindi un u eren yô . ” — Y@@ E@@ S . Shighe kar yô , a h@@ ôr tom , nahan mbatamen uhar za un inya . 6 : 44 , 45 ) Ka or 1 ken atô u iorov 1@@ ,000 mba ve lu uma nyian tseegh ve lu a mfe u vough ye , man we kpa u ngu môm ken ve . Ken masejime yô , á var kwagh u wever sha akaa a lun iyol c@@ us@@ a c@@ us@@ a er ish@@ am to@@ ho la nahan . Kape shi Yehova kaa a Amo@@ shi ér a̱ mase tan ior icin kwa u masetyô je la . Ka sea hen sha kwagh u mbacivir Yehova mba lun a ieren i t@@ angen iyol ga mban nahan , ishima yase i iv a iwuese kpishi . ( b ) A hii nan ve se zua a iember ke ’ mk@@ egh u se keghen ser mba@@ awashima mba Yehova ve̱ iv nee ? Kpa , Ng@@ ôm u ishima ishima man anmgbianev av mba nomso man mba kasev cii , i k@@ urem ijir nyian ne , kpa i de kpiligh ne iyol ga , kp@@ er pe@@ pe a wu@@ am . Nahan yô , ka se na Yehova icivir a Davidi imôngo , se kaa ser : “ Me pase m@@ hembe Wou er U hembe cii yô . ” ( Ps . 8 : 38 ) Doo u se eren kwagh a mba ve kegh iyol u ungwan loho wase ga mbara kundu kundu man sha kwaghfan kpaa . Nahan cii kpa , se lu nen er Mbaiserael mba ve ungwa mkaanem ma Go@@ li@@ ati ma sha il@@ y@@ ahan la ve “ ci@@ er ve iyol , ve cia kpishi ” la nahan ga . 1 / 1 Mba@@ kp@@ enev Vea N@@ der — Kwagh a F@@ atyô u L@@ un N@@ ah@@ ana ? De se yar tom a ian ne sha u taver ayol ase asema ken mcivir u icivir Yehova , un u a ne se “ civir Un a mciem iyol ga . . . sha wang man sha perapera ” la . — Luka 1 : 7@@ 4 , 7@@ 5 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 . • Mbamaren mba ken Kristu ka ve “ ya ican ken iyol ” nena ? Nahan a gu@@ usu shin mnger a ôô u@@ we a due sha tar . K@@ on ne hii tilen sha ityough ki Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar shighe u lu tor u tartor u hemban agee sha tar cii la . I@@ yol@@ wu@@ h@@ an man iliam i agumaior ne cii ka i tese ér mba a icivir sha mbag@@ anden cuku ga , gadia ka ve nenge ve ér mba “ u@@ tse@@ mbaiorov . ” Ken anyom a dondo la cii , i geman y@@ ôron sha mbam@@ kohol mba vesen , nahan kwagh ne bugh ior kpishi ian i nan ayol a ve sha u eren tom sha ci u anmgbianev vev mba kasev man mba nomso . A kaa ér : “ Sha mimi yô , yange ci@@ er mo iyol kpishi . • Se fatyô u eren erdoo u hemban cii nena ? 20 : 1 - 11 ) Ve er msen hen Yehova cii ve ve za ityav ye , kpa ac@@ in ahar cii , ityav mb@@ ira hemba ve vihi kpen kpen . ( Mba@@ j . ( 1 Utor 22 : 19 - 23 ) Doo u icombor i uumace cii ia hen kwagh sha kwagh ne , nahan vea kera s@@ ende@@ gh sha kwagh ga . K@@ ô@@ m@@ ati@@ i ne nengen sha akaa a vesen a a er Mbashiada mba Yehova ab@@ ur@@ ab@@ ur tar sha won cii yô , man tôv@@ ac@@ an man a@@ jir a ôron man u@@ a@@ ah@@ e kua akaa agen a i gbe torough torough u a nenge sha mi la kpaa . Or@@ t@@ yom u Aôndo yange hingir Satan Diabolo nena ? Tor Davidi yange zamber ér i de un asorabo a na , nahan Yehova de un asorabo a na . ‘ T@@ aver ishima ’ er Yobu nahan Yesu yange lu kuren kwaghôron u profeti u sha kwagh u Mesiya shighe u za ér i er un batisema la nena ? P@@ ase er u eren mcivir wase u hen tsombor la una fatyô u tesen ér se mba nengen ityom yase i se lu a mi la be@@ elee ga yô . “ Or@@ gen lu ken Mbaf@@ ar@@ ishi , iti na er N@@ ik@@ o@@ dem@@ u , lu or@@ vesen u Mbayuda . Solomon maa kure ikyaa vough nahan ér : “ Ng@@ un ka mkur u kwagh , u i vande ungwan la cii : C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ikyo ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . ” — Or@@ pa . Aluer u fa wer or u nan lu zenden sha kor ne la ka Yehova ga yô , a ci@@ er we iyol tsô . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese u ikyurior i Iserael la lu eren ayôôso , nahan i pav tar la ker u hingir sha tse@@ ene@@ ke u ú , sha er ayôôso aa bee yô . J@@ e yô , a kaa ér : “ Mimi je , m gbe wanger ishima yam , man m nyian ish@@ ô iyol gbilin tsô . ” ( Yosua 1 : 2 , 5 ) Mkaanem ma Yehova man kpa gba inya ga . Sh@@ im@@ i@@ on man Lev@@ i yange ve er kwagh sha ishim@@ an@@ yo@@ on , nahan gba u ve kpa á sa@@ mbe ve , vea lu wue wue ken Iserael . ( b ) Er nan ve nomso kpishi ve hembe veren ishima sha u keren ime - mnger a akaa a ken ji@@ jing@@ ii ? ( 1 Peteru 5 : 2 , 3 ) Paulu yange wase tiônnongo u yange er tom her la shi taver i̱ ishima kpaa , di vough er mbakur@@ an mba azende - azende mba ainge kpa ve eren nahan . ( Mat . 6 : 28 - 30 , 33 ) Mimi yô , u doo Yehova T@@ er@@ u u sha la , ishima , shi a soo ér we man mbayev ou ne ember uma u hemban doon cii la . Iyol hiden a mi ijime ngi a iyol@@ gen@@ gese ker ga . I@@ e@@ ev mbi mba@@ aôndo mba Mb@@ ab@@ ab@@ ilon la mb@@ ia hingir er ka “ ikyav mbi y@@ uh@@ wan ” nahan . Yange i yima Mbaiserael nahan ve er nena ? ( 1 Timoteu 4 : 15 ) Nahan yô , se fatyô u maan imba dooshima u lun a mi kpishi sha Mkaanem ma Aôndo ne nena ? Nahan yô , Paulu nger mkaanem ma tesen ikyo i wan sha imoshima i anmgbianev nav , wener : “ Hanma or yô , i̱ wanger nan ken ishima i nan doo doo je . ” — Mbaromanu 14 : 5@@ b . Aôndo kaa a Adam wener : “ Er u ongo imo i kwase wou , u ye atam a kon u yange M ta u icin M@@ er , de ye ga la yô , tar u̱ lu a i@@ fan iyol sha ci wou , ka sha ican je man ú ya u , sha ayange a ou cii ye , us@@ aa man u@@ sa@@ gher vea m@@ ende u sha mi . ” ( Mateu 15 : 24 ; Yohane 4 : 7 - 30 ) Shi er tor@@ utya ugen u a shi nan kpa lu Or@@ yuda ga la pine un iwasen yô , a er ivande nahan a wase un . Shin er wan la yange undu ya yem z@@ endan asaren a taregh nahan kpa , ken masejime yô a hide hen ya u ter na , man ter na ngohol un a iember man dooshima kpaa . ( b ) Ity@@ endezwa i Yesu i í nger ken Marku 10 : 29 , 30 la ngi kuren sha mi nyian nena ? ( b ) A nder ior shin ku inja nena ? I maa ajiir a civir Aôndo kpishi i kure sha iwasen i inyaregh ki mba nan jighjigh a vese imôngo mba ken ityar igen ve lu nan la . U tesen ikyav yô , alaghga se ungwa er i nder ior shin ku ve , i doo anmgbianev vev man azende a ve kpishi yô . Ka h@@ an se za ve se zua a akaa a injaa a ken jijingi laa ? U Ô@@ ron Takerada u Or@@ pasenkwagh As@@ av - as@@ av , 11 / 1 Yosev una fa ér Maria ngu iy@@ av nahan una er nena ? Un vea kwase na ve lu eren an@@ kpen@@ ga u cuku , kpa kpen@@ ga ne va gba . Mba yer iti ne ken zwa T@@ iv ér “ Yehova . ” — Ôr Ekesodu 6 : 3 . Se time ase nen sha vegher u sha uhar u tom wase u pasen ior loho u dedoo la — ka loho u se pasen ior je la . Ngeren ne pase igbenda iti@@ ar i se fatyô u lun ken dooshima u Aôndo her yô . Ngeren u hiihii ken ngeren mba uhar mban tese iky@@ aior er Bibilo ia wase ve u tsuan akaa a a hembe lun a inja ken uma ve yô . Ú ngu a ma m@@ shi u a ze ú iyol yôô ? Aluer se ker akaa ne se zua a a yô , á saan se iyol shi se zua a injar kpaa . Ka ishimaverenkeghen you la ga he ? Takerada ugen kaa ér : “ Mbaiserael yange vea to@@ gh@@ or nahan mhôônom ma kôr Yehova , maa a gema awashima na u ts@@ ahan ve la , a hingir u yiman ve . ” 11 : 6 ; 1 Yoh . 5 : 3 . Kanyi yange i wase Yeremia wa ishima a tôv@@ ac@@ an shi de u ur@@ ene ? Gadia ka ken ishima man afer@@ akaa a henen kua i@@ w@@ oo - or man idya man i@@ iv man mbam@@ pase mba sha aie man ity@@ uh@@ wan@@ ev ve dugh ye . Ny@@ ityô kwagh i se er sha u civir Yehova cii kpa , doo u se ker icivir sha mi ga . Zum u aka@@ we u tamen u a ngeren akaa a gomoti u tar u N@@ ic@@ ar@@ ag@@ ua a vihin inyaregh sha mi cii la lu pasen er i hii ve un nenge ér gbenda ngu u a fatyô u been a any@@ ighe u gomoti ga yô , a kaa ér : “ Mbat@@ omov mba gomoti ka ve lu mar@@ nya u tar ve , man se cii ka kwagh u tar u eren la ka se eren ye . ” 34 : 18 . P@@ i@@ er@@ ce . Ga@@ yô alaghga u kaa ken ishima wer , ‘ A hen ér un ngu bu@@ men ana ? ’ T@@ ôô wer u nenge wanye u kiriki tema or@@ maren u nan sha iky@@ um , or@@ maren la ngu ôron nan takerada u u doo nan ishima kpishi yô , nahan nan ngu sen m@@ u@@ u m@@ u@@ u . Zum u Un , Jijingi u mimi la , Una va va yô , Una hemen ne Una za a ven ken mimi cii . ” — Yohane 16 : 4 , 5 , 7 , 13 . U tesen ikyav yô , se fatyô u ôron nan er yange nan seer zuan a mfe u Mkaanem ma Aôndo man awashima na yô . Á na ityôkyaa wener : “ Or u h@@ un@@ den m@@ sô@@ rom man or u eren h@@ ua vea hingir mba@@ ibanave ; m@@ ny@@ am ma me@@ er kpaa maa ci@@ r or a@@ j@@ av iyol . ” — Anzaakaa 23 : 20 , 21 . Shi una wase se u seer lun a iwuese sha ian i civirigh i se lu a mi i lun mba@@ eren@@ tom vea Aôndo imôngo , i mimi je i doo u ia gba se kwagh la . Ka ieren i nyi Paulu lu a mi sha u eren tom u geman ior hingir mbahenen laa ? Cii man mbadondon Yesu ve er batisema yô , saa vea vande tseghan a@@ yo@@ la@@ ve sha ci u Aôndo a ishima ve môm keng . Mkaanem ma Yesu yange ôr kpuaa sha kwagh u h@@ ua u eren man er i doo u se nengen uma la ma a inja kpen kpen . ( M@@ ika 4 : 4 ) Mkaanem man pase shighe u ior cii vea zua a mk@@ om ken tom ve shi vea lu ken mkpeyol shi vea lu a ian gb@@ anger gb@@ anger i lun ken tar u ican ia kera lu ga la , sha ci u icivir i Yehova . ( Anzaakaa 22 : 15 ) Kwagh ne ka a na yô , ago a mbamaren ve hii u wan tsuaa la cii nga a kera wase ga . Kwagh ne una vihi ikyar i se ye a Yehova la . ( Yobu 14 : 1 ; Or@@ pa . 2 : 23 ) Ashighe agen mbamtaver mban ka ve na se v@@ ôr je , sea nôngo ser se yina ishima ga kpa se fatyô ga . Kape Tartor u Aôndo kpa u te se icin sha aeren a bo kua akaabo a ken jijingi sha shighe vough je la . 8 , 9 . ( a ) I@@ so@@ u yange tsua u eren a dyako u wan@@ i@@ unda na nena ? Pro@@ feti Yesaia tsengaôron wener : “ Nenge , Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una va sha agee , Una kura tar sha uwegh N@@ agh je . . . A@@ yange a masejime ne aa kure nena ? Se kpa se fatyô u lun a atô@@ akyaa a Yesu lu a mi ve lu a gbashima sha tom u pasen kwagh la . 5 : 15 , 16 — Er nan ve Elisha ngohol iyua i Na@@ a@@ man ga ? Ka kwagh u kpilighyol u nengen m@@ vese u iy@@ i@@ av shi nan se iyol hiden a mi ijime sha ci u nyi ? De vende u yaren tom a mfe wou sha u civir Yehova shi suen akaa a Tartor na ga . Aluer kwagh shon ngu er i lu se ken ishima nahan vough je kpa , doo u se hen sha kwagh ugen u yange er ne : I@@ sho@@ li@@ bo i vesen yange i lu zan hemen ken nongo u Kristu u ken K@@ orinte ica i gba kpa or er kwagh sha mi ga , man nenge ase yô , nongo u Kristu ne kpa Yehova nengen sha u . Sha iyange igen ai@@ k@@ ighe , m ôr anmgbian u kwase ugen er m soo u hiden vendan mkaanem am mara yô . ( Mateu 25 : 14 , 15 ) Or u i er kwagh na ken injakwagh ne la ka Yesu iyol na , yange “ yem zende ” shighe u á k@@ ôndo á yem sha ken inyom i 33 S.@@ W . la . Bibilo ka i na se mkav man kwaghfan u i gbe u se lu a mi ve ivaa yase ia doo yô . 5@@ 9 : 2 ; K@@ ol . 1 : 21 ) Sha nahan yô , uumace jimin cii mba p@@ al@@ egh@@ aa a Yehova shi ian i mon@@ don iengem i Aôndo la kar ve . Shin er kwagh ne yange una doo Mose ga nahan kpa , a hide a iyol na ijime , a lumun kwagh u Yehova tsua u eren la . Sha ayange ne yô , iwanger i mimi yange hii u wanger im@@ ar im@@ ar ke ’ vegher u masetyô u derianyom u sha 19 la , zum u nongo u Mbakristu mbagenev , nomso@@ mbaiorov man kasev hii u timen ke ’ Ruamabera vi@@ e vi@@ e la . Shi ka an nana “ hemba zan zan á za ar sha ak@@ ighir a tar je ” ? E@@ d@@ m@@ un@@ d S@@ ch@@ ul@@ man , un u a hen kwagh u ut@@ se mba iky@@ on@@ ov mban ne pase wener : “ Ka inja er kon u lun iky@@ a ver ver ne ngu lu uma gbem ka lu sha ci u m@@ ts@@ o@@ ghul u kwagh a ts@@ o@@ ghul ú la nahan . * Anmgbian ugen u i yer un ér Adam yô , yange er tom u ortamen kuma anyom 12 , a kaa ér : “ M kera ngu a i@@ civi@@ r@@ yolough ga je yô , ashighe agen ishima ka i vihin kpishi , shi i s@@ ar@@ em u zan ikyua a or môm kpaa ga . ” Aluer u ngu tsu@@ wen bo@@ k@@ oti mnger fele fele yum yô , mngerem mara maa a kp@@ ian@@ ger a hide a haa shin ij@@ ôr , u kera due a mi kpishi ga . Nahan aluer u ngu eren kwagh a wan wou sha ut@@ aha yô , ian i ma u fe mbamhen mba nan kua mba@@ awashima mba nan la ia kar u . Aluer á er if@@ er@@ kwagh yô , una lu vihin im@@ agh ki hem@@ en@@ tor na la . M fa kwagh u me er ga . ” Kwagh ne una wase se u dondon kwaghwan na u a dondo ne , ér : “ waan nen ishima ken ican . ” Ab@@ ig@@ ail yange lam a Davidi a iyol hiden ijime man sha ishimataver kua kwaghfan kpaa ( Mateu 5 : 46 - 48 ) Dooshima ne ka a wase mba ve lu sha ikyev i Tartor la ve za hemen u eren tom ve u hemban cii la sha ishimataver . Ng@@ ô u Timoteu , Un@@ ise , man ngô na u tamen Lo@@ is@@ i yange ve tese un “ icighan@@ ruamabera ” “ hii iyev je . ” ( 2 Tim . U@@ B@@ O@@ G@@ O 1 ( Z@@ wa Buter ) I@@ ca a gba ga tsô , iorov mba at@@ ar@@ atar mba ve lu a ikyav mbi ts@@ wa@@ m@@ ev , ve til sha ityough ki ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Yehova a sha la vea tim mba ve lu a ikyav i sha injakwagh ne ga la . Er E@@ p@@ af@@ era yange er msen ér Mbakolose ve̱ de “ kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii ” nahan , we kpa er nahan . A kaa ér : “ Gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe la . ” D@@ E GB@@ E A@@ HO@@ N G@@ A SH@@ I D@@ E Y@@ ER@@ EN I@@ SH@@ O@@ L@@ I@@ B@@ O I V@@ ES@@ EN G@@ A Sha ci u iwasen yase yô , Yehova kpa a@@ dooga una de ér shighe a kar cii ve una tese se wang ér un ungwa mbamsen asev ye . Yange m pine mer ‘ ityôkyaa i Aôndo a gbe uumace jim yô ka nyi , man ka awashima u nyi jim Aôndo a lu a mi ve i lu u or a ya ican ken uma u nan zan zan nana za kar kuren sha m@@ tsaha u tsôron ken ig@@ y@@ am@@ usu ? ’ Gbenda môm u se tese ser se mba dondon Kristu , Or@@ hemen wase u vough la yô , ka u veren ishima sha akaawan ne . Ior nôngo u fan Maria sha tar jimin cii . Doo u se umbur ser , u civir Aôndo a ishima i môm la ka di u vihin shighe ken kwaghpasen kpishi tsô ga . Aluer se ver ishima sha akaa a a lu hange hange ne yô , aa wase se se taver ishima se lu per ken jijingi shi se tile dông sha perapera shi se za hemen u pasen loho u dedoo . M@@ ôm ken akaa a á hembe nan se ishim@@ avi@@ h@@ in yô , ka ku u or u doon se ishima , hemban cii je yô , ku u wan wase shin kwase gayô nom . Hegen ka shighe u i doo u se ‘ ver ishima , se nenge sha akaa a se eren yô . ’ U tesen ikyav yô , sha ashighe a tsuaa la mbat@@ wer@@ ev na jighjigh ér vea fatyô u been a angev mbu h@@ ough u sha ahan sha u p@@ á@@ v@@ é@@ n iky@@ egh i uma k@@ er@@ egh a@@ vegher ahar geman a@@ vegher shon c@@ í@@ r@@ í@@ n or@@ u@@ ange la sha van@@ ger . Sha kpôô yô , mba ve gbe a@@ yem a Mbakristu ve k@@ ur la cii , vea zua a injar . • Ikyav i ish@@ ember@@ ti i “ Diabolo ” la ér nyi , man iti la kôr un nena ? Yehova Una K@@ ende Se Ga 25 : 13 ) Se fatyô u dondon kwaghwan la nyian . Nahan ú fatyô u maan mlu u k@@ ang@@ en@@ aa vea mba ú lu wasen ve ken jijingi la . A@@ Y@@ I@@ L@@ A takerada u Bibilo ú i hembe wan ats@@ am a wuese Yehova Aôndo , Or@@ gb@@ an@@ akaa ker la ér nyi ve a hemba do@@ on@@ oo ? Er aie u eren cii a lu kwagh u sha mi ga nahan kpa , ka hanma kwagh u mimi ga u or er cii a sh@@ ar nan ijir ga . Lu kwagh u mayange ter@@ em , u lu or@@ ny@@ im@@ an@@ aôndo la una lumun a takerada u m lu ôron la ga yô . 3 : 16 , 17 ) D@@ ondo kwaghwan u Bibilo u a lu a kwaghfan ker la , shi i gi@@ ri@@ m we iyol u dondon gb@@ end@@ atesen u icighan jijingi . Takerada u Mpase tese ér u@@ gomoti mba pati@@ i ka iny@@ am@@ ky@@ ume i Diabolo a ne i “ tahav mbu vesen ” yô . Una fatyô u eren kwagh nahan , kpa ka a shi zungwen se mh@@ ôôn@@ on shi den se asorabo kpaa . 20 : 17 ) Yange sar ort@@ yom u a hingir Satan Diabolo la u lun er U@@ hemban Sha la nahan shi lun a ior mba vea civir un yô . Paulu yange kaa ér : “ I ver tindi ka sha ci u or u nan lu u perapera la ga , kpa ka sha ci u mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi kua mbah@@ emb@@ an@@ ato . ” ( 1 Tim . Yesu nengen mba ve ci@@ gh@@ ir asema u eren isholibo la nena ? A taver ishima er ngu nengen a u i nengen a Na ga la nahan . ” T@@ ôô ase wer , wan u nan u nomso sôn nan ian i eren ma kwagh u nana fatyô u nan wan la ian nan tswen ga yô . ( 1 Mbakorinte 6 : 18 ; Mbaefese 5 : 5 ) Alaghga kwagh ne wase ve u fan kwagh u Yehova a soo man kwagh u a soo ga yô . Er nan ve i lu hange hange u se lu ken bem vea mbananjighjigh a vese imôngo ? Ka aeren a dedoo a nyi or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan lu a mini ? Gadia Yesu kaa ér : “ Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” Se er nan ve Yehova una de se asorabo ase ? ( Genese 1 : 28 ) Heela tseegh ga , Yehova yange tôndo zwa ér una ver V@@ or u ua tim Satan shi ua bee a mbamzeyol mba Satan yange er a aie ve va a mi la , ityendezwa ne kpaa doo E@@ no@@ ki ishima tsung . An@@ ng@@ ôô@@ v mban lu I@@ so@@ u man Yakob , man ve kera zua ishigh ga ica i gba . Yange or@@ henen Yuda wa ke ’ ishima ér una nger Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la kwagh u “ myom [ u yange ve zua ] sha mi la . ” Ngeren u sha uhar la di una time sha akaa a a lu eren se@@ mbelee ne , a a wase se u pasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi tar sha won cii loho u Tartor yô . Ka ityôkyaa i nyi se lu a mi u mayange hiden ijime sha u za timin ga ? Anmgbian ugen u yange za makeranta ne ken inyom i 19@@ 8@@ 0 yô , mba yilan un ér De@@ me@@ tri@@ us ; a kaa ér : “ M@@ akeranta ne yange u wasem m hemba fan igbenda i injaa i henen kwagh , shi ú wam ago iyol u eren tom shin Betel gbem . Se tôv sha kwagh u tsegh ku Tor Davidi yô , se fatyô u fan e̱r Yehova a nengen ior mba ve kenger mba Aôndo a ne ve tahav kpen@@ en@@ ene la yô . N@@ gu@@ la ma a tese perapera ga cii . Mpase ne ka u he . A gema kwagh u se vande pasen ken takerada u ken zwa Buter u i yer ér Dani@@ el@@ ’s Pro@@ p@@ he@@ cy , sha peeji 5@@ 7 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 24 , man kwagh@@ kper@@ an u sha peeji 5@@ 6 man peeji 1@@ 39 la . Yehova yange ôr kwagh ne sha ci u a fa uumace dedoo . Yesu na mbahenen nav akaa atar a wasen ve : ikyar i tom man ijiir i pasen kwagh kua loho u vea pase kpaa . u Fe@@ be@@ war@@ i 20@@ 13 , u a lu a itinekwagh ér “ I@@ m@@ m@@ ig@@ r@@ ation — D@@ re@@ am@@ s and Re@@ al@@ ities ” la . E@@ ev mbu inyam la mbu “ Tor u sha an@@ igh@@ eni ” sha nyi gbenda ? Se “ ningir sha at@@ se a [ Yehova ] a nan@@ den nagh sha mi ” la nena ? ( Yesaia 35 : 1 , 7 ) Se kera mba ken ime i ken jijingi la ga , kpa se mba nengen a iwanger i i pase se i to@@ ho shi í tese ér Aôndo lumun a vese yô . Mbaiserael nyôr ken mbamzeyol mba vesen sha ci u u@@ tor mba ve hemen ve la , hemban je yô , shighe u tor yange nana kera tile sha mimi ga yô . Aluer se mba nôngon sha afatyô wase cii ser , se hii Bibilo i henen a ior , shi se za hemen u henen i a ve yô , kwagh la una wase se u hemban veren ishima u eren Aôndo tom hegen , shi kwagh shon una taver ishimaverenkeghen yase i va waren ken tar u he la kpaa . ( H@@ ag@@ ai 1 : 6 ) Yehova de u veren ve . 5 : 32 ; Yes . A ôr kwagh ken msen la u á pase mlu u uma u Mbakristu mba mimi cii yô . Yesu yange kaa ér : “ Ne ungwa i kaa er : Doo a or u nan we ndor a we yô , gema kôr or@@ ihyom wou ihyom . Kape se kpa aluer se mba a a@@ kper@@ an sha kwagh u jighjigh u nan wase ve a lu se je la . Ka akaa a mimi ga a nyi nahan ashighe agen ior ka ve ôr sha iyol i Aôndo ? • Ka mnenge u taregh u nyi mbatomov mba Yehova ve vende ? Apostoli Paulu nger ér : “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen ” yô . ( Rom . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a i er ken takerada u Yesaia sha kwagh u Wan@@ akiriki ne , a se tim sha mi la ka gbenda u injaa kpishi , u wan se ago a va umbur ku u Kristu . Apostoli Paulu yange nenge loho u dedoo nena ? ( S@@ ek . 4 : 1 - 3 , 14 ) Kwagh u sha uhar yô , i ôr kwagh u mba@@ shiada mba uhar mbara ér ve er akaa a kpilighyol a Mose man Eliya er la . — T@@ ôô Mpase 11 : 5 , 6 kar sha N@@ um@@ er@@ i 16 : 1 - 7 , 28 - 35 man 1 Utor 17 : 1 ; 18 : 41 - 45 . Aôndo yange tsegha Mbaiserael lu ikyurior na , anyom kar ken ijime er dubu môm nahan . Dooshima u m lu a mi sha Yehova la yange wasen mo hanma shighe u mea tagher a mbamtaver mba agumaior a tagher a mi la cii . ( Mateu 11 : 29 ) Eren kwagh er Ter na u sha , u á we mbaaferev kwagh ér ve̱ undu igbenda ve i bo la nahan . Yô , de se time nen sha tom u icighan jijingi yange er man kwagh u a lu eren hegen shi u una va er ken hemen sha u keren awashima u Aôndo yô . K@@ am@@ er@@ on : Takerada u Daniel ter kwagh ne kwa kimbir kimbir . TER Una tema tor gbem sha won je . ” — Ekesodu 15 : 1 - 19 . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Yô , de se nenge nen kwagh u ur@@ u@@ amabera mban ve er yô , kpa se hii sha Ruamabera u sha U@@ tar u Pasalmi la . Hanma shighe cii , yange a̱ taver nan kpa Yesu a tese ikyav i mhen u dedoo sha mbadondon un man sha m@@ ser@@ akaa u Aôndo kpaa . • M@@ civir u mimi ngu zan hemen ken ayange a masejime ne nena ? Sha mimi yô , tom u ve eren kpoghuloo sha gbaa ne la ngu il@@ ian ga cii . ( Mbaromanu 12 : 1 , 2 ; N@@ W ) Aluer se fa er i hii ve Yehova a kaa a vese ér se eren uma er un tese yô , ishima ia hemba taver se u eren sha imo na cii . MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ A I@@ OR V@@ E P@@ I@@ N H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A L@@ A — Ne Mba L@@ um@@ un U@@ kwaghaôndo Mbagenev Kpa ? U@@ ̱ kwase wan iyol i nan sha ikyev i nom u nan la , inja na ér nyi ? Mba va hi@@ di a usu yô , A@@ my tôô Iyoukura igen i lu a ngeren u ôr kwagh u iniongo i mba@@ been makeranta u G@@ ile@@ adi , u pase akaa a A@@ my lu nôngon a mi la yô . Akaa shon yô lu : aeren a ity@@ ôô igen , man isharen i hiden hen ya man u ho@@ gh@@ or a ior mba he@@ v . Or@@ fankwagh yange nger wener : “ I@@ wanger i a@@ sh@@ ee ngi ne ishima msaanyol . ” ( Ôr Pasalmi 24 : 3 , 4 ; Yes . Kpa sha mimi yô , or môm nana de “ er msen ” sha ci u or u yange nan lu ken tiônnongo u Kristu kpa nan eren isholibo sha i@@ gb@@ ong@@ or je , a m@@ ge@@ m@@ shima shio la ga . A@@ t@@ indi@@ akaa a ken Bibilo aa wase ú u palegh inj@@ ô i gban nena ? Paulu a̱ kera kaa ga yô , ú kav wer ú ngu ken mlu u “ mk@@ om . ” A kaa ér : “ Vea gema us@@ an@@ ker vev , vea var in@@ dy@@ uhar a mi , a@@ w@@ ange a ve kpaa aa hingir ah@@ ô a sôron iky@@ on a mi ; ikyurior igen ia kera tsu@@ wa s@@ an@@ ker a ikyurior igen ga , vea kera hen ityav mbi nôngon kpaa ga . ” — Yesaia 2 : 4 . Kwagh ne ka a na i saan se iyol shi Yehova kpa ishima i saan un sh@@ imi je ka u henen a hen ga . 7@@ 7 :⁠ 12 . 18 : 21 — Er nan ve shighe u Eliya ôr a ior ér vea soo u dondon Yehova yô ve dondo un gayô ve dondo Ba@@ al la ior cii hu@@ an ving - n@@ i ? U lumun a kwaghwan u ken Bibilo , u i we se ér se palegh ta@@ av u man la kpa ? U@@ L@@ I 1 ( Z@@ wa I@@ gb@@ o ) ▪ mlu wase u ken ishima yô E@@ ks . Heela tseegh ga , or môm kpa ngu u nana fatyô u sôron hanma ityô i u@@ ange cii ga . Heela tseegh ga , shi una wase se se er kwagh u Peteru yange wa Mbakristu mba i shigh ve mkurem la . Yesu yange fa er Mb@@ as@@ adu@@ shi lumun a ngeren mba Mose , nahan ôr ve kwagh u Yehova ôr a Mose ken age@@ va u lu ye@@ ghen kpa hi@@ an ga la . Yesu soo u tesen Mb@@ as@@ adu@@ shi ér , Aôndo wa@@ shima u va nd@@ eren ior shin ku shin tar . — E@@ ks . ( b ) Ka ikyav i nyi Yesu yange ver mbadondon nav sha kwagh u akaa a pati@@ i ? M pase kwagh sha up@@ ur@@ usu , shi ken ah@@ ungwa ak@@ ôngo a a lu sha ajiir a me@@ men je kpa m na ior u@@ tra@@ k . U tesen ikyav yô , a gba u Orkristu nana tsua kwagh u nan soo u eren yô , zum u angev mbu ker or u nan , mbu a fatyô u sôron ga , shi nan lu ôôn sha iky@@ e@@ ky@@ e shin i lu iky@@ e@@ ky@@ e i lu wasen nan ve nan lu uma her la . Paulu nger hen ivur igen ken hemen wener : “ Ka awambe man inyam se lu nôngon ityav a ve ga , kpa ka . . . u@@ jijingi mba aferev mba sha ajiir a Sha . ” ( Ef . T@@ Ô@@ Ô wer u ngu zan ape u fe tsembelee ga yô . Maa gbenda za pav ker ihi@@ ar . He@@ mba K@@ an Hegen T@@ or@@ ough T@@ or@@ ough U Se K@@ ur@@ an Cii , 1 / 1 17 , 18 . ( a ) Kanyi tom hanma or nan lu a mi u eren@@ e ? Kanyi se eren hanma shighe ve ia wase se u ‘ ember sha ishimaverenkeghen ’ yase ? U tesen ikyav yô , a kohol ‘ ior sha ci u iti Na ’ ken ini@@ on@@ go@@ ior i shin tar cii . Kpa mbap@@ u@@ un@@ akaa mba di tsô ér takerada la ka u ic@@ u@@ ghu@@ gh . • N@@ om nana nenge sha kwase u nan shi nana wa nan ikyo nena ? ( Pasalmi 37 : 3@@ b ) “ Tar ” u sha ayange a Davidi la lu haregh u Yehova na Iserael la , ka Tar u Ity@@ endezwa je la . 3 : 17 , 18 ; Mat . Sha kwagh u Bibilo i er yô , shighe ne yange hii sha ayange a Ne@@ hem@@ ia or u civir Aôndo ugen , va ken Yerusalem , va hide hii u maan gar shon la . Doo u Ú T@@ e@@ ma ken m@@ kpe@@ yol@@ o ? A kaa ér , “ Yange m nôngo kpoghuloo mer me hemba henen sha akaa a injaa , sha er me dugh mbamhen mb@@ ab@@ ov ken ishima yam sha yô . De se tôô ase ken ishima ser se mba nengen kwagh u a lu zan hemen heen ne : I kôr ken inyom i 33 S.@@ W . la , Yesu tile sha ishigh ki P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , G@@ om@@ na u Mbar@@ o@@ ma . 14 : 28 ) Mbat@@ amen mba lun a dooshima nyian kpa ka ve tôô shighe kpishi ve taver mbagenev asema . U@@ ai@@ ky@@ ôr man u@@ a@@ ah@@ e mba ve eren sha ikyo@@ v ikyo@@ v ne na yô ior zer pinen mbampin ken asema ve er i hii man ve akaa ne a eren nahan yô . Gbenda u Aôndo a eren kwagh a uumace la tese mk@@ or sha ci u mbap@@ er@@ apera , kpa gema tese mtim sha ci u mbaaferev . “ Ú@@ F@@ AT@@ YÔ u nengen a ishigh Y@@ agh ga ; gadia or á fatyô u nengen a Mo , shi lun uma ga . ” ( Ekesodu 22 : 26 , 27 ) Hanma tar yô ngu a mba@@ van@@ nya kua mbagenev mba kwagh a hembe ve yô . Yohane kaa ér tor u sha an@@ igh@@ eni ne ngu “ zan ken mtim , ” ka been yô í kera ôr kwagh i ter ator a taregh agen ga . Sha iyange i Fe@@ be@@ war@@ i 28 , 199@@ 6 la , tar u Rus@@ sia wa uwegh shin inya sha u lumun a atindi a ityar i ken Y@@ uro@@ pa due a mi sha kwagh u ian i or lu a mi i eren kwagh u nan soo shi vendan kwagh u imoshima i nan i vende la . Or ne vea kwase na ve sôn Yehova ér a seer ve jighjigh u nan , sha er vea lu a ishimataver i tsuan kwagh u vough yô . H@@ endan nen a na , tile nen dông sha jighjigh u nan gadia ne fa anmgbianev enev sha won cii kpaa i ver ve ican shon i môm i môm i ne lu yan i ne vough . ” 19 , 20 . ( a ) Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una undu se ga sha ci u nyi ? Kanyi i gbe u se er sha er se nengen kwagh u dedoo man u bo er Yesu nahana ? Sha nahan yô , se mba eren akaa a tesen ér kwagh u ior gba se ishima , kpa ka se palegh u wan ave sha akaa a kwagh wase a lu sha mi ga yô . ( 1 Kor . 10 : 24 , 33 ; F@@ il . 2 : 3 , 4 ; 1 Pet . ( 2 Samuel 6 : 12 , 17 ) U@@ wo la man t@@ ent@@ i la umbur ior kwagh u ijiir i Yehova i teman i sha ikyav la . Or a palegh an@@ zughul a tar ne a nyian ishima kua ic@@ ugh i iny@@ ar u nyôron imb@@ ishi kwaghôron ken ishima i nan nena ? Ishim@@ at@@ aver Na W@@ ase Un u Ge@@ man H@@ enen Kwagh a T@@ so@@ mbor Wou Hanma Shighe K@@ le@@ in man A . Yange m er msen shi shighe kar je ve m va mase ha@@ an ikyav y@@ av mbi ak@@ ombo a doon iky@@ ôr man a@@ kp@@ a@@ gher la cii kera ye . Doo u se umbur ser Yehova una fatyô u den mbatamen akaa a ve er sha lan la . 14 : 1 - 6 . I@@ gbenda igen kpa ngi i se fatyô u wasen ve yôô ? Se fatyô u zan a ve ken Iyou i Tartor shin zan kasua sha ci ve kpa ? * Se mba henen kwagh u uma u Yesu a ishimaveren i eren kwagh u yange Peteru pase nahan la , ér : “ Ka sha kwagh ne je i yer ne ye , gadia Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ik@@ av je sha u né dondo Un ijime yô . ” Y@@ E@@ HO@@ V@@ A ngu a wase se shi á ver se doo doo ér se mba mbayev nav mba mimi . N@@ om@@ so man “ kasev mbagenev ” er 1@@ 20 nahan yange ve kohol imôngo sha ci u ityôkyaa ne . Kwagh ne tese ér Aôndo man Kristu Yesu lumun a ve . Yange i ta ve icin ne nahan lu sha ityôkyaa je . I@@ ca gba ga tsô mbak@@ as@@ u@@ av gema ic@@ ah@@ ur i yange i lu kwagh ga cii la hingir kwagh u keren m@@ doom ma sha ashe a mi . Yehova fa mbamgbe asev cii , nahan kpa er nan ve se eren msen se pasen un akaa a a gbe se laa ? Nahan kpa , apostoli ne nd@@ era kwaghwan na ér : “ Aluer a fatyô yô . . . ape kwagh wen a lu sha mi la . ” Aluer imba kwagh ing@@ in nahan er or yô , doo u nana pine iyol i nan ér : ‘ Kwase wam una wa ati@@ mb@@ ir je kpa , sha mimi yô ti@@ mb@@ ir hanma sh@@ igh@@ ee ? * — Mateu 4 : 8 , 9 . Se@@ te@@ mba 19 - 25 , 20@@ 11 Or@@ fankwagh la kaa a na ér a er kwagh môm tseegh , a̱ za tôô p@@ ilo i í we ing@@ y@@ ur ker yô , a bugh , a ts@@ enda ing@@ y@@ ur la sha ahumbe . Nahan kpa , mba sha ishigh ki Yehova Aôndo nan ? Shin alaghga vea tsua u b@@ un@@ den ityendezwa shon . Ishima na lu a im@@ anger ga , ashe na kpaa ta ihy@@ agh ga shi a ha@@ gher sha u@@ zege@@ mbaakaav kpaa ga . Se kpaa shighe u se fe mlu u ior mbagenev , shi se tese ser ieren ve i ity@@ ôô man mlu ve doo se ishima yô , kwagh ne una yange ayôôso . Aluer se tôô ishima yase i kpôô kpôô la se kar sha ishima yase i sha injakwagh la yô , ka akaa atar a nyi aa wase a ishima yase i sha injakwagh laa ? Ashighe kpishi , Yesu una ôr injakwagh yô injakwagh la i mgbegha ior ve tese ér mimi je ka ve pe zenden vea Aôndo , shi a lu ve pe zenden a na ga kpaa maa i kera lu il@@ ian ga je . U se ember iky@@ ar@@ yan i tsôron vea Yehova yô , saa se na loho u dedoo jighjigh Ab@@ unde kpa môm ken mba@@ awashima nav yô ka u t@@ ul@@ en ior asema ken mcivir u ve lu civir Yehova sha mimi la . Shin er Na@@ omi man Ru@@ tu lu ken ibanave tsung nahan kpa , Aôndo ver ve dedoo shi nenge sha mbamgbe vev kpaa 2 : 19 , 20 ; 1 Tim . Hii nan ve Mbakristu ve tagher ishigh a am@@ een ainge y@@ um@@ u , man ka an i doo u vea suur sha a nan ? Yehova — Ka I@@ mbor i M@@ yom W@@ ase • Kwaghôron u profeti u hiihii la lu nyi , man V@@ or u ityendezwa la lu ana ? Lu u or a per tindi ne yô , a wua nan kpee . — Ekesodu 20 : 8 – 11 ; N@@ um@@ er@@ i 15 : 32 – 36 . T@@ aver u zuan a kwaghyan u ken jijingi ayange ne ga , kpa kwaghyan ne gba se kwagh je he ? Or@@ gen kaa ér , “ Mbashiada mba Yehova mban soo u nôngon ityav sha ci u tar ve ga ! ” Shighe u se lu yemen sha ig@@ ir@@ g@@ ir i pur@@ ugh la , se vaa kpishi . An@@ th@@ on@@ y : Yô , de se ôr ivur Bibilo igen i i te iwanger sha ikyaa ne yô . T@@ er@@ na : M@@ yo@@ mo , ka an u nenge wer doo u nana lu class mon@@ it@@ or wase ? Mbamaren mba ve hii mar la vea er nan ve vea kô@@ r@@ cio u nengen sha wan ve u he la ken atô u ani@@ wer@@ ev mba hiihii , mba ka i gba u vea ver ishima ve cii sha mbamgbe nav laa ? Kpa er lu ica je tsô , ter na ta ashe za nenge a na , tsô a yevese a za ku@@ ve wan na a gba su@@ sen un zwa , nahan saan un iyol tsung . Shi a pase kwagh u una fatyô u yangen se u zuan a icivir la , kua er se za hemen u keren icivir ne ve kwagh ne una wase mbagenev la kpaa . A kaa ér , “ Shighe u mkombo ne una kure yô , ne fatyô u kaan ner , ‘ mimi je , mkombo u sha inyom ne ka u hange hange u a hungur a mi ga yô ! ’ ” Gbenda u he u se tsough ne ngu ve se a mbam@@ tsera kpishi . Er nan ve mbamaren kpishi ve nenge kwagh sha ci u ônov vev ayange ne sha er zum u vea gande ior yô i kpe ve i@@ yo@@ loo ? Na ior iwasen i ken jijingi . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 17 : 3 , 4 ) Nahan hegen u Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati lu tagher ishigh a num ne , a ‘ ker TER ’ nena ? Yehova ngu Ter u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kua ak@@ ar a ve aa a lu a ishimaverenkeghen i va yan dyako shin tar ne la . Aluer u soo wer ivaa you i war mbamzeyol shi i za hemen u taver a taver zum u mbamzeyol ve lu ga yô , nenge i wer ka kwagh u gbe@@ ke@@ ke . Anmgbian H@@ ar@@ ve@@ y Con@@ ro@@ w nger ér , “ Kwagh môm yange ban se ga , shi se nenge er Yehova lu kuran se ken tom na , lu wan se ikyo , shi tesen se dooshima yô . ” ▪ In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u kwa la na mpase u dedoo sha kwagh u gbenda u or hingir or@@ henen u Kristu la nena ? Ruamabera u ken zwa Heberu la er shiada sha kwagh u Yesu nena ? Kristu yar tom a mbahemenev mba shin it@@ ine mban sha u hemen nongo u “ anmgbianev ” nav mba sha tar cii , mba i shigh ve mkurem la . ( Heb . Nahan kpa , i ôr kwagh u “ loho u dedoo ” ken Bibilo sha igbenda igen kpaa . Ka nyi Paulu yange wa Mbagalatia , man kwaghwan ne ngu se a iwasen nena ? E@@ ck lu uma shighe môm vea Mar@@ t@@ in Lu@@ ther , man ve lu ijende sha shighe kp@@ egh@@ ee . In@@ yom igen i ker yô , anmgbianev za ha@@ ya ajiir , er mbam@@ kohol mba vesen her . 9 , 10 . ( a ) Kanyi yange i̱ na ve M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti hingir u va lun a saa ken iyol@@ o ? Shin er Eliya lu civir Yehova anyom anyom sha ‘ ishima tse@@ en tsung ’ shi icighan@@ ti u Aôndo man mcivir na hemba un hanma kwagh cii nahan kpa , a nenge er kwagh lu vihin seer a seer yô . Ve yô , a min@@ di m@@ liam , maa a kaa ér : “ Me kera ma ta@@ av mayange ! ” Aôndo yange kaa a Aber@@ am ér nyi , shi yange er ityendezwa a na shighe u lu ken U@@ r her la ér nyi ? U Ô@@ ron Takerada u Yohane As@@ av - as@@ av , 4 / 15 ( Yohane 17 : 3 ) Mba ve tsough u civir Aôndo cii vea va lu uma gbem sha won , er Yehova nahan . • Kanyi ia wase se u tsuan kwagh u se soo u eren laa ? 11 : 26 - 29 ) Lu@@ un er Mose lu or u ishima legh legh ga nahan , yange ma lumun a m@@ gem u va ken akaa a Yehova sôr ver la kpa ? Ikyav i tesen yô , tôô ase wer anmgbian ugen hemba fan u sôron akaa sha igbenda igen veren vough vough . Sha kpôô yô , iy@@ i@@ av mbi ken ish@@ u@@ le vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an . ( b ) Ka hanma shighe Mbakristu mba ve lu@@ u@@ wua la yange ve due ken i@@ gb@@ ara ? M@@ ô wase nyian kpa nan na jighjigh ér gba u Mbakristu vea kura Tindi u Mose ve vea zua a myom ga . “ Y@@ ese nen ve sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter . ” — MB@@ A@@ E@@ F@@ ES@@ E 6 : 4 . Er se lu shin tar u lu ‘ ijiir na i p@@ endan angahar sha mi ’ ne yô , doo u se kav kwagh ne nena ? As@@ aren a bo a Iserael lu ye@@ ghen ken ve er at@@ se a or@@ ka@@ an@@ kwagh nahan M@@ nenge na ne ka u doon kpen kpen ! KW@@ AG@@ H U M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O M@@ A T@@ ES@@ E YÔ : Aôndo er kwagh u vesen sha u una wase uumace shi una su@@ r ve asema yô . Aluer ior fa se ér se mba lamen sha asaren a yolough man sha akaa a ji@@ mba@@ gh tseegh yô , kwagh ne ngu tesen er ishima yase i lu ker yô . E@@ ̱r yange shi kpuaa u á hii mkohol u vesen u ityar - ityar ke ’ inyom i 199@@ 8 la yô , pi@@ pa@@ abaver i ke ’ tar u A@@ ten@@ e due a mkaanem ma or@@ hemen u iy@@ ou@@ ad@@ ua i I@@ tyô i Grika yange ôr la ér “ [ Mbashiada mba Yehova ] ka ‘ kwaghaôndo u i fe un ga yô , ’ ” shin e̱r A@@ te@@ jir u Y@@ uro@@ pa u̱ Nan Or I@@ an i Eren sha Ishima i Nan la yange kure ijir kaha kposo a mnenge ve la nahan kpaa . “ I de yer ne er , mbahemenev . . . ga , gadia Or@@ hemen wen ngu môm tsô , ka Kristu . ” — M@@ A@@ T . Shighe u se lu ôron Bibilo shin ityakerada i í har sha Bibilo la yô , gba u se gbidye kwar sha mbampin amba ne , ser : ‘ Kwagh ne tes@@ em nyi sha kwagh u Yehova ? Hen shighe la Davidi kav er kwagh u er la lu kwaghbo yô , tsô a kaa ér : “ M er [ Yehova ] kwaghbo . ” — 2 S@@ am . Aluer se mba a mnenge u vough ga sha mba se civir Aôndo a ve imôngo la yô , ng@@ un kpa una fatyô u vihin ikyar i se ye a Yehova la . ( 1 Yoh . Ken derianyom u hiihii la nahan , hanma gar u Yesu za her cii lu a shin@@ ago@@ ge na , ag@@ ar a vesen di a lu a u@@ shin@@ ago@@ ge imôngo , Yerusalem je yô lu a u@@ shin@@ ago@@ ge kpishi . Hanma uwer yô , atôônanongo a Mbashiada mba Yehova nga a tindi a inyaregh k@@ in shin af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova a a lu ken tar ve la . Kwagh ugen yô , aluer se fa er Yehova a yaren tom a icighan jijingi yô , kwagh la una taver jighjigh u nan wase . ( a ) Lu nyi Yesu nenge a mi ken mbayev mba kiriki i doo un y@@ um@@ u ? ( Yeremia 9 : 25 , 26 ; Aerenakaa 7 : 5@@ 1 ) Sha nahan yô , gba u vea gema aeren a ve , vea de kwaghbo u eren vea gema vea eren akaa a Aôndo una ver ve doo doo yô . Umbur kwagh ugen u Yesu ôr ne , ér : “ Gadia ka sha u ng@@ een a akaa kpishi la man or nana lu a uma ga . ” Ka sea wase mbagenev vea hen kwagh u Aôndo yô , se fa je ser se mba eren ishima i Yehova shi iniôngon i se lu nôngon ser se civir un la , gba un kwagh . Mbam@@ kombo mba tiônnongo mba i eren hanma kasua la , kua mkombo u Iyoukura i H@@ enen la , ka ve na se ian i injaa i tesen gbashima wase shighe u se lu wan zwa ken mbamkombo , sha u pasen jighjigh wase u nan la . Ior kpishi yange ve venda u nan Yesu jighjigh sha ci u nyi ? Ity@@ ôkyaa yô , ngu Aôndo u wuese kwagh . ( b ) Yange lu u Mbakristu mba ken gar u Roma vea er nena ve vea fatyô u civir Yehova “ sha imo i môm ” ? Ka A dugh ic@@ an@@ or shin v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u kera . ” — Pasalmi 1@@ 13 : 5 - 8 . ( E@@ s@@ era 2 : 1 ; 3 : 1 - 3 ) Hanma kwagh u Yehova a tsen@@ ge@@ ôron sha ikyev i profeti na cii una kure sha mi vough , una b@@ unde ga . “ Kpa iv nen a Jijingi . ” ​ — 5 : 18 . ( Mat . 6 : 31 - 33 ) Gbenda u se suur sha ityendezwa ne la , ua tese er Yehova a doo se ishima i za kighir la , sha ci u saa or nana doo u ishima ve , u fatyô u nan nan jighjigh ye . ( Ps . Wan na J@@ im@@ my a shi pinen un ér , “ U yem u un@@ du@@ m wer nyi ? ” Shin ma ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange ne ngi yangen we u eren tom ye ? Alaghga u hii u henen sha kwagh u mbam@@ gem mba hen tsombor wou ne , nahan ishima ia hii u zan we iyol , a lu u er or saa u , shin a ci@@ er we iyol gayô u kera fa kwagh u ú lu sha mi jighilii ga . Heela tseegh ga , Ter wase ka or u koson se u hemban cii , gadia a fa akaa a kwagh a gbe se a mi la je er se lu a sôn un ga la . “ De G@@ be Iyol He@@ en Ga ! , ” “ De Z@@ e Iky@@ ua a U@@ s@@ u u L@@ at@@ ri@@ ki Ne Ga ! , ” “ P@@ ande A@@ yem . ” Kwagh@@ tôvon ugen u i sember tôvon sha kwagh u t@@ wer@@ egh tese ér mba ve henen ér mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga la mba ne ayol a ve jighjigh ga , shi mba ne mbagenev jighjigh kpaa ga , kwagh ne ka a na yô ve soo u b@@ i@@ ishi a mbagenev shin kôron ikyar a ve ga . Yesu luun vea mbayev shi mbamhen vev man asaren a ve gba un ishima . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu lu lamen a Ter na u sha yô , a kaa er : ‘ U yer mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh akaa ne , kpa U gema U pase an@@ iky@@ und@@ anev a . ’ Nahan kpa , mbamzeyol gema lu ken gar u S@@ t . 4 : 27 , 28 ) M@@ vese u vor ne ka a lu kure kure , shi ngi i vese “ iyol i i ” kpaa . Er Mbashiada mba Yehova ya ican vea mbagenev imôngo nahan kpa , ve er tom a hanma ian i i ve zua a mi la cii u sur@@ un mba ve lu zungwen la asema ken mkaanem ma Bibilo . Lu inja er agumaior ne nga sha tse@@ ene@@ ke ve sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la nahan , man lu tse@@ ene@@ ke u mo kpa m soo je la . ( Mateu 11 : 28 , 29 ) Gba u hanma Orkristu u nan lu nom yô , nana dondo ikyav i Yesu sha u eren kwagh a kwase u nan sha gbenda u Yesu kpa eren kwagh a nongo na la . ( Yesaia 5@@ 7 : 20 , 21 ; Mbagalatia 5 : 22 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen i kpilighyol i uma u tsôron ken Paradi@@ so , ape jijingi u tar u ú s@@ ôôn kpen ne una kera lu ga la doo se ishima kpen kpen . Zum u Yesu , Wan u Aôndo lu shin tar la , Satan soo ér , a̱ “ g@@ ure inya , [ a̱ ] civir ” un . Yange a̱ nan@@ den ini@@ aav mb@@ ira sha at@@ se a nan@@ den naagh sha mi la yô — a̱ lu sha il@@ egh shin sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia kpaa — i haa b@@ ar , u a yangen m@@ he@@ e u kwagh la sha mi . — Lev@@ iti@@ ku 2 : 11 - 13 . Ng@@ ur nôngon ér una zua a awashima ken uma na yô , a kar u@@ kwaghaôndo wue wue , kpa a zua a kwagh u lu keren la ga . N@@ om ugen ngu hen ya tswen ngu keren kwagh sha In@@ tan@@ et . Nahan kpa , Paulu ôr kwagh kighir he@@ ela ga . I@@ liam i fan i Apo@@ l@@ o la i ta ve mciem iyol@@ o ? Maa a kaa ér : “ Nahan yô , m@@ mem shi her sha ci u non@@ go@@ ior u Aôndo er u sha iyange i Me@@ men la nahan . ” ( Heb . Shighe u I@@ so@@ u man Yakob lu anyom 15 la , ter ve u tamen , Aberaham kpe , kpa ityendezwa i Yehova er a Aberaham la lu her . Ve yôô loho u dedoo je hemba ah@@ wa b@@ iliôn môm ken ityar 2@@ 35 . Shighe u jijingi ka una ‘ er msen ’ shin una zamber sha ci wase yô , Yehova a ungwa mbam@@ zamber asev mbara . Apostoli Paulu kpa yange á wuese mbacivir a na imôngo sha aeren a ve a dedoo la . Maa gbidye kwar sha at@@ o@@ akyaa ne shi nenge ape Bibilo i sue at@@ o@@ akyaa shon yô . Shi aa fatyô u pan@@ den iember i mba vea za hemen vea Kristu ken Tartor u sha la ga , shi aa p@@ ande iember i mba vea va zua a uma u tsôron shin tar la kpaa ga . Dooshima ngu a mgbegha mbatamen kua mbagenev ken tiônnongo ve za sôr or u h@@ ôron tom la , ve taver nan ishima . 1 : 18 , 19 ) Kpa sha shighe ugen la , Bar@@ u@@ ki u alaghga due hen tsombor u lun a kwagh ave la gba keren “ akaa a vesen ” sha ci na . Nyian ne , as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve shi her la mba eren “ tom u m@@ him la ” her . Shi u na jighjigh wer ka Bibilo i tese gbenda u uma u hemban doon cii u or a dondo ye . Lu nyi i wase K@@ y@@ un@@ g - so@@ ok u nôngon a ic@@ ôron u@@ ange ? Nahan kpa ats@@ am a wan ka gbaa u mcivir wase , di er tom u kwaghpasen kpa u lun vegher u mcivir wase nahan . Sha iyange i Sat@@ i man L@@ ah@@ adi man ayange agen ai@@ k@@ ighe cii , ka i doo icombor i Betel u zan mbamkombo shi duen kwaghpasen vea atôônanongo a Mbashiada mba Yehova aa a lu ikyua a ve la . Sha ci u ka loho u u hembe lun a inja sha tar cii je ne . Cii man Yosua mase kpen yô , a ôr kwagh a ikyurior la jimin cii sha zamber wener : ‘ Kpa aluer , u civir TER , á lu ne kwagh u bo yô , tsu@@ wa nen u i lu ne ka civir la nyian , shin a lu mba@@ aôndo mba I@@ f@@ i y@@ an@@ d@@ era mba uter enev lu civir la , shin mba@@ aôndo mba Mba@@ am@@ or , mba ne tem ken tar ve ne ’ kpaa . Mb@@ agen kpishi yange ve lu her kpa i lu sha u veren ato henen kwagh ga , i lu sha u nôngon keren ibo sha u vea zua un a kwagh u bo tseegh . Hegen je kpa , mbacivir un umiliôn imôngo mba eren msen he ’ a na hanma sev . • Iky@@ uryan i he la ngi a inja hen mba i shigh ve mkurem mbara kua iyôngo igen la nena ? Aluer or er kwagh man se fa kwagh shon vindi vindi ga maa se gba mi nan nan ibo yô , a lu l@@ an@@ egh jighilii je . Ngeren u Bibilo hemba ôron kwagh u Noa , u lu or@@ ya la , kpa kwase na kua mbayev nav kpa yange ve lu mbacivir Yehova . Nahan kpa , mba va tesen un gbar gbar ér ka un a we kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne iy@@ av yô , maa a hide a iyol ijime a lumun ibo . Sha iwasen na yô se bugh zwa se “ pase kwagh u myer u Loho u Dedoo vangertiôr . ” Yesu kaa ken kwaghôron na u profeti u sha kwagh u mk@@ ur@@ tar la ér : “ U@@ ivande vea lu sha iyange man uwer man as@@ an , man asema aa nyian akuraior a a lu sha tar á k@@ ondo a iyol sha ci u k@@ ume u zege@@ mnger man ag@@ ôn@@ d@@ ô@@ mnger ; asema aa yina ior sha mci@@ e man sha mk@@ egh u akaa a a lu van sha won la kpaa ; gadia agee a a lu Sha la aa t@@ enger . Zum la vea nenge Wan u or Una va sha a@@ been , a agee a vesen kua iengem kpaa . ” Y@@ E@@ HO@@ V@@ A yange gba tar ne a awashima . Aluer se er nahan yô , iniôngon yase ne ia hungur se ga gbem sha won . S@@ ôn Yehova a na u kwaghfan sha er u fa iwasen i i gbe u u na wan wou u a lu hi@@ an la yô . ( Ps . Ng@@ ô u Timoteu , Un@@ ise man ngô na u tamen , Lo@@ is@@ i lu Mbakristu mba tseghan ayol a ve , kpa ter na lu Orkristu ga . Zum u se er Habak@@ u ityough 3 a kwagh ne ke ’ ishima yô , mkaanem man ka ma iv ishima yase a mciem , kpa shi ka ma iv se a iember kpaa . Alaghga je yô , lu du@@ ghun uwegh sha mbaaferev mbara , kaan a tor ér : “ Ior mban ve er kwaghbo . . . a profeti Yeremia . ” ( Mpase 16 : 14 , 16 ) Mba ve vende u lumun hem@@ en@@ tor u Yehova cii vea tim . “ Kwase , Shin K@@ asev J@@ e Kp@@ aa , ” 3 / 15 Kpa a gema a var a I@@ mbor i “ mngerem ” ma um@@ am la , shi a dondo hanma kwagh u Yehova kaa un cii . N@@ oo@@ v ve kôôm kasev vev ken bem , ve de lamen a ve dang dang ga U de tom , kpa u gema u ngu a mfe u injaa u u fatyô u nan mbagenev iwasen a mi yôô ? La@@ ur@@ ence pase er yange un lam a anmgbian u kwase ne yô , a kaa ér : “ Yange m kôr Ma@@ de@@ le@@ ine uwegh shighe u sea eren msen yô . Shighe u kwagh a er u nahan yô , hemba doon u ú hide u tema , u hen sha mlu wou la sha mimi . Yehova te mba ve civir un sha mimi kera ga . Hen shighe ne Bar@@ n@@ ab@@ a , anmgbian u Marku hingir Orkristu ica i gba , alaghga hingir Orkristu cii man Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 la ye . Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u Tor u dedoo Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati la . ( Yesaia 7 : 14 ; M@@ ika 5 : 2 ; Mateu 1 : 18 - 23 ; Luka 2 : 4 - 11 ) Lu ken Igipiti man i yila un ye , man shi i wua an@@ iky@@ und@@ anev zum u i mar un la kpaa . Yohan@@ a lu “ kwase u K@@ us@@ a , wanakiriki u tamen u H@@ er@@ o@@ de . ” Mb@@ á V@@ é@@ r@@ é@@ n Mbak@@ ur@@ an Man U@@ di@@ ak@@ on Sha Hemen U Aôndo Mbayuda kpa lu ken mba i na ve gbenda ér ve yem ken tar ve la . Zum u Yesu nenge kwase shon lu ha@@ an “ i@@ deri ihi@@ ar ” ken a@@ kwa@@ ti u iny@@ ar u ken tempel la , yange nenge ér kwagh u kwase la na la ka u injaa ga shinii ? Ka an tswen nana fatyô u sôron mbamzeyol mba uumace ? Er Mose tagher a akaa a nan un iyol@@ kpen nahan kpa , lu nyi i mgbegha un ve ver ishima u eren akaa a van Ter na u sha la a i@@ civi@@ r@@ i ? Shighe u i we ats@@ am a Tartor yô , kanyi kwagh ka a gba sha mi i hemba u fan a dedoo laa ? “ Z@@ a V@@ ande H@@ im@@ en a An@@ ngô@@ u ” Ior mba yange ve wa ts@@ wam kpa , hegen ve gema ve hingir mba lun a bem . Mba@@ beenyol mbagenev kpuaa yange ve nenge tser u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” ( F@@ o@@ to u In@@ umbe i Kwagh u I@@ gbe@@ tar ) la sha ashe a ve . 12 : 8 . ( 2 Utor 23 : 11 ; Yeremia 19 : 13 ; 32 : 29 ) Lu u Aôndo una haa iy@@ ugh na sha mba yange ve lu nôngon ér vea n@@ ungwa mcivir u mimi sha kwaghaôndo u aiegh sha u ‘ b@@ um@@ un TER shi b@@ um@@ un Mal@@ k@@ am ’ la . Er se lu Mbakristu mba se soo mba@@ wan ndor a vese yô , se mba ny@@ um mbagenev mfe u mimi u doon tsung la ga . ( 1 Utor 19 : 1 , 2 ; 21 : 11 – 16 ) Nahan shi i gba karen m@@ til sha mimi u ior mba Aôndo . Nenge ase ikyav i môm ken Bibilo . Ashighe agen ior mba lun a awashima u dedoo yange ve nôngo ér vea d@@ an Yesu sha tom u lu eren la . Umbur wer , ka icighan jijingi yange i yar tom a mi ve i m@@ us@@ an tahav mbu uma u vough u Wan u Aôndo la , ve yange i j@@ ile iy@@ av mb@@ ura ye . Aberaham — ka Ikyav I Jighjigh U Nan 10 , 11 . ( a ) I@@ d@@ ya man iji@@ mba mba hiin han@@ a ? ( b ) U fatyô u kaan wer ka Yesu tseegh a k@@ ur akaaôron a profeti a sha kwagh u Mesiya la sha ci u nyi ? Shighe u m lu vesen a vese ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 man u 19@@ 40 la , tsombor wase lu a azende a kôôsôô kpishi , a á lu ab@@ uter yô . Hii nan ve ishimawan i̱ lu kwagh u hange hange hen shighe u i ve@@ mb@@ en or@@ o ? Mbakristu mbagenev mba sha derianyom u hiihii la yange ve hingir u vendan mimi man ior dondo ve kpaa . Kwagh ne tese wang ér Satan lu a ityôkyaa i yange na ve mee Mbaiserael hingir u v@@ ô@@ son ior mba ken akuraior yô . Doo se kpishi er se fe ser hii ken inyom i 19@@ 19 la je , Yehova de uumace mba ve yen ne ér , ve er tom ve seer iyenge i ior mba ve lu ken paradi@@ so u ken jijingi la , shi ve na a seer taver kpaa yô . Ka kwa me ú ongo mbampin mba i pin ér “ Me zua a nyi k@@ ere ? ” Yehova lun a iy@@ ugh ishima a or u nan gem ishima la ga . Ishima i L@@ egh L@@ egh man Ishima i Wan mba Ve a B@@ em ken T@@ i@@ ônnongo Aberaham yange a shi henen sha ityendezwa i Aôndo er a na ér una na un wan la . Anyom nga kar 60 yô , á va ôr kwagh á ter m@@ gem u sha iengem ne , á kaa ér : “ Se kenger icivir Na , icivir la lu er ka i Wan u môm môm u Ter nahan . ” Ne Mbamaren man Mba@@ yev , L@@ amen Nen ken Dooshima Sha iyange la mba TER A w@@ oo ve la , vea lu hen inya , á hii sha ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ in zan zan á za ar ik@@ igh@@ ir@@ tar ng@@ ira , á zung@@ we ve ga , á kohol ve ijiir i môm ga , á ii ve kpaa ga ; vea hingir er ati@@ h@@ i a ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ov mbi sôron sule a m@@ in hen inya nahan . ” — Yeremia 25 : 32 , 33 . M@@ k@@ ur u I@@ fer@@ kwagh Hanma kwa u kwagh ne a erem yô , i doom ga cii , i lum er kwagh he@@ mb@@ am a hemba je nahan . Re@@ be@@ cc@@ a kaa ér : “ Yange se hii u eren akaa@@ yan a nyo@@ h@@ on , te@@ en . Z@@ enden Vea Aôndo Ka nyi ia wase se ve se ‘ lu sar sar ’ a mbag@@ en@@ eve ? ( Luka 23 : 43 ) Yesu fa dedoo e̱r u lun a mnenge u dang man u ken kpe sha mbagenev la una wase sha u t@@ ul@@ en a tu@@ le ishima ve tseegh yô . Doo Yehova Er U O@@ ng@@ o Un Yô Á za vôso kwase ker , á hingir or@@ kur@@ an@@ ilev . Or wase môm kpa nana fatyô u fan mgb@@ e u kwagh a gbe se a ishimawan i Aôndo i za kighir sha u se zua a uma u tsôron la ga . Shi á kaa ér : “ Ka wea lu pania yô , ka ú yar tom a Bibilo je i zua ga . Ka sha nyi gbenda nahan a pase se kwagh u hange hange nee ? Shighe ne lu ior u@@ deri kpuaa tseegh z@@ aan mbamkombo mba Mbah@@ enen Bibilo mban ye , nahan er ngeren la yôô ér kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh 1@@ ,000 yô , tese ér ve na jighjigh ér vea fatyô u zuan a iy@@ en@@ ge@@ ior ne . Mbaiserael yange ve zende ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo zan zan ka kom anyom 40 yô , Mose hemen ve za a ve hen K@@ pu@@ un@@ kpu@@ un u Mo@@ ab@@ i , vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . Mbakristu mba ve lumun shi ve lu a tahav mbu wasen yô , yange ve zenden sha u@@ ger@@ i mba vesen man mba kiriki kua ken ag@@ ar , ve naan ior mba sar ve kpishi u ôron ityakerada i í yilan ér “ H@@ el@@ p@@ ing Han@@ ds for Bible Stud@@ ents ” ( Ity@@ akerada I W@@ asen Mba H@@ enen Bibilo u K@@ aven Kwagh u I Er La ) yô . Gba u á umbur ku u Yesu hanma uwer shin hanma l@@ ah@@ adi shin hanma iyange ? Kpa yange ior ve iv sha ajiir a tesen sen@@ e@@ ma la sha u nengen vi@@ di@@ o i “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” i í tesen gbilin la . ( Ôr Anzaakaa 12 : 18 . ) I@@ wasen i Ú Z@@ ua a M@@ i kua Mbagenev La Iyange igen yô , ikyar na u ve due kwaghpasen imôngo la pine un akaa a a we ishima u va eren ken hemen yô , A@@ k@@ li@@ lu na mlumun gbar gbar ér un ngu a ishimaveren ér yange sev a av yô , una lu or u ken tiônnongo u lamen zwa ity@@ ôô na , ka zwa u A@@ m@@ har@@ ic je la . I@@ T@@ A@@ L@@ I@@ A Umbur mkaanem ma B@@ il@@ da@@ di ôr a Yobu la . A kaa a na wener : ‘ Á er nan man or nana lu perapera sha ishigh ki Aôndo ? Nahan kpa , ka akaa agen a ken jijingi a doon tsung a nyi nahan se fatyô u zuan a mi ken takerada u Aôndo a ne i nger ken Mkaanem nam nee ? Sha nahan yô , sha hiihii la , Diabolo lu môm ken mbatyomov mba ve lu ônov mba Aôndo mbap@@ er@@ apera la . — Ôr Yohane 8 : 44 . D@@ ondo Or@@ gban W@@ ase u Kp@@ ilighyol La A@@ L@@ U@@ ER yange ior naan jighjigh a hanma kwagh u i nger ken i@@ pi@@ pa@@ abaver , anyom a hemban er 20@@ 0 nahan ken ijime la ga yô , hemba k@@ an hange hange u se er nahan hegen u se ze sha In@@ tan@@ et sha u za ôron akaa la cii . Ashighe kpishi se yar tom a ian i kp@@ el@@ an akaa la sha u kp@@ el@@ an ior mba ken Bibilo shin akaa a ken Bibilo a yange er yô . M lu ôron ityakerada i í er kwagh u nongo u R@@ ast@@ af@@ ar@@ ian u m nyôr la , i m zua a mi la cii . Ng@@ ô@@ ôr ga tsô kwase la hii u vesen ken jijingi shi hemba fan@@ tyô u wan ishima a m@@ nyoon u m@@ saa u wan na saa ku la . U tesen ikyav yô , eren ityom i injaa i Mbakristu ve eren la . U pasen ayol a ase wang ser se mba Mbakristu la a fatyô u lun kwagh u wasen se tsung nena ? Se won@@ g@@ or mbam@@ pase mba Aôndo nena ? U er kwagh nan kundu kundu nena ? Kpa , “ H@@ es@@ e@@ k@@ ia hide a iyol na ijime sha m@@ ke@@ he u ishima na la ” nahan Aôndo hide shi lumun un . Shi Yesu yange fa kwagh ugen kpaa , u na ve za hemen u kuran yô . Wan@@ kwase u anyom an@@ igh@@ eni , u ken tar u F@@ in@@ land , iti na ér An@@ n@@ ika nger af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova a ken tar u P@@ ol@@ and la washika wener : “ M@@ kohol ne doo je hemba er yange m hen mer una lu la . ( Yesaia 60 : 2 ) Zum u kwase ne er sha tindi la yô , i ts@@ eng@@ ak@@ aan un kwagh u doon tsung u una va ker yô . Shighe u Yesu yem sha la , a hemba eren kwagh u vesen cii . K@@ era kpa , lu iorov kpuaa tseegh ungwa ityesen i Yesu ye ; man nenge ase yô un gema lu Or@@ tesen u hemban sha won cii ! — Yoh . V@@ e@@ gher u masetyô la di ôr var var er Aôndo a ‘ z@@ ongo mhôônom kpishi ’ yô , shi a pase wang er Mbaiserael ve er asorabo i gande u una zung@@ we ve mhôônom yô . ( Ne@@ h . Ka Watchtower Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of New Y@@ or@@ k , In@@ c . a nger ye . A@@ wen a T@@ em@@ pel , 10 / 0@@ 8 ( Ivur 2 - 4 ) Nahan aluer nan va hingir u kaven kwagh u nan er la yô , á gba u nana pase isholibo i nan la shi nana na nagh ku isholibo sha “ tu@@ le@@ iyôngo shin tu@@ le@@ iv@@ o . ” Lu nyi Yesu lu ôron zum a kaa ér : “ Ú lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so ” laa ? Ka Bibilo I@@ ̱ S@@ a@@ mber a I@@ wanger Y@@ e Er se lu seer u fan Yehova man Wan na kua Mkaanem nam yô , nenge i lu a inja u se ver ian i hiden gbidyen kwar a ishima yase sha inja sha wono ! Kwagh môm hemba u civir Yehova ga Inja i u “ s@@ ende@@ gh ” kwagh a or sha kwaghfan yô , ka u “ geman ishima i nan sha er nana lumun a kwagh u ú ôron nan la yô . ” Sha mnenge u orumace yô , er nan K@@ a@@ y@@ a@@ fa hen ér kwagh u zan un iyol ngu ga , kpa vangertiôr na la lu sha mi ga sha ci u nyi ? S@@ ime kaa ér : “ M hide m hen sha kwagh u yange za hemen la yô , doom kpishi er yange m hemba mciem am ma m lu a mi sha kwagh u den tom wam , m gema m ver kwagh u Yehova hiihii yô . A@@ tô@@ akyaa A Ior Ve Ne la Yehova Nen@@ gen A Nen@@ a ? Kape ashe a p@@ ir ior sha akaa a a lu za hemen shin tar nyian je la . Kpa hegen u se lu ken tar u u saa ishe cica cii shi ts@@ wam kpa u ngee ker ne yô , saa se wa ishima keng ve se za hemen u ungwan imo i Yehova ye . Aluer i tese mbayev u veren ishe ve dedoo yô , kwagh u dedoo una due ker kpen kpen ! Or u M@@ ase@@ don@@ ia ugen lu zamber a na ér : “ Shi per y@@ ande M@@ ase@@ don@@ ia ke@@ en , va wase se . ” Lu a Ieren i Ke@@ ghen Kwagh Yange lu u tor u he la una hide a mcivir u mimi ken Yuda yô , kwagh la una doo as@@ ande a mbap@@ er@@ apera a yange shi her kpuaa lu civir Aôndo u mimi la kpen kpen ! Shi doo u tin@@ d@@ in ior a akaa a u we iyol sha kwaghôron ve u nger la ga shin akaaôron a i kor ken ic@@ er la kpaa ga . M@@ kighir u a lu ke ’ atô@@ iyol la kpa ne ka taver or u k@@ us@@ un an@@ za a mimi her . Yo@@ ab@@ i yange wua A@@ m@@ as@@ a u hingir kur@@ utya sha ityough nagh la [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 13 ] Ish@@ ember ne ngi a inja sha tom wase u geman ior mbahenen ne nena ? Ken Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la , yange pase er i doo u hendan kwagh a mbau@@ tahav ga yô , a kaa ér : “ Aluer a lu or ka za yilan we ijir ngohol we ri@@ ga yô , de nan nana̱ tôô iky@@ ondo you i cir@@ in iyol kpaa . Man shi hanma or [ u ken gomoti ] u nana kighir we er u̱ zende m@@ ail môm yô , za a nan zan zan uhar je . ” ( Mat . Shighe u Mbagenev Ve H@@ endan a We Yô L@@ am a nan sha u ngeren a nger kwagh gayô kp@@ el@@ an a kp@@ ela kwagh shin takerada tesen nan gayô tesen nan ufoto gayô lamen a nan sha ashe , gayô nôngo er akaa ne cii . Mba i sar ve ka Aôndo a̱ sue ve yô , ka m@@ til u akuma akuma u nyi nahan i gbe u vea tilen a u@@ gomoti mba orumace ? Ashighe agen yô , yange i gbidye or i vihi je , nan kpe . Y@@ a u ngô@@ kwase Kristu ugen yange vihi c@@ aver c@@ aver je gba u a sôr . Yesu maa hii u eren msen , man ma kwagh môm d@@ an un er a lu lamen a Yehova la ga . U tesen ikyav yô , g@@ um Orkristu ugen fa kwagh@@ ku@@ h@@ wan kpishi , shi ya ak@@ aren na a ken makeranta la kpa cica cii . E@@ ̱r Paulu yange lu a mnenge ne sha kwagh u ‘ saa na u ken iyol ’ la yô , á kaa ér : “ Ka shighe u m lu ish@@ e@@ er la je m gem m taver ye . ” Kpa ka se de ser atindiakaa a ken Bibilo la a tese se er se geman a aeren ase sha er se eren kwagh a ior sha ajiir kposo kposo sha icivir yô . ( Mbagalatia 6 : 9 , 10 ) Ver ishima sha ishember i i̱ kaa ér “ u eren akaa a dedoo ” man “ akaa a doon ” la . ( 2 Peteru 2 : 7 ) “ Maa Lo@@ ti ts@@ ôr gb@@ ur@@ um@@ aa u Y@@ ord@@ an la cii ; tsô Lo@@ ti hembe , yem vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ; ve pav ayol a ve . Shighe u ve vihi sha nongo man oo u u ta ve la cii lu ve kwagh ga . ” An@@ om@@ aior ne lu vea Davidi ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . Zum u or pase kwagh u a ze nan iyol shin ishima@@ y@@ in@@ an i nan lu a mi sha ma kwagh sha ishima i legh legh yô , kwagh ne ngu a p@@ ande ayôôso . ( Mpa . 16 : 14 ) Pro@@ feti M@@ ika nger kwagh u ityav mb@@ ira sha injakwagh wang nahan wener : “ I@@ wo ia s@@ ough . . . , ap@@ ev kpaa aa pav ik@@ we , er ikp@@ a@@ y@@ ough ka i s@@ ough sha usu nahan , man er mngerem ma i ur shin ijiir i t@@ ingir nahan . ” Ter Yesu Kristu iyol . ” Se dondo nen ieren na i hiden a iyol ijime la , shi se soo perapera se gema se kôr kwaghbo ihyom er un nahan . Shi anmgbianev asev ve̱ doo se ishima er un kpa anmgbianev nav doo un ishima nahan , shi se lu nen ior i tar ne ga shi se waan nen ishima a tôv@@ ac@@ an er un nahan . U tesen ikyav yô , ve kaa ér ior mba ken tar la lu ak@@ ô@@ r@@ aior . Nahan Yosev hide a tsombor na kar za tema ken G@@ al@@ il@@ ia , kera lu ken ti@@ ôn@@ tar u A@@ re@@ kil@@ a@@ u lu hemen la ga . ​ —⁠ Mateu 2 :⁠ 22 . Er nan ve i doo u noov vea hen kwagh sha gbenda u Yesu eren a kasev laa ? Ken uwer u Ma@@ ac@@ i inyom i 20@@ 11 la , An@@ ng@@ ôm N@@ ik@@ ol@@ ai va se inya sha kwa u masetyô , sha ci u iwer kar kpuaa maa saa ku . Mba ve fe tom u geman ior hingir mbahenen tsema tsema yô ver ishima tsung sha u pasen ior kwagh sha ajiir kposo kposo . M@@ zough u Y@@ uro@@ pa u a wasen sha u i̱ de w@@ oo ish@@ ôso i vesen i shin zege@@ mnger ab@@ u ga la kaa ér zege@@ ish@@ u i̱ í yer ér Wh@@ al@@ e u il ne ngu a “ yevese shin ity@@ e@@ ku ” je i doo i gande . Sha nahan yô , ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la Yehova na ian Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim Yerusalem , yem a Mbaiserael uiky@@ angen . ​ —⁠ 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : ​ 20 , 21 ; Yeremia 25 : ​ 11 , 12 . A te@@ v mbadondon un ér ve̱ kav un sha mba@@ awashima nav kua akaa a a lu un a hiihii la man aeren a na kpaa . Kwagh u sha uhar yô : Aôndo ver shighe u karen a ican i yan kera , u mayange una gema ga yô . Man ka imba ieren i ka i doo “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” je la . Shighe u i lu tôvon we a ican man u til sha mimi sha ishigh ki Yehova yô , akaa a doon any@@ iin aa due ken ieren you la . Ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar cii man inyom i 9@@ 9@@ 7 C.S.@@ Y . la , i pav tartor u Iserael ker hingir ihi@@ ar , u môm lu ik@@ we ihi@@ ar i tartor u Yuda u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh la , ugen la di lu ik@@ we pue i tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese , u shi i yilan u sha iti i E@@ fer@@ aim , u lu k@@ we u hemban iyenge la . Aôndo “ ver akaa cii shin angahar a [ Yesu ] , A ver Un [ ér ] A̱ lu ityough sha akaa cii ken nongo u Kristu . ” ( Ef . 14 : 40 ) Sha nahan yô , yange gba u Mbakristu vea hiin mbamkombo mba civir Aôndo sha shighe u i ver la . Er se hen se fe igbenda i Yehova á eren kwagh nahan , se time ase nen sha akaa agen ahar a i er ken Bibilo a a alaghga mbagenev vea fa er yange hii ve a er ga yô . Kwagh u yange er anmgbian ugen u i yilan un ér L@@ ee la tese er yange time sha mba@@ awashima nav sha mimi , nahan kwagh la wase un u undun u@@ j@@ ende mba b@@ ov yô . I ôr kwagh u m@@ kposo ne ken Takerada u timen sha akaa u gen . Icighan jijingi u Aôndo ngu wasen se u kaan uumace loho u Aôndo sha ayange a ase ne nena ? 10 : 2 ; 2 Tim . 3 : 7 ) Aluer se lumun atindiakaa ne shi se mba eren ishima i Aôndo yô , se lu tesen ser ka “ perapera na ” se lu van@@ den keren ye . — Mat . Ikyav i tesen yô , yange na uumace ishimaveren i lun uma gbem sha won , kpa mayange je á na u@@ z@@ end@@ en@@ ya ishimaveren ne ga . Mbaheberu 4 : 12 pase ér : “ Mkaanem ma Aôndo ma uma je , . . . ka ma kar mbamhen kua mba@@ awashima kpaa . ” I@@ wanger la Se@@ er W@@ anger We u u wuese wer u n@@ ̀@@ g@@ u a atindi ne u gema u ngu l@@ ahan Aôndo sha tindi u p@@ eren w@@ ou@@ we@@ e ? ” — Mbaromanu 2 : 21 - 23 . ( Heb . Ken ityar shon i ngise G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo lu hemen ken í ne , Mbashiada mba ve lu eren tom ker taveraa nyian hemba ti@@ ôn m@@ iliôn jimin . 27 : 24 ) Alaghga Paulu yange una lu henen ken ishima na ér shighe kuma u kwagh ne una kure ve . ( Luka 13 : 4 ) Yesu venda ityesen i tsen@@ ga veren la shia shia je . “ Wan@@ akiriki ” u A Lu Jighjigh shi A F@@ e Kwagh Kp@@ aa La , 3 / 1 ( b ) U zan iniongo i M - umbur la una wase se nena ? Se@@ te@@ mba 11 , 200@@ 1 : Sha ah@@ wa 8 : 46 pe@@ pe , ig@@ ir@@ g@@ i i vesen igen pur@@ ugh za ta sha iyou i sha aôndo i yange i lu vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese hen ijiir i í yer ér World T@@ ra@@ de C@@ enter ken gar u New Y@@ or@@ k la . Se mba wan ne kwagh ser er nen msen shi gbidye nen kwar sha mbampin mban zu@@ lee . Kpa cii man m undu T@@ i@@ ônnongo u D@@ el@@ r@@ ay Be@@ ach , ken kpen@@ tar u F@@ l@@ or@@ i@@ da la yô , m wa ityakerada shin ityô i mat@@ o wam po@@ o , maa m gba nahan mat@@ o yemen sha ze@@ ge gbenda ugen , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . An@@ na vea nom na yange vea mar ônov shin An@@ na una soo u hiden v@@ ô@@ son nom ugen kpa se fa ga . Kanyi kwagh mbamaren mbagenev ka ve er u̱ wasen ônov vev sha u ve̱ kegh ato ke ’ mbamkombo ? Mbam@@ taver mba hen A@@ jiir a Nen@@ gen sha Mba@@ beenyol 8 Aluer Or Ngu ken I@@ b@@ anave yô , Tese É@@ r Aôndo V@@ enda N@@ an@@ aa ? ‘ KW@@ AG@@ H wam gba Aôndo ishima je kpa ? ’ Pasalmi 14@@ 9 : 4 kaa ér , “ doo TER a ior N@@ av . ” Ver Ishima sha Kwagh u Ú lu H@@ enen La I wa Mbakristu tindi ér ve nenge sha ayol a ve man icombor ve . Kpa mo mba y@@ erem ér B@@ ri@@ an . 6 , 7 . ( a ) Er i yar tom a ish@@ ember@@ ti i “ s@@ ende@@ gh ” la ken Bibilo yô , ikyav i ish@@ ember@@ ti ne ér nyi ? Nahan kpa , Satan lumun ér akaa a un wa Yobu iyol la ka aie ga . Man ka nyi u nenge Aôndo a er , i tesen we ér u doo un ishima ? Ka vangertiôr u nyi se lu a mi sha kwagh u atôônanongo a Kristu ? Aluer se kar a ishima tsô se mba hi@@ an a orgen yô , se fa er ieren yase la ia bende a nan ga . ( 1 Mbakorinte 15 : 9 ) Sha nahan yô , hide a iyol na ijime sha u wan iyol na sha ikyev i tahav mbu Mbakristu mba ve lu mbahemenev mba shin t@@ ine sha derianyom u hiihii la . Ken masejime yô , m hingir u lun ken mbam@@ zough kpishi , kua mzough ugen u nengen sha kwagh u ian i hanma orumace nan lu a mi i eren kwagh u nan soo , u i yer ér A@@ m@@ n@@ es@@ ty In@@ tern@@ ational la , man mzough ugen u kuran iky@@ asen i tar , u i yer ér gre@@ en@@ peace la . I@@ ca a kera gba ga tsô Kristu una yima ior mba Aôndo , kpa una gema a tim bo@@ tar u Satan ne jimin cii . ( a ) Er i ôr ken Mbaheberu 11 : 9 , 10 nahan , Aberaham lu keghen nyi ? U timen sha akaa ang@@ an ne una wase se u eren ieren i dedoo . Mba@@ am@@ an@@ de@@ v mban lu kuran akaa a injaa y@@ eren . Mbaiserael mbagenev mba sha ayange a Mal@@ aki la yange ve kenger iky@@ ar@@ yan a Aôndo la kpen@@ en@@ ene nena ? ( 7 ) Ro@@ di@@ el , J . Gbenda u sha utar yô , ka u zan mbamkombo mba tiônnongo kua mbamkombo mbagenev mba henen Bibilo cii . Í lu nahan u ôr imba kwagh la shighe u ú nyer mkombo ken Iyou i Tartor u dugh ve@@ e ? I@@ ̱ lu iky@@ e you u z@@ eren timen ken ityakerada i i har sha Bibilo la , i i lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a ne la . Nahan yô , Bibilo wa se kwagh ér se kar akaa a i tese se la cii se nenge . — 1 Mbat@@ esalonika 5 : 21 . ( 1 Mbakorinte 3 : 6 , 7 ) Nahan , di vough er Yesu vea mbatyomov ve lu kuren vegher u tom ve doo doo nahan kape se kpa Yehova a ver ishima ér se̱ kure tom wase doo doo je la . ( Luka 10 :⁠ 1 ) U lumun wer kwagh ne yange una wase mba i tindi ve la u taver ayol a ve asema ga he ? ( Mbagalatia 6 : 16 ; Mbaheberu 8 : 8 , 13 ; Mpase 5 : 9 , 10 ) Nenge tom u eren ior u hemban doon ne sha wono ! Se cii imba kwagh ne eren se , imoshima yase ngi ne se ibo sha kwagh . Hi@@ ihii yô , kwagh ne lu ikyav i tesen ér Aôndo sue nongo u Kristu la . ( 3 Yohane 9 , 10 ; Yuda 4 ) Aluer mba@@ a@@ gbe mbara yange vea kua nyityô kwagh ker je kpaa , mbagenev yange ve hemba soon ic@@ ugh a mimi u Mkaanem ma Aôndo . Er a hingir mar@@ nya hegen yô , una fatyô u lun a ian i eren kwagh er agumaior agen a a lu mar@@ nya la kpa a lu a mi nahan , kua ian i nyôron makeranta la kpaa . Vea fatyô u timen sha ngeren ne shighe u ve nyer mcivir u hen tsombor ve yô . A ungwa imo yam ken tempel Na , m@@ liam am ma m vaa a Na la nyôr ken ato Na . ’ — Ps . ( E@@ s@@ era 1 : 1 - 4 ; 3 : 1 - 4 ) Nahan kpa ú ver ishima yô ú kav wer , yange ve za hide he ’ tar ve shin tar ú ng@@ un ne her tsô , lu@@ ̱ m@@ ape môm ugen sha won ga . Or@@ pasalmi za hemen wener : “ Shin er ior dubu vea gba inya hen imb@@ usu you , man ior dubu pue hen uwegh ough ku y@@ an@@ egh kpaa , we yô , una mgb@@ ôghom a we ga . ( Aer . 6 : 1 - 6 ) Nahan cii kpa , alaghga nomso@@ mbaiorov mban lu van@@ den eren tom u mbatamen cii ve i mase seer ve tom ne ye . Ishima yange ia hingir Eliya ker gbar gbar kpishi shighe u ungwa kwagh u mba@@ jighjigh udubu imôngo , mba ve venda u civir Ba@@ al mbara yô . ( Anzaakaa 11 : 14 ) Aluer nan hii u ôron we aka@@ am@@ yer a nan yô , kaa a nan wer , shighe u or lu a zayol ken ivese yô , hemba doon u nana tema vea ikyar u nan u ken ivese la nana lam sha zayol shon , shin nana lam a Orkristu u nan vi@@ e tsough tsough , u kwagh u m@@ ze@@ hemen u ken ivaa i nan la a gbe nan ishima yô , shin nana lam a mbatamen sha zayol shon . Dooshima u Mbakristu — Ka I@@ y@@ ua i Dedoo Gba u se kange ishima u eren kwagh u vough sha ci u nyi ? Lu u mbadondon Yesu mba vea lu uma hen shighe la vea nenge a ikyav la maa vea fa je ér Yesu hii u hemen sha . Paulu yange wuese mbagen mba ve lu a na la nena ? Mbashiada mba Yehova mba ve civir un ica i gbe la na jighjigh ér ve zua a mimi sha ci u nyi ? J@@ an@@ us@@ z sôr akaa a na ver sha inja vough shi hegen ngu eren tom u pania shi ngu ortamen ken tiônnongo kpaa . Hanma shighe u i lu se pe eren aie sha u mbagenev ve wuese se yô , doo u se umbur kwagh u yange er A@@ nan@@ ia man S@@ af@@ ira la , nahan se er te@@ gh@@ elee . Er Nan Ve I Doo U Ú hen Bibilo ? C@@ ho@@ ong Ke@@ on kaa ér : “ Shighe u i pav tiônnongo wase ker , hingir atôônanongo ahar la , i seer nan mo ityom i udi@@ ak@@ on ve eren la . Er se lu ken tar u Satan yô , se fa er ashighe kpishi a er kwagh a vese sha inja ga yô , man gba u se nôngo sha er mbaaferev vea na se ishim@@ avi@@ h@@ in ga yô . ( Ps . 37 : 1 - 11 ; Or@@ pa . Ve tile sha ityough ki upristi mba ken Iserael u sha ashighe a tsuaa , mba Tor Davidi yange pav ve ker ik@@ we 24 la . Yehova ker gbenda u ior mba ve lu cii man shighe u Kristu la kpa vea zua a mtsera ken ip@@ aan ne yô . Kpa ngu a gema a “ kegh iyol u den kwaghbo . ” — Ps . Bibilo ôr kwagh u mbat@@ so@@ ov mbagenev ér ka “ mba@@ fankwagh ” shin mba@@ fan@@ tom . — Ese@@ k . Yange i y@@ ese gumor ugen , u i yer un ér Gen@@ er la hen tsombor u Mbakristu , ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia la . Yesu yange ôr kwagh u tom u se lu eren tar sha won cii ne zum u lu ôron akaa kposo kposo , a aa er ken mkur u tar ne la . Hii shighe u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato nyôr ken E@@ den la je , uumace hingir p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo . ( Rom . I@@ yol@@ gen@@ gese Ng@@ i Ve A K@@ un@@ ya S@@ ta@@ v@@ ro@@ s man D@@ or@@ a K@@ ai@@ r@@ is na se ijiir i tsan hen ya ve . Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve dondo kwaghwan u Yesu nahan ve war uuma vev A kaa ér : “ Ma inyam i ken to@@ ho ka ia lu a we kôôsôô nahan , i lu u er u zua a iyua i hemban doon we sha won cii nahan . ” Mbat@@ amen mba ken Kristu kpa mba ye ikyar a mbagenev nyian shi mba wasen ve , er Yesu nahan . A@@ kper@@ an a Peteru lu a mi sha kwagh u ish@@ u - kôron la lu shami ga ; ityôkyaa lu i ma lu a mciem sha kwagh u mbam@@ shi nav man mbam@@ yina nav kpaa ga . Apostoli Peteru ôr kwagh u i nger ken Ruamabera u ken zwa Heberu la sha u pasen kwagh u Aôndo a soo sha ci u mbacivir un shin tar yô , a kaa ér : “ Kpa ne yô , lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov ken mlu wen cii , er Un u A yer ne la A lu icighan nahan . Gadia i nger er : Lu nen u@@ icighan@@ mbaiorov , gadia Mo M ngu u Icighan je . ” ( 1 Pet . 1 : 15 , 16 ; L@@ ev . 19 : 2 ; D@@ ut . Nenge er i lu kwagh u civirigh u se fan akaa a a gbe mbatyomov ishima u fan la sha wono . Er se lu uumace mba y@@ in@@ an nahan kpa , se mba a ian i i@@ civirigh kpishi , sha ci u Aôndo nenge ér se kuma u mon@@ don iengem na ! Kwagh ne wa tom u nengen sha u@@ gb@@ ayol mba tsombor mba sha iyol man u hemen tsombor sha akaa a ken jijingi la kpa ker . ​ ​ —⁠ 10 /@@ ⁠ 15 , peeji 12 . Tim : O@@ K . Kwagh u M@@ ika ôr sha iyol na yô ér un ngu “ Or@@ mor@@ e@@ she@@ ti , ” man kwaghôron u Yehova va hen a na sha “ ayange a Yo@@ ta@@ m man A@@ ha@@ shi man H@@ es@@ e@@ k@@ ia , u@@ tor mba Yuda ” la . ( Mateu 20 : 28 ) Gbenda u Yesu kohol iyol la tese se nyi ? Ve pase kwagh , shin er ior hendan a ve kua u@@ jijingi mba b@@ ov je kpaa nahan ! N@@ um u nôngon hingir iky@@ e yam . M@@ pin u masetyô ne gba u henen sha mi dedoo . N@@ om ugen vea kwase na ve nenge ér doo u vea de u eren akaa agen a ve eren sha ian ve i me@@ men la , shi vea de u eren akaa agen a ve nenge ér nga hange hange ga yô . ( Mateu 10 : 34 - 39 ; 24 : 9 ) Ken ashighe a a sember karen ne , i vihi uya mba Mbashiada sha ajiir wue wue , ashighe agen yô i kighir ve u undun uya vev hingir mba keren ijiir i waren . Elisha er ivande na kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen mkurem . — 2 Utor 4 : 1 – 7 . Yesu yange pase akaa Tartor kposo kposo sha an@@ zaakaa nena ? Ka mbam@@ tsera mba nyi se zough a mi hii shighe u se hii u kohol a tiônnongo imôngo la je , man ka mlu ken uiky@@ angen ga u nyi se lu k@@ ere ? De se nenge ase nen er i dondo atindi a kwagh@@ geman ne ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation , i ken zwa Buter i yange i hide i sôr ken inyom i 20@@ 13 la man ken ijô igen yô . Sha nahan yô , de se nôngo nen sha afatyô wase cii se lu nen mba eren kwagh sha shighe ken ityom i se eren cii , hemban je yô ken ityom i i gbe i zough a mcivir u Aôndo u mimi u se civir la . Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la yange been yô , gba u mbadondon Yesu vea er batisema sha u tesen ér ve tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo 4 : 13 , 14 ) Shi er Aôndo yange vande tan ve icin nahan , ve hingir u yan ican kpoghuloo sha ci u ve suur sha mbam@@ pase nav ga . — L@@ ev . ( 1 Peteru 3 : 12 ) U fan dedoo ser Yehova we se ikyo la una na se hemba eren msen sha gbenda u injaa cii . Doo u a gba se ishima u tseghan iti i Yehova sha ci u nyi ? Or@@ hemen ve u V@@ esen ne shi tôndo zwa ér , er vea lu eren tom la yô , una lu a ve , a kaa wener : “ Nenge , Me luun a ven ayange ayange zan zan mk@@ ur@@ tar je . ” Er i mar@@ em je kpa m lu a vande ungwan kwagh u nongo ne ga , kpa kpiligh mo iyol ga sha ci u ken tar u I@@ tal@@ ia jimin cii , Mbashiada lu ker iorov 1@@ 50 tseegh hen shighe la . Kwagh ne lu mhii u shighe u mk@@ ur@@ tar , shin “ ayange a masejime ” a bo@@ tar u Satan ne je la . — 2 Tim . Mba@@ asorabo mba ve gem asema vea fatyô u lun ikyua ikyua a Aôndo sha ci u nagh ku ip@@ aan la . Yesu tese ma shighe môm ér un v@@ ôr a mimi mba injaa mba un lu tesen sha kwagh u Yehova man Tartor Na la ga . Nahan , lu er ior mba ken B@@ er@@ ea mba ve lu a inja la nahan . ( Mpa . 22 : 17 ) Sha kpôô yô , “ iyôngo igen ” la ungwa nongo u mba i shigh ve mkurem , mba ve lu kwa@@ se@@ he la ve kaa ér “ V@@ a ! ” Me er nan ve me lu a zayol vea nom u kwase wam u tse shin kwase u nom@@ om u tse la ga ? Doo u hanma yange yô , se ker igbenda i eren akaa a doon Yehova man a aa na uma wase una hemba lun a inja yô . Ka tar u Amerika u hembe lun a iyenge i ag@@ um@@ au@@ kase a wan iy@@ av hen ya ye . Hanma inyom yô , mba@@ y@@ ev@@ kasev mba kuman iyenge er 8@@ 5@@ 0@@ ,000 nahan ka ve wa iy@@ av hen ya . A@@ me@@ en a se tagher a mi la ka am@@ een a a ve sha uumace cii yô , er Mbaiserael kpa tagher a mi nahan . Er u yen yô , u fatyô u dondon ikyav i Yesu la vough za been ga . “ Vea kera fatyô u shi kpen mayange ga . ” ( Yon@@ a 3 : 4 ) Er Yon@@ a pase kwagh man ior gema asema kpishi yô , ishima ‘ vihi un tsung . ’ Ken inyom i 18@@ 8@@ 3 la , Tho@@ m@@ as Wh@@ it@@ t@@ on W@@ illi@@ am@@ s vea kwase na , P@@ ho@@ e@@ be , ( 4 ) mough a ônov vev yem hen Per@@ th , gar@@ tamen u n@@ ing@@ ir@@ tar u W@@ es@@ ter@@ n Au@@ str@@ al@@ ia la . Ior mba Bibilo man kwagh u i̱ er sha kwagh u mlu wase u ke ’ hemen la a hange ve tsung yô , ve nenge nahan ga . Ikyav i tesen yô , se mba wang sha aeren shi se mba nengen awambe ser ka icighan@@ kwagh shi se mba palegh nyityô mcivir u ak@@ ombo cii . I yar tom a ishember la ken Mateu 26 : 6@@ 7 sha kwagh u yange er kpôô kpôô yô , shi ken 1 Mbakorinte 4 : 11 yô , ka sha injakwagh . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ) Nyian ne kpaa , jijingi u Aôndo — u a hembe agee sha won cii ne — ngu wasen ior umiliôn umiliôn sha er vea hingir mba ungwan imo i Yehova , sha er vea fatyô u zuan a “ mfe u mimi u ishimaverenkeghen yase zan zan mkur ” la yô . — Mbaheberu 6 : 11 ; Se@@ kar@@ ia 4 : 6 . Gadia ior vea hingir mba@@ wan ayol a ve ik@@ o tseegh . . . man mb@@ al@@ un a dooshima ga man mba ve soo u him@@ en iy@@ ongo kpaa ga man mba@@ eren@@ ang@@ er@@ e@@ ke man mbak@@ ôron ayol a ve tsaha ga man an@@ om@@ aior a bo man mba kwagh u dedoo a doo ve ga ” la . — 2 Timoteu 3 : 1 - 3 . Shi tar u Shi@@ ria ú ú lu@@ ̱ ca kpuaa vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la kpa lu suen num a Yuda . 34 : 10 ; 37 :⁠ 25 . Ter una tindi ve a “ Or@@ sur@@ un@@ shima , ka Icighan Jijingi je la . ” “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” D@@ I@@ SE@@ MB@@ A 13 - 15 , 200@@ 2 Paulu yange yar tom a ing@@ in ne m@@ ape gen ken washika shon ne , kpa lu ken Mbakolose 4 : 11 ga . — Mateu 5 : 4 ; Aerenakaa 4 : 36 ; 9 : 31 ; 2 Mbakorinte 1 : 4 ; Mbakolose 2 : 2 ; 4 : 8 . Ivur yase i sha inyom i 20@@ 14 ér : “ Tartor Wou u̱ va . ” — Mateu 6 : 10 Yehova una nôngo ityav sha ci ve . “ Se fatyô u fan atô@@ akaa a a tese [ m@@ kposo u Yesu vea Mbaf@@ ar@@ ishi ] la sha mkav u ve kav kwagh u Aôndo gbenda ve kposo a na la tseegh . Nahan de lamen we tseegh ga ! Iyange i J@@ iri@@ gh la , ia bee a ifer kera nena ? Zum u Adam , or u Aôndo hii gban la , hemba un ato sha apera yô , a va a isholibo kua ican man ku sha ônov nav cii . Mba@@ ah@@ end@@ anev mbagenev ken ve gba pu@@ un un kaan ér ngu kighir ve , shi ngu wan ave sha akaa a ve . A@@ mba@@ akaa ang@@ ara nahan ka kwagh u he ga . Sha mimi yô , alaghga se soo aeren a ityô yase shin zwa wase shin kwaghyan u hen tar u i mar se ker la . 26 : 26 - 31 . C@@ ia nen TER , ne u@@ icighan N@@ av , gadia kwagh b@@ an@@ en mba ve cie Un la ga ! ’ Kpa shighe kar yô , a za iky@@ ura . A@@ B@@ ER@@ A@@ M yange ungwa imo i Yehova nahan undu uma u mkpeyol u ken U@@ r la . Nahan K@@ y@@ le kaa ér : “ Yange m mase kaven mer , u eren sha akaawan a Bibilo hanma shighe la ka kwagh u vough . ” [ Mkaanem ma sha peeji 31 ] Yehova tese ikyav i iember i nan a na kwagh la nena ? • Paulu yange timen ken Ruamabera hanma shighe nahan kwagh ne wase un nena ? I@@ f@@ er i Satan la saa shin tar tseegh ga , a mough a yem sha ken i@@ am@@ egh ki ken jijingi a za mee mbatyomov mbagenev kpaa ve dondo un ken ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la . Ka môm ke ’ “ iember i i ver Un sha ishi ” man í yange í taver un ishima sha u wan ishima zum u a lu shin tar je la . — Mbaheberu 12 : 2 . Or@@ hemen la ka orumace ga , kpa ka or u ken jijingi u age@@ egh er Aôndo nahan , u a lu sha yô , man ngu a tahav mbu una va a mbam@@ gem mba vesen sha u been a m@@ kposo u a lu hen atô u mb@@ any@@ ar@@ ev man ats@@ an@@ aior la . Kpa , Yehova kighir ior nav ér ve hen Bibilo , sha u nan ve ér ve ya ibo ken ishima ga . Yesaia 65 : 17 - 19 yange hii iv@@ in sha Mbayuda mba tsuaa mba yange ve hide he ’ tar ve , ve va kimbir wan im@@ aagh ki mcivir u mimi , di e̱r Yesaia tsengaôron vough nahan la . Apostoli Yohane nger wener : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” ( b ) Ka awashima u nyi ú lu a mi sha u sôron ian veren í henen kwagh@@ a , man kanyi ia due k@@ ere ? ( Shi nenge ngeren u ken Iyoukura ne , u a kaa ér “ Kwagh u M T@@ sua u Eren Shighe u M Lu I@@ yev La ” kpaa . ) K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Hemen U@@ kô@@ m@@ ati@@ i cii ; K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ so@@ mbor u Bethel ; K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Gb@@ eren Ity@@ akerada ; K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en ; K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u T@@ esen ; K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren . — 5 / 15 , peeji 29 . Alaghga ihy@@ ur@@ an i ahumbe la taver je lu kwagh u ungwan kera ga , gadia zege@@ ahumbe la taver kpishi je pav u@@ wo shi hembe av@@ ande kpaa . Ken anyom a karen ne , ityakerada yase gema pasen an@@ zaakaa a Yesu la sha gbenda u hemban wanger man u taver u kaven ga kpa ? Sha shighe ugen la , jijingi u Yehova sen tema sha nomso@@ mbaiorov mbagen , nahan ve gba ôron kwaghôron u profeti . Z@@ a Hemen u Z@@ u@@ an a M@@ kor Shin P@@ ev u Yehova , 2 / 15 Mpase 17 : 16 kaa ér : “ A@@ kor pue a u nenge a mi la kua inyam yô , vea kôr id@@ y@@ a@@ kwase la ihyom , vea ngohol un akaa , una hingir a@@ ve@@ ve una h@@ ungwa id@@ ye@@ legh , vea ya inyam na vea nan@@ de un sha usu . ” Sha mimi yô , Mpase ngu a un@@ amba mba sha ikyav kpishi je , kpa ngu a un@@ amba mba kpôô kpôô kpaa . U ôron sha mimi yô , u tsuan or u or nan soo u v@@ ô@@ son , sha u ng@@ u@@ la a̱ lu ikyar u nan sha ayange a nan cii la , ka kwagh u kiriki ga . Aluer se hide se hen er yange kwagh gba ior sha akaa a ken jijingi cuku tsô kpaa ga shi aeren a dedoo ban sha ayange a a lu cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara va la yô , se fa er yange i hii ve ior mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga mba ve wan@@ ndor a tsombor u Noa la ve n@@ á@@ h@@ á@@ n tsombor u Noa tar , ve du@@ ghun ve as@@ ôngo shi ve heen ve kpaa yô . Nahan m yem ken L@@ on@@ don m za hii u eren tom hen Iyou@@ ci i G@@ omoti igen ken gar u P@@ ad@@ d@@ ing@@ t@@ on , kpa m nenge a i@@ pi@@ la ken gar ne kpishi . Aluer se fa ishima i Aôndo sha akaa ne yô , kwagh ne una wase se u ts@@ eng@@ an nengen a amba@@ akaa ne . P@@ ine ase iyol you wer , ‘ M ngu a vangertiôr mer Aôndo una er hanma kwagh u a t@@ ende zwa u eren cii , sha shighe u a ver la , kwagh môm a gba ken inya ga kpa ? ’ Zum u yange i tindi mbahenen mba Yesu ér ve̱ lu mba@@ eren tom sun@@ da la , ve dondo kwaghwan u yange i wa ve ér “ lu nen mba@@ fankwagh er i@@ yô nahan , man wang er mk@@ ung@@ um nahan ” la . Er Yesu a tese nahan ka mbamsen mba nyi ve doon Yehova ishima ? • M@@ kegh u yange Yehova kegh ato a zamber u Lo@@ ti la tese se nyi kwagh@@ a ? Takerada ú Or@@ tesen la ôr ér nyi sha kwagh u ie@@ ev mbi mbi til sha ityough ki tar laa ? 11 : 29 ; 12 : 3 ) Doo u se umbur agee a Yehova na Mose sha u a er ishima Na la . ( 1 Yohane 5 : 19 ) Z@@ an zan hegen , ior mba lamen sha iyol i Aôndo dang sha u nan un ibo sha atsan a ve lu yan la — shin aluer ka sha aeren a ve a bo ve lu yan a je kpaa . Yosev lu wan u R@@ ah@@ el u hiihii . ( Gen . J@@ ef@@ f u se vande ôron kwagh na la kaa wener : “ Shighe u ônov asev lu vesen la , ijende yam i shima shima igen kaa a vese ér hanma shighe yô ônov nav yange vea pine un kwagh yô un venda . 16 : 2 — M@@ ne u S@@ ar@@ ai gema kp@@ an@@ kwase na H@@ ag@@ ar na Aber@@ am ér a̱ hingir kwase na la , yange lu shami kpa ? Hii nan asema a lu ior sh@@ imi l@@ é@@ ng@@ è l@@ é@@ ng@@ è sha kwagh u mlu u orumace u ke ’ hem@@ ene ? Mbamaren mba any@@ e@@ kwase ne tese un m@@ lu@@ a@@ inja u nyôron iyol ken tom u pasen kwagh u Tartor ne . Sha mimi yô , sea za mbamkombo hegen anyom aa ngee nan kpa , ka doon se u ungwan mkaanem ma anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev ve ne ken mbamkombo mban la her . A@@ dooga mbagenev mba henen Bibilo shi mba ze mbamkombo mba tiônnongo , kpa ve soo u eren batisema ga . Jo@@ e lu a tu@@ u@@ la iyol cuku kpaa ga . Sha mimi yô , Aôndo u se civir la ka u dooshima man u zungwen mhôônom ! — Ps . ( Mbaheberu 1 : 3 ) Kwagh u kwagh hemba gban un sha mi sha shighe la yô , lu u keren “ iyôngo i hen ya u Iserael i i saa la . ” Shi ka a keren sha u una fa ieren i or man ishima i nan kpaa , sha er una kôr ave sha mi una er ishima na yô . Kwagh@@ ngeren u a dondo ne una na mlumun sha mbampin mban man mbagenev kpaa . Sha iyange shon la i lôh@@ ô se mkombo ken Iyou i Tartor . ( Aer . 15 : 32 ) Ka se lam a mbagenev ken tiônnongo sha u taver ve ishima , shighe u i lu a hii mkombo ga la , kua shighe u i dugh mkombo kpaa . U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u Yo@@ shi@@ aki man K@@ a@@ zu@@ k@@ o . I hii ngeren shon nahan ér : “ Kwagh@@ myer u Yesu ôr a Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti , ken atô u ayange an@@ igh@@ eni , a yange bee ve mase shin ayange tar u una ya iniongo i p@@ ase@@ ka la . ” 10 : 42 ) Shi se nôngo nen kpoghuloo se kura nen mzough wase u doon tsung la kpaa . Yehova yange fa er Satan soo u hông@@ or ior nav , geman ve jimin cii hingir mbacivir mba@@ aôndo mba@@ aiev yô . Aluer mba karen ve iyol sha gbenda u lamen a or shi mba henen kwagh u vea er zum u or vende u ungwan loho ve yô , vea hemba pasen kwagh vangertiôr shighe u ve lu eren tom u pasen kwagh u Tartor sha igbenda kposo kposo la . ​ —⁠ 2 Tim . Shi Paulu ter ishember i “ hông@@ or ” la ken Mbagalatia 5 : 19 . Á kaa wener : “ M lu yan kwaghyan u ate@@ tan ken makeranta . ( b ) Ka mbampin mba nyi vea wase se u fan mba ve lu nan Aôndo icivir nyian sha ieren ve i dedoo ? Nahan a@@ lu ú ape tôôn iky@@ á@@ v mbi y@@ uh@@ wan mbi ú nenge a mi hanma ijiir i ú ze ci@@ ilii ? I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 6 ( zwa Buter ) Aluer se mba henen ser i@@ ember@@ yolough i bo i i tesen sha tele@@ v@@ ishen la ia vihi se a hemba er i se nengen a mi ken inya la ga yô , se mba tsu@@ ghun ayol ase . A@@ veren ne wa bem u hen atô wase la man mkpeyol kua m@@ ze@@ hemen u ken jijingi kpa ker . Yange lu ôron kwagh u ijir i i lu van la , ka iyange i iy@@ u@@ ghu@@ gh je la . Nahan a kaa a mbahemenev mbara ér aluer ve soo u waren iyange la yô ve ume ity@@ am@@ egh ki ki kom m@@ ge@@ m@@ shima yô . U Z@@ u@@ an a I@@ ember Shin er Mba@@ a@@ gbe Ve Lu Nahan J@@ e Kp@@ aa • Hii nan i gbe u mbamaren vea waan ishima a wan ve u nan undu ve la kpa vea ha@@ an iyol inya a nan ga ? Alaghga akaa a á lu karen jighjigh wase u nan hegen ne nga inja er ka “ mba@@ zenden sha angahar ” mba se lu gban a@@ yem a ve nahan . U maan ieren i ishima i legh legh i i̱ dugh ken m@@ hi@@ di u hiden a iyol ijime ne ia wase Orkristu u nan lu nan kwaghwan la u palegh kwaghbo ne . Ken inyom i 19@@ 18 man 19@@ 19 , anyom a nongo u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la jimin cii tile sha mimi ken iky@@ aren la , lu shighe u m@@ ser u i va sôr ve la hii a hii je la . A nger ér : “ Nahan ne nomso kpaa , lu nen a kasev enev imôngo sha kwaghfan , waan nen kasev ikyo er ve hembe y@@ in@@ an agee yô . ” ( 1 Pet . Í pase m - iv u awashima u Aôndo sha kwagh u Tor Mesiya la wang ken pasalmi u sha uhar la . Mba ker ken inyom igen yô , m hii u eren u@@ fi@@ im , man ashighe kpishi i lu mo m er kwagh u hemban zan g@@ wa ken fi@@ im ye . Se fatyô u henen “ sh@@ ôn ” i zwa u wang ne nena ? Cii man or u nan lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo nana hingir môm ken tsombor u mbacivir Aôndo mba a lumun a ve la yô , a gba u nana vande eren ic@@ egh@@ zwa a Yehova . Kwagh ne taver anmgbianev mba nomso man mbak@@ asev asema kpishi . Ka se nenge a ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo ken mba se civir a ve imôngo la ken A@@ you a Tartor a ase man hen ajiir a ase a ku@@ mban mbam@@ kohol mba vesen man mb@@ akiriki kpaa cii . Alaghga mbagenev vea lumun kwaghôron ne ga , vea kaa ér or ka nana fa kwagh ga yô , kwagh a bu@@ la nan ga . Nahan cii kpa , Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la yange ve kav e̱r m@@ ze@@ hemen u tom u kwaghpasen ve la lu har sha iniôngon ve tseegh ga yô . ( Yon@@ a 1 : 2 ) Ka ican u fan er i hii ve ityom ne yange i taver Yon@@ a ga . M@@ lu wase zua vea mlu u mba Paulu yange tese ikyav sha a ve la nena ? Yehova Z@@ ough a Kwagh u Dedoo ken Ior , 10 / 1 Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U Yesu na uma na sha u eren tom u Tartor shi kpe sha ci u ú kpaa , di vough er or@@ kasua u keren ta@@ gbe@@ de la kpa yange tee akaa a na cii sha er una yam “ ta@@ gbe@@ de môm u lun ishe kpishi ” nahan . — Yohane 18 : 37 . U@@ ngeren mbagenev mba m ôr , mba ve pase er a va kar a mbap@@ ati@@ i man mbakp@@ eng@@ av kua u@@ kwaghaôndo kera la kô@@ rom ken ishima , tsô m yila anmgbian wam u kwase sha tele@@ f@@ on . Or u nan lu a kwaghfan u mimi nana eren kwagh nena ? 18 , 19 . ( a ) U er nan ve ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen w@@ ou@@ we ? De se time sha mbam@@ lumun mba sha mpin ne ken a@@ vegher atar : ( 1 ) ken tom kwaghpasen u Mbakristu man ( 2 ) ken tsombor , man ( 3 ) ken tiônnongo man ( 4 ) sha mlu wase a mbagenev . Lu nyi Yesu lu ôron zum u a ôr kwagh u “ mgb@@ e u he ” laa ? Se Mbakristu kpa kape ityav mbi ken jijingi mbi se lu nôngon mb@@ ira mbi lu je la . Ikyav i tesen yô , cii man a nder L@@ as@@ ar@@ u yô , “ Yesu kende ashe sha kaa ér : ‘ T@@ ere , M su@@ gh U er U ong@@ om yô ; kera je kpaa M fa er U ong@@ om ke@@ ke yô . ’ Doo u se er msen sha ci u anmgbianev asev mba ve lu yan ican shi i lu tôvon ve a ican shin i wu@@ h@@ u ve ken pur@@ usu la shi se wase ve er se fetyô la cii . — Anz . U hen nyi sha kwagh laa ? ” K@@ oti la na zwa ér kwase u fan atindi la a hide a za wa ijir la , kpa i lu j@@ ôô@@ ji ugen nana lu ityough sha i ye . Mbashiada mba Yehova vea za hemen aa tom ne , mayange vea de ér tôv@@ ac@@ an shin ah@@ endan a̱ yange ve tom ga . Ka kwagh u i doo u se umbur sha kwagh u Yesu je la , shi gba u se ôr mbagenev kpaa . Ka mimi , uma u ken tar ne ngee a akaa a d@@ an@@ en se , je yô ashighe agen ka i lu se ican kpishi u zuan a shighe gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi . Gbenda u nyôron : Ka i nyôr mkombo sha mkohol u vesen , sha u pasen mba i sar ve u zan la kwagh u vea er yô . Ngeren u a dondo ne una pase se er Yehova a lu I@@ j@@ ende yase i ishima ishima yô . ( Daniel 5 : 23 ) Ka un a ne ve se ôôn shi se lu uma jim kpaa ye . [ F@@ o@@ to u sha peeji 12 ] Kanyi i hembe lun we a inja , ka inyaregh shin ka ivaa you@@ we ? M ôr a anmgbian ugen , u i yilan un ér Ro@@ ber@@ t W@@ in@@ k@@ l@@ er , u eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci la mer , k@@ am er m kuma ga nahan , kpa a kaa ér : “ Gba wan uwer shin u@@ foo@@ m mbara tsô . Yange Er Kwagh sha Kwagh@@ fan Ve tsu@@ e ve t@@ ume ken inyaregh ki keren , nahan kwagh kera fe gban ve a kasev vev shin noov vev ga , iliam i lamen ayol a ve kundu kundu kpa ban hen atô ve , shi mba kera fe lun imôngo kpaa ga . Mba@@ civir Yehova ve za hemen u seer taver iky@@ ar@@ yan ve vea na . Umbur wer , Yesu yange wa se kwagh ér se ‘ vande keren tartor Na . ’ Hi@@ ihii yô , sha mnenge u Yehova yô , ka hanma shighe nahan uma u or ka a hii , ka shighe u i mar nan la shin ka shighe u i we iy@@ av mbu nan laa ? Luka yange saa ken F@@ ilipi , Paulu di gema yem ken A@@ ten@@ e shi kar yem ken K@@ orinte za kohol A@@ ku@@ la man P@@ ri@@ shi@@ la , tsa vea ve inyom i môm man iwer at@@ ar@@ atar . ( Aer . 4 : 4 - 9 , 17 - 22 . E@@ i , a gema a na un a na tom u koson “ iyôngo ” na shi kuran i kpaa . Nahan se mba a iember man bem u tar ne u lu a mi ga yô . Er i Hii Ve I G@@ be u Se H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime La I@@ wasen sha Shighe V@@ ough Sha kwagh u aeren a ve yô , ka kwagh wan u Peteru u nyi Mbashiada mba Yehova ve won@@ g@@ or un@@ u ? Bibilo kaa ér Yehova yange gba or u hiihii la lu vough . Paulu pine ér : “ Nahan atindi nga a inja sha nyi ? ” Ve za hemen u vesen ken jijingi , shin er or@@ m@@ ishen la fa er ve gema inja ga nahan kpaa . Ishim@@ at@@ aver la ia wase se u wan ishima a atsan a se tagher a mi ken hemen yô . Paulu yange pase mba ken A@@ shia u K@@ iriki loho u dedoo shighe u due zende na u m@@ ishen u hiihii la . Ma ijiir i môm tsô ngi ken Bibilo i í tese ér Yesu shin mbadondon nav tim ma mzough u hendan kwagh a mba yange ve lu tôvon ve a ican la shin ve er ve ayôôso ga . Se soo u nan ve ian i ve kpa vea ungwan loho u Aôndo u myom ne yô . Satan ka or@@ mee sha hanma gbenda cii . Shi e̱r ve lu “ mba@@ cian Aôndo ” yô , a̱ shi nan kpa ve kav kwagh u ityom i Mbaheberu eren ken tempel la . Sha mimi yô , er Yehova a wase se ve , i lu u se fatyô u ember m@@ til u wang sha ishigh nagh nahan , ka iveren shi ka mk@@ or kpaa . 24 : 2 - 7 ) Shighe la karen kera po@@ ho@@ la yô , Davidi de ér m@@ yen na la a hemba un . N@@ oo@@ v man kasev vea na ayol a ve msaanyol nena ? Aluer or ngu eren ifer yô , nana sun@@ da iember ga , kpa a lu m@@ liam man ishima i shir@@ in man ij@@ ung@@ wen man ican . Yesaia 11 : 9 pase ér : “ [ Mba vea lu ken Tartor la ] vea vihi kwagh ga , vea tim kwagh sha icighan@@ wo Wam cii kpaa ga , gadia tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” G@@ uda u r@@ ak@@ u@@ mi á kar ken ih@@ ura i an@@ ura , a u or@@ ny@@ ar nana nyôr sha tartor u Sha . ” A pine ér : “ Kanyi i lu zan hemen he@@ en@@ ee ? ” Ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la , a fatyô u geman ish@@ ember@@ ti i “ u hiden a iyol ijime ” la kpaa ér “ iyol i gen@@ gese ga . ” ( K@@ ol . PE@@ E@@ J@@ I 19 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 1 , 1@@ 16 Nahan Satan ngu hemban yaren tom a kwagh u a hen ér una hemba wasen un u nan sha er jighjigh wase una v@@ ôr yô . Yesu una fatyô u yaren tom a orumace sha u nana̱ nger kwagh sha ci u aka@@ au@@ ma a ken jijingi a i nengen a mi ga la ga . Or@@ pasalmi yange kaa wener : “ V@@ e@@ ̱ wuese iti You i vesen i ci@@ er@@ yol ; Un ka Icighan je . ” Nahan a er nena ? Doo u se cia ih@@ ye@@ en , nahan i̱ hemba se u wan ats@@ am ken mbamkombo asev mba Mbak@@ rist@@ u@@ u ? ( Ôr Mbaheberu 5 : 11 - 14 . ) A@@ ka@@ aeren a ior mbananjighjigh nga ken Ruamabera kpishi . 6 : 4 , 6 ; 1 Tim . Yesu hii u hemen tom u pasen kwagh shi tesen , u i lu eren tar sha won cii ne Iyol na sha mhii u ú je . ( Mateu 5 : 37 ) Aluer u ngu zamber yô , i lu sha ishima you i môm je ! Hen sha ikyav ne : Aluer or soo ér nana hingir mar@@ nya u tar ugen yô , a gba u nana er akaa a hange hange a tar la u soo la . Mbat@@ amen vea fatyô u kaven Yehova sha u kôôm mba i gbe u a wase ve la nena ? Nenge er takerada u Mpase u er kwagh u kwaghaôndo u aiegh yô . Se hen nyi sha kwaghbo u profeti u Aôndo laa ? Shi ve lu veren ashe a shighe u vea va maa ya ve shi vea lu ker , shin vea m@@ ô@@ ôr iky@@ on shi vea ya atam a i kpaa la . ( b ) Tese ikyav i ior mba sha ayange ase ne mba ve tagher a tôv@@ ac@@ an je kpa ve hingir t@@ enge t@@ enge ga yô . 12 , 13 . ( a ) Er nan ve i lu hange hange u se sôn icighan jijingi sha u a̱ wase se ken tom kwagh@@ pas@@ en@@ a ? I ôr kwagh u tom u pasen kwagh ne ken kwaghôron u profeti u Yo@@ el la nena ? Yange bee ior angev shi sôr mba@@ a@@ wan@@ ev shi bugh ior ashe shi bugh mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ato shi bugh mbak@@ on@@ don@@ iky@@ er iky@@ er . ( Mateu 24 : 45 – 47 ) Han@@ ma@@ or ken tiônnongo u Mbashiada mba Yehova nôngo u lumun gbenda u veren ior sha tom ne , nahan i za hemen u pasen kwagh doo doo . Ka a maan Iyou i Tartor a been yô , i gba u a sôron i sha u i lu wang , sha u tesen mlu u Aôndo u se civir la , gadia un ka u nzughul nzughul ga . Man hide sha kwagh u Daniel ityough 11 kua ah@@ endan a sha kwaghôron u profeti a a lu he ’ atô u “ tor u sha imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese ” man “ tor u sha imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an ” la di ye ? Ka unô ior yange ve lu ken gar u N@@ ine@@ ve , man er nan ve alaghga sha hiihii la Yon@@ a soo u za lamen a ve ga ? ( N@@ ah@@ um 3 : 1 ) Kpa hen shighe ne yô , lu eren kwagh sha ic@@ ugh . U tesen ikyav yô , a nger kwagh a kaa ér : “ Kpa or u perapera Wam nana lu uma sha jighjigh u nan , man aluer nana hide ijime yô , á kera saan uma Wam iyol a nan ga . ” ( b ) Aluer se dondo ikyav i Davidi u He@@ mban la yô , kanyi ia lu injaa yase ? Ka sha ci u ‘ ú tile ú ngu vough , ú kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii . ’ Nahan ka ve shi taver mba ken nongo ve asema ér ve dondo mkaanem ma Yesu man , ma kaa ér : “ N@@ om@@ so@@ or nana undu ter u nan man ngô u nan , nana var ken kwase u nan , ve uhar vea hingir iy@@ ô@@ gh i môm . . . . Ashighe agen yô , a@@ dooga mbamzeyol mba i gbe u ú nôngo a mi la vea uma u agee iyol , inja er mbamzeyol nen@@ ger we ken inya nahan . Gba u se henen Bibilo hanma shighe cii , se henen i̱ ts@@ ere - tse - ts@@ ere ga . ( Mbaromanu 1 : 15 , 16 ) Yange lu a ieren i vough nahan s@@ asen un iyol u eren tom na . U hemban cii yô , se er msen vea or u se lu henen Bibilo a nan la shi se ter iti i nan ken msen kpaa . Hegen ne m ngu yaren tom a s@@ an@@ ker u jijingi u Aôndo , ka Bibilo je la , sha u ôron ior loho u bem u mimi , man u perapera , loho u dedoo u Tartor u Aôndo la . ” Ka akaawan a a lu ker la a lu gbenda u vough u i gbe u se dondo sha u karen ayol a ase ye . Loho u ú lu ke ’ Bibilo jimin cii ú tese ér “ kwagh u TER A ver ishima sha mi ” u í t@@ ér ke ’ mb@@ ee u ivur shon la har sha m - er u eren ishima na sha ikyev i Tartor la . ( 1 Utor 1 : 9 , 10 ) Nahan kwagh ne tese ér yange nenge ér Solomon ngu hendan kwagh a na . Zum u kwase u gban i@@ mbor i awambe za hen a na ken ikpelaior za bende a zung@@ wer ku ri@@ ga na yô , angev nav bee sha ivande . Anmgbian u kwase ugen , mba yer un ér C@@ ar@@ ol , yange var a akaawan a Bibilo shighe u lu gum@@ kwase ve lu zan makeranta la , man wan@@ y@@ em@@ akeranta ugen nenge ieren na i dedoo la . Er any@@ ighe man ic@@ ugh i ngee nahan kpaa — shin alaghga ka mlu u kwagh a lu nahan la je a ne ve — ior mba ve lu mba mimi yô , kwagh ve ka a doo mbagenev ishima ye . Mpase u sha mnenge ne yange taver S@@ ef@@ anu ishima kpishi , nahan a tile sha mimi zan zan ar ken ku . Tindi môm u vesen ken atindi shon kaa ér : “ C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u , ka tindi u hiihii u ityendezwa i lu sha mi je la , ka nahan man á kpe u iyol man ú tsa sha won ye . ” Sha hiihii la , yange i ver U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mban ken tar u Philipp@@ ines ken ag@@ ar a vesen any@@ iin . ” Orkristu u nan lu a dooshima u mimi yô , ka nan var a ieren i eren kwagh a mbagenev doo doo la gb@@ ang , nahan i̱ hingir mlu u nan je i lu kwagh u a fatyô p@@ aven i veren kposo ga . ( Yohane 13 : 1 ) Nahan se kpa doo u se pu@@ un anmgbianev asev sha ci u mbam@@ yen vev ga . Zum u a de at@@ u@@ mba yô , a tôô un a va a mi ken Sh@@ ilo ér a̱ va eren tom ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el . — 1 Samuel 1 : 20 , 24 - 28 . Shighe kar yô , un kpa hingir u eren kwaghaôndo . ( a ) P@@ ase inja i kwagh u a lu u den ifer yô . ( b ) U eren akaa a dedoo wa nyi man nyi k@@ ere ? Kpa aluer amba a ior la gema ishima sha mimi shi Aôndo hide doo ve ishima yô , ishima ia taver ve nahan vea hide hen na . Se mba been yô , se hide se nenge er i hii ve ijir i iyôngo man iv@@ o la yange i hii ken inyom i 1914 ga , kpa i lu u kwagh ne una va er sha shighe u zege@@ can la yô . Gbenda u bo u Diabolo er tom a mi u yangen Mbashiada mbara u tilen sha mimi yô , lu kwaghyan u i lu nan ve sha inja ga la . I gber Bibilo ne ér i̱ ôron i̱ ken min@@ iti deri môm tseegh . Bibilo i he ne i s@@ av akaa a ken Ruamabera u ken zwa Heberu la jimin cii ken u@@ peeji 17 tseegh , shi i̱ s@@ av u ken zwa Grika la di ken u@@ peeji 33 . Hii shighe u Davidi lu iyev la je , zenden a iyôngo i ter na ken to@@ ho . Iyoukura la taver ior asema ér ve za mkombo ne , i̱ kaa a ve ér : “ V@@ a va tese er Ter man mimi na kua anmgbianev ve doo u ishima tsung yô . ” Yohane u eren B@@ atisema yange eren Yesu batisema , shighe kar yô a tese ior Yesu , a kaa ér : “ Nenge Wan@@ iyôngo u Aôndo u A tee isholibo i tar kera ne , Ng@@ ura . ” 8 : 15 . ( Genese 15 : 6 ) Aberaham yange na jighjigh ér Aôndo ngu tseegh tsô ga , kpa a shi a na ityendezwa na i a er sha kwagh u “ vor ” la jighjigh . ( 1 Peteru 4 : 12 ) He@@ en ne Peteru ngu ôron kwagh u tôv@@ ac@@ an , kpa mkaanem nav man ma a inja hen or@@ jighjigh u nan lu wan ishima a nyityô ican cii la kpaa . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Se mba a ian i pasen ior loho u dedoo u Tartor ne . In@@ i@@ ôngon yase la saa gbilin ga . Er Or@@ f@@ ar@@ ishi la pine un mpin sha kwagh u tindi môm tseegh nahan kpa , Yesu ôr un tindi ugen kpaa . Se fa mlumun sha mpin ne jighilii ga . 5 : 14 - 16 ; F@@ il . S@@ ea ôron ma ngeren sea been yô , wan wase u kwase a gba keren akaa a n@@ umb@@ en a mi shin akaa agen ken iyou sha u una er in@@ umbe sha kwagh u a hen la yô . ( b ) Yesu er nyi sha kwagh ugen u yange ma fatyô u d@@ an@@ en un laa ? Á e̱r a@@ yom sha inja i á soo u yevese nahan ; iyôngo la maa z@@ enda un ijime man za kase un atô . . . . Yange i yilan fi@@ im ne ér A T@@ ri@@ p Do@@ wn Mar@@ ke@@ t St@@ re@@ et . Shighe u Davidi lu wanye la je , a suur sha Yehova , nahan a hemba iky@@ ô@@ r@@ or Go@@ li@@ ati , u ken tar u Mba@@ fil@@ iti la . Shi lu wu@@ an ior , lu gb@@ eren ior ave man angahar kpaa . ( a ) Ka nyi man nyi se hen ken injakwagh i tal@@ ent@@ i laa ? K@@ e ’ ini@@ aav mbi yange ior karen a ishima ve naan u@@ iyua , shin ve naan sha u kporom ikyua a Aôndo shi doon a na kpaa yô lu ini@@ aav mbi nan@@ den man ini@@ aav mbi sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia man ini@@ aav mbi bem . Er nan u kar iyol sha akaa ne agen sha shighe u M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wen u ai@@ k@@ ighe la ga ? De ase se time nen sha a@@ vegher agen a dooshima u Yehova a hemban cii la . 8 : 1 - 23 — A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a pue a i ter ken avur ne la kure hanma shighe ? 3 : 21 , 22 ; 1 Tim . Sha gbenda ne yô , se lu tesen ser se wa ayol a ase sha ikyev i Sh@@ ilo , un u una na mba ve lu sha ikyev na ve ongo imo na la uma u tsôron la . — Mateu 24 : 45 - 47 ; 25 : 40 ; Yohane 5 : 22 - 24 . “ Bibilo i henen man msen u eren shi u kohol a mbananjighjigh imôngo la yange lu kwagh u wasen mo kpen kpen . C@@ u@@ ku tsô kpa or la yange hen ér any@@ am la una ta num sha a na ga , nahan a wa iyol ga . U@@ ter Vea Z@@ a Hemen u L@@ un Iky@@ ua a Ô@@ no@@ v V@@ ev Mba N@@ om@@ so Nen@@ a ? Lev@@ iti@@ ku 5 : ​ 1 - 11 ôr kwagh u or u nan er isholibo sha apera ga shin u nan er isholibo ga@@ egh yô . SH@@ A iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , Yehova ngohol nongo u mbahenen mba Kristu ú hingir ikyurior i he , ka “ Iserael u Aôndo ” je la . Ve g@@ enger am@@ o , ve kaa ér : “ Ka TER A lu Aôndo ye . Ka Kristu tseegh una hemen se una za a@@ vese ken tar u he u perapera una tema ker la ye . Aluer or kaa ér se mba a i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i n@@ der@@ an uma ken iyol yase i keren mtsera wase tseegh yô ka mimi ga . ” Er u lu keghen iyange i Yehova a ishimataver nahan , u fatyô u lun a vangertiôr wer nyi ? Nahan kpa , avur a ahar ne nga ôron kwagh môm tsô . Hii nan ve Davidi zua a ian i wu@@ an Saulu kwa har kpa wua un ga ? Yange m wuese kpishi er m zua a ian igen i tesen mer Yehova kua ior nav doom ishima nahan ! Ikyav i tesen yô , Pro@@ fes@@ ôr u fan kwagh u yi@@ ase i c@@ ôô@@ ci tsembelee , iti na ér O@@ s@@ kar S@@ kar@@ s@@ au@@ ne , kaa ér : “ Mayange lu mbah@@ e@@ men mba ma c@@ ôô@@ ci shin ma or nan tsua ngeren mba vea lu ken Iky@@ uryan i He shin mba vea lu ga ye ga . . . Er Yesu kuran Tindi u Mose nahan kpa , atindi a Mbaf@@ ar@@ ishi wa kpe@@ te kpe@@ te sha asema a ve la yô , kuran a ga . ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Yange i nger Bibilo ér i lu takerada u wasen ior u sôron mbamzeyol ga . “ [ Or ] u nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve . ” — Yohane 14 : 9 Er koson ve shi nengen sha a ve yô , tese je ér lu sh@@ a@@ gba@@ or , u ng@@ een a u@@ z@@ end@@ en@@ ya ak@@ um ak@@ um . ( 2 Peteru 3 : 13 ; Mpase 21 : 1 - 4 ) Sha uhar yô , ishember i “ u@@ sha ” i i er kwagh u i ken Bibilo la , ia fatyô u tilen sha ityough ki hemen gayô gomoti . Nenge ase ikyav sha kwagh u tar u C@@ ub@@ a . Kwagh u “ ishimaverenkeghen ” i se lu ôron ne , ka awashima u gbil@@ ini@@ gh , shin m@@ ny@@ am ma gban ci@@ er or sha m@@ tan iyange tsô ga . 13 : 28 ) M@@ we u icombor ne wa zua kp@@ ele@@ gh kp@@ ele@@ gh la nôngo u tesen er hii ve Zege@@ pristi Eli@@ a@@ sh@@ ib@@ i keghen atô a kwaghwan u T@@ ob@@ ia , or u nan jighjigh ga u lu hendan a tom u ior mba Yehova lu eren la yô . U T@@ esen Ô@@ no@@ v Inja i Dedoo Yô : Or u a nger Pasalmi 7@@ 3 la yange gba mbaaferev mba ve lu a kwagh a ve shi lu inja er mba a zayol ga la iy@@ uh@@ we ken ishima na . Ken anyom a a kar ne cii , a su@@ em sha gbenda u injaa kpen kpen ! Paulu pase ityôkyaa i í ne ve ka i taver se u eren kwagh u nan Yehova icivir hanma shighe la , ér : “ Ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . ” 2@@ ,@@ 0@@ 2@@ 1@@ ,000 ( Genese 13 : 12 , 13 ; 14 : 11 , 12 ) Nahan kpa , lu a aeren a dedoo kpaa . Sha kpôô yô , “ mhôônom N@@ am ma zungwen ma vese . ” Y@@ e@@ men sha yô , a za na Aôndo nagh sha awambe a na a vough , a a kuma u p@@ aan kwagh u yange saa Adam kua ônov nav la . M@@ pin ne ngu vough er u pinen kwagh u an@@ ny@@ on nahan . Ka inja er se mba pinen ser , ka hanma kp@@ ele@@ gh ku hembe lun a inja nahan ? L@@ as@@ ar@@ u maa due lu a iky@@ ang@@ enev mbi iin or a mi la shin angahar man sha ave her , shi i kange un ishigh sha ts@@ ar ik@@ ondo kpaa . Ken inyom i 199@@ 5 la , Iyoukura hide time sha kwagh u i nger ken Mateu 25 : 31 ne : “ Zum u Wan u or Una va sha iengem Na a mbatyomov mba S@@ ha@@ av cii a Na imôngo yô , zum la Una tema sha iky@@ ôn@@ ough N@@ agh ki torough ki engem la . ” Se fatyô u suur sha Aôndo u mimi ser a̱ kure ikyaa i í lu inya la er Eliya nahan . Kwagh la t@@ è@@ s@@ è ér akaa aa kôr a gema a hingir a dedoo ke ’ gbenda u vesen ga z@@ ee ? Yange a doo un er un til sha jighjigh un er ishima i Aôndo sha u gban t@@ so u un a tsombor na cii ve war ker la tsô ! ( Duteronomi 23 : 13 , 14 ) Alaghga yange lan Mbaiserael ishima sha ityôkyaa i yange hii ve i kaa a ve ér ve̱ er imba kwagh ne nahan la ; alaghga mbagenev yange ve nenge ér kwagh la ka kwagh u ikyo@@ o@@ gh ga . U fatyô u keghen ato a wan wou shi lumun u eren kwagh u nan soo la shighe u i gbe i doo kpa ? ( Amo@@ shi 1 : 11 , 13 ) Er Amo@@ shi ôr kwagh ter Mo@@ ab@@ i jighilii ér ng@@ u@@ la kpa nzughul a ior mba Aôndo ga nahan kpa , í vande fan Mbam@@ o@@ ab@@ i a inja ve i hendan kwagh a Iserael la ica i gba . Se fa ve cii sha ati ati ga , shin mbamzeyol mba yange ve tagher a mi mbara kpaa ga , kpa hen ase sha akaa a alaghga yange er la yôô . Gbenda ugen u u doo u se tôv ayol a ase yô , ka u gbidyen kwar sha ikyav i mba@@ jighjigh mba i er kwagh ve ken Bibilo la ve ver la . Sha kpôô yô , K@@ o@@ j@@ o er zege@@ kwagh u ini@@ umbe ga . • Doo u se ‘ h@@ ime iy@@ ongo a an@@ ngô ’ wase fese sha ci u nyi ? Pro@@ feti Amo@@ shi u ngise lu sha shighe shon u Yon@@ a kpa lu la ôr kwagh u Mbaiserael mba sha a yange la kaa wener yange ve lu ior mba u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav doo ve ishima kpishi yô . Yange i maa iyou i Yehova , i tsegha i anyom nga kar 50 yô , E@@ s@@ era lôh@@ ô as@@ ande a ior mba Aôndo , ve mough ken Bab@@ ilon ken inyom i 4@@ 6@@ 8 C.S.@@ Y . la a u@@ iyua mba i er yô , ve yem ken Yerusalem . Sha kpôô yô , iyange i Yehova i Armag@@ e@@ don la ia wa ime je ka u ôron ga , ia lu iyange i vihin sha ci u mbaihyomov nav sha tar cii ! Se mba b@@ ù@@ r@@ ú@@ n shighe se mba karen sha a@@ vegher a tom wase u Mbakristu ne nena ? ( Ôr Mateu 13 : 13 - 15 . ) ( Aerenakaa 2 : 41 , 46 , 47 ) Nahan kpa , kwagh u a hembe lun a inja a ikpelaior i mbap@@ asen kwagh u Tartor mbah@@ ev mba i lu eren ve batisema ne yô , ka sha er shiada i vesen ne i̱ lu wasen sha u tseghan iti i Yehova shi i lu k@@ enden a na sha ér un ka Aôndo u mimi tswen yô . • wuese kwagh . — Marku 14 : 6 - 9 . A na ugen tal@@ ent@@ i uta@@ an , ugen la uhar , man ugen la môm ; han@@ mô ve sha agee a nan ; tsô maa a yem zende na . ” Peteru nger ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nen kpaa , or@@ i@@ ho@@ m wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ( G@@ al . 6 : 10 ) U fa ior mba ve lu henen Bibilo , shi ve ze mkombo la kpa ? 17 : 17 . U yange ma ve ver asema a ve man mbamhen vev cii sha Yehova ma ve civir un yô , ve de ve gema ve lu yevese un a yevese . I@@ vese ngi ken mzeyol nyian nena ? Ish@@ ember i “ ne ma kwagh kpa ne h@@ unde ga ” la di ér nyi ? Aluer u ngu wasen tsombor wou u civir Yehova sha gbashima yô , u lu tesen wer u ngu kuran Shighe u apostoli Paulu nger Mbakristu mba ken K@@ olose washika la , lu uiky@@ angen ken Roma , kpa ior v@@ aan un inya . Alaghga mbai@@ ho@@ mov vea s@@ ende se ityough sha aie , je a kua ken ate@@ jir kpaa . Aluer u soo u eren akaa a Bibilo i ôr ga yô , kwagh ne kpa una yange u u fan Bibilo . A@@ dooga una na u , kpa alaghga a lu inyaregh ki ú ver ishima a mi la ga . Tsô a kera fatyô u kôron iyol na ga , m@@ liam j@@ ile un ashe . Sha ci u zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Roma hide yem ityôkyaa kpa or fa ga la , ve kura tindi u Yesu la nahan ve yevese ve war . — Luka 21 : 20 – 22 . Ken inyom ne , ka nyi i doo u ú kange ishima u eren@@ e ? Nahan hemba doon u se tese anmgbianev asev dooshima shi se de@@ en akaa a ve eren sha mi ga la . Gba u se pasen ior kwagh gbar gbar shi se tsua ase@@ mber a injaa a se pase ve kwagh u ishimaverenkeghen i Aôndo a ne se la sha mimi yô . — 1 Mbat@@ esalonika 1 : 5 ; 1 Peteru 3 : 15 . M@@ fe u se fe ser ka ‘ Aôndo a ne m@@ vese ’ la una na se lu a mnenge u vough sha tom wase u pasen kwagh ne sha ci u nyi ? A pase wener : “ Yange m lamen a Yehova hanma iyange , a lu sha akaa a kiriki je kpaa . Shi mbatamen ka vea nenge mbagenev vea dondon a@@ aven a angahar a Or@@ hemen wase la nahan , ve ember kpishi . I@@ ca i gba ga tsô , mo man M@@ ig@@ uel se za mkohol u ningir u Mbashiada mba Yehova . ( Mbaromanu 8 : 38 , 39 ) Umbur wer Aôndo ur@@ ugh mba ve doo un ishima la ve a mi ken vegher na . ( U@@ k@@ we@@ legh 3 : 42 – 44 ) Sha nahan yô , eren akaa cii a iyol hiden jime shi eren msen sha er ieren you ia na Aôndo una venda mbamsen ou ga yô . — 2 Mbakorinte 13 : 7 . E@@ ̱r yange mba w@@ oo ter na F@@ il@@ ib@@ u ke ’ inyom i 3@@ 36 C.S.@@ W . yô , A@@ le@@ kes@@ an@@ der u lu anyom 20 la maa ya dyako i iky@@ ôn@@ ough ki torough ki tar u M@@ ase@@ don@@ ia la . Kpa ken hanma ya u Orkristu cii yô , gba kpee u a lu a ieren i ishima i legh legh ne . Nahan cii kpa , doo u vea er kwagh ne shighe u ve vese i kom u vea tsua kwagh ne la , shi i sar ve sha mimi u civir Yehova la . Paulu mase kuren kwaghôron na u a pase se er i doo u se eren kwagh a mbagenev ne . E@@ der@@ sh@@ ei@@ m shi ter Ekesodu 12 : 42 kpaa . Ken “ ashighe a ican ” a a taver ne , se kpa se tagher a mbaihyomov mba ve hembe se agee yô , di er Mbaiserael nahan . Aôndo gba uumace , na ve mfe u lamen a na . 3 : 17 ) Shi a saan se iyol , sha ci u se mba ker num . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) D@@ i vough er or@@ pasalmi kpa ngise er nahan , se kpa se mb@@ á lumun gb@@ end@@ atesen u Aôndo a tesen se la a iwuese shi se mb@@ á eren msen nahan ser : “ T@@ ER@@ E , tes@@ em gbenda Wou , hemen mo sha gbenda u sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe kpaa , sha ci u mbai@@ ho@@ mov av . ” — Pasalmi 27 : 11 . Shighe u wan@@ nomso la kaa a wan@@ kwase la ér “ u doo ashe tsembelee ” shi “ ma kwagh u vihin ngu sha iyol you ga ” la , lu ôron kwagh u m@@ doom nam ma sha iyol tseegh tsô ga , lu ôron kwagh u aeren a na a doon tsung la kpaa . Aber@@ am undu gar u lun yôugh@@ yô@@ ugh la . Shighe u u@@ a@@ ah@@ e mba sha gba@@ aôndo man mba uumace ve ve a mi la ka vea tser anmgbianev asev yô , se mba kaan a ve ser , “ i̱ tse@@ e ne iyol , ide nen ” ga . Nahan mba pasen un Mkaanem ma Aôndo , fe cii yô maa i er un batisema . ( Yesaia 26 : 20 ) “ A@@ you ” a i er kwagh u a heen ne , a fatyô u lun atôônanongo a ase . ( Ôr Mbaromanu 8 : 5 . ) * Mbagenev nenge ér ka vea lam sha akaa a nan ve ishim@@ any@@ ian vea ijende ve i ve ne i jighjigh i̱ i̱ lu nomso@@ or er ve nahan shin kwase er ve nahan la yô , ve zua a m@@ pe@@ ver@@ yol . Z@@ a Hemen u ‘ Z@@ enden ken I@@ ti i Yehova ’ ( Ef . 3 : 16 ) Ka sha ish@@ angen i ha@@ an man i tsuan or ér nana lu di@@ ak@@ on shin ortamen ken tiônnongo u Kristu ga . Mba ve hi@@ di a ayol a ve ijime sha at@@ ser@@ egh cii ka ior mba ken jijingi ga . Ka Mo M lu TER ye ; á lu Mo ga yô , ma Or@@ yiman ugen ngu ga . . . . Mbamaren mbagenev yange ve nengen ér wan u kwase ka ikyav . Nahan ve ker nom ve na nan , ve kighir inyaregh sha mi , shi ken iyol@@ been ve kpa ve ker iwasen hen wan u kwase ga . 5 :⁠ 42 . 10 - 12 . ( a ) Alaghga Yesu yange ti@@ mb@@ ir u eren kwagh u kwase u ken Mbag@@ rika la soo la sha ci u nyi ? Een , tom wase ka tom u sha mh@@ ôôn . Yange ing@@ y@@ egh ki mbai@@ vangeli sha tar cii seer sha ing@@ y@@ egh ki 1@@ .@@ 7 ken deri . Sha kpôô yô , kwagh ne ka ityôkyaa i vesen i i doo u or a palegh idya i eren yô . Nenge ase er a va saan se iyol kpishi u civir Yehova imôngo vea mba ve doo se ishima la gbem sha won yô ! He@@ mbe lun shin iyou na , kera fe soon u lamen a vese ga ! ” — M@@ I@@ R@@ I@@ A@@ M , KW@@ A@@ S@@ E U K@@ EN T@@ A@@ R U M@@ E@@ X@@ I@@ C@@ O . ( 1 Samuel 22 : 1 , 2 ) Alaghga tsô ka ve mban Davidi dugh icam i i lu ken Pasalmi 34 : 8 - 22 la sha ci ve ye . M@@ hen ne ka u aiegh man ‘ ka u Ter ga , ka u taregh tsô . ’ — 1 Yohane 2 : 16 . ‘ De kera eren nen a ayol a en sha gbenda u mimi ga la ga . ’ — Mal@@ aki 2 : 10 . Er yange i lu nom nan lu or@@ ya nahan kpa , kwase yange nana nenge a sule u sha “ ishima i nan ” yô , “ nan yam u je , ” shi “ nan m@@ ô@@ ôr iky@@ on i wain , ” a jighjigh u nan ér , nom u nan kpa a vihi nan ga . Z@@ ende nen er ônov mba i@@ wan@@ ger@@ ev nahan . Gadia ity@@ am@@ egh ki i@@ wan@@ ger@@ egh yô , ki ken hanma kwagh u doon , man kwagh u perapera man kwagh u mimi cii . ” Ôr “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La , ” u a lu ken Iyoukura ( zwa Buter ) i Me@@ i 1 , 200@@ 7 la . Sha ashighe agen di , ka i lu aka@@ aeren a gomoti a sha kwaghfan ga , man h@@ ua kua any@@ ighe u ior mba ve lu sha ut@@ aha la , akaa ne cii nga á na inyaregh ki kera lu ga , tsô ior ve hingir u tôôn akaa a ve te@@ en . I nger ishember ne ken ngeren u ken zwa Grika u tsuaa la , ér : “ Y@@ ima se sha ikyev i or@@ bo . ” Apostoli Paulu yange nger washika hen tiônnongo u ken Roma , u mbananjighjigh mba ve lu ker la , lu Mbayuda man A@@ tô@@ at@@ yev yô . A kaa ér : “ L@@ um@@ un nen ayol a en er Kristu kpaa A lumun ne sha ci u iengem i Aôndo nahan . ” Ma tese ér aluer se za hemen u civir Yehova sha jighjigh yô , una undu se ga . Maria man Lu@@ cy kua H@@ u@@ go cii mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe la hegen . Alaghga Mbaiserael yange ve hen ér vea hemba nan tor u nan lu orumace la jighjigh a Yehova . 41 : 9 ) Yange or a ya bredi vea orgen yô , i tôô ér nan ngu ikyar u or la . Kwagh u vesen u a lu sha kwagh ne yô , ka u nôngon wer mayange je ú u@@ ve ityough ken aka@@ aeren a uma ga . I pase ken takerada u 19@@ 29 Y@@ ear@@ book ér : “ Ken inyom i 19@@ 26 shon anmgbianev 3@@ 32 mba ve lu ior i P@@ ol@@ and yô , tese ikyav i iyol@@ tseghan ve sha u eren batisema . ” • Er@@ doo kaha kposo a dooshima man ieren i mimi nena ? Kpa gema ka mo m te kp@@ an@@ de@@ gh sha ci wase shi m kuren u@@ ic@@ egh@@ zwa mbagenev mba sha iny@@ ar shi m kimb@@ in ha@@ ya u ya wase ye . 7@@ 3 : 12 - 17 ; 14@@ 3 : 10 . Er se civir Yehova a mciem shio nahan , kor se nena ? Yange ior kpishi kô@@ rom ihyom , kpa m na ve ibo ga . Hen shighe la Yesu una kure ityendezwa i Aôndo a er wener : “ Mb@@ ap@@ er@@ apera vea ya dyako u tar , vea lu ken u gbem ” la . ​ —⁠ Ps . Kwagh ne una wase nan u sôron mlu u nan vea Aôndo . Shi u tese icivir man dooshima u ú lu a mi sha mba@@ wan@@ ndor a we man tindi u Aôndo la . — Pasalmi 119 : 9@@ 7 . Aluer nom u nan ka or u hiden a iyol ijime yô , nana hen ér kwase u nan ngu hendan a nan ga , kpa nana taver kwase la ishima u eren tom a mfe u nan la . Nahan nom la nana lu tesen ér kwase u nan doo nan ishima shi a gba nan kwagh . ( Anz . 31 : 10 , 28 ; Ef . Kwagh yange gba Yesu sha kwagh u ior lu kaan ér un za makeranta u tesen u ior z@@ aan sha ayange na la ga ; shi yange lumun a mnenge u ior sha u eren akaa ér ve wuese un ér un mgb@@ o@@ gh a mfe kpishi kpaa ga . — Yohane 7 : 15 . Tsô Aber@@ am una kure kwagh ne nena ? Yakob mar ônov mba nomso 12 kua mba kasev kpaa vea kwase na L@@ ea man R@@ ah@@ el kua ikp@@ an i u@@ kase ihi@@ ar . Kwagh u ve nger la kô@@ rom ken ishima kpishi , tsô m gba v@@ aan . Mb@@ au@@ ty@@ aav mba Shi@@ ru@@ shi er tom u kiriki ga , yange ve time a@@ kpa , ve goo@@ m a mngerem ma shin if@@ i ugen ken Bib@@ ilon yem sh@@ imi , maa mngerem ma shin u@@ if@@ i mbagenev mba ve kase gar la cii uma . ( 1 Mbakorinte 6 : 18 ) F@@ a wer Paulu kaa heen ér se “ palegh idya ” tseegh ga . U ortamen nana lu a shighe kpishi u pasen kwagh yô , gba u nana lu or u eren akaa sha inja , nana ver akaa a nan soo u eren la sha al@@ ô sha al@@ ô , shi nana fa ityom i i gbe u nana na mbagenev man er nana er kwagh ne yô . ( Mbaromanu 2 : 14 , 15 ) Nahan kpa , aluer se soo ser imoshima yase i er tom sha inja yô , se tsaase i sha mfe u vough u Mkaanem ma Aôndo shi se kôôm i sha er ia lu tse@@ vaa u eren sha Mkaanem ma Aôndo yô . Hegen shighe kuma u Un u Yehova a ver un Tor la una zende sha ci u kwagh u mimi la , sha u tesen ér ka Yehova tseegh a kom u hemen sha won cii ye . Mbashiada mba Yehova mbagenev umiliôn imôngo kpa lumun mnenge u anmgbian u kwase ne . B@@ ee kera yô , tar ve yange u hingir ice kuma anyom 70 , nahan gba u or a lu a gb@@ ong gb@@ ong iyol ve nana fatyô u teman ker shi eren tom u maan kwagh la ye . He@@ mban cii je yô , mbam@@ kohol mba ityar ityar mba yange i er hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u Y@@ an@@ ke@@ e , hen gar u New Y@@ or@@ k , ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 50 mbara . Ikyav na la ia wase se se za hemen u lun a mnenge u vough , a̱ yina se iyol nan nan je kpaa . Shighe a karen yô , vea soo u henen akaa a he kpaa . Iky@@ um@@ utya you ngi di iorov 5@@ 8@@ 0@@ ,000 tseegh tsô ! Ka imba ter u ú soo nee ? ( Mpa . 11 : 4 ) Kwagh ne umbur se kwagh u da@@ a@@ im@@ enger man iky@@ on i o@@ le@@ v ihi@@ ar i i pase kwagh u i ken kwaghôron u profeti Se@@ kar@@ ia la . A@@ i@@ e ugen u u@@ jijingi mba b@@ ov vea mgbegha ior u eren yô , vea lu yôôn ér “ B@@ em man mkpeyol , ” nahan kpa ior mba Yehova yô , or a b@@ ume ve ga . Sha ci u a “ gba akaa cii . ” Nahan kpa , mbakp@@ eng@@ av mban yem iyol ish@@ ô sha Tindi u Aôndo u ve lu p@@ eren ne nena ? M@@ vende u Yesu venda kwagh a mbaapostoli nav gbar gbar la tese er hemen u Tartor u Aôndo u kaha kposo a hemen u uumace yô . A@@ tô@@ akyaa agen kpa nga kpishi je , man agen je yô ka aa se lu a mi se ayol a ase yô . Ôr Pasalmi 45 : 3 . Apostoli Paulu yange ôr kwagh u m@@ lu@@ a@@ inja u mfe ne wanger wanger ken washika u nger Timoteu , u lu ikyar - tom na la . Una umbur se atindiakaa a Bibilo a se vande henen yô , shi una wase se u fan er se er tom a atindiakaa shon ve se tsua akaa a injaa a se er yô . Er se fe gbenda u or ka nan vese nan hingir or@@ henen ga yô iyol kpe se a tom wase u geman ior hingir mbahenen nee ? Mba pasen loho u dedoo ne sha gbashima a mciem shio . Nahan yô , mayange de gb@@ ih@@ in m@@ til sha mimi wou ga ! Er Daniel bee iyol nahan kpa , yange time ken “ ruamabera ” fa ashighe a Yuda una tsa u@@ ky@@ angen yô Se fatyô u ny@@ a@@ ghen mba ve civir Aôndo vea vese imôngo ga la ku@@ aa ga . Mbag@@ anden ka vea na Yehova icivir sha u keghen ato ungwan kwaghwan ken mbamkombo yô , ishima i mgbegha mbayev u dondon ieren ve la . Paulu kpa yange tagher a zayol ne . Kanyi kwagh se hen sha kwaghwan u Paulu wa Timoteu sha kwagh u yaren tom a Mkaanem ma Aôndo laa ? Kwagh u zege@@ can u Yesu tsengaôron la na yô ka ior mba Yehova nena ? Mbagenev mba Paulu pase ve kwagh ken M@@ ile@@ te ve hingir Mbakristu la , shighe kar yô , ve hingir mbatamen . Ka ieren i nyi Mbaiserael mbagen yange ve lu a mi sha shighe u Mose la , man ieren ve la na ve er nyi ? Kwagh ve za kure nena ? M@@ k@@ ur Z@@ u@@ lu@@ m@@ u ? 7 / 1 Diabolo man az@@ ô@@ v a na kange ishima sha u eren akaa a tar ne kua mba ve lu shin u la vea tim a ve keng yô , vough er mbaaferev mba kwagh ka una tser ve yô , ve eren kwagh sha ici@@ a i tan ér ‘ ku imôngo ngu nyoon ga ’ la nahan . Sh@@ ilo H@@ ingir Or@@ hemen Tar U I G@@ be U N@@ ana Hemen la Ve Ka ic@@ in@@ tan i nyi yange Paulu ta ke ’ washika na u yange tindi he ’ Mbaromanu laa ? Nahan m er msen hen a na tsung . Se kpa gba u se lu a imba jighjigh u nan la . Peteru kav ér “ Aôndo ka u s@@ angen a s@@ ange ga ” V@@ ang@@ er@@ tiôr u anmgbian u kwase ugen taver kwase u henen Bibilo ugen u yange cian kwagh ishima nena ? Nenge imba gbenda i Yehova yange hemba Satan ne sha wono ! Nahan kpa , heen ne iti i Sam@@ aria la tile sha ityough ki tartor la jimin cii . Luke , gumor u pos@@ on anyom 20 kpuaa mough va tile sha h@@ unda yila se ér se nyôr ker se va mem oo . De G@@ be J@@ ime Ga ! 19 , 20 . ( a ) Kanyi i lu keghen Satan man az@@ ô@@ v a na ? Elisha er gb@@ enger - je@@ mbe kua sha z@@ ar@@ mnger . — 2 Utor 6 : 5 – 7 . Shi ka a ki@@ mbi se sha ikyo i se we mba@@ beenyol mba ve civir a vese imôngo la , ve mban kpishi mba ‘ mba@@ ats@@ anev mba ken tar ne kpa ve̱ gema mba mb@@ any@@ ar@@ ev ken jighjigh u nan . ’ — Yakobu 2 : 5 . Ken ngeren u Mateu la , Yesu yange ôr kwagh u iy@@ ongo la nahan ér : “ Ka [ ikyav i ] awambe A@@ m a i@@ kur@@ yan je ne , a i he@@ e a sha ci u ior kpishi sha u den asorabo . ” ( b ) Aluer iyol doo mbaaferev mba a inyaregh je kpa , hii nan ve vea tsa gbem ga ? Go@@ g@@ i ka iti i i ne “ tor u tar ne , ” Satan Diabolo yô . Yange i na un iti ne shighe u i z@@ enda un sha kera la . U tesen ikyav yô , yange i na gum@@ kwase Kristu ugen ken tar u L@@ ib@@ er@@ ia ian i zan y@@ un@@ iv@@ as@@ iti . Bibilo kaa ér : “ Hanma or ka i mee nan zum u asaren a nan iyol i nan ka a ur@@ ugh nan a h@@ ôn nan la . U ngu wasen ônov ou sha er vea ‘ kura ayol a ve wang sha kwagh u taregh ’ kpa ? ( Ôr Mbaheberu 6 : 13 - 18 ; G@@ al . Sha ayange a Iserael u tsuaa la , mar lu kwagh u n@@ umb@@ en a mi ga , shi ashighe kpishi icombor i lu a ônov kpishi . ( 1 S@@ am . 1 : 2 , 6 , 10 ; Ps . Kape Mbakristu mba mimi mba ainge kpa i lu je la . A fatyô u kaan ér m@@ ne u Aôndo na iyua ne la wa iji@@ r@@ ôron na kpa ker . Paulu nger ér : “ Ior ca ca ve er isholibo nahan kera mba a iengem i Aôndo ga . 25 : 14 ) U tan a ta an@@ ingir ga yô , tal@@ ent@@ i la ka tom u pasen kwagh shi geman ior hingir mbahenen . Una de ér i tim mbacivir un sha mimi jimin cii shin tar ne kera ga . — 5 / 15 , peeji 22 . Er T@@ ac@@ it@@ us lu ôron kwagh u usu u yange u hi@@ a gar u Roma ken inyom i 6@@ 4 la yô , a pase ér ior lu kaan ér ka Tor N@@ er@@ o a ne ve a@@ ah@@ e la a er ye . Anmgbian F@@ red Mo@@ lo@@ h@@ an vea kwase na man anmgbian Ch@@ ar@@ le@@ y , an@@ ngô u F@@ red u vesen , vea kwase na , mba ve lu ken gar u Par@@ sons ken kpen@@ tar u K@@ ans@@ as la , ve lu a mfe vi@@ a inya . Tsô se za ngohol la@@ asen u zan tar u P@@ ol@@ and , maa se mough se yem . Nahan Adam ya ibo sha gbenda u yange er tom a ian na i eren kwagh u a nenge i doo un la , gadia a per tindi u Yehova wa un yô . Yesu Kristu yange lôh@@ ô mbahenen nav ér ve dondo sha a na . Ka averen a nyi mba 14@@ 4,000 mbara vea va ior mba shin tar ne a mini ? Yehova kaa a Diabolo ér : “ U fa kwagh u wanakiriki Wam Yobu dedoo kpa ? Gadia ma or kuma sha a na shin tar ga , ka or u mimi , u perapera , u cian Aôndo , palegh kwaghbo . ” A@@ yange nga karen ka hembe derianyom jimin yô , a pase ishima na sha imba mcivir la sha zwa u Amo@@ shi , sha ayange a Y@@ er@@ ob@@ i@@ am u sha U@@ har tema tor sha tartor u Iserael u ik@@ we pue , ti@@ ôn u inyom i 8@@ 44 C.S.@@ W . la . A hingir u eren dang , man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov shi iin shi eren gba@@ ga kpaa . Yange sea ya iwer ity@@ ôô igen yô , i hemba tse@@ en se iyol cii . ( 1 Mbakorinte 13 : 4 , 5 ) Mkaanem ma Aôndo na se ian i undun or u se vese nan la sha ci u sôron mbamzeyol mba ken ivese ga . SH@@ I@@ G@@ H@@ E u Yesu lu shin tar la , eren kwagh vough er Ter na u sha la nahan . ( Mpase 7 : 9 ) Sha nahan yô , Satan ngu nôngon ityav “ a tsombor na [ tsombor u “ kwase ” la , ka vegher u nongo u Aôndo u u lu sha la ] u u shi her u kor atindi a Aôndo shi u lu eren shiada sha kwagh u Yesu kpaa yô . ” Kwagh ne gema gba zwa môm a kwagh u i er ke ’ Marku 6 : 34 vaa vaa la . Kpa nomso@@ or shin kwase nana fa ér i tsua nan u yemen sha nena ? Sha ashighe agen di u fatyô u seer tan iwanger sha kwagh ne sha u timen vea mba hen tsombor wou sha kwagh u i nger ken Aerenakaa 7 : 30 - 36 shin Daniel 3 : 16 - 18 , 26 - 28 la . Shighe u Yesu kaa a Or@@ f@@ ar@@ ishi ugen ér tindi u vesen u sha uhar yô ka u or@@ wan@@ ndor a vese nana̱ doo se ishima er iyol yase la , lu ôron kwagh u tindi ugen u i na Mbaiserael yô . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) U eren nahan yô , u tsaase mfe wou u yôôn Tartor ; u lu or@@ yôôn Tartor u nan keren mba i sar ve u zuan a uma u tsôron shi nan wasen ve kpaa yô . Ve fa er shighe u Aôndo yange gba or la je , “ or la maa hingir or u uma . ” • Er nan ve ic@@ ugh i du@@ mbur shin tar ne yum nahana ? Doo u se umbur ser anmgbianev mban mba eren tom u pasen kwagh la kpoghuloo , man ka tom ne u hembe lun hange hange sha tar nyian cii ye . ( Mat . Yehova soo ér mbacivir un ve lu mba p@@ waren ior kwagh , hemban cii je yô mba@@ ibanave . Kpa m gema m fa kwagh u Lo@@ well wa ishima u eren ga . ( b ) Doo u wuese mbamaren kpishi mba ve lu Mbakristu sha ci u nyi ? 11 , 12 . ( a ) S@@ av ôron injakwagh i Yesu i í nger ken Luka 17 : 7 – 10 la . ( b ) Kanyi se hen sha injakwagh i Yesu nee ? Davidi pase iwuese na ken ats@@ am a dedoo a a dugh kpishi la . Zum u se soo u eren ma kwagh u injaa ken uma wase yô , doo u se ker kwaghwan hen mba ve vi@@ e ken jijingi tsema tsema , ve fe Ruamabera i ker inya shi ve we atindi a Aôndo ikyo tsung yô . Man se tese icivir er Aôndo nahan nena ? ( Ôr Yesaia 5@@ 4 : 14 , 17 . ) ( b ) Ieren i mimi i Orshiada ugen yange i bende a orgen nena ? 22 : 22 ; Mat . Se mba za nyer yô , se kera lu a gb@@ enger sule ga , tsô se gba henen er se za hemen u eren tom pania tsembelee yô . ( Nenge ken a@@ kwa@@ ti sha peeji 18 ) Nenge ase kwagh u Yehova yange er zum u Mbaiserael hingir a@@ y@@ ongo a Mose shi hemba ato kpaa la . I nger kwagh ne ken N@@ um@@ er@@ i ityough 20 . S@@ ef@@ ania 3 : 1 , 2 kaa nahan ér : “ Kwagh á tser gar u ah@@ end@@ an@@ egh man u hông@@ or@@ ough man u kighir ior ! 11 : 6 ; 12 : 1 . Shi ishima@@ y@@ in@@ an ia fatyô u b@@ enden a mlu u or u ken jijingi kpaa . Nahan ikyav tese wang je ér , u se̱ zuan a averen a Yehova shi a̱ saan ishigh sha a vese yô , hemba h@@ aren sha m@@ ngee man m@@ doo u kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke wase la kua m@@ t@@ í@@ m u se lu timen ke ’ Bibilo la kpaa . Se vande fan ser vea er a vese nahan sha ci u Kristu Yesu lu ta mbahenen nav icin ér : “ [ Aluer ] vea tôv@@ om a ican yô , ne kpaa vea tôv ne a ican je . ” ( Yoh . Ka an nan lu “ tor ” u i ze a kwa@@ se@@ he hen a na laa , man i wu@@ h@@ a kwa@@ se@@ he shon iyol nena ? ( Yohane 11 : 35 , 36 ) Zum u or u doon se ishima nan kpe yô , alaghga se zung@@ we je er se wua iyol yase nahan , kpa u nan uityendezwa mba ken Mkaanem ma Aôndo jighjigh la una wase se u wan ishima a imba ij@@ ung@@ wen la . Mbakristu kpishi er ityom ve i Mbakristu a iyol i hiden a mi ijime kure doo doo , gadia akaa a mbagenev hemba gban ve ishima a akaa a ve ayol a ve . Ma ikyav shin ngeren ugen u a tese ér icivir i tor u A@@ shi@@ ria a s@@ enge ér Y@@ e@@ h@@ u yange na un ne lu kwagh u er kpôô kpôô yô , ngu ga . Yehova ngu kwagh u a kaa ér un ngu la , shi una er kwagh u a kende zwa a kaa ér una er yô . Nahan kpa , ve cii ve nôngo u pasen kwagh u ishimaverenkeghen man myom wase . Anmgbian u kwase ugen ngu ken tiônnongo u Mbashiada mba Yehova , ken gar u S@@ ã@@ o Pau@@ l@@ o , ken tar u B@@ ra@@ z@@ il . A gba ican kpishi , ka sha ican tsung a kô@@ son iyol na ye . Kwagh la una wase u kua mbayev ou , ne za hemen u ‘ tilen dông sha jighjigh u nan , ’ er ne fe ner ne mba a ityôkyaa i nan ne iember yô . — 1 Pet . “ Ngu eren msen sha gbashima sha ci wen gbem sha u né tile né lu vough né kera t@@ enger ga sha u eren ishima i Aôndo cii . ” — MB@@ A@@ K@@ O@@ L@@ O@@ S@@ E 4 : 12 . ( 1 Mbakorinte 2 : 16 ) Nahan yô , ka a inja u se̱ fa mbamhen mba Yesu man mbamlu nav mba ke ’ ishima man aeren a na sha e̱r vea ho@@ gh@@ ol se yô . • Ka sha ci u nyi Diabolo a nôngon u vihin m@@ til sha mimi u Mbakristu mba mimi laa , man ngu eren kwagh ne nena ? Kape Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu kpa a pase kwagh u Yehova sha igbenda kposo kposo je la . S@@ aa Tartor u Aôndo ua va tsegha iti i Yehova ve , bem man mzough una lu sha won cii ye . Ken washika u Yakobu , anmgbian u Yesu nger hen mba ve lu Mbakristu a na imôngo la , a ta ve icin sha kwaghbo u a lu ken m - ongo u ungwan kwagh kpa hungur la . Yange i hii t@@ eren kwagh u “ I@@ vangeli i Yuda ” ken kwagh@@ ngeren u orgen u i yilan un ér I@@ r@@ en@@ a@@ e@@ us , u s@@ enge ér un ngu or@@ ng@@ erenakaa a Mbakristu u ken m - bee u inyom i sha 1@@ 00 la . Maa anmgbian u kwase ugen u lu ya hen ningir shon yô yila se ér se va hen ya na . Shi er yange ior za iniongo i M - umbur u ku u Yesu iorov 1@@ 5@@ ,@@ 3@@ 7@@ 4@@ ,@@ 9@@ 8@@ 6 nahan , tese je ér tom shi her u eren vese . Davidi yange una soo yô ma wua tor u lu keren un a ku ne . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye , shi u fatyô u za ôron shin gb@@ eren u hen ijiir yase i sha In@@ tan@@ et i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la . Bibilo kar tiônnongo u Kristu sha nyi ? D@@ i vough e̱r i vande t@@ eren ken gbaa kwagh@@ ngeren u a kar la nahan , aluer mimi je ka u se er akaa i@@ er i Yesu yô , gba u saa se vande henen u nengen akaa sha mnenge na la . Kpa lu u nyi ia er zum u V@@ or u ityendezwa ua va laa ? M@@ lu u Mbashiada mba Yehova mba ainge a lu kwagh môm a mba yange ve ngohol Kwagh u Kristu u mimi sha derianyom u hiihii la ka kwagh u una kôr se ken ishima keng . ‘ Zum u Ior Ve Lu He@@ en Ne ’ Yô Aluer ka u se ya ikyar i sha dooshima vea or k@@ ang@@ en@@ aa yô , a gba u se fa or la tsembelee je . Er nan ve se fatyô kaan ser , se “ mba ior i tar ne ga ” ? Kpa kwagh la tese ér hanma or lu a kwagh ave ken tiônnongo la ga . M@@ pin ne ngu a inja hen vese nyian kpishi sha ci u se mba ken tar u ifer man i@@ pi@@ la i du@@ mbur ker , shi ior ve we ayol a ve ikyo tseegh yô . Bibilo wa Mbakristu kwagh ér ve “ wu@@ h@@ an iyol sha inja . ” Yô , ume nen ase ity@@ am@@ egh ki ki kom m@@ ge@@ m@@ shima yô . ” — Mat . Sha ityôkyaa ne yô , ort@@ yom ande he ’ Gi@@ di@@ on kaa a na nahan ér : “ TER ngu a we , we or@@ age@@ egh u tse@@ en ishima sha kwagh ” ne . M er tom a hanma iyua man mfe u sha mar@@ ami u Yehova a n@@ em cii sha gbenda u yange mea tsough tom u ken tar yô , mayange ma m er ga yô . ” Kwagh ne a taver se ishima se seer lun a iyol kôron tsaha . 3 : 15 ) Yange i c@@ agh vor la ik@@ ish@@ ing@@ uhar zum u mbaihyomov mba Aôndo wua Yesu la . Sha kpôô yô , ityendezwa i i er ken ivur ne i na sa@@ gher se iyol ga he ? Aôndo ngu me@@ men her ny@@ ian@@ aa ? Bar@@ r ; S . Aberaham yange “ fa ken ishima er Aôndo ngu a agee a nd@@ eren [ Is@@ ak@@ a ] shin mbakp@@ enev je kpaa ; ka sh@@ imi je man a shi a zua a na er ka ik@@ av i tesen nahan kpaa ye . ” — Mbaheberu 11 : 17 - 19 ; Genese 22 : 1 - 18 . Shin er Aôndo na Mbaiserael imoshima kua atindi a a yange iv man idya nahan kpa , ashighe kpishi ve per Tindi u Yehova shi ve dondo imoshima ve ga . ( Rom . Mbat@@ amen vea na bem man msaanyol una lu ken tiônnongo nena ? P@@ ase kwagh u mlu u tsombor u H@@ es@@ e@@ k@@ ia . Han@@ ma@@ or ken tiônnongo cii , kua mba kiriki kpaa , vea fatyô u sur@@ un mbagenev asema . Bibilo kaa ér ka ior mba ‘ mbamhen shin mbamzeyol ve ngee ’ ve ken asema la ve hembe henen ér ve gba kwagh ga ye . Kwagh ne yange a na yô , ior ve gba kighir anmgbianev mba or la man azende a nan ér ve ny@@ iman nan . T@@ su@@ an Akaa a Dedoo , Nahan K@@ ura D@@ y@@ ako Wou Heela tseegh ga , ônov nav mba doon un ishima kpa kpe kera . Kwagh@@ pasen ka a nam agee . Yange gba u a yar tom a iyua i ian i eren kwagh u or soo la nena ? K@@ ôr Mimi Gb@@ ang Gb@@ ang I@@ ca i gbe ga yô , u@@ kp@@ er vev iv a ish@@ u ker po@@ o ! L@@ ou@@ is , M@@ is@@ s@@ our@@ i , ken tar u U@@ .@@ S.@@ A . , hen mkohol u Mbashiada mba Yehova u hen shighe la yô lu u hemban ke@@ hen cii yô . Man nyian u i “ shi c@@ ôh@@ in tseegh ” u mkur una mase van ne je yô , ka u se hemba veren ishima cii . — Mbaheberu 10 : 37 . Ka Bibilo i lu takerada u vesen u i henen ken makeranta ne ye . 4 : 5 , 6 ) Alaghga Satan hen ér Yesu una tese ér un ngu Mesiya sha u tsu@@ en gban shin inya . Sha ashighe agen yô , alaghga “ azende ” a ase aa lam sha loho u dedoo u u lu ken mkaanem ma Aôndo la dang . Tom u pasen loho u dedoo ne ka tom u civirigh kpishi , nahan u doo se ishima Yesu kaa ér se fatyô u eren msen ser , Aôndo a na se “ kwaghyan wase u a lu sha ci u ayange ayange la . ” Er ú vese kwase shin nom yô , pase ior mba ú eren tom a ve imôngo la wang sha m@@ kaan man sha ieren you wer ú hi@@ a a orgen môm ga . P@@ ase er ashighe agen se fatyô nengen a uwegh ku Yehova sha akaa a a lu eren ken uma wase la wang ga yô . Se tese ser se lumun tor u a lu hemen sha la nena ? Á saan Or@@ hemen wase Yesu Kristu sha , ape a lu la kpishi , u nengen ér tom u pasen kwagh u yange hii la , mba eren u sha tar hegen hemban cii . Nahan kpa , ve lu a za ica ga . Yange m fa er lu anmgbianev av mba ken tiônnongo lu ôron yô . ( b ) Ka akaa a nyi se time sha mi ? Ken anyom aa kar ken ijime a hembe er dubu môm nahan la , atindi a Aôndo na Mbaiserael sha ikyev i Mose la kaa ér upristi mba a tom u ‘ tesen Mbaiserael akaawan a TER . ’ Nahan kpa , er ngeren u karen la a tese nahan , se fatyô u eren tom man i@@ ember@@ yolough shi kuren mbamgbe mba hen tsombor sha gbenda u vough . Alaghga se fatyô u tagher ishigh a ikyaa i awambe kpo@@ o . M na U icivir shin tar ne , er M k@@ ur tom u U n@@ em W@@ er , M@@ ̱ er la . Sha ci u Bibilo jimin cii har sha kwaghôron u profeti u hiihii ne . Ken masejime yô , Mbar@@ o@@ ma va hingir u tôvon Mbakristu mba tsuaa mbara a ican , gadia ve venda ér vea civir tor ga . Sha kpôô yô , “ ka ior cii ve lu a jighjigh u nan ga . ” Shin er se er kwagh u anmgbianev mba kasev heen nahan kpa , kwaghwan ne ngu sha ci u anmgbianev mba nomso kpaa . De se time ase nen sha akaa ne môm môm . S@@ ar Yehova Aôndo u ior mba ve civir un cii ve̱ za hemen ve̱ ar sha mlu u vi@@ an u ken jijingi la . M@@ n@@ ing@@ em ma ve lu sh@@ igh@@ en sha t@@ so la ger ihy@@ uma hen ijiir la cii , shi ngu ungwan er ikyav vev mbi tom@@ ough mbi lu u@@ van yô . Yesu wa se kwagh ér kape ayange a ase , a shighe u ‘ Wan u or una ande ’ la kpa aa lu je la . ( Ps . 7@@ 3 : 3 - 5 , 17 ) Er or u ngeren pasalmi la kohol a mba civir Aôndo mbagenev yô , a nenge a iveren i yange lu zuan a mi sha u “ mgb@@ ôghom a Aôndo ” la . Ka nyi Yehova a pase se vighe vighe sha kwagh u mlu u ken hem@@ ene ? Shin er lu u Yon@@ at@@ an ma tema tor sha ityough ki ter na nahan kpa , gema lu môm ken azende a Davidi a s@@ ôngo s@@ ôngo . M na jighjigh mer Yehova kur@@ am sha ga@@ mbe u u@@ ange , vough er Davidi kpa kura un nahan . ” — Yes . M fa er i lu u@@ iniongo cii ve lu mba b@@ ov ga yô . Nahan kpa , vea fatyô u d@@ an@@ en se kpishi je . Mbakristu kpishi mba ken derianyom u hiihii la fa Yesu tsembelee , shin ve nenge a na shighe u i nder un shin ku la . U na jighjigh wer Aôndo ng@@ u@@ u ? ( Pasalmi 1@@ 27 : 3 – 5 ) Nahan eren a ve er i doo u ú er a iyua i Aôndo a ne ú yô , eren a ve sha gbenda u Aôndo una va pine ú er ú y@@ ese ve la kpa , ú fatyô u ôron un yô , gadia una pine ú kwagh ve kpee je ! Ka ieren i dedoo i nyi anmgbianev asev kpishi ve lu eren@@ e , man se fatyô u dondon ikyav i ve ver la nena ? ( 2 K@@ ron . 20 : 1 - 26 ) Mbagenev di na jighjigh ér ngu ôron kwagh u ts@@ wam u mba@@ wan@@ ndor a Mbaiserael eren a ve sha ayange a ve la cii . Er zege@@ ikpelaior ne i lu suen anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la yô , mba tesen i er ia lu im@@ aagh ki nongo u uumace ú he u ua lu shighe u Armag@@ e@@ don una kar kera la . Yehova Ter U@@ hemban@@ cii maa ver shighe u una tim mbaaferev mbara kera yô . — Ôr Genese 6 : 3 , 5 , 11 , 12 . I wa iky@@ aior kwagh ér i tsua nyi i injaa ? Zum u ior mba fan takerada ts@@ or ts@@ or ka vea kaa ér ityesen i gba@@ duen ka kwagh u mimi yô , kwaghôron ve ne ngu a gema a tese ér ka ior mba ve fe kwagh môm ga tseegh ve ny@@ iman kwagh u gba@@ duen ye . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 2@@ 11 , 20@@ 9 Tor la ngu zenden a s@@ an@@ ker na u a har a gbe hen ikyo@@ o@@ so la . ( Ps . Kpa i kaa a Adam ér una hide a hingir v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u . ( Anzaakaa 18 : 1 ) Hen ase er yange a lu ma or@@ henen u alaghga yange nan b@@ unde mkombo u yange i zua sha kpo@@ iyou u sha ken Yerusalem sha Pente@@ k@@ ost@@ i u 33 S.@@ W . la ken ishima yô ! • Ieren i t@@ angen iyol ga la wa nyi man nyi k@@ ere ? U tesen ikyav yô , shighe ngu u Yehova Aôndo yange na Mbakristu tahav mbu eren u@@ ivande yô , kpa a kera na ve mbu hegen ga . Doo u kwagh a gba se sha akaawan ne nyian kpishi . ( Mat . 2 : 1 - 6 ; 15 : 24 ) Kwagh ugen yô , Yesu na nagh ku ip@@ aa sha uma na sha ci u mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba vea soo u zuan a iwasen sha nagh nagh la , vough er or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan na uma u nan sha u kuran iyôngo i nan nahan . — Yoh . 10 : 11 , 15 ; 1 Yoh . 2 : 1 , 2 . Gadia sha mnenge u mbaaferev mban yô , “ m@@ rumun kera va sha Aôndo ga . ” Se fatyô u lun a aeren a Aôndo , er dooshima nahan nena ? ( Luka 4 : 14 , 15 ; Mateu 4 : 24 , 25 ) Lu sha ci u u@@ ivande nav mba kpilighyol mba lu eren mbara tseegh ga , kpa kua sha ci u ityesen na i kpilighyol la kpaa . Se pine ayol a ase mbampin sha gbenda u se henen sha kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav la nena ? Lu hanma shighe cii Yesu naan mba@@ ah@@ end@@ anev mlumun zuan sha mhen ve ga . Hen ase sha tom u ort@@ wer u p@@ aven ior kua mba@@ wasen un tom ka ve er shighe u i lu p@@ aven or la . I@@ p@@ aan ne ngi sha ci u uumace cii , kpa ka mba Aôndo a doo ve ishima shi ve ne Wan na jighjigh la tseegh vea zua a mtsera u ip@@ aan la ye . ( Yoh . A nger ér : “ Un u a lu ken Bab@@ ilon . . . ngu su@@ ghun ne ; wan wam Marku kpaa nahan . ” ( 1 Pet . Kpa kwa ugen la kwagh kaha kposo . ( Nenge ken a@@ kwa@@ ti u “ Aôndo yô , Ngu Hanma V@@ e@@ gher ? ” 20 : 3 - 12 , 17 ) Zum u se lu tsuan kwagh u se er , hemban cii je yô kwagh u alaghga una bende a mlu wase u ken jijingi yô , a hemba doon u se suur sha Yehova a u yi@@ er sha mkav wase ga z@@ ee ? Aluer se hen u den mbagenev a kwaghbo , shi aluer se palegh u lun iy@@ ongo a ve hegen yô , a va hemba lun se ican ga u eren nahan ken tar u he la . ​ — Ôr Mbakolose 3 : ​ 12 - 14 . Aluer kwagh u se lu tesen la ka ken kwaghpasen shin ken tiônnongo kpaa , se fatyô u tôvon kwagh sha al@@ ô sha al@@ ô sha u tesen aeren a Yehova man igbenda i a eren kwagh la . ( Pasalmi 34 : 3 ) Yesu ver se ikyav i doon tsung i i gbe u se dondo yô ! 46 : 6 , 7 . Sha iky@@ aren i hiihii la , av@@ ure gba sha ai@@ ve la tseegh kpa inya yô , gema lu tse@@ gh@@ e tse@@ gh@@ e . Yehova yange una tim ve kera yô ma seer tesen m@@ hembe u tahav nav , kpa ka tahav mbu Yehova Satan gba any@@ iman sha mi ga . W@@ ea soo u fan kwagh u á hen kua gbenda u a er M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la ve una wase tsombor shi una maa hanma or iyol yô , ôr Iyoukura i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 200@@ 9 , peeji 29 - 31 . ( Yohane 8 : 44 ) C@@ ôô - or u undun mimi ne ngu hendan a “ Aôndo u mimi ” kpoghuloo je . Jigh@@ ilii yô , “ kwagh u mimi doon TER ishima . ” Ity@@ esen ne kaa ér or ka inyam i vesen i mlu na a lu doon a doon yô . ( Mbaheberu 13 : 15 ) Paulu ng@@ ur pasen mnenge na sha kwagh u tom u pasen kwagh la yô , á kaa ér : “ Gadia aluer m ngu ôron Loho u Dedoo yô , k@@ am kwagh u tan i@@ ha@@ gh a mi ga , gadia i kighir mo a kighir je . Hanma or ken tiônnongo cii nan dondon m@@ ser@@ akaa u Yesu a ser a ver sha er “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” una naan se kwaghyan u ken jijingi sha ashighe ashighe la . Shighe kar yô , mo vea A@@ ar@@ hon@@ da se za M@@ akeranta u Watchtower u G@@ ile@@ adi la , maa i tindi se ken tar u P@@ an@@ a@@ ma , ape se lu eren tom u m@@ ishen zan zan nyian la . Shi ka ga@@ do u mbagenev u yôôn ityendezwa la he ’ anmgbianev kua ah@@ ur@@ aior , e̱r shighe u i zough he ’ kwaghyan u he ’ tsombor shin ma iniongo igen i kpuaa nahan . 5 : 15 - 17 . ▪ ‘ K@@ ar F@@ a Akaa A A He@@ mbe L@@ un a Inja Yô ’ B@@ atisema ka u pinen Aôndo ian ser a wase se se ya ikyar i dedoo vea na . Ka kwagh u a de u ôron kwagh ne ga : Ú doo Yehova ishima tsung je . Ken Yakobu 2 : 15 , 16 di i kaa ér : “ Aluer ma wan@@ mgb@@ ian u nomso shin u kwase id@@ ye@@ legh á kôr nan , nan kera lu a kwaghyan u nana ya ayange ayange ga , man mô wen nana kaa a ve er : Y@@ em nen bem bem , i̱ tse@@ e ne iyol , ide nen , kpa ne kera na ve kwagh sha u@@ gb@@ ayol vev ga yô , ka a inja sha nyi ? ” Tsô ve nger iniongo i Kristu i i lu hen haregh la cii washika sha kwagh shon . Shi ior mba ve soo u ungwan loho u Yeremia lu pasen la ga kpa lu Yehova ikyav , nahan wa ishima ér una ta ve kera . Kpa sha mimi yô , gba u se nôngo tsung man se er kwagh ne ye , nahan kwagh ne maa va a vese sha mkaanem ma gen ma Solomon á er ma sha ikyav i tesen yô . — Mbaefese 5 : 15 - 17 . Se fa kwagh u sev a h@@ ungwa a av una er se ga . Ashighe agen uma ka a taver kpishi . Mkaanem man ma zua sha mlu wase nena ? Nahan cii kpa , alaghga nana kera kav er nan eren a mba ve lu Mbakristu a nan imôngo mbara ny@@ ang nahan ga . Ikyav i ish@@ ember@@ kwaghôron i “ wa@@ ar@@ a@@ wa u shin kpe@@ zege@@ mnger ” la ashighe kpishi ka i lu kwagh u a fatyô u ôron man kwagh u a ngee kpishi shin a ke@@ he yô . KW@@ AG@@ H U K@@ P@@ I@@ L@@ I@@ G@@ H@@ YO@@ L U ER YÔ 4 : 7 ; 1 Pet . Kpa tsua u keghen ato zu@@ lee a u@@ profeti mba Yehova , er Yesaia man M@@ ika man Ho@@ sea nahan . Maa ngô@@ kwase ugen yevese va ape i lu gbidyen se la , a va ôr sha iky@@ enge iky@@ enge ér : “ M zamber ne , de nen ve ! Bibilo kaa ér , mbam@@ gem mba ka ve va sha kwagh u kwase vea nom yaven ayol a ve la ka ve na yô , i gba u vea “ zua zwa ” sha kwagh shon . Shighe u kwase u Po@@ ti@@ far nôngo ér una kighir Yosev a y@@ av a na la , Yosev yevese kpôô kpôô undu un . Shin a fatyô u nan n@@ a@@ ̱@@ n ian ér nana̱ pase gbar gbar ér nana er aie ga . — Mbagalatia 1 : 20 . Kwagh u ve er ne ka ikyav i dedoo i se dondo yô . 2 : 15 , 16 . Yesu wase se u fa kwagh u Yehova sha gbenda u ior kpishi nyian ve fe ga yô . ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 3 – 7 ; Mbaheberu 13 : 4 ) Ga@@ yô vea samber a “ ayôôso a gbil@@ ini@@ gh a dang ” a mba@@ vendan mimi mba “ ve tsu@@ me ve undu mimi ” ve eren sha u mbagenev ve lumun kwaghôron ve la . — 2 Timoteu 2 : 16 – 18 . Kpa kanyi i lu ish@@ egh i a er kwagh u i nee , man Aôndo una haa m@@ liam ase@@ m ken ish@@ egh nena ? Nahan kape shighe u m@@ ve u Kristu la kpa a we akaa a a lu eren zan zan shighe u zege@@ can la ker je la . — 2 T@@ es . Kwagh ne yange na yô , anmgbian ugen kaa ér : “ Yange se hen ser mayange se tsa se zua a imba ian ne sha won ga ! ” I nger ken 2 Timoteu 2 : 9 ér : “ Kwaghôron u Aôndo yô , ngu uiky@@ angen ga . ” ( M@@ ika 6 : 8 ) Kpa u zenden vea Aôndo la inja na ér nyi ? U tesen ikyav yô , ken anyom a karen ne , wanakiriki ne tese se er se wu@@ h@@ an iyol shi se eren h@@ we yô , man i@@ ember@@ yolough i í doo u se eren yô , man er se yaren tom a In@@ tan@@ et sha inja la kpaa . Mbagenev mba ve vende u lun Mbakristu yô ka mba mbamaren vev ve lu Mbashiada mba Yehova yô . • Er nan ve ma ityôkyaa i lu i se cia num tan u Go@@ g@@ i la ga ? I@@ ca i gbe ga yô , mba yange m fa ve ve z@@ aan u@@ kwaghaôndo mbagenev yô , gba nôngon ér vea ge@@ m@@ am m z@@ aan u@@ kwaghaôndo mba ve kpa ve z@@ aan la . K@@ era yô kwase la lumun u veren ato sha loho u Tartor ga , kpa erdoo u Orshiada la er a na la bende a na sha gbenda u dedoo . Nahan er i lu je se lu a nenge a na ga shi se ongo iky@@ enge na ga nahan kpa , “ lamen ” a vese ken Mkaanem nam ma a ne i nger la , nahan gba u se keghen ato a na . ( Yes . Sha kpôô yô , ka se tese ser se mba a jighjigh u nan sha u timen ken Bibilo man ityakerada i Mbakristu shi eren msen s@@ ônon hemen u icighan jijingi zum u se lu tsuan akaa a se soo u eren yô . — Mbaromanu 8 : 26 , 27 . Kpa ve cii ve lumun u eren kwagh ne , ve kera vihin inyaregh sha akaa a a lu a ikyo@@ o@@ gh ga la ga . ( Luka 9 : 23 ) Yesu ngu kaan ér we u lumun u ny@@ iman iyol you shi dondon sha a na kpaa . Shin er yange Mbaiserael lu a Tindi u Aôndo nahan kpaa , ve kuran tindi shon ga ; ve na m@@ soo u hemban soon iyol ve la kar hi@@ mb@@ ir m@@ we u yange ve waan mbagenev ikyo la . “ M@@ E GB@@ I@@ H@@ I M@@ I@@ M@@ I W@@ A@@ M G@@ A ” Aluer se due kwaghpasen se za tagher a or u ishima i vihi nan a vese yô , ka nyi i doo u se ere ? Shighe u se yem shin Betel ken inyom i 19@@ 7@@ 7 la kpa , kape yange se zua a msaanyol je la . Shi ve time sha hanma ityough ki takerada u Bibilo u Yesaia la vindi vindi . Se fa ior mba Yesu yange lu lamen a ve la tsô se zua a mlumun sha mpin ne . 5@@ 6 : 6 — Ka unô ve lu ‘ ior mba ken nongo u@@ gen@@ e , ’ man ve “ taver ishima sha ikyuryan i [ Yehova ] ” nena ? Yange hii nan ve , wan@@ kwase u ken Iserael lu wase kur@@ utya u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a ken Shi@@ ria la u fan Yehova , man hii sha shighe la je lu nyi i gema ken kur@@ utya sh@@ on@@ o ? ( Yon@@ a 4 : 5 - 11 ) Ikyav i tesen ér Yon@@ a yange zua a kwaghfan la ngi ken takerada u un iyol@@ na yange nger u lu ken Bibilo la . ( b ) M@@ ser u i sôr tempel la tese nyi ? ( c ) Yesu u a lu ityough sha tiônnongo la ver ior sha tom u nyi ? Shighe u se lu ken ican yô , a gba u a su@@ r se ishima sha ci u alaghga ishima yase man mhen wase kua gb@@ ong - gb@@ ong wase man jighjigh u nan wase je kpa , una kera taver ga . D@@ ondo Gbenda u Yesu Eren Kwagh a Ior La ( Mpase 5 : 5 ) Ikyav i Yesu la tese ér u hiden a iyol ijime la zua vea u eren kwagh sha ishimataver . W@@ ea lu iyev shin wea lu org@@ anden shin wea fa kwagh nan nan kpa , nôngo sha afatyô wou cii ver shighe sha u henen Mkaanem ma Aôndo sha gbashima man a ishima i gbar gbar kpaa . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Yosua , 12 / 1 Nahan u@@ ip@@ aven mba Iserael pue hembe yem kwagh ve . Kpa , zum u kwase u Po@@ ti@@ far kôr Yosev sha iky@@ ondo ér a y@@ av a na yô , or@@ ti yevese kera . — Genese 37 : 2 , 18 – 28 ; 39 : 1 – 12 . Er Se K@@ ura Iky@@ ar@@ yan Y@@ ase vea Aôndo Yô Aôndo ver Yesu ér a kure kwagh sha mi vough a mbau@@ m@@ av man mbakp@@ enev cii . Á kaa a ve ér : “ Ma kwagh môm sha akaa a dedoo a TER , Aôndo wen , ter sha a ven la b@@ unde ga , a cii i kure ne a vough , ma kwagh môm b@@ unde ga . ” Kwagh ne kua u Aôndo a sue un ‘ sha ga@@ mbe na u u@@ ange ’ la . Ka mbamzeyol mba nyi nahan ve ne ve ior ve lu p@@ aven ivaa ? Ashighe agen mbamzeyol mba shon ka ve bende a mba ken nongo u Kristu je kpaa . M@@ civir u wan@@ b@@ ua ne na ior asev nyôr iyol ken ak@@ ombo a civir . ( Yosua 23 : 14 ) A na i nger akaa ken Bibilo a yange er sha u waren mbatomov nav mba yange ve tagher a akaa a ts@@ eren ve a sha iniôngon i orumace tseegh yô kwagh ma hemba ve la . Hi@@ ihii yô , Paulu kaa ér Aôndo “ er tar man akaa a a lu k@@ imi cii . ” ( Or@@ pasenkwagh 12 : 1 – 6 ) Mbagenev di ashighe agen akaa ka a iv ve ken ishima po@@ o nahan ishima i yina ve ker tsung . “ A@@ legh a iyolough a i bee er a yina agee la gema nga a inja her keng . ” — 1 K@@ OR . Paulu nger Mbafilipi kwagh kaa a ve ér : “ M ngu eren msen mer , dooshima wen a̱ seer a seer ng@@ een sha kwaghfan man sha hanma mkav cii , sha er né kar né fa akaa a a hembe lun a inja yô . ” U Í Nen@@ gen a Na Ga la Ngu Hemen Ior N@@ av M@@ H@@ Ô@@ Ô@@ N@@ O@@ M M@@ A K@@ Ô@@ R@@ O@@ N : ‘ M@@ h@@ ôônom maa kôr un a mba@@ ats@@ anev man mba@@ ibanave , una yima uuma mba mba@@ ibanave kpaa . Ngeren u I@@ vangeli la tese ér Yesu yange na ior mba ase@@ ma@@ am@@ imi ve undu ityom i yange ve eren i i lu ity@@ a@@ gher kwagh ken uuma mba ior kpishi la . M ngu á tagher a̱ ma mzeyol môm u takerada ne u k@@ an shio u nan iwasen sha mi ga . ” Icighan jijingi yange mgbegha apostoli Paulu nger wener : “ M ngu kaan han@@ mô wen sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u i n@@ em la mer , nana̱ de nengen sha mlu u nan i̱ hemban er ma nan nenge la ga , kpa nana̱ nenge sha mnenge u mimi , sha inja i kwar u jighjigh u nan u Aôndo A kar hanma or ser ser la . ” — Mbaromanu 12 : 3 . Ity@@ esen i Yehova a n@@ em ken makeranta ne la wasem m hen u ôôn doo doo shighe u m lu lamen yô , shi veren ishima sha kwagh zu@@ lee . Sha kpôô yô , ityav mb@@ ira bee ka anyom 5@@ 7 hegen , kpa tar ngu ken ime her tsô . Shi yange se er mkombo u M - umbur u ku u Kristu je kpaa . “ A@@ c@@ in imôngo je A de ishima Na i vihin , A kera kpo@@ gh@@ or iy@@ ugh Na cii ga . ” Aôndo kaa a Aber@@ am ér a̱ mough a̱ undu gar u U@@ r u Mbak@@ al@@ di la , tsô á mough á gba za tsan ken ut@@ ent@@ i ken tar shon ú Yehova tôndo zwa ér una gema ú una na un man tsombor na la . 28 : ​ 18 , 19 ) U fatyô u dondon gbenda u Yesu tsaase mbagenev la nena ? Hen er ne lu eren akaa imôngo sha u wan iyol i va lun uma gbem sha won ve a lu ne yô ; mayange or a kera kpe ga ! Yange gba u Mbaiserael vea er nyi ve , vea za hemen u zuan a iveren i Yehova ? 24 : 3 , 13 ; 28 : 20 ) A ver wanakiriki u jighjigh la ér a naan ve “ kwaghyan ” u ken jijingi “ sha ashighe ashighe , ” sha u taver ve . — Mat . Er ve lu pasen kwagh u mnder u Kristu shin ku la sha gbashima yô , i tôv ve a ican shi i er ve ican shi i wua ve . Gadia ne mba tsough môm - ken - u@@ pue u k@@ ung@@ ur@@ ak@@ u man yi@@ ye man a@@ y@@ egh , kpa ne kera wa akaa a a hembe lun a inja ken atindi la ikyo ga , er : iji@@ r@@ ôron man mhôônom ma zungwen man jighjigh u nan ” nahan . — Mateu 23 : 23 . Tor lu hiden a An - sh@@ ul@@ am a na imôngo . Man A kpe ka sha ci u ior cii sha u mba ve lu uma yô , ve̱ de kera lu uma sha ci ve ayol a ve ga , kpa i̱ lu sha ci u Un u A kpe sha ci ve shi i nder Un kpaa la . ” H@@ AN@@ M@@ A inyom yô , ior ka ve kpe udubu udubu sha ci u ve me@@ er m@@ ny@@ am shin ve y@@ av zum u ve lu nahan mat@@ o sha gbenda yô . • Ka nyi nomso@@ or nana er sha u keren ityom i eren ken tiônnongo ? ( Mbafilipi 2 : 6 – 8 ) Nenge ase yô , dugh Aôndo sha yô , orgen môm hemba Yesu ga , kpa yange lumun ér i̱ hide a na ijime una yina sha mbatyomov mba sh@@ aav , shi i̱ mar un una lu an@@ ky@@ und@@ an for@@ o@@ to@@ to , una vese sha ikyev i mbamaren mba lun a m@@ yen shi una ungwan ve kpaa , shi ken masejime yô i̱ wua un er or@@ mbai@@ v u í he@@ e nan nahan . 6@@ 4 : 8 ; Mat . Ruamabera wa tindi ér Mbakristu ve nenge sha mbamgbe mba icombor ve mba sha iyol la . ( 1 Tim . Nenge ase kwagh u orgen ken k@@ we u D@@ an , u i yilan iti na ér M@@ ano@@ a la . * M kaa a na mer a doom kpishi aluer se tema se lam sha itinekwagh ne imôngo yô . Yange kwagh tser tiônnongo u ken Per@@ e@@ g@@ am@@ u la kpen kpen gadia ve de “ mba ve k@@ usu ityesen i Mb@@ ani@@ k@@ ol@@ ai la ” tema ker a ve . Ikyav i tesen yô , Bibilo ôr kwagh u “ loho u dedoo u myom ” ( Mbaefese 1 : 13 ) ; man “ loho u dedoo u Aôndo ” ( Mbaromanu 15 : 16 ) ; kua “ loho u dedoo u Yesu Kristu ” la kpaa . — Marku 1 : 1 . Yesu pase kwagh u mkur u tar u ainge ne ér : “ Zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . Nahan kpa , aluer u lam vangertiôr yô , a kpiligh we iyol er mbak@@ ov wou vea ngô@@ ôr den gbenda wou ga yô . — Nenge Luka 4 : 12 , 13 . ( Mateu 24 : 8 ) Kpa mba ve veren ishima sha Yehova yô , mba a ityôkyaa i cian kwagh ga . ( Yesaia 25 : 8 ; 65 : 17 - 25 ) Ka Yehova iyol na shi a hur@@ ugh a lu or@@ shiada u uityendezwa mba@@ vesen mban ye ! ( Marku 1 : 40 ; 5 : 35 , 36 ; 10 : 13 , 17 , 46 , 47 ) Aluer ior mba pasen we er ve nengen Bibilo man atesen a i̱ la gbar gbar yô , kegh ato zu@@ lee de pinen ve mbampin ga . Er m lu iyev la je , takerada u ôron z@@ aan mo kera kpishi . ( Mbakolose 3 : 13 ) Aluer se de ishim@@ avi@@ h@@ in yô , se na ian i a fatyô u been a zayol u ken ishima yase la tseegh ga kpa a kua mlu wase vea anmgbian wase la kpaa . A soo u zuan a mbatyomov mbagenev uhar . ” ( 1 Peteru 3 : 8 , 9 ) Kpa aluer mhôônom kôr ior a vese ga shi ve venda u den se kwaghbo yô , se er nena ? Ashighe agen yô , ican ve la ia fatyô u b@@ enden a vese , nahan se haa m@@ liam ashe je kpaa . ( 1 Pet . Sha iyange igen yô Maria man Yosev mba ve lu mbamaren mba Yesu la va a na ken tempel ken inyom i sha 2 C.S.@@ Y . , shighe u lu an@@ ky@@ und@@ an la . Kwagh ne ci@@ er ve iyol , sha ci u ve hen ér m ngu or@@ tom u gomoti u vesen . ( Ôr Aerenakaa 2 : 41 , 42 . ) Ior mba eren kwaghaôndo kpishi nenge ér c@@ ôô@@ ci ka icighan@@ jiir je ka u ma í eren akaa a pati@@ i ker ga . T@@ ime sha M@@ lu Wou sha Mimi Er se tim sha avur a Bibilo a atar a a lu sha heen nahan , u fatyô u timen sha avur agen kpaa , sha er u fa mhen u Aôndo sha atô@@ akaa a a gbe u kwagh kua tsombor wou kpaa la . ( Mbaromanu 12 : 15 ) Aluer mhôônom kôr se a nan shin se mba “ mba@@ zung@@ wen@@ mhôônom ” yô , alaghga se hemba b@@ enden a ishima nan . Or@@ gen u i yer un ér R@@ ay yô , ôr kwagh u ivaa na vea kwase na , i í tse i kom anyom 50 hegen , ve lu ker saan saan la , ér : “ Se mba a lu a zayol u se k@@ an@@ shio u sôron ga , sha ci u se lumun ser Yehova ngu gbaa môm ken ‘ kor wase u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar ’ la . ” Yange gba u a er kwagh sha ikyaa ne fele fele je , man lu kwagh u Ne@@ hem@@ ia er kpaa je la . — Ne@@ h . ( 2 Timoteu 1 : 7 , 8 ; Marku 8 : 38 ) E@@ ̱r se er mkaanem man se bee nahan , se pine nen ayol a ase ser : ‘ K@@ un@@ ya kô@@ rom sha kwagh u jighjigh wam u nan , shin m ngu a ishima i ta@@ ver@@ a ? Un vea an@@ ngô na u kwase Mar@@ í@@ a , u un di a gem a lu anyom 24 kpa ity@@ aven na i gbe sha ikyo@@ o@@ so kpuaa tseegh la , mba ke ’ gar u Qu@@ i@@ to , ke ’ kpen@@ tar u E@@ cu@@ ad@@ or . ( 2 Peteru 3 : 9 ) Nenge kwagh u i kaa ér Aôndo “ we ishima a ven ” la — ka ior mba ve lu ken tiônnongo u Kristu je la . D@@ ugh ior kpuaa sha yô , anmgbianev asev Mbakristu yange ve tsua u lun ken dooshima u Aôndo her , ve lumun ér aluer gba keng yô , gu@@ da ku . Mba been makeranta mbara tese mba ve va iniongo la wang ér ve soo tom u pasen kwagh shi ve soo u wasen mbagenev kpaa . Se fatyô u suur sha Yehova ser ka “ Or@@ yiman ” wase sha ci u nyi ? Nyian ne se mba a kwagh u taver se ishima u a hembe cii yô — ka m - iv u m@@ gem u sha iengem la man akaaôron a profeti agen a a gbe a zough shami la . S@@ é vande timen sha ishember i ‘ mk@@ ur@@ tar ’ la cii ve se mase timen sha i “ m@@ ve ” la ye . Mba yer ishember ne ken zwa Grika ér sy@@ n@@ ·@@ te@@ ʹ@@ le@@ i@@ ·@@ a . Yange ôr kwagh la sha ci u sar un u zuan a ak@@ ondo a Na@@ a@@ man soo u nan Elisha la . De akaa a a er la a̱ pase zwa u á . Nahan mlumun u nan ne la a doo ior u ungwan . ” Kwagh ne tese wang ér yange í na mba@@ eren tom u or@@ kur@@ an@@ ya la jighjigh kpishi . — Gen . Shighe u ior mba ve we ikyo sha iyua i uma i Aôndo a ne la ve de aeren , er ta@@ av u man kua akaabo agen a vihin uma ve , a a ye tor ken a ve la yô , ka i kpe ve iyol . U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen kera yô , i pine Yesu ér , ken A@@ tindi a i na Mose la cii ka u han@@ a a lu u v@@ es@@ ene , yô , a kaa ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” ( Mateu 22 : 37 , ka se se nger i yi@@ er ye . ) K@@ EN T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A U D@@ AN@@ I@@ E@@ L K@@ EN T@@ A@@ K@@ ER@@ A@@ D@@ A U M@@ P@@ A@@ S@@ E ( b ) D@@ or@@ ka yange zua a injar sha erdoo na la nena ? Ka nyi i doo u se umbur zum u se lu duen a mhen shin i lu nan se mhen sha kwagh u t@@ wer@@ egh@@ e ? Apostoli Paulu yange pase kwagh ne wang zum u a nger Mbakristu mba ken K@@ orinte u sha ayange a tsuaa la , ape yange i eren iniongo i Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe sha gbenda u vough ga la . ( Mbaromanu 9 : 19 – 21 ) Nahan se mba se lu iky@@ agh ki Yehova a maa ne , se mba nyi je ve se na un ibo sha akaa a a eren@@ e ? W@@ ea zua a á nan nan je kpa , ú fatyô u seer zuan a mi . Shighe u sô@@ ôr a sô@@ ôr ayol la , ka i lu ican ga u nengen akaa ne be@@ elee , kpa ken masejime yô , ka a va a zayol u vesen ken ivese . Ruamabera ôr kwagh u tesen ér i vande ieren i nan@@ den ik@@ yom i or la ga . 5 : 14 ) Orkristu u nan lu a mkav yô , ka nan tsua u eren akaa a aa wase nan u seer taver ikyar i nan ye vea Yehova la yô . U tesen ikyav yô , se mbagenev kpishi se fa ape tar u Igipiti u lu yô , nahan kpa , se kav mkaanem ma ma kaa ér Aberaham mough ken tar u Igipiti yem ken “ imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an , ” shi va mough her yem ken Betel , shi he@@ ela kpa va mough yem ken He@@ ber@@ on la nena ? Mose man ônov Mbaiserael ger yar yar gba wan ats@@ am wuese Yehova ! Ne mba er kwagh sha mnenge wen tseegh ga . “ M hide m doo vea ng@@ ôm hegen . ” — N@@ AT@@ A@@ L@@ I@@ E H@@ A@@ M Er wan@@ iky@@ und@@ an ne lu Yesu je yô , Satan kera ti@@ mb@@ ir ga cii ; a ker gbenda u been a na sha . Shi doo ve kpishi er mbat@@ wer@@ ev ve ve ior a m@@ pe@@ ver@@ yol sha u sôron ve ian@@ g@@ ev nahan . Kwagh u doon ugen u er shighe u se lu mbayev la yô , mba@@ eren tom u pasen kwagh hanma shighe yange vea va tiônnongo wase inya yô , ve tsa hen ya wase . • Ka unô ve kohol ve hingir “ k@@ ov ” u ainge u i er kwagh u ú ken Mateu 24 : 34 laa ? I wua u@@ profeti mba Ba@@ al mba 4@@ 50 mbara cii hen kpe u U@@ wo u K@@ ar@@ me@@ l la . — 1 Utor 18 : 38 – 40 . Er se lu ke ’ “ ayange a masejime ” a han@@ g ne yô , ka i gba u or a nôngo kwagh tsung je ve nana maa an@@ za a taver ye . Ikyav i sha A@@ yange a T@@ su@@ aa Ka nyi ia fatyô u nan se hingir ‘ iy@@ ongo a Yehova ’ ? A@@ ti a uter , hii sha Noa I@@ c@@ ombor man ior asange asange ken tiônnongo vea fatyô u ‘ bu@@ ghun asema ’ ve , eren a a mbagen doo doo sha u zan ve inya , man alaghga je yô yan kwaghyan imôngo vea ve , shi eren akaa a injaa imôngo kpaa . Se kpaa se er nen erdoo a mba ve lu nôngon a saa ken iyol la . 23 , 24 . ( a ) Tese akav agen aa a tese er Bibilo i henen ia wase u ú seer fan msen u eren yô . ( b ) Kanyi u er sha er u hemba fan u eren m@@ sen@@ e ? Heela tseegh ga , or u i ker nan ihyom shin i nzughul a nan shin i w@@ oo nan la ka i lu or u nan er kwagh u a kom u a tsaha nan nahan ga yô . Kwagh u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee ma ma va sha tar cii la hingir “ ikyav [ “ i akaa a a lu van la , ” N@@ W ] hen mba vea va venda Aôndo la cii . ” — 2 Peteru 2 : 6 . M@@ fe Z@@ ua vea Ishima Kpa kwaghbo ngu ker . ( 1 Timoteu 3 : 2 , 12 ; Tit@@ u 1 : 6 ) Paulu yange yar tom a ish@@ ember@@ kwaghôron i nomso@@ or u kwase môm ne shighe u lu ôron akaa a or a er ve nana kuma u lun or@@ kuran u ken Kristu shin di@@ ak@@ on yô . A fatyô u pasen dooshima ér nena , man er nan ve a k@@ ou mfe u ken it@@ you man u ken ishima k@@ ere ? Ma se gbe fan tsô ser ka or u yange pav Zege@@ mnger u Nyian shin or u yange za ngohol A@@ tindi a P@@ u@@ e la . Er lu ôron kwaghôron na u profeti u vesen la zan a mi ave la je , á pine wener : “ Yô , ka an nan lu wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh u ter u nan una wa nan ya sha ik@@ ev sha u nana naan ve kwaghyan sha ashighe ashighe ? ” Ka jighjigh u nan u aiegh u nyi yange kar tile sha ityough ki ishimaverenkeghen i or lun uma gbem sha won shin tar laa , man kwagh ne yange er nena ? Anyom kar 24 hegen . Ken atô u anyom 24 ne , m er tom u pasen kwagh hanma shighe la kuma anyom 23 . ( Mbaromanu 1 : 16 , 17 ; Mbakolose 1 : 5 ; Mbaheberu 10 : 39 ) Shi ka hange hange u kôron iyol tsaha shi lun a ishima i taver kpaa . ( Pasalmi 8@@ 4 : 2 ) Pasalmi 8@@ 5 ka msen u yange i er hen Aôndo ér a̱ ver Mbaiserael mba yange ve hide ken tar ve la doo doo yô . Ngeren mban vea time sha akav a dedoo man a bo , shi vea wase agumaior man mbag@@ anden cii sha er vea tsua akaa a vough a vea er yô . Yange i ‘ kende a na sha tsung ’ shighe u Yehova na un Tor u Tartor u Mesiya la . ( Ps . 2 : 6 ; D@@ an . 4 Hii Nan Ve U@@ a@@ ah@@ e Ve N@@ ge@@ e Y@@ um@@ u ? M kera fa kwagh u me er ga . Zum u wan@@ ye@@ kwa@@ or ka nana̱ hii u ku@@ wan karen ihy@@ ongo yô , nan nôngon u du@@ ghun iyol i nan veren kposo shi hanma kwa u mbamaren ve nenge u ôron kwagh a nan sha akaa a ken jijingi cii nan venda kera . Aluer se soo u vesen vi@@ an ken jijingi yô , a gba kpee u se hen u p@@ aven kwaghbo a kwagh u dedoo , shi tsuan u eren akaa a á zough sha jighjigh wase u nan yô , a kera lu akaa a á zough sha jighjigh u nan u orgen la ga . ( Rom . 12 : 1 , 2 ; Heb . Ka unô ve lu ya laa , man Yesu wa wanakiriki u jighjigh ya shon sha ikyev hanma sh@@ igh@@ ee ? Shi tar ngu kenger sha l@@ an@@ shima er angev mbu A@@ I@@ D@@ S mbu lu samber kpoghuloo nahan . Mba a iyol@@ bo kpishi sha kwagh u tesen mbayev vev mb@@ akiriki u lun a dooshima shinii ? Umbur wer Satan yange tsu@@ gh Ifa , lu sha ci u mkpeyol u Ifa ga , kpa lu sha ci u mtsera na iyol@@ na . Ka wea tema ashighe agen nahan , u henen kwagh u yange wea de akaa ne a kar u ga ve , ma u lu a mi laa ? 8 , 9 . ( a ) Ka u@@ vande - eren mba nyi ve tese er i lu a inja u yaren tom a Bibilo ken tom wase u pasen kwagh laa ? Er i hii u ngeren Bibilo shighe u shi anyom er 1@@ 5@@ 13 u a mar Yesu la je tsô , i hii u wasen ior ér ve kav kwagh u i nger ken Bibilo la . P@@ ase kwagh u a lu u or ny@@ iman iyol i nan la . Bibilo pase kwagh u ior kpishi mba yange ve tagher a kwagh u gba u vea tsua yô . Mbakristu Mba A Tom U Nen@@ gen Sha Mba@@ beenyol M er yô , m gba kaan ken ishima yam mer , ‘ S@@ te@@ ve eren a mo sha dooshima nahan sha won ga . ’ We u lumun a kwagh u anmgbian u kwase ne a er la kpa ? Mba@@ civir Yehova yange ve time sha kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u ayange a masejime la shi ve sôn mkav sha mi anyom imôngo . Aluer se mba kuran yô , Yehova una kohol se ken ‘ bem sha ishigh N@@ agh se lu wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga ’ sha mkur u tar ung@@ un ne la . Loho : M zua a mi ( Duteronomi 28 : 1 , 7 , 15 , 25 ) Sha mhii u m@@ tem@@ tor na la , As@@ a vihi at@@ se a nan@@ den naagh sha mi man m@@ t@@ ôm ma yange i yaren tom a mi ken mcivir u aiegh la ken tar u Yuda jimin cii . A@@ se@@ ma@@ akaa a sha injakwagh la wa nyi man nyi k@@ ere ? Ity@@ endezwa ne ia kure kpee , gadia ka Yehova je a er kwagh ne ye ! ôron kwagh a ior kundu kundu nena ? Kwagh u vihin u er Sh@@ ar@@ on ne tese ér Satan ngu a kwagh u dedoo môm môm u nan mba ve lumun aeren a tar u bo ne ga . F@@ a iti i Aôndo i Yehova la , shi yilan un sha i Mimi u a pase se ian i se lu a mi i tsuan a ishima yase u soon Yehova shi civir un la yange su@@ r kwase u se vande t@@ eren un ken mhii u ngeren ne la ishima . Kwagh yange tser mba ve ya ikyar a atô@@ at@@ yev shin mba@@ fan@@ aôndo ga la . A@@ ge@@ e man mfe u mbayev mba kiriki ve lu a mi la una wase ve u wuese Yehova nena ? Tsô ve wa icam i ember m@@ hembe i De@@ bor@@ a man Bar@@ aki dugh la . Elisha na Na@@ a@@ man jighjigh nahan kaa a na er : “ Y@@ em bem bem . ” Shin er m er tom u pania kua ityom igen nahan kpa , akaa ne wasem u nengen mer m kuma u a yil@@ am ér Orshiada ga . ” Mba@@ fan@@ takerada mbagenev na jighjigh ér ishember i ke ’ zwa Heberu i í gem ér “ naagh ku nan@@ den ” la inja na yô ka “ naagh ku à@@ k@@ ôndo ak@@ ôndo ” shin “ naagh ku k@@ ôn@@ don sha . ” ( Mbagalatia 6 : 7 ) Aluer se l@@ ôô kwaghbo yô , ka kwaghbo shi se sun@@ da ye . Jigh@@ ilii yô , Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : “ Z@@ a nen , za gema nen akuraior cii a̱ hingir mbahenen . ” ( Mat . ( Mateu 24 : 45 ) Kwagh ne ngu hange hange sha ci u mbatamen mba ken Kristu , sha er vea “ gb@@ anger sha anmgbianev ” vev ga yô . Alaghga a taver se mbagenev u lun ishima legh legh sha ci u ijiir i se dugh her la . Hen shighe la G@@ omoti u Mbaromanu yange hanma ih@@ ye@@ mb@@ e@@ to cii . Ka se hingir u henen sha kwagh wase tseegh . Yo@@ el 2 : 28 , 29 tsengaôron ér : “ Me haa Jijingi Wam sha uumace cii ; ônov enev mba nomso man mba kasev vea ôron kwaghôron u profeti . . . . Ka ini@@ umbe i sha ayange ase ne , i̱ i̱ er kwagh u gumor u a lu Orkristu , a lu nôngon ér una er kwagh u vough sha ishigh ki Yehova yô . Peteru gba ah@@ on wener mayange je un ngu a̱ “ ya ma kwagh u hông@@ or@@ ough shin kwagh u wang ga la ga . ” ( Yoh . 17 : 24 ) Mba ve lu iyôngo i Yesu igen la mba a ishim@@ avi@@ h@@ in sha kwagh ne ga , kpa saan ve iyol kpishi sha injar i a va na mba i shigh ve mkurem la . Aluer se hide a iyol ijime , se mba dondon kwaghwan u Yehova yô , am@@ een aa yange se u civir un ga . 14 : 12 ) Yesu pase mbahenen nav er tom la u lu torough torough yô . A kaa a ve ér : “ Ka u sé er ityom i Un u A t@@ indi@@ m la keng er iyange i shi ne ; tugh mbu van mbu ma or nana kera fatyô u eren tom ga yô . ” — Yoh . 9 : 4 . I W@@ A@@ R V@@ E SH@@ I@@ N Z@@ E@@ G@@ E@@ M@@ NG@@ ER U N@@ Y@@ I@@ AN A̱ shi nan kpa , Peteru lu ôron kwagh u mkaanem ma Yesu ôr shighe u í nder un shin ku , lu nôngon una k@@ ôndo á yem sha la . Er yange M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , ate@@ jir u tamen u Mbayuda la , soo u been a Mbakristu sha , sha ci u kwaghpasen u ve lu pasen a ishimat@@ seen la yô , G@@ am@@ ali@@ el , u “ lu ort@@ es@@ en@@ atindi lu a icivir hen non@@ go@@ ior la cii ” la , ta icin nahan ér : “ Ne ior i Iserael , kura nen ayol a en sha kwagh u ne nenge u eren a ior mban ne . . . . ( Yobu 2 : 1 - 5 ) K@@ u u Yesu kpe sha jighjigh la tese ér ish@@ enge ne ka i aiegh man kwagh ne gema na saan Yehova iyol . — Anzaakaa 27 : 11 . 4 : 3 ) Sha mimi yô , mzough ne kpiligh iyol sha ci u mbamtaver mba ior kpishi ve hembe ve , ve k@@ er@@ cio u lun ker la . ( Yobu 38 : 31 - 33 ) Yehova tese Yobu inyam igen — e̱r be@@ gha man gu@@ g@@ ôô man iv@@ od@@ ura i sha u@@ wo man j@@ ak@@ it@@ o@@ ho man iy@@ ar man k@@ on@@ k@@ of@@ i man ny@@ inya man ga@@ fa nahan . Nahan , pine iyol you wer : ‘ Aluer m na jighjigh mer hegen ka shighe u pasen ior loho u dedoo u Tartor shi geman ve hingir mbahenen yô , mba@@ awashima av kua aeren am zua sha jighjigh u nan wam ne je kpa ? Yesu yange eren batisema kera yô , jijingi u Aôndo yem a na ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo . ( Mpase 20 : 6 ) A nd@@ eren mban a been yô , shighe u nd@@ eren ior mbagenev umiliôn imôngo mba ve lu a ishimaveren i lun uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar la una kuma . Loho u sha utar u H@@ ag@@ ai pase la lu sha kwagh u m - de u ve de u maan tempel la , sha ityôkyaa ne yô , ve man ‘ tom u ave a ve ’ cii kera lu wang ga . T@@ so@@ mbor ugen ken tiônnongo tsua u wasen un u nengen sha mbayev nav shighe u i dugh makeranta man i gbe u a nenge sha a ve yô . D@@ y@@ ako wase u ken jijingi la wa mfe u nyi k@@ ere ? I@@ nya i hiihii la taver iyol gb@@ ang gb@@ ang , i sha uhar la di ngi av@@ ande av@@ ande , i sha utar la us@@ aa m@@ ende sha i , i sha un@@ yi@@ in la ka i dedoo shi i doo iy@@ i@@ agh kpaa . Paulu kaa ér : “ Se mba zamber a ven , anmgbianev ser , rumun nen mbara mba ve eren tom her a ven sha gbashima mba ve hemen ne ken Ter shi ve we ne kwagh kpaa la . W@@ aan nen ve ikyo kpishi je sha dooshima sha ci u tom ve la . Shin er bee iyol hen shighe la shi ungwan taveraa nahan kpa , h@@ ôron mbamkombo mba tiônnongo ga . Shighe u̱ ú kav kwagh la yô , shin er yange i mar ú ú lu or@@ isholibo shi ú lu p@@ al@@ egh@@ aa a Yehova nahan kpa , gbenda u yange bugh sha u i̱ na uumace ish@@ ô a ishimaveren i va lun uma gbem sha won la yange bende a ishima you ga z@@ ee ? ( Mbaheberu 2 : 10 , 18 ; 5 : 7 , 8 ) Aluer se kpaa se tese imba mci@@ e u cian Aôndo sha civir yô , se lu a ishimaveren ser a “ ungwa ” se shi se lu a vangertiôr ser er se lu Mbashiada mba Yehova yô , una na se taver ishima . — Yesaia 43 : 10 . Z@@ b@@ ign@@ i@@ ew nenge ér kwase na ngu un a iwasen kpishi . Ôr Kwagh u Una K@@ ôr Ior sha M@@ tema Yô Paulu kaa ér : “ Ne Mba@@ at@@ ene , m nenge sha hanma gbenda cii , ne mba civir mba@@ aôndo tsung je , gadia zum u m lu . . . kenger akaa a ne civir a yô , nahan m zua a at@@ se agen a nan@@ den nagh sha mi , i nger kwagh ne sha mi nahan ér : Ka sha ci u aôndo u i fe un ga la ; yô , ka Un u ne civir Un sha lan ne m lu pasen ne kwagh Na ye . ” — Aer . E@@ E@@ V MB@@ U IN@@ Y@@ A@@ M L@@ A TI@@ M Z@@ E@@ G@@ E@@ I@@ D@@ Y@@ A@@ KW@@ A@@ S@@ E L@@ A Dooshima . Lu shighe ne m@@ ve u Kristu la hii ye . “ Lu ken akaa a i tese u , u ne a jighjigh la . ” — 2 TI@@ M . ( Ôr Yohane 21 : 15 - 17 . ) I@@ ca a gba ga tsô Yehova una tim Satan kua ior nav cii kera . I kôr mbaapostoli i wu@@ he , kpa ort@@ yom dugh ve sha ivande . Er i lu cii kpa aluer se mba eren tom u pasen kwagh ne a ishima i môm yô , se mba eren Aôndo tom . I@@ angev mb@@ ig@@ enev hemba vihin sha gbenda ugen . Yange kighir mo ér m lumun atesen a kwaghaôndo na ga . Ú yaren tom a Bibilo ken tom wou u pasen kwagh hanma shighe kpa ? Kwaghôron u profeti u ken Mateu 24 : 3 , 7 , 14 shin u a lu ken 2 Timoteu 3 : 1 - 5 la una fatyô u wasen ve u hemban kaven kwagh ne vighe vighe , shi vea kav er i hii man akaa a ve lu wan ishima a mi la a lu nahan yô , inja na yô , vea kav er se lu ken ayange a mkur u tar u tse ung@@ un ne yô . Nahan kpa , gbenda u i er ú la na yô , ngu a ian ker i timen sha hanma itinekwagh vighe vighe ga . Shighe u se lu eren mkombo u umbur ku u Yesu la , se wuese nen Yehova man wanakiriki na u jighjigh la tsung . Or@@ gen vea kwase na , mba se yila ve ser Daniel man S@@ ar@@ ah * yô , yange ve lu up@@ ania mba ke@@ ke . 17 : ​ 3 - 10 ) Ka mimi , Y@@ eho@@ sh@@ af@@ ati yange er kwagh sha ib@@ ume , kpa Yehova hungur a akaa a doon a a er la ga . Mba dugh ken won yô , ort@@ yom la maa n@@ di@@ ir . Bibilo ka iky@@ agh ki tom@@ ough ki “ age@@ ev sha ishigh ki Aôndo sha ci u yô@@ h@@ ôr a@@ you a utya , ” kua mba@@ aie man mbamhen mba kpe@@ egh . ( 2 Kor . Er ma ve hemba veren ishima sha awashima u Yehova lu a mi ér ve maa tempel la yô , ior mba Aôndo mban hemba wan ayol a ve ikyo kua u@@ y@@ aav vev . Tsô a k@@ ôndo , a za j@@ in@@ ge , a kaa er : Ma kwagh ngu ga . Shi se umbur kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma kaa ér Satan ngu s@@ enden anmgbianev mba Kristu , kua mbacivir Aôndo sha tar cii ityough , “ ate@@ tan kpaa , tugh kpaa ” la . ( Mpa . Nahan kpa , Yesu yange kaa ér shighe u una ande la , ior kpishi vea “ fa ga , ” vea za hemen u eren akaa a ve zan zan shighe a kar . * ​ — D@@ an . Ken ngeren mba timen sha mi mba utar mba se tim sha mi ne cii , se hen kwagh u mhen u Kristu sha igbenda it@@ ian , shi se nenge igbenda i se fatyô u henen shi eren kwagh er yange eren nahan . ( 2 Mbat@@ esalonika 1 : 6 – 8 ) Kwagh ne tese ér uuma mba iorov mba sha z@@ ongo . ( Heb . 5 : 14 ) Kpa u ngu wer se mba ongo imo i Aôndo a u henen sha mi shio ga . Kpa , se soo “ u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ” er atindiakaa a Yehova a tese nahan . Ashighe kpishi kanyi ka i na ve se v@@ ôr ken ji@@ jing@@ ii ? Ng@@ un kera ka or@@ gb@@ an@@ akaa , Wan u Maria ne gaa , ka an@@ ngô u Yakobu man [ Yosev ] man Yuda man Sh@@ im@@ on kpaa gaa , an@@ ng@@ ôô@@ v N@@ av mba kasev kpaa mba a vese imôngo gaa ? ” ( M@@ ar . M@@ lu wase una lu nan nan kpa , doo u hanma shighe yô , se eren kwagh u una lu shiada u dedoo hen mba ve lu ken tiônnongo ga la yô . Shighe ze yô , Mbayuda gba ‘ civir Yehova sha ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ gh . ’ A kaa a Mose man A@@ ron man M@@ iri@@ am ér ve kohol sha h@@ unda u t@@ ent@@ i u kohol ker la sha er una tese or@@ hemen u Un tsough nan yô . IN@@ J@@ A i ishember i “ E@@ ure@@ ka ” la ér “ M zua a mi ve ! ” Ka nahan ve Paulu nger un washika ér : “ M umbur m@@ liam ou ” ye . Se fatyô u kaven or@@ pasalmi u a kaa nahan la , ér : “ Me kera ver kwagh u dang sha ashe am mayange ga ; m kôr aeren a mba ve kaha ve undu gbenda la i@@ ho@@ m , aa var a mo ga . . . . Man shi ka h@@ an man ini@@ um@@ su@@ wen kpaa i dugh hen a ven@@ e ? ” — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 4 : 1 . T@@ S@@ W@@ A@@ M U ER@@ EN SE@@ ER A SE@@ ER I ôr kwagh u mbatyomov ken Bibilo zu@@ lum kwa 4@@ 00 . 7 : 21 - 23 ) Una kure kwagh u amba@@ aior la sha imba gbenda ne nahan sha ci u nyi ? Kpa u ôron kwagh sha mimi yô , u eren nahan la ka he@@ gh ga . Sha nahan yô , nenge ase gbenda u or@@ maren u ken ikyav i í tese sha heen ne una lam a wan na ve , ma i hembe doon yô . D@@ ugh iwasen i i lu nan se ér se seer zuan a “ mfe u [ se ] fa Ter wase Yesu Kristu ” la kera yô , iniôngon i se nôngon sha gbashima sha er se lu a aeren , er jighjigh u nan man ishima i taver man mcivir u civir Aôndo nahan la una na “ [ se ] kera lu gbilin shin mbau@@ men atam ga , ze . ” — 2 Pet . 1 : 8 . Lu u mba@@ awashima mba Yehova vea ng@@ ur@@ en kuren vough vough yô , as@@ ande a shin her ne aa hingir “ er av@@ ure a a dugh hen TER nahan , ” aa a ve a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol man ish@@ ar i ha@@ an iyol yô . 28 : ​ 19 , 20 ; Yoh . Ken msen u Solomon , u alaghga yange er kuma min@@ iti pue la , a wuese Yehova , er a lu Aôndo u eren kwagh a ior nav sha mimi , man er a k@@ ur uityendezwa nav shi a ongo msen kpaa yô . — 1 Utor 8 : 23 - 5@@ 3 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 6 : 14 - 42 . Zum u wanye nan hii makeranta yô , doo u mbamaren vea wase wan la nana nengen tom u ken makeranta , u i ne nan ér nana va er hen ya la ér ka tom u injaa u i gbe u nana er keng yô . Er nan ve ishimaverenkeghen you i lu sha Aôndo ? I@@ t@@ yom i Aôndo i kpilighyol la i̱ lu kwagh u se z@@ eren ôron je la M@@ civir u Mimi Z@@ a Hemen Kpa Yohane kaa ér Yesu yô , ve so@@ mb@@ o un angahar ga . Aluer or u h@@ ôron tom la yange nan nôngo gb@@ ev sha ci u i tsaha nan yum yô , doo u nana er msen shi nana hen sha kwagh shon zu@@ lee , nahan alaghga nana mase kaven er yange nan lu a ibo yô , nahan yange ma nan de ér tsaha la u na nan gb@@ ev mbu nôngon ga . — Ps . Ma ijiir i môm ngi i í ôr ken Ruamabera ér Paulu shin mbaapostoli mbagenev yange ve lu kohol inyaregh shin ve lu ngohol môm - ken - u@@ pue sha u suen ityom ve a mi ga . Lu a ieren i mimi . Shi nengen sha akaa a a ts@@ eren Mbashiada mba Yehova tar sha won cii ab@@ u la man tôv@@ ac@@ an man u@@ a@@ ah@@ e kua akaa ag@@ enegh kpaa . Er ter@@ em eren kwaghaôndo ga , shi mo kpa i kighir mo a kighir a kwaghaôndo yô , kwagh gb@@ am sha kwagh u kwaghaôndo ga , hii iyev av je . 3 : 24 ) M@@ ôm ken Mb@@ al@@ ev@@ i mban lu Or@@ le@@ v@@ i ugen u yange du@@ ghun shi gb@@ eren ats@@ am kpaa yô . Mbat@@ amen mba eren kwagh sha kwaghfan sha u ‘ vea ci@@ r ato ve sha m@@ liam ma ic@@ an@@ or ga yô . ’ — Anzaakaa 21 : 13 ; Aerenakaa 6 : 2 – 6 . Nahan kpa akuraior nga nôngon u esen mcivir u wang kera nyian . ( Mateu 2 : 1 ; Bibilo i í yer ér The New Eng@@ lish Bible ; The Bible — An Amer@@ ican T@@ rans@@ lation ) M@@ ase zan ve za nenge i gb@@ ir Yesu shin an@@ ar u ha@@ an ilev kwagh@@ y@@ an@@ aa ? Ka mbamzeyol mba nyi ior ve lu tagher a mi nyian sha kwagh u ijiir i ts@@ ana ? ( Ôr Pasalmi 1@@ 30 : 3 . ) Nahan yô , kanyi se er sha u kuran ayol a ase ? A er nan man shi me kô@@ r@@ cio u y@@ amen shighe u ôron Mkaanem ma Aôndo ? • Kanyi kwagh ior kpishi vea er ve uma ve una hemba lun a inja ? Shighe u Yesu lu shin tar la , a tsen@@ ga tesen kwagh u Hemen na u Anyom D@@ u@@ bu la ua er yô . — Mpa . Ka iky@@ agh ki tom@@ ough ki injaa ki tesen ior mimi u Bibilo ki nyi se lu a mi ? Ken ngeren u dondon ne , se time sha akaa agen a aa wase se u gban g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh ne hemban yô . Maa se hii u pasen kwagh sha a@@ kpe@@ kpe a gar shon sha kwaghfan , ica a gb@@ aan ga yô , se pase kwagh fele fele se tser gar shon cii . Nahan se fatyô u pinen ayol a ase ser : ‘ Mo kpa Mkaanem ma Aôndo doom ishima sha mimi nahan kpa ? ( Pasalmi 32 : 3 – 5 ) Kwagh ne na Davidi wa icam ér : “ Saan or u TER A ne nan ibo sha ifer i nan ga la , iyol . ” Ka i hii nena ve or hingir u eren kwagh a or u nan vese la sha mimi ga , man er nan ve i doo u or a kôr ave sha anyom a nan nana er imba kwagh ne ga ? Doo u se pine ser , ‘ Kwagh@@ fan doom ishima er Solomon nahan kpa ? ’ I N@@ D@@ ER@@ A du@@ ghun u@@ tor kpishi sha ian i tor ve kera hii sha ayange a ngise la je zan zan nyian . S@@ aa mba ô@@ son usu mbara vea waan iky@@ on ker ve ua za hemen u ye@@ ghen ye , gayô ua p@@ ir . Shighe u Aôndo una tsegha iti na hen akuraior la , ‘ aa fa er A lu Yehova yô . ’ Mbagenev mba er , kpa mbakp@@ ish@@ iv ka i taver ve u ôron . Nahan kpa , ikyav tese wang ér mbamaren mba Mose yange ve tese un kwagh u Yehova man awashima Na u duen a Mbaheberu ken kp@@ an sha shi nan ve Tar u Ity@@ endezwa la . ( Gen . Me kav Yesu ken gbenda ne nena ? 19 : 11 , 12 ) Mba@@ civir Aôndo mba ve er ivese la , ashighe kpishi ka ve hemba lun a ityom hen tsombor kpishi . Kpa nyian ne , ashighe kpishi ka se ungwa abaver a k@@ und@@ an se iyol , er amba ne nahan : W@@ any@@ em@@ akeranta ugen u lun anyom 15 ta mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken k@@ el@@ ase na gb@@ u@@ u@@ ka c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u , wua ve 2 , vihi 13 iyol . Alaghga kwaghwan ve u k@@ undun ken ishima u a lu a iwasen la man akaa a ve tese se ken Mkaanem ma Aôndo la aa lu kwagh u una na se kange ishima dông se hemba m@@ yina wase cii je la . — Yakobu 5 : 14 - 16 . Lu dooshima u Kristu la mgbegha Paulu u eren akaa ye . Nahan nana er nyi a iyua nee ? Alaghga nana lumun ér u̱ ôr nan . Sh@@ im@@ on , lu Or@@ f@@ ar@@ ishi u kwagh pu@@ un doo un yô . Ka a inja u se hen sha kwagh u ior mba se eren i@@ ember@@ yolough vea ve la . Ka ieren i nyi ior mba sha ayange a Noa la lu eren@@ e ? K@@ er u yan ikyar a mbagenev . Er yange se nengen kwaghaôndo u Mbakristu la be@@ elee yô , mo vea an@@ ng@@ ôm u kwase la se soo u tesen ve ken bem er ve eren kwagh u shami ga yô . Sha kpôô yô , yange lu kaan ér Tartor u Aôndo ngu ken asema a i@@ or@@ o ? “ Sha jighjigh wen u nan la , seer nen . . . ishima i taver . ” — 2 PE@@ T@@ ER@@ U 1 : 5 , 6 . Shighe u se lu ker ne ka u ah@@ a@@ mb@@ e@@ angahar a e@@ ev mb@@ u@@ la a til sha ityough nagh je la . Yehova iyol na tese wener u civir iti na ka vegher u injaa u kwagh u a@@ lu ishima na nena , man ka unô nyian ve lu nan iti la icivir sha tar jimin ci@@ ilii ? Anmgbian u kwase ne yange zua a ishimataver sha u kohol imôngo hanma shighe vea anmgbianev mba civir Yehova a ve imôngo la . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i̱ i nger ken Duteronomi 28 : 2 ér “ ver ato ” la ken zwa Heberu yô , ngi tesen ikyav i ieren i i lu zan hemen her yô . Adam man Ifa hemba Yehova ato , nahan ve ta ikyaa a Satan , or u ken jijingi u hendan kwagh a Aôndo la . Man Bibilo yila isharen la ér ‘ awashima Na u A wa u kohol akaa a a lu Sha man a a lu shin tar ’ la . — Mbaefese 1 : 8 - 10 . Sha nahan yô , a lumun u nan uma na sha u una kura ior mba Aôndo tsua ve la shi gema uma na cii wa sha ikyev ve . ( Yeremia 17 : 9 ) Kape i lu ve icighan kwaghwan u a lu ken Bibilo la a lu hange hange yum je la . Kpa , gema hide sha mfe u fan kwagh u Yehova Aôndo , u a lu mfe u hemban cii la yô , se hemba mban a ityôkyaa i hiden a ayol a ase ijime cii . U u@@ men a@@ vegher a ity@@ am@@ egh ki jijingi seer la kpa , ka kwagh u injaa ugen u se fatyô u tsuan ser se er yô . ( G@@ al . M kaa a ior mba ve lu a ityom i tô@@ ôm mo la mer m soo u geman uma wam shi eren tom hanma iyange sha mimi . 5 : 4 - 6 ) S@@ aa se lu ior mba mimi ve se fatyô u lun ah@@ ur@@ aior a Aôndo ye . — Ps . Lu nyi i na ve any@@ iman gba hen ato u mbaapostoli uhar sha ci n@@ aa ? I mar se ken isholibo , shi se mba ken tar u kwagh a hembe gban ior u eren asaren a iyolough yô . Inja i i@@ w@@ om yô , ka u “ wa@@ men . ” Yesu na i@@ w@@ om sha asorabo ase sha u wa@@ men se shin nan kwagh u i gbe u a na sha er a ôr ijir i vough yô . Ka inja er iti ne tile sha ityough ki aan a tom , er a i ter ken Yesaia 9 : 6 , a Yesu a lu sha mi sha shighe u iyange i Ter ne nahan . Aluer se mba tin@@ d@@ in il@@ yo@@ ho sha In@@ tan@@ et sha inja yô , ia lu se a iwasen kpen kpen . Yange i na col@@ por@@ te@@ ur mba he@@ v mbara ér ve er tom imôngo vea mba ve tse ken tom shon la . Aluer ka inja er se mba keghen shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an je kpa , dooshima una fatyô u mgbegh@@ an ishima yase nena ? ( I@@ c@@ am i He@@ mban 7 : 13 ) Bibilo pase kwagh u R@@ ah@@ el yange soo u eren a atam a m@@ ke@@ he@@ m mara ga , kpa alaghga yange hen ér aa wase un , una wa iy@@ av nahan una kar a i@@ heen i iky@@ ôm na i̱ ve a mi la kera . Mba nôngon u lun a “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . ” ‘ Gadia Loho u Dedoo la ka agee a Aôndo a sha myom . ’ — R@@ O@@ M . A@@ sema M@@ gb@@ egh@@ a Ve K@@ er Zum u ter na pase un mimi mban la , a hide ijime shin a hendan kwagh a n@@ aa ? Mba za nyer A@@ shia u K@@ iriki yô , Yohane u i yilan un ér Marku la er kwagh u lan Paulu ishima kpishi yô . Se time sha mbampin mba nyi ken kwaghhenen ne ? Kwagh u Mbaiserael u se er sha heen ne tese se nyi sha kwagh u Yehov@@ aa ? Lu u vea pase kwagh zan zan a ar sha ak@@ ighir a tar je . ” Mayange je kwagh a de lu nahan hen atô u Mbashiada mba Yehova ga . Ka hanma shighe a “ kende un ken b@@ er u usu ” ? Ka kwagh u shami u ungwan imo i Aôndo tseegh , sha ci u ka un a gbe se ye . Ken ijô igen yô , ashighe kpishi ka i yar tom a ishember i ‘ ieren i mimi ’ la sha u pasen ieren i í doo u or u nan lu sha ikyev i or nana eren a or@@ vesen u nan yô . Ve K@@ uma u A Z@@ a a Ve hen A@@ mbor a M@@ ngerem ma U@@ m@@ am , 1 / 15 Yange i ci@@ r tom u Mbashiada . — Yohane 17 : 16 . 24 Hen Kwagh ken Mkaanem Ma Aôndo ​ — Se K@@ ôr I@@ j@@ ende a l@@ or Mba Dedoo Nen@@ a ? ( Luka 16 : 10 ; Mbaefese 4 : 28 ; Mbakolose 3 : 23 ) Mbakristu kpishi mba ve dondo kwaghwan ne yô , ve zua a m@@ ze@@ hemen ken tom , gayô i de ior tom i undu ve her . Er Yehova kaa a Davidi ér una lu tor nahan kpa , Davidi lu or u azende azende anyom imôngo shi nôngo ityav anyom imôngo shi kegh shighe u Aôndo una ver un tor anyom kar kpishi . Ka kwagh u hange hange u nyi i gbe u mba ve soo u yaren sun@@ da la vea ere ? Apostoli Paulu kaa wener : “ I@@ ̱ de tsu@@ ghun ne ga , mba@@ dy@@ ar@@ ev shin mb@@ as@@ ô@@ ron@@ ak@@ ombo shin mba@@ vihin ivaa sha idya shin nomso mba ve yaven a ayol a ve . . . vea ya dyako u tartor u Aôndo je ga . ” Nenge peeji 27 . Kpa ka sea za her yô , se nenge ior ve ôron Bibilo , shi ve kaan ér se̱ va tese ve . ( Genese 37 : 4 – 28 ) Shi ka tse yô , Tor Saulu soo u wu@@ an Davidi . Yange se hen ser ‘ m@@ ve ’ u Yesu u i ter ken ivur i sha 46 la lu shighe u Yesu va sôr mba i shigh ve mk@@ ur@@ en ken inyom i 19@@ 18 , sha u fan mlu ve u ken jijingi , shi ver wanakiriki ér a nengen sha akaa a Ter na cii ken inyom i 19@@ 19 la . ( M@@ al . ( Yohane 8 : 12 ) Yesu va a mb@@ ee u u@@ ange , hiihii yô , ka mb@@ ee u angev mbu ken jijingi mbu a lu been se nyian ne , man mb@@ ee u angev mbu sha iyol jimin cii ken tar u he la . Ngeren ne una tese se er se er kwagh ne yô , man er se kura ayol a ase sha ieren i or lun sha tse@@ ene@@ ke u nan , i Satan a lu tu@@ ur ior ér ve lu a mi ne . Kanyi kwagh kasev kpa ve eren sha shighe wase ne sha u samber a kwaghaôndo u Mbakristu laa ? Bibilo ôr kwagh u tartor la kaa ér : “ Zum u [ tor , ua lu tartor u sha uta@@ ankar@@ uhar la ] una va yô , una tema keng kpa á lu an@@ shighe kp@@ egh@@ ee tsô . ” Heela tseegh ga , a ver mba ve suen mcivir u mimi a iyol i t@@ angen shio , shi ve lu nôngon kwagh kpoghuloo sha u tseghan icighan@@ ti na shi ve lu suen awashima na la doo doo . Icighan jijingi yange lu or@@ tesen hen Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la nena ? I@@ orov pue mba i er kwagh ve ne tile sha ityough ki zege@@ ikpelaior , i í tsen@@ ge@@ ôron kwagh u i̱ ken Mpase 7 : 9 la . ( Yobu 14 : ​ 14 , 15 ) Se fatyô u lun a vangertiôr ser , eren kwagh u vough hanma shighe cii . Ka ak@@ ighir a nyi az@@ ô@@ v a lu a mini , man se mba a aan a injaa a nyi ? Mbakristu mba ve er ivese kpa , mba zough a akaa a injaa shighe u ve pase loho u dedoo hen u@@ haregh mba ve tagher a mbamtaver her yô . Iky@@ uryan i He la kpaa , Mbashiada mba Yehova mba yer i̱ ér Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika . Er nan ve hegen je kpa se fatyô u kaan ser se mba ken tar u i nengen or môm ér nan due ken ikyurior igen ga ? ( a ) Ka unô ve kohol ve hingir “ k@@ ov ” u ainge u Yesu ôr kwagh u ú laa ? Zum u se lu ôron magaz@@ in u Iyoukura man Awa@@ ke ! T@@ ôô nen i@@ gb@@ ur Y@@ am sha ayol a en , va hen nen kwagh sha ikyev Y@@ am , gadia M ngu ishima legh legh , man M ke@@ hen ityough kpaa ga . ” — Mat . Un lu or u saan un iyol kpishi yô , sha ci u yange er ishima i Ter na , lu ishima na ga . 1 : 8 , 9 . Aluer se wa ikyo ga yô , se gema vihin shighe wase sha i@@ ember@@ yolough seer a seer , zan zan je yô , se va kera luun a shighe u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase ga ku@@ aa . ( Ef . Gba u i@@ gbe@@ tar cii ia fa ér Yehova ka Aôndo u mimi shi ngu a mbatomov mba jighjigh shin tar ne . U Wan Ishima A A@@ tsan La Ve Yehova A I@@ wuese Kape kwagh u ivaa i eren kpa a lu je la . ( Luka 22 : ​ 19 , 20 ) Ka se ngohol kwaghwan ken Mbam@@ kombo asev mba T@@ om@@ shir@@ en , nahan se er tom ne a ishima i veren . Hemen u U@@ umace V@@ a a I@@ can Icighan jijingi yange mgbegha profeti M@@ ika nger mkaanem man , ér : “ Yô , A tese u , kwagh u dedoo , we or ; tsô ka nyi TER A keren her a we , saa u eren kwagh u mimi man u soon u zungwen mhôônom , man u hiden a iyol ijime er u zenden vea Aôndo wou la gaa ? ” Ka nena apostoli Peteru a tese ér u u@@ men atam la gba zua aa u tesen aeren a sha inja i Kristu laa ? Ú pase inja i mkaanem ma i nger ken Mbaefese 4 : 30 la wer nyi ? Mbamaren asev ka vea lam a vese sha itinekwagh ne nahan i doo se . Li@@ di@@ ana , anmgbian u kwase u kuman anyom 35 nahan , u a er tom ken ityar igen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô , kaa ér : “ M na jighjigh tsung mer , or ka nana eren Yehova tom kpoghuloo yô , i hemba taver nan ga u lun a mba@@ abo@@ ki mba s@@ ôngo s@@ ôngo shi nan doo mbagenev ishima kpaa . 8 : 6 ; 9 : 15 . Jigh@@ ilii yô , John yange nenge wener kwagh u vesen u ka a wase se u wan ishima a hanma zayol cii yô , ka u zan hemen u eren akaa a ken jijingi . Ity@@ ôkyaa i môm i yange na ve Yesu er u torough torough yô , lu sha ci u gba u una er u kpishi ken atô u anyom atar man ti@@ ôn tseegh . I tese se ér hanma shighe u se sen Ter wase u sha icighan jijingi di tsô yô , a wa iyol a kegh a kegh u nan se . Ior cii mba tagher a zayol u iyol@@ been man vi@@ hi@@ yol . “ Ver Nen Ishima sha Akaa a Sha , ” 10 / 15 ( Ôr Ese@@ kiel 34 : 15 , 16 . ) ( Mateu 20 : 20 - 23 ) Sha shighe ugen la di , Yesu kaa wang nahan wen@@ ér : “ Mo yô , M fatyô u eren ma kwagh sha tahav A@@ v iyol Y@@ am ga . . . . Er kwagh ne er se ab@@ ur ab@@ ur yô , m kera lu a tom u yaren ga . T@@ so er m vande lun a isharen i eren tom u pasen kwagh hanma shighe la man va lu nahan yô , m hingir pania . ( a ) Er nan ve ônov mba Adam kpe shighe u Aôndo lu a na ve Tindi u Mose ga la , kua shighe u na ve Tindi la kpaa ? ( N@@ um . 11 : 14 , 15 ) Nahan Yehova “ p@@ ande jijingi ” u lu ken Mose la , ver sha iorov mbagenev 70 , ér ve wase un u tôôn ikyav mb@@ ira . Ka atô@@ akyaa agen a nyi ka a na ve i gba u mbatamen vea z@@ aan anmgbianev vev iny@@ aa ? Sha shighe ugen la , pania u kwase ugen ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia , mba yer un ér Lu@@ la , lu henen Bibilo vea kwase ugen nahan an@@ ngô u kwase shon u kwase va nyôr maa kaa ér ve de u henen Bibilo la . 2 : 3 ; 3 : 9 ) Nenge ase er Yesu kpa a we ishima er Yehova nahan yô . T@@ em@@ pel u Yehova u ken Yerusalem la yange doo Yesu ishima tsung shi lu a iwuese sha mi kpishi je yô , or@@ ngeren I@@ vangeli ugen ôr kwagh u kwaghôron u profeti u sha kwagh u Yesu , ér : “ Ishima i veren sha iyou You la wu@@ am . ” ( Ps . Ka atô@@ akyaa a nyi nahan a ne ve se lu a vangertiôr ser se mba ken ayange a masejime ? Hanma or u nan lu sha ikyev i Kristu cii nan ngu a m@@ yen u nan . ( Pasalmi 65 : 2 ) Or@@ gen u wan yange kpe un yô , mba yer un ér W@@ il@@ liam , a kaa ér : “ Ashighe kpishi , ka i lum er a wan wam shio yô , gu@@ da ku nahan , kpa m sôn Yehova mer a̱ sur@@ um ishima . ( Marku 10 : 29 , 30 ) Sha mimi yô se ngohol mtsera je hemba a hemba kwagh u se undu la kpaa . Kwagh ne tese ér akaa a ken jijingi a̱ hemba gban se ishima . — Mat . Yange i gba u upristi vea ôô ave man angahar cii ve vea er tom ve ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el ye . Han@@ a soo ér una kure ityendezwa na a Yehova , tsô a za a wan na Samuel a za na un ken “ iyou i TER . ” KW@@ AG@@ H ne yange er ken inyom i 19@@ 4@@ 9 la , hemba anyom 60 hegen , kpa me hii pasen kwagh u yange erem anyom kpishi ken ijime cii man shighe ne la . Een , zege@@ ikpelaior ngi duen ken “ hanma ik@@ urior . ” P@@ il@@ at@@ u zua a ian injaa i ma hen mimi u gbenda u Yehova ver u van a myom la sha ikyev i Wan u Aôndo iyol na . Er ve kav ityôkyaa i yange i wa Tindi u Mose la jighilii ga yô , ve fatyô u fan mtsera u jighjigh u nan man dooshima man imoshima i dedoo ga . 3 Kwagh u Ikyav i Maria Yange Ver la I@@ ̱ Tese Se Yô Apostoli Paulu yange nger ér : “ Er i va zua a Na [ Yesu ] a m@@ lu@@ yol er or nahan yô , A hide a iyol Na ijime , hingir u ungwan kwagh zan zan ar ken ku , man lu ku u ter@@ an@@ kon je . I haa ak@@ om a ior sha gbenda wue wue . ” 7 : 13 . Ka u wan ishima jighilii je la — inja na yô ka u s@@ angen a s@@ ange sha dooshima ga shi n@@ orom ikyaa sha kwagh ga shi wan mbagenev ikyo aa u p@@ eren atindi a Bibilo shio . Kpa u ngu wer , se nenge a Aôndo kpôô kpôô ga , gadia “ or á fatyô u nengen a [ Aôndo ] shi lun uma ga . ” Aôndo yange bu@@ m ér uityendezwa mba un er a Aberaham la vea kure sha mi sha ci u nyi ? ( 1 Kor . 9 : 25 , 27 ; Ôr 1 Yoh . 2 : 15 - 17 . ) ( a ) Ka akaa a kpilighyol a nyi se lu a vangertiôr ser se va nenge a mini ? Yesu ng@@ ur zenden ke ’ k@@ ung@@ ur u tempel yô , maa ve za kase un . ( Pasalmi 40 : 1 ) A nenge Yehova kura mba A doo ve ishima la ac@@ in imôngo . Mbamaren mba ve lu a shin@@ shima yô , vea kôôm mbayev vev a mlu u wanye la shin ishima . M@@ ôm ken a ve yô , lu orgen u i yilan un ér C@@ or@@ ne@@ li@@ us T@@ ac@@ it@@ us , u nger kwagh u yi@@ ase i Mbar@@ o@@ ma sha ikyev i ator la . KA M@@ K@@ U@@ R U I@@ OR MB@@ A V@@ E Z@@ E H@@ E@@ M@@ EN U S@@ U@@ EN A@@ K@@ A@@ A A A N@@ E T@@ A@@ R U H@@ I@@ NG@@ I@@ R H@@ E@@ G@@ EN D@@ AN@@ G L@@ A . ( 1 Timoteu 4 : 8 ; 6 : 19 ) Se mbagenev yô , se zua a uma u a lu uma jim la shighe u se lu uma gbem sha won ken tar u he u Aôndo , u a t@@ ende zwa ér una na mba ve kor atindi na sha mimi la . Una ‘ wase u . ’ ​ ​ —⁠ Yes . Davidi yange pase ér : “ Mpase u TER ka u jighjigh , ka a na or@@ l@@ an@@ enkwagh nan hingir or@@ fankwagh . ” ( Ps . M pin un ityôkyaa i a lu sen yô , a kaa a mo ér : “ M ngu henen kwagh u mlu u ken hemen shighe u tar cii ua lu paradi@@ so la . A@@ tô@@ ôn@@ anongo a eren mkombo ken iliam i sha ave nga sha tar hemba 1@@ ,@@ 1@@ 00 10 , 11 . ( a ) Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve za hemen u “ kuran ” sha ci u nyi ? ( 1 Kor . 14 : ​ 1 , 3 ) Nyian ne kpa , anmgbianev mba kasev kpishi mba lun kwa@@ v mba taver mbagenev asema sha u zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe shi wan zwa sha akaa a i ôron ker la kpaa . K@@ ar u eren tom a kwagh@@ kp@@ el@@ an ne shighe u ú lu eren mcivir wou u hen tsombor yô ! Kwaghôron u B@@ ri@@ an He@@ w@@ it@@ t Kpa m ngu wuese un sha iwasen i a n@@ em i keghen akaa a ken hemen saan saan la . ” S@@ ea hen kwagh na nan kpa se fatyô u fan been sha won ga . Mbashiada mba Yehova yange ve tese mba@@ wan@@ ndor a ve dooshima sha shighe ij@@ ever@@ ahumbe i i yer ér H@@ ur@@ ri@@ can@@ e S@@ an@@ dy la nena ? Paulu ôr kwagh u mbau@@ ta@@ an mban kaa ér : “ Ve sur@@ um ishima kpishi je . ” — Mbakolose 4 : 7 - 11 . Er Aberaham ungwan imo i Yehova hanma shighe kua sha akaa a kiriki je kpaa yô , iky@@ ar@@ yan ve hemba taver cii . Nahan kpa , ityom kpishi ka i gba u a hemba veren ishima sha i zu@@ lee cii , man kape tom u Mbakristu u pasen kwagh la u lu je la . ( Mbaheberu 4 : 12 ) Akaa a doon kpishi a í nger ker la wase se u fan mlu u Aôndo . ( 2 Timoteu 2 : 2 ) Anmgbianev mba nomso mba ve er batisema kpa ve nôngo sha er vea vi@@ a a kuma u lun di@@ ak@@ on shin ortamen yô . Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ior mba hiden a ayol a ve ijime , mba ve eren tom sha ci u mbagenev yô , mba er Mbaf@@ ar@@ ishi mba wan im@@ anger nahan ga Bibilo ta se icin ér : “ Or u nan fe er nan tile yô , nana̱ ver ishima er nana kera va gba ga yô . ” — 1 Kor . ( 1 Mbakorinte 2 : 10 ; Mateu 24 : 45 ) N@@ ongo u wanakiriki ne ngu nan ior cii kwaghyan u ke ’ jijingi a uwer gban shio — mba nan mbah@@ ev “ at@@ u@@ mba , ” kpa “ mbag@@ anden ” di yô , mba geman nan ve “ kwaghyan u taver . ” — Mbaheberu 5 : 11 - 14 . Se zua a mlumun sha mpin ne ken kwaghwan ne . Á kaa ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” Sha nahan yô , ijir i ate@@ jir la kure sha iyange i J@@ un 10 , 20@@ 10 la , hingir kwagh u i@@ gbe@@ ke@@ ke u a er kpee yô . Er nan ve Aôndo a de ér se ya imba ican ne nahana ? Yesu er ityendezwa sha ikyev i jijingi wener : “ Or u nan hembe yô , Me na nan , nana ya kon u uma u u lu ken Paradi@@ so u Aôndo la . ” Doo u vea vande eren nahan ve vea fa or u i lu iky@@ e i nan i eren mba@@ aie mba vihin tsung la man vea sh@@ ar nan ijir ye . Shi G@@ r@@ ace er tom vea gba@@ at@@ om u nengen sha um@@ ag@@ az@@ in man gba@@ at@@ om u ngohol shin tin@@ d@@ in ior a u@@ washika , kua gba@@ at@@ om u kuran ic@@ er i te@@ ep@@ e . Kpa a gema a na ‘ mfe u ior wa ime , mba p@@ al@@ egh@@ aa a uma u Aôndo , ’ er apostoli Paulu a tese nahan . ( Ef . Kwagh la doo ung@@ wan@@ a ! Í time vi@@ e vi@@ e yô , í kav ér se za g@@ ighir ke ’ mlu u ashighe a mkur ne je zua ga , gadia se va ar shin ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar á e@@ ev mbu ken m@@ nya , a sha iy@@ ô@@ ugh man iny@@ at@@ y@@ u@@ u la . Aluer sea lu a kwaghyan man ak@@ ondo yô , i̱ kuma se . ” ( 1 Tim . He@@ mbe Satan a mbatyomov nav ityav sh@@ a@@ a@@ la yô , á d@@ aa ve á gb@@ ihi shin tar . ( Yesaia 5@@ 6 : 7 ; Marku 11 : 17 ) Akaa a Yehova a er sha u kohol ior nav ér ve civir un la tese ér mcivir na ne ka icighan mcivir , u a lu wang shi a hembe mbam@@ civir mbagenev cii yô . Ikyav i tesen yô , taver kpishi u henen ér Noa yange kaa a mbagenev hen tsombor na ér : ‘ Á bee t@@ so yô ka@@ am nen sha er me va nyôr a ven imôngo yô . ’ Be@@ en yô , a shi a seer wener : “ Aluer ú nenge kwagh u isharen i í s@@ aren se u ma i bee se angev ainge ne man ú ôr Bibilo a kwagh la shin ishima yô , kwagh u ka a va ker la ka a kpiligh iyol . ” 31 : 26 . K@@ pe ah@@ ii , mo or u gban kera nee ! ” — Rom . Wan u Aôndo yange sue hem@@ en@@ tor u Yehova gema ijime gema iky@@ um , nahan Satan ts@@ wam un tsung . Yohane nger kwagh u dooshima u Yesu a lu a mi sha mbahenen nav la tseer tseer ken mhii u ngeren na u sha imôngo i Yesu yange mase teman vea mbahenen nav la . Mal@@ aki pase kwagh u mkur u tar u ifer ne nena ? Nahan Yesu kpaa , zum u a kaa ér : “ Ka u á mar ne he@@ gh keng ” la , lu ôron kwagh u a lu jighilii yô , inja na yô lu pasen i@@ aven i or nana lu sha mi ve nana fatyô u “ nyôron tartor u Aôndo ” yô . Hanma kwa u i er imba kwagh ne cii ka i lu kwagh u vihin u kpilighyol . Ve iv ish@@ u shin ut@@ so mba uhar mbara po@@ o , kpa ish@@ u la ngee gande , tsô ut@@ so mbara gba nôngon u ur@@ un . Mbam@@ sen asev vea fatyô u wasen se u seer lun ken mzough nena ? Uma una lu nena ? ( Yesaia 6 : 9 , 10 ) Shin er ior lu ungwan Yesaia ga nahan kpa , a wa ishima , a ôr ve il@@ yo@@ ho i Yehova tindi ér a ta ve icin la je kuma anyom 46 shin hemba nahan ! Er mbamgbe mba iorov ve kaha nahan kpa , se fatyô u taver ve ishima ken jijingi shi nan ve iwasen sha ma gbenda ugen . ​ — Ôr Mbaromanu 12 : 15 ; 1 Peteru 3 : 8 . 19 , 20 . ( a ) U@@ ̱ gbidyen kwar sha igbenda i Yesu a lu Mose u V@@ esen la una wase se nena ? De ase se nenge akav agen ken Bibilo a a tese ér agumaior nga zough a iwasen hen mba@@ beenyol kpishi yô . Alaghga tsô yange hen ér una m@@ ire shin zege@@ mnger la , una ma mngerem una kpe sh@@ imi . 33 : 27 ; Heb . ( 1 Mbat@@ esalonika 2 : 13 ) Bibilo ngi a kwagh u i gbe u se fa sha kwagh u Aôndo yô : se hen kwagh sha mlu na man mba@@ awashima nav kua akaa a á soo he ’ a@@ vese yô . 8 : 5 ) Nahan cii kpa , Yehova za hemen u lun tor ve her . Kwagh ne va due ken igbar , hemban cii je yô shighe u Davidi tema tor sha Iserael la . Ior cii , kua ats@@ an@@ aior je kpaa , vea fatyô u yaren tom sha atindiakaa a sha inja ne sha u veren ishima ér ak@@ ondo a ve nga tsembelee shi nga wang man a doo kenger kpaa . Ôr Pasalmi 45 : 4 . Er Yesu yar tom a ishember ne kpa pase inja i i ga yô , a shi nan kpa lu ôron kwagh u Mbayuda vande lun a ishimaverenkeghen sha mi anyom u@@ deri imôngo yô . 31 : 18 ) Yehova kpa ashighe agen yange a yila ase@@ mber a a lu hange hange la jighilii i nger inya . Davidi vande lun a kwase ugen , iti na ér A@@ h@@ in@@ o@@ am , man sha mimi yô ivaa i ikp@@ ela u@@ kase la lu kasev mba jighjigh mba sha ayange la kwagh u ican kpishi . U akuraior ma á lumun un u Aôndo A ver Un tor la — ka Mesiya , shin Kristu je la yô — akuraior de nga “ henen ” a hen u zan hemen a tahav vev . “ Nahan yô , se kporom nen hen ik@@ ôn@@ ough ki torough ki mh@@ ôôn vangertiôr sha u sé ngohol mhôônom ma zungwen man shi i̱ rumun se sha mh@@ ôôn , i̱ wase se sha shighe vough ” yô . — Mbaheberu 4 : 16 . Jighjigh u se ne uityendezwa nav la kpa una t@@ enger ga cii . Ashighe kpishi u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba omb@@ on sha h@@ ua mbara mba ve a iyol@@ nyoon . Anyom a karen ken ijime er 4@@ 00 cii man Yesu va shin tar la , Or@@ g@@ rika u fan kwagh ts@@ ura u i yilan un ér P@@ l@@ ato la kaa ér : “ A taver ior kpishi u fan un u a gbe ve la shi a lu ter u sha man tar la , man aluer se fa un je kpa se fatyô u ôron mbagenev kwagh ne ga . ” U tesen ikyav yô , or ka nana hii u iy@@ ongo nahan u umbur wer ne cii ne mba mba@@ asorabo kpa ? ( Luka 23 : 10 ) Paulu kpa Zege@@ pristi A@@ nan@@ ia man mbagenev wa un mba@@ aie iyol . Or ne vea kwase na man mbayev nav uhar er batisema hegen , mase shin ônov nav utar . M@@ ze u ikp@@ el@@ a@@ akaa man mfe man kwaghfan u Aôndo ve za k@@ wen@@ g ne ! Ikyav tese wang ér ka i doo Yehova a mba ve suur sha a na a ishima i môm la . Nahan pine iyol you wer : ‘ M er Bibilo ayange ayange sha er ishimaverenkeghen yam ia za hemen u ye@@ ghen kpa ? P@@ ase ve wang wer , aluer ve er tom u ú we ve la tsembelee yô u na ve injar i dedoo , kpa vea er u nahan ga yô , vea zua a injar i bo . Mb@@ ap@@ asenkwagh mbagenev mba ve ze u za eren tom sha an@@ shighe kpuaa hen ajiir a kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh ken tar ne la , ka ve pasen kwagh shin ut@@ so • Kanyi yange i wase mbahenen mba tsuaa mbara u lamen vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? Ne hen ner nana vaa af@@ an@@ yô ken hemen shighe u nana va gba yan mtsera sha inyaregh ki nan ko@@ so la , kaan ér , yange nan b@@ ume nan vihi inyaregh ki nan sha u ember iyev mbu nan ga y@@ um@@ u ? Alaghga mba tesen ne ér kwagh wen gba ve ishima shi ne doo ve ishima kpaa . ( b ) Yehova yange er kwagh a Bar@@ u@@ ki er ter u lun a dooshima nahan nena ? Ka unô vea fatyô u zuan a mtsera sha u timen ken takerada u I@@ c@@ am i He@@ mb@@ ana , man ka sha ci u nyi ? Bibilo kaa ér ka nyi ia er cii ve zege@@ can ia va ? A wase iorov 55 ve er batisema , ashighe kpishi ka i er mba a henen Bibilo a ve la batisema hen mkohol môm i kuma er iorov utar shin uta@@ an nahan . 10 : 8 - 12 ) Lu nyi Tor u tsôron er sha ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato man iniôngon i tor ne lu nôngon ér una b@@ unde awashima u Aôndo soo er i maa i ‘ iv tar ’ laa ? Kwagh ne una bende a gumor ne nena ? Ieren i eren kwagh u vough la ngi wuee nena , man kwagh ne tese ér nyi ? Ieren i T@@ angen Iyol Ga O@@ ri@@ h@@ yom u Aôndo ne soo ér se̱ fa er i hii ve uumace ve ye ican ga . Zum u K@@ ain nenge ér Yehova lumun un ga la , a ker u dondon ikyav i A@@ bel la kpa ? Bibilo kaa ér : “ W@@ ain man z@@ ar u wain u he mba kar a kwaghfan kera . ” B@@ ri@@ an : U nenge wer nom ka nan soo ér kwase u nan a na nan icivir ga he . Kape kwase kpa ka nan soo ér nom u nan a tese ér nan doo nan ishima la ga he ? M@@ hii u I@@ e@@ ev Mb@@ i Kwagh@@ aôndo sha A@@ yange a T@@ su@@ aa La ( a ) Pasalmi 1@@ 10 : 3 tese ér ka mcivir u nyi a doon Yehov@@ aa ? Er nan ve i lu inja er or a fatyô u waren ku ga ? Á kaa wener , “ yange i tôô um@@ ag@@ az@@ in mbagenev i nyôr a mi myer ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v i za na mba ve ne jighjigh a vese imôngo la . ” Yange or nan pine mpin sha ma itinekwagh , nahan ve time sha mi . Aluer se mba ôron Bibilo hanma shighe yô , loho u Aôndo ua ‘ kôr se sha m@@ tema tsu@@ gh tsu@@ gh . ’ Sha iyange shon la je i tôô ér ve hingir nom man kwase . ( Yeremia 1 : 8 , 17 ) Yeremia umbur kwagh u yange hii eren ky@@ à@@ gh la , wener : “ Tsô , m kaa mer : U@@ w@@ u ! Hi@@ ihii yô , mtim u i tim Yerusalem man Yuda la taver se cii asema ér se ungwan imo i Yehova shi se eren ishima na kpaa . Aluer se nenge ser Aôndo ngu kpôô kpôô yô , se er i@@ ember@@ yolough i dang ga , shin se er kwagh môm ken myer u a vihi Aôndo ga . G@@ um@@ kwase u lu anyom 14 kaa ér , “ vi@@ di@@ o ne kôron ken ishima tsu@@ gh tsu@@ gh . ” Nahan m hide m yem ken ya m za kohol u . ” — Ef . Se va pase kwagh u ak@@ e@@ ke a kper@@ an a kp@@ era ne ken ngeren ugen ken hemen . Alaghga yange i wase ú u lun a iwuese a ishima môm sha mimi u Bibilo nena ? Sha jighilii yô , ka di Mateu man Luka tseegh ve ne ib@@ aver i akaa a yange za hemen zum u i mar un la ye . I@@ ca kera gba ga je maa tom u pasen kwagh sha uya uya la hingir kwagh u i fa Mbakristu mba mimi a mi yô , er nyian kpa i lu nahan . • Er nan ve se eren msen ser i yima se sha ikyev i “ or@@ bo ” ? Gba u mfe ne una mgbegha se u ny@@ ô@@ ôso mlu wase . Yange er sha kwaghwan u a lu ken Anzaakaa 3 : 5 , 6 la , ijiir la kaa ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . Lu hendan a na nena ? — 1 Samuel 19 : 6 , 10 . ( Aer . 17 : 18 , 23 - 25 ) Er zu@@ lum u Paulu una kure tom na u m@@ ishen u sha utar la , a ta mba i yilan ve sha iti i Aôndo la icin , a kaa ér : “ Gadia m fa , me mough kera yô , u@@ gb@@ ase@@ ela mba vihin asema vea va nyôr her a ven , vea de u eren ikyum@@ u@@ ile ican ga . Ka mpin u nyi a dugh sha kwagh u Mbaiserael er zum u Mose h@@ ungwa sha U@@ wo u S@@ en@@ ai laa ? Yesu bee un angev vough er Yehova kpa bee Na@@ a@@ man angev nahan . — Mateu 8 : 2 , 3 . Nyian ne kpaa , ior kpishi mba ve yaren tom a ie@@ ev mbi kwaghaôndo vea ny@@ iman ér ie@@ ev ka di kwagh u nan mbi icivir di tsô — ka u civir mbi kpôô kpôô ga . Sha kpôô yô , hegen hemba k@@ an shighe u dedoo u a doo u se lu uma yô , shin er mbamzeyol ve lu seer a seer nahan kpaa . Bibilo kaa ér at@@ ser@@ egh due hen uumace ga , kpa ka hen orgen u a lu jijingi , i nengen a na ga yô . 3 : ​ 11 , 12 , 14 ) Yô , se kange nen ishima se za nen hemen u lun wang ken jijingi , shi suen Tor u B@@ em la . Yange m ya u@@ iyua kpishi ken inyom i i sember been la , man m lu a vande yan u@@ iyua imba la ga , nahan s@@ ar@@ em kpishi u seer zan iky@@ ura . Or@@ gen iti na ér R@@ a@@ qu@@ el , a kaa ér : “ Ashighe kpishi ka i hingir mo iyol ha@@ gh@@ el@@ aa je m kera fatyô u veren ishima sha kwagh u m lu henen la ga . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve ka i gba u mbatomov vea lu a iky@@ á@@ v mbi tom@@ o@@ v@@ o ? ( Yohane 3 : 16 ; 2 Timoteu 3 : 15 , 16 ; 1 Yohane 1 : 8 ; 2 : 25 ; 5 : 19 ) Ity@@ ôkyaa igen yô , aluer se mba zenden vea Aôndo yô , kwagh la una na tiônnongo cii una lu ken bem shi una lu ken mzough kpaa . — Mbakolose 3 : 15 , 16 . Yange se vese ica a if@@ i ga . A@@ le@@ kes@@ an@@ der@@ ia yange lu gar u do@@ on@@ ashe u ior mba ken ityar igen kposo kposo tema t@@ w@@ ev her yô , shi yange za iti sha a@@ you a maan man kwagh u mba@@ yi@@ ase . Er Ruamabera a pase se vighe vighe gbenda u i veren mbatamen man udi@@ ak@@ on sha ayange a tsuaa la ga nahan kpa , se nenge a ikyav i tesen er yange i eren kwagh ne yô . “ I@@ mbor i uma ” ngi her a na . Aluer i na u tom ken tiônnongo man ka u inja er u fatyô u eren u ga yô , sôn kwaghfan shi hide a iyol you ijime . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Nahan zum u i wanger mnenge wase u se lu a mi sha ma ivur Bibilo yô se ember nen sha ci u m@@ ze@@ hemen u mimi la ! H@@ ide hen ase sha akaa a Yehova a er sha ci wou la . Yange fa wener m ngu tswen m ngu v@@ aan , nahan ashighe kpishi a va lu a mo a v@@ aan a mo imôngo . Ka Yehova iyol na A “ er Sha man tar man zege@@ mnger kua akaa a a lu ken ve cii kpaa ye . ” ( Yohane 10 : 5 ) Se kav ve mba shon mba i fe ve ga la nena ? Kwagh ne ka vegher u injaa u mcivir wase je la , kpa aluer se ver ishima ga yô , una kera gba se kwagh ga . Sha ayange ne , ka ior kp@@ egh@@ ee tseegh ve ver ishima sha akaa a a ne ve Aôndo a lu a u@@ lum yum la ye . Yesu er mkaanem man been yô maa a tese ér mcivir u mimi jimin cii har sha atindi a ahar ne . Yesu ver se ikyev i dedoo , gadia yange ngohol icivir sha ityesen na man u@@ ivande mba lu eren la ga , kpa hide a iyol na ijime , gema hanma iwuese cii na Yehova . ( Yoh . Ashighe agen m@@ ts@@ wen@@ em ka ma kôr anmgbian u kwase ne . 5@@ 1 : 1 - 4 , 7 - 12 ) Ka wea pasen Yehova akaa a u er shami ga nahan , u ôr un sha mimi er Davidi nahan kpa ? Shi a kaa ér , “ M er ib@@ um@@ egh nahan nôngo u kuman anyom a any@@ iin je . ” ( Luka 21 : 11 ) I@@ angev mbi i fe mbi ica i gbe man ian@@ g@@ ev mbi he@@ v mbi kôron ior sha tar ka hemban ave a tse man taver u zuan a mci@@ mb@@ im ma sôron ian@@ g@@ ev mb@@ in . Er@@ doo sha Iky@@ ev i Kwase u Wan Yange ve er nahan sha ci u or@@ vesen u hen af@@ ishi a ve la na ve ian i eren any@@ ighe . Shi ishima gb@@ am sh@@ imi zum u m fa mer aluer m sôr igbenda yam yô , una de@@ m asorabo am la . Nahan kpa , m@@ war u kpilighyol u Aôndo a vande waren mba i shigh ve mkurem la kende a ve sha ken jijingi kpaa . Nan ze nom u nan iyol ér a er tom shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an sha u seer zuan a inyaregh ga . Ka Yehova tseegh una fatyô u karen a mlu u iyol@@ been man ku man geman nan se uma u tsôron ye . Ka kom ai@@ k@@ ighe yô Maria , an@@ ngô u L@@ as@@ ar@@ u man Mar@@ ta “ tôô mkurem kuma p@@ am@@ s u iky@@ aren môm , ma n@@ ar@@ d@@ u jim ma taver ishe kpishi ” ( ma kuma injar i kimb@@ in or@@ tom inyom i môm nahan ) , haa Yesu sha it@@ you kua shin angahar . Ieren i dang wa aeren a iji@@ mba@@ gh ker . Shighe ne a lu shighe u “ mkur ” ! ( Mat . S@@ ôn Aôndo a seer taver jighjigh wou . ( Duteronomi 12 : 4 – 7 , 13 , 14 ; Yosua 22 : 19 ) Er yange í va tôô icighan A@@ re@@ ki la ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el , ken Sh@@ ilo í yem a mi je , Yehova kera lu hen ijiir la ga . T@@ A@@ R N@@ A : T@@ A@@ R U D@@ O@@ M@@ IN@@ I@@ K@@ AN Mkaanem ma Aôndo ta se icin ér se palegh aeren ne cii . H@@ er ave ave la je , b@@ aver mo er i doo u Orkristu nana nôngo num a mbagenev ga yô , a̱ lu ken an@@ umbe je kpaa ! Kwagh ne lu ib@@ um@@ un hen Mbaiserael ér aluer ve ungwa imo i Aôndo yô , una na ve vea hingir ikyurior i lun yô@@ ugh yô@@ ugh . Zum u Yehova na Iserael Tindi la yô , a kaa a ior mbara ér aluer ve kura un yô , vea hingir “ ici@@ gh@@ ani@@ ku@@ ri@@ or ” shi wener ikyurior la ia lu icighan her aluer ve za hemen u lumun m@@ ser@@ akaa u Yehova yô . Ka unô ve tesen uwegh sha Tartor u Aôndo gbar gbar ér ka ú tseegh ú lu m@@ pe@@ ver u mbamzeyol mba orumace ci@@ il@@ i ? Yange ikyav i naagh ku nan due ke ’ igbar tseer tseer zum u Yehova kaa a Aberaham ér a̱ tôô wan na Is@@ ak@@ a a̱ na naagh ku nan@@ den a mi la . Gbenda u Mbakristu Ve T@@ esen I@@ engem i Aôndo Yô Mba ime i doo ve ishima yô , ve kôr iwanger i Yehova ihyom . Davidi nôngo ér una za iti ga , kpa a gema a kav mbam@@ yina nav shi a hide a iyol jime kpaa . • Kanyi ia wase Mbakristu vea lu a mlu u sar sar man mlu u dedoo hen ya ? Aluer ú zer gbem ú gba uwer ga yô , ú zua a ù@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba doon ken mimi u̱ ú tse@@ ver mbagenev kpaa la , ù@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n mba alaghga yange ma ve kar ú ku@@ aa yô . Akaa a karen jighjigh u nan wase aa va sha iji@@ ir@@ tom shin ken makeranta shin hen tsombor shin ken tiônnongo je kpaa . Kwagh ugen u a doo yô , kwagh@@ tôvon u i t@@ ér sha mhii u kwagh@@ ngeren ne ne tese ér iorov 40 ken iorov deri ken atô u ior mba i tôv ve la nenge ér ior mba zough a msaanyol sha u eren kwagh u dedoo a mbagenev shi wasen ve kpaa . A tese se ér iy@@ ev@@ or@@ on ve a iy@@ ev@@ or@@ on , shi ior ka ve zer or@@ on iyev di@@ di . Ka Ge@@ ha@@ shi yange tema hen kwagh u mba@@ van@@ nya mba uhar mbara ken ishima na , za er aie nahan ye . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U yange pase akaa a Tartor kposo kposo sha an@@ zaakaa kpishi . C@@ AN@@ A@@ D@@ A Lu@@ un er yange wea lu her nahan , yange ma u ungwa imo i Yehova sha ikyev i Mose ma ú kar ma ú yem shin Zege@@ mnger u Nyian la vangertiôr er ú fe wer Tar u Ity@@ endezwa la ngu vegher ugen kposo nahan kpa ? — Ekesodu 14 : 1 - 4 . Bibilo yange iky@@ ôr eren ga . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka averen a ken jijingi a nyi se va zua a mi ken tar u he ? 29 Kwagh u Se F@@ atyô u H@@ enen Hen Yohan@@ a Yô Ve nahan u@@ tor tar , mbat@@ ar@@ ev kpaa ve lu ve kwagh u l@@ ahan kera ; hanma iyou i utya i lu ve kwagh u l@@ ahan , gadia ve ta ati@@ hi@@ any@@ aagh ve ngohol . Mba i shigh ve mkurem la vea zua a m@@ sur@@ shima u nyi ken Mpase 2 : 10 ? Yesu una va sha u va ôron iyenge iny@@ ar i mbatomov nav er zege@@ can , u a s@@ ôôn van ne , una lu yemen u za ku@@ usu la . ( N@@ um . 12 : 3 ) Or u civir Aôndo u lun ishima legh legh ne lu a tom u vesen ken Iserael . ( Luka 8 : 1 ) Yesu lu inja legh legh shi eren kwagh a ior kundu kundu shi kwagh u ior gba un ishima sha mimi , vough er i tsengaôron nahan . 4 , 5 . ( a ) Er nan ve i lu ican u fan er Yesu yange eren a mba ve lu a mbamzeyol la ga ? Mbam@@ sen mban kua mba ka se er sha u wuese Aôndo shi su@@ ghun un shi zamber un la . Ashighe kpishi amba@@ aior la nga a zua a kwagh u ve soo la ga . Mayange je hungur ve er i lu Aôndo a we ve tom ne nahan ga , nahan mba pasen loho na ne hen ior mbagenev . — 2 Mbakorinte 2 : 17 . • Yange gba u Mbaiserael vea er nyi sha u tesen ér mba eren sha iyol@@ tseghan ve ? Yesaia yange tsen@@ ga ôron nyi sha kwagh u Mes@@ iy@@ aa ? Yange i hii samber a Iyoukura u a lu magaz@@ in u pasen ior Bibilo la u@@ kô@@ pi 6@@ ,000 sha uwer ken zwa môm tseegh . 17 : 9 ; Ef . 2 : 2 ) Aluer se soo ser imba kwagh ne i er se ga yô , se karen ishima yase hanma shighe . U@@ umace cica cii mba kwagh môm ve kaha ga , shi ve cii i mar ve mba kwagh môm sha ishigh ki Aôndo . Hii shighe la je , Aôndo vi@@ him ishima . ” u i dugh a mi ken hanma uwer la , kua ityakerada i ka i due a mi sha mbam@@ kohol mba vesen la cii , ka ve lu a akaa a he a se fatyô u ôron shi gbidyen kwar sha mi yô . U@@ ̱ Yesaia yange ma ver ishima u hemban ôron e̱r a va dugh or u eren isholibo sha apera kera la yô , ka mbamlu mba um@@ av mba vea mgb@@ ough ke ’ tar u he la yange gema lu pasen kwagh ve ye . ( b ) Ka nyi i lu keghen Satan , man kwagh ne taver we ishima u wan ishima nena ? Ú er nan ve mbayev ou vea hemba nengen ér akaa ne yange er mimi ? “ Ka Ne Ne Lu Mbashiada A@@ v Y@@ e , ” 7 / 15 Kpa aluer ka u se kar ayol a ase se nenge sea lu ken jighjigh u nan her yô , a gba u se tôv ayol ase se nenge kwagh u se lu eren kpaa . 1 : 1 – 13 : 14 ) N@@ an@@ i yange gba a ag@@ u@@ g@@ u ac@@ in imôngo zum u una v@@ aan u va henen Bibilo a mo yô , kpa mayange yina ishima ga . De se time sha akaa atar a aa wase se se kera n@@ orom ikyaa ga yô ; akaa shon yô ka awashima wase man ieren yase sha kwagh u mba ve hemen se la man er se n@@ orom ikyaa ga se za kighir la . Zum u se tsough u eren kwagh u dedoo man zayol a ve sha mi yô se er nena ? 2 : 37 , 41 - 46 . A@@ L@@ AG@@ H@@ G@@ A tsô yange u hii nengen a iti i Yehova shighe u i tese u i̱ ken Ekesodu 6 : 3 la . Kpa shighe u hii ungwan kwagh u tom ne la , a er nena ? Tar u ú hingir ice la va hingir paradi@@ so . Se er nan ve se kura ayol a ase sha ikyev i a@@ yom a Sat@@ ana ? Kwagh tsô gba un sha uityendezwa mba dedoo mba Aôndo er la ga . M@@ til sha mimi wase ka a hemba duen tseer tseer shighe u se lu yan ican shin i lu nzughul a vese shin i er kwagh a vese sha mimi ga yô . Akaa a i er ken ityakerada i I@@ vangeli i ihi@@ ar ne wase se u kaven “ mhen u Kristu ” sha gbenda u injaa . Sha kpôô yô , zum u a va nder ior asev mba ve kpe mbara , vea hide a lu uma la , se ember tsung . Nahan cii kpa , Yehova soo ér mbamaren ve ver shighe u tesen shi wasen mbayev vev . U ngu nôngon wer u er akaa a ken jijingi kpa ? Ikyav i tesen yô , mba ve eren uma u hông@@ or@@ ough yô vea sun@@ da akaa a vihin tsung . Kpa Yehova ngu a tahav mbu nengen a kwagh u mbat@@ wer@@ ev vea fatyô u nengen a mi ga yô , er ngise er sha ayange a Yeremia la nahan . Zum u Yehova tôô icighan jijingi na man iveren na sha Saulu kera yô , “ jijingi u bo ” hii u hemen tor u Mbaiserael u hiihii ne . Ka kwagh u hiihii ken uma wase kpa ? Er nan ve i doo u hanma iyange yô se kange ishima u ungwan imo i Yehova ? Yohane 3 : 16 kaa ér : “ Gadia tar ne doo Aôndo ishima je , nahan A na Wan Na u môm môm la sha er an@@ ti or u nan ne Un jighjigh yô , nana̱ de timin ga kpa nana̱ zua a uma u tsôron . ” M D@@ u@@ e P@@ ur@@ usu M H@@ ide hen G@@ ar u D@@ un@@ k@@ er@@ qu@@ e Shi ka kwagh u injaa kpishi u se kôron iyol tsaha vendan ser se er tom u sha uwer u ú doo u kom ga la , shi kôron iyol tsaha sha u@@ ijende mba se ye la man sha aeren a ase a ior mbagenev man inja yase , shi ts@@ ahan iyol yase u vendan aka@@ aeren aa yange se u civir Aôndo la kpaa ! Aluer mbamaren hii u y@@ esen ônov vev a mciem ér vea fa tom la ityô ga shin ve hii a vangertiôr kpa va gande ve yô , vea za h@@ an ve vea zua a i@@ wa@@ sen@@ e ? Ikyav i tesen yô , Pente@@ k@@ ost@@ i u sha 33 S.@@ W . la been kera nahan , i ver gbenda u kohol inyaregh g@@ ung@@ ur môm sha u kuren u@@ gb@@ ayol mba mbahenen ken Yerusalem . I@@ ca a kera gba ga tsô a tim mba ve l@@ ahan iti i Aôndo mbara cica cii . 3 : 1 ) Sha nahan yô , gba hange hange u se ver ishima yase sha akaa a injaa sha er se za hemen u lun per ken jijingi yô . ( 1 T@@ es . Kristu Yesu ver ikyav i ishimawan i doon kpishi , man ka Yehova Aôndo tseegh a hembe un ishimawan ye . Ikyav tese wang ér lu sha ci u lu a aeren a injaa a gba u una lu a mi ve una y@@ ese wan na u lu vough la zan zan una kar g@@ anden la . Er nan ve ior kpishi ve ne jighjigh ér ior cii mba mba@@ asorabo ga ? “ A er ityav mbi bee zan zan ar hen ik@@ ighir i tar je . ” — Pasalmi 46 : 9 . Kpa jighilii yô , yange saan mo iyol ga . ( M@@ ika 7 : 7 ) Shi er Bibilo i kaa nahan , se ‘ lu nen dông , asema a ase a̱ taver , se cii mba se veren ishima , se keghen TER yô . ’ — Ps . Maa a mough a za kohol Al@@ fre@@ do ve lam sha kwagh shon , nahan Al@@ fre@@ do lumun ér a kimb@@ in un inyaregh ki shon cuku cuku sha mb@@ ee u hanma uwer . M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee maa va sha tar cii , nahan mba ve nyôr ken t@@ so u Aôndo kaa ér i er la cii war . — Genese 7 : 1 , 7 , 10 , 16 . Shighe u se lu pasen kwagh yô , ka se lamen a mbagenev sha kwagh u Yehova shi se henen sha kwagh na kpaa . Ishim@@ a@@ verenkeghen wasen mbatomov mba Aôndo nena ? B@@ en@@ in C@@ ity 3@@ 00@@ 00@@ 1 , Er se yen yô , ishima yase ka i tese ér i vihi shi i wa at@@ ser@@ egh kpishi kpaa . ( Y@@ er . ( Aerenakaa 4 : 17 , 21 , 31 ) Mkaanem ma Paulu nger he ’ Timoteu ke ’ masejime la tese mlu u dedoo u i gbe u Mbakristu vea lu a mi yô . Yehova una soo yô , ma a er tom ne iyol na . Sha uhar yô , se fa dedoo ser Yehova man mbatyomov nav mba suen se . Ka averen a nyi mba i er ve batisema ken iti i icighan jijingi ve zough a mini ? 22 : 3 ) Kp@@ orom hen Yehova , shi za hemen u lun a na kôôsôô . ( Genese 4 : 3 – 5 ) Er nan ve kwagh lu nahana ? Nenge ase ashighe kpishi a Aôndo a kor anmgbianev asev mba yange ve venda u wan ave sha akaa a taregh yô . ( 1 Peteru 2 : 11 ) ‘ Ma bo@@ kwagh u vihin môm una mgb@@ ôghom a t@@ ent@@ i ve kpaa ga . ’ • Inja yase ia fatyô u b@@ enden a Yehova nena ? Mose yange er nan ve Yehova doo un ishima ? Kwagh ngu hemba di u se lun a ci ken mbamkombo mba Kristu man tom u pasen kwagh u Tartor la , lun yô ka ape ityom ing@@ ira kpaa i lu hange hange je la . Mbaromanu 12 : 15 kaa ér , “ V@@ aa nen a mba ve vaa imôngo . ” Mimi je Yehova ngu veren se doo doo , nan se m@@ ze@@ hemen ken jijingi mgbegh@@ aa ! “ A@@ t@@ indi@@ akaa a O@@ u , doom ishima z@@ ee ! ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 119 : 9@@ 7 . Sha nahan yô ka sha inja je se ver ishima ser ma or a̱ de anger mkpeyol wase sha h@@ wanger u nan ga ye . ( Lev@@ iti@@ ku 2 : 4 ; Yesaia 44 : 15 ) U@@ zege@@ mbaiorov , er U@@ f@@ ar@@ a@@ o mba Igipiti nahan , yange ve tôô mbatomov mba kaan ve bredi , kpa ken masejime yô , ats@@ an@@ aior je kpa gema y@@ amen bredi . Un yô lu im@@ enger i ye@@ ghen i mon@@ don iwanger kpaa , man doo ne u ember iwanger na la any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee . ” — Yohane 5 : 33 , 35 . Sha ci u se mba ken shighe u m - ande u Kristu . Mbamaren mbagenev ka ve tema ve tseegh , ve lam cii ve y@@ av ye . Yange fa Ruamabera tsema tsema shi suur sha mi kpaa . A shi nan kpa , gbenda u ve eren tom sule la lu kwagh môm a gbenda u Mbak@@ an@@ aan van@@ den eren la . Kpa aluer nana lu nôngon u veren ityom i ihi@@ ar i nan la vough yô , a lu kwagh u sha mi nana lu eren ye . Se@@ te@@ mba 29 , 200@@ 8 – O@@ k@@ to@@ ba 5 , 200@@ 8 Kwaghôron u profeti u Daniel la yange tsengaôron kwagh u “ shighe u mkur ” ér : “ M@@ fe kpaa una seer . ” ( Or@@ pasenkwagh 8 : 11 ) Heela tseegh ga , u Aôndo gban den imba ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ng@@ ira nahan la yange ma tese ér un kpa ngu ave sha kwaghbo u eren . Gba hange hange u se de ser i tsu@@ gh se , se lumun a mbamhen mba kpe@@ egh shi se ker mba@@ ah@@ ab@@ a sha akaa a i pase ken Bibilo ga la ze ! Nahan kpa , gumor la yange fa ér Ab@@ ig@@ ail ngu inja kposo , alaghga lu nahan ve va kohol un a mzeyol ne ye . Aluer or hii ú man nan kaa sha mimi ér “ Y@@ am anyi ” yô , de nan kwaghbo u nan . Apostoli Paulu yange nger Mbakristu mba ken derianyom u hiihii la washika ér : “ Hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan , kwase kpaa , a̱ cia nom u nan . ” U@@ umace ma ve ze hemen u hemen ayol a ve shi ma ve lu sha ikyev i Satan , aôndo u tar ne u a ban a dooshima shi a vihi tu tsung la . ( 2 Kor . “ Ka An ken a V@@ en Nan Lu Or u F@@ an Kwagh man Or u K@@ aven Kwagh@@ a ? ” Kpa , mnenge na ne ngu shami ga . Er nan ve i doo u se lu a iyol hiden a mi ijime ? Or@@ gen ken tiônnongo u ken K@@ orinte u sha derianyom u hiihii la lu eren idya kpoghuloo , soo u geman ishima ga . L@@ um@@ un u C@@ i@@ vi@@ r Yehova Hegen A@@ eren a ior man akaa a u@@ kwaghaôndo ve tesen la kaha kpishi , nahan yô , gba u se er kwagh sha kwaghfan sha u tsuan shighe u i hembe doon u se lam a ior yô . Aluer se hingir kwagh u Yehova nahan , se fatyô u eren kwagh u sha ishima yase je he ? Nahan a tôô kô@@ m@@ pu@@ ta na a ver ape hanma or hen tsombor na nana fatyô u nengen kwagh u un lu eren yô . 10 : 8 - 11 ) 3 . Hen sha ican i u er isholibo ve ú ya ken ishima shi mba@@ doon we ishima kpa vea ya la . Una gema un nena ? Tsô zum u vea t@@ ôngo iky@@ or@@ iyôngo tu@@ ee yô , . . . ior cii ve̱ g@@ enger am@@ o , ve̱ gbidye ivaa taver taver , tsô gir@@ gar una yô@@ h@@ ôr . ” ( Yo@@ s . Nahan Yohane , u vande nyôron za tema ken te@@ mb@@ e@@ ya la , hide va ôr kwagh a wan@@ kwase u kuran h@@ unda la , nahan a na Peteru ian i nyôron . “ Wan wam hembe lamen shighe u se lu vea ior mbagenev yô . Ka unô i ne ve mimi laa , man kanyi tom mba ve ngohol un mbara ve lu a mini ? Kanyi Genese 2 : 16 , 17 á tese sha kwagh u tindi u ieren i dedoo laa ? 4 , 5 . ( a ) Ka nyi ia na ve se taver jighjigh wase u nan ser mkur u bo tar ne mgb@@ ôghom , man ka sha ci u nyi ? Kwa@@ r@@ karen u Bibilo i H@@ enen : 5@@ ,@@ 0@@ 9@@ 1 PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 10@@ 3 , 10@@ 2 Lu Noa man kwase na man mbayev vev , ka She@@ m man H@@ am man Y@@ a@@ feti je la , kua kasev vev tseegh yange ve ver ishima ve fa kwagh u Aôndo soo ér ve er la ye . ( Yohane 5 : 28 : 29 ) Ken ve mba a va nder ve la yô , a lu Aberaham man S@@ ara , Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka kua Yakobu man L@@ ea — ve mba ve lu yaven shin ku keghen mnder u a va nder ve ken tar u he la . Shighe kar kpuaa yô , ior kpishi ken gar la na jighjigh a loho u dedoo . Gba u mbakur@@ an mba ve lu sha ikyev na kpaa vea eren kwagh a ior sha ishima i legh legh . U@@ ya shin a@@ you a a iv a ikyav ker po@@ o la nga a er ican u esen , shi alaghga a taver u nengen a ih@@ ôgh@@ ônov fele ken iyou i iv a ikyav la . Yehova O@@ ng@@ o M@@ liam ma Mba A@@ sema a V@@ ihi Ve T@@ su@@ ng La 17 U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Mbat@@ esalonika man u Timoteu As@@ av - as@@ av K@@ era kpa ior mba Yehova mba van@@ den dondon kwaghwan u a lu ken Mbaromanu 12 : 5 , u a kaa ér : “ Se mba alegh ayol a ase ” la . Heela tseegh ga , u suur sha Yehova la inja na yô , ka u suur sha mba á we ve tom sha ikyev la . ( Mpase 12 : 7 - 10 ) U@@ umace nenge kwagh u er ne sha ashe kp@@ ôgh@@ ôô ga , nahan kpa kwagh shon na yô , kwagh gema tser uumace tar sha won cii . Er m lu anyom at@@ aan tseegh yô , m min@@ di m@@ liam . Er kon u o@@ le@@ v ú tsu@@ su@@ gh yum yô , alaghga yange ú lu shin atô mnger iwer imôngo shighe u M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee va la , kpa ú kpe ga . Tartor U Aôndo — M@@ tem@@ tor U He U Shin Tar Mbakristu mba tsuaa mbara na jighjigh ken kwagh u Ruamabera a kaa la , nahan ve tese mimi sha kwagh u uma . 45 : 4 ) Yesu Kristu una zende a iyol i hiden a mi ijime man mimi kua perapera sha Armag@@ e@@ don . Man ka nyi ia er shighe u Hemen u Anyom D@@ u@@ bu ua kure ve , Tor Mesiya una mase “ timin tar@@ kuran cii kera man tahav kua agee cii ” laa ? Ior mba Aôndo mba nenge ityav mbi iyolough ainge ga , kpa ka ve tagher a ak@@ aren man mbamzeyol kpishi . Kwagh ne una wase se u seer fan tom u Yesu a er sha u kuren awashima u Aôndo yô . Doo se kpishi u eren tom a ve , gadia kwagh ne wase se se fa ikp@@ ela i Mbashiada mba ve eren tom sha jighjigh yô . M@@ zeyol u N@@ gi@@ se Ga@@ di T@@ a@@ gher A M@@ i Yô A kaa ér , “ m za hemen u ôron Bibilo hanma shighe , m gb@@ aan uwer ga cii , shi m eren msen hanma shighe , hemban je yô shighe u ishima i soo u vihin mo ker yô . ” Ity@@ esen ne umbur se kwagh u Bibilo tsen@@ ga ôron yô , ér : “ Shighe ngu van u ior vea kera fatyô u veren ato sha ityesen i dedoo ga , vea kohol mbat@@ esen kpishi sha asaren a ve ayol a ve sha ci u ato vande ng@@ iligh ve yô . ” — 2 Timoteu 4 : 3 . Mbashiada mba Yehova mba ve pasen kwagh kpoghuloo ken ityar man u@@ haregh 2@@ 34 sha tar cii ne , mba a ishimaveren i vesen . Kwagh ne una fatyô u nan nan ku je kpaa . — Ôr Mbaromanu 8 : 5 - 8 . Gba u shi vea wase wan ve la sha er nana kôr cio u eren u yô . Nahan kwagh ne bende a anmgbian ne nena ? Ve lumun a tom u Paulu lu eren u yôôn ang@@ we u Tartor la ga shi vihi ve kpishi er a lu wasen mbagenev u hingir mbahenen mba Yesu Kristu nahan yô . ( Mbaefese 6 : 1 - 4 ) I wa Mbakristu mba ve lu a̱ er ivaa ga cii kwagh ér ve̱ er ivaa “ ken Ter tseegh , ” shi i kaa a mbacivir Aôndo mba ve vese ayol ave di ér : “ I@@ vaa i̱ lu kwagh u i@@ civirigh hen ior cii , ga@@ mbe u iv@@ aagh kpaa a̱ de lu a ac@@ ôgh@@ or ga , gadia Aôndo Una ôr mba@@ eren@@ iji@@ mba man mba@@ vihin ivaa sha idya la ijir . ” Kwagh u Orkristu ne er la wase un u eren tom u pasen kwagh hanma shighe , man hegen ngu eren tom shin af@@ ishi a bran@@ ci a Mbashiada mba Yehova a ken tar na . Se kpa se fatyô u tesen ser kunya kôr se a ior shi se mba a mhôônom ma zungwen sha u nan ve kwagh u kwagh a hembe gban ve a mi cii la — ka “ Loho u Dedoo u tartor ” je la . ( Pasalmi 1@@ 39 : 23 , 24 ) Ishima ka i mgbegha se u keren ibo i ior mba Yehov@@ aa ? ( 1 Utor 14 : 29 ; 2 K@@ ron . 16 : 11 ; 20 : 34 ; 27 : 7 ) A shi nan kpa ityakerada ne lu ityakerada i i ôr akaa a mba@@ yi@@ ase , i i lu hen shighe u Yeremia man E@@ s@@ era ve nger ityakerada ve la yô . Akaa ne agen kpishi ka a lu a ikyo@@ o@@ gh kpee ga . Ior Mba Ken “ Hanma Z@@ wa Cii ” U@@ ng@@ wa Loho U Dedoo Sha kpôô yô , ka imba dooshima la yange i̱ mgbegha iorov 8@@ 0@@ 5@@ ,@@ 20@@ 5 sha tar cii u lun a ci ken a@@ vegher wue wue a tom u pania ne ken inyom i tom i 2@@ 000 la ye . Kwagh ne tese wang ér saa se er kwagh u i ter ken Anzaakaa la ve se zua a mkav u tsuan akaa a dedoo ye . 1 : 10 - 12 — Er nan ve V@@ ase@@ ti , P@@ end@@ at@@ you u tor venda u zan hen tor sha imo i tor@@ o ? Gadia Un yô , A fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” Ken uwer u J@@ ul@@ ai 19@@ 50 la , mo man mbamaren av se za mkohol u ityar ityar , hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u i yer ér Y@@ an@@ ke@@ e la , hen gar u New Y@@ or@@ k . I@@ wer ngi kar kpuaa yô , se tôô tom u pania , ka iti i Mbashiada mba Yehova ve yer mbap@@ asen loho u dedoo hanma shighe je la . * Kpa ter u Timoteu u lu or u nan jighjigh ga la yange una er nena sha myer u i yila Timoteu ér a lu Orkristu u zenden pasen kwagh laa ? Ngeren u tesen er a nger iky@@ aren ne kaa ér : “ Kwagh gba se a mimi u aie a nongo sha mi ga la ga . Ka ityom i nyi pristi u Aôndo a tsough nan la ka nan ere ? Ka mimi , m@@ mem u Yesu na ior mba ve lu yan ican shighe u lu pasen kwagh shin tar la , lu u tsan gbem ga . Ka hur@@ ugh s@@ ati ugen yô , a gba a mi henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova je . Hegen yô , ngu zan mbamkombo mba tiônnongo seer seer . ( a ) Doo u kwase Kristu nana nenge mfe shin kwaghfan u Aôndo a ne nan sha akaa la nena ? ( a ) Ishim@@ a@@ wan i Yehova la i na m@@ due u duen a ior ken akuraior sha ci u iti na nena ? K@@ u ci@@ r asorabo a hanma orumace cii u nan gem ishima nan hi@@ di hen Yehova a ishima i mimi yô . ( Yobu 2 : 1 – 7 ; 1 Yohane 5 : 19 ) Ior mba i lu Satan ican ga u vihin ve yô , ka mbayev mba kiriki . Nahan se kpa aluer se mba nan nagh wuee yô , a doo mbagenev u ve kpa nan se kwagh shighe u se lu ken ican yô . — Or@@ pa . Er nan ve i doo u se za ishima yase iyol sha iniôngon i mba@@ ah@@ end@@ anev ve lu nôngon u yangen tom u pasen kwagh la ga ? Sha mimi yô , mlu imôngo u a har sha amba@@ akaa ne yô una fatyô u been kera fese , una gema a due ken il@@ y@@ ahan shin ihyom i kôron je kpaa . B@@ ran@@ ci wase u ken M@@ ex@@ ic@@ o la ver mbag@@ e@@ man@@ kwagh mba ken zwa u Ma@@ ya ne hen haregh u i lamen zwa shon la , sha er vea lamen shi vea ungwan er ior ve lamen u ayange ayange yô . U@@ ng@@ un kpa , a ngohol u ave ahar . • Ka akav at@@ ar@@ atar a nyi a tese ér se mba ken ayange a masejime ? Aôndo na iyol na iti sha ci u nyi ? M@@ tsough u R@@ ah@@ ab@@ i tsua u civir Yehova la wase un nena ? Ve kav ér u yôôn loho u dedoo la ka ikyav i tesen mimi u jighjigh u nan ve je la . Kwagh ugen u a seer nan tsombor wase msaanyol yô , se wase iorov 40 ve tsegha ayol a ve sha ci u Aôndo , ve er batisema . Kpa kwaghbo u m@@ ny@@ am ma ken jijingi ma ve a mi la hemba vihin cii . • Se tese ser se mba ungwan mbakur@@ an nena ? I@@ OR kpishi nyian mba soon ér orgen nana hemen ve , vea eren kwagh sha ishima i nan ga . Nenge ase kwagh u orgen u yer iti na ér W@@ ik@@ tor la . Nahan aluer u ngu môm ken mba ve henen ér ve gba kwagh ga yô , se mba taver we ishima ser timen ken Mkaanem ma Aôndo zu@@ lu@@ ee , ka Bibilo je la . Se fatyô u nan un jighjigh er Eliya nahan . Ikyav tese ér ior ka vea ho@@ gh@@ or a kwagh yô , mba kera fe veren ishima sha mi ga . Er Aôndo a pase se awashima na yô , doo u se er nyi ? 11 Kp@@ orom hen Aôndo — Ka a̱ He@@ mba Se Iyol Kpa Á F@@ a Apostoli Paulu yange ôr mkaanem ma ken Pasalmi 22 la wener Yesu kaa ér : “ Me pase anmgbianev A@@ v iti You , ka her atô u mkohol man me wa icam i civir We ye . ” Kwagh u i er ken N@@ um@@ er@@ i 31 : 27 ér i̱ kar ish@@ ar i̱ na han@@ ma@@ or cii la tese ér hanma or u nan lu suen tiônnongo cii kwagh u nan gba Yehova ishima . 1 : 29 ) A wu@@ h@@ a iyol i iv@@ es@@ egh nena ? ( Mateu 5 : 11 ) Kwagh u Yesu ôr ne yange kure sha Mbakristu mba tsuaa mbara vough . Se er nahan ga yô , se va hemba v@@ aan af@@ an@@ yô ken hemen cii . — 2 Tim . Aluer se mba s@@ ônon iwasen i Aôndo ga yô , kwagh a ke@@ se se . Nenge ase yô , Paulu tile hen d@@ wer u g@@ om@@ na sha ishigh ki ikpelaior man or@@ hemen u vegher tar u injaa u Zege@@ tartor u Mbaromanu cii . Jigh@@ ilii yô , a tôndo zwa u eren nahan . ( a ) Mose yange “ lumun u i̱ yila un er wan u Wan@@ f@@ ar@@ a@@ o ga ” sha ci u nyi ? 1 : 20 ) Se fatyô u kaven aeren a Yehova nahan mon@@ don iwanger na . Pro@@ feti Se@@ kar@@ ia kaa ér : ‘ M@@ doom nav gba i@@ kôr ! ’ U lun a mfe u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku man mfe u Or u a lu i@@ mbor i ishimaverenkeghen la ia su@@ r ú ishima . ( Mbaromanu 8 : 15 ) Mayange je m@@ ne u nan Ter wase u sha jighjigh la ve or ah@@ enge ga . Gba u nom nana nengen sha u@@ gb@@ ayol kua mlu u ken jijingi u tsombor u nan Kwagh u sha utar yô , doo u se wase or la nana fa ér ka Aôndo a ne ve afer@@ akaa a ngee shin tar yum nahan ga . I@@ b@@ aver la za nyer a anmgbianev yô , ve ger a iember , man atôônanongo hii u ‘ seer a seer iyenge ayange ayange . ’ ( Mateu 10 : 22 ) Ashighe kpishi ior ka ve ker u vihin se iti sha u samber a mkaanem ma sha ic@@ ugh , shin ve wa se aie iyol , ve gbidye k@@ on@@ j@@ o u aiegh ne ve samber a mi sha abaver wuee . A kaa ér : “ M lu a kuma anyom 20 shighe ne kpaa ga , kpa anmgbianev av mba kasev uhar lu van@@ den eren tom ken To@@ go . ( Ivur 30 ) Solomon fa er un u a “ ongo msen ” la a we mbacivir un jimin cii ikyo yô , man er a we hanma ve asange asange ikyo kpaa yô . K@@ am@@ er@@ on : M nenge mer we kpa sar u u lun er se nahan . 7 : 24 - 27 Er i lu mo iyol yam me kôôm uma wam yô , me wa ago iyol sha mbamtaver mba sha inja i ur@@ a@@ ahumbe man mbamzeyol mba sha inja i mngerem ma de@@ e@@ mee m@@ à m@@ á a va la nena ? U Wan Mbagenev I@@ t@@ yom sha Iky@@ ev , 6 /@@ ⁠ 15 A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo man akaa a a lu eren ken tar ne la tese ér m@@ tem@@ tor u Yesu la hii ken inyom i 1914 , shi kape shighe u “ mk@@ ur@@ tar ” kpa a hii je la . ( Mat . 24 : 3 ; Mpa . Se fatyô u nengen a kwagh ne sha gbenda u Yesu er kwagh a kwase ugen u lu a imb@@ or@@ awambe je kuma anyom 12 la . Paulu lu nyi ort@@ om@@ o ? D@@ ondo Ikyav i Yesu i H@@ id@@ en a Iyol I@@ jime man i M@@ h@@ ôônom Ma K@@ ôron La , 2 / 15 Vea fatyô u van a bem man mzough shin tar u ng@@ un mayange ga . V@@ e@@ gher môm yô , ka m@@ ts@@ ôr na u ken hemen la . Shin er m@@ taver a tser tar shi ior ve lu a mbamzeyol vev wue wue nahan kpa , Mbakristu mba a jijingi ve u iember la her sha ci u mba z@@ eren yan kwaghyan u injaa u ken jijingi gbem . Er nena ve i lu gbenda u kwaghfan u yaren tom a atindi a Aôndo ken uuma asev kua akaawan a na ? Kpa aluer inja ve doo yô , mba@@ wan ndor a ve vea kera pu@@ u ve er ve lu kposo la ga . Kape kwagh u Mbakristu mba mimi kpa a lu je la . U tesen var var ér kwagh ngu nahan yô , hide umbur ikyav i Timoteu la . T@@ ahav mbu mag@@ ene@@ e@@ ti mb@@ un mbu shin atô u taregh , mbu a iy@@ ô@@ gh ki s@@ ough@@ on sha mi kpishi . ( Genese 17 : 5 ) Aôndo yange kaa a Yosev man Maria ér ve ii wan u Maria una mar la iti ér Yesu , man inja i iti ne yô ér “ Yehova Ka M@@ yom . ” Nahan hanma iwasen i mbagenev ve ne ve cii ka ve wuese kpishi . Kwagh u yange er ne una fatyô u wasen ior mba Aôndo nyian kpa ? I ôr injakwagh i pasen tahav mbu Yehova a lu a mi sha ior la ken Yesaia 6@@ 4 : 8 man Yeremia 18 : 1 - 6 nena ? Nahan kwase la kporom ikyua a kwase Shi@@ ada ne za pine un ér : “ W@@ ea lumun yô , ú shi fatyô u yiman mo a ì@@ l - ishima u ú ne nom@@ ou la sha er mo kpaa me doo nom@@ om ishima di vough er ú doo u̱ wou ishima nahan kpa ? ” A ter kwagh u i er ken Or@@ pasenkwagh 9 : 10 la , a pase ér : “ ‘ Hanma kwagh u uwegh ough ku zough a mi u eren yô , er un sha agee ou je . ’ Yesu una bee uumace angev . Nahan kpa , kwaghpasen u i pasen a ka@@ a@@ de ne ban a mbamtaver ga . E@@ ̱r Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar soo u eren ér i̱ doo tor@@ kwase na , wan Mbam@@ e@@ dia , u̱ ag@@ u@@ ngu man ak@@ ô a tar u he ’ ityô na yange zer s@@ aren un yum la yô , a̱ m@@ ô@@ ôr iky@@ on sha ity@@ ou@@ v mbi a@@ y@@ ough — l@@ ù môm ke ’ akaa at@@ a@@ ankar@@ ahar a kpilighyol a yange lu shin tar u ngise la je la . Yehova ta ve icin kaa ér : “ W@@ a ago iyol sha u va kohol Aôndo wou . ” Shighe u ka sea tsegha ayol a ase a gba u a m@@ ir se shin mnger la , se lu di tsô er ka g@@ ung@@ ur kon u i gbe ma kwagh a mi nahan . T@@ AR@@ T@@ OR U I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L Gbenda u ú dondo ieren na ne zum u ú lu eren kwagh a mbagenev yô . ( Ôr Mpase 7 : 1 - 4 , 9 , 10 , 14 . ) Se mba uma sha shighe u any@@ ighe a du@@ mbur kpishi yô , nahan alaghga a lu se ican kpishi u eren kwagh a or u nan tee se tom la sha mimi . Er Apo@@ l@@ o ‘ tse@@ e ishima ker ’ nahan kpa , kanyi yange gba u una seer fan@@ aa ? ( Mbaheberu 8 : 3 ) Ver ikyav wer Paulu p@@ á@@ v ini@@ aav mbi zege@@ pristi u ke ’ Iserael u tsuaa yange naan la ker atô ahar , ka “ u@@ i@@ wua ” man “ ini@@ av , ” shin “ ini@@ av [ mbi ] sha ci u asorabo . ” “ Zege@@ can ” u a lu van la una tim ‘ mba@@ dy@@ ar@@ ev man mb@@ as@@ ô@@ ron@@ ak@@ ombo man mba@@ vihin ivaa sha idya man nomso mba ve yaven a ayol a ve ’ cii kera . ‘ Se de u zan mbamkombo mba nongo u Kristu sha um@@ ato mba kuran pas@@ en@@ ja , hegen ka se za angahar ’ Kwagh ne yange er hanma shighe ? Yehova nd@@ era lun a mba@@ shiada nav ka kwagh u nyian ga . ( b ) Kwagh la tese se nyi sha kwagh u iky@@ ar@@ yan yase vea Yehov@@ aa ? Se tese ser gb@@ end@@ atesen u Aôndo la gba se kwagh nena ? ( Mat . 18 : 17 ) Nahan kpa , jighilii yô , ka mbatamen tseegh ka ve ôr nan ijir ye , gadia ka ve ve lu angahar a tiônnongo ye . Er Solomon fa ér mfe yina un yô , a sôn kwaghfan . Genese 1 : 28 ôr se mlu shon u a lu hen atô ve la . M@@ nder u L@@ as@@ ar@@ u Shin K@@ u ( Duteronomi 30 : 19 , 20 ) Or@@ fan@@ takerada ugen ôr kwagh ne nahan ér : “ Mba bu@@ ghun h@@ unda u ishima yase ken won ga , saa ken atô . ” 10 : 16 - 20 . De se lu nen a mhen u dedoo , imba mhen i Yesu Kristu lu a mi la . Ve cii ve ôr kwagh u tesen ér ve suur sha Yehova a vangertiôr . Shi alaghga u pine iyol you mpin u ka a ci@@ er mbamaren iyol kpishi ne , ‘ Wan wam ngu yaven a mba@@ y@@ ev@@ kasev shin ngu yaven a i@@ or@@ o ? ’ Davidi ver ishima u va lun uma gbem sha won , er Mbakristu mba mimi nyian nahan , sha er una za hemen u civir Yehova Aôndo shi kporom hen a na yô . Or@@ pasalmi yange wa icam ér : “ Ka an nan lu er TER , Aôndo wase , u A tem Sha , Un u ka A sh@@ ir ashe shin sha u Una nenge Sha man t@@ ara ? Yehova Aôndo yange fa kwagh u dedoo u una va er ken hemen la tsembelee je tsengaôron kwagh shon , zum u i hemba un ato ken E@@ den la . — Gen . Or ka nan tese ér nan gema ishima nena , man m@@ ge@@ m@@ shima ngu hange hange sha u hiden a or ken nongo u Kristu nena ? Yehova ngu yaren tom a mbatyomov sha u hemen se ken tom u vesen ne . Ka nyi je man m shi dugh ase ken uya sha u nengen ican man ishim@@ avi@@ h@@ in je ayange am a gbe been kera sha kunya nahana ? ” — Y@@ er . Shighe u Paulu za zende ne la , a shi nan kpa lu ken Li@@ se@@ t@@ era , a ungwa ‘ anmgbianev lu wuese ’ Timoteu ken atôônanongo a hen ijiir ne . ( Aer . Yange tese kwagh gen ga , saa di mimi u Aôndo tseegh , mimi shon u nyian i nger ken Bibilo ne . Kwagh ne yange su@@ r Han@@ a ishima , nahan “ ishigh nagh kera tese ishima i vihin ga . ” ( 1 S@@ am . Hi@@ ihii yô , de se umbur nen ser iveren i se lu zuan a mi ke ’ mcivir u lun wang u̱ Yehova a ne se ne ngi kp@@ egh ga cii . Ôr I@@ c@@ am i He@@ mban 8 :⁠ 6 . Kwagh u i er ke ’ Mbaromanu 12 : 19 la kpa ngu kwagh môm a imba kwaghwan ne . 5 : ​ 9 , 10 . Mba@@ civir Aôndo mba ainge mba a mbamzeyol man akaa a nan ve ishim@@ any@@ ian kposo kposo . Er nan ve Paulu yange mase va t@@ eren “ ishimaverenkeghen ” ken m - bee u atô@@ akyaa nee ? De mnenge na a bende a gbenda u ú nengen iyol you la . S@@ aa se tsung u zan hemen u civir Aôndo sha mimi . Ikyav i Na@@ a@@ man la tese ér doo u mbag@@ eng@@ es@@ e@@ yol vea hen u hiden a ayol ave ijime ga z@@ ee ? — 1 Peteru 5 : 5 . Aluer se wa kwagh ishima a or yô , kwagh la una na se lam a nan dang . Satan yange er nan ve b@@ ume Ifa , man lu nyi i due k@@ ere ? Apostoli Paulu kaa jighilii ér “ uma u a lu uma jim la , ” ka “ uma u tsôron . ” Lu wan u môm môm u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen je la . Hegen ior kpishi ken tiônnongo mba a ian i pasen jighjigh ve u nan ken igbar sha u nan mlumun sha mpin u i nger shin inya yô , shin pasen er ma ivur i lu se a inja yô , shin ôron vande - eren ti@@ ôn@@ ôô , u a tese ér ka a inja u dondon akaawan a Bibilo yô , shin pasen jighjigh ve sha igbenda igen . Nahan Mal@@ aki kaa a ve wener Yehova “ kôr ivaa i p@@ aven i@@ ho@@ m ” shi ishima ve i a@@ yo@@ mough la i̱ pav ve a Aôndo ve je ve . Kwagh ne er ica lu a gba ga tsô , Davidi shi ungwa ku u Samuel , u yange tsegha Davidi u va lun tor u Iserael la . Yeremia yange lu or u t@@ angen iyol ga . Ikyav i kwaghwan ne ér nyi ? F@@ ese je maa Davidi lumun ibo , nahan a zamber ér Yehova a̱ zung@@ we un mhôônom . Hen er yange a lu un ken ishima shighe u lu inja er hanma kwagh ken uma na za kpe la . Elisha tôndo mngerem ma if@@ i u Y@@ ord@@ an . — 2 Utor 2 : 14 . Ge@@ ma sha vegher ugen yô , ior kpishi ngohol tom sun@@ da ne ave ahar shi ve wa uwegh u yôôn loho u Aôndo ne kpaa . Yange i ver takerada môm i@@ vegher sha er ior vea nengen ker yô . ( Mat . 24 : 3 , 10 ) Ieren i eren kwagh a or sha mimi ga la ngi kwagh môm a u nengen or mk@@ er shin nzughul a nan . Er i lu Yehova a gbe uumace shi i lu un yange hii ivese yô , á hemba fan kwagh u i gbe u se er sha er ivese yase ia za doo doo a hanma or cii . Paulu nger wener : “ Ka jijingi u cian kwagh , Aôndo A ne se ga , kpa ka u age@@ egh man u dooshima man u kôron iyol tsaha . ” Se mba a vangertiôr ser a tile sha ‘ mimi zan zan ar ken ku shi i na un ts@@ ar u uma ’ kpaa . I@@ ca i gba ga je maa a hii u fan u lamen sha ave kure kure . ( Ivur 17 ) Ka nan nder i lu her d@@ in@@ de@@ e nan kôr tom ave shi nan er tom nan gba uwer ga zan zan ke ’ atô ut@@ u je kpaa . Nahan , a gba u a z@@ or un . De Lu@@ un Nen Mba U@@ ng@@ wan Kwagh Kpa H@@ ung@@ ur La Ga Aluer se mba civir Yehova a ishima yase cii yô , se zua a mk@@ om man bem man msaanyol . Kwagh er u kpiligh Jo@@ su@@ é iyol yô , iwer ngi kar iny@@ iin yô , J@@ avi@@ er lam a na . Yesu yange tese mbaapostoli nav nyi sha kwagh u u keren u lun u hiihii ? S@@ ar mbap@@ asenkwagh u Tartor kpishi ayange ne u henen ijô igen , kpa icighan jijingi u Aôndo na ve iyua i lamen ken ijô ig@@ enegh ga . Kwase ugen u eren tom ish@@ ang@@ enegh kpa ôr kwagh za nahan , wener : “ Shighe u ior ka vea haa ish@@ angen vea s@@ ange P@@ es@@ id@@ en yô , kwagh ne ka a tese ér mba geman uuma vev man mlu ve u ken hemen kua ônov vev kpaa wan sha ikyev i or u ve s@@ ange nan la . ” Ka vangertiôr u nyi Yehova a ne mbatomov nav mba jigh@@ jigh@@ i ? E@@ i , Yehova yange ôr profeti Ese@@ kiel u̱ lu hen shighe u Daniel kpa lu uma la mkaanem ma gen ma ma wase u pasen ashighe at@@ a@@ ankar@@ ahar a sha ikyav ne yô , á kaa wener : “ M ver u ayange ak@@ un@@ du@@ ahar , iyange i môm sha ci u inyom i môm . ” Kape Ab@@ es@@ al@@ om eren a Iserael cii mba ve v@@ aan hen tor sha u a̱ kure ve a@@ jir la . ” ( Ôr Yesaia 26 : 20 , 21 ; Se@@ f . A@@ yange nga kar yô , i yem a Yosev hen ya u Po@@ ti@@ far , O@@ ri@@ gipiti u lu or@@ vesen u ken ya u F@@ ar@@ a@@ o yô . Paulu yange yar tom u keren ior mba inj@@ aav la nena ? ( Mpase 18 : 2 - 5 ) E@@ ̱r ve lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” yô , ve gber Bibilo man um@@ ag@@ az@@ in kua ityakerada ig@@ enegh ke ’ ijô imôngo — ka u nan “ kwaghyan sha ashighe ashighe ” je la . A@@ eren ne , kua u@@ ze@@ ge mba a@@ y@@ ough@@ ough mba ka i maa la , man a@@ jingi a sha u@@ w@@ in@@ do@@ u a ilen d@@ im@@ ii , man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v mbi ku@@ h@@ wan g@@ ong g@@ ong la tese mkav u ior udubu udubu ve lu a mi sha kwaghaôndo i za kighir yô . Ve hemba ve ityav mb@@ ira , nahan ve tôô A@@ re@@ ki ve yem a mi shi ve wua ônov mba E@@ li uhar . Mbashiada mba Yehova na jighjigh taveraa ér ku u Yesu Kristu bugh gbenda u hanma or u nan ne un jighjigh yô , nana zua a uma u tsôron . Or ne ôr kwaghôron ugen u profeti Yesaia nger la , kpa kav inja na ga . Ú fatyô u nengen er yange a saan mbamaren nav iyol kpa ? D@@ y@@ ako wase la ka a kura se sha er se nyôr ken ak@@ ombo a civir ga yô , sha ci u se fa ser Aôndo yange venda ak@@ ombo a civir a ken tar u Bab@@ ilon la . ( Yes . S@@ ea soo ser se palegh idya yô , doo u se pine ayol a ase ser , ‘ M lumun mer ashe am a kende isharen i ôron shin nengen akaa a iji@@ mba@@ gh a a lu ken ityakerada man sha tele@@ v@@ ishen kua sha In@@ tan@@ et laa ? ’ Er L@@ ou@@ ise nôngo kwagh tsung yô , a hingir u ‘ taver ishima , ’ man kwagh ne wase un shighe u angev mbu vihin tsung kôr un la . ( Y@@ ak . K@@ asua m@@ ô@@ m@@ ôô ? Nahan shighe u i k@@ em kwase i bee yô , ka i nger ivese la , a been yô , i na nom man kwase takerada u tesen ér ve vôso ayol a ve . Mbat@@ esen mban kaan ér , mba ve civir Aôndo yô ve ny@@ agh mba ve civir un ga la . Nahan kpa , u ior mbara ve seer zuan a mfe u ken Bibilo yô , gba u se sôr ve ac@@ in imôngo . Heela tseegh ga , shighe la iv@@ or i bo la hingir kpishi , u@@ wua di gema shi at@@ ine her kpuaa tseegh . Yesu tese ve kwagh sha injakwagh la ér gba u vea nôngo kwagh kpoghuloo vea ker Tartor u sha la . ( Mateu 6 : 33 ; 13 : 45 , 46 ; Luka 13 : 23 , 24 ) A̱ shi nan kpa , kwagh u Yesu ôr ve la kôr ve sha m@@ tema doo doo je , sha ci u yange ica i gba ga tsô , ve hii u pasen loho u dedoo u Tartor sha ishima i taver , aa uwer gban shio , zan zan ve ar ik@@ ighir i tar je . Ka i mgbegha se u kaven Yesu shi soon anmgbianev asev shi den ve a kwaghbo sha mimi nena ? Iyoukura yange pase ér ken u@@ kô@@ le@@ eji man u@@ y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô , “ u@@ pro@@ fes@@ ô man mba@@ y@@ ev@@ makeranta ka vea nenge ufoto mban man akaaôron a doon tsung a se kura ken ger@@ am@@ af@@ on la yô , i doo ve i gande . ” Mbahemenev man mbatomov mba Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia man mba ve lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara mba kwagh môm shinii , shin mba kposo ase@@ e ? M@@ ngee u akaa man inyaregh ki kp@@ ishigh vea lu hen ya u nan ; perapera u nan kpaa una lu gbem sha won je . ” 11 : 28 ) Mose yange fa er Yehova a er i@@ e ga yô , nahan a na jighjigh ér Yehova una wua ônov mba i@@ und@@ av mba ken Igipiti er tôndo zwa nahan . 25 : ​ 21 , 23 , 34 . 9@@ 1 : 1 , 2 ) Ka sea dondon hemen u Yehova yô , se lu keren u y@@ eren ken Aôndo u a gbe inya sha won ga la . Ka mba ve soo u timen ken Mkaanem nam sha mimi man a iyol i hiden a mi ijime la tseegh a ne ve iyua ne ye . Shighe u i kôr un la , azende a na a ishima ishima la cia kwagh yevese undu un ica lu a gba kpaa ga . Mba ve lu a dooshima u Kristu la ka vea hen ér ma or hii ve , shin or ka nana hii ve mimi je kpa , ka ve er kwagh nena ? Sha nahan yô , mkaanem ma Al@@ li@@ son A . ‘ Yange lu a m@@ yen ga . ’ Ka ikyav i nyi Yesu ver mbadondon n@@ av@@ a , man ka mbampin mba nyi i gbe u se na ikyar sha mi ayol a ase ? Le@@ t@@ t . Yange i doom u wasen mbau@@ angev man mba@@ vihin iyol , shi awashima wam lu u va hingir ort@@ wer u p@@ aven ior . Mba h@@ on mba@@ awashima mba anmgbianev vev ga . Aluer se kar a ishima se de ior akaabo ve shi aluer se er kwaghbo kpa se t@@ una ga , se lumun ibo yô , nahan alaghga Yehova kpa una zung@@ we se mhôônom . — Mateu 5 : 23 , 24 ; 6 : 12 . Nahan yô , sha hiihii la je , Aôndo gba uumace , nomso man kasev cii , ér ve eren kwagh er un nahan . Mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar la ka vea ôr kwagh u Bibilo i er sha kwagh u m@@ lu@@ a@@ inja man iwasen i awambe a Yesu a he@@ e la yô , ve na jighjigh a mkaanem man , nahan ve ‘ er Un tom . . . tugh man te@@ tan kpaa . ’ ( Mpa . M@@ ea ungwa er mbagenev ve ze iky@@ ura ken mimi nahan , kwagh ne a taver mo ishima shighe u iyol i kp@@ em yô . Inja na yô , mba Mbakristu mba mimi . Na@@ a@@ man , u lu kur@@ utya u ikyum@@ utya i tar u Shi@@ ria la , yange lu or@@ im@@ ande , kpa profeti u Aôndo , Elisha bee un im@@ ande la . 11 : 6 ) Alaghga se nenge ser ng@@ u@@ la ka kwagh u kiriki , nahan kpa mimi yô , “ ka ior cii ve lu a jighjigh u nan ga . ” ( 2 T@@ es . Yange i yar tom a mba@@ ats@@ am@@ ev sha ci u mkombo u hange hange ne tseegh ; i er kwagh ne sha ci u atôônanongo shin un@@ ingir gayô u@@ haregh ve dondo ga . ( b ) Ka mbampin mba nyi se fatyô u pinen sha kwagh u mkaanem ma Paulu ma i nger ken 1 Timoteu 4 : 15 laa ? • Er nan ve ‘ aeren a civir Aôndo ’ a lu hange han@@ ge@@ e ? Tsô Yesu pine un ér : “ Kwase , ka nyi u vaa ? 6 : 5@@ 3 - 60 , 6@@ 6 ) Nahan Yesu gema pine mbaapostoli nav mba 12 mbara ér : “ Ne kpaa , ka ne ka y@@ em@@ ene ? ” Yesu na iyol na u eren kwagh ne , yange na uma na u vough la sha ci wase . Mbat@@ amen vea fatyô u timen ken ruamabera vea nan shi ôron nan ma kwagh@@ ngeren u ken Iyoukura shi ôron nan atô@@ akaa a vesen a i er ken mkombo shi eren msen shin akaa agen vea nan kpaa . Ka atô@@ akaa a á ne ve Yehova kpa a soo ér se lu wang je la . G@@ um@@ or la nana lu eren kwagh sha ib@@ ume aluer nan ver ishima ér gum@@ kwase la a lu vough yô . A nenge mba ve lu civir un nyian la ér mba “ akaa@@ injaa a akuraior cii . ” ( H@@ a@@ g . Wan u Aôndo shi er tom vea Ter na zum u Yehova gba an@@ ny@@ am@@ ev man im@@ end@@ enev an@@ za kposo kposo shin tar la , man shighe u Yehova er Paradi@@ so , u lu ya u uumace la kpaa . U@@ pristi mba ve [ tôô ] are@@ ki u i@@ kur@@ yan u TER , tile dông sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh shin atô u Y@@ ord@@ an , tsô Mbaiserael cii per sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh . ” Mbat@@ wer@@ ev mba karen un mba been yô , ve kaa a vese ér : “ Jo@@ el shi a iwer at@@ ar@@ atar tseegh tsô una kpe . ” Paulu yange nger Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ér : “ Se cii se kera mba a ik@@ ondo i y@@ is@@ an sha ishi ga se mba nengen iengem i Ter er ka ken ijingi nahan . Mba geman se se̱ hingir er i@@ been shon la nahan , hii ken iengem za a za hemen ken iengem . ” Umbur wer , ior mba yange ve va ken Yerusalem sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la lu ior mba ken ityar kposo kposo , kpa yange ve ungwa ijô i mbahenen lu lamen sha ivande la , kwagh môm nzughul ve ga . A kaa wener : “ Umbur nen ayange a karen la zum u kwagh va wanger ne la , ne nôngo ng@@ egh sha atsan a a tser ne la . ” T@@ ôô ase wer , or@@ civirigh ugen tese u kpen@@ ga ér ne er u imôngo . ( Mpase 12 : 12 ) Akaa a nan se ishim@@ avi@@ h@@ in ne nga a kar m@@ taver u jighjigh u nan wase la . ( a ) Zum u se lu ôron Bibilo yô , doo u se palegh nyi , man doo u se er nyi ? De se time nen sha ihi@@ ar vough . ( Ôr Mpase 6 : 1 , 2 . ) ( 2 Timoteu 2 : 19 ; N@@ um@@ er@@ i 16 : 5 ) Ka i doo Yehova a mba ve lu “ mba N@@ av ” la . Ter u Yesu u sha la doo un ishima tsung je . ( Yohane 6 : 44 ) Aluer ú va fa Bibilo shi ú na i̱ jighjigh shi ú ngu dondon atesen a i̱ kpaa yô , kwagh ne ka ikyav i tesen ér Yehova ur@@ ugh we je la . Hanma tiônnongo yô , ngu a ior mba ve soon u lun imôngo a mbagenev shi i s@@ aren ve u mbagenev ve soo kwagh ve yô . Se kpa doo u se eren msen hen Yehova a ishima i môm ser a̱ ver tom u geman ior hingir mbahenen u se lu eren kpoghuloo ne doo doo sha er mbacivir un vea seer ng@@ een yô . Kpa mbakp@@ ish@@ iv lumun a gbenda u eren kwagh a m@@ s@@ ange shio ne , di er Ter wase u sha la nahan . 18 : 24 , 25 ) Aluer se mba a ‘ ishima i tse@@ en kpishi ’ yô , se fatyô u seer ôron kwagh vangertiôr shighe u se lu pasen kwagh sha uya - uya man shighe u ian i dugh la kpaa . — Rom . S@@ aa u eren sha kwagh u ú lu henen la . Mayange ga , sha ci u shighe kar . ( 2 Mbakorinte 4 : 4 ) Satan gba ah@@ on sha kwagh u mlu vough u hemen u Aôndo . ( Yesaia 35 : 5 ) Yange hen sha kwagh ne gb@@ ang maa tsua a ishima na wener una nyôr makeranta ugen u henen iliam i sha ave ken gar u B@@ ang@@ al@@ or@@ e ken tar u In@@ dia . 17 : 27 ) Nahan se kera de ser se lu ken ishima i vihin gbem sha er se na Satan ian i me@@ en se u eren ifer ga . 13 : 7 , 17 ) Man gba u se hii eren kwagh ne ken tiônnongo wase . 21 : 5 ) Zum u i tim mbaaferev mba utar , Kor@@ aki man D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am kua mba ve dondo ve ityô la kpa , Mbaiserael gba ah@@ on , ve lu henen sha lan ér i wua mba@@ ah@@ end@@ an@@ egh mbara shami ga . Lu sha ityôkyaa shon i môm kpaa lu u á tim A@@ shi@@ ria , u lu tahav mbu hemban sha tar cii hen shighe la , man mayange a kera hide a maa un ga ye . N@@ oo@@ v man kasev mba lun a mbamzeyol ayol a ve sha ashighe ashighe . Ka ishimaverenkeghen i doon tsung i nyi , Yuda yange ter i ken washika n@@ aa ? Sha kpôô yô , gba hange hange u se lu a iyol kôron tsaha aluer se soo ser se er sha iyol tseghan i se tsegh sha ci u Aôndo yô . Hegen ne , ishima kera ze un iyol ér alaghga mo m ngu eren akaabo ga . Ior lu ng@@ een hen af@@ ishi ase a cuku la g@@ anden . Er i gbe u se er kwagh ne nahan yô , se lu nen mba “ pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” Alaghga nom u Ser@@ uya yange kpe kô@@ ugh , shin alaghga í nenge un ér á kuma u á ter iti na ken Ici@@ ghan@@ ruamabera ga . M@@ h@@ ôônom ma Yehova . Kwagh shon ka iyol kpen . Apostoli ne kaa ér ka sha ci u “ Satan a de ye mtsera sha a ve ga yô . ” ( 1 Yohane 5 : 19 ) Yehova ts@@ eng@@ averen kwagh u una er akaa a á gbe a , á ne a kwaghfan la ga , gadia a na hanma ve ian i tsuan u eren kwagh u dedoo shin u bo gayô u tsuan u eren kwagh u vough shin u vough ga . Iky@@ um@@ utya i Mba@@ shi@@ ria — “ ior kpuaa tsô ” — va nôngo ityav a Yuda , nahan “ ve wua ati@@ ator a ior kera cii . ” 21 : 25 ) Akaa agen a Yesu er hen shighe u kpuaa , u a er tom na u pasen kwagh kpoghuloo la yô , lu u tsuan nomso@@ mbaiorov , tesen ve shi kohol ve sha u ve va hemen zum u una kure tom na shin tar ne yô . M va fa mer shin er Aôndo a de if@@ er@@ kwagh i lu zan hemen nahan cii kpa , a kôr if@@ er@@ kwagh ihyom shi ica ia gba ga tsô una kar a if@@ er@@ kwagh sha gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . Tom u eren hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la ngu a mbamtaver , kpa ngu a injar vese . * ( Or@@ pa . Tom u i ne se ne ka u injaa kpen kpen ! Mbah@@ ev mba ve na jighjigh sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i mbara yange ve tese ér ve fa ior mba Yesu lu eren tom a ve la wang nena ? Sha nahan yô , m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m ma kposo aa m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ma an@@ ny@@ am@@ ev sha gbenda u vesen kpishi je . M@@ ny@@ am kera ma ci@@ er ior a tar u doon ke ’ hemen ga , kpa gema mba nengen a tar u yan ican tsung la tseegh ke ’ ishima . ” Yange i de m@@ tsough u tsuan mbatamen man udi@@ ak@@ on sha ish@@ angen la ken inyom i 19@@ 32 la , nahan lu shighe u maa se gema jime a igbenda i ish@@ ang@@ enegh kpaa je la . Ve ‘ haa dooshima iyol , gadia ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ’ Shin er Mbashiada hen kwagh a nom na hen shighe ugen la nahan kpa , lu a ngohol mimi ga . • se fatyô u den aeren a bo nena ? Gadia Un yô , A fa mlu wase , A umbur er se lu v@@ u@@ u@@ le@@ v@@ u je yô . ” — Pasalmi 10@@ 3 : 10 - 14 . 4 : ​ 6 , 7 ) Shighe u ishima i nyian we yô , hen sha kwagh u mba se civir Aôndo a ve imôngo la man mbatamen man wanakiriki u jighjigh man mbatyomov man Yesu kua Yehova iyol na , mba ve lu wasen se sha u se de gbe ken jijingi ga la . Er mayange je as@@ an ne á gem ape á til la ga yô , zege@@ takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa u̱ i yer ér The En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia Amer@@ ic@@ ana la kaa ér nga “ tesen mba nahan ag@@ ir@@ g@@ im@@ nger man mba nahan akaa a pur@@ ugh yemen ken i@@ am@@ egh gbenda , shi nga a wase ior u kaven as@@ an ag@@ enegh kpaa . ” A̱ shi nan kpa Y@@ e@@ ter@@ o hemen ip@@ aven i Mbam@@ i@@ di@@ an igen . ( 1 Yohane 3 : 16 ) Nen@@ gen hanma kwagh u se er sha u tesen ser se mba a iwuese sha erdoo na la . Wan@@ nomso u lun anyom 9 ugen di , mba yer un ér E@@ m@@ ma , a kaa ér : “ Iyoukura ne i wasem kua anmgbian wam u a lu anyom 6 la kpishi . Ng@@ ôm kaa a mo ér , “ U vande fan ijiir i u za lu yô . ” A@@ tô@@ ôn@@ anongo a Mbashiada mba Yehova nga sha tar nyian kuma er 10@@ 9@@ ,@@ 4@@ 00 nahan , shi anmgbianev mba nomso man mba kasev mba kuman ér 8@@ 9@@ 5@@ ,@@ 8@@ 00 nahan , mba eren tom u pania . S@@ c@@ he@@ uch ve nger i yer u ér Di@@ e Ne@@ u@@ en In@@ qu@@ is@@ it@@ or@@ en : Re@@ li@@ gi@@ on@@ s@@ fre@@ i@@ he@@ it un@@ d G@@ l@@ au@@ ben@@ s@@ ne@@ id ( The New In@@ qu@@ is@@ it@@ ors : F@@ re@@ e@@ dom of Re@@ li@@ gi@@ on and Re@@ li@@ gi@@ ous En@@ v@@ y ) la kaa ér : “ [ Mbashiada mba Yehova ] mba n@@ umb@@ u sha kwagh u tsombor ve ga . ” Tar ka u taver ior ishima ér ve za y@@ un@@ iv@@ as@@ iti , ve za zua a mfe kpishi . Tsô m ng@@ or m ôr un iti yam man i anmgbian u m due kwaghaôndo u pasen vea na la . Pro@@ feti u jighjigh ne yange va ah@@ en@@ ge@@ e ? ( Lev@@ iti@@ ku 23 : 4 – 44 ) Ashighe ne na ve ian i hiden henen sha aka@@ aeren a kpilighyol a Yehova shi su@@ ghun un sha erdoo na kpaa , shi a umbur ve igbenda na . I@@ OR nd@@ era ny@@ iman ér uumace vea fatyô u ôron kwagh u mimi shin pasen kwagh u a lu mimi ga ica i gba hegen . D@@ er@@ ianyom u sha 11 la been yô , u@@ po@@ op@@ u nôngo ér vea yange mfe u Bibilo u samber , nahan ve hendan a ior mba ve soo u geman Ruamabera ken ijô i ior kpishi lamen la . N@@ ongo u Kristu ua fatyô u sur@@ un se asema shi wasen se kpaa F@@ ese nahan ve ta at@@ se a nan@@ den nagh hen ijiir i a , ve gba nan Yehova nagh sha mi . Kpa Yesu wa nomso kwagh ér ve kighir asaren a ve a iyolough , shi ve eren kwagh a kasev sha icivir , ve de ny@@ a@@ ghen ve ga . — Mateu 5 : 28 . Ka an nan lu a tahav mbu nana wase uumace vea tsa gbem shi vea lu saan sa@@ ana ? Mose kpa yange venda “ m@@ doom ma isholibo ma ma lu sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee ” tsô la , kua “ akaa a inj@@ aagh a Igipiti ” cii . Yehova na Yesu tahav mbu nd@@ eren mba vea za hemen vea na imôngo sha la shin ku tseegh ga , a na un tahav mbu va nd@@ eren ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn mba vea ya dyako u tar la kpaa . A kange ishima ér una nyôr iyol ken ma kwagh môm u a gbe a zough sha kwaghaôndo la ga shi a soo u zan iniongo i ia na una hingir u ny@@ iman jighjigh u nan na tsô kpaa ga . Peteru nger ér : “ Er hanma or nan ngohol i@@ wua i sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn nahan yô , eren nen ayol a en tom a mi er mbatomov mba mimi mba sha m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo sha igbenda kposo kposo la nahan . ” ( 1 Pet . Kwa@@ se@@ ya ugen yange kaa a L@@ in@@ da , u lu Kwa@@ se@@ shiada yô , ér or@@ ya na gba angev mbu kpen alegh , nahan un ngu nengen sha a na . V@@ e@@ gher u hiihii u ijir ne yange hii ken uwer u J@@ un 199@@ 5 . Apostoli Paulu yange nger Mbaefese washika pase m@@ kposo u Mbaiserael man “ atô@@ at@@ yev . ” ( b ) Kwagh gba se sha aeren man mbam@@ gem mba hen tsombor sha ci u nyi ? H@@ EN H@@ AR@@ E@@ G@@ H U M@@ AN@@ H@@ AT@@ T@@ AN L@@ A 23 : 3 ) Yesu eren sha kwagh u tesen ior la . Ve “ kar . . . kera , [ hanma ijiir cii , N@@ W ] . ” ( 2 Mbakorinte 1 : 24 ) Mbat@@ amen ka ve dondo mkaanem ma Yesu yange ôr la , yange kaa ér : “ Ne fa er u@@ tor mba ken atô@@ at@@ yev ka ve man@@ ger sha a ve , man mbatamen vev kpaa ve eren tahav sha a ve ; kpa her a ven yô , i̱ de lu nahan ga . ” Kwagh u vesen u mbamaren vea er yô , doo u vea taver ônov vev asema ér ve ôron ve kwagh sha mimi , aluer ka kwagh u mbamaren vev ve lumun a mi ga je kpaa . Or môm kpa nana fatyô u eren kwagh ne vough ken tar u bo ne ga . Heela tseegh ga , avur a Bibilo agen kpa tese ér Yehova nengen uma u wan u ken uya ér ka or kpôô kpôô . ( 1 Peteru 5 : 8 ) Nahan kpa , aluer se mba ikyua a Aôndo shi se mba ngô@@ ôr u yaren tom sha kwaghwan u se lu ngohol ken Mkaanem nav shin u̱ nongo na u ne se la ga yô , se fatyô u lun a vangertiôr je ser una kura se . U@@ umace ka vea ts@@ eng@@ an pasen akaa a ve cii yô , ve hide ve tema ve gba veren ashe keghen ér vea nenge kwagh u una ér la . — Anzaakaa 27 : 1 . Kanyi nahan i̱ taver uumace u eren ve ve lu tagher a mbamzeyol kpishi ? Mba@@ beenyol kpishi mba ye imba ican ne . Se soo u fan ityôkyaa i se lu uma jim yô . B@@ r@@ un@@ o : “ Yange m hii tom wam u pasen kwagh la ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or heen , hen haregh u i yer ér A@@ ma@@ z@@ on la . ( Mateu 24 : 3 , 7 , 8 ; Luka 21 : 6 , 7 , 10 , 11 ) Mbam@@ zeyol mban mba hemban ng@@ een a ngee shi mba hemban taver a taver sha igbenda kposo kposo . ( Genese 24 : 5@@ 1 , 5@@ 9 ) Yosev kpa yange kaa di tsô wener , “ Me er sha imo you ” tseegh maa h@@ unde kera je ga , kpa un man anmgbianev nav cii yange ve er a Yakob “ er a kaa ve nahan vough . ” Ishima i ze se iyol mimi mimi sha iji@@ mba i eren i i du@@ b@@ ur ken tar a hegen ne kpa ? ( Mbaefese 2 : 13 , 18 ) Ka sha ikyev i Yesu tseegh se fatyô u van sha ishigh ki Ter gbar gbar ye . — Yohane 14 : 6 ; 15 : 16 ; 16 : 23 , 24 . U tesen ikyav yô , i ôr se ken Yakobu 1 : 27 ér : “ M@@ ci@@ e@@ aôndo u wang u a lu a ac@@ ôgh@@ or iyol sha ishigh ki Aôndo ga yô , ka un ne : ka u za sôron anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ken ican ve , man shi u kuran iyol you wang sha kwagh u taregh . ” U eren kwagh nahan la una gema a va a va a mbamzeyol kpishi a hemba ave a tse . Kpa , á kaa wener : “ Wan u or kpaa A ve , i lu sha u i̱ er Un tom ga , kpa sha u Un Una er mbagenev tom man Una na uma Na a̱ hingir ip@@ aan sha ci u ior kpishi yô . ” Ka inja er mhen la doo kpishi nahan . Y@@ U@@ D@@ A T@@ or@@ utya ne nenge ityav ér una ngohol u@@ haregh shi una kôr ior ikp@@ an ga . Ka mimi u nyi a lu sha kwagh u uma ? Er nan ve se fe ser Yehova fe atsan a mbacivir un ve ye la vindi vindi ? Ph@@ illi@@ ps á gber la i̱ kaa ken takerada u Mbaromanu 12 : 10 , ér : “ De se lu nen a dooshima ayol a se tsung er anmgbianev nahan ” ye . ( Mbaromanu 16 : 25 ) Sha hiihii la , lu Aôndo tseegh fa “ kwagh@@ myer ” ne ye . Í ôr kwagh u H@@ es@@ e@@ k@@ ia ér : “ A suur sha TER , Aôndo u Iserael ; nahan ken ijime na yô , i kera zua a ma tor u Yuda u kuman sha a na ga , shin mba ve vande a na mbara kpaa , mô lu ga ; gadia a var a TER , a undu Un ga , a waan atindi Na ik@@ o , a TER na Mose yô . ” Er shighe mase shin di kpuaa u Eliya una kure tom na u profeti ken Iserael yô , profeti u kiriki Elisha zamber a na wener : “ Shi rumun i@@ kwar ihi@@ ar i jijingi wou i̱ gba sha a mo . ” B@@ ee kera yô , kwase u sô@@ ôr sha In@@ tan@@ et ka a na mba ve lu sô@@ ôr ayol a ve la ve soo ayol a ve kpoghuloo je i ngô@@ ôr ga , nahan ve hingir u eren kwagh sha ib@@ ume . Gba u se lu a jighjigh u nan taveraa ser uityendezwa mba Aôndo a er cii vea kure sha mi vough . — Mbaheberu 11 : 6 . Yesu yange er nan ve lu a aeren a á tese shighe u lu uma shin tar laa ? 5 : 20 — As@@ an yange nôngo ityav sha kwa@@ v@@ aôndo sha ci u Bar@@ aki nena ? V@@ enda Mba@@ aôndo Mba@@ aiev ( Ôr Mbaromanu 12 : 2 . ) Ka i@@ ember@@ yolough i nyi nahan i doo u se venda , man ka sha ci u nyi ? ( b ) Ka dooshima u ana kwagh a hembe gban se sha mi ? Apostoli Peteru man Yohane kpa ve lu ken mbaapostoli mba tse@@ en asema mbara . “ Yô , kuran nen , gadia ne fa iyange i Ter wen Una va la ga . ” — M@@ AT@@ E@@ U 24 : 42 . ( b ) Ka vangertiôr u nyi se fatyô u lun a mi sha Yehova ? Gadia mba nôngon num a Aôndo . ( Yobu 1 : 2 , 18 , 19 ; 10 : 1 ) Yobu yange kaa ér una “ pase ” kwagh u a tser un yô . Yehova Ka Ter W@@ ase U@@ hemban@@ sha ! Aluer se tôô shighe wase u henen Bibilo shi zan mkombo shin eren msen shin duen kwaghpasen la se mba keren inyaregh yô , se mba eren kwagh sha ib@@ ume . Zum la , “ tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” A hen wener ka ishimaverenkeghen na i he la i ne un zough a gu@@ da ye . Shighe u Mbayuda mough ken Bab@@ ilon hide ken tar ve ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la ve lu a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya ga . Kpa ikpelaior i í kase un la sember nengen er a er msen usu due sha yô , nahan ve kpishi ve lu a na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so sha u a lumun ve yô . Ken derianyom u hiihii la tiônnongo u Mbakristu lu bu@@ ghun ajiir a he yemen a yem hemen shi lu geman ior hingir mbahenen , shi lu zuan a mkav u ishima i Aôndo man mba@@ awashima nav kpishi kpaa . Ôr kwagh u uma u H@@ al@@ li@@ day Na@@ than ken Iyoukura ( zwa Buter ) i Se@@ te@@ mba 1@@ ,@@ 199@@ 0 , peeji 10 - 14 . Ka wea hen sha uityendezwa mba Yehova mba ve vande kuren la kua mba una va kure ken hemen la nahan ishima ka i mgbegha u u civir un er Yosua nahan kpa ? 18 : 1 ) Sha nahan yô , ka ve taver mbagenev ishima kpishi je . I@@ wer yange i kar imôngo cii ve se zua a gu@@ da ye , kpa se gb@@ aan ian@@ g@@ ev mb@@ ig@@ enev . Ka nahan ve , Adam yange ki@@ mbi inj@@ ô i isholibo i er la sha uma na ye . A shi nan kpa saan Timoteu iyol kpishi zum u Paulu shi hide za ken Li@@ se@@ t@@ era la ! Yehova shi ungwa zamber u Yosua zamber ér iyange man uwer u tile gi@@ gh gi@@ gh sha er vea hemba mbaihyomov vev ityav la . • Hii nan ve i lu hange hange u zenden ken i@@ wan@@ g@@ ere ? Kwagh la na yô , Mb@@ al@@ ev@@ i yem lu za eren tom ken ish@@ u@@ le ve , ve undu tom u ken icighan@@ jiir la . Er se lu Mbakristu mba se pasen ior kwagh yô , doo u se nenge mlu u atô@@ at@@ yev a lu hen ajiir ase ne ser ka kwagh u yangen se u eren tom wase u pasen ior kwagh shinii ? Kwagh ne na yô , ve lu a inyaregh kpishi ga , nahan ve y@@ aan c@@ in@@ ka@@ fa sha al@@ ev kwa har ken iyange , kuma u@@ kasua imôngo . Nahan yô , venda jijingi u tar u lu a mi u keren tse@@ ene@@ ke la , kpa gema lumun hemen u Yehova . Sha mkur u anyom dubu la a lu mbacivir Aôndo sha mimi tseegh vea mase lun shin tar u ua hingir wang la ye . S@@ aa se fa Mbakristu mba ve lu er u@@ wua la ve , se zua a mlumun sha mpin ugen u Yesu yange pine shighe u lu ôron kwaghôron na u profeti u sha kwagh u ayange a masetyô la ye . Ve er nahan kpa gba sha mi ga ! Kwagh@@ fan kanyi , man se er nan ve se zua a mini ? Kpa Samuel er nahan ga ; a gema a tôô shighe a sôr ishima i Saulu kure kure . Ter la una fatyô u kimb@@ in kwagh shon . Alaghga Yesu lu henen er ica a gba ga tsô ngô na kpa una vaa ku na yô ; a shi nan kpa ngô na lu ic@@ ôgh@@ or hen shighe ne . Er Adam hemba Yehova ato yô , a ny@@ ume ônov nav iember i tsôron . Ken inyom i 2@@ 000 la , se mough se yem ken kpen@@ tar u C@@ ol@@ or@@ a@@ do , i@@ omb@@ or@@ tar i lun ag@@ u@@ ngu ag@@ u@@ ngu ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar u Amerika la . He@@ en kpa se za er tom u pasen kwagh hanma shighe la hen In@@ dia mba ve lu mar@@ nya u tar u Amerika , mba ve lu hen ip@@ aven i N@@ av@@ a@@ j@@ o kua U@@ te mbara . Lu “ er iyange sha te@@ mbe nahan , ” man lu hen shighe ne mbahenen “ yem sha gar sha u za y@@ amen kwaghyan ” ye . ​ —⁠ Yohane 4 : ​ 5 - 8 . Ka ve ya ikyar a mba nan jighjigh a ve imôngo kôôsôô , sha u tesen ér kwagh ve gba ve ishima . “ Eren Nen A@@ yol a E@@ n Tom ” Lu@@ un er Aôndo yange una we ishima u nan nagh k@@ un ga yô , wan u Adam môm tsô ma nan fetyô u zenden vea Yehova shin lun hur@@ or na ga , kua E@@ no@@ ki man Noa man Aberaham je kpaa . 14 : 2 ) Shi mcivir u hen tsombor a lu shighe u saan hanma or u hen tsombor cii iyol , sha ci u “ iember i ne ember TER la ka agee a en je . ” — Ne@@ h . U tese wer u soo u lun ken mzough vea vese , se mba se lu “ alegh ayol a ase ” ne nena ? Mba lamen a na yô , ve va kav ér noov vande kpen kwase ne uhar , kua wan sha mi , shi un iyol na kpa a@@ kp@@ iti kôr un taveraa . Se p@@ ir usu u kwaghôron u ga@@ egh la nena ? Ú time sha mbamhen ou man jighjigh man ishimaverenkeghen you man mciem ma sha kwagh u mkur u uma wou ve@@ e ? Anmgbian ugen u lun anyom 60 , u i yer un ér M@@ i@@ ke yô , er tom vea kwase na A@@ li@@ ce , ken vegher u I@@ t@@ ye@@ ku i P@@ a@@ ci@@ fic la hemba anyom 20 hegen . “ Kwase u fan kwagh , ” u nom u nan una fatyô u “ suur sha a nan ” sha mimi yô , gba u nana waan ik@@ yô sha mbamlu mba ken ishima mba nom u nan la , er nan kpa nan soo ér nom u nan a eren nahan . ( Anz . Mbam@@ gem mban yer mimi u a tese ér ngeren u hiihii u Mbaefese 1 : 7 la ngu a ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i̱ inja i i̱ í lu “ awambe ” la . N@@ om man kwase vea er nyi ve vea zua a “ injar i dedoo ” ken ivese ? Nahan kpa , ve kôr cio u lun a tsombor u lun ken bem . Anyom nga karen yô , Tor Davidi er erdoo a M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti sha ci u dooshima u yange lu a mi sha Yon@@ at@@ an la . • Hii nan ve ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la i̱ pav Mbakristu mba mimi i̱ ver kposo a mba@@ ai@@ eve ? Er nan ve i saan se iyol ser Kristu man mba teman tor a na imôngo mbara vande lun uumace ? Yange i ver ajiir a ha@@ an ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough ke ’ ijime i gir@@ gar u Yerusalem u tsuaa la , nahan ashighe agen yô , i gb@@ ihi ak@@ om a mbaaferev mba i er ve ijiir i w@@ oo ve , kpa i nenge ér ve kuma u a ii ve sha icivir ga la . Ka Yehova a hii tsombor ye . ( Duteronomi 3 : 27 , 28 ) Gb@@ a@@ shima u ú lu a mi u eren tom u pasen kwagh u Tartor la una va mzough u anmgbianev mba ken Kristu kpishi a mbam@@ tsera . ( b ) Ka ishimaveren i mimi i nyi mbagenev di shi ve lu a mi sha kwagh u mlu u ke ’ hem@@ ene ? N@@ ik@@ o@@ dem@@ u gema kaa a Na er : Ka sha hanma gbenda man akaa ne aa fatyô u eren@@ e ? Mkaanem ma Paulu tese ér or u nan lu a tahav mbu kuran tindi ne kpa nan vende u eren nahan yô , nan ngu kwagh môm a or u “ nan ny@@ iman jighjigh u nan ” yô . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Mba ve soo ér vea zua a mtsera u Tartor u Aôndo la cii , gba u vea hen er vea er ve vea hingir mbadondon mba Tor Yesu yô . — Ôr Luka 21 : 7 , 10 , 11 , 31 , 34 , 35 . ( Mbagalatia 5 : 22 , 23 ; Mbaefese 5 : 1 ; Mbakolose 3 : 10 ) Sha u eren nahan yô , aeren a ase a sha hanma iyange la nga a va Aôndo a icivir . Alaghga ka sha ci u ú soo wer ve lumun we shinii ? Yange gba u Mbayuda vea vese ken jijingi , A@@ tô@@ at@@ yev kpa nahan . Ka shighe u i hembe doon u ú sôn Yehova a na u icighan jijingi na je la . L . J@@ U@@ L@@ A@@ I 30 , 20@@ 12 – AG@@ U@@ S@@ U@@ T@@ U 5 , 20@@ 12 Se kpa mkaanem ma jijingi mgbegha Paulu nger man ma a fatyô u taver se ishima . Er nan ve atesen ne a doo ior um@@ ili@@ on imôngo ishima je , a ne ve gbe m@@ ny@@ am ken jijingi nahana ? Lu u kwagh ne una wa Yesu ago@@ yol u va nôngon a mbamlu mba taver mba una va tagher a mi , shighe u lu pasen kwagh shin tar la je ka u henen a hen ga . — Yoh . 5 : 19 . Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa : “ Ka i shi wan ior mba sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki Y@@ uro@@ pa , mba i yer ve ér Roma la akaa iyol ken ityar i ve tem t@@ w@@ ev ker la shi ken ityar ve kpa mba ny@@ a@@ ghen ve . Or@@ pati@@ i môm u nana sôr zayol ve ne je kpa nan ngu ga . ” — The E@@ con@@ om@@ ist , S@@ ep@@ te@@ mber 4 , 20@@ 10 . Ka shighe u i gbe u ior vea nder ken m@@ ny@@ am ma ken jijingi je ne . Mbagenev yô , hanma inyom ka ve nôngo ve tôô pania ken iwer igen . Tsô T@@ ob@@ ia kohol un , gba l@@ ahan Mbayuda a na imôngo kaan ér : “ I@@ c@@ ôngo tsô kpaa ia unde sha gi@@ l ve u a@@ wen la , una yô@@ h@@ ôr kera . ” ( Lev@@ iti@@ ku 10 : 8 , 9 ) Nahan , de me m@@ sô@@ rom tsô m@@ ough@@ on z@@ aan mkombo u Mbakristu shin kwaghpasen shin za kôron ityom igen i ken jijingi ave ga . Ka a inja u eren msen sha u seer lun a jighjigh u nan . Peteru yange kav kwagh u Yesu ôr sha kwagh u yan iyol Na shi man awambe Na la tsembelee ga . Er nan ve zege@@ can la a lu a hii ga ? Se lu nen a vangertiôr her ser Yehova una za hemen u nan se mbamgbe asev mba ken jijingi man mba iyolough sha hanma yange zan zan mkur . ( b ) Ka unô D@@ un@@ n a kaa ér vea lu uma gbem sha won shin tar@@ aa ? Ma@@ ac@@ i 21 - 27 , 20@@ 11 Mba ve civir Aôndo sha mimi mbara cii mba a jighjigh u nan môm . — Ôr Yohane 4 : 23 , 24 ; 14 : 6 ; Mbaefese 4 : 4 , 5 . Se hen nyi i injaa sha akav a dedoo a yange ve ver laa ? Nahan se kure ikyaa sha u sôron akaa ken uma wase sha er se yar tom a uma wase u a mase shin la sha gbenda u injaa yô . — Or@@ pa . Shighe u or u i we nan ken mk@@ ô@@ ôm nan hide nan lu taver jighjigh u nan yô , a fatyô u tôôn nan karen sha or u nan vihi iyol ke@@ he@@ le@@ ee nan lu m@@ ough@@ on u@@ ange , u i gbe u nana kera er akaa agen ga yô . Apostoli Paulu yange ôr kwagh u “ ave a p@@ endan ” ken washika u nger Mbaheberu la . Ikyav tese ér yange i van@@ den yilan Wan u Aôndo ér M@@ i@@ ka@@ el cii i va mase maren un shin tar ne ken mlu u or ye . Nahan kpa , ior kpishi mba wan ikyo sha kwagh ne ga . Kpa , doo u se er kwagh ne sha mimi wase . Sha ci u kwagh ne yô , ken anyom a na at@@ er@@ atar a a lu zan makeranta u kiriki la cii a hen Bibilo a iorov 13 . Yô de se hii nengen nen aluer vegher u takerada ne u̱ a lu a akaa a ôron a ôr la una zua sha akaa a yange er mimi mimi la yô . A fatyô u kohol hanma kwagh u Aôndo a soo hen a vese cii yilan sha ishember i môm ér : dooshima . Kwagh ne tese ér , Yesu yange fa ér a gba u se ker Tartor kua akaa ag@@ enegh kpishi ken uma . Ka sea veren ishima sha iyol yase sha kwaghfan nahan yô , kwagh ne a tese ér uma u i ne se la doo se ishima . Un u i er ityendezwa sha kwagh na la , una er tom u vesen sha u kuren awashima u Yehova . Aôndo ur@@ ugh se cica cii va a vese ken mcivir u mimi nena ? ( a ) Mbagalatia 6 : 4 kaa ér se er nyi ? Yange wa Yehova if@@ er@@ kwagh iyol mayange ga , shi yange lumun ér ican i yan i̱ t@@ enger a vangertiôr u yange lu a mi he ’ Aôndo la kpaa ga . “ F@@ ese nahan wan@@ kwase la mough sha , gba zenden . ” U tesen ikyav yô , orgen u timen sha akaa a sha kwa@@ v@@ aôndo nger kaa wener : “ Ka Aôndo yange mough gba u@@ sha man tar vough vough sha ci u mtsera wase y@@ ee ? . . . IN@@ J@@ A i u lun or@@ shiada yô ér nyi ? 20 : ​ 24 - 34 ) Se mba er Yon@@ at@@ an nahan kpa ? Sha nahan yô , alaghga se yar tom a mkaanem ma apostoli Paulu man sha u karen ayol a ase . Mbashiada mba Yehova kpishi dondo ikyav i Paulu ne . Z@@ an zan hegen ne je kpa mbayev mba kiriki mba ve lu u@@ sho@@ ja , mba ve hembe iyenge 3@@ 00@@ ,000 — mban@@ om@@ so man mbak@@ asev — mba nôngon num kpen ken ityav mbi ior i tar môm mbi been mayange ga mbi i lu nôngon ajiir kposo kposo sha tar la . Hen ase sha mimi mba doon tsung mba se hen ken Mkaanem ma Aôndo la ! Ior mba L@@ y@@ dia man Ro@@ ber@@ t na ve jighjigh la er kwagh a ve sha mimi ga je ci@@ er iyol , man akaa gema due ker a vihin kpen kpen . A@@ mba a ityom la nga wasen se u veren ashe sha Tartor u Aôndo shi veren ishima sha mlu u gbem sha won la kua averen a mlu shon la cii . A@@ go a Wan Iyol Ken masejime , m va ze m@@ ta@@ vi@@ u m za pasen or@@ vesen ugen er yange m ya ican ken uma wam kpishi yô , a kaa a mo ér : “ M fa ityôkyaa jighilii ga , kpa m nenge mer gba u me tôô u tom . ” Er nan ve saan Yesu iyol u tesen ior kwagh u Yehova ? Ka m@@ kposo u nyi a lu ken tar ny@@ ian@@ a ? Sha mimi yô , doo u se wuese ior kpishi mba ve de u keren akaa agen a ma a ne ve mkpeyol , sha er vea hemba lun a shighe kua agee a eren Yehova tom u pasen kwagh u Tartor na sha ishima i tse@@ en la . Se hingir u eren tom imôngo vea anmgbianev mba ve suen tom u geman ityakerada yase ken ijô kpishi yô . Er nan ve i doo u hanma iyange yô se er msen ser i de se asorabo ase ? Hii hen shighe la zan zan hegen ijiir la hingir ijiir i tamen i mcivir u aiegh . Mic@@ hel@@ le : Aluer Aôndo ngu a tahav mbu gban hanma kwagh yô , se kera ver ishima ser una lu a tahav mbu karen a ican i se lu yan la kera gaa ? I@@ orov 18 yange ve za hen ijiir ne sha ci u nyi ? • Yehova una va yar tom a jijingi na ken hemen sha u kuren awashima na nena ? 2 : 5 - 8 . Akaa a yange i lu eren or ne cii lu u kaan a na ér , ‘ Kwagh u ḿ we ishima u eren we ne h@@ à@@ r sha tahav mb@@ ù mb@@ ú dugh hen Aôndo yô . ’ Aluer se time sha akaa a any@@ iin ne yô , se nenge er takerada u Mpase u er kwagh u iorov 14@@ 4,000 mba vea lu u@@ tor man upristi a Yesu imôngo sha yô . ( Mpa . Se fatyô u veren ishima hegen ser i bee se angev sha ivande ga . Shi yange yima ve ‘ due a ve ken tar u Igipiti ’ kpaa . ( Mbaheberu 4 : 15 ) Man ityôkyaa i môm i yange na ve Wan u Aôndo va shin tar ken mlu u orumace yô lu u una kuma sha iky@@ aren i tom u i ne un la . 4 : 4 ; 18 : 11 , 12 . Saan mo iyol ken tom wam u pasen kwagh ne kpishi . ” ( Mbaefese 3 : 18 ) Ka hegen je i lu shighe u ú wase wan wou una er tom a m - er u sha inja na la sha u henen sha atesen a a ne jighjigh a mi la , sha er una lu a vangertiôr ken akaa a a ne jighjigh a mi la yô . — Anzaakaa 14 : 15 ; Aerenakaa 17 : 11 . Gbenda u mbatamen ve hemen ken tiônnongo la ka u tese ér saa ve tsung u eren ishima i Yehova . ( 2 Kor . 1 : 24 ; 1 T@@ es . Ashighe a saan iyol ga van a va . U keren shighe lun vea mbayev ou la , hemban cii je yô aluer mlu imôngo la har sha akaa a ken jijingi yô , ka iniôngon i ia saa ishe ga shi ka gbenda môm u hemban doon u kohol tsombor ijiir i môm cii . Tor u fan kwagh , Solomon yange kaa ér : “ Kwagh@@ doon ugen ngu ga , saa u or nana̱ ya kwagh nana̱ ma kwagh man á kpe uma u nan iyol ken tom u nan u sha ican la . ” ( Or@@ pa . Kwagh ne tese wang ér uma u or gba Diabolo kwagh cuku tsô kpaa ga . Kwagh la doo ve gande tsô ve dondo un ve za ken Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova . Sha kpôô yô , Mbakristu mba mimi mba ve Yehova Aôndo a iwuese ! Ka sha gbenda ne ve lu ‘ hemban kwaghbo sha kwagh u dedoo ’ ye . — Mbaromanu 6 : 13 ; 12 : 17 - 21 ; 13 : 12 ; 2 Mbakorinte 10 : 3 - 5 . Yange ishima ia gba ve sh@@ imi kpishi er ve nenge Paulu nôngo hen inya te@@ gh te@@ gh kighir mough , shi taver ishima hide nyôr ken gar u Li@@ se@@ t@@ era yô ! Paulu yange kaa a mbananjighjigh a na imôngo ér ka Yehova “ A lu eren tom ken a ven ye , sha u kwagh u a doo Un la a̱ sar ne , shi ne@@ ̱ eren sha mi kpaa . ” Aluer u nenge wer or er kwagh a we dang man nan ve gema ishima , kpa ka taver we u den nan a kwaghbo yô , doo u u umbur wer nan kpa orgen er kwagh a nan dang . Sha hiihii la , mbatamen mba Iserael na Mose man A@@ ron jighjigh . Aluer ú pase ior mbagenev sha u ve̱ fa m@@ til wou sha kwagh u an@@ za a wang yô , kwagh la una kura ú Yange mciem gba un iyol ! Se kpa aluer se kegh iyol u eren ishima i Yehova yô , se zua a iveren er Re@@ be@@ ka nahan . — Mbaromanu 9 : 7 - 10 . [ Ngeren u shin kpe ] Nahan gba u una fa u kuran iyol na sha ikyev i ior mba a fe ve yum ga la . ” Yehova kaa a Yobu ér : “ A@@ ge@@ e a na nga ken i@@ w@@ enge na . . . Be@@ en maa A@@ nan@@ ia gbidye inya kpe her je . Una nder ior ub@@ iliôn ub@@ iliôn mba ve kpe ken ican ken u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba ve kar imôngo ne , vea hide a lu uma shin tar . — Yohane 11 : 25 . Ishima yange i vihi Han@@ a ker je “ a gba v@@ aan , kwaghyan kpaa a ya ga . ” Yehova yar tom a ve sha u n@@ á@@ n uumace akaaôron a na a sha icighan la . U tesen ikyav yô , Bibilo pase ér my@@ av u nomso@@ or yaven a nomso@@ or ugen la ka kwagh u “ kunya . ” Shin alaghga K@@ ain@@ an man Ar@@ p@@ ak@@ e@@ sh@@ adi lu or môm . Ken washika u Paulu nger hen Mbaheberu mba ve lu Mbakristu , mba ken Yerusalem man Y@@ u@@ dia la , a shi a ter kwagh sha kwagh u an@@ umbe a ior eren shin g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u ve gb@@ aan la . S@@ ha@@ gba@@ kwase ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia di yange z@@ aan ad@@ ua u F@@ ada , kpa er va nenge a iti i Aôndo ken Bibilo sha kwa u hiihii yô , doo un je vaa . Maria yange nenge mkohol ne ér ka ian i dedoo i una pase kwagh yô , shi fa ér ka kwagh u ican kpaa . Yange gba u una za zende ne a kuma er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 10@@ ,@@ 5@@ 00 nahan . Peteru yange gema ashe nenge ag@@ ôn@@ do@@ am@@ nger lu tan sha t@@ so sha agee shi ahumbe lu ts@@ endan ab@@ er@@ am@@ nger taveraa , nahan a gbidye iky@@ ar@@ ky@@ ase iyol . Shi yange lu wan@@ kwase u soon ngô na kpishi kpaa . U nenge er i hii ve i doo u kwagh ne una taver se ishima kpa ? U tesen ikyav yô , aluer ishima vihi u ker sha gbenda u ikyar u a ha@@ an akaa ken iyou ci@@ mba ci@@ mba yô , u fatyô u ôron kwagh a na sha icivir wer , ‘ Ka wea za k@@ ur tom ve , wea er ak@@ ondo wea gba ha@@ an dang dang nahan [ inja na yô u pase un shighe u mzeyol shon a hii man kwagh u a lu mzeyol la ] , i lum er iniôngon yam i esen iyou ne ker shi sôron akaa veren vough vough ne cii i doo u ga nahan [ u pase un er ishima i lu u ker yô ] . ’ Yange m nenge mer atesen a Mbashiada mba Yehova kaha kposo a atesen a u@@ kwaghaôndo mbagenev shi a due ken Bibilo kpaa . Kwagh ne una fatyô u nan an@@ ti or u nan ongo cii myom . — Marku 13 : 10 ; 1 Timoteu 4 : 16 . Ve K@@ av Fe@@ le Ga U@@ ̱ tesen ikyav yô , igbenda iny@@ ar ngee ke ’ ityar ig@@ enegh nahan kera taver u shin henen kp@@ ì@@ í sha kwagh u inyaregh ki keren la ga . We ú dondo kwaghwan u Paulu ne kpa ? Nahan kpa , lu ish@@ e@@ er i ken iyol i mbahenen nav la lu un ken ishima ye , dyako u m@@ yen u yange ve zua a mi he ’ Adam la . ( 2 Samuel 12 : 9 - 12 ) N@@ ôngo sha afatyô wou cii , lu a aeren a ou a wang la her sha u kuran ishima you . A shi nan kpa , Mose u i hen ér ka un a nger takerada u Yobu la yange fa kwagh u Yobu shighe u tsa anyom 40 ken M@@ i@@ di@@ an , ikyua a tar u U@@ shi la . 2 : 7 ) Jigh@@ ilii yô , kwagh ve gba Yehova ishima sha ci u mba ongo imo na shi ve na un jighjigh . U zan hemen u ‘ s@@ ônon shi keren shi man@@ den uwegh ’ la tese ér nyi ? Shi iwuese i anmgbianev mba ken tar la ve wuese mo la taver mo ishima kpishi ; hanma shighe yô , ka ve shi su@@ ghun mo er m ve sha u va wasen ve yô . N@@ ga a na i pe@@ ver se iyol shi se fa ser se doo ior ishima . — Anz . Kpa Mbakristu mba mimi cii mba tagher a atsan atô kposo kposo . Kwase ugen u yange nengen ini@@ umbe ne kpa va de yô , kaa wener ior mba nengen imba mhen ne ér ka kwaghbo ga . Yehova kpa ase@@ gh “ gbaa u kiriki u m@@ asen h@@ ô@@ mon ” la , ka Tor Mesiya je la . Dooshima u Aôndo una He@@ mba K@@ en@@ g Yange i na or@@ sule ugen vea kwase na kua ônov mba ve mar kpishi la inya hen ijiir igen ken tar u Philipp@@ ines , ve lu tsan her , eren tom sule shi kimb@@ in inyaregh sha mi . ( 1 Mbat@@ esalonika 4 : 16 ) Yesu hemba ônov mba Yehova mba ken jijingi cii agee . 7 : 9 ) Anmgbianev av mba kasev , L@@ il@@ ian man E@@ un@@ ice kpa lu môm ken iorov mba hemban 8@@ 00 mba i er ve batisema hen mkohol shon la . Ka nyi i gbe u u er ve u fatyô u nan iyol you@@ we ? I@@ y@@ ua i ve mban ve ngohol la , inja na yô , ka ikyar i ve ye a Aôndo la , ngi kposo a “ iyua ” i mba i tsegh ve mbara ve ngohol la . Er dooshima u Ter u sha la u@@ dugh we man ú ser uma wou sha u̱ a̱ lu sha ishima na yô , nahan ú tsegha uma wou sha ci u Aôndo . We kpa u fatyô u zenden vea Yehova Aôndo , una lu ijende you , er Noa nahan . 15 : 5@@ 8 ) Shin alaghga se nenge ser mba se henen kwagh a ve la mba zan iky@@ ura ken jijingi kpishi ga . Akaa a a lu eren sha tar hegen ne cii tese wang ér kwagh u Bibilo yange i tsengaôron la ngu kuren sha mi hegen , shi mkur u bo@@ tar ne zu@@ lum . Se kpa hanma kwagh u se soo u eren u á bende a mlu wase u ken jijingi di tsô yô , doo u se pine Yehova cii man se er un ye . U@@ umace ub@@ iliôn imôngo mba ve lu uma nyian ne due ken iorov an@@ igh@@ eni mba Aôndo yange war ve mban . — Gen . Yange i bugh makeranta u G@@ ile@@ adi ne ken inyom i 19@@ 43 , man hii shighe la je zan zan i tsaase iorov mba hemban er 8@@ ,@@ 5@@ 00 nahan ken makeranta ne . M umbur mkaanem ma anmgbian u lu tesen se la ôr a mo la , vough er lu ny@@ en ôr ma a mo nahan , a kaa ér : “ U fa u ôron kwagh du@@ ghun ave kpe kpe , shi u lam sa@@ gher sa@@ gher kpaa , kpa m kav zwa Buter wou cuku tsô kpaa ga ! ” Nahan kpa , alaghga u nenge yô , mbagenev mba ve lu Mbashiada a vese imôngo nyian la mba a mfe sha akaa wue wue . Yehova shi er kwagh u kpilighyol ugen ken inyom i 19@@ 19 la sha u tesen m@@ hembe na . Inja i Ishim@@ a@@ verenkeghen i M@@ nder u Shin K@@ u hen a We Yô É@@ r Ny@@ i ? Man kwagh u vesen yô , u lu a be@@ m@@ shima shi Yehova una ver u doo doo . — F@@ il . ( a ) Lu nyi i er sha hemen u Tor Yo@@ shia laa , man yange er nena ? ( 1 Mbakorinte 5 : 11 ; 2 Yohane 10 , 11 ) Alaghga kwagh ne una na nan u ‘ tilen a ishima ’ nahan hiden ken ity@@ ôr i u@@ ile i Aôndo , i i kuran ior nav ne . Kanyi i gbe u Mbakristu vea er ga ? ( H@@ ag@@ ai 1 : 2 ) Shighe u ve hii tom u maan tempel ken inyom i 5@@ 36 C.S.@@ Y . la , mô ve kpa kaa ér ‘ shighe ngu a kuma ga ’ ze . 3 : 29 ; Yo@@ el 2 : 32 . Mbam@@ pin mbagen mba se time sha mi ken ngeren ne yô , ka : M@@ civir u mimi ve a ior ken mzough nena ? Se mba pasen kwagh hen ijiir ne ka kom iwer an@@ igh@@ eni yô , i lôh@@ ôm shin af@@ ishi a bran@@ ci a ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia ér m za hingir ortamen u sôron atôônanongo . Ior kpishi na jighjigh ér Satan ngu ga . Alaghga ashighe agen se fa kwagh u se sôn ken msen u se lu eren se tseegh la jighilii ga . Aluer ishima za se iyol sha mbamlu asev ga kpa se hemba veren ishima sha Yehova yô , a saan se iyol , shin er alaghga a lu kwagh u taver nahan kpaa . Mbagenev kpishi nenge ér , tom u ve tsough u eren la ka kwagh ve , ka u or ga , shi aluer u bende a orgen kpa a lu cuku tsô . A@@ yange a M@@ vihi a sha Ashighe a T@@ su@@ aa La S@@ ar ve u wasen ior cii , ken hanma non@@ go@@ ior man ken hanma u@@ kwaghaôndo cii sha er vea zua a mfe u vough u mimi u Bibilo yô . Ngeren u T@@ im@@ en sha M@@ i 4 PE@@ E@@ J@@ I 17 - 21 Or@@ hemen U Í T@@ sen@@ ga ôron la V@@ a Ior kpishi ka vea ôron kwagh u Yon@@ a yô , ve hemba ôron kwagh u aeren a na a doon ga la , er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato na la nahan , mbagenev je yô ka ve kaa ér yange ci@@ gh@@ ir ishima . Mbagenev kaa ér kwagh gba un sha kwagh wase ga , shi ka un a ne se lu yan ican ye . ( b ) Se fatyô u kaan ser ior mba hemban eren af@@ er hegen cii sha ci u nyi ? Se mba ng@@ ur du@@ ghun ikyav y@@ asev yô , se ungwa lu kaan a or sha tele@@ f@@ on ér , “ Mba@@ yev mban va nyôr ve . ” Umbur wer : Awa@@ shima u karen iyol yô , ka u kôron ase@@ mber shin mbam@@ lumun ken ityough ga . Z@@ end@@ en@@ ya yange a kp@@ ela a@@ gb@@ ur a i we a@@ wen shin my@@ ôm shami yô a unde a mi sha iy@@ i@@ av mb@@ ira a k@@ ume s@@ am@@ u@@ y@@ ia la , nahan s@@ am u due kposo im@@ ough di shi i due kposo . Nahan sar un u zan mkohol shon . Inja na yô , yange ve lu kwagh u Yehova , shi Yehova kpa eren kwagh a ve vough er ka ‘ kwagh Na iyol Na ’ nahan . Se cii shighe yen se . • Ka ati@@ at@@ om a Yesu a nyi a tese tom u á er sha u kuren awashima u Aôndo ? 11 : 30 . Or@@ tom la lumun saan saan shi va vea ijende na kpaa . Kwagh@@ aôndo — Ngu a I@@ wasen J@@ e Kpa ? Kpa Yosev tagher a am@@ een kighir he@@ ela tseegh ga . Hii nan ve se lun a mlu u dedoo ? ( Ps . 40 : 5 ; 9@@ 2 : 5 ; 1@@ 39 : 17 ) Kwagh ne una na yô , a doo u kpishi u gbidyen kwar sha akaa a a “ fatyô u tesen we u zan ken myom ” la . — Ôr 2 Timoteu 3 : 14 - 17 . Gadia mtim man i@@ pi@@ la mb@@ am sha ishi ; n@@ um@@ su@@ wen ngu , man ah@@ endan gema mough . ( Mpase 7 : 9 ; Yohane 10 : 16 ) Ve kohol imôngo mba zan hemen a mcivir u mimi sha gbashima . Yange i gba u se hen igbenda kposo kposo i pasen kwagh . Mba@@ y@@ aav asev mban kaa ér vea kure ityendezwa i ve er ér vea na se ijiir i tsan la . Ve pase ér Aôndo haa icighan jijingi na sha A@@ tô@@ at@@ yev a á ts@@ enge ga ne . 3 M U@@ ng@@ wa I@@ mo i Yehova , Nahan M Z@@ ua a A@@ veren Kp@@ ishi Yange eren tom u u@@ ke shi lu ortamen u wasen mzough u mbatamen tom shi lu ortamen u nengen sha tom@@ shir@@ en ken tiônnongo u Mbashiada mba Yehova ugen ken tar u I@@ rel@@ and . S@@ ase se iyol u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Nahan yô , se za nen hemen u timen sha Pasalmi 45 la . Nenge ase ikyav i anmgbian u kwase ugen ken tar u K@@ an@@ ada u i yer un ér N@@ er@@ l@@ ande la . E@@ ̱r i hide a Mbakristu mba i shigh ve mkurem la sha i@@ aven i eren tom tsung zum u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I la bee kera yô , ve fatyô u kaan ér nyi ? ( Genese 4 : 3 , 4 ) Kwagh ka a er i vihi yô , ônov mba Adam kpishi dondo ikyav i A@@ bel la ga . Ka unô ior nahan i doo u se p@@ al@@ egh@@ a ? ( Aerenakaa 8 : 1 , 4 ) Yange i tese F@@ il@@ ib@@ u ér a̱ za pase orgen u yange er batisema bee kera ve yem a loho ne ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia la kwaghaôndo . S@@ aa se u dondon gbenda u Yehova a tese se la f@@ aa , shi doo u se hen sha kwagh u una er se zum u se ne ian ser m@@ vende u vendan mimi man mban u jighjigh u nan a bende a mcivir u se civir Yehova la . Aluer se kporom ikyua a Yehova ken msen yô , un kpa una kporom ikyua a vese . Paulu lu or u ci@@ gh@@ ir ishima sha kwagh , kpa shi lu or u een a ee a ior shi eren kwagh a ve bem bem “ er ngô ka a u@@ ve sha ônov nav nahan . ” I@@ c@@ ô@@ ron@@ u@@ ange kpa ka i na or ishim@@ any@@ ian shi nan u@@ le kpaa . Ashighe agen i lum er zu@@ z@@ u ngu karen mo nahan . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve ior ka vea lamen sha Mbakristu dang ve i kpiligh mbagenev iyol@@ o , kpa er nan ve se yô i kpiligh se iyol ga ? Aluer se ver ishima sha aeren a ve a dedoo yô , a saan se iyol . Kpa , im@@ anger hemba k@@ an tamen kwagh u a ne ve ka i taver ior u lumun ér ve er kwagh sha lan yum yô . 28 : 19 ) Man sha kpôô yô , se mba eren tom ne kpoghuloo je ! Ior mba Yehova mba pasen mba ve lu “ akaa@@ injaa a akuraior cii ” la kwaghaôndo Aluer se dondo kwaghwan u a lu ken Mbaefese 4 : 25 - 32 la yô , ka nyi ia due k@@ ere ? ( E@@ s@@ era 9 : 1 , 2 ) Kwagh ne k@@ ondo E@@ s@@ era iyol saa her . Aluer se kôr ijende yase i do@@ on@@ shima i nan bee iyol la uwegh shin se ku@@ ve nan yô , ishima a hemba taver nan cii . Nahan kpa , er Yesu kaa nahan , lu u icighan jijingi u a lu “ Or@@ sur@@ un@@ shima ” la una va yô , una pase ve akaa kpishi , shi una hemen ve una za a ve ‘ ken mimi cii . ’ ( Yoh . 12 : 21 ; 24 : 21 , 22 . H@@ ide hen er yange a lu Is@@ ak@@ a ken ishima shighe u y@@ av sha at@@ se a nan@@ den nagh , lu keghen er a s@@ ôngo un , a nyoon un zan zan una kar kpen la yô . Nahan kpa u lu a hingir ityough ki sha uta@@ ankar@@ uhar ki inyam la ve ga . U@@ ̱ Z@@ u@@ an A M@@ tsera Sha Er@@ doo U Yehova I tim gar u Yerusalem anyom kar 14 hegen . Yehova nenge Daniel nena ? Ka igbenda i nyi mbat@@ esen mba aiev ve eren tom a mini ? Daniel yange tsa shin ih@@ ungwa i u@@ be@@ gha , sev mbu aven yô , tor iyol na mough za hen ih@@ ungwa shon za yila Daniel sha imo m@@ li@@ a kaa ér : “ We , Daniel , wanakiriki u Aôndo u uma , Aôndo wou u u civir Un gbem la , A fatyô u yiman we sha ik@@ ev i u@@ be@@ gha kpa ? ” Ka Li@@ dia tseegh i@@ mba@@ kwagh ne yange i er un y@@ ee ? Nenge ase ior mba dooshima u Mbakristu a k@@ ou ve ker la yôô . Zum u Paulu lu ken pur@@ usu ken gar u Roma ve nger Timoteu washika la , Timoteu lu ortamen u ken Kristu ken gar u E@@ fese hen shighe la . U@@ vande - eren kpishi tese akaa a dedoo a ka sea nengen ior mba se pasen ve loho u dedoo la sha inja ve a due ker la . Ngeren u i Y@@ er É@@ r “ I@@ c@@ am i hen K@@ pe Zege@@ mnger ” la Ka Ngeren u N@@ yô@@ r@@ atô , 11 / 15 Se mba ken tar u ú ne Aôndo icivir ga , u mbat@@ esen mba kwaghaôndo u aiegh kua mba ve ne jighjigh ér Aôndo una lu shin una lu ga kpa a fatyô u fan sha won ga kua mb@@ any@@ iman Aôndo , ve lu nahan un u a gbe se la tar sha al@@ am a ve yô . Yesu ny@@ ô@@ ôso gbenda u tesen ior kwagh la sha er vea kav ityesen na yô , a lu u@@ ity@@ a@@ gh@@ er@@ mbaiorov shin a lu ats@@ an@@ aior je kpaa . Ashighe kpishi , ior ka ve er akaa a ve we ishima u eren ga yô sha ci u mk@@ ighir u mbak@@ ov ve shin azende ve a bo . U ‘ V@@ anden K@@ eren Tartor U Aôndo ’ sha Gb@@ a@@ shima Kpa kwagh u a hembe duen tseer tseer je yô ka ij@@ ough@@ ave i i̱ lu k@@ ang@@ en@@ aa hen atô u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty man nongo u Mbashiada mba Yehova mba i shigh ve mkurem mba ve kohol ve hingir K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u M@@ gem u Bibilo u Tar u He la . Ka ne ne lu mba@@ shiada A@@ v ye , kape TER A kaa ne , wanakiriki Wam u M tsough . . . U F@@ am ” Kpa a hii sha u nan se ib@@ um@@ un i sa@@ gher iyol ér : “ Er i ne se ish@@ ô sha jighjigh u nan yô , se [ “ lu nen , ” N@@ W ] bem bem a Aôndo sha Ter wase Yesu Kristu . ” • Kanyi mbamaren vea fatyô u eren sha er mcivir ve u hen tsombor la una na tsombor ve m@@ me@@ me ? W@@ a ikyo sha er u venda ian i i@@ civirigh i lun or@@ henen u Yesu Kristu la ga yô . Kwagh ne una wase se se hingir u henen kwagh er Yehova nahan . Ka mar@@ ami wase . Alaghga a gba u se wa ishima a ican yase sha u suur sha Yehova tseegh . Zum u ve lu eren kwagh nahan yô , ka ve pase mkaanem ma m@@ á kaa ér “ ishim@@ as@@ ur@@ un yase kpaa i ngee sha Yesu Kristu ” la var var je . 14 : 1 ) Kwagh ne una er sha an@@ shighe ugen , zum u Go@@ g@@ i u M@@ ago@@ g@@ i una lu tan num sha ior mba Aôndo zan a mi ave la . C@@ y@@ ri@@ l kaa ér : “ Yange lum er m za due shin ik@@ ô , shin ken b@@ ar u a we ime mgb@@ igh mgb@@ igh nahan . Umbur wer Yehova una fatyô u wasen hanma or u seer mfe u sha mar@@ ami , u nan lu a mi la , vough er yange wase B@@ es@@ al@@ el man O@@ ho@@ li@@ ab@@ i nahan . — E@@ ks . 31 : 1 - 6 ; nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . Sha nahan yô , Yesu tesen ior dooshima vough er Ter na nahan . Mkaanem man wase se u nengen er Yehova a lu or u eren a ior kundu kundu yô . Nahan m va er nom kpa , mea soo u eren kwagh yô , m undu or@@ ya wam m za lam a tsombor wam . ” 5 : 27 , 28 . Shighe u Aôndo a ver la una kuman yô , una yima “ Iserael cii ” vea tema tor shi vea hingir upristi vea hemen ken Tartor u Mesiya . — Ef . Sha nahan yô , “ as@@ an ” la tile sha ityough ki uumace mba ve lu mbakur@@ an shin mbatamen mba ken atôônanongo , mba i nengen ér ka mba zan Yesu ityom la . Ka mbamzeyol mba nyi tagher a mini ? Lu eren msen shighe u Yohane er un batisema la . Kwagh ne una tese ér kwagh u ior mbagen mba ve lu sha ajiir agen kpa gba se ishima nena ? 10 : 4 ) Nahan kpa , ior mbagenev na Aôndo jighjigh ga sha ci u ican i ve ayol a ve ve ye , shin ve nenge mbagenev ve ye kpoghuloo la . Ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 200@@ 9 la , af@@ ishi a bran@@ ci u ken tar u Amerika la nger atôônanongo a ken tar la cii washika ér mba@@ fan tom@@ a@@ ve@@ e ve fi@@ ir foo@@ m u za eren tom shin Betel sha an@@ shighe kpuaa , sha er vea za na iwasen i gb@@ anger a iy@@ agh ki W@@ all@@ k@@ ill , kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la yô . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 9 , 10 ) Kwagh ne tese ér lu ishima legh legh . In@@ i@@ umbe i E@@ ure@@ ka , 8 / 15 Ka i doom kpishi u pasen kwagh vea kwase wam imôngo ken iyange jimin . ” Ka mbam@@ kor mba nyi Mbashiada mba Yehova ve vande zuan a mi ken ashighe a karen laa , man kwagh a za hemen u lun nahan shinii ? Hii eren L@@ ab@@ an tom anyom 14 sha ci u L@@ ab@@ an na un ônov mba mbak@@ asev uhar hingir kasev nav , shi hide er L@@ ab@@ an tom anyom 6 , L@@ ab@@ an na un ilev . Kpa , Yesu ngise kaa ér : “ Ne ungwa er i kaa er : De eren idya ga . ( Mateu 12 : 38 - 40 ) Shighe u a va nder Yon@@ a shin ku , una lu uma shin tar la , una ungwa kwagh u Yesu ôr ne nahan a doo un kpen kpen ! I lu ôron ve ijir ken k@@ oti sha ikyaa shon je kpa , ve wa ikyo ga . Shi jighjigh ka kwagh u hange hange u una wase se u zuan a myom yô , ka nahan ve Yesu nenge ér gba u una taver mbahenen nav ishima u “ eren msen zu@@ mb@@ ee ” ye . I@@ y@@ ua i taver ishe i i lu keghen “ mbananjighjigh ” yô ka i nyi ? ( Genese 1 : 28 ; Marku 10 : 30 ) Nahan kpa , a er nan ve a kôr cio u hiden a amba a mlu ang@@ ara here ? O@@ d@@ ile ka kwase Kristu u ken tar u Fran@@ ce , a hemba anyom 70 , shi ngu a angev mbu sha ak@@ u@@ he mbu i yer ér ost@@ e@@ o@@ ar@@ thr@@ it@@ is mb@@ u@@ la , nahan fetyô u tilen sha gbem ga . U se er sha kwaghwan ne yô , gba u se lu ken bem vea Yehova man mba@@ wan@@ ndor a vese . Kanyi ia na ve a alaghga a taver se u u@@ men ity@@ am@@ egh ki jijingi ? Or tema sha iky@@ ôn@@ ough ki shon , nan lu a ih@@ ur@@ en@@ ruamabera , i nger un k@@ imi kua ken ijime kpaa , i ci@@ r un i var un akav at@@ a@@ ankar@@ ahar . Nahan Iserael due ken uiky@@ angen kera inyom lu a̱ bee ga je tsô , i maa t@@ ent@@ i u kpilighyol ne , í ver akaa á gba u aa lu ker la kpaa cii bee . ( b ) Shighe u kasev va hen u@@ war u Yesu la , lu nyi i ere ? Akaa ang@@ an ka a hanma or nan@@ á tsua iyol i nan u eren yô , ka Ruamabera a han@@ ger ér i̱ er á ga . B@@ re@@ di u mbaapostoli mban nenge a mi , u lu u ica a gba ga tsô vea ya ne lu tesen ikyav i iyol i Yesu . Aluer u er nahan yô , a kpiligh we iyol sha gbenda u Yehova una wase u la . ” 5 , 6 . ( a ) Yesu wase mbaapostoli nav ér ve de lu a mciem sha atsan aa va tser ve la ga nena ? Er Ter wase u sha a lu u ‘ lun a mimi wuee ’ yô , ka se ker gbenda u ‘ pasen ayol a ase ser se mba mbatomov nav sha kwaghôron u mimi . ’ I@@ ember yase hemba i̱ ng@@ ira ca je , ka iember i fan ser se mba nan ior kwagh u a hembe lun a inja i mimi , u̱ una lu gbem sha won yô . Lu u Yesu una gba k@@ enden iy@@ i@@ av mbi mbi vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an la tsô ga , er or@@ fan@@ tom sule nahan . Heela tseegh ga , aluer se iyol yase kpa se mba a aeren ne yô , kwagh ne una na mbagenev vea na se jighjigh shi se kpa se na ior mbagenev jighjigh . Pasalmi 1@@ 37 di ôr kwagh u m@@ zu@@ ngu u Mbayuda lu zungwen ken Bab@@ ilon la , gadia lu ve pe civir Yehova ken Shi@@ on . Jighjigh u nan u a har sha Bibilo la ka a gema uma a hemba lun a inja • Takerada ú Or@@ tesen la wase mbamaren u tesen mbayev vev nena ? Mkaanem man kaa ér saa se kar h@@ an ve se za hen T@@ ere ? 9@@ 4 : 18 , 19 . Ashighe agen Mbakristu ka ve pine ér : “ Ka i@@ ember@@ yolough i nyi nahan i lu i v@@ ough@@ loo ? Se fatyô u fan jighilii er yange a saan Yesu iyol , zum u Ter na “ er U@@ sha ” shi “ tim im@@ agh ki taregh ” la ga . ( 3 ) W@@ oo@@ ds , B . ( Luka 12 : 8 , 9 ) Mkaanem man taver Mbakristu asema kpen kpen , hemban cii je yô mba ve lu sha ajiir a i ci@@ r tom u mcivir u mimi la . ( b ) Yehova ngu yaren tom a nongo u upristi mba sha inja i tor la nena ? Nyian ne , ior umiliôn imôngo s@@ enge ér mba Mbakristu , “ kpa mba gem mba ny@@ iman Un sha aeren a ve la : kwagh ve nd@@ ôh@@ ôr ishima , ka mbah@@ emb@@ an@@ ato kpaa , ve kuma u eren ma kwagh u injaa ga . ” ( Yohane 7 : 5 ) A shi nan kpa , Maria ôr ve kwagh u ort@@ yom yange ôr un ér Yesu ka ‘ Wan u Aôndo ’ la . Takerada u Bibilo u@@ gen@@ egh jimin cii ôr ka kwagh na . Nahan cii kpa , u fatyô u eren kwagh v@@ es@@ egh@@ ee sha u wasen ve . Kwagh ne una fatyô u taver se ishima , hemban je yô agumaior , u fan ér vea fatyô u nan Yehova jighjigh , aluer mba hen tsombor ve ka mbacivir Yehova ga je kpaa . Kwagh ne wase Mbakristu nena ? Mbak@@ ur@@ an@@ ilev ve ngohol tom u nengen sha ing@@ y@@ egh ki ilev mbi i we ve sha ikyev yô . Yange i pav ilev mb@@ ira ker ak@@ um ak@@ um sha anyom a mbi vough vough shi i ver an@@ om kposo a ung@@ ô . Ngeren mban vea wase se se kav er i hii ve Yehova a keghen iyol u den asorabo a hemban vihin cii je kpaa yô . Ken ityar igen yô , mba@@ ah@@ end@@ anev nôngo u yangen shin cir@@ in mcivir u Mbakristu mba mimi ve civir Yehova la . Yange ve lu u@@ ky@@ angen ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a Mb@@ an@@ az@@ i kua up@@ ur@@ usu mba gomoti u ity@@ em@@ imôngo hemba anyom 40 . I@@ sho@@ li@@ bo hiin shighe u or nan lu a asaren a bo yô . Hegen ne a kaa ér : “ A@@ vur a Bibilo la ka ici@@ gh ki Yehova a nger sha u been se angev mbu ken jijingi yô . Han@@ ma@@ or u nan gem ishima nan lumun tsaha shi nan hi@@ di hen Yehova sha u civir un a ishima i môm cii á soo kwagh u nan shi ka a lumun nan a ishima i môm kpaa . Yehova ngu lôh@@ ôn ior mba ken akuraior cii ér ve kporom ikyua a na ken msen . Ka sha ityôkyaa shon la i môm i môm man alaghga a gba ior uwer u eren as@@ enge a dang sha ishigh y@@ ase@@ gh ye . ( 1 Utor 19 : 8 ) Eliya yange h@@ ôr kwaghyan ayange ak@@ un@@ du@@ ahar man a@@ ime ak@@ un@@ du@@ ahar vough er Mose u vande lun uma a na anyom deri at@@ ar@@ atar ken ijime la kua Yesu u va lu uma , er anyom dubu nahan ken hemen la kpa ve er nahan . Kwagh u mbayev mban er ne kpiligh E@@ d@@ w@@ in iyol , tsô a pine ve ityôkyaa i i ne ve ve er mba@@ a@@ kwa@@ ti mbara yô . Yehova tindi Yon@@ a sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , kpa Yon@@ a gema mough gba yemen shin ity@@ ô@@ tar ; man yange yem ica kpen kpen . Ú timen ken takerada la yô , de undun a@@ kwa@@ ti u a kaa ér “ What Do You Th@@ ink ? , ” u a lu ken mb@@ ee u hanma ityough ki takerada shon la ken inya ga . Nahan mbatamen vea nenge sha kwagh u nan , vough er ka i nenge sha kwagh u mba ve er batisema nahan . Ashighe agen ka vea er kwagh shami ga kwa môm tseegh maa ve gba henen ér kwagh hemba ve a hemba je . Yange i nam tom u sôron atôônanongo ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 199@@ 1 . Kwagh ne su@@ r un ishima kpishi , gadia a kav er un doo Yehova ishima shi a we un ikyo yô , nahan ityôkyaa kera ngi i ishima ia nyian un ga . Ka mbam@@ tsera mba nyi or zough a mi sha u kuran atindi a Aôndo a perapera laa ? ( Aerenakaa 5 : 29 ) Sha nahan yô , Mbashiada mba Yehova mba ve lu shin tar u ihyom i lu he ’ atô u akuraior shi kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a a ne ior ve er akaa a tan ih@@ indi iyol ne cii ka ve keren í lu bem , di er Au@@ g@@ ust D@@ ick@@ man@@ n nahan . Nahan mbacivir Yehova mba ve lu shin p@@ ev ne cii mba zuan a mk@@ or ken hem@@ en@@ tor na u sha won cii la kua hem@@ en@@ tor u wan na , u u lu Tartor u Mesiya la . Mkaanem mara ka ma taver or ishima , kpa shi ka ma i gbe u mba ve gbe a@@ yem a uma nyian cii vea tôô ma be@@ elee ga yô . Ka sea nenge akaa a vihin a iyol@@ been i nyer a mbamaren asev ker la nahan i vihi se kpishi . Umbur kwagh u Mbaiserael yange ve er sha U@@ wo u S@@ in@@ ai la . Shighe kar yô , m v@@ ôr u z@@ eren y@@ eren sha i@@ wo , nahan m za na iyol yam sha ikyev i g@@ om@@ na u kpen@@ tar u I@@ lo@@ co@@ s N@@ or@@ te . L@@ amen a ve kundu kundu man sha icivir kpaa . Nahan ú kera lumun a ikyaa kuren i apostoli Paulu yange mase kuren la gaa ? U hen wer ior mba ve lu lamen a Peteru la lu lamen a na sha inja i mba azende a n@@ aa ? Kanyi Ab@@ ig@@ ail yange kar a ishima na ere ? W@@ ar a or u i lu ibo i nan la . Apostoli Peteru ng@@ ur ôron kwagh u m@@ gem u sha iengem la yô , á kaa ér : “ Se mba a kwaghôron u profeti u a til dông je . Doo u né wa ik@@ o sha mi er ka im@@ enger i i wanger ken ijiir i wan ime nahan , zan zan sev mbu kar aven man ish@@ an i sha use kpaa ia due ia k@@ ôndo sha ken asema a en yô . ” ( b ) Solomon yange kende a mcivir u mimi sha nahan lu nyi i due k@@ ere ? ( Mpase 14 : 6 , 7 ) Kwagh u vesen u loho u Tartor u Mbashiada mba Yehova ve pasen tar sha won cii yô , ka kwaghwan u ka ve shi wan ior ér kera shi ca ga tsô Tartor u Aôndo ua va kar a hemen u orumace kera la . Ken anyom a karen u@@ deri imôngo ne , ior er sha kwaghwan u Yehova nena ? Ieren ne yange i̱ vihi kwase ne kpishi , nahan á yila nom na te@@ gh@@ elee á venda kwagh u lu eren la a na . Aluer se soo ser se za hemen u lun a ishima i taver yase her yô , mayange je se kera hen sha akaa a ci@@ er@@ yol a a fatyô u anger se la ga . ( a ) Ka sha nyi gbenda tseegh se fatyô u fan kwagh u mlu u umace u ken hem@@ ene ? Sha mimi yô , uumace mba ve yen mban cii mba mba@@ asorabo , kpa Ruamabera ka a yar tom a ishember ne sha u ôron kwagh u or u nan eren asorabo hanma shighe shin i fe nan sha asorabo a eren yô . Ka i saan Mbakristu cii iyol u nengen er ve lu geman ior hingir mbahenen yô I@@ c@@ ombor i lun a ter@@ k@@ yo@@ son shin ngô@@ k@@ yo@@ son la ngi i nôngo u lun a zayol sha vegher u mlu ve a ior mba ken won u tsombor shon la . Kwagh u vihin tsung u er D@@ ina la yange una vihi Yakob kpishi ; nahan cii kpa , a lumun a iyev i or@@ on i ônov nav la ga . ( Mateu 26 : 6@@ 9 - 7@@ 2 ) Alaghga tsô Peteru ungwa iky@@ egh t@@ ôngo shighe u ny@@ iman Yesu sha kwa har ne , kpa er akaa agen d@@ an un yô , a kera umbur kwagh u Yesu tsengaôron ah@@ wa kpuaa ken ijime ér una ny@@ iman un la ga . Nahan aluer se nôngo kpoghuloo ser se zua a averen shon yô , se vaa af@@ an@@ yô ga cii . Ior mba vihin tu s@@ asen a s@@ ase keren gbenda u vea g@@ ure “ mba@@ ibanave , ” vea ku@@ ngu ve je mbara vea yem v@@ aan v@@ ingir iyol inya , zungwen sha ci u i@@ heen i ve lu ker la yô . Kpa ve k@@ an shio , gadia “ shighe Na lu a kuma ga . ” Nahan kpa , shighe u se pasen kwagh sha re@@ di@@ o la , kwagh ne wase se kpishi u yôôn ‘ loho u hemban doon cii u ior lu a vande ungwan ga la . ’ — I zua a ngeren u pasen yi@@ ase yase ne ken tar u K@@ an@@ ada . [ Ngeren u shin kpe ] J@@ un 2 - 8 , 200@@ 8 Ity@@ ôkyaa ngi i i ne ve ú ne uityendezwa mba i er ken Bibilo sha kwagh u Paradi@@ so la jighjigh yô . ( Ivur 27 ) Heela tseegh ga , kwaghôron u Aberaham la tese ér yange lu a vangertiôr ér Yehova una er kwagh u vough . A kaa ér nongo u kwagh@@ a@@ ondo ugen er kwagh ken mzough er Mbashiada mba Yehova nahan ga , shi a lumun u nan Mbashiada akaa agen a kwagh gba ve sha mi la cii . Kpa lu sha ci u una er kwagh u doon Aôndo . Ior va kuma er 15 nahan . J@@ on : U ôr ka i@@ e ga . ( Pasalmi 14@@ 8 : 5 , 6 ) Hii sha mhii je Yehova ngu hemen akaa cii , gadia ngu tesen akaa a ken jijingi er aa eren hanma kwagh vough vough yô , shi kôôm sha man tar wase ne kpaa . — Ne@@ hem@@ ia 9 : 6 . ( Y@@ ak . 1 : 13 ) I@@ angev cii , kua u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mbau@@ angev man mbamzeyol mba ken ishima kpaa cii , ka dyako u vihin tsung , u mbamaren asev mba hiihii mbara , Adam man Ifa , ve undu se a mi yô . — Rom . Er Paulu ter akaa agen a yange lu u Timoteu una er la cii been yô , a kaa ér : “ N@@ ôngo sha akaa ne , p@@ enda ishima sha mi sha u ior cii vea nenge m@@ ze@@ hemen wou yô . ” ( b ) Kanyi i tese ieren i Mbag@@ i@@ be@@ on la ken igbar , man kwagh ne tese se nyi ? Aluer se h@@ ua ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Aôndo cii iyol yô , se fatyô u hemban ityav mbi se lu nôngon a u@@ jijingi mba aferev ne , nahan se va a icivir sha icighan iti u Yehova la . — Mbaromanu 8 : 37 – 39 . Solomon er kasev mba ve lu mbacivir Yehova ga yô . Or@@ ngeren W . Ú nenge wer doo u se er u sha mimi , se gba uwer ga er Mb@@ al@@ ev@@ i mba ve lu mbakur@@ an la nahan ga he ? A@@ gu@@ su@@ tu 1 - 7 , 20@@ 11 Mayange se er kwagh u una na ve i@@ mba@@ kwagh la ia er se la ga ! Heela tseegh ga , doo u se ayol a se se na jighjigh ser aluer se mba eren ityom ne yô , se mba eren ityom i Aôndo a soo er se er yô . ( S@@ ek . A@@ k@@ as@@ h /@@ ⁠ P@@ ano@@ s P@@ ic@@ tures Se fatyô u ôron gbar gbar man sha mimi kpaa ser , doo u hanma Orkristu u mimi nana timen ken Bibilo iyol i nan . Kanyi Aôndo a soo ér mba un nenge ve nyian ér mba a ish@@ ô , er yange nenge Aberaham nahan la ve ere ? Nahan m dondo kwaghwan u na la , ica i gba ga maa m lumun mer i hen Bibilo a mo . Yange se kav wang ser , er se p@@ ande akaa ken uma wase yô , se na Yehova kwagh u una har iveren sha mi yô . ” 7 : 20 ) A@@ k@@ an kpa hingir u lun a ishima i bo er K@@ ain nahan . 14 : 13 ) Ng@@ ôm ngu anyom 9@@ 7 hegen . ( S@@ ef@@ ania 2 : 3 ) Ish@@ ember i ken zwa Heberu i “ ishima i legh legh ” la i̱ pase mlu u or , u ka á wase nan u wan ishima a kwaghbo u orgen nan er nan aa u y@@ u@@ wen shin keren ér nana or iyev shio yô . ( Yuda 6 ) Bibilo kaa ér : “ Mbat@@ yomov mba S@@ ha@@ av mba ve er isholibo la kpaa Aôndo t@@ ange ve ga , A gb@@ ihi ve ken T@@ ar@@ tar@@ u ken ah@@ ungwa a im@@ egh sha u kuran ve zan zan shighe u ijir ia kuma yô . ” ​ —⁠ 2 Peteru 2 :⁠ 4 . Er se tagher a am@@ een nahan kpa kanyi se er ve se zua a a@@ veren@@ e ? Yakobu 1 : 27 kaa ér ka tom wase “ u za sôron anc@@ ôgh@@ olo@@ v kua kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ken ican ve . ” Kape i lu ishima i Ter wen u A lu Sha la , u mb@@ akiriki mban , mô ve nana̱ saa ga la . ” P@@ alegh U@@ ijende Mba B@@ ov ! A@@ mba@@ aior la nga nengen ayol a ve ér ve mba mba@@ fankwagh , nahan mba ny@@ iman ér Bibilo ngi a inja ga , shi kwaghôron u i̱ kpa ka u vough ga . Ka akaa ahar a nyi nahan injakwagh i iyôngo i i̱ saa la man sule u a saa la i tese se ? “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” tsua kô@@ m@@ ati@@ i ver ér a wasen anmgbianev asev mba alaghga a@@ ah@@ e , er mngerem ma kp@@ ian@@ ger shin ity@@ e@@ ku timin ior shin ij@@ ever@@ ahumbe shin tar - t@@ enger nahan a bende a ve yô . Ka Maria M@@ age@@ d@@ al@@ en@@ a . Er nan ve Yesu pine Peteru mbampin mba vande fan mlumun cii nee ? ( 1 Peteru 4 : 10 , 11 ) Heela tseegh ga , er se lu mbatomov yô , i wa se kwagh sha ikyev u i lu u wase ga yô — ka mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo a tese sha igbenda kposo kposo kua ken tom@@ shir@@ en wase kpaa la . “ Aôndo . . . eren aie ga . ” K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : H@@ ide time sha atesen a taver ga la vea wan wou , nenge nen sha atô@@ akaa a alaghga we man un yange ne nengen a be@@ elee la . Tartor u Iserael u yange u lu g@@ ung@@ ur môm la pav ker a@@ vegher ahar — u môm lu ik@@ we pue i tartor u Iserael u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la , ugen di lu ik@@ we ihi@@ ar i tartor u Yuda man B@@ en@@ y@@ am@@ in u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an la . U@@ kô@@ m@@ ati@@ i mba Mbahemenev mba Shin T@@ ine U tesen ikyav yô , time ase sha kwagh u Aberaham man Is@@ ak@@ a man Yakob . Ka an nana zua a icivir sha ci u averen ne ci@@ ilii ? Kpa gbidye kwar sha akaa a a tese ér kwagh u Yehova a ts@@ enge ôron yô gbe inya mayange ga la . S@@ aa it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mb@@ ia lu lu@@ gh lu@@ gh ken ato keng ve mb@@ ia doo ga , nahan kpa mbi de gem k@@ enden a kende isharen i ji@@ mba@@ gh ken ior ga shi i de ko@@ ho mbi g@@ enger g@@ enger ga . Ior kpishi mba i mar ve je ve lu a vande nengen a Bibilo ga kpa vea fatyô u kôron mgb@@ er u I@@ vangeli i Mateu ne ken uwegh shi ôron kpaa . Nahan de se time sha hanma ivur . Á kaa ér awashima u takerada ne yô , ka : “ Sha u i̱ fa kwaghfan kua ityesen , man i̱ kav akaaôron a sha mkav kpaa yô ; sha u i̱ ngohol ityesen sha ieren i sha kwaghfan , perapera man iji@@ r@@ ôron i sha mimi , kua m - er u vough ; sha u nan or@@ l@@ an@@ enkwagh m - er u sha u@@ ee , man wan@@ ye@@ kwa@@ or mfe kua m - er u sha inja . ” ( Amo@@ shi 3 : 15 ; 5 : 11 ) Sha ityôkyaa ne yô , ior kpishi haa iyol inya , kwagh je kpa gba ve ga . Gba u Mbakristu cii a gema ve sha ci u nyi ? Í pase se sha ikyev i isholibo man ku i tu@@ h@@ wa nena ? ( Pasalmi 55 : 12 – 15 ) A@@ h@@ it@@ o@@ fe@@ l man ak@@ ar a na cii yange ve kpe ve yem shin She@@ ol . Akaa a ityesen ne i er la zua vea ieren i uumace ve lu a mi i wan ayol a ve ikyo tseegh shi keren ér vea lu sha tse@@ ene@@ ke ve la . Aluer wan wou u nomso shin u kwase saa ku je kpa , fa wer Yehova una gema ij@@ ung@@ wen you la ia hingir iember shighe u una nder mbakp@@ enev la . ( Marku 14 : 7@@ 2 ) Er Peteru ny@@ iman Yesu kwa tar yô , er gema ishima nahan kpa , alaghga yange una lu henen ér Aôndo una de un isholibo na la je - o . ( Ôr Mbakolose 3 : ​ 5 , 6 . ) Yehova pase kwagh shon sha u kaan ér : “ Doo u or nana lu tswen ga ; yô , Me er nan or@@ wasen u lun er nan nahan . ” ( Ekesodu 30 : 26 – 30 ) Nahan tiônnongo u Kristu di ye ? Yô , se taver nen ishima her gb@@ ang gb@@ ang , se za nen hemen u ‘ cian Aôndo , se waan atindi Na ikyo . ’ — Or@@ pasenkwagh 8 : 12 ; 12 : 13 . Er Mbaiserael lu a ian i tsuan kwagh u ve soo yô , ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i dugh ken kwagh u ve tsough la cii ia lu sha ityough vev . — Duteronomi 30 : 16 – 18 . 5 : 14 ) Aluer se mba pinen mba se lu henen Bibilo a ve la mbampin sha inja yô , vea hemba wan am@@ ishe ken mimi dông , nahan vea fatyô u hendan a mba vea ker u tôvon a ican , shin tsu@@ men a ve la . ( K@@ ol . Me@@ i 9 - 15 , 20@@ 11 Er shighe kar yô , ve zua a averen sha igbenda kpishi , shi ve er tom u zenden sôron atôônanongo man u nengen sha haregh la je kpaa . Ve kaa a ve ér vea pasen kwagh ken akuraior yô , ve de hungur kwagh u Mbakristu mba ve gbe ican la ga . ( G@@ al . Mba eren ish@@ angen sha u tsuan mbakur@@ an mba Mbakristu man udi@@ ak@@ on@@ oo ? ( Luka 18 : 1 - 3 ) Shin er sha hiihii la or@@ jir la venda u wasen kwase la nahan kpa , ken masejime yô , a va kaa a kwase la ér : “ Me kure un ijir sha or@@ ihyom na , sha u a̱ de kera z@@ em iyol zan zan i̱ b@@ un@@ de@@ m iyol sha m@@ ve na u ke@@ ke ne ga . ” ( Ivur 20 ) Mkaanem mara ka ma k@@ undun iyol tsô ! Sha ashighe a ng@@ ela nahan , doo u se wa kwaghwan na ikyo , se gema se palegh u dondon mbamhen asev mba ve dugh ken ishima yase i i̱ we “ at@@ ser@@ egh ” shi i̱ “ vihi ” la ga he ? Yehova yange gba Wan na u môm - môm la been kera cii yô , maa yar tom a Wan na u lu “ or u fan tom ” la sha u gban sha man tar . ( Anz . 8 : ​ 22 , 23 , 30 ; Yoh . Ka Satan Diabolo a lu suen kwaghfan u gbil@@ ini@@ gh ne ye . A kaa a upristi mbara ér : “ Zum u ka ne@@ a nan nagh sha kwagh u p@@ ir@@ in ashe la , ka kwaghbo gaa ? Mb@@ al@@ ev@@ i shi pase akaa a Yehova yange er a ior nav la ken msen ve ne , ér : “ U nenge ican i uter asev ken Igipiti man U ungwa m@@ liam ve@@ m hen kpe u Zege@@ mnger u Nyian kpaa ; man U tese u@@ ivande man akaa a kpilighyol sha F@@ ar@@ a@@ o man mbayev nav cii , kua ior mba hen tar na cii ; gadia U fa , ve man@@ ger sha uter asev ; nahan U due iti , er i lu nyian nahan . • Ka mbamlu mba nyi ve ne i gbe u se taver ishima ny@@ ian@@ a ? Gba u se fa ser se yina , nahan se suur sha a na . ( Mbaromanu 15 : 13 , 19 ) Ka Yehova yange wase ve ve zua a m@@ ze@@ hemen ken jijingi ye . Shin er k@@ we@@ ior ne u lu eren tom ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so vea mba@@ yemen sha la nahan kpa , i nenge ve ér mba ior mba ken akuraior agen sha ci u mba yemen sha ga . U@@ ngeren mba ken Bibilo Mba S@@ ur@@ un Se A@@ sema Ikyav i mkaanem ma Yesu ma : ‘ T@@ ôô kon u m@@ tsaha ayange ayange ’ la ér nyi ? Yange i wa ijir ne kuma kwa ny@@ iin , nahan se ôr i shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve i va mase kuren ye . ( Mbaheberu 12 : 4 ) Nahan Satan ker gbenda u yaren tom a aan la keng je . As@@ orabo a ve lu eren ne tese ér ve ban a dooshima . Sha nahan yô , se tile p@@ al@@ egh@@ aa a tar sha kwagh u ityav mbi nôngon man p@@ ati u eren . ( a ) I tese ikyav i ishimawan ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la nena ? U nôngon wer u su@@ gh mbahenen Bibilo mbah@@ ev ken Iyou i Tartor sar sar , a u den wer kwagh u tar ve man mlu u kwa@@ v@@ yolough ve man aan a ve lu sha mi la a yange u ga kpa ? Or@@ fan@@ takerada ugen kaa wener , kwaghôron ne tese “ mgb@@ e u i gbe ica hi@@ in@@ ii i za kighir la ; er se fe ser gba ica za kighir la cii . ” A kaa a mbadondon nav ke ’ mkur u tom na nahan ér : “ M ngu veren ne bem , M ngu nan ne bem Wam ; M ngu nan ne , kpa ka er tar u ne nahan ga . Sha ci u ve fa ér ka iyange i á yima mbap@@ er@@ apera , shi a kende a Yehova sha shi a tsegha iti na kpaa yô . Paulu ôr kwagh sha gbar ne ér : “ Ken ya u vesen yô , ka ik@@ av mbi sha z@@ en@@ aria man az@@ ur@@ fa tseegh mbi lu ker ga , kpa mbi sha kon man mbi sha iny@@ at@@ y@@ u@@ u kpaa mbi . Mb@@ ig@@ enev ka mbi eren akaa a i@@ civirigh a mi , mb@@ ig@@ enev yô , ka u eren akaa a a lu a icivir ga la a m@@ in . M@@ kohol been yô , se za hen ya u anmgbian ugen ken kpen@@ tar u W@@ est V@@ ir@@ g@@ in@@ ia . Hanma inyom yô , yange a zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a 1@@ 50 a za iniongo i P@@ ase@@ ka ke ’ Yerusalem . Yesu za hemen pase mbahenen nav gbar gbar ér u h@@ aren ishima sha akaa a taregh kpishi la yangen or u zuan a myom . Tese ikyav i ‘ ashighe a i doo u hu@@ an ving ’ yô . ( Daniel 2 : 44 ) U@@ a kar a ican man angev kua ku kera . Kanyi kwagh i dedoo i lu ken akaa a vihin a 2 Timoteu 3 : 1 - 3 a er kwagh sha mi laa ? Shi fa kwagh u se er ve se tese ser or u wan ndor a vese nan doo se ishima er iyol yase nahan yô . Kristu , u yange i nder un shin ku la tindi loho hen mbatamen mba i mar ve ken jijingi , mba ken tiônnongo u sha derianyom u hiihii , u ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia , ken A@@ shia u K@@ iriki la ér : “ Er u kor kwaghôron u ishimawan Y@@ am yô , Mo kpaa Me kura u sha shighe u imeen i i lu van sha tar cii sha u karen mba ve tem sha tar yô . Nyian kpa , se mba ken imba mlu la . ( Aerenakaa 9 : 31 ) Anyom nga karen da@@ al@@ aa yô , alaghga lu ken 5@@ 8 S.@@ W . la nahan , í ôr kwagh i ter “ ior mba dubu imôngo je , mba ve [ na ] jighjigh yô . ” U tesen ikyav yô , Pasalmi 9@@ 0 : 1 kar Yehova sha ‘ ijiir i teman ’ shin ya . Ashighe kpishi se er ayôôso ken makeranta , nahan i ci@@ r makeranta an@@ shighe a wa karen . ( Yohane 6 : 44 ) “ Aôndo ka dooshima ” nahan hemen sha dooshima , ka sha agee ga . Kwagh a fatyô u ts@@ eren Orkristu nena ve jighjigh u nan la una nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ô ? I@@ yol@@ gen@@ gese na lu a ik@@ ighir je ga . A er kwagh ne nahan ken u@@ washika uta@@ ankar@@ uhar , mba yange na apostoli Yohane ken mpase u sha mnenge la . Kanyi Orkristu nana er@@ ee ? V@@ e@@ gher u sha utar yô , se yar tom a kwaghwan ne ken uma wase nena ? Anmgbian ugen u a civir u Yehova ica i gbe yô , mba yer un ér N@@ or@@ man L@@ ar@@ son , a kaa ér , “ Tom u p@@ il@@ gr@@ im@@ s la lu a inja je , lu ashe tugh ga . Shighe u ka sea kera s@@ ende@@ gh sha kwagh u se soo u eren la ken akaa a cuku ga yô , kwagh la a va a averen kpishi . Lu nyi tom@@ o ? Apostoli Paulu yange kaa a Timoteu ér : “ Ge@@ ma [ akaa ne ] wa sha ikyev i ior mba ve lu jighjigh mba vea kuma u tesen mbagenev kpaa yô . ” ( 2 Tim . Gb@@ end@@ atesen u I@@ mo@@ shima Y@@ ase Kpa tom wase u vesen yô , ka u pasen ior loho u dedoo u Tartor u Aôndo a ver la shi wasen mba i sar ve u fan mimi la ve hingir mbahenen mba Yesu Kristu . Sha mimi yô se mba a atô@@ akaa kpishi a wuese Yehova . 3 , 4 . ( a ) Ka akav a unô aa wase Mbakristu u wan ishima ? 7 : 39 ) Orkristu u nan soo u v@@ ô@@ son kwase shin eren nom cii yô , gba u nana palegh u za sô@@ ôr or u nan civir Aôndo ga la cii , gba u nana ker nom shin kwase ken mba ve civir Yehova sha mimi la tseegh . ( Luka 10 : 21 ) Nenge iveren i se lu a mi sha u zuan a iyua i injaa i Bibilo , Mkaanem ma Aôndo a ne i nger ne , shi se lu ken atô u mba Yehova a ne ve mkav u ken jijingi ne sha wono ! — 1 Mbakorinte 1 : 21 , 27 , 28 ; 2 : 14 , 15 . Shighe u tema tor sha Iserael la je kpa , mbamlu nav kôr gema ga@@ egh , hemban je yô , shighe u er idya shi wua or kighir sha mi sha er una ci@@ r isholibo na la . Eliya gema s@@ ende@@ gh a na ér , “ V@@ ande pan@@ den eren mo an@@ a@@ kpe@@ kpa a mi , va nam , tsô ú mase za eren sha ci wou kua wan wou . Ivur i sha inyom i ken inyom i 200@@ 7 ne ér : “ Iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom . ” — S@@ ef@@ ania 1 : 14 . Ken uwer u Se@@ te@@ mba 19@@ 41 la , i time sha kwagh u or u nan kom u hemen sha won cii la ken kwaghôron ugen sha mkohol u vesen u se za ken gar u Le@@ ic@@ es@@ ter yô , kwaghôron la lu a itinekwagh ér “ In@@ ter@@ gr@@ ity , ” ( “ M@@ til sha Mimi ” ) . In@@ j@@ ar i bo i i er kwagh u i heen ne ka m@@ tsaha . Nahan kpa , Mbakristu mba mimi yô , fa awashima u i lu a mi jighilii sha e@@ ev mbu kwaghaôndo la . Inja i ishember i “ de ze a vese hen ape imeen i lu ga ” la ér nyi ? Ken inyom i 1@@ 5@@ 13 cii man shighe u Yesu la , i due a ônov mba Iserael ken kp@@ an , ken tar u Igipiti , nahan ve ya iky@@ ur a Yehova , ve lu a na k@@ ang@@ en@@ aa . Shi ishima i u we sha jighjigh la ia taver anmgbianev ou mba ken Kristu ishima . ( M@@ ika 7 : 7 ; U@@ k@@ we@@ legh 3 : 21 ) Se kpa se fatyô u lun a ishima i keghen kwagh . 5 : 12 ) Nahan cii kpa , er se lu mbacivir Aôndo mba mimi yô , se fatyô u yilan Yehova ser “ Ter wase . ” A@@ hendan a yange tagher ishigh a mi la gande u ôron . Ka atô@@ akyaa a nyi a ne ve se ne jighjigh ser Bibilo due hen Aôndo ? Shin er i lu hendan a vese shi mlu u tar ne a lu vihin seer a seer nahan kpa , er nan ve se ze hemen u pasen kwagh sha ishimat@@ a@@ ver@@ a ? Mb@@ as@@ am@@ aria yange ve zua a injar i bo sha m@@ vende u ve venda u zenden sha igbenda i Yehova i jighilii la . Ikyav i Yesu tese sha mba@@ ats@@ ator la pase kwagh u soo ér mbahenen nav ve fa la wang . U we h@@ ungwan sha U@@ wo u S@@ en@@ ai ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so a Mose , or@@ him@@ en u Tindi u ikyuryan la kpa a lu ú kwagh u civirigh tsô ! Akaa a yange hii u eren ken inyom i 1914 la je , tese wang ér Yesu ngu Tor . ( Mat . S@@ E C@@ I@@ I ka se soo ser ior ve soo kwagh wase . Mbam@@ gem mba Bibilo mbagen m@@ us@@ an ishember i “ ish@@ i@@ va ” i i nger ken ivur ne la a ishember igen i tesen shighe . U tesen ikyav yô , m@@ gem u Bibilo i i yer ér The E@@ m@@ ph@@ atic Di@@ ag@@ lo@@ t@@ t la kaa ér “ i@@ aven i môm . ” Doo u se vande henen sha msen u se soo u eren la , shi mbamsen asev ve luun sha icivir kpaa . P@@ ase m@@ ze@@ hemen u Kwagh u Kristu ken derianyom u hiihii la . Aluer i ôr an@@ zaakaa ken ijô i yange i hii ngeren Bibilo ker la , man an@@ zaakaa la wanger ken ijô igen yô , a fatyô u geman a nahan vough . Ken inyom i 19@@ 55 la , se yem hen gar u Ke@@ mi . A kera ti@@ mb@@ ir ga je maa a yem vea Eli@@ es@@ er imôngo . Paulu nger ér : “ Nahan lumun nen un doo doo ken Ter sha iember tsung , waan nen amba@@ aior la ikyo ; gadia shi c@@ ôh@@ in ma a kpe sha ci u tom u Kristu , a gb@@ ihi uma na sha u iv@@ in kwagh u a shi sha iwasen yen i ne wasem la . ” — F@@ il . Aluer ka nahan yô , u ngu a ian i civirigh mimi . Gb@@ a@@ at@@ om ugen ken tar u Iserael , u i yer ér Israel An@@ ti@@ qu@@ ities Au@@ thor@@ ity , u a timen sha kwagh u mba@@ yi@@ ase yô , kaa ér yange i ngohol a@@ kwa@@ ti ugen u lu a ak@@ u@@ he a M@@ iri@@ am ker la hen mbai@@ v mba ve hembe u@@ war ugen yô . Nahan cii kpa , apostoli Paulu yange nger mkaanem man hen Mbakristu mba ve lu Mbaheberu la wener : “ Zum u i ya ne ish@@ ar kpaa , vihi ne ga ne lu saan saan je . ” ( Ka se se nger i yer ye . ) Kape bredi kpaa a fatyô u yaren tom a a@@ gb@@ ande kpishi je la . Ter wase u dooshima ne soo ér se dondo igbenda i perapera ; nahan kpa , kighir se ér se gema gbenda u se ze sha mi la ga . 18 : 13 ) He@@ mba doon u se hii tôôn shighe se zung@@ we a mba alaghga vea hen ér ve “ yina icivir ” sha ci u mbamlu mba ve nyer ker la . Ú fatyô u pasen ior kwagh sha tele@@ f@@ on , shin ngohol un@@ amba mba ior mba u vande pasen ve kwagh u Tartor la sha er u gbidyen ve wa@@ ya hanma shighe kpa ? Ka sea er idya yô , se va a il@@ y@@ ahan sha icighan@@ ti u Aôndo la . Ruamabera shi tese se kwagh u a doon un man u a doon un ga la , shi a pase se kwagh u se er ve se kporom ikyua a na la kpaa . ( Y@@ ak . Daniel m@@ è@@ m shin u@@ war kuma hegen er anyom 2@@ ,@@ 5@@ 00 nahan , kpa sha tahav mbu mnder u shin ku yô , shi ica ga tsô una ‘ mough a tile sha kwar na , ’ una lu môm ke ’ ior mba vea lu “ mbat@@ ar@@ ev sha won cii ” la . Ka ú ú ne tom wase u ken United St@@ ates la ú ze hemen ye . P@@ ase nan kwagh u ken jijingi u yange u tsua u eren , shi u va er un ve saan we iyol kpishi la jighilii , shi ôr nan kwagh ne sar sar . Tor u eren afer@@ akaa ne lu or u civir Ba@@ al , aôndo u i naan un nagh sha uumace la . Ity@@ akerada ne time sha at@@ ine@@ akaa a Bibilo kpishi a injaa amba er : “ Ka An Nan Lu Aôndo ? ” man “ Er Nan Aôndo A Ne I@@ can I Y@@ an I@@ ana ? ” man “ Ka Nen@@ a Ú Z@@ ua a Kwagh@@ aôndo u Mimi ? ” man “ A@@ ng@@ an Ka A@@ yange A M@@ ase@@ tyô J@@ e Ne ! ” kua “ U M@@ aan T@@ so@@ mbor U C@@ i@@ vi@@ r Aôndo ” la . D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen i pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa a ken Bibilo kaa ér , ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i i gem ér “ u civir Aôndo ” la tese “ ikyo i ka se wa tsung sha er se er kwagh môm u vihin Aôndo ga la . ” • U yan ican sha ci u kwagh u perapera la inja na yô ér nyi ? A kaa a mbam@@ k@@ er@@ ev mbara ér : “ M fa TER na ne tar ne , . . . gadia TER , Aôndo wen , ka Aôndo u Sha man u shin tar kpaa . ” I@@ y@@ ua la yange ia lu ish@@ ôso i i lu uma her yô , nan undu i̱ “ hen kpe at@@ se@@ egh ” a nan@@ den nagh sha mi la hen te@@ mbe u pristi ken tempel . ( Ôr Mateu 5 : 14 - 16 . ) ( Yohane 13 : 3 – 5 ) Er ú fe wer yange hemba hanma or cii shi hemba fan kwagh a hanma or nahan kpa , ior z@@ aan hen a na vangertiôr kua mbayev mba kiriki je kpaa , nahan kwagh na doo u ga he ? 7 : 26 , 27 ) Nahan kpa , Yehova kaa sha ikyev i Mose ér , i̱ de lu El@@ ish@@ a@@ ma shin wan na , N@@ un , ve hemen ior mba vea za hemba mbaihyomov la ga , kpa i̱ lu Yosua . Yehova Ka I@@ jiir Y@@ ase i T@@ e@@ man , 3 / 15 Ver Ishima sha A@@ kav a U Hii u Nen@@ gen a M@@ i La Sha ci u ken washika u Paulu nger ne môm môm , a umbur Mbakristu mba ken K@@ orinte kwagh u mbagenev mba ve lu mba@@ eren tom a na imôngo la , a nger ér : “ Yesu Kristu . . . u se ôr ne kwagh Na la lu mo man S@@ il@@ u@@ anu man Timoteu . ” ( b ) P@@ ase kwagh u kwase ugen u Aôndo yange wase un yô . Una va kpee a b@@ unde ga ! I@@ y@@ ua la tese ér u gba Aôndo kwagh tsung . Paulu kaa ér “ hii iyev je ” ngô u Timoteu u kiriki man u tamen tese un “ icighan@@ ruamabera . ” Ashighe agen yô anmgbian u nan civir a@@ vese imôngo nana k@@ an@@ shio u eren aeren a Orkristu , kpa mayange je , doo u se gba n@@ á@@ n nan ibo fese ga . D@@ ugh kwaghpasen u sha uya - uya kera yô , mbap@@ asenkwagh mba za pasen ior kwaghaôndo hegen hen uta@@ sh@@ an mba gir@@ g@@ i i pur@@ ugh man ken af@@ ishi man ken u@@ k@@ ent@@ i man sha ajiir a veren um@@ ato man ajiir a um@@ ato mba vesen ve til man sha u@@ go@@ do@@ b@@ i man ajiir a me@@ men man shin kpe ity@@ e@@ ku kua ajiir agen kposo kposo kpaa . Nahan Peteru lu ôron ér , sha shighe u zege@@ can la , Yehova una p@@ on tar u Satan ne hanma or nana nenge er u hendan kwagh a Na man Tartor Na , nahan u kom u a tim u kera yô . Anmgbian u kwase ugen u yange nom na undun un yô , mba yer un ér C@@ y@@ n@@ th@@ ia , * a kaa ér : “ Aluer anmgbianev kende u , shin ve er kwagh a we er u ver ishima wer azende ou a kôôsôô ma a er la ga yô , ishima a fatyô u vihin we . Shi Yehova wasem sha mimi kpaa . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , anyom nga karen ahar yô nom@@ om kpe , m mase shin vea James , wan wam u kiriki la tseegh . Lu@@ un er ma or u hen tsombor wou yange nan kpe sha ci u kwaghbo u M@@ an@@ ase la nahan , ma lu ken ishima nena ? ( Habak@@ u 3 : 16 ) Yange ci@@ er Habak@@ u iyol kpishi — man ka u̱ yange m@@ à de ci@@ er un iyol ga . 31 : 23 — Yehova ne org@@ eng@@ es@@ e@@ yol injar i bo kpishi nena ? Sha kwa u masetyô u Satan mee Yesu sha afatyô na cii la , a na un ity@@ artor i sha won cii . ( Mat . 16 : 12 . D@@ ondo Or u A He@@ mbe F@@ an u Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen La • Gba u kwaghôron u mba hen tsombor una luun “ u doon ” hanma shighe cii sha ci u nyi ? Ne ne hemba i inja tsung je gaa ? ” Ka akaa a nyi nahan se er ve Ter wase u sha la una ‘ na se injar ’ ga ? Nahan yô , ish@@ u@@ ghun i se lu a mi sha u@@ iyua mba dedoo mban ne cii i̱ mgbegha se u wan atindiakaa a na a tsen@@ g la ikyo , shi se wuese un sha gbashima , sha u yôôn “ u@@ zege@@ mbaakaav ” mban hen mbagenev . V@@ e@@ gher u masetyô u hanma ngeren u “ Kwagh u Ú We Ishima u Eren Yô ! ” ( E@@ ks . 5 : 1 , 2 ) Nahan kpa , Yehova kaa ér Mose a na F@@ ar@@ a@@ o wa@@ da sha er una de ikp@@ an na umiliôn imôngo ia yem yô ! ( Pasalmi 1@@ 27 : 3 ) Er Yehova a lu Or u Nan Uma yô , mbayev ka mba nav , kpa ngu a gema ve a wa sha ikyev i mbamaren ér ve nengen sha a ve . Mbashiada mba Yehova mba yange ve v@@ aan hen ya wam hanma shighe la , naan se um@@ ag@@ az@@ in man ityakerada , i i doo S@@ a@@ ime man mo u ôron yô . Yange i vande n@@ der@@ an my@@ ôm ma hiin im@@ aagh ki iyou shon a mi la i wa shin gir@@ g@@ i mnger ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia i va a mi ken tar la , man zum u a maa ijiir i civi@@ ra@@ ôndo i tsembelee ne a bee — sha shighe u i hii u maan akaa agen ajiir wue wue kpa i t@@ ende i undu ne yô — kwagh la una lu shiada u dedoo sha iti i Yehova man dooshima u anmgbianev la kpaa . Ka nyi alaghga ia yange se u wasen mba i gbe u a wase ve laa ? Er kwaghhenen wam lu zan hemen la , m hen akaa kpishi sha kwagh u Yehova , a a kporom a mo ikyua a na yô . Mbahemenev mba@@ adu@@ av mbagenev lumun ér sha kpôô yô , iniôngon tsô U@@ c@@ ôô@@ ci mba a mi sha gbaa u tesen ikyum@@ ile ve i@@ vangeli i pasen ga . Iyange igen yô , or@@ beenyol ugen u kuman anyom 8@@ 3 v@@ am inya sha iyange i oo ta kpishi yô . Er ka i nd@@ ôh@@ ôr kpishi ken tar la yô , m yem ken uwer u No@@ ve@@ mba sha u me za nenge aluer ka u me fatyô u nôngon a m@@ d@@ ôh@@ ô@@ rom mara yô . ” Se@@ te@@ mba 5 - 11 , 20@@ 11 Kpa ka ve tese kwagh u yange er la vough ga . Iyol i H@@ id@@ en a M@@ i I@@ jime Ng@@ i W@@ asen Se ( Yohane 17 : 15 , 16 ) Er yange i tsengaôron nahan , ior mba ainge hingir “ mba iember i iyolough i hembe doon ve a Aôndo ” yô , nahan ve “ fa ” ikyav i i tese ér “ zege@@ can ” ngu se ken hemen ikyua ikyua la “ ga . ” Vea fatyô u zuan a mi han@@ a ? Mbashiada mba Yehova mbagenev tese ikyav i dedoo i nyi shighe u ve lu zan z@@ ende@@ e ? Kwagh u hiihii yô , se “ ny@@ iman ” iyol yase . Sha ci u Ter Yehova una er kwagh fese je sha u yiman mbacivir un sha ikyev i Satan . — Ese@@ k . ( Mateu 23 : 23 ) He ’ Yesu yô , lu@@ ̱ di a lu@@ ̱ u tsuan kwagh môm , gb@@ ih@@ in ugen la ga — lu di u̱ wasen ior sha u@@ gb@@ ayol vev mba iyolough mbara gayô tesen ve akaa a ke ’ jijingi a a ne uma la ga . Hanma or u se ker ijende a nan yô , mlu u k@@ ang@@ en@@ aa u á lu hen atô wase la ka a har sha mfe u se fan or la sha mimi shi soon aeren a nan lu a mi la kpaa . 9 , 10 . ( a ) Er nan ka se keren gbenda u u kom u se suur sha mi ? Bibilo ta icin wanger wanger sha akaabo , a a dugh ken ah@@ ir a eren yô . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Nenge imba ian i civirigh i i ne se ne sha wono ! U ng@@ ur wan iyol yô , u ts@@ ar usu u l@@ at@@ ri@@ ki . D . U Nen@@ gen S@@ er Aôndo Ka Or@@ tesen W@@ ase u He@@ mban La Ve kaa ér : “ A@@ ka@@ a@@ ôron a TER A kaa cii , sé er sha mi . ” ( E@@ ks . Ior kpishi tôô ér ka a@@ been a lu una ú sen@@ ou ye . Lu a dooshima u t@@ angen iyol ga — Yohane 13 : 1 ; 15 : 12 - 15 . M@@ ô wase u nan@@ á kaa ér mhen u Kristu yange s@@ á@@ à ken derianyom u hiihii — sha Yesu man mbahenen mba tsuaa mba yange apostoli Paulu nger ôr kwagh ve ér : “ Se mba a mhen u Kristu ” la tseegh kpa , nan ngu ga . Kpa ng@@ un ka u kaan ér Aôndo wa te@@ legh shin kwagh ze un a za iyol yum ga . Tsô shi m hide m fi@@ ir foo@@ m ne , kpa kwa ne yô , i nam ian i eren pania ne . ( a ) Aluer se ver inyaregh ki zuan a mi ya tor ken a@@ vese yô , alaghga nyi ia ere ? Anmgbian J@@ ü@@ r@@ gen vea kwase na G@@ er@@ tru@@ de di za hemen u eren tom u ikp@@ ur pania ken tar u Jam@@ an@@ i . U@@ foto mba iji@@ mba@@ gh mbagenev kpishi hemba vihin a mba ka ve tese kasev shin nomso ve lu id@@ ye@@ legh shin or nan eren idya vea kwase la . Bibilo wase ior sha tar jimin cii u veren imba atindi ne nahan sha ci u tsombor ve je zua ga , man kwagh ne tese ér mimi je Bibilo cii ka “ Aôndo A ne i nger ye . [ Ng@@ i ] a inja sha ityesen man sha mk@@ ô@@ ôm man sha m@@ yange man sha my@@ ese u ken perapera kpaa . ” A@@ kur@@ aior sô@@ ghul sha mhen ve u ve henen ér ve mba a ian i lun sha tse@@ ene@@ ke ve la . Apostoli Paulu nger ér : “ Hanma kwagh u ne eren cii yô , eren nen un , i̱ lu sha ishima i môm er ka sha ci u Ter nahan , i̱ de kera lu sha ci u ior ga . ” ( K@@ ol . Er i wua Yesu sha imba gbenda la yô , mba yange vea soo u lun Mbakristu sha derianyom u hiihii la cii , i gba u a nahan ve tar ken igbar . Ka kwagh u yange na ve “ Yesu vaa ” je la . Hii hen shighe u Mose la , u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen uta@@ an yô , As@@ av , Or@@ le@@ v@@ i ugen u lun a mimi iyol va nger er ishima i lu zan un iyol sha kwagh u perapera na la . 4 : 30 ) Kwagh@@ wan u Paulu ugen u a dondo ne kpa aluer se dondo un yô , se lu ken bem ma mzough . A nger ér : “ D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera kua hanma inja i dang kpaa . ( Yobu 2 : 11 ) Nahan kpa ve lu “ mb@@ as@@ ur@@ un@@ shima mba inj@@ aav ga . ” Sha nahan yô , ishima ia mgbegha se u eren aeren a jighjigh u nan shi se suur sha Yehova gaa ? Ken masejime yô , Yehova ungwa msen la . Se fatyô u pasen mciem man m@@ nyoon man l@@ an@@ shima kua ij@@ ung@@ wen i or wase ka nana kpe ku s@@ wen@@ de@@ gh ve se lu a mi la been ga . U hen er yange a lu P@@ ine@@ ha@@ shi ken ishima shighe u ungwa ér ior mba eren kwaghbo , nahan kwagh la va a b@@ ou@@ ange la kpa ? Shi m de u man m@@ sô@@ rom kpishi . Ka an ken a vese nan soo ér ior ve seer doon nan ishima shi nana seer lun saan saan shi nana seer lun ken bem ga ? A@@ tô@@ ôn@@ anongo I T@@ ô@@ v Ve a I@@ can sha ci u Pas@@ en Mimi Er u y@@ ese ônov ve vea lu mba@@ fan kwagh yô I yila Yesu ér “ imo ” shin Lo@@ go@@ s sha ci u nyi ? Aluer se hingir u b@@ an@@ en a jighjigh nahan a doo Satan kpen kpen ! We kpa kape u nenge wer iky@@ asen you ngi laa ? Gba u mbacivir Aôndo sha mimi vea tesen m@@ civi@@ ra@@ ôndo ve kua m@@ doo u anmgbianev ve doo ve ishima la hanma shighe cii . — Yohane 13 : 35 ; 2 Peteru 3 : 11 . SH@@ I M T@@ AG@@ H@@ ER A Z@@ A@@ YO@@ L U@@ G@@ EN Er ior kpishi ve soo u tsaase imoshima ve ga nahan kpa , ior mba Yehova yô , ka kwagh u ve soo je la . ( b ) Se fatyô u maan an@@ za a taver nena ? Cii man se er batisema yô , se tsegha iyol yase hen Yehova ken msen . Kpa at@@ ine@@ akaa a kiriki man ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange man mbampin mba hiden sa@@ ven kwagh kua ufoto yô , vea lu kwagh@@ môm a mba ken Iyoukura i í gb@@ eren kera ke@@ ke la . Sha mimi yô , Yesu ne kwagh wuee ! Ter la kaa ér : “ Cii man m@@ ̱ yar tom pe@@ pe yô , mo vea kwase wam ka se ôr un Takerada Wam ú A@@ ka@@ a@@ ôron a Bibilo la shin an@@ takerada u U T@@ im@@ en ken Ruamabera A@@ yange A@@ yange la . Tit@@ u pase Paulu ér anmgbianev mbara dondo kwaghwan u Paulu wa ve ken washika u nger ve la , shi ve lu veren ashe a m@@ ve na kpaa . Kpa m kaa a ve mer m kera soo u eren akaa a m van@@ den eren la ga . Shi se za mbam@@ kohol mba vesen kpaa , shin er yange i gba u se nôngo sha it@@ you ve se ko@@ so inyaregh k@@ ia kuma u zan ve nahan kpaa . ( b ) Aluer se mba ‘ tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh kpa se mba geman ngô@@ ôr a kwaghôron , shi ngô@@ ôr a iy@@ ugh ’ yô , se zua a mbam@@ tsera mba nyi ? Mbam@@ zeyol mba uma kua mbam@@ yen asev vea na se kera ver ishima sha akaa a ken jijingi ga , se hingir u ts@@ enen iyol yase sha kwaghbo , aa mfe wase shio je kpaa . Umbur hanma shighe cii wer u ngu tswen ga , Yesu ngu a we . ( Mat . E@@ i , ka nahan ga . Mar@@ ek kpa , yange hen kwagh sha kwagh u vihin u er un yô . A shi nan kpa , hanma kwa u yange Peteru una umbur er un kpa un er kwagh u seer sha ican i Or@@ vesen na sha iyange i masetyô i uma na shin tar la nahan , ishima i y@@ ua un ker kpen kpen . Yesu er ivande , nahan ior ya kwagh ne@@ er ve ! Man ka hanma e@@ ev mbu kom u karen sha a N@@ aa ? ” — Yesaia 40 : 18 , M@@ gem u Bibilo i i yer ér The New Jerusalem Bible la . Gadia or la lumun ér Mbashiada mba Yehova ve nyôr un hen ya ga . Kanyi “ tom ” Yehova a eren , ú a na u jighjigh ga ? ( Mbaefese 5 : 28 ) Paulu shi kimbir ôron kwagh ne ken Mbaefese 5 : 33 . Ú wase mba ve soo u hiden hen Yehova mbara vea lu a vangertiôr ér nyi ? Ashighe kpishi Mbaiserael yange ve tese imba mcivir ne ga , er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve shighe u Aôndo due a ve ken Igipiti kera la i tese nahan . Gba u saa mbagenev vea hii m@@ liam cii ve se wuese ve ga . Aluer i er se batisema anyom kar imôngo , shin a̱ sember eren se batisema kpaa , se fatyô u kaven wang ser se mba zan hemen ken mkav wase man mbam@@ nenge asev kpa ? Yesaia 4@@ 9 : 15 kaa ér : “ Wan u man at@@ u@@ mba una hung@@ u@@ l ngô na je kpa , mhôônom maa kôr [ ra@@ ·@@ ch@@ am@@ ʹ ] un a wan u a dugh ken iy@@ av nav la gaa ? Ka sea dondon kwaghwan u Yehova shi sea naan icighan jijingi u Aôndo ian ser a wase se u geman aeren a ase yô , se lu ken imba mzough ne . U ngu a hanma kwagh u u soo cii . ” V@@ ol@@ t@@ ai@@ re@@ :@@ I tôô ken takerada u i yer ér Gre@@ at M@@ en and F@@ am@@ ous W@@ om@@ en la ; L@@ is@@ b@@ on : J@@ .@@ P . Yange i nan@@ de ya na shi ior kpishi y@@ av a na sha ig@@ yo@@ so@@ gh . I yila Pasalmi 1@@ 13 zan zan 1@@ 18 ér ka U@@ pasalmi mba I@@ wuese , sha ci u ve ter ishember i “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” shin “ W@@ u@@ ese nen Ter ” la ac@@ in imôngo . Kpa se soo ser se lu kôôsôô a anmgbianev asev . Sha ashighe a ve lu tagher a mbamtaver la cii , Yehova ta ve kera ga , nyian kpa una ta mba ve civir un sha mimi mbara kera ga . — Ps . 5 : 4 , 5 ) Nahan se lu nen ken iwanger , kpa se gema se gba ica a ime i tar u Satan ne . ( 3 ) N@@ ôngo kpoghuloo kwagh a kuman we . — 4 / 15 , peeji 6 - 7 . Kwagh ne na yô , se u@@ le kpishi . ” ( Yeremia 32 : 17 ) Er i lu Aôndo a er tar kua akaa a a lu shin u cii yô , se fatyô u kaan ser , a fa er una sôr akaa la sha er ior vea lu shin u ken bem man ken mk@@ or kpaa yô . — Pasalmi 37 : 11 ; 1@@ 15 : 16 . Ikyav i tesen yô , or@@ ngeren pasalmi Davidi ngise pine ér : “ T@@ ER@@ E , ka nyi U til ca ; ka nyi U yer iyol sha ayange a m@@ ze@@ yol@@ o ? ” Shi Mbakristu cii vea fatyô u zuan a iwasen ken kwagh u vesen u Yesu ôr ken injakwagh na la . Sha mimi yô , iwanger i ken jijingi wase se u kaven ér hii ken Genese zan zan kure ken Mpase , Bibilo er shiada sha kwagh u awashima u Yehova a we u va tseghan iti na sha hemen u Tartor u sha ikyev i Wan na la . M@@ SA@@ AN@@ YO@@ L gbe van tsô ga . Nahan , Davidi za hemen pase se er se cia Aôndo yô . Or u no@@ mbor u nan u h@@ eren a her ôron kwagh la nana fatyô u taver anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ve ze g@@ ighir la asema sha u ve fa e̱r kwagh ve a gba nan ishima shi ve doo nan ishima kpaa yô . Yesu kaa ér iny@@ on i sha ia fatyô u wan a@@ ya teman sha mi ken m@@ ure u Tartor ne . 1 : 1 ) A pase kwagh u ishimaverenkeghen i doon tsung , i i lu sha ci u an@@ ikyum@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee la vighe vighe . A@@ sema ase aa fatyô u saan ishe kera fese je . Heela tseegh ga , mbacivir Aôndo ka ve tese ér ve na uityendezwa mba Aôndo jighjigh sha u eren msen kpoghuloo , van a ‘ m@@ liam ve@@ m hen Na tugh man te@@ tan ’ kpaa . B@@ re@@ di u se co@@ on la , kera ka mzough a iyol i Kristu gaa ? Ikyav tese wang ér , agumaior ne umbur dyako i i a ngohol la . Ka hanma shighe Yehova yange kaa a Noa ér a gba ts@@ oo ? A kaa a or u kpen alegh ugen wener , “ i de u asorabo a ou , ” er nahan yô maa angev mbu or ne bee je . — Mateu 9 : 2 - 7 . Ity@@ ôkyaa yô , lu a vangertiôr sha gbenda u Aôndo lumun ér i̱ eren kwagh nahan ne . I@@ jiir la kaa ér : “ Hanma or u nan yer sha iti i Ter ( ka Yehova je la ) yô , nana war . ” Yange kaa a ve ér ve “ hingir mba ungwan t@@ umb@@ u@@ lu@@ u . ” Jigh@@ ilii yô , ishember i “ sar sar ” la ia fatyô u lun mlu u ken ishima u or u nan kwagh , kua ieren i nan kpaa . She@@ i@@ la maa due ken k@@ l@@ ase la kera fese , kwagh u She@@ i@@ la va ungwa ér za hemen sha kwagh u ish@@ or i kpe@@ hen la doo un kpishi er yange un er kwagh sha kwaghfan , un due ken k@@ l@@ ase la kera fele nahan . Sha kpôô yô , an@@ iky@@ und@@ an ngu a ma tahav ga ; tugh man ate@@ tan kpaa an@@ iky@@ und@@ an ngu a har sha ngô na . • Se tese ser se ny@@ agh m@@ vende u vendan atindi la nena ? J@@ e yô , tsuaa la or@@ tesen ve la na jighjigh ér a@@ vegher agen ken Bibilo nga á yange za sh@@ imi gande u lamen sha á vea ior wuee yô , saa di wan@@ y@@ em@@ akeranta u nan u ishima ishima la tseegh — nahan je kpa shi nan ôr kwagh shon iv@@ ar@@ v@@ ase shi nan ci@@ r kwagh sha it@@ you kpaa . Hemen u Yesu la ngu u a inja nena ? M@@ K@@ PE@@ YO@@ L : ‘ I@@ yi@@ av mb@@ ia ngee shin tar . ’ ( b ) a ‘ uma wase cii ’ nena ? Aluer ka u er or nenge a kwagh u ú lu eren la ga yô , ka nyi i doo u ú umbur sha kwagh u Yehova ? ( Mateu 25 : 21 , 23 ) U seer yô , iember i Ter u i sember veren un Tor u Tartor u Aôndo la yange i ngee je gande u se hen sha mi . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 40 la , K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Ge@@ man Bibilo i New World T@@ rans@@ lation la , due a atindi a kwagh@@ geman a i dondo sha u geman Bibilo ken ijô i hemban 1@@ 30 yô . Ka vea tagher a mi nahan , i kera saan ve iyol ga shinii ? Se Z@@ ua a A@@ zende A@@ se a Yange Se V@@ ande L@@ un I@@ m@@ ôngo La Lu nyi Yesu tsua u eren@@ e , man za hemen u eren kwagh shon nena ? A kaa ér : “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je . ” Yo@@ shia , 4 /@@ ⁠ 1 Yesu Kristu yange er msen hen Yehova sha kwagh u mbahenen nav wener : “ T@@ se@@ gha ve ken mimi , ka kwaghôron Wou je a lu mimi ye . ” A kaa a mo ér yange un lu hen ya u ijende na igen shighe u tar t@@ enger la . Alaghga se hen ser imba tar ne ia fatyô u lun ga , hemban je yô aluer se ver ishima ser uumace ve sôr tar u lu nahan yô . Yange awambe a zende te@@ mbe . ( 2 Mbakorinte 1 : 3 ) Or u nan zu@@ ngu mhôônom yô , kunya ngu ker nan a mbagenev . ( 1 Timoteu 1 : 5 , 18 , 19 ) Jighjigh u se ne Aôndo se t@@ enger ga la ka a ver ikyav i dedoo , shi una fatyô u b@@ enden a mba ve lu ikyua a vese la sha gbenda u dedoo kpaa . I@@ t@@ ye@@ mbe i im@@ akeranta ig@@ enegh mgb@@ ough a ih@@ ôgh@@ on@@ ou@@ v man a@@ be@@ mb@@ er@@ akaa ainge je hingir er ka ijiir i ha@@ an ih@@ ôgh@@ on@@ ou@@ v her nahan , kera bee ajiir a n@@ umb@@ en shin le@@ gh@@ em i@@ gb@@ ira iyolough her ga . Yange ve haa iyol inya a asaren a uma u k@@ ú@@ nd@@ ù k@@ ú@@ nd@@ ù la mayange ga , shin ve gba sha am@@ een a iji@@ mba@@ gh a á k@@ á@@ s@@ è ve á wa atô la kpaa ga , kpa ve lu veren ashe keghen ‘ m - iv u uityendezwa mbara ’ sha gbashima je . — Mbaheberu 11 : 13 ; 12 : 1 . ( K@@ ol . 3 : 20 ) K@@ asev man ung@@ ôô@@ v mba a tahav hen tsombor , nahan kpa doo u vea kav er noov vev ve lu ityough vev yô . ( Anz . ; De C@@ as@@ o , A . Shighe u apostoli Paulu lu tesen gbenda u Aôndo a lu tsuan ior sha u ve za tema tor sha Tartor la , a tese ikyav sha kwagh u hen tsombor . Ka hanma shighe yange lu u m - iv u vesen u kwaghôron u profeti S@@ ef@@ ania u m@@ hi@@ di u hiden a akaa her la una iv@@ i , man er nan ve se fe kwagh ne ? ( Marku 2 : 18 ) Er Yesu yange ta mbahenen nav icin ér , ve̱ “ kura ayol sha . . . ityesen i Mbaf@@ ar@@ ishi ” la yô , nahan se fatyô u pinen ayol a ase ser , ‘ Mo yô , m ngu or@@ henen u an j@@ imi ? ’ — Mateu 16 : 12 . • Hii nan ve yange gba u Mesiya una kpe ? Er i lu cii , aluer se suur sha Yehova a ishima yase cii yô , ‘ Una kôôm igbenda yase . ’ ( Mbaromanu 15 : 4 ) M@@ ôm ken akaa a i vande ngeren sha ci u ityesen yase man sha u se lu a ishimaverenkeghen man ishim@@ as@@ ur@@ un yô , ka ngeren u a er kwagh u m@@ yem u Yehova yima Mbaiserael sha ikyev i Mbai@@ gipiti mba ve lu eren ve ican tsung la . Kpa u hen wer mimi je lu Eliya tseegh lu or u civir Yehova u mase shin y@@ ee ? — Se mba kaven jighjigh ve u nan la kpa ? Nahan ken inyom i 19@@ 5@@ 7 la , se mough se yem hen ze@@ ge ger@@ i u Lo@@ gro@@ ñ@@ o , u a lu ikyua ikyua a ijiir yase yô . Tom ve ne wase ior kpishi mba ij@@ en man im@@ ura i ken jijingi kôr ve la u fan mimi u Bibilo . Er m hii u nengen sha anmgbianev av mban iyev je yô , m zua a ian i n@@ umb@@ en er mbayev mbagenev eren nahan ga cii . U@@ Y@@ O 1 ( zwa E@@ fi@@ k ) Ior lamen zwa Grika wuee , nahan kwagh ne na kera lu ican u pasen kwagh ga , hen Mbayuda mba ve lu ken Tartor u Roma jimin cii la je kpaa . Yange lu ishima ve u undun ikp@@ i@@ sule ve ze@@ gen@@ an shin undun i cu@@ ku@@ u . Sha nahan yô , de cie or hi@@ di ijime ga . Mbam@@ kohol za hemen u lun kwagh u vesen ken mcivir u mimi ka kwagh u nyian a mi ga . Shin er Mbaiserael lu a ut@@ so ga nahan kpa , Yehova kaa a Mose ér a̱ ôr ve yô ve̱ hembe ve̱ yem hemen . Loho u Bibilo u í ôr ve la lu u age@@ egh kpen kpen . Cii man mbaapostoli ve zua a uma u tsôron yô , yange gba u vea er nyi , man er nan ve se fe ser yange ve er kwagh sh@@ on@@ o ? Kpa Yehova soo ér uumace ve̱ yar tom a ian ve i tsuan kwagh u ve soo la sha inja , shi ve̱ nenge a ityôkyaa i eren ishima na shi zan hemen u ungwan un kpaa . Yehova man Kristu ve nenge ah@@ endan a i ve a mi sha ior mba Aôndo la nena ? Or@@ jir la di kaa ér : “ Me kure un ijir . ” Paulu yange ôr er i hii ve Aôndo dugh un saa ken iyol ga yô , á kaa ér : “ Sha u m@@ ̱ de k@@ enden iyol sha yum ga ” yô . A na mlumun ér : “ Mayange ga . ” Akaa a atar ne bende sha mlu u i lu se ken ishima la man mhen wase man ieren yase kpaa . Mba@@ civir Aôndo mban yange ve hii kimbir msen u She@@ ma , inja na yô , ka u pasen jighjigh u nan u Mbayuda je la . Ka mea hen sha kwagh u anmgbianev mban nahan , i doom je m haa m@@ liam ashe . Kanyi i lu “ isholibo i ka i ts@@ eren se ab@@ ur ab@@ ur ” laa , man se palegh i̱ man aeren a iyolough nena ? ( 1 Mbakorinte 1 : 2 ) Sha kpôô yô , nongo u Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar sha hanma shighe cii la ngu er ka icighan@@ tempel nahan . Una tindi tahav mbu i yangen mbu ga ne mb@@ ua va wase se u lun er Kristu u yange kuma vough u eren tom u pasen loho u dedoo la nahan . Yange í wa iy@@ ô@@ ugh ken at@@ se a i@@ wa@@ agh , í haa ki aka@@ au@@ s@@ u iyol cica cii . Ka H@@ ange H@@ ange u Se F@@ a Mbam@@ lumun Mba I Ne sha Mbam@@ pin mba sha Kwagh u Yesu L@@ aa ? ( a ) P@@ ase m@@ kposo u icighan jijingi man agee . ( b ) A@@ ge@@ e a Yehova a ne se la aa wase se u eren nyi ? Anmgbian u kwase ugen zu@@ lum anyom iky@@ un@@ du@@ gber hegen , mba yer un ér Mar@@ ian@@ a ( 5 ) . Un kpa kwagh na nôngo u lun er u B@@ r@@ un@@ o nahan . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Hegen ka anmgbian í e̱r un batisema , ngu vea tiônnongo u In@@ don@@ es@@ ia ken gar u A@@ m@@ st@@ er@@ d@@ am . Ishima i ve hemba veren sha akaa a ve nengen a mi la na yô , ve nyôr cian mbaihyomov vev . Wan@@ ye ugen u lun anyom at@@ a@@ ankar@@ any@@ iin , mba yer un ér Joshua , a kaa ér mbayev mba ken makeranta na yange ve kav ase@@ mber agen er “ imoshima ” man “ m@@ til sha mimi ” nahan ga . Ka mimi , alaghga vea kav ér ve mba eren kwagh sha lan shi mba a an@@ za a á doo ga yô , shi alaghga ve vande eren akaabo agen kpaa . Shi ior mba eren tom hen ma af@@ ishi a gomoti agen vea fatyô u ôron we ityom i kwagh a gbe sha mi hen haregh wou la , shin ape u we ishima u za eren tom la . H@@ ar@@ an ngu môm ken ajiir kp@@ egh@@ ee a i ter a ken Bibilo , shi i yer a sha ati la zan zan nyian yô . M@@ de u As@@ orabo Ka sea hen kwagh i ityakerada i I@@ vangeli la i er sha uma u Yesu man tom na u pasen kwagh la yô , se iv a iwuese ken ishima sha dooshima u Yesu yange tese mbahenen nav la . Ken mpase u sha mnenge u dondo la , Yohane ya an@@ takerada , shi a kar tempel kpaa . M@@ gem u Bibilo i i yer ér New World T@@ rans@@ lation of the Ho@@ ly Scriptures la ka Mbashiada mba Yehova ve gber un , shi ve lu samber a mi kpaa ye , man i gema Bibilo ne jimin cii shin a@@ vegher a i̱ ken ijô 9@@ 6 . ” Mbamaren , ne fatyô u lun a vangertiôr ner Yehova una ver iniôngon yen la doo doo , sha ci u un kpa mkpeyol u ônov enev gba un ishima . Kpa mbah@@ endan a Bibilo gema venda kwagh la sha ts@@ wam je . Aluer se hen kwagh a or ti@@ ôn@@ ôô yô , alaghga a sar nan u seer fan kwagh u Bibilo i tese yô Anyom nga kar yô , se zua a mlumun sha mpin ne , zum u se hide se yem u za maan A@@ you a Tartor ken ic@@ ile i G@@ as@@ p@@ é la cii yô . Sha nahan yô , ken ayange ase ne , ashighe agen ka i gba u a dugh mbagenev kpuaa nahan ken nongo u Yehova kera sha ci u ve vende u dondon atindi a Aôndo yô . U fatyô u ungwan imo i Yesu nyian ga , kpa u fatyô u ôron mkaanem nam man akaa a yange er i nger ken Ruamabera la . Aluer se mba palegh ior shi lun ishigh sha tsu@@ m tsu@@ m a ve ga yô , a doo ve a vese . Ve kpa mba ze mbamkombo mba tiônnongo shi mba dugh kwaghpasen hanma shighe vough er anmgbianev mba shin Betel nahan . Mba ve kom u yan bredi shi man wain u i umbur ku u Yesu a mi la fa ér i va a ve ken ikyuryan i Tartor la . 12 : 35 , 36 ) I he@@ e F@@ ar@@ a@@ o shi i tim un kera . Aluer i vande zan id@@ y@@ u a ônov yô , alaghga a hemba doon ve u kuran atindi a i we ve la . Doo u se umbur ser , ior vea venda loho u se pasen ve la je kpa , tom wase ne ngu ne Yehova icivir shi ngu wasen u kuren awashima na . Se mba eren tahav mb@@ un nena ? Ken ngeren mba ve dondo ne , se lu timen sha akaa at@@ aan a Yesu yange ôr ér mbadondon un vea eren , shi aa wase se u fan ve la . Yange se tsa ken w@@ una vea ior mbagenev mba kuman er 60 nahan sha u@@ ga@@ mbe mba lun a pe yaven sha man shin , lu nomso man kasev kua mbayev mba kiriki . Nahan kpa , eren kwagh sha kwaghfan , sha ci u a kav er i gbe u una tese ér nom na doo un ishima shi una na un shighe shi una ver ishima sha kwagh na kpaa yô . Or u ken a mo u ker atô la ngu rumun atindi a Aôndo saan saan je . Kpa m ngu nengen a tindi ugen ken alegh a am kpaa , ngu nôngon num a tindi u ken mhen wam , ngu kôron mo yemen a mo u@@ ik@@ angen sha ik@@ ev i tindi u isholibo u a lu ken alegh a am la . ” Ka di u gban dondon atindiakaa a na tsô sha ci u se mba cian tsaha ga . Wan na R@@ eho@@ b@@ i@@ am maa kar tema sha ityough nagh . Nahan doo Na@@ a@@ man kpishi u nan Ge@@ ha@@ shi u@@ iyua mbara , je yô , a na un akaa ngee hemba er a pine la kpaa . Nahan alaghga a tsu@@ e ve ken ishima vea soo u pasen mnenge ve sha aeren a or shon kua inja i nan kpaa , sha ci u ve fa kwagh u isholibo i nan la i vande vihin yô . Iky@@ aren i masetyô la ia karen kera yô , a kende mbah@@ emb@@ an@@ ato cii , kua Satan man az@@ ô@@ v a na “ ken b@@ er u usu , ” nahan a mase c@@ a@@ ghen “ i@@ yô ” ityough . ​ ​ —⁠ Mpa . Ngeren mba uhar mba ve dondo ne vea tese se er jijingi u Yehova una wase se u fan ityesen tsema tsema shi pasen kwagh n@@ du@@ ur@@ u@@ u kpaa yô . Ôr Iyoukura [ zwa Buter ] i Me@@ i 15 , 19@@ 8@@ 9 , peeji 12 . Apostoli Paulu yange kaa a anmgbianev nav mba ken Kristu mbagenev ér : “ Iyange i̱ de been ne a ishima i vihin her ga . De ne nen di@@ abolo ian ga . ” ( Ef . 24 : 14 ; 28 : ​ 19 , 20 ) ‘ M we ishima a ican sha u tesen m@@ til sha mimi wam kpa ? ’ ( b ) Lu nyi i na ve Eliya hingir u lun a mbamhen mb@@ ana ? Tsô sea lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin i̱ lun shin tar man sea lu ken tiônnongo u lun inja er ka u ken S@@ em@@ ur@@ na u ngise la di ye ? Kwagh u sha uhar yô , a gba u se n@@ aregh se yem ken hemen , er or u gban a@@ yem ka nana za ar hen h@@ w@@ ange u been la ve nan er nahan , se ver ishima sha akaa a ken hemen la . Hen zum la ka se hen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo , shi se nôngo sha afatyô wase cii se er sha kwagh u se hen la kpaa . ( Genese 3 : 1 – 6 ) Ka se tese sha ieren yase ser se tile ken vegher u Yehova dông , shi se mba pasen ior a mciem shio ser ka un tswen a kom u lun Tor sha won cii ye . Yange er msen hen Yehova , sôn un ér a kura un sha ikyev i I@@ so@@ u . Kpa , iyua i Or@@ gban se a ne se mgbegh@@ aa ne gema na se ian i gban eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur kp@@ ii tsô ga . U tesen ikyav yô , ôr Mateu 4 : 4 , 7 , 10 ; 11 : 10 ; 21 : 13 ; 26 : 31 ; Marku 9 : ​ 13 ; 14 : 27 ; Luka 24 : 46 ; Yohane 6 : ​ 45 ; 8 : ​ 17 . Ka sea hemba Aôndo ato yô kwagh la ka a bende a na . Kanyi yange i doo un ken Mbashiada mba Yehova ve hingir or ve ? Se hen nyi sha kwagh u er Yon@@ at@@ an laa ? Yange lu u Timoteu una nôngo a gema uma na una hingir mbananjighjigh ikyav i dondon . Samuel yange lu a̱ fa Yehova je u una lu a na s@@ ôngo s@@ ôngo , er ken hemen yange va hingir or@@ shua u Yehova ve lu nahan la ga . Shi , Yesu Kristu u a lu Wan@@ iyôngo la kpa ka “ im@@ enger ” i gar la . Ken inyom i 19@@ 16 la , a ver se@@ kôô@@ tu ugen i yilan ér W@@ ol@@ f C@@ u@@ bs ( shin C@@ u@@ b S@@ cou@@ ts ) la sha ci u mba@@ y@@ ev@@ nomso mba kiriki mba sha kpa wam la . De se ôr kwagh u wan@@ ye@@ kwa@@ or ugen u yange hungur m@@ ny@@ am , shighe u apostoli Paulu lu ôron kwagh a nongo u Kristu ugen atô@@ atô@@ ut@@ u yô , nahan se hen kwagh u injaa sha kwagh ne . Mbam@@ tsera mba Ve Lu sha u K@@ ohol a N@@ on@@ go@@ ior u Aôndo Yô Yehova Ne Or U Nan Ver La A@@ ge@@ e Yange gba u Mbakristu mbara vea kav er akaa a a lu zan hemen la i lu mkur u kwaghôron u Yesu yô , nahan vea yevese a due ken gar la kera . Nahan mba palegh tôv@@ ac@@ an sha u ny@@ iman jighjigh u nan ve ga . — 2 Tim . ( Marku 9 : 33 – 37 ) Mbah@@ enen mbara yange ve dondo kwaghwan la ave ave la j@@ ee ? Paulu yange ôr nyi sha kwagh u mba@@ ang@@ er@@ eve , man kwaghwan ne una bende a@@ vese nena ? ( Ôr Mbagalatia 6 : ​ 7 , 8 . ) Yesu yange kaa ér : “ Hanma or u i tese nan nan kom vough yô , nana hingir er or@@ tesen u nan nahan . ” Yange m tsa ken iy@@ ou@@ ci i z@@ or@@ on ak@@ u@@ he man i̱ wasen ior u den iky@@ ôh@@ ô i man anyom ahar , nahan m hingir u den tom wam u kuran ib@@ ua la . Paulu nger ér : “ Á fatyô u doon Aôndo ishima ga , saa sha jighjigh u nan . ” [ Bo@@ x / F@@ o@@ to u sha peeji 9 ] Iky@@ ô@@ mp@@ eni i ish@@ i@@ ô@@ l@@ ans@@ i ka i tôô inyaregh ki mbakp@@ eng@@ av vev ve kimb@@ in ve la ve ki@@ mbi ior mba ve er ai@@ ky@@ ôr a aka@@ ah@@ endan a ve yô . H@@ ide nenge ken mhii u ivur la . Er I@@ C@@ Ô@@ G@@ HO@@ R T@@ ser K@@ asev Mbagenev U@@ har Yô Ab@@ aver agen di kaa ér , zum u i tôv “ ior i tar u Amerika man K@@ an@@ ada yô , iorov mba ken tar u Amerika er 40 ken atô u deri nahan , man mba ken tar u K@@ an@@ ada 20 ken atô u deri kaa ér ve mba b@@ undu ad@@ ua ga . ” Ka Yehova tswen una fatyô u nan se ishimaverenkeghen i mimi ye , man ka kwagh u a er ken Mkaanem nam kpaa je la . P@@ ase m@@ lu@@ ashe u iorov mba un@@ yi@@ in mban , er u hen wer yange ve lu la Se ungwa ic@@ in@@ tan . Kwagh ne wase J@@ ay u fan ér , ian i ior i tar ne i̱ lu a mi i eren kwagh sha asema a ve , nahan “ veren ishima sha akaa a iyolough ” la ngi ne ve msaanyol ga , kpa ngi gem ngi ker ve ikp@@ an . Nahan kpa , atindi a Yehova , a a wasen se u ‘ veren ishima sha akaa a ken jijingi ’ la ka a pase se a tu@@ h@@ wa , shi a na se “ uma man bem . ” ( Rom . A@@ bel yange na nagh sha ci u Yehova doo un ishima , shi na jighjigh a ishima i môm , nahan doo Yehova a na . Yehova Lu “ Or@@ yiman ” sha Ashighe a T@@ su@@ aa La , 9 / 15 A tsua mbahenen 12 mba vea hii tom u pasen kwagh , u a va er u a tser tar la ; shighe kar yô , shi a tsaase mbahenen 70 . ( b ) Kanyi i̱ tese ér Lo@@ ti yange er kwagh sha mci@@ e ga ? Shi Davidi tese ér un suur sha Aôndo a ishima na cii shi un ngu a vangertiôr ér Aôndo ongo mbamsen nav shi eren kwagh u un sen un yô . Yange er kwagh ne sha u tin@@ d@@ in Wan na u ishima ishima u vande lun sha vea na , u i va mar un shin tar lu orumace u vough , u una fatyô u nan nagh ku ip@@ aan a uma na sha ci wase la . M@@ vi@@ e u or lu il@@ ian ga nena , man kwagh la ka a bende a mlu imôngo u ior nena ? ( Aerenakaa 7 : 48 ; 17 : 24 ) Se mba nyer mbamkombo ker sha u henen Mkaanem ma Yehova shi eren msen hen a na shi wan ats@@ am a wuese un . Mb@@ agen mba keren u yaren tom a aan ne v@@ es@@ egh@@ ee sha u vea za hemen ga , sha er vea ver ishima sha akaa a ken jijingi yô . ( 1 Kor . ▪ W@@ u@@ ese Yehova , A Ver U Nahan kpa , Mic@@ ha@@ el yange va hingir u fan ér kwaghbo na ne ka a ka ikyav i tesen ér mzeyol u vesen ugen ngu inya tsô . Inja na yô , yange na ishima sha ivaa na ga . Shi yange kôr cio u cir@@ in tom u pasen loho u dedoo ken Jam@@ an@@ i kpa ? Wan : Mo m kera soo u zan mbamkombo ga . Heela tseegh ga , Yehova wasen we u nôngon a mbamtaver kua u@@ zayol mba u tagher ishigh a mi la . ​ —⁠ Rom . ( M@@ ika 4 : 3 , 4 ) Ma kwagh ngu u a tese ér or@@ u@@ ange ngu hen ya laa ? Yange i na mbam@@ lumun sha mbampin mban ken mkombo u sha inyom u yange i zua sha uwer u O@@ k@@ to@@ ba 1 , 19@@ 7@@ 1 la . Alaghga Mbakristu mba ainge vea tagher a ak@@ aren e̱r á Aber@@ am la nahan nena ? Kwagh ne una wase ú u fan akaa a i gbe u ú wa ikyo sha mi la . T@@ ile sha Kwagh u Ú Ne Jighjigh a M@@ i la D@@ ông ! Yesu yange nenge mimi la ér ka kwagh u injaa tsung , nahan maa un iyol u pasen mbagenev akaa shon . Lu hen shighe ne , í shighe Davidi mkurem ér a kar a tema tor sha ityough nagh ye , nahan jijingi u Aôndo lu a na . Kwagh ne kua u y@@ esen mbayev “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” la ker . Nenge imba er mlumun u Yesu na Maria la a tese ishimataver na i eren ishima i Ter na sha wono ! I@@ v mbu A@@ k@@ an la lu isholibo i kiriki ga ; mbu va a akaa a vihin kpishi Kwagh u una wase yô : Ver ik@@ ighir i eren kwagh . Yehova na mbamaren tom u injaa u tsaase mbayev vev sha u ve civir un yô , kpa tom ne ka u kiriki ga . Hen ase sha averen a se zough a mi ken mlu wase u anmgbianev mba sha ityar wue wue ne yôô ! A soo ér we u va lu uma , shi i saan we iyol u hiden zuan ishigh a ior ou mba ve kpe la . U jing@@ ir ave na nahan ne tese ér a na Yehova akaa a i ne nagh a mi la . — Nenge ken takerada u yer ér In@@ sight on the Scriptures la , ti@@ h@@ i u sha 2 , peeji 5@@ 28 , ka Mbashiada mba Yehova ve gber u ye . A@@ yôôso ka a lu hen iky@@ asen yase ga yô , i doo se u henen sha mbamlu asev , man ka kwagh u hange hange u se hii eren sha ci u sôron uuma asev je la . Sha mimi yô , doo u mbamaren vea wa ikyo . Aluer se mba a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u shighe u Aôndo a ver u kuren awashima na yô , kwagh la una na se fatyô u den u eren ityom i i gbe i zough a mcivir wase la , nahan akaa a gbe se ishima la aa d@@ an se . K@@ e ’ inyom i 70 S.@@ W . la , m@@ ser@@ akaa u Mbayuda kua tempel na man tom u upristi lu a mi la cii maa kure . Lu@@ c@@ í@@ a ya ican a ky@@ ans@@ a ne anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar shi a tsa ken iy@@ ou@@ ci shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an . Ka ve cii ve lu mbat@@ esen y@@ ee ? ( Mat . 10 : 35 - 37 ) Nahan kpa , Mbakristu ka vea eren akaa sha ishima i Aôndo yô , kwagh u dedoo a due ker . Ga@@ yô alaghga a lu ihyom i ior ve ker mbaaferev la , gadia ka a ts@@ wa@@ men ve yô ve ci@@ r zwa ve . Ô@@ no@@ v nav , N@@ ad@@ ab@@ i man Ab@@ ih@@ u , yange ve na nagh sha gbenda u Yehova lumun a mi ga yô . Nahan Yehova tindi usu sha va hi@@ a ve ve kpe . 7@@ 7 : ​ 12 , 13 ) Kwagh ne una na yô , ikyar i u ye a Yehova la ia seer taver shi una hemba lun we or kpôô kpôô . Hii nan ve kwaghpasen u mbaapostoli la yange vihi upristi mba tamen y@@ um@@ u ? Sha nahan yô , tar iv a mbamzeyol kpishi . I nger ken Genese 25 : 34 ér : “ I@@ so@@ u l@@ aha dyako na u wan@@ i@@ unda la . ” 17 , 18 . ( a ) Ka akaa a nyi nahan i doo u or a hen u eren@@ e ? “ I@@ k@@ we i Mbaiserael i pue kar ihi@@ ar ” i í ter ken Mateu 19 : 28 man Luka 22 : 30 la ngi ôron kwagh u unô ? Sha nahan yô , Yehova de ve asorabo a ve ga . Alaghga orgen nana ny@@ iman ér Yesu yange wase kwase la sha gbenda u kaan kwagh a mi ga . Er se fe ser isholibo yangen se u mon@@ don iengem i Aôndo yô , doo u se er nyi ? Er nan ve i doo u se wuese Yehova ? A kôr gumor ne , a su@@ se un zwa . Ve kpa ve na kwaghôron u Aôndo u profeti la jighjigh , man ishimaverenkeghen ve ngi u va nyôron ken Paradi@@ so u shin tar la . Kpa hanma or u nan ver ato her a mo yô , nana tema doo doo , ishima ia yô@@ h@@ ôr nan , nana kera lu a mciem ma cian ican la ga . ” ( Yohane 13 : 34 , 35 ; 15 : 12 , 13 ) Yesu yange tese mbahenen nav ér Aôndo a doo ve ishima shi ve doo ayol a ve , er ve doo un ishima nahan . Akaa shon ne yô , ka kpen@@ ga u te@@ en ikp@@ an ken A@@ fri@@ ka la man af@@ o a ku@@ ugh a mba N@@ az@@ i , man u kighir mbayev a tom ican man t@@ ì@@ m - ik@@ urior u a lu zan hemen sha ajiir wue wue ne . K@@ am kwagh u shin henen sha mi di@@ di . ” Lu nyi Satan gba ah@@ on sha mini ? Er nan ve i gbe u se fa hanma kwagh u Aôndo cii ve se na un jighjigh ga ? Aluer tahav yina se iyol yô , a hemba doon u se palegh u eren akaa a aa na se v@@ ôr kpishi la ate@@ tan , sha er se fatyô u zan mkombo u Mbakristu ai@@ k@@ ighe yô . Doo u kwagh a lu nahan mayange ga ! D@@ ondo kwaghwan u Peteru yange nger la , wener er se lu Mbakristu yô , doo u hanma shighe cii se ‘ waan ago iyol se veren a ver sha u sé na imo sha mpin u hanma or u nana pine se ity@@ ô@@ i@@ kaa i ishimaverenkeghen i i lu ken a vese la yô , kpa i̱ lu sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ’ Kape aie kpa yange samber wuee je la . Yange ci@@ er mo iyol , nahan m nôngo mer me h@@ unde ishima me eren akaa am nahan kwagh la a̱ kar@@ em sha ishima kera . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 9@@ 1 , 5@@ 9 Doo u se er kwagh a ve nena ? Kanyi se er ve se maa jighjigh wase una taveraa ? Aluer se mba hiden a ayol a ase ijime sha “ uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ” yô , se mba tesen er se gbe kwagh sha ishigh nagh ga yô . ( b ) Ka an nan lu or u yange nan “ yem zende ” laa ? A@@ tesen a O@@ ri@@ gen man Au@@ gu@@ st@@ ine sha kwagh u Tartor la lu atesen a mimi ga nena ? A@@ kô@@ r@@ aior a wan ts@@ wam kpishi ne na yô , tar hemba vihin gban kera cii . Mbak@@ ur@@ an vea tsaase mbagenev sha ityom i vesen nena ? ( Aerenakaa 1 : 8 ) Kwagh ne yange za nena ? Shi er m lu wasen mba m lu henen Bibilo a ve yô , kwagh ne wasem u veren ishima sha akaa a a hembe lun a inja la . ” Yange mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mbara wa ic@@ in@@ tan i Aôndo ikyo , nahan ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a bo tar u sha ayange la la . Ve fa er a tem tor ken Tartor u Aôndo yô . Peteru lu or u kwagh u ken jijingi gba un ishima yô . Yesu kaa ér , “ aluer M@@ ea doo ne ishima yô , né kuran atindi A@@ m . ” Nahan ne mbakur@@ an pur@@ usu ne , de ze nen ve iyol , kaan nen a ve ner ve na ne ta@@ av ga , shi de tin@@ d@@ in nen ve ner ve za dugh iky@@ au@@ s@@ u ve va na ne ne ts@@ ar ta@@ av kpaa ga . “ M ngu kaan mer , shighe kera vese ga . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 7 : 29 . Tom wase u pasenkwagh ne ka tom u dedoo je ka u henen a hen ga . Ashighe kpishi ve kohol imôngo ken mkpeyol ga , sha ci u m@@ te@@ v u sha ican kua atô@@ akyaa agen . Se mba ak@@ ar her , kpa hegen se de am@@ ar a v@@ in@@ en , se mba eren tom pania imôngo . ( b ) Ka mbampin mba nyi se fatyô u pinen ayol a ase ? 4 Er Ú Ôr Bibilo Ú K@@ av Yô — 1 . Ka kwaghwan u Ruamabera u nyi i doo u or u nan lu civir Aôndo , u nan vese nom shin kwase u a fe Aôndo ga la nana don@@ doo ? ( Daniel 3 : 1 , 2 , 20 - 27 ; 6 : 7 - 10 , 16 - 22 ) Er se lu mzough u anmgbianev mba doon ishima mba sha tar cii yô , se mba civir Yehova un tswen , shi se mba til par@@ egh@@ aa e̱r Ruamabera a tese nahan shi se mba s@@ angen a s@@ ange sha dooshima ga kpa se kav ser “ ken hanma ik@@ urior yô , or u nan cie [ Aôndo ] , nan eren perapera kpaa yô , Una rumun nan . ” Jigh@@ ilii yô , “ wa TER gbenda wou sha ikyev , suur sha a Na . ” Nahan kpa , or@@ fankwagh ugen yange kaa ér : “ Aluer ú gba uwer sha iyange i ican yô , agee ou vese ga . ” ( Mbaheberu 11 : 27 ; Ekesodu 34 : 5 – 7 ) Man yange tese iengem i Aôndo saa sha m - engem u ishigh nagh engem la tseegh ga , a tese i sha iniôngon na i nôngo ér una wase Mbaiserael ve fa Yehova shi ve civir un la kpaa . ( b ) Shighe u ican la zua sha kwagh u yange er sha ayange a mbaapostoli la nena ? Yange eren tom vea kô@@ mp@@ eni ugen u v@@ aren um@@ a@@ shin mba i yer ér r@@ ô@@ b@@ ô@@ t , mba gba@@ at@@ om u a v@@ aren akaa a veren ken i@@ am@@ egh shi a tin@@ d@@ in ior ken i@@ am@@ egh a eren tom a mi la . ( b ) Kwa@@ se@@ kristu ugen pase gbil@@ in@@ kwagh u a lu ken m@@ zende u z@@ endan tar ityô la nena ? • Hii nan ve se hingir ikp@@ an i Aôndo ? ( b ) Ka dyako u injaa u nyi yange Aberaham ver sha ci u ônov n@@ av@@ a ? I tese ér or nana vande wan iyol tsembelee cii ve nana mase v@@ ô@@ son kwase veren tsombor ye . 16 : 7 ; Anz . 21 : 2 ) Tor Davidi yange kaa a Aôndo ér : “ M@@ tem wam man m@@ mough wam kpaa We U fa , U fa mhen wam ken ica je . Ve hii zan hen Y@@ e@@ hor@@ am , tor u Iserael . Mbakristu mba eren tom he ’ ior shighe u ve lu wasen mbagenev man zum u ve lu yôôn loho u dedoo la E@@ ̱r Yesu kpe shi i nder un shin mbakp@@ enev kera cii yô , iwanger i i dugh he ’ Aôndo la wanger hemba ave a tse . U se lun mbadondon mba Kristu la hemba di u kaan ér se mba Mbakristu tseegh tsô la . P@@ at nger ér : “ M@@ gber u i gber takerada u Bibilo Tese la sha gbenda u taver ga man akav a i tese ker wang la bende a kwase shon kpishi je . ” Adam man Ifa hemba Aôndo ato , nahan ve kera lu a na ikyua ikyua ga . Yange m er tom a um@@ ato mba yôôn ang@@ we u Tartor mbagenev uhar , nahan me fatyô u kaan mer ior kpishi soon u ungwan loho u se pasen la ga . Í fa ve hanma ijiir cii ér ka mbap@@ asen “ loho u dedoo . ” Er se lu mbacivir Aôndo mba se tsegh ayol a ase sha ci na yô , doo u iliam man ieren yase cii ia na un icivir . ( a ) Er nan ve i gbe hange hange u se s@@ ônon ser Tartor u Aôndo u va ? Se er nan ve dyako la una b@@ unde se ga ? Mba ve lu sha atindi ga yô , m hingir ve er ka or u sha atindi ga yô . . . Be@@ en yô , a za kohol tic@@ a wam , a kaa a na ér mo kpa a z@@ end@@ am . U fatyô u zuan a ad@@ er@@ e@@ shi u af@@ ishi a bran@@ ci la sha In@@ tan@@ et hen w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g . Hen ase er se time sha aeren a na agen shi se fa er se dondo ikyav na ve , a wase se yô . 10 : 12 , 13 ) Er u lu iyev ne , tsua tom u ú er ve ua na Yehova una doo u ishima shi u civir un “ a ishima you cii , man a uma wou cii ” yô . I@@ mba mnenge la har sha mfe u vough man shi mkav u ken jijingi sha ‘ ashe a ishima ’ la . ( Mbaromanu 10 : 14 , 17 ; 1 Timoteu 2 : 4 ) A shi nan kpa yange fa kwagh u za hemen ken E@@ den la . Se er nan ve imoshima yase ia wa se kwagh sha igbenda i Yehova , man doo u se er nahan sha ci u nyi ? ( a ) Er Mateu 6 : 19 - 21 a tese nahan , doo u se hemba veren ishima sha kwagh u se zua a mi hegen hegen la ga sha ci u nyi ? 3 : ​ 17 - 20 ) * Yange gba u vea lu mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Kristu . Ts@@ wam u eren bende a ior sha nyi gbenda , man er nan ve mciem ma ve lu a mi la ma lu sha injaa ? Kwagh ne tese ér Orkristu u nom u nan shin kwase u nan , nan lu or u nan jighjigh ga yô , nana lu a msaanyol sha won ga shinii ? Mba gem ishima yô , Yehova zung@@ we ve mhôônom shi yima ve sha ikyev i mbaihyomov vev . Aôndo soo ér se lu ior mba mimi sha ishigh nagh man hen ayol a ase kpaa . Gba u mbayev kpa vea k@@ undun ishima . Ngeren ne pase kwagh u se er ve se lu a jijingi u Aôndo man er se hendan a jijingi u taregh yô , shi ngu a akaa a a wase se u tsuan kwagh u una na se msaanyol yô . Nahan cii kpa , akaa agen nga a yange i eren sha shighe u P@@ ase@@ ka u yange i hii u eren ken Igipiti la , a se fatyô u henen kwagh ker yô . Doo u mhen u henen sha atô@@ akyaa a a ne ve ior ve lu yan ican shin tar ainge ne una bende a vese nena ? Yehova eren se hanma kwagh u se sen un la her ave a ave ga sha ci u nyi ? 6 : 8 . Mba@@ am@@ on man Mbam@@ o@@ ab@@ i di due ken tsombor u Lo@@ ti , u̱ lu wan u anmgbian u Aberaham la . Apostoli Peteru yange kaa a Yesu ér : “ Nenge ase , se undu akaa cii , se dondo U , nahan ka nyi je sé va zua a mini ? ” ( Mat . 16 : 33 ) Yesu hendan kwagh a mk@@ ighir u tar ne hanma shighe cii . Ú ngu wer kwagh ne va ab@@ u ga . J@@ on : E@@ i , m umbur ga . Nahan yô , kunya u̱ de ker u u eren shiada sha u pasen Ter wase ga . ” ( Duteronomi 32 : 4 ) I@@ ji@@ r@@ ôron i mimi i Aôndo ngi a m@@ shi shio , di er mhôônom ma zungwen nam kpa ma lu a m@@ shi shio nahan . U ma ve wa ayol a ve sha ikyev i tahav mbu Aôndo a ver mbu la yô , kwagh gba y@@ in@@ an ve , nahan ve hingir mba man@@ ger man mba kwagh han@@ gen ve shi ve lu mba gban iy@@ u@@ he kpaa . Aluer se mba henen sha akaa a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo la yô , kwagh ne una wase se u lun a aeren a doon Aôndo ishima . W@@ ase nan nana nenge er akaa a saan iyol a ng@@ an nahan a lu tesen ér Or@@ gb@@ an@@ akaa soo ér se ember uma ken tar ne yô . — Or@@ pasenkwagh 3 : 11 , 12 . Nahan yô vea fatyô u pasen loho u dedoo ‘ ts@@ eren tar ’ cii sha won je kpa ? I@@ sho@@ li@@ bo i Ifa yange er ken sule u E@@ den la lu idya ga . Sha hiihii la , Peteru gba ah@@ on sha kwagh u Yesu soo u eren ne . Kpa aluer nom man kwase soo msaanyol yô , gba u vea er kwagh a hemba di u lun imôngo tseegh tsô la . M@@ ôm ken up@@ ania mban pase er lu ve ken ishima yô , ér : “ Yange se lu a kwagh ga , kpa shi kwagh môm ban se ga . ” — Mat . KA N@@ Y@@ I I@@ A ER I@@ C@@ A A GB@@ A G@@ A M@@ A@@ A M@@ K@@ U@@ R U@@ N@@ A V@@ A ? ( a ) Ka nyi i nger ken 1 Mbat@@ esalonika 5 : 2 , 3 , i̱ lu a kure sha mi ga ? 6 : 23 ; 1 Kor . ( Pasalmi 119 : 28 ) Kpa H@@ es@@ e@@ k@@ ia suur sha Aôndo , lu tor u dedoo shi er “ kwagh u dedoo sha ishigh ki TER ” kpaa . Kpa m hen la a lu u vough ga . Yange kaa wener : “ S@@ aa anyom ak@@ un@@ du@@ at@@ ar@@ gber á iv sha ci u Bab@@ ilon , man Me va sôr ne , Me kure kwaghôron Wam u dedoo a ven , Me hide a ven hen ijiir ne ye . ( Pasalmi 7@@ 3 : 17 - 20 ; Mbagalatia 6 : 7 , 8 ) Mimi je , mbaaferev tile sha inya i l@@ yemen . Ka sha u se eren sha kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo ma we se ne , ér : “ Mb@@ ara mba ve lu van a mbam@@ pav man am@@ een , i lu sha ityesen i i tese ne la ga yô , palegh nen ve . ” Shi a tese mbahenen nav u gbidyen kwar sha atindiakaa shon kpaa . Er mcivir u aiegh man aeren a hông@@ or@@ ough yange du@@ mbur ken Iserael yô , nahan i na M@@ ika mpase u sha mnenge ér a̱ ta icin , a̱ kaa ér Aôndo una gema Sam@@ aria una hingir ‘ ti@@ h@@ i al@@ ô@@ gh . ’ Or@@ t@@ yom ugen va kaa Davidi ér : “ A@@ sema a ior mba Iserael hide hen Ab@@ es@@ al@@ om . ” Ishim@@ a@@ verenkeghen i M@@ nder u Shin K@@ u la I@@ ̱ I@@ v Ve ! Se mba sha shighe u or môm nana fatyô u vihin ior mba Yehova cica cii ga yô . ( Yes . M@@ ci@@ em gba Peteru iyol . M@@ L@@ U@@ YO@@ L u ior una fatyô u bu@@ men se . Tsô a er nan ve a na ior mba mimi a sar ve la takerada ne ? 15 : 13 — I@@ can i̱ yange í ts@@ eng@@ ak@@ aan ér tsombor u Aber@@ am ua ya anyom 4@@ 00 la i̱ kure hanma shighe ? ( Mbaefese 4 : 7 , 8 , 11 - 14 ) Sha kpôô yô , alaghga a lu se ican kpishi u kaan ser i̱ na se iwasen i se nôngo a m@@ yina u se lu a mi la . Yesu kpa ngu profeti man or@@ him@@ en kua or@@ yiman kpaa . Shin alaghga aeren a se vese a mi la aa na yô , se hen akaa a kpe@@ egh sha iyol yase kpishi , a@@ dooga se hen ser nyityô kwagh i se er cii Yehova una lumun a mi ga . Shighe u Davidi hingir tor u Iserael la , a ver ior sha u ve eren ityom kposo kposo ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el , man ityom la kua u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ olo@@ v mbi dedoo kpaa . Se lu nen a ishima gbar gbar i pasen Aôndo akaa a kpe@@ egh a se er la shi se hide a iyol ijime , se zamber un ser a de se asorabo ase . Kwagh la yange war nan se iyol@@ kpen , sha ci u ishima yase cii lu u za pasen kwagh ken tar u ken won . Zum u se kenger ma kwagh sha In@@ tan@@ et yô , doo u se umbur mnenge u Yehova sha kwagh shon . Yehova Aôndo yange duen a Mbaiserael ken Igipiti kera cii yô , á pase ve wang er un soo ér ve civir un yô . Sha nahan yô , de se time sha mbampin mba utar mban : Se er nan ve se lu ior mba tilen sha mimi ? 12 : 1 , 2 ) Aluer Yehova doo se ishima sha mimi yô , se seer kporom ikyua a na . ▪ Er nan ve Aberaham soo ér Is@@ ak@@ a a vôso kwase ken Mbak@@ an@@ aan ga ? Hegen yô , m ngu a bem u tar ua fatyô u nan or ga yô , shi a̱ nam inyaregh ki sha tar cii kpa me pav a na ga . ” 3 : 1 - 5 , 13 ; Mat . ( Or@@ pa . 9 : 11 ) Ma a@@ ah@@ e shin ican ia fatyô u nzughul a uma wase . Nahan saan mo iyol tsung . ” De@@ mo@@ cr@@ atic R@@ ep@@ ub@@ lic of C@@ ongo Ka loho u a hii pasen ior je ne : “ Ver ishima , nenge nen sha akaa a [ a ] lu ts@@ eren ne yô . Se mba fe m@@ ze@@ hemen ken tom wase u pasen kwagh la sha ityakerada i se ne ior ken won shin sha iyenge i ior mba se henen Bibilo a ve la , shin sha iyenge i ior mba se wase ve ve hingir Mbashiada mba Yehova la ga . Apostoli Paulu yange wa Mbakristu mba ken T@@ esalonika kwagh ér ve ‘ taver mba ve yen ishima la asema . ’ Or a fatyô u hingir “ iy@@ ongo a TER ” m@@ im@@ ii ? Kwagh u hemban kpilighyol je yô , ub@@ ish@@ ô@@ p mba c@@ ôô@@ ci lumun u dondon tor u fan Aôndo ga ne , sha er na ve ityom yô . Pas@@ en agee a na hen mb@@ ac@@ u@@ ghu@@ gh shin mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev ga . — Yo@@ s . Kwagh u doon yô , mba ve hendan a Mbashiada mba Yehova je kpa fa ér ve er ic@@ egh@@ zwa ér vea civir Aôndo a ishima ve cii . Yehova er kwagh sha mimi , shi á fa kwaghbo u aie a ve a mi yô . Davidi tese ér ka atô@@ akaa a nyi a ne un vangertiôr ken Yehov@@ aa ? Hen zum la , “ iwer [ i ] sha akaa a wan ah@@ ôm ” la ia wa kwaghyan u iyolough u̱ una de ish@@ ar la ker . Nahan cii kpa , gba u se er kwagh a hemba u yilan di sha iti i Aôndo tseegh tsô la . Pe@@ eji Iky@@ un@@ du@@ gber K@@ ar U@@ har 9 : ​ 15 , 16 ) Yehova ôr kwagh ne anyom kar hegen hemba 3@@ ,000 . Mbamaren vea y@@ ese ônov mba lun sar sar nena ? ( 1 Mbakorinte 1 : 26 - 28 ) Nahan yô , u ôron kwagh sha gbenda u taver ga la ka t@@ am@@ enkwagh u a lu sha kwagh u mimi u ken Bibilo yô . Or@@ ya la nana ôron loho la a been yô , se na nan takerada , maa se kôr gbenda yemen . ” Er nan ve i doo u se de ser mbagenev ve tsua kwagh sha ci wase ga ? Hanma kwagh u injaa u Yesu tese ve yô shi@@ ishi pasen ieren i̱ se lu a mi ve , ia wase se kpishi ken iniôngon yase i se lu nôngon sha afatyô wase cii ser , se er tom u kohol mbahenen ken ayange a ase ne yô . A soo ér se fa ser se doo un ishima shi un soo ér i kpe se iyol kpaa , vough er wanye ka nana lu vea ter u nan ve i lu nan nahan , shin er ka sea lu vea ijende yase i ishima ishima ve i lu se nahan . 1 : 5@@ 1 ; 13 : 16 , 20 , 21 , 38 ) De se nenge nen kwagh ugen u se fatyô u henen hen Yesu man Paulu kua mbagenev mba een ve yange luun een la . Kwase la di ye ? Kpa kwagh ne kpiligh se iyol ga , sha ci u se fa er i lu Satan Diabolo , aôndo u tar u ainge á ne ve kwagh a lu nahan yô — un u a lu ityough sha u samber a mhen u or wan iyol i nan ikyo tseegh , á we im@@ anger shi á tesen jijingi u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato u a iv shin tar nyian ne ! — Yohane 8 : 44 ; 2 Mbakorinte 4 : 4 ; 1 Yohane 5 : 19 . 10 : 15 ) Ikyav i hiden a iyol ijime i Yesu a ver se ne i wase se se palegh u tesen ior mbamhen asev . Ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi ka una eren tom ken or ve nan ume la ka ki va a mbam@@ tsera kpishi . Se kpaa se fatyô u nengen a ieren i doon ken mbagenev nahan . — Luka 15 : 11 - 32 . Ka hanma or cii nan ne jighjigh ér he@@ l ka ijiir i nan@@ de ior ken ig@@ y@@ am@@ usu ga . • Gba u se nôngo sha afatyô wase cii se eren tom u pasen kwagh la hanma shighe sha ci u nyi ? Sha ashighe ne cii , Aberaham lam a Yehova gbar gbar . A kaa ér un nenge ér er un lu Orkristu yô , ka tom na u ôron ikyum@@ ile er yange un lu tesen ve akaa a mimi ga yô . Nahan kpa , aluer kwagh la una na mba imoshima ve i taver ga la ishima vihin shin una na ve an@@ zughul yô , dooshima u Mbakristu una mgbegha se se er kwagh sha kwaghfan . Shin se mba nôngon u dondon kwaghwan u Bib@@ il@@ oo ? Aluer wea hen nahan yô , apostoli Paulu kaa ér mhen wou la ka u shami ga ! Shi Yehova Aôndo u a lu dooshima la kpa á hemba kporom ikyua hen a we gbem sha won ! — Yakobu 4 : 8 . • tar nahan I@@ m@@ ôngo ne wase mba M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a a tem k@@ l@@ ase môm a ve la , ve seer fan Mbashiada mba Yehova , kpa lu cii la ga , í wase agumaior ne kpishi u henen sha ityôkyaa í ve lu uma yô . Se er nan ve Diabolo una ya mtsera sha a vese ga ? Aluer se kpa se suur sha Aôndo nahan yô , kwagh ne una na se ishimataver shighe u se tagher a atsan nyian yô . — Ôr Pasalmi 46 : 1 - 3 . Kpa sha mhen yô , lu nen mba@@ vesen . ” ( 1 Kor . ▪ Mkaanem ma Aôndo ma sar u tsung . Takerada u Daniel ua fatyô u lun se a iwasen nena , hemban je yô , hegen u se lu ken ayange a masejime ne ? ( Mpase 16 : 14 ) Kwaghôron u profeti ne shi kaa ér : “ Tsô ve kohol ve imôngo hen ijiir i i yer ken zwa u Heberu er Armag@@ e@@ don la . ” S@@ aa se “ k@@ usu ” mkaanem ma Aôndo ken asema a ase keng ve se wa ishima ye . Nahan kpa Yesu tese mbadondon un ér ve ver ishima ve sha kwagh u m@@ ve u Tartor u Aôndo la . 3 “ I@@ ̱ Doo Ity@@ ar I Hen K@@ pe@@ zege@@ mnger la Cii Iyol ” Aluer ka nahan yô , ve k@@ an shio u henen kwagh u injaa ua lu ker la . 8 , 9 . ( a ) Gba u se er nyi sha er se hen kwagh iyol yase ? Aluer ka u imba num la ia zua akuraior a ken tar ne cii shin ia zua ga kpa , kwaghôron u profeti u ken Bibilo ôr ér ayôôso nga van a aa zua akuraior a sha tar cii g@@ ung@@ ur môm yô . Mb@@ av@@ endan mimi kpa vea fatyô u shi anger mlu wase u ke ’ jijingi la . A shi nan kpa , iky@@ on igen i yange i lu uma shighe u Yesaia nger mkaanem mara anyom 2@@ ,@@ 7@@ 00 ken ijime la , ngi uma her zan zan nyian . Kpa er Aôndo a doo Mbakristu ishima shi ve dondon atindiakaa a na sha mimi yô , kwagh ne wase ve u wan ishima a mbamzeyol mban . Mbakristu mba ve lu hen ijiir i môm je kpa , alaghga kwagh u or môm nan nenge ér ka i@@ ember@@ yolough la i doon nan la ( alaghga nan ngu ôron ma takerada u dedoo ) , una lu kwagh u duen orgen ishima ; shin kwagh u or môm nan nenge ér ka kwagh u nan nan msaanyol la ( a@@ dooga nan ngu nahan iky@@ e@@ ky@@ e , nengen ajiir ) , orgen nana nenge ér ka kwagh u v@@ ôron a v@@ ôr nan . Se Mba I@@ kp@@ an i Aôndo ( Luka 24 : 45 ) Ken ayange a ase ne kpaa , Yehova er a vese nahan vough . ( 1 Mbakorinte 13 : 11 ) Mbamaren , ne umbur ma kwagh u yange ne za ngô wen shin ter wen iyol shighe u ne lu iyev la ner a̱ na ne , shin er lu kwagh u doon sha ci wen ga nahan kpa ? Tsô , Saulu ker Davidi i@@ w@@ ange kwa har shighe u lu ku@@ h@@ wan un adi@@ gu@@ ve yô . Hanma sev mbu u nder yô , ka i taver we iyol . Sha kpôô yô , a saan mba 14@@ 4,000 mba ve lu nongo u kwa@@ se@@ he ne la iyol kpen kpen . U nenge yô , m hii ashe a cian tsung ka kwagh u nyian a mi ga . ▪ Ka atô@@ akyaa a nyi yange na ve m kura ivaa yam shighe u kwase wam shin nom@@ om er idya laa ? • Yehova man Yesu tese ikyav i nan kwagh ken jijingi la nena ? ( N@@ um@@ er@@ i 14 : 6 - 9 ) Nahan je kpa , Mbaiserael kegh ato ga , sha nahan yô , i na ve ian i nyôron ken Tar u Ity@@ endezwa sha shighe la ga . K@@ pu@@ un@@ kpu@@ un u Sh@@ ar@@ on lu ijiir i doon iy@@ i@@ av ken Tar u Ity@@ endezwa la Aluer kwagh er u m@@ ape man u nenge wer ishima hii u vihin we yô , alaghga a hemba wasen we u karen hen ijiir la kera , sha er u zua a shighe u ishima you ia hide a gba sh@@ imi yô . ( Anz . Ity@@ ôkyaa i vesen i Mbayuda hide yô , lu u va hiin mcivir u mimi ken Yerusalem . Kpa , mcivir u Yehova gba ve ishima ga . Awa@@ shima u m - mar u he la yô , ka u wan uumace kpuaa ago@@ yol u za hemen sha zan hemen u eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la yô . ‘ Na@@ mba u yange i gbidye wa@@ ya u yilan ’ Be@@ t@@ ty a mi la lu sha m@@ lan , man gema nenge a se yô , ngu anyom 8@@ 9 ! ” — Mpase 14 : 6 . Alaghga uumace vea nengen a m@@ ze@@ hemen u or ken mimi hanma shighe ga , kpa Yehova yô , nengen shi ka kwagh u injaa sha ishigh nagh . ( Heb . Yesu yange tese mbahenen nav sha u wan ve kwagh u a zough sha mbamgbe vev yô . Or@@ t@@ yom ugen kaa ér : “ Aluer an@@ ti or nana civir inyam man e@@ ev mbu i shi nana ngohol ik@@ av sha ic@@ u@@ l shin sha uwegh ku nan yô , nan kpaa nana ma wain u iy@@ ugh i Aôndo . ” Lu henen ér ka iti i or@@ ya je la , nahan a ôr a ahan zwa ér : “ Se va ser se va nenge a M@@ ad@@ am ‘ Gb@@ id@@ ye im@@ em@@ egh . ’ ” • Kanyi ia wase se ve se k@@ usu mimi wase er Yobu nahana ? Kape m lu wase vea ior kpa shighe ka una karen ve a hii u vihin je la , man ashighe agen je yô , a pav ik@@ we je kpaa . Af@@ ishi a bran@@ ci di ka a lôh@@ ô mbakur@@ an mba ningir sha . U@@ iky@@ ur@@ mba@@ yan mba se tim sha mi ken ngeren mba uhar mban la gba zua a kwagh môm shin akaa ahar a sha kwagh u Tartor . Ashighe agen Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve lu a mbamhen kposo kposo sha akaa . U ngu tesen ve wer u ngu a vangertiôr ken a ve shi u na jighjigh wer vea fatyô u eren kwagh ayol a ve je kpa ? Ka ve nôngo ér vea dondo ikyav i Paulu la sha u eren a ve kundu kundu shi tesen ve dooshima shi wasen ve kpaa . ( Mbaefese 1 : 22 , 23 ; Mbakolose 1 : 18 ) Takerada u i yer ér The Ca@@ mb@@ ri@@ d@@ ge Bible for S@@ cho@@ ol@@ s and C@@ ol@@ le@@ ges la kaa ér , “ ikyo@@ kwaghôron i̱ í tôô iyol i kar sha tiônnongo la tese er i lu hange hange u nongo u Kristu u ú lu iyol la ua lu ken mzough vea Ity@@ ough yô , shi i̱ tese kpaa ér ka Ity@@ ough ki hemen nongo ne ye man ngu iky@@ agh ki Ity@@ ough kpaa . ” Hanma iyange ngi a ah@@ wa 24 tseegh . Nahan ngu or@@ wu@@ an@@ or kpaa . Shighe u Ne@@ hem@@ ia hide za ken Yerusalem la , Mbayuda kera lu nan iyua i suen tom u tempel la sha ikyo ga . • Kanyi akaa nahan a fatyô u za zuan a shighe ke ’ á geman ôron Bibilo shi timen ke ’ i̱ a mini ? Kpa u tsu@@ ghun we ga yô , m ngu a kav er m@@ ny@@ am mara ma zough sha kwagh u Tartor u Aôndo , shin inyom i 1914 la ga . ( Ese@@ kiel 29 : 3 ) Alaghga L@@ evi@@ at@@ an di ka mba@@ age@@ ev mba F@@ ar@@ a@@ o . ( Daniel 2 : 44 ) Hemen u az@@ ô@@ v man u uumace ua kera lu ga , a lu Tartor u Aôndo a ver sha la tseegh ua lu shi ua hemen tar ye . Lu a I@@ wuese sha Tom u Or@@ yiman ú Kristu a Er La Ish@@ u kôron ngi ve tar u S@@ ene@@ g@@ al a inyaregh kpishi je . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Sha nahan yô , se kura nen ayol a ase sha nyityô kwagh i ia fatyô u d@@ an@@ en se asema cii . Yesu iyol na tese mimi u ishimaverenkeghen ne shi a tese ér Aôndo una yar tom a na u nd@@ eren mba ve kpe la . Kwagh u kunya yange lu nôngon u eren gum@@ kwase ugen u s@@ è@@ mb@@ è@@ r eren nom ke ’ vegher u sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , u lu ica a tar u I@@ ng@@ i@@ la u@@ kil@@ om@@ it@@ a dubu imôngo yô . Yesu kaa ér : “ Me kaa ne , kape m - ember una lu Sha sha ci u or@@ sho@@ li@@ bo môm u nan gema ishima la , á hemba u sha mba ak@@ un@@ du@@ any@@ i@@ in@@ gber kar uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in mba perapera mba kwagh a gbe ve a m@@ ge@@ m@@ shima ga la . ” ( Mbaheberu 11 : 5 ) Kwagh ne tese ikyav ér nyi ? I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Kwagh@@ pasen hen ang@@ er@@ i u kiriki u i yer ér Al@@ b@@ arr@@ ac@@ í@@ n , ken ic@@ omb@@ o@@ tar i Ish@@ pania . I@@ vese shi za a mo hen ijiir i he i pasen kwagh , ka tar u B@@ el@@ gi@@ um je la . ( Ôr Mateu 6 : 22 , 33 . ) S@@ Ô@@ N Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A N@@ A U I@@ SH@@ I@@ M@@ A F@@ AN KW@@ AG@@ H M@@ AN I U@@ NG@@ W@@ AN U@@ N K@@ EN derianyom u hiihii la , Yehova pase ior nav ér nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura kar a Tindi u Mose kera . ( K@@ ol . U Pas@@ en Kwagh man u T@@ esen Yange ma ú kaa wer nyi ? Aluer u ngu wasen anmgbianev ken tiônnongo , kpa u kera ngu wasen kwase wou hen ya ga yô , ka a inja ga cii . Ieren la ia gb@@ ihi tsombor wou ken kwaghbo . 20 , 21 . ( a ) U@@ ̱ taver mbagenev ishima la gba zua sha u wan akaa a mbagenev ikyo nena ? Kpa aluer ishima yase gema ngi soon tar ne ye ? Ka sha nyi igbenda nahan se maa m@@ hi@@ r u hiden a iyol ijime ken a vese ? F@@ i@@ im ne tese akaa a yange ior eren ayange ayange ken gar u S@@ an Fran@@ ci@@ sc@@ o , ken tar u Amerika sha ayange la yô . Ken inyom i 2@@ 000 la , I@@ ji@@ r@@ tamen i M@@ zough u Ity@@ ar Cii ôr akaa a ve we@@ shima ér vea er a̱ kure ken inyom i 20@@ 15 yô . Shighe u Se lu Eren Kp@@ en@@ ga Yô Aluer se mba henen kwagh shi eren msen shi se mba b@@ un@@ den mbamkombo ga , shi se mba eren erdoo sha u tesen dooshima yô , akaa ne aa wase se u ‘ eren sha u iyange i Aôndo i va yô . ’ ( 2 Pet . Nahan kpa , Yehova kaa a Noa ér : “ Ú nyôr ken t@@ so la , we a ônov ou , man kwase wou man kasev mba ônov ou a we imôngo . ” Ishim@@ a@@ wan gba kwagh sha ishigh ki Aôndo kpen kpen ( Yobu 4 : 1 – 31 : 40 ) Er se lu Mbakristu mba se tsegh ayol a ase sha ci u Aôndo yô , se fatyô u palegh u vihin jijingi ishima . ‘ A na mbagenev mba mbaapostoli , mbagenev yô , ka u@@ profeti , mbagenev ka mbai@@ vangeli , mbagenev ka mbakur@@ an man mbat@@ esen . Ka sha u nan u@@ icighan@@ mbaiorov ve̱ kuma sha tom u eren , sha u maan iyol i Kristu , zan zan se cii sé va kuma sha mzough u ken jighjigh u nan . ’ — Ef . Yange hide saan se iyol kpishi , lu inja er ivaa yase hide hii he@@ gh nahan . Shighe u oo u te gy@@ a@@ ang man se za zua a m@@ ure u van@@ de@@ gh u y@@ eren ker yô , ka i doo se kpen kpen . ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Shighe u i gbe u se tsua tom u se er yô , se vande henen sha inja tom shon , se fa er i gbe u se eren u yô . Maria lu a ônov mba kasev uhar , a hemba nahan kpa yina nahan ga . K@@ on u o@@ le@@ v la gba zua vea vegher u kiriki u vor u Aberaham , u̱ a lu Iserael u ken jijingi la . Tsô mbakur@@ an@@ ilev mba Aber@@ am man mba Lo@@ ti mough num ayol a ve . Sha ayange la , Mbak@@ an@@ aan kua Mb@@ ap@@ er@@ ishi lu ken tar la . ” Shi i va nam tom u zenden sôron af@@ ishi a bran@@ ci sha tar wuee , wasen a shi taver a ishima . Bibilo igen i i yer ér Con@@ temp@@ or@@ ary Eng@@ lish V@@ er@@ sion la kaa ér : “ U ngu Aôndo wase . 12 : 10 ; 14 : 14 - 16 ) Lu nyi i wase ve u wan ishima ? Gadia ka u nan lu Or@@ yuda ken ishima la je nan lu Or@@ yuda ye , ic@@ ôngo i mimi kpaa , ka kwagh u ken ishima , ka kwagh u ken jijingi , ka sha kwagh@@ ngeren la tsô ga . ” U tesen ikyav yô , ior mbagenev mba ve tese gbashima sha u keren ér bem a lu hen atô u ityar i yange i lu ken ayôôso , shin hen atô u gomoti u ma tar man mbah@@ endan kwagh a gomoti la , zua a iyua sha tom ve ne . ( 1 Peteru 3 : 1 ; 4 : 3 ) T@@ so@@ mbor ka ua lu nahan yô , mbamzeyol ve lu kpishi , hemban je yô shighe u or u hen tsombor u nom shin u hen tsombor u kwase nan lu eren ivese yô . M@@ lu u hiihii u orumace u Bibilo i er kwagh sha mi la zua sha ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la je kpa ? Hen shighe ne , Eliya kaa a wanakiriki na Elisha u a tsaase un tsembelee ne ér a de u dondon un ijime , kpa Elisha kaa a Eliya kwa tar ér : “ Me undu u ga . ” Yesu K@@ o@@ so I@@ kp@@ elaior sha Iky@@ ev i As@@ an@@ de@@ aior K@@ pu@@ aa , 7 / 15 Mba V@@ eren Ior Mba a V@@ a W@@ ar Ve la Ikyav Alaghga mba uhar mbara vea tema vea lam sha kwagh la tsembelee nahan vea lumun u zan hemen a ityendezwa ve la . 10 : 5 ) Mba ve hiden a iyol ijime nahan ne ka ve zua a icivir . — Anz . I@@ b@@ aver ne doo or@@ pasalmi kpishi u ungwan je lu un er ishima na us@@ a , ngi ha@@ an inya sha ci u iember nahan . Shi ib@@ aver ne na no@@ mbor na hingir er ka “ p@@ en@@ sel u or@@ fan kwagh@@ ngeren dedoo ” nahan . Kape mbacivir Aôndo mba mimi ainge kpa i lu je la . Kpa shi m nenge mer , aluer po@@ op@@ u una fatyô u eren aie yô , alaghga ityesen i T@@ r@@ in@@ iti la ka i mimi ga . Ka z@@ ange u yevese zan zan za p@@ eren h@@ w@@ ange u been la ga . Shi p@@ ast@@ ô ugen kpa kaa ér akaa a un tesen ior la un na jighjigh a mi ga , kpa un ngu tesen ve a her sha ci u un soo ér i de un tom p@@ ast@@ ô ga . Man er yange lu Ter Yesu Kristu iyol@@ na je ver kwaghyan ne yô , ka i yila un vough nahan ér Kwagh@@ yan u Ter . Sha nahan yô , kwagh gba sha mbap@@ asenkwagh sha ajiir a a lu ica a gar@@ tamen la kpishi . Sha iwasen na yô , te@@ gh te@@ gh tsô m va de akaa shon . L@@ am a anmgbian wou kundu kundu shi pase un kwagh u a ze u iyol la wang , a awashima u hiden lun vea na doo doo . — L@@ ev . 24 : 45 - 47 . A@@ kper@@ an nga ga , mba civir Yehova cii vea zua a iwasen kpishi , aluer ve yar tom a shighe u injaa u i ne ve ne sha u henen Bibilo shi civir Yehova hen tsombor yô . ( Anz . 21 : 17 ) Sha nahan yô , washika u apostoli Paulu nger hen Mbaromanu la taver se ishima ér se eren kwagh sha ishima i tse@@ en . Yange mba eren Yesu batisema je maa hii u eren tom na u “ pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ” la . Ka taver or u nan ijô la yô , maa a tsu@@ le or u tilen ken ijime la ér a̱ ki@@ mbi inj@@ ô la pur@@ u@@ tu@@ tu . Hanma shighe u or u civir Aôndo u mimi nan wase anmgbian u nan yô , ka Aôndo jighilii je á ne iwasen la ye . Shi alaghga u ze mbamkombo ape ka u za hen Bibilo la . Lu an i na nan ibo sha isholibo i nom man kwase u hiihii la ? 1 , 2 . ( a ) Ka ivese i ana ia lu kwagh u van a iember sha ? Nahan kpa , Yesu yô gba ôron a ôr kwagh la tsô ga . Mkaanem ma i k@@ ur Pasalmi 1@@ 12 a mi la maa kure nena ? Ka unô a kura ve ken Tartor kera , man mba ne gb@@ ev mbu nôngon shi mba vendan atindi nena ? ( Mat . Shighe u m lu anyom at@@ aan la , mbamaren av kera lu imôngo ga , nahan m nengen mer i ta@@ m kera . W@@ ea soo u zuan a iwanger sha itinekwagh ne yô , nenge kwa u ken atô u Tom W@@ ase ú Tartor u Di@@ se@@ mba 200@@ 6 , peeji 3 - 6 la , ngu a itinekwagh ér “ Kanyi i Doo u Me T@@ sua sha Kwagh u T@@ wer@@ sôron a A@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a i D@@ ugh ken Awa@@ mbe man I@@ gbenda i S@@ ôron T@@ wer a Awa@@ mbe A@@ ma ? ” Umbur wer , hanma or u nan wuese iti i Yehova cii yô , nan gba un kwagh ! Shighe a karen yô , alaghga u hii u henen wer u doo nan ishima sha mimi ga . T@@ A@@ R N@@ A : K@@ A@@ Z@@ A@@ K@@ H@@ S@@ T@@ AN Lu u kwaghbo u Adam man Ifa er la una va a ikyaa ts@@ eren sha ve tseegh ga , ônov vev kpa kwagh a tser ve . ( Aer . 1 : ​ 3 - 5 ) Be@@ en yô , maa k@@ ôndo yem sha za na Yehova injar i nagh ku doon tsung ku a na sha uma na la , shi lu keghen shighe u una hii u hemen ken Tartor u Mesiya la . Yehova er nyi sha shighe wase ne sha er se seer eren tom u pasen kwagh laa ? Aluer amba@@ aior la zung@@ we sha asorabo ve , ve soo u him@@ en iy@@ ongo yô , se dondo nen ikyav i Yehova i soon u den asorabo vindi vindi je shi hungur a mi kpaa la . Er or ka nana bee iyol ve kwaghyan a kera z@@ aan nan zwa ga yô , vea hen ér ka hange hange u ve yan kwagh shin man kwagh er yange ve van@@ den eren nahan la ga . ( Genese 6 : 9 ; Anzaakaa 23 : 15 , 16 ; Yakobu 2 : 23 ) Man ka kwagh u hemban cii u han@@ ma@@ or nan soo je ne . • Or a fatyô u lun er kon u i m@@ ô@@ ôr ú hen u@@ k@@ ung@@ ô@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev nena ? Or@@ t@@ yom u Yehova za kohol H@@ ag@@ ai kaa a na ér : “ H@@ ide hen ngô@@ u , hi@@ re a iyol you ijime , lu sha ikyev na . ” ( Gen . Yesu kaa ér : “ Hanma or u i tese nan nan kom vough yô , nana hingir er or@@ tesen u nan nahan . ” ​ —⁠ Luka 6 :⁠ 40 . ( S@@ ef@@ ania 3 : 7 ) Hen shighe wase ne kpa kape kwagh la una er vough je la . N@@ gi@@ se la , de ér mbam@@ yen mba anmgbianev mbagenev ve na un ishim@@ avi@@ h@@ in . Shighe karen yô , á gba ngeren tsombor na washika n@@ du@@ ur@@ u@@ u je , lu pasen ve er ve doo un ishima tsung yô . Hii shighe u Yesu yila un la zan zan shighe u i va kar wu@@ hen un ken ga@@ adi ken gar u Roma shi i wua un , i kohol cii i hembe anyom 30 la , Paulu gba uwer sha tom ga . Shi So@@ ci@@ e@@ ty yange gber Bibilo i í yer ér King James V@@ er@@ sion la sha mgb@@ er u Mbah@@ enen Bibilo la , i̱ lu a ngeren u b@@ aan a b@@ aa ken mkur lu u@@ peeji 5@@ 00 . 13 : 4 ) Kpa alaghga a taver iky@@ aior kpishi u lun wang shighe u “ s@@ ar@@ b@@ ang u u@@ ye ” a taver ken a ve yô , ka shighe u isharen i yaven a or ka i taver nahan nan kera hen sha kwagh u una due ken ieren i nan la tsembelee ga la . ( 1 Kor . Mba pasen kwagh u Tartor kpishi zua a iember kpishi ken tom u geman ior hingir mbahenen ne shin sha ajiir a ior ve soo kwagh u kwaghaôndo ga je kpaa . 7 : 24 , 25 . Or@@ hemen wase lan ma kwagh sha kwagh u iyôngo na ga . Or ne nger takerada ugen lam sha Yesu Kristu dang dang , kpa a gema a wuese Satan ér ka ity@@ a@@ gh@@ er@@ or . Paulu ter akaa agen a Satan a eren tom a mi sha u nan ér se er kwagh u un soo yô . Ngu Z@@ an Hemen He@@ gen@@ e ? Ve fa er Ruamabera una fatyô u hemen ve zan a ve ken uma u tsôron yô , kpa Ruamabera shon môm ne shi yange ma hemen ve ma za a ve hen Mesiya , ka Yesu je la . Jigh@@ ilii yô , yange se tsua u eren pania . Ve ker ato a mo zu@@ lee sha mh@@ ôôn kpishi , nahan shighe u ve mough u yemen la ishima hemba k@@ undun mo sh@@ imi , tsô m kaa a ve mer , ve hide ve v@@ am inya kwa@@ gen kpaa . ( Ôr Aerenakaa 9 : 15 , 16 , 20 , 22 . ) Se fatyô u hiden a kwagh u a vande eren karen la ga , kpa se fatyô u k@@ angen ishima tsuan ah@@ ur@@ aior a dedoo man ijiir i dedoo i ia bende a imoshima yase sha gbenda u dedoo yô . 13 : ​ 7 , 17 ) Kwagh ne una na Mbakristu vea lu ken mzough . Anmgbian u kwase ne wa ago iyol u za nengen a or@@ vesen ne , shi sôn Yehova ér a na un ishimataver shi a wase un una kundu ishima . Kwagh ne kua u se lumun igbenda na man atindiakaa na a ishima yase cii , geman vendan igbenda i taregh kua atindi a u la . Doo u se er nyi zum u anmgbianev asev ve nyer ken ic@@ ana , man ka sha ci u nyi ? ( Yesaia 35 : 9 ) Nahan mzough u ken jijingi u kundu kundu man u ken bem u se lu ember ne tese ér nyi ? Paulu , u yange “ iv a icighan jijingi ” la venda kwagh a or@@ ah@@ ir ugen vangertiôr . Lu u a de asorabo a anmgbianev mba Yesu mba i shigh ve mkurem la hiihii , maa a de “ a tar cii ” . Mbahemenev mba@@ adu@@ av s@@ enge ér mba mbatomov ( ka m@@ gem u i gem ishember i di@@ ·@@ a@@ ʹ@@ ko@@ ·@@ no@@ s ke ’ zwa L@@ at@@ in ér mini@@ ster man ikyav i i̱ í lu “ wanakiriki ” je la ) . u A@@ ip@@ or 22 , 199@@ 9 , peeji 6 man Awa@@ ke ! u A@@ gu@@ su@@ tu 8 , 199@@ 5 , peeji 10 man 11 . ( Mateu 7 : 5 ; Yakobu 1 : 19 ) Er@@ doo u Yehova la ka a tu@@ ur se u lun a dooshima u mimi , je yô kua sha shighe u mbamtaver ve ve taveraa je kpaa . Een , Yehova Aôndo wa uwegh ken tom u se eren , se mb@@ à tesen Mkaanem nam ne . 15 : 10 ) Mba ve na ityendezwa la jighjigh yô , lu u vea tese sha ieren , nahan kwagh ne ma gema ma va ve a averen kpishi . — Anz . Yesu yange ôr nyi i lun se a inja ny@@ ian@@ a , man ka mpin u nyi a dugh sha kwagh laa ? Na@@ a@@ man yange za ken Iserael , i za wanger un im@@ ande na , nahan hingir or u civir Yehova . Ve ta Paulu a@@ wen pu@@ usu pu@@ usu je Paulu gba . Sha ayange a Yesu la , lu ityar i nyi nahan Mbayuda lu k@@ ere ? Ka sha u eren “ [ Aôndo ] tom tugh man te@@ tan . ” — Mpase 7 : 15 – 17 . 13 : 16 ) Yange i taver mba been makeranta mbara asema ér ityesen i ve ngohol ken M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi la i lu ve er kwagh u z@@ eren sha ic@@ ur s@@ enen hen k@@ ungwa nahan . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 4 ) Ka mimi , ieren i nengen or a ice sha ityough ga la ka kwagh u he hen uumace ga , kpa ior vea hemba tese ieren ne ken “ ayange a masejime ” ne cii , sha nahan yô , i yila ayange a masejime ne ér “ ashighe a ican . ” Shighe kar yô , Yehova samber a hemen na , gadia a gba sha won u a ke@@ he shi a we kper@@ egh kper@@ egh ne , kua tar wase ne kpaa . Alaghga u er msen hen Yehova , u ôr un hanma kwagh cii . Anyom nga a gumor shin gum@@ kwase nana ar sha mi man nana lu a vôso kwase shin nom ga ve , anmgbianev vea hii u wan nan kwagh yô . Gba u or u lun kwa@@ v nana er nyi ve nana zua a mbam@@ tsera ken mlu u nan lu kwa@@ v laa ? ( Aerenakaa 7 : 5@@ 1 - 60 ; 12 : 1 , 2 ) Ka an je nana lumun u kpen sha kwagh u nan ne jighjigh a mi ga yôô ? Shi@@ r@@ le@@ y : Een . Kwagh u hiihii yô , ka sha u dondon ikyav i Yesu , u a lu Or@@ tesen u He@@ mban la . Aluer se er nahan yô , Ter wase u sha una “ seer ” se akaa a kwagh a gbe se a mi hanma sev la cii . T@@ ica na la kaa wener un hen ér , er J@@ en@@ n@@ y a lu môm ken Mbashiada mba Yehova yô , una za hemen u dondon sha atindi a tsen@@ g a ieren i dedoo la ken uma na . Er nan i doo u se hide se hen sha kwagh u jighjigh wase u nan man iyol i se tsegh sha ci u Yehova laa ? Kpa kwagh ne a de kpiligh se iyol ga . Ashighe kpishi mbamzeyol ka ve due ken kpen@@ ga hen atô u mbacivir Yehova sha ci u ve nger ic@@ egh@@ zwa ga yum . Er Yehova tese ve ér ka un iyol na un lu tor ve nahan kpa kuma ve ga , sha ci u ve soo u zenden sha jighjigh u nan ga . 4 Gbenda U M@@ yer 1 . • Ú sôr ian ú ver i u gema ior mbahenen nena ? Mkaanem nam man tese ér mlu u se lu mbahenen la ka kwagh u ken uma wase u sha an@@ shighe kpuaa tsô , shin ka mcivir u una lu nyian , kp@@ er maa una kar kera ga . Se mba fe igbenda ne sha atindi a perapera a Yehova la . ( Heb . 11 : 6 ) Gba u hanma vegher u uma wase cii una tese ér se mba a jighjigh u nan . Alaghga se fa er i hii ve Yehova a de ér se tagher a ma mzeyol ga . ( 2 Mbakorinte 4 : 16 ) S@@ é zua a ishimataver i k@@ und@@ un@@ yol i i nger ken Bibilo i i lu Mkaanem ma Aôndo la , ishimataver shon yô , ka i ne : “ Or@@ perapera nana vese , nana h@@ ôm y@@ a@@ gh@@ el@@ aa er ku@@ ghu@@ gh nahan [ mba yer ú ken zwa Heberu ér ta@@ .@@ mar@@ ʹ , inja na yô ér iv@@ ile ] nana vese er se@@ d@@ ar u sha Le@@ b@@ an@@ on yô . ( c ) Ka nyi i lu awashima u ngeren nee ? Nenge Tom W@@ ase ú Tartor u Ma@@ ac@@ i , 200@@ 7 peeji 3 - 4 la . 4 : 8 , 9 ) Yesu venda ity@@ artor i í na un la iny@@ igh i môm . Ior mba i ne ve tahav mbara di yô , vea kera naan mba i we ve sha ikyev mbara icivir gaa ? • B@@ em u Kristu kanyi ? Anmgbian H@@ en@@ sc@@ he@@ l vôso Lu@@ c@@ il@@ le B@@ en@@ ne@@ t@@ t ken inyom i 19@@ 5@@ 6 man ve cii ve za hemen u ember uma imôngo shi ve lu tagher a mbamtaver mba uma imôngo kpaa . Ka ican kpishi u zan hemen ken mimi . ( Pasalmi 46 : 1 ; 47 : 2 ; 48 : 3 ) Pasalmi 4@@ 9 tese er or môm nana fatyô u “ p@@ aan an@@ ngô u nan ” ga yô . ( Aerenakaa 10 : 9 - 15 ) Peteru yange kera s@@ ende@@ gh sha Tindi gb@@ ang gb@@ ang ga kpaa sôr mnenge na la . Nenge ase kwagh u mimi u Bibilo i tese ne . Ka a saan un iyol yô , mimi je , mo kpa i saan mo iyol . ” Er u fatyô u fan kwagh u a lu or ken ishima ga nahan kpa , u fatyô u eren kwagh sha kwaghfan , fan er wan wou a nengen tom u pasen kwagh la . “ U@@ W@@ U@@ A ” M@@ AN “ I@@ V@@ OR I B@@ O ” V@@ ES@@ E I@@ M@@ Ô@@ NG@@ O E@@ ̱r se lu Mbakristu yô , se mba a “ ityôkyaa i vesen ” ( N@@ W ) i i hii ve i gbe hange hange u se na mbau@@ tahav icivir yô . Ka hanma shighe i doo u se ker hemen na ? “ Ka Nahan J@@ e i Lu V@@ ough Y@@ e ” Shin yange i na un ibo ga@@ egh , kpa gema zua a iwasen sh@@ am@@ in@@ i ? B@@ em una lu sha tar cii gbem sha won . P@@ ase er mbamlu asev vea fatyô u b@@ enden a ian i se lu shami ken tiônnongo la . Su@@ k@@ oti Yange kaa ér gba u mba vea za tema tor a na imôngo “ sha tartor u Aôndo ” la vea ya bredi shi vea ma wain . B@@ re@@ di la tile sha ityough ki iyol na , wain la di tile sha ityough ki awambe a na la . Aluer se mba ‘ wan ishima a ior cii ’ yô , kanyi alaghga ia va k@@ ere ? Gba u hanma wase nana gbidye kwar a ishima i nan nahan nana pine ér : ‘ Ka sha zwa tseegh m lun a mnenge u Kristu a nengen sh@@ a@@ gba la y@@ ee , shin me nôngo sha tahav av cii me eren a er kpaa ? ’ Kpa hide hen ya wam di yô , lu akaa a vihin tseegh m lu tagher a mi ye . Alaghga tsô u ngu henen wer Yehova tsua u yemen sha . Tsô mbam@@ k@@ er@@ ev mbara wa R@@ ah@@ ab@@ i kwagh ér a kohol tsombor na cii ken ya na , u̱ lu sha gir@@ gar la . Kwagh u masetyô yô , de se time sha gbenda u sha utar u Yehova a ne se kom u lun mbat@@ esen Mkaanem nam yô — ka tiônnongo na shin nongo na u shin tar ne u u tsaase se u lun mbatomov la . Er mtim u tar ne a mgb@@ ôghom kpishi yô , de se taver nen jighjigh wase u nan shi se tese iwuese tsung sha nongo u Aôndo a ver sha u wasen se u civir un la . S@@ aa u tsaase ‘ mkav wou u ken ishima . . . u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo , ’ shi u “ er tom sha mkav ” la sha u eren kwagh u ú fe wer ngu shami la ve u za hemen u civir Aôndo sha mimi shighe u ú lu tswen kpaa ye . ( Heb . Nenge ngeren u a lu sha peeji 30 , ken Iyoukura i Di@@ se@@ mba 1 , 200@@ 7 , a lu a itinekwagh ér , “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La . ” M@@ pin u i pine Ro@@ al@@ d kpo@@ o ne k@@ unda un iyol . 5 : 20 ) Nahan kpa , aluer mbatamen mba i tsough ve u tôvon sha amba@@ akaa ne la ve tese or@@ isholibo la dooshima u Kristu yô , una bende a nan tsembelee je . ▪ S@@ ônon iwasen man gb@@ end@@ atesen u jijingi u Aôndo . — S@@ ek . Icighan jijingi u Yehova hemba tahav sha won cii , shi mba ve sen un icighan jijingi na sha jighjigh la cii , ne ve un gbilin shi ne ve mgbegh@@ aa kpaa . Kpa a gema a fa kwagh u ve soo u va ôron un ga . I@@ gbenda ngi kpishi i or a fatyô u tô@@ mon kwagh yô . I@@ ca a gba ga tsô , a lu Tartor u Aôndo tseegh ua lu hemen tar ye . Paulu yila dooshima ér ka “ kwagh u ma@@ ghen mlu u vough , ” shi una fatyô u kuran mlu u ivaa je karen a mi ken mlu u a h@@ umbe a ican la kpaa . Shi se soo ser ma ve war iji@@ r@@ ôron i Aôndo a lu va ôron mbaaferev sha u una tim ve la kpaa . Ve hingir u van a i@@ ve@@ ver sha Yehova shi gban ah@@ on kpaa . Yange i doo tsombor wam zan ken ak@@ ô man ab@@ er a a kase gar wase u i yer ér J@@ y@@ v@@ ä@@ s@@ ky@@ l@@ ä , u lu hen atô u tar u F@@ in@@ land la . ( Mpase 21 : 3 , 4 ) Doo@@ m kpishi er m kera civir ak@@ ombo ga , kpa i lu Yehova m gem civir yô ! Mba hen tsombor wase kpishi venda ityesen ve la , je ve pu@@ u kwagh u ve ôr la . Tim : Mo kpa doom u nengen a we . Sha u zuan a kwase u injaa yô , gba u L@@ em@@ uel una lu eren ityom i i lu u nom u injaa nana eren la . Awa@@ shima ve yô , lu u su@@ sen e@@ ev mbu Maria man yaven mbu inya . Zege@@ ikpelaior ngi wasen anmgbianev mba Kristu mba i shigh ve mkurem la nena ? ( b ) Yehova yange ver iniôngon i Is@@ ak@@ a nôngo ér una lu bem bem a mbagenev la doo doo nena ? Shi atindi a ve a sha kwagh u ieren i wang la kpa na ve lu kposo a tar . I@@ mba ishember ne i pase m@@ ny@@ agh u i gbe u se ny@@ agh ity@@ uh@@ wan@@ ev man kwaghôron u dang yô . Aluer mba eren nahan yô , vea seer soon ayol a ve shi ivese ve ia taver kpaa . Kpa Paulu gema pase wener : “ Ici@@ ghan@@ ruamabera cii ka Aôndo A ne i nger ye . Se mba eren sha zamber ve la kpa ? Shi ior kpa mba a de u tesen isharen ga . Ú ng@@ ur@@ en ôron aka@@ ang@@ eren ang@@ ara nahan hanma shighe yô , ú nenge er anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ken jijingi tar sha won cii ve we ishima a mbamtaver mba sha kwagh u iny@@ ar man m@@ sar u mba@@ doon ve ishima ve sar ku ken u@@ a@@ ah@@ e la , man mbamlu mba b@@ ov mba ityav mbi ve a mi la . Ka atesen a aiegh ahar a nyi a lu yangen ior u fan mimi u sha kwagh u Aôndo ? Zum u ve lu henen kwagh yô , Mar@@ th@@ a kaa a C@@ am@@ il@@ le ér a ôr hanma ikyum@@ hi@@ ange shi a nenge avur a Ruamabera kpaa , shi a ôr mbampin mba ve lu shin kpe u peeji la nahan a na mbam@@ lumun sha mi . P@@ a@@ olo lu eren tom u zuan a inyaregh kpishi , nahan taver se tsung u lumun ser se er tom u sôron atôônanongo la . Kwase wam yange kohol mo se hii u henen Bibilo imôngo , shi se tsua ser se civir Yehova imôngo . Sha ayange a mbaapostoli la , mbadondon Yesu palegh hanma i@@ ember@@ yolough i wang ga cii . Mbagenev ken mba ve nyer ya ne mba bem bem a@@ yo@@ la@@ ve shi ve ver ishima sha ya wou ne kpaa . Mose yange vande lun a aeren a dedoo shighe u lu anyom a 40 la . M yam Bibilo shi m hii u henen i iyol yam kpaa . A@@ W@@ A@@ SH@@ I@@ M@@ A U I@@ K@@ Y@@ U@@ R@@ Y@@ AN N@@ E : Ka ikyuryan ne ia na ve “ vor ” shin “ tsombor ” u “ kwase ” u ken Genese 3 : 15 la ua hingir tor u Tartor u Aôndo ye Tartor u Aôndo ua va a bem hen mba vea lu sha ikyev i u cii . Nahan kpa , se za hemen u ungwan imo i Yehova shi tilen sha mimi her . • Kwagh@@ wan kua nyi man nyi k@@ ere ? Er i pase ken ivur 22 - 24 nahan , u hen wer yange i z@@ enda Adam man Ifa ken sule u E@@ den kera nena ? Shighe ugen la , inyaregh bee ve cica , ve shi a u@@ do@@ la 15 tseegh , kpa Yehova nenge sha u@@ gb@@ ayol vev . Sha kwagh u su@@ ghun ayol a ase la yô , mkaanem ma Paulu ôr a Mbar@@ o@@ ma la ma a wase se u lun a mnenge u vough sha mbacivir Aôndo a vese imôngo . Er ayôôso a pati@@ i lu seer a seer ken ityar i í wa ndor a tar u Rus@@ sia vegher u shin ity@@ ô@@ tar la yô , ior lu ts@@ wa@@ men Mbashiada mba Yehova kpishi , shi i wa at@@ ab@@ am sha tom u pasen kwagh la ken tar u Li@@ th@@ u@@ ania kpaa . Kpa gema tôv fa akaa a i@@ gbe u ú er ve a na u la@@ asen u zan tar u ken won la , man kwagh u injar mat@@ o man er mk@@ or u tar shon a taver a kom la man ishe i akaa kua mlu u ic@@ e@@ en@@ yolough man m@@ nd@@ ôh@@ ôr u hen tar shon kpaa . Iky@@ o i Wan man Dooshima Ior kpishi mba a kwagh u ve we ishima u eren yô . Alaghga ka kwagh u a bende a tsombor ve shin azende a ve , gayô kasua ve shin ka ma kwagh u nan ve iember . KA A@@ K@@ A@@ A@@ IN@@ J@@ A@@ A a nyi u ombo ke ’ iyou you@@ we ? Yehova una eren kwagh ne yô , una p@@ aa hem@@ en@@ tor na , shi una bugh gbenda sha u i̱ kar a dyako u isholibo he ’ uumace mba ungwan tindi ve ye ne kera yô — ka asorabo ase je la . Kwagh ne va a A@@ tem@@ ty@@ o ken tar u Fran@@ ce , nahan ken inyom i 1@@ 7@@ 9@@ 3 la í s@@ ende Tor L@@ ou@@ is u sha 16 la . Yange ú henen mimi u Bibilo yô , lu ishimaverenkeghen i nyi ú zua a mini ? Yesu yange lu a tahav mbu wan mbahenen nav atindi . Or@@ t@@ wer ugen kaa ér , ufoto mba iji@@ mba@@ gh mba í dugh a mi sha In@@ tan@@ et je i lu u ior vea fatyô u nengen ve ken a@@ you a ve la na yô , ior mba yange ve lu a amba a ufoto mba iji@@ mba@@ gh mban ga kpa , hegen ne mba “ zuan a ufoto mba iji@@ mba@@ gh mban sha In@@ tan@@ et kpishi je . ” Sha ci u aluer se na ior mbagenev jighjigh ga yô se lu a msaanyol ga . ( Mbaefese 2 : 15 ) Shi apostoli Peteru kpa , shighe u Yesu kpe kera anyom kar atar man ti@@ ôn la , ort@@ yom pase un wener hen Aôndo yô kwaghyan môm tsô ngu wang ga ze . Kpa kwagh ka a er i vihi yô , kwagh gba uumace kpishi u civir Aôndo ga , ve hemba veren ishima sha akaa a ve . Nahan se mough se yem ken tar shon . Se kav ser Bibilo ka takerada u ú hembe lun a iwasen sha tar cii yô . Ôr Se@@ kar@@ ia 12 : 5 , 6 . Or@@ pasalmi Davidi yange pase er kwagh wase a gbe Yehova ishima tsung yô , ér : “ A@@ she [ a Yehova ] nga kenger , akur@@ a@@ sh@@ ee a Na nga karen ônov mba iorov . ” ( Ps . A@@ wen ne agen kpuaa y@@ uh@@ wa je hemba ut@@ ôn 50 . Zum u a lu nd@@ eren mbakp@@ enev shin ku la , tar cii ua mgb@@ o@@ gh a msaanyol u i gbe je or lu a nenge a mi ga yô . Yehova kpa gba u a civir un sha tar cii . U@@ profeti mban vea wase se u “ veren . . . ashe sha Yesu [ Kristu ] Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan . ” Se gber iky@@ at@@ akerada tse@@ mb@@ er@@ ee se lôh@@ ô ior sha u@@ haregh asev ve va kohol a vese imôngo sha u umbur Kwagh@@ yan u Yesu tema a Mbah@@ enen nav A@@ igh@@ ki@@ e la . Lu sha u dondon tindi u Yesu yange wa se la je se er kwagh ne ye . Mbam@@ kombo ka ve wase nom man kwase u hendan a “ a@@ yom ” a Satan a yaren tom a mi u p@@ aven ivaa la . ( Ef . 1 : 28 ; 2 : 18 . Ve gba va n@@ ur@@ en tsô ér vea yem sha , sha ci u aluer vea va lu shin tar ne gbem sha won yô , uma a due ve ishima shi a saan ve iyol ga shinii ? Yange hingir Kwa@@ se@@ shiada hemba anyom 20 kpa , nom na John lu a na Aôndo jighjigh ga . S@@ ea fa zwa ugen shin sea fa ga kpa , se fatyô u wasen atô@@ at@@ yev a hen ijiir yase sha er aa zua a ityesen i ken jijingi yô . 5 : 11 ; 11 : 19 ; Yoh . 10 : ​ 19 - 21 ) Gba u se er tom a “ m - er u sha inja ” man “ mkav ” sha er se fa “ ior mba ôron akaa dang ” man mba ve “ eren dang ken zende ve ” la . ​ — Anz . Apostoli Paulu yange nenge ér ka tom na u pasen ior loho u dedoo ne . 1 : 1 - 3 , 14 . Kwagh ugen u yange a shi her la cii yô , yange i due a mi ke ’ af@@ o i za ta kera , ga yô ashighe agen upristi mbara ve ya . ( Ôr Pasalmi 8@@ 6 : 12 ; Yesaia 43 : 10 . ) Er nan ve mbagenev ve kera lu Mbashiada mba Yehova ga ? Shi i@@ ember@@ yolough i gb@@ ih@@ in uma u or ken kwaghbo shin i vihin or iyol shin van or a ibanave man ishima@@ y@@ in@@ an kpa doo ga . Shi doo u se er u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba vea na mbagenev gb@@ ev mbu nôngon ga . ( Anzaakaa 16 : 25 ) U@@ gomoti mba uumace vea nôngo nan nan kpa vea fatyô u kohol akuraior cii ken mzough ga . Nahan ashighe kpishi se gba tsan ken ar@@ u@@ um a ase a a nd@@ ôh@@ ôr a gbe a@@ kp@@ o la tsô . Shi sev mb@@ ua av yô , i gba u se hembe a@@ kp@@ o a a gbe sha mngerem ma ken j@@ ôô@@ g@@ u yase la cii ve se ôr ishigh ye . ” U tesen ikyav yô , ikp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ugen ken A@@ fri@@ ka u a tôvon sha akaa a taregh , i yer un ér X@@ o@@ le@@ la M@@ ang@@ c@@ u la kaa ér : “ A@@ kav nga kpishi a tesen ini@@ um i ior ve nenge ve w@@ oo ayol a ve sha ci u ave a u@@ kwaghaôndo ve we sha akaa a pati@@ i la . ” Ior mba fe fan akaa a karen jighjigh u nan kpishi a ve tagher ishigh a mi la ga . Er i ne Yesu uma u kpen ga , shi i lu Yehova tseegh a hembe un tahav yô , hegen ngu sha ian i eren nyityô tom i Ter na a ne un cii . Aluer se nôngo se dondo un sha imba gbenda ne nahan a doo ga he ? Awa@@ mbe a wan@@ iyôngo a yange i shi@@ e sha ikp@@ an@@ de@@ h@@ unda man a@@ mb@@ usu a h@@ unda la lu sha u waren uma . Á kaa wener : “ Hii shighe u m lu an@@ ye la je Aôndo lu hur@@ or wam u hemban doon mo ishima cii . M N@@ E@@ NG@@ E a na yô , lu er m lu henen mer una lu la ga . Ka m@@ til u nyi Mbashiada ve lu a mi sha kwagh u awambe ica i gbe hegen man a lu vough sha akaa t@@ wer@@ egh@@ e ? I@@ gbenda i dedoo i ken Tartor u Roma man mfe u ior fa zwa Grika wuee la yange wase Mbakristu mba tsuaa mbara nena ? Ver nen ishima sha a Na , ver nen ato sha imo Na kpaa ; shi de hendan nen a Na ga ; gadia Una de ne asorabo a en ga ; gadia iti Y@@ am ngi ken a Na . ” Aluer se na Yehova jighjigh se tôô ave sha yô , se tôô ze@@ ge per@@ utya u una kura se sha ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i Satan una va a mi sha u vihin mlu wase u ken jijingi la cii . Een , shin er ne n@@ em ini@@ av mbi nan@@ den man ini@@ av mbi sha s@@ am@@ u@@ y@@ ia , nahan kpaa Me ngohol mbi ga ; ini@@ av mbi bem mbi ne ne sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya enev mba wan ah@@ ôm la kpaa Me kera ver ishima sha mi ga . We kpa u nenge a mimi u mkaanem mara je ka u henen a hen ga . • Ka tom u nyi ua na se mk@@ om u ts@@ ô@@ ron@@ o ? L@@ um inja er Yehova ver iniôngon yam la ga nahan . Nahan hemba doon u se tsaase ayol a ase tsembelee shighe u bem a we lun ne gaa ? Mb@@ à Er@@ na eren tom a ve gba tu@@ h@@ wan un ér a venda u civir H@@ it@@ l@@ er , ica gba tsô Mb@@ an@@ az@@ i kôr un . Kpa una va eren kwagh u ve soo la yô , ve kaa a na ér a hide a yem ape a ve la . ” KW@@ AR@@ GB@@ I@@ D@@ Y@@ EN ka u lu ior kpishi ze@@ ge tom . Yesu yange ande hen mbaapostoli sha kwa u sha uta@@ an la shighe u mbahenen mbagenev kpa lu a ve imôngo yô . Paulu nger ér : “ Gadia se fa akaa a i gbe a sha won cii la nga kin@@ en imôngo nga to@@ gh@@ or zan zan hegen . ” ( Rom . Shi kwagh u mbagenev ve tsough u eren sha gbaa u pati@@ i shin sha gbaa u sôron mbamzeyol mba uumace la kpa , mba we zwa ve sha mi ga . Kpa se umbur nen kwagh u Yesu yange er , u i nger ken Mateu 26 : 39 la . — Ôr . 19 : 1 ; Yes . 12 : 11 ; 20 : 23 - 27 ) Yehova yange hemba veren ishima sha jighjigh u nan man m@@ ge@@ m@@ shima u A@@ ron la . Yange i lôh@@ ô ‘ Yesu . . . kua mbahenen N@@ av ’ iniongo i kwa@@ se@@ he ken gar u K@@ ana . ( Yoh . Se ng@@ ur@@ en eren sha u uuma asev ve̱ gba sha ishima i Yehova yô , se ny@@ ô@@ ôso mlu wase a na . 3 , 4 . ( a ) Lu ish@@ ember@@ kwagh i nd@@ eren ior asema i nyi Peteru ô@@ r@@ ô , man yange ta icin ér nyi ? Yange ver mcivir u civir Yehova hiihii ken uma na . I@@ ti la ka ib@@ um@@ un i tesen ér Aôndo una hingir ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i i gbe u una lu cii sha u kuren awashima na . Mb@@ ang@@ eren Bibilo mbara cii yange ve lu ior “ inja i môm a vese , ” er Eliya kpa lu nahan . — Y@@ ak . W@@ any@@ e@@ kwase u un kpa lu a iwuese sha tsombor na yô kaa wener : “ Yange ve kur@@ am doo doo shi ve nenge sha mkpeyol wam shi ve wa ikyo sha a mo shi m doo ve ishima shi ve ko@@ som , shi a mbamaren av shio yô , ma m lu uma shin tar ne ga . ” 4 : 11 ) Paulu na jighjigh hen shighe la ér Marku taver ken jijingi . Iky@@ aior igen ka i vaa af@@ an@@ yô ér i vôso kwase shin nom iyev iyev sha ci u nyi ? Aluer se mba keren iwasen i hemban imeen yô , ka hanma shighe nahan i hembe doon u se er m@@ sen@@ e ? Kpa ka sha ci u kwagh ne je man M ve hen shighe ne ye . Mba@@ kp@@ ish@@ iv ken a ve hide va “ ôr Mbaiserael aka@@ avi@@ h@@ in a sha kwagh u tar u ve za nenge u mk@@ er la . ” I@@ pi@@ pa@@ abaver i ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia i í yer ér The A@@ ge la i pine ér : “ A er nan ve ityar kpishi i í lu a aeren kposo kposo shi igen i hembe zan iky@@ ura a igen ne nahan ia fatyô u lun ken mzough sha wono ? Kwagh ka a er i vihi yô , gema ka “ mhen u a hembe du@@ mbur he ’ ma shighe la ” i lu inja er ngu hemban ikyaa ye . A ‘ nenge a m@@ yem u Yehova , ’ shi a fa ér Yehova una nôngo kwagh sha ci u Mbaiserael . Yesu lu ts@@ eng@@ an@@ pasen kwagh u a lu eren shin tar hegen ne ga , lu pasen kwagh u una va er sha yô . Shi a kaa ér : “ Kwagh u hemban doon u or a tsua u eren yô , ka u eren akaa a aa wase ior mbagenev la . ” Bibilo kaa ér : “ M fa ma kwagh u hemban doon [ uumace ] ngu ga , saa u ember man u eren akaa a dedoo sha ayange a ve lu uma la cii . Man shi er hanma or nana̱ ya kwagh , nana̱ ma kwagh , i̱ doo nan iyol ken tom u nan ye ican sha mi la cii ; kwagh ne ka i@@ wua i Aôndo je . ” Nahan kpa , m er msen taveraa , maa m hii u den akaabo a m lu eren la . ” Satan ka a er mba@@ aie kposo kposo sha u una nôngo yô , una tsu@@ gh se . ( Mbaheberu 5 : 14 ) Lu@@ un er Paulu una lu sha tar her nyian nahan , ú hen wer ma á kaa a Orkristu u nan nengen us@@ ene@@ ma mba tesen iji@@ mba i eren man i@@ pi@@ la shin an@@ umbe a sha ig@@ yo@@ s@@ ough la ér nyi ? Ken inyom i 19@@ 6@@ 2 la , se za M@@ kohol u V@@ esen u lu a itinekwagh ér , “ C@@ our@@ age@@ ous M@@ ini@@ st@@ ers ” ( Mb@@ ap@@ asenkwagh mba T@@ aver Ishima ) la . Ikyav i tesen yô , hanma inyom Mbashiada ken tar ugen shin S@@ outh Amer@@ ica ka ve zende u@@ kil@@ om@@ it@@ a kpishi ken ik@@ yô shi ve n@@ aha tsô ah@@ wa kpishi sha er vea za mkohol u vesen yô . Yesu yange taver mbadondon un asema ér ve ker Tartor u sha la sha gbashima Ashighe agen Yesu yange a pine amba a mbampin la nahan . Yange i taver anmgbian ne u zan mbamkombo , nahan kpa a fa er mtsera a lu sha u kohol imôngo a anmgbianev yô . Ruamabera pase tahav mbu Yehova a lu a mi sha uumace la sha injakwagh , ér Yehova ngu “ Or@@ maan se . ” ( Yes . Er nan ve i lu inja er Paulu yange venda u zan iky@@ ura ? ( b ) Ka sha igbenda i nyi se fatyô u tesen ser mhôônom kôr se a mbagenev shi kwagh ve gba se ishima ? ( b ) Se hen nyi sha shiada i Yesu yange er he ’ kwase Sam@@ aria laa ? MB@@ AG@@ AN@@ D@@ EN kpishi ka ve hen ér uma hembe doon shighe u u@@ ye la . Aluer ú ‘ ver ishima sha iyol you man ityesen you ’ yô , kanyi ia va k@@ ere ? 39 : ​ 2 , N@@ W ) Ken masejime i va wu@@ he Yosev ken ga@@ adi . Ashighe kpishi , ud@@ as@@ enda mba ken tar la ka vea nenge a Mbashiada sha gbenda yô ve gber ve uwegh ér ve tile , kpa i lu sha ci u ve er ma kwaghbo shin sha u vea ya ve zwa ji@@ righ ga ; ka i lu sha u s@@ ônon ve a sôn Iyoukura man Awa@@ ke ! Mba lamen ijô kposo kposo hen ic@@ ile ne hemba 20 Ivur i sha inyom i ken inyom i 20@@ 10 la a lu : ‘ Dooshima taver ishima sha akaa cii . 2 : 8 ) Er mhôônom ka ma kôr ngô a wan@@ iky@@ und@@ an na nahan , kape Yehova kpa ka a tese ior nav mhôônom ma zungwen je la . ( Yes . Ve Hen u W@@ u@@ an Ior Kanyi yange i na ve mlu u gumor ne ge@@ maa ? ( b ) Se palegh u dondon ikyav i bo i Saulu la nena ? ( Yoh . 5 : ​ 28 , 29 ) Heela tseegh ga , hen ase sha tom u P@@ risti u T@@ amen u una er sha shighe u M@@ tem@@ tor na u Anyom D@@ u@@ bu la . Nahan kpa , ka Or@@ gban wase tseegh i gbe u se na un jighjigh ga , ior mbagen kpa se na ve jighjigh . U tesen ikyav yô , gba u Mbakristu vea palegh u mor@@ on iyol ér tar ve hemba doon a ú mbagenev shi ve hemba mbagenev inyaregh shin mfe takerada kua mfe u eren akaa ag@@ enegh kpaa . Ishima vihi Yehova a “ mbah@@ und@@ en@@ m@@ sô@@ rom mba ken E@@ fer@@ aim [ Iserael ] , ” sha ci u ve za ya ikyar a Shi@@ ria . Shi ishima vihi un a “ P@@ risti man profeti ” u ken Yuda sha ikyar i ve ya a A@@ shi@@ ria la . Aberaham nenge a ikyav i tese un wang ér kwagh u lu veren ishima sha mi la ka u mimi yô , je yô lu inja er a nenge kwagh shon kpôô kpôô nahan ! Mbam@@ pin Mba Kp@@ orom a V@@ ese hen Yehova Ken inyom i 200@@ 6 la , pi@@ pa@@ abaver i i yer ér T@@ ime la ôr kwagh u mba@@ eren tom ken iy@@ ou@@ ad@@ ua ne ér “ yange ve z@@ ôh@@ ô zwa ayol a ve ah@@ wa imôngo . . . je yô , ve tôô i@@ gb@@ ough mbi vesen mbi i veren iky@@ an@@ d@@ or sha mi la ve nôngo num ayol a ve . ” Yesaia yange ts@@ eng@@ ak@@ aan ér : “ Sha iyange la kpaa ne@@ a kaa ner : W@@ u@@ ese nen TER , yila nen sha iti Na , pase nen ityom Na hen ior , ter nen Un er i kende a iti Na sha yô . ( Mpase 2 : 12 , 13 , 18 , 19 ) Nahan kpa , ior mbagen lu eren akaa a yange bende a ve sha gbenda u vihin yô , ve mban ne ve lu a an@@ za a bo a B@@ ala@@ am man Yes@@ e@@ bel ve mba yange ve vihi Iserael u sha ayange a tsuaa la sha idya i eren man mcivir u Ba@@ al la . • Aluer se time sha kwaghôron u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia yô , una wase se se lu a vangertiôr sha kwagh u ken hemen nena ? la . A taver mba been makeranta u G@@ ile@@ adi asema ér , vea kôr cio u “ fan hanma kwagh ” u una wase ve u eren tom ve u m@@ ishen cii , aluer ve za hemen u suur sha Yehova shi ve hide a ayol a ve ijime mba dondon gb@@ end@@ atesen u “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” yô . — Anz . Or@@ pasalmi ne yange er kwagh ne sha u geman ishima na nan sha kwagh u ikyar i a ya vea Yehova la . A@@ gb@@ oo@@ la kera cian mbakp@@ enev ga , shi a fa u hendan a az@@ ô@@ v kpaa . A kaa ér : “ M ngu eren msen mer , dooshima wen a̱ seer a seer ng@@ een sha kwaghfan man sha hanma mkav cii . ” Aluer imoshima yase tese se kwagh u se er kpa se venda , shi se mba z@@ eren p@@ eren atindi a Aôndo yô , kwagh ne una bende a i nena ? Nahan er se lu a ian yô , se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” ( Aerenakaa 2 : 14 - 36 ) Nyian kpa kape Aôndo una de Mbakristu mba ve gem ishima sha mimi isholibo ve je la . Shighe u Yesu u a fe kwagh u Yehova i ker inya la lu shin tar la , a ôr injakwagh igen i i ne mlumun u doon tsung sha mpin ne yô . N@@ gi@@ se la , se ôr ken ityakerada yase ser avur a any@@ iin a se mase t@@ eren ne nga ôron kwagh u m@@ ve , shin m@@ hi@@ di u Yesu ken inyom i 19@@ 18 la . U@@ pania mba ken ityar igen yange ve eren tom a u@@ ka@@ a@@ de mba pasen kwagh a mi sha u lamen a ior sha kwagh u ishimaverenkeghen i Tartor la . Kpa kanyi yange i̱ mgbegha profeti ne ve e̱r imba msen ng@@ in@@ i ? 13 : 36 - 43 ) Er shighe u sun@@ da hii yô , gba u a pine mpin u injaa ne , ér : Er Mbakristu mba@@ aiev , mba ve sen@@ gen ér mba mbadondon mba Yesu mba mimi la ve ngee kpishi yô , a er nan ve a fa Mbakristu mba mimi , mba i shigh ve mkurem laa ? Mimi je ia lu takerada u tesen or u lun uma ! Er@@ doo u anmgbian u se vande fan un ga ne tese se la na yô , se kera za nyôr ken gar u New Y@@ or@@ k C@@ ity c@@ ôh@@ ôô , a ihy@@ undu iyol ga . Kwase di kpa gba u nana “ cia nom u nan . ” H@@ endan a Diabolo , i de lu mbatamen mba ve kuran tiônnongo la ga . — 1 Pet . Ken inyom i 19@@ 47 la , u@@ f@@ ada mba ken gar u S@@ anta A@@ na , tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or hii u eren Mbashiada ayôôso . K@@ era ka u henen a hen mlumun u a na ga — ka a inja u se “ pase akuraior iengem Na , man akaa a Na a kpilighyol kpaa hen ior cii . ” Shighe u u lamen a ikyar u yô , tsuaa mkaanem ou sha inja . Or u timen sha akaa a shin t@@ ye@@ ku je kpa nana fatyô u nan mlumun wang ga ! T@@ ap@@ ua A@@ tindi a O@@ u nam m hemba mbaihyomov av kwaghfan , gadia a nga a mo gbem je . “ Ú M@@ gb@@ ough A I@@ ember Dedoo ” 5@@ 1 : 17 ) Kpa mbagenev kpuaa venda u geman ishima . Cii man wanye a gande kera , shi a lu gb@@ ong gb@@ ong yô , ka i gba u a koson nan sha kwaghyan u injaa . T@@ so@@ mbor wase ngu kohol ngu tim sha ivur i sha hanma iyange la kpa ? M@@ akeranta ne ka u tsaase anmgbianev mba nomso mba ve kom shi ve lu kwa@@ v la ken jijingi . Kwagh@@ myer u Awa@@ shima u Aôndo Sha iyange i Fe@@ be@@ war@@ i 19 yô , ve kighir se ér se zende zende u kuman er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 40 nahan . 12 , 13 . ( a ) Ter la yange kaa a or@@ tom u hii man u sha uhar la ér nena , man lu sha ci u nyi ? K@@ am@@ er@@ on : Aluer se tôô kwaghôron u profeti u sha kwagh u ashighe at@@ a@@ an@@ ka@@ ar@@ ahar la se zua sha akaa agen a Bib@@ ili@@ o i tsen@@ ge@@ ôron sha kwagh u ayange a masetyô la yô , u nenge a kwagh ne wang . Mayange vea maa ya , orgen á kar á tema ker ga , vea l@@ ôô , man orgen á kar á ya , ga ; . . . u@@ ic@@ u@@ wan A@@ v kpaa vea ya tom u ave ve zan zan je . ” — Yesaia 65 : 21 , 22 . MB@@ AT@@ Ô@@ V@@ O@@ N SH@@ A KW@@ AG@@ H U U@@ F@@ O@@ T@@ O MB@@ A I@@ J@@ I@@ MB@@ AG@@ H K@@ A@@ A É@@ R : Or ka nana nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô , i taver nan kpishi u den ieren ne . Sha ci u yange fa er ishima ka i lu Or@@ gban se u se doo un ishima la ker sha kwagh u mbacivir un mba mimi mba ve kpe mbara yô . Sha kpôô yô , M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti tese ikyav i dedoo sha u wan ishima a i@@ wan man s@@ ende@@ ty@@ o man ah@@ enge a van kpaa . — 2 Samuel 19 : 24 - 30 . Man ka tele@@ v@@ ishen kua us@@ ene@@ ma man um@@ ag@@ az@@ in je ve lu hemban samber a “ iji@@ mba eren ” ne ye . ( 1 Timoteu 3 : 4 , 5 , 12 ) Er yôugh@@ yô@@ ugh u ken jijingi a gbe i@@ mba@@ or la ishima yum yô , nahan averen a Yehova aa kohol nan di je . — Mateu 6 : 19 - 21 . Nahan aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô , a saan we iyol . ( Pasalmi 9@@ 0 : 10 ) M@@ tse u tsan anyom 70 la ka sha ior jimin cii , man shighe u K@@ al@@ e@@ bu lu anyom 8@@ 5 la , a ter kwagh u agee na a taver la . ( 1 Mbakorinte 6 : 19 , 20 ) I@@ she shon yô ka naagh ku i@@ w@@ om ku Yesu Kristu la . S@@ ea lu Mbakristu mba i shigh ve mkurem la shin sea lu mba vea lu shin tar heen kpaa , ka sha naagh kura Aôndo a lumun se ér se mba mba@@ ̱ shir@@ en un tom ye . Maa i kôr or@@ tom u ifer la i kende “ ken ime i ken won la . ” 8 : 4 ; 9 : 7 , 12 ) Se kpa aluer se na kwagh wuee yô , kwagh a fatyô u lun nahan . Yange i nder Yesu shin ku “ er lu i nger ken icighan@@ ruamabera nahan ” nena ? Tindi u Aôndo , u ngise i na Iserael sha ikyev i Mose la yange wa ve kwagh ér ve̱ eren akaa ag@@ enegh a civir un hanma uwer sha m@@ dugh u u@@ wer@@ egh man hanma s@@ ati sha iyange i me@@ men . Ka sha nyi igbenda Bibilo i̱ ne se i@@ wan@@ g@@ ere ? ( Luka 16 : 10 ) Se mba ‘ zenden a ishima i lun a ac@@ ôgh@@ or a wan iyol ga , ’ kua shighe u se lu ken ‘ iyou yase ’ ape mbagenev ve nengen a vese ga la kpa ? Nahan akaa a vihin a a ta sha a na ne za un iyol tsung je yô , kera fatyô u veren ishima sha mlu ve a Aôndo , u a hembe lun kwagh u injaa la ga . Ú Ngu M@@ ôm Ken Mba Ve Doo Aôndo Ishima La Kpa ? 14 : 40 . Shi i gbe je kpa u ngu a vande ungwan zwa u i lamen ken tar la kpaa ga . I Nenge sha a V@@ ese ken Ashighe a I@@ can U tesen ikyav yô , Mose yange er i@@ yô i to@@ gu@@ la zum u M@@ due ve ken Igipiti kera la . Gba u se wase mbah@@ ev kpoghuloo sha er vea cian u pasen ior loho u Tartor ga yô . ER@@ EN A I@@ OR D@@ E@@ D@@ O@@ O SH@@ I N@@ D@@ ER@@ EN V@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H@@ F@@ AN Ieren i Yesu la i̱ mgbegha se , se za hemen u keren ior mba hen haregh wase , mba asema a lu vihin ve sha ci u akaa a bo a a lu eren shin tar la . Hen Yehova yô , m@@ ze@@ iky@@ ura u tom wase u pasen kwagh la har sha m - ongo u ior ve lu ungwan kwagh u se lu tesen ve la ga . Er fa takerada kpishi nahan kpa , ôron kwagh sha ase@@ mber a taver ga . Man sha tahav nav yô , se za nen hemen u hemban mbamtaver mba ve lu sha u pasen kwagh sha uya uya la . T@@ ob@@ ia man wan na Y@@ eho@@ han@@ an yange ve er kasev ken Mbayuda , shi Mbayuda kpishi lu wuese T@@ ob@@ ia . 9 : ​ 33 - 37 ; Luka 22 : ​ 24 - 27 ) Nahan kpa , Yesu z@@ ôh@@ ôn a mbahenen nav shin heen ve ga . ( 2 Peteru 2 : 8 , 9 ) I er ityendezwa i doon tsung ken Pasalmi 37 : 34 ér : “ Ver ashe hen TER , wa ikyo sha gbenda Na , tsô Una kende u sha , ú ya dyako u tar , ú nenge mtim u á tim mbaaferev kera yô . ” Nahan yô , se er msen nan ve se lu a vangertiôr ser Aôndo una ungwa se ? Kwaghôron u Christ@@ a@@ bel Con@@ ne@@ l@@ l A ngohol ve shin a ngô@@ ho@@ l ve ga kpaa . . . . 1 : 29 , 30 . Inja na ér “ [ Yehova ] ka bem . ” Kwagh u vesen yô ka u eren msen hen Aôndo sha gbashima . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ; Anzaakaa 10 : 22 ) Kpa se fatyô u pinen ser , ‘ Er se lu mba civir Yehova nyian yô , se mba zuan a averen nena , shi kwaghôron u profeti u S@@ ef@@ ania la kaa ér í ver averen a nyi sha ci u mba a va yer ve sha iyange i iy@@ ugh i Yehova i í lu van i@@ oo nee ? ’ Kwagh ne lu ikyav i tesen wang ér “ ort@@ yom u Aôndo ” lu hemen ve gbenda . Icighan jijingi una er nyi sha ci wase , kpa cii man se zua a mi yô , se er nyi ? Mba wan ndor a vese fa je ér u lamen a ior mba se fe ve ga la ka i lu kwagh u ci@@ er se iyol kpishi . Een , i fa tom wase u Mbakristu u su@@ nd@@ an sun@@ da u sha injakwagh ne dedoo ken derianyom u sha 21 ne . Kape Satan kpa a lu nôngon ér una vihi ishima you , ape asaren ou man mhen wou a dugh la je la . A@@ me@@ en man mbamzeyol kpishi ka ve tser ior mba jighjigh mba Yehova Aôndo sha er ve lu ior mba lun vough ga , shi ve lu ken tar u ú lu sha ikyev i Satan , “ Or@@ bo ” ne yô . Davidi yange wa icam , pase er ishima i lu un ker yô , ér : “ TER ka vande wam man gar@@ utya wam , man Or@@ yiman wam kpaa , ka Aôndo wam , vande wam u taver , ka sha a Na me suur ye . ” Iky@@ ô@@ mp@@ eni igen ka i dugh inyaregh ke ’ li@@ ba i̱ í zough a mi la í kuma ti@@ ôn môm ke ’ at@@ ôôn atar , í ver sha u cir@@ in ashe a a@@ kp@@ am@@ aior a ke ’ gomoti a mi . Iky@@ ar i Se Y@@ e Vea Kristu Nyian La “ I@@ ember lu her kpishi . ” Kwagh gba se a agee a mbamkombo mban ve ne se la . u J@@ ul@@ ai 22 , 200@@ 1 , peeji 19 - 23 , sha itinekwagh i i kaa ér “ C@@ op@@ ing With an Un@@ spe@@ ak@@ able T@@ r@@ age@@ dy ” la . Ng@@ ura ka kwagh u Yehova . “ Me wa ats@@ am me wuese Aôndo wam , sha ayange a m hi@@ re lu her ne . ” — P@@ S . Mbai@@ gipiti gba z@@ endan ve ijime sha ak@@ e@@ ke@@ au@@ t@@ ya , man Zege@@ mnger u Nyian di gema lu ve ken hemen . Yehova soo ér mbacivir un ve ku@@ ngu ican ga , shi tsuaa tsuaa la kpa ior m@@ ough@@ on yemen ajiir agen sha u vea za nôngo a ican yô . ( Ps . 37 : 25 ; Anz . 2 : 2 - 4 . ( Mpase 12 : 7 – 9 , 12 ) Bibilo shi pase se kwagh ugen ér Satan “ ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” Nahan kpa , mb@@ any@@ ar@@ ev gema soo mhen ne ga . Ka m tôô ah@@ wa ahar sha u henen kwagh sha at@@ ine@@ akaa a aa taver iky@@ ar@@ yan yam vea Yehova yô . Aôndo kaa a na ér a̱ “ zende tar ” la cii a̱ nenge mlu u ú man u@@ haregh mba tar la kpaa . “ De C@@ i@@ e Nen Ga , A@@ sema A̱ De Y@@ en Ne Kp@@ aa Ga ” Se fatyô u henen nyi sha kwagh u ior mba taver ishima mba i er kwagh ve ken Bibilo laa ? W@@ ea soo u timen fan vighe vighe , er i hii ve se fe ser Tartor u Aôndo zu@@ lum u van yô , ôr ityough 9 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? la , sha itinekwagh i “ Se Mba ken A@@ yange a M@@ ase@@ j@@ im@@ ee ? ” la . ( a ) Kanyi ityendezwa yange Yesu er a tiônnongo u ken F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ fi@@ aa ? ( Luka 1 : 39 - 45 ) Sha mimi yô , hanma kwagh u Yehova tôndo zwa a Maria cii una kure sha mi vough ! 16 , 17 . ( a ) Mbaiserael yange ve er a iky@@ ur i ve ya a Aôndo la nena ? Yange ma fatyô u kighir ishim@@ an@@ yo@@ on . Ka nyi ia wase se ve se gema uma wase sha igbenda i i gbe u se gema laa ? Yesu yange una venda ityesen i i due ken Ruamabera ga ne sh@@ ar sh@@ ar je . M@@ til u ve tile jighjigh man ieren ve i dedoo la i̱ seer iember i tiônnongo i lu a mi la ! Shighe la kasev z@@ aan zende ne vea u@@ noov vev imôngo ga . 5 , 6 . ( a ) Lu mbampin mba hange hange mba sha kwagh u ikyuryan i he mba nyi gba u a na mbam@@ lumun sha mi , er Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la kar kera laa ? Ka keng Adam vea Ifa yange vea pase ônov vev mba nomso mban akaa a yange za hemen ken sule u E@@ den , ve hingir u a z@@ enda ve ken sule shon kera la . Ka wea nenge a ku ashe nahan i sar ú u zuan a m@@ sur@@ shima kpa ? Kpa kwagh er lan un ishima yô , sha shighe ugen la i ii un id@@ yer ken c@@ ôô@@ ci . De shi se hide se tôv nen sha mkaanem ma Yesu ma ma lu ken Mateu ityough 28 la tsô se zua a mlumun sha mpin ne . Yange fa er s@@ an@@ ker u usu lu jing@@ ir hen ijiir la hanma shighe , sha u kuran gbenda u nyôron ken sule u E@@ den yô . Takerada u i yer ér World B@@ ook En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kaa ér : “ Ashighe agen ior mb@@ á ve yila iyol i orumace ér iky@@ e@@ ky@@ e i shir@@ en tom — i í er i̱ i̱ hembe kpilighyol sha won cii yô . Ka ve kaa a ior ér “ igbenda i sôron t@@ wer ” shin “ igbenda i been ior angev ” due , man ashighe kpishi ve na ior ityakerada i i gber ér igbenda ne wase ior yô , kpa i lu aie tseegh . K@@ asev Mbakristu mban mba dondon jighjigh u nan man kwaghfan man erdoo kua aeren agen a dedoo a kasev mba cian Aôndo mba i ter kwagh ve ken Bibilo la . Alaghga vea ôr kwagh ne kwa môm , shin vea ôr kwa kimbir kimbir , sha ashighe kposo kposo . Ve kera ngô@@ ôr ga je maa , ve nyôr t@@ so ve yem M@@ ase@@ don@@ ia . “ Z@@ A N@@ EN H@@ E@@ M@@ EN SH@@ A M@@ L@@ U U V@@ I@@ AN ” Shi yange ú ôr ken Bibilo er a va nder mba doon we ishima shin ku , vea hide a lu uma ken Paradi@@ so nahan sa@@ gher we iyol ga he ? — Yesaia 11 : 6 ; 35 : 5 , 6 ; Yohane 5 : 28 , 29 . Ka sea y@@ aan ikyar a na cii yô , se za hemen u taver iky@@ ar@@ yan la sha u kporom hen a na sha Bibilo i henen man msen u eren kua u ungwan imo na hanma shighe . ( Y@@ ak . Nahan cii kpa , yange i kar a kar ve se due kwaghpasen sha iyange i Sat@@ i ga ye . Ka tindi u Yehova u p@@ eren jighilii . Mbam@@ taver mban lu er ka us@@ aa mba ve za un iyol tsung yô , sha ci u yange ve bende a iky@@ ar@@ yan i ior mbara ya vea Yehova la . Nahan cii kpa , Mbashiada mba Yehova umbur mhôônom ma yange Yesu zung@@ we Mbayuda mba sha ayange na mba yange ve hide a ayol ave ijime la . 15 , 16 . ( a ) Ka vangertiôr u nyi se fatyô u lun a mi ken Yehova ? Dooshima una bee mayange ga . Er H@@ es@@ e@@ k@@ ia va gba angev man fa wener una mough mbu ga yô , ishima za un iyol tsung , kpa lu sha ci u angev nav mb@@ u@@ la tsô ga . ( Mbaefese 5 : 15 , 16 ) Z@@ an zan nyian kpa , shighe ka a y@@ in@@ an se a yina zum u se t@@ um ityough ‘ eren tom u Ter ng@@ egh ’ yô . Doo u se wuese or@@ jighjigh Noa vea kwase na man ônov nav kua kasev mba ônov nav er yange ve civir Yehova sha mimi , ve war , nahan se cii se va hingir u lun uma nyian yô . 41 : 12 . Ken masejime yô , j@@ ôô@@ ji ugen kaa a mo ér d@@ as@@ enda mba i yer ve ér F@@ B@@ I mbara tôv sha kwagh u m@@ til p@@ al@@ egh@@ aa wam la yô , ve lumun ér kwagh u m kaa mer m tile p@@ al@@ egh@@ aa la ka mimi . Kwagh ne na yô , gba s@@ aren mo u ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi ity@@ ôô mbi ve ku@@ h@@ wan la . ( Mpase 7 : 9 ; 20 : 7 - 15 ) Yehova una lu a msaanyol ken ishima u ‘ nan se myom ’ ken Yesu Kristu . P@@ ase Kwagh A Awa@@ shima U Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen Apostoli Paulu kaa ér m - ci@@ r u Mose cir@@ in ishigh nagh la gba zua a mhen man mlu u ishima i Mbaiserael ayol a ve . I@@ ca kera gba ga tsô maa i de un man azende na ahar tom sho@@ j@@ aa , nahan ve tsegha ayol a ve sha ci u Yehova Aôndo . Kpa dondo kwaghwan u mba ú doo ve ishima sha mimi la . • Kanyi i lu zwa u wang na ? Paulu kaa ér : “ Akaa a ne hen her a mo man ne ngohol man ne ungwa man ne nenge a mi ken mo yô , ka a je eren nen a , man Aôndo u bem Una lu a ven ye . ” Ka sea ng@@ ur@@ en kohol iyol i kwaghôron u i ne se la yô , se henen e̱r se yar tom a Mkaanem ma Aôndo sha a@@ gbaa a kwaghhenen wue wue yô . ( Pasalmi 24 : 3 , 4 ) Cii man Yehova u a lu i@@ mbor i mlu u icighan@@ egh la a̱ lumun or yô , sar nana lu wang shi nana tsegha iyol i nan kpaa keng . Shin ka sha gbenda u nan eren a kwase u nan man mbayev mba nan sha dooshima laa ? C . Shighe u i gba ah@@ on sha kwagh u jighjigh u nan u S@@ us@@ ana ve lam sha u pasen kwagh u na jighjigh a mi la , lu kuran tindi u Ruamabera ne , ér : “ T@@ se@@ gha nen Kristu ken asema a en , A̱ lu Ter , waan nen ago iyol veren nen a ver sha u né na imo sha mpin u hanma or u nana pine ne ity@@ ô@@ i@@ kaa i ishimaverenkeghen i i lu ken a ven la , kpa i̱ lu sha ishima i legh legh man sha mci@@ e kpaa . ” ( 1 Pet . Yesu yange fa je ér mba i hembe nan ve tom yô , ka i hemba keren kwagh hen a ve . Ashighe kpishi i nôngo num hen ajiir ne sha ah@@ ô man m@@ shi@@ ri@@ m man a@@ kpe kua mk@@ ôn@@ om ma teman . Ashighe kpishi mbah@@ e@@ men mba@@ ad@@ ua ka ve yer ken ijime , ve tu@@ ur mba@@ wan@@ atindi man mba@@ ô@@ ron@@ a@@ jir kua mbagenev ér ve̱ ta num sha a vese . ( Mat . 25 : 10 ) Er yange i pase ken Iyoukura i J@@ ul@@ ai 15 , 20@@ 13 la nahan , kwaghôron u profeti u Yesu , u i nger ken Mateu 24 man 25 la , ter kwagh u ‘ m@@ ve ’ na la kwa an@@ igh@@ eni . Se asange asange se mba eren Yehova imba tom ne kpa ? Kwagh u yange er Eliya la una fatyô u wasen we u fan wea lu ken jighjigh u nan yô . Satan una lu shin “ ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la ” inja nena ? Shighe môm kpa Yeremia de u u@@ men atam ga , shi yange de ér mban@@ ah@@ an@@ tar ve yange un tom na ga . Bibilo na mlumun ken Anzaakaa 27 : 11 , ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” Lu nyi i na ve venda mbi ? Tar u Iserael Lu V@@ ih@@ in Saan I@@ she Ior mba ke ’ tar ne hemba m@@ iliôn uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in . Nahan doo u se pine ayol a ase ser , ‘ Me er nan ve me zua a icighan jijingi ? ’ Shi í ôr Mbaiserael er vea naan ini@@ av atô kposo kposo yô , shi í ôr ve kwagh u u@@ ic@@ egh@@ zwa mba tseghan kpaa . Nahan i za kohol mbahemenev mbagenev ke ’ Mo@@ sc@@ ow , man ka kom ke ’ inyom i 199@@ 1 la yô , tindi wa Mbashiada mba Yehova sha ada . Alaghga kwagh ne una taver u kaven sha ci u kwagh u a saa se la ka kwagh u mbamaren asev mba hiihii lu a mi , lu se ayol a ase ga yô . A pase wener : “ Kwagh u ka a z@@ am iyol je yô , ka mea eren msen yô , mbagenev ve ng@@ or@@ on ve z@@ aan mo ayôôso ato , kpa m kaven kwagh u ve lu ôron la sha won ga , shi ve ayol a ve kpa mba kaven kwaghôron ve la ga . Shin m den mbagenev kwaghbo ve shi m han@@ ger mer saa ve lumun a hanma kwagh u m er cii ga ? ’ — 3 / 15 , peeji 24 - 25 . 1 : 10 ) Kwagh ne tese ér gba u se ver ishima zu@@ lee sha hanma kwagh u i gbe u Orkristu nana eren la cii . Kanyi yange i na ve Satan hingir u b@@ an@@ en a mimi , man ngu eren nyi zan zan he@@ gen@@ e ? Kwagh ne yange doo J@@ en@@ n@@ y kpishi , shi mo kpa doom a na kpen kpen . ” Nahan kpa , aluer se tôô akaa ne hemba ng@@ an se tamen kwagh , se gema akaa a injaa a ken jijingi se n@@ ông@@ or a kera nahan , se mba wan iyol keghen iyange i vesen i Yehova i ci@@ er@@ yol la kpa ? U kaa ér : “ Ashighe kpishi ior ka ve kaa ér , mbamzeyol mba shin tar ka ve ‘ gema hanma kwagh cii . ’ Jigh@@ ilii yô , a fatyô u hingir iyua you ga , saa u kporom u ngohol i . Se dondo ikyav i Yeremia man Davidi la nena ? ( a ) Mimi u a lu ken Bibilo la una wase iyôngo igen u wuese nyi ? 10 , 11 . ( a ) Se er nan ve se palegh u gen@@ gese iyol hen tsombor wase ? Kanyi yange i wase mbadondon Yesu mba sha ayange a tsuaa la ve , ve lu a imba dooshima u Kristu kpa lu a mi laa ? Er m ngô@@ ôr v@@ ôron ga shi m kera fetyô u zenden pasen kwagh shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga nahan kpa , ka m zua a msaanyol kpishi sha u pasen ior kwagh sha go@@ do@@ b@@ i shi henen Bibilo a ve . Nahan kpa , mba ve lu per ken jijingi yô , ve fa er se lu “ ken ayange a masejime ” yô , nahan mba eren ishima i Aôndo sha afatyô ve cii . — 2 Pet . Yesaia 6@@ 4 : 8 pase tahav mbu Yehova a lu a mi sha ior asange asange man akuraior la sha injakwagh , kaa ér : “ T@@ ER@@ E , U ngu Ter wase je , se mba iny@@ at@@ y@@ u@@ u man We U ngu Or@@ maan se ; se cii se mba tom u ave O@@ u . ” Ior mba tor@@ on asema yange ve kohol ve l@@ ahan se . Nenge ken Genese 29 : 7 ; Yobu 30 : 1 ; Yeremia 33 : 13 ; Luka 15 : 4 ; Yohane 10 : 3 , 4 A wa ishima ér tar u lu Paradi@@ so , u iv a ônov mba Adam man Ifa . ( Gen . 1 : 28 ; Yes . Gba u nana nenge a kwagh ne ken ieren yase a nan . Mbahemenev mba adu@@ aav — mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi man Mb@@ as@@ adu@@ shi kua mbagenev kpaa — yange ve nôngo u lun her ape Yesu una pasen kwagh la kpee . 1 : 14 , 15 ) Satan ka a nôngo ér una bende a ishima yase , ape asaren a ase a dugh la , sha u una vihi ikyar i se ye vea Aôndo la . A nger ken Pasalmi 8@@ 6 : 10 , 11 nahan ér : “ U hemba , U eren akaa a kpilighyol ; ka We tseegh U lu Aôndo ye . U tesen ikyav yô , i nger ken Ekesodu 34 : 27 ér : ‘ TER shi kaa a Mose er : N@@ ger akaaôron ne ; gadia ka sha akaaôron ne M ya iky@@ ur a we kua Iserael kpaa ye . ’ A@@ ku@@ v@@ au@@ t@@ ya man A@@ g@@ un@@ du@@ utya man S@@ an@@ ker Lu atindi a tartor u Roma la gba u Or@@ ro@@ man@@ u nana kuran ye , lu a ken ityar igen i i lu sha ikyev i tartor u Roma la ga . S@@ é er nana ? ” Er Yesu venda u tesen Maria ga yô , a tese ér tom u u@@ kase saa sha u y@@ ôron iwer tseegh ga . Er@@ doo man mhen u injaa ve la cii na yô kera taver kwase wam Ch@@ ar@@ l@@ ene , u lu jighjigh la u wan ishima a ican i lu yan shighe u z@@ ur@@ um u una kpe la ga , shi mo kpa ikyav he@@ gh@@ em mo , shi m zua a m@@ sur@@ shima u yange b@@ anem yum la . Kwagh u sha uhar yô , shighe u Yesu lu shin tar la N@@ ik@@ o@@ dem@@ u cia u hingir or@@ henen na . Kpa , jighilii yô Yesaia yange tsengaôron ér Mesiya una ya ican cii ve una hingir tor ye . ( Pasalmi 1@@ 39 : 13 ) Ka i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i n@@ der@@ an uma i i nd@@ ahar kpishi er zwa n@@ ul@@ aa nahan yange i na ve se hii u lun uma ken iy@@ av mbu ngô wase ye . A kaa ér : “ M ngu eren msen M@@ er : K@@ ura ve shin tar ne kera ga , kpa M ngu s@@ ônon M@@ er kura ve sha ifer . ” — Yoh . 17 : 15 . Mba nan iti i Aôndo icivir nyian nena ? ( Yohane 17 : 3 ) I@@ gbenda igen kpa ngi i Mbakristu mba mimi ve tesen dooshima yô . ( a ) U suur sha Yehova la wa nyi k@@ ere ? ( Mbaromanu 14 : 10 ) Nahan sha kwagh u Paulu á er yô , mayange je Mbakristu mba imoshima ve i taver ga la ve de ne anmgbianev vev mba imoshima ve i taver la ibo ga . • Iky@@ aior ia vande keren Tartor nena ? Ishima nyian E@@ p@@ af@@ ro@@ dit@@ u je a u@@ le , sha ci u lu nengen wener un k@@ an@@ shio u eren tom u un ve u eren la . — F@@ il . T@@ y@@ nd@@ al@@ e Nahan hanma shighe u mbamhen mba kpe@@ egh ka vea v@@ am ken ishima yô , m kimbir avur a Bibilo ne ken ishima yam . 1 : 4@@ 9 – 5@@ 3 ; 2 : 13 - 25 — Er Solomon vande den A@@ don@@ iya ér a yem kwagh na nahan kpa , er nan ve va hide wua un@@ u@@ u ? W@@ ase Mba@@ yev O@@ u Ve He@@ mba Mbam@@ zeyol mba Ve T@@ a@@ gher a M@@ i Kp@@ ishi La 16 Er se cii se yen yô , alaghga ashighe agen se er kwagh u doon mbagenev ga , shi ve kpa vea vihi se ishima sha ashighe agen . E@@ li yange wa ikyo u ts@@ ahan ônov nav , Ho@@ f@@ eni man P@@ ine@@ ha@@ shi , mba ve lu upristi ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la ga . A@@ g@@ umaior kpishi ka a hen ér ieren ne ka i bo ga sha ci u ka my@@ av u yaven a or ga . E@@ i , gadia a za hemen ér : “ Kpa Aôndo yô , fa akaa cii ityô . ” Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagen mba henen kwaghfan u taregh due a mnenge ér orumace nana fatyô u zuan a mimi jim jim ga . ( b ) Aluer se er isholibo i vesen man ‘ mbamhen asev ’ na ishima ngi nan se ibo yô , doo u se er nyi ? Nahan a kaa a an@@ ngô na u na un jighjigh la ér vea za ken to@@ ho . 6 : 33 ; M@@ ar . 13 : 10 . I@@ OR kpishi mba tagher a mbamzeyol mba vihin tsung ken ashighe a ican ne . Yesu yange bugh or@@ ap@@ ir@@ ashe ugen ashe ken Be@@ tes@@ ai@@ da , kpa e̱r kwagh ne kure kure sha ikyo i wan . Nahan kpa or a fatyô u civir Aôndo sha gbashima shin er nan lu been iyol nahan kpaa . Gbenda u i nger takerada u Matthew la doo ior kpishi . ( Y@@ er . 8 : 7 ) U@@ umace kpa mba a shighe ken iyol ve u a mgb@@ egh ve yô . ( Marku 12 : 28 - 30 ; Mbaefese 2 : 4 ; 5 : 1 , 2 ) Se ayol a ase kpa gba keng keng u se palegh u undun dooshima u yange Aôndo hii doon se ishima sha hiihii la . Ior kpishi nyian nenge ér ken tar wase u ior ve lu a jighjigh u nan môm ga ne , gba u se lumun hanma kwagh cii , kua hanma kwaghaôndo kpaa . Kwagh u Mbashiada mba Yehova za nena ke ’ tar u P@@ ol@@ and man Rus@@ sia kua ityar igen ke ’ anyom a a sember karen ne ? Zum u ij@@ en kôr Davidi kua ior mba ve lu a na mbara yô , ve za ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el , tsô ve ya bredi mba naan naagh a mi mba yange i tôô kera sha u a ver mbagenev la . A dondo Yesu u N@@ as@@ are@@ ti ijime hemba anyom ahar jimin . • Ka akav a nyi a tese tahav mbu Yehova mbu gb@@ an@@ akaa man tahav nav mbu kuran kwagh laa ? M er Anmgbian K@@ nor@@ r awashima wam yô , a due a mhen ér mo m ta@@ mber anyom atar , sha er me er ivese , me za hemen u eren tom shin Betel u ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n la yô . 3 : 2 ; 1 Yoh . 1 : 8 , 9 ) Sha kpôô yô , doo u se wuese Yehova sha ci u den “ kwaghbo wuee ” ! Shi ka i taver ve u kaven er ve kera lu a gb@@ ong gb@@ ong u nengen sha ayol a ve tsembelee ga yô . 18 : 22 - 32 ; 19 : 15 , 16 , 26 . Aôndo yange gema ati a mbag@@ anden mbagenev sha u ts@@ eng@@ an ôron kwagh u una va er yô . Tom u Yehova a ne se u pasen ior loho u dedoo la ka kwagh u civirigh je a er se ye Icighan jijingi ngu wasen se u eren tom u pasen kwagh ne nena ? Mba ker ken inyom i 19@@ 19 la yô , Yehova shi tese agee a na sha u duen a as@@ ande a mba i shigh ve mkurem la ken iky@@ ang@@ enev mbi kwaghaôndo u aiegh kera . I@@ kp@@ elaior igen cii er kwagh u sha asema ve tseegh , nahan i tim ve kera sha M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee . — 2 Peteru 2 : 5 ; 1 Peteru 3 : 20 . Ior mba ve ne ityesen ne jighjigh kpishi kaa ér ve na Aôndo kpa jighjigh . Mal@@ aki yange nger takerada u i yer u̱ sha iti na la ken inyom i 4@@ 43 C.S.@@ W . la , zum u Ne@@ hem@@ ia lu g@@ om@@ na u Yuda la . I wa se kwagh ér se “ yemen . . . hemen sha mi kpaa . ” Yehova kaa ér “ Me kera lumun M@@ er , i̱ hông@@ or a icighan@@ ti Wam ga . ” M@@ ci@@ em yange gba ve iyol sha ci u ib@@ aver i bo i mbagenev mba i tindi ve ér ve za gba tar la mk@@ er la hide a mi la . ( N@@ um . Yehova yange venda nagh ku K@@ ain sha ci u nyi , man K@@ ain er nena ? ( Aerenakaa 11 : 27 - 30 ) Sha ayange ase ne kpa , ashighe kpishi se mba ongo mbamsen mba ka i er ken mbamkombo mba Mbakristu sha ci u anmgbianev sha won cii , shin sha ci u anmgbianev mba hen ma ijiir igen , hen ape i gbe u mbakp@@ ish@@ iv vea kav shi vea fatyô u kaan ér “ A@@ men ” yô . — 1 Mbakorinte 14 : 16 . ( b ) Aluer u ngu umbur Yehova sha ijende you cii yô , u zua a iveren i nyi ? Yehova er a kwase ne nena sha erdoo na nee ? Hii nan ve u or keren m@@ sur@@ shima ken won u iv@@ es@@ egh la a been a zayol mba ken ivese ga ? Er ve lumun a kwaghôron u profeti u Habak@@ u la ga nahan kpa , ka ker ken inyom 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la yô , Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va tim Yerusalem “ kpee . ” — Habak@@ u 2 : 3 . Er u fe nahan yô , kwagh la iv u a isharen i seer kporom hen a na kpa ? Kanyi ia wase se u dondon “ igbenda i perapera ” ? N@@ om@@ om ka una ngee a ityom shin akaa agen kpishi a eren yô , m de shighe a p@@ ande a kar cii ve , m lam a na sha akaa agen ye . Nahan je kpa , mhen u bo u mbam@@ k@@ er@@ ev mba pue mbara bende a ior cii . Davidi u lu wanye kpuaa u kuran ilev la yange nd@@ ahar sha ishigh ki or@@ ihyom na ne kpishi . Ma or môm nan ngu a tahav mbu eren kwagh nahan ga . Nahan cii kpa , a ngohol iyua i hemban doon la . — Mbaheberu 11 : 5 ; Genese 5 : 22 - 24 . ( Ôr 1 Peteru 5 : 3 . ) Shighe kar yô , ve wase ter ve u gban t@@ so , shi ve nyôr t@@ so shon kpaa . ( Gen . Aluer or gema ishima sha mimi yô , nana̱ er ifer kpoghuloo er Tor M@@ an@@ ase nahan je kpa Yehova una zung@@ we nan mhôônom . Or u wan ihy@@ agh ka nan nenge ér nan hemba cii shi ka nana kaan ihy@@ agh sha kp@@ ah@@ um nahan , i doo nan je i zua ga . Icighan tom ka u eren akaa a m@@ civi@@ ra@@ ôndo . T@@ aver se u fan u nana ke@@ er usu ken tiônnongo la ga cii . Anyom nga karen yô , Peteru wa Mbakristu kwagh ér ve maa aeren amba er iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha man m@@ doo u doon a anmgbianev man dooshima . Aôndo ngu ‘ bu@@ ghun asema ’ ve sha ikyev i icighan jijingi na sha er vea kav ishima na shi vea er kwagh u a soo ér ve er la yô . U ng@@ een kwagh ga yô , hemen u ú lu ú Aôndo mimi mimi yô ka ú i lu Aôndo jighilii a hemen la . P@@ in kwa ne yô “ ishima vihi Peteru ” nahan a kaa a Yesu ér : “ T@@ ere , U fa akaa cii , U fa er U doom yô . ” Ken inyom i 19@@ 8@@ 4 la sho@@ j@@ ap@@ e@@ tal@@ i ta num sha ag@@ ar a Mbakristu mban lu her la ac@@ in imôngo , ve kura ve akaa , shi ve nan@@ de ve a@@ you shi ve wua mbagenev kpaa . “ Or u nana nam jighjigh yô , shin nana kpe kpaa , nana lu uma . ” — Yohane 11 : 25 ( Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 29 : ​ 16 - 18 . ) Ken gbenda ugen yô , ior umiliôn kpishi ka ve gba kpen di imôngo icin i môm tsô — ka ve kpe ku u t@@ ì@@ m - ik@@ urior man ij@@ en i gban man A@@ I@@ D@@ S man ityav shin ma ibanave i vesen . ( Yesaia 25 : 1 ) Tor Davidi yange kaa ér Yehova doo un ishima sha ci u ikyo i wan Na i sha dooshima la . ( a ) Ka aeren a Yehova a nyi we u nenge a mi ken akaa a a gbe laa ? 17 : 7 , 8 ) M tsua mer me na Aôndo uma wam . ( Duteronomi 10 : 12 , 13 ) Kpa u se lun ikp@@ an i Aôndo man i Kristu la wa nyi man nyi k@@ ere ? 1@@ 16 : ​ 1 , 2 ; F@@ il . “ K@@ un@@ ya ” yange u “ kôr ” Kristu Yesu “ u yilan [ mbahenen nav mba i shigh ve mkurem mbara ] ér anmgbianev ga . ” ( Heb . M fa shighe u me de u zungwen ga , kpa ka i saan mo iyol er m lu nengen a dooshima u nongo u Yehova yô . Yange na ishima na sha kwagh u Yehova , eren as@@ enge a mi ga , kpa gema lu or u sar sar man u eren kwagh kundu kundu . ( Gen . 22 : 18 ) “ A@@ kur@@ aior a sha won cii ” ne wa mba ve lu “ iyôngo igen ” la kpa ker . Ka mba ve ongo imo i Aôndo shi ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken Paradi@@ so shin tar je la . ( Yoh . Sha nahan yô , ve na jighjigh ér , ka Aôndo a lu ts@@ ahan un ye , inja er a haa un angev mbu nd@@ ôh@@ ôr ishima iyol nahan . ( Mat . Sha shighe ugen la , Paulu man ah@@ ur@@ aior a na hide za zende ken An@@ ti@@ o@@ ki u Shi@@ ria . Mbagenev kpishi sev ka mbu a aven yô ve gbidye kwar sha ivur Bibilo shighe u ve̱ er an@@ takerada u i yer ér Ex@@ am@@ ining the Scriptures D@@ a@@ ily la yô . ( Tit@@ u 1 : 1 ) Jijingi u Yehova una wase se se fatyô u fan aka@@ ac@@ imin je kpaa . A kaa a k@@ oti la ér : “ Tom u pasen kwagh la ka kwagh u i gbe u Orkristu nana er keng keng yô . 1 : ​ 13 , 14 ) Zum u Paulu lumun loho u dedoo shi ngohol tom u pasen kwagh yô , a hungur a hanma kwagh cii . 2 : 24 ; 12 : 13 . Hanma kwa u se wase or zan zan nan tsegh iyol i nan yô , se seer or sha ing@@ ye@@ gh@@ ior i ken paradi@@ so wase u ken jijingi la . ​ — Yes . Diabolo ngu nôngon kpoghuloo ér una ya mtsera sha asaren a mbayev . ( Ôr 1 Peteru 5 : 6 - 10 . ) • Mpase 12 : 7 ; 17 : 14 Mb@@ an@@ an@@ jigh@@ jigh@@ ga ka vea lam sha nan dang kpa , mayange je nan lumun u nyôron iyol ken aeren a a gbe a zough sha jighjigh u mbagenev ve ne ér mbakp@@ enev vea fatyô u eren mbau@@ m@@ av kwagh la . Nahan anmgbian Ro@@ ber@@ t kaa a na ér a ya ve anyi , akaa la ka a te@@ en ga , ka a orgen . Mbaiserael yange ve lan kwagh u ator man upristi ga . Kpa sha ayange a ngise la cii , lu M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki tseegh Yehova lumun un u lun tor shi lun pristi hen shighe môm ye . M@@ ne u Yesu na iyol na la wa m@@ te@@ v u sha ican man ku u p@@ il@@ agh u a lumun u wan ishima a mi sha u suen hemen u Yehova Aôndo u perapera la ker . ( Aerenakaa 5 : 28 ) Er i hide i kôr Peteru man Yohane i za a ve hen ate@@ jir nahan , kwagh ne yange ma kera kpiligh K@@ a@@ y@@ a@@ fa iyol ga . 3 : 15 ) Kwagh ugen u a lu ken kwagh@@ myer la yô , ka ijir i a ôr Satan Diabolo , un shon u a lu “ tse@@ yô ” u a gb@@ ihi uumace cii ken isholibo man ku la . • Aluer se mba civir Aôndo sha gbenda u wang yô , una er a vese nena ? “ I@@ ny@@ am ” la tile sha ityough ki u@@ gomoti mba uumace , man i due “ shin zege@@ mnger , ” inja na yô , inyam la due shin zege@@ mnger u kp@@ ian@@ ger u uumace . ( Yes . 17 : 12 , 13 ; D@@ an . Hanma kwa u se pase or kwagh yô , ka se nôngo u l@@ ôôn vor u mimi u ken Ruamabera ken nan . Se mba zough a mtsera sha u zenden vea Yehova je ka u hu@@ nan ga . Kpa se yô , Bibilo pase se wang ér : “ Aôndo ban a perapera ga . “ T@@ ôô A@@ se Wan Wou ” “ M@@ fe u Solomon ” 5 , 6 . ( a ) Yesu za hemen u lun hur@@ or u mbaapostoli mbakp@@ ish@@ iv sha ci u nyi ? Ôr ase kwagh u R@@ ú@@ b@@ ia iyol na a kaa ne . A@@ v@@ av a gb@@ eren iyol la tese m - ban u ikyo i wan sha iyol i or , shi alaghga kwagh ne gba bende a kwaghaôndo u aiegh kpaa , nahan gba u se palegh imba ieren ne . Ke@@ ghen Iyange i Yehova a Ishim@@ at@@ aver , 8 / 1 Hi@@ ihii yô , tar ne iv a aeren a Satan , er ihyom i kôron man i@@ pi@@ la nahan . Yange ve pase kwagh ken ag@@ ar kpishi , kua ken An@@ ti@@ o@@ ki man I@@ k@@ on@@ i@@ um man Li@@ se@@ t@@ era . M ngu nôngon kwagh sha er me eren ityom i i gbe i zough vea mcivir u mimi la , er msen u eren ashighe ashighe man kwaghhenen man mbamkombo mba zan man kwaghpasen nahan hanma shighe kpa ? Sha nahan yô , ka sha mi u kaan ér Genese 6 : 3 ngu pasen awashima u Aôndo , u karen a if@@ er@@ kwagh sha tar kera . Shi yange doo un a R@@ ah@@ ab@@ i zum u a zamber a mbam@@ k@@ er@@ ev mbara ér : ‘ M er a ven dedoo , yô , tôndo nen zwa a mo ner zum u ne tim Y@@ er@@ ik@@ o yô , ne de ter@@ em uma man ng@@ ôm kua an@@ ng@@ ôô@@ v av mba nomso man mba kasev ’ kpaa . M nengen kwagh ne yô , m soo u yemen hen tiônnongo la za wasen anmgbianev mbara . ” Er mlumun wou u sha mimi la a lu cii kpa , ú hen wer u zua a iwasen sha u seer shighe u henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke laa ? ( b ) Doo u a sar se u eren nyi ? Ô@@ no@@ v vev ya dyako u isholibo man injar i i̱ la hen ave , ka ku je la . — Mbaromanu 5 : 12 . Ge@@ ma ior mba Yehova mba ainge di ye ? Aluer u nenge wer a hii u nyôron ken a we cuku kpa er msen hen Yehova a na u ishimataver sha er u dugh un ken a we kera yô . Tom u geman ior hingir mbahenen la ngu zan hemen le@@ va le@@ va ken ayange a masetyô ne , man mba eren u hegen ken ityar i hemban 2@@ 30 . L@@ um inja er m due kposo a mbagenev nahan . ” Shin er Yehova lu a na tindi u ngeren sha kwagh u idya ga shi tsaha kpa i lu a ver sha ci u mba vea y@@ av a kwase u orgen ga nahan kpa , Yosev kav kwaghwan u Aôndo sha kwagh u ga@@ mbe u iv@@ es@@ egh a de lun a ac@@ ôgh@@ or ga la . Ken injakwagh igen i Yesu vande ôron la , a pase ityôkyaa i i na ve yem ken tar u c@@ aa la yô ér , “ sha u una za ya tor . ” 15 - 17 . ( a ) Er nan ve i lu hange hange u or@@ tom nana eren kwagh sha jighjigh ? U tesen ikyav yô , ter@@ tamen Yobu yange kaa ér : ‘ Ma kwagh u ap@@ er@@ agh ngu sha ave am ga . ’ Mbam@@ taver mba ken uma ka ve kar gbashima wase man m@@ civi@@ ra@@ ôndo wase kpaa . Mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato vea fatyô u ôron t@@ aker@@ ad@@ aa ? Shin er se yen nahan kpaa , Yehova lumun iyol@@ tseghan yase aa mhôônom ma zungwen , man a hide a iyol ijime sha er una kporom a vese ikyua hen a na yô . ( Pasalmi 37 : 21 ) I wa mbayev tindi je ér ve̱ ungwan imo i mbamaren vev , shi í ver ishima ér uter ve̱ y@@ ese mbayev vev sha “ kwaghwan u Ter . ” Ity@@ esen i hanma kwagh gba duen la ia fatyô u pasen er i hii ve ior ve wasen ayol a ve nahan ga . ” Er anmgbianev asev mba ken ityar ne ve suur sha Yehova yô , ve venda iny@@ igh i môm ér vea de mayange ga ! Mbat@@ amen mba ken tiônnongo man anmgbianev mba vi@@ an ken jijingi mbagenev vea fatyô u wasen mbananjighjigh a ve imôngo , u veren ishima sha mcivir u Yehova , geman palegh u tu@@ men ityough keren akaa a nyian ishima a uma ne la . — Heb . 6 , 7 . ( a ) U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav vea fatyô u lun kwaghbo hen ijiir i or eren tom her la nena ? Alaghga ka se inja er mtim u tar ne ngu ti@@ mb@@ ir nahan . Uma wam ne v@@ am a mbamzeyol kpishi man mbamtaver atô kposo kposo kpaa . Shin alaghga u ngu nom u ú zough a ityough ki nan@@ den kpishi sha ci u kwase wou er idya yô . Anmgbian Ge@@ off@@ re@@ y Jac@@ k@@ son , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la yôô ér i wa ishima u duen a mgb@@ er u Iyoukura i ken zwa Buter ú taver ga , sha ci u mba ve fe zwa Buter i yen ve la , sha u karen nengen . Yesu yange kaa a mbahenen nav ér : ‘ Eren nen kwagh ne sha u umbur Mo . ’ Daniel yange de u civir Aôndo u mimi , er a kange ishima u eren la ga . Ng@@ ô u R@@ on@@ al@@ d maa tôô kwagh hide kange an@@ kon la her doo doo . Ken masejime yô , kon u ap@@ el la ume atam a dedoo shi nyo@@ ho je hemba mba@@ ap@@ el mbagenev cii . M ngu veren ishima mer Tartor u Aôndo ua tema van ga . ” Nahan kpa , tom u Yohane lu a lu mkur u hiihii u kwaghôron u profeti u Mal@@ aki la tseegh . • Shighe u se lu ken ican je kpa , se fatyô u eren ishima i Aôndo saan saan nena ? Maa lu mhii u ieren yam i ôron Mkaanem ma Aôndo ken uma wam jimin cii je la . P@@ ine iyol you wer , ‘ A Yehova shio nahan , uma wam ma a lu nan sha wono ? ’ Mbaiserael cia kunya ga lu p@@ eren A@@ tindi a ahar a hemban cii la — ve per tindi u a kaa ér Yehova a̱ doo ve ishima la , man u a kaa ér or@@ wan ndor a ve kpa nana̱ doo ve ishima la . Yange tom kwase u orgen zan zan je yô , hingir u yaven a na , kpa kighir he@@ ela ga , shi tindi i za wua nom u kwase la . 20 : 34 — Er na ve A@@ hab@@ a de B@@ en@@ ha@@ da , tor u Mba@@ shi@@ ria uma zum u Yehova na un m@@ hembe sha ve laa ? Ior kpishi mba ve fetyô u zan mbamkombo ga yô , ka ve ungwan sha tele@@ f@@ on . Kanyi yange i lu keghen mbam@@ ishen mba tse@@ en asema mb@@ ana ? Kwagh u yange m ôr ken Anzaakaa 27 : 11 la kô@@ rom ken ishima kpishi . 2 : ​ 20 , 21 ) Er Paulu a tese mnenge na sha ikyaa ne wang se nenge nahan yô , se nyian se har ishima yase cii sha u keren ‘ akaa a ase ayol a ase ’ ga nena ? Shighe u anmgbian u nomso shin u kwase nan er kwagh u tesen ér nan yina yô , ka u er nena ? Se fa mimi sha kwagh u “ Wan Na u doon ishima ” la , shi “ ka ken a Na man se lu a mp@@ aa ye , ka m@@ de u asorabo je la . ” — K@@ ol . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 33 , 1@@ 00 Nahan á g@@ enger imo sha iember á kaa ér : “ Or@@ tesen . ” Kwagh ne na tom na shi seer zuan a icivir kpaa . Shin er ior mbagenev ka ve kegh ato a loho u dedoo u Tartor u Aôndo nahan kpa , mbagenev kpishi ka ve tese ieren i ior mba sha ayange a Noa la . Mba@@ apostoli mba Yesu kpa sha an@@ shighe ugen la ve hen ér jighjigh ve kera taver ga , nahan ve kaa a Yesu ér : “ Se@@ er se jighjigh u nan . ” Yobu yange hide na mlumun sha mpin la iyol na . ( 2 ) U geman loho u mkaanem ma Aôndo na i nger la sha ase@@ mber a a lu ken ngeren mba tse@@ v la ge@@ de@@ e ape i gbe i doo yô , kpa aluer ka u a gema ase@@ mber la ge@@ de@@ e , loho la ua wanger ga yô , i gema inja i mkaanem ma loho shon . Aluer ior mba Iserael ungwa ic@@ in@@ tan i Aôndo ga yô , kanyi ia er ve ? Alaghga se er erdoo a or kpa nana kera er a vese nah@@ a@@ la ga . Me@@ gu@@ mi , wan@@ ye@@ kwase u anyom 12 u ke ’ tar u J@@ ap@@ an yange nenge wener makeranta na ka haregh u dedoo u pasen kwagh shi tesen ior kwagh kpaa . • Se tese iwuese yase sha iwanger i mimi la nena ? ( Daniel 7 : 13 , 14 ; Mateu 28 : 18 ) Mbakristu mba i shigh ve mkurem ve lu “ ônov mba tartor ” la mba “ mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Kristu . ” * — Pasalmi 65 : 2 . A kaa ér : “ Yange m eren msen shi m henen sha kwagh ne zu@@ mb@@ ee yô , m tsua mer me kera er tom u ortamen u wasen mzough u mbatamen tom la ga . ( 1 Tim . 3 : 15 ) Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la yange ve zua a iwasen kpishi sha u taver ayol a ve asema shi maan ayol a ve sha dooshima . ( Ef . Yange lam vea Kwa@@ se@@ shiada ugen u yange hii liam a na sha go@@ do@@ b@@ i yô , J@@ im lumun ér i̱ hide i̱ va un inya , nahan kwagh la na i hii Bibilo i henen a na . Tindi u t@@ war u yaren la tese se nyi ? I@@ r@@ m@@ g@@ ard wuese ityakerada i “ nongo u Yehova u doon tsung , u ú we se ikyo la . ” Iky@@ ôr eren na yô m hingir u b@@ i@@ ishi a ior mba ve civir Aôndo ga shinii , shin i na yô m ta tsombor wam kera ? ’ — Luka 6 : 45 . ( 2 Utor 19 : 11 , 12 ) Kwaghôron u profeti u Ese@@ kiel ter H@@ ar@@ an ér a lu môm ken ajiir a vesen a tar u T@@ ir@@ u eren kasua a a yô , nahan tese je ér H@@ ar@@ an lu ijiir i vesen i eren kpen@@ ga her . — E@@ se . ( b ) Ka nyi i tese ér i gba mbatyomov i ver sha aan a ve sha inja sha inja ? Er kwagh u Iserael la a tese nahan , er nan ve ini@@ av mbi nan tseegh mbi doo Yehova ishima ga ? Ú D@@ en W@@ er Yehova a P@@ ine U Kwagh Kpa ? Noa man T@@ so@@ mbor Na K@@ ohol Iyol Mbat@@ esen mba aiev mban mba za keren mbahenen vev ken won ga , kpa ka ve nôngo ér vea mee mbahenen vea due a ve ken tiônnongo u Kristu kera . Mba i shigh ve mkurem la mba nengen myer ve la nena ? Ka di tsô er i lu ke ’ Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u ke ’ atô u tempel u ke ’ jijingi u Yehova la tseegh vea fatyô u eren un tom u civir un yô , kpa mba a ishimaverenkeghen i va eren tom vea Yesu ke ’ Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la , ka sha jim je la . Mbak@@ ur@@ an@@ ilev mba ke ’ u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev gb@@ ihi ve shi p@@ ir ve ashe a ke ’ jijingi . Or@@ perapera W@@ ar N@@ ôngon G@@ be@@ ev 16 , 17 . ( a ) Shin er i lu kwagh u ican nahan kpa hii nan i lu hange hange u kuran atindi a a t@@ av tsen@@ g a Yehova a we sha kwagh u mlu u wang laa ? Bibilo kaa ér : “ Ior cii ger m@@ liam . . . Mbaiserael cii gba zan Mose man A@@ ron i@@ ve@@ ver iyol . ” — N@@ um@@ er@@ i 13 : 30 – 14 : 9 . Bibilo i taver Mbakristu ishima ér ve gema aeren a ve nena ? Kwase m@@ ishen ugen yange lu henen Bibilo a kwase u inj@@ in@@ ia ugen , u i yilan nom na ér B@@ al@@ t@@ as@@ ar Per@@ la yô , hen S@@ an S@@ al@@ v@@ ad@@ or , u a lu gar@@ tamen la . Alaghga a tôô shighe n@@ al@@ egh@@ aa u timen sha hanma ityough , je yô , a lu kwa môm tseegh ga . KW@@ AG@@ H@@ W@@ AN K@@ OR S@@ E 3 : 17 , 18 ) Kwagh u hemban cii yô , se fatyô u tesen ser mhôônom ma ker se a mbagenev sha u eren tom u pasen kwagh la sha gbashima . 13 , 14 . ( a ) Kanyi se lumun a mi sha kwagh u tahav mbu u@@ dugh kwagh tilen a mi laa ? Er nan ve i lu vough u yilan Yesu ér “ I@@ mo ” ? Ka mk@@ or u nyi yange Yehova lu ô@@ ron@@ o ? • Ka ian i vesen i nyi i lu sha ci u ior mba ken akuraior cii laa ? Ior mba Yehova doo un ishima shi ne ve injar kpaa , hemban je yô una na ve uma u tsôron . Tese ikyav . ( b ) Kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Yehova man Yesu ? Mbagenev yô , alaghga ve de g@@ ur@@ g@@ ur u tar ne kar ya tor ken a ve , mbagenev yô ka abaver , kpa mbagen yô alaghga a lu mnenge u ior mba ve cie Aôndo ga ve nengen uma la a ye tor ken a ve ye , akaa ne cii nga a kohol á na ve hungur iti ve i Mbakristu la . 1 : 3 ) Yesu yange tese imba dooshima ne , shighe u er kwagh u i nger ken kwaghôron u profeti u Yesaia la . Sha ci u ka mba ve “ yer sha iti i Ter ” la tseegh vea war ye . ( Rom . ( Ôr H@@ ag@@ ai 2 : 7 ; Yohane 6 : 44 . ) 32 “ Awa@@ shima Wam K@@ ure sha M@@ i V@@ ough ” ( 1 Tim . 5 : 8 ) A@@ dooga nana soo u eren tom u ua na nana kera fa@@ an@@ tyô u zan mbamkombo mba Mbakristu hanma shighe ga , shin hemen mcivir u hen tsombor shi duen kwaghpasen kpaa ga yô . • Awa@@ shima u Aôndo la gba zua vea mk@@ egh u se keghen iyol u ngohol kwaghwan u ken Ruamabera la nena ? Shighe u R@@ ah@@ el lu nôngon ku la , á ii wan na ne iti ér B@@ en - on@@ i , man inja i iti ne ér “ Wan u ican yam . ” ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Yehova kaa a vese ken Bibilo wanger wanger wener : “ Ka gbenda je ne , za nen sha u . ” Ior ka ve shi s@@ enden mbatomov mba Yehova ityough shi wan ve mba@@ aie iyol ng@@ e@@ egh kpaa . Aluer u gbidye kwar shi u fa ityôkyaa i ishima i vihi u yô , u fatyô u zuan a akaawan a ken Bibilo , a aa wase u u nengen zayol wou la sha gbenda u vough yô . “ Ior udubu dubu lu eren Un tom , man dubu pue kwa dubu pue tile sha ishigh N@@ agh . ” K@@ EN U@@ M@@ I@@ L@@ I@@ Ô@@ N A kaa ér Mbakristu mba ken M@@ ase@@ don@@ ia “ zamber a [ ve ] ng@@ e@@ elee er i̱ na ve ian , ve kpaa vea lu ave sha iwasen i i lu nan ” la . Nahan cii kpa , jighjigh man ishimataver i Noa la va un man tsombor na a m@@ war man averen . Kwagh ne na yô , ishima mgbegh@@ am ker u seer geman uma wam . Mbakristu mba ve tse ken mimi la vea fatyô u wasen mba ve lu agumaior la nena ? ( 1 Mbakorinte 10 : 13 ) Sha nahan yô , Mose ngise kaa a Mbaiserael , ior mba Aôndo mba sha ashighe a tsuaa la ér : “ T@@ aver ishima lu ici@@ h@@ i , . . . gadia TER , Aôndo wou , ka Un A ze a we imôngo ye ; Una kende u ga , Una undu u kpaa ga . ” Lu inja er gbenda ngu u vea war ga nahan . A kaa a ve her nahan ér : “ Aluer né veren ato sha kwaghôron Wam mimi je , shi né waan i@@ kur@@ yan Y@@ am ik@@ o kpaa yô , nahan akuraior a sha won cii , ka ne né hingir kwagh Wam iyol Y@@ am je ye ; gadia tar cii , ka u Wam je . Cii ve ishe i kpôô kpôô ia nenge kera wang yô , saa ia er tom tsembelee shi ia h@@ ôn sha kwagh u i lu kenger la jighilii . Mkaanem ma Aôndo Ma aa T@@ ahav A kimbir eren kwagh ne zan zan a kar zuan a mbat@@ esen 12 mba vea tesen hen im@@ akeranta ne at@@ ar@@ atar hanma kasua ken zwa Buter ken tar u Amerika yô . M ER ityendezwa i hange hange . Aluer se mba eren kwagh sha gbenda u vough yô , se er sha kwaghwan u Yesu ne , a kaa ér : “ Nahan shighe u wea eren [ i@@ wua i sha mh@@ ôôn , N@@ W ] yô , de t@@ ôngon k@@ or@@ ough sha hemen wou , er mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev ve eren ken u@@ shin@@ ago@@ ge kua sha igbenda sha u vea zua a icivir hen ior la nahan ga . I pine noov man kasev mbagenev mba ve y@@ ese ônov vev ve gande ve hingir ior mba lun a inja i dedoo , mba cian Aôndo ér ve pase mfe u yange ve zua a mi shighe u ve lu y@@ esen ônov vev la . Tor Davidi u Iserael u sha ayange a tsuaa la lumun a m@@ doom ma Aôndo shi ker gb@@ end@@ atesen Na . Shighe u Yesu kaa a mbaapostoli nav ér ve cii vea va yevese a undu un la , Peteru kende a iyol na sha , nenge mbagenev kwagh ga , sha u kaan ér mayange una undu Yesu ga . ( Mat . Een , man a lu bo@@ kwagh kpaa ! Er yange ma í ôr iyenge í mba í wua la môm môm sha er á fa yô , alaghga yange í tôô iky@@ aren í kar ve cii ve í fa iyenge ve ye . Cii ve Yesu tagher a am@@ een yô , a er msen ér jijingi u Aôndo a wase un . Nenge tindi u Yesu a we ken mkur u ivur ne la , a kaa ér : “ Eren nen kwagh ne sha u umbur mo . ” Hii nan ve i lu kwagh u taver u eren sha atindi a Aôndo ? Mba ve tem hen ijiir i y@@ eren i Aôndo yô , ka ve zua a mk@@ or sha hanma kwagh cii kua hen hanma or u nan lu keren u vihin jighjigh ve kua dooshima u ve lu a mi sha Aôndo la . ( Ps . Heela tseegh ga , Bibilo kaa ér “ mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” ​ — 2 Tim . Takerada u En@@ c@@ y@@ clo@@ p@@ æ@@ dia B@@ rit@@ an@@ n@@ ica ( 19@@ 70 ) , T@@ ihi u sha 6 la , kaa sha peeji 3@@ 8@@ 6 ér : “ Yange i tema mkohol u ken N@@ ic@@ a@@ ea la sha uwer u Me@@ i 20 , inyom i 3@@ 25 la . Kwagh la na yô , se lam sha akaa kpishi . 29 : ​ 3 - 9 ; 2 K@@ ron . Kape ônov enev kpa vea hen akaa kpishi ken mbamsen enev je la . Í nger iti i Aôndo , i i yer ér Yehova la ken Bibilo ne ga , akaa agen kpa nga a ior mba ve henen Bibilo kpoghuloo vea nenge a mi ker a shi ve yô . Yohane 2 : 25 kaa a vese ér yange Yesu “ fa kwagh u a lu ken or yô . ” Mba hii yev je ve ne jighjigh a Aôndo shi ve war lun a mkav sha kwagh u Bibilo yô , vea lan er ve lu mba@@ asorabo ga . 20 : 28 ; 1 Pet . 5 : 2 ) Nahan sea lu mbatamen shin sea lu ga kpa , gba u se cii se naan gbenda u Aôndo a eren akaa la icivir . ( Ps . 119 : 1@@ 65 ) Sha nahan yô , mimi a doo u ishima ken ashighe a bo ne , shi “ nenge nen vighe vighe er ne zenden yô , i̱ de lu er mb@@ al@@ an@@ enkwagh nahan ga , kpa i̱ lu er mba@@ fankwagh nahan . ” ( Ef . Se mbagen kpishi ka se t@@ ôm ser se kpa ma se suur sha a na taveraa nahan . Hegen bo@@ k@@ oti wou la iv a a@@ wen man inya sh@@ imi ve . Heela tseegh ga , aluer se zer v@@ aan iyol sha kwagh u mba se civir Aôndo a ve imôngo la yô , alaghga kwagh ne una na ve ishim@@ avi@@ h@@ in tseegh ga , kpa una na se va hingir u eren asorabo a vesen , er u eren anger sha a ve shin vihin ve iti nahan . ( L@@ ev . Jigh@@ ilii yô , icighan jijingi ngu hemen mba ve lu “ ani@@ k@@ um@@ u@@ ile u kp@@ egh@@ ee ” u Kristu la kua “ iyôngo igen ” i Kristu la cii . ( Luka 12 : 32 ; Yoh . Er u kav kwagh ne nahan yô , gba u u er nena ? Ter ugen mba yer un ér J@@ as@@ on , a kaa ér : “ T@@ so@@ mbor wase ka ua kohol iyua i za nan ken Iyou i Tartor yô , se na mbayev asev iyua ne ve za gb@@ ihi shin a@@ kwa@@ ti u eren iyua la . “ Se D@@ u@@ e ken Aôndo ” 6 : 3 , 4 ) Sha nahan yô , aluer ka u a nan@@ de ik@@ yom i or shin a nan@@ de ga kpa , ka or la iyol i nan shin tsombor u nan ua tsua ye . Akaa nga kpishi a a tese ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo a ne i nger yô . Nahan yô , se mba kor tindi u Kristu á we ér se ‘ za gema ior cii ve hingir mbahenen ’ la sha civir man a mk@@ ighir shio kpaa . Yeremia shi pase kwagh ugen u na un ishimataver yô . V@@ al@@ nan@@ era kpa lumun a kwagh ne . ( Ôr Mpase 12 : 12 , 17 . ) Er di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i môm tsô lu ken zwa ve ga yô , á hii tom ne sha u kohol ase@@ mb@@ er@@ ati@@ i a ken zwa u T@@ u@@ v@@ a@@ lu cii ngeren á ijiir i môm . TI@@ M@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R G@@ EN@@ ES@@ E 12 : ​ 1 - 4 ; 18 : ​ 1 - 15 ; 21 : ​ 1 - 5 ; 22 : ​ 15 - 18 . Ngu hanma ijiir cii . Anmgbian u kwase ne er msen ér Yehova a wase un shi umbur mkaanem ma Yesu lu kaa ér : “ De cie nen mba ve w@@ oo iyol tseegh ” la ga la . Kpa se fa tsô ser yange i̱ hii shighe u i gba Adam man Ifa kera la , anyom kar hegen nôngo u kuman er 6@@ 000 nahan . Kpa ú hiin Bibilo i henen yô , ú mase kaven e̱r u@@ iniongo mban ve dugh i lu he ’ mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga nahan . Gbenda u sha un@@ yi@@ in u se zough a mtsera sha ci u se fa iyange man ih@@ wa i mkur una va la ga yô , ka sha ci u kwagh ne wase se u hemban suur sha Yehova cii , shi a wase se u eren akaa a se hen ken Mkaanem nam la ken uma wase . Kpa ian u u zough a mi ne ngi tesen awashima u dedoo , u Tor u He@@ mban S@@ ha@@ won Cii la . U vi@@ an ken jijingi la shi wasen se u seer taver ishima yase i sha injakwagh la , nahan i “ kera da@@ ase a [ vese ] sha atesen a he an@@ za kposo kposo ga . ” Yange i naan Mbakristu mba tsuaa mbara mbam@@ pase mba Aôndo hanma shighe cii . De@@ en Ior Kwagh@@ bo , 11 / 1 Nahan Aôndo wa non@@ go@@ ior u Iserael atindi a aa na vea lu kposo a ve , vea civir un yô . ( Aerenakaa 28 : 13 - 15 ) Ishima yange i̱ taver un sha mlu u yange lu imôngo vea mba ve lu Mbakristu a na ityô la . Ka hanma shighe se fatyô u tsuan kwagh u vough y@@ ee ? ( Mbaheberu 10 : 36 - 38 ) Hegen ka shighe u v@@ ôron , gban uwer shin gban ke ’ to u keren u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav , shin dondon igbenda i ior ve k@@ é@@ r@@ é@@ n i@@ ember@@ yolough i tar u Satan je e̱r vea h@@ unde a h@@ unde ne ga . Aluer se kure ikyaa nahan kpa a lu shami , sha ci u “ ônov mba Aôndo ” mba i er kwagh ve ken Genese 6 : 2 , 4 la lu mbatyomov mba ve gema ayol , ve hingir uumace , ve va er idya a kasev yô . Mba za s@@ ôôn yô , E@@ s@@ era nenge ior lu eren nyi ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) Nenge imba m@@ kposo u a lu hen atô u mk@@ enger u Satan a nger se sha ihyom man ikyo i wan i sha dooshima i Yehova la sha wono ! 16 - 18 . Anmgbianev mba nomso mba ve ze hemen u vesen ken jijingi yô ka ve va hingir u seer lun sha aan a tom ken tiônnongo je kpaa . Kwagh ne yange er sha mkur u anyom atar man ti@@ ôn a i na Mbayuda mba sha mar@@ ami mbara ian i lun ken ikyurior i he i ken jijingi la . Ken mbam@@ kohol mban , Mbashiada mba hen ity@@ ôn@@ ya ka ve zua vea anmgbianev mba ve mough ken ityar ic@@ aa ve ve la , man mbakp@@ ish@@ iv ka ve tar anmgbianev mba ve za mough ica ve ve ne iky@@ agh ki yaven . 3 : 3 ) Davidi na jighjigh ér Yehova una kura un vough er ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya ka a kura or@@ sho@@ ja nahan . Nyian ne mbagenev ka ve pine sha tar@@ nahan ér : “ Ity@@ endezwa i m - ande Na ngi han@@ a ? ” Se nenge “ ijiir i y@@ eren ” i Yehova man “ m@@ ure ” na la ken ayange a bo ne nena ? • Ú zua a ishimataver i pasen mba ve tem ken k@@ l@@ ase a we imôngo la kwagh nena ? Ken inyom i 19@@ 55 la , mbau@@ tahav z@@ enda se ken gar u T@@ ur@@ in kera , kpa hen shighe la nahan se wa im@@ aagh ki atôônanongo a he a iny@@ iin . ( Yoh . 10 : 16 ) S@@ ea eren nyi tom je kpa , se fatyô u zuan a ian i injaa i lun ak@@ ar a Yesu . Ka kwagh u Mbaiserael mba ve hemba ato la kpa lu nôngon ér vea er je ne . Ka itinekwagh i a time sha mi ken kwaghhenen u a dondo ne je la . Or u tse@@ en ishima ne mough ken E@@ ti@@ op@@ ia je va ken Yerusalem sha u va civir Yehova . T@@ i@@ ônnongo u hiihii ken gar u C@@ u@@ enc@@ a la yange hii ken iyou yase . ( Mateu 24 : 45 ) A kaa ér , “ Mimi gba doon mo ishima tsô , shi ka i doom kpishi u nengen er iwanger i mimi ne i lu seer a seer zan hemen nahan . ” Alaghga ú ver ishima yô , ú nenge e̱r asema cii a lu sha kwagh u du@@ bu@@ anyom u he ne yô , shi alaghga a lu inja e̱r ior mba ve henen sha kwagh u mlu u ke ’ hemen la mba hemban ng@@ een a ngee nahan . ( b ) Ikyav i Yesu ver la tese m@@ lu@@ a@@ inja u jighjigh u nan sha ashighe a ican nena ? A@@ tesen a A B@@ enden a Ishima i Or Yô Ka “ Shighe u M@@ k@@ ur ” J@@ e Ne ! Un Apo@@ l@@ o di shi gema wase mbagenev . Aluer ka Mbaiserael yange ve ôr ma shin a lu Ho@@ sea kpa , mpin u vesen u a lu yô ér , Ior mba ken tartor u Iserael u ik@@ we pue la jimin cii yange ve gema asema sha mimi , ve hide hen Yehova kpa ? Sha kwagh u nongo u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la yô , Anmgbian Bar@@ r seer kaan wener : “ Hii sha shighe u yange i ver Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia ken inyom i 18@@ 8@@ 4 la je tsô , a nd@@ era eren tom u injaa ken mlu wase u ainge ne . Ikyav i tesen yô , er mbahemenev mba kwaghaôndo u aiegh ve lumun shi ve eren akaa a hông@@ or@@ ough a ior i tar ne nahan kpa , wanakiriki ne yô , ngu tan ior icin sha akaabo a a lu ken tar u bo u Satan ne . 5 : 19 ) Shighe u Yehova una tim Satan man az@@ ô@@ v kua uumace mba hemban ato sha tar kera la , hanma kwagh u a lu eren sha tar hen shighe la cii a lu sha dooshima . ( T@@ ôô kar sha Or@@ pasenkwagh 7 : 16 . ) Mbashiada mba mimi mba ve nenge kwagh ne sha ashe a ve yô , tese ér kwagh yange lu nahan . ” — Ôr 1 Mbakorinte 15 : 3 - 8 . 13 : 11 ) Er Yeremia lu profeti u Yehova yô , un kpa lu per . 43 : 10 ) Aluer u za hemen u tse@@ en ishima ken tom u pasen kwagh yô , u zua a msaanyol kpishi ! A kaa ér : “ Sha shighe ugen la , mbatamen wam kwagh kpoghuloo , ve ô@@ rom kwagh u wan@@ ye@@ kwa@@ or u lu or@@ ny@@ ar , u Ruamabera a er kwagh na , u soo u zuan a uma u tsôron , kpa gema kegh iyol u undun akaa na ga la . In@@ yom i 1914 yange i been yô , lu nyi i ere ? Hi@@ di gbidyen kwar sha atô@@ akyaa a Lo@@ is@@ i kpa gbidye kwar sha mi la yô , Ru@@ tu sôn Yehova been yô a tôô Iyoukura [ Z@@ wa Buter ] i Me@@ i 15 , 200@@ 2 la , gba gbidyen kwar sha akaa a i er sha itinekwagh i “ Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La . ” • Kanyi i lu ityesen i he@@ mb@@ ana ? 20 : 1 , 2 , 7 - 10 . Zum u Yehova una po@@ so zege@@ ut@@ aha na la yô , kanyi ia ere ? Ka ze de@@ gh@@ ôô yô i kôr S@@ ef@@ anu , i ta un a@@ wen , i wua . Kwagh ne zua sha kwaghwan u Paulu la vough , yange wa kwagh ér : “ Kwaghôron wen a̱ luun u doon gbem , u i we b@@ ar sha mi yô , sha u fa nen er i doo u ne@@ a ôr kwagh a hanma or yô . ” — Mbakolose 4 : 6 . Anmgbian ugen u a lu gumor yô , kaa ér : “ M fa agumaior agen ken tiônnongo , a a sô@@ ôr mba ve civir Yehova ga yô . Kwaghôron u K@@ undu K@@ undu W@@ asen Se u L@@ un Vea Mbagenev ken B@@ em Heela tseegh ga , aka@@ ang@@ eren ne agen due a mbamhen ken Ruamabera kua akaawan a injaa a tesen se er se wa ishima a c@@ ôron mbau@@ angev yô . Ikyav i tesen yô , Awa@@ ke ! Kwagh u Yehova ôr sha Iserael man Yuda la kure sha mi vough . Kwagh u injaa dugh ken u “ or@@ on iyev i ifer sha ifer ” la ga . ( Mbaromanu 12 : 19 ; 1 Peteru 2 : 19 , 20 ) Ka sea er nahan yô , mba@@ ah@@ end@@ anev asev ve k@@ an@@ shio u d@@ an@@ en se , nahan se za hemen u eren tom u Aôndo u i gbe u se er nyian ne . • Ú hen sha kwagh vea or u nan undu ikyum@@ ile i Aôndo sha ci u mnenge u nan lu a mi kposo sha ma ityesen i Bibilo la nena ? Bibilo tema ke ’ ti@@ h@@ i u masetyô ne ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om . ( Anzaakaa 16 : 25 ; Yeremia 10 : 23 ) Yehova yange er kwagh u tesen ér un ngu hemen her , gadia a kaa a profeti Ese@@ kiel ér : “ S@@ agh at@@ sar kera , bugh id@@ yer i tor kpaa ; . . . E@@ no@@ ki yange tsengaôron ér nyi ia er mba@@ afer@@ eve ? Kwagh wou man tom wou gba Yehova kwagh tsung je . Yange fa je wener i er a ve dang shi i t@@ umbur a ve shi i sa@@ mbe ve er iyôngo i lun a or@@ kuran ga nahan . Tom u I@@ mo@@ shima You I Lu a mi u Eren Yô “ Ka u ne ume atam kpishi la , man ne hingir mbahenen A@@ v ye . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 15 : 8 . Ieren i Ny@@ a@@ ghen Mbagenev La — Ka Z@@ ayol u Tar Cii , 7 / 1 Se fatyô u kaan ser Saulu yange kpen a kpe nahan maa Ish@@ ib@@ o@@ she@@ ti tema tor , tsa sha iky@@ on kuma anyom ahar . Man lu shighe u Davidi kpa tema tor ken He@@ ber@@ on je la . Nahan kpa , mbamaren kpishi k@@ an@@ shio u hemen mbayev vev sha inja , sha ci u ve ayol a ve ve vande vendan atindi a a lu ken Mkaanem ma Aôndo la . Yange gba u vea de u civir Yehova u na ve uma la ga . ( Aer . Alaghga orgen nana wa se akaa iyol dang dang . Se mba a ishimaveren ser vea er nahan yô , vea fatyô u wasen wan ve la u kôôm gbenda na . Alaghga ú nyôr or hen ya wer ú pase nan kwaghaôndo , ú ngu a ôr nan kwagh u ú ve kpaa ga tsô maa nan kaa a we ér , “ M soo u ungwan ga . ” 24 : ​ 45 - 47 ) F@@ a wer , ngeren mbara ka kwaghwan u Yehova a lu nan we yô . Ka kom ke ’ derianyom u sha 12 la yô “ Mesiya ” ugen shi due ke ’ tar u Y@@ e@@ men . Nahan kpa , kwagh va gema . Mba er nahan yô , Yesu pase ve wener : “ L@@ as@@ ar@@ u kpe . ” 21 : ​ 22 , 23 ) Nahan yô , wan u ken uya , u i lu a mar nan ga la nan ngu uma , nan ngu orumace jim jim . Nahan cii kpa , yange wea ze hen ya ve ken Yuda yô , ma u ngô@@ ôr kaven kwagh ugen u ve ban a mi la ga . Ngeren ne una wase se u nengen igbenda i se zough a mtsera sha ci u se fa shighe man ih@@ wa i mkur una va jighilii la ga yô . Mimi yô , “ isharen ka . . . i gema i mar isholibo . ” ​ — Ôr Yakobu 1 : ​ 14 , 15 . Z@@ wa z@@ ôh@@ ôn ka ua hii yô , i taver mbagenev kpishi u palegh aeren a bo , er u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev nahan . 1 : 1 - 3 . Shi ior fa er i nd@@ ôh@@ ôr mngerem kpishi yô , ka a lu ken deser@@ ti sha shighe u iyange i te kpishi je kpa i nd@@ ôh@@ ôr mngerem her . I nger kwagh u aeren a perapera ve ne ke ’ Mkaanem ma Aôndo sha u tesen se gbenda . Kwagh u ônov mba Tor Yo@@ shia la kpa lu nahan . ( b ) Ngeren ne una time sha nyi ? Ken mkaanem mag@@ en@@ em yô , gba u hanma wase cii nana nôngo kwagh sha u nana hingir Orkristu u vi@@ an vea mzough u anmgbianev sha won cii imôngo . Me ko@@ so u her@@ egh . ” • Mpase 21 : 3 - 5 ? Ú ungwan a nan cii yô , tese nan ikyav sha ior mba ve er iji@@ mba ve í ve ve a mbamzeyol kpishi yô . Nahan kpa , shighe u hiin M - umbur la kom yô , mba@@ adu@@ av mbara va iv ken iyou la po@@ o , maa ve hii u eren ad@@ ua ve . U fatyô u taver anmgbianev mba ve vese ayol a ve , mba ve undu tiônnongo la asema wer ve hen er yange i lu ve ken ishima shighe u ve hii henen mimi u Mkaanem ma Aôndo la . Apostoli Peteru taver se asema ér : “ A@@ tu@@ mba a man a mimi a sha kwaghôron u Aôndo la a̱ sar ne tsung er ani@@ k@@ und@@ anev mba for@@ o@@ to@@ to nahan , sha er né vese sha mi u zan ken myom yô . ” Sha nahan yô , semb@@ er@@ ee ne , i ver gba@@ at@@ om ugen ken ijiir yase i tamen i ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k la , mba yer gba@@ at@@ om ne ér W@@ r@@ iting Ar@@ c@@ hi@@ ves ( Gb@@ a@@ at@@ om u K@@ o@@ son Akaa a sha Kwagh u Y@@ i@@ ase Y@@ ase ) ; ka K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha Kwagh@@ ngeren a nengen sha gba@@ at@@ om ne ye . Heela tseegh ga , i gema ishember i “ ho@@ mon al@@ ak@@ e@@ ma ” i i ter ken Duteronomi 32 : 14 la hingir “ al@@ ak@@ e@@ ma u hemban doon cii , ” nahan hemba wanger . Er se vande ôron nahan , ior kpishi nenge ér ka vea pase ma ijende ve i ve ne nan jighjigh er ishima i lu ve ker yô , ishima i pe@@ ver ve . P@@ ase mzeyol u or@@ ngeren Pasalmi 7@@ 3 tagher a mi la . Kwagh u H@@ ag@@ ar la tese ér ashighe agen or ka nana va hingir kwagh yô man nan hii u gen@@ gese iyol je . ( Yohane 16 : 12 ) Gba u se kpaa , se wa ikyo sha mbam@@ yen mba or u se lu henen kwagh a nan la . Ashighe agen yô , ka m hen mer , ‘ Lu@@ un er yange mea hii tom pania ken inyom i 19@@ 45 la ga nahan , uma wam ma a lu nena - o ? ’ Yohan@@ a kpa lu môm ken kasev mban . ​ — Mat . Gba u se ya ikyar vea Yehova , Ter u sun@@ da la kôôsôô , ve se kera wa te@@ legh er or@@ tom u sha utar la nahan ga ye . Kwagh u vesen ken “ aeren a dedoo ” u̱ Mkaanem ma Aôndo ma kaa a Mbakristu ér ve er yô , ka tom u waren uma , ú pasen kwagh u Tartor shi geman ior hingir mbahenen la . ( Mat . P@@ ase ase m@@ kposo u hemen u Yesu a hemen u uumace mba ve lu mba@@ asorabo la . Nahan kpa , ikyav tese ér Mbakristu mba tsuaa mbara ôr kwagh nahan ga . Shi vea so@@ om je kpa - o ? ’ Se mba ng@@ ur esen iyou ker yô , m tôô ityakerada i í yer ér The D@@ iv@@ ine P@@ lan of the A@@ ges man The H@@ ar@@ p of God la sha ihi@@ ange . Yehova una lumun kwagh môm u a yen sha kwagh ne ga . — Ps . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Daniel yange ôr sha kwagh u m@@ ve u Mesiya man m@@ ver u a ver Tartor u sha la tese ér Yehova ka Aôndo u “ ashighe man aan ” nena ? Doo u se lam a mbagenev sha kwagh la ga . ( b ) Kwagh ne una wase ve nena ? Ka akaa a nyi nahan Yehova yange taver Wan na Yesu Kristu ishima sha mini ? ( a ) Yehova yange tese ér kwaghôron na ka u mimi nena ? Aluer se vande wan iyol tsembelee yô , se za hemen u suen tom u Tartor sha iny@@ ar , man se eren kwagh ne hanma shighe kpaa . “ T@@ aver Nen ken Ter , ” 10 / 1 6 , 7 . ( a ) Paulu yange tsua Timoteu ér a zenden vea na imôngo sha ci u nyi ? ( Ivur 1 ) He@@ en ne , Davidi ter ishember i doon kpishi , i i tese ikyav i kwagh ne wang yô . 1 , 2 . ( a ) Ka ikyav i nyi i̱ tese ér gba u se er kwagh a hemba di u gban kaan sha zwa ser se suur sha Aôndo ? Nenge mfe - ga sha wono ! Tom u kuran ilev yange u tese Davidi u cian Yehova nena ? Aluer yange Davidi lu a kwagh ne ke ’ ishima ve dugh Pasalmi u sha 32 la yô , ikyav tese gbar gbar ér yange imoshima na lu nan un ican . Kpa or u he la ka nana v@@ aan ken Iyou i Tartor yô , i lu tiônnongo jimin cii a wase nan u kaven mimi ye . Nahan Yehova una ver iniôngon you i mimi la doo doo . Yange lum er m ngu hen ma sule u hen S@@ as@@ k@@ at@@ c@@ he@@ wan nahan . Aôndo shi kaa ér un ngu Aôndo “ u lun a erdoo man mimi wuee je . ” ( ivur 6 ) Er@@ doo ka ieren i injaa i ka i wase u ny@@ ô@@ ôso mlu u Yehova vea ior nav , je i lu kwagh u ma kwagh môm je kpa una fatyô u vihin mlu shon ga la . Me hen kwagh kpaa sha tom Wou cii ; me hen kwagh ken ishima sha aeren a O@@ u . ” — Ps . ( Or@@ pasenkwagh 9 : 11 ) Ashighe kpishi kwagh ka a tser ior sha ci u mba hen ijiir i kwagh a va er ve ab@@ u yô . Lu@@ un er Yehova una lu kuran se sha dooshima ga yô , Satan ma a tim se cica cii . Kwagh@@ ngeren u dondon ne una pase se akaa ne man akaaôron a profeti agen a ken Bibilo , a aa va kure ken hemen la . Nahan ityendezwa i̱ í nger ken Amo@@ shi ityough 9 la maa i̱ kure vough , í pase as@@ ande a mba ken Iserael man Yuda mba ve zung@@ we sha asorabo ve la , ve due ken uiky@@ angen ken Bab@@ ilon kera , ve hide ken tar ve ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ W . la . Nahan cii kpa , shighe u zayol a ve kpoghuloo yô , Orkristu nana fatyô u tsuan a ishima i nan , aluer doo u nana undu ikyar u nan shin nana undu ga kpaa . — Ôr 1 Mbakorinte 7 : 10 - 13 . 11 : 1 ) Aberaham man S@@ ara , yange ve lumun u undun uma ve u kundu kundu la a mk@@ ighir shio , ve za lu “ mba@@ van@@ nya man u@@ shir@@ mbaiorov shin tar . ” ( Aerenakaa 2 : 38 ) Shi ka Mbakristu cii i sh@@ igh@@ en ve mkurem shighe u i er ve batisema ga . A@@ pri@@ l - Ju@@ ne 200@@ 9 Nahan de se ‘ nôngo sha gbashima u veren iyol yase sha ishigh ki Aôndo er ior mba i kar ve ve kom yô , ’ se civir nen Yehova hanma shighe , se lu nen mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor sha gbashima , mba ve lu pasen kwagh a awashima u geman ior hingir mbahenen yô . — 2 Timoteu 2 : 15 . Kpa hide gbidye ase kwar sha kwagh u ú fatyô u henen fan zum u u@@ z@@ end@@ en@@ ya vea kera cian uumace ga la . Aluer ikyav tese ér mô ve nan ngu tan a@@ kper@@ an , sha u gban ah@@ on sha kwagh u mbatamen ve er nahan yô , de gem ijime a nan fese ga . Heela tseegh ga , yange ve seer lun a iwuese sha iti ne zum u ve nenge er Yehova ver ve doo doo shi kura ve , shi pase ve awashima na la . Z@@ a Hemen u Eren Tom sha M@@ kav Wou u ken Ishima La , 5 / 15 ( a ) Ieren i Yesu yange i kaha kposo a i Mbaf@@ ar@@ ishi nena ? Hanma sev yô ka se zende se k@@ ôô iyol a nomso man kasev man mbayev mba asema ve a lu legh legh c@@ ô@@ hiin tsô kpaa ga yô . Aluer se hii u hu@@ nan akaa agen a Yehova a er la ken ishima yase yô , ka nyi i gbe u se nenge be@@ elee ga ? ( Mateu 6 : 9 ) Ka kwaghaôndo u nyi a yer sha iti i Aôndo ape a lu laa ? — Ôr Yohane 17 : 26 ; Mbaromanu 10 : 13 , 14 . A shi nan kpa , yange a kpiligh kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen iyol shighe u Yesu nder wan na shin ku la . Kwagh ne na yô , se ny@@ ô@@ ôso gbenda u se geman kwagh la . Tsô i kaa a na ér : “ Wan u or , nenge sha ashe ou , man ungwa sha ato ou , man ver ishima sha akaa a Me tese u ne cii . ” Aluer se mba gbidyen kwar sha ikyav i Yesu i hiden a iyol ijime la shi mhôônom ma ker se a mbagenev er un nahan yô , se za hemen u dondon un ijime je ka u henen a hen ga . W@@ any@@ e@@ kwa@@ or u lun a inyaregh ugen yange doo Yesu ishima , shi Yesu lôh@@ ô un ér a va dondo sha a na kpaa . • Yehova yange tese ieren i s@@ angen a s@@ ange ga la sha R@@ ah@@ ab@@ i man Mbag@@ i@@ be@@ on nena ? Ior umiliôn imôngo zua a Bibilo shi ve wa zuan a Kwagh u Kristu , shin er u̱ ve la kpa lu u mimi ga nahan je kpaa . Ve soo ér i na ve tahav . 3 : 3 , 4 ) Mbagenev gba ken kwaghbo sha ci u ve ya ikyar a ior mba b@@ ov shi mba nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh . Ô@@ ron Kwagh a T@@ so@@ mbor Wou sha Mimi 1 , 2 . ( a ) Ka nyi i tese ér sha ayange a mbaapostoli la , ior lu nôngon u vihin tiônnongo u ken K@@ olose laa ? ( Mbaromanu 3 : 1 , 2 ) Lu kwagh u Yehova una lumun a Mbayuda mbananjighjigh man mbagenev mba ve kegh ato la cii . Kwagh ugen u su@@ r un ishima kpishi yô , lu msen u eren duen sha kua Bibilo i ôron . Ú V@@ ese Ú K@@ ohol a K@@ ohol I@@ mba Jighjigh L@@ aa ? Sha kwagh u ior mba ve lu ke ’ tiônnongo u Mbakristu ga la yô , ka nyi se palegh u eren a ve , man ka sha ci u nyi ? Shi yange gba u me nenge , aluer ka u se fatyô u nengen sha ayol a ase kpaa . U@@ umace sha tar jimin cii vea fa er i lu un á lu Tor u He@@ mban Cii man er i lu Un tseegh i gbe u se civir yô . Kpa sha kpôô yô , lu u ashighe agen mbamzeyol shin any@@ iman a due hen atô u mbahenen mba Yesu . Ngu a tôndo zwa a or la , shin a na nan “ ib@@ um@@ un ” sha kwagh u ken hemen . Ka loho u dedoo u nyi or u Yehova a ver un kura u i tsengaôron kwagh na la a pas@@ ene , man kwagh ne iv hanma shighe ? Mayange shi de kera v@@ aan nen a ini@@ av sha l@@ an@@ shima ga ; kwagh@@ hum@@ an@@ doon kpaa k@@ am kwagh u hông@@ or@@ ough je . ” Kwagh u vihin je yô , ve lu yaven a kasev mba ve v@@ aan ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el la kpaa ! Er@@ doo u Mimi Ka I@@ gbe@@ kera Ga Kpa a ta icin ér : “ Doo u ha@@ an ici@@ gh ki wasen u wanger mngerem , kpa aluer i er a ki sha inja ga yô , k@@ ia fatyô u vihin se iyol . Ka nyi nahan alaghga se va hen sha ikyev i mba a nder ve laa , man ve di vea hen nyi hen a vese ? Kpa Mbaiserael na jighjigh a kwagh u iorov mba pu@@ ev mbara ôr la sha ci u jighjigh u nan ve taver ga . Ken inyom i i kar la , iorov 1@@ 6@@ ,@@ 18@@ 4 va M - umbur u ku u Kristu , iyenge ne hemba i mbap@@ asenkwagh mba ken tar la kwa ta@@ ankar@@ uhar . 4 , 5 . ( a ) Er nan i doo u kwase nana wa ikyo shighe u nan soo u v@@ ô@@ son nom@@ o ? I zua gum@@ kwase ugen u lun anyom 18 , u i yer un ér M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a yô , a angev mbu i lu ah@@ ôm a sôron or iyol ker la je , a hide a ve un a mi yô . Kwagh ne na yô , Mbashiada mba kuman iyenge er 1@@ ,@@ 20@@ 0 nahan kpe sha shighe u N@@ az@@ i la . Kwagh u sha uhar yô , Bibilo ia wase u ú gema inja . I@@ wer ngi kar iny@@ iin yô , i tsu@@ am ér m lu ikp@@ ur pania kua ortamen u hemen tiônnongo , hen tiônnongo u kiriki u lu hen ti@@ ôn@@ tar u C@@ ar@@ in@@ th@@ ia , hen gar@@ i u i yer ér Sp@@ it@@ t@@ al an der D@@ ra@@ u la . A shi nan kpa hanma or ken Yerusalem yô , nan lu ôron kwagh u yange za hemen la ! E@@ ̱r Mbashiada mba Yehova ve eren nahan yô , mba tesen imba m@@ suur i suur sha Yehova i yange Yesu kpa suur sha a na zum u a lu shin tar la . Gba u se kange ishima ser se dondo ikyav i Aôndo wase u mh@@ ôôn man i Wan na sha ci u nyi ? Kwagh u er Kor@@ aki la tese ér se fatyô u undun Yehova , nahan una kera fa se ga . ( Luka 4 : ​ 16 - 21 , 43 ) Er Yesu lu or@@ tesen yô , a hemba fan ityesen a hanma orgen cii . Ior lu a Na imôngo ve kuma dubu deri man ak@@ un@@ du@@ ahar kar un@@ yi@@ in . ” ( a ) Ka kwaghyan u nyi yange hemba gban Yesu ishima u nan mbadondon un@@ u , man lu sha ci u nyi ? 19@@ 48 Nahan kpa , mk@@ ô@@ ôm man tsaha cii ka ikyav i tesen ér kwagh gba Aôndo sha kwagh wase shi se doo un ishima . Mbakristu mba i shigh ve mkurem man ak@@ ar a ve cii ka ve venda mbamhen mba mba@@ vendan mimi a ati@@ mb@@ ir shio . Sha kpôô yô , ort@@ yom u tamen ne ngu i@@ mbor i age@@ egh i wasen se . Bibilo tes@@ em ér aluer m soo mer Yehova a ungwa mbamsen av yô , gba u me eren a kwase wam sha icivir Alaghga u pase or kwagh hen ya u nan shin sha ijiir i tom shin ken makeranta shin shighe u ian i dugh yô , nahan mbagenev kpishi vea hingir u ungwan loho wase la a mfe wase shio . Mkaanem mara kaa ér , i va a na “ er wan@@ iyôngo u i ze a mi sha u za s@@ ôngon yô . ” ( Yes . Ity@@ am@@ egh ki jijingi na ki hen atô ve je ka ashe tugh ga . Nahan Amo@@ shi kpa yange ungwa Yehova kaa a na ér : “ Z@@ a za ôr kwaghôron u profeti sha ior A@@ v ” yô , a nenge wener gba u una pase loho la keng . Kpa ka perapera man bem man msaanyol vea na or nana ya ikyar i dedoo vea Aôndo ye . Pasalmi u Davidi ugen kpa tese er Davidi lu a vangertiôr shi suur sha Aôndo a ishima na cii yô , Pasalmi la ôr mkaanem ma jijingi mgbegha un nger ne , ér : “ TER ka iwanger yam man myom wam kpaa , ka an je me cia ? Shi agumaior a a vihi iny@@ u@@ un ve la kpishi kaa ér ve vaa af@@ an@@ yô sha kwagh la . I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 4@@ 9 Shi Yesu kaa ér : “ Or@@ sur@@ un@@ shima , ka Icighan Jijingi je la , u Ter Una tindi ken iti Y@@ am yô , ka Un je , Una tese ne akaa cii , man shi Una umbur ne akaa a M er ne cii kpaa ye . ” Mbamaren av eren tom kpoghuloo , shi ve lu ior mba mimi , mba ior doo ve ishima yô . Yange í wa Mbaiserael kwagh ér ve ‘ dugh ifer ken a ve kera . ’ Kpa an@@ ny@@ am@@ ev man im@@ end@@ enev mba a ishimaverenkeghen i va lun ken “ mlu u engem u lun a ik@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo ” laa ? “ Kpa gu@@ da yô nana̱ nôngo tsung , nana̱ er tom u mimi sha ave a nan . ” ​ — 4 : 28 . Yesu er tom u pasen ior kwagh u Tartor la kpoghuloo , mayange de ér ian i pasen ior kwagh i kar un ga . Yange mba zende Adam man Ifa ken sule u E@@ den kera tsô , ve hii u tagher uma u ican . Paulu ôr kwagh u atindi ne ken 1 Mbakorinte 7 : 2 - 5 . Kpa ab@@ a@@ mber á sen@@ ou a lun p@@ ar p@@ ar la di ye ? 4 : 22 . Yange ve hemba veren ishima sha tom u Yehova u ve lu eren la . Er ve mough u yemen sha gbenda la , Eliya kaa a Elisha ac@@ in ahar ér a hide kpa a venda u hiden . Maria , 1 /@@ ⁠ 1 Er ahumbe a nd@@ ôh@@ ôr a ai@@ k@@ ighe lu tan ve iyol la , Samuel “ ôr kwagh a Saulu sha te@@ mb@@ e@@ y@@ ough@@ ough u sha ” la zan zan ve kar yaven . Sha iwasen i Yehova yô , se fatyô u van a mbam@@ gem ken uuma asev . M@@ tim la una tser tar cii . Kwaghôron u profeti u ken Bibilo shi tese kwagh u una na ve a ta num sha kwaghaôndo u aiegh la kpaa . Yehova yange pase iti na ku@@ le ku@@ le nena ? Ashighe kpishi Satan ka a yar tom a mba undun mimi ér una hông@@ or mcivir u mimi , kpa a k@@ an shio . A kaa ér : “ M na jighjigh sha kwaghôron ve ga , zan zan m va nenge sha ashe am ne . ” ( 2 K@@ ron . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba ve lu per shi ve lu tse@@ vaa yô , ka ve wa ikyo sha kwagh u ior mba ve zough a ve la . Alaghga a taver kwase u suen nom u nan shighe u nom a tsough u eren kwagh u nan lumun a mi ga yô . Kanyi u fe sha kwagh u kwase nee ? — Doo u se hen kwagh u Re@@ be@@ ka sha ci u ikyav na la ia wase se u civir Yehova , Aôndo u mimi la . Kwagh ne tese ér a taver u uumace mba ve yen ne ve kporom ikyua a Aôndo u a hembe lun icighan cii ne shinii ? Shi Aôndo va pase ken Tindi la ér gbenda môm tseegh u un lumun ér i er tom a awambe yô , ka sha at@@ se a nan@@ den naagh — sha ci u m@@ de u asorabo . Ka nyi ia wase se ve se civir Aôndo a af@@ an@@ yô a v@@ aan shio ? I@@ ̱ pase inja i Ese@@ kiel 9 : 1 - 11 doo doo nahan ér or u yange l@@ ù aa k@@ or@@ ough ku in@@ ki ku or@@ ngeren , u̱ i er kwagh u nan ke ’ avur shon la ka as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mbara je la . Zum u i bugh ikyav i sha at@@ ar@@ atar la , tar t@@ enger kpishi shi zege@@ iyange u iy@@ u@@ ghu@@ gh kuma . ( Mpa . U tesen ikyav yô , or u ngise lu or@@ ky@@ ôn u mzough u i yer ér In@@ tern@@ ational A@@ c@@ a@@ de@@ my for F@@ re@@ e@@ dom of Re@@ li@@ gi@@ on and Be@@ li@@ ef la kaa nahan ér : “ I@@ ̱ de cir@@ in ian i ma kwaghaôndo a lu a mi la sha ci u ior nenge akaa a ve ne jighjigh a mi la ér a due kposo yum ga . ” Nyian ne , u@@ kwaghaôndo u@@ deri u@@ deri s@@ enge ér ve mba Mbakristu , kpa atesen a ve cii zua sha atesen a Bibilo ga . “ A Hemen Mo ” Ka sha ikyev i Yesu man Yehova una nder mbakp@@ enev shin ku una na ve uma sha gayô shin tar ye . Yohane ôr kwagh u “ mba@@ an@@ ti@@ kristu ” sha u tesen je ér an@@ ti@@ kristu ka or môm tseegh ga , ka iorov imôngo i z@@ om i yer nahan ye . Kanyi yange i wase apostoli Paulu u pasen loho u dedoo ne vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? • Yehova wasen se u wan ishima a tôv@@ ac@@ an nena ? 7@@ 16 / 6@@ 6@@ 1 / 6@@ 5@@ 9 ․ ․ Iky@@ aa i Satan va a mi la lu i vesen . Takerada u Mpase tsengaôron kwagh u ityav mbi a nôngo sha ajiir kposo kposo la tseegh ga , u ôr kwagh u ityav mbi mb@@ ia tser tar cii sha shighe u mkur la kpaa . Aluer ú ngu pasen kwagh hen ijiir i tom u kwaghpasen u taver her tsung man ú har sha Aôndo yô , ú fatyô u lun a vangertiôr wer una taver we ishima er yange taver profeti Ese@@ kiel nahan keng a b@@ unde ga . — Ese@@ kiel 3 : 4 , 7 - 9 . Ne fatyô u veren shighe ne sha iyange i hiihii i hanma uwer shin ma iyange igen ken hanma kasua . Se fatyô u henen nyi ken injakwagh nee ? Aluer se kenger myom u Aôndo a ne se ken Wan na ne kp@@ è@@ n@@ é@@ n@@ é@@ né yô , kanyi kwagh ia ere ? Ish@@ ember i ken zwa Heberu i i gem ér “ ha@@ an ” la ngi ôron kwagh u kwagh u a “ us@@ a ” a lu ha@@ an shin a ve “ a@@ mb@@ or@@ mb@@ o@@ so ” yô . Er anmgbianev mban tagher a akaa ne nahan kpa , ve k@@ usu jighjigh u nan ve her taveraa . “ V@@ a nen her a Mo , ne mba i ver ne iyol cii , ik@@ av mbi yo@@ ho ne kpaa , Mo Me na ne m@@ mem . ” — M@@ AT@@ E@@ U 11 : 28 . ( b ) Hii nan ve i doo u se de ser ishima i Aôndo i ya tor sha a vese ? • Kanyi akaa nahan i ter ken Yobu ityough 37 man 38 a kwaghfan u s@@ angen ye@@ ke una fatyô pasen vindi vindi ga ? Hanma ijiir i yange vea za ts@@ ôr ér vea maa Iyou i Tartor cii , or ne a venda . ( b ) Se ver mba ve te@@ v se a ican la dedoo nena ? A fa kwagh u i gbe u una er man it@@ yo@@ kyaa i una er kwagh shon kpaa jighilii . — Yohane 11 : 1 - 10 . ( Ps . 10@@ 1 : 3 ) Se kpa gba u se venda ser se kenger ma “ kwagh u dang ” sha ashe ase ga . Yesu yange tese ér mbagenev doo un ishima nena ? 16 - 18 . ( a ) Or@@ tamen ugen yange wase anmgbian ugen u hingir u h@@ ôron tom anyom imôngo nena ? ( Ôr Aerenakaa 20 : 20 , 21 , 24 , 35 . ) U tesen ikyav yô , tôô wer se za sôr ior hen uya vev , kpa or môm soo u keghen ato a vese ga . In@@ yom karen i môm yô , L@@ il@@ ian man G@@ or@@ don kua Mar@@ v@@ in vea Jo@@ y@@ ce cii za makeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ l@@ ase u sha utar la . Kanyi i er ken 1 Mbat@@ esalonika 4 : 15 - 17 man Mpase 6 : 9 - 11 sha kwagh u Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu jighjigh zan zan ve kar kpen laa ? Een , kwagh gba un sha mi yum ! ( a ) Ka mlu u dedoo u nyi a lu keghen mba Aôndo a nenge ve ér mba perapera laa ? “ Ka Wan tseegh a fe Ter vighe vighe ye . Mimi je jijingi u Yehova yange sue ú ken ijime ! ” Shighe u or nan hii u henen ér nan gba kwagh ga yô , alaghga nana gba henen ér Yehova una ungwa mbamsen mba nan shighe u kwagh a tser nan la ga . Kpa luun er vea lamen a mo sha itinekwagh ne hanma shighe nahan ma i hembe doon mo . ” — Kwaghôron u A@@ na , ken tar u B@@ ra@@ z@@ il . ( Mbagalatia 5 : 16 ) Aluer se de ser jijingi u Aôndo a hemen se yô , mayange je asaren a iyolough a vough ga la aa hemba se ga . — Mbaromanu 8 : 2 - 10 . Ú fatyô u karen a@@ vegher wue wue a eren shiada la vangertiôr nengen kpa ? Nahan luun vea ve sha hanma ian i i dugh cii , shi wasen ve kpaa . I@@ jiir la pase se wang ér Yehova una na “ hanma kwagh u uma sha isharen na , [ a kuma ] un . ” R@@ ah@@ ab@@ i ver se ikyav sha kwagh u jighjigh u nan man ishimataver nena ? ( Genese 2 : 18 ) Ish@@ ember i “ u lun er ” la i tese ér kwase yange nan yina sha nomso@@ or shinii ? Aluer ka nyi nyi iky@@ aren je ia va sha a@@ vese kpa , se fa ser se mba yan ican sha ci u se ver Yehova man Tartor na hiihii , man m - er u se lu eren nahan ne ka se kwagh u i@@ civirigh man kwagh u i@@ ember@@ egh kpen kpen . Or@@ kur@@ an@@ ilev ka nan fa iyôngo i nan vindi vindi , shi iyôngo kpa i fa nan shi i na nan jighjigh . ( Duteronomi 32 : 4 ) Se zua a ishember i “ TER ka u perapera ” la ken Bibilo jimin cii . Ivur ne ngi a mkaanem ma taver ishima ma ken ivur i sha inyom i ken inyom i 200@@ 9 ne . 7 : 35 ) M@@ tsera ngu ken kwagh ne jim jim . Nan Sha , sha I@@ civir ” Yange gba u una lu a jijingi u Yehova keng keng . Sha mimi yô , ior kpishi mba ngô@@ ôr vendan ieren ne ga , kpa mba a ieren ne ken a ve . Kpa , se fatyô u kaven un zum u se tagher a mbamtaver yô . Ior mba yange ve wa ikyo sha kwagh u ayange a ve lu ker la ga , ve lu yan tar la cii , Yehova tim ve kera . Shi aluer mkohol ngu se zege@@ kwagh yô mayange je se ya kwagh shin se ta@@ m tsu@@ r u i yer ér c@@ he@@ wing g@@ um la shighe u mkohol a lu zan hemen ga . ‘ Shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due kpaa ; mba ve lu eren akaa a dedoo , vea za ken mnder u uma , kpa mba ve lu eren ifer yô , vea za ken mnder u iji@@ r@@ ôron . ’ — Yohane 5 : 28 , 29 . ( Anz . 20 :⁠ 5 ) Aluer u nenge wer ma kwagh ngu zan wanye wou iyol ken ishima yô , er kwagh sha mi fese . Mba@@ civir un mbagen tagher a am@@ een man tôv@@ ac@@ an hegen ; mbagenev yô a va lu ken hemen . 28 : 2 ) Nahan cii kpa , mbamtaver ban ken tom u pania ga . He@@ mba doon u ú wa ônov ou ago@@ yol sha u y@@ esen ve sha gbenda u vea eren ityom ve ayol a ve yô . Ka kwagh u kpilighyol er akaa ne cii yange hii sha shighe u yange zua a takerada u ú har sha Bibilo shin iky@@ agh ki ha@@ an ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough la yô ! Gbenda u Wan A B@@ enden a I@@ vese La , 7 / 1 Hi@@ ihii yô , se yem ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ape i za tsaase mo u nengen sha tom u pasen kwagh ken tar u G@@ u@@ y@@ ana la . Ka mbam@@ tsera mba nyi ve lu ‘ su@@ nd@@ an wuee ’ ken tar u Mic@@ ron@@ es@@ ia ? Ka paradi@@ so uhar mba nyi se hen kwagh sha mi ? ( 1 Yohane 5 : 19 ) D@@ ugh hemen u Aôndo sha yô , hanma shighe cii or u i nengen a na ga kpa nan lu jim jim — shi nan lu a tahav kpoghuloo la — “ or@@ bo ” Satan , una vihi iniôngon i orumace nan nôngon sha u zuan a bem la . M@@ sen una wase se u nôngon a mbamzeyol kpaa . Se been yô , se nenge akav ken Bibilo a tesen er ior mba@@ jighjigh yange ve ver ishima sha iyou i Aôndo yô . Er se lu uumace mba ve yen yô , uma wase mgb@@ ough a mzeyol . Jigh@@ ilii yô , alaghga kwaghyan u a doon ior hen ma ijiir , una za ior mba hen ijiir igen zwa ga . Er doo tic@@ a ne yum yô a ku@@ ve Sau@@ l@@ o . Ikyav i tesen yô , time sha kwagh u er ken inyom i 19@@ 19 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) , shighe u Aberaham man S@@ ara yem t@@ w@@ ev u tsan gbem ga ken tar u G@@ era la . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : N@@ ger mbamtaver mba u tagher a mi er u nengen sha or@@ ya wou shin kwase wou la shin takerada . Er tar u K@@ an@@ ada ke@@ he kpishi yô , lu ijiir i injaa i pasen kwagh sha re@@ di@@ o . Tom ne taver tsô , kpa Ese@@ kiel er ú sha jighjigh , man er yange er kwagh nahan yô , lu mhôônom ma Yehova a lu a mi la je lu tese ye . M - ban u mci@@ e@@ aôndo ne shi yange tese ikyav sha ieren ve sha kwagh u iv@@ es@@ egh la kpaa . A@@ kar a Yobu atar , a ma su@@ r un ishima la , yange ôr akaa a vihin sha iyol na kpishi . Kpa , Bibilo yô i̱ gema i̱ tese ér “ Aôndo ka dooshima , ” shi i̱ tese ér z@@ end@@ en@@ ya je kpa u eren a na sha ts@@ wam la ka kwagh u vihin un ishima tsung je . — 1 Yohane 4 : 8 ; Anzaakaa 12 : 10 ; Yeremia 7 : 31 ; Yon@@ a 4 : 11 . Hi@@ ihii yô , Tor la una nôngo ityav a been yô , a zua wan@@ iyôngo ivaa . Aluer Orkristu soo u p@@ aven ivaa a kwase u nan shin nom u nan , u nan er idya ga yô , ka hange hange u nana er msen hen Aôndo ér a tese nan kwagh u nana er yô . Kwase u fan atindi u lu tan ikyaa a c@@ ôô@@ ci la fatyô u t@@ eren iti i or môm kpaa ga . Bibilo ia wase se u zan hemen u lun a mnenge u vough nena ? Ka sea fa Bibilo nahan i doo se kpishi Kwagh u kpiligh mo iyol yô lu ng@@ ôm , yange wa kwagh ugen ken imb@@ y@@ u@@ lu@@ gh u vesen gema wa ken ih@@ yan . ( Yesaia 30 : 24 ) S@@ am la u hiden u ha@@ an sha vande , kpa im@@ ough yô ahumbe a pur@@ ugh a mi i za ha@@ an ica je . Ishim@@ as@@ ur@@ un i Yehova ia fatyô u nan se m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha ikyev i ishim@@ any@@ ian yase , di er mk@@ u@@ ve u ter u doon ishima nahan Jijingi Ne Se T@@ ahav Mb@@ u Wan Ishima a I@@ v@@ ôron man I@@ yol@@ kpen Gba u mba ve lu keren perapera u Yehova cii vea er nyi ? ( M@@ ar . 11 : 25 ) Yesu seer tan iwanger sha kwagh ne ér : “ Gadia aluer ne@@ a de@@ en ior akaabo a ve yô , Ter wen u Sha di kpaa Una de ne . ( Pasalmi 10@@ 3 : 13 , 14 ; Yakobu 3 : 17 ) Sha kpôô yô , gba u se nôngo kpoghuloo ve se lu wang ken jijingi man sha aeren ase kpaa ye . Ka i doo Yehova kpishi a ior mba ve ne ayol a ve sha gbashima u eren tom u waren uma la . A@@ you a Tartor agen yô , i maa a sha m@@ s@@ ongo , i ver ian vegher môm shi i ku@@ va a sha ihi@@ la . Apostoli Paulu yange nger Mkaanem ma ma lu ken washika na u hen Mbaromanu la sha ci u ikpelaior shin mba ve fa Aôndo ga la ga , kpa lu sha ci u Mbakristu mba i shighe ve mkurem a na imôngo la . De se time sha uma u Timoteu man tom u yange er la tsô se zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Kpa sha ci u dooshima u Mbashiada mba Yehova ve lu a mi sha Aôndo kua or u wan@@ ndor a ve yô , mba nenge kpoghuloo u henen er vea hii iliam a mbagenev , nahan vea pase ve akaa a mimi a ken Bibilo la yô . Aôndo nd@@ era suen ior nav ken ijime ka kwagh u nyian a mi ga . ( Anz . 12 : 18 ) Heela tseegh ga , doo u se “ lu tse@@ v tse@@ v sha u ungwan kwagh , ” kpa se gema se “ ngô@@ ôr a kwaghôron . ” ( Or@@ pasenkwagh 7 : 29 ) Adam yange hemba Aôndo ato sha apera . A@@ vur agen ken ngeren u henen ken tiônnongo la , ka i nger her ér “ ôr . ” Ngu nan gumor la wa@@ da ér , “ Lu mar@@ nya ” ga . An@@ ng@@ ôm Jo@@ sé Lu@@ is man ijende yam M@@ ig@@ uel dondo ikyav yam i bo man i dedoo cii ( Yakobu 3 : 2 ) Ashighe agen ka se ôr kwagh a mbagenev ga@@ egh . Hen ase sha kwagh u H@@ en@@ ry man Su@@ z@@ an@@ ne ne . Nahan m dugh u yaren tom pe@@ pe yô , kwase wam maa hii u kuran ikyav nav ér una yem . ” Kpa ngeren mba utar mban vea wase se se seer fan aeren a Yehova agen , a se fe henen kwagh u a ga yô . Maria kua mba ve va he ’ ya ve la dondo un . ( 1 S@@ am . 25 : 32 ) N@@ ab@@ al va kpe kera yô , Davidi vôso Ab@@ ig@@ ail . — 1 S@@ am . E@@ ̱r se gbe z@@ un yum yô , i@@ kpa i wan ityakerada i̱ i̱ yo@@ ho yum kpa ka i seer nan se ican . U fa er i hii ve gumor ne yange er kwagh nahan kpa ? Sha kpôô yô , se hen atô@@ akaa a injaa a se lumun ser mimi je Yehova eren kwagh u vough hanma shighe cii yô . Ka mbamhen mba ken ishima mba nyi yange gba kpee u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v mba@@ jighjigh mba ken Iserael vea palegh , man lu sha ci u nyi ? Lu Or u Mimi “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” hemen gbenda sha u nan kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough , shi wasen se u fan m@@ kposo u kwagh u a lu wang ga man u a lu wang sha ishigh ki Yehova yô . — Mateu 24 : 45 . Ma wanye ngu u nana fatyô u eren uter uhar tom ga ; gadia nana kôr ugen i@@ ho@@ m , ugen á doo nan ishima ; shin nana var ken ugen , nana l@@ aha ugen . Mbam@@ kombo mban ka ve wase se u ny@@ ô@@ ôso uuma asev kua aeren ase a Mbakristu la , er te@@ la ka nan sôr ak@@ ondo nan kor , sha er aa hemba doon ashe nahan . ES@@ T@@ O@@ N@@ I@@ A • Ishim@@ a@@ verenkeghen i Yesu lu a mi la wase un u wan ishima nena ? ( Aerenakaa 28 : 22 ) Yange i wa Paulu man Shi@@ la kwagh iyol ér ve “ vihi tar cii , ” shi mba “ eren akaa a hendan a atindi a Shi@@ sar ” kpaa . — Aerenakaa 17 : 6 , 7 . ( Anzaakaa 3 : 21 – 24 ) Bibilo ka i tsaase mbamhen asev man mkav wase u ken ishima la . Nahan kpa , vea gema a lu iky@@ agh ki tom@@ ough ki Aôndo una lu eren tom a mi , sha u timin kwaghaôndo u aiegh kera yô . Se nenge nen sha mpin ne ken kwaghhenen u una dondo ne . Mbaiserael yange ve lu@@ ̱ sha ikyev i akaawan a Tindi la cii , kpa Mbakristu mb@@ á sha ikyev i Tindi la ga , kua akaawan a tindi a we sha kwagh u ityendezwa i iv@@ es@@ egh shin ivese jim la kpaa . MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A T@@ A@@ V@@ ER I@@ SH@@ I@@ M@@ A K@@ EN T@@ A@@ R U F@@ AN A@@ Ô@@ N@@ D@@ O G@@ A Orkristu u nan ker or@@ sho@@ li@@ bo sha gbenda u m@@ tsu@@ m u nan la nan hi@@ di a nan yô nan dugh uma u or@@ sho@@ li@@ bo u nan gem ishima la ken ku u ken jijingi kera , man alaghga je yô nan dugh uma u nan ken mtim u tsôron la kpa kera . Sha kwagh u or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase Jose@@ ph@@ us a er yô , S@@ ar@@ dis@@ u lu a Mbayuda ker kpishi ken derianyom u hiihii C.S.@@ W . la . Mbagenev ken mba ve za kwaghpasen ne la , lu up@@ ania mba kuman er iorov dubu môm nahan . U@@ sho@@ ja mbara ke@@ ver angahar a mbai@@ v mbau@@ har mba i man@@ de ve mbara , “ kpa mba ve hen Yesu , mba nengen er A vande kpen kera yô , ve kera ke@@ ver Un angahar ga . ” ( 1 Samuel 6 : 20 – 7 : 1 ) A@@ re@@ ki la tsa hen ya u ter na anyom 70 , cii ve Davidi va na zwa ér i tôô un i yem a mi ye . U@@ sen@@ e@@ ma man tele@@ v@@ ishen man u@@ vi@@ di@@ o mba samber a imba uma ne . Sha kpôô yô , ka ‘ shighe man ai@@ kôr ’ tseegh a ve a ‘ shighe u bo sha ior a b@@ ur a b@@ ur ’ ga . Se mba keren u eren kwagh u una vihi mba doon se ishima ga . Ka mzeyol u nyi yange gba u Davidi una haa sha Yehova ? Ve za hemen nahan ah@@ wa imôngo . “ Or u nan lu a atindi A@@ m , man nan we a ik@@ o kpaa yô , ka nan je , M doo nan ishima ye . ” A@@ legh yange kp@@ em vindi vindi , tsô m ge@@ ver m@@ liam , maa m kar m due ken iyou la kera . Kpa , una fatyô u b@@ enden a uma u nan gbem sha won je ! Peteru nger ér : “ H@@ ide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku age@@ egh ku lu sha a ven nahan , sha er shighe á va kuma vough yô Una kende ne sha . Alaghga akaa aa lu kpishi aa ú ôr yô , kpa ka hange hange u ú er kwagh sha kwaghfan . Yesu yange tese ér un ngu ikyar u mbahenen nav u mimi nena ? ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Umbur wer Satan yange za lu hen Ifa , gadia un hemba lun iyev shi kav kwagh er Adam nahan ga . U hen wer yange a lu kwase la ken ishima nena ? Er Yesu tsengaôron nahan , sha ashighe agen yô , i ungwa kwagh u “ utya man ig@@ wa i utya kpaa . ” 37 : 15 – 20 ; 38 : 2 , 3 . 29 M@@ gber u Iyoukura i ken Z@@ wa Buter Ú T@@ aver Ga Er i Hii Ve Yange I D@@ u@@ e a M@@ gber u Iyoukura Ng@@ ura Yô Hii nan ve i kaa ér ve zenden vea Aôndo ? T@@ a@@ ver@@ shima ken Tom S@@ unda Ne Ka gbenda môm u nyi se fatyô u zuan a ian yase ken tiônnongo shi tesen ser i gba se kwagh@@ a ? Yehova yange kaa ér Aberaham l@@ ù “ hur@@ or ” na . — Yesaia 41 : 8 . Ken tar u he la , Yehova “ una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii , ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga . ” 3 : 8 ) Ka mimi , Davidi lu a mbamzeyol mba vesen , kpa lu umbur ior mba Yehova jimin cii , shi lu a vangertiôr ér Aôndo una ver ve doo doo . Kpa aluer or@@ u@@ ange nan hen ér ici@@ gh ki nan lu m@@ en@@ an la ki wasen nan ga yô , angev mbu nan mb@@ ua hemba gban a gba kera . Kpa yange hii nan ve kwagh va lu nahana ? Ka nyi se fatyô u henen ken kwagh u Yesu yange ôr sha kwagh u ayange a Noa laa ? Ka Satan Diabolo . T@@ ô@@ v kwagh wam , Aôndo , fa ishima yam , kar@@ em , fa mbamhen av . ” Yehova sur@@ un ior nav asema nan je ? Yesu yange kaa ér Aôndo “ fa kwagh u a gbe ne je er ne lu a sôn Un ga yô , ” man er nan ve i gbe u se eren msen keng ne ? A kaa a na ér : “ M@@ lu wou vihi kpishi . u J@@ an@@ awar@@ i 200@@ 6 , peeji 25 - 29 , sha itinekwagh i i kaa ér , “ S@@ ust@@ ain@@ ed by My Fa@@ ith — Li@@ ving With A@@ L@@ S ” la . • Er nan ve i gbe kpee u Orkristu nana hiden a iyol ijime ? Kpa er se gem eren M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wase tugh ainge ne , m nenge mer Yehova fa shighe u kwagh a gbe se yô , kua kwagh u a gbe se la kpaa . ” Z@@ wa Ish@@ pania man zwa G@@ u@@ ar@@ an@@ i ka ijô i i lamen ken tar la yô . Shi mba samber a mimi ken i cii Ken inyom i 1914 la , af@@ ishi a shin it@@ ine a Mbashiada mba Yehova a ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ken tar u Amerika la , due a tser u i yilan ér “ P@@ ho@@ to D@@ ra@@ ma of Cre@@ ation ” ( F@@ o@@ to u In@@ i@@ umbe I sha Kwagh u I@@ gbe@@ tar ) la . Ka injar i nyi mba ve hingir kwagh u Yehova la vea zua a mini ? Lu nyi Yehova pase nom u hiihii la vea kwase na ? Yosua kaa ér : “ T@@ su@@ wa nen u i lu ne ka civir la nyian . . . Lu or jim jim je , man nan lu zenden sha kwa@@ v@@ mnger ! Mba va nyer sha shighe u Aberaham , er ken inyom 2@@ ,000 C.S.@@ Y ( Cii man Shighe u Yesu ) la nahan , ior hemba fan gbenda u mba@@ yi@@ ase u ngeren kwagh sha ikp@@ ande a@@ wen ne . K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Shighe u ishima i vihi u ker a kwase wou shin nom@@ ou yô , tôô ken ishima wer ka kwase wou shin nom@@ ou ú lu ôron kwagh a nan ga , kpa ka ma ijende you i ishima ishima shin or@@ vesen u hen iji@@ ir@@ tom you . A@@ h@@ wa a se lu her la cii , anmgbianev asev mba nomso man mba kasev ve kase se ve ningir ve tser , nahan i lu se vough er se fatyô u shir@@ in ikyav y@@ ase@@ gh cii sha Yehova yô , man kwagh ne a na se zua a m@@ pe@@ ver@@ yol . ( Ps . Kpa ka wea va nenge er wan wou a lu nan we jighjigh seer a seer yô , i doo u kpen kpen . ( Yohane 16 : 2 ; Aerenakaa 8 : 1 ) Nahan cii kpa , mbaihyomov mba age@@ ev mba hendan a ior i Aôndo , amba e̱r N@@ er@@ o Tor u Mbar@@ o@@ ma man A@@ do@@ l@@ f H@@ it@@ l@@ er nahan , k@@ an shio u timin ior mba Aôndo mba ve te ikyaa a na shi i yer ve i suur sha iti na la . ( Ho@@ sea 8 : 7 ) I ôr mimi u vesen ugen heen u i doo u se umbur hanma shighe yô , ér : Hanma kwagh u or eren hegen yô , kwagh á due ker ken hemen keng . Aluer am@@ een a se tagher a mi la taver nan kpa , doo u se lu a vangertiôr ser Aôndo lan ican yase la ga , shi una wase se , gadia se doo un ishima . ​ — Ps . Mba a K@@ asev ken a Ve Mba Ve Lu Mbat@@ esen Y@@ ôô ? Er nan ve i lu kwaghbo u pinen mbampin mba mimi a ishima i mimi ga ? Kanyi mk@@ ô@@ ôm i gbe u a kôôm ken tom wase ne sha ajiir agen he@@ gen@@ e ? Gbenda u Aôndo er kwagh vough sha u yiman ônov mba Iserael la tese se nyi ? Mbah@@ enen Bibilo mba ken tar u K@@ an@@ ada hii u veren ishima ve cii sha u za pasen ior kwagh sha uya vev , ve kera har ishima u pasen ior kwagh sha re@@ di@@ o ga . Ior yange vea nenge a mo yô , ve h@@ ô@@ mon akaa sha a mo , kpa Mbashiada mban yô , lu nahan ga . Aluer taver se u hiden a ayol a ase ijime yô , a@@ dooga tsô tar ne p@@ ande ts@@ ar se g@@ es@@ a u gban u a du@@ mbur ken ú nyian yum ne . Or@@ tom ugen yange tese ér aeren a civir Aôndo hemba ng@@ an a inja a yôugh@@ yô@@ ugh u tar ne nena ? Kpa , u hemban cii je yô , se kange nen ishima u eren ishima i Yehova Aôndo ken akaa cii , shi se tese ser iyua i iv@@ es@@ egh i a ne se la gba se kwagh tsung . Na Mba Ve Hemen la I@@ civir Mbagenev vea fa er i hii ve u tsough u civir Yehova ga nahan vea lumun a kwagh u u tsough u eren la ga . ( 2 Utor 20 : 1 - 6 ) Kpa Davidi yô , sôn ér Aôndo a bee un angev sha ivande ga . Kpa er K@@ rist@@ ina za hemen u henen Mkaanem ma Aôndo yô , ma er tom ken a na . ( Ôr Yosua 14 : 6 - 9 . ) Tar u I@@ ng@@ i@@ la due ken Tartor u Roma . Sha ayange a ityav bee ica lu a gba ga la , ior lu a akaa kpishi ga . Nenge ase ikyav yô , P@@ ine@@ ha@@ shi yange er kwagh sha kp@@ aver sha u yangen b@@ ou@@ ange u yange wua Mbaiserael udubu pue pue la , shi Davidi yange taver ior nav mba yange ij@@ en kôr ve tsung la asema ér ve̱ ya u@@ bredi mba sha ishi mba ve lu “ ken iyou i Aôndo ” la a na ityô . Or@@ kur@@ an@@ ilev u sha ayange a i lu ngeren Bibilo la yange i gba u una ts@@ o@@ gh@@ or ishima sha u kuran iyôngo na sha ikyev i u@@ gb@@ ase@@ ela man d@@ w@@ em , kua sha ikyev i u@@ be@@ gha je kpaa . De se hii timen nen sha ieren i Yehova i lumun ér ior ve va ikyua a na la . Ikyav i tesen yô , Solomon kaa ér u or yan kwaghyan u dedoo sha er i kpe uma u nan iyol ken tom u nan u sha ican la ka sha ikyev i Aôndo a dugh ye . ( Mateu 4 : 23 ) U ôron ior loho u dedoo ka kwagh u saanyol , kpa hemban cii yô , loho u dedoo ung@@ un ne . Shi Kwagh@@ aôndo u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o kaa ér po@@ op@@ u ka Icighan Ter , nahan una fatyô u eren aie shighe u a lamen sha kwagh u atesen a ve ga . S@@ aa se nôngo tsung se de u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ve se kô@@ r@@ cio u hendan a imeen ye . 19 : 5 , 6 ) Yange Mbaiserael kav mkaanem man nena ? Yô , ver ase ato sha ityendezwa i hemban kpilighyol ne . Nahan kpa , Yesu kaa a mbaapostoli nav ér ior kpishi vea hendan a tom ve u pasen kwagh u Tartor la . ( Luka 6 : 12 ) Nahan yô , pine iyol you wer , ‘ M seer eren msen ishima i môm shi m eren un c@@ iligh c@@ iligh kpa ? ’ ( Mat . 7 : 7 ; Rom . Nahan kpa , kwagh u kpilighyol er , ka been cii yô , apostoli Peteru na kwaghôron u bende a ior tsung yô . Shi nongo u Yehova ver mbamkombo mba ior ve nyôron hanma shighe ken atôônanongo a hemban er 1@@ 10@@ ,000 nahan , sha tar cii . Ior kpishi ka vea soo u ôron ma takerada yô , ve vande nengen iti i or u nan nger la shi ve ôr mkaanem ma pasen kwagh u nan la kpaa . Aluer ma or ngu a mciem sha u pasen loho u dedoo shin eren ma kwagh u ior cii ve lumun a mi ga yô , nana̱ umbur kwaghwan u Yehova yange wa Yosua , ér : “ Lu taveraa , taver ishima ” la . Tom u nengen sha mbamaren ou shighe u ve lu been iyol la ka u ican kpishi , shi a gba u ú wa ishima . Or ka nana wa iv@@ aan sha ada yô nan ngô@@ ôr a mi ga , shi ka nana ker yô , ngi yemen ngi hide ga . U fatyô u wasen sha gbenda môm ken igbenda ne kpa ? 1 : 1 - 3 ) Lu sha jijingi shon môm Yehova wase B@@ es@@ al@@ el u fan tom@@ a@@ ve@@ egh u sha t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el , na S@@ em@@ son tahav mbu eren akaa a yange lu u orgen nana fatyô u eren ga la shi wase Peteru u zenden sha kwa@@ v@@ mnger ye . ( 1 Kor . 10 : 31 ) Shi u fatyô u lun a vangertiôr wer , anmgbianev ou mba nomso man mba kasev vea sue u shi vea tese u dooshima kpaa ! 6 : 16 ) Mba yer wanakiriki u Aôndo ne man zege@@ ikpelaior cii ér Mbashiada mba Yehova . Se tese ser Aôndo doo se ishima sha u dondon igbenda na i perapera la . ( Mat . Sha kpôô yô , ortamen ka nana wuese anmgbianev sha mimi yô , kwagh ne a taver ve ishima shi a seer ve iember kpaa . Shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha U@@ har bee kera la , í kôr ior mba yange ve wua ior kpishi yô í ôr ve ijir ken gar u N@@ ure@@ mb@@ er@@ g ken tar u Jam@@ an@@ i , ve kpishi mba í kôr ve ne ve palegh iyol ve kaa ér , ve wua ior lu sha ci u í na ve zwa ér ve er nahan . Shin er lu a mbamtaver mban nahan kpa , a sôr shighe na sha er una fatyô u eren tom u pania u ke@@ ke yô . Nenge er agumaior a ken tiônnongo aa tesen icivir sha u kaan a or ér , “ wea lumun yô ” shin “ m su@@ gh u ” ve a doo sha wono ! 5 : 19 ) Nahan yô , se lu nen per shi se fa wang ser , tar ne ngu yemen le@@ va le@@ va u za timin . ( 1 Samuel 15 : 16 - 29 ) Heela tseegh ga , er Samuel ‘ bee iyol m@@ ende iv@@ u ’ nahan kpa ver ikyav i dedoo i eren msen sha ci u ior . M kaa a na mer me va henen Bibilo a na man ônov nav mba kasev mbara . A kaa a ve ér sha shighe u mkur la , una ver “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la , una tile sha ityough nagh shin tar ne , una lu nan mbadondon un kwaghyan u ken jijingi u kwagh a gbe ve a mi la , sha shighe vough . ​ — Mat . Doo@@ m kpishi er jijingi na a lumun mo aa u yaren tom a ie@@ ev shio nahan . ” A fatyô u geman hanma kwagh — ken akaa a Ter “ cii ” wan sha ikyev i hanma Or@@ k@@ rist@@ u@@ u ? Bibilo wa se kwagh ér : “ Lu nen gen@@ g ge gen@@ g shi kuran nen kpaa , [ gadia ] or@@ ihyom wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” Mbagenev kpishi yange ve yer ior shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la . 1 , 2 . ( a ) Ruamabera tese ér ka an nan lu Or@@ hemen wase ? Ka akaa a nyi nahan Yehova a er a ior nav sha ayange nee ? Ts@@ wam man Ishima i L@@ egh L@@ egh ( Mpase 17 : 15 – 17 ; 18 : 21 ) Doo u Mbakristu mba mimi vea cia iyange la man a@@ vegher agen a “ zege@@ can ” i ia dondo laa ? 6@@ 41 ( Mbaheberu 5 : 13 , 14 ; Pasalmi 26 : 8 ) Yô , se taver nen ishima se eren nen sha akaa a Yehova a lu tesen se la sha er ‘ kwaghôron u dedoo ’ u se ongo la una lu ken a vese yô . Aluer Aôndo doo se ishima yô , a saan se iyol u eren ishima na . “ M P@@ ase I@@ ti You ” K@@ wa u yange i wa sha mi la tese ér Mbakristu mba i shigh ve mkurem la mba a isholibo i i mar ve a mi la her . Mbat@@ amen ka vea nenge ér ma ieren i kpe@@ egh ngi yangen nomso@@ or u vesen ken jijingi yô , ve ker gbenda u kôôm i@@ mba@@ or la sha ishima i legh legh . ( G@@ al . Shi doo u vea er nahan sha mbam@@ kohol mba kiriki shin mba vesen kpaa ga . A@@ i@@ e : Mbamaren mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô , ka ve kighir ônov vev ér ve dondo kwaghaôndo ve . Yesu yange ta mbahenen nav icin ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la ér ve de kôron anmgbian ve ihyom shin wan kwagh ishima a nan ga . Nahan kpa , cii man ter@@ tamen u jighjigh ne lu uma shin tar ne yô , Yesu vande lun . Kpa er sôr inja kpishi yô , kera bee anyom a gba u una tsa ken pur@@ usu la ga ; i pase un ken uwer u Ma@@ ac@@ i , 199@@ 4 . Ú nenge ve t@@ enger zwa , kpa ú fatyô u ungwan kwagh u ve ôron la ga . M soo mer ma u ve iniongo i iyange i mar wam . 55 : 22 ; Anz . Yange iwer kar imôngo kpa A@@ le@@ x lu henen sha kwagh ugen ga , saa kwagh u iny@@ ar tseegh . Mba w@@ oo un yô , B@@ ate@@ she@@ ba maa hingir kwase u Davidi nahan a mar un wan , kpa wan shon kpe . — 2 Samuel 11 : 1 - 27 . Ng@@ ura kpa yange lu tom u eren ior . U tesen ikyav yô , yange or a bende a ik@@ yom - or yô , i gba u nana wanger iyol i nan . Hi@@ ihii yô , ka u eren tom u pasen ior loho u Tartor man u geman ior hingir mbahenen ne sha gbashima . Lu akaa a yange fa ér Yesu ôr shi er la , a ôr ve kwagh sha mi ye . Ior mba kaven kwagh kpishi nenge a kwagh ne nahan . N@@ om nana wase kwase u nan u eren akaa a ken jijingi nena ? 12 , 13 . ( a ) Aluer ashighe agen ka i sar se u kenger kwagh u dang yô , se er nyi ? Ior mba Aôndo a ne ve ityom kpishi yô , hembe pinen ve kwagh u ve er la cii . ​ —⁠ Luka 12 :⁠ 48 . Yehova tese Mbaiserael igbenda iti@@ ar i vea tese iwuese i ve lu a mi sha erdoo na hen a ve la ken Tindi u Mose la . Í lu nahan ga yô , alaghga zwa tsô kpa yange ma ḿ bugh a na ga . 6 : ​ 6 , 7 ) Mbamaren mbagenev , E@@ wa vea nom na R@@ ys@@ z@@ ard , mba a ônov utar , ve kaa ér : “ Yange se ôr kwagh u a@@ vegher a tom u pasen kwagh hanma shighe la ac@@ in imôngo . ” Shi aluer u ny@@ iman gbenda a na je u venda u dondon un , u yem ape u hen wer ka gbenda la yô , alaghga u tsu@@ me je u saa to@@ ho . Kpa imo tsô lu ga . — 1 Utor 18 : 21 , 26 – 29 . Kanyi i tese ér Yehova yange wa shima ér or nana ya ican ga ? Akaa a dedoo shon yô lu nyi ? Ken injakwagh i kon u o@@ le@@ v la , i tôô Mbayuda mba sha mar@@ ami , mba ve venda Yesu la i kar sha a@@ gbaa a kon u o@@ le@@ v a i “ ase@@ gh ” a sha yô . ( Rom . ( Mateu 28 : 18 - 20 ) Yesu , u a lu Ity@@ ough vev la una za hemen u lun a ve sha u hemen ve . Ts@@ aha ne wase D@@ en@@ n@@ is nena ? Ka an@@ za a nyi jijingi u Aôndo a um ken mba ve haa “ or@@ he ” iyol laa ? Nahan kwagh ne una wase se u fan takerada u ngise , u u dugh hen Aôndo mimi mimi yô . Mb@@ agen ken nongo ne lu a u@@ tô@@ ô@@ ci ; mbagenev lu a ie@@ ev . U nan ior mbagenev jighjigh ka kwagh u ngu a hii kure kure yô , kpa gem vihin fese . Ior mba ve lumun ku sha ci u kwagh u ve ne jighjigh a mi , hemban cii je yô jighjigh u nan sha kwaghaôndo cii , ashighe kpishi ka i nenge ve ér mba ior mba wan ts@@ wam shin mba van a zayol hen ityô . 13 , 14 . ( a ) Ka akav a ken Ruamabera a nyi a tese ér ka hanma shighe cii imoshima yase i hemen se u eren kwagh u dedoo ga ? I@@ wanger due k@@ ôndo sha ken ime sha ci u mba ve lu a mimi yô , a m@@ rumun u sha mh@@ ôôn man mhôônom ma zungwen man perapera kpaa . ’ ( Ps . Yesu nenge kwagh ne nahan a er nena , man kwagh la bende a mbahenen nav nena ? — Ôr Yohane 2 : 13 - 17 . Ikyav i̱ í tese sha kwagh u an@@ za a vough yô , u kuran ishima la ngu a kwagh ker hemba di u palegh iji@@ mba i eren man idya tseegh la . Ka mbamaren jighilii Yehova a ne ve tom u tesen ônov vev la ye . Kpa Mbakristu mba mimi yô , ve soo ér tar u Satan ne u tese ve kwagh u vea hemba veren ishima sha mi ga . ( 1 Yoh . M@@ lu u tar u nengen ér ka u ken uiky@@ angen ga la ngu s@@ aren mo ? 3 : 1 - 6 ) I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve ne i bende a kasev nena ? ( Nenge ken a@@ kwa@@ ti u a lu sha peeji 15 la . ) Er i yô , a kaa ér , “ M ôr Bibilo ica gba hegen , kpa m ngu a ôr Bibilo i i le@@ gh@@ em u ôron shi i k@@ erem ken ishima er ng@@ in nahan ga . ” M ur@@ ugh ve sha kor u or sha ik@@ ang@@ enev mbi dooshima . ” Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har la vihi gar ne kpishi , nahan ijiir i tsan taver u zuan a mi . Tar u To@@ go kaa ér m@@ maa u maan A@@ you a Tartor a lun gb@@ on@@ do@@ mo@@ o la gba u@@ lum sha ishigh ki ior mba ve lu he ’ iky@@ asen la je yô , ior mbagenev ka ve nôngo ér vea za ts@@ ôr uya shin vea za tsen@@ ga maan uya ikyua ape í ver ishima u za maan A@@ you a Tartor la . Er se vande ôron nahan , mba ve dondo kwaghôron u Peteru mbara cii van@@ den civir Yehova shi ve vande yan ikyar i dedoo vea na kpaa . Ken uwer u J@@ ul@@ ai ken inyom i 200@@ 4 la , á tese ikyav i iyol@@ tseghan na sha ci u Yehova , á er batisema sha mkohol u vesen u i zua ken uwer shon la . A@@ z@@ ô@@ v je kpa Yesu yange taver ishima hendan kwagh a á . Mkaanem ma Yobu ma i tee sha heen , ma yange ôr anyom a kar i hembe dubu utar hegen ne ma kuren sha mi nyian kpaa . Hegen ne ing@@ y@@ egh ki Mbashiada mba Yehova sha tar hemba 7@@ ,@@ 9@@ 00@@ ,000 yem ica , shi ior mbagenev mba hemban umiliôn imôngo ka ve kohol a ve imôngo , hemba je yô zum u ve lu eren mkombo u umbur ku u Yesu , u ve eren kwa môm ken inyom la yô . * Nahan vea fatyô u kaan ér ve fa Aôndo shi una lumun a ve aluer mba vendan u yilan un sha iti na yôô ? 4 : 8 ) Paulu maa umbur mba i shighe ve mkurem sha ayange a na la , ér : “ Ka er se mba yan tor sha kwagh u jighjigh wen u nan ga , kpa se mba eren tom a ven imôngo sha ci u né ember yô . ” — 2 Kor . Z@@ ayol na yô , yange er z@@ ô z@@ ô yum . Gb@@ id@@ ye kwar sha kwaghwan man ityesen i u zough a mi ken Bibilo la . N@@ gi@@ se Mbayuda mba sha ayange a Habak@@ u mbara nenge “ tom ” u Aôndo u van a Mb@@ ab@@ ab@@ ilon er ve va tim Yerusalem la nena ? 15 , 16 . ( a ) Ity@@ akerada yase wase se u lun a iwuese sha akaa a Yehova a gbe la nena ? Nahan kpa , hegen u ngu eren tom la sha gbashima . I@@ c@@ ombor igen di ka i er ini@@ umbe sha akaa a Bibilo i er yô . Mbagenev ka ve er ivese sha er vea palegh idya yô . Yange taver mbahenen nav ishima ér ishe ve i lu i “ dedoo [ shin ve ver ishe ve jighilii ] ” sha er ia d@@ an ve u keren Tartor ga yô . Zum u S@@ ara kpe , shighe u lu anyom 1@@ 27 la , “ Aberaham nyôr gba zungwen ku u S@@ ara v@@ aan un . ” W@@ ea T@@ a@@ gher a “ A@@ tsan Kp@@ ishi ” kpa , C@@ i@@ vi@@ r Aôndo sha Mimi , 9 / 15 Nahan cii kpa , kwagh ne gema un hingir orgen kposo ga . Nahan ka u h@@ an nana z@@ aa ? ( Mpase 18 : 2 , 4 ) Yange van@@ den zan ad@@ ua u gba u a er ivese ker la , shi fa doo doo ér shighe u iniongo la ia lu zan hemen yô a gba u mba ve ve iniongo la cii vea nyôr iyol ken akaa a kwaghaôndo la , er msen u eren shin ats@@ am a wan shin akaa ag@@ enegh nahan . Man shi á er nan man vea na Un jighjigh , Un u ve lu a ungwa kwagh Na ga laa ? Mbag@@ anden man mbayev man ior mba ve dugh sha ajiir kposo kposo shi mbamlu vev kpa ve lu kposo kposo kpa vea fatyô u henen kwagh hen ior mba shon . Tsô , zum u or la za hide yô , a yila mbatomov nav a pine ve kwagh u ve er a inyaregh ki un na ve la yô . Er Yesu ngise ôr nahan , “ Or u dedoo ngu ga , saa Aôndo tseegh . ” 46 : 9 ; 7@@ 2 : 16 ; Yes . Bibilo kaa ér : “ Sha inyom i sha pue kar un@@ yi@@ in i tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia la , S@@ en@@ aker@@ ib@@ i tor u A@@ shi@@ ria k@@ ôndo sha u nôngon ityav a ag@@ ar a Yuda a lun a u@@ g@@ ir cii , a ngohol a kpaa . ” “ U pa@@ am , T@@ ER@@ E , We , Aôndo u mimi . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 31 : 5 . 1 , 2 . ( a ) Er nan ve i gbe u se za uuma asev iyol sha ci u ak@@ aren man mbamzeyol mba se lu tagher a mi la ga ? Yesu ôr mkaanem man shighe u iyange sha te@@ mbe . M pine mba m lu ny@@ iman kwagh a ve mban mer ve tes@@ em ken Bibilo er i hii ve ve lu tesen ior atesen a ve la , kpa ve fatyô u nan mbam@@ lumun sha mbampin av ga . Hi@@ ihii yô , á er ivande á war R@@ ah@@ ab@@ i man hanma or u yange nan yer hen ya na cii — lu “ ior mba ter na , kua [ hanma or ] na cii . ” Se mba ng@@ ur yemen se za nyôr ken af@@ ishi a na yô , se ungwa imo gb@@ u@@ u@@ ka ac@@ in imôngo shin kpo@@ you u sha uhar la . ( Ôr Pasalmi 1@@ 18 : 6 . ) Ikyav i tesen yô , yange i yôô il@@ yo@@ ho i iji@@ r@@ ôron sha tar u Satan u ainge ne gb@@ ung@@ ur gb@@ ung@@ ur ken mbam@@ kohol mba Mbakristu mba ve gba ac@@ in imôngo ken inyom i 19@@ 22 zan zan 19@@ 28 la . Er nan u kaven akaawan a vesen a ken Bibilo tsema tsema la i lu mk@@ or wase ? Shin er i lu akaa kpishi a ne or lu a ma inja nahan kpa , kwagh u a ne ve kwagh a hembe lun nahan yô , ka mba@@ abo@@ ki . ( 2 Timoteu 3 : 14 , 15 ) U lun a ieren i dedoo i henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase shi zan mbamkombo n@@ du@@ ur@@ u@@ u la ngu a wase u taver jighjigh wase u nan , shi u lun a iyange i Yehova ken ishima hanma shighe la ka vegher u hange hange u jighjigh wase u nan . ( Pasalmi 2 : ​ 4 - 8 ) Yesu una yima mba@@ ibanave shi una kar a mk@@ ighir man i@@ pi@@ la kera . ​ —⁠ Ôr Pasalmi 7@@ 2 : ​ 8 , 12 - 14 . M@@ h@@ ôônom ka ma kôr se a ve nahan se wase ve . Yange ior a kase gar a wa un atô shighe a vese shin a vese ga kpa , vea hemban un yô , ve kura hanma kwagh u injaa u ken gar la cii kua kwaghyan u a shi ker la kpaa . P@@ ase ayôôso a a gbe ken ivur i sha 13 , er u ongo ken ishima you la . Kwagh ne ka a na i pe@@ ver mo iyol ” B@@ ee kera yô , ngeren mban tese ikyav e̱r se kpa se er erdoo nyian yô . Pasalmi 7@@ 9 di ka k@@ we@@ legh u í gber sha tempel u i vihi un kera la . I T@@ sa@@ ase Mo ken M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi A kaa ér : “ M hemba kporom ikyua a Yehova hegen cii . Nahan Aôndo na ve mpase u sha mnenge sha kwagh u una va er ve ken hemen yô . A tese ikyav i kwagh ne sha atam a t@@ ur ahar , a ‘ doon kpishi ’ man a ‘ vihin tsung . ’ 1 , 2 . ( a ) Gba u se lu ‘ gen@@ g ge gen@@ g sha u eren msen ’ sha ci u nyi ? Kwagh gema er doo di yô , er Kristu kpe kera u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo la je kpa i yilan Mbakristu kpishi ér Qu@@ ar@@ to@@ dec@@ im@@ ans , ikyav na yô , ka “ Mba A@@ yange P@@ u@@ e kar U@@ ny@@ iin , ” sha ci u yange ve umbur ku u Yesu kwa môm ken inyom sha uwer u N@@ is@@ an 14 la . Ka ikyav i nyi Yesu a ver se ? Kpa hegen ne m nenge mer yange m lu henen kwagh u mtsera wam tseegh . Aluer ‘ mfe u Aôndo ’ ngu ú a inja yô , u fatyô u yaren tom a Bibilo tsembelee Paulu yange hemba m@@ taver la sha ci u a de “ kwaghôron u dedoo ” hemen un . ( 2 Tim . Kpa or@@ kuran iyôngo la gem yer í yô , í va a@@ yem shin er hu@@ wa ak@@ ondo agen kposo iyol nahan kpaa . Er mbamaren av lu Mbashiada mba Yehova yô , yange ve nongo sha afatyô ve cii ve tese se akaawan a ken Bibilo hii shighe u se lu iyev la je . Ka kwagh u civirigh kpishi u henen kwagh sha ikyev i Or@@ gb@@ an@@ akaa . Ikyav i tesen yô , alaghga se mba ôron kwagh u m@@ de u Aôndo den asorabo , nahan se soo u tesen ikyav sha kwagh u i er ken Aerenakaa 3 : 19 la , ape í ôr ér Yehova ‘ esen ’ shin karen a asorabo a ase kera la . ( K@@ e ’ ityar igen yô i wa tindi ér saa nomso@@ or man kwase mba ve lu sô@@ ôr ayol a ve la vea za kar akaa ke ’ iy@@ ou@@ ci keng cii ve vea mase eren ivese ye . ( Mbaheberu 4 : 12 ) U gema mba ve ngohol u la cii . Yesu ôr kwagh u shighe u ior “ mba ve lu shin i@@ war cii “ “ vea due ” a uma u he ken paradi@@ so shin tar yô . — Yohane 5 : 28 , 29 ; Luka 23 : 43 . I@@ c@@ ombor ve ngi a mbamzeyol mba vesen . Ashighe agen ka se wa iyol sha mkombo imôngo , sea been yô , se er an@@ kwagh u nyo@@ h@@ on se ya . ” V@@ e@@ gher ugen ngu hen ijiir ne , i nger her ér “ Ity@@ akerada . ” Kanyi ia wase se ve se gba uwer u s@@ ônon icighan jijingi ga ? Mbagenev er kasev ken atô@@ at@@ yev . Kpa m lu a ishimataver i me de ieren ne sha iniôngon yam tseegh ga . 4 : 4 - 8 , 20 - 24 . A kaa ér saa se hen sha ican i Paulu na Mbakristu kpoghuloo la ve “ se kav er yange ure tsung , man er mbaihyomov nav n@@ aha un tar ye . ” Nahan hanma iyange yô , ior mba hen tar la ka ve va tile ken won ve lamen a we ken atô . Ka shighe u akaaôron a profeti a i ter ken Daniel la kpa aa kure je la . 5 : 2 ) Nyian ne , Yehova ver mbatamen ken tiônnongo kpishi ér ve kuran un iyôngo i i doo un ishima kpishi la , shi ve taver ior nav asema sha er shighe u “ A@@ shi@@ ria ” u sha ayange a ase ne una ta num sha a ve la vea tile dông yô . Alaghga lu kwase na je hii iliam a wan@@ kwase u cuku la ve , va hingir u ôron un kwagh sha jighjigh u nan na ye . • Ka ieren yase i nyi nahan alaghga a gba u se ge@@ maa ? Nyian kpa ka ape mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior kpishi ve lu tesen gbashima sha tom ve u pasen kwagh la je la . 6 - 8 . ( a ) P@@ ase injakwagh i i er kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir la . ( b ) Yesu pase ikyav i injakwagh ne nena ? ( Gen . 32 : 10 ) Marku kaa ér , gba u mbaapostoli mbara vea ‘ tôô ma kwagh sha ci u gbenda ga ’ saa di gb@@ ough ku ve lu a mi sha u@@ we zum u Yesu lu tin@@ d@@ in ve la tseegh . Ka sha nyi igbenda nahan Yesu yange er tom u pasen kwagh la torough tor@@ ough@@ o ? ( Mbaheberu 4 : 15 ; 5 : 8 , 9 ) U tesen ikyav yô , ica a gba ga tsô Yesu una ngohol ze@@ ge tom — u nd@@ eren ior ub@@ iliôn imôngo mba ve lu kp@@ enev hegen la , shi ôron ve ijir kpaa ! — Yohane 5 : 21 , 22 . Yange fatyô . I umbur se kwagh u mbam@@ gem mba vesen mba ve lu zan hemen sha akaa kposo kposo , a “ Sha man tar man zege@@ mnger man i@@ omb@@ or@@ tar ” ve til sha ityough ki a la . Maa kwagh va er u kpiligh se iyol , Anmgbian K@@ nor@@ r tindi se a washika ken uwer u Di@@ se@@ mba 19@@ 55 la , a kaa ker ér : “ P@@ ase@@ m nen er i lu ne ken ishima la gbar gbar man sha mimi kpaa . Yange nger washika er shighe shi kpuaa u a tim gar u Yerusalem la hen Mbakristu mba ken A@@ shia u K@@ iriki la , man vegher ugen u kwagh u yange nger ken washika la wase se u fan er se tile sha kwaghfan a tar ne yô . Davidi yange ya ican sha iyol man ken ishima , kpa er va ‘ pase isholibo na yô , Yehova de un akaabo a na . ’ Ken inyom i tom i i kar la , Mbashiada mba Yehova hen Bibilo a iorov 6@@ ,@@ 5@@ 6@@ 1@@ ,@@ 4@@ 26 , man kpishi ken ve yar tom a takerada u Bibilo Tese la . Shighe u Yosev , wan u Yakob bee iyol la , a er kwagh sha jighjigh , man kwagh ne gema bende a mbananjighjigh umiliôn imôngo mba ve lu uma shighe u kpe kera la . Nahan kpa , m henen Bibilo yô , shi m kav er Yehova a zungwen mhôônom shi a den or kwaghbo yô . Or u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ugen kaa ér : “ Gbenda u u@@ c@@ ôô@@ ci mba , Mba A@@ yange P@@ u@@ e kar U@@ ny@@ iin mba ken A@@ shia ve umbur iniongo ne kaha ga a c@@ ôô@@ ci i ken Yerusalem la . ( Tit@@ u 2 : 12 - 14 ) Ka se nôngo sha afatyô wase cii sha er se lu a ac@@ ôgh@@ or iyol ken tar ne ga yô . Yange se lu a tom ken ity@@ ev kpishi , nahan ashighe kpishi se fatyô u zan mbam@@ kohol mban imôngo ga . Doo u ityesen i erdoo ia lu sha no@@ mbor u kwase kpaa . Er nan ve Yesu yange soo u been un angev sha hiihii la ga ? U za hemen u dondon atesen a Bibilo shi eren kwagh u mbamaren ou ve tesen we la kpa ? U Ny@@ a@@ ghen M@@ vende u V@@ endan A@@ tindi Kpa ? Kwagh ne vihi Davidi tsung , je yô a wa ishima u za timin N@@ ab@@ al vea nomso@@ mbaiorov nav cii . 6 : 34 ; 7 : 6 , 13 ) Nahan kpiligh ve iyol u fan ér , ka Yesu Kristu yange ôr mkaanem man ye . imo ken R@@ a@@ ma , k@@ we@@ legh man m@@ liam ma v@@ aan tsung ; R@@ ah@@ el ngu v@@ aan ônov nav ; a venda ishima i sur@@ un sha ci u ônov nav , gadia kera mba ga . ” Sha ayange a Yesu la , ônov mba kasev gba kwagh er mba nomso nahan ga . Aluer ka u se er sha kwagh u Paulu a er a ter Habak@@ u 2 : 4 la yô , se er nena ? Kor@@ aki man D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am yange ve tôô ityom ve ve kar sha tom u Mose kua tom A@@ ron la , nahan ve hingir u eren ve iy@@ uh@@ we . 3 : 4 , 5 ) N@@ om na P@@ ran@@ as di kaa ér : “ Shighe kar yô , i doo mbayev asev tsung u nan iwasen sha mbam@@ kohol shi eren ityom i nongo u Yehova . Yesu kaa ér : “ Aôndo yô , akaa cii a fatyô . ” Ken atô u s@@ ati môm shin us@@ ati uhar mba ve lu van ne , er nan u kohol shighe u ú lun vea wan wou imôngo ayange ayange la cica cii u nger shin takerada ga ? Tom wase u pasen kwagh la ua wase ve u nd@@ eren . 20 : 17 — Yesu yange kaa a Maria M@@ age@@ d@@ al@@ en@@ a ér a de b@@ enden un ave iyol ga sha ci u nyi ? U se̱ ker mimi ken mbam@@ kighir mba sha a@@ yom mban se̱ zua a mi yô , gba u se time ken Ruamabera sha gbashima . Shighe kar yô , Mbakristu mbagenev hingir u vendan mimi , hemban je yô , zum u mbaapostoli kpe kera la . ( 2 T@@ es . Ka sha igbenda i nyi nahan i gbe u ortamen nana ver ikyum@@ u@@ ile ikyav i dedoo ? Nahan mbahenen kaa a Na er : T@@ ere , aluer una lu yaven yô , una war . ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Tindi ne yange lu a nyi kwagh i he ? Yange kwagh gba sha at@@ u@@ ngu a mnger ang@@ ara la sha ci u Yesu man mbahenen nav yange ve eren ior batisema sha u mir@@ in a m@@ ir or shin mnger jimin cii . — Aerenakaa 8 : 36 . Kpa , tsaha u Yehova na ve la@@ wase ve , nahan ve wuese ú je he ? Paulu kaa ér : “ Ka nahan man i zung@@ w@@ em mhôônom ye , ka sha u Yesu Una tese ishimawan Na cii ken mo u m hembe ne , i̱ hingir mbagenev ik@@ av mba vea mase va nan Un jighjigh sha u zuan a uma u tsôron yô . ” Shighe u i lu u se er kwagh u una kura iky@@ ar@@ yan yase vea Yehova yô , gba u se er un fese a ati@@ mb@@ ir shio . Shighe u Mar@@ i@@ o hingir Orshiada u Yehova la , lu eren tom ugen u i kimb@@ in un inyaregh kpishi yô hen ze@@ ge kô@@ mp@@ eni u eren mat@@ o ugen ken tar u Jam@@ an@@ i , shi lu sha ian i una za hemen kpaa . Ka kô@@ pi wou je ne . ” Kpa tugh mb@@ ua ilen yô , po@@ m ugen a kura mngerem ak@@ ôndo a mi sha kp@@ ar@@ you u sha uhar la . Yehova na Wan na u môm môm sha ci wase shi a na se ishimaverenkeghen i hemban doon cii . ‘ Man kunya u nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ shima ua ci@@ r icivir i u la . ’ — Habak@@ u 2 : 16 . Er nan ve ior kpishi mba ve henen kwagh sha kwaghfan ve kaa ér ka Aôndo a gbe akaa a kpilighyol a shin tar@@ aa ? ( b ) Mbaf@@ ar@@ a@@ shi yange ve tese ér icighan jijingi ngu eren tom ken ve ga nena ? U hen wer yange a lu Yehova ken ishima nena , zum u a sh@@ ir ashe a kenger profeti na u doon un ishima la , er a tema hen it@@ ine kon ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo a lu s@@ ônon ku laa ? “ Aôndo yô , Ngu Hanma V@@ e@@ gher ? ” Aluer nan ngu ken tiônnongo u Mbakristu yô , nan va a il@@ y@@ ahan man iti vihin sha mi . — 1 Mbakorinte 5 : 1 . Aôndo yange ver Adam , orumace u hiihii la ken sule u E@@ den , lu sule u shin tar u yange u iv a ish@@ ôso ker po@@ o kua im@@ end@@ enev mbi doon ashe tsung yô . Mpase 17 : 9 - 11 tese ikyav ér se mba ken ayange a masejime nena ? Mba va ng@@ ur ôron mo ijir yô , i p@@ ase@@ m ér d@@ as@@ enda yange ve k@@ erem a@@ gb@@ o 32 ! Kpa mpin u a lu sha kwagh ne yô , ka un ne , Se ungwa kwaghwan u a lu ken Mkaanem nam la , shi se er tom sha mi kpa ? Ishima za nan iyol sha m@@ ngee u u@@ kwaghaôndo ve lu ng@@ een la , shin ts@@ wam u hen haregh u nan shin i@@ gbe@@ kera i g@@ om@@ o@@ ti@@ i ? Aôndo nengen a kwagh u a lu ken ishima yase la . Dooshima u mimi nyoon ishima ga , shi “ koson kwagh u bo ken ishima ga ; ” inja er se mba ngeren akaa a ior ve er se a vihin la shin inya nahan ga . ( 1 T@@ es . ( Ekesodu 22 : 22 - 24 ) K@@ asev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v man mba@@ beenyol mba ve lu civir Aôndo sha mimi cii , kwagh ve gba Aôndo man mbatomov nav ishima tsung . Shi alaghga vea gema gban ah@@ on sha hanma kwagh u mba ve lu imôngo a ve la ve er cii . Mayange a fatyô u lun akaa ne ga . Kwagh a fatyô u lun nahan hen atô u ior mba shin tar , mba ve dugh ken akuraior kposo kposo la hegen je he ? Tsô Tor Mesiya maa ôr kwagh . Aluer se za hemen u eren msen hen Aôndo shi se mba nôngon sha afatyô wase cii him@@ en iy@@ ongo shi Yehova Aôndo kpa ngu wasen se yô , se lu a ishima i legh legh , shi se zungwen mbagenev mhôônom shi se him@@ en iy@@ ongo a mbagenev kpaa . Mose yange wa Mbaiserael kwagh kuma anyom 1@@ ,@@ 5@@ 00 nahan cii ve Yesu va shin tar ye , ér ve tsua gbenda u uma ú hemban doon hen shighe la . I tsegha ve , i ver ve kposo . Ka nahan ve , ior mbagenev ken tar u Rus@@ sia mba ve fa kwagh u ve lu sha mi ga yô , yange ve mough ve za ta num sha Mbashiada mba Yehova nahan ye . Shi Paulu yange una ôron kwagh a ior kposo kposo yô a er kwagh sha kwaghfan kpen kpen . Se mba lôh@@ ôn we ser ôr kwagh@@ ngeren u a dondo ne ; á ôr kwagh u kwaghfan u injaa u una wase ú hegen yô , shi á tese igbenda i been a mzeyol ne i alaghga ú lu a vande fan ga yô . Nahan , alaghga tsô ishember i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ne i y@@ is@@ a sha hanma Orkristu shinii ? Tsô Davidi kaa a na ér , “ hi@@ re hen ya wou doo doo , ” shi a seer mkaanem man a iyol hiden ijime ér : “ M ungwa imo you . ” ​ —⁠ 1 Samuel 25 : ​ 32 - 35 . ( Pasalmi 9@@ 6 : 7 , 8 ) Ior mba ve ye ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa cii saan ve iyol u dondon kwaghwan ne . Ior mba yange ve kegh ato a Yesu shi ve hingir mbahenen nav yô , ve kav mimi u kwaghôron na ne , ér : “ I@@ gb@@ ur Y@@ am le@@ gh@@ em man ik@@ av Y@@ av kpaa pe@@ ese . ” Tar u Israel u T@@ su@@ aa la Lu a Iky@@ on C@@ iv@@ ilii ? ( Mpase 17 : 15 , 16 ) Hen Mbakristu mba mimi yô , kwagh u civir Aôndo asema ahar man sha gbashima ga u a gbe samber sha tar wuee ne ka kwagh u bo . ( 1 Peteru 1 : 9 ) Nahan wanger , ka a inja u veren ishima keghen myom . Er Yesu lamen a ior shi pinen ve mbampin yô , ityesen na la kôr ior ken ishima , nahan ve ngohol loho u dedoo la , shi ve gema uuma vev kpaa . Ashighe kpishi anmgbianev ka ve wuese gbenda u mbatamen ve hemen ve sha akaa a ken jijingi sha dooshima la ; mayange mba gbe ah@@ on ga . Kpa a shi a kaa ér or@@ wan@@ ndor a@@ vese kpaa nana̱ doo se ishima er iyol yase nahan . Er ôô ave sha ku Yesu kera nahan kpa lu a ibo , sha ci u a kure un ijir sha mimi ga . — Mateu 27 : 11 – 26 ; Luka 23 : 13 – 25 . Ishima i legh legh la yange i na mbahenen mba Yesu “ mba fan takerada yum kpaa ga ” la u ungwan shi yaren tom a mimi u ken jijingi u yange y@@ ende ior “ mba@@ fankwagh man mbak@@ av@@ enkwagh ” la . I ôr kwagh u nongo u vesen ugen ú á na ú ian i henen zwa u wang ken tar u he la ken Aerenakaa 24 : 15 , hen ape i kaa nahan la , ér : “ Ka mnder u mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga vea nder shin ku la . ” Yesu yange ts@@ eng@@ ap@@ asen mbadondon un ér : “ A@@ kur@@ aior cii aa kôr ne ihyom sha ci u iti Y@@ am . ” ( Mat . I@@ t@@ yom i Aôndo i kpilighyol la tese agee na a vesen nena ? Ka ian i nyi agumaior ag@@ enegh yange tôô sha u eren shi@@ ad@@ aa ? Ity@@ akerada i pasen Bibilo i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh a gber la ngi wasen se u fan uh@@ ôn mba Diabolo shi palegh ve kpaa . Er Se Nen@@ gen Hemen La Nahan kpa Yesu venda a na wang je , gadia Peteru de ér Satan a yar tom a na hen shighe la . Yange i yilan mba@@ aôndo kposo kposo ér Ba@@ al sha ci u mba ve civir ve la tôô ér hanma ve yô ngu aa tahav hen ijiir na kposo . 2 : 8 ; Ps . ( b ) Se er nan ve se tsua akaa a se soo u eren la sha gbenda u tesen ser se mba cie Aôndo ? Aluer u time sha atô@@ akyaa a i pase ken ngeren u kiriki la yô , ishima a taver we , nahan u za hemen u pasen kwagh sha ishimat@@ seen . I@@ ca gba tsô maa An@@ ton@@ is shi va u va nengen a mo sha ijiir tom yam , nahan m fa je mer ka msen wam la je a lu eren tom ye . ( Rom . 8 : 5 , 13 ) Kwagh ne una wase ú u veren ishima sha akaa a jijingi shi dondon hemen u jijingi kpaa , nahan asaren a iyolough aa kera ya tor sha a we ga . Tsô m gba nôngon mer me fa Aôndo , nahan m hii u keren or u me pase nan mbamzeyol av yô . ( Ivur 19 ) Nahan kpa , se tsua uma nena ? U tesen ikyav yô , alaghga nana kav injakwagh i Yesu yange ôr ér ka i ver im@@ enger sha da@@ ar u p@@ endan im@@ enger sha mi la , ga . Iky@@ ume i do@@ on@@ ashe la tese bem na . ( Mateu 24 : 14 ) M@@ k@@ ur shon nan@@ gem hegen . A bugh ato na a kegh a kegh u ungwan mba ve gem hen a na ken msen a iyol hiden a mi ijime la . — Pasalmi 9@@ 1 : 15 ; Yeremia 29 : 12 ; Luka 11 : 9 - 13 . Se mba a inja i dedoo , shi se mba ior mba mbagenev ve lamen a vese gbar gbar kpa ? Kwagh ne yange er ken inyom i 5@@ 39 zan zan inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Zum u i due a ve ken tar u Igipiti shi i yima ve shin Zege@@ mnger u Nyian la doo ve kpishi , nahan ve wa icam ve wuese Yehova . Kwaghôron u profeti ne ter akaa a doon agen ; a ôr kwagh u “ zege@@ p@@ ev ” kua “ mngerem ma um@@ am ” ma ma a due yô . ( S@@ ek . U tesen ikyav yô , hen sha atô@@ akyaa a a ne ve i gbe u ú vande keren Tartor u Aôndo la . ( Pasalmi 6@@ 4 : 10 ) Shighe u i fe ú ér ú ngu Orkristu u mimi yô , kwagh la ngu a seer taver we ishima , shi ngu a kura ú , shi a na mbagenev ve ker Yehova man ior nav kpaa . Saan An@@ dre@@ y iyol kpishi , gadia a dondo imoshima na i Bibilo i tsaase i la , nahan á venda u ôron takerada u u l@@ aha Yehova man Wan na , Yesu Kristu la . ‘ A@@ tindi a Na nga y@@ uh@@ wan se ga ’ ( Mbafilipi 1 : 14 ) Mb@@ agen ken mba ve er kwagh nahan ne , va hingir u wasen anmgbianev u hemban a@@ jir ken ityar ve . ( Anzaakaa 16 : 24 ) B@@ em man dooshima ka vea lu hen tsombor yô , i hemba k@@ undun mbayev man hanma or u hen tsombor cii iyol . U tesen ikyav yô , er ma u kaa wer , “ Ú soon u lun vea mo ga ” yô , hemba doon u ú kaa wer , “ S@@ ar@@ em er ma se luun imôngo hanma shighe nahan . ” Shighe u lu er uumace ta hanma kwagh cii kera ken sule u E@@ den la , ka iky@@ ar@@ yan ve i dedoo vea Aôndo man uma u tsôron man msaanyol kua paradi@@ so je la , Yehova Aôndo tôndo zwa u tin@@ d@@ in Or@@ yiman . M ngu ortamen ken T@@ i@@ ônnongo , shi m kô@@ r@@ cio u wasen ior kpishi sha u ve hen mimi u ken Mkaanem ma Aôndo la . Se fa kwagh u Ruamabera a tese sha mlu u mbakp@@ enev man averen a Aôndo una va a mi ken tar u he la tsembelee . Sha mimi yô , inyaregh ka ki war nan or mk@@ or . Nahan Yesu gema kaa a na ér : “ I nger er : Ka sha bredi tseegh or á lu uma ga , kpa ka sha hanma kwaghôron u a dugh sha zwa u Aôndo yô . ” — Mat . 4 : 4 . ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 16 ; 1 Yohane 2 : 1 , 2 ) Shi kwagh ugen u a hembe mkav u orumace ken inya ica je yô ka iyol i jijingi i engem i kpen ga i Yehova yange nder Yesu shin ku ve na un la . — 1 Peteru 3 : 18 . Yange gba u una fa Yehova iyol na man kape er kpaa je la . Mbashiada mbagen uhar lu pasen i@@ vangeli , tsô ve za zua a orgen lu eren tom ken a@@ de@@ da na . • Yehova man Yesu nenge mba ve ne ior mba Aôndo a we ve tahav sha ikyev icivir ga mbara nena ? 2 : 6@@ 1 - 6@@ 3 — Mbayuda mba ve hide ken tar ve la lu a U@@ ri@@ m man T@@ um@@ im u ngise i pinen Yehova kwagh a mi laa ? Nahan m za ha@@ ya iy@@ aagh vev ki mzough k@@ ira mer se va er mkohol u ningir her . Satan ngu a isharen i suen kwagh u iv@@ es@@ egh ga , shi a soo ér ivese i doo kpaa ga . Yesu wa Mbakristu sha tar cii kwagh ér : “ K@@ ohol nen iyol . ” ( Mat . V@@ ir@@ g@@ in@@ ia kaa wener , “ se soo u pasen hanma or mimi ne . ” 6 : 9 ) Nyian kpa gba kpee u Orkristu nana waan ishima . Cii man se na mlumun sha mpin ne yô , saa se vande kaven atô@@ akyaa a a ve a ing@@ y@@ at@@ u la ? Mayange je , se nenge ser Yehova we se atindi shi we se kwagh ér una yange se u eren kwagh ga , kpa atindi a na man akaawan a na nga kor se a kura . Aluer ne ko@@ so “ akaa a injaa sha ci wen Sha ” yô ne ko@@ so a hen ijiir i hemban doon cii , shi ka cii ijiir i ne zua a mbam@@ tsera mba tsôron kpaa je la . ( Mat . Kwagh@@ yan la lu man@@ a , man lu kwaghyan u Yehova tôndo zwa ér una na ve je la . — Ekesodu 16 : 4 , 13 - 15 . 3 Yehova Y@@ i@@ la Un É@@ r “ H@@ ur@@ or Wam ” Man yange ker kwagh ne anyom anyom sha ican cii ve mase zuan a mi ye . Yange zua a b@@ ar - war u tor F@@ ar@@ a@@ o T@@ ut@@ an@@ k@@ h@@ amen , u lu a ikyav sh@@ imi her ge@@ de@@ e yô . Ka Yehova tseegh a fe akaa ne ye . N@@ OR@@ T@@ H 4 ( zwa Buter kua I@@ liam i sha A@@ ve i Mba@@ am@@ er@@ ika ) U K@@ ur@@ an A@@ tindi a Aôndo Ú nam ibo sha u ú zua a ish@@ ô z@@ ee ? ” I@@ kp@@ elaior i hemban ng@@ een la hingir u lun di ish@@ am@@ ior i gban zan ad@@ ua tsô . Yange vea la@@ gh a y@@ av kpa ve nder sha shighe u ha@@ gher kpishi . Sha hiihii la , m hen mer me de u eren tom vea mbam@@ zough mban yô , me lu eren kwagh a ve sha mimi ga . 1@@ 11 : 10 . 22 : ​ 34 - 40 ) Yô , nôngo sha afatyô wou cii , za mkombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la . Yesu yange e̱r sha imo na . Akaa ne cii tese er icighan jijingi a eren tom yô . Hen ase yôô , luun er uumace vea doo Aôndo ishima ga nahan , mlu u uumace u ken hemen la ma a lu nena ? Kwagh ne na ishima nyian n@@ ôô@@ s@@ u u lu nengen sha a mo , u lu tamen a mo anyom kpuaa la . ; Le@@ ma@@ it@@ re , C . ( Yohane 13 : 34 , 35 ) Ka sea nenge kwagh una za or iyol , a lu mzeyol u ken ishima shin u ken jijingi , nahan se er kwagh u se fetyô la sha er se wase nan je kpa ? Apostoli Paulu kpa kwagh u ior mba pasen ve kwagh la gba un ishima kpishi . Ka nyi jim a soo ? ’ Ma shighe môm kpa hide ijime u eren tom u i@@ vangeli ga . • Hii nan ve i doo u se zungwen mbagenev mh@@ ôôn@@ om@@ o ? Bibilo ngi a tahav . Paulu shi kaa ér : “ Man mba i sar ve pe zenden sha m@@ civi@@ ra@@ ôndo ken Kristu Yesu cii , á tôv ve a ican . ” ( 2 Tim . Alaghga mba ve eren iky@@ ôr sha u keren kwaghyan vea nenge ér ka kwaghbo u undun ityom i Aôndo shighe u yaren iky@@ ôr ga . Heela tseegh ga , u dondon Yesu wa u soon anmgbianev asev sha mimi kpaa . Er ter ka nan soo ér ônov mba nan ve doo ayol a ve nahan , kape Yehova kpa a soo ér mbacivir un mba shin tar kpa ve doo ayol a ve je la . Maa i gema yilan gbenda u wan iy@@ av , maren wan ne ér in v@@ it@@ r@@ o fer@@ t@@ ili@@ z@@ ation . 2 Mbakorinte 1 : ​ 21 , 22 ; 2 Peteru 1 : ​ 10 , 11 Se mba ken ayange a ‘ mk@@ ur@@ tar . ’ M@@ ne u se nan ayol ase la tseegh kpa ashighe agen ka a bugh gbenda u geman ior hingir mbahenen nena ? Kpa se luun a “ mnenge u mimi ” sha kwagh . I er iwasen ken gar u An@@ ti@@ o@@ ki nahan i tindi Bar@@ n@@ ab@@ a man Saulu a mi ér ve za na anmgbianev . — Aerenakaa 11 : 27 – 30 . Kpa , se mb@@ á yaren tom a ian yase i se lu a mi u eren kwagh u se soo la dang dang ga . Kpa i m@@ ende , i vi@@ a kpaa . — Nenge Iyoukura ( zwa Buter ) i J@@ un 15 , 19@@ 8@@ 0 , peeji 17 zan zan 19 . Or@@ tamen u ken tiônnongo ugen , u yange i kaa a na ér a henen kwagh a R@@ ic@@ o yô , iti nan ér F@@ r@@ é@@ d@@ é@@ ri@@ c , a kaa ér : “ Yange m wuese R@@ ic@@ o sha ci u ah@@ endan a a lu tagher a mi la tese ér a cia u pasen jighjigh u nan na ga . ” Kanyi mba hen tsombor u or vea er ve nana kuma u tsuan nan di@@ ak@@ on shin ort@@ am@@ en@@ a ? Paulu yange kav ityôkyaa i yange i lu tôvon un a ican yô Apostoli Paulu ôr kwagh u d@@ an@@ en ishima u lu van Mbaheberu mbagen mba ve lu Mbakristu la a a@@ ah@@ e je anyom zu@@ lum er 2@@ ,000 nahan cii man i̱ va mase eren kwagh@@ hendan u lun a ing@@ in ye . Kwase u v@@ ô@@ son man nom u eren lu kwagh u Mbaiserael eren hanma shighe yô , nahan kpa Bibilo ôr kwagh u nomso man kasev mba yange ve lu kwa@@ v , kpa kpe ve iyol yô . I lu nahan i kaa ér we u wa or kwagh ve@@ e ? Se mba kwagh môm a ven je hemba er ne hen la . ” • Ka akaabo a nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Bibilo kaa ér : “ [ Aôndo ] tim tar sha am@@ agh a u , sha er u̱ de t@@ enger mayange ga yô . ” • Er nan ve se fatyô u kaan ser u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba ne or uma ga ? Nahan cii kpa , aluer se mba sô@@ ôr or u nan tsegh iyol i nan sha ci u Aôndo ga , shi nan lu dondon atindi a na ga yô , se mba eren ishima na ga . Ve pase ér : “ U ngu a ish@@ ô sha akaa a a tser se la cii ; gadia U er ieren i mimi , kpa se yô , se er ifer . ” ( Ne@@ h . M dondon kwaghwan la a ati@@ mb@@ ir shio shin ka i taver mo u don@@ don@@ o ? ’ — Y@@ ak . Ve kera fa er lu ishima i vihi Yehova a ior nav Iserael ve i yem a ve uiky@@ angen ga . Yesu yange fa Mkaanem ma Aôndo tsembelee , nahan va tagher a imeen yô , a fatyô u eren kwagh fese shi ôron kwagh t@@ eren avur a ruamabera . Kape nyian kpa Yehova a lu per sha u kuren awashima na je la . Kwagh ne una fatyô u eren Mbashiada mba Yehova mba ve hen mimi sha ikyev i mbamaren vev shin mbamaren vev mba@@ vesen la kpaa ? Timoteu yange lumun ér imba kwagh ne i er un ga . U eren nahan ne ka kwagh u yange lu hange hange shighe u ú hii u henen Bibilo a Mbashiada la tseegh ga . Lu ken tsombor ne kpa i va mar Davidi man Yesu ye . Aluer se tsua ityesen i i hembe cii la yô , a saan se iyol shi se zua a injar kpaa . Yehova yar tom a jijingi na sha u í nger Bibilo sha ase@@ mber a wang man gbenda u̱ wang u̱ hanma or nana fatyô u fan mimi mba injaa mba ve lu ker la yô . Aluer ú ver ishima yô , ivur la kaa ér Yehova ngu ken ‘ uwegh ku y@@ an@@ egh . ’ Sha ashighe agen yô alaghga a hemba doon u y@@ eren or u se lu yô , er Ese@@ ter kpa er nahan . S@@ te@@ ven , u se vande ôron kwagh na la lumun ér ka mimi . J@@ im je yô , ashighe kpishi ka ve hemba eren akaa a vihin cii sha u k@@ enden ior mba p@@ aven akaa at@@ ôndo , nahan ior ve seer a seer kôron mbagenev ihyom , man mp@@ av u kwagh u mba@@ vi@@ a a mba@@ vi@@ a kpaa . Kpa R@@ ah@@ el yange kpe shighe u lu maren wan na u sha uhar la . 3 U Ngu Z@@ u@@ an a “ Kwagh@@ yan sha Ashighe Ashighe ” Kpa ? Ka i lu ior ican kpishi u lun wang hen u@@ ger@@ i mba mngerem ma ban shin ajiir a injaa a ha@@ an ih@@ yô@@ gh@@ on@@ ough a lu ga yô . Aluer kwagh ngu nahan yô , alaghga tsô u ngu s@@ angen a s@@ ange ior mba u nenge wer doo ú u ya ikyar a ve yô shinii ? Sha ci u sea nôngo nan nan kpa se fatyô u fan er or ka nan vese nan hingir or@@ henen u Yesu la ga , nahan se mba a tahav sha m@@ vese u nan la ga . Í ôr kwagh u S@@ ara ér á ver ikyav i dedoo i̱ kasev mba ken Kristu mba ve er noov cii vea dondon yô ; aluer noov vev mban vea lu mban@@ an jighjigh shin vea lu ga kpaa , gba u vea dondo ikyav ne . Kwagh u una er yô , una wase se u nengen imeen la sha gbenda u vough . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Mba te@@ v ve a ican sha ci u m@@ til ve u Mbakristu u ve til p@@ al@@ egh@@ aa la , shin sha ci u ve venda u hông@@ or a awambe yum . ( b ) A@@ vur ne tese se nyi sha kwagh u Yehova man Wan n@@ aa ? • U wa ago@@ yol u tagher a m@@ te@@ v u sha ican nena ? Kwagh ne una bee a ieren i nzughul a ior la sha tar cii . A kaa ér : “ Hii sha uwer u he ne zan zan ar sha uwer u he ugen , man hii sha iyange i me@@ men ne zan zan ar sha iyange i me@@ men igen , uuma cii vea va g@@ ure sha ishigh Y@@ agh , kape TER A kaa la . ” Yesu lu kaa ér : “ Aluer ne@@ a fa akaa ne , man ne@@ a eren sha mi yô , á saan ne iyol . ” — Yohane 13 : 17 . 7 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La Er Jo@@ su@@ é man azende a na a a lu Mbashiada la wu@@ h@@ a iyol tsembelee shi ve wa ub@@ a@@ a@@ ji vev mba mkohol yô , or la vea kwase na pine ve ér ve za er iniongo i been makeranta shin ve za ka ma iky@@ u@@ men iniongo ig@@ ene ? 19 : 20 ; Yoh . 20 : 19 ) Kwagh ne yange a tese ér mba tô@@ mon ér i kpe or u ve lu su@@ ghun nan la iyol . A kaa ér : “ Man Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” — Mat . “ Mba@@ iny@@ ar@@ ev mba ve lu a vese la mba wasen mba@@ ibanave . . . Ú Nen@@ gen W@@ er Yehova Ka T@@ er@@ u Kpa ? Sha mimi yô , Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia ka nongo u eren kwagh u Bibilo jighilii ! U tesen ikyav yô , shighe u Mbaiserael n@@ ô@@ mb@@ o iky@@ ôr u eren akaabo la , Aôndo ungwa mbamsen vev ga . Í tôô averen a or a ungwa imo i Aôndo ve , nana zua a mi la í kar sha i@@ fan i̱ or a hemba ato ve , ia kôr nan la . 22 Tese Ô@@ no@@ v O@@ u — Kwagh@@ myer u Ú F@@ atyô u Ô@@ ron Mbagenev Yô Alaghga zende ú Aber@@ am lu zenden sha la lu u z@@ eren umbur un ér yange tar ne ua lu u tsombor na . W@@ a kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v ikyo mba ve lu kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mimi yô . ” Kpa se fa ser shighe la mgb@@ ôghom . Ngeren mban vea pase kwagh u iember ma mk@@ om man msaanyol u anmgbianev mba nomso man mba kasev ka ve zua a mi sha u za pasen kwagh hen ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh mba tartor yô . ( 1 Mbakorinte 6 : 18 ) Shi Paulu yange nger ke ’ washika na u a tindi a mi he ’ Mbaheberu la ér : “ I@@ vaa i̱ lu kwagh u i@@ civirigh hen ior cii , ga@@ mbe u iv@@ aagh kpaa a̱ de lu a ac@@ ôgh@@ or ga , gadia Aôndo Una ôr mba@@ eren@@ iji@@ mba man mba@@ vihin ivaa sha idya la ijir . ” — Mbaheberu 13 : 4 . Ve kaa ér gba u hanma or nana tsua kwagh u nan nenge i doo nan u eren la iyol i nan . A@@ tor a ken Yuda any@@ iin yange za ati sha ishima i ve tse@@ e sha kwagh u mcivir u mimi la . Yesu yange soo ér mbadondon nav ve de hingir er Mbaiserael mba sha mar@@ ami mbara nahan ga . Man kwagh u yange er ne una fatyô u wasen se u gbidyen kwar nengen tom u se lu eren hen Yehova la nena ? Shighe u m lu hi@@ an or la , m maan m@@ sô@@ rom hen a@@ you a m@@ sôr di@@ di . Kpa hemba doon u se fa er se soo ser ior ve eren a vese la , nahan se kpa se eren a mbagenev di nahan je . Saan se iyol u fan Yesu er a lu or eren tom he ’ ityô i uumace u̱ se fatyô u karen sha ikyev na za nan Yehova icivir i a lumun a mi yô ! — Yohane 14 : 6 . A kaa a ve ér : “ Kpa akaa ne yô , M kaa ne a sha hiihii la ga , sha ci u M lu a ven her yô . Ivur la kaa ér se mba eren tom ne ‘ ken Kristu man ka sha ishigh ki Aôndo ’ je . Ka nyi Yehova a we ishima u eren sha ci u tar man u@@ um@@ ac@@ ee ? Shi ka hange hange u ú fa anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ken tiônnongo wou , mba ve kohol cii ve lu “ mzough u anmgbianev ” sha tar cii la . ( 1 Pet . Mbakristu mba ken M@@ ase@@ don@@ ia man mba ken A@@ ka@@ ya yange ve tindi anmgbianev vev mba ken Yerusalem a iyua , kpa i ôr kwagh u tesen ér i ter mba ve er iyua la sha ati ga . Aluer se soo u eren kwagh sha ishima i Yehova yô , mayange je se ‘ tema imôngo a mban@@ ah@@ an@@ tar ’ ga . Zum u wanye nan ze makeranta yô , ka i ver ishima er nana̱ kegh ato a tic@@ a u nan la , shin aluer itinekwagh i i tesen la doo wanye la ishima ga shin a̱ lu inja er í gande mkav u nan je kpaa . Lu tor u hemban cii u ken tartor u Grika u tsuaa la , shi ka un yange hemen ikyum@@ utya i Grika ve za ta num sha Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia ye . ( a ) A shi nan kpa Yesu za iniongo i P@@ ase@@ ka la vea unô ? Anmgbianev asev ve doo se ishima a ishima yase i môm cii , shi se lu nen a iwuese sha akaa a dedoo a ve lu eren a@@ vese sha dooshima la kpaa . M ngu a tsombor wam kpôô kpôô shi u doo kpaa . O@@ ri@@ h@@ yom la yange soo u timin shin vihin tsombor u Aberaham la kpee , nahan yangen m - iv u awashima u Aôndo la je ka u tu@@ nan ga . Hii nan ve i gbe u se zenden vea n@@ aa ? “ M er msen hen Yehova tsung , shi m lam vea anmgbianev mba nomso man mba kasev mba vi@@ an ken jijingi , nahan kwagh ne wasem u nengen mer Yehova veren mba ve kegh iyol u eren un tom la doo doo . ” ​ — K@@ a@@ y@@ la , anmgbian u kwase u a mough ken tar u Amerika yô Ô@@ rom kwagh sha kwagh u m we u sha ikyev la , gayô u kera fatyô u nengen mo sha iny@@ ar ga . ” Ab@@ ish@@ ai soo ér una wua Saulu kwagh na maa a bee . Nahan wea soo u kaven Aôndo shin wea soo u kaven un ga kpa , ng@@ u@@ la mase shin ishima you . Mbagenev lu a ikyav ken a@@ you a ve , í er mbi h@@ we sha any@@ ian@@ or je , shi ve maan wain u i sun@@ da ken “ ish@@ u@@ le i ik@@ on i wain i dedoo ” yô . Mose kaa a na sha imo i legh legh nahan ér : “ U wa iyol sha mo ts@@ ôô ! 3 : 27 ) Hanma mzeyol u ú tagher a mi cii kpa , Aôndo una undu u ga . De se time nen sha mpase u sha mnenge u Yohane nenge a mi sha kwagh u inyam la . 43 : 10 ) Er ieren i wanye ia fatyô u van a icivir shin il@@ y@@ ahan sha mbamaren mba nan nahan , kape gbenda u ior ve nengen Yehova la kpa u har sha ikyav i dedoo shin i bo i ve nenge a mi ken ior mba i yer ve i suur sha iti na la je la . Orkristu ugen mba yer un ér O@@ wen , un vea kwase na C@@ l@@ au@@ dia , ve ôr kwagh u mbayev vev nahan ér : “ Yange ve veren ashe a shighe u kwaghhenen sha ci u ve nengen un ér ka shighe u injaa u vea zua a mk@@ or man mkpeyol yô . Or ne fa er Aôndo a soo ér mba@@ wan@@ ndor a vese ve doo se ishima yô , kpa a pine Yesu ér : “ Man ka an nan lu or@@ wan ndor a mo ? ” U nyôr iyol ken mô ken akaa nee ? Sha mimi yô , zan zan hegen je kpa loho u ruamabera u sha U@@ har u Pasalmi la ngu ‘ uma je , u tema gbilin ga , ’ vough er il@@ yo@@ ho igen i ken Mkaanem ma Aôndo kpa i lu nahan . — Mbaheberu 4 : 12 . Maa a due a za ver se gbenda a nyôr pe se ver ak@@ e@@ ke ase la , a kaa a vese ér saa kp@@ er . 3 : 2 ) Nahan kpa , a soo ér se tile sha mimi hen a na . Samuel vande kaan a Saulu ér a sen a kohol un shin G@@ il@@ g@@ al , ape lu u una za na ini@@ aav la . Shighe kar yô , A@@ bel mase kaven kwagh u mimi ne , ér : Aluer un na Yehova nagh sha kwagh u hemban doon cii , shi awashima na ka u dedoo yô , a doo Yehova , Ter na u sha , u lun a dooshima la kpen kpen . Takerada u Luka za hemen nahan ér : “ A kaa a ve er : A@@ ng@@ an ka akaaôron A@@ m a M ôr ne je er M lu a ven imôngo la , M@@ er , ka u akaa a i nger sha a Mo ken atindiakaa a Mose man u@@ profeti man u@@ pasalmi á kure sha mi vough keng . ” ( b ) Er nan ve tindi u i nger ken N@@ um@@ er@@ i 15 : 37 - 39 la lu a inja hen ior mba Aôndo ken I@@ ser@@ a@@ e@@ le ? Ka sha igbenda i nyi nahan i gbe u se lu wang - na ? U tesen ikyav yô , ka i gba u mbamaren vea tsua kwagh sha ci u ônov vev mba kiriki . Aluer ú ngu ôron Bibilo ka duen sha yô , ú zua a iwasen kpen kpen . Mal@@ aki ityough 3 kpa ôr kwagh u shighe u a sôr tempel u ken jijingi , shi a wanger un la . ( M@@ al . ( Mateu 6 : 33 ) Kwagh la gema na ve u hendan a ityar i ve lu sha ikyev i í la ga , kpa gema na mba a mba kposo a tar ne ken jijingi . Kanyi i gbe u se er sha u civir Aôndo “ ken jijingi kua ken mimi ” ? Kpa de se naan nen Aôndo iwuese hanma shighe cii u i pase se akaa na a vesen yô . Yehova ne se iwasen nena ? Hegen ne mba eren tom u sôron atôônanongo . 4 : 12 ; Y@@ ak . Yange ve nenge ér Yehova ngu kpôô kpôô ga . Shi hide za kwa kimbir kimbir . Kpa aluer or gema er kwaghbo u vesen yô a tsaha nan nena ? U keren ng@@ egh ng@@ egh ga la kua u wan ishima i mbayev ago sha u ve kegh a kegh iyol u ngohol kwaghwan kpaa . Yesu bee Ter na u sha la vindi vindi , ka nahan ve kaa a mbahenen nav ér : “ U nan nenge a Mo yô , nan nenge a Ter je ve ” ye . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Samuel u Hi@@ ihii , 4 / 1 P@@ ri@@ shi@@ la man A@@ ku@@ la nenge a kwagh u Paulu er zum u a nenge wener kwagh gba ior mba ken shin@@ ago@@ ge a loho na ga yum yô , á due a ityesen na ken shin@@ ago@@ ge á yem a mi hen ya u lu a shin@@ ago@@ ge k@@ igh@@ ik@@ i@@ ki hen ape nenge wener ior a hemba keghen ato a loho na la yô . 13 : 4 - 6 . I@@ jir i ate@@ jir ne a k@@ ur cii ka i gba u a dondo . ( Mbaromanu 2 : 21 , 22 ) Aluer se soo ser se pase mbagenev mimi yô , a gba u se eren kwagh sha mimi sha igbenda yase cii . U ôron kwagh ne sha ikyav yô , a fatyô u so@@ mb@@ on ak@@ u@@ he a ve mayange ga . — Yohane 10 : 16 . M - er u aka@@ au@@ ma a eren akaa sha shighe vough vough la tese kwaghfan u Yehova a lu a mi la nena ? ( Mbaheberu 13 : 15 ) Kwagh ne umbur se naagh ku amba@@ aior er A@@ bel man Noa man Aberaham nahan yange ve naan la . Man Iserael kuma u Aôndo una ôr un imba ijir la , gadia ikyurior la i̱ hông@@ or sha aeren man sha mcivir je kar ikyaa inya . Sha mimi yô , er Lu@@ c@@ í@@ a a tse kpishi ga nahan kpa , a ver se ikyav i dedoo kpen kpen . “ B@@ ugh Nen Ishima ” Mbagenev ken ve mba ye kwaghyan u ve lu a mi imôngo a anmgbianev mba eren tom u pasen kwagh hanma shighe hen haregh ve , shi ka ve wase mbagenev mba ican i ker ve shin ve ne ayol a ve shin akaa a ve lu a mi sha u suen tom u Tartor la . “ A@@ ts@@ an@@ aior vaa iyol a vese ér , kwagh u a gbe ve yô , ka bem man mkpeyol ; shi ve soo ér ma i de ve ma ve er tom , ma ve zough a inyaregh sha er vea kera lu ken ibanave ga yô . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr ne tese kwagh u ior eren sha ayange la yô . Shighe yange kar g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an cii ve se de u vihin shighe vea azende ase kua ior mba hen icombor yase kpishi ye . ” Mimi je , yange ve kuma u a hemba kimb@@ in ve injar ! M fa dedoo mer una soo ér m undu jighjigh wam mer i̱ p@@ ase@@ m i̱ tu@@ h@@ wa ga , kpa una soo ér m kpe sha ci u jighjigh wam . . . . U fatyô u henen ma ityough shin m@@ tom ma ma lu ker la cii ken ayange a u fetyô la . I@@ gbenda i vesen i se fatyô u eren kwagh ne yô , ka u ôron Bibilo hanma shighe , shi gbidyen kwar sha mi , shi s@@ ônon Aôndo ser a wase se u eren sha kwagh u se hen la . Ior mb@@ à ve va tema iky@@ ôn@@ ough sha ityough ki A@@ le@@ kes@@ an@@ der u T@@ amen la hide maa gar u S@@ em@@ ur@@ na sha ijiir i he . W@@ any@@ e@@ kwase u ken Iserael la yange na jighjigh ér Aôndo una fatyô u eren ivande . A lôh@@ ô se ér se kporom hen a na . 21 : ​ 5 , 6 ; 22 : 17 ) Sha nahan yô , Yesu ôr kwase Sam@@ aria la kwagh u uma u tsôron sha ci u mba i shigh ve mkurem u za teman tor sha Tartor mbara tseegh ga , kpa a ôr kwagh u uma u tsôron ua lu sha ci u uumace mba nan jighjigh mba ve lu a ishimaverenkeghen i va lun shin tar la kpaa . Shi doo u vea sôn Yehova a wase ve u k@@ undun ishima , shi hiden a iyol ijime . Kpa aluer se mba a ieren i t@@ angen iyol ga la yô , kwagh ne una na se wa kunya ikyo ga , shi se lumun iwasen shighe u i gbe u a wase se yô . ( Anz . Maa m tese ve u tôvon sha kwagh . ( Ese@@ ter 9 : 30 ) Shighe u Yesu va shin tar la , Mbayuda lu ken tar u Igipiti man ityar igen ken I@@ mb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i A@@ fri@@ ka kua tar u Grika man A@@ shia u K@@ iriki man Mes@@ o@@ po@@ t@@ am@@ ia . Er m@@ d@@ ôh@@ ô@@ rom man ahumbe ka a na kwagh a ta nd@@ ur@@ an fese nahan kape ican ia na se hingir u gban ah@@ on je la . 24 Hen Kwagh ken Mkaanem ma Aôndo ​ — Ka Ny@@ i ia V@@ a Er U@@ kwaghaôndo ? Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken kô@@ le@@ eji mba kera yaven ga sha ci u nyi ? 2 : 4 , 5 ) Se cii , mba vea yem sha la man mba vea lu shin tar la cii , se mba a iwuese kpishi sha mhôônom ma zungwen man mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo . ( Aerenakaa 6 : 8 , 10 ) Ishima vihi ve ker tsung nahan ve gbidye S@@ ef@@ anu ve za due a na sha M@@ kohol u mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v , ka ate@@ jir u hemban u Yuda je la , heen kpa á cia ior mba ve lu wan un kwagh iyol sha aie ne ga , nahan á er shiada hen ve wanger wanger . Yange ve “ undu ijiir ve i teman jim , ” i ken jijingi la . Se mba veren ashe keghen iyange i se hide se nenge a E@@ va man mbamaren asev kua mbamaren vev sha tar shighe u a nder ior shin ku ken Paradi@@ so la . — Aerenakaa 24 : 15 . Ga@@ yô u ngu henen sha mk@@ om u ú zua a mi shighe u ú lu eren tom u geman tar hingir ijiir i do@@ on@@ ashe vea mbagenev imôngo la . [ Mkaanem ma sha peeji 22 ] • Se timen sha ityom i Aôndo i kpilighyol cii yô , doo u se er nyi ? ( 1 Pet . 3 : 15 ) Aluer se mba ishima legh legh yô , ia yange ayôôso hen atô wase vea ior mba se pasen ve kwagh la , kua hen atô wase a anmgbianev asev mba ken Kristu kpaa . ( 2 Tim . Yange ta Adam man Ifa icin ér , aluer ve hemba un ato yô , vea kpe . Ka sha igbenda i nyi nahan kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u zege@@ can la una va kure ken hemen , er yange hii kuren sha Yerusalem laa ? ( 2 Utor 17 : 5 , 6 ) Shi yange na Mb@@ ab@@ ab@@ ilon ian ken m - bee u derianyom u yange dondo la , ve va ta ityav sha ik@@ we i ihi@@ ar i tartor u Yuda la , ve tim Yerusalem a tempel na kera cii . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 16 - 19 . In@@ j@@ akwagh i I@@ vor i Dedoo man i B@@ o La Kanyi yange i mgbegha un ve er nahana ? Inja i “ as@@ an ” man ‘ mbatyomov ’ man “ ud@@ a@@ ar@@ mba@@ am@@ eng@@ er@@ ev mba z@@ en@@ aria ” mba apostoli Yohane nenge a mi la ér nyi ? Kpa yange tesen ior er vea dondo atindi a i na sha ikyev i Mose la sha gbenda u a kôr ve ken ishima yô . ( 1 Yohane 3 : 18 ) T@@ ab@@ it@@ a yange ver ikyav i dedoo kpen kpen ! Hanma iyange yô u fatyô u yaren tom a min@@ iti kpuaa sha u ôron shi timen sha ity@@ ou@@ v mbi Bibilo mbi i gbe u a ôr ken s@@ ati la . Aluer ne nenge ner doo u ne gema gbenda u ne eren akaa yô , gema nen sha er ne va hingir u lun a inj@@ ô iyol kpishi ga yô . Shin er kundu iyol hen ijiir ne nahan kpa , uma gema taver her . Aluer se mba eren nahan yô , se zua a m@@ mem ken asema a ase man mk@@ or u Ter wase u sha gbem sha won . — Mat . Ior mba wan kwagh sha kwagh u ivaa man tsombor man mb@@ ang@@ eren akaa ken up@@ ip@@ amba@@ abaver man mba nan ayol a ve iti@@ kwagh ér ve mb@@ á mb@@ as@@ ôron or iyol man mba@@ kpe@@ hen ish@@ or i as@@ an man mba y@@ en@@ gen or iyol ker man amba@@ aior la nahan kegh a kegh iyol u wan ior kwagh sha akaa — ngohol injar je . T@@ ahav mbu mag@@ ene@@ e@@ ti mb@@ un ka mbu due mbu samber wuee zan zan i za kighir sha i@@ am@@ egh . Kwagh ne ka a kura se sha m@@ tse@@ en@@ em ma iyange kua akaa a bo a nga a bu@@ gh@@ ur sha mi a ha@@ an shin inya la . Ior kaa ér takerada môm u sha shighe na la , u u pase m - er@@ tom u i@@ gb@@ i@@ la er u ng@@ un nahan ngu ga . Ú za ib@@ ian nyian kpishi . Heela tseegh ga , ka a tesen se kwagh u Yehova ken mbamkombo mba Mbakristu yô , i taver se ishima u fan ér aluer mbagenev fa ican i í tser se ga shin ve fa er i lu se ken ishima ga kpa , Yehova yô lan ga . Ken tar u kwagh a lu nahan yô , a lu ior mba ve eren kwagh sha mimi la vea hemba yan ican ye . ( a ) Kanyi i gbe u ia lu vegher u vesen u im@@ aagh ki a@@ vese a Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Se cii se h@@ ua ak@@ ondo a tse . ▪ Z@@ ua a kô@@ pi wou u takerada ne shi fa kwagh u i nger ker la tsembelee . The In@@ tern@@ ational St@@ an@@ d@@ ard Bible En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia kaa ér : “ Ikyav i ish@@ ember@@ ti i ‘ tsegha ’ man ‘ m@@ tsegh ’ la ka u t@@ eren iky@@ u@@ men ian@@ tom i i ne mbatomov shin upristi sha ikyev i atindi a i we sha ad@@ in@@ i ve , i hembe veren ishima sha kwagh u tahav mbu yôôn Mkaanem shin nan us@@ aker@@ am@@ ent@@ u shin eren akaa ne cii la . ” Er mkur a lu mgb@@ ôghom yô , se hemba k@@ angen nen ishima u zan mbamkombo asev mba Mbakristu la sha u za civir Yehova . ( E@@ s@@ era 2 : 1 – 65 ) Alaghga m@@ kposo ne ngu sha ci u E@@ s@@ era man Ne@@ hem@@ ia zua a ati a mba ve hide la ijiir i môm ga . Yehova zer tin@@ d@@ in u@@ profeti nav sha u ve za wa Mbaiserael kwagh , kpa ve ungwa her ga . ( Y@@ er . Anmgbian u kwase Pe@@ tri@@ do@@ u kpe sha anyom 9@@ 3 , shighe u i lu wan iyol i gb@@ eren kwagh@@ ngeren ne la . Er angev va kôr un je ar ken ku yô , ior mba ngise hen Bibilo a ve la kighir mough ken ityar ic@@ aa sha u za su@@ ghun un , ve lu su@@ ghun un ken zwa Kor@@ ea kaan ér “ K@@ am@@ s@@ ah@@ am@@ n@@ i@@ da , k@@ am@@ s@@ ah@@ am@@ n@@ i@@ da ! ” — inja na yô ér “ M su@@ gh ú , m su@@ gh ú ! ” ( H@@ ag@@ ai 2 : 7 ; Yesaia 5@@ 7 : 20 ) Shi fa kpaa wer , “ akaa@@ injaa ” ne due sha u za eren Yehova tom sha mbam@@ nenge vev kposo kposo ga . 2 : 25 - 27 ) Or@@ gen yô , lu Timoteu , or@@ tom u Paulu u mimi . Satan yange fa er lu u ikyurior la ia mar Mesiya , u una c@@ agh un ityough shi una tese er i lu Yehova a kom u hemen yô . ( Gen . U tesen ikyav yô , orgen ken tar u T@@ ur@@ ke@@ y kaa ér : “ Yange m ze hen Iyou i Tartor yô , m nenge er i lu wang shi i lu eren kwagh her sha inja sha inja nahan , doom kpishi . Se kpa i na se tom u pasen ior mba hen ajiir a ase kwagh shi wasen ve u civir Yehova kpaa . Ken inyom i 19@@ 70 la tom ve bugh ken ityar i iti@@ ar i í vande ôron kwagh t@@ eren i sha heen ne , mase shin di ken tar u i fa ú hen shighe la sha iti i E@@ ast G@@ er@@ many la tseegh ú lu a̱ bugh ga ye . D@@ ondo Gbenda u i Tese u la F@@ aa Sha nahan yô , ikyav tese ér yange vande fan er atsan lu keghen un ken hemen yô . Aluer ngi a ase@@ mber a u vande fan wer ka a mimi , shi a pase akaa a injaa , a nan or iember kua ishimataver nahan , u er nena ? Ka akaa a a er kpôô kpôô a nyi nahan a tese er loho u Tartor ka u wase mba ve lu a mzeyol , shi ú taver ve asema kpaa ? Ken uwer u Me@@ i 19@@ 48 la , i erem batisema sha mkohol u vesen u i er hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u i yer ér C@@ ow P@@ al@@ ace , hen ger@@ i u S@@ an Fran@@ ci@@ sc@@ o , kpen@@ tar u C@@ ali@@ for@@ n@@ ia yô . Se mba ne ri@@ po@@ ti i tom wase u pasen kwagh la sha ci u nyi ? Alaghga mpin u hiihii la una wase wan wou u nomso shin u kwase u fan mk@@ ighir u nana tagher a mi ve a hemba taver nan la . Ior mba Kor@@ ne@@ li@@ u tindi ve la mba za zough a Peteru yô , ve kaa ér : “ Kor@@ ne@@ li@@ u . . . ungwa kwaghôron sha zwa u icighan@@ ort@@ yom u Sha er a̱ yila u , u̱ va hen ya na , sha u a̱ ungwa kwaghôron her a we . ” N@@ um@@ er@@ i 12 : ​ 1 - 15 Alaghga a lu isharen i kenger ufoto mba iji@@ mba@@ gh , shin eren as@@ enge a ikyo@@ o@@ gh ga shin eren n@@ du@@ er , shin u kôron ijende k@@ ang@@ en@@ aa vea ior mba ve taver sha aeren a wang ga la . Kanyi yange i due ken iniôngon yam nee ? Tindi la yange ver nongo u upristi kposo , shi lu “ mba@@ vesen ” mba i naan ve icivir sha ci u mfe man kwaghfan u ve lu a mi la , kuren a@@ jir ye . ( D@@ ut . ( Yohane 1 : 1 , 14 ) Un ka sha a lu ye , man mpase u sha mnenge ne t@@ è@@ s@@ è ér ngu vea ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na a sha . Yehova er mngerem ma shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an tile er kpe@@ kpe nahan , ma kera lu ku@@ an ga . 15 , 16 . ( a ) Ka mba@@ aie mba nyi Satan a lu eren sha u una nôngo yô , una tsu@@ gh se ? Er wanye u kiriki ka nan soo ér mbamaren mba nan ve lu vea nan sha er a saan nan iyol shi a kpe nan iyol nahan , se kpaa aluer se soo ser se fa awashima u uma jim yô , gba u se ya ikyar i dedoo a Ter wase u sha la . Mbam@@ gem mban ne cii wase se u nengen er kwagh u ior a gbe Yehova ishima tsung shi ve doo un ishima kpaa yô . A wua Yakobu , an@@ ngô u Yohane , sha s@@ an@@ ker . ” — Aerenakaa 12 : 1 , 2 . ( Nenge a@@ kwa@@ ti kpaa ) Alaghga mbagenev vea soo u tsuan akaa sha ci wase sha ci u nyi ? De se time sha akaa ne agen . Alaghga u na jighjigh wer aluer ú dondo a yô , aa kura u . 17 : 11 . M kar a@@ yem m za hen ya u anmgbian u kwase la . ( 1 Timoteu 5 : 8 ) Er u fatyô u veren ishima wer anmgbianev ou kua azende a ou cii a soo tsombor wou u he ne ave ave ga nahan kpa , u fatyô kaan a ve wer , ve eren kwagh a u kundu kundu man sha inja kpaa . Mimi u mkaanem ma Aôndo ngu a tahav mbu eren nyi sha ci wase ? Paulu yange kôr iyol tsaha gba g@@ es@@ a u a yem a ken jijingi kure vough , nahan á ôr wener : “ M nôngo ityav mbi dedoo ve . In@@ j@@ akwagh i ke ’ Z@@ wa J@@ ap@@ an kaa ér “ Ú bee iyol yô , ungwan imo i mbayev ou . ” Er mbatamen mba sha ayange ne ve lu dondon mkaanem ma i tindi a mi hen atôônanongo at@@ a@@ ankar@@ ahar ne yô , ve fa gbenda u vea kure amba@@ akaa a yange er ken atôônanongo la yô . Sha kpôô yô , mtim u tar u Satan ne mgb@@ ôghom , shi tar u he la ngu soon van . Aberaham yange bu@@ m a tor la kera cii ve mase pasen un kwagh u ij@@ ôr i mbatomov nav ngohol her a na sha apera la ye . ( b ) Doo u se ker u zuan a iveren i Yehova sha ci u nyi ? Yesu yange fa mbam@@ yina mba mbahenen nav , nahan mayange kohol hanma kwagh cii ôron ve icin i môm ga , kpa ôron ve akaa sha shighe u i gbe u una ôr ve yô . — Yohane 16 : 12 . Pro@@ feti M@@ ika lu kaa ér : “ Mo yô , me ver ashe hen TER , me kegh Aôndo u myom wam . ” C@@ l@@ ai@@ re maa za a ityakerada la za na un , kwagh ne doo un je a wuese C@@ l@@ ai@@ re sha jighjigh u nan na la . U seer yô , inja i dedoo ngi ve a icivir sha Yehova shi ngi ve se a msaanyol kpaa . Or@@ pasalmi gber icam ér : ‘ I saan or u atindi a TER a lu kwagh u gban nan ishima , shi nan z@@ eren henen sha atindi a Na ken ishima tugh kua te@@ tan kpaa la iyol . Kwagh u kpiligh mo iyol yô , i t@@ indi@@ m ken I@@ rel@@ and . Kpa de se gema se kôr nen perapera wase hen Aôndo her gb@@ ang . Sha ci u ve tese mbagenev mba ve lu nongo u “ iyôngo igen ” la sha er vea wase ve u eren tom u pasen shi tesen ior loho u dedoo ne yô . ( Ôr Pasalmi 119 : 9 . ) Aluer se mba a aeren a se sember ôron kwagh sha mi ne yô , kanyi ia due k@@ ere ? Yehova ne ior nav mbam@@ pase hanma shighe mba ve wasen ve u fan kwagh u a soo ér ve er yô . Kpa er se lu henen kwagh seer la , se va kav ser Bibilo na a na mlumun sha kwagh u ku man uma man mlu wase u ken hemen tseegh tsô ga . 27 : 14 . Sha iyange i J@@ an@@ awar@@ i 28 la , m nôngo m zua a ti@@ ke@@ e@@ ti i nyôron ig@@ ir@@ g@@ i , nahan m nyôr ig@@ ir@@ g@@ i ken gar u New Y@@ or@@ k m yem ken gar u S@@ an@@ to D@@ om@@ ing@@ o , ken tar u D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic , u ú we ndor a tar u H@@ a@@ iti la . Lu nyi i wase un u he@@ mb@@ ana ? “ V@@ e@@ ̱ eren akaa a dedoo , . . . sha u vea kôr ave sha uma u a lu uma jim la . ” ​ — 1 TI@@ M . Mbagenev ken vese gba i@@ wan i vesen shin mba a c@@ ôron u@@ ange i̱ í lu er ka “ saa ken iyol ” ve nahan yô . Tsô apostoli Peteru mough sha pase ve er i hii ve ve lu nengen a imba ivande ne yô . ( 2 Utor 5 : 1 - 4 ) Shi umbur injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u Or@@ s@@ am@@ aria u nenge sha or@@ wan@@ ndor la . U tesen ikyav yô , jijingi u Aôndo yange mgbegha apostoli Paulu nger ér : “ Hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan , kwase kpaa , a̱ cia nom u nan . ” ( Ef . An@@ u@@ un@@ au@@ kase a fan kwagh la wa iyol zum u or@@ kwa@@ se@@ he va la G@@ ar la yange er ior i Yehova ican je zua ga . Heela tseegh ga , ú na Yehova msaanyol ken ishima kpishi . Ikyav i tesen yô , anmgbian u kwase ugen u i yer un ér H@@ el@@ ga yô , umbur ér shighe u shi un inyom i môm tseegh u been kô@@ le@@ eji la , mba@@ y@@ ev@@ makeranta mba ken k@@ l@@ ase na lu ôron akaa a vea er ken uma ve yô . Nenge ase kwagh u yange wa Mbaiserael sha ikyev i Mose , u a taver u kaven ga ne . Er nan ve i tôvon Mbakristu a ican sha ci u ve venda u nan mba@@ aôndo mba Mbar@@ o@@ ma mbara ini@@ av@@ a ? Ka isholibo i vesen tseegh i lu ityôkyaa i á fatyô u p@@ aven ivaa a mi ye . — Mateu 19 : 9 . Ma or shin ma gomoti u uumace shin ma jijingi u bo una fatyô u yangen tom ne u zan kuren er Aôndo a soo la ga . Lu A I@@ ember You H@@ er Ken Tom U Eren Yehova La Ikyav tese ér ka er yange lu ken mlu u taver shi kegh ato a ior mba inj@@ aav ga ve , er kwagh u vough ga ye . Er lu u una fatyô u zan ken icighan@@ jiir u Yehova za civir un ga yô , a ure kpishi , tsô a gba nôngon ér i̱ pe@@ ver un iyol , nahan a kaa ér : “ Ishima yam , ka nyi u lu zu@@ du@@ u , man ka nyi u tem g@@ ir g@@ ir ken a mo ga ? ( N@@ um . 20 : 2 - 5 ) M@@ ana u i na ve ve wase ve ve lu uma la kpa ve hingir u gban ah@@ on sha mi , kaan ér : “ Kwagh@@ yan u injaa ga ne , due se ishima . ” Mbaiserael yange ve eren msen hen Aôndo sha ikyev i ior mba Aôndo ver ér ve hemen la tse@@ egh@@ lee ? ▪ Or@@ gen kaa a we ér , “ nger kwagh wou ver sha In@@ tan@@ et , pase ior mlu wou . ” Ho@@ sea yange zamber a Mbaiserael wener : “ We , Iserael , hide hen TER , Aôndo wou ; gadia u nôngo gb@@ ev sha ifer you . ” Sha nahan yô , gba hange hange u noov man kasev vea de ér akaa a ve eren ayange ayange la a yange ve u tesen ayol a ve dooshima ga . Kanyi je yange ve lu eren i̱ vihin y@@ um@@ u ? Aluer wea lu Wan u Aôndo yô , h@@ ungwa sha [ kon u m@@ tsaha ] . ” N@@ ana vaa af@@ an@@ yô tsung er yange nan gbaa vihin ki aa ityôkyaa shio la je ka u tu@@ nan ga ! I@@ wer yange i kar imôngo cii ve ve za nenge Yesu ken ‘ iyou ’ hen ya na shighe u ‘ wan@@ iky@@ und@@ an ’ la vese kera la ye . Yesu yange a ôr ior an@@ zaakaa a taver ga sha u tan ior iwanger sha akaa a a taver ve la . 14 : 24 - 32 . Ity@@ ôkyaa i henen kwagh vea mbayev kpôô kpôô yô , ka u ve yar tom a kwagh u ve hen la . Alaghga á sar se u zuan a mkaanem ma ma ‘ hembe ’ pasen se kwagh ne wang yô — kpa ma ga . ” Nahan aluer se venda u eren msen hen Yehova pasen un mbamgbe asev yô , kwagh ne una tese ér se wuese akaa a Yehova a ne se la ga . ( Genese 13 : 18 ) Aber@@ am shi kimbir tesen er un ver m@@ civi@@ ra@@ ôndo hiihii yô . Mose yange kaa ér aluer Yehova doo or ishima yô nana zua a mtsera nena ? Kwagh u hiihii u ngu a na or hingir u doon orgen ishima yô ka u fan or shon , sha ci u taver kpishi u or u se fe nan ga nana gba doon se ishima tsô . N@@ ana kera tema vea mbamaren mba nan gaa ? MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AG@@ EN@@ E@@ V MB@@ A B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A M@@ I L@@ A ​ — Aôndo Yange Gba Diabolo ? Ka i lu se ape lamen vea mbagenev shi zuan a msaanyol hen tsombor . ” ( Anzaakaa 2 : 3 ) Kanyi ieren shin inja nahan mkaanem man ma pase ér se lu a mi ? Kwagh M@@ ôm A̱ De D@@ an@@ en We Ga H@@ es@@ er@@ on Nahan m lu m@@ asen tsan sha u@@ go@@ do@@ b@@ i man sha ajiir a ior me@@ men her yô , shi shighe ugen m za tsa vea gumor u nan s@@ enge ér nan ngu bo@@ ki wam , zum u nan ze a mo hen ya u nan yô . Er ve lu hen ijiir ne yô , ve zuan a agumaior a yange shir@@ en or@@ ny@@ ar N@@ ab@@ al la hanma shighe . Yesu gema kaa ér : “ Yesu kaa a ve er : Ka sha ci u m@@ yina u jighjigh wen u nan ; gadia ka mimi je M kaan ne ne , aluer ne@@ a lu a jighjigh u nan sha inja i ish@@ ange i mase@@ ta@@ di yô , ma ne kaa a u@@ wo ne ner : M@@ ough heen , hi@@ re ka@@ ara , kpa ma u mough ; man ma kwagh u ne fatyô u eren un ga yô , una kera lu ga . ” ( Mat . Mose yange fa kwagh ne , shi se kpa se fa nahan . ( Luka 9 : 6@@ 2 ) Kwagh u Yesu ôr a or ne la tese ér yange wa un ikyo ga , shi er a na c@@ a@@ veraa shinii ? 18@@ 0 S.@@ W . Man yô , ḿ vande ngeren Mbagalatia washika mer ve̱ de u kuran akaa a sha Tindi la . Se er kwagh u Paulu a we se ér : “ V@@ eren nen mba ve te@@ v ne a ican la dedoo ” nena ? 1 : 6 ) Sha kpôô yô , Mbakristu kpishi , mba sha ayange a tsuaa la man mba nyian kpaa , mba ve hendan a m@@ te@@ v u sha ican yô , ve kaa ér zum u i hemba eren ve ican cii la , ve lu a bem ken ishima ve , u a lu vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi la . Er Peteru man Marku ve lu civir Aôndo imôngo yô , ve lu kôôsôô kpen kpen ! Hii nan ve u fan iti i Aôndo la i lu kwagh u hange hange ? Man sha iyange la , Me tsaha mba ve tsu@@ gh ve aver i@@ gb@@ ur@@ h@@ unda , mba ve iv@@ in ya u ter ve a ip@@ ira man ic@@ ugh la . As@@ aren a ase nga vough er ub@@ om mba i y@@ eren shin inya , i yer ér land min@@ es , mba i we sha gbenda u se lu zan sha mi la nahan . [ A@@ pe i zough a foto ne yô u sh@@ aa peeji 27 ] S@@ ar Aôndo u@@ hemban@@ agee la kpishi u va nd@@ eren mbakp@@ enev shin ku . — Ôr Yobu 14 : 14 , 15 . Er i sar un u “ ior cii ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi la ” yô , á ver ishima sha u Mkaanem nam ma@@ ̱ ar a uumace cii yô . Kpa cii man u va zua a m@@ pe@@ ver@@ yol la yô , gba u u “ fa mimi . ” Hii nan yange ishima vihi Yesu ke ’ Yerusalem sha kwagh u yange nenge a mi ke ’ tempel la , man yange er nyi ? Maa Mar@@ i@@ o tôô Ro@@ al@@ d vea tsombor na shin mat@@ o za a ve hen ger@@ i u L@@ ak@@ es@@ ev ne , ger@@ i ne gba ica a ang@@ ar u K@@ j@@ ø@@ l@@ le@@ f@@ j@@ ord u ve lu pasen kwagh her ne kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 2@@ 40 . Kpa Orshiada ugen yar tom a an@@ takerada u i yer ér A@@ pp@@ ly Y@@ our@@ self to Re@@ ad@@ ing and W@@ r@@ iting la tese Sau@@ l@@ o fa u ôron takerada . Ma ter kwagh u zege@@ can i i lu van shin tar u mba ve vende Aôndo la . L@@ U N@@ EN G@@ EN@@ G G@@ E G@@ EN@@ G SH@@ A U N@@ E F@@ AT@@ YÔ U ER@@ EN M@@ S@@ EN YÔ Yange fa Bibilo tsembelee shi fa u lamen a mba@@ y@@ aav ken kwaghpasen u sha uya uya la kpishi . Yesu pase wener ka Yehova yange er g@@ ô@@ g@@ ô@@ you ugen ken Yerusalem yô@@ h@@ ôr haa inya ga . ( Tit@@ u 1 : 5 ) Yange gba u Tit@@ u una er tom vea ior mba imoshima ve lu eren tom tsembelee man mba imoshima ve lu eren tom tsembelee ga yô . Shin er m lu tagher a mbam@@ nyoon atô kposo kposo je i lu inja er me k@@ an@@ shio u wan ishima nahan kpa , doom tsung er Ter wase u sha la a lu suen mo sha dooshima hanma shighe nahan . Tsô Mose kaa a ônov mba Iserael ér , ve de nyer nongo a Kor@@ aki man D@@ at@@ an man Ab@@ ir@@ am mba ve hemen i@@ he@@ mb@@ e@@ ato shon la ga . Kpa gema lu orumace jighilii je . u Ma@@ ac@@ i 22 , 199@@ 0 , peeji 21 man A@@ gu@@ su@@ tu 8 , 199@@ 1 , peeji 18 man Iyoukura i J@@ an@@ awar@@ i 1 , 199@@ 6 , peeji 5 man A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 199@@ 8 , peeji 5 . Er “ mbahenen N@@ av mbagenev kpishi . . . ungwa kwagh ne nahan yô , ve kaa er : Kwaghôron ne ngu ican je ; ka an nana fatyô u veren ato sha mini ? ” Gba u mbatamen vea wuese mba@@ beenyol sha tom u kwaghpasen u ve eren la , man sha mbamkombo mba ve ze la , shi vea wuese ve sha ikyav i dedoo i ve ver tiônnongo la , man ishimataver ve kpaa . Se fatyô u tesen ken Bibilo jighilii ér kape kwagh a lu ne ga , kpa kwagh ne zua sha avur a Bibilo agen a a tese ér Kristu yange ande ica i gba ga man mnder u hiihii la hii la . I@@ e@@ ev mb@@ ia fatyô u wasen ma or ga . ( Luka 10 :⁠ 2 ) D@@ i vough er ka sea ti@@ mb@@ ir u su@@ nd@@ an iy@@ i@@ av sha shighe u sun@@ da ve iy@@ i@@ av mb@@ igen mbi saa ishe nahan , kape se er tom wase u pasen kwagh la ga ve , uuma mba iorov vea saa je la . Se gba lamen sha kwagh u Un u a gbe as@@ an la . “ Akaa a a lu Sha , ” a i h@@ ime a vea Yehova sha ikyev i awambe a Kristu la , ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba i gbe u vea za tema tor vea Kristu sha la . GB@@ A keng u mba@@ shir@@ en Yehova tom vea ver ishima sha icighan m@@ kaan i Yesu Kristu a lu ôron a atôônanongo a at@@ a@@ ankar@@ ahar a i yer ati a á ken takerada u Mpase ken Bibilo la . I@@ mba mlu la na ve mkpeyol man mk@@ or hemba kwagh u inyaregh ma ki er ve la . Mateu di kaa ér shighe u Yesu lu tesen ior sha u@@ wo la , “ kpiligh ikpelaior iyol a ityesen Na ” la . Kpa kanyi jim i gbe u se er sha kwagh u aeren a ity@@ ôô man atindi kua igbenda i í eren ivese kposo kposo laa ? Mba we ayol a ve sha ikyev i u@@ gomoti mba orumace , kpa shi ka ve tile par@@ egh@@ aa . Ôr takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Shi gba u se ny@@ agh dang u eren shi se hendan a asaren a iyolough shi se palegh ieren i veren ishima sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav kua mbamhen mba tar ne man aeren a ty@@ ôô aa ruamabera a vende la . Doo u se umbur ser , aluer se nôngo gb@@ ev kpa , Yehova ka Aôndo u wan ishima kpishi . Nahan kpa , alaghga tsô , ka er mbagenev ve lu keren msaanyol kpoghuloo ve ve lu zuan a mi ga ye shinii ? TER ka agee a uma wam , ka an je nana wam mciem iyol@@ o ? ” Kpa kwagh ngu ken kwagh la hemba er se hen la . Kpa , imba icivir la i̱ ze ka kom nena ? Er z@@ ur@@ um u a wua Yesu la , á ôr kwaghôron u profeti , a ta mbahenen nav mba ken Y@@ u@@ dia icin . 11 : 6 ) Nahan kpa gba u se tese jighjigh u nan wase sha aeren , gadia “ jighjigh u nan u lun a aeren ga [ ngu ] kpen@@ egh . ” Yesu yange pase kwagh u tindi ne ken mkaanem ma a ôr ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la ér : “ Akaa cii a i sar ne ka ior ve̱ er ne yô , ne kpaa er nen ve di nahan je , gadia ka atindiakaa kua u@@ profeti je la . ” ( Mat . Tor ve ka Satan Diabolo . Davidi yange tese ér un na tahav mbu Yehova na Saulu la icivir nena ? Ka ityendezwa i dedoo i nyi Yesu Kristu a er sha kwagh u mbadondon n@@ av@@ a ? Satan “ tor u tar ne ” yange lu a ma ity@@ ô@@ kwagh sha Yesu Kristu ga . Ikyav tese ér t@@ so ne lu a u@@ w@@ in@@ do@@ u sha kp@@ o u sha la , shi i s@@ an un sha gbenda u mngerem ma a haa sha mi , kpa ma a ku@@ wa a haa shi inya yô . — Genese 6 : 14 - 16 . Nahan kpa a ver ityakerada man u@@ washika mba a nger yô , man ad@@ er@@ e@@ shi na man n@@ amba u tele@@ f@@ on na , kua amba@@ akaa la nahan . Kwase ugen , iti na ér M@@ on@@ i@@ qu@@ e , nom na yange yevese undu un a inj@@ ô iyol , i kuman ( inyaregh ki Amerika ) u@@ do@@ la 1@@ 5@@ ,000 kua mbayev un@@ yi@@ in , u nomso môm , mba kasev utar , mba u una koson yô . 14 : 11 ) Nahan kpa aluer se suur sha Yehova ser a kura se shi a wase se u wan ishima zum u se lu yan ican yô , se tese ser se mba civir un . M@@ ea zua a ityôkyaa i p@@ aven ivaa , i Ruamabera a lumun a mi ga je kpa , me fatyô u undun or u m vese ne hiden keren mkpeyol wam . ’ Ka iyua i nyi i lu sha ci u ior umiliôn imôngo mba ve lu eren ishima i Aôndo nyian nee ? • Ôr kwagh u i gbe u a er la wang Tar mgb@@ o@@ gh a ufoto mba iji@@ mba@@ gh nyian je gande . 5 , 6 . ( a ) Se haa or@@ ihyom ak@@ au@@ s@@ u a kp@@ enger kp@@ enger sha it@@ you nena ? Er a lu wan@@ ye@@ kwa@@ or u “ kaven kwagh ga ” yô , alaghga asaren a bo lu ur@@ ugh un . ( Anz . M hembe eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav sha iyange i s@@ ati shin ka m due kwaghpasen shi m er ityom igen sha u suen mcivir u mimi ? ’ Yosev , u Aberaham lu ter na u tamen la , yange nengen sha ya u Po@@ ti@@ far . ( Gen . Yesu Kristu un u a lu “ iyange i perapera ” la ngu tan sha mba ve cie iti i Aôndo kpoghuloo la , nahan Yehova lumun ve . Ka tindi u nyi Ruamabera a we mbamaren ér ve ôron akaa a injaa a ken jijingi a mbayev ve@@ ve ? Ka ve nenge er a@@ zu@@ ku - as@@ an a ke@@ hen kpishi kua as@@ an man tar u se lu shin u ne kua ityar igen i uma a lu ker ga la cii i lu ningir sha ihi@@ a vough vough yô . Ka ve dondo ieren i Yehova la sha u nôngon sha afatyô ve cii wasen mbap@@ er@@ apera mba “ asema a vihin ve ” sha an@@ shighe kpuaa la . — Ps . ( Mateu 24 : 45 ) Kwagh ne hemba k@@ an nahan cii , aluer kera je kpa ka i taver se u ôron takerada , shin aluer takerada u se lu ôron la ngu ôron “ aka@@ ac@@ imin a Aôndo ” yô . Yehova una undu ijiir i teman na i sha la una sen a va nd@@ yar sha i@@ wo man ap@@ ev a ken Tar u Ity@@ endezwa la kpôô kpôô ? Kwagh u Icighan Jijingi A Lu La Mbat@@ yomov mba kôron ahumbe a mtim la sha ci u nyi ? Tsô a hii u pasen azende na mimi u fa la . Aluer i gba k@@ enden ma kwagh u i er un sha iy@@ ô@@ gh tsô yô , alaghga una hii u tan nd@@ ur@@ an . Se fatyô u wuese shi su@@ ghun Aôndo shighe u gbenda u á eren kwagh a ior nav la ú ne i kende se ken ishima u eren nahan yô , shin shighe u se nenge a ma kwagh u á gbe i kpiligh se iyol yô . 12 , 13 . ( a ) Ka nyi Yehova yange pase sha kwagh u mtim u tartor u Bab@@ ilon laa ? Mkaanem ma ken Se@@ kar@@ ia 4 : 6 la ôr kwagh u iwasen i Aôndo na Mbayuda la . U tesen ikyav yô , or u nan ne jighjigh ér tar ngu v@@ a@@ an@@ aa la ka sha inja i nana vihi iyol ga , shin orgen kpaa ga . ( Ôr 1 Timoteu 1 : 15 , 16 . ) ( Ôr Yohane 16 : 7 , 13 . ) A hen ér Elisha una due una va t@@ iligh uwegh sha im@@ ande na la maa ia bee . I@@ vor i bo la vese imb@@ ishi i dedoo la , kpa or@@ sule la kaa a mba@@ shir@@ en un mbara ér ve ‘ de i cii , i̱ vese imôngo zan zan shighe u su@@ nd@@ an . ’ Nahan kpa , se hii u ngeren ayol a ase u@@ washika , nahan m kav er mlu wase zua sha igbenda kpishi yô . Mba@@ awashima asev zua , shi se cii Yehova doo se ishima , shi sar se tsung u eren ishima na kpaa . • Hii nan ve i lu hange hange u nan jighjigh ken loho u dedoo man Mkaanem ma Aôndo jimin ci@@ ilii ? Mbam@@ tsu@@ m N@@ av Tese Un Kwagh@@ fan 14 - 16 . ( a ) Yesu tese ér un ngu Or@@ hemen u taver ishima u ior mba Yehova sha tar cii nena ? Kwase ugen u yange mngerem ma s@@ aren av@@ enge ku@@ wa un ya yô , mba yer un ér K@@ ar@@ la , a kaa ér : “ Yange lu kwagh u sur@@ un mo ishima shi taver mo ishima kpaa , u nengen er kper@@ nan je [ Mbashiada mbagenev ] va sha ajiir agen sha u va wasen se yô . A fa ér aluer orumace nana lu a tahav nan nan kpa gba u se cia nan ga , ka Yehova tseegh se cia ye . T@@ aver ve ishima ve lu a gbashima ve la her . I@@ kp@@ ande i mba@@ fan@@ takerada ve hi@@ la time sha mi la tese wang ér Bibilo kuma u suur sha i . Iyange ne ka i hemban ayange agen cii . Lu@@ un er a vihin inyaregh k@@ in cii sha u eren akaa a aa na ior mkpeyol nahan ma i doo kpen kpen . U yange ma ve lu cian Yehova shi nan un icivir la yô , ve de ve gema ve tôô ilev mbi gban angev man a@@ wan ve lu nan naagh a mi sha at@@ se na a nan@@ den naagh la . Alaghga kunya ua kôr se , se lu cian ser mbatamen vea kenger se ashe ashe . 10 : 23 ) We kpa kape i lu u laa ? OR L@@ A kaa ér , “ Kwase u U n@@ em W@@ er a̱ lu a mo imôngo la , ka un a n@@ em atam a kon la , m ye ye . ” Yange soo wener una vihi jighjigh u Yobu na Yehova la . Er Yakobu , un u lu môm ken mba yange ve nger Bibilo la á pase nahan , cii man or a er idya yô , ashighe kpishi isharen la ka i vande lun nan ken ishima , nan henen sha i̱ gbem cii ve nan va kighir nan mough nan za er idya ye . • Kanyi ka i̱ mgbegha se ve se gba pasen ior kwagh kpoghuloo ? B@@ am ne tese ér gbenda u a fatyô u duen a ior ken ican i vihin tsung i i ker ve ne yô , ka u seer kasua u eren sha igbenda wue wue . Er nan ve ior ve eren afer@@ akaa ? ka mimi . M umbur hegen . ( Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la . ) ( b ) Ka nyi i gbe u se fa sha kwagh u injakwagh i iyôngo man iv@@ o laa ? Kpa shi ve na jighjigh tsung ér doo u a pav ivaa sha ci u atô@@ akaa a kiriki ga . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 23 ) P@@ risti E@@ s@@ era yange nger takerada ne kure ken inyom i 4@@ 60 C.S.@@ Y . Gadia ape kwagh@@ injaa wou a lu yô , ka her man ishima you kpaa ia lu ye . ” — Mat . ( Or@@ pa . 3 : 4 ; 4 : 6 ) Kpa aluer u wa ikyo ga yô , i@@ ember@@ yolough ia pav u a Yehova . M ne mbagenev mba m eren tom u K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci vea ve la icivir , shi kwagh ve doom kpishi . Kwagh la ka tindi u uumace , er profeti Yeremia lumun a mi nahan , ér : “ T@@ ER@@ E , m fa , gbenda u or ngu sha ik@@ ev i nan ga ; or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ik@@ ev i nan ga . Gba u hanma or nana tsua u dondon hemen u Yehova shin dondon hemen u uumace . 12 , 13 . ( a ) Mb@@ ad@@ on@@ don Kristu mba i shigh ve mkurem mbara dondo kwaghwan u a lu ken Yeremia 6 : 16 la nena ? Or@@ tesen ugen ngise pase ken takerada u kwaghaôndo u Mbayuda er i hii ve un nenge ér kasev ve cir@@ in iky@@ ondo i y@@ is@@ an ishigh yô . A lu nyi je ia er kpa , kwagh u se fa yô , u@@ ivande mban vea na asema a ta mbaihyomov mba Aôndo k@@ we shi mciem ma a gba ve iyol . • Er nan ve ivaa i eren torough torough la i lu kwagh u dedoo ga ? Tsô Yehova tindi profeti u kwase H@@ ul@@ da ér a ôr ve ve za kaa tor yô , i@@ fan ia kôr tar u Yuda kua mba ve tem ken u cii sha igbenda i ve hông@@ or a mcivir u Yehova la . Kwagh ne doo ord@@ as@@ enda ne kpen kpen , nahan a kaa a ortamen u ken Kristu u va vea kwase ne hen ta@@ sh@@ an u d@@ as@@ enda u va nan sh@@ iligh kura la ér : “ Ior mba ken kpen@@ tar ne hemba umiliôn 38 . 4 : 30 ) Mb@@ ang@@ eren mba Mbayuda mba sha derianyom u hiihii la yange ve er isholibo sha u kaan ér u@@ ivande mba Yesu eren la lu sha tahav mbu Satan . Yesu yange una ôron kwagh a ve yô , a t@@ eren atô@@ akaa kposo kposo ken Bibilo shi a pasen ve inja i kwagh u i nger ken “ icighan@@ ruamabera ” la sha er vea kav yô . Luka u a nger takerada u I@@ vangeli la kaa ér : “ Ve s@@ ende@@ gh any@@ iman er , shin ka an nan lu or@@ v@@ es@@ en@@ ou ? Ka nyi i ne ve se k@@ ur ikyaa ser Yesu una va sha shighe u zege@@ can la sha u va ôron iyenge i iny@@ ar a mbatomov n@@ av@@ a ? W@@ ain maa yina ts@@ ere . Tsô á wua O@@ ri@@ gipiti la . Kwagh u Aôndo Una Er sha A@@ ka@@ abo A A Eren la Yô 7 I@@ V@@ ES@@ E M@@ AN A@@ AN A T@@ O@@ M AG@@ EN Yange lu u una er kô@@ pi mba ityakerada i Ruamabera mba uta@@ an mba hiihii mba Bibilo la ( Genese man Ekesodu man Lev@@ iti@@ ku man N@@ um@@ er@@ i kua Duteronomi ) . 17 : 9 ) Aluer se soo u zan hemen u civir Yehova a ishima i mimi yô , gba u se nôngo tsung se dugh tse@@ or ken vese kera , kua isharen i k@@ enden a iyol yase sha man i suur sha ayol a ase la kpaa . Er nan ve i lu hange hange u a tese mbayev nyian shi a kôôm ve sha u ve kuran ayol a ve ? Nahan kpa , zua a mbam@@ lumun mba kuman un ga . Yange hu@@ an mo iyol . ” Yange ma taver Mbakristu mbai@@ vangeli mba tse@@ en asema u dondon atindiakaa ne vindi vindi shi zan hemen a ityom i tesen A@@ tô@@ at@@ yev akaa cii a Yesu lu tese ve la . Shi yange Yesu fa je ér Mbaf@@ ar@@ ishi ka ve k@@ am wain ve kase sha l@@ al@@ ia u sha iky@@ ondo la . Aluer or@@ pasenkwagh u nan hembe tsan ken tom u pasen kwagh la nan wuese or@@ pasenkwagh u he la shi nan na nan mbamhen mba vea wase nan kpa , a lu or@@ pasenkwagh u he la a inja kpishi . — Or@@ pa . Yesaia 8 : 3 , 4 tese ér , A@@ shi@@ ria una kura “ inyaregh ki D@@ am@@ ase@@ ku ” shi una ya ‘ ish@@ ar ken Sam@@ aria ’ cii ve una mase va ta num sha tartor u Yuda ye . ◆ keghen ato zu@@ lee . Hii sha shighe la je , mkohol u kohol zege@@ ikpelaior la s@@ a k@@ wan inya ngu hemban yemen a yem hemen cii . Sha hiihii la , vea fatyô u tôôn ih@@ wa i môm shin a yina nahan kpuaa , eren mcivir ne , kpa a gba u ken hemen yô vea seer shighe ne , sha er vea hii u lamen sha akaa a s@@ ongo s@@ ongo yô . U tesen ikyav yô , zum u Yehova lu kuren Adam man Ifa ijir yô , a tsengaôron kwagh u “ vor ” u ua va hendan a Satan Diabolo , u a lu I@@ yô la . “ U@@ sha mba ve lu hegen kua tar cii , ka sha imo la i môm i môm man i ver shi i kuran ve sha ci u usu , zan zan á va kuma sha iyange i iji@@ righ man mtim u mba ve vende Aôndo la ye . ” ( 2 Pet . Á ku@@ wa á kar ihy@@ ongo . Aluer ior mba ôron igbenda i ma ve “ ser ” ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den la yô , se wase ve nena ? Yosev yange ‘ wa kwagh sha ak@@ u@@ he na ’ ér nyi , man kwagh ne bende a Mbaiserael nena ? ( Pasalmi 1 : 1 ) De se time sha akaawan a vesen agen . Ngu “ I@@ bu@@ me@@ or ” sha ci u Ny@@ i ? ( Pasalmi 7@@ 2 : 16 ) Shighe u Kristu una tema tor la , kwagh môm una ban ga . Mo vea John ken tar u U@@ k@@ ra@@ ine ken inyom i 200@@ 2 la A@@ rist@@ are@@ ku man Ga@@ y@@ u yange ve hen ér vea war ga , kpa or@@ ngeren u gar la va yange ikpelaior la ayôôso . — Aer . • Se hen kwagh u vangertiôr hen . . . Alaghga vea gema nengen kwagh ve dang , henen ér ve gba kwagh ga shi ve kuma u or a na ishima sha kwagh ve kpaa ga . Han@@ mô wase yô nana̱ pine iyol i nan ér : ‘ m fa ityom i i gbe u me eren ken tiônnongo kpa ? ( Luka 8 : 7 , 11 , 14 ; Mateu 13 : 22 ; Marku 4 : 18 , 19 ) Aluer ú kav er imba kwagh ne i lu hiin u eren we shin tsombor wou yô , haa ishim@@ any@@ ian you la sha ikyev i Yehova shi er msen hen a na wer a wase ú u vesen ken dooshima man a iwuese yô . Ge@@ ma sha gbar u civir ior inja er Maria shin “ u@@ icighan@@ mbaiorov ” la di y@@ ee ? Ka mk@@ or u nyi Yehova a ne sha u kuran se sha ikyev i Di@@ abo@@ loo ? Kwagh u yange ng@@ ura vande ungwan sha aeren a age@@ egh a Yehova lu eren sha u kuran Mbaiserael ken atô u anyom 40 hii shighe u ve undu Igipiti je zan zan la na yô , a fa je wener aluer ka u Aôndo una haa un iveren yô , saa un kpa una sue ior mba Aôndo . M Er Tom P@@ ania ken Tar u S@@ co@@ t@@ land man u I@@ rel@@ and 10 : 10 . Kanyi igen se er ve ia wase se u palegh jijingi u tar@@ egh@@ a ? 31 : 16 ; 1 Kor . Er nan ve se fe ser Mbakristu cii a fatyô u yilan ve ér mbakur@@ an@@ ya ? Gbenda u sha uhar u se zough a mtsera sha ci u se fa shighe man ih@@ wa i mkur una va jighilii ga yô , ka ian i se lu a mi i nan ser i saan Yehova iyol la . Aluer se mba eren nahan yô , se fatyô u lun a vangertiôr ser Ter la una va na se injar sha tom u se lu eren un sha jighjigh , shi se lu ungwan imo na shi kuran la . ​ — Mat . 33 : 28 ; A@@ mo . 6 : 8 ) Kpa Satan ka una nenge uumace vea gen@@ gese iyol nahan , i doo un je i zua ga , sha ci u ka inja na je la . Nahan alaghga a taver ve er i hii ve a kera yar tom a tahav nav mb@@ ura sha u been a ifer man ican i yan ga yô . Kpa , kwagh ne á lu di u@@ sho@@ ja kpuaa tseegh vea lu s@@ aren sha u yan ish@@ ar y@@ ee ? Hanma shighe u Satan yange una mee Yesu cii yô , Yesu a ôr un kwagh u ken Ruamabera , ér : “ I nger ér ” shin , “ I kaa ér . ” A@@ kav a Se F@@ atyô u H@@ enen Kwagh Sha M@@ i Yô De se nenge ase nen kwagh u anyom yange kar kuma er 6@@ 00 nahan ve er yô . Paulu nger ér : “ Or@@ kuran yô , . . . nana̱ lu or u lun inja legh legh [ “ n@@ orom ikyaa ga , ” ngeren u shin kpe u N@@ W ] . ” ( 1 Tim . 6 : ​ 5 , 6 , 11 , 12 ) Heela tseegh ga , shi a ungwa mba@@ aie mb@@ ab@@ ov mba i eren sha a na kua il@@ y@@ ahan i i l@@ ahan un la kpaa . Hii nan ve se sôron ior sha u@@ y@@ aav vev hanma shighe ? Sha mimi yô , ishimaveren i ve lu a mi ér num tan u Go@@ g@@ i la nan@@ gem la na ve u cian hiden ijime ga . ( Yohane 3 : 35 ; 14 : 30 , 31 ; 15 : 12 , 13 ; Mbafilipi 2 : 5 - 11 ) Nenge ikyav i tesen m - mgbegha u dedoo u ishima mgbegh@@ an or sha wono ! • Bibilo i̱ we se ago iyol sha tom u pasenkwagh nena ? ( Gen . 25 : 27 ) Er se vande henen nahan , Yakob yange er kwagh u fatyô cii sha u lun vea an@@ ngô na I@@ so@@ u ken bem . ( 2 Kor . 12 : 1 - 4 ) T@@ ôô shighe gbidye kwar sha akaa agen a se zough a mi ken paradi@@ so la hegen la . Ka nyi i tese se nyian ér kwagh wase gba Yehova ishima ? Nyian kpa , alaghga mbat@@ ô@@ v@@ on se a ican vea hemba se agee ica je , hemban je yô , shighe u gomoti u tar u se lu ker la a lu suen ve ken ijime yô . Mbayuda mba sha ayange a H@@ ag@@ ai la yange ve er tom kpoghuloo sha ci u mkpeyol ve , kpa ve zua a kwagh môm ga . Shin alaghga or u hen tsombor wase shin ma ijende yase i ishima ishima nana tagher a ikyaa i a gba u nana tsua ér i ta nan awambe shin i de te ga yô . Alaghga akaa a ú hii nengen a mi sha ashe a ishima you yô a lu a ke ’ ak@@ ôngo a ya . Nahan kpa , mbam@@ gem mban na yô , hegen mba pasen loho u dedoo kpoghuloo ken ityar kpishi i yange i wa mba@@ at@@ ab@@ am sha tom wase ker la . Doo Yehova kpishi er we kpaa u lu ken tsombor ne nahan . H@@ ôn la ka idya . ( Anz . Hanma g@@ war@@ ce nôngo u been ugen . Alaghga kwagh a gba se u kpen iyol kenger er g@@ war@@ ce a lu ga . Nahan or u nan lu tesen nan kwagh la nana pine nan ér : “ Er nan Bibilo i vende ér mba ve lu a vôso ayol a ve ga ve de yaven ayol a ve ga ? Shi una er kwagh ne sha u hemen ken tartor na , nahan hiin u nd@@ eren mba dondon un mba i shigh ve mkurem mba i gbe u vea yem sha la . — 1 T@@ es . M@@ hen ve la kaa ér : “ Mba@@ ate@@ jir ve̱ de de@@ en kwagh u tindi a ôr la tseegh a̱ yangen ve kwagh ga ; kpa ve̱ ta an@@ ingir ve̱ ker igbenda i vea er ityom ve i i hembe lun hange hange la kpee , shin e̱r mbam@@ yange mba tindi mbara ve t@@ á@@ v@@ è@@ r nahan kpaa . ” Shi P@@ at@@ ri@@ ck vea Han@@ n@@ ah pase kwagh ken anc@@ ile ugen u i yer ér A@@ ng@@ au@@ r la . Kpa er S@@ ef@@ anu ta ashe nenge a Yesu u i nder un shin ku la ken mpase u sha mnenge yô , alaghga hemba doon un u yilan un jighilii , zamber a na kaan ér : “ Ter Yesu , ngohol jijingi wam ! ” ( Yakobu 4 : 8 ) D@@ i er mba fan tom ka ve yar tom a iky@@ agh ki tom@@ ough u eren kwagh u ve soo la nahan , se kpaa i lu ishimaveren yase u nôngon kwagh kpoghuloo sha er se yar tom a Mkaanem ma Aôndo , Bibilo sha kwaghfan ken tom u Aôndo a ne se u lun mba@@ yôôn ang@@ we u Tartor ne . Yesu ôr ken Yohane 6 : 48 – 6@@ 9 wener : “ Or u nan ye iyol Y@@ am , shi nan me awambe A@@ m yô , nan ngu a uma u tsôron . ” Takerada u i yer ér The New In@@ tern@@ ational D@@ ic@@ tion@@ ary of New T@@ est@@ am@@ ent The@@ olo@@ gy la pase nahan ér : “ Inja i u dondon Kristu la yô , ka u or nan uma u nan cii sha ci na , a u pinen kwagh shio . ” Sha kpôô yô , Paulu yange kaa a mbatamen mba ken E@@ fese ér : “ Ka sha u eren tom nahan man i doo u né wase mba ve taver ga la ye . ” Sha kpôô yô , injakwagh ne tese tseer tseer ér perapera u Aôndo hemba cii , man perapera ne har sha atindi tsô ga , shi Yehova eren kwagh a uumace sha perapera sha ci u ve kuma u una er a ve nahan yum ga . U U@@ men A@@ ta@@ m sha u S@@ a@@ mber a I@@ vor i Tartor Solomon yange kera lu jighjigh ga nena , man lu nyi i due ken kwagh ne ? K@@ era cii yô , mlu u asema a sha injakwagh a uumace mba isholibo ne nga nan j@@ imi ? L@@ amen vea na hanma shighe ken msen man sha u timen ken Bibilo i̱ i̱ lu mkaanem nam la Sha kpôô yô , Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve shi her uma shin tar nyian ne mba gbenda u Aôndo a lu nan ior m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol yô . Se mba se lu her cii kpa se fa ser mkaanem man ma a lu se a inja tsung nahan ga . ” ( 1 Mbakorinte 7 : 12 - 16 , 39 ; 2 Mbakorinte 6 : 14 ) A@@ ka@@ a@@ wan la cii tese ér Yehova Aôndo , u yange hii kwagh u iv@@ es@@ egh la , soo ér i saan se mbacivir un cii iyol , sea lu kwa@@ v shin sea er ivaa kpaa . ( Pasalmi 1@@ 39 : 6 ; Mbaromanu 11 : 33 ) T@@ ahav nav mbu umbur kwagh , mbu mbu lu a ik@@ ighir ga la mbu er kô@@ m@@ pu@@ ta u ka a ko@@ so akaa a sha kwagh u ior asange asange tseegh tsô la nahan ga . 22 : 20 – 22 — Er nan ve ishima vihi Yehova a B@@ ala@@ am@@ aa ? Man ka kwagh u yange e̱r kpaa je la . 14 , 15 . ( a ) Ka nyi i er sha u suen tom u pasen kwagh la sha tar ci@@ ilii ? Ú Z@@ ua a Mesiya V@@ ee ? Doo un kpishi u hemen we sha “ ik@@ ang@@ enev mbi dooshima ” na . I gb@@ ihi u@@ ze@@ ge mbah@@ und@@ av mba gar u Bab@@ ilon la i@@ vegher ! Yange i wa atindi a sha kwagh u mlu u wang la sha ci u nyi ? Kape kwagh u mkpeyol wase kpa a gbe Yehova ishima je la . Se@@ ̱ nenge a kwaghfan u Yehova a lu a mi la sha m@@ yar u á yar tom a uumace u ngeren Bibilo i i lu Mkaanem nam la nena ? Sha ci u a fa ishima i Yehova sha kwagh u ku@@ ugh . N@@ om@@ so@@ or man kwase ka ve tsegha zwa sha iyange i iv@@ es@@ egh ér vea soo ayol a ve shi vea na ayol a ve jighjigh kpaa . U den iliam i sha ity@@ uh@@ wan la wa nyi k@@ ere ? Bibilo kaa ér “ kasev enev ve̱ doo ne asema di er Kristu kpaa , nongo Na u doo Un ishima ” nahan . 24 : 45 ) Ikyav i tesen yô , time ase sha mkav u se zough a mi sha kwagh u mba ve lu “ k@@ ov ne , ” u Yesu ter kwagh u ú la . Yange i yila Paulu ken mpase u sha mnenge ér a za pase kwagh ken M@@ ase@@ don@@ ia . ( 1 Yohane 2 : 14 , 24 ) Nyian ne kpaa , sha er se fatyô u “ taver ishima zan zan mkur ” yô , a gba u se ver ishima ser kwaghôron u Aôndo ngu ken a vese zan zan . I kaa ér , ke ’ atô u anyom pue a a kar la , kasua u sha “ fa - or ” — tom kpen@@ ga u sha any@@ ighe , u ú wasen as@@ ande a ior kpuaa a a fe igbenda i karen sha akaa wuee la — vihi kasua mba ityar kpishi . Aluer se dondo atesen a Yesu yô , kanyi injar se fatyô u zuan a mi , kpa ka vegher u nyi i doo u se seer timen sha mini ? Heela tseegh ga , ve tsua u eren akaa a Tartor la hiihii ken uuma vev shi pasen kwagh u ú sha tar cii , sha iwasen i jijingi u Yehova . ( S@@ ek . Man er ior mba ka ve n@@ orom ve ngohol ing@@ y@@ at@@ u kua mba ve ne mbagenev ing@@ y@@ at@@ u sha u keren gbenda u eren kwagh u sh@@ í@@ n mbara cii ka vea yem iyol ish@@ ô yô , ka i lu ior cuku tseegh ve mase lun a ishima i yangen ing@@ y@@ at@@ u ye . Solomon na jighjigh ér Aôndo fa se tseegh ga kpa we hanma wase ikyo kpaa . I@@ b@@ aver igen kaa ér , isharen la ia na vea lu a mnenge u kpe@@ egh sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or shi “ vea va er ivaa je kpa , ican a er ve u lun ker kundu kundu , shi vea kenger kasev sha gbenda u yaven a ve la tseegh shi vea soon u nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh hanma shighe , man kwagh ne una na yô , vea kera fatyô u veren ishima sha makeranta u henen ga shi kwagh shon una bende a ikyar i ve ye la man mlu ve a ior mba ken icombor ve kpaa . ” Ka kwagh u hemban doon u nyi i doo u se hemba veren ishima sha mi , man ka kwaghôron u profeti u nyi sha kwagh u angev se cii se lu veren ashe a mini ? U hemban cii je yô , yange tom ve la doo Yehova . K@@ era shi ica ga tsô se kpa se pase kwagh u se lu eren la . Hanma or u yange nan kohol hen u@@ war la u nan lu a a@@ kper@@ an ken ishima cii yô , nan mase nengen er Yesu a lu a tahav mbu nd@@ eren mbakp@@ enev yô . Yesu pine wener : “ Inja na nan man asema a nyian ne sha kwagh u ak@@ ondo ? Tor kpaa ver ato hen ve . ( Yobu 1 : 7 – 12 ; Mpase 2 : 10 ) Nahan , gba u se za hemen u ‘ wan ishima ken ican shi taver ishima sha msen u eren , ’ zan zan shighe u Yehova a ver la una kar kuman shi se lu a vangertiôr ser we se ikyo kpaa . Aluer ú time sha akaa a Bibilo i er sha kwagh u mbag@@ eng@@ es@@ e@@ ayol la yô , kwagh ne una wase ú u palegh iyol@@ gen@@ gese . Doo u ú yina ishima , u kure ikyaa wer jijingi u Aôndo ngu hemen we ga shinii ? Kwagh ugen yô , shighe u se tagher a mbamzeyol yô , mayange je se hen ser se vihi Aôndo ishima ve se lu yan ican ga . Bibilo wa se kwagh ér se ‘ lu mba@@ vesen sha mhen wase . ’ Se nenge a kwagh ne ken u@@ washika mba yange ve tindi a mi shin af@@ ishi a bran@@ ci , mba ashighe agen je yô , ve nger shighe u ve er pania ken tar u Fran@@ ce anyom a kar imôngo la . Sha mimi yô , “ Iyange i Mba@@ yev ” man takerada u i yilan ér Ch@@ il@@ dren ( Mba@@ yev ) la na iky@@ aior kpishi kwagh u vea hungur a mi mayange ga yô ! Yange i kaa a profeti Yesaia ken mpase u sha mnenge ér a nger kwagh u inja u uma i ior mba Aôndo vea ember shin tar la . Ken inyom i 20@@ 14 la , Mbashiada mba hemban 8@@ ,@@ 00@@ 0@@ ,000 ken ityar 2@@ 40 hen Bibilo a ior zu@@ lum iyenge 9@@ ,@@ 5@@ 00@@ ,000 ken hanma uwer . A@@ tindi a i wa sha m@@ ye u yan inyam kua akaa ag@@ enegh la cii tese se er í doo u se lu wang zum u se lu civir Yehova yô . Nahan yô , mba ve lu ken atôônanongo a a lamen ijô ig@@ enegh la nenge ér ka ze@@ ge iveren je ve lu a mi ye . Aluer i kaa ér or a za er tom u u gbe kwagh ga kpa , ishima i de vihin nan ga . Se mba mba@@ im@@ ev ga . Ka nahan ve shighe u mbahemenev mba kwaghaôndo man mbah@@ e@@ men tar tôv mbahenen mba Yesu a ican kpoghuloo je kpa , ve de ga ve za hemen u samber a loho na u age@@ egh ne za@@ ar ye . Man se fatyô u y@@ eren un asorabo a ase ga . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Kwagh ne una er cii man tar ung@@ un ua kure ye , hen shighe u akuraior aa lu civir mba@@ aôndo mba@@ aiev zan a mi ave her la je . U@@ umace mba er ka iny@@ am@@ to@@ ho nahan ga , gadia mba a isharen i ken jijingi . Z@@ a Hemen u Ke@@ ghen ! 8 / 15 Se kpa ka sea fa akaawan a Yehova , sea dondo a , shi sea zua a injar yô , se hemba nan Yehova jighjigh cii . “ Mimi u i@@ vangeli ” ver ishigh sha nyi ? ( Ivur 10 ) Or@@ civirigh ne lu or u ngohol ior inya sha apera ga , shi tô@@ mon akaa a mbagenev ga . “ N@@ ôngo nen ng@@ egh u lun bem a ior cii . ” Ka ityom i agee i Gi@@ di@@ on kua S@@ em@@ son yange ve er la ka i va u ken ishima y@@ ee ? Shin er mhen u eren ts@@ wam a doo ga nahan kpa , doo u se fa ser , sha ayange la , Yehova eren tom a mbatomov nav sha u ts@@ ahan mbaaferev . Ka nyi ia wase se u hendan a Di@@ abo@@ loo ? Ka nyi ia va er akaabo a taregh a ior ve ôron shi ve nengen laa ? Mimi je , uma u Yesu u vough la kuma sha uma u Adam u vough la . ( Yoh . 15 : 17 ) B@@ em u a lu hen atô wase la hemba di u soon ser se er anmgbianev asev kwaghbo ga la . Ka iyua i vesen i nyi nahan ú fatyô u nana ? Mbamaren av yange ve lôh@@ ô mbakur@@ an mba ningir sha kua mba eren tom shin Betel mba ken tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land man Fran@@ ce imôngo hen ya wase . Nahan hanma shighe yô , mba@@ van@@ nya mban ve ôron se atsan a anmgbianev asev mba ken tar u Jam@@ an@@ i ve tagher a mi yô , man tar u Jam@@ an@@ i lu ica a ya wase ga . U tesen ikyav yô , shi i ôr kwagh u mba ve lu iyenge 14@@ 4,000 la ken mpase u sha mnenge u Yohane ne , í kaa ér ka ‘ mba i p@@ aa ve ken ior , ve lu iy@@ i@@ agh ki tsu@@ ts@@ wa@@ agh ’ yô . Zum u mbahemenev mba ad@@ ua la mba shin gar@@ tamen mba ongo kwagh ne , shi mba fe ér Mbashiada mba Yehova mba tsan hen ya u di@@ ak@@ on ne yô , ve na wa@@ da ér di@@ ak@@ on ne a̱ kaa se se due fele fele . Mba hen tsombor wase kua azende a ase ka vea soo kwagh wase shi vea wuese se shi vea kav mlu wase yô , i doo se i zua ga . P@@ ine ase iyol you mbampin mban . ( Luka 10 : 41 , 42 ) Er eren a Mar@@ ta sha doo ishima yô , kwaghwan la taver Mar@@ ta u dondon ga . Shi a yange mba ve lumun hem@@ en@@ tor u Yehova a ishima i môm la u lun ken bem . ( Ps . 1@@ 10 : 2 ) Kwagh u tema tor ve hii eren yô , d@@ aa Satan man az@@ ô@@ v a na Sha gb@@ ihi ve shin tar . ( Pasalmi 13 : 1 ) Kpa or@@ jighjigh Davidi kaven er Yehova a yem un hanma shighe yô , a hemba suur sha Aôndo cii . Mba tilen sha mimi mban wa iyol u eren hanma kwagh u i kaa ve cii . U@@ b@@ an@@ ke de u eren tom , inyaregh lu ken ak@@ e@@ ke a du@@ ghun inyaregh ga , agen je yô de u eren tom . ” Er u lu wan ishima a tôv@@ ac@@ an man ah@@ endan sha ci u ú lu Orkristu yô i saan we iyol . Ka kwagh u ic@@ u@@ ghu@@ gh sha ci u ka i lu inja er k@@ ia na or msaanyol nahan , kpa ka gbilin tsô . ( Ôr 2 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : ​ 1 - 8 . ) Mkaanem ma Aôndo shi pase se wang ér ior mba Aôndo mba ngohol a ngohol iwasen tseegh ga , mba ne mbagenev iwasen kpaa . Nahan nôngo sha afatyô wou cii sha er ivese you ia lu kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar yô . Kpa kwagh er vihi yô , an@@ ng@@ ôô@@ v mba Yosev mba nomso gba un iy@@ u@@ he shi kôr un ihyom kighir sha mi . ( a ) Lu tom u vesen u nyi i na Timoteu ? ( Luka 5 : 11 ) Peteru na jighjigh ken Yesu kua Un u tindi Yesu la . Shi Mbakristu mbara fa ér i na ve ian man icivir i lun “ mba@@ shir@@ en@@ tom a Aôndo imôngo . ” Er@@ doo ka vegher u ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi u Aôndo , shin tahav mbu t@@ omov mbu Aôndo . Se kpishi se fa mkaanem ma i nger ken Anzaakaa 4 : 18 la dedoo . Ma kaa ér : “ Gbenda u or@@ perapera ngu er iwanger i sha use nahan , ngi seer a seer zan hemen zan zan mk@@ ende u iyange sha sha te@@ mbe la . ” 1@@ 10 : 3 ) Nahan u tese wer , sar ú u taver isharen you i ungwan imo i Yehova shi dondon gb@@ end@@ atesen na la nena ? Ngu per a wa iyol a kegh a kegh . Er jighjigh u nan ior mbagen i lu kwagh u a hiin shighe môm ga@@ egh ga yô , gba kpee u se er kwagh sha ishimawan zum u se lu s@@ angen ior mba se na ve jighjigh la . Or@@ s@@ am@@ aria ne yange zung@@ we or ne mhôônom U@@ umace shin akaa agen aa fatyô u lun vough akuma akuma . Pasalmi 9@@ 0 kure sha zamber ne ér : “ M@@ doom ma TER Aôndo wase , ma@@ ̱ lu a vese ; taver tom u ave ase sha a vese , een , tom u ave ase la , taver u . ” Sha mimi yô , yange fa ér ica a gba ga tsô a wua un . U fa mbam@@ ishen shin mba eren tom shin Betel mba mbayev ou vea fatyô u kôron ijende a ve , mba a hemba kpa , vea lamen sha In@@ tan@@ et shin vea ngeren u@@ washika gayô vea lamen ashighe agen sha tele@@ f@@ on vea ve kpa ? la tese nyi ? “ Jijingi man kwa@@ se@@ he ” kaa ér , “ V@@ a ! ” Lu iyange i ia hungur mo mayange ga yô . I@@ orov U@@ har mba Ve H@@ ung@@ ur Yehova Ga Yô ( Genese 8 : 20 ; 46 : 1 ; Yobu 1 : 5 ) Nahan kpa , zum u i ver Tindi yô , Yehova tsua nomso mba ken tsombor u A@@ ron ver ve upristi , lu sha ikyev ve i nan ini@@ aav ye . ( Aerenakaa 15 : 28 , 29 ) Kanyi i ve a m@@ til u Mbakristu sha akaa nee ? ( b ) Ikyav ne i tese se nyi ? Shi ior mba zan ad@@ ua u f@@ ada kpishi mba i tôv ve ken tar u Amerika yô , lumun ér gba u Mbak@@ at@@ oli@@ k@@ o cii vea pasen loho u dedoo . Hi@@ ihii yô , gba u vea lu ken m@@ liam kua anyi a yan “ ken ime i ken won ” u tiônnongo u Kristu . • soon ér mbayev ve va ikyua a na . — Marku 10 : 13 , 14 . Ver ishima sha akaa a a er sha al@@ ô al@@ ô ne . Se nenge mba ve civir a vese imôngo la nena ? Nahan “ a li@@ he kwaghôron na zan zan atô@@ ut@@ u . ” Er Adam hemba ato yô , kera lu vough ga kua tsombor na kpaa . F@@ a Er Yehova a Lu Or Kp@@ ôô Kp@@ ôô Yô Or@@ fankwagh ka nana tagher a kwaghbo yô , nan er nena ? Kpa , ve fa inja i akaa a a lu eren ken tar ne je kpa ? Kpa ieren ne gema ngi kposo a kwagh u k@@ umbur a Mbashiada mbagenev ér ve ma ici@@ gh ki ity@@ ôô shin ve sôr ma t@@ wer shin ve de u yan akaa agen , u alaghga una wase ve ga shin una gema a va ve a va a zayol la . M@@ lumun u yange lumun u nan naagh sha wan na Is@@ ak@@ a la yange hemba di ili@@ ashe u tesen ér un ngu a ikyo i wan di tsô ga . Ken inyom i 19@@ 44 la , i sôr Tindi u sha I@@ I ken atindi a i we sha u veren Wat@@ ch To@@ wer Bible and T@@ r@@ act So@@ ci@@ e@@ ty of Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia la sha u tesen mba@@ awashima mba nongo shon ken igbar . 7 : 15 ) Lu nyi i na ve nan hingir u nyôron ken zayol nee ? Yesu Kristu yange tese mbahenen nav ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la wener : “ Kpa kwaghôron wen yô , “ Een ” wen a̱ lu “ een ” her@@ egh , man “ e@@ i ” wen kpaa , a̱ lu “ e@@ i ” her@@ egh . Sha nahan yô , Iserael u sha mar@@ ami la tile sha ityough ki kon u o@@ le@@ v ga . Se fa ser uumace ka vea hemba Aôndo ato yô i vihi un , gadia a fa mbamzeyol mba or ka nana per atindi a na ve nan zua a mi yô . ( Luka 10 : 5 , 6 ) Aluer se mba lamen a ior kundu kundu yô , kwagh la una fatyô u mgbegh@@ an ve u va fan mimi . Yange doo Yehova a H@@ es@@ e@@ k@@ ia kua Mbayuda mba ve hide ve lu civir un sha mimi la . — 2 Utor 18 : 3 - 7 . Iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mb@@ í kpishi sha ci wase mb@@ ì henen kwagh a mi mbi a fatyô u karen mbi sha mb@@ ig@@ enev ga yô . Alaghga kwagh ne una kpiligh we iyol . Or u mhen u nan a zough vea u Aôndo yô , nana nenge ér amba@@ akaa la nga wang . Kwagh u Yesu yange tsengaôron la ngu kuren sha mi ken ashighe a ican a uumace ve nyer ker ne . Sha ci u i wa se kwagh ken Yuda 21 ér : “ Lu@@ un nen ken dooshima u Aôndo . Aôndo u mimi la gema na tsombor u kwase na u sha la tahav mbu timin Satan . Nahan aluer or nenge a foto ne kp@@ ase maa nan k@@ ough sha kpa , nana lu a foto u nan nenge a mi ab@@ u la ken ishima her . Kpa er m nenge iember i mba pasen kwagh hanma shighe zuan a mi la yô , kwagh ne seer k@@ enden isharen yam i eren tom pania la . A kaa ér : “ K@@ era ka [ Yehova ] shon u H@@ es@@ e@@ k@@ ia lu vihi ajiir a Na a ta@@ ven sha kua at@@ se Na a nan@@ den nagh sha mi kera , . . . ne gaa ? . . . 1@@ 16 : 15 ) Man gema se asange asange di ye ? Kwagh ne kpilighyol kpishi , gadia ma nongo u kwaghaôndo u ú kaan var var ér i̱ dondo Yesu e̱r Mbashiada mba Yehova yô , ngu ga ! I pav atesen ne ker i@@ kpen kposo kposo sha er hanma sev yô , a̱ b@@ unde kpa ú time sha ityesen i môm yô . Kpa lu nahan ga , gadia ve fa tugh mbu una hide yô , nahan kwagh ne taver ve ishima u lun per . I@@ gir@@ g@@ i ne lu a m@@ tem 40 ma i y@@ ôron a mi yô . Gbenda u Icighan Jijingi a Lu Or@@ wasen Se Yô Se palegh u man iky@@ ôh@@ ô g@@ anden ikyaa inya la . Ka nyi ia va lu ikyav i mhii u zege@@ can la , man kwagh ne una er nena ? Mbaiserael yange ve naan ini@@ aav mbi sha u@@ z@@ end@@ en@@ ya man akaa ag@@ enegh sha ci u nyi ? I@@ vese ngi yangen or u kôron iyol tsaha sha gbaa u y@@ av@@ a@@ or ga . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Ka nahan ve Yesu yange na mba dondon un tom u pasen kwagh shi ‘ geman akuraior cii hingir mbahenen ’ shi tesen ve la kpaa ye . Shi profeti ne pase er i hii ve kwagh a tser gar ne yô , wener : “ TER er un ican sha ci u m@@ ngee u af@@ er a na . ” — U@@ k@@ we@@ legh 1 : 1 , 5 . B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O ka takerada u t@@ wer@@ egh ga , kpa i̱ ôr er mbamhen mba dedoo shin mba kpe@@ egh vea fatyô u b@@ enden a mhen u or man mkpeyol u nan yô . Yange K@@ ôn@@ fu@@ shi@@ an ng@@ ur nan mbahenen nav mbam@@ lumun sha mbampin vev mbara yô , a kaa a ve kwa har nahan ér : “ Kwagh u ú soo wer i̱ er a we ga yô , we di kpa de eren a orgen ga . ” 16 , 17 . ( a ) A er nyi cii man “ zege@@ can ” una bee ? Mbam@@ k@@ er@@ ev mbara tôndo zwa a na ér aluer á dondo kwaghwan ve yô vea er a na nahan . Yange a wa nan ijir kpa nana soo yô , nan lumun ér i ôr nan ijir sha atindi a ken tar u nan lu her la , kpa shi nan lu a ian i zan a ijir la hen ate@@ jir u Mbaromanu . Tom u Icighan Jijingi Er sha u Gb@@ an Akaa Yô ! ( Ivur 27 ) Er Yehova a hembe sha won cii nahan kpa , mba ve soo u kporom hen a na sha mimi yô , vea fatyô u zan hen a na hanma shighe cii . L@@ um@@ un A@@ kav a U Lu Nen@@ gen a M@@ i La 12 : 1 ) Ken ityar i ior kpishi ve ze y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô , ka ior kpuaa tseegh ve ne Aôndo jighjigh ye . U hiden a iyol ijime sha mimi la una wase se u nengen ayol a ase er se lu jim jim la shi nengen mbagenev er ve kpa ve lu la . Tsô maa á ar sha hemen u Se@@ de@@ k@@ ia , lu shighe shon u á tim Yerusalem je la . Ka ican ga u or henen ér : “ Ka hange hange u mo z@@ eren henen kwagh kp@@ ii er mbah@@ ev mba ve lu van a va he@@ gh la nahan ga . Sha shighe u i gba Adam man Ifa la , ve ta ikyaa a Satan . Tese W@@ er U Umbur Yehova sha u Wan Ishima Kape i lu ve ts@@ wam man ifer i du@@ mbur shin tar yum ne ! Nahan cii kpa , Yehova lam a Eliya sha ‘ imo i kundu kundu man i lu@@ ee ’ Kp@@ aa . Aluer se dondo ikyav na yô , una hemen se , una za a vese hen ‘ ijiir i mkpeyol . ’ 5 : 1 - 20 ; Luka 8 : 26 - 39 . Paulu pase ér : “ A iyol@@ gen@@ gese ga , man a ishima i legh legh , man a ishima i wan kpaa , kundu nen asema a ayol a en sha dooshima . • Mbak@@ ur@@ an vea tese ér mba n@@ orom ikyaa ga nena ? A kaa ér : “ Yange m soo kwaghpasen ga . Peteru taver Mbakristu mba sha derianyom u hiihii , mba ve lu mbatamen la ishima ér ve lu a mnenge u Aôndo sha kwagh u ikyum@@ ile i í we ve sha ikyev la . Nahan u fatyô u kaan wer ican i ior mba Aôndo lu yan la yange i kôr un iyol gaa ? Nahan ve hii u palegh mo , shi ve gema yilan mo ér p@@ ase@@ t@@ ô . “ Sha u uma wen u ken ishima la a̱ de kera v@@ ôron ga , ishima kpaa , i̱ de yen ne ga ” yô . — Heb . Ngu a kende isharen i eren iji@@ mba@@ gh ken kwase shin nomso@@ or . — 2 Peteru 2 : 14 . Kpa a gema a “ a er sha mi je . ” Yesu yange pase ior kwagh u Ter na sha ieren na nena ? Tsô m hide m gba henen atindi . ” Hen shighe u m er batisema la , i hii u pasen kwagh sha u@@ go@@ do@@ b@@ i . Ken zwa Grika yô , inja i ishember i “ ci@@ h@@ i kunya yum ” la kpôô kpôô ér “ kunya shio . ” Aluer se soo u wan or kwagh tsembelee yô , gba u se kav mnenge u nan kua mlu u nan . Kwagh ne ngu a wase tiônnongo nena ? Nahan se mba su@@ ghun ne k@@ igh k@@ igh , ne ‘ zege@@ ikpelaior ’ i ne lu ityar ityar shi ne lamen ijô kposo kposo la , sha tom wen ú ne er taveraa sha u iv@@ in kwaghôron [ u Yesu ] u a lu ken Mateu 24 : 14 la ! ” Ve soo ér anmgbianev vev ve lu a mhen u Kristu di er apostoli Paulu kpa soo ér Mbakristu mba ken Roma ve lu a mi nahan . Kpa , Yehova soo ér u̱ ta ikyaa á na sha kwagh u hem@@ en@@ tor ne , gadia kwagh wou gba un ishima . I@@ V@@ A@@ A N@@ E I@@ A D@@ O@@ O SH@@ I@@ N I@@ A D@@ O@@ O G@@ A ? ( Ekesodu 25 : 21 , 22 ) A@@ re@@ ki u i er kwagh na heen ne lu a@@ kwa@@ ti u lun a ak@@ ur a z@@ en@@ aria , u i ver ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii , ken t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el yô . Un man ati@@ ator a na man an@@ om@@ aior a na kua profeti M@@ ika man Yesaia cii yange ve er tom ve u kuran la doo doo , vough er Yehova ts@@ eng@@ ap@@ asen sha ikyev i profeti na nahan . — 2 K@@ ron . 32 : 7 , 8 ; ôr M@@ ika 5 : 5 , 6 . Nenge ase ikyav i Je@@ an , kwase ugen u a civir Yehova i hembe anyom 60 hegen yô . Ity@@ ôkyaa i vesen yô , Yehova doo ve ishima . Ity@@ ôkyaa igen yô , ve fa ér ityesen i Yehova hemba ng@@ in a inja a ityesen i taregh . Ken washika u Paulu nger Mbaromanu la , a tese ér uumace vea va ôr Aôndo kwagh u ve er yô , sha ci u se fatyô u nengen a mlu Na kua aeren a na ken akaa a a gbe la . I@@ ca i lu a gba ga je tsô maa á ver aan a samber a loho u Tartor hen mbagenev hen haregh u a lu her la . Una tsaha Iserael sha ci u ak@@ ombo na a civir la . Shi ú ôr kwagh u kasev uhar mba ve lu a aeren a dedoo ; man kwagh u nom@@ or ugen u fa ityav tse@@ mber tse@@ mber shi lu a inja i dedoo kpaa yô . Nahan kpa , a gba u a ya ikyuryan igen ve vea lu sha ian i lun u@@ tor man upristi vea Yesu sha Tartor na ye . ( Genese 4 : 4 ) Kpa Bibilo pase se kwagh u Yehova er sha u tesen ér un lumun A@@ bel kua nagh nagh kura ga . Se fatyô u kaan ser Yesu yange hide a iyol na ijime sha ci u nyi ? 6 : 6 — Ka sha nyi gbenda a fatyô u kaan ér Yehova yange “ vaa af@@ an@@ yô ” er un er or sha won yô ? Hanma tom cii ngu hange hange , a lu tom u esen a@@ you shin m@@ ô@@ ôr f@@ alu@@ wa shin y@@ ôron iwer shin gb@@ eren ityakerada shin yaren ken af@@ ishi kpaa . Aluer se mba gbidyen kwar sha mimi u ken Mkaanem ma Aôndo yô se mba dondon jighjigh u nan ityô Me nôngo tsung sha u me va kar kera yô , hanma shighe né fatyô u umbur akaa ne ” yô . ( 2 Pet . Alaghga atô@@ akyaa a yange na ve u lumun mimi la doo u ishima her er shighe u u hii henen a la nahan . Kpa cii man m za hemen a kwaghôron wam yô , J@@ an@@ n@@ y una pase er yange hingir pania la , kua er yange se er tom imôngo shighe u se zua ivese kera la kpaa . Kpa , se fa ser “ tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” • sha ikyev i Mkaanem ma a ne i nger la ? 15 :⁠ 18 . Ú yaren tom a iky@@ á@@ v mbi t@@ omov mb@@ in sha gbashima sha u timen ke ’ Mkaanem ma Aôndo zan sh@@ imi kpa ? H@@ ide shi nenge ivur Bibilo i i nger ape itinekwagh i ngeren ne i lu la : “ N@@ é fa mimi , mimi kpaa una pase ne una tu@@ h@@ wa . ” A na se kwaghfan na ken Bibilo , i̱ i̱ lu Mkaanem nam la sha u maa wase se , se nôngo a am@@ een atô kposo kposo yô . H@@ ar@@ old , u se vande t@@ eren kwagh na la , er tom shin Betel hemba anyom 5@@ 6 hegen . A lu nyi je yange i na ve vôso N@@ ab@@ al kpa , gema kange ishima ér una er kwagh u dedoo ken mlu na u ican la . U tesen ikyav yô , mbatamen mba zenden sha mba ken ityar i i lu nôngon ityav shin i i ci@@ r tom u pasen loho u dedoo ker la vea kasev vev ka ve ver uuma vev sha z@@ ongo shi ve tôô ian i ma ve lu eren akaa a ve la ve zenden ve sôron atôônanongo . Shi se time sha kwagh u iky@@ ondo i Mose ci@@ r sha ishi la kpaa . Hii nan ve i me@@ en mbacivir Aôndo j@@ imi ? Yehova taver Solomon ishima kaa ér : “ Me taver ik@@ ôn@@ ough y@@ ough ki torough sha Iserael gbem sha won . ” N@@ ongo u kuran la ngu shi eren tom u ú a ishimat@@ seen man isharen i taveraa i̱ eren kwagh u vough kpaa . ( Mateu 6 : 10@@ a ) An@@ t@@ ôn@@ i@@ o hen fa e̱r Tartor u Aôndo u lu gomoti u a lu sha jim jim u̱ una va uumace a bem u mimi yô . Ng@@ ô na ungwa m@@ liam mara , tsô un kpa gba a mi v@@ aan , zan zan tsô or@@ kur@@ an@@ ilev la va dugh wan@@ iyôngo la kera . 17 Mbam@@ pin mba Mba@@ ôron Takerada Ne Ve P@@ in La Er or ka nana za ken tar u nan lu a vande zan ga ve i lu nan t@@ umb@@ u@@ lu@@ u nahan , aluer u zua a or u pasen we akaa nahan , iwasen la ia doo u gaa ? K@@ e ’ ityar i tahav mbu hembe lun sha ikyev i nomso@@ mbaiorov yô , gba u nom nana kav ke ’ ishima i nan ér gba u alaghga kwase u nan nana nôngo kwagh tsung je ve nana fatyô u k@@ enden pasen mlu u ishima i lu nan sh@@ imi la ye . ( Lev@@ iti@@ ku 20 : 10 ) Or ka nana er idya yô nan na mbagenev ishima vihin kpishi , man mba ve soo u den idya ga cii mayange vea lu ken dooshima u Aôndo ga , shi a dugh ve ken tiônnongo u Kristu u wang la kpa kera . “ K@@ ur@@ an nen ayol a en man ik@@ um@@ u@@ ile i Icighan Jijingi A ver ne mbakur@@ an sha mi cii kpaa , sha u né ko@@ so nongo u Kristu u Aôndo , u A yem sha awambe a sha iyol i Wan Na la . ” — Aerenakaa 20 : 28 . Shighe ugen di yô , se tsa hen ijiir i waren k@@ undun iyol . 7 : ​ 29 - 31 ) Kanyi ka i mgbegha Mbakristu er Ro@@ ber@@ t nahan u eren tom u pasen kwagh sha gbashima ? ‘ De ifer , eren akaa a dedoo , ker bem , zende un ityô kpaa . ’ U tesen ikyav yô , a gba u se kura ayol a ase sha er se hingir u vendan mimi ga yô , gadia isholibo ne ia na se kera kuma u nan Aôndo icivir ga . ( D@@ ut . Kanyi nahan mbacivir Yehova mba@@ jighjigh je kpa vea tagher a mini , kpa ka ishim@@ as@@ ur@@ un i nyi se zough a mi ken Mkaanem ma Aôndo ? Mbashiada mba ve yô , a pine ve mbampin kpishi sha kwagh u ember u@@ me@@ m@@ yol shi a kegh ato a ve zu@@ lee sha mbam@@ lumun mba ve lu nan un ken Ruamabera la . K@@ EN ayange a im@@ egh ne , ior kpishi nenge a ityôkyaa kpuaa tseegh i nan ve msaanyol . Hen zum la , shi a seer ‘ pasen ônov mba Aôndo ken igbar ’ shighe u vea lu eren tom u pristi vea Kristu imôngo sha u uumace ve̱ zua a mbam@@ tsera mba nagh ku ip@@ aan ku Yesu la . ( Aerenakaa 14 : 23 ; 1 Timoteu 4 : 14 ) Ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la i hii u veren ior sha u ve̱ eren tom u mbakur@@ an man udi@@ ak@@ on vough er amba@@ aior la yange van@@ den eren ken Mbakristu mba tsuaa la nahan . I mar Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ken jijingi , nahan er ve lu shin tar her la je Yehova ngohol ve ve hingir ‘ ônov ’ nav . U ng@@ ur@@ en nengen m@@ tom ma vesen yô , ver ishima fa aluer at@@ ine@@ akaa agen nga ape i nger her ér “ See Al@@ so ” la kpaa yô . A@@ t@@ ine@@ akaa ne aa fatyô u tesen we ngeren mbagenev mba ve hembe pasen kwagh u u lu tôvon la jighilii yô . Shin e̱r iny@@ at@@ y@@ u@@ u i le@@ gh@@ em , man i lu í je i tee i mar ‘ icombor i orumace ’ a mi nahan kpaa , i kighir hemen u ú taver gb@@ ang e̱r ka iy@@ ô@@ gh la sha u mba ve gbe kwagh ga mbara kpa ve̱ lu a imo i kaan ke ’ gomoti u a lu hemen ve la yô . Er U P@@ alegh I@@ yol@@ vihin sha Go@@ go Yô 13 : 39 . Yange lu ma mhen u bo u lu Yesu ken ishima shin lu ma ishim@@ any@@ ian i mee un shighe u er batisema kera la y@@ ee ? I@@ t@@ yo@@ kyaa i i ne ve i taver yô mba eren ts@@ av mba atô kposo kposo ngee gande . ( 1 Mbakorinte 13 : 11 ) Mba@@ yev mba kiriki mba henen kwagh ka ze ica ga , mba ve lu hi@@ an a hi@@ a mbara ka ve hemba henen kwagh zan sh@@ imi . Gadia tindi la kaa ér : “ Or u nan we ndor a we nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” W@@ in@@ th@@ ro@@ p yange na jighjigh er mbahemenev mba P@@ ur@@ it@@ an mbagenev nahan ér u keren inyaregh kpoghuloo ka kwaghbo keng ga . ( Yeremia 1 : 8 ) Yehova una yima se ken tôv@@ ac@@ an nyian nena ? * T@@ sua at@@ ine@@ akaa a á lu inja er alaghga or nana za pine u kwagh sha mi la , man kôr atô@@ akaa a a har sha Ruamabera la ken ityough . Sha nahan yô , ve hide a ayol a ve ijime , sha ci u ve fa ér han@@ mô ve nan ngu vegher u ya la , vough er mbadondon mba Yesu mbagenev cii nahan . Ka ken ngeren mba Bibilo mba hiihii mba i yer ér W@@ es@@ ter@@ n man S@@ y@@ ri@@ an ( B@@ y@@ z@@ an@@ t@@ ine ) mbara i hii ngeren avur ne ye . Er se nenge nahan , u@@ kwaghaôndo mbagenev mba nôngon ityav a mbagenev kposo , kpa mbagenev gema mba eren ayôôso hen atô ve ayol a ve . Gbenda u Yon@@ a a pase er t@@ so la lu la shi a er kwagh u mbat@@ so@@ ov mbara vighe vighe la tese ér kwagh ne er mimi . ( Mateu 19 : 6 ) Sha ayange a Yesu la , i@@ gb@@ ur lu b@@ a@@ mber kon u g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an u yange i kange u@@ z@@ end@@ en@@ ya uhar sha er vea eren tom imôngo yô . Nyian ne , S@@ ime vea kwase na H@@ ai@@ de@@ e , mba eren tom u pasen kwagh ne hen ti@@ ôn@@ tar u D@@ av@@ a@@ o de@@ l S@@ ur , ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i tar la , ape kwagh a gbe sha mbap@@ asenkwagh mba vea za pase kwagh a tser ze@@ ge haregh shon la . 41 : 8 ) Shi 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 7 kpa yila Aberaham ér ikyar u Aôndo . Zege@@ gar u N@@ ine@@ ve , u lu a a@@ you@@ au@@ t@@ ya u@@ deri imôngo la kôr cio u yangen kwagh u Yehova ôr ér una er sha gar u N@@ ine@@ ve la ga . B@@ ee kera yô , ashighe kpishi Bibilo ngi i ôr kwagh môm tseegh ajiir imôngo , nahan aluer se tôô avur kposo kposo a a er kwagh shon se kar á se nenge yô , kwagh ne una wase se . Ashighe ag@@ enegh yô , iyua i eren mbagenev iyol yase ne ka i wase ve i bee ga . Hegen ne nom na ka a taver un ishima ér a z@@ aan mbamkombo , shi ka a tôô un a za a mi kpaa . 3 : 14 ) Bibilo tese ér ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem iorov 14@@ 4,000 , kua Paulu kpaa , ve ngohol iyua i uma u tsôron sha ye . Tar u ve lu zan u za nyôron ker la iv a ak@@ ombo a civir kpishi . Ieren ve la i na ishima vihi mbaapostoli mbagenev , man u keren u lun or@@ vesen la lu kwagh u ve van@@ den gban any@@ iman sha mi yô . Doo u se eren msen sha ci u mbag@@ ene@@ ve@@ e ? Er se lu er amba a ior la ga nahan , se kuma u tesen ior ga he ? 16 , 17 . ( a ) Zum u or er isholibo i vesen yô , kanyi nana er ve a lu sha mi ga ? 10 : 16 ) Gba u hanma shighe cii , iyôngo igen la ia umbur er myom ve a har sha u ve suen “ anmgbianev ” mba Kristu mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar la yô . Se fa gbenda u Yesu yange koson mbadondon un la hegen : Yange ko@@ so ikp@@ ela i mbadondon un sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior kpuaa . Shighe u Diabolo kua tar u a lu hemen u ne ua kera hendan a vese ga la , a saan se iyol u wuese Yehova ken mzough je a zua ga ! Akaa a yange er Mbaiserael sha ayange a tsuaa la tese mimi u ic@@ in@@ tan i Yehova la . 13 : 10 , 11 . Sha kpôô yô , er mgb@@ er u hiihii ( J@@ ul@@ ai 18@@ 7@@ 9 ) u takerada ne hii la je itinekwagh i takerada ne wa ase@@ mb@@ er@@ akaa ker e̱r “ M@@ yer u Y@@ ôôn M - An@@ de u Kristu , ” man “ M@@ yer u Y@@ ôôn Tartor u Kristu ” shin “ U Y@@ ôôn Tartor u Yehova ” nahan . ATSAM A A GBER YÔ , KA : 6@@ 1 , 5@@ 2 Er ityakerada i mimi i lu yô , doo u ú na i mimi ga la jighjigh ? Ka an nan soo ér we u nenge iyol you wer u ngu waren mtim ga , er nan kpa i s@@ ôôn timin nan nahana ? ( Mpa . M@@ lu wase vea na una za hemen u lun kwagh u hemban lun a inja ken uuma asev cii . Kanyi i Lu Kwagh@@ yan U M@@ ase@@ tyô La ? Sha ci u se fa ser ka ‘ Aôndo una ôr mba@@ eren@@ iji@@ mba man mba@@ vihin ivaa sha idya la ijir ’ ye , ka orumace ga . N@@ ôngo lamen a mba hen tsombor wou sha gbaa ne , sha er vea seer lun kôôsôô a Yehova yô . D@@ ugh mlu u se lu ijende i nan la kera kpa , se fatyô u pasen mba ken tiônnongo kwagh u nan kpaa , hemban je yô , mba mbamlu vev ve ze kwagh@@ môm la . Aluer u de tom u ortamen shin i dugh u ortamen kera je kpa , u fatyô u hiden “ keren u lun or@@ kuran . ” ( 1 Tim . F@@ ese je maa angev mb@@ ura kende un inya , ayange atar nga kar yô , angev mbu shon hemba un . ( 1 Tim . 2 : 3 , 4 ) Se di se zua a msaanyol man mk@@ om je a g@@ an@@ de@@ ôron . ( Ivur 27 - 29 ) Kwagh la yange za un iyol gadia lu u una kpe ken tar u Aôndo er ityendezwa a Aberaham la ga . A@@ tic@@ a man mbamaren kpishi ka ve na mbayev ian i eren hanma kwagh u ve soo cii . 7 : 28 , 29 . Ken Pasalmi 23 : 4 la , Davidi lam sha inja i ka wea lamen vea hur@@ or wou nahan nena , man er nan ve kwagh ne a kpiligh se iyol ga ? M@@ zeyol u a lu sha mci@@ e u cian ku yô , ka m@@ yange u kwagh ne una fatyô u yangen or u ember uma la Mb@@ au@@ har ken ve lu kôron ish@@ u hen shighe la zan a mi ave je , mbau@@ har di gema lu c@@ ing@@ en u@@ kp@@ er vev . Apostoli Paulu na mlumun ér : “ I@@ ny@@ aregh ki s@@ aren k@@ i̱ de luun ken uma wen ga . Ka unô nyian ve til sha ityough ki ( a ) mba ken Yerusalem ( b ) “ A@@ shi@@ ria ” ( c ) mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev an@@ igh@@ eni ? Shi ka se tese iyol hiden a mi ijime shighe u kwagh u mbagenev a hembe gban se ishima yô . Anmgbian u fan ats@@ am a du@@ ghun la di kaa ér : “ T@@ ser u ‘ Cre@@ ation D@@ ra@@ ma ’ la yange u wase ior kpishi hingir u fan mimi . ” — 3 Yoh . Sha nahan yô , se fa er i gbe u se kighir isharen i i lu ken a vese , i eren isholibo la yô . Er nan u hen kwagh u ior mba u fatyô u t@@ eren ve sha iti jighilii shighe u ú lu lamen a Yehova , u a “ ongo msen ” la ga ? — Ps . Gbenda ugen u se dondo dooshima ityô yô ka u den mbagenev kwaghbo ve , nahan kera wan kwagh ishima a anmgbianev asev ga . Shi se wase nan nana lu a icivir man iwuese sha nongo u Yehova ne . I tese anyom a or a lu ve nana kuma u civir Yehova ken Ruamabera ga . ( Se@@ kar@@ ia 4 : 6 ) Zum u Aôndo a ne se icighan jijingi na yô ka se gema se er aeren a jijingi ne vea ior shighe u se lu pasen kwagh yô , aeren shon yô , ka “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha . ” 15 :⁠ 28 . I@@ p@@ aa i Aôndo a ne sha ci wase la “ tese perapera Na . ” ( Rom . ( Mpase 2 : 10 ) Nahan , se kaa vangertiôr ser : “ Aluer Aôndo ta i@@ kaa ken vese yô , ka an je shi nana hendan kwagh a vese ? ” — Mbaromanu 8 : 31 . ( 2 Utor 2 : 3 , N@@ W ) Ngeren u ken Utor u sha U@@ har la tese ér “ ônov ” mban lu ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so a Eliya ter ve u yange na ve ityesen i ken jijingi la . Mba ken Iserael u Aôndo mba yange ve war la ve mough sha sha u vea mon@@ do iwanger i Aôndo , ve gba yôôn loho u dedoo a mciem shio . Kpa kanyi se er ve dooshima ne una seer vese ken a vese ? M@@ akeranta ne lu ken zege@@ you i doon ashe i i yer ér Wh@@ ite Lo@@ d@@ ge , i Ge@@ org@@ ia maa hen ijiir igen i ior za maan ahumbe her , ken ak@@ ôngo a gar u L@@ on@@ don yô . K@@ er I@@ an T@@ se@@ gh ku ôron ka kwaghhenen u ka a wase or u fan akaa a yange er ngise ngise man ashighe a akaa shon er la . “ Go@@ g@@ i , u ken tar u M@@ ago@@ g@@ i ” una ta num sha unô ? Nahan m tsegha iyol yam sha ci u Yehova A@@ ôn@@ de@@ o . • Hii nan ve m@@ ne u or nan iyol i nan la a lu a inja ? ( b ) Yehova yange er nena sha imb@@ wase i Satan kaa un ken sule u E@@ den la ? L@@ en@@ a nenge wener u pasen mbagenev loho u dedoo u ken Bibilo hanma shighe la wase un sha igbenda ihi@@ ar . Shighe kar yô , ior mba ken c@@ ôô@@ ci i tsuaa la gema mnenge u ve lu a mi sha tom ve u eren shin tar la . Ve na jighjigh dedoo ér ve mba ken “ ayange a masejime , ” shi ve umbur kwaghôron u profeti u Yesu u a kaa ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye ” la . Doo u mnenge u Aôndo u dooshima nenge Aberaham ér ngu a ish@@ ô la una lu kwagh u nan Mbakristu mba mimi ishimataver nyian . Nahan yô , sôn nen Ter u sun@@ da , A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” ( Mat . ( Ivur 11 ) Ka sea kenger sha kwa@@ v@@ aôndo tugh yô , se fatyô u fan er u gbe ica a tar kpishi la ga . Yesu yange na mlumun sha imeen i Satan la , t@@ ér kwagh u Duteronomi 6 : 13 a ôr la , kaa ér : “ Ka TER , Aôndo wou , cian Un ye , shi ka Un kpaa eren Un tom [ ye ] . ” ( Luka 6 : 40 ) Shi a doo or@@ pasenkwagh la kpishi er nan lu vea or u nana fatyô u wasen nan , shighe u i gbe u nana er nahan yô . ( Luka 21 : 34 , 35 ) S@@ aa or a ma kwagh a nyôr nan iyol keng ve nana mee m@@ ny@@ am shi nana kera lu tse@@ vaa ken jijingi ga ze . Ka se nenge er icighan jijingi na a lu wasen se u eren tom wase u pasen loho u dedoo la yô . Yange m soo kwagh u Mbashiada mba Yehova ga , nahan ashighe kpishi m ng@@ or a ve , m lam a ve c@@ ô@@ u c@@ ô@@ u . Sha kwagh u ityesen i kar@@ ma ne yô , doo u se fa kwagh u Bibilo i er sha kwagh u ku yô . U tesen ikyav yô , aluer se ungwa ser ma anmgbian nan ngu eren tom ken tiônnongo kpoghuloo nahan , ka se hen ser nan ngu eren tom kpoghuloo sha er nana na i saan Yehova iyol kpa ? Shin ka se hen ser nan ngu eren nahan sha ci u mtsera u nan@@ aa ? Shin er i lu hanma shighe kwagh una gba se aa ort@@ wer ga nahan kpa , er se cii se lu uumace mba se yen yô , gba u a tsaha se shi a kôôm se , shi aluer ka tsaha u ashighe agen alaghga ua nyoon se je kpaa . Sha shighe ugen la , Yon@@ at@@ an gema eren kwagh vea nomso@@ mbaiorov uhar mba ve lu ikyua a na yô . Pasalmi 45 u a lu icam i wuese kwase - eren u tor la , ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u Tor Mesiya . Se fa kwagh u iky@@ ar@@ yan i Davidi ya vea Yon@@ at@@ an la tsembelee . ( 1 S@@ am . U@@ foto mba tse@@ v kpa vea fatyô u pasen se kwagh u yi@@ ase yase . ( Anzaakaa 2 : 4 , 5 ) U lun a ieren i henen kwagh sha inja la wasen se u hemban fan Yehova doo doo shi hemban yan ikyar a na k@@ ang@@ en@@ aa kpaa . Ngu a vande wan iyol tsembelee , nahan a kôr kwagh u i gbe u una hen a ve la ken it@@ you . K@@ ar eren tom a ikyav ne . W@@ ea soo u seer fan kwagh ne yô , ôr ngeren u a lu a itinekwagh ér “ M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor Ngu H@@ ange H@@ ange sha C@@ i u M@@ yom ! ” Shighe u lu ôron kwagh u iy@@ ongo i wain la , a kaa a mbaapostoli nav mba 11 mba@@ jighjigh mbara ér : “ I@@ y@@ ongo ne ka ikyuryan i he i ken awambe A@@ m a i he@@ e sha ci wen ne . ” I@@ bo i ken igbar i yange i na sha mbam@@ kohol mban ne i yôô i sha uta@@ sh@@ an mba re@@ di@@ ô . Yehova nengen mbacivir un mba ve lu shin tar ne la nena ? • Se nengen anmgbianev asev er Yehova kpa a nengen ve nahan nena ? Sha mimi yô , mbamzeyol mba kposo kposo ga . ( Yoh . 1 : 18 ) Sha nahan yô , se er nan ve jighjigh u se ne Yehova , u a lu “ Aôndo u i nengen a Na ga la , ” una hemba ta@@ ver@@ a ? ( K@@ ol . ( a ) Lu nyi i na N@@ ik@@ o@@ dem@@ u u zan Mesiya iny@@ aa ? ▪ U zough a ian ken tom wou sha er u ‘ ember shi a doo u iyol ken tom wou u u ye ican sha mi la cii ’ je he ? W@@ A@@ SH@@ I@@ KA U NG@@ ER@@ EN ior ka gbenda u dedoo u pasen ior kwaghaôndo ica i gba hegen . 4 K@@ AN@@ Y@@ I I H@@ E@@ MB@@ E D@@ O@@ O@@ N W@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U Ú ER K@@ EN B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O N@@ E@@ E , M@@ AN KA SH@@ A C@@ I U N@@ Y@@ I ? Shin er u@@ if@@ i man u@@ j@@ u@@ an mba tar@@ ev man ijô kua mgb@@ e@@ ica a pav ve nahan kpaa , mba we kwagh u mbagenev ikyo . Nahan zum u kwagh una ts@@ ure ma or yô , ka ve ti@@ mb@@ ir a ti@@ mb@@ ir ga je maa ve za u nan iwasen . — Yakobu 1 : 22 - 27 Sha nahan yô , gba hange hange u vea fa u eren tom a Bibilo tsembelee shi vea dondo kwagh u i kaa la . Mbat@@ amen fa ér ve mba mbakur@@ an mba ve lu sha ikyev i Yehova Aôndo man Yesu Kristu , mbakur@@ an asev mba sh@@ aav la . Mimi je , Yehova ka Aôndo u a fe iniôngon i mba ve civir un sha jighjigh , a ishima ve i môm , shi iniôngon ve la i gbe un kwagh kpaa yô . A@@ D@@ O@@ O@@ G@@ A S@@ E H@@ EN S@@ ER A@@ Y@@ A@@ NG@@ E A T@@ S@@ U@@ A@@ A L@@ A H@@ E@@ MB@@ A D@@ O@@ O@@ N Yange yer iyol ken i@@ yô nahan mee Ifa sha u á hen ér sha u eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke na a Aôndo shio je kpaa una fatyô u zuan a msaanyol mgbegh@@ aa . 5 , 6 . ( a ) Shighe u Aberaham lu anyom 7@@ 5 la , lu nyi Yehova kaa ér a ere ? ( Mateu 10 : 34 - 36 ; Mbaheberu 12 : 14 ) Nahan cii kpa , se mba nenge sha afatyô wase cii u lun bem “ a ior cii , ” er se eren nahan kpa se mba gem se mba p@@ eren atindi a Aôndo a perapera la ga . Yehova Ka I@@ jiir Y@@ ase I Y@@ eren Alaghga yange ve vande wan mbagenev ityom sha ikyev , kpa gba sha mi ga . Er any@@ ighe man ic@@ ugh i ngee nahan kpaa — shin alaghga ka mlu u kwagh a lu nahan la je a ne ve — ior mba ve lu mba mimi yô , kwagh ve ka a doo mbagenev ishima ye Se fa ser ka u se lun jighjigh hen Yehova man shi ian i civirigh i a ne se ér se pase “ loho u dedoo u tartor ne , . . . sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ” la i lu kwagh u tesen ér se mba zan iky@@ ura ken jijingi ye , nahan kwagh ne kundu se iyol kpen kpen . — Mat . 2 : 1 , 2 — Ka “ u@@ gbil@@ in@@ mbaakaav ” mba nyi akuraior a h@@ en@@ ene ? Se fa mb@@ ang@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh uhar mba yange ve hingir mbahenen mba Yesu yô , ka Mateu man S@@ ak@@ i@@ u . Kpa ka ve hide a iyol ijime , shi ve fa ér ka Yehova tseegh una fatyô lôh@@ ôn or ér nana yem sha ye . Nahan sha hiihii la , m lu hemen tsombor wam inja er m gema m ngu tor nahan . ” E@@ i , “ Se mba zenden kpen@@ ga a kwaghôron u Aôndo ga . ” ( S@@ ef@@ ania 2 : 3 ; Mpase 7 : 13 , 14 ) Man mbagen mba alaghga vea kpe sha ci u iyol@@ been man angev shin ai@@ kôr cii shighe la yô , Yehova na ib@@ um@@ un ér una nder ve shin ku sha u ve̱ lu uma gbem sha won yô . Se mba a gbenda môm tseegh u se kar ve se fatyô u zuan a mbam@@ lumun sha mbampin mbara yô . Shin u kaa wer , “ Sha shighe u lu yev la cian ashe , kpa hegen ka lu un ican u b@@ i@@ ishi a ior ga cii . ” 8 “ Shighe Na ” la Z@@ u@@ lum Ny@@ ityô ican i se wa ishima a mi ve ia yange se u zuan a uma u tsôron ken tar u he u Aôndo la je kpa ngi ga . Ior mba i hembe ôron kwagh ve la : Yosev man kwase u Po@@ ti@@ far Ngeren ne time sha akaa a i@@ gbe u vea eren ve vea kuma u lun mar@@ nya u Tartor la . Yange lam a mo p@@ ase@@ m er i lu hange hange u Orkristu nana er batisema yô , shi kaa ér mo m za Mar@@ c@@ el@@ l@@ o Mar@@ tin@@ el@@ li inya , un lu hen ger@@ i u C@@ ast@@ i@@ one An@@ de@@ ven@@ no , hen ningir u S@@ on@@ d@@ ri@@ o . ( b ) Ka ikyav i nyi yange i nenge a mi ken inyom i 19@@ 35 la wang na ? Shi m ngu veren ishima u va yemen sha , za nengen er a nder ior shin tar , nahan me fatyô u hiden nengen a ter@@ em u maren mo la ishigh a ishigh yô . Kwagh u Aôndo a lu a mhii ga ne kpaa , alaghga tsô ka môm ken akaa shon . Un kpa yange maan mci@@ mb@@ im ma b@@ om er azende a ase agen la nahan . Kpa yange i umbur ve ér Bab@@ ilon ngu ica gande u Or@@ gban tar , u a gbe uwer ga , shi a ver kpaa ga la una yima ve ga . Alaghga kasev mbagenev mba ve luun a na imôngo la lu a kwagh a ve kpishi . Zum u Yuda va hen ig@@ u@@ ngu u mbakur@@ an u a lu ken deser@@ ti la yô , ve nenge ikpelaior ; yô , nenge , ve hingir ak@@ om hen inya gb@@ u@@ lu@@ gh gb@@ u@@ lu@@ gh , ma or môm nan war ga . ” — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 20 : 22 - 24 . U timen sha Mkaanem ma Aôndo la wase ḿ u hemban kaven m - er u Yehova a ôron ijir sha mimi la man an@@ za na ag@@ enegh kpaa , shi ka kwagh u a n@@ em tahav je ish@@ ar i de yô . ” “ KA nyi i lu mimi ? ” Heela tseegh ga , “ ne mbau@@ m@@ av cii kwaghyan , gadia erdoo Na ka u tsôron gbem sha won . ” — Ps . 20 : 11 - 15 — Ka unô i nger ati a ve ken “ ruamabera [ shin “ takerada ” ] u uma ” ? Shin er kwagh u í kaa a or@@ ang@@ er@@ egh ne ér a er la taver un nahan kpa , a za er nahan vough , been yô a hide hen or@@ fankwagh la . Gba u a tôô ér , akaa a i er ken Yesaia ityough 5@@ 3 ne cii ka kwaghôron u profeti môm sha kwagh u Mes@@ iy@@ aa , shin gba u a nenge a ér ka akaaôron a profeti kposo kposo a sha kwagh u Mes@@ iy@@ aa ? T@@ ime ken ityakerada i u lu a mi la , shi a gba sha mi yô , z@@ aan mbamkombo ken zwa u ú fe u la . Aluer kwagh ngu nahan yô , umbur wer , ka Yehova a lu Or@@ tesen u He@@ mban cii ye . Mpase u Yesu pase iti i Ter na hen mbahenen nav la yange kighir sha u yilan sha iti shon tseegh ga . ‘ TER ngu i@@ kua a mba asema a vihin ve la , yem mba ve lu a ishima i zamber yô . ’ — Ps . Ka se ver ashe a u@@ iyua mbagen , kpa u@@ iyua mbagen di yô , se mba veren ashe a ve ga . Ken washika u apostoli Paulu nger Mbaheberu mba nan jighjigh a na imôngo la , a yila ve ker ér “ u@@ icighan@@ anmgbianev mba ne lu a kwar sha myer u a dugh Sha ” la . Gbenda u m lamen shi m henen kwagh la yange u taver gande , man ityôkyaa i injaa kpa lu i i na ve m lu eren nahan ga . S@@ pl@@ an@@ e . Hi@@ ihii yô , gba u se tôô shighe se hen kwagh shi se gbidye kwar sha kwagh u Yesu ôr la , shi se seer tôvon sha kwagh u se lu henen la shi se pine mbampin mba inj@@ aav kpaa . Ka mhen u sha mi ga u nyi Mbayuda mbagenev lu a mini ? Se fa kwagh ugen u hemban doon a ng@@ un ga shin kwagh u a doo i zu@@ lum a zu@@ lum sha kwagh u se zough a mi ken mkaanem ma Aôndo la tsô kpaa ga . . . . Kpa se yô , se mba a mhen u Kristu . ” — 1 MB@@ A@@ K@@ OR@@ IN@@ T@@ E 2 : 16 . Nahan kpa , Mbakristu mbagenev mba ve lu Mbayuda yô , u ôron a ôr kwagh u akaa@@ yan a yange vande lun a hông@@ or@@ ough la tseegh kpa alaghga lu ve kwagh u nd@@ ôh@@ ôr ishima tsung . Shighe kar yô , a hen kwagh a or la , or la kpa lumun ityesen la tsembelee shi Yehova hingir u doon un ishima . Mbag@@ e@@ man Bibilo kpishi gema i̱ ér “ m@@ sur@@ shima . ” Shi hide nenge ase jighjigh u H@@ en@@ o na la . Shighe u se lu hen Iyou i Tartor yô , Bab@@ a a za vea mo hen anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mbak@@ aven ishigh sha u za lamen a ve shighe mkombo a lu a hii ga la shin shighe u mkombo a k@@ ur kera yô . Ka gbenda u nyi Yehova a ker sha u una de@@ en se a asorabo , man se nenge kwagh ne nena ? Sha ashighe agen yô , ityakerada ne ka i wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u henen mimi sha igbenda i ve hen ér ia wase ve ga yô . Yange i gba u a na ini@@ av sha u@@ ile ken mbamlu kposo kposo hanma iyange sha u nan i@@ w@@ om sha asorabo . 12 : 5 - 14 . A@@ semb@@ er@@ ati@@ i a ken zwa Heberu man zwa Grika kpishi ôr kwagh u mhôônom ma kôron . Ngeren mban hemba ôron kwagh u mhen u Yesu man gbenda u eren kwagh la . Kpa u sa@@ ghen ikyav mb@@ ira ka za shi u cuku u been yô , u nenge ity@@ ô@@ gh k@@ ira hii u yemen , maa gba u u hide u hii u wan ikyav mb@@ ira cii ken i@@ kpa ! Se mba zough a jighjigh u nan sha u henen fan kwagh u Yehova , lamen a na ken msen sha hanma shighe cii , shi kaven er á kor se shi a veren se doo doo yô . — Yosua 23 : 14 ; Luka 17 : 5 ; Mbaromanu 10 : 17 . De se hen nen kwagh u ikyurior i Iserael sha er se kav er i lu hange hange u se yar tom a ian i se lu a mi i eren kwagh sha ishima yase la sha u tsuan kwagh u vough yô . — Mbaromanu 15 : 4 . Shi se wase mbagenev kpa vea zua a icivir ne nena ? Kpa kera lu kwagh u una ung@@ wam ga . Shi se tese ser se suur sha Yehova sha u timen sha akaa a a lu ken ityakerada i wanakiriki u jighjigh la . Se mba lun imôngo hanma shighe sha ci u mbamlu asev mba hen tsombor kaha . Se kpa se mba nôngon ityav a mbam@@ yina asev . Diabolo soo ér se civir orgen shin kwagh@@ gen , se de civir Aôndo ga . — 2 Kor . K@@ e ’ inyom i 199@@ 7 la maa i de@@ ̱ un tom sho@@ ja . Iyange igen yô , anmgbian ugen shin Betel kaa a mo ér , anmgbian u kwase ugen soo u nengen a mo , a tile ngu sha h@@ unda u ken ishi la . 13 Kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati Yange Z@@ ua a In@@ j@@ ar sha Jighjigh Na Aluer se mba hiden a iyol ijime ga yô , á taver se u pasen mbagenev loho u dedoo , hemban je yô aluer kwagh gba ve sha kwagh u se lu ôron ve la ga shi mba ts@@ wa@@ men se kighir sha mi kpaa yô . Mbam@@ kombo asev ve luun ashighe a dedoo a anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mbara vea zuan a ishimataver ken jijingi yô Mb@@ ad@@ on@@ don mba Kristu ve eren akaa a doon a ior cii ( Ekesodu 20 : 16 ; Duteronomi 19 : 15 – 19 ) Heela tseegh ga , môm ken akaa a ishima i nd@@ ôh@@ ôr Yehova a a yô , ka “ or u eren shiada u mimi ga , u nan eren aie ” yô . Yange T@@ ab@@ it@@ a man Mbakristu mbagen mba sha derianyom u hiihii la tese dooshima nena ? Mba Yehova A Doo Ve Ishima yô , “ Ma Kwagh u Nan Ve G@@ be@@ v Mb@@ u N@@ ôngon K@@ era Ngu Ga ” * Nahan kera kpiligh iyol er yange i hii ve Or@@ sule la kaa a ve ér ve ta@@ mber la ga ! Ashighe ne lu a doon kpen kpen . Shighe u i lu kpe@@ hen ish@@ or la , mbayev makeranta mbagenev gba yevese duen ken k@@ l@@ ase kera ér az@@ ô@@ v nyôr ken k@@ l@@ ase shon . Se cii mlu wase ngu kwagh@@ môm sha nyi gbenda ? H@@ ide nenge ase kwagh u i er ken Mpase ityough 17 la . M - ongo u Yesu za hemen u ungwan kwagh shighe u lu yan ican la tese se nyi ? Doo u se fa asaren a ase a a lu “ a@@ gbil@@ in@@ akaa ” la nahan se venda a . — Ôr Tit@@ u 2 : 11 , 12 . 31 U F@@ a Kpa ? Shi a kaa wener : “ Gbenda u ú hembe doon u se kav ishember i ‘ an@@ ng@@ ôô@@ v ’ ne yô . . . ka u fan ser ishember ne ngi ôron kwagh u ônov mba Maria man Yosev mba ve lu anmgbianev mba Yesu mba sha ngô la . ” Yesu tsen@@ ga wan mbadondon nav kwagh ér : “ Aluer tar ua kôr ne i@@ ho@@ m yô , fa nen u vande kôron Mo i@@ ho@@ m je er u lu a kôr ne i@@ ho@@ m ga yô . . . . ( Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ) Kpa tindi u Yesu la saa he@@ ela ga . • Kanyi i doo u ú er he@@ gen@@ e ? Mba@@ yev mbagenev mba ve lu a fa u ôron takerada ga yô ka ve kôr ase@@ mb@@ er@@ akaa a ke ’ ats@@ am a i gbe u a va wa ke ’ hanma s@@ ati la ke ’ ity@@ o . T@@ egh te@@ gh tsô maa se va hingir u vendan mimi , hingir mban@@ ah@@ an@@ tar kpaa . Yange mb@@ ang@@ eren I@@ vangeli mbara fa e̱r Yesu vande lun sha cii mase van shin tar yô . Er se fe ser kwagh gba Aôndo sha gbenda u se civir un la yô , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ Ka mcivir u nyi nahan Aôndo a lumun a mini ? ( a ) Ka an i doo u se lu mbak@@ aven nan sha afatyô wase ci@@ ilii ? Aluer se mba eren nahan yô , se mba tesen ser se mba hemban kaven Aôndo sha u zungwen mhôônom cii . Kanyi ia fatyô u sur@@ un mba ve yen ishima la asema ? Ka sha nyi gbenda se fatyô u kaan ser dooshima been mayange ga ? Er u kohol imôngo civir Yehova i lu kwagh u se va eren ken tar u he la gbem sha won yô , u nenge wer doo u hegen je se z@@ aan mbamkombo asev mba ve lu u@@ icighan@@ mbam@@ kohol la hanma shighe ga he ? Or@@ civirigh ugen kighir mbayev mba kiriki y@@ av a ve . Shi gba u ú dondon atindiakaa a na kpaa . 19 : 17 . Se hii timen sha igbenda ihi@@ ar i yange ver se ikyav i dedoo yô . 3 Er Nan Ve I G@@ be H@@ ange H@@ ange u ‘ Se K@@ ur@@ ana ’ ? Nahan kpa , ashighe kpishi , ka i lu ior mba wan ndor a vese mba i lu inja er mba ior mba dedoo la je ve er ma kwaghbo u vihin tsung ye . ( Ivur 41 ) Nenge er or@@ ngeren Pasalmi la a tese er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato yange ya tor ken a ve yô . Kanyi ka i va ú ken ishima shighe u ka wea hen sha kwagh u Yon@@ a ? Ior kpishi lumun ér hanma or ken tiônnongo u Kristu u tsuaa la lu eren tom u pasen kwagh . F@@ ese nahan kwagh u yange er yô , hingir u á yima Paulu sha ikyev i ikpelaior i Mbayuda i tor@@ on asema la kera , ke ’ masejime yô a tsa ke ’ pur@@ usu anyom ahar . Paulu yange yôô sha k@@ wan@@ yaren gb@@ ung@@ ur gb@@ ung@@ ur ér á va m@@ en@@ a ku kera gbem sha won . Mbat@@ amen mba ve fe tom tsema tsema je kpa , gba u vea hide a iyol ijime , shi vea fa ér iyange igen vea bee iyol , nahan vea kera fatyô u nengen sha akaa a ken tiônnongo tsembelee ga . Sha mimi yô , ieren i u@@ c@@ ôô@@ ci ve lumun a mi ne zua sha kwagh u Bibilo i tese ga . I@@ gy@@ um@@ ior ka ia wa iky@@ ondo , ia lu a icombor ave je kpaa , mbamaren vev ve nengen sha a ve shi ve wasen ve her . Yehova yange er kwagh ne zum u a pase awashima na u tin@@ d@@ in a “ vor ” u Satan una c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar la . ( Luka 15 : 8 - 10 ) Alaghga tsô gb@@ enger sule la lu sha i@@ sha i injaa i i er i a a@@ gb@@ enger a az@@ ur@@ fa kpishi yô . ( Anzaakaa 27 : 11 ) Anzaakaa 28 : 20 tôndo zwa a@@ vese ér : “ Or u jighjigh nana mgb@@ ough a iveren . ” Ken uwer u J@@ un 200@@ 1 la , ur@@ a@@ ahumbe u kpilighyol va ta sha gar u T@@ ex@@ as , ken tar u U@@ .@@ S.@@ A . la je vihi uya kuma er 7@@ 0@@ ,000 nahan , man uya mba Mbashiada mba Yehova lu ker hemban deri 7@@ 00 . Ka an i gbe u nana hii eren kwagh ne ? ( 1 Mbakorinte 11 : 23 - 26 ) Se za nen hemen u keren mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba ve lu ven@@ gese loho u dedoo la . K@@ ain venda kwaghwan u sha dooshima ne , nahan a wua anmgbian na . Nahan jighjigh u nan u nan la una wa am@@ ise , una taver gb@@ ang . ​ —⁠ Ef . Nahan yô , nyityô saa u i lu kuman se ken iyol nyian cii kpa , se za nen hemen u wan ishima a mi . Nahan á tese dooshima la shighe u lu tesen la nena ? Nahan kpa ka u se ver ishima a imba iwasen i Aôndo ne ainge kpee ga . U tesen ikyav yô , aluer hingir iky@@ e yase u henen sha akaabo yô , kwagh ne una mgbegha se u eren akaa shon . Nahan a mase kuren ér : “ Hegen yô , akaa ne nga lun her , ka jighjigh u nan man ishimaverenkeghen kua dooshima , nga atar je ; kpa kwagh u hemban ken a yô , ka dooshima . ” ​ —⁠ 1 Kor . 7@@ 8 : 43 - 5@@ 3 ) Kpa zum u mbam@@ k@@ er@@ ev mbap@@ u@@ ev mba b@@ an@@ en a jighjigh mbara va ôr ve ib@@ aver i bo yô , ve kera “ umbur agee Na ga . ” Yesu maa kaa a ve mba uhar mbara ér : “ za ôr nen Yohane akaa a ne nenge man a ne ongo kpaa , ner : Mba@@ ap@@ ir@@ ashe mba nengen kera , mb@@ as@@ omb@@ on mba zenden ; ka wanger mba@@ am@@ an@@ de@@ v iyol , mbak@@ on@@ don@@ ato mba ungwan , mba nd@@ eren mbakp@@ enev , man shi mba ôron mba@@ ats@@ anev Loho u Dedoo . ” Aluer mkaanem ma Yehova doo se ishima yô se taver ken jijingi dông . • ve te i@@ ha@@ gh sha akaa a ve eren ga kpa ? Nahan kpa , ka mbam@@ gem cii ve lu mba dedoo ga . “ Aluer TER Una kura gar ga yô , ka gbilin tsô or@@ kuran nan kor ye . ” ​ — P@@ S . 1@@ 27 : 1@@ b . Kwa@@ se@@ ya ne to@@ or iyol kaa ér : “ M fa kwagh u m er Aôndo ve a de ér i@@ mba@@ kwagh ng@@ in nahan i erem ga . ” Gba u or@@ tesen nana fa aan a a hembe doon u tesen mbagenev yô . Tom ne lu tom u kiriki ga cii . Nahan kpa , ior mba kwase na mba ken mimi ga , nahan ve soo ér i er aeren a ity@@ ôô agen a sha kwagh u ku iin , kua aeren a Aôndo a vende la cii . Nyian ne kpa gba u anmgbianev mba kasev mba ken Kristu mba ve vi@@ e la “ mlu ve a̱ kuma icivir , ve̱ de eren ang@@ er@@ e@@ ke ga , ve̱ de lu mba m@@ sô@@ rom ma ye tor sha a ve ga , kpa ve̱ tesen akaa a dedoo , ” vough er lu sha derianyom u hiihii la nahan . ( Luka 7 : 31 , 32 ; 18 : 15 - 17 ) Mba@@ yev kpishi yange ve kohol ikpelaior ve kegh ato a Yesu . Nahan gba u se nôngo kpoghuloo se lu a iyol kôron tsaha ve se hemba mbam@@ yen mban ye . Kwagh ne zua sha gbenda u Yesu yange nenge kwagh u apostoli Peteru la . Kwagh u ior mban doom sha ci u ishimataver i̱ ve taver dông la man m@@ yar u ve yaren tom a Bibilo tsema tsema la kpaa . Sha nahan yô , u fatyô u kuren ikyaa wer u ngu civir Yehova sha ci u a ur@@ ugh we . K@@ e ’ tar u S@@ ene@@ g@@ al yô , ior ka ve tema sha u@@ go@@ do@@ b@@ i ve te@@ en ish@@ u shin iky@@ a@@ y@@ u@@ e , ga yô ve tema ke ’ kasua ve te@@ en atam a iky@@ on , ga yô ve tema shin ze@@ ge it@@ ine i l@@ ú@@ mb@@ ú ve maan t@@ í ì i lun ky@@ ôn ky@@ ôn i y@@ u@@ an i̱ í yer ér at@@ a@@ ya la . Yange soo ér se na un mlumun hanma sh@@ igh@@ ee ? ( Or@@ pasenkwagh 12 : 13 , 14 ) Aluer se dondo kwaghwan ne yô , se kav ser “ injar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER ” ka kwaghfan man msaanyol tseegh ga , “ ka inyaregh man icivir kua uma ” kpaa . — Anzaakaa 22 : 4 . Jighjigh man ishimataver i Aôndo na Noa la wase un nena ? Paulu wa kwagh ér : “ Ne cii , lu nen zwa môm ” ( 1 Kor . Nahan cii kpa akaa a a vande eren a kar kera la , iv a akav a a tese ér ati@@ ca a duen ati je kpa yange tsu@@ me yô . ( 2 Timoteu 3 : 1 - 5 ) Ashighe agen , ka se ungwa kwagh u ung@@ ô mba ve te an@@ iky@@ und@@ anev vev kera , shin ve nzughul a ve gayô ve kende ve yô . Se nenge a p@@ ik@@ ôô@@ p@@ u igen i i lu yemen vegher la yô . Se mba er ishe vea der@@ ab@@ a se mba been yô , se nyôr p@@ ik@@ ôô@@ p@@ u shon . Shi u@@ cer@@ ub@@ i mba sha z@@ en@@ aria uhar lu sha ak@@ ur a A@@ re@@ ki la . Sha mimi yô , kwaghhenen man m@@ fe@@ tom ka akaa a hange hange , kpa doo u or nana z@@ enda akaa ne ityô kpoghuloo je nana hungur a tsombor u nan kua ak@@ ar a nan@@ aa ? ( Ôr Pasalmi 1@@ 00 : 3 - 5 . ) K@@ aan a mo ér un vea nom na ve mba Mbashiada mba Yehova yô , doom je zua ga . ( Genese 1 : 26 ) Mbat@@ amen vea fatyô u dondon ikyav i doon tsung ne sha u eren tom vea udi@@ ak@@ on imôngo , shi tesen ve u eren ityom i í ne ve la sha inja kpaa . N@@ ana vese tsembelee j@@ ee ? 7 : ​ 9 , 10 . Mkaanem ma Yesu umbur se ér gba u se tsua kwagh u se soo u z@@ endan un ityô la . Nahan kpa , se hen nen ser , er se yen yô , se fatyô u tilen sha mimi ga ze . ( a ) Mbakristu mba tsuaa mbara yange ve yilan sha iti i A@@ ôn@@ doo ? Shighe u Yehova tsua Amo@@ shi ér a kôôm ik@@ we pue i tartor u Iserael , i i lu civir ak@@ ombo la , Mbaiserael mbagenev yange vea nenge ér a kuma sha tom la ga . — Ôr Amo@@ shi 7 : 14 , 15 . K@@ era je kpa ka i gba u or@@ kur@@ an@@ ilev u dedoo nana fa hen ape to@@ ho u he@@ m doo doo shin mngerem ma lu kpishi sha er ‘ kwagh a ban ’ ikyum@@ ile i nan ga yô . — Pasalmi 23 : 1 , 2 . Kape kwaghôron u profeti u ken Bibilo la kpa i gbe u ú er kwagh sha mi je la . ( a ) Er nan ve iyol i kpe se ker sha ci u mba tôvon se a ican ga ? ( Mbaromanu 1 : 20 ; Mbaheberu 3 : 4 ) De lumun wer or môm nana yange u u̱ keren mbam@@ lumun sha mbampin mba hange hange la ga , er mbampin mba dondon mban nahan : Se mba uma sha ci u nyi ? Shi ve za hemen u pasen kwagh ugen u Yehova er sha ci u ior nav ken msen ne ér : “ U gema ior mba ve tema ken tar la hingir sha ikyev ve , ka Mbak@@ an@@ aan je la , . . . Bibilo i i yer ér New In@@ tern@@ ational V@@ er@@ sion Ar@@ cha@@ e@@ olo@@ g@@ ical Stud@@ y Bible la kaa ér : “ Mba@@ fan@@ takerada kaa ér akaa a mba@@ yi@@ ase a i er sha kwagh u ur@@ ak@@ u@@ mi la cii lu nahan ga , sha ci u ior kpishi na jighjigh ér lu ken inyom i 1@@ 20@@ 0 C.S.@@ Y . Ka iky@@ aren i nyi nahan i gbe u saa ior mba ve lu keren u lun a ityom i tiônnongo sha ikyev la vea kuma sha mini ? A mgbegh@@ am u hiden nengen sha gbenda u m henen kwagh shi m eren msen la . ” — A@@ sh@@ le@@ y . 29 : 25 ) Kanyi igen kpa A@@ le@@ x una fatyô u eren@@ e ? A tindi mbagenev vea za hi@@ la lu ikp@@ ur pania sha an@@ shighe kpuaa ken ag@@ ar a ken to@@ ho , vea hii tom wase ken ag@@ ar shon shi vea gb@@ anger a u kpaa . 12 U C@@ i@@ vi@@ r Yehova ken “ A@@ yange a B@@ o ” Alaghga han@@ mô ve nana nenge orgen la ér nan doo inja ga , kpa nana hungur er sha akaa agen yô , inja i nan kpa i doo ga yô . Nahan kpa , m za hemen u henen kwagh ken ya , sha u@@ washika mba ngeren . ( b ) ‘ A va kighir icam i u@@ i@@ per@@ a@@ mbaiorov la ’ nena ? Jijingi u ka a wase mba i shigh ve mkurem la u fan ér ve mba a “ jijingi u mlu u wan , ” shin ve mba ônov mba Aôndo la , ka un môm Yehova yange nder Wan na u môm môm la a mi shin ku , na un uma u kpen ga la sha ye . Tar u Amerika yange u wase ityar i shin Ity@@ ô@@ tar i Y@@ uro@@ pa la kpishi , nahan i kera nyôr ken ibanave i vihin tsung ga . M va kom anyom er pue nahan yô , ng@@ ôm de u kohol imôngo vea Mbashiada mba Yehova . D@@ i er naagh ku ip@@ aan ku Yesu Kristu la nahan , tom u pasenkwagh ne ngu k@@ enden a dooshima u Aôndo sha * M@@ sen ugen u mba@@ yi@@ ase eren ken u@@ shin@@ ago@@ ge yô ôr kwagh u ishimaverenkeghen i Tartor u Mesiya u a dugh hen tsombor u Davidi una va a mi la . Ka nyi ia na se iember sha shighe u se lu keghen iyange i Yehova ne ? Doo u a tese ve ve fa er atindi a Yehova a lu a inja yô . Sha mimi yô , kasev mba kôron mar mban suur sha Yehova , shi un kpaa lu “ per@@ utya ” ve , nahan á kura ve sha iy@@ ugh i F@@ ar@@ a@@ o . Mbashiada mba Yehova mba eren sha kwagh u ve ôr ken Mkaanem ma Aôndo la sha ajiir a ve a tom man ken makeranta kua ma ijiir i ve lu cii Ka hange hange u we s@@ ônon Yehova wer a na u jijingi sha ci u nyi ? Er Yesu a lu sha hegen ne , á sôr akaa á ver sha er se mba se lu shin tar ne se ngohol kwaghyan wase u ken jijingi la nena ? 1 : 2 - 9 — Ho@@ sea yange er id@@ y@@ a@@ kwase kpôô kpôô ? Er nan ú ker gbenda u ú er kwagh ne ga ? ( 1 Kor . 9 : 22 ) Ikyav i tesen yô , alaghga Paulu yange lam vea or@@ sho@@ ja u kuran tor ugen , lu pinen un inja i ikyav mbi u@@ ty@@ aav kposo kposo mbi a h@@ ua la , nahan kwagh u a hen la wase un u ôron injakwagh igen . — Ef . Alaghga a taver mbagenev vea pine ér : ‘ Tsô er nan ve yange tim mbaaferev shighe u ve lu iorov utar tseegh la ga ? 3 : 9 , 12 - 14 . Nahan kpa , saan E@@ s@@ a iyol ga . • Er nan ve i doo u se henen sha mbamhen mba Yehova ? U@@ zege@@ mba@@ a@@ y@@ ough mba yange ve maa i za h@@ or sha aôndo la tese kwagh ne . 1 : 20 ) Yesu ka “ A@@ men , ” shin ib@@ um@@ un i tesen ér hanma ityendezwa i Yehova Aôndo a er cii ia kure sha a mi yô ! Nahan kpa , or@@ p@@ aan ugen gema lu , u gba u una p@@ aa Ru@@ tu yô , lu Bo@@ a@@ shi ga . Aluer ka kwagh u Eliya lu henen sha mi kpoghuloo ne yô , a lu nahan ve kera fatyô u taver ishima ga ye . Lu A A@@ eren A A@@ a W@@ ase Ú U Ge@@ man Ior H@@ ingir Mbah@@ enen La F@@ ese nahan i tsua mbatamen mba ken Kristu mba ve vi@@ e yô , ve lu kô@@ m@@ ati@@ i u nan m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha a@@ ah@@ e la , nahan lu u vea tôv a fa mbamgbe mba iorov asange asange shi vea na Mbashiada mba hen ningir la inyaregh ki nan ve m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha er vea wa ishima a a@@ ah@@ e ne , shi vea sôr u@@ y@@ aav vev kpaa yô . Ngeren u hiin ityough ki Pasalmi 18 la tese ér , Yehova kura Davidi shi ta ikyaa a na , yima un ‘ sha ik@@ ev i mbai@@ ho@@ mov nav cii , man sha ik@@ ev i Saulu kpaa . ’ ‘ H@@ AN@@ M@@ A iyange yô , ka i doom u pasen loho u dedoo . ’ 3 : ​ 2 - 6 . Kwaghôron u A@@ da D@@ el@@ l@@ o S@@ tr@@ it@@ to M@@ tim u Zege@@ bab@@ ilon zu@@ lum Mpase 9 : 1 - 4 kar as@@ ande a Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba yange ve hide ve hii u pasen kwagh kpoghuloo ken inyom i 19@@ 19 mbara sha iky@@ um i ikyo@@ mon ki ki hii u yan akaa yô . Inja na yô , se mba a kwagh u eren ga , saa se “ kpe tsô se fa ” shinii ? Hanma tar yô , aeren a ity@@ ôô a u kaha . C@@ u@@ ku kpa m fa hen shighe ne mer ikyav na la lu wasen mo u wan ago@@ yol u va eren tom u pasen kwagh hanma shighe la ga . 12 : 43 - 47 . Yesu yange ta mbahenen nav icin ér nyi , man gba u kwagh a gba se a ic@@ in@@ tan la sha ci u nyi ? Tese akav a ken Ruamabera a tesen ér mba shir@@ en Aôndo tom sha jighjigh je kpa ashighe agen ka i taver ve u eren ishima na la . T@@ ime sha kwagh u ikyar i u ye vea Yehova la , nahan sôn un a wase u za hemen u lun a na kôôsôô . Yesu lu or u yôôn Tartor sha gbashima , u lun ishima legh legh , kpa eren kwagh a ior sha mci@@ e ga . Aôndo maa na Mbaiserael atindi , kua A@@ tindi a P@@ u@@ e la , sha er aa hemen ve shi aa kura ve yô . 4 : 8 , 13 ) Shighe u se lu eren tom vea mbatamen imôngo man ve pase se ma kwagh u a zough sha mkaanem ma Aôndo , u i gbe u se sôr inja sha mi yô , ka ve wase se u ha@@ an or u he iyol . ( Ef . Mba ve hen kwagh u Yesu yange tese la shi ve yar tom sha mi yô , ka ve zua a mbam@@ tsera fese je , i kua m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol sha mbamzeyol mba um@@ av mba ve ngee yum la . ( Pasalmi 10@@ 9 : 1 - 3 ) Mayange se na nen ior mba ve ker loho wase u ke ’ Bibilo ihyom ne ian sha ci u ve̱ kighir se sha u hiden jime ken jighjigh u nan wase ga . 11 , 12 . ( a ) Ka sea er msen ser i̱ er ishima i Aôndo “ shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan ” yô ka nyi ka se lu kaan ser Aôndo a̱ ere ? Aluer or@@ ihyom er se kwagh man se or iyev yô , alaghga ishima i nan ia wa a wa a@@ kpe@@ ma , kpa aluer se er a nan dedoo yô a@@ dooga nana kera kôr se ihyom ga . Gbenda môm yô ka u zan mbamkombo mba Mbakristu man mbam@@ kohol mb@@ akiriki kua mba@@ vesen n@@ du@@ ur@@ u@@ u . Kpa kwagh la lu aie ! Yesu shi za hemen yila mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi ér “ ab@@ u@@ me@@ aior . ” Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ M : Yange m vese ken gar u B@@ er@@ tr@@ ange , ang@@ ar u lun wang , u ifer ngee her ga shi ior lu a inyaregh her kpishi yô ; gar ne ngu ikyua a gar u Lu@@ x@@ emb@@ our@@ g . Se na mlumun sha mpin ne ken hemen . Ishima i Aôndo yô , ka u ior ve ungwa kwagh u ishimaverenkeghen i sha kwagh u uma u tsôron la . Gba u a wase se ! ” Sha ayange a g@@ ô@@ g@@ ô uma na la , a nenge ityom i Yehova i age@@ egh i yange er sha ci u Mbaiserael la , kua ivande i Yehova er sha u yiman ve shin Zege@@ mnger u Nyian er anyom 60 nahan ken ijime la kpaa . A@@ veren D@@ umbur Hegen Yesu yila Yehova ér “ Aôndo u mimi tswen , ” sha ci u ka Yehova a gbe akaa cii ye . P@@ alegh M@@ civir U A@@ i@@ egh ! Er ing@@ y@@ at@@ u i seer a seer yô , akaa a i ve a mi la gema ci@@ er@@ yol . E@@ m@@ ile K@@ rit@@ z@@ ing@@ er , u a lu ken bran@@ ci u Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e la kpa pase ér ken inyom i 199@@ 2 la , i lumun Mbashiada ken tar la , shin er i tôv ve a ican anyom kpishi nahan kpaa . • Or nana fatyô u eren iyua sha iny@@ ar shin sha akaa a h@@ we@@ ev gayô akaa a injaa a nan agen . Ikyav i tesen yô , profeti Yesaia yange wa Mbaiserael kwagh ér : “ TER ngu kaan nahan er : W@@ aan nen iji@@ r@@ ôron ikyo , eren nen perapera . . . Nahan se mba tin@@ d@@ in ne a iyua i An@@ der@@ son ne . Ka m@@ tem@@ tor u nyi yange Yesu ngohol zum u a k@@ ôndo a yem sha laa ? Aluer gba u a na kwaghôron ne yô , anmgbian u a lu nan un la a pase ér iorov mba uhar mban vande eren ivese sha tindi u Shi@@ sar . ( b ) Ka tom u nyi or@@ kur@@ an@@ ya u Yesu a er kwagh na la a eren@@ e ? U T@@ esen Ikyav E@@ ̱r I G@@ be u Se K@@ ur@@ an Yô ( Ôr Mbakolose 3 : 9 , 10 , 12 . ) M ngu hemban maan m@@ sô@@ rom ma taver ainge ? Tsô m kure ikyaa mer er a ze iti kpishi shi a eren iniongo la kpoghuloo yô , mimi una doo un ishima ga . Er nan i doo u se ember shighe u se tagher a ah@@ endan a Satan kpa se til dông laa ? Yange tôndo zwa a or@@ pasalmi ér : “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa . ” ( Ps . Shighe u umbur ku u Yesu la ka shighe u doon tsung u se gbidye kwar sha hanma kwagh u Yehova man Yesu ve er sha ci wase yô . 45 : 18 ) A sôr hanma kwagh a ver vough sha u va kuren awashima na ne . © W@@ H@@ O / P . Nahan yô , doo u or u nan lu zungwen ku la nana zer lun tswen gbem ga . U henen sha m@@ ze@@ hemen wou ken jighjigh u nan la ka di gbenda môm u ua wase ú u k@@ us@@ un kwagh u ú lu a mi la gb@@ ang gb@@ ang tsô . Na@@ omi , ngô u nom na , u lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la , lu ken tar u Mo@@ ab@@ i , kpa va mough ér una hide ken tar u Iserael , ken ga u Bete@@ le@@ he@@ m . A@@ tindi a vesen a ahar ne kohol ôr akaa a Aôndo a soo ér mbacivir un ve er la cii ti@@ ôn@@ ôô . Me@@ yer yange nger , i gber u ken inyom i 200@@ 6 la , mba yer u ér A World U@@ nd@@ one . Shighe u Mbaiserael mba sha ayange a tsuaa mba ve civir Aôndo la gema ijime a na yô , ishima vihi un ker kpishi . B@@ atisema u Mbakristu mban ve er ken ku u Kristu la ka a kure zum u ve kpe la , nahan í gema í nder ve ve hingir ior mba ken jijingi sha u vea “ ya tor ” a Kristu “ imôngo ” sha yô . — 2 Timoteu 2 : 10 – 12 ; Mbaromanu 6 : 5 ; 1 Mbakorinte 15 : 42 – 44 , 50 . Nahan kpa , a@@ dooga akaa nga a a ne ve we kpa ú nenge wer kwagh wou gba Aôndo ishima yô , nahan kwagh ne taver jighjigh u nan wou . Shi mfe u Davidi yange fa u dondon akaawan a ken tindi , man gbashima u lu a mi u dondon akaawan shon la kpa ka ikyav i dedoo i i doo u se dondo yô . G@@ um@@ kwase ugen mba yer un ér M@@ er@@ c@@ he , yange hen Bibilo shighe u lu iyev la . Ka a na orumace tahav yô , nan gande ave , ka nana lu nyityô or shin nana due h@@ an h@@ an je kpaa . ( Yes . 44 : 28 – 45 : 2 ) Shi Daniel nenge a mbam@@ pase mba sha mnenge mbagenev uhar sha kwagh u tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia ne . Er nan ve mbagen ka ve venda kwaghwan u a har sha Bibilo sha kwagh u tsuan or u vea vôso laa , kpa imba gbenda ne ia za a ve han@@ a ? Shighe karen ka kom er inyom i môm nahan yô , ortamen u nengen sha ijiir i gb@@ eren ityakerada la , Ma@@ x L@@ ar@@ son , za va hen af@@ ishi am , hen Af@@ ishi a T@@ in@@ d@@ in a I@@ l@@ yo@@ ho . OR U TI@@ M@@ EN SH@@ A A@@ K@@ A@@ A A MB@@ A@@ Y@@ I@@ A@@ S@@ E U H@@ I@@ D@@ EN A I@@ YO@@ L I@@ J@@ I@@ M@@ E I lumun wuee ér ka N@@ at@@ an man Ga@@ di ve nger takerada u 1 Samuel ityough 25 zan zan ityough 31 kua 2 Samuel ye . A kaa ér “ gadia m tôv nongo u Kristu u Aôndo a ican . ” ( 1 Kor . Yobu yange fa wener aluer un na jighjigh zan zan ku yô , Aôndo una umbur un man shighe a kuma yô , a nder un shin ku . I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i ken zwa Heberu i̱ ashighe kpishi ka i gema ér “ mkohol ” shin “ nongo ” la , inja i i ér u “ ku@@ mban ijiir i môm ” shin “ kohol ” imôngo . 4 : 6 ) Kwagh ugen u ú fatyô u tsuan wer u er yô , ka Bibilo i ôron hanma iyange . Sha kpôô yô , kwagh ne yange va Mbakristu mba jighjigh mbara a m@@ taver . — Aer . 4 : 1 - 3 ; 5 : 17 , 18 ; 6 : 8 - 12 ; 7 : 5@@ 9 ; 8 : 1 , 3 . ( Anzaakaa 17 : 17 ) A@@ dooga tsô ka Yehova a tindi ijende yase i wan se ikyo la ér nana za lam a vese ye shinii ? Kanyi kwagh ia er ior mba ve s@@ enge ér ve mba civir Aôndo kpa kwagh a hembe gban ve a u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav laa ? 7 : 21 , 22 ) Yesu yange kaa ér , cii ve Aôndo a de se kwaghbo yô , gba keng u se de@@ en mbagenev kpa kwaghbo . [ F@@ o@@ to u sha peeji 14 , 15 ] Mba ve zer lun a mbamhen mba kpe@@ egh sha kwagh u mlu ve cii mba henen ér a tsa kpa vea ember uma “ anyom imôngo ” ga . ( Luka 11 : 28 ) Kwagh u hemban lun a inja cii je yô , aluer se mba gbidyen kwar sha akaa a ken jijingi hanma iyange yô , kwagh la una wase se se na Yehova u a gbe m@@ hi@@ r@@ ini@@ m ase@@ m la icivir , shi un kpa una na se msaanyol hegen kua uma u tsôron ken tar na u he u perapera u u lu van la . — Y@@ ak . F@@ a wer Yesu yange kar shighe u m@@ ve na la sha an@@ shighe u kpuaa , er shighe u M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va sha ayange a Noa la nahan ga . Una tim hanma or u nan hendan kwagh a hemen u Yehova cii . Maa wan@@ b@@ ua u civir hingir kwaghaôndo u ken tar u Iserael cica cii . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 11 : 13 – 15 . Á veren Yesu tor sha kera yô , una hide ; inja na yô , er á lu Tor u tar ne yô una gema ishima a ver sha u hemen ú . Ka ican ga u kaven imba ikyav i tesen i taver ga ne er ng@@ in nahan . K@@ e ’ atôônanongo ag@@ enegh kpishi yô , mbatamen mba ve vi@@ e ve fe tom tsema tsema mbara ka ve wa iyol ve kegh a kegh u wan or kwagh u a har sha Ruamabera man a zough sha mbamgbe asev yô . 17 , 18 . ( a ) Shighe u Go@@ g@@ i una ta num sha ior mba Yehova la , a ôr ve akaa a nyi ? Aôndo tesen ve er vea lu a dooshima yô . ( 1 Timoteu 4 : 16 ) Nahan kpa , ka u se mba ungwan la se zer pu@@ un a pu@@ u ga . ( 1 Mbakorinte 2 : 10 ) Heela tseegh ga , aeren a Aôndo er “ dooshima man msaanyol man bem man ishima i wan man sar sar man mlu u dedoo man jighjigh man ishima i legh legh man u kôron iyol tsaha ” nahan cii ka “ ity@@ am@@ egh ki Jijingi ” la . Akaa a Aôndo una va er ken hemen la ka akaa a sa@@ gher iyol kpen kpen ! — Anzaakaa 2 : 21 , 22 . I@@ C@@ AN i ior ve lu eren mba@@ beenyol nyian kpishi ne ka kwagh u kpiligh se iyol ga . 4 : 8 ) Or môm kpa nan ngu a lu kôôsôô a Yehova i hemba Yesu , u a lu a vangertiôr ken Or@@ gban je a te a@@ kper@@ an ma shighe môm ga la ga . ( Yoh . Ior mba nengen kwaghaôndo nahan hen vegher w@@ ou@@ we@@ e ? Bibilo ôr kwagh u anyom ne ér : “ Yuda man Iserael ve tema doo doo , hanma or hen it@@ ine i wain i nan , man hen it@@ ine i t@@ ur i nan , hii hen D@@ an zan zan za ar hen B@@ er@@ she@@ ba , sha ayange a Solomon la cii . ” Yange i va a mba i sun@@ da ve mbara ken tiônnongo u Kristu u i hide i ver , hen ape a Aôndo a lumun ve shi a kor ve la , shi i na mbagenev injar i yemen sha . 1 : 10 ) Han@@ a pasen Yehova ishima na been kera yô , pristi u tamen , E@@ li gema kaa a na ér : “ Yô , za ase bem bem ; Aôndo u Iserael A̱ na u kwagh u u sen Un yô . ” Nahan a kegh ato a ungwa kwagh u i er la . ( Mateu 24 : 48 - 5@@ 1 ) Ish@@ ember i ‘ wanakiriki u bo la ’ hide umbur se mkaanem ma Yesu vande ôron sha kwagh u wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la . Nahan kpa , er ônov ve lu vesen la , mbamaren vea fatyô u wan ve ityom i í kom sha a ve yô . Shi er Solomon a tese nahan , alaghga or@@ uh@@ we u nan lu ijende i or u nan lu a tahav yô nana ya dyako i or u nan er tom kpoghuloo la . ( Or@@ pa . Ngu a tee ior u@@ ky@@ e@@ e@@ ke nahan kwa imôngo imôngo zan zan a kar k@@ ough@@ on . ( Mbaheberu 13 : 18 ) Ikyav i kwagh la ér nyi ? Yange vea soo yô ma ve seer fan kwagh u Mesiya shi ma doo ve ishima kpaa , kpa ve er nahan ga . ( Ôr Genese 39 : 7 - 9 . ) • Gba u mbatamen vea eren a iyôngo nena ? Davidi lu or u eren kwagh akuma akuma . No@@ ve@@ mba 9 - 15 , 200@@ 9 M@@ ze@@ hemen Kanyi ? Kwagh ne ve u a iember . 22 Ú Umbur Kpa ? Paulu man Mbakristu mbagenev ve lu “ duen a mimi ken igbar ” sha ieren ve man tom ve u pasen kwagh la . Man bem u Kristu a̱ lu or@@ hemen ken asema a en . ” Yehova yange gba uumace sha i@@ been na , sha gbenda u vea fatyô u civir un shi tesen un ér ve wa un ikyo shi a doo ve ishima , er un kpa a vande tesen ve nahan . ( Gen . Mba nd@@ eren Yesu shin ku kera cii yô , á ande hen mbahenen nav hen Zege@@ mnger u ken G@@ al@@ il@@ ia la . Sha kpôô yô doo . Paulu ôr kwagh u ityô na Mbayuda kaa ér : ‘ M ngu eren ve shiada mer , mba a ishima i tse@@ en sha kwagh u Aôndo kpa ka sha gbenda u kwaghfan ga . Gadia ve fa perapera u a dugh her Aôndo la ga , mba keren u veren u ve ayol a ve . Per@@ apera u Aôndo la yô , ve lumun un ga . ’ Yohane man Marku cii , Aôndo yange mgbegha ve sha jijingi na . Er nan ve ve nyôron iyol ken ayôôso a eren man num nôngon ga ? Or@@ gen ken tar u B@@ ra@@ z@@ il , u i yer un ér V@@ al@@ m@@ ir , a lu ken gar ugen ken tar u S@@ ur@@ in@@ ame hegen ne yange du@@ ghun z@@ en@@ aria . A ese ijiir la tsembelee a ver a@@ gb@@ ur a teman atar . Mkaanem ma Aôndo wa tindi ér : “ Ne ônov , ungwan nen imo i mbamaren enev ken Ter . Gadia ka nahan je i lu vough ye . C@@ i@@ vi@@ r ter@@ u man ngô@@ u , ka tindi u hiihii u ityendezwa i lu sha mi je la . ” ( b ) Ka m@@ kposo u nyi a lu hen atô u ior mba ve kegh ato a Yesu man mba ve kegh ga laa ? Se za hemen u tesen ser se wuese ishimaverenkeghen i uma u tsôron i i ver sha ci wase la nena ? “ Nahan sé kaa nana sha akaa ne ? Yesu yange kaa ér se fatyô u eren msen s@@ ônon akaa a iyolough kua “ kwaghyan wase u a lu sha ci u ayange ayange ” la . Mba ve eren idya yô , ashighe kpishi icombor ve ka i sar kera shin ve kera lu a i@@ civi@@ r@@ yolough sha ashe a ior mbagen ga , shin ve zua a ian@@ g@@ ev mbi í zough a mi sha my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or la , ka a lu kwase yô nan wa iy@@ av ab@@ u . Ngeren ugen u i nger shin kpe ken Bibilo i New World T@@ ran@@ lation la kaa ér ishember i̱ “ lu yilan ” la ikyav na yô ka u “ pinen iwasen ” shin eren “ msen . ” Ken “ ashighe a ican ” ne , alaghga mbamtaver mba uma vea na yô , uma una due se ishima . Dooshima ne ngu a mgbegha se u zan hemen u tesen ser “ sar se u zenden tsembelee sha akaa cii . ” ( Heb . * Kwagh@@ ngeren la ter kwagh u i nger ken Genese man Lev@@ iti@@ ku kua Aerenakaa la . U A “ O@@ ng@@ o M@@ sen ” La N@@ om@@ so@@ or la pase nahan wener : “ T@@ aver u pasen iember man mk@@ om u se zough a mi sha u eren tom hen atô u ior mba ve doo inja tsung mban . I@@ kp@@ ela i ut@@ so mbara mba er mk@@ ung@@ um ma pur@@ ugh sha nahan Se mba eren akaa ne sha ci u mbatamen mba tiônnongo umbur se u eren aa ? Zum u u@@ a@@ ah@@ e ve er man ishima i lu vihin ior ker yô , ashighe kpishi ka ve pine ér : “ Er nan ve Aôndo a ne akaa a ts@@ eren ior ian@@ a ? ” • Doo u se za hemen u tilen sha mimi wase u Mbakristu la sha ci u nyi ? Ka i taver we u dondon atindi a mbamaren ou@@ we@@ e ? Mba ve kohol ve hingir “ or@@ im@@ ang@@ er@@ egh ” nyian yô , ka u@@ gomoti mba uumace . Sha kpôô yô , Yesu yange de apostoli u gema ishima ne kwaghbo na la . ( Pasalmi 1@@ 50 : 6 ) Kpa cii man shighe la a va yô , kanyi se asange asange se er sha u nan Aôndo i@@ civi@@ r@@ i ? Se mba a an@@ za a lun sha tsen@@ g , ka an@@ za a Aôndo a lun tsen@@ g je la . Yange i za na Yesu u i nder un shin ku la tahav mb@@ ugen sha , nahan Yehova lu eren tom a na sha u yiman ior udubu udubu shin tar . — Aer . 2 : 5 , 11 , 37 - 41 . ▪ Ruamabera na mlumun sha mpin ne jighilii ga . Nyian kpaa , kape Mbashiada mba Yehova ve pasen kwagh sha tar cica cii je la . Yange m ur@@ ugh un m due a na shin am@@ gb@@ i@@ ôr la , kpa ak@@ ô@@ v na gema hange lu sh@@ imi her . Mba@@ ̱ a ver ve doo doo , a ne ve ijiir i ia tsa gbem sha won ke ’ tar u he mbara cii vea kera bee iyol vea kpe kera ga . Er Satan soo ér B@@ ala@@ am a wa ve i@@ fan kpa k@@ an shio yô , a va a a@@ yom agen sha u me@@ en ve ér ve per tindi u Yehova nahan a de kera lumun ve ga . Mb@@ agen na inyaregh , mbagenev er tom ne ayol a ve . Ver ishima nenge er i nger ken S@@ ef@@ ania 2 : 3 nahan la , ér : “ Alaghga á yer ne sha iyange i iy@@ ugh i TER la . ” Ka i doo ior mba ken tar u Z@@ imb@@ ab@@ we kpishi u ôron ityakerada yase . A ver se ikyav i vough . M er ityakerada la yô , m mase kaven er m zough a mimi yô . ( 2 Yohane 7 ) Kwagh ne tese wang ér Yohane yange fa er mba ve lu samber a atesen a kwaghaôndo a aiegh sha kwagh u Yesu Kristu kua atesen a na la cica cii ve kohol ve lu an@@ ti@@ kristu yô . Yehova yange yôô nyi , er i nger ken Genese 6 : 3 laa , man ka hanma shighe yange yôô kwagh nee ? [ F@@ o@@ to u sha peeji 24 ] Nahan , “ mbaapostoli man mbatamen kohol sha u vea time sha kwagh ne ” ke ’ Yerusalem . — Aerenakaa 15 : 1 , 2 , 6 . Sha nahan yô , Yehova yange kaa ér Mbaiserael mbara ‘ er a na dang . ’ ( Anzaakaa 13 : 20 ) N@@ ôngo sha er ú fetyô la cii palegh ior mba vea gba ishimaveren you uwer la . — 1 Mbakorinte 15 : 33 . Yesu kaa ér ka ityôkyaa i môm tseegh Ruamabera a lumun ér or nan@@ á fatyô u p@@ aven ivese shi hiden eren ig@@ enegh ye ka por@@ ·@@ ne@@ i@@ ʹ@@ a , inja na yô ka idya i karen ikyaa inya i̱ ikyar i ke ’ ivese nan er sha apera la je la . T@@ so@@ mbor u orumace cii ya dyako i m@@ yen sha ci u isholibo i Adam la , man kwagh ne va a mbamzeyol kpishi mba ve hingir u zan a ve ken ku yô . Iky@@ ar i dedoo ia er nyi ? Zum u ú soo u ôron ma ivur Bibilo yô , hemba veren ishima sha u tesen mnenge u Aôndo sha kwagh u ne lamen sha mi la . Y@@ ER@@ U@@ SA@@ L@@ E@@ M iv a ior mba ve due ken ityar igen la po@@ o . ( 1 Samuel 1 : 20 ; 2 : 21 ; 1 Utor 19 : 5 – 18 ; 2 Timoteu 4 : 8 ) Kpa , yange akaa za ve iyol atô kposo kposo , akaa ne va ve a ij@@ ung@@ wen shi ve tôô ér kwagh hemba ve shi mciem gba ve iyol kpaa . T@@ em shin t@@ so yô , a gba tesen ikpelaior , ve ungwa iky@@ enge na wang . A pav ior nav tugh , lu un kua mba@@ shir@@ en nav , za ta num sha a ve ; a hemba ve , a z@@ enda ve zan zan za ar hen H@@ ob@@ a , u a lu D@@ am@@ ase@@ ku vegher u imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Yange apostoli la wa iyol kegh a kegh u kpen imba ku i Kristu yange kpe la sha er m@@ à un ar sha “ mnder u shin mbakp@@ enev [ u tsuaa ] la ” yô . Doo u se fa ser , ieren i s@@ ende@@ gh sha kwagh ga la ngi kposo a ieren i ke@@ men ayol a ase sha ma kwagh , nahan vendan u civir Aôndo la . ( M@@ ika 1 : 6 ) Sha kpôô yô , profeti ne yange lu uma her zan zan kar nengen mtim u mbau@@ ty@@ aav mba A@@ shi@@ ria tim Sam@@ aria ken inyom i 7@@ 40 C.S.@@ W . la . Yehova eren kwagh ér a zua sha awashima na u “ sôron akaa ” shin nengen sha akaa la , ka nahan ve yange wa ishima ér ‘ shighe una va kuman vough yô , ’ a hii u “ kohol akaa a a lu Sha ” la ye . I@@ j@@ ô i L@@ amen Lu Ikyav i T@@ esen É@@ r Aôndo Ngu a Mbakristu Tsô , ka sha nyi gbenda nahan Yesu a “ kaha shin a dugh kposo ” ? I@@ d@@ ya i eren ngee sha ajiir agen kpishi , nahan gumor ka nana venda u eren idya yô mba@@ kwa@@ v mba nan ve n@@ aha nan tar kpishi . Yange mba yem ve sha ivande mba dugh a ve ken Igipiti ka tse ka kom us@@ ati kpuaa tseegh tsô maa , ve gema ve gba civir ie@@ ev , ve lu tesen il@@ y@@ ahan i vesen i l@@ ahan Or@@ yiman ve la . Kpa hii sha shighe u Satan er ifer ken E@@ den la je , mba@@ aie nav wua ior kpishi sha ci u Adam yange er isholibo nahan ver uumace jimin cii dyako u isholibo man ku . ( Rom . T@@ ahav mbu se lu a mi u lamen la ka iyua i kpilighyol i Aôndo a ne se yô . Yange Yesu a yar tom a mbampin sha gbenda u kpilighyol kpen kpen . A@@ jiir a yange se er tom sha ayange la cii , u@@ kwaghaôndo mbagenev nôngo u hendan a vese nahan . A fatyô u tôôn e@@ ev mbu i er mbu sha ave la karen sha Aôndo u a lu “ jijingi ” laa ? Yehova una fatyô u lun I@@ j@@ ende you sha ci u nyi ? A kaa ér : “ Ver ishima sha iyol you man ityesen you kpaa , taver ishima sha mi . 11 : 13 - 15 ) Sha nahan yô , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ Satan tsu@@ ghun ior nena ? Tsô i hii kwagh henen a na kua kwase na , kpa mzeyol za va k@@ er@@ egh — tic@@ a ve u tesen ve Bibilo la gema lamen zwa ve ga jimin cii . Mbamaren mba lun a mkav ka ve nôngo sha afatyô ve cii ér vea hemba amba@@ akaa ne , sha u tesen mbayev vev kwagh u Yehova , Aôndo u bem , u iyange igen una kar a hanma i@@ pi@@ la cii sha tar kera la . Anmgbian ugen vea kwase na mba ve lu eren tom u ikp@@ ur pania ken tar u N@@ or@@ way yô hii Bibilo i henen vea tsombor ugen u u mough ken tar u Z@@ a@@ mb@@ ia yô . ( Ru@@ tu 1 : 3 – 9 ) Bibilo ôr kwagh u kwase u fan kwagh ér : “ Y@@ a kua inyaregh ka dyako u a dugh hen uter yô , kpa kwase u fan kwagh yô , ka hen TER je nan dugh ye . ” M@@ h@@ ôônom ma kôron shin “ iyol i gen@@ gese ga ” ka vegher u or@@ he , u Yehova a ver ishima ér Mbakristu cii ve haa iyol yô . ( b ) Se fatyô u zuan a mtsera sha ikyav i Yeremia i taver ishima eren kwagh sha ityough ki taver ga ne nena ? Ú karen a ishima you u pasen ior mba lamen ma zwa ugen kwagh kpa ? 15 : 4 ; 1 Kor . In@@ i@@ ôngon i mbakur@@ an mba hiden a ayol a ve ijime la ia wase mbagenev kpishi u eren tom i@@ vangeli sha gbashima , shi vea lu mba tom ve ua ume atam kpaa yô . — 2 Peteru 1 : 5 - 8 . Kwagh u yange hemba taver mo u den yô , lu u lun a mnenge u vough sha mbam@@ zough mba ior ver la . ( Mat . 20 : 1 - 7 ) I@@ an i ve zua a mi i shir@@ en tom iyange jimin ga la lu ibo ve ga . Yange nenge kwagh ugen sha ashe a na , u na un zung@@ we kpishi yô . Ashighe agen yô , ior ka vea fa uter vev tsembelee je kpa , mlu ve a uter vev mbara a doo ga . Ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh u Satan Diabolo man az@@ ô@@ v@@ ô ? Ivur la taver se ishima ér se ‘ wanger ayol a ase sha hanma kwagh u hông@@ or@@ ough u ken iyol cii . ’ Or@@ pasalmi yange wa icam wener : “ Hii sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev je zan zan gbem sha won , U ngu Aôndo . ” Bibilo pase ér Yesu yange sôr ior iky@@ ung@@ ugh shi bee ve im@@ ande shi bugh ior ashe shi sôr mba@@ kpen@@ alegh sha ivande . Or u ken tar u K@@ an@@ ada ugen u timen sha akaa kaa ér ior mba ken tar na “ hingir mba@@ wan ayol a ve ikyo tseegh man mba k@@ enden a ayol a ve sha . ” ( Ivur 31 ; Lev@@ iti@@ ku 19 : 18 ) M@@ doo u Aôndo doon se ishima kua or@@ wan@@ ndor a vese la nôngo u lun kwagh môm . ( b ) Ka mbampin mba nyi i gbe u se mbap@@ asen i@@ vangeli se time sha mini ? Takerada ne ôr kwagh u m@@ ny@@ am ma yange ma ci@@ er tor ugen yô , m@@ ny@@ am mara lu sha kwagh u zege@@ kon u i gber un , kpa hide vese her yô , m hen nahan . Bibilo kaa ér : “ Ity@@ ough ki hanma nomso@@ or yô , ka Kristu , man ityough ki kwase yô , gema ka nom . ” ( 1 Kor . 20 , 21 . ( a ) Ka unô nyian ne ve tese jijingi u Elisha la sha u keren hemen u Yehova ? ( Luka 22 : 31 ) Kpa ak@@ oo kua im@@ ough yô i pur@@ ugh i yem kera . Bibilo kaa ér Satan ngu hemban an@@ en ior mba Aôndo van@@ ger ken ayange a masejime ne cii . — Mpase 12 : 9 , 17 . Ken anyom 30 a a kar ne , saan mo iyol kpishi er m wase kasev man nomso 22 mba se yaren tom ijiir i môm ve hii u civir Yehova yô . Mbaiserael yange ve fa er i gbe u vea tsua u civir Yehova tseegh shin Ba@@ al tseegh nahan ga . Heela la , Yesu kaa a ve ér : “ Ishima vi@@ him tsung je ar ken ku , tema nen heen , kura nen a Mo imôngo . ” Ity@@ ar igen tindi u@@ sho@@ ja mba kôron num sha ajiir ne sha er ik@@ we i i we ave shin takerada ér bem a lu la ia er sha ic@@ egh@@ zwa ve la yô . Lu nyi i hemba gban or@@ pasalmi ne ishima ? M@@ AT@@ E@@ U 24 : 6 , 7 ; M@@ P@@ A@@ S@@ E 6 : 4 Anmgbianev mba ken atôônanongo a Paulu sôron la cii yange ve fa ér mayange Paulu una kaa ér ve er kwagh u un iyol na una soo u eren ga ze . Ikyav shon ia y@@ is@@ a tar cii shi ia bende a uumace cii , kua we man tsombor wou kpaa . Yehova ver ishima ér se̱ er un tom a ishima i môm . 6 : 13 ; 1 Yoh . 5 : 19 . Kanyi ka i mgbegha ve u eren tom ne a uwer gban shio ? Nenge ase ikyav i anmgbian ugen u lun anyom 39 , iti na ér John , u yange i zua un a ky@@ ans@@ a i i fe zuan ior a mi ga la . Sha ci u ka i hii tesen wanye u civir tu@@ ta hen makeranta shighe u nan nyer makeranta la je , í tôô kwagh ne hingir kwagh u vesen , u or nana̱ soo shin nana̱ soo ga kpa nana er yô . ” Z@@ ua a I@@ wasen ken Kwagh@@ wan u In@@ j@@ aa Zum u Peteru za ken An@@ ti@@ o@@ ki u Shi@@ ria yô , lu imôngo saan saan vea A@@ tô@@ at@@ yev a nan jighjigh la . Bibilo kaa ér , se kpa se fatyô u hendan a Diabolo er Yesu kpa hendan a na nahan . ( a ) Davidi yange nengen ér ka an nan lu tor u I@@ ser@@ a@@ elee ? 1 : 29 ) Shi uumace mba sha ayange a ase ne kpa zua a mtsera sha ku u Yesu la . ( Rom . Shighe ugen la mbap@@ u@@ un@@ akaa s@@ enge ér i gbe je kpa E@@ lam ngu a̱ lu a imba mlu la hen Sh@@ in@@ ar ga man num u Ke@@ d@@ or - la@@ om@@ er la kpaa ka aie ci ca . Bibilo ia fatyô u wasen , sha ci u í sue atindi a ken Bibilo kpishi sha mkaanem ma tesen kwaghbo u i isholibo i ve a mi la . Sha mimi yô , nomso man kasev mba ve lu an@@ za nahan ne ve kuma mba se na ve jighjigh yô . Yesu ôr kwagh u sun@@ da la ér ka “ shighe u sun@@ da , ” nahan ua za hemen shighe a kar . ( Mpa . Daniel kaa ér : “ Er m lu kenger her yô , i ver mk@@ ôn@@ om ma tor@@ om ; or u tsan sha won kar za tema . . . ior udubu dubu lu eren Un tom , man dubu pue kwa dubu pue tile sha ishigh N@@ agh . ” Ity@@ ough 46 zan zan 5@@ 1 ôr kwagh u loho u Yeremia ôr sha akuraior yô . Heela tseegh ga , se mba zough a mbam@@ tsera mba dedoo kpaa . Ng@@ ô u J@@ an@@ et taver ken ad@@ ua u K@@ at@@ oli@@ k@@ o kpen kpen , dooshima u i er a wan na u kwase la doo un tsung , nahan lumun wener i va henen Bibilo a na , ngu henen Bibilo kpoghuloo hegen . ( b ) Ka akaa a iyolough a nyi Yesu yange kaa ér mbadondon un ve s@@ ônon ken m@@ sen@@ e ? I nger kwagh u tom u pasen kwagh u Yesu er la ken ityakerada i I@@ vangeli i iny@@ iin la , man i ter ishember i Tartor la ken ityakerada ne hemba ajiir 1@@ 00 . U fa kwagh u vihin u yange er D@@ or@@ ka kpa ? — Yange gba angev tsung , maa a kpe . 26 : 14 - 16 ) Or@@ gen u kwagh kera gba nan sha iyua i uma u tsôron la ga yô lu De@@ ma , un lu ikyar - tom i apostoli Paulu . R . ( Yosua 9 : 6 - 10 ) Mbag@@ i@@ be@@ on yange ve kav er i lu gbil@@ in@@ kwagh u ve hendan kwagh nahan . U kiriki la kuran ilev , í yilan un ér Davidi . Aluer nom man kwase ve hen u kôron iyol tsaha ken mlu ve u s@@ ôngo s@@ ôngo ne yô , a lu kwagh u wasen ve kpishi . Ikyav i tesen yô , nenge mlumun u Yesu na orgen u yange pine mpin sha kwagh u eren ishima i Aôndo la . Shi i̱ tese se er se eren kwagh a mbagenev sha dooshima yô . 25 : 1 ) Yehova yange tsengaôron kwagh u mtim u Yerusalem man mk@@ or u a kura Mbayuda mba ken tar u Yuda , a yem a ve ken Bab@@ ilon la . Ka unô i lôh@@ ôn ve ér ve̱ va ? Gbenda môm u or nana fatyô nyôron ken imba ieren i b@@ ume i “ wan@@ ye@@ kwa@@ or . . . u kaven kwagh ga ” ne yô , ka u bu@@ ghun uta@@ sh@@ an mba tele@@ v@@ ishen shin keren akaa sha In@@ tan@@ et wue wue a ityôkyaa shio la . I na akaaôron ken mbam@@ kohol mba i nyôr ken tar u Jam@@ an@@ i la ken ijô ig@@ enegh 18 . M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O I N@@ E YÔ : “ Gadia mbau@@ m@@ av fa er vea kpe yô , kpa mbakp@@ enev yô , fa ma kwagh ga , kera mba a ma injar kpaa ga , u umbur ve tsô kpaa mba kera umbur ve ga . Nenge ase kwagh u Davidi shi yange nger ne , wener : “ T@@ ere , ma Aôndo u lun er We nahan kera ngu ga , ma ityom i i kom sha i You kpaa ngi ga . ” U lumun a kwagh u Davidi yange ôr ne ga he ? — Pasalmi 8@@ 6 : 8 . Solomon pase kwagh u se er ve se zua a “ mfe u fan Aôndo ” ne yô . “ Ne Cii Ne Mba Anmgbianev ” “ Me gema zwa u ior ua hingir zwa u wang , sha u ve cii ve̱ yila sha iti i TER , man ve̱ er Un tom sha ishima i môm yô . ” — SE@@ F@@ AN@@ I@@ A 3 : 9 . I@@ mba iyol i hiden a mi ijime la í doo kpen kpen . ( Yakobu 2 : 1 - 9 ) Sha mimi yô , alaghga se lu ken mzough vea ior mba se lu tiônnongo môm a ve kpa ve lu yôugh@@ yô@@ ugh er se nahan ga yô . Mba@@ fan@@ takerada kpishi kaa ér Paulu yange ne ityesen shi tesen gbenda u á kar sha u eren akaa cii been yô , a mase b@@ aan di a b@@ aa ish@@ u@@ ghun tsô . Shin er ior kpishi mba Yesu lamen a ve la ho@@ gh@@ ol a Bibilo nahan kpa , yange gba u á tese ve cii ve vea kav akaa a i nger ker la ye . ( Mbakolose 4 : 12 ) Se er nan ve se fatyô u eren kwagh ne iyol yase ? M@@ civir u A@@ da a civir Aôndo sha mimi anyom imôngo la na yô asema sa@@ gher ior kpishi ker , nahan ve nenge ér mayange je doo u vea undu un ga . ” Apostoli Peteru wa se kwagh wener : “ Doo nen ayol a en [ a@@ ·@@ ga@@ ʹ@@ pe ] sha gbashima je . ” Sha er se kav perapera u Aôndo man ieren na i sha dooshima i myom la yô , time ase sha Tindi u yange na ikyurior i Iserael sha ikyev i Mose la . Aluer or soo ér i hide a nan ken tiônnongo u Kristu yô , gba u nana gema ishima . A@@ kav tese wang nahan ér mlumun ngu môm di tsô — ka Mbashiada mba Yehova . Gbenda u or@@ ak@@ on@@ do@@ ato nan t@@ enger ityough , nan yo@@ ghul ak@@ ende , nan t@@ enger ah@@ enge shin nan fe@@ legh ashe la cii ka u wase u pasen inja i kwagh u nan lu ôron la sha er á kav wang yô . Yange Kristu hingir P@@ risti na u T@@ amen zum u i er un batisema ke ’ inyom i 29 S.@@ W . la . Kwagh u i er ken Mbagalatia 6 : 7 la zua sha kwagh u mhen u aiegh la . Ivur Bibilo la kaa ér : “ I@@ ̱ de tsu@@ ghun ne ga . . . Ka nyi i lu keghen mba ve suur sha tar u hegen nee ? Yehova er kwagh sha kwaghfan nahan a de wener uumace ve lu sha tse@@ ene@@ ke ve sha an@@ shighe kpuaa . Nenge ase kwagh u yange za hemen hen atô u Paulu kua Bar@@ n@@ ab@@ a ne . 20 , 21 . ( a ) Tese ikyav i ia wase se u fan er i gbe u se za hemen u taver ishima yô . ( b ) Ka ken mbamlu mba nyi nahan alaghga a gba u se taver ishima , man se fatyô u lun a vangertiôr ser nyi ? Una fatyô u nan we be@@ m@@ shima u una wase u u nôngon a nyityô m@@ taver u ú tagher a mi cii yô . — Ps . Ity@@ esen i ken Bibilo i ve lu tesen ior ne wase ior umiliôn umiliôn u zuan a kwaghfan u a lu im@@ aagh ki vea tile sha mi a tsua akaa a ve soo sha gbaa u mcivir yô . Timoteu yange za hemen sha u za hingir or@@ tom nena ? Ka nyi i lu Tindi u V@@ esen la , man noov man kasev ka vea dondo un nahan i wase ve nena ? 9 : 35 ) Ma or nan ngu a er tom kpishi sha an@@ shighe kpuaa er Yesu yange er nahan ga . Orkristu nana fatyô u v@@ aan ku u or u nan , nahan kpa nan fa er mbakp@@ enev fe ma kwagh ga yô . Yehova kaa a Solomon ér : “ Er u . . . we ikyo sha ikyuryan Y@@ am man akaawan a A@@ m , a M we u la ga yô , mimi je , Me tsu@@ we tor her a we kera , Me na wanakiriki wou . ” — 1 Utor 11 : 9 - 11 . An@@ ne kaa a ngô na ér , kwagh u una na a hide a saan un iyol yô , a hide hen Yehova . — Yakobu 4 : 8 . Or@@ tamen u nengen sha tom@@ shir@@ en ugen yange ôr kwagh u u@@ tra@@ k ér nyi ? ( Ps . 6@@ 8 : 11 ) Sha nahan yô , anmgbianev mba kasev mba lun kwa@@ v kpishi mba eren tom u pasen kwagh ken ityar igen kpa kpiligh se iyol ga . 1 : 2 , 3 ) Sha ashighe la nahan , kanyi ia wase se u wan ishima ? Ka i gba u or a lu a kwaghfan — ka u yaren tom a mfe u Ruamabera je la — ve nana kôr cio u wan ishima a mbamzeyol mba nan tagher a mi ayange ayange la ye . Yesu kaa ér , “ gadia i fa imo i nan . ” Ken inyom i i kar la , Mbashiada mba Yehova pase ior akaa a ken Bibilo hemba ah@@ wa b@@ iliôn môm shi tese ve er Bibilo ia wase ve sha ayange ase ne yô . M@@ gem u Bibilo i í yer ér The Bible in B@@ asi@@ c Eng@@ lish la una kera kaa ga yô , “ doo ve u eren isholibo . ” Í gbe je ka ken mhii u derianyom u sha 21 ne mpin ne a hembe lun sha inja cii ye . Se er nan ve Yehova una umbur se , una ver se “ doo doo ” ? Kwagh u a hembe lun a inja ken ior mba ve sen@@ gen ér mba mbahenen mba Yesu Kristu yô ka aeren a ve a dedoo la , ka iyenge ve ga . A su@@ gh Maria ish@@ u@@ ghun i or lu a vande su@@ ghun un ga yô . A kaa ér : “ Mba su@@ ghun we , we u i rumun we sha mh@@ ôôn tsung ne , Ter ngu a we . ” — Luka 1 : 28 . “ T@@ ere , Tese Se u Eren M@@ sen , ” 2 / 1 Zum u Yesu lu wan iyol u una dugh jijingi u bo ken wanakiriki ugen yô , ter na zamber kaa ér : “ M na jighjigh , wasem sha m@@ yina u jighjigh wam u nan ne . ” Shi ka nyi jighilii nahan ka i na ve i va gba u a dugh or kera ? ( Genese 3 : 15 ) An@@ der@@ ia nenge a Mesiya , Or@@ yiman ne iyol@@ na ! Yesu yange na Yehova kwagh u tile sha ityough ki uma na yô , ka awambe a na je la . Mbak@@ ur@@ an ga@@ adi mban mbagenev fa er se Mbakristu se we ave sha akaa a taregh ga yô , nahan ve pu@@ un mbam@@ nenge asev ga . Doo u kwagh a gba u sha mkur u akaa a Aôndo a tsen@@ ga pasen la sha ci u nyi ? Akaa a i er ken Ruamabera ne tese ér Yehova veren mba ve er ityendezwa a na ér vea civir un shi ve k@@ ur i kpaa la doo doo . 16 : 13 . U S@@ ôron Ikyav Mb@@ in man u K@@ o@@ son Mb@@ i H@@ er : Ka i sôr ityakerada i i ye tsegh man akaa a tse a a vihi la tsembelee shi i ko@@ so a her . Nahan , ken inyom i 1914 la Aôndo ver Yesu Kristu tor u tartor na sha . Lu hen shighe la Aôndo hide a m@@ tem@@ tor na sha tar ye . M kuma u me er ivaa nahan me eren ityom i i lu sha ci wam ken ivaa la kpa ? ’ Er I Hii Ve Se Eren M@@ kombo u Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe Yô , 1 / 15 Sha nahan yô , i yila Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ér mbap@@ er@@ apera sha ci u jighjigh u ve ne nagh ku ip@@ aan ku Yesu la . Or@@ t@@ yom la va kaa ér : “ T@@ ere , un u a doo U ishima la gba angev . ” Yesu u a lu Wan u Aôndo la je kpa , yange una eren msen yô , a hide a iyol na ijime . M ngu ungwan kwaghwan u Yesu shi zan hemen u dondon un kpa ? Ve zamber a vese ér se̱ tindi or nana va seer tesen ve akaa ne . ( Yohane 4 : 34 - 36 ) Alaghga Yesu yange vande nengen kwagh u kwaghôron na a kwase u Sam@@ aria la una va a mi la , gadia ior kpishi ve lu nan un jighjigh sha ci u kwaghôron u kwase la . KA iyange i nyi a lu umb@@ ur@@ u ? “ Ka ne [ ior kpishi ] ne lu mba@@ shiada [ ior kpishi ] A@@ v ye , kape TER A kaa ne , wanakiriki [ or môm ] Wam u M tsough . ” ( Yes . Akaa a yange se er shami ga yô . ( Genese 9 : 4 ; Lev@@ iti@@ ku 17 : 1 - 14 ; Aerenakaa 15 : 28 , 29 ) Mkaanem ma Aôndo shi yange se u eren t@@ wer u i sôron u sha “ tahav mbu ah@@ iri@@ v ” shin ak@@ ombo la . — Yesaia 1 : 13 , N@@ W ; Mbagalatia 5 : 19 - 21 . Ro@@ ber@@ t : Ka nyi tom@@ o ? Hanma iyange yô , m za sôr un sha iy@@ ou@@ ci , er i lu eren un t@@ wer u i yer ér ra@@ di@@ ation la . Nahan i tindi iorov pue kar uhar sha u ve za gba mk@@ er ken tar la , man ayange nga karen 40 yô , ior mba i tindi ve la za hide a ib@@ aver . “ Mayange ma kwaghôron u profeti due sha awashima u or ga , kpa Icighan Jijingi mgbegha ior man ve ôr kwagh u Aôndo ye . ” — 2 PE@@ T . Kwagh ugen u una na ishima i Orkristu ia kera lu wang ga yô , ka mnenge u kpe@@ egh shin u dang sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or la . Yakobu yange ôr kwagh ve ér , ‘ mba tan i@@ ha@@ gh sha imb@@ wase ve i kaan . ’ 34 : 15 - 18 ; 46 : 1 ) Aôndo wasen se nena ? Yange k@@ an@@ en shio u wan ishima a m@@ nyo@@ on@@ om nam mara yô , t@@ ôm wener gu@@ da ma un kpe , ma i wanger un iyol . — Yobu 1 : 13 - 20 ; 2 : 7 , 8 . 47 : 2 . Yesu H@@ endan a Diabolo Yange i gba mk@@ er ke ’ tar u C@@ an@@ ada yô , mk@@ er la t@@ è@@ s@@ è ér ke ’ atô u mba yange i pine ve kwagh la cii ka iorov 22 ke ’ deri tseegh ve “ ne jighjigh ér inyom i 2@@ 000 ne ia va tar ne a mhii u he ” ye . • er nan ve i lu hange hange u ú hide a iyol ijime ? “ TER ande hen Aber@@ am ” kwa u sha uhar “ kaa er : Me na tsombor wou tar ne . ” 31 : 6 Hanma or u nan lu a awashima u eren kwagh nahan yô , doo u nana pine iyol i nan mbampin mban nahan , ér : “ Me fatyô u suen tsombor wam sha iny@@ ar kpa ? Sha hiihii la , se ts@@ aan hen ya môm . A ôr kwagh u ku u “ Yakobu , u lu an@@ ngô u Yesu u i yilan un ér Kristu ” la ken takerada ne . Alaghga or u nan gbe ken idya yô , nana hingir or u wan at@@ ser@@ egh , u lun a uma uhar shi y@@ eren isholibo i nan la . Kpa môm ken akaa a dedoo a ka a due ker yô , ka msaanyol u vesen . Kpa er Paulu umbur ve nahan , lu Aôndo naan ve ura man iy@@ i@@ av ye . Aluer iyol kpe ityar kpishi i i eren iyua u wasen ityar i i lu ken ican la yô , ka sha ci u ka a er iyua kpa ior ve ya inyaregh k@@ ira . ” Or@@ pasen kwagh ugen mba yer un ér R@@ on , yange hen u su@@ ghun ior ken ijô 32 shighe u lu anyom 8@@ 1 la , kpa lu sha ci u akuraior a a lu hen haregh na kposo kposo la . Akaa a a vande eren karen yô tese ér kwagh ne ka nahan . Ka nan wa@@ shima a or u nan vihi tu kpaa . 12 : 15 ) Shighe kar yô , kwase ne lumun u henen Bibilo . ( Mateu 24 : 3 ) Se mba nongo a kwaghaôndo u aiegh ga . Umbur wer ka sea na Mkaanem ma Aôndo jighjigh shi sea zua a icighan jijingi na yô , se “ ngee a ishimaverenkeghen . ” Ior mba ve lu sha ajiir a uma a taver ne , nenge sha ashe ve er se lu ken ayange a masejime yô . ” Kpa cii man shighe la yô , i duen wu@@ a@@ ji sha go@@ do@@ b@@ i a akaa a ngeren man akav . 12 :⁠ 2 ) Yesu lôh@@ ô mbahenen nav ér ve ‘ tôô i@@ gb@@ ur na sha ayol a ve ’ shi ve hen kwagh sha ikyev na kpaa . ( Mat . Bibilo ka takerada u u tse kpishi yô . la ngu a at@@ ine@@ akaa ker 19 . Tsô á ôr sha ishima vihin wener : “ Ka nyi man i tee mkurem man i yam sule deri utar i ne mba@@ ats@@ anev ga ? ” ( b ) Ka mbampin mba nyi i ne mbam@@ lumun sha mi ken ngeren nee ? I ôr kwagh u or ne hen atô u ati a icombor i Mbayuda , a i nger ken m@@ tom ma hiihii ma takerada u K@@ ron@@ i@@ ku u Hi@@ ihii la . * — Pasalmi 1@@ 30 : 3 , 4 . Or@@ ngeren takerada u se ter sha heen ne kaa ér : “ Yange i tôô ih@@ wa jimin u wu@@ an al@@ ak@@ e@@ ma u kuman kil@@ o@@ gra@@ m 1 [ p@@ am u iky@@ aren uhar man kwagh karen sha mi ] sha n@@ ase , kpa m@@ w@@ em ma al@@ ak@@ e@@ ma u i w@@ oo ne ma gema ma yina kil@@ o@@ gra@@ m 1 [ er p@@ am u iky@@ aren uhar nahan tseegh ] . M@@ doo u anmgbianev ve doo ayol a ve la ka ikyav i tesen tahav mbu jijingi u Aôndo . Gba u tar ua lu a ahumbe n@@ ungwa n@@ ungwa ken iky@@ as@@ en@@ ahumbe ve ior vea fatyô u lun shin u ye . Nahan kpa , er m hen makeranta kpishi ga yô , m fa u ôron takerada tsembelee ga . Yesu gema kaa ér : “ Mo u M er kwagh a we ne , ka Mo Un je ne . ” Gbenda môm u se er kwagh ne yô , ka u veren ishima zum u se tsough mba vea lu azende a ase la . Kpa “ lu ve er ka as@@ enge a eren yô . ” — Genese 19 : 14 . Ivur la i kaan ér “ injar i isholibo i kimb@@ in yô , ka ku ” yô , shi i kaa ér : “ I@@ y@@ ua i sha mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo yô , ka uma u tsôron ken Kristu Yesu Ter wase . ” 1 : ​ 40 , 41 , 45 . Mba kenger atindiakaa a ker la ashe ashe , nahan ve nyôr iyol ken idya i eren man ieren i nomso@@ or yaven a nomso@@ or man kwase yaven a kwase la kua ivaa p@@ aven kpaa . Apostoli Paulu yange wa kwagh wener : “ U@@ ng@@ wan nen imo i uter enev mba ken iyol ken akaa cii , i̱ de luun tom u sha ashe a ior er mba@@ doon ityough a ior nahan ga , kpa i̱ lu sha ishima i môm man sha u cian Ter . ” 18 : 8 , 9 ; 19 : 9 , 10 ) Nahan Davidi hingir or u zenden a zende anyom kpishi , sha er una war uma na sha ikyev i Saulu yô . Yehova na akaa a ken jijingi kpishi sha u kuran mba ve lu ikyua a na yô . • Ka atô@@ akaa a nyi aa wase se u lumun a@@ ji@@ ra@@ ôron a Yehova ? ( Yohane 13 : 34 , 35 ) S@@ aa vea tsegha iti i Aôndo , í í yer ér Yehova la . Z@@ end@@ en@@ ya ugen u lun hu@@ mee er iyôngo nahan yô , fa ng@@ un ga . Se fatyô u henen nyi shighe u se eren mcivir wase u hen tsombor shin se lu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke wase ? Yange i hemba nengen a ishim@@ avi@@ h@@ in i orumace zum u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha I@@ I la . Shighe la iorov mba kuman er m@@ iliôn 50 nahan saa ku , shi mbagen kpishi lu kpen ku u ci@@ er@@ yol ke ’ af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a N@@ az@@ i la . Er Nan Ve Ior Ve Eren A@@ ka@@ abo ? * Ishim@@ a@@ verenkeghen i va lun imôngo a ior asev mba ve kpe mbara , ka i k@@ undun iyol je gande . Yange una er nahan yô , ma lu ib@@ u@@ me@@ kwagh . Bibilo ts@@ eng@@ ap@@ asen ér mzough ugen una va kar a tile sha ityough ki M@@ zough la , nahan kwagh ne una va a bem sha an@@ shighe kpuaa . ( Yobu 2 : 4 , 5 ; ôr Anzaakaa 27 : 11 . ) Er se fe ican i Satan a ve se a mi kpishi la yô , doo se tsung u tan ikyaa a hemen u Yehova , geman vendan hemen u Satan . A ôr kwagh ne nahan sha u tesen ér un ngu a iwuese kpishi . 21 : 8 ) Sha kpôô yô , hanma kwagh u a gbe a b@@ i@@ ishi a ah@@ ir a eren cii nd@@ ôh@@ ôr Yehova ishima . 32 : 25 - 29 . Nahan cii kpaa , se umbur nen ser ka a̱ lu nan kpa i va bee keng , kape i̱ Yobu kpa ngise i̱ bee je la . ( Mbaefese 4 : 28 ; Mbakolose 3 : 23 ) I@@ b@@ aver tese ér mbatomov mba ken tar ugen ken Y@@ uro@@ pa kpishi ka ve gba angev ga kpa ve za hen ort@@ wer ér a na ve takerada u tesen ér ve gba angev sha er vea b@@ unde tom yô . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) B@@ ee he@@ ela sha yô , mô wase nana fatyô u fan er uma wase una lu kp@@ er ga . Ka an nan lu wa Jijingi u TER kwagh , shi nan lu or@@ wasen Un henen kwagh , nan tesen Un@@ u ? U se k@@ angen ishima tilen sha kwagh u mimi la kaha a ib@@ um@@ egh ; shi a kaha a ieren i ior ve lu a mi i hendan kwagh a gomoti la . “ K@@ al@@ enda ne ka ikyav i tesen Mbakristu mba mimi ér ior mbagen mba er ve nahan mba ve lu nôngon ityav tsung sha kwagh u jighjigh ve u nan yô . Nahan er se lu Mbakristu yô , ka tom wase u wasen ve ser ve zua a mbam@@ lumun sha mbampin mban . Kp@@ iligh wan la iyol er Orshiada la a tee shighe na a lu zan ior inya sha u za nengen mlu ve yô . Shighe u or@@ isholibo la nan zamber ér i hide a nan yô , saa nana tese ér nan gema ishima shi nan ngu eren “ aeren a a kom m@@ ge@@ m@@ shima la ” kpaa . — Aerenakaa 26 : 20 . Nahan hanma ijiir i A@@ bel una gema cii kpa , a nenge a kwagh u tesen dooshima man kwaghfan kua m@@ doom ma Yehova Aôndo , un u a gbe akaa cii la . M fa or u nan gem ve ve hingir nahan kpaa . Cii man Yesu Kristu k@@ ôndo yem sha ken inyom i 33 la yô , a tôndo zwa ér un ngu hiden van . Ior kpishi ka ve nôngo ér vea dondo ityesen i imoshima ve , shin vea na Aôndo shon u á ne ve imo i ken atô i fan kwagh u dedoo man u bo la jighjigh ga je kpaa . Nahan yô , ka kwagh u takerada u Anzaakaa u er , i nger shi@@ in heen ne , a lu ieren i dedoo man i mimi i or a er ye . Yehova ôr kwagh u as@@ ande a a lu jighjigh la ér nga er t@@ ur u dedoo nahan , a kaa ér : “ Me ver ashe A@@ m sha a ve sha u eren a ve dedoo . ” T@@ so@@ mbor wase u u lu ken mzough hegen ne , tese ér ken tar u he la , a nenge or môm ér nan due ken ikyurior igen ga . Sha ayange a Yesu la , mba te@@ en kasua ve yem kasua ica , zan zan ve nyôr shin ity@@ e@@ ku i i yer ér In@@ di@@ an O@@ c@@ e@@ an la , sha u za y@@ amen uta@@ gbe@@ de mba dedoo . Ka nyi ia wase Orkristu u nan vese kwase shin nom ve nana gba shin ihy@@ ungwa i idya i eren ga ? Nenge ikyav sha Tor As@@ a , or u yange van@@ den suur sha Yehova ke ’ uma na jimin cii la . Tindi ne wase se u fan ser Yehova ka Aôndo u zungwen mhôônom u a fe kwagh u mbacivir un vea fatyô u eren man kwagh u a hembe ve u eren kpaa yô . Ka se nôngo ser se hemba asaren a bo ken mlu wase u y@@ in@@ an ne . 3 , 4 — Yuda wa Mbakristu kwagh ér ve “ nôngon . . . ityav tsung sha kwagh u jighjigh u nan ” sha ci u nyi ? Kpa , ve taver ishima mba dondon ikyav i apostoli Paulu , gadia ‘ ityough y@@ uh@@ wa un u pasen kwagh man u tesen ’ mba ken gar u E@@ fese “ akaa ken igbar ” ga . Kanyi kwagh se er ve mkaanem ma Yehova ma a wanger gbenda wase ? “ I m@@ ô@@ ôr ve ken iyou i TER , á kpe ve iyol . . . Nahan kpa , ka se ker ish@@ ô sha u kaan ser se kôr ijende a ve sha ci u mba a aeren a dedoo kpishi shinii ? Nenge Iyoukura i A@@ ip@@ or 15 , 20@@ 12 , peeji 25 - 26 . Ka sha nyi gbenda nahan or u nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova nana fatyô u vihin jijingi na ishima ? 6 : 33 ) Se tese ser se na ityendezwa ne jighjigh nena ? Wan na u a lu Ity@@ ough ki nongo na la kpa ngu a vese . Ken inyom i 19@@ 29 la , ngeren ugen due ken Iyoukura i Ma@@ ac@@ i 15 , itinekwagh na ér “ G@@ ra@@ ci@@ ous In@@ v@@ it@@ ation ” ( M@@ le@@ he u sha M@@ h@@ ôôn ) , itinekwagh ne gema har sha Mpase 22 : 17 . ( b ) Doo u se er ityom i Aôndo a ne se la sha uh@@ we ga sha ci u nyi ? Kpa sha iwasen i Aôndo man i Mbakristu mbagenev yô , u fatyô u eren nahan . U nan mbau@@ tahav icivir . 24 : 22 ) Er se vande nengen nahan , yange “ i p@@ ande ayange ” a ican la ken inyom i 6@@ 6 la . Mbat@@ wer@@ ev mbagenev mba se lu eren ior ts@@ wer imôngo la kpa , lu imba ieren i ve lu a mi je ne . Kpa shi Yesu kaa a ve ér mnder u una va nder mbakp@@ enev la a hemba kpilighyol cii . A kaa ér : “ Kwagh ne a̱ de kpiligh ne iyol ga , gadia shighe ngu van u mba ve lu shin i@@ war cii vea ungwa imo Na , vea due kpaa ; mba ve lu eren akaa a dedoo , vea za ken mnder u uma . ” — Yohane 5 : 28 , 29 . ( Luka 9 : 23 , 26 ) Nahan kpa , ort@@ yom u Yehova ande hen kwase u M@@ ano@@ a , kaa a na ér un vea nom na vea mar wan@@ nomso , kwagh u lu inja er una fatyô u eren ga yô ! Nahan se za nen hemen u wuese tom u mbakur@@ an mban ve lu eren ne , sha u eren kwagh a ve vough vough shi ungwan ve shi nan iyol yase hen a ve kpaa . Se kpa zum u se lu eren msen hen Aôndo yô , se fatyô u nan iti i Aôndo icivir shi hiden a iyol ijime shi tesen ser mhôônom kôr se a mba ve soo iwasen la kpa ? 4 : 23 , 24 ) U nenge wer doo u se eren kwagh ken mzough shighe u i lu tôvon se a ican la ga he ? Nahan yô dondo kwagh u Yesu wa ne , ér : “ Aluer uwegh ough kua na u gb@@ ev mbu nôngon yô , tôndo ku kera ; u ú nyôr ken uma a i@@ wan yô , ka u gu@@ da a u lun a ave ahar geman nyôron ken ge@@ h@@ en@@ a , ken usu u p@@ ir@@ in mayange ga la . ” Or u ken injakwagh i Yesu la er tom taveraa sha er una zua a inyaregh yô , nahan i yila un ér ib@@ u@@ me@@ or . Yehova shi wase un hemba Go@@ li@@ ati ityav . Ka akaa shon agen a yange se zua a mi ken Bibilo yase i ôron la je ne : yange se fa ser se mba ken ayange a masejime a tar ne ; se fa ser gba u Mbakristu vea pase ior loho u dedoo u Tartor u Aôndo ; se fa ser gba u vea lu ior i tar ne ga , shi vea lu uwegh ken p@@ ati u tar ne kpaa ga ; shi se fa ser Bibilo i tesen ior aeren a dedoo kpaa . ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 17 - 20 ) Mba ze sh@@ ir ken Bab@@ ilon ka tse gbem yô , as@@ ande a Mbayuda a lun a jighjigh u nan la hide ken tar ve . Í shighe Y@@ e@@ h@@ u mkurem ér a tema tor sha Iserael . ( Yobu 1 : ​ 10 , 11 ) Kwagh u Satan ôr sha kwagh u Yobu la tese wang ér lu kaan ér uumace cii mba civir Aôndo sha ci u mtsera ve tseegh . Yange ve undu Yehova , un u veren ve doo doo shi kuran ve kpaa la . Ô@@ R PE@@ E@@ J@@ I 18 - 19 . A kaa ér : “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo ; kwa@@ v@@ aôndo kpaa ngu tesen tom u ave Na . ” Gba u mbacivir Aôndo mba mimi vea er kwagh môm a mba ken kwaghaôndo u aiegh ga shinii ? Ior kpishi kera fa kwagh u vea er ga shi mba yan atsan sha ci u mba z@@ endan u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav mba tar ne shi mba z@@ endan i@@ ember@@ yolough , kpa se yô se mba a iember man mk@@ om u mimi . Lu@@ un nen per sha mi sha ishima i taver man sha m@@ zamber sha ci u u@@ icighan@@ mbaiorov cii . ” Ka hen an mbamaren ka ve gema sha u zuan a iwasen i y@@ esen ônov ve@@ ve , man ve kpishi ve zua a nyi k@@ ere ? U fa u dondon akaawan a ken Bibilo tsema tsema hegen . Nahan alaghga nana hingir ica a tiônnongo shin nana kera lu eren akaa a se eren ken mcivir u Yehova la tsembelee ga . Nahan kpa , Yesu kaa a or la ér , a tee akaa a lu a mi la cii a na mba@@ ats@@ anev . Hii nan i lu u se za hemen u yôôn ic@@ in@@ tan i Aôndo her@@ egh@@ e ? T@@ ì@@ m - ikyurior u a lu zan hemen sha tar imba er u yange er ken tar u R@@ wan@@ da la na yô , ior kpishi ny@@ iman ér Aôndo ngu ga ( b ) Kanyi i̱ tese ér tom shi her u eren vese , man se nenge ian i civirigh i lun mbai@@ vangeli ne nena ? Se mba eren nahan sha ci u imoshima yase , man u hemban cii yô sha ci u Aôndo doo se ishima , shi se soo u dondon akaawan a na kpaa . Yesu yange taver mbaapostoli mba@@ jighjigh mba 11 mbara ishima ér ve̱ er nyi , man a fatyô u ôron sha kwagh u as@@ ande a mba@@ jighjigh mba ken ayange a mkur ne ér nyi ? ( Yoh . 15 : 16 ) Kpa hen shighe ne , S@@ ef@@ anu nenge a “ Wan u or ” ken mpase u sha mnenge , “ tile ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ” ( Aer . I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Shin er yange m er akaabo ken uma wam kpishi nahan kpa , saan mo iyol hegen . F@@ a wer mba@@ aie mba i samber a mi sha In@@ tan@@ et la ashighe agen ka i hide i sôr i ôr sha gbenda ugen sha u ior ve hen ér ka kwagh u mimi yô . Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia kpaa lu orgen u yange suur sha Yehova kpa va un ah@@ enge ga yô . Shi er m@@ lu@@ ashe u hanma it@@ ine f@@ alu@@ wa ka a lu kposo shi ve lu indi kposo kposo nahan , kape mbam@@ lumun mba i ne ken mkombo la kpa i ne ve sha gbenda môm ga , shi ve li@@ hen kwagh môm ga je la . ( Luka 22 : 44 ) Shighe kar yô , a vaa sha kon u m@@ tsaha ér : “ Aôndo Wam , Aôndo Wam , ka nyi U un@@ du@@ m@@ u ? ” KW@@ A@@ S@@ E Kristu u@@ gen@@ egh u sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh yange pine kwase m@@ ishen u̱ yange due ke ’ tar u Au@@ str@@ al@@ ia kwagh an@@ in@@ agh nahan ér : “ Ka an nan hembe kuman i@@ civi@@ r@@ i , ka or@@ m@@ ishen shin ka or@@ tom u shin Bete@@ le ? ” Er E@@ no@@ ki lu a jighjigh yô , se fa ser yange civir Yehova u a ‘ ne mba ve keren Un injar ’ la . Orkristu u nan tsegh iyol i nan sha ci u Yehova ka nana eren ish@@ u@@ en pania yô , nan zua a mk@@ om hanma iyange i nan dugh kwaghpasen cii , nahan nan fatyô u kaan ér , “ Yehova m er tom wou sha afatyô wam cii . ” Ve za makeranta u G@@ ile@@ adi u sha kwa 41 la , shi ve er tom u m@@ ishen ken Na@@ j@@ er@@ ia anyom 15 . ( Pasalmi 1@@ 27 : 1 ) Takerada u Ne@@ hem@@ ia tese mimi u mkaanem man doo je gande ! Kape mbagenev mba ve lu ken Kwagh@@ aôndo u A@@ i@@ egh kpa ve ongo loho u Tartor je la . Tsô á pine wener : “ Shi ka nyi i sh@@ imi ? ” E@@ d@@ w@@ in , ortamen u ken Kristu ugen ken Na@@ j@@ er@@ ia kav mimi u kwaghôron ne . “ Nahan cii kpa , doo - a - or ngu ke ’ ior mba ve ye shi ve tse sha ifer i any@@ ighe i eren la ga . Er Yesu yange k@@ ôndo yem sha kera yô , ka hen unô mbahenen nav yange ve hii pasen loho u dedoo nee ? Se mba taver we ishima ser ôr avur ne vighe vighe . 31 : 40 ) Yange ve ver uma ve sha z@@ ongo je kpaa , sha ci u iyôngo . Sha ayange a mbaapostoli la , Aôndo tindi or@@ henen F@@ il@@ ib@@ u ér a za kohol orgen u eren tom hen ya u tor u tar u E@@ ti@@ op@@ ia sha gbenda , a pase un inja i kwaghôron u profeti , u lu ôron yemen sha iky@@ e@@ ky@@ e na i kp@@ el@@ an sha any@@ inya la . ( a ) Kanyi i lu vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ ô ? 1 : 1 ; 1 Kor . Ka ieren i I@@ so@@ u i h@@ an i dugh tseer tseer ken Ici@@ ghan@@ ruamabera ? 3 Be@@ a@@ u mough ken tar u K@@ an@@ ada A kar angahar a wan@@ nomso la sha “ m@@ t@@ ôm ma ma@@ bel ” sha ci u nga gb@@ on@@ do@@ mo@@ o shi a engem kpaa . Se er nahan yô , se lu nan Yehova kwagh u se lu a mi ga yô . Sha kpôô yô , ‘ kwagh môm yange ban ve ga . ’ — Ne@@ h . Yange nôngo sha igbenda kposo kposo sha er una lam a ior yô . — Mateu 9 : 9 ; Luka 19 : 1 – 10 ; Yohane 4 : 6 – 15 . ( 1 Yohane 4 : 7 - 11 ) Shi aluer se mba eren sha akaawan a Aôndo yô , aa wase se u eren kwagh sha awashima na u sha dooshima la . — Or@@ pasenkwagh 12 : 13 ; 1 Yohane 5 : 3 . ER U Ô@@ R KW@@ AG@@ H YÔ : N@@ ôngo lam kundu kundu H@@ AN@@ M@@ A M@@ IN@@ I@@ T@@ I : Ior mba eren akaa a sha In@@ tan@@ et ka ve tindi mbagenev a ufoto mba iji@@ mba@@ gh i hemba M@@ I@@ L@@ I@@ Ô@@ N M@@ Ô@@ M M@@ AN D@@ U@@ B@@ U D@@ ER@@ I U@@ T@@ A@@ AN@@ K@@ AR@@ U@@ H@@ A@@ R . Umbur wer , aluer ortamen ngu eren tom kpoghuloo ken tiônnongo yô , tsombor u nan ngu den ér nana vihi shighe u ma nan lu a u la vea we . ( Mpase 7 : 9 - 14 ) Hii ke ’ inyom i 19@@ 35 la zan zan hegen , i ver ishima u kohol zege@@ ikpelaior la tsung je . Nahan kpa , nenge ase kwagh u ityakerada i I@@ vangeli i er ne . Hii nan i lu hange hange u zuan ak@@ enge imôngo wan ats@@ am a tiônnongo ? Alaghga taver anmgbian ugen u kaven ma ityesen i ken Ruamabera shi lumun i kpaa . Nahan ati@@ ca am a ta@@ m sa@@ mbe shi ve ta@@ m mciem iyol ér vea z@@ end@@ am ken makeranta kera . 10 : ​ 6 - 11 ) Hegen u se lu ken “ ayange a masejime ” ne , mbacivir Aôndo mba ikyua ikyua u nyôron ken tar u he u perapera la . ( 2 Tim . Yange a saan un iyol kpishi shighe u Aôndo hide ii un iti igen ér “ S@@ ara ” la . ( a ) I@@ l@@ ye@@ gh@@ egh ki i yer ér no@@ mbor la k@@ ia tahav nan je ? Í ver ve vough vough sha u@@ ip@@ aven utar — Mbag@@ er@@ shon man Mbak@@ o@@ h@@ ati man Mbam@@ er@@ ar@@ i — hanma ve cii lu a tom u vea er yô . Aberaham yange tese iwuese sha mlu na vea Yehova nena ? Sha nahan yô , takerada u i yer ér The In@@ tern@@ ational St@@ an@@ d@@ ard Bible En@@ c@@ y@@ clo@@ pe@@ dia la kure ikyaa ér : “ Ity@@ ôkyaa kera ngi i a nenge kwagh u i er ken Bibilo sha kwagh u ur@@ ak@@ u@@ mi sha ashighe a tsuaa la ér ngu shami ga ze , sha ci u i zua a akav shin inya kpishi a tesen ér yange i eren kwagh a ur@@ ak@@ u@@ mi hen ya cii man shighe u Aberaham la ye . ” Or u timen ken Bibilo ugen kaa ér : “ I zua a ishember ne ken ishember i tesen ieren i̱ ikyav na i lu u tesen gbenda , man u hemen or man u ú@@ nan man u keren ken hemen la . ( Mpase 7 : 9 - 14 ; 2 Peteru 3 : 13 ) Yehova una na ior cii sha asaren a ve a perapera la a kuma ve . Solomon , u lu môm ken mba ve nger Bibilo la ngise nger nahan ér : “ Or ka nana lu a tahav sha orgen yô , nan eren nan ican . ” — Or@@ pasenkwagh 8 : 9 . Kwagh ne tese ér u ngu or u asema ahar shinii , doo u u geman ishima sha kwagh@@ a ? Ken inyom i 19@@ 6@@ 2 la , i zua a iwanger sha kwagh u ‘ tahav mbu se lu mbu sha ikyev , ’ mbu i er kwagh u mbu ken Mbaromanu 13 : 1 la , shi i pase er i gbe u Mbakristu vea ungwan imo ve kpaa yô . “ MB@@ A V@@ E L@@ U SH@@ I@@ N I@@ W@@ A@@ R C@@ I@@ I . . . Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel yange wa ishima u za nan ityakerada i he ne sha ajiir a te@@ en ityakerada . Er ne lu henen kwagh u ne er a iyev enev nahan , ‘ wa im@@ agh ki dedoo sha ci wen ayol a en ken hemen , sha er ne kôr ave sha uma u a lu uma jim la ’ yô . ( 2 Timoteu 1 : 5 ; Tit@@ u 2 : 3 - 5 ) Ken washika u Paulu nger hen Mbakorinte la , a ta icin ér kasev man nomso cii , mba i na ve iyua u lamen ijô kposo kposo la ve “ hu@@ an ving , ” shighe u orgen nan lu lamen yô . Alaghga u nenge a u@@ f@@ alu@@ wa kpuaa hen ijiir ne , kpa u ngu wer a wu@@ h@@ a ijiir ne iyol sha akaa ku@@ mba ku@@ mba ga , shi a lu her er mba eren ma iniongo kpaa ga . Ka mpin u injaa u nyi yange due zum u shighe u sun@@ da hii laa , man lu nyi i na ve mpin shon due ? Er se lu Mbakristu mba tse@@ en asema yô , de se nôngo nen kwagh kpoghuloo tiônnongo wase a za hemen u wanger ken jijingi her . — Mateu 5 : 14 - 16 . Ken ica yô , ú nenge a kwagh ngu inja er i@@ been@@ egh ki pu@@ pu@@ u nahan samber sha z@@ ar u zege@@ mnger cii . ( 2 Peteru 3 : 13 , 14 ) Se mba a hanma ityôkyaa i nan bem u Kristu ian sha u a̱ lu or@@ hemen ken asema ase yô . Sha nahan yô , mbatomov mba Yehova mba 12 mbara cii lu mba a fatyô u nan ve jighjigh yô . I yila Satan kpaa ér “ zege@@ dar@@ ak@@ on , ” nahan umbur se kwagh u iny@@ am@@ ky@@ ume i ci@@ er iyol , man iti ne kuma sha na , sha ci u sar un tsung u vihin awashima u Yehova shi timin ior N@@ av . 2 : 3 - 5 . K@@ egh ase ato ! Nahan mba ve lu her cii ve sôn Aôndo iwasen sha er vea pase mkaanem nam vangertiôr yô . N@@ aagh ku mba civir un ve ne a ishima ve la , a̱ lu ku vesen shin ku a vese ga kpaa , ka ze@@ ge kwagh sha ishigh naagh . ( b ) Hii nan ve i doo u se suur sha uityendezwa mba Aôndo ? De p@@ endan go@@ go sha kwagh u da@@ ase , er d@@ aa u tilen sha mi maan kwagh shin sha u@@ bo@@ k@@ oti shin sha mba@@ a@@ kwa@@ ti nahan ga . Í nger ér : “ Tsô ior mba nengen ivande i A er nahan la yô , ve kaa er : Mimi je , ng@@ un ka profeti u i ongo er ngu van shin tar je ne . 19 : ​ 5 , 6 ; Heb . “ Wan u or ” Yesu hemba t@@ eren ishember ne a ase@@ mber agen cii sha u ôron kwagh na iyol na . Alaghga or u nan gbe b@@ or shin ing@@ y@@ à shin nan lu a bo any@@ ig@@ ôr u i yer ze@@ ve@@ la ér H@@ I@@ V la , shin ma b@@ ou@@ ange ugen u ts@@ aren nan@@ á e̱r ivese a u pasen kwagh ne shio . ( Mateu 24 : 36 ; Marku 13 : 32 ) Nahan kpa , Yesu man mbagenev kpaa tsen@@ ga pasen akaa a aa er sha tar , a tesen ér shighe la zu@@ lum yô . — Nenge ngeren u ken iy@@ an la . Alaghga or a kuma uwegh sha h@@ unda ken in@@ umbe i í eren sha tele@@ v@@ ishen la yô , orgen nana kaa ér Mbashiada shi va ve . Paulu kaa ér : “ M ngu umbur jighjigh u nan u mimi u a lu ken a we , u a vande lun ken ngô@@ u u tamen Lo@@ is@@ i man shi ken ngô@@ u Un@@ ise kpaa , shi m fa dedoo mer ngu ken we kpaa . ” — 2 Timoteu 1 : 5 . Nahan kpa , ka ityesen i Mb@@ au@@ tar la tseegh i lu ityesen i mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga i yange i va nyôr a mi ke ’ c@@ ôô@@ ci ga . ( Ôr Yohane 14 : ​ 2 - 5 . ) Kwagh ne lu aie sha ayange Yobu la , vough er nyian kpa i lu nahan . — Yobu 4 : 18 , 19 . I@@ lar@@ ia u se vande t@@ eren kwagh na la , kaa ér : “ Shighe u m lu hi@@ an a hi@@ a la , m hingir ta ta ta , i s@@ ar@@ em u lun ken mimi shi i s@@ ar@@ em u hemban lun vea mbayev mba ken k@@ l@@ ase wam . Shin mimi je ka Mkaanem ma Aôndo m@@ à m@@ á lu a mkaanem ma injaa ? Kpa a tôndo zwa ér un ngu va been a hanma kwaghbo cii , er ngeren u a dondo ne a tese nahan . Kpa , mba eren isholibo yô ve kera lu a ian i lamen a na nahan ga . Sha nahan yô , se mba a gbenda u fan ing@@ y@@ egh ki mba i shigh ve mkurem , mba ve lu shin tar la jighilii ga ; shi saa se fa ki ga . Se dondo gbenda u Yesu tesen ior la nena ? • Yesu yange tese ér un kav tom u Aôndo na un la nena ? ( Mateu 4 : 4 ; Yohane 4 : 34 ) Aluer hanma shighe u ne tem u henen Bibilo yô , u ngu lamen sha akaa a vihin we , a lun er iv@@ av nahan la yô , kwaghhenen la una due ikyar u ishima . T@@ A@@ R U N@@ E@@ P@@ A@@ L I pase ken 1 Yohane 5 : 19 er tahav mbu ifer mbu Satan a lu a mi sha akaa a ior ve eren la mbu lu yô . Ivur la kaa ér : ‘ Tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ’ I time sha ngeren mba Bibilo mba tse@@ v yô , i mase kaven ér nyi ? 32 : 6 , 7 . M ngu ort@@ ôôn@@ abaver u m fe mer i tim nongo wen ne sha dooshima man sha jighjigh u ne ne Or@@ gb@@ an@@ akaa kpoghuloo la yô . ” Yesu yange pasen kwagh hanma ijiir i á zough a or u nan kegh ato a na cii , shi zua a iember ken tom na je yô ú hemba gban un kwagh a mbamgbe nav mba sha iyol kpaa . Tsô I@@ so@@ u er nena ? 14 : 10 . 1@@ 00 :⁠ 2 . Orshiada u Yehova ugen u yange i na un ian i nyôron ke ’ u@@ ga@@ adi atô kposo kposo sha u za nan ior iwasen i ke ’ jijingi yô hen Bibilo a na . M@@ shigh u sh@@ igh@@ en or mkurem ken jijingi la har sha nyi kwagh@@ a , man ka ana a shighe nan ma ? Nenge imba er yange a doo Yehova a mba ve er tom kpoghuloo sha u nan anmgbianev vev iwasen la sha wono ! Or@@ gen u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase ken tar u I@@ ng@@ i@@ la , E@@ d@@ ward H@@ er@@ ber@@ t yange nger ér : “ Or u nan fetyô u den mbagenev kwaghbo ga yô , ka nan tôndo ts@@ ar u i gbe u nan iyol i nan nana per sha mi yô . ” Ka ve cii ve lu u@@ profeti y@@ ee ? I@@ shi@@ v mbi mba@@ ah@@ end@@ anev ‘ iv a kunya ’ nyian nena ? W@@ ea soo u seer fan m@@ kposo u ‘ hông@@ or u sha h@@ ua ’ a ‘ hông@@ or ’ yô , ôr Iyoukura [ zwa Buter ] J@@ ul@@ ai 15 , 200@@ 6 , peeji u sha 29 - 31 la . Ken mb@@ ee u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha 1 ken inyom i 19@@ 18 la , mbacivir Yehova nenge ibo i Aôndo na Mbakristu Mba@@ aiev kua u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev mbagen jimin cii la . ( a ) Er nan ve í heen shi í te@@ v as@@ ande a mba i shigh ve mkurem mba ve shi her la man ak@@ ar a ve kpaa a ic@@ an@@ aa ? Shighe ka una karen yô , se hen u eren kwagh akuma akuma shi se kera ker ér i er kwagh a vese i hemba er i doo u a er a vese la ga . Shin mbagenev vea kaa a vese ér se er ma kwagh u a hendan a atindiakaa a perapera yô . Aluer se mba nengen mbagenev er Yehova kpa a nengen ve nahan yô , kwagh ne una wase se nena ? ; P@@ el@@ t@@ z , K . Er a lu Or@@ gban wase yô , a fa gbenda u hemban doon cii u se eren akaa ken uma wase yô , vough er or@@ var@@ enkwagh ka nan fa gbenda u hemban doon cii u a er tom a kwagh shon nahan . Ka ve mase kaven e̱r akaa a yange ishima us@@ an ve sha mi yum la a kera lu ve a inja ga ku@@ aa yô . U tesen ikyav yô , alaghga se hingir u mor@@ om iyol shin wan h@@ ua . Hegen ne , m ngu yaren tom a agee a am a yange m eren tom u sha tôndo a mi la sha u wasen ior u civir Aôndo . Se mem nen kwagh u as@@ an hegen se ôr nen kwagh u bredi . 6 : 9 ) Hanma inyom yô , ior udubu imôngo ka ve ngohol loho u Bibilo ne nahan ve sôr uuma vev , man kwagh ne una na vea zua a myom kpaa . H@@ aa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” ( K@@ ol . M hen sha mkaanem ma i nger ken Anzaakaa 13 : 20 la tsung . AN@@ M@@ GB@@ I@@ AN@@ E@@ V mba nomso man mba kasev mough yem sha atôônanongo agen ken ityar wuee sha tar cii , ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh la . Kwagh u hiihii yô , tôô wer gumor ugen u civir Aôndo , ôr Bibilo sha tse@@ ene@@ ke na zan zan va tagher a kwaghôron u profeti u a lu ken takerada u Ho@@ sea la . Mbat@@ amen mba ken tiônnongo ka vea zua imôngo yô , ve er msen shi ve hen sha kwagh u ve lu ôron la , shi ve han@@ ger ikyaa ga nahan ve lu ken mzough Mba henen Bibilo vea umbur er mbaapostoli mba Yesu Kristu yange ve er kwagh a na sha mimi ga hen tugh mbu i kôr un la yô . Yobu kaa ér : “ [ Aôndo ] ka or , er mo nahan ga , sha u me fatyô u kaan Un imo , man sé va hen ijir imôngo kpaa ga . ” Ôr Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses u ken inyom i 19@@ 8@@ 1 , peeji 41 - 42 la . ( 2 Timoteu 3 : 12 ; Mpase 12 : 10 , 17 ) Nahan , gba hange hange u se Mbakristu mba mimi cii se wa ayol a ase sha ikyev i or@@ kuran wase Yehova Aôndo , se civir un sha dooshima tsung nahan se gema se tese ser s@@ ende@@ ty@@ o u Satan la ka gbil@@ in@@ kwagh . Yange na Wan na Yesu ér a va p@@ aa se , a lu Or@@ yiman se , shi a ver noov ikyav i vea dondo yô . — ateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 29 ; 1 Peteru 2 : 21 . K@@ i a an@@ we u iy@@ ô@@ gh , u ka a h@@ ôn ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese yô . Tar u ainge ne ngu kwagh môm a tar u yange u lu cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va la nena ? Nahan er nan ve se gem mnenge wase nee ? Nyian ne , Mbakristu kpishi mba yan imba ican i Yobu ya la ga , nahan kpa mba tagher a atsan atô kposo kposo . Anmgbian u kwase ne maa na un takerada shon u lu zan uwegh ér una tôô la . A̱ lu nyi je ia er kpa , za hemen u suur sha kwagh u Bibilo i tese la hanma shighe cii . Ken uwer u Ma@@ ac@@ i 19@@ 40 la yô , i erem batisema sha mkohol ugen u se za hen gar u D@@ over , u a lu hen kp@@ em@@ nger ken tar u I@@ ng@@ i@@ la la . • Se tese ser se suur sha Aôndo nena ? Yesu za hemen ôr ve mkaanem ma ken ivur i i nger sha heen , ma ior kpishi ve nd@@ era henen sha inja i ma shi ve veren ashe a m - iv u ma ica i gbe hegen la . Aberaham lu or u yange ‘ na Yehova jighjigh ’ yô . Sha mimi yô , nyityô am@@ ar a doon ga , a i lu v@@ in@@ en t@@ ôn@@ don i@@ w@@ enge shi ts@@ ong@@ or at@@ u@@ mba sha u k@@ enden isharen i ji@@ mba@@ gh ken or cii doo sha ci u Mbakristu ga . — 1 Timoteu 2 : 8 – 10 . Kape anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve eren ityom i u@@ ke sha u nengen sha icombor ve kpa ve eren tom a ishima i môm je la . ( Pasalmi 10@@ 3 : 10 - 14 ; Yakobu 5 : 13 - 15 ) Nahan er ú hide ú zua a agee ken jijingi her man ishima i taver yô , ú fatyô u kôôm zende u angahar a ou shi a kera taver we u eren sha iyol@@ tseghan i ú tsegh sha ci u Aôndo la ga . — Mbaheberu 12 : 12 , 13 . Yehova yange kaa a Adam ér : ‘ Or ka nan undu ter u nan kua ngô u nan , nan var ken kwase u nan . ’ ( Gen . Mb@@ á ior di er mo man we nahan , sha ci u ve due ken akuraior man non@@ go@@ ior kposo kposo , mbamlu vev kpa mba kposo kposo shi anyom a ve kpa nga kposo kposo . U tesen ikyav yô , Pasalmi 3 - 5 man 7 man 12 man 13 kua 17 cii ka mbamsen mba or@@ ngeren la a er ér Aôndo a yima un sha ikyev i mbaihyomov nav yô . Kanyi yange i wu@@ h@@ a i ci@@ r “ u@@ wua ” u u lu Mbakristu mba mimi laa ? Sha mimi yô , mbakur@@ an mban mba eren tom u dedoo sha u tesen iyôngo i Yehova shi kuran i kpaa . Eliya maa tsua kwagh u una er hen shighe la yô , a kaa a Mbaiserael ér : “ K@@ ôr nen u@@ profeti mba Ba@@ al , mô ve môm a̱ de waren ga . ” ( Genese 3 : 1 – 6 ; Yobu 1 : 6 – 12 ; 2 : 1 – 7 ) Satan wa Yehova aie iyol ér ngu or u kighir ior , man or u aiegh , shi hemen na kpa ú doo ga , tsô á nôngo wener una lu tor er Aôndo nahan . I venda u lamen sha kwagh u jighjigh u nan heen . ” Kwagh ne a de kpiligh se iyol ga , sha ci u Mkaanem ma Aôndo pase se wang ér “ tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” ( 2 Samuel 11 : 1 - 27 ) Davidi yange gema ishima zung@@ we tsung , zamber a Yehova ér : “ De ngohol Icighan Jijingi Wou her a mo kera ga . ” Hii nan se fe ser yange l@@ ù u mbahenen mba Yesu vea za hemen u vesen ke ’ mfe ? Kanyi se hen sha kwagh u m - er u eren a mba@@ van@@ nya dedoo la hen Mbakristu mba ken gar u M@@ ase@@ don@@ ia laa ? Hen ase sha kwagh u kwase Kristu ugen u i yer un ér Sh@@ ar@@ on la yange ôr yô , a kaa ér : “ Yange m per tindi u Yehova nahan m zua a angev mbu i yer ér A@@ I@@ D@@ S la . E . Aluer u time sha akav a ken Bibilo yô , kwagh ne una wase u kpen kpen . Shighe u Peteru man Yohane ve bee orgen u so@@ mb@@ o ken uya je , u i ver un hen h@@ unda u tempel s@@ ônon ior kwagh la angev yô , “ kpiligh [ ikpelaior la ] iyol tsung , ” nahan ve va a@@ yem sha er vea va nenge yô . Se kpa se fatyô u tagher a mbamlu mba vihin mba vea na se er kwagh sha ib@@ ume yô . Er se lu eren tom hen ijiir i kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh yô , se de akaa agen kar se , kpa se gema se zua a mk@@ om kpishi ! ” — 1 Kor . ( Genese 18 : 12 ) M@@ yer u S@@ ara yilan un nahan ne p@@ ande S@@ ara icivir ga . ( a ) Yehova koson ior nav ken jijingi nena ? Mba pue hide a loho u bo . • A wase nomso nena ve vea ver akaa a ken jijingi hiihii ken uuma ve@@ ve ? Se fatyô u pasen ve iti i Aôndo man awashima na sha ci u uumace kua aeren a na a i pase ken Bibilo la . Apostoli Paulu ter kwagh u kasev uhar mba ve lu “ ikyav ” i kwagh ugen yô , er i nger ken Mbagalatia 4 : ​ 21 - 31 nahan . “ H@@ ingir nen mba@@ eren a er sha kwaghôron la , i̱ de lu mbau@@ ng@@ wan a ungwa tseegh , tsu@@ ghun ayol a en ga . ” — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 1 : 22 . Loho u H@@ ag@@ ai man Se@@ kar@@ ia pase la bende a vese nyian nena ? Yesu kpe sha ci wase tseegh ga , kpa á ver se ikyav i vough kpaa . Yesu maa mase bu@@ ghun un ashe wang . ( Aer . 8 : 26 - 31 ) Nahan F@@ il@@ ib@@ u wase it@@ it@@ or ne zua a mfe u vough u ken Mkaanem ma Aôndo la . ( Or@@ pasenkwagh 12 : 9 - 14 ) Inja na yô , vea kera kpe mayange ga shi a fatyô u timin ve kpaa ga . ( 1 Kor . Er kwase pania ne yange una za kwase ne inya kpa á soo u lamen ga yum yô , á nger un washika á pase un ityôkyaa i i ne ve ka un shi van un inya di@@ di yô , shi á lôh@@ ô un Bibilo i henen kpaa . A gba u gomoti shon una lu a tahav mbu nan hanma or akaa a kwagh a gbe nan a mi la , shi una kar a ityav mbi nôngon kera , gadia ka mbi je mbi hemban van a ibanave ye . Er Mbayuda lu ken ityar kpishi yô , mba ve lu Mbayuda ga la kpishi hingir u fan Ruamabera u ken zwa Heberu la . Kanyi i lu keghen se ke ’ hem@@ ene ? Yesu kaa ér wanakiriki ne una lu ityough sha u nan Mbakristu “ kwaghyan sha ashighe ashighe . ” ( 2 Utor 4 : 22 - 25 ) Aôndo yange tsua kasev mbagenev er , De@@ bor@@ a man H@@ ul@@ da nahan ér ve tese ior kwagh na . Nahan kpa , Mbashiada mba i shigh ve mkurem mbara cica cii mba eren tom u sun@@ da u hange hange , u ú lu za hemen hegen ne sha gbashima . Kanyi i tese ér Yesu na mbadondon un mba i shigh ve mkurem sha jijingi mban jighjigh vanger@@ ti@@ ô@@ r@@ o ? Yange Yehova hemen ikyurior i Iserael due a ve ke ’ tar u Igipiti yem a i̱ ke ’ Tar u Ity@@ endezwa . Kpa m soo u nan we tra@@ k ne , sha ci u mo kpa m na jighjigh a Aôndo u mimi môm er we nahan . Kwagh ne umbur se kwagh u Ge@@ ha@@ shi , u yange hen ér una er h@@ ua , kpa shi una lu kôôsôô a Yehova her la . — 2 Utor 5 : 20 - 27 . Nahan kpa mbatyomov mbara kaa a Lo@@ ti ér : “ Ior mbagenev kpaa mba u he@@ ene ? • Er nan ve i doo u se lu a vangertiôr zum u i gbe u se er tom u pasenkwagh laa ? F@@ il@@ ib@@ u vihi shighe ga , pase un er kwaghôron u profeti la a lu ôron kwagh u Yesu , u a lu Mesiya la yô . — Aer . 8 : 26 - 35 . Shi alaghga akaa a i lam sha mi ga la kpa a fatyô u henen kwagh sha mi . ( Anz . Kpa , ashighe agen kwagh ngu a hemba gban se a iwasen na cii . ( 1 Timoteu 1 : 17 ) Hen ase sha kwagh ne : Yesu Kristu man mbatyomov mba ve lu sha udubu udubu la kua uumace mba ve lu shin tar ne cii mba a mhii sha ci u i gba ve . Kwa@@ se@@ ya ugen u a er ivese ica i lu a gba yô , iti na ér Su@@ e , a kaa ér : “ N@@ om@@ om ka a va tô@@ ôm sha ijiir i tom yam sha ah@@ wa 7 : 00 ai@@ k@@ ighe . I@@ kp@@ elaior i tor@@ on asema ngi tan sha Mbashiada mba Yehova U ungwan imo i mbamaren Nahan , gba u una lu wan na jim jim . — Luka 3 : 23 - 34 . 14 : 6 - 10 . U@@ pristi kpishi lu a dooshima shin ikyo i wan sha mbagenev cuku tseegh . Heela tseegh ga , m wuese mbatamen mba ningir sha , mba ve ngee je me fatyô u t@@ eren ve sha ati ati been ga , mba yange ve wasem la . Hanma kwagh u Mbakristu mba ve lu mbakur@@ an mbara ve eren ken nongo u Yehova cii kpa , doo u vea nôngo vea dondo ikyav i Yesu Kristu , u a lu “ Or@@ kur@@ an@@ ilev u tamen ” la . Yange lu se er or u te@@ en kasua u ken injakwagh i Yesu , u yange ‘ zua a ta@@ gbe@@ de môm u lun ishe kpishi ve yem za tee akaa a a lu a mi la cii , za yam un ’ la nahan . ( Mat . Ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia la , mbamaren kpishi hemba soon ônov mba nomso . Aluer Orkristu ungwa ma kwagh u doon ga sha iyol i Orkristu ugen shin ma ikyaa i i we nan iyol yô , doo u se er kwagh er P@@ ine@@ ha@@ shi nahan ! Yesu Kristu yange tese m@@ lu@@ a@@ inja u ity@@ am@@ egh ki hiihii ki jijingi la nena ? U@@ washika mba Paulu nger la ve due a kwagh u mbamsen mba yange i er i ter ityôkyaa jighilii yô . Kpa nyian ne akaa nga vihin gban a gba kera . Yehova ngu kuran se sha ikyev i mbatyomov nav nena ? ( Mbaefese 6 : 13 ) M@@ lu u ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi ken jijingi mb@@ in lun ts@@ or ts@@ or la har sha er yange mbi hii lun hiihii la tseegh ga , kpa shi har sha m@@ we u wan ikyo a mbi hanma shighe la . ( Mateu 7 : 13 - 15 , 21 , 23 ) Kwagh@@ aôndo u Mbakristu u aiegh ne yange hii shighe u mbaapostoli mba Yesu kpe bee la . — Ôr Aerenakaa 20 : 29 , 30 . U ôron Bibilo shighe u se lu pasen kwagh la ka kwagh u vesen sha ci u nyi ? G@@ um or@@ ny@@ ar ne gema kaa ér : “ A@@ ng@@ an cii , m kura a . ” Yehova u á hembe mba@@ ah@@ end@@ anev asev tahav í yem zende zende la kaa a vese ér : “ K@@ egh TER , lu dông , ishima you i̱ taver ; een , kegh TER . ” M@@ lu u Mbashiada mba Yehova ve lu ken mzough la ka kwagh u vesen , nahan gba u mayange je se nenge mzough la se ka be@@ er@@ kwagh ga . As@@ ande a mba i shigh ve mkurem man iyôngo igen umiliôn imôngo mba ve lu ak@@ ar a ve la vea kohol imôngo sha iyange i A@@ ip@@ or 12 , 200@@ 6 la , nahan kwagh la una taver jighjigh ve kpen kpen ! Pro@@ feti Yesaia ts@@ eng@@ ak@@ aan ér : “ [ Aôndo ] Una tim ku kera ; Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una ese m@@ liam sha ish@@ iv mbi iorov cii . ” — Yesaia 25 : 8 . Ishim@@ a@@ verenkeghen i Uma u T@@ sôron 7 , 8 . ( a ) Inja i ishember i “ a̱ gbidyen ” la yô , ér nyi ? Or@@ pasalmi yange er nahan yô , kpiligh un iyol kpishi a akaa a doon tsung a Yehova er sha ci na la . ​ —⁠ Ôr Pasalmi 40 : 5 ; 10@@ 7 :⁠ 43 . Mbakristu mba a Ishim@@ a@@ verenkeghen i V@@ a L@@ un Uma G@@ bem sha W@@ on Shin T@@ ara ? Kwagh ne ka kwagh u sur@@ un se ishima kpishi je ! Een , ka se seer maan mlu wase u sha dooshima vea Ter wase u sha la . Er i tese ken Mateu 23 : 13 - 26 nahan , á p@@ on aeren a ve ac@@ in imôngo je , á kaa wener : “ Kwagh á tser ne , ne mb@@ ang@@ eren man Mbaf@@ ar@@ ishi . ” U Ô@@ ron Takerada u Marku As@@ av - as@@ av Gba u se er kwagh sha kwaghfan . I@@ gbenda ne na yô , Bibilo yase i henen hen tsombor la maa se iyol . ” N@@ oo@@ v man kasev shi vea fatyô u taver ivaa ve aluer ve hii keren mkpeyol u ikyar ve , ve hemba wan iyol ve ikyo ga yô . ( F@@ il . Apostoli Paulu una kera kaa ga yô , “ u gban sha ik@@ ev i Aôndo u uma yô , ka kwagh u ci@@ er iyol je . ” Kwagh ne cii va bee shighe u i de un tom sha ci u ior kera lu zan hen h@@ ô@@ te@@ l ne kpishi ga yô . Ú F@@ atyô u Z@@ u@@ an a B@@ em@@ shima Kpa ? Nahan i za hemen u he@@ mb@@ en Mbakristu ajiir shi nan@@ den U@@ ruamabera vev kuma anyom pue . Ka nena m@@ doo u mkaanem ma Aôndo ma doo mbacivir Aôndo ishima la ka a wase ve zum u ve tagher a ic@@ ana ? Hen Kwagh Ken Mkaanem Ma Aôndo Se hii nengen ikyav ken 1 K@@ ron@@ i@@ ku ityough 29 ivur 26 man 27 . Tsô kwase na man mbayev nav kohol sha a na ve gba l@@ ahan mo , nahan m fa je mer kuma u me kar sha ve . Man Yehova Aôndo , u a hembe tahav sha won cii la di ye ? Shi a tese ior gbenda u he u eren idya ken asema a ve kpaa . — Mat . U tesen ikyav yô , ken Bibilo i King James V@@ er@@ sion la , i nger ishember igen ken ivur ne i tesen ér mbamaren mba Eli@@ sa@@ bet@@ u , ngô u Yohane man mbamaren mba Maria , ngô u Yesu , lu ngô môm , ter môm . Gba u a kimb@@ in ior inyaregh sha uwer , shi gba u a maa u@@ tempel shi a nengen sha ve , shi a sue i@@ vangeli i zenden pasen la kpaa . M@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R u se civir Yehova la ne se iember . Shi u fatyô u karen iyol vea ônov ou sha gbenda u vea fatyô u nôngon a mk@@ ighir u mbak@@ ov ve yô . Hi@@ ihii yô , á yôô wener : “ T@@ ahav . . . cii i wam sha ik@@ ev . ” ( Mbaefese 1 :⁠ 7 ) Heela tseegh ga , shi mba a imba kwaghfan u “ kwaghôron u Kristu ” ka a wase mbananjighjigh ve zua a mi la . U@@ umace vea nenge er a ver Yesu tor ga , sha nahan yô a tese mbadondon un ikyav i ia wase ve vea kav m - ande na shi vea fa shighe u ‘ mk@@ ur@@ tar ’ kpaa yô . “ K@@ ar Iyol You ” Mbakristu cii lumun ér doo u vea dondo hemen u Aôndo , nahan kpa , sha a@@ aven agen yô ka i gba u or a tsua kwagh u nana er yô , ka hen ashighe ne nahan i gbe u nana yar tom a imoshima i nan ye . Nenge er yange ve tagher a mbamzeyol kposo kposo sha wono ! B@@ ri@@ an : V@@ ough . Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , se kpa gba u se lu u@@ icighan@@ mbaiorov . Yange bee a akaa ne nena ? M@@ sen u K@@ ad@@ dis@@ h la kpa kaa ér i̱ tsegha iti i Aôndo er M@@ sen u Ter W@@ ase la nahan . Jighjigh u nan ngu a wase se u wan ishima a ij@@ ung@@ wen nena ? Nahan kpa , inja i iti i Aôndo la kure sha kwagh u un iyol na a tsough u lun la ga . Nahan iyange igen yô , or u ngohol mba@@ van@@ nya hen h@@ ô@@ te@@ l la yil@@ am kaa a mo ér kasev uhar va shin mat@@ o ken won mba pinen mo ér , ve soo u lamen a mo . Ken uma wam cii k@@ al@@ enda môm ngu a nam m haa m@@ liam ashe ma shighe môm môm er ng@@ un nahan ga . ” — C@@ as@@ s@@ an@@ dr@@ a , United St@@ ates . Doo u se nenge mhen u henen Mkaanem ma Aôndo la ser ka gbenda ugen u se civir Aôndo yô . Kpa shighe a̱ karen yô , u hii u p@@ aven ik@@ we shi u hingir u lun a a@@ gber kpaa . Alaghga se umbur hanma kwagh u yange se ungwa ken mbamkombo la vi@@ e vi@@ e ga . Alaghga sé ungwa akaawan ne ac@@ in imôngo , kpa doo u se hemba veren ishima sha a hegen cii . — Yesaia 34 : 1 – 4 ; Luka 21 : 34 – 36 . Iky@@ um i ikyo@@ mon ka ia kase sha sule yô , i̱ tim u i ngô@@ ôr ga . Ken kwa@@ van@@ yom u sha 18@@ 50 la , mbat@@ im@@ en sha akaa a shin inya hii u ôron ikp@@ ande i mba@@ yi@@ ase i i nger ken ijô kposo kposo , i hen A@@ t@@ ô u Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh man A@@ k@@ ka@@ dia shin A@@ shi@@ ria man Mb@@ ab@@ ab@@ ilon cii . T@@ so@@ mbor wam lu ken C@@ ôô@@ ci i mba@@ f@@ ada igen , i i yer ér Mar@@ on@@ ite la ; ngi i môm ken u@@ c@@ ôô@@ ci mba f@@ ada mba i yer ér , the E@@ ast@@ er@@ n Ca@@ th@@ oli@@ c Ch@@ ur@@ ches la . Shighe u Tho@@ m@@ as vea kwase na Mary yem ken tar u F@@ ij@@ i anyom lu a kar kpishi ga la , ve ya ican je gande , kpa ve lu wan ishima . A@@ ka@@ a@@ ôron a ji@@ righ a Aôndo a yange ôr sha ik@@ we pue i Tartor u Iserael la kure sha mi vough . S@@ on@@ ia kaa wener , “ hingir iky@@ e yam u pasen ior loho u dedoo . Nahan aluer or soo ér Aôndo a ver nan kpa nan gema nan ngu nôngon ér nana za iky@@ ura ken akaa a tar u eren yô , nan ngu er or u nan lu nôngon ér nana zende sha igbenda ihi@@ ar hen shighe môm nahan . Hanma wase nana fatyô u henen kwagh u ikyav i ‘ mk@@ ur@@ tar ’ ne . — Mateu 24 : 3 - 7 . 3 : 2 ) Shighe u ve lu ts@@ ahan we yô , ashighe agen vea fatyô u lamen b@@ ag@@ en@@ aa . ( Anz . U zua a mi han@@ a ? Nahan kpa , alaghga ican i iny@@ ar shin angev ta sha vese , gayô se mba zan iky@@ ura ken tom u kwaghpasen ga , nahan iyol kpe se . ( a ) Iky@@ aa i hem@@ en@@ tor u Yehova la kua se ker nena ? Lu tar u nyi i tim@@ i ? Yesu pase wener : “ Zum u Un , Jijingi u mimi la , Una va va yô , Una hemen ne Una za a ven ken mimi cii ; gadia Una gba ôron kwagh sha tahav N@@ av ga , kpa nyityô kwagh i Una ungwa yô , ka i je Una ôr ye , shi Una pase ne akaa a a lu van ken hemen la kpaa . ” Yosev yange ver mcivir u Aôndo hiihii ken uma na shi nengen sha mbamgbe mba tsombor na mba sha iyol man mba ken jijingi . Zum u ka wea er erdoo a or man nana̱ nenge a kwagh la ga , shin u m@@ asen gban kera je yô nana̱ hungur a hungur a kwagh la jimin cii nahan , ka i doo ken ishima ga cii . Ity@@ akerada i injaa ne ia wase ne ken tom wen shi ia taver icombor yen asema kpaa . ” ( Mateu 24 : 45 ) U fatyô u ôron Bibilo jimin cii ken inyom i môm , hii ken Genese zan zan Mpase shi gbidyen kwar sha akaa a u lu ôron la kpaa . Mbagenev nyian dondo ikyav i Yesu man i Paulu nena , man se fa ser doo Yehova a mba ve de akaa a kar ve nahan laa ? Shin alaghga u tsua u lun kwa@@ v , gayô u er ivaa , kpa u tsua wer u mar ga , sha er u fatyô u eren za tom shin Betel , shin tom u maan kwagh sha ityar ityar sha ci u nongo u Yehova , shin tom u sôron atôônanongo , gayô tom m@@ ishen yô . Kwagh tsô gba mbahemenev mba kwaghaôndo u wan mba@@ ats@@ anev ikyo ga . 4 : 6 . Er se fe nahan , ke ’ m@@ ne u nan naagh ku shon ne , Yesu yange ya ican . 13 , 14 . ( a ) Ka mbamlu mba nyi vea fatyô u vihin mzough ken iv@@ es@@ ee ? Shi i̱ pase ér doo u se lu a mnenge u vough sha kwagh u hiden a iyol ijime shi i̱ wa hanma or kwagh ér nana hiden a iyol ijime kpaa . Ka akaa shon agen je a lu shin heen ne : ▪ Se Er Nan Ve Se Z@@ a Hemen u ‘ K@@ egh@@ ene ’ ? Yesu vaa . ” U na jighjigh wer “ akaaôron ne ka a jighjigh man ka a mimi ” kpa ? Mo vea kwase wam Li@@ z ( u yange i yilan un ér Li@@ z Se@@ mo@@ ck ) la yange se lu k@@ l@@ ase môm ken kô@@ le@@ eji . Kanyi ia na ve alaghga a tôô mbatamen shighe u tsuan kwagh u vea er shighe u ve nyer mkombo u mbatamen la ? M@@ sen una fatyô u wasen se ken hanma mlu cii . ( Ôr Luka 10 : 38 - 42 . ) • Ka atô@@ akaa a nyi aa wase se u fan kwagh u yange na ve Yehova wua U@@ s@@ a ? De se time sha mkaanem ma Paulu man vighe vighe . Yesu yange kaa ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo ér : “ Saan mba ve lu asema wang la iyol . ” Shighe u m nyôr anyom a 7@@ 8 la , i kaa ér se za er tom u ikp@@ ur pania hen ger@@ i u Lo@@ keren , ti@@ ôn@@ tar u F@@ l@@ an@@ ders la . A@@ mba ne ashighe agen ka a vôso ayol a ve a ishimaveren ér hanma kwagh una za a doo , sha ci u alaghga ken takerada u ve er shin ma sen@@ e@@ ma u ve nenge la yô , kwagh er nahan . Or@@ de@@ l@@ ab@@ a la gema kaa ér , er un tee ior je ka hiin je un tee ior mba lun a inja i dedoo je ne ! ( Pasalmi 65 : 2 ) Kpa aluer ashighe agen mbamzeyol c@@ in@@ ge sha a vese je se fa kwagh u se er msen se ôr ga yô , se er nena ? 43 : 10 - 12 ) Aôndo doo se ishima kpishi sha ci u a ne se ian i suen hem@@ en@@ tor na shi nan ior ishimaverenkeghen i mimi ken tar u bo ne yô . “ Mba pue kar uhar mbara ” tsua anmgbianev uta@@ ankar@@ uhar mba ve vi@@ a ken jijingi yô , sha u ve nengen sha “ tom ” u karen kwaghyan ne . • Ka igbenda igen i nyi i lu i se fatyô u tesen dooshima hen ior mba se lu nôngon ser se tese ve laa ? A@@ eren a iyolough shon yô ka , “ idya man hông@@ or man iji@@ mba i eren , man u civir ak@@ ombo man ah@@ ir a eren man ihyom i kôron man iy@@ ongo i keren man iy@@ u@@ he man ishima i nyoon man u wan iyol you ikyo tseegh , man u hendan akaa , man mbam@@ pav , man m@@ t@@ ôm man ihy@@ un@@ dugh ki m@@ sô@@ r@@ ough man u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav . ” ( G@@ al . • Er nan we iyol you ú lumun wer Aôndo sue Mbashiada mba Yehova ? Paulu yange sember za hiden zende na u m@@ ishen u sha utar la , lu ken Yerusalem hen shighe la . Yesu tese se ér kunya u de ker se u eren msen ga shi a tese se er i hii ve i gbe u se eren msen yô . V@@ e@@ gher u injakwagh ne tile sha ityough ki ior mba “ ve rumun kwaghôron la saan saan ” shi ve dondo Yesu sha gbashima “ sha any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee ” yô . Yehova soo ér se lu kôôsôô a na , er wan@@ iyôngo u a lu shin iky@@ um i or@@ kur@@ an@@ ilev u lun a ikyo i wan nahan . Nahan Bibilo yô , a er nan ve me ôr me k@@ av@@ a ? ” — M@@ K@@ A@@ AN@@ E@@ M M@@ A A@@ M@@ I@@ T , OR U K@@ EN IN@@ D@@ I@@ A . Ka Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu nôngo u kwa@@ se@@ he la yange ve hii u kaan ior loho u Aôndo a tindi ér i̱ “ va ” la ye . S@@ op@@ hi@@ a : A taver . Heela tseegh ga , alaghga ityakerada yase ia ta iwanger sha ma zayol u se lu nôngon a mi yô , kua gbenda u se nenge sha zayol shon la kpaa . I nger ken Yakobu 1 : 23 - 25 ér : “ Aluer ma or ngu ungwan kwaghôron la , kpa nan ngu eren sha mi ga yô , nan ngu inja er or u nan nenge ishigh ki nan ki mar@@ ami la ken ijingi nahan . Gadia ka nan nenge iyol i nan , kpa nan yemen kera yô , fese je i hungur nan er nan lu yô . Paulu nger wener : “ Kwagh yô , s@@ aren mo kpa u eren a er kwagh u doon yô , ka ga . ” ( Mat . 6 : ​ 30 - 34 ) Kwagh ne tese ér doo u se ver ishima u omb@@ on u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ga , kpa kwagh u se lu a mi u kuren mbamgbe asev mba ayange ayange la a̱ kuma se . ( a ) Kanyi i gbe u saa or a er keng keng ve nana lu ijende i Aôndo ? U kwagh ne a̱ kôr ken ishima shi a̱ na msaanyol man ishimataver yô gba u a wa ago iyol doo doo . 17 , 18 . ( a ) Or@@ ngeren Pasalmi kar mbaaferev sha nyi ? Kpa gba u hanma ve cii nana er tom u nan sha jighjigh ; ve cii vea ‘ pase Aôndo kwagh u ve er la . ’ — Heb . Er Nan Ve M@@ zough a Lu Ga ? U@@ umace mba jighjigh cii “ Una ese ve iliam sha ashe kera . ” ( Mbaromanu 8 : 18 ; 1 Mbat@@ esalonika 4 : 15 - 18 ; Mpase 2 : 10 ) Mba vea war “ zege@@ can ” la vea nenge e̱r ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia iv shin tar yô . M@@ cie u An@@ dr@@ é cian Aôndo la lu ieren i kwaghfan shi i va un a averen kpaa . I na ve mba u@@ i@@ wua “ sha u nan u@@ icighan@@ mbaiorov ve̱ kuma sha tom u eren , sha u maan iyol i Kristu . ” Ishima vihi anmgbian u T@@ am@@ ar , Ab@@ es@@ al@@ om ker a A@@ m@@ n@@ on kpishi , nahan á wua un . ( Yohane 18 : 37 ) Mimi yô , kwaghôron na u profeti ne kpilighyol tsô ! S@@ aa Yehova una hide or a iyol i nan i tse la ve , una nder nan ga . T@@ amen M@@ kombo u sha In@@ yom Mpase 14 : 9 , 10 ôr se kwagh ugen sha kwagh u ‘ shighe u ôron ijir ’ la . ( Genese 15 : 5 - 7 ; 22 : 15 - 18 ) Shin er u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov kar imôngo man ‘ gar u Aôndo sôr ’ la lu a hingir kwagh jim jim ga nahan kpa , ior mban za hemen u tesen jighjigh u nan man ishima i wan ken ayange a uma ve cii . I samber a u@@ kô@@ pi mba Bibilo ne hemba umiliôn 1@@ 6@@ 6 sha tar jimin cii . Doo u se fa ser , gba u se seer taver jighjigh u nan u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev hegen cii . — 2 Timoteu 3 : 1 . A na jighjigh ér Yehova una nenge sha a na shi una kura un . Aluer se hen a ishima ga tsô se pine nomso@@ or shin kwase u nan lu kwa@@ v mpin dang , inja er , “ Ka hanma shighe jim ú er kwase shin ú er nom@@ oo ? ” ( Yesaia 30 : 20 , 21 ) Heela tseegh ga , ior ka vea su@@ l@@ en iyol vea ôron Bibilo man ityakerada ig@@ enegh i i har sha Bibilo yô , ve tôô je ér ka ve jighilii je mkaanem m@@ à m@@ á lu ke ’ kwagh@@ ngeren la ma ôron a ve ye . Mayange se er ma tom u Aôndo a we se sha ikyev la sha shighe u se me m@@ sô@@ rom ma ker se la ga . U@@ foto mba I@@ ji@@ mba@@ gh Vea Na A D@@ ugh Or ken T@@ i@@ ônnongo u Kristu K@@ era , 3 / 15 Ngeren u Pas@@ en Y@@ i@@ ase Y@@ ase Gadia mba@@ aôndo mba akuraior cii , ka a@@ gbil@@ in@@ akaa tsô ; kpa TER gba U@@ sha . ” — 1 K@@ ron . Peter@@ s@@ bur@@ g Yeremia man Yo@@ shia lu agumaior , yange ve vese hen haregh môm . Er se lu nôngon a mbam@@ yina mban nahan , ishima ia fatyô u y@@ in@@ an se ker fese je , se hen ser kwagh hemba se . Nahan , a shi nan kpa , A@@ ku@@ la vea P@@ ri@@ shi@@ la yange vea lam a Apo@@ l@@ o sha kwaghfan , sha gbenda u vea wase un a wase , una hen ér mba pu@@ un un a pu@@ u ga yô . L@@ an se ishima cii kpa se h@@ unde ishima kera ga . Mba tôvon se a ican nahan kpaa i ta se kera ga . Se er nan ve se fa ser or a fatyô u waren “ iyange i iy@@ ugh i TER ” laa ? Mbat@@ amen vea nenge ér i er hanma kwagh vough sha u wasen mba@@ beenyol nena ? Ka tom u nyi Yesu u a lu Tor u He@@ mban ityav la a lu a mi u eren sha ? Kwagh a za a ior mba Aôndo hen shighe ne nena ? ( 1 Mbakorinte 11 : 3 ) Er Kristu a lu ityough ki hanma nomso@@ or yô , gba u noov cii vea dondo ikyav na la . ( b ) Gbenda u Aôndo yange er kwagh a Lo@@ ti la tese se u s@@ ende@@ gh sha kwagh ga nena ? Ú fa er i hii ve Ru@@ tu venda ér una undu Na@@ omi ga kpa ? H . U tesen ikyav yô , Paulu yange taver Mbakristu ishima ér ve ‘ taver mba ve yen ishima la asema , ve wasen mba ve taver ga yô , ve waan ishima a ior cii . ’ ( 1 T@@ es . Ka sha u lun a aeren a doon un la man u lun ‘ wang a ac@@ ôgh@@ or iyol shio , ’ shi lun a mnenge u vough sha kwagh u am@@ een shi lun a ityom kpishi ken tom u Tartor . Or nana fatyô u tin@@ d@@ in a inyaregh ki nan soo u eren iyua a mi la hen af@@ ishi a Mbashiada mba Yehova a hen tar u nan la . ( 1 Samuel 13 : 14 ) Se fa Daniel ser ngu or u eren tom u gomoti u vesen ken Bab@@ ilon ga , kpa se fa un ser ngu profeti u jighjigh , u eren tom u Yehova ; Ese@@ ter di se fa un ser ngu tor@@ kwase u Per@@ shia ga , kpa se fa un ser ngu kwase u taver ishima shi lun a jighjigh u nan ; shi se fa Peteru man An@@ der@@ ia man Yakobu kua Yohane ser mba ior mba fan ish@@ u kôron ga , kpa se fa ve ser mba mbaapostoli mba Yesu . Or@@ d@@ as@@ enda ugen ken tar u Rus@@ sia , u lu or u tesen ud@@ as@@ enda mbagenev num u nôngon yô , yange hemba mbamzeyol mba nyi ve hingir Orshiada u Yehov@@ aa ? ( Yohane 16 : 12 ) Yesu yange kaa a mbahenen nav ér ve̱ er ma kwagh ayol a ve shighe u ve hingir mbahenen nav sember sember la ga . M nenge u Or@@ s@@ am@@ aria la nenge sha or u lu nôngon ku la tese kwagh u a lu mhôônom ma zungwen ma mimi la wang ! Kwagh u Yehova Er sha u Y@@ iman Se La ( Mateu 6 : 8 ) Tor Davidi u ngise hemen Mbaiserael la yange fa kwagh ne , nahan a nger ér : “ Er kwaghôron a lu a du@@ em ken zwa ga je tsô , We TER U fa cii . ” U môm ken a ve h@@ enda iky@@ e@@ ky@@ e la gba yemen , mba uhar di gema lu zan un ijime sha angahar . Mbagenev mba eren tom pania . Kpa mimi je , Aôndo ne mbacivir un sh@@ a@@ gbaa ? Aluer u soo u ôron kwagh u tôv@@ ac@@ an mban vighe vighe yô , nenge ken takerada u Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses u inyom i 19@@ 8@@ 3 ( A@@ ng@@ o@@ la ) man 19@@ 7@@ 2 ( C@@ ze@@ cho@@ s@@ lo@@ v@@ ak@@ ia ) man 2@@ 000 ( C@@ ze@@ ch R@@ ep@@ ub@@ lic ) man 199@@ 2 ( E@@ th@@ i@@ op@@ ia ) man 19@@ 7@@ 4 kua 199@@ 9 ( G@@ er@@ many ) man 19@@ 8@@ 2 ( I@@ tal@@ y ) man 199@@ 9 ( M@@ ala@@ w@@ i ) man 200@@ 4 ( M@@ ol@@ do@@ va ) man 199@@ 6 ( Mo@@ za@@ mb@@ i@@ qu@@ e ) man 199@@ 4 ( P@@ ol@@ and ) man 19@@ 8@@ 3 ( P@@ ort@@ u@@ g@@ al ) man 19@@ 7@@ 8 ( Sp@@ ain ) man 200@@ 2 ( U@@ k@@ ra@@ ine ) kua 200@@ 6 ( Z@@ a@@ mb@@ ia ) . A kaa ér : “ Aluer mea lu or u Aôndo mimi yô , usu u̱ sen Sha u̱ va hi@@ a u kua ior ou mba ak@@ un@@ du@@ ah@@ ar@@ gber mban cii . ” Ka ve er tom u i we ve la , ve kure ijir ne sha ci u tiônnongo jimin cii . Yange soo u eren kwagh u Yesu kpa lu eren la . Se er kwagh ne sha u henen Bibilo man ityakerada i i har sha Bibilo i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” a nger la . Nahan cii kpa Yesu lu taver mbadondon un asema ér icighan jijingi una lu a ve zum u vea lu eren tom u un ne ve la . Ken tar u he la , se lu a shighe kpishi u eren hanma kwagh u injaa u se soo cii . Er nan ve i gbe hange hange u se gba kôron ijende a or tsô ken ayange a masejime a ican ne ga ? Me wuese ve gbem sha won . Aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô , a saan ngô@@ u man ter@@ u iyol , nahan ve kpa vea er akaa a saan we iyol . Kwagh u se er ve se taver anmgbianev asev asema yô , ka u mgbegh@@ an ve sha u ve za hemen u eren Aôndo tom . 2 : 19 ) Mba zenden “ sha inja i mlu u tar u ainge ne , sha inja i tor u tahav mbu humb@@ ev , ” ka Satan Diabolo je la . — Ef . I@@ vor I Mimi A@@ r Sha A@@ jiir A I@@ c@@ aa Gadia er Sha a gbe ca a kar tar sha nahan , kape erdoo Na kpaa a ke@@ he a mba ve cie Un la . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u ort@@ ani@@ vor u nan y@@ av la tese se nyi ? Shi se tese icivir ne sha u eren kwagh akuma akuma . Aluer se hen sha akaawan a Bibilo man se tsua kwagh u se er sha inja yô , zayol una kera va sha mi ga shinii ? Shi tôô kpaa wer tindi u i nger ken Lev@@ iti@@ ku 15 : 25 - 28 la ngu sha ci u Mbakristu nyian , man kwase Kristu nan per tindi la , hingir nan iyol dang nan fa kwagh u nana er ga . U tesen ikyav yô , anmgbianev mba i wu@@ he ve ken af@@ o a mba@@ kwa@@ re@@ v a Mb@@ an@@ az@@ i agen yô , yange ve lu a Bibilo i môm tseegh . In@@ yom kar i môm yô , se er ivese ken uwer u A@@ ip@@ or 19@@ 6@@ 7 , shi i na se ian se za hemen u eren tom u sôron atôônanongo la imôngo . ( Mbaromanu 1 : 11 , 12 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) Shi jighjigh wase u nan ka a seer taver zum u ka sea lam a mbagenev ken tom u kwaghpasen yô . — Pasalmi 1@@ 45 : 10 - 13 ; Mbaromanu 10 : 11 - 15 . Ve fa ér aluer ve soo u eren ishima i Yehova yô , saa vea gema aeren a ve . Ser@@ ge@@ i I@@ van@@ en@@ k@@ o ka ikp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada ken tar u Rus@@ sia , a kaa wener : “ I fa Mbashiada mba Yehova sha hanma ijiir sha tar cii ér mba ior mba ve kor tindi tsembelee man hemban je yô mba ior mba ve te kp@@ an@@ de@@ gh doo doo yô . ” Davidi l@@ aha kwaghôron u Yehova , á er if@@ er@@ kwagh . • Kanyi i tese ér , Yehova na wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la jighjigh ? 5 / 1 U tesen ikyav yô , se mba eren any@@ ighe sha kp@@ an@@ de@@ gh ku tan ga , shi se mba eren aie u “ cuku ” ken kpen@@ ga kpaa ga . 23 : ​ 27 , 28 . Ka u eren kwagh u vough , tan ikyaa ken ma or sha any@@ ighe ga . Satan ngu a tahav , shi a vihi tu shi tsu@@ ghun ior . “ I@@ gbenda I Ter Ng@@ i Jigh@@ ilii ” Shighe u mbatamen ve kôôm or shin ve ngohol ityom i nan lu a mi ken tiônnongo la kera yô , ieren i nan sha kwagh ne ia tese ér nan ngu or u dedoo shin nan ngu or u dedoo ga . 2 Tim . Umbur kpaa wer , mbau@@ ty@@ aav mban yange ve due ken Sh@@ in@@ ar , tar u ú lu u̱ na la . Bibilo i ôron ka ieren yam i ayange ayange , man m vaa af@@ an@@ yô sha ieren ne ga cii ! Nahan cii kpa , a fatyô u kaan ér ka a ture iyol na a hide a mi jime sha u una nenge mlu ve yô . ( Gen . 10 : 9 ) Er N@@ im@@ ro@@ di lu hendan kwagh a Yehova yô , lu civir Satan , nahan lu er mba@@ ah@@ end@@ anev mba Yesu venda ve la nahan . ( Luka 4 : 43 ) Er nan ve Yesu tsua Tartor u Aôndo lu itinekwagh na i pasen kwagh@@ a ? Nahan or ng@@ un nan za kwa ne , kwa@@ gen di shi ugen nan za . ( Mat . 13 : 23 ) Sha nahan yô , gba u se nenge ser mba se henen kwagh a ve la vea er batisema keng ve a tese ér se fa tom u pasen kwagh ne tsembelee ga . Shin er kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u ken S@@ ar@@ ef@@ ati u ku@@ ngu ican ne lu hen atô u ior mba civir ak@@ ombo nahan kpa , yange na Yehova jighjigh . E@@ ̱r upristi mbara ve til sha ityough ki ior mba i shigh ve mkurem mba i lu u̱ vea lu vea Yesu imôngo sha Tartor u sha la nahan , ik@@ we igen i i lu upristi ga la di yô tile sha ityough ki unô ? M@@ hen u T@@ ô@@ v@@ on Kwagh u A G@@ ande I@@ pu@@ un La Er Yehova na i nger mkaanem man ken Bibilo yô , tese ér a kav er ka i lu se ken ishima yô . U ôron kwagh u ivande ne sha injakwagh yô , se fa ser aluer se ungwa imo i Yesu , se kende u@@ kp@@ er asev sha ajiir a i lu inja er kwagh ngu ga la je kpaa , alaghga se kôr ish@@ u kpishi . Ka se er kwagh ne sha u pasen loho u dedoo u Tartor la sha gbashima shi seer geman ior hingir mbahenen . Mose yô , tsua kwagh u vough . — Ôr Mbaheberu 11 : 24 - 27 . Hen Kwagh sha ‘ Mpase u Mimi ’ La 19 : 14 , 15 . Icighan Jijingi W@@ ase Peteru I@@ ca a gba ga tsô , bem una du@@ mbur sha tar je a lu ashe tugh ga . — Ôr Yesaia 2 : 3 , 4 ; 5@@ 4 : 13 . Sha nahan yô , ka i taver mo kpishi u gban teman vea wan wam imôngo tsô . ” Nahan Mbashiada mba Yehova mba eren a@@ vese atô ahar ga , shi mba kimbir ic@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh ve sha shighe u ve lu eren iniongo i umbur iyange i iv@@ es@@ egh ve la kpaa ga . ( Mbakolose 2 : 6 , 7 ) Sha kpôô yô , saa Mbakristu vea wa am@@ ishe ken Kristu dông ve vea fatyô u taver ken jighjigh ve u nan ye . — 1 Peteru 2 : 21 . 10 : ​ 34 - 36 ) U ior ma ve ngohol loho u dedoo ne saan saan yô , ior kpishi mba gem mba vende u . Ve nenge ér u eren ishima na la hemba k@@ an kwagh u hange hange . Ma kaa ér : “ Kpa aluer ne@@ a yan ican sha ci u kwagh u perapera kpaa , á saan ne iyol je . ” Nahan kpa , aluer se time sha tom u nongo u Yehova u lu eren nyian la nahan , kwagh ne una wase se se hemba nan ishima sha tom u ú lu hange hange i hembe hanma tom ugen cii ne je he ? U ya ikyar i dedoo vea Aôndo . Yange i ci@@ er un iyol u nyôron yaven sha ci u yange fa ga shin una y@@ av una nder je - o . Se mba sha shighe u “ e@@ ev mbu akaa la jim ” mbu kar mbu til sha ityough ki “ m@@ ure u akaa a doon a a lu van la ” yô . Ken masejime yô a tim ve kera . — Mpa . Ve Lu Er “ U@@ shir@@ mbaiorov ” Nahan ( Ôr Genese 1 : 2 . ) ( 1 Yohane 5 : 3 ; Anzaakaa 3 : 1 , 8 ) Nahan cii kpa , u kôron ave sha ishimaverenkeghen i myom her la ka kwagh u kiriki ga . ( 1 Peteru 5 : 6 , 7 ) Sh@@ ar@@ on ngu civir Aôndo sha jighjigh her keghen iyange i Yehova i vesen la . ( Aerenakaa 25 : 11 ) Ka nahan ve , Icighan Bibilo i kaa ken ivur ne ér S@@ ef@@ anu “ lu yilan : kaan er Ter Yesu ” ye . Se@@ er fan Yehova man mba@@ awashima nav . Shi a sôn Yehova ér a er kwagh sha il@@ y@@ ahan i mbaihyomov nav ve ve a mi sha a na la . Yesu yange gema mngerem hingir wain , lu ivande i hiihii i er je ne . Shi Yesu ko@@ so ikpelaior sha ikp@@ en@@ bredi man ish@@ u kpuaa ac@@ in ahar . Nahan inja i ishember i “ tartor u Aôndo ” la yô , ka “ gomoti u Aôndo . ” J@@ im je yô , ver ishima sha kwagh u Pasalmi 25 : 14 a kaa la , ér : “ Kwagh@@ myer u TER ngu a mba ve cie Un yô . ” Lu u “ Or@@ ji@@ righ u tar cii , ” u perapera la una fatyô u nan or u nan lu or@@ perapera ga ish@@ ô sha nyi gbenda ? ( Gen . Shighe u Samuel shighe Davidi mkurem ér a va lu tor ken hemen la , Davidi lu di an@@ ye u kuran ilev tsô . M Z@@ ua a M@@ sur@@ shima ken Mbam@@ zeyol A@@ v Mba U@@ ye ( E . Ior mba hen anc@@ ile ne kuma er iorov 3@@ 20 nahan tseegh . Ashighe agen yange m due ken iyou ne m za m@@ ape ga je i kuma kasua uhar . Ú er nan ve ú za hemen u taver ken jijingi shighe u ú lu nengen sha or@@ u@@ ange laa ? Hii sha A@@ bel je , Yehova lumun a uumace mba perapera cii , sha ci u ve na V@@ or u ityendezwa la jighjigh shi mba a vangertiôr ken V@@ or shon . Alaghga ior mbagenev mba ka u lam a ve shighe u ú dugh kwaghpasen la vea lu a mnenge u Ruamabera sha kwagh u icighan jijingi ga . ( 1 Mbakorinte 13 : 8 ) Er nan ve a been ga ? Lu hanma shighe Mbakristu mba ve lu er ka iv@@ or i bo mban hii u duen ken i@@ gb@@ ar@@ aa ? Á g@@ enger imo ken iy@@ av mbu She@@ ol je , man TER ungwa imo na kpaa . ’ A va nder mba ve kpe la vea hide a lu uma . P@@ risti u Greek Or@@ th@@ o@@ do@@ x u i yilan un ér De@@ me@@ tri@@ o@@ s Con@@ stan@@ te@@ lo@@ s la kpaa kaa ken takerada na u i yer ér Un@@ der@@ standing the Greek Or@@ th@@ o@@ do@@ x Ch@@ ur@@ ch la ér : “ T@@ aver ga u Orkristu geman e@@ ev mbu kwaghaôndo hingir kwagh u civir . ” Se fatyô u yaren tom a í doo doo sha u henen kwagh iyol yase nena ? — 2 Timoteu 3 : 14 - 17 . “ Yange m vande nengen tser u D@@ V@@ D u Y@@ oung People As@@ k — What Will I Do With My Li@@ fe ? ( Gen . 3 : 15 ) Akaa agen a atindi la tese yô , ér Mbaiserael ve luun wang shi ve de s@@ angen a s@@ ange ior ga shi ve eren a mba@@ ats@@ anev kua u@@ shir@@ mbaiorov doo doo . — L@@ ev . ( Rom . 13 : 12 ) Aluer se gba m@@ ny@@ am hegen yô , kwaghbo una er se ! N@@ ôngo lam a nan . 2 , 3 . ( a ) Ka tahav mbu age@@ egh mbu nyi Yehova yange er tom a mi sha u@@ ic@@ ô@@ ron@@ mba@@ a@@ sh@@ igh@@ ev mba karen laa ? Akaa nga ken kwaghwan u Paulu la a i gbe u se ko@@ so ken ishima yase yô . Bibilo taver se ishima ér se zua a kwaghfan sha mfe ve ne . — Duteronomi 32 : 7 . • Se fatyô u been a a@@ kper@@ an a tan nena ? Yesu yange una na ikpelaior kwaghyan sha ivande shin una ko@@ so mbadondon un sha kwaghyan u ken jijingi kpa , gbenda ngu u yange eren kwagh ne yô : Yange koson ikpelaior sha ikyev i as@@ an@@ de@@ aior kpuaa . Ior mbara sôn ér i̱ ker ve a an@@ kwagh . 22 : 2 - 4 . Peteru yange va , va pase un kwagh , nahan á hingir Or@@ ty@@ ô@@ ty@@ ev u ip@@ y@@ usu u hiihii u lu imôngo a mba ken tiônnongo u Kristu yô . Or@@ gban se yange gba Adam been yô , a gba Ifa ér a̱ lu ikyar na . Er a lu k@@ ahan sule la , una de u henen sha kwagh u ya na ga . ( Mpa . 7 : 14 – 17 ; 22 : 1 , 2 ) Heela tseegh ga , kwaghôron u profeti u doon tsung u a kaa ér : “ Ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa er : Kwagh nyoon mo , ga ” la una kure a doo kpen kpen . — Yes . Saan mba ve ker num la iyol , “ gadia á yila ve er , ônov mba Aôndo . ” Yesu yange kpe sha iyange i N@@ is@@ an 14 ken inyom i 33 la . 2 : 3 ) Yesu zua a imba kwaghfan la han@@ a ? Or ka nana tseghan iyol i nan cii yô , i er nan batisema sha u mir@@ in nan shin mnger . Nenge ase gbenda u Yehova ngise er kwagh ken sule u E@@ den la ; ú zua sha aeren a na a vesen la . Sha nahan yô , shighe u Davidi hingir t@@ am@@ en@@ or ve A@@ don@@ iya soo u ngohol tahav sha apera la , N@@ at@@ an ker gbenda sha mi fele fele . ( b ) Aluer ka nyityô kwagh je i na ve Lo@@ ti lu a imba mhen u eren kwagh u er la kpa , gba u se lu a vangertiôr ser nyi ? Kape nyian kpa Yehova ngu a wuese u@@ iyua mba se eren sha u suen tom u se eren tar sha won cii je la . ( Anzaakaa 22 : 6 ) Mba@@ beenyol ve de nengen iwasen i dedoo i ve lu a mi hen tsombor la ashe ashe ga . Or@@ tamen ugen yange wase un u kaven ér Yehova fa er ishima i vihi un yô . R@@ U@@ A@@ M@@ A@@ B@@ ER@@ A U@@ G@@ EN U SH@@ A A@@ Y@@ A@@ NG@@ E A T@@ S@@ U@@ A@@ A L@@ A K@@ A@@ A É@@ R : “ Lu kwase hii eren isholibo ye , man kwagh u er la vihi kpishi , gadia gba u se cii se kpe . ” Gadia : Shi c@@ ôh@@ in tseegh man Un u A lu van la Una va , ngô@@ ôr Na je ga . Ikyav tese ér er yange hii ve Yosev tsua u eren kwagh u yange er la yô , lu sha ci u uumace vea va fa yum ga . Ieren i mimi yô , ka u veren ashe sha mba@@ awashima mba Aôndo , ka sha asaren a am ga . ( Yeremia 48 : 42 ; 4@@ 9 : 17 , 18 ; 5@@ 1 : 24 - 26 ; O@@ b@@ a@@ dia 8 , 18 ; S@@ ef@@ ania 2 : 8 , 9 ) M@@ tim u i tim akuraior a duen iti tseer tseer ne sha tar kera la tese ér akaaôron a profeti a Aôndo nga gbe inya ga . B@@ ee he@@ ela kera yô , se fa ser ke ’ hemen yô , Aôndo una na uumace mba ve cie un la iveren i bem imba i í gbe je ve lu a̱ vande zuan a mi ga yô . Paulu yange ôr kwagh a mbatamen mba ken Kristu mbagenev kaa wener : “ H@@ er atô wen je kpaa ior vea mough , vea gba ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa , sha u vea ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve yô . ” ( Pasalmi 65 : 2 ) Shighe u i mee ú u eren kwaghbo shin shighe u ú tagher a iky@@ aren i taver yô , ker gb@@ end@@ atesen u Aôndo man iwasen na sha er u dondo i yô . Yehova yange haa Adam m@@ ny@@ am tsung , nahan a dugh h@@ wan na môm a er kwase u do@@ on@@ ashe a mi , va na un . ( 1 Mbakorinte 14 : 20 ) Hanma inyom cii ior udubu imôngo ka ve ki@@ mbi injar i m@@ hembe u hemban atindiakaa a Mkaanem ma Aôndo ato la . Apostoli Paulu nger ér : “ M@@ pav a̱ de lu sha iyol ga . . . , kpa alegh a̱ waan ayol a a ik@@ o vough vough cii . Ka se za sha u za ngohol a ngohol tseegh ga kpa shi ka i lu sha u za nan a na kpaa . Be@@ en yô G@@ er@@ ri@@ t L@@ ö@@ s@@ ch u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la pase wanger wanger ér , doo u mbacivir Yehova vea ver ishima u zuan a injar . ( Heb . I@@ h@@ yô@@ gh@@ on@@ ough mbi yange se haa kera la y@@ uh@@ wa je kuma er u@@ kil@@ o@@ gra@@ m 7@@ ,000 nahan . Shin er Mbashiada mba Yehova kpishi ve lu a mzeyol ne ga nahan kpaa , hen mba kwagh ne a tser ve yô , ma kwaghôron u una su@@ r ve ishima v@@ é m@@ zu@@ ngu ve la una bee cica cii je kpa ngu ga . Nahan kpa , or@@ fankwagh Tor Solomon yange kaa ér , “ no@@ mbor u legh legh . . . ka u so@@ mb@@ o ku@@ he . ” Lu nyi i na ve ior mba Aôndo mba sha ayange a Yesaia la hii u nan Yehova ibo sha zayol u ve nyôr ker laa ? Gba u una lu a aeren amba er iyol@@ hiden ijime man ishimawan man ishima i legh legh kua iyol@@ kô@@ ron@@ tsaha nahan . ( Mateu 19 : 13 ) Yesu yange kaa a apostoli Peteru ér : “ M er msen sha ci wou sha u jighjigh wou u nan a̱ de yen ga yô . ” 27 : ​ 11 - 14 . Shi yange dugh uwegh sha kwagh môm ken akaa a a lu ikyav i mk@@ ur@@ tar la ér ka un tseegh una y@@ is@@ a tar cii ga . Mbashiada mba Yehova yar tom a iniongo i í ver sha tindi ne sha u gb@@ eren shi samber a mbam@@ gem mba Bibilo mban cii . Aluer u tsua u lun hen ya ape mbayev mbara ve vese la yô , a@@ dooga a kpiligh we iyol er ve soo un her kpishi yô . 6 : 4 ) Tom ne ka u k@@ iri@@ k@@ ii ? I nger i sha u pasen uumace awashima u Aôndo . Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , Yesu pase ér shighe ngu van u ior vea kera civir Aôndo ken tempel ga yô . ( Yoh . Kwagh u Ikyav i Maria Yange Ver la I@@ ̱ Tese Se Yô ▪ I yila Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha la i kighir hanma shighe ? — J@@ an@@ awar@@ i 15 , 200@@ 8 , peeji 22 - 23 . Se fatyô u palegh u hingir mba ve tse@@ e ga shi ve nd@@ ôh@@ ôr ken jijingi kpaa ga la sha ishigh ki Aôndo nena ? Kanyi I@@ a Na Se H@@ ung@@ ur Kwagh@@ a ? Gba u mbatamen vea wa ikyo sha kwagh u “ mtsera u dang ” sha ci u nyi , man vea fatyô u kaven Paulu sha gbaa ne nena ? Ve mough hen An@@ ti@@ o@@ ki ve gba yemen sha Shi@@ per@@ u . Ka sha nyi gbenda nahan k@@ or@@ ough ku kiriki kura ku zough sha zege@@ u@@ ee u ken m@@ ny@@ am ma Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar laa ? I@@ ng@@ y@@ egh k@@ ira ki hange hange . Gba u hanma or u hen tsombor u nan er batisema cii nana “ tôô ikyav mbi nan iyol i nan , ” shi nana tsua u civir Yehova shin civir un ga . ( G@@ al . I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den la i bende a uumace nena ? Ken ityough ki sha 1 la , Yehova p@@ on tindi u p@@ eren u Iserael man u Yuda la ken igbar . Yange lu u cian m@@ tsaha ? Ka sea ôr akaa a i nger sha kwagh u myom u Yehova yima Mbaiserael la yô jighjigh wase a seer taver . 1 : 4 ; 4 : 19 , 20 ; 6 : 3 , 15 . Ior mba van a mbam@@ pav ka ve soo u vihin mlu u Mbakristu u ken jijingi la , shi ior mba ve lu van a mbam@@ pav mban cii vea ya dyako u Tartor u Aôndo ga . Yange m eren msen hen Yehova f@@ aa f@@ aa , nahan kure kure tsô , isharen i yemen la gba taver ken a mo . ” U soo ga je yô , za kohol or u fankwagh u nan van@@ den zenden sha gbenda u Aôndo a tese la yô . Er v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n u or@@ m@@ ishen ugen a tese nahan , msen una wase se u tilen sha mimi nena ? Ka avur a Bibilo a h@@ an kpa a er kwagh u m@@ ve u Yes@@ u@@ u ? Tsô ator ve at@@ aan zua nôngo ityav a Gi@@ be@@ on . ( a ) Yange K@@ ain gema gba a gba bo nena ? Ikyav i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i̱ í gem ér “ icivir ” la ér nyi , man zum u ka a ôron kwagh u iti shon a t@@ eren Yehova yô , í lu ôron ér nyi ? Ôr Mbaromanu 12 : ​ 4 , 5 , 9 , 10 . B@@ em Una Lu G@@ bem , Hii Shighe u Anyom D@@ u@@ bu La ! Aberaham yange una yen ishima sha kwagh u uityendezwa mba Yehova nahan , ma lu Yehova ken ishima nena ? Yange nenge er iy@@ i@@ av mbi ken sule vi@@ a kuma u su@@ nd@@ an yô , nahan saan un iyol kpishi u wasen tom sun@@ da la . 1@@ 28 : 1 . ( b ) Er nan ve aluer gba u a kôôm mkav u se lu a mi sha awashima u Aôndo je kpa ishima ia za se iyol ga ? U fa er yange hii ve Aôndo tim tar la kera kpa ? — Ior mba tar la lu ub@@ omb@@ ai@@ orov shi lu kwagh u “ bo tseegh gbem ” ve henen sha mi ye . S@@ op@@ hi@@ a : Me tsu@@ gh u ga , k@@ am er m na Aôndo jighjigh ga nahan . Ka kwagh u saan mo iyol kpishi u fan er Yehova a nengen sha mgb@@ e u ken jijingi u ior nav cii , kua mba ve lu ken u@@ ic@@ ile mba hen kpe@@ zege@@ mnger u P@@ a@@ ci@@ fic la kpaa yô ! I wa Mbakristu kwagh ér ve lu ikp@@ an i Yehova . T@@ so@@ mbor wam lu hen iy@@ aagh ki vesen ki gen . Mba@@ wan@@ ndor a vese kpishi eren tom imôngo hen ate@@ i@@ wa ugen . Davidi wa icam sha kwagh u akaa a vesen a Yehova er sha ci u ior N@@ av la , ér : “ Me pase kwagh u iengem i icivir You i hemban la , man shi aeren a O@@ u a kpilighyol ” la . ( Ps . I tim mbam@@ zough mba agumaior kposo kposo sha er agumaior a̱ eren kwagh a tar u Satan ne ityô yô . Mbagenev van@@ den civir Ar@@ te@@ mi shi ve eren ah@@ ir kpaa . ( Aer . Ka tindi u nyi Yesu yange kaa ér ka “ u tamen man ka u hiihii ” ? Ma a goo@@ m ma a hi@@ di ma a yem ke ’ ya , kpa kwa ne yô hemba taver a a@@ sh@@ en la , hemban je yô e̱r aeren na a v@@ ôr yum yô . Hanma sev yô , ka i gba u ú tsua akaa a ú er yô , akaa a vesen man a kiriki kpaa . Mba Ve K@@ aan É@@ r ‘ I@@ f@@ er Ka Kwagh u Dedoo man Kwagh u Dedoo Yô Ge@@ ma Ka I@@ f@@ er La ’ Ve kpishi ve lu Mbakristu mba i tsegha ve u yemen sha yô . * Er Yesu nenge ior ve lu v@@ aan yô , m@@ liam ve@@ m mara bende a na kpishi . A gba ah@@ on wener Aôndo kuma u lun or@@ hemen u mimi ga . 5 : 11 ; 35 : 27 ) Yehova una er nena sha msen u se er ser a wase se laa ? Se er nan ve se za hemen u lun a mnenge u vough sha kwagh u inyaregh man ihy@@ a@@ gha ? Er uumace mba ve tem tor la ve soon u pan@@ den tom nan mba ve hemen ve la ga nahan kpa , Yehova yô , eren nahan ga . Ka i doo un u pan@@ den tom nan mba a lu hemen ve la , tesen ve ér mba ônov nav mba un ne ve jighjigh yô . ( Mat . 13 : 22 ) Kpa , ior mba Yehova yô , saan ve iyol u ‘ hiden a ayol a ve ijime ’ sha ishigh ki mbagenev sha er Ter u sun@@ da una lumun ve shi una ver ve doo doo yô . — Mat . Aôndo wa tindi ér : ‘ De eren anc@@ ôgh@@ ol ican ga . ’ Nahan ikpelaior nenge vi@@ di@@ o la sha ishima ve . 7 : 47 - 4@@ 9 ) Yange i nzughul a ve kpishi . A fatyô u tôôn ve karen sha ‘ az@@ en@@ ga a so@@ mb@@ on ’ shin ‘ im@@ enger i i shi cuku u p@@ ir@@ in ’ yô . Yesu ôr kwagh u bredi u yange í er M - umbur a mi la kaa ér : “ Ng@@ un ka iyol Y@@ am je ne , ngi sha ci wen . ” Ngu anyom 33 , kpa ity@@ aven na yô , ia ar di sha ikyo@@ o@@ so i or da@@ al@@ aa tsô . Una wase u ú hingir u lun a aeren a dedoo , er u hiden a iyol ijime man ishimataver man u eren tom taveraa nahan , shi anmgbianev ou mba ken Kristu vea doo u ishima sha mimi . Nahan Maria pine ort@@ yom la mpin ne jighilii ér : “ Á er nan man kwagh ne una ere , gadia m ngu a fa nom ga ? ” U tesen ikyav yô , Aôndo ngu nan j@@ imi ? Dooshima u Mbakristu mba mimi ve lu a mi la wasen ve u wan ishima a akaa cii . 6 : 18 . Ka iyua i hemban cii i nyi Aôndo a ne orumace , man ka gbenda môm u nyi se tese iwuese sha iyua laa ? We kpa ka Yehova yange ur@@ ugh we va a mi ken mcivir u mimi ye Yehova lu a ve shighe u ve lu vesen la . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Iyange igen , shighe u m lu anyom 17 la , m ure kpishi . Eli@@ h@@ u ver mba i gbe u vea wa ior kwagh nyian la ikyav i dedoo i nyi ? 26 : 27 , 28 . Kpa Yehova ngohol agee hen mbacivir un nena ? Doo u or u nan tesen mbagenev Mkaanem ma Aôndo nana ver ve ikyav i dedoo . Yesu er msen shon , kaa ér : “ De ze a vese hen ape imeen i lu ga , kpa yima se sha ifer . ” M@@ lu u se lu vea Aôndo k@@ ang@@ an@@ aan la kpa ka a wase se se za hemen u lun jighjigh hen Aôndo . Iky@@ uryan i He kar tile sha ityough ki i T@@ se la shinii ? Er se lu shin tar ne yô , gba u se kura ayol a ase sha a@@ yom a na la . — Yoh . ôr Yohane 17 : 3 ( Genese 6 : 5 , 6 ) Nahan ainge yô doo Aôndo ken ishima he ? Heela tseegh ga , zwa ugen u i lamen ken tar la u i yer ér Na@@ ma la ngu a ase@@ mber a i hemban ngeren á ken ityakerada yase imba er ishember i kwagh ngu “ vough ” la nahan ga . N@@ ick , u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Ity@@ esen i yange m ngohol sha ikyev i mbakur@@ an uhar la wasem kpishi . In@@ j@@ akwagh i i taver ga kpa i ker ken ishima kpishi ne tese se er Yehova a nengen hanma or u civir un yô . Ishima i legh legh ka vegher u ity@@ am@@ egh ki jijingi u Aôndo a um ken a vese shighe u se “ lu uma sha Jijingi yô . ” Ken inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ Y . la , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mb@@ ab@@ ab@@ ilon va hembe Yerusalem shi kura Mbayuda mba ken tar u Yuda yem a ve ken Bab@@ ilon . A kaa ér : “ Yange m suur sha iti i Yehova . ” — Anz . Nahan kpa , mbahenen mba Yesu mbagenev er kwagh inja kposo . ( Mateu 26 : 38 ) Zum u azende a Yesu er kwagh u van un ah@@ enge je kpa , a de u lamen a a ga . ​ — Mateu 26 : ​ 40 , 41 . Ka m ungwa kwagh u ve ôron ken msen yô , shi m wa ve kwagh shi m taver ve ishima shi m tese ve kpaa . ” Ior mba Aôndo nyian mba wang shi mba civir un sha mimi . Lu hen shighe ne mase zuan a ian gbar gbar i civir Aôndo ye . Ú ngu eren tom a iyua i injaa ne kpa ? 7 : 6 ; Aer . 23 : 8 ) Nahan kpa , alaghga Yesu soo u seer pasen mbahenen nav mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi , mba iyange igen ve kpa a nder ve shin ku vea yem sha la , akaa agen a sha kwagh u mnder u shin ku u a lu sha ci u mba vea yem sha la . M@@ AT@@ E@@ U 24 : 7 ; M@@ AR@@ K@@ U 13 : 8 ( Marku 6 : 3 ) . . . Sha nahan yô , ken atô u g@@ ô@@ g@@ ô shighe u uma u Ter wase u anyom pue - n@@ igh@@ eni , u a hii he ’ i@@ aven i kwagh [ u̱ i nger ke ’ Luka 2 : 41 - 4@@ 9 ] lu e̱r la zan zan a va ar he ’ i@@ aven i yange i er un batisema la cii , lu ityom i ke ’ uma i ayange ayange la yange saa eren kp@@ ì@@ í ye . ” Nahan wasen se u seer lun a mfe man kwaghfan shi wasen se u tsuan kwagh u vough man u lun a m - er u sha inja kpaa . Ka shami u suur sha akaa a uma ne ga , sha ci u “ or fa kwagh u kp@@ er ga . ” I gbe je kpa m ngu a hen kwagh la nahan ga . Ity@@ ôkyaa i sha uhar i i ne ve se fe ser i nder Yesu shin ku yô , ka sha ci u shiada i ior kpishi yange ve er la . Iyange i ji@@ righ i Aôndo mgb@@ ôghom . F@@ ar@@ a@@ o gen@@ gese iyol nahan í hide a na ijime ‘ Yesu W@@ a Ve Kwagh , Maa A Tindi Ve ’ Nahan kpa , Bibilo ts@@ eng@@ ap@@ asen ér u@@ a@@ ah@@ e vea er sha shighe wase ne . I@@ liam i sha ave ngi inja i môm sha tar ga . Ikyav tese wang ér or@@ ya la ka or u nyoon ishima . Mayange de lun er I@@ so@@ u u yange l@@ aha uityendezwa mba Aôndo la nahan ga . ( Gen . 25 : 34 ; Heb . ( Genese 10 : 8 , 9 ) Sha kpôô yô , N@@ im@@ ro@@ di man mbagenev mba ve ver ayol a ve tor la cii lu sha ikyev i Satan . Yesu yange kaa ken Ity@@ esen i sha U@@ wo la ér : “ Saan mba ij@@ en i ker ve , man im@@ ura kpaa , sha kwagh u perapera la iyol , gadia vea ide . ” ( Mat . A@@ m@@ fi@@ po@@ li “ U@@ pristi mba tamen gba henen imôngo er L@@ as@@ ar@@ u kpaa vea wua un . ” Ka imba ityô la yange Yesu lu a mi ke ’ ishima ve wa mbahenen nav kwagh nahan ye , ér : “ Kpa ne yô , i̱ de yer ne er , r@@ ab@@ i , ga , gadia Or@@ tesen wen ngu môm tsô , man ne cii ne mba anmgbianev . ” Ish@@ aren i nôngon ser se tema i kpe se iyol la ia hingir kwagh@@ h@@ ônon hen Orkristu , nahan nana haa iyol inya , je yô , nana kera kura “ ri@@ ga u nan , ” u a lu ikyav i tesen ér nan ngu Orkristu la ga . Ken ayange a masejime , a ican ne , iniongo ihi@@ ar ne cii ngi eren tom ken mzough er “ iky@@ um i môm ” nahan , sha u geman ior hingir mbahenen sha gbashima . ​ — Yoh . 10 : 16 . ( 1 ) U@@ foto mbagen kpishi mba a a@@ kwa@@ ti hen kpe , mba@@ a@@ kwa@@ ti mban mba a akav aa wase ú er ú zua a ag@@ ar a i er kwagh u á la sha foto u tesen ajiir la yô [ 18 ] . Ashighe agen se za mbam@@ kohol mba vesen kpaa . A@@ kav ang@@ an nahan tese er loho u Tartor ka u na uuma mba ior mba mimi u Bibilo a doo ve ishima la a lu a inja yô . In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir la tese se akaa agen a mimi a a lu se a inja yô . ( Yeremia 10 : 23 ) U lumun ér kwaghôron u Yeremia la ka u mimi la ka u kaan ér kwagh hemba a hemba je ve ga . “ K@@ eren Nen Kwagh u Nan B@@ em ” Kpa Yehova venda Tor Saulu , nahan ishima vihi un a Davidi u Aôndo lumun un la . “ D@@ O@@ O TER a ior N@@ av , Una wu@@ h@@ a mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh iyol sha myom . ” Hi@@ ihii yô , yange soo ér hanma or nana fa er Yehova a lu “ Aôndo ken Iserael ” i lu Ba@@ al ga yô . A kaa ér : “ Kwagh@@ pasen u sha tele@@ f@@ on taver ga shi a doo kpaa . ” A doo se u va seer henen kwagh u Yehova gbem sha won . ( Or@@ pa . Or u Yesu bee un angev la lu u@@ ange anyom 38 sha ci u ya dyako i m@@ yen . ( Yoh . Bibilo pase se kwagh u uumace mba yange ve lu azende a Aôndo yô . Ashighe agen ka ve keren a ker or u nana nyôr nongo a ve sha ifer i eren tseegh tsô . Or môm kpa nana fatyô u civir Aôndo sha mimi sha ci wase ga . Nahan kpa , takerada u Yobu la ôr kwagh u atsan a na a yan tseegh tsô ga , u ôr kwagh u ikyaa i í bende a uumace kua mbatyomov mba sh@@ aav kpaa . A@@ sema a de lu se ahar sha ci u se fa kwagh u kp@@ er ga yum ga . M@@ hen ne gba mnger , sha ci u aluer ka nahan yô , Yesu una kera lu wan i@@ unda u a lu a ian i teman sha iky@@ ôn@@ ough ki torough ki Davidi ga . — 2 Samuel 7 : 12 , 13 . Mba ze yô , ve za zua a R@@ ah@@ ab@@ i , mar@@ nya u Y@@ er@@ ik@@ o . A@@ ER@@ EN A OR@@ K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U Aluer ú ngu or@@ maren yô , mkaanem man maa kôr ú ke ’ ishima tsung je . Ma kaa ér : “ Vea kera er tom gbilin ga , vea kera mar ônov sha ci u ve̱ tim kera kpaa ga ; gadia ve ka vor u mba TER A ver ve doo doo la , kua tsombor ve a ve imôngo kpaa . ( Yohane 13 : 34 ) Mbakristu mba mimi ka ior mba ‘ ve eren tom a mkav u ken ishima , i ho@@ gh@@ or ve u p@@ aven kwagh u dedoo a kwagh u bo ’ yô . Kwa@@ r u i na ik@@ we i Mbaiserael la cii yange u saa , nahan gba u vea lu a imba ieren i profeti ne kpa lu a mi la . Kwagh ne tese wang ér se mba ken mlu u kundu kundu u ken jijingi u se fatyô u yilan ser ka paradi@@ so u ken jijingi yô . Lu ôron kwagh u Timoteu , u yange lu ikyar na i kiriki , u zenden vea na la . Kpa se er kwagh u zuan sha msen wase la nena ? Ior mba ken Yerusalem nenge tor ve lu “ tsu@@ wen ” shi “ v@@ in@@ en am@@ ar ” sha tahav nav cii . — 1 K@@ ron@@ i@@ ku 15 : 15 , 16 , 29 ; 2 Samuel 6 : 11 – 16 . Nahan cii kpa , P@@ ase@@ ka la kaha a Kwagh@@ yan u Ter u A@@ ik@@ ighe la sha igbenda igen . Ka iniongo i nyi Yesu á ver@@ ee , man ka unô ve umbur i tsembelee ? 9 ( b ) Ka mbampin mba nyi i gbe u timen sha mini ? Kwagh u hiihii u se er ve se zua a myom yô , ka u henen kwagh u Yehova man awashima na u va been a ifer sha tar la . Yange ve kaa ér : “ I@@ kp@@ elaior i i fe atindi ga ne ngi a i@@ fan iyol . ” Yesu yange soo Ter na u sha la , ka nahan ve za hemen u civir un sha mimi ye . Ior mba ve lu wasen ini@@ on@@ go@@ ior ne cii nenge ér iy@@ i@@ av vi@@ a hen ijiir ne kuma u su@@ nd@@ an — Mateu 9 : 37 , 38 . A hii u wan ago iyol sha mbamkombo a u mo wasen un hegen shio , shi ngu a kenger ken Iyoukura na shighe u i lu henen i la , zan zan i kar been kwaghhenen . ” Aluer ‘ i kôr se i ta inya , ’ man se fa dedoo ser Yehova wa se ikyo ga yô , ishima ia mee se se gba . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Een , mbatomov mba Yehova mba ve z@@ ur@@ um m@@ iliôn at@@ ar@@ atar ainge ne vea kaa ikyaa i apostoli Paulu ér : “ Se mba pasen ayol a ase ken akaa cii je er se lu mbatomov mba Aôndo yô : ken ishima i wan tsung . ” Mayange de lumun wer imba kwagh la i er u ga ( Mpase 1 : 13 , 16 ) Yesu ngu ort@@ yom kpôô kpôô ? Kpa , m@@ ne u nan jighjigh ér Aôndo ngu la ka jighjigh u nan u gbil@@ ini@@ gh ga , gadia akaa nga kpishi a a tese ér Aôndo ngu yô . ( a ) Er mbamsen mba mbacivir Aôndo mba ngise ve̱ tese se nahan , kanyi akaa nahan se fatyô u ôron zum u se lu eren m@@ sen@@ e ? Me@@ i 23 - 29 , 20@@ 11 Sha ayange la ior lu “ yan akaa , man akaa , y@@ amen u@@ kasua , l@@ ôôn akaa ” zan zan i va kar timin ve . ( Cii man Shighe u Yesu ) la . Kpa Aberaham yange fa kwagh u ikyuryan la ia er sha ci u uumace la tsembelee ga . A ngohol kwagh u Ab@@ ig@@ ail va un a mi la shi kaa ér : “ I@@ ̱ wuese TER Aôndo u Iserael , u A tindi u nyian er ú va ke@@ gh@@ em gbenda ne ! Shi wa@@ da u tor@@ kwase ne na yô , ior i M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar mba i tôô ve tom u gb@@ eren ityakerada la de u eren u . Ken u@@ kasua man iwer i ia dondo la cii , alaghga ij@@ ung@@ wen man l@@ an@@ shima vea ya tor sha or u ku u er nan la . Anyom nga kar at@@ ar@@ atar ken ivaa yase yô , shi se tagher a zayol ugen . U@@ tra@@ k asev ka ve wase se u ôron or@@ ya Bibilo sha kwa u hiihii u se zough a nan , man shighe u se hi@@ di u za sôron nan la nena ? Yehova kaa a Ese@@ kiel ér : “ Awa@@ mbe a nan yô , Me ker a her a we . ” — Ese@@ k . Ka an i gbe u se hendan a nana , man kanyi se lu timen sha mini ? Tom u Ge@@ man Bibilo Hii ( Mbaromanu 13 : 13 ; 1 Mbakorinte 5 : 11 ) Kpa , aluer or@@ kwa@@ se@@ he soo u van a iky@@ ôh@@ ô hen ivese na yô , doo u una va a mi kpuaa tsô . U@@ wo ne yange pav shighe u i ver Tartor u Mesiya sha ken inyom i 1914 , zum u Shighe u A@@ tô@@ at@@ yev kure la . Ts@@ a ga tsô uma u Lo@@ ti shi hingir sha z@@ ongo , zum u Yehova kaa ér una tim So@@ dom , bo gar u Lo@@ ti lu t@@ w@@ ev ker a tsombor na cii la . — Genese 18 : 20 - 22 ; 19 : 12 , 13 . 6 : 24 ; E@@ ks . Ka apostoli Yohane yange i pase un kwagh u ishimaverenkeghen i doon tsung la ye , shi i kaa a na ér : “ N@@ ger , gadia akaaôron ne ka a jighjigh man ka a mimi kpaa . ” Shi ka ve dondo kwaghwan u a kaa ér : “ Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo ” la kpaa . Ity@@ ar wue wue sember eren nyi sha m - anger u ts@@ wam u eren u lu anger ior nee ? Yehova er a R@@ ah@@ ab@@ i doo doo sha igbenda imôngo . ( Pasalmi 19 : 13 ) Or u gen@@ gese iyol ka nan gba n@@ ur@@ en eren kwagh sha er ishima i̱ tese nan la tsô , a u or n@@ á@@ n nan ian shio . Shin er Mbakristu tagher a mbamtaver mbara nahan kpa , ior kpishi hingir Mbakristu . Sha kpôô , u soo wer u wase un a pasen loho u dedoo vangertiôr . Jigh@@ ilii yô , ityom i ken tiônnongo kpa ka doon we u eren i sha afatyô wou cii . Yange i tindi ort@@ yom G@@ ab@@ er@@ i@@ el hen Maria , ini@@ un@@ kwase i ken N@@ as@@ are@@ ti , ang@@ ar u ken G@@ al@@ il@@ ia ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i tar u P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina . U tesen ikyav yô , Paulu yange nger tiônnongo u Kristu ugen washika ér : “ De ne nen Mbayuda an@@ zughul ga shin Mbag@@ rika shin nongo u Kristu u Aôndo kpaa ga . ” ( Ekesodu 3 : 8 ) Yange a saan ve iyol er Yehova kure ityendezwa na la kpen kpen ! M@@ gbe u kwagh u ior a gbe se ishima la ka a mgbegha se se time sha ashighe kposo kposo man igbenda i se pase loho u dedoo yô Kape noov kpa i doo u vea eren a kasev vev ken bem man sha dooshima , shi vea lamen a ve sha kwaghfan je la . ‘ Akaa a i gbe a la kpaa á va pase a sha ikyev i mlu u h@@ ôôn la á tu@@ h@@ wa , á za a mi ken mlu u engem u lun a iky@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ’ — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 8 : 21 . Or@@ bu@@ ter ugen u timen sha akaa a mba@@ yi@@ ase , iti na ér R@@ ob@@ in L@@ an@@ e F@@ o@@ x kaa wener , Mar@@ ci@@ on lu ny@@ iman kaan ér “ ‘ Aôndo ’ u ken Iky@@ uryan i T@@ se la lu ‘ or u wan ts@@ wam kpishi , ’ u kwagh u afer@@ aior man up@@ il@@ a@@ mbaiorov er Tor Davidi u Iserael nahan doo un ishima yô . Gba u vea kuran sha er kwagh a d@@ an ve ga yô . 6 : 1 - 8 . ( Mbaefese 1 : 1 ; 6 : 15 ) Shi ior mba yange ve ungwa washika u yange i nger he ’ Mbaheberu la cii lu u vea ‘ kôr ave gb@@ ang sha mpase u ishimaverenkeghen ve , sha u i̱ de t@@ enger ga yô . ’ — Mbaheberu 10 : 23 . Un vea ngô na cii mba Mbashiada mba Yehova ken gar u M@@ el@@ b@@ our@@ ne , ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia . Or@@ t@@ wer la una fatyô u p@@ aven or a mba@@ wasen un shio ? Ôr Se@@ kar@@ ia 12 : 9 . Nahan ityendezwa i Yehova tôndo a Aberaham ér akuraior a sha won cii aa zua a iveren ken “ vor ” na la ngi iv@@ in sha gbenda u vesen . Sha ci u se mgb@@ ôghom ikyua a mkur u mba@@ awashima mba Aôndo a lu a mi sha tar wase ne man averen a hem@@ en@@ tor u bem ken Tartor na . Aluer ka mzeyol wou ne yô , er nan ú nôngo í hingir iky@@ e you u seer kporom ikyua a Yehova nahan nengen er una hemen shi una kôôm we la ga ? “ TER Una ungwa zum u me yila Un yô . ” — P@@ S . Nahan kpa , se cii se fatyô u wasen atô@@ at@@ yev sha u yaren tom a an@@ takerada u i yer ér Go@@ od Ne@@ ws for People of All N@@ ations , u a lu a loho u ken Bibilo ken ijô kposo kposo la . ( Aerenakaa 4 : 24 – 31 ) U hen wer , mba ve lu her la lu henen akaa ken ishima wue wue zum u i lu eren msen shon laa ? “ Aôndo hendan kwagh a mba ve gen@@ gese ayol , kpa mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la yô , ne ve m@@ rumun u sha mh@@ ôôn . ” Lu u Yehova una wase un u tilen sha jighjigh , m@@ ough@@ on ityough sha shi hiden lun a icivir na her . Or@@ t@@ yom ne taver un ishima been cii yô , maa a ôr kwaghôron u profeti sha kwagh u ayôôso a hen atô u tor u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese man u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an . Ka ve tese gbenda u a dondo akaawan a Bibilo , a a zough sha gbenda u i kohol nongo u Yehova la . SA@@ U@@ L@@ U vea u@@ sho@@ ja nav 3@@ ,000 yange ve lu keren Davidi ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo u Yuda ér vea wua un . Ngeren la kaa ér : “ Mbah@@ enen [ mbara ] wa ken ishima er han@@ mô ve nana nôngo sha kwagh u nan fatyô yô , sha u tin@@ d@@ in a iwasen hen anmgbianev mba ve tem ken Y@@ u@@ dia la . ” I@@ mba mhen la tese kwaghfan ga . Una za hemen u nan se iwasen i kwagh a gbe se a mi la . ( Mbafilipi 2 : 4 ) Or@@ gen shin tar u S@@ outh A@@ fri@@ ca , iti na ér I@@ an , a kaa ér : “ Yange m hemba soon an@@ umbe a eren a wan wam , V@@ au@@ ghan . Kwagh u hiihii u F@@ ab@@ ian ôr yô , a kaa ér : “ Mo m soo u va lun heen ga . ” Ishim@@ a@@ verenkeghen la i doo u kpa ? Sha nahan yô , gba u se vande henen sha shighe u a gba u se vihi sha i@@ ember@@ yolough la tsembelee cii ve se mase tsuan i ye . Yehova yange tôô mlu ne tese ikyav i dooshima u un lu a mi sha ior nav la . ( Yes . ( Yakobu 1 : 13 ) Ne se ican , inja er ngu nan se i@@ yô shin y@@ ese ga . [ Ngeren u shin kpe ] Aluer u ngu ôron ngeren ne vea wan wou yô , an@@ h@@ w@@ ange u i kp@@ er heen ti@@ ôn@@ ôô ne ka u umbur we ér gba u u mem sha er wan wou una na mlumun yô . Mbam@@ pin : Z@@ an zan nyian kpa ka sea zua a anmgbianev mba shin Betel mba yange ve lu agumaior hen shighe la yô , ve kaa a G@@ r@@ ace a ahan zwa ér , “ Yange u tes@@ em u t@@ aren ak@@ ondo sha ga@@ mbe sha inja , man m kaan we ne , kwagh ne doo ng@@ ôm kpishi . ” Doo u se umbur er se kpa yange se lu yaven ken ime yô . Uma u Yesu Kristu la tese wang e̱r Aôndo una fatyô u doon se ishima shi se cia Aôndo shon môm môm yô . * I nger kwagh u iti i Aôndo sha peeji u sha 5@@ 6 la ér : “ Ka Aôndo a ne iyol na iti la ye . Yange hen Bibilo a agumaior at@@ aan , mba utar ken a ve za hemen je er batisema . I@@ ca ia kera gba ga tsô Yesu una kaa a mba ve s@@ enge ér mba civir un la cii ér : “ Mayange je M ngu a fa ne ga , yem nen heen kera , ne mba@@ v@@ end@@ an@@ atindi mban . ” “ Jighjigh u nan kpaa , aluer ngu a aeren ga yô , un iyol na una lu kpen@@ egh . ” — Y@@ A@@ K@@ O@@ B@@ U 2 : 17 . ( b ) Er nan ve msen ne yange lu sha shighe v@@ ough@@ l@@ o ? Shighe u m lu eren tom sha ajiir ne la , m hen u eren kwagh er ior i A@@ fri@@ ka nahan , m hen u tsan ken a@@ you a mci@@ mbi shi yan kwagh sha ave , man u wanger iyol ken “ ak@@ ôn@@ go@@ af@@ o@@ gh , ” er Mbaiserael eren ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo nahan . U tesen ikyav yô , yange se nôngo u fan anmgbianev mba nomso man mba kasev mba hen haregh u D@@ ut@@ ch la jimin cii , nahan ve hingir u doon se ishima kpishi . Nahan , mfe u uma u Yesu kua atesen a na aa wase se se nenge shin se kav an@@ za a a Aôndo ag@@ enegh . Mpase 13 : 7 tese ér kwagh u di@@ k@@ ish@@ en@@ al@@ i ne i er ne ka mimi , ijiir la ôr kwagh u iny@@ am@@ ky@@ ume la ér : “ I na i tahav sha hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa man hanma ik@@ urior kpaa . ” ( Mbaefese 3 : 3 - 6 ) Nahan , se mba a ma ityôkyaa i y@@ in@@ an ishima shinii ? Kape i@@ ember@@ yolough kpa , se fatyô u eren i atô kposo kposo je la ; kpa se gema se er i@@ ember@@ yolough i ia fatyô u wu@@ an se , shin i í lu a i@@ pi@@ la ker , shin i ia na or nana saa ishe la ga . Hi@@ ihii yô , ken ikyo@@ kwaghôron na i sha kwagh u u@@ wua man iv@@ or i bo la , Yesu ôr kwagh u orgen u l@@ ôô iv@@ or i dedoo ken sule na , kpa “ or@@ i@@ ho@@ m ” va ken sule la va l@@ ôô iv@@ or i bo ker yô . Or môm nana fatyô u ôron we kwagh u ú er sha ikyaa ne ga , shi or môm kpa nana̱ de eren nahan ga . 4 : ​ 8 , 9 . ( Mateu 11 : 25 ) Apostoli Paulu ôr kwagh u akaa a Yehova a ver sha ci u mba á “ doo ve ishima ” la , ér : “ Se yô , Aôndo gema pase se a sha Jijingi ” na . • Er nan ve ikyaa i kporom ikyua hen Yehova la í lu kwagh u se tôô í wer wer ga ? Mo Me W@@ ase U ’ Saulu eren a mba ve lu ken kwaghaôndo u Mbayuda ga la nena ? ( G@@ al . 2 : 14 ) A@@ tesen a mimi ne agen yô , ka ityesen i sha kwagh u iti i Yehova , man m@@ tem@@ tor na , man nagh ku ip@@ aan ku Yesu kura , man kwagh u mnder u shin ku , kua Tartor u Aôndo . ( Yeremia 20 : 7 – 9 ) Kanyi ia wase se ve se sô@@ ghul ken jijingi her dông - n@@ ô ? Apostoli Paulu ngise wa noov man kasev mba ken Kristu cii kwagh doo doo , anyom kar hegen je kuma dubu uhar . Á kaa a ve wener : “ Er nongo u Kristu u lu ungwan imo i Kristu yô , kape kasev kpaa , ve̱ ungwa imo i noov vev ken akaa cii je la . Bibilo pase se ér se̱ de ze uuma asev iyol sha ci u atsan a ase la ga . Davidi lu kaa ér : “ P@@ ase nen asema a en sha ishigh N@@ agh ; Aôndo ka ijiir yase i y@@ eren je . ” — Pasalmi 6@@ 2 : 8 ; U@@ k@@ we@@ legh 3 : 25 - 27 . ( Ps . 24 : 3 , 4 ) Nahan kpa , u zan hemen u lun a “ ishima i mimi ” nyian la , ka taver ior mba Aôndo seer a seer . Heela tseegh ga , zum u se kenger m@@ doo@@ ashe u iyange shighe u i lu mir@@ en la , shin gb@@ ur@@ um@@ aa u lun a u@@ im@@ on@@ don mba doon ashe shin ini@@ umbe i an@@ ny@@ am@@ egh mba kiriki kua akaa a i@@ gbe@@ tar agen a doon kenger yô , se mba kimb@@ in inyaregh ga , kpa ka i saan se iyol shi se iv a iember kpaa . Hii nan ve i doo u kwagh a gba se sha kwagh u Paulu wa Mbakorinte laa ? Kpa Bibilo pase kwagh u we iyol you u er ve u seer kporom ikyua a Yehova kpa ? Alaghga yange í wa Mbayuda tindi ne sha u á yange ve , ve̱ de kaven aeren a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga mbara sha gbenda u ve t@@ ende an@@ der a ve shin ve hon@@ don ice ve la ga yô . Aluer se mba k@@ ir@@ en ak@@ ondo a ase yô , se palegh ian@@ g@@ ev mbi sha kwa@@ v@@ yolough man ian@@ g@@ ev mb@@ ig@@ enev kpaa Anmgbianev mba utar mbara mough pe@@ pe pe@@ pe kange ikyav vev sha iky@@ e@@ ky@@ e u yemen , sha er vea zende ate@@ tan shighe u oo ua ta la ga yô . Aôndo yange tsengaôron sha ikyev i profeti M@@ ika ér a mar Mesiya ken gar u Bete@@ le@@ he@@ m , shi Aôndo tsengaôron sha ikyev i profeti Daniel ér a wua Mesiya . Ve de “ isharen i [ iyolough ] ” ya tor ken a ve . [ Ngeren u kiriki / F@@ o@@ to u sha peeji 32 la ] Kanyi ia er uumace shighe u Tartor u Aôndo ua hemen shin tar , nahan a hingir u eren ishima na laa ? 6 : ​ 5 , 6 ) Kwagh ne tese wang ér , ka mnenge u ior ve nengen mbamsen asev la a lu kwagh u vesen ga , kpa ka er Yehova a nengen ve la . ( a ) Yehova yange wa ishima sha ayange a Noa la sha nyi gbenda ? ( Mbaefese 4 : 8 , N@@ W ) Ior mba ve kom ken jijingi mban ka ve nôngo u tesen mhôônom ma zungwen ma Yehova a lu a mi la sha gbashima , sha u wasen mba ve civir a ve imôngo la . — Yakobu 5 : 14 , 15 . 1 : 5 ; 3 : ​ 14 , 15 ) Nahan , shin er mbamaren mba nyian ka ve nôngo sha afatyô ve cii u wasen mbayev vev ve hingir mba@@ eren Yehova tom nahan kpa , doo u mbayev ayol a ve vea tese ér mba a isharen i eren Yehova tom . ​ —⁠ M@@ ar . 8 :⁠ 34 . 16 : 9 . ( b ) Ka sha nyi gbenda nahan or@@ kur@@ an@@ ilev u sha ayange a i lu ngeren Bibilo la yange a wa ikyo a iyôngo na , man kwagh ne tese se nyi sha kwagh u Or@@ kur@@ an@@ ilev wase u T@@ amen laa ? Hii shighe u Al@@ ber@@ t hide ken B@@ rit@@ ain la je , soon u nengen a or u ken tar u J@@ ap@@ an tsô kpaa ga , nahan ishima za anmgbianev iyol sha kwagh u Al@@ ber@@ t una er yô . Er kegh iyol u hendan a mba@@ a@@ gbe mba a@@ kper@@ an a tan man mciem wa un la yô , a ver se ikyav i dedoo i se dondo yô . Shi a na se ian i eren kwagh u se soo la kua ishima i kôron iyol tsaha kpaa , nahan se fatyô u palegh kwaghbo aluer se soo yô . Se lu timen sha il@@ yo@@ ho i yange i tindi hen T@@ i@@ ati@@ re man S@@ ar@@ dis@@ u man F@@ il@@ a@@ de@@ l@@ f@@ ia man La@@ od@@ ish@@ ia la ken ngeren u ken hemen la . K@@ u u Yakobu la na ve ishima@@ y@@ in@@ an ga ; shi u na ve hingir u nengen ér mbamsen vev wase ga ze . Nenge kwagh ugen u a tese ér kwagh wase gba Aôndo ishima yô . 8@@ 4 : 1 - 4 , 10 - 12 . Kanyi kwagh@@ a ? — E@@ s@@ era 3 : 3 - 13 . Lu hanma shighe i hii u civir Aôndo ken shin@@ ago@@ ge@@ e ? Nahan ve kange zwa ér iorov 40 ken a ve ve za kegh sha gbenda , a ng@@ ur@@ en karen a Paulu yô , ve wua un . Mbam@@ lumun mba yange ve lu ken Bibilo la doo gande . * Aluer u umbur wer Yehova nenge shi a fa zayol wou la yô , a pe@@ ver we iyol . Una wase u u wan ishima shi civir un sha mimi . ​ — Ps . Ka unô ve lu vor u i@@ yô laa ? 3 : 2 ) Kpa anmgbianev mba sha shighe u mbaapostoli la venda akaaôron laa ? * ( Luka 1 : 7@@ 4 , 7@@ 5 , N@@ W ) Se mba veren ishima ser Yehova a kura se sha ivande nyian ga . Nahan kpa , er se lu Mbashiada nav yô ngu kuran se sha icighan jijingi na man sha ikyev i mbatyomov nav . Yange Ch@@ ar@@ les T@@ a@@ ze Rus@@ sel@@ l fa je ér iwanger a va ta sha takerada u Mpase sha shighe u Aôndo a ver la Paradi@@ so u Lu@@ c@@ í@@ a a kp@@ er yô ( Mbaromanu 6 : 23 ) Apostoli Yakobu yange nger kwagh ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” Yange m vese hen ang@@ ar ugen u gba ica a ger@@ i u Com@@ o , ken tar u I@@ tal@@ ia kuma er um@@ ai at@@ ar@@ atar nahan yô ; ang@@ ar ne lu ikyua a ij@@ oo@@ tar i tar u I@@ tal@@ ia vea tar u S@@ w@@ it@@ z@@ er@@ land . Yehova fetyô u nengen akaa a ken hemen , shi ashighe kpishi ka a vande pasen se ken Ruamabera akaa a a va er ken hemen yô . Takerada u Daniel ngu a kwagh môm u una ta se iwanger sha kwagh ne yô . Ashighe kpishi se nôngo num a mbak@@ angen iy@@ av . P@@ ase er alaghga Orkristu nana soo u zenden imôngo a ior mba nan jighjigh ga mba ve eren tom ijiir i môm a nan yô . Se kôr vangertiôr u se lu a mi sha ishimaveren i i̱ lu keghen se ken hemen la nena ? I ver Davidi lu kur@@ utya , nahan á hemen ior ve nôngo ityav a Mba@@ fil@@ iti ve hemba ve . Tsô tor Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im tindi ior ken Igipiti ér ve za ker un ve hide a na . 16 : 23 - 27 ) Yehova maa tim mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara cii kera . Shi alaghga a doo u u pine or u nan lu keren kwaghwan hen a we la mbampin er mba ve dondo heen ne nahan , wer : “ Ka atindiakaa a ken Bibilo a nyi u hen wer aa wase u u tsuan kwagh u u ere ? ” M umbur itinekwagh i yange i lu henen la ga , kpa m gema m umbur kwagh u mbayev mba kiriki mbagenev mba ve lu bu@@ ghun Bibilo sha u vea zua a avur a i lu t@@ eren a la yô . Apostoli Yohane ôr kwagh u suen mkaanem ma Yesu man . A kaa ér : “ Ka vangertiôr wase u se lu a mi sha ishigh [ ki Aôndo ] ne : ka sea sôn nyityô kwagh u a lu sha ishima Na vough yô , A ungwa se . ” — 1 Yoh . 5 : 14 . M@@ H@@ EN : F@@ a mlu u wan wou la . Ka kwagh u he@@ gh@@ e@@ ma u hiin u pasen kwagh sha uya uya shi zan hemen a mi zan zan mkur ga . — Mat . Kpa Yehova kaa ér “ Mo m ngu , ” Aôndo ve , a kaa ér “ Yange M lu ” Aôndo ve ga . ( Mbaheberu 10 : 38 ) He@@ en ne Paulu lu kimbir kwaghôron u ngise profeti Habak@@ u ôr yô . Na In@@ i@@ aav Mb@@ ì Mb@@ í Lu W@@ ang Mb@@ í Lu a A@@ c@@ ôgh@@ or Iyol Ga Yô I@@ vangeli ne hemba ôron kwagh sha akaa a Yesu er la a ityesen na . Aluer se mba veren ishima sha I@@ vangeli i Marku ne yô , ia taver jighjigh u se ne Mesiya la shi ia mgbegha se u pasen loho u Aôndo sha gbashima . — Heb . Er m lu ken m@@ nyoon hanma shighe nahan kpa , m pasen ior mba nengen sha mba@@ beenyol man mba@@ beenyol mbagenev mba ve lu hen ijiir la yô kua mba@@ van@@ nya cii kwagh . Mbai@@ ho@@ mov mba Aôndo — Ver Nen Ikyav ! Aluer shighe ugen u zua a iwasen sha môm ken igbenda ne yô , hen sha Un u iwasen la i dugh hen a na la , nahan er msen , su@@ gh un . — Ps . 3 , 4 . ( a ) Doo u se ven@@ gese icivir i i ne se ne nena ? Ior kpishi vese hen ijiir i i nengen ér kwagh u vesen u i gbe u nom nana er sha ci u tsombor u nan yô , ka u wasen tsombor u lun a kwagh ave yô . M@@ ny@@ am ma de u ci@@ er mo dang dang , shi hemba taver mo iyol shi m hembe henen kwagh sha inja hegen . Shi ka nan kange ishima ér nana kera kimbir eren isholibo la ga . M va nyôron anyom 20 yô , m hii u henen zwa M@@ on@@ go@@ li@@ a , shi m zua a ian i za kohol imôngo vea an@@ nongo u mbap@@ asenkwagh ugen ken zwa M@@ on@@ go@@ li@@ a . Kpa , er ngeren u hiihii la a tese nahan , Yehova Aôndo u a ne i nger Bibilo la soo ér we u ôr Mkaanem nam shi u kav ma kpaa . ( 2 Pet . 1 : 8 ) Jigh@@ ilii yô , iyange i Yehova ngi van fe@@ fa je , man gba u se keghen i̱ . ( Mat . Shin er Ab@@ ig@@ ail lu “ kwase u fan kwagh mimi ” nahan kpa , nom na yô “ wa ts@@ wam kpishi , aeren a na doo ga . ” U K@@ aren Ishim@@ a@@ verenkeghen i Mbakristu la a Mbagenev ke ’ S@@ ene@@ g@@ al Er m lu or u soon u fan akaa yô , m lumun mer ve va hen Bibilo a mo . ” Nahan u hide u gbidye kwar sha kwaghwan u Paulu , u a lu ken Mbaefese 5 : 3 ne , ér : “ Kpa idya man hanma inja i hông@@ or@@ ough kua h@@ ua u eren yô , u t@@ eren tsô kpaa , de t@@ eren her a ven ga er i kom u@@ icighan@@ mbaiorov yô . ” Ikyav i tesen yô , ort@@ yom u Yehova yange nenge er Gi@@ di@@ on lu gbidyen al@@ ak@@ e@@ ma sha tahav nav cii yô . Nahan doo u se na jighjigh ser ‘ Aôndo Una rumun ér i̱ mee se i̱ hemba se agee ga . ’ — Ôr 1 Mbakorinte 10 : 13 . Jigh@@ ilii yô , mbagenev kpishi yange ve ny@@ iman jighjigh ve sha igbenda kposo kposo . Yesu lu Tor shi lu Mesiya u ior ver ashe a na ica i gba ér ngu van yô , nahan lu Davidi u tamen , gadia uityendezwa mba sha kwagh u Mesiya cii kure sha a na . ​ —⁠ Yoh . * A kaa ér : “ Shighe u m lu anyom 12 la , m nyôr nongo a mba gbidyen bo@@ l u sha ave u i yer ér v@@ ol@@ le@@ y@@ b@@ all la . Er Ifa lu maren ônov mbagenev la , A@@ bel yange una nenge er mkaanem man kpa lu kuren sha mi vough yô . Cii ve or a hingir or@@ pasen loho u dedoo u nan lu a er batisema ga je kpaa , mbatamen mba ve lu Mbakristu ka ve ver ishima ér nan kav atesen a vesen a Bible , nan ngu eren sha mi vough vough shi nan na ikyar i mimi sha imba mpin ne ér , “ Mimi je , ú soo u lun môm ken Mbashiada mba Yehova - a ? ” Mkaanem ma Paulu m@@ à ken Mbaheberu 10 : 39 la tese ér ngu a vangertiôr sha anmgbianev nav mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ve lu ken jighjigh u nan la nena ? 24 : 6 - 8 ; Mpa . 12 : 12 ) Shighe u mngerem ma sar av@@ enge yô , ior kpishi ka ve yevese ve za lu sha ajiir a a t@@ av yô shin ve unde sha tor - y@@ ough gayô ve unde sha ma ijiir igen i i t@@ av yô . Er i gbe tar je or@@ tesen môm u nan fe u ôron kwagh sha an@@ zaakaa tsema tsema i hembe Yesu Kristu je kpa nan ngu a lu ga . ( Duteronomi 6 : 4 ) Ka t@@ aker@@ e@@ da ú ú pase kwagh u ior mba ve lu ken mlu u injaa vea Aôndo yô . Nahan kpa , Solomon u V@@ esen la yô , una kar a mbamzeyol mba ior mba vea lu sha ikyev na la kera cii . ​ —⁠ Ôr Mbaromanu 8 : ​ 19 - 21 . Af@@ ishi a ken tar u D@@ om@@ in@@ ican R@@ ep@@ ub@@ lic di nger ér : “ Aluer anmgbianev mba ken ityar igen u@@ deri imôngo mba ve lu a@@ vese heen mban yem ken ityar ve yô , atôônanongo aa kera taver ga . K@@ e ’ atô u ior mba ve l@@ ù yemen zende u ku@@ ugh ú yange ú wua mba@@ kwa@@ re@@ v mba ke ’ af@@ o iorov 10@@ ,000 la cii , Orshiada u Yehova môm tsô kpa kpe ga . Mbagenev yange ve kaa ér or u wase or u gba iky@@ u@@ ngu la ngu ity@@ a@@ gh@@ er@@ or ; kpa or@@ ti kaa ér : “ Gba u or nana er kwagh u a lu u vough yô . Tsô Mose er nena ? U tesen ikyav yô , aluer se kôr ityough shighe se ze mkombo ga yô , se de ishima yase ia yem henen sha akaa agen shin sha akaa a mkombo a bee ve se er yô . Lu apostoli Paulu vea Shi@@ la ve ôr mkaanem ma i doo u se umbur ne a or@@ kuran ga@@ adi u hen gar u F@@ ilipi , ken tar u M@@ ase@@ don@@ ia ye . Man ne mba eren kwagh ne ayange ayange man anyom anyom . ( 1 Samuel 2 : 9 ) Ka unô ve lu “ ior mba jighjigh ” mban@@ aa ? A Na Se I@@ an i T@@ su@@ an Kwagh u Se So@@ o Yô Shi á ôr se kwagh u se tese mbagenev man shighe u se er tom ne zan zan se kure yô . Zum u ior cii kohol “ hen te@@ mbe u sha ishigh ki H@@ und@@ ag@@ ar u M@@ nger la ” yô , pristi E@@ s@@ era ôr ruamabera u A@@ tindi a Mose la , Ne@@ hem@@ ia man Mb@@ al@@ ev@@ i gema pase ior A@@ tindi shon . Yange m hen u wan ishima sha ci u m lu henen mer me hide me lu sha ian@@ tom yam ken atô u inyom i môm shin anyom ahar , kpa tsa nôngo u kuman anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar cii ve m kuma u shi hiden eren tom u ortamen ye . ( Mateu 6 : 14 , 15 ) Een , m@@ de u Aôndo de@@ en se akaabo a ase la har sha u se di kpaa keghen iyol u de@@ en mbagenev akaabo a ve er se la . Aluer kwagh ngu nahan yô , a gba u se sôr asema a ase sha er se dugh kwaghbo la kera yô . ( Ese@@ kiel 18 : 32 ; 2 Peteru 3 : 9 ) U tesen ikyav yô , Yehova yange tindi u@@ profeti kpishi sha ayange a A@@ hab@@ a man Yes@@ e@@ bel la ér ve za ta ior nav icin sha kwagh u una tser mba ve lu civir Ba@@ al la . Sha nahan yô , yange kwagh gba ve a tom u pristi la keng ga . ( Aerenakaa 16 : 12 - 15 ) Sha ci u ieren i dedoo i Li@@ dia eren a mbagen yô , a s@@ ende@@ gh a Paulu man ah@@ ur@@ aior a na tsô ve tsa hen ya na . Aôndo yange tese kwaghfan sha kwagh u or u hiihii la nena ? Yange di@@ ak@@ on la yar tom sha kwaghwan la a iwuese nahan ngu zan hemen tsembelee je . Lu Aôndo tindi Mose ye . Ity@@ endezwa i Yehova a er ken Genese 3 : 15 la tese ér Adam man Ifa yange mba gbe a gba ken isholibo nahan maa Yehova wa ishima ér kwase na u sha ikyav la a̱ ver vor . ( Aerenakaa 24 : 15 ; 2 Peteru 3 : 13 ) Nenge ase er a lu nd@@ eren mbakp@@ enev ak@@ um ak@@ um , vea lu kohol ior vev ve , a lu kwagh u saan iyol sha wono ! A zamber a Yehova ér : “ Uma wam * [ uma u Yehova ] ngu umbur ve her gbem , a var inya ker a mo . ” Kpa fa nen kwagh ne : Aluer or@@ ya una fe shighe u or@@ mbai@@ v a ve yô , ma a kor , ma a kera rumun er i̱ va p@@ ev un iyou ga . ” Takerada u pasen ase@@ mb@@ er@@ akaa ugen , u i yer ér The An@@ ch@@ or Bible D@@ ic@@ tion@@ ary la kaa ér , ngeren mba mba@@ yi@@ ase mbagenev mba sha kwagh u P@@ on@@ ti@@ u P@@ il@@ at@@ u , mba i kohol ijiir i môm la “ hemba ng@@ een shi ve hemba pasen kwagh na vighe vighe a hanma Or@@ ro@@ ma ugen u yange nan lu g@@ om@@ na ken tar u Y@@ u@@ dia cii . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 26 , 29 Lu nyi Yesu er ve hingir u a na uumace ish@@ ô ? 13 : 5 ) “ Jighjigh u nan ” la ka atesen a Mbakristu , a i pase ken Bibilo la jimin cii . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Yange m nenge mer gba pe me de u man mci@@ mb@@ im ma b@@ om , shi m de ma je ngô@@ ôr mo ga . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Yakobu yange nenge a na , vough er mbaapostoli mba@@ jighjigh mbara cii kpa ve nenge a na nahan . I@@ c@@ egh@@ zwa i iv@@ es@@ egh ka icighan kwagh sha ishigh ki Aôndo . A@@ h@@ umbe a a lu tor@@ on kpishi , pur@@ ugh a ice na i sha it@@ you la lu kp@@ ian@@ ger a Zege@@ mnger u G@@ al@@ il@@ ia sha ut@@ aha je . ( b ) Yange er nena , man lu sha ci u nyi ? Mba@@ kp@@ enev mba Aôndo a umbur ve la cii vea hide a lu uma gbem sha won . Bibilo tôndo zwa ér ka va nd@@ eren “ mbap@@ er@@ apera kua mba ve lu perapera ga ” la shin ku . ( N@@ um@@ er@@ i 15 : 38 - 40 ) Se mbacivir Yehova mba sha ayange ne kpaa se mba kposo a tar ne , sha ci u se mba kor atindi a Aôndo man akaawan a na . H@@ a@@ gh@@ el@@ aa u anyom a yange dondo la cii kpa hi@@ la lu di mhii u mk@@ ar u jighjigh u nan na u lu u una va tagher a mi ken Igipiti la tsô . Ieren yase i dedoo la i̱ ve a nyi ? Or la lu Yesu ! — Mateu 14 : 25 - 28 . W@@ ea soo u fan kwagh ne seer yô , za sha In@@ tan@@ et hen ijiir yase i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la , za nenge tser u vi@@ di@@ o u u lu a itinekwagh ér Doo u Ú Hen Bibilo sha ci u Ny@@ i ? Yehova kor iyôngo na . Su@@ ur Sha Jijingi U Aôndo Shighe U Ú T@@ a@@ gher A Mbam@@ gem Ken Uma Wou yô Or u civir Aôndo nan ze iky@@ ura sha ci u nan eren ishima na , man ishima i Aôndo i gbe inya mayange ga . Yehova umbur ikyurior i Iserael ken ivur i sha 5 la ér yange un kura ve sha ikyev i mbaihyomov vev , B@@ al@@ aki man B@@ ala@@ am , shi un kura ve sha ti@@ ôn@@ gbenda u masetyô u zende ve la kpaa , hii hen Sh@@ iti@@ m ken Mo@@ ab@@ i zan zan ar hen G@@ il@@ g@@ al ken Tar u Ity@@ endezwa la . Yange kwaghôron u profeti ne iv sha Mbayuda mba ngise ve hide ve va wa ik@@ ile he ’ tar ve la , nahan kpa lu sha inja i a va nenge a m - iv ugen kpaa . Mba@@ ̱ vea lu uma ken Paradi@@ so shin tar la vea zua a averen a nyi ? la na ior kpishi ian i lumun Tartor u Aôndo shin vendan u . Aôndo kaa a Satan ér : “ Me ver ihyom hen atô wou vea kwase , man hen atô u vor wou a vor na kpaa , u ua c@@ agh u ityough , we di kpaa ú c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar . ” Aluer kwagh ngu nahan yô , ishima i de vihin we ker fese ga . Nahan Yehova pase gbar gbar ér un lumun Wan na , Yesu , shi a doo un ishima kpaa . A@@ tô@@ ôn@@ anongo nga kera nyer mbamkombo ken u@@ k@@ icin mba anmgbianev shin teman sha a@@ gb@@ ur , er ngise i eren ken gar u T@@ ur@@ in nahan ga . Er nan i lu gbenda u kwaghfan u ngohol shi dondon atindi a Aôndo ? Er nan ve ka se shi tagher a ior mba ôron kwagh dang dang zum u se lu eren tom wase u Mbakristu u pasen ior kwaghaôndo laa ? Or@@ pasalmi Davidi yange nger ér : “ Mbashiada mba aiev mough , mba pinen mo kwagh sha akaa a m fe ga yô . ” Shi vea na u icivir kpa ? Mbah@@ enen lu seer a seer ken anyom a dondon sha Pente@@ k@@ ost@@ i u ken inyom i 33 S.@@ W . la nena ? ( 1 Tim . 6 : 12 , 19 ) Yô , de se nôngo sha afatyô wase cii se ‘ tese erdoo , hanma or a an@@ ngô u nan . ’ — S@@ ek . Er nan ve se soo ser se nôngo sha afatyô wase cii se civir Yehova a ishima i m@@ ô@@ mô ? Se soo ser awambe a ior mba ve lu timin la a lu sha ityough y@@ ase@@ gh ga . ( Ese@@ k . ( b ) Or a er nan ve nana fatyô u palegh id@@ yaa ? Ter wase u sha la ne “ mba ve sen Un [ la ] , akaa a dedoo . ” M hide m doo vea ng@@ ôm hegen . Alaghga Yehova yange dondo tindi u wa sha kwagh u idya , shighe u Davidi er kwaghbo a B@@ ate@@ she@@ ba la ga sha ci u nyi ? Akaa a injaa a ken jijingi agen kpa nga a i yer ken Kristu yô . Solomon shi kaa ér : “ M@@ hii u kwaghfan yô : zua a kwaghfan , man sha akaa a u vande zuan a mi cii yô , shi zua a mkav kpaa . F@@ ese nahan abaver samber ér ngu uma her . F@@ a wer vegher u masetyô u kwaghôron u profeti ne tese kwagh u una va a m@@ gem ne yô , ér : “ Tar ua mgb@@ ough a mfe u TER er mngerem ma ngee shin zege@@ mnger nahan . ” A@@ vur a hiin Mal@@ aki la ta iwanger sha dooshima u Yehova la wang . A@@ ng@@ ahar di nga a hingir er “ mba@@ age@@ ev ” mba ve ng@@ ur@@ um , ve lu kun@@ den yô . Nyian ne , ini@@ umbe igen i hemban lun a inja cii ngi zan hemen , man we kpa u ngu ker ! Mar@@ c@@ us : Aluer ior mba dedoo cii yem sha , er u kaa nahan yô , a doo tsô . I@@ liam i yange ve cii ve lam ken bem la sôr zayol shon nahan bem hide gba hen atô ve . — Yo@@ s . A er kwagh ne sha gbenda u hemban cii sha u tin@@ d@@ in Wan na Yesu shin tar . ( Yohane 17 : 3 ) Shi doo u mbayev vea lu a kwaghfan — inja na yô , vea lu a mfe u kaven kwagh u i lu tesen ve la shi eren sha mi kpaa . Gba u una nengen er tom shon u lu zan yô , shi una na kwaghwan shighe u kwagh a nzughul yô . Or@@ gen mba yer un ér A@@ sho@@ k vea kwase ugen , iti na ér Fe@@ e@@ ma , yange ve eren kwaghaôndo ugen sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh . Or u suen un ugen kpa yange kaa ér alegh a iyolough agen kpishi “ gban ng@@ an ” ken iyol i orumace tsô , er g@@ war m@@ ya u v@@ ingir u yer ér app@@ en@@ di@@ x la , kua anc@@ ôr u shin iky@@ er u i yer ér th@@ y@@ m@@ us la nahan . Ú kaa wer nyi sha ieren i Mbakristu mba tsuaa man Mbashiada mba Yehova ve lu a mi sha Ruamabera laa ? • Ka hanma shighe yange i tindi Mbakristu mba tsuaa mbara a “ Jijingi u mimi ” laa , man yange lu ve “ or@@ sur@@ un@@ shima ” nena ? Shi i̱ umbur se ér mbamzeyol asev vea ts@@ ôr ga . Nahan yô , er tom a mbamhen mban ! I@@ y@@ ua i yange i lu eren ne shi bugh atô@@ at@@ yev a a hingir Mbakristu la gbenda u tesen Mba@@ civir a ve imôngo mba ken Y@@ u@@ dia la ér ve mba a iwuese sha iwanger i ken jijingi i ve zough a mi sha ikyev ve mgbegh@@ aa la . Yange kaa a mbananjighjigh mba ken K@@ orinte ér : “ Er m nger ne yô , m lu ken ican kpishi je , m ya ican ken ishima tsung kpaa , m lu a m@@ liam ashe kpishi kpaa , lu sha u nan ne ishima i vihin ga , kpa lu sha u ne@@ ̱ fa dooshima u ne doom ishima tsung la . ” ( 2 Kor . P@@ A@@ L@@ E@@ G@@ H H@@ Ô@@ N U C@@ AG@@ H@@ EN A C@@ AG@@ H KW@@ AG@@ H L@@ A , KA I@@ SH@@ I@@ M@@ A I N@@ AN OR I@@ B@@ O K@@ AR@@ EN I@@ K@@ Y@@ A@@ A IN@@ Y@@ A J@@ E L@@ A ( a ) Er nan ve i lu hange hange u se eren kwagh u se t@@ ende zwa u eren@@ e ? Nahan yô , de se time nen sha mbampin mba utar mban : Ka nyi i lu u fan iti i Aôndo ? • Ka tom u tesen ior ú vesen ú nyi a er ken tar u he laa ? Icighan jijingi u Aôndo yange lu ikyav sha shighe la , shi hegen kpa ngu ikyav shin “ ib@@ um@@ un ” hen mbacivir sha mimi mba i shigh ve mkurem la . ( Pasalmi 4 : 4 ) I lu nahan imba kwagh ne vande zuan we vea or u nan jighjigh a we imôngo ve@@ e ? Aluer sha hiihii la ma or soo u ngohol kwaghwan ga je kpaa , alaghga ishima i legh legh i or u nan lu nan iwasen la ia bee a ma ieren i ngohol kwaghwan u injaa u ken Ruamabera zung@@ u@@ lu@@ u la . — Anzaakaa 25 : 15 . Yesu Kristu yange ôr kwagh u tom u sha inja i profeti u yange i tsengaôron yô , nahan á kar ú sha iyol na , wener : “ Jijingi u Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ngu sha a Mo , sha ci u TER sh@@ igh@@ em mkurem ; A ver@@ em er M@@ ̱ su@@ r mba asema a vihi ve la asema , . . . mba ve zu@@ ngu cii , M@@ ̱ su@@ r ve asema . ” Nahan ken masejime yô , Kor@@ aki vihi tom u dedoo u a er sha jighjigh la sha iyol@@ gen@@ gese na la ! Aluer A@@ iky@@ ôr Er yô , Ka An N@@ ana K@@ i@@ mbi Kwagh u A V@@ ihi L@@ aa ? “ Saan mba ve lu mba@@ ibanave ken jijingi [ shin “ mba ve fe mgb@@ e ve u ken jijingi , ” N@@ W ] la iyol . ” — Mateu 5 : 3 . Aluer we man ikyar u ne mba lun a mbamzeyol yô , hen nen u eren kwagh a ayol a en sha dooshima . Í pase inja i imba dooshima la sha ish@@ ember@@ ti i ken zwa Heberu i̱ í gem ér “ erdoo ” shin “ ish@@ o@@ on i sha ishima i môm ” la . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : OR@@ MB@@ A@@ I@@ V M@@ AN OR U GB@@ I@@ D@@ Y@@ EN D@@ O Er ikyuryan i Aberaham la yange i hii kuren sha mi shighe u ônov mba Aberaham ya dy@@ ak@@ ô u tar u ityendezwa la nahan cii kpa , Bibilo tese ér ikyuryan ne ia va seer van a averen ken hemen kpaa . Mimi yô , doo u agumaior man mbag@@ anden cii vea lu a vangertiôr ér nyian kpa Yehova ka Or@@ yiman wase . 6 , 7 . ( a ) Ka atô@@ akyaa a nyi nahan alaghga aa na ve se lam sha mbagenev c@@ a@@ veraa ? Bibilo kaa ér : “ Tsô [ Y@@ ese ] tindi , i va nyôr a [ Davidi ] . I lu nahan u er aie ve@@ e ? — * Mbag@@ anden mbagen mba Aôndo a doo ve ishima je kpa yange ve er aie . U T@@ esen I@@ engem i Aôndo A@@ vur a Bibilo a ahar ne yange hemba wasem mo cii , lu : Pasalmi 11 : 5 , u a kaa ér Yehova kôr i@@ pi@@ la ihyom la , kua 1 Peteru 3 : 7 , u wasem u kaven mer aluer m soo mer Yehova a ungwa mbamsen av yô , gba u me eren a kwase wam sha icivir la . • Ú wase mbayev u civir Aôndo nena ? Ka an ken mbah@@ e@@ men tar nyian nan lu a inyaregh ki nana na hanma orumace kwaghyan man mngerem ma dedoo kua mkpeyol , shi nan lu a mhôônom ma nana er kwagh nahana ? “ Ka ne ne lu mba@@ shiada A@@ v ye , kape TER A kaa ne . ” — Y@@ E@@ S . Lu ken uwer u Me@@ i , ayange 22 , ken inyom i 2@@ 000 la . Se mba taver we ishima ser zua a mfe u vough u ken Bibilo la sha er una kura u sha ikyev i Satan man afer@@ akaa a na hegen , shi una na u ishimaverenkeghen i va lun uma ken tar u ifer ia kera lu ga la yô . — Pasalmi 37 : 9 , 10 . Akaa a vihin tsung a a er uumace la tese ér uumace man Satan vea fatyô u hemen se sha gbenda u dedoo ga . Aluer se har mfe wase sha Ruamabera ga yô , ikyav yase i se lu mbacivir Yehova la ia kera taver ga . Ici@@ gh k@@ ira ki z@@ ange u man ga , kpa ka ki gema ki bee angev wang . A@@ ka@@ abo nga sha gbenda u mba ve vende ic@@ in@@ tan i Aôndo la er angev mbu A@@ I@@ D@@ S man ian@@ g@@ ev mb@@ ig@@ enev mbi ts@@ aren sha idya nahan , kua iy@@ av mbu wan hen ya man iy@@ av mbu du@@ ghun man ihyom i nom vea kwase man imoshima i bo kpaa . Ka mbamtaver mba nyi nahan , mba ve pasen kwagh a ka@@ a@@ de la tagher a mini ? Shi a z@@ enda wan u wan u Zege@@ pristi Eli@@ a@@ sh@@ ib@@ i u yange vôso wan u S@@ an@@ b@@ al@@ ati , Or@@ hor@@ on la . 2 : ​ 5 - 7 ) Nyian u Yesu a lu Tor , a lu hemen ne kpa , ngu a ieren la her nahan . Doo u se umbur ser “ Aôndo hendan kwagh a mba ve gen@@ gese ayol , kpa mba ve hi@@ r ayol a ve ijime la yô , ne ve mlumun u sha mh@@ ôôn . ” — Y@@ ak . Nyian ne kpa , Satan ngu yaren tom a igbenda ne sha u tsu@@ ghun ior mba Aôndo . Aluer ka nahan ga yô , ape Ruamabera a tese jighilii ér ma or , shin ma kwagh u a er la , ka ikyav ga yô , mayange se kpa se kaa ser se ka ikyav ga . Kpa lu sha tartor u sha imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an u Iserael u ú wa dang je per uwer la Amo@@ shi hii u yôôn loho u Yehova na un la ga . 2 : 22 - 24 . ( b ) Ka sha igbenda i nyi mbatamen vea fatyô u kaven Yehova sha mlu ve a mbagenev mba ke ’ tiônnongo laa ? Yeremia yange ya ican sha ikyev i ior mba soo u wasen ve la , nahan cii kpa , a or iyev shin a vihi ishima ga . Ka u@@ iyua mba nyi nahan i ne Mbak@@ rist@@ u@@ u ? Se hen nahan sha ci u ka Luka tswen a ter iti i Yohan@@ a ken i@@ vangeli na ye . ​ — Luka 8 : 3 ; 9 : ​ 7 - 9 ; 23 : ​ 8 - 12 ; 24 : 10 . Apostoli Peteru kpa i tôv un a ican , nahan a nger ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima , bo@@ can u a ve sha a ven sha u karen ne a kar la , a̱ de kpiligh ne iyol er ka kwagh u ci@@ er iyol man a va tser ne ga . I@@ kp@@ ur@@ or@@ fan@@ takerada J@@ or@@ ge A C@@ ost@@ a e S@@ il@@ va u a lu or@@ vesen u sôron ian@@ g@@ ev mbi ken it@@ you u a eren tom vea M@@ zough u M@@ kpeyol u Tar Cii la lumun a kwaghôron ne , á kaa ér : “ Se mba uma sha shighe u akaa a gem fese yô , mbam@@ gem mban mba ne ior ishim@@ any@@ ian man ha@@ gh@@ el@@ aa sha gbenda u vesen , man mayange je kwagh ngu a vande ts@@ eren uumace imba ne ga . ” P@@ ine iyol you wer : ‘ D@@ y@@ ako u ken jijingi ne ng@@ im a inja nan je ? Be@@ tu@@ el man kwase na man L@@ ab@@ an cii doo ve , ve lumun a kwagh u iv@@ es@@ egh la . ( Pasalmi 37 : 6 ) Hanma shighe yô ka i shi ôron kwagh wase , se Mbashiada mba Yehova sha dang . Gadia luun er Aôndo vande veren Adam man Ifa ér ve gba ken kwaghbo shighe u lu a gba ve ga la je nahan , shi ma na ve ibo sha aeren a ve nena ? ( Ivur 10 ) Ish@@ ember i ken zwa Heberu i i gem ken ivur ne ér “ enger kenger ” la ngi ôron kwagh u mba ka ve “ y@@ en@@ gen kera fele fele ér , vea nenge aluer ma kwagh ngu van u bu@@ lan ve ” la . Davidi yange zung@@ we kpishi , nahan Yehova de un isholibo na la shi kera tsaha un vea B@@ ate@@ she@@ ba c@@ oho@@ loo ga . L@@ ou@@ ise kpa ngu a kôr avur a Bibilo ken ityough , er G@@ ary nahan , sha er una pase jighjigh u nan na ken ityendezwa i Aôndo a er sha kwagh u tar u he , u a va “ bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe , ” shi ‘ ma or u nan tem ker kpaa nana kera kaa ér : Kwagh nyoon mo ga ’ la yô . — Yes . A tsa ken iy@@ ou@@ ci us@@ ati utar maa i h@@ ungwa un , m mase va nengen sha a na ken ya zan zan kar taver un iyol . 2 , 3 . ( a ) Er nan ve i gbe torough torough u nomso mba ve er batisema vea ker ityom ken tion@@ non@@ go@@ o ? Mkaanem man tese ér yange suur sha Aôndo kpishi je . Sha mimi je , luun er Mbashiada mba eren sha kwagh u ve pasen la ga yô , akaa a ve eren ne cii ma a lu a inja ga . Se fatyô u wan ago@@ yol sha ci u uma u ken tar u he la , sha u dondon gbenda u nongo u Yehova u tesen se u eren kwagh la tseegh ga , kpa gba u kwagh a kuman se shi se eren kwagh ken mzough hegen . Se W@@ a Nen A@@ yol a A@@ se Iky@@ o shi Se T@@ aver Nen A@@ yol a A@@ se A@@ sema Shi a seer ér , “ N@@ om man kwase ka vea eren akaa imôngo , hemban je yô , akaa a ken jijingi yô , ve seer sô@@ som ayol a ve shi ve kporom hen Yehova kpaa . ” ( Pasalmi 1@@ 38 : 1 ; 1@@ 39 : 14 ) Davidi er msen ken Pasalmi 1@@ 39 zan zan 1@@ 44 wener Aôndo a kura un sha ikyev i afer@@ aior , a kôôm un sha perapera na shi a yima un sha ikyev i mbat@@ ô@@ v@@ on un a ican shi a tese un inja i dedoo . A̱ shi nan kpa , yange i pine mpin ne kundu kundu , sha ci u Eliya hen ér i soo ér una pase er ishima i lun ker yô . Ngeren u sha uhar la di tese ve er Ruamabera una wase ve u tsuan kwagh u vea er shighe u ve soo u v@@ ô@@ son nom shin kwase shin maren ônov yô . ( Pasalmi 1@@ 10 : 1 ) Shighe kar kpishi yô , i va a Yesu sha ishigh ki Yehova Aôndo , “ Or u tsan sha won , ” u na Yesu tahav mbu hemen uumace la . OR U henen kwagh u ts@@ o@@ k@@ o , u i yer un ér Adam S@@ m@@ ith la yange ôr mkaanem man ken derianyom u sha 18 la . Kwagh ne ngu nahan sha ci u u hiden a iyol ijime la wa u se fan mbam@@ yina asev mbara ker . A@@ yom agen a “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” a yaren tom a mi yô , ka u vihin mhen wase u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la . Sha mimi yô , se fatyô u veren ishima ser hanma or ken tiônnongo nan lu ikyua a hanma or cii ga . Shi lu u Mbaiserael vea b@@ am Mbam@@ o@@ ab@@ i man Mba@@ am@@ on ga , shi vea nôngo num a ve kpaa ga , sha ci u ve lu tsombor u Lo@@ ti , wan u an@@ ngô u Aberaham . ( 1 Yohane 2 : 15 ) Kpa “ erdoo ” yô , ka a̱ ôron kwagh a̱ t@@ eren un yô , i lu sha kwagh u ior kpee , hemban je yô ka í lu kwagh u mba ve civir Aôndo la . A@@ h@@ umbe shon yô ka icighan jijingi . Ka sea er nahan yô , se lu kimbir mkaanem ma or@@ pasalmi man ser : “ G@@ em@@ am ashe kera sha u kenger gbil@@ in@@ kwagh , man taver uma wam u zan sha igbenda You . ” Nahan kpa , ashighe agen yange a er kwagh ga@@ egh , shin a cia ior , nahan a er kwagh u shami ga . Mbagenev er tom m@@ ishen anyom kar hegen er 40 shin 50 nahan , kpa mba eren ú sha jighjigh her tsô . Ish@@ u kpe , shi mngerem ma if@@ i kpa kera doo u man ga . Nahan kpa , kwase u fan atindi u lu tan ikyaa ken c@@ ôô@@ ci la , venda ijir i í kure la , gema yem za wa ap@@ ii ken k@@ oti u tamen u ken gar u Mo@@ sc@@ ow u i yer ér Mo@@ sc@@ ow C@@ ity C@@ our@@ t la . Anmgbian u kwase la kaa ér , “ Een . ” Mbakristu mba i shigh ve mkurem mba ve shi her mbara mba kaan ér , “ V@@ a ! ” Aluer i soo u karen anmgbianev mba ve er batisema yô , hemba doon u a vande tesen ve akaa a i gbe u vea er yô . M@@ doom ma Yehova Aôndo hemba cii . ( S@@ ek . Or@@ t@@ wer la fa ér aluer angev mb@@ ura ts@@ ar u yô , u kpe . Aluer se mba timen ken Ruamabera shi nôngon ser se er sha kwagh u se lu henen la yô , jijingi u Yehova una wase se se seer lun a kwaghfan man mkav man mfe kua m - er u sha inja kpaa . Kwa@@ se@@ kristu u a shi ken tom u shir@@ en hanma shighe je i hembe anyom 30 yô kaa wener : “ Kwagh u a hembe nan mo iember yô , ka u nengen anmgbianev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev mba ve hembe am@@ een kpishi kpa ve lu civir Yehova her la ! ” Kanyi akaa Yehova a ne se a wasen se u karen ayol ase nengen aluer se mba ken jighjigh u nan her yôô ? MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ A I@@ OR V@@ E P@@ I@@ N H@@ AN@@ M@@ A SH@@ I@@ G@@ H@@ E SH@@ A KW@@ AG@@ H U MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A MB@@ A Y@@ E@@ HO@@ V@@ A L@@ A ​ — Er Nan Ve I Y@@ il@@ an Ne É@@ r Mbashiada mba Yehova ? Yesu una ôr akuraior a sha tar cii ijir ér mba iyôngo shin iv@@ o zum u una va sha shighe u zege@@ can la . Yehova nenge ér an@@ ny@@ on u yange un gba nd@@ ahar kpishi , u a lu inja er a gba kwagh ga ne nd@@ ahar kpishi je u una hungur un ga . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Daniel man Yohane ve nger la pase se kwagh u u@@ tor shin u@@ gomoti mba uumace an@@ igh@@ eni , shi a pase er vea hemen sha ad@@ ondo ad@@ ondo la kpaa . U@@ a wasem u wasen mbagenev u ngohol “ I@@ c@@ ô@@ ron@@ loho u Dedoo ” ne , va lun a mzough u k@@ ang@@ en@@ aa vea Yehova Aôndo kpa ? ’ Mpase ityough 12 wase se u fan nyi sha kwagh u m@@ ve u K@@ rist@@ u@@ u ? E@@ i , Yehova yange fa er mlu ve a kaha a u uumace yô . U tesen ikyav yô , ashighe agen nom man kwase ka ve soo u p@@ aven ga sha ci u ônov mba ve mar la shin sha ci u ve soo u ungwan imo i Aôndo , gadia ka un yange er ivaa sha hiihii la je ye . Man ka averen a nyi a lu keghen mba ve ne Aôndo icivir laa ? ( a ) Se tese ser se mba a iwuese sha m@@ ne u Yehova a ne se “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ne nena ? Ka ieren i sha mi ga i nyi yange Ifa man mbagen sha ayange a Paulu lu a mini ? Ish@@ ember i “ Satan ” man “ Diabolo ” man “ tse@@ yô ” kua “ zege@@ dar@@ ak@@ on ” la pase se nyi sha kwagh u or@@ ihyom u Yehova u hemban cii laa ? Inja i erdoo yô , ka u eren kwagh u dedoo a ior , ka u bu@@ lan ve a bu@@ la ga . ( a ) Ka sea er msen ser “ Tartor Wou u̱ va ” yô , ka nyi ka se s@@ ônon ser Aôndo a ere ? Sha hiihii la , se kav kwagh u ne ôron la ga ! ” Ve tile sha ishigh ki ik@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira man sha ishigh ki Wan@@ iyôngo . ’ ( Genese 1 : 3 ) Mkaanem ma inj@@ a@@ am ma kwagh@@ ngeren u i@@ gbe@@ tar u ken Genese man tese ér , ka Yehova a lu i@@ mbor i iwanger ye , a í shio yô , uma una lu shin tar ga . u i gb@@ eren un ken ijô i kuman er 1@@ 00 nahan la di ka a seer gb@@ anger a mfe wase sha akaa a Yehova a gbe la , shi ngu a tese se er se dondo akaawan a Bibilo ken uma wase kpaa . ( Anz . 3 : 21 - 23 ; Rom . I@@ y@@ ôngo yange ia nyôron ken ity@@ ôr shin ia duen kpa , nan ôron i sha gb@@ ough ku nan ‘ hur@@ en ’ i a mi la . Ka awashima u Aôndo je ne , man ka kwagh u Bibilo kpa i tese jim jim je ne ! I@@ she@@ mb@@ er@@ ti i “ Armag@@ e@@ don ” shin “ H@@ ar - M@@ age@@ don ” la , due ken Bibilo ken takerada u Mpase . Nahan mbadondon Kristu mba mimi mba kera palegh u yan ikyar a tar ne tseegh ga , tar jimin cii kpa doo ve ishima ga . [ F@@ o@@ to u tesen ijiir u sha peeji 14 ] ( Ivur 7 ) Aluer O@@ ri@@ serael u nan er isholibo la nan ngu a kwagh ave ga je , ka u nana fatyô u y@@ amen iyôngo ga yô , Aôndo una lumun kwagh ugen u nana fatyô u nan nagh a mi yô , inja na yô , nana fatyô u nan nagh sha mba@@ ati@@ i uhar shin u@@ tu@@ le@@ mbam@@ k@@ ung@@ u@@ v uhar . Gbenda u Mbat@@ yomov Ve W@@ asen Se Nyian Yô T@@ ahav mb@@ u@@ gen@@ egh mbu eren tom ken Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kua ak@@ ar a ve , man tahav mb@@ un mbu ve icighan@@ kwagh . Gbenda u u hembe doon u fan kwagh ne yô , ka u pinen nan ! • Kanyi ia na ve alaghga Orkristu nana undu jighjigh u nana ? Nahan kpa , a nôngo sha afatyô na cii a kura mlu na u lun or u civir Aôndo la , shi a undu kwagh u a fa ér ka u shami la ma shighe môm kpaa ga cii . Kpa Mbakristu mba ve lu kwa@@ v yô , mba a tom la ga , nahan ka ve na shighe ve man agee a ve cii sha u eren tom u Ter . ( Pasalmi 40 : 8 ) Lu ishima legh legh , shi ôron kwagh kôron mbau@@ ng@@ wan a na ken ishima kpaa . Mkaanem ma N@@ ic@@ hol@@ as u C@@ us@@ a man zua sha kwagh u i nger ken ngeren u hiihii u Ruamabera u Mbaheberu sha kwagh u iti i Aôndo la . — E@@ ks . Nahan er yange Yehova gema kar a ior nav sha gbenda u@@ gen@@ egh yô , a k@@ ù@@ r@@ à ve sha u Mba@@ fil@@ iti ve de te sha ave f@@ aa yum ga yô . Shi a ‘ sar se tsung a akaaôron a Yehova a ji@@ righ ’ hanma shighe , man mbam@@ umbur nav kpaa vea lu iember yase . Z@@ ung@@ w@@ u mhôônom wuee , keghen a kegh iyol u den mba@@ asorabo mba ve gem ishima la asorabo ve sha naagh ku ip@@ aa ku Yesu la . Sha ci u se zua a mpase u kuman se ken Bibilo sha kwagh u mlu u uuma cii ve lu ker ne , shi i wa se ago@@ yol u nôngon a mbamtaver man mbamzeyol mba se tagher a mi ken uma la . A tim bo@@ tar u Satan ne . — Mpa . I@@ can yange i er ior mba sha shighe u Yesu la kpen kpen . ( Aerenakaa 24 : 25 ; Mbaheberu 10 : 36 ) Nahan kpa , kwagh ngu môm u aluer ngu ga yô , kwagh a yina ken akaa agen ne cii man una fatyô u nan ve u kera lun a inja kpaa ga yô . Shighe u ior lu g@@ enger am@@ o yilan Yesu ér Tor la je kpa , a hide a iyol na ijime . — Mat . Ga@@ yô , saa la lu mbaapostoli mba@@ aiev man mba ve l@@ ahan un ér a kuma u lun apostoli ga , shi ve l@@ ahan tom na u pasen kwagh kpaa la . — 2 Mbakorinte 11 : 6 , 13 – 15 ; Mbagalatia 4 : 15 ; 6 : 11 . Kwagh ne una wase se se hii u henen Bibilo a ior kpishi . Aluer sar ma anmgbian u v@@ ô@@ son or man gema taver nan u zuan a or yô , nenge er ishima ia lu nan ker sh@@ a@@ wono ! ( Sha it@@ you ) Daniel man Mar@@ ina S@@ y@@ d@@ li@@ k ; G@@ ran@@ t man E@@ d@@ ith Su@@ it@@ er ; The@@ od@@ or@@ e man M@@ el@@ it@@ a J@@ ar@@ ac@@ z Mar@@ c kaa ér : “ Er m de tom u i kimb@@ in mo inyaregh sha mi kpishi , u m er u anyom imôngo la yô , ishima lu nyian mo er uma wam una lu yô , kpa Yehova ver tom wase u pasen kwagh doo doo . Anzaakaa 13 : 20 kaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh . ” Yange ve ngohol mimi u ken Bibilo la fese je , shi ve lôh@@ ô kwase ugen u dondo ya a ve , lu a mbayev an@@ igh@@ eni la ér a kohol ve vea hen Bibilo . Hanma shighe ka se lu eren kwagh sha ci u iwasen i anmgbianev asev mba ken Kristu , ka lu sha ci u vihin ve a vihi ga . Inja na yô , mbaihyomov mban due a mhen ér Ne@@ hem@@ ia a va kohol ve hen har@@ ga vea h@@ ime iy@@ ongo . Shighe z@@ ur@@ um u han@@ ma@@ or u nan lu sha tar cii nana civir Yehova shi mci@@ e u cian or una kera lu ga yô . Nahan kpa , ve cica cii , mba eren msen er Mose kpa lu er nahan , ér : “ T@@ ER@@ E , nam , m@@ ̱ fa igbenda You , tes@@ em i@@ hange You . ” Mbakristu kpishi , mba ve lu anyom 50 shin ve hembe nahan la , mba a gb@@ ong gb@@ ong iyol her . Or@@ gen u tôvon sha akaa , u i yer un ér N@@ ate S@@ il@@ ver yô , ka a gba kwar sha akaa a a vande eren yô , nahan i wase un u ts@@ eng@@ an ôron hanma kwagh sha kwagh u pati@@ i u ken tar u Amerika , zan zan je kua u@@ iyua mba a na mba ve eren fi@@ im hen kô@@ mp@@ eni u i yer ér H@@ ol@@ l@@ y@@ w@@ ood la kpaa . Se er nan ve se tese ser se mba a ieren i t@@ angen iyol ga la , man doo u se er nahan sha ci u nyi ? ( Ho@@ sea 1 : 1 ) Nahan Ho@@ sea ôr kwaghôron u profeti kuma er anyom 5@@ 9 nahan . 5 : 20 . Kwagh u Davidi er zum u á ungwa ku u Saulu man Yon@@ at@@ an la pase se er ishima lu un ker a ve man a Yehova kpaa yô . Yange mba zough a Yesu kera yô , ve er nena ? Er nan ve kwagh a gbe se a iwanger i ke ’ jijingi i he ’ Aôndo la ? “ Kpa vande keren nen tartor Na ” — M@@ AT@@ E@@ U 6 : 33 . Umbur wer ivese ka g@@ es@@ a u i lu gban sha u a fa or u nan hembe taver iyol shin nan hembe ng@@ or@@ on shin nan hembe fan u kaan orgen akaa la ga . He@@ en ne , ka iyenge i i gande u ôron la i̱ lu ôron kwagh sha mi ye . Yange fa er un , u un lu Tor u Tartor shon vea anmgbianev nav mba una va nder ve ken jijingi la vea va tim akaa a á lu zayol u uumace jim jim la yô , ka isholibo man Diabolo je la . ( Rom . 5 : 12 ; M@@ p . Nahan ken inyom i 19@@ 48 , shighe u m lu anyom 16 la , m kohol agumaior agen pue hen tiônnongo wam u hen H@@ ur@@ st@@ v@@ il@@ le , ken gar u S@@ y@@ d@@ ne@@ y la , se lu eren tom u pania imôngo . Shi Mbakristu mba lun kwa@@ v man mba eren ivaa cii mba tagher a am@@ een sha kwagh u y@@ av@@ a@@ or . Cii man i mar Yesu yô , ort@@ yom ugen va hen Maria va kaa a na ér una wa iy@@ av sha icighan jijingi una mar wan , una ii un iti ér Yesu . Er m lu anyom 8@@ 0 hegen ne , mo kpa m ngu kwa@@ se@@ g@@ anden iyol yam . A@@ ER@@ EN a dedoo er iji@@ r@@ ôron i mimi man perapera man m@@ s@@ ange u s@@ angen ior sha dooshima ga la doo u ga he ? Sha hiihii la , m h@@ unde ishima sha kwagh u a@@ kper@@ an la , kpa jighjigh wam gema hii u nd@@ ôh@@ ôr kure kure . 30 Ka a Inja u V@@ ô@@ son N@@ om “ ken Ter T@@ se@@ egh ” H@@ er@@ ee ? ( 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 9 ) Tsô Yehova ka una nenge a mba@@ ats@@ anev mba ve civir un , mba ican i kaa kwagh a ve la nahan a er nena ? ( Luka 11 : 8 ) Ken Bibilo jimin cii , i nger ishember i “ ci@@ h@@ i kunya yum ” ne kwa môm tseegh . Mba@@ jighjigh mba i shigh ve mkurem la ve wa ago@@ yol tsembelee er an@@ u@@ un@@ au@@ kase a at@@ aan la nahan kpa ? U na jighjigh wer Yesu yange lu Or@@ tesen u hemban sha tar cii kpa ? Davidi yange kaa ér Aôndo keghen ato a na shin umbur un nahan lu m@@ im@@ ii ? Satan yange nzughul a Yobu nena ? ( Duteronomi 32 : 4 ) Shi anyom nga karen ka hembe er deri uta@@ ankar@@ uhar nahan yô , icighan jijingi u Aôndo mgbegha Yesaia nger mkaanem man ér : “ Mo TER , iji@@ r@@ ôron i mimi doom . ” Kpa a gema a er ieren i í pase ke ’ Pasalmi 14@@ 1 : 5 nahan la , ér : “ De or@@ perapera nana̱ gbid@@ yem , á lum kwagh u dedoo , nana̱ z@@ ôh@@ ô a mo kpaa , á lum er ka mkurem ma sha it@@ you nahan , ityough y@@ agh k@@ ia venda ma ga . ” A kaa a Saulu ér vea za ya kwagh ken iyou igen i yan kwaghyan . Shighe ngu van u Yesu una tema tor sha tar ne a or u hendan a na shio yô . Yange ki@@ mbi or@@ môm injar yina sha tom u nan ga . Shi tom u Betel bu@@ gh@@ um ian i tesen mbagenev shi taver jighjigh ve u nan . Yesu ngu tor u hemban er Davidi nahan . Ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 19@@ 24 la , Iyoukura kaa ér yange i er ior batisema ken B@@ ra@@ z@@ il iorov 50 , mba hemban iyenge ken ve lu hen gar u R@@ i@@ o de J@@ an@@ e@@ ir@@ o la . Yange K@@ ing@@ s@@ le@@ y henen Bibilo anyom atar nga kar yô , a tese ikyav i iyol@@ tseghan na sha u eren batisema shin mnger ken uwer u Se@@ te@@ mba 6 , 200@@ 8 la . Iky@@ agh ki T@@ om@@ ough ki W@@ asen A@@ g@@ umaior u Umbur Or@@ gban Ve Ken zende wam ugen u m za ken F@@ un@@ a@@ fu@@ ti , ic@@ ile i̱ i̱ lu gar@@ tamen u T@@ u@@ v@@ a@@ lu la , an@@ ng@@ ôm u nomso u kiriki ugen lôh@@ ôm mkombo u Mbashiada mba Yehova . Er nena i doo u se ver ishima sha takerada u Mal@@ aki laa ? Kristu una va a bem u tsôron shin tar , nahan una bee a ityav man ayôôso a a ne ve ior ve lu ken ibanave la . ( 1 Mbakorinte 1 : 10 – 13 ; Mbafilipi 4 : 2 , 3 ; 2 Mbat@@ esalonika 3 : 6 – 14 ) Nahan kpa hide hen sha kwagh u paradi@@ so u se lu ember hegen ne . Tor u S@@ al@@ em man tor u So@@ dom due va kegh Aberaham gbenda . Se kpa se fatyô u wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u kaven awashima u Yehova . U seer yô , se hen kwagh u averen a mba ve lu kwagh u Yehova cii ve zough a mi la . Cii man inyom i 1914 la yô , ior mba ken nongo u wanakiriki la kpishi lu a ishimaverenkeghen kpoghuloo i yemen sha za kohol Or@@ kwa@@ se@@ he ken inyom shon la , kpa ishimaverenkeghen ve ne kure sha mi nahan ga . Er Peteru ny@@ iman Yesu nahan kpa , yange er isholibo i a de un ga ze Ka torough torough u̱ hegen se wa ian yase ikyo se ver ishima yase sha Mkaanem ma Aôndo yô ! — Mbaefese 5 : 15 , 16 . 24 : 4 , 7 , 8 . Ivur ne kaa ér Yehova ka a na se kuma u lun mba pasen kwagh sha iwasen i Mkaanem nam man icighan jijingi na man nongo na u u lu shin tar la . ( Yoh . 16 : 7 ; 2 Tim . Mic@@ hel@@ le : M ngu nan hanma or hen haregh ne cii tra@@ k ne sha iyange i nyian ne . Aluer se time ken takerada u Mpase yô , se kav er inyam la i til sha ityough ki M@@ zough u Ity@@ ar Cii , u i yer ér United N@@ ations shin U@@ N la yô . Aluer se time sha washika u Paulu nger hen Mbaefese la yô , se kav ityôkyaa i í ne ve a lu kohol ior nahan la , shi se fa er se er kwagh u a zough sha awashima na la kpaa . Aluer se er nahan yô , se zua a i@@ civi@@ r@@ yolough man mk@@ om hegen tseegh ga , kpa shi se lu a ishimaverenkeghen i va nengen er “ akaa a tse la ” aa kar kera zum u Aôndo una ‘ gema akaa cii aa hingir a he ’ la yô , inja na yô ka bo@@ tar u a hông@@ or yum ne je la . — Mpase 21 : 4 , 5 . A ver ishigh sha or@@ ya , u kera yô ka i lu ter la . Yange “ ve undu igbenda i perapera , sha u zenden ken akaa a im@@ egh ” di er mba i er kwagh ve ken takerada u Anzaakaa la nahan . Kwagh u vesen yô , alaghga tsô mnenge u kpe@@ egh u Solomon lu a mi la , na un per tindi u Aôndo , se nyian kpa , se wa ikyo ga yô , se er nahan . Doo u se hen sha kwagh u se soo u eren ken tom u Aôndo la tsung . Yesu yange t@@ ér m@@ ser@@ akaa u Aôndo ne zum u á tese mbadondon nav u eren msen la , ér : “ Ter wase u Sha , . . . tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” — Ka se se nger i yi@@ er ye ; Mateu 6 : 9 , 10 . Aluer kwagh va ngu nahan yô , se kera taver iyol u hendan a mbamhen mb@@ ab@@ ov ga cii . Ngeren ne una wase se u fan gbenda u vough u ken Ruamabera , ú i gbe u se nengen ityom yase i Mbakristu la be@@ elee ga yô . Doo u se nenge mlu u atô@@ at@@ yev a lu hen ajiir ase la nena ? Alaghga akaa agen aa sar se tsung . Ior mba se soo ser se yima ve la wa mba ke ’ tsombor wase kpa ker . Ne@@ hem@@ ia pase wener : ‘ Se taver ishima sha ci u tom u dedoo ne , ’ kpa mba@@ ah@@ end@@ anev “ se se ib@@ um@@ egh , ve l@@ aha se , ve kaa er : Ka nyi kwagh ne eren nee ? Or môm kpa nan we ago@@ yol sha ku u or u nan nan been ga . Ve va kav inja i kwagh ne shighe u va kpe , i nder u shin ku , ande hen ikp@@ ela i mbahenen nav ken iyol i or , shi “ bugh ve ishima sha u kaven icighan@@ ruamabera ” la . ( Luka 24 : 44 - 46 ; Aer . 31 U F@@ atyô u Se@@ er T@@ an Mbagenev I@@ c@@ in Kpa ? Yange se zua a iveren i Aôndo kpishi . U tema Tor sha hegen . Ve ngohol mo ave ahar , shi ve ku@@ ve@@ m sha u tesen mo ér m doo ve ishima tsung , nahan kun@@ du@@ m iyol kpen kpen . Gba u se ver ashe se nenge er kwaghôron ne una va kure sha mi la . ( b ) Ka ivur ruamabera i h@@ an nahan i hembe mgbegh@@ an we u zan hemen a tom u pasen kwagh laa ? ( a ) U “ timen ken icighan@@ ruamabera ayange ayange ” la yange wase ior i B@@ er@@ ea nena ? I@@ OR soo u kuran atindi a Aôndo ainge ga cii . Ve lu yemen a ik@@ yom i wan@@ nomso u môm môm u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ugen vea za ii . Se fatyô u pasen ve loho u Tartor sha u yaren tom a an@@ takerada u Go@@ od news for People of All N@@ ations la . 5 : 14 , 15 ) I@@ mba kwaghhenen ne ia fatyô u wasen mba hen tsombor sha gbenda u ve eren kwagh a a@@ yo@@ la@@ ve la je he ? Ka nyi i doo u se kange ishima u eren sha kwagh u iv@@ es@@ egh@@ e ? Doo@@ m kpishi er m lu môm ken ze@@ ge tsombor u anmgbianev av mba kasev man mba nomso mba ken Kristu , mba ve lu ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia tseegh ga , kpa ve lu sha tar cii ne yô . — 1 Peteru 5 : 9 . Ior kpishi lu cian u bu@@ ghun ih@@ in@@ da lamen a vese . Yesu ngu eren tom hegen ke ’ Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii u ke ’ tempel ne , sha . B@@ EN@@ I@@ N C@@ I@@ T@@ Y 1 ( Z@@ wa Buter ) ( Mbaromanu 9 : 22 - 24 ) Yesu kpa yange waan ishima . Ka ivande i nyi Yesu er@@ ee , man yange kaa a Peteru , An@@ der@@ ia kpa lu her ér vea va hingir ior mba eren nyi ? “ Awa@@ shima u tsombor wase yô , ka u se eren ken uma akuma akuma shi se na ayol a ase sha ci u tom u Yehova . ” Ngeren u sha uhar la pase er i gbe hange hange u se lu a jighjigh u nan sha er se zua a myom la , man er se fatyô u taver jighjigh wase shi tesen sha ieren yase ser se mba a jighjigh u nan taveraa yô . — Heb . Shi Mbashiada mba Yehova mba we ave sha akaa a taregh ga , nahan kwagh ne wase ve yô akaa a orumace a lu a mp@@ av sha mi kpishi , er p@@ ati u eren man aeren a ity@@ ôô man mlu u ior man kasua nahan la vihi mlu ve ga . • P@@ ase er Mbakristu vea tese erdoo ken tom ve u pasen kwagh la yô . 2 : 9 , 10 . Bibilo ngi a akaawan kpishi a wasen se u kighir ishim@@ an@@ yo@@ on , shi ngi a akav kpishi a tesen kwagh u una er shighe u se dondo akav ne la kpaa , kua kwagh u se dondo ga ve una er se la cii . ( 2 Mbakorinte 13 : 11 ) Yesu yange ôr mkaanem ma mimi , ma ma tese mlu u orumace yô , wener : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” Se fatyô u fan igbenda i Aôndo a eren kwagh sha kwaghfan la cii ga . Alaghga a taver se u nengen er akaa a se eren ayange ayange la a gbe a zough vea ini@@ av mbi nan Yehova yô . Mar@@ ek shi kaa ér : “ D@@ ugh tom u eren shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ken oo u tan gy@@ a@@ ang la kera yô , yange m luun vea ior mba lamen dang , mba ve keren u yan mtsera sha mbagenev yô . Takerada u E@@ s@@ era ngu se a iwasen je zua ga ! 45 : 2 - 5 . Kwagh u vesen u se hen ken kwagh ne yô , doo u hanma shighe se nôngo se lu ken icighan@@ mlu , er un u A lu Icighan , u i yer se sha iti na la nahan ! M@@ kav yô , ka tahav mbu fan kwagh ken ityô na man ken mkur na shin lun a mfe sha kwagh vindi vindi . Sha nahan yô , se ‘ l@@ ôô nen wuee ’ ken tom wase u se eren Aôndo la , se fa@@ an nen ser kape m@@ s@@ è@@ nd@@ è di kpa se sun@@ da wuee je la . Sha kpôô yô , u dondon kwaghwan u Aôndo man u won@@ g@@ or mk@@ or kua mk@@ ô@@ ôm ken tiônnongo man sha ikyev i mbatamen mba tiônnongo la ka gbenda u zuan a kwaghfan man msaanyol kpaa . ( b ) Ka mbampin mba nyi se nenge sha mi , man ka ityough ki Bibilo ki nyi se time sha mini ? Kor@@ aki kohol vea mbahemenev mbagenev mba ke ’ Iserael va n@@ á@@ nd@@ è a Mose man A@@ ron ve kaa ér : “ Ior cii ka u@@ icighan@@ mbaiorov , hanma or kpaa ; TER ngu a ve ; man ka nyi ne k@@ enden ayol a en sha je er ne hemba ior i TER cii nahana ? ” Ve W@@ a Ishima Á U@@ saa Ken Iyol ( Ps . 2 : 1 , 2 , 4 - 12 ) Shi no@@ mbor wase ka u hingir er ka “ p@@ en@@ sel u or@@ fan kwagh@@ ngeren dedoo ” nahan , sha ci u ka se er tom a Bibilo kpoghuloo ken tom wase u pasen kwagh la . ( Mpase 2 : 2 , 9 , 13 , 19 ; 3 : 1 , 8 , 15 ) Se na jighjigh ser Kristu yange fa mlu u ken jijingi u atôônanongo agen a ken A@@ shia u K@@ iriki man P@@ al@@ es@@ e@@ t@@ ina man Shi@@ ria man Bab@@ ilon man Grika man I@@ tal@@ ia kua ajiir agen kpaa . I@@ T@@ IN@@ E@@ KW@@ AG@@ H I T@@ A@@ M@@ EN | M@@ K@@ U@@ R Z@@ U@@ L@@ U@@ M@@ U ? Kpa sha mnenge u Yehova yô , i@@ kur@@ yan i he i ken inyom i 33 S.@@ W . la yange i kar i tile sha ityough ki Tindi u Mose la . — Mbaefese 2 : 15 . Anmgbianev mba un@@ yi@@ in mba ve lu azende ne shi hen u wuese aeren a dedoo a han@@ mô ve nan lu a mi la , vough er i ôr ken Mbafilipi 2 : 3 nahan , ér : “ H@@ ide nen ayol a en ijime ; hanma or nana̱ nengen er orgen hemba nan . ” Ka kwagh u i tsen@@ ge@@ ôron ken Bibilo vough je la , ér : “ Ken ayange a masejime yô , ashighe a ican aa va . 11 : 28 - 30 . Apostoli Yakobu yange va pase kwagh ne ér : “ Kp@@ orom nen hen Aôndo , Un kpaa , Una kporom her a ven . ” ( Y@@ ak . Doo u se fa ser , ma ijiir i môm tsô kpa Bibilo kaa ér Yesu shin u@@ profeti mba ve lu cii man shighe u Mbakristu la lam ijô igen i ve vande henen i ga la sha ivande ga . Man yange su@@ gh ort@@ yom la je he ? Nahan mba va ng@@ ur@@ en nôngon ityav mbi shon yô , i mough a ve her i yem a mi ken af@@ o a hen ani@@ jiir u i yer ér R@@ av@@ en@@ s@@ br@@ ü@@ ck , a lu ikyua a gar u B@@ er@@ l@@ in la . Yehova una fa . Ngeren ne na mlumun sha mpin ne shi a tese er se zua a tahav mbu wan ishima a atsan yô . Yohane nger ér : “ Di@@ o@@ tre@@ fe , u tamen a doo un ken a ven yum la , a rumun se ga . ( Pasalmi 1@@ 30 : 3 ) A@@ a u geman ishima yase cii h@@ aren sha aeren a ior aa alaghga a va va se a mp@@ av la yô , ka se ‘ keren akaa a nan bem man shi akaa a maan a maa ayol a ase sha mi la . ’ Yange ve za hen ijiir yase i tsan sha u vea za nenge , aluer gba u a wase se yô . ” 35 : 18 . Un vea kwase na man wan ve u kwase cii mba ken C@@ an@@ ary Is@@ lands hegen , mba wasen tiônnongo u kiriki u a lu ker la tom kpoghuloo je . Ashighe agen mbakur@@ an ka ve due a mhen u una wase ma anmgbian nana seer eren Yehova tom yô . Yesu yange fa dedoo je ér a veren nongo u Mbakristu je maa a kar a iyua i lamen ijô igen la kera . Lu a M@@ nenge u Ruamabera sha Kwagh u T@@ wer@@ egh , 11 / 15 ( Ef . 4 : 28 ) Kpa ka nyi jim i lu iv@@ i ? A za hemen ér : “ Kwagh ne yange v@@ am a mbamzeyol mba m hen mer a tsa kpa me tagher a mi ga yô . Ish@@ ember i “ i@@ war , ” i̱ Yesu ter la ngi vough , sha ci u ngi ôron kwagh u ior mba ve kpe , kpa Aôndo a lu umbur ve la cii . K@@ le@@ in u á lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova la seer wener : “ Hen shighe u yange a̱ tesen ufoto mba shon la shi í lu ku@@ h@@ wan it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v mbi doon ungwan ny@@ ô@@ ôso sha mi , an@@ za er it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v mbi ku@@ h@@ wan sha gb@@ ange mbi i yer ér N@@ ar@@ ci@@ s@@ s@@ us man mbi i yer ér H@@ um@@ or@@ es@@ ke la nahan . ” Sha ci u iv@@ a@@ a@@ zuan i Wan@@ iyôngo la yô , “ i lumun un er a̱ wu@@ h@@ a iyol sha ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u a dedoo a engem ashe man a wang kpaa — gadia ak@@ ondo a pu@@ pu@@ u a dedoo la yô , ka aeren a perapera a u@@ icighan@@ mbaiorov . ” — Mpa . Mpase 21 : 4 ôr se akaa agen a aa va kera lu ke ’ tar u he u ú lu van la ga yô . Yehova Aôndo soo ér se lamen a na gbar gbar hanma shighe sha kwagh u a ze se iyol yô . Mba@@ fankwagh tsu@@ la mba yange i yilan ve ér mba Se@@ to@@ ika la yô , yaren tsô kpa yange ve yaren tom a ishember la mayange ga . ( Marku 8 : 34 ) Yesu yange kaa var var je ér saa se nôngo kpoghuloo ve se kuma u lun Mbakristu mba zan iky@@ u@@ la ye . — Luka 13 : 24 . U tesen ikyav yô , Iyoukura i A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 19@@ 32 ôr kwagh sha peeji 2@@ 32 ér : “ Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara ve̱ taver ior cii asema ér ve̱ lu mba@@ yôôn loho u dedoo u Tartor . Yange Yehova ta iwanger sha ashighe a Mbakristu lu a lu ga la nena ? A soo u nan Elisha u@@ iyua mba taver ishe , kpa profeti ne lumun u ngohol kwagh môm hen a na ga . 26 : 10 , 11 ; 3 Yoh . 11 ) Mba inja er ior mba Paulu yange ôr kwagh ve ér , “ kera doo ve u lumun Aôndo ga ” la nahan . In@@ i@@ ôngon i kwase ne i á ker sule ne tsung la saa gbilin ga ! Doo u se ngohol mk@@ ô@@ ôm la a iyol i hiden a mi ijime , sha er una lu se a iwasen yô . ( Ho@@ sea 1 : 2 ) Ho@@ sea za er G@@ om@@ er sha imo i Yehova , mar wan u nomso a mi . Cii man se̱ fa er i hii ve kwagh a lu nahan yô , de se hii fan kwagh u a lu Takerada u T@@ esen É@@ r N@@ om@@ so@@ or vea Kwase T@@ ôndo Z@@ wa u Eren Kwagh a A@@ yol a Ve sha Mimi la , kua ityôkyaa i ka i na ve i gba u a nger u la , man er ka i nger u la , kua tar u a gba u a nger takerada shon ker la kpaa . Er u ne jighjigh wer mkur mgb@@ ôghom nahan , ka nyi u lu veren ashe a mini ? ( 2 Mbakorinte 10 : 10 - 12 ; 11 : 5 , 6 , 13 ) S@@ aa la yange a̱ lu nyityô kwagh kpa , yange lu un ken iyol her shi lu kwagh u á gba du@@ ghun un ga . Kanyi i lu sar sar man mlu u dedoo , man ka ve na mlu u hen ya a hingir nena ? Nahan a kaa a Eliya ér : “ Er [ Yehova ] , Aôndo wou , A lu u uma ne , m ngu a ani@@ v@@ ur@@ kwaghyan ga saa an@@ m@@ we shin ity@@ e kua an@@ mk@@ ure ci@@ ôn shin t@@ um tsô ; nenge , m ngu s@@ angen a@@ ye@@ gh@@ el@@ ai@@ ky@@ on kpuaa mer , me za n@@ aha sha ci wam kua wan wam , sé ya , maa sé kpe . ” Ve kav ér ka sha “ agee a Icighan Jijingi ” ve eren tom ve u pasen kwagh la ye . I@@ le@@ v mb@@ in lu Yobu a iwasen kpishi , alaghga je yô , lu kwagh u zuan a inyaregh sha mi je la . Se Mbashiada mba Yehova kpa , doo se kpishi u pasen ior kwagh u Tartor . ( Mat . Nahan Yesu yange lu kaan ér mbahenen nav vea ember uma , vea lu bem bem a mzeyol shio ga . Paulu soo ér mba ve lu Mbakristu a na imôngo la kpa ve taver ishima sha imba gbenda la nahan , sha er vea zua a uma u tsôron yô . MB@@ A@@ I@@ S@@ ER@@ A@@ E@@ L mba ve kohol hen U@@ wo u S@@ en@@ ai la lu a ityôkyaa i vesen i kporom hen Yehova . Ish@@ ember i ken zwa Heberu i i gem ér ‘ tôv ’ la ngi ôron kwagh u timen keren a@@ wen ( Yobu 28 : 3 ) , shin nengen ma tar dedoo ( Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v 18 : 2 ) , shin timen sha atô@@ akaa a iji@@ righ vighe vighe ( Duteronomi 13 : 14 ) . I@@ r@@ ene , kwase u Al@@ ber@@ t hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova . 32 Ngeren Mba I Gb@@ er Ken Iyoukura Ken In@@ yom I 20@@ 11 Yô Davidi ngise er msen u i nger un ken Pasalmi 40 la , á kaa wener erdoo u Yehova man mimi na a kura un . De se nenge sha ikyaa ne sha gbenda ugen . Hen er yange a lu mbahenen mba Yesu ken ishima zum u ve ungwa msen u masetyô u Yesu er shighe u lu shin tar la yô . Yehova ver Yosev doo doo , nahan lu môm ken mba ve hemba inyaregh shi ve lu a tahav kpishi ken Igipiti yô . Or ne haa ak@@ ondo ne iyol maa gba mi yilan iyôngo ne , iyôngo i môm tsô va ga . Kwagh ugen u a ne mbamkombo asev ve lu a inja kpishi yô , ka mbamsen mba anmgbianev ka ve er a ishima ve i môm sha ci u mba ve ze mkombo cii la . “ NG@@ U@@ N yô , ka ku@@ he u iky@@ u@@ he yam , ka inyam i inyam yam je ; nahan a yila un er kwase , sha ci u i dugh un ken nomso@@ or yô . ” ( Gen . We kpa kape ka i lu u laa ? Kwagh@@ bo u sha uhar u se time sha mi la dugh ken a vese . I Tese I@@ wer I I Gb@@ er Ve La K@@ aren Iyol Vea Mba@@ yev O@@ u V@@ a nyer hen ijiir i i yer ér G@@ es@@ e@@ man@@ e la yô “ a mough a Peteru man Yakobu man Yohane ” nahan a kaa a ve ér ‘ kuran nen . ’ T@@ ôô wer u ngu ken tar ugen , ken iyou i i maa sha a@@ jingi , i a̱ k@@ ume in@@ d@@ yer ken won kpa u ungwa ken atô ga , shi wea ng@@ or ker er ma nyi kpa á ungwa ken won ga yô . Yesu ka “ Or@@ him@@ en u her atô u Aôndo a ior . ” • Er nan ve Yehova yange tsaha Yuda man Iserael sha ayange a M@@ ika laa ? Cii man M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee va yô , uumace kpishi vande tsan anyom u@@ deri u@@ deri . “ [ Aberaham ] lu ter u . . . mba ve ne jighjigh la cii . ” — MB@@ AR@@ O@@ M@@ AN@@ U 4 : 11 . Mbat@@ amen mba i ver ve ve̱ lu eren tom sha aan kposo kposo ken atôônanongo a ior mba Yehova sha tar jimin cii la tile sha ci u nongo u upristi mba sha inja i tor la . 12 , 13 . ( a ) T@@ su@@ aa la , lu nyi akaa mbagenev mba Yehova na ve tom la er shami ga ? Una ver ve doo doo , shi vea lu ken bem kpaa . ( N@@ um . Sha uhar yô , za hemen u seer kwagh sha kwagh u injaa u ú lu a mi la . ( Yesaia 48 : 17 , 18 ) Sha kpôô yô , mba kwagh u dedoo man u perapera a doo ve ishima cii , kwaghôron u sha zamber ne una doo ve keng ! U lun wanye tseegh kpa l@@ aha k@@ an kwagh u ican ga . Er Yobu ure kpishi nahan kpa ungwa imo i kwase na ga . In@@ j@@ akwagh la za hemen kaa ér : “ Tsô ka tse gb@@ ang yô , ter u mbatomov mbara za hide , ôr iyenge i iny@@ ar a ve . ” Zum u se tagher a am@@ een a kiriki shin ah@@ endan yô , doo u se de ‘ uma wase u ken ishima la una v@@ ôr , ishima kpaa ia yina se ’ ga , kpa hemba doon u se za hemen sha mlu u vi@@ an la shi se seer taver agee a wan ishima a am@@ een . Tar u M@@ on@@ go@@ li@@ a gema kase T@@ u@@ va vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an man sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh . Ken tar u ior kpishi ve k@@ enden a ayol a ve sha ne , alaghga mbagenev vea hen ér u hiden a iyol ijime yô , ka u tesen ér or wa ter@@ egh shin nan ban a vangertiôr . Ka dooshima ka a mgbegha Orkristu ve nan wase mba ve undu tiônnongo shi ve de u pasen kwagh la ve hide ken tiônnongo ye . A@@ tô@@ akyaa nga kpishi . Aluer se ngohol imba ut@@ aha i̱ Aôndo a ne la shi se na ú icivir kpaa yô , tahav mbu hemban cii mbu Yehova Aôndo man mbu Yesu Kristu la mb@@ ua k@@ ù@@ r@@ à se — man a kpe se iyol gbem sha won kpaa . — Pasalmi 119 : 1@@ 65 ; Mbaheberu 12 : 9 . Ikyav tese wang je ér ior mbagenev mba ken F@@ ilipi mbara yange loho u Tartor la gba ve ishima ga di tseegh tsô ga — kpa yange ve hendan a ú sha ts@@ wam je . Yesu yange ôr kwagh u “ ic@@ ugh i iny@@ ar . ” ( Yohane 3 : 1 ) Nenge ikyav i Yesu ne i lu i doon i noov vea dondo sha u eren a kasev vev dedoo sha wono ! ( Ôr Mbaefese 2 : 2 , 3 ; 1 Yohane 2 : 16 . ) N@@ ôngo M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la i eren un sha u karen iyol , shi gema ya wou a hingir ijiir i kundu kundu i waren . Se ver ishima ser Yehova a er u@@ ivande sha ci wase nyian ga , kpa se kav er a lu kuran ior nav yô . “ KA an je nana k@@ ôndo sha u@@ wo u T@@ ER@@ E ? Ka an je nana tile ken icighan@@ jiir Na ? ” M va ongo imo i u@@ gb@@ u@@ u@@ ka yô , m mase kaven er akaa la lu a@@ gb@@ o a gb@@ u@@ u@@ ka yô ! Kpa ica ia gba ga tsô Tartor u Aôndo ua tim tar u ú pav k@@ er@@ egh ver ver sha ikyaa i pati@@ i ne cii kera . — Daniel 2 : 44 . Mo vea anmgbian u kwase ugen u se eren tom u pania imôngo yô , yange i saan se iyol u nan ior ityakerada i pasen Bibilo kpishi , kpa er m lu iyev yô , ya a s@@ ar@@ em kpen kpen ! Or@@ gen u a hen kwagh u ityakerada i mimi ga ne tsembelee yô , iti na ér M . Se fatyô u veren ishima ser ve̱ na mbau@@ tahav i@@ civi@@ ri@@ i ? ” Aluer nom man kwase Kristu mba ve civir Aôndo kpoghuloo er ivese i “ sha inja i tor ” man ze@@ ge iniongo i iv@@ es@@ egh i hemban cii nahan a doo kpa ? Alaghga a fa Ter kuma anyom u b@@ iliôn imôngo je . Kpa hen mkohol ne yô , ior mba m lu a ve la lu mba saan ve iyol sha mimi yô ; ve ngohol mo saan saan , shin er m kera nenge a ve ga anyom ngee nahan kpaa . 11 , 12 . ( a ) Aluer se nenge ser i er kwagh shami ga yô , kanyi i doo u se umb@@ ur@@ u ? P@@ O@@ N@@ TI@@ U P@@ il@@ at@@ u , Or@@ ro@@ ma u lu g@@ om@@ na la yange pine Yesu mpin u tan ab@@ us@@ an sha kwagh ne . Sha mimi yô , i sôr imoshima na . — Pasalmi 37 : 31 . Hii nan ve se yer ken Yehova ? ( Pasalmi 1@@ 18 : 23 ) U geman “ i@@ wen ” la hingir I sha z@@ ongo la yange wa mk@@ ende u k@@ é@@ nd@@ é@@ n a na hingir u i tsegh un Tor la kpa ker . — Mbaefese 1 : 19 , 20 . Ka iky@@ ur i nyi Yehova ya a Davidi ? * Ieren i dedoo i eren a ior mba i sar ve u fan la kua mgb@@ e u kwagh ve a gbe se ishima la ka a na se u wan ago iyol tsembelee shi za henen kwagh a ve sha inja kpaa . ( Ne@@ hem@@ ia 2 : 1 - 8 ) Kwagh ne tese ú nyi ? SE@@ F@@ AN@@ U lu “ or u iv@@ in a jighjigh u nan man Icighan Jijingi . ” Sha ci u Yehova wa iyol kegh a kegh u yiman ior nav . ( a ) Aluer Mbakristu mba nengen a akaa a a lu keghen ve ken hemen la ken ishima yô , a wase ve nena ? Shin er ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i Saulu la lu ibo i Yon@@ at@@ an ga nahan kpa , yange gba u una kar a tema tor sha ityough ki ter na ga . ( 1 S@@ am . ( Mateu 28 : 19 , 20 ) I@@ yol@@ tseghan ve la lu kwagh u injaa kpishi . I@@ kp@@ an yange i samber a I@@ vangeli ne sha ijô i ior . ” Yange den tom u u@@ ke yô , gema eren tom u pasen kwagh hanma shighe la , shi gba uwer sha mi ga zan zan angev man ashighe a nd@@ ôh@@ ôr tsung va na un de tom shon , shighe u lu anyom 7@@ 4 yô . Shi gba u se nôngo sha afatyô wase cii se yaren tom a “ tahav mbu mhen wase , ” ( N@@ W ) . ER MB@@ A@@ M@@ AR@@ EN ka ve nenge sha ônov vev shi i sar ve tsung u ve za iky@@ ura nahan , kape Ter wase u sha la kpa a nengen sha a vese shi a soo ér se za iky@@ ura kpaa je la . U@@ pristi mba tamen man Mbaf@@ ar@@ ishi seer b@@ ar sha mlu u yar yar u yange lu zan hemen ne sha u yôôn ér or u nan nenge a Yesu cii yô nana̱ pase ve ape a lu yô . — Yohane 11 : 47 - 5@@ 7 . Ishima i legh legh yar tom na kure . M soo mer me er sha ic@@ egh@@ zwa yam ne . ” ( Ôr Anzaakaa 14 : 1 . ) Yesu Kristu wa ‘ akaa a na ’ cii sha ikyev i wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh la Tsô or u ngise tôvon Mbakristu a ican ne hingir or u dondon Kristu shi hingir apostoli Paulu kpaa . Shi ka un kpa yange nger Mbaromanu washika ye . 2 : 17 ) Nenge imba ian i civirigh la sha wono ! Lu nyi akaa H@@ es@@ e@@ k@@ ia seer eren sha u wasen ikyurior la u hiden suen mcivir u mimi , man lu nyi i due k@@ ere ? ( Ekesodu 19 : 10 – 19 ; 34 : 30 ) Er nan ve v@@ é cia u kenger im@@ on@@ don i iengem i Yehova , un shon u er akaa a vesen a ve yum nee ? 6 : 3 . Anzaakaa 25 : 24 kaa ér : “ G@@ uda u teman ken ini@@ u@@ ugh ki iy@@ ough@@ ough sha uh@@ a , a u teman a kwase u lun iy@@ ongo ken ya u ior ve ngee ker yô . ” ( Mbaheberu 4 : 16 ; Mbaefese 5 : 1 ) Mbak@@ ur@@ an kpa vea soo u gbidyen kwar sha mlu ve nengen sha u vea fa shin vea lu mba i taver mbagenev u kporom ikyua a ve ga yô . Heela tseegh ga , inyaregh kpa kera fa@@ an lun a mi ga . Nahan aluer ve nôngo ityav yô , vea nôngo a anmgbianev vev mba sha ajiir agen , nahan vea hingir u p@@ eren tindi u Yesu yange wa ér ve ‘ doo ayol a ve ’ la . — Yohane 13 : 35 . Han@@ mô yô ngu a mbamlu mba k@@ ahan kposo mba ka a̱ kohol ve ijiir i môm vea zua kp@@ ian ve uma a due la . ” Kwagh ne na yô , anmgbian ne kô@@ r@@ cio u nan ah@@ wa 30 er wa ishima u nan la . ( Yobu 3 : 3 ) Lu Yobu ken ishima er ma un lu “ er an@@ iky@@ und@@ anev mba ve nenge a iwanger ga , ” shin er wan u i mar kpen@@ egh nahan . — Yobu 3 : 11 , 16 . A@@ P@@ O@@ S@@ T@@ O@@ L@@ I Paulu yange kaa ér : “ m@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera . ” ( 1 S@@ am . 12 : 1 - 5 ) Samuel yange ver ônov nav , Yo@@ el man Ab@@ iya , ikyav i dedoo i ma ve dondo yô . ( Mbagalatia 5 : 19 - 25 ) Aluer se yar tom a ityesen i ken jijingi i se zough a mi ken mbamkombo mba Mbakristu man mbam@@ kohol mba kiriki man mba vesen yô , se fatyô u zan hemen u eren kwagh u a lu u dedoo yô . Nenge imba er anmgbian la una ungwa msen u u er sha ci na a ishima i môm la ve una zua a ishimataver sha won yô ! Er anmgbianev fa ér Paulu ngu van yô , ve tsua anmgbianev mbagenev ken Roma ve tindi ér ve za kegh Paulu gbenda . Nahan kpa , doo u se pine ayol a ase mbampin mba hange hange mban ser : ‘ Aôndo f@@ am kpa ? S@@ en@@ ou man a@@ w@@ ombo ka akaa a a ho@@ gh@@ ol ior mba sha ajiir kpishi shin tar wase ne yô . 10 : 5 - 7 . Sha ayange a Yesaia la , zum u uwegh ku Yehova k@@ ù@@ r@@ à Yuda sha ikyev i mbaihyomov nav la , mbakp@@ ish@@ iv venda u kaven kwagh ne . E@@ ̱r í lu mbamhen kua mbamlu mba ke ’ ishima ve t@@ é@@ v@@ é@@ n i@@ ôron man ieren yô , a gba u saa se lu a “ mhen ” u Kristu kpa yange lu@@ ̱ a mi la vough , ve se fatyô u dondon un ye . M@@ gem u “ Kwagh u Kristu ” Á Lu Ge@@ man La Aôndo L@@ um@@ un a M@@ i Kpa ? 119 : 1@@ 13 ) Shin er lu inja er tor gema ishima nahan je kpa , profeti la yange ma venda u zan a na ity@@ ôô ? ( Mpase 16 : 14 ; Yeremia 25 : 33 ) Kpa , se fa mba vea war man mba vea kpe la ga . Yange se hen ser zege@@ can la hii ken inyom i 1914 , sha Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i Hi@@ ihii mb@@ ira , shi Yehova va “ p@@ ande ayange ” a ityav mb@@ ira ken inyom i 19@@ 18 , shighe u ityav mb@@ ira bee la , sha er Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve shi her la vea zua a ian i pasen loho u dedoo sha tar cii yô . ( Mat . Nahan kpa sha iyange igen yô , m kange ishima tsô maa m hii gbidyen wa@@ ya hen ya ugen . M umbur ishimawan i Yeremia la hanma shighe . ” H@@ ide umbur ase kwagh u mbamaren asev mba hiihii mbara er la . Shi kwagh ugen yô , ishember i “ wan u K@@ ain@@ an ” la ngi ken ung@@ eren mba ngise mbagenev ga . Nahan kpa , er ve koson inyaregh sha akaa a ve soo u eren yô , mba kuren mbamgbe vev vough vough . Mbah@@ endan a vese kpishi kav kwagh u Orkristu lun p@@ al@@ egh@@ aa a tar la ér ka kwagh u hange hange ga . Ken ityar igen kpishi , Bibilo i taver ishe shi i fe lun ga , nahan u ior zuan a Bibilo tseegh la kpa , ka zege@@ kwagh . Davidi fe kwagh ne nahan yô , á hide a iyol na ijime ken uma na cii . Nahan ve lu tsombor u lun kôôsôô sha gbenda u vesen kpen kpen . Aluer se mba eren nahan yô , se nenge er mbamhen mba anmgbianev mban man aeren a ve a zough sha Bibilo yô , shi se nenge er ve ongo ic@@ in@@ tan i imoshima ve i i tesen ve mnenge u Aôndo sha akaa la . Kwagh u Wan@@ ye N@@ ana T@@ sua Yô Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen ken N@@ am@@ ib@@ ia mba yer un ér W@@ illi@@ e , a kaa ér : “ Mba ve mough ve undu ityar ve ve yem ken ityar igen la mba veren ishima ér anmgbianev mba ken tar u ve yem ker la ve nengen sha a ve ga . I@@ ̱ sha un@@ yi@@ in yô , ah@@ a@@ mb@@ e@@ angahar a e@@ ev mbu ken m@@ ny@@ am ma Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar la tile sha ityough ki shighe u se lu k@@ er@@ egh hegen ne . 6 : 1 ) Or@@ tamen môm shi mbatamen uhar vea fatyô u nan nan iwasen i i gbe u a na nan la , shi vea er ‘ mbamsen mba sha jighjigh u nan mba vea yima or@@ u@@ ange la , nahan á de nan isholibo i nan ’ yô . Iky@@ ô@@ mp@@ eni i eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav ngi ts@@ enen my@@ av u yaven a kwase shin nomso@@ or sha tindi ga la inja er ka kwagh u s@@ aren tsung man u sa@@ gher iyol shi ka kwagh u a lu sha ci u mbag@@ anden yô , kpa kwagh gema gba í sha akaabo a kwagh ne a ve a mi la ga . Ishima i legh legh ia wase se se hemba pasen ior mba se zough a ve shighe u se lu eren tom wase u pasen kwagh sha uya uya shin sha ajiir agen la kwagh tsema tsema . ( Luka 6 : 22 , 23 ) Ka se ver ashe a Aôndo ser a̱ yima se zum u akaa a bo a tser se la . Nahan á tindi loho hen k@@ we@@ utya na ér i kaa U@@ ria a̱ hide ken Yerusalem . Er Yosua lu nôngon ityav a Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki la , Mose man A@@ ron man H@@ ur di gema tile sha ityough ki ig@@ y@@ u@@ ngu igen i i lu ikyua yô . Nahan gba u se suur sha Yehova a ishima yase cii ve se fatyô u hemban Satan ye . Se@@ kar@@ ia tsengaôron er mcivir u mimi una ur@@ ugh ior kpishi yô , wener : ‘ Sha ayange la , iorov pue ken akuraior a hanma zwa cii vea kôr mk@@ ai@@ k@@ ondo u Or@@ yuda [ Ka Orkristu u jijingi a shigh nan mkurem , u nan lu nongo u “ Iserael u Aôndo ” je la ] , vea kaa er : S@@ é za a ven imôngo , gadia se ungwa ser , Aôndo ngu a ven . ’ Bibilo venda mhen u henen sha kwagh u ku@@ ugh ga . ( 1 Peteru 2 : 21 ) Shi se tese ser se mba zenden vea Aôndo . Gba u se lu wang ken atô , shi se de nyityô ieren i bo cii . K@@ enger ken tiônnongo wou . Se mba hen shighe u mba se civir Aôndo a ve imôngo la ve lu a “ u@@ iyua mba been ior angev , ” u vea bee se angev ga . Me er kwagh u kpe@@ egh nahan , kwagh ne una bende a tsombor wam nena ? Se@@ mb@@ er@@ ee ne , m zua a iveren i yange m fa mer me zua a mi ga yô , sha ci u Kwa@@ se@@ kristu u doon ishima ugen , mba yer un ér B@@ ee , yange lumun u v@@ ô@@ son mo . A er nan man vea lu a mini ? U ‘ K@@ O@@ HO@@ L A@@ K@@ A@@ A C@@ I@@ I K@@ EN K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U ’ ( Yobu 31 : 24 , 25 , 28 ) Yange wasen kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v man anc@@ ôgh@@ olo@@ v kpaa . Kwase la kaa ér : “ Ishima i ngô@@ ôr vihin mo k@@ on@@ don ga . ” Shin yange vea vese hen ijiir i ior ve h@@ ure kwagh u Or@@ gb@@ an@@ akaa kera je kpa , alaghga mkaanem asev ma ôron a ishima i môm shi ôron pa@@ ase pa@@ ase kpaa la ma a kpo@@ gh@@ or ve vea kav Aôndo . K@@ en@@ ne@@ th kaa ér : “ Se mba zuan a mtsera je g@@ an@@ de@@ ôron . Kpa er sha iyange ne a nenge wan na u kwase u kpuaa ne nôngo kpishi taver ityough ga nahan kpa , ngô na won@@ g@@ or iyol u wuese un cuku cuku kpaa ga . M Hen sha Kwagh u In@@ j@@ aa u M Er ken Uma Wam Yô Sha Tindi yô , kwase ne lu wang ga . Yange Yesu tese kwagh ne wang sha Ity@@ esen i sha U@@ wo la . T@@ ôô ase wer u ngu wan@@ y@@ en@@ om@@ so u lun anyom 12 , u yange u lu zan zende shin gir@@ g@@ im@@ nger i í yilan ér Tit@@ ani@@ c la , ka gir@@ g@@ im@@ nger i i̱ za ta sha a@@ kp@@ om@@ nger a vesen ken inyom i 19@@ 12 , maa i hingir u ur@@ un la je la . A ungwa ér ngu ken Do@@ tan , gar ugen sha ig@@ y@@ u@@ ngu u i wa un g@@ ir yô . T@@ sa@@ ase M@@ kav Wou u ken Ishima la I@@ ̱ Ho@@ gh@@ ol We ( Pasalmi 119 : 46 ) M@@ sen man jijingi u Yehova una wase se u ôron akaa a i gbe u se ôr hen shighe la man sha gbenda u vough kpaa . Orkristu nana umbur ér kwagh u a lu tamen yô ka m - bu@@ m u nan lu b@@ um@@ un sha ishigh ki Aôndo ér nana ôr kwagh u mimi la , ú ngu wer ka ikyav i eren shighe u nan lu b@@ um@@ un la ga . Inja i ib@@ um@@ un i Yehova a ne se ken Pasalmi 27 : 10 la ér nyi ? Ka nyi tom dooshima a yaren ken asema a ase , a ne se dondon gb@@ end@@ atesen u Yehova ? Aluer u gema tom u pasen kwagh la hingir tom wou yô , u ngu wan ago@@ yol a va zan hemen u eren Aôndo tom ken tar u he , ape ityesen i u lu zuan a mi ken nongo u Yehova hegen , man mkav wou la una lu a iwasen kpishi yô . ( Mbaromanu 13 : 1 ) Nahan kpa , kwaghwan na la zua sha kwagh u kwase ya veren ityom i nan hen Aôndo vough , shi ungwan imo i nom u nan er i kaa ken Ruamabera nahan la , aluer nan nan na jighjigh ga je kpaa . Doo u se vande henen aeren shon a se soo ser se tese ônov asev la se kôr ken asema ase gaa ? ” Kp@@ ishi ken ave ka mba beenyol , mbagenev gba a@@ wan , je yô mba k@@ an@@ en zende shio . M@@ ag@@ d@@ al@@ en@@ a kaa wener : “ Mba@@ y@@ ev@@ makeranta mbagenev mba ka ve hiin mo a hii shi ve nahan mbagenev tar je kpa pine mbampin mba dedoo , nahan kpiligh mo iyol kpishi . ( Luka 13 : 6 ) U or teman shin it@@ ine i kon u wain u nan , man shin it@@ ine i kon u t@@ ur u nan la , tese mbamlu mba ken bem man m@@ ze@@ hemen man mk@@ or kpaa . Yesu yange fa Ruamabera vindi vindi shi fa u eren tom a mi nan je ? Saan hanma or cii iyol . Ter ugen ken tar u J@@ ap@@ an di kaa ér wan na u nomso u kuman anyom pue fe ér shighe za ga , ka a soo ér mcivir u hen tsombor a de k@@ ur ga . Mbah@@ endan a ven mbara , kwagh ve môm a̱ de te ne mciem iyol ga . ” Kpa mayange mba b@@ undu mkombo ga , saa shighe u i vihi ve iyol kpoghuloo shin i ker ve ga@@ mbe ken iy@@ ou@@ ci tseegh . • Yehova kor ior nav nyian nena ? U@@ ̱ nan mbananjighjigh a vese imôngo icivir la , wa nyi k@@ ere ? Se@@ er kporom ikyua a na . ( Mateu 24 : 14 ) Shi se fatyô u wasen Mbakristu mba beenyol man kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v man anc@@ ôgh@@ olo@@ v , shi se “ taver . . . mba ve yen ishima la asema . ” Paulu kaa ken washika shon ér : “ K@@ ua a Marku , va a na , gadia ng@@ um a inja kpishi sha tom . ” ( 2 Tim . ( Mbaefese 6 : 4 ) Zum u ieren i ishima i legh legh i du@@ mbur hen tsombor yô , iky@@ ar@@ yan i hen atô u mbamaren man mbayev vev la ngi i lu k@@ ang@@ en@@ aa kpishi . I@@ jiir i i tôndo la gba ica a gar@@ tamen u S@@ outh Kor@@ ea er um@@ ai 35 nahan . Kwagh ne na yô , mbayev kpishi de makeranta u zan , shi mbagenev ci@@ h@@ i m@@ sô@@ rom ma man kua mci@@ mb@@ im mba b@@ ov kpaa , ag@@ um@@ au@@ kase agen di nga wan iy@@ av maren ônov hen ya shi agumaior nga taver ityough kpishi . ” An@@ n@@ i@@ e na se takerada u i yer ér S@@ al@@ vation la shi lôh@@ ô ma@@ ma wam ér a va hen ya na a va ungwa kwaghôron u ken Bibilo . 1 : 2 - 6 ; 7 : 11 - 14 . Nenge Iyoukura i Z@@ wa Buter i O@@ k@@ to@@ ba 15 , 199@@ 9 , peeji 23 - 27 . Nahan gba u Yesu una va na nagh ku p@@ aan se . ( Duteronomi 4 : 9 ) Yange gba u Mbaiserael vea er akaa ahar sha ishigh ki Yehova Aôndo ve , sha er Yehova una ver ve doo doo shi vea za iky@@ ura ken tar u ve lu nyôron ker vea ya dyako u u la yô . Aôndo ver ian i civirigh la sha ci u ior mba á tsough ve sha icighan jijingi na sha u ve lu “ mba@@ y@@ an@@ dyako a Kristu imôngo ” la . Mba ker ken Ma@@ ac@@ i 7 , 19@@ 55 yô , se nyôr ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh hen ta@@ sh@@ an u vesen u ken gar u To@@ ky@@ o , u i yer ér Han@@ e@@ da la se yem ken ta@@ sh@@ an u Yo@@ i@@ do , ken gar u Se@@ ou@@ l . 2 : 3 , 4 ) I ôr kwagh u mbacivir Aôndo ken Mpase 7 : 9 ér , ve due ken “ hanma ikyurior man hanma nongo man hanma non@@ go@@ ior man hanma zwa . ” Sha ajiir agen yô , atôônanongo ka a tese dooshima sha u keren gbenda u mba@@ beenyol mban vea ungwa akaaôron a i lu nan ken mbamkombo mban la sha tele@@ f@@ on yô . Shighe u se tagher a atsan agen yô , gba u se ker kwaghwan u Aôndo ken Ruamabera man ken ityakerada yase i pasen Bibilo la . Yesu maa mase tesen ve shiada u gande u tu@@ nan cii yô . Mo man M@@ er@@ e@@ te se za hemen u eren tom u sôron atôônanongo man u sôron u@@ haregh la zan zan inyom i 19@@ 7@@ 6 la . Yange m shi tô@@ mon mer me er ivese yô , me za ember vea or@@ ya wam ken gar u Par@@ is ; sha nahan yô , Al@@ l@@ en kaa ér l@@ ah@@ adi u una dondo sha ivese yase la se za mkohol ken Par@@ is . Se wuese kpishi er i nger akaa a ior yange ve er la ken Mkaanem ma Yehova , “ Aôndo u a taver ior cii asema ” la nahan . ( 2 Kor . 1 : 3 , m@@ gem u B@@ y@@ ing@@ t@@ on . ) M@@ nder U Shin K@@ u Ka Ity@@ esen I I B@@ ende A We yô Awa@@ shima u makeranta ne : Ka u tsaase mba ve ze u la sha u ve lu mbam@@ ishen sha u@@ gar mba vesen , shin ve lu mbakur@@ an mba ningir sha gayô ve eren tom shin Betel . Sha mimi yô , yange gba u a kôôm mhen u Peteru la vough er se kpa ashighe agen ka i gba u a kôôm se nahan . 15 : 36 - 41 ) M@@ nenge u Paulu lu a mi sha m - undu u Marku undu ve ken zende hide yem la kaha a u Bar@@ n@@ ab@@ a je ka ashe tugh ga . ; P@@ ear@@ son , M . Kwagh ne tese ér yange ve ngohol iyua i jijingi , man iyua ne lu tahav mbu i nengen a mi yô . ( Ôr Mateu 6 : 9 . ) Yo@@ el tsengaôron ér : “ Iyange i TER mgb@@ ôghom ” Zum u apostoli Paulu lu henen sha anyom 20 a hii eren tom u kwaghpasen la , a nger wener : “ M ôr Loho u Dedoo u Kristu m tser . ” ( Rom . Bibilo kaa ér : “ Yesu nengen [ Maria ] v@@ aan , shi Mbayuda mba ve va a na kpaa lu v@@ aan , nahan sôô Un ken ishima , ishima ta Un k@@ we kpaa . Tsô A pine er : Ne ver un han@@ a ? Ne kera fa er i lu u Me lu ken [ iyou i ] T@@ erem keng gaa ? ” Er Yesu yange ôr nahan , “ ker nen , né zua a mi . ” ​ —⁠ Mat . 2 : ​ 3 , 4 ) Dooshima mgbegh@@ an se u wasen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi sha er ve kpa vea fa Yehova shi una doo ve ishima er se nahan yô . Yange i y@@ amen ikyav mbi ken ityar igen ken u@@ k@@ ent@@ i mba ken kasua u U@@ r la . Yange lu tom u ngeren I@@ vangeli tseegh Marku er ken Roma ga . Se kpa se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova yange nenge tom ve la . Or môm kpa ka saan nan iyol u keren iwasen hen amba@@ aior la ga . A kaa ér aluer uumace mba ve lu mbamaren , ve lu “ mbaaferev ” sha ci u dyako u isholibo i ve ye la je kpa na ônov vev iyua i dedoo yô , gema ter wase u sha , u a lu a inja i dedoo la ve una na mba ve civir un icighan jijingi ga y@@ ee ? — Yakobu 1 : 17 . Mkaanem ma Davidi ôr ne ma mimi , á kaa wener : “ Gadia afer@@ akaa am ci@@ ri@@ m , y@@ is@@ a , a y@@ uh@@ wam a he@@ mb@@ am , er ik@@ av mbi y@@ uh@@ wan yum yô . ” Ikyav i dedoo i sha shighe u Mbakristu lu a lu ga la ia wase se u nan mlumun sha mpin ne . Aôndo kaa ér “ una b@@ unde ga , ” shin e̱r sha mnenge u orumace yô , i lu inja e̱r ngu ngô@@ ôr nahan kpaa . Ngeren u a er kwagh u uter mbatamen man mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kua ator a Mbaheberu mba tsuaa la tese wang ér Yehova ne akaawan sha ikyev i uumace mba ve til sha ityough nagh la . Hanma iv@@ ur@@ ugh ki m@@ soo u or hemban soon iyol i nan cii Tartor u Aôndo ua kar a mi sha tar kera kua ifer kpaa , kpa ua gema a ver tar u he u Aôndo una er la sha ityough ki tar u ú saa ishe sha ikyev i hemen u or ne . Aluer se sôn Yehova ser a wase se se hen Bibilo a ior yô , se mba tesen ser gba se ishima tsung u henen Bibilo a ior . Se tese m@@ doo u iwanger i doo se ishima la ke ’ igbar nena ? Kanyi i̱ tese ér alaghga a lu ashighe cii á he@@ gh@@ em u eren kwagh a mbagenev sha dooshima ga ? Ve hii u nan jighjigh ér ‘ kwagh u dedoo ka kwaghbo man kwaghbo di gema ka kwagh u dedoo . ’ — Yesaia 5 : 20 ; 1 Mbakorinte 6 : 9 , 10 . I@@ liam i kundu kundu , man i mimi man i gbar gbar ia fatyô u nan ior u lun ken mzough . ( Yoh . Be@@ av@@ or u ken I@@ ng@@ i@@ la la . IN@@ J@@ A@@ KW@@ AG@@ H igen ken Na@@ j@@ er@@ ia kaa ér : “ Mbag@@ anden fa kwagh , kpa mbayev bugh ashe sha ib@@ ugh ve . ” Kpa aluer se mba eren kwagh sha jighjigh ga yô , Aôndo una venda se . Nahan a va tim ku kera nena ? [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh u sha pe@@ e@@ j@@ is 22 - 25 ] Pasalmi 19 : 7 - 11 tese ér kanyi yange i wase Davidi ve kporom ikyua a Aôndo , man se dondo ikyav na la nena ? Tor Solomon yange nger kwaghwan ne ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . U@@ umace doo Yesu ishima . 30 ⇩ Ken masejime yô , i hide i maa tempel u ken Yerusalem la , shi i hide a hemen u upristi la her sha u ve̱ tesen ior Tindi yô . M@@ ea ze y@@ un@@ iv@@ as@@ iti i hemban cii je kpa , ma m fetyô u zuan a mbam@@ tsera mba ken jijingi mban ga . ” I@@ yol@@ vihin shin angev shin iyol@@ been na mbagenev mba yan ican . Bibilo kaa ér : “ Se fa se due ken Aôndo , kpa tar cii ngu sha ikyev i Or@@ bo . ” Mbaiserael mba ve ungwan imo i Aôndo sha mimi la je kpa , lu kwagh u nongo u upristi mba ve lu sha ikyev i Iky@@ uryan i Tindi la vea h@@ ime ve a Aôndo vindi vindi ga . Kwagh u yange hii taver se yô , lu u henen zwa u Kor@@ ea . 7 , 8 . ( a ) Mba@@ apostoli man mbatamen mba ken Yerusalem mbara lu nyi hen Mbakristu mba tsuaa mbara ? De se time nen sha Mateu 14 : ​ 14 - 21 . “ Me pase u , shi Me tese u gbenda u ú za kpaa ; Me wase u henen ; ishe Y@@ am ia lu sha a we . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 32 : 8 . Se time ase nen sha inja i kwagh u Yesu ôr ér : “ De gbe nan nen or ibo ga@@ gh ga ” la . 19 , 20 . ( a ) Yange lu nyi akaa nahan i̱ er zum u Aôndo haa iy@@ ugh na sha Yuda man Yerusalem laa ? 12 : 16 ) I@@ c@@ in@@ tan la ngi a inja hen Mbakristu her . Kwagh ne tese ér Yehova hemba agee cii ! Lu u una va na uma na sha ci u asorabo a ior kpishi , shi a ii un a mba@@ iny@@ ar@@ ev imôngo . Sha nahan yô , yange lumun ve cii ve hingir iky@@ agh ki tom@@ ough nagh shin “ wanakiriki ” na , man ka ker ken inyom i 19@@ 19 yô , a wa ve tom ér ve nengen sha akaa a na , a a lu shin tar la cii . ( Yesaia 46 : 10@@ b ) “ Awa@@ shima ” u Aôndo ne inja na yô ka kwagh u Aôndo soo u eren a Bab@@ ilon yô . 39 : 7 - 9 ) Mimi je , yange nenge ér Yehova ngu kpôô kpôô . Mba pasen iti i Aôndo sha u ior ve̱ fa yô . MB@@ A@@ SH@@ I@@ A@@ D@@ A mba Yehova mbagenev 34 lu zan mkombo u tseghan af@@ ishi a bran@@ ci agen , kpa kwagh za iyol ken inj@@ in u ig@@ ir@@ g@@ i i pur@@ ugh i ve nyôr la . I@@ ca kera gba ga tsô , Anmgbian Rus@@ sel@@ l maa saa ku , undu af@@ ishi a p@@ es@@ id@@ en u Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty la gbilin . Se fatyô u zuan a loho u u lu ken Bibilo la ma ijiir igen i môm ga . Yange i ver gbenda u civir Aôndo ne ken inyom i 29 , shighe u i er Yesu batisema , maa i tsegha un hingir Zege@@ pristi ken ze@@ ge tempel u ken jijingi u Yehova la . ​ — Heb . S@@ ôr Akaa ken Uma Wou Er i Doo La Mayange je mbacivir Aôndo sha mimi vea lu tswen ga . ( Anzaakaa 2 : 1 - 5 ) Se ya ikyar a Aôndo saan saan sha ci u mfe u vough u se zough a mi ne man jighjigh u se ne nagh ku ip@@ aan ku Yesu la . I na ve ish@@ ô , ve hingir ak@@ ar a Aôndo er Aberaham nahan . Kwagh ne tese wang ér , se mba ken shighe u “ mk@@ ur@@ tar ” la hegen , nahan kera shi ica ga tsô , a tim bo@@ tar ne . ( 1 Kor . 3 : 6 , 7 ) Se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova nengen a tom u se eren kpoghuloo la , shi una tese se hanma kwagh u i gbe u se er cii sha ikyev i icighan jijingi na . — Ps . Akaa a injaa a i iv@@ in tsombor u lun saan saan la ka aeren er dooshima man ieren i mimi man mci@@ e@@ aôndo kua jighjigh u nan nahan . Nahan kpa , ú ngu wer ka u kaan ér Mbakristu v@@ é@@ à vihi ishima shin v@@ é@@ à vihi ga kpa kwagh gba sha mi ga ze . Aluer se mba kwa@@ v yô , se sôr shighe se ver sha u henen Bibilo ve@@ e ? Anmgbian G@@ ar@@ d@@ ner , u i doom yilan un mer J@@ im la , hen m@@ tom m@@ tar ken takerada u Tru@@ th la vea mo pe@@ pe la . Ikyav mbi u@@ ty@@ aav mbi Aôndo a ne ne wa aeren a i gbe kpee u Orkristu nana lu a mi la , kua akaa a ken jijingi a Yehova a ser a ver sha ci wase la kpaa . Lu Ny@@ i i W@@ ase Ú u K@@ aven Mimi ? Una fatyô u shi van hen S@@ te@@ ve va pasen un kwaghbo na sha mimi . Icighan jijingi ka a er ve shiada wang a@@ kper@@ an a lu ga . Bibilo kaa a vese ér akaa a vesen a yange er sha u tesen tahav mbu gba@@ aôndo ne cii , Yehova lu ken môm tsô kpaa ga . Mic@@ hel@@ le : U zuan a mlumun sha mpin wou la yô , de se hii nengen ken Genese u a lu takerada u Bibilo u hiihii la . E@@ ̱r ngô u L@@ em@@ uel lu nengen ke ’ iyol na sha kwagh u vande eren un yô , a umbur wan na m@@ lu@@ a@@ inja u tesen iwuese he ’ kwase u i lu u una va er la . Kwagh u yange er Mbashiada mba Yehova mba ken tar u Al@@ b@@ ania la tese ér kwagh u i er ken Yesaia 5@@ 4 : 17 la ka mimi nena ? Kwagh ne ngu a wase ve ve hingir ijende i Aôndo , nahan ve lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won . Se mba te ihy@@ agh sha ci u ing@@ ye@@ gh@@ ior ga , gadia “ ka Aôndo A ne m@@ vese ye . ” Er a N@@ ôngo a Mbam@@ zeyol Mba ken I@@ vese Yô Kwagh ugen yô , ashighe agen tsombor u or vese her la ka u tese nan iliam i dang . Gbenda môm u se kporom hen Aôndo yô , ka sha u eren msen . Nyian kpaa , mtim ugen ngu van — ka mtim u a va tim tar u ainge u ifer sha iyange i vesen i Yehova la . U fatyô u eren kwagh ne sha gbenda u u tese ér u ngu a ieren i t@@ angen iyol ga la yô . Paulu nger ér , “ Aôndo ver alegh ken iyol han@@ im@@ ô@@ gh ser ser er i doo un yô . ” Sha u kuran mcivir u wang u Yehova man tiônnongo yô , kwagh môm zough ve a mba undun mimi mba ve vende u geman asema la ga . — Mbagalatia 2 : 4 , 5 ; 2 Yohane 8 - 11 . “ Kpa un , er a iv a Icighan Jijingi yô , a kende ashe Sha , a nenge a iengem i Aôndo man Yesu tile ken uwegh ku y@@ an@@ egh ku Aôndo . ” Yange i saan Davidi u tsuaa la iyol tsung zum u una hen sha ityom i Yehova i kpilighyol la yô . Ú nenge gbenda u Be@@ tu@@ el man Yosev man Ru@@ tu yange ve er erdoo la kpa ? Aluer u ngu henen Mkaanem ma Aôndo a ishima i dedoo yô , alaghga we kpa u hingir môm ken ior mba Yehova a ne ve iyua i injaa la . I@@ y@@ ua shon yô , ka mfe u fan mimi sha kwagh na la . Apostoli Paulu ng@@ ur ngeren mba ve lu Mbakristu a na imôngo yô , á pase wener Tindi ka ‘ or@@ kuran u zan a vese ken Kristu . ’ ( b ) Yehova nengen mbakur@@ an mba a tsough ve la nena ? Shin er m@@ ne u nan tahav mbu i ver icivir la a lu pan@@ den ke ’ tar f@@ í@@ ó@@ ò nahan kpaa , er se lu Mbakristu yô , se kav ser i ver tahav mbu vough mbu he ’ ip@@ aven man mbu he ’ tsombor man mbu ke ’ nongo u Kristu la kpaa sha ci u iwasen yase . A N@@ M@@ GB@@ I@@ AN u kwase ugen u a we ishima a mbamtaver anyom kpishi yô , yange pine ér , “ Me nenge a mkur cii ve me kpe je kpa ? ” Apostoli Paulu yange yila tiônnongo u Kristu ér “ ity@@ ô@@ gh man im@@ agh ki mimi a suur sha mi yô . ” 5 Kwagh u Yesu Tese Ior sha Kwagh Na La Yesu lu kaa a anmgbianev nav mbanan@@ jigh@@ jigh@@ ga la ér : “ Tar fatyô u kôron ne i@@ ho@@ m ga ; kpa Mo yô , u kô@@ rom i@@ ho@@ m sha ci u M pasen kwagh u u M@@ er , a@@ erenakaa a u ka a bo yô . ” Á kaa ér , “ ka shin inya i co@@ on mo kpaa ye . ” I hi@@ r@@ a kôr ahumbe a mtim la i tile a mi dông sha u i̱ bee u veren mba ve mase shin her ken iorov 14@@ 4,000 mba i lu u vea hemen vea Kristu sha la ikyav ve . Nenge ase er yange ishima a nyian ior kpishi mba ve soo ér i bee ve angev , mba a@@ dooga ve fa kwagh u vea er ga shi ishima yina ve la . ( b ) Se dondo Yehova sha m@@ we u a we mba asema a vihi ve ikyo la nena ? Yange ve na Yehova ibo sha mbamzeyol vev . ( b ) W@@ ani@@ unda u Aôndo yange er kwagh a ian i a lu a mi i tsuan kwagh u a soo u eren la nena ? Ashighe agen Peteru yange a hingir or@@ shua u mbaapostoli mbagen mbara kpaa . 18 , 19 . ( a ) M - ongo u ungwan kwagh la ngu hange hange sha ayange a ase ne sha ci u nyi ? Mimi je , ka kwagh u Aôndo yange lu a mi ken ishima zum u á wa Noa tindi ne sha hiihii je la . Ity@@ ôkyaa yô Satan Diabolo , or@@ ihyom u Aôndo ngu hemen tar cii . Ú nenge wer , we kpa ú fatyô u eren tom u pasen akuraior kposo kposo kwagh nee ? Er nan ve Mbayuda mba sha ayange a Yesu la “ lu veren ashe ” a Mesiya ? Aluer u ngu a awashima la yô , u fatyô u wasen wan wou u ‘ tilen dông sha jighjigh u nan , ’ sha er kwagh ne una hingir ieren na , a kera lu ieren you tseegh ga yô . * — 1 Peteru 5 : 9 . [ Ngeren mba shin kpe ] I gema ati a ken ngeren ne . 12 : 1 - 7 ) Aluer ka nahan yô , fa wer , u we u nengen sha or u doon we ishima tsembelee yô , a gba u ú nenge sha iyol you . An@@ á@@ li@@ s@@ is l@@ ing@@ ü@@ í@@ st@@ ic@@ o y com@@ ent@@ ar@@ i@@ o ex@@ e@@ g@@ é@@ tic@@ o , T@@ ihi u sha U@@ har a er sha kwagh u Marku 9 : 48 yô . Nahan ka hanma orumace u y@@ in@@ an je nana fatyô u henen gbenda u injaa u sôron ma zayol sha wono , man hide ah@@ on a yange Satan gba sha kwagh u ian i Aôndo a lu a mi i hemen la ve nana fatyô u sôron y@@ ee ? Yange mba er apostoli Yohane kwagh u nongo u iorov 14@@ 4,000 ne ken mpase u sha mnenge mba been yô maa i tese un non@@ go@@ ior ugen kpaa . Á Ô@@ ro@@ u Loho u Tartor la Nahan Ú U@@ ng@@ wa Kpa ? Bibilo kaa ér : “ Kwagh ugen yô , anmgbianev av , ver nen ishima sha hanma kwagh u mimi , man hanma kwagh u a kom icivir , man hanma kwagh u perapera man hanma kwagh u wang , man hanma kwagh u doon ishima , man hanma kwagh u a doo u ungwan kpaa . Kwagh ne ka ikyav i Mbashiada mba Yehova vea dondon zum u Go@@ g@@ i una hii u tan num sha ve yô . Ashighe agen Yesu yange a er msen ‘ sha imo i g@@ enger g@@ enger man a m@@ liam ashe , man i ungwa Un kpaa sha ci u mci@@ e@@ aôndo Na la . ’ Doo u se gbidyen kwar se nengen kwagh u ka se er sha kwaghwan u ken Ruamabera u ka i na se sha shighe vough ken ityakerada yase i pasen Bibilo la . Alaghga mbagenev vea lu nôngon ashighe ashighe ér iyol i de u kpen ve , zan zan tar u he ua kar van . Shi ken iyol you kpa , a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a n@@ der@@ an uma a kiriki man a vesen udubu udubu nga a er tom sha igbenda kposo kposo sha er ú lu a ih@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough iyol ga shi á kpe u iyol kpaa yô . Er kera lu u mbap@@ asenkwagh vea tôôn ityakerada ne ken u@@ kô@@ t@@ ôn mba y@@ uh@@ wan ga yô , anmgbian u yange var iky@@ e@@ ky@@ e i ne la iyol na kpa h@@ ôm kwagh kaa ér : “ Me kera yô@@ h@@ ôr k@@ w@@ ende wam sha u tôôn ityakerada ga . ” Ngeren ne tese se kwagh u Tindi u Mose la yange na ikp@@ an ian u eren yô , man er se palegh u hingir ikp@@ an i Satan man tar na yô , kua er se lu ikp@@ an i Aôndo , se eren un tom sha jighjigh ve se zua a injar kpishi la kpaa . Mkaanem ma Paulu ôr a Mbaefese , ma se vande ôron kwagh sha mi la ma pase akaa ahar a i gbe u ú er yô , ér we ú nengen sha kwase wou shi ú kuran un er iyol you nahan . Mar@@ th@@ a ku@@ ve C@@ am@@ il@@ le , maa kaa a na ér á va vea hen Bibilo . 7 : 1 , 2 ) Kpa na jighjigh wer Yehova una ôr nan ijir sha mimi . Gba u Mbakristu vea wa ikyo sha aeren man mnenge u ior kua atindi a i we hen ijiir ve sha kwagh u gbenda u eren a ik@@ yom i mbakp@@ enev la . ( 2 Kor . Sha nahan yô , Yesu kaa ér : “ Akaa a or fe a ityô ga la , Aôndo fa a ityô . ” Mayange se de ser asaren a ase a keren uma u mkpeyol la a na se hide jime ken mcivir u Yehova ga . — K@@ ol . I@@ ca gba ga cii tsô , ate@@ jir u tamen u ken tar u Amerika la kure ijir wener saa or a civir tu@@ ta keng ga . Ve kaa ér ashighe agen ka ve v@@ ôr kpishi . Kpa ior kpishi soo u shi nengen tser u “ P@@ ho@@ to - D@@ ra@@ ma ” la . Zum u Mbaf@@ ar@@ ishi va hen a na , va hii u lamen a na sha kwagh u ivaa p@@ aven la , Yesu pase ve tindi u Yehova a we sha kwagh u iv@@ es@@ egh la wang . Nahan yô , doo u nom man kwase vea henen Bibilo kpoghuloo . Yehova nam ‘ asaren a ken ishima yam . ’ ( Ps . ( Yakobu 3 : 17 ) Mbagenev na ayol a ve ican tsung sha u nôngon ér vea er tom u Mbakristu sha indi tom i mbagenev . H@@ ide sha shighe u mkur , u injakwagh i tal@@ ent@@ i la i lu kuren ne di ye ? Apostoli Yohane kaa ér : “ U nan we kwaghôron [ u Aôndo ] ik@@ o yô , mimi je ka ken a nan man dooshima u Aôndo a kom vough ye . Kpa una zua a ve han@@ a ? Ior kpishi yange ve zua a mfe u Bibilo sha u ôron ityakerada i M@@ ill@@ en@@ n@@ ial D@@ a@@ wn , ( i i va gema yilan í ér S@@ tu@@ di@@ es in the Scriptures ) la . Man awashima na la kanyi ? Mbam@@ k@@ er@@ ev mba pu@@ ev va a loho u bo , nahan ior cii gba nôngon ér vea ta Mose man A@@ ron a@@ wen , kua Yosua man K@@ al@@ e@@ bu mba ve lu mbam@@ k@@ er@@ ev mba jighjigh la kpaa . I@@ veren igen i se zough a mi hen Yehova yô , ka akaa a mimi a se hen ken Ruamabera kpishi la . Yehova una de ér kwaghyan a ban Orkristu ? ( Ps 37 : 25 ; M@@ t 6 : 33 ) , 9 / 15 H@@ ide sha ikyaa i pasen mkaanem ma Aôndo di tsô yô , mayange je se cia kwagh se hemba Aôndo wase ato ga , shin a̱ lu ken ityar i Mba@@ am@@ a@@ shia mba ainge ve lu tôvon se a ican kpoghuloo je kpaa . T@@ O@@ M U S@@ Ô@@ R@@ O@@ N AT@@ Ô@@ Ô@@ N@@ AN@@ O@@ NG@@ O M@@ AN M@@ A@@ K@@ ER@@ AN@@ T@@ A U G@@ I@@ L@@ E@@ A@@ D@@ I Ka been he@@ ela yô , ior mba Aôndo samber a u@@ kô@@ pi mba ngeren mban umiliôn imôngo . Ikyav i tesen yô , kwase ugen sha Ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh ki tar u A@@ shia , mba yer un ér J@@ i H@@ ye . Yange lu eren tom pania hen shighe u lu eren tom u sha tôndo u taver yô . A er tom ne anyom ahar . ( b ) Aôndo yange pase awashima na u been a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato kera la nena ? Se hen ser doo u dondon kwaghwan u mbara mba kwagh wase a gbe ve ishima sha mimi la , a̱ lu mnenge ve la doo se ga je kpaa . Yehova suen ior mba ve soon u suur sha a na ken ishima ve shi ve dondon atindiakaa a na a perapera la . Ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i , 199@@ 9 la , An@@ na - Pau@@ la er zende za shin Betel , hi@@ di yemen yô maa za mkombo u Mbakristu sha kwa na u hiihii . A@@ dooga nana nenge er Orshiada ugen nan gbe i@@ wan , nan ze m@@ ape ga , kpa hanma or u nan ve nan inya di tsô yô ka nan taver nan ishima ken jijingi keng yô . B@@ y@@ ing@@ t@@ on i̱ í yilan ér The Bible in Li@@ ving Eng@@ lish la kpa yange i̱ lu a iti i Yehova ker , i̱ yange So@@ ci@@ e@@ ty gber ken inyom i 19@@ 7@@ 2 la . U gbidyen kwar sha mlu wase vea Yehova man orumace a vese imôngo la wasen se u hiden a iyol ijime nena ? Vea zua a iwasen sha tom u pristi , u mba 14@@ 4,000 mbara vea er la . Er mba@@ z@@ ende@@ v nav mba gb@@ ih@@ in gar u H@@ ar@@ an ken ijime yô , ve ver ishigh shin ity@@ ô@@ tar , ve haa zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 9@@ 0 . Doo u se dondo ikyav i Tor Solomon shighe u lu gumor la sha ci u nyi ? Er Paulu za nenge a mbatamen mba ken E@@ fese yô , “ a g@@ ure inya a er msen a ve cii . U soo wer se time sha kwagh la kwa@@ gen u me va yôô ? Mbayuda kpishi venda Yesu kua atesen a na sha ci u ve var a Tindi u Mose , man lu sha kwaghfan ga . ( Ôr 2 Mbakorinte 9 : 8 , 9 . ) H@@ ide za sôr hanma or u nan kegh ato a loho u Tartor cii . Jijingi u Yehova ngu a ve ; a lumun a ve . — Mbagalatia 5 : 22 , 23 . J@@ un 14 - 20 , 20@@ 10 Ior mba ken tiônnongo mba ne mba@@ beenyol icivir kpishi Or@@ fankwagh Solomon , tor u Iserael u tsuaa la kaa ér : “ Su@@ ur sha TER a ishima you cii , de yi@@ er sha mkav wou ga . An@@ th@@ on@@ y : De se time sha ivur Bibilo igen kpaa , ka Yohane 3 : 16 . 9 , 10 . ( a ) Se tese ser se ver asema a ase sha akaa a ken jijingi nena ? Ior mbagenev sha ayange a Davidi er kwagh a na nena , man Davidi di gema er nena ? Shi nenge ase kwagh u ngise er sha ayange a Lo@@ ti la kpaa . Mbat@@ an a@@ kper@@ an sha kwagh u mlu u Aôndo kua mb@@ any@@ iman Aôndo mbagenev je kpa nenge kwagh ne nahan . U hen wer uumace vea fatyô u veren imba gomoti laa ? ​ — Ôr Yeremia 10 : 23 . Ior Mb@@ á K@@ eren M@@ saanyol A kaa ér : “ Yange ve tes@@ em er msen a lu a inja yô . Or môm nana̱ de ti@@ mb@@ ir u pinen Yehova ér a̱ na nan “ agee a hemban la ” sha u wan ishima a amba a mbamtaver mban nahan ga . — 2 Mbakorinte 4 : 7 . Kwagh ne hemba ng@@ un mimi hegen cii , gadia i d@@ aa Satan sha a va gba shin tar ne , man “ ishima vihi un tsung gadia a fa er shighe na a kera vese ga yô . ” — Mpase 12 : 9 , 12 . ( Yohane 18 : 36 , 37 ) Shighe u va kuma u Yesu una na uma na sha u p@@ aan se la , hemba k@@ angen ishima u wasen mbagenev ér ve fa Yehova cii . Kwagh ne kaha kposo a kwagh u ior mbagenev mba ashighe a ken ijime la ve undu ‘ mngerem ma kwaghbo a lu sh@@ imi ga ’ man ve yem la , hegen mba v@@ aan af@@ an@@ yô tsung sha kwagh u yange ve tsua u eren ne . Se er nan ve Bibilo ia wase se u nengen a akav a tesen ér se mba a ieren i soon ayol a ase laa ? Kpa hegen yô , m ngu a ian i eren hanma tom u Yehova una nam cii . ” Se wu@@ he ne ken pur@@ usu sha ci u atô@@ akyaa ahar : G@@ omoti ngu cian ér , a lu un wu@@ he ne ga yô , p@@ ati u agumaior la una wua ne , shi ka ne pasen kwagh u ityav mbi mbi lu van ken hemen la , nahan ngu cian ér a va tim u@@ sho@@ ja nav sha shighe u ityav mb@@ ira . ” A due , lu hemban , man lu sha u una hemba kpaa . ” Nahan se ‘ kav er ishima i Ter i lu yô ’ shi se za hemen u ungwan imo na kpaa . ( Ef . P@@ ep@@ e la , m lu ken af@@ ishi am , m lu nôngon me due me za tôô u@@ washika av shin kpo@@ you u sha uhar la . Ka i taver ve u fan nahan , i lu sha inja je , sha ci u i lu je kpa mba a shighe ve mkurem ga . Ikyav i tesen yô , sha ayange a Yesu la , g@@ ô@@ g@@ ô@@ you ugen yô@@ h@@ ôr ken Yerusalem gba wua iorov 18 . Aluer se mba henen Bibilo sha tse@@ ene@@ ke wase yô , a saan se iyol shi jighjigh wase kpa una taver . Kpa ver ishima sha er ia imb@@ ishi shighe wou u wan iyol sha mbamkombo mba tiônnongo ga yô . 7 : 3 ; 14 : 12 ; 15 : 42 ) Marku gema ase@@ mber a ken zwa u i yilan ér Ar@@ am@@ ai@@ c , a alaghga a taver or u nan lu Or@@ yuda ga u kaven yô . Mar@@ co@@ s lu or u tom kasua za un kera kpishi yô . Ô@@ no@@ v mba Noa yange ve wa iky@@ ondo kuma u vea wa kwaghôron u Aôndo ikyo shin vea hemba un ato . Se fatyô u henen nyi sha kwagh u Aôndo ken Bibilo ? ( Mbakolose 3 : 23 , 24 ) Yehova ka a kar a ishima a na mba ve civir un sha gbashima la injar , sha ci u ve doo un ishima shi kwagh ve gba un ishima kpaa . Ka akaa a nyi ior ve lu suur sha mi gbilin gbilin sha u vea zua a mk@@ or@@ o ? Iyange i Yehova ia va sha a ve sha shighe u vea fa ga yô , nahan inyaregh ki ve te ati@@ h@@ i la cii k@@ ia k@@ an shio u yiman ve . — S@@ ef@@ ania 1 : 18 . Akaa a a lu ikyav tsô ne , aa wase u sôron “ akuraior ” shin icombor i uumace , sha er m@@ yen u ve zough a mi hen Adam la una bee gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh yô . Se z@@ aan atôônanongo inya sha ak@@ e@@ ke , shi se ts@@ aan hen uya mba anmgbianev mba nomso man mba kasev . Akaa a a lu eren hen atô u ior mba Aôndo la tese ér mkur mgb@@ ôghom . He@@ en ne , m ngu henen Bibilo a iorov 15 ! U@@ ini@@ e@@ zwa mba Aôndo doo se ishima , sha nahan yô erdoo na kor se . Nahan u se den ser aeren a ity@@ ôô a tese se er se eren kwagh a mbagenev la yô , de se “ haa nen or@@ he iyol u i gbe un sha inja i Aôndo ken perapera u mimi man m@@ tsegh u mimi ” la . Tom u S@@ ôron M@@ lu u U@@ umace la Ngu Z@@ an Hemen ( b ) Aberaham yange ver ishima na sha nyi ? Ka sea nenge er ior mba se pasen ve kwagh la ve lu ken ibanave ken jijingi nahan , i doo se kpishi er se fe mimi yô . Zum u H@@ el@@ en , gum@@ kwase ugen u kuman anyom 23 lu pasen ityôkyaa i un ze mbamkombo f@@ aa yô , a kaa ér : “ M hen mer ka gbenda u me tese mer Yehova doom ishima je la , gadia ka hen a na akaawan a ken mbamkombo cii a dugh ye , kua icam man msen u hiin mkombo la kpaa . ” Mba a ma tahav mbu mbu hemen ve cii shin ityesen shin ma icighan takerada i̱ ia zua aeren a ve cica cii kpaa ga . Aluer u gbidye kwar sha mbampin mban sha mimi yô , vea wase u u fa ajiir a ú lu gban ijime la . A@@ k@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mba@@ shi@@ ria za kase tar u Sam@@ aria cii wa atô , lu kwagh u or a nyôr a kwaghyan ker ga , nahan ior lu kpen ij@@ en . Shi u nenge er Kristu una va hemba ifer vindi vindi yô . — Mpase 19 : 11 – 16 ; 20 : 1 – 3 , 10 ; 21 : 3 , 4 . 7 : 11 - 15 . Mbam@@ hen mba yange mba@@ eren@@ kwaghaôndo lu a mi ken tar u Bab@@ ilon la na yô , ior due a atesen a aiegh kpishi kua ie@@ ev mbi civir kpaa kpishi , shi ve na jighjigh ken u@@ jijingi mba b@@ ov man ak@@ ombo a civir . Ka been yô , Yesu ande hen mbahenen nav kpishi , kua Peteru man mbagenev mba ve lu her hegen ne . Sha kpôô yô , Mbah@@ enen Bibilo mba hen gar la yange ve na anmgbianev vev mba ken jijingi kwaghyan man ijiir i tsan , a mk@@ ighir shio . Nyian ne , mba gb@@ eren Iyoukura n@@ du@@ ur@@ u@@ u ken zwa u K@@ wan@@ y@@ a@@ ma man N@@ don@@ ga kpaa . Ior kpishi ka vea nenge gbenda u kpilighyol u i er m@@ hi@@ r@@ ini@@ m man alegh a iyolough ase agen la yô , ve kure ikyaa ér ka Or@@ gb@@ an@@ akaa u lun a mfe tsung nan gbe se ye . ( 1 Tim . 4 : 8 ) Bibilo kaa ér “ shighe u ahan a sen ” ngu , kua “ shighe u yaren k@@ wan ” je kpaa ; shi i taver se ishima ér se me@@ men kpaa . Mateu 6 : 7 tese ér se de nzughul a msen ga nena ? Lu nyi i dondo ? Shi nenge u@@ vande - eren mba anmgbianev asev mba ve ze hemen u pasen kwagh ken tar u I@@ rel@@ and sha mimi anyom imôngo , shin er ior ve lu ungwan loho ve la ga nahan kpaa la , er i er ken 19@@ 8@@ 8 Y@@ ear@@ book of Jehovah’s Witnesses , peeji 8@@ 2 zan zan 9@@ 9 nahan . Na@@ omi m@@ ough@@ on ér una hide ken Bete@@ le@@ he@@ m ken Yuda yô , Ru@@ tu er erdoo a na shi taver un ishima , kaa a na ér : “ H@@ en@@ pe ú za cii , mo kpaa me za ; h@@ en@@ pe ú za tsa la , ka her mo kpaa me tsa ye ; ior ou ka ior av ; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam . ” ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Bibilo pase ape se dugh man er i hii ve se lu heen man ape se lu zan yô , kua akaa agen kpishi kpaa . Nenge a kwagh ne ken ishima you : Mbah@@ enen sember gban any@@ iman sha kwagh u or u nan lu or@@ hemban hen atô ve yô . Ka atô@@ akyaa a nyi i gbe u se wa ken ishima sha gbar u iyol@@ tseghan yase sha ci u Aôndo ? Aluer se er tom a usu sha inja yô , se fatyô u ji@@ i@@ di kwaghyan a mi shin ô@@ son gayô ts@@ aren sha u nengen iwanger . I mar@@ em ken inyom i 19@@ 28 ; i mar se utar , mo m lu u masetyô . ( Luka 11 : 4 ) Ka sea de mbagenev a kwaghbo yô , se mba tesen ser , iveren i Aôndo una na se la hemba u se keren ser se er a nan er nan er a vese la . Alaghga ieren i uumace i k@@ enden a iyol sha la ia na se hingir u keren icivir . ( Tit@@ u 2 : 10 ) Ashighe kpishi ior ka vea nenge sea er kwagh er Kristu nahan yô , kwagh ne a ur@@ ugh ve a va a ve ken mcivir u Yehova . Lu or@@ fankwagh , nahan tese ieren i dedoo . Hi@@ ihii yô , ú fatyô u van@@ den ôron kwagh u Yesu yange ôr ken avur a i tese ape a ôr á la . Er tor ungwa akaaôron a atindiakaa la yô , k@@ ondo un iyol , a ande ak@@ ondo a na , a vaa , a kende a kaa a ve ér ve za ve za pine Yehova kwagh sha kwagh u akaaôron a ruamabera la . ( 1 Kor . 6 : 9 , 10 ; ôr Mpase 21 : 8 . ) Aluer se venda u zan ikyua a amba a i@@ ember@@ yolough la ape se lu cii yô , se lu tesen Yehova ser se ‘ ny@@ agh kwagh u a lu u ifer ’ yô . — Rom . 12 : 9 ; 1 Yoh . 1 : 5 , 6 . Ka been yô , M@@ an@@ f@@ red T@@ on@@ ak di na ib@@ aver i ken tar u E@@ ti@@ op@@ ia . Aluer se undu tindi u Aôndo sha u keren ser se kure asaren ne yô , se lu eren ib@@ u@@ me@@ kwagh kpishi . Mbam@@ zough mbagenev mba nengen sha kwagh u t@@ wer@@ sôron kpa mba a mnenge ne , ka ve yila msen ér ka “ gbenda ugen u keren wer u zua a so@@ o@@ ki . ” Nahan m hii u kaven er u@@ kwaghaôndo kpishi ve lu mba mimi ga yô . Heela tseegh ga , se kpa se mba môm ken ior mba Yesu ôr kwagh ve ér “ vea nenge a Aôndo ” laa ? Kanyi ia wase se u lun a ishimat@@ seen ken mcivir u Aôndo here ? Aluer ú tôô wer Bibilo ka ú kwagh u injaa shi ú gema kwagh u ú lu henen la hingir we ‘ kwaghôron u dedoo , ua lu ú ikyav i zan sha mi ’ yô , ú fa hanma kwagh a kuma ú . Ken ashighe a a kar la , ior ub@@ iliôn imôngo ve tsa shin tar zan zan ve kar kpen a u zuan a mfe u vough u Yehova shio . Kwagh ne una wase se , se zua a i . Kpa a lu Yehova man Yesu vea yima mba ve yer sha iti i Yehova la , sha ayange a ican la ye . ( Yo@@ el 2 : 32 ; Mat . I wa se kwagh ér se kav Yesu sha nyi gbenda ? I yar tom a iti i Aôndo , ka Yehova je la , tseer tseer ken Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu u i gem ken zwa Mal@@ ag@@ as@@ y la ac@@ in imôngo . Yange i pine un ken washika la ér a hen tsembelee , aluer ka u una fatyô u lumun ér nom na a undu un iwer pue yô . Ieren igen i uter asev mba tamen mban lu a mi , i i doo u se kav ve a mi yô , ka er yange ve kegh iyol u lun kposo a ior mba ve kase ve la . ( Ese@@ ter 2 : 17 ) Er nan ve ‘ doo A@@ ha@@ su@@ er@@ u a na shi kuma un ishima ’ ? Nahan kpa , aluer or er isholibo i vesen yô , a gba u a pase mbatamen mba ken tiônnongo kwagh sha mi , sha ci u ka ve Ruamabera a kaa ér ka tom ve u nengen sha amba@@ akaa la ye . Ikyav tese wang ér m - ande u Kristu la hii ken inyom i 1914 . Hegen m hemba fan igbenda i henen Bibilo shi tesen ior shi pasen ve Bibilo kpaa . Í pase akaa a yange er ken “ ayange ” a at@@ ar@@ atar a i@@ gbe@@ tar , shin ashighe shon a i lu eren tom u gb@@ an@@ akaa zan a mi ave la sha mnenge u orumace , inja na yô í pase á sha er luun er orumace yange ma nan lu shin tar ma nan lu nengen ve , ma nan pase á la . Er i vande ôron ken Mbaheberu 13 : 7 , 17 nahan , apostoli Paulu na se atô@@ akaa any@@ iin a i doo u se ungwan imo i mbahemenev mba ken Kristu yô . Ka akaa a kp@@ ili@@ g@@ yol a nyi Yehova er sha ci u ior n@@ av@@ a , man ka ikyuryan i nyi Mbaiserael ya vea Aôndo ? Doo@@ m kpishi er m lu môm ken ior mba Yehova shi a suen mo hanma shighe nahan ! ” Ka i lu Mba@@ civir Yehova mba ve sh@@ ir un tom ica i gbe la ke ’ ishima nena sha m@@ tse u ve tse eren un tom anyom anyom laa ? 29 : 17 . U fatyô u tôôn pania kpa ? N@@ ah@@ um ôr kwagh inja er gar u N@@ ine@@ ve kera ngu ga ku@@ aa nahan , á kaa ér : “ Nenge sha i@@ wo , angahar a or u van a loho u dedoo , or u yôôn bem ! Ior kpishi mba yan ican la nyian , di er sha ayange a Yesu la kpa lu nahan . Inja na yô , mba er ior mba sha derianyom u hiihii mba Paulu pase kwagh ve ér ve lu a “ ishimaverenkeghen ga ” shi ve lu a “ Aôndo shin tar kpaa ga ” la nahan . — Ef . NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 3 , 4 PE@@ E@@ J@@ I 24 - 32 I@@ gb@@ end@@ a@@ akaa i an@@ igh@@ eni shon yô , ka i je ne : ( 1 ) Ishima i de ze ú iyou ga ; ( 2 ) lu a ishimaveren ; ( 3 ) aluer tom a yina sha we kpa lumun u eren ú ; ( 4 ) er kwagh sha undu wou ; ( 5 ) de ngohol an@@ z@@ ô dang dang ga ; ( 6 ) lam vea tsombor wou sha mzeyol ne ; ( 7 ) de eren kwagh u una p@@ ande icivir you ga ; man ( 8 ) ver igbenda i vihin inyaregh Ka nyi igen kpa ia na a saan we iyol shi u u@@ ve ityough eren akaa agen ken anyom a u lu kwa@@ v laa ? Nahan kpa ngu yaren tom a ve , shi ngu kuran ior nav mba shin tar sha ikyev i icighan jijingi . • Er nan ve i gbe u hanma wase nana lumun Tor Kristu sha mini ? [ ijô 36 ] ( c ) Lu@@ un er yange wea lu hen ijiir shon zum u kwase la va ikyua a Yesu la nahan , yange ma ú er nena ? M we ave sha akaa a pati@@ i ga , sha ci u m ngu Orshiada u Yehova . ” ( Yohane 3 : 16 ; Aerenakaa 2 : 29 - 36 ) I@@ p@@ aa la lu ish@@ u@@ ur i m@@ him u him@@ en a Aôndo je la . I@@ c@@ ombor igen p@@ ande tele@@ v@@ ishen u nengen kua akaa a eren sha kô@@ m@@ pu@@ ta . Ish@@ ember i “ iyange i TER ” la ngi ôron kwagh mtim u Yehova tim mbaaferev sha ashighe kposo kposo la . I nger ish@@ ember@@ kwaghôron i “ za kohol ior nav ” la kwa imôngo ken Ruamabera u Mbaheberu la . la una tese akaa a a hembe lun hange hange ken uma wase la , ka kwagh u se nenge ser ngu se a inja man u se nenge ser ngu a iwasen ga je la . “ We u i R@@ um@@ un We sha M@@ h@@ ôôn T@@ su@@ ng ne , ” “ I@@ ̱ W@@ u@@ ese We ken U@@ kase Cii ” Hii sha ayange a tsuaa la je , Satan kohol mbagenev ken vor na la ve hingir u@@ gomoti , shin ity@@ artor kposo kposo sha tar . N@@ ôngo T@@ su@@ ng Kwagh@@ nyoon u or@@ maren la ka u sha an@@ shighe kpuaa , u alaghga mbagenev ken tiônnongo u nan la vea fatyô u nan iwasen yôô ? — Anz . Kpa ka iorov u me i tese ve ikyav i msen sh@@ on@@ o , hemban@@ cii yô , vegher u hiihii u msen la ape i t@@ ér iti i Aôndo man i Tartor na laa ? ( Ps . 8@@ 6 :⁠ 7 ) Kpa mkaanem ma Aôndo wa se kwagh ér : “ Ishima i̱ de nyian ne sha ma kwagh ga , kpa akaa a a gbe ne la , Aôndo A̱ fa a ken hanma kwagh cii sha msen ma sha m@@ zamber a ish@@ u@@ ghun . ” ( Mateu 28 : 19 , 20 ) Kwagh u Yesu er ne ngu kwagh môm a awashima u hanma or@@ maren ka nan lu a mi sha u nana y@@ ese ônov mba lun a inja i dedoo la . Mkaanem ma Yesu man ma Yohane mara cii tese wang ér an@@ ti@@ kristu ka or môm tseegh ga , kpa ka mba@@ an@@ ti@@ kristu kposo kposo ve kohol cii ve lu an@@ ti@@ kristu ye . Hanma gar yô , lu a mbayev mba ts@@ wa@@ men ior , mba ve va hen a vese mbayev , ve va n@@ aha se tar yô . ▸ Shighe u wan wou u kwase a lu pasen kwagh sha uya uya la , a za tagher a ikyar na u ken makeranta ugen . K@@ e ’ ityar igen kpishi yô , m - ban u̱ ityom i tôôn ior kua m@@ nd@@ ahar u inj@@ ar@@ tom i̱ nd@@ ahar la ka a va a ibanave kpishi shi m@@ taver u iny@@ ar kpa a seer shami . Yehova yange er kwagh a ijende na Aberaham sha mimi nena ? Se fatyô u nengen a jijingi u eren kwagh sha tse@@ ene@@ ke na ne ken igbenda kposo kposo . Kwagh ne ngu nahan sha ci u atindiakaa a kuman shami ne cii i nger á ken Mkaanem ma Aôndo , ma i lu icighan jijingi a mgbegha ior ve nger la , shi or u i ver nan la ka nan tese ikyav i u@@ men atam a ken jijingi kpaa . Sha iwasen i Mkaanem ma Aôndo man i nongo na u jijingi a lu hemen u ne yô , icighan jijingi una za a we sha gbenda u vough . Shi zum u se yer un ser ‘ Ter wase ’ yô kwagh ne ngu a tese ér se kav er se lu ken ze@@ ge tsombor u nomso man kasev mba ve fe ér Yehova ka Or u Nan Uma yô . ( Yohane 18 : 37 ) Shin er Yesu hemen gbenda u wasen mba@@ ats@@ anev shi been ior angev shi koson ior mba ij@@ en i ker ve la nahan kpa , kwagh u vesen u yange er yô lu u tesen mbahenen nav kwaghpasen . Cii man Mose hide yem ken Igipiti yô , Aôndo tese un kwagh u injaa ugen u gba u una fa yô , shi Mose va nger kwagh ne ken takerada u Yobu la kpaa . A kaa ér : “ Nenge , mci@@ e u cian TER , ka kwaghfan je la . ” Kpa doo u se umbur ser , awashima wase u duen kwaghpasen yô , ka sha u pasen mbagenev kwagh . ( Or@@ pa . T@@ sua Akaa a V@@ an Aôndo a I@@ civir , 4 / 15 Mb@@ an kpa mba u@@ shir@@ mbaiorov man mba@@ van@@ nya shin tar u bo ne , mba veren ashe keghen shighe u “ Wan@@ iyôngo . . . Una hemen ve , Una za a ve hen a@@ mbor a mngerem ma um@@ am ” la . Ka shighe u kwase nan lu a vôso nom ga la i doo u nana gbidye kwar sha mpin ne ye , ka zum u nan er nom kera cii ga . “ S@@ é fa er se lu ken mimi ” yô , gadia se mba tesen dooshima u anmgbianev nahan se mba hingir mba@@ asorabo ga . ( Genese 2 : 21 - 23 ) Shi i pase se ken Bibilo ér : “ Aôndo ver ve doo doo ; Aôndo kaa a ve er : M@@ ar nen kpishi , seer nen ng@@ een , iv nen tar , gema nen u , u̱ lu sha ikyev yen . ” 5 : 18 ) Shi a ta kasev mba g@@ anden mba ken tiônnongo icin ér “ ve̱ de lu mba m@@ sô@@ rom ma ye tor sha a ve ga . ” — Tit@@ u 2 : 3 . 1 , 2 . ( a ) Yesu yange lôh@@ ô han@@ ma@@ or ér nana er nyi ? ( Mpa . 3 : 8 ) Yange ve yar tom a aan la ve hii u pasen ior loho u dedoo shi tesen ior mimi u ken Bibilo , ve er tom ne je hemba er ve van@@ den eren la . Mbat@@ esen mbara yange ve fa Tindi u Mose kua atesen a ior a a hendan a Tindi shon la kpaa tsema tsema . Gba u se wa ago@@ yol se keghen m@@ ve u Yesu a lu van u va timin tar ne la . Noa vea kwase na kpa yange ve kô@@ r@@ cio . Yesu kaa ér a lu mbahenen nav mba a va shighe ve mkurem sha icighan jijingi mbara vea kav “ akaa ne cii ” shighe u vea nenge a mi la ye . Aluer u hide ken ya nahan , shi u fatyô u zuan a inyaregh kpishi er u zough a mi heen nahan kpa ? ” Apostoli Paulu nger ér : “ Lu nen a mhen ne ken a ven u a lu ken Kristu Yesu la kpaa . Nahan saan un iyol je zua ga . Ka nyi igen kpa ia va ere ? ( b ) Ken ngeren ne , se lu timen sha a@@ vegher a dooshima a nyi ? Z@@ ua a msaanyol sha u eren akaa sha ci u mbagenev . Sha nahan yô , mbakur@@ an@@ ilev mba kwaghyan a ban ve kôr nyôron ken tar ne ak@@ um ak@@ um ka kwagh u nyian a mi ga , man mbagenev ken ve je yô , hanma inyom yô , ka ve hur@@ ugh ve za a ilev vev ken tar la . ” Lu ken zende ne za zua a ijiir i i yer ér F@@ l@@ or@@ i@@ da , i i lu kpen@@ tar u tar u Amerika la ye , kpa anyom nga kar kpuaa yô , a saa ku shighe u nôngo num a mar@@ nya u tar u Amerika la . ( Ekesodu 33 : 18 ) Nahan kper@@ nan maa Aôndo tese profeti ne iengem na kpuaa tsô . ( Anzaakaa 11 : 2 ) A zua a akaa a tesen mimi u injakwagh ne ke ’ Bibilo . U tilen sha mimi yô , ka u nôngon ser se er ishima i Yehova Aôndo ayange ayange . Shighe u Mbar@@ o@@ ma va tim Yerusalem ken inyom i 70 la , Mbaiserael mba sha mar@@ ami mbara kera lu ikyurior i Aôndo tsua i ga . M@@ tsu@@ m u Peteru u He@@ mban Cii Doo u hanma wase nana tôv uma u nan nana nenge aluer gba u nana sôr aeren a nan yô . Ka kwaghôron u profeti u Yo@@ el u nyi yange kure sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i 33 S.@@ W . laa ? D@@ i er iwanger ka ia ta shin a@@ gber kpa i kar a a@@ gber la kera ga nahan , iwanger i Mkaanem ma Aôndo kpaa ngi karen a mbam@@ yen asev kera ga . Er uumace venda hemen u Yehova yô , gba u vea ver u@@ gomoti vev . ( Aer . 6 : 1 - 5 ) Sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i ken inyom 33 la , atô@@ at@@ yev agen hingir Mbakristu , nahan ve hide ve lu ken Yerusalem sha u vea taver jighjigh ve u nan yô . ( Genese 6 : 14 - 16 ) Noa er kwagh u hanma or u civir Yehova sha mimi nana er yô , a “ er . . . kwagh u Aôndo kaa un la cii , a er sha mi je . ” ( b ) Ka sha ci u nyi Wan u Aôndo u môm môm la va shin t@@ ara ? Ka ieren i nyi i lu hange hange u a lu a mi sha u palegh ah@@ on a gb@@ ana ? Una ver u doo doo tseegh ga , kpa u lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won ken Par@@ a@@ dis@@ a sha tar , shighe u “ ku ua kera lu ga , shin ij@@ ung@@ wen shin m@@ liam shin ican kpaa ia kera lu je ga ” la . Nahan sha i@@ aven ne yô , erdoo u Aôndo er la lu u yiman man u waren uma . — 2 Peteru 2 : 7 . • Ka hanma gbenda nahan ú hembe kôron we ken ishima sha igbenda i kôron iyol tsaha i se hen kwagh sha mi ken kwaghhenen nee ? ( Yobu 9 : 20 - 22 ) Yobu nenge ér un ngu or@@ perapera je yô , mkaanem nam lu mbagenev inja er ngu kaan ér perapera na hemba u Aôndo nahan . — Yobu 32 : 1 , 2 ; 35 : 1 , 2 . Ka ieren i nyi i doo u se er a mba ve lu hemen ken tiônnongo laa ? Doo@@ m kpishi er yange m hen u dondon kwaghwan u Bibilo ken uma wam nahan ! Jijingi u Aôndo hide a Ese@@ kiel ken K@@ al@@ dia . Akaa a se ôron shi se ongo ken mbamkombo mban kpishi ka a se vande fan yô . A@@ tic@@ a a ou a ken makeranta aa fatyô u pasen we ityom i hen haregh wou , i u tsua u eren yô . He@@ mbe ungwan mo hegen cii . ” Doo u se er kwagh ne sha er Satan una na ishima ia yina se nahan se de u civir Aôndo ga yô . M@@ ika ngu a iwuese kpishi , gadia ken tom@@ shir@@ en na u a er anyom imôngo la cii , a “ iv a agee , sha Jijingi u TER ” ! Aluer Aôndo doo se ishima yô , se nenge mbamkombo mba zan nena ? Lu vea ngô na man ngô u ngô na , ve lu veren un gbenda , sha ci u lu van u va nyôron ig@@ ir@@ g@@ i u yemen shin S@@ outh A@@ fri@@ ca . 16 : 7 ) Se wuese Aôndo kpishi er a ne se agee a tilen dông , hendan a Satan , tor u mbaaferev cii , u i s@@ ôôn k@@ enden un shin ihy@@ ungwa i zan k@@ wen@@ g , er be@@ gha u tan k@@ ume a anyi shio , u i gbe u a tim un kera nahan la ! — 1 Pet . Iyange igen yô , Mar@@ iv@@ í kaa a mo ér sar un u tseghan iyol na sha ci u Yehova shi eren batisema kpaa . ( Luka 5 : 16 ; 11 : ​ 1 , 2 ) Nahan Yesu tese ér se eren msen hen Ter na , Yehova . Hen shighe la se yem se lu hen gar u M@@ oun@@ tain H@@ ome , ken kpen@@ tar u Ar@@ k@@ ans@@ as . Ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba 25 , 20@@ 12 la , ate@@ jir ne na tar u S@@ outh Kor@@ ea wa@@ da ér u ki@@ mbi Mbashiada mba Yehova iorov 3@@ 8@@ 8 inyaregh , sha mk@@ ighir u tar ne lu kighir ve ér ve venda u nyôron sho@@ ja sha ci u akaa a ve ne jighjigh a mi la yô Ú fatyô u eren nahan kpa ? Yange i tsengaôron kwagh ne ken Yesaia 25 : 6 , ape i nger nahan la , ér : “ Sha u@@ wo ne Ter u ak@@ um a Sha Una y@@ ôr akuraior cii iwer sha akaa a wan ah@@ ôm , iwer i sha wain u a tse a ak@@ ase na , sha akaa a ah@@ ô@@ mough a a mgb@@ ough a m@@ shi@@ am , sha wain u tse u i kase un dedoo yô . ” Ka mba ve keren u hemban mbagenev hanma shighe cii , shi i lu inja er mba zan iky@@ ura la ior ve hembe nan ve icivir ye . A@@ mba@@ aior ne wa im@@ anger shi mba han@@ ger ér saa vea zua a kwagh u ve soo la . Yange ma pine iyol na ér : ‘ A er nan ve Yehova una tindi ort@@ yom hen orgen ér nana ô@@ rom kwagh u me er@@ ee ? ’ 16 : 4 . Yehova yange pase wang ér mayange mba ve lu sha aan a ut@@ aha la , ve de nzughul a mbagenev ga Shighe u profeti ne va hii u eren tom ne la , u@@ profeti mbagenev vande ôron anyom imôngo ken ijime ér mba va timin gar la . Se taver anmgbianev asev mba ken Kristu mba ve lu yan ican la ishima nena ? Apostoli Paulu pase awashima ve ér , ka “ sha u vea ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve yô . ” Yange se vande eren pania cii ve se va mar wan wase u nomso man u kwase la ye , man shighe môm kpa se mba a de u lun a isharen i eren pania ga . Shi hanma shighe yô , ka m zua a ishimataver , man ashighe agen ka m zua a i̱ hen ape m hen mer mayange me zua a mi ga yô . ” Solomon yange nenge inyaregh ki omb@@ on nena ? ( Luka 17 : 21 ) Shighe kar yô , Yesu va ya iky@@ ur a mbadondon un sha kwagh u tartor , hen ai@@ k@@ ighe u masetyô , cii man ku na la . Aluer se mba nengen ayol a ase ser se mba mbatomov mba hiden a iyol ijime mba eren tom sha ci u mba civir Yehova mba ve tsegh ayol a ve sha ci na la yô , se eren kwagh a ve sha icivir . Se eren nahan yô , se fatyô u nengen a tahav mbu msen , er ngeren ne a pase nahan . ( Ps . 42 : 5 ) Alaghga ‘ tom u dedoo sar ’ ú , nahan u “ ngu keren u lun or@@ kuran . ” ( 1 Tim . A@@ kar a dedoo nga we mhen u azende a ve sha ada , nahan ka ve lamen ayol a ve gbar gbar man sha icivir kpaa . Shighe u lu shin tar , i yilan un ér Yesu la , yange ver uumace mba pasen i@@ vangeli ikyav i vea dondo yô . T@@ i@@ ônnongo u hen gar u Al@@ ta , u yange ve yem her la , ngu a mbap@@ asenkwagh 41 hegen . Aluer se na jighjigh ser ka ken “ Adam man ior cii ve lu kpen ” ga yô , a er nan man se na jighjigh ser ka ‘ ken Kristu á gema ior cii vea hingir mbau@@ m@@ av@@ a ? ’ Yange zua a mk@@ or man kwaghfan hen atô u ior mba Aôndo . Ve yô ka : ( 1 ) Ru@@ tu , gum@@ kwase u ken Mbam@@ o@@ ab@@ i , u lu kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol shi tile sha mimi la , ( 2 ) H@@ es@@ e@@ k@@ ia , tor u Mbayuda u tile sha mimi la , man ( 3 ) Maria , ngô u Yesu , u lu kwase u hiden a iyol ijime la . Ior kpishi nenge ér aluer or ngu zan zende yô , hemba doon u nana ver ishima sha akav a tesen nan gbenda . ( b ) Er nan ve kwagh a gbe Mbakristu mba mimi sha mk@@ or u Aôndo ? Doo@@ m kpishi er m lu a kwase u ka i saan un iyol u eren hanma kwagh u Yehova a soo cii nahan . 2 : 6 - 8 ) Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u ior mba yange ve er asorabo a vesen kpa Aôndo de ve asorabo ve , shighe u ve va gema ishima yô . — 2 K@@ ron . Ity@@ ôkyaa i yange Paulu na Mbakristu mba ve lu Mbaheberu ér mayange ve̱ de dondon imba gbenda ng@@ i@@ la ga la lu ityôkyaa kpôô ! A@@ nan@@ ia ve a inyaregh k@@ ira sha ishigh ki mbaapostoli yô , a kaa ér ka inyaregh ki ve tee akaa a ve a mi jimin cii je la . 19 : 9 ) Sha nahan yô , ka “ I@@ d@@ ya , ” tseegh i lu ityôkyaa i p@@ aven ivaa , í Bibilo kpa i lumun a mi ye . Ashighe agen mo man N@@ an@@ i yange sea z@@ aan mbamkombo yô , se za kura se ci@@ r shin am@@ gb@@ i@@ ôr , kpa iniôngon ne i saa se ishe ga . ( Duteronomi 30 : 19 ) H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange er tom a iyua i injaa i Yehova a ne se ne nena ? Ngeren mba vea wase se u fan kwagh u ityakerada i Bibilo yô ka “ All Scrip@@ ture Is In@@ spir@@ ed of God and B@@ en@@ ef@@ icial , ” man In@@ sight on the Scriptures , kua ngeren mba i dugh a mi ken Iyoukura , er “ Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e ” la nahan . A@@ kav nga kpishi a a tese ér Yehova ngu a ve shi un ngu “ Aôndo . . . u nzughul nzughul ga , kpa ka u bem ” yô . — Ôr 1 Mbakorinte 14 : 33 , 40 . Kwase ugen , u i yilan un ér D@@ or@@ ka shin T@@ ab@@ it@@ a yô , lu ken Yo@@ pa , ape ngise i z@@ eren ag@@ ir@@ g@@ im@@ nger , ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i gar u Yerusalem , vegher u shin ity@@ ô@@ tar la . Shighe u Noa z@@ ur@@ um anyom 6@@ 00 la , ior nav mbagenev saa ku . Pasalmi 14@@ 8 : 9 ôr se kwagh u : “ I@@ wo man ag@@ u@@ ngu cii , ik@@ on i u@@ men atam kua u@@ se@@ d@@ ar cii kpaa . ” A shi nan kpa yange ishima i mgbegha ve u ‘ ôron k@@ ov u ua va mough la ’ akaa shon . Ne mba a ian i eren u . ” Nahan anmgbianev asev vea er nena ? F@@ o@@ to u F@@ la@@ vi@@ us Jose@@ ph@@ us u i kp@@ er a kp@@ era yô 6 , 7 . ( a ) Mba nengen sha atôônanongo sha tar jimin cii nena ? Kpa ashighe kpishi yange a lu vea mbahenen nav , a pasen ve akaa a a henen sha mi yô . ( a ) Er nan ve u kôron iyol tsaha sha gbar u y@@ av@@ a@@ or la i hembe lun kwagh u taver mbag@@ en@@ eve ? Shi yange a lu Ter u Yesu u sha la ken ishima nena shighe u i man@@ de wan na sha kon , i de un ér a kpe ku u nyoon laa ? Er Ma@@ x@@ well man E@@ m@@ my kange ishima u den tom ga , shi azende a ve a lun a dooshima kpa na ve iwasen yô , ve hide ve sôr an@@ you ve u kp@@ el@@ an zenden a mi la . Shin er or a lu or u eren kwagh sha ishima i nan , shi nan lu a tahav mbu henen kwagh sha tse@@ ene@@ ke u nan nahan kpaa , ka i saan nan iyol shighe u nan we iyol i nan sha atindi a Aôndo a sha aeren man a ken jijingi la yô . — Mbaromanu 12 : 1 ; 1 Mbakorinte 2 : 14 - 16 . Nahan kpa , m hii u nengen mer er m lu dondon akaawan a Bibilo yô , kwagh ne va a bem man msaanyol hen tsombor wase . I@@ K@@ O@@ T E@@ K@@ PE@@ N@@ E 4 ( zwa Buter ) 6 : 33 ; M@@ ar . 14 : 8 ; 2 Kor . Kpa mayange je Yesu cia u ôron ve akaa sha mimi sha u nan ve icivir ga . ( Yoh . 9 : 11 ) Nahan kpa , mayange i de hungur se er i lu Satan Diabolo jighilii a ve a if@@ er@@ kwagh ga . Kwagh ne tese ér gba u a za hemen u kaan ior loho u Aôndo la hanma shighe cii . I@@ AN I U L@@ U A M@@ I K@@ EN M@@ C@@ I@@ V@@ I@@ R U Y@@ E@@ HO@@ V@@ A L@@ A I GB@@ A U KW@@ AG@@ H Yesu nengen sha iyôngo i Yehova nena ? ( Yakobu 4 : 8 ) Ior mba ve kav mgb@@ e ve u ke ’ jijingi v@@ é ve ye kwaghyan u ke ’ jijingi hanma shighe shi ve ningir a mba ve lu Mbakristu a ve imôngo mbara mba tesen ér ve mba a imba mhen i Kristu kpa yange lu a mi la . — Mateu 5 : 3 . Yehova Kor Ior N@@ av As@@ ange As@@ ange ( Yohane 1 : 18 ; 4 : 24 ) We ikyo sha kwagh wase kpa ? Tsô á gema á kaa a Peteru ér : “ Hi@@ re@@ m ken ijime kera , Satan , u ng@@ um kwagh u nan gb@@ ev mbu nôngon , gadia u we ik@@ o sha akaa a a lu a Aôndo ga , saa a ior tsô . ” Ú NG@@ U tagher a ah@@ endan hen ijiir tom shin ken makeranta shin hen tsombor wou shin sha ikyev i G@@ omoti sha ci u jighjigh w@@ ou@@ we ? P@@ alegh U@@ wer Gb@@ an man D@@ ang u Eren kua u Z@@ endan U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav La “ U@@ ng@@ wan Nen A@@ yol A E@@ n ” Iky@@ enge i Yon@@ a man i mba eren tom shin t@@ so mbara tese u ér ishima lu ve ker nena ? ( Ôr Yohane 15 : 18 - 21 ; Yesaia 2 : 4 . ) Anmgbianev mbagenev mba ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe la ka ve lumun u za eren u ken ityar igen kpaa . Shin gumor u mbamzeyol mba ke ’ makeranta kua mba sha ajiir agen ve c@@ í@@ ng@@ é sha a nan kpa nan lu vesen a vese ke ’ jijingi her la ye ? Ity@@ ôkyaa i sha utar i i ne ve dooshima a lu kwagh u vesen yô ka í ne : W@@ asen se u veren akaa vough vough ken uuma asev shi seer mhen u dedoo u eren kwagh u se eren yô . Nahan ikyav tese wang ér gbenda u or zuan a iveren i Yehova la har sha tar u nan dugh her la ga , kpa har sha ieren i nan . Mba ve kpa ve wase u hiden maan gir@@ gar ne yô , lu ônov mba kasev mba ort@@ aregh u vegher u tar u u kase Yerusalem la . I yilan un ér Sh@@ alu@@ m . ( Ne@@ h . Nahan kpa , “ hanma or u nan yer sha iti i TER yô , nana war . ” Shin er Aôndo na Solomon yôugh@@ yô@@ ugh man icivir nahan kpa , zum u a lu gumor la , m@@ lu@@ a@@ inja u akaa a ken jijingi la gba un ishima tsung je . Cii man u na mlumun sha mpin la yô , gbidye ase kwar sha akav ne : Anmgbianev yange ve taver anmgbian u kwase ugen u i yer iti na ér T@@ a@@ y@@ l@@ ene yô ishima anyom imôngo ér , a eren kwagh akuma akuma shi a de eren kwagh u a hembe un agee ken inya ga . Se fatyô u sur@@ un ve asema nena ? ( Mbaheberu 11 : 4 ) Kpa gema K@@ ain yô , ieren na tese ér lu a jighjigh u nan ga . Nahan , er Yuda va “ hingir or u nengen mk@@ er ” yô , lu kwagh u vihin , u Yesu zung@@ we sha mi tsung yô . Se kpa se mba hen shighe u Aôndo a s@@ ôôn eren kwagh u kuren awashima na yô . ( Anz . 4 : 23 ) Apostoli Paulu nger ér : “ Ver nen ishima , or nana̱ de ker ne yemen a ven sha kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ga . Akaa ne ka sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior la , shi ka sha inja i u@@ jijingi mba taregh mba hiihii , kera ka sha inja i Kristu a lu ga . ” ( K@@ ol . A@@ kper@@ an nga ga , Aôndo ngu a tahav mbu been or angev shin tan nan angev . ( b ) Yange i ta iwanger sha “ kwagh@@ myer ” la nena ? Or@@ pasalmi lu ôron ér nyi zum u á pine ér ‘ ka nyi man ior ve henen u@@ gbil@@ in@@ mbaaka@@ av@@ a ’ laa ? Yange una due kwaghpasen vea mbagenev shi una lu vea ve ken mbamkombo mba tiônnongo yô , i kundu un iyol . Er nan ve i doo u se na hanma kwagh u abaver a er cii jighjigh ga ? D@@ ik@@ ish@@ en@@ al@@ i igen pase “ gbenda ” u tesen ior kwagh la ér ka mfe u or zough a mi sha u henen kwagh shin eren kwagh gayô nengen er mbagenev ve eren kwagh yô . Sha mfe wou tsegh yô , ú fatyô u maan jighjigh u nan u mimi la ga . Nahan Aôndo una wase u u zua a mfe shi una na u kwaghfan u eren tom la sha inja vough man sha dooshima kpaa . Nahan kpa , aluer ka u vea fatyô u lun sha tse@@ ene@@ ke ve ga yô , a gba u or nana nengen sha ve hanma shighe cii . zege@@ gar ne u ior ve iv k@@ imi je , ve hembe dubu deri môm man dubu ik@@ undu , mba ve fe m@@ kposo u uwegh ve@@ gh ku y@@ an@@ egh a ku im@@ es@@ egh ga , man shi u@@ z@@ end@@ en@@ ya mba k@@ er@@ egh kpishi kpaa . ” Aluer ka u se fatyô yô , se er nan man se lu ikyua a na nahana ? Ka akaa a nyi nahan i doo u tsombor ua lam sha mini , man ka sha ci u nyi ? NG@@ ER@@ EN MB@@ A TI@@ M@@ EN SH@@ A M@@ I 1 , 2 PE@@ E@@ J@@ I 7 - 15 Ka ve ve lu akaa shon a i gbe a , a isholibo man ku u bende a ve sha ci u ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ken E@@ den la ye , nahan ka ve kwagh a gba ve a ishimaverenkeghen ye . — Mbaromanu 5 : 12 . 20 : 1 - 3 . Nahan kpa , mo man tsombor wam se mba va lun ken mzeyol yô , m u@@ le kpishi , maa m er msen hen Aôndo , m zamber a na mer a tes@@ em gbenda u sôron mzeyol shon . Kwa@@ se@@ shiada ugen u a eren tom@@ shir@@ en u hanma shighe yô yange kporom ikyua hen kwase ugen hen kpe gbenda , pine kwase la ér ng@@ u@@ la nenge sha num u i sember tan sha tar ne la nena ? Anmgbianev kpishi , kua mba ngise ve eren ishima i Aôndo ga kpa ve va gema inja la cii , ka ve za hemen u lun a aeren a wang shi veren ikyav i dedoo ken uma ve . — Ôr 1 Mbakorinte 6 : 9 - 11 . • Ka mbam@@ tsera mba nyi se zough a mi sha nagh ku ip@@ aan laa ? ( Genese 2 : 16 , 17 ) Aôndo yange pase Adam vighe vighe kwagh u una due ken ieren na yô . Kwagh u er Lo@@ ti la ka ikyav i môm ken akav ne . ( Genese 3 : 1 - 6 ) Aôndo tsengaôron m@@ ve u V@@ or u vough cii man i va maa tsombor u Adam u ua va ya dyako i isholibo man ku ye . Kpa aluer se mba tan ihy@@ agh shi eren aie shin ang@@ er@@ e@@ ke a vihin tsung sha iyol i mbagenev sha ci u any@@ iman gba se a ve shin se mba eren ve iy@@ u@@ he yô , a fatyô u kaan ér se mba a kwaghfan u a iv a mhôônom ma zungwen la kpa ? Mayange mba a vande lun ken kwaghaôndo u aiegh shin tar u ng@@ un ú ú hembe ku@@ men ac@@ in sha kwagh u mk@@ undu - iyol u keren man ici@@ mb@@ iv mb@@ ib@@ ov mbi m@@ á@@ n man dang u eren u ú la kpaa ga . Kwagh u hiihii u Yehova ôr sha u pasen mlu na yô ér , un ngu “ Aôndo u mgb@@ ough@@ on a mhôônom ma zungwen . ” Aluer se mba eren tom u pasen kwagh sha gbashima yô , kwagh ne una kura se nena ? Aluer se soo ser Yehova a yima se yô , gba u se hide se ‘ mem ’ shin se za ker myom hen uumace ga . Se mba zough a mk@@ or man kwaghwan ken tiônnongo u Kristu nena ? Gadia akaa ne cii atô@@ at@@ yev nga keren a , kpa Ter wen u Sha fa er kwagh a gbe ne sha akaa ne cii yô . ” — Mat . 2 : 17 ; 1 T@@ es . Shi se ôr akaa a Yesu man mbahenen nav tsengaôron ér aa er sha shighe wase ne man ken hemen yô . Nahan Yesu er nena ? A@@ tindi ne shi tese ér Yehova hemba mba@@ aôndo mba akuraior cii . ( 2 Utor 23 : 31 - 34 ) Nahan an@@ ngô na Y@@ eho@@ y@@ ak@@ im kar tema tor sha ityough nagh anyom 11 . Se fa iyange shin ih@@ wa i iyange i Yehova ia va ga , man ityôkyaa ngi i se fa kpaa ga . Lu u or a fatyô u waren i@@ wan i isholibo i Adam la ga , ior cii due a mi . ( Duteronomi 34 : 10 - 12 ) Lu@@ un er yange wea lu her wea lu nengen akaa la sha ashe ou nahan , ishimaveren ngi ér yange ma ú hungur Un u yange er akaa shon la mayange ga . Kpa mlu u amba@@ aior ne hemba gban a gba kera cii ken tartor u Iserael u ik@@ we pue la . Ka se na hanma or icivir sha ian i nan lu a mi u tsuan kwagh u nan soo u nan jighjigh a mi yô . Shighe u yange za nyôr ken T@@ ai@@ wan la , lu atôônanongo a ken zwa Ch@@ ina ahar tseegh lu hen gar , ape za hii u eren tom pania la ye , kpa nyian ne atôônanongo nga hen gar ne at@@ a@@ ankar@@ ahar . U se var a inja i wang yô , saa se iv asema ase a mfe u Aôndo la . — Yakobu 3 : 17 . Iserael yange tagher a tor u ken gar u A@@ ra@@ di ken tar u K@@ an@@ aan ken imb@@ usu@@ tar@@ iy@@ an i Tar u Ity@@ endezwa la . ( 2 Peteru 2 : 1 – 3 , 12 – 14 ) Se nenge er mbahemenev mba kwaghaôndo kpishi man mbadondon vev ve lumun aeren a hông@@ or@@ ough a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga , er u nomso yaven a ayol a ve man nomso@@ or shin kwase yaven a or u nan lu kwase shin nom u nan ga la nahan . Shi se hen er se hemba fan takerada u ôron ken igbar shin nan kwaghôron gayô ikyar ken mbamkombo asev yô . Mb@@ an zer ôron mbagenev kwagh u ivande shon ne . R@@ ah@@ el va hingir u doon un ishima , nahan a lumun u eren L@@ ab@@ an , ter u R@@ ah@@ el tom anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar sha er una vôso un a hingir kwase na yô . Kpa yange mba za zough yô , Yakob gema er kwagh u kpiligh I@@ so@@ u iyol . ( Luka 12 : 15 ) U se̱ er kwagh ne yô , a gba u se tôv ayol a ase se fa akaa a se ver asema ase sha mi la . 3 Er Tom a In@@ tan@@ et sha Kwagh@@ fan Hii nan ve Mbakristu ve nengen hemen er mba ken tar nahan ga ? Nahan yô , mbacivir Yehova vea fatyô u zan hen a na vangertiôr , za s@@ ônon un akaa a a gbe ve la cii . Ngeren u dondon ne , una time sha kwagh u una wase se se hemba fan er Yehova a lu eren tom ken uma wase la , ka jighjigh wase u nan je la . Nahan kpa , nenge ase , ivur ne za hemen kaa ér : “ Man mtim u mba ve vende Aôndo la . ” ( Daniel 7 : 13 , 14 ) M@@ lu ve u ve lu sha tar hegen ne tese tseer tseer ér sha mimi je Sh@@ ilo ngu Tor sha “ Tartor u shin tar . ” — Mpase 11 : 15 . Ieren i Mimi i Ve Yehova a I@@ civir I@@ mo@@ shima yase ia fatyô u lun se a iwasen shighe u se lu keren i@@ ember@@ yolough la nena ? Ka Aôndo una yima ve ye . Nahan kpa , akaa a ci@@ er@@ yol a aa er , shi Aôndo una tese agee a na sha gbenda u a kpiligh ve iyol tsung yô . Shighe u Aôndo “ Una ho@@ gh@@ om cii ken hanma or cii ” la á lu shighe u doon kpen kpen ! Ikyav tese ér sha shighe u i lu ngeren Ruamabera u ken zwa Heberu la , yange or a kuma ku yô , i hii wu@@ an nan sha ma gbenda ugen , er sha u tan nan a@@ wen nahan . ( L@@ ev . Shighe u mngerem ma de@@ e@@ mee va kar kera la , Yehova na uumace ian i eren nyi ? Mbagenev di nenge u@@ fi@@ im man an@@ umbe a sha tse@@ mbe man akaa a i tesen sha tele@@ v@@ ishen , a a tese kwagh u yaven a or yô . Ô@@ no@@ v mba Ar@@ th@@ ur yange ve ngohol ityesen i ter ve , u lu inja te@@ gh@@ elee shi lu a icivir , kpa lu or u tse@@ en ishima la . I nger ér : “ Yesu zende ken ag@@ ar a vesen kua ken ang@@ ar@@ ev mba kiriki la cii , lu tesen ken u@@ shin@@ ago@@ ge vev , lu ôron Loho u Dedoo u tartor , lu been hanma inja i u@@ ange man i m@@ kpe@@ yol@@ ga kpaa . Yehova man “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” wuese iniôngon i anmgbianev mban i ve lu suen tom u Tartor la . — Mat . “ M ne Bibilo icivir mer ka takerada u u tse kpishi yô , shi m ungwa mer ior mba hembe y@@ amen i a ityakerada igen cii . ( Daniel 12 : 13 ; Pasalmi 45 : 16 ) Á va lu kwagh u kpilighyol kpen kpen zum u ú su@@ gh mba@@ jighjigh mba tsuaa mbara za van tseegh ga , shi ú su@@ gh ter ú man ngô ú man wan wou u nomso man u kwase , shin mbagenev mba ve doo ú ishima kpa ku , or@@ i@@ ho@@ m wou la á tee ve hen a@@ we kera la kpaa yô ! 9 : ​ 17 - 27 ; 10 : 1 . Ter ve Yakob kpa va “ ande ak@@ ondo a na ” shighe u hen ér inyam wua Yosev la . ( Gen . ( Aerenakaa 18 : 1 - 3 ) Shighe u ve va mough ve yem ken E@@ fese shi ve va mough he@@ ela ve yem ken Roma la kpa ve za hemen u tesen erdoo u i fe Mbakristu a mi la , nahan ve gema ya ve ve na tiônnongo nyôron mbamkombo her . Kanyi Mbamaren vea er ve ia wase ve u eren msen sha akaa a zan ônov vev i@@ yo@@ loo ? Ka u m@@ lu@@ ashe man m@@ fe@@ takerada shin mfe u mar@@ ami una d@@ an ior mba ve tem u tsuan ior la kwagh ga . Shi de we nen mbap@@ asen i@@ vangeli mbagenev zwa iyol kpaa ga . I@@ vaa yen yô ia kure , kpa alaghga u ya ican ken ishima shi u nyôr ken ican i iny@@ ar . ( b ) Ka nyi i tese ér Amo@@ shi yange lu kpo@@ k@@ olo@@ f@@ on ga ? In@@ j@@ akwagh i Yesu ôr sha kwagh u mba@@ ats@@ ator la tese se nyi ? Shin u gema mhen wou , nahan u hemba veren ishima sha aeren a dedoo a anmgbian wou laa ? Yange er nena ? ( 1 Samuel 14 : 47 ) Zum u á hemba Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki ityav yô , hemba Yehova ato , á tsegha akaa a i wa ‘ i@@ fan ér i dugh ken ior kera ’ la . Nahan cii kpa , m kange ishima mer me hide ijime ga . 22 , 23 . ( a ) Ka akaa a injaa a nyi Mbakristu mba ve lu eren tom i@@ vangeli ne ve lu koson sha ? Er nan ve i gbe u se lu a iwuese tsung sha Mkaanem ma Aôndo ? Ior Yehova yange ve hingir icighan@@ ikyurior nena ? Ve gema ve kaa ér : ‘ Ka h@@ an Aôndo u mimi A lu ? ’ Er@@ doo ka ieren i i bende a hanma kwagh u se eren cii yô . Er u@@ gomoti mba uumace ve k@@ an@@ shio u been a mbamzeyol mban , shin er ve soo u been a mbamzeyol mban ga yô , Aôndo wa@@ shima ér una kar a ve kera una ver gomoti ugen . 6 , 7 . ( a ) Lu nyi akaa nahan R@@ ah@@ ab@@ i fa sha kwagh u Yehova man ior nav , man mfe ne bende a na nena ? Ka ze u za ku@@ usu ngeren u nan mbam@@ lumun u sha peeji 29 – 31 ( zwa Buter ) la yô , i kaa ér : “ Aluer Mbam@@ hen vev kaha man akaa a ior ve tsough u eren la nga kposo kposo yô , ng@@ u@@ la tese ér ikyaa ne ka kwagh u injaa gaa ? Aluer ior kpishi fa ér iyange la ngi van torough torough shin ve fa ga kpa , gba u ia ci@@ er ve iyol . “ Yange shi m zua a msaanyol ke ’ inyaregh k@@ in ne kua iember i inja uma ne nam la kpaa . Nan kp@@ er nan been yô ú nenge doo ú kpishi ; sha ci u gban k@@ an we g@@ é@@ d@@ é@@ é je . 22 : 17 , 18 ) Kwagh u sha uhar yô , yange i na ikyurior i Iserael i i due ken Aberaham la ishimaverenkeghen i lun “ tartor u upristi . ” A iwasen i icighan jijingi shio yô , ma se fetyô u kaven mba@@ awashima mba Yehova ga . Anyom kar im@@ i@@ ôngo je kpa , Maria lu henen sha kwaghôron u profeti u gba u una kure sha Yesu , u fa ér ka “ Wan u U@@ hemban@@ sha ” la . Paulu lu kaan ér gba u mba ve lu gban g@@ es@@ a u a@@ yem a uma la , vea haa nyityô kwagh i ia yange ve u zuan a iyua i ts@@ ar u uma la cii kera , ka nahan man vea zua a injar shon ye . Nahan kpa iwanger ngi mon@@ don nyian her . Tar u Kor@@ ea ka môm ken ityar i ken ve@@ gh@@ er@@ tar u A@@ shia u i nôngo ityav ker ken anyom a karen 55 la yô . Paulu nger vough nahan ér : ‘ Ne lu a ishimaverenkeghen ga , ne lu a Aôndo shin tar kpaa ga . Shighe ugen la , ior mbagenev ken G@@ al@@ il@@ ia , mbagenev mba ve lu keghen ato a na la nôngo tsung ér vea dondo un ijime . ( Yoh . Kwagh u va mase eren Yo@@ a@@ shi man ati@@ ator la cii tese ib@@ um@@ egh ki ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato nena ? Ú za hemen u zuan a bem hen tsombor nena ? Iyange igen yô , kwase ugen u wa ndor a vese shi lamen a mo sar sar yô , kaa a mo ér m za makeranta u c@@ ôô@@ ci ve tesen sha iyange i L@@ ah@@ adi la vea mbayev nav imôngo . Nahan a mough a yem . 21 : 21 ) Sha kpôô yô , aluer se vande keren perapera u Aôndo yô , kwagh la una wase se u yan ikyar a na kôôsôô , man ikyar ne ia gema a va se a myom . — Rom . Kanyi yange i za hemen ken tartor u Iserael u ik@@ we pue shighe u Tor A@@ hab@@ a tema tor laa ? Nahan cii kpa , Yehova ngu di Or@@ gb@@ an@@ akaa u á we kwagh ikyo ga , u á ser gbenda u nomso man kasev maren tsô maa á de i ng@@ i@@ la , kwagh a kera gbe un sha mi ga shinii ? Man aluer ka mba ne veren ishima ner , né shi né zua a kwagh hen a ve la , man ne@@ a p@@ waren ve akaa yô , ka nyi iwuese á wuese ne a mini ? 28 U Umbur Kpa ? Aôndo yange tsua Mbaiserael lu mba@@ shiada nav . Nahan m gba zan ad@@ ua u mba@@ al@@ e@@ lu@@ ya . Ka nyi ia va er ken hemen , i i ne ve i gbe hange hange u a tsaase mbagenev he@@ gen@@ e ? N@@ om u kwase ugen u se lu henen Bibilo a na yô , yila F@@ ada u iy@@ ou@@ ad@@ ua na ér a va pase kwase na er akaa a se lu tesen un la a lu sha mi ga yô . U tôndo zege@@ mnger sha ish@@ iv vev , nahan ve kar sha tar@@ egh@@ ny@@ aagh her atô u zege@@ mnger ; mbat@@ ô@@ v@@ on ve angahar yô , U gb@@ ihi ve shin iv , er ka i@@ wen shin zege@@ mnger nahan . ” Se T@@ aver Nen Ishima ken M@@ sen , Se Kp@@ en Nen Mbam@@ yen A@@ sev Ga Yesu iyol@@ na yange ôr wener ityav mbi nôngon man ij@@ en man ub@@ omb@@ au@@ angev vea du@@ mbur sha shighe u ‘ mkur u tar ’ ne . Mb@@ agen ken ve lu mba@@ ôron “ akaa a g@@ es@@ egh@@ aa , sha u vea ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve yô . ” ( 2 Kor . 11 : 4 , 13 ; Aer . Kpa or u nan lu a kwase yô , ishima ka i nyian nan sha akaa a taregh , er nana er man á doo kwase u nan yô , tsô asema hingir nan ahar . Er nan ve i doo u se lu a ishima i wuese kwagh@@ a ? ( Pasalmi 65 : 2 ; Yakobu 4 : 8 ) Uma wase kpa ngu a inja sha ci u se fa ikyaa i or u nan kom u hemen sha won cii la , shi se fa ser u nan Aôndo jighjigh kpoghuloo la ka kwagh u civirigh . Ka kwagh u S@@ te@@ ve man Jo@@ di yange ve kav je la . ( Mateu 26 : 41 ) Shin er pe@@ pe zan zan tugh cii á lu gbilin ga nahan kpa , á ver shighe u lamen vea Ter na u sha la . Een , jighjigh u nan man ishimataver ve la lu ikyav i dedoo kpishi . “ U Z@@ a S@@ ôôn hen I@@ f@@ i u C@@ o@@ c@@ o yô , Go@@ om ken I@@ yan ” W@@ H@@ O p@@ ho@@ to by P . Icighan jijingi u Aôndo yange wase Paulu tsen@@ ga fan er “ u@@ gb@@ ase@@ ela mba vihin asema , ” mba ôron “ akaa a g@@ es@@ egh@@ aa ” vea va nyôr her a ve , vea “ ur@@ ugh mbahenen ken ijime ve ” yô . — Aerenakaa 20 : 29 , 30 . ( a ) Gbenda u Yehova sue Davidi la kaha a gbenda u bee Tor H@@ es@@ e@@ k@@ ia angev la nena ? Ka i gba u vea kera ti@@ mb@@ ir a ti@@ mb@@ ir ga . ( Ôr Mbaromanu 9 : 4 , 5 . ) 1 : 11 , 12 . Nahan kpa , va hii u henen ér gbenda u Orkristu nan eren kwagh ken uma la ho@@ gh@@ ol yum . Ka Mbashiada mba Yehova ve gber um@@ ag@@ az@@ in mban ye . Doo u mba ve soo u eren ma t@@ wer u ior ve fe kwagh u ú tsembelee ga la kpa vea er kwagh nahan . ( Pasalmi 34 : 14 ) Se mba palegh akaa a Aôndo a vende a la , er idya man u nengen ufoto mbai@@ ji@@ mba@@ gh man iv man ak@@ ombo a civir man i@@ pi@@ la man m@@ sô@@ rom ma h@@ un@@ den kua u man mci@@ mb@@ im ma b@@ ov nahan . Sha nahan yô , m@@ tsaha ne tese ih@@ ye@@ en man kunya u hemban cii man m@@ tsaha u hemban cii . ” Aluer se tôô akaawan ne se kar sha mkaanem ma ma wa k@@ ahan , ma lu ken msen u Ter wase , u Yesu er ken Ity@@ esen i sha U@@ wo iwer kar ken ijime er 18 la yô , se nenge ser doo u se z@@ eren kimbir ase@@ mber agen ken mbamsen asev gbem ga . — Mat . Shi kwagh ne una wase se se wa ikyo sha akaa a se lu a mi la , shi mhôônom ma a kôr se a ior mbagenev mba ve lu a kwagh ga sha ci u tahav yina ve la . Kwagh u vesen u una wase u yô , ka u hiden a iyol you ijime , geman dondon kwaghwan u Mkaanem ma Aôndo , ka Bibilo je la . Aluer or u se henen Bibilo a nan la nan fa ér mbakp@@ enev fa ma kwagh ga yô , kwagh ne una wase nan nana fa mimi mbagen kpaa . Ro@@ ber@@ t za hemen wener : ‘ Shighe kar yô , se mough her sha iyange shon se za hen makeranta u i yilan ér S@@ wi@@ z@@ i N@@ ational S@@ cho@@ ol la , se za zua a u@@ vande - eren mba hemban doon cii . Er Yesu kav atindiakaa a a lu ken Genese 9 : 6 man akaaôron a profeti a i nger ken Pasalmi 22 man Yesaia 5@@ 3 la yô , a kô@@ r@@ cio u wan ve kwagh sha inja , u yange war uuma vev shi lu sha ishima i Yehova kpaa yô . Yesu maa kaa ér , ity@@ ô@@ kwaghyan i môm tseegh kpa ia kuma . ( 1 K@@ ron . 28 : 9 ) Yehova karen asema a hanma or cii , kua a ase kpaa . Se nenge a kwagh ne ken kwaghwan u Paulu sha kwagh u inyam i alaghga i vande sôron ak@@ ombo a mi cii ve i tee i lu za te@@ en ken kasua la . Ken ngeren ne kua u una dondo la cii , se time sha akaabo ne ag@@ enegh . Kwagh@@ bo u Yehova ka a de mba@@ asorabo mba ve gem ishima la ka ikyav i hemban cii ! M@@ tem@@ tor u He u shin Tar Yehova pase er ishima i lu un ker a Iserael yô , wener : “ Ne doom ishima . ” A seer taver vangertiôr u ú lu a mi wer akaaôron a profeti a er sha kwagh u mlu wase u ken hemen la kpa aa kure shami vough la kpa ? KW@@ AG@@ H môm u yange í t@@ í@@ m tiônnongo u Kristu ken derianyom u hiihii u Shighe W@@ ase ne ve ior fa un a mi tseer tseer yô , lu mzough u ior mba ken tiônnongo lu a mi la , shin er ve due sha ajiir kposo kposo nahan kpaa . A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o ka pania u a po@@ so anyom 20 kpuaa yô , á umbur a@@ kper@@ an a yange un lu a mi shighe u un lu anyom 14 la . Shighe u S@@ ar@@ ai fa ér una kera mar ga yô , a na Aberaham H@@ ag@@ ai , nahan Aberaham tsa a na man a wa iy@@ av . “ S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . ( Pasalmi 19 : 7 , 8 ) A@@ tindi a Yehova man mbam@@ umbur nav mba ne uma wase agee shi mba ne se mkpeyol u ke ’ jijingi shi mba ne se iember shin ishima , shi mba wanger se ashe sha ikyev i mnenge u nengen mba@@ awashima mba Yehova mba kpilighyol la kpaa . A@@ dooga ka i lu se mbagenev kpishi ican u henen Bibilo . ( Ôr ngeren u kiriki u a lu a itinekwagh ér “ I@@ gbenda P@@ u@@ e i U fatyô u Nan Mbam@@ kombo A@@ sev M@@ aan We kua Mbagenev Yô ” la . ) Ior mba ve kôr agumaior ne ve kende ken use la kar hi@@ a kera , kpa Mbaheberu mba utar mba jighjigh mban yô , kwagh er ve ga , b@@ enden tsô kpa usu bende ve iyol ga ! Doo u Mbakristu mbagenev di vea nengen or u nan s@@ enge ér nan kpa i shighe nan mkurem , u nan gem yan bredi shi man wain ken mkombo u umbur ku u Yesu la nena ? Ú pase kwagh u m@@ gem u sha iengem la ke ’ mkaanem ou nena ? ( 1 Timoteu 3 : 1 , 2 ) Mbat@@ amen man udi@@ ak@@ on cii doo u vea nôngo sha afatyô ve cii vea shir@@ en mbagenev tom shi vea hemen ken icighan tom kpaa , tsô vea lu veren ikyav i i kom u mbagenev vea dondo yô . — 1 Mbakorinte 9 : 19 ; Mbagalatia 5 : 13 ; 2 Timoteu 4 : 5 . Aluer akaa a ve er ne ka a mimi ga yô , nenge ase imba er ve nyer a ior ken zayol sha wono ! Or nan@@ á er nan ve nan@@ á dugh im@@ anger ken a nan kera nan@@ á gema á ‘ hiden a iyol ijime ; nan@@ á nengen ér orgen hemba ’ nan@@ aa ? Aluer shighe u u ver la kuma man wan wou soo ér una lu per kpuaa , man a ôr u ityôkyaa , alaghga a kaa ér un soo u man mngerem yô , na un mngerem mara tseegh . ( a ) Ruamabera tese er i lu hange hange u tsaase mbagenev la nena , man hii nan ve se cii i doo u kwagh a gba se sha kwagh ne ? Takerada u timen sha akaa ugen kaa ér : “ I@@ h@@ yom yange i ban ken tar la ga , sha ci u akaa lu kpishi a van a ihyom i kôron . ” * Yehova tsua Mose lu or@@ him@@ en Mbaiserael a na , nahan lu tesen icivir sha tom u A ver Mose sha mi la . M@@ nenge u V@@ ough Ngu H@@ ange H@@ ange Ne agumaior , ne mba tesen ner ne taver ishima shighe u ne pase or wang ner ne mba Mbashiada mba Yehova yô , ka a lu u mba ne ze makeranta a ve imôngo shin mbagenev vea se ne je kpaa . Peteru kaa wener , “ Iyange i Ter ia va er or@@ mbai@@ v nahan . ” — 2 Peteru 3 : 10 . Aluer nan na mbagenev gbe@@ ev mbu nôngon yô , kwagh la una fatyô u ‘ nan uma u anmgbian u nan , u Kristu A kpe sha ci u nan la saan ishe ’ nahan nana lu eren Kristu isholibo je . Inja i u M@@ aren or H@@ egh É@@ r Ny@@ i ? 37 : 25 ) Umbur wer , gbenda ugen ú tsua u zan sha mi yô , ua pav u a Yehova , ugen di ua na uma wou una hemba doon cii . Se time sha an@@ zaakaa a ahar a i nger ken Marku ityough ki sha 4 k@@ in nahan se hen nyi ? Ú ôr kwagh u i nger hen gbaa itinekwagh u a kaa ér “ Mbam@@ lumun sha Mbam@@ pin mba Í P@@ in ken Ruamabera La ” yô , ú hemba zuan a mkav sha avur a Ici@@ ghan@@ ruamabera agen seer . Shi nenge er se fatyô u tesen iwuese sha ishimawan i Aôndo la kpaa . 43 : 18 – 21 — Hii nan ve i kaa a Mbayuda mba ve lu hiden ken tar ve la ér ve ‘ de kera umbur akaa a tsuaa la ga ’ ? Nahan ken anyom a ase@@ mber karen ne , M@@ er@@ c@@ e@@ des lu nan gum@@ kwase ne um@@ ag@@ az@@ in asev hanma shighe . Ka sea civir Yehova sha mimi yô , se fatyô u eren kwagh a mbagenev sha mimi shi wasen ve sha gbenda u hemban doon cii . Er U N@@ ôngo a Uma Shighe U I@@ ny@@ aregh K@@ i U Z@@ ough a M@@ i la K@@ i P@@ ande Yô Mb@@ ap@@ asenkwagh mba hemban 9@@ 6@@ ,000 mba pasen loho u dedoo , man ken inyom i 20@@ 13 la , iorov mba kuman 2@@ 2@@ 9@@ ,@@ 7@@ 26 va M - umbur , kwagh ne tese ér or 1 ken ato u iorov 48 ken tar la yange nan za M - umbur u ku u Yesu la . Ka kwagh u taver jighjigh u nan kpishi u fan ér ‘ ken Ter yô , tom wase ngu gbilin ga , ’ shi un u i nengen a na ga la ‘ tom wase ua hungur Un ga , shin dooshima u se tese sha ci u iti Na ’ la kpaa ga ! — 1 Mbakorinte 15 : 5@@ 8 ; Mbaheberu 6 : 10 . 10 : 29 , 30 ) Tom u shin Betel , u anmgbianev ve eren hanma shighe la ngu yangen ve u zan mbamkombo ga , shi mba dugh kwaghpasen hanma kasua . Gba u Mbakristu vea lu “ mbayev mba ka i da@@ ase a ve i yem a ve wue wue sha ahumbe ” la ga . Jigh@@ ilii yô , Bibilo kaa ér , “ shighe u hu@@ an ving ” ngu . ( Or@@ pa . Yehova kaa ér , “ V@@ eren ishima u wan atindi cii ikyo a Mose wanakiriki Wam kaa u yô . ” Aluer wea gba zwa môm vea nom@@ ou sha ma kwagh ga di ye ? Yange er batisema shighe u lu anyom 12 la . “ Han@@ mô wase nana va ôr Aôndo kwagh u nan iyol i nan . ” Kwagh u ior kpishi mba ve undu tiônnongo nyian ngu er kwagh u wan u a undu ter na la nahan ga . ( Mbaefese 1 : 18 ) Shi Mbakristu mba i j@@ í@@ r ve ke ’ ishima yô , mb@@ á nengen a iengem i Yehova la tseegh ga . Bibilo Ng@@ i T@@ ahav Mb@@ u S@@ ôron I@@ vaa Een , se fatyô u eren nahan sha u lun a gbashima sha hanma kwagh u se eren ken mcivir wase la cii , shi eren un a u@@ wer@@ gban shio . Ka shighe nena nahan , i gbe u mbamaren vea luun vea ônov ve@@ ve ? ( Yakobu 4 : 4 ) Aluer se soo u lun ak@@ ar a Yehova di kpaa , gba u se ver ishima ser tar u Satan ua kôr se ihyom kpee je . — Yohane 15 : 19 ; 1 Yohane 3 : 13 . Hii shighe u isholibo yange i̱ nyôr shin tar la je , i̱ va a m@@ nyoon u ibo ka i va or a mi la , kua mlu u p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo man l@@ an@@ shima kpaa . Ôr Kwagh u Una K@@ ôr Mba@@ yev ken Ishima Yô ! Yange gba u una tee akaa na man ikyav nav shi una yam ut@@ ent@@ i man ur@@ ak@@ u@@ mi man kwaghyan man ikyav mbi kwagh a za gba un sha mi la cii . Yehova tese ér se doo un ishima sha gbenda u a nengen sha mbamgbe asev shi a tesen se mimi la nena ? ‘ K@@ ar F@@ a Akaa A A He@@ mbe L@@ un a Inja Yô , ’ 4 / 15 I@@ b@@ um@@ un ne ka iky@@ ur i Yehova ya a Yesu Kristu ér a lu Tor kua Zege@@ pristi la . — Luka 22 : 29 . Sha nahan yô , se kpa se mba zenden vea Aôndo er Noa nahan . Alaghga mbagenev vea lu a ijiir i tsan ga , shin vea hu@@ an ak@@ ondo a injaa ga , shin vea eren iji@@ mba . Se mba za nyer yô , T@@ ed zua a anmgbianev mbagenev mba ve nengen sha tom u pasen kwagh ken tar la yô ; maa ve zende ve yem ica sha u or môm a de ongo iliam ve ga yô . Or u im@@ ura i ker nan yô , nana̱ va . Or u i sar nan kpaa , nana̱ va , nana̱ va ngohol mngerem ma um@@ am gbilin . ” Kpa ka hanma shighe cii imba mk@@ ô@@ ôm la i doon mba@@ ye@@ vi@@ ky@@ aior ga . Yange ve s@@ enge ér ve bee a ibanave kera , or môm ken ityar ve kera ku@@ ngu ican ga . ( Yohane 3 : 16 ) Yesu tôndo zwa a amba@@ aior la ér : “ [ Ne ] lu a Mo imôngo ken Paradi@@ so . ” — Luka 23 : 43 . ( Genese 11 : 26 ; 24 : 24 ) Ka hen zum la wanakiriki la mase kaven e̱r Yehova a ongo msen na ye . A kaa a mba ve lu hendan kwagh a na mbara ér : ‘ Mo M va ken iti i T@@ erem , kpa ne lumun Mo ga ; aluer orgen nana va ken iti i nan iyol i nan yô , ka nan je né lumun nan ye . ’ Hegen se mba a ian i i@@ civirigh i mon@@ don iwanger la . Kwagh u Eliya er ne tese se kwagh u msen kpishi je . Ka kwagh u vesen u nyi una wase se u tsuan kwagh u se er sha injaa ? K@@ EN M@@ GBER N@@ E YÔ Er u lu nôngon wer u sôr ishima you nahan , hide gbidye ase kwar nenge er Bibilo i henen ia wase u yô . Mkaanem ma Yehova Ma Uma J@@ e — U Ô@@ ron W@@ a@@ shika u Mbat@@ esalonika man Timoteu As@@ av - as@@ av Ka atô@@ akyaa a nyi Ruamabera a ne u tesen ér doo u a dugh or kera ? Kwaghôron U I@@ l@@ ve A@@ p@@ any@@ u@@ k Tsô a za hen bo@@ ki na a kunya shio , a za nder un . Er nan ve R@@ ah@@ ab@@ i yange sue Mbaiserael mba zenden mk@@ er laa , man er nan ve vangertiôr u yange lu a mi sha Aôndo ve la due gbilin ga ? Kwagh ne tese wang ér Yehova keren ngee ngee ga , shi a vihi tu ga . Nahan m venda ian@@ tom ne ; er m lu sha ian@@ tom ne ga nahan kpa m gema m kper@@ an ish@@ angen i lun sha ian i vesen ken tar la . Ka Jose@@ ph@@ us Yange N@@ ger Mimi Y@@ ee ? 3 / 15 Alaghga a gba u mbap@@ asen kwagh mban vea hide a iyol ijime , vea hen ijô igen sha er vea hemba wasen ior sha er vea ngohol loho u dedoo yô . Ka sea keren bem ken tiônnongo yô , shi se hen u lun ken bem a mba se pasen ve “ i@@ vangeli i bem ” la kpaa . ( Ef . Ashighe kpishi J@@ on ka a bugh kô@@ m@@ pu@@ ta , a ker akaa sha In@@ tan@@ et zan zan tugh ngô@@ gh ngô@@ gh . Ior mbagen nenge ér mimi ngu ga kar@@ egh@@ aa je . Er mhôônom kôr Or@@ s@@ am@@ aria la a or u lu nôngon ku la yô , a yima un . K@@ e ’ tiônnongo yô , se fatyô u wan mbagenev ikyo sha mbamlu vev mba ke ’ ishima la sha u nan ve icivir shi eren a ve vough e̱r se kpa se soo ser i̱ eren a vese nahan . Sha kpôô yô , ka sha ishimaverenkeghen yase i Mbakristu la tseegh se tese ser se suur sha Aôndo ga , kpa uma wase jimin cii a tese ér se suur sha a na . Ka “ zege@@ gar ” u nyi a lu ainge , man kanyi ia er un@@ u ? Tsô i kaa a kon u o@@ le@@ v man u t@@ ur man u wain ér ve va tema tor kpa ve venda . Mar@@ c@@ us : Ishim@@ a@@ verenkeghen la ka i dedoo . • Er nan mbakur@@ an ve tesen mbamhen vev ga ? ( Yohane 8 : 46 ) Er un tesen kwagh sha at@@ ser@@ egh ga yô , ityesen na wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi kpishi ve hingir mbadondon nav . — Yohane 7 : 46 ; 8 : 28 – 30 ; 12 : 19 . U er nahan yô , mkaanem ma Yesu yange ôr ken injakwagh na igen la , we kpa a ôr ma sha a we , ér : “ Ny@@ ôr ken iember i ter@@ u . ” — Mat . Pro@@ feti u jighjigh ne suur sha Yehova . ( Mbaromanu 13 : 14 ) Mbakristu mba he@@ e Yesu iyol er iky@@ ondo nahan . Ka nyi ia wase se ve Een wase una luun Een her@@ egh@@ e ? 3 : 13 ) Yange na nagh ku ip@@ aan sha er una yima uumace cii yô . ( Ef . Yange soo ér nomso man kasev ve lu ken Paradi@@ so a angev shio . Ka mfe u injaa u nyi se mbacivir Yehova se lu a mini ! Ú nengen hanma tom ken mcivir u Yehova wer ka ian i civirigh kpa ? Kpa Maria gba uwer ga , zer veren a@@ gb@@ enger a magaz@@ in mba i yer ér Iyoukura man Awa@@ ke ! Shighe u m@@ taver a n@@ ông@@ or sha a@@ we shin sh@@ a@@ won a te ú ij@@ ar yô , ka hanma ijiir ú fatyô u geman sha u zuan a m@@ sur@@ shima ? Sha kpôô yô , ishima i legh legh man iyol hiden a mi ijime zua kôôsôô je . — Daniel 4 : 17 ; 7 : 13 , 14 . ( N@@ um@@ er@@ i 14 : 9 ) Yosua man K@@ al@@ e@@ bu yange ve lu ôron kwagh ér i doo a doo ung@@ wan@@ a ? Shi se nenge er dooshima u Yesu ka a mgbegha Mbakristu u wasen anmgbianev vev mba kasev man mba nomso hen shighe u ve lu ken ibanave , shin a@@ ah@@ e a er ve shin ve lu ken u@@ ange yô . Kpa Yesu gema kaa a kwase ne ér : “ Kpa jim yô , i saan mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la , iyol . ” — Luka 11 : 27 , 28 . Er nan ve mbamaren mba lun sar sar ve ts@@ ahan ônov ve@@ ve , man m@@ tsaha ne wa nyi man nyi k@@ ere ? Ior mba ve lu ken ityar i m@@ ze@@ hemen a lu le@@ va le@@ va man i gbe u vea z@@ eren zenden sha yô , alaghga vea nenge sen@@ ou ér ka di an@@ kwagh u tagher kwagh tsô . K@@ nor@@ r Hii hen shighe la je , tom u pasen loho u Tartor la za hemen , ior seer van ken mimi , shi anmgbianev mbara zua a averen ngô@@ gh . A@@ she ase a inyam man awambe ne aa fatyô u nengen a kwagh u ken jijingi ga . U T@@ esen I@@ wuese sha Kwagh@@ yan u Ter La I@@ h@@ wa i sha un@@ yi@@ in la hii er ah@@ wa atar a sha use nahan zan zan sev pu@@ aa . Ka shi ayange at@@ a@@ ankar@@ ahar u mngerem ma de@@ e@@ mee ma a va yô , Yehova kaa a Noa ér a kohol an@@ ny@@ am@@ ev a nyôr a mi ken t@@ so kua ya na jimin cii . 20 : 24 ) Kwagh ne tese wang je ér , Paulu yange fa er lu u una tagher a m@@ te@@ v u sha ican yô , kpa ishima za un iyol ga . Nahan aluer h@@ indi ta se iyol , se cia u vihin Ter wase u a doo se ishima ne ishima yô , se fatyô u kporom ikyua hen a na . ( Yohane 1 : 42 ) Yesu shi ii anmgbianev uhar mba tse@@ en asema , Yakobu man Yohane iti ér “ Bo@@ an@@ er@@ ge , ” inja na yô ér , “ U@@ id@@ y@@ ur@@ an@@ mbau@@ ôn . ” ​ —⁠ Marku 3 : ​ 16 , 17 . Ka iyol i wan tsembelee tseegh i wasen se u hiin iliam a ior ken Bibilo ga , mgb@@ e u kwagh u ior gban se ishima la kpa wasen se u pasen ior kwagh . Ikyav tese wang je ér ior mba yange ve ôr kwagh nahan la ve lu a mhen u kpe@@ egh . Ka mimi , ior mba ve lu uma ken atô u anyom deri a a kar ken ijime ne lu a mfe hemba uter vev mba ve lu cii man shighe ve la . Heela tseegh ga , aluer se u@@ ve ityough ken tom wase ne yô , kwagh ne una wase se se hemba taver ken jijingi cii . — Aerenakaa 18 : 5 . Y@@ A@@ NG@@ E i pine Yesu tindi u á hembe lun u vesen yô , a na mlumun á kaa ér : “ Ter Aôndo wou A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a mfe wou cii . ” Nyian pe@@ pe , ah@@ wa at@@ aan kpa , S@@ ab@@ ina shi wa iyol u duen hen an - you na u tsan ker la . Mba wasen u nengen sha Mbakristu umiliôn imôngo mba i we sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” la . Mbat@@ amen man mbamaren vea na tsaha sha “ perapera ” nena ? Ka akaawan a nyi nahan a lu ken Bibilo , a aa wase ka@@ se@@ va ? Sha nahan yô , gba u vea za hemen u kuran zan zan una kar van . Shin er Ici@@ ghan@@ ruamabera i ne ian ér mbamaren ve̱ na mbayev vev icivir sha u keghen ato a ve nahan kpa , mbayev ve̱ de l@@ ahan mba@@ beenyol mba ve lu he ’ tsombor la ga . D@@ ondo Tindi u V@@ esen la . Aluer hanma iyange u ngu ôron peeji u Bibilo môm tseegh kpa , ú ngô@@ ôr lun a isharen la ga . ( Gen . 46 : 31 - 34 ) Nahan cii kpa , gba u vea lumun Mbaiserael . Se dondo ieren i Yesu i t@@ ang@@ en@@ yol ga la nena ? M hide m za hen ani@@ jiir u yange i maren m vese her la anyom nga a kar kpishi ga . ( Daniel 12 : 4 ) Mimi je , ú lumun wer mfe u Aôndo “ seer ” shi Yehova ngu nan ior nav kwaghyan u ken jijingi mgbegh@@ aa sha ayange ne ga he ? • Ka averen a nyi se zough a mi he@@ gen@@ e ? Lu nyi Paulu lu ôron zum u a kaa ér sh@@ ir nen “ hanma Ikyav ” laa ? Orshiada ne kpa venda ga . Kpa Yesu yange vande ôron kwagh u ‘ tar ’ ken kwaghôron na , shi yar tom a ishember ne sha u pasen hanma kwagh u uumace ve eren sha tar , sha hemen u Satan cii . ( Mat . KA SE@@ A nengen shin sea ungwan a@@ gbil@@ in@@ akaa yô , alaghga se hen ser akaa la ka a bo ga . ( Anz . Nahan kpa , u eren nahan zan zan la una wase u u hiden nan ikyar u jighjigh ga . Hegen se mba keghen shighe u Yesu Kristu una tema tor anyom dubu la . Gba u u tsua kwagh u ú er la hegen . 5 : 35 . Kristu Yesu yange ungwa imo i Aôndo sha mimi zan zan kar kpen . G@@ ar ne lu Yerusalem vegher u sha ity@@ ough@@ k@@ it@@ aregh , if@@ i u Y@@ ord@@ an y@@ ande la , shi gba ica a Yerusalem kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 0 . U keghen ato wer Yehova a lam a we sha u ôron Bibilo i i lu Mkaanem nam la ayange ayange kpa ? Yesu kaa a na ér a de ker un ave iyol ga sha ci u un ngu a gba yemen sha ga , shi tindi un ér a za ôr mbahenen nav er un nder shin ku yô . Yange er nan ve Yerusalem nzughul sha m@@ nyer u Yesu ke ’ gar sh@@ on@@ o ? Anmgbian ugen ken tar u Amerika yange er kwase ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i , 200@@ 7 . De se time sha kwagh ne , nahan se nenge kwagh u se er ve a saan Aôndo iyol , se vihi un a vihi ishima ga yô . Lu nyi i gema sha iyange i Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la , man lu unô hingir non@@ go@@ ior u Yehova u he ? Yange ior ember kpishi zum u i tim ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a F@@ ar@@ a@@ o shin Zege@@ mnger u Nyian kera la . Anyom nga va kar imôngo yô , i tindi Bar@@ n@@ ab@@ a ken T@@ ar@@ s@@ u ér a̱ za ker Saulu . — Aerenakaa 9 : 1 - 15 , 27 ; 11 : 22 - 26 ; 12 : 25 ; Mbagalatia 1 : 18 , 19 . Sha nahan yô , a na mbahenen nav mba@@ jighjigh mbagenev ishimaverenkeghen i va hemen vea na ken Tartor u Aôndo . — Ôr Luka 22 : 28 - 30 . Yange saan we iyol shighe u ú va fa kwagh ne la ga he ? Sha er tar u United St@@ ates ú ôron môm - ihi@@ ar yô , ing@@ y@@ egh k@@ in ka 1 dondo u@@ oo shami 20 . ( Mateu 26 : 41 ) Anyom nga karen imôngo yô , Peteru , u yange lu her@@ egh iyol na la hide wa mba yange ve lu Mbakristu a na imôngo mbara imba kwaghwan ne kpaa . Kwagh u Yesu a er sha u tesen ér Satan ka or u aiegh shi m@@ tsegh u a tsegha iti i Yehova shi a p@@ aa hem@@ en@@ tor na iyol la a̱ doo se , vough er Yehova kpa i doo un nahan . Saan se iyol e̱r Yehova a bugh h@@ unda a ver i@@ vegher sha ci u ior mba iwanger i doo ve ishima la yô Er yange doo Yehova a ieren i mimi i Yobu la nahan , kape ieren i mimi i mbacivir Aôndo nyian kpa ngi i na i saan Yehova iyol je la . ( Luka 9 : 35 ) Sha nahan yô , ungwan imo i Un u i Ts@@ ough Un ne . Akaa a Tartor cii Yesu “ ôr ikpelaior sha an@@ zaakaa , gbaa ôron ve ma kwagh ga , saa sha injakwagh . ” ( Mat . Ikyav i tesen yô , alaghga se ôr akaaôron agen a ken Bibilo a se nenge ser a taver se u kaven yum la sha laa laa se kar se yem . Apostoli Paulu yange taver mbacivir Aôndo a na imôngo ishima ér ve na Aôndo “ nagh ku iwuese . ” ( Heb . Alaghga imba mhen la ia lu ji@@ r@@ en ken a mo@@ o ? Shighe u m vihin sha i la ngee y@@ um@@ u@@ u ? ’ 29 Mbat@@ amen , Ne F@@ atyô u T@@ aver ‘ Or u Nan V@@ ôr ’ la Ishima Kpa ? ( Mbaefese 5 : 33 ) Kwase u nan cie nom u nan yô , nana z@@ ôh@@ ô a nom u nan g@@ enger g@@ enger shi nana tu@@ h@@ wa nana ? Shighe u Yesu lu sha la , a nenge er Yehova hemen akaa a Á gbe a la sha dooshima yô , nahan un kpa hingir u lun a ieren ne . Kwagh ne tese ér E@@ s@@ era ôr kwagh u Solomon sha gbenda u dedoo . Pro@@ feti M@@ ika tese ér zum u Yehova a zu@@ ngu se yô , Ngu a tôô asorabo ase kera gbem sha won nena ? “ I@@ y@@ ôngo ” la ka mba i ne ve ish@@ ô ken ayange a masejime ne sha ci u ve er a anmgbianev mba Yesu mba i shigh ve mkurem , mba ve lu shin tar la doo doo , sha u suen ve yô . Uma na una ‘ bee ’ mayange ga . — Mbaheberu 7 : 15 – 17 , 23 – 25 ; 1 Timoteu 6 : 15 , 16 . “ Doo Nen a Mbai@@ hyomov En@@ ev ” Kwagh u vihin tsung yange er tsombor u A@@ na sha iyange i Hi@@ it@@ om ugen ate@@ tan . Davidi yevese un due Yerusalem imb@@ usu . • Er nan ve i gbe u saa or nana lumun a ip@@ aa sha u kporom ikyua a Yehova ? 2 : 21 - 25 . ( Or@@ pasenkwagh 3 : 11 ) Aôndo vihi tu ga , a na se imba isharen la kpa a gema a yange se u zuan a uma u tsôron ga , gadia “ Aôndo ka dooshima je . ” ( Aerenakaa 10 : 14 , 15 , 34 , 35 ) Hen tiônnongo wase shin hen ningir wase kpaa , ior mb@@ á mba ve dugh sha ajiir kposo kposo yô , man se mba a ve imôngo hen ijiir i môm . Or la nana fatyô u tseghan iyol i nan hen Aôndo ken imba mlu laa ? Mbagenev yô , i kaa a ve ér vea wa inyaregh ken kpen@@ ga ugen yô , vea zua a li@@ ba kpishi , nahan i mb@@ i@@ e ve sha gbenda ne . ( Yohane 5 : 28 , 29 ) Í luun er ma uma u kpen ga una lu yô , ma i gbe u a nder un shin ku ga , sha ci u u̱ kpen ga la dugh ku sha . Kanyi kwagh ia wase se shighe u se tagher a mzeyol ken ya yôô ? Er nan ve á tôvon Mbakristu a ic@@ ana ? Sha mimi yô , dooshima u a ma@@ gh Mbakristu imôngo la hemba cii ! Se fatyô u lun u@@ icighan@@ mbaiorov Ior mba nengen nahan yô maa ve hembe a@@ yem , ve yevese zan zan ve za kohol ve ape ve lu zan la . 3 / 15 Akaa nga kpishi a a na mba Yehova a tsough ér ve nengen sha ikyum@@ ile la msaanyol yô . • U zua a iwasen sha hemen u mbatamen nena ? I@@ W@@ A@@ S@@ EN I M Z@@ O@@ U@@ G@@ H A M@@ I L@@ A : Saan mo vea or@@ ya wam iyol kpishi shi se mba eren kwagh ken mzough kpaa , sha ci u se mba nenge u dondo kwaghwan u Bibilo la ken ivaa yase . Shighe u ú lu ôron Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la yô , ú nenge a ajiir kpishi a i er kwagh i ter awambe a Kristu yô . * I@@ wasen na la yange i saa di sha u ôron mimi mba ken Bibilo ze@@ ver ze@@ ver tse@@ egh@@ lee ? 4 : 15 ; 6 : 11 ) Paulu yange zamber a Yehova ac@@ in imôngo sha ci u ‘ saa na u ken iyol ’ la . ( Yakobu 3 : 2 ) Se mba fetyô u nengen — shin keren — igbenda i mbagen ve hembe se la , hemban je yô hen shighe ng@@ un ne kpa ? An@@ ti@@ or u nan tsough a ishima i nan u̱ hemban Aôndo ato la , a de nan ér nana̱ lu uma zan zan ga . 11 , 12 . ( a ) Ka ic@@ in@@ tan i nyi Yesu ta sha kwagh u h@@ ua u eren@@ e ? Alaghga nom man kwase vea hii u lun a zayol shighe u ve lu a mbayev yô . Sha jighilii yô , ior mba ve hembe yan ican sha ikyev i any@@ ighe man mgb@@ e u kasua u any@@ ighe shon a ve a mi la yô , ka mba ibanave i̱ ker ve la — mba ve fe lun sha ian i nan or môm ing@@ y@@ at@@ u ga la . Aluer or hide a iyol i nan ijime sha ma i@@ aven yô , maa tese ér nana hiden a iyol i nan ijime ke@@ ke ga . U ôron kwagh kpishi ga yô , Bibilo pase er yange sha man tar hii la ken Genese , takerada u Bibilo u hiihii la , ér : “ Sha hiihii Aôndo gba Sha man tar . ” “ A H@@ ide a [ T@@ se@@ or la ] ” I@@ m@@ ôngo Or@@ tamen u zenden sha di nana wa se kwagh ken Ruamabera sha ma kwagh ken uma u Orkristu . Z@@ a Hemen u V@@ esen Vea N@@ ongo u Yehova I@@ m@@ ôngo Ka sha nyi igbenda nahan se tese ser mbananjighjigh a vese doo se ishima ? Er se lu mba@@ shir@@ en Yehova tom man mbahenen mba Kristu yô , se ôr Bibilo tsô se fa kwagh u i̱ ôr ér se mba la . Yosua Z@@ a Iky@@ ura sha I@@ wasen i Jijingi u Aôndo Ka nyi ica a gba ga tsô Mbakristu vea tagher a mini , man ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee ? Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , apostoli Paulu nger ér mbakur@@ an mba ken tiônnongo mba a tom u “ nengen sha ya u Aôndo . ” Kwagh@@ wan na la taver jighjigh u nan u mba ve ungwa un la je ka u henen a hen ga . Aluer kwagh ngu nahan yô , alaghga nana fatyô u zuan a kwaghfan sha u henen Mkaanem ma Aôndo kua ityakerada yase i pasen Bibilo la sha gbashima . Gba u se fa uma u a hembe lun a inja yô , man Aôndo wasen se u fan imba uma la . De de@@ en wer ashighe a mbagenev van ikyua a we la a kar u ga ( 2 Timoteu 3 : 16 ) Or@@ pasalmi Davidi pase mnenge na sha kwagh u Mkaanem ma Aôndo ér : “ Mbam@@ hen O@@ u doom je ! Ka sha msen u eren man sha u henen Bibilo i í lu icighan jijingi a ne i nger i̱ la man u kohol imôngo a ior mba Aôndo a doo ve ishima sha mimi la . — Luka 11 : 13 ; 2 Timoteu 3 : 16 ; Mbaheberu 10 : 24 , 25 . U ma ve er nahan yô , ka ve “ pasen [ ayol a ve ] ken akaa cii je er [ ve ] lu mbatomov mba Aôndo yô : ken . . . icivir , man i@@ heen , man g@@ wa u bo , man g@@ wa u dedoo . Mba nengen se [ sha mnenge u mba@@ ah@@ end@@ anev ] er ka mba@@ aiev yô , kpa [ jighilii yô ] se mba mbam@@ imi je . ” — 2 Mbakorinte 6 : 4 , 8 . * Kpa nenge ase gbenda u se fatyô u eren kwagh ne yô . Se ayol a ase se fatyô u hemen sha u nan mbagenev icivir nena ? D@@ i vough er mbat@@ im@@ en sha akaa a mba@@ yi@@ ase yange ve wa zwa sha m@@ vese u Kwagh u Kristu lu vesen je kpiligh iyol sha derianyom u hiihii la nahan , kape ainge kpa mba@@ fan@@ takerada kpishi ve lu ôron kwagh u ior mba Yehova ve lu seer ainge je la . ( Yohane 2 : 1 - 3 ) Mba man@@ den Yesu sha kon ke ’ inyom i 33 S.@@ W . yô , a wa Maria sha ikyev i apostoli Yohane u doon un ishima la . Se lu a vande a nengen a imba kwagh u dedoo ng@@ un nahan ga — se nenge ior kposo kposo lu ken mzough . Heela tseegh ga , aluer mbamaren hen kwagh a tsombor ve tsembelee yô , kwagh ne una na ve ian i fan mhen u ônov vev sha kwagh u akaa a ken jijingi man aeren a dedoo agen kpaa . Shi mase kaven ér mimi je Yehova nengen sha mba ve ne ayol a ve sha u civir un yô . ​ —⁠ Luka 12 : ​ 22 - 24 ; 1 Timoteu 6 :⁠ 8 . ( 2 Mbakorinte 12 : 7 , 9 , 10 ) Anyom nga karen yô , Paulu shi nger wener : “ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — Mbafilipi 4 : 13 . Mary lu henen Bibilo a Mbashiada mba Yehova hen shighe la , kpa lu a er batisema ga . Ken kwaghôron u profeti u Yesu ôr sha kwagh u ayange a masejime la , a kaa ér : “ Yerusalem [ u yange tile sha ityough ki hemen u Aôndo la ] kpaa atô@@ at@@ yev á nd@@ yar un shin angahar zan zan shighe u atô@@ at@@ yev á kar kuman . ” Ior mban kpa lun di mbak@@ asua mba keren kwagh u vea er sha ci u mtsera ve tsô ga . Ashighe agen yô , se fatyô u duen kwaghpasen a mbap@@ asenkwagh u Tartor mba ve zough a mbam@@ tsera mba dedoo sha u henen Bibilo a ior yô . A@@ hab@@ a 48 : 17 , 18 ; 60 : 18 ; 65 : 25 . 11 : 25 ) Aôndo u mimi la soo ér we u zua a kwagh u hemban ng@@ u@@ la ica je . Nahan er u lu or u civir Yehova u u tsegh iyol you sha ci na yô , pine iyol you wer , ‘ Akaa a m eren ayange ayange la wa Bibilo i ôron man kwar gbidyen man msen u eren ker kpa ? ’ ( Ps . Heela tseegh ga , se mb@@ á a ish@@ u@@ en . 20 : 26 , 27 ) Anmgbian ugen , mba yer un ér Z@@ b@@ ign@@ i@@ ew , un kpa kaa ér : “ Yange gba u Ese@@ kiel una za hemen a tom na , shin er ior soo u ungwan ga nahan kpaa . Yange a er g@@ ô@@ g@@ ô zende , a mough pe@@ pe a er tom zan zan tugh ngô@@ gh ngô@@ gh shi ken masejime yô , a na nagh sha uma na . Shi mba ve lu a icombor ga kpa , ve tsua gbenda u hemban doon u vea er tom a shighe ve yô . Ka i doo un u pasen ior mba lamen zwa F@@ r@@ en@@ ch kwagh kpen kpen . Davidi kaa ér ‘ erdoo Wou ng@@ um sha ashe ; nahan ka sha mimi Wou m zenden ye . ’ U er nan ve M@@ civir u hen T@@ so@@ mbor wou una hemba do@@ on@@ o ? Or@@ tom u vesen u ken E@@ ti@@ op@@ ia ne lu ôron Mkaanem ma Aôndo g@@ enger g@@ enger , gadia kape ior mba sha ayange la ôron takerada je la , nahan taver F@@ il@@ ib@@ u u hiin kwaghôron a na ga . Aluer or u ú eren tom imôngo a nan shin mba hen tsombor u nan gba angev yô , doo u ú wa ve ikyo . T@@ ahav mbu Yehova shi zua kp@@ ian sha iti na man sha m - er u é@@ r@@ é@@ n ishima na kpaa . U Ô@@ ron Takerada u Ese@@ kiel As@@ av - as@@ av — V@@ e@@ gher u Hi@@ ihii Kwagh ne ka mar@@ ami je . Ity@@ ôkyaa yô , aluer se ya ikyar a Yehova her di tsô yô , ma kwagh môm kpa una b@@ ura se gbem sha won ga , ku je kpa ua kôr cio ga . — Mateu 10 : 28 . Er se lu ‘ tsan ken m@@ ure u U@@ hemban@@ agee cii ’ yô , ka se zua a m@@ ure u mk@@ or u Aôndo la . Samuel civir Yehova sha mimi sha ayange a uma na cii , kpa ônov nav yô , zenden sha igbenda i Aôndo ga . Loho W@@ ase Ka Loho u Dedoo u Tartor u Aôndo MB@@ A@@ SA@@ IN@@ S@@ I ka ve vihi inyaregh kpishi shi ve er tom a akaa a wasen ve u ts@@ eng@@ an ôron akaa a ken hemen kposo kposo , er m@@ vihi u i lu vihin inya man ahumbe man mngerem la una va a zayol sha tar la nahan . Mo vea kwase wam se nenge ser Bibilo ia wase se u eren nahan . ( Ps . 7 : 8 , 9 ) Se fa er Aôndo una fatyô u nengen ken atô u or , ken ‘ ishima man ah@@ i ’ a nan nahan . Tindi u Aôndo yange na Mbaiserael la kpa tese iky@@ ar@@ yan igen i mba ve ya ikyar ayol a ve la zuan a iwasen yô . ( Mpase 17 : 5 ) Nyian ne , ka Mbakristu Mba@@ aiev ve lu vegher u vesen u Zege@@ bab@@ ilon ye , ve mba mbahemenev vev ve hemen gbenda u̱ hendan a tom u pasen kwagh u Tartor ú ior mba Yehova ve pasen la . Yesu yange e̱r ityendezwa ér mbaapostoli nav kua mbagenev mba lun e̱r ve nahan vea lu@@ ̱ a ijiir sha . Kp@@ iligh un iyol kpa gema saan un iyol e̱r anmgbianev mban ve lam a na ken zwa na yô . Kpa kwase la yô ôr nahan ga . Nahan u er nena ve u za hemen a ishima i u kange wer u venda mbamhen mba b@@ ov laa ? Aluer se er nahan , shi hemba gban se ishima u eren ishima i Yehova yô , anmgbianev asev mba nomso man mba kasev vea hemba zuan a ishimataver shighe u ve lu vea vese yô . 24 : 3 , 4 ) N@@ ana er kwagh ne nena ? Kwagh ne gba zua sha itinekwagh i Bibilo nena ? 3 : 1 - 5 ; Luka 21 : 10 , 11 . Iyou la man ak@@ ôngo a i̱ a gb@@ anger la zua kp@@ i@@ aan na ijiir la hingir kundu kundu shi hanma kwagh ngu vough kpaa . ” Ken inyom i 19@@ 7@@ 9 zan zan 200@@ 3 la , ve er tom u m@@ ishen ken ic@@ ile i T@@ u@@ v@@ a@@ lu man Sam@@ o@@ a man F@@ ij@@ i , ken ity@@ e@@ ku i i yer ér S@@ outh P@@ a@@ ci@@ fic la . A gba u vea pase ityôkyaa i ve vende u eren kwagh , man er i hii ve ve tsough u eren kwagh shon yô . 2 , 3 . ( a ) Ruamabera tese ér Yehova ka icighan Aôndo nena ? Bibilo kaa ér “ kwaghfan ” man “ ib@@ um@@ egh ” cii mba yilan se , nahan gba u se tsua kwagh môm u se ungwa un la . ( Anz . ( 2 Peteru 3 : 13 ; Mpase 7 : 14 ) Kpa mlu wase kaha kposo aa u Yosua la . Yange i yem a ve uiky@@ angen ken Bab@@ ilon shighe u ve lu agumaior la . F@@ ese je maa á kav er i doo u or nana kaha ta@@ av ga yô , gadia u eren nahan la ka u p@@ eren tindi u ngise Yesu wa ér or u nan we ndor a vese nana̱ doo se ishima la . 2 : 16 ) Kpa , aluer se nenge ser , “ jijingi u taregh ” shin tahav mbu mbu lu hemen uumace mba ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a Aôndo la mbu vihin mlu wase vea Yehova kure kure yô , se er nena ? De se hen akaa a ka a wase or u henen shi fan zwa ugen yô nahan se nenge er kwagh ne una wase se u henen zwa u sha injakwagh ne yô . Kpa Yehova lu kwar ve , gadia ve lu sha ian i i@@ civirigh i eren un tom I wuese Yakob man ter na Is@@ ak@@ a kua ter@@ tamen na Aberaham sha jighjigh ve u taver la . A@@ tsan a Yesu nenge a mi shi ya iyol na la wase un kpen kpen . Apostoli Paulu kaa ér dooshima ka “ gbenda u hemban . ” Ka ve dondo mbamhen mba wasen ve , ken ngeren mba i gb@@ eren ken um@@ ag@@ az@@ in asev la . ( Yohane 17 : 15 ) Yesu sôn kwagh ne lu sha inja je . M@@ lu u yi@@ ase u orumace man akaa a eren ase la tese m@@ lu@@ a@@ inja u mnenge u profeti Yeremia yange nenge la , wener : “ T@@ ER@@ E , m fa , gbenda u or ngu sha ik@@ ev i nan ga ; or u zenden la , m@@ ver@@ shigh u i@@ aven i angahar a nan ngu sha ik@@ ev i nan ga . ” — Yeremia 10 : 23 . ( Mbaheberu 13 : 2 ) Or u i fe nan ga u ken injakwagh i Yesu la , ka or@@ van@@ nya u i soo kwagh u nan ga yô . Ka mzeyol u nyi yange lu sha derianyom u hiihii laa ? Ka nyi i lu eren sha u kuren kwaghôron u S@@ ef@@ ania 3 : 9 laa ? H@@ enen sha Akaa a Yehova a Er sha ci Wou la Z@@ u@@ lee Er se lu ken tar u tse ne yô , sea er nan kpa am@@ een atô kposo kposo aa tser se . Kwaghôron u profeti u Daniel man Yohane la yange pase kwagh u tartor u Bab@@ ilon nena ? Ashighe agen ka sea tagher a ah@@ endan shin ior vea venda u keghen ato a loho wase shin sea tagher a mbamlu mba taver yô , iyol i kpe se . Gbenda ugen u se fatyô u tesen ser se vi@@ a shi se mba zan hemen ken jijingi yô , ka u lun a msaanyol , u a lu vegher u ity@@ am@@ egh ki icighan jijingi u Aôndo la . ( G@@ al . T@@ ôô wer u ngu zan zende hen ijiir igen , man i tese u gbenda u u kar ve u nyôr ape u ze la yô . ‘ Z@@ a Nen , Z@@ a Ge@@ ma Nen Ior Ve H@@ ingir Mbah@@ enen , Eren Nen Ve B@@ atisema ’ Shighe u mba@@ an@@ ar mba bu@@ ter mba ainge ne lu a lu ga la , m tôô ah@@ wa imôngo m ôr G@@ ary man L@@ ou@@ ise takerada ve ungwa . ( Mateu 18 : 1 - 4 ; 20 : 25 - 27 ) Kpa , hen tugh mbu masetyô mbu Yesu shin tar ne la , “ ve . . . s@@ ende@@ gh any@@ iman ayol a ve ér shin ka han@@ mô ve á ver nan or@@ v@@ es@@ en@@ ou ? ” Man nenge ase yô , Yesu sember ôôn ve angahar sha u tesen ve ér ve hiden a ayol a ve ijime . Yuda nger ér : “ Ne mba@@ doon mo ishima yô , umbur nen akaaôron a mbaapostoli mba Ter wase Yesu Kristu ve tsengaôron la . ” As@@ a yange eren kwagh u dedoo sha ishigh ki Yehova , ka nahan ve yange er msen hen Yehova shighe u gba u una nôngo ityav a ikyum@@ utya i hemban ke@@ hen cii i í er kwagh u i ken Bibilo la ye . Ior kpishi na jighjigh ér Yesu kpe sha ci ve . P@@ ania ugen u tsa ken tom kwaghpasen kpishi shi va hingir u eren tom u m@@ ishen ken tar u Ch@@ ina kpaa la , iti na ér H@@ ar@@ old King , yange hemen ken tom u kohol ior hen te@@ mbe , nan ve kwaghôron u ken igbar la . Or@@ tesen u He@@ mban cii , Yehova tsegha se sha ci u tom ne . Umbur wer , aluer or ngu vough tsô maa tese ér nana tile sha mimi hen Aôndo ga . ( Marku 10 : 16 ) Ú hen wer yange a lu mbayev mbara ken ishima nena ? • Ka “ a@@ yom ” a Satan a nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? 17 : 23 . Yakob yange lu or u na Yehova jighjigh yô . Sha nahan yô , ka se hii hanma mkombo u tiônnongo sha msen , se sôn Yehova , Ter wase u sha la a ishima yase cii ser a ver mkombo wase la doo doo sha jijingi na . Ka nahan ve soo ér una ker gbenda a “ na ” Yehova kwagh ye . • anmgbianev mba aiegh Se lu henen er nom man kwase vea taver ivaa ve sha u kuran ishima ve shi kporom ikyua a Aôndo shi ha@@ an or u he iyol shi zan hemen u lamen doo doo shi yaven a ayol a ve yô . Shi se hen er se tese mba se henen Bibilo a ve la kwagh ve una kôr ve ken ishima yô . Ve lu anmgbianev mba Yesu mba sha ngô , ônov mba Yosev man Maria . Aluer u ngu eren msen shi gbidyen kwar yô , kwagh ne una wase u u wuese dooshima man kwaghfan u Aôndo la sha mimi . — Ôr Yosua 1 : 8 ; Pasalmi 1 : 1 - 3 . Ka kwagh u dedoo u nyi a dugh ken Bibilo i New World T@@ rans@@ lation i i ser laa ? A@@ ku@@ v@@ au@@ t@@ ya yange ú kura or@@ sh@@ a@@ ja u Roma nena ? Akaa a eren kpaa nga atô kposo kposo , kpa ka Aôndo môm tsô A eren akaa ne cii ken hanma or ye . ’ Ú fa kwagh u ior mba ve dugh sha ajiir agen la nena ? Nahan , nan er a@@ yom a kôron í . Shi yange Yesu fa igbenda i tesen je gande . ( Marku 14 : 3 - 8 ; Yohane 12 : 3 ) Er Yesu yange ma yem ôron kwagh u Maria k@@ an@@ shio u eren la yô , gema wuese a wuese kwagh u yange fatyô u eren la . Er se fe kwagh u dedoo shon u Ab@@ iya er la jighilii ga nahan kpa , ieren na i dedoo la lu kwagh u kuman iwuese . U er nahan yô , ishima ia hemba mgbegh@@ an we u eren tom sha gbashima ken mcivir na . — Luka 6 : 45 ; F@@ il . Se mba a akaa a injaa a nyi , man se yar tom a mi nena ? Ken masejime yô , i kua a Mose hen ya na i yem a na hen ijiir igen kposo i yange i kaha a ya na ku@@ aa je yô . Ken uwer u O@@ k@@ to@@ ba , ke ’ inyom i 19@@ 7@@ 1 la , a vôso kwase na , S@@ us@@ an , maa shi kôr ave eren tom u ikp@@ ur pania je . Mba ker ken inyom i 19@@ 31 yô , ior mba Aôndo mba ngise i yilan ve ér Mbah@@ enen Bibilo sha Tar Cii la , tôô iti i i dugh ken Bibilo i Mbashiada mba Yehova la . In@@ yom i ne lu ve a inja kpen kpen . Er kwagh u i nger sha u tesen or gbenda , u a ter ajiir kposo kposo a u kar ve u za ape u soo la ngu a wase or nahan , kape ityakerada ne kpa ia fatyô u wasen or u tsuan akaa a a wase nan u zuan a uma u tsôron u nan ver ishima u zuan a mi la je la . Kwagh u vesen yô , yange na un iveren . Mayange je de eren kwagh u una na or a soo u hi@@ an a we ga , shi de lumun wer or a hi@@ a a we kpaa ga . — Yobu 31 : 1 . U tesen ikyav yô , aluer se vande eren msen vea mbayev asev shi se wa ve ago iyol yô , vea fa kwagh u vea er shighe u mbagenev ve soo u kighir ve ér ve ma kwaghbo yô . — 2 Kor . K@@ EN ayange a ase a tar u lu kpe@@ gher kpe kpe@@ gher ne , mbat@@ ô@@ v@@ on kwagh u pati@@ i man kwagh u iny@@ ar man u mlu u ior , tôv akaa a yange er ngise ngise la man akaa a á lu eren ainge ne sha er vea tsen@@ ga fan kwagh u una va er ken hemen yô . ( Anzaakaa 15 : 8 ) Ka nahan man apostoli Paulu wa Timoteu kwagh ér : “ Y@@ e@@ vese asaren a sha inja i mba@@ ye@@ vi@@ k@@ aior la , gema dondo perapera ityô , ” kua aeren a injaa agen ye . U fatyô u pinen af@@ ishi a bran@@ ci a a nengen sha tar u ú lu ker la kpaa . 15 : 40 ) Mba ng@@ ur yemen yô , Timoteu man Luka kpa za kohol ve . Fran@@ ci@@ sc@@ o kaa ér : “ Ashighe agen ka sea kaha kwagh kpa , ic@@ egh ki saa kwagh la ashe shin mbai@@ v ve va ii , nahan m gber m@@ son@@ g@@ om m za tee mbam@@ a@@ an@@ kwagh , m zua a inyaregh . Y@@ ES@@ U K@@ R@@ I@@ S@@ T@@ U eren ishima i Aôndo hanma shighe cii . Nahan kpa , alaghga tsô mbatamen nenge sha zayol shon shin mba nengen sha mi er Ruamabera a tese nahan man er kwagh shon a er jim jim la , kpa se gema se fa ga . Mayange i de hungur se er “ mfe [ u mimi ] ” u se lu henen ne a lu a injaa tsung nahan ga , shi se gba nen uwer u pasen mbagenev mfe ne kpaa ga . Vea er ityom i i we ve sha ikyev la dang dang sha u keren mtsera ve shin mtsera u an@@ ng@@ ôô@@ v vev shin azende a ve ga . ( Mateu 24 : 14 ) I@@ b@@ aver i tom u pasen kwagh la ka i tese se sha mimi er i lu eren tom ne tar sha won cii yô . Kpa hanma shighe u mea er msen hen Yehova mea bee cii yô i hide i taver mo iyol her , shi i lum gu@@ da kpaa . ” U m@@ asen kuren yô , or@@ ky@@ ôn la mase ôron mba ve lu ungwan a na , mba yange ve lu a iember kpishi la nahan ér : “ Er i gem ityom i sha tindi man i hem@@ enegh kpishi i we sha ikyev i mbakur@@ an mba lun a mkav ts@@ or ts@@ or nahan kpa , . . . ve cii mba eren tom sha gb@@ end@@ atesen u ken jijingi ú Mbahemenev mba Shin T@@ ine . . . . Yehova ‘ una ese m@@ liam kera cii , ku ua kera lu ga . ’ — Mpa . Zum u kwase u Lo@@ ti lu yevese vea tsombor na duen ken gar u So@@ dom la , yange gema ashe ken ijime , nahan hingir ic@@ e@@ b@@ ar . — Ôr Genese 19 : 17 , 26 . Ikyav i tesen yô , u fatyô u gbidyen kwar sha inja i kwagh u Paulu a kaa ér u nyôron iyol ken idya i eren la una fatyô u nan or nana ‘ tsu@@ gh anmgbian u nan sha kwagh ne , nana̱ er nan kwagh u vihin ’ la yô . Ka sha igbenda i nyi nahan se fatyô u dondon ikyav i Yesu i pasen ior kwagh u Ter laa ? Yô , de se kange nen ishima , se “ kôr nen kwaghbo ihyom , ” se lu nen a vangertiôr ser Yehova “ kor . . . mba@@ jighjigh nav . Y@@ em ve sha ikyev i mbaaferev . ” — Ps . ( b ) Yange mba maren ikyurior i he la yô , i vese nena ? Ve undu icighan tom u i na ve la , ve hingir u veren ishima ve cii sha u sôron a@@ you a ve sha u a doo ashe yô , ve ker u eren ishima i Yehova ga . U fa ityôkyaa kpa ? — Sha ci u Elisha fa ér , ka sha tahav nav un eren u@@ ivande mbara ga , ka sha tahav mbu Yehova . A@@ tesen a Marku a seer ngeren yô : 8@@ 1 : 13 , 16 . Akaa a Yehova yange er sha ashighe a tsuaa la , man aa a lu eren sha ayange a ase ne na se ityôkyaa i suur sha a na ser ngu Or@@ wasen se . ( Yohane 15 : 17 ) Man m@@ doo u ve doo ayol a ve la ka ikyav i tesen ér jijingi u Aôndo ngu eren tom ken a ve asange asange man ken a ve jimin cii . I@@ ca kera gba ga maa Shi@@ ru@@ shi yôô ér Mbayuda mba ve shi her la ve hide ken tar ve . Kwa@@ gen la , anmgbian ugen u yange tsa ken tom u p@@ il@@ gri@@ m , i yilan un ér B@@ en@@ j@@ am@@ in Bar@@ t@@ on yô kaa ér , ‘ Lu@@ un er yange mea ye akaa@@ yan a dedoo a ior naan mo la cica cii yô , ma m kera lu uma ga ica ma i gbe . ’ Ka kwaghbo u nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Gba kpee u se palegh imba ieren la . Mb@@ á s@@ è@@ ng@@ en ér ve mba civir Aôndo di vough e̱r Yuda u tsuaa la kpa l@@ ù sen@@ gen nahan , kpa ve saa ishe vindi vindi . Ar@@ ta@@ sh@@ ase@@ ta venda kwagh u Ne@@ hem@@ ia sôn la ga . Nahan kpa , aluer ú time sha mbamhen mba ior mba ve s@@ enge ér ve mba Mbakristu nyian mban ve lu a mi wue wue la yô , ú kav wer akaa a ve ne á jighjigh la nga par@@ egh@@ á@@ á , á zua ga , shi ashighe kpishi ka a kaha kposo a kwagh u Yesu Kristu yange tesen la , un shon u yange lu Or@@ wan im@@ aagh ki Kwagh u Kristu la . M@@ ika yange ôr kwaghôron u profeti anyom kar kpishi cii ve , kwagh ne mase eren ye , kpa M@@ ika fa dedoo ér mtim la una va kpee a b@@ unde ga . Se wuese akaaôron a doon tsung a i nger ken Pasalmi u sha 23 ne kpen kpen ! 23 : 2 , 5 . Anmgbian u kwase ugen kaa ér : “ Tom u pasen kwagh ng@@ um er ici@@ gh nahan . ” Nenge imba er yange kwagh kôr gema ne sha wono ! I@@ wer ngi karen an@@ igh@@ eni yô , i t@@ indi@@ m ér m za er tom u ikp@@ ur pania ken gar u G@@ range@@ m@@ outh , ken tar u S@@ co@@ t@@ land . Shighe u mbayev ve er batisema yô , ka i saan mbamaren vev mba ve lu Mbakristu mbara iyol kpishi , kpa ashighe agen ishim@@ any@@ ian ngi i n@@ ungwa sha msaanyol ve la . Akaa a mimi ne a̱ bende a tom wase u pasen kwagh la . Ô@@ no@@ v mba Noa mba utar mbara hingir uter mba uumace cii , kpa N@@ im@@ ro@@ di u lu wan na u k@@ ov u sha utar la yô , hingir “ ort@@ ato u age@@ egh sha ishigh ki TER , ” hingir or u hendan kwagh a Yehova . ( Anz . 16 : 20 ) Ior kpishi kav ér , ka vea wasen mbagenev ér ve na Yehova jighjigh yô , ve taver jighjigh ve u nan kpaa . Er Davidi ungwa kwagh u er wan na la nahan , yange ember@@ ee ? M@@ E@@ I 21 - 27 , 20@@ 12 M@@ ne u nan jighjigh a uityendezwa mba Aôndo la . U tesen ikyav yô , ken inyom i tom i 200@@ 5 la , i pase loho u dedoo ken ityar 2@@ 35 , shi hanma uwer yô i hen Bibilo a ior hemba iorov 6@@ ,@@ 0@@ 6@@ 1@@ ,@@ 5@@ 00 . ( Mal@@ aki 2 : 16 ) I@@ d@@ ya ka gbenda môm u nom shin kwase ka nan er kwagh a or u nan vese la sha mimi ga yô . P@@ ania u kwase ugen kaa ér : “ M er msen sha er me ôr kwagh vangertiôr shi una kôr ior ken ishima yô , kua er me zua a iember ken tom kwaghpasen yô . M soo u zuan a mlumun sha mpin la ! Mimi yô , shighe u m lu wanye la , mba@@ van@@ nya vea va hen ya wase yô , m yevese m za yer , mea fa ve je kpaa . Mba ve we Mkaanem ma Aôndo ikyo ga yô mba er “ zege@@ mnger u kp@@ ian@@ ger nahan . ” Kpa Yehova ongo mbamsen asev nena ? Ka mbamhen mba nyi nahan i̱ due a mi mba vea fatyô u wasen se u tesen kwagh sha gbenda u taver ga zum u se lu nan kwaghôron ken tiônnongo yôô ? Sha derianyom u hiihii la , apostoli Paulu kaa a Timoteu , u lu ortamen la ér tiônnongo shin nongo u Kristu ka “ ya u Aôndo ” shi “ ka ity@@ ô@@ gh man im@@ agh ki mimi a suur sha mi yô . ” ( 1 Tim . Paulu ti yam ish@@ ô he ’ Fe@@ li@@ ku ga , a gema a ôr un a ôr kwagh u “ perapera , man u kôron iyol tsaha ” gbar gbar . Ka vegher u ityesen i i lu zan hemen hegen tar sha won cii man i gbe je i lu a̱ vande eren nahan ga la . Yehova nenge Mb@@ an@@ ine@@ ve mba ve gema asema la nena ? Ú nenge imba iember i Shi@@ on una ember u lun a ônov nav iky@@ um la kpa ? “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O U@@ NG@@ W@@ A M@@ T@@ O@@ G@@ HO@@ R V@@ E ” Kwagh ne una taver jighjigh u nan u anmgbianev asev , vough er kwaghôron u Davidi la kpa yange taver jighjigh u ior nav nahan . ( Mateu 19 : 6 ) Sha mimi yô , ashighe agen a taver se u dondon kwaghwan u Yesu ne . U lun a tom u eren la shi una wase ig@@ y@@ um@@ ior u palegh ieren i dang . 23 : 14 ) Kape ior mba Aôndo nyian kpa vea nyôr tar u ityendezwa la a b@@ unde ga je la . Heela tseegh ga , Paulu wa ior kwagh ken Mbaromanu 12 : 2 kaa ér : ‘ K@@ ar kwagh u a doo man a kom u rumun un man shi a lu vough la . ’ M@@ akeranta u henen ne ka u vihi anyom a u@@ ye a agumaior ma a civir Yehova a mi la . ( Or@@ pa . Er nan ve i gbe u se hiden a iyol yase ijime here , man i tese kwagh ne sha Saulu , Tor u Iserael nena ? A er msen wener : “ T@@ aver mo ave ! ” Yange na jighjigh ér Yehova una wase un una b@@ unde awashima u mbaihyomov nav u bo ne , nahan una za hemen a tom u maan g@@ il@@ gar la . — Ne@@ hem@@ ia 6 : 5 - 9 . Ken bo@@ tar u se lu ker ne , se mba tsough akaa kpishi a se er , aa a bende a m - ongo u ungwan imo i Aôndo la . ( Ps . 36 : 9 ) Apostoli Yohane yila or u hiihii u Aôndo hii gban la ér , “ I@@ mo ” man “ mhii u i@@ gbe@@ tar i Aôndo . ” ( Yoh . 1 : 1 ; Mpa . Er nan ve se fe ser Yehova er kwagh sha mimi - n@@ i ? ( Pasalmi 1@@ 26 : 6 ) A@@ mba la a̱ fa ér Ter wase u sha fa am@@ een a ve lu tagher a mi la man m@@ nyoon u ken ishima u am@@ een ne á ne ve la kpaa . Kpa gema lu P@@ risti u T@@ amen u “ sha inja i mlu u tom u M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki la . ” Ikyav i tseer tseer i tesen kwagh ne yô , ka kwa u Yehova bu@@ m a Aberaham la . N@@ om ôô - ôô ugen ken tar u Jam@@ an@@ i pu@@ lu@@ gh za ta sha wa@@ ya u usu u l@@ at@@ ri@@ ki maa usu ú@@ ma un nahan á kpe . Kwagh ne ka shami , gadia er se vande timen nahan , 6@@ 6@@ 6 la ka “ n@@ amba u or . ” 2 : 13 , 14 ) Mose iyol na kpa va pine Yehova ér : “ Á er nan ve F@@ ar@@ a@@ o una ung@@ wam ” ? Sha mimi yô , yange lu a hen u nan Yehova Aôndo icivir ga . I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Mbashiada mbagenev ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia ka ve za a loho u dedoo ken ag@@ ar a ic@@ aa , ape ior ve lu a ish@@ u@@ le i ib@@ ua la Heela tseegh ga , se mba nengen a m - iv u akaaôron a profeti a a er kwagh u “ ayange a masejime ” la . I nger kwagh shon ken Yohane 17 : 26 . Hanma Or Ngu a I@@ an i Ô@@ ron Bibilo Saan Saan U yan kwaghyan u ken jijingi la wa kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke la ker . Hi@@ ihii yô , umbur wer aluer se za hemen u civir Yehova sha mimi shighe u se lu yan ican yô se mba tesen m@@ doo u Yehova a doo se ishima la . Kwagh@@ wan u ken tindi na ne una wase se sha akaa a se eren ken uma wase cii . Iky@@ o i Wan Ng@@ i a In@@ j@@ ar i V@@ esen Ka nyi i gbe u hanma ortamen cii nana ere ? Hen tugh mb@@ ura je , “ TER wua ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba ken tar u Igipiti cii , hii sha wan@@ i@@ unda u F@@ ar@@ a@@ o u ma a tem sha iky@@ ôn@@ ough nagh ki torough la je zan zan ar hen wan@@ i@@ unda u or@@ kwar u a lu ken ga@@ adi , kua ôn@@ o@@ v@@ mbai@@ und@@ av mba u@@ z@@ end@@ en@@ ya cii kpaa . ” Á kaa wener : “ Shighe u wea eren i@@ wua yô , de t@@ ôngon k@@ or@@ ough sha hemen wou , er mba@@ at@@ ser@@ egh@@ ev ve eren ken u@@ shin@@ ago@@ ge kua sha igbenda sha u vea zua a icivir hen ior la nahan ga . ” Shi hii shighe la je or ngu a zua mngerem ma yangen iyol@@ been ga . Je@@ an@@ ine due a mzeyol u@@ gen@@ egh ér : “ Ka i taver kpishi u vendan ishima i ka i lu ú ker u̱ veren wan wou u nomso wer a̱ lu or@@ ya sha u a̱ kar a̱ ci@@ r ian i nom a undu la je i zua ga . ( Pasalmi 55 : 22 ; 1 Mbakorinte 10 : 13 ) Aluer se kporom hen Aôndo shighe u se lu ken ican yô , se lu a mhen u vough , nahan se hendan a Diabolo tsung . — Yakobu 4 : 7 , 8 . K@@ asev mba ve nôngon sha u Yehova a lu ken ivese ve kpa , gba u vea eren sha atindiakaa a Aôndo . 14 : 29 ; Y@@ ak . Kpa shighe u yange i nger Bibilo la , iti i Yehova due ker kuma er ajiir 7@@ ,000 nahan . U er nan ve u lu ijende i Aôndo ? Man gema anmgbianev asev Mbakristu mba ve lu sha ajiir a i nengen sha mba@@ beenyol la di y@@ ee ? Mba Ve K@@ pe sha Iky@@ aa i M@@ civi@@ ra@@ ôndo Ve A@@ in@@ ge la Mba Eren Shi@@ ada ken S@@ we@@ den Z@@ a Hemen u K@@ eren Per@@ apera u Yehova Ior kpishi yange ve er tom u pristi u tamen sha ashighe a tsuaa la , nahan kpa tom u Yesu u lun P@@ risti u T@@ amen la due kposo . Shighe u ior mba ve lu a ishima i mimi ka vea ôr kwagh@@ ngeren u uma u Yesu u i nger ken I@@ vangeli la shi vea gbidye kwar sha averen kpishi a jighjigh na u nan la a ve ve a mi yô , kwagh ne ka a na ve lu a dooshima sha a na tsung . Shin er ieren ve i bo la gema yange ve u zuan a averen agen nahan kpa , hanma ve nan zua a dyako ken tar la . Kpa Luka hemba wasen mbagenev sha u eren tom u i@@ vangeli shi ngeren Bibilo . Ashighe agen ijiir yam i tsan yange ia lu an@@ you u cuku u koson ikyav mbi t@@ omov ker gayô i lu ity@@ ôr ny@@ inya . I@@ mba@@ kwagh ne yange i er mba shin Betel shighe u i ma@@ gh bran@@ ci u ken tar u D@@ en@@ mar@@ k man N@@ or@@ way man S@@ we@@ den , i gem yilan ér bran@@ ci u S@@ can@@ d@@ in@@ avi@@ a la . “ M hii u nengen mer mimi je me fatyô u kporom ikyua a Yehova , shi m nenge mer i shi@@ ri@@ m ikyav mbi mbi lu imoshima i nan or ibo la kera ” Yehova soo ér se na jighjigh a ityendezwa na i tar u he , u perapera la . 24 : 3 ) I gbe je kpa , se mba a nenge ikyav la i kure sha igbenda kposo kposo imba ne nahan ga . ( Ôr Mbaheberu 11 : 39 , 40 . ) Kristu Ngu Ô@@ ron Kwagh A A@@ tô@@ ôn@@ anongo Kpa ka cii kwagh u na ve pasen ior kwagh u Tartor tsema tsema la ga . Er nan ve i gbe u se “ seer ” zan mbamkombo asev ‘ er se nenge iyange la i lu mgb@@ ôghom yôô ’ ? ( Amo@@ shi 3 : 7 ) Nyian ne , Yehova ngu nan u@@ profeti mkaanem ér ve nger e̱r sha ayange a tsuaa la nahan ga ; kpa , a na nongo u wanakiriki u jighjigh la tom u nan ior mba hen ya na kwaghyan u ken jijingi sha shighe vough . M@@ lu u tar la cii kpa lu d@@ im@@ ii . Ka ve soo ér mbayev mban ve soo ve shi ve kôr ityesen i ve ne ve la ve saa a mi sha er a kpe ve iyol yô . Aluer kwagh er ú nahan yô , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku la ia na a yô@@ h@@ ôr we iyol , shi ia na ú agee a mba ve fe mimi ga ve ban a mi la . In@@ i@@ av mb@@ igen mbi Mbakristu ve ne nyian la mbi kwagh@@ môm a ini@@ av mb@@ igen mbi Mbaiserael naan la nena ? Er Se K@@ ô@@ ôm I@@ mo@@ shima Y@@ ase Yô Hanma or u yange una zua a nan cii yô a pase nan kwagh , a̱ lu or@@ ng@@ oho@@ l@@ kp@@ an@@ de@@ gh una zua a nan sha gbenda shin una zua a kwase shin ij@@ ôr ate@@ tan shighe u a lu me@@ men kpa a pase nan kwagh . ( Luka 19 : 1 - 5 ; Yoh . Ma Orkristu môm u i shigh nan mkurem sha jijingi u Aôndo sha mimi nana soo ér i nengen nan nahan ga . ​ —⁠ Aer . 10 : ​ 25 , 26 ; 14 : ​ 14 , 15 . Ka nyi ia er mba i shigh ve mkurem , mba ve de u kuran shi ve kera til sha mimi ga laa ? Anmgbian G@@ u@@ y P@@ i@@ er@@ ce , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la , yange na kwaghôron u kôron ken ishima , u har sha ivur i sha inyom i 20@@ 11 , i i kar ér ‘ Su@@ ur sha I@@ ti i Yehova ’ la . ( Se@@ f . Yange Yehova na Davidi agee a zan hemen shin er yange tagher ishigh a ah@@ endan a vesen nahan kpaa . 1 : ​ 3 - 5 , 7 ; 1 T@@ es . 1 : ​ 2 , 3 ) Shighe u Paulu tagher a atsan a vihin tsung la kpa , fese je a su@@ gh Yehova sha iwasen i a na un sha shighe vough sha ikyev i anmgbianev nav mba ken Kristu la . ( Aer . 28 : 15 ; 2 Kor . In@@ j@@ akwagh igen kaa ér : “ Kpa ishima i vihin yô , i ne ishima i y@@ in@@ an . ” ( Anz . Aluer se mba eren tom wase u Mbakristu u pasen ior kwagh la hanma shighe yô , se hiden a iyol yase ijime . M zer ng@@ un a vangertiôr ken uma wam gbem . • Ka sha ityôkyaa i hange hange i nyi nahan man Yehova a we ishima ? Zum u wanye u kiriki nan ker ter u nan uwegh he ’ atô u ior mba nan kav ishigh vev ga yô , ka nan fa je er kwagh á e̱r nan ga , gadia ka nan fa di tsô er ter u nan una de ér ma kwaghbo a̱ va ikyua a nan ga . ( Mbaheberu 5 : 12 - 14 ) M@@ ase zan ka lun we inja er amba at@@ es@@ enegh la taver yum , nahan ka a de a na ú ú u@@ le a u@@ le shinii ? Aluer se mba ôron mbagenev u@@ vande - eren er mban nahan yô , ka gbenda ugen u ember a mbagenev imôngo . Mic@@ hel@@ le : U hen wer una lu a ityôkyaa i injaa i i ne ve a lu a bee a atsan a se lu yan ne gaa ? OR M@@ Ô@@ M kpa nan fa iti i wan@@ kwase la nyian ga . Ka Un a ser akaa a ver shin tar ne vough vough , er gbenda u mngerem ma zenden la nahan ye . Kwagh ne na yô , Wan u ungwan kwagh ne hingir vough er Ter na nahan , ka nahan ve Bibilo i er kwagh na ér ngu “ i@@ been i Aôndo u i nengen a Na ga la ” ye . ( a ) Kanyi ia fatyô u taver kwase u injaa u eren@@ e , man nana kô@@ r@@ cio u eren kwagh ne nena ? De ase se time sha kwagh u se er ve se tile dông se palegh uh@@ ôn mba Satan mbagenev uhar yô , ka u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man idya i eren je la . Nahan Davidi er nena hen ijiir i bo nee ? Ken ngeren ne yô , se lu timen sha kwagh u hiihii ken akaa a i gbe u se er la . Yesu hii a m@@ doo u ityesen i Yehova doon un ishima la nena ? Er m fe mer anmgbianev av cii yina nahan kpa , me de mer m@@ yen u mô ve a due a mo ken a@@ yem a uma ne sh@@ aa ? ’ Mba@@ civir Yehova ve̱ nengen ivaa ve la ér ka kwagh u Ter a zough yô , vea lu mbacivir Yehova sha shighe u yange ve er ivese la shin vea lu ga kpaa . Sha nahan yô , hanma or u hen tsombor wou nana ‘ gema ity@@ umb@@ u@@ j@@ ôô@@ v i nan nana naan ’ Yehova ‘ nagh sha mi , sha ityough ki an@@ om@@ ab@@ ua ’ ken hanma kasua . ( Ho@@ s . Mayange se hungur nen ityendezwa i Aôndo a er a vese ne ga , a kaa ér : “ In@@ j@@ ar i m@@ hi@@ r u iyol ijime , cian TER yô , ka inyaregh man icivir kua uma je . ” — Anzaakaa 22 : 4 . Doo u noov man kasev mba ken Kristu vea na ayol a ve jighjigh shi vea suur sha ikyar ve kpaa . Nenge ase kwagh u kwase ugen a ôr sha kwagh u nom na u a nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô , a kaa wener : “ N@@ om@@ om kaa ér ka una nenge ufoto mba iji@@ mba@@ gh yô , kwagh ne a wase un u hemban fan er una n@@ umbe a mo yô . Sha “ iyange i utya ” i Aôndo una ta num sha mbaihyomov nav la , ka nyi ia er mba ve lu shin p@@ ev ga laa ? Yehova eren kwagh sha mimi nena ? A ôr kwagh u ior mba Yehova ôr sha “ tor u Bab@@ ilon ” yô , wener : “ U kaa ken ishima you wer : Me k@@ ôndo Sha , me kende ik@@ ôn@@ ough y@@ agh ki torough Sha je ; k@@ ia kar as@@ an a Aôndo sha je [ ka u@@ tor mba ken tsombor u Davidi je la ] . . . me hingir er U@@ hemban@@ sha nahan . ” Nahan kpa , ashighe agen mbamzeyol ka ve ta sha mbacivir Yehova mbagen nahan ve v@@ ôr ken ishima . I@@ k@@ we i Iserael Yange i Lu 12 Shin i Lu 13 ? Ne N@@ oo@@ v man K@@ asev , Maa Nen M@@ lu W@@ en u ken Jijingi , 1 / 1 Jigh@@ ilii yô , m@@ til wase u a har sha Bibilo la una na tar ua soo se ga , kpa una gema a mgbegha mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi u fan Aôndo . K@@ pas@@ h ! Sha nahan yô , se mba yôôn ser ka un tswen a lu U@@ hemban@@ sha sha won cii , shi a kom u se civir un ye . ( Mpa . Nahan kpa Yehova yô , ngu a “ ôr iyenge i as@@ an , A ii a ati cii ” je . ( Ps . ( Genese 6 : 3 ) Kwagh u Aôndo ôr ken inyom i 2@@ 4@@ 9@@ 0 C.S.@@ W . la lu ikyav i tesen mhii u mkur u tar u ú fa Aôndo ga la . Shi lu nen a ish@@ u@@ ghun . ” — MB@@ A@@ K@@ O@@ L@@ O@@ S@@ E 3 : 15 . 26 : 1 ) I@@ ny@@ aregh kpa ki hange hange , kpa gba u se eren kwagh a mi sha inja . I@@ yol@@ tseghan man batisema u eren ka ve bugh se gbenda u lun imôngo ken paradi@@ so u ken jijingi la . Een , iyange i̱ ve Yehova a iwuese , un “ u A gbe Sha man tar ” la . “ U@@ sha u he ” la lu@@ ̱ nengen sha “ tar u he , ” u u til sha ityough ki ati@@ hi@@ aior a engem iyol p@@ é@@ r@@ é@@ p@@ é@@ r@@ é á yange hide he ’ tar ve sha u va hiden maan Yerusalem kua tempel na sha u civir Yehova la . Ka nyi yange i gba u or u nan nagh nana ere , man kwagh ne lu hange hange nan je ? ( 1 Yohane 4 : 1 ) Zum u Orkristu u i sember nan nan ortamen nan soo u wan orgen kwagh yô , hemba doon u nana za t@@ ume id@@ y@@ u vea ortamen ugen u nan tse ken tom u ortamen la yô , ka nahan man kwaghwan u nan la una har sha Mkaanem ma Aôndo ye . Ka igbenda igen i nyi nahan se hen , i ka i wase se u dondon Tindi u V@@ esen la ken tom wase u pasen kwagh la ? Er nan ve mba ve er ivese je kpa i gbe u vea lu a iyol kôron tsaha ? 14 : 30 , 37 , 38 ) Shighe kar yô , Mose kaa a Yosua ér a kar a tile sha ityough nagh , er Aôndo kaa nahan . ( 1 Utor 15 : 14 ) Nahan ka nyi se hen sha kwagh u uma u A@@ saa ? Er G@@ u@@ y P@@ i@@ er@@ ce a lu anmgbian u Kristu yô , ishimaverenkeghen i lu a mi ér a va nder un shin ku , una yem sha la kure shami vough , shighe u lu anyom 7@@ 9 la . — Heb . Kwagh la yange ma lu ikyav i tesen inja i dedoo . Ken injakwagh i ort@@ ani@@ vor la , Yesu kaa ér “ an@@ zughul a tar ne a nyian ishima man ic@@ ugh i iny@@ ar ” ia fatyô u imb@@ ishi kwaghôron u Aôndo ken asema ase , nahan vea yange se u u@@ men atam . ( Mat . Kpa m de u zan ica i gba hegen . Kwase ugen u a tesen ior kwagh u mkpeyol yô , mba yer un ér De@@ br@@ a W . Ka akaa a nyi nahan aa wase nom man kwase u palegh idya i eren@@ e ? Akaa a V@@ an a M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor — Gbenda u S@@ ôron A@@ yôôso ( Luka 10 : 25 - 37 ) Alaghga yange a k@@ ondo or@@ fan@@ atindi la iyol u ungwan Yesu kaan ér Or@@ s@@ am@@ aria hemba ng@@ un or@@ wan@@ ndor u dedoo a pristi man Or@@ le@@ v@@ i la kpishi . Yange i er kwagh ne sha gbenda u vesen ken uwer u Se@@ te@@ mba u a kar la ken tar u United St@@ ates , zum u mba@@ wan ts@@ wam ta num sha World T@@ ra@@ de C@@ enter ken gar u New Y@@ or@@ k kua sha P@@ ent@@ ag@@ on ikyua a gar u W@@ a@@ sh@@ ing@@ t@@ on , D@@ .@@ C . la . M@@ kav u se zough a mi hegen ne , una lu se a iwasen kpishi . Tom u Aôndo a ne se ne ua za hemen zan zan shighe u Yehova una wa uwegh sha aka@@ aeren a uumace zum u “ zege@@ can ” una er la . Ng@@ ô u lun tswen kaa ér : “ V@@ i@@ di@@ o ne ia lu gbaa u kwaghyan wase u ken jijingi hanma shighe cii . ” Kpa mba ve kaan nahan la gema mba zan Aôndo g@@ wa sha kwagh u a eren ga yô . Tor ne lu Shi@@ ru@@ shi , u lu or u ken Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia la . A ôr kwagh u ityav mbi ior mba Yehova nôngo yô . Yeremia kaa ér : “ H@@ ingir mo ken ishima er usu u hi@@ an , u i ci@@ r u ken ak@@ u@@ he am yô , m wa ishima je , m v@@ ôr , he@@ mb@@ am kera . ” Shi cii man Paulu kpe hen shighe ne yô , apostoli ne vande zuan a mtsera sha iwasen i Marku na un la . Aluer se hen sha iwasen i Yehova na mbacivir un mba tsuaa mbara yô , kwagh ne una seer taver jighjigh wase . Se mba a atô@@ akyaa a injaa a pasen akaa a i nger ken Ruamabera la sha imba gbenda nee ? A kaa ér : “ Vea gema us@@ an@@ ker vev , vea var in@@ dy@@ uhar a mi , a@@ w@@ ange a ve kpaa aa hingir ah@@ ô a sôron iky@@ on a mi ; ikyurior igen ia kera tsu@@ wa s@@ an@@ ker a ikyurior igen ga , vea kera hen ityav mbi nôngon kpaa ga . ” ( Yes . Gba hange hange u se time sha kwagh u nan Yehova iwuese la sha ci u nyi ? Noa na Yehova jighjigh , shi lu a vangertiôr kpaa , “ tsô [ a ] nyôr a ônov nav man kwase na kua kasev mba ônov nav a na imôngo ken t@@ so . ” OR@@ K@@ U@@ R@@ AN@@ I@@ L@@ E@@ V ka nana ver ishima sha iyôngo i nan yô , i kpe i iyol kpishi . Ka kwagh u Yehova yange kaa a Yosua ér a er , shighe u Yosua kar tôô ian i Mose je la , ér : “ [ Lu ] taveraa . . . , taver ishima tsung , sha u veren ishima u wan atindi cii ikyo a Mose wanakiriki Wam kaa u yô ; . . . Pro@@ feti u jighjigh ne yange kange ishima ér una kegh Yehova zan zan shighe u a ver u yiman ior N@@ av mba ve gema asema la . — Ivur 21 “ Akaa a i gbe a ” kpa i lu sha ave a Aôndo ga , ka m@@ ser@@ tar u hegen ne je la , kua “ U@@ sha ” mba ifer la cii a va t@@ enger ve kera , vea kera lu ga . 5 : 4 - 6 ) Iky@@ uryan ne tese wang ér Yehova bu@@ m ér una er tom a Tartor u Mesiya la sha u kuren awashima na u lu a mi sha ci u uumace man tar ne sha hiihii la . Mo kpa yange m na jighjigh nah@@ a@@ la , nahan m nenge mer , aluer po@@ op@@ u kaa ér ityesen i T@@ r@@ in@@ iti la ka i mimi yô , ka i mimi di je . L@@ un Nen ken Dooshima u Ter man ken Dooshima u Wan Yange se taver ishima ken mimi shi se lu mbap@@ asen loho u dedoo sha gbashima hanma shighe cii . Se kav Amo@@ shi sha kwagh u se pase la tseegh ga , kpa shi kua sha gbenda u se pase kwagh shon la kpaa . Er m lu a ity@@ or@@ on@@ shima yô , ayôôso a eren y@@ in@@ an mo . A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo nga kuren sha mi hegen kpa ? • Kanyi i̱ mgbegha ú u wan ikyo sha atindi a Yehova ? U er washika shon yô , alaghga doo u je u ôr mbagenev wer , “ M sember ungwan a ijende yam ! ” Kpa jighilii yô , hanma or u civir Yehova yô nan doo un ishima , shi nan gba un kwagh tsung je . — Mat . Ken inyom i 199@@ 2 yô , i tsua anmgbian Jac@@ k@@ son ér a lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci ken ic@@ ile i Sam@@ o@@ a , ken inyom i 199@@ 6 di a hingir u eren tom vea K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci ken ic@@ ile i F@@ ij@@ i . M ngu s@@ ônon mer ijiir ne ma i lu ya wam ke ’ anyom a á lu van la kpaa ! ” Se wa ago@@ yol sha M - umbur nena ? Ngeren ne pase er atesen a Yesu man ikyav i yange ver shighe u lu shin tar ne la , ia wase se cii u lun kundu kundu a ior mba hen tsombor wase yô . Á wase tiônnongo wase kpishi . ” Gbenda u i ver uwer man tar sha inja shi ve eren tom ken mzough la ka u wase u van a ashighe kposo kposo . 5 : 21 . Ka kwagh u injaa u nyi u zough a mi sha kwagh u ishima i or i Solomon ter ken msen u a er sha m@@ tsegh u tempel laa ? 26 : 19 - 23 ) B@@ ur@@ r@@ us yange una tôv Paulu una zua un a ibo shin una zua un a mi ga kpa , se fa ga , kpa kwagh u se fe yô , yange i tindi ér i za wu@@ he Paulu ken pur@@ usu u lu ken af@@ o a Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar la ga . Mbagenev kaa ér yange ve nôngo ac@@ in imôngo ér vea de aeren ne sha tahav vev , kpa ve k@@ an@@ shio . Sha ayange ne kpaa , Ro@@ ber@@ t L . Se@@ te@@ mba 26 , 20@@ 11 – O@@ k@@ to@@ ba 2 , 20@@ 11 A@@ tô@@ akyaa nga aa a ne ve kwagh a lu nahan yô . ( Ekesodu 2 : 23 - 25 ) Yehova yange kaa a Mose ken age@@ va u usu ér : “ M sen sha u Me va yima ve sha ikyev i Mbai@@ gipiti , Me due a ve ken tar la , Me yem a ve ken tar u dedoo man u ke@@ hen kpaa , tar u at@@ umb@@ ab@@ ua man iy@@ ough ve du@@ mbur ker yô . ” Aluer se er akaa a hange hange ne yô , se lu tô@@ mon a t@@ ôm ser Armag@@ e@@ don a va , gadia ka ityav mbi mb@@ ia bee a ityav mbi uumace cii yô . Se sh@@ ire nen Aôndo tom sha afatyô wase cii , kpa shi se umbur nen ser Yehova keren ér se er kwagh u a gande se agee ga . Aluer se vande keren tartor u Aôndo yô , se lu a aeren a civir Aôndo kpishi . Nahan cii kpa , mba a kav mlu u iwanger tsembelee ga , shi mba a fa er ngi i “ pav ” ker ve i samber ga . ( Mat . 11 : 18 , 19 ) Kpa g@@ ur@@ g@@ ur u eren lu kwagh u vesen ken uma na ga . E@@ i , gadia í kaa a vese ér : “ Kpa kwagh ne vihi Yon@@ a ishima tsung , je a y@@ u@@ we . ” Ka uma wou man iyol you man kwagh u ú tsough a ishima you yô . Er nan ve i gbe u saa se nôngo kwagh tsung ve se lu “ wang a ac@@ ôgh@@ or iyol ga , ” man kwagh ne wa nyi man nyi k@@ ere ? 17 , 18 . ( a ) Ka sha nyi igbenda nahan ka se zua a ishimataver ken mbamkombo mba tiônnongo ? M@@ ngerem ma De@@ e@@ mee mara yange ma va , inyom kar yô , Noa kua tsombor na due ken t@@ so la , ve h@@ ungwa sha tar u wang . Aluer se p@@ ande aka@@ aeren ken uma wase kpishi yô , se hemba zuan a shighe u veren ishima shi eren msen shighe u se lu gbidyen kwar sha kwagh la . ( Ps . 119 : 10@@ 5 ) Bibilo ngi i wase se kpishi shighe u se lu nôngon a mbamzeyol shin i gbe u se tsua ior mba se kôr ijende a ve shin i@@ ember@@ yolough i se er shin tom u se er shin iky@@ ondo i se h@@ ua man amba@@ akaa la nahan yô . ( Ps . 37 : 25 ; Anz . 13 : 20 ; Yoh . 15 : 14 ; 1 Tim . ( Ps . 9@@ 4 : 12 , 13 ) K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u T@@ esen , u Mbahemenev Mba Shin I@@ t@@ ine ve ver la , nengen sha mbamkombo mba i eren sha u tesen ior mba Yehova sha tar mbara jimin cii . Mbagenev kaa ér kon u i yer ú iti ér Me@@ tu@@ se@@ la , ú lu iky@@ a ver ver , ú m@@ ende sha ig@@ y@@ u@@ ngu i ta@@ ven kuman um@@ it@@ a 3@@ ,000 sha I@@ wo I P@@ u@@ pu@@ u i ken C@@ ali@@ for@@ n@@ ia la , tsa kuma anyom 4@@ ,@@ 7@@ 00 . Or u ngeren icam la yange nan ta@@ mber nahan sha er mlu u nan u ken ishima u nan ter ken icam shon la una kôr mbagenev ken ishima yô . Ashighe kpishi mba ve lu Mbashiada ga je kpa ka ve nenge er se tesen icivir sha ajiir a ase a se civir Aôndo la yô . Aluer se kôr ijende a mba ve kuran atindi a Aôndo ga yô , alaghga se kpa se gema eren kwagh u ve eren la , sha u ve lumun se yô . Shighe u ka vea pur@@ ugh ken iwanger i iyange yô , m@@ lu@@ ashe u ing@@ y@@ ur ve ka a gema a lu er z@@ en@@ aria nahan . ( Mbaromanu 1 : 20 ; 2 Timoteu 3 : 16 , 17 ) Ka un a lu I@@ mbor i hanma kwaghfan u mimi ye . U@@ ti@@ ku gba lu hen inya kpen@@ egh ! Gbenda u Yesu eren kwagh shi ôron kwagh shi tesen la , man ku u yange kpe sha u p@@ aan se la cii tese dooshima na . Nahan kpa , Bibilo ngi a atindiakaa wang aa i gbe u Mbakristu mba mimi cii vea kuran yô . Takerada u masejime u Bibilo kaa ér mba kohol ‘ u@@ tor mba tar sha won cii ’ ijiir i môm “ sha ci u ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee . ” Se lan er ka a mar wan u he ve kwagh ne a tagher my@@ av u kwase vea nom yaven ayol a ve la ga yô . Ity@@ ôkyaa i vesen igen i i ne i gbe u se lu a mci@@ e@@ aôndo yô , ka isharen yase i kuran iky@@ ar@@ yan i se ye vea Aôndo la . G@@ omoti u tar la ne amba@@ aior la ian i eren ivaa ga . Nahan cii kpa , alaghga ieren ve ia na yô , mbagenev vea wuese ve . Nahan kpa , m hen mer me fatyô u den tom wam la ga , sha ci u m lu a ma tom@@ a@@ ve@@ e u me eren me koson tsombor wam ga . P@@ il@@ at@@ u shi nôngo wener una na uwer u̱ gba mbah@@ endan kwagh mba lun a mhen ga mban , kpa a mase y@@ in@@ an ishima sha ci u ayôôso a ve lu eren sha ah@@ on a gban la . Nahan kpa , ônov av mba kasev yô , vea hen kpa a doom . ” 3 : 6 ) Kwagh u Ifa tagher a imeen ve er la kaha kposo a kwagh u Yesu er shighe u tagher a imeen ac@@ in atar la kpishi je . Ken inyom i 19@@ 39 la , i ver an@@ nongo u henen takerada hen ya wase . A maa tiônnongo na sha “ vande . ” ( Mat . Kpa inja i ior mbagenev kpishi ainge ngi nahan ga , i hemba been kwagh u yange er sha ayange a Mal@@ aki la . “ Se mba a a@@ kwa@@ ti u eren iyua sh@@ imi , kpa ior mba we inyaregh sh@@ imi ér vea yam myom ga , ú ngu wer se mba te@@ en a tee kwaghaôndo ga . Tom u pasen kwagh hanma shighe wasem u ember uma sha ishima yam . Ishim@@ a@@ wan i mbacivir Aôndo ken ityar ne ka iky@@ u@@ men shiada hen mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi mba ve lu ‘ keren iti i Yehova ’ la cii . R@@ ys@@ z@@ ard kaa wener : “ Yange se kange ishima ser se lu a uuma u har , mlu wase u ken tiônnongo a kaha kposo a u ken ya ga . ” Kwagh u i nger ken Mpase 17 : 10 la , man u i nger ken Habak@@ u 2 : 3 la tese ér se mba ken ayange a masejime nena ? Gba ve ishima u eren ishima na , er i pase ken Bibilo nahan . Kape se kpa , aluer se soo u wasen ior ser ve ngohol loho u dedoo u Tartor ve , a gba u se fa u pinen ve mbampin sha inja je la . Solomon yange za iky@@ ura kuma nena ? Alaghga apostoli Paulu lu ôron kwagh t@@ eren kon zum u á kaa wener Mbakristu ve ‘ zenden ken Kristu nahan vough , er ve we am@@ ishe ken a Na shi i maa ve ken a Na kpaa , man i taver jighjigh ve u nan ’ kpaa la . Kpa , gema ka m@@ tese u a tesen mlu na sha igbenda i a eren kwagh vough man sha mimi kpaa la . Ka sea wu@@ h@@ a iyol sha inja shi ieren yase kpa ia doo zum u se kombo imôngo yô Yehova Aôndo a zua a icivir shi ieren yase ne i̱ tese ér mcivir na gba se kwagh kua mba se civir un a ve imôngo la kpaa . ( Luka 22 : 44 ) Yesu van@@ den eren msen ishima i môm , kpa kwa u a tagher a ican i karen jighjigh u nan na , i̱ lu a vande tagher a mi ga la yô , a ‘ seer eren msen ishima i môm , ’ man Aôndo ungwa msen na la . Or@@ fankwagh ka nan samber a mfe u nan er i doo la kure kure . Er N@@ i@@ ur@@ ka p@@ ir ashe shi ungwan taveraa je hemba anyom pue yô , kera b@@ i@@ ishi a ior ga . “ Ka TER A lu Aôndo ye . ” Ikyav i tesen yô , nenge ase kwagh u Yesu a er sha kwagh u “ wan@@ ak@@ ir@@ ki u jighjigh man u fan kwagh ” la . Shi se umbur nen mkaanem ma Ter Yesu Kristu kaa nahan ér : “ Ne cii ne mba anmgbianev ” la . — Mateu 23 : 8 . Er shi cuku u Mbaiserael vea per if@@ i u Y@@ ord@@ an vea nyôr ken tar u K@@ an@@ aan la , Mose kaa a ve ér , “ u@@ shir@@ mbaiorov ” mba ve lu ken atô ve la ‘ ve doo ve ishima . ’ ( D@@ ut . Kwagh@@ fan shi una wase u u tsuan akaa a u er ve u zua a msaanyol la sha inja . ( Ôr Yakobu 3 : 14 . ) Yange tese kwagh ne sha ieren na . 3 : Ngeren u sha it@@ you — Inja i ngeren mba ve lu sha ityough ki u@@ pasalmi mbagenev la ér nyi ? Se mba eren kwagh u i kaa ér se eren mcivir u hen tsombor hanma shighe la kpa ? Er nan tar ne u lu paradi@@ so hegen ga ? ( Ôr 2 Timoteu 2 : 24 - 26 . ) Mose kaa ér : “ Nenge , m ver u uma man mkpeyol , ku man shi kwaghbo sha ishi nyian . ” N@@ ana fatyô u eren kwagh ne sha iniongo i me@@ m@@ yol la aluer nom u nan soo ér nana̱ er nahan yôô ? Bibilo kaa ér : “ A@@ she a TER nga jing@@ en sha akaa a sha won cii , sha u Una pase agee Na hen mba asema a ve a lu jigh@@ el@@ aa her a Na yô . ” ( 2 K@@ ron . • Ka nyi ia wase Orkristu u fan ér ma i@@ ember@@ yolough ngi a iwasen shin ngi a mi ga ? Shi se hemba fan u eren tom u pasen kwagh la , sha u duen kwaghpasen vea mbacivir Yehova mba i tsaase ve la . A@@ ka@@ a@@ wan na tser sha a@@ vegher a uma cii , kua uma u ken tsombor man kasua u eren man er se eren kwagh a kasev shin kasev ve eren a nomso la man ieren yase a mba ve lu Mbakristu imôngo a vese man ci u se lun a mi ken mcivir u mimi la cii . — Yakobu 1 : 25 , 27 . 33 : 13 . ( Genese 12 : 2 , 3 ) Lu@@ un er Aôndo yange una soo ér Yakob a zua a iveren la ga yô , ma yange . K@@ era ga kpa , mbaapostoli mba Yesu , mba ve lu mbahemenev mba shin it@@ ine mba hiihii mbara , lu a tahav mbu eren u@@ ivande , kwagh ne kpa tese er Aôndo lu suen ve yô . Se fatyô u dondon ishima i legh legh man bem ityô Yange nenge er Aôndo zua or u hiihii man kwase u hiihii la ivese yô . Mbagenev yô , yange ve hii u undun tiônnongo kure kure , vough er t@@ so ka a hii u ku@@ an kure kure zan zan a kua a kar ihy@@ ongo nahan . Shi nenge ase kwagh u R@@ ah@@ ab@@ i , id@@ y@@ a@@ kwase u ken gar u Y@@ er@@ ik@@ o la . Mimi yô , gba u noov man kasev vea lu a dooshima shi vea eren kwagh a ikyar ve sha mimi , shi vea nôngo kwagh kpoghuloo ve , ivese ve ia doo ye . 23 : 14 ; 2 S@@ am . Er se lu timen sha mbam@@ lumun mba yange ve na la , tôô ve kar sha mbam@@ lumun mba yange a lu we ve , ma u na la . U tesen ikyav yô , ka se vande wan uwegh shin ma ngeren u sha tindi cii ve se hii u eren ma kpen@@ ga vea or shin se hii u eren tom vea ma kô@@ mp@@ eni ye . Aluer se hu@@ le mbam@@ pase mba Yehova kera yô , kanyi ia fatyô u eren@@ e , nahan se er nena ? ( zwa Buter ) Me@@ i 8 , 2@@ 000 ] Hen shighe la , kwagh u i ôr ken Pasalmi 1@@ 45 : 16 la una kure sha mi vough . I@@ jiir ne kaa ér : “ [ We Yehova Aôndo ] U bugh uwegh O@@ ugh , U ne hanma kwagh u uma sha isharen na , ka kom un . ” Lu P@@ er Er Yeremia Nahan , 3 / 15 Nahan zum u Anmgbian F@@ ro@@ st kende kaa ken zwa J@@ a@@ man ér , “ V@@ ER@@ B@@ O@@ T@@ EN ! ” ( Ôr Anzaakaa 20 : 5 . ) Mbak@@ as@@ u@@ av mbagenev vea nenge ér ka ib@@ u@@ me@@ kwagh je or@@ ku@@ sua u Yesu ôr kwagh na ken injakwagh la er ye . Kanyi i lu ityôkyaa i vesen i se we ishima ken tom wase u Mbakristu ? Er doo kwase shi civir Yehova sha jighjigh yô , wan@@ nomso u kuran ilev la ôr kwagh kaa ér ngu er ka “ im@@ on@@ don i it@@ yo@@ mb@@ o i ken atô u us@@ aa ” nahan . Se kange nen ishima ser , mayange se nenge kwagh u se lu a mi la be@@ elee ga . He@@ mban je yô , gba u agumaior man ag@@ um@@ au@@ kase aa kura ayol a ve sha e̱r u@@ lum u kôron taveraa man m@@ doom ma iyolough mara ma a nzughul a mhen ve shighe u ve lu tsuan or u vea vôso la ga yô . I@@ mba dooshima ne doo mba i “ t@@ umb@@ u@@ l a ve , ve sa@@ mbe wuee ” ken tar u ú kase se ú we atô u ú ban a dooshima ne je zua ga . Kpa ka aie . Kpa e̱r u@@ pu@@ e@@ mba@@ an@@ yomov mb@@ á gbe karen imôngo nahan , tom u kwaghpasen u Tartor la hide bugh . Mba ker ken inyom i 19@@ 8@@ 2 yô , gomoti u ken tar u P@@ ol@@ and na anmgbianev asev ian i eren mkohol u iyange i môm . • Ka akaaôron a profeti a ken Bibilo a nyi a wasen we u lun per ken ji@@ jing@@ ii ? Wan u orgen ken mba@@ eren fi@@ im ne , mba yer un ér S@@ co@@ t@@ t M@@ il@@ es , a kaa ér : “ M nenge a ior ken fi@@ im ne , mba ve fe kwagh u una va tser ve ga yô . Kpa mimi gema tsombor ne vindi vindi . D@@ el@@ ab@@ a la kpa hide nger ve kaa ér : “ M ngohol ka@@ a@@ de man takerada wen la a iember , kpa m ngu hiden ne a inyaregh ki ne t@@ indi@@ m a mi la sha ci u m soo mer me er iyua sha er ne za hemen a tom u ne eren la yô . “ Kwaghôron u a gbe sha shighe vough yô ” una fatyô u nan ishim@@ as@@ ur@@ un sha iyange i ican ! I lu nahan u zua a iember sha u henen Bibilo a or er anmgbian u kwase ne nahan ve@@ e ? Ken anyom a a sember karen ne , ityar sha won cii nôngo ér ma ve bee a ityav mbi ior i tar môm nôngon ayol a ve la , i er kwagh ne sha u kighir ik@@ we i i lu nôngon ityav la ér ve wa ave shin takerada sha u tesen ér ve lumun bem . Ka wan u Yehova Aôndo , “ Tor u akuraior cii . ” Mbam@@ tsera mban hemba akaa a a saa u la ga he ? ” I@@ w@@ un@@ a@@ ak@@ ombo i ngise , i i civir ak@@ ombo her yô , T@@ el A@@ ra@@ d , Iserael Or u yange nan tese ikyav i vihin gban kera sha u kera civir hemen u Aôndo a ver la ga yô l@@ ù Kor@@ aki . Ka vegher u loho u Tartor u nyi injakwagh i sha kwagh u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la í te iwanger shami ? M@@ hen u Mbagenev sha Kwagh u I@@ can i Y@@ an Yange i hii nan L@@ y@@ man tom hen ijiir i wan ityakerada i@@ gb@@ ende la , ka been kera yô , shi er tom hen ape gb@@ eren ityakerada la , shi yange wasen u eren in@@ ki kpaa . Alaghga kwaghwan ve ne una lu inja er ka u dedoo nahan , kpa aluer u ungwa ve yô , ú fatyô u kaan wer ú ngu karen iyol you sha er u taver sha u civir Aôndo je kpa ? “ M@@ nenge u TER ngu er mnenge u or nahan ga . ” — 1 SA@@ M@@ U@@ E@@ L 16 : 7 . Yange gba u a s@@ ôngo ib@@ ua ihi@@ ar a na nagh a mi , u môm sha ci u Yehova ugen di sha ci u Ba@@ al . Yange mbaapostoli mba kpen kera mba been yô , atesen a mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga man kwaghfan u taregh va kar hi@@ mb@@ ir loho u dedoo ne . M@@ yen wase una va se a nyityô ican cii , a lu iyol@@ been shin angev je kpaa . Aluer se za hemen u tilen sha mimi yô , mayange je ikyar i se ye a Yehova la ia t@@ enger ga . Sha kpôô yô , aluer se kav er Aôndo a lu u mh@@ ôôn yô , mayange je a maa se iyol u gban nan anmgbianev asev mba nomso man mbak@@ asev mba ken jijingi ibo ga@@ egh ga . A wa se kwagh ken Bibilo i i lu Mkaanem nam la , u a wase ior kpishi u zan iky@@ ura ken uma ve shi kera lun a ishim@@ any@@ ian sha akaa a a lu a hange hange ga la yô . Ashighe agen ka i taver we u pasen mbagenev ken makeranta akaa a u ne jighjigh a mi laa ? Apostoli Paulu yange ya ikyar i dedoo vea mbatamen mba ken tiônnongo u ken E@@ fese . M@@ zende u ve lu z@@ endan mbaihyomov vev ityô nôngon ityav a ve la lu zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 8@@ 0 . U er nan ve u fa atô@@ akaa a ken Ruamabera kpishi a u wase mbagenev a mini ? ( Ivur 26 ) Ior mba eren asorabo sha apera hemba mban a ibo cii . Nyian kpa , gba u se kav ser kwagh gba se a nagh ku Kristu , ku kua fatyô u nan i@@ w@@ om sha ci u asorabo ase la . Mbam@@ sen ou U@@ ivande mba Yesu eren la tese se nyi sha kwagh u mhôônom ma zung@@ wen@@ e ? Tom u pasen kwagh ka tom u injaa u tsombor cii ua er ú yô . Hanma mkombo cii ka i hii shi i kure sha msen u ka i su@@ gh Yehova ker yô . Tindi la wa ve kwagh u injaa sha kwagh u yaven a or man ikp@@ en@@ ga i eren man u nengen sha u@@ ôn man u eren a uumace mbagenev doo doo , man amba@@ akaa la nahan . ( E@@ ks . 20 : 14 ; L@@ ev . 19 : 18 , 35 - 37 ; D@@ ut . A shi nan kpa , zum u Yon@@ a er kwagh sha ishima i taver , gema iyol na na sha ci u mbat@@ so@@ ov mban la , doo Yehova a na kpishi . Doo u se fa pe dooshima a dugh yô . 6 : 1 - 27 . ( Mbaromanu 5 : 4 , 5 ) Ka nahan ve Paulu nger mkaanem man ye , wener : ‘ S@@ ar se u han@@ mô wen nana̱ tese i@@ mba@@ shima i veren tsung shon la u zan ken mfe u mimi u ishimaverenkeghen yase zan zan mkur je . ’ Pasalmi 19 : 1 na ikyar sha mpin ne kaa ér : “ U@@ sha mba pasen icivir i Aôndo ; kwa@@ v@@ aôndo kpaa ngu tesen tom u ave Na . ” N@@ ôngo u lun a mnenge môm vea nan . ( Genese 1 : 1 - 3 , 5 ) Kpa akaa shon a á lu nan iwanger la yô , í lu a̱ gba nengen a á shin tar ve ga . 9 : 38 - 40 . Yange ma ve kav er á lu tor nahan fese je shi ma ve hii u ungwan un kpaa . Er nan i doo u se ungwan imo i mbahemenev ase@@ va ? Ny@@ ôr a akaa ne ken M@@ civir wou u hen T@@ so@@ mbor u ai@@ k@@ ighe la . Anmgbian u kwase ugen u a hembe anyom 60 , shi a lu pania yô , kaa ér : “ Yange i va shi@@ m iyol sha shighe ugen la , nahan m ngô@@ ôr v@@ ôron ken kwaghpasen ga . W@@ ea soo u fan aluer Armag@@ e@@ don ka ijiir i kpôô kpôô shin ka nahan ga yô , ôr ngeren u “ M@@ pin u Mba@@ ôron Takerada Ne ” u a lu sha peeji 29 la . [ Mkaanem ma sha peeji 3 ] Ú ôr kwagh u ajiir ne nahan ú kôr cio u gbidyen kwar ken ishima tsembelee fan ajiir shon a ior kpôô kpôô lu her , mba akaaôron a profeti kure sha a ve la kpa ? Mba ng@@ ur tôvon yô , i za mase kaven ér yange i na mbau@@ tahav mba hen gar la ing@@ y@@ at@@ u ve ve de kô@@ mp@@ eni u i na u tom u maan iyou shon la maa i a k@@ ôn@@ k@@ ere u taver ga shi er akaa a yangen ai@@ ky@@ ôr kpaa ga ye . S@@ op@@ hi@@ a : A ôr kwagh u kwagh@@ a@@ ôn@@ doo ? Nahan kpa , Bibilo i tese ér Yehova we akaa a a gbe á la ikyo kpishi je shi kwaghbo man ican i yan vihi un ishima je zua ga . U fatyô u lun a vangertiôr wer Yehova fa asaren man mbamgbe ou sha ci u u doo un ishima . Mba@@ yev mba a ian i ngohol imba ityesen man my@@ ese la . Mb@@ agen di yô alaghga vea kure ikyaa sha m@@ lan nahan ér se mba zenden sha uya - uya sha u ngohol u@@ iyua . Yange se lu a mbamtaver kposo kposo ken tar u S@@ om@@ al@@ ia . Yange ve wa ishima a tôv@@ ac@@ an u vihin tsung sha ikyev i u@@ gomoti uhar mba hemen sha nom@@ or ken derianyom u sha iky@@ undu la — ka hemen u G@@ omoti u T@@ y@@ em@@ imôngo man ú G@@ omoti u L@@ un a Akaa Cii sha Iky@@ ev je la . ( Heb . 5 : 12 ; 6 :⁠ 1 ) Kpa i̱ gba hanma wase ishima u seer fan akaa a mimi a Bibilo i er la . ​ —⁠ Anz . Sha ajiir kpishi , mba tesen ior ityesen i akaa cii gba duen ab@@ u tsô la sha gbashima , vough er ka i pase kwaghaôndo nahan . * Nahan cii kpa , ka i@@ gb@@ end@@ a@@ akaa ne tseegh se nenge sha i̱ ga , doo u se fa mtsera u inyaregh ki lu a mi hen a vese jighilii la kpaa . Se yilan magaz@@ in ne ser Iyoukura u Y@@ ôôn Tartor u Yehova er se van@@ den yilan nahan . 33 : 19 ) Kpa or ka nana hii u veren ishima sha ase@@ mber a nan lu ungwan la yô , nan hii u kaven ase@@ mber shon man gbenda u i lu lamen la . ( Duteronomi 6 : 13 ) U@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov mba karen imôngo yô , Solomon kaa wener : “ C@@ ia Aôndo , waan atindi Na ik@@ o ; gadia ng@@ un ka kwagh u ior cii ma ve er je ne . ” ( 3 Yohane 3 , 4 ) Nahan se palegh nen hanma inja i m@@ vende u vendan mimi cii sha er se ya ikyar vea Ter wase u sha la taveraa yô . Maa a za hemen a wa ve kwaghwan u injaa ne , ér : “ I na ian sha akaa cii . Kpa ka akaa cii man a lu iwasen ga . Yobu lu tô@@ mon a t@@ ôm kwagh u a tsa kpa un er ga yôô ? Nenge ase mkaanem ma taver gb@@ ang ma yange Yehova ôr sha kwagh ve la . “ A@@ Ô@@ N@@ D@@ O ngu h@@ an ? ” Nahan kpa Yehova ver iniôngon yase ne doo doo . ” Jighjigh u Is@@ ak@@ a na uityendezwa mba Aôndo la na un ishimawan , man lu mbamaren nav mba beenyol mbara wase un u lun a jighjigh ne ye , kua kwaghôron u Yehova iyol@@ na kpaa . Nahan cii kpa , injar ngi i á ki@@ mbi sha myom la yô . Shi m lu henen mer me fatyô u zenden pasen ior kwaghaôndo er Mbashiada mba Yehova ve eren nahan ga . U@@ gen di shi kaa ér : “ U ôron kwagh sha mimi yô , yange m soo mer mkombo u henen takerada la a de k@@ ur ga . ( Yoh . 10 : 16 ) M@@ nyer u pristi u tamen ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii la tese m@@ nyer u Yesu una nyôr a lu Sha jim jim , Una ande sha ishigh ki Aôndo sha ci wase la . ​ —⁠ Heb . I@@ y@@ ua ne ka i wase se u lun a aeren a Orkristu , er dooshima man ieren i dedoo man ishima i legh legh nahan . Sha hemen na la , “ Yuda man Iserael ve tema doo doo , hanma or hen it@@ ine i wain i nan , man hen it@@ ine i t@@ ur i nan , hii hen D@@ an zan zan za ar hen B@@ er@@ she@@ ba , sha ayange a Solomon la cii . ” S@@ y@@ l@@ gr@@ en ) , 9 / 1 Yesu maa pine or la ér : “ Ken ve mba utar mban yô , ka han@@ mô je u henen wer nan ngu u wan ndor a or u nan va ande sha mban@@ um@@ un@@ gbenda laa ? ” Yehova “ iv un a Jijingi u Aôndo , a kwaghfan man mkav man sha u eren hanma inj@@ at@@ om cii . . . man u eren hanma inj@@ at@@ om i sha u@@ ee cii . ” Hanma shighe u i gbe i doo cii yô , kaa a or@@ ya wer u hen Bibilo a nan . ‘ Or u eren a er sha kwaghôron la ’ ka nan lu a jighjigh u nan u lun a aeren , er u pasen kwagh sha gbashima man u wan zwa ken mbamkombo mba Mbakristu nahan . A@@ kar a dedoo nga ngohol a ngohol kwaghwan tseegh ga , a kpa nga we ak@@ ar a ve kwagh . 7 : 15 ) Shi bee ior angev kpaa . Ve gba zenden a Yesu imôngo sha ajiir a á lu pasen kwagh la , nahan á tese ve i@@ vangeli i pasen , ve hingir mbap@@ asen i@@ vangeli . Mor@@ de@@ ka@@ i maa yôô ér i eren In@@ i@@ ongo i P@@ uri@@ m sha hanma inyom sha u umbur iyange i myom ne . Man aluer ka u se zua a mi yô , se zua a mi nena ? ( Ôr 2 Mbakorinte 9 : 7 . ) 10 : 13 ) Cii man se yila sha iti i Aôndo yô , saa se fa or u i yer nan sha iti ne la . Shi se fa kwagh u a s@@ ôôn eren yô , nahan se suur sha Yehova man mba@@ awashima nav . — Ôr 1 Yohane 2 : 15 - 17 . T@@ erem yange sôron ak@@ ô@@ v , shi lu tom u eren ve koson tsombor na je la . Yange mba shigh Davidi mkurem hingir tor yô , ica gba ga maa , a tagher ishigh a Go@@ li@@ ati , iky@@ ô@@ r@@ or u ken Mba@@ fil@@ iti , u ken ônov mba R@@ a@@ fa . U tesen ikyav yô , alaghga ka u pine wer , ‘ Ity@@ ôkyaa i se lu uma jim yô ka nyi ? ’ Ior Mb@@ á K@@ eren Mbahemenev mba Dedoo , 11 / 1 Hen shighe la una fatyô u kaven kwagh u kwase na una ôr un la , nahan kpa , er lu or u nyoon ishima kpishi yô , alaghga ishima ia vihi un a kwase na kpishi . Er yange ve kôr Yosev ihyom nahan kpa , ken masejime yô , Yosev yange er kwagh sha ci u mkpeyol ve cii . Se mba a iwuese kpishi gadia hanma kwagh u he u se er ken mkaanem ma Aôndo yô ka se seer zuan a iwanger ken jijingi . Or@@ jighjigh ugen u sha ayange a tsuaa la yange er msen hen Yehova kaa ér : “ Mba ve fe iti You yô , vea suur sha a We . ” Se fatyô u lun a vangertiôr ser se doo Aôndo ishima . Se fa ser mbaihyomov asev vea za hemen u tôvon se a ican . Kwagh u a lu di tsô yô , yange keghen a kegh iyol u nan ve jighjigh . T@@ aver u kaven jighilii . 1 : 12 ) Gba u a umbur se akaa sha ci u nyi ? Mba ve ye bredi shi ve me wain la fa wang ér mba ken i@@ kur@@ yan i he la . Shin er m@@ fe@@ tom ve man agee a ve á lu kwagh môm ga nahan kpa , mba ve lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara cii vea lu aa tahav mbu t@@ omov kwagh môm . Er saa ku yô , mbahenen kua a Peteru za a na sha kpo@@ you u sha . ▪ Er Mbat@@ amen Ka Ve T@@ sa@@ ase Mbagenev Ve K@@ uma u W@@ asen T@@ i@@ ônnongo Yô Iky@@ o i wan i ior ve kera we sha mnenge u ior mbagen ga la kpa una fatyô u lun ityôkyaa igen i i ne ve mbagen ve te anu u kaan a mbagenev ér ve ya ve anyi yô . U@@ magaz@@ in kua ityakerada kpishi i i samber wuee la ngi hendan a aeren ase a Mbakristu la Shin er u nan mba iwasen la i gbe u nôngon kwagh kpoghuloo nahan kpa , Ruamabera na se ib@@ um@@ un ér : “ an@@ za a ini@@ av mb@@ in ne doo Aôndo . ” — Heb . Pro@@ feti Mose hemen ve , hemba anyom 40 . * Anmgbian u Kwase P@@ or@@ ter kua mba@@ jighjigh mbagenev ka vea gema vea nenge kwagh u ve er a uma ve nahan , akaa a Yehova a er sha ci ve la a hungur ve ga cii . Jigh@@ ilii yô , kanyi se er keng ve se kuma u va zuan a mbam@@ tsera mba ken hemen mb@@ ar@@ aa ? Ikyav i tesen yô , shighe u tugh mbu il nahan , alaghga uta@@ sh@@ an mba tele@@ v@@ ishen vea kera ts@@ wer u tesen akaa a ji@@ mba@@ gh ga . 1 : 9 ) Se kpa Yehova ngu a vese . Yehova una zua mbatyomov man uumace cii sha ikyev i Tartor na , vea hingir zege@@ tsombor môm . Ior kpishi mba ve eren kwaghaôndo kpoghuloo na jighjigh a ishima ve i môm ér , ve mba nan Aôndo icivir sha gbenda u ve civir un la . Yange una er u tsembelee una bee yô , a zua a mk@@ om shi ishima i seer taver un kpaa . Er imba dooshima ne i ban ken tar u ior ve soo ayol a ve tseegh ne yô , ka i kpiligh mba ve lu Mbashiada mba Yehova ga la iyol a mlu u Mbashiada ne . Se hungur nen mba@@ ats@@ anev mba ve lu hen atô wase la ga . — Mbagalatia 2 : 10 . Or@@ maren nana gba teman a tema tsô yô , nana fatyô u nan imba ityesen la ga . Ú sen icighan jijingi u Aôndo hanma shighe kpa ? * ( 2 Mbakorinte 12 : 7 – 9 ) We kpa a@@ dooga ma kwagh ngu zan we iyol er Paulu nahan . Zege@@ ikpelaior i iyôngo igen la dondo ikyav i anmgbianev vev mba i shigh ve mkurem la . ( Luka 21 : 34 ) B@@ ee he@@ ela kera yô , er Peteru a tese nahan , mban@@ ah@@ an@@ tar mban hungur kwagh u M@@ ngerem ma de@@ e@@ mee ma sha ayange a Noa ma yange ma tim tar jimin cii la . M@@ kohol u Mose er vea ior , man u Yosua kpa va er vea ior la lu a inja kpishi sha ci u nyi ? K@@ ar@@ oli@@ en man ijende na soo ér vea na ngô@@ kwase ne iwasen , gadia kwagh er un sha uwegh , kpa venda kera . “ T@@ es@@ em , M@@ ̱ Er Ishima You , ” 11 / 15 Gba u se nôngo kwagh kpoghuloo ve se yima iyôngo i Aôndo a koson i , i i saa la ye . Man kwagh er vihi yô , mba@@ kwaghaôndo mba tor@@ on asema ngee ainge kpen kpen . Ior mban vea hide a hii uma u he , a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won . — Ôr Pasalmi 37 : 29 ; Aerenakaa 24 : 15 . Heela tseegh ga , ica a gba ga tsô una yar tom a tahav mbu a lu a mi la una kar a iniôngon i uumace ve nenge kpoghuloo ér vea hemen ayol a ve kpa ve k@@ er@@ cio ga la kera . Kpa luun er kwagh u Yesu ôr la lu ic@@ ugh nahan , ma a hingir nyi or@@ o ? Se kera ‘ mba kwagh wase ayol a ase ga , ’ sha ci u se kar a ishima yase se na Yehova uma wase kua hanma kwagh u se lu a mi cii . U hen wer luun er ka Yesu yange a kaa a na ér a er akaa ne nahan , ma er ga he ? 6 : 7 , 8 ) Ka mimi , hanma tar yô , mlu u uma u ker la kaha a u ken tar ugen . Yehova Ka Aôndo u Eren Akaa sha Inja sha Inja , 5 / 15 Yehova yange na ats@@ an@@ aior ian i eren nyi sha kwagh u nagh ku nana ? Kwagh ne t@@ è@@ s@@ è ér ishember i̱ í yer ér “ U@@ sha mba ve lu hegen kua tar cii ” la i tile sha ityough ki tar wase u ú lu gbil@@ it@@ iti ne ga , kpa i gema i tile sha ityough ki uumace man mba ve lu hemen ve mbara kpaa . U@@ I@@ V@@ AN@@ D@@ E MB@@ A E@@ L@@ I@@ SH@@ A Se er nan ve se zua a agee he ’ Aôndo ? Kwagh ne ka kwagh u i doo u hanma Orkristu u jighjigh cii nana umbur hanma shighe yô . U tesen ikyav yô , Yesu yange tôô Ter na kar sha or u lun a iyôngo , u lun a dooshima , u nan yem u keren iyôngo i nan i môm i̱ i̱ saa yô . * ​ —⁠ 1 Yohane 5 :⁠ 14 . Gbenda u Yesu yange sôron mbamzeyol la yange ú kaha kposo a u Mbaf@@ ar@@ ishi la ca je . Ne anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ne lu agumaior yô , er nan ne yar tom a mfe u ne zough a mi ken makeranta la sha u seer tom wen u pasen kwagh er Han@@ n@@ ah nahan ga ? Or@@ t@@ wer ugen u a fe kwagh u mar tsema tsema yô , kaa ér “ kwagh u az@@ en@@ awambe a noov man kasev kpishi ve ko@@ so la za ve iyol tsung , kpa mba fan kwagh u vea er a mi jighilii ga . ” Ken inyom i 200@@ 2 la , m ny@@ iman Aôndo . ( Yohane 11 : 25 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Bibilo tese se ape se lu ken m@@ ze u shighe yô shi a na se vangertiôr ken uityendezwa mba ken hemen mba Aôndo a t@@ ende la kpaa . Cii man shighe ne yô , m hemban veren ishima sha tom wam u pristi la , nahan m ta kwase wam kua ônov av mba uhar mbara kera . Tom u geman ior hingir mbahenen la ka tom u or môm tseegh ga . ( Aerenakaa 10 : 24 , 44 - 48 ) Ken masejime yô , jijingi er tom u vesen u veren Bar@@ n@@ ab@@ a man Saulu ( apostoli Paulu ) sha tom u m@@ ishen shi lu tesen ve ape zan man ape ve de ze ga yô . A kaa ér : “ Hanma gbenda u tor u A@@ shi@@ ria yange una za hemba ityav una kar cii yô , i ta m@@ tom ma iorov ati@@ h@@ i ati@@ h@@ i ; yange a̱ nan@@ de mba@@ y@@ ev@@ nomso man mba@@ y@@ ev@@ kasev uma ga yô , i ver ve her sha ci u ican i hemban vihin cii ken hemen ; yange i man@@ de nomso sha kon , gayô i hu@@ wa ve kwa@@ v@@ yolough uma , gayô i ong@@ or ve ashe , shin i tôndo ve ave man angahar , gayô i kura ve atô kua ah@@ en@@ ga . ” Alaghga u hen wer : “ M ngu an@@ ye yum , m ngu a kuma u me wuese Yehova ga . T@@ r@@ ô@@ i u se vande ôron kwagh na la kpa kaa ér : “ M nengen u@@ fi@@ im mba iji@@ mba@@ gh ga , shi m palegh ior mba lamen al@@ am a dang cii . ( Rom . 5 : ​ 6 - 8 ) Gbenda u hemban cii u Aôndo a tese se dooshima ne bugh uumace gbenda u yan ikyar i dedoo a na . Tindi u sha uhar ken A@@ tindi a P@@ u@@ e la kaa ér : “ De gbe e@@ ev ga , shin kwagh u a bee ma kwagh u a lu sha kwa@@ v@@ aôndo shin u a lu shin inya , shin u a lu shin mngerem ma shin mkur u iny@@ aagh kpaa . De g@@ ur ve inya ga , shi de civir ve kpaa ga . ” Er nan ve Yehova yange ngohol naagh ku A@@ bel ? Shi umbur wer , ior kpishi sha tar mba van ken mcivir u mimi . Yange or a per tindi ne yô , i wu@@ he nan ken pur@@ usu shin i na nan m@@ tsaha u vihin hemban ng@@ u@@ la . Hen fa er i hii ve se ne jighjigh ser i nder Yesu shi ngu uma nyian yô . Nyian ne , Aôndo ngu nan uumace cii ian i fan un shi yan ikyar a na ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so , aluer ka nyi zwa je ve lamen shin ape ve dugh cii kpaa . ( Mateu 6 : 22 ) I@@ she i i lu dedoo yô ka i kenger sha kwagh shin awashima môm , kwagh d@@ an@@ en í shin n@@ zu@@ gh@@ ur a í kpaa ga . Mbat@@ amen , Tese Nen Mbagenev ! Mimi je , M kaan ne ne , hanma or u nana rumun tartor u Aôndo er wanye u kiriki nahan ga yô , mayange je nana nyôr ker ga . ” A@@ mba la ka mba vendan mimi . ( Aerenakaa 17 : 24 - 27 ) Yehova soo ér se fa mimi sha kwagh na . — Ôr 1 Timoteu 2 : 3 , 4 . Se@@ kar@@ ia yange nenge mbam@@ pase mba sha mnenge an@@ igh@@ eni . Mbam@@ pase mban na un vangertiôr ér Yehova una lu a ior nav , nahan vea gba uwer u eren tom u tempel la ga zan zan vea kar kuren . Davidi kaa ér : “ Nenge , mo m tema ken iyou i iky@@ on i se@@ d@@ ar , kpa are@@ ki u Aôndo yô , gema ngu tsan ken t@@ ent@@ i tsô . Yange Aôndo ôr kwagh sha ikyev i profeti na , M@@ ika kaa ér : “ Shi ungwa nen kwagh ne , ne mbahemenev mba hen ya u Yakob man mbat@@ ar@@ ev mba hen ya u Iserael , ne mba iji@@ r@@ ôron i mimi i nd@@ ôh@@ ôr ne ishima , man ne gem ne vihin hanma kwagh u a lu jighilii [ ne ] . Alaghga se tema inya se wa@@ shima doo doo ser se ya kwaghyan u ken jijingi , kpa ica a gban ga yô , se yem henen akaa ken ishima . W@@ ea soo u seer fan kwagh u Tartor u Aôndo yô , ôr ityough 8 ki takerada u Bibilo Tese É@@ r Ny@@ i J@@ imi ? Í er mba ve lu a ishimaverenkeghen i zuan a uma u tsôron shin tar , hingir uumace mba vough sha ikyev i Tartor la batisema ken ku u Yesu ga , shi vea ya tor a na sha kpaa ga . Or ka nana ts@@ aan yô kwaghfan u nan kpa a seer a seer . Ish@@ ember i “ Aôndo wou ya tor , ” i̱ i̱ hembe lun i̱ injaa ken ivur ne la i̱ umbur se loho shon u i gbe kpee u se yôô yô , ka loho u dedoo u Tartor u Aôndo je la . F@@ il@@ ib@@ u ungwa or ne lu ôron ruamabera u Yesaia . ( Yohane 10 : 14 , 16 ; Yesaia 9 : 6 ) Mba vea va ya iky@@ aren i masetyô shighe u Hemen u Kristu u Anyom D@@ u@@ bu ua kure la , vea hingir ônov mba Yehova mba shin tar , nahan vea lu ken “ mlu u engem u lun a ik@@ ang@@ enev ga u ônov mba Aôndo la . ” Paulu yange nger wener se̱ na bem u Kristu ian a̱ lu or@@ hemen ken asema a ase sha ci u yange i ‘ yila se ken iyol i môm . ’ Hii nan ve Ho@@ sea hide lumun G@@ om@@ er ? Yehova yange mgbegha profeti Se@@ kar@@ ia , or@@ k@@ ov u H@@ ag@@ ai , nahan a pase gbenda u Yehova lu taver mbacivir un shi lu veren ve doo doo kpaa la . Yehova yange tindi Mose ityom ne ica i gba ga je maa er kwagh u a tese ér un kuma u yan iti na la yô , a tese ér ‘ un ngu ’ Or@@ yiman u Mbaiserael . Nahan Solomon nenge wener , mk@@ ar u ator a tse karen kera á he karen teman sha ityough vev la ka di “ gbil@@ in@@ kwagh ” tsô . “ M ngu a ian ga . ” Aluer se venda ikyav i tesen se gbenda i Aôndo a ver sha ci wase la yô , a kpe se iyol ga cii . Hanma shighe ka se shi ôron kwagh u u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav man ig@@ wa@@ akaa i ken t@@ ara ? Hen Yesu Kristu yô , kwagh ne tese ér Aôndo una na un agee sha igbenda ihi@@ ar . Una fatyô u wasen uumace u yan ikyar i dedoo vea Yehova , shi una fatyô u nd@@ eren uumace shin ku kpaa . Mayange je se hungur nen akaa a vihin tsung a iyol gen@@ gese i ve a mi la ga . Ity@@ am@@ egh ki perapera yô , ka i l@@ ôô ki sha bem sha ci u mba ve ker num la . ” ​ —⁠ Y@@ ak . ( Yakobu 1 : 2 , 3 ) Shi i wa se kwagh ken Mbaromanu 5 : 3 - 5 ér : “ Se mba wuese ken atsan ase a yan kpaa , gadia se fa ican i yan i ne ishima i taver , ishima i taver di gem ne mk@@ om , mk@@ om gem ne ishimaverenkeghen . Man ishimaverenkeghen yô , i ve ah@@ enge ga . ” Se mba kp@@ ish@@ iv se lumun a na . 3 , 4 . ( a ) Mbakristu mba we ave sha ayôôso a taregh ga sha ci u nyi ? ( Yesaia 60 : 22 ) Er se lu keghen iyange i Yehova la yô , de se er nen tom u sun@@ da ne kpoghuloo shi se lu nen a mnenge u Aôndo wase u dooshima a nengen ior la . Solomon yange ôr ken takerada u Or@@ pasenkwagh la ér , un “ ker er una zua a akaaôron a dedoo , man kwagh u i nger jighilii yô , ka akaaôron a mimi je la . ” 6 : 24 ; 2 Kor . ( Mpase 2 : 18 – 22 ; Yuda 3 , 4 ) Nahan yô se er nen msen se sôn nen Yehova a wase se sha er se undu u@@ ini@@ e@@ zwa nav ga kpa se za hemen u zenden ken iwanger i Aôndo yô . — Pasalmi 119 : 1@@ 11 , 1@@ 12 . Shi saa iyôngo igen ne ia de ér Mkaanem ma Aôndo man icighan jijingi na ve̱ ôô ve shin ve̱ tsegha ve keng . Er nan ve Mbakristu mba@@ jighjigh yange ve war mtim u Yerusalem laa ? Nahan u fatyô u seer zuan a iember sha u seer tom wou u pasen kwagh kpa ? ( Ps . Sha kpôô yô , doo u mba ve lu a kwaghôron ken mkombo la ve nôngo sha afatyô ve cii u keren gbenda u tesen kwagh sha inja , hemban cii yô u ôron kwagh sha er una kôr ken ishima yô . • Yeremia 10 : 23 ? Hanma or hen tsombor wase yô , nôngo u fan u ku@@ h@@ wan ma it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough . U@@ g@@ ur@@ g@@ ur@@ mbaakaav mba gbil@@ ini@@ gh mba@@ ̱ ur@@ ugh mbamhen mba ior ta ij@@ ar . Kwagh u i pase se heen ne tese se ér nyi sha kwagh u mhen u Kristu ? Ú ungwa u@@ v@@ à@@ nd@@ è - è@@ r@@ è@@ n kpishi mba tesen er Yehova a ne ve iwasen , ka a lu ken ashighe a ican je kpaa nahan . Gbenda u u hembe doon u wuese Yehova yô , ka u pasen kwagh sha uya uya . Aluer ú wase nan u lun a ityôkyaa i wang ne yô , ú lu maan nan sha akaa a usu a fatyô u hi@@ an á ga yô , nahan nana war am@@ een a aa va kar jighjigh u n@@ á@@ n u nan la . Hen shighe la nahan , Solomon vande lun or u civir Yehova , Aôndo u Davidi la . Peteru pase ér , “ gadia Kristu kpaa ya ican sha ci wen , A ver ne ikyav je sha u né dondo Un ijime yô . ” Kwagh ne tese wang ér mfe u Yosev lu a mi sha tindi u Aôndo wa sha kwagh u id@@ yaa la hemen imoshima na u eren kwagh u vough . Kpa yange gba u iorov mba uhar mba hiihii mbara vea lumun hemen u Aôndo , vea de una tese ve kwagh u a lu u dedoo man u bo keng ve vea fatyô u lun uma gbem sha won ye . Ka nahan ve Solomon , u lu Tor u Iserael u tsuaa la , u a nger takerada u Anzaakaa la pine mpin ne ye , wener : “ Inja na nan man u gbe ken imeen i kwase u@@ gen@@ e , wan wa@@ ma , man u ku@@ v kwase u u fe nan ga yôô ? ” — Anzaakaa 5 : 20 . Kpa sha ayange a Mbaiserael mba tsuaa mbara kwagh lu nahan ga . Shin er Ab@@ ish@@ ai kaa ér Aôndo na or@@ ihyom u Davidi sha ikyev na , nahan a de una t@@ ume un i@@ w@@ ange i kar i kôr shin inya nahan kpa , Davidi lumun ga . ( 1 S@@ am . Nenge a@@ kwa@@ ti u a kaa ér , ‘ Ve Z@@ ua a M@@ kom Kp@@ ishi ’ la . Ngu sha peeji 28 . Er Yuda ma a zough a injar i dedoo ma í hembe mbahenen mbagenev la yô , á gema a tsaha un tsung er á w@@ oo Yesu yô . Ka ityesen i nyi mbamaren vea fatyô u zuan a mi ken injakwagh i í lu ken Yesaia 28 : 24 , 25 laa ? Se er nan zum u se tagher a ( a ) Mb@@ av@@ endan mimi mba tsu@@ ghun i@@ or@@ o , ( b ) u@@ j@@ ende mba bo@@ v@@ o , ( c ) abaver a mimi ga ? M hen mer a fatyô u kaan ér m ngu a iyua i lun kwa@@ v . ” Í pase inja i ish@@ ember@@ ti i ken zwa Grika i Paulu a nger ér “ ishima i wu@@ an ” la ér , ka ieren i “ or nyoon ishima je vendan u him@@ en iy@@ ongo la , ” man ‘ iy@@ ugh i or lu a mi je nan ko@@ so akaabo a or er a nan ken ishima la . ’ Sha mimi yô , Yesu yange ôr m@@ á ka z@@ ur@@ um anyom dubu uhar hegen , kpa m@@ á a tahav her@@ egh di vough er yange m@@ á lu a mi sha shighe la nahan . ( b ) Se er nyi ve imoshima yase ia lu se a inja sha mimi ? I@@ OR mba ve gem uuma vev ve har sha atindi a Yehova man akaawan a na yô , mba zuan a averen ngô@@ gh . Man shi han@@ mô u nan k@@ enden a iyol i nan sha yô , á hi@@ re a nan ijime ; man han@@ mô u nan hi@@ r a iyol i nan ijime yô , á kende a nan sha . ” — Mateu 23 : 11 , 12 . Tor Davidi yange er isholibo i vesen vea B@@ ate@@ she@@ ba , kwase u U@@ ria . Umbur ikyav i í vande tesen sha kwagh u hur@@ or wou u nan fe u eren akaa kpishi la . Shi se time sha ityôkyaa i i ne ve se fatyô u lun a vangertiôr ser se kôr cio u eren kwagh u Yehova a soo hen a vese la kpaa . Ka akaa a nyi nahan u fatyô u lamen shami vea ma anmgbian u nan hingir u h@@ ôron tom laa ? Kwaghôron u profeti ne tsen@@ ga ôron ér ior mba yange ve eren akaa er iny@@ am@@ to@@ ho nahan la vea de aeren a ve la , vea gema a hingir u lun a aeren a Kristu , gadia ve hen atesen a Bibilo shi mba dondon a kpaa . • Á ôr mba vea ya dyako i tar ne la ijir sha nyi ? Mb@@ á a ieren i apostoli Paulu kpa lu a mi la , yange kaa a Mbakorinte ér : “ Se mba eren tom a ven imôngo sha ci u né ember yô , gadia ka sha jighjigh u nan man ne til taveraa ye . ” ( Anzaakaa 16 : 31 ) Hen Yehova yô , u or yaren tom a uma u nan cii ken tom na la ka kwagh u doon sha ishigh nagh . 28 : 5 ; Mat . Yehova yange taver Ese@@ kiel ishima kaa ér : ‘ M taver ityough y@@ ough . . . hemba vande kpaa . ’ — Yobu 16 : 17 ; Anz . Ka tom u nyi u ne mk@@ om u mimi ? Aluer ka ya u ior ve lu her u or nana lu her zan zan nana kar kpen je kpaa . I nger akaa ken takerada ne er yange er la sha ad@@ ondo ad@@ ondo ga , kpa i nger á sha at@@ ine@@ akaa . 3 : 11 , 12 ) Yehova una nenge er se gbe uwer ga yô . ( Pasalmi 36 : 7 ) Kpa se kav erdoo u Yehova Aôndo ne nena ? Doo u se hide a iyol ijime ga z@@ ee ? ( Daniel 2 : 44 ) Ken M@@ sen u Ter W@@ ase la , Yesu kaa a mbahenen nav ér ve eren msen ér : “ Tartor Wou u̱ va , i̱ er ishima You shin tar kpaa vough er i eren i Sha nahan . ” ( 2 Mbakorinte 5 : 19 ; Mbakolose 1 : 20 ) N@@ agh ku Kristu a ne la na yô , se kporom hen Aôndo , un kpaa kporom hen a vese . Apostoli Paulu yange kaa ér : “ Or u nan lee wuee yô , nana sun@@ da di wuee je . ” ( 2 Kor . ( b ) M@@ pin u Ruamabera u a kaa ér ‘ Yehova ngu h@@ an ’ la tese ér nyi ? M gem yô , m nenge E@@ d@@ ith nyôr shin am@@ gb@@ i@@ ôr je ar sha anu . Yange kpiligh mo iyol saa her . Shi akaa atar a tesen ikyav i mkur a se lu t@@ eren shin heen ne kpa aa lu eren hen shighe shon môm . A soo ér Satan a de tsu@@ men a vese , nahan se y@@ aan ican ga . K@@ EN inyom i 19@@ 11 la , mbahemenev mba ken tar u I@@ ng@@ i@@ la wa tindi u kuran ior mba du@@ ghun ak@@ a a ig@@ ir@@ gi@@ do@@ go . Ô@@ no@@ v mba A@@ ron tile sha ityough ki “ zege@@ ikpelaior ” i i lu iyôngo igen i Yesu la ga . Peteru kpa lu môm ken mba i “ iv ve a Icighan Jijingi , [ u un kpa ] gba ôron kwagh ken ijô igen ” yô . 11 , 12 . ( a ) Awa@@ shima u col@@ por@@ te@@ ur yange ve lu a mi la ngu kwagh@@ môm a u wase nyian nena ? TER Una gb@@ ihi ior N@@ av kera ga , sha ci u iti Na i vesen la . ” ( 1 S@@ am . Hen kpen@@ tar la , ve wase u veren tiônnongo hen ger@@ i u Le@@ es@@ bur@@ g . Mbagenev ka a̱ na ve tom ér ve̱ nger kwagh ken makeranta yô , ve tsua itinekwagh i ia na ve ian i eren shiada yô “ Er m veren ishima sha akaa a sha aôndo a a lu tom u u ah@@ ô@@ a@@ ve@@ egh O@@ u , ka uwer man as@@ an a U ver a yô , or ngu nyi ve U umbur nana ? ” Kwagh u S@@ ab@@ ina lu henen la doo un , shi soo u pasen mbagenev kpaa ér ve fa . Nahan kpa , zum u i gbe u vea nenge sha mbamaren vev mba@@ been iyol mba ve undu ve ken ya la yô , anmgbianev mba ken ya vea fatyô u wasen ve u nengen sha mbamaren vev mbara . Ashighe kpishi ka wea ôr or er i lu ú ken ishima tseegh kpa i pe@@ ver we iyol . ” Gbenda u kpilighyol u Or@@ gban se a er aka@@ au@@ ma la na yô kwaghfan na la kpiligh se iyol kpishi ( a ) Se fatyô u been a isharen i soon iyol yase tseegh la ken vese he@@ gen@@ ee ? Armag@@ e@@ don una karen kera yô , “ mngerem ma um@@ am ” maa due ken iky@@ ôn@@ ough ki Tartor u Mesiya la , ma a tôndo mayange ga . Apostoli Paulu ngise ter akaa kposo kposo a yange er ior mba Aôndo sha ayange a tsuaa la , been yô a kaa ér : “ Akaa ne er ve , lu akav a tesen man i nger a sha u a̱ lu se ityesen , se mba mkur u ashighe a ve sha a vese ne . ” Kwagh la na yô , i ver m@@ ser@@ akaa ugen kposo sha u eren kwagh sha asema a Mbaheberu mba un@@ yi@@ in mban . Akaa ne cii ka a na yô , se fatyô u kuran ishima yase , shi se za hemen u zenden sha igbenda i perapera kpaa . Ka ve pine ér : Aluer Aôndo soo u been a ifer kera shi a fa gbenda u una er kwagh ne man ngu a tahav mbu eren nahan yô , er nan ve ifer i lu seer a se@@ ere ? Ieren ne hii ka kwagh u nyian a mi ga . Mba eren msen imôngo shi mba henen kwagh kpa imôngo . Shi m z@@ aan sha ajiir a ken to@@ ho , a Mbashiada lu her yô , m za tsaase ve sha tom u pasen kwagh . In@@ j@@ akwagh i sha kwagh u ish@@ ange i mase@@ ta@@ di la kpa i nger í ken Marku ityough 4 . K@@ ain yange wua an@@ ngô na sha ci u á er kwagh sha ishima na , á venda icin i Yehova ta un , pase un ér isholibo ngi nôngon ia z@@ ôh@@ ô un la . Ú ngu zuan a mk@@ om sha mgb@@ e wou u ken jijingi kpa ? Nahan m nenge mer a gba u me pav a ve , ka nahan ve me wanger uma wam ye , tsô m wa iyol u yemen kpen@@ tar ugen . Er nan i doo u se de@@ en mbagenev asorabo ve ? Hen shighe la , akaa a kpiligh iyol aa lu eren sha tar cii shi ior vea nyôr ken mbamlu mba i gbe uumace je ve lu a tagher a mi ga yô . ( a ) Ka nyi kwagh yange A@@ bel na i̱ jigh@@ jigh@@ i , man yange tese jighjigh shon nena ? Shi se nenge ikyav i vesen i hendan a Satan Diabolo i Yesu Kristu á ver se la kpaa . M lu or u eren aie kpoghuloo shi kighir ior yan ve inyaregh er m fetyô la cii . Shi yange i lôh@@ ô anmgbian R@@ ick@@ y , u lu man@@ ij@@ a u kô@@ mp@@ eni ugen u maan kwagh ken kpen@@ tar u H@@ awa@@ ii la ér a za er tom shin Betel , kpa a kôr ha@@ ya a ts@@ aan her a duen a yaren , sha u wasen tom u i lu eren hen gar u W@@ ar@@ wic@@ k la . Er “ Noa zenden vea Aôndo imôngo ” yô , Yehova kaa a na ér a gba ze@@ ge t@@ so . ( Gen . Anyom dubu la aa been yô , a kar “ akaa . . . a a lu shin tar ” la iky@@ aren i masetyô . Se fa mzeyol shon ken kwagh u Yesu ôr a ior mba yange kaa ér ve dondo sha a na la . A kaa a ve ér : “ An@@ ti or u nana kôr ave a nan sha iky@@ e@@ ky@@ e i k@@ ahan sule , man nana geman ashe ken ijime yô , nan kuma tartor u Aôndo ga . ” Nahan kwagh ne kar ishimawan i mba@@ van mkohol kua inja ve i dedoo kpaa . “ Nenge , aluer anmgbianev vea tema imôngo , ishima ve ia lu i môm yô , á doo yum á h@@ ôm kpaa . ” Yesu yange sember ôron kwagh u Aôndo soo ér una er yô — inja na yô , lu u una ya ican kpishi shi a wua un kpaa . ( Rom . 1 : 22 ) Shi Yehova iyol@@ na yange ôr sha ikyev i profeti Yesaia wang ér : “ Kwagh á tser mba ve nengen ayol a ve er ve mba mba@@ fankwagh ” la . — Yes . 5 : 28 ) Mbashiada mba ve za kwaghpasen la , ve na ior um@@ ag@@ az@@ in je kuma er 5@@ 0@@ ,000 nahan , shi ve hii Bibilo i henen a iorov 4@@ 8@@ 2 . Aôndo na Yesu Kristu tom la ér a̱ er ú . Mbaiserael mba ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo mbara yô , Aôndo lumun ve ga , kpa nyian yô ior mba Yehova mba ember mlumun na la . 3 Aôndo Ngu Ts@@ ahan See ? U Ver Shighe u H@@ enen Bibilo V@@ ee ? Shi ityakerada i pasen Bibilo i se gb@@ eren la kpa ngi samber a mfe ne . Er Mose gba ishima iky@@ ôr , na imo fe@@ fa ga yô , kwagh u Bibilo i ôr sha a na ér “ lu or u ishima legh legh je zua ga , hemba hanma or sha won cii ” la lu ic@@ ô ga . 2 : 6 - 11 ) Sha ashighe la cii , lu dondon ikyav i Ter na i nan kwagh wuee la . — 6 / 15 , peeji 4 - 5 . 16 , 17 . ( a ) A fatyô u karen m@@ til sha mimi wase hen Aôndo ken tiônnongo man hen tsombor nena ? Ikyav tese ér ishima yange i za Mbakristu mba Heberu mbagenev iyol a iy@@ ongo i hiin ne . Yange ure kpishi je soo u lamen ga shinii ? Se kô@@ r@@ cio u eren kwagh sha shighe nena ? “ Mo vea wan wam yange se lamen ayol a ase kpishi , kpa hegen u a lu anyom 16 ne , ka i taver mo vea or@@ ya wam kpishi u fan mnenge na sha kwagh . Kpa a gema a har sha imba Aôndo u Yehova a lu la , kua aeren a na a vesen , a a lu iji@@ r@@ ôron i sha mimi , kua dooshima na man kwaghfan na man tahav nav la . Mbashiada mba Yehova kpishi mba ve lu ken ityar i í eren ityom i Mbakristu a m@@ yange shio yô , mba pasen mbayev makeranta man mba ve lu ken iy@@ aav mbi mba@@ yevese ityav man mbagenev mba ve tem t@@ w@@ ev ken ityar shon sha an@@ shighe kpuaa la kwaghaôndo a m@@ yange shio . ( Aerenakaa 11 : 28 , 29 ) Yange ve er kwagh sha dooshima sha u nan ve akaa a van ve a m@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol . “ M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki tor u S@@ al@@ em za va a bredi man wain , un lu zege@@ pristi u Aôndo U@@ hemban@@ sha . P@@ ase kwagh u Yesu yange er sha ci u mbaapostoli nav mba jighjigh shighe u ve ya P@@ ase@@ ka ken inyom 33 bee kera la . M@@ MB@@ A@@ Y@@ E@@ V mba ve lu Mbashiada mba Yehova yô , mba tagher a mbamtaver kpishi . Akaa ne cii Yehova una fatyô u koson a ken mhen na . Kwagh ne ngu hange hange sha ci u nyi ? 45 : 4 ) Una hemba gb@@ ur@@ u gb@@ ur@@ u sha u d@@ aan Satan man az@@ ô@@ v a na , ha@@ an shin ihy@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g la , vea lu sh@@ imi zan zan Hemen Na u Anyom D@@ u@@ bu la ua kar been . ( Mpa . U tesen ikyav yô , nenge ase kwagh u an@@ ng@@ ôô@@ v mbagen uhar mba yange ve eren tom u pasen kwagh hanma shighe la ken ityar igen yô . Nyian ne , akaa a a lu zan hemen ken tar la d@@ an ior kpishi , kua asaren a ve kpaa . ( Cii Man Shighe u Yesu ) , ve va hide ken inyom i 5@@ 37 C.S.@@ Y . la , Mbayuda kpishi kera hide ken Yuda man ken Iserael ga . Davidi yange zamber a Yehova ér : “ T@@ ER@@ E , tes@@ em gbenda Wou , hemen mo sha gbenda u sh@@ a@@ mbe sh@@ a@@ mbe kpaa , sha ci u mbaihyomov av . ” Eren Kwagh sha Mimi hen I@@ ji@@ ir@@ tom Aluer ônov ou hen inja i dedoo hen a we ga yô , vea hen aeren a mbak@@ ov vev mba ken makeranta shin ati@@ ca a ve gayô akaa a i tesen sha tele@@ v@@ ishen man ken up@@ ip@@ amba@@ abaver la . Ikyav tese wang ér mbadondon Kristu mba ken derianyom u hiihii la yange ve eren iyua a ishima ve , yange ve nan môm - ken - u@@ pue ga . ● Aôndo ka a yem a mbayev mba Pasalmi 5@@ 1 : 5 ; 10@@ 4 : 1 , 4 ; kiriki ér ve̱ za lu mbatyomov Mbaheberu 1 : 7 , 14 mba sh@@ aav Ka ve tsua azende sha ci u nan , shi aluer nan ngu lamen a or sha tele@@ f@@ on kpa , ve ungwan iliam i nan la myer . Aluer or er isholibo , nan gema ishima je kpa , doo u nana vaa afatyô sha iti vihin i nan ve a mi sha tiônnongo jimin cii la . Er Satan tsu@@ gh Adam man Ifa , shi na ve gema ijime a Aôndo yô , a tese ér un h@@ una ian i Yehova a lu a mi i kaan a uumace ér ve ungwa imo na la . Ka mbampin mba sha kwagh u ishimawan mba nyi se lu timen sha mini ? Doo u nomso man kasev mba ken Kristu mba ve lu kwa@@ v cii vea dondo ikyav na ne . U F@@ atyô u Z@@ a Eren Tom hen I@@ jiir i Kwagh a He@@ mbe Gb@@ an sha Mb@@ ap@@ asenkwagh u Tartor la Kpa ? Heela la Paulu ter anmgbianev mba ve kom u a hemba umbur ve yô . ( Luka 8 : 1 ) Nyian kpa , gba u a tsaase mbah@@ ev sha er vea fatyô u eren tom u pasen kwagh la tsembelee yô . Nenge ase gbenda u Yesu eren kwagh a kasev la . Nenge er apostoli Paulu yange ôr kwagh u iky@@ ar@@ yan na vea Aôndo yô . I sôr hanma kwagh u Tartor u Mesiya , ú Aôndo á we sha ikyev i Kristu Yesu la cii i bee . De se hide se lam nen sha kwagh u ityav mbi Go@@ g@@ i mbi se vande ôron kwagh u mbi sha mhii la . Shi ka i tese ér nomso@@ or a fatyô u yaven a nomso@@ or ugen kpa a lu kwaghbo ga . Ior mba ve fe kwagh u ny@@ i@@ ar ka i er yô , vea fa je ér kwagh ne ka ikyav i tesen ér kwaghbo s@@ ôôn eren . Nahan vea ker ijiir vea yer cii ve ura ua hii u n@@ ôôn a@@ w@@ ombo shi eren ahumbe b@@ a@@ veraa a aa fatyô u wu@@ an or je kpaa ye . Bibilo kaa ér ior mba ainge mba mlu ve a lu vihin seer a seer ne due ken or u hiihii u yange lu vough la Shin er Yesu lu a tahav nahan kpa , yange eren a mbadondon un nena ? 3 : 1 ) Nahan kpa , shighe kar yô , ikyar i Eli@@ a@@ sh@@ ib@@ i ya vea T@@ ob@@ ia man mbagenev sha gbenda u vough ga la na yô , a hingir u eren kwagh u dang , nahan kera lu wang sha ishigh ki Yehova ga . M ngu eren msen M@@ er : K@@ ura ve shin tar ne kera ga , kpa M ngu s@@ ônon M@@ er kura ve sha ifer . Aluer se soo u tsuan kwagh u se er yô , doo u se lu tse@@ vaa sha er se fa mbamzeyol mba ve lu ker la , shi doo u se kenger kwagh sha kwa hiihii man se kure ikyaa je ga . Ka mzeyol u nyi yange lu ken tiônnongo u ken E@@ fese laa , man se nôngo a imba kwagh la nyian ne nena ? Ts@@ aha ngu a mtsera , kpa ka i taver se u ngohol u kpen kpen . Mkaanem ma Aôndo ma er a@@ wen a injaa a a lu shin inya nahan . ( Aerenakaa 14 : 21 - 23 ) Ka gbenda u Mbashiada mba Yehova ve dondon nyian je la . Nahan kpa , lum inja er u@@ kwaghaôndo mbara cii lu a kwagh@@ môm u dedoo ker ga nahan . Hen ase sha akaa a injaa atar a se zough a mi ken takerada u Yobu la . Apostoli Paulu yange ta icin ér : “ Ver nen ishima , or nana̱ de ker ne yemen a ven sha kwaghfan shin sha at@@ ser@@ egh a gbil@@ ini@@ gh ga . Akaa ne ka sha inja i u@@ ka@@ a@@ er mba ior la , shi ka sha inja i u@@ jijingi mba taregh mba hiihii , kera ka sha inja i Kristu a lu ga . ” 9 : 26 , 27 ) Nahan aluer gba u se kighir ayol a ase u eren tom u pasen kwagh la je kpa , se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una ver se doo doo . Kwagh ne ngu a maa isharen i yaven a mbagen ken a ve i za s@@ ende , tsô maa ve hingir u eren aeren a dang je i za kua idya sha mi kpaa . Gbenda ugen u se fa mimi yô ka u nengen er a bende a ior mbagenev yô . Mbakristu mba mimi mba yaren tom a Bibilo u eren nyi ? 8 : 7 , 13 ; 10 : 13 . Shi yange va hingir kwase u eren u@@ fi@@ im , shighe kar yô , va lu a ijiir na i eren u@@ fi@@ im , shi eren tom vea ior mba duen ati mba ve tesen ior u eren u@@ fi@@ im yô . A@@ hab@@ a ․ ․ ․ ․ ․ Ior kpishi suur sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav sha ci u nyi ? Aluer u er nahan yô , u ngu eren sha mkaanem ma doon tsung ma ma lu ken Anzaakaa 27 : 11 ne , ma kaa ér : “ Wan wam , lu or@@ fankwagh , na i saan mo iyol , sha er me gema me kaa imo a or u a l@@ aham yô . ” 5 , 6 . ( a ) Ka mpin u nyi se fatyô u pinen sha kwagh u i er ken Yesaia 6@@ 1 : 5 laa ? Aluer se mba henen sha averen a se zough a mi sha ci u Yehova ngu tesen la yô , kwagh ne una wase se , nahan loho u dedoo ua lu se kwagh u vesen , shi se pase mbagenev u sha gbashima kpaa . U Nen@@ gen sha Mbam@@ gbe mba M@@ vese A Lu V@@ an a M@@ i ken M@@ ex@@ ic@@ o La M pasen jighjigh u nan wam vangertiôr kpa ? ( Ivur 1 ) Kpa u ngu wer , Yesaia lu nengen a Yehova , Ter U@@ hemban@@ agee jighilii ga . A@@ tse a H@@ ar@@ an Er Yesu ng@@ ur henen sha ku na u ú mase shin ayange any@@ iin tseegh la yô , a za hemen a kaa ér : “ Hegen ishima ngi tan Mo k@@ we , tsô shi Me kaa nana ? Yehova ngu ôron shi kuren ve ijir sha kwagh u mlu ve vea na . U tesen ikyav yô , mba eren Yesu batisema kera , u̱ una hii tom na u pasen kwagh yô , á ungwa imo i Ter na lu kaan ér un lumun a na shi lu tesen ér á doo Un ishima kpaa . ( Ôr Pasalmi 7@@ 2 : 1 - 4 . ) 4 : 1 - 6 , 14 - 22 ) Shi@@ s@@ era yange yevese za yer ken t@@ ent@@ i u Y@@ ael , kpa Y@@ ael wua un shighe u lu yaven yô . “ M K@@ era Nen@@ gen M@@ er Gba u Me K@@ ura Tar Ga ” ( J . ‘ Z@@ U@@ A A KW@@ AG@@ H@@ F@@ AN , SH@@ I K@@ Ô@@ R I@@ T@@ Y@@ ES@@ EN GB@@ N@@ A@@ G GB@@ AN@@ G ’ Nahan er ma ne lu hemban veren ishima sha u kuran ivaa yen tseegh la yô , ne fatyô u veren ishima sha akaa agen kpaa . Sha kpôô yô , alaghga mbagenev vea lu yaven ken jijingi hegen , kpa mlu ve shin ieren ve ia fatyô u va geman . A hii nan ve se lu Mbashiada mba Yehova mba fan tom@@ o ? K@@ A@@ R KW@@ AG@@ H N@@ E : Hii iliam a wan wou sha kwagh u i sember ôron sha abaver yô , nahan pase nan aeren a we u lumun a mi la . U tesen ikyav yô , zum u lu kaan a ior ér ishima i de nyian ve sha kwagh u kwaghyan u ayange ayange ga la , a pase ve er Yehova a koson iny@@ on i sha yô . ( Ivur 41 ) Tor u bo ne hen kwagh ken akaa a yange er sha iyange la je he ? Yange mô ve nan lu a ityôkyaa i tan ab@@ us@@ an sha ishimaverenkeghen laa ? 12 : 5 ) Shi umbur wer , Paulu yange nger mkaanem mara hen Mbakristu mba i shigh ve mkurem , mba ve cii í lumun ve ve , ve hingir ônov mba Ter môm , Yehova la . Satan ngu hemen bo@@ tar ne sha u ur@@ ugh isharen yase sha akaa . Se mba a ityom igen i eren ior mba ve lu mbananjighjigh a vese imôngo ga laa ? Ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mi sha u dondon ikyav i Yesu Kristu a ver laa ? Takerada ne kure sha mkaanem ma Shi@@ ru@@ shi , Tor u Per@@ shia ôr a Mbayuda mba ve lu sh@@ ir ken Bab@@ ilon la , wener : “ [ Yehova ] kaa er , m@@ ̱ maa Un iyou ken Yerusalem u a lu ken Yuda la . U@@ c@@ ôô@@ ci mban vea kpe sha ci u ior de u zan ad@@ ua shin m - ban u iny@@ ara ? Nahan kpa , apostoli Paulu ngise pine ér : “ Á er nan man vea ungwa aluer or u ôron kwaghaôndo nana lu ga yôô ? ” Man aluer mba@@ ah@@ end@@ anev nôngo u wu@@ an se a wua je kpa , ishimaverenkeghen i mnder u shin ku i̱ su@@ r se ishima shi i̱ taver se sha er se hemba tilen sha mimi hen Yehova , shi se sue Tartor na kpaa . ( a ) Ka sha igbenda i vesen ihi@@ ar i nyi Yesu yange pase ior kwagh u Ter n@@ aa ? U seer k@@ angen ishima wer u sue hemen u Yehova kpa ? K@@ asev mbagenev di kpa mba vende u ungwan imo i noov vev . Mbat@@ amen mba he ’ tiônnongo man udi@@ ak@@ on mba ve eren ityom kpishi la kpa shi mba . Gba u se fa ser Mkaanem ma Aôndo na Re@@ be@@ ka man Yakob ish@@ ô shin ibo sha kwagh u ve er la ga , nahan kpa ieren ve la bugh se gbenda u eren aie shin ic@@ ugh ga . Ka igbenda i lun a uma u injaa je ne . — 5 / 1 , peeji 4 - 5 . ( Anz . 4 : 18 , 19 ) Yô , se za nen hemen u henen Mkaanem ma Aôndo sha gbashima , shi pasen mbagenev mimi . Ishima tsu@@ e se ker er Or@@ pasalmi nahan , yange wa icam ér : “ Me ter perapera Wou , á lu u Wou la tseegh . Gbenda u vesen u yaren tom a injakwagh i i@@ gb@@ ur i Yesu la yange i va due tseer tseer sha kwagh u tom u geman ior hingir mbahenen la . Jijingi shin ‘ h@@ umbe ’ la du@@ mbur ken tar u Satan ne . E@@ du@@ ar@@ do va hi@@ di hen ya yô , gba u me hide me hen u ungwan imo na er i gbe u Kwa@@ se@@ kristu nana eren la . M er tom hen ijiir ne vea Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en shighe kpuaa , shi m er tom u tesen mba nengen sha bran@@ ci vea kasev vev man mbatamen mba sôron atôônanongo . Er Yehova sue Mose yô , tom na u lun a ican ker la hingir u doon un tsung , a nenge u “ hemba lun un a inja a akaa a inj@@ aagh a Igipiti cii . ” I nger kwagh ne ken Yesaia 6@@ 3 : 9 . M@@ ngerem mara cii hide sha F@@ ar@@ a@@ o man mbau@@ ty@@ aav nav , wua ve cica cii . Gbenda u y@@ esen wanye u i samber a mi wuee yô , ka u í yer ér shighe u injaa la . 24 : 45 . Sha ci u akaa a yange i ny@@ ô@@ ôso la har sha iwanger i i seer zuan a mi ken Ruamabera la . • Er nan ve mlu wang u sha ieren man u ken jijingi la a hembe lun a inja a mlu u wang u iyol@@ ough@@ o ? Akaa a kiriki ne aa fatyô u geman ivese you sha gbenda u vesen . Er nan ve kwagh a lu nahan sha wono ? ” Kwagh@@ fan hemba ib@@ um@@ egh sha ci u kwaghfan ka a wase se u sôron mbamzeyol asev mbagenev . Hanma shighe u m ze ve yô , ka i umbur mo kwagh u a lu u dedoo man u bo la , kua inja i dedoo man inja i dang , man kwagh u a lu sha inja i Kristu man u a lu ga kpaa . M umbur kwagh u vesen ugen u yange erem sha iyange i igen ken inyom i 19@@ 7@@ 1 la . Paulu kaa wener , “ m lu eren sha lan man sha jighjigh u nan ga . ” ( Mateu 24 : 45 ) Doo u se kegh ato a kwaghôron u Aôndo u ken ijime yase la , ngu kaan ér : “ Ka gbenda je ne , za nen sha u , zum u á sar ne u geman ken iy@@ an shin ken im@@ ese la yô . ” Ior mbagenev fa m@@ til wam sha kwagh u u@@ iniongo mba eren man aeren a ity@@ ôô aa a har sha Ruamabera ga , man aeren a alaghga a dugh hen mba@@ fan@@ a@@ ôn@@ do@@ ga jighilii ga , kpa a gem a tese jijingi u taregh wang la kpa ? ’ — 2 Kor . Apostoli Paulu nger ér : “ Tindi a lu or@@ kuran wase u zan a vese ken Kristu . ” “ Ka An J@@ e N@@ ana Wam M@@ ci@@ em I@@ yol@@ o ? ” Tsô A kaa a mbahenen N@@ av er : S@@ unda ngee je , kpa mb@@ as@@ und@@ an yô , mba di kp@@ egh@@ ee tsô . ( a ) Yesu nyôr Yerusalem sha iyange i L@@ ah@@ adi ke ’ uwer u N@@ is@@ an 9 la nena , man ior mba ve lu@@ ̱ a na ityô la er nena ? Shi vea haa or@@ he iyol u a lu ikyav i fan Mbakristu mba mimi la . ( Ef . 4 : 22 - 24 ; K@@ ol . De se time sha akaa agen a i nger ken takerada u Yobu la . Kwagh u er Daniel shin ih@@ ungwa i u@@ be@@ gha la kpa una taver se ishima ker . — Daniel 6 : 16 – 22 . I maa iyou ne ken inyom i 1@@ 6@@ 5@@ 4 la . ” Kwagh@@ bo a̱ de hembe u ga , kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo . ” ( Rom . Á na jighjigh wener Yehova una tese mhôônom nam ma zungwen , nahan una l@@ aha “ ishima i zamber , i ur@@ en tsung ” sha ci u isholibo la ga . Se ver ishima ser nongo u Yehova ua za hemen u taver se ishima ér , se civir Aôndo sha gbashima . Nahan aluer se nd@@ era pasen kwagh hegen anyom ngee ser iyange i Yehova z@@ ur@@ um yô , doo u se hii u y@@ in@@ an ishima a Yehova shighe u mbagenev ve lam sha a vese dang sha ci u se mba pasen kwagh u Bibilo i kaa yôô ? — 2 Pet . Kanyi kwagh Yehova una fatyô u eren sha er a nenge i doo un la ? ( Mateu 6 : 10 ) Sha kwagh u ivur la i er yô , alaghga se pine mpin ser : ‘ Tartor u Aôndo kanyi ? Hii shighe u orumace gba ken isholibo sha hiihii la je zan zan hegen , Yehova ngu di tesen e̱r un lu Aôndo u wan ishima her tsô . ( b ) Ka awashima u nyi una na se seer lun a Yehova kôôsôô , man ka sha ci u nyi ? Gba u se lu a icighan jijingi ve se ume ity@@ am@@ egh ki jijingi ye . ( a ) Ka nyi yange i mgbegha O@@ ri@@ serael ve nan venda u duen ken kp@@ an@@ aa ? ( Mbaromanu 16 : 12 ; Mbafilipi 2 : 19 - 22 ; F@@ il@@ em@@ on 4 - 7 ) Shi akaa a Or@@ gb@@ an@@ akaa wase á gbe la kpaa a kuma u wuese . ‘ Shighe man A@@ iky@@ ôr ’ ER B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O Y@@ A@@ NG@@ E I G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M YÔ : K@@ wa wam u hiihii u m zua a Kwa@@ se@@ shiada u Yehova ugen la , a ô@@ rom avur ken Pasalmi 37 shi kaa a mo ér takerada u Mpase ngu a uityendezwa mbagenev mba injaa mba Aôndo una kure ve ken hemen yô . Aluer u soo u fan seer yô , u fatyô u ngeren pinen af@@ ishi a bran@@ ci . PE@@ E@@ J@@ I 8 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 36 , 6@@ 9 Kpa a hen kô@@ m@@ pu@@ ta sha er una ngeren ior u@@ washika yô . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba@@ beenyol mbagenev ka ve hii iliam a or shighe u ve tem ape nyôron mat@@ o gayô hen ijiir i um@@ ato ve til yô . Er mbayev mbara yange mba vesen mba ng@@ ur kôron inyaregh ave ve je tsô , mbamaren vev maa tese ve u wan inyaregh shin a@@ kwa@@ ti u eren iyua u ken Iyou i Tartor la . I@@ G@@ W@@ U@@ R@@ U@@ T@@ A A@@ L@@ I 2 ( Z@@ wa Buter ) Ka aeren a nyi i gbe u Or@@ pasenkwagh nana lu a mini ? Nenge atô@@ akaa atar a i doo u ú eren nahan yô : Kwagh u hemba wasen mo yô , lu kwaghwan u ken Mbaromanu 12 : 2 , u m dondo la . I@@ jiir la kaa ér : “ De hingir nen inja i môm a tar ne ga , kpa i̱ gema ne sha m@@ gem u he u mhen wen . ” Aluer ve k@@ an@@ shio u sôron zayol la yô , i ôr or môm shin iorov uhar mba ve fe kwagh sha mi yô ve wase u sôron zayol shon . Kpa se saa he@@ ela tseegh ga , se hemba veren ishima u tesen ior a ishima yase man mhen wase cii . ( Mateu 22 : ​ 37 - 40 ) Nahan kanyi i doo u Mbakristu vea er zum u i nzughul a ve ? Yange lu uma hen shighe u akaa a doon lu eren ior mba Aôndo la . Ka Yesu a lu “ Un u A lu A@@ men ” sha uityendezwa mba Aôndo cii ye . Sha ayange ase ne kpaa se mba tagher a i@@ pi@@ la sha gbenda u hemban vihin tsung er sha ayange a Noa kpa lu vough nahan . ( 1 Kor . 11 : 3 ) Tom u nom , u a lu ityough sha ya la wa nyi man nyi k@@ ere ? M ngu a mba@@ abo@@ ki mba s@@ ôngo s@@ ôngo mba ken ityar igen man mba ve lu a mbamlu kposo kposo yô . Mba@@ abo@@ ki av mban na uma wam hemba ng@@ un a inja cii . ” M@@ zough u Mbakristu Ve Aôndo a I@@ civir , 9 / 15 ( Aerenakaa 1 : 24 , 25 ; 6 : 5 , 6 ) E@@ p@@ af@@ era yange er msen sha ci u mbananjighjigh a na imôngo . ( 1 Timoteu 1 : 11 , N@@ W ) Er se vande nengen nahan , se fatyô u lun a iember yase her shin hen shighe u mbamzeyol mba vesen ve te sha a@@ vese je kpaa . K@@ ange ishima you wer u ma m@@ sô@@ rom á hemba nah@@ a@@ la ga , maa kôr iyol you tsaha . Se er nan ve se hen u tsuan akaa sha kwagh@@ f@@ ana ? Nahan yô , iy@@ ugh i Yehova ia va sha Mbakristu mba aiev er i va sha Mbaiserael nahan . Paulu ngise taver mba nan jighjigh a na imôngo asema ér ve ‘ tile dông ve hendan a a@@ yom a di@@ abolo . ’ I@@ ca i gbe ga yô , m de u zan mbamkombo . Mkaanem nam kaa ér : “ Kor u i z@@ ô@@ mon u igbar iti@@ ar yô , ngu fetyô u t@@ ôn@@ don fese ga . ” ( Or@@ pa . ( Mpase 2 : 26 , 27 ) E@@ ̱r ve lu vegher u sha uhar u vor u Aberaham la yô , vea wa uwegh ke ’ m@@ ve u van ior mba ke ’ akuraior cii a averen a uma u ke ’ mlu u vough la . Orkristu u nan vese kwase shin nom , man nan lu hendan a nan la di ye ? De se time nen sha akav ahar a á cii a k@@ ough apostoli Peteru ker yô . M - ban u iyol hiden a mi ijime y@@ à@@ ng@@ è ve u zuan a mfe man mkav u gbenda u civirigh u Yehova a karen sha mi sha u kuren awashima na la . Pro@@ feti Mal@@ aki , u un kpa lu sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la , yange pase ér : “ I nger ruamabera u umbur akaa . . . , sha ci u mba ve cie TER , man mba ve civir iti Na yô . ” ( M@@ al . ( Luka 12 : 21 ) Se hen nyi ken injakwagh nee ? Yange ve tsua a ishima ve u lun kwa@@ v sha er vea hemba zuan a shighe u eren tom u Tartor yô . Shi gba u ve uhar cii vea fa u lamen ayol a ve sha kwagh u u@@ gb@@ ayol vev shi vea pasen er i lu ve ken ishima la . — 7 / 1 , peeji 30 - 31 . ( N@@ um@@ er@@ i 25 : 1 - 9 ) I@@ ca a gba ga tsô , Yehova una t@@ á@@ ng@@ è van “ ityav mbi iyange i vesen i Aôndo , U@@ hemban@@ agee la , ” man zum la kpa kape ior mba ve hembe un ato mbara vea ya ican i̱ isholibo ve je la . Akaa a mbayev n@@ umb@@ en a mi nga ken ak@@ ôngo a ya la , u tesen ér ka ya u mbayev ve lu her yôô ? Ikyav i dedoo i an@@ ngô wase ne ver se la i taver se ishima u zan mbamkombo mba Mbashiada lu eren ken ang@@ ar ugen u dondo a vese la . Mbagenev di yô , t@@ ôm m@@ ze@@ iky@@ ura je , kpa ve tsa ve za iky@@ ura ga . Ior kpishi nyian ka ve kaa ér atsan a ior ve ye la ka kar@@ ma . Er Peteru pase nahan , Satan yange nôngo ér una vihi non@@ go@@ ior u Aôndo sha ikyev i mbat@@ esen mba aiev , mba “ ashe a ve iv a idya ” shi “ ve vi@@ a ishima sha h@@ ua u eren ” la . ( 2 Pet . 5 : 25 . Ka iniongo ihi@@ ar i nyi i har ishimaverenkeghen ve sha Tartor u Aôndo ? ; D@@ ur@@ ran@@ t , M . Kwagh u Ior Sha Tar Cii Ve Lu S@@ ônon Yô M@@ gem u Bibilo ugen kaa ér “ Yange ve na un a zung@@ we tsung . ” 17 : 34 - 37 ) Gba u se kpa se lu a jighjigh u nan taveraa ve se fatyô u zan hemen u pasen kwagh ye , hemban je yô , shighe u se tagher a ior mba ve soo u ungwan loho wase ga yô . M er mer me ker icivir ga . ” Lu u ica a gba ga tsô Yehova una tese m@@ hembe na sha u n@@ ôôn ura . — 1 Utor 16 : 30 – 17 : 1 ; 18 : 1 - 40 . Er Se Nenge sha Mba@@ beenyol Yô , 3 / 15 Er m vese ape i eren tom sule yô , hii u s@@ aren mo u hiden yemen za eren uma u akuma akuma ken ag@@ ar . Aluer se mba or@@ on iyev ga yô ka mbam@@ tsera mba nyi se zua a mini ? ( Mpase 18 : 4 , 5 ) Se due ken Zege@@ bab@@ ilon kera nena ? Pasalmi la hii shi kure sha mkaanem man , ér : “ W@@ u@@ ese nen TER , gadia A doo , gadia erdoo Na ka u tsôron gbem sha won . ” Nahan kpa , ior kpishi mba ve ze y@@ un@@ iv@@ as@@ iti yô , hingir u hông@@ or mbamhen vev sha kwaghfan u taregh . Paulu nger ér : “ Or u nan kporom hen Aôndo yô , ka u nana na jighjigh keng er ngu , man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” — Mbaheberu 11 : 6 . Yange sea za kohol imôngo ken ag@@ ar , sea tsa ken ut@@ ent@@ i , sea h@@ ua u@@ y@@ on@@ o@@ fu@@ m shi sea m@@ ac@@ i kwagh sha imo gb@@ ande nahan , i doom kpen kpen . Er se fe ser Yehova ka Aôndo u “ ashighe man aan ” yô , doo u se er nyi ? Sha derianyom u hiihii la , amba a ior er H@@ im@@ ene@@ u man A@@ le@@ kes@@ an@@ der man F@@ ile@@ tu nahan , due a mbamhen mba ve zua sha ‘ kwaghôron u dedoo u a lu ikyav ’ la ga . Mkaanem ma Aôndo ta se icin ér : “ I@@ ̱ de tsu@@ ghun ne ga , mba nahan Aôndo tar ga . Ka iky@@ agh ki tom@@ ough ki nyi ki hembe lun a inja hen mbatomov mba K@@ rist@@ u@@ u ? Shighe wase ne hemba k@@ ahan kposo a ashighe agen cii . Ka ak@@ um@@ ah@@ i@@ ange a me nahan i doo u se hen vea or shighe u se tem kwagh@@ h@@ en@@ ene ? Nahan kpa , ikyav tese ér sha shighe u Yesu la , Mbayuda man@@ de mbaaferev mbagenev sha kon uma , ve kpe sha mi . 8 : 13 - 18 . Zum u A@@ t@@ at@@ li@@ a ungwa ayôôso a mbakur@@ an kua a ior yô , a yevese a due ken won a gba kaan ér i du@@ gh@@ um myer ! Kpa gema hen kwagh sha kwagh u yange er Mbaiserael ken inyom i 14@@ 7@@ 3 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , shighe u ve haa af@@ o shin p@@ ev u Mo@@ ab@@ i , ikyua a Tar u Ity@@ endezwa la . A@@ kur@@ aior ne fa kwagh u ian i or lu sha mi la , er u lun kp@@ an shin ikyum@@ en@@ or nahan ts@@ enger ts@@ enger , nahan kwagh u or lun sha ian i injaa man u lun tagher tagher shin lun a icivir la lu ve kwagh u hemban cii . M@@ nder u shin ku wase se u fan nyi sha kwagh u Yehova ? Ikyav tese ér shighe u Paulu nger Mbaheberu washika la lu ke ’ inyom i 6@@ 1 S.@@ W . la . S@@ ar@@ ah kaa wener : “ Wan wase yange lu dedoo ga kpoghuloo je , shi ican gba se hen shighe la kpen kpen . 7 : 9 ) Yange ior mban nôngo sha ishima i môm ér vea kav kwagh u Yesu lu ôron la ga . Mb@@ au@@ ng@@ wan tindi mba yange ve civir Yehova la tsa gbem sha e̱r ve na jighjigh ( a ) ke ’ inyom i 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . la nena ? T@@ so@@ mbor ka ua tsua u ôron Bibilo imôngo hanma shighe yô , kwagh la a wase mbayev u seer fan takerada u ôron shi ve kav Bibilo kpa ve seer . ( Ps . Mba@@ apostoli mba Yesu kpa , icighan jijingi yange na ve tahav mbu hemban ungwan imo i Aôndo a imo i ior mba mbakp@@ ish@@ iv tôôn ve ge@@ de ge@@ de ér ka mbat@@ esen kwaghaôndo u mimi la . Kpa mimi je , yange gba u Yesu una kur@@ ana ? Aluer i kar kwar u iy@@ en@@ ge@@ ior ne yô , a lu iorov 5@@ ,000 ken hanma s@@ ati ! Yesu yange er u@@ ivande kpishi ken tar u á pase ior kwagh ker la , á bee ior ian@@ g@@ ev shi á na ior mba ij@@ en kôr ve la kwaghyan , shi y@@ à@@ ng@@ è ij@@ ever ahumbe tile gi@@ gh gi@@ gh , shi nder mbakp@@ enev kpaa . Nahan u@@ ivande mba Yesu er mban lu ikyav i tesen kwagh u Tartor ú Aôndo ua va er yô . A@@ tsan kposo kposo ka a na se hen kwagh ken ishima tsung je se ure , nahan ashighe agen a gba u or a su@@ r se ishima sha er se de u henen akaa a nan se i@@ ur@@ en yô . Se seer eren tom u pasen loho u dedoo nena ? ( Pasalmi 25 : 4 ; 119 : 9 , 10 ; Anzaakaa 6 : 20 - 23 ) Una ny@@ ô@@ ôso mbamlu asev mba ke ’ jijingi amba er iyol hiden a mi ijime man m@@ til sha mimi kua msaanyol nahan . Mba@@ gb@@ eren ityakerada ka ve pase ajiir a ior mba ve nger i la , makeranta u ve ze man ityakerada i ve vande ngeren kpaa . ( a ) Er nan ve u gban dondon mbagenev ityô sha gbenda u ve lu zan , shighe u ú tsu@@ m gbenda la a fatyô u lun kwaghbo ? E@@ i , ka mhôônom ma yange ma kôr un a ior sha dooshima la i lu kwagh u vesen u yange mgbegha un u pasen mbagenev loho u dedoo ye . Se mba za nyer yô , cii ve se yem ape i lu eren makeranta ne yô , se za mkohol u ityar ityar hen ag@@ iri@@ g@@ i u an@@ umb@@ egh u i yer ér Y@@ an@@ ke@@ e S@@ ta@@ di@@ um la , ken uwer u J@@ ul@@ ai , 19@@ 5@@ 3 . A ôr kwagh u anmgbian ugen u i yer iti na ér M@@ ig@@ uel , u yange i wua wan u wan na yô . Tom u ve eren ku ku ku ga ne wase Mbashiada u hemban ah@@ endan shi zuan a ior mba tan ikyaa ken a ve kpaa . Yange mba ne tor@@ kwase tahav mba been yô , or@@ van@@ nya ugen ken tar u I@@ ng@@ i@@ la pine ér i na un ian una lam a tor@@ kwase sha kwagh u tom u geman kwagh la . ikyuryan i pristi i sha inja i M@@ el@@ ki@@ se@@ de@@ ki la . Mar@@ il@@ y@@ n kaa zung@@ u@@ lu@@ u ér : “ Yange m kera doo un ishima ga . ” I@@ h@@ ye@@ mb@@ e@@ ato ve la i va a isholibo sha uumace , isholibo di gema va a ku . • Er nan ve i doo u se fa er ivese yange i hii ? Yehova yange tindi profeti Ese@@ kiel , u lu or@@ shua na la , za yôô iji@@ r@@ ôron na sha Mbayuda , mba ve tile sha mimi ga la . ( Daniel 4 : 35 ) Yehova kaa a ior nav ér : “ Kwaghôron Wam , . . . una hide her a Mo gbilin ga , kpa una er kwagh u M we ishima yô , iky@@ ôr ia la@@ gh un sha kwagh u M tindi un u eren yô . ” M@@ hen u ji@@ mba@@ gh la dugh ken igbar sha igbenda kpishi , í ken myer man í ken igbar kpaa , nahan gba u Mbakristu vea kura ayol a ve . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 27 ] ( b ) Ka nyi kwagh alaghga yange i na ve Kor@@ aki hingir u nengen upristi sha mnenge u orumace laa ? Man nenge icivir i ve lu a mi u hemen Mbashiada mba Yehova shin tar ken ayange a masejime ne sha wono ! Aôndo kaa a na ér : “ K@@ ôndo ; gadia Me na Mba@@ fil@@ iti sha ikyev you kpee je . ” ( 2 S@@ am . Aluer se soo u hingir “ ikp@@ an i perapera ” yô , gba u se er nyi ? Yesu yange kaa ér : “ Ka ken ishima man afer@@ akaa a henen kua i@@ w@@ oo - or man idya man iv man mbam@@ pase mba sha aie man ity@@ uh@@ wan@@ ev ve dugh ye . ” A@@ tesen a mbaapostoli mban ag@@ enegh i nger a ken ityakerada i í lu ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika hegen la . Yange kure kwaghôron u profeti u Se@@ kar@@ ia lu ôr sha kwagh u Mesiya la , ér : “ Nenge , Tor wou ngu van her a we , ngu a ishima i legh legh , A h@@ enda ngô@@ j@@ aki man wan , ka wan u j@@ aki . ” Yesu kaa a ve ér , “ Een ! Ka D@@ y@@ ako W@@ ase J@@ e Ne A@@ i@@ e u hiihii yô ér : Or ngu a ian i eren hanma kwagh u nan soo cii , a lu kwagh u bo shin u dedoo kpaa . M ze Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n yô , zende ne gema uma wam , sha ci u m za zua a gumor ugen , i yilan anmgbian ne ér The@@ od@@ or@@ e ( T@@ ed ) J@@ ar@@ ac@@ z . Yobu yange hen nyi sha mbampin mba Yehova pine un laa ? Doo u se sôn Yehova a na se icighan jijingi na sha er una tsaase nyityô mfe u se lu a mi u eren tom na cii yô . Shi a tindi a u@@ washika kpishi shin af@@ ishi a bran@@ ci , a ôr akaa a dang sha iyol i mbatamen . Heela tseegh ga , yange tu@@ ur mbagenev ken tiônnongo ér ve kpa ve nger af@@ ishi a bran@@ ci washika sha kwagh ne . Ka nyi ka i na ve nagh ku gba kwagh@@ a ? Peteru yange na jighjigh ér Yesu nder shin ku@@ u ? 4 : 34 ; 6 : 38 ) Mbah@@ enen mba Yesu yange ve hen kwagh u vea er ve vea zua a msaanyol u mimi yô hen Or@@ vesen ve ne . Zum u mbakur@@ an@@ ilev mba Aberaham man mba Lo@@ ti , wan u an@@ ngô na mough num ayol a ve man hingir hange hange u vea pav , vea yem keren g@@ wer@@ g@@ wer igbenda kposo kposo yô , Aberaham na Lo@@ ti ian gbar gbar ér a̱ vande tsôron vegher tar u a hembe doon un yô . Nahan cii kpa , dyako la gbe di hingir u ve kwa môm kpo@@ o tsô ga . Umbur wer Yehova ne mba ve ‘ lu keren Un [ sha mimi ] la ’ injar . 6 : 7 ) Shighe u Kristu una Hemen Anyom D@@ u@@ bu la , a yar tom a nagh ku ip@@ aa ku Kristu na la sha u yiman uumace mba ungwan imo i Aôndo , mba vea lu sha ikyev i Tartor la cii , vea za hemen u lun vough kure kure , zan zan mbamzeyol mba isholibo i Adam i ve a mi la vea kar wanger ve iyol cica cii . ( Rom . Or u nan lu a inyaregh po@@ o inyom ne , inyom i sha nana fatyô u k@@ ung@@ un ican . . . . Er nan ve se fe ser Yehova yange kure ityendezwa i er a Yeremia ér una kura un laa ? Jigh@@ ilii yô , yange m hemban kp@@ el@@ an a kp@@ ela a u zenden a zende ! Kristu ve shi ior mba fe un yô , ikyuryan i Tindi la maa kure awashima u i la . Mbam@@ zeyol mbagen an@@ za er angev man ityav man ifer man m - ban u iji@@ r@@ ôron i sha mimi man mk@@ ighir kpaa ka ve yange ior u zuan a bem . Aluer ka a dugh or ken tiônnongo kera i nyoon se nahan yum yô , hii nan ve se kaa ser kwagh ne ka u tesen or dooshima ? Kwaghôron u profeti u Daniel ne tese ér ak@@ e@@ van@@ g@@ ahar man ah@@ ô@@ angahar a e@@ ev mb@@ un tile sha ityough ki tartor u masetyô ne . Se time sha ati a tom shon at@@ aan a i yer un a mi ken Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la yô . Or hemba ku agee ga sha ci u nyi , kpa Yehova una er a ku nena ? Ka dooshima ngu a na ve mbatamen ve ‘ kera lu uma sha ci ve ayol a ve ga , kpa i lu sha ci u Un u A kpe sha ci ve ’ la ye . ( M@@ ar . 6 : 34 ) Zum u i l@@ aha Yesu je kpa , mayange a ôr kwagh dang ga . — 1 Pet . Anmgbian na u kwase bugh un h@@ unda . Alaghga ishima ia na u ibo ér we u er kwagh u shami ga . I@@ ng@@ ye@@ gh@@ ior i sha tar cii ngi nena , man i ôr ing@@ ye@@ gh@@ ior la sha i@@ kpen i u@@ kwaghaôndo nena ? Nahan kpa , ve lan er apostoli Paulu a we Mbakristu cii kwagh ér ve vôso nom shin kwase “ ken Ter tseegh ” la ga , man doo u vea dondo kwaghwan ne . ( 1 Kor . Mba ve ‘ sen sha jighjigh u nan ’ yô , Yehova ne ve kwaghfan u una wase ve u wan ishima a am@@ een yô . — Y@@ ak . Nahan kpa , akaa agen gema taver mo u den kpishi . ( a ) Peteru ungwa imo i Yesu nena ? Shighe u se eren kwagh a mba se civir Yehova a ve imôngo yô , gba u ityesen i erdoo ia bee sha no@@ mbor wase ga sha ci u nyi ? Lu@@ ̱ mbamaren mba cian Aôndo y@@ ese Yesu shi ver ishima sha a na ye . Yange i lu inja er or môm kpa ngu u nana fatyô u nan un mbam@@ lumun mba inj@@ aav sha mbampin nav ga nahan . U hi@@ an a mbagenev wuee wuee la kaha kposo a ini@@ umbe i hen atô u nom man kwase la . He@@ mba doon u iv@@ in mkurem ken tan@@ ke cii ! Aluer se kav kwagh u injakwagh ne i tese se yô , shighe u or u se henen Bibilo a nan shin wan wase nana venda u civir Yehova je kpa , se ure shin se va ah@@ enge ga . ( Marku 12 : 28 - 31 ) D@@ ugh imba dooshima la kera yô , se fatyô u kuman u lun mbat@@ esen Mkaanem ma Aôndo ga . Mbam@@ pase O@@ u kpaa ka iember yam je . ” Nahan lu u Timoteu una er nan sha kwagh nee ? Paulu shi kaa ér : “ Mb@@ an yô , ve tsu@@ me ve undu mimi ve kaa er mnder u shin ku kar kera bee je . Mba nzughul a jighjigh u nan u mbagenev . ” Alaghga h@@ ua una hii cuku , kpa aluer se er kwagh sha mi ga yô , una vese a hingir u vihin or . Er mbatyomov ve lu a tahav kpishi nahan kpa , mba s@@ enden ior ityough a “ Ter sha il@@ y@@ ahan ga . ” E@@ ri@@ c : M hen So@@ ci@@ al st@@ udi@@ es kua hi@@ st@@ er@@ i . Kpa kwaghôron u profeti u ken Bibilo tese wanger wanger ér kwaghaôndo u aiegh man tar u ifer ne cii vea war mtim u a s@@ ôôn van sha a ve la ga . ( Mpa . ( Ivur 14 , 15 ) Shighe u wan@@ ye@@ kwa@@ or la kpe la kera lu u ngô na ga . 6 : 20 - 24 . Ieren i mbau@@ tahav shin gbenda u ve vihin inyaregh ki kp@@ an@@ de@@ gh la na se ian i vendan u tan kp@@ an@@ de@@ gh ga . — Mbaromanu 13 : 4 - 7 . Me@@ g@@ an : Ka Aôndo yange gba Adam man Ifa ye , shi lu un ve er un isholibo shighe u ve hemba un ato ken sule u E@@ den la ye . Paulu yange kav m@@ lu@@ a@@ inja u wan am@@ ise a taver ken jijingi la . Lu nyi Yesu soo ér se hen sha u kenger iny@@ on i sha ? Ka a dugh or ken tiônnongo kera nahan kwagh ne a wase sha nyi gbenda ? Se mba nôngon ser se kav Yesu sha kwagh ne . Yakob yevese yem ken P@@ ad@@ an - ar@@ am , za vôso L@@ ea ker kua R@@ ah@@ el , shi kura ter ve ilev anyom 20 cii ve , mase m@@ ough@@ on vea tsombor na hiden ye . Ka nyi i hembe doon u Aôndo una er sha u been a ah@@ on a Satan gba sha atô@@ akyaa a vesen ne la ele@@ gh ele@@ gh@@ e ? Ne kpaa , wa nen ishima nahan , taver nen asema a en gadia m - ande u Ter mgb@@ ôghom ikyua ikyua je . ” Nahan ve er msen ér Aôndo a seer nan ve kwaghyan u ken jijingi . Kwagh u Se Hen ken I@@ gbe@@ tar La ( 1 Pet . 2 : 12 ) S@@ ea lu hen ya shin hen iji@@ ir@@ tom shin ken makeranta shin sea lu eren an@@ umbe shin sea due kwaghpasen kpa , gba u se nôngo sha afatyô wase cii sha er se na Yehova icivir sha ieren yase i wang la yô . P@@ ine iyol you wer , ‘ Kwase wam shin or@@ ya wam kera ngu a aeren la gaa , shin ka mo m kera lu nengen a á ga ? ’ Se mba se lu Mbakristu mba mimi ne , gba u se er kwagh a hemba di u gban kaan sha zwa ser se suur sha Yehova la . Se@@ kar@@ ia kaa ér : “ Ka sha agee ga , ka sha ut@@ aha kpaa ga , kpa ka sha Jijingi Wam , kape TER u ak@@ um a Sha A kaa ne . ” Sha nahan yô , lu a vangertiôr ! Nahan nenge ase er yange a lu Mose ken ishima shighe u Yehova kaa a na ér “ V@@ a , M@@ ̱ tindi u hen F@@ ar@@ a@@ o , sha u ú za due a ior A@@ v Mbaiserael ken tar u Igipiti ” la yô . — E@@ ks . 4 : 29 , 32 ) Yehova den se uumace mba se yen ne kwaghbo sha gbenda u ken dooshima . Er se lu veren ishima u va zuan a akaa a dedoo ne yô , doo u se er nyi ? Hen mbakp@@ ish@@ iv yô , kwagh u yange ve hii kaven yô lu kwagh u Bibilo i̱ tese ér or a fatyô u va lun uma ken paradi@@ so shin tar la . Aôndo ta se icin ér : “ De nengen iyol you wer , u ngu or@@ fankwagh ga . ” Kwagh la ka kwagh u kpilighyol gaa ? ( 1 Peteru 2 : 21 ) Aluer se er nahan yô , se lu saan saan gbem , se za hemen u wuese Aôndo wase Yehova , un u i saan se iyol ken a na la . Nahan As@@ av sôr mzeyol ne nena ? Takerada la za hemen kaa ér : “ Mba@@ yev mba ve lu a vese ga , mba ve lu nôngon ér vea fa u ôron takerada yô , ka hange hange u lamen a ve , man aluer iliam la ka i injaa yô , a hemba wasen ve cii . ” 13 : 48 , N@@ W . Hegen se lu timen sha mbampin un@@ yi@@ in mba i gbe u se lu a mi ken ishima shighe u se eren tom u pasen kwagh la yô . Ka an jighilii i gbe u se or iyev sha nan ga ? Kwase ugen u i yer un ér E@@ wa yô , yange umbur er lu un ken ishima shighe u pav ivaa anyom imôngo ken ijime la , nahan a akaa ér : “ Yange m p@@ aven ivaa kera yô , lum er m he@@ e kpishi nahan ; mba@@ wan@@ ndor a mo man ah@@ ur@@ aior am gema yilan mo ér ‘ kwase u p@@ aven ivaa . ’ Er ior mba Yehova suur sha a na shi kange ishima u eren tom na yô , a lu a ve sha ashighe a ican la cii . “ Ishim@@ a@@ verenkeghen i mbap@@ er@@ apera ia hingir iember , kpa awashima u afer@@ aior yô , una saa ishe . ” — Anzaakaa 10 : 28 . ( b ) Aluer or nan ngu suur sha Yehova sha ashighe a ican yô , kwagh la una wase ikyar i nan ye a na la nena ? Tese ikyav i wasen se u fan er ter u lun a dooshima ka nan ker gbenda u yiman wan u nan yô . Nenge kwagh@@ ngeren u ke ’ Iyoukura [ Z@@ wa Buter ] i uwer u A@@ ip@@ or 1 , 199@@ 8 , u a lu a itinekwagh ér “ Ka Ú W@@ a I@@ civi@@ r@@ yolough Ve Iky@@ o Kpa ? ” la . Nahan m soo mer ya wam a lu wang shi tsombor wam kpa u lu tsembelee . I@@ h@@ y@@ agh lu kwagh ugen u yange na ve ungwa aie la yô . ( Genese 2 : 24 ; 12 : 18 - 20 ) Se nenge kwagh ne ken ieren na ser kwaghwan la yange kôr un ken ishima tsembelee je : “ A er nan man me er kwaghbo u vesen ne , me er Aôndo isholibo nahana ? ” — Genese 39 : 9 . A@@ tindi a Aôndo nga wasen se u lun ken mkpeyol nena ? Zum u i nder L@@ as@@ ar@@ u la ôr ma kwagh u tesen ér za lu m@@ ape ken ayange a any@@ iin a a kpe la ga . 19 : 1 , 2 ) Se mba a ian i wuese Yehova , u a gbe akaa cii la , shi nan un icivir i a kom u a na un la kpaa ! — 1 Tim . I du@@ gh@@ um myer ! Kpa pristi Y@@ eho@@ y@@ ada na zwa nahan i wua A@@ tal@@ ia . ​ —⁠ 2 Utor 11 : ​ 1 - 16 . Ikyav i tesen yô , alaghga ka kwagh u a@@ sh@@ a@@ gb@@ aior a ne jighjigh shi a lumun a mi la we kpa u lumun a mi ye . Yesu kaa ér : “ Ka una eren aie yô , i lu sha mlu na je a lu ôron kwagh ye ; gadia ka or u aie shi ka ter u aie kpaa . ” Aluer se kegh iyol u den mbagenev kwaghbo yô , se zua a mbam@@ tsera kpishi . N@@ oo@@ v mba ve lu Mbakristu kpa , mba ‘ we kasev vev ikyo , ’ sha u keghen ato a ve shighe u ve lu lamen yô . — 1 Peteru 3 : 7 ; Genese 21 : 12 . A@@ ka@@ a@@ wan a Bibilo N@@ ga Ne K@@ asev M@@ saanyol 24 : 9 . Mba@@ civir Aôndo kpishi lu ken ibanave . Nahan kpa , gema lu a kwaghfan man mhôônom ma zungwen . ( Gen . Shin akaa ag@@ enegh nga yangen mo u eren akaa nee ? ” We kpa wase ase ônov ou ve tôô ken ishima ér tiônnongo ka tsombor ve . — Marku 10 : 29 , 30 . • 1 Mbakorinte 15 : 23 ; 1 Mbat@@ esalonika 4 : 15 - 17 Ka mfe u ken Mkaanem ma Aôndo u nyi a yangen ior u bu@@ lan mba ve lu kposo a ve laa ? Kpa anmgbian u kwase la pin@@ em mbampin mba yange ve wasem u geman mhen wam yô , a pin@@ em ér : ‘ We u tesen nom@@ ou dooshima er i tese heen nahan kpa ? ’ Se mba pasen kwagh a Bibilo , i̱ i̱ lu iyua igen i dedoo i Aôndo a ne se la . ( 2 Tim . Nahan bran@@ ci a sôr ase@@ mber vough vough shi a wa ufoto , una been yô , a tindi se a mi , se a nengen sha mi a been yô , se hide se tindi ve a mi sha u za gb@@ eren . Se fa er kwagh môm kpa una yange awashima u Yehova u kuren vindi vindi ga yô . Zum u ijende i Yesu , L@@ as@@ ar@@ u kpe kô@@ ugh yô , Yesu mough za ken ang@@ ar u L@@ as@@ ar@@ u lu her la . 17 , 18 . ( a ) Ka nyi i gbe u hanma shighe yô , Mbakristu vea tsuan u eren@@ e ? ( Mbaheberu 5 : 8 ) Yesu yange hen ikyo i wan sha atsan a a ya la nena ? Gadia shighe u lu sha la or tese un ér a ungwan imo i Ter na ga . ( Mbaefese 5 : 18 , 19 ) A@@ tô@@ akyaa nga kpishi a mbagenev ve me m@@ sô@@ rom hen iniongo ga yô . 25 : 40 ) Yesu yange tese ér as@@ ande a vor u kwase la aa lu shin tar her sha mhii u iyange i Ter la . ( Mat . 24 : 45 - 47 ; G@@ al . Man kape un kpa eren je la . Kwagh u sha uhar yô , Kwa@@ se@@ kristu ugen ôr Bibilo zan zan va nyôr ken takerada u Yo@@ el ityough 2 , ivur 12 , maa a ta@@ mber . 20 : 20 - 27 ) Er se lu ior mba Aôndo yô , doo u se dondo ikyav ve ne zum u se tagher a am@@ een la ga he ? Kanyi kwagh se er shighe u i lu inja er mbamzeyol asev nen@@ ger se laa ? I taver se ishima ér : “ Kwagh u mimi doon TER ishima , man shi te mba i doo Un a ve la kera ga . ” ( Ps . Ka mfe man aeren a nyi gba u mbacivir Aôndo mbagen mba sha ashighe a tsuaa la vea lu a mi ? Se fa ser , er mkur u tar ne a mgb@@ ôghom yô , mbap@@ er@@ apera vea za hemen u tagher a ah@@ endan . Er nan ve Mbakristu ve we uityendezwa mba Yehova a er u van a averen la ken ishima ? Yesu ta icin ér : “ Ver nen ishima , kura nen ayol a en sha hanma h@@ ua ; gadia ka sha u ng@@ een a akaa kpishi la man or nana lu a uma ga . ” I@@ ce la yange i tile sha ityough ki ikyar i a ya vea Yehova kôôsôô sha ci u ngu Or@@ n@@ as@@ ar@@ i la . Er ‘ sé sh@@ ir hanma ikyav ’ shi ‘ sé lu gban a@@ yem sha ishima i taver tsung sha g@@ es@@ a u a@@ y@@ em@@ egh u i ver se sha ishi la ’ nahan yô , de se “ veren nen ashe sha Yesu Or@@ hemen man Or@@ kuren u jighjigh wase u nan ” la . Er za been yô , k@@ l@@ ase cii hu@@ an ayôôso ving . ( Mbafilipi 1 : 15 ) Sha ashighe agen , ior mba nôngon ér vea pu@@ u ior mba Yehova ka ve wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi sha u va fan mimi , shin er ka i lu awashima ve la ga nahan kpaa . Gadia er i lu ken Adam man ior cii ve lu kpen yô , kape ken Kristu kpaa , á gema ior cii vea hingir mbau@@ m@@ av la . ” — 1 Mbakorinte 15 : 20 - 22 . M@@ yom Ka Gbenda u T@@ esen Er@@ doo • Ka sha nyi gbenda nahan Satan ka a nôngon ér dooshima wase a nd@@ ôh@@ ô@@ r@@ ô ? ( Yoh . 17 : 17 ) Kwaghôron u Aôndo , u i nger ken Bibilo la , ngu a “ mimi u i@@ vangeli , ” ka atesen a Mbakristu jimin cii je la . U fatyô u kporom ikyua a Aôndo , aluer u kôr ijende vea ior mba a doo ve ishima yô . Ngu sha In@@ tan@@ et hen ijiir i w@@ w@@ w@@ .@@ j@@ w@@ .@@ or@@ g / ti@@ v la kpaa . Apostoli Paulu kpa yange tagher a imba kwagh ne . ( Anz . 14 : 12 ) Kpa Yehova yô , ngu “ Aôndo u mimi . ” A tôndo zwa ér una kimb@@ in mo inyaregh kpishi , nahan m lumun u eren tom ne . Yange wa ikyo sha mbamgbe mba ior mba Aôndo shi tese ieren i t@@ angen iyol ga kpaa . ( Heb . M@@ lumun ka e@@ i je ka u henen a hen ga . Kpa a gema a nzughul a nzughul a ior kpishi sha “ wain u idya ” na la , nahan ve fatyô u yan ikyar a Aôndo ga . A@@ h@@ wa jimin cii . Aluer se tagher a mbamtaver mban nahan yô , se er nena ? Ior kpishi mba tô@@ mon uma u mb@@ any@@ ar@@ ev man u mba zan ati , kpa u mba@@ ibanave man mbah@@ id@@ en a iyol ve ijime yô mba tem ga . Pasalmi 1 tese er i hii ve ka i saan or u civir Aôndo iyol yô . Shi “ mbayev mba kiriki ” kpa mba ke ’ ior i Yehova kpishi mb@@ à mbamaren vev ve tese ve atindi a Yehova kpa i gbe u vea na sha u a̱ wanger ve ayol a ve yô . Yange i ver mzough u mbatamen ken atôônanongo a Mbashiada mba Yehova tar sha won cii ér a hemen , kera lu or môm tseegh hemen tiônnongo ga . Shighe u nenge a wan na lu hiden la , “ er lu ica je tsô , ” fese je maa a yevese a za kegh un gbenda . ( b ) Er i lu u se fatyô u nengen a Yesu sha ashe ga nahan kpa , se ‘ ver ashe ’ sha a na nena ? • M@@ lu u mba ve lu shin She@@ ol la ngu nena ? 30 : 19 , 20 ) Nahan doo u se pine ayol a ase ser : ‘ Ka unô m eren an@@ umbe shin m eren akaa a ve sha ian yam i me@@ m@@ ene ? Paulu yange wa ishima u zan ken D@@ am@@ ase@@ ku za kôron mbahenen mba Yesu ken uya vev , van a ve ken Yerusalem , sha er ate@@ jir u Mbayuda u vesen la a tsaha ve yô . Aluer or u se henen Bibilo a nan la nan ngu a hii u zan mbamkombo mba tiônnongo ga yô , se fatyô u pasen nan er i eren mbamkombo mban man kwagh u a hen ken ma mkombo u una dondo la yô . Ior U@@ dubu U@@ dubu mba T@@ im@@ en ken Ruamabera Hegen U@@ wer u E@@ t@@ ani@@ m shin T@@ ish@@ r@@ i ka u gba sha uwer u Se@@ te@@ mba ga yô O@@ k@@ to@@ ba sha k@@ al@@ enda wase u ainge ne . Mbat@@ amen kpa á fatyô u van hen a ve , shi e̱r ve lu a ieren i kundu kundu shi ve eren erdoo yô , mbagenev — kua mbayev je kpaa — ka i kundu ve iyol a ve . Inja i “ tsaha ” yô , ka mk@@ ô@@ ôm shin kwaghwan shin ityesen . Apostoli Yohane nger kwagh shighe u Yesu kpe anyom kar imôngo la wener : “ Tar u̱ de kera doon ne ishima ga shin akaa a lu shin tar tsô kpaa ga . Nahan kpa , kwagh u Peteru er la gema tese ér lu a imba dooshima u mimi u yange s@@ enge ér un ngu a mi , je aluer ka u una kpe a Or@@ vesen na imôngo je kpa , una kpe la ga . — Marku 14 : 31 . Sha nahan yô , doo se kpishi er se lu ken ior mba Yehova a ur@@ ugh ve a ve a mi hen a na sha dooshima na , mba a pase ve mimi u ken Bibilo la . ( Yoh . M@@ ika pine mbampin c@@ iligh c@@ iligh , wener : “ Ka nyi me va a mi sha ishigh ki T@@ ER@@ E , me va g@@ ure sha ishigh ki Aôndo u Sha ? Kpa kwagh ne gema na ior ian ér ve gbaa wu@@ an inyam dang dang sha ci u doo ve wu@@ an í yum ga . 24 : 21 ) Ka kwagh u hange hange u i gbe u se er ve se war yô . O@@ ru@@ m@@ ace kôr cio u z@@ a̱ zenden sha uwer , kpa sha ajiir ag@@ enegh kpishi shin tar ne yô , nana fatyô u zenden sha u@@ go@@ do@@ b@@ i a mciem iyol shio ga . Ka nyi jim Bibilo i tese sha kwagh u ku@@ ugh@@ u ? Or@@ pasalmi Davidi yange pase kwagh ne ken icam wang , a kaa ér : “ TER Una hingir ijiir i y@@ eren sha ci u mba i kighir ve a ican yô , ijiir i y@@ eren sha ayange a ican i tsung la . Aôndo yange mgbegha profeti Se@@ kar@@ ia nger kwagh sha kwagh u una er hen shighe la yô . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Kpa , ishima gba se sh@@ imi , gadia se fa ser er atsan a ngee kpishi yô kwagh ne tese ér ica a gba ga tsô a yima se . Ka se er kwagh ne “ sha ishim@@ as@@ ur@@ un i se ayol a ase kpaa Aôndo A su@@ r se asema a mi la . ” Nahan kpa , Yehova gema ijime a profeti na ne ga , shi tom la kpa gema u na orgen ga . Gba u se z@@ aan mbamkombo hanma shighe . U hemban gban kera yô , yange eren nahan “ anyom anyom , ” sha hanma shighe u tsombor la ua za ken iyou i Yehova ken Sh@@ ilo cii . Paulu te se icin ér se de vihin jijingi u Aôndo ishima ga , been yô , a nger ér : “ D@@ ugh nen hanma ishima i y@@ u@@ an man ishima i nyoon man iy@@ ugh man u z@@ ôh@@ ôn g@@ enger g@@ enger man ity@@ uh@@ wan@@ ev ken a ven kera kua hanma inja i dang kpaa . ” ( Ef . K@@ we@@ ior u he hii u hemen ve . M@@ taver shon yô , ka u wasen mbap@@ asenkwagh ve nenge ér , shin er af@@ ishi a bran@@ ci a kera lu ken ityar ve ga nahan kpa , i pav ve a nongo u Yehova ga . A@@ mba@@ akaa ne nahan du@@ mbur shi ka inja er nga wasen ior kpaa nahan . Anmgbian la maa gema in@@ ima na na kwase la , un di nyôr i kwase na la . Nahan cii kpa u gban di henen ma takerada u ú har sha Ruamabera la za been la tseegh yô , kuma ga . Ú n@@ aregh ave ú kôr un . De kenger gbenda u Yehova a lu veren iniôngon you zan zan hegen ne ashe ashe ga . Se@@ mb@@ er@@ ee ne , i lôh@@ ô F@@ il@@ ib@@ u ér a za er tom shin af@@ ishi a gba@@ at@@ om a Mbashiada mba Yehova ken tar u M@@ ase@@ don@@ ia . □ Ka an nan lu Yesu Kristu ? Shi er u lu nengen a agee a Yehova a lu nan we u wan ishima a tôv@@ ac@@ an la yô , dooshima wou hen a na una seer taver a taver . Yange vihin shighe a ve , pasen ve aka@@ am@@ yer shi ‘ akaa a a ungwa hen Ter na cii , a ôr ve . ’ ( Pasalmi 10@@ 4 : ​ 4 , 23 , 24 ) Ka Un a lu i@@ mbor i uma ye . 12 : 41 - 44 . K@@ era shi ca ga tsô , shighe una kuman vough yô , Yesu una va u̱ va ôron tar ne ijir i Aôndo a tindi un ér a̱ ôr ú la . I P@@ ase Se I@@ fer@@ or la W@@ ang ! ( Yobu 1 : 6 - 12 ; 2 : 2 - 7 ) Ken akaa a Aôndo a gbe cii , ka W@@ ani@@ unda na a ne mlumun u hemban cii sha ish@@ enge la ye . • Ka akaa a nyi wan@@ ye@@ kwa@@ or nana tsua ve aa bende a nan ken hem@@ ene ? “ Hen tugh mb@@ un je ort@@ yom u Aôndo u m lu u Na , m civir Un kpaa la , a va tile a mo . ” — A@@ ER . 27 : 23 . T@@ so ne ke@@ he , er zege@@ a@@ kwa@@ ti nahan . Paulu kaa ér Orkristu u mimi ka nan er iyua sha ci u nan vande wan “ ken ishima ” i nan u eren nahan . 11 : 18 . Mbaiserael tema ho@@ gh@@ om ho@@ gh@@ om ken K@@ an@@ aan , tar u Aôndo tôndo zwa ér una na Aberaham la . • Se palegh nyityô ieren i ia na ve se tsu@@ gh iyol yase la nena ? Noa nenge ér kwagh u i kaa a na ér a er la lu kwagh u taver g@@ anden un u eren ga . ( Luka 6 : 45 ) Ú nôngo tsung wer ú er tom u í ne ú la sha tahav ou cii kpa , shin ú ker di igbenda i ú vihi shighe gbem tsô ian la ia kar@@ aa ? Paulu yange henen Bibilo hanma shighe cii ér una zua a mfe u Ruamabera , sha er una fatyô u tilen sha mimi yô . 14 : 50 , 6@@ 6 - 7@@ 2 ) Shin er ve lu tagher a mk@@ ighir u mbak@@ ov nahan kpa , Yesu wase ve u zan hemen ken mimi nena ? Kpa m fa mer Yehova fa pe tahav av mbu kighir yô , shi m doo un ishima shi wuese iniôngon yam kpaa . ” V@@ ang@@ er@@ tiôr u yange vande lun a mi sha a ve kua jighjigh u yange na ve la cii yange una taver ve u k@@ angen ishima eren tom u yange kaa a ve ér ve̱ er la je ka u kp@@ el@@ an ga . Er kwaghwan u injaa u Peteru ne a tese nahan , doo u se ( 1 ) ver ishima tsung sha ieren yase sha er ia lu wang yô , shi se ( 2 ) nôngo hanma shighe yô gbashima wase u se lu a mi ken mcivir u Yehova la a tese ér á doo se ishima tsung . Shi gba u mba vea va ya dyako u Tartor u Aôndo shin tar ne cii vea er erdoo . Er lu sha ayange a Mbaiserael la nahan , gba u se nenge ser Yehova lumun a u@@ iyua mba se eren a ishima yase la . Paulu yange ta Mbakristu mba ken K@@ olose icin sha kwaghbo u lu ken mbamhen vev mba sha mi ga la . Sha mimi yô , ityom ne ka i sha dooshima je . — Mbagalatia 5 : 13 . Ka ikyaa i i gbe u ica a kera gba ga tsô a kure í keng yô , man iyange i vesen man i ci@@ er@@ yol i̱ i̱ lu sha ci u eren kwagh ne la ngi van fe@@ fa je ! “ E@@ mber , gadia . . . a saa , i shi i zua a na kpaa . ” — L@@ U@@ KA 15 : 32 . Satan yange kaa ér : “ Kwa@@ v@@ yolough sha kwa@@ v@@ yolough ; mimi je , hanma kwagh u or nan lu a mi cii , nana na sha ci u uma u nan . ” Sha nahan yô , lu u O@@ ri@@ serael môm nana zamber kwaghyan ga . — Duteronomi 15 : 1 - 14 ; Lev@@ iti@@ ku 23 : 22 . Shighe u i lu nôngon Ity@@ av mbi Tar Cii Mb@@ i sha U@@ har zan a mi ave la , Anmgbian Na@@ than K@@ nor@@ r , u lu hemen tom u pasen kwagh u Mbashiada mba Yehova lu eren sha tar cii hen shighe ne la , na kwaghôron sha mkohol u vesen ugen u i er ken inyom i 19@@ 42 yô . Er se fatyô u fan ati mba i shigh ve mkurem mba ve lu shin tar nyian la cii ga yô , se ‘ za a ve imôngo ’ nena ? Shi anyom dubu la aa karen kera yô , Tartor la ua lu a nyi tom@@ o ? 4@@ ,@@ 9@@ 2@@ 5@@ ,@@ 6@@ 43 O@@ ri@@ h@@ yom ka nana ta num sha ma ikyum@@ utya yô , u@@ sho@@ ja mba ken ikyum@@ utya la ka ve wa t@@ ange , inja na yô , ka ve sô@@ som a mbagenev sha er ian a gba hen atô ve ga yô . Apostoli la ôr ve kwagh wang . M na jighjigh mer , averen a Yehova nga keghen mba ve suur sha a na shi ve civir un sha mimi shi ve ye kwaghyan sha te@@ bu@@ l na la mgbegh@@ aa je . ” Saan ve iyol kpishi er yange i ôr akaa a kpen ve iyol , kpa ve yina ishima ga nahan . Nahan se fatyô u kaan ser ish@@ ember@@ kwaghôron ne tile sha ityough ki ing@@ y@@ egh ki i fe ki ga shin í fetyô u fan ki jighilii ga yô . Or u timen sha i@@ ve@@ gh@@ em@@ kwagh i n@@ der@@ an uma , u i yer un ér Fran@@ c@@ is S . Yange mar Mesiya shi una wase u eren tom u van a injar i nagh ku Yesu la hen uumace , sha nahan yô , á kuma u se na un icivir tsung . Aôndo una undu mba ve ze hemen u pasen mkaanem nam a mciem shio la ga . — F@@ il . S@@ aa se vande wan iyol sha ci u kwagh u ken hemen ve se zua a akaa a hange hange a kwagh a gbe se a mi la ye . Nyian kpa , Mbashiada kpishi mba ken pur@@ usu sha ci u jighjigh ve u nan . 3 : 13 ) Shighe kar yô , i va gema yilan Satan , i@@ yô i wan at@@ ser@@ egh , i i na ve Ifa hemba Aôndo ato la ér “ tse@@ yô . . . u a lu tsu@@ ghun tar cii la . ” — Mpa . ( Mateu 24 : 45 - 47 ) Heela tseegh ga , mba bu@@ ghun se aan aa ‘ taver ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . ’ — Mbaheberu 10 : 24 , 25 . Mba yer mpase ne ér m@@ gem u sha iengem . Yange ve na jighjigh ér ka “ ak@@ ombo a doon iky@@ ôr ” man “ ak@@ ombo a vihin iky@@ ôr ” aa ver ve doo doo ve sun@@ da ve ua doo ye , ka Yehova ga . Shi u ôr ican i Yeremia ya ken tom na u profeti u a er sha jighjigh anyom 6@@ 7 la . ( Ôr Or@@ pasenkwagh 8 : 12 . ) Er uumace ve doo se ishima yô , se mba zenden sha uya uya , nôngon sha afatyô wase cii ser se pase hanma or “ Loho u Dedoo u tartor ” u Aôndo . ( Mat . Ma u ver ato sha atindi A@@ m , tsô bem wou ma a lu er if@@ i nahan , man shi perapera wou kpaa ma a lu er ag@@ ôndo a zege@@ mnger nahan . ” — Yesaia 48 : 17 , 18 . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u E@@ s@@ era “ Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ngu a shi taver ior mba Aôndo ishima ér ve lu per ken jijingi shi ve lu gen@@ g ge gen@@ g kpaa . Yehova nenge kwagh ne nahan a ver un doo doo . Or@@ gen u i yer un ér Ro@@ ber@@ t , a vese kwase i z@@ ur@@ um anyom 40 hegen yô kaa ér : “ Aluer nom man kwase mba lamen ayol a ve gbar gbar shi mba ôron kwagh sha mimi shi mba lumun a mbamhen mba inj@@ aav mba ikyar ve yô , kwagh ne una wase ve u sôron aeren a ve . ” 32 : 13 , 14 — Yange i venda a Mbaiserael ér ve̱ de ye ah@@ ôm ga , nahan inja i u yan “ ah@@ ôm a an@@ iy@@ ông@@ ov ” la yô ér nyi ? ( b ) Kwagh u Bar@@ u@@ ki la tese se nyi i injaa ? 4 , 5 . ( a ) Mba ve ne jighjigh ér Ter man Wan man Icighan Jijingi Ka Aôndo M@@ ôm la ka ve hen sha lan ér icighan jijingi ka nyi ? Bibilo kaa ér : “ Nahan bem gba sha nongo u Kristu u u lu ken Y@@ u@@ dia cii , man G@@ al@@ il@@ ia kua Sam@@ aria kpaa . ” ( Yosua 24 : 2 , 14 , 15 ) A̱ lu nan kpa , yange Aber@@ am lu or u dondon mcivir u aie la ga . Se kure ikyaa sha kwagh ne ser nyi ? Kwa@@ gen me va tsô , se lam sha kwagh ne . Ikyav i tesen yô , ka ikyav i or u yange kp@@ ela ig@@ ir@@ g@@ i i zan sha uwer , shi var í shi kar í ior nyôr za sha uwer la . ( 2 Peteru 3 : 13 ; Yuda 20 , 21 ) Ishim@@ a@@ verenkeghen ne ka i doon kpen kpen ! A wase u , u nengen a ityôkyaa i i ne ve we kpa i gbe u u taver ishima la kpa ? Í ôr kwagh u mba@@ any@@ iny@@ av mbagen utar mba ve til sha ityough ki ican ne ken Mpase . Zum u mbahenen mba Yesu kaa a na ér a̱ tese ve u eren msen yô , er Yesu ma tese ve ér ve eren msen hen Maria yô , á pase ve ér ve eren msen hen Ter na . P@@ ine iyou wer : ‘ Ka ieren i nyi jim m lu a mini ? Ishima i den mbagenev kwaghbo la ka i va a bem , man ieren ne i doo ior mba Yehova kpen kpen . “ We , u U ongo msen , ka hen a We man uuma cii vea va ye . ” — P@@ A@@ SA@@ L@@ M@@ I 65 : 2 . Er im@@ enger i ye@@ ghen usu wang nahan , kape Bibilo i̱ te iwanger sha akaa a tsu@@ men kpishi man mbamzeyol mba tar u sha ayange ne je la . — Pasalmi 119 : 10@@ 5 . ( Mateu 6 : 33 ) Er mlu wase a lu la cii kpa , hemba doon u k@@ angen ishima ser se na Yehova kwagh wase u a hembe doon cii la ga z@@ ee ? Shighe u m nyôr anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar la , anmgbian u Ng@@ ôm u kwase u kiriki yila ng@@ ôm kaa a na ér , mba@@ wan@@ ndor a na , E@@ d L@@ ar@@ son vea kwase na soo u henen Bibilo . K@@ ohol cii yô , i er mkohol ne ken ijô iky@@ undu kar A@@ tar@@ atar ! Ka Iserael u ken jijingi , u a lu as@@ ande a “ Iserael u Aôndo ” la . Mba T@@ esen sha A@@ eren Or@@ tamen u sôron atôônanongo ugen ken tar u Au@@ str@@ al@@ ia kaa ér takerada u Bibilo Tese ne “ ka u kôr mba@@ y@@ aav sha m@@ tema fele nahan ve lumun ér i lam a ve . ” ( Ôr Mbaefese 2 : 2 - 5 . ) Yesu lu ishima legh legh shi ke@@ hen ityough kpaa ga , nahan ior mba yange mbamzeyol ta sha ve shi ve zuan a m@@ mem ken asema a ve ga vea ungwa ityesen na i injaa la , shi una er a ve doo doo yô , i pe@@ ver ve iyol . 7 : 9 , 13 , 14 ) Kpa zege@@ ikpelaior ne ngee hegen kuma nena ? • I@@ t@@ yom yase i jighjigh ka i wase se u timen ken ayol ase nena ? De se nenge ase er t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el yange hingir u lun ya u Samuel yô ; kwagh ne er hemba anyom 3@@ ,000 hegen . S@@ ab@@ ina una nenge kwagh ne nahan i doo un ken ishima kpishi . Mar@@ c kaa ér : “ Kwagh ne lu iky@@ aren , kpa shi m venda . ” Kwagh ne una er inja nena ? Se mba a ip@@ aan i i hembe doon cii yô . Hanma iyange yô , a zer ôron a Yosev ér a va tema imôngo a na . Yehova , u á lu Or@@ ngeren Bibilo la na ú imba ian la . I@@ civir i̱ lu i Na ken nongo u Kristu man ken Kristu Yesu sha ikyo@@ v ikyo@@ v gbem sha won . ” — Ef . V@@ enda Mba@@ aie mba Satan a S@@ a@@ mber a M@@ i La , 2 / 15 Yehova kor ior nav mba@@ jighjigh er ter u lun a dooshima nahan nena , man doo u se nenge un nena ? Akaa ne wa gbenda u se eren mbamsen la ker , kua Bibilo yase i ôron ayange ayange man kwaghhenen u sha tse@@ ene@@ ke wase la man mcivir wase u hen tsombor kua u pasen “ Loho u Dedoo u tartor ” kpoghuloo kpaa . — Mat . Kwagh u Yesu kaha kposo sha ci u ka un tseegh Ter na a gbe un iyol na ye . Mbagenev zua a mtsera sha u veren ‘ ishe ve dedoo ’ shi veren akaa a ken jijingi hiihii nena ? 5 , 6 . ( a ) Yehova yar tom a mbamkombo mba ityar i ityar u tesen ior nav dooshima u Mbakristu nena ? Sha nahan yô Aôndo venda un kpa gema tindi Pro@@ feti na Samuel ér a za shighe Davidi mkurem , a hingir tor u Mbaiserael ken hemen . Gbenda u Yehova a hembe zungwen se mhôônom cii yô , ka m@@ ne u a ne Wan na Yesu Kristu ér a va p@@ aa se sha asorabo a ase la . I@@ p@@ aa ne na yô , a de se asorabo kpa a vihi iji@@ r@@ ôron na i mimi la ga . Ka ikyav i nyi Yesu yange ver mbahenen n@@ av@@ a ? ( 1 Pet . M@@ lu@@ a@@ inja u Per@@ apera ( 1 Utor 17 : 3 - 6 ) Se na jighjigh ser Yehova una fatyô u bu@@ ghun gbenda sha er se zua a akaa a kwagh a gbe se a mi la yô . ( Luka 10 : 1 – 11 ) Nahan kpa , kwagh@@ ngeren ne una ôr se kwagh ugen u hange hange u Yesu tese mbahenen nav yô — kwagh shon yô ka u nengen tom wase u pasen kwagh la sha gbenda u vough . T@@ er@@ tamen Yakob lu tsengaôron u@@ der@@ i@@ mba@@ an@@ yomov imôngo ken ijime , zum u be@@ e@@ yol k@@ umbur k@@ umbur mase shin u una kpe la , wener : “ Ga@@ di yô , mban@@ um@@ un@@ gbenda vea ta num sha a na ; un di una mough num a ve ijime . ” 5 : 14 , 15 ) Aluer or u nan gbe angev mbu ken jijingi la nan “ yila mbatamen ” ga je kpa , vea va fa zayol u nan ne yô , doo u vea er kwagh sha mi fese u una wase nan yô . Se kpa se fatyô u eren iyua sha u suen tom u Tartor a ishima yase er se fetyô la cii . U tesen ikyav yô , alaghga ú vande tilen kenger ikyar i te@@ t@@ ange i do@@ on@@ ashe nahan kpiligh we iyol , ú jing@@ ir ityough . Se seer zuan a iwanger sha kwagh ne ken injakwagh igen i Yesu ôr , i i ze kwagh môm a í se lu ôron kwagh sha mi van ne , á kaa ér : “ Tartor u Sha ngu er kwagh u injaa u i yer ken sule ugen , u or za zua a mi , maa nan gem nan yer ; sha iember i nan la nan gema nan za tee akaa a nan lu a mi la cii , nan za yam sule la . ” Wan@@ akiriki u jighjigh man u fan kwagh nd@@ era tan se icin anyom imôngo hegen ér se waan ikyo sha akaa a se nengen shi se ongo la , ka akaa a se veren ishima sha mi je la . I@@ sho@@ li@@ bo i Yesu ôr kwagh ter yô lu m@@ vende u ior mbara venda u wan icin i i lu tan ve ikyo la . Or@@ gen ken gar u T@@ ex@@ as , ken tar u Amerika kaa ér : Takerada u “ Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La doo u ôron kpen kpen , ua fatyô u mgbegh@@ an han@@ ma@@ or u eren kwagh u dedoo , nana lu anyom 7@@ 6 er mo nahan je kpaa . ( Mateu 24 : 9 ) Mbashiada mba Yehova wa ishima a ah@@ endan a bo kua tôv@@ ac@@ an u vihin tsung ken ityar kpishi ken anyom a karen ne , kpa Yehova ngu kuran ior nav . K@@ av Nen A@@ eren a Kristu ( F@@ il . 2 : 8 ) Yesu ungwa imo i Ter na u sha la ken hanma kwagh cii , a lu shighe u i taver un u eren nahan je kpaa . W@@ u@@ ese Yehova Sha Akaa A V@@ esen A A Er la ! Mba tsegh mbatomov mba Mbakristu nena ? Ior mbagenev mban yô , i wu@@ he ve sha ci u ka mbai@@ v . ” Shi er se lu tsombor u civir Yehova yô , se za nen hemen u civir ken mzough . Kpa ka sea hide sea gbidye kwar sha mi yô , se kav er Yehova yange lu a vese yô . Hanma shighe cii yange i lu Mkaanem ma Aôndo ma lu tahav nav ye . — Yohane 17 : 17 . Ve kaa ér : “ De henen wer hanma kwagh una za lu@@ en@@ een ga . Se mba ze yô , doom u nengen er ior mba ve tema ikyua a mo la cii lu bu@@ ghun Bibilo nengen ker shi ngeren akaa shin inya yô . A kaa wener : “ M ngu a ishimaverenkeghen mer yange sev a h@@ ungwa a av wan wam una hide a iyol ijime una hide hen Yehova sha mimi . Ishima vihi ter@@ em ker , a anger mo a kaa ér : “ Aluer u hen wer u zua a tom yô , zua a mi kp@@ er la , gayô u ngu duen hen ya ne kera . ” Ishim@@ a@@ wan i Yehova I Ne M@@ yom Nahan zum u ônov ou ve dugh kwaghpasen a we yô , vea nenge ikyav ken a we er u lu lamen a ior yô . Aluer se nenge ser a kaha ga yô , gba u se er kwagh sha mi . Nahan a tôv sha mi kpa a zua Yesu a ibo ga . U NG@@ U ken bo@@ tar ne nahan ishima tema u sh@@ imi , er or ka nana lu hen ya u nan ve ishima i tema nan sh@@ imi nah@@ an@@ aa ? Er nan ve yange i time sha Ruamabera vighe vighe ga ? ( Pasalmi 14@@ 7 : 19 , 20 ) Kpa lu u a veren Tartor sha yô , a er ishima i Aôndo hanma ijiir cii . V@@ a a ah@@ endan sha Mose wanakiriki u Aôndo , or u hemba lun ishima legh legh sha won cii la . Nenge , hen shighe la Me ta sha mba ve eren we ican la cii ; Me yima mbak@@ e@@ er , man Me kohol mba i zende ve kera la , Me gema ve vea hingir kwagh u wuese man u duen iti , ve mba kunya ve u lu sha won cii la . Yesu yange lu uma shi kpe je ka u henen a hen ga , kpa ka nyi i tese ér yange i nder un shin ku ? Hii nan ve kwagh ne vihi ve yum nahana ? Yange B@@ ill hen sha mpin u hange hange ne wener , Awa@@ shima u uma jim kanyi ? Shin ishima ka i mee se ér se yevese kp@@ an@@ de@@ gh ku tan@@ aa ? U@@ gomoti mba tar ne man mbakp@@ eng@@ av man u@@ kwaghaôndo cii fatyô u van uumace a bem man mkpeyol ga . Aôndo “ Una tim ku sha won kera , . . . gadia ka TER je , A er kwagh ne ye . ” — Yesaia 25 : 8 . Er mbahemenev mba kwaghaôndo lu eren tahav yô , ashighe kpishi yange ve va num mbam@@ kohol asev mba ningir . Yange lu ôron kwagh u “ tindi u Kristu , ” shi i yila tindi ne kpaa ér “ tindi u jighjigh u nan ” kua ‘ tindi u pasen ior tu@@ h@@ wan . ’ ( G@@ al . 6 : 2 ; Rom . 3 : 27 ; Y@@ ak . Paulu man Peteru cii tsengaôron ér iyange i vesen i Yehova la ia va “ er or@@ mbai@@ v ” nahan , ia va myer , ab@@ ur ab@@ ur . ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ; Pasalmi 1@@ 45 : 9 ) Apostoli Paulu u ngise tôvon Mbakristu a ican la , ôr kwagh u a tese ér Aôndo s@@ angen a s@@ ange ior ga yô . A kaa ér , “ sar [ Aôndo ] u ior cii ve̱ war . ” ( Or@@ pasenkwagh 1 : 1 – 6 : 12 ) A@@ ka@@ a@@ wan ka akaaôron a mimi aa lu hange hange shi a lu a inja man ka a doo Mbakristu mba@@ fankwagh ishima yô . Ior mbagenev nenge mlu u kundu kundu man ishimataver i Ke@@ h@@ in@@ de man B@@ in@@ tu lu a mi la . Timoteu yange tsua u civir Aôndo u mimi sha ci u nyi ? Or@@ pasalmi yange wa icam ér : “ Ka sha mkaanem ma TER i er U@@ sha ye ; shi ka sha i@@ ôôn i ken zwa Na i er ak@@ um a ve cii kpaa ye . ” ( Ps . Aluer ú er nahan yô , ú zua a averen a vesen hegen man ken hemen kpaa . Mba ve lu Mbashiada vea ve imôngo , mba ken ve@@ gh@@ er@@ tar u Y@@ uro@@ pa la tindi akaa a kuman inyaregh u@@ do@@ la mba Amerika m@@ iliôn môm . T@@ ugh yange mbu za , alaghga je yô lu ate@@ gh@@ ô@@ tô@@ ut@@ u , nahan “ ashe y@@ uh@@ wa ve ik@@ ô@@ l . ” Or u nan lu kwa@@ v yô , ishima ka i nyian nan sha akaa a Ter , er nana er man á doo Ter yô . 6 : 10 ; Mpa . Kpa alaghga ican i icombor ka i ya sha u van mkombo sha shighe vough la ia ngô@@ ôr hungur se ga . Ve er tom ne gba atô , nahan kpa tom shi her vese ! Or@@ t@@ yom yange kaa a F@@ ilipi ér a̱ za pase or u E@@ ti@@ op@@ ia , u eren tom ken ya u tor , kwagh u Kristu , nahan a pase un kwagh , shi a er un batisema kpaa . M@@ bee u I@@ b@@ anave , 7 / 1 ○ Er nan ve Yeremia nôngo u y@@ in@@ an ishima ? Davidi yange eren idya a B@@ ate@@ she@@ ba been kera yô , a zamber a Yehova er : “ Gba ishima i wang ken a mo , . . . shi ver jijingi u he u taver ken a mo . ” ( Ps . Hii nan ve Yesu yange kaa a mba ve lu dondon la un ér ve kur@@ an@@ aa ? Anmgbian u Kwase u beenyol ugen , u i yer un ér A@@ ng@@ la@@ de la una hungur mo ga cii , sha ci u yange kaa a vese a m@@ liam ashe ér saa shighe gen . Er Ter wase u sha la a ne se iyua ne yô , doo u se kpa se soo un . ‘ H@@ aa akaa a zan we iyol cii sha TER , tsô Una taver we . ’ “ U S@@ U@@ W@@ E@@ M K@@ EN M@@ I@@ M@@ I W@@ A@@ M ” U tesen ikyav yô , ior kpishi mba kera nengen ér ivese i Aôndo a seer a ver la ka kwagh u civirigh ga . ( Luka 5 : 12 , 13 ) Zum u Yesu nenge ijende na Maria lu v@@ aan ku u an@@ ngô na L@@ as@@ ar@@ u yô , “ sôô Un ken ishima , ishima ta Un k@@ we kpaa , ” nahan a “ vaa . ” 7 : 3 , 5 ) Shi ve fatyô u civir Aôndo vea wan ve imôngo tsembelee kpaa ga . Maa a hide a kenger sha Yesu , shi a lumun iwasen na . — 9 / 15 , peeji 16 - 17 . [ U@@ foto mba sha peeji 27 ] A@@ eren a vihin tsung a ior ve eren sha shigh ki Aôndo shi ve eren a ior mbagenev se nengen la tese ér ifer i orumace gba ave . De lamen nen shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an ga . Ne fatyô u lamen min@@ iti 15 shin a yina nahan je kpa doo . Tsô a nger ér : “ Gadia m lu tô@@ mon kwagh u mbai@@ h@@ y@@ a@@ gh@@ ev , zum u m nenge iky@@ ô@@ l - la@@ ghen i mbaaferev la yô . Er Mose lu “ wan u Wan@@ f@@ ar@@ a@@ o ” yô , lu a ian i eren tahav er a soo la cii ken tar u Igipiti , shi zan iti shin hingir or@@ iny@@ ar je kpaa . Ken inyom i 19@@ 46 , shighe u Anmgbian J@@ ar@@ ac@@ z lu anyom 20 la , a za tema k@@ l@@ ase u sha kwa ta@@ ankar@@ uhar u M@@ akeranta u Bibilo u Watchtower u G@@ ile@@ adi la . Mba ne ini@@ aav ayange ayange . M@@ nenge u mimi man u doon tsung u orgen u i yer un ér Jon@@ a@@ than T@@ ur@@ le@@ y , i nger ken takerada u i yer ér C@@ ato Su@@ pre@@ me C@@ our@@ t Re@@ view , 200@@ 1 - 200@@ 2 la kaa ér : “ Ka a ter kwagh u Mbashiada mba Yehova yô , fele je ior kpishi ve hen kwagh u ior mba ve ze sha uya mba iorov sha ashighe a ha@@ gher la . Alaghga nana nenge ér averen a i pase ken ivur ne la ka averen a ior vea zua a mi sha Tartor yô . Aluer ortamen môm han@@ ger ér i er kwagh sha ishima i nan shin i dondo mbamhen mba nan yô , a lu nyi ia ere ? Aluer ka nahan yô , alaghga Satan una soo ér we u hen wer hemen u Yehova ngu sha ci u iwasen you ga . T@@ sua kwagh u ú soo u eren la . Nahan yange inyom i 1914 la been yô , mbatyomov hii u “ s@@ angen ” Mbakristu mba ve lu er iv@@ or i bo la sha u p@@ aven ve veren kposo a “ ônov mba tartor ” mba i shigh ve mkurem la . — Mat . Yange i tsua Re@@ me@@ gi@@ o ér a lu môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u W@@ asen sha Kwagh u Iyou@@ ci ken gar u B@@ angu@@ i@@ o . * Yesu kaa a ve ér : “ Ô@@ no@@ v mba ken tar ne mba eren kasev , shi mba ne kwase ken nom kpaa ; kpa mbara mba i nenge ve kom er vea ar sha tar ugen la , man sha mnder u shin mbakp@@ enev kpaa yô , mba eren kasev ga , man shi mba ne kwase hen nom kpaa ga . I@@ jiir i nyôron u : Ka af@@ ishi a bran@@ ci ka a tese ape a nyôr u ye ; mba hembe nyôron u hen Iyou i Tartor i i lu ikyua yô . A@@ tô@@ akaa A@@ ny@@ iin a a Ne Ve Se O@@ ng@@ o I@@ mo i Mbat@@ amen Yô 3 , 4 . ( a ) Paulu yange nger kwagh sha kwagh u num u nôngon a iyol na u nyi ? Aluer nan ngu eren sha atindiakaa a Ruamabera kpa , nana de eren ér i doo or u nan lu henen kwagh a nan la ga , kpa i lu sha ci u isharen i nan i ungwan imo i Yehova la . — G@@ al . Zum u i hii pasen ior i B@@ er@@ ea loho u dedoo u Tartor yô , ve lumun a kwagh u ve ungwa la , kpa lu sha ci u ve soo ér i lu mimi er ve ungwa la ga . ( Genese 41 : 33 - 39 ; 45 : 5 ) Ab@@ ig@@ ail kpa Bibilo kaa ér lu “ kwase u fan kwagh mimi . ” Nahan kpa , se zua a kwaghfan ne sha u timen ken Bibilo hanma shighe shi gbidyen kwar sha mi kpaa . Yehova ngu kaan ér se er kwagh u a taver a gande se agee ken inya ga . Nahan kpa , nenge ase ieren i Yakob man Yosev va tese ken masejime la . Kpa lu kwagh u ve er cii la ga , er ve lu ôron atindi la , “ ve pase inja i a kpaa , sha u ior ve̱ kav kwaghôron la yô . ” — Ne@@ hem@@ ia 8 : 1 - 8 . Ka kwase la iyol i nan nana tsua u duen hen nom u nan kera shin duen ga ye . Shin er un vea nom na ve tagher a atsan a vesen man a kiriki kpishi nahan kpa , yange ve fa@@ an gban angev ga . Alaghga as@@ ande a ior agen soo kwagh u yange a wa or kwagh sha mimi jighilii la ga . Yange kon la kpen taver ken won , kpa ú gema ú v@@ ôngo ken atô cica cii , nahan ahumbe la mase va ye@@ gher iv@@ ôngon kwagh la di tsô . I@@ ca i gbe ga yô mbakur@@ an mbara kav ér mbaapostoli tile ken tempel ken Yerusalem lu tesen ikpelaior kwagh u Yesu Kristu , ityôkyaa shon i môm i môm i i wu@@ he ve sha mi la ! 8 - 10 . ( a ) V@@ ande - eren u kwase Kristu ugen tese ér Mkaanem ma Aôndo ma “ tem gbilin ga ” nena ? Shighe u I Y@@ e@@ gher Mbakristu er U@@ wua Nahan Yô , 1 / 15 Ka fe or u wan h@@ ua sha indi i nan ga , kpa ka fe nan sha ieren i nan sha kwaghyan . Se fatyô u tôôn gbenda u iveren i Aôndo ka i wase se u eren un tom la karen sha gbenda u kwaghyan u injaa ka a er tom ken iyol yase la . Se kpa gba u se nôngo se nenge a kwagh u a hembe u se nengen a mi sha ashe la yô . Ka se@@ ma@@ kwagh u nyi i er ken injakwagh i i er kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol man or@@ jir laa ? M pasen anmgbianev mba kasev mbagen mer m soo u eren tom pania yô , ve wam kwagh ér m ta@@ mber ishima i gba mbamaren av sh@@ imi ve . Nahan Bab@@ ilon hingir i@@ mbor i tartor u kwaghaôndo u aie ú sha tar cii , í yila ú ke ’ takerada u Mpase ér Zege@@ bab@@ ilon . K@@ e ’ masejime yô , a nger kwagh ér : “ Or u nan ci@@ r akaabo a nan yô , nana zua a iveren ga , kpa u nan pase a , shi nan undu a yô , nana zua a mhôônom ma zungwen . ” Se dondo ikyav i Yesu i zungwen mhôônom la nena ? • Se fa u yaren tom a s@@ an@@ ker u jijingi la tsema tsema nena ? ( Mateu 20 : 28 ; Yohane 3 : 16 ; 1 Mbakorinte 15 : 3 ; 1 Timoteu 2 : 6 ) Kwagh ne kua awambe man uma ker nena , man ka sha nyi gbenda kwagh ne a bende a uma w@@ ou@@ we ? Ngeren u sha uhar la di pase kwagh u se er ve se lu a ishima i tesen ser se hemba nd@@ ahar man er se lu a ieren ne yô . Nan keren ér i dondo hanma kwagh u i nger shin inya la ke@@ mbe ke@@ mbe hanma shighe ga , shi nan n@@ ô@@ rom ikyaa shin nan hi@@ di ijime sha kwagh ga ze , shin nan hu@@ an ts@@ wam iyol kpaa ga . Aluer tindi na ior ian i eren ma kwagh kpa , ng@@ u@@ la tese ér Aôndo lumun a ieren la ga . ​ — Ôr Mbaromanu 1 : ​ 28 - 32 . Iyange igen yô , anmgbian u lu henen Bibilo a mo la , iti na ér A@@ le@@ j@@ an@@ dr@@ o , kaa ér mo m ôr Mbagalatia 5 : 22 , 23 . Er Nan Ve i Lu H@@ ange H@@ ange Y@@ um@@ u ? Ka or u Paulu ter iti na shighe u lu nan kwaghôron ken A@@ ten@@ e ga la una ôr ijir ne ye , kpa se fa ser or shon ka Yesu Kristu u i nder un shin ku la . Yehova ne mba jighjigh ve u nan ka a mgbegha ve u civir un a ishima i môm man sha gbashima la injar . — Mateu 22 : 37 . De se ker mbam@@ lumun mba vough , nahan se nenge er mbam@@ lumun mba shon ve tese dooshima u Aôndo tseer tseer yô . I@@ vese i Eren man u Yes@@ en Ô@@ no@@ v ken A@@ yange a M@@ ase@@ tyô Ne , 4 / 15 5 , 6 . ( a ) M@@ fe u se fe kwagh u Tartor u Aôndo la wase se u kuran nena ? Ka mnenge u mimi ga u nyi mbagenev ve lu a mi sha kwagh u ken hem@@ ene ? Shighe u mba ve ver ishima u va yan dyako i tar ne vea nyôr ken tar u perapera la , ij@@ en ve man im@@ ura ve i kwagh u perapera la ia bee gb@@ indi@@ gh gb@@ indi@@ gh . 1 TI@@ M@@ E SH@@ A A@@ K@@ A@@ A A Y@@ A@@ NG@@ E Z@@ A H@@ E@@ M@@ EN N@@ E . — Ô@@ R 1 U@@ T@@ OR 21 : 1 - 26 . Gba u ior mba civir vea nan@@ de kwagh@@ hum@@ an@@ doon her kp@@ egh@@ ee , vea kaa er “ Shi@@ sar ka Ter . ” J@@ e yô , anmgbianev mba kasev mba lun kwa@@ v , mba ve lu pasen kwagh ape kwagh a hembe gban sha mbap@@ asenkwagh ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la hemba 6@@ 8@@ 0 . Er nan ve Aôndo yô a ts@@ eng@@ an fan kwagh u ken hem@@ en@@ ee ? Ikyav i tesen yô , alaghga sé kav ser mlu wase vea mbananjighjigh a vese la ngu a za i doo kpen kpen . Aluer kwagh ngu nahan yô , ú fatyô u zuan a m@@ sur@@ shima . Heela tseegh ga , Paulu yange er akaa ne cii “ saan saan . ” Er m lu sha iy@@ ou@@ ci ne , hanma shighe yô , ka m ver Bibilo kua ityakerada i Mbashiada mba Yehova ikyua a ga@@ mbe wam . Pro@@ feti Daniel yange ôr kwagh u “ shighe u mkur ” u se lu ker hegen ne , ér : “ Ior kpishi vea zende wue wue man mfe [ u mimi ] kpaa una seer . ” Aluer ortamen la nan kundu ishima nan ‘ wa b@@ ar sha kwaghwan ’ u nan la yô , or u i we nan kwagh la kpa a taver u nana̱ h@@ ure kera . Nenge ke ’ Iyoukura [ zwa Buter ] i̱ A@@ gu@@ su@@ tu 1 , 199@@ 8 , peeji 13 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 7 la . Yesu shi ôr kwagh u m@@ we u mbamaren ka ve wa iyol ve kegh a kegh u nan ônov vev “ u@@ i@@ wua mba dedoo ” la kpaa . Shi u fatyô u tesen iwuese you sha u wan zwa ken mbamkombo tsembelee . Nahan kpa , er ve vande b@@ um@@ un a Yehova sha iky@@ ur i ve ya a ior mban la yô , ve kura ikyuryan la . A@@ tse a nan@@ den naagh ( Mbaheberu 11 : 24 – 27 ) Mose na Yehova jighjigh ér mayange je una ta or u nan civir un sha mimi kera ga , nahan vangertiôr ne wase un u palegh isholibo man akaa a nan un msaanyol sha an@@ shighe kpuaa la . 3 : 18 ) Sha kpôô yô , mbamaren mba ve lu Mbakristu mba a akaa kpishi a i gbe u vea tese mbayev vev yô . I@@ ca a gba ga tsô , a kange un a kende shin “ ih@@ ungwa i i ze k@@ wen@@ g ” la . Se tôô ser Orshiada u i yer un ér K@@ am@@ er@@ on yô , hide va u va sôron or@@ ya ugen , iti na ér J@@ on . Nahan kpa , se fa ser m@@ gem ne ka tom u icighan jijingi u Aôndo , gadia ishima i legh legh ka môm ken ity@@ am@@ egh ki jijingi ki sha mimi je ki lu t@@ am@@ enkwagh la . Gbenda u se lamen a Yehova shi un kpa a lamen a vese la , ua wase se u seer fan un shi una seer doo se ishima kpaa . — Yoh . ( b ) Ka nyi yange i wase Paulu za hemen a tom na u pasen ior loho u dedoo ? Alaghga u kaa wer , ‘ Er i taver se u nan mbau@@ tahav icivir yum yô , ityôkyaa shi ngi i se zer han@@ ger ak@@ ugh@@ ur ser se na ve icivir keng - nee ? ’ Mbashiada mba Yehova mba ken tar u M@@ ala@@ w@@ i yange ve tagher a ah@@ endan kua atsan kpishi shi gomoti wa ve ts@@ wer , kpa ve taver ishima zan zan anyom 26 . ( Yohane 10 : 40 ) A shi nan kpa L@@ as@@ ar@@ u yange kpe shighe u loho la nyôr a Yesu la . Er ter@@ em lu or u nan jighjigh ga yô , mbatamen wam ikyo dedoo , nahan ve hingir mo er ka mbamaren mba ve tes@@ em kwagh u Aôndo nahan . Y@@ E@@ HO@@ V@@ A A@@ Ô@@ N@@ D@@ O , u a hii kwagh u iv@@ es@@ egh la kuma u se na un icivir . Shighe kar yô , agumaior agen a m taver a ishima la lu sha aan a tom a vesen ken tar u I@@ tal@@ ia . Paulu yange nenge ian na i civirigh i pasen kwagh la nena ? Shi mba eren tom nyian kpoghuloo a averen ne ken ishima . H@@ ingir kwagh u ken igbar hii ken Fe@@ be@@ war@@ i u inyom i 19@@ 40 la u nengen a Mbashiada sha u@@ go@@ do@@ b@@ i mba hen ajiir a kasua nan ior Iyoukura man Con@@ sol@@ ation ( u hegen a lu Awa@@ ke ! ) ( Mbaefese 1 : 8 - 10 ) Aluer se mba eren msen ser i̱ er ishima i Aôndo yô , se mba kaan ser Yehova á er awashima na . Aluer u ngu lôh@@ ôn ior kpuaa iniongo je kpa de “ kwaghfan u a dugh Sha ” la a hemen we Ka nyi man nyi yange i̱ na ve ityesen ne za v@@ ough@@ loo ? Nahan kwagh u Ab@@ ig@@ ail er la war uuma kpishi shi b@@ unde ibo i awambe i Davidi ma zua a mi la kpaa . Apostoli Paulu wa Mbakristu kwagh ér : “ De luun ma or a ma inj@@ ô ga . ” ( Rom . Er ts@@ wam u eren u lu hemban ng@@ een a ngee shi u lu b@@ enden a tar cii yô , ityar kposo kposo kohol imôngo fese je u nôngon a kwagh ne . Nahan kpa , ish@@ ange i mase@@ ta@@ di ne ngi i m@@ ende i vese i t@@ av zan zan je i kuma um@@ it@@ a er utar shin uta@@ an nahan shi a@@ gbar a na kpa a taver gb@@ ang gb@@ ang , nahan i lu inja er a hingir kon nahan . — Mat . U Nen@@ gen sha O@@ ru@@ ange u Hen T@@ so@@ mbor , 5 / 15 Nahan mba pin un er a ka a nôngo a mlu ne yô , a kaa ér : “ M@@ sen man Bibilo i henen ka i wasem u hiden wan ian yam ken tiônnongo ikyo . “ Ishim@@ a@@ verenkeghen i dedoo ” i Mbakristu mba i shigh ve mkurem la ka u za teman tor sha , vea Kristu imôngo . Sha kwagh u magaz@@ in u ke ’ tar u B@@ rit@@ ain u i yer er The E@@ con@@ om@@ ist la a kaa yô , hanma inyom ka i dugh inyaregh ki kuman er 10 ke ’ deri u do@@ la b@@ iliôn 25 ki í vihin sha kpen@@ ga u i eren sha ikyav mbi u@@ ty@@ aav sha tar cii la í ver sha u nan ior mba alaghga vea e̱r kasua a ve la ing@@ y@@ at@@ u . A@@ te@@ jir la gema nenge nah@@ a@@ la ga . Inja na nan man ú dondo or ityô ken ib@@ ume , ú za nyôr ken zayol u iny@@ ara ? Alaghga tsô Yobu yange hen ér : ‘ Er nan i lu mo keng m lu yan ic@@ ana ? • Sha gbaa u veren or sha tom ken hemen u Aôndo yô , ka sha ci u nyi i doo u se lu a iwuese hen Yehova ? A nger nahan ér : “ Hanma or u uma nana̱ ungwan imo i tahav mbu nan lu mbu sha ik@@ ev la , gadia ma tahav mbu ga , saa mbu mbu dugh her Aôndo la , mbu mbu lu her ne kpaa , ka Aôndo je A ver ye . ” Sha ci u shighe mase shin cuku u una hii ze@@ ge tom u i na un la — tom u lun profeti ken Iserael sha ityough ki Eliya . ( Luka 24 : 44 , 45 ) Heela tseegh ga , Tindi la ngu a “ ikyav i akaa a Sha . ” ( 2 K@@ ron . 36 : 15 - 18 ) Kwagh u yange er Bar@@ u@@ ki la tese se ér u yan ikyar i dedoo vea Aôndo la hemba ng@@ un a inja a inyaregh man iti@@ zan ken tar ne . A@@ dooga ka u kaa wer , “ Ve kaa ér at@@ am@@ ai@@ ky@@ on la cii vi@@ a , kpa nenge ase ang@@ an nga kô@@ ugh her . ” ( 2 Utor 9 : 11 - 14 ) A shi nan kpa , mbau@@ ty@@ aav mbagenev lu van@@ den hendan a A@@ hab@@ a man Yes@@ e@@ bel . I ver tiônnongo u mbananjighjigh her@@ egh . Shi inyom shon gbe atô yô , i yila se ér se za makeranta u G@@ ile@@ adi , k@@ el@@ ase u sha 23 la ; ka makeranta u Mbashiada mba Yehova u tsaase mbam@@ ishen . Hen shighe ne , M@@ akeranta ne lu hen haregh u New Y@@ or@@ k , ikyua a ang@@ er@@ i u S@@ outh L@@ an@@ sing , u a gbe ica a ger@@ i u New Y@@ or@@ k i kom er u@@ kil@@ om@@ it@@ a 4@@ 00 , vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese la . Mb@@ ad@@ on@@ don mba Yesu mbagenev mba i lu tôvon ve a ican la yange ve er msen ér i na ‘ vea ôr kwagh u Aôndo vangertiôr , ’ shi Aôndo ungwa msen ve ne . 9 : 1 , 2 ; 22 : 4 . ( 2 Samuel 13 : 28 , 29 ) Nahan cii kpa alaghga sha shighe la je kpa Ab@@ es@@ al@@ om yange ver ashe sha iky@@ ôn@@ ough ki torough k@@ ira , man alaghga yange nenge ku u A@@ m@@ n@@ on ér ka gbenda u dedoo u karen a or u hendan a na la kera . Yange m tagher a ah@@ endan kpishi hen tsombor wam sha igbenda kposo kposo . Mba gbe yemen yô , a pine C@@ l@@ ai@@ re aluer una lu a ma n@@ mgb@@ ian@@ om@@ so yô . A kaa ér , “ ver nen ishima . ” A lumun , nahan kpiligh mo iyol saa her ! Shin er ken masejime , mzough ne gema awashima na ne nahan kpa , ort@@ ôôn@@ abaver ugen kaa wener : “ Mb@@ ap@@ u@@ un@@ akaa nenge ér , er ve gem awashima ve ne nahan kpa , t@@ so kua kar ihy@@ ongo hegen gande u ior shi a na ve jighjigh ” er yange ve vande nan ve cii man shighe u i ta num sha u@@ gar mbara nahan . I tsu@@ am ér m lu mo@@ m ken Mbahemenev mba Shin I@@ t@@ ine mba Mbashiada mba Yehova . ( Anzaakaa 17 : 17 ) Kpa sha kpôô yô , aluer u soo u zuan a azende a lun inja nahan yô , saa we kpa u vande lun inja nahan keng . — Mbafilipi 2 : 3 , 4 . 4 : 7 ) Ngeren u dondon la una time sha igbenda iti@@ ar i se fatyô u nôngon ityav a Satan hemban yô . Kanyi yange i sôr ken inyom i 19@@ 19 laa , man kwagh ne wase nena ? Kwagh u ivur ne i er ne shi tese kpaa ér , ikyav i icighan i@@ yô i U@@ f@@ ar@@ a@@ o mba Igipiti kper@@ an sha ad@@ er a ve cir@@ in sha it@@ you ér in@@ mgb@@ ian@@ aôndo u lun er i@@ yô , u i yilan ér U@@ at@@ c@@ hi@@ t la a̱ kuran ve la kpa lu gbilin kwagh tsô . Un lu Orshiada u Yehova . 20 : 20 - 23 ) Hanma shighe cii , Yesu wa ve kwagh wang , shi kwaghwan na lu ve a iwasen shi har sha atindiakaa a Aôndo . Aluer kwase la kpe yô , alaghga kwagh môm una kera doo nom la ga . Kpa Yesu bugh zwa na sha akaa a i lu wan un iyol kpishi la ga . ( M@@ ar . Nahan kpa cii man m ôr kwagh ne yô , de m pase ne kwagh wam . Pro@@ feti Yo@@ el yange tôô tom u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la kar sha mtim u akaa a pur@@ ugh man ikyo@@ mon ka ki tim kwagh la . Ken tiônnongo u Kristu kpa , se tese ser sar se u dondon ieren i Yehova i eren kwagh a ior sha m@@ s@@ ange u sha dooshima ga la , sha u eren kwagh a anmgbianev asev cica cii sha icivir man sar sar kpaa . Ka a de mba@@ eren asorabo sha apera vea lu ken tiônnongo her yô , kwagh la a na atindi a Aôndo a kera gba mbagenev kwagh ga . De se time sha igbenda iti@@ ar i a eren kwagh ne yô : ( 1 ) Mkaanem nam , ( 2 ) icighan jijingi na , man ( 3 ) nongo na u shin tar ne . ( Yuda 20 , 21 ) Er se va nenge ken ngeren u a dondo ne nahan , i pase ishember ne ken igbar ken mkaanem ma Pasalmi 9@@ 1 ma m@@ á lu ma taver or ishima la . Yesu yange er erdoo u mimi nena ? Shi i kaa a na ér a er tom u ka i lu aka@@ we u tiônnongo a eren la , shi a naan akaaôron a ken igbar shi a wasen u wan ago@@ yol sha mbam@@ kohol kua tom u maan A@@ you a Tartor . Er nan ve kwagh a lu nahana ? Alaghga mbayev mba ve gande ve hingir u lun sha tse@@ ene@@ ke ve vea undu ya , vea za lu sha ajiir agen . Nenge N@@ um@@ er@@ i 14 : 34 ; Ese@@ kiel 4 :⁠ 6 . Shi mbamzeyol mbagenev kpa ka ve lu , sha ci u ashighe agen kwase la ka nana waan iy@@ av yô , i lu ah@@ ina , shin ônov utar shin i hemba nahan kpaa , maa ashighe kpishi kwagh shon ngu a na kwase nan mar kô@@ ugh gayô nan gba awambe . E@@ mber A Aôndo U Saan Saan la Zege@@ bab@@ ilon u a iv a ah@@ ir a eren man ak@@ ombo a civir kua asorabo agen la ngu her , kpa una lu gbem ga . — Ôr Mpase 18 : 1 - 5 . Nenge ken In@@ sight on the Scriptures , T@@ ihi u sha 2 , peeji 1@@ 20@@ 7 - 1@@ 20@@ 8 . ( Yobu 10 : 7 ; 16 : 17 ; 30 : ​ 20 , 21 ) Nahan cii kpa , Yehova wase Yobu . Kape Or@@ hemen U@@ hemban sha won cii la kpa á lu a ian i tsuan akaa a una er iyol na , man á una gema á na mbagenev ér ve̱ er je la . Nahan kpa , ka Yehova a ‘ gbe akaa cii ’ ye . ( 2 Peteru 3 : 9 , 15 ) Aluer se kav dooshima u Yehova man ishimawan na la yô , se za hemen u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo ne a ishima i y@@ in@@ an shio , shi se lu tesen mbagenev u wan ayol a ve sha ikyev i hemen u Tartor u Kristu la kpaa . ( 1 Mbakorinte 15 : 9 ) Er Paulu lu or u ngise van@@ den tôvon Mbakristu a ican yô , mayange hungur un er i lu m@@ rumun u sha mh@@ ôôn la a ne ve un ker cio u van ikyua a Aôndo nahan ga , shi u zuan a aan a tom a civirigh je yô kera lu u t@@ eren a ter ga . Ikyav i tesen yô , Yesu ôr ken injakwagh i wan u a undu ter na la wener , shighe u wan la hide va nyôr hen ya zamber ter na a ishima i môm yô , ter na lumun u ngohol un fele je nyôron a na ken ya na . ( Yakobu 3 : 2 ) Ka an wase je nan soo ér Aôndo a de@@ en nan asorabo a nan hanma iyange ga ? Shin er ing@@ y@@ egh i mba i shigh ve mkurem la ki pan@@ den a p@@ ande nahan kpaa , hii nan i hemban pasen a pase iti i Yehova ? Mbat@@ yomov uhar va ta Lo@@ ti man tsombor na icin , kaa a ve ér ve due ken gar la sha . Yesu kaa ér : “ Or@@ injaa ka nan due a kwagh u dedoo ken kwagh u ik@@ oo@@ gh u ken ishima i nan je , man or@@ bo kpaa ka nan due di a kwagh u bo ken kwagh u bo u ken ishima i nan je ; gadia ka sha m - iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye . ” Se fatyô u fan er inyam i shin zege@@ mnger ne yange i lu jighilii ga , nahan kpa zege@@ ish@@ u i í yer ér sh@@ ar@@ k la ngi shin zege@@ mnger u Me@@ dit@@ eren@@ ia la , man ish@@ u ne i ke@@ he kuma u m@@ en@@ an or jimin cii . Yange lu a isholibo iyol ga . M kaan a na mer a doom kpishi u henen Bibilo a na yô , a kaa ér : ‘ Ka shami , kpa fa wer : Mayange me hingir Kwa@@ se@@ shiada u Yehova ga . ’ [ F@@ o@@ to u sha peeji 3 ] ( Mpase 21 : 3 , 4 ) Hegen je kpa , mba ve lu keren Yehova la mba zuan averen a injaa tsung . Nahan m za hingir u eren tom vea kô@@ mp@@ eni u ish@@ i@@ ô@@ l@@ ans@@ i , sha er se koson ayol ase yô . Nenge er i pase kwagh ne ke ’ Anzaakaa 7 : 6 - 23 la yô . Se yô se lu ken mba vea ember akaa ne kua akaa agen a Tartor ua er la je kpa ? Shin er ishima lu vihin S@@ te@@ ve ker nahan kpa , mayange soo ér se pav ivaa yase ga . Yehova kor se sha ‘ a@@ kp@@ er a na ’ nena ? Mba za mgb@@ ôghom a h@@ und@@ ag@@ ar yô , ve nenge kwagh u kpiligh ve iyol . We u u ny@@ agh ak@@ ombo ne , u gema u ngu yan ish@@ ar sha akaa a ken u@@ tempel mba mba@@ aôndo ? ” Z@@ a hi@@ di yô , or ne za hemen u eren kwagh a na sha “ dooshima man ishima i wan man ishima i legh legh kpaa . ” Ish@@ ember i ngise i gema ér “ u yan ican gbem , ” i i lu ôron kwagh u yan ican shighe g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an la hingir “ ishima i wan , ” sha ci u ishimawan hemba pasen inja i kwagh la vough . Ka jighjigh u nan man mci@@ e@@ aôndo tseegh ve wasen or u taver ishima ga , gadia dooshima hembe wasen cii . Ka unô ve lu “ ity@@ artor igen ne cii , ” i í er kwagh u i ken Daniel 2 : 44 laa ? Or@@ t@@ yom la umbur Daniel ac@@ in imôngo ér ngu “ or u doon [ Aôndo ] ishima tsung . ” A kaa ér : “ U@@ r@@ a n@@ ôô , uiky@@ u@@ wan sen , ah@@ umb@@ e@@ a@@ ura ta sha iyou la , kpa i gba ga , sha ci u i we i im@@ agh sha vande yô . ” — Mateu 7 : 24 , 25 . Ka ic@@ in@@ tan i nyi i nger ken 1 Mbakorinte 11 : 27 ? Ka s@@ aren se u lun ijiir igen ga . A shi nan kpa yange ii ter na inyaregh ve yem g@@ ô@@ g@@ ô zende u kuman um@@ ai 9@@ 00 ne ye . Iyange i ve lu keghen la ia va kpee , man aluer i va yô , ia b@@ ur ve a b@@ ur ga cii . Ka se hingir azende a Aôndo , shi se lu ken tsombor u he , u lun a dooshima shi se lu a ishimaverenkeghen i va lun uma gbem sha won . — Ôr Marku 10 : 29 , 30 ; 2 Mbakorinte 6 : 17 , 18 . Kanyi kwagh ia na se i@@ emb@@ ere ? Nahan a nan@@ de ikyav nav mbi ak@@ omb@@ ov la cica cii . ( Anzaakaa 24 : 10 ) Er Davidi cian Yehova yô , a gema hen a na , a ‘ taver ishima na ken Yehova . ’ Kwagh u yange er D@@ ev@@ on man G@@ ab@@ ri@@ el ne due a mpin u injaa ugen . M@@ pin shon yô ka un ne , Kwagh u u@@ c@@ ôô@@ ci mbagenev nyian ve lamen ijô la due hen Aôndo jim je kpa ? ( 1 Peteru 1 : 14 – 16 ) Ka a dugh or u nan er kwaghbo man nan vende u geman ishima ken tiônnongo kera yô , kwagh la a tese ér mba eren sha atindiakaa a Aôndo shi mba kuran tiônnongo u Kristu ér a lu wang ken jijingi . Yehova yange tese ér un ngu i@@ mbor i iji@@ r@@ ôron i mimi sha nagh ku Yesu kura nena ? Sha kwagh u mbamaren mba lun tswen y@@ esen mbayev vev sha u ve̱ lu Mbakristu la yô , gba u vea tôô ér kwagh hemba ve ga nena ? ; E@@ v@@ ers , J . Apostoli Paulu , u yange lu Orkristu u civir Aôndo tsung la je kpa , kaa ér : “ Ka a s@@ aren mo u eren kwagh u dedoo yô , kwaghbo kpaa a lu a mo her . ” — Mbaromanu 7 : 21 . Maa Aôndo ter amba@@ akaa a Eli@@ h@@ u yange vande ôron la . ( 1 S@@ am . 8 : ​ 7 , 9 , 22 ) Nahan cii kpa , ishima vihi Samuel a or u lu u una kar a tile sha ityough nagh la ga , shi gba un iy@@ u@@ he kpaa ga . Lu u Mbaiserael vea ôr ijir sha ifer ga . Yesu pase ityôkyaa i i doo u se kura ikyav yase i Mbakristu la var var nena ? Mkaanem nam wa se kwagh ér : “ K@@ er nen TER , ne mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba sha tar cii . . . ker nen perapera , ker nen ishima i legh legh , tsô alaghga á yer ne sha iyange i iy@@ ugh i TER la . ” ( Luka 22 : 41 – 44 ) Ken masejime yô , i va man@@ de Yesu sha kon ér ngu or@@ mbai@@ v . “ Awa@@ shima u TER ” ka u b@@ un@@ den ga . Gbenda u sha uhar u Satan a yaren tom a mi ér una na Mbakristu cii ve de u tesen iengem i Aôndo yô ka iliam i lamen sha ve dang . Sha ayange a tartor u Roma la , Or@@ ro@@ man@@ u nan lu a ian kua tahav mbu eren akaa agen sha ishima i nan hanma ijiir cii . Kwagh u a hembe cii yô , haa nen dooshima iyol , ka kwagh u ma@@ ghen mlu u vough je la . ” — Mbakolose 3 : 12 - 14 . ( Heb . 11 : 10 ) “ G@@ ar ” la ka Tartor u Mesiya la . 22 : 14 - 16 ) Nahan kpa , tom u maan tempel ne sh@@ ile sha Solomon , ma i er tom ne anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar man ti@@ ôn . — 1 Utor 6 : 37 , 38 ; 7 : 5@@ 1 . Kwagh u Yesu a er ér ‘ se h@@ ime a an@@ ngô wase ’ la tese se nyi ? Ngeren u Luka la kaa ér : “ Á hii sha Mose kua u@@ profeti cii , A gba pasen ve akaa a sha iyol Na ken icighan@@ ruamabera cii . ” ATSAM A A GBER YÔ , KA : 8@@ 2 , 7@@ 7 Me er nena ve me seer zuan a m@@ saan@@ yol@@ o ? Akaa ne lu atindi a yangen un u eren kwagh sha ishima na ga . — Ôr Genese 2 : 15 - 17 . 1 P@@ alegh I@@ yol@@ gen@@ gese Ka a nôngo ér una tsu@@ gh se se̱ hen ser aluer se mba civir Aôndo yô , se zua a msaanyol man iember ga . ( 1 Yoh . S@@ ur@@ un se asema ken Bibilo , i í lu Mkaanem nam la kua ian i a ne se i eren msen hen a na la . A@@ me@@ li@@ a di kaa ér : “ Yange se hen ser se tsa inyom i môm tseegh , kpa se gema se tsa hen ijiir ne kuma anyom at@@ a@@ ankar@@ ahar hegen , shi se mba henen u hiden yemen kpaa ga ! Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika la ngu a mbam@@ pase ker kpishi mba ve tese er se luun a dooshima hen atô wase yô . ( Yobu 1 : 22 ) Aluer se mba yan ican sha ish@@ ô yase kpa mayange se w@@ à@@ r nen a Yehova ser ka un a eren se ican ga . Er or@@ pasalmi la ts@@ eng@@ ak@@ aan nahan , ‘ lu TER er kwagh la ye . ’ Cii man shighe ne yô , de se fa kwagh u yange za hemen anyom ahar shin atar ken ijime yô , shi se tôô ser ya u Timoteu lu hen gar u Li@@ se@@ t@@ era , er ikyav i tese nahan . Hii hegen yô , mba . . . ve y@@ amen kwagh kpaa , ve̱ lu er mba a kwagh ga yô . Mba kwagh a zough ve a tar kpaa ve̱ lu er kwagh zua ve a u ga nahan . Gadia m@@ lu@@ ashe u tar ne ngu karen kera . ” ( 1 Kor . Jijingi lu eren shiada vea jijingi ve ér mba ônov mba Aôndo ga . Kwagh@@ wan ne wase T@@ ol@@ min@@ a , kwase ugen u Mar@@ th@@ a hen Bibilo a na , u yange er batisema ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 60 la . Er mba@@ fan@@ takerada mban ve hen kwagh ve bee ave kua angahar cii nahan kpa , sha mimi yô ve zua a “ mfe u fan Aôndo ” la kpa ? Anyom nga kar at@@ a@@ ankar@@ ahar yô , m zua a washika hen A@@ tsu@@ shi , u lu môm ken anmgbianev mba ve lu ikp@@ ur pania , mba m vande t@@ eren kwagh ve la . ( b ) Mba ve soo ér orgen nana hemen ve ga la mba sha tse@@ ene@@ ke ve mimi kpa ? Me shi Me hide a ven hen ijiir i lu M na , i kura ne her kera , i yem a ven u@@ ik@@ angen la . ” — Yeremia 29 : 10 , 14 . T@@ amen kwagh u una wase se u kaven mpin u sha kwagh u ifer ne yô , ka u se kaven ser Yehova yange gba tar u ifer ga . Se fatyô u kaan vough er Davidi nahan ser : “ Kpa mo yô , U su@@ em ken mimi wam , U veren mo sha ishigh Y@@ ough gbem . ” — Ps . Kwagh u hange hange u una wase u ve ú zua a mk@@ om u tsôron yô , ka u zuan a mbam@@ lumun mba kuman ken atô sha mbampin mban . Ken inyom i 18@@ 9@@ 8 la , magaz@@ in u Z@@ i@@ on@@ ’s Wat@@ ch To@@ wer , u i gem yilan ér Iyoukura la ôr kwagh u injaa , u se fatyô u henen ken kwagh u kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol ne er la yô , ér : “ Er kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la na jighjigh shi er kwagh u Eliya kaa un la yô , Yehova wase un . Z@@ a Nen Hemen U C@@ i@@ vi@@ r Sha Ishima I M@@ ôm Aluer se mba nôngon ser se er kwagh u a zough sha kwaghfan u a dugh sha la , nahan se hemba veren ishima sha kwagh wase iyol yase shin sha kwagh u ian@@ tom yase ga yô , se va a mlu u dedoo ken tiônnongo . Hen ase sha kwagh ne . Heela tseegh ga , Bibilo ôr kwagh u mbagenev , u una lu “ ityesen ” hen a vese yô . ( 1 Kor . 6 : 4 ) Ishim@@ averen i mbamaren mba civir Aôndo yô , ka u wan isharen i ungwan imo i Yehova ken asema a mbayev vev . B@@ ou@@ ange u i yilan ér S@@ pan@@ ish f@@ lu la wua anmgbianev av mba kasev uhar . Ka tse anyom deri an@@ igh@@ eni yô , kwagh er hen ya u Na@@ a@@ man , kur@@ utya u tor u Shi@@ ria . Wan@@ kwase u kp@@ egh@@ ee ugen ken Iserael u lu ken uiky@@ angen hen ya u Na@@ a@@ man yô hungur a iti na i lun wan@@ ye@@ kwase u civir Yehova la ga . Davidi yange nenge a m@@ hembe u Yehova nahan lu un nena ? Inja i ishember i ken zwa Heberu i í gem ér “ mfe ” la ér mkav shin mhen u bo . F@@ a wer cii man u seer lun a iwuese ne yô , a gba u u nôngo u henen Mkaanem ma Aôndo kpoghuloo shi u gbidyen kwar sha akaa a a er ker la . ( Ps . Nahan ishima i vi@@ him kpishi . ” Nahan kpa , doo u se umbur kwagh u Mkaanem ma Aôndo ma we se ne , ér : “ Or@@ l@@ an@@ enkwagh ka nan gba nan jighjigh sha hanma kwaghôron tsô , kpa or@@ fankwagh yô , ka nan ver ishima sha zende u nan . ” — Anz . Yehova pase Daniel ér kp@@ ev la tile sha ityough ki tartor u Grika , man zege@@ kor la di tile sha ityough ki tor u tartor la . U pase inja i u eren kwagh torough torough la nena ? 17 : 31 ) Se mba a vangertiôr ser , kwagh ne kpa ka kwagh u Yehova una er yô . Iyou i Aôndo sha A@@ yange a T@@ su@@ aa la man Hegen Tsô ayange nga kar er pue nahan yô , “ TER tsaha N@@ ab@@ al maa a kpe . ” — 1 Samuel 25 : 18 - 38 . He@@ ber@@ on ( Ma@@ kp@@ ela ) Shighe kar yô , i t@@ indi@@ m hen Gb@@ a@@ at@@ om u Nen@@ gen sha T@@ om@@ shir@@ en ken tar la , m lu za eren tom her . Bibilo kaa ér : “ M@@ ci@@ em gba sha hanma or u uma , man shi i er akaa a kpilighyol man u@@ ivande kpishi sha ikyev i mbaapostoli . ” ​ —⁠ Aer . 2 : ​ 41 , 43 . ( Heb . 4 : 15 ) Alaghga a taver se u kaven er ka i lu or u nan lu yan ican a ic@@ ô@@ ron@@ u@@ ange ken ishima yô , hemban je yô , aluer se mba a vande gban imba u@@ ange la ga yô . * De se nenge sha pasalmi ne sha mnenge u ior mba civir Yehova mban cii . Mbakristu mba i shigh ve mkurem cii , nomso man kasev lu eren tom u geman ior hingir mbahenen . Anmgbianev mba kaan her ér ka mea naan kwaghôron yô , gbashima wam a “ ye@@ ghen a y@@ egh . ” Hanma Orkristu u tesen cii kwagh u hiihii u a hembe gban nan ishima yô , ka u wasen or@@ henen la sha u nana̱ hingir hur@@ or u Yehova . Or@@ beenyol ne shi kaa a mo ér wan wam u nomso u sha utar la kpa una kpe imba ku ne . Iyange igen yô , Tor Saulu lu z@@ endan Davidi ijime kpoghuloo , tsô á za nyôr ken b@@ ar , kpa á fa wener Davidi man ah@@ ur@@ aior a na vande y@@ eren mba ker ga . Sha kpôô yô , kwagh ne taver jighjigh u nan u ior mba Aôndo kpen kpen ! Mbah@@ enen mba Yesu mba sha ayange a tsuaa la yange ve kav mimi u sha kwagh u mlu u mbakp@@ enev la wang . Er “ akaaôron [ na ] a dedoo ” la doo ior mba he ’ gar la nahan kpa , lu u@@ ivande ve soo u nengen ye . Alaghga a gba u or a taver ishima ve nana sôn ian hen ijiir i nan eren tom la sha er nana za mkohol u vesen sha ayange a atar la cii ye . Ka a eren M - umbur yô , i dondo kwagh u Yesu yange kaa ér i er sha kwagh u wain la nena ? 10 : 11 ; 15 : ​ 12 , 13 ) M@@ h@@ ôônom ma Yesu la tese er mhôônom ma kôron Yehova a hanma or u civir un tsung yô . ​ — Yoh . K@@ asev mba hemban iyenge er b@@ iliôn 2 nahan mba ken ityar i zan zan hegen kpa ior ve nengen ér aluer nom kighir kwase u nan y@@ av a nan yô ka kwaghbo ga yô . Ka una tse@@ ven a@@ ji na yô , a undu ônov a yem kwagh na , i lu nom k@@ on@@ k@@ of@@ i a kar a nengen sha u@@ ôn ye . Nahan cii kpa , ken ityar kpishi mlu u wan kwagh ikyo ga , u hanma or ka nan keren ian i nan lu a mi iyol i nan tseegh la , una na a taver kpishi u dondon kwaghwan u i we sha heen ne . Ken Pasalmi ugen la di Davidi ta icin ér : “ K@@ ura zwa wou u̱ de er kwaghbo ga . ” U wasen ityar i lun ken ibanave sha u i due ken ibanave kera la yange hemba taver a u wasen ityar i lun a kwagh ave la u hiden sôron ityar ve shighe u ityav bee kera la . Yange m wa ishima u ôron i̱ cica cii been . Kpa mimi je yange gba u Yesu una kur@@ ana ? ’ ( Mat . Doo mba@@ kwa@@ re@@ v mban kpishi er Un u a “ ongo msen ” la wase ve nahan ! — Ps . Aluer or bugh se zwa ga yô , alaghga se gba y@@ en@@ gen sha w@@ in@@ do@@ u , shin se kar se yem shin k@@ ung@@ ur se gba za keren or@@ ya la sh@@ imi . T@@ egh te@@ gh tsô m de u henen sha igbenda yam i tse la . Ka akaa a nyi se lu timen sha mini ? Anmgbianev mba ve lu mbat@@ esen ken tiônnongo hemba mban sha ian i taver mbagenev asema cii . ( H@@ ag@@ ai 1 : 1 ; Se@@ kar@@ ia 1 : 1 ) Er mbatomov mba Aôndo mban taver Mbayuda asema shi ve fa kpaa ér Yehova ngu a ve yô , ve hide ve gba maan tempel zan zan ve kar kuren ken inyom i 5@@ 15 C.S.@@ Y . la . — E@@ s@@ era 6 : 14 , 15 . Ka u omb@@ on akaa a se soo cii shi teman ken mkpeyol la a ne msaanyol u mimi ga . Lu taveraa , taver ishima ; de cie ga ; de luun a mciem iyol ga ; gadia TER , Aôndo wou , ngu a we h@@ en@@ pe ú za cii . ” Gi@@ di@@ on vea mbau@@ ty@@ aav nav wa iyol nôngo u been . Yange nenge gbashima u ter na lu a mi la man er lu or u cian Aôndo yô , nahan jighjigh na u nan seer taver . Ka ior mba henen Bibilo mba vea tese u akaa a dedoo a Aôndo a lu eren tom sha mi kpoghuloo , sha ci u mlu wou u ken hemen yô . Er Yesu lu ity@@ a@@ gher or shi lu a tahav mbu or u lun vough kpaa yô , ikyav tese ér yange ma nôngo kwagh a mbamzeyol mba pati@@ v man mba ty@@ ôô@@ v kpoghuloo je . ( 1 Samuel 25 : 2 - 16 ) Ab@@ ig@@ ail , kwase u N@@ ab@@ al maa tôô kwaghyan fese za kohol Davidi . Sha nahan yô , se fatyô u s@@ ônon un ser a na se icighan jijingi na shi a seer se jighjigh u nan shi a na se tahav mbu hendan a imeen shi a na se mfe u “ pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ” ( 2 Tim . 2 : 15 ; Mat . Anmgbian ugen u lun anyom 9@@ 5 , u a vese kwase ga yô , mba yer un ér H@@ ar@@ old , a kaa ér : “ Ka mea lu tswen kpa , mayange m henen mer m ngu tswen ga , shin er ka i doom u lun vea mbagenev shi eren a ve dedoo nahan kpaa . Aluer tahav yina Mbakristu mba ve be@@ e@@ yol kpa mba zan hemen u pasen loho u Tartor a ishimataver yô , mba dondon ikyav i or@@ jighjigh K@@ al@@ e@@ bu , u ken Iserael , u lu vea Mose ken ta@@ ai@@ ky@@ ôngo anyom ak@@ un@@ du@@ any@@ iin la . ( 2 Mbakorinte 9 : 6 ) Aluer se mba eren nahan yô , se zua a ian i@@ civirigh i va lun uma sha shighe u doon kpishi u̱ “ hanma kwagh u a lu a i@@ ôôn tsô yô ” una na Yehova icivir i á kom u á na un je i gande la ! — Pasalmi 1@@ 50 : 6 . Kwagh ne tese ér Yehova zu@@ ngu mba@@ asorabo mba ve gem asema la mhôônom . A wa se kwagh nahan ér : “ De cie ga , gadia M ngu a we ; De enger kenger sha mci@@ e ga , gadia Mo M ngu Aôndo wou , M taver we , shi M wasen we , man M tu@@ ur we sha uwegh A@@ gh ku y@@ an@@ egh ku yiman a yima la . ” Alaghga sha ashighe a Davidi , or@@ ngeren pasalmi luun tswen la , a nenge er i lu hange hange u tilen sha mimi yô . E@@ ̱r yange An@@ t@@ ôn@@ i@@ o soo kwagh u takerada u ôron yum yô , ashighe agen kwase na a̱ lu her ga yô , a bugh magaz@@ in mbara a gba ashe ker . Yehova soo ér mbatyomov man uumace cii ve de lu ken uiky@@ angen ga . Ka tom u vesen u nyi Yesu yange va u eren shin t@@ ara ? Mba tagher ta@@ gh@@ er@@ ee ? Ú F@@ AT@@ YÔ u umbur injakwagh i yange u ungwa , alaghga lu ken kwaghôron u ken igbar anyom imôngo ken ijime la kpa ? “ T@@ ere , shi kegh ato sha msen u wanakiriki Wou . ” — N@@ E@@ H . Ikyav i sha utar : Shighe u se lu henen Bibilo a or yô , se fatyô u kaan a nan ser nana kimbir mbam@@ lumun mba ve lu ken takerada u se henen Bibilo ker a nan la . Paulu yange kaa a mbatamen mba ken tiônnongo u ken E@@ fese la ér : “ H@@ er atô wen je kpaa ior vea mough , vea gba ôron akaa a g@@ es@@ egh@@ aa . ” Ka unô Yehova á tsough ve ér ve kuran ilev , kua mba@@ beenyol mba ve lu Mbakristu la kpa ker ci@@ il@@ i ? De kera tsu@@ m gbenda hegen ga . Er In@@ i@@ ongo i P@@ ase@@ ka i gbe z@@ ur@@ um yô , ior kpishi mough ke ’ ang@@ ar@@ ev yem ke ’ Yerusalem , nahan ior iv ke ’ gar la kpishi mba ve lu keren mba@@ ah@@ ab@@ a sha kwagh u Yesu yô . ( b ) Mbak@@ ur@@ an mba tesen ér ikyum@@ u@@ ile doo ve ishima nena ? Kape se kpa ka sea tile sha mimi hen Yehova ve a za hemen u suen shi tesen shi kuran shi veren se doo doo je la . Nahan kpa , cii man u wase or nana zua a mtsera ken takerada u Bibilo Tese la yô , gba u we iyol you kpa u vande fan kwagh u i nger ken takerada ne tsembelee . Kwagh u i pase ken 1 Timoteu 5 : 8 tese ér tom u nomso@@ or u nan lu ityough sha ya u nan la wa nyi man nyi k@@ ere ? Mb@@ ad@@ on@@ don Yesu mba tsuaa mbara yange ve tese m@@ kposo u a lu hen atô u Aôndo man Kristu man icighan jijingi yô . Kwagh ugen yô , alaghga Yesu ôr mkaanem man sha u kuren kwagh u i tsengaôron ken Pasalmi 22 : 1 sha kwagh na la . — Mat . Hii sha shighe la je , loho ar a mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh ér : “ N@@ on@@ go@@ ior Wam , due nen ken a na kera sha er né nyôr nongo sha asorabo a na ga , shi né ngohol atsan a ts@@ eren un la kpaa ga yô , gadia asorabo a na hingir ti@@ h@@ i t@@ av je ar Sha , Aôndo kpaa umbur af@@ er a na . ” Apostoli Paulu wa kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v kwagh ér aluer ve soo u hiden eren nom yô ve er , “ kpa i lu ken Ter tseegh . ” ( 1 Kor . Davidi lu a mnenge u vough sha kwagh u er un la , ka nahan ve á er kwagh sha inja ye . Ka nyi i gbe u mbayev mba ve gande vea eren a mbamaren vev mba ve bee iyol laa ? • U hen nyi hen H@@ es@@ e@@ k@@ ia man Han@@ a man Yon@@ a sha kwagh u suur sha Yehov@@ aa ? Yehova man mba@@ wan@@ ndor a anmgbianev mban doo ve ishima , nahan kwagh la wasem u hiden va kohol ikyum@@ u@@ ile . ” Aôndo una vihi ityom i Satan cica cii shi una tese ior igbenda Na i perapera sha ikyev i Tartor . Bibilo pase er yange nomso man kasev mba perapera lu ikyua a Ter wase u sha ve lu ve yô . Davidi yange timen sha kwagh u mcivir u Aôndo hanma shighe cii . Se fatyô u kaan ser u@@ jijingi mba b@@ ov mbara yange “ ve undu ijiir ve i teman jim la ” nena ? ( Ps . 14@@ 9 : 1 ) A@@ ts@@ am a ase nga wuese Yehova shi nga umbur se u lun a aeren a dedoo , shi nga taver se ishima u eren tom u pasen kwagh saan saan . ( Mateu 17 : 8 , 9 ) I@@ mba m@@ gem u Yesu gema sha iengem mon@@ do s@@ é@@ r@@ é@@ t@@ é@@ t@@ é la lu ze@@ ge ikyav i tesen hen Peteru man Yakobu man Yohane ér kape una va va sha iengem kua agee a Tartor na je la . M@@ tom m@@ agen maa kera due sha inyam la cii ve a tim i kera ga . M wuese Yehova kpishi sha iwasen na shi m wuese kwase wam kpaa , er yange su@@ em a u gban ijir shio , shin er lu dedoo ga nahan kpaa la . ” Aluer se kpa se wa ishima a atsan yô , se tese ser Satan ka or u aie . 10 : 4 , 5 . 7 : 7 , 8 . Sha u lun a ity@@ am@@ egh ki jijingi ken a vese kpishi je shi samber a loho u Tartor u Aôndo sha afatyô wase cii . Mbagenev di kaa ér Aberaham yange kegh iyol u eren kwagh ne sha ci u soo wan na ga . ( Luka 11 : 9 - 13 ) Ú eren msen ú ‘ sen ’ wer a na ú icighan jijingi na kpa ? u A@@ gu@@ su@@ tu 8 , 199@@ 5 , u a lu a itinekwagh ér “ The Bib@@ le’s V@@ ie@@ w@@ point : A@@ du@@ l@@ ter@@ y ​ —⁠ To F@@ or@@ give or Not to F@@ or@@ give ? ” la . G@@ U@@ M@@ OR ugen u lun anyom iky@@ undu yange tile lu keghen ig@@ ir@@ g@@ i do@@ go i karen gbenda shin inya , ica i gbe ga yô angev mbu iky@@ u@@ ngu kende un maa a gba sha gbenda u ig@@ ir@@ g@@ i do@@ go . U yaren tom sha kwaghwan u Yohane ne t@@ é@@ v uuma asev kpishi je . Or@@ fankwagh Tor Solomon nger ér , “ u tan ken or sha dooshima yô , doo ga . ” * Akaa a mimi ne gban k@@ an di akaa a sha kwagh u m@@ fe@@ takerada , a mba timen sha akaa a kwaghaôndo ka ve shi ny@@ iman kp@@ ii la ga . Anzaakaa kaa ér : “ U@@ saa man aka@@ ah@@ ônon nga sha gbenda u ud@@ ang@@ mbaiorov , or u nan kor uma u nan yô , nana palegh ve . ” Kpa aluer gba sha mi ga yô , pase or@@ maren ugen la er i hii ve i gbe u kwagh a lu nahan yô , kpa lam a nan sha icivir . U tesen ikyav yô , Yesu kaa ér : “ U@@ gu@@ g@@ ôô , mba lee ga , mba son@@ do kpaa ga , mba a ity@@ umbe ga , mba a una kpaa ga , nahan kpaa Aôndo koson ve ; ne ne hemba iny@@ on inja tsung je gaa ? ” Gba u a nôngo a uumace kure kure vea hingir vough . ( 1 Utor 19 : 18 ) Eliya lu tswen ga . Hi@@ ihii yô , a gema uma u Wan na u sha , u ishima ishima la sha ivande , a wa un ken iy@@ av mbu ini@@ un@@ kwase , sha er a mar un a ac@@ ôgh@@ or iyol shio yô . Shighe u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i Hi@@ ihii mb@@ ira p@@ ev ken inyom i 1914 , shi angev mbu ha@@ an ah@@ en@@ ga lu wu@@ an ior kpoghuloo la , asema nyian ior kpishi . Gb@@ a@@ shima u TER u ak@@ um a Sha una er kwagh ne . ” 22 Ka Saan We Iyol u ‘ L@@ un A@@ ve sha I@@ wasen i I Lu Nan ’ la Kpa ? ( b ) Er nan ve se lu a vangertiôr ser or a fatyô u kporom hen Aôndo ? Na Ve I@@ civir Shin er Ve Y@@ en Nahan Kp@@ aa ( Anzaakaa 3 : 27 ) Apostoli Paulu taver se asema ér : “ U eren dedoo man shi u pan@@ den karen ior a̱ de hungur ne ga . ” — Mbaheberu 13 : 16 . T@@ ôô wer u ngu N@@ at@@ an , nahan u ngu ôron Davidi kwagh ne , kaan wer : “ Yange ior ihi@@ ar lu ken gar ugen , or môm lu or@@ ny@@ ar , or môm lu ic@@ an@@ or . Shi@@ a man M@@ tsera : Or nana fatyô u nan Wat@@ ch To@@ wer iyua sha shia i nan yam vea b@@ an@@ ke shin kô@@ mp@@ eni shin mtsera u nana zua a mi sha an@@ z@@ ô a ior ve ngohol hen a nan la , shin nana fatyô u kaan ér shighe u nan kpe yô , i gema akaa ne i na Wat@@ ch To@@ wer . Hanma k@@ we u yange ua nyôr doo doo cii i nger ati a ve i ver ken A@@ you a Tartor ka@@ veraa . 4 : 18 ) Kpa doo u han@@ mô wase nana pine iyol i nan ér : ‘ M ngu fan akaa a se seer zuan a iwanger sha mi ken Ruamabera la kpa ? Yesu yange ôr kwagh u tesen ér , shighe ugen ngu u Diabolo ôron kwagh sha mimi shi lu a ac@@ ôgh@@ or shio yô . • Ú fatyô u eren tom sha loho u H@@ ag@@ ai man u Se@@ kar@@ ia la nena ? Ashighe agen yô , alaghga a lu mba@@ wan@@ ndor a vese je vea er a vese c@@ a@@ veraa ye , shin ior mba vihin inja mba se fe ve ga , gayô ak@@ ar a ase , shin ior mba hen tsombor wase . ( Ôr Yohane 2 : ​ 3 , 6 - 11 . ) Kpa kwagh u Ru@@ tu tsua u eren la ka u bo@@ o ? U tesen ikyav yô , yange ‘ ishima i vihi ’ Han@@ a ker sha ci u lu iky@@ ô@@ m@@ kwase , nahan hen wener Aôndo gema ijime a na . T@@ on@@ y kaa ér : “ Gb@@ a@@ shima u kwase wam a lu a mi u lamen sha akaa a ken Bibilo la , ngu a ta@@ m mciem iyol ashighe agen ; tsuaa la yô , i taver mo u lamen sha akaa a ken Bibilo vea na . 5 : 21 - 23 . M@@ lumun u mkaanem nam ma ne ne ngu a inja kpen kpen , ma kaa ér : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” ( 1 Yoh . ( K@@ ol . 1 :⁠ 9 ) Aluer mba henen Mkaanem ma Aôndo sha gbashima shi mba wan zwa ken mbamkombo mba tiônnongo yô , vea fatyô u vesen ken kwaghfan man mkav u ken jijingi . Heela tseegh ga , er se wa kôôsôô a mba hen ang@@ ar wase la yô , mci@@ e u cian or la y@@ ang@@ em u eren tom u pasen kwagh kpoghuloo . Ka Igipiti a lu tartor u agee u yange u hii kôron ior mba Aôndo ihyom ye . ( Yohane 17 : 3 ) I@@ she@@ mb@@ er@@ kwaghôron i yange i hii ngeren ken zwa Grika , i gem ér “ fa ” la ngi a ikyav i vesen tsung je . Ne di kpaa , gema er nen kwagh ​ —⁠ m ngu ôron kwagh er ka i ôr a mbayev nahan ​ —⁠ ne kpaa , bugh nen ishima . ” ( 2 Kor . Er nan ve i hembe lun torough torough u pasen loho u dedoo la hegen ci@@ ilii ? Er Nan Ve Í K@@ er Ve I@@ h@@ yom shi Í T@@ ev Ve a I@@ can@@ aa ? Ka sha inja je Bibilo i̱ kaa nahan ye , ér : “ Zum u iyol@@ gen@@ gese ia va yô , kunya di kpaa ua due je , kpa kwaghfan ngu hen mbah@@ id@@ en a iyol ijime la . ” Nahan kpa , se fa kwagh u una due ken loho u se pasen ve laa ? Er nan i lu a inja u se karen mlu wase u ken jijingi ashighe ashighe se nen@@ gen@@ e ? Paulu za hemen u kaan ér : “ Aôndo u A er tar man akaa a a lu k@@ imi cii , tem ken u@@ tempel mba i maa sha ave ga , gadia Un ka Ter u Sha man tar . Man kera ka sha ave a ior kpaa i eren Un tom er kwagh gba Un sha ma kwagh ga , gadia ka Un je A ne uumace cii uma man i@@ ôôn kua akaa cii ye . ” — Aer . • man sha ikyev i anmgbianev ? A kaa a ér : “ I civir ter man ngô ken a we ga . ” ( Luka 23 : 43 ) Or kighir Yehova ve a t@@ ende zwa u nan se averen ne ga , se doo un ishima ve a lu nan se á ye . Yange i fa tar u F@@ en@@ ish@@ ia u tsuaa , u ngise u lu ape tar u Le@@ b@@ an@@ on u lu hegen ne sha kwagh u ici@@ gh ki nyian d@@ in@@ de@@ e ki wan sha ak@@ ondo a í tu@@ men hen gar u T@@ ir@@ u la . A@@ ka@@ a@@ ôron a or@@ fankwagh nan er sha bem la a̱ hemba doon se a m - nan@@ de u ib@@ u@@ me@@ or . ( 1 Mbakorinte 7 : 3 - 5 ; Mbaefese 5 : 21 - 23 ; 1 Peteru 3 : 7 ) Mbamaren mba ve lu Mbakristu mba a tom u y@@ esen ônov y@@ uh@@ wa . 3 : 1 ) Er nan ve se ne jighjigh ser kwagh a lu nahana ? Á kaa ér : “ M va sha u nan mp@@ av her atô u or a ter u nan , man wan@@ kwase kpaa a ngô u nan , wan@@ k@@ em di a ngô@@ k@@ em u nan ” gaa ? A kaa wener : “ M cie ashe kpishi , nahan ka i taver mo u pasen ior kwagh ab@@ ur@@ ab@@ ur kpen kpen . Kpa gema ta ashe hen ian@@ iy@@ ough@@ ough lu nengen er ve lu ember yô . Er ma doo un sha ci u Davidi lu wuese Yehova yô , gema “ l@@ aha un ken ishima ” na . A B@@ ugh Mba@@ ap@@ ir@@ ashe A@@ she , Mbak@@ on@@ don@@ ato Kp@@ aa Vea U@@ ng@@ wa . ( Pasalmi 9@@ 4 : 20 ) Sha kpôô yô , er Mbashiada mba Yehova ve lu henen ngeren ne zan a mi ave ne je mba ‘ karen ’ jighjigh u Mbakristu mba mimi mban ve ne Aôndo la ken ityar igen . — Mpase 2 : 10 . Nahan kpa , er ve na jighjigh ér Yesu ngu Mesiya yô , gba u vea za hemen u dondon un , a̱ n@@ aha ve a n@@ aha tar je kpaa . Ka tom@@ a@@ ve@@ egh u nyi yange Yesu h@@ ene , man sha ashighe a i ngeren Bibilo la yô , u eren tom@@ a@@ ve@@ egh shon ne kua nyi man nyi k@@ er@@ egh@@ e ? Me fatyô u tôôn mkaanem ma Aôndo ma ka m ôr hegen ken Bibilo i i hide i sôr ken inyom i 20@@ 13 , i wanger mo wang la , karen sha u du@@ ghun hanma kwagh u h@@ we@@ egh ken an@@ a@@ kwa@@ ti la , nengen er a doo sha igbenda kposo kposo , shi a engem wang la kua ka@@ la man m@@ doom nam . ( Anzaakaa 10 : 1 ) Nahan yô , hanma wanye — a̱ lu u g@@ anden sha kpaa — nana̱ hen sha gbenda u ieren i nan ia fatyô u b@@ enden a mbamaren mba nan la . Er se nenge ieren i or sha kwagh u ku@@ ugh man tahav mbu nan mbu kpilighyol mbu umbur kwagh man henen kwagh kua isharen i lun uma gbem i i lu ken nan la nahan , kwagh ne tese ér i er or ér nana lu uma gbem ga he ? 16 : 24 ; M@@ ar . 10 : 29 , 30 . A pase kwagh u iv@@ or i bo la ér ka “ ônov mba if@@ er@@ or . ” ( Mat . Ka hanma shighe yange ishimawan i Yehova za k@@ igh@@ ir@@ i ? Paulu kaa ér mbakur@@ an vea fatyô u tesen ér mba a imba ishimat@@ seen ne sha gbenda u ve eren tom ve u mbat@@ esen man “ tom ” u i ne ve la . Ka Un@@ ô Ve Lu Mbat@@ omov Mba Aôndo J@@ im J@@ imi ? Shighe u Pente@@ k@@ ost@@ i u inyom i 33 la bee ica lu a gba ga la , apostoli Peteru ôr mkaanem ma kwaghôron u profeti u Mose u yange kure sha Yesu Kristu yô . 1 : 5 , 6 , 16 ) Se kpa se fa er akaa a vihin a a ts@@ eren se la aa za a kure ga , vough er Na@@ omi kpa fa ga nahan . H@@ ur@@ or ka nana lam a vese doo doo nahan , mkaanem ma nan mara ma na i kundu se iyol shi i pe@@ ver se iyol kpaa . ( Anz . Ior vea lu mba á na ve zwa u wang ne ga yô . Iyange igen un vea ijende na mba ng@@ ur hiden he ’ ang@@ ar ugen tugh yô , d@@ as@@ enda maa kôr ve . 18 :⁠ 2 . Nahan m na jighjigh a ishima yam i môm je mer Yehova una ver zende wam ne doo doo . ” Ka mimi , atô@@ akyaa nga kposo kposo a ka a na ve ashighe agen ka i wa taver Mbakristu cii u tilen sha mimi yô . Er nan ve yange tsu@@ gh Mbaiserael mbara z@@ ange yum nahana ? U tesen ikyav yô aluer se nenge ma hur@@ or wase u ishima ishima v@@ ôr sha ci u nan ngu eren akaa a g@@ anden nan yô se nenge ser doo u se wase nana p@@ ande akaa a nan we ave kpishi la ga he ? — Anz . Ka hanma shighe nahan i lu kwaghbo u nomso@@ or n@@ umb@@ en a kwase ga , man ka ikyav i nyi i tese ken Ruamabera sha kwagh nee ? Kpa kwagh u a lu jighilii yô , gba u ior vea ungwa loho u dedoo ne hanma ijiir cii . Aluer se vande fan inyaregh ki i gbe u se vihi sha ma kwagh yô , se fatyô u vihin an@@ ny@@ ar u cuku u se zuan a mi la sha mbamgbe mba hen tsombor mba hange hange . Ken anyom a karen ne cii , se nenge a iwasen i Yehova shi se hen u suur sha a na shighe u se tagher a nyityô mzeyol cii . Lu nyi i va ken vangertiôr u L@@ es@@ li@@ e la ? M@@ til u Yesu tile sha mimi a m@@ shi shio shighe u lu shin tar la yange tese wang er a@@ kp@@ el@@ an a lu sha kwagh u uityendezwa mba Yehova ga yô . Aluer se ker kwaghwan ken ityakerada ne ga yô , se tsu@@ me . ( a ) Hii nan ve mci@@ e u cian Aôndo a mgbegh@@ an se u zenden sha igbenda na ? ( Ps . 1@@ 38 :⁠ 6 ) Doo u se pine Yehova ser a tôv se , di er Davidi kpa yange pine nahan , ser : “ T@@ ô@@ v kwagh wam , Aôndo , fa ishima yam , kar@@ em , fa mbamhen av , nenge , shin ma gbenda u ifer a lu ken a mo yô ? Me@@ g@@ an : V@@ ough . A@@ kav ne aa wase se u tôvon sha mbamhen asev man aeren a ase nengen , aluer ka u se seer dondon kwaghwan u Aôndo u a lu sha ci u kuran se la kpa , se fa . — Yes . Er se lu ken nongo u Yehova yô , nenge er ka i saan se iyol kpishi u ôron mbagenev kwagh u tar u he u Aôndo a t@@ ende zwa a mi la yô ! Í zua a akaawan a injaa a ken Ruamabera a a lu ken kwaghôron la ken takerada u i yer ér Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la , man ken ityakerada igen i Mbashiada mba Yehova ve gber yô . Mbat@@ amen ka vea eren msen sha ci u anmgbianev vev shin vea eren msen vea ve imôngo , shi vea suen ve ken ashighe a ican yô , ve tese ér ve mba mbakur@@ an mba dedoo mba ve lu taver anmgbianev vev asema ér ve za hemen u civir Aôndo saan saan yô . — Ôr Yesaia 32 : 1 , 2 . Aluer ka nahan yô , u hen wer doo u ú tôô shighe la ú henen kwagh sha er ú ver ve ikyav i dedoo sha gbaa ne ga z@@ ee ? K@@ asev mba lun a mkav kpaa mba lamen a noov vev sha gbenda u k@@ undun iyol , ve fa er kwaghôron u dedoo u i ‘ er un sha shighe vough ’ la ngu a doo noov shi ve kegh ato a mi kpaa yô . — Ôr Anzaakaa 25 : 11 . ( Mateu 12 : 34 - 37 ; 15 : 1 - 11 ) Se kpa ka sea zua a ian i pasen mbagenev jighjigh wase u nan wanger wanger yô , se dondo ikyav i Yesu la . E@@ du@@ ar@@ do kaa ér : “ I@@ ny@@ aregh ki m lu zuan a mi hegen ne hemba nd@@ ahar a ki yange m zuan mi shighe u m lu eren tom ken tar u ken won la , kpa se mba tse ij@@ en ga . Ior umbur kwagh u tor ne shi wuese un sha ikyo@@ v ikyo@@ v . I W@@ a Un Akaa Iyol shi I Gb@@ id@@ ye Un Aluer se ngee a inyaregh , se mba a icivir shi se tsa ku shi se ngee a tsombor , kpa mbamzeyol gema yange se u ember akaa ne yô , nga se a iwasen sha nyi ? ( Aerenakaa 20 : 35 ) Aluer se hen u lun a shighe sha ci u mbagenev shi nan ve iwasen yô , se kpa ior a eren a vese nahan . Bibilo tese ér , tsaha wa u tesen or sha dooshima shi tsaase nan shi kôôm nan , man ashighe agen yô , nan nan m@@ tsaha kpaa sha ishima i legh legh . U tilen sha mimi la una wase se u wuese Yehova , Aôndo u mimi la gbem sha won . Ka i zer umbur se ken mbamkombo mban er iyange i Yehova la i mgb@@ ôghom ga he ? Er kwagh u Ar@@ th@@ ur lu ôron la doo un yô , a hii u pasen mbagenev mfe u he u zua a mi ne , shi yila ior ve lu ku@@ mban henen Bibilo . Pasalmi 70 wase se u fan nyi sha kwagh u Davidi ? 2 : 11 — Lu “ Sha ” u han@@ a ‘ Eliya k@@ ôndo sha hi@@ ar ye@@ me ’ ? Bibilo kaa ér : “ Ishima i wa at@@ ser@@ egh je hemba hanma kwagh cii , i vihi je gande . ” ( Y@@ er . Akaa agen a doon tsung a í nger ker yô , ka u@@ ivande mba kpilighyol mba í e̱r la , kua atindi a doon tsung á i na ve la , man t@@ ab@@ er@@ n@@ ak@@ el u ve maa la kpaa . Tsô a min@@ di m@@ liam a gba v@@ aan , je lumun ér or a k@@ umbur un ga . 4 : 12 ) Anmgbian u kwase ugen u i yer un ér Ma@@ de@@ line , a eren tom pania vea nom na yô , pase ér : “ Mo vea nom@@ om ka se fatyô u lamen sha akaa a se zough a mi ken kwaghpasen la , shin se lam sha ma kwagh u se er ken Bibilo , u se fatyô u eren tom a mi ken kwaghpasen yô . 1 : ​ 15 - 17 ; Yoh . Nahan kpa , ior fa iti i Aôndo ica i gba shi ve yar tom a i anyom udubu udubu . Kanyi i lu kwagh u vesen ke ’ icighan tom wase , man kwagh ne shi ka tom u eren he ’ ior nena ? I lu nahan mbak@@ ov wou mba ken makeranta ii u ati sha ci u u venda u eren ma kwagh u sha ishima ve yum ve@@ e ? ‘ Yange m va fa mer kwagh doon Yehova shin vihin un , nahan aeren a am a fatyô u nan un ishim@@ avi@@ h@@ in shin msaanyol ’ ( Yobu 29 : 2 - 5 ) Yerusalem man gir@@ gar na cii yange hingir ice nahan kwagh ne na ishima vihi Ne@@ hem@@ ia kpishi . I@@ ca gba ga je maa , ior kpishi hii u soon mimi u se lu pasen ne . Ôr Iyoukura ( zwa Buter ) i Ma@@ ac@@ i 1 , 199@@ 2 , peeji 20 , ikyum@@ hi@@ ange i sha 17 . U@@ ng@@ wa kwagh u i we se ér se er ne , ér se ‘ gema ishima i nyian yase cii , se haa sha a Na . ’ I@@ jiir i nyôron u : Shin Betel . Gadia ka u Una ya tor keng , zan zan Una gema mbai@@ ho@@ mov N@@ av cii , vea lu shin angahar a Na . ” — 1 Mbakorinte 15 : 24 , 25 . Kpa agen ka a lu a mi i kuma dubu deri kwa dubu deri kwa deri . I@@ mbor la ngi a iveren sha ci u dooshima u hen atô u nom man kwase u nan , man mgb@@ e u ka ve gba ken imeen i dooshima ve ayol a ve la ka iyua i hen Aôndo . ( 1 Utor 18 : 7 – 9 , 12 ) Kpa er cian Aôndo yô , kwagh ne wase un hemba mci@@ e u cian or la . Nahan ve undu iyou i TER , Aôndo u uter vev , ve gba civir A@@ sh@@ er@@ im man ie@@ ev ; tsô iy@@ ugh sen sha Yuda man Yerusalem sha ci u ibo ve ne . ” Mb@@ agen tôndo zwa ér hii he ’ shighe la je vea kera h@@ ôm kwagh sha a na sha kwagh u atesen a a ne a jighjigh la ga . Paulu yange kaa a Mbakristu mba ken K@@ orinte ér : “ Se mba s@@ ônon Aôndo ser , ma ne er ma kwaghbo ga . ” ( 2 Kor . Heela tseegh ga , nagh ku Kristu la bugh gbenda u a va nder mbakp@@ enev vea nyôr ken tar u he u Aôndo la yô . Ka shighe u i doo u se hemba fan ishima i Aôndo wang je ne . ( Rom . U@@ ya mba ve lu a ikyav akuma akuma la , ka tee shighe u esen ve ga . I@@ vangeli i Mateu tseegh kpa ia fatyô u iv@@ in ihy@@ ur@@ en@@ ruamabera jimin . • Hii nan ve Yehova a lu nahan akuraior t@@ ara ? Nenge ase akaa agen a Mkaanem ma Aôndo ma kaa ér aa er ne . Lu hen zum ne se lam a anmgbian u kwase u lu pania , u se vande ôron kwagh na sha heen ne ye . Satan yaren tom a tôv@@ ac@@ an ér una ci@@ r Mbakristu zwa nena ? N@@ om nana sôr mzeyol ne nena ? Ka i bee noov mbagenev inja er gbenda u Bibilo i kaa ér kasev ve ungwan imo i noov vev la ngu kwagh môm a gbenda u i̱ kaa ér wanye nana ungwan imo i mbamaren mba nan la nahan . ( Duteronomi 30 : 19 ) Se kpa se fatyô u tsuan kwagh u sha ishima yase nyian . ( I@@ c@@ am 8 : 6 , 7 ) Doo u mbacivir Aôndo vea ver ishima ér , or u ve vese la nana na ishima sha ivese ve , shi nana dondo atindi a Yehova sha kwagh u iv@@ es@@ egh ga he ? U tesen ikyav yô , anmgbian ugen u a lu wan@@ ye@@ kwa@@ or , u yange eren tom u u@@ ke shi i kimb@@ in un inyaregh kpishi yô , kaa ér : “ Er m dondon atindiakaa a ken Bibilo yô , ica gba ga cii maa i nam m@@ ze@@ hemen sha tom . Er yange i hu@@ an tugh yô , m fatyô u ôron takerada u The Tru@@ th That Le@@ ads to E@@ tern@@ al Li@@ fe la . Mkaanem ma Aôndo ta se icin ér : “ O@@ ri@@ h@@ yom wen di@@ abolo ngu zenden er be@@ gha u tan k@@ ume nahan , keren or u una ya yô . ” — 1 Pet . Er@@ doo u Yehova man Gb@@ end@@ atesen Na We kpa , aluer ú ngu eren tom kwaghpasen kpoghuloo yô , tom ne ua wase ú sha iniôngon i ú lu nôngon wer ú y@@ ese ônov ou “ sha mk@@ ô@@ ôm man kwaghwan u Ter ” la . — Mbaefese 6 : 4 . Er se lu zenden vea Yehova ikyo@@ o@@ so ikyo@@ o@@ so je , una za hemen u nengen sha a vese “ zan zan je ayange á ngee , ” zan zan gbem sh@@ a@@ won je kpaa . I@@ j@@ ende yam , B@@ en Doo u aluer mba ve tsegh ayol a ve sha ci u Yehova cii , mba wan ago sha akaa a ken hemen yô , ve hemban veren ishima sha mcivir u Yehova . ( a ) Hii nan ve se fe ser mbatamen mba ken E@@ fese fa m@@ lu@@ a@@ inja u msen u eren@@ e ? ( Mal@@ aki 1 : 8 ; 2 : 9 ; 3 : 5 ) Mal@@ aki ôr ikyurior i i hông@@ or kpishi ne kwaghôron u profeti u vesen u una va er yô . Kwagh ne ngu a wase se u lun a azende kpishi . ; J@@ en@@ kin@@ s , M . Yange za iky@@ ura sha aka@@ aeren a na sha ci u lu eren perapera “ sha ayange a Se@@ kar@@ ia ” lu uma la cii . ( b ) Ka nyi se time sha mi ken ngeren nee ? M za nôngo mer me nyôr sho@@ ja , kpa i tô@@ ôm ga ér mo m fa takerada ga . ( Ho@@ s . 11 :⁠ 1 ) Ho@@ sea lu ôron kwagh u shighe u Aôndo tsua Mose ér a hemen ikyurior i Iserael a due a i̱ ken Igipiti kera la . ( E@@ ks . Ka be@@ er kwagh ga cii . ” ( L@@ ev . 19 : 18 ) Aluer se ôr mbagenev kwagh u orgen nan er a vese la yô , alaghga vea ta ikyaa a vese , nahan kwagh ne una va a mp@@ av ken tiônnongo . Kpa zum u ma ngô nan nen@@ g@@ é sha afatyô u nan nan lu eren sha atindiakaa a Bibilo yô , nana fatyô u lun a vangertiôr ér Yehova una hemen nan sha dooshima shi una wase nan kpaa . — Pasalmi 32 : 8 . Satan Una He@@ mba Ga I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 5@@ 4 G@@ um@@ or ne er kwagh u i kaa un ne , nahan anyom ahar nga kar yô , i yila un ér a za er tom shin Betel u ken tar u M@@ ex@@ ic@@ o la , a er tom her hegen kuma anyom 20 . A kaa a mbahenen nav ér : “ S@@ unda yô , ngee , kpa mbatomov yô , gema mba ci@@ ôn tsô ; nahan yô , sôn nen Ter u sun@@ da A̱ tindi mbatomov ken sun@@ da Na . ” G@@ omoti u tar u Jam@@ an@@ i yange ver shighe u eren ish@@ angen ken uwer u Ma@@ ac@@ i ken inyom i 19@@ 33 la . Sha ityôkyaa ne yô , doo u se fa igbenda i “ or@@ h@@ ôn@@ on@@ iny@@ on ” ne sha er se kura ayol a ase yô . • Davidi yange tagher a atsan nahan , lu un ken ishima nena ? I@@ t@@ yom Na i Kp@@ ilighyol ( Pasalmi 10@@ 4 : 35 ; 10@@ 5 : 45 ; 10@@ 6 : 1 , 48 ) I nger ishember i “ H@@ al@@ e@@ lu@@ ya ” ne ac@@ in imôngo ken Ruamabera u sha U@@ ny@@ iin u pasalmi ne . Kanyi u er ve u hide u lu vea or@@ ya wou shin kwase wou k@@ ang@@ en@@ aa - na ? Ikyav i tesen yô , F@@ ar@@ a@@ o yange ver Yosev ér a lu ityough sha u nan ior kwaghyan ken tar u Igipiti cii . Kwaghôron u David man G@@ wen C@@ ar@@ t@@ w@@ right Shin er i nger kwaghôron u profeti ne anyom kar u@@ deri imôngo cii ve Grika va hingir tartor u vesen nahan kpa , hanma kwagh u yange i ôr cii va kure sha mi vough . Se cii se lumun ser u̱ se er ishima i Yehova yô , saa se kura tindi u a kaa ér se lu wang sha hanma gbenda la . 8 : 36 , 37 ) Sha mnenge u orumace yô , mlumun u sha mpin u hiihii la ngu ican ga cii . 17 : 9 ; Anz . 4 : 23 ) Kwagh ugen yô , aluer gbenda nzughul or@@ tesen we gbenda la yô , alaghga una tsu@@ me a we . A soo ér se na jighjigh ser , se kuma u Aôndo una tese se dooshima na ga , shi una de se a asorabo a ase kpaa ga . ( b ) Zum u se lu wan ishima a atsan a se lu yan sha ci u jighjigh wase u nan la yô , se fatyô u lun a vangertiôr se nyi ? Pro@@ feti S@@ ef@@ ania ôr kwagh ne a ishima i torough torough wener : “ Iyange i vesen i TER mgb@@ ôghom , ngi van fe@@ fa je . ” I ôr kwagh u injaa u una wase se yô ken Mpase 7 : 9 – 15 . Apostoli Yohane ôr kwagh u mpase u sha mnenge u a nenge a “ Zege@@ ikpelaior ” i “ ma or fatyô u ôron i iyenge ga ” yô . I@@ wen ne ter iti i O@@ mer@@ i , tor u Iserael , shi i pase kwagh u tor u Mo@@ ab@@ i u i yilan un ér Me@@ sha la yange ôr sha kwagh u iy@@ ongo i lu hen atô na vea Iserael man num u ve nôngo la . N@@ oo@@ v vea kasev vev mba nôngon a mbamtaver man mbam@@ kighir mba ve lu ng@@ een seer a seer ne . ( 1 Mbakorinte 2 : 14 , 15 ) Shi hemba k@@ an a inja u lun a ieren i ior i B@@ er@@ ea mba sha derianyom u hiihii mba ve timen ken Ruamabera vighe vighe la , aa u gban a@@ kper@@ an sha Mkaanem ma Aôndo la ! Nahan kpa , sar un tsung u lun ken tempel gbem sha won , man lu kwagh u una fatyô u zuan a mi ga yô . ( Ps . Ity@@ akerada it@@ ian i hiihii la ka Mose yange nger i ye . A nger i kuma er anyom 3@@ ,@@ 5@@ 00 nahan ken ijime . Shighe u I Hii U@@ ng@@ wan I@@ mo i Or u i F@@ e Nan Ga La As@@ a yange fa er aluer i hemba ve ityav mb@@ in yô , kwagh la una he@@ e iti i Yehova yô . Aôndo Ver Tom W@@ ase Doo Doo Paulu yange nger Mbakristu mba i shigh ve mkurem mbara kwagh ér : “ Se ember nen er se ngohol tartor u u lu u t@@ enger ga yô , ka nahan man sé er Aôndo tom u u doo Un ye , sha mci@@ e@@ aôndo man iyol i su@@ l@@ en . ” ( Mateu 7 : 11 ; Luka 11 : 13 ) Aluer erdoo u Yehova man gbashima u a lu a mi u wasen se la doo se ishima yô , ishima ia hemba taver se u eren msen hen a na vangertiôr . Nahan kpa , sha mimi yô , mbayev vea fatyô u ‘ henen sha kwagh u ve er ken Bibilo la shi gbidyen kwar sha mi sha tse@@ ene@@ ke ve , ’ maa kaven kwagh la v@@ ough@@ l@@ o ? Kwagh ne na yô , “ kwaghôron u Ter , . . . lu seer a seer man shi lu ng@@ een kpaa , ” shin er ayôôso a pati@@ i lu inya nahan kpaa . — Aerenakaa 12 : 24 . Ken inyom shon môm i yila se ér se za M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi u sha kwa 23 u gba u a hii u ken uwer u Fe@@ be@@ war@@ i 19@@ 5@@ 4 la . Akaa agen a i tesen sha us@@ ene@@ ma man sha tele@@ v@@ ishen la tese ér agumaior man ag@@ um@@ au@@ kase aa lu a vôso ayol a ve ga kpa aa fatyô u yaven ayol a ve . Nahan kpa yange seer kwagh sha mkaanem man wener : “ Mba@@ aferev yô , vea er afer@@ akaa ; mô môm ken mbaaferev nana kav ga ; kpa mba ve lu a kwaghfan yô , vea kav . ” Su@@ e kaa ér : “ Mo vea nom@@ om yange se gema nd@@ eren f@@ aa , se nder se ôr avur a Bibilo imôngo shi se time sha a cii man se mase yaren tom ye . Aôndo wa ikyo sha kwagh wam je kpa ? Ve kpe vough er Yehova lu kaa a ve ér vea kpe nahan . Nahan se tese se ior mbagenev doo se ishima ga z@@ ee ? Ka ke ’ igbenda i nyi se fatyô u yaren tom a mkav shighe u se lu pasen mbagen kwagh laa ? Nahan kpa , ior mba yange vea ungwa loho na u dedoo shi vea er tom sha mi yô , ve hemba zuan a mtsera cii . ( Y@@ ak . 1 : 19 ) De ne iyol you ish@@ ô fese je ga , kpa gema kundu ishima , hen sha kwagh u mbamaren ou ve lu ôron la . Ng@@ ôm seer tsan anyom an@@ igh@@ eni , maa a saa ku shighe u lu anyom 9@@ 4 la . Ka mea hide mea hen er yange se henen Bibilo a ior kpishi nahan i doom kpen kpen . Er Y@@ e@@ h@@ u soo u za bur@@ un a b@@ ur mba ken Yes@@ er@@ e@@ el a ikyaa ne yô , a mough hen R@@ am@@ oti - g@@ ile@@ adi sha iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya na , a us@@ a yemen ken Yes@@ er@@ e@@ el , u gba ica a R@@ am@@ oti - g@@ ile@@ adi kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 7@@ 2 la . ( Yeremia 19 : ​ 3 - 5 ; Amo@@ shi 2 :⁠ 8 ) Kpa ikyurior i Iserael venda icin i Aôndo ta ve la . 6 : ​ 10 , 11 . Ikyav i tesen yô , aluer se kôr ijende a ior mba ve eren idya yô , a@@ dooga se kpa vea mee se se er idya . Aluer kwase la nan hen sha akaa ne yô , a wase nan u lamen shi eren kwagh sha kwaghfan . Nenge ase ishember i I@@ vangeli i iti@@ ar ne cii i er kwagh i ter yô , tsô u fa kwagh u Yesu soo ér i fa heen jighilii yô . Ken kwa@@ van@@ yom u 19@@ 30 la , Yehova seer tan ior nav iwanger sha atesen a ken Bibilo atar nena ? Aluer se mba wan ishima er Yehova nahan yô , a lu se a inja nena ? Or@@ gen mba yer un ér E@@ s@@ a , yange waan ats@@ am vea nongo ugen u ku@@ h@@ wan kwagh , shi lu yemen le@@ va le@@ va u za du@@ ent@@ i ken ats@@ am a wan . • U hemban soon iember i iyolough a Aôndo ( Mpase 7 : 15 ) Kwagh ne tese ér vea wase u eren tom u pasen kwagh shi tesen ior la . Yehova Aôndo , u a ‘ we ishima , tahav N@@ av mbu vese ’ la ôr ‘ mkaanem sha N@@ ine@@ ve . ’ Shin er i gbe u Mbakristu vea kuran iyange i me@@ men ga nahan kpa , Paulu kaa ér “ m@@ mem shi her sha ci u non@@ go@@ ior u Aôndo er u sha iyange i Me@@ men la nahan . ” Tese ikyav i kwaghôron u Yesu u taver ga la . Gba u se kav kwagh u injakwagh ne i lu ôron la , sha ci u ngi a iwasen hen Mbakristu mba ve lu a ishimaverenkeghen i yemen sha shin lun uma shin tar la cii . ( Ôr 1 Mbakorinte 7 : 37 , 38 . ) Anyom nga kar ahar yô , m hide hen ya . M hii u eren tom ken ate@@ i@@ wa , kpa tom la doom ishima ga . Se mba za nyer yô , ayôôso a pati@@ i lu han@@ g . Hen shighe la or la una zua a ian i lun môm ken mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh man mbap@@ er@@ apera mba vea lu uma gbem sha won shin tar la . ​ —⁠ Aerenakaa 24 :⁠ 15 . Zum u Yakobu kaa ér “ de b@@ um@@ un nen ga ” yô , lu tan a ta c@@ in sha kwagh u gban di b@@ um@@ un sha akaa a ikyo@@ o ga la . Er u fe wer ashe na nga sha a we sha ci u mkpeyol wou nahan , kundu u iyol ga he ? PE@@ E@@ J@@ I 3 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 1@@ 25 , 6@@ 6 A kaa ér : “ M yila Sha man tar , ve̱ lu shiada sha a ven nyian , er m ver uma man ku sha ishigh y@@ ough , man shi iveren man i@@ fan ; yô , tsu@@ wa uma sha er ú lu uma , we a tsombor wou . ” A@@ you a hen p@@ ev ne kpishi , aluer u nenge mlu u a vindi vindi yô , a doo u kenger . Se fatyô u tesen sha gbenda u se we ats@@ am ken mbamkombo la ser ishima taver se , inja na yô , se kange ishima ser se er kwagh u vough . P@@ ev u Ar@@ n@@ on ( Ef . 3 : 11 ) Awa@@ shima na ne wa kwagh u Yehova yange soo u eren sha ci u uumace man tar sha hiihii la kpa ker . Yange soo ér tar ne u hingir paradi@@ so u uumace mba lun vough vea lu ker bem bem shi a saan ve iyol gbem sh@@ a@@ won yô . ( Gen . Anmgbian u kwase ne shi kaa ér : “ M umbur er yange se hii u nan magaz@@ in sha go@@ do@@ b@@ i ken inyom i 19@@ 40 la . Sha nahan yô , yange mea nder yô , m er msen u Mbam@@ usu@@ lu@@ mi la pe@@ pe hen ya , mea z@@ aan sha makeranta yô , m za er msen u Mbayuda la vea mbagenev imôngo . Nahan kpa , orgen u yange zenden kohol ngeren mba ken zwa Heberu yô , fa m@@ lu@@ a@@ inja u ngeren mban ga zan zan va kar pinen orgen u a fe kwagh u ngeren mban yô , ken inyom i 19@@ 70 la . A kaa ér : “ Kwagh ugen u wasem u wan ishima a ij@@ ung@@ wen yam yô , ka isharen yam i wasen mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato ve fa kwagh u Aôndo la . Satan una soo ér we u kure ikyaa wer u vihi gande u Yehova una zung@@ we u mhôônom shi u fatyô u kuran atindi a Yehova kpaa ga . Er fa u ôron ab@@ a@@ ac@@ aa yô , m hii u p@@ endan un as@@ an@@ ga@@ ab@@ a@@ ac@@ aa a i dugh a dugh yô sha ave . I@@ mo . Er se fe nahan yô , kwagh ne a̱ mgbegha se u kporom hen Yehova shi se nôngo nen sha afatyô wase cii , se eren akaa a a tese ér Aôndo doo se ishima yô . U er nan ve u kôr iyol tsaha sha kwagh u inyaregh ki vih@@ in@@ i ? Ma gb@@ ela shin ij@@ ugh@@ ur ki iny@@ am@@ egh shin ma il@@ ye@@ gh@@ egh ki iyolough ki gen ki ki lu a iwasen ga je kpa ki ga . K@@ e ’ masejime yô , a hii u henen fan or u Yehova a lu jim la , shi fan e̱r á lu Aôndo u dooshima nahan kpaa . Se kpa se fa er uityendezwa mba Aôndo vea kure di@@ ke di@@ ke la ga , er Mose nahan . Or@@ gen u timen sha mbamhen man aeren a orumace kaa ér msaanyol ngu a a@@ gbaa atar — a@@ gbaa shon yô ka i@@ ember@@ yolough man tom u eren shin u nengen sha tsombor man u eren akaa sha ci u mbagenev . B@@ re@@ di u a lu a kwa ga la lu ikyav i kuman vough i iyol na . Mkaanem man tese wang ér gba u kwaghôron u profeti la una kure sha gbenda u vesen , a hemba er yange kure sha Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar la . Aluer ka nahan yô , alaghga tsô yange a za wa Paulu sha ikyev i Af@@ ran@@ i@@ us B@@ ur@@ r@@ us , or@@ sho@@ ja u hemen Mbak@@ ur@@ an mba Shi@@ sar la , man alaghga lu Shi@@ sar tseegh hemba un tahav ye . Inja i ishember i ken zwa Grika i i gem i ken ivur ne ér “ gba ” la ér , “ u gb@@ ih@@ in vor hen inya . ” Z@@ a hemen a kwaghhenen la . ’ 41 : 13 . ( Mbaheberu 12 : 16 ) Mayange je , hen er una tee dyako na u wan@@ i@@ unda la ve kwagh la una bende a iky@@ ar@@ yan na vea Yehova ga , shi hen er ieren na la ia va tsombor na a iti i bo kpaa ga . 17 , 18 . ( a ) Ka sea tesen aeren a Yehova a dedoo la ken uma wase nahan , kwagh la a va un a icivir nena ? Ú kav inja i kwagh u i tese heen ne kpa ? ( b ) Alaghga De@@ ma yange tese ér tar doo un ishima nena ? 11 : 13 ) U kange ishima wer u lu kposo a ior i tar ne kpa ? ( Marku 6 : 31 – 34 ) Yesu shi er tom u pasen shi tesen ior kwagh u Tartor la kpa kpoghuloo . ( Luka 6 : 13 , 14 ; Aer . 1 : 13 , 14 ) Aluer u ngu wuese wan wou shi taver un ishima yô , kwagh la una wase un , una nenge ér un gba kera ga , kpa una fa je ér un ngu Orkristu u Yehova una fatyô u eren tom a nan yô . T@@ ugh ile hen shighe ne , shi wu@@ he kôr sha ity@@ ou@@ v mbi i@@ w@@ oo@@ gh ne kpishi ; nahan er ve na se ru@@ um@@ yol ugen u í lu maan ave ér se tsa ker yô , doo se kpishi . Jigh@@ ilii yô , ashighe agen Bibilo ka i tôô ku i kar sha m@@ nya . Aluer u ngu or@@ maren yô , doo u mnenge wou una lu kposo sha kwagh ne . Ver ishima nenge er i zua shighe sha aka@@ aeren a hange hange a ken jijingi la ken akav a tesen a a dondo heen ne yô . Nahan kpa , mbagenev nenge ér kwagh ne doo ga . 13 : 15 ) Shi mbamkombo mba Mbakristu ka ve na se ian i pasen jighjigh wase u nan ken zwa u wang la gbar gbar . — Ôr Mbaheberu 10 : 23 - 25 . Yehova te iyange , shi nee ura sha ci u hanma or cii Yehova gba se , na se tahav mbu pinen imba mpin la tseegh ga , kpa shi a wa isharen ken a vese i soon ser se zua a mlumun sha mpin ne . Ken United St@@ ates yô , mbaihyomov mba du@@ en@@ ati man ior mba i er ve kwagh u aiegh sha iyol yase la mough gba ‘ eren af@@ er geman suur sha tindi . ’ Ve due ken vese , kpa ve lu mba ken a vese ga . . . Sha kpôô yô , u dondon ityesen man ikyav i Yesu ver se la ka kwagh u vesen u una fatyô u wasen tsombor wase u zuan a mk@@ om man msaanyol yô . Mbakristu mba i shigh ve mkurem , ve lu “ mba@@ ô@@ ron@@ kwagh sha ci u Kristu ” la mba tesen icivir . ( 2 Kor . Bibilo ôr mkaanem ma Yesu ôr la ér : “ H@@ ur@@ or wase L@@ as@@ ar@@ u ngu yaven , kpa Me za me za nder un . I fa ior i̱ S@@ ene@@ g@@ al ér ka mba eren a mba@@ van@@ nya doo doo . Se kav ser ‘ mbakur@@ an@@ ilev uta@@ ankar@@ uhar man mbat@@ ar@@ ev an@@ igh@@ eni ’ mba i ter kwagh ve ken M@@ ika 5 : 5 la ka mbatamen mba ken tiônnongo , mba ve lu taver ior mba Aôndo asema sha er shighe u a va ta num sha a ve , er i tsengaôron nahan la kpa , vea tile dông yô . ​ — 11 / 15 , peeji 20 . Ôr ase mkaanem ma apostoli Paulu , ma i nger ken Mbaheberu 11 : 6 la . ( Aerenakaa 5 : 27 , 28 , 40 ; 7 : 1 – 60 ) Saulu lu her shighe u í ta S@@ ef@@ anu a@@ wen la , mba been yô , K@@ a@@ y@@ a@@ fa na un ian ér a̱ za hemen u tôvon mbahenen mba Yesu a ican , a̱ za ken D@@ am@@ ase@@ ku a̱ za kôr mbahenen mba ve lu ker la kpaa . Apo@@ l@@ o fe kwagh ne yô , a “ wase ” anmgbianev nav mba ken A@@ ka@@ ya “ kpishi je , ” lu pasen kwagh sha agee . — Aer . U tesen ikyav yô , mbakur@@ an kpishi nyian mba eren ityom ken tiônnongo môm tseegh . Shin er a fatyô u eren M - umbur la a gb@@ ande u bredi man iy@@ ongo i wain a hemba i môm nahan kpa , M - umbur la ka kwaghyan u bem u yan imôngo . Yange i tindi ve er ve za kôr Yesu Kristu , kpa ve hide ave ave . M ngu a wan wam sha gbenda u aluer a za tagher a imeen i nengen ufoto mba ji@@ mba@@ gh ve una ô@@ rom kpa ? ’ M ngu a agee a eren akaa cii je ken Un u A taver mo ne . ” — F@@ il . Yesu za nyer hen ya u Y@@ ai@@ r@@ u yô , a za ape i gb@@ ir ik@@ yom i wan@@ kwase shon la . Nahan kpa an - me@@ en tsô kpa ú ngu a mi sha kwagh u tom u i gbe u ú er la ga . Yehova yange gbe u@@ sha man tar been yô , a gb@@ anger a tsombor na la . Sha shighe u ve shi a kwaghyan u masetyô u vea mase yan la maa or@@ van@@ nya ugen za va ve inya — lu profeti Eliya . Alaghga ma wan wou u kwase nana tôv ve , sha u pinen ve mbampin mba vea ôr u@@ vande - eren vev yô . Ngu a er kwagh ne sha igbenda ihi@@ ar . Hi@@ ihii yô , ka sha loho u dedoo u ken Bibilo , u ka i pase se asange asange la , man u sha uhar yô , ka sha ikyev i icighan jijingi na . Sha shighe la , lu iorov 35 tseegh va mkohol la ye . “ Or u nan we ndor a we yô , nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan . ” — M@@ AT@@ E@@ U 22 : 39 . Shi hen ase sha ian i Yehova a ver sha er mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea due ken tar u bo ne vea nyôr ken paradi@@ so u ken jijingi u a gbe un he@@ gh la . ( 2 Kor . U@@ profeti mba@@ aiev vea lu eren ityom ve kpoghuloo je , kpa á ôr loho u dedoo u Tartor u Aôndo á tser tar cii . Sha kpôô yô , se cii uityendezwa mban vea doo se kpishi . Er yange a ôr avur a í tese pe a ôr la shi a time sha á a we yô , ú zua a mtsera . Nen@@ gen a ufoto mba A@@ you a Tartor mba se kp@@ ela ser se soo u maan la yô , a na se ian ér se za hemen , man hii hen shighe la je , or@@ vesen u nengen sha kwagh u iny@@ aa hen ity@@ ôn@@ ya la gba wasen se sha afatyô na cii . Se er kwagh ne je kuma kasua jimin . Zum u se za zua a anmgbian ugen ken gar u Be@@ th@@ le@@ he@@ m , ken kpen@@ tar u Pen@@ n@@ sy@@ l@@ van@@ ia , ve kaa a vese ér se za tsa hen ya na hen tugh mb@@ ura la , yange saan se iyol kpishi ! Ashighe kpishi mbagenev ka ve soo ér i ungwa a ve , nahan ka ve nôngo ér vea lu mbah@@ i@@ ihii mba samber a loho , kpa ve kera tôv ve fa aluer loho shon ka u mimi shin u mimi ga ze , kua kwagh u una due ker la kpaa ga . Kpa ngise ikyurior i Iserael i̱ gem civir ak@@ ombo yô , i̱ ya ican i ieren ve i̱ va a mi la zan zan ikyo@@ v ikyo@@ v . ( b ) Ka ke ’ nyi gbenda Mbakristu ve eren tom ke ’ tempel u hemban doon a u yange lu ke ’ Yerusalem laa ? Lu u or a fatyô u duen ken mlu u vihin tsung la kera sha won kpa ? Yehova yange war ior nav sha ikyev i Mbai@@ gipiti sha ivande , shi hemba ator kposo kposo ityav sha ci ve . ( Luka 5 : ​ 34 , 35 ) H@@ ide an@@ u@@ un@@ au@@ kase la di ye ? Ka an@@ ng@@ ôm u kwase . Akaa ne cii ka u tsaase iyol tsung shi me@@ men iyol@@ karen ga la . T@@ ô@@ v ken ityakerada man akaa agen a tôvon sha kwagh a u lu a mi yô , nahan seer fan kwagh u ( 1 ) m@@ lu@@ ashe u ish@@ il@@ a@@ j@@ ôngo man er ka i m@@ ende yô , man ( 2 ) inja i kwagh u tor u N@@ ine@@ ve yange er zum u a ta iky@@ ondo uya , shi a tema shin m@@ t@@ we la . [ R@@ i@@ ver ] Yange i nger sha a@@ kwa@@ ti shon ér : “ M@@ iri@@ am , wan u Y@@ e@@ shua u kwase , Y@@ e@@ shua wan u K@@ a@@ y@@ a@@ fa , pristi u Ma@@ a@@ shia , ken tsombor u Be@@ te I@@ m@@ r@@ i . ” S@@ aa Yehova Una Ver Se Doo Doo Ve a Gba Se Sha M@@ i Y@@ e ! Shighe kar yô , Yehova ungwa msen na . No@@ ve@@ mba 2 - 8 , 200@@ 9 , 200@@ 9 Inja na yô , gba u se wa ikyo sha ityakerada i se ôron la man ufoto mba se nengen la man it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ou@@ v mbi se ongo la kpaa . Se mba henen kwagh u ma kwase shin nomso@@ or ken ishima , sha gbenda u Aôndo una lumun a mi ga yôô ? Kape se kpa ka sea nenge or u se henen Bibilo a nan , nana vese zan zan nana ar sha i@@ aven i tseghan iyol i nan shi eren batisema ve , i doo se je la . Shighe u i gbe u a hii u nan tsaha yô , ka shighe u i mar nan la je . ” Yange gba u a na Y@@ er@@ ob@@ i@@ am ik@@ we pue , i ihi@@ ar la di ia lu a tsombor u Davidi , u Tor R@@ eho@@ b@@ i@@ am tile sha ityough ki u la . “ Wan@@ akiriki u Jighjigh man u F@@ an Kwagh ” T@@ sa@@ ase Mbak@@ ur@@ an Se time sha u@@ iniongo mba Mbaiserael eren la nahan se zua a iwasen nena ? ( 2 Mbakorinte 5 : 19 ) Yesu yange eren akaa cii sha ci u icivir i Aôndo , mayange hungur un er un til sha ityough ki Aôndo u doo un ishima la man er ieren na ia bende a Aôndo sha gbenda u doon shin u bo nahan ga . Kpa ‘ kunya kôr ve u eren shiada sha u pasen Ter wase ga kpa ve nyôr nongo sha ican i yan sha ci u Loho u Dedoo sha agee a Aôndo . ’ ( 1 Kor . 1 : 10 ) Aluer se dondo kwaghwan u ken Bibilo u nongo u Yehova u ne se la shi se dondo gb@@ end@@ atesen u mbatamen yô , se lu tesen ser se mba ‘ nôngon tsung u kuran mzough u ken jijingi sha mk@@ ange u bem . ’ — Ef . ( Pasalmi 6@@ 4 : 1 - 4 ) Se fatyô u fan kwagh u yange na ve Davidi nger mkaanem man jighilii ga . Or@@ gen hen tsombor u hen ijiir i makeranta la , ngohol gumor ne hingir wan na u sha tindi je . Tsô alaghga or u i er nan kwagh la maa nana hingir u palegh or u á er nan kwagh la ku@@ aa je , nahan a taver u him@@ en iyôngo la je a gande . Anyom any@@ iin nga karen yô , ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Roma hide va sha ikyev i K@@ ur@@ utya Tit@@ u va tim gar la kera . Nahan yô , doo u se pine ayol a ase ser : ‘ M yaren tom a iyua i i n@@ em ne u taver mba nan jighjigh a mo imôngo ishima kpa ? ’ Nahan , hegen gba u hanma or cii nana tese ér nan na jighjigh ér gbenda u Aôndo a eren akaa la hemba doon a u Satan , shin u Satan la hemba . ( Ôr Ne@@ hem@@ ia 9 : 22 - 25 . ) Nahan kpa , Yesu yô nenge nahan ga . E@@ b@@ er Bibilo kaa ér : “ A ver ashe sha injar . ” Kpa vegher ugen u Tartor la ngu a kure ga . ( 1 ) Yehova soo ér se h@@ eren a her azende ase . 18@@ 7 ⇩ Kwagh la a lu m@@ gem u lun iveren kpishi je ! Kwagh ne zua sha mkaanem ma ken Yakobu 3 : 5 la vough , ér : “ Nenge an@@ usu kp@@ egh@@ ee kpaa ka a nan@@ de in@@ gb@@ ai@@ kon yô . ” Se mba taver we ishima ser nenge mbam@@ lumun mba Bibilo i ne la , ken ngeren mba ve dondo ne . I ôr kwagh u sa@@ gher iyol ne ken Pasalmi u sha 45 la . M@@ nder u Kristu shin ku la ka ikyav i tesen m@@ hembe u Yehova wang ér , “ Un ne mba ve lu keren Un la injar . ” ( Heb . Takerada u wasen or u henen Bibilo u i yer ér The Tru@@ th That Le@@ ads to E@@ tern@@ al Li@@ fe ú yange i gber ú ken inyom i 19@@ 6@@ 8 la , i̱ samber a ú hemba m@@ iliôn 10@@ 7 ken ijô 1@@ 17 nahan . * ( 1 Peteru 2 : 2 ) Kwagh u una wase se ve se vese se hingir mba vi@@ an yô , ka u henen u yan kwaghyan u taver , ka akaa a mimi a a hembe zan sh@@ imi a ken Mkaanem ma Aôndo je la . I ko@@ so akaaôron ve a kundu kundu la ér a na se se de kera cie u kporom ikyua a Yehova ga . — Pasalmi 23 , 34 , 1@@ 39 ; Yohane 16 : 27 ; Mbaromanu 15 : 4 . Aôndo O@@ ng@@ o Mbam@@ sen C@@ i@@ il@@ i ? “ Se yô , ka jijingi u taregh se ngohol ga , kpa ka jijingi u A dugh her Aôndo la . ” — 1 Mbakorinte 2 : 12 . A kaa ér : “ M seer zuan a mkav u ken Bibilo kpishi je . Solomon yange nger ér : “ Or@@ fankwagh nana̱ ungwa nana̱ seer mhen , or@@ k@@ av@@ enkwagh kpaa nana̱ ar sha mbamhen mba mimi . ” ( Anz . Nahan m nôngon u dondon ieren ve la sha u ts@@ ahan ônov av mba kasev . Han@@ see@@ ti ka môm ken akaa a aa fatyô u d@@ an@@ en der@@ ab@@ a ishima shighe u nan lu nahan mat@@ o yô . Ken atô u gbenda u ken gar la man shi if@@ i y@@ ande ne kua y@@ ande la kpaa kon u uma lu u@@ men atam kwa pue kar uhar , hanma uwer u u@@ men atam . Se zua a mtsera sha u timen sha ieren i Timoteu la nena ? U nenge kwagh u Yehova una va er sha u ungwan msen u se lu s@@ ônon ser i er ishima na shin tar la nena ? Sha nahan yô , jighjigh wam u nan ngu vesen seer a seer . ” D@@ ondo Iyol i H@@ id@@ en a M@@ i I@@ jime i Kristu La I tsen@@ ge@@ ôron kwagh u m@@ vese ne ken mkaanem ma profeti man : “ U kiriki una hingir k@@ we@@ ior , man u hemban nd@@ ahar una hingir ik@@ urior i age@@ egh ; Mo TER , Me er kwagh ne fe@@ fa zum u shighe á kuma yô . ” Kwagh la una hemba wasen a u yilan hanma shighe cii shin tugh la . Aôndo yange lumun a ve shi na ve ishimaverenkeghen i mnder u shin ku . ( Yes . 25 : 8 ; D@@ an . Aluer se suur sha Aôndo yô , se lu a jighjigh u nan shi ishima ia taver se u wan ishima a atsan . 26 : 11 ) Yesu lu ôron ér hanma shighe yô mba@@ ats@@ anev vea lu sha t@@ ara ? ( Yohane 12 : 31 ) Hi@@ ihii yô , a va ôr afer@@ aior aa a lu nzughul a ior la ijir , á tim a kera . ( b ) Kwagh u Yohane ôr la kuma sha Yesu sha ci u nyi ? Mba@@ beenyol mba u@@ men atam a Tartor a injaa Yesu yange ngohol tahav mbu Tartor nahan kwagh ne gema bende a m - er u eren ishima i Aôndo sha nena ? “ Yobu . . . T@@ aver Ishima ” Se mba te iwanger yase nyian sha u eren a mba@@ wan@@ ndor a vese doo doo man sha u pasen ior loho u dedoo tar “ sha won cii , ” inja na yô ka “ akuraior cii ” je la . ( Mat . 26 : 13 ; M@@ ar . Er Satan lu wan Aôndo kwagh iyol ér ngu or@@ aie nahan kpa , Yehova nenge ér saa una bu@@ m keng ve una tese ér kwagh u un we ishima u eren sha ci u uumace la una kure sha mi ga . Lu u Mbafilipi vea er nyi sha u wasen E@@ p@@ af@@ ro@@ d@@ itu@@ u ? Alaghga yange pase un ér aluer un za iniongo la man un venda u eren akaa a ior vea lu eren la yô a@@ dooga ieren na la ia he@@ e nom na , nahan a hemba wasen nom na aluer un za i ga yô . • Se dondo ikyav i Yehova sha u ôron kwagh sha mimi nena ? ( Anzaakaa 17 : 17 ) Aluer se mba ôron ah@@ ur@@ aior a ase a dedoo man mba@@ wan se kwagh mba se ne ve jighjigh akaa ase yô , vea wase se se de u henen ser se gba kwagh ga , sha er mhen la una ya tor ken vese ga yô . 37 : ​ 9 , 11 , 29 . Shighe u lu anyom 12 la , un vea mbamaren nav , Yosev man Maria ve mough zende ken gar ve N@@ as@@ are@@ ti ve yem ken Yerusalem sha u za eren iniongo i P@@ ase@@ ka . Ior umiliôn imôngo ken akuraior cii mba van ken mcivir u mimi hegen ; man i@@ gbe je i@@ mba@@ kwagh ne ngi a er ga . Kape hen shighe wase ne kpa ma or nana̱ de henen ér iyange i Yehova una va tim mbaaferev la ngi ca ken hemen ga je la . Ka m palegh ahumbe a man a yan shighe gb@@ ing la kua ikyav mbi ken iyou mbi i gbe u me veren ishima sha mi hanma shighe la . Kpa Yesu gema kaa ér : “ M vande kaan we M@@ er : Aluer wea na jighjigh yô , ú nenge icivir i Aôndo gaa ? ” — Yohane 11 : 17 - 40 . Kpa , sha kpôô yô Yehova wasem . Aluer tar ne ka tse@@ mbe u in@@ umbe man mba hemen ú ka mba@@ an@@ umb@@ ev yô , Mbakristu di ka mban@@ en@@ gen an@@ umbe . Kpa kwagh er vihi yô : Ka u se cii se kpe . Shin er Mose yange lu a mbam@@ yina nahan kpa , er nan ve i doo u se dondo ikyav na laa ? A kaa a na ér : “ U@@ ng@@ wam nen , we , As@@ a , kua Yuda cii man B@@ en@@ y@@ am@@ in ; TER ngu a ven , er ne lu a Na yô ; aluer né ker Un yô , né zua a Na je ; kpa aluer né undu Un yô , Un kpaa Una undu ne . . . . ( Pasalmi 119 : 10@@ 5 ; Mbaromanu 15 : 4 ) Yange S@@ ar@@ ah J@@ a@@ y@@ ne va hingir u nan jighjigh ér Bibilo ka Mkaanem ma Aôndo a ne i nger yô . Satan yange er kwagh u tesen ér ngu or u yan mtsera sha mbagenev nena ? Se yô , i lu se je er i ôr se ijir i ku@@ ugh kera ve yô , lu sha u se̱ de suur sha ayol a ase ga , kpa se̱ suur sha Aôndo u A nd@@ eren mbakp@@ enev la . ( Mateu 24 : 9 – 13 ) Nahan yô , gba u se cii se na ayol a ase sha tom ne shi se wa iyol sha ú , se lu a imba inja i or@@ kasua u keren uta@@ gbe@@ de u Yesu ôr kwagh na ken injakwagh na la . ( Genese 37 : 2 , 4 ; 41 : 46 ) Kpa ken anyom a ican man a m@@ nyoon ne cii , Yehova Aôndo lu eren erdoo a Yosev sha u kuran un sha ikyev i kwagh u bo man sha u veren un her uma sha u a̱ va lu a ci ken m - iv u awashima u Aôndo . Kpa shighe u ve lu ikp@@ an la kar . M@@ nenge ne una wase u shighe u mbatamen ve kôôm we la kpaa . M@@ sôr u mbaapostoli lu za sôron ve la na ve ishimataver u kuren tom ve vindi vindi . 21 K@@ av Jighjigh Ve u Nan — A Hen u D@@ en Mbagenev Kwagh@@ bo sha Iky@@ ev i Or@@ vesen Na Ity@@ akerada i kwaghaôndo kpishi ôr kwagh u Aôndo cuku tseegh . Kpa Bibilo wase se u fan Yehova Aôndo kua ityom na . Shighe u Wan u Aôndo ne lu a va shin tar ne ga la , un lu “ or u fan tom ” u lu ungwan imo i Aôndo yô . Zum u se til sha ishigh ki or@@ jir a vangertiôr se er shiada yô , kanyi loho se lu ô@@ ron@@ o ? Hii nan ve mbatamen ka ve z@@ aan anmgbianev vev iny@@ aa ? “ Akaa a nyian ishima a uma ne ” aa fatyô u kighir ishima i tse@@ en yase kua iwuese i se lu a mi sha tom u hemen u Aôndo ne . S@@ ev mbu aven yô , S@@ en@@ aker@@ ib@@ i kua a as@@ ande a mbau@@ ty@@ aav nav mba ve mase shin la fele hide yem ken gar@@ tamen na , N@@ ine@@ ve , aa i@@ heen iyol . — 2 Utor 19 : 35 , 36 . ( Yohane 4 : 34 ; Mbaheberu 3 : 14 ) Sha kpôô yô , Yesu yange nenge wener ishimawan ka ieren i hange hange sha ci u mbadondon nav , je yô , ken kwaghôron na u masetyô vea mbaapostoli nav u i nger ken I@@ vangeli i Yohane la , kwa har cii Yesu taver ve ishima wener : ‘ Z@@ a nen hemen u dondon mo . ’ Nahan a nôngo ac@@ in imôngo ér una wua un . Nahan Samuel kaa a na ér a kegh un una va na Yehova ini@@ av shi una seer ôron un akaa a i gbe u una er yô . I@@ ca gba ga tsô m kav er F@@ er@@ n lu wan@@ ye@@ kwase u m soo u lun vea na gbem sha won yô . Er se Mbakristu se hen kwagh u Yesu Kristu shi se lu dondon un ijime yô , se mba a m@@ sur@@ shima . Aôndo doom ishima , kpa akaa a m tagher a mi ken mba@@ ad@@ ua la doom ga cii . Lu u mkohol la una kure sha iyange i Sat@@ i . Aluer u tôô inyaregh k@@ in u kar sha kwagh u ior kpishi ve ngohol ken tar la yô , ka ze@@ ge - iny@@ ar u n@@ umb@@ en a mi ga . U@@ j@@ ende mba b@@ ov yange ve bu@@ la Mbaiserael nena ? Aluer or kav ér avur ne ka icam yô , a wase nan u fan ér or@@ ngeren Bibilo la yange nan gba kimbir kwagh u nan lu ngeren la tsô ga ; kpa nan nger kwagh la er ka icam nahan , sha u shi@@ ishi pasen loho u Aôndo . M@@ tem@@ tor u Ab@@ es@@ al@@ om man mgb@@ e na la cii ka ikyav i tesen he ’ a@@ vese . Ka u seer zuan a mkav sha avur shon . Er m tôô atesen a Mbashiada m kar sha kwagh u Bibilo i kaa yô , m kav wang er m zough a kwaghaôndo u mimi yô . Ru@@ tu hen ér kwagh la una wase nom na u nengen a m@@ kposo u kwaghaôndo u mimi man u aiegh . — Aerenakaa 24 : 16 . Kanyi jighilii i lu awashima u mba ve undu mimi laa ? Sha ayange a tsuaa a Yesu lu a va shin tar ne ga la , Yehova yange tese ishima i legh legh zum u ônov mba Adam , K@@ ain man A@@ bel va na Aôndo naagh la . Yange m hemban eren u@@ fi@@ im mba tesen akaa a ci@@ er@@ yol , man iyol@@ vihin lu ker kua ku . A@@ kô@@ r@@ aior ne man uter vev yange ve er nan ve uumace kpishi dondo aeren a ve a bo laa ? Mba ve lu sha ikyev i Kristu mba kor atindi a nyi ? Ikyav tese ér iyenge ôron ne lu sha u wan ve ago a utya . Aluer se mba keren u aren sha a@@ aven a civirigh ken tiônnongo u Kristu yô , mba@@ awashima asev ve̱ luun wang , shi hanma shighe yô i lu m@@ doo u Yehova a doo se ishima kua ior mbagenev la a̱ mgbegh@@ an se u eren kwagh ne ye . I tsua nongo u I@@ ser@@ al u Aôndo ne sha er vea “ hingir tartor man upristi . . . vea tema tor sha tar ” yô . Mba@@ yôôn A@@ ng@@ we u Tartor la ka mba ve lu ‘ eren tom sha mimi a vese imôngo yô . ’ Sha shighe u “ zege@@ can ” una va la , ka nyi ia ere ? Nahan er se lu veren ashe a mkur u tar ne yô , ka hange hange u se za hemen u kuran . Bibilo pase wanger wanger ér : “ D@@ u@@ e nen ken a na kera sha er né nyôr nongo sha asorabo a na ga , shi né ngohol atsan a ts@@ eren un la kpaa ga yô . ” Ka nyi akaa nahan ior mba sha ayange a Noa mbara t@@ ume ityough eren@@ e ? Ga yô lôh@@ ô nan nana̱ kohol we sha shighe u a hembe lun sha inja la , zum u ú lu za y@@ amen kwaghyan yô . Ka akaa a nyi yange tser Davidi kpa tese ér un cie Aôndo ? Doo u se hemba veren ishima u tesen ieren i civirigh shighe u se lu civir Yehova yô . 10@@ 4 : 15 ; Mat . 1 Kor . Shin alaghga se lu a gbenda iny@@ ar ugen ga , nahan á gande se tsô se hingir u eren tom ah@@ wa imôngo , geman ngohol an@@ iny@@ ar kpuaa sha uwer . “ Ter Aôndo Wou A̱ doo u Ishima a Ishima You Cii ” Ka akaa a nyi i ny@@ ô@@ ôso ken nongo u Yehova semb@@ er@@ ee nee ? ( 1 Peteru 3 : 15 ) A@@ ku@@ la vea kwase na ve fatyô u ‘ pasen kwaghôron u mimi la jighilii . ’ ( E@@ s@@ era 4 : 4 ) Mbayuda yange mba hi@@ di anyom nga kar er 15 nahan yô , mbau@@ tahav mba ken tar u Per@@ shia wa at@@ ab@@ am sha tom u maan kwagh u i lu eren ken Yerusalem la cii . Nahan kwagh gba un u veren ishima sha hanma kwagh u sha mi ga u se er la ga . Yange gba u Saulu una kegh profeti u Aôndo sha u a va na nagh ku gen@@ egh yô , kpa tor hemba ato , kar na nagh kura iyol na . * U kav er i gbe u a seer zuan a anmgbianev mba vea wase atôônanongo a a vande lun ne aa taver ken jijingi , shi a fatyô u veren atôônanongo a he kpaa yô . Nahan yange ma lu kwagh u taver ve u fan ér i shighe ve mkurem sha jijingi shi gba u vea ya bredi shi vea ma wain u M - umbur la ga . M@@ ika 5 : 7 tôndo zwa ér a hide a as@@ ande a Mbayuda a yange shi her la ken tar ve , kpa mkaanem man shi ma sha ci wase nyian kpaa . Er i hii ve m@@ le@@ he u i lu lôh@@ ôn ior ér ve h@@ ime a Aôndo la a lu kwagh u vesen yô , ka sha ci u , shin er lu uumace hemba ato ken E@@ den ve , ve hingir ityough g@@ ondo a Aôndo nahan kpa , Aôndo iyol na gema er kwagh u him@@ en iy@@ ongo la . ( 1 Yoh . AN@@ T@@ Ô@@ N@@ I@@ O man Mar@@ co@@ s man G@@ er@@ son man V@@ ania kua Mar@@ c@@ el@@ o cii yange ve vese sha ajiir kposo kposo shi mbamzeyol kpa ve lu a mi atô kposo kposo . Z@@ a Hemen u L@@ un a Ishim@@ averen i V@@ ough Yange mbaapostoli mba kpen kera cii yô , mba@@ vendan mimi due samber fese , er apostoli Paulu tsengaôron ér a lu nahan . ( Aer . Ka se tese ser se mba nengen “ ishima i wan i Ter wase la [ ser ka ] myom ” nena ? I@@ orov U@@ tar Mba Yange Ve C@@ ia Aôndo La ( Mbakolose 1 : 24 , 25 ) Nahan , er yange wa ishima yô , ior kpishi ngohol loho u dedoo ne maa ve hingir mbatomov . ( Mateu 24 : 14 ; Mbaromanu 10 : 10 ) U wan Mkaanem ma Aôndo ikyo sha amba@@ akaa ang@@ an nahan la ka ikyav i tesen ér Yehova doo se ishima sha mimi . ( Daniel 5 : 30 , 31 ) Sha ayange a D@@ ar@@ i@@ u , shighe u Daniel lu anyom 9@@ 0 kar la , mbatomov mba wan iy@@ u@@ he er a@@ yom ér vea wua profeti u beenyol ne . Kwagh ne lu tom u kiriki ga . Aberaham yange tsough ih@@ yô u una s@@ ôngo Is@@ ak@@ a nahan maa , ort@@ yom u Yehova kaa a na ér a de . ( Mateu 24 : 30 ) M@@ gem u sha iengem la sue kwaghôron u profeti u a tsengaôron m@@ ve u Kristu una va ken tahav mbu Tartor sha iengem la . Kwase ne shi tese un takerada u Kwagh@@ myer u M@@ saanyol hen T@@ so@@ mbor la , shi kaa a na ér un vea kwase na vea zua a akaa ken takerada ne kpishi a aa wase tsombor ve yô . • U zenden vea Aôndo la inja na ér nyi ? I@@ ̱ ngô@@ ôr g@@ anden ave ga shi i ve a zayol . ( Anz . U seer yô , ka se umbur u eren msen sha ci u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev . Nan kera henen sha kwagh shin nan b@@ enden kwagh ave ga , shi nan kera lamen shin nan fe ma kwagh môm ga . ( Mateu 24 : 14 ) Nahan , ‘ kwagh u bo una tser se ga ’ — môm ken akaabo a i vande pasen ken pasalmi ne tsô kpa una tser se ga . Shighe a karen yô , mbayev ou vea tsua or u ve soo u civir la ayol a ve . ( Mateu 24 : 4 - 7 , 11 - 14 ) Er nyian ne mkaanem ma Yesu ôr la ma lu kuren sha gbenda u vesen nahan , sha ayange la di yô ma kure sha gbenda u kiriki . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Yosua Yehova una hingir u lun a ikyurior i he igen . ❖ De kaan wer , “ M fa er ishima i lu u ker ” ga . Bar@@ r , u a lu môm ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine la lam sha itinekwagh i i kaa ér , “ Kwagh M@@ ôm a De P@@ aven We a Dooshima u Aôndo Ga ” la . K@@ ev@@ in kaa ér , “ Yange se luun saan saan hanma shighe cii , kpa se mba ng@@ ur eren akaa a ken jijingi seer yô , hemba saan se iyol cii . ” — Ôr Mateu 6 : 19 - 22 . M er tom nee ? M sô@@ ôr kwase ne m v@@ ô@@ sôô ? M lumun or@@ nee ? ’ M lu or u vihin ishima , a lu sha an@@ kwagh u cuku kpa , m ngô@@ ôr vihin ishima ga . “ A@@ k@@ ur agen aa hingir mba@@ shir@@ en ne man mba@@ eren ne tom u iky@@ on i wain . Er Se Er Ve Se Z@@ ua a D@@ y@@ ako U Aôndo Á T@@ ende Z@@ wa U Nan Se la Yô E@@ i , yange ve nenge ér ka er ve doo Aôndo ishima ve a lu wasen ve ér ve ‘ seer vesen sha mlumun u sha mh@@ ôôn man sha mfe u ve fe Yesu Kristu Ter wase man Or@@ yiman wase la ’ ye . — 2 Pet . Orkristu u nan soo ér nana gba ken to u iji@@ mba@@ gh ga yô , alaghga a gba u nana m@@ us@@ an af@@ ishi a nan , ga yô nana de a de tom shon ku@@ aa je nana za ker ugen . — Anzaakaa 6 : 23 – 28 . [ Ngeren u c@@ a@@ ghen a c@@ agh / U@@ foto u sha peeji 27 ] Ka akaa a sha kwagh u tom u pasen loho u dedoo a nyi aa va er ken hem@@ en@@ ee ? Ka mbamtaver mba nyi yange Mbakristu mba ke ’ derianyom u hiihii la tagher ishigh a mi shi se kpa se tagher a mi ny@@ ian@@ a ? ( Genese 32 : 9 - 12 ) Ga@@ yô , alaghga se time sha msen u Tor As@@ a yange er zum u ior i E@@ ti@@ op@@ ia m@@ iliôn jimin wa t@@ ange va u va tan num sha ior i Aôndo la . ( b ) Er nan ve se fatyô u kaan ser atindiakaa a Yehova nga sha inja ? Er i na Yesu tahav man agee ér a na uumace mba ungwan tindi uma u tsôron shin tar yô , a hingir ‘ Ter ve u tsôron . ’ Er Paulu kpa lu nger nahan , ican i yan la i na ú ishima i taver . ( Mbaromanu 14 : 21 ) Yesu ta se icin ér : “ Han@@ mô u nana na u môm ken mb@@ akiriki mban mba ve n@@ em jighjigh ne , gb@@ ev mbu nôngon yô , kwagh u a lu nan gu@@ da yô , ka u ma i zer nan ze@@ gen@@ ase sha mon , ma i gb@@ ihi shin iv i zege@@ mnger . ” “ Vea Lu a Z@@ ar Kp@@ ishi , shi Vea Lu G@@ ese G@@ ese Kp@@ aa ” 7 / 15 IN@@ J@@ A@@ KW@@ A@@ S@@ E I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : TER N@@ A L@@ U OR@@ M@@ U@@ S@@ U@@ L@@ U@@ M@@ I , NG@@ Ô N@@ A D@@ I L@@ U KW@@ A@@ S@@ E MB@@ A@@ Y@@ U@@ D@@ A ( b ) A fatyô u tôôn angev mbu mbamaren , mbu wanye nan dugh a mi ken uya la tesen ikyav sha nyi ? Sha shighe ugen la Yesu kaa ér , aluer or@@ sho@@ li@@ bo u nan soo u geman ishima sha mimi nan er msen yô , Aôndo una hemba ungwan msen u nan la a msen u or u wan im@@ anger u nan dondon aeren a kwaghaôndo u nan la . Yesu ngise eren kwagh a mba@@ asorabo er Ter na nahan nena ? Kpa ka nan tesen ér “ u civir Aôndo . . . ngu a ityendezwa sha uma u hegen ne kua uma u a lu van la kpaa . ” — 1 Timoteu 4 : 8 . Ken uwer u J@@ an@@ awar@@ i ken inyom 19@@ 43 la , m za nyôr hen ya wam ica i lu a gba ga je maa , shi m hii u eren tom u pasen kwagh la . A wa Yehova icam ér : “ U nam per@@ utya u myom Wou kpaa ; ishima You i legh legh erem m gba iky@@ ôr . ” ( 2 S@@ am . Shi gba u se fa shighe u i gbe u se vihi sha i la kpaa . Se mba a mba@@ beenyol nyian kpishi mba ve lu er A@@ na nahan yô . Mba b@@ undu mkombo ga shi mba eren msen hanma shighe ér mcivir u mimi a za hemen , shi mba a ishimat@@ seen i pasen loho u dedoo kpaa . Nahan Yehova wua mba ve er kwaghbo la kuma iorov 2@@ 4,000 . Nahan yô , de se wuese nen Yehova ayange ayange , gadia a na se ishimaverenkeghen i mnder u shin ku , i i lu kwagh u b@@ un@@ den mayange ga la . Hen sha kwagh u Eliya yange kaa ér kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol la a er la . ( Mpase 17 : 12 – 17 ) Nahan , shi kpuaa tsô a tim tartor u u@@ kwaghaôndo mba@@ aiev sha tar cii kera . ( Ôr Or@@ pasenkwagh 4 : 12 . ) ( D@@ an . 8 : 24 ) U tesen ikyav yô , tar u Amerika yange u tim ior je f@@ alegh gba , shighe u ú za j@@ ahar ub@@ om uhar ken tar u mbaihyomov mba tahav mb@@ un la . Anmgbian u kwase ugen ken tar u Amerika kaa ér : “ Í lu je kpa , m ngu a tsua ken ishima mer me saa kwa@@ v ga . P@@ R@@ O@@ F@@ E@@ T@@ I Daniel yange eren msen hen Aôndo kwa tar sha hanma iyange . Nahan , aluer anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev doo se ishima ga yô , nahan dooshima u Aôndo a doo se ishima la una fatyô u lun u mimi ga . — Mbaromanu 13 : 8 ; 1 Yohane 2 : 5 ; 4 : 20 , 21 . Lu Yehova kôr Saulu tor sha Iserael ye . Kanyi me er ve a de@@ m tom ga ? Kanyi i a mgbegha Mbakristu mba nomso ve vea dondo ikyav i Yesu i eren tom sha ci u mbagenev laa ? TER , Aôndo wou , ngu ken atô wou , O@@ ru@@ t@@ aha u Una yima yô ; Una ember we a iember . ” W@@ ea lu kwa@@ v yô , i gbe nahan er u ken ishima er u̱ sô@@ ôr or u nan ne jighjigh ga ve@@ e ? 2 : 1 , 2 — Er nan ve i yer ahan a sen ér ‘ ihy@@ un@@ du@@ gh@@ u ’ ? Ve P@@ ase Mkaanem ma Aôndo sha Ishim@@ at@@ aver ! U@@ ruamabera mban kera mba ga . — 1 Utor 11 : 41 ; 14 : 19 ; 15 : 7 . Or@@ pasalmi nger wener : “ Er mhôônom ka ma kôr ter a ônov nahan , kape TER kpaa mhôônom ma ker Un a mba ve cie Un la . Heela tseegh ga , yange nom na doo un ishima shi naan un icivir kpaa . Ka mba ve ker Aôndo ihyom shi ve hendan a ior nav , er Satan nahan la . Shi Aôndo keghen ato a uumace . A u ve eren msen hen Aôndo ér i de u tôvon ve a ican yô , ve kua mbananjighjigh a ve imôngo gema er msen ér : “ T@@ ere , nenge m@@ yange ve ne , yô , na ikp@@ an You ne ve̱ ôr kwagh vangertiôr . ” ( Aer . ( Mat . 15 : 18 , 19 ) Ior mba i koson ve sha mbam@@ pase mba sha aie la mba um “ atam a bo , ” kpa mba i tesen ve akaa a mimi a ken jijingi yô , mba um “ atam a injaa . ” Ngu yaren tom a “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” mba ve lu mbatomov nav shin tar ne sha u eren kwagh ne , man ve mban mba ‘ tan iwanger er as@@ an a wanger nahan . ’ □ Kanyi tom Aôndo a ne nom man kwase ér ve eren hen ts@@ omb@@ or@@ o ? Anmgbian J@@ ü@@ r@@ gen R@@ un@@ de@@ l hemen ken tom ne , lu eren kwagh ne sha kwaghfan kpishi . N@@ ana fatyô u civir Yehova a mciem shio sha shighe u nan tagher a tôv@@ ac@@ an je kpa ? Er mbamaren asev mba hiihii mbara ta Yehova kera yô , ve kera lu vough ga . Ken T@@ i@@ ônnongo u Kristu Yesu yange sôn Yehova ér a kura mbahenen nav . ( Tit@@ u 1 : 2 ) I gbe je Yehova ngu a er aie ga shi una er aie ga . A kaa ér : “ T@@ ER@@ E , ka sha a We m veren ishima ye . Tsô a soo ér una de u civir Aôndo . Yehova wasen mba ve soo u tesen iengem na la u wan ishima . 22 : 29 ) Yehova fa ér aluer se mba civir un a ishima yase cii yô , a hemba wasen se . ( Mbaefese 5 : 33 ) Ishima i legh legh ngi i na m@@ tem a hemba lun kundu kundu , man kwagh ne ka kwagh u dedoo u a kaha kposo a zwa z@@ ôh@@ ôn man ayôôso aa a ne icombor kpishi i saa ishe yô . 13 : 9 , 10 ) Nahan cii kpa , akaa a Aôndo yange mgbegha Paulu man apostoli Peteru kua mba@@ jighjigh mbagenev mba i shighe ve mkurem nger la , taver ve ishima u tilen sha jighjigh her . Nahan yô , ka hange hange u se taver ishima se hendan a imeen i eren idya ken tar u bo u iji@@ mba i ngee yum ne . Tom u civirigh ne lu sha ci u wan na Solomon . ( 2 Mbakorinte 10 : 10 - 12 ) I@@ mba jijingi la yange i̱ va a ah@@ endan a gbil@@ ini@@ gh . Yange ve yôô loho u dedoo “ hen akaa a i gbe a sha won cii . ” ( K@@ ol . ( Marku 13 : 10 ) I@@ kp@@ ur pania ugen ken tar u S@@ outh Amer@@ ica ôr kwagh u yange er u í nger shin heen ne . Ieren i dedoo yange i wase Yeremia ke ’ shighe u ican nena ? Nahan cii kpa , m za hemen ken jijingi , nahan ken inyom i 19@@ 5@@ 1 la , i erem batisema shighe u m lu anyom 17 la . Yehova na se kwaghyan u ken jijingi ne atô kposo kposo — kwaghyan ne ugen ka at@@ u@@ mba , ka im@@ aagh ki atesen a ken Bibilo je la , ugen di ka “ kwaghyan u taver ” u a lu sha ci u seer fan akaa a c@@ imin a ken Bibilo la . • M@@ kor u ken jijingi hemba ng@@ un a inja sha ci u nyi ? Or@@ gen ka a ô@@ rom kwagh ne nahan ishima i vi@@ him a vihi . ” U tesen ikyav yô , Anzaakaa 13 : 12 kaa ér : “ Ishim@@ a@@ verenkeghen i i zough a mi ga yô , ka i na ishima i ur@@ en . ” Apostoli Paulu yange pasen er un nenge sha afatyô na ér una er kwagh u Aôndo a soo la been yô , a nger wener : “ Aluer mhen wen una kaha kposo sha ma kwagh yô , he@@ ela kpaa , Aôndo Una pase ne . ( Mpa . 14 : 6 , 7 ) U tesen ikyav yô , Aôndo yange tindi ort@@ yom na hemen F@@ il@@ ib@@ u , or@@ i@@ vangeli u sha derianyom u hiihii la za a na hen or@@ tom u vesen ugen u ken E@@ ti@@ op@@ ia za pase un akaa a ken Ruamabera . Ior kpishi ainge lumun a kwagh u ka i kaa ér “ gba den tsô ishima you i̱ hemen we la ” shin “ er kwagh u ú hen wer ka u shami la cii ” la . Alaghga nger i ken inyom i 10@@ 20 C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) , ken mhii u m@@ tem@@ tor na u anyom 40 la . I@@ c@@ am ne ôr kwagh u dooshima u lu hen atô u wan@@ nomso u kuran ilev vea wan@@ kwase ugen u lu ican ican , u i yilan un ér wan@@ kwase u Sh@@ ul@@ am la . “ Se eren nen akaa a doon a ior cii , kpa jim je yô , ka mbananjighjigh . ” — MB@@ AG@@ A@@ L@@ AT@@ I@@ A 6 : 10 . Nahan wa ishima a ve shi wase ve sha ishima i legh legh . N@@ ôngo T@@ su@@ ng Eren Er@@ doo ken Tar u Ú I@@ v A ts@@ wam Ne , 5 / 1 M@@ ve u Yesu la una lu shighe u mbamzeyol vea ngee shin tar kpishi yô . Ver ishima , nenge nen sha akaa a [ a ] lu ts@@ eren ne yô . ( Ekesodu 34 : 9 ; 2 K@@ ron@@ i@@ ku 36 : 17 - 21 ; Mbaromanu 10 : 21 ) Shin er yange ve lu ‘ b@@ amen ’ Yehova kp@@ ur kp@@ ur nahan kpa , “ mhôônom kôr Un ” a ve . ( Mateu 12 : 27 ) Kwagh u yange Yesu lu ôron jighilii yô ka un ne : ‘ Sha kpôô yô , aluer M@@ ea lu du@@ ghun u@@ jijingi mba b@@ ov kera sha tahav mbu Satan yô , nahan mbahenen enev kpaa vea lu eren nahan sha tahav mbu shon ne môm tsô . ’ Mba pasen ior kwaghaôndo sha uya uya , man sha u@@ go@@ do@@ b@@ i , man sha tele@@ f@@ on kua sha igbenda igen kpaa . Aluer ve er nahan yô , vea fa ér Yehova ngu Or@@ wasen u fan kwagh shi a kuma u suur sha a na , shi ngu Or@@ kuran shi k@@ ur mbamgbe vev cii . — Ps . A@@ kav a ior mba i er kwagh ve ken Bibilo man a ior mba sha ayange ne cii tese ér mci@@ e u cian Aôndo wase mbatomov mba Yehova mba mimi kpen kpen . Kwagh ne na yô tom wase hemba doon se cii , shi u hemba maan se iyol kpaa . Kpa sha shighe u se lu yan ican i iny@@ ar yô , se tese ser se suur sha Yehova a ishima i môm nena ? Se tsa yemen ken ity@@ e@@ ku , ashighe agen ahumbe a kp@@ ian@@ ger a mngerem kpishi , zan zan ayange 22 nga kar yô , m za nyôr ken tar u Amerika , maa m kar m yem u za kohol E@@ va hen af@@ ishi a shin it@@ ine a Mbashiada mba Yehova , ken Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n . Shighe u Yesu va shin tar , anyom a kar hegen i kom dubu uhar la , a tese tahav mbu a lu a mi u sôron akaa a sha gba@@ aôndo la cuku tsô . Lu keren or u nana hi@@ la eren tom hen af@@ ishi a na yô , nahan soo ér una fa mea fatyô u eren tom shon yô . Yehova yange kaa a non@@ go@@ ior na Mbaiserael sha zwa u Yesaia ér : “ Mba@@ kp@@ enev O@@ u vea lu uma ; ak@@ om a am kpaa aa nder . Shin er ve lu a tom u geman kwagh kpishi hemba mbagenev mba ve lu wasen ve a wase la nahan kpa , ve za hemen u tesen mbayev ken makeranta pe@@ pe man ate@@ tan . Aluer ú soo wer ú er nahan yô , gema hen Yehova un u a lu I@@ mbor i ieren i injaa shon ne . Aôndo yange vande wan uwegh sha akaa a uumace sha u van a mtim sha tar cii sha mngerem ma de@@ e@@ mee . — 2 Pet . M lôh@@ ô un mer a̱ nyôr ker a̱ va ma mngerem ma nd@@ ôh@@ ôr . Kp@@ an u pristi u tamen ugen maa kav ishigh nagh shi wa un kwagh iyol ér un kpa ka a lu vea Yesu imôngo . Er se fe m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Yehova yô , se fatyô u s@@ ônon ser a de se isholibo yase shi se lu a vangertiôr ser una ungwa se kpaa . — Mbaefese 1 : 7 . ( Pasalmi 34 : 15 , 18 ) M@@ fe u Yehova a fe mbamlu asev shi a ongo mbamsen asev la ka kwagh u sur@@ un se ishima kpen kpen ! 3 : 13 ) U@@ ng@@ wa imba aie u Satan er la sha wono ! Shi se fatyô u nan Mkaanem ma profeti jighjigh ser , zege@@ ikpelaior i i lu ng@@ een seer a seer ne ia tile sha mimi her . K@@ asev Mba Yange Ve W@@ a I@@ mo i F@@ ar@@ a@@ o Iky@@ o Ga La Nahan ken uwer u Se@@ te@@ mba , inyom i 19@@ 19 la , gomoti u tar u Fran@@ ce man u tar u P@@ ol@@ and lumun ér ior i P@@ ol@@ and ve za lu ken tar u Fran@@ ce . M@@ ai@@ ga ) , 10 / 15 M ng@@ ur vesen yô , ng@@ ôm nenge ér m ngu a mfe u so@@ gh@@ on kwagh a@@ vegher a@@ vegher , shi hiden k@@ angen her . Yange vande nan jighjigh kera ica i gba ér kwaghôron u Jose@@ ph@@ us ne ka ngeren u i seer a seer yô , shi nahan mba ve ne un jighjigh la tar je kpaa . M lu gbidyen iky@@ ar@@ ky@@ ase iyol shi iyol lu nyoon mo dang dang er or tan ij@@ u sha uya nahan . ” Shighe kar yô , hide shi gba zenden sha , shi hide lu eren tom na u ortamen la ken tiônnongo . Kwagh ne tese ér mba ve hemen la mba uumace shi or a fatyô u zan hen a ve vangertiôr kpaa . — Or@@ pasenkwagh 7 : 20 . ( Anzaakaa 8 : 22 - 30 ) Ng@@ un ka “ W@@ ani@@ unda ken akaa a i gbe a cii . ” ( 1 Mbakorinte 15 : 26 ; Ekesodu 6 : 3 ) Aôndo ngu a tahav mbu been aa ku kera sha u nd@@ eren mbara mba ku u w@@ oo ve la ; shi a tôndo zwa u va eren kwagh ne ken tar u he la kpaa . ( 2 Timoteu 3 : 1 ) Aluer ú na jighjigh yô , ú lumun wer ka hegen je i gbe u se tsua kwagh u se er ye . Nahan kpa , tom u pasen loho u Tartor ne ngu zan hemen her , shi mbap@@ asenkwagh u Tartor kpa mba seer a seer . Hegen di yô , a tile sha mba@@ ase@@ mal@@ egh@@ legh mba ken akuraior ci ca mba ve lu sha tar cii , mbara mba ve ven@@ gese tom u pasen kwagh u Tartor ú i lu eren tar sha won cii shi ve tim nongo yemen sha “ u@@ wo u ya u TER ” la . 11 :⁠ 13 . 24 : 45 ) Hen shighe la , mbagenev kpishi hii u ngohol ityesen i or gba duen tsô la , man mhen ne ny@@ iman mimi u a tese ér uumace gba ken isholibo , nahan kera mba vough ga la . ( Ese@@ k . 1 : 1 - 21 ) A@@ ka@@ ver a iky@@ e@@ ky@@ e@@ utya la aa ningir kwa môm tseegh kpa , a kô@@ r@@ cio u yemen ica . Yange lu id@@ y@@ a@@ kwase , kpa va gema ishima . Ken ityough ki sha 7 ki washika u Paulu nger hen Mbaromanu la , a pase tahav mbu isholibo i lu a mi sha iyol i y@@ in@@ an ne yô . Y@@ er@@ ik@@ o Sha nahan yô , “ ior dubu pue ” gba hen ‘ uwegh ku y@@ an@@ egh ’ ku Iserael u ken jijingi u ainge ne . K@@ e ’ anyom 45 a yange dondo zum u Ity@@ av mbi Tar cii Mb@@ i sha l@@ l mb@@ ira bee kera la yô , ityar kpishi venda u wan atindi a nan Mbashiada mba Yehova ian i civir Aôndo ken igbar . Shi a kaa ér : “ M nenge mer , anyom kpuaa ken hemen nahan zayol ne una seer a seer . ” ( 1 Mbakorinte 7 : 39 , 40 ; Mbaromanu 7 : 2 , 3 ) Heela tseegh ga , Paulu nger Timoteu washika kaa ér : “ S@@ ar@@ em pe kasev mba c@@ ôgh@@ olo@@ v mba ve lu a m@@ he@@ m iyol yô , ve̱ er noov . ” Ikyav i dedoo i ter na tese sha u veren mcivir u Yehova hiihii la wase un kpen kpen ! Nahan kpa , ka er uumace ve soo ér tar u va lu ken hemen la ua va lu ga , shi mba a tahav mbu geman tar ér u lu kwagh u ve soo la kpaa ga . I@@ yol@@ tseghan ka kwagh u i gbe u or a tsua u eren a ishima i nan , sha ci u Aôndo a doo nan ishima yô . Yange i er G@@ ab@@ ri@@ e@@ le batisema shighe u lu anyom 15 la , maa fese je hii u eren tom u pania . Yesu yange seer pasen er i gbe u se ‘ doo a mbaihyomov ’ asev yô , ér : “ Aluer ka mba ne doo ve ishima la tsô vea doo ne ishima yô , ka nyi injar ne lu a mini ? Yange gba u a sar ve u lun a ishima i ungwan kwagh , man se kpa ka kwagh u i doo u ma a sar se je la . Er num u a ta sha ior mba Aôndo la ua za zan zan vegher u masetyô u “ zege@@ can ” la una hii yô , a lu Yehova iyol na una na akaa a a er shin tar , nahan a hingir u tan num sha ior nav ye . ( Mat . 24 : 21 ; Ese@@ k . ( Genese 30 : ​ 32 , 33 ; 31 : ​ 38 - 40 ) I@@ v@@ o ngi nenge num kpishi kpa iyôngo yô , ngi fe nôngon num ga . Nahan cii kpa , er shighe la lu a̱ va ga la je kpa ikyurior la lu ken ime i ken jijingi c@@ ou c@@ ou sha ayange a Yesaia la , lu kwagh u yange mgbegha un ve taver ior mba hen tar na ishima nahan la , ér : “ We ya u Yakob , va sé zende nen ken iwanger i TER . ” — Yesaia 2 : 5 ; 5 : 20 . Tsô m hingir u eren tom u i kimb@@ in mo inyaregh kpishi yô , nahan m kôr cio u y@@ amen akaa a ngise m tô@@ mon a t@@ ôm la . Nahan kpa lu mb@@ ang@@ eren akaa mbara tsua ityakerada i Bibilo i mimi la ga , yange ve er a er shiada sha tom u Aôndo vande lumun a mi , u mba ve tile sha ityough nagh ve er sha ikyev i jijingi na la tseegh tsô . U nenge nena sha kwagh la ? Ka akaa a nyi nahan se fatyô u zamber Yehova sha mini ? ( Rom . 15 : 13 ) A na nagh ku ip@@ aan sha Yesu Kristu sha er una kar a isholibo kera yô . Se mba uma nyian sha ci u yange er hanma kwagh u Aôndo kaa un la cii ! — Gen . Sha shighe u zege@@ can una lu yemen u za ku@@ usu la , u@@ gomoti mba tar ne vea tim iniongo i kwaghaôndo i i hembe ke@@ hen shi ng@@ een a nongo wase ne la kera cica cii . ( Mpa . Se wase or u nan lu a mkav u ma ityesen i Bibilo kposo la u gbidyen kwar sha ityesen shon nena ? Apostoli Yohane kaa a vese ér “ tar cii ngu sha ik@@ ev i Or@@ bo . ” ( Lev@@ iti@@ ku 5 : 1 - 6 , 15 , 17 ) Sha ityôkyaa ne yô , se nenge er i lu hange hange u se za hemen u lun wang sha ishigh ki Yehova hanma shighe kpa ? Kwase la maa mough va kohol un sha kpe@@ gbenda , man alaghga tsô h@@ ua ak@@ ondo a nengen ts@@ ura . Nahan aluer kwa@@ gen ne tema u timen sha akaa a ken Bibilo , man akaa a ne lu timen sha mi la zua sha aeren a nan shon yô , pase nan er aeren a nan la á doo u yô . Doo u zum u se ze mbamkombo ken tiônnongo yô , mbayev mba kiriki vea tema vea mbag@@ anden , vea ver ato sha akaa a i lu ôron la sha er vea hen kwagh yô . Kpa doo u me ver mcivir u Yehova hiihii ken uma wam . Shighe kar yô , se hingir mba ken tsombor u Betel la . “ A@@ she a Ter yô , nga sha mbap@@ er@@ apera shi veren ato sha zamber ve kpaa . ” Gba hange hange u se palegh u gban ken imeen i dooshima u mimi ga la . Akaa a Yange Ve Er sha Shighe u T@@ ô@@ v@@ ac@@ an Yô 5 : 8 ) Sha ayange a Mbaiserael la , kwagh@@ hum@@ an@@ doon u i nan@@ den sha at@@ se a Yehova hanma shighe la , yange i gba u a er un tsembelee , shi a er un er Yehova tese la . U nenge wer ityôkyaa yange i lu i mciem ma a gba Eliya iyol@@ o ? — Ka Mbashiada mba Yehova tseegh yange ve venda mbamhen mba gomoti u H@@ it@@ l@@ er jimin cii ve tile her ye : Yange ve civir H@@ it@@ l@@ er ga . Anyom a a kar imôngo hegen ne tese ityom i doon kpishi i mba yange ve bee makeranta u G@@ ile@@ adi la kua i mba ve lu been M@@ akeranta u T@@ sa@@ ase Mba@@ shir@@ en Tom ayange ne ve er yô . Kwagh ne Tese Se Ny@@ i ? Ivur i sha inyom i ken inyom i 200@@ 6 ne ér : “ Ka u sé hemba ungwan imo i Aôndo keng a imo i ior . ” — Aerenakaa 5 : 29 Un bee M@@ akeranta u G@@ ile@@ adi ne ken inyom i 19@@ 47 la . Mar@@ ta “ kaa a Na er : Een T@@ ere , M vande nan jighjigh kera je mer , We U ngu Kristu , Wan u Aôndo . ” ( Mpase 11 : 8 ) Sha mimi yô , shighe la ime ci@@ r Shi@@ on , u ônov nav mba i shigh ve mkurem mbara ve til sha ityough nagh shin tar la ! ( Mbaefese 3 : 11 , 18 ) Se time ase nen sha aka@@ ac@@ imin agen a alaghga se lu a vande fan ga yô . M soo kwagh u an@@ ny@@ am@@ ev kpishi . Paulu kaa ér Yehova de u “ pasen iyol Na ” ga . Ka un tswen a lu a tahav mbu timin uma vindi vindi ye ; una fatyô u timin uma kua iyol cii ken ge@@ h@@ en@@ a shi yangen or uma u tsôron kpaa . Nahan shighe u ve hingir il@@ egh ki tiônnongo yô , ka ve zua a tsombor u ken jijingi — inja na yô ka uter mba ken tiônnongo kua ung@@ ô man anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve eren kwagh a ve kundu kundu yô . — Marku 10 : 29 , 30 ; Mbagalatia 6 : 10 . ( Mateu 3 : 16 , 17 ; 17 : 1 - 5 ) Yehova yange na Yesu tahav mbu eren u@@ ivande , sha u seer tesen ér Yesu lu Mesiya . — Aerenakaa 10 : 38 . Iky@@ um@@ hi@@ ange i sha 14 : Se sôr mkav u se lu a mi sha kwagh u i er ken Mateu 13 : 42 la heen . Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la , ngu a akaaôron a profeti imôngo , aa er kwagh u uma u Mesiya shin tar la , kua akaa a ruamabera shon a pase sha kwagh u mar na man ku na vindi vindi la kpaa . Ruamabera wase se u fan inja i mk@@ or u Yehova a kor se la nena ? Yange i nger Ruamabera u ken Z@@ wa Heberu la sha ci u ikyurior i Iserael i sha mar@@ ami la shighe u ve ya ikyar i dedoo vea Aôndo la . ( Mbagalatia 6 : 16 ; Mpase 21 : 9 , 14 ) Í va pase kwagh ne ken masejime ér “ ka nongo u Kristu u Aôndo u uma je la , ka ity@@ ô@@ gh man im@@ agh ki mimi a suur sha mi yô . ” Er nan ve anmgbian wam u kwase u a kpe alegh la á lu yan ic@@ an@@ aa ? M@@ kav una wase mbatamen u eren kwagh er P@@ ine@@ ha@@ shi nahan nena ? ( Mpase 7 : 4 ; 14 : 1 ; 20 : 6 ) D@@ i vough e̱r pristi u tamen u Iserael yange a vande nyôron a awambe a no@@ mb@@ ua ken Ici@@ ghan@@ kp@@ ar u He@@ mban cii sha u nan i@@ w@@ om sha ci u asorabo a upristi nahan , kape injar i awambe a Yesu a i he@@ e inya la kpa i hii kuren gb@@ ayol a mi sha mba 14@@ 4,000 mban vough je la . Ken masejime yô , Yehova yima Yon@@ a . U tesen ikyav yô , mbatamen vea fatyô u pasen mbamaren vev mbara iwasen i gomoti a ne la , shi wasen ve er vea zua a iwasen shon kpaa yô . ( Mpase 7 : 9 , 13 , 14 ; 20 : 13 ) Mba á nder ve vea lu uma shin tar yô a k@@ ú@@ à Yobu , u̱ yange ônov nav mban@@ om@@ so uta@@ ankar@@ uhar man mbak@@ asev utar saa kera la . A@@ t@@ indi@@ akaa a vesen a a lu ken Mkaanem ma Yehova ne tese er tindi na hemba di atindi a wan tsô la . ( Rom . 8 :⁠ 2 ) Sha nahan yô , gba u se gema se hingir “ he@@ gh ken jijingi u mhen [ wase ] . ” ( Ef . Aluer se h@@ unde ishima sha kwagh u a lu u vesen ken uma la yô , ka akaa a vihin a nyi nahan aa tser se ? ( Aerenakaa 2 : 41 ) Er ve lu Mbayuda mba sha mar@@ ami man mba nyôron a nyôr Mbayuda yô , ve vande fan akaa a a lu hange hange a ken Ruamabera la . A@@ SH@@ I@@ G@@ H@@ E agen iyol ka i kpe u , i lu u ape den kwagh u ú lu eren laa ? — * Ior kpishi ka i lu ve nahan . Nahan kpa , se fatyô u lun ken nongo u Kristu zan zan va waren mkur u bo@@ tar ne . A kaa a Mose wener : “ Me ci@@ gh@@ ir F@@ ar@@ a@@ o ishima , una tôv ve angahar ; nahan Me gema Me zua a zua a icivir sha kwagh u F@@ ar@@ a@@ o kua ikyum@@ utya na cii ; Mbai@@ gipiti vea fa er Mo M lu TER yô . ” — Ekesodu 14 : 1 - 4 . U@@ zege@@ mbam@@ ng@@ er@@ ev mban cii tile sha ityough ki ior . • Kanyi ia wase se u lun a gbashima ken tom u kwagh@@ pas@@ ene ? Yesu yange ôr kwagh var var sha kwagh ne ken injakwagh i iyôngo i i saa la . Doo u hanma iyange yô se wuese un sha iyua i uma i a ne se la ga z@@ ee ? Kanyi me er ve iy@@ ugh i Aôndo ia va sha a mo ga ? ’ Yesaia yange yôô kwagh ne ica lu a gba ga je maa kwase na wa iy@@ av mar un wan@@ nomso , a ii un iti ér M@@ ah@@ er - sh@@ al@@ al - ha@@ shi - b@@ a@@ shi . Se fa kwagh u Yehova a keren hen a vese la ken M@@ ika 6 : 8 . A@@ K@@ A@@ A A P@@ A@@ S@@ EN S@@ E KW@@ AG@@ H U Y@@ I@@ A@@ S@@ E Y@@ A@@ S@@ E Akaa a Yesu man Mose Ve lu Kwagh M@@ ôm Sh@@ ami Yô 25 : 34 ) Sha kpôô yô , ‘ Yehova una ver or@@ perapera doo doo ; una lumun nan , nahan a lu nan er i kase nan sha ak@@ u@@ v@@ au@@ t@@ ya nahan . ’ ( Ps . 5 : 12 , N@@ W . ) Mbashiada uhar za zua a org@@ anden ugen u ka i doo un ôron um@@ ag@@ az@@ in mba Iyoukura man Awa@@ ke ! ( Luka 13 : 21 ) V@@ ough er kwa la nahan , tom u pasen kwagh u Tartor u u ne ve mbahenen ve lu ng@@ een seer a seer ne samber je yô , hegen ne , tom u pasen loho u Tartor ne “ ar ken ik@@ ighir i tar je . ” ( Aer . 1 : 8 ; Mat . • Er nan ve se fe ser mayange mba nôngon num a Aôndo vea hemba ga ? Yange i due a ish@@ ember@@ ti ne sha ci u ior lu keren iky@@ er@@ eve i vea kera ngô@@ ôr a mbayev vev ga yô . ” Aluer u ngu eren nahan yô , u kôr kwagh shon u saa a mi ken ishima you shi una wase mbagenev kpaa . Lu k@@ ov u nyi Yesu ôr kwagh t@@ ere ? Yange m kav igbenda i takerada la , nahan m kaa mer , “ Ka Bibilo . ” Ú pase ib@@ um@@ un i Yehova a ne ior nav la ke ’ mkaanem ou nena ? Nahan orgen nger un washika kaa ér : “ Sha hiihii la kpiligh mo iyol er u fe@@ m ga , kpa u ngerem washika sha u wasen mo wer m wa ishima a shighe ican i ts@@ erem ne nahan . ( Genese 2 : 15 - 17 ) Nahan kwagh u lu va ker yô , ishimaveren ve i va lun uma gbem sha won ken paradi@@ so la maa i saa ve . Gbenda u Mbakristu mba mimi ve henen kwagh shi ve eren kwagh la ngu kposo a ieren i civir Aôndo sha iyol tseegh , i ashighe kpishi ka i lu ikp@@ a@@ mb@@ er@@ ashe la . Heela kpa m nenge mer mbatyomov mba Yehova ‘ haa af@@ o wam atô , ’ gadia ijiir i m lu eren tom wam u pania her la lu ica hi@@ in@@ ii . — Ps . Ve er kwagh ne sha u henen zwa ugen . Á kaa wen@@ ér : “ Ieren i mbak@@ ov wam man ati@@ ca am a ken makeranta la na yô , m na jighjigh mer Aôndo ngu ga , shi m lumun mer Bibilo ka takerada u mimi ga . I nger nahan ér : “ Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti , or@@ henen Na ugen , u una va nenge mk@@ er sha a Na la , kaa er : Ka nyi man i tee mkurem man i yam sule deri utar i ne mba@@ ats@@ anev ga ? ” — Yohane 12 : 2 - 8 . ( Pasalmi 7@@ 8 : 5 – 8 ; Anzaakaa 3 : 5 , 6 ) Inja na yô ka u nan jighjigh a ishima yase cii ser atindiakaa a Aôndo a we se la cii ka sha ci u mkpeyol wase . • Ka nyi iyua Yehova a ne mba ve kporom ikyua hen a na laa ? Kwagh u Ese@@ kiel 18 : 20 a ôr ér , “ wan una ya ican sha ci u ibo i ter na ga ” la , ny@@ iman a ny@@ iman kwagh u Ekesodu 20 : 5 a kaa ér Yehova “ ts@@ ahan mbayev sha ci u if@@ er@@ kwagh i uter ” laa ? G@@ ary shi lam a kwase ugen u de kwaghpasen kuma anyom 25 yô , nahan kwase la zua a ishimataver . M umbur er yange i h@@ ôn ub@@ om shin inya , ve bu@@ gh@@ ur ve vihin mba@@ ish@@ ôô@@ v iyol , ve tôndo mbagenev angahar yô . ( Ôr Mbaromanu 8 : 35 - 39 . ) Yange m za hii lun vea tsombor u Orshiada ugen u ya ve lu ikyua a vese yô , kpa ter@@ em lu a mo her ha@@ ang , nahan m yem hen tiônnongo ugen hen en@@ i@@ el u D@@ ev@@ enter , ken ti@@ ôn@@ tar u O@@ ver@@ ij@@ s@@ sel , ijiir ne gba ica a ya wase kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 9@@ 5 . Yehova kor se sha akaa aa a fatyô u vihin se ken jijingi la nena ? Gba u mbagenev mba ve lu Mbakristu a vese imôngo mbara vea kôôm mlu ve . Hii shighe la je , kasev mba ken Iserael lu a ian i yan dyako i uter vev , nan ônov vev kpaa . — N@@ um@@ er@@ i 27 : 1 - 8 . I P@@ ase Gbenda u Aôndo A Nen@@ gen K@@ asev la sha Mimi Ga Kwagh ne tese ér , Yehova yange lu kaan a mbacivir un mba ken Iserael mba y@@ in@@ an mbara ér ve lu u@@ icighan@@ mbaiorov vough er un kpa un lu icighan nahan ga . Nahan aluer se kera mba a tom ga yô , alaghga se tôô shighe la se hide se time sha gbenda u se eren uma la , nahan se fa akaa a kwagh a gbe se a mi kpôô kpôô man akaa a i gbe han@@ gen se u lun a mi tsô la . Yesu zende Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti , un shon u a za ya zwa ér una na Or@@ vesen na kera sha a@@ gb@@ enger a az@@ ur@@ fa 30 — ka ishe i y@@ amen kp@@ an sha Tindi u sha Iky@@ ev i Mose je la — been yô , maa a ver M - umbur u umbur ku na . — Ekesod@@ us 21 : 32 ; Mateu 26 : 14 , 15 , 26 - 29 ; Yohane 13 : 2 - 30 . Aluer se hen sha akaa ne yô , Yehova una seer doon se ishima , gadia ka un a ne se hanma kwagh u doon cii ye . IN@@ J@@ A@@ OR I Y@@ A@@ NG@@ E L@@ U YÔ : OR U K@@ ER@@ EN M@@ K@@ PE@@ YO@@ L SH@@ A C@@ I U H@@ AN@@ M@@ A OR Sha kpôô yô , Yehova yange una tim mbah@@ emb@@ an@@ ato mbara yô , ma bee a ih@@ ye@@ mb@@ e@@ ato i ve va a mi la . Alaghga ior mbagenev yange vea gba lumun a atesen a Yesu la tsô , mbagenev je yô vea lumun a á ken igbar ga . Kwaghôron u profeti u i er ken Yesaia ityough 35 u yange hii kuren zum u Mbaiserael mough ken Bab@@ ilon hide ken tar ve la pase wang er tar la lu yô . Mbam@@ pin mban vea wase u u lam a nan kundu kundu . Anmgbian P@@ ran@@ as u se vande t@@ eren kwagh na la kaa ér : “ Mba@@ yev ka ve dondo ikyav i se mbamaren se lu veren sha kwagh u it@@ yo@@ gh@@ ol@@ ough mbi se ongo shin ityakerada i se ôron shin u@@ fi@@ im mba se nengen la . P@@ ase er u aren sha mlu u vi@@ an la una fatyô u kuran se yô . Sha iyange ne kpa , i ôr Tindi u Aôndo sha ato a ior pe@@ pe zan zan nôngo u kuman ah@@ wa atar . Shi bugh mba@@ ap@@ ir@@ ashe ashe shi bee mba@@ a@@ wan@@ ev angev kpaa . 4@@ 8@@ ,@@ 2@@ 20 Jigh@@ ilii yô , lu ityesen i ken jijingi man jighjigh u Mose na Yehova la , yange mgbegha un u veren ishima na sha akaa a Sha ye . Shi or u fan Bibilo ugen u í yer un ér He@@ in@@ rich Me@@ yer la kpa ôr kwagh u ivur ne wener : “ Ng@@ i ôron kwagh u iniôngon i ior lu nôngon sha afatyô ve cii ér vea nyôr Tartor u Mesiya la . . . P@@ ania ngu tesen or u a tema sha iky@@ e@@ ky@@ e i ib@@ y@@ ua i lu kp@@ el@@ an yô , ivur Bibilo sha gbenda u u kar hen iky@@ on i Ba@@ ob@@ a@@ b la , hen gar u Mor@@ on@@ d@@ av@@ a , ken tar u M@@ ad@@ ag@@ as@@ c@@ ar Shi a wasem kpaa . A@@ ka@@ a@@ wan a Aôndo sha ci u u@@ tor la kua nyi k@@ ere ? Ka ve er kwagh ne nena ? — Mateu 24 : 45 - 47 ; Luka 12 : 42 . Aôndo hembe nengen a mbam@@ yen vev a vese . Ken inyom i 5@@ 39 C.S.@@ Y . la , Shi@@ ru@@ shi hemen Mbam@@ e@@ de man Mb@@ ap@@ er@@ shia ve za hemba Bab@@ ilon ityav . Tom u pasen kwagh u Tartor la ngu zan hemen ken ityar i ior kpishi ve lu ken ibanave la nena ? Nyian ne , se hemba zuan a iwanger sha injakwagh i iyôngo man iv@@ o la . Mb@@ al@@ ev@@ i kpaa í na ve ag@@ ar 48 , ag@@ ar ne 6 lu ag@@ ar a waren ker sha ikyev i or u or@@ on iyev i awambe . Er at@@ ab@@ am lu her la je , i samber a u@@ kô@@ pi mba Bibilo kpishi , shi i kura u@@ kô@@ pi mbagenev 70 i za time inya i yer sh@@ imi sha u i de zough a mi nan@@ den ga yô . 6 : 10 ) Shin er mbahemenev mba Mbakristu mba aiev ve kimbir ase@@ mber a ken msen la nahan kpa , mba taver ior asema ér ve dondo iniongo i pati@@ i man mbam@@ zough mba uumace mbagenev kpaa . Maa se fatyô u pinen nan ser : “ Kpa aluer u kav er ka if@@ er@@ or ugen a va vihi u wan a hingir u hemban ato nahan di ye ? ” Yange ican i yan na Mic@@ he@@ l man D@@ ian@@ e kporom ikyua a anmgbianev vev . Nahan kpa , yange lumun a mbamlu nav , man sha iveren i Yehova yô , a “ hingir u nengen sha ya u or@@ vesen na . ” ( Gen . A@@ fa@@ eren@@ ga vea venda u lôh@@ ôn anmgbian la hen ya ve , shi vea de u eren a nan doo doo sha ci u ve nenge ér anmgbian la nzughul a or ve yum . ( Heb . GB@@ EN@@ D@@ A U B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O G@@ E@@ M@@ A U@@ M@@ A W@@ A@@ M L@@ A : Ken inyom i 200@@ 1 la , mo vea iky@@ eren yam , se zua a Mbashiada mba Yehova , nahan ve hii u henen Bibilo a vese . Ka sha u eren sha atindiakaa a Bibilo ke ’ uuma asev ayol a ase . Shin er Yehova pase kwagh u wa ishima u eren la nahan kpa , lu ijir na i masetyô la ga . 6 : 6 ) Aluer se wa ikyo sha mkaanem ma Paulu mara yô , a hemba lun se ican ga u yevese za zuan a iyua la . Yesu kure kwagh u Iyange i nan I@@ w@@ om tile sha mi la , di er Paulu a pase nahan . * ( Anzaakaa 13 : 20 ) Gb@@ id@@ ye ase kwar sha ikyar i Yesu yange ya sha a mba@@ sh@@ aav cii ve mase van shin tar la . Shi de se nenge ikyav i orgen kpaa . Tsô ib@@ um@@ egh ci@@ r un ishigh , nahan a ya ikyar a Shi@@ ria . — 2 K@@ ron@@ i@@ ku 16 : 1 - 6 . Sha nahan yô , cii man mbahemenev mba kwaghaôndo mba hen gar shon ve mgbegha ior ve er se ayôôso yô , se pase kwagh se tser gar kera kpaa . M@@ ôm ken aka@@ ang@@ eren la ka sha kwagh u yange er ken Iserael sha shighe u profeti Mal@@ aki la . U tesen ikyav yô , Aerenakaa ityough 6 ôr kwagh u ayôôso a yange gba hen atô u Mbaheberu man Mbag@@ rika mba i gema ve ve hingir mbahenen la . Kpa sha tahav mbu Aôndo yô , i hide a ve ken tar u i mar ve la ken m - bee u anyom 70 la , kpa ityar i í kôr ve ihyom la yô i lu yemen ken mtim . Yesu u lu or u vough la yange a fa ior mba inj@@ aav mba i gbe u una tese ve yô . Hegen yô , de se time sha akav a tesen a ke ’ Bibilo a ior mba yange ve za hemen u lun wang la . Kwagh er doo yô , Bibilo ta se iwanger sha kwagh ne vindi vindi . I nger kwagh u yange ôr la ke ’ I@@ vangeli í i ny@@ iin i se fatyô u bu@@ ghun ôron a iyol nyoon shio yô . Mbakristu mba sha ayange a tsuaa mbara yange ve ny@@ agh i@@ ember@@ yolough i iji@@ mba@@ gh man i p@@ il@@ agh P@@ alegh I@@ me@@ en i U@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav Inja i Betel É@@ r Ny@@ i ? Satan soo ér we u hen sha akaa a vihin a isholibo i ve a mi la ga . Yange cia ku ga , nahan a za hen tor , a zamber a na ér a̱ b@@ unde awashima u H@@ a@@ man la . Doo u se gbidye kwar sha gbenda u se eren tom u tesen ior shi geman ve ve hingir mbahenen la . ( Daniel 6 : 4 – 16 ; 1 Timoteu 1 : 12 , 13 ) S@@ ar Yehova u “ ior cii ” ve̱ zua a ian “ ve̱ war ve̱ ar sha mfe u fan mimi . ” 3 : 14 ) Er i hange ve u lun a kwagh a ve yô , mba nengen ér awashima u Aôndo una kure sha mi mayange ga , shi atindi a na kpa , kera nga a iwasen ga . Shi akaaôron a ou a nan ken mbamkombo mba tiônnongo nga doon seer a seer kpa ? 3 P@@ ase Ior O@@ u Mba Ve C@@ i@@ vi@@ r Yehova Ga la Kwagh@@ i K@@ ôr Ve ken Ishima K@@ a@@ y@@ la , u a lu anyom 19 la kaa ér : “ Me fatyô u ôron ter@@ em hanma kwagh cii . Kpa iwer ngi kar an@@ igh@@ eni yô , or u ken tar u J@@ ap@@ an ne vea kwase na soo u p@@ aven ivaa ve la . Mbamaren mbagenev ka ve er nena ve ve zua a shighe u lun vea mbayev ve@@ ve ? Aluer mbayev mba hen ijiir i ish@@ o@@ on i lu , man aluer mbamaren vev ko@@ so ve shi nenge sha ve doo doo shi iliam kpa ban hen atô ve ga shi ve wa ve ikyo kpaa yô , vea kav kwagh u a lu dooshima yô . ( b ) I ver Iyange i Me@@ men sha ci u nyi ? ( Ps . 7@@ 7 : 12 ) Ka sea tôôn shighe sea gbidyen kwar sha kwagh u se ôron ken Mkaanem ma Aôndo la yô , se hemba kaven awashima u Aôndo . — K@@ ol . U@@ pania fa ér tom ve la ka u civirigh , kpa i na ve u ka sha ci u ve hemba ior mbagenev ga . De nengen ikyar i u ye a Yehova la be@@ elee ga . Ivur la kaa ér : “ M gema m nenge i@@ pi@@ la i i eren shin tar cii ; man nenge , m@@ liam ma mba i kighir ve la , man ve lu a or@@ sur@@ un ve ishima ga ; mba ve kighir ve la ve lu a tahav , kpa ve lu a or@@ sur@@ un@@ shima ga . ” 6 : 2 - 4 . Se fatyô u zan a mbamzeyol asev cii hen Aôndo u a gbe se la . * Jigh@@ ilii yô , kwaghôron u profeti u Yesu u se tim sha mi la jimin cii tese wang ér , avur a Bibilo a an@@ igh@@ eni , a a er kwagh u m@@ ve u Yesu la cii nga ôron kwagh u m@@ ve na u ken hemen , u una va ôr ijir sha shighe u zege@@ can la . Jigh@@ ilii yô , a kaa ér jighjigh u nan u mimi ze a or i@@ je i “ uma una war yô . ” V@@ enda Aôndo , yô , kpe kera . ” “ Yange mea nôngo mea ôr Bibilo kpa m fatyô u kaven ga . Nahan kpa , se henen kwagh a nan sha er kwaghhenen la una za iky@@ ura yô . Mbagenev kpishi mba ken ityar i vea fatyô u p@@ aven ivaa yô , kpa er ve kav awashima u Takerada u T@@ esen É@@ r N@@ om@@ so@@ or vea kwase T@@ ôndo Z@@ wa u Eren Kwagh a A@@ yol a Ve sha Mimi la jighilii ga yô , ve pine mbampin sha kwagh u wan uwegh shin takerada ne , sha er vea palegh ican kua mbamtaver mba za zuan a takerada u p@@ aven ivaa sha tindi la yô . ( Habak@@ u 1 , 2 , 3 ) Nahan kpa , u se lun a imba ieren i Yon@@ a la ka kwagh u taver ga cii , ka ieren i mayange je kwagh gban se a mkpeyol u ior mba alaghga vea va gema asema ken hemen la ga la . ( Y@@ ak . 3 : 17 ) Aluer se mba ôron Bibilo ayange ayange shi gbidyen kwar sha kwagh u se er la yô , a wase se u kuran ishima yase sha er se yem henen sha akaa a a lu wang ga la ga yô . ( Ps . Aluer se wase mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi ve kav loho u dedoo u i ter kwagh u ú kimbir kimbir ken takerada u Mbaromanu la yô , se zua a mtsera . Shighe u Yehova due a Mbaiserael ken Igipiti la , a bu@@ m a ve ér nyi ? Apostoli Paulu nger ér : “ Tindi hi@@ r@@ a ngu di a m@@ ure u akaa a doon a a lu van la tsô . ” Kwagh u mbacivir Aôndo u mimi sha jighjigh la gba un ishima , man veren mba ve zu@@ ngu ve mhôônom la dedoo . Hanma iyange yô , ka se tagher a am@@ een a vesen man a kiriki kua akaa a i gbe u se tsua u eren yô . ( Mateu 12 : 22 - 26 ) Nahan Yesu lu kaan ér : ‘ Aluer M@@ ea lu or@@ tom u Satan , e̱r ne kaa nahan , man mea lu vihin kwagh u Satan a er la kera yô , Satan una lu ihyom a asaren a na nahan una ngô@@ ôr ga tsô maa una gba je . ’ Paulu yange civir Aôndo vangertiôr a tahav nav cii 17 : 3 ) Davidi yange fa wang er kwagh na a gbe Yehova ishima tsung yô . ( Luka 10 : 2 ) Sha ashighe a ahar ne cii , yange tindi mbadondon un ér ve̱ lu mb@@ as@@ und@@ av . — Mateu 10 : 5 ; Luka 10 : 3 . Heela tseegh ga , aluer yange wase Yesu kua mbaapostoli man mbahenen mbagenev sha iny@@ ar , u suen ve sha tom u zenden pasen kwagh yô , a saan un iyol kpishi . A@@ tor at@@ a@@ ankar@@ ahar a a tema ken Yuda zum u H@@ es@@ e@@ k@@ ia kpe kera la cii , lu Yo@@ shia tseegh ishima mgbegha un u been a mcivir u aiegh ken tar la kera ye . Kwagh u ve er ne tese ér ve lumun a ish@@ enge i í due a mi ér a hemba kpen uumace iyol aluer ve undu Yehova mba sha ikyev i or u ken jijingi u yange hemban@@ ato la , mba hemen ayol a ve yô . Kpa lu sha ci u Yesu hemban veren ishima sha mba@@ awashima vev mba dedoo man aeren a doon a ve lu a mi la . ( 1 Peteru 2 : 17 ) Nahan kpa , mciem man ka ma cian ma aôndo u vihin tu , gbidyen iky@@ ar@@ ky@@ ase iyol gb@@ ir gb@@ ir ga . He@@ mba doon u keren ian i lun tswen sha er se er msen se tseegh sha ci u nyi ? A̱ shi nan kpa , Yehova una tese se kwagh u se er hen shighe la sha ikyev i tiônnongo . Yehova yange pase sha zwa u Yakob , wan u wan u Aberaham wener : “ T@@ ô@@ gh kua kar hen Yuda kera ga , gb@@ ough ku ort@@ aregh kpaa kua kar hen atô u angahar a na kera ga , zan zan Un u ku lu ku N@@ agh la , Una va ; ka Un akuraior aa ungwan imo Na ye . ” Kwagh u vesen u una wase se u eren nahan yô , ka u eren msen hen a na hanma shighe shi s@@ ônon un a ishima yase cii ser a̱ hemen se . Ca@@ thy kaa ér : “ Er m lu nengen m@@ vese u kpilighyol ne sha ashe am shi m lu uwegh ken tom u sun@@ da ne yô , hanma iyange ka i saan mo iyol kpen kpen ! ” Ka nyi ior ve ôr u tesen iwuese sha Bibilo i i hide i sôr ken inyom i 20@@ 13 laa ? G@@ um@@ kwase u civir Yehova ugen ken tar u E@@ l S@@ al@@ v@@ ad@@ or yange lu henen Bibilo vea ngô@@ kwase u lun anyom 8@@ 7 , u z@@ aan ad@@ ua u F@@ ada tseegh yô . ( Daniel 9 : 20 - 25 ) Ka ker ken inyom i 5@@ 36 C.S.@@ Y . man inyom i 5@@ 35 C.S.@@ Y . la yô , as@@ ande a Mbaiserael hide ken gar u Yerusalem . “ Zum la gb@@ ase@@ ela una teman vea wan@@ iyôngo imôngo , any@@ am kpaa una yaven a wan@@ iv@@ o imôngo ; g@@ umb@@ ua man g@@ umb@@ egh@@ a kua icighan@@ ile vea teman imôngo , wanye u kp@@ egh@@ ee una hemen ve . . . . be@@ gha je kpaa una ya to@@ ho er b@@ ua nahan . “ Se mba a zege@@ pristi u A fetyô u zungwen a vese imôngo ken ase@@ er a ase ga ze , kpa ka u i mee Un sha hanma gbenda cii vough er se nahan , saa di isholibo tsô A er ga ye . 23 : 15 — Ka sha ci u nyi yange or nana nyôr nongo a Mbaf@@ ar@@ ishi ve nan “ hemba lun wan u ge@@ h@@ en@@ a . . . kwa har ” a Mbaf@@ ar@@ ishi ? Sha mhii u tom na la , á venda a Satan tsembelee je zum u á kaa a na ér una na un hemen u ity@@ artor i sha tar cii la . S@@ ef@@ anu pasen ior mba ken M@@ kohol u Mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v kwagh sha ishimataver been kera cii yô , á nenge ikyav i kpilighyol i mlumun u sha mh@@ ôôn u Aôndo . Mbakristu mba sha ayange a tsuaa la kpa yange ve lu p@@ al@@ egh@@ aa a ior mba ve civir Aôndo ga la , nahan ve war mtim u Yerusalem man tar u Yuda ken inyom i 70 la . ​ — Luka 21 : ​ 20 - 22 . Ior kpishi kwagh ka una tser ve yô ve hii u ôron Mkaanem ma Aôndo . U Hemen sha u Nan Mb@@ an@@ an@@ jighjigh a We I@@ m@@ ôngo I@@ civir Kpa ? ( Ps . 7@@ 3 : 2 , 13 - 22 ) Se kpa alaghga ashighe agen a lu se ken ishima er As@@ av nahan . Yehova yange se i@@ ember@@ yolough ing@@ in nahan ga , kpa sha mimi yô se fa ser akaa ang@@ an nahan tseegh yô aa wase se u koson akaa a injaa a ken jijingi sha ga . Loho u Tartor ne ngu a inja nan je ? A kaa ér : “ Ashighe agen ka i lum ha@@ gh@@ el@@ aa , je er me kpe a kpe nahan . A@@ an a tagher tagher doo ve kua ati@@ at@@ om a i@@ civirigh . Kpa hegen ne yô , ka kohol “ zege@@ ikpelaior ” i i̱ lu a ishimaverenkeghen i va lun uma shin tar ne fele fele . G@@ omoti kpa lumun gbenda ne ér ka u vough man u sha tindi kpaa . Tar ne ngu hembe eren akaa a k@@ enden “ asaren a iyolough ” ken ior . Er g@@ wa samber ken gar u Yo@@ pa cii sha kwagh u mnder u i nder un shin ku la yô , ior kpishi hingir mbananjighjigh . A seer kaan a na ér : “ Er tom u [ Kwagh@@ pasen ] , kure u doo doo . ” ( 2 Tim . ( Yesaia 48 : 17 ) Ne iky@@ aior , nyian ne kpa , kape mba i fe ve ga ve lu nôngon ér vea tsu@@ gh ne , ne na ve jighjigh ér mbamaren enev mba ken Kristu mba gbe kighir ne a kighir tsô je la . Ne iky@@ aior i ken tiônnongo cii , ker nen u lun a aeren a a na ne m@@ ze@@ hemen ken mimi la hegen , sha er ior vea nenge a m@@ ze@@ hemen wen ken Kristu wang shi vea nenge er ne kom u tesen mimi yô . N@@ gi@@ se la , ityakerada yase pase injakwagh i an@@ u@@ un@@ au@@ kase a pue la nena , man lu nyi i due ken kwagh ne ? ( Yohane 17 : 17 ) Ka sha ci u nahan ve , Bibilo i lu takerada u ú dugh tseer tseer ye . Nahan kpa , Yesu na mba ve lu nongo u kwase na u he la ian i lun sha aan a tom la , sha nahan yô , ngu ‘ ngeren iti na i he la sha a ve . ’ — Mpa . ( Genese 2 : 17 ) Yange ôr kwagh ne nahan ver ishigh ér nyi ? Ior kpishi ken tar u Satan ne mba suen tar ve shin ityô ve gayô nongo ve . Bibilo kaa ér , “ ishima i or@@ perapera ka i henen imo@@ kwagh i ia ôr yô , ” shi “ ishima i or@@ fankwagh ka i tesen zwa u nan , man shi i seer zwa u nan ityesen kpaa . ” Er foto u sha peeji 28 la a tese nahan , iyol@@ gen@@ gese i Kor@@ aki yange i bende a mfe u Aôndo fa un la nena ? ( Ôr Pasalmi 119 : 37 ; Anzaakaa 22 : 3 . ) Sha ayange a i ngeren Bibilo la , i dugh or ake sha u ts@@ ahan nan . A@@ dooga kwagh u nan lu eren la ka isholibo i vesen keng ga , kpa ieren i nan la za u iyol . I@@ OR mbagenev yô , kwagh u Bibilo i ôr sha kwagh u dooshima man mhôônom ma Aôndo la gema va ve aa mbampin mba zan iyol . M@@ ô wase môm kpa nana soo u lun ken mlu u ken jijingi u dang u tiônnongo u ken S@@ ar@@ dis@@ u yange lu ker la ga . Nahan se er nan ve se hemba imba or@@ ihyom ne ity@@ av@@ a ? Aluer se soo u fan kwagh u Maria vighe vighe yô , a gba u se fa akaa a kpe@@ egh a u@@ kwaghaôndo kposo kposo ve tesen ior vev sha kwagh u Maria la tseegh tsô ga . Shighe u i mar Yesu la , Aôndo tindi mbatyomov sha u ve za pase mba mbakur@@ an@@ ilev ér i mar Mesiya . Alaghga se vese fele fele ken jijingi shighe u se hii Bibilo i henen la , nahan á er se batisema . Kwagh ka una lu nahan yô , a er nena a tahav nav mbu hemban laa ? Gadia m wa ken ishima mer me fa ma kwagh ken a ven ga , saa di Yesu Kristu man er i man@@ de Un a man@@ de sha [ kon ] la . ” Nahan kpa , iniongo i kwaghaôndo kpishi lu , i yange i s@@ enge ér ka iniongo i mba mbadondon Kristu yô . A@@ L@@ U@@ ER ú fa wer or@@ mbai@@ v ngu ningir hen haregh wou keren ya u una nyôr a ii nahan , ú er nena ? Una n@@ ôô ura hanma shighe ? ’ Y@@ a@@ feti maa na wan na u kwase ne gbenda vea azende a na iwer ihi@@ ar . ( b ) Ka m@@ taver u nyi se lu timen sha mi ken ngeren u dondon laa ? Iyange la man shighe la yô , se fa ga . Mba ve soo u eren Aôndo tom cii gba u vea er batisema . Aluer p@@ ati u í lu eren la ngu sha ishima i Aôndo ga je kpa , ‘ gba u se er p@@ ati keng sha er se wase mba@@ ats@@ anev , vea zua a iji@@ r@@ ôron i mimi yô . ’ ” — Ca@@ th@@ oli@@ c Ne@@ ws . 19 , 20 . ( a ) N@@ oo@@ v man kasev vea er nan ve vea lu k@@ ang@@ en@@ aa shi a saan ve iyol@@ o ? Yange gba u vea lumun m@@ ne u Aôndo a ne sha u ior ve̱ zua a myom la ve̱ de kera nôngon u sôron gbenda sha mnenge ve sha ci u mlu ve u ken hemen , e̱r Adam man Ifa yange ve er nahan la ga . ( 2 Peteru 3 : 12 ) Een , hemba k@@ an hange hange u se lu per hegen cii ! ( Mat . 22 : 37 ) He@@ en ne , ishember i “ ishima ” la tile sha ityough ki asaren a or u se lu k@@ imi la . 2 : ​ 3 , 4 ) Gba u noov man kasev vea fa er i lu ikyar ve ken ishima la shi vea ker u kuren isharen i yaven a ikyar ve imôngo la . ​ —⁠ Ôr 1 Mbakorinte 7 : ​ 3 , 4 . ( b ) Se er nan ve se tese ser anmgbianev mban gba se kwagh@@ a ? Aluer u zua a imba gbenda i eren kwagh nahan yô , gbidye kwar kure kure shi er msen sha kwagh la kpaa . Yehova ngu sur@@ un se ishima ér ican i yan i orumace cii ka hi@@ la tsô . H@@ es@@ e@@ k@@ ia yange kpen anyom nga kar kpishi yô , gum@@ kwase ugen u hiden a iyol ijime , u i yilan un ér Maria yô , ya ijende kôôsôô a Yehova , shi i na un tom u doon tsung u or lu a vande eren ga yô . Er “ I@@ vangeli i Yuda ” ma i tese ér Bibilo ngi shami ga la yô , í gema í tese ér ic@@ in@@ tan i mbaapostoli ta la ngi vough , er kwagh u Paulu a ôr ken Aerenakaa 20 : 29 , 30 la nahan . I@@ jiir la kaa ér : “ Gadia m fa , me mough kera yô , u@@ gb@@ ase@@ ela mba vihin asema vea va nyôr her a ven , vea de u eren ikyum@@ u@@ ile ican ga . Kwagh la yange er shighe u Aôndo na ian í tim gar u Yerusalem man tempel na man ung@@ eren mba tesen icombor i upristi cii hi@@ a kera la . Kwagh la doom kpishi , nahan m gba henen Bibilo vea Joh@@ n@@ n@@ y kpoghuloo , shi shighe kar yô , m gba duen kwaghpasen vea na hanma shighe u mea zua a ian cii . Akaa a ahar ne aa wase se u p@@ aven kwaghbo a kwagh u dedoo , shi aa wase se u p@@ aven iyol i kôron tsaha a iyol i ha@@ an inya . • Ka tom u vesen u nyi mbatyomov vea er ken hem@@ en@@ ee ? K@@ e ’ akaa a yange i p@@ ì@@ ì@@ n a p@@ ì@@ ì@@ n ngeren ne , msen u Tor N@@ ab@@ on@@ id@@ u yange e̱r kaa ér “ wan wam u vesen , B@@ el - sar - us@@ su@@ r ” la kpa lu sha mi . A@@ kur@@ aior a N@@ gi@@ se 31 : 10 - 12 , 26 - 28 . Aôndo una fatyô u lun ny@@ ity@@ ô@@ kwagh i a nenge ér gba u una lu sha u kuren awashima na cii . Mba@@ apostoli sôr zayol ne . Mayange je Yehova una hungur mbap@@ er@@ apera ga , una “ umbur ” ve gbem , kua ityom ve i perapera la cii . Kpa se za hemen u lamen sha akaa a ken Bibilo sha ashighe agen , nôngo u kuman iwer iti@@ ar , ashighe kpishi se lam zan zan ai@@ k@@ ighe co@@ o . Kanyi ia wase se ve se hemba kaven Yehova , man ka sha ci u nyi ? M gema gbenda wam u pasen kwagh vough vough kpa ? Se@@ mb@@ er@@ ee ne , i pine mbatamen mbagenev mba ve ze iky@@ ura kpishi ken tom u wasen anmgbianev u vesen ken jijingi la , kwagh u ka ve er shighe ve lu tsaase mbagenev yô . M shi m fatyô u ungwan imo i nomso kua kasev mba wan ats@@ am kpaa ? . . . Shin er or ka nana er a ve doo doo ve ve wuese kpishi nahan kpa , mba ‘ ze mô or iyol ’ ga . — 1 T@@ es . Ior mba Y@@ e@@ h@@ u mba y@@ is@@ i ve ken tempel cii yô ve kôr ve môm môm ve s@@ ôngo cica cii . Kanyi ia wase se ve se lu a vangertiôr sh@@ on@@ o ? Nenge ase mkaanem ma apostoli Paulu yange nger ne , ér “ W@@ aan nen ishima a ayol a en , de@@ en nen ayol a en kwaghbo aluer kwagh á nzughul orgen a orgen yô , er Ter A de ne akaabo nahan , ne kpaa kape eren nen la . ” — Mbakolose 3 : 13 . Kanyi i gbe u hanma or nyian nana tsua u eren@@ e ? 20 : 2 – 6 . Yange ver iky@@ ar@@ yan na a Yehova hemba un hanma kwagh cii — kua mlu u k@@ ang@@ en@@ aa u ken tsombor la je kpaa . ( I@@ c@@ am 6 : ​ 4 - 7 ; 7 : ​ 1 - 10 ) Ken masejime yô , tor na wan@@ kwase la ian ér a hide hen ya na . V@@ ar a Or u Ú V@@ ese La Una lu tor ken ya u Yakob gbem sha won ; tartor Na kpaa ua bee mayange ga . ” — Luka 1 : 31 - 33 . Ka sha gbenda u dedoo u nyi Mbah@@ enen Bibilo mbara yange ve henen Bibilo man ú kaha kposo ? Gba u se eren kwagh a hanma or u se zough a nan shighe u se dugh kwaghpasen la nena ? Nahan ka kwagh u sha inja vough e̱r magaz@@ in u kwaghaôndo u hemban samber sha tar cii ne i lu u̱ k@@ enden a iti i Yehova , Aôndo u mimi sha nahan ! Ity@@ am@@ egh ki k@@ on@@ ough k@@ ia vi@@ a a kuma u yan nahan ú fa in@@ yô ? Nyian kpa ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la ngi mgbegh@@ an ior umiliôn imôngo u wuese Yehova . ( Yesaia 6@@ 1 : 10 ) Aôndo a̱ za hemen u yaren tom a vese er á lu iv@@ in mkaanem ma profeti man ne , ma kaa ér : “ Ter A@@ Ô@@ N@@ D@@ O Una na perapera man iwuese vea due sha ishigh ki akuraior cii . ” — Yesaia 6@@ 1 : 11 . Shighe u bee makeranta la , i na un takerada u zan makeranta u vesen gbilin . Yehova fa ér mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea va hen a na shi vea fa aeren na a dedoo la nahan vea var a na . Shi@@ on una “ lu ts@@ ar u tor u engem ken uwegh ku TER . ” — Yesaia 6@@ 2 : 3 . Ity@@ ôkyaa i vesen i yange i na ve Yesu va shin tar yô , lu u va pasen kwagh u Tartor . Hii shighe u i mar Yesu la zan zan shighe i nder un shin ku la , Mkaanem ma Aôndo tese wang ér Yesu lu Kristu . A zua a inyaregh ki kwagh a gbe sha mi yum la nena ? Shi aluer iyenge i mba ve kaa ér i shighe ve mkurem la , ngi seer a seer di ye ? Nyian ne kpa , uumace mba a imoshima . K@@ ôr ijende a mba vea sue u yô . Mba we ave ve sha kwagh u pati@@ i man mbamzeyol mba hen ijiir i ve lu la ga . Ken masejime yô , m ungwa mer mbagenev mba yange m na ve ityakerada i pasen Bibilo yô hingir Mbashiada mba Yehova . A de tor A@@ g@@ ag@@ u lu uma , shi a tsegha ilev mbi lun d@@ indi@@ m d@@ indi@@ m . Nyian kpa mba ve fe mimi sha kwagh u Aôndo ga mbara hen ér ve nenge a ikyav i m@@ ve u Yesu la sha “ mnenge u sha ashe ” ga . Aluer u pase or loho u dedoo u bee , man u nger kwagh u ú hen ken iliam you vea nan la yô , kwagh ne una wase u u za hemen u wasen nan u civir Aôndo . Gba u se ver ishima yase h@@ en@@ pe se zua a ishimaverenkeghen man agee kpaa yô . Nahan kpa , Yehova den ér ishim@@ avi@@ h@@ in i yange un u eren kwagh u i gbe u una er la ga . We kpa nôngo u lun a aeren shon . Yange í na ve iyua i icighan jijingi sha ivande . M@@ yom u uumace gba zua vea “ mpase u á va pase ônov mba Aôndo ” la nena ? Hen kwagh sha gbenda u ieren i dedoo i apostoli Paulu yange i bende a gumor Timoteu la . I@@ ember i í Lu sha u T@@ se@@ ghan I@@ ti i Yehova La Ôr 1 Timoteu 2 : 5 , 6 . Nahan cii kpa , ior kpishi ken tar ne na jighjigh ér gba u vea nôngo sha afatyô ve cii vea lu a inyaregh , sha er vea va kera ya ican ken hemen ga yô . M@@ fe u se fe ser mba s@@ ôôn timin tar u Satan a lu hemen u ne shi Mbakristu mba mimi vea war mtim shon la kpa ka kwagh u taver se ishima . Kwagh u Ior U@@ ng@@ wa A@@ g@@ wa u Yehova Ve , Ve Er La Shighe la a lu shighe u saanyol sha kua shin tar kpaa . Ngu a na nom shin kwase nan hingir u tô@@ mon orgen shin nan za er idya . — Mateu 5 : 28 . Yange tom u Yeremia u ôron kwaghôron u profeti la shi hemba anyom 40 ( 6@@ 47 - 6@@ 0@@ 7 C.S.@@ W . ) , man lu tom u kiriki ga cii . Ashighe kpishi iky@@ u i ember ne ngi i n@@ ungwa m@@ sô@@ rom ma man kpishi kua aeren a id@@ yaa kpa ker . Gba kpee u se tesen mbagenev mimi u ken ruamabera la ; se er nahan yô , se yima iyol yase kua mbagenev kpaa . — 1 Tim . Peteru kaa ér , a “ ese asorabo ” a ve “ kera . ” ( Yoh . 6 : 6@@ 8 ) U tesen ikyav yô , Ity@@ esen i Yesu i sha U@@ wo la yange i seer tan iwanger sha akaa agen ken an@@ zaakaa a Solomon la . M@@ seer La Ngu Z@@ an Hemen H@@ er Yehova ungwa msen wam la , nahan m na ve mbam@@ lumun sha hanma kwagh u ve pin@@ em cii ! ” T@@ egh te@@ gh tsô , m hii u nengen Yehova mer ka Aôndo u han@@ ger ikyaa ga , kpa ka u dooshima man u lun a iwuese . Sha nahan yô , nengen nen mbamaren enev ner ka azende a en , ka mbaihyomov enev ga ; shi nenge nen ve ner ka mba@@ wan ne kwagh , ka mbah@@ endan kwagh a ven ga . Bibilo ôr kwagh u Aberaham ér : “ Aberaham na Aôndo jighjigh nahan A gema kwagh la hingir perapera na je la , man shi er : I yila un er ikyar u Aôndo . ” ( Y@@ ak . Alaghga u kaa wer , ‘ Ka nan eren a ior mbagenev kundu kundu , shi wea soo u lamen a nan kpa nan na u ishigh , shi ka taver nan u lun vea mbagenev ga . ’ Aluer u umbur yô , shighe u Mbaiserael lu ikyurior i Aôndo la , Aôndo eren u@@ ivande sha ci ve sha u tesen ér un ngu a ve . Alaghga nana nenge ngeren u tesen gbenda shi nana pine ior mba ve fe ijiir la gbenda . Shi Yehova una ‘ za a vese ken icivir ’ kpaa , inja na yô se ya ikyar a na . ( 1 Mbakorinte 16 : 1 - 4 ; Mbagalatia 2 : 10 ) Un iyol na man mba yange ve er tom ne la cii , ma or tsô ngohol inyaregh sha tom u nan ga . — 2 Mbakorinte 8 : 20 , 21 . N@@ ep@@ al : “ Ka i shi ny@@ a@@ ghen ior mba lun sha ( “ kwa@@ ri@@ kyaa ga ” ) , mba i yer ve ér D@@ al@@ its la , hemban cii yô , sha gbaa u iny@@ ar man aeren kua ad@@ in@@ i u ior . ” — H@@ uman R@@ igh@@ ts Wat@@ ch World R@@ ep@@ ort , 20@@ 12 . ‘ Ver Ishima u T@@ esen , ’ 7 / 1@@ 5@@ Wan Wou Una K@@ aa É@@ r Ny@@ i ? Kwase u injaa ka nan keren mkpeyol u ya u nan . Yesu yange tse@@ e ishima sha tom u pasen kwagh la , shi taver mbahenen nav asema ér ve kpa ve tse@@ e ishima sha u vough er un nahan . Kwagh@@ bo u hiihii la dugh hen ior mbagenev . U sha uhar la dugh ken a vese . Mb@@ ap@@ asenkwagh mba nôngon u kuman er 1@@ ,@@ 1@@ 00 nahan , mba ken atôônanongo 35 man iniongo 15 , i i eren mbamkombo ken zwa u Ng@@ ab@@ ere la yô . Iyol i hiden a mi ijime ia wase se se h@@ ime iy@@ ongo sha u cir@@ in i̱ sha dooshima Sha kpôô yô , Bibilo wa se kwagh ér se cia Aôndo . K@@ asev mba civir Aôndo di ka ikyav i nongo u Kristu la ve dondon ye . ( 2 Peteru 3 : 13 ) Ashighe agen ka a ôr kwagh u “ tar ” ken Bibilo yô , i lu ior mba ve lu sha u la i lu ôron kwagh ve ye . Hi@@ ihii yô , gba u me de tom wam u gb@@ eren ats@@ am ken Ad@@ ua u F@@ ada la , me ker kwagh ugen u me lu eren zuan a inyaregh yô . ( Marku 7 : 21 , 22 ) Yange i na apostoli Paulu tahav sha u a̱ nger a̱ wa Mbakristu mba ke ’ K@@ orinte kwagh nahan ér : “ Y@@ e@@ vese nen idya . ” Kwagh môm kpa ngu u se tôô ve se k@@ ough idya i se er la kera ga , nahan yô , se palegh nen ze@@ ge kwaghbo ne . Shighe u Samuel lu a va ga la , alaghga Saulu lu henen ér un er kwagh u vough . S@@ enegh K@@ u V@@ ough Ga Nahan cii kpa , a@@ vese ag@@ enegh umiliôn umiliôn kure vihi kpen kpen . Kpa er nan ve i kar Yehova sha ya ? Di@@ se@@ mba 28 , 200@@ 9 – J@@ an@@ awar@@ i 3 , 20@@ 10 I@@ t@@ inekwagh i í er kwagh u í heen ne ka loho u Yehova , ka itinekwagh i Bibilo , Mkaanem ma Aôndo jimin cii ga . Ken injakwagh i Yesu ôr la , yange tôô Tartor u Aôndo kar sha mgb@@ e@@ ishe u ta@@ gbe@@ de keng ga , kpa lu “ or u te@@ en kasua , keren uta@@ gbe@@ de mba dedoo ” man kwagh u or@@ ku@@ sua la zua a ta@@ gbe@@ de u dedoo ve er la Yesu kar Tartor u Aôndo sha mi ye . Ka ati a icombor tseegh i nger ken K@@ ron@@ i@@ ku u Hi@@ ihii ga . la hen Mbakristu mba i shigh ve mkurem la tseegh ga ▪ Dooshima u Be@@ en Mayange Ga la Una F@@ atyô u L@@ un ken I@@ vese Kpa ? Se kpa jijingi u Aôndo una fatyô u eren a vese nahan . Se hii fan er zege@@ can la yange hii ken inyom i 1914 la ga , kpa i lu u una va hii shighe u M@@ zough u Ity@@ ar Cii una ta num sha Zege@@ bab@@ ilon la yô . T@@ ime ase sha gbenda u Paulu lu henen sha kwagh la yôô . Ve nenge un ér ka kwagh u van a ayôôso man mp@@ av . ( Yohane 15 : 13 ) A kaa ér : “ U nan a na kwagh hembe saan iyol a u ngohol a ngohol kwagh . ” N@@ or@@ mnger man L@@ evi@@ at@@ an ( a@@ mbe ) ngu a agee kpen kpen ! ( Pasalmi 32 : 1 - 5 ; Mbaromanu 5 : 8 ; 1 Peteru 3 : 18 ) Sha kpôô yô , a doo ú u̱ kera hiden ken uma u isholibo la ga . ( Yohane 12 : 50 ; 1 Timoteu 4 : 8 ) Aluer se mba zenden vea Yehova hanma sev yô kwagh ne una wase se se lu a be@@ m@@ shima shighe u se tagher a mbamzeyol mba vihin tsung je kpaa . — Mbafilipi 4 : 6 , 7 . Nenge imba akaa a hông@@ or@@ ough a mbahemenev mba ken Iserael ve lu eren la sha wono ! I@@ wasen sha Iky@@ ev i Icighan Jijingi Kpa sha mimi yô , u kuren ikyaa nahan la ka shami je kpa ? Se dondo kwagh u i er ken 1 Mbakorinte 13 : 5 , 6 la nena ? Kpa mbap@@ asen i@@ vangeli mban kpishi lu ken tar u Fran@@ ce her , nahan ve za hemen u pasen kwagh vea anmgbianev vev mba ken tar u Fran@@ ce sha gbashima . A shi nan kpa , yange eren ak@@ ondo sha ci u anc@@ ôgh@@ olo@@ v mba lun a kwagh a ve ga man mbagenev kpaa , nahan ve soo kwagh na kpishi . U tesen ikyav yô , lu u una fatyô u ôron kwagh u aeren a kpilighyol a Aôndo ngise tim tar u ifer sha zege@@ mnger , u i nger ken Ruamabera la . Ka unô yange ve va hingir ior mba Yehova , man lu nyi i tese ér mba kposo a mbag@@ en@@ eve ? T@@ AR@@ T@@ OR u Roma yange ú s@@ an ú k@@ ondo ken derianyom u hiihii Shighe W@@ ase ne . A ôr kwagh a Aôndo u He@@ mban@@ agee la , a kaa ér : “ Ú yila , mo me gema me ven@@ gese ; tom u ave O@@ u ua sar U . ” 8 : 31 . Ka unô ior ve lu er ka inya i í m@@ ende us@@ aa nee ? Paulu nger ér “ mba ve eren amba@@ akaa ne yô , vea ya dyako u tartor u Aôndo ga . ” ( G@@ al . ▪ Mkaanem ma Aôndo Ma I G@@ em Ma Doo T@@ su@@ ng Yô Akaa a i er ken takerada u Ru@@ tu ne ka akaa a yange er ken atô u anyom 11 , “ sha ayange a mba@@ a@@ ji@@ ri@@ v lu sôron tar ” ken Iserael la . Er se hungur kwagh fele yô , doo u a umbur se mba@@ awashima man atindiakaa kua akaawan a Yehova hanma shighe . Doo u i@@ mba@@ or la ia pine iyol i nan ér , ‘ Ka mtsera wam m lu keren y@@ ee , shin m soo u nengen sha iyôngo i Yehova a iyol@@ hiden ijime ? ’ M kav mer ityôkyaa i môm i m soo u lun or@@ m@@ ishen u yô , lu sha ci u m soo u wasen mbagenev . Alaghga a lu se ha@@ gh@@ el@@ aa shin a taver se u eren tom ke ’ u@@ haregh mbagenev . Se dondo Yehova sha u tesen i nena ? Nahan kpa , kwaghôron u profeti u Yesu ne una kure sha gbenda u vesen á hemba mtim u i tim gar u Yerusalem la . P@@ ase ônov ou hanma kwagh u mimi sha kwagh u yaven a or cii . 2 : 28 — Hii Nan i Y@@ er Yesu ér “ Ter u iyange i me@@ m@@ ene ” ? Af@@ ishi a nengen sha kwagh u kwagh@@ hendan maa gba keghen mba@@ van mkohol mba yange ve mough sha ajiir kposo kposo ken tar u So@@ vi@@ et Un@@ i@@ on la gbenda , tôôn ve yemen a ve sha ajiir atsan a yange i ver sha ci ve la vough vough . U nenge wer kwagh ne ka “ loho u dedoo ” gaa ? Se er nan ve se eren kwagh sha mimi er Yehova nahana ? Yange ve er tom ne ve tser tar u Yuda shi ve er u kôr inya , nahan tom la ume atam je yô ityar i i ningir Yuda la cii hingir u cian Yehova . Shi or ka nana er tom yô nan nenge ér nan er g@@ wa kwagh kpaa . ” Aluer u ngu a hii pania u eren ga yô , pine iyol you wer , ‘ Me er nan ve me hii pania u eren@@ e ? ’ Aluer se mba zenden sha igbenda na yô , mbagenev vea na se jighjigh shi se hiden a ayol a ase ijime shi se taver ishima shi kwagh u mbagenev una gb@@ aan se ishima kpaa . U S@@ aven Ô@@ ron A@@ sember ken Takerada u Utor u Hi@@ ihii Sha kpôô yô , ikyav i hiden a iyol ijime i á ver ve ne i̱ doo kpen kpen ! Nahan kpa á za hemen u m@@ á@@ n ici@@ mb@@ iv mbi b@@ ov shi m@@ á@@ n iky@@ ôh@@ ô her c@@ oho@@ loo . Ken inyom i 19@@ 6@@ 6 la , angev na yô , mo man E@@ d@@ ith se hide hen gar@@ tamen u Qu@@ i@@ to , se hide se lu za eren tom wase u m@@ ishen la vea anmgbianev mba nomso man mba kasev mba hen ity@@ ôn@@ ya . Akaa a yange i ôr ken mkohol ne la tese se er se sôr mbamzeyol kposo kposo yô . Davidi yange tese ér un ngu or u cian Aôndo zum u kwagh tser un la nena ? Kwagh ka a er yô , ter@@ em vande pasen B@@ ill kwagh , kpa ve kera zua ga sha ci u T@@ erem man ngô - ikyo@@ son wam yange ve yem ken gar u D@@ u@@ bl@@ in u za eren tom pania ker . Mbam@@ sen mban cii ka ve ar a Aôndo fese je . Ke@@ ghen a ‘ A@@ eren a C@@ i@@ vi@@ r Aôndo ’ 24 : 30 ) Bibilo shi kaa ér “ inyam man awambe [ a ] fatyô u yan dyako u tartor u Aôndo ga . ” U tesen ikyav yô , shighe u lu anyom 12 la , mbamaren nav zua a na ken tempel , tema hen atô u mbat@@ esen , “ lu ungwan ve , man shi lu pinen ve akaa ” kpaa . Hii nan ve i doo u hanma shighe yô se nôngon u lun ken mbamkombo mba Mbakristu shi se veren ato ? Wan@@ akiriki u Elisha yange ban a mkav u ken jijingi . Nahan Mbaiserael venda Yehova kwa imôngo imôngo . U tesen ikyav yô , tôô wer ma anmgbian yange nan maan m@@ sô@@ rom kpishi kpa nan va de , kpa shighe kar yô nan hide nan ma ma kpishi kwa môm shin kwa har zum u nan lu hen ya tswen yô . I@@ ca i gbe ga yô maa a nyôr ak@@ ombo a eren sha u una cia kwagh ke ’ utya ga yô . Shighe u i va kôr Yesu u za wu@@ an la , mbaapostoli “ undu Un ve yevese , ” shi er i tsen@@ ga ôron nahan , i “ sa@@ mbe [ ve ] , hanma or yem kwagh u nan . ” ( M@@ ar . 14 : 50 ; Yoh . A kaa ér : “ Yange m timen ken Bibilo hanma shighe cii , shi m s@@ ônon Aôndo mer a nam icighan jijingi na , shi m lumun iwasen i anmgbianev mba ken tiônnongo naan mo sha dooshima la . ” Takerada ú Hen Kwagh sha Iky@@ ev i Or@@ tesen U@@ hemban La ôr kwagh sha kwagh ne pa@@ ase pa@@ ase man sha inja kpaa . We kpa u fatyô u eren kwagh u a tese ér u na jighjigh wer Bibilo ngi a akaawan a a hembe doon u ior vea dondo nyian yô . Ru@@ ther@@ for@@ d lu anyom 50 shi lu un lu nengen sha tom u pasen kwagh sha tar cii ye , je kpa lumun u eren tom u tôôn ior mba van mkohol ikyav shin za veren ior hen ajiir a ve a tsan . Aluer se mba henen kwagh u Yesu yô , se zua a m@@ sur@@ shima sha ci u nyi ? Mkaanem man taver ishima i R@@ ic@@ o kange ér una za hemen u veren ikyav i dedoo la , shi kwagh ne wase un seer doon a ter na kpaa . ( Yoh . 12 : 4@@ 9 ) F@@ a wer Aôndo yange na Wan na akaa jighilii a una tese yô . Yange wa ago@@ yol nena ? 14 , 15 . ( a ) Yehova yange er kwagh a ior nav mba ve hemba un ato la sha mh@@ ôôn nena ? A shi nan kpa shighe u Yesu kaa a mbadondon un ér ve ‘ gema akuraior cii a̱ hingir mbahenen ’ la , lu kaan ér mbamaren ve wase ônov vev ve hingir mbahenen . ( Mat . ( Yes . 5@@ 2 : 7 ) Aluer i tindi ú ér u za er tom u m@@ ishen ken ma tar ugen ga je kpa , ú fatyô u lun a jijingi u pasen i@@ vangeli la , nahan dondon Yesu sha u pasen loho u dedoo sha ishimat@@ seen . K@@ ER MB@@ A@@ M@@ L@@ U@@ M@@ U@@ N SH@@ A MB@@ A@@ M@@ P@@ I@@ N MB@@ AN : In@@ i@@ av mbi Tindi u Mose tese ér i naan la lu tesen nyi ? Tom u hiihii u i hii nan mo shin Betel yô , lu u k@@ or@@ on ityakerada shi wan i i@@ gb@@ ende . M fe mer ka Mbashiada yô , m kaa mer , “ De m nyôr se yem nen hen ijiir i se za lam kpa kwagh a za iyol ga yô . ” U T@@ esen Jo@@ el Kwagh u Aôndo Hii I@@ yev J@@ e la U@@ me A@@ ta@@ m a Dedoo A@@ tesen ne va a zwa z@@ ôh@@ ôn man any@@ im@@ an@@ akaa , nahan lu nôngon u vihin mlu u anmgbianev ken nongo u Kristu . Kwa@@ se@@ shiada ugen u yange mbamaren nav lu civir Yehova cii ve mar un yô , lumun ibo wener yange tôô un shighe kua iniôngon tsung u kaven inja man m@@ doo u mimi jimin cii , u yange i hii u tesen un iyev la . Vea kera fa@@ an ityô u zan sha ajiir a yange ve van@@ den zan la ga . Kanyi kwagh alaghga yange Mose lu s@@ ônon ken mkaanem ma i nger ken Pasalmi 9@@ 0 : 15 , 16 laa ? Anmgbian wase u kwase ne hide ngu gban a@@ yem a uma ne her . Mba kaven kwagh u ivur ne i er yô , ve kaa a ishima ve ér : “ A̱ lu nyi je sea de ia kar se sha u se lu a akaa akuma akuma kpa , ka kwagh u i doo u se er je la . ” Yesu yange a ôr kwagh sha gbenda u taver ga sha er mbau@@ ng@@ wan a na kpishi mba ve lu ‘ mba fan takerada yum ga , shi ve lu ior mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga la vea kav yô . ’ Saulu nôngo u wu@@ an Yon@@ at@@ an sha ci u a lam vea Davidi , kpa ah@@ ur@@ aior a ahar ne hide zua nahan seer taver iky@@ ar@@ yan ve . ( 1 S@@ am . Nahan hanma ijiir i any@@ ighe man if@@ er@@ kwagh i lu sha tar cii yô , Armag@@ e@@ don una bee a mi vindi vindi . — Mpase 21 : 8 . Nahan kpa , u pinen mbampin sha kwaghfan la una fatyô u wasen se u ‘ k@@ esen ’ mbamhen mba or u se lu henen kwagh a nan la shi fan er i lu nan ken ishima yô . Kwagh ne una na u hemba lun kôôsôô a na . ​ — Heb . 7 : 31 ) Kpa ityôkyaa i vesen i i ne ve se veren ishima ser mbagenev ve pase se kwagh u se er ga yô , ka sha ci u se soo u eren tom a tahav mbu Yehova a ne se la sha u tsuan akaa a se soo u eren la . Se mba a vangertiôr ser , ken tar u he la , Yehova una iv asaren a vough a mbacivir un cii . T@@ A@@ H@@ A@@ V mbu icighan jijingi lu sa@@ gher Mbakristu mba tsuaa mbara ken iyol , nahan ve yôô mkaanem ma Aôndo a ishima i tse@@ en je lu u̱ a fatyô u t@@ ul@@ en ga . Sha ci u icighan jijingi una fatyô u geman mhen wase , sha u se hingir a imba mhen u Kristu la . ( Rom . U Nan Mba ke ’ T@@ so@@ mbor I@@ civir • Er nan ve yange gba u Noa una hemba veren ishima sha mbamgbe mba ken jijingi mba tsombor na ? Ka ishimataver i nyi u zough a mi ken mkaanem ma i nger ken 2 Mbat@@ esalonika 3 : 1 - 5 laa ? 19 Kp@@ orom hen Aôndo — “ M F@@ a A@@ tsan a Ve ” ( 2 Utor 6 : 14 – 17 ) Kape se kpaa , i gbe u kwagh ne una taver se ishima je la . Yange ve er kwagh ne sha u wan a@@ wen a vesen shi maan u@@ kp@@ ar mba lun civi@@ ri@@ i . Cii man Aôndo a lumun se yô , gba u se lu ken “ icighan@@ mlu , ” inja na yô , se lu wang sha hanma gbenda cii , sha mhen man sha ieren man ken jijingi . Shi Yakobu 1 : 17 kpa kaa ér , “ ma m@@ gem ngu ken a Na ga , shin m@@ ure u m@@ gem tsô kpaa ga . ” Shin wea soo yô , time sha kwagh ne ken takerada u í yer ér Wat@@ ch To@@ wer P@@ ub@@ lic@@ ations In@@ de@@ x la , gayô nenge tser u sha kô@@ m@@ pu@@ ta , u ú lu a ityakerada ker kpishi , í yer ú ér Watchtower L@@ ib@@ r@@ ary ( C@@ D - R@@ O@@ M ) la . Á za hemen u seer lun a iwuese sha mfe u á va fe Or@@ gb@@ an@@ akaa cii la . S@@ ea vôso kwase shin sea lu kwa@@ v kpa , se lu nen a ishima i Yobu kpa lu a mi la . ( Aer . 2 : 42 ) Yange ve za hemen u eren kwagh ken mzough , hemban je yô shighe u i lu tôvon ve a ican la . ( Aer . Hegen je kpa ishimaverenkeghen i mnder u shin ku i se lu a mi la ia wase se nena ? Heela tseegh ga , mbatamen ka ve nôngo u lun a ishimawan sha kwagh u ve ver ishima ér mbagenev ve̱ er la , shi ve wa ikyo sha u@@ gb@@ ayol vev . ( Ps . 35 : 11 ) Er kwaghôron u profeti la tsengaôron nahan , “ upristi mba tamen man mkohol cii gba keren shiada u aiegh sha Yesu sha u vea wua Un yô . ” Su@@ ur sha Yehova Hanma Shighe Cii Á pase ishimaveren na ér hanma or u i sar nan u fan mimi cii , a gba u nana wa ishima tsung ve nana fa un ye . Sha ayange a mbaapostoli la , yange gba u Mbakristu vea undu akaa a ve shi vea wa ishima a atsan sha er vea war yô . ( M@@ ar . Er@@ doo u Aôndo Ve a M@@ yô@@ h@@ ô@@ r@@ yol man M@@ kor Ú F@@ AT@@ YÔ U P@@ A@@ S@@ EN K@@ P@@ A ? Shighe u avur a Bibilo ne aa kure la , a lu u nena ? ( Ekesodu 20 : 17 ) Bibilo iv a akav kpishi a ior mba yange ve gba ken kwaghbo u vihin tsung sha ci u h@@ ua u eren sha igbenda kposo kposo yô . Davidi kure ijir iyol@@ na . 6 : 34 . 11 : 5 ; Gen . Kwagh môm u yangen tom u Yehova u se lu eren ne je kpa ngu ga . ( D@@ an . 7 : 6 ) Ken mpase u sha mnenge u sha uhar la , Daniel ôr kwagh u kp@@ ev ugen u lu a zege@@ kor sha k@@ ungwa , u yange ta num sha nom@@ iyôngo , u tile sha ityough ki tartor u Mbam@@ e@@ dia man Mb@@ ap@@ er@@ shia , wua un la . Awa@@ shima u mpin la yô , ka u nan we a@@ kper@@ an ken ishima ga , kpa ka sha u taver jighjigh wou u nan . P@@ ase kwagh u yange i na Adam kwase ve er yô . Se mba tesen ser ior doo se ishima sha u pasen ve loho u dedoo ne Ú K@@ ange Ishima W@@ er Ú Er Ny@@ i ? A kaa a ikpelaior ér : “ Ka u Me ôr Loho u Dedoo u tartor u Aôndo ken ag@@ ar agen kpaa keng , gadia ka sha ci u nahan je i t@@ indi@@ m ye . ” A kaa wener “ zum u kwase wam kpe kera yô , m kera soo u lun imôngo a ior ga , kpa m kav fese je mer u eren kwagh nahan ne una hide a kwase wam ga shi ieren ne ia hemba nan mo ishima vihin kpaa . ” ( b ) Bar@@ u@@ ki yange zua a injar i hiden a iyol na ijime ungwan kwagh la nena ? Tsô m hii u pasen kwagh ah@@ wa 60 hanma uwer , shin er m lu zan makeranta her nahan kpaa . Ka a inja kpishi u yaren tom sha inja a kwaghyan u ken jijingi u i lu nan se nyian ne , sha ‘ u se̱ ku@@ wa se kar ih@@ ongo ga yô . ’ “ Shighe Na Lu A K@@ uma ga ” Ôr Mateu 13 : 44 - 46 . Ken ityesen la , Yesu tese kwagh u or a er ve nana lu a dooshima u vough shin u jimin yô . A@@ kav a i tese sha heen ne wase se u fan ér ashighe agen ka a ôron kwagh u ihy@@ agh i tan yô , i lu iember i i lu or ken ishima sha ci u ma kwagh u nan er shin kwagh u nan lu a mi la i lu ôron kwagh u í ye . U tesen ér Bar@@ u@@ ki kôôm mbamhen nav yô , Yeremia maa na un tom u taver kpishi — u zan ken tempel za ôron loho u iji@@ r@@ ôron g@@ enger g@@ enger , u yange Yeremia vande ôron un ve nger sha uwegh nagh la . Or shon yô ka Yesu , gadia a pase ér un u “ A hembe Solomon icivir Ng@@ un heen ne . ” ( Mat . Aluer se zer zungwen sha ma zayol yô , se lu vihin agee a ase , shi se lu vihin shighe wase gbilin . Kwagh môm u a tese ér se doo Aôndo ishima yô a ôr se akaa any@@ iin a i gbe u Orkristu nana yevese yô . Se pase nen ior loho u Aôndo vangertiôr man a mciem shio . W@@ ea soo u seer fan er u tsua tom yô , ôr takerada u ken zwa Buter u i yer ér Qu@@ es@@ tions Y@@ oung People As@@ k — An@@ s@@ wers That Wor@@ k ( Mbam@@ pin Mba A@@ g@@ umaior A P@@ in La man Mbam@@ lumun Mba W@@ asen ) la , ti@@ h@@ i u sha 2 , ityough 38 . Yehova ver ior nav doo doo sha u nan nongo ne m@@ ze@@ hemen man bem 5 , 6 . ( a ) Paulu yange wuese mbananjighjigh a na imôngo sha nyi , kpa gema ta ve icin sha nyi kwagh@@ a ? Kpa m nenge a mimi u ityendezwa i Yehova yange er ne , ér : “ M taver we , shi M wasen we , man M tu@@ ur we sha uwegh A@@ gh ku y@@ an@@ egh ku yiman a yima la . ” ( Yes . A@@ dooga or wou u ishima ishima nan saa ku . Nahan er nan u dondo kwaghwan u Bibilo i we mbamaren la ga ? Yesu pine Peteru aluer una ‘ hemba doon un ishima a mban ’ yô ; a shi nan kpa , Yesu lu pinen un kwagh ne tesen uwegh sha ish@@ u i ve kôr kpishi la . Ken masejime yô , gba u M@@ ef@@ ib@@ o@@ she@@ ti shi una nôngo a saa ugen ken iyol . ( Ekesodu 20 : 14 ) K@@ e ’ masejime yô , Yesu va seer ‘ iji@@ mba i eren ’ man “ idya ” sha “ akaabo a henen ” a a dugh ke ’ ishima i or á ne nan lu wang ga la . Kpa , u eren nahan la ka u tesen ér ve hen ér ve hemba mban a gbenda u injaa u sôron zayol la ga z@@ ee ? * Yehova yange kaa a Mbaiserael mba ve lu mba@@ shiada nav sha shighe la wener : “ Umbur nen a@@ erenakaa a tsuaa la ; gadia Mo M ngu Aôndo , mô ugen ngu ga ; Mo Aôndo je , mô ugen ngu er Mo nahan ga , u M pasen hii sha mhii zan zan mkur , man hii sha ayange a tsuaa la je , akaa a a lu a vande eren ga la . ” A tsa sha won nahan se fatyô u lun ken mlu u vough u Adam yange ta kera la je kpa ? Yange hen kwagh u Yehova shi kuma u nyôron M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la nena ? Se fatyô u kaan ser Solomon ver se ikyav i dedoo sha ci u nyi ? Hanma Iyoukura yô , ka i nger sha peeji u sha 2 la ér : “ M@@ ag@@ az@@ in ne . . . sur@@ un ior asema sha loho u dedoo u Tartor u Aôndo , u u lu gomoti u sha la ér kera shi ca ga tsô ua tim mbaaferev shi ua gema tar ne ua hingir paradi@@ so . Bibilo pase se kwagh u yange wase un la . Ior kpishi nenge iyua i iv@@ es@@ egh nena , man kwagh ne va a mbampin mba nyi ? S@@ aa se ‘ lu mbak@@ aven Aôndo ’ ve se mon@@ do iengem na ye . ( Ef . Nahan ve lamen sha akaa a ken jijingi hanma iyange sha er vea kohol iyol yô . E@@ i , ka nahan ga , kpa se tsua tsô ser ishima i de vihin se a ve zan zan ga . • Se er nyi ve se zua a icighan jijingi ? Ú s@@ av a s@@ av ôron kwagh u i nger ke ’ Habak@@ u 1 : 13 - 17 la nena ? Sha kpôô yô , takerada u Ese@@ ter tese er Yehova yange gema akaa sha u i lu ior nav iwasen yô . “ Ka Un A gem ashighe man aan ye ; ka A dugh u@@ tor shi A ver u@@ tor . ” — D@@ AN . K@@ rist@@ in pase wener , “ Lu hiin yam eren imba kwagh ne je la , kpa tom ne wasem m za hemen u lun ken tar la her . ” [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 4 , 5 ] Mayange u soo wer , i “ de zough [ ou ] ken mzough u kpe@@ egh sha i@@ gb@@ ur i môm ” a or u nana fatyô u p@@ aven we a Aôndo la ga . “ A@@ she Na nga kenger , akur@@ a@@ sh@@ ee a Na nga karen ônov mba iorov . Mbakristu mba ken T@@ esalonika mbara lu a atô@@ akyaa a nyi a wan mbatamen ikyo kpishi je ? Nahan se er nen kwagh sha kwaghfan sha u yan ikyar a Yehova . ( Mbaheberu 10 : 23 - 25 ) Alaghga mlu u Tindi la jim kpa una lu ityôkyaa igen i yange i na ve mbagen fatyô u kaven kwagh ne ga yô . 3 : 16 , 17 ) Ka avur a Ruamabera a se er kpishi la ka i tese ér se fa kwaghpasen tsema tsema ga , kpa ka gbenda u se hen vighe vighe sha avur a se er la , man iwanger i se te sha mi la ka u tese nahan ye . I@@ y@@ ua i I@@ v@@ es@@ egh i Aôndo a Ne Se la Gba U Kwagh sha Mimi Kpa ? Nyian ne , Satan ngu nôngon ér ior ve hen ér Yesu ngu an@@ ky@@ und@@ an u a fe kwagh môm môm ga yô . Lu kwaghôron u profeti u ul@@ ah@@ adi 70 , u i er ken Daniel 9 : 24 - 27 la yange wase Mbayuda mba tsuaa mbara u fan shighe u Mesiya una va la y@@ ee ? A@@ dooga u vande ungwan anmgbian u nomso shin u kwase nan kaa ér : “ ngeren ne zua sha mlu wam vough . Nahan kpa , mbampin gema due sha kwagh u or eren icighan jijingi isholibo ne , man se time sha mbampin mba shon ken kwaghhenen u a dondo ne . G@@ um Orkristu ugen u gba u a gber un ityough yô nger mbamaren nav ér : “ S@@ ev zu@@ lum u aven hegen . S@@ op@@ hi@@ a : Be@@ em ga . • Kanyi Yehova a t@@ endezwa ér una ko@@ so se a mini ? Akaa a Yesu ter ne cii kohol nga ikyav i mk@@ ur@@ tar , man mba@@ ase@@ ma@@ am@@ imi vea nenge a ikyav ne wanger wanger . PE@@ E@@ J@@ I 24 • ATSAM A A GBER YÔ , KA : 12 , 6@@ 9 Mbamaren mba hen ang@@ ar@@ ev mba kiriki mba b@@ an@@ en hen uh@@ ô@@ tee ga , nahan ônov vev kpa ka ve hingir u vesen hen ajiir a ior ve me m@@ sô@@ rom kpishi kua ta@@ av shi ve soo iliam i dang kpaa yô . Kwagh ne wase se u kaven ser , or u nan lumun u eren Yehova tom hanma ijiir cii shi nan lumun u eren nyityô tom u i ne nan cii yô , a saan nan iyol . Wan@@ ye u kpuaa ka nan nôngo ér nana lu er ter u nan nahan , nahan Mbakristu mba mimi kpaa mba nenge ér vea lu er ter ve u sha la nahan . Sha nahan yô , kange ishima u palegh amba azende la . M wuese kpishi er m zough a ian kpuaa i wasen mzough u anmgbianev u sha tar cii la sha imba gbenda ne nahan . Er ‘ Se V@@ a F@@ e Aôndo ’ Ne , M@@ ase Shin Ny@@ i He@@ gen@@ e ? T@@ ER@@ E , ka We U lu Aôndo wase ye ; or a̱ de hembe ga , saa We tseegh . ” Mba tee kp@@ ande ne sha yô , ve nenge a ihy@@ ura i gb@@ anger kuman ase@@ va 4 shi li@@ hen kuman ase@@ va 50 shi zan sh@@ imi kuman ase@@ va 4 , i ci@@ r avur a iky@@ on sha zwa u ihy@@ ura ne . Kpa sha vegher ugen yô , gema kpiligh un iyol er mbagenev ve lu vendan akaa agen a un hen ér ka a shami yô , er a@@ aven agen a sha tele@@ v@@ ishen nahan . Mba He@@ en Se sha ci u Kristu Bibilo gba kaan tsô ér dooshima ka môm ken aeren a Yehova a doon tsung la ga , kpa i kaa ér ‘ Aôndo ka dooshima . ’ Alaghga ka sha ci u akaa a á vande eren ve fe la . Ve de nzughul a ityakerada ne ga . Yesu kaa ér : “ U nan lu jighjigh sha an@@ kwagh u kiriki yô , nana lu jighjigh sha kwagh u vesen kpaa ; man shi u nan lu perapera sha an@@ kwagh u kiriki ga yô , kwagh u vesen kpaa nana lu perapera sha mi ga . ” Er nan ve i lu hange hange u se za hemen u taver jighjigh u nan wase ? T@@ Ô@@ Ô ase wer , ú ngu zan zende a mat@@ o hen ijiir i ú lu a vande zan her ga , man tugh za ile ou . ( Ôr Yohane 8 : 43 - 47 . ) Kpa doo u ú nôngo sha afatyô wou cii u ts@@ ahan ônov ou akuma akuma . Shi i̱ kaa ér “ D@@ ugh nen if@@ er@@ or la ken a ven kera . ” ( 1 Kor . • Bibilo pase kwagh u m@@ doo u i gbe u anmgbianev asev vea doo se ishima la nena ? ( Ôr Luka 7 : 20 - 22 . ) T@@ i@@ ônnongo la maa hingir ik@@ urior i he i i̱ lu sha ikyev i tahav mbu hemen u Yehova yô . Shin er Yehova a lu Or@@ gban u hemban agee , u a gbe sha man tar wase u u ke@@ he kpishi ne nahan kpa , a pase se wang ér un keghen a kegh iyol u veren ato a vese shi ungwan mbamsen asev . S@@ ef@@ ania lu or u hen tsombor u Yo@@ shia , a shi nan kpa yange due hen tsombor u tor u dedoo , H@@ es@@ e@@ k@@ ia , ter u M@@ an@@ ase . Yehova gba se a mfe kua agee a se fatyô u eren ityom injaa sha er a seer saan se iyol yô . ( Or@@ pa . Luka kaa ér un “ time sha akaa la cii doo doo , hii sha mhii u a zan zan , ” kpa mba@@ fan takerada mbagenev ny@@ iman akaa agen a a nger yô . Nahan kpa , shi a kaa ér Aôndo ‘ na tar u u lu van , u se lu ôron kwagh u u la sha ikyev ’ i Yesu . F@@ a wer Yesu yange er a kwase ne doo doo man sha dooshima , wa un ikyo kpaa , t@@ eren tsô kpa yange ôr kwagh ter mzeyol u alaghga kwase la yange ma va a mi la ga . — Marku 5 : 34 . Ka nyi mhen yange Paulu wa Mbafilipi kwagh ér ve̱ lu a mini ? Yesu shi ôr ken Ity@@ esen na i sha U@@ wo la ér : “ Saan mba ve zu@@ ngu mhôônom la iyol , gadia á zung@@ we ve mhôônom . ” Fe@@ be@@ war@@ i 21 - 27 , 20@@ 11 Ka m ker avur a Bibilo man ngeren mba vea wase ve yô . ” Hen zum la se nenge er Yehova una kende a iti na i hemban la sha yô , nahan a doo se je a gande ! Maa a ôr kwagh a mo kundu kundu ér , “ T@@ aver ishima , u ngu eren ka vihin ga , u va tsera shami keng . ” Nahan ikyaa wanger , mba ve lu ken ny@@ ity@@ o nongo u i ver sha tindi cii vea fatyô u ha@@ an ish@@ angen sha u tsu@@ wan mba vea lu ken Mbahemenev mba Shin T@@ ine mbara sha u ve̱ er tom ga . K@@ wa ne kpaa a taver Eliya ishima ér , “ M@@ ough sha ya kwagh , ” maa a seer mkaanem ma sh@@ ilen iyol man ér , “ zende ngu u her je gande . ” — 1 Utor 19 : 5 - 7 . Yehova wu@@ he h@@ unda , ura maa hii u n@@ ôôn . Ior mba sha kwa@@ r@@ kyaa ga kpa yange ve zua a mtsera sha iyol i hiden a mi ijime i Yesu la , sha ci u wasen ve shi tesen ve shi taver ve ishima kpaa . • Kanyi ia wase se u wan ishima a kwagh u Yehova a ne ian ér a er se laa ? Duteronomi 18 : 18 la tsengaôron ér : “ Me ver ve Pro@@ feti , Una due ken anmgbianev vev , er we [ Mose ] nahan ; Me na akaaôron A@@ m ken zwa Na , Una ôr ve akaa cii a Me kaa Un yô . ” Gbenda u sha utar u ú tese wer u ngu civir Yehova a ishima you yô ka sha ieren you . A@@ I@@ P@@ OR 2 - 8 , 20@@ 12 Iyol ia fatyô u kpen mbagenev sha ci u nyi , kpa ka ib@@ um@@ un i nyi Yehova a ne se sha kwagh nee ? Man iorov 25 ken iorov deri di kaa ér jighjigh u nan man kwaghaôndo u eren ka kwagh u vesen u a ne ior msaanyol yô . Shi nengen sha ajiir a i gb@@ eren ityakerada la man akaa agen a mbam@@ zough mba Mbashiada mba Yehova ve eren tom a mi la . 14 : 26 ; 16 : 13 . Shighe u Davidi lu an@@ ye kpuaa u kuran ilev la or môm tsô fa un ga , kpa fese nahan á hingir ity@@ a@@ gh@@ er@@ or u zan iti ken tar na jimin cii . • L@@ am nen sha igbenda i ne fatyô u hemba pasen kwagh yô . Sha nahan yô , doo u se er tom u geman ior hingir mbahenen la sha gbashima , er Yesu kpa er nahan . Yange m hemba ish@@ angen ken N@@ u@@ k@@ ul@@ a@@ el@@ a@@ e , nahan i tsu@@ am m hingir M@@ ini@@ st@@ a u Nen@@ gen sha Kwagh u Kp@@ en@@ ga@@ eren man A@@ wen a injaa kua Akaa a injaa a I@@ gbe@@ tar agen . Ken ityar igen yô , mba hemban tesen ityesen i or due ken iny@@ am@@ to@@ ho la ken im@@ akeranta seer a seer cii , shi mb@@ any@@ iman Aôndo kpa mba ng@@ een seer a seer . De V@@ eren Ishima sha I@@ ny@@ aregh K@@ i K@@ ia Lu a I@@ wasen ken Hemen Ga la Z@@ e Ka “ ijiir i y@@ eren ” sha ci u mba ve lu a mnenge u Aôndo sha akaa ga shi ve suur sha a na kpaa ga la ve fa i ga . Lu nyi i na ve Yesu “ ember ken Icighan Jijingi ” ? Se zua a mlumun u sha mpin ne ken kwagh u Yehova ôr a Mb@@ al@@ ev@@ i la . ( Mbaheberu 11 : 29 ) Jighjigh u nan u Mose la wase un tseegh ga , a wase hanma or u nan zough a ityesen sha jighjigh u nan na la cii . Yange tese jighjigh u nan taveraa , gadia a ‘ zer van hen or@@ jir la , kaan ér : K@@ urem ijir . ’ In@@ j@@ ar i Dedoo A@@ legh a nan man m@@ t@@ enger u iyol i nan man kwagh u ishigh ki nan ki lu tesen la ka a dondo atindi aa iliam i sha ave . I@@ mba mfe ne ngu a mgbegha asema a ve shi a gema gbenda u ve henen kwagh la , shi a hingir u lun ken ve kpaa . Hii iyange la je , m de uma la , maa m hingir Orshiada u Yehova . Kpa , lu cii la ga . M@@ gber u Bibilo i New World T@@ rans@@ lation u hiihii la , yange har sha u@@ kô@@ pi mba Bibilo i ken Z@@ wa Heberu la , man u@@ kô@@ pi mba Bibilo i ken Z@@ wa Grika , i ior ve ne i icivir , i W@@ est@@ co@@ t@@ t man H@@ ort gber la . Ka sha ci u i ôr ken an@@ zaakaa ér : “ Z@@ ende a mba@@ fankwagh imôngo , nahan we kpaa ú hingir or@@ fankwagh , kpa ijende i ab@@ u@@ me@@ aior yô , ia zua a ican . ” Yange i lu mkaanem ma ve kav inja i ma tsembelee ga la , ma hingir ve ‘ Ity@@ ôkyaa i vesen ’ i wan se ikyaa iyol ye . In@@ j@@ in@@ ia ugen ken tar u Fran@@ ce , A@@ le@@ x@@ an@@ dr@@ e - G@@ ust@@ ave E@@ if@@ fe@@ l kpaa yange nenge gbenda u ku@@ he u orumace u sha nam la ka u sue iyol i or jimin cii yô , tsô á tese er a maa g@@ ô@@ g@@ ô you u ta@@ ven u i yer sha iti na , a lu ken gar u Par@@ is la . Or u ken jijingi u hemban@@ ato , u yange i va yila un ken masejime ér Satan Diabolo la b@@ ume Ifa ér una ungwa imo i Aôndo kpa ia wase un sha ma kwagh môm ga . Kpa ka waren se “ sha mnder u Yesu Kristu shin ku ” la . ( 1 Peteru 3 : 15 ) Ú wa ago iyol u ver a ver u nan imo sha akaa a u tesen la ve@@ e ? Pro@@ feti la kaa ér : “ Tsô m ya i ; i nyo@@ ho@@ m ken zwa er iy@@ ough nahan . ” T@@ ahav mbu t@@ omov mb@@ un mb@@ ua wase u u kaven mkaanem ma Aôndo yange na i nger ken Bibilo ngise ngise la . Een , aluer ka u or a ya ikyar a Yehova k@@ ang@@ en@@ aa yô , a gba hange hange u nana ôron Mkaanem ma Aôndo . ( 2 Samuel 3 : 22 – 30 ; 15 : 1 – 17 , 31 ; 16 : 15 , 21 ) Nahan kpa , Davidi hingir or u gban ah@@ on sha kwagh ga ; shi a undu mcivir u mimi kpaa ga . U tesen ikyav yô , Mkaanem ma Aôndo wa kwagh ér : “ Ver ato sha ter@@ u u a mar u yô , de l@@ ahan ngô@@ u shighe u a bee iyol la ga . ” Jigh@@ ilii yô , Yehova kaa ér se dondo Yesu shi se ungwan imo na , er ivur Bibilo i sha heen ne i er nahan . M@@ h@@ ôônom ma yange ma kôr Yesu a kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol u lu zungwen ku u wan na la tese er mhôônom ma ker Aôndo yô , gadia Yesu eren kwagh er Ter na nahan vough . Satan yange hembe ato yô , Yehova nenge ér doo u una tindi Wan na u môm môm la shin tar sha u a va yima uumace yô . Yesu yange lu kaan ér ayange kuma a una hii tom na u pasen kwagh la . ( Luka 17 : 26 - 30 ; Mbagalatia 1 : 4 ; 2 Peteru 3 : 10 ) Lu@@ un er Aberaham ngu uma nyian nahan , ma á nenge ior mba ve lu ken tar u ú s@@ ôôn timin ne nena ? Mba been yô , i t@@ indi@@ m ken gar u Par@@ is vea I@@ da C@@ an@@ du@@ s@@ so , ( u i va hingir u yilan un ér Se@@ ig@@ no@@ bo@@ s ) la . Se mba eren msen ser , Yehova a̱ za hemen u wan ishima a vese er se civir un ayange ayange ga he ? — Mateu 6 : 12 . A@@ ka@@ a@@ kpilighyol a yange er aa a k@@ ou m@@ war u i war Mbak@@ an@@ aan mban tese se nyi sha kwagh u Yehova ? Inja ig@@ enegh i dedoo i yange Yesu tesen í ke ’ igbar yô , l@@ ù imba mhen man ieren i̱ hanma shighe cii yange luun sha gbenda u dedoo yô . ( Yesaia 55 : 8 ) A fa iyol na shi a fa aeren a na kôr inya . N@@ gi@@ se profeti Yeremia yam sule hen wan u an@@ ngô u ter na , u un kpa civir Yehova yô . Nahan Yeremia nger takerada u y@@ amen kwagh sha ishigh ki mba@@ shiada . Mbahemenev mba kwaghaôndo u Mbayuda wa un kwagh iyol ér a per tindi u Iyange i Me@@ men . Yange or a ya kwaghyan nana bee yô , wanakiriki u nan a ker nan mngerem nan ôô ave . Ior umiliôn umiliôn zua imôngo sha u pasen loho u dedoo u Tartor u Aôndo sha tar cii . Satan s@@ enge wener una fatyô u vihin m@@ til sha mimi u han@@ mô wase . A kaa ér : “ Mo yô , doom u mgb@@ ôghom a Aôndo . ” — Ps . Mbagenev mba ve nenge ieren yase vea soo u fan kwagh u Yehova , man mba@@ awashima nav , kua ior nav . Ve nongo la jimin cii yô , ve kera nyôr ke ’ ‘ m@@ mem u Aôndo ’ ga sha ci u ve kera kav awashima u iyange i me@@ men i Aôndo iyol na i̱ i̱ hii zum u í gba Adam man Ifa kera la ga , shi ve er akaa a zuan sha awashima shon kpaa ga . — Mbaheberu 4 : 3 - 10 . J@@ on : E@@ i , kwagh er ga . M su@@ gh u . ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Luka 11 : 1 - 13 ) Kwaghôron u Yesu lu ôron la har sha u ôron akaa a á bee agen ga kpa lu sha akaa aa lu kposo a agen yô . Heela tseegh ga , shi se nôngo nen u ‘ lun ken kwaghôron u Yesu zan zan ’ shi ‘ doon ayol a ase ’ kpaa . Yange er nahan sha u taver mba vea va tema tor a Kristu imôngo , shi ve lu vegher u sha uhar u “ vor ” la ishima , shi taver jighjigh ve u nan kpaa . ( G@@ alatia 5 : 22 , 23 ) Shighe u kwagh a er nahan yô , doo u mbamaren vea er nena ? Aluer wea kende ashe sha kwa@@ v@@ aôndo shin wea kenger akaa a í gbe á shin tar heen kpa , ú nenge a ikyav ken igbar i tesen ér Or ngu u nan gbe akaa cii yô . I@@ kp@@ an i nomso man i u@@ kase ka i ver ashe sha uwegh ku uter vev shin ung@@ ô vev sha ci u atô@@ akaa a ahar ne : sha er vea fa kwagh u mba@@ vesen vev mban ve soo ér ve er la shi vea zua a mk@@ or hen ve kua akaa a a gbe ve la kpaa yô . ( b ) Kanyi i ne ve se soo u wuese Yehova ayange ayange ? A@@ kor a pue ne tile sha ityough ki u@@ gomoti mba ve lu suen M@@ zough u Ity@@ ar Cii , u a til sha ityough ki “ inyam i nyian b@@ ong ” la . ​ — Ôr Mpase 17 : ​ 3 , 16 - 18 . Shi ve nenge ér u yilan ve sha iti i Yehova la kpa lu icivir i vesen . — Y@@ er . V@@ or la ua va c@@ agh i@@ yô ityough , ka Satan je la . ( a ) Ka hanma shighe Yesu una hii u ôron akuraior cii iji@@ r@@ i ? KA SE@@ A nenge or u fan an@@ umbe a eren , nana du@@ ghun ig@@ y@@ ôn@@ ô@@ g@@ yô fele fele shi nana eren kwagh shon tsembelee nahan , i doo se kenger kpen kpen ! 34 : 7 — Yobu lu er or u nan ‘ me tar@@ nahan er mngerem ’ nahan nena ? ( 1 Mbat@@ esalonika 3 : 5 ) U eren msen ser i de ze a vese hen ape imeen i lu ga la tese ér se mba s@@ ônon Yehova ser á wase se sha er se gba zum u se lu ken imeen ga yô . ( Ekesodu 3 : 7 , 8 ) Yehova dugh a Mbaiserael ken Igipiti kera anyom nga kar er 5@@ 00 nahan yô , a umbur ve wener : “ Ka Mo M due a Iserael ken Igipiti ye , M yima ne sha ikyev i Mbai@@ gipiti kua sha ikyev i ity@@ artor i i er ne ican cii kpaa . ” Ashighe kpishi Aôndo a ôr or u ngeren Bibilo kwagh , kpa a gema a de ér nana nger kwagh shon sha ase@@ mber a nan soo la . — Ôr Mpase 1 : 1 ; 21 : 3 - 5 . Ú ngu gumor u mbamaren ou ve civir Aôndo yôô ? Yehova ôr Davidi ijir nena ? Yehova za hemen u eren kwagh a mo doo doo . 48 : 12 , 13 ) Or@@ pasalmi yange ôr mkaanem man sha u taver Mbaiserael ishima ér ve̱ nenge Yerusalem u lu ikyua a ve la . Ka or@@ vesen u ka nana er kwagh sha mi ga ve nan na anyi a yan la , shin ka u nan lumun ibo sha kwagh ga laa ? Yesu iyol@@ na kaa wener ka Tartor u Aôndo . Zum u ú yar tom sha tindi u Yesu u a kaa ér se tese mbagenev la yô , ityesen you ia hemba kôron ve ken asema cii ; ia fatyô u b@@ enden a ve gbem sha won . U fatyô u lamen a Yehova sha u eren msen hen a na hanma shighe cii . ( 1 Timoteu 2 : 4 ) Zum u ‘ if@@ er@@ or ka nana gema , nana̱ undu gbenda u nan , nana̱ lu uma ’ yô , ka i doo Yehova kpen kpen ! — Ese@@ kiel 33 : 11 . Aluer wea lu eren tom u pasen kwagh hanma shighe la zan a mi ave shin wea wa ishima u va eren u ken hemen kpa , time sha mpin ne : Tom u pasen kwagh hanma shighe la ua taver ikyar i u ye vea Yehova la nena ? “ Mbashiada yange ve kighir mo a ityesen i môm i môm ga . ” — A@@ L@@ E@@ X@@ AN@@ D@@ ER SO@@ S@@ K@@ O@@ V Yange gba hange hange u vea palegh u u@@ ven ityough ken akaa i eren ayange ayange la . Yange er tom sha gbashima . — Yoh . 18 : 37 . A hemba kpa , ve lu a môm ken u@@ ihy@@ ur@@ en@@ mb@@ ar@@ u@@ amabera mban . Anmgbian u kwase H@@ un@@ t@@ ing@@ for@@ d maa pine ér : “ N@@ er , kwagh gba ne u henen Bibilo gaa ? ” Takerada ne ngu a akaawan a a wasem nyian je kpa ? ’ I@@ c@@ ile i C@@ ap@@ r@@ i , ken tar u I@@ tal@@ ia Mbam@@ taver mbagen mba mbatomov mba Yehova ve we ishima a mi yô , ka mbamzeyol mba m@@ yen wase man iyol@@ been i ve se a mi la . Ashighe kpishi mbamzeyol mban ka ve na or gba angev shin nan gba i@@ wan , shi ve na or ure kpishi shi ve va nan a akaa a zan iyol agen kpaa . Ka mbayev mba mbamaren vev ve be@@ e@@ yol man anmgbianev mba i ver ve sha aan a tom ken tiônnongo tseegh i gbe u vea waan mba@@ beenyol ikyo ga . Paulu ôr kwagh u ishimaveren i yemen sha i Mbakristu mba i shigh ve mkurem la doo kpen kpen . Kpa Yesu gema kaa a ve ér : “ De nen un ; ka nyi ne ze un iyol@@ o ? ” Shi wanakiriki u jighjigh man u fankwagh ta se icin sha kwaghbo u z@@ endan inyaregh ityô shi keren u lun a akaa kpishi la . Lu nyi i na ve Eliya va hingir u henen nahana ? Ge@@ ha@@ shi maa mough , ôr Elisha kpaa ga , gba z@@ endan Na@@ a@@ man ijime , za er un mba@@ aie , kaa a na ér a na un “ az@@ ur@@ fa tal@@ ent@@ i môm kua uri@@ ga uhar . ” 17 : 3 ) A@@ vur a Ruamabera ka a nôngo u ôron akaa hemban kwagh môm tseegh , nahan alaghga a gba u ú ter atô@@ akaa a á gbe a zough sha kwagh u ne lu lamen sha mi la yô . Kwase ugen mba yer un ér D@@ or@@ o@@ thy , un kpa yange imba kwagh ne er un ; nom na kpe undu un shighe u lu anyom 47 la , nahan a kange ishima ér una ker mbam@@ lumun sha akaa agen a a tsu@@ me un sha kwagh u ku@@ ugh yô . 8 : 26 , 27 ) Aluer se mba gbidyen kwar sha akaa a i nger ken Bibilo , er ken takerada u Yobu man U@@ pasalmi man Anzaakaa la yô , kwagh la una wase se u pasen Yehova er ishima i lu se ker jighilii la . Shighe u Yo@@ a@@ shi lu a iv inyom i môm kpaa ga la , ngô na u tamen u lu ifer kwase la ver iyol na tor@@ kwase , nahan a wua anmgbianev mba nomso mba Yo@@ a@@ shi mba yange ma ve tema tor la cica cii . Alaghga se lu tsu@@ ghun iyol yase je kpaa , “ henen er , u civir Aôndo yô , ka gbenda u zuan a mtsera [ sha u@@ yôugh@@ yôugh@@ mbaakaav ] . ” M@@ nenge u se nengen a ieren i dedoo i ken anmgbianev asev mban@@ om@@ so man mbak@@ asev la una tese ieren i Paulu shighe u wa tiônnongo u ken T@@ esalonika kwagh la . 3 : 11 ) Kwagh@@ wan ne ngu sha ci u nomso kpaa . ( Marku 1 : 40 , 41 ) ; shi ishima za un iyol sha kwagh u non@@ go@@ ior u ci@@ gh@@ ir asema la ( Luka 19 : 41 , 42 ) ; shi ishima i perapera vihi un a mbah@@ u@@ aav mbam@@ us@@ an@@ inyaregh kpaa ( Yohane 2 : 13 - 17 ) . Á er msen a ishima i môm , je yô , á hingir u ‘ lun ken ican ’ tsung je . 30 : 19 , 20 ) Akaa agen ka a na i gba u se yar tom a atindiakaa a ken Bibilo kpishi , kpa ken masejime yô , ka or u nan keren kwaghwan la i gbe u nana tsua kwagh u nana er ye . Yange m ngohol ityesen i i wasem u seer kporom ikyua a Yehova yô , shi m luun imôngo vea Mbakristu mba vi@@ an tsema tsema kpaa . 26 : 17 - 25 . I ôr mkaanem ma hiihii ma ken Yesaia 60 la hen kwase u mlu na a ker kunya kpishi — a lu ken ime , a samber hen inya yô . Se fatyô u nan mlumun a vangertiôr ser : Een , kpa saa Yehova una wase Mbakristu mba mimi ve vea fatyô u zan hemen u lun wang ye . ​ — Ôr 1 Mbat@@ esalonika 4 : ​ 3 - 5 . • Yange i yer ishimaverenkeghen i uumace vea lu uma shin tar la nena ? Paulu yange kaa ér : “ S@@ ar se u zenden tsembelee sha akaa cii . ” ( Heb . Kwa@@ gen la , m lu wuese gomoti u ity@@ em@@ imôngo , u ter@@ em lu ker la . Se za hemen ‘ u wuese Aôndo nena ’ ? S@@ aa se lumun hemen u ior mba Aôndo a tsough ve ve lu mbatamen la ve se tese ser se mba n@@ orom ikyaa ga ye . 30 : 21 ) Aluer Yehova doo mbamaren ou ishima sha mimi yô , ng@@ u@@ la kpa ka iveren hen a we . Kristu yange kaa a tiônnongo shon ne wener : “ Ge@@ ma ishima , gayô , Me va hen we fe@@ fa , Me va nôngo ityav a we sha s@@ an@@ ker u ken zwa Wam ne . ” ( Yohane 14 : 31 ; 17 : 24 ) Yehova yange bugh uwegh sha Wan u doon un ishima ne ér a̱ va kpe sha er uumace vea zua a uma u tsôron yô . I@@ h@@ y@@ ông@@ or na var un sha ak@@ ondo . A@@ yôôso a kwaghaôndo a we ave sha mi wua ior umiliôn imôngo . 4 : 22 ) Kpa a gema a tese ve ér mba@@ wan@@ ndor a ve cii ve doo ve ishima . ​ — Luka 10 : 27 . Nahan se tsua kwagh u i doo u se er la nena ? I@@ yô ne tsen@@ ga tesen er a va man@@ de Yesu Kristu una kpe sha er se zua a mtsera u tsôron yô . Yange She@@ k@@ em lu u@@ kil@@ om@@ it@@ a 50 vegher u ken imb@@ usu@@ tar@@ im@@ ese i Yerusalem la shi lu shin p@@ ev u yange inya na doo je yô i ôr kwagh u inya la ér ka “ paradi@@ so u icighan tar ” la . U hen wer ken anyom a hemban 5@@ 00 a She@@ m tsa sha won , shighe u mngerem ma De@@ e@@ mee kar kera la , yange lu eren nyi ? Noa yila Yehova ér “ Aôndo u She@@ m . ” Yesu za hemen kaa wener : “ Yô , asema a̱ de nyian ne , kaan nen ner : S@@ é ya nyi ? ( Yohane 5 : ​ 28 , 29 ) Ve yô , a lu A@@ bel man ônov mba ish@@ ôô@@ gh mba Tor H@@ er@@ o@@ de yange wua la kua ior umiliôn umiliôn mbagenev . Iyange la ia va sha shighe vough , sha ih@@ wa i or môm nan ver ishima ga yô . — Marku 13 : 33 ; 2 Peteru 3 : 9 , 10 . Yange er tom hen h@@ ô@@ te@@ l u taver ishe hen ze@@ ge ger@@ i ugen ken A@@ fri@@ ka kuma anyom pue , shi lu a zayol sha gbaa u kuren mbamgbe mba tsombor na ga . Ior ka ve na iti i Aôndo icivir , aluer ve nenge ior mba i yer ve sha iti na la mba kuran atindi a a we sha kwagh u aeren a ase la yô . Ka shighe u se fatyô u taver mba ve v@@ ôr la asema shi se k@@ umbur mba ve zu@@ ngu la , man mba ve lu u@@ ange kpa se su@@ r ve asema je la . E@@ u@@ se@@ b@@ i@@ us gbidye kwar wener ior mba kuman iyenge 3@@ 00@@ ,000 mba yange ve tema ken ti@@ ôn@@ tar u Y@@ u@@ dia la yange ve za ken Yerusalem u za eren iniongo i P@@ ase@@ ka la ken inyom i 70 S.@@ W . la . A Y@@ ima Mba ve lu T@@ se@@ ghan I@@ ti i Aôndo La Satan yange na Aôndo imo sha kwagh u or@@ jighjigh Yobu kaa ér : “ U wa un ig@@ yar , U kase un a ya na kua akaa a a lu a mi cii gaa ? . . . B@@ atisema ka kwagh u a gem uma u or yô , nahan doo u or a nenge un er ka be@@ er@@ kwagh ga . Sha gbenda ugen yô , er Timoteu lu tesen ér un soo anmgbianev nav sha mimi shi lu eren ityom i dedoo sha ci ve shi lu eren a mba@@ van@@ nya doo doo kpaa la , tese m@@ ze@@ hemen na ken jijingi je lu u tu@@ nan ga . 2 : 6 — Er nan i yer Ese@@ kiel ac@@ in imôngo ér ‘ wan u or@@ o ’ ? Yange i lumun a ic@@ egh@@ zwa ne ken inyom i 19@@ 6@@ 8 , man i̱ kaa ér ityar i í lu a ub@@ om mba bu@@ gh@@ ur wu@@ an ior kpishi ga yô i de v@@ aren mbah@@ ev ga , shi i i lu a ub@@ om mban kpa i de samber a mi ga . Tom u Mose u hemen ikyurior shi lun or@@ him@@ en la , lu or u lun a ishima i legh legh nana fatyô u eren ye . Kwagh ne yange hii eren ken inyom i 6@@ 6 , zum u ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Mbar@@ o@@ ma “ p@@ ande ayange ” a ve va u tan num sha Yerusalem la . • Ka ke ’ a@@ aven a nyi i gbe u Mbakristu vea lu a ishima i keghen kwagh@@ a ? Yange i mar Jo@@ el y@@ uh@@ wa ga . Mpase ne una hii shighe u a nder “ ônov ” mban vea za lu sha vea Kristu , vea er tom a na imôngo sha u timin mbaaferev , kpa vea gema a war “ zege@@ ikpelaior ” vea nyôr a i ken tar u he la . — Mpa . Shi ú ôr se kwagh u u@@ profeti at@@ ar@@ atar , ken ve yô lu Eliya . Ka ve hide ai@@ k@@ ighe , ve eren imo er i@@ wa yô , ve zenden ve ningir ken gar . Sha mimi yô , iyol@@ gen@@ gese vihi u@@ tor shi gba ity@@ artor kpaa . Ka iember i nyi yange i wase Yesu u hendan a Diabolo ? Aluer se time sha mkaanem ma Mbakristu mba civir Aôndo sha gbashima ve er sha ayange a ase ne , mba ve ne jighjigh ér ve mba a mimi la yô , se zua a iwasen kpishi . A@@ kav a ahar a ken Bibilo a i nger ne tese m@@ kposo u u eren a or doo doo man erdoo nena ? Ka nahan ve A@@ bel seer zuan a akaa a una gbidye kwar sha mi kpishi ye . Kpa se mba a ian i tesen hanma or ufoto mban shin ôron ve ati a ior mba ve lu ker mbara shin ajiir a ve ga . Apostoli Paulu nger ér : “ Ka ken [ Yesu ] man i yer akaa a injaa cii a sha kwaghfan man mkav kpaa ye . ” ( K@@ ol . Er nan ve u gbe fan tsô wer ishimaverenkeghen you ka kwagh u b@@ un@@ den mayange ga ? M@@ pin u Yesu pine ve la wase ve u nan ishima her a na shi bugh ve gbenda u tesen ér ve na jighjigh a tahav mbu Yesu lu a mi la . ( Yohane 10 : 16 ; Pasalmi 119 : 10@@ 5 ) Mkaanem ma Aôndo ma er im@@ enger i wanger gbenda wase sha er se nôngo gbe@@ ev se gba ken jijingi ga yô . “ M@@ TI@@ M , M@@ TI@@ M , M@@ E TI@@ M U@@ N K@@ ER@@ A ” A kaa ér , “ Shighe u wan wam u kwase lu kpuaa la , an@@ kwagh a za un iyol cuku , a va ô@@ rom . Kwagh ne zua vea kwagh u Yesu yange ôr la , ér : “ Man shi han@@ mô u nan k@@ enden a iyol i nan sha yô , á hi@@ re a nan ijime ; man han@@ mô u nan hi@@ r a iyol i nan ijime yô , á kende a nan sha . ” ( Mat . M@@ civir u mimi una wase u ú lu imôngo a ior mba kwagh u dedoo a doo ve ishima yô . Hegen yô , Mbakristu mba ve lu ken “ zege@@ ikpelaior ” i i lu “ iyôngo igen , ” ve lu a ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la mba dondon ikyav ve i kuran shi tse@@ en ishima sha tom la . — Mpa . [ Mkaanem ma sha peeji 3 ] Apostoli Yohane u lu ikyar i Yesu i ishima shima la , yange tse sha won ka hembe anyom 60 nahan yô , a lumun wener : “ Ka dooshima u Aôndo ne , ka u se̱ kuran atindi a Na , man atindi a Na yô , a y@@ uh@@ wa ga . ” Ken atô ve yô , lu Mbayuda mba i mar ve ken akuraior agen , “ ve lu mba@@ cian Aôndo ” mba yange ve va sha u va eren iniongo i Pente@@ k@@ ost@@ i yô . ( Yon@@ a 1 : 2 , 3 ) Bar@@ u@@ ki u lu org@@ eren u profeti Yeremia la kpa kape yange kaa ér un v@@ ôr je la . ( Mbaheberu 13 : 23 ) Yange anmgbianev mba nomso man mba kasev doo un ishima tsung shi kwagh ve gba un ishima vough er Paulu nahan . 7 , 8 . ( a ) Yesu yange tese wener un fa er asema nga a za uumace mba vough ga ne iyol kpishi sha kwagh u akaa a iyolough nena ? Er nan ve Mbah@@ enen mba Yesu fatyô u wanger wanye ugen u lu a jijingi u bo la ga ? ( 1 Samuel 18 : 18 ) Or@@ fan@@ takerada ugen ôr kwagh u ivur ne kaa wener : “ Davidi lu kaan wener un gba kwagh ga , or kpa fan un ga , tsombor na kpa ngu kwagh ga , nahan una fatyô u kaan ér un kuma u lun wan@@ k@@ em u tor ga . ” ( Aerenakaa 10 : 34 , 35 ) Se mba taver we ishima ser lumun ian i doon tsung , i lun uma ken Tartor u Aôndo i í lu u sha ishi ne . U tesen ikyav yô , gumor ugen ken tar u E@@ cu@@ ad@@ or vea kwase na yange mba ongo akaaôron a i na sha mkohol u iyange i môm u i er ken inyom i 200@@ 6 , u lu a itinekwagh ér “ Ver I@@ she You Jigh@@ ilii ” la yô , ve tsua u eren akaa ken uma ve akuma akuma . A@@ yange nga karen kpuaa yô , azende a O@@ s@@ man ag@@ enegh tese un ape Iyou i Tartor i Mbashiada mba Yehova i̱ lu yô , nahan á za mkombo sha kwa na u hiihii . 9 : 9 , 14 . ( K@@ ol . 4 : 6 ) Ngeren u sha uhar la tese er mkaanem ma Yesu ma i nger ken Mateu 7 : 12 la ma a wase se ken tom u pasen kwagh yô . H@@ ide a Iyol You I@@ jime Nahan Z@@ ua a I@@ veren i Aôndo Aôndo soo ér se lu wang sha ci u nyi ? “ Tsô er Or@@ f@@ ar@@ ishi u a yila [ Yesu ] iwer la , nenge nahan yô , a ôr kwagh ken ishima na , a kaa er : Aluer Or ne Una lu profeti je yô , ma A kav inja i kwase u a bende Un ave iyol ne , er a lu u asorabo yô . ” • Se dondo ikyav i E@@ no@@ ki la nena ? Ôr 1 Timoteu 5 : 1 , 2 . Kpa il@@ ye@@ gh@@ egh ki iyolough k@@ ig@@ enegh gema ki , ki Bibilo i hembe t@@ eren ki a alegh a iyolough agen cii yô . I@@ sho@@ li@@ bo ngi er b@@ ou@@ ange u timin ior sha tar wuee nahan nena ? “ Lu Nen Saan Saan ” T@@ er@@ tamen Aberaham u lu or@@ jighjigh la yange zung@@ we ku u S@@ ara kwase na u doo un ishima la . Ka m nôngo kpoghuloo mer me dondo ma@@ ma sha aeren a na a dedoo ne . ” ( Mateu 7 : 17 ) Ka ity@@ am@@ egh ki nyi ior mba ve nengen ufoto mba iji@@ mba@@ gh ka ve ume ? ( 2 Timoteu 3 : 1 , 2 ) Shi kwagh ugen yô , alaghga ishima ia mgbegha se u wan ityom ave seer a seer sha ityom i se vande lun a mi kpishi u eren la . U l@@ ôôn ken jijingi la wa u eren akaa a aa na jijingi una er tom ken a vese la ker . Nahan Aôndo kaa a Amo@@ shi ér : “ M@@ k@@ ur va sha ior A@@ v Iserael ; kera den Y@@ am ve je ga . ” Ken inyom i 200@@ 1 la , m za sôr af@@ ishi a bran@@ ci agen , m hide yô , m nenge a washika u lôh@@ ôn mo ér m za hingir môm ken K@@ ô@@ m@@ ati@@ i u Nen@@ gen sha B@@ ran@@ ci u ken gar u Bro@@ o@@ k@@ l@@ y@@ n , ken kpen@@ tar u New Y@@ or@@ k , ken tar u Amerika . Yehova na uumace ian i tsuan kwagh u ve soo la a ishima ve , man a soo ér “ mhen ” wase a wase se u yaren tom a iyua ne . Una lu vea or ne ga yô , ma a tsu@@ m ma a saa to@@ ho . Kwagh u MB@@ A@@ F@@ AN@@ KW@@ AG@@ H T@@ SO@@ R T@@ SO@@ R Ve Er man Kwagh u B@@ I@@ B@@ I@@ L@@ O i Er sha Kwagh . . . Alaghga u ôr mbayev ou akaa kpishi a vea er yô , kpa ka kwagh u ve nenge u lu eren la , ve kpa vea er ye . ” I@@ ca gba ga tsô , mbap@@ asenkwagh man up@@ ania man atôônanongo seer iyenge . Ken mhii u kwa@@ van@@ yom u 19@@ 00 la , Wat@@ ch To@@ wer So@@ ci@@ e@@ ty zua a ian i gb@@ eren Ruamabera u Mbakristu u ken Z@@ wa Grika u̱ B@@ en@@ j@@ am@@ in W@@ il@@ son yange kohol zwa Grika man zwa Buter cii nger i̱ a mi , i yer ér The E@@ m@@ ph@@ atic Di@@ ag@@ lo@@ t@@ t la . Alaghga ve eren akaa ne . . . , nahan kpa , lu kwagh u Luka lu ôron la ga . ” Er anmgbian la a civir Aôndo anyom imôngo nahan kpa , te@@ gh te@@ gh tsô , isharen i a lu a mi sha akaa agen a ken tar ne la taver ken a na kpishi , nahan a ‘ gema ashe ken ijime . ’ M@@ lu u mbakp@@ enev ngu nena ? Kanyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ aa , man se er kwagh ne nena ? 6 : 19 ) Anmgbian u kwase u se vande ôron kwagh na la kaa ér : “ Aluer u tile dông sha kwagh u u ne jighjigh a mi la yô , a va saan we iyol ken hemen . Er m lu kwase u hemban anyom 60 yô , lum z@@ ange u den akaa ne ga . Ior ka ve ôr ityakerada man um@@ ag@@ az@@ in kua up@@ ip@@ amba@@ abaver kpa sha In@@ tan@@ et . Ken ve yô lu Noa man tsombor na kua Lo@@ ti vea ônov nav mbak@@ asev . Ken am@@ een a i nger ken Bibilo la , ka sha nyi Diabolo yange hii me@@ en Yesu , nahan kpa Kristu di gema er nena ? ( Pasalmi 37 : 5 ) Mbam@@ sen mba se eren hen Yehova hanma shighe la ka ve na se seer lun ikyo@@ o@@ so k@@ yo@@ o@@ so a na . 6 : ​ 30 , 31 , 34 . Man ka nyi Mbat@@ amen mba ken T@@ i@@ ônnongo vea fatyô u henen ken mkaanem mara ? Ka mbamtaver mba nyi mbayev vea fatyô u tagher a mi er ve lu nengen sha mbamaren mba been iyol laa , man vea nôngo a mbamtaver mban nena ? • Yesu yange tese ikyav i hemban cii i hiden a iyol ijime nena ? ( Luka 21 : 22 ) Sha ayange ne di a or iyev sha ci u ior mba Aôndo sha “ iyange i vesen i TER . ” ( a ) Ka uityendezwa mba nyi ka ve na u agee ? N@@ d@@ era doon mbagenev u henen Bibilo sha gbashima hegen anyom imôngo , shi ka hembe saan ve iyol u fan kwagh u Aôndo kpaa . ( Anz . Sha kpôô yô , ka sea ny@@ iman iyol yase yô maa se hingir kwagh u Yehova je . Yehova K@@ ôr Ieren I Mimi Ga I@@ h@@ yom Yesu ôr kwagh u ort@@ ani@@ vor u yar lu tan iv@@ or man iv@@ or ne haa sha ajiir kposo kposo , er i nger ken Marku 4 : 1 - 9 nahan . Ka tom u han@@ ma@@ or hen ya u nengen ér ya ngu wang ( Yohane 11 : 5 ) Tsô Yesu er nena ? Ka nyi ia er mba ve vende ér Yesu ka Tor ve ga laa ? ( Mbafilipi 2 : 20 , 22 ; 1 Timoteu 5 : 23 ; 2 Timoteu 1 : 5 ) Se fatyô u lun a iwasen hen mbacivir Yehova a vese imôngo la sha u se kpa se lu a imba ieren i Timoteu la . ( Mateu 10 : 22 ) Heela tseegh ga , apostoli Paulu nger kwagh kaa wener mbacivir Aôndo — kua se kpa ker cii — ve̱ ver ishima ér a tôv ve a ican . Sha u yaren tom a ikyav mbi t@@ omov mbi i t@@ ér ne yô , alaghga u zua a akaaôron a tan we iwanger sha avur ne , sha kwagh u kwagh u vihin u Paulu a ôr kwagh sha mi la kpaa . A@@ h@@ umbe a karen i@@ u@@ u yevese kuman um@@ ai 1@@ 25 ken ih@@ wa i môm , za bugh i@@ ha@@ av udubu imôngo shi m@@ ô@@ ugh ity@@ ô@@ v mbi usu@@ v mbi vesen shi z@@ ôh@@ ô u@@ g@@ ong@@ ul@@ o kpaa . Sha iyange i A@@ gu@@ su@@ tu 18 , 18@@ 18 la , mbam@@ ishen uhar mba ken ve@@ gh@@ er@@ tar u B@@ rit@@ ain u i yer ér W@@ al@@ es la , ati ve ér David J@@ ones man Tho@@ m@@ as B@@ ev@@ an , mough hen Ma@@ ur@@ iti@@ us va nyôr hen ih@@ ongo i kpe@@ zege@@ mnger u gar u To@@ am@@ as@@ ina . Nyian kpaa , ior mba Yehova mba yan atsan atô kposo kposo , mbagen mba yan ican sha ci u ityav man ayôôso a pati@@ i , kua u@@ a@@ ah@@ e man iyol@@ been man ian@@ g@@ ev shin ibanave man atô@@ akyaa agen kpaa . F@@ a tsô wer mhôônom ma kôr Aôndo a we . Shin er Davidi yevese Ab@@ es@@ al@@ om nahan kpa , a lu a vangertiôr ken Yehova Bibilo kaa ér nom man kwase ve lu a dooshima shi ve nan civir ayol a ve kpaa . Sha gbaa ne yô , time ase sha kwagh u yange er Daniel man ak@@ ar a na atar a jighjigh la , ka Han@@ ania man M@@ ish@@ ael man As@@ aria je la . ( Ps . 7@@ 2 : 13 - 16 ) Zege@@ bab@@ ilon una kera tsu@@ gh ior ga , sha ci u a tim un sha . Shighe u Yesu kpe shi i nder un shin ku la je kpa , yange seer taver ior nav ishima , zum u a ande hen Yakobu , u lu ngô môm a na la . De se time nen sha avur a ruamabera ahar a suen kwaghôron ne . Er se yen nahan kpa , nagh ku Yesu ku@@ la wase se u yan ikyar kôôsôô vea Aôndo . ( Y@@ ak . 4 : 8 ; 1 Yoh . Er lu yevese tan shin mngerem ma ur@@ aa sha gbenda u yemen Yes@@ er@@ e@@ el , u ú kuma u@@ kil@@ om@@ it@@ a 30 la , alaghga lu henen ér mtim u u@@ profeti mba Ba@@ al la una va a m@@ gem u mimi ken tar la hen shighe la . K@@ u ka or@@ ihyom u ci@@ er iyol kpishi . A taver mbadondon un , mba vea lu uma ken ayange a masejime la ishima ér ve kuran . A kaa ér : “ Ne fa iyange i Ter wen Una va la ga , ” shi “ ka hen shighe u ne ver ishima ga la je , Wan u or Una va ye . ” ( Yobu 42 : 5 ) Kwagh ne tese ér Satan ngu or u aiegh , gadia a k@@ an@@ shio u yangen Yobu u civir Aôndo sha mimi . Shighe u Al@@ ha@@ ji lu anyom 14 nahan hingir ts@@ of@@ on@@ sho@@ ja kera kpaa . R@@ ick@@ y kaa ér : “ T@@ ugh mbu gen m lu karen ikyua a ru@@ um u wan wam , nahan m nenge ts@@ ar usu . Nyian kpa , kwagh gba ior sha akaa a a lu tesen wang ér se mba ken ayange a masejime a tar ne la ga , vough er shighe la kpa lu nahan . 4 , 5 . ( a ) Ka ieren i bo i nyi i gbe u se p@@ al@@ egh@@ a ? Nahan kpa , Peteru kange ishima u eren kwagh a Wan u Aôndo u i shigh un mkurem la sha mimi . I@@ orov mba 1@@ 20 mba se lu ken k@@ l@@ ase môm la , ve due sha ajiir kposo kposo sha tar . De L@@ um@@ un W@@ er ‘ I@@ ̱ K@@ ende U Ishima sha G@@ agh Ga ’ ! Mkaanem ma i er ma sha inja ka ma kôr ior ken ishima , ma na ve ishimaverenkeghen shi ma gema uuma vev kpaa . ( Mbaheberu 13 : 5 , 6 ) Ken anyom a a kar hii shighe u N@@ az@@ i la je zan zan nyian , kape mbagenev kpa ve k@@ an shio u hemban Yehova man ior nav je la . U tesen ikyav yô , Bibilo kaa ken Ese@@ kiel 18 : 4 ér uma kpen . U hemban cii je yô , kwagh ne yange ma tese ér mba a iwuese sha ian i ve lu a mi i kaven erdoo u Yehova la shi ve na jighjigh ér Yehova una nenge sha mbacivir un je he ? ( Daniel 9 : 20 - 27 ; Mo@@ ff@@ at@@ t ; Ne@@ hem@@ ia 2 : 1 - 8 ) Lu u Mesiya una va sha m - bee u ul@@ ah@@ adi 7 kohol sha ul@@ ah@@ adi 6@@ 2 . Davidi yange tôv ishima na nena , man se dondo ikyav na la nena ? Er ka se lamen vea azende a ase hanma shighe ve se lu kôôsôô nahan , kape Aôndo kpa a soo ér se lamen vea na sha er se lu vea na doo doo je la . 1 : 5 ; 3 : 15 ) Nahan lu shighe u Timoteu lu yev la je i hii u tesen un Ruamabera ye . ( Mbagalatia 6 : 5 ; Genese 2 : 24 ) Aluer mbamaren soo ér ônov vev ve nenge sha ayol a ve tsembelee yô , gba u vea ver ishima sha u tesen ve sha gbenda u vea vese vea hingir mbag@@ anden mba t@@ angen iyol ga , man mba wan mbagenev ikyo shi lun a inja i dedoo kpaa yô . Ikyav i tesen yô , yange lu u mbakur@@ an vea lu a ac@@ ôgh@@ ol iyol ga keng shi vea lu mba k@@ undun ishima , man mba lun tse@@ v tse@@ v , man mba eren kwagh sha inja man mba eren a mba@@ van@@ nya dedoo , man mba fan ityesen , shi vea lu mba@@ y@@ aav mba lun ikyav i dedoo kpaa . Ka inja er Yehova na i nger kwagh ne sha ci wam nahan ! ’ Er nan ka a va kuma sha shighe u i lu hange hange u agumaior aa lamen a mbamaren vev ne ve , i hingir ve ican u lamen a ve ? F@@ a Akaa a Y@@ angen Kwaghôron u Dedoo Nyian ne se mba kera ne naagh er ngise Mbaiserael naan nahan ga , kpa doo u se tesen ser Aôndo doo se ishima sha u civir un a ‘ inyaregh y@@ ase@@ gh [ shin akaa a ase a injaa ] . ’ ( Anz . A ver ishima u keren Aôndo . . . Sha ayange a a lu keren TER la yô , Aôndo na un mkpeyol . ” Aluer se kav kwagh u a lu m@@ rumun u sha mh@@ ôôn u Yehova la yô kwagh ne una wase se u samber a mcivir u mimi nena ? K@@ ura Iyou You sha Iky@@ ev i A@@ yom a Satan La ! Mba eren tom pania ve wa ishima a mo shi ashighe kpishi ve ny@@ ô@@ ôso ashighe a ve sha ayange a i g@@ an@@ de@@ m iyol u duen kwaghpasen la . Ken Pasalmi u sha 1@@ 31 la , Davidi wa Mbaiserael kwagh ér ve lu a ieren i nyi , man se tese ieren ne ken tiônnongo nena ? I@@ Y@@ A@@ NG@@ E la ia lu iyange i u@@ ity@@ a man i iy@@ u@@ ghu@@ gh man i ishim@@ any@@ ian , kua i ican man i ime i wan man i m@@ yô@@ h@@ ôr . N@@ ongo u Aôndo ngu zough a inyaregh h@@ an ve u eren akaa ? A̱ shi nan kpa lu mbatyomov Yehova yange tindi ve ve za wua ônov mbai@@ und@@ av mba ken Igipiti la ye . — Ps . ( Ps . 25 : 1 , 2 ) Lu nyi i wase Davidi ve suur sha Ter na u sha laa ? Ish@@ ember i ken zwa Grika i í gem heen ér “ mba@@ age@@ ev ” ne ngi a inja i môm tseegh ga . Er m er Bibilo ayange ayange yô , kwagh ne wasem u wan ishima shighe u uma taver mo kpishi yô . ” Ka sha nyi gbenda iyol i hiden a mi ijime i bende a mbam@@ yina ase@@ va ? Una de ér ve hide hen tar ve , ve va civir un kpa ? Anmgbian u beenyol ne kaa a na ér , “ Me fatyô u yevese shi tsu@@ en shi s@@ endan je kpaa . ” Tar u i@@ pi@@ la man ts@@ wam man ifer vea lu ker ga la ú sar se kpen kpen ! Ka hen makeranta ne mo man Davidi se za zua ye . Aluer i gba gb@@ ih@@ in h@@ ua man ing@@ y@@ at@@ u nahan tsô í nôngo u yangen ve ga yô , vea vihi tar di vough er yange ve tu@@ ur Zege@@ tartor u Roma za gba nahan . Ikyav tese wang je ér , mbamtaver vea fatyô u yangen jijingi u Yehova u yaren tom sha ci u mbacivir un zum u ve ver akaa a Tartor hiihii ga la . — Mateu 6 : 33 . Heela tseegh ga , mkaanem ma ken 1 Yohane 3 : 19 , 20 la kpa taver mo ishima , ma kaa ér : “ Sha kwagh ne yô , sé fa er se lu ken mimi man sea pe@@ ver asema ase sha ishigh N@@ agh , gadia aluer ishima ia na se ibo yô , Aôndo hemba ishima yase man A fa akaa cii kpaa . ” Nahan , ishima vihi un , shi u@@ le tsung . ( Mbaheberu 10 : 24 , 25 ) E@@ mber er ú fe wang wer ishimawan y@@ ough la i na ú mk@@ om sha ishigh ki Aôndo shi jighjigh wou u nan la na un iember ken ishima nahan ! — Anzaakaa 27 : 11 ; Mbaromanu 5 : 3 - 5 . U@@ sen@@ e@@ ma mba yange i er i lu tesen ior ne ve wase u samber a loho u Bibilo hen ior je hemba er m@@ iliôn uta@@ ankar@@ un@@ yi@@ in nahan ken a@@ vegher atar sha tar , loho ne hii sha kwagh u I@@ gbe@@ tar zan zan ar shighe u Anyom D@@ u@@ bu a M@@ tem@@ tor u Kristu la . Er nan ve i lu kwagh u kpilighyol er i hii ve kwagh u mkpeyol u mbatomov mba Aôndo mba shin tar a gbe mbatyomov ishima tsung ga ? Mkaanem ma sôron ian sha ci u kwagh@@ ts@@ eren u sha uta@@ an la ta icin gb@@ ang gb@@ ang ér i̱ de civir ie@@ ev mbi gban a gba ga . Er se lu Mbashiada mba Yehova yô , ka ian i civirigh i hemban cii i nyi se lu a mini ? Yesu maa za hemen u tesen ve ér una fatyô u eren kwagh u ve hen ér una er mayange je una er ga yô . I nger iti i Yehova ken takerada ne , ken Pasalmi 1 : 1 , 2 , ér “ I@@ ehov@@ ah . ” Er nan ve ka i taver se u kaven kwagh ne y@@ um@@ u ? ( a ) Aluer se mba den ior a kwaghbo yô , tese ér se lumun a kwagh u ve er la , shin se na ve ian i nzughul a v@@ es@@ ee ? I@@ y@@ ongo i wain la kpa lu nahan vough . Ka nyi i lu awashima wa@@ ma ? ’ ” ( a ) Er nan i lu kwagh u ican kpishi u eren u@@ g@@ ur@@ g@@ ur mba dedoo ? Er Yehova a lu nan mbacivir un averen mgbegh@@ aa yô , mba a vangertiôr ér ka Yehova a lu Or@@ kuran ve shi a lu Ter ve u do@@ on@@ shima kpaa ye . Aluer nan ngu nan Yesu jighjigh shi nan ngu ungwan un hegen yô , nan ngu tesen ér nan wa iyol nan kegh a kegh u va eren sha hanma kwagh u Tor una ôr ken tar u he la cii . Saulu ungwa Yehova , “ hemba Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki , hii hen H@@ avi@@ la vegher u zan sha Sh@@ ur ” la . U been yô , maa u gema ve cii u ts@@ enda inya hen icin i môm . Yehova tsengaôron kwagh u ikyuryan igen i i kaha a i̱ vande yan a Mbaiserael la . Yange ior lu a ian i civir mba@@ aôndo imôngo hen shighe môm . 1 : 11 , 12 , 21 – 23 ; 2 : 19 . Er u lu seer kaven kwagh u ú lu ôron shi eren sha mi la , kape Mkaanem ma Aôndo a ne i nger la kpa ma a lu hemban doon we ishima je la . Yesu yange nd@@ eren shin ku yô , i na un tahav mbu sha man mbu sha won cii . Aluer ka ny@@ ity@@ ô@@ kwagh je i ne ve or henen ér nan gba kwagh ga kpa , mhen ne una na nana u@@ le shin nana zua a mbamzeyol mba vihin kpishi . Mba@@ kp@@ enev mba fe ma kwagh kpa ? Yehova gba tar ér u lu ijiir i una karen ior sha er una fa mba ve kom u una yem a ve ve za kohol ônov nav mba ken jijingi mba ve lu tsombor u vesen sha la , er Mbakristu Mba@@ aiev ve tesen nahan la ga . M sôr ashighe m ver vough vough sha er me hemba lun a shighe u pasen kwagh yô . ” Sha kwagh u 2 Peteru 3 : 10 - 12 a ôr la yô , kanyi i ne ve ishimaverenkeghen yase i lu kwagh u t@@ enger ga ? As@@ an agen ka a kohol tahav mbu iyange ka i ts@@ enda ke ’ iyange jimin la a ts@@ enda ke ’ se@@ k@@ ôn@@ d môm vough . B@@ ee kera yô , se soo u eren kwagh u a tsaha se , u una va a il@@ y@@ ahan sha iti i Yehova la ga . — Mbaromanu 13 : 1 , 4 - 7 ; Tit@@ u 3 : 1 ; 1 Peteru 3 : 17 . Se fatyô u keghen ato a Yehova , nahan se fa er hemen na ú lu u perapera man u vough yô , kpa hemen u orumace a Yehova shio yô , ngu ve a m@@ nyoon man l@@ an@@ shima man dang . Paulu yange nger wener : “ S@@ é taver nen ayol a ase asema u lun a dooshima man aeren a dedoo . ” Bibilo pase ér if@@ er@@ kwagh ia lu seer a seer “ ken ayange a masejime ” ne . ( 2 Tim . 3 : ​ 1 , 13 ; Mat . 24 : 21 ; Mpa . Sha iyange igen ai@@ k@@ ighe ken uwer u A@@ gu@@ su@@ tu 19@@ 5@@ 2 la , i gbid@@ yem wa@@ ya hen gar u T@@ or@@ on@@ to . Mkaanem ma Aôndo kaa ér : “ I@@ v@@ u ka ts@@ ar u sha it@@ you u i@@ civirigh , mba zuan a i sha gbenda u perapera . ” ( Anz . Mba ve ve ivese ken Iyou i Tartor la cii vea ember a mba ve er ivese la shi vea dondo akaawan a ken Mkaanem ma Aôndo a i ne la kpaa . — I@@ c@@ am i He@@ mban 3 : 11 . Er ka sea tagher a agee shin tahav mbu kpilighyol mbu sha gba@@ aôndo ve se cia iyol g@@ ighir nahan kpa , mci@@ e u cian Aôndo yô , gbe van kwa môm kpo@@ o ga . Yehova ka a lam a we ken Mkaanem nam ma a ne i nger la nena ? Sha nahan yô , zum u se lu wan ago@@ yol u za umbur ku u Yesu yô , doo u se gbidye kwar sha gbenda u nagh ku Yesu kura ku dugh a vese ken iky@@ ang@@ enev mbi isholibo man ku kera la . Davidi man u@@ profeti yange ve ts@@ eng@@ ak@@ aan ér Mesiya una lu inja legh legh shi shighe u una lu hemen la , ij@@ en man ifer man ityav mb@@ ia bee . Kpa shighe karen kpuaa , u za hi@@ di zende la yô , ka iorov uhar ken mba utar mbara tseegh ve er tom la ye . Aluer se hen sha mbam@@ tsera mba ka se zua a mi sha u zan mbamkombo mba Mbakristu sha shighe la yô , a hemba gban se ishima u zan mbamkombo sha shighe shi se hemba k@@ angen ishima u eren hanma kwagh u se fetyô cii sha er se z@@ aan mbamkombo sha shighe yô . Se@@ te@@ mba 15 , 20@@ 10 He@@ en ne , saan mo iyol sha ci u m zough a iwasen i m soo la shi m ngu sha tse@@ ene@@ ke wam er i s@@ ar@@ em la kpaa . Shighe u ú lu ôron Ruamabera yô , nenge a kwagh u ior mba Bibilo i er kwagh ve mbara lu nengen a mi sha ashe a ve la ken ishima you , sha er loho u Aôndo ua nyôr u ken ishima yô . 11 : 27 ) V@@ inc@@ ent u i vande t@@ eren kwagh na la umbur er mbamaren nav yange ve wase un u yan ikyar a Yehova iky@@ ang@@ egh nagh yô . 7 Loho u Dedoo sha ci u Mba@@ ibanave A hemen ken tom u pasen loho u dedoo u Tartor la ken ityar 2@@ 39 , shi a tese ior umiliôn imôngo igbenda i Yehova . ( b ) Yange hemba iorov mbagenev utar mba lun aa tahav u wasen Yesu nena ? Gba u ior mban vea ‘ eren kwagh sha u wan ayol a ve ikyo tseegh shin sha u keren icivir i gbil@@ ini@@ gh kpaa ga , kpa vea hiden a ayol a ve ijime ; hanma ve nana̱ nengen ér orgen hemba nan , ’ di er i gbe u Mbakristu cii vea eren nahan . Nahan a hii u ôron ityakerada i Mbashiada mba Yehova . Nahan kpa , er Saulu lu Tor her yô , a gba z@@ endan Davidi ijime a ak@@ um@@ au@@ t@@ ya a Iserael . Er m luun vea ve hanma shighe yô , m lu hingir er ve nahan . Ka a̱ wa mbagenev tom sha ikyev yô , kwagh ne a wase ve u fan tom la tsembelee shi lun a mkav sha kwagh kpaa , shi or u nan ne ve tom la kpa , nan zua a ian i fan kwagh u vea kôr cio u eren yô . 5 : 17 ) Kpa ka hanma shighe cii i lun se z@@ ange u eren kwagh ne ga . Sha er Bibilo i er sha kwagh u iyange i Yehova la nahan yô , se kange nen ishima u eren sha atindi a Aôndo a perapera la vough . K@@ am@@ er@@ on : V@@ ough - ko@@ k@@ o . Ka sea ôr kwagh u mbaapostoli kua Mbakristu mbagenev mba sha derianyom u hiihii la ken takerada u Aerenakaa yô , se hen kwagh sha kwagh u kuran la kpishi . ( 2 Utor 18 : 19 , 21 ) Kwagh u R@@ a@@ be@@ sh@@ ake ôr la lu aie , sha ci u H@@ es@@ e@@ k@@ ia ya iky@@ ur a Igipiti ga . 10 : 4 ; Ef . ( a ) Se er nan ve ieren yase ia zua sha msen u se lu s@@ ônon ser i yima se sha ifer laa ? Nenge ase kwagh u Yeremia yange ôr inja er ngu lamen sha ci u Mbaiserael ne . B@@ er@@ ea lu gar ken tar u M@@ ase@@ don@@ ia u tsuaa la . Er fa er uityendezwa mba Aôndo vea kure di@@ ke di@@ ke ga nahan kpa , jighjigh na u nan wase un u nengen a injar i̱ i̱ lu keghen un la . Mbashiada mba Yehova mba er “ i@@ or@@ van@@ nya ” nahan ken tar ne , sha ci u ve soo u hu@@ nan gomoti shin pu@@ un kwagh u mbagenev ve eren ga . H@@ el@@ ens , ken kpen@@ tar u T@@ as@@ man@@ ia M@@ nenge u Yesu lu a mi sha mbahenen nav la lu u mimi shi lu vough kpaa . Kwagh la shi wa u fan akaa a nan soo la ker kua a nan soo ga la kpaa , kua u fan inja i nan man u@@ ts@@ wer mba nan@@ ev — shi par@@ egh ve kpaa . — 1 Yohane 2 : 3 ; 4 : 8 . • Se tese ikyav i mlu u Orkristu i̱ akuma akuma la shighe u se lu yaren tom a mkaanem ma ainge ma m@@ yange a lu shami ga la nena ? Er uumace mban ve yen shi ve lu a ik@@ ighir yô , Paulu za hemen kaa wener kwagh u i ne ve tom ne ve , ve fetyô u eren la ka sha ci u “ agee a hemban la ka a Aôndo , ka ken vese a dugh ga . ” ( Yesaia 35 : 2 ) A@@ shi nan kpa , kwagh u Yesaia ôr sha kwagh u Le@@ b@@ an@@ on man K@@ ar@@ me@@ l kua Sh@@ ar@@ on la umbur Mbaiserael kwagh u ve vande ungwan ér ajiir la doo kpishi la . MB@@ A@@ P@@ A@@ S@@ EN@@ KW@@ AG@@ H MB@@ A K@@ EN T@@ A@@ R U P@@ H@@ I@@ L@@ I@@ P@@ P@@ IN@@ E@@ S U@@ ter mba tamen yange ve eren msen hen Yehova sha akaa kposo kposo . Yehova kpa ungwan mbamsen vev mban . ( 2 Kor . 7 : 1 ) Nahan ka aeren a hông@@ or@@ ough a nyi i gbe u se ny@@ a@@ gh@@ aa ? Ken atô u any@@ ang@@ em kp@@ egh@@ ee ma a hii tom la , yange hii u kohol mbahenen , shi er ivande na i hiihii . Gba u perapera una doo se ishima , er Yesu nahan . — Ôr Pasalmi 45 : 7 . A wa icam ér : ‘ I saan or u atindi a TER a gbe nan ishima la iyol , shi ka atindi a Na nan z@@ eren henen a ken ishima tugh kua te@@ tan kpaa ye . ’ Yange nger ér : “ Kpa kp@@ an u Ter yô , ka u nana̱ lu or u a@@ y@@ ongo ga keng , kpa nana̱ fa u eren a ior cii kundu kundu . ” Mba seer a seer u yaren tom a zwa u wang ne sha u wuese Yehova tar sha won cii . Kwagh ne umbur se kwaghwan u apostoli Peteru a we se ér se lu a ‘ dooshima u mimi hen anmgbianev , se doo ayol a ase ishima tsung ’ la . ( 1 Pet . 2 : 5 - 11 ) Nahan kpa , Aôndo sember geman kwagh sha gbenda u a eren kwagh a uumace la . “ [ Aôndo ] Una ese ve m@@ liam sha ashe kera cii . ” Sha ayange a profeti Ese@@ kiel man profeti Yeremia , mba ve lu uma ken derianyom u sha uta@@ ankar@@ uhar C.S.@@ Y . ( Cii man Shighe u Yesu ) la , Mbaiserael kpishi lu kuran atindi a Aôndo ga shi ve lu yan ikyar a akuraior a a wa ndor a ve la . Mb@@ agen je yô , kwaghaôndo jimin cii gba ve kwagh ga . — Mateu 24 : 12 , 14 . Sha mimi yô , Satan p@@ ir uumace ashe a asema . — 2 Mbakorinte 4 : 4 . Er ayange a uma wase a vese ga yô , doo u se “ ôr ing@@ y@@ egh ki ayange ase . ” Shin ve lu cian ér alaghga tsô Mba@@ am@@ al@@ e@@ ki shi vea va ta num sha a ve , er Mose kera lu a ve u una kende ave na sha , nahan vea hemba ga ve ve yem ak@@ ombo a civir y@@ ee ? ( E@@ ks . 17 : ​ 8 - 16 ) Alaghga tsô lu ityôkyaa je la . Shighe u Yesu lu ôron kwaghôron u profeti u sha kwagh u m@@ ve na man u mk@@ ur@@ tar la , a kaa ér : “ Zege@@ can una er , imb@@ ac@@ an i hii er i gba tar la je zan zan ainge ne i lu a er mayange ga yô , man mayange kpaa ia kera shi er nahan kpaa ga . ” I@@ GB@@ EN@@ D@@ E : Ken atôônanongo kpishi , anmgbianev ka ve ku@@ mba sha ah@@ wa 7 : 30 pe@@ pe , shin cii man shighe la ye , sha u duen kwaghpasen . Yange vea kura a hemba sev môm yô kwagh u a mase shin la cii a gba az@@ ôô , a h@@ uma . Er nan u ôr ngeren u a dondo ne sha er u nenge iyol you aluer kwagh u Bibilo i er sha kwagh u mkpeyol man tsombor man tom u eren la ka kwagh u injaa shin ka u injaa ga yô ? Mbat@@ amen mba kor iyôngo i Aôndo nena ? Mbakristu vea za hemen u “ u@@ men atam a iyol i been ve her ” sha nyi gbenda ? 3 : 2 — Kanyi i lu “ Se@@ la ” ? ( 2 Timoteu 3 : 13 ) Ieren i nzughul a mbagenev la i̱ hingir iky@@ e i uumace je yô , ka kwagh u or môm kpa nana fatyô u been a i̱ ga . ( Luka 23 : 43 ; Mpase 21 : 3 , 4 ) Er ve lu mba@@ y@@ an@@ dyako a Yesu a ishimaverenkeghen i sha la ga yô , ka ve za M - umbur la ve tema ving ve nenge a nenge tseegh . — Mbaromanu 6 : 3 - 5 . Nyian ne , Mbashiada mba Yehova mba eren tom u tesen ior Bibilo ken ityar 2@@ 39 , er mbat@@ esen ior Bibilo mba sha ayange a tsuaa la nahan . Pe@@ der@@ son sha zwa u R . Shin er anmgbianev asev mba kasev man mba nomso mba ve lu mba@@ ak@@ on@@ do@@ ato mban lu tagher a mbamtaver mban nahan kpa , ve tile sha mimi ve her . Su@@ ur sha Aôndo Shighe u Ú Lu N@@ ôngon a Ishim@@ any@@ ian Yô Alaghga tsô mimi una bende a ishima i nan , shi una mgbegha nan nahan nana kera tema a tema ga . — Mbaromanu 12 : 2 . Yesu iyol@@ na kpa lu or@@ ny@@ ar ga . Nyian ne ior kpishi kure ikyaa er mbagenev sha ayange a profeti Mal@@ aki la kpa kure nahan , ér : “ U civir Aôndo ka gbil@@ in@@ kwagh ; man ka nyi m@@ tser je i lu , er se we atindi a Na ikyo ? ” ( M@@ al . Se fatyô u tesen icivir sha kwagh u imoshima i Mbakristu mbagenev i ne ve ian u eren la nena ? Kape Yehova kpa a ver akaa a or a er ve nana zua a uma u tsôron je la , shi ne se iwasen i kwagh a gbe se a mi la sha er se er akaa shon yô . Ka kwagh u vesen u nyi una wase or u wan ishima a mbamzeyol mba ken ishima ? TER ka agee a uma wam , ka an je nana wam mciem iyol@@ o ? . . . Nahan kpa , ka cii la ga . Yehova K@@ o@@ son Ior N@@ av Nyian Kp@@ aa Aôndo yange tindi ort@@ yom va taver profeti Daniel ishima nena ? ( Mateu 9 : 38 ) U tesen ikyav yô , ve pase kwagh sha at@@ ine@@ akaa a Bibilo ken up@@ ip@@ amba@@ abaver je war kuman 2@@ ,000 nahan . Ikyav tese ér yange Yesaia ho@@ gh@@ ol iyol a aka@@ ang@@ eren ne . Nahan kpa , shighe kar ka kom er inyom i môm nahan yô , or la yila un ér a hide a va er tom la , pase un wanger wanger er i de u wan mbak@@ as@@ u@@ av ishe i akaa karen ikyaa inya yô . Aluer ú ngu eren nahan yô , lu a vangertiôr wer aluer ú suur sha mkaanem ma Yehova hanma shighe shi ú de wer ma wanger gbenda wou yô , una za hemen u suen we shi veren we doo doo sha er u er tom wou u civirigh ne u kure ú doo doo yô . Ve eren msen ken i@@ u@@ v , i de lu ken igbar sha u ior ve nenge ga . Ken masejime yô , Saulu soo u wu@@ an Davidi , nahan a yevese a war . — 1 Samuel 16 : 14 – 23 ; 18 : 10 – 12 ; 19 : 18 ; 20 : 32 , 33 ; 22 : 1 – 5 . Cii ve se̱ kav avur a á er kwagh u icivir man kunya la tsembelee yô , doo u se fa mnenge u ior mba sha ayange la lu a mi sha kwagh u icivir man kunya yô . I@@ vese i lun a msaanyol ka i doon i seer a seer . Ior yange ve er af@@ er ngee gande yô ishima ‘ vihi Yehova ker . ’ A@@ yom A Satan A Eren La ( Ka se se nger i yi@@ er ye ; Mbafilipi 4 : 9 ) Mbakristu mb@@ á eren kwagh u a hembe di u ngohol mimi u Mkaanem ma Aôndo la . Kpa , u se kôron Bibilo sha u@@ we bo@@ on nahan duen kwaghpasen a mi la har sha igbenda kpishi , gbenda ugen wa mnenge u ior ve nengen imba ieren la hen ajiir a ase la . Kwagh ne na yô , Adam vihi mlu na u vough , u lu vea Yehova la , gema va se a ican i vihin tsung i isholibo man ku . Ken ikpelaior la , “ nomso lu dubu un@@ yi@@ in , i wa kasev man mbayev ker ga . ” Ikyav igen i i seer tesen ér i na un tom u profeti yô , lu shighe u va er ivande tôndo mngerem ma shin I@@ f@@ i u Y@@ ord@@ an la . Nahan awashima wase i de lu u zuan a mfe tseegh tsô ga , kpa i lu u seer ‘ fan ’ inj@@ a@@ or i Yehova a lu la . ​ — Ôr Ekesodu 33 : 13 ; Ps . A@@ mba afer@@ akaa a eren yemen iyol ish@@ ô ang@@ an nahan aa na or ishim@@ avi@@ h@@ in shi aa y@@ à@@ ng@@ è or bem kpaa . 13 , 14 . ( a ) Er nan ve u ‘ v@@ aren a Yehova ’ i lu kwagh u hange han@@ ge@@ e ? Mba@@ zan mkohol mban tese ér ve lumun u eren tom ne sha u duen kwaghpasen sha “ Iyange i T@@ om@@ shir@@ en ” i vesen la . Yange ve mough hen ijiir i i zua mkohol la , ve er zende u kuman u@@ kil@@ om@@ it@@ a 7@@ 2 ve za pase ior kwagh sha u@@ y@@ aav vev . Ve cii yange kwagh za a ve doo ga , nahan ieren ve la hingir ic@@ in@@ tan hen a vese . — E@@ ks . A@@ ng@@ ev mbu ken jijingi kpaa , kape iyôngo ka ia gba man mbatamen vea sôr i̱ ve i saan i̱ iyol shi ve taver i̱ ishima je la . Nyian kpa kape i lu vough je la . Ior mba Yehova mba lamen zwa u wang ne ken mzough Mose lu or@@ him@@ en u ikyuryan i Tindi la , Yesu di ka Or@@ him@@ en u ikyuryan i he la . Yange ve gba duen tsô . Hanma kwa u Yehova a sue se yô , se hemba suur sha a na cii , shi se ‘ tile dông , se kpo@@ gh@@ or ga . ’ Yange hii keghen ato a zamber u or la . U ôron di a ôr kwagh u mhôônom ma zungwen ma Aôndo wuee la ka ity@@ ô@@ kwagh i môm tsô . Aluer u er nahan yô , kwagh ne una “ lu u a inja ” shi una lu or@@ ya wou shin kwase wou a inja kpaa . Shin alaghga u nenge a igbenda igen i u soo u seer eren tom hen tiônnongo wou yô . E@@ ev Mb@@ u Kwagh@@ aôndo Kanyi ? Gba u vea umbur ér Yehova soo ér ior nav ve lu wang . Kape i lu ve yange wa tindi ér “ dugh nen if@@ er@@ or la ” ken tiônnongo kera je la . U hemban vihin je yô , alaghga nana t@@ ume ityough ken ieren i nan i bo la je yô , nana hingir or@@ ihyom u Aôndo . Nenge er a lu kwagh u vihin kpishi sha wono ! ( Anz . V@@ e@@ gher u hiihii la yange kure shighe u Tor Ne@@ bu@@ k@@ ad@@ in@@ es@@ ar hingir er inyam i ken to@@ ho ve , kera lu tor ga la . Á va hembe ú avur avur . Yange Mar@@ i@@ o soo ér Ro@@ al@@ d vea tsombor na ve nenge a tiônnongo u kiriki u hen ger@@ i ne la . I@@ t@@ yom igen kpa ngi kpishi i ve eren sha er tiônnongo una nyôron mbamkombo shi una eren akaa ‘ tsembelee , sha inja sha inja ’ yô . Shi anmgbianev kpa ka vea ungwa mbatamen vea wuese ve nahan i doo ve . ‘ Aôndo Tese M@@ rumun u sha M@@ h@@ ôôn sha I@@ gbenda K@@ po@@ so K@@ po@@ so ’ Nahan se nyôr b@@ ôô@@ s@@ u ugen u yemen ag@@ ar a ya agen . Sha kpôô yô , mba vea lu uma ken tar u he u perapera la cii , a̱ nder a nder ve shin ku shin vea war zege@@ can la kpa , vea lu a tom u vesen u henen mba@@ awashima mba Yehova sha tar kua kwagh u ior mba vea tema shin ú la kpaa . ( D@@ ut . 15 : 11 ) Anyom nga kar u@@ deri imôngo yô , Yesu kaa ér : “ Ne mba a mba@@ ats@@ anev a ven imôngo gbem . ” ( Mat . Ve mbagen kpishi mba eren ityom i sha tôndo sha u keren ime - mnger , shi mbagenev mba zan im@@ akeranta her ave . Ú eren msen wer Aôndo a na ú agee kpa ? U tesen ikyav yô , ngeren u hiin takerada ne , u a lu u@@ peeji uta@@ an la wasen se u hiin Bibilo i henen a ior . ( b ) Lu u ior mba vea hông@@ or nongo u Kristu la , vea mough han@@ a man han@@ a ? Kwagh u kpiligh mo iyol yô , or la ngohol Ab@@ aver a Tartor la . Mba gb@@ eren Iyoukura ken ijô 19@@ 5 nyian . Inja i Mkaanem Man : Ka atesen a Yesu a yange ngohol hen Ter na la a lu “ kwaghôron ” na ye . ( Pasalmi 1@@ 45 : 19 ) Sha uhar yô , mci@@ e@@ aôndo una fatyô u nan se mtsera sha ci u una bende a mnenge u se nengen kwaghbo la . Yange Mbaromanu kenger Tartor u Aôndo u yange Yesu Kristu yôô ang@@ we u ú la dang , nahan ve kôr un ve man@@ de sha kon u m@@ tsaha ke ’ inyom i 33 C.S.@@ W . la . Nenge kwagh u yange za hemen shighe u Mbaiserael ngohol Tar u Ity@@ endezwa ica lu a gba ga la . Heela tseegh ga , Yesu Kristu kpa ma i gbe ôron se kwagh na tsô ér ka or u yange sen sha va kpe sha ci u asorabo a ase yô . Yakob nôngo wa@@ v a ort@@ yom sha er una zua a iveren i Yehova yô . ( Pasalmi 19 : 7 – 11 ; 1 Yohane 5 : 3 ) Ma injar shin ma msaanyol u or zough a mi hen an@@ shighe kpuaa u a tôô a kar sha averen a Yehova á a lu keghen mba á doo ve ishima la je kpa ngu ga . — Anzaakaa 10 : 22 . Yange kwagh a̱ n@@ zu@@ gh@@ ur je tsô , maa a gba vihin ishima ng@@ or@@ on vihin akaa . B@@ ri@@ an : Doo@@ m kpishi u pasen we akaa ne . Nahan aluer se ban a jighjigh yô , se na Satan ian una hemen se , nahan a lu un una tesen se kwagh u se er ye , a kera lu Yehova ga . Ve wase iorov 45 mba i gbe ve ishima u civir Yehova yô , sha u ve fa kwagh u Yehova . • Se fatyô u palegh iyol mor@@ on nena ? Er nyian mbap@@ asenkwagh u Tartor mba hemban m@@ iliôn uta@@ ankar@@ uhar ve lu ken atôônanongo a hemban 1@@ 00@@ ,000 sha tar cii ne , kwagh ngu gban sha nomso mba vea hemen sha u eren ityom ken tiônnongo yô . “ man hanma kwagh u doon ishima ” Una kar a isholibo kera , kua mbam@@ yen mba iorov kpaa , shi una tim Satan Diabolo man mba ve lu dondon un ijime g@@ ud@@ u g@@ ud@@ u la cii . Ka nahan ve , Yesu yange tsengaôron vegher u ikyav i “ ayange a masejime ” a bo@@ tar a se lu ker hegen ne nahan ye , ér : “ Loho u Dedoo u tartor ne yô , á ôr u á tser tar , sha u u̱ lu mpase hen akuraior cii ; ka zum la man mkur una kuma ye . ” Mbah@@ enen lu henen ér Yesu una yima Iserael sha ikyev i atô@@ at@@ yev hen shighe la , kpa imba myom la lu a va ga . Kpa a fatyô u yangen kwagh u a lu keghen Yesu la ga . Lu h@@ an mba@@ z@@ ende@@ v mba tse@@ en asema mbara z@@ aa ? Shi yange lu or u hemban kon - gb@@ el@@ en , u hemba g@@ es@@ a u mba@@ gb@@ eren iky@@ on mba hen ningir la kwa 18 ken atô u anyom 12 yô . Ka kwagh u Bibilo kpa i soo vough je la . 1 Timoteu 5 : 4 kaa ér : “ Aluer ma kwa@@ sec@@ ôgh@@ ol nana lu a ônov shin ônov mba ônov mba nan yô , ve̱ vande henen u eren a ya ve sha mcivir u i civir Aôndo la , ve̱ gema ve̱ wasen mba ve mar ve la , gadia kwagh ne ka kwagh u doon sha ishigh ki Aôndo je . ” Ngeren ne na mlumun sha mpin ne shi tese er i hii ve i gbe u ior vea ungwa loho u dedoo yô . Nahan yô , doo u se mase kuren ser , Yesu lu ôron kwagh u an@@ nongo ugen ken Mbakristu ér ka ve ve lu “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” ne ye . Davidi nger ér : “ T@@ ER@@ E , Aôndo wam , U er akaa a O@@ u a kpilighyol ngee . . . Er Ter wase u sha la a lu sha , shi i lu kwagh u mayange je uumace vea nenge a na ga yô , se kaa ser ngu ken “ myer ” hen vese . ( Yoh . A@@ mba@@ aior er N@@ im@@ ro@@ di nahan ngise nôngo kpa k@@ an shio ! Ú ng@@ ur@@ en ôron Bibilo sha u wan ago a zan M@@ akeranta u H@@ enen Tom u Hemen u Aôndo la yô , time sha kwagh u í nger sha gbaa itinekwagh u a kaa ér , “ Mbam@@ lumun sha Mbam@@ pin mba Í P@@ in ken Ruamabera La , ” nahan ngeren la una wase ú ú kav avur a Ruamabera agen a á taver u kaven yô . Aôndo hide a iyol na ijime sha gbenda u hemban cii shi a tese dooshima u hemban cii sha u tin@@ d@@ in W@@ ani@@ unda na u do@@ on@@ shima shin tar . I va mar un hingir u yiman uumace . ( Mpase 12 : 12 ) Sha kpôô yô , mfe u se lu a mi nyian ne hemba u E@@ no@@ ki lu a mi la ica je . A kaa ér , “ Doo@@ m kpishi er Yehova a de ér m hide m va civir un nahan ! ” M@@ kombo u zan hanma shighe , za civir Yehova shi henen mkaanem nam la ka kwagh u injaa ken uma u Mbakristu mba i shigh ve mkurem la man ak@@ ar a ve . Kwaghôron u profeti u Yehova ôr shighe u uumace mba hiihii mbara hemba ato la tese awashima u Yehova lu a mi ér una ver “ vor ” ugen , u Satan man “ vor ” na vea c@@ agh u ik@@ ish@@ ing@@ uhar la . ( Gen . Nahan se tile sha ishigh ki Aôndo , se kaa ikyaa i apostoli Paulu ser , “ mayange se lu ôron kwagh sha z@@ wan@@ yo@@ h@@ on ga er ne kpaa ne fe nahan , shin sha h@@ ua u a lu myer kpaa ga . ” — 1 T@@ es . Kwagh u sha uhar yô , se nôngo se er kwagh a or la sha gbenda u se kpa se soo ser i er a vese la . — 1 Kor . T@@ ed kpa yange za mkohol u vesen u i ku@@ mba hen gar u N@@ ure@@ mb@@ er@@ g , tar u Jam@@ an@@ i la , nahan se zua a ian kpuaa i lun imôngo . ( Aer . 7 : 23 ) Shighe u lu ken tar u M@@ i@@ di@@ an la , alaghga yange ungwa kwagh u atsan a Yobu ya yô . Yobu yange lu ken tar u U@@ shi , ikyua a tar u M@@ i@@ di@@ an . Bibilo pase ér mbamzeyol kange sha uumace mba i gbe ve la kpen@@ e kpen@@ e , nahan ior kpishi mba keghen sha ishim@@ any@@ ian je ér ma i va sh@@ ir ve ikyav mbi ve tee ken uma u nyian u a lu ha@@ gh@@ el@@ aa yum ne . Alaghga mkaanem ma sha ishim@@ avi@@ h@@ in ma a hemba s@@ ôôn kwase ken ishim@@ aa nomso@@ or , shi alaghga g@@ ô@@ g@@ ô shighe una kar je kpa , maa hungur nan ga . ( Luka 23 : 43 ) Or shon una lu han@@ a ? Nahan kpa , shighe kar yô , wan@@ nomso ne kpa tese er awashima na lu u sô@@ ôr un yô . H@@ ide di sha vegher u Eliya nenge wener un ngu tswen la di ye ? Se mba nengen anyom a se tee u civir Yehova la ser se vihi a vihi shighe wase ga , er Mose nahan . Kanyi i gem i dugh ken akaa ne ci@@ il@@ i ? 6 : 6 - 10 — Er i gbe u saa or nana g@@ ure inya shin nana tile sha keng ve nana er msen hen Yehova ga yô , Daniel yange una ze hemen u eren msen hen Aôndo ken myer ken ayange 30 la nahan ma hemba doon ga he ? Á hemba lun a inja u se waren uuma asev man u̱ mba hen tsombor wase kua mbagenev mba ve lu ken iyou la ga he ? Sha kpôô yô , yi@@ ase yase i sha ayange ne tese ér se wa ishima a atsan kua m@@ te@@ v u sha ican , nahan kwagh ne tese wang ér Aôndo una de ér i tim se kera ga . Mbat@@ amen mba a ityom i hange hange kpishi i i gbe u vea nenge sha mi fele fele yô . Aluer ve er nahan ga yô , kwagh la una bende a tiônnongo sha gbenda u vihin kpen kpen . Ish@@ ember i ken zwa Heberu i̱ i gem ér “ tôv ” la , shi a fatyô u geman i ér “ u ts@@ aan kwagh ” shin “ u pe@@ er kwagh , ” er or@@ sule ka nan pe@@ er s@@ am@@ u@@ y@@ ia nan haa ap@@ usu kera sha er nana zua a s@@ am u dedoo nahan . Bibilo ôr ken Yeremia 31 : 15 ér : “ TER ngu kaan nahan er : U@@ ng@@ wa ! Iyange i i ta sha mnger pe@@ pe la na yô , mngerem mara nyian ken ica er awambe nahan , alaghga lu sha ci u inya i hen ijiir la , i i sember du@@ ghun ah@@ ungwa ha@@ an her la lu nyian . Paulu yange nger mkaanem man cii mase undun Timoteu ken E@@ fese , kar yem zende ken M@@ ase@@ don@@ ia ye . Yange Ab@@ ig@@ ail ongo kwagh ne nahan yô maa mough sha u za kohol Davidi . • Ka sha nyi igbenda nahan mkaanem ma Aôndo ma taver se ishima shi ma sur@@ un se ishima ? Yuda I@@ se@@ kar@@ i@@ oti lu i@@ mba@@ or i yange hide ijime za tim ke ’ imba gbenda la yô , di vough e̱r mbagenev mba yange ve kôr mimi ihyom shi ve hendan a jijingi u Yehova sha apera la nahan . Hanma or ken tiônnongo nana fatyô u keren mkpeyol man m@@ ze@@ hemen u tiônnongo . Davidi lu or u or@@ on iyev ga , shi eren kwagh sha ts@@ wam kpaa ga , nahan á ver se ikyav i dedoo . A soo ér ve lu a inyaregh kua aeren a dedoo kpaa . K@@ ohol cii yô , doo u se umbur ser , iyol kôron tsaha wa ishima yase man mhen wase kpa ker . Maa hii u ôron kwagh u ishimaverenkeghen i mnder u shin ku , i i er ken Bibilo la . D@@ i vough er yange mee Ifa nahan , una fatyô u bu@@ men Mbakristu sha u ve hen kwagh u kpe@@ egh nahan ve ku@@ le ikyaa ér msaanyol ve yô har sha u eren kwagh u Yehova man Wan na ve vende la . Me Z@@ ua a Shighe Han@@ a ? Eren kwagh sha mimi hanma shighe cii . Yange kaa ér imba jighjigh u nan la “ ka u fan kwagh u ishimaverenkeghen yase i lu sha mi la dedoo a a@@ kp@@ el@@ an a tan ga , ka ik@@ av i akaa a i nengen a mi ga la . ” 2 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 3 : 2 Jijingi u Aôndo , u a lu tahav mbu t@@ omov nav la ka tahav mbu ka mbu er tom ken ior shin ken akaa sha u kuren awashima u Aôndo yô . Mbamaren mba Timoteu yange ve eren kwaghaôndo môm ga . Mbagenev yange ior a wuese ve sha ci u akaaôron ve la nahan i doo ve kpishi je . Kpa aluer se soo u wuese m@@ hembe u Or@@ gban se yô , doo u se tôô shighe se hen sha ityom i a er la . “ Ma ne kaa ner : Aluer Ter Una rumun yô , se lu uma , sé er nahan , shin nahan . ” 23 : 24 , 25 . Ro@@ ber@@ ts@@ on , a ôr kwagh sha kwagh u ishember i ‘ ityakerada i i er sha ak@@ ô@@ v , ’ i í yar tom a mi hen ivur ne la , ér : “ Alaghga ityakerada i í er sha ak@@ ô@@ v ne lu u@@ kô@@ pi mba ityakerada i I@@ kur@@ yan I T@@ se la . Anyom agen heen tese shighe u a we zan ikyua a shighe u ator ne hii u hemen yô . Ngeren mban pase atô@@ akyaa a injaa a a ne ve i doo u se dondo kwaghwan u Yehova sha kwagh u iv@@ es@@ egh yô . ( 2 Samuel 22 : 31 ) Ka uumace se p@@ ande se war ve ye . Ka akaa a nyi aa a har sha Ruamabera i gbe u noov man kasev vea ere ? I M@@ A@@ R U@@ N K@@ EN IN@@ YO@@ M I : 19@@ 65 Mba@@ kp@@ eng@@ av mba tar ne ka ve due a igbenda i zuan a inyaregh a iyol nyoon shio , í ia fatyô u bu@@ men ior mba Aôndo mbagenev yô . Alaghga u umbur er ka i shi kaan a we ér : “ De ze hen kpe usu la ga , ua hi@@ a u , ” shin “ De ze hen kpe ij@@ ôr ga . ▪ K@@ er igbenda i he i pasen ior kwagh ken Ruamabera . Yange i tsua ior 4,000 ken Mb@@ al@@ ev@@ i 3@@ 8@@ ,000 , mba ve eren tom ken tempel la , ér ve “ lu mba wuese , ” iorov 2@@ 8@@ 8 ken a ve gema lu mba “ i tese ve ats@@ am a wan wuese TER , . . ve fa dedoo ” yô . — 1 K@@ ron . ( Mbaromanu 5 : 12 ) Ô@@ n@@ kasev mba Mbah@@ iti mba I@@ so@@ u vôso la yange ve na Is@@ ak@@ a man Re@@ be@@ ka , mbamaren nav mba ve civir Aôndo mbara “ ishima i vihin kpishi . ” Ikyav i tesen yô , ka mea tese ve er nagh ku ip@@ aan ku Kristu kura ku eren tom la , shi i lu sha ikyev i ku kpa vea fatyô u zuan a uma u tsôron ken tar u he , u bem man perapera vea lu ker la nahan , i saan mo iyol kpishi . ” Kape or ka nana gba ken to u mciem man mk@@ ighir u mbak@@ ov ve nan kera lu a tahav sha uma u nan ga je la . Or u M doo nan ishima kpaa , nana doo T@@ erem ishima . ” — YO@@ H@@ AN@@ E 14 : 21 . ( 1 Samuel 1 : 12 , 13 ) A soo ér se eren msen sha hanma ian cii , er pe@@ pe man tugh , kua shighe u se ye kwagh man shighe u se tagher a mbamzeyol nahan . — Ôr Pasalmi 55 : 22 ; Mateu 15 : 36 . Bibilo pase wang ér u@@ jijingi mba b@@ ov ka u@@ jijingi mba mbakp@@ enev ga . Hen ase sha kwagh u or ka nana de mhen u iyolough una ya tor ken a nan ve a er yô . Ka unô yange ve undu Igipiti a Mbaiserael imôngo , man lu nyi i̱ na ve u eren nahana ? ( Yobu 37 : 14 ) Lu nyi i wase Yobu u wan ishima a ats@@ ana ? ( Mbafilipi 4 : 13 ) Ne iky@@ aior , de henen nen ner aluer ne er batisema ga yô or u pinen ne kwagh nan ngu ga ze . ( Ka se se nger i yi@@ er ye . ) M@@ fe u yange Yesu zua a mi zum u a lu shin tar ne la yange wase un u maan aeren a aa wase un ken ityom na i ken hemen yô . Ngeren ne una wase se u tôvon fan er i hii ve i lu hange hange u se hen u tsuan akaa a dedoo a se er la yô . ( Mateu 4 : 2 - 11 , 24 ; Yohane 14 : 30 ) Yesu pase ior sha mfe er ican i yan man isholibo i z@@ ou kôôsôô yô , shi á tese ior sha dooshima ér ka Tartor u Aôndo ua va a mkpeyol u lun gbem sha won ye . Davidi yange er nena ? M hu@@ an won@@ do u jim man j@@ ak@@ e@@ e@@ ti u i er sha ak@@ ô@@ v a inyam , i nger ati sha mi wue wue yô . Nahan aluer aeren ase nga wang ga yô , Yehova una lumun ini@@ av mbi iwuese mbi se ne un la ga . Se mba eren nahan sha ci u kape ijiir shin ior mba se vese hen atô ve la ve eren kwagh je la . mba a nenge ér vea doo John , er mba ve er kwagh u sa@@ in@@ s@@ i man i@@ gbe@@ tar nahan yô , a tese un , maa a kaa ér , “ K@@ am er ngeren ne una doo u u̱ ôron nahan . ” Mbakristu mba mimi mba tesen “ dooshima u a dugh ken ishima i wang , man imo i dedoo i ken ishima man shi jighjigh u lun a im@@ anger ga la . ” — 1 TI@@ M@@ O@@ T@@ E@@ U 1 : 5 ( b ) Alaghga mbagenev vea nenge ér kwa@@ v ka iyua ga sha ci u nyi ? Zum u mimi u Bibilo ka una hemen se yô , ngu á kura se sha mbamhen mba shami ga la shi á wase se u tsuan kwagh u se er yô sha kwaghfan . 4 Yehova V@@ eren Mba I Do@@ on Ve u Nan Un Kwagh la Cii Doo Doo Ka Yehova una kure kwagh wou ye . ” Yesu kaa je wener ka hanma or cii nana kegh ato a loho u Tartor ne ga . ( 1 Utor 19 : 18 ) Yange ve tile sha mimi sha u eren sha ikyuryan i ve ya a Yehova Aôndo la , sha ityôkyaa ne yô , i tôv ve a ican . Nenge kwagh u yange Yehova yima Mbaiserael due a ve ken Igipiti kera ve ve er la : “ Mbaiserael nenge zege@@ tom u TER A er sha Mbai@@ gipiti yô , tsô ior cia TER , ve na TER jighjigh . ” “ Or@@ iniongo ” 4 : 20 ; 5 : 28 ) Yange ve fa ér Yehova ngu a ve shi una na ve iveren kpaa , man kape yange er kpaa je la ! Yesu kpa yange fa je ér mbahemenev mba kwaghaôndo mba b@@ an@@ en a mhôônom ma zungwen , mba yange i gba u ma ve lu@@ ̱ mbakur@@ an mba@@ ̱ wan ikyo la ve de@@ ̱ ve gema ve kenger a kenger ats@@ an@@ aior ne dang shi ve gema ijime a u@@ gb@@ ayol vev mba ke ’ jijingi mbara ku@@ aa je . Yehova soo u fan vegher u ú tsough u tilen la . Nahan gir@@ g@@ i la yem zan zan maa za ta sha av@@ ande maa hembe shin mnger . Á er kwagh u una wase nomso@@ mbaiorov mban vea lu a ityôkyaa injaa i vea ungwa un yô . Í kar my@@ av u nom vea kwase yaven ayol a ve la sha mngerem ma kun@@ du@@ yol ma shin ij@@ ôr , mngerem ma iin gema tile sha ityough ki my@@ av u yaven a or u nan lu kwase wou shin nom@@ ou ga ken myer la . Ny@@ ityô mbamzeyol mba se lu tagher a mi cii kpa , aluer se za hemen u sô@@ som a Yehova yô , ‘ ishima ia pe@@ ver ’ se sh@@ imi . — 1 Kor . Er a kenger e̱r i er wan na batisema i bee kera cii yô — ng@@ u@@ la lu môm ken iorov 5@@ 7@@ 5 mba yange i er ve batisema ken tar u Ne@@ ther@@ lands ken inyom i i kar la — a nger kwagh u i nger heen ne , ér : “ Hen i@@ aven ne yô , m zua a li@@ ba sha tom wam u m er anyom 20 jimin ne ve . Yesu yange t@@ ange iyol ga je lumun u eren tom u Aôndo na un la — lu tom u una er ú iwer a karen kpuaa yô una kpe sha kon u m@@ tsaha je la . 6 , 7 . ( a ) Yesu yange tese ikyav i kwagh u se ver ishima u va nengen a mi ken tar u he , u Aôndo la nena ? I@@ ̱ De Lu Er i K@@ ighir Ne a K@@ ighir Ga , Kpa I@@ ̱ Lu sha A@@ sema a E@@ n Kpa mo yô , hu@@ an mo je zua ga ! J@@ im yô , or@@ pasalmi Davidi yila Yehova wener “ Aôndo u mimi . ” Kwaghôron u Pro@@ feti u Ho@@ sea la W@@ ase Se u Z@@ enden vea Aôndo , 12 / 1 Hegen kpa m ngu eren tom sha ajiir a c@@ aa ke ’ haregh u tom her ! ” Aluer u ngu ungwan imo i mbamaren ou yô , ieren ne ia kura ‘ uma wou hegen , ’ shi u ember “ uma u a lu van la kpaa . ” I yila uma shon ér “ uma u a lu uma jim la . ” 15 : 10 , 14 ; 18 : 9 , 14 ) Shighe kar yô , A@@ don@@ iya , anmgbian u Solomon nôngo ér una kar a ya tor . E@@ L@@ I@@ Y@@ A yange gema kenger ikpelaior i í lu sh@@ alegh yemen hen kpe W@@ oo@@ gh u K@@ ar@@ me@@ l la . [ Ngeren u kiriki u a lu sha peeji 6 ] Er ishember i pa@@ ·@@ r@@ ou@@ ·@@ si@@ ʹ@@ a ne i̱ lu shighe u karen g@@ ô@@ g@@ ôn@@ an yô , kwagh ne zua sha kwagh u Yesu ôr sha kwagh u m@@ ve na la . 9 : 20 - 22 ) Se kpa se fatyô u zuan a atô@@ akyaa aa a doo ior mba hen haregh wase u ungwan yôô ? Kpa kwaghyan u tor ne , gema va agumaior a Mbaheberu a any@@ iin ne a mzeyol . Gadia ape kwagh@@ injaa wou a lu yô , ka her man ishima you kpaa ia lu ye . ” — Mateu 6 : 19 - 21 . “ Mayange Me U@@ nd@@ u U Ga ” Yesu Kristu , u á lu Ity@@ ough ki tiônnongo u mimi u Kristu shi a lu Ter man Or@@ vesen u ‘ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ’ la a tsough ve ye . ” Kwagh ne yange er sha ayange a Ne@@ hem@@ ia la . Bibilo kaa ér Satan ngu hemen tar ne , shi i kaa ér “ ishima vihi un tsung ” sha shighe wase ne . Anmgbianev mba yange m er tom vea ve la lu mba eren tom tsembelee sha ci u nongo u Yehova . Kwagh u i er ken Genese ne tese ér Satan ngu or u wan at@@ ser@@ egh , u a eren mba@@ aie sha u una tsu@@ gh mba ve lu tse@@ vaa ga yô . Ga@@ yô , shighe ugen a@@ dooga a gba kpee u Orkristu nana bu@@ m sha u tesen mbagenev ér awashima u nan ka u sôron ma zayol . Kpa imba kwagh ne fe eren ga . Shin er doo ashe je Tor Solomon u lu a ‘ u@@ tor@@ mbak@@ asev ak@@ un@@ du@@ atar , kasev mba sha uiky@@ a ak@@ un@@ du@@ any@@ iin , mba@@ y@@ ev@@ kasev gande u ôron ’ la yange nenge a na fatyô u karen ga nahan kpa , wan@@ kwase la iyol na yô , a nenge ér un ngu “ er ish@@ o@@ h@@ ough ki Sh@@ ar@@ on , im@@ on@@ don i it@@ yo@@ mb@@ o i shin ij@@ ande ” la nahan . I wa akaa a Tartor aa a lu shin tar cii sha ikyev i “ wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh ” u Mbahemenev mba Shin T@@ ine mba Mbashiada mba Yehova ve til sha ityough vev la . 24 : 36 ; 25 : 13 ) Kpa se gema se fa “ shighe ” la , er Paulu yange kaa nahan . Aluer ú ngu lôh@@ ôn ior iniongo man ka we iyol you ú lu ityough sha i̱ , man gba u ú lôh@@ ô mba u civir Aôndo a ve kpuaa wer ve va ya kwagh a we imôngo shi ne taver ishima ayol a en je kpa , ver ishima sha akaa a u we ishima u eren hen iniongo shon la . Er Yesu ungwa Ter na zan zan kar kpen yô , kwagh la tese nyi ? Doo@@ m kpishi er m fetyô u ôron mbagenev kwagh u Yehova yô ! ” Ken mhii u inyom i 20@@ 10 la , tar t@@ enger taveraa shi mngerem sar av@@ enge ken tar u Ch@@ ile , vihi uya man akaa a anmgbianev asev , man mbagenev je yô , ve kera lu a tom u eren ga ku@@ aa . K@@ era je kpa yange i taver mo u lamen a ior ken igbar ken zwa u ior av . We kpa , aluer u ngu ikyua a ior mba ken tiônnongo mba ve taver ken jijingi yô , vea wase u ú er akaa a injaa a ken jijingi . — 2 Timoteu 2 : 20 - 22 . 18 : 12 - 14 ) In@@ j@@ akwagh ne pase se nyi sha kwagh u Yehova ? I@@ can shon ne yange i̱ hii ken inyom i 19@@ 13 C.S.@@ W . , zum u Is@@ ak@@ a wan u Aberaham nyôr anyom 5 , í de un at@@ u@@ mba , an@@ ngô na I@@ she@@ ma@@ el gema lu anyom 19 , lu “ n@@ umb@@ en , ” nahan un tar la . Mba@@ apostoli nav mba ng@@ ur yan kwagh yô , Yesu mough hen kwaghyan la , gba ôôn ve angahar . Tom ne lu ikp@@ an hemban eren u ye . ( Yoh . ( Mbaromanu 1 : 20 ) Hii “ sha i@@ gbe@@ tar je ” — jighilii yô , hii shighe u i gba uumace mba kaven kwagh , mba vea fatyô u kaven ér Aôndo ngu la je — ikyav tese ér Aôndo ngu u a lu Or@@ gb@@ an@@ akaa u lun a tahav kpishi , u a kom icivir yô . ( Mateu 24 : 45 ) N@@ ongo u Aôndo a hemen , ú ú yemen hemen hemen ne ngu eren tom u Tartor sha dooshima sha ikyev i af@@ ishi a u@@ bran@@ ci mba Mbashiada mba Yehova 1@@ 10 . ( 3 ) I@@ jiir i se lu her la . ( b ) Kanyi iniongo yange Yesu hii ken tugh mbu N@@ is@@ an 14 , 33 S.@@ W . laa ? Kanyi ia er se ? ” Hanma iyange cii yô , Anmgbian Bar@@ r vea kwase na yange ve ôr ivur i Ruamabera imôngo . Bibilo kaa ér : “ Nenge , t@@ ent@@ i u Aôndo ngu hen ior , Una tema a ve , vea lu non@@ go@@ ior Na , Aôndo iyol Na Una lu a ve . ( b ) Ka mpin u h@@ an se lu timen sha mi ken ngeren nee ? G@@ um@@ kwase ugen kaa wener : “ Ka kwagh u k@@ undun iyol u fan e̱r se doo Yehova , I@@ j@@ ende yase i ishima ishima la ishima mimi man kwagh u iky@@ aior i ken nongo na u sha tar cii la a gbe un ishima nahan . ” Aôndo shi na un agee a nôngo ityav a Go@@ li@@ ati shi yima un sha ikyev i mbamzeyol mbagenev kpaa . Nahan kanyi ia wase se u eren kwagh nee ? Anmgbian u kwase E@@ d@@ na W@@ in@@ k@@ le er tom pania ica i gba hegen , nahan una fatyô u wasen un kpishi je . ” Nyian ne , Mbakristu Mba@@ aiev pav ker sha ci u kwaghaôndo man sha ci u ieren i or soon tar u nan hemban u mbagenev la . ( 1 Utor 21 : 1 ) Tor u A@@ shi@@ ria , Sh@@ al@@ man@@ es@@ er u sha U@@ ta@@ an yange hemen ak@@ um@@ au@@ t@@ ya na va kase gar u Sam@@ aria ken inyom i 7@@ 42 C.S.@@ Y . la . Ity@@ av mb@@ ia bee . K@@ per@@ nan ai@@ ki@@ e Maria tee mkurem ma taver ishe kpishi ma hum@@ an@@ doon shigh un yô , mbahenen gba gban ah@@ on . Kpa er shighe zu@@ lum u kwagh@@ tesen la una kure yô , a kaa a tic@@ a na ér a na un ian una pase k@@ l@@ ase akaa a un ne jighjigh a mi la . Ka ve nenge Yehova Aôndo ér ka ijende ve , shi ve nôngon ér vea lu mbak@@ aven un kpaa . * Nahan kpa , mbagenev vea lumun ér i kuma ve ici@@ gh ki i nongo m@@ z@@ er@@ am ma awa@@ mb@@ em ma lun mngerem mngerem la sha u yangen angev shin wu@@ an m@@ egh ku i@@ yô ken iyol , kpa vea gema vea venda a@@ ve@@ gh@@ em@@ akaa a kiriki agen . A nenge kwagh u a tsough u eren ne nena ? Yehova So@@ o É@@ r Se Lu a A@@ eren a W@@ ang Í ôr kwagh u Yesu iyol na ér : “ Yesu wa mbahenen N@@ av mba pue kar uhar mbara kwagh been yô , A mough her@@ egh kera , sha u za tesen man u ôron kwaghaôndo ken ag@@ ar a ve . ” — Mat . ( Aerenakaa 17 : 31 ) Er ior mba Paulu lu lamen a ve la ungwa kwagh u mnder u shin mbakp@@ enev yô , mbagenev ken a ve gba nahan un tar . 2 : 1 , 2 — Kwagh u i er ér “ ng@@ un ka mnger u hiihii ” la wase se u fan shighe u m - mar u Yesu nena ? 3 : 17 ) Ma or gbe van hen Ter ga , saa nana kar hen a na . 2 : 33 ) De se tôv sha akaa a yange ve er la . — Ôr Aerenakaa 16 : 6 - 10 . Mbaromanu 15 : 4 kaa ér : “ Akaa a i vande ngeren la cii ka sha ci u ityesen yase lu i nger a ye , lu sha u se̱ lu a ishimaverenkeghen sha ishimawan man ishim@@ as@@ ur@@ un i ken icighan@@ ruamabera la . ” ( Ps . 10@@ 4 : 14 , 15 ) Nahan kpa , mayange Yesu vihi iyua ne sha u man m@@ sô@@ rom karen ikyaa inya ga . ( Anz . Kanyi i gbe kpee u ônov vea er a mbamaren ve@@ ve ? Kpa hide nenge ase e̱r hegen kwagh a kaha yô . N@@ O@@ V@@ E@@ MB@@ A 16 - 18 , 200@@ 1 B@@ ee kera yô , yange a wua Yesu sha nyi kwagh je kpa , doo u Mbakristu vea gema ikyav i kwagh shon una hingir ve kwagh u civir ga . 20 Shighe u Or Hii U I@@ y@@ ongo Yô Mbat@@ amen mba ken Kristu ka ve nôngo u eren kwagh a iyôngo i i lu sha ikyev ve la dedoo Yange gba u iti i [ Yehova ] ne ia lu Mbaiserael kwagh u suur sha mi , shi i lu kwagh u nan ve ishimaverenkeghen man m@@ sur@@ shima gbem sha won kpaa . ” M@@ ôm ken aeren a Yehova a a hembe doon cii yô , ka ieren na i keghen a kegh iyol u den kwaghbo la . Gbenda u hemban doon u zungwen mbagenev mhôônom yô , ka u pasen ve mimi u ken Bibilo ( Yo@@ el 1 : 15 ) Nahan kpa sha iyange i vesen la , Aôndo una yima “ mba ve lu a mimi ken ishima ” la . — Pasalmi 7 : 10 . Zum u a lu anyom 22 la , hingir ikp@@ ur@@ or u fan atindi a kwaghaôndo u Mbaf@@ ada . Or u nan hi@@ di a iyol ijime yô , akaa a dedoo a Yehova a ne se la cii ka a gba nan kwagh tsung , kua iwasen i a ne se sha u se hen kwagh na la kpaa . 3 :⁠ 1 ) U tesen ikyav yô , aluer or soo ér ah@@ ur@@ aior a nan kua mba hen tsombor u nan cii ve ka@@ mber ave shin ve kôr ave shighe u i lu eren msen u ken igbar yô a doo ga . A@@ zende a am man anmgbianev av man mba wan ndor a mo hendan a mo shi n@@ aham tar kpaa . 30 : 20 ; 50 : 4 ; Mat . 11 : 28 - 30 ) Aluer i nder ú sha Mkaanem ma Aôndo hanma pe@@ pe yô , kwagh la una wase ú a wase u wan ishima a mbamzeyol ou tseegh ga kpa shi una na ú ‘ no@@ mbor u ior mba henen kwagh ’ sha er ú wase mbagenev yô . ” Un u i ze a kwa@@ se@@ he la hen a na la ka Or@@ kwa@@ se@@ he , Tor Mesiya . Shin m ngu henen ke ’ ishima mer , “ E@@ ̱r se fe shighe u mkur una va la jighilii ga yô , kwagh gb@@ am sha mi ga ase ” ? ’ Hanma tom u ior eren yô lu a aôndo u ú . 39 : 9 . Shi umbur wer , akaa a i gbe u mbagenev vea tsua ayol a ve u eren la , ka se se tsua a se na ve ga . — G@@ al . M@@ ea lu or@@ ya yô , m tesen mbayev av u wan iyol tsuaa shi nan mbam@@ lumun ken mkaanem ve@@ m kpa ? ’ Satan l@@ aha hemen u Aôndo ica i gba hegen . Yesu yange eren mkombo u Umbur ku na u ú lu ikyua la sha iyange i N@@ is@@ an 14 been yô , i nenge un mk@@ er shi i kôr un i ôr un ijir maa i za man@@ de un sha kon u m@@ tsaha . C@@ ia Yehova Sha Er A Saan We Iyol yô ! Yange i gba Adam man Ifa ve lu a aeren a vough shi ve lu vough ken jijingi kua sha iyol kpaa . Yange Paulu ng@@ ur ngeren washika u tin@@ d@@ in a mi ken tiônnongo u ken K@@ orinte la yô , a ôr kwagh u Timoteu shon u lu a awashima u tin@@ d@@ in un ker la wener ka “ wan wam u doon mo ishima man u jighjigh ken Ter kpaa . ” Ka kwagh u kiriki u nengen sha ior sha imba gbenda ne ga cii . Shin er u@@ c@@ ôô@@ ci kpishi ve vende u tesen ior kwagh u ishimaverenkeghen i lun uma gbem sha won shin tar la nahan kpa , lu hanma shighe cii Satan kôr cio u y@@ eren mimi ga . ( Pasalmi 1 : 1 - 3 ) Heela tseegh ga , Yehova nenge a iniôngon you la shi á tese er un lu a iwuese sha jighjigh wou u nan yô . I nger kwagh u yange er la vindi vindi ken I@@ vangeli i or@@ ngeren Mateu man Marku man Luka man sha ikyev i apostoli Paulu u yange yila ini@@ ong@@ on shon ér “ kwaghyan u umbur Ter la . ” — 1 Mbakorinte 11 : 20 ; Mateu 26 : 26 - 28 ; Marku 14 : 22 - 25 ; Luka 22 : 19 , 20 . Een , gba u saa á kar a i@@ wan i sha iyol yase la kera keng ve se civir Aôndo ga . • Kwaghôron u profeti u Habak@@ u kaa ér nyi sha kwagh u m@@ yo@@ mo ? ( 1 Mbakorinte 15 : 33 ) Kwagh ka a er i vihi yô , azende a bo vihi mbamlu mba dedoo mba iky@@ aior i ken Kristu kpishi i i lu a inja i dedoo yô . ( Mateu 2 : 3 - 6 ) A@@ ka@@ a@@ ôron a profeti a Yehova nga gbe inya ga . Mb@@ av@@ an@@ nya ou , amba er mbam@@ ishen man mba eren tom shin Betel kua mba eren tom u maan kwagh sha ityar ityar la nahan , vea fatyô u lamen a ônov ou sar sar , ôron ve er ve zough a iember sha u civir Yehova yô . Í gema ivur ne ken U@@ b@@ ib@@ ilo mbagen ér : “ I er ivese ken K@@ ana . ” U nôngon tsô kpa se mba nôngon ga . U tesen ikyav yô , Di@@ x@@ on yange kaa ér Ity@@ av Mb@@ i Tar Cii mbi sha U@@ tar mb@@ ia p@@ ev ken inyom i 19@@ 5@@ 8 la . Ca@@ y@@ ce di kaa ér gar u New Y@@ or@@ k jimin cii una yô@@ h@@ ôr a har shin ity@@ e@@ ku ken inyom i 19@@ 7@@ 5 la .